[Vol. 1] D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR Opera Omnia TOMIS OCTO CONCLVSA D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS academiae antecessoris primarii; Postmodum in Gallaeciano, Hispalensi, & Granatensi Auditoriis, Regiísque Curiis, successiue Senatoris Amplissimi; Demum in Supremo Dominicae Rei, siue Patrimonij Regij Senatu Consiliarij praestantissimi; OPERA OMNIA, sive QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS TOMI OCTO. -  Quorum I. Vtilissimam subtilissimámque vsusfructus materiam Magistrali doctrina explanat. -  II. & III. Varias Quaestiones forenses determinant. -  IV. V. & VI. Vltimas Voluntates interpretantur. -  VII. De Tertiis debitis Regibus Hispaniae tractat. Omnes a veteris praelimendis purgati; & Characterum varietate distinctis allegationibus adornati. -  Quibus accessit VIII. idemque posthumus De Alimentis, nunc, primum typis Lugdunensibus iuxta caeteros editus. cvm svmmariis et indicibvs opportvnis. LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII. cvm privilegio regis: NOBILISSIMO, admodvmqve doctissimo domino D. FRANCISCO SALGADO DE SOMOZA, OLIM VALLISOLETANAE Cancellariae, Nunc Regij Patrimonij Iustitiae Senatori Clarissimo. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet, S. OMnibvs natura insitum, operas suas maiori asylo affixas habere; hoc tanto librorum Volumini quaerentes, multis diebus ancipiti animo, multis noctibus inquieto somno extitimus inuoluti, hoc ducti desiderio consuluimus, quorum dictamini secure poteramus assentire, eisque nos Te Patronum velle electum habere, non solum placuit, verum, & nullum tam proprium esse, támque omnibus laudabilibus, & nunquam plene laudatum, nobilitate, literis, & caeteris virtutibus praeditum. Si enim ex origine? Te Hispanum inuenimus, terra seculorum serie antiquissima, cuius recensere mirabilia summe difficile, & inutile, tot libris, & historiis extantibus. Si ex regione? Gallaecum, quae homines inuictissimos, expertissimos Duces, facundissimos Oratores, & clarissimos parit Vates; terra omnibus felicior, dicant gentes, & nunquam dicent. Si ex patria? Chiniacensem, tam antiqua, vt nobilis, fortis, & inexpugnabilis Ciuitas, & totius Hispaniae propugnaculum electa, ab Hercule munita, ab omnibus hucusque maioribus munimentis aucta, multoties ab exteris Principibus, vt tutissimum praesidium appetita, & sic inuasa, sed nunquam vida: o foelix Patria! Si ex genere? Patritium, nobilitateque tuae Regionis (vnde pene omnes caeterae Hispaniae totius oriuntur) candidatum, & stirpe SALGADO, & SOMOZA tantis Viris strenuis, armis, & literis florescente, vt vix numerari possint: o nunquam finienda Proles! Si ex educatione? quis Patrem, tam Magistrum filiorum moribus, & virtutibus ornatum meruit? o venerande Pater? Si ex doctrina? quis filius ab incunabulis continuo suasu hucusque peregit imbutus tali? Si ex forma corporis (quae saepenumero indicium est animae) ipsamet palam generositatem compositionis, nec plus, nec minus habentis depictam praefert: facies pulchrum &; speciosum animum omnibus virtutibus foecundissimum aspicientibus suadet; & vt dicit Ouidius; " Nulla in fronte minae, nec formidabile lumen; Pacem vultus habet. " Si ex ipsa virtute? quis Te omnibus perfectioribus dotibus naturae, & sanctitatis refulgentem non miratur? Si ex studiis? vndecimo aetatis anno rudimenta Iuris accepisti, & decimosexto Bacchalauri inustitus abolla, tam Ciuilis, quam Canonici difficillimos nodos subtiliter explicasti, vt vera Iurisprudentia infusus responsa arduis quaestionibus praebuisti, & nunquam defatigatus semper studiis deditus aperuisti labori ex nouitate Assumptum, & Tractatum DE REGIA PROTECTIONE, nondum aetatis tuae trigesimoprimo anno completo, in quatuor Partes diuisum Volumen atro fuligine excudendum mandasti quis tantae facundae, doctrinae, vtilitatis audet loqui? vt breui, nec lato, nec ad amussim leuigato calamo, nec alio tanto volumine, nec omni aeuo gloria tua decantari poterit; quotidie enim magis, ac magis vbique terrarum crescit talis thesaurus prae manibus: vt cuique professori Corpus iuris ita est hic Tractatus omnibus Consiliis, Vniuersitatibus, Magistratibus, Iudicibus, & Causidicis. Postea iubar nouum ingenij tui claritas eduxit, & tenebras Iurisperitorum in expediendis negotiis Apostolicarum literarum propulsasti, magno volumine inscripto DE RETENTIONE BVLLARVM, ET SVPPLICATIONE AD SANCTISSIMVM; Quis tanti studij poterit comprehendere lineas? non nos illiterati, sed acutiores, omnibus in prouinciis dicunt, & Nomen tuum venerantur in dies, & ita plenum diuitiis inscrutabilibus iuris, vt amplum iter omnibus anxietatibus, & inuolucris dubitationum patefactum inueniant, tam pronus vacandis literis existis, & tam facilis acerrimam, & inscrutabilem viam percurris, vt labyrinthi intricati iuris lepore ingenij tui, non irretiti duriori menti obrepunt. Quis Aduocatus in procelloso nauigio concursus creditorum appulit clientem placido noto ad assignatum portum? Quis Iudex illecebris talium litium implicatus rectum iter definiuit? Quis debitor relictis fortunis liber euasit? Quis creditor plus impendij, quam lucri non habuit? Tu haec omnia vindicasti in libro inscripto LABYRINTHVS CREDITORVM, diuiso in duo Volumina, vel Partes. Huius studio Aduocatus sperbiori pelago obuius suum clientem corrigit tranquillo. Iudex tuis decisionibus inhaerens certus adest dissoluendis dubiis. Debitor securitatem inuenit. Creditor inanibus sumptibus non vexatur; tanta est subtilitas huius Tractatus. Quis partum tam fructuosum hucvsque produxit? Tu solus: & ne quid inaratum, & inexpiatae nebulae remaneant; Tertiam Partem Labyrinthi citius largieris; & etiam Secundam Partem, de Retentione Bullarum, & supplicatione ad Sanctissimum, cui finiendae supersedisti, ex maiori indigentia huius Tractatus Labyrinthi, & omnia digesta in iure cupiens esse, scriptum habes Tractatum acutissimum, & vtilissimum, de Concursu Contrariorum in eodem subiecto & alium, Plurium Obseruationum Forensium, variis, singularibus, & exquisitis quaestionibus, & decisionibus notabilibus exornatum. Haec, & alia plura ingenij tui vbertate crescente consequi non dubitamus, vt in dies, maiores omnes studiosi euadant, tuáque gloria in percurrenti seculo fruatur Memoria tua. Si ex Dignitate? decoratus existis in supremo Consilio iustitiae Regalis Patrimonij Hispanici, vbi causae omnes sunt maiores, quam in aliis Regni Consiliis, quo promotus ex Regia Cancellaria Vallisoletana, magno dolore non solum Coauditorum, sed omnium Causidicorum, & Literatorum, & Litigantium; caruerunt enim illi meliori amico, & socio doctiori, & expertiori suffragio in decidendis causis, cui semper adhaerebant; isti dulcedine, & claritate alloquij maioris Magistri, plus namque ex verbis tuis suscipiebant, quam verbis explicari possit; & hi caruerunt Iudice securiori, & perfectiori. Cui non solum erat maximi Te Iudicem habere, sed mereri precibus, & orationibus Deo, non fuit optatum. Non impar applausus Matriti, imo altior ministratur Tibi: Ô! si vt Nomen tuum immortale, ita esset vita! Si ex coniecturata mente, & voluntate D. IOANNIS DEL CASTILLO, Authoris horum Voluminum? a Te hoc ipsum patrocinium expostularet; quis enim Opera sua defensaret melius Te? qui praeter tantas relatas magnitudines, Socius inueniris in eodem Consilio & sic maiori inhibitione auocabis ab impugnantibus, Si ex munificientis? quot erga nos, paruum hoc munus testatur: agnoscimus enim immeriti plura beneficia, quibus grati esse optamus. Vale, & Viue; & sub tuum praesidium, ERVDITISSIME DOMINE, hoc obsequium tutissimum manebit. D. DON IOANNI DEL CASTILLO, ET SOTOMAYOR, In Amplissimo Philippi IV. Hispaniarum Regis Patrimonij Senatu Consiliario, d. don ferdinandvs de hoieda, In eodem Regio Consilio Collega. ELOGIVM IMmerito nonnulli, qui Naturae vires rimantur, eam illis pene destitutam, quasi in senium vergentem, & effoetam accusant; Vident namque antiquam illam humanorum corporum habitudinem, e robusta proceritate ad exiles has angustias redactam, vt iam incurua siue contracta prae senectute videatur. Vident etiam vberem agrorum feracitatem ita quotidie in peius degenerasse, vt vix iustae seminum mensurae, fructus, seram agricolarum spem fallentes, correspondeant. Verum deberent animaduertere, non hoc Naturae, "quae benignissima rerum omnium mater est", teste Cicerone; sed ho{ 1. Partit. }minum vitio plerumque contingere. Nam vt ait Scriptor antiquus, " Ipse suas consumit opes; homo nescius aequi,{ Petrus de Riga in Aurora. } Eneruatque, datas vires, male semper agendo; Et ruit in peius vita extenuatus iniqua. " Praesertim cum, authore Boethio, "Tanta sit Naturae diligentia, vt cunta semine{ Lib. 3. de consol. Philos. pros. 11. } multiplicato propagentur: quae omnia non modo ad tempus manendi, verum generatim quoque quasi in perpetuum permanandi veluti quasdam machinas esse quis nesciat?" Verum cum "ingenij monumenta, veluti animus", vt ait Salustius, "immortalis sint"; Deus Naturae me{ In Trign. }lioris author, ita illius vires, quae fessae hominibus putabantur, reparat, vt quotidie Viri eruditione clarissimi nascantur, quorum scripta, cum sint omnibus admirationi, testimonio etiam sunt diuinae Prouidentiae: nec quia inter multos sparsa, ideo minora; quoniam teste Petro Blesensi, "Scientiarum generosa pos{ In Epist. }sessio in plures dispersa non perditur, & distributa per partes, minorationis detrimenta non sentit: sed ideo diuturnius perpetuata senescit, quo publicata foecundius se effudit." Quid plurimos in Hispania nostra commemorem, quorum doctrinam vniuersus Orbis & miratur, & reueretur? Te vnum, Vir Clarissime, ac Doctissime, ante omnes proponam in exemplum: nam Quae sparsa per omnes Tu collecta tenes. Magna doctissimorum hominum admiratione, incredibili studiosorum vtili{ Osuald. multis in locis, Doctissimum Hispanorum vocat. }tate, rara non Hispanorum solum, sed & exterorum approbatione. Nam si tuorum scriptorum multitudinem spectemus, nullum Tibi comparandum, non apud nos tantum, sed apud alias Nationes etiam, nemo non videt: si vtilitatem consideremus, merito ambigere poterimus, an plures, an vtiliores libros hactenus doctrinae tuae Orbis habuerit. Et cum legendo, scribendoque exemplo Augustini, vitam vtiliter producas; dubitandum est, an vita hominis sufficiat ad legendum quae tu scripsisti, aut alius possit scribere vtiliora ad vitam. In tam proficuis ac multiplicibus tuis in Rempublicam conatibus, vouere licet ex animo cum Poeta, " Dij Tibi dent animos, continuentque, tuos. " Et certe, vt singula disquiramus, quis vnquam ante Te, Vsusfructus materiam, nostris Iurisconsultis tam necessariam, aeque ac difficilem, in methodum redegit, & ea subtilitate disposuit, vbertate, & aptitudine concinnauit, vt documento pariter sit, & admirationi? Quis Quotidianas variorum iurium Controuersias expeditius, doctius, accuratiúsque, quam Tu, vnquam explicuit, aut illustrauit? Quas cum Primariam Complutensis Academiae Cathedram gubernares, olim edidisti; vel quas cum in Gallaeciano, & Hispaletano Senatu Regis Maximi Consiliarius, tanto omnium cum plausu iterum publicasti. Nec cum in Granatense Consilium ascitus es Manum (quod aiunt) de tabula deposuisti, cum duplicem de eadem materia foetum, duobus illis parem laudabiliter addidisti. In illorum Tertio, praetermissam ab aliis, atque prae difficultate intactam semper, (aut non bene tractatam) de Repraesentatione materiam ita nouiter & dilucide examinasti, atque erudite discussisti, & tam ad genuinas Hispanarum legum regulas deposuisti, vt (quod mirandum est) non multo post, Sanctionibus pragmaticis,*{ In Pragmat. publicata anno 1615. incipit: Bien sabeis. } & Regiis decretis confirmata omnia illa fuerint, quae Tu prudenter & excogitaras, & obseruaras. In caeteris denique difficiliorum de Contractibus, Vltimis Voluntatibus, & Hispaniae Maioratibus tractatuum quaestiones omnes tanta accuratione pertractantur, vt nihil in eis sit, quod praecipuam hinc non accipiat lucem, atque nitorem. Quid alios referam Ingenui tui foecundissimi partus? in quibus difficiliores Iuris vtriusque nodi, intricatioraque legum aenigmata ita dissoluuntur, & enucleantur, vt vix, ne vix quidem, aliquid in Hispania, & apud alias Nationes literis iucundius mandetur, quod non Clarissimum tuum " praefigat pagina Nomen. " Magna profecto laus ea viuum mereri honorum praeconia, ad quae etiam post mortem (nam " Laedere viuos{ 4. de Pont. } Liuor, & inuiso rodere dente, solet. " vt ait Ouidius) Digniores vix possunt peruenire. Nam certe Tu vnus es; " Cui, Lector studiose, quod dedisti{ Lib. 1. Epigram. 1. } Viuenti decus, atque sentienti, Rari post cineres habent. " vt de se Martialis noster. Nec iniuria; cum voce & scripto omnes nunc erudias; postea tuorum scriptorum doctrina, Te quasi praesentem omnia saecula sint habitura atque veneratura: quoniam teste Cicerone: "Docti non solum viui, ac{ 1. de Offic. } praesentes studiosos discendi erudiunt, atque docent: sed hoc idem etiam post mortem monumentis literarum assequuntur." Posses itaque, Eruditissime Ioannes, post tantos literarios labores & aestimationem illis debitam quiescere: Nam{ Martial. lib. 1. epigr. 42. } " Non imprudenter vita, quod reliquum est, petit, Cum fama, quod satis est, habet. " vt ait Hispanus Vates. Verum animus ille tuus vtilitatis publicae semper auidus ad maiora tendit, memor praecepti illius Lucij ad Ciceronem: "Quo{ Epist. famil. 5. } eruditus oportet semper aliquid ex se promat; quod alios delectet, aut se ipsum laudibus illustret." Testatur hoc Septimum scriptorum tuorum doctissimum Volumen, quo nunc tuo beneficio fruimur. In eo iudicibus omnibus, tam Ecclesiastici, quam Ciuilis iuris prudentibus nihil vnquam occurret, quod ad Tertias Regibus Hispaniae debitas ex fructibus & rebus omnibus quae decimantur, Pontificum Romanorum concessione, pertinet, quod non enucleatum dilucide, explicatum acute, & doctissime patefactum omnibus videatur. Sed anne in hoc perfectissimo Septenario sistis, & requiescis hoc quasi die septimo ab vniuerso opere quod patraras? Non ita; sed{ Genes. 1. } Octauum a Te foetum iam spectabimus, nunc primum typis Lugdunensibus edendum, in quo de Alimentis subtilissime disputas. Deus Tibi vitam omnium vocibus ac votis expetitam in publicum commodum largiatur: Nam vt ait Diuus Gregorius, "Illius, qui omnibus proficit, vita, sic a reliquis debet expeti quasi{ In Moral. } sua." Quoniam "maior vtilitatis publicae ratio habenda est", ex praecepto Philosophi.{ Aristot. in Moral. } Omnia haec laudum tuarum, Amplissime Consiliarie, decora, & scriptorum tuorum praeconia tanto clariora sunt, quanto non a Doctiore solum, sed a Nobiliori pectore profecta: praesertim "cum literarum studium nullus aeque{ In Olinthia. } commendet, quam ille, qui illud auita nobilitate magis nobilitat", vt docebat Demosthenes: nam vt Doctrina, teste Cassiodoro, facile exornat Generosum, quae ex ob{ Libr. 11. epist. 7. }scuro Nobilem facit; ita etiam inuicem illustratur ab Illustri, vt a Te, Madridium, cuius primaeuam nobilitatem Maiores tui tot Magistratibus maximis & praeclaris facinoribus exornarunt, vt nulli Nobilium suorum plus quam Illis se debere fateatur*{ Quintanadue fi. en la historia de Madrid, cap. 84. & 106. & Marineus SicuIus in suis Viris illustrib. }. Sed in tam antiqua Nobilitatis eximiae serie, plus etiam Tibi, quam Tu aliis etiam praestantibus Viris, qui Tibi successerint, obnoxij sunt; nam ex te illud decus emanat aliis, quod Iuliano Imperatori accreuit, ex successione Saluij Iuliani, clarissimi in nostra Iurisprudentia Viri; de quo haec sunt Spartiani verba, "Iuliano Imperatori, qui post Pertinacem Imperium est adeptus, Proauus fuit Saluius Iulianus, bis Consul, Praefectus Vrbis, & Iurisconsultus, quod magis eum Nobilem fecit." Perge igitur, Amice Nobilissime atque Doctissime, tot Doctrinae & Nobilitatis dotibus, de Orbe, de Rege, de Patria, & de tuis Collegis diu bene mereri. Quod vt diuturnius sit, votum & voce,{ In eius vita. } & animo concipio. Vale. D. FERDINAND. DE HOIEDA. Summa Priuilegjj Christianissimi Regis, LVDOVICI XIV. Franciae & Nauarrae Regis Christianissimi diplomate cautum est, ne quis in ipsius Regno aliisque locis eius ditioni subiectis, intra proximos nouem annos, a die impressionis perfectae prima, inchoandos excudat, vendat, vendendum, excudendumque, quouis modo, ac ratione curet, librum, qui inscribitur Ioannis del Castillo Sotomayor in Granatensi Praetorio, Regiaque Curia Senatoris Quotidianarum Controuersiarum Iuris Tomi octo, praeter Lavrentivm Anisson Bibliopolam Lugdunensem, aut alios, quibus, ipse concesserit, sub poenis in originali diplomate contra delinquentes expressis. Lutetiae Parisiorum die 4. Februarij 1657. De mandato Regis, Signatum Cramoysi. Desijt Praelium die 8. Ianuarij 1658. ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVAE in hoc Libro Primo Controuersiarum Quotidianarum iuris; siue Tractatu de Vsvfrvctv continentur; Tanta arte composita, vt primo aspectu, que in vnoquoque capite digeruntur, facile dignosci possint. -  Cap. I. VSvsfrvctvs formalis, & causalis distinctio, quae Glossarum, Bartoli, & communi authoritate Doctorum probatur; sed a Neotericis multis improbata est, ab Authore iure & ratione fulcitur, & quamplurimorum Scribentium sententia comprobatur. Duareni, Corrasij, Connani, Hotomanni, Eguinarij, Petri Gregorij, & aliorum Recentiorum argumentationibus plenius & distincte magis, quam adhuc respondetur. Plures quae leges ad hanc quaestionem spectant, dilucide explanantur: & nonnulla adnotata noue ab Authore traduntur. Demum expressum in iure, vel tacitum qualiter accipiatur, siue quot modis expressum quid dicatur, plenissime, remissiue tamen, declaratum proponitur. pag. 1. -  Cap. II. Vsumfructum alium conuentionalem esse, alium legalem, cum sententia communi: neutrum vero facti, sed omnem iuris; contra Florianum de sancto Petro, noua Authoris consideratio: vbi noue etiam ad leges per ipsum allegatas respondetur. -  Quibus casibus mulier, vel maritus transiens ad secundas nuptias, vsumfructum dumtaxat habere debeat eorum, quae inter viuos, vel in vltima voluntate habuit a priori marito, vel ex substantia illius ex successione filiorum; proprietatem vero filiis prioris matrimonij reseruare tenetur: & de materia leg. faeminae, Cod. de secund. nupt. tractatur. Infinitae quaestiones in hac materia congeruntur, & multa adnotantur noue, quae hucvsque sic resoluta non sunt. -  Deinde, vtrum consensus mariti, vel filiorum tacitus, siue expressus, circa secundas nuptias, praeiudicet illis, vt amittant beneficium legis, plene discutitur. Communis sententia defenditur. Ad rationem quae in contrarium per Sarmientum considerantur, noue respondetur: & nonnulli casus plenius & distincte magis quam adhuc distinguuntur. -  Demum, vtrum mulier secundo nubendo, vsumfructum a marito sibi relictum amittat; & legatum vsusfructus vxori relictum si caste & honeste vixerit, an etiam secundo nubenti debeatur, breuiter & distincte explicatur. p. 7. -  Cap. III. Vsumfructum in bonis aduentitiis filiorum ex legis dispositione parentibus competentem, legalem nuncupari communiter, formalem etiam & proprium vsumfructum dici posse: vbi recepta Doctorum sententia probatur, & Neoterici cuiusdam argumentis contra Communem, noue & concludenter respondetur. -  De vsufructu aduentitiorum, & decisione leg. 47. & 48. Tauri, nonnulla distincte & dilucide magis, quam adhuc, traduntur. -  Pater legitimus administrator filij in potestate existentis, aut tutor, vel curator filij emancipati, vtrum inuentarium conficere, ac satisdationem praestare teneatur, in iudicio, vel extra: virtute legalis administrationis, quae possit exerceri: Et an bona immobilia absque decreto alienare? plena & distincta manu tractatur. -  Demum, societas tacita quando, siue ex quibus coniecturis tacite censeatur contracta, aut continuata, remissiue, plenissime tamen ab aliis actum proponitur. p. 23. -  Cap. IV. De definitione vsusfructus, & prima dubitandi ratione aduersus eam: Vbi bonorum paraphernalium, & eorum quae aestimata in dotem dantur, nonnulla dicuntur: & alia plura quae in praxi quotidiana sunt, remissiue traduntur. -  Dominium rerum dotalium, dum constat matrimonium, vxorísne sit, an mariti, dilucide, & distincte magis, quam adhuc, explicatur; & nonnulla noue adnotata per Authorem, cum singulari simul & necessaria quarundam rerum explicatione, in medium proponuntur. -  Demum in quaestione superori, Martini sententia, quae a multis probata est, per Authorem defenditur, & iis quae nouissime scripserunt quamplures Authores, nota adiicitur, noueque & subtiliter respondetur per eundem. p. 36. -  Cap. V. De vsusfructus definitione iterum tractatur, & nonnullis argumentationibus contra eam propositis respondetur. Vtrum illa Maioratus possessori, Clerico, in reditibus Ecclesiasticis; Conductori, Emphyteutae, Feudatario, & Superficiario conueniat, plene, breuiter tamen discutitur: & nonnulla noue, & distincte magis, quam adhuc, adnotantur ad propositum per Authorem. pagina 44. -  Cap. VI. Vsufructuarius quo iure, siue qua actione ad vsumfructum consequendum agere possit: & tres actiones, quae pro legatis noua Imperatorum constitutione dantur, vtrum pro vsufructu competant, distincte magis, quam adhuc, explicatur. -  Deinde, an vsufructuarius certae rei, siue vniuersalis omnium bonorum, teneatur de manu haeredis vsumfructum, siue possessionem illius accipere; alias occupans propria authoritate puniatur poena constitutionis leg. non est dubium, Cod. de legat. Et de materia illius legis, ac de pluribus coniecturis, ex quibus occupandi rem legatam propria authoritate, licentia videatur vsufructuario concessa; plene, breuiter tamen actum. -  Tandem vsufructuarium vere naturaliter possidere sibi, & non domino, cum communi sententia probatum: & contrariae concludenter, remissiue tamen, satisfactum. p. 47. -  Cap. VII. De actione Confessoria, & Negatoria & requisitis illarum; ad quid, & quare competant; & quid ex parte agentis probandum sit, plena, breui tamen & distincta manu tractatur. -  Leg. 1. ff. si vsusfructus pet. cum leg. 1. §. item Iuliano, ff. de remissionib. vulgata contrarietas proponitur. -  Agitúrque an vsufructuario Confessoria detur pro vindicanda seruitute, quae praedio fructuario debetur? Vbi quamplurimorum sententiae reiiciuntur; Ioannísque, & Bartoli sententia probatur. pagina 51. -  Cap. VIII. Vsusfructus pure, vel ad diem, vel sub conditione relicti dies quando cedat? Quando etiam in aliis seruitutibus, annuis legatis, & caeteris relictis. -  Deinde vtrum hodie, attenta dispositione leg. 1. titul. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collectionis Regiae, vsusfructus legatum debeatur, etsi nullus fuerit haeres ex testamento, nec ab intestato, eleganter discutitur. Telli Fernandez, & Ioannis de Matienzo contrarietas proponitur: & Matienzi resolutio melius, quam adhuc, comprobatur: legatarioque vsusfructus a quo tempore fructus debeantur de iure communi, & Regio, distincte & breuiter explicatur. -  Demum, vsufructu vxori, vel alteri relicto, titulo legati, vel institutionis, nullo alio haerede penitus instituto, vel solum post ipsius vxoris mortem, vtrum dispositio valeat, & quid relictum praesumatur? Vbi quae hucvsque dicta sunt, breuiter narrantur; legibus huius Regni noue applicantur quamplurima, quae adnotata per Authorem traduntur, quae nullus hactenus sic distincte explicauit. p. 54. -  Cap. IX. Vsusfructus iure legati in testamentis relictus vtrum constituatur, & acquiratur ipso iure; an per factum haeredis; & in aliis legatis, a quo tempore transeat dominium in legatarium? Vbi ius nouum ab antiquo distinguitur; & adhibita distinctione inter legatum Vendicationis, & Damnationis, quae hactenus de hac materia scripserunt Doctores, dilucide & distincte explanantur; & quarundam legum verus sensus adducitur. -  Deinde in legato generis, vel alternatiuo, & in vsufructu disiunctiue, siue alternatiue relicto, cuius sit electio, haeredísve, an legatarij, eadem distinctione aperitur. -  Demum in legato ambiguo, vel obscuro, vtrum quod minimum est, debeatur, ambigitur: & nonnullis legibus ad propositum explicatis, Accursij traditio contra Decium, & Modern. Paris. defenditur. p. 61. -  Cap. X. Vsusfructus quibus modis constituatur? Et ipsum quadrupliciter constitui probatur. -  Deinde, seruitutes reales an eisdem modis constituantur, quibus vsusfructus? Vbi Ioannis Corrasij opinio confutatur, atque Glossae, & aliorum sententia admissa, nudis pactis constitui non posse vsumfructum, nec alias seruitutes, defenditur: nonnulla iura vere & dilucide explicantur; & haec materia breuiter & distincte magis, quam hactenus resoluta proponitur. pagina 66. -  Cap. XI. Vsusfructus, qui seruitus personalis est, cur vel praesens, vel ex die, & conditione; ad diem, & conditionem constitui valeat? Seruitutes vero praediorum ipso iure, id est ciuili, & mero iure, nec a die, vel conditione incipere, neque die, vel conditione finiri possint? Vbi plene, breuiter tamen & distincte, quae hucvsque scripta sunt, explicantur, nonnulla nouiter confutantur, Cuiaciíque sententia expenditur, & probatur per Authorem. -  Deinde dubitatur, quare seruitus quocunque modo habeat intermissionem, vna sit & continua, vsusfructus autem diuisus temporibus non vnus est vsusfructus, sed plutes sunt? & eiusdem Cuiacij ratio recipitur. p. 69. -  Cap. XII. In seruitutibus personalibus, vt vsus, & vsusfructus; & in realibus rusticorum praediorum, & vrbanorum, quomodo traditio fiat; siue quid in eis iuribus pro traditione possessionis habeatur? Vbi l. 3. §. dare, ff. de vsufruct. l. quoties, la segunda, ff. de seruitutib. l. 1. §. fin. ff. de seruitutib. rustic. l. si ego §. 1. ff. de publician. in rem act. explicantur; & quae ad hanc materiam spectant, dilucide magis, quam adhuc, enucleantur; lucíque & distinctioni nonnulla restituta traduntur, quae obscura aliquibus videri solent. p. 72. -  Cap. XIII. Vsusfructus, vel alterius seruitutis obligatio an sit dandi, vel faciendi? Et qui vsumfructum vel aliam seruitutem constituere tenetur, an praecise ad constitutionem adstringi possit? Vbi quae hunc vsque dicta sunt, breuiter narrantur; Vltramontanorum opinio probatur: & Lex, stipulationes non diuiduntur, in vers. Celsus, ff. de verb. oblig. Lex, qui vsumfructum 43. §. fin. cum l. seq. ff. de vsufruct. Lex, si vsusfructus mihi in biennium, ff. de vsufruct. leg. singulariter & vere explicantur. pag. 75. -  Cap. XIV. Vsufructuarius vtrum cauere debeat, & inuentarium conficere, tam in rebus, in quibus vsusfructus proprie constituitur, quam in rebus quae in abusu consistunt, sic vt illarum non proprie, sed quasi vsusfructus authoritate Senatusconsulti constituatur. pag. 78. -  Cap. XV. Testator vtrum possit cautionem praetoriam de vtendo & fruendo, arbitrio boni viri, salua rerum substantia, & confectionem inuentarij vsufructuario remittere? Quid si poenam adiiciat, vel vsufructuarium molestari prohibeat? Et an ipse haeres praedictam cautionem remittere valeat? Vbi haec materia, breui, absoluta tamen & distincta manu tractatur: quae hactenus scripta sunt per Doctores in medium proponuntur: & nonnulla noue per Authorem traduntur. p. 79. -  Cap. XVI. Vsufructuarius an faciat fructus suos ante cautionem praestitam; & vtrum cautio ipsa de substantia vsusfructus esse dicatur? Vbi breuiter recensentur quae ab aliis huc vsque dicta sunt, & scripta: nonnulla noue adnotata per Authorem traduntur: & haec materia accurate & distincte magis, quam adhuc, resoluta proponitur. pag. 83. -  Cap. XVII. Vsufructuarius quomodo, & qualiter cauere debeat tam circa res, quae vsu consumuntur, aut minuuntur, & deteriorantur; quam circa eas quae vsu non consumuntur: & de differentia in modo cauendi in praedictis rebus: vbí haec materia, absoluta & distincta manu tractatur, & quae huc vsque ab aliis intricate & confuse scripta fuere, luci & claritati restituta traduntur; nonnulláque ab Authore noue adnotata proferuntur. p. 87. -  Cap. XVIII. Vsufructuarius vtrum teneatur fideiussoriam & idoneam, an iuratoriam cautionem praestare? Et quid obtineat, si sit pauperior, vt non possit idonee cauere? Vbi quae huc vsque scripta sunt, congeruntur in vnum: quatuor Doctorum opiniones referuntur; ex illísque noua Authoris resolutio conficitur. p. 91. -  Cap. XIX. Maritus, cui ab vxore relictus est vsusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, alio haerede instituto in proprietate, vtrum cauere teneatur vt alij fructuarij tenentur, etiam respectu dotis, quam actione de dote restituere tenetur haeredibus vxoris; & posito quod cauere debeat, an per cautionem fructuariam cessare, siue extingui videatur primitiua actio de dote, qua tenebatur bona dotalia restituere? quaestio noua in hac materia, nec hactenus scripta; Vbi etiam materia leg. in omnibus 42. ff. de iudic. de debitore qui efficitur suspectus ex causa de nouo superueniente: & leg. vlt. Cod. de pact. conuent. quando scilicet prouisio hominis expressa, legis prouisionem cessare faciat, multis exornatur & declaratur p. 94. -  Cap. XX. Vsufructuarius vtrum censeatur procurator in rem suam, & habere mandatum generale circa res fructuarias; quam curam, solicitudinem, & diligentiam circa illas adhibere debeat, siue earum custodia qualiter ei demandata videatur? Vbi vera resolutio traditur in hac materia; & quae huc vsque scripta sunt, congeruntur in vnum. -  Deinde an vsufructuarius de dolo, lata, leui, & leuissima culpa teneatur, resoluitur; & Ioannis Cephali sententia in consil. 653. num. 15. lib. 5. non damnatur. p. 96. -  Cap. XXI. Vsufructuarius, an, & quando; propterea quod arbitrio boni viri non vtatur, siue propter rei deteriorationem, aut arborum incisionem expelli possit, vt ius vsusfructus amittat, & propter damnum illatum vtrum ad interesse tantum teneatur; an vero vsusfructus etiam iure priuari debeat? Vbi haec materia breuiter & distincte explicatur communis sententia; a quorundam impugnationibus defenditur; & Antonij Galeatij Maluassiae consil. 38. per totum, volum. primo, noue expenditur & commendatur in hac materia. p. 98. -  Cap. XXII. Vsumfructum ad rei naturam, & boni patrisfam. rationem, vel consuetudinem exigendum; & fructuarium arbitrio boni viri vtifrui non videri, contra solitum vsum testatoris vtentem; videri vero arbitrio boni viri vtifrui, si se gerat circa res fructuarias vti se gerere dominus proprietatis solitus erat, vel ad rei naturam & modum. -  Deinde, consuetudinem patrisfamilias spectandam in exquirenda voluntate, quamplurimorum authoritate & testimoniis comprobatum. p. 101. -  Cap. XXIII. Vsufructuarius qui non colit solicite agrum, siue terras solicite arari & laborari non curat, vtrum ius vsusfructus amittat, & ad interesse damni teneatur? Vbi Ioannis Cephali sententia in consil. 653. num. 18. lib. 5. expenditur, & nonnullis rationibus aduersus eam adductis, noua & vera concordia proponitur. -  Demum lex, item si fundi, §. seminarios, ff. de vsufruct. nonnullis exornatur, & declaratur remissiue. p. 102 -  Cap. XXIV. Vsufructuarius qui non vtatur & fruatur arbitrio boni viri, siue male versetur in vna re, an cadat tantum ab illa; an vero commodo, & iure totius vsusfructus etiam aliarum rerum priuari debeat? Vbi de hac re latius, quam adhuc, agitur. Borgnini Caualcani, & Petri Antonij de Petra resolutio noue & vere confutatur; & contra fructuarium ratione, iure, & authoritate euidenter concluditur. p. 104. -  Cap. XXV. Sylua caedua, vel non caedua vtrum in vsufructu sit, & fructuarius an & quando arbores fructiferas, vel non fructiferas incidere possit? vbi haec materia, plena, clara tamen & distincta manu tractatur; nonnulla noue adnotata per Authorem, cum distinctione multorum casuum in medium proferuntur: Et de hac re eruditissimi D. Petri de Barbosa commentaria in leg. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio commendantur omnino. p. 106. -  Cap. XXVI. Pater legitimus administrator & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, in caedendis lignis & arboribus, vtrum habeat maiorem praerogatiuam, quam caeteri fructuarij? Vbi communis Angeli resolutio noue defenditur contra Pinellum, & pro ea nonnulla noue etiam adnotantur per Authorem. p. 111. -  Cap. XXVII. Gregis, vel armenti, vel equitij, id est vniuersitatis; item singulorum capitum, cum vsusfructus legatur, quid legatum contineat? In locum capitum de mortuorum, vel inutilium, an & quando ex natis, vel non natis, seu aliunde gregem supplere, & finito vsufructu restituere vsufructuarius debeat? Vbi l. vetus, l. vel inutilium, & l. quid ergo, ff. de vsufruct. explicantur: & haec materia accurate & distincte magis quam hactenus declaratur. p. 112. -  Cap. XXVIII. Vsusfructus, Vsus, & Habitatio, qualiter inter se differant, aut conueniant? Vbi ad propositum de his omnibus nonnulla accurate & distincte magis, quam hactenus enucleantur. -  Lex, si alij vsus 42. ff. de vsufruct. Lex, per seruum 14. §. 1. & vers. denique. Lex, sed si de fructu 15. ff. de vsu & habit. & lex, huic stipulationi, ff. vsufructuar. quemadmodum cau. explicantur. Et redditur vera ratio quare fructus sine vsu esse non possit; vsus sine fructu possit. -  Lex, cum antiquitas, Cod. de vsufruct. Nonnullis exornatur. Et vsufructu legato, quando solus ipse vsus relictus praesumatur? Septem coniecturis declaratur remissiue cum Menochio. p. 114. -  Cap. XXIX. Fructus tantum, an ius ipsum vsusfructus quando relictum praesumatur: si fructus tantum fundi, vel fructum, vel annuos fructus, aut reditus quis legauerit? Vbi haec materia accurate, sed breuiter, & distincte tractatur: nonnulli casus distinguuntur: & lex si quis ita 24. l. defuncta 65. §. Sempronio, ff. de vsufruct. l. patrimonij 22. l. fundi Trebatiani 37. & l. cum ita 41. ff. de vsufruct. legato, explicantur. p. 118. -  Cap. XXX. Proprietas rei, non autem vsusfructus solus, quando legata praesumatur, etsi vsusfructus mentio fiat? Item vsusfructus solus, & non proprietas quibus coniecturis legatus praesumatur? Vbi haec materia accurate & distincte tractatur. -  Lex libertis 4. ff. de aliment. legat. lex, si habitatio 10. § 1. ff. de vsu & habit. lex, vlt. ff. de vsufructu ear. rer. cum nonnullis similibus; Lex, denique 8. §. interdum, ff. de pecul. leg. & l. Proculus, ff. de vsufruct. explicantur. -  Baldi, & Comensis traditiones ibi dilucide enucleantur, & nonnulla noue & vere adnotantur ad propositum, per Authorem. -  Demum discutitur, vtrum legata odiosa sint, vel fauorabilia, stricteve, an late interpretari debeant? Et lex, in testamentis, ff. de regul. iur. an respectu legatorum etiam procedat. pag. 121. -  Cap. XXXI. Vsusfructus seruitus cur diuidua, cum reliquae seruitutes personales, & reales in vniuersum indiuiduae sint? Vbi congestis in vnum quae hactenus ab omnibus scripta fuere, vera ratio redditur; materia haec accurate & distincte aperitur. Et lex vsus pars 20. ff. de vsu & habit. & lex, viae, 17. ff. de seruitutib. cum aliis similibus explicantur. p. 129. -  Cap. XXXII. Vsusfructus vtrum, aut quomodo sit pars dominij, vel seruitutis? Vbi proponitur vulgatissima contrarietas leg. 4. ff. de vsufruct. cum leg. recte dicimus 25. ff. de verbor. signific. Et quae hactenus ab omnibus scripta sunt, traduntur remissiue; Et Accursij, Azonisque sententia ab Authore defenditur. -  Demum agitur, vtrum dominium, quod in vsufructu & iuribus incorporalibus constituunt Doctores communiter, sit proprie dominium. -  Lex, qui vsumfructum, ff. fi vsusfruct. pet. multis exornatur: & Bartoli opinio contra Iasonem, & sequaces probatur. pagina 131. -  Cap. XXXIII. Vsufructuarius qualiter vti debeat, vt substantiam rei fructuariae neque immutet, neque corrumpat; sed & si quid aedificauerit, an possit ipse tollere, siue refigere hoc, aut expensas repetere, vel refixa vendicare? -  Demum, quare non possit formam rei fructuariae quocunque modo, etiam in melius reponendo mutare, neque aedificium inchoatum consummare? -  Vbi haec materia, accurata, dilucida, & distincta manu tractatur, quaecunque iura ad propositum sunt, declarantur; & nonnulla noue, ac melius quam hactenus, ab Authore adnotantur. p. 134. -  Cap. XXXIV. Proprietarius vtrum eadem aequitatis lege teneatur, qua vsufructuarium teneri cap. praecedenti diximus, vt nihil immutando, aut alio quouis modo, in re sua faciat ipse, quod detrimentum fructuario afferat. Deinde an hypothecare, vel alienare proprietatem sine consensu fructuarij possit? Vbi Castrensis sententia explicatur, & melius quam hactenus corroboratur. -  Demum agitur vtrum sententia lata contra vsufructuarium, nocere debeat proprietario, vel e contra: & Pauli Parisij resolutiones probantur. p. 138. -  Cap. XXXV. Proprietarius vtrum, aut quare ne consentiente quidem fructuario seruitutem imponere possit, nisi per quam deterior conditio fructuarij non fiat? Ipse etiam fructuarius, quare nec acquirere, nec imponere, retinere tamen seruitutem possit? Vbi quae hactenus dicta sunt congeruntur, & confutantur. Raphaelis Fulgosij ratio contra Recentiores recipitur; melius quam adhuc explicatur, atque Pinelli motiuis contra eam nouiter respondetur. p. 140. -  Cap. XXXVI. Fructus quid, & vnde dicatur? Quid proprie & stricte Fructus nomen contineat? Qualiter etiam large, aut generaliter accipiatur? -  Deinde, vsufructu relicto, quamplurima contineri: vbi multarum quaestionum resolutione, valde ius vsufructuarij ampliatur: & verbum Fructus, in hac materia non stricte, aut proprie dumtaxat, sed large etiam & generaliter sumi debere. -  Denique communis Doctorum sententia, quae fructus in Naturales, Industriales, & Ciuiles diuisit, vtrum sit vera necne? Vbi diligenti & accurata resolutione, distinctioni, & claritati restituta traduntur, quae obscura & tenebrosa videri possent: multaque adnotantur per Authorem, quae huc vsque sic explicata non erant. pagina 143. -  Cap. XXXVII. Minera, siue minerale, creta, arena, lapidicina, vena marmorea, aut lapidea, siue aurea, siue argentea, metallica, salinaria, vel similis, quae in fundo fructuario reperitur, vtrum vsufructuarij commodo cedere debeat? -  Deinde de Thesauro reperto in fundo fructuario, & de augmento alluuionis in eodem, breuis, vera distincta resolutio traditur. Molinae, Garsiae, & Barbosae resolutiones in hac materia adducuntur; & nonnulla circa eas nouiter adnotantur per Authorem. p. 150. -  Cap. XXXVIII. Vsufructu omnium bonorum, aut omnium rerum simpliciter relicto: Item, bonorum mobilium tantum, aut mobilium & immobilium simul, cum vsusfructus relinquitur, quibus ex rebus relictus praesumatur? Vbi de pecunia, frumento, vino, oleo, auro, argento, gemmis quoque, rebus pretiosis & venalibus, vel mercis causa paratis, supellectile & aliis similibus tractatur. Et quae huc vsque scripta sunt, distinctione & resolutione explicantur. pag. 153. -  Cap. XXXIX. Vsufructu omnum bonorum simpliciter, aut generaliter relicto, vtrum feudalium, emphyteuticorum, fideicommissariorum, & libellariorum bonorum vsusfructus relictus praesumatur? Vbi quae hucvsque scripta sunt ab aliis, breuiter recensentur, & distincte explicantur. -  Deinde nouiter infertur ad nouam & vtilem quaestionem, vtrum scilicet omnium bonorum vsufructu relicto, contineri debeat vsusfructus eorum, de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen, Maioratus constitutus fuit? & nonnullis casibus distinctis, res ista distinctione & resolutione explanatur. p. 156. -  Cap. XL. Vindicandi atque accusandi necem defuncti ius, vtrum in fructu sit? ita vt fructuario omnium bonorum incumbat, atque eidem vtilitas & commoditas transactionis aut concordiae competere debeat? -  Deinde an vxor vsufructuaria omnium bonorum, vel haeres pleno iure, vel nec fructuaria, nec haeres, caeteris aliis praeferatur in accusatione mortis marito illatae; aut si concurrat cum filiis ad accusandum, vtrum illis praeferenda sit? Vbi lex 14. tit. 8. part. 7. noue & vere explicatur; & quae ad hanc quaestionem spectant, dilucide & distincte magis quam hactenus declarantur. -  Demum, an & quando ex ordine literae, siue scripturae coniectura praelationis siue potioris iuris desumi possit? remissiue, accurate tamen explicatum proponitur. pagina 160. -  Cap. XLI. Vsufructu omnium bonorum tam mobilium quam immobilium legato, vtrum census quoque annui testatoris debeantur? Vbi haec res distincte explicatur. Marci Antonij Eugenij cons. 100. per tot. lib. 1. noue expenditur in hac quaestione. Et demum inquiritur, vtrum annui reditus inter immobilia, vel mobilia computentur, necne. p. 164. -  Cap. XLII. Mobilibus legatis, vel in vsufructu mobilium vtrum comprehendantur fructus pendentes tempore testamenti, aut tempore mortis.? Vbi Castrensis, Alciati, de Praetis, Manticae, Caualcani, & Ricciardi traditiones recensentur. Hieronymi Gabriel. sententia contra Castrensem recipitur, & concludentibus rationibus corroboratur. -  Deinde agitur de fructibus recollectis ante mortem testatoris, vel ante aditam haereditatem, cum vsusfructus omnium bonorum legatus est: & de fructibus pendentibus in re fructuaria tempore quo dies vsusfructus cessit; ad l. si pendentes, ff. de vsufructu. pag. 166. -  Cap. XLIII. Fructus fundi si alicui simpliciter, aut generaliter legantur, vtrum hoc legatum vsusfructus esse videatur, & in prima tantum vice verificetur, siue quotannis debeatur? Vbi lex, defuncta 65. §. vlt. ff. de vsufruct l. si habitatio 10. §. vtrum, ff. de vsu & habitat. l. annua 20. §. fin. l. cum quidam 23. ff. de annuis legat. dilucide & vere explicantur, & res ista breuiter & distincte declaratur. pagina 167. -  Cap. XLIV. Vsusfructus omnium bonorum legatum vtrum intelligendum sit de bonis existentibus tempore testamenti, an vero extendatur etiam ad bona post testamentum acquisita? Vbi lex, si ita, ff. de aur. & arg. leg. l. quoties 34. §. vniuersorum ff. de vsufruct. explicantur. Et testator an & quando praesumatur legasse ea tantum quae habebat tempore testamenti conditi, vel etiam deinde acquisita, plene, breuiter tamen, & distincte declaratur. pag. 169. -  Cap. XLV. Vsusfructus, vel alimenta tantum, an & quando vxori, vel alteri relicta praesumantur, cum filiis aut aliis descendentibus haeredibus institutis, testator dixerit: Et vxorem meam relinquo dominam: vel, dominam, & mansariam, & vsufructuariam: vel, vsufructuariam simpliciter omnium bonorum: vel, dominam, vsufructuariam, administratricem, & gubernatricem omnium bonorum. Et de consuetudine in Curia vulgari descripta, & per vniuersam Italiam & alias prouincias obseruata: cum infinitis declarationibus, extensionibus, & limitationibus, absoluta atque distincta manu actum proponitur. Communes Doctorum resolutiones legibus huius Regni applicantur: & nonnulla nouiter considerantur per Authorem, quae huc vsque non sic adnotata, nec resoluta fuerant. -  Deinde, vtrum eisdem verbis adiectis, sed extraneo haerede instituto, vsusfructus, vel alimenta tantum relicta censeantur. Et an decisio text. in authent. praeterea, Cod. vnde vir & vxor. existentibus filiis intelligi debeat in proprietate solum, vel in vsufructu simul? Vbi de materia eius textus plenissime, remissiue tamen tractatur. pag. 171. -  Cap. XLVI. Legatum vsusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, a marito vxori factum, vtrum computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis similibus? Item legatum factum creditori, an & quando praesumatur factum animo compensandi cum ipso debito necessario, vel voluntario. -  Deinde agitur de intellectu text. in authen. dos data, Cod. de donat. ante nupt. & an iure illo, iure etiam huius Regniteneatur maritus donationem propter nuptias constituere? & opinione Menochij aduersus Communem. p. 175. -  Cap. XLVII. Legato fundo vni, & eiusdem fundi vsufructu alteri, an in ipso vsufructu ambo concurrant? Vsufructuarius item omnium bonorum an, & quando concurrat in vsufructu eorum quae specialiter sunt aliis legata? Denique vtrum haeres institutus simpliciter, vel pleno iure, concurrere debeat cum vsufructuario omnium bonorum? Vbi lex, si alij 19. l. si Titio 10. l. 36. §. si fundus, ff. de vsufruct. leg. l. & puto 26. §. Iulianus, ff. familiae ercise. singulariter & vere explicantur: quamplurimi casus distinguuntur; & quae ad hanc materiam spectant, plenius & distincte magis quam hactenus declarantur. p. 177. -  Cap. XLVIII. Ius accrescendi, vel non decrescendi, an & quando locum habeat in legato vsusfructus? vbi de triplici coniunctione, re & verbis simul, re tantum, & verbis tantum, tractatur. -  Lex, mulieri & Titio 73. ff. de condit. & demonstr. l. 1. §. 1. l. penult. ff. de vsufruct. accrese. cum aliis eiusdem tituli: lex, & Proculo 20. ff. de legat. 2. vere & dilucide explicantur: nonnulla nouiter adnotantur per Authorem; & diligenti distinctaque manu materia haec declaratur. pagina 183. -  Cap. XLIX. Vsusfructus in fundo sterili, vel absque vtilitate aliqua, an possit constitui? Et de opinione. Glossae 1. in §. constituitur, Instit. de vsufruct. -  Deinde, vtrum rusticorum & vrbanorum praediorum seruitutes constitui non possint, quae vtilitatem aliquam non contineant? -  Demum seruitutes reales qualiter a seruitutibus vel obligationibus personalibus distinguantur? Vbi omnium Scribentium in hac materia traditiones recensentur. -  Lex, statuae 48. in princ. & in §. 1. l. si infantis 62. ff. de vsufruct. l. quoties 15. l. ei fundo 19. l. vt pomum 7. ff. de seruitutib. cum caeteris eisdem connexis dilucide & vere explicantur: & nonnulla distincte magis quam hactenus adnotata per Authorem traduntur. p. 190. -  Cap. L. Operae & ministeria seruorum, an sint personarum, vel rerum seruitutes, vel personalis obligatio, siue qualiter ab vsufructu seruorum differant? Vbi omnia iura, quae ad propositum faciunt, dilucide & vere declarantur, & materia haec distincte & breuiter explicatur. p. 193. -  Cap. LI. Vestimentorum an verus & proprius, an quasi vel fictus vsusfructus sit? Vbi proponitur difficultas legis 19. §. & si vestimentorum, ff. de vsufruct. Quorundam interpretationes confutantur, & noue ac vere explicatur ille textus. pagina 196. -  CAP. LII. Vsusfructus, & quaelibet alia personalis, vel realis seruitus, vtrum dicatur esse in bonis nostris, vel extra bona? Vbi communis Scribentium sententia concludentibus rationibus confutatur. Legis 1. ff. de vsufruct. leg. vulgatissima contrarietas proponitur: Quorundam intellectus damnatur; & Bartoli interpretatio contra Recentiores probatur. p. 197. -  Cap. LIII. Vsusfructus rerum quae in abusu consistunt, quomodo esse possit? Vbi Iustiniani verba in §. constituitur, Instit. de vsufr. dilucide & vere enucleantur: & quae ad Senatusconsultum quasi vsumfructum introducens pertinent, optime declarantur. p. 198. -  Cap. LIV. Alienatione prohibita, vtrum etiam vsusfructus constitutio prohibita censeatur? Et de generali verbi Alienationis acceptione. Item rerum Ecclesiasticarum, Hospitalium, Confraternitatum, & aliarum Communitatum dominia, aut bona, qua forma & solemnitate alienari debeant; & an illarum vsusfructus constitui possit? Vbi etiam de Extrauag. Ambitiosae Pauli II. & de rerum Ecclesiarum in emphyteusim concessione. -  Deinde propter antiquitatem temporis an & quando solemnitates extrinsecae, aut omnia solemniter acta praesumi debeant? -  Demum nonnulla exacte, & dilucide magis quam hactenus adnotata ad explicationem leg. Regiae 11. tit. 7. de los terminos publicos, de hessas, montes, y pastos, lib. 7. nou. coll. Reg. Quatenus res Ciuitatum siue oppidorum huius Regni dari, vel alienari prohibentur, nisi facultas Regia praecedat: & an vsusfructus eorum quae continentur ibidem absque licentia Regia constitui possit. p. 200. -  Cap. LV. Vsufructuarius an & qualiter teneatur circa lites expendere? Vbi Antiquorum sententia defenditur, & admissa distinctione communi, qua distinguitur inter vsufructuarium ex dispositione legis, & eum qui ex dispositione hominis vsumfructum obtinet, nonnulli casus constituuntur; & res ista breuiter & distincte explicatur. pag. 207. -  Cap. LVI. Vsufructuarius in aedificando, vel in reficiendo, quas expensas facere teneatur? Vbi lex, hactenus 8. ff. de vsufruct dilucide explanatur. Item quae alia onera ipse fructuarius subire debeat; & quae impensa gratia fructuum, vel ad perpetuam rei vtilitatem facta dicatur? distincte & melius quam hactenus declaratum. -  Demum Iacobi Mandelli de Alba distinctio in hac materia in consil. 363. num. 6. notabiliter adducta, atque explicata per Authorem. p. 209. -  Cap. LVII. Vsufructuarius, quando impensa magna necessaria est, vtrum teneatur ante omnia impendere & postea repetere a proprietario; an vero a principio antequam impendat, possit compellere proprietarium, vt sibi pecuniam erogandam praestet, vel quod ipse pro refectione rei impendat? -  Deinde si fructuarius velit immodice impendere, an necesse habeat, vt magnam impensam repetere possit, denunciare domino antequam expendat? Vbi Bartoli, Castrensis, atque aliorum Antiquorum, Recentiorum etiam traditiones in hac materia dilucide, & melius quam hactenus enucleantur. -  Demum, de omni impensa, atque melioratione ab vsufructuario facta, breuis & distincta resolutio traditur. Et vide supra capit. 33. ex numer. 7. ad numer. 13. pag. 212. -  Cap. LVIII. Legatorum soluendorum onus, ad haeredem, an ad fructuarium spectet? Idem quid de annuis legatis? vbi quae hucvsque scripta sunt ab aliis, congeruntur in vnum; atque in hac materia breuis & distincta traditur resolutio. pag. 216. -  Cap. LIX. Vsufructuarius omnium bonorum ex testamento, vel ex alia vltima voluntate, an, & quando teneatur soluere aes alienum a testatore relictum? Item an possit ipse credita haereditaria exigere, atque instrumenta & alias scripturas bonorum & iurium defuncti penes se retinere? Vbi quae hucvsque in mille locis scripta sunt, recensentur in vnum, atque in proposito accurata traditur & distincta resolutio. p. 217. -  Cap. LX. Haeres an & quando detrahere possit Quartam Falcidiam de legato vsusfructus omnium bonorum? Vbi Borgnini Caualcani praxis & resolutio in hac materia probatur, & legibus huius Regni applicatur. -  Deinde cum aliis defenditur Quartae Falcidiae & Trebellianicae detractionem hodie locum habere, tametsi iure Regio testamentum valeat absque haeredis institutione. p. 221. -  Cap. LXI. Vsusfructus an & qualiter finiatur morte, & cum proprietate consolidetur? Reipublicae, Ciuitati, Ecclesiae, aut Fisco relictus, quanto tempore duret? Cum morietur legatarius, vel ab eodem post mortem suam, cur inutiliter legari dicatur? Item an, & quando censeatur testator ius dumtaxat legasse, quod habebat in re. -  Demum, si pro se, & haerede, vel haeredibus suis vsusfructus ipse relinquatur, an & quare vltra primum legatarij haeredem non extendatur? Et ibidem haeredum mentio quomodo in contractu, testamento, & omni alia dispositione accipienda sit? quamplurimae leges in proposito declaratae; atque elegans & breuis resolutio in hac materia traditur. p. 223. -  Cap. LXII. Proponitur difficultas l. 4. ff. de nouation. & communi interpretatione probata, infertur inde ad quaestionem, si restator legauit vxori vsumfructum sub conditione si caste & vidualiter vixerit, & post eius mortem Titio: si vxor postea secundas contraxerit nuptias, an statim debeatur Titio vsusfructus? -  Item etiam, si vxori legetur vsusfructus, si vidua permanserit; & si ad secundas nuptias transierit, idem vsusfructus relinquatur Titio; an vxore ante nuptias secundas defuncta, Titio debeatur vsusfructus? Vbi quae hucvsque scripta sunt ab aliis, recensentur in vnum; & communes Doctorum resolutiones magis probantur. pag. 226. -  Cap. LXIII. Proponitur vulgata, sed non recte explicata difficultas l. final. Cod. de vsufruct. Quorundam interpretationes damnantur, & vera ratio eiusdem textus redditur. -  Dubitatur deinde vtrum pater commoditatem dumtaxat, an vsumfructum habere dicatur ex vsufructu filio relicto; an etiam fructus ex eodem vsufructu perceptos, finito eo restituere teneatur? Et Cyni sententia melius quam hactenus corroborata, ad nonnulla infertur, atque aliorum traditiones in hac materia, nouiter & vere confutantur. p. 228. -  Cap. LXIV. Pater legitimus administrator & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filijfamilias; alius etiam vsufructuarius quicunque vtrum amittat vsumfructum per ingressum Religionis, professione sequuta? Vbi quae hucvsque scripta sunt ab aliis recensentur in vnum: & nonnulla nouiter & melius quam hactenus ab Authore adnotantur; ac denique Martini Silimani, Cyni, Saliceti, ac aliorum sententia contra Recentiores defenditur. -  Deinde, viuente patre, an & quando filius praetendere possit ius aliquod in legitima; vel si legitimam recipiat in vita, & postmodum facultates patris augeantur, vtrum supplementi petendi ius obtineat? plenissime, remissiue tamen declaratum proponitur. p. 234. -  Cap. LXV. Vsusfructus competens patri in bonis aduentitiis filij, vtrum duret filio Religionem profitente? Vbi etiam de proprietate bonorum eiusdem filij. -  Deinde an Monasterium habeatur loco filij, vt substitutos, aut vocatos in conditione si sine liberis, excludat; an etiam excludere debeat Ascendentes a successione descendentis Monachi? -  Denique testamentum ante ingressum Religionis factum, vtrum sequuta professione rumpi, aut confirmari debeat? Vbi de intellectu Tridentini sess. 25. cap. 16. multisque in proposito necessariis, plenissime, remissiue tamen tractatur. p. 236. -  Cap. LXVI. Vsusfructus an & qualiter capitis diminutione amittatur? Vbi iuris antiqui & nouioris ratio discutitur; nonnulla nouiter adnotantur, & quae ad hanc materiam spectant, dilucide & melius quam hactenus declarantur. -  Item mors ciuilis, & naturalis, quando aequiparari debeant? Et materia leg. 4. Tauri, plenissime, remissiue tamen tractatur. pag. 238. -  Cap. LXVII. Vsusfructus non vtendo qualiter amitteretur olim; hodie etiam noua Imperatorum, atque iuris Regij Partitarum constitutione, qualiter amittatur? Vbi lex, corruptionem, Cod. de vsufruct. §. finitur, vers. & non vtendo, Instit. eod tit. l. si vsusfructus 28. ff. quib. mod. vsusfruct. amitt. dilucide & vere explicantur. Legis 63. Tauri decisio nonnullis exornatur remissiue: & quae ad hanc materiam spectant, diffuse, sed distincte & melius quam hactenus enucleata traduntur. p. 241. -  Cap. LXVIII. Vsusfructus vtrum praescriptione acquiri possit aduersus dominum proprietatis, si constituatur ab eo, qui dominus non est? Vbi res ista cum breuitate & veritate explicatur: & nonnulla ab Authore adnotantur, ad quae Neoterici omnes hucvsque scribentes non sic animaduertunt. -  Continuae etiam, vel quasi continuae, atque discontinuae seruitutis materia remissiue tractatur, & de praescriptione earum nonnulla dicuntur. p. 246. -  Cap. LXIX. Vsusfructus vtrum cessione in iure, siue alienatione vsufructuarij amittatur, & cum proprietate consolidetur? Vbi quae hucvsque in toto Mundo scripta sunt ab aliis, recensentur in vnum: Quamplurimorum traditiones in hac materia nouiter & vere confutantur: & res ista, accurata, atque absoluta resolutione explicatur. p. 248. -  Cap. LXX. Vsusfructus vtrum obligari, pignoríve, aut hypothecae dari possit? Item in seruitutibus realibus, vrbanis & rusticis, an idem, diuersumve ius constitutum fuerit? Vbi lex, ijs qui 11. §. vsusfructus, & §. iura praediorum; & lex sed an viae 12. ff. de pignorib. explicantur: Quae huc vsque scripta sunt ab aliis, proferuntur; Et materia haec dilucide, & accurate magis quam hactenus enucleatur. pag. 253. -  Cap. LXXI. Vsusfructus, ac alia seruitus quaecunque, quomodo confundatur; siue qualiter dominij acquisitione amittatur? Vbi nonnulla iura quae in proposito sunt; optime & vere enucleantur; & materia haec breuiter, distincte tamen, & dilucide declaratur. p. 257. -  Cap. LXXII. Vsusfructus an, & qualiter rei mutatione extinguatur? Vbi agitur de ratione diuersitatis inter seruitutes personales, & reales. -  Lex, seruitutes 9. §. si sublatum, ff. de seruitutib. vrban. l. repeti, §. rei mutatione, l. 8. ff. quib. mod. vsusfr. amitt. l. 41. §. vniuersorum, l. si cui insulae 53. ff. de vsufruct l. domo 21. ff. de pignorat. act. cum aliis similibus singulariter enucleantur; & materia haec accurate omnino declaratur. -  Demum agitur, vtrum pretium rei, quae post mortem testatoris fuit reempta vigore pacti tempore venditionis celebratae initi, ad vsufructuarium pertinere debeat? Et Ioannis Cephali, & Petri Surdi consilia singularia in proposito nouiter expenduntur. pag. 259. -  Cap. LXXIII. Vsufructu finito, vtrum proprietarius stare debeat colono vsufructuarij? Item fructuarius ipse an proprietarij locationi stare teneatur? Vbi lex, si pendentes, §. si qua seruitus, l. arbores §. 1. ff. de vsufruct. l. cum antiquitas, Cod. eod. tit. l. si quis domum, §. 1. ff. locati, dilucide & vere explanantur: quorundam traditiones in proposito nouiter & concludenter confutantur: & materia haec accurate, & melius quam hactenus declaratur. p. 262. -  Cap. LXXIV. Vsufructuarius si velit locare bona in quibus vsumfructum obtinet, vtrum proprietarius locationem petens & conducere volens, praeferendus sit aliis? -  Item quid e contra, si proprietarius velit proprietatem alienare, an debeat praeferri vsufructuarius? Vbi Borgnini Caualcani, Vincentij Carocij, ac aliorum traditiones in proposito nouiter & vere carpuntur. -  In venditione vsusfructus, aut proprietatis, an & quando ratione communionis, vel sanguinis, retractus locum habeat, breuiter & distincte tractatur, & huius materiae accurata & dilucida resolutio traditur. p. 265. -  Cap. LXXV. Vsufructu finito, an, & qualiter nudae proprietatis dominus incipiat plenam in re habere potestatem? Vbi explicatur text, in §. finitur, ad fin. Institut. de vsufruct. Proprietatem distingui per plenam, & nudam, probatur. Dominium vtrum sit idem quod proprietas; & vnicum tantum, vel duplex, directum & vtile? accurate & distincte tractatur. Ac demum aliorum sententiis congestis in vnum, & confutatis, res ista melius quam hactenus declaratur. p. 269. -  Cap. LXXVI. Vsusfructus consolidatus cum proprietate, vtrum ex causa onerosa, an ex causa lucratiua obuenire dicatur, si originalis titulus proprietatis fuit onerosus? Vbi Cumani interpretatione improbata, quorundam iurium vera ratio redditur. -  Demum inquiritur, an vsusfructus nudae proprietati mariti constante matrimonio consolidatus, cum vxore debeat inter alia lucra communicari. p 274. -  Cap. LXXVII. Vsufructuarius an & quando fructus pendentes, aut casualiter cadentes, vel ab alio perceptos, suis haeredibus relinquat? -  Item, quid de pensione debita ex fundis, siue praediis locatis, aut ea quae pro domo, vel apotheca locata debetur? -  Quid item de marito & vxore, quoad diuisionem fructuum illius anni, in quo dirimitur matrimonium? -  Denique & in Capellis, fructus pendentes qualiter diuidantur? Vbi quamplurima iura singulariter in proposito enucleantur, nonnulli casus distinguuntur; & materia haec accurate & dilucide magis quam hactenus declaratur. p. 276. -  Cap. LXXVIII. Vsufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis, defuncto, vtrum haeres eius praetendere possit partem in censu ad Bullam Pij V. constitutos; cuius solutionis dies nondum venit? Vbi Lancelloti Gall. consilium 90. per tot. in terminis adducitur; & eiusdem resolutiones probantur. p. 280. -  Cap. LXXIX. Beneficiarius, velis, cui debetur pensio ex redditibus Ecclesiasticis, si pendentibus fructibus decedat, qualiter sructuum diuisio fieri debeat; siue in praedictis vtrum inducenda sit distinctio l. defuncta 65. ff. de vsuf. Vbi quae huc vsque scripta sunt ab aliis, breuiter recensentur, nonnulla nouiter & vere adnotata per Authorem in medium proferuntur, & praedictorum vera resolutio traditur. pag. 281. -  Cap. LXXX. Fructus bonorum Maioratus pendentes, vtrum sequenti successori a die delatae successionis praestandi sint; sicut proprietario, mortuo vsufructuario, praestantur; an inter illum & haeredes vltimi possessoris pro rata diuidi debeant? Vbi contrariae sententiae adducuntur, & Didaci de Couarr. Ludouici Molinae, ac aliorum sententia nouiter defensa; nouiter etiam atque eleganter his respondetur, quae nouissime omnium Petrus de Barbosa, & Martinus Monter-a-Cueua adnotarunt in contrarium. p. 283. -  Cap. Vlt. Continet 260. Assertiones, quarum quaelibet ancipitis & grauis alicuius quaestionis resolutionem complectitur. -  Has olim Author Salmanticae, tenera aetate, tertio & quinto studiorum anno publice disputandas proponens, summa omnium admiratione & approbatione defendit: longa postmodum meditatione ad examen reuocauit; & cum omnes fere Authores in proposito hactenus scribentes ad praesens perlegisset, ex ipsis facile posset quamplures libros scribere, sciens tamen consultóque praetermisit; quippe qui velit quamplurima ab ipso luculentius forsan quam adhuc elaborata praeterire, dum quae alij tradiderunt, effugiat, sat illi erit in hac parte, si ex inuolutis & contrariis iuris ambagibus, veriores sententias maturius nunc perpensas in medium proferat; & alibi disputanda reseruet, quae vel ab aliis scripta non sunt, vel diffuse & indistincte traduntur. Et vide ad finem, vbi ponitur Tabula materiarum quae in hisce assertionibus explicantur, & quarum veriores resolutiones traduntur. pagina 286. # 1 QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER PRIMVS. DE VSVFRVCTV. # 1 CAPVT I. Vsusfructus formalis, & causalis distinctio, quae glossarum, Bartoli, & communi Doctorum authoritate probatur, sed a Neotericis multis improbata est, ab Authore iure, & ratione fulcitur, & quam plurimorum Scribentium sententia comprobatur. Duareni, Corrasij, Connani, Hotomanni, Eguinarij, Petri Gregorij, & aliorum recentiorum argumentationibus plenius, & distincte magis, quam adhuc respondetur: plures leges, quae ad hanc quaestionem spectant, dilucide explanantur: & nonnulla adnotata noue ab Authore traduntur. Demum expressum in iure, vel tacitum qualiter accipiatur, siue quot modis expressum quid dicatur, plenissime, remissiue tamen, declaratum proponitur. SVMMARIVM. -  1 De significatione, proprietate, & virtute verbi vsusfructus, remissiue. -  2 Vsumfructum duplicem, causalem, & formalem; communis sententia constituit. -  3 Vsusfructus formalis, & causalis exempla ponuntur. -  4 Vsusfructus est seruitus personalis ita cohaerens personae, vt ab ea separari non possit: & vide infra c. 28. ex num. 2. -  5 Vsusfructus quare dicatur seruitus personalis. -  6 Vsusfructus formalis, & causalis signa, & vestigia plura apud Iureconsultos reperiri. -  7 Pro communi sententia duae leges ponderantur. -  8 L. si ita stipulatus fuero, 126. §. primo ff. de verborum obligationibus, pro communi expenditur. -  9 Nec Authori placent, quae ad illum textum magis subtiliter, quam vere Franciscus Connanus adnotauit. -  10 Ioannis Corrasij solutio ad textum, in dicto §. primo. fortius quam adhuc impugnata. -  11 Pro communi tres leges inductae. -  12 Duae aliae leges pro communi expenduntur. -  13 L. si cum testamento. §. si fundum, ff. de exceptione rei iudicatae, multum vigere pro communi. -  14 Ioannis Corrasij interpretationem ad illum textum veram non esse. -  15 Vsusfructus formalis, & causalis distinctionem, lege quadam Partitae probatam videri. -  16 Authores infiniti congeruntur in vnum, qui causalis, & formalis vsusfructus distinctionem probarunt, & numeris sequentibus. -  17 Vsusfructus appellatione etiam causalem sustineri, & qui aliter a proprietate separabilis non est: Curtium Iuniorem recte consuluisse. -  18 Petri de Barbosa praestantissimi Iurisconsulti laus. -  19 Petrus Augustinus Morla notatus, & furto nouiter conuictus per Authorem. -  20 Doctorem Espino confuse & intricate loquutum fuisse in hac materia. -  21 Borgninus Caualcanus argutus ab Authore, quod in hac quaestione nullum verbum scripserit. -  22 Dominus Licentiatus Petrus de Tapia olim Salmanticae Iuris Caesarei publicus moderator, Collegij Diui Bartholomaei insignis Collega, & Authoris praeceptor; nunc vero in supremo Regio Senatu meritissimus, & praestantissimus Consiliarius existit. -  23 Tituli ff. & C. & Institutionum, de vsufructu, loquuntur de vsufructu formali; non de causali. -  24 Vsumfructum vnicum tantum esse, eúmque formalem, & proprium, ex sententia multorum Recentiorum. -  25 Praecipuum Neotericorum fundamentum adducitur: & respondetur ad illud, infra num. 34. -  26 Nonnulla argumenta, quae contra communem hoc numero praecitantur, reducenda esse ad fundamentum superius, & ad illa satisfactum infra, num. 35. -  27 Eguinarij Baronis contra communem verba quaedam relata. -  28 Petri Gregorij contra communem argumentatio proposita, & ad illam noue satisfactum ab Authore, infra num. 36. -  29 Petri Costalij verba quaedam in hac materia proferuntur. -  30 Francisci Connani contra communem ratio secunda proponitur, & noue diluitur per Authorem, infra num. 37. -  31 L. quod nostrum, ff. de vsufructu, communiter expendi solet contra communem, & respondetur ad eam, infra, num. 39. -  32 L. cum in fundo, ff. de iure dotium, contra communem ponderata, & noue satisfactum ad illam, infra num. 43. -  33 Vltimum fundamentum contra communem adducitur; & respondetur infra num. 44. & sequent. -  34 A communi sententia recedendum non esse, & praecipuae Recentiorum argumentationi satisfactum. -  35 Nonnullis rationibus adductis supra contra communem respondetur. -  36 Petri Gregorij argumentationi contra communem noue respondetur. -  37 Francisci Connani argumentum contra communem noue diluitur per Authorem, & numero seq. -  38 Vsufructuarius, & bonae fidei possessor aliquando differunt. -  39 L. quod nostrum, ff. de vsufructu, explicatur. -  40 Possessionem eius interdum tradimus, cuius ipsi non habemus. -  41 Dominium proprietatis, quod quis non habet, interdum vendendo, & tradendo praebet alij. -  42 Recitationes solemnes Cuiacij in libros Digestorum commendantur. -  43 L. cum in fundo, ff. de iure dotium, ex mente glossae ibi, melius quam adhuc enucleata. -  44 Recentiores quam plures non recte inferre vnicum tantum vsumfructum esse, & eum formalem, quod Iureconsulti de vsufructu causali expresse non dixerint. -  45 Vsusfructus formalis & causalis distinctio, cum ex verbis & mente Iureconsultorum atque iuris interpretatione colligatur: perinde haberi debet ac si verbis specialibus expressa fuisset. Idque numeris seqq. plenissime comprobatur. -  46 Expressum in iure pluribus modis dici, vel accipi. -  47 Expressum aliquid quot modis dicatur, latissime tractatum remissiue: & de hac re Andreae Tiraquelli locus commendatur. -  48 Camillius Gallinius de eadem re commendatus. -  49 Expressum dicitur, quod ex verbis, vel virtute eorum colligitur, siue quod necessario importatur ex verbis. -  50 Expressum in scriptis satis dici illud, quod ex scriptis colligi potest. -  51 Expressum est, quod venit ex mente legis. -  52 Expressum, vel subintellectum a lege aequiparantur. -  53 Petri Costalij locus pro ratione Authoris ponderatus contra Recentiores. -  54 L. vtifrui. ff. si vsusfructus petatur, declaratur. -  55 Actio iniuriarum datur contra impedientem dominum vti re sua. -  56 Legis. si ita stipulatus fuero. 126. §. primo ff. de verborum obligationibus, vera ratio redditur. -  57 Pars debiti inuito creditori solui non potest: & de hac regula late actum remissiue. -  58 Debitor rei diuiduae solutione partis liberatur quoad partem de voluntate creditoris solutam. -  59 Rebuffi doctrinam in hac materia nouam non esse, sed in communem distinctionem incidere, none consideratur ab Authore. PRo perfecta, & absoluta istius materiae declaratione, primo praemittendum est, Interpretes nostros de significatione, proprietate, & virtute verbi Vsusfructus, multa tradidisse, quae hic[sect. 1] transcribere non esset opportunum: poterit tamen cum{ Vide inf. ad finem libr. in annotat. annot. 1. } voluerit lector, legere apud Hotomannum, & Brissonium in commentariis de verbis iuris, & de verborum significatione, verbo Vsusfructus. Connanum commentariorum iuris lib. 4. cap. 1. in principio, & cap. 3. Ioannem Garsiam, tractatu de expensis, & meliorationibus, cap. 10. Bertachinum in Repertorio, 3. part. litt. V. verbo, Vsusfructus, primo, & nonnullis sequentibus. D. Espino in speculo testamentorum, glossa 13. principali, de legato vsusfructus num. 3. & 4. & latius cap. sequentib. declarabimus. Secundo praemittendum est, Doctores nostros faci[sect. 2]lioris doctrinae, & distinctionis adhibendae gratia, duplicem vsumfructum communiter constituere; alterum appellant Causalem, alterum vero Formalem. Causalis vsusfructus dicitur is, quem quilibet dominus habet in re propria, & sic qui coniunctus est cum proprietate: dicitur autem causalis, quia dominij, & proprietatis occasione causatur, nec est distinctus, & separatus ab ea. Formalis vsusfructus dicitur, qui est separatus a proprietate, nec potest esse cum ipsa, vt inferius constabit, & ex aliis adnotauit Socinus Iunior con[sect. 3]silio 53. num. 4. vol. pr. & consilio 1. num. 6. vol. 4. vt puta quoties alicuius fundi proprietas est apud aliquem; apud alium vero vsusfructus eiusdem, id, quod multis modis contingere potest, vt in §. 1. Institutionum, de vsufructu. & infra latius dicemus: & hic vsusfructus formalis personalis seruitus est, ita cohaerens personae, vt ab ea[sect. 4] separari non possit. l. 1. ff. de seruitutibus. l. 4. ff. de nouationibus. l. recte dicimus, ff. de verborum significatione. §. si cui fundus, Institutionum de legatis. Angelus cons. 153. num. 2. Dynus de Muxello, in §. aeque si agat, n. 4. Institut. de actionibus. Tellus Fernandez, in l. 3. Tauri, 3. p. num. 11. Barbosa, in l. si alienam, num. 56. ff. soluto matrimonio, folio mihi 150. & his non relatis, Petrus Augustinus Morla, Emporij prima part. titulo 6. ff. de seruitutibus, quaest. 1. num. 5. qui de hoc tractat ibi a nu[sect. 5]mero primo, qua ratione dicitur seruitus personalis, & quia a persona, cui debetur, non a praedio seruiente nomen accipit: vel ideo, quia cum persona extinguitur. l. sicuti. §. finali. ff. quibus modis vsusfructus amittatur: iuncta Glossa ordinaria ibi. l. corruptionem. C. de vsufructu. l. non solum. §. tale ff. de liberatione legata Bartolus, & Doctores communiter, in dicta l.p. ff. de seruitutibus. vbi Ioannes Corrasius, in principio. Dinus de Muxello, in dicto §. aeque si agat, num. 8. & Iason ibi, num. 11. & nullo relato Morla dicta quaest. 1. num. 5. & latius comprobauimus infra. Vsusfructus autem vtri[sect. 6]usque causalis, & formalis plura reperiuntur apud Iureconsultos signa & vestigia, & multorum responsis praedicta distinctio comprobari potest: inter alia tamen, primo probatur ex l. qui vsumfructum 58. ff. de verborum[sect. 7] obligationibus, & l. 4. ff. de vsufructu, & quemadmodum quis vtatur fr. vbi in eo, apud quem est fundus pleno iure, saepe consideratur vsusfructus etiam, & fundus dari non intelligitur, si vsusfructus detrahitur, & fundus, & vsusfructus de per se vt pars rei reputantur. Secundo probatur ex l. si ita stipulatus fuero, 126. §. 1. ff. de ver[sect. 8]borum obligationibus, quem textum ad hoc dixit meliorem de iure, Marianus Socinus Iunior, in lectura leg. 4. §. Cato. ff. de verborum obligationibus, num. 2. in fine, & num. 3. nam in illis verbis: Et minus est in eo vsufructu, quem per se quis promittit, de vsufructu formali agitur: & de causali cum proprietate coniuncto in illis verbis: quam in eo qui proprietatem comitatur. Nec mihi placere[sect. 9] possunt, quae ad illum textum magis subtiliter, quam vere considerat Franciscus Connanus, Commentariorum iuris, lib. 4. cap. 3. n. 7. Nec placet etiam Ioannis Corrasij solutio, in dict. l. 1. ff. de seruitutibus, num. 3. vbi existimat,[sect. 10] vsumfructum dici, siue appellari, ibi facta relatione ad stipulationis conceptionem; id quod sequenti consideratione euidenter destruitur: nam etsi Iureconsultus in initio illius §. proposuerit verba, quibus stipulatio concepta est, dicens quod Titius a Maeuio fundum detracto vsufructu stipulatus est, & ab eodem post eiusdem fundi vsumfructum: tamen in verbis sequentibus non se refert ad stipulationis conceptionem, sed potius declarat ius ambiguum, quod ex forma stipulationis oriebatur; deciditque duas esse stipulationes in ea specie, & minus esse in eo vsufructu, quem per se quis promittit, quam in eo, qui proprietatem comitatur: praeterea in versiculo sequenti, Non idem contingit. aperte sentit Iureconsultus maximam esse differentiam inter vnum, & alterum vsumfructum, & tamen non potest se referre ad stipulationis conceptionem, siquidem fundus de per se simpliciter, non detracto vsufructu, nec facta aliqua mentione illius, deductus fuit in stipulationem. Vides ergo Corrasij solutionem fortius, atque subtilius quam adhuc impugnatam. Tertio deinde communis sententia probatur, ex l. vsufructu, 58. ff. Soluto ma[sect. 11]trimonio. vbi vsufructu in dotem dato, si diuortium interueniat, nec proprietas rei sit apud maritum, vel mulierem, dubitat Iureconsultus de modo restitutionis, & pro certo supponit, potuisse mulierem habere vsumfructum in ea re, in qua proprietatem habuit. Et in l. Sempronius Attalus, 26. ff. de vsufructu legato, in illis verbis: Sed his casibus de sententia testatoris quaerendum est; qui vtique de eo vsufructu detrahendo sensit, qui coniunctus esset haeredis personae. Et in l. Si a reo 71. §. si Reo. ff. de fideiussoribus. Inducendo casum illius textus vti inducit, & intelligit eum Arias Pinellus, 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 10. qui recte affirmat, quod ibi non agitur de vsufructu formali, sed de eo, qui cum dominio est; & tamen vsusfructus appellatur. Quarto probatur ex l. si tibi proprietas. ff. de vsufructu accrescen[sect. 12]do, in illis verbis: Habemus ego & Maeuius trientes in vsufructu; & triens vnus proprietati miscebitur. Et iterum in illis verbis: Ad te autem proprietas cum parte dimidia vsusfructus pertineat. Et l. fundus detracto 4. ff. si vsusfructus petatur, ibi: Dixi interim cum proprietate vsumfructum esse. Quinto, ex l. si cum testamento 21.[sect. 13] §. Si fundum, ff. de exceptione rei iudicatae. qui §. licet habeat scabrosum textum, & in sese intortum, nec congrue summari possit, vt in lectura eiusdem agnoscit expresse Valdricus Zasius: aperte probat communem distinctionem, id, quod euidenter deducitur ex fictione casus secundum communem lecturam, de qua etiam Valdricus Zasius ibidem, iuxta quam in eo textu vsusfructus dicitur apud dominum rei, decidit enim Iureconsultus Iulianus, quod si ego petij a te fundum iudicio reali, quia meus esset, & succubui per sententiam: & deinde vsumfructum eiusdem fundi petam, obstitit mihi exceptio rei iudicatae, nam ex ea causa petij vsumfructum causalem, ex qua petieram paulo ante fundum, vnde merito repellor; qui enim petit fundum esse suum, is non potest vendicare vsumfructum causalem tamquam suum. Et in hoc primo casu aperte loquitur Iulianus de vsufructu causali cum proprietate coniuncto, vt recte intelligit glossa in eo loco, verbo vsumfructum: & communiter declarant omnes. Subdit postea Iureconsultus in versiculo. Sed si vsumfructum cum meus esset: Casum diuersum, siue ex diuerso; quod si ego petij a te vsumfructum formalem per Confessoriam, qua asserui vsumfructum mihi deberi, & succubui per sententiam: postea proprietatem eius fundi consequutus sum, quia a vero domino emi eam: quo casu quia tu detines fundum, quem emi a vero domino, & non permittis me frui re mea, quam emi, peto a te vsumfructum causalem per Negatoriam; Quaeritur an mihi obstet exceptio rei iudicatae? & respondet Iulianus non obstare exceptionem, quia sententia prior lata fuit semper vsufructu formali, qui perijt statim cum primum res fuit facta mea, etiam si aliquod ius habuissem; ergo iam ex noua causa, nouum vsumfructum peto, nempe causalem: adeo itaque clare, & expresse probatur in eo textu communis sententia, vt cauillari Consultus Iulianus nullo modo possit. Nec vera est Ioannis Corrasij interpretatio, qui in l. 1. n. 3.[sect. 14] ff. de seruitutibus. constituit vsumfructum dici in illo §. facta relatione ad ineptam partis petitionem: quod duplici ratione, & cum iudicio conuincit Arias Pinellus, dict. 2. par. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 10. His addo tertiam, quod Iureconsultus nulla facta relatione, nec restrictione ad petitionem aptam, vel ineptam partis, regulam generalem quoad omnes constituit; vt scilicet is, qui fundum habet, vsumfructum suum vendicare non possit. Sexto tandem, & vltimo loco pro commu[sect. 15]ni sententia expendi potest Lex 24. in finalibus verbis, tit. 31. part. 3. quae non obscure sentit, vsumfructum apud eum residere, penes quem proprietas alicuius rei pleno iure est: & ita praedictam sententiam, & diuisio[sect. 16]nem formalis, & causalis vsusfructus, tenuit glossa in dicta l. si cum testamento, dict. §. si fundum, in principio, Institut. de vsufructu. in l. recte dicimus, ff. de verborum significatione. in dict l. si ita stipulatus. §. 1. ff. de verbor. obligation. in l. quod nostrum, ff. de vsufructu. & in l. si cum aurum. ff. de iure dotium. & sequuntur Bartolus, Paulus, Alexander, & caeteri Doctores communiter in dictis iuribus. Idem Bartolus in l. vnica, num. 4. ff. de condictione ex lege. Baldus in l. quod in rerum. §. si vsumfructum, in principio. ff. de legatis 1. & in l. si vsusfructus, num. 1. ff. de iure dotium. & in l. neminem, num. 5. & 6. C. de secundis nuptiis. & in l. vsufructu, in principio, vers. quarto praemitte. ff. soluto matrimonio. Raphael Fulgosius, in l. 1. num. 6. ff. de vsufructu & quemadmodum quis vtatur. Dinus de Muxello, in §. aeque si agat, num. 23. & Iason ibi num. 4. Institutionum de actionibus. Marianus Socinus Iunior, in l. 4. §. Cato num. 2. in fine, & num. 3. ff. de verborum obligationibus. Bertachinus, in repertorio, 3. part. lit. V. verb. Vsusfructus est ius vtendi, versiculo, sexto: & sequitur Caepola, de seruitutibus vrbanorum, cap. 4. num. 1. Florianus de S. Petro, in l. prima. ff. de vsufructu, num. 2. & 3. Vdalricus Zasius; ad titulum ff. de vsufructu, in principio, versiculo, vsusfructus duplex est, folio mihi 184. & in dicta l. si cum testamento. §. si fundum, ff. de exceptione rei iudicatae, in initio illius §. folio 129. Maranta in l. is potest, num. 212. ff. de acquirenda haereditate. Antonius Negusantius, de pignoribus, 3. membro 2. part. num. 9, & 10. Mudaeus eodem tractatu. C. quae res obligentur, vel obligatae censeantur, numer. 10. Ioannes Sicardus, in rubrica C. de vsufructu, num. 6. Petrus Paulus Parisius, in repetitione l. re coniuncti. ff. de legatis 3. num. 35. Nicasius in principio Institutionum, de vsufructu, num. 5. Sigismundus Lofredus, in consil. 3. num. 12. 13. 14. 15. & 16. Iacobus Mandellus de Alba, in consil. 110. num. 3. & in consil. 322. num. 26. Petrus de Peralta, in l. Lutio ff. de leg. 2. num. 4. fol. 258. & in l. 3. §. qui fideicommissam. ff. de haeredibus instituendis, num. 11. versic. quo supposito, fol. 138. Antonius Gomez, tom. 2. variarum, cap. 15. de seruitutibus. num. 2. & 3. Arias Pinellus, qui in communem sententiam magis inclinat, dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 9. & 10. Additio Antonij Gomesij vbi sup. lit. B. fol. 353. Castillo, in l. 48. Tauri. versic. quoad secundum. D. Antonius de Padilla, in rubr. C. de seruitutibus. num. 7. Iacobus Cuiacius, in l. qui vsumfructum. ff. de verbor. obligationibus, & tract. 5. ad Africanum, pagin. 76. & in recitationibus solemnibus ad lib. Digestorum, in l. interdum, 21. ff. de acquirenda possessione, & in l. 10. ff. de vsufructu legato. Villalobos. communium opinionum, lit. V. verbo. Vsusfructus. Cur[sect. 17]tius Iunior, in consil. 267. lib. 3. num. 17. quo loco recte consulendo adnotauit, Vsusfructus appellatione, etiam causalem sustineri, & qui a proprietate aliter separabilis non est. Communem etiam tuentur Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 5. num. 7. Hieronymus Gabriel, in consil. 114. num. 6. & in consil. 184. numer. 5. vol. 1. Ioannes Cephalus, in consil. 399. num. 29. &W num. 30. lib. 3. & in consil. 126. num. 11. & 12. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius, in consil. 25. num. 52. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus, in c onsil. 633. num. 55. & 56. lib. 6. Iacobus de Carolis, 3. colore pauonis. num. 10. in fine. fol. 115. Mascardus, to. 2. de probationibus, conclus. 1426. Tellus Fernandez, in l. 3. Tauri. 3. part. num. 10. Ioannes de Matienco, in l. 10. tit. 7. glossa 1. num. 4. lib. 5. nouae recopilationis. Ioannes Marcus Aquilinus, in l. 2. §. & harum. 3. par. num. 14. ff. de verborum obligationibus. Redoanus, tractatu de rebus Ecclesiae non alienandis rubr. de fructibus Ecclesiae alienandis. num. 9. fol. 46. & nullo ex superio[sect. 18]ribus relato, praestantissimus Iureconsultus, atque eruditissimus, & insignis Doctor Petrus de Barbosa, in l. vsufructu. 58. ff. soluto matrimonio, numer. 1. vbi dicit communem sententiam optime defendi posse. Vincentius Carrocius. tractatu de locato & conducto. tertio gradu personarum. quaest. 9. de vsufructu. num. 9. fol. mihi 80. Petrus Augustinus Morla, Emporij part. 1. tit. 6. ff. de[sect. 19] seruitutibus. quaest. 1. qui disputat per quatuor columnas, ac num. 7. & num. 8. superiorem distinctionem probat. Eo tamen loco (quod mirandum est) praedictas columnas originaliter prout ibi iacent, ex priuatis scriptis transcripsit, quae Salmanticae publice edita fuerunt olim, a Domino Licentiato Petro de Tapia, in lectura leg. 1. ff. seruitutibus. Tenet etiam commu[sect. 20]nem Doctor Espino (qui intricate & confusse loquitur in hac materia) in speculo testamentorum. glossa 13. principali de legato vsusfructus. num. 4. Mynsingerus in rubrica institut. de vsufructu. num. 5. qui etiam cum communi distinctione permansit. de qua tamen Borgninum[sect. 21] Caualcanum nullum verbum scripsisse, non possum, non mirari, quippe cum ipse de hac materia plenum, & integrum tractatum ediderit. Denique communem[sect. 22] hanc opinionem probauit olim Dominus Licentiatus Petrus de Tapia, in leg. 1. ff. de seruitutibus. qui tunc Salmanticae, Iuris Caesarei publicus Moderator, Collegij Diui Bartholomaei insignis Collega, & Authoris praeceptor erat; nunc vero in Supremo Regio Senatu meritissimus, & praestantissimus Consiliarius existit. Loquuntur autem titul. ff. & C. & Institut. de vsu[sect. 23]fruct. de formali vsufructu, qui a proprietate distinctus, & separatus est, non de vsufructu causali: vt recte considerat Pinellus, vbi supra. num. 9. & tanquam indubitatum supponunt omnes Doctores communiter; vt intelligit Vdalricus Zasius, in duobus locis superius relatis. Balduinus, & Minsingerus, in rubrica, & in principio Institut. de vsufructu. Cuiacius in dicta l. qui vsumfructum. Idque ex definitione vsusfructus, & modis omnibus, quibus vsusfructus constituitur, & finitur, satis constat aperte. Et de prima opinione hactenus. Verum secundam, & contrariam opinionem, vsum[sect. 24]fructum vnicum tantum est, eúmque formalem, & proprium, contra communem tenet Alciatus in l. recte dicimus. ff. de verborum significatione. Franciscus Duarenus in dicta l. si ita stipulatus fuero. §. primo. ff. de verborum obligationibus. Ioannes Corrasius in l. 1. num. 3. ff. de seruitutibus. & in § aeque si agat. eodem num. Instit. de actionibus. & lib. 5. Miscellan. cap. 3. Ferretus in l. 3. §. ex pluribus. ff. de acquirenda possessione. & in l. re coniuncti. ff. de legatis tertio. num. 24. Franciscus Connanus, commentariorum iuris lib. 4. cap. 3. num. 6. & neminem referens Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum. lib. 1. cap. 4. in fine. qui affirmant dominum fundi dumtaxat habere facultatem vtendi, & commoditatem, non vsumfructum; eósque sequutus est nouissime Antonius Pichardo in principio Institut. de vsufructu. n. 10. & 11. qui contra communem, vnicum dumtaxat ex[sect. 25]pendit fundamentum; quod tamen transcripsit a Connano. vbi supra, dict. num. 6. Quia tametsi nemo non fruatur rebus suis, quas habet, & possidet, id tamen non aliquo iure certo, separatóque, & quod rem ipsam afficiat aliqua tanquam seruitute, sed vt dominus, & domini, possessorífve authoritate facit. l. vtifrui. 5. ff. si vsusfructus petatur. l. in re communi, ff. de seruitutibus vrbanorum praediorum. Eandem etiam sententiam, contra communem, tuentur Budaeus in principio Institut. de vsufructu. & Franciscus Hotmannus. ibid. verb. Alienis rebus, qui superiori ratione mouentur, quod dominus proprietatis nullum ius habet, nec habere potest in se ipso, & aliud sit res, aliud vtilitas rei, & in qua re, quis plenum dominium habet, in eam speciale ius non[sect. 26] habet. Et ad hoc reduci debent alia, & nonnulla fundamenta; quae contra communem ponderari solent, quod in re aliena tantum vsumfructum constitui, dixerit textus in l. 1. ff. de vsufructu. Et in principio Institut. eodem tit. quasi in re propria vsusfructus esse non possit. Item quod vsusfructus est seruitus personalis, l. 1. ff. de seruitutibus. quae in re propria non consistit, vt certum est: & qui dominium alicuius rei habet, dicitur habere supremum ius, & potestatem illius rei, ita quod non possit habere aliquod ius extra dominium, vt Hotomannus dicebat. Deinde contra communem, fortiter insistit Eguinarius Baro in principio Institut. de vsufru[sect. 27]ctu. Vbi re vera subtiliter loquitur, & dicit quod qui primus hanc distinctionem vsusfructus fabrefecit, solus sibi videtur Iulianum legisse, caeteros tributum pedibus isse in eius sententiam. Petrus Gregorius, in Syn[sect. 28]tagmate iuris lib. 4. cap. 3. de vsufructu. num. 2. part. 1. dicens simpliciter, proprieque fructum dicendum esse id, quod Doctores vsumfructum causalem appellant: & reddit rationem, quia frui est re omnino gaudere, eaque potiri, at dum addimus vsumfructum, demonstramus dominum non plene re potiri, sed vti vt fruatur tantum. & vt fructus sit in vsu: quemadmodum plus est frui[sect. 29] quam vti. Petrus Costalius aduersariorum iuris, part. 2. ex lib. 7. Pandectarum in l. 1. ff. de vsufructu & quemadmodum quis vtatur. vbi dicit quod praedicta vocabula causalis, & formalis vsusfructus putida sunt, & a nostris hominibus, hoc est, a Neotericis non recepta. Et vltra predictas rationes, alia deinde vtitur Connanus dict. cap. 3.[sect. 30] num. 6. in fine, qui vtrumque vsumfructum inepte, & barbare, & nullo authore sic nominari, sequenti probat argumentatione. Nam si ea commoditas, quam dominus fruenda re sua habet, causalis vsusfructus dicitur, quod causam a dominio ducat, vt communis interpretatur, quomodo appellabimus eum vsumfructum, quem habent possessores, seu bonae fidei, seu malae fidei, & quicumque aliqua re ad suam vtilitatem vtuntur, vel vi, vel clam, vel precario, vel commodato, aut locato? vtuntur omnes isti, & fruuntur quidem certe, atque in eo ad dominorum vicem, quamproxime accedunt. Et hoc est secundum fundamentum contra communem sententiam, quam defendimus. Tertium vero, & vltra recentiores omnes supra relatos, deducitur ex[sect. 31] l. quod nostrum 70. ff. de vsufructu. quem textum esse meliorem de iure pro Nouioribus, recte ante alios adnotauit Arias Pinellus (sed ad illum non respondet) dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis. num. 10. in vltimis verbis, & Pinelli nulla mentione facta, expendit etiam eum textum contra communem, Petrus Augustinus Morla. Emporij 1. p. tit. 6. dict. q. 1. n. 8. videtur enim Paulus aperte negare vsumfructum in eo, qui rei dominus est, dum in haec verba scribit. "Quod nostrum non est, transferimus ad alium; veluti is qui fundum habet quanquam vsumfructum non habeat, tamen vsumfructum cedere potest." Quarto contra communem ponderari solet solet textus in l. cum in fundo, 81. ff. de iure dotium. qui expressim videtur probare idem, quod textus in in dict. l. quod nostrum, dum dicit Triphonius Iureconsultus: "Maritus tamen vsumfructum non habet, sed suo fundo quasi dominus vtitur." Et hunc textum contra communem, ex priuatis scriptis, quae passim & frequenter transcribit; expressim ponderauit Augustinus Morla. dict. num. 8. versic. Et ponderandus est textus. & quamuis postea in versiculo, Sed respondendum est, communem defendi posse dixerit; ad eum non respondet, multa potius simul inculcat, nec distincte digerit ea. Quinto tandem & vltimo, contra[sect. 33] communem dici solet. Quod si praefata distinctio vera esset, apud Iureconsultos aliquando expressa fuisset, & consequenter vsumfructum causalem excogitandum non fore, de quo expressim cautum non est. Quo argumento vtebatur Ioannes Corrasius, in dict. l. 1. num. 3. ff. de seruitutibus. qui dum subtilitates quaerit contra communem, non accusandos Iulianum, & Iulium Paulum Iureconsultos scribit, quod commoditatem, quam domini habent in re propria, vsumfructum appellauerint, cum tamen ij proprie & vere loquuti fuerint, strictamque iuris rationem obseruauerint, ipse vero captiose illorum verba retorqueat; & non excusandos, laudandos potius Iureconsultos excusare contendat. Quapropter a communi sententia nullo modo recedendum arbitror, tum quia magis communis est, & quia glossa, Bartolus, & alij Doctores infiniti, maioris authoritatis sequuntur illam, & habet pro se casum plurium legum, ideo omnino amplectenda est. Ex dictis per Alexandrum, in cons. 202. num. 7. vol. 7. Gozadinum cons. 39. num. 15. Alphanum Collect. iuris. 120. in fine. Barbatiam in cons. 10. vol. 2. Pedroccham in cons. 20. num. 146. Socinum Iuniorem, in cons. 63.. & in cons. 111. n. 8. vol. 3. Tum etiam, quia magis amica est verbis earum legum, quas in initio huius capitis adduximus; & quia ad leges, & rationes contrarias responderi, & satisfieri congruenter potest. Idcirco probari debet, ex congestis per Pedroccham, in cons. 17. a num. 110. & num. 114. Hyppolitum Riminaldum, in cons. 417. num. 31. lib. 4. Robertum Marantam in suis disputationibus, disp. 10. num. 38. Nec obstat primum, & praecipuum Neotericorum argumentum, quod ex Conanno, & aliis, adduximus supra n. 25. Quia libenter fatemur verum esse, quod dominus tametsi fruatur rebus suis, quas habet, & possidet, id tamen non iure seruitutis, siue alio quocumque, quod rem ipsam afficiat, sed vt dominus, & domini, possessorísve authoritate: non tamen inde sequitur, vsusfructus causalis effectum cessare: nam, & si dominus rebus suis, quas habet, vtatur tanquam dominus, adhuc tamen dici potest vsusfructus causalis, qui ab eodem dominio, & proprietate, siue illius occasione cau[sect. 35]satur; & diuersus est ab alio vsufructu, quem non domini habent in rebus alienis. Qua ratione respondendum est ad alia, quae contra communem adduximus supra num. 35. si fateamur etiam habentem dominum alicuius rei habere supremum ius, siue potestatem, non tamen ideo dominus definit habere ius vsusfructus causalis, qui non est extra dominium, sed potius pars dominij, & illius occasione causatus. Nec implicat contradictionem, quod quis sit dominus vnius rei, & in eadem plene, & integre vsumfructum consequatur; cum imo potius ex eo, quod sit dominus, talis vsusfructus causetur: Nec sequitur etiam, ideo vsumfructum causalem non esse, quod vsusfructus diffiniatur vt sit ius alienis rebus vtendi, & fruendi salua rerum substantia. ibi enim tantum definitur vsusfructus formalis in alienis rebus consistens; nec ideo excluditur causalis, qui cum dominio, & proprietate coniungitur; nec speciali, aut particulari definitione demonstrari debuit, cum non sit res a proprietate, & dominio separata, sed potius cum illis coniuncta, sic vt contineatur sub definitione dominij, & proprietatis, siue facultatis illius, ius illud vtendi, & fruendi, & ad libitum disponendi. Est igitur hic vsusfructus diuersus ab alio, qui seruitus dicitur in l. 1. & aliis. ff. de seruitutibus, & in re propria non consisit. Non obstat deinde Petri Gregorij argumentatio con[sect. 36]tra communem, de qua nullus huc vsque mentionem facit, nec ad illam respondet. Verum enim est, quod dominus proprietatis sic fruitur, vt re omnino gaudeat, eaque potiatur (vt inquit Petrus Gregorius:) non tamen recte infert ex eo, quod dicamus dominum proprietatis habent vsumfructum ipsum, non plene & integre re frui, & potiri, sed vti vt fruatur tantum, quia sic vtitur vt vtatur, & fruatur plene. Id quod demonftratur eo ipso, quod talem vsumfructum causalem vocamus, in eo enim a formali vsufructu distinguitur, qui a proprietate separatus est, nec ita plenum ius tribuit. Non obstat praeterea, Francisci Connani altera ratio[sect. 37] contra communem, lib. 4. dict. cap. 3. num. 6. cui nullus adhuc responsum praebuit: Sed non erit difficile respondere, constituendo prius generaliter, possessorem bonae, vel malae fi dei, vel vi, aut clam, vel precario, vel commodato, aut locato possidentem, ab vsufructuario longe differre, nec ad dominorum vicem ita proxime accedere, (vt Connanus affirmat.) Deinde praedictis personis titulum, siue nomen non deficere, quo eorum vsus, vel fruitio nominari possit, ita vt necesse non sit vsumfructum causalem in omnibus constituere. Nam in primis, & in specie loquendo, in possessore malae: fidei nullus vsusfructus considerari debet, vt puta cum ipse nullos fructus suos faciat, sed omnes cum ipsa re cogatur restituere. l. si fundum, l. certum. C. de rei vendicatione. l. 8. in fine, tit. 3. part 5. l. 4. tit. 14 part. 6. Ioannes Garsia, de expensis & meliorationibus, cap. 23. num. 4. & sequentibus. Menoch. recuperandae possessionis, remedio 15. num. 601. & nouissime Antonius Pichardo, in §. si quis a non domino, n. 16. Instit. de rerum diuisione. in quo ab vsufructuario, tam causali quam formali multum distar, qui fructus omnes, & alia quaecunque commoda, quae ex re percipi possunt, sua facit, vt inferius alio capite comprobauimus. In possessore vero bonae fidei vsumfructum causatum á dominio dicimus, quia quoad fructus attinet, domini loco est, siue apud illum esse dominium ius praesumit. l. bonae fidei. ff. de acquirendo rerum dominio. l. qui scit. §. bonae fidei. ff. de vsuris, dict. l. certum. C. de rei vendicatione. l. 39. tit. 28. part. 3. & post multos, quos refert, sic ex communi tradit Pichardus in dict. §. si quis a non domino, num. 2. & multis sequentibus. Ideo, quia ad instar domini, talis possessor bonae fidei habetur aliquando; quoad aliquos iuris effectus, ab vsufructuario[sect. 38] differt: vt constat ex §. is vero, ad quem. Institut. de rerum diuisione. vbi Minsingerus, num. 2. sic adnotauit. Is vero, qui commodato, vel precario vtitur, quam diuersimode vtatur ab eo, qui causalem, vel formalem vsumfructum habet, satis constat ex natura vsusfructus, & modis omnibus, quibus constituitur, & finitur, & tempore, quo ipse vsusfructus durat, & natura commodati, vel precarij, quod aliter constituitur, & durat, vt apparet ex his, quae post ordinarios ibi relatos, de commodato, & precario, plene scribunt Couarruuias, variarum lib. 3. cap. 15. Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu. 22. & 23. & casu 298. Antonius Gomez, tom. 2. variarum, cap. 7. num. 1. per totum. Caeteri autem, vt Coloni, & Inquilini, vsumfructum habent causatum á dominio, quod est apud eum, cuius nomine ipsi fruuntur. vt in l. non vtitur. ff. de vsufructu. Ideo ab eo, qui habet vsumfructum formalem distinguuntur, vt infra dicemus, & in terminis tradit Antonius Pichardo, in principio, Institut. de vsufructu, num. 23. & 24. deinde non etiam obstat dicta l. quod nostrum. ff. de vsufru. Nam, qui pleno iure alicuius rei dominus est, causalem vsumfructum habet, non vero formalem, qui[sect. 39] (vt antea dictum est) apud dominum esse non potest, cum res propria nemini seruiat: idcirco si alicui concesserit vsumfructum, transfert in eum vsumfructum, quem ipse non habebat, hoc est, vsumfructum formalem, habebat tamen dominium plenum rei, & sic vsumfructum causalem cum proprietate coniunctum, vnde habilis erat ad transferendum vsumfructum formalem, separando illum a proprietate. Vti sic & vere declarat Glossa ibi. ex scholio vltimo, & sequuntur Albericus de Rosate, Angelus de Perusio, Iacobus de Rauenna, & Florianus de Sancto Petro, ibidem, qui breuiter, vtiliter tamen distinguit circa illam regulam, an & quando possit quis in alium transferre, quod ipse non habet: distinguit etiam Baldus in l. manumissiones, de iustitia & iure, num. 13. & duobus sequentibus. ad quorum distinctionem reducidebet regula leg. interdum, 21. ff. de acquirenda possessione, qua probatur, quod pos[sect. 40]sessionem eius interdum tradimus, cuius ipsi non habemus. Sicut etiam dominium proprietatis, quod quis[sect. 41] non habet, interdum vendendo, & tradendo alij praebet. l. non est nouum. ff. de acquirendo rerum dominio. l. 10. §. vlt. ff. quibus modis pignus vel hypotheca soluitur, & nonnullis exemplis, ad explicationem dictae legis, quae nostrum communem intellectum probant, confirmat Iacobus Cuiacius, in recitationibus solemnibus, in libros Digestorum (quarum lecturam summe lectori commen[sect. 42]do) ad l. interdum. ff. de acquirenda possessione. Non etiam obstat textus in dicta. l. cum in fundo, 81. ff. de iure dotium, ad quam omnium, qui huc vsque[sect. 43] scripserunt, nullus satisfacit: solus Augustinus Morla eam expendit contra communem, dict. tit. 6. ff. de seruitutibus, quaest 1. num. 7. & postmodum, num. 8. circa finem, in confirmationem communis ponderat illam: sed re vera non percipit veram rationem. Idcirco adnotandum, Iureconsulti Triphonij, illius legis authoris, mentem aliam fuisse in illis verbis: Maritus tamen, &c. Dicit enim Consultus, quod si mulier in fundo mariti habeat vsumfructum; & dotis causa, siue nomine dotis dederit illum marito; quod etsi ab ea vsusfructus discesserit, cesserit; maritus tamen non habet vsumfructum, sed fuo fundo quasi dominus vtitur: hoc est, non habet vsumfructum formalem, quia non ex eo, quod sui fundi vsusfructus sibi in dotem datus sit, definit esse dominus eiusdem fundi maritus, quod esset necessarium, vt formalem vsumfructum consequeretur, qui cum proprietate subsistere non potest: & sic maritus in proposita specie suo fundo quasi dominus vtitur, consequutus per dotem plenam fundi proprietatem non separatam ab vsufructu causali, quem acquirit ex noua dotis constiturione, antea enim vsufructus ille erat formalis a proprietate separatus, & penes vxorem existens, postmodum vero per dotis constitutionem coniunctus fuit cum proprietate, & effectus est causalis: & haec est vera & germana illius textus interpretatio, quae; fuit de mente glossae, ibi, dum dixit: Vsumfructum quantum ad formam habet, non tamen quantum ad causam. Denique, & vltimo loco non obstat vltimum argu[sect. 44]mentum, quod praedicta distinctio, siue vox vsusfructus causalis a Iureconsultis expressa non fuerit, quia Recentiores praedicti, qui contra communem sic argumentantur, non recte inferunt vnicum tantum vsumfructum esse, & eum formalem, & non esse causalem vsumfructum, eo quod Iureconsulti expresse non dixerint de illo: quia si praedicta ratio vera esset, sequeretur inde, dicendum esse, nec vsumfructum formalem esse, siquidem vsusfructus formalis vox, non magis inuenitur apud Iureconsultos quam causalis, vt pro communi considerauit Pinellus dict. 2. Part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 9. & tamen negari non potest, quin v[sect. 45]susfructus formalis sit; His addendum, & adnotandum duxi, quod cum haec distinctio causalis, & formalis vsusfructus, ex verbis & mente Iureconsultorum, atque virtute eorum, siue iuris interpretatione colligatur, perinde haberi debet, ac si expressa fuisset. Id, quod cla[sect. 46]re apparebit, si praemittamus prius, expressum in iure pluribus modis dici, vel accipi, quod post alios multos recte adnotarunt Tiberius Decianus, resp. 10. num. 15. vol. 4. Brunorus a Sole, in compendio resolutorio proposit. iuris lit. E. verbo, expressum, el primo, fol. 81. & optime declarat Menochius in consil, 210. num. 28. 29. 30. & 31. lib. 3. Et quot modis Expressum aliquid dicatur,[sect. 47] vel Tacitum? magis in specie, & latissime tractant, alios infinitos consulto praetermitto, Andreas Tiraquellus (qui hac de re omnino videndus est) post leges connubiales, verbo, ex prez. gloss. 7. a num. 81. fol. mihi 309. vsque ad finem totius glossae. Paulus Parisius, in repetitione legis, haeredes. ff. de vulgari & pupillari substitutione, num. 46. & sequentibus. Menochius, adipiscendae possessionis, remedio 4. num. 215. & num. 226. & 232. Sfortia Oddi. compendiosae substitutionis, praelud. part. 2. quaest. 3. num. 2. Guillielmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo. Si absque liberis, el secundo, a num. 14. Hieronymus Gabriel, in consil. 169. n. 78. vol. 1. & his non relatis; Velasquez de Auendano, in l. 40. Tauri, gloss. 20. per totam. Camillus Gallinius[sect. 48] (quem de hac re commendo lectori) de verborum significatione, lib. 2. cap. 8. 9. 10. 11. & 15. inter alia tamen,[sect. 49] Expressum dici solet id, quod ex verbis, vel virtute eorum colligitur, siue quod necessario importatur ex verbis l. certum, ff. si certum petatur. l. nominatim. ff. de condition. & demonstration. authent. de haeredibus & falcidia. §. si vero expressim. Angelus consil. 331. An in institutione, num. 3. in princ. cuius meminit Simon de Praetis, de interpretat, vltimarum voluntatum, lib. 3. solutione 11. num. 7. fol. 148. Afflictis, decision. 3. num. 5. Aimon. de antiquitate temporum, 1. part quaest. 4. num. 38. fol. mihi. 34. Ioannes Cephalus, in consil. 150. num. 12. lib. 1. & in cons. 196. num. 12. lib. 2. Vbertinus Zuchardus in cons. 8. num. 19. vol. 1. Tiberius Decianus, resp. 44. num. 23. & num. 138. & resp. 80. num. 21. & resp. 76. num. 64. vol. 4. quo loco plene oftendit, Expressum inscriptis satis di[sect. 50]ci illud, quod ex scriptis colligi potest: quod tenet etiam Aldobrandinus in cons. 109. num. 7. lib. 1. Anguissola, in cons. 66. num. 8. & in cons. 277. num. 9. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in cons. 127. num. 41. lib. 1. Similiter Ex[sect. 51]pressum est, quod venit ex mente legis: Bartolus, in l. praetor, in principio, ff. de noui operis nuntiat. Cephalus, in cons. 451. n. 30. lib. 4. Menochius, in cons. 235. num. 51. lib. 3. Petrus Surdus, in cons. 116. num. 57. lib. 1. Bursatus, in cons. 461. numer. 80. lib. 4. Anguissola, in cons. 66. num. 9. vol. 1. Franciscus Niconitius, super rubrica. C. de edendo, num. 52. Hieronymus Gabriel, in cons. 14. num. 35. & num. 38. lib. 1. & Expressum, vel[sect. 52] subintellectum a lege aequiparantur. Menochius alios referens in cons. 95. num. 15. lib. 1. Vnde cum praefata diuisio, siue distinctio communis, Causalis, & Formalis vsusfructus sic colligatur, vt antea diximus, & constat aperte ex his iuribus, quae superius pro communi sententia expendimus, pluraque sint praedictae distinctionis apud Iureconsultos signa, vestigia, & coniecturae; perinde haberi debet, ac si a iure, vel a lege verbis specialibus expressa fuisset: ex his quae scribunt Menochius, lib. 1. praesumpt. 45. num. 8. & 9. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 1. num. 8. quod in nostra materia velut cogente ratione ipsa, & lege: agnouit expresse Petrus Costalius, aduersariorum part. 2. ex lib. 7. Pandect. in l. 1. ff. de vsu[sect. 53]fructu, & quemadmodum quis vtatur. Is enim, licet communem improbauit, quam defendimus; fatetur tamen quod res ipsa ex iuris intellectu profecta est, quo vterque vsusfructus designatur. Et ita secure tenendo, ad nonnulla ex praedicta resolutione inferri potest. Et primo infertur, ad explicationem textus in l. vti[sect. 54] frui, 5. ff. si vsusfructus petatur, quam contra communem fere omnes Neoterici ponderarunt, vt constat ex dictis supra num 25. inserentes ex illa, in rebus propriis vsumfructum consistere non posse; scribitur enim in eo textu: Vtifrui ius sibi esse is solus potest intendere qui habet vsumfructum: dominus autem fundi non potest: quia qui habet proprietatem, vtendi fruendi ius separatum non habet, nec enim potest ei fundus seruire. Sed re vera textus hic communi non aduersatur, id quod clare constat ex natura tituli cui subiacet, iuxta quam intelligi debet de vsufructu formali, qui seruitus personalis est, nec apud dominum esse potest, quia res propria nemini seruit: non de vsufructu causali, qui cum dominio, & proprietate coniunctus esse potest, vt saepe dictum est, & intelligit glossa, ibi scholio 1. & 2. Idcirco Iureconsultus Vlpianus, non ineleganter regulam generalem in ea lege constituit, vtifrui ius sibi esse eum solum intendere posse, qui habet vsumfructum, scilicet formalem, qui a proprietate distinctus, & separatus est, eumque pro seruitute vsusfructus actionem confessoriam intentare posse, dominum tamen fundi eam actionem intentare non posse; quia si sibi esse ius vtendi, & fruendi diceret, & confessoriam actionem proponeret, ius seruitutis praetenderet, quod in re propria subsistere non potest: non tamen negat Vlpianus, quod dominus fundi vsumfructum non habeat, immo expresse dicit in illis verbis: "Quia qui habet proprietatem, vtendi fruendi ius separatum non habet." Et reddit rationem, quare domino, qui habet vsumfructum cum proprietate coniunctum, actio confessoria non detur, quia licet habeat vsumfructum, habet eum cum proprietate coniunctum, & sic non habet ius vtendi, & fruendi separatum: ideo cum fundus proprius nemini seruire possit, actio confessoria non datur domino pro vsufructu cum proprietate coniuncto, quae pro seruitute constituta competit l. 2. l. 4. §. in confessoriam, cum §§. sequentibus ff. si seruitus vendicetur. Sed si dominus re propria vtifrui prohibea[sect. 55]tur, licet actione confessoria experiri non possit, Lex consulit ei, vt actionem iniuriarum, & aliis remediis contra prohibentem se tueri possit, vt dicit textus optimus in l. qui pendentem, 26. ff. de actionibus empti, ibi. "Caeterum post traditionem siue lectam vuam calcare, siue mustum euehere prohibeatur; ad exhibendum, vel iniuriarum agere poterit, quemadmodum si aliam quamlibet rem suam tollere prohibeatur." & in l. iniuriarum, 13 §. si quis me prohibeat ff. de iniuriis. in illis verbis: Aut si quis re mea vti me non permittat, nam & hic iniuriarum agi potest. Et ita ex dictis iuribus, quod actio iniuriarum detur contra impedientem dominum vti re sua, docuit Innocentius in cap. dilectus, de appellationibus. Bald. in rubrica. C. de vsufructu. in fine. Bartol. num. 3. & Paulus num. 6. in dict. l. qui, pendentem, idem Bartolus, num. 3. in dict. §. si quis me prohibeat. Ludouicus Gomezius, in §. aeque si agat, num. 2. & num. 3. Institut. de actionibus: Calcanus in cons. 90. Menochius in cons. 226. num. 7. lib. 3. & nullo ex his relato; nec ita radicitus explicata ratione textus in dict. l. vti fiui. Petrus Augustinus Morla, Emporij, part. 1. tit. 6. ff. de seruitutibus, quaest. 1. num. 8. vers. sed[sect. 56] respondendum est in principio. Secundo infertur ad explicationem textus, alias difficilis, in l. si ita stipulatus fuero. 126. §. 1. ff. de verborum obligationibus: de quo in fauorem communis superius mentionem fecimus. Difficultas autem illius § vt alias consulto praetermittam, in eo consistit; quod quamuis debitor, partem debiti inuito creditori soluere non possit, l. quidam existima[sect. 57]uerunt ff. si certum petatur. l. tutor. §. Lucius. ff. de vsuris, l. acceptam. C. eodem tit. & de hac regula post ordinarios in dict. l. quidam existimauerunt. late agunt Socinus, regul. 75. Bernardus Diaz, regul. 106. Duenas regul. 158.[sect. 58] Caepola, cautela 146. ad finem, & cautela. 257. Si tamen rei diuiduae debitor, partem eius soluat, solutione partis liberatur, quoad partem de voluntate creditoris solutam l. si stipulatus sum, 9. §. 5. ff. de solutionibus, tradit Bartolus in solemni repetitione leg. stipulationes non diuiduntur, quaest. 2. num. 22. ff. de verborum obligationibus, sed in dict. §. 1. respondet Iureconsultus, quod promittens fundum pleno iure, & sic vsumfructum, & proprietatem, soluendo vsumfructum solum non liberatur, vnde postea amisso vsufructu, si promissor proprietatem, absque vsufructu tradiderit non liberatur, sed tenetur fundum pleno iure creditoris facere. Ideo pro vera resolutione animaduertendum est, quod regula dict. §. 15. procedit, quando soluitur pars quotitatiua rei debitae, vt puta si debeo decem, & soluam quinque, vel si debeo fundum, & de voluntate creditoris dimidiam partem ipsius soluam; tunc enim quoad partem solutam liberor: vt magistraliter distinguens explicat Bartolus vbi supra, dict. quaest. 2. & Iason in dict. l. si ita stipulatus fuero. §. 1. num. 10. Vbi debitor non soluit vsumfructum causalem, quem debebat, sed formalem, ad quem obligatus non erat; nam qui promisit fundum pleno iure, promisit vsumfructum causalem cum proprietate coniunctum; sed separando illum, & absque proprietate tradendo facit eum formalem, & sic non soluit, quod promisit, nec partem eius; ac per consequens nec in totum, nec pro parte liberatur, quousque fundum pleno iure creditori tradiderit, provt illum promisit: & ita optime declarat eum textum glos. ibi verbo, hic in nulla: versiculo. Sed dic quod hic causalis: & sequuntur Bartolus, Paulus, Aretinus, Alexander & omnes communiter, secundum Iasonem. ibi. dict. num. 13. Vltimo infertur ad ea, quae in hac materia, siue in quae[sect. 59]stione nostra scripsit Rebuffus in l. recte dicimus. ff. de verborum significatione. ibi enim num. 2. Communem distinctionem causalis, & formalis vsusfructus non probat; nec etiam contrariam, Recentiorum omnino amplectitur, sed nouam doctrinam, aut distinctionem (vt ipse credit) adducit; re tamen vera (quod vltra alios animaduerto) nihil nouum adducit, nec aliquid inauditum, aut incognitum proponit; in communem potius glossarum, & Bartoli sententiam, & distinctionem reincidit, licet alio loquendi genere vsus fuerit: quod libenter admittet, qui eiusdem Authoris verba perlegerit. # 2 CAPVT II. Vsumfructum alium conuentionalem esse, alium legalem, cum sententia communi; neutrum vero facti, sed omnem iuris; contra Florianum de Sancto Petro, noua Authoris consideratio, vbi noue etiam ad Leges per ipsum allegatas respondetur. Quibus casibus mulier, vel maritus transiens ad secundas nuptias, vsumfructum dumtaxat habere debeat eorum, quae inter viuos, vel in vltima voluntate habuit a priori marito, vel ex substantia illius ex successione filiorum; proprietatem vero filiis prioris matrimonij reseruare tenetur, & de materia legis, foeminae. C. de secundis nuptiis. latissime tractatur: Infinitae quaestiones in hac materia congeruntur, & multa adnotantur noue, quae huc vsque sic resoluta non sunt. Deinde, vtrum consensus mariti, vel filiorum tacitus, siue expressus circa secundas nuptias praeiudicet illis, vt amittant beneficium legis, plene discutitur: communis sententia defenditur; ad rationes, quae in contrarium per Sarmientum considerantur, none respondetur, & nonnulli casus plenius, & distincte magis quam adhuc distinguuntur. Demum vtrum mulier secundo nubendo vsumfructum a marito sibi relictum amittat, & legatum vsusfructus vxori relictum, si caste, & honeste vixerit, an etiam secundo nubenti debeatur, breuiter, & distincte explicatur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus alter conuentionalis, alter legalis. -  2 Vsusfructus alius iuris, alius facti, ex sententia Floriani de Sancto Petro, quae improbatur; infra num. 7. -  3 Florianus de Sancto Petro none notatus per Authorem, quod leges nonnullas expendat, quae superiorem distinctionem probare non possunt: & illis noue etiam satisfactum ab Authore. -  4 Legatum in annos singulos relictum, legato vsusfructus simile esse in eo, quod vtrumque morte legatarij finitur. -  5 Sed non esse idem, quod legatum vsusfructus, alias non diceretur simile esse. -  6 Et in plerisque dissimile esse a legato vsusfructus: quae remissiue traduntur. -  7 Vsumfructum omnem iuris esse, siue a iure constitutum; aduersus Florianum de Sancto Petro, noua Authoris consideratio in hac materia, provt hoc numero, & sequenti declaratur. -  8 Vsusfructus conuentionalis, & legalis exempla. -  9 Mulier transiens ad secundas nuptias, liberis extantibus, tenetur reseruare filiis prioris matrimonij, non solum omnia bona, quae habuit a priori marito, titulo quocunque lucratiuo; sed etiam quidquid per successionem ab intestato filiorum primi matrimonij consequuta est: solo vsufructu istorum penes ipsam remanente. -  10 Proprietatem vero, quam amittit secundo nubendo, ita tenetur reseruare filiis prioris matrimonij superstitibus, vt non possit illam alienare, nec vllo modo in fraudem, aut praeiudicium filiorum disponere de similibus bonis ex paterna substantia prouonientibus, quae reseruari debent. -  11 Mulier secundo nubendo non perdit ea, quae titulo lucratiuo habuit a priori marito, vel ex successione filiorum ex substantia illius, cum filij prioris matrimonij non existunt. -  12 Poena supradicta, coniugi ad secundas nuptias transeunti imposita, & fauore filliorum introducta, ad nepotes quoque siue in fauorem illorum dirigitur: & statutum in hac materia in parentibus, habet quoque locum in auo, & auia, & caeteris ascendentibus. -  13 Quod qualiter, & respectu quorum bonorum intelligi debeat; plene & distincte declaratum traditur remissiue. -  14 Maritus transiens ad secundas nuptias, tenetur reseruare proprietatem bonorum, filiis prioriis matrimonij, in quibus casibus vxor reseruare tenetur: & dispositum in vxore in hac materia, habet quoque locum in marito, idque ex identitate rationis. -  15 Mulier, vel maritus transiens ad secundas nuptias, priuatur proprietate bonorum paternorum, vel maternorum quae sibi prouenerunt per mortem filij, & hoc siue mulier, aut maritus transierit ad secunda vota, ante successionem vel post, quod latius tractatur remissiue. -  16 Poenae impositae secundo nubenti, in odium secundarum nuptiarum quamuis de iure Canonico sint sublatae; poenae tamen, quae in fauorem filiorum primi matrimonij apponuntur, & reseruationem proprietatis praedictorum bonorum inducunt, correctae non sunt. -  17 Circa ea, quae superius dicta sunt a num. 9. & materiam l. foeminae. C. de secundis nuptiis. Tot solere dubia proponi, quaestionesque excitari, vt infinitus fere sit illarum numerus; nihilominus tamen, distincte, & plene omnibus satisfieri posse, si authores plures, qui hoc numero praecitantur, attente & originaliter praelegantur. -  18 Andreae Gaill, & Ioachimi Minsingerij practicae obseruationes, eruditae multum, & vtiles, & ab Authore commendatae. -  19 Lectori non absque vtilitate maxima futurum, quod quaestiones, quae in hac materia frequentius contingunt, hoc capite breuiter, & distincte congerantur in vnum; & qualiter Author circa earum resolutionem se habiturus sit. -  20 Parentes secundo nubentes, de iure communi, & regio, qualiter filiis succedant ab intestato, atque ex testamento; & quae teneantur reseruare filiis prioris matrimonij, ex his, quae habuerunt ab eisdem ab intestato, vel ex donatione, vel ex testamento; & qualiter distingui debeat inter bona, quae filij habuerunt a patre, vel a matre, vel ascendentibus vel aliunde quaesiuerunt, remissiue: plene tamen tractatum proponitur. -  21 Bartol. in consil. 54. in fin. lib. 1. in q. superiori, recte distinxisse tria iura. -  22 Liberi diuersarum nuptiarum si extent, qui diuersas matres, aut patres diuersos habuerunt, qualiter inter se succedant. -  23 Mater, vel pater, ante quam transiret ad secundas nuptias, si alienauerit aliqua bona habita ex priori matrimonio titulo lucratiuo, vel ex successione alicuius filij ex substantia coniugis praemortui, & postea secundo nupserit: an filij prioris matrimonij praedicta bona possint a possessoribus vendicare. -  24 Donata vxori contemplatione mariti, & e contra, an debeant reseruari, quo ad proprietatem filiis prioris matrimonij, si secundae contrahantur nuptiae. -  25 Transiens ad secunda vota, an amittat lucrum a lege, seu consuetudine coniugi delatum, & illud vtrum reseruari debeat filiis prioris matrimonij. -  26 Filij prioris matrimonij, an habeant partem in lucris habitis ex secundo matrimonio per patrem, aut matrem, quae secundo nupsit. -  27 Mater pupillariter substituta filio suo, secundo nubendo, vtrum teneatur reseruare filiis prioris matrimonij bona, quae habuit ex substitutione. -  28 Mater, quae secundo nupsit, vtrum possit filiis suis exemplariter substituere. -  29 Mulier transiens ad secundas nuptias, an teneatur reseruare arrhas filiis prioris matrimonij, a quo processerunt, & in illis, vel in bonis, quae reseruari debent filiis prioris matrimonij, vtrum possit alique ex illis meliorare, vel absque regia facultate maioratum instituere. -  30 Mulier transiens ad secundas nuptias, vtrum possit relinquere plus filiis secundi matrimonij, quam primi. -  31 Mulier transiens ad secundas nuptias, vtrum amittat proprietatem donationis remuneratoriae a marito sibi factae, teneaturque reseruare illam filiis prioris matrimonij. -  32 Dispositionem legis, foeminae. C. de secundis nuptiis. locum sibi non vindicare, quando res peruenit ex bonis mariti ad mulierem titulo oneroso, vt emptionis, permutationis, vel alio simili titulo. -  33 Donatio remuneratoria titulum onerosum continere videtur. -  34 Mulier transiens ad secundas nuptias, an amittat legatum in remunerationem seruitiorum a marito sibi relictum, & sic teneatur reseruare proprietatem filiis prioris matrimonij. -  35 Maritus si relinquat aliquid vxori, vel e contra vxor marito, in testamento, vtrum teneatur reseruare illud filiis prioris matrimonij, si ad secundas conuolauerit nuptias, idque de iure communi, & regio resolutum remissiue. -  36 Pater habens filios ex primo matrimonio vtrum possit secundae vxori vltra Quintum ex causa remunerationis donare. -  37 Mulier transiens ad secundas nuptias, an teneatur reseruare filiis prioris matrimonij simul cum proprietate fructus, qui ex paterna substantia prouenerunt, in specie hic proposita; ad quam in terminis expenditur, & commendatur decisio 18. Vincent. de Franch. 1. part. -  38 Pater si moriatur ante perceptos fructus bonorum filij demortui, quorum proprietatem tenebatur restituere filiis prioris matrimonij, vtrum fructus, qui nondum percepti erant, pertinere debeant tantum ad filios prioris matrimonij, quibus proprietas reseruari debuit, an etiam ad alios haeredes patris, hoc esi, filios, vel descendentes alterius matrimonij: vbi Guidonis Papae resolutio probatur, & noue comprobatur. -  39 Fructus pendentes partem rei esse, tritum dogma, & multis declaratum, atque exornatum remissiue. -  40 De fructibus pendentibus idem iudicandum esse, quod de ipsa proprietate rei. -  41 Mulier transiens ad secundas nuptias quantum possit dare in dotem marito, & maritus secundo nubens vxori. -  42 Maritus si dotet filiam quam habuit ex prima vxore, de lucris acquisitis constante secundo matrimonio, qualiter succurrendum sit secundae vxori. -  43 Maritus, qui secundo nupsit, si alat filios prioris matrimonij ex bonis constante secundo matrimonio superlucratis, mulier ac haeredes eius, an repetere possint dimidiam partem alimentorum. -  44 Alimenta vtrum praeftari debeant filiis prioris matrimonij ex dote matris, quae contraxit secundas nuptias. -  45 Filia prioris matrimonij, a patre, qui secundo nupsit, dotata, qualiter debeat dotem conferre; cum aliis multum ad propositum necessariis remissiue. -  46 Datum seu promissum nomine arrharum a marito secundo nubente, existentibus filiis prioris matrimonij vtrum imputari debeat in Quintum bonorum, an tanquam aes alienum deducendum sit de corpore haereditatis. -  47 Ioannes Gutierrez laudatur. -  48 Pater si ex rebus, aut pecuniis filiorum primi matrimonij, maioratum instituerit in persona alicuius filij ex secundo matrimonio, quid fieri debeat; remissiue. -  49 Petrus de Peralta notatus, quod nimis indistincte, & generaliter constituerit, videri patrem, qui existentibus filiis prioris matrimonij, meliorauit filium communem secundi matrimonij, propter deceptiones, & blanditias vxoris potius quam ex mera voluntate fecisse: cum contingere possit, quod talis melioratio ex voluntate absoluta processerit. -  50 Parentes qui secundas contraxerunt nuptias, vtrum teneantur restituere filiis prioris matrimonij nubentibus, vsumfructum, quem habent in bonis quae propter secundas nuptias reseruari debent: an vero vsque ad mortem illo fruantur? melius quam adhuc explicatur: & dubia Alphonsi Azeuedo opinio redditur certa. -  51 Quatuor fundamenta in quaestione superiori expenduntur in fauorem parentum, & num. sequent. -  52 Dispositio noua & correctoria non extenditur. -  53 Lex vbi enumerat aliquem casum specifice, non licet illam ad alios casus extendere; sed illi censentur sub dispositione iuris communis remanere. -  54 Legum correctio euitanda est, & lex quae deuiat a iure communi, restringenda est, vt quanto minus fieri possit recedatur a iure communi. -  55 Lex noua in dubio non praesumitur corrigere velle legem antiquam. -  56 Renuntiatio filiae iurata, vtrum extendatur ad bona, quae acquiruntur filiis prioris matrimonij in poenam secundarum nuptiarum. -  57 Filia statuto exclusa, odio secundarum nuptiarum, quando succedat. -  58 Filia prioris matrimonij acceptando legatum factum a parente cum onere plus non petendi, an possit petere lucrum, quod sibi a lege reseruatum est per transitum parentum ad secundas nuptias, vbi in terminis expenditur consilium Petri Surdi. & ad filium in Tertio bonorum, cum tali onere melioratum, noue infertur. -  59 Mulier transiens ad secundas nuptias vtrum teneatur reseruare filiis prioris matrimonij quartam partem, quam habuit ex bonis mariti diuitis, quia pauper erat. -  60 Filius postquam successit patri, si instituta matre in legitima, reliquerit in testamento tertiam partem bonorum suorum alicui fratri, & postea frater iste ab intestato decedat, & mater illi succedat, vtrum illam tertiam partem, in qua frater primo defuncto fratri successit, teneatur mater, quae secundo nupsit, aliis fratribus praedictorum, tanquam ex paterna substantia prouenientem reseruare; plenius quam adhuc explicatur, & num. sequentibus. -  61 Dictio, ex, causam proximam, & immediatam de notat. -  62 In fauorem matris duo iura ponderata. -  63 Renuncians cum iuramento successioni patris, vel matris, non excluditur a successione fratris, nec censetur illi renunciasse, tametsi frater parentibus successerit, & illorum bona possideat. -  64 Haereditas postquam est adita, efficitur proprium patrimonium adeuntis, nec dicitur amplius haereditas, id quod latius declaratur remissiue. -  65 Leges, quae propter transitum ad secundas nuptias, mulierem priuant proprietate eorum bonorum, quae habuit a priori marito, vel a filiis ex paternis bonis, poenales sunt, & odiosae, ac per consequens ftrictam admittunt interpretationem, & restringi debent. -  66 Pro resolutione quaestionis propositae supra num. 60. Cornei cons. 286. col. 2. lib. 1. expenditur. & verba illius referuntur. -  67 Alphonsum de Azeuedo in quaestione superiori lapsum euidenter noueque adnotandum ab Authore. -  68 Baldi doctrinam, Authoris resolutioni contrariam videri. -  69 Sed illi optime satisfactum, constitutumque, in materia poenali causam immediatam attendendam, & non mediatam. -  70 Pater, & mater si in vita dotauerint aliquam filiam communem, & haec sine descendentibus mortua sit, mortua iam matre, & sic solus pater eidem successerit, qui ante, vel post successionem, secundas contraxit nuptias, & in Tertio, & Quinto bonorum suorum meliorauit vnum ex filiis, prioris, siue secundi matrimonij: vtrum Tertium, & Quintum deduci possit ex bonis habitis a filia: an vero ex reliquis bonis tantum parentis deducendum sit: vbi Alphonsi de Azeuedo opinio noue taxatur & contraria concludenti ratione comprobatur. -  71 Tertium bonorum suorum si filius alicui reliquerit, vtrum illud deduci debeat de portionibus fratrum prioris matrimonij, quae filio reseruari debent, si pater secundo nupserit. -  72 Concessio, siue dispositio taxatiue concepta in fauorem alicuius, & filiorum eius, vtrum intelligatur tantum de filiis existentibus ex primo matrimonio, vt vel concessio extinguatur filiis ex illo matrimonio finitis, vel pater non possit in fauorem filiorum secundi matrimonij dispositione, vel concessione vti, & de hac re, & multis ad propositum necessariis commendatur Menoch. in cons. 40. & Petrus Surdus, in cons. 72. lib. 1. -  73 Testator si legauerit alicui centum si non habuerit, vel non habendo filios, & si eos habuerit, ducenta; Vtrum videatur sentire de filiis etiam secundi matrimonij. -  74 Etsi simpliciter filiis alicuius legatum factum sit, an intelligi debeat, tam de filiis secundi, quam primi matrimonij. -  75 Vsusfructus legatum vxori simpliciter relictum, an secundae vxori debeatur; & de contrarietate Bald. & Alexand. -  76 Borgnini Caualcani opinio in quaestione superiori traditur. -  77 Didaci Couarruuiae, & aliorum sententia contraria refertur & probatur. -  78 Mulier, quae post mortem mariti luxuriose, & parum pudice viuit, vtrum incurrat poenas secundo nubentis, quoad reseruationem proprietatis bonorum prouenientium ex substantia mariti; & alia similia. -  79 Pater meliorare potest vnum ex filiis suis quem vxor elegerit, siue dare facultatem vxori meliorandi filium, quem voluerit, & melioratio, siue electio ab vxore facta omnino seruanda est. -  80 Mulier transiens ad secundas nuptias, facultatem testandi sibi concessam a marito, siue ius exequendi testamentum, aut eligendi ad maioratum, aut meliorationem, non amittit. -  81 Secus tamen si post mortem mariti luxuriose, & parum pudice viuat. -  82 Mulierem post mortem mariti luxuriose viuentem, variis poenis a iure affectam fuisse, multisque iam acquisitis ob impudicitiam priuari; de quibus latissime actum in mille locis remissiue proponitur. -  83 Maritus, vxori in testamento licentiam dare potest impune transeundi ad secundas nuptias, & disponere, ne illa secundo nubendo incidat in poenam secundarum nuptiarum. -  84 Filij inter viuos, vel in vltima voluntate, sicut pater, praedictam licentiam dare possunt. -  85 Mulier transiens ad secundas nuptias de voluntate expressa, siue tacita mariti defuncti, vel e contra maritus, euitat poenas secundarum nuptiarum, & numeris sequentibus. -  86 Mulier secundo nubendo infert iniuriam priori marito, cuius anima nuptiis repetitis contristatur. -  87 Mulierem nuptias repetentem tria negligere, videlicet Deum, defuncti memoriam, & dilectionem filiorum. -  88 D. Francisci Sarmienti contra communem, opinio noua relata. -  89 Bertrandum, & Ripam, superiorem sententiam contra communem tentasse prius, ultra Sarmientum ab Authore adnotatum. -  90 A communi sententia recedendum non esse. -  91 Praecipuum fundamentum adducitur, quod D. Franciscus Sarmientus contra communem ponderauit. -  92 Et adhuc militare rationem communem demonstratur; & ad illud noue & vere respondetur. -  93 Mulier transiens ad secundas nuptias de voluntate filiorum primi matrimonij, euitat poenas secundarum nuptiarum; & magis distincte infr. num. 110. -  94 Consensus filiorum tacitus, idem operatur, quod expressus in hac materia. -  95 Et communis ratio refertur. -  96 Domini Francisici Sarmienti contra communem opinio adducitur. -  97 Et ad rationes, & fundamenta illius noue, & subtiliter respondetur. -  98 Filij secundis nuptiis parentum, ex multis videntur tacite consentire, & plures coniecturae adductae remissiue. -  99 Filij si praesentes sint, dum secundum contrahitur matrimonium, & nihil dicant, consentire censentur, & ratificare secundas nuptias, vt beneficio legum de secundis nuptiis vti non possint, ex sententia Grati, & aliorum. -  100 Praesentiam solam filiorum non inducere ratificationem secundarum nuptiarum parentum, cum Ioanne de Garronib. & aliis defenditur; & vide infr. num. 114. -  101 Praesens, & tacens tunc videtur consentire actui, qui geritur, quoties ille respicit merum fauorem, & commodum tacentis. -  102 Praesens, & tacens in actu sibi praeiudiciali non videtur consentire, sed potius dissentire. -  103 Praesens actui, ex quo iniuria sibi irrogatur consentire non videtur, sed potius dissentire. -  104 Praesens, & tacens nunquam videtur consentire, quoties debet reuerentiam actum facienti, sed potius praesumitur propter metum reuerentialem tacuisse. -  105 Praesens & tacens, qui non potuit impedire, ne actus, qui gerebatur fieret, consentire non videtur, nec etiam si actum impedire potuit, ex sententia Baldi, quae probatur. -  106 Praesens, & tacens sibi non praeiudicat, quando scit ius suum durare. -  107 Praesens, & tacens, an & quando videatur consentire, vel dissentire actui coram se gesto, remissiue, plena tamen manu ab aliis tractatum proponitur. -  108 Pro resolutione, & perfecta declaratione quaestonis propositae supra num. 99. & consultationum Grati, & aliorum, nonnullos casus distinguendos esse, plenius & distincte magis quam adhuc ex sententia Authoris. -  109 Menoch. consil. 237. lib. 3. commendatum in hac materia, & illi plura addita per Authorem numeris sequentibus. -  110 Matri transeunti ad secundas nuptias, si filij aetate maiores expresse consenserunt, remittendo ei expresse omnem iniuriam, vel omne ius suum, mater secundo nubendo nihil amittit, sed retinet proprietatem, quam morte mariti, vel filij iam acquisierat. -  111 Et quid si matrimonio simpliciter, expresse tamen consentiunt, sed non renuntiant expresse iuri a lege sibi tributo. -  112 Matri secundo nubenti vtrum prosit consensus filij pupilli, vel minoris, tutoris authoritate adhibita, & causa legitima interueniente: & quid si causa legitima non interueniat. -  113 Andreae Gaill. resolutio declarata. -  114 Mulier si contrahat secundas nuptias filiis praesentibus, & tacentibus, nec expresse, aut aliter consentientibus, vtrum ex sola praesentia excusetur a poenis secundarum nuptiarum. -  115 Dominum Franciscum Sarmientum, ratione quadam impugnantem communem, lapsum fuisse, noue detectum ab Authore. -  116 Mulier transiens ad secundas nuptias euitat poenas secundo nubentium, si filij aetate maiores praesentes fuerint dum contrahebatur secundum matrimonium, & quamuis expresse non consenserint, aut iura sua remiserint: actu tamen aliquo positiuo exteriori vltra praesentiam, suum consensum ostenderint. -  117 Voluntas ex facto, aeque declaratur ac ex verbis. -  118 Voluntas melius, ac expeditius datur intelligi rebus ipsis, seu factis, quam verbis; -  119 Cum facta effectium ipsum ostendant: verba vero aliquando contra voluntatem proferentis sint. -  120 Praesens, & tacens etiam in mere praeiudicialibus consentire videtur, quoties vltra praesentiam, ex parte ipsius positiuus actus exterior interuenit. -  121 Praesentia inter coniunctos habetur pro consensu, quando coniunctus vltra praesentiam aliquid faceret, quod consensum argueret. -  122 Filij praesentes, qui nec expresse, nec tacite consenserunt, dum secundae contrahebantur nuptiae per parentes, postmodum tamen expresse, aut tacite ratificarunt illas, sic amittunt beneficium legis, ac si a principio secundo matrimonio consensum adhibuissent. -  123 Quoad effectum huius materiae paria esse, filios ab initio expresse consentire, vel approbare secundas nuptias, vel ex post facto ratificare illas. -  124 Ratificationem non solum expressam, sed etiam tacitam filiis praeiudicare; & tacitae ratificationis plura exempla adducta, remissiue. -  125 Facta fortiorem ratisicationem inducunt quam verba. -  126 Filij absentes tempore, quo secunda contrahebantur nuptiae si postmodum exprese, vel tacite ratificent illas, beneficium legis amittunt. -  127 Vxor secundo nubendo non amittit vsumfructum bonorum mariti simpliciter sibi relictum. -  128 Vxor transiens ad secundas nuptias, non amittit vsumfructum non simpliciter, sed donec, quandiu, & quousque ipsa vixerit, sibi relictum. -  129 Legatum vsusfructus omnium bonorum vxori relictum, sub conditione, si caste & honeste vixerit; an perdatur per secundas nuptias, vbi duae communes contrariae referuntur; earum concordia reiicitur, & Bartoli sententia probatur. -  130 Vxor vsufructuaria bonorum mariti relicta, donec quousque & quandiu caste, & honeste vixerit, & non nupserit, aut vitam vidualem seruauerit, an per transitum ad secundas nuptias vsumfructum perceptum teneatur restituere, & a quo tempore fructus percipiens non faciat eos suos remissiue, plene tamen & distincte tractatum. VSumfructum alium esse causalem, alium formalem, superiori capite plene demonstrauimus. Nunc vero vlterius constituendum est, alium esse Conuentionalem, alium vero Legalem vsumfructum, id quod[sect. 1] ex antiquioribus agnouerunt expresse Guillelmus de Cuneo, Baldus, Angelus, in l. 1. §. si vsusfructus ff. ad l. falcidiam. Gozadinus in cons. 94. num. 37. quos sequuti sunt communem opinionem profitentes, & nonnullis iuribus comprobantes, Paulus de Montepico, in l. Titia cum testamento. §. Titia cum nuberet. quaest. 58. ff. de legatis 2. Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis. num. 68. Antonius Gomezius tom. 2. variar. cap. 15. de seruitutibus. num. 1. in finalibus verbis. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 27. num. 11. Ioannes Garsia. de expensis & melioration cap. 11. num. 1. vers. quod quidem de vsufructuario dato. & num. 7. Florianus de sancto Petro. in rubrica ff. de vsufructu, & quemadmodum quis vtatur. num. 4. vbi num. 6. materiam vsusfru[sect. 2]ctus tractaturus, praemittit, quod vsusfructus alius iuris est, & alius facti: & ad id probandum tres leges expendit, quae re vera, vt vltra alios animaduerto, nullo[sect. 3] modo praefatam distinctionem probare possunt. Nam in primis ex l. species. ff. de auro & argento legato, ad propositum nihil congrue deduci potest, vtpote cum Scaeuola Iureconsultus dumtaxat dixerit, in casu sibi consulto, & in illa lege proposito, proprietatem legatam videri, addito onere fideicommissi non tantum vsumfructum, nec verbum aliquod adiecerit, quod praefatae vsusfructus diuisioni conuenire possit. Deinde in l. vsusfructus. 26. ff. de stipulatione seruorum, tantum docet Iureconsultus Paulus, seruum haereditarium inutiliter vsumfructum stipulari, legari autem ei vsumfructum posse: & reddit discriminis rationem elegantem, ex qua etiam nihil deduci valet, quo possit probari illius textus inductio. Denique in l. legatum 10. ff. de capitis diminutione, dum scribitur: "Quia tale legatum in facto potius quam in iure consistit:" quae verba videantur aliquo modo induci posse, aut praedictum assumptum probare: non tractabatur de vsufructu, siue vsusfructus legato, sed de legato annuo, siue in annos singulos, aut menses relicto, quod quidem legatarij morte intercidit, capitis tamen diminutione interueniente perseuerat, vt ibi dicitur. Quamuis autem legatum in annos singulos[sect. 4] relictum, vsusfructus legato simile sit in eo, quod vtrumque legatum finitur morte legatarij: tamen non[sect. 5] est idem, quod legatum vsusfructus, alias non diceretur simile esse, in l. in singulos, 8. cum similibus. ff. de annuis[sect. 6] legatis. & in aliis plerisque dissimile est a legato vsusfructus, ac primum in eo, quod vsusfructus capitis diminutione finitur. §. finitur, cum vulgatis, Institut. de vsufructu. Sed legatum annuum capitis diminutione perseuerat, vti in dicta l. legatum, scriptum est, secundo, tertio, quarto, quinto, ac sexto; in aliis dissimile est, quae inferius suo loco dicemus, & erudite congessit in vnum Iacobus Cuiacius, in recitationibus solemnibus ad libros Digestorum ad l. in singulos, per totam legem, ff. de annuis legatis. verius igitur est aduersus Florianum, vsumfructum omnem iuris esse, siue a iure constitutum fuisse, vt colligi potest ex §. 1. & sequentibus. Institut. de[sect. 7] vsufructu; & modis omnibus, quibus vsusfructus incipit, & constituitur, progreditur, & durat, atque finitur, quos a iure ipso constitutos fuisse nullus vnquam negauit: enimuero id ex eisdem iuribus aperte colligitur. Differentia autem dumtaxat consistit in hoc, quod vsusfructus, quem Conuentionalem vocant Doctores, constituitur a iure certis modis inter viuos, vel in vltima voluntate, facto tamen hominis interueniente simul, quod ad constitutionem necessarium est. Alter vero vsusfructus, quem Legalem nominarunt Scribentes, sola legis dispositione, & voluntate, absque facto aliquo hominis inducitur: quod euidentius constabit redeundo ad ea, quae superius incaepimus in initio huius capitis,[sect. 8] quatenus dicebamus vsumfructum, alium Conuentionalem esse, alium Legalem. Vsusfructus conuentionalis est ille, qui sumit initium ex hominis dispositione, & constitutione facta inter viuos, vel in vltima voluntate: a iure tamen ipso originem, & constitutionem trahit, id quod contingit, quoties fundi, vel alterius rei dominus, in eo vsumfructum alteri concedit, & nudam proprietatem penes se retinet, vt colligitur expresse ex l. 3. cum sequentibus. ff. de vsufructu. & § 1. Institut. eodem tit. L. regia 20. tit. 31. p. 3. & ita intelligunt omnes Authores supra in principio praecitati. Legalis vsusfructus dicitur ille, qui iuris potestate, & dispositione inducitur, & absque aliquo facto seu dispositione hominis defertur, vt antea dixi. De quo duplex exemplum; primum, in coniuge transeunte ad secundas nuptias, secundum in patre bonorum aduentitiorum filij legitimo administratore, & vsufructuario; proponit Antonius Gomezius dict. cap. 15. de seruitutibus, num. 1. in fine. licet possit etiam legalis hic vsusfructus, appellari Formalis, habito respectu ad proprietatem, quae est penes filios, vel eisdem filiis reseruari debet: vt cap. sequenti, in initio, adnotabimus: vbi de secundo exemplo agendum est. & sic hunc vsumfructum formalem nuncupauit Ioannes de Monte Sperello, in cons. 97. num. 9. lib. 1. Nunc vero de primo exemplo tractabitur, & pro absoluta, & clara eius explicatione constituendum est in primis: quod mulier[sect. 9] transiens ad secundas nuptias, liberis extantibus, tenetur reseruare filiis prioris matrimonij non solum omnia bona, quae habuit a priori marito, titulo quocunque lucratiuo, sed etiam quicquid per successionem ab intestato filiorum primi matrimonij consequuta est, solo vsufructu istorum bonorum penes ipsam remanente, per textum in l. foeminae. C. de secundis nuptiis. in §. illud. l. generaliter, l. hac edictali. authent. in donatione eodem tit. textus in §. si vero expectet. in authent. de nuptiis. & in l. mater. C. ad Senatusconsultum Tertyllianum textus in §. prospeximus in authent. de non eligend. secund. nubent. mulier. textus in §. sed quod sancitum. & in §. venient in in authent. de nuptiis. l. 1. tit. 6. lib. 3. fori. l. 26. tit. 13. part. 5. & post glossas, & ordinarios in dictis iuribus, ex communi omnium sententia sic adnotarunt Decius, in cons. 87. num. 3. incipit Pro resolutione. Capra. in cons. 46. n. 5. Ruinus in cons. 113. in fine vol. 2. Rolandus in cons. 95. num. 8. volum. 1. & in cons. 81. num. 2. & 5. volum. 3. Iacobus Mendellus de Alba. in cons. 349. in princ. lib. 2. Afflictis, decis. 75. Ioannes Cephalus, in cons. 288. num. 2. & sequentibus. lib. 2. Iacobus Menochius, in cons. 237. num. 7. lib. 3. Franciscus Bursatus, in cons. 12. a principio. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus, in cons. 251. in fine. lib. 2. Antonius Gomez, in l. 15. Tauri. in princ. Ioannes Gutierrez, (qui nullum ex praedictis refert) practicarum. lib. 2. quaest. 95. num. 2. & lib. 3. quaest. 43. num. 23. Andreas Gaill. practic. obseru. lib. 2. obs. 98. n. 1. Ioachimus Minsingerus. singularum obseruationum centuria 5. obseruat. 24. num. 1. Proprietatem vero, quam amittit mulier secundo nu[sect. 10]bendo, ita tenetur reseruare filiis prioris matrimonij superstitibus, vt non possit illam alienare, nec vllo modo in fraudem, aut praeiudicium filiorum disponere de similibus bonis ex paterna substantia prouenientibus, quae reseruari debent. textus est in dict. l. foeminae, & in dictis iuribus. & in dict. l. 26. part. & tradunt omnes Doctores, quos nunc retuleram. Bertachinus in repertorio, 3. Part. lit. V. verbo, Vxor secundo nubit. vers. finali. Pinellus 2. p. leg. 1. C. de bonis maternis num. 37. & in l. vltima, num. 2. eodem tit. Decius dict. cons. 87. num. 3. Boerius, decis. 185. in princ. 1. part. Dionysius Pontanus consuet. Blesens. tit. 1. art. 9. Sed cum filij prioris matrimonij non existunt,[sect. 11] mulier secundo nubendo non perdit ea, quae titulo lucratiuo habuit a priori marito, vel ex successione filiorum ex substantia illius: cessante ratione dictorum iurium, textus est in dict. l. foeminae. in fine, C. de secundis nupti is. & in authent. de nuptiis, §. si vero expectet. Alex. in cons. 111. in princ. vol. 2. Minsingerus. dicta obseru. 24. num. 6. & pro certo tradunt alij superius praecitati; atque ita fuisse indicatum in consilio Neapolitano, testatur Afflictis, decis. 61. num. 6. & consequenter in vsufructu, & proprietate pleno iure succedit, vt cum communi, contra aliam communem nouissime defendit, sic tenendum dicit, & rationem reddit Caeuallos, practicarum quaestionum, siue communium contra communes quaest. 671. fol. mihi 267. vol. 2. & vltra eum, Ioannes Franciscus de Ponte. in cons. 19. num. 64. lib. 1. Tellus etiam Fernan[sect. 12]dez. in l. 6. Tauri. num. 19. perdit tamen illa, cum nepotes ex filiis existunt, licet ipsi filij deficiant; nam poena supradicta, coniugi ad secundas nuptias transeunti imposita, & fauore filiorum introducta, ad nepotes quoque, sine in fauorem illorum dirigitur, & statutum in hac materia in parentibus, habet quoque locum in auo, & auia, & caeteris ascendentibus, est enim eadem ratio nepotum, & filiorum, aut parentum, & ascendentium, & sic debet idem ius obseruari ex textu in dict. l. foeminae. §. Illud. in vers. Nullam. l. generaliter. l. in quibus, l. hac edictali, & in authen. lucrum. C. de secundis nuptiis. & in specie sic scribunt Ripa in dicta l. foeminae. num. 10 Bertrandus in cons. 92. in princ. num. 5. & in consil. 166. in princ. num. 2. vol. 1. Antonius Gabriel. communium conclusionum titulo de secundis nuptiis. conclus. 1. num. 8. Minsingerus centuria 5. obseruat. 24. num. 4. Tellus Fernandez in l. 6. Tauri. num. 20. Bursatus dict. cons. 12. n. 9. lib. 1. Michael Grassus, receptarum sententiarum §. successio ab intestato. quaest. 17. num. 8. Menochius in cons. 155. num. 22. lib. 2. quod tamen qualiter, & respectu quorum[sect. 13] bonorum intelligi debeat, declarat Magistraliter eruditissimus Gregorius Lopez, in dict. l. 26. part. 5. tit. 13. verbo, Fincan a sus hijos. Et eo non relato Ioannes de Matienco. in l. 3. tit. 1. glos. 2. num. 45. lib. 5. nouae recopilationis. Alphonsus de Azeuedo in l. 4. eodem tit. & lib. num. 58. videndus etiam in l. 6. tit. 9. lib. 5. num. 2. Ex his apparet, superius dicta procedere non solum[sect. 14] in vxore, verum etiam in marito; & consequenter, quod maritus transiens ad secundas nuptias, tenetur reseruare proprietatem bonorum filiis prioris matrimonij, in quibus casibus vxor reseruare tenetur; & dispositum in vxore in hac materia, habet quoque locum in marito, idque ex identitate rationis, per textum in dict. §. si vero expectet, in authent. de nuptiis, ibi: Et haec communis mulieris, & viri mulcta sit posita. l. generaliter. C. de secundis nuptiis. glos. dict. l. foeminae. §. illud. verbo possessio. Bartolus ibidem. & Baldus. num. 3. idem Baldus, Boerius, Paulus, Parisius, Oldradus, Decius, Capra, Socinus senior, & Caepola, in locis relatis ab Andrea Gaill, qui communem sententiam profitetur. lib. 2. dict. obseru. 98. num. 3. Gomez Arias. num. 25. & Tellus Fernandez. n. 1. in dict. L. 15. Tauri. Villalobos, Antonius Gabriel. Alfanus, & Alciatus, quos cum communi congessit in vnum Bursatus dict. cons. 12. num. 1. in fine. Rolandus optime probans, in cons. 95. a num. 8. vsque ad num. 14. & num. 44. & 50. lib. 1. Antonius Galeatius Maluassia, in cons. 51. num. 13. lib. 1. Ioannes Cephalus in cons. 561. n. 1. & n. 6. lib. 4. & de iure huius regni expresse cauetur in dict. l. 15. Tauri. quae hodie est L. 4. tit. 1. lib. 5. nouae collectionis. Apparet etiam, conclusionem in initio propositam[sect. 15] sic intelligendam fore, vt scilicet mulier, vel maritus transiens ad secundas nuptias, priuetur proprietate bonorum paternorum, vel maternorum, quae sibi prouenerunt per mortem filij; siue mulier, aut maritus trans sierit ad secunda vota ante successionem, vel post: sic post Socinum, Aretinum, Ruinum & alios, resoluit Rolandus, dict. cons. 95. num. 10. lib. 1. post Boerium, & alios plures, Gaill. dict. obseruat. 98. num. 7. in fine. Iacobus Mandellus de Alba. in cons. 346. num. 2. lib. 1. Afflictis decis. 75. num. 4. Palacios Rubios, in l. 14. Tauri. n. 9. & in l. 15. eodem num. vbi Didacus del Castillo, in princ. vers. item si quis. & Cifuentes melius distinguens, n. 2. Alphonsus de Azeuedo, in l. 4. tit. 1. lib. 5. nouae recopilationis num. 27. & 28. Et quamuis poenae impositae se[sect. 16]cundo nubenti, in odium secundarum nuptiarum, de Iure Canonico sint sublatae; per textum in cap. penult. & in cap. finali, de secundis nuptiis. & late comprobat Antonius Gabriel. Communium conclusionum titulo de secundis nuptiis. conclus. 5. Rolandus, dict. cons. 95. num. 6. vol. 1. Ioannes de Matienco. in l. 3. tit. 1. glos. 1. & seqq. lib. 5. nouae recopilationis. Et Alphonsus de Azeuedo. ibi. num. 1. Afflictis. decis. 75. in principio. Poenae tamen, quae in fauorem filiorum primi matrimonij apponuntur, & reseruationem proprietatis praedictum bonorum inducunt, correctae non sunt: vt docent Innocentius, in dict. cap. finali. per totum. Antonius de Butrio. num. 2. & communiter Doctores. Antonius Gabriel vbi supra. Couarruuias. in 4. 2. part. cap. 3. §. 9. num. 4. & seqq. Rolandus vbi supra, num. 14. Andreas Gaill. dict. obseru. 98. num. 8. Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2. quaest. 45. num. 5. & in repetitione leg. Nemo potest. ff. de legat. 1. num. 20. Matienco. vbi supr. glos. 2. num. 2. Ceruantes in dict. l. 15. Tauri, in princ. Ioannes Franciscus de Ponte, cons. 19. num. 62. & 63. & nouissime cum hac communi contra aliam communem defendit Caeuallos practicarum quaest. siue communium contra communes. quaest. 742. vol. 2. fol. 429. Secundo & principaliter constituendum est, quod[sect. 17] circa ea, quae superius dicta sunt a num. 9. & materiam dict. l. foeminae, C. de secundis nuptiis. tot solent dubia proponi, quaestionesque excitari, vt infinitus fere sit illarum numerus, nihilominus tamen, distincte & plene omnibus satisfieri posse, si Authores plures, qui in vnum a me congesti sunt, atque non mediocri labore euoluti, attente & originaliter praelegantur. Sunt igitur de hac materia omnino videndi, Antonius Gabriel. comm. conclus. tit. de secundis nuptiis, concl. 1. & sequentibus. Chassaneus in consuetud. Burgundiae rub. 6. Des enfans, §. 1. Boerius, decis. 185. per totam 186. 187. & 199. & decis. 200. 201. & 203. 1. part. Latissime Ioannes de Garronibus, in repetit. rubr. l. 1. auth. eisdem poenis, & auth. ex testamento, C. de secundis nuptiis; quae habentur Repetitionum Iuris Ciuilis, vol. 7. fol. mihi 534. vsque ad 562. & sol. 567. vsque ad 577. optime Ripa, in repetit. dict. l. foeminae. eod. vol. fol. 562. Ioannes Nicolaus, in repetit. l. generaliter, C. de secundis nuptiis, eod. vol. 7. fol. 577. & ibid. Stephanus Bertrandus, in repetit. l. hac edictali, C. eod. tit. & sub eod. vol. 7. fol. 587. Guillelmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelasiam, decis. 5. a num. 80. cum seqq. & verbo, qui cum alia matrimonium contrahens, a num. 205. Viuius comm. opinionum lit. M. conclus. 5. per totam, fol. mihi.... lit. B. a num. 13. vsque ad num. 33. optime Rolandus, in cons. 95. per totum lib. 1. & in cons. 81. per totum lib. 3. Menochius, in cons. 155. per totum lib. 2. & cons. 237. per totum lib. 3. Franciscus Bursatus, in cons. 12. per totum, lib. 1. Tiberius Decianus, resp. 44. a princ. vol. 5. Iacobus Mandellus de Alba, in cons. 349. per totum, lib. 2. Hippolitus Riminaldus, in cons. 569. per totum, lib. 4. & in cons. 284. per totum, lib. 3. Petrus Gregorius, in Syntagmate Iuris part. 2. lib. 9. cap. 26. per totum. Ioannes Gutierrez, pact. lib. 2. q. 95. & lib. 3. quaest. 43. & in repetit. l. nemo potest, ff. de legatis primo, a num. 17. cum sequentibus. Michael Grassus, receptar. sentent. §. successio ab intestato, quaest. 17. a n. 4. & quaest. 25. per totam, Iacobus Cancerius, variar. resol. cap. 5. a num. 19. cum sequentibus. nouissime Additio ad decisiones Gamae, in addit. decis. 105. 1. part. & commendo Andream Gail, & Ioachimum Minsingerum, quorum practicas obseruationes, eruditas multum, & valde[sect. 18] vtiles existimo; ilium, practic. obseruat. lib. 2. quaest. 98. per totam. istum, eod. lib. Centuria 5. obseruat. 24. per totam. Tertio & principaliter constituendum est, quod et si praedicta materia trita sit, & multum tractata, vt patet[sect. 19] lectori: non absque vtilitate maxima futurum, si hoc capite (breuiter tamen & distincte,) eas questiones proponamus, quae in hac materia frequentius contingunt; illud continuo obseruando, vt quae ab aliis plene resoluta sint, non transcribamus: id enim a proposito nostro valde alienum est, sed ad eos nos remittendo: in his duntaxat insistamus, quae aut distincte tradita non sunt, siue ratione iuris accuratius perpensa procedere non posse arbitramur. Sic enim eueniet, vt lectori in aliquibus profuturi simus, in aliis vero quaerendi alibi, & inueniendi necessitate eum excutiamus.[sect. 20] Primo igitur videndum est; quod in hac materia quotidie dubitari contingit. Qualiter de iure communi & regio, parentes secundo nubentes, filiis succedant ab intestato, atque ex testamento, & quae teneantur reseruare filiis prioris matrimonij ex his, quae habuerunt ab eisdem ab intestato, vel ex donatione, vel ex testamento; & qualiter distingui debeat inter bona, quae filij habuerunt a patre, vel a matre, vel ab ascendentibus, vel aliunde quaesiuerunt; quam quaestionem tractarunt, & plene resoluunt Guillelmus Benedict. in cap. Rainuntius, de test. verbo, & vxorem nomine Adelasiam 5. num. 80. & 81. vsque ad num. 92. Boerius decis. 185. num. 5. & 6. & num. 17. & seqq. & decis. 190. & 192. Palatios Rubios in l. 15. Tauri, num. 9. Tellus Ferdinandez omnino videndus in l. 6. Tauri, num. 17. 18. & seqq. Ioannes de Matienco in l. 3. tit. 1. lib. 5. nouae recopil. glos. 2. num. 15. & 41. & 42. Petrus Gregorius in syntagmate iuris 2. part. lib. 9. cap. 26. num. 46. & 47. Ioannes Cephalus in cons. 288. num. 6. lib. 2. Bursatus in cons. 12. num. 2. lib. 1. & in hac quaestione, tria iura magistraliter distinxit Bartol.[sect. 21] in cons. 54. in fin. lib. 1. & sequutus est illum Menochius, in cons. 237. num. 11. lib. 3. & cum exeant liberi diuersa[sect. 22]rum nuptiarum, qui diuersas matres, aut patres diuersos habuerunt, qualiter inter se succedant tradit Grassus & successio ab intestato, quaest. 17. num. 1. 2. & 3. Secundo quaeritur, si mater, vel pater, antequam tran[sect. 23]siret ad secundas nuptias, alienauerit aliqua bona, habita ex priori matrimonio titulo lucratiuo, vel ex successione alicuius filij ex substantia coniugis praemortui, & postea secundo nupserit, vtrum filij praedicta bona, quae reseruari debebant ex decisione dictorum iurium, possint á possessoribus vendicare: de qua quaestione, quae frequenter occurrere potest. vide Antonium Gomez in l. 15. Tauri, num. 5. versic. finali. & iunge illi, quae in simili adnotarunt Ruinus in cons. 58. col. 2. lib. 5. Boerius decis. 191. 1. part. decis. Perusin. 13. num. 18. vers. Quintó & aliter respondetur. Tertio quaeritur, vtrum donata vxori contemplatione[sect. 24] mariti, & e contra, reseruari debeant quoad proprietatem filiis prioris matrimonij, si secundae contrahantur nuptiae? Quam quaestionem (alios plures, qui ab eisdem praecitantur, consulto praetermitto) tractant plene Palacios Rubios num. 12. Castillo versic. veruntamen nota. Antonius Gomez num. 7. in l. 15. Tauri, Guillelmus Benedictus in cap. Rainuntius de testam. verbo qui cum alia matrimonium contrahens, num. 198. versic. quod sane intelligatis. Menochius in cons. 155. num. 30. lib. 2. Michael Grassus dict. §. successio ab intestat. quaest. 17. num. 2. Vincentius de Franchis decis. 18. num. 7. 1. part. & his non relatis, Alphonsus de Azeuedo in l. 4. tit. 1. num. 42. lib. 5. nouae recopilationis. Quarto quaeritur, vtrum mulier transiens ad secunda[sect. 25] vota amittat lucrum a lege, seu consuetudine coniugi delatum, & an illud reseruari debeat filiis prioris matrimonij? Quod post alios ibi relatos abunde resoluunt Boerius decis. 185. num. 7. Antonius Gabriel de secundis nuptiis, concl. 1. num. 15. Guillelmus Benedictus dicto verbo qui cum alia matrimonium contrahens, num. 205. & verbo & vxorem nomine Adelasiam 5. num. 87. eleganter & subtiliter Arias Pinellus in l. vlt. num. 1. & seqq. C. de bonis maternis. Bursatus in cons. 12. num. 6. lib. 1. Ioannes Gutierrez pract. lib. 2. quaest. 95. n. 12. & 14. & quaest. 123. num. 2. Matienco in l. 6. tit. 9. lib. 5. glos. 2. num. 1. in fine, & num. 3. Grassus dict. §. successio ab intestato. quaest. 17. num. 5. Petrus de Barbosa, in l. si ab hostibus. § finali, n. 71. in fine, & num. 72. fol. 139. ff. soluto matrimonio. Quinto quaeritur, vtrum filij prioris matrimonij ha[sect. 26]beant partem in lucris habitis ex secundo matrimonio per patrem, aut matrem, quae secundo nupsit? Quae quidem necessaria est, & frequens quaestio, & omnes huius regni Authores intactam eam relinquunt: solus Alphonsus de Azeuedo tangit in l. 9. tit. 9. lib. 5. nouae collectionis regiae, num. 5. & nihil resoluit, sed remittit se ad Boerium, decis. 203. num. 2. vltra quem est videndus Michael Grassus dict. §. successio ab intestato. quaest. 17. n. 3. vers. in lucris vero habitis: vbi communem resolutionem tradit. Sexto quaeritur, vtrum mulier, quae filio suo impu[sect. 27]beri pupillariter fuit substituta per maritum, secundo nubendo teneatur reseruare filiis prioris matrimonij bona, quae habuit ex substitutione; filio pupillo praedefuncto, & sic casu substitutione pupillaris eueniente? In qua quaestione contrarij extant Baldus, in cons. 42. & in cons. 216. lib. 3. & Aretinus in cons. 40. vnde pro perfecta declaratione est videndus Emmanuel Costa, in cap. si pater, de testamentis in 6. 3. part. verbo. Censendum. vbi erudite loquitur, & nonnullos casus distinguit:[sect. 28] Et an ipsa mater, quae fecundo nupsit, possit filiis suis exemplariter substiuere? tradit Angulo, ad leges meliorationum. l. 3. tit. 5. lib. 5. glos. 7. num. 6. Septimo quaeritur, vtrum mulier transiens ad secun[sect. 29]das nuptias, teneatur reseruare arrhas filiis prioris matrimonij, a quo processerunt: & in illis, vel in bonis, quae reseruari debent praedictis filiis prioris matrimonij, an ipsa, vel maritus superstes possit aliquem ex illis meliorare, vel absque regia facultate maioratum instituere? de quibus omnibus post Rodericum Suarez, Tellum Fernandez, Couarruuiam & alios, sunt videndi Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis. lib. 2 cap. 10. num. 59 & seqq. Mieres de maioratu. part. 1. quaest. 54. Ioannes de Matienco. in l. 3. tit. 1. glos. 2. num. 42. Alphonsus de Azeuedo in l. 4. eiusd. titul. & lib. num. 4. vsque ad num. 9. Menochius, in cons. 161. num. 8. lib. 2. Aluarus Valascus. consultat. 16. per totam. Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2 quaest. 18. & lib. 3. quaest. 43. num. 24. & 25. Angulo ad. leges meliorationum. l. 2. tit. 5. glos. 1. num. 11. Octauo quaeritur, vtrum mulier transiens ad secun[sect. 30]das nuptias, possit relinquere plus filiis secundi matrimonij, quam primi? In qua quaest. Scriptores nostri contrarij nimis existunt; nam partem affirmatiuam quod possit, tenuerunt Baldus in l. 1. quaest. 2. C. de inofficiosis dotibus, & in cons. 22. lib. 4. Decius in cons. 246. num. 3. & in cons. 557. Aimon. Craueta, in cons. 40. & cons. 193. num. 10. Tiberius Decianus, resp. 35. num. 24. lib. 1. Guillelmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de testamentis. verbo. qui cum alia matrimonium contrahens. num. 80. Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto. n. 85. Sed negatiuam, quod non possit, tenent idem Baldus sibi contrarius, in cons. 161. lib. 1. Bertrandus, l. hac edictali, num. 44. C. de secundis nuptiis. Boerius, decis. 201. Antonius Gabriel, tit. de secundis nuptiis, conclus. 4. num. 44. Hyppolitus Riminaldus. in cons. 241. num. 38 lib. 2. Sed pro vera resolutione, & vtriusque partis ratione, vide omnino Antonium Thesaurum. decis. Pedemont. 170. per totam, vbi istam quaestionem plenius, ac elegantius inuenies tractatam & resolutam, & multis modis declaratam & limitatam: idcirco in ea amplius insistere necesse non est. Nono quaeritur, vtrum mulier transiens ad secundas[sect. 31] nuptias, amittat proprietatem donationis remuneratoriae a marito sibi factae, teneaturque reseruare illam filiis prioris matrimonij? In qua non teneri; post alios multos respondent Palatios Rubios in repetit. rub. de donat, inter. § 50. num. 35. vers. pro complemento. & in l. 14. Tauri, num. 8. & Didacus del Castillo. ibi. num. 2. Couarru. in 4. 2. p. c. 3. §. 3. n. 3. Antonius Gabriel, de secundis nuptiis, conclus. 2. num. 39. Baeca. de non meliorandis dotis ratione filiabus. c. 17. n. 5. fol. 119. Menoch. in cons. 155. a n. 6. lib. 2. Alphonsus de Azeuedo. in l. 4. tit. 1. num. 23. lib. 5. nouae recopilat. Et ratio est, quia dispositio dict. l. foeminae, lo[sect. 32]cum sibi vindicare non potest, quando res peruenit ex bonis mariti ad mulierem titulo oneroso, v.g. emptionis, permutationis, vel alio simili titulo: vt docuit Baldus. in l. foeminae, 2. lect. & in authent. in donat, in fine. C. de secundis nuptiis. & sequuntur Romanus, in cons. 219. Bertrand. in cons. 212. vol. 2. & alios referens Antonius Gabriel, vbi supra. num. 40. erudite Menoch. dict. cons. 155. a num. 6. vsque ad num. 11. At donatio remune[sect. 33]ratoria titulum onerosum continere videtur, vt post Tiraquellum, & alios fundat Menochius vbi supra, num. 8. Baeca. de non meliorandis, cap. 17. num. 15. Tho[sect. 34]mas Grammaticus, cons. ciuili 153. vbi probat, quod mulier transiens ad secundas nuptias; non amittit legatum in remunerationem seruitiorum, a marito sibi relictam; & sic non tenetur reseruare proprietatem eius, filiis prioris matrimonij: Antonius Gabriel, dict. num. 40. Simon de Praetis videndus omnino de interpretatione vlt. voluntatum. lib. 4. dubit. 10. num. 12. fol. 350. Alias tamen si maritus relinquat aliquid vxori in testa[sect. 35]mento, vel e contra vxor marito, vtrum teneatur reseruare illud filiis prioris matrimonij, si ad secundas conuolauerit nuptias? Optime & breuiter tractat, & resoluit de iure communi, & regio, Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2. quaest. 95. num. 4. per totum, cui iunge Ioannem de Matienco. in l. 3. tit. 1. glos. 2. num. 15. lib. 5. nouae recopilat. Et similiter, vtrum pater habens filios[sect. 36] ex primo matrimonio, possit secundae vxori ex causa remunerationis, vltra Quintum donare? Disputat nouissime Caeuallos practicarum quaestionum; siue communium contra communes. quaest. 273. per totam. fol. 376. & 377. vbi late agit, & dicit: hanc quaestionem saepe & saepissime contingere de facto; & pluries de ea fuisse interrogatum: & tandem non posse patrem, vltra Quintum donare, etiam si ipse valde senex esset, & mulier, cum qua contrahebat nobilis, vel pulcherrima vxor. Decimo quaeritur, vtrum mulier transiens ad secun[sect. 37]das nuptias, teneatur reseruare filiis prioris matrimonij simul cum proprietate fructus, qui ex paterna substantia prouenerunt; & sic an hi fructus dicantur etiam paterna successio, vt puta cum mater, quae secundo nupsit: mortuo filio, aliis fratribus superstitibus, successit illi in vsufructu tantum eorum bonorum, quae ex paterna substantia prouenerunt; quamuis in aliis bonis, aliunde quaesitis pleno iure succedat? vti ex communi scriptum relinquunt in hac materia Viuius communium opinionum, lib. 1. verb. mulier ad secundas. num. 10. Ripa. in dict. l. foeminae. num. 52. & cum aliis adnotarunt Franciscus Bursatus. in cons. 2. num. 2. lib. 1. Vincentius de Franchis. decis. 8. in princ. 1. part. Michael Grassus, receptarum sententiarum. §. successio ab intestato. quaest. 17. num. 4. & quaest. 25. eod. num. Ponamus ergo, quod remanserunt filij sub tutela probi & diligentis viri, vel eiusdem matris, quae etiam diligens fuit, atque ex fructibus paternae substantiae fecit multas emptiones annuorum introituum, censuum, & aliarum rerum; mortuus deinde fuit vnus ex filiis, & mater, quae secundo nupsit, venit ad successionem filij mortui, de iure communi cum filiis eisdemque fratribus superstitibus (vt inquit Vincentius de Franchis) sed de iure huius Regni ipsa sola sine aliis filiis. ex l. 7. Tauri. quae hodie est l. 4. tit. 8. lib. 5. nouae recopilat. Dubitatur tunc, an mater in praedictis rebus emptis ex fructibus paterae substantiae succedat tantum in vsufructu, quemadmodum in obuentis filio principaliter ex paterna substantia, sic vt proprietatem etiam eorum reseruare teneatur filiis prioris matrimonij: an vero in vsufructu, & proprietate simul pleno iure succedat, nec ad reseruationem proprietatis adstringi debeat? Quam quaestionem in terminis disputae ad vtramque partem Vincentius de Franchis, decis. 8. a princ. 1. part. tandem num. 10. (& merito quidem stricta iuris ratione recte considerata) dicit, quod Regium consilium Neapolitanum in fauorem matris iudicauit: vt ibi latius videri poterit. Vndecimo quaeritur, & ista est necessaria, & vtilis[sect. 38] quaestio, quae frequenter euenire potest, & per omnes omissa; si pater, qui secundas contraxerat nuptias filio successerit, & mortuus sit ante perceptos fructus bonorum praedicti filij demortui, quorum proprietatem tenebatur restituere, sine reseruare aliis filiis prioris matrimonij: vtrum fructus, qui nondum percepti erant, pertinere debeant ad filios tantum prioris matrimonij, quibus proprietas reseruari debuit, an etiam ad alios, haeredes patris, hoc est, filios, vel descendentes alterius matrimonij? In quo dubio fructus nondum perceptos pertinere tantum ad filios prioris matrimonij, quibus earum rerum ex quibus fructus percipiuntur, proprietas reseruari debuit; nec habere partem alios filios, siue haeredes patris, consuluit Guido Papae. in cons. 170. 3. part. & sequutus est illum Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae. rubrica 6. §. 7. in fine. fol. mihi. 224. vbi dicit haec verba. Ex quo dixi in casu emergenti, quod secunda vxor, aut filij secundae vxoris mortuo patre eorum non poterant aliquid querelare in arreragiis redituum prouenientium ex bonis maternis filiorum primi matrimonij nondum perceptis, & leuatis, aut solutis tempore mortis eorum patris. Idem etiam tenet Auendanus resp. 5. n. 5. vers. ex ista conclusione infero. Idque verissimum mihi videtur, & comprobari potest ex sequentibus. Primo, quia tritum, & omnibus compertum dogma est, fructus pendentes partem rei esse, l. fructus pendentes. ff. de rei[sect. 39] vendicatione l. vltima §. fructus ff. quae in fraudem creditorum. cum infinitis congestis de hac regula per Tiraquellum, de retractu lignagier. §. 1. glos. 7. num. 37. & seqq. & de retractu conuentionali. §. 5. glos. 4. Couarruuias variarum. lib. 1. cap. 15. & cap. 3. num. 1. & 2. eodem lib. Antonium Gomez. tom. 2. resol. cap. 2. num. 11. Molinam de Hispanorum primogeniis lib. 3. cap. 11. Mieres de Maioratu. 4. part. quaest. 24. D. Franciscum Sarmientum qui omnino videndus est, Selectarum. lib. 6. cap. 15. per totum. Iosephum Ludouicum decis. Perusina. 79. & 83. part. 2. Antonium Thesaurum decis. Pedemontana 55. per totam. Barbosam, in l. diuortio. 2. part. num. 81. & seqq. fol. 972. ff. soluto matrimonio. Ex quibus apparet euidenter, & quamplurimis comprobatur, de his fructibus pen[sect. 40]dentibus idem dicendum, aut indicandum esse, quod de ipsa proprietate rei; & consequenter, quod pertinent tantum ad filios prioris matrimonij, quibus proprietas reseruari debuit: ex dictis etiam per Tiraquellum, vbi supra, num. 37. Secundo comprobatur ex eo, quod certum est, & saepissime in hac materia repetitum, parentes transeuntes ad secundas nuptias, frui duntaxat vsufructu bonorum prouenientium ex substantia coniugis praemortui, proprietatem vero filiis reseruandam esse illaesam; vnde necessarium est dicere, vt mortuis ipsis parentibus, fructus, qui eo tempore pendentes remanserint, ad eos dumtaxat pertineant, ad quos proprietas pertinebat, non ad alios patris haeredes: per textum, in l. defuncta. ff. de vsufruct. & in l. si vsufructuarius messem. ff. quibus modis vsusfructus amittatur. § is vero. Institut. de rerum diuisione. l. 3. tit. 8. part. 5. & suo loco plenius probauimus. Duodecimo quaeritur, mulier transiens ad secundas[sect. 41] nuptias, quantum possit dare in dotem marito; & maritus secundo nubens, vxori? Quod aperire necessarium erit propter ea, quae infra dicentur: & dubitationem diluit textus in l. hac edictali. C. de secundis nuptiis. Vbi deciditur, quod coniux non potest quocunque titulo in secundum coniugem transferre plus, quam reliquerit vni ex filiis prioris matrimonij, cui minus reliquerit: & quod vltra dederit non valet. Et illa decisio procedit tam in foeminis, quam in masculis. Petrus de Ancharano, in cap. super. de secundis nuptiis, Antonius Gabriel, referens plures, communium conclus. tit. de secundis nuptiis. conclus. 4. num. 3. vbi de hac quaestione latius tractat. Guillelmus Benedictus in cap. Rainuntius, de testam. Verb. qui cum alia matrimonium contrahens. n. 80. Petrus Pechius. tractat. De testam. coniugum, lib. 2. cap. 10. Ioannes de Matienco. in l. 3. tit. 1. glos. 2. num. 6. lib. 5. nouae recopilat. Hyppolitus Riminaldus, late agens de materia text. dict. l. hac edictali. in consil. 406. per totum. lib. 4. Ioannes Franciscus de Ponte. in consil. 35. per totum lib. 1. Id tamen intelligendum est, cum mulier, quae secundo nupsit, liberos habeat, & pactum apponat vt vir lucretur dotem: quod si tale pactum non apposuerit, libere potest omnia bona in dotem dare, & valebit constitutio, siue datio dotis omnium bonorum in vita mulieris, nec reuocabitur per dispositionem dictae legis hac edictali: nec filiis prioris matrimonij competet aliquod remedium ante mortem matris; illa tamen mortua, incipiet competere remedium, & prouisio legis illius. Vt docent glossa ibi. Verbo. diuidi. Baldus, & Bartolus in secunda lectura. in princ. idem Bald. in l. ea lege. C. de condictione ex lege. Angelus, in §. Optime. in authent. de nuptiis. Bertrand. in dict. l. hac edictali. num. 28. Craueta, in cons. 142. & multis relatis Antonius Gabriel, de secundis nuptiis. conclu. 4. num. 52. 53. & 54. Baeca de non meliorandis dotis ratione filiabus. cap. 10. num. 62. fol. 69. & cap. 16. num. 39. & 40. & vide Riminaldum, & Ioannem Franciscum de Ponte vbi supra. Decimotertio quaeritur, si maritus dotet filiam, quam[sect. 42] habuit ex prima vxore, de lucris, aut bonis acquisitis constante secundo matrimonio; qualiter succurrendum sit secundae vxori? Et vera resolutio sit, quod talis constitutio dotis non valebit quoad partem vxoris, quasi data de bonis alienis; & sic dimidia pars dotis, secundae vxori debebitur, vel habebunt ipsa, aut haeredes eius tantundem de bonis superlucratis, & sic tenebitur pater in suam partem, torum illud imputare, quod in dotem dedit, ita vt dos non defraudetur, nec secundae vxori praeiudicium fiat. Sic resoluunt, & plenius confirmant Palacios Rubios, in repetit. rubr. de donati. inter. §. 62. num. vlt. & §. 66. num. 18. Antonius Gomez. in l. 50. Tauri n. 25. Ioannes de Matienco. in l. 3. tit. 9. glos. 7. num. 7. lib. 5. nouae recopilat. Alphonsus de Azeuedo in l. 9. eiusd. tit. & lib. num. 22. Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2. quaest. 127. num. 4. Erudite, & plene Barbosa. 4. part. leg. primae. ff. soluto matrimonio num. 39. fol. 385. Idemque dicendum[sect. 43] est, si maritus, qui secundo nupsit, alat filios prioris matrimonij, ex bonis superlucratis constante secundo matrimonio: possunt enim mulier, ac haeredes eius repetere dimidiam partem talium alimentorum, quia liberi prioris matrimonij sunt alendi ex bonis mariti, non ex bonis secunde vxoris, nec onus alimentandi imputari debet in societate particulari, quae est inter virum, & vxorem, vt post Baldum, Socinum, & Bertrandum, recte adnotauit Burgos de Pace. ciuilium. q. 8. n. 18. cui iunge Petrum Surdum, tract. de alim. tit. 4. quaest. 12. fol. mihi 149. vbi plene[sect. 44] disputat, vtrum filiis prioris matrimonij praestari debeant alimenta ex dote matris, quae: contraxit secundas nuptias. Vide etiam Ayoram, de partit. 3. part. quaest. 12. & 13. Vbi dicit nonnulla ad propositum; & plene agit, si filia prioris matrimonij dotata fuerit a patre, qui secundo nupsit, qualiter debeat dotem conferre; cum[sect. 45] aliis in idem necessariis, & quae frequenter occurrunt in praxi. Similiter an datum, seu promissum nomine[sect. 46] arrharum, a marito secundo nubente, existentibus filiis prioris matrimonij; imputari debeat in Quintum bonorum, vel tanquam aes alienum deducendum sit[sect. 47] de corpore haereditatis, tractat optime Hispanus noster Ioannes Gurierrez, vir quidem, & eruditus multum, & virtute summa condecoratus, practicarum lib. 3. quaest. 43. vbi affirmat de hac quaestione saepe se interrogatum ita consuluisse. Decimoquarto quaeritur, si pater ex rebus, aut pe[sect. 48]cuniis filiorum prioris matrimonij maioratum instituerit in persona alicuius filij ex secundo matrimonio, quid fieri debeat. Et pro vera resolutione, est videndus post Gregorium Lopez, ibi relatum, Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 4. num. 21. fol. mihi 11. cui iunge Petrum de Peralta. in l. si quis, in princ. testam.[sect. 49] num. 219. ff. de leg. 3. Vbi inter alia dixit vnum mirandum, videri patrem, qui existentibus filiis prioris matrimonij, meliorauit filium communem secundi matrimonij, propter deceptiones, & blanditias vxoris, potius quam ex mera voluntate fecisse, & quod haec sit praesumptio iuris & de iure. Sed contra eum merito insurgit Aluaradus, dict. tract. de coniecturata mente defuncti. lib. 2. cap. 3. num. 44. 45. & 46. fol. mihi 68. passim enim contingit, tales meliorationes assidua potius importunitate, & blanditiis vxoris, quam ex voluntate fieri; non tamen ita generaliter ea praesumptio accipienda est, vt inde regulariter constituendum sit, omnes meliorationes ob praedictam rationem irritandas fore; cum frequenter etiam ex mera voluntate procedant. Id quod pendet ex resolutione eorum, quae ad explicationem tituli, & legum, ff. & C. si quis aliquem testari prohibuerit. Tradunt Scribentes in mille locis, quae infra lib. 2. a me congerentur in vnum. Pro nunc tamen non erit praetermittendum, in dubio praesumendum non esse, blanditiis, aut calliditate mulieris, maritum ad meliorandum filium secundi matrimonij motum fuisse, sed sua potius voluntate talem filium meliorasse: nec etiam criminosum esse, iudicium postremum mariti in se prouocare mulierem, aut blanditiis mouere illum ad meliorandum: Vt vtrumque & iurium, & Authorum relatione comprobarunt Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum. lib. 2. tit. 7. fol. 33. Petrus Pechius, de testam. coniug. lib. 1. cap. 3. fol. 12. Decimoquinto quaeritur, vtrum parentes, qui secun[sect. 50]das contraxerunt nuptias, teneantur restituere filiis prioris matrimonij, statim quod ipsi filij nupserint, vsumfructum, quem habent in bonis, quae propter secundas nuptias reseruari debent, vt sic ad istum etiam casum, & ad haec bona extendatur dispositio legis 48. Tauri: an vero vsque ad mortem illo fruantur? Quam quaestionem mouet solus Alphonsus de Azeuedo in l. 4. t. 1. num. 34. lib. 5. nouae recopilat. atque in ea nimis dubie, & trepidanter procedit, cogitandum relinquit, nec certum quid ausus est affirmare. Ego autem secure dicendum existimo, patrem, seu matrem secundo nubentes, non teneri restituere huiusmodi vsumfructum etiam post desponsationes, & velationes filiorum, nec priuari illo quousque mortui sint. Id quod euidenter probari potest ex sequentibus. Primo, quia decisio legis 48. Tauri.[sect. 51] quae hodie est l. 9. tit. 1. de los casamientos, l.b. 5. nouae recopilat. dumtaxat venit decidere id, quod in ea lege continetur, in vsufructu aduentitiorum, qui patri competit: nec eius intentio est aliquid statuere in vsufructu parentibus competenti in praedictis bonis, quae propter transitum ad secundas nuptias reseruari debent, eo magis quod ille vsusfructus finitur, sine cum proprietate (quae est penes filios ex noua constitutione Imperatorum) consolidatur per matrimonium filiorum; licet pater secundo non nupserit, ita quod causa immediata praedictae consolidationis, est matrimonium filiorum. Nam per matrimonium ipsius parentis vsusfructus aduentitiorum non separatur ab eo: vt est text. in l. vltim. C. de bonis maternis. & ex communi adnotauit Ioannes Guttierez practicar. lib. 2. quaest. 95. n. 12. Hic vero vsusfructus incipit patri competere per transitum ad secundas nuptias, ita quod causa immediata productionis eius, sit secundum matrimonium parentum; alias enim si ipsi secundo non nupsissent, non solum fruerentur vsufructu, sed integre rebus omnibus, quamuis filij matrimonio se copulassent. Denique vsusfructus aduentitiorum conceditur patri per legem, in praemium, aut praerogatiuam patriae potestatis, vt cap. seq. dicemus: alter vero vsusfructus, de quo tractamus, in poenam datur secundo coniugi, propter secundas nuptias, propter quas ipse proprietate venit priuandus, & sic inter vnum & alterum vsumfructum, & decisionem dictae legis Regiae ad nostrum casum, est maxima differentia. Secundo probatur ex textu, (ad quem mirandum est non attendisse Azeuedium) in dicta l. foeminae. C. de secundis nuptiis. decidit enim praesentem dubitationem, dum inquit: Atque habeant potestatem possidendi tantum, atque fruendi in diem vitae. Et confirmatur in l. 26. tit. 31. partita. 5. ibi: En saluo fincan a sus fijos del primer marido, e deuenlas cobrare auer despues de la muerte de su madre. Tertio dato, quod praedictorum iurium decisio deficeret; ex eo probari posset, quod cum regulariter lucra nuptialia, siue ea, quae ex successione filiorum proueniebant, acquirerentur parentibus, iure speciali, & in poenam secundarum nuptiarum inducta fuit reseruatio proprietatis remanente solo vsufructu penes parentes. ex dicta l. foeminae. cum aliis eiusdem tituli. vnde consequens est, in perpetuum debere remanere illum vsque ad mortem, nec regulari debere ad similitudinem alterius vsusfructus aduentitiorum. Quarto denique, & vltimo probatur. quia decisio dict. l. 48. & leg. 47. Tauri. correctoria est iuris communis, vt puta cum de iure communi non liberaretur filius a patris potestate per matrimonium, nec deberet illi restitui vsusfructus, vt cap. seq. adnotauimus, cum de vsufructu aduentitiorum tractamus: ergo dicta dicta l. 48. Tauri. cum sit dispositio noua, & correcto[sect. 52]ria, non debet extendi ad alios casus, nec ad alia bona, quam ad ea, de quibus ibi nominatim sit mentio: l. ius singulare. l. quod vera contra, ff. de leg. l. si vero. §. de viro. ff. soluto matrim. vbi late notant Doctores. cap. constitut. vbi aduertit gloss. de regul. lib. 6. & plene agit Tiraquellus in l. si vnquam. Verbo, libertis. C. de reuocandis donation. num. 23. Mieres, de maior. in initio 1. part. n. 11. Barbosa, in l. si constante. in princ. ff. soluto matrim. n. 101.[sect. 53] fol. 561. & vbi lex ennumerat aliquem casum specisice, non licet illam ad alios casus extendere, sed illi censentur sub dispositione iuris communis remanere: vt post Baldum, & alios scribit Thomas Grammaticus consil. cini li 76. num. 1. quia legum correctio euitanda est, & lex quae deuiat a iure communi, restringenda est, vt quan[sect. 54]to minus fieri possit, recedatur a iure communi: per textum in cap cum dilectus. vbi notant Doctores, de consuetudine, Corneus, in cons. 1. col. 4. in fine libr. 2. & consilio 180. num. 3. lib. 3. Craueta, late comprobans, de antiq. temp. in princ. num. 42. & in cons. 307. num. 4. Menoch. de recuper. posses. remedio. 9. num. 385. & n. 387.[sect. 55] nec in dubio praesumi debet legem nouam corrigere velle legem antiquam: Cephalus, qui refert alios, in cons. 343. num. 19. & in const. 431. num. 30. & 31. lib. 3. Decimosexto quaeritur, vtrum renuntiatio filiae iu[sect. 56]rata iuxta formam cap. quamuis pactum. de pactis. lib. 6. extendatur ad illa bona, quae acquiruntur, siue reseruantur filiis prioris matrimonij, in poenam patris, vel matris, transeuntis ad secundas nuptias? De qua quaestione sunt videndi Oldradus, in cons. 294. incipit, Vltra dict. Guido Papae, quaest. 228. Decius, in cons. 205. num. 2. Roland. in cons. 95. num. 36. & num. 40. & 41. Guillemus Benedict. in cap. Rainuntius, de testament. verb. duas habens filias. n. 288. Couarru. in cap quamuis pactum, de pactis, in 6. 3. part. §. 3. num. 1. Ioannes Cephalus, in cons. 288. num. 25. lib. 2. Franciscus Bursatus, in cons. 12. num. 13. lib. 1. Ioannes Guttierrez, practicar. lib. 3. quaest. 80. num. 4. Ioachimus Minsingerus, qui post Paulum Castrensem, & Decium, communem sententiam vtiliter declarat, singularium obseruation. cent. 5. obseru. 24. num. 3. Andreas Gaill, pract. obseru. lib. 2. obseru. 98. num. 10. vbi num. 9. post Salicetum, Decium, Parisium, & alios tractat, an, & quando filia statuto[sect. 57] exclusa odio secundarum nuptiarum succedat. Decimoseptimo quaeritur, vtrum filia prioris matri[sect. 58]monij, acceptando legatum factum a parente, cum onere plus non petendi, petere possit lucrum, quod a lege sibi reseruatum est, ex decisione dictae legis foeminae: an vero per dictam acceptationem praeiudicet sibi in illo? In qua quaestione Bertrandus, in l. hac edictali. vers. si vero plus. num. 6. C. de secundis nuptiis. post Baldum ibi relatum affirmat, posse nihilominus filiam petere lucrum, quod sibi a lege reseruatum est per transitum parentis ad secunda vota: & sequutus est illos, & latius comprobat Petrus Surdus, in cons. 45. numer. 54. lib. 1. Vbi declarat hoc esse verum, quamuis pater adiecerit, quod si plus petat priuat filiam relicto. Et reddit rationem, quod vbi onus a iure rejicitur, perinde est, ac si legatum esset simplex, & factum sine onere: quod est singulare, & extraordinarium in hac materia, potestque ex eo inferri ad filium melioratum in Tertio bonorum parentis, iuxta dispositionem legum huius regni cum tali onere, & explicari iuxta ea, quae praedicti adducunt. Decimooctauo quaeritur, vtrum mulier transiens ad[sect. 59] secundas nuptias, teneatur reseruare filiis prioris matrimonij quartam partem, quam habuit ex bonis mariti diuitis praedefuncti, quia pauper erat; iuxta decisionem textus in authent. praeterea. C. vnde vir, & vxor. Quam quaestionem mouet, & resoluit in terminis Hyppolitus Riminaldus, in cons. 542. n. 18. & 19. lib. 1. Decimonono quaeritur, si silius postquam successit[sect. 60] patri suo, instituta matre in legitima, reliquerit in testamento tertiam partem bonorum suorum alicui fratri, & postea frater iste ab intestato decedat, & mater illi succedat, vtrum illam tertiam partem, in qua frater, primo defuncto fratri successit, teneatur mater, quae secundo nupsit, aliis fratribus praedictorum, tanquam ex paterna substantia prouenientem reseruare? Et in hac quaestione, quae revera difficilis est, ego in ea opinione sum, vt existimem quod mater ad huiusmodi reseruationem non teneatur: id quod ex sequentibus non obscure comprob ari potest. Et in primis ex eo, quod cum haec tertia pars, non prouenerit ex substantia patris, sed ex patrimonio fratris dimanauerit, reseruari non debet, tametsi mater ad secundas conuolauerit nuptias. Ex dictis sup. num. 37. & his, quae scribunt Ripa, in l. foemin. num. 52. C. de secundis nuptiis. Grassus, §. success. ab intestato. quaest 25. num. 4. Vincentius de Franchis, decis. 18. in princ. 1. part. Quod autem ex paterna substantia non videatur prouenire, suadet na[sect. 61]tura dictionis, ex, quae causam proximam, & immediatam denotat. l. 1. vbi aduertit Baldus, C. si seruus extero. l. eo tempore. ff. de pecul. l. 1. §. ex incend. & ibi adnotauit Bartol. num. 1. ff. de incendio, ruina, naufragio. Baldus, in l. ex hoc iure. col. 6. & ibi Iason, in princ. ff. de iust. & iure: idem Iason per illum textum. l. non dubium num. 23. C. de leg. Corneus, in cons. 286. col. 1. vers. & insuper & col. 2. in princ. vol. 1. Petrus de Peralta, in l. si cui certam. num. 3. in fin. & in l. haeredem, num. 10. ff. de leg. 2. Thomas Doccius, in cons. 52. num. 5. Ioannes de Montesperello, in cons. 152. num. 2. Antonius Galeatius Maluassia, in cons. 100. n. 29. & 36. Cephalus, in cons. 379. n. 33. lib. 3.Menoch. in cons. 152. n. 42. lib. 2. at in authent. ex te[sect. 62]stamento C. de secund nuptiis. & in §. hinc nos. in authent. de nuptiis. statutum est, vt mater succedendo ab incestato filiis, solum ea bona reneatur reseruare aliis filiis prioris matrimonij, quae ipsi ex paterna substantia habuerunt; ergo consequens est, quod cum praedictus filius, tertiam illam partem a fratre potius, atque ex testamento illius, quam a patre, vel ex dispositione eiusdem acquisierit; non tam ex paterna substantia, quam ex fraterna dicatur prouenire: & inde fit quod mater non teneatur reseruare illam ex superiori ratione. Secundo probatur ex eo, quod filius renuntians e[sect. 63]tiam cum iuramento successioni patris, vel matris, non excluditur a successioni patris, nec censetur illi renunciasse: tametsi frater parentibus successerit, & illorum bona possideat: vti infinita antiquorum allegatione probantes, animaduertunt, & latius fundant Antonius Gomez. in l. 22. Tauri. num. 13. per totum. Couarruuias, in c. quamuis pactum, de pact. in 6. 3. part. §. 3. n. 2. & Ioannes Gutierrez, ibi. verbo, omnino seruari debet. num. 7. & 8. & pract. lib. 3. quaest. 80. num. 5. Menchaca, de succession. creat. lib. 3. §. 18. num. 176. Mieres, de maioratu. 4. part. quaest. 19. num. 12. Grassus, receptar. sentent. §. succes. ab intestato. quaest. 10. num. 16. qui reddunt communi[sect. 64]ter eam rationem, quod haereditas postquam est adita, efficitur proprium patrimonium adeuntis, nec dicitur amplius haereditas: per textum in l. sed si plures, § silio impuberi, ff. de vulg. & pupill. substitut. l. eius qui in prouincia, §. finali. ff. si certum petatur. §. 1. Institut. de haeredum qualitate, & differentia. per quae iura, sic docuit glossa ordinaria in l. 1. §. veteres verb. per vnum. vers. at post aditam. ff. de acquirenda possess. quam sequuntur infiniti relati a superioribus: Menoch. in cons. 124. num. 5. lib. 2. & cons. 50. num. 16. & cons. 77. num. 7. lib. 1. Cephalus, in cons. 493. num. 41. & 42. & cons. 489. num. 73. & 74. lib. 4. Petrus de Peralta, in l. 3. §. qui fideicommissam, ff. de haeredib. instit. n. 110. fol. 235. Grassus, §. haereditas, quaest. 2. num. 1. Barbosa, videndus omnino de hac re, 4. part. rubr. ff. sol. matrim. num. 19. & 20. fol. 156. vnde in specie proposita, postquam illa tertia pars confusa fuit cum patrimonio vnius fratris ex testamento, & dispositione alterius, iam definit esse ex bonis patris; & ad matrem, tanquam ex bonis filij mortui peruenit, ex supradictis, & his, quae multum ad propositum scripserunt Menoch. in cons. 160. num. 3. lib. 2. Ioannes Cephalus, in consil. 145. num. 18. lib. 1. ac per consequens reseruari non debet. Tertio probatur, quoniam leges, quae propter tran[sect. 65]situm ad secundas nuptias, mulierem priuant proprietate eorum bonorum, quae habuit a priori marito, vel a filiis ex paternis bonis: poenales sunt, & odiosae, ac per consequens strictam admittunt interpretationem, & restringi debent. Sic scripsit Ripa. in dict. l. foeminae. n. 34. & Ioannes de Garronibus in authent. ex testam. num. 29. C. de secundis nuptiis. Romanus, in consil. 405. n. 2. Corneus, in consil. 286. col. 2. in princ. lib. 1. Ioannes CephaIus, in consil. 288. num. 9. lib. 2. Menochius, in cons. 155. num. 7. lib. 2. Vincentius de Franchis decis. 8. num. 6. 1. p. Cum ergo praedictae leges, loquantur solum in acquisitis, siue habitis a filiis ex paterna substantia, intelligi debent dumtaxat in illis, non autem in acquisitis, siue habitis ab aliquo fratre, siue ex successione illius. Vltimo pro hac opinione venit ponderandus textus in authent. de non eligend secundo nubent. mulier. in §. antenuptiali. vbi per argumentum ab speciali donationis ante nuptias, constat, non teneri matrem succedentem in caeteris bonis, quae filius habuit ab alio fratre, ad reseruandum ea aliis filiis, cum non ex paterna substantia, sed fraterna potius acquisita dicantur. Vnde in terminis nostris, licet non ita fundent, istam opinionem tenuerunt Ioannes de Garronibus, in dict. authent. ex testam. num. 25. & post Imolam, & Florianum ibi relatos, Cor[sect. 66]neus in consil. 286. colum. 2. lib. 1. vbi dicit singularia verba, & quae adeo expressa sunt, vt hoc loco inserere ea voluerim. Et in simili consuluit Imola, quod si ex primo matrimonio remanserunt tres filij, qui successerunt patri, decessit vnus, successerunt & alij duo cum matre, vel sine non refert; decessit alter, cui successit pro dimidia eius mater, quae prius, vel postea, ad secunda vota transiuerat, inuenit in haereditate filij partem tertiam haereditatis paternae ex sua immediata successione; item inuenit partem alterius tertiae partis bonorum paternorum, in qua successerat filius praedefunctus: mater ipsa secundis nuptiis inuoluta, non perdit proprietatem illius partis bonorum, olim partis, quam filius secundo loco mortuus quaesiuerat ex successione, quam fecerat filio praedefuncto, quia non dicitur prouenire ex paterna substantia. Nec huic resolutioni obstat l. 15. Tauri. quae hodie est l. 4. tit. 1. lib. 5. collect. regiae. Quatenus probatur ibi, teneri parentes secundo nubentes reseruare omnia, quae ex successione a filiis habuerint: Quia respondendum est, quod praedictae leges regiae in nihilo alterarunt, seu mutarunt ius commune, solum enim determinant id, quod erat dubium, an pater transiens ad secundas nuptias, deberet reseruare filiis, quod ex successione alicuius acquisierat, sicut mater tenebatur; nihil tamen decreuerunt in contrarium iu is antea statuti. Provt expresse adnotauit Palacios Rubios, legis illius consultor. ibid. & in l. 14. Tauri, vnde cum attento iure communi concludenter satis probatum fuerit, non teneri matrem ad reseruationem praedictae partis; idem etiam & de iure regio dicendum erit. Ex his apparet, in nostra quaestione errore manifesto lapsum fuisse Alphons. de Azeuedo, qui Cornei nulla facta mentione, nec contraria opinio[sect. 67]ne aliter comprobata, debere matrem in casu superiori reseruare praedictam partem aliis fratribus, siue filiis communibus illius matrimonij, affirmauit in l. 4. tit. 1. num. 55. lib. 5. nouae recopilat. Fallitur namque aperte ex adhuc dictis, cum praedicta pars ex paterna substantia non dicatur prouenire, effectaque fuerit iam proprium[sect. 68] patrimonium alterius filij. Potuisset tamen ipse quod silentio praetermittit, pro sua opinione ponderare singularem doctrinam Bald. in authent. ex testamento, C. de secundis nuptiis. Vbi docuit originem bonorum attendendam esse in hac materia, quoad obligationem incumbentem parentibus, reseruandi, vel non reseruandi illa; quae si vera est, videretur alicui dicendum in casu nostro; ex paterna substantia, origine considerata, partem illam prouenisse; quamuis ex vno fratre, atque dispositione illius ad alterum, & postmodum ex illo ab intestato ad matrem peruenerit. Sed pro vera resolutione consti[sect. 69]tuendum erit, originem considerari mediate, & immediate: quamuis igitur in materia fauorabili large intelligi possit, vt mediata, & immediata causa comprehendatur; in materia tamen poenali & stricta, qualis est ista, sola immediata causa attendenda est: quod in materia, & terminis dict. leg. foeminae. sic explicauit Vincentius de Franchis, decis. 18. num. 8. & 9. 1. part. Corneus, dict. consil. 286. colum. 2. lib. 1. & generaliter, quod causa immediata attendi debeat, tradit Oldradus, in consil. 27. Aimon. Craueta, in consil. 43. Cerbantes in l. 16. Tauri. num. 13. Vigesimo loco quaeritur si pater & mater in vita do[sect. 70]tauerint aliquam filiam communem, & haec sine descendentibus mortua sit, mortua iam matre, & sic solus pater eidem successerit, qui ante, vel post successionem secundas contraxit nuptias, & in Tertio & Quinto bonorum suorum meliorauit vnum ex filiis prioris, siue secundi matrimonij, vtrum Tertium, & Quintum deduci possit ex bonis habitis a filia; an vero ex reliquis bonis tantum parentis deducendum sit. In qua quaestione Alphonsus de Azeuedo in l. 4. tit. 1. num. 57. lib. 5. nouae recopilat. In ea fuit opinione, vt secure crediderit, quod cum bona, quae in dotem data fuerunt filiae, essecta fuerint vnum patrimonium ipsius cum aliis bonis, neque possit pars a parte separari, cum reseruetur proprietas illorum filiis prioris matrimonij, & vsusfructus consolidetur post mortem patris, quod non possit Tertium & Quintum ab illis separari, & consequenter ex reliquis bonis parentis deducenda erit melioratio. In quo etiam manifeste deceptus est Azeuedius; idque concludenti ratione ostendi potest, (vt alia consulto atque ex proposito praetermittam.) nam dimidia pars huiusmodi dotis, a principio, ex bonis, & substantia patris profecta fuit, vnde cum pater postea succedit in illa, pleno iure, & absque aliqua obligatione reseruationis succedere debet. Enimvero pater succedens filio, id dumtaxat reseruare tenetur, si secundo nupserit, quod a filiis ex substantia coniugis praemortuae acquisierit, per textum in dict. l. foeminae, & in auth. ex testam. C. de secundis nupt. & sic declarant Ripa, ibi. num. 52. Gratus, in consil. 35. num. 10. vol. 1. Viuius communium opinion. lib. 1. verb. mulier ad secundas nuptias, num. 10. Bursatus in consil. 12. num. 2. lib. 1. Grassus §. successio ab intest. q. 17. num. 4. ergo solum partem dimidiam ex bonis vxoris profectam, tenebitur pater reseruare, non vero suam partem, ex qua etiam Tertium & Quintum deduci debet. Quod si filius Tertium bonorum suorum alicui reliquerit, de portionibus fratrum prioris matrimonij, quae illi filio reseruari debent, si pater ad secundas conuolauerit nuptias, vtrum Tertium deduci debeat. Post[sect. 71] Tellum Fernandez, tractat in terminis, & dicit de facto fuisse semel controuersum Velasquez de Auendano in l. 6. Tauri, glos 10. num. 3. qui latius videri poterit, cum necesse fuerit. Vigesimoprimo quaeritur, vtrum concessio, siue dis[sect. 72]positio taxatiue concepta, in fauorem alicuius, & filiorum eius, intelligenda sit de filiis tantum existentibus ex primo matrimonio, vt vel concessio extinguatur filiis ex illo mattrimonio finitis, vel parer non possit in fauorem filiorum secundi matrimonij dispositione, vel concessione vti? De qua quaestione, & multis ad propositum valde necessariis, & quae frequenter occurrere possunt, commendo lectori Menochium consil. 40. per totum, lib. 1. Petrum Surdum cons. 72. per totum eod. lib. 1. vbi late & erudite loquitur de praedictis: disputat etiam, An legatum factum alicui conditionaliter, comprehendat filios tam secundi quam primi matrimonij? vt puta si testator legauerit alicui centum, si non habuerit, vel[sect. 73] non habendo filios; & si eos habuerit, ducenta; an testator videatur sentire de filiis ex ea vxore, quam tunc legatarius habebat in matrimonio, an etiam de filiis susceptis ex vxore, quam defuncta prima superinduxit? si[sect. 74]militer vtrum legatum simpliciter factum filiis alicuius intelligendum sit, tam de filiis secundi, quam primi matrimonij, vt ibi videri poterit: quibus iunge Borgninum caualcanum de vsufructu mulieri relicto. a num. 195. vsque ad num. 198. fol. mihi 387. vbi dicit nonnulla ad propositum praecedentium: disputat etiam, vtrum vsusfructus legatum factum vxori simpliciter, debeatur secundae vxori, vt puta si testator sub nomine appellatiuo, & non proprio, vxori reliquerit vsumfru[sect. 75]ctum omnium bonorum, & postmodum aliam duxerit vxorem, & non mutato testamento decedat, & refert Baldi, & Alexandri, contrarietatem; demum suam sententiam interponit, verba legati diligenter attendenda esse, & considerandum, an magis primae vxori, quam[sect. 76] secundae: conueniant; in dubio autem vbi de mente testatoris aliter non constiterit, an de prima tantum vxore, vel de secunda cogitauerit, secundae etiam vxori legatum deberi. Contrarium tamen, imo in dubio tale legatum secundae vxori non deberi, nisi aliam fuisse mentem testaoris aliunde constare possit, cum Baldo defendunt Couarruuias, Petrus Pechius, & alij (quos ipse Caual[sect. 77]canus non refert) Couarruuias inquam in cap. requisisti de test. n. 3. vers. Quarto eadem. & disputatione praehabita huic sententiae subscripsit Petrus Pechius, tr. de testam. coniugum lib. 1. c. 16. in fine. videndus per totum fol. 56. & vltra eos, in hanc partem, & opinionem Baldi clare inclinat, & erudite loquitur Paulus de Montepico, in l. Titia cum testam. §. Titia cum nuberet. n. 109. vers. ego salua pace. ff. de leg. 2. vbi distinguendo in superiori quaestione egregie docuit, quod si is testator tunc habebat vxorem, cum testamentum fecit; de ea solum credatur intellexisse, & ad eam sermonem suum restrinxisse, cum forte eius benemerita considerauerit, quae benemerita vxoris futurae, quam nondum duxerat, nec cognouerat considerare non potuit, nec ad illam affectionem aliquam habere, vt in simili casu considerauit Albanus, cons. 85. num. 9. & in nostro sequutus Picum, sic declarat Menochius cons. 40. num. 13. & num. 37. vers. non etiam repugnat illa doctrina lib. 1. In dubio ergo non censentur de secunda vxore cogitasse, quam nondum cognouerat; nisi verba testamenti talia sint, quod secundae: etiam vxori accommodari possint, vt infra latius in annotationibus ad finem libri dicetur. Vigesimosecundo quaeritur, vtrum mulier post mor[sect. 78]tem mariti luxuriose, & parum pudice viuens, incurrat poenas secundo nubentis; quoad reseruationem proprietatis bonorum prouenientium ex substantia mariti, & alia similia Et Bartolus, in l. his solis. in fine. C. de reuocandis donat, per illum textum: docuit omnes poenas impositas secundo nubentibus etiam locum habere in his, quae: inhoueste viuunt. Panormitanus, in cap. vxoratus, num. 2. de conuersione coniugatorum. Brunus in tract. statutorum. art. 7. n. 304. & consequenter, quae: superius dicta sunt a num. 9. de reseruatione proprietatis, quae: fieri debet filiis prioris matrimonij per transitum ad secundas nuptias, circa materiam textus in dict l. foeminae. etiam locum habent in muliere non transeunte ad secundas nuptias, sed alias luxuriose viuente post mortem mariti. Quod etiam voluit Ioannes de Garronibus in authent. ex testamento, n. 30. C. de secundis nuptiis. & Alexan. in apost. ad Bartolum in dict. l. foeminae. & sequuntur Ioach. Minsingerus, cent. 5. obseruat. 24. num. 5. Andreas Gaill. praticarum obseruat. lib. 2. obseruat. 68. num. 15. 16. & 17. Similiter si pater, aut maritus dederit facultatem vxori meliorandi vnum ex filiis, quem voluerit, quod facere potest; & melioratio siue electio ab vxore facta omnino obseruanda est: Vt post Rodericum Suarez, & alios affirmant Couar.[sect. 79] in cap. cum tibi, de testam. n. 11. vers. secundo potest. Aluaradus de Coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 2. num. 38. Ioannes Guttierrez practicarum lib. 2. quaest. 42. num. 2. idque verissimum est, ex his, quae: scripserunt Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 3. & multis[sect. 80] seqq. Mieres de Maioratu. 1. part. quaest. 48. & post mortem viri vxor ipsa ad secundas transeat nuptias facultatem testandi a marito sibi concessam, siue ius exequendi testamentum, aut eligendi ad maioratum, aut meliorationem non amittit: Cifuentes in l. 30. Tauri, num. 4. Gregorius Lopez, in 1. 2. tit. 10. part. 6. glos. penult. in fine. Aluaradus, dict. cap. 2. n. 40. Ioannes Guttierrez[sect. 81] canon. qq. lib. 2. cap. 12. n. 12. Angulo ad leg. meliorat. l. 3. glos. 7. num. 5. si tamen post mortem mariti luxuriose, & inhoneste viuat, facultatem testandi, siue ius eligendi amittit. Cifuentes dict. num. 4. Petrus de Peralta, in l. cum quidam. num. 8. ff. de leg. 2. Aluaradus dict. cap. 2. n. 39. Mieres de Maioratu, 1. part. quaest. 48. num. 43. & 44. Ioannes Guttierrez num. 12. dict. cap. 12. canon. lib. 2. Nec[sect. 82] nouum est in iure, multiesque post mortem mariti luxuriose viuentem, variis multiesque poenis priuari, & iuribus iam acquisitis ob impudicitiam priuari, de quibus plenissima manu scribunt Palacios Rubios, de donat. inter. in rub. §. 67. 68. & 83. Couarruuias in 4. 2. part. cap. 7. §. 6. Auiles in capitulis Praetorum, in prooemio glos. 1. a n. 36. cum multis seqq. Antonius Gabriel lib. 3. tit. de secundis nuptiis, conclus. 8. Antonius Gomez in l. 53. Tauri, num. 80. & in l. 80. num. 70. Guillelmus Benedictus, in cap. Rainuntius de testam verbo qui cum alia matrimonium contrahens, a num. 200. Tellus Fernandez in l. 6. Tauri a n. 21. Costa. in cap. si pater, de testam. in 6. a num. 32. cum multis. seqq in verbo legauit, 1. p. Molina, de primogeniis lib. 1. cap. 9. a num 48. Mieres de Maioratu. 1. part. quaest 48. a num. 40. Pinellus, in l. vlt. num. 9. & seqq. C. de bonis maternis. Padilla, in l. fideicommissum per totam legem. C. de fideicommissis. Grassus §. successio ab intestato, quaest. 26. Matienco in. l. 5. tit. glos 4. per totam lib. 5. & ibi. Azeuedius, & in l. 4. tit. 1. eod. lib. 5. a num. 11. vsque ad num. 20. Sfortia Oddi, cons. 85. per totum. Barbosa, 1. part. leg. 2. ff. soluto matrimonio, num. 65. fol. 609. Angulo ad leg. meliorat. l. 2. tit. 5. glos. 1. num. 12. & glos. 7. num. 5. Ioannes Guttierrez. Canonicarum lib. 2. cap. 12. per totum. Iacobus Cancerius, variarum resol. cap. 9. de dote, & donatione propter nuptias, num. 69. & num 74. & seqq. Petrus Surdus, tract. de alim. tit. 7. quaest. 24. per totam. & his non relatis, nouissime Caeuallos, practicarum quaestionum, siue communium contra communes, quaest. 708. volumine 2. fol. 349. Vigesimotertio quaeritur, vtrum mulier contrahens secundas nuptias de consensu mariti praedefuncti, aut filiorum, excusetur a poena secundo nubentibus imposita, praesertim reseruationis proprietatis, quae filiis prioris matrimonij fieri debet? Et pro clara absolutaque explicatione constituendum duxi primo, quod mari[sect. 83]tus potest in testamento licentiam dare vxori impune transeundi ad secundas nuptias, & efficere, atque disponere, ne illa secundo nubendo, incidat in poenam secundarum nuptiarum. Vt de hoc est gloss. Iuncto text, in vers. siue vir. in §. duo igitur in authent. de nuptiis, & docuit Baldus, per illum textum, in l. filium quem habentem, n. 4. C. familiae erciscundae. vbi sequuntur Paulus, & Iason. col. 6. & Ioannes Corrasius, num. 63. Ioannes de Garronibus, in l. 1. num 78. cum seqq. C. de secundis, nuptiis. Ripa, in l. foeminae, num. 25. eod. tit. Rolandus, referens alios plures, cons. 81. num. 12. lib. 3. & vltra eum Cremensis singul. 74. Si maritus. Socinus, in regul. 331. Mulier quae. in secunda fallentia. Gualdensis, de arte testandi. tit. 6. cautela. 18. num. 2. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum. lib. 4. dubit. 10. num. 118. 119. & 120. fol. mihi 350. & in cons. num. 117. num. 31. & num 74. lib. 1. Ioannes Cephalus, cons. 59. num. 7. lib. 1. Nec in hoc discrepat vllus, omnes vero vt indubitatum supponunt quorum faciam statim mentionem. Similiter filij[sect. 84] praedictam licentiam dare possunt expresse, sicut pater inter viuos, vel in vltima voluntate ex mille authoribus, qui congeruntur a superioribus, & per Menochium, cons. 237. num. 16. & 19. lib. 3. Bursatum, cons. 12. num. 41. lib. 1. Hyppolitum Riminaldum, cons. 569. a num 102. lib. 5. Pancirolum, cons. 99. num. 3. & 5. lib. 1. de quo[sect. 85] etiam nullus vnquam dubitauit. Hoc supposito, quod mulier transiens ad secundas nuptias de voluntate expressa siue tacita mariti defuncti, vel e contra, maritus; euitet poenas secundarum nuptiarum, nec proprietatem reseruare teneatur, pleno potius iure succedat, & acquisita a coniuge praemortuo, siue a filiis ex substantia illius, quoad proprietatem & vsumfructum conseruet, tenent Baldus, in l. 1. col. 3. vers. sed pone. C. de secundis nuptiis, & in l. 2. col. finali. in princ. C. de indicta viduitat. tollenda. Decius in rub. C. de secundis nuptiis, colum. penult. & in cap. Ecclesia sanctae Mariae, de constitut. num. 35. & per plures rationes defendunt Romanus cons. 219. num. 2. & 5. incipit, Ex themate consultationis. Decius in cons. 620. num. 4. Natta, cons. 466. num. 2. Cremensis, singul. 75. Caepola, cautela. 336. Romanus, singul. 251. incipit, Tu scis quod si mulier, vbi distinguit, vtrum vxor intra annum luctus, an vero postea nubat: vt primo casu non euitet poenas iuris communis propter consensum mariti; altero vero impunita maneat. Quod tenet etiam, & huius distinctionis rationem reddit Guil lelmus Benedictus, in cap. Rainuntius. de testam. verbo, qui cum alia matrimonium contrahens, num. 207. 208. & 209. Andreas Gaill. lib. 2. obseruat. 98. num 18. Minsing. singularium obseruationum cent. 5. obseruat. 24. num. 7. Rolandus cons. 95. num. 20. & 21. lib. 1. & cons. 83. num. 12. & 13. lib 3. Corrasius Miscellaneor. lib. 3. cap. 1. num. 12. Simon de Praetis lib. 4. dubit. 10. num. 118. fol. 35. Grassus §. successio ab intestato, quaest. 17. num. 6. Bursatus dict. cons. 12. num. 41. lib. 1. Ioannes de Matienco in l. 3. tit. 1. glos. 2. num. 43. lib. 5. nouae recopilat. qui omnes huius resolutionis eam rationem assignant, quod mulier secun[sect. 86]do nubendo, infert iniuriam priori marito, cuius anima nuptiis repetitis contristatur. §. quae vero nunc. vers. nos igitur, in authent. de nuptiis. & in §. sin autem tute[sect. 87]lam, ibidem. vbi dicitur, mulierem nuptias repetentem, tria negligere; videlicet Deum, defuncti memoriam, & dilectionem filiorum; & propter hoc est imposita poena mulieri secundo nubenti: quae ratio cessat, quando de voluntate viri vel econtra, maritus de voluntate vxoris, secundo loco se connubio coniungit, quia marito volenti & consentienti nulla fit iniuria, l. cum donationis; , C. de transact. l. 1. §. vsque adeo ff. de iniur. c. scient. de reg. iur. li. 6. Verum contra hanc communem & receptam omnium sententiam[sect. 88] constanter: insurgit, & subtiliter impugnat eam, Dominus Francisc. Sarmientus, selectarum interpret. lib. 1. cap. 4. num. 3. quo loco secure tradit, consensum mariti, vt mulier secundo nubat, non praeiudicare filiis, nec excusare mulierem, nec mutare ius; & quamuis ipse[sect. 89] non referat illos, idem ante eum tentarunt etiam Bertrand. in cons. 280. volum. 2. & Ripa, in l. foeminae. quaest. 11. C. de secundis nuptiis, quorum ad hoc meminit Ioachimus Minsingerus singularium obseruat. cent. 5. obseru. 24. n. 7. in fin. qui tamen a communi opinione recedendum[sect. 90] no esse dicit. quod etiam ego libenter assererem, praesertim cum videam, superiorem sententiam ita communem esse, vt mille authores eam sequuti sint, nec vllus in effectu firmiter (excepto Sarmiento) ab ea dissentiat: eo etiam, quod dato, quod verum esset praecipuum fundamentum, quo vtebatur contra communem Sar[sect. 91]mientus dict. num. 3. quod praedictum statutum non fuerit in poenam ob iniuriam; sed quia aequitati naturali, & rationi consonum est, vt bona laboribus prioris viri quaesita, non cedant in vtilitatem vitrici, vel eius filiorum, sed reseruentur aliis filiis alterius matrimonij: adhuc militat superior ratio, quae pro communi adduci solet: quae negari non potest ex dictis iuribus, & tex[sect. 92]tu in §. prospeximus. in authent. de non eligend. secund. nubend. mulier. & in §. sed quod sancitum, & in §. venient. in authent. de nuptiis. Et contraria procedit interim, dum in dubio sumus, nec aliter nobis constat de voluntate mariti praedefuncti; tunc enim iniquum esset, bona laboribus illius quaesita, in aliorum vtilitatem cedere: vbi vero maritus ipse aliter voluerit sic exprimendo verbis expressis, aut alia similia apponendo, ex quibus legitime de voluntate ipsius constare possit, praedicta ratio contraria omnino cessat. Quis enim iniquum iudicabit voluntatem testatoris obseruari, siue mulierem nubentem de voluntate eiusdem, poenas praedictas euitare? aut quae: iniquitas considerari poterit in hoc, quod bona prioris viri laboribus quaesita, pleno iure vxori reseruentur, vel ab illa in alios filios transeant, si totum hoc non praeter, aut contra voluntatem acquirentis, sed ex voluntate potius illius contingit? Hoc plane iniquitas non est; maxime (ad quod nunquam aduertit D. Francis. Sarmientus vbi sup.) cum alia via succursum sit filiis prioris matrimonij a iure ipso, quo manus & potestas secundo nubentis restricta est ex decisione leg. hac edictali. C. de secundis nuptiis. vbi scriptum, & statutum fuit, quod coniux superstes non possit quocumque titulo, in secundum coniugem transferre plus, quam reliquerit vni ex filiis prioris matrimonij, cui minus reliquerit: quemadmodum cum Antonio Gabriele, Craueta, Benedicto, Riminaldo, Baeca, & aliis superius diximus: & legibus huius regni, donationibus propter nuptias, arrharum promissioni, & inter viuos, atque in vltima voluntate dispositioni certus modus disponendi & procedendi praefixus sit, quo filij suis legitimis defraudari minime possunt. Deinde similiter, cum non possit mulier, quae: secundo nupsit, relinquere plus filiis secundi matrimonij quam primi, vt cum vna communi, contra aliam communem infinitos referens defendit Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana. 170. num. 4. & tribus seqq. & num. 11. vbi & multis seqq. argumentis, quae: pro contraria parte expendi possunt, plenissime satisfacit, & plures ampliationes tradit a num. 25. Vel saltem de iure regio, certus ordo datus sit, & de iure etiam communi statutum fuerit, qualiter succedere debeant liberi diuersarum nuptiarum, qui diuersos patres, aut matres diuersas habuerunt, & quo ordine bona distingui debeant, vt omnibus ius suum remaneat illaesum: sicuti cum Grasso, §. successio ab intestato, quaest. 17. a n. 1. superius diximus & hactenus, de licentia mariti, siue vxoris defunctae. Quoad filios vero similiter constituendum est, quod[sect. 93] mulier transiens ad secundas nuptias de voluntate filiorum primi matrimonij, euitat paenas secundarum nuptiarum: nec est locus tunc decisioni textus in dict. l. foeminae. cum similibus Quod probatur authoritate gl. in §. 1. in verb. copulantur, in auth. de non elig. secund. nub. mulier, quam sequuntur Angelus, & Bald. ibi. Idem Angelus, Roman. Nicolaus de Vbaldis, Barbatia, Caepola, Ludouicus Bologninus, Mathesilanus, Iason, Praepositus, Decius, Socinus, Ioannes de Amicis, Ripa, Ioannes de Garronibus, Parisius, Corrasius, Socinus Iunior, Mandosius, Boerius, Gratus, & Alexander de Naeuo: quos ita tenendo congesserunt in vnum Menoch. cons. 155. num. 13. lib. 2. Bursatus cons. 12. num. 41. & 42. lib. 1. & vltra eos, Rolandus cons. 95. num. 16. lib. 1. & cons. 81. a num. 10. lib. 3. Guilielmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de testament. verbo. qui cum alia matrim. contrahens, num. 202. Antonius Gabriel, lib. 3. tit. de secund nuptiis, concl. 1. num. 29. & 33. Simon de Praetis, de interpret. vlt. voluntatum, lib. 4. dubitat. 10. num. 120. fol. 350. Cifuentes, in. l. 14. Tauri. limitatione . Antonius Gomez, in l. 15. Tauri num. 6. in fine. Padilla, in l. cum donationis, num. 5. C. de transactionibus. Matienco, in l. 3. tit 1. glos. 2. n. 43. lib. 5. nouae recopilationis. Alphonsus de Azeuedo, in l. 4. eodem tit. & lib. num. 36. & 37. Ioannes Guttierrez, in repetit l. nemo potest, ff. de legatis, primo, num. 18. Pancirolus, cons. 99. num. 3. & n. 5. lib 1. Hippolitus Riminaldus, cons. 569. n. 170. lib. 5. Petrus Gregorius, in syntag. iuris, lib. 9. cap. 26. num. 56. part. 2. Petrus Surdus, cons. 91. a num. 20. lib. 1. Grassus §. successio ab intestato, quaest. 17. num. 7. & quaest. 25. num. 8. Placa in epitome delictorum cap. 45. num. 1. vers. quae reor intelligenda fore. Ioachimus Minsingerus singular. obseruat. centuria 5. obser. 24. n. 8. Andreas Gail. pract. obser. lib. 2. obseruat. 98. n. 19. & 20. Qui omnes in hoc conueniunt, quod in proposita specie, & in hac materia, idem operetur consensus tacitus filiorum, quod expressus. Vt in[sect. 94] terminis post Baldum, Gratum, Decium, Parisium & Boerium, adnotarunt Menochius dict. cons. 165. n. 16. lib. 2. Bursatus dict. cons. 12. n. 41. lib. 1. Rolandus, Riminaldus, Pancirolus, Surdus, Praetis, Benedictus, Grassus, & reliqui vbi supra. Et huius resolutionis rationem simi[sect. 95]lem praecedenti reddunt, quod iniuria, quae irrogatur filiis propter secundas nuptias, propter quam secundo nubens poenas illas incurrit, §. soluto. in authent. de nuptiis. §. prospeximus. in auth. de non eligend. secund. nubent. mulier, tollitur consensu liberorum, per regulam quod consentientibus, & volentibus non fit iniuria: cap. scienti. de regulis iuris. in 6. Sed in hoc casu, sicut in praecedenti de consensu mariti, contra communem insurgit etiam Sarmientus, dict. cap. 4. num 1. & 2. num. 3. vers. non obstat. & num. 4. & filium, qui consentit secundis[sect. 96] nuptiis matris, vel patris, expresse siue tacite, non amittere legis beneficium, constanter affirmat, per nonnullas rationes ibi propositas, quae licet grauiter vrgere videantur, non debebit tamen propter eas a communi opinione recedi: cum tanta sit authoritas, & tantus numerus eorum, qui receptam & communem sententiam tuentur; maxime cum satisfieri possit rationibus in contrarium ponderatis ab eo, ex his, quae ipse eod. cap. scripsit contra communem, quae contra eum retorqueri[sect. 97] poterunt. Nam si verum est, quod ipse affirmauit ibi, dict. num. 3. vers. non obstat ratio. rationem legum loquendum de secundis nuptiis, non fundari in poenam ob iniuriam; sed quia aequitati naturali, & rationi consonum est, vt bona laboribus prioris viri quaesita, non cedant in vtilitatem vitrici, vel filiorum eius, sed reseruentur filiis alterius matrimonij prioris sequitur inde, quod cum obligatio praedictae reseruationis, & causa incurrendarum aliarum poenarum (vtcunque sit) contingat propter culpam, siue ingratitudinem, aut iniuriam in contrahendis secundis nuptiis commissam, (quod negari non potest) recte ac communiter Doctores constitucrint, mulierem ipsam, poenam aliquam pati non debere, ex his nuptiis, quibus filij expresse, aut tacite consensum adhibuerunt. Nec rationi naturali, aut aequitati repugnat, vt bona alterius matrimonij, filiis eiusdem non reseruentur, ex voluntate ipsorum contracto matrimonio; quod si non contraheretur, reseruari non deberent, aut quibus ipsi, & iuri in proprium fauorem introducto, iure ipso non contradicente, nec ratione aliqua repugnante, recte renunciare potuerunt: & per consensum adhibitum sic renunciare voluisse visi sunt, vt aliam interpretationem sumere iniquum esset, & ab omni ratione alienum; vt statim dicam. Ex quo responderi potest ad alias rationes eiusdem contra communem; quia verum est filios, qui nuptiis matris consenserunt, fecisse id, quod iure diuino & humano facere debuerunt, suo honori consuluisse, & opera misericordiae in eo exercuisse; non tamen inde sequitur, quod dici possit, temere ipsos filios a lucro legis ex eo repelli, cum non temere, sed iuste potius, atque ex voluntate & consensu suo repellantur: & magis temerarium videri posset, quod mater sic contrahendo de consensu filiorum, poenas incurreret, quas si incurrere existimaret, forsitan matrimonium non contraxisset; & sic matrimonio ipso decipi illam contingeret, quae, de consensu filiorum contrahendo, quod nullam poenam subi[sect. 98]tura esset, probabiliter credere potuit. Et sic tenendo cum communi, aduertendum erit, quod filij vbi expresse non consentirent secundis nuptiis parentum, tacite consentire videntur ex multis coniecturis; quas erudite considerarunt, & congesserunt in vnum Rolandus dict. cons. 81. n. 20. & seqq. lib. 3. & dict. cons. 95. n. 13. & seqq. lib. 1. Petrus Paulus Parisius cons. 29. n. 84. & seqq. & n. 91. lib. 3. Menochius, cons. 155. a n. 16. vsque ad n. 22. num. 31. & 33. lib. 2. & cons. 237. num. 4. 5. & 6. & a num. 24. vsque ad num. 33. lib. 3. Simon de Praetis, Surdus, & Bursatus, vbi supra. Hyppolitus Riminaldus, in cons. 569. a n. 102. cum seqq. lib. 5. inter alias tamen, Gratus cons. 83. n. 18. lib. 2. respondit, quod si filii praesentes sint, dum se[sect. 99]cundum contrahitur matrimonium per parentes, & nihil dicant, consentire videntur, & ratificare secundas nuptias, vt beneficio de secundis nuptiis dictae legis, foeminae. cum similibus, vti non possint & sufficere hoc tenuerunt etiam Decius, in rub. C. de secundis nuptiis. colum, vltima, vers. & in tali casu & in cons. 206. num. 7. vers. & non eundo. Angelus, in cons. 396. Doctor insignis, colum. 2. Cum quibus transeunt fere omnes Authores, quos supra num. 93. praecitauimus. & in terminis sequuntur illos Rolandus, dict. cons. 95. num. 23. & 24. Menochius, dict. cons. 155. num. 21. Bursatus, cons. 12. n. 41. lib. 1. Caeterum Dominus Franciscus Sarmientus, dict.[sect. 100] cap. 4. num. 1. in fine, miratur (& merito quidem) voluisse Doctores communiter, praesentiam solam filiorum in dicto matrimonio sibi praeiudicare, aut illam inducere posse ratisicationem secundarum nuptiarum, vt beneficio de secundis nuptiis vti non possint: & contrarium rectius tentauit Ioannes de Garronibus; sed illum nó retulit Sarmientus, in rub C. de secundis nuptiis. num. 118. cui accessit expresse Menochius sibi contrarius, cons. 237. num. 25. & 26. lib. 3. Hyppolitus Riminaldus, cons. 569. num. 177. 178. & 179. lib. 5. quorum opinio verissima mihi videtur ex sequentibus. Primo,[sect. 101] nam & si praesens & tacens consentire videatur actui, qui geritur, quoties ille respicit merum fauorem, & commodum ipsius, vt latius probat Bartolus in l. quae dotis. num 21. ff. soluto matrimonio, receptus communiter secundum Iasonem ibi. num. 70. & Claudium. num. 20. Andream ab Exea de pactis a n. 15. Cephalum, cons. 235. num. 29. lib. 2. Bursatum, cons. 32. num. 38. lib. 1. Tamen[sect. 102] in actu sibi praeiudiciali, non videtur consentire, sed potius dissentire. l. filius familias § inuitus. vbi glossa ff. de procuratoribus. Bartolus, in dict. l. quae dotis, num. 25. receptus communiter secundum Iasonem ibi. num. 94. Panormitanus, in cap. non iniuste. Num 7. de procuratoribus. Mantua singul. 130. num. 1. Baldus, Salicetus, Paulus, Alexander, Tiraquellus, Corneus, Curtius Iunior, Crotus, Ruinus, Suarez, Guido Papa, Cassadorus, Bellonius, Afflictis, Curtius Senior Cornelius, Benincassius, & Achilles Personalis, quos sic tenendo, in multis locis, congessit in vnum Vincentius Carrocius, tract. de locato & conducto, de praesente locationi, & tacente, quaest. 3. num. 2. fol. mihi 49. colum. 3. Guillelmus de Perusio, inter cons. vltim volunt cons. 79. num. 12. & 13. lib. 1. Decianus, respons. 117. num. 64. lib. 3. Menochius, lib. 3. praesumpt. 42. num. 24. Petrus Surdus, cons. 45. num. 45. lib 1. ergo filij etsi praesentes fuerint secundis nuptiis parentum, non ex hoc videntur illis consentire, vt beneficium legis amittant, quod in eorum fauorem introductum est Et huius opinionis hanc esse veram & solidam rationem dicit Menochius, dict. cons. 237. num. 26. lib. 3. praeter ea, & vltra eum, quia mater secundo nubendo, infert iniuriam marito defuncto, & filiis prioris matrimonij, vt supra diximus. Et probant Decius, consil. 205. n. 4. Rolandus, cons. 81. num. 12. lib. 3. Menochius cons. 155. num. 14. lib. 2. Bursatus, dict. cons. 12.. Antonius Galeatius Maluassia, cons. 11. num. 6. & 7. volum. 1. vnde filij, etsi praesentes fuerint secundis nuptiis; tacendo non videntur illas approbare, aut ratificare, ex alia Doctorum theorica in hac materia; quod praesens actui,[sect. 103] ex quo iniuria sibi irrogatur & tacens, consentire non videatur, sed potius dissentire. Felinus, in cap. nonne num. 13. de praesumpt. Ancharanus, cons. 169. in princ. Decius, cons. 661. num. 10. Deinde filij, ex alio consentire non videntur etsi praesentes & tacentes existant, quod patri aut matri secundo nubenti, reuerentiam debeant:[sect. 104] at praesens & tacens nunquam videtur consentire quoties debet reuerentiam actum facienti: sed potius praesumitur propter metum reuerentialem tacuisse. vt communem esse omnium sententiam profitentur Felin. in cap. causam matrimonij, num 4. de officio delegati. Crotus, in l. non solum §. morte, num. 101. ff. de noui operis nuntiatione. Barbosa, in l. quae, dotis num. 169. ff. soluto matrimonio. & vltra eos Afflictis decis. 58. num. 3. Hyppolitus Riminaldus (qui in terminis nostris sic argumentatur) dict. cons. 569. a num. 177. lib. 5. idem Barbosa, in l. 2. eiusd. tit. §. finali. num. 8. Denique cum matrimonium consensu contrahentium, & forma á iure requisita perficiatur, nec possint filij praesentes illud impedire, nullo modo videntur consentire: vt in casu nostro considerabat Gaspar Baetius, de non meliorandis dotis ratione filiabus. capit. 10. num. 79. quia praesens & tacens, qui non potuit[sect. 105] impedire, ne actus, qui gerebatur, fieret; consentire non videtur in praeiudicium iuris sibi competentis: vt tenet Bartolus in, dict. l. quae dotis. n. 23. vbi dicit communiter receptum, Iason n. 76. Alex. in l. liberta n. 9. ff. soluto matrimonio. Caualcanus, decis. 33. n. 15. 1. part. Ioannes Cephalus, cons. 589. n. vlt. lib. 4. Padilla, in l. quoties ab omnibus, num. 6. C. de fideicommissis. Petrus Surdus, consil. 45. num. 47. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedei. cons. 91. num. 91. lib. 1. imo, quod magis est, siue agatur de praeiudicio personali, siue reali, praesens & tacens, etiam si potuit actum impedire, in praeiudicialibus non videtur consentire: ex doctrina Baldi in l. si sciens, colum. finali. C. ad Velleianum: quam esse magis communiter receptam testatur Bolognetus, in dict. l. quae dotis, num. 125. vbi eleganter comprobat eam Barbosa, num. 160. vers.[sect. 106] nihilominus circa praedicta. fol. 744. Maxime quando scit ius suum durare, quo casu praesens & tacens consentire non videtur, nec sibi tacendo praeiudicat: vt multis probant Mascardus, de probationibus, tom. 2. conclus 1224. num. 51. Petrus Surdus, tract. de alimentis tit. 1. quaest. 42. num. 102. Camillus Gallinius, de verbor. significat. lib. 5. cap. 19. num. 181. & num. 22. & Barbosa, in dict. l. quae dotis, qui a num. 51. vers. vlterius quaerit Bartolus, & multis num. seqq. plenissime agit, an, & quando praesens &[sect. 107] tacens videatur consentire, vel dissentire actui coram se gesto, cui iunge, vltra relatos ibi, Petrum Cenedum, in Collectianeis ad ius Canonic. collectaneo 9. ad decret. n. 4. Menochium, lib. 6. praesumpt. 99. per totam. Fuluium Pacianum Mutinensem tract. de probationibus lib. 1. cap. 29. & 30. D. Franciscum Sarmiento in l. Titia cum testam. §. Lucia Titia, per totum §. ff. de leg. 2. fol. mihi 120. Hieronymum Albanum, in additione Bartoli ad l. quae dotis, ff. soluto matrimonio, per totam legem. Iacobum Concenatium, singularium quaest. iuris lib. 1. quaest. 9. & lib. 2. quaest. 19. D. Ferdinandum de Mendoca. disputat. iuris ciuilis. lib. 2. cap. 4. . num. 37. & seqq. Ioannem Marcum Aquilinum in rub. ff. de verb. obligat. a num. 37. vsque ad num. 46. vbi late agit de praedictis, & de intellectu l. qui patitur. ff. mandati. l. si remunerandi, §. si passus. eod. tit. & l. donati. §. species. ff. de donat. Ioannes Garsia, de nobil. glos. 8. num. 5. ex quibus constat aperte, superiorem sen[sect. 108]tentiam Grati, & aliorum, sustineri minime posse, provt infra latius probabitur. Vnde mihi de hac re assidue cogitanti, & strictam iuris rationem attente consideranti, videbatur in hac quaestione distinguendum esse, sequentibus conclusionibus adhibitis, siue nonnullis casibus distinctis, quibus tota difficultas cessabit, & maiori distinctione, quam adhuc, praesens controuersia explanabitur. Deinde multo post praelegi Menoch. cons. 237.[sect. 109] a num. 17. vsque ad num. 34. lib. 3. vbi erudite, & notanter loquitur, & nonnullos etiam casus distinguit, sed non ita plene, vt num. seqq. adnotabitur. Primus igitur casus sit, quando filij aetate maiores,[sect. 110] expresse consenserint matri transeunti ad secundas nuptias, & ei remiserint expresse iniuriaro omnem, vel omne ius suum; hoc enim casu, mater secundo nubendo nihil amittit, sed retinet in proprietate & vsufructu omnia bona, qui ex priori marito, vel ex fucceffione filiorum ex paterna substantia iam acquisierat, & hoc virtute expressae renuntiationis, vel remissionis: Ita in terminis huius casus docuit Angelus, in consil. 396. Doctor insignis colum. 4. num. 4. versic. haec autem regula fallit. & sequutus est illum Decius in consil. 209. num. 7. versic. & non eundo. Menochius etiam, qui duplici ratione comprobat, dict. cons. 237. num. 16. 17. & 18. lib. 3. & in hoc casu omnes vtriusque iuris Interpretes conueniunt, tam in lecturis, quam in responsis, & consultationibus, nec vllus dissentit: vt constat ex omnibus relatis supra num. 93. & 94. qui in fortioribus terminis, a poenis secundarum nuptiarum parentes liberant; idque propter consensum filiorum tacitum, vel expressum, nuptiis adhibitum, etiam iure competenti non remisso, vel iniuria: Et quamuis in hoc contra communem tenuerit Sarmientus, vt supra vidimus, tamen in nostro casu, cum filius expresse dicit, quod remittit matri ius fibi competens, ex dictis legibus, matrem impune contrahere secundas nuptias admisit expresse, selectarum, dicto capit. 4. num. 4. versic. denique nisi filius expresse dicat. Secundus casus sit, quando filij aetate maiores matri[sect. 111]monio simpliciter, expresse tamen, consentiunt, sed non renuntiant expresse iuri a lege sibi tributo. Et in hoc casu dicendum est idem, quod in superiori; eo enim{ Petrus Surd. decision. 99. a princip. } ipso, quod consentiunt expresse, parentes ad seundas conuolare nuptias, ius suum remisisse videntur, ideo talis consensus expressus filiorum efficit, vt mater secundo nubens liberetur ab obligatione reseruandi proprietatem eorum, quae alias reseruare teneretur, si absque consensu & voluntate filiorum nupsisset; & in hoc casu sic vere praesentit gloss. in §. 1. in verbo copulantur in authent. de non eligend. 2. nubent. & apertius Romanus, Iason, Nicolaus de Vbaldis, Decius, Cremensis, Boerius. Ioannes de Garronibus, Ripa, & alij, quos in terminis nostris loquendo adduxit Menoch. dict. cons. 237. num. 19. lib. 3. vbi, & num. seqq. veram & concludentem rationem assignat, vt ibi videri poterit: ne in his insistamus, quae per alium recte fcriptasunt. Hunc etiam casum indistincte probarunt omnes Authores, qui hucusque de hac materia tractarunt, vt constat ex infinitis relatis supra num. 93. & 94. solus impugnat Sarmientus, dict. cap. 4. num. 1. & 2. & num. 4. cui satisfactum fuit supra num. 97. Et quod duobus casibus superioribus, in fi[sect. 112]liis maioribus dictum est, dicendum est etiam in filiis pupillis, vel minoribus, quando scilicet filij pupilli sunt, vel minores; & expresse consentiunt, solemniter adhibita tutoris, vel curatoris authoritate; & id quidem fiat iustis omnino de causis: Tunc enim renunciando expresse iuri suo, vel matrimonio expresse consentiendo, mater nihil amittit, ex quo nupsit ex legitimo filiorum consensu, vnde secus erit quando nulla vrgente causa legitima, nec vtili pupillo, aut minori, consensus praedictus adhibeatur, vel ex pressa renuntiatio iuris competentis fiat, etiam cum auctoritate tutoris vel curatoris. Sic post Angelum, baldum Nouellum, & Ioannem de Garronibus, tradit Menochius; & iure fundat dict. cons. 237. num. 21. 22. & 23. & vltra eum idem admittit,[sect. 113] sed nullum refert Andreas Gaill, pract. obseruat. obser. 98. num. 22. lib. 2. vbi dicit cessare etiam poenas secundo nubentium, si liberis in pupillari aetate adhuc existenti{ Et vide omnino Petrum Surdum, decis. 100. pertotam. }bus, mulier ex consensu propinquorum, & tutoris, nuptias repetat: & mouetur argumento textus in l. 2. & in l. finali. C. de adoptionibus, l. nec hi. §. & primum. l. quod nec curatoris, ff. eodem tit. id tamen intelligi debet (vt su per ius declaratum est) si iustis & vtilibus causis interuenientibus fiat; alias enim solus propinquorum consensus, & tutoris auctoritas non sufficeret. Sufficere etiam tutoris filij impuberis consensum, dixit Ioachimus Minsingerus, singul. obseruat. cent. 5. obseruat. 24. n. 9. qui se remittit ad declarationem Bertrandi cons. 58. col. finali. lib. 1. Tertius casus sit (de quo plene actum est supra a num. 99. cum seqq.) quando filij, etiam aetate maiores, etsi[sect. 114] praesentes fuerint tempore, quo matrimonium secundum celebratur, expresse non consenserunt secundis nuptiis, tacuerunt potius, & nihil dixerunt, aut egerunt, quo eorum animus, & voluntas elici valeat: tunc enim ex sola praesentia sibi non praeiudicant, nec matrimonio consentire videntur; idcirco parentes ex sola praesentia filiorum, a poenis secundarum nuptiarum non excusantur: ex dictis supra a num. 99. 100. & seqq. & his, quae scripsit Menochius lib. 3. praesumpt. 29. num. 90. Mascardus, de probat, tom. 2. Conclus. 1224. a num. 29. Item etiam, quia aliud est honorare matrem, & secundas eius nuptias, illísque assistere: aliud iuri suo renunciare: vt recte adnotauit Parisiensis, in annotat. ad Decium, in cons. 205. verb. volente. & in rub. C. de secundis nuptiis. col vlt. quod in dubio praesumendum non est, Ripa, in l. si vnquam. C. de reuocandis donat. quaest. 42. num. 108. in fine. Cephalus, cons. 445. num. 29. lib. 3. nec protestatio in contrarium, ex parte filiorum fuit necessaria, vt ius suum reseruaretur illaesum. Aretinus in cons. 241. Factum ita proponitur, col. finali. Rubeus, in cons. 125. Praesens casus. num. 5. & ita argumentatur Baeca. de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 10. n. 59. & multis eleganter comprobat Ioannes Cephalus; cons. 590. num. 12. & quatuor seqq. lib. 4. & faciunt resoluta per Vincentium Carrocium, tract. de locato & conducto. Quaest. 3. de praesente locationi & tacente, fol. mihi 49. col. 3. in quo deceptus fuit manifeste D. Franciscus Sar[sect. 115]mientus, dict. cap. 4. num. 2. qui arguens contra communem, & contendens probare, quod tacitus consensus filiorum non praeiudicet illis: ex eo probabat, quod si Consensus tacitus filiorum noceret, nunquam legibus de secundis nuptiis locus esset; nisi vbi filius expresse & impie contradixisset, cum tamen vbi filij secundis nuptiis expresse non consenserint, aut alio legitimo modo consensum non ostenderint, nulla protestatio necessaria sit, vt legibus de secundis nuptiis locus esse possit, ex relatis supra; & quia in terminis nostris, solam praesentiam filiorum, & taciturnitatem minime sufficere in praeiudicium filiorum, &, tametsi nulla contradictio interuenerit, probarunt expresse Ioannes de Garronibus; & alij relati supra num. 100. Boerius decis. 185. num. 23. vers. & si essent maiores, & vers. alias praesentia & taciturnitas. Paris. in annotat, ad Decium, in dict. cons. 205. Fulgosius, in cons. 63. Baeca dict. cap. 10. n. 78. Hyppolitus Riminaldus, in cons. 569. num. 177. & duobus seqq. lib. 5. & ita tenendum est, quicquid Gratus, Rolandus, Bursatus, & alij in contrarium consuluerint. Quartus casus sit, quando filij aetate maiores, prae[sect. 116]sentes fuerint, dum contrahitur secundum matrimonium, & quamuis expresse non consenserint, aut iura sua non remiserint expresse, aliquo tamen facto, seu actu positiuo exteriori vltra praesentiam, suam voluntatem & consensum ostendant: tunc enim tacite consentire videbuntur, & sibi praeiudicabunt, ex quo gerunt actum, ex quo voluntas eorum arguitur, & qui geri ab eis non potuisset, nec debuissent, si secundis nuptiis consensum non praestitissent. Id quod efficaciter probatur ratione sequenti, nam si filij secundis nuptiis expresse consentirent verbis, nullus ambigit, quin sibi praeiudicarent, vt supra dictum est: ergo idem dicendum est si factis consensum ostendant, quia voluntas ex facto, aeque declaratur ac ex verbis: l. Paulus. ff. rem ratam[sect. 117] haberi; & latius probant Tiraquellus, in tract. de iure Constituti. 3. part. limit. 30. num. 12. Craueta, cons. 159. n. 5. Cephalus, cons. 153. num. 3. lib. 2. & cons. 352. num. 6. lib. 3. Thomas Grammaticus, cons. crimin. 13. num. 3. Menochius, consil. 110. num. 1. & consil. 121. num. 90. lib. 2. Imo melius, ac expeditius, voluntas viuentis aut mo[sect. 118]rientis, datur intelligi, rebus ipsis seu factis, quam verbis: l. si tamen & ei qui. ff. de aedilitio editio, & notat glossa, vbi allegat multa iura, in l. reusari. ff. de adquirenda haereditate. & plenius declarant Petrus de Peralta, in l. cum fundus. num. 5. fol. 138. & in l. Lucius. La prima, num. 11. fol. 140. & in l. cum ita legatur. §. species n. 4. fol. 348. ff. de leg. 2. Aymon Craueta, in rub. ff. de leg. 1. num. 139. & num. 168. cum facta effectum ipsum osten[sect. 119]dant; verba vero aliquando contra voluntatem proferentis sint: vt egregie probat textus, in cap. dilecti filij, el. 2. & ibi notat Decius in secundo notabili, de appellat. Socinus Iunior, in cons. 38. num. 13. lib. 1. Gozadinus in cons. 101. num 3. Menochius consil 5. num 16. lib 1. De[sect. 120]inde quia praesens & tacens, etiam in mere praeiudicialibus consentire videtur, quoties vltra praesentiam, ex parte ipsius, positiuus aliquis actus exterior interuenit: l. filius familias, ff. ad Macedonianum, Clem. 1. de procuratoribus. Abbas, in cap. cum virum, in tertio notabili, de regular. & in cap. non iniuste. col. penult. de procur. Iason in l. quae dotis, num. 90. & 99. ff. solut. matrim. Corsetus in singularibus suis, in verb. taciturnitas. Craueta de antiquitate temporum 1. part. quaest. 5. n. 23. fol. 41. Galiaula in rub. de verb. obligat. num. 62. & ibi Alciatus, num. 6. ad fin.Mascardus de probat. tom. 3. concl. 1219. num. 51. & late confirmat Exea de pactis, a num. 50. Forcatulus dialog. 52. num. 3. ad fin. & praesentia inter coniunctos ha[sect. 121]betur pro consensu, quando coniunctus vltra praesentiam aliquid faceret, quod consensum argueret, secundum Iasonem, & Alciatum, in l. cum proponas, filios. C. de pactis, eundem Iasonem, in consil. 3. circa primum, col. 4. versic. & dum successiue lib. 1. & plenius comprobat Tiraquellus, de retractu lignagier. glos. 9. num. 158. fol. 140. Denique ex his, quae in terminis huius casus adnotarunt Boerius, decis. 185. num. 20. & Decius in{ Petrus Surd. decis. 99. ex num. 12. } cons. 206. col. 2. Parisius cons. 29. num. 84. lib. 3. Quintus casus sit, quando filij praesentes fuerunt, dum[sect. 122] secundae contrahebantur nuptiae per parentes, nec expresse aut tacite consenserunt illis, postmodum tame expresse, aut tacite ratificarunt eas: tunc enim sic amittunt beneficium legis, ac si a principio secundo matrimonio consensum adhibuissent. Paria enim sunt, quoad effectum[sect. 123] huius materiae, & quaestionis nostrae, vel ab initio expresse consentire, & approbare secundas nuptias, vel ex postfacto ratificare illas, vtroque enim casu beneficio legis priuantur filij sic ratificantes: Angelus dict. cons. 396. Doctor insignis Ioan, de Garronibus in rubr. C. de secundis nuptiis n. 116. Boer. decis. 185. n. 23. in princ. Anton. Gabriel referens alios com. opin. lib. 3. tit. de secundis nuptiis, concl. 1. n. 36. Modernus Parisiens. de inoffic. donat, n. 77. Baeza de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 10. num. 96.[sect. 124] Et hoc praeiudicium sic eueniet filiis, si ipsi expresse ratificent secundas nuptias, aut si aliquid gerant, ex quo illas approbare & ratificare tacite videantur: vt puta quia dum viuunt de istis secundis nuptiis non conqueruntur, vel quia familiariter cum matre viuunt, & cohabitant, vel quia diligunt matrem, & vitricum, vel eis in vita aliquid donant, vel in testamento relinquunt, & aliis similibus coniecturis, quas cumularunt Roland, cons. 81. num. 13. & seqq. lib. 3. & cons. 95. num. 20. & seqq. lib. 1. Decius cons. 205. num. 5. 6. & 7. Parisius cons. 29. a n. 82. lib. 3. Menochius cons. 155. a num. 16. lib. 2. & cons. 237. n. 27. lib. 3. Bursatus cons. 12. n. 42. lib. 1. Surdus cons. 91. n. 21. & 22. lib. 1. Et ratio est in promptu, quia si ra[sect. 125]tificatio verbis expressis facta sufficiens est, sufficere etiam debet ratificatio, quae ex factis colligatur, quia facta fortiorem ratificationem inducunt, quam verba; Abbas, in cons. 116. in 2. part. & ex Iasone, Tiraquello, & aliis, Bursatus cons. 40. n. 18. & cons. 118. num. 14. lib. 1. Menochius, cons. 507. num. 15. lib. 6. Sextus & vltimus casus sit, quando filij praesentes[sect. 126] non fuerint dum contrahitur secundum matrimonium, imo absentes, sic vt nec expresse nec tacite secundis nuptiis consentire potuerint; nam si postea de illis facti certiores, iniuriam omnino clara, aut ius suum expresse remiserint, res erit omnino clara, Cum ex sua renuntiatione sibi praeiudicent, & ratificatio sequens idem operari potens sit, sicut consensus praecedens operaretur, ex dictis supra. Enimuero absentia, vel praesentia in hoc nihil mutat; consensus, aut ratificatio totum efficit. Idemque dicendum est, si tacitae ratificationis signa & & coniecturae probabiles interueniant, de quibus casu praecedenti actum fuit; alias, his deficientibus, cum filij absentes fuerint tempore nuptiarum, nec aliquis consensus allegari possit, decisio dict. l. foemina. remanebit intacta; & coniux transiens ad secundas nuptias incurret poenas illius legis, & similium iurium. Id quod certum est ex omnibus Authoribus, quos in hac quaestione ab initio praecitauimus, qui vnanimiter, vt filij amittant beneficium legis, aliquem consensum requirunt. Et confirmari potest ex dictis per Menochium, dict. cons. 237. num. 27. & 28. lib 3. Et de his hactenus, quae non sunt contemnenda, sed notanda potius; nam vt vides plenius, & distincte magis, quam adhuc remanent declarata. Quod ad aliud vero, vtrum vxor secundo nubendo,[sect. 127] amittat vsumfructum bonorum simpliciter sibi relictum? Dicendum est; legatum vsusfructus omnium bonorum á marito vxori relictum, perpetuum esse pro tepore vitae, nec per transitum ad secundas nuptias amitti: quando non adiecta conditione aliqua viduitatis, sed simpliciter, vt dictum est, relinquitur: per textum in §. si verbo solum vsumfructum, in authent. de nuptiis vbi glos. in verbo. manere, rationem assignat: textus in authent. hoc locum. C. si mulier secundo nupserit. Boerius decis. 193. num. 2. & 3. Craueta cons. 36. Parisius cons. 95. num. 17. & seqq. vol. 1. Ioannes de Garronibus, in l. 1. num. 16. C. de fecundis nuptiis. Octauianus Amadaeus, & alij quos sic tenendo retulit Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto. num. 113. fol. 297. vbi dicit, quod per adulterium & incestum, cum proprietate consolidabitur statim vsusfructus, existens penes mulierem. Quod confirmari potest ex infinitis, quae remissiue congessimus supra num. 82. Idem etiam, quod per secundas nuptias legatum sic simpliciter relictum non amittatur, tenet Hyppolitus, singulari 577. incipit, Mulier contrahendo, num. 9. Guillielmus Benedictus, in cap. Rainuntius, de testament. verbo, qui cum alia matrimonium contrahens. num. 198. Andreas Gaill. lib. 2: obser. 24. Num 24. Antonius Galeatius Malussia, in cons. 51. num. 9. vbi recte probat, vxorem transeuntem ad secundas nuptias, vsumfructum a marito praemortuo sibi relictum non amittere; nec pariter obuentum sibi in bonis filij praedefuncti: & idem in marito di[sect. 128]cendum esse. Quod procedit etiam si non simpliciter vsumfructum reliquerit maritus, sed donec, quandiu, & quousque vxor vixerit, adhuc enim per transitum ad secundas nuptias, mulier non amittet illum, ex quo testator de vita viduali mentionem non fecit, vt per Federicum de Senis. in consil. 36. Casus. ad finem. Ioannem de Garronibus in dict. l. 1. num. 26. vers. sed pulchrum dubium est. quos sequutus est Caualcanus, dict. num. 113. in fin. fol. 298. Quoad vltimum denique, constituendum est, lega[sect. 129]tum vsusfructus omnium bonorum vxori relictum, sub conditione, Si caste & honeste vixerit non adiecto, si in viduitate permanserit: non amitti per transitum ad secundas nuptias, quia mulier secundo nubendo, non dicitur inhoneste viuere: textus in l. 2. C. de indicta viduitate tollenda. & ita tenet Bartolus in l. mulier. & cum proponeretur, argumento illius textus, ff. ad Trebellianum. & sequuntur plures relati per Hyppolitum, qui ipse Bartoli sententiam probat, singulari. 577. Euerardus, loco 91. col. 5. Felinus, in cap. cum sit. num. 13. de foro competenti. Palacios Rubios, in rubr. de donation. inter. §. 12. in princip. & communem opinionem dicit Claudius, in dict. §. cum proponeretur. Expresse etiam probarunt hanc partem Corsetus in repertorio ad Abbatem. in verb. vsumfructum bonorum meorum. Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto. num. 104. fol. 298. Andreas Gaill. pract. obseruat. lib. 2. Obseru. 98. num. 25. Guillielmus Benedictus, in dict. cap. Rainuntius. verbo. qui cum alia matrimonium contrahens. n. 212. & ita tenendum est, quicquid contrarium, secundo nubendo amittere vxorem tale legatum, tenuerint alij, quos sequuti de communi opinione testantur Gualdensis, de arte testandi tit. 6. cautela 39. num. 4. Bermundus de publicis concubinis, col. 193. Nec placere potest Angeli, & Alexandri concordia, in dict. §. cum proponeretur. Quod si praedicta conditio adiecta fuerit a marito defuncto, vel filio eius; procedat haec secunda opinio: si vero a patre, vel alio extraneo prioris viri non consanguineo, tunc Bartoli sententia procedat Nam re vera huiusmodi distinctio ex capite descendit, non ex iuris ratione: nec fundamentum habet; quamuis probauerint eam Couarruuias, Grassus, Menchaca, Decius, Ioannes de Garronibus, Palacios Rubios, Padilla, Baeca, Doctor espino, & alij, quos ita distinguens congessit in vnum nouissime Caeuallos, pract. quaest. siue communium contra communes. quaest. 151. num. 3. & 4. tom. 1. fol. mihi 238. Et quamuis in praedicta contrarietate, sic concordandas opiniones dixerit Menchaca, de succes. progres. lib. 3. §. 27. De legatis num. 29. fol. mihi 179. Postmodum tamen, sub eodem num. in vers. & nostra sententia retenta; Bartoli opinionem indistincte videtur admittere. Pro qua, concludenter verget ratio considerata per eundem ibi. in vers. nam communis opinio est. Quod si vxor vsufructuaria bonorum mariti relicta sit, Donec, quousque, & quandiu caste, & honeste vixerit, & non nupserit, aut[sect. 130] vitam vidualem seruauerit: an per transitum ad secundas nuptias, vsumfructum perceptum teneatur restituere, & a quo tempore fructus percipiens non faciat suos. Tractat plene, & vtiliter Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto. a num. 115. fol. 299. vsque ad num. 124. vbi tres casus distinguit, vt ibi videri poterit, ne, quae ab eodem in hac materia recte scripta sunt, repetamus. # 3 CAPVT III. Vsumfructum in bonis aduentitiis filiorum ex legis dispositione parentibus competentem, legalem nuncupari communiter, formalem etiam & proprium vsumfructum dici posse, vbi recepta Doctorum sententia probatur, & Neoterici cuiusdam argumentis contra communem, noue, & concludenter respondetur: de vsufructu aduentitiorum, & decisione leg. 47. & 48. Tauri, nonnulla distincte, & dilucide magis, quam adhuc traduntur. Pater legitimus administrator filij in potestate, aut tutor, vel curator filij emancipati, vtrum inuentarium conficere, ac satisdationem praestare teneatur, in iudicio, vel extra, virtute legalis administrationis, quae possit exerceri: & an bona immobilia absque decreto alienare, plena, & distincta manu tractatur. Demum societas tacita quando, siue ex quibus coniecturis tacite censeatur contracta, aut continuata, remissiue, plenissime tamen ab aliis actum proponitur. SVMMARIVM. -  1 Patri, de iure antiquo, in solidum acquirebantur bona aduentitia filiorum, tam quoad dominium, quam ad vsumfructum. -  2 Hodie tamen ex noua Iustiniani constitutione, vsusfructus dumtaxat eorum acquiritur, quorum antea plenum dominium acquirebatur. -  3 Arias Pinellus laudatur. -  4 Pinellum recte improbasse eos, qui de iure Digestorum crediderunt, in solidum non acquiri parentibus bona aduentitia filiorum. -  5 Communem allegationem legis, placet, ff. de acquirenda haereditate, falsam esse; nec probare id, ad quod praecitatur communiter. -  6 Patri de iure antiquo ante nouam Imperatorum constitutionem, bona materna in solidum acquiri, sicut aduentitia; hodie vero vsumfructum dumtaxat eorum bonorum -  7 Ioannes de Matienco lapsus in allegatione Pinelli, noue notatus per Authorem. -  8 Patria potestas basis est, ac fundamentum acquisitionis vsusfructus aduentitiorum. -  9 De patria potestate, & infinitis effectibus illius, remissiue, plenissime tamen actum proponitur. -  10 Pater in omnibus casibus, in quibus habet vsumfructum, efficitur per legem legitimus administrator bonorum filij; & tam in iudicio, quam extra, omnia potest gerere, nec ad suscipiendam, & gerendam administrationem, decretum, aut facultatem iudicis tenetur requirere. -  11 Pater legitimus administrator bonorum filij, expedit pro filio omnia, etiam speciale mandatum exigentia. -  12 Habet enim a lege maiorem authoritatem, quam caeteri alij administratores. -  13 Filiusfamilias sine consensu & voluntate patris stare non potest in iudicio, quando patri quaeritur vsusfructus. & de materia legis finalis. §. necessitate. C. de bonis quae liberis, remissiue. -  14 Filius familias sine consensu & voluntate patris, vtrum in iudicio stare possit in aduentitiis, in quibus pater ipse non habet vsumfructum, nec administrationem: vbi duae communes contraria referuntur, & Bart. sententia probatur. -  15 Verus traditur, & communis sensus leg. fin. & necessitate. C. de bonis quae liberis. -  16 Vt filiusfamilias in iudicio esse possit, vtrum consensus patris a principio interuenire debeat ad validitatem iudicij an vero sufficiat, quod ex post facto ante finitum iudicium accedat, vbi duae opiniones referuntur; & sententia glosse recipitur. -  17 Patris consensus an sufficiat, quod tempore litis contestatae accedat. -  18 Pater vbi agit nomine filij, vel filius de consensu patris, qualiter libellus formari debeat, remissiue. -  19 Pater legitimus administrator bonorum filij, vtrum possit citra consensum filij in iudicio agere, & actiones mouere; & si filius sit absens, an cautio de rato ab eo exigatur? remissiue. -  20 Filius vtrum citari debeat, quando agitur causa ad eum spectans super bonis aduentitiis? remissiue. -  21 Pater legitimus administrator honorum filij, vtrum absque consensu illius possit ante, & post litem contestatam procuratorem constituere? remissiue. -  22 Pater legitimus administrator, vtrum iura filiorum remittere possit, siue instrumentum publicum in eorum praeiudicium approbare? Et hac de re commendatum Menoch. consil. 279. lib. 3. -  23 Pater vtrum possit diuidere bona aduentitia, ex haereditate matris inter ipsos filios? remissiue. -  24 Vsusfructus in bonis aduentitiis filiorum patri competens, legalis communiter nuncupatur. -  25 Et formalis etiam dici potest: & num. 27. & sequentibus. -  26 Vsusfructus competens parentibus ad secundas nuptias transeuntibus super bonis reseruandus, formalis dici potest, & qua ratione? -  27 Vsusfructus, qui olim acquirebatur patri in bonis aduentitiis filiorum, erat causalis; hodie tamen factus est formalis: Vera ratio redditur; & Ioann. de Monte Sperel, consil. noue expenditur. -  28 Vsumfructum aduentitiorum patri competentem causalem esse, & non formalem, ex sententia Emmanuelis de Castro. -  29 Quae per Authorem improbatur, & illius argumentationibus noue, & concludenter respondetur. -  30 Emmanuelem de Castro arguentem contra communem lapsum fuisse, noua Authoris consideratio. -  31 Nec illius argumentum praeualere contra communem, noue etiam ab Authore adnotatum. -  32 Legem, Ius publicum, ff. de pactis. ex mente communi singulariter declaratam per Menchacam. -  33 Vsumfructum aduentitiorum, verum & formalem vsumfructum esse, contra Emmanuelem Mendez cum sententia communi, melius quam adhuc probatum, & numeris sequentibus. -  34 De alio vsufructu, ad vsumfructum aduentitiorum regulariter arguendum non esse. -  35 Sunt enim inter vnum & alterum vsumfructum nonnullae, & notabiles differentiae. -  36 Vsusfructus aduentitiorum, quem pater habet; potentior est alio vsufructu in multis. -  37 Negari tamen non potest, quin vsusfructus ipse aduentitiorum, verus vsusfructus, & formalis dici possit; & ratio redditur. -  38 Vsusfructus aduentitiorum saepe, & simpliciter vocatur vsusfructus in multis iuribus. -  39 Emmanuelis de Castro, solutio ad nonnullas leges concludenter, & noue confutata per Authorem. -  40 Inter vsumfructum, aut ius vsusfructus, & commoditatem, maximam differentiam esse. -  41 Verba, quae in lege, statuto, aut alia dispositione, proferuntur, non sunt improprianda; sed proprie & stricte, atque in potiori significatu accipienda. -  42 Verbum vsusfructus, in quacunque dispositione, proprie significat plenum, verum, & integrum vsumfructum. -  43 Patria potestas morte dissoluitur. -  44 Vsusfructus patri quaesitus in bonis aduentitiis, durat etiam mortuo filio. -  45 Patria potest as, quae ad acquisitionem vsusfructus aduentitiorum requiritur, sufficit, si tempore acquisitionis interueniat, & postquam semel est operata effectum, quamuis cesset, & finiatur, non extinguitur vsusfructus semel quaesitus. -  46 Pro communi strictum argumentum expenditur. -  47 Emmanuelis de Castro solutio, in hac materia, noue impugnatur, & num. seq. -  48 Legis 4. C. de bonis quae liberis, decisionem (quantumuis illa nona sit) fortiter vrgere pro communi; acuta Authoris consideratio. -  49 Vsusfructus aduentitiorum materiam latissimam esse, & infinitas continere quaestiones, & de illis plene actum a multis; remissiue. -  50 Nicolai Boerij decisiones duodecim expenduntur quibus tota fere vsusfructus aduentitiorum mater comprehenditur. -  51 Petri Surdi consil. 116. lib. 1. commendatum in hac materia. -  52 Hieronymi Gabriel. consil. 162. lib. 2. notandumesse in hac materia. -  53 Borgninum Caualcanum, de vsufructu aduentitiorum, inuoluta atque confusa manu tractasse. -  54 Vsusfructus aduentitiorum patri non quaeritur, quoties bona ea lege, & conditione filio donantur, aut in testamento relinquuntur, ne patri quaeratur vsusfructus, & de hoc latius actum remissiue proponitur. -  55 Vsusfructus aduentitiorum acquisitionem prohibitam fuisse patri; ex quibus coniecturis constare possit vbi expressa prohibitio facta non est. -  56 Vsusfructus aduentitiorum non quaeritur patri, quando constat quoquo modo, etiam ex coniecturis de voluntate relinquentis. -  57 Dummodo verba talia sint, ex quibus nihil aliud quam perceptionis vsusfructus prohibitio deduci possit. -  58 Vsusfructus aduentitiorum acquisitione prohibita, nec commoditatem pater habebit. -  59 Vsufructus acquisitione prohibita patri per testatorem, vtrum etiam facultas administrandi prohibita censeatur? & numeris sequentibus. -  60 Pater, quamuis in bonis aduentitiis filij non sit constitutus vsufructuarius: attamen quando non est suspectus a testatore, vel a lege, erit in ipsis datiuus, non legitimus administrator. -  61 Patri volenti, magis concedendam administrationem, quam curatori datiuo, in rebus, in quibus patri non quaeritur vsusfructus. -  62 Caldas Lusitani opinio, in quaestione proposita, supra num. 59. -  63 Francisci Bursati, & Caldas Pereirae resolutiones in quaestione superiori, nouiter conciliatae, & declaratae. -  64 Ioannis Francisci de Ponte sententia in hac materia expenditur, & noue per Authorem declaratur. -  65 Pater legitimus administrator filijfamilias minoris, & in potestate existentis, vtrum bona ipsius absque decreto alienare possit: vbi infiniti congeruntur, qui de hac quaestione tractarunt. -  66 Plena & distincta resolutio quaestionis superioris vt haberi possit (ex mente omnium, qui hucusque scripserunt) nonnullos casus distinguendos esse. -  67 Octauius Simoncellus, in resolutione, & tractatu quaestionis praecedentis, caeteros omnes antecellit. -  68 Pater legitimus filijfamilias minoris administrator, bona mobilia absque decreto alienare potest. -  69 Pater legitimus administrator filij existentis in potestate, ratione vsusfructus sibi competentis, & nulla subsistente causa necessaria & legitima, bona ipsius immobilia non alienat. -  70 Is, in quem pater alienauit bona immobilia filij, non poterit condemnationem euitare, nisi probet alienationem ex legitima & necessaria causa factam fuisse. -  71 Pater legitimus administrator filij in potestate existentis, necessaria aliqua ex causa ipsius filij, vtrum alienare possit bona immobilia absque decreto: vbi Azonis opinio contra Salicetum defenditur. -  72 Pater tutor, aut curator filij emancipati, si res immobiles filij alienare velit, requiritur necessario iudicis decretum cum debita causae cognitione. -  73 Filius viuo patre, vtrum possit rescindere alienationem aduentitiorum a patre factam, & agere etiam contra tertios possessores, & an in bonis alienatis concedatur hypotheca contra bona patris? remissiue. -  74 Pater legitimus administrator filijfamilias, vtrum possit bona aduentitia illius absque decreto locare? remissiue. -  75 Filius, aut filia de iure communi, per matrimonium a potestate patris non liberatur. -  76 Vsusfructus aduentitiorum, de iure communi conseruatur patri, etiam filius, vel filia sit coniugatus, vel coniugata. -  77 Filius, vel filia de iure huius regni, per matrimonium & velationem a potestate patris liberatur, & pro emancipato habetur. -  78 Et huius decisionis regiae, maximos effectus, & quaestiones nonnullas congestas in vnum, remissiue. -  79 Filio vxorato & velato statim tenetur pater vsumfructum aduentitiorum liberum dimittere, nec aliquid retinere potest. -  80 Filius etiam si contraxerit matrimonium absque consensu patris, pater non habebit vsumfructum bonorum eius ex decisione legis 48. Tauri: sed tenebitur liberum, & integrum illum dimittere. & numeris sequentibus. -  81 Lex generaliter loquens generaliter debet intelligi, & omnes casus comprehendit, etiam si maior ratio militaret in vno, quam in altero. & de hac regula plene actum, remissiue. -  82 Lex, quod non dicit, videtur supponere non esse necessarium. -  83 Matrimonium contractum absque consensu patris de Iure Canonico validum & legitimum est etiam in foro seculari, nec licentia patris requiritur, licet aliud esset de Iure Ciuili. -  84 Legis permissione, qui vtitur, non debet in aliquo grauari. -  85 Pater legitimus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij satisdare non tenetur, nec de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, nec de restituendis rebus finito vsufructu, nec administrationis rationem reddere debet, nec aliis oneribus grauari. -  86 Lex enim, quae de patre erga filios maximam confidentiam habet, & praesumit illum magis diligere filios, quam se ipsum, & semper capere bonum consilium pro filiis, hoc onus ei remittit. -  87 Pater legitimus administrator, vtrum inuentarium conficere debeat de bonis filij, vbi duae communes contrariae referuntur. -  88 Doctores nonnullos (qui inuentarium, cum bonorum descriptione confundunt) recte notatos per Molinam, idque concludenter ostensum per Authorem, & numer. sequenti. -  89 Inuentarium tutoris, haeredis, vsufructuarij, & alterius cuiuscunque administratoris qua solemnitate confici debeat? remissiue. -  90 Pater legitimus administrator, dato quod verum sit, quod inuentarium conficere non teneatur de bonis filij, tenetur ad minus descriptionem bonorum facere, & de effectu & forma illius. -  91 Pater legitimus administrator tenetur in conscientia descriptionem facere de bonis filij. -  92 Pater transiens ad secundas nuptias, non amittit vsumfructum sibi quaesitum in bonis aduentitiis filiorum, nec legitimam administrationem. -  93 Pater transiens ad secundas nuptias, vtrum teneatur inuentarium conficere, & de conseruandis, ac restituendis bonis satisdationem praestare, plenius, & distincte magis quam adhuc explicatur, & numeris sequentibus. -  94 Arias Pinellus & Ioannes de Matienco notati per Authorem, quod in quaestione superiori, nimis indistincte & generaliter locuti sint. -  95 Alphonsi de Azeuedo resolutio, in quaestione proposita, supra num. 93. probata, & noue declarata per Authorem, & numer. sequentibus. -  96 Pater transiens ac secundas nuptias, compelli potest, vt bonorum etiam immobilium filiorum, descriptionem quandam fieri patiatur. -  97 Satisdationem qui exigere non potest bonorum descriptionem fieri petere potest. -  98 Pater transiens ad secundas nuptias, vtrum de bonis mobilibus satisdare, ac inuentarium conficere debeat. -  99 Patri dissipanti, siue dilapidanti bona filij, vtrum bonorum administratio auferenda sit? vbi Alphonsus de Azeuedo noue notatur per Authorem. -  100 Pater vsufructu aduentitiorum, vtrum priuari debeat, quando illi aduentitiorum administratio bonorum. -  101 Vsufructuarius si non vtatur, & fruatur arbitrio boni viri, aut dissipet res, in quibus vsumfructum habet, aufertur ei ius vsusfructus, & per proprietarium expelli potest. -  102 Habens vtile dominium alicuius rei, priuatur illo, si male se gesserit circa rem. -  103 Vasallus, qui male vtitur re feudali, & male tractat feudum, priuatur illo. -  104 Conductor, qui male versatus fuerit circa rem conductam, priuatur illa. -  105 Iure sibi competenti, qui abutitur, priuatur eo, idque multis exornatum & declaratum, remissiue. -  106 Mater transiens ad secundas nuptias, vtrum teneatur inuentarium conficere, ac satidationem praestare de bonis, quae filiis reseruari debent. -  107 Pater administrans bona filij emancipati, aut filij in potestate, quorum vsumfructum non habet, tenetur rationem administrationis reddere, cauere, ac alia onera subire, prout quilibet alius administrator. -  108 Inuentarium etiam conficere debet. -  109 Inuentarij confectio eos tangit, qui rationem reddere tenentur. -  110 Pater ex legis dispositione legitimus est tutor filij emancipati, filij autem in potestate constituti, legitimus administrator. -  111 Pater non definit esse tutor filij emancipati, licet ad secundas conuolauerit nuptias. -  112 Pater tutor, vel curator filij emancipati, inuentarium conficere, administrationis rationem reddere, & reliqua facere tenetur, ad quae alij tutores, vel curatores adstringuntur, & bona eiusdem pro administratione tacite obligantur. -  113 Mater tutrix filiorum, inuentarium conficere, satisdare, rationem administrationis reddere, & reliqua facere tenetur, quibus alij tutores grauantur. -  114 Legitimus tutor satisdare tenetur. -  115 Pater legitimus tutor filij emancipati, vtrum satisdare teneatur? latius, quam adhuc explicatur, & numeris sequentibus, vbi Alberici de Rosate distinctio probatur. -  116 Referens aliquid simpliciter, nec approbans, nec reprobans, videtur illud approbare. -  117 Doctor Spino, in quaestione superiori, noue & recte argutus, & notatus per Authorem. -  118 Pater cum ex legis dispositione filiorum bona administrat, non censetur cum illis in societate viuere, aut durare, & consequenter, non tenetur lucra cum illis communicare, & si bona simul possederit, & magna lucra acquisiuerit, & num. sequent. -  119 Societas non solum expresse contrahitur, per pactum, vel stipulationem, sed etiam tacite, tacito consensu signis, factis, vel aliter declarato. -  120 Societas tacite contracta censetur inter fratres, vel nepotem & patruum, qui diu simul habitant, nulla vnquam inter se reddita ratione, omnia bona retinent communia. -  121 Societas tacita, vtrum contracta videatur inter haeredes coniugis praemortui, & coniugem superstitem, bonis simul remanentibus, & non diuisis. -  122 Societas tacita, quando, siue ex quibus coniecturis contracta, aut continuata censeatur, tam inter minores, quam inter maiores, vt lucrorum & damnorum communicatio fieri debeat? remissiue, plenissime tamen actum proponitur. -  123 Societas tacita, vt contracta, seu continuata censeatur, tria copulatiue requiruntur. -  124 Societas tacite contracta non censetur, vbi potest alia ratio, quam societatis contractae considerari. SEcundum exemplum vsusfructus legalis, (quod huic capiti in initio praecedentis reseruatu fuit) proponit Antonius Gomez tom. 2. variarum, cap. 15. de seruit. n. 1. in fin. in patre legitimo administratore, & vsufructuario bonorum aduentitiorum filij. Et licet haec materia trita sit, & vulgata; vtilis tamen est, & necessaria: idcirco hoc loco omnino praetermitti non potest: breuiter tamen de ipsa agendum erit, vt quae in mille locis traduntur ab. aliis, in vnum congesta inueniri possint, illisque simul nonnulla noue adnotata, siue distincte magis, & clarius quam adhuc resoluta adiungantur. Atque vt de hac re cognitio, & resolutio radicitus percipiatur, constituendum est primo; quod olim de iure[sect. 1] antiquo, ante nouiorum Caesarum decisiones, patri in solidum, siue pleno iure acquirebantur bona aduentitia filiorum, tam quoad dominium, aut proprietatem, quam ad vsumfructum: postmodum vero Iustinianus statuit, quod si quis filiusfamilias, aliquid sibi acquisierit, qui[sect. 2]buscunque de causis, dummodo non sit ex substantia eius, cuius in potestate sit; id suis parentibus non in plenum. sicut antea sancitum erat; sed vsque ad vsumfructum tantum acquirat, sic vt hodie vsusfructus dumtaxat eorum acquiratur parenti, quorum antea plenum dominium acquirebatur, Vtramque conclusionem probat textus in l. cum oportet. & in lege finali. C. de bonis qua liberis, in l. 1. ff. si quis a parente fuerit manumissus. l. filiae licet. C. de collat. l. quaeritur. ff. de bonis libertorum, in §. 1. Institut. per quas personas nobis acquiritur. cum aliis in idem ponderatis per. Eruditissimum, & subtilissimum Pinellum 1. par. l. 1. C. de bonis mater[sect. 3]nis. a num. 9. vsque ad num. 19. quo loco plura & noue, & docte animaduertit. Primo enim, recte improbat[sect. 4] nonnullos Authores, & illorum rationibus satisfacit, qui de iure Digestorum, falso, decepti crediderunt, in solidum non acquiri parentibus bona aduentitia filiorum: cum contrarium & communi Doctorum sententia receptum sic, & expressa multorum iurium decisione probetur. Secundo, cum Polito merito improbat communem, & vulgatam allegationem l. placet. ff. de[sect. 5] acquirenda haereditate, cum qua nouissime (male tamen) transiuit etiam Antonius Pichardo. in §. igitur liberi vestri, num. 1. Institut. per quas personas nobis acquiritur. & ante eum Caldas Pereira in l. si curatorem habens. verbo laesis, n. 120. & 121. (alios plures consulto praetermitto, qui in eodem errore fuerunt) nam lex illa non probat regulam, ad quam citatur communiter, nec dicit omnia per filium patri acquiri, sed dumtaxat, quod vbi fit ea acquisitio fit sine vllo interuallo, vt nec momento ius sit penes filium: vt etiam docuerunt Bartolus, Albericus, & Cumanus, quos retulit Pinellus vbi supra, & vltra eum eleganter Marianus Socinus, in repet. l. cum filio familias, num. 1. ff. de leg. 1. quae habetur Repetitionum iuris ciuilis, vol 4. fol. mihi 87. & sic superiorem resolutionem, quod olim parentibus in solidum aduentitia acquirerentur, hodie vero vsusfructus dumtaxat eorum, & proprietas filiis reseruetur; vt certam & indubitatam tradiderunt post alios multos ibi relatos, Caldas dict. verb. laesis, n. 121. vers. quae est communis sententia. Menochius, Antonius Gomez, & Ioannes de Matienco, in locis relatis per Antonium Picardo, in dict. §. igitur liberi vestri, num. 2. in fin. Alphonsus de Azeuedo in l. 9. tit. 1. n. 8. lib. 5. nouae recopil. & vltra eos Gregorius Lopez, per illum textum (qui ius commune confirmat) in l. 5. tit. 17. partit. 4. verbo, el vsufructu Bertachinus in repertor. 3. part. litt. P. vers. pater vsufructuarius. fol. mihi 12. in antiquis. Viuius commun. opinion. litt. F. vers. filio quaeritur dominium in aduentitiis. fol. 55. & litt. P. concl. 3. vers. pater habet vsumfructum. fol. 99. Iacobus Mandellus de Alba, in cons. 241. n. 22. lib. 2. in cons. 112. n. 4. lib. 1. Ioannes Cephalus in cons. 467. n. 82. lib. 4. Antonius Galeatius Malussia in cons. 51. n. 2. vol. 1. Cerbantes in l. 5. Tauri, n. 3. 4. & 5. Mendez de Castro in repet, dict. legis, cum oportet. C. de bonis quae liberis, 1. part. n. 1. & 2. part. num. 74. Quod Iustinianus introduxit, excitatus exemplo[sect. 6] aliorum Imperatorum, qui in bonis maternis, & materni genetis ius nouum statuerunt in l. 1. & 2. C. de bonis maternis. Nam cum parti de iure antiquo bona materna omnino, siue in solidum acquirerentur, quoad dominium, & vsumfructum: quod vsusfructus tantum eorum bonorum patri acquireretur, & proprietas filiorum esset, in dictis iuribus decreuerunt: vt communem sententiam probans defendit constanter Arias Pinellus, & contrariae partis argumentis plene satisfacit, dict. 1. part. l. 1. C. de bonis maternis ex n. 19. vsque ad n. 34. & sequuntur Menchaca de succes. creatione, lib. 1. §. 1. n. 9. late Pereira, in repet. dict. legis, si curatorem habens, verbo laesis, a n. 122. fol. mihi 350. vsque ad num. 126. Vnde adnotandum erit, Ioannem de Matienco in l. 9. tit. 1. glos. 1. n. 2. lib. 5. lapsum fuisse, asserendo tenuisse Pinellum contra communem in casu superiori acquisitionis bonorum maternorum non solum enim communem improbauit, immo illam amplectitur, & ab aliorum calumniis, & impugnationibus defendit. Vt constat aperte ex dicto num. 19. (quo loco citatur per Matiencum) & dicit, Nos communem vt verissimam amplectimur. Est autem praedictae acquisitionis vsusfructus aduen[sect. 8]titiorum, basis ac fundamentum patria potestas, l. 1. C. de bonis maternis, l. cum oportet. C. de bonis quae liberis, §. igitur liberi vestri: per quas personas nobis acquiritur, l. patre furioso, in fin. ff. de his qui sunt sui vel alieni iuris. ex quibus, & aliis iuribus sic obseruant, post ordinarios ibi Antonius Gomez in l. 48. Tauri n. 5. Ioannes Gutierrez in repet, ad text, in §. sui, Institut. de haered. qualitate & differentia, n. 26. Alphonsus de Azeuedo in dict. 9. tit. 1. lib. 5. n. 1. & 8. Iacobus Menochius in cons. 279. n. 33. & 34. lib. 3. Ioannes de Montesperello in cons. 5. n. 10. in fin. & in cons. 124. n. 5. Petrus Surdus in cons. 116. n. 2. lib. 1 & hoc modo loquendi vsus est Pinellus 2. part. rubr. C. de bonis matern. in princ. ante num. 1. vbi a n. 1. cum multis seqq. de patria potestate, & infinitis effectibus illius,[sect. 9] multa notanda dicit. & iunge illi Caldas dict. verbo laesis, n. 121. & verbo sine curatore, num. 38. 39. & 40. Vaconium a Vacuna, declaration, iuris lib. 1. declarat 8. de patria potestate. Connanum commentar. iuris ciuilis lib. 2. cap. 13. de patria potestate, per totum. Petrum Gregorium in Syntag. iuris lib. 11. cap. 5. & 6. & plenius cap. 8. per totum, part. 2. Ioannem Corrasium (qui patriae potestatis effectus decem congerit) in l. qui liberos, ff. de ritu nuptiar. a n. 7. vsque ad n. 17. Cuiacium in recitat. solemn. ad libros Codicis, ad tit. C. de patria potestate, in rubr. & in l. vlt. per totum, fol. mihi 994. Sebastianum Monticulum, qui 34. effectus patriae potestatis adducit, tract. de patria potest. cap. 1. cum seqq. qui habetur 8. vol. tractatuum fol. mihi 133. part. 2. Ascanium Clementium (qui cumulat etiam infinitos) eod. tract. cap. 6. effectu 1. 2. 3. 4. 5. 6. & seqq. qui habetur eod. vol. 8. part. 2. fol. 104. & propter hanc patriam potestatem, propter quam pa[sect. 10]ter vsumfructum consequitur, in omnibus casibus, in quibus illum habet; efficitur per legem, legitimus administrator bonorum filij, & tam in iudicio, quam extra, omnia potest gerere, nec ad suscipiendam & gerendam administrationem, decretum, aut facultatem iudicis tenetur requirere. Per textum in l. 1. C. de bonis maternis, & in l. cum oportet, §. vlt. C. de bonis quae liberis. Bartolus in l. pater qui Castrense, num. 2. ff. de castrensi peculio. & post alios plures Bertachinus in repert. 3. part. littera P. vers. pater administrator. Tiraquellus de leg. connub. glos. 5. num. 4. Chassaneus in consuetud. Burgund. rubr. 6. Des enfans. §. 5. n. 2. Antonius Gomez in l. 48. Tauri, n. 14. Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 63. Cal das in dict. l. si curatorem habens, verbo, contractum fecisti, n. 5. vers. si autem pater tutor non sit, in fin. fol. 136. & verbo laesis, n. 133. Paulus Parisius in cons. 157. n. 21. lib. 4. Craueta in cons. 74. n. 1. Mendez de Castro in repet. dict. l. cum oportet, 2. part. n. 121. Menochius in cons. 179. n. 41. & 45. lib. 3. Barbosa in l. 3. n. 7. ff. soluto matrimonio. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 31. num. 3. & expedit pro filio omnia, etiam speciale mandatum[sect. 11] exigentia: vt ex multis probat Bursatus in cons. 21. n. 4. lib. 1. habet enim a lege maiorem authoritatem, quam[sect. 12] caeteri alij administratores: vt ex aliis adnotauit Iacobus Mandellus de Alba. in cons. 286. n. 6. lib. 2. vnde filiusfa[sect. 13]milias, sine consensu, & voluntate patris stare non potest in iudicio, quoties patri quaeritur vsusfructus. Per textum in l. fin. §. necessitate. C. de bonis quae liberis. l. 7. tit. 2. partit. 3. & Gregorius Lopez ibi. glos. 1. Speculator, tit. de actore. §. expedit. col. 10. vers. ex his infertur. Aretinus in cons. 72. Socinus regula 195. Menochius recuperandae. possessionis remed. 15. n. 305. Viuius communium. litt. F. opin. 7. vers. filius, fol. mihi 48. Iosephus Ludouicus decis. Perusina 13. in princ. 1. part. Doctor Paz in praxi 1. part 1. tom. 2. temp. num. 15. Mendez in dict. l. cum oportet. 2. part. num. 133. Barbosa in l. 2. §. quod si in patris, n. 91. ff. soluto matrimonio. Fabius Turretus in cons. 20. n. 1. late Caballinus Milleloquio 146. per totum. part. 2. & hoc est certissimum. Sed in aduentitiis, in quibus pa[sect. 14]ter ipse non habet vsumfructum nec administrationem, vtrum filiusfamilias sine consensu, & voluntate eiusdem patris, in iudicio stare possit, totum dubium est: glossa tamen in dict. l. final. versic. necessitate. verbo, imponenda. etiam in hoc casu consensum patris requirit: & illam sequuti sunt infiniti, quos in vnum congesserunt Iosephus Ludouicus, dict. decis. 13. num. 6. Doctor Paz, vbi supra. num. 16. & 17. Menochius, dict. num. 305. Mendez, in dict. l. cum oportet. num. 134. Et ratio huius communis colligitur ex his, quae in hac quaestione erudite tradit Barbosa, in dict. §. quod si in patris. l. 2. ff. soluto matrimonio. num. 3. 4. & 5. Verum contraria sententia verior est, & tenenda, imo, quod in his in quibus patri non quaeritur vsusfructus, possit filiusfamilias in patris potestate constitutus, in iudicio, & extra iudicium agere absque patris consensu, & de eis rebus ad libitum disponere, iuxta textum in authent. vt liceat matri, & auiae, in princ. collat. 8. & in cap. fin. ad fin. de iudiciis, in 6. defendunt Bartolus in dict. §. necessitate, num. 2. Gomezius in §. actiones. num. 17. Institut. de actionibus. Palacios Rubios in repetit. rubr. de donat. inter. §. 49. num. 9. Afflictis decis. 180. num. 3. & alij relati per Mendez in dict. l. cum oportet. 2. part. n. 134. Petrum de Barbosa (qui in hac opinione firmiter residet) in dict. §. quod si in patris. num. 19. & in l. 3. n. 4. & seqq. & num. 7. & 8. ff. solut. matrim. & tenent etiam Beccius in consil. 97. num. 12. lib. 1. Petrus Surdus in cons. 216. num. 21. lib. 1. Nec obstat textus in dict. §. necessitate. vbi etiam in[sect. 15] his, in quibus pater non habet vsumfructum, non admittitur filiusfamilias ad agendum citra patris consensum. Quia respondendum est, quod superior resolutio & opinio Bartoli procedit, vbi a principio vsusfructus non fuit quaesitus patri, nec potuit quaeri: tunc enim sine consensu patris filius agere potest: caeterum in aduentitiis, in quibus pater potuisset habere vsumfructum si voluisset, & priuatur eo sua voluntate, vel ex dispositione legis, tunc filius agere non poterit citra consensum patris, sed ipsius voluntas, & consensus in signum repudiationis requiritur: & ita declarat Otto, glossator antiquus relatus per glossam in dict. §. necessitate: vbi sequuntur Bartolus num. 2. & 11. & alij plures: & est recepta interpretatio, secundum Ripam in l. 1. § fuit quaesitum, n. 3. ff. ad Trebellianum. & eleganter comprobat eam Barbosa in dict. §. quod si in patris, num. 19. & latius in l. 3. n. 7. & 8. ff. soluto matrimonio. & ante ipsum Mendez in[sect. 16] dict. l. cum oportet. 2. part. n. 134. & ad validitatem iudicij, vtrum consensus patris a principio interuenire debeat, vt filiusfamilias in iudicio esse possit: an vero sufficiat, quod ex post facto ante finitum iudicium accedat? Tractant Bartolus in dicto §. necessitate, n. 11. Rota decis. 175. n. 2. in nouis. Capreolus in l. 1. n. 22. ff. de iurisdict. omnium iudicum. Ancharanus cons. 337. in fine: Afflictis decis. 180. ad fin. qui post alios in ea fuerunt opinione, vt voluerint quod sufficiat consensus postmodum accedens, atque ex illo confirmari iudicium asseruerint. Glossa tamen in dict. § necessitate. Sentit praedictum consensum a principio interuenire debere, alias irritari iudicium sine spe reconualescentiae. Et eam sequuti sunt Baldus ibi. & Paulus num. 11. & esse receptam, & communem opinionem testatur Iason in l. si quis mihi bona, §. iussum, num. 20. ff. de acquir. haered Vantius de nullitat. Pag. 327. num. 44. & veriorem existimat, & fortissimis fundamentis comprobat eam Petrus de Barbosa in l. 3. num. 8. & 9. ff. soluto matrimonio. fol. 779. Idemque cum aliis ibi relatis tenet Iosephus Ludouicus decis. 13. num. 2. Vbi ex mente Aretini, Alexandri, Angeli, Alciati, & aliorum existimat, quod[sect. 17] patris consensus, & authoritas saltem tempore litis contestatae interuenire debet, alias processus irritabitur, etiam si pater post litis contestationem acta per filium ratificauerit. Libellus autem, qualiter formari debeat,[sect. 18] vbi pater agit nomine filij, vel filius de consensu patris in aduentitiis: tradit Doctor Paz. in praxi, 1. part. 1. tom. 2. temp. num. 19. Sed elegantius, atque vtilius Arias Pinellus (quem ipse non refert) 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 64. & 65. per totum, & an pa[sect. 19]ter legitimus administrator bonorum filij, citra consensum ipsius, possit in iudicio agere, & actiones mouere: & si filius sit absens, cautio de rato ab eo exigatur; & de intellectu leg. fin, §. vbi autem in vnum. C. de bonis quae liberis, post alios agunt idem Pinellus; dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 66. per totum. Barbosa, in dict. l. 3. ff. soluto matrimonio. num. 40. & 41. & vltra relatos ibi. Menchaca de success. creat. lib. 1. §. 6. num. 53. vers. redeundo ad illum articulum de potestate testatoris. Menochius, in cons. 279. n. 37. lib. 3. Bursatus in cons. 357. num. 18. lib. 4. quibus iunge nouissime Additionatorem decisionum Gammae in addit. ad decision. 77. vbi[sect. 20] tractat & multos alios refert in idem, vtrum filius citari debeat, quando agitur causa ad eum spectans, super bonis aduentitiis, vel sufficiat cum solo patre agi.[sect. 21] Similiter vtrum pater legitimus administrator bonorum filij absque consensu illius possit ante & post litem contestatam procuratorem constituere? Tradunt Bertachinus in repertorio, 3. part. lit. P. vers. pater administrator, in fine. vers. pater administrator potest constituere procuratorem. Pinellus, 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 65. Menchaca de success. creat. lib. 1. & 6. in fin. Iosephus Ludouicus dict. decis. 13. n. 6. Chassaneus in consuetud. Burgund. rubr. 6. §. 8. glossa. & aussi le, &c. in fine. Villalobos commur. opin. verbo, pater n. 49. & 50. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 286. num. 6. lib. 2. Bursatus in cons. 133. num. 61. lib. 2. Plene[sect. 22] Ascanius Clementius tract. de patria potest. cap. 6. essectu 12. n. 18. vers. vltimo quaero. Et an possit iura filiorum remittere, vel super illis transigere, aut instrumentum publicum in eorum praeiudicium approbare? Est singularis, & non vulgata quaestio, in qua singulariter, atque ex proposito loquutus est Menochius in cons. 279. lib. 3. cui iunge Iacobum Mandellum de Alba (qui in terminis loquitur) in cons. 286. num. 15. lib. 2. Ioannem Cephalum in cons. 24. num. 22. & seqq. & n. 26. & 29. lib. 1. Additionatorem ad decisionem Gammae 373. 2. part. fol. 433. Denique vtrum possit diuidere bona ad[sect. 23]uentitia ex haereditate matris sua voluntate inter ipsos filios? tractat idem Menochius in cons. 279. supra relato. n 43. cui iunge Tiraquellum in praefat. leg. si vnquam. C. de reuocand. donat. num. 31. Hic ergo vsusfructus, qui ratione & virtute patriae potestatis, in bonis aduentitiis filiorum patri competit;[sect. 24] quod legalis sit, adnotarunt expresse in hac materia, & sic communiter nominarunt eum Baldus, & Angelus, in l. 1. §. si vsusfructus, ff. ad legem falcidiam. Paulus de Montepico in l. Titia. cum testamento. §. Titia cum nuberet. quaest. 58. ff. de legatis secundo. & post alios plures Anton. Gomez, tom. 2. variar cap. 15. de seruitut. n. 1. in fine. Arias Pinellus l. part. leg. 1. C. de bonis maternis. in princ. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 27. num. 11. Ioannes Garsia de expens. & meliorat. cap. 10. num. 2. & cap. 11. in princ. Qui tamen formalis vsusfru[sect. 25]ctus dici potest, & sic nuncupari solet a multis, habito respectu ad proprietatem, quae penes filios remanet, & quia ab ipsa proprietate vel dominio separatus, defertur a lege parentibus. Id quod communi consensu videntur omnes Doctores admittere: Et post Baldum, Corneum, Nouellum, Palacios Rubios, & Didacum del Castillo, sic aduertit Pinellus 2. part. dict. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 16. vbi post Picum, Ripam, & alios relatos constituit idem in parentibus transeun[sect. 26]tibus ad secundas nuptias, vt dicatur vsusfructus formalis, quem ipsi habent super bonis, quae filiis prioris matrimonij reseruari debent. Idem etiam, quod vsusfructus aduentitiorum dici possit formalis, animaduertunt Antonius Gomez, in l. 48. Tauri num. 2. Ioannes Garsia. dict. cap. 10. num. 2. & alij referendi infra a n. 33. Ioannes de Montesperello (quem hucusque nullus praecitauit) in cons. 97. num. 9. lib. 1. vbi recte adnotauit, quod vsusfructus, qui olim acquirebatur patri in bo[sect. 27]nis aduentitiis filiorum, erat causalis: quia simul cum dominio aut proprietate quaerebatur; hodie tamen factus est formalis, quia sine dominio, aut proprietate acquiritur. Enimvero proprietas siue dominium, ex noua Imperatorum constitutione penes filios remanet, & solus vsusfructus parentibus defertur. Vnde considerabam, & noue, & vere, Emmanuelis Mendez de[sect. 28] Castro opinionem omnino contrariam in hac materia, nulla iuris ratione sustineri posse: Is enim in repetit. leg. cum oportet. C. de bonis quae liberis. 2. part. ex n. 107. vsque ad num. 112. non solum tentare, sed & asserere duo contendit: quae mihi nullo pacto probari possunt. Primum enim credit vnum, quod est omnino falsum, scilicet vsumfructum aduentitiorum parentibus competentem, causalem esse, & non formalem. Idque a[sect. 29]perte constat ex his, quae communi omnium resolutione, in cap. 1. huius libri adnotauimus. Si enim vsusfructus causalis vocatur, qui cum dominio, & proprietate coniungitur, & illius occasione causatur, vt ibi diximus; quomodo hic vsusfructus parentibus concessus, causalis dici poterit, qui non dominij, aut proprietatis filiorum occasione causatur, sed patriae potestatis virtute & iure, constituitur per legem: alias si patria potestas deficeret, quid proprietas filiorum causaret. Nec aliquid vrget ratio, qua suadetur ipse principaliter: Quod cum vsusfructus aduentitiorum acquiratur ratione patriae potestatis, remanente in hoc dispositione iuris antiqui: consequens erit, vt prius filio, deinde patri acquiratur. Quemadmodum & olim proprietas ipsa acquirebatur; ac propterea penes patrem non sit verus vsusfructus formalis, sed solum causalis, nam is tantum ad filium spectat cum sit dominus rei. Sed quid ad rem praedicta ratio, quae (vt dixi) nihil adstringit, dato enim pro vero, quod bona aduentitia prius filiis, & deinde parentibus acquirantur: non Lib. sequitur inde, quod vsusfructus (qui a persona filij ex legis dispositione transit in patrem) causalis dici possit, cum penes patrem non sit proprietas, cuius ratione causari possit, illa potius penes filios ex eiusdem legis praecepto; & voluntate remanserit: & quamuis a principio, causalis solus vsusfructus penes filium esset, vtpote dominum rei, non sequitur etiam causalem vsumfructum fuisse translatum in patrem; non enim nouum est in iure, vt quod non habemus, aliis tradendo transferamus in ipsos, vt probauimus supra cap. 1. huius libri. Nam & dominus rei pleno iure transferendo vsumfructum in alium, transfert formalem vsumfructum, quem non habebat; vt inquit textus in l. quod nostrum. ff. de vsufructu. Habebat tamen causalem, qui separatus a proprietate factus est formalis, vt dict. cap. 1. cum glossa ibi. latius ostendimus. Et haec est concludens ratio contra praedictum Authorem, aut alias fatendum erit omnem vsumfructum causalem esse, (quod tentari non potest) cum ab initio vsusfructus cum proprietate sit penes dominum, quo tempore causalis est: postmodum vero a proprietate separetur, & certis, a iureque constitutis modis in alios transferatur, & constituatur, quo tempore vsusfructus formalis efficitur, iusque alienis rebus vtendi, & fruendi dicitur. Nec attenditur, quod ab initio penes dominum cum proprietate, aut dominio fuerit, Lib. sed quod nunc a proprietate separatus, certísque modis constitutus, penes alium sit. Vt certum est, & ita aperta iurium decisione probatum, vt de hoc amplius hallucinari non debeat. In quo de[sect. 30]cipitur iterum idem Mendez dict. 2. part. num. 111. arguit enim contra communem, quod si hic vsusfructus formalis esset, vere, & proprie distingueretur a proprietate, & esset res maxime diuersa, quod vtrumque fatendum erat potius; cum certum sit, talem vsumfructum distingui a proprietate, quae penes filios remanet, & esse rem diuersam vt de se patet. Nec praeuale[sect. 31]re potest illius argumentum contra communem, quod ex l. ius publicum, ff. de pactis, deducitur. Nam responderi, & satisfieri potest ex his, quae docuerunt Bartolus, & omnes Doctores communiter ibi. & resolutis per Menchacam, de success. creat. lib. 1. §. 3. num. 7. ex vers.[sect. 32] pro resolutione ergo harum rationum, vsque ad numer. 11. quo loco late, & vtiliter declarat regulam dict. leg. Ius publicum, atque ex his, quae adducit, ibidem, num. 8. in fine vers. quoddam enim est inductum. & num. 9. Omnino diluitur argumentum praedicti Moderni. Deinde & secundo, credit ipse Mendez, vsumfructum[sect. 33] aduentitiorum, non esse verum vsumfructum formalem, nec ita nuncupari posse: quod etiam admitti non potest. Nam etsi verum sit, de alio vsufructu, ad hunc,[sect. 34] quem pater habet in bonis aduentitiis filiorum, regulariter arguendum non esse; vt cum iudicio aduertit Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 16. sunt enim in[sect. 35]ter vnum, & alterum vsumfructum, nonnullae, & notabiles differentiae, quas prosequuntur ij Authores, quos statim referam, & latius Pinellus ex dict. n. 16. & vsus[sect. 36]fructus aduentitiorum, quem pater habet, potentior est alio vsufructu in multis, vt constat aperte ex l. cum oportet, §. non autem, ibi: plenissimam potestatem, l. fin. §. vlt. C. de bonis quae liberis. Pinellus omnino videndus, dicta 2. part. l. 1. ex num. 16. cum multis seqq. Molina de Hispanorum primogeniis lib. 1. cap. 27. num. 11. Ioannes Garsia tract. de expens. & meliorat, cap. 10. num. 1. in fin. & num. 2. & cap. 11. in princ. & num. seqq. Negari tamen[sect. 37] non potest, quin vsusfructus ipse aduentitiorum verus vsusfructus, & formalis dici possit: tum quia alteri vsufructui assimilatur in multis, & ab ipsa proprietate distinctus, & separatus est, & est: ius alienis rebus vtendi, & fruendi propter patriam potestatem, salua rerum substantia, quae conseruari indemnis debet, vt certum est. Tum etiam, quia vsusfructus simpliciter vocatur in multis iuribus; quod non contingeret, si verus vsusfru[sect. 38]ctus non esset, aut aliter exprimeretur a iure: & tamen saepe, & simpliciter vsusfructus vocatur is, qui in bonis aduentiis filiorum, a lege parentibus defertur: l. cum oportet. C. de bonis quae liberis. l. 1. & 2. C. de bonis maternis. §. igitur liberi vestri. Institut. per quas personas nobis acquiritur. l. 5. 6. & 7. tit. 17. part. 4. ex quibus iuribus, vt indubitatum id admittunt Pinellus, Molina, & Ioannes Garsia vbi supra. Antonius Gomez, in l. 6. Tauri, n. 12. & 13. Matienco in l. 9. tit. 1. glos. 1. in fin. & in l. 4. tit. 3. glos. 3. & 4. lib. 5. nouae recopil. Rojas in epitome successionum, cap. 29. num. 23. & seq.Ioannes Guttierrez. practic. lib. 2. quaest. 40. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana. 156. Aluarus Valascus consultat. 69. Caldas Pereira in l. si curatorem habens verbo, laesis. n. 110. & seqq. Cephalus in cons. 467. num. 82. lib. 4. Hieronymus Gabriel, in cons. 162. per totum, lib. 2. Bursatus in cons. 133. num. 61. lib. 2. Petrus Surdus in cons. 116. num. 3. & seqq. lib. 1. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 51. num. 2. vol. 1. Nec sustineri potest solutio, quam ad dictas leges ad[sect. 39]ducit Mendez. vbi supra, dict. 2. par. num. 110. quod intelligi debeant, non de vero & proprio vsufructu, sed de commoditate tantum, quae lato modo vsusfructus appellari solet. Nam id falsum esse, satis constat ex eo, quod inter vsumfructum, seu ius vsusfructus, & com[sect. 40]moditatem, maximam esse differentiam aperte probauimus ad finem huius libri, in explicat. l. vlt. C. de vsufructu. vbi adnotauimus alia, quibus communis (quam defendimus) non mediocriter comprobatur; & in explicat. ad text. in § finitur. Institut. de vsufructu. & pro nunc, sic in terminis obseruauit (vbi refert alios) Ioannes Cephal. in cons. 157. num. 6. in fin. & num. 7. lib. 2. & quia verbum vsusfructus, quod in iuribus superius adductis saepe repetitum est, intelligendum est potius, & accipiendum vere & proprie pro vsufructu vero competenti patri in bonis aduentitiis filiorum, quam improprie, pro commoditate, siue facultate fructuum perci[sect. 41]piendorum. Verba enim, quae in lege, statuto, aut alia dispositione proferuntur, non sunt improprianda, sed proprie & stricte, atque in potiori significatu accipienda: vti scribunt, & latius comprobant Decius in cons. 276. In causa quae Lucae. num. 9. Rolandus in cons. 44. num. 13. & in cons. 68. num. 15. vol. 3. Cephalus in cons. 82. num. 12. lib. 1. & in cons. 303. num. 66. & in cons. 405. num. 24. lib. 3. Hyppolitus Riminaldus in cons. 454. num. 22. lib. 4. Marcus Antonius Eugenius in cons. 18. num. 15. & in cons. 48. num. 2. Ioannes Franciscus de Ponte in cons.[sect. 42] 30. num. 42. & in terminis nostris, quod verbum vsusfructus, in quacumque dispositione, proprie significet plenum, verum, & integrum vsumfructum, nonnullis fundamentis ostendit Antonius Galeatius Maluassia in cons. 49. num. 7. in fine. & num. 8. & 9. lib. 1. Denique, nam licet verum sit, quod patria potestas[sect. 43] morte dissoluitur, per textum in princ. Institut. Quibus modis ius patriae potestatis soluitur. l. si ita, ff. quando dies legati cedat, Caius, lib. 1. Instit. tit. 6. Vlpianus in fragmentis. tit. 10. vers. morte. & tit. 23. Iulius Paulus lib. 2. sententiarum, tit. 25. Menochius in cons. 151. num. 10. lib 2. Antonius Pichardus. in dict. princ. quibus modis ius patriae potestatis soluitur. num. 1. tamen vsusfructus patri quaesitus viuo filio in bonis aduentitiis, non finitur mortuo illo, sed durat in ita patris, etiam post mortem filij.[sect. 44] l. 4. C. de bonis quae liberis. l. vlt. C. ad Tertyllianum. l. vlt. in fin. C. communia de success. Quia patria potestas,[sect. 45] quae ad adquisitionem vsusfructus aduentitiorum requiritur, sufficit si tempore acquisitionis interueniat, & postquam semel est operata effectum, quamuis cesset, & finiatur, non extinguitur vsusfructus semel quaesitus: vt vtrumque post glossam, Baldum, & alios antiquos ibi relatos, probarunt Antonius Gomez, in l. 6. Tauri n. 11. & in l. 48. num. 5. vers. nec obstat praedictis. Pinellus 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 39. & 42. Menchaca de success. progress. lib. 1. §. 1. num. 38. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. num. 20. & lib. 2. cap. 9. num. 24. Ioannes Guttierrez. pract. lib. 3. quaest 78. n. 3. & in repet, ad text, in §. sui, de haeredum qualitate & differentia. num. 24. & 26. Matienco, in l. 9. tit. 1. lib. 5. nouae collect. regiae, gloss. 1. num. 6. & his non relatis, Azeuedius ibi num. 1. in fin. Sfortia Oddi in cons. 51. num. 4. lib. 1. Petrus Surdus in cons. 116. num. 46. & 47.[sect. 46] lib. 1. hoc autem proprium est, & peculiare proprij & veri vsusfructus formalis, quod morte finiatur, iuxta textum. in §. finitur. de vsufructu, cum aliis vulgatis. Non autem solius commoditatis, quae respicit personam illius, qui habet ius ipsum principale, l. necessario. §. finali. ff. de periculo, & commodo rei venditae, & infra alio capite plenius dicetur: ergo si pater haberet solam commoditatem, extingui deberet illa mortuo filio, & penes ipsum patrem non duraret. Nec satisfacit solutio Mendez Lusitani dict. 2. part.[sect. 47] leg. cum oportet, num. 109. nam dato pro vero, quod in d.l. 4. C. de bonis quae liberis, nouiter concessus fuerit patri vsusfructus, quandiu pater ipse viuat: videbatur enim cessante patria potestate, quod cessare deberet etiam vsusfructus, qui ratione patriae potestatis conceditur, vt ipse dicit, & tamen contrarium nouiter deciditur in eo textu. Adhuc tamen si verum amamus, fa[sect. 48]tendum erit, militare, & fortiter adstringere illius legis, & similium iurium decisionem, (quantumuis illa noua sit) lex enim illa, quae patri per tempus vitae vsumfructum aduentitiorum concedit, non tantum pro vita filij; certa est alia lege, verum vsumfructum concessum fuisse patri, non solam commoditatem; alias enim non decideret id, quod commoditati tantum vsusfructus repugnaret, aut decidendi contrarium, aliquam rationem exprimeret. Ex quibus communis sententia fortius, & melius, quam adhuc, remanet comprobata. Secundo & principaliter constituendum est, vsusfru[sect. 49]ctus aduentitiorum materiam latissimam esse, & infinitas continere quaestiones, quae cum ex proposito hoc loco tractari non debeant: non inutile futurum erit, si lectorem fidelitate, & veritate, (omnia enim originaliter praelegimus) ad eos remittamus, qui plenius, aut distincte magis tractarunt. Idcirco de hoc vsufructu legali, & quibus casibus patri competat, vel non, aut in quibus bonis, quo tempore duret, quibus ex causis finiatur, & qualiter parentes se habere debeant circa curam & administrationem bonorum, & qualiter filiis obligati remaneant; sunt videndi ex proposito, atque originaliter, Arias Pinellus (qui caeteris omnibus elegantius atque subtilius tractat,) 1. 2. & 3. part. leg. 1. C. de bonis maternis, Antonius Gomez. in l. 48. Tauri, per totam. Matiencus, & Azeuedius, in l. 9. tit. 1. lib. 3. nouae recopil. Chassaneus in consuetud. Burgund. rub. 6. Des enfans. §. 5. per totum. Menchaca, de success. creat, lib. 1. §. 10. ad l. quoniam in prioribus. num. 234. & 235. latius de successi. progress. lib. 1. §. 1. a num. 8. cum multis seqq. Molina de Hispanorum primogeniis. lib. 1. cap. 19. a num. 18. vsque ad n. 37. Mieres, de maioratu. part. 2. quaest. 3. num. 14. Caldas Pereira, qui latissime agit, in l. si curatorem habens. verbo, laesis. ex num. 121. vsque ad num. 153. Ioannes Guttierrez. de iuramento confirmatorio. 1. part. cap. 41. a n. 10. & in repet. cap. quamuis pactum de pact. in 6. verbo, nullum ad bona paterna regressum. per totum. Ioannes Garsia tract. de expensis. cap. 10. a n. 2. & num. 45. & 46. & cap. 11. num. 11. & numer. 24. Aluarus Valascus consult. 69. per totam. Rolandus. cons. 95. a num. 43. lib. 1. Caballinus milleloquio 551. per totum. part. 2. Aldobrandinus in cons. 24. a princ. & in cons. 52. num. 15. & in cons. 65. lib. 1. Emmanuel Mendez de Castro in repetit. dict. leg. cum oportet. C. de bonis quae liberis. 2. part. de bonis aduentitiis per totam. a num. 73. vsque ad num. 140. Ludouicus Molina, e societate Iesu religiosus de iustitia & iure, tract. 2. disp. 8. Doctor Spino, in speculo, gloss. rubr. 4. part. a num. 14. sunt etiam videndae decisiones duodecim Nicolai Boe[sect. 50]rij, quibus tota fere vsusfructus aduentitiorum materia comprehenditur, decis. inquam 25. & 61. per totam, & decis. 85. 190. 193. 194. 195. 196. 197. 198. & 199. & decis. 172. Petrus Surdus, qui erudite, & vtiliter[sect. 51] loquitur in hac materia in consil. 116. fere per totum. lib. 1. Hieronym. Gabriel, in cons. 162. per totum lib. 2.[sect. 52] quod est singulare consilium, & notandum in hac materia; Borgninus Caualcanus (qui parum distincte lo[sect. 53]quitur, & inuoluta atque confusa manu de hac materia tractat) de vsufructu mulieri relicto, a numer. 179. fol. 370. vsque ad num 195. Inter alia tamen notandum[sect. 54] est, quod vsusfructus aduentitiorum patri non quaeritur, quoties bona ea lege & conditione filio donantur, aut in testamento relinquuntur, ne patri quaeratur vsusfructus eorum; nam ex prohibitione perceptionis vsusfructus, cessant omnia, quae adhuc dicta sunt: per textum in authent. excipitur. C. de bonis quae liberis. & in authent. vt liceat matri & auiae. vers. 1. collat. 8. per quae iura sic tenent glossa, & communiter omnes Doctores, ibi. & alibi saepe, quos in vnum congesserunt, & latius declararunt eorum materiam Antonius Gomez. in l. 48. Tauri, num. 10. vers. Tertio principaliter. Molina de Hispanorum primogeniis lib. 1. cap. 19. a num. 30. Mieres, de maiorat. part. 2. quaest. 3. num. 14. Menchaca de success. creat lib. 1. §. 10. ad l. quoniam in prioribus, numer. 234. & 235. & de success. progress. lib. 3. §. 26. numer. 32. Ioannes Guttierrez in dict. cap. quamuis pactum. verbo, nullum ad bona paterna regressum. a num. 18. cum seqq. Caldas Pereira, qui late agit, dict. verbo, laesis. a num. 144. vsque ad num. 148. Et vbi[sect. 55] expressa prohibitio facta non est, ex quibus coniecturis deduci, aut constare possit, vsusfructus aduentitiorum acquisitionem prohibitam fuisse patri; tradit notanter Petrus Surdus dict. cons. 116. lib. 1. num. 11. & 12. & numer. 23. & 38. & num. 54. 55. & 56. & num. 64. & 70. qui cons. 143. num. 21. lib. 1. post Hieronymum Gabrielem in cons. 118. num. 12. Beccium in cons. 97. num. 6. recte probauit, quod vsusfructus aduentitio[sect. 56]rum non queritur patri, quando constat quoquemodo, etiam ex coniecturis, de voluntate relinquentis: nedum quomodo prohibitio specifice facta fuit. Id quod[sect. 57] intelligi debet, dummodo verba talia sint, ex quibus nihil aliud, quam perceptionis vsusfructus prohibitio deduci possit; vt post Cumanum, Castrensem, Aretinum. Socinum, & alios, antea adnotauerat Molina, de primogeniis. lib. 1. cap. 19. num. 31. & ipsum non referens, Caldas dict. verbo laesis, num. 145. & alias coniecturas prohibitionis considerarunt Menchaca de success. progress. lib. 3. dict. §. 26. num. 32. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 106. fol. mihi. 79. videndus etiam lib. 4. cap. 3. num. 6. fol. 167. nec com[sect. 58]moditatem habebit pater, vsusfructus perceptione prohibita: vt cum aliis contra Angelum, recte defendit Molina, lib. 1. cap. 19. num. 33. & latius fundans Caldas dict. verbo, laesis. num. 145. vers. licet autem huiusmodi prohibitio, vsque ad num. 146. vbi argumentis contrariae; partis satisfacit: & iunge illis idem tenentes Petrum Surdum in dict. cons. 116. num. 73. lib. 1. Hieronymum Gabrielem in cons. 118. num. 12. in fin. & n. 13. lib. 1. & cons. 162. a n. 16. vsque ad n. 22. & n. 31. lib. 2. Licet autem prohibita sit patri vsusfructus acquisitio[sect. 59] per testatorem in bonis filij, non censetur ei prohibita facultas administrandi praedicta bona, etiam ex praesumpta mente testantis, quoties nulla legis, vel testatoris suspicio concurrit: & sic quoties patri vsusfructus acquisitio prohibeatur, non quia testatori, vel legi sit suspectus, sed potius pro vtilitate filij, vt filio plenius consulatur, non solum in proprietate, sed etiam in. vsufructu bonorum administratio non tollitur, quamuis vsusfructus acquisitio sit prohibita. Ita eleganter explicat Corneus in l. cum non solum. §. sin autem, in secunda. num. 3. C. de bonis quae liberis. & sequitur Cagnolus referens alios, in l. frater a fratre, num. 161. ff. de condictione indebiti. Beroius in cons. 139. vol. 2. & latius comprobans, cum aliis erudite consoluit in terminis Franciscus Bursatus in cons. 133. num. 39. & 40. & n. 56. & 57. lib. 1. vbi post Azonem, Bartolum, Baldum, Ange[sect. 60]lum, Corneum & alios, recte constituit num. 31. quod pater, quamuis in bonis filij aduentitiis non sit constitutus vsufructuarius: Attamen quando non est suspectus a testatore, vel a lege, erit in ipsis datiuus, non legitimus administrator, & sic omnia administrabit, licet ex lege, vel ex pacto, nullus ei vsusfructus quaeratur. Et confirmatur ex singulari doctrina Aretini in §. pupillus, num. 6. Institut. de inutilibus stipulationibus. vbi scripsit: quod in rebus, in quibus patri non quae[sect. 61]ritur vsusfructus, ipsi volenti, magis administratio concedenda est, quam curatori datiuo: quem refert idem Bursatus, vbi sup. numer. 57. & num. 53. & seqq. nonnullis comprobat rationibus. Contrarium tamen, praedictis non relatis, imo quod in casu, quo ex pro[sect. 62]hibitione relinquentis non acquiritur vsusfructus patri, curator dari debeat huiusmodi bonis, filio minore existente, nec pater esse possit legitimus administrator, ex Glossa, Castrensi, & Saliceto, credit verius, & plenius fundat Caldas Pereira dict. verbo laesis. n. 147. fol. 372. vbi in vers. nec in contrarium vrget textus, sic distinguit: vti colligi potest ex solutione per eundem tradita, si recte perpendatur: Quod regulariter, vbi vsusfructus acquisitio patri prohibetur per testatorem lex illum suspectum iudicat, ideo administratorem eum esse ipsi legi repugnat; caeterum quando non prohibetur illi vsusfructus acquisitio, sed ipse sponte recusat vsumfructum habere, vt in casu leg. vlt. §. sin autem in secunda. C. de bonis quae liberis. tunc neque legi, neque testatori est suspectus, & legitimam administrationem consequitur. Vnde pro vera resolutione cogitabam dici posse, inter[sect. 63] Bursatum, & Caldas nullam contrarietatem esse, eorum potius resolutiones sic declarari, & conciliari posse; Quod Caldas loquutus fuerit in terminis Saliceti, & Castrensis, hoc est, quod regulariter, cum pater priuatur vsufructu per testatorem, aufertur eidem administratio bonorum ob praesumptam suspicionem, vt per Ruinum in cons. 24. num. 8. vol. 5. & tenet etiam idem Bursatus dict. cons. 133. num. 96. qui eod. num. & num. sequenti, limitat in casu, quo loquuti sumus supra, in principio, vt non procedat, quoties patri vsusfructus acquisitio prohibetur, non quia legi, vel testatori suspectus sit, sed potius in fauorem filij, vt plenius illi consulatur non solum in proprietate, sed etiam in vsufructu: quia isto casu, licet patri vsusfructus auferatur, non tamen bonorum administratio; quia nulla legis vel testatoris sospicio concurrit; de quo duplex proponit exemplum. Primum, quando expresse dixit testator velle praedictam acquisitionem prohibere, vt plenius consultum sit filio in proprietate, & in vsufructu. Secundum, quoties pater erat incertus, vel incognitus testatori, & vsusfructus acquisitionem prohibuit, tunc enim non potuit per testatorem suspectus iudicari, & consequenter nec administratio ei debet auferri, argumento legis secundae §. voluntatem ff. soluto matrimonio, alias regulariter, administratio patri non competit, vsusfructus acquisitione prohibita. Quamuis in hoc contra tenuerit Crotus in l. frater a fratre. ff. de condictione indebiti. num. 50. sed male quidem, vti vltra relatos supra, constat ex his, quae nouissime scripsit Ioannes Franciscus de Ponte in consil. 19. num. 29. & in consil. 31. num. 3. & 4. vbi post alios secure[sect. 64] tradit: quod pater, si velit, semper erit legitimus administrator, etiam in his, in quibus ipsi non quaeritur vsusfructus, quando vsusfructus non acquiritur ex dispositione legis, secus tamen quando ex dispositione hominis; quia dum homo prohibet, videtur de patre diffidere, & durius agitur cum lege, quam cum homine, vt apud ipsum latius videri poterit. Sic tamen explicari debet, vt cum Bursato (qui ab eodem non citatur) consentiat, vt superius constituimus; nisi testator vt consuleret filio, non propter aliquam diffidentiam, aut suspicionem patris, ipsi vsusfructus acquisitionem prohiberet. Et cum vsusfructus acquisitio prohibita non est,[sect. 65] vtrum pater legitimus administrator filijfamilias minoris, & in potestate existentis, bona ipsius absque decreto alienare possit. Disputarunt plenissime Salicetus, Curtius, Iason, & alij, in l. praeses. C. de transactionibus. & post alios antiquos Tiraquel. in praefatione legis, si vnquam. C. de reuocandis donationibus. num. 28. versicul. sic quoque. Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae. rub. 6. §. 5. glossa 1. num. 14. Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de testament. verb. duas habens filias, num. 255. Natta in consil. 179. num 7. lib. 1. Couarruuias variarum. lib. 1. cap. 8. num. 5. Antonius Gomez. in l. 48. Tauri, num. 18. Pinellus 3. part. legis. 1. C. de bonis maternis. num. 21. vers. ex hac autem regula. & num. 22. & 24. & num. 30. Menchaca de successionum creatione. lib. 1. §. 10. num 80. & num. 418. & de successionum resolutione. lib. 2. §. 12. num. 17. Loriotus de consanguin. axiomate 40. Quesada diuersarum quaestionum iuris. cap. 11. num. 11. versicul. qui tamen aere alieno. Parisius in consilio. 101. num. 38. lib. 1. Rolandus in consilio 99. num. 39. lib. 1. Alciatus in responso 358. per totum. Nicol. Vigel. ff. lib. 18. par. 2. cap. 6. regula. 1. exceptione. 6. Hieronymus Gabriel in consil. 36. num. 31. lib. 1. Ioannes de Arno. in suis dialogis. dialogo 31. incipit, Pater. Ioannes Antonius Trigona singulari. 22. Villalobos, communium opinionum. litera. P. num. 63. Simoncellus. de decretis, lib. 3. titul. 8. prima inspectione. a principio, fol. mihi. 372. & 373. Mascardus. de probationibus, tomo 3. conclus. 1149. num. 18. Cephalus. in consil. 467. num. 41. lib. 4. Menochius. de arbitrariis. lib. 2. centuria. 2. casu. 171. num. 54. & in cons. 279. num. 45. libro 3. & in consilio. 442. num. 3. lib. 5. Andreas Gaill. practicarum obseruationum. lib. 2. obseruatione. 72. num. 14. Minsingerus singularium obseruationum centur 5. obseruatione 61. per totam. Iosephus Ludouicus decisione Perusina. 13. n. 11. 1. parte. Caldas Pereira in l. si curatorem habens. verbo. contractum fecisti. n. 5. vers. qui tamen aere alieno. & verbo, laesis, n. 139. Mendez de Castro in repetitione d. leg. cum oportet; 2. part. num 121. quibus omnibus attente, atque originaliter praelectis, vt de hac re plena, & clara resolutio haberi possit: ex[sect. 66] mente superiorum sequentes casus constituendi sunt; vti nonnullos distinguit Octauius Simoncellus dicto[sect. 67] tractatu de decret. lib. 3. titulo 6. inspectione 1. a principio. qui tractatu, & resolutione huius quaestionis, caeteros omnes antecellit. Sit igitur primus casus, qui communi omnium consensu probatur, (sed a Simoncello loco relato praeter[sect. 68]mittitur) quando pater legitimus filijfamilias minoris administrator, intendit alienare bona mobilia illius: quo casu decretum iudicis necessarium non est, sed libere illa alienare potest: vt testatur Iason in l. praeses. num. 5. C. de transactionibus. & tenuit Azo in summa. C. de bonis quae liberis, versic. nec puto quod in alienatione mobilium. quos sequutus est Ioachimus Minsingerus singularium obseruationum centuria 5. dicta obseruatione 61. num. 1. & vt indubitatum supponunt omnes Authores, quos superius retulimus: dumtaxat enim proponunt dubium in bonis immobilibus, nec de mobilibus aliquid dubitarunt. Secundus casus sit, quando pater legitimus admini[sect. 69]strator filij existentis in potestate, ratione vsusfructus sibi competentis, & nulla subsistente causa necessaria & legitima, intendit alienare bona immobilia ipsius: & tunc non potest; per textum in l. 1. & 2. & in l. vlt. C. de bonis matern. & in l. finali. §. ipsum autem. vers non autem. & §. sin autem aes alienum. C. de bonis quae liberis. Baldus in l. 1. sub num. 1. ff. de rebus eorum. & plenius confirmant Pinellus 3. part. leg. 1. C. de bonis maternis. ex numer. 21. vsque ad num. 25. Simoncellus vbi supra num. 2. & 3. vbi post Bartolum, Alexandrum, & Pinellum vbi sup. num. 23. recte probauit, quod is,[sect. 70] in quem pater alienauit immobilia, non poterit vitare condemnationem, nisi probet alienationem ex legitima & necessaria causa factam fuisse: & in dubio fundata erit intentio filij vendicantis rem alienatam, ex ratione adducta per Pinellum, dict. num. 13. Et in hoc secundo casu nullus Scribentium dissentit; omnes potius vnanimiter probarunt eum. Id quod ex relatis supra num. 65. & casu sequenti referendis, constat aperte. Hunc etiam casum probauit expresse Azo. in summa. C. de bonis quae liberis, num. 9. nec dixit patrem libere alienare aduentitia bona filiorum, (prout nonnulli putant) immo absque legitima causa non posse scripsit, vt starim dicemus; & cum iudicio aduertit Pinellus dict. 3. part. num. 21. Tertius casus sit, quando pater legitimus administra[sect. 71]tor filij in potestate existentis, necessaria aliqua ex causa, vt puta aeris alieni, aut simili alia legitima causa, bona immobilia filij absque decreto alienare contendit. Quo casu duae sunt contrariae, aut inuicem repugnantes opiniones. Salicetus enim in dict. l. praeses. C. de transactionibus: quem sequuntur nonnulli, (qui a superioribus praecitantur) quod etiam in terminis huius casus decretum iudicis necessarium sit, constanter asseruit, & eius opinionem legendo, & disputando teneri posse dixi Iason in eadem l. praeses num. 5. & Curtius Iunior, num. 15. Crotus in l. frater a fratre, num. 31. Azo vero in summa rubr. C. de bonis quae liberis, num. 9. & 11. vers. & pro conseruatione contrarium docuit, & non esse necessarium decretum, quando pater sic alienat ex necessaria causa, dixit aperte: & hanc patrem esse veriorem & magis communem, constat ex infinitis Authoribus, quos tenendo eam congesserunt Pinellus, vbi sup. n. 21. Mascardus tom. 3. dict. conclus 1149. num. 18. Ascanius Clementius tract. de patria potestate cap. 6. effectu 12. num. 6. & 10. Gaill. dict. obseruat. 72. num. 14. Minsingerus. dict. obseruat. 61. num. 2. & 3. Simoncellus dict. inspectione 1. num. 6. Iosephus Ludouicus, Rolandus, Menochius, Cephalus, Couaruuias, Caldas Pereira, & alij relati sup. num. 65. Ioannes Antonius Trigona singulari 22. vbi iuribus & rationibus contrariae partis satisfacit, Pinellus etiam loco saepe relato, num. 22. & 23. & sic haec opinio ita communi Scribentium placito recepta est, vt contraria obtinere non possit. Quartus casus sit, quando pater tutor aut curator est[sect. 72] filij emancipati; quo casu si res immobiles filij alienare velit, requiritur necessario iudicis decretum cum debita causae cognitione, & alias solennitates tenetur ipse obseruare, quibus alij tutores, aut curatores adstringuntur: per textum in l. si pupillorum. §. si pater, ff. de rebus eorum. & in l. cum emancipatis. C. de praediis minorum. & sic obseruant Bartolus, Baldus, Alexander, Paulus Ioannes Baptista Caccialupus, & Menochius, quos ita tenendo congessit Simoncellus, dicta inspectione prima. num. 1. & vltra eum latius comprobant Quesada, diuersarum quaestionum Iuris cap. 11. num. 11. versiculo, quod si pater tutor sit. Rolandus dicto cons. 99. num. 39. Caldas Pereira in dicta l. si curatorem habens. verbo. laesis, num. 139. vers. caeterum si pater non legitimam. Caualcanus de tutore & curatore, num. 29. Andreas Gaill. dicta obseruatione 72. num. 14. & 15. libro secundo. Quintus casus est ad declarationem praecedentium[sect. 78] necessarius, scilicet, cum alienatio rite facta non fuerit, & iuxta ea, quae; casibus praecedentibus resoluta sunt; vtrum filius viuo patre rescindere possit alienationem aduentitiorum ab ipso patre factam, & agere etiam contra tertios possessores, & an in bonis alienatis concedatur hypotheca contra bona patris? In quo amplius non insisto, scio enim hac de re plene actum & distincte resolutum per Hyppolitum singulari finali. Nattam in consilio 214. lib. 1. Couarruu. resolutionum lib. 1. cap. 8. numer. 5. Pinellum 3. parte leg. primae. C. de bonis maternis, num. 74. & in authent. nisi tricennale. num. 44. & 45. eiusdem tituli. Aluarus Valascus consultatione 69. num. 16. & num. 23. Iosephus Ludouicus decis. 13. n. 15. & seqq. Menochius in cons. 279. num. 34. lib. 3. & commendo Iacobum Mandellum de Alba in cons. 144. a princ. lib. 1. Sextus & vltimus casus sit, cum quaeritur, vtrum ea,[sect. 74] quae superius dicta sunt, de necessaria causa, aut decreto in alienatione aduentitiorum, procedat etiam in locatione; & sic an pater legitimus administrator filij familias, possit bona illius, absque decreto locare, vel absque causa legitima? Quod tractat plene Pinellus 3. part. leg. 1. C. de bonis maternis. num. 63. & 64. & illius resolutionem sequutus est Caualcanus de vsufructu mulieri relicto. num. 176. vers. & hoc nisi esset pater qui locauit. & latius disputat Vincentius Carrocius, tractato de locato & cond. 2. gradu personarum quaest. 4. per totam fol. mihi. 65. Tertio principaliter constituendum est in hac ma[sect. 75]teria, quod de iure communi, filius aut filia per matrimonium a potestate patris non liberatur, l. inter, §. filius familias. l. marito. §. caeterum. ff. ad leg. Iuliam de adulteriis. l. 1. tit. 17. partita 4. Quod latius probantes, sic adnotarunt Tiraquellus, de legib. Connubialibus, leg. 1. num 1. & seqq. Boetius decis. 197. in princ. Palacios Rubios, Gomez Arias, Castillo, & Antonius Gomez. in l. 47. Tauri. Matienco in l. 8. tit. 1. lib. 5. glos 1. n. 1. & ibi Azeuedius num. 9. Rolandus in cons. 95. num. 47. lib. 1. Ioannes Gutierrez. in §. sui. de haeredum qualitate, num. 118. Barbosa in l. 2. §. quod si in patris, n. 1. & in l. 3. num. 6. ff. soluto matrim. Et consequenter duran[sect. 76]te patria potestate, & effectu acquirendi patri, procedit haec acquisitio vsusfructus aduentitiorum secundum ius commune: siue conseruatur vsusfructus ipsi patri, etiamsi filius vel filia, sit coniugatus, vel coniugata: vt in l. 1. & 2. C. de bonis quae liberis. & per Boerium decision. 197. n. 5. & seqq. Cephalum in cons. 423. num. 55. lib. 3. Antonium Gomez. & alios vbi sup. Pinellum 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 34. in fine. Sed vtrumque de iure huius Regni mutatum, atque innouatum est. Primum enim, filius, vel filia per matrimonium &[sect. 77] velationem, a potestate patris liberatur, & pro emancipato habetur, ex l. 47. Tauri, quae: hodie est, l. 8. tit. 1. de los casamientos. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Ex[sect. 78] quarum legum decisione maximi effectus resultant, & plures quaestiones excitari solent communiter, de quibus, & praesenti materia, sunt videndi omnino Palacios Rubios, Gomez Arias, Didacus del Castillo, Antonius Gomez, Ioannes de Matienco; & Alphonsus de Azcuedo in eisdem legibus. idem Palacios Rubios. in repet. rubr. de donat. inter. §. 43. Couarruuias in 4. de sponsalibus. 2. part. cap. 7. §. 1. num. 13. Menchac. de succes. creatione. lib. 2. § 19. num. 70. & de success. progressu. lib. 1. §. 1. a num. 25. Mieres de maiorat. 4. part. quaest. 23. n. 56. Pinellus 1. part. legis 1. C. de bonis maternis, num. 39. ad finem. Ioannes Gutierrez. in dicto §. sui. de haeredum qualitate. num. 118. & seqq. & pract. lib. 2. quaest. 9. & 10. & de iur amento confirmatorio, 1. part. cap. 41. num. 14. Villalobos, communium: litera. F. numer. 27. fol. mihi 21. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo laesis n. 138. vers. quod hodie in praxi vtilissimum est. Angulo ad leges meliorationum in l. 1. tit. 5. gloss. 5. num. 3. Ludouicus Molin. de iustitia & iure. tractat. 2. disput. 9. versic. ab hac regula excipitur. & in fine disput. vers. est tamen intelligendum. & disput. 227. vers. de iure vero. Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae. rubr. 6. §. 3. gloss. le fils ou. & gloss. sequenti. Deinde & secundo, de iure[sect. 79] huius Regni, filio vxorato & velato, statim tenetur pater vsumfructum aduentitiorum liberum dimittere, nec aliquid retinere potest: ex l. 48. Tauri, quae: hodie est l. nona. tit. primo. de los casamientos. lib. 5. nouae recop. Vbi latius declarant Authores huius Regni scribentes communiter: & ij qui numero praecedenti praecitati sunt, Menchaca de success. progressu. lib. 1. §. 1. n. 37. & 43. Molina de Hispanorum primogeniis. lib. 1. cap. 19. a n. 25. Mendez de Castro in repetitione legis, cum oportet. C. de bonis quae liberis. a n. 114. cum seqq. par. 2. & 4. part. n. 163. & 164. Didacus Perez. in l. 1. titul. 3. lib. 1. ordinamenti. Simon de Praetis. de interpretat, vltim. volunt. lib. 1. in[sect. 80]terpret. prima, solut. 4. a num. 79. folio. 142. Inter alia tamen, Cifuentes & Antonius Gomez in dicta l. 48. Tauri. num. 6. versiculo. quam legem intellige. vt certum tradiderunt, illius legis decisionem procedere etiam si filius absque consensu patris matrimonium contraxerit, & veletur: adhuc enim pater ipse tenebitur vsumfructum liberum, & integrum filio dimittere, nec aliquid habebit. Quod etiam secure admittunt Bernardus Diaz, de Luco, Alphonsus de Azeuedo, & Ioannes Gutierrez, (quorum statim mentionem faciam.) & ita tenendum erit, quicquid dubitet Palacios Rub. a superioribus relatus, & sine aliqua lege aut fundamento aduersus Antonium Gomez, & Cifuentes, immerito contrarium asserat Mendez de Castro in repetitione dictae legis. cum oportet. prima parte num. 36. fol. mihi 12. id, quod vltra omnes huius Regni scriptores, ex sequentibus aperte conuinci potest. Primo, Quia lex illa regia non requirit consensum patris, nec de hoc aliquod verbum loquitur; sed vt pater teneatur vsumfructum aduentitiorum liberum filio reddere, duntaxat vult, quod filius matrimonium contraxerit, & benedictiones Ecclesiae susceperit, vt intelligunt communiter omnes ibi. & constat ex illis verbis: (Mandamos que dea qui a delante el hijo, o hija, casandose y velandose, se ayan para fiel vsufructo de todos sus bienes. & cum non distinguat istum casum, nec nos debemus distinguere illum: ex vulgata regula leg. de pretio. ff. de pu[sect. 81]bliciana in rem actione. maxime cum generaliter loquatur, quo casu generaliter debet intelligi, & omnes casus comprehendit, etiam si maior ratio militaret in vno quam in altero: l. 1. §. quod autem ff. de aleatoribus. l. 1. §. & generaliter, ff. de legatis praestandis. l. in fraudem, ff. de militari testamento. Decius in cap. sedes. num. 11. & 12. de rescrip. & in cons. 20. num. 3. Mieres, de maioratu. 1. part. quaest. 1. num. 30. & 31. vbi refert Tiraquellum & alios plures. Cephal. in cons. 93. vbi in simili casu sic argumentatur, a num. 101. vsque ad num. 105. & in cons. 397. num. 18. lib. 3. Surdus in cons. 34. num. 3. & in cons. 132. num. 15. lib. 1. & de hac regula videndus est omnino Camill. Gallinius. de verborum significatione. lib. 10. cap. 2. per totum. & cap. 3. & 4. Deinde quia cum dicta lex[sect. 82] Regia non dicat, quod matrimonium contrahendum sit cum consensu & voluntate patris, vt vsusfructus reddi debeat per parentes filio: videtur supponere talem consensum necessarium non esse; & si necessarius foret, sine dubio id diceret: vti in alio proposito argumentantur Decius in cons. 445. 15. num. 1. Cephalus in cons. 445. num. 37. lib. 3. Tandem & vltimo, quia matrimo[sect. 83]nium contractum absque consensu patris, de iure canonico validum, & legitimum est, etiam in foro seculari: nec licentia patris requiritur, licet aliud esset de iure ciuili: vt plene comprobantes sic adnotarunt ex aliis, Couarruuias de sponsalibus, secunda parte cap. 6. in princ. num. 17. & 22. Viuius communium opinionum lit. F. fol. 49. num. 2. & sequentibus. Petrus Cenedus collectaneo 58. ad Decretales. num. 7. Ioanne Guttierrez. practicarum lib. 2. quaest. 1. num. 3. Cephalus in cons. 712. num. 2. lib. 5. Barbosa quarta part. legis. primae ff. soluto matrimonio. num. 32. & 36. & nouissime Antonius Pichardo, in principio.[sect. 84] Instit. de nuptiis, num. 6. & 11. vnde filius qui contrahendo matrimonium, vtitur permissione canonica, non debet in eo grauari: vt vsusfructus sibi non restituatur statim: argumento leg. Gracchus, C. ad leg. Iuliam de adult. & in simili, ex Abbatis & aliorum doctrina, sic argumentatur Gomez Arias in l. 49. Tauri, n. 52. & istam opinionem amplecti videtur expresse, licet quaestionem non moueat in terminis, Alph. de Azeuedo, in l. 9. tit. 1. num. 2. lib. 5. nouae recopil. dum dicit, quod hodie ex illa lege, siue pater consentiat, siue non, filius vel filia contrahendo matrimonium, totum vsumfructum habebit: & constanter tuetur eam. sed non ita fundat, Ioannes Gutierrez practicar. lib. 2. quaest. 10. num. 5. per totum. vbi refert Bernardum Diaz de Luco idem tenentem. Quarto & principaliter constituendum est in hac materia, (sic enim aperiemus, in quo pater legitimus vsufructuarius ab aliis fructuariis distet) quod pater legiti[sect. 85]mus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, satisdare non tenetur, nec de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, nec de restituendis rebus finito vsufructu, nec administrationis rationem reddere debet, nec aliis oneribus grauari: per textum in l. cum oportet. §. non autem. & in l. fin. §. sin autem. C. de bonis quae liberis. & late comprobant Ascanius Clementius tract. de patria potestate. cap. 6. effectu 12. a num. 8. cum. seq. 8. vol. tractatuum, part. 2. fol. mihi 115. Ioannes de Montesperello. in cons. 97. a princ. & num. 9. & 11. & cons. 124. num. 4. lib. 1. (alios plures num. seq. praecitabo) lex enim, quae de patre erga filios maximam confidentiam habet,[sect. 86] & praesumit illum magis diligere filios quam seipsum, & semper capere bonum consilium pro filiis, vt multis probant Tiraquellus, in praefat. si vnquam. C. de reuocandis donationibus, num. 25. Mascardus de probat. tom. 2. concl. 1154. per totam. Ascanius Clementius vbi supra, cap. 4. num. 2. & seqq. Menoch. in cons. 145. num. 50. & cons. 152. num. 63. lib. 2. Cephalus in cons. 702. n. 37. lib. 5. Bursatus in cons. 133. n. 54. 55. & 53. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 125. n. 12. lib. 1. & 286. n. 17. lib. 2. hoc onus ei remitti: quod ex dictis iuribus adnotarunt communiter glossa, Albericus, Bartolus, Baldus, Castrensis, Alexander, Corneus, & alij. & sequuntur infiniti relati per Tiraquellum vbi supra n. 19. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis n. 20. & 21. Menchaca de succes. creat. lib. 1. §. 6. num. 46. Caldas Pereira, in dict. l. si curatorem habens. verbo, laesis. num. 134. Iacobus Mandellus de Alba, in cons. 186. num. 6. lib. 2. Mendez de Castro in dict. l. cum oportet. 2. part. num. 121. & secure admittunt Antonius Gomez. in l. 48. Tauri num. 6. in fin. & n. 17. Quesada diuersarum quaest. iuris. cap. 11. num. 11. Si[sect. 87]militer, patrem legitimum administratorem, non teneri inuentarium conficere de bonis filij; vt certum, aut magis verum omnes superius adducti asseuerarunt: & Azeuedius in l. 4. tit. 1. lib. 5. nouae recopil. num. 51. Matienco in l. 2. tit. 1. eod. lib. gloss. 2. num. 10. Iacobus Cancerius variar. sol. cap. 7. de tutoribus, a num. 154. Andreas Gaill. practic. lib. 2. obseruat. 145. num. 13. & obseruat. 72. num. 15. & 16. & apud Gallos ita obseruari testatur Rupellanus, in Enchiridio iuris Galliae, pag. 365. & esse veriorem opinionem testatur Minsingerus, singul. obseruat, centur. 2. obseru. 93. Rolandus tract. de confectione inuentarij. quaest 26. num. 1. in fin. & num. 2. fol. mihi 32. vbi refert Cinum, & Baldum, huius opinionis authores; & reddit praecipuam eius rationem. Contrariam tamen sententiam, imo teneri patrem legitimum administratorem inuentarium conficere de bonis filij, & ad id compelli posse, nec recte appellari onus, inuentarij confectionem, defendunt Pinellus, vbi sup. dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 23. Menchaca de successionum creat lib. 1. §. 6. num. 46. Mendez in dict. l. cum oportet. num. 121. & cum Pinello, indistincte, & simpliciter transeunt Ioannes Garsia. de expens. & meliorat. cap. 11. num. 65. Spino in speculo. gloss. 35. de confectione inuentarij. num. 13. Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto, num. 155. fol. mihi. 351. Vbi postquam retulit Pinelli opinionem, dicit in haec verba. Quod mihi placet, maxime officio iudicis, si iudici videbitur vtile esse, & redundare in fauorem & vtilitatem filij. Iacob. Cancerius vbi sup. num. 56. qui dicit id maxime procedere, si iudici constet aliquem subesse timorem alienationis, aut dissipationis: quo casu idem admittit Minsingerus dict. obseruat. 93. num. 3. Molina vero, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 15. num. 34. in hac contrarietate, mediam viam eligit, & recte quidem: & primo numer. 33. cum iudicio reprehendit nonnullos, qui inuentarium cum bonorum descriptione confundunt, quasi idem sint. In quo errore, vltra relatos ab eo,[sect. 88] fuerunt etiam Rolandus in cons. 92. num. 20. & 21. lib. 1. Ioannes Garsia vbi sup. dict. num. 65. deinde sequutus est Cumanum, Socinum, Bertrandum, & alios, qui inuentarium, & bonorum descriptionem, vt diuersa considerant. Id quod verissimum est ex sequentibus: Pri[sect. 89]mo, quia regulariter inuentarium tutoris, haeredis, vsufructuarij, & alterius cuiuscunque administratoris, magna cum solennitate fieri debet? & multa necessaria sunt, quae in descriptione minime requiruntur: vt constat ex his, quae plene scripserunt Baeca de decima tutori praestanda. cap. 2. num. 41. & seqq. Aluarus Valascus consult. 52. per totam. Caualcanus de tutore & curatore. a num. 58. cum seqq. & num. 79. & num. 106. Minsingerus, dict. obseruat. 93. numer. 3. Rolandus de confect. inuentarij. quaest. Inuentarium tutoris, fol. mihi 144. & quaest. Postquam visum est supra. fol. 94. Spino dict. gloss. 35. de confect. inuentarij. Ludouicus Moli{ Latissime & nouissime Ioannes Guttierrez tr. de tutelis & curis. 2. par. cap. 1. per totum folio. 249. cum seq. }na, e societate Iesu religiosus, de institia & iure. tract. 2. disp. 223. & 228. Praeterea si idem essent, cur diuersis nominibus nuncuparentur; aut quare inter ea, differentia aliqua constitueretur: iuxta textum in l. si idem. C. de codicillis, siue qualiter procedere posset resolutio Doctorum quamplurium, qui dixerunt communiter, quod tutor, haeres, vel vsufructuarius, cui remissa fuit confectio inuentarij, tenetur saltem bonorum descriptionem aliquam pati: vt constat ex Baeca, de decima tutori praestanda. cap. 2. ex numer. 50. Rolando, dict. cons. 92. num. 20. lib. 1. Ioanne Gutierrez in repet, leg. nemo potest. ff. de legatis 1. num. 416. vbi ex aliis resoluit,{ Et dicto tractatu. de tutelis 2. par. d.c. 1. n. 38. } bonorum descriptionem non debere fieri cum solemnitate legis vltimae, §. sin autem. C. de iure deliberandi: ergo non sunt idem; plane si idem essent, praefata doctrina frustratoria redderetur, vt de se patet aperte. Tan[sect. 90]dem & vltimo inquit Molina, quod ad minus tenebitur pater descriptionem aliquam bonorum pati, posito, quod inuentarium solemne conficere non debeat. sic enim filio poterit esse consultum, nec bona eius occultari, aut tempore minui, & consumi continget. Et hanc distinctionem, Molina non relato tenuit etiam Caldas Pereira in dict. l. si curatorem habens, verb. laesis. num. 134. vers. ex quibus cum Speculatore: & verior atque honestior visa est Baetio, de decima tutori praestanda. cap. 4. num. 6. in fin. & videtur eam probare Minsingerus dict. obseruat. 93. num. 3. vbi dicit, quod tali casu per Notarium, in praesentia patris, & filij, & duorum amicorum, fiet descriptio bonorum filij, & hoc pro iuris & bonorum conseruatione filij: iuxta textum in l. 1. § si seruus. ff. de ventre in possessionem mittendo, Boerius etiam, & Rolandus expresse hanc concordiam probarunt: ille, in decis. 61. num. 7. iste, tract. de confect. inuentarij, quaest, 26. numer. 3. ad fin. fol. 33. vbi scripsit, quod licet verius sit, quod pater inuentarium conficere non teneatur de bonis filij, cogetur tamen pati, quod describantur bona, & de eis instrumentum publicum conficiatur: argu. l. 1. §. recte. ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, vt eueniente casu mortis patris, vel aui, facilior sit probatio & refert alios idem tenentes: &[sect. 91] teneri patrem in conscientia, facere talem descriptionem de bonis filij, vt post mortem eius constet: quae fuerint bona filij, & illi tradi possint, affirmat Ludouicus Molina, de iustitia & iure. tract. 2. dis. 219. ante finem. Sed cum pater transit ad secundas nuptias, quo casu non amittit vsumfructum, sibi quaesitum in bonis ad[sect. 92]uentitiis filiorum, nec legitimam administrationem, quam habet a lege in bonis filij, per textum in l. vlt. C. de bonis maternis. & in l. generaliter. in fin. l. foeminae. §. illud. C. de 2. nuptiis. ex quibus sic adnotarunt communiter Doctores, ibi. Bertachinus, in repertorio. 3. part. lit. P. verbo pater administrator vers. 30. incipit: Pater administrator esse non definit, Anton. Gomez. in l. 15. Tauri, num. 15. Boerius decis. 198. in princ. Pinellus in dict. l. vlt. num. 15. Parisius in cons. 29. num. 74. & 93. & 94. volum. 3. Baeca. de decima Tutori praestanda. cap. 4. num. 51. Menchaca de success. creat. lib. 2. §. 12. num. 36. Ioannes Guttierrez practic. lib. 2. quaest. 95. num. 12. Dubium est, vtrum teneatur inuentarium con[sect. 93]ficere, & de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & conseruandis, ac restituendis bonis, satisdationem praestare? & Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis. n. 75. vers. ampliatur nono. regulam generalem constituit; vt scilicet parentes transeuntes ad secundas nuptias, satisdare teneantur, ac inuentarium conficere: & allegat nonnulla iura, praecipue textum in l. hac edictali. §. is illud. C. de 2. nuptiis, quae in matre, non in patre lo[sect. 94]quuntur, sed & si in matre loquantur, adhuc Pinelli resolutio maiori distinctione, & declaratione indiget, nimis enim indistincte loquitur; provt etiam sequutus illum, nimis absolute est loquutus Ioan. de Matienco in l. 2. tit. 1. gloss. 2. num. 16. lib. 5. affirmans teneri patrem, cautionem & satisdationem praestare de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, ac reddita ratione bonis omnibus restituendis: Vnde Alphonsus de Azeuedo (qui[sect. 95] praedictorum nullam mentionem facit) in l. 4. tit. 1. lib. 5. nouae collect. regiae. a num. 48. vsq; ad num. 55. praesentem quaestionem disputat; & tandem in contraria sententia remanet; Nec teneri patrem ad secundas nuptias transeuntem, praedictam satisdationem praestare, aut inuentarium conficere, secure defendit, & esse communem opinionem affirmat. Sicuti affirmarunt etiam, Ioannes Nicol. in l. generaliter, num. 163. C. de 2. nupt. Villalobos in aerario communium opinionum, lit. B. num. 47. Id quod intelligi debet, duntaxat procedere in bonis immobilibus, in quibus pater a praedictis oneribus liberatur, (vt ipse dicit (in quibus etiam, vltra eum & omnes animaduerto, admittendam esse declarationem tra[sect. 96]ditam supra a num. 90. vt quamuis pater non teneatur satisdare, nec inuentarium conficere, possit tamen ad instantiam filiorum, siue ex officio iudicis compelli, vt descriptionem bonorum faciat etiam immobilium; ex ratione adducta in praecedenti quaestione. Vt post mortem patris constare possit apertius, quae fuerint bona filij, vel aduentitia, vel ex priori matrimonio prouenientia, quae reseruari debuerunt. Idque ex regula generali, quam ex Bald. in cons. 137. vol. 1. Cumano in cons. 88. & aliis, Colligit Molina de Hispan. primog. lib. 1. cap. 15. n. 28. quod is qui satisdationem non potest exigere, bonorum[sect. 97] descriptionem petere potest. Quae fortius debet habere locum in nostro casu, vbi pater transit ad secundas nuptias, quam in praecedenti, quo loquuti sumus in patre legitimo administratore, & vsufructuario bonorum aduentitiorum filij, qui secundo non nupsit, & tamen tenetur bonorum descriptionem pati, etsi inuentarium conficere non debeat. Quod si bona sint mobilia, quae reseruari debent filiis prioris matrimonij, tunc pater ad secundas transiens[sect. 98] nuptias, praedictam cautionem, & satisdationem praestare, inuentarium conficere, & caetera facere debet, ad quae mater adstringitur in dict. l. hac edictali. §. is illud. C. de secundis nuptiis. & sic, quoad bona mobilia aequiparantur maritus, & vxor secundo nubentes. Quod sentit expresse Alphonsus de Azeuedo in dict. l. 4. tit. 1. lib. 5. num. 52. dum dicit bonorum mobilium, saltem memoriam, & aestimationem fieri debere; vt sciatur quae bona erant, & cuius aestimationis & valoris: & in terminis admittit Anton. Gomez in l. 15. Tauri num. 5. in princ. quatenus recte intelligit, decisionem textus, in dict. §. is illud. dum loquitur de bonis mobilibus, sic procedere in patre, sicut in matre: & post Bartolum & alios prius docuit Gregorius Lopez, (quem ipsi non referunt) in l. 26. tit. 13. partu. 5. verb. fincan a sus hijos. in fine glos. versic. & adde ad praedicta. Tenebitur etiam pater legitimus administrator, vel[sect. 99] qui secundo nupsit, inuentarium conficere solenne de bonis filij, si ipsius filij bona dilapidaret. Secundum Azeuedium, vbi sup. dict. num. 52. vbi allegat solum Boerium, decis. 61. qui re vera male allegatur ad id, dicit enim totum contrarium, atque ex sententia Bartoli, Alexandri, Castrensis, Angeli & aliorum resoluit, verius & aequius esse, vt patri alienanti, dissipanti, aut male administranti bona filij, eorumdem bonorum administratio auferatur: & consequenter, quod talis pater dilapidans bona filij ab administratione remoueri debeat, nec audiendus sit, etiam si velit cauere, aut inuentarium conficere, quia cautio, siue inuentarium, ius liberorum non redderet tutum. Vt post Alexandrum, & alios, rectius considerarunt (sed illorum nullam mentionem facit Azeuedius) Arias Pinellus. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis. num. 36. & num. 38. Ascanius Clementius. tract. de patria potestate. cap. 6. effectu. 12. num. 14. Franciscus Bursatus in cons. 133. num. 56. lib. 2. Petrus Surdus erudite comprobans in cons. 116. num. 24. & num. 48. lib. 1. Quod autem patri dissipanti bona filij, eorum administratio auferenda sit; Recepta est, & communis Doctorum sententia: vti vltra praedictos ex multis aliis tenent Chassaneus in consuetudin. Burgund. rubric. 6. Des enfans. §. 5. gloss. & legitime administratur. num. 1. fol. mihi. 218. Pinellus. dict. 2. part. num. 33. vers. sed etiam cessante dolo si pater dissipet; & 3. part. n. 74. Rodericus Iuarez. allegatione. 4. Boeca, de decima tutori praestanda: cap. 4. num. 8. Molina de Hispanorum primogeniis. lib. 1. cap. 16. num. 7. Mendez de Castro, in repetitione dictae leg. cum oportet. 2. part. num. 131. vers. Cui addatis casum alium. Barbosa in l. si constante. in princ. num. 41. ff. soluto matrimonio. Molina de iustitia & iure tract. 2. disputatione 228. vers. item si pater dilapadet bona aduentitia filij. Imo & vsufructu priuari debet pater, quando illi[sect. 100] aufertur administratio bonorum, secundum Castrensem, num. 4. & Alexandrum, num. 6. in l. Imperator. ff. ad Trebellianum. quos alios referentes, sequuti sunt Boerius decisione 61. num. 17. Mendez vbi sup. dict. num. 131.Molina dict. disput. 228. ac vere pro illis considerari potest primo, id quod in aliis vsufructuariis statutum esse, capitibus seqq. huius libri, latius demonstrauimus. Quate[sect. 101]nus communi Doctorum sententia receptum est, quod vsufructuarius, si non vtatur, & fruatur arbitrio boni viri, aut dissipet res, in quibus vsumfructum habet, aufertur ei ius vsusfructus, & expelli potest per proprietarium. Et habens vtile dominium alicuius rei, non[sect. 102] vsumfructum solum, sicut pater, priuatur illa, si male se gesserit circa rem. Vassallus etiam, qui male vtitur[sect. 103] re feudali, & male tractat feudum, priuatur illo: & conductor, qui male versatus fuerit circa rem conductam, priuatur ea. Et vt generaliter dicam, qui iure sibi com[sect. 104]petenti abutitur, priuatur illo: vt dicta omnia, multis comprobantes, sic anotarunt. & infinita congesserunt[sect. 105] Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae. rubric. 4. §. 6. glossa vltim. a num. 6. fol. mihi. 156. Barbatia in cons. 36. a num. 12. lib. 2. Afflictis decis. 265. a num. 72. Rolandus in cons. 49. num. 19. & num. 21. lib. 2. Baeca de inope debitore. cap. 15. a num. 26. & de decima tutori praestanda. cap. 13. a num. 1. cum multis seqq. Menochius de arbitrariis lib. 2. centuria. 1. caesu. 78. per totum. Quod attinet vero ad matrem, vtrum ipsa praedictam[sect. 106] satisdationem praestare teneatur, ac inuentarium conficere, cum ad secundas transit nuptias? tractat Azeuedius in dict. l. 4. tit. 1. lib. 5. nouae recopilationis. num. 53. & 54. & dubitationem diluit textus in dict. l. hac edictali. §. is illud. C. de 2. nupt. Dicit enim, quod si lucra ex priori matrimonio prouenientia, quae reseruari debent, consistunt in bonis immobilibus, non est opus cautione: quod declarat Azeuedus vbi sup. si modo mulier soluendo sit, & idonea, ita vt filiorum ius securum esse possit. Cui addo; quod etiam in hoc casu, ad petitionem filiorum, vel ex officio iudicis, tenetur mater bonorum descriptionem facere, ne bona aliquando occultari possint: Ex his, quae in parte superius resoluimus, & dictis per Boerium decis. 61. num. 22. Quod si in rebus mobilibus lucra consistant, cautionem idoneam tenetur mater praestare, de ipsis rebus, aut earum aestimatione, aut si non potest cauere, possessio conceditur liberis cauentibus de praestando vsufructu matri, qui interim ex rebus percipietur, & neutro cauente, potior est conditio matris, vt declarant communiter glossa, Bartolus, Salicetus, & omnes; & ex communi Antonius Gomez. in l. 15. Tauri. num. 5. in princ. Procedunt autem, quae: huc vsque dicta sunt, vt pater non teneatur satisdare, nec inuentarium conficere, nec administrationis rationem reddere, quando pater bona filij, tanquam pater & legitimus administrator ratione patriae potestatis administrat: secus tamen dicendum[sect. 107] erit, cum pater administrat bona filij emancipati, aut filij in potestate, quorum vsumfructum non habet, tunc enim tenetur filio rationem de gestis, & administratis reddere, cauere, ac alia onera subire, provt quilibet alius administrator. vt post Bartolum, Castrensem, Socinum, Aretinum, & alios, plene probarunt Craueta in consil. 218. num. 3. Decius in consil. 110. col. final. Rolandus in cons. 49. num. 13. lib. 1. Parisius in cons. 89. col. 3. vol. 1. Cephal. in consil. 363. num. 9. lib. 3. & in consil. 466. num. 11. lib. 4. & in cons. 678. num. 26. lib. 5. Bursatus in cons. 133. num. 32. lib. 2. & his non relatis, Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 27. & 29. Ioannes Guttierrez, qui ad propositum dicit nonnulla vtilia, de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 4. num. 19. & seqq. & cap. 41. num. 12. Caldas in l. si curatorem habens, verbo, laesis, num. 134. quibus consequens est dicere, quod in[sect. 108] hac specie, inuentarium etiam conficere pater compellatur: quod tacite praesentiunt superius relati: & expresse Caldas Pereira (qui vtiliter loquitur, & hanc resolutionem legibus huius Regni applicat) dicto verbo, laesis, num. 138. per totum. Probatúrque efficaci ratione, quia cum pater teneatur rationem administrationis reddere, & inuentarium etiam conficere debebit: Nam in[sect. 109]uentarij confectio eos tangit, qui rationem reddere tenentur; vt ex l. tutor qui repertorium ff. de administratione tutorum, adnotauit Bartolus ibi. & ex l. cum tale, §. 1. ff. de conditionibus & demonstrationibus. Paulus ibidem, & ex aliis, Plotus de in litem iurando, §. 4. num. 85. Pinellus dict. 2. part. num. 21. Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. 11. num. 11. vers. & valet argumentum. Rolandus dict. cons. 49. num. 13. procedunt etiam superiora (vt diximus) in patre legitimo administratore filij in potestate constituti, nec habebunt locum in patre nudo administratore, vel vt loquar magis specifice, in patre tutore, vel curatore filij emancipati. Quod vt distinctione & claritate percipiatur, animaduerto; Quod pater ex[sect. 110] legis dispositione, legitimus est tutor filij emancipati: filij autem in potestate constituti est legitimus administrator: l. si superstite, vbi sic notarunt Doctores communiter, C. de dolo. §. 1. Institut. de legitima parentum tutela. §. 1. de fiduciaria tutela. l. 10. tit. 16. partit. 6. & communem resolutionem agnoscunt Iason in l. si infanti. n. 8. C. de iure deliberandi. & in l. praeses, num. 3. C. de transact. Bertachin. In repert. 3. part. litera. P. verb. pater tutor. Tiraquel. in praefatione leg. si vnquam. C. de reuocandis donationibus, num. 30. Baeca. de decima tutori praestanda, cap. 4. num. 17. & 28. & 79. Bursatus in cons. 133. num. 27. lib. 2. Caldas Pereira, qui non refert praedictos, in dict. l. si curatorem habens verbo. laesis, num. 138. vers. pater[sect. 111] autem. Nec definit esse tutor filij emancipati pater, licet ad secundas conuolauerit nuptias, l. generaliter, & ibi notat Angelus C. de secund. nupt. l. 4. tit. 7. lib. 3. fori. Baldus in authentic. eisdem poenis, num. 8. C. de 2. nuptiis. Boerius, decis. 266. num. 2. Chassaneus, & alij relati per Baecam de decima tutori praestanda, cap. 4. num. 51. Bertachinus, vbi supra, dicta litera P. vers. pater tutor. Pater[sect. 112] igitur, qui tutor, aut curator sit filij emancipati, quod inuentarium conficere, administrationis rationem reddere, & reliqua facere teneatur: ad quae alij tutores, vel curatores adstringuntur, ac bona eiusdem pro administratione tacite obligentur, docuerunt Baldus, & alij Doctores in dict. l. si superstite. C. de dolo. Iason in dicta l. praeses. num. 3. C. de transactionibus, & aliis relatis, Tiraquellus in praefatione legis, si vnquam, C. de reuocandis donationibus, num. 29. Bertachinus dicta 3. part. verbo, pater tutor. vers. 3. Baeca de decima tutori praestanda, cap. 4. n. 6. 7. & 8. Caldas Pereira dict. verb. laesis, num. 138. Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. 11. num. 11. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 41. n. 13. Aufrerius, in apostilla ad Capellam Tholosanam decis. 105. in fine, Emmanuel Soarez in communibus, verbo, pater, num. 41. Caualcanus de tutore & curatore, num. 291. fol. mihi 162. Bursatus in cons. 133. num. 31. lib. 2. Caballinus milleloquio. 552. num. 1. part. 2. Ascanius Clementius tract. de patria potestate cap. 6. effect. 14. num. 23. & 24. per totum. qui habetur 8. vol. tract. part. 2. fol. mihi 117. Sed quia praedicti Doctores non satis explicarunt, vtrum pater ipse, qui ita generaliter caeteris tutoribus aequiparatur, & eorum oneribus grauatur, (vt ipsi vnanimiter agnoscunt) si tutor sit, vel curator filij emancipati, aut nepotis eius, satisdare teneatur, idque necessarium est. Latius aliquantulum, & distincte magis, quam ipsi tradunt explicare studui, & pro vera resolutione praemitto, quod mater tutrix filiorum, inuenta[sect. 113]rium conficere, satisdare, rationem administrationis reddere, & reliqua facere tenetur, quibus alij tutores grauantur. Id quod ex aliis multis resoluunt Pinellus, 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis num. 28. Bueca de decima tutori praestanda, cap. 4. num. 41. Caldas in dict. l. si curatorem habens, verbo, laesis, num. 139. Quesada dict. cap. 11. num. 11. in fine. Caualcanus de tutore & curatore, num. 24. Spino in speculo glos. 29. de tutoribus, num. 35. & expresse probatur in l. 9. titul. 16. part. 6. in illis verbis: Mas si los huerfanos, solo que sea buena muger e de recabdo, pero deue dar e facer a los mocos primeramente tal seguranca: &[sect. 114] iterum verbis sequentibus. Legitimus etiam tutor, satisdare tenetur, l. legitimos ff. de legitimis tutoribus, §. 1. Institut. de satisdatione tutorum. dict. l. 9. tit. 16. partit. 6. vbi Gregorius Lopez, verbo, fiadores, & Pinel. & reliqui[sect. 115] superius praecitati. Pater tamen legitimus tutor filij emancipati, aut nepotis eius, an teneatur satisdare, nulla lege decisum extat. Corneus autem in l. cum oportet, §. sed cum tacitas, C. de bonis quae liberis, Crotus in l. frater a fratre, num. 56. ff. de condictione indebiti. Pinel. dict. 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 27. Caldas, Tiraquellus, Emmanuel Soarez, Caualcanus, Aufrerius, Bursatus, & alij relati supra num. 112. velut expresse sentiunt, patrem tutorem satisdare teneri. Dicunt enim, quod pater filiorum tutor cauet, & alia onera tutorum subit. Quod idem, solo Pinello relato scribit Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio. 1. part. cap. 41. n. 13. Baeca de decima tutori praestanda. cap. 4. num. 6. qui cap. 2. num. 78. eiusdem tractatus, in hac quaestione nihil resoluit; sed dumtaxat se remittit ad Salicetum in l. 3. cap. de tutore, & curatore qui satis non dedit. Albericum in rubr. eiusdem tit. & glossam in l. 9. tit. 16. partit. 6. quo loco Gregorius Lopez, verbo, fiadores, refert Salicetum vbi supra dicentem, quod pater causa cognita satisdat, non alias: & Albericum in dict. rubr. num. 1. vbi pro, & contra argumentatur; & tandem resoluit quaestionem in haec verba: Puto considerandum, quod si patrimonium filij sit amplum, & persona patris indigens, & suspecta teneatur satisdare, alias non; vt colligitur ex dict. l. legitimos, §. 1. & 2. Et hanc doctrinam videtur approbare Gregorius[sect. 116] Lopez vbi supra. dum simpliciter vlterius progreditur, nec aliquid amplius dicit. Referens enim aliquid simpliciter, nec approbans, nec reprobans, approbare videtur illud: vt ex glossa & Tiraquello adnotauit Ioann. Guttier. in repetitione legis, nemo potest. ff. de legatis 1. num. 270. & confirmatur ex his, quae scripserunt Peralta in l. si quis in principio testam. num. 56. fol. mihi 391. Tiberius Decianus, tractatuum criminalium lib. 3. cap. 9. in fine. & esse tutiorem Alberici, & Saliceti opinionem, vt pater nonnisi causa cognita satisdet, agnoscit expresse Quesada, quem nullus refert, diuersarum quaestionum iuris cap. 11. num. 11. quam etiam ego verissimam existimo; si modo iudex in cognitione causae multa inquirat, & perscrutetur, ex quibus scire possit, qua via magis consultum possit, & debeat esse filio: quod inspectis moribus, conditione patris, & eius substantia, amplitudine patrimonij filij, & aliis similibus, facile sibi constare poterit: vt iuxta necessitatem casus occurrentis, patrem ab onere satisdationis excuset, vel adstringat: Nam cum certum quid in hoc statui non possit, arbitrio iudicis totum relinquendum est: ex dictis per Tiraquel. in l. si vnquam. C. de reuocand. donation. verb. omnia, vel partem aliquam, num. 27. 28. & seqq. & sic debent intelligi, quae in nostro casu resoluunt Emmanuel Suarez. in thesauro receptarum sententiar. in verb. pater, sub num. 41. Ascanius Clement. tract. de patria potestate cap. 6. effectu 14. num. 24. in si. qui dicunt communem esse sententiam, vt pater cauere teneatur. Vnde non possum non mirari, Doctorem Spino, in speculo testament. glossa. 29. de tutoribus. num. 35. primum in hac[sect. 117] quaestione, eorum authorum, quos superius retulimus, nullam mentionem fecisse. Cum tamen de hac re disputationem instituerit. Secundo ita generaliter, & absque aliqua lege aut ratione constituisse, patrem tutorem, etiam diuitem, a satisdatione non excusari, cum hoc casu Alberici, & Saliceti authoritate contrarium probari possit, vt supra vidimus. De aliis autem vsufructuariis circa cautionem quid statuendum sit, capitibus sequentibus huius libri plene demonstrabimus. Sufficiat nunc, de patre legitimo administratore, & vsufructuario bonorum aduentitiorum filij, plenius, & distincte magis quam adhuc egisse. His tamen addendum censemus vnum, quod ex superioribus deduci valea, & in[sect. 118] praxi vtilissimum esse potest. Quod cum pater ex legis dispositione legitimus sit administrator bonorum filij, & eorum vsumfructum habeat, nec inuentarium solenne conficere debeat, vt dictum est, non censetur cum illis in societate viuere, aut durare, & consequenter non tenetur lucra cum illis communicare, etsi non facto inuentario bona simul possederit: & magna lucra acquisierit. Quod in terminis recte adnotauit Palacios Rubios in repetitione rubricae de donationibus inter. §. 62. num. 31. qui commendat, & in facti contingentia sic iudicasse dicit. Et confirmari potest ex eo, quod quamuis[sect. 119] societas non solum contrahatur expresse per pactum, aut stipulationem: iuxta textum in l. 4. ff. pro socio. cum concordantibus adductis per Rolandum in consil. 91. num. 24. lib. 1. Hyppolitum Riminaldum in consil. 280. num. 1. & 2. volum. tertio. Tiberium Decianum in cons. 97. num. 3. volumin. secundo. Sed etiam tacite, tacito consensu, signis, factis, vel aliter declarato: vt contendit Franciscus Connanus commentariorum iuris lib. 7. cap. 13. num. 1. Rolandus dicto cons. 91. num. 26. Craueta in cons. 26. num. 5. Cephalus in cons. 340. num. 6. li. 3. Riminaldus Senior in cons. 605. n. 13. volumin. 4. Tiberius Decianus in cons. 36. num. 4. & num. 25. & 26. volumin. 1. vt puta cum sociorum haeredes durant in opera[sect. 120] societatis, & fratres, aut nepos cum patruo, diu simul habitant, & nulla vnquam inter se reddita ratione, omnia bona retinent communia, Quo casu tacita societas censetur inter eos contracta: vt post Bartolum, Alexandrum, Baldum, & alios multos, late probant Tobias Nonius in cons. 64. num. 10. Cephalus in cons. 247. n. 2. lib. 2. Menochius in cons. 12. num. 1. lib. 1. & in cons. 121. num. 103. lib. 2. Hyppolitus Riminaldus in cons. 280. n. 19. volumin. 3. Et in hoc Regno, quo inter coniuges, omnia bona constante matrimonio acquisita communicantur: Et altero eorum mortuo, bonis simul remanentibus, &[sect. 121] non diuisis, inter haeredes coniugis praemortui, & coniugem superstitem tacita societas contracta censetur, vt lucrorum & damnorum communicatio fieri debeat: provt latius fundantes sic tenent Palacios Rubios in repetitione rubricae. de donationibus inter. §. 62. num. 25.. Gregorius Lopez. in l. 20. tit. 8. partit. 5. glossa magna, prope finem. Aluarus Valascus consultatione 63. n. 11. Aquibus tamen dissentit Matienco in l. 2. tit. 9. lib. 5. nouae recopilationis. gloss. 1. num. 13. & seqq. qui latius videndus est:[sect. 122] & Alphonsus de Azeuedo ibi num. 15. & societas tacita, quando, siue ex quibus coniecturis contracta, aut continuata videatur, tam inter minores, quam inter maiores, vt lucrorum & damnorum communicatio fieri debeat, plenissime tractant, nec aliquid intactum relinquunt, Aluarus Valascus consultatione. 63. a num. 8. Rolandus in cons. 91. lib. 1. Menochius videndus omnino in cons. 12. per totum lib. 1. & in cons. 121. per totum lib. 2. & praesumptionum lib. 3. praesumptione 57. per totam. & vide praesumption. 56. Cephalus in cons. 247. per totum. lib. 2. & in cons. 483. per totum, lib. 4. Hyppolitus Riminald. in cons. 280. volumine 3. Tiberius Decianus in cons. 36. volum. 1. & in cons. 85. volum. 2. Vbi num. 5. & dicto cons. 36. num. 35. Tria copulatiue requirit, vt socie[sect. 123]tas tacite contracta, seu continuata censeatur: Menoch. etiam dicto cons. 121. num. 103. lib. 2. & Riminaldus dict. cons. 280. num. 19. volum. 3. Pedrocha Brixensis in cons. 27. num. 42. lib. 1. qui per totum cons. multa congerit in hac materia necessaria; & Aldobrandinus in cons. 116. a n. 2. lib. 1. Ad rem igitur deueniendo, quamuis societas tacite contrahatur, & continuetur (vt dictum est) in patre legitimo administratore bonorum filij, haec tacita societas constitui aut considerari non debet: nam cum[sect. 124] subsit alia ratio, quam societatis contractae, nempe legalis administrationis, illa attendenda est, vt societas contracta seu continuata non censeatur: vt aduertit Palacios Rubios vbi supra, & post alios Cephal. in cons. 247. n. 21. lib. 2. & faciunt adducta per Decium in cons. 446. num. 2. Alexandrum in cons. 132. num. 8. lib. 5. Socinum in cons. 113. lib. 4. # 4 CAPVT IV. De definitione vsusfructus, & prima dubitandi ratione aduersus eam, vbi bonorum paraphernalium, & eorum, quae aestimata in dotem dantur, nonnulla dicuntur; & alia plura, quae in praxi quotidiana sunt, remissiue traduntur: dominium rerum dotalium, dum constat matrimonium, vxoris ne sit, an mariti, dilucide, & distincte magis, quam adhuc explicatur; & nonnulla noue adnotata per Authorem, cum singulari simul, & necessaria quarundam rerum explicatione in medium proponuntur: demum in quaestione superiori, Martini sententia quae a multis probata est, per Authorem defenditur, & iis quae nouissime scripserunt quamplures Authores nota adiicitur, nouéque & subtiliter respondetur per eundem. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus definitio traditur, & plenissime explicatur, remissiué. -  2 Definitio omnis periculosa in iure. -  3 Definitio debet conuerti cum suo definito, ita vt alteri rei, quam definitae non conueniat. -  4 Contra definitionem vsusfructus prima dubitandi ratio proponitur. -  5 De marito ad vsufructuarium, & é contra, validum argumentum fieri non potest. -  6 Maritus in rebus dotalibus, fortius & potentius ius habet, quam fructuarius in re fructuaria. -  7 Dotalium rerum, quae aestimatae in dotem dantur dominium in maritum transit, ipséque effectus dominus, ad libitum de illis disponere potest. -  8 Ioannes Cephalus, in consil. 532. num. 9. lib. 4. noue, & vere confutatus per Authorem. -  9 AEstimatio rerum dotalium efficit vt omne lucrum, aut damnum constante matrimonio in rebus aestimatis contingens, mariti sit, & non vxoris. -  10 Efficit etiam, vt sola aestimatio, siue pretium in obligatione sit, & inde soluto matrimonio aestimatio tantum peti, & solui potest. -  11 Maritus, quando habeat electionem in casu dotis restituendae, reddendi res dotales, vel earum aestimationem, etiam cum res aestimatae in dotem datae sunt, remissiue. -  12 AEstimatio rerum dotalium iu dubio facit emptionem, & de nonnullis coniecturis, remissiue. -  13 Et commendatum Iacobi Mandelli de Alba, cons. 136. a num. 5. lib. 2. -  14 Dotales res, quoties in pondere, numero, vel mensura consistunt, in dominium mariti transeunt, vt possit de illis libere disponere: tenetur tamen soluto matrimonio earum aestimationem praestare, licet fuerint absque eius culpa consumptae. -  15 Maritus soluto matrimonio, vtrum teneatur aestimationem soluere rerum dotalium, quarum valor vsu, & tempore consumitur, siue minuitur. -  16 Vxor constante matrimonio, triplicis generis bona habere potest, dotalia, simplicia, & paraphernalia. -  17 Et de bonis paraphernalibus, fructibus eorum, & praxi, quoad illa de iure huius Regni obseruanda, plene actum, remissiue. -  18 Dotalium rerum, vxor ne, an maritus habeat ex lege dominium, & multis numeris sequentibus. -  19 Pro marito duae leges expenduntur. -  20 Et ad illas respondetur, explicaturque hoc numero, & sequenti. & infra a num. 36. quare maritus dotalium rerum saepe in iure dominiis nuncupetur: & vide num. 22. -  21 L. si praedium, C. de iure dotium, in fauorem mariti ponderata, illius rationi satisfactum: & solutio Larae, ab impugnatione Petri de Barbosa noue defensa per Authorem. -  22 L. doce ancillam, C. de rei vendicatione: pro marito inducitur, & Petri de Barbosa solutio, & noue, & subtiliter impugnatur per Authorem; defendíturque, dotalium rerum dominium manere penes vxorem, constante matrimonio de iure ciuili, & de iure naturali, & numeris sequentibus. -  23 Verbum, Videtur, fictionem, & improprietatem denotat. -  24 Petri de Barbosa, in quaestione superiori noua concordia, noue, & vere confutata per Authorem. -  25 Petri de Barbosa interpretatio ad textum in l. in rebus, C. de iure dot. noue, & concludenter improbata ab Authore. -  26 Vulgatum Doctorum argumentum, quod ex l. doce ancillam, C. de rei vendicatione, desumitur, minime vrgere pro marito, clare ostensum per Authorem. -  27 Legis dotalem, ff. soluto matrimonio. cum similibus, solutio traditur. -  28 L. in rebus, C. de iure dotium, quae communiter ponderatur pro marito, noue, & singulariter declaratur per Authorem, & ibidem agitur, an dominium rerum dotalium, soluto matrimonio, transiret ipso iure in mulierem de iure Digestorum. -  29 Referuntur multi Authores docentes, maritum esse verum dominum dotis, constante matrimonio. -  30 Dotis dominium, dum constat matrimonium, penes mulierem esse, multis iuribus probari, quae hoc numero, & sequentibus adducuntur. -  31 L. tertia. §. sed vtrum, ff. de minorib. quae vulgo allegatur in fauorem dominij mulieris constante matrimonio, ab impugnatione & solutione Petri de Barbosa noue defenditur. -  32 Verbum, quod ex sui natura, & proprietate praesens tempus, & non futurum denotat, ad futurum referri non debet. -  33 Verbum, est, de sui natura, veritatem & proprietatem significat. -  34 Petri de Barbosa interpretationem, ad textum in l. quamuis. ff. de iure dotium, repugnare menti illius legis, noue, & aperte ostensum per Authorem. -  35 Referuntur multi Authores asserentes, vxorem esse veram dominam dotis constante matrimonio. -  36 Et eorum opinio per Authorem probatur, & eleganter declaratur, & numeris sequentibus. -  37 L. cum in fundo. ff. de iure dot. pro resolutione Authoris optime ponderata. -  38 Dictio, quasi, impropriam significationem vocabuli, & imperfectionem dicti significat. -  39 Nicasij resolutio, in quaestione tractata supra a n. 18. adducta, & noue confutata per Authorem. -  40 Petrum Gregorium, eleganter & vere loquutum in hac materia; noua Authoris consideratio. -  41 Ioannis Vaudi Pedemontani opinio in hac materia, noue adducta, & probata per Authorem. -  42 Iacobi de Carolis dictinctio in hac materia noue confutata per Authorem. -  43 Iacobi Cuiacij declaratio in hac materia (quae huc vsque per aliquem adducta non est) per Authorem expenditur, & eiusdem resolutioni applicatur. -  44 Antonij Pichardi nouissimam resolutionem in hac materia, Authoris resolutioni conuenire, noue consideratum per eundem. -  45 Hieronymi de Caeuallos nouissimam distinctionem in hac materia, nouam non esse, nec veram, iurisque rationi minime conuenire, noue, & concludenter ab Authore probatum. -  46 Maritus conuentus actione personali, vtrum liberetur ab onere satisdandi, si bona immobilia in dotem data possideat; & noue infertur ad l. 66. Tauri. -  47 Dotalium rerum possessionem, penes maritum existere, & vxorem non possidere, ex sententia communi, & vtrumque possidere ex sententia aliorum Authorum. -  48 L. sciendum. §. si fundus. ff. qui satisdare cogantur, explicatur: & num. sequenti. -  49 Quesadae, & Hieronymi de Caeuallos rationes ad illum textum reiiciuntur. -  50 Iacobi Cuiacij interpretatio ad textum in dicto §. si fundus. noue expenditur. -  51 Dotalia bona aestimata, vel inaestimata, vtrum computari debeant in summa mille ducatorum, (quae in l. 11. 12. & 13. tit. 1. lib. 6. nouae collect. regiae, requisita est,) vt maritus onus armatae, militiae subire teneatur, & in similibus casibus: & num. sequenti. -  52 Legis Lucius, §. idem respondi. ff. ad municipalem. vera ratio redditur. -  53 Hieronymus de Caeuallos, in explicatione ad textum in dict. §. idem respondi. noue notatus per Authorem. -  54 Mulieri competit rei vendicatio vtilis contra quemlibet possessorem, non obstante dotis aestimatione, quando maritus non est soluendo: & glos. verbo, aestimatae, in l. in rebus, C. de iure dotium, latius explicata, remissiue. -  55 Maritus delicto suo non potest vxori praeiudicare in dote, & bonis mariti confiscatis; vxor dotem suam saluam habere debet: & de ratione, & pleniori declaratione, remissiue. DE vsufructu formali, causali, & legali hactenus actum est capitibus tribus praecedentibus: nunc vero de vsufructu formali (qui proprie est vsusfructus, de quo tractamus) agendum erit. Et in primis a definitione incipere, & singulas eius partes explicare hoc capite, & nonnullis sequentibus necessarium est. Quia omnis, quae: a ratione suscipitur, de aliqua re institutio, debet a definitione proficisci, vt intelligatur quid sit id, de quo disputatur: Cicero officiorum lib. 1. in princ. vers. omnis. quem post Bald. Cagnolum, Afinium, Mantuam, & alios refert Sebastianus Medices in prooemio tract. de definit. num. 1. vbi num. 2. ex aliis recte adnotauit, quod definitio maximum lumen affert rei, quae in controuersiam adducitur. Et qui nescit definire, disputare ignorat, vt ipse tradit ibid. n. 6. Iustinianus ergo, in princ. Institut.[sect. 1] de vsufructu. qui sumpsit ex Iureconsulto Paulo lib. 2. ad Vitellium relatio in l. ff. de vsufructu & quemadmodu quis vtatur. & ab vtroque confirmat Regia L. 20. tit. 31. part. 3. definit, vt sit ius vtendi & fruendi rebus alienis salua rerum substantia. quae: definitio integra est, & optima est, constans genere, & differentiis; secundum omnes: vt testatur Ioannes Corrasius in l. 1. n. 1. ff. de seruitutibus. Sebastianus Medices de definitionibus, part. 2. definit. 70. v. vsusfructus & vsus, n. 6. & tuentur eam, atque a nonnullis impugnationibus defendunt Raphael Fulgosius, & Angelus in dicta l. 1. ff. de vsufructu. & Florianus de Sancto Petro ibi a n. 1. cum nonnullis sequentibus. Sebastianus Medices vbi supra, dict. definit. 70. per totam. Vdalricus Zasius ad tit. ff. de vsufructu, & quemadmodum quis vtatur. in princ. fol. mihi 183. Iacobus Cuiacius in paratitlis, in lib. 3. Codicis, tit. 33. de vsufruct. fol. mihi 178. & plene declarant singulas definitionis partes, Angelus Aretinus, & communiter Scribentes in dict. princ. Institut. de vsufructu. & ibi Nicasius, Minsingerus, & alij, & nouissime Antonius Picardus a num. 1. cum seqq. optime Franciscus Hotmannus ibid. & in disp. de feudis, cap. 4. & in epitome in lib. 7. Digestor. tit. 1. ff. de vsufructu, num. 2. fol. mihi 107. Francis. Duarenus ad tit. ff. de seruitutibus in princ. de diuis. seruitut. Forcatulus in rubr. ff. de seruitutibus, num. 3. Martinus Sancus in tract. indiuiduor. fol. 7. pag. 2. Petrus Gregorius in syntag. iuris, lib. 4. cap. 3. de vsufructu, a n. 2. 1. part. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de seruitut. n. 3. Antonius Gabriel commun. opin. tit. de vsufructu, concl. 1. Francisc. Connanus commentar. Iuris, lib. 4. cap. 1. Ioannes Cephalus in cons. 2. n. 8. lib. 1. & in cons. 157. n. 7. lib. 2. Francisc. Bursatus in cons. 360. n. 16. lib. 4. Petrus Augustinus Morla, (ex priuatis aliorum scriptis omnia transcribens nouissime) Emporij 1. part. tit. 6. ff. de seruitut. quaest. 1. n. 3. sed definitio haec,[sect. 2] sicut & alia quaecunque in iure, periculosa videtur: iuxta textum in l. omnis definitio, ff. de regul. Iuris de qua vi de omnino Sebastianum Medices dicto tract. de definitionibus, in prooemio n. 7. definitio enim perfecta, debet conuerti cum suo definito, ita vt alteri rei, quam definitae[sect. 3] non conueniat: vt ex multis, latius probat Medices vbi supra in prooemio n. 8. & quaest. 4. 1. part. a princ. at praedicta vsusfructus definitio, non solum vsufructuario,[sect. 4] sed & multis aliis personis conuenire videtur (vt aliis capitibus videbimus.) Primo enim, maritus in rebus dotalibus habet ius vtendi, & fruendi, & fructus omnes lucratur, l. pro oneribus, C. de iure dotium. l. dotis fructus, in princ. & §. 1. ff. eodem tit. & re aliena, nempe dote vxoris fruitur, & vtitur: vt significat textus in l. in rebus, C. de iure dotium. (alia multa iura statim praecitabo) huius tamen difficultatis solutio pendet, ex solutione cuiusdam quaestionis in iure valde controuersae: vtrum scilicet, constante matrimonio, dotalium rerum dominium vxoris sit, an mariti, vel ius dumtaxat percipiendi, & lucrandi fructus, & administrandi bona dotalia illi competat: In qua quaestione variae extant, & diuersae Doctorum sententiae, vt infra dicemus. Conueniunt tamen omnes in[sect. 5] hoc: quod de marito ad vsufructuarium, & e contra, validum argumentum fieri non possit & maritus (vtcum[sect. 6]que res sit, in rebus dotalibus fortius, & potentius ius habeat, quam fructuarius in re fructuaria: vt ex communi nouissime agnoscit eruditissimus Petrus de Barbos. in l. diuortio. §. si fundum, ff. soluto matrimonio. n. 7. fol. mihi. 1036. & sic superior definitio marito non conuenit. Id quod manifestius apparebit, si constituamus primo, & principaliter, quod dos ab vxore, vel a patre eius, potest dari marito aestimata, aut inaestimata. Primo casu, quando dos datur aestimata, ea aestimatione, quae faciat emptionem; dotalium rerum (quae sic[sect. 7] aestimatae in dotem dantur) dominium in maritum transit, ipseque effectus dominus, ad libitum de illis disponere potest: per textum in l. quoties. C. de iure dotium, & in l. plerumque, ff. eod. tit. l. aestimatae. ff. soluto matrimonio. l. 16. & 18. cum seqq. tit. 11. partit. 4. & post ordinarios in dictis iuribus, ex recepta omnium sententia sic resoluunt Socinus in cons. 56. lib. 1. Roland. in cons. 92. num. 2. lib. 2. & in cons. 54. a n. 4. lib. 4. Natta. in cons. 650. num. 2. Antonius Gomez in l. 53. Tauri, num. 44. Ioannes Guttierrez, de iuramento confirmatorio. 1. part. cap. 1. n. 8. Iosephus Ludouicus, decis. Perusina. 10. & decis. 89. Petrus de Barbosa in l. aestimatis. a num. 1. ff. soluto matrimonio. & vltra relatos per eum, Borgninus Caualcanus decis. 16. a n. 2. Quesada diuers. quaest. iuris, cap. 14. n. 16. & n. vlt. vers. si enim dos esset aestimata. Ioannes CephaIus in cons. 351. num. 32. lib. 3. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 271. num. 6. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 14. num. 4. vol. 1. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 71. num. 9. & 10. Doctor Spino in speculo testamentorum. glossa de legato pro dote relicto. num. 72. idque ex Purpurato, Couar. & aliis pluribus, verum esse affirmat Barbosa vbi sup. & plene disputat num. 26. 27. & 28. etiam si maritus dotem aestimatam recipiens, tempore receptionis pauper sit, siue non soluendo; nam adhuc aestimatio facit emptionem, & dominium in eum transfertur: Inde apparet, quod vltra[sect. 8] eum & noue & vere considero, Ioannem Cephalum in cons. 532. num. 9. lib. 4. minus bene consulendo obseruasse, quod res dotalis aestimata, emptionem non faciat, si viro pauperi, siue non soluendo existenti, data fuerit; cum contrarium verius esse clare appareat ex superioribus, & Iosepho Ludouico decis. 89. in fine.[sect. 9] efficit autem aestimatio rerum dotalium, vt omne lucrum, & damnum constante matrimonio in rebus aestimatis contingens, mariti sit, & non vxoris: & sic vtilissimum est vxori, res aestimatas in dotem dare marito: vt ex multis obseruat Barbosa in dicta l. aestimatis. num. 5. & vltra relatos ab eo agnoscunt communem, & veram resolutionem Iosephus Ludouicus decisione Perusina, 10. num. 2. & num. 8. Quesada dicto cap. 14. in fine. Marcus Mantua in cons. 44. numer. 6. part. 2. Cephalus dict. cons. 351. num. 34. lib. 3. Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 14. num. 45. vol. 1. Id quod procedit, etiamsi vsu vxoris res aestimatae in dotem datae deteriorentur, vt in vestibus exemplum ponens, tradit Barbosa dict. num. 5. qui num. 1. vers. ex hac prima conclus. & num. 2. 3. & 4. & num. 21. plene atque erudite agit, quae debeat continere aestimatio rerum dotalium,[sect. 10] vt inducat emptionem: Et nonnullos casus congerit Ioannes Cephalus (quem ipse non refert) dict. cons. 51. a num. 3. vsque ad num. 10. lib. 3. Efficit etiam, vt sola aestimatio, siue pretium sit in obligatione, & consequenter, quod soluto matrimonio, maritus, vel haeres eius, praecise compellatur aestimationem rerum dotalium soluere, nec liberetur res ipsas dotales tradendo: & similiter vxor ad aestimationem tantum rerum agere possit. vt ex communi etiam tradit Barbosa in dict. l. aestimatis. num. 3. in fin. & num. 4. & vltra relatos ab eo ex multis obseruant Borgninus Caualcan. decision. 16. num. 4. fol. mihi. 231. 1. part. Iacobus Mandellus de Alba in consil. 136. num. 4. lib. 1. Cephalus in consil. 532. num. 3. & num. 10. lib. 4. Ioannes Vincentius Hondedei in consil. 14. n. 47. volumin. 1. Ioannes Franciscus de Ponte dicto consil. 71. num. 9. & 10. Et mari[sect. 11]tus quando habeat electionem in casu dotis restituendae, reddendi res dotales ipsas, vel earum aestimationem, etiam cum aestimatae res in dotem datae sunt, tradit plene Cephalus (quem lectori commendo) dicto consil. 532. per totum lib. 4. & Iacobus Mandellus de Alba in consil. 136. per totum. lib. 1. & consil. 178. n. 11. eodem lib. Et si in instrumento dotali, fiat mentio aestimationis;[sect. 12] simus tamen in dubio, an fuerit talis aestimatio, quae faciat emptionem, nec ne; quod in dubio credendum sit aestimationem emptionem facere, vt maritus praecise teneatur, siue haeres eius, rerum dotalium aestimationem soluere, nec liberetur res ipsas dotales restituendo, post glossas, & multos Authores, vt certum tradunt Couarruuias practicarum cap. 28. in principio. Barbosa in dict. l. aestimatis. num. 5. vbi optime & vtiliter declarat num. 29. & 30. & sequentibus. & vltra eum idem obseruant Cephalus dict. consil. 351. num. 32. lib. 3. Quesada diuersarum quaest. iuris. cap. 14. n. vlt. in fine. Ioannes Guttierrez pract. lib. 3. quaest. 77. num. 2. & num. 7. Ioannes Vincentius Hondedei cons. 14. num. 40. vtiliter declarans num. sequent. volumin. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 271. num. 6. lib. 2. & in cons. 136. num. 4. eodem lib. vbi a num. 5. vsque ad num. 10. nonnul[sect. 13]las coniecturas congerit, ex quibus in dubio aestimatio emptionem facere videtur. Horum igitur bonorum, quae aestimata in dotem dantur, dominium, & libera disponendi facultas, cum in maritum transeat, certum est, definitionem supra traditam vsusfructus, marito minime conuenire. Idemque obseruandum est, quoties dotales res in pondere, numero, vel mensura consistunt; in[sect. 14]dicitur enim absque pacto contrahentium, tacita quaedam earum rerum aestimatio, & sic dominium transit in maritum, vt possit de ipsis libere disponere, teneatur tamen soluto matrimonio, earundem aestimationem praestare, licet fuerint absque eius culpa consumptae, per textum in l. res in dotem, ff. de iure dotium. & l. 21. titul. 11. partit. 4. & ex communi resoluunt Couarruuias pract. dict. cap. 28. num. 6. Ioannes Guttierrez. de iuramento confirmatorio, 1. par. cap. 1. num. 7. Doctor Spino in speculo. gloss. 11. principali. de legato pro dote relicto. num. 92. Quod secus est in rebus aliis, quae in dotem dantur; &[sect. 15] mulier, cum contrahit matrimonium, secum adducit; quorum valor vsu, & tempore consumitur, siue minuitur (como la ropa blanca, tapices, aderecos de casa, & alia similia) quae si non aestimentur, & vsu communi ac promiscuo consumantur, siue deteriorentur, talia restituenda sunt, qualia reperiuntur tempore soluti matrimonij, nec maritus ad aestimationem tenetur. Sic post Baldum in l. de his. C. de donationibus inter virum & vxorem. Angelum in l. in hac. C. de pactis conuentis. & in l. maritus vxori, ff. ad l. falcidiam, resoluit Quesada diuersarum quaest. iuris, cap. 28. in princ. vers. quid autem statuendum est. fol. mihi 112. Alia vero bona, quae in dotem non dantur, vel quae extra dotem sunt; in dominium mariti non transeunt, sed in dominio vxoris remanent; nec in illis etiam, superior definitio verificari potest. Id quod euidentius apparebit, si secundo loco & principaliter constituamus; Quod vxor constante ma[sect. 16]trimonio, triplicis generis bona habere potest, dotalia, simplicia, & paraphernalia. Bona dotalia sunt, quae expressim dotis nomine & causa marito dantur: de quibus diximus supra; & tractatur in l. 1. & per totum tit. ff. soluto matrimon. & per totum tit. 11. partita. 4. bona simplicia, siue extra dotem sunt, quae mulier apud se retinet, nec dominium, nec administrationem marito concedit, ita vt nec fructus aliquos ipse lucretur, nisi in casibus certis de iure communi, licet aliud sit de iure huius Regni: vt ij Authores obseruant, quos statim adducam. Paraphernalia bona dicuntur, quae mulier vltra dotem in domum viri infert, quorum dominium penes ipsam remanet regulariter, administratio tamen, aliquando tacite, vel expresse per eam marito conceditur: sic colligitur ex l. vlt. C. de pact. conuentis, l. si ego, §. dotis, ff. de iure dotium, & optime declarat regia L. 17. tit. 11. partita. 4. in vers. Parapherna son llamados. Et plenissime[sect. 17] hanc materiam declarantes, infinitáque de bonis paraphernis dicentes, & de praxi quoad illa de iure huius Regni obseruanda; sic resoluunt post ordinarios, & alios plures Iacobus Menochius omnino videndus in cons. 56. a num. 2. vsque ad num. 10. lib. 1. & lib. 3. praesumpt. 8. & 9. Antonius Gomez, in l. 50. Tauri num. 20. Cauar ruuias resolut. lib. 1. cap. 8. num. 8. & de sponsalibus. 2. part. cap. 7. §. 6. n. 2. Thomadoccius in cons. 33. n. 15. & cons. 189. num. 5. Lara in l. si quis a liberis, §. si quis ex his, num. 65. & num. 70. & duobus seqq. & num. 262. Quesada diuersarum quaest. iuris, cap. 14. num. 24. Doctor Spino in speculo testamentorum, gloss. 18. princ. de melioratione, num. 26. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali. 3. par. §. 1. num. 6. Borgninus Caluacanus de vsufructu mulieri relicto, num. 206. fol. 402. Sfortia Oddi in cons. 25. num. 1. Ioannes Vincentius Hondedei, in cons. 91. num. 56. & seqq. Alphons. de Azeuedo in l. 2. tit. 3. lib. 5. nouae recopilation. num. 62. 63. 64. & 65. & in l. 3. & 4. tit. 9. eodem lib. 5. a num. 22. vsque ad num. 26. Petrus de Barbosa 1. par. legis primae, ff. soluto matrimonio, a num. 27. vsque ad num. 35. & 3. par. eiusdem legis, num. 31. & num. 67. 68. & 69. & in l. 2. eiusdem tit. in princ. num. 54. 55. & 56. qui duo, quoad fructus, ius administrandi, & alia similia diuersum ius obseruari de iure huius Regni, quam de iure communi recte adnotarunt, vt ibi videri poterit. Ad rem igitur deueniendo. In his bonis, & aliis, quae aestimata in dotem dantur, dubium quaestionis propositae non procedit, sed duntaxat in bonis inaestimatis. Id quod in terminis recte considerat Ioannes Vaudi. variar. quaestion. lib. 2. quaest. 3. in princ. Proprie enim fundus dotalis est, inaestimatus fundus: cum aestimatus magis sit emptitius intelligendus: l. vnica §. itaque partus, & §. in fundo autem. C. de rei vxoriae actione, vt supra diximus. Dotalium itaque rerum, (quae inaestimatae in dotem datae sunt) vxor-ne, an maritus habeat ex lege do[sect. 18]minium, valde controuersum esse solet. Pro vtroque enim varia iura, & diuersa argumenta expendi possunt; vt constat ex dictis per Barbosam in loco statim referendo, & his, quae nouissime scripsit Antonius Pichardus in princ. Institut. quibus alienare licet, vel non. num. 2. & 3. & num. 10. Pro marito autem sequentia iura ponderantur communiter: primo, textus in l. dotale. §. do[sect. 19]tale. ff. de fund dotali, dum dicit: Dotale praedium sic accipimus, cum dominium marito quaesitum est: vt tunc demum alienatio prohibeatur. & in principio Institut. quibus alienare licet vel non, vbi Iustinianus saepe appellat maritum, Dominum rerum dotalium. Sed responderi[sect. 20] potest, quod in his, & aliis iuribus, maritus appellatur dominus rerum dotalium, & dicitur penes eum esse dominium; propter administrationem, & perceptionem, & fruitionem fructuum: vt responderi posse dixit Barbosa, in l. dotalem, num. 4. in fine, & alij relati per eundem ibi. num. 2. in princ. ff. soluto matrimonio. & sic intelligit Doctor Spino in speculo test amentorum, glos. 11. princ. de legato pro dote relicto. num. 76. & 77. vltra quos, & alios, considerari potest, id contingere fictione quadam, & subtilitate iuris siue propter rationem praedictam, hoc est, propter commodum fructuum, propter quod, non domini rerum, aliquando in iure domini nuncupantur: vt elegantissime probat Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 1. capit. 12. de dominio, proprietate, & possessione, num. 7. per totum, 1. parte. Siue de iure subtilitatis, idest, ex illo improprio emptionis contractu, qui consideratur in dote respectu mariti, propter onera matrimonij sustinenda: per textum in l. ex promissione. 18. ff. de obligationibus & actionibus, dum dicit: Ex promissione dotis non videtur lucratiua causa esse: sed quodammodo creditor aut emptor intelligitur, qui dotem petit. plane is qui emptor quodammodo intelligitur, dominus etiam quodammodo intelligi potest. Secundo, pro marito ponderatur textus in l. si prae[sect. 21]dium 23. C. de iure dotium. dicitur enim expresse in ea lege, quod vxor res dotales semel in dotem traditas marito, alienare non potest: & reddit rationem, quia dominium earum rerum marito quaesitum non potest mulier ipsa alienando auferre. Sed huic difficultati satisfacere conatur Lara, in §. si quis ex his, num. 252. leg. si quis a liberis, ff. de liber. agnoscend. & respondet, verum esse constante matrimonio vxorem esse dominam dotis, ideo tamen (licet domina sit) res dotales alienare non posse, quia laederetur vir, qui sustinet onera matrimonij, propterea quod per alienationem careret commodo fructuum, quod ex lege illi competit, ideo alienatio prohibita est ipsi vxori: verum hanc solutionem noue improbat Petrus de Barbosa in dicta l. dotalem, num. 1. in fine fol. mihi 955. Ex eo, quod ille textus non fundetur in laesione viri, sed dumtaxat moneatur principaliter ea ratione, quod mulier non potest alienando auferre dominium marito quaesitum; quae ratio secundum eum, euincit dominium dotis esse penes maritum. Sustinendo tamen Larae solutionem, eruditissimi Barbosae: impugnationi responderi posse considero; vxorem constante matrimonio res dotales alienare non posse propter rationem praedictam; hoc est, quia cum dos detur marito propter onera matrimonij, quae sustinet, laederetur ius mariti in fructibus, & administratione, ex tali alienatione, & tolleretur illi nolenti, rei iam quaesitae dominium, hoc est dominium illud, quod in marito constante matrimonio dari supra diximus; quod cum a tempore contracti matrimonij, & traditionis dotis sibi quaesitum fuerit, per alienationem vxoris non potest auferri. Ex quo, melius quam adhuc remanet explicata communis argumentatio, quae ex illo textu deducitur: nam etsi dicatur ibi, rei iam quaesitae dominium marito auferri non posse; non tamen expressum, illud esse verum & propriu dominium, aut quale dominium sit, sed duntaxat dicitur, dominium, quod ex aliis legibus, de improprio quodam dominio, quod subtilitate, aut fictione iuris procedit, intelligendum est. Vt alio loco intellexit idem Barbosa in l. diuortio, § si fundum, ff. soluto matrimonio, num. 29. in principio fol. 1049. Vbi dixit expresse, quod maritus non efficitur simpliciter dominus dotis, sed tantum, quoad ius administrandi, & faciendi fructus suos, & eorum respectu dominus appellatur. Tertio, pro marito expenditur vulgatum argumentum, quod desumitur ex l. doce ancillam, C. de rei vendi[sect. 22]catione. Quatenus probat, rei vendicationem pro rebus dotalibus marito competere tantum, dum constat matrimonium; at rei vendicatio illi competit, qui habet dominium, ex lege l. in rem, 24. ff. de rei vendicatione. Ergo mulier, cui denegata est rei vendicatio, dominium non habet, & consequenter mariti dominium esse videtur. In qua difficultate Petrus de Barbosa in l. dotalem, num. 1. versic. 2. pro eadem parte, ibi: neque huic in ductioni, ff. soluto matrimonio, in primis, & recte quidem, Pinelli, Larae, & aliorum solutiones, aut rationes improbat; postmodum vero num. 4. eiusdem leg. in vers. non obstat secundum: existimat huic argumentationi responderi posse, dominium vxoris offuscatum fuisse de iure ciuili, siue iuris ciuilis subtilitate, propter quam offuscationem mulier non consideratur tanquam domina dotis, quoad effectus ciuiles, & inde cum actiones pertineant ad ius ciuile, l. 2. §. deinde ex his. ff. de origine iuris, mulieri non competit rei vendicatio. Quae tamen solutio fuit Martini, (quem ipse non refert) vt constat ex glossa in dicta l. in rem actio. ff. de rei vendicatione, ibi: Solutio, habet offuscatum, secundum Martinum. eodemque modo intellexit Anton. Galeatius Maluassia (quem hactenus nullus retulit) in cons. 53. num. 10. volum. 1. ibi: Et cum eius patrimonio, ciuili ratione, fuerint confusa. Et allegat textum in dicta l. doce ancillam. Nihilominus tamen; vxorem constante matrimonio verum dominium dotis habere, etiam de iure ciuili, clare ostendunt multa iura, quae statim expendam; ideo non ita simpliciter dici posse mihi videtur, quod dominium vxoris circa res dotales ita offuscatum; sit, vt in nulla consideratione habeatur de iure ciuili, aliud enim subtilitate, vel fictione iuris, propter rationes adductas supra n. 20. videri quasi dominium dotis penes maritum existere; & res dotales, in patrimonium eius translatas: vt dicit textus in l. in rebus C. de iure dotium. Quae lex recte ponderata multum vrget pro hac nostra sententia; non enim dicit, legum subtilitate dominium vxoris fuisse offuscatum, & translatum in maritum, sic vt in vxore de iure ciuili in nulla consideratione habeatur; sed tantum dicit, quod legum subtilitate transitus rerum dotalium videtur fieri in patrimonium mariti: & vtitur verbo, videatur, quod fictionem, & improprietatem deno[sect. 23]tat: vt post glossas, & plures Doctores, ex communi constituunt Iason in l. si is qui pro emptore, ff. de vsucapionibus num. 96. & num. 107. & 108. Tiraquel. in tract. Le mort saisit. declarat. 5. 2. part. num. 13. Roland. in cons. 86. num. 31. & 32. volum. 2. Et postmodum dicit etiam, quod bona dotalia secundum legum subtilitatem, ad mariti substantiam peruenisse videntur, quae verba fictionem etiam, aut improprietatem denotant. Aliud vero est dicere, dominium vxoris fuisse offuscatum de iure ciuili, vt in nulla consideratione habeatur; cuius contrarium potius denotari videtur in dict. l. in rebus. Hoc est, non ex eo, quod legum subtilitate, res dotales videantur in patrimonium, & substantiam mariti transire, & inductum quoddam quasi fictitium, & improprium dominium; rei veritatem deletam fuisse, aut mutatam, secundum quam vxor remanet domina vera dotis, quamuis propter dictam fictionem, aut subtilitatem iuris, exercitium actionum, & ius alienandi dotalia, illi fuerit prohibitum. Nec inde sequitur offuscatum videri dominium, cum ius alienandi saepe aliquibus prohibeatur, nec ideo desinant habere dominium, vt cap. sequenti probabimus: & post alios aduertit Velasq. de Auendano, in l. 14. Tauri glos. 1. num. 7. Ex quo mihi placere non[sect. 24] potest distinctio, siue concordia Petri de Parbosa in hac materia. Is enim pro concordia diuersarum sententiarum, quae sunt in nostra quaestione, existimat dicendum, in dict. l. dotalem, num. 8. in fin. & num. 9. quod vbi res traduntur ex causa dotis, non videntur tradi ea mente, vt dominium transeat in maritum, nisi tantum quoad ius administrandi bona, & recipiendi fructus, intelligendo id (vt ipse distinguit) attento iure naturali; sed attento iure ciuili verum & proprium dominium esse mariti, dominium autem naturale, quod videbatur manere penes vxorem, offuscatum esse iure ciuili, & in nulla consideratione haberi. Verumenimuero, multo verius credo etiam de iure ciuili, dotalium rerum, constante matrimonio, verum dominium remanere penes vxorem; quia etiam de iure ciuili (quo saepe vxor domina nuncupatur) rei veritas non ideo delata vel confusa est, quod eiusdem iuris subtilitate, aut fictione, res dotales in substantiam aut patrimonium mariti videantur transire, & sic quasi dominium illud, quod ex iuris subtilitate, aut fictione marito datur, rei veritatem non immutat, nec mulieri verum dominium aufert. Cum possint concurrere simul, & vxorem veram dominam dotis esse, & maritum simul, ob rationem superius repetitam, dominium quodammodo habere videri. Id quod in hac materia fatetur expresse Cuiacius (quem hucusque nullus ad propositum retulit) is enim in recitationibus solemnibus ad libros Codicis, ad titulum C. de iure dotium, in princip. fol. mihi 303. scribit: Maritum esse dominum dotis, quae ei est tradita, vt latius fundat ibi, & distinctionem adhibet, quae ex iuris ratione facit vtrumque dominum; & maritum, qui accepit dotem; & vxorem, quae dedit dotem, vel cuius nomine data est. Nam ait iuris subtilitate esse dominum maritum, re vera dominam esse vxorem: & secundum hanc distinctionem facimus duos dominos eiusdem rei, vt iterum dicemus infra num. 43. Deinde,[sect. 25] & secundo placere non potest interpretatio, quam ad textum in dicta l. in rebus, C. de iure dotium, tradit ipse Barbosa in dicta l. dotalem, num. 7. in fine, nam dum ille textus dicit, propter illam constitutionem ciuilem, rei veritatem confusam non fuisse nec deletam; respondet, quod in illis verbis voluit significare Imperator, non obstante ciuili constitutione, aliquos casus reperiri, in quibus ius ciuile vxorem considerat adhuc pro domina, scilicet attento iure naturali ex iuribus ibi adductis: quod admitti non potest, nam si verum amamus, clare colligere possumus, Imperatorem in ea lege, ad aliquos casus nequaquam se restrinxisse, sed generaliter potius statuisse, ex illo iure subtilitatis, que res videntur in substantiam, aut patrimonium mariti transire; rei veritatem non deleri, sed vxorem adhuc dominam esse, & sic ius ciuile, non obstante fictione, aut subtilitate illa eiusdem iuris, considerat vxorem pro domina, licet ius administrandi dotem, recipiendi fructus, & alia similia, propter onera matrimonij marito concesserit, ipsique liberam disponendi de rebus facultatem abstulerit. Nec aliquid vrget pro marito, vulgatum Doctorum assumptum, quod ex textu in dict. l. doce ancillam, de[sect. 26]sumitur, marito competere rei vendicationem, & idcirco eum dumtaxat esse verum dominum. Falsum enim est, domino tantum rei vendicationem competere: nec textus in d.l. in rem actio. ff. de rei vendicatione, id probat; sed dumtaxat dicit, quod domino competit rei vendicatio, non autem excludit, aliis competere, etsi domini non sint; quia rei vendicatio competit etiam his, qui rem in bonis habent. vt in l. rem in bonis. ff. de acquirend. rerum dominio: atqui maritus bona dotalia in bonis habet, l. quamuis ff. de iure dotium. Nec est necesse, rem meam esse, vt in bonis meis dicatur esse: sed sufficit ius aliud habere: l. bonorum ff. de verbor. significat. quod in hac materia exemplum ponens recte assequutus est Ioannes Vaudi. variar. quaest. iuris, lib. 2. quaest. 3. in princ. vbi probat nouum non esse, vendicare maritum posse, quam rem in bonis habeat, & si dominus non sit; nam & ante nuptias donationis mulier, tametsi domina non sit, § & haec sancita. Nouell. de nuptiis. authent. in donatione. C. de secundis nupt. illius tamen persequendae causa, si forte maritus aliús ve distraxerit, aduersus quemlibet possessorem, vendicationem habet. Nouella. permissa. de donationib. ante nupt. & respondet ad argumentum, quod obiicitur ab Accursio in dict. l. in rebus, in re dotali vsucapienda, marito accessionem possessionis dari. Id enim non illi suo iure permissum est; at personae: omne mulieris referat acceptum oportet: l. dotis fructus §. si res. ff. de iure dotium. Quarto in fauorem mariti argumentum adducitur,[sect. 27] quod qui dominus non est, non potest seruum manumittere: l. 4. C. de his qui a non dominis: Sed maritus potest seruos dotales manumittere, l. dotalem. 62. ff. soluto matrim. l. 1. & vltim. C. de seruo pignori dato manumisso. Ergo maritus dominus dotis est: Hoc tamen argumentum facile diluitur, animaduertendo, eam manumissionem nihil officere dominio vxoris, cum non aliter constante matrimonio maritus seruos dotales manumittere possit, quam si soluendo sit; nam si non soluendo sit, lege AElia Sentia libertas impeditur serui dotalis, l. seruum. ff. de manumissionib. l. 1. C. de seruo pignori dato manumisso. Praeterea quia speciale est fauore libertatis, vt quamuis, qui nullo modo dominus est manumittere seruos non possit, ille tamen, qui ficto saltem & improprio modo dominus est (vt maritus, qui quasi, aut fictum dominium habet) manumittere possit: & ita respondeti posse, dixit Barbosa in dict. l. dotalem num. 4. Quinto, pro marito vrgere videtur tex. in dict. l. in[sect. 28] rebus, C. de iure dotium. Ex qua communiter colligunt Doctores, noue disponi, vt dominium rerum dotalium, ipso iure reuertatur ad mulierem, soluto matrimonio, absque aliqua traditione: vt ex aliis multis secure adnotarunt Arias Pinellus 3. par. legis. 1. C. de bonis maternis. num. 14. vers. in eodem articulo, & alij statim referendi Vnde sequi videtur, dominium rerum dotalium constante matrimonio, apud maritum fuisse, non apud vxorem, alias non diceretur ad eam reuerti. Quam sententiam cum aliis ibidem relatis, contra Ioannem Garsiam, & alios defendit etiam Barbosa in dicta lege dotalem, num. 8. & 9. in fine, & numn. 10. Quo loco constanter tuetur, & magis communem sententiam esse dicit, rerum dotalium dominium, de iure Digestorum non transire, ipso iure, in mulierem, soluto matrimonio, sed opus fuisse, quod actualiter illi traderentur, aut restituerentur. Et inde infert ad argumentum supra positum, quod si dominium constante matrimonio, penes vxorem esset, soluto matrimonio, ipso iure continuaretur, nec esset necessaria decisio Iustiniani in dicta l. in rebus. Qua tamen, vt ipse credit, opus fuit, propter offuscationem dominij de Iure ciuili causatam, de qua supra diximus. Nihilominus tamen, huic argumentationi responderi posse considero, constituendo, praedictam resolutionem non esse omnino tutam, cum contrariam amplexi fuerint quamplures Iuris Authores, quos in vnum congesserunt Barbosa, & Pinellus vbi supra. Doctor Spino in speculo glos. 10. de legato pro dote relicto, num. 74. Posito tamen, quod vera sit ex relatis supra, & Antonio Galeatio Maluassia, qui loqu itur in pulchro casu, in consil. 53. num. 10. vol. 1. dicendum est, dubitandi rationem illius legis, ex illo improprio, & subtilitatis iure ortam fuisse, ex quo res dotales in substantiam aut patrimonium mariti transisse videntur, vt dicit Imperator ibi. Nam ex quo semel illae res fictione, aut subtilitate Iuris fuerunt translatae in sustantiam mariti, & quasi radicatae in patrimonio ipsius, videbatur dicendum, non posse eas res a patrimonio mariti abdicari, & in vxorem ipso iure, soluto matrimonio transire, sed necesse esse, quod actualiter per maritum, vel haeredes eius, restituerentur vxori: Iustinanus tamen considerans praedictas res, & ab initio vxoris fuisse, & naturaliter in eius permansisse dominio, nec veritatem immutandam esse ex subtilitate aut fictione Iuris ciuilis, quae habere potest locum, etiam manente vero dominio penes vxorem; decernit in eo textu, actionem, & praelationem, de qua ibi mulieri competere, & dominium rerum dotalium ipso iure transire, soluto matrimonio; in ipsam vxorem, sic vt magis continuatum, quam retranslatum videatur. Denique & vltimo, & alia Iura pro marito ponderari solent, quae adducit Barbosa in dicta, l. dotalem. a principio, & nouissime Antonius Pichardus in principio Institutionum, Quibus alienare licet, vel non. num. 10. per totum. Illis tamen, & aliis quibuscunque satisfieri potest, ex dictis supra a num. 20. cum sequentibus. Licet eorum rationi[sect. 29]bus moti, (nec plene veritatem assequuti) quod dominium ciuile & naturale rerum dotalium, dum constat matrimonium, mariti sit, post longam disputationem, tenuerint Glos. in d.l. in rebus, verb. naturali. Cinus, Bartolus, & Baldus. num. 6. & alij communiter, vt ibi asserit Salicetus num. 5. glos in aliis locis, Campegius, Nouellus, Iason, Rogerius, Hyppolitus Rimin. & Menoch. in locis relatis. per Barbosam in dicta l. dotalem, n. 2. in principio. qui hanc partem veriorem credit n. 5. cum declaratione tamen supra tradita: & indistincte in l. 1. eiusdem tituli ff. soluto matrimonio, 1. parte. n. 28. versicul. Ad veram tamen resolutionem: & in l. 2. 1. part. in princ. n. 56. & in l. diuortio. §. si fundum, n. 23. versi. Cui tamen conclusioni. Et vltra relatos per eum, eandem opinionem tenent Antonius Gomez. in l. 50. Tauri, n. 20. vers. Item adde quod vxor. Quesada diuers. quaest. iuris, cap. 15. num. 18. & seqq. Lancelotus Gallia. in cons. 4. num. 15. Andreas Gaill. pract. obseru. lib. 1. obseru. 133. num. 7. Cephalus in cons. 63. Num. 5. l. 1. & in cons. 214. num. 3. lib. 2. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 53. num. 10. vol. 1. Sed pro vxore sunt etiam & alia multa Iura, & quae[sect. 30] magis vrgent, quam ea, quae pro marito adduximus, Primo, Textus in l. in rebus, C. de iure dotium.dum dicit. Quod res dotales & ab initio vxoris fuerunt, & naturaliter in eius permanserunt dominio. Et dum dicit, propter illam constitutionem ciuilem, rei veritatem non esse deletam, nec confusam. Cui minime satisfacit Barbosa. in dict. l. dotalem, num 7. in fine,vt supra vidimus. Secundo Text. in l. assiduis. C. qui potiores in pignore habeantur. Vbi constante matrimonio, dos dicitur propria substantia mulieris, & aliena mariti, l. filium, ff. de collatione bonorum. Tertio Textus in l. diuortio. si fundum. ff. soluto matrimonio. Vbi Iureconsultus Papinianus, fundum dotalem, respectu mariti, Alienum appellat. Et in l. si constante, §. si mulier, ff. eodem tit. Quarto l. 2. §. quod si in patris ff. eodem tit. ibi: Ipsius & filiae dos est, cum aliis, quae nouissime adducit Antonius Pichardus in dict. principio, Quibus alienare licet vel non, num. 3. per totum. Quinto facit Textus vulgatus in l. 3. §. sed vtrum, ff.[sect. 31] de minoribus, in illis verbis: Quoniam dos ipsius filiae proprium patrimonium est. Cui tamen respondet Barbosa in dict. l. dotalem, num. 6. in fine, quod dos, habito respectu ad vxorem & maritum, attento praesenti statu, dicitur esse mariti, sed propter spem restitutionis dicitur esse mulieris. Quae solutio reincidit in sententiam Glos. Pauli Castrensis, & aliorum, quos referens nouissime impugnat Hieronym. de Caeuallos practicarum quaest. siue communium contra communes, quaest. 3. num. 38. & 39. Vbi num. 40. allegat nonnulla Iura, quibus ostenditur manifeste, dominium, siue ius vxoris de praesenti esse considerabile, non vero de futuro. His addo, praedictam solutionem valde repugnare naturae & proprietati verbi Est, quod in dict. §. sed vtrum,continetur: & praesens tempus proprie significat, non futurum, vt scilicet de praesenti, non spectato tempore restitutionis, dos dicatur proprium patrimonium, & substantia mulieris. Ver[sect. 32]bum autem, quod ex sui natura, & proprietate praesens tempus, & non futurum denotat, ad futurum referri non debet, ex his, quae scripserunt Bartolus in l. Mela. §. sed si alimenta. num. 2. ff. de alimentis leg. Castrensis per illum Textum, & alia iura, in l. qui aedificium, num. 2. ff. de seruitutibus vrbanorum. Maxime, quia verba potius intelligenda sunt de praesenti, quam de futuro. Vt ex aliis probat Cephalus in cons. 253. num. 21. lib. 2. Sexto & vltimo, (alia iura sciens praetermitto) , est Textus valde singularis in l. quamuis, 78. ff. de iure dotium. Vbi Iureconsultus Triphonius expresse dicit, Dotem mulieris esse, & vtitur verbo Est, quod de sui natura veritatem, & proprietatem significat, ex doctrina Bartoli, in l. si maritus, §. legis, ff. ad legem Iuliam, de adul[sect. 33]teriis. Baldi, in l. quae fortuitis, C. de pignoratitia actione. Quos sequuntur Decius in l. ineo, quod plus, ff. de regulis iuris. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 96. num. 4. vol. 1. Ioannes Cephalus in cons. 135. num. 28. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 2. Ioannes Vincentius Hondedei, in consil. 57. num. 29. volum. 1. Et sic pla[sect. 34]cere non potest interpretatio, quam ad eam legem tradit idem Barbosa in dicta l. dotalem, num. 6. dum dicit, Dotem dici mulieris, quia necessario ei restituenda est, soluto matrimonio: cum contrarium expresse, imo constante matrimonio dotem dici mulieris, nullo habito respectu ad tempus restitutionis, dixerit Iureconsultus ibi. Vnde ex dictis Iuribus contrariam senten[sect. 35]tiam, scilicet, vxorem esse veram dominam dotis, dum constat matrimonium; & maritum dumtaxat videri habere fictitium quoddam, siue improprium quoddam dominium, tenuit Martinus a Glossa relatus, in dicta l. in rebus, verb. naturali. Et sequuntur Accursius, Paulus, Zasius, Bartolus, Corrasius, Balduinus, Antonius Costanus, Connanus, Robertus, Lambertinus, Igneus, Rogerius Amota, Duarenus, Aufrerius, Simancas, Molina, Ioannes Garsia, & Lara, in locis relatis per Barbosam in dicta l. dotalem, num. 2. Doctor Spino in speculo, glos. 10. de legato pro dote relicto, num. 70. Iosephus Ludouicus decis. 89. num. 17. & 18. nouissime Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis 3. part. cap. 26. n. 16. fol. 653. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 35. num. 25. Hanc[sect. 36] etiam sententiam veriorem existimo, & omnino tenendam propter nonnulla Iura, quae expresse dicunt, nec in hoc cauillari possunt, dotem esse in bonis mariti. mulieris tamen esse, dicta l. quamuis, 78. ff. de iure dotium l. dotis fructus, §. si res, ff. eodem tit. l. Lucius Titius. 21. §. idem respondi, ff. ad municipalem, l. in rebus C. de iure dotium. inducta, vt superius induximus eam, & notatis his, quae in eius explicatione supra diximus, ex quibus, & praedictis legibus, vera sit huius quaestionis resolutio: Quod dos, licet in bonis mariti sit, mulieris tamen est; nec tamen que in bonis nostris sunt, dominij nostrisunt, vt aperte probat Textus in l. bonorum. 49. ff. de verborum significatione, & diximus supra, num. 26. Et sic mulieris est verum dominium, dum constat matrimonium; saepe tamen in Iure tribuitur illud marito, siue ipse maritus dominus nuncupatur rerum dotalium, fictione quadam, & subtilitate Iuris ciuilis, siue propter commodum fructuum, & administrationem illi competentem, propter quod non domini rerum, aliquando domini vocantur, vt cum Petro Gregor. diximus supra, n. 10. & iterum dicemus infra, num. 40. siue de iure subtilitatis, id est, ex illo quasi, siue improprio emptionis contractu, qui consideratur in dote, respectu mariti, propter onera matrimonij sustinenda, l. ex promissione 18. ff. de obligationibus, & actionibus. Propter quod, res videntur in substantiam, & patrimonium mariti transire, ex dicta l. in rebus, & dominium marito competere, quamuis dominium reuera apud vxorem sit, vt in dictis Iuribus pro vxore allegatis, dicentibus, dotem esse proprium patrimonium vxoris, & eius substantiam, & esse rem alienam quoad maritum, quemadmodum & eum, cui in fundo vicini seruitus praedialis debetur, dominium esse fundi seruientis, iura negant, l. loci corpus ff. si seruitus vendicetur; & tamen respectu iuris seruitutis dominum esse, concedunt iura. l. semper aduersus, §. in hoc interdicto, vers. ergo nunquam ff.: quod vi aut clam. Et vsufructuarij ius, seruitutis esse, quandoque dicunt; quandoque autem fictione quadam & subtilitate iuris, dominium esse concedunt, vt alio capite plenius demonstrauimus. Et praedictam doctrinam vltra rationes supradictas clare probat Text. in dict. l. in rebus, C. de iure dotium. quae, in verbo permanserint, quod significat durationem, & perfectionem, l. vrbana 166. §. pernoctare. ibi: per totam enim noctem significat, ff. de verborum significatione. aperte demonstrat, dominium semper fuisse & mansisse penes vxorem, licet de iure subtilitatis, res dotales in substantiam mariti videantur transire. Quod etiam significat Textus in l. cum in fundo 81. ff. de[sect. 37] iure dotium. Vbi Iureconsultus Triphonius appellat maritum, quasi dominum rei in dotem datae, penes quem antea dixerat esse rei dotalis dominium in l. quamuis, 78. ff. eodem titul. Ratione enim dictionis Quasi, reiecta Accursij explicatione, ibi, quam merito reiicit Petrus Gregoriust in Syntagmate iuris, lib. 1. cap. 12. num. 7. similitudo dominij, propter commodum fructuum, non verum dominium significatur. Dictio enim illa Quasi,[sect. 38] impropriam significationem vocabuli, & imperfectionem Dicti significat. l. 55. ff. de conditionib. Bartolus in l. si is qui pro emptore, num. 5. & Iason ibi. num. 92. ff. de vsucapionibus. Et sic retenta superiori doctrina, & resolutione, ex ea ad nonnulla inferri, poterit opportune, quae sic per aliquem (ex omnibus, qui hactenus scripserint) non erunt adnotata. Et primo infertur ad ea, quae in quae[sect. 39]stione adhuc tractata tradit Nicasius in princ. Institutionum, Quibus alienare licet vel non, oppositione 1. n. 6. Nam inprimis, dum distinguit inter Ius Ciuile & Naturale, destruitur eius opinio, ex his, quae superius dicta sunt contra Barbos num. 22. & 24. & dicendis contra Hieronymum de Caeuallos num. 45. infra. Deinde, in quantum. distinguit statum praesentem a futuro, vt scilicet considerato exitu rei, quando soluitur matrimonium propter spem illam, vxor dicatur Domina, destruitur euidenter ex dictis supra contra Barbosam n. 31. & 34. & his, quae erudite, & subtiliter adnotauit Iacobus Cuiacius in recitationibus solemnibus. in libros Codicis, ad titulum C. de iure dotium, in princ. fol. mihi 303. Vbi dicit, vxorem esse dominam constante matrimonio, non tam, quod quandoque dos ad eam reditura sit soluto matrimonio, quam quod emolumentum dotis constante quoque matrimonio, licet eius dotis maritus fingatur esse dominus, re ipsa redeat ad mulierem. Nam cum maritus sustineat onera matrimonij, inde fit, vt emolumentum dotis redeat ad vxorem, & fruatur ipsa potius dote quam maritus; atque adeo vt ipsa re videatur esse domina, maritus esse dominus sine re, propter onera matrimonij, quae sunt vxor ipsa, quae alenda, curanda, tuenda est, & liberi, & alia similia. Secundo infertur, Petrum Gregor. in Syntagmate iu[sect. 40]ris. lib. 1. cap. 12. de dominio, proprietate, & possessione. num. 7. eleganter, & vere loquutum in hac materia; nam, vt superius dixi, is pro certo tradit, vxorem constante matrimonio, verum dominium dotis habere; maritum autem propter commodum fructuum, fictione quadam, & subtilitate iuris Dominum nuncupari. Id quod in Iure fieri solitum esse, duplici exemplo, rectissime probat, vt ibi videri poterit. Tertio infertur ad ea, quae & subtiliter, & erudite[sect. 41] scribit Ioannes Vaudi. variarum quaest. iuris, lib. 2. quaest. 3. in princ. Ille enim in hac quaestione optime se habuic, & tandem cum iudicio probauit, (alia consulto praetermitto, quae ibi videri possunt) mulierem aperto iure, intelligi dominam dotis, licet dos in bonis mariti esse videatur, quod dominium minime arguit, vt antea ego dixeram numeris praecedentibus. Quarto infertur, Iacobum de Carolis. Pauonis. tertio[sect. 42] colore num. 6. folio mihi 103. minime percepisse nostrae quaestionis veram rationem: is enim dicto colore 6. multa inuoluit de dominio, tandem dicit, constante matrimonio vere dominum & possessorem dotis esse maritum, quamuis vxor etiam dicatur domina, quia habet ius alimentorum, in quo decipitur aperte. Nam vt constat ex superioribus, verum dominium penes vxorem est, & mariti dominium fictitium, aut sine re vocatur, vt dicebat Cuiacius loco supra relato. Idque propter onera matrimonij, quae sustinet, & alimenta, quae ex dote vxori, & familiae ministrat ipse maritus: Male ergo verum dominium tribuitur marito per dictum Authorem, quod vxoris esse adhuc probatur. Quinto infertur, Iacobi Cuiacij declarationem in[sect. 43] hac materia valde singularem esse, atque extraordinariam, nec per aliquem adhuc tactam. Ille enim, in recitationibus solemnibus, ad libros Codicis, ad dictum titulum C. de iure dotium, in princ. multa dicit in hac quaestione, tandem superiorem sententiam, quam amplectimur, probat expresse, constituitque vt supra dicebamus, verum dominium eum effectu, & re ipsa vxoris esse, dum constat matrimonium; maritum tamen iuris subtilitate, & sine re, per dotis constitutionem dominum effici, vt plenius ibi legi poterit. Sexto infertur, Antonij Pichardi nouissimam reso[sect. 44]lutionem in hac materia, aut contrariam esse iis, quae ipse scripsit, aut saltem resolutioni nostrae conuenire omnino. Id quod clare constat ex his, quae tradit in princ. Inst. Quibus alienare licet vel non. Vbi n. 10. resoluit verius videri, maritum dominum esse. Postmodum vero n. 11. vt satisfaciat iuribus pro vxore adductis, animaduertit, maritum constante matrimonio, subtili quadam iuris fictione, rerum dotalium dominum esse; quamuis re vera, & naturaliter earum dominium ad vxorem pertineat. Quod nos fatemur expresse; negamus tamen, (quod ipse dicit) tale dominium, dum pendet matrimonium, silere & inefficax esse; nam est potius reipsa, & cum effectu multum efficax, propter alimenta, & seruitia, quae vxori praestantur, & alia quamplura, quae mox dicentur, & contra Barbosam idem dicentem superius adnotata sunt. Septimo infertur, Hieronymi de Caeuallos nouissi[sect. 45]mam distinctionem in hac materia, nouam non esse, nec veram, atque iuris rationi minime conuenire: is enim pract. quaest siue communium contra communes. l. 1. quaest. 3. a num. 38. vsq; ad num. 62. multa inculcat in hac quaestione, tandem distinguit inter dominium ciuile, & naturale: Ciuile marito tribuit, Naturale autem vxori; quod mihi displicet ex sequentibus. Primo ex his, quae superius diximus, a num. 22. Quatenus contra Barbosam, (qui sic distinguit, sed a praedicto Authore non refertur, nec Nicasius etiam sic distinguens loco supra relato) defendimus vtrumque, & verum dominium penes vxorem esse constante matrimonio. Secundo, quia praefata distinctio ciuilis & naturalis dominij in quaestione superiori, non solum iure probari potest, imo contrarium aperte multorum iurium decisione probatur; enimuero si verum amamus, omnia iura, quae in hac materia loquuntur, aut simpliciter dicunt dominium esse mariti, aut esse vxoris, aut dotem in bonis mariti esse, mulieris tamen esse: nusquam vero vxori & marito simul dominium tribuunt, aut ciuile & naturale inter eos diuidunt. Tertio & vltimo, huic resolutioni repugnat vtriusque communis resolutio, & authoritas: Prima enim verum dominium & vtrumque marito tribuit, secunda vero vxori. Tutius ergo erit superiorem sententiam amplecti, & contrariam reiicere. Octauo infertur, ad l. 66. Tauri. quatenus disponit,[sect. 46] quod nemo teneatur satisdare pro debito pecuniatio conuentus, absque eo, quod praecedat probatio, siue cognitio debiti saltem summaria, per testes, vel per instrumenta. Quod idem disponit l. 3. tit. 16. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Et tamen praedictae leges debent intelligi iuxta ius commune, vt procedant, quando reus conuentus actione personali, non est soluendo; & sic tenetur de iure satisdare; secus tamen, si est idoneus & soluendo; tunc enim non tenetur satisdare, & idoneus dicitur, si possideat bona immobilia, l. sciendum. ff. qui satisdare cogantur. Vbi declarant plene Doctores scribentes communiter: & post Rodericum Iuarez, & alios plures, Aluarus Valascus consultation. 66. per totam. Vnde illae leges tantum addunt iuri communi, vt in casu, quo pauper, siue non idoneus, quia non possidet immobilia, tenetur satisdare, intelligendum sit, si prius praecedat summaria cognitio debiti, per testes, vel per instrumenta, vt declarant Palacios Rubios, & Antonius Gomez. num. 1. in dicta l. 66. Tauri. Matienco in dict. l. 3. glos. 1. num. 3. & glos. 2. & Azeuedius ibi num. 2. Si igitur maritus conuentus actione personali, bona dotalia immobilia possideat; ab onere satisdandi, (quod vulgo dicitur Se arraygar) liberabitur, quia[sect. 47] vt supra diximus, talia bona in bonis mariti sunt, & secundum communem opinionem, habet possessionem eorum, ita quod vxor non possideat, sed solus vir, vt per Textum in. l. 1. & l. 3. ff. pro dote. l. 1. C. eodem titulo, l. Pomponius, §. in dotem, ff. de acq. poss. adnotarunt ibi Glossa, Bartolus, & omnes Doctores communiter. Glossa etiam in l. sciendum. & si fundus. ff. qui satisd. cogantur, verbo, intelliguntur, & Bartolus expresse ibi in princ. fatetur, quod vir solus possidet. Idem Bartolus in l. 3. § ex contrario, num. 6. ff. de acq. poss. Glos. etiam, verbo, possidet, in l. assiduis. C. qui potiores in pig. habeantur. Decius in l. dotis, num. 2. C. de collat. & in cons. 671. num. 6. Paleotus de nothis & spuriis filiis. cap. 50. num. 5. Caepola ad tit. de vsucap. pro dote. num. 4. folio mihi 441. Cephalus in cons. 214. num. 4. lib. 2. & receptam sententiam testatur Alexander in dict. §. in dotem. Sub dubio tamen propter difficultatem Textus in l. sciendum, §. si fundus. ff.[sect. 48] qui satisd. cog. qui videtur sentite, quod maritus & vxor simul possideant. Quod tenent alij plures, vt constat ex superioribus, & Cuiacio, cuius statim mentionem faciam. Vnde pro explicatione illius Textus, reiectis his,[sect. 49] quae adeum adnotarunt Quesada diuers. quaest. iuris cap. 34. num. 20. & nouissime Hieronymus de Caeuallos pract. quaest. siue, communium contra communes. lib. 1. quaest. 3. a num. 52. dici potest primo, verum esse, maritum res dotales possidere, sed in dict. §. si fundus, vxor non tenetur satisdare, quia quoad effectum non satisdandi, pro possessore habetur, vt declarat Glossa ibi. verb. intelliguntur. Quam sequuntur Bartolus, & omnes ibidem. Iason in leg. 3. §. ex contrario. n. 43. ff. de acq. poss. & nouissime Barbos. in l. 2. §. quod si in patris. n. 3. in princ. ff. sol. mat. fol. 713. Et tunc admissa communi sententia, ex alio etiam vltra praedictos Authores, constitui potest, mulierem a satisdatione excusari, quia licet dos in substantia, & bonis mariti videatur esse, dum constat matrimonium; re tamen vera mulieris est, vt supra diximus, vbi plene probauimus, proprietatem, & verum dominium dotis vxoris esse, commodum tamen fructuum, & administrandi ius marito concedi. Id autem sufficeret, vt vxor a praedicta satisdatione liberari deberet, ex Textu in dict. l. sciendum vers. Item qui solam proprietatem. Secundo dici potest, (vt eleganter Cuiacius ad[sect. 50]notauit loco relato supra num. 43.) quod quemadmodum adhibita superiori distinctione veri & proprij dominij penes vxorem remanentis, & fictitij penes maritum a lege considerati, facimus duos dominos eiusdem rei, sic & consequenter duos possessores rerum dotalium iure dominij virum, & vxorem faciemus; vt si dos consistat in immobilibus rebus, & vir & vxor earum intelligatur esse possessor, non oneretur in aliis causis, siue litibus satisdare. Vnde est summe notandus Textus in dict. §. si fundus, tam pro vxore, quam marito ad decisionem dictae legis 66. Tauri, & dict. legis Reg. 3. vt non teneantur arraygarse, si actione personali conuenti, bona dotalia immobilia habeant: & ad id commendat Iason ibi, in princ. Nono infertur, ad l. 11. 12. & 13. tit. 1. lib. 6. nouae[sect. 51] collectionis Regiae. Quatenus disponitur ibi, quod qui habuerit in bonis summam mille ducatorum, teneatur subire munus armatae militiae militum, quod in Hispania dicitur: De cauallero quantioso. Vt scilicet praedictae leges debeant intelligi, si maritus habuerit bona propria, quae faciant proprium patrimonium ipsius; ideo si in dotem bona receperit nón aestimata, plus etiam quam mille ducatorum valoris, talia bona non computabuntur in praedicta summa, quia licet videantur esse in bonis mariti, non tamen faciunt proprium patrimonium illius, sed vxoris patrimonium sunt. Idemque dicendum est in aliis similibus casibus, in quibus tot summae bona requirentur in persona mariti, vti ex communi adnotauit Iason in d.l. sciendum, §. si fundus, num. 2. ff. qui satisdare cogantur. Decius in cons. 666. num. 3. Et confirma[sect. 52]tur ex singulari decisione Textus in l. Lucius, 21. §. idem respondi. ff. ad municipalem. Vbi scribit Paulus: Idem respondi, constante matrimonio, dotem in bonis mariti esse: sed si ad munera municipalia accepto modo substantiae vocetur, dotem non debere computari Ex quibus verbis aperte colligitur quod bona dotalia, quamuis sint in bonis mariti, non tamen faciunt proprium patrimonium, aut substantiam illius; ideo non computatur marito publica munera subeunti, quia ex bonis dotalibus, quae sunt proprium patrimonium, & substantia vxoris, non esset bene consultum Reipublicae, siue ciuitati. Et haec est vera ratio illius legis, quam minime assequuti sunt Quesada diuers. quaest. iuris. cap. 14. num. 19. Hieronymus de Caeuallos, practicarum quaestionum siue commu[sect. 53]nium contra communes. lib. 1. quaest. 3. num. 53. qui hoc tribuebat totum naturali dominio vxoris, cum tamen vtrumque, & verum dominium illius sit, vt supra vidimus, sic vt proprium dicatur patrimonium eiusdem: quod si dos aestimata data fuerit marito, aut dotis praefatam summam aestimatam receperit, quia tunc dotis aestimatae verus dominus effectus est ipse, vt in initio huius capitis diximus, praedicta solutio non procederet, & consequenter talia bona computarentur in patrimonio mariti, dummodo alias facultatibus idoneus esset; nam si non soluendo, cum perinde habeatur, ac si dos inaestimata data fuisset, non estet satis consultum Reipublicae, ex Glossa singulari, verbo aestimatae, in l. in rebus. C. de iure dotium, quae docuit, mulieri compete[sect. 54]re vtilem rei vendicationem contra quemlibet possessorem, non obstante dotis aestimatione, quando maritus non est soluendo. Quam sequuntur, & multis exornant Antonius Gomez. in l. 50. Tauri, num. 44. Pinellus 3. parte legis 1. C. de bonis maternis, num. 15. Couarruuias practicarum quaestionum. cap. 28. num. 8. Ioannes Guttieres de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 1. num. 9. Barbosa in l. aestimatis. ff. soluto matrimonio. n. 25. in fine. & num. 26. & 28. & 33. Ideo vt excusetur, vel obligetur maritus, inspiciendum est, an bona dotalia tradita fuerint marito, aestimata ea aestimatione, quae faciat emptionem, vt tunc non computentur in patrimonio mariti; an cum aestimatione, quae faciat emptionem, vt tunc computentur, nisi maritus soluendo non sit, aut tot debitis vexetur, quod illis deductis, & compensatis, soluere non possit aestimationem dotis. Decimo & vltimo infertur, ad communem DD. re[sect. 55]solutionem, qui recte constituunt communiter, maritum non posse delicto suo vxori praeiudicare in dote, & consequenter bonis mariti confiscatis, vxorem dotem suam saluam habere debere; vtpote cum dos sit res aliena a marito, & proprium patrimonium, & substantia vxoris, & ad hoc sunt Textus aperti in l. ob maritorum, C. ne vxor pro marito, in. l. res vxoris, C. de donationibus inter virum & vxorem. in l. quisquis, §. vxores, C. ad legem Iuliam Maiestatis, in l. si quis la 2. & in authentica, Bona damnatorum. C. de bonis proscriptorum. Et communiter Doctores in dictis iuribus, & alibi saepe, vt testatur, & optime declarat Andreas Gaill. practicarum obseruationum. lib. 2. obseruatione, 86. per totam. AEgidius Bossius tit. de bonorum publicatione. num. 72. Iulius Clarus receptarum sententiarum. lib. 5. quaest. 78. n. 21. Antonius Gomez, in l. 78. Tauri. num. 1. & 4. Ioannes de Matienco in l. 10. tit. 9. lib. 5. glos. 1. & Azeuedius ibi. num. 11. Cephalus in cons. 214. num. 5. lib. 2. # 5 CAPVT V. De vsusfructus definitione iterum tractatur, & nonnullis argumentationibus contra eam propositis respondetur, vtrum illa Maioratus possessori, Clerico in reditibus Ecclesiasticis, Conductori, Emphyteutae, Feudatario, & Superficiario conueniat, plene, breuiter tamen discutitur, & nonnulla noue, & distincte magis, quam adhuc, adnotantur ad propositum per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Contra definitionem vsusfructus, dubitandi ratio proponitur, & diluitur infra num. 3. -  2 Maioratus possessor, vel is, qui rem possidet restitutioni subiectam; dicitur vsufructuarius, & non dominus, ex sententia quorundam. -  3 Sed ex sententia aliorum quamplurimorum, verus dominus dicitur per tempus vitae suae, & haec pars per Authorem probatur. -  4 L. vltima, §. sed quia, C. communia de legatis, explicatur. -  5 Dominus alicuius rei, etiam pleno iure, non definit esse quis, quod dominium ab eo abire speretur, vel quod alienare prohibitus sit. -  6 Legis, species, ff. de auro & argento legato, vera ratio redditur. -  7 Et Petri Augustini Morlae nouissima interpretatio ad illum Textum, noue improbatur per Authorem. -  8 Clerici habentes beneficia, vsufructuario similes sunt, ex sententia multorum. -  9 Et de aliorum sententiis, remissiue. -  10 Opinio Authoris in quaestione superiori proponitur, & Argumento contra definitionem vsusfructus adducto, respondetur. -  11 Vsuarius nihilo magis iuris habet, quam re ad necessitatem vtendi; Vsufructuarius vero omnem commoditatem habet, & omnes fructus suos facit. -  12 Contra definitionem vsusfructus, aliud argumentum proponitur de Conductore, Emphyteuta, Feudatario, & Superficiario, & diluitur numeris seqq. -  13 Vsusfructus, & feudi conuenientia multiplex, remissiue. -  14 Accursij solutio, ad difficultatem propositam supra num. 12. refertur, & hoc numero, & sequentibus late explicatur. -  15 Glossae expositio, ad Textum in principio, Institutionum. de vsufructu, damnatur. -  16 Emphyteuta re sibi in emphytheusim concessa, non vtitur in re seruitutis, quemadmodum vsufructuarius vtitur; sed quodammodo re propria vti videtur, iure & ratione vtilis dominij sibi competentis. -  17 Vsufructuarius debilius ius habet in vsufructu, quam Emphyteuta in emphyteusi; idque multis probatum per totum numerum. -  18 Emphyteusis natura & origo ab vsusfructus natura distat in multis. -  19 Vsufructuarius habet ius in rem. -  20 Et re fructuaria iure suo vtitur & fruitur, siue ex seipso fructus percipit ex fundo. -  21 Conductor vero, licet ius vtendi & fruendi habeat, non tamen habet ius in rem, sed in personam locatoris, vt eum re conducta frui patiatur. -  22 Nec vtitur nomine proprio, aut proprio iure, sed nomine domini, & iure alieno. -  23 Vsusfructus nomen feudatario minime conuenire. -  24 Vsusfructus, & feudi differentia multiplex, remissiue. -  25 Superficiarium ab vsufructuario quamplurimum distingui, & de contractu superficiario, aut superficie, & eius natura plenissime actum, remissiue. -  26 Vsumfructum a reditu multum distare. -  27 Fabianum de Biocchis lapsum circa definitionem vsusfructus noua Authoris consideratio in hac materia. QVoniam definitionem vsusfructus capite praecedenti tradidimus latius, aliquantulum hoc capite circa eam insistere necesse erit. Et vt ibi diximus, dubia[sect. 1] redditur ex eo praefata definitio, quod competit alteri, quam definito; cum tamen bona definitio, alteri, quam rei definitae, conuenire non debeat. Id quod latius probant Berengarius in l. naturaliter, §. nihil commune, num. 56. ff. de acquirenda possessione. Ioannes Annibal in rubric. ff. de vsucapionibus, num. 59. Alciatus lib. 6. paradoxorum, cap. 9. Gellius noct. Attic. lib. 4. cap. 1.Fumeus in tractatu Substitutionum, num. 2. & infinitos referens Sebastianus Medices tract. de diffinitionibus, quaest. 4. 1. part. num. 21. fol. mihi 232. Sed in proposito constat aperte, quod multis aliis conueniat; quamplurimi enim sunt, qui ius vtendi, & fruendi habent, & rebus alienis vtuntur, saluamque illarum substantiam conseruare debent. Nam inprimis, maioratus possessor, vel is,[sect. 2] qui rem possidet restitutioni subiectam, dumtaxat est vsufructuarius, & non dominus: argumento Textus, in l. species ff. de auro & argento legato, & vtitur re aliena, per Textum, in l. vltima, §. sed quia, C. communia de legatis. & tenetur praestare cautionem, ad quam caeteri vsufructuarij adstringuntur, vt latius probat Molina de Hispanorumprimogeniis, & lib. 1. cap. 15. & vtitur tantum, & fruitur per tempus vitae suae bonis maioratus, aut restitutioni subiectis, nec illa alienare potest; quod vsufructuario proprie conuenit, vt manifestum est, & sic tenentes latius fundant Rodericus Iuarez, Gomez Arias, & Castillo, quos in vnum congesserunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. num. 1. Ioannes Guttierrez, practicarum, lib. 2. quaest. 17. num. 2. Verum huic argumentationi facilis est solutio, constituendo[sect. 3] primum, maioratus possessorem, per tempus vitae suae, verum dominum esse, non vsufructuarium tantum. Id quod rectissime defendit, & fundat Molin. & praedictis rationibus satisfacit dict. cap. 19. a num. 4. vsque ad n. 16. & sequuntur Ioannes Guttierrez praticarum lib. 2. dicta quaest. 17. num. 2. & lib. 3. quaest. 89. num. 7. vbi refert Gregorium Lopez, Peraltam, Antonium Gomez, Couarruuiam, Pinellum, Menchacam, Auendanum, Mierez, & Padillam idem tenentes. Aldobrandinus in cons. 25. num. 10. & 11. lib. 1. Barbosa 1. part. legis, diuortio, in princip. ff. solut. matrimonio, num. 6. Ex quibus & his, quae latius tradunt ij Authores, constat aperte praefatam vsusfructus definitionem, maioratus possessori minime conuenire, illúmque habere potentius, ius quam habeat vsufructuarius, vt optime probat Molina vbi supra, & Barbosa dicto num. 6. Secundo constituendum est, quod in dict. l. vltima,[sect. 4] §. sed quia, C. communia de legatis, dicitur res aliena, quae fideicommisso, aut restitutioni subiecta est; inspecto, & considerato futuro tempore, quo restitutio fieri debet, & respectu alienationis prohibitae; non tamen alio respectu, nec attento tempore praesenti, vt sentit Glossa ibi, & declarant omnes Doctores, vt ex communi adnotauit Cephalus in cons. 393. num. 80. lib. 3. non tamen[sect. 5] dominus alicuius rei etiam pleno iure definit esse quis, quod dominium ab eo abire speretur, vel quod alienare prohibitus sit, vt post alios plures probant Molina dict. cap. 19. num. 4. & num. 11. Mieres de maioratu. Part. 3. quaestione 9. numero 9. Aldobrandinus dicto consilio 25. numero 10. & 11. Tertio & vltimo constituendum est, adeo alienum[sect. 6] esse a mente Iureconsulti in dict. l. species. ff. de auro & argento legato, vt contrarium eius, quod adhuc diximus, probare voluerit, vt potius in eandem sententiam expendi possit ille Textus. Dicit enim, quod onus restituendi, quicquid in auro & argento legatum fuerat, non inducit legatum vsusfructus, nec tollit dominium, aut proprietatem in vita, quamuis res ad vsum, vel ad vsumfructum relinquatur. Et ratio est, nam adiectio illa, Quarum rerum vsusfructus, dum viues, tibi sufficiet, non debuit inducere aliud legatum, nec mutare naturam legati simplicis praecedentis, vt cum iudicio declarat Bartolus ibi, & non ita exacte Molina lib. 1. dict. cap. 19. num. 7.[sect. 7] Et sic intelligenda est illa lex, quicquid praedictae interpretationis Bartoli nulla facta mentione, aliter intelligat nouissime Petrus Augustinus Morla Emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 8. ante finem. vers. & ex supradictis. Vbi retulit communem distinctionem Formalis & Causalis vsusfructus, & illam probauit, & postmodum infert ex ea ad Textum, in dict. l. species, & dicit, adiectionem praedictam, proprietati nihil detrahere, ex eo, quod dato vsufructu, censetur data proprietas: in quo decipitur aperte, nam adiectio illa vsusfructus potius videbatur legato proprietatis aliquid detrahere, non legatum proprietatis inducere; nec legata censeretur proprietas, siue illa data diceretur, vsufructu dato, si legatum proprietatis non praecessisset. Nihilominus tamen adiectionem illam, legato proprietatis nihil detrahere debere, recte statuit Iureconsultus, quod simplex legatum proprietatis praecesserat: vt optime aduertit Bartolus ibi; non quod datio vsusfructus, quae rem dubiam efficiebat, legatum proprietatis induceret. Deinde, & secundo loco in contrarium vrget, quod[sect. 8] praedicta definitio & Clericis conuenire videtur: Clerici enim habentes beneficia, vsufructuario similes sunt, per Textum in cap. Episcopus, 10. quaest. 2. & in cap. Episcopus. & cap. vlt. 12. quaest. 2. Contendit enim illorum iurium constitutio, Clericos vsumfructum suorum beneficiorum habere, & fructus tanquam stipendium aliquod, mercedemque sui laboris capere. Quod nec ratione, nec aequitate carere dixit Duarenus de sacris Ecclesiae ministeriis. cap. 4. columna 1. in vers. dicitur vtenda. fol. mihi 1169. & admittit Mendez de Castro de annonis ciuilibus, notabili 5. num. 2. & ante omnes docuit Glossa in cap. praesenti, de officio Ordinarij, in 6. Quae asserit, Clericos in bona valetudine constitutos, vsufructuarios esse, in aegritudine vero, a qua decedunt, vsuarios tantum. Et illam sequuti sunt quamplures, quos referunt Couarrnuias in cap. cum in officiis, de testament. num. 1. Hieronymus de Caeuallos practicarum quaest. siue communium contra communes, quaest. 198. fol. mihi 284. (alios consulto praetermitto; ab his enim, quos statim referam, praecitantur.) Huius tamen difficultatis solutio pendet ex[sect. 9] resolutione quaestionis superioris, in qua extant diuersae & contrariae multorum sententiae. Alij enim Clericum in bonis, & redditibus Ecclesiasticis vsufructuarium, vel vsuarium tantum appellant: Alij fidelem administratorem, aut simplicem dispensatorem esse contendunt; Alij id iuris duntaxat tribuunt Clericis, quod a Canonibus expressim sibi conceditur: Alij vero dominos esse Clericos beneficij, & reddituum Ecclesiasticorum affirmant; ita vt certa ex eis sententia sumi non possit, vt contendit Couarruuias vbi supra, dict. num. 1. Et constat ex his, quae in hac quaestione scripserunt D. Thomas, Sotus, Ledesmius, Adrianus, & Caietanus, vbi infra. Abbas in cap. cum esses, num. 21. de test. Barbatia in cap. venerabile. de officio delegati. colum. 10. Sarmientus de redditibus Ecclesiasticis. 3. part. cap. 1. num. 3. & 4. & 4. part. cap. 6. per totum. Nauarrus, in apologia. de redditi bus. quaest. 1. monitu. 24. n. 12. & monitu. 35. & 38. num. 6. Menchaca de successionum creatione. lib. 3. §. 22. num. 40. Guillelmus Benedictus in capite Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelasiam. in princ. num. 165. & 266. Ioannes Guttierez practicarum, lib. 2. quaest. 114. a num. 4. & num. 13. Ioannes de Matienco in l. 13. tit. 8. Lib. 5. nouae recopilationis, glos. 1. Michael Grassus receptarum sententiarum. §. testamentum. quaest. 34. num. 9. in fine. Spino in speculo, glossa rubric. parte. 14. num. 5. & 6. & num. 14. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. 8. 1. parte. Molina e Societate Iesu religiosus, de iustitia & iure tractatu. 2. disputatione. 242. per totam, folio mihi. 786. Hieronymus de Caeuallos communium contra communes. quaest. 198. & quaest. 388. Vtcumque tamen sit, quod ad nos attinet, se[sect. 10]cure affirmari potest, superiorem definitionem vsusfructus, Clerico minime conuenire, vel quia sit verus dominus fructuum, & redituum Ecclesiasticorum; quamuis cum modo & onere expendendi eos in certos & probatos vsus. Quod probabile est, & optime defendit Franciscus Sarmientus vbi supra. Molina dicta disputatione 143. in princ. vers. contraria tamen sententia. folio mihi. 786. vbi dicit, idem affirmare Sotum, Ledesmium, Adrianum, D. Thomam, & Caietanum in locis ibi relatis. Caeuallos dict. quaest. 388. num. 52. vel quia Clerico in redditibus Ecclesiasticis concessa, siue statuta aliqua sunt, quae vsufructuario minime conueniunt; alia autem denegata, quae vsufructuario libere conceduntur. Et vt generaliter dixerim, quatenus ad distributionem pertinet, cum beneficiarius multo minus possit, quam vsufructuarius; enim vero vsufructuarius omnes fructus indistincte suos facit, ad libitumque disponere potest de his, quae ex vsufructu acquisiuit: quod non potest Clericus, vtpote cum illius potestas, aut facultas disponendi, restricta sit certis modis a iure, vt constat ex omnibus num. praecedenti relatis, & cum iudicio declarant Couaruuias, & Nauarrus, vbi supra Barbosa 2. part. legis, diuortio, num. 53. versic non valet igitur, ff. soluto matrimonio. Qui post alios ibi relatos recte probat, beneficiarum male aequiparari vsufructuario: vsuario vero aequiparari non posse certum est, & concludenter probat Couarruuias vbi supra, dicto num. 1. Clericus enim beneficium Ecclesiasticum obtinens, in percipiendis & lucrandis fructibus plus iuris habet quam vsuarius: licet enim certis, a iureque determinatis modis teneatur illos consumere; omnes tamen fructus ex Beneficio perceptos suos facit, vsuarius vero nihil praeter vsum habet. Ex quo apparet, praefatam definitionem vsusfructus, vsuario etiam non conuenire, & cum mysterio additum ibi verbum fruendi: per quod excluditur nudus vsus; minus enim est in vsu, quam in vsufructu, vt constat per totum titulum, Institutionum, de vsu & habitatione. Et vsuarius nihilo magis[sect. 11] iuris habet, quam re ad necessitatem vtendi: Vsufructuarius vero omnem commoditatem habet, & omnes fructus suos facit, ex dictis iuribus, & principio, Institutionum, de vsufructu. vbi Balduinus num. 5. & nouissime Antonius Pichardo. num. 14. & 15. Nicasius in princ. de vsu & habitatione, num. 1. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 5. Medices de definitionib. part. 2. definitione 70. num. 11. & plures differentias vsusfructus, & vsus alio capite congeram infra. Tertio tandem & vltimo in contrarium obstat, quod[sect. 12] praedicta definitio non vsusfructus tantum, sed & aliarum rerum communis videtur. Nam conductor, ius vtendi & fruendi habere dicitur, l. ex conducto, 15. l. si in lege, 24. §. colonus, l. si merces, 25. §. 1. ff. locati, l. 3. l. 7. tit. 8. partit. 5. Et vtitur, fruitúrque re aliena, vt de se patet. Quo modo argumentatur Franciscus Hotmannus in principio, de vsufructu. verb. ius alienis rebus, & ab eo transcribens Antonius Pichardus ibidem num. 8. Emphyteuta etiam idem ius obtinet, & re aliena fruitur; dominium enim penes dominum remanet, qui rem in emphyteusim concessit, l. 1. ff. si ager vectigalis. §. adeo, Institutionum de lo[sect. 13]catione, & conductione, l. 1. & 2. C. de iure emphyteutico. Similiter vsusfructus, & feudi conuenientia multiplex reperitur in iure, quam erudite congerit Franciscus Hotmannus in disputatione de feudis cap. 31. a princ. col. 1. per totam fol. mihi 875. Itaque sicut vsusfructus est ius vtendi & fruendi; sic etiam feudum, & in feudo alterius est proprietas, alterius vsusfructus, sicut in vsufructu, vt dict. col. 1. iure, & ratione latius probatur. Denique, & Superficiarius re aliena vtitur, & fruitur, hoc est, is, qui in alieno solo superficiem emit, vel conduxit in perpetuum, aut non modicum tempus, constituta mercede domino, quae Salarium dicitur, quod pendatur pro solo, domino illius, l. vltima ff. de superficiebus, l. 3. §. 1. ff. de noui operis nunciatione, l. habitator, 59. l. superficiario, 74. ff. de rei vendicatione, l. etiam superficies, ff. qui potiores in pignore habeantur. Ergo incongrue Iustinianus loquitur in dicta definitione: & hanc difficultatem praesentiens Glos. in dicto princip. Institut. de[sect. 14] vsufructu. verb. est ius, versic. sicque per hoc verbum, interpretatur verba illa, vsusfructus est ius, exponi debere, id est, seruitus, vt etiam exposuit Nicasius in eod. princ. num. 2. Vt sic superiores personae in definitione non comprehendantur, quae licet vtantur & fruantur rebus alienis, diuersimode tamen vtuntur & fruuntur: Emphyteuta enim, Vasallus, & Supersiciarius, non iure seruitutis fruuntur, sicut vsufructuarius fruitur; sed quia vtile dominium habent, quod ad haeredes transit, vt in §. finali ex quibus causis feudum amittatur, collat. 10. & in l. caedere §. in cuius arborum furtim caesarum. Medices tractatu de definitionibus, definit. 70. vers. vsusfructus num. 12. Colonus etiam, diuersa ratione vtitur & fruitur; neque enim ager colono, siue equus commodatario seruitutem debet; fructuario vero debet, vt optime animaduertit Hotmannus in commentariis verborum iuris, verbo, vsusfructus est ius, in princ. fol. mihi 972. Et vsus rei conductae, item vt commodatae, magis est facti, quam iuris: magis est facultas percipiendi fructus, quam ius aliquod constitutum, l. 1. ff. quando dies legati cedat; at vsusfructus in iure consistit, vt dictum est, & eleganter tradit Hotmannus in dicto princ. de vsufructu, verbo ius alienis rebus. A quo sumpsit, sed tacuit eum, Antonius Pichardus ibidem, in finalibus verbis. Et quamuis praedi[sect. 15]cta Glossae expositio sustineri non possit, nec vera sit; cum verbum illud Ius, quod in definitione positum est, sumendum sit in generali significatione, vt exponatur, provt sonat, nec stride pro seruitute tantum accipi possit, superior tamen solutio, & doctrina verissima est; quae vt distincte, magis quam adhuc remaneat declarata, constituendum est primo: Quod emphyteuta re sibi in[sect. 16] emphyteusim concessa, non vtitur iure seruitutis: quemadmodum vsufructuarius vtitur, sed quodammodo, re propria vti videtur, iure & ratione vtilis dominij sibi competentis ex dispositione legis, vel saltem communi Doctorum interpretatione. Quod aperte probatur ex his iuribus, quae: pro emphyteuta expendimus supra num. 12. & ex his, quae ad propositum optime considerant Aluarus Valascus de iure emphyteutico 1. part. quaest. 1. Redoanus tractatu de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 15. num. 6. fol. mihi. 69. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 454. num. 5. lib. 3. Caepola de seruitutibus rusticorum praediorum, cap. 22. de montibus, num. 10. in fin. Deinde vsufructuarius, debilius ius habet in vsufructu,[sect. 17] quam emphyteuta in emphyteusi; tam respectu vtilis dominj, quam possessionis, secundum Aretinum, in l. naturaliter, col. 2. ff. de acquirenda possessione. Mandellum de Alba, vbi supra, dict num. 5. Item etiam, quia ius emphyteutae vtile est, & haereditarium, quod ad haeredes transit? ius vero vsufructuarij haereditarium non est, nec ad haeredes transit, vt in terminis adnotarunt expresse Natta in cons. 477. num. 10. & 12. lib. 2. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 38. num. 23. volum. 1. Decianus in consil. 123. num. 53. volum. 3. Aluarus Valascus consultat. 50. num. 9. Barbosa in l. diuortio, §. si fundum, num. 17. vers. valida erit consequentia, & ius vsufructuarij, siue possessio illius, ab onere satisdandi non releuat, quod secus in emphyteuta obseruatur, per Textum, in l. sciendum, §. possessor autem, versiculo, eum vero qui tantum ff. qui satisdare cogantur, iuncta declaratione Bartoli ibidem, in principio, Alexandri, & Iasonis, num. 2. eiusdem Iasonis, in dicta l. naturaliter, num. 16. ff. de acquirenda possessione, & post Rodericum Iuarez, & alios, latius declarat Aluarus Valascus consultat. 66. a num. 18. vsque ad num. 25. & vide in terminis Florianum de S. Pet. in l. 4. num. 13. & 14. ff. de vsufructu. Denique emphyteuta non tenetur ita saluam seruare rerum substantiam, sicut fructuarius debet, vt explicans praedictam definitionem dixit Zasius in titulum ff. de vsufructu & quemadmodum quis vtatur, in principio, versiculo, praeterea & emphyteuta, fol. mihi 831. & emphyteusis origo[sect. 18] valde distat ab vsusfructus natura in multis, diuersísque modis constituitur, vt constat ex dictis per Iasonem, in l. 1. n. 29. C. de iure emphyteutico. Iulium Clarum lib. 4. §. emphyteusis, quaest. 1. & seqq. Connanum commentariorum iuris, lib. 7. cap. 12. Secundo constituendum est, quod vsufructuarius di[sect. 19]citur habere ius in rem, per textum in lege vti frui. §. vtrum autem ff. si vsusfructus petatur. & ex communi resoluit Iason in dict. l. sciendum §. possessor, num. 2. ff. qui[sect. 20] satisdare cogantur. & re fructuaria iure suo vtitur & fruitur, siue ex seipso fructus percipit ex fundo, ex textu in dict. l. vtifrui. in princ. & Iasone in dicta l. naturaliter, in principio ff. de acquirend possessione. Moderno, in consuetudinibus Parisiensibus, titul. 1. §. 1. glos. 1. num. 30. Menochio in consil. 66. num. 10. lib. 1. Cephalo in consil. 637. num. 5. lib. 5. Cuiacio in recitationibus solemnibus Digestorum ad l. fundi Trebatiani, in princip. ff. de vsufructu legato. Conductor vero, siue colonus, licet ius vtendi & fruendi habeat, ex iuribus adductis supra, num. 12. Non[sect. 21] tamen habet ius in rem, sed in personam locatoris, vt eum re conducta frui patiatur, ex eisdem iuribus, & l. qui fundum, ff. locati, l. emptorem. C. eodem tit. l. 19. tit. 8. partit. 5. Romanus in consil. 309. & 311. Aretin. in consil. 160. Alexander in consil. 118. lib. 5. Antonius Gomez variarum resolut. tom. 2. cap. 3. de locatione & conductione. num. 9. Hotmannus reddens rationem, in principio, Institutionum, de vsufructu: verbo, ius alienis rebus, & ipsum non referens Antonius Pichardo num. finali illius §. & regulariter, quod conductores, seu coloni simplices ab annis nouem infra non habeant ius in rem. Ex aliis probat Borgn. Caualcanus decis. 42. n. 45. & n. 79. 1. p. nec[sect. 22] vtitur nomine proprio, aut proprio, iure; sed nomine domini, & iure alieno, l. non vtitur. 45. ff. de vsufructu. & docuit Bartolus in l. si pignore, n. 8. ff. familiae erciscundae, Iason in l. naturaliter, num. 14. ff. de acquirenda possessione. Et in hoc differt vsufructuarius a conductore, vel colono; in aliis etiam, quae noue adducit Barbosa in l. diuortio, in principio ff. solut. matrimonio, num. 33. 34. & 35. Tertio constituendum est, vsusfructus nomen feudata[sect. 23]rio minime conuenire, cum vsusfructus natura, & proprietas haec sit, vt vnius personae finibus coerceatur: neque ab ea discedere, sine suo interitu possit, feudum vero vt ager vectigalis, ad haeredes, id est liberos, posterosque, perpetuo iure transeat, vt optime considerat Franciscus Hotmannus in disputatione de feudis cap. 4. colum. 2. versic. iam vero fol. mihi 814. & plenius cap. 31.[sect. 24] versic. sequitur vt in quibus rebus, fol. 876. vbi vsusfructus, & feudi differentiam multiplicem assignat. Quarto constituendum est, superficiarium ab vsufru[sect. 25]ctuario quamplurimum distingui, idcirco superficiario, Vsusfructus definitionem minime conuenire. Id quod clare constat ex exemplo posito supra num. 13. & his, quae de contractu supersiciario, aut superficie, & eius natura plenissime scripserunt post alios plures (idcirco hac de re consulto tractatum praetermitto:) Aluarus Valasus de iure emphyteutico; 1. part. quaest. 33. per totam, fol. mihi. 175. Vaconius declarationum iuris, lib. 2. cap. 82. Franciscus Connanus, commentariorum iuris, lib. 7. cap. 12. de iure emphyteutico, num. 3. 4. & 5. Menoch. de arbitrariis lib. 2. centuria 1. casu 31. & de retinenda possessione remedio 3. num. 4. & nonnullis seqq. Euerardus in loco, a feudo ad emphyteusim. num. 49. fol. mihi 246. Cuiacius in paratitl. in libros Digestorum tit. 18. de superficiariis fol. mihi 259. & in recitationibus solemnibus in eosdem libros ad l. 2. in principio ff. de seruitutibus: & nouissime non referens praedictos, Petrus Augustinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 52. 53. & 54. Quinto constituendum est (idquod ex definitione vsusfructus constat aperte) vsumfructum a redditu multum[sect. 26] distare, & consequenter praefatam definitionem ei, cui reditus relictus sit, minime conuenire, vt alio capite huius libri plenius demonstrabitur. Ideo in rubrica, ff. de vsufructu legato. vnum ab altero distinguitur & separatur, nam vsusfructus nomen est iuris, & est seruitus, vt supra diximus: & probatur in princ. Institut. de vsufructu. & in l. 1. ff. de seruitutibus. Reditus nomen est corporis, vel pro corpore aestimationis, & non est seruitus item reditus, quotquot annis accipiuntur de manu haeredis; vsumfructum autem fructuarius quotquot annis suo iure percipit: vt tradunt glossa, Bartolus, & Doctores in l. fundi Trebatiani. ff. de vsufructu legato. & eleganter Cuiacius in explicatione illius leg. vbi alias differentias adducit. Sexto & vltimo constituendum est, (quod nullus hucusque animaduertit) deceptum in hac materia Fa[sect. 27]bianum de Biocchis: is enim in repetitione ad textum in authent. nouissima. C. de inofficioso testamento. num. 6. quae habetur volumine. 7. repetitionum iuris ciuilis. folio mihi 339. quaerens, quid sit Vsusfructus, respondet, quod est pars dominij, & eius emolumentum; quod est diuersum a definitione superius tradita: aliud enim est vsusfructus definitionem assignare, & declarare quid sit vsusfructus, (de quo ipse agit:) aliud vero dicere vsumfructum esse partem dominij, & eius emolumentum, vt de se patet; nec ita simpliciter verum est, sed maiori indiget declaratione, vt infra dicetur alio capite. # 6 CAPVT VI. Vsufructuarius quo iure, siue qua actione ad vsumfructum consequendum agere possit: & tres actiones, quae pro legatis, noua Imperatorum constitutione, dantur, vtrum pro vsufructu competant, distincte magis, quam adhuc explicatur. Deinde, an vsufructuarius certae rei, siue vniuersalis omnium bonorum, teneatur de manu haeredis vsumfructum, siue possessionem illius accipere; alias occupans propria authoritate puniatur poena constitutionis leg. non est dubium. C. de legatis, & de materia illius legis, atque pluribus coniecturis, ex quibus occupandi rem legatam propria auctoritate licentia videatur vsufructuario concessa, plene, breuiter tamen, actum: tandem vsufructuarium vere naturaliter possidere sibi, & non domino, cum communi sententia probatum, & contrariae concludenter, remissiue tamen, satisfactum. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius quo iure, siue qua actione, ad vsumfructum consequendum agere possit, & infr. n. 6. -  2 Legatorum genera olim quatuor fuisse, & de illis, remissiue. -  3 Antonium Fabrum lib. 6. coniecturarum iuris ciuilis cap. 1. de praedictis legatis subtiliter loquutum, & late, nei per aliquem hucusque praecitari. -  4 Legatorum genera antiqua, ac eorum differentiae omnes, Constantini, & Iustiniani legibus penitus sunt sublatae; vt hodie legatorum omnium, vna eademque sit vis, & substantia. -  5 Legatarium tres actiones habere pro legati persecutione, realem, personalem, & hypothecariam. -  6 Vsufructuario actionem personalem ex testamento dari, per quam petit rem sibi dari, non tantum tradi. -  7 Haeres quando intelligatur dare in legato vsusfructus. -  8 Vsufructuario interdictum adipiscendae possessionis competere. -  9 Vsufructuario in rem actionem, aut vendicationem dari. -  10 Praxis, qua vsufructuarius vti debet in actione confessoria, & negatoria. -  11 Actio realis, & personalis (quae contrariae sunt) quare pro eadem re legata competant, remissiue. -  12 Vsufructuario hypothecariam actionem competere pro rei legatae vsufructu, ex sententia Borgnini Caualcani, quae per Authorem none improbatur, & numeris sequentibus. -  13 Pro legatis, & fideicommissis tres actiones competunt, si natura rei legatae hoc patiatur; secus si natura rei legatae repugnet. -  14 Actio hypothecaria, non competit pro re testatoris legata, quamuis competat aduersus alias res testatoris. -  15 Actiones tres pro legatis competentes, adita haereditate non prius nascuntur. -  16 Vsusfructus legatum non cedit, nisi a die haereditatis aditae, & eius esse ab aditione haere ditatis pendet. -  17 Vsufructuarius habet actionem contra haeredem propter retardatam haereditatis aditionem dolo commissam. -  18 Lagatarius non potest occupare rem legatam propria auctoritate nisi de voluntate testatoris, sed a manu haeredis possessionem accipere debet; alias perdit rem, & legatum, & cadit a iure suo. -  19 Legatario, ex quibus videatur testator licentiam dedisse occupandi rem legatam propria authoritate: & de materia legis, non est dubium. C. de legatis. plenissime ab aliis actum proponitur, & in vsufructuario. vide infra, num. 27. -  20 Ioannes Sichardi lectura ad libros Codicis non contemnenda. & ab Authore integre praelecta. -  21 Legatarius quando dicatur cum vitio occupasse rem legatam, vt amittat ius omne, quod habebat in illa. -  22 Et opinio Petri, & Alberici, (quae communi est contraria) Authori vera videtur. -  23 Legis, non est dubium, C. delegatis, & legis, si quis in tantum, C. vnde vi, rigor, communi totius Christiani orbis vsu, & praxi antiquatus est. -  24 Leg. non est dubium, C. de legatis dispositio, vtrum correcta sit ex noua decisione leg. 1. titul. 4. lib. 5. nouae collectionis regiae. -  25 Philippi Cornei, & Ioannis Sichardi opinio noua in hac materia, none confutata per Authorem. -  26 Vsufructuarium, siue particularem certae rei, siue vniuersalem omnium bonorum, non posse possessionem accipere nisi a manu haeredis, vel proprietarij; alias omne ius amittere. Intelligendo, vt supra numeris praecedentibus in aliis legatariis est explicatum. -  27 Pater legitimus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorium filij, propria authoritate occupat illa. -  28 Vsufructuarium vere naturaliter possidere nomine proprio, sibique, & non domino, fundum, aut rem, in qua vsumfructum habet, & numeris sequentibus. -  29 Vsufructuario spoliato, interdicto recuperanda possessionis succurri, vt ante omnia restituatur. -  30 Interdictum recuperanda non datur, nisi possidenti. -  31 Non autem autem competit ei, qui meram detentationem habet. -  32 Vsufructuario violenter spoliato succurritur remedio constitutionis legis, si quis in tantam, C. vnde vi. -  33 Vsufructuario interdictum Vti possidetis conceditur. -  34 Pro communi sententia relata supra num. 28. nonnulla iura expenduntur. -  35 Et ad illa minime satisfacere solutionem eorum, qui contrariam partem amplectuntur, remissiue cum Iasone probatum. -  36 Vsufructuarium naturaliter non possidere, sed tantum detinere rem, ex sententia quamplurium. -  37 Et illorum fundamenta, reducenda esse ad ea, quae in vnum congessit Iaso, optiméque, & concludenter omnibus satisfactum per eundem. -  38 Vaconij declaratio noua in hac materia, vt vsufructuarij possessio nec mere ciuilis sit, nec mere naturalis, sed mixta; noue improbata per Authorem. -  39 Huius capitis quaestiones distincte magis, quam adhuc, remanere explicatas per Authorem. VSufructuarius quo iure, siue qua actione ad vsumfructum consequendum agere possit, antequam[sect. 1] ad alia transeamus, necesse est, inquirere: idque facile definiri poterit ex iure, & actione, quae pro aliis legatis a iure dantur, & multa sciens consultoque praetermittens, quae de antiquo, & nouiori iure cumulare possem, constituendum duxi primo; Legatorum genera olim quatuor fuisse, quae explicant Caius, Instit. lib. 2. tit. de legat. Vlpianus in fragmentis, titul. 24. vers. legamus[sect. 2] Iulius Paulus lib. 3. sententiarum. tit. 6. de legatis. Et de illis late agunt, & exemplis declarant Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius. de testamentis. verb. si absque liberis, el segundo. n. 138. fol. mihi 84. part. 2. Caldas Pereira in l. si curatorem habens. Verbo, sine curatore. num. 20. & nouissime, Antonius Pichardus in §. sed olim, per totum, vbi Recentiores communiter, Instit. de legatis. & vltra alios, quos alio cap. adducam, de praedictis legatis sub[sect. 3]tiliter loquitur, & late, nec per aliquem hucusque praecitatur, Antonius Faber coniecturarum iuris ciuilis. lib. 6. cap. 1. per totum fol. 186. cum sequentibus. Illa tamen, & antiqua legatorum genera, ac eorum[sect. 4] differentiae omnes, Constantini, & Iustiniani legibus penitus sunt sublatae, vt hodie legatorum omnium vna eademque sit vis & substantia: l. 1. C. communia de. legat. §. sed olim. §. nostra autem, Institut. de legatis. & consequenter sublatis antiquis & variis legatorum generibus, pro quibus varia quoque actionum genera legatario dabantur, vt late ostendit Antonius Picardus in dict. §. nostra autem, num. 6. earundem etiam actionum genera sunt sublata; noueque statutum in dictis iuribus, legatarium tres habere actiones pro legati persecutione, rea[sect. 5]lem, personalem, & hypothecariam, idque de iure communi Imperatorum, & Regio Partitarum, certum est, atque de iure etiam nouiori nouae collectionis Regiae: iuxta ea, quae plene declarat Matienco vbi infra. & sic resoluunt omnes Scribentes communiter, vti infinitos reserentes tradunt, & late explicant Guillielmus Benedictus loco relato supra, dict. num. 138. Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 12. de leg. num. 7. Michael Grassus receptarum sententiarum. §. legatam, quaest. 74. 75. & 76. Ioannes de Matienco in l. 1. tit. 4. lib. 5. recopilationis. glossa 14. a num. 11. vsque ad n. 21. vbi vide Alphonsum de Azeuedo a num. 144. Iosephus Ludouicus decis. Perusina. 23. num. 3. Antonius Pichardus, nonnullis difficultatibus, ex mente communi satisfaciens in dict. §. nostra autem per totum. & hos non referens Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto. num. 15. & 16. fol. 194. vbi in terminis quaestionis nostrae loquitur, probatque, vsusfructus legatarium, ad vsumfructum consequendum tres habere actiones praedictas, ex testamento personalem, in rem, & hypothecariam; illisque aduersus haeredem, aut proprietarium experiri posse. Quod vt distincte magis appareat, secundo loco constituendum erit, verum esse, vsufructuario actionem[sect. 6] personalem ex testamento dari, per quam petit rem sibi dari, non tantum tradi: quod optime adnotauit Raphael Fulgosius in l. 1. num. 5. ff. de vsufructu. Dare autem,[sect. 7] quando intelligatur haeres in legato vsusfructus, explicat Iureconsultus in l. 3. ff. de vsufructu. & nos alio cap. plenius dicemus: & vide Baldum in l. 1. C. communia[sect. 8] de legatis n. 7. Similiter, verum etiam esse, vsufructuario Interdictum adipiscendae possessionis competere, quod pro vsufructu, vel seruitute, aut alio iure incorporali datur: vt post Angelum, Salicetum, Ripam, Zucardum, Beroüm, & Bellonum, resoluit Menoch. adipiscendae possessionis. remed. 2. num. 83. 84. & 85. Deinde, vsufructuario in rem actionem, aur vendi[sect. 9]cationem dari, docet Bartolus in rubric. C. de vsufructu. num. 2. Fulgosius in dict l. 1. ff. vsufructu. num. 5. qui speciali fauori vltimarum voluntatum tribuit, vt possit legatarius rem suam, antequam tradatur, etiam vendicare: Franciscus Marc. decisione. 832. num. 3. 1. parte. Pinellus 2. Parte. legis 1. C. de bonis maternis. num. 18. vbi ante finem illius numeri, dicit pro hoc esse bonum textum in l. vtifrui. §. 1. ibi: in rem actio, ff. si vsusfructus petatur. quem tamen prius expendit Bartolus vbi sapra. dicto num. 2. Matienco in l. 1. tit. 4. lib. 5. glossa 14. num. 38. Antonius Gomez, qui recte fundat, tom. 1. Variarum. cap. 12. de legatis. num. 7. in versiculo. Idem etiam est in seruitute, & alio iure incorporali legato: Borgninus Caluacanus de vsufructu mulieri relicto. num. 7. & num. 15. fol. 194. vbi dicit, quod si fructuarius[sect. 10] non possidet, debet intentare in confessoria, & negatoria rei vendicationem, vel Publicianam, narrando qualiter testator tenuit rem pro sua, & tanquam suam iure dominij, vel quasi; & ob id habuisse, & habere ius in vsufructu possesso potentius partis aduersae; vel declarari debere, parti non competere ius in vsufructu, vt sic in consequentiam teneatur pars aduersa relaxare ipsa bona ad vsufructuandum; si autem possidet, non erit necesse probare de dominio, vel quasi; sed per possessionem praesumetur dominium, vel quasi, tanquam incidenter deductum in confessoria, vel negatoria: Quod si occupata fuerit possessio bonorum, cessa sibi actione ab haerede, poterit vsufructuarius agere pluribus remediis adductis per eundem Caualcanum vbi supra. n. 16. Quare autem, pro eadem re legata competat persona[sect. 11]lis, & realis actio, quae contrariae sunt? Declarant communiter Doctores in l. 1. C. communia de legatis. Antonius Gomez. dict. cap. 12. num. 7. versicul. Nec obstat. Antonius Pichardus in dict. §. nostra autem. Institut. de legat num. 9. & 10. Denique, & hypotechariam actionem competere[sect. 12] vsufructuario, pro vsufructu rei legatae, secure admittit Caualcanus vbi supra, dict. num. 15. versiculo contra autem. & videtur in hoc consentire, Antonius Gomez. dict. cap. 12. num. 7. Mihi tamen verum non videtur, quod pro certae rei, aut certarum vsufructu, competere possit: & ad id dicendum moueor principaliter; Nam[sect. 13] quod dicitur, pro legatis, & fideicommissis tres competere actiones, intelligendum est, si natura rei legatae hoc patiatur, secus si natura rei legatae repugnet. Sic dixit explicandam istam materiam Bartolus in dict. l. 1. C. Communia de legatis. num. 1. & cum aliis Bartolum sequitur Petrus Surdus decis. 28. num. 10. & illius doctrinam esse communem constat ex dictis per Grassum, §. legatum. quaest. 74. & 75. Antonium Gomez dict. num. 7. ad finem. Sed in hoc casu, natura vsusfructus legati, cuius dominium, & ius ipso iure transit absque aliqua traditione; vt iure, & authorum allegatione comprobat Antonius Gomez vbi supra; repugnat hypothecariam competere posse: l. neque pignus. ff. de[sect. 14] regulis iuris. l. si rem, ff. de pignoratitia actione, ergo hypotecharia competere non potest. Praeterea, nam actio hypotecharia non competit pro re testatoris legata, quamuis competat aduersus alias res testatoris, quae ad haeredem peruenerunt: glossa in dict. l. 1. C. communia de legatis. & ibi Bartolus oppositione 2. n. 1. in fine. Baldus disputans n. 14. Antonius Pichardus in §. nostra autem. Institut. de legatis, num. 11. ergo pro eodem vsufructu competere non potest, quicquid contra, sed male quidem, Caualcanus existimauerit. Denique, & tertio loco constituendum est, paedictas[sect. 15] tres actiones pro legatis competentes, post aditam haereditatem, non prius, nasci; quia ante aditam haereditem non potest confirmatum esse testamentum, vt certum est: & docuit Baldus in dicta l. 1. C. communia de leg.[sect. 16] num. 5. Id quod in nostra materia omnino etiam admittendum est, quoniam vsusfructus legatum non cedit, nisi a die haereditatis aditae, & eius esse ab aditione haereditatis pendet: l. 1. §. dies autem. ff. quando dies vsusfructus legati cedat. l. si seruo haereditario. ff. quibus modis vsusfructus amittatur. Tellus Ferdinandez in l. 3. Tauri, 3. part. n. 10. & 11. Matienco in l. 1. tit. 4. l. 5. glossa. 14. a n. 35. Tamen habet vsufructuarius actio[sect. 17]nem contra haeredem, propter retardatam haereditatis aditionem dolo commissam: l. si vsusfructus. ff. de vsuctructu. quam sic summauit Florianus de Sancto Petro, num. 1. & haectenus de prima huius capitis parte, quae ad ius agendi pertinet. Quo ad secundam vero, quae ad acquisitionem possessionis, siue modum acquirendi tendit: Constituendum est, quod legatarius regulariter, non potest occu[sect. 18]pare rem legatam, siue illius possessionem apprehendere propria auctoritate, nisi de voluntate testatoris expressa, aut tacita; sed a manu haeredis possessionem accipere debet: alias perdit legatum, & rem, & cadit a iure suo: l. non est dubium. vbi communis omnium sententia, C. de legatis. & latissime declarant materiam il[sect. 19]lius textus, multasque congerunt coniecturas, ex quibus videtur testator licentiam dedisse occupandi rem legatam propria auctoritate, Iason, Corneus, & alij Doctores ibi, Pinellus, loco infra referendo, Rodericus Iuarez, in lib. quoniam in prioribus. quaest. 7. num. 9. & num. 17. & 18. Palacios Rubios in repetitione rubricae. de donationibus inter. §. 59. Guilliemus Benedictus in capite, Rainuntius, de testamentis. verbo. si absque liberis, tractat. 2. de fideicommissaria substitutione, num. 145. Gualdensis de arte testandi, titul. de legatis cautela 12. Couarruuias resolutionum lib. 3. cap. 16. num. 7. versic. His praeterea suffragatur. Petrus de Peralta in l. omnia, §. fundum. & ibi Dominus Franciscus Sarmiento, & in leg. Titia cum testamento. §. Lucius. el primero ff. de leg. 2. Menochius recuperandae possessionis, remedio. 5. n. 30. vsque ad num. 37. Natta in cons. 477. n. 3. lib. 2. Quesada diuers. quaest. iuris. cap. 14. num. 5. Antonius Gomez tom. 1. variar. cap. 12. num. 10. & in leg. 45. Tauri, n. 30. Mencacha de successi. creatione. lib. 1. §. 9. num. 16. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 310. num. 2. lib. 2. Marcus Antonius Eugenius in cons. 100. num. 24. & n. 60. Iacobus Concenatius quaest. singularium iuris. lib. 3. quaest. 13. Mieres de maioratu, part. 3. quaest. 17. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 2. §. 1. a num. 86. ad num. 92. Simon de Praetis de interpretatione vltum. voluntatum, lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 1. a num. 96. folio 479. & multis num. seqq. Michael Grassus receptarum sententiarum. §. legatum. quaestione 67. num. 13. & §. testamentum. quaest. 67. & §. fideicommissum. quaest. 43. Ioannes Guttierrez in repetitione legis. Nemo potest. ff. de leg. 1. n. 354. 355. 359. 363. & 364. Ioan[sect. 20]nes Sichardus, (cuius lectura non contemnenda erit in libros Codicis, & a me paucis ab hinc diebus integre praelecta est, in dict. l. non est dubium, per totam. C. de leg. Qui omnes vnanimiter admittunt, tunc demum lega[sect. 21]tarium dici, cum vitio occupasse rem legatam, vt amittat ius omne, quod habet in illa, quando accepit rem legatam postquam haeres adiuisset haereditatem, & acquisiuisset possessionem rerum haereditariarum: secus tamen si nondum adita haereditate, & nondum acquisita possessione per haeredem, legatarius acciperet rem sibi legatam, quia tunc non amitteret ius suum, quamuis etiam illo casu possit haeres agere contra legatarium, vt possessionem rei ablatae sibi restituat. l. 1. §. rediguntur. ff. quorum legatorum. l. vnica. C. eodem tit. Couarruuias[sect. 22] tamen vbi supra, lib. 3. dict. cap. 16. num. 7. versic. His praeterea suffragatur. Sequutus Petri, Oldradi, & Alberici sententiam in locis ibi relatis, verius credit; legatarium occupantem propria auctoritate rem sibi legatam, haereditate iacente, sic amittere ius suum, & legatum, ac si haereditas adita fuisset, cum haereditas iacens repraesentet defuncti, & domini personam. Id quod ego verius credo propter generalitatem dictae leg. non est dubium, & praedictam rationem: amplius tamen non insisto in eo, propterea quod rigor illius legis, & leg. si quis in tantam, C. vnde vi. communi totius Christiani[sect. 23] orbis vsu, & praxi antiquatus sit, vt affirmat Couarruuias vbi supra, & cum eo transit Azeued. in l. 1. tit. 4. lib. 5. nouae recopil. n. 183. & in alio loco eiusdem, ibidem relato. Propter quod etiam nec in alio insisto. vtrum dispositio[sect. 24] dictae l. non est dubium, correcta sit, ex noua decisione dictae l. 1. tit. 4. de los testamentos lib. 5. quam tamen correctam non esse affirmant D. Antonius de Padilla in l. eam quam, C. de fideicommissis. num. 115. & Azeuedius ibi. dicto num. 183. contra Tellum Ferdinandez in l. 3. Tauri. 3. part. num. 4. cui re vera satisfacere non elsset difficile, posito quod in ea lege circa hoc nihil reperitur expresse dispositum, nec verba illius legis, quae iuxta iuris rationem intelligenda sunt, correctionem inducere non expressam credendum sit, ex vulgatis iurium quamplurimorum rationibus. Inde iuxta ius commune noue considerabam Philippi Cornei sententiam in hac[sect. 25] materia, mihi placere non posse, quamuis eam amplexus fuerit Ioannes Sichardus in dicta l. non est dubium, num. 5. Ille enim, in eadem lege scripsit; tunc legatarium dici accepisse rem legatam cum vitio, quando adita haereditate, & acquisita possessione per haeredem, acceperit rem propria auctoritate clam; vt sic non sufficiat aditam fuisse haereditatem, & acquisitam possessionem, nisi occupatio clandestina fuerit. Quod minime probatur in dicta l. non est dubium, nec dicitur per aliquem, ex his omnibus quos superius retulimus. Enimvero communis omnium sententia, quacunque occupatione contenta et, superior vero antiquorum opinio, quae a Couarruuia & a me probatur, nec aditionem haereditatis, nec acquisitionem possessionis requirit; vtrumque igitur requirere, & adiicere id clam fieri, necesse esse, nulla ratione procedere potest. Quibus sic constitutis, quod attinet ad nostram ma[sect. 26]teriam constituendum est; Idem ius obseruari in legato vsusfructus, quod in legato proprietatis, aut simplici alicuius rei legato statutum est in dicta l. non est dubium. Et consequenter infertur, vsufructuarium, siue certae rei particularem, siue vniuersalem omnium bonorum, non posse possessionem accipere, nisi a manu haeredis, vel proprietarij; alias legatum, & omne ius amittere, intelligendo provt in aliis legatis explicatum est numeris praecedentibus. Sic resoluunt Albericus in l. cum oportet, ad finem principij, C. de bonis quae liberis. Romanus consil. 312. Alexander consil. 50. num. 5. lib. 7. Socinus consil. 131. num. 8. lib. 1. Paulus a Montepico, in repetitione legis. Titia cum testam. §. Titia cum nuberet. de legat. 2. num. 137. ad finem. Aimon Craueta, Paulus Parisius, Boerius, & Gozadinus, quos ita tenendo, & concludenti comprobans ratione refert Pinellus, 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis num. 61. & 62. qui in patre vsufructuario, & legitimo administratore bonorum aduentitiorum filij, merito contrarium statuit ex verbis illius legis: & l. cum oportet, C. de bonis quae liber. cum nonnullis Authoribus ibi praecitatis. Superiorem etiam resolutionem vnanimiter admittunt Plotus in l. si quando, num. 54. versic. & propterea, C. vnde vi. Rolandus in consil. 77. num. 38. & seqq. volum. 1. Franciscus Marc. decision. 493. num. 1. part. 2. & alios referens Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, a num. 9. fol. 190. vsque ad num. 14. Petrus Pechius, dicens communem, de testam. coniugum, lib. 5. cap. 5. num. 2. fol. 169. & 170. Simon de Praetis, Grassus, & alij relati supra num. 19. Menochius in consil. 105. num. 69. & seqq. lib. 1. & recuperandae, adipiscendaeque possessionis, locis relatis eodem num. 19. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, artic. 47. num. 51. fol. 330. Fabius Turretus consil. 30. num. 1. volum. 1. Marcus Antonius Eugenius consil. 100. num. 24. & num. 60. lib. 1. Menchaca de successionum creation. lib. 1. §. 7. num. 26. Antonius Galeatius Maluassia consil. 52. num. 24. volum. 1. Qui pariter admittunt, posse vsufructuarium de licentia expressa, siue tacite subintellecta testatoris, possessionem accipere propria auctoritate; & cumulant plures coniecturas, ex quibus praedicta licentia videtur concessa: & iunge relatos supra, dicto num. 19. Quo ad tertium vero, quod huic capiti proprie conuenit; quae aut qualis dicatur possessio, quae de manu haeredis per fructuarium fuerit occupata; siue qualiter vsufructuarius possidere dicatur? Vt breuiter me absoluam, nec ea transcribam, quae ab aliis perfecte explicata sunt, sed dumtaxat necessaria proponam constituendum erit: Vsufructuarium vere naturaliter possidere[sect. 28] nomine proprio, sibíque, & non domino, fundum, aut rem, in qua vsumfructum habet: Sic docuit glossa, verb. ex contrario in fin. l. 3. §. ex contrario ff. de acquirenda possessione. Bartolus, & communiter omnes ex Iasone ibi. Ioannes relatus a glossa in l. naturaliter. ff. eodem tit. de acquirenda posses. vbi Bartolus num. 1. & communis omnium sententia, secundum Iasonem num. 4. & num. 6. & 14. Menochium (qui ipse communem profitetur verissimam) recuperandae posses. remedio. 1. quaest. 5. num. 70. & remedio 9. num. 297. & retinendae posses. remedio 3. num. 70. & num. 77. & cons. 139. num. 1. lib. 2. Conrad. Lagus in methodica iuris. 4. par cap. 13. Boerius decis. 28. a num. 1. Tiraquellus referens multos, in tractatu, Le mort saisit le vif, in 3. part. declarat. 1. num. 4. Franciscus Marcus decis. 867. num. 1. 1. part. & creberrimo omnium consensu probatam esse testatur Couarruuias in regul. possessor, in initio relectionis 2. part. num. 5. Villalobos communium opinionum lit. V. num. 56. & 57. Caualcanus, dicens a communi non esse recedendum, de vsufructu mulieri relicto. num. 5. ad finem. fol. 187. Aluarus Valascus de iure emphyteutico. quaest. 18. num. 3. Antonius Galeatius Maluassia in consil. 52. num 40. & in consil. 56. num. 9. & in consil. 101. num. 2. volum. 1. Sfortia Oddi in consil. 82. num. 19. lib. 1. Petrus Surdus in consil. 162. n. 13. lib. 2. Hippolitus Riminal. in consil. 545. num. 4. & in consil. 559. num. 1. lib. 5. Franciscus Duarenus in commentariis ad tit. ff. de acquir. posses. ad l. 3. §. ex contrario illius tit. columna 3. vers. rursus oppugnatur. & vers. & in l. vltima. fol. mihi. 641. & 642. & disputationum anniuersariorum. lib. 1. cap. 18. colum. 1. fol. mihi. 1036. Inde vsufructuario Interdicta possessoria dantur tanquam vero possessori, siue propter veram & naturalem possessionem illius. Vt ex communi tradit Ripa, in rubric. de causa possessionis & proprietatis. num. 21. Meno[sect. 29]chius adipiscendae, remedio. 2. num. 83. & illi spoliato interdicto recuperandae possessionis succurri, vt ante omnia restituatur, probat clare textus in l. 3. §. vnde vt interdictum. cum §§. duobus seqq. ff. de vi & vt armata. Per quem, sic probant indifferenter omnes ex Menochio, qui refert quamplures, & optime declarat, recuperandae posses. remedio 1. a num. 69. vsque ad num. 75. &[sect. 30] tamen illud Interdictum non datur nisi possidenti, l. 1. §. scire autem. ff. eodem tit. de vi & vi armata. Non autem competitei, qui meram detentationem habet: l. 1. §.[sect. 31] dicitur. ff. de vi & vi armata. l. si duo, creditores, ff.[sect. 32] vti possidetis. Similiter vsufructuario violenter spoliato, succurri remedio constitutionis l. si quis in tantam, C. vnde vi. quia vere, atque naturaliter possidet, ex multis probat Menochius, recuperandae posses. remedio 9. num. 295. & 4. seqq. Et tandem Interdictum vti pos[sect. 33]sidetis concedi eidem fructuario, inspecta possessione vera rei, in qua vsusfructus habetur, si in ea turbatio contingat, ex glossis, & communi sententia resoluit Menochius, retinendae posses. remedio 3. ex num. 70. vsque ad num. 79. ergo ineuitabiliter concluditur (vt inquit Iaso. in l. naturaliter. num. 9. ff. de acquirenda posses.)[sect. 34] quod vsufructuarius vere naturaliter possidet. Idque vltra superiorem rationem adductam num. 29. 30. & 31. probatur ex textu in dict. l. naturaliter. 12. l. possessio quoque. 49. ff. de acquirenda posses. l. vti frui, in princ. ff. si vsusfructus petatur. Ad quae iura minime satisfacit solutio eorum, qui[sect. 35] contrariam sustinere partem contendunt. Id quod facile euincitur ex his, quae erudite, & magistraliter scripsit Iason in dicta l. naturaliter, a n. 4. vsque ad n. 11. quo loco plene ostendit solutionem ad dictas leges, quae per eundem refertur, veram non esse, nec communi opinioni obstare, vt ibi videri poterit, & ita tenendum erit: quic[sect. 36]quid contrarium, vsufructuarium naturaliter non possidere, sed tantum rem detinere, siue possidere rem ipsam naturaliter nomine domini, non autem proprio (vt communis affirmat) defendant Theophilus in §. idem placet. Institut. per quas personas nobis acquiritur, Iacobus a Rauenna in l. 1. ff. de acquir. possess. Guillielmus de Cuneo in l. licet, C. eodem titul. Cumanus, Baldus, & Aretinus, in dict. l. naturaliter. Quos in hoc expendunt Couarruuias, & Aluarus Valascus locis relatis supra n. 28 vltra quos idem etiam tenuerunt Vdalricus Zasius in l. 1. §. quod ait praetor. ff. quorum legatorum ad fin. fol. mihi 309. Qui dicit textum illum esse apertum contra communes opiniones, quod vsufructuarius non possidet fundum etiam naturaliter, sed tenet tantum fundum, id est, detinet. Cui tamen textui satisfacit Iason loco supra relato. Iacobus Cuiacius (communi etiam contrarius) in recitationibus solemnibus in libros Digest. ad dict. l. naturaliter, in princ. Ioannes Vaudi Pedemontanus variarum quaest. iuris lib. 2. quaest. 3. de posses. col. 3. vers. ex eo intelligimus, & col. 7. vers. huc accedit quod fructuarium. Francisc. Hotmannus obseruat. lib. 1. cap. 1. col. 2. ad medium fol. mihi 262. Francisc. Connanus comment. iuris ciuilis lib. 3. cap. 10. de possess. natur. & ciuili, n. 2. fol. mihi 193.[sect. 37] quorum fundamenta contra communem, in effectu reducuntur ad nonnulla, quae congessit Iaso. in dicta. l. naturaliter, a num. 9. in fine, vsque ad num. 14. vbi ita concludenter omnibus satisfacit, vt a communi in iudicando, & consulendo non esse recedendum merito dixerit. Quapropter, nec placere potest opinio Vaconij, siue[sect. 38] declaratio noua in hac materia: Is enim declarationum iuris, lib 2. declaratione 38. quomodo vsufructuarius possideat, fol. mihi 63. in praedicta contrarietate dicendum statuit, Vsufructuarium nec mere naturaliter, nec mere ciuiliter possidere, sed illius possessionem esse mixtam. Enimvero, ciuiliter non possidere vsufructuarium, constat aperte ex his, quae latius scripserunt Cuiacius, Connanus, Duarenus, & Hotmannus vbi supra. Qui pro hac parte & iura, & rationes expendunt, sic vt possessio illius de ciuili participare non possit, naturaliter vero, & absolute possidere eundem, probatur ita expresse ex communi, & resolutis per Iasonem, vt media praedicta via eligi nullo pacto possit. Ex quibus huius Capitis[sect. 39] quaestiones, distincte magis, quam per Caluacanum, aut alium Neotericum, remanent explicatae. # 7 CAPVT VII. De actione Confessoria, & Negatoria, & requisitis illarum, ad quid, & quare competant, & quid ex parte agentis probandum sit, plena, breui tamen, & distincta manu tractatur. Leg. 1. ff. si vsusfructus petatur, cum l. 1. §. item Iuliano, ff. de remissionibus, vulgata contrarietas proponitur: agitúrque, an vsufructuario Confessoria detur pro vendicanda seruitute, quae praedio fructuario debetur, vbi quamplurimorum sententiae rejiciuntur; Ioannísque, & Bartoli sententia probatur. SVMMARIVM. -  1 Actiones confessoria, & negatoria, in rem sunt, & dantur pro seruitutibus, & iuribus incorporalibus. -  2 Actio confessoria, & negatoria, quomodo differant, & de opinione Glossae & Placentini. -  3 Opinio Placentini, cum opinione Glossae concordata, remissiue. -  4 Actiones confessoria & negatoria pro seruitute competunt, & pro omni iure incorporali. -  5 Actionem confessoriam intentans, quae teneatur probare, vt obtineat? -  6 Actio confessoria vt intentari possit, necesse est, quod dominus fundi dominantis perturbetur in vsu possessionis, vel quasi, siue per eum, qui seruitutem, constituit; siue per alium quemlibet. -  7 In actione confessoria si plene probauerit actor, ad quae debeat condemnari reus? -  8 Actio negatoria, quae pro tuenda libertate rei competit, vt intentetur; quae sint necessaria? -  9 Actionem negatoriam intentans, onere probationis non adstringitur, quia in sola negatione intentio eius fundatur. -  10 Qualibet res in dubio censetur libera & Allodialis, & de hac regula plene actum, remissiue. -  11 Actionis confessoriae, & negatoriae nonnulla specialia esse, quae remissiue traduntur. -  12 Actio confessoria vtilis & directa, ex sententia Glossae, & communi. -  13 Et quibus competat vtilis, quibus etiam directa detur, & contra quos? -  14 Vsufructuario, pro vendicanda seruitute debita praedio fructuario, vendicationem vtilem dari ex sententia quorundam, quae cum multis aliis ab Authore improbatur. -  15 Prudentes in quaestione superiori inter se dissentire. -  16 Et l. vnicam, §. item Iuliano, ff. de remissionibus, nonnullis modis explicatam, remissiue. -  17 Glossae interpretationes duae ad textum in dicto §. item Iuliano, improbatae. -  18 D. Antonij de Padilla, nouissimus intellectus ad illum textum, noue, concludenter tamen confutatus per Authorem. -  19 Cuiacij sententia in hac materia, fortiter conuicta per Authorem. -  20 Vsufructuarium suo nomine vendicare seruitutes debitas praedio fructuario minime posse, sed nomine domini, vel procuratorio nomine recte posse, cum Ioanne, & Bart. probatum per Authorem. -  21 Balduinus, Duarenus, & Corrasius arguti per Authorem, quod distinctionem Ioannis, & Bartoli sibi tribuerint, aut saltem vt propriam retulerint illam. COnfessoria & Negatoria actio, vtrum fructuario dentur pro seruitute fundo aut praedio fructuario debita, tractaturus, constituere primum duxi, quod non absque vtilitate erit, quod in iure, actiones duae reperiuntur: Confessoria & Negatoria, quae in rem sunt, ex[sect. 1] iuribus quamplurimis statim referendis, & dantur pro seruitutibus & iuribus incorporalibus, ex eisdem iuribus. Confessoria dicitur ea, qua asserimus seruitutem nobis deberi in praedio, aut in re alterius: Negatoria vero, qua negamus alteri in re nostra seruitutem competere: de quibus agitur, & ibi multa exempla traduntur, in §. aeque si agat, Institut. de actionibus, l. 2. l. loci corpus, 4. §. in confessoriam, & §. si quis mihi, & §. competit, l. & si forte, §. 1. l. sicuti 8. §. competit, & §. sed si quaeratur, l. si quis diuturno, §. 1. & l. egi. 12. ff. si seruitus vendicetur. In quibus iuribus, sic tradunt superiorem doctrinam omnes Doctores communiter, Albericus de Rosate in rubrica, ff. si seruitus vendicetur, num. 1. & in l. 2. num. 1. & 2. eodem titul. Raphael Fulgosius in l. fructuario, n. 1. ff. si vsusfructus petatur. Angelus in rubrica, ff. si seruitus vendicetur, in princ. Florianus de Sancto Petro in l. 2. eiusd. tit. num. 1. 2. & 3. Ludouicus Gomezius n. 12. Dinus de Murello num. 1. Petrus Plateanus Angolismaeus num. 2. Antonius Vsillus num. 29. Ioannes Cruceus num. 1. & 2. Ioachimus Minsingerus num. 4. in dict. §. aeque si agat, idem Minsingerus singular. obseruat. cent. 1. obseruat. 19. Ioannes Crispus de Montibus tract. de actionibus, cap. 128. & 129. Ludoumainus eod. tract. lib. 1. cap. 13. in princ. Forcatulus dialogo 16. Caepola de seruitutibus vrbanorum, cap. 2. num. 11. & 12. Corrasius Miscellan. lib. 1. cap. 23. Robertus lib. 1. sententiarum, cap. 28. Rebuffus in tract. de decimis, quaest. 9. Et nullo ex his relato, D. Antonius de Padilla in l. 1. C. de seruitutibus, num. 58. Syluester Aldobrandinus in consil. 39. num. 8. & 10. lib. 1. Doctor Paz in praxi, 3. tom. cap. 1. & 4. num. 19. cum seqq. Et differunt Confessoria, & Ne[sect. 2]gatoria, non ideo, quod vna verbis affirmatiuis; alia vero negatiuis proponatur, vt existimauit Placentinus relatus a Glossa in dict §. aeque si agat; sed potius, quod Confessoria tuetur seruitutem, & per eam intendimus, quod aduersarius patiatur, & confiteatur, rebus nostris seruitutem aliquam deberi; Negatoria vero libertatem tuetur, & per eam negamus, res nostras alienis seruire debere, & sic non interest, quibus verbis vtraque actio intentetur, quia sola intentio, ac voluntas agentis, actiones eam adinuicem secernit, iuxta Gloss. in dict. §. AEque si agat, quam sequuntur, & eleganter declarant Petrus Plateanus ibi, num. 2. & Minsingerus num. 3. Forcatulus dict. dialog. 16. num. 13. Ludoumainus dict. cap. 13. in princ. & alij, qui praecitantur ab his, quos referam statim. Florianus de Sancto Petro in dict. l. 2. ff. si seruitus vendicetur, num. 2. & 3. & probatur in dict. l. 2. ff. si seruitus vendicetur, ibi: Confessoria ei, qui seruitutem sibi competere contendit: Negatoria domino, qui negat. Bartolus tamen in l. 1. ff. vsusfructus petatur, num. 4. & in l. si[sect. 3] prius, oppositione 5. ff. de noui operis nunciatione, Placentini, & Glossae opiniones concordat, ostendítque, bonum. & rectum intellectum habuisse Placentinum; & Bartoli concordiam sequuntur communiter omnes, secundum Iasonem ibi, num. 33. Aretinus in princ. & Gomezius num. 20. in dict. §. aeque si agat. Vbi Antonius Vsillus num. 77. Placentini opinionem constanter defendit, illúmque ab omnibus impugnationibus immunem reddit, quamuis Raphael Fulgosius in dict. l. 1. ff. si vsusfructus petatur, num. 7. indistincte probauerit, male loqui eos, qui faciunt differentiam in verbis negatiuis,[sect. 4] cum non sint inspicienda verba, sed effectus. Dantur autem praedictae actiones Confessoria & Negatoria pro seruitute, & pro omni iure incorporali, veluti si pro iure praesentandi agatur, vel pro iure eligendi, visitandi, decimandi, exigendi vectigal, vel pro iurisdictione, aut alia simili re: vt ex aliis ostendit Iason in l. si prius, num. 3. ff. de noui operis nunciatione, & in dict. §. aeque si agat, num. 34. vbi Gomezius num. 12. & Minsingerus n. 22. Padilla in l. 1. C. de seruitutibus. n. 64. Doctor Paz in praxi, 3. tom. cap. 1. §. 4. n. 22. Quamuis secundum Innocentium in cap. Abbate, de verborum significatione, cum predictae actiones pro superioribus iuribus intentantur, proprie non dicantur Confessoriae & Negatoriae actiones; possunt tamen dici Quasi confessoriae, & Quasi negatoriae, & Innocentij doctrinam sequutus est Florianus de Sancto Petro in l. ff. si seruitus vendicetur, n. 2. vbi dicit, quod directa. aut propria Confessoria competit solum, quando agitur de seruitutibus, vel de vsufructu vendicandis, vel denegandis: sed pro aliis iuribus, quod proprie istae actiones non competunt, sed pro illis debet agi, expressa hac causa, scilicet, quia illud ius ad agentem pertinet, vel de iure, vel de consuetudine, aut priuilegio; aut dicendo, quasi Confessoria, aut Negatoria, agi pro illo iure, vt ibi videri poterit. Tenetur tamen, qui actionem confessoriam inten[sect. 5]tat, nonnulla proponere, & probare, quae post alios adnotarunt Florianus de Sancto Petro in dict. l. 2. ff. si seruitus vendicetur. num. 8. & 9. Alexand. in cons. 136. num. 8. vol. 2. Guido Papae decision. 28. per totam. Ioachimus Minsingerus singularium obseruationum lib. 1. centur. 1. obseruatione 19. & in primis probare debet, (quod non ita distincte superiores tradunt) ipsum esse dominum fundi, vel rei, & sic fundum dominantem ad se pertinere, l. 2. ff. si seruitus vendicetur, ibi: Haec autem actio in rem Confessoria, non alij, quam domino fundi competit: Seruitutem enim nemo vendicare potest, quam qui dominium in fundo vicino habet, cui seruitutem dicit deberi. Secundo, probare adstringitur id, quod est, causa huius actionis, nempe in fundo, aur praedio vicino, alterius seruitutem constitutam, & debitam esse iis modis, quibus constitui & deberi seruitutem alio cap. dicemus. Corneus in cons. 139. num. 3. lib. 2. Paulus Parisius, in cons. 26. num. 13. lib. 1. Bero. de seruitutibus vrbanorum praediorum. cap. 19. num. 1. Tertio tandem tenetur probare, quod per aliquem perturbetur, sine impediatur quominus iure suo libere vti possit. Ioachimus Minsingerus in dict. §. aeque si agat, num. 27. & 28. & Antonius Vsillus ibid. num. 93. erudite, & vtiliter Marc. Antonius Eugenius in cons. 32. n. 17. 18. 19. lib. 1. Et sic,[sect. 6] vt actio Confessoria intentari possit necesse est, quod dominus fundi dominantis perturbetur, vel molestetur in vsu possessionis, vel quasi, siue per eum, qui seruitutem constituit, siue per alium quemlibet, vt colligitur ex l. si quis diuturno. 8. §. 1. versic. & generaliter: vbi Glossa verb. poterit, ff. si seruitus vendicetur. l. 3. §. idem Iulianus, ff. de itinere actúque priuato. l. 1. §. competit, vbi Glos ff. de aqua quotidiana & aestiua. Et ex communi resoluit Iason, in l. si prius, num. 6. ff. de noui operis nunciatione, & in dict. §. aeque si agat. num. 57. Caepola de seruitutibus vrbanorum, cap. 2. num. 12. Quae tria si plene probauerit, qui actione Confessoria experitur,[sect. 7] condemnabitur reus, vt praestet aestimationem, vel interesse eius, quod actoris interest, libere non fuisse vsum seruitute; nam in actione Confessoria & Negatoria, (quae pro seruitute competunt) veniunt fructus & interesse, veniunt & damna quae post litem contestatam accesserunt, & etiam quae praecesserunt, dummodo specialiter petantur, l. loci corpus. §. in confessoria. vbi Bartolus, Fulgosius, Angelus, & Florianus de Sancto Petro in Summario, & num. 1. sic adnotarunt Innocentius in cap. Abbate, in glossa magna, ad finem, de verborum significatione: similiter condemnabitur, vt amplius vim aut impedimentum actori non faciat, & cautionem praestet, quod amplius actorem, qui obtinuit, vti iure suo non impediat, l. loci corpus. §. 1. ff. si seruitus vendicetur, l. harum actionum, ff. eodem titulo. Vbi Florianus de Sancto Petro num. 1. notabili 1. ex illo textu deducit, quod victus in Confessoria, tenetur facere, vel pati secundum naturam seruitutis & necessitatur cauere, etiam pro tempore futuro; quia tale factum vel patientia est quid successiuum, non autem momentaneum, vt declarat Cinus in l. corruptionem, in princ. C. de vsufructu. Idem etiam resoluunt Minsingerus in dict. §. aeque si agat, num. 29. & Antonius Vsillus num. 94. & 95. Negatoria vero actio quae, vt diximus, pro tuen[sect. 8]da libertate datur, siue per quam praedia nostra, si forte quis ea seruire praetendat in libertatem asserimus, vt alicui concedatur, duo necessaria sunt. Primum, quod actor habeat dominium praedij, cuius libertatem asserit, vel ius aliquod in eo, secundum quod reus pretendat seruitutem sibi competere in illo, l. 2. ff. si seruit. vendicetur, vbi Florianus de Sancto Petro num. 7. & communiter omnes, in dict. §. aeque si agat, Instit. de actionibus, & in l. si prius, per illum textum, ff. de noui operis nunciatione, vt testatur Ioachimus Minsingerus singularium obseruationum, centuria 1. obseruatione 19. num. 1. Vbi a num. 2. & num. 3. & 4. agit, vtrum dominium ab agente Negatoria probandum sit, & refert rationes, & Speculatoris sententiam, Alexandri quoque consultationem, quibus videbatur dicendum, dominium probari necesse esse: demum sequutus Bartoli, Innocentij & aliorum resolutionem, constituit distinguendum esse, (quod Domini decidendo causam, de qua ibi probarunt) an Negatoriam intendens, esset in possessione fundi, vel non: Nam priori casu sufficit, si possessio probetur; sic enim & de dominio praesumendum esset, de quo solum incidenter quaeritur: posteriori vero casu, si agens in possessione non sit dominij, siue allegati iuris, probationem ei incumbere: ex his, quae plenius dixit Guido Papae decis. 28. per totam. Idem Minsingerus resp. 11. num. 6. & seqq. Est autem in hac actione vnum speciale, quod in aliis actionibus, siue regulariter in omnibus, onus probandi incumbit actori, & non reo, l. actor. C. de probationib. l. qui accusare. C. de[sect. 9] edendo, l. is qui destinauit, ff. de rei vendicatione. Et actore non probante, reus, etsi nihil praeftiterit, absoluitur; quippe cum sufficiat ei, quod possideat, siue quod aduersarius intentionem suam non probauerit, l. 1. §. interdictum autem, ff. vti possidetis. l. vlt. C. de rei vendic. Sed in actione Negatoria, actor non astringitur probare rem suam, alienis rebus, siue praedio vicino seruitutem non debere, sed tantum habet necesse, ostendere ius, aut dominium, quod habet: reus autem, etiamsi in quasi possessione seruitutis existat, probare debet, constitutam fuisse seruitutem, aut legitimo modo quaesitam, & consequenter agens negatoria obtinebit, etsi libertatem rei suae quam asserit, minime probauerit, quia per solam negationem fundata est eius intentio; enimvero actor negatiue agit, reus autem excipit affirmatiue, & affirmatio probari debet, & non negatio: vt in hoc casu recte considerat Minsingerus in dict. §. aeque si agat, n. 36. Item etiam, quia quaelibet res in dubio censetur libera,[sect. 10] & allodialis; & ideo asserenti rem non esse liberam, incumbit probatio. Vt post multos probat, & plene declarat Ioachimus Minsingerus singul. obser. centur. 5. obseruat. 25. per totam. D. Antonius de Padilla in l. altius, C. de seruitutibus. Antonius Gomez in l. 46. Tauri, num. 6. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana. 216. & sic aduersarius, etsi possessor sit, seruitutem iure constitutam, aut tempore quaesitam, probare debet, l. sicuti, 6. sed si quaeratur, ff. si seruitus vendicetur, vbi notat Glossa verb, possessoris, versic. sustinet vero partes actoris; quam sequuntur ibi communiter Doctores, & latius declarantes eam Bartolus in dict. l. si prius, ff. de noui operis nunciatione, num. 14. & seqq. vbi Paulus Castrensis n. finali. & Iason a num. 35. Alciatus de praesumptionibus, regula 2. praesumptione 2. Tiraquell de primogenitur. quaest. 17. opinione 11. Doctor Paz. in praxi, 3. tom. cap. 1. §. 4. n. 38. & in effectu ad hanc resolutionem reduci debent, quae late cumulat Florianus de Sancto Petro in dict. §. sed si quaeratur num. 5. & 6. & 7. alia etiam specialia Nega[sect. 11]toriae & Confessoriae actionis considerarunt Antonius Vsillus num. 45. & Minsingerus num. 50. in dict. §. aeque si agat, Afflictis decis. 155. D. Franciscus Sarmientus selectarum lib. 1. cap. 2. num. 4. & 5. Menoch. recuperandae possessionis, remedio 3. num. 539. His ita constitutis, Glossa in dict. §. aeque si agat, verb. altius tollendi, versic. respondet, quia ad similitudinem, praemittit primum in hac materia, quod actio Confessoria, & Negatoria, quae pro seruitutibus competunt, in rem dicuntur, & ad instar rei vendicationis per omnia dantur: idcirco, sicut rei vendicatio ratione dominij, vel quasi, datur; sic & Confessoria & Negatoria actio. Deinde, & secundo constituit, actionem Confessoriam vtilem, &[sect. 12] directam, Confessoriámque directam competere illis,[sect. 13] qui dominium directum habent in ea re, cui seruitutem deberi contendunt, daríque contra eum, qui directus dominus est praedij, vel rei, quam seruitutem debere contendimus: vtilem vero competere ei, qui vtile tantum dominium, siue ius aliquod habet in re, cui seruitutem deberi asserimus; & sic creditori pro seruitute debita rei, quam pignori accepit, l. creditori, 9. ff. de noui operis nunciatione, iuncta l. ei qui, ff. de seruitutibus. Emphyteutae, & Superficiario, ex dict. l. ei qui, in fine, & l. in prouinciali, §. si ego, ff. de noui operis nunciat. & Vsufructuario, ex l. 1. §. item Iuliano, ff. de remissionibus, & sententiam Glosse esse communem, constat ex Floriano de Sancto Petro in l. 2. ff. si seruitus vendicetur, ex num. 4. vsque ad num. 8. quo loco plene agit, quibus, & contra quos praedictae actiones competant. Ludouico Gomezio num. 20. versic. & propterea creditori. Dino de Muxello num. 23. per totum, qui loquitur ad propositum Glossae in dict. versic. respondet. Petro Plateano num. 2. & Minsingero num. 26. in dict. §. aeque si agat, Ioanne Crispo de Montibus, in tractatu de actionibus, cap. 128. in fine, Vsufructuario ergo, pro vendicanda[sect. 14] seruitute, debita praedio fructuario, vendicationem vtilem dari, (quamuis directa illi non competat) sentit expresse Glossa loco superius relato. Glos. etiam in dict. §. item Iuliano, verbo, seruitutem, & in dicta l. creditori, verbo, vendicatio, & in l. 3. §. finali, verbo, agi potest, ff. de aqua pluuia arcenda. Quas vltra superiores, sequuntur Albericus vbique, Longouallius in repetit. leg. Imperium, ff. de iurisdictione omnum iudicum, num. 203. & alij, quos postquam haec scripseram, inuenio congessisse in vnum Petrum Augustinum Morlam emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus quaest. 2. num. 2. in fine. Verum contrariam sententiam, imo nec directam, nec vtilem actionem vsufructuario competere (tenuerunt Bartolus in dict. l. 1. §. item Iuliano, ff. de remissionibus, num. 5. Cumanus in l. 2. ff. de noui operis nunciat. Cuiacius lib. 1. obseruat. cap. 16. D. Antonius de Padilla in l. 1. num. 62. in fine, C. de seruitutibus. Ioannes Corrasius in l. ei qui, num. 6. ff. de seruitutibus. Doctor Felicianus tractatu de censibus, in praefatione, num. 14. versic. éstque magis amica & consentanea. fol. 7. Pro quibus vrgenter facit, quod vsufructuarius in re fructuaria dominium non habet, sed ius vsusfructus, cuius ratione seruitutem vendicare non potest; nam vsusfructus seruitus est, vt dicit textus in l. 1. ff. de seruitutibus. Vnde fructuarius, qui seruitutem deberi fundo praetenderet, seruitutis esse seruitutem diceret, & sic audiendus non esset ex l. 1. ff. de vsufructu legato. Deinde, quia Iureconsultus Vlpianus in l. 1. ff. si vsusfructus petatur, Seruitutis vendicandae ius non esse vsufructuario, expressim statuit; idcirco intelligi debet generaliter, provt loquitur, vt nec directa, nec vtili agere possit pro seruitute vendicanda ipse fructuarius, alias enim frustratoria redderetur illius textus decisio. si vtilis actio fructuario competeret, quae vtilitate, effectu non differt a directa, vt cum iudicio argumentatur Corrasius in dict. l. ei qui, num. 6. & ab eo transcribens, sed tacens illum Petrus Augustinus Morla de seruitutibus, dicta quaest. 2. num. 3. in princ. Tota igitur difficultas consistit in explicatione textus in dict. l. vnica, §. item Iuliano, ff. de remissionibus: quae adeo contrariatur, l. 1. in princ. ff. si vsusfructus petatur, vt in hac re dissentire inter se prudentes, affirmet Cuiacius reci[sect. 15]tationum solemnium, in lib. ff. ad l. ei qui pignori, in princ. ff. de seruitutibus, & varias interpretationes ad illa iura[sect. 16] cumularunt idem Cuiacius in dict. l. ei qui pignori, per totam, & obseruat. lib. 1. cap. 16. & lib. 9. cap. 17. & lib. 16. cap. 31. Vitalis lib. 1. variar. cap. 2. num. 9. Robertus receptae lectionis, lib. 2. cap. 12. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. cap. 22. num. 9. Suarez lib. 1. obseruat. cap. 20. & reiectis duabus interpretationibus Glossae, verbo, non posse, in dict. l. 1. ff. si vsusfructus petat. quas[sect. 17] merito confutarunt Ioannes Corrasius, & Doctor Felicianus vbi supra D. Antonius de Padilla in dict. l. 1.[sect. 18] C. de seruitutibus, num. 92. versic. mihi vero neutra solutio, aliter & nouissime, vt ipse dicit, praedicta iura interpretatur: De quo miror nullam mentionem fecisse Felicianum, qui in praefat. de censibus, num. 14. per totum, late de hac re scripsit: nec etiam Petrum Augustinum Morlam, dict. quaest. 2. de seruitutibus. Distinguendum igitur putat Padilla, vt Confessoria minime competat vsufructuario, vt in dict. l. 1. ff. si vsusfructus petatur: Competat tamen Negatoria, pro liberando fundo in quo habet vsumfructum, a seruitute, quae: illi imponitur. Et sic procedit textus in dict. l. vnica, §. item Iuliano, ff. de remissionibus. Et ratio est secundum eum, quia facilius debet concedi Negatoria, quam Confessaria, ex vulgata regula l. Arrianus, ff. de actionibus & obligationibus. Haec tamen distinctio & solutio imaginaria est, nec vlla iuris decisione confirmari porest; imo adeo repugnat verbis textus, in dicta l. 1. si vsusfructus petatur, & in dict. & item Iuliano, vt contrarium videatur ex eisdem iuribus expresse deduci, maxime ex dicto §. item Iuliano, ibi enim scriptum est. Item Iuliano placet fructuario vendicandarum seruitutum ius esse. Quae verba demonstrant aperte, Iureconsulti voluntatem, & intentionem eam fuisse, vt fructuarius possit potius actione Confessoria agere, quam Negatoria, vt ibi declarat Accursius, verbo, vendicandarum, dum diciit, scilicet per Confessoriam. Nec enim, si Vlpianus tractaret de actione Negatoria pro liberando fundo, diceret vendicandarum seruitutum ius esse fructuario, cum longe diuersum sit, seruitutem vendicare, aut per actionem Negatoriam asserere fundum, vel rem fructuariam nullam seruitutem debere, vt de se patet aperte. Vnde Cuiacius lib. 1. obseruat. cap. 16. & lib. 9. cap. 17. aliter praedictam contrarietatem componit, & constituit, apud ipsosmet Iureconsultos hac de re diuersas sententias fuisse: nam Iulianus in ea opinione fuit, vt existimaret, fructuario seruitutum vendicandarum ius esse; Marcellus tamen in notis, quas scripsit in Iulianum, improbans Iuliani sententiam, Labeonis atque Neruae sententiae magis adhaeret, vt fructuario seruitutum vendicatio non detur, eiúsque sententia obtinuit, & Vlpiano placuit, vt aperte colligitur secundum eum, ex dict. l. 1. ff. si vsusfructus petatur, & Cuiacij sententiam, & interpretationem veriorem esse caeteris omnibus dixit Felicianus, & sequitur eam dict. tract. de censibus, in praefatione, num. 14. versic. ergo in hac perplexitate: quam tamen improbat Petrus Augustinus Morla de seruitutibus, dicta quaest. 2. num. 3. in fine, nec sustineri posse fortius, quam adhuc considerabam ex eo, quod textus in dicta l. 1. ff. si vsusfructus petatur. est responsum Vlpiani, lib. 18. ad Sabinum, & textus in dict. l. 1. §. item Iuliano, ff. de remissionibus. est etiam eiusdem Vlpiani responsum, lib. 62. ad edictum. Aut ergo necessario dicendum est, quod in dict. l. 1. Vlpianus approbat Marcelli sententiam, & in dicto §. item Iuliano, approbat etiam Iuliani opinionem: quod esset maximum absurdum; si verum est, Marcellum, & Iulianum inter se dissentire; aut coacta ratione fateri oportet, quod neutrius sententiam probauit Vlpianus, sequenti ratione: Nam quemadmodum in l. 1. ff. si vsusfructus petatur. simpliciter refert, quod Marcellus probat sententiam Labeonis, & Neruae existimantium, fructuarium seruitutem vendicare non posse, quae fundo fructuario debeatur, nec expresse approbat illam, ita & similiter in dicto §. item Iuliano, refert idem Vlpianus, quod Iuliano placet, fructuario seruitutum vendicandarum ius esse, nec etiam expresse approbat illum, & sic quemadmodum ex relatione simplici sententiae Marcelli, quae expresse non approbatur per Vlpianum, infert Cuiacius, quod ea sententia obtinuerit, & Iuliano placuerit: debuit pariter inferre, quod in dicto §. item Iuliano, ex relatione sententiae Iuliani, inducitur approbatio Vlpiani; maxime quia, ex quo refert Iulianum dicentem, fructuario seruitutum vendicandarum ius esse, nec approbat, nec reprobat illius sententiam, videtur approbare illum: vt ex Gloss. in l. inter omnes, ff. qui satisdare cogantur. verb. haereditatem, in fin. & Tiraquello in duobus locis relato, adnotauit Ioannes Guttierrez in repetit. leg. nemo potest, ff. de legatis 1. num. 270. Quare in proposita difficultate verius existimo dicen[sect. 20]dum, vsufructuarium suo nomine vendicare seruitutes debitas praedio fructuario minime posse, cum non sit dominus fundi, nec earum seruitutum. Et ita procedit textus in l. 1. & in l. vtifrui, ff. si vsusfructus petatur. Sed nomine domini, vel procuratorio nomine, recte posse, quia velut procurator est in rem suam, & omnium proprietati vtilium, custodia, diligentia, & cura illi censetur commissa, l. 1. in fine cum l. sequenti. ff. vsufructuarius quemadmodum caueat. & sic procedit textus in l. 1. §. item Iuliano, ff. de remissionibus. Et aperte probatur ibi, dum dicitur, quod fructuario vendicare seruitutes permittitur, vt nunciare nouum opus, sed nunciatio noui operis fructuario permittitur non suo, sed alieno nomine, hoc est domini: l. 1. §. vsufructuarius, ff. de noui operis nuntiatione. Ergo eodem modo, procuratorio scilicet nomine, seruitutum vendicatio competit. Quae interpretatio, & distinctio fuit originaliter Ioannis relati a Glos. verb. vsumfructum, in l. 2. ff. de noui operis nuntiatione. & sequuti sunt Bartolus ibi, num. 8. idem Bartolus in l. 1. num. 9. ff. eodem titul. Cu[sect. 21]manus in dict. l. 2. num. 2. Balduinus in dict. §. aeque si agat. scholio 2. Franciscus Duarenus in commentariis ad titul. ff. de noui operis nunciatione, in rubr. cap. 3. versic. alia quaestio est de vsufructu fol. mihi 585. Corrasius in l. ei qui, num. 6. ff. de seruitutibus. Qui tamen superiorem declarationem iniuste sibi tribuunt, aut saltem vt propriam, male referunt illam; quam etiam sequuntur Caballinus, milleloquio 1. n. 11. & 12. Petrus Augustinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus quaest. 2. num. 5. # 8 CAPVT VIII. Vsusfructus pure, vel ad diem, vel sub conditione relicti dies quando cedat? quando etiam in aliis seruitutibus, annuis legatis, & caeteris relictis. Deinde, vtrum hodie attenta dispositione leg. 1. titul 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collectionis Regiae, vsusfructus legatum debeatur, etsi nullus fuerit heres ex testamento, nec ab intestato, eleganter discutitur: Telli Fernandez, & Ioannis de Matienco contrarietas proponitur, & Matienci resolutio melius, quam adhuc comprobatur, legatarióque vsusfructus a quo tempore fructus debeantur de iure communi, & Regio, distincte & breuiter explicatur. Demum vsufructu vxori, vel alteri relicto titulo legati, vel institutionis, nullo alio haerede penitus instituto, vel solum post ipsius vxoris mortem, vtrum dispositio valeat, & quid relictum praesumatur? vbi; quae hucusque dicta sunt, breuiter narrantur; legibus huius Regni noue applicantur quamplurima, quae adnotata, per Authorem traduntur, quae nullus hactenus sic distincte explicauit. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus pure relicti dies non cedit, nisi ex die aditae haereditatis; sed cum ad diem relinquitur, vel sub conditione, nullo modo cedit, etiam post aditam haereditatem, nisi die adueniente, vel conditione existente, & de iure huius Regni, vtrum hoc sit immutatum, & latius infra a num. 11. & sequentibus. -  2 Vsusfructus legatum differt in hoc a legato in annos singulos relicto: quod legatum annuum cedit statim a die mortis testatoris, non ex die aditae haereditatis, vt vsusfructus, & vera discriminis ratio proponitur. -  3 Vsusfructus pure relictus semel cedit; sed relictus per singula tempora, saepius cedit, idest, ex initio cuiuslibet temporis: & idem in legato in singulos annos relicto, in quo cedendo cuiusque anni principia reputantur. -  4 Legatum in annos singulos relictum, si legatarius viuo testatore decesserit; est in causa caduci, & idcirco pertinet ad fiscum ex lege Iulia, & Papia; at legatum vsusfructus non pertinet ad fiscum a quo nunquam recederet, si semel fisco necteretur, sed remanet apud haeredem, a quo vsusfructus legatus est, vel apud eum, cui fundi fructuarij proprietas legata est. -  5 Leges Caducariae non habent locum in vsufructu. -  6 Vsusfructus legatum differt a caeteris legatis; caetera enim legata a morte testatoris cedunt, idest, incipiunt deberi, licet ante aditam haereditatem non petantur, quapropter ad haeredes suos legatarij ea legata transmittunt. -  7 Vsusfructus legati dies, quantum ad transmissionem, nunquam cedit, quia cum persona fructuarij, extinguitur vsusfructus; quantum ad acquisitionem, vel obligationem, cedit ab adita haereditate. -  8 Dies seruitutis pure legatae, vel ex die certo, cedit ex morte testatoris, quantum ad transmissionem; quantum vero ad debitionem, vel acquisitionem, ex die aditae haereditatis. -  9 Dies appositus, cum legatur, vel promittitur vsusfructus impedit nasci obligationem, & actionem; at in promissione, siue legato proprietatis, & in aliis rebus, contra statuitur. -  10 L. seruum filij 46. §. fin. ff. de legat. 1. explicatur, & Cumani interpretatio recipitur. -  11 Vsusfructus legatum, vtrum debeatur hodie, attenta dispositione leg. 1. tit. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collectionis Regiae, si nullus fuerit haeres, ex testamento, nec ab intestato, & de opinione Telli Fernandez in hac quaestione. -  12 Ioannis de Matienco resolutio in quaestione superiori, proponitur quam contra Tellum probat Author, & pro ea nonnulla, & vrgentia fundamenta noue considerat, & numeris sequentibus. -  13 Haereditate non adita, de iure communi nihil in testamento scriptum valet, idque multorum allegatione exornatur, & plenissime explicatur, remissiue. -  14 Aditio venientium ab intestato non requiritur hodie iure Regio ad valorem legatorum, eo casu, quo nullus haeres institutus sit, vel institutus repudiauerit. -  15 Leg. 1. tit. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae recopilationis, verus sensus traditur, & Azeuedij, aliorumque intellectus rejicitur. -  16 Vsufructuarius, cui titulo legati relictus est vsusfructus, quo remedio consequatur legatum, si post mortem eius, aut aliter, sic fuerit alius haeres institutus, vt viuente fructuario adire haereditatem non possit; & vide infra num. 32. -  17 Telli Fernandez adnotatio noua in hac materia, & in praxi vtilis, recepta, & noue comprobata per Authorem. -  18 Vsusfructus fundi, vel alterius rei si legetur, & legatarius absens, seu ignorans, per aliquod tempus legatum non petierit, non poterit ipse, nec haeres eius petere vsumfructum pro tempore praeterito; nec fructus etiam eius temporis consequetur, cum fructuarius non possederit, nec satisdederit, & non incipiat lucrari fructus, nisi a die praestitae, seu realiter oblatae satisdationis, vel ex tempore adeptae possessionis sine vitio. -  19 Vsufructuarius paratus cauere, & satisdare, volénsque legatum consequi, si id non fecerit, propter defectum haeredis, vel personae, cui satisdationem praestaret, vel quia haeres noluit illam accipere, aut malitiose distulit haereditatem adire, ab eo tempore fructus lucratur. -  20 Vsufructuario, a quo tempore debeantur fructus rei legatae de iure communi? -  21 Fructus rei legatae, attenta decisione legis 1. tit. 4. de los testamentos, lib. 5. a tempore mortis testatoris debentur, quamuis iure communi satis controuersum esset, a quo tempore deberentur. -  22 Vsufructuario, a quo tempore debeantur fructus rei legatae de iure Regio; vbi Ioannis de Matienco opinio noue confutatur per Authorem, & singularis declaratio traditur ad dict. l. 1. tit. 4. de los testamentos. -  23 Vsusfructus omnium bonorum legatum vxori, vel alteri relictum, alio haerede vniuersali post eius mortem instituto, vtrum valeat. & numeris sequent. -  24 Circa quaestionem superiorem, quatuor opiniones fuisse, ex sententia Iasonis, & aliorum. -  25 In effectu tamen, duas esse opiniones, primam negatiuam, secundam affirmatiuam. -  26 Vxorem, vel alium sic relictum vsufructuarium, legatarium esse dumtaxat, non haeredem. -  27 Ioannis Andreae, Dini, Alexandri, & aliorum opinio negatiua refertur. -  28 Praecipua praedictorum fundamenta expenduntur. -  29 Et illis nonnullis modis satisfactum, remissue, cum Menochio, sed melius infra num. 30. & 31. -  30 Secunda opinio affirmatiua proponitur, quae verior est, magis communis, & omnino amplectenda, & quamplurimorum allegatione comprobatur. -  31 Rationes, & fundamenta communis, ad vnam reduci debere, quae concludens est; & hoc numero assignatur. -  32 Doctores quamplures in hac materia scribentes frustra, & inutiliter laborare, quaerentes remedium; quo possit fructuarius consequi legatum in quaestione proposita, supra num. 23. noua Authoris consideratio in hac materia. -  33 Vsusfructus omnium bonorum cum alicui relinquitur, & alius haeres vniuersalis instituitur post mortem eius, haeres tenetur ad solutionem aeris alieni, nec necesse est curatorem haereditati dare, contra Mathesilanum. -  34 Vsusfructus omnium bonorum cum vxori relinquitur, & post mortem eius alius haeres vniuersalis instituitur; vxor potest propria authoritate vsumfructum capere, ex sententia Castrensis, & aliorum, quae per Authorem concludenti ratione confutatur. -  35 Vsufructuarius, cui relinquitur vsusfructus omnium bonorum, alio haerede instituto post mortem eius, cauere tenetur, & Inuentarium conficere. -  36 Quae hucusque dicta sunt ex num. 23. procedere indubitanter de iure Regio, ex dipositione legis 1. tit. 4. de los testamentos lib. 5. etiam posito, quod de iure communi vera esset Ioannis Andreae opinio, (quae communiter improbatur) noua Authoris consideratio in hac materia. -  37 Vxor, vel alius, si in vsufructu omnium bonorum institutus sit, & post mortem eius, alius haeres vniuersalis instituatur, sine controuersia admittunt Doctores, testatoris dispositionem valere. -  38 Sed solum dubitant, vtrum in hoc casu, sicut in superiori, de quo supra ex num. 23. institutio sit quoque legatum, an vero fideicommissum induci debeat, ita quod vxor sit haeres in vsufructu, & proprietate, & grauata post mortem haereditatem restituere. -  39 Et huius controuersiae effectus praecipuus adducitur. -  40 Fideicommissum conditionale non transmittitur ad haeredes, si fideicommissarius pendente conditione ante grauatum decedat: quod latissime, remissiue tamen traditur explicatum. -  41 Prima opinio refertur in quaestione superiori, vxorem censeri institutam, tam in proprietate, quam in vsufructu, & institutionem post mortem eius factam, ad Fideicommissariam substitutionem trahendam. -  42 Imolae opinio in praefata quaestione, in quo concordet, aut discordet cum opinione communi? remissiue. -  43 Secunda opinio in eadem quaestione adducitur, & probatur, vxorem sic institutam in vsufructu, meram legatariam vsusfructus esse, sicut in casu relato supra a num. 23. -  44 Vsusfructus omnium bonorum, titulo institutionis, aut legati, si vxori, vel alteri relinquatur, filio post mortem haerede vniuersali instituto; vtrum valeat dispositio? remissiue, & noua Authoris declaratio in hac quaestione de iure huius Regni. -  45 Vxor instituta in vsufructu omnium bonorum donec vixerit, nullo alio haerede scripto post mortem eius, censetur haeres instituta in totum, siue detracta centae rei mentione, totam ipsam haereditatem consequetur; post mortem tamen, tenebitur restituere illam venientibus ab intestato, quorum fauore fideicommissum inductum censetur. -  46 Et hanc resolutionem, de iure communi communiter receptam, de iure Regio immutatam non esse, noua Authoris consideratio in hac materia. PRo clara & distincta materiae huius capitis explanatione, constituendum erit primo: Quod vsusfructus[sect. 1] pure relicti dies, non cedit, nisi ex die aditae haereditatis; sed cum ad diem relinquitur, vel sub conditione, nullo modo cedit, etiam post aditam haereditatem, nisi vel dies venerit vel conditio extiterit l. 1. §. die, ff. quando dies vsusfructus legati cedat, l. 2. ff. quando dies legati cedat, l. vnica §. libertatibus, C. de caducis tollendis. Ex quibus iuribus sic adnotarunt Glossa, Bartolus, Albericus, Baldus, Angelus, Fulgosius & Florianus de Sancto Petro ibi. Idem Baldus in l. filius a patre, num. 3. ff. de liberis & posthumis. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legat. 2. quaest. 26. num. 114. in princ. Vdalricus Zasius ad tit. quando dies vsusfructus leg. cedat, in princ. fol. mihi 195. Cuiacius in paratitl. in lib. 15. Digestorum, ad eundem tit. fol. mihi 42. Petrus Costalius ad l. 1. eiusdem tit. in princ. Ioannes Cephalus in cons. 429. num. 56. & in cons. 450. num. 44. lib. 3. Menochius in cons. 105. num 8. lib. 1. & praesumptione. 169. n. 20. lib. 4. Grassus §. legatum, quaest. 23. num. 1. Marcus Antonius Eugenius in cons. 29. num. 90. Pedroccha in cons. 7. num. 46. & 47. Andreas Gaill. practicarum. obseruat. lib. 2. obseruat. 143. num. 1. Tellus Fernandez in l. 3. Tauri. 3. part. num. 10. vers. Quo praemisso. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 93. in fine, vers. quia dies, fol. 266. Ioannes de Macienco in l. 1. tit. 4. de los testamentos lib. 5. nouae recopilationis. gloss. 14. num. 35. & 36. qui tamen, de iure huius Regni existimat id immutatum ex decisione dict. legis primae. tit. 4. de los testamentos. Et diem vsusfructus pure legati a die mortis testatoris cedere, cuius contrarium defendit Tellus vbi supra, & infra latius aperietur. Et per hoc differt[sect. 2] quamplurimum, vsusfructus legatum, a legato in annos singulos relicto; quod legatum annuum cedit statim a die mortis testatoris, non ex die aditae haereditatis: l. 12. ff. quando dies legati cedat. Legati vsusfructus dies, non cedit, nisi ex die aditae haereditatis, vt diximus. Et vera differentiae ratio est, quia legatum annuum statim a morte testatoris consistit; vsusfructus legatum non ante consistit, quam legatarius vtifrui possit: non potest autem continuo vtifrui a morte testatoris, quia non dicitur vsusfructus constitutus, quousque ei via ad fruendum aperiatur, idest, ante aditam haereditatem; ideo ante aditionem nulla est super vsufructu actio, etiam ipso iure. Sic procedit textus in dicta l. 1. §. dies, & §. final. ff. quando dies vsusfructus legati cedat. Vti eleganter explicat Cuiacius recitationum sol. in libros Digestorum, ad l. in singulos, 8. ff. de annuis legatis, versicul. addere licet. Elegantius Zasius ad dictum tit. quando dies vsusfructus legati cedat, in fine, versic. nota in hoc tit. fol. 195[sect. 3] differt etiam, quod vsusfructus pure, aut simpliciter relictus, semel cedit, sed relictus per singula tempora saepius cedit, idest, ex initio cuiuslibet temporis; & idem in actione, quae pro vsufructu competit, & in legato in annos singulos relicto; cum enim in illo tot sint legata quot anni, l. in singulos, ff. de annuis legatis: Consequens est, vt in eo cedendo, cuiuslibet anni principia reputentur: l. a vobis, ff. de annuis legatis. Sed in vsufructu contra vt dictum est; licet enim factum fruendi successiuum sit, ita quod constitutus plene acquiri non possit, plene tamen cedit; idest, eius obligatio nascitur. Sic procedit textus in l. 1. ff. quando dies vsusfructus legati cedat, vbi Fulgosius, & Florianus de S. Petro, sic adnotarunt. Et erudite explicantes Petrus Costalius in eadem l. 1. ad finem, Zasius vbi supra, versic. vsusfructus pure relictus. Deinde differt, quod legatum in annos singulos[sect. 4] relictum, si legatarius vino testatore decesserit, est in causa caduci, & idcirco pertinet ad fiscum, ex lege Iulia & Papia quae sunt leges caducariae; at legatum vsusfructus non item, hoc est, non pertinet ad fiscum, a quo nunquam recederet, si semel fisco necteretur, sed remanet apud haeredem, a quo vsusfructus legatus est, vel apud eum, cui fundi fructuarij proprietas legata est, quia le[sect. 5]ges caducariae non habent locum in vsufructu: l. si vitio fructus, ff. de vsufructu. Cuiacius in dicta l. in singulos, versic. & postremo. Denique differt vsusfructus le[sect. 6]gatum, a caeteris legatis pure aut simpliciter relictis; caetera enim legata a morte testatoris cedunt, idest, incipiunt deberi, licet ante aditam haereditatem non petantur, quapropter ad haeredes suos, legatarij ea legata transmittunt: l. a Titio, in fine, ff. de furtis, l. vnica. §. in nouissimo, & §. libertatibus, C. de caducis tollendis: quod non est in vsufructu: vt Costalius, & Zasius aduertunt vbi supra. Enimvero, vsusfructus legati dies, quantum[sect. 7] ad transmissionem, nunquam cedit; quia cum persona fructuarij extinguitur vsufructus: l. vnica. § libertatibus, C. de caducis tollendis. Quantum ad acquisitionem, vel obligationem, cedit ab adita haereditate, vt supra diximus. Et eleganter aduertit Cuiacius recitationum solennium in lib. Digest. ad l. 3. ff. de seruitute legata. Et per hoc est in cessione legati, longe alia ratio vsusfructus, quam proprietatis: vt idem Cuiacius tradit in paratitl. ad dictum tit. quando dies vsusfructus legati cedat. fol. 42.[sect. 8] & aliarum seruitutum etiam, nam seruitutis pure, vel ex die certo legatae dies cedit ex die mortis testatoris, quantum ad transmissionem, quantum vero ad debitionem, vel acquisitionem ex die aditae haereditatis: Cinus, & Bartolus, l. 3. ff. de seruitute legata, & Cuiacius ibidem optime explicans; Petrus Costalius in dicta l. 1. ff. quando dies vsusfructus legati cedat, in princ. Praeterea dies appositus cum legatur, vel promittitur vsusfructus, impedit nasci obligationem & actionem; at in promis[sect. 9]sione, siue legato proprietatis, & in aliis rebus, contra statuitur: vt dicunt Baldus, & Fulgosius, per illum textum in dicta l. 1. §. dies; ff. quando dies vsusfructus legati cedat, Costalius, & Zazius vbi supra. Idem Costalius in l. qui mandatum. 43. ff. mandati. & nouissime Antonius Pichardus, in §. l. Institut. de verborum obligar num. 20. & 21. & num 27. Secundo, & principaliter constituendum est, ex dictis adhuc inferri opportune posse ad explicationem, & resolutionem quamplurium, quae necessaria & vtilia sunt, nec distincte satis per Scriptores declarantur. Et primo infertur ad interpretationem textus in l.[sect. 10] seruum filij, 46. §. finali, ff. de legatis 1. Quatenus Iureconsultus Paulus scribit: Si duos fundos habens restator alterius mihi, vsumfructum, alterum Titio leget: aditum mihi legatarius non debebit, sed haeres cogetur redimere aditum, & praestare. Nam vera & fundamentalis ratio illius textus in eo consistit, quod cum legatum vsusfructus cedat, ab adita haereditate, vt supra diximus; seruitus imponi non potuit in fundo legato, quia tempore, quo vsusfructus legati dies cessit, iam fundus alienus erat, & ideo noui domini, hoc est legatarij consensus necesfarius fuit, nec ipso iure constitui, aut deberi seruitus potuit: vnde legatarius aditum non debet, sed haeres cogitur illum praestare. Vt cum indicio & subtiliter declararunt Cumanus ibi, & Fulgosius in l. binas aedes, ff. de seruitutibus vrbanorum praediorum, quidquid aliter interpretetur Bartolus in l. damnas, §. 1. ff. de vsufructu legato. Secundo infertur ad explicationem legis 1. titul 4.[sect. 11] delos testamentos, lib. 5. nouae, collectionis Regiae. Vtrum illius legis dispositio procedat in legato vsusfructus, vt scilicet legatum vsusfructus debeatur hodie, etsi nullus fuerit haeres ex testamento nec ab intestato. Quam quaestionem primus omnium excitauit in terminis Tellus Fernandez in l. 3. Tauri, 3. part. num. 9. 10. & 11. & in ea opinione est, vt existimet, etiam stante decisione dictae legis Regiae, legatum vsusfructus non deberi, nec posse legatarium consequi vsumfructum, nisi vere & realiter haereditas ex testamento, aut ab intestato adeatur, & impossibile esse, legatum absque aditione subsistere: Et in hanc sententiam duobus principaliter mouetur fundamentis. Primum ex his deducitur, quae numeris praecedentibus dicebamus, legatum vsusfructus non posse incipere ante aditionem haereditatis, & cedere diem illius, eodem instanti & concursu, quo aditur haereditas, & consequenter ante aditionem, legatum vsusfructus non dari, & inde dicit inferri, quod dicta lex Regia minime procedit, nec venit decidere aliquid in legato vsusfructus, & differentiam patere inter alia legata, & legatum vsusfructus; quia dispositio illius legis dumtaxat confirmat, etsi nullus fuerit haeres, ea legata, quorum dies cedit a morte testatoris, etsi de iure communi non valerent, si haereditas adita non esset: non tamen illa, quorum esse vltra validitatem eorum, dependet ab aditione haereditatis, ad hoc quod incipiant, vt in legato vsusfructus diximus. Et hoc est primum fundamentum. Secundum vero deducitur ex eo, quod vsusfructus est seruitus personalis, quae creatur, & constituitur ex patientia domini praedij, nec incipere potest, donec sit dominus, qui vtifrui vsufructuarium patiatur, l. 3. §. dare, ff. de vsufructu. Sed antequam haereditas adeatur, nemo est, qui praedictam patientiam praestare, siue pati seruitutem possit; ergo legatum vsusfructus subsistere non potest. Vnde secundum eum, si legatarius moreretur ante aditionem haeredis, etsi aliquod tempus transisset fructus non deberentur, quia non cessit dies legati. Verumenimvero, contrariam in hac re sententiam,[sect. 12] imo quod ex dispositione dictae legis Regiae legatum vsusfructus debeatur, etsi nullus fuerit haeres ex testamento, nec ab intestato, & rationem atque decisionem illius legis aeque milita e in legato vsusfructus, ac in caeteris legatis, contra Tellum Fernandez constanter defendit Ioannes de Matienco in eadem l. 1. tit 4. de los testamentos lib. 5. glossa 14. a n. 35. vsque ad n. 39. Vbi nonnullis rationibus comprobat istam partem, & fundamentis Telli Fernandez satisfacit, & illius resolutionem probare videntur Azeuedius ibidem, num. 138. Ioannes Guttierrez practicarum. lib. 2. quaest. 31. num. 3. in fin. Ille enim in quaestione ibi proposita ad Maciencum se refert; iste autem relata eiusdem opinione, contra Tellum, cum ea transit, nec amplius dicit etiam in legato vsusfructus. Ego vero recte perpensa intentione, ratione, & generalite dictae legis 1. Veriorem arbitror Ioannis Matieneo opinionem, & in praxi (si casus contingeret) omnino obseruarem eam. Ad quod moueor principaliter rationibus sequentibus. Primo; nam quemadmodum vsusfructus simpliciter relicti dies, non cedit nisi ex die aditae haereditatis, nec ante incipit subsistere, aut deberi legatum; ita etiam, quamuis aliorum legatorum pure relictorum cedat dies a morte testatoris, quantum ad transmissionem, & alia; quoad effectum tamen consequendilegatum, siue quoad petitionem, & acquisitionem illius, non cedit, nec incipit, antequam haeres adierit: ita vt dici possit, eorum esse, & effectum, ab aditione haereditatis pendere, (vt de legato vsusfructus Tellus constituit:) nam vtique si haeres haere[sect. 13] ditatem non adierit, nihil in testamento scriptum valet, l. si nemo, ff. de testamentaria tutela, cum aliis vulgatis, quae de iure communi id expresse probant, & multis exornant, atque plenissime explicant Petrus de Peralta in l. omnia, per totam, ff. de legatis 2. folio 328. Couuarruuias in cap. 3. de testamentis, num. 3. Menchaca de successionum resolutione lib. 3. §. 27. num. 4. Antonius Gomez: tom. 1. variarum cap. 12. de legatis, num. 11. Bernardus Diaz. regula 411. Gratianus regula 218. Andreas de Besetis in repetitione legis 1. C. de sacrosanctis Ecclesijs. a n. 140. quae habetur repetitionum iuris ciuilis, volum. 7. fol. 37. Tellus Fernandez in 3. Tauri, dicta. 3. part. a princ. Grassus receptarum sententiarum. §. legatum, quaest. 68. Matienco in dict. l. 1. tit. 4. gloss. 14. a num. 1. vsque ad num. 21. & Azeuedius ibi, num. 86. & seqq. Iacobus Cancerius variarum, cap. 4. num. 35. & seqq. Lex ergo, quae, nullo haerede scripto, vel scripto non adeunte, voluit expresse conseruare caetera legata, quae de iure communi, haereditate non adita, non debebantur: siue quae ante haeredis aditionem non incipiebant effectum sortiri, potuit etiam & legatum vsusfructus absque vlla haeredis aditione validate: quod si consistit dubium non in potentia, sed in voluntate ipsius legis, satis aperte constat de illa, cum generaliter dixerit: Valga el testamento, en las mandas, y en las otras cosas que en el se contienen, & ibi: y complasse el testamento. Quibus verbis, ita generaliter, & indefinite prolatis, contineri etiam legatum vsusfructus, nemo negare poterit, nec probare praedictam restrictionem Telli Fernandez ad dictam legem, cum in ea, non magis specifice confirmentur legata. quorum dies cedit a morte testatoris, quam ea, quorum dies cedit ab adita haereditate; sed generaliter cautum fuerit, omnia legata, & caetera in testamento relicta, valere debere. Et per hoc excluditur fundamentum primum, quod alia legata confirmentur in ea lege, non legatum vsusfructus. Secundo moueor, quoniam hodie, attenta disposi[sect. 14]tione dict. l. 1. titul. 4. de los testamentos, aditio venientium ab intestato, non requiritur ad valorem legatorum eo casu, quo nullus haeres institutus sit, vel institutus repudiauerit, vt in terminis illius legis probarunt Greg. Lopez, Petrus de Peralta, Burgos de Pace, D. Antonius Padilla, Antonius Gomez, & Tellus Fernandez, quos in vnum congerit, & sic defendit Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quaest. 31. per totam Ioannes de Matienco in eadem l. 1. glossa 14. num. 7. & 9. quicquid post alios dubitet Azeuedius ibidem, a n. 126. vsque ad num. 138. & tamen eo casu, haereditatis aditio non datur, quae iuxta ius commune est testamenti perfectio, testamentóque, & caeteris in eo contentis vires, & robur tribuit: nec etiam haeres existit, qui defunctum repraesentare, dominium haereditatis acquirere, testamentúmque implere, & res legatas legatariis tradere possit, quod de iure communi necessarium erat: quare pari ratione dicendum est in nostro casu legatum vsusfructus conseruari debere, etsi nullus haeres fuerit, qui seruitutis patientiam praestet, sicut vsufructuarium vti & frui patiatur, cum etsi nullus esset ex successoribus ab intestato, qui bona admitteret, vel alius, qui in eorum defectum vocatur, Curator esset bonis dandus, qui legatariis satis faceret, ipsorum petitionibus responderet, atque vsufructuario patientiam praestaret, vt recte aduertunt Antonius Gomez in l. 24. Tauri, in fine. Ioannes de Matienco in dicta l. 1. glossa 14. num. 37. qui secundae argumentationi Telli Fernandez, aliter etiam & recte satisfacit. Neque contrarium probant verba dict l. 1. in versic. Y entonces herede aquel, (vt falso opinantur Azeuedius[sect. 15] & alij, nec perfecte explicant Ioannes Guttierrez & superiores), quae solum euincunt, bona defuncti, cuius haereditas per haeredem adita non est, ad eum pertinere debere, ad quem pertinerent, si testator intestatus decessisset: non tamen inde inferri potest, necessariam esse aditionem, ob rationem praedictam, quod deficiente omni haerede, lex supplet defectum illius, curatorem haereditati dando: id quod euidentius apparet ex recepta quamplurimorum sententia, qui in terminis[sect. 16] iuris communis vnanimiter scripserunt, quod vbi vsufructus titulo legati, vxori, vel alteri relictus est, post eius mortem, aut aliter, sic instituto haerede, vt viuente vsufructuario ipse haeres adire haereditatem non possit, multis remediis eidem fructuario succurrendum, vt legatum consequatur. Quae congesserunt, & plene explicarunt Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legatis 2. n. 118. versic. aliquando & tertio legatur vsusfructus, Ioannes Cephalus in cons. 450. n. 63. lib. 3. Parisius in cons. 97. n. 7. & 8. lib. 2. Marcus Antonius Eugenius in cons. 25. n. 91. & 94. Menochius in cons. 105. n. 52. lib. 1. & in cons. 273. n. 2. lib. 3. plenius praesumption 141. n. 41. 42. & 43. lib. 4. vbi n. 44. probauit Baldi remedium ibi relatum, & esse satis consentaneum legibus, & aequitati dixit, vt hoc casu petat vsufructuarius, Iudicis officio, legatum sibi praestari; ergo in terminis & dispositione dictae legis 1. quanto magis id habere locum poterit, vt voluntas testatoris sortiatur essectum, & legatarius vsumfructum habeat, cum verba illius legis adeo generalia sint, & apta comprehendere omne legatum, cuiuscunque qualitatis, aut conditionis illud sit:[sect. 17] quod attinet vero ad secundam illationem Telli Fernandez; quatenus dixit, quod si legatarius vsusfructus moreretur ante aditionem haeredis, etsi aliquod tempus transiisset, fructus aliquos non acquireret, quia non cessit dies legati, & consequenter quod nulli deberentur illi: nihil dixit Ioann. de Matienco vbi supra, nec alij superius relati huius doctrinae mentionem faciunt, eam tamen veram esse, & iure procedere, probatur euidenter ex eo, quod mortuo legatario, siue ante, siue post aditionem haeredis legatum vsusfructus extingui, nec ad haeredes transire, indubitatum est, per textum in § finitur, cum vulgatis, Instit. de vsufructu. Fructus etiam, si aliquod tempus transisset, non deberi haeredi, licet aliter non probauerit Tellus vbi supra, manifeste comprobatur ex his, quae scripserunt Ruinus in cons. 60. num. 8. & seqq. volum. 2. Franciscus Marc. decis. 823. num. 1. in. 1. part. Corneus in cons. 173. vol. 3. & post alios Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 90. & 91. fol. mihi 263. vbi affirmant, & latius comprobant, quod si vsusfructus fundi, vel alterius rei, alicui legetur, & legatarius absens, seu ignorans, per aliquod tempus legatum non petierit, non poterit ipse, nec haeres eius petere vsumfructum pro tempore praeterito, nec frufus etiam eius temporis consequetur, cum fructuarius non possederit, nec satisdederit, & non incipiat lucrari fructus, nisi á die praestitae, seu realiter oblatae; satisdationis, vel ex tempore adeptae possessionis sine vitio, hoc est, non vitiose, nec clam, sed cum scientia & patientia proprietarij; cum igitur in specie proposita nec possederit, nec satisdederit fructuarius, fructus eius temporis non poterit ad haeredes transmittere. Verum id non procedet, si vsufructua[sect. 19]rius paratus cauere, & satisdare, volensque legatum consequi, id adimplere nequiuerit, propter defectum haeredis, vel personae. cui satisdationem praestaret, vel quia haeres noluit illam accipere, aut quia malitiose distulit haereditatem adire; tunc enim, cum iuris ordini, & formae satisfacere voluerit legatarius, nec per eum steterit, ab eo tempore fructus lucrari debebit, non minus, ac si realiter praestita, & accepta fuisset cautio, vt post alios, adnotarunt expresse Rolandus in cons. 73. num. 34. & seqq. vol. 2. Franciscus Marc, decis. 490. part. 2. Antonius Galeatius Maluasia in cons. 52. num. 19. & 32. vol. 1. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 49. fol. 266. & 267. Francisc. Bursatus in cons. 139. n. 64. & in cons. 214. n. 28. lib. 2. Ex quibus deduci potest, ad resolutionem alte[sect. 20]rius quaestionis, vsufructuario deberi fructus rei legatae, de iure communi, adita iam haereditate, vel non adita, dolo tamen haeredis dilata, dummodo postea adeatur; alias nihil in testamento scriptum valeret, a die praestite, seu realiter oblatae satisdationis, vel a die adeptae possessionis absque vitio, etiam non praestita satisdatione, iuxta ea quae superius diximus, & latius declarant Arias Pinellus 2 part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 77. per totum. Borgninus Caluacanus de vsufructu mulieri relicto, num. 90. fol. 263. De iure vero Regio in aliis legatis cer[sect. 21]tum est, fructus rei legatae a tempore mortis testatoris deberi, attenta dict. l. 1. tit. 4. de los testamentos, quamuis iure communi satis controuersum esset, a quo tem[sect. 22]pore deberentur; vt post alios ibi relatos, defendunt Tellus Fernandez in l. 20. Tauri, num. 9. Aluaradus de coniecturatamente defuncti, lib. 4. cap. 1. num. 43. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 2. quaest. 33. per totam. Matienco in dicta l. 1. tit. 4. glos. 14. num. 30. & Azeuedius ibi. num. 122. Petrus de Barbosa 2. part. leg. diuortio, ff. soluto matrimonio, num. 82. Idemque in legato vsusfructus obseruandum esse, vt a tempore mortis testatoris legatario debeantur. Existimat Matienco vbi supra, dicta gloss. 14. a num. 35. cum seqq. & in hac quaestione nihil scribit, sed ad eum sed remittit Azeuedius ibi n. 138. quod tamen non credo verum, imo quod attinet ad istum casum, securem defendendum proponerem, nihil de nouo induci posse ex decisione dictae legis regia 1. & consequenter superiorem resolutionem iuris communis, obseruandam fore etiam de iure regio; nam licet ex lege illa conseruentur omnia legata, etsi nullus haeres fuerit; non tamen remittitur cautio, & satisdatio, quae tot legibus ab vsufructuario praestari debet, nec eriam possessionis non vitiosae requisitum, (vt fructuarius incipiat lucrari fructus in casu non praestirae, aut realiter oblatae satisdationis) adimitur: quae: tamen in aliis legatis minime necessaria sunt: nihil ergo interest, de iure communi aditam esse haereditatem. vel de iure regio conseruari legata, etsi haereditem adita non sit, si fructuarius non satisdederit, aut sine vitio possessionem adeptus suerit, quoad effectum, vt illi incipiant deberi fructus. Debebuntur tamen eo casu, quo nullus haeres existerer, vel a die adeptae possessionis sine vitio, vel ab eo tempore, quo satisdare paratus propter desectum haeredis, vel personae, cui satisdationem praestaret, satisdare omisit: Ex dictis supra, quae sunt notanda, quia non reperientur alibi sic resoluta. Tertio, & principaliter infertur ad resolutionem al[sect. 23]terius quaestionis in hac materia, & in vsu forensi omnino necessariae. Nunquid valeat legatum vsusfructus omnium bonorum, vxori, vel alteri relictum, alio haerede vniuersali post mortem eius instituto? In qua quae[sect. 24]stione quatuor Doctorum opiniones referunt post alios Iason in l. extraneum, num. 5. C. de haeredib. instituendis. Doctores in l. filius a patre, ff. liberis & posthum. Romanus in cons. 71. incipit: Visis dubiis num. 5. In effectu ta[sect. 25]men duas opiniones esse, primam negatiuam; secundam affirmatiuam, communiter probari solet; vti ex communi testantur Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 23. num. 2. in princ. Menoch. in cons. 273. num. 1. lib. 3. Andreas Gaill. practicarum obseruationum lib. 2. obseruatione 143. in princ. qui, & alij quamplures,[sect. 26] quos statim referam, conueniunt in hoc (nec vllus contradicit,) Vxorem, vel alium, sic relictum vsufructuarium legatarium esse, dumtaxat non haeredem. Quod prius docuerat Baldus in l. id quod pauperibus, quaest. 14. C. de Episcop. & Clericis. & in dicta l. extraneum. num. 7. C. de haeredibus instituendis: Et rationem assignat Me[sect. 27]noch. lib. 4. praesumptione 141. num. 33. & 34. Partem itaque negatiuam, quod tale legatum non valeat, tenent Ioannes Andreas ad Speculatorem, tit. de pignorib. §. final. alias tit. de diuersis cautionibus, vers. pono quod vsusfructus, n. 16. Alexander in dicta l. extraneum, num. 8. in fine, & in cons. 162. Circa 1. dubium. num. 2. vol. 2. Dinus in cons. 3. Angelus, Imola, Benedictus de Pumblino, & Ancharan. quos recenset Iason in dict. l. extraneum, colum. 3. versic. Quarta & vltima est opinio. Innocentius, & Petrus de Anchar. in c. fin. de pignoribus. Ea ratione principaliter moti sunt, quod dies vsusfructus le[sect. 28]gati, non cedit nisi a die aditae haereditatis per haeredem institutum, vt superius diximus: sed haeres in proposito casu adire non potest haereditatem viuente vxore, cum sit institutus post mortem illius, & sic sub die incerta, quae conditionem facit, & haereditatis aditionem impedit: l. si cum haeres, ff. quando dies legati cedat: Ergo legatum vsusfructus est inutile, nec confirmari poterit mortua vxore, cum eo tempore iam extinctus sit vsusfructus: l. Titio cum morietur, ff. de vsufructu. §. finitur, Institut. eodem tit. Mouentur etiam ex textu in l. qui filio, in princ. vbi glos. ff. de haeredibus instituendis, expendendo eum, vti post alios optime expendit Menochius dicta praesumptione. 141. num. 39. quo loco a n. 37.[sect. 29] in fine, vsque ad num. 40. his duobus fundamentis, nonnullis modis respondet, melius tamen responderi potest ex his, quae statim in secunda opinione adnotabimus. Partem vero affirmatiuam, quod tale legatum valeat[sect. 30] (quae verior est, magis communis, & omnino amplectenda) tuentur Baldus in l. id quod pauperibus, quaest. 14. n. 27. C. de Episcopis & Clericis. Salicetus in dict. l. extraneum, in fin. & Iason ibi col. penul. vers. Tertio limita. Aretinus, Castrensis, Angelus, Berous, Decius, Bertrandus, Socinus vterque, Parisius, Natta, Barbacia, Odofredus, Crotus, Durandus, Pechius, & alij, quos ita tenendo, congesserunt Cephalus in cons. 607. n. 27. & in cons. 472. num. 53. & seqq. lib. 4. Menochius in cons. 105. num. 9. lib. 1. & in cons. 273. num. 1. lib. 3. & lib. 4. praesumptione. 141. num. 39. in fine, & n. 40. Addit. ad Alexandrum, dict. cons. 192. num. 3. vbi dicit contrariam opinionem, tanquam iniquam contra testatoris voluntatem, & naturam materiae subiectae rejiciendam: Hyppolitus Riminaldus in cons. 590. num. 28. & 31. & seqq. lib. 5. & in cons. 222. num. 24. lib. 3. & in cons. 62. vbi latius declarat per totum consilium, lib. 6. Guillelmus Benedictus in cap. Rainuncius, de testamentis, verb. reliquit. num. 7. Couarruuias variarum lib. 2. cap. 2. num. 5. Viglius in §. haeres, num. 6. Instit. de haeredibus instituendis, Grassus §. legatum, quaest. 23. num. 2. Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto, num. 69. fol. mihi 33. & 134. & numer. 224. in fine. fol. 436. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. solutione 1. numer. 35. fol. 6. Tellus Ferdinandez in l. 3. Tauri, 3. part. numer. 10. Sfortia Oddi in consil. 91. numer. 9. & 10. & numer. 24. & 25. lib. 1. Aldobrandinus in consil. 46. numer. 8. lib. 1. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legatis. 2. quaest. 26. num. 114. vsque ad n. 118. Marcus Antonius Eugenius in cons. 10. a num. 19. vsque ad n. 39. Et quod haec sit benignior opinio, aequitati, materiae subiectae, & menti testatoris magis consentanea, affirmat Andreas Gaill. lib. 2. obseruatione 243. num. 2. 3. & 4. Quorum omnium, rationes & funda[sect. 31]menta ad hoc reduci debent, quod in hac specie, tempus mortis vsufructuarij non debet censeri adiectum institutioni, vt aditionem impediat, sed tantum differendi gratia vt haeres non habear commodum vsusfructus, quandiu vixerit fructuarius, nec in eo perturbet illum & consequenter, ex mente & voluntate testatoris, sic institutus statim adire potest, & transmittere haereditatem, vt pote pute institutus haeres: quia praedicta verba non suspendunt, vel limitant super institutionem, sed ostendunt enixam testatoris voluntatem super legati viribus, quae manifeste colligitur ex eo, quod cum voluerit vxori, vel alteri relinquere vsumfructum, quod est consequens, necessario sequitur antecedens, hoc est, puram institutionem voluisse, sine quo consequens, hoc est, legatum subsistere non posset: l. illud, ff. de acquir. haered. Quod caeteris omnibus superius praecitatis, elegantius animaduertit Andreas Gaill. dicta obseruatione 143. ex num. 2. Ex his considerabam, nonnulla adnotanda fore, quae necessaria sunt, nec ita specisice traduntur per aliquem, ex Scribentibus communiter in hac materia. Primo, fru[sect. 32]stra, & inutiliter videri laborasse quamplures, & maximi nominis Authores, qui inuestigare solent in quaestione superiori, cum vsusfructus relinquitur vxori, alio haerede vniuersali post mortem eius instituto: qualiter, siue quo remedio possit vxor consequi legatum, ex quo viuente ea nullus existit haeres, qui haereditatem adire possit; & plura excogitarunt remedia Baldus in l. extraneum, num. 4. C. de haeredibus instituendis, & Iason ibi columna, 3. Angelus in l. miles ita, ff. de militari tetamento. Et post alios Paulus de Montepico, Cephalus, Parisius, Marcus Antonius Eugenius, & Iacobus Menochius quorum mentionem fecimus supra, num. 16. Verum vana est, & inutilis eorum altercatio, quae ita demum procederet, si vera esset Ioannis Andreae, Dini, Alexandri, & aliorum opinio, quod haeres post mortem fructuarij institutus, sub conditione institutus videretur, nec adire posset haereditatem ante mortem illius: sed cum superior opinio improbata sit, & iuxta aliam, & veriorem opinionem, haeres dicatur pure institutus, & statim in vita vxoris adire haereditatem possit; praedicta remedia necessaria non erunt legatario vsusfructus, cum satis consultum sit illi per aditionem haereditatis: id quod inter alia remedia recte tradit Baldus in dicta l. id quod pauperibus, quaest. 14. C. de Episcopis & clericis: & vt certissimum probarunt omnes, quos retuli supra num. 30. qui haeredem videri pure institutum, & statim posse haereditatem adire, vnanimiter dixerunt. Secundo, errore manifesto lapsum in hac materia[sect. 33] Mathesilanum, singulari 4. num. 5. & 6. is enim in casu superiori, cum vsusfructus alicui relictus est, alio post mortem eius haerede instituto: existimauit haeredem conueniri non posse ad solutionem aeris alieni; ideóque curatorem dandum haereditati, aduersus quem creditores haereditarij agere possint. Moueturque superiori ratione, quod haeres sic institutus ante mortem vsufructuarij adire non possit; quam tamen omnino falsam esse ex dictis adhuc constat aperte: idcirco talem haeredem conueniendum fore ad solutionem aeris alieni, nec esse necessariam curatoris dationem rectius tradiderunt Socinus, Didacus Couatruuias, Paulus de Montepico, & alij, quos refert, & sequitur Grassus §. legatum, quaest. 35. n. 7. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 224. fol. 430. Rubeus, & Bellonus relati, & probati per Menochium lib. 4. praesumptione 143. num. 15. Tertio, sustineri non posse quorundam traditionem[sect. 34] in hac materia Castrensis in cons. 391. incipit: Visis dubiis. Romani in cons. 71. Alexandri in cons. 58. lib. 3. Saliceti in dict. l. extraneum, Ripae in l. 1. n. 18. ff. quorum legatorum. Qui existimabant in quaestione adhuc proposita, cum vsusfructus omnium bonorum vxori relictus est, & post mortem eius alius haeres vniuersalis instituitur: posse vxorem propria authoritate vsumfructum capere, tanquam possessione bonorum vacante, nec haerede aliquo existente, de cuius manu legatum accipi possit: Quae sententia nullo pacto vera esse potest, vt pote cum praecipuum, aut vnum tantum eius fundamentum, ex dictis adhuc destruatur omnino, nec haeredem aliquem existere, falsum sit. Ideo dubiam & obscuram appellarunt eam Hyppolitus Riminaldus in princ. Institut. de donationibus, num. 565. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 5. cap. nono. num. 2. fol. 169. Quarto, recte loquutum in hac materia Borgninum Caualcanum de vsufructu mulieri relicto, num. 74. fol. 240.[sect. 35] vbi contra Aretinum, Parisium, Portium, & alios, in casu superiori defendit, teneri vxorem, sic relictam vsufructuariam, satisdationem praestare, inuentarium conficere, ac alia implere, ad quae alij vsufructuarij tenentur ea ratione motus, quod a principio adest persona, hoc est, haeres pure institutus, cui talis cautio debeat praestari: id quod praefati, Ioannis Andreae opinionem sequuti negabant verum; male tamen, vt dictum est. Vnde contrarium, rectius in terminis statuit Ruinus in consil. 206. num. 23. & seqq. vol. 2. Quinto, quae hucusque dicta sunt ex n. 23. cum seqq.[sect. 36] & de iure communi probantur, procedere etiam de iure regio absque dubio, ex dispositione l. 1. tit. 4. de los testamentos. cum ex illa lege sustineantur omnia, quae in testamento relicta sunt, etsi nullus fuerit haeres institutus, vel institutus non adierit: & consequenter omnia superiora obseruanda fore, non solum in terminis praedictis, quibus haeres pure institutus videtur, & statim adire haereditatem potest; sed etiam in fortioribus, hoc est, cum nullus haeres institutus fuerit, vel institutus non adierit, nec etiam legitimus; vel posito, quod iure communi vera esset Ioannis Andreae opinio: vt quae diximus supra in legato particulari vsusfructus, contra Tellum Fernandez, procedant etiam in legato vsusfructus omnium bonorum, cum inter haec legata, nulla differentiae ratio reddi possit, & vtroque casu vsufructuarius sit legatarius, vt supra scripsi, & tradit Baldus in dicta l. id quod pauperibus, quaest. 14. & in dict. l. extraneum, num. 7. Iacobus Menochius lib. 4. praesumpt. 141. num. 33. quae est noua, & singularis declaratio in hac materia. Sexto, praedicta procedere, quando vsusfructus[sect. 37] relinquitur titulo legati; sed si titulo institutionis relictus suerit, tunc aperire necesse est, vtrum diuersum ius constituendum sit: & titulo institutionis relictus dicitur vsusfructus, cum testator instituit vxorem, vel alium, in vsufructu omnium bonorum, & post eius mortem alium instituit haeredem vniuersalem, quo casu sine controuersia admittunt Doctores, (nec aliquis in hoc dissentit) testatoris[sect. 38] dispositionem valere; sed solum dubitant, quomodo vxor haeres sit, an scilicet in solo vsufructu, vel etiam in proprietate? Id quod aperte deprehenditur ex ex omnibus statim referendis, & expresse adnotauit Menochius in cons. 273. num. 5. lib. 3. & praesumpt. 141. num. 26. lib. 4. hoc est, vtrum in hoc casu, sicut in superiori, de quo supra ex num. 23. institutio illa sit quoque legatum, an vero fideicommissum inductum sit, ita quod vxor sit haeres in vsufructu, & proprietate, & grauata post mortem haereditatem restituere. Effectus[sect. 39] huius inuestigationis maximus est; nam si institutio post mortem vxoris facta, ad fideicommissum trahitur: consequens est, quod fideicommissario ante haeredem institutum moriente, haereditas ad haeredes ipsius fideicommissarij non transmittitur, quia fideicommissum con[sect. 40]ditionale non transmittitur ad haeredes, si fideicommissarius pendente conditione ante grauatum decedat: per textum in l. vnica §. sin autem aliquid, C. de caducis toll. vbi Doctores communiter; & plenissime declarant Michael Grassus receptarum sententiarum, §. fideicommissum, quaest. 67. & 68. Andreas Gail. practicarum obseruat. lib. 2. obseruat. 132. per totam. Rolandus, Parisius, Cephalus, Menochius, Bursatus, Decianus, Riminaldus Iunior, Surdus, Crotus, & alij in multis confiliis; quae latissime de hac quaestione scribens, congessit in vnum Pedrocha in cons. 40. quaest. 5. a n. 295. vsque ad num. 363. Ioannes Vincentius Hondedei in consil. 70. ex num. 10. & ex num. 31. cum sequentibus. Prima tamen, & communior sententia est, vxorem[sect. 41] in praedicto casu censeri institutionem, tam in proprietate, quam in vsufructu, & institutionem post mortem eius factam, ad fideicommissariam substitutionem trahendam fore: Per textum in l. si quis ita instituatur ex certo fundo: alias, si ita quis haeres institutus excepto fundo, ff. de haeredibus instituendis. Sic tenent Baldus in l. id quod pauperibus, quaest. 14. C. de Episcopis, & clericis, & in l. 2. ff. si pars haereditatis petatur, & ibidem Angelus: idem Angelus in l. filius a patre, ff. de liberis & posthumis, & in consil. 151. Viso themate, ad finem, Salicetus, & Iason, in l. extraneum, num. 6. C. de haeredibus instituendis. & ibidem Alexander, num. 8. idem in cons. 162. num. 5. lib. 2. Decius, vterque Socinus, Cardinalis Zabarella, Corneus, Natta, Siluanus, Bellonus, Berous, Bertrandus, & alij relati per Menochium in cons. vlt. num. 48. lib. 1. & in cons. 273. num. 6. lib. 3. & praesumpt. 141. num. 26. & 49. lib. 4. Qui ipse communem hanc sententiam profitetur veram, Grassus § legatum, quaest. 23. num. 3. Durandus de arte testandi, titul. de legatis, cautela 39. num. 2. Crotus in l. re coniuncti, ff. de legat. 3. num. 179. & seqq. Peregrinus de fideicommissis. artic. 5. num. 21. post principium fol. 51. Andreas Gaill. qui dicit communem omnium opinionem, lib. 2. obseruat. 143. num. 5. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. solut. 1. a num. 7. vsque ad num. 17. fol. mihi 4. & 5. vbi refert Rolandum, Cephalum, Hyppolitum Riminaldum, & alios idem tenentes, & num. 8. & tribus seqq. Huius sentendae rationes adducit Peregrinus etiam, dict. art. 5. num. 21. in princ. vbi refert Imolae opinionem in hac[sect. 42] quaestione, & declarat, in quo concordet aut discordet cum opinione Baldi, & aliorum hactenus relata, vt ibi videri poterit: & per Menochium in cons. 273. num. 9. lib. 3. Paulum de Montepico in l. Titia cum testamento, § Titia cum nuberet, de legat. 2. num. 102. & seqq. Secunda vero, & praecedenti contraria opinio est,[sect. 43] vxorem, vel alium in vsufructu omnium bonorum institutum, alio post mortem eius haerede vniuersali instituto, merum Legatarium vsusfructus esse, nec haeredem dici posse, & consequenter non interesse, an vsusfructus vxori relinquatur, an ipsa institutum in eo, per rationem praedictam: sed vtroque casu, institutum post mortem vxoris, pure institutum videri, & haereditatem ad haeredes suos transmittere; quoniam tempus institutioni haeredis vniuersalis adiectum, non suspendit institutionem, sed tantum remouet haeredem a perceptione, & commodo vsusfructus; Sic scripsit Angelus in l. haereditas ex die, ff. de haeredibus instituendis, & defendit constanter Modern. addit. ad Alexandrum, d. consil. 162. & hanc opinionem veriorem existimat Andreas Gaill. dict. obseruat. 143. num. 6. Paulus Castrensis in dicta l. si filus a patre ad finem, & cons. 440. col 2. lib. 2. Corneus in dict. l. extraneum, Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 5. cap. 5.Couarruias variarum lib. 2. cap. 2. sub num. 5. Parisius in cons. 97. a princ. lib. 2. Emmanuel Soarez receptarum sententiarum, littera. V.n. 114. Decius in consil. 278. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 55. num. 2. & 3. lib. 1. & esse veriorem opinionem, mentique, & voluntati testatoris magis conuenientem. affirmat, & alios refert Simon de Praetis lib. 3. d. solut. 1. n. 21. & 22. fol. 5. & n. 35. & 36. quo loco expendit noue consilium Baldi 273. & consilia sequentia lib. 4. vbi nonnullis, & subtilibus rationibus probauit Baldus. Vxorem sic institutam in vsufructu, legatariam tan[sect. 44]tum in vsufructu, & meram vsufructuariam esse. Huic etiam parti ego libentius accedo, contrariamque, defuncti voluntati valde aduersari existimo: nec verba institutionis aliquid facere, ex his quae superius relati, latius in hac quaestione adnotarunt. Septimo, quae adhuc dicta sunt, procedere, cum[sect. 45] extraneus post mortem vxoris haeres instituitur, idcirco opportune & necessario dubitari. Vtrum valeat dispositio, cum vsusfructus omnium bonorum, titulo legati, vel institutionis, vxori, aut alteri relinquitur per tempus vitae, aut donec ipsa vixerit, filio post mortem haerede vniuersali instituto: & posito, quod valeat, quid vxor consequi debeat ex tali relicto. Cuius rei disputationem, sciens consultoque, duplici ratione praetermittendam duxi, tum quod de hac quaestione plene, & distincte scripserint Paulus de Montepico in dict. §. Titia cum nuberet, ex num. 97. cum pluribus seqq. Menoch. lib. 4. dict. praesumpt. 141. ex num. 8. vsque ad num. 25. Simon de Praetis lib. 3. dict. solut. 1. a num. 23. cum seqq. fol. 5. Tum etiam, quod de iure huius Regni, procedere non poterit praedictum dubium, siue communis Doctorum resolutio effectum sortiri; vtpote, cum omnia bona parentis, excepta quinta parte eorum, sint legitima filiorum; ita quod ab illorum successione, nisi certis de causis submoueri non debeat, nec possit vxor, vltra vsumfructum quintae partis, titulo institutionis, nec legati consequi; vt infra alio capite, cum de consuetudine vulgari tractabimus, plenius comprobabimus. Octauo & vltimo, quod si testator instituerit vxo[sect. 46]rem, vel alium in vsufructu omnium bonorum, donec vixerit, aut simpliciter, & post mortem eius nullum alium haeredem instituat, vxor censetur instituta haeres in totum, siue detracta certa rei. mentione, totam ipsam haereditatem consequetur: tenebitur tamen restituere illam post mortem eius venientibus ab intestato, quorum fauore inductum fideicommissum censetur. Sic post Manticam, Petrum Pechium, Castrensem, Decium. Parisium, Cephalum, & alios resoluit, & bene fundat Menochius lib. 4. dicta praesumpt. 141. ex num. 2. vsque ad num. 8. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 75. fol. 240. Sfortia Oddi in cons. 91. n. 4. qui existimant idem procedere, si vxor relicta fuerit vsufructuaria per verbum Relinquo, nullo alio cohaerede dato: vt ibi videri poterit: & per Picum in dicto §. Titia cum nuberet, num. 26. & 27. His addo praedictam resolutionem[sect. 47] (quae. de iure communi indubitanter procedit, ex Menochio vbi supra,) procedere etiam de iure regio, nec in hoc aliquid immutatum ex decisione dictae l. 1. tit. 4. de los testamentos, lib. 5. Intelligendo id iuxta ea, quae alio cap. lib. 2. plenius adnotauimus ad explicationem leg. 1. §. si ex fundo, ff. de haeredibus instituendis. # 9 CAPVT IX. Vsusfructus iure legati in testamentis relictus, vtrum constituatur, & acquiratur ipso iure, an per factum haeredis; & in aliis legatis, a quo tempore transeat dominium in legatarium? vbi ius nouum ab antiquo distinguitur, & adhibita distinctione inter legatum Vendicationis, & Damnationis, quae hactenus de hac materia scripserunt Doctores, dilucide, & distincte explanantur, & quarundam legum verus sensus adducitur. Deinde in legato generis, vel alternatiuo, & in vsufructu disjunctiue, siue alternatiue relicto, cuius sit electio, haeredis-ne, an legatarij, eadem distinctione aperitur: demum in legato ambiguo, vel obscuro, vtrum, quod minimum est, debeatur, ambigitur: & nonnullis legibus ad propositum explicatis, Accursij traditio contra Decium, & Modernum Par. defenditur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus a proprietate multis modis separationem recipit. -  2 Vsusfructus a proprietate separatur, si in testamento relinquatur, & tunc an transeat ipso iure in legataerium, num. seqq. -  3 Expenditur contrarietas textus, in §. 1. Institutionum. de vsufructu, cum l. 3. ff. eodem tit. & diluitur infra num. 13. -  4 Vsusfructus iure legati, in testamentis, an constitatur, & legatario acquiratur ipso iure; an per factum haredis? & resolutio traditur infra, num. 13. -  5 Legatorum genera olim quatuor fuisse. -  6 Legatorum per Vendicationem quale; & quibus verbis fiebat? -  7 Legatum per Damnationem, quomodo fieret? -  8 Legatum per Sinendi modum, quale olim? -  9 Legatum per Praeceptionem, quod diceretur olim. -  10 Legata multum interesse per vendicationem, an per damnationem relinquantur. -  11 Dominum rei legatae per vendicationem, transire in legatarium, antequam de manu haeredis praestetur illi. -  12 Dominium rei legatae per Damnationem, non transire in legatarium, antequam de manu haeredis praestetur illi. -  13 Vsusfructus iure legati in testamentis relictus, ipso iure constituitur, & acquiritur, si legatus sit per Vendicationem; per factum, & patientiam haeredis, si sit legatus per Damnationem. -  14 Vsusfructus in testamento relictus per Vendicationem, quamuis ipso iure transeat in legatarium; id tamen non excusat illum, si accipere velit possessionem absque authoritate haeredis. -  15 Vsum fructum in testamento relictum constitui, & acquiri hodie generaliter ipso iure. -  16 Idque de iure nouissimo huius Regni, securius firmari posse. -  17 Seruitutis realis in testamento relictae, ius, aut dominium ipso iure transire in legatarium. -  18 Iasonis resolutio in hac materia declaratur. -  19 Bartoli doctrina, in quaestione superiori explicatur. -  20 Aretini opinio in hac materia impugnata. -  21 Proponitur difficultas leg. Si ab haerede, ff. si vsusfructus petatur, & verus sensus illius textus adducitur. -  22 Vsumfructum earum rerum, quae vsu consumuntur, iure legati in testamentis relictum, non constitui, nec acquiri iure, nisi praestita cautione de restituendo tantumdem. -  23 Expenditur difficultas leg. Papianianus 18. ff. de seruitutibus. -  24 Et duae solutiones Accursij taxantur. -  25 Noua etiam Corrasij interpretatio ad illum textum confutatur, & num. sequenti. -  26 Dominium rei legatae, vtrum transeat in legatarium a morte testatoris, an ab adita haereditate, difficilem quaestionem esse, & plene tractatam remissiue. -  27 Redditur vera ratio dictae leg. Papinianus, ff. de seruitutibus. -  28 Et Ioannis Bologneti noua consideratio, noue per Authorem rejicitur. -  29 Duplex proponitur difficultas, l. Stichus seruus meus, ff. de manumissis testamento. -  30 Legatum rei aliena iure subsistere, cum distinction e tamen leg. cum rem alienam, C. de legatis, & de materia illius textus plenissime actum remissiue. -  31 Explicatur textus in dict. l. Stichus seruus, & vtrique difficultati respondetur. -  32 In legato generis, vel alternatiuo, cuius sit electio, haeredis-ne, an legatarij? -  33 Doctorum quamplures distinctione, & declarationes in quaestione superiori remissiue. -  34 Et adhibita distinctione inter legatum Vendicationis & Damnationis praefata quaestion resoluta. -  35 Vsusfructus, cum disjunctiue, aut alternatiue legatur, cuius sit electio? -  36 Lex, Titio 21. ff. de vsufructu legato, singulariter, & noue explicata per Cuiacium. -  37 In legato ambiguo, siue obscuro, id deberi, quod minimum est, non quod maximum. -  38 L. qui duos, 20. ff. de legat. 1. vere, & eleganter declarata. -  39 L. qui ex pluribus, 106. ff. de verborum obligationibus, singulariter declaratur, & conciliatur cum l. Iulianus, 41. §. scio, ff. de legat. 1. Vbi Accursij adnotatio, contra Decium, & Modernum defenditur, & num. sequenti vera ratio redditur. -  40 Testator in dubio, censetur prospicere haeredi, & minus grauare eum, quam sit possibile. -  41 L. Titia, 40. §. Seia testamento, ff. de auro & argento legato, remissiue explicatur. VSusfructus formalis, de quo praecipue tractatus[sect. 1] noster est, nonnullis modis separationem recipit a proprietate, & constituitur, vt capite sequenti dicemus, & exemplis ostendit Iustinianus in §. 1. Institutionum de[sect. 2] vsufructu. Et primo separatur a proprietate, si in testamento relinquatur, l. 3. l. vsusfructus 6. ff. de vsufructu, l. 4. C. eodem tit. l. 20. tit. 31. partit. 3. versic. La primera es quando vn home, & textus in dicto §. 1. Institut. de vsufructu. Qui difficultatem facit ex eo, quod in exem[sect. 3]plis positis ibi sentire videtur aperte, vsumfructum in testamento relictum, constitui ipso iure, & sine aliquo facto haeredis in legatarium transire. Id quod clare colligi[sect. 4] potest ex illis verbis: Si quis vsumfructum alicui legauerit: nam haeres nudam habet proprietatem; legatarius vero vsumfructum. Et e contra, si fundum legauerit, deducto vsufructu; legatarius nudam habet proprietatem; haeres vero vsusfructum. Et tamen in contrarium videtur, quod vsusfructus in testamento relictus, non possit separari a proprietate, nec constitui, nisi haeres per patientiam, vel traditionem illum constituat, per textum in l. 3. ff. de vsufructu, dum dicit: Omnium praediorum, iure legati, potest vsusfructus constitui, vt haeres iubeatur dare alicui vsumfructum; dare autem intelligitur, si induxerit in fundum legatarium, eúmve patiatur vtifrui. Ex quibus iuribus, & aliis similibus,[sect. 5] pendet, vt arbitror, vera resolutio quaestionis; an scilicet vsusfructus iure legati in testamentis constituatur, & acquiratur ipso iure, an per factum haeredis? pro cuius explicatione, reuocandum erit in memoriam, Legatorum genera olim quatuor fuisse, per Vendicationem, per Damnationem, per Sinendi modum, & per Praeceptionem: & certa quaedam verba, cuique generi legatorum assignata esse, vt explicant Caius Institut. lib. 2. tit. de legat. Vlpianus in fragmentis, tit. 24. versicul. legamus, Iulius Paulus lib. 3. sententiarum, tit. de legat. & late explicant nonnulli Recentiores in §. sed olim, Institut. de legat. Vbi nouissime Antonius Pichardus ex n. 2. cum seqq.latissime Petrus Richardus in dicto §. sed olim, ex num. 3. Guillelmus Benedictus in cap. 1. Rainuntius, de testamentis, verb. si absque liberis, el segundo, num. 38. fol. 84. part. 2. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, sine curatore, num. 20. Antonius Faber coniecturarum Iuris ciuilis, lib. 6. cap. 1. per totum, fol. 186. Ioannes Bolognetus in rubr. ff. de legat 1. ex num. 28. vsque ad num. 35. Legatum per Vendicationem dicebatur,[sect. 6] cum verbis directis siue deputatis ad ipsum legatarium, res legabantur: vt puta, Do, lego, capito, sumito, siue habeto. Per Damnationem, cum verba ad haere[sect. 7]dem erant deputata, siue di recta, hoc est, cum testator eo modo legandi vtebatur: Haeres meus damnas esto dare: siue, Dato, facito, vel haeredem meum dare iubeo. Per Sinendi modum legabatur ita; Haeres meus[sect. 8] damnas esto sinere Titium sumere, sibique habere rem illam, siue: Permitte Sempronium sumere sibi rem illam. Et de natura, & conditione huius legati, dicit nonnulla Anton. Pichar. vbi supra. num. 5. Denique per Praeceptionem legari dicebatur, cum etiam propriis, siue[sect. 9] specialibus verbis, testator dicebat vni ex haeredibus, vt aliquid ex hereditate praecipuum haberet; vtputa, Praescripto, tibique habeto domum illam, praedium, aut fundum illum, idest, ante omnia, & ante diuisionem tibi capito. Sic colligitur ex Iulio Paulo vbi supra, tit. 7. Theophilo in dict. §. sed olim, & caeteris superius praecitatis, & aliis postmodum referendis. Multum ergo in[sect. 10]terest, an legata verbis directis, & deputatis ad legatarium, hoc est, per Vendicationem relinquantur: an verbis obliquis, & ad haeredem directis, hoc est, per Damnationem vt Caius, Vlpianus, & Iulius Paulus docent vbi supra, & secure admittunt omnes Doctores,[sect. 11] qui hucusque de hac materia tractarunt. Nam in primo casu, & in eo legati genere, quod per Vendicationem fiebat, dominium rei legatae, recta via a morte testatoris transibat in legatarium, nec traditio haeredis exspectanda erat, sed ipse legatarius propria auctoritate possessionem poterat'accipere, & vendicare. Vt nonnullis iuribus confirmans, aduertit nouissime Antonius Pichardus in dicto §. sed olim, num. 3. sic intelligens textum vulgatum in l. a Titio 64. ff. de furtis, & m l. legatum, 80. ff. de legat. 2. & vera ratio colligitur ex his, quae scripsit Ioannes Bolognetus in rubr. ff. de legat. 1. ex num. 28. cum seqq. Nam, cum in eo legato, testator verba dirigeret, & destinaret ad legatarium, constat eam esse ipsius voluntatem, vt legatarius statim post mortem suam, non spectato haerede, possit vendicare, & accipere legatum: & ideo dominium talis legati, legis auctoritate, & voluntate testatoris ipso iure[sect. 12] in legatarium transit: at in legato Damnationis contra statuitur, nam cum in illo, obliqua verba aduersus haeredem dirigantur, & destientur; illum testator, quasi suae voluntatis executorem elegisse videtur, & ideo, antequam de manu haeredis legatario praestetur, nec dominium quaeritur, nec vendicatio competit, sed dumtaxat conceditur actio in personam, quae dicitur, Ex testamento, vt admonet Theophilus in dict. §. sed olim, & tradit Pichardus ibi num. 4. & pulchre explicauit Caius vbi supra, textus igitur in dicto §. 1. Institut. de vsufruct. loquitur in legato Vendicationis, in quo vsus[sect. 13]fructus ipso iure constituitur, & acquiritur, nec factum aliquod haeredis necessarium est, vt expresse declarat lulius Paulus lib. 3. sententiarum, tit. 6. versic. vsusfructus, vbi adnotauit Cuiacius, & tract. 5. ad Africanum, pag. 75. & in recitationibus solemnibus, in libros Digestorum,ac in l. via 5. ff. de seruitutibus, in vers. praeterea constituitur iure legati, & in l. Titio 21. ff. de vsufructu legat, in princ. Et colligitur aperte ex verbis illius text. in princ. huius capitis relatis, quae: sunt propria legati Vendicationis, ex Paulo, & Cuiacio vbi supra,Theoph. & Minsing. in d. §. sed olim, text. vero in d.l. 3. ff. de vsufructu, loquitur in legato Damnationis, in quo vsusfructus ipso iure non acquiritur, nec constituitur, sed per factum, & patientiam haeredis: quod addit Paulus vbi supra, tit. de vsufructu, in princ. Sc sequitur Cuiacius in dict. l. via, & in quocunque alio legato Damnationis, procedere diximus supra num. 12. & aduertit Alciatus lib. 3. Parergon. cap. 1. Et probatur ex verbis eiusdem legis 3. ibi: dare iubeatur, quae sunt propria verba legati Damnationis, ex Vlpiano, in fragmentis, tit. 24. & caeteris relatis su[sect. 14]pra, num. 7. in quo tamen aduertit Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 62. vers. hinc patet. Quod licet hodie verum sit, vsumfructum in testamento relictum per verba directa, constitui, & transire in legatarium ipso iure; non tamen id excusare fructuarium, si accipere velit possessionem, absque auctoritate haeredis, & consequenter non obstante iuris antiqui dispositione circa legatum Vendicationis, incorrectam manere hodie decisionem legis, non dubium, C. de legatis, & seruanda fore, quae: in legato vsusfructus, & reliquis legatis statuimus supra c. 6. huius libri, vt sic aliud sit, iuris subtilitate, aut fictone, videri, constitui, & acquiri legatum ipso iure; aliud vero, de manu haeredis possessionem accipiendam esse. Deinde aduertendum est, praedictam legatorum differentiam confusam esse a Iustiniano, &[sect. 15] ex omnibus legatis hodie vendicationem competere; ideóque, hodie generaliter vsumfructum in testamento relictum, constitui, & acquiri ipso iure. Id quod expresse adnotauit Cuiacius in dict. l. via, 5. ff. de seruitutibus, versic. sed a Iustiniano confusa est, & eum non referens, idem probat Grassus §. legatum, quaest. 69. num. 5. dicit enim hodie curandum non esse de ista altercatione, quia Iustinianus generaliter introduxit, quod dominium transeat in legatarium, & vendicatio competat, & in ista generalitate continetur vsusfructus: Pinellus etiam idem secure admittit, quibuscumque verbis vsusfructus relictus sit, 2. parte dictae leg. 1. C. de bonis maternis, num. 62. Idque de iure nouissimo huius Regni se[sect. 16]curius firmari potest, ex decisione leg. 1. tit. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae recopilat. Item ex his, quae scribit Ioannes de Matienco ibi. glos. 14. num. 31. in aliis autem[sect. 17] seruitutibus realibus, certum est, ius, aut dominium ipso iure transire in legatarium, l. si partem, §. 1. ff. quemadmodum seruitutes amittantur, Glossa in l. corruptionem, C. de vsufructu. Bartolus num. 6. & communiter omnes ex Iasone, num. 142. in l. 1. ff. de legat. 1. & in l. 4. §. Cato num. 49. ff. de verborum obligationibus. Paulus Castrensis in l. itinere, ff. de seruitutibus rusticorum praediorium. Antonius Gomez tomo 1. variarum; cap. 12. de legatis, num. 7. versic. item etiam idem est in seruitute. Infertur ex his ad explicationem quorundam, quae non ita specifice, & distincte per Recentiores explicantur; primo Iasonem, in l. 1. num. 62. 63. & seqq. ff. de leg. 1.[sect. 18] recte videri constituisse discriminis rationem, inter legatum relictum, per verba directa, Vt Do, lego. & similia: & inter legatum relictum per verba obliqua, aut Damnationis; vt Damno haeredem, vel fidei haeredis committo, vt primo casu transferatur directo, & ipso iure in legatarium, vsusfructus in testamento relictus; ex iuribus ibidem adductis: in secundo vero casu, minime transeat ipso iure vsusfructus legatus, sed requiritur, quod constituatur ab haerede. Quam resolutionem probauit Alciatus ibi num. 42. dicens, quód vsusfructus acquiritur ipso iure, si verba sunt directa ad legatarium, secus, si verba sunt directa ad haeredem. Sed eam improbat Pinellus 2. parte dictae leg. 1. C. de bonis maternis, num. 62. versic. hinc patet. Bolognetus etiam in l. 1. ff. de legatis 1. n. 291. fol mihi 73. videndus etiam num. 290. versic. ampliatur & 5. Saluari tamen potest vtraque opinio, intelligendo, Iasonis distinctionem procedere iuxta terminos iuris antiqui ante nouam Iustiniani constitutionem, in quibus terminis procedunt iura per eum adducta: Pinellum vero loqui in terminis iuris nouioris, quo praedicta verborum differentia est sublata, in quibus terminis loquutum eum, satis demonstrant verba ibi posita; & in eisdem videntur loqui Iacobus de Nigris num. 145. ad finem, & Craueta num. 142. in dicta l. 1. ff. de legatis primo. Secundo infertur, rectissime docuisse Bartolum in[sect. 19] dicta l. 1. ff. de legatis primo, num. 6. Vsumfructum in tellamento relictum, recta via, & ipso iure transire in legatarium: quem sequuntur communiter omnes ex Bologneto ibi. num. 207. & 290. Grasso §. legatum, quaestione 69. n. 5. Antonio Galeatio Maluassia in cons. 52. num. 42. vol. 1. Sed ex praedictis, videtur tantum procedere posse eam doctrinam in legato Vendicationis, siue per verba directa relicto, non in legato obliquo, seu Damnationis. Vti ad explicationem, & limitationem doctrinae Bartoli aduertit Iason in eadem l. 1. num. 63. & 64. & sentit Paulus Castrensis in l. itinere, per illum textum, de seruitut. rusticorum praediorum. Potest tamen vtraque opinio ad concordiam reduci, ex his, quae illatione praecedenti dicta sunt. Intelligendo, Iasonis resolutionem procedere iuxta terminos iuris antiqui, vt supra diximus; Bartolum vero loqui attento iure nouiori, quo, sublatis praedictis legatorum differentiis, constitui ipso iure vsumfructum in testamento relictú, recte docuit, vt non male sentit Grassus dicto §. legatum. quaestione 69. num. 5. & expresse admittunt Cuiacius, & Pinellus vbi supra. Tertio infertur, lapsum fuisse in hac materia Fran[sect. 20]ciscum Aretinum, in dicta l. 1. ff. de legatis primo, n. 4. vers. tertio videtur posse limitari, licet sequuti sint illum Bolognetus ibi. num. 291. Corrasius in l. 3. num. 19. ff. de seruitutibus: Is enim contra Bartolum asserit generaliter vsumfructum iure legati in testamento relictum non constitui, nec acquiri legatario ipso iure, cuius contrarium verius esse de iure antiquo in legato Vendicationis, siue per verba directa relicto, & de iure nouiori hodie generaliter, ex Vlpiano, Caio, Iulio. Paulo, Cuiacio, & aliis superius relatis, constat aperte & ita in terminis contra eum tenent Ripa in dicta l. 1. num. 60. Petrus Duenas regula 210. in princ. versic. Amplia secundo. Grassus dicto §; legatum, quaest. 69. num. 5. Vnde tota difficultas consistit in explicatione textus in[sect. 21] l. si ab haerede, 2. ff. si vsusfructus petatur. Quem contra Bartolum expendit Aretinus vbi sup. Iureconsultus enim Pomponius lib. 5. ad Sabinum, sic scribit: Si ab haerede ex testamento fundi vsusfructus petitus sit, qui arbores deiecisset, aut aedificium demolitus esset, aut aliquo modo deteriorem vsumfructum fecisset, aut seruitutes imponendo, aut vicinorum praedia liberando: ad iudicis religionem pertinet, vt inspiciat, qualis ante iudicium acceptum fundus. fuerit: vt fructuario hoc, quod interest, ab eo seruetur. Ex quibus verbis colligitur aperte, posse haeredem, qui tenetur ad vsumfructum ex testamento, diminuere ius eius, imponendo seruitutem ante traditionem, quamuis eo casu teneatur ad interesse, quod tamen facere non posset, nec seruitutem imponere, si vsusfructus in testamento relictus, ipso iure translatus esset in legatarium, per textum in l. sed & fi quid, §. proprietatis, ff. de vsufructu. Verum pro huius difficultatis explicatione, reiectis interpretationibus Doctorum ibi, Iasonis, n. 63. versicul. & ad textum, in dicta l. si ab haerede. Mariani Tondelli, & Bologneti, num. 291. in dict. l. 1. ff. de legatis primo. Corrasij in l. 3. ff. de seruitutibus, num. 19. vers. considero itaque. Repetenda sunt ea, quae de legato Vendicationis, & Damnationis superius diximus, ex quibus pendet verus intellectus illius legis; vbi vsusfructus re vera legatus fuit per Damnationem, siue per verba obliqua; idcirco ipso iure constitui non portuit, nec in legatarium transire ante factum, aut patientiam haeredis, & ideo haeres, qui tunc dominus erat, ante translatum, & constitutum vsumfructum, mero iure potuit seruitutem imponere, licet teneatur hoc, quod interest fructuario praestare. Idque non obscure colligi potest ex illis verbis: Si ab haerede ex testamento fundi vsusfructus petitus sit. Quia ex legato Damnationis, actio personalis competebat ex testamento; ex Vendicationis tamen legato, vendicatio dabatur, quae dominium supponit: post translatum autem & constitutum ius vsusfructus, nec consentiente fructuario, posset proprietarius in damnum iuris vsusfructus seruitutem imponere, ex dicto §. proprietatis; cuius rationem inferius alio capite trademus. Quarto infertur, superiorem resolutionem minime[sect. 22] procedere in legato vsusfructus earum rerum, quae vsu consumuntur, & consequenter vsumfructum earum rerum, in testamentis, iure legati relictum, non constitui, nec acquiri legatario ipso iure, nisi praestita cautione de restituendo tantundem; nam cum praedicta cautio adessntiam legati necessaria sit, sequitur, ante eam praeftitam, ius aliquod transire non potuisse, nec constitui vsumfructum, sed opus esse, quod res tradatur, & praestetur cautio, vt inducatur vsusfructus. Sic ex communi probarunt Iason num. 125.: Alciatus num. 32. Ripa num. 61. in dicta l. 1. ff. de legat. 1. Et post longam disputationem habitam ex num. 304. fol. 74. verius credit Bolognetus num. 306. ibidem, & sequuntur Menchaca de succes. creatione lib. 1. §. 7. num. 26. Grassus §. legatum, quaest. 69. num. 6. & quaest. 75. num. finali. quamuis Alexander in eadem l. 1. n. 20. quem probauit Socinus n. 12. & defendit Craueta ibidem n. 137. existimat, in legato praedictarum rerum, saltem oblata cautione, dominium ante traditionem transferri, & Alexandrum tueri videtur Pinellus 2. part. leg. 1. de bonis maternis. num. 69. in fine. Quinto infertur ad explicationem legis Papinianus,[sect. 23] 18. ff. de seruitutibus, vbi Paulus scribit: Papinianus notat: In omnibus seruitutibus, quae aditionibus confusae sunt, responsum est, doli exceptionem nocituram legatario, si non patiatur eas iterum imponi. Quod difficultatem facit; nam haereditatis aditione quo pacto, aut iure confundi seruitus potuit, si verum est, rei legatae dominiae recta via, & ipso iure transisse a morte testatoris in legatarium, ita quod res legata nullo tempore haeredis fuerit, l. a Titio, 66. ff. de furtis, l. legatum, 82. ff. de legat. 2. l. seruus Titij, 37. ff. de legat, 1. Vnde Accursus in eadem l. Papinianus, sentiens expresse propositam dif[sect. 24]ficultatem, respondet primo, regulam textus in dicta l. a Titio, in fine, ff. de furtis, intelligendam esse in legato pure relicto nec procedere posse in legato conditionali; nam rei legatae sub conditione dominium, non transit ipso iure in legatarium, sed pendente conditione est haeredis: l. 1. §. serui, ff. ad Syllanianum. l. Sempronius Attalus, ff. de vsufructu legato, l. finali. §. sin autem sub conditione, C. communia de legatis. Quam interpretationem sequuntur Bartolus, Albericus, & Fulgosius ibi Vdalricus Zasius singularium intellect. lib. 1. cap. 8. num. 7. Sed manifeste diuinat, quoniam fingit conditionem adiectam fuisse legato; quod praesumendum non est cum de conditione nulla mentio habeatur in eo textu, maxime, quia conditio facti est: l. qui haeredi, in princ. ff. de conditionibus & demonstrationibus. Facta autem non praesumuntur, l. in bello, §. factae, ff. de captiuis, quo argumento praefatum intellectum recte subuertit Corrasius, ibi num. 5. Secundo respondet Accursius, supponendo, praedium, vel fundum legatum fuisse haeredis, quo casu, cessat etiam regula dictae legis a Titio, quae procedit, vbi testator res suas proprias legauerit, non vbi res haeredis. Quod admittunt etiam Glossa, Bartolus, & omnes Doctores communiter in dicta l. si haeredis seruus, ff. de legatis 1. & communem omnium sententiam profitetur, & erudite declarat Petrus de Peralta in l. si quis seru. num. 1. 2. & 3. fol. 94. & in l. is cuius, per totam, fol. 283. ff. de legatis 2. Tenent etiam Guillelmus Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verb. si absque liberis moreretur, el 2. num. 153. Bolognetus in l. 1. n. 302. ff. de legat. 1. Grassus §. legatum quaest. 69. num. 16. Idque verissimum est regulariter, diuinat tamen ad textum in dicta l. Papinianus, cum ex textus serie non appareat, rem legatam fuisse haeredis: ideo Corrasius in eadem l. papinianus, num. 6. aliter declarat il[sect. 25]lum textum, & noue, vt ipse dicit, & aduersus Scriptorum omnium sententiam constituit, dominium rei legatae non transire in legatarium a morte testatoris, sed ab adita haereditate, l. seruo legato, in princ. l. si tibi homo. §. cum seruus. ff. de legatis 1. l. cum legato, ff. quando dies legati cedat. Atque ita, iterim non esse legatarij, l. & eleganter, §. item si seruum, ff. de dolo, l. huic scripturae, ff. ad legem Aquiliam, nec haeredis vere, licet legis interpretatione, (quia rei legatae dominium, haereditare iacente in haereditate ipsa remanet) haeredis fuisse intelligatur, l. quod seruus, de legat. 2. Idcirco haereditatis aditione seruitutes confusas respondet Paulus, cum haeres praedij dominus, praedij dominantis, & seruientis dominus efficiatur, & ad textum in dicta l. a Titio, in fine ff. de furtis, respondet Corrasius, intelligendo Verba eius legis: Ea, quae legantur, ab eo qui legauit, in eum cui legata sunt, recta via transire. Hoc est, ab adita haereditate, & post aditionem haeredis, non expectata traditione ipsius, l. omnia, ff. de legat. 2. Quo tempore, idest, in ipso actu aditionis, seruitus fuit confusa, l. legatum 119. §. finali. ff. de legat. 1. Verum haec Corrasij interpretatio, licet subtilis, & arguta sit, vera tamen mihi non videtur: tum quia ratio illius textus in alio consistit, vt statim dicam, tum etiam, quia superiori resolutioni nimis aduersari videntur verba textus in dict. l. a Titio, & in dict. l. legatum 82. quae superiorum explicationem non admittunt; vnde vel contraria sententia probanda est ex illis iuribus, vel aliter explicare illa tenebatur Cor[sect. 26]rasius: deinde non ita certum est, dominium rei legatae non transire in legatarium a morte testatoris, sed ab adita haereditate; enimvero in hac quaestione diuersae fuerunt, & contrariae: Doctorum opiniones, vt vix propter contrarietatem Authorum, & ipsorum iurium, certa resolutio tradi possit, vt constat ex his, quae scripserunt communiter Doctores in l. ff. de legat. 1. Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 15. num. 69. & §. 17. n. 128. Duennas regula. 210. per totam. Peralta in l. omnia, n. 11. vbi dominus Franciscus Sarmientus a num. 1. de legat. 2. Bolognerus in dict. l. 1. ff. de legat. 1. ex n. 279. vsque ad num. 307. Connanus commentariorum iuris ciuilis. lib. 4. cap. 9. num. 11. Lara in l. si quis a liberis, §. vtrum, de liberis agnoscendis, a num. 45. vsque ad n. 53. Grassus receptarum sententiarum, § legatum, quaest. 70. Ioannes Guttierez canonic. quaest. lib. 2. cap. 26. num. 9. & seqq. Petrus Ricciardius ad §. sed olim Inst. de legat. ex num. 18. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaest. 16. num. 23. 24. 25. & 26. fol. 180. Mendez Lusitanus in repetitione l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, 3. part. num. 158. versic. vnde ad tollendam controuersiam, fol. 63. Doctor Spino in speculo glos. 8. princ. de legato pure relicto, num. 16. & seqq. Quare interpretatio illius textus, petenda est ex superiori differentia legatorum Vendicationis, & Dam[sect. 27]nationis, quorum natura, & effectu perpensis, recte respondet Iure Confultus in dicta l. Papinianus, ff. de seruitutibus, & in l. legatium 119. §. finali, ff. de legatum 1. seruitutes aditione haereditatis confusas, iterum imponi, aut restaurari debere; loquuntur enim ea iura in legato Damnationis, cuius dominium non transire in legatarium, antequam ab haerede praestetur, supra diximus: idcirco aditione haereditatis, seruitus confunditur, quoniam tunc incipit haeres vtriusque praedij dominium habere. Quae interpretatio non obscure confirmatur ex illis verbis: In omnibus seruitutibus quae aditionibus confusae sunt. Quae aperte indicant, eius textus decisionem non obtinere in omnibus seruitutibus, sed in his dumtaxat, quae aditionibus confunduntur, quasi aliae sint, quae minime confunduntur aditione, ex verbis etiam dictae legis legatum, §. finali, ibi: Dari debet. Ex quibus manifeste colligirur, tractare Iureconsultum ibi, de legato Damnationis, quoniam legatum Vendicationis non datur, sed vendicatur, vt supra dicebamus; & videtur assequutus Bolognetus in l. 1. ff. de legat. 1. num. 286. versic. finali, fol. 72. quatenus dicit, textum in dicta l. Papinia[sect. 28]nus, intelligendum esse in terminis habilibus, & verum intellectum ipsius esse, quod non praesupponit semper confundi seruitutes, sed solum dicit in casibus, in quibus confunduntur per aditionem: casus autem multos esse de iure Digestorum, quoniam ex quatuor generibus Legatorum, vnum tantum per Vendicationem transferebat dominium; in aliis vero non transferebatur: in hoc tamen decipitur ipse Bolognetus, quod existimauit, textum in dicta l. Papinianus, cum suis concordantibus, posse restringi hodie ad legatum conditionale, cum revera ille textus non loquatur in legato conditionali, vt cum Corrasio animaduertebam supra; & eiusdem decisio ita procedat in legato Damnationis, ex natura ipsius, sicut in legato conditionali. Sexto infertur ad explicationem textus in l. Stichus[sect. 29] seruus meus, 39. ff. de manumissis testamento, quam alias multis exornant Bartolus in l. qui absenti, §. 1. num. 2. ff. de acquirenda posses. & in l. filius familias, §. diui, ff. de legatis 1. num. 6. vbi Iason 1. lectur. a num. 37. vsque ad n. 44. & Bolognetus a num. 143. vsque ad num. 152. Difficultas autem illius textus in duobus consistit; primum, quare ibi, libertatis datio non valuerit post alienationem perfectam, cum & seruo alieno libertas relinqui potuerit, l. Imperator, l. rogo, ff. de fideicommissariis libertatibus, §. finali. Institution. de singulis rebus per fideicommissum relictis. Secundum, quod rei alienae: legatum non subsistere, in versic. at quid in legato, sentit expressim Vlpianus; & tamen rei alienae legatum validum[sect. 30] esse, cum distinctione tamen, probatur in l. cum rem alienam, C. de legatis, §. non solum, Institution. eodem titulo, & vltra ordinarios ibi plenissime explicant Gualdensis de arte testandi, titul. 6. de legatis, cautela 32. & 37. Couarruuias in capit, filius noster, de testament. Petrus Ricciardius in dict. §. non solum, ex num. 41. Menchaca de successionum creat, lib. 3. §. 22. limitatione 17. n. 33. & seqq. Antonius Gomez. tomo 1. Variar. cap. 12. de legat. num. 13. Gratianus regul. 28. Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 146. latius lib. 4. praesumpt. 116. per totam. Mantica de coniecturis vltim. voluntatum, lib. 9. tit. 9. Grassus §. legatum, quaest. 14. per totam. Mieres de maioratu, 4. part. quaest. vltim. Spino in speculo, gloss. 8. de legato pure restricto, num. 43. & tribus seqq. & nouissime his non relatis Antonius Pichardus in dict. §. non[sect. 31] solum, per totum. Verumenimuero, ex superiori legatorum differentia, deducenda est vera resolutio; textus enim in dicta l. cum rem alienam, & in dict. §. non solum, intelligi debent, in legato Damnationis, per quod res omnes, tam propriae: , quam alienae legari poterant: textus vero in dicta l. Stichus seruus meus, in vtroque responso, in legato Vendicationis procedit, per quod illae tantummodo res legari poterant, quae: testatoris erant, vt aduertit Pichardo in dicto §. non solum, num. 26. & 27. & in §. sed olim, eiusdem tit. num. 3. & 4. Idcirco libertatis datio non valuit, quia relicta fuit libertas directa, hoc est, per Vendicationem, vt constat ex illis verbis; Liber esto, quae dari non potuit directo, collata in id tempus, quo seruus alienus futurus esset, l. seruo tuo, C. de testamentaria manumissione, vti optime declarat Bolognetus in dict. §. diui, num. 152. & duobus seqq. & eum non referens Antonius Pichardus vbi sup. dict. num. 26. & 27. Sic nec aliud legatum valuit, quia inutiliter res aliena per Vendicationem legabatur, secundum Caium in Institut. tit. de legatis. Vlpianum, in fragm. tit. 24. versiculo legamus. Septimo infertur ad resolutionem quaestionis in iure[sect. 32] controuersae scilicet in legato generis, vel alternatiuo, cuius sit electio, haeredis-ne, an legatarij? Nam legatario dandam esse, videtur probare textus in § si generaliter, Institutionum de legatis, l. 2. ff. de optione legata. l. si seruus legatus. 111. §. cum homo, ff. de legatis 1. l. plane 34. §. penultimo, eiusdem tituli, l. haeredes 26. §. si in certo, ff. familiae erciscundae, l. si is cui, 19. & l. Lucio, 23. ff. de legatis 2. Sed haeredis electionem esse, non legararij, videtur probare textus in l. legato generaliter, 37. ff. de legatis 1. l. 4. ff. de tritico, vino, & oleo legato, l. nummis, 37. ff. de[sect. 33] legatis 3. Pro cuius quaestionis resolutione, & praedictorum iurium explicatione variae adhibentur distinctiones, & declarationes per Doctores, vt videre licet penes glossas, Bartolum, & Doctores in dictis iuribus, eundem Bartolum, in l. si domus, vbi Iason a num. 20. ff. de legatis 1. & plene tractant Guillelmus Benedictus in c. Rainuntius, de testamentis, verb. domum. num. 41. Gualdensis de arte testandi, titul. de legatis, cautela 13. Petrus de Peralta in dict. l. Lutio, de legatis 2. ex num. 8. & Sarmientus ibidem, ex num. 1. Couaruuias in cap. indicante, num. 3. de testamentis, Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 32. & tom. 2. cap. 11. de qualitatibus contractuum, num. 43. Menochius lib. 4. praesumptione. 107. in princ. & praesumptione. 129. num. 5. & 6. praesumptione. 150. Caldas Pereira de nominat, emphyteut. quaest. 10. a num. 62. vsque ad num. 80. Michael Grassus, receptarum, §. legatum, quaestione. 61. 62. & 63. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 5. cap. 11. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretat. 1. solutione 3. & 4. fol. mihi 19. cum seqq. Doctor Spino in speculo, gloss. 8. de legato pure relicto, num. 33.[sect. 34] & 34. sed vera interpretatio ex dictis supra. & superiori legatorum differentia constat: enimuero inter legatum Vendicatioms, & Damnationis constituenda est differentia: namque legatum, quod pet Vendicationem fiebat, electionem tribuebat legatario: cum enim eo legandi genere, iuberetur legatarius rem sibi habere, vel accipere, ex voluntate velut expressa testaroris videbatur ei electio tributa, siue generaliter, siue alternatiue res fuisset relicta; sed in legato Damnationis contra fiebat, haeredíque electio debeatur, nam cum verba testatoris ad haeredem dirigerentur, & destinarentur, & his verbis, Damnas esto dare, aut aliis similibus damnaretur sua manu dare, eo ipso electio concessa per testatorem videbatur eidem: quod eleganter aduertunt Vlpianus in fragmentis, titul. 24. versic. legamus. & optime explicat Cuiacius ibi, & tractatu. 5. ad Africanum, ad l. si seruus, §. cum homo, ff. de legatis 1. Otmannus in dict. § si generaliter, vbi nouissime sic explicat rem istam Pichardus. Idem in §. sed olim, num. 4. versic, plane quamuis; & non obscure probatur haec differentia, in dicta l. is cui 19. & in dict. l. Lutio 23. ff. de legatis 2. Quae etiam hodie habebit locum, & procedere debebit, non obstante, quod horum legatorum differentiae sint sublatae, & ex omni legandi genere vendicatio competat, l. 1. C. communia de legatis. Quia cum talis differentia ex voluntate testatoris procedat, non debet censeri sublata, vt defendit Pichardus in dict. §. sed olim, num. 4. nec species aliqua incidere potest, vel casus contingere, in quo modus legandi, voluntatem legantis non ostendat, & in effectu, ad hoc tendit doctrina & resolutio Bartoli in dict. l. legato generaliter, ff. de legatis 1. num. 2. in fine, versic. item praedicta vera. Vbi ad limitationem eorum, quae distinguens superius dixerat, aduertit eo loco, quod cum verba testatoris ad legatarium diriguntur, eius sit electio, haeredis vero, cum ad eum verba destinantur. Quam doctrinam in legato generis, & alternatiuo, communiter approbari per omnes, testantur Antonius Gomez. & Couarruuias in locis relatis, supra num. 33. Peralta in dicta l. Lutio num. 8. Grassus dicto §. legatum, quaest. 62. num. 2. & 6. Menochius lib. 4. praesumptione. 108. num. 25. Si vero verba ad legatarium non dirigantur, nec ad haeredem etiam, vel aliter non appareat de voluntate testatoris, in legato generis, & alternatiuo, plures casus distinguunt Antonius Gomez, & Michael Grassus videndi omnino in locis superius relatis, & praedictam distinctionem in legatis generice traditam, generaliter etiam in omnibus legatis probauit erudite Cuiacius recitationum solemnium, in lib. digest. ad l. Titio vsusfructus, 21. ff. de vsufr. legat. & in legato vsusfructus disiunctiue. aut alternatiue relicto, admittit etiam expressim, & superio[sect. 35]rem verborum differentiam recipit idem Cuiacius ibidem. explicatque singulariter textum in dicta l. Titio vsusfructus, quare scilicet scribat Paulus: Titio vsusfru[sect. 36]ctus Stichi, aut si nauis ex Asia venerit, decem legata sunt, non petet vsumfructum antequam conditio decem existat vel deficiat; ne potestas haeredi, vtrum velit dandi, auferatur. Et inprimis in elligit, in specie eius legis, haeredem. cui lex statuit electionem esse, fuisse damnatum, Titio vsumfructum, aut si nauis ex Asia venerit, decem dare, & sic haeredem aut vsumsructum dare pure debere, aut decem sub conditione, si nauis ex A sia venerit; & nihilominus antequam conditio decem existat, vel deficiat, Titium non posse petere vsumfructum, quamuis vsusfructus ei pure relictus videatur, ne scilicet eripiat haeredi electionem, quam vtique haeres habiturus est. si extiterit conditio: sin vero deficiat, amissurus, quia deficiente conditione adscripta legato decem, vsusfructus omnino praestandus est, qui solus remanet in legato, l. 2. §. Scaeuola. ff. de eo quod certo loco. Sed & si existat conditio decem, non poterit peti vsusfructus quia plus causa peteretur, & praeriperetur haeredi electio. Neque etiam id significant illa verba: Non potst vsumfructum ante, quam conditio decem existat, vel deficiat. Sed hoc tantummodo, non posse peti vsumfructum, antequam conditio decem existat, vel deficiat, idest, pendente conditione, vt in l. cum illud, ff. quando dies legati cedat, vt illa verba, Antequam conditio existat vel deficiat, sint periphrasis horum: pendente conditione. Procedunt autem, quae superius diximus ex num. 32.[sect. 37] in legato generali, vel alternatiuo; aliud tamen erit in ambiguo, obscuro, vel incerto legato, vt si incertum, vel ambiguum sit, de re, vel quantitate legata, eo quod verba testatoris, ad duas, plutésve res, aut quantitates referri possunt, iuxta ea, quae adnotarunt Cuiacius ad l. veteribus, ff. de pactis. Eguinarius in rubrica, ff. de rebus dubiis, Alciatus in l. nepos Proculo, num. 8. ff. de verbor. significat. Vbi explicant, quid dicatur obscurum, & quid ambiguum, & latius Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 3. cap. 11. & cap. 13. 14. & 15. quae; minima est, debeat praestari, l. semper in obscuris, 9. l. semper in stipulationibus, 35. ff. de regul. iuris, l. idem Iulianus, 41. §. scio, ff. de legatis 1. l. si ita relictum 44. §. finali, ff. de legatis 1. l. qui concubinam. 29. §. cum ita legatum, l. nummis. 73. ff. de legat. 3. Ex quibus iuribus in legato dubio, siue ambiguo, id deberi, quod minimum est, non quod maximum, siue quod minus est, legatum censeri, passim adnotarunt Doctores ibi & alibi saepe. Decius in dicta l. semper in obscuris, num. 2. & in l. in testamentis, n. 2. ff. de regulis iuris, & in cons. 355. columna vltima, versic. & ista conclusio. Natta in cons. 420. n. 26. & 27. lib. 2. Ruinus in cons. 168. num. 10. vol. 2. Rolandus in cons. 16. num. 32. lib. 3. Alciatus in resp. 492. num. 6. in fine. Tiraquel. in tractat, de pia causa, priuileg. 25. pag. 56. Modernus in consuetudinibus Parisiensibus, 1. part. §. 13. num. 4. Padilla in l. si frater, a num. 9. C. de fideicommis. Mieres de maioratu, in initio, 1. par. num. 105. Couarruuias in cap. indicante, n. 4. de testamentis, Menochius lib. 4. praesumption. 108. num. 17. & iuxta hanc distinctionem intelligi debet tex[sect. 38]tus, (cuius rationem antiquiores non assequuntur) in l. qui duos, 20. ff. de legat. 1. Vt, dum dicit Pomponius: Qui duos seruos haberet, vnum ex his legasset, vt non intelligeretur quem legasset, legatarij est electio, credendum sit, testatorem de certo seruo non sensisse, vel cogitasse, sed cum duos seruos haberet, vnum ex his legasse, & sic legatum nec erat alternatiuum, vt de se patet, nec ambiguum etiam, vt incertum, vt peior praestari deberet, sed generale erat; & ideo electio data fuit legatario. Quod satis aperte comprobari potest ex textu si recte perpendatur in dict. l. legato generaliter, ff. de legatis 1. Dicit enim; fundo vel lance legatis, si de certo fundo, vel lance testator senserit, electionem esse haeredis; quia legatum manet incertum, aut obscurum; ideo declaratio, aut electio pertinet ad haeredem, quia eadem persona censetur cum ipso defuncto, l. si quis a filio, §. si plures, & ibi Alexander late, ff. de legatis 1. Ergo si non cogitauit de certo fundo, vel lance, non erit incerta voluntas testatoris, sed generalis, vt in prima parte illius textus patet. Verum superiori resolutioni obstate videtur textus in l. qui ex pluribus, 106. ff. de verbor. obligationibus, qui[sect. 39] aperte, & in contrarium probat, eam rem deberi, quam haeres elegerit, quapropter Ludouicus Texeira in l. ff. de rebus dubiis, existimat, per eum textum intelligendum fore textum in dict. §. scio, & alia similia iura, vt ideo minor fundus veniat in legato, quia haeres sic declarauit; neque enim praecise compellendus est minorem dare, si velit forte maiorem soluere: quod prius docuerunt Angelus, Cumanus, & Socinus in eadem l. 1. & probatur expresse in l. si quis a filio, 32. § si quis plures, ff. de legatis 1. Quatenus Iureconsultus inquit: Si quis plures Stichos habens, Stichum legauerit, si non apparet, de quo Sticho senserit: quem haeres elegerit, debet praestare. Non ergo compellitur minorem dare, vel maiorem, sed eius electioni totum relinquitur. Idcirco superiora iura neq aquam sunt contraria, sed in idem potius incidunt; nam verum est, in ambigua, obscura, vel incerta dispositione, minorem rem deberi, per rectum in dicto §. scio: minor autem intelligitur, quam haeres vt minorem dare voluerit; certum est enim electurum, & praestaturum eum, id quod fuerit, aut sibi videatur minus, l. si ita relictum, in princ. & in fin. ff. de legatis 2. vel quod re vera, aut sua aestimatione saltem, sit minus. Id quod cum indicio aduertit, & docet Accursius, sic intelligens superiora iura, in dicto §. scio, verbo, minorem; dicit enim: Sed si vellet haeres dare maiorem, vtique poterit: vt infra de verborum obligationibus, l. qui ex pluribus: nam is minor intelligitur. Et ita tenendum, quicquid Decius in dict. l. semper in obscuris, n. 3. & Modernus in consuetudinibus Parisiensibus, titul. 1. §. 13. num. 4. 1. part. absolute & indistincte. sed male quidem, asseuerauerint, in specie dicti §. scio, omnino deberi fundum minoris pretij. Mouentur principaliter ex eodem textu, ibi: Vtique minorem eum legasse. Qui tamen superiori resolutioni minime contrariatur, si animaduertamus, praedictae sententiae, & decisionis textus in dicto § scio, praecipuam, & fundamentalem rationem in eo consistere, quod testator in dubio censetur prospicere haeredi, & minus grauare eum, quam sit[sect. 40] possibile, l. vnum ex familia, § si rem, ff. de legatis 2. l. si seruos, §. qui Margaritam, ff. de legatis 1. Ruinus in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de liberis & posthumis, n. 6. & 11. Cagnolus in rubrica, ff. si certum petatur num. 73. Paulus Castrensis in cons. 121. col. 3. lib. 1. Craueta in cons. 187. n. 3. Parisius in cons. 80. n. 43. vol. 2. Decianus in cons. 1. n. 90. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedei, in cons. 63. n. 65. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 10. n. 16. ex qua praesumptione, videri in dubio testatorem voluisse relinquere, quod minus est, recte respondit Africanus ibi, & sic intelligit Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione. 106. num. 17. & 18. Non tamen arbitrium, siue ius eligendi aufert testator haeredi sic fauendo & consulendo illi, si legatario velit fundum maioris pretij dare, cum eo casu, sua aestimatione minorem, aut sibi minus conuenientem videatur dare; alias praedicta praesumptio, quae in fauorem haeredis fundatur, in eius damnum retorqueretur: quod esset maximum absurdum, vt de se patet aperte Secundo obstare videtur textus in l. Titia 40. § Seia[sect. 41] testamento, ff. de auro, & argento legato. Vbi fauore religionis sumitur praesumptio, quod testator senserit de maiori, non autem de minori; vt probarunt Bartolus ibi. Baldus, Ancharanus, Imola, Abbas, &: alij, quos commemorauit Tiraquellus in tractatu de priuilegiis piae causae, priuil. 25. sed pro vera resolutione, & explicatione illius textus, ne transcribamus, aut repetamus ea, quae ab aliis plene dicta fuerint, sunt videndi Couarru. in cap. indicante. num. 4. & 5. de testam. D. Franciscus Sarmientus selectarum, lib. 3. cap. 3. num. 3. 4. & 5. Menochius lib. 4. praesumpt. 106. num. 33. & 34. Mantica qui summa distinctione. & erudite vt assolet, declarat, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 3. num. 28. & tribus seqq. fol. 217. # 10 CAPVT X. Vsusfructus, quibus modis constituatur, & ipsum quadrupliciter constitui probatur: deinde seruitutes reales an eisdem modis constituantur quibus vsusfructus? vbi Ioannis Corrasij opinio confutatur, atque glossae, & aliorum sententia admissa, nudis pactis constitui non posse vsumfructum, nec alias seruitutes, defenditur: nonnulla iura vere, & dilucide explicantur, & haec materia breuiter, & distincte magis, quam hactenus resoluta proponitur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus quadrupliciter constituitur. -  2 Vsusfructus legis auctoritate qualiter constituatur? -  3 Vsusfructus a Iudice quando constituatur? -  4 Vsusfructus in testamentis, quomodo constituatur iure legati? -  5 Vsusfructus an constituatur iure fideicommissi? -  6 Vsusfructum sine testamento si quis velit constituere pactionibus & stipulationibus, id efficere debet. -  7 Seruitutes reales in testamentis, & inter viuos, constituuntur pactionibus, & stipulationibus. -  8 Et eisdem fere modis, quibus vsumfructum constitui posse diximus. -  9 Seruitutis constituendi quamplures modi, remissiue. -  10 Vsumfructum, & alias seruitutes pactis nudis constitui non potesse, probatur, & nonnulla iura expenduntur, quae contrarium indicare videbantur, & num. seq. respondetur ad illa. -  11 Et prima solutio Glossae confutatur. -  12 Probatur tamen sententia eiusdem, dum sentit, pactum nudum de constituenda seruitute, vel vsufructu, efficax non esse ad producendam actionem: & consequenter vsumfructum, & seruitutes, pactis nudis constitui non posse. -  13 Cuiacij sententia, in quaestione superiori, noue expenditur per Authorem. -  14 Corrasij sententia, vsumfructum, & seruitutes pactis nudis constitui posse, improbata per Authorem. -  15 Stipulationem nominatum contractum esse. -  16 Pactionem nudam, actionem producere, quoties lege, vel Senatusconsulto, illa adiuuatur. -  17 Textum in §. finali. Institutionum de seruitutibus, Corrasij sententiam non probare. -  18 Corrasij argumentum nihil concludere, noua Authoris consideratio in hac materia. -  19 Promittere seruitutem, & constituere, diuersa; & de effectibus remissiue. -  20 Seruitus promitti potest ab eo, qui praedium non habet, constitui vero non potest sine praediis; & vera discriminis ratio assignatur. -  21 Seruitus futuro aedificio an acquiri, vel imponi possit? -  22 Seruitus quaecumque recte constituitur pactionibus in traditione rerum adiectis, tempore, quo res traduntur. -  23 Dummodo pactiones in continenti non ex interuallo adiiciantur. -  24 Seruitute iam ex quocunque contractu promissia, quae solebat olim, tempore constitutionis, stipulatio interponi? -  25 Explicatur l. via. 5. ff. de seruitutibus & Fulgosij, Corrasiique interpretationes referuntur. -  26 Petrus Augustinus Morla noue confutatus. -  27 Vsusfructus, & aliae seruitutes, multum interesse, an constituantur inter viuos, vel ex testamento? PRo distincta & clara huius Capitis explicatione,[sect. 1] constituendum est inprimis, quod vsusfructus quadrupliciter constitui potui potest; a lege scilicet, a iudice, a testante, & a contrahentibus. Sic caeteris omnibus elegantius distinguit in hac materia Ioannes Corrasius in l. via, 5. num. 1. ff. de seruitut. Legis authori[sect. 2]tate constituitur patri vsusfructus in bonis aduentitiis filij, l. cum oportet, C. de bonis quae liberis: & matri transeunti ad secundas nuptias in bonis, quae titulo lucratiuo a marito defuncto consequta erat, l. foeminae, C. de secundis nuptiis, & vtrumque plenissime tractauimus supra, cap. 2. & 3. huius libri. A Iudice consti[sect. 3]tuitur vsusfructus in iudicio familiae; herciscundae, & communi diuidundo, cum proprietas vni, & alteri vsusfructus adiudicatur, l. vsusfructus plurib. ff. de vsufructu, l. & puto, §. 1. ff. familiae herciscundae, l. si quis putans, §. idem Iulianus, ff. communi diuidundo. Testamento con[sect. 4]stituitur vsusfructus iure legati (vt capite praecedenti diximus) si legatus sit vsusfructus alicui, vel si proprietas deducto vsufructu legetur; quo casu legatarius proprietatem habebit, vsufructu apud haeredem remanente: aut si eiusdem fundi proprietas alteri relicta sit, alteri vsussructus, l. vsusfructus, 6. ff. de vsufructu, §. 1. Institionum, de vsufructu, tradunt Corrasius in dicta l. via, ex num. 1. vsque ad num. 7. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. de acquisitione, & extinctione vsusfructus, num. 1. & nouissimé Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. titul. 6. ff. de seruitutibus, num. 69. in fine, & num. 70. cum seqq. Antonius Pichard. (qui non ita distinguit, nec superiores etiam) in §. 1. num. 1. Instiutionum, de vsufructu, Cuiacius etiam recitationum solemnium, in lib. Digestorum, ad l. via, 5. ff. de seruitutibus. Vbi in versic. Quaero, an iure fideicommissi, quaerit vnum (quod nullus alius tangit[sect. 5] ex multis, quos viderim) an fcilicet vsusfructus constituatur iure fideicommissi, & respondet, quod vsusfructus per fideicommissium ipso iure non constituitur, quoniam fideicommisia non sunt iuris, nec dominia transferunt, sed possessionem tantum, l. qui, vsumfructum 3. ff. si vsusfruct. petatur. Sed per Praetorem fideicommissarium, constituitur vsusfructus fideicommissarius, dict. l. qui vsumfructum 3. leg. 1. §. 1. & l. si vsusfructus mihi, 9. ff. vsufructuarius quemadmodum caneat, addita l. si quis vsumfructum, 29. ff. de vsufructu legato. Deinde quaerit, quomodo constitui possit vsus[sect. 6]fructus per fideicommissum, & dicit id fieri hoc modo, si haeres rogatus fuerit alteri vsumfructum tradere, vel si is, cui legatus est vsusfructus, rogetur eum alteri cedere. Denique, sine Testamento, si quis velit vsumfructum alteri constituere, pactionibus, & stipulationibus id efficere debet, dicto §. 1. Institutionum, de v[sect. 7]sufruct. l. 3. ff. eodem titul. Idemque in seruitutibus, vt scilicet seruitutes reales rusticorum, & vrbanorum praediorum, in testamentis constituantur, & per contractus, pactionibus, & stipulationibus, probat rectus in §. fin. Institution. de seruitutib. rustic. praed. & vrbanor.[sect. 8] Et eisdem feré modis constitui, quibus vsumfructum constitui posse diximus, asserit Caius Iureconsultus in l. via, 5. ff. de seruitutibus. cuius est etiam, atque ex eodem lib. 1. vsusfructus, 6. ff. de vsufructu, vt aduertit Cuiacius in dicta l. via, 5. In princip. Seruitutis etiam[sect. 9] constituendae, & acquirendae, alios quamplures modos congerunt Caepola de seruitut. vrbanor. praedior. c. 19. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 12. Costanus lib. 1. quaestion. iuris, cap. 18. Goueanus lib. 1. variarum lectionum, cap. 14. Reuardus ad leg. Scriboniam, cap. 1. & 6. Minsingerus in dict. §. 1. de vsufructu, a num. 2. & Padilla in l. 1. & 2. C. de seruitut. & aqua. Verumenimuero, praedictorum iurium decisio dubia[sect. 10] redditur ex eo, quod ex constitutione vsusfructus, vel alterius seruitutis actio enascitur, l. 2. ff. si seruitus vendicetur, & §. aeque si agat; Institutionum, de actionibus. Ergo videtur, quod pacto nudo non constituatur, cum non pariat actionem pactio nuda, l. iuris gentium, §. sed cum nulla, cum vulgatis, ff. de pactis: quam difficultatem sentit Gloss. in dict. §. 1. de vsufructu, verb. pactionibus,[sect. 11] & remittit se ad ea quae dixit in dict. §. final. de seruitutibus, sub eodem verbo; quae reperit etiam in l. 3. verb. pactionibus, ff. de vsufructu. Et in his locis, primo intelligit, verba illa pactionibus & stipulationibus, exponenda esse, id est, pactionalibus stipulationibus, & sic non nudis pactis. Quae: tamen expositio vera non est, & manifesté violat mentem, & verba illorum iurium, in quibus pactiones, & stipulationes non pro eodem, sed vt diuersa ponuntur; id quod ex contextura illorum, & natura dictionis, Et, facilé deprehenditur; illa enim sui natura inter diuersa poni solet, vt ex Glossa, in rubr. ff. de iuris & facti ignorantia, adnotarunt Bartolus in l. 1. lectura 1. in princ. ff. de officio procuratoris Caesaris, & in l. 1. num. 2. ff. de pactis. Parisius in cons. 36. num. 14. & in cons. 92. num. 3. lib. 1. Iacobus Menochius adipiscendae possessionis, remedio 3. num. 20. Marcus Antonius Eugenius in cons. 22. num. 23. & in cons. 65. vbi optime declarat, num. 30. & seqq. & sic glossam improbat nouissime Petrus Augustinus Morla emporij, 1. parte, dicto[sect. 12] tit. 6. ff. de seruitut. num. 70. Colligitur tamen ex illa vnum. quod est verissimum, pactum nudum de constituenda seruitute, vel vsufructu, efficax non esse ad producendam actionem, & consequenter, vsumfructum, & seruitutes pactis nudis constitui non posse: in quo sequutus est glossam Socinus in cons. 44. num. 6. vol. 4. & idem probat aperte & nouissime Antonius Pichardus in §. final. Institut. de seruitutib. rusticorum praediorum, & vrbanorum, in princip. & in §. 1. Institution. de vsufruct. num. 1. vbi post glossas ibidem, accipit verbum illud pactionibus, pro, conuentionibus, quasi sentiat expresse, pactiones nudas non sufficere, & vltra eum Augustinus Morla videtur idem praesentire, vbi supra, dict. num 70. eleganter Cuiacius in dict. l. via, ff. de[sect. 13] seruitutib. post princip. Vbi dicit, verbum illud stipulationibus positum in dictis iuribus, sic accipiendum esse, vt eo nomine omnes contractus intelligamus, quemadmodum, cum dicimus traditionem, omnem intelligimus modum transferendi dominium. Deinde verbum illud pactionibus intelligendum esse de pactis conuentis, quae ex continenti contractibus adiiciuntur; nam non omnibus pactionibus constituitur vsusfructus, sed his solum, quae; sunt vtiles ad agendum; quales sunt, quae: contractibus ex continenti adiiciuntur, vt pacto venditionis, permutationis, diuisionis, donationis, l. quisquis 28. C. de donationib. l. Seia. 42. ff. de donationibus causa mortis. Hae autem pactiones dicuntur leges, l. legem, C. de pactis. Non omnia pacta dicuntur leges, sed ea sola, quae; adiiciuntur contractibus, quia legem dant contractibus, & formam, l. iuris gentium ff. de pactis. Et ita tenendum est, quicquid contrarium expres[sect. 14]se affirmet Corrasius in l. 4. ff. de seruitutib. n 7. vbi pro solutione difficultatis propositae supra n. 10. animaduertit, textum in d. §. fin. Institut. de seruitutibus, quatenus de pactionibus loquitur, ad innominatos contractus se referre, cum secundum eum, omnia pacta nuda sint contractus innominati: quatenus vero de stipulationibus verba facit, ad contractus nominatos referendum, cum[sect. 15] stipulationis contractus, vt ipse dicit, nominatissimus contractus sit. Quod firmat etiam D. Ferdinandus Mendoca disputationum iuris ciuilis, lib. 1. cap. 13. n. 2. fol. 329. Respondet ergo Corrasius pactionem illam nudam a lege fomentari, videlicet ex textu, in §. finali. Institut. de seruitutib. in quo expressim cautum est, efficaciter constitui seruitutem pacto nudo; & sic non mirum, si ex ea[sect. 16] pactione licet nuda, actio oriatur, ex regula l. legitima, ff. de pactis, cum vulgatis iuribus, de quibus plene agit Mendoca vbi supra, lib. 2. cap. 10. per totum, fol. 484. Verum Corrsaij sententia sustineri nullo pacto potest; tum quia vera non est, & communi resolutioni contraria:[sect. 17] tum etiam, quia in dicto §. finali non probatur, vtpote cum in eo textu non agatur expressim de pacto nudo, vt ipse affirmat, sed dumtaxat dictum sit, pactionibus & stipulationibus constitui posse seruitutes, vt de vsufructu dicitur, in dict. §. 1. de vsufructu Quod diuersum esse, aut aliter intelligendum, ex his constat, quos superius retulimus, ex secunda etiam solutione vel explicatione glossae: in d. §. fina. quatenus dicit, textum ibi, & in d. §. 1. de vsufructu, non loqui de pactis nudis, sed de contractibus iurisgentium, quibus vsusfructus, & caeterae: seruitutes constitui possunt, cum illi solo consensu perficiantur, vt tenet etiam Aretinus in cons. 70. num. 2. & sequutus explicationem glossae, Antonius Pichardo in dict. §. finali, & in dicto §. 1. Et sic ille textus nullo modo probat pactum nudum de constituenda seruitute efficax esse, vt falso opinatur Corrasius. Deinde, quo[sect. 18]niam ex ipsa constitutione seruitutis enascitur actio Confessoria, non vero ex promissione ipsius seruitutis ex eisdem iuribus, quae adducit Corrasius l. 2. ff. si seruitus vendicetur, §. aeque si agat, de actionibus, & consequenter Corrasij argumentum vbi supra num. 7. nihil concludit. Ideo ad clariorem dissolutionem praedictae difficultatis, & maiorem declarationem huius materiae, vltra ea, quae dicta sunt, quae: & argumentum diluunt, & Corrasij sententiam confundunt, constituendum erit[sect. 19] primo, Seruitutem personalem vsusfructus, caeterasque seruitutes reales, primo promitti ex contractu venditionis, donationis, diuisionis, vel alterius contractus, & deinde constitui vel tradi: & sic promittere seruitutem, & constituere, diuersa sunt; ex promissione namque personalis dumtaxat nascitur obligatio, vt vsusfructus, vel alia seruitus constituatur: ex constitutione autem seruitutis, ius reale causatur vt ex illo textu colligunt Glossa, Bartolus, Alexander, Castrensis, & omnes in l. si sub vna, 136. §. 1. ff. de verborum obligationibus, idem Castrensis in l. 2. ex. his, in fine, versic. sed videtur, eodem tit. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de seruitutibus, num. 22. & num. 24. in fine. num 23. huius rei rationem assignat, & nonnullos effectus considerat. Caepola de seruitutibus vrbanorum, cap. 38. num 7. & Corrasius in dicta l. 4. ff. de seruitutibus, num. 7. qui ex[sect. 20] hac distinctione sumit occasionem inferendi ad interpretationem quorundam iurium, quae alioquin viderentur inter se adinuicem pugnare. Nam sine praediis seruitutem constitui non posse, nec seruitutem acquirere, aut debere, nisi qui praedium habet, docet Vlpianus in l. 1. ff. communia praediorum: & tamen recte promittere seruitutem eum, qui praedium non habet, probat textus in l. haeredes, §. an ea, ff. familiae erciscundae. Sed ex praecedenti doctrina vera differentiae ratio colligitur; ex promissione siquidem, sola in personam obligatio nascitur, in qua nullus habetur ad rem respectus, sed persona tantum consideratur: ideo promitti potest seruitus ab eo, qui praedium non habet, dict. l. haeredes, §. an ea, Ex constitutione autem seruitutis ius reale causatur, quod subsistere non potest, nisi subsit res, in qua resideat, idcirco seruitus constitui non potest sine praediis, ex dicta l. 1. ff. communia praediorum, in quibus, & aliis iuribus sic solent etiam communiter explicare Doctores, vt constat ex superius relatis. Deinde ipse Corrasius infert, ad solutionem alterius[sect. 21] difficultatis: an scilicet futuro aedificio seruitus acquiri, vel imponi possit; nam Iureconsultus Pomponius in l. si seruitus, 23. §. fin. ff. de seruitutibus vrbanor. expresse dicit, quod futuro quoque aedificio, quod nondum est, vel imponi, vel acquiri seruitus potest: Iureconsultus etiam Paulus idem probat in l. Labeo, 10. ff. de seruitutibus rusticorum, per totam legem, maxime ibi: Nam si licet nodum aedificato aedificio seruitutem constituere, &c. Tunc tamen obstat, quod sine praediis seruitus constitui non potest, per textum in l. 1. ff. communia praediorum. Sed respondet Corrasius, considerandum esse, quod cum seruitus constituitur futuro aedificio, non constituitur sine fundo; est quippe fundus: licet nondum exaedificatus; & sic verificatur regula dicta leg. 1. & haec solutio satis conformis videtur esse verbis textus, in dict. §. futuro, dum dicit: Quod nondum est: & dictae legis, Labeo, ibi: Nam si licet, & c. Glossa tamen ibidem, & in capite, ad dissoluendum, in verbo, legitime accusari, de desponsatione impuberum: quas sequuntur Doctores ibi. Abbas in cap. quia nonnulli, num. 8. de rescriptis. Socinus in consil. 141. Considerata, sub num. 3. lib. 1. & nouissime Fuluius Pacianus tract. de probationibus, lib. 2. cap. 20. num. 14. & num. 16. fol. 65. existimat, futuro aedificio seruitutem constitui non posse proprie, quia qualitas non potest esse sine subiecto, posse tamen personam obligari ad constituendam seruitutem, cum aedificium erit aedificatum, vel in rerum natura: & idem admittit Florianus de Sancto Petro in dicta l. si seruitus, §. finali. Vbi notat ex illo textu, quod licet futurae rei non possit constitui seruitus, scilicet vt dicatur seruitus constituta, potest tamen quis se obligare, vt facto aedificio constituatur. Quod vere repugnat verbis textus, in dicta l. Labeo, ff. de seruitutibus rusticorum; vbi nondum aedificato aedificio seruitutem constitui posse dicitur generaliter. Secundo constituendum est, textum in dicto §. finali, Institut. de seruitutibus, & in dicto §. 1. de vsufructu, non tractare, vt superius dicebamus, de vsufructu, vel seruitute nudis pactis promissa, quia talia pacta non possent efficacem actionem producere, vt seruitus constitui deberet; (quod probatum est supra), sed agere potius de ipsa seruitute realiter constituenda; quod ex verbis eorum euidenter deducitur, nam in dicto §. finali, scriptum est: Si quis velit vicino aliquod ius constituere, pactionibus, atque stipulationibus, id efficere debet. Et in dicto §. 1. de vsufructu, & l. 3. eiusdem tituli, dicitur: Si quis velit vsumfructum alicui constituere. Quod plus est, quam promittere, aut a sola promissione longe distat, vt de se patet. Seruitus ergo[sect. 22] quaecunque realis, & personalis vsusfructus, constitui potest pactionibus in traditione rerum adiectis, tempore, quo res traduntur: vt pacto venditionis, permutacionis, diuisionis, & donationis, vt cum Cuiacio dicebamus, supra num. 13. Possum enim tibi vendere, donare, permutare, aut alio contractu tradere fundum, & in traditione, legem & conditionem adiicere, vt seruitus personalis, aut realis constituatur, & eo ipso, quod traditio fiat praedicta lege, seruitus manet constituta, l. ei fundo 19. ff. de seruitutibus, l. cum essent, 33. ff. de seruitutibus rusticorum, in illis verbis: Et in tradendo dictum est, vt alteri per alterum aquam ducere liceret: recte esse impositam seruitutem, ait. Et confirmat l. 11. tit. 31. partit. 3. quae: ad propositum singularis est, dum dicit: Otro si dezimos, que comprando vn home de otro, casa, o otro edificio, o alguna heredad, si el comprador y el vendedor se auinieren, que aquella casa que compra, que sirua en alguna manera en otra casa, o edificio, o heredad, que sea de aquel que la vende, o de otro qualquier, si tal seruidumbre como esta otorga el comprador, magueria cosa que compra, non sea aun passada a su poder, vale tambien, como la si la otorgasse en otra cosa qualquier suya, de que fuesse y a senor e tenedor. Dummodo tales pactiones[sect. 23] incontinenti, non ex interuallo adjiciantur, vt docuit Cuiacius in dicta l. via, 5. ff. de seruitutibus, in princ. & aduertit Grégorius Lopez in relata lege partitae, verbo; vale tambien. Vbi intelligit superiora, dummodo traditio facta sit ex continenti; nam si ex interuallo fieret, non diceretur seruitus realiter constituta, sed posset agi ex pacto, vt constitueretur, l. si binas, vbi sic declarant Bartolus, & Castrensis, ff. de seruitutibus vrbanorum. Tertio constituendum, pro maiori declaratione prae[sect. 24]dictorum iurium, quatenus dicunt, stipulationibus constitui posse vsumfructum, & seruitutes (id quod ex nonnullis iuribus deducitur) scilicet, olim seruitute iam ex quocunque contractu promissa, quod solebat tempore constitutionis interponi stipulatio quaedam, cuius forma erat: Per te non fieri spondes, quominus eo iure vti possim. Vt constat ex l. quoties, 20. ff. de seruitutibus l. cum essent, 33. ff. de seruitutibus rusticorum, l. 3. §. si. iter, ff. de actionibus empti: quae stipulatio, cum interponeretur, postquam seruitus erat iam promissa, & debita, firmandarum conuentionum causa subjici dicebatur, l. 5. § conuentionales, ff. de verborum obligationibus. Paulus lib. 5. sententiarum, tit. 7. vbi notat Cuiacius: Modernus in l. 1. §. . si quis simpliciter, num. 5. ff. de verborum obligationibus. Quarto constituendum est, ex dictis in principio hu[sect. 25]ius capitis, inferri interpretationem ad textum, in l. via, 5. ff. de seruitutibus, quatenus scribit Iureconsultus: Via, iter, actus, haustus aquae eisdem fere modis constituuntur, quibus & vsumfructum constitui diximus. Nam sicut vsusfructus, sic & seruitus pluribus modis constituitur, vt docet idem Caius in l. potest, 17. ff. communia praediorum, & Iustinianus in dicto §. finali, de seruitutibus; & tamen in contrarium vrget, quod, vsusfructus ab initio, pro parte diuisa, vel indiuisa, ex cerco tempore, & vsque ad certum tempus constitui potest, l. 4. & l. 5. ff. de vsufructu: quod non est invia, nec in aliis seruitutibus, quae indiuiduae sunt, nec diem, aut conditionem recipiunt, l. 1. §. si vsusfructus, ff. ad legem falcidiam, l. 4. ff. de seruitutibus. Denique vsusfructus in iudicio familiae erciscundae, & communi diuidundo constituitur, adiudicata proprietate nuda vni, & alteri vsufructu, l. & puto, §. 1. ff. familiae erciscundae, l. vsusfructus, 5. ff. de vsufructu, l. si quis putans, idem Iulianus, ff. communi diuidundo: at seruitus praedialis a praedio separari non potest, §. 1. ff. communia praediorum, §. adeo, Institut. de seruitutibus rusticorum. Quapropter Iureconsultus Caius, non sine maximo mysterio adiecit verbum fere, in dicta l. via. In qua, vt propositae difficultati satisfaciat Fulgosius, constituit, Iureconsultum Caium ibi tractasse de modo momentaneo constituendi seruitutem, veluti testamento, aut contractu, non de tempore, quo durat seruitus, quia tempus non pertinet ad modos constituendi seruitutem, sed ad quandam modificationem: quamuis Corrasius in eadem l. via, num. 9. rectissime praesentire Accursium ibidem, dicendum arbitretur: quod superiora, scilicet ex tempore, vel ad tempus, sub conditione, aut ad conditionem, pro parte diuisa, vel indiuisa, seruitus, vel vsusfructus constituatur, ad modos constituendae seruitutis; quicquid Fulgosius dicat pertinere, ex l. 4. ff. de seruitutibus, & l. vsusfructus 3. & 4. ff. de vsufructu. Sed quia circa eos modos differt seruitus praedij ab vsufructu, non absolute dixit Caius, eisdem modis constitui seruitutes ibi relatas: quibus vsusfructus, sed vsus est hoc temperamento fere Quae interpretatio probari potest, reiecta tamen nouissima restrictione Petri Augustini Morlae Emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus num. 74. Existimantis, ver[sect. 26]bum illud fere, proprius referendum esse ad modum constituendi seruitutem, in iudicio familiae erciscundae: Vsusfructus enim constituitur applicata vni proprietate nuda; alij vero vsufructu: at vero seruitus praedialis a praedio non separatur. Sed decipitur manifeste, nam licet verbum illud, ad eum modum referatur etiam, non tamen restringendum est ad illum tantum, cum ad alios etiam referri possit, in quibus vsusfructus,[sect. 27] & aliae seruitutes differunt, vt dicit Corrasius vbi supra. Vltimo tandem constituendum est, quod licet vsusfructus, & aliae seruitutes, testamento, & contractibus constitui possint, vt saepe repetitum est; multum tamen interesse, an ex testamento constituantur, vel inter vinos, vt explicant, & nonnullos effectus considerant Corrasius in l. 4. ff. de seruitutibus, num. 7. versic. est porro. Petrus Augustinus Morla vbi supra num. 71. # 11 CAPVT XI. Vsusfructus, qui seruitus personalis est, cur vel praesens, vel ex die, & conditione, ad diem, & conditionem constitui valeat? seruitutes vero praediorum ipso iure, idest, ciuili & mero iure, nec a die, vel conditione incipere, neque die, vel conditione finiri possint? vbi plene, breuiter tamen, & distincte, quae hucusque scripta sunt explicantur, nonnulla nouiter confutantur, Cuiacijque sententia expenditur, & probatur per Authorem. Deinde dubitatur, quare seruitus quocunque modo habeat intermissionem, vna sit, & continua; vsusfructus autem diuisus temporibus non vnus est vsusfructus, sed plures sunt? & eiusdem Cuiacij ratio recipitur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus vel praesens, vel ex die, vel sub conditione dari potest. -  2 Seruitutes vero, nec ex tempore, nec ad tempus, nec sub conditione, nec ad certam conditionem dari possunt, & de ratione differentiae per totum caput agitur, & vera ratio redditur infra, ex num. 13. maximé num. 18. -  3 Contractus quicunque, & puré, & sub conditione, & in diem celebrari potest. -  4 Possessio, & dominium sub conditione transferuntur. -  5 Legem 4. ff. de seruitutibus, ex sententia Corrasij, caeteris aliis, in materia seruitutum, subtiliorem esse, & in ea tractari, quae sunt de apicibus iuris, & quae magis animo concipi, quam verbis exprimi possunt. -  6 Quorundam solutio ad difficultatem propositam supra num. 1. 2. & 3. taxatur. -  7 L. 4. ff. de seruitutibus, de conditione extinctiua, & inchoatiua intelligendam, contra nonnullos, cum Fulgosio, & aliis defenditur. -  8 Glossae interpretationes duae, ad textum in dict. l. 4. ff. de seruitutibus, confutantur. -  9 Fulgosij interpretatio noue arguta, & improbata per Authorem. -  10 Antonium de Leon. Canonicum Segobiensem, deceptum in explicatione dict. l. 4. nouiter ostensum per Authorem. -  11 Communis Doctorum interpretatio in difficultate superiori refertur, & num. seq. confutatur. -  12 Connani rationem, ad text. in dict. l. 4. ff. de seruitutib. nouam non esse, sed in communem rationem incidere, noua Authoris consideratio in hac materia. -  13 Seruitutes ipso iure, idest, ciuili & mero iure; nec a die, vel conditione incipere, neque die, vel conditione finiri posse; iure Praetorio posse, & quaestionis adhuc discussae resolutio traditur, & num. seqq. -  14 Vsusfructus finitur tempore, si ad certum tempus constitutus sit. -  15 Seruitutes praediales, esse qualitates praediorum, quae ipsis praediis adeo cohaerent, vt ratione seruitutum dicantur praedia qualiter se habere. -  16 Vsusfructus non ita cohaeret fundo, vt eius qualitas dici possit, sed personae debetur, estque ius percipiendorum fructum, salua rerum substantia. -  17 Cuiacium, lectura, intellectu, & resolutione huius materiae alios antecellere. -  18 Cuiacij interpretatio, ad textum in dict. l. 4. ff. de seruitutibus, relata, & probata per Authorem. -  19 Seruitus, aut vsus seruitutis habet intermissionem dupliciter, ex conuentione, & ex sui natura, vt hoc num. declaratur. -  20 Seruitus quocumque modo habeat intermissionem, vna est, & continua: sic vt praedium non desinat seruire, nec liberum sit, etiam eo tempore, quo non licet vti seruitute. -  21 Diuersum tamen est in vsufructu; nam si diuisus est temporibus vsusfructus, non vnus est vsusfructus, sed plures sunt, & ideo eo tempore, quo non licet vtifrui, proprietas plena pertinet ad proprietarium. -  22 Et vera discriminis ratio assignatur. -  23 Vsusfructus non potest esse sine persona, quae vti, & frui possit, etiamsi non vtatur. -  24 Vsumfructum acquirere ante aditam haereditatem seruus haereditarius non potest, & vera ratio redditur. VSusfructus qui pluribus modis constitui valet, vt[sect. 1] capite praecedenti dictum est, vel praesens, vel ex die, vel sub conditione, ad diem, & conditionem dari, & constitui potest, l. 4. ff. de vsufructu. l. & puto, §. vsusfructus, ff. familiae erciscundae: seruitutes vero praedio[sect. 2]rum, distinguuntur in hoc ab vsufructu; ex tempore enim, nec ad tempus, nec sub conditione, nec ad certam conditionem dari possunt, l. seruitutes 4. ff. de seruitutib. Quod dubium videtur, cum vsusfructus etiam, etsi personalis, seruitus tamen sit: cum etiam quicumque contractus, & pure, & sub conditione, & in diem[sect. 3] celebrari possit, l. quod in diem, ff. obligationib. & actionib. l. in diem ff. de condictione indebiti, l. 2. ff. de in diem addictione, l. sub conditione, ff. de obligat. & actionib. l. hoc iure, l. ante Kalendas, l. eum qui Kalendis, & l. hoc anno, ff. de verborum obligation. §. omnis stipulatio, Institut. eodem tit. §. emptio, Institut. de emptione & vendition. Possessio etiam, & dominium sub conditione transferuntur, & ex tempore, l. qui absenti, 38. §. 1. ff. de acquirenda possessione, l. vltim. C. de legatis. Verum pro hu[sect. 4]ius difficultatis explicatione: nonnulla repetere ex his, quae: ab aliis dicta sunt, vt vel probentur, vel improbentur a nobis, non transcribendi occasione tantum, & sequentia constituere, omnino necessarium erit. Inprimis igitur constituo, superiorem difficultatem valde difficilem esse, & diuersis modis explicatam per Doctores, vt ex infra dicendis apparebit, & firmat expresse Ioannes Corrasius in princ. d.l. 4. ff. de seruitutib. dicens,[sect. 5] non esse legem subtiliorem illa in materia seruitutum, quoniam tractantur in ea, quae: sunt de apicibus iuris, & quae magis animo concipi, quam verbis exprimi possunt; & esse subtilem & difficilem fatetur Bartolus ibidem, & merito dixisse eum, asserit Connanus commentarior. iuris ciuilis, lib. 4. cap. 8. in princ. tanta enim fuit ipsi quidem certe, & sui similibus difficultas, vt de ea se expedire quantumuis verbosis suis commentariis non potuerint. Deinde minime satisfacere solutionem[sect. 6] eorum, qui dicunt, non obesse, quod dicitur de vsufructu; nam ille, seruitus est, personalis tamen, non realis seruitus: sed in d.l. 4. ff. de seruitutib. agitur de seruitutibus realibus; id enim est quod quaerimus, nec sufficit inter eas diuersitatem constituere, nisi congrua discriminis ratio assignetur. Praeterea, quoniam iura quoque realia, sub die & conditione dari posse, probatur eisdem iuribus, quae: superius adduximus, & recte aduertit Corrasius in dict. l. 4. num. 10. similiter textum in dict. l. 4. ff. de seruitutib. non solum intelligi debere, de conditione extinctiua, vt voluerit Iureconsultus, serui[sect. 7]tutis constitutionem non valere, vt seruitus extinguatur in futurum euentum, veluti si itineris, aut viae seruitutem constituam, ea tamen adiecta lege, vt finiatur, & extinguatur, si nauis ex Asia venerit, quo casu inutilis & inefficax erit constitutio ipso iure: sed etiam intelligendum esse de conditione inchoatiua, vt similiter sub ea conditione, seruitus constitui ipso iure non possit, veluti si dixero; Constituo tibi itineris seruitutem, sub conditione, si nauis ex Asia venerit; talis enim constitutio inefficax etiam erit, & inutilis ipso iure. Sic recte in vtraque conditione intelligit illum textum Fulgosius ibi num. 4. vbi sequuntur, & optime comprobant Eguinarius, & Corrasius num. 12. & 13. Antonius de Leon, num. 2. Longoualius in l. Imperium, de iurisdictione omnium iudicum, num. 208. Connanus commentarior. iuris ciuilis, lib. 4. cap. 8. in princ. Goueanus lib. 1. variarum lectionum, cap. 9. Vdalricus Zasius lib. 1. singularium, cap. 30. Et ita tenendum est, quicquid inter vnam, & alteram conditionem male distinguant Accursius, Bartolus, Angelus & Florianus, in dicta l. 4. Coepola de seruitutibus vrbanorum, cap. 16. numer. 2. Socinus in cons. 141. num. 4. volum. 1. quorum distinctio euidenter destruitur ex textu, in dict. l. 4. & his quae subtiliter considerat Corrasius vbi supra. Secundo constituendum est, falsas esse, nec probari[sect. 8] posse alias duas solutiones glossae, & antiquorum, in dicta l. 4. ff. de seruitutibus, dum existimarunt rationem eius legis in eo consistere, vel quia tempus non est modus tollendae: , aut inducendae: obligationis, l. obligationum fere. §. Placet, ff. de obligat. & action. vel quoniam seruitus est actus legitimus; atqui actus legitimi neque diem recipiunt, neque conditionem, l. actus legitimi, ff. de reg iur. nam praefatae interpretationes aperte conuincuntur, ex adnotatis per Corrasium ibi, ex num. 9. vsque ad num. 24. & illas in terminis improbat Antonius de Leon ibidem, num. 2. & 3. Deinde admittendam non esse Fulgosij interpretationem, (ad quem[sect. 9] omnes superiores non aduertunt.) Is enim in eadem l. 4. num. 4. & 5. interpretatur illam legem, ideo seruitutes ipso iure, neque ex tempore, neque ad tempus, neque sub conditione, neque ad certam conditionem constitui posse. Quoniam ad acquisitionem seruitutis necessaria est traditio, quae tamen momento fieri non potest, sicut in rebus corporalibus, sed habet tractum successiuum, scilicet per patientiam, l. quoties, ff. de seruitutibus, l. 2. in fine, ff. de seruitutibus rusticorum; haec autem patientia, si ante conditionis euentum praestetur, nihil prodest ad acquisitionem seruitutis; si vero post, ex eodem tempore acquirititur. haec enim ratio sustineri non potest, ex eo, quod si vera esset, sequeretur inde, quod nec vsusfructus ad tempus, vel sub conditione, dari posset, cum per patientiam constituatur etiam, & acquiratur, l. 3. §. dare, ff. de vsufructu: & tamen expresse dicitur contrarium in dicta l. 4. ff. de vsufructu. Nec procedere posset, cum seruitus testamento relicta fuisset; tunc enim patientia necessaria non est, sed ipso iure quaeritur, adeo vt ignorans etiam sibi legatam seruitutem, non vtendo amittat illam legatarius, l. si partem, ff. quemadmodum seruitutes amittantur. Vbi Glossa, Bartolus, & omnes communiter sic adnotarunt, Iason in l. 2. §. & harum, num. 2. circa finem, & in l. 4. §. Cato, num. 51. de verborum obligationibus. Modernus Parisiensis in l. corruptionem, num. 83. C. de vsufructu, Antonius Gomez tom. 2. variarum, cap. 15. num. 23. & tandem, si aliud non obstaret huiusmodi constitutioni seruitutis, superior ratio non sufficeret, vt ex infra dicendis constabit. Tertio constituendum est, deceptum fuisse in hac[sect. 10] materia (quod nullus hactenus animaduertit) Antonium de Leon Canonicum Segobiensem in dicta l. 4. ff. de seruitutibus, num. 3. versic. ego autem, quo loco, nouam & veram rationem illius legis in eo consistere affirmat, quod seruitus, nullo modo admittere possit diuisionem; & sic, quod Papinianus in ea lege, versetur in eo articulo, an scilicet ius constituendae seruitutis, sua natura sit diuiduum, vt latius ibi probat: falso tamen, cum reuera diuersa quaestio agitata, & proposita sit per Papinianum, vt ex verbis illius textus patet expresse: nec sequitur, etiamsi praedicta interpretatio admitti posset, seruitutem ipsam diuidi, cum ex tempore constituta fuerit illa, quo casu ex eo tempore perpetua erit, nec antea incipere poterit. Denique, vt alia praetermittam, conuincitur manifeste, quoniam sicut vsusfructus, sic & vsus ex die, & conditione, ad diem, & conditionem constituntur. Quod in hac materia secure tradit Cuiacius recitationum solemnium, in libros Digestorum, ad dictam l. 4. ff. de seruitutibus, in princ. vbi allegat ad hoc, l. 4. ff. de vsufructu, quae tamen de vsufructu tantum loquitur: potuisset tamen allegare textum in l. 3. in fine, ff. de vsufructu. quatenus dicitur ibi, per Caium Iureconsultum: Quibus autem modis vsusfructus constituitur & finitur iisdem modis etiam nudus vsus & constitui & finiri solet. At vsus, seruitus indiuidua est, quamuis vsusfructus diuiduus sit, l. 1. §. si vsusfructus, cum aliis vulgatis, ff. ad legem falcidiam: ergo praedicta ratione nullo modo moueri potuit Papinianus. Quarto constituendum est, alios quam plures, alia,[sect. 11] & diuersa via interpretari praedicta iura, diuersamque assignare rationem; Seruitutes scilicet ipso iure, ex tempore, vel ad tempus, vel sub conditione, vel ad certam conditionem imponi non posse: quod voluerit lex, seruitutes praediorum perpetuam causam habere debere, hoc est, eius esse naturae, vt eis assidue perpetuo, & omni tempore, vti possimus, si volumus, l. foramen, ff. de seruitutibus vrbanorum, l. 1. §. 1. ff. de aqua quotidiana & aestiua, l. 1. §. hoc inter dictum ff. de fonte, l. certo generi, in princ. ff. de seruitutibus rusticor. l. eum debere columnam, ff. de seruitutibus vrbanorum: quam rationem expressim praesentit Accursius in dicta l. 4. ff. de seruitutibus, dum dicit, ideo traditum, ne seruitutes diem, aut conditionem recipiant, quod lex voluerit, eas constitui cum quadam perpetuitate, propter vtilitatem praediorum. Quem sequutus est Bartolus in l. Caius ff. de annuis legat, quamuis in dicta l. 4. num. 3. improbet: Sequuntur etiam Longouallius in l. Imperium, num. 202. de iurisdictione omnium iudicum. Eguinarius, & Duarenus in eadem l. 4. vbi Corrasius num. 25. versic. constitui plane. cum hac ratione permanet; Connanus etiam commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 8. n. 1.[sect. 12] in eadem rationem incidit, quamuis communiter, nec hucusque per aliquem expendatur sic: dicit enim, seruitutes praediales, non personis deberi, sed praediis, quibus natura sua haerent, & perpetuo coniunctae sunt; ideo non posse pacto mutari, quod in eis naturale est, & ingenitum: id autem est, vt statim debeantur, & perpetuo; quare si ex tempore, vel ad tempus, vel sub conditione, vel ad certam conditionem imponantur, tamen ipso iure, idest, vi, naturaque sua, & statim debentur, & perpetuo, sed exceptione pacti occurritur ei, qui contra quam est conuentum, cas sibi conatur vendicare. Verum huic rationi, & communi num. praecedenti relatae, fortiter obstat argumentum, & ratiocinatio Bartoli, in dict. l. 4. ff. de seruitutibus, num. 3. quod attenta praedicta ratione non deberet impediri constitui seruitutem ex tempore perpetuam: siquidem postea perpetuo remaneret seruitus, exemplo eius, quae pure constituitur: & tantum procederet, quoad seruitutem ad certum tempus constitutam, vel ad certam conditionem. Quinto denique & vltimo (vt quid verius mihi videa[sect. 13]tur, exponam;) constituendum erit primo, verissimum esse, ipso iure, idest ciuili & mero iure, nec a die, vel conditione incipere, neque a die, vel conditione finiri seruitutes posse; iure autem praetorio posse, per textum, indict. l. 4. . ff. de seruitutibus: diuersum tamen esse in vsufructu: nam hae seruitutes recte constituuntur ex die, & conditione, ad diem, & condicionem, l. 4. ff. de vsufructu, iuncta l. 3. in finalibus verbis, eiusdem tituli. Vnde si vsus[sect. 14]fructus sit constitutus ad diem, finietur eo ipso die, l. & puto, 16. §. vsusfructus, ff. familiae erciscundae, l. 1. §. vltimo, ff. quando dies vsusfructus legati cedat, & Paulus lib. 4. sententiarum, tit. De vsufruct. Vsusfructus, inquit, finitur tempore, si ad certum tempus constitutus sit. Secun[sect. 15]do, seruitutes praediales esse qualitates praediorum, quae ipsis praediis adeo cohaerent, vt ratione seruitutum dicantur praedia qualiter se habere. Audiamus Celsum Iureconsultum, in l. quid aliud 80. ff. de verbor. signisication. ita dicentem, : Quid aliud sunt iura praediorum, quam praedia ipsa qualiter se habentia, vt bonitas, salubritas, amplitudo. Sic aduertunt Gloss. Alciatus, & Rebussus ibi &c optime explicant Connanus commentariorum iuris lib. 4. cap. 7. num. 8. Goueanus lib. 1. variarum lectionum cap. 9. In hoc autem valde differt vsus[sect. 16]fructus ab aliis seruitutibus; non enim ita cohaeret fundo, vt eius qualitas dicit possit, sed personae debetur, éstque ius percipiendorum fructuum salua rerum substantia, vt cap. 4. & 5. huius libri, latius explicauimus. Tertio, Cuiacium lectura, intellectu, & resolutione[sect. 17] huius materae caeteros alios antecellere, atque erudite & vere explicare textum in dicta l. 4. ff. de vsufructu, & in dict. l. 4. ff. de seruitutibus, in lectura eiusdem l. quae habetur recitationum solemnium. in lib. Digestorum, sub titulo, ff. de seruitutibus: ibi enim singula eiusdem legis verba & rationes, singulariter explicat: post principium autem, in versic. Quae sit ratio differentiae, eam[sect. 18] esse dicit discriminis rationem inter vsumfructum, & seruitutes; quia vsus, & vsusfructus sunt iura hominum. nihil autem vetat, homini dari haec iura ex tempore, vel ad tempus: Seruitutes autem sunt qualitates rerum, vel praediorum vt diximus: qualitates autem rebus imprimi non possunt, quia in subiecto existunt, & apparent. Rursus impressae qualitates vix auelli queunt nisi certis praescriptisque modis: igitur si ex die sint constitutae seruitutes, ipso iure statim existunt, nec expectatur dies, vel conditio; quod si sint constitutae ad diem, vel conditionem, ipso iure tempore, vel conditione non finiuntur, quia inhaerent praediis, nec temere auelli possunt. Quarto ex praedicta resolutione inferri, seruitutes, & vsumfructum in alio differre: Nam seruitus, aut[sect. 19] vsus seruitutis, habet intermissionem dupliciter, ex conuentione, & ex sui natura. Ex conuentione, si conuenerit, vt vtatur alternis mensibus, vel annis, vel vtatur ab hora tertia in decimam, quia interualla dierum & horarum, non ad temporis causam, sed ad modum pertinent, iure constitutae seruitutis, l. 4. §. interualla, ff. de seruitutibus: modus autem adiici potest seruitutibus, l. 5. §. modum, eiusdem tituli, ex sui natura, vt seruitutes rusticorum praediorum, iter, & similia. Nec enim semper quis ire potest: , aut agere, l. seruitutes, 14. ff. de seruitutibus, l. vsusfructus, 13. ff. de vsufructu legato. Seruitus ergo quocunque modo habeat intermissio[sect. 20]nem, vna est, & continua: sic vt praedium non desinat seruire, nec liberum sit, etiam eo tempore, quo non licet vti seruitute, quia continua est seruitus, l. 1. §. 1. ff. de aqua quotidiana & aestiua. Diuersum tamen est in vsu[sect. 21]fructu: nam si diuisus est temporibus vsusfructus, non vnus est vsusfructus sed plures sunt: & ideo eo tempore, quo non licet vtifrui, proprietas plena pertinet ad proprietarium, l. si duobus 2. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, l. 1. ff. quando dies vsusfructus legati cedat, l. cum vsusfructus, 13. ff. de vsufructu legato, vt aduertit Cuiacius in dict. l. 4. §. interualla, versic. notandum, vbi ex praecedentibus rationem differentiae as[sect. 22]signat, nam seruitutes inhaerent praediis, etiamsi eis vti non possimus per quaedam interualla, nam hae sunt insitae, & impressae praediis, sunt enim praediorum qualitates: vsusfructus autem cohaeret personae. Denique non[sect. 23] potest esse sine persona, quae vti & frui possit, etiamsi non vtatur, vt latius ibi declarat, & alia ad propositum dicit, infertque ad explicationem textus, in l. vsusfructus, 26. ff. de stipulatione seruorum, seruum haeredita[sect. 24]rium, ante aditam, ideo acquirere non posse vsumfructum, quia ipse seruus frui non potest; ipsa autem haereditas in hac causa non sustinet causam, & personam defuncti, ex eodem textu, & l. haereditas, 61. ff. de acquirendo rer. dominio. # 12 CAPVT XII. In seruitutibus personalibus vt Vsus, & Vsusfructus, & in realibus rusticorum praediorum, & vrbanorum, quomodo traditio fiat, siue quid in eis iuribus pro traditione possessionis habeatur? vbi l. 3. §. dare, ff. de vsufructu, l. quoties la segunda, ff. de seruitutibus, l. 1. §. finali, ff. de seruitutibus rusticorum, lex, si ego, §. 1. ff. de publiciana in rem actione, explicantur, & quae ad hanc materiam expectant, dilucide, & distincte magis, quam adhuc enucleantur, lucíque & distinctioni nonnulla restituta traduntur, quae obscura, & tenebrosa aliquibus videri solent. SVMMARIVM. -  1 Seruitutes personales, vt Vsus, & Vsusfructus: & reales, vt Rusticorum praediorum, & vrbanorum, tametsi corporibus accedant, incorporales sunt. -  2 Et ideo traditionem non recipiunt. -  3 Nec possideri proprie dicuntur. -  4 Contra superiora, dubitandi ratio duplex proponitur, & dissoluitur num. sequentibus. -  5 In seruitutibus, & iuribus incorporalibus, ideo dici traditionem non esse, quia tradere, est de manu in manum transferre; at seruitus res incorporea actu tradi non potest. -  6 Esse tamen iure ciuili introducta media satis idonea quibus seruitutum traditio fieri intelligatur. -  7 Seruitutes et si proprie non possideantur, quasi tamen possideri intelliguntur. -  8 Interdicta veluti possessoria constituta sunt ad vsus seruitutum tuitionem, ad instar interdictorum, quae pro conseruanda possessione rei corporalis prodita sunt. -  9 Interdicta pro seruitutibus constituta, quare veluti possessoria dicantur, non possessoria simpliciter. -  10 Cuiacij resolutio in hac materia nouiter adducta, & probata per Authorem. -  11 Seruitutum quasi possessio, interdum per abusionem dicitur possessio simpliciter. -  12 In seruitutibus, id quod pro traditione possessionis habetur, interdum per abusionem dicitur traditio simpliciter. -  13 Et tunc Iureconsulti magis videntur effectum inspicere, quam iuris ciuilis subtilitatem. -  14 Exposita l. 4. § si viam, ff. de vsucapionibus, & num. sequenti, in fine. -  15 Seruitutes omnes rusticae, & vrbanae amittuntur per non vsum; sed diuerso modo, vt hoc numero declaratur. -  16 L. seruitutes, 14. ff. de seruitutibus, pro communi resolutione ponderatur. -  17 In seruitutibus, & iuribus incorporalibus, quid sit id, quod pro traditione possessionis habetur: & resolutio traditur infra, ex num. 20. -  18 Venditorem teneri tantum ad tradendum rem venditam, emptorem vero nummos facere venditoris debere. -  19 Et cur ita statutum fuerit, remissiue. -  20 Labeonis, Iauoleni, Vlpiani, & Caij Iureconsulti sententiae, in quaestione proposita supra num. 17. -  21 Traditionem, & patientiam, vt diuersa considerari apud Iureconsultos in hac materia. -  22 L. quoties, la segunda, ff. de seruitutibus, vera interpretatio traditur, & defenditur, Iureconsultum Labeonem notatum, & confutatum fuisse per Iureconsultum Iauolenum in specie illius textus. -  23 Pomponium Iureconsultum non recte defendisse Labeonis doctrinam. -  24 Cuiacium lapsum in explicatione dictae l. quoties, noua Authoris consideratio in hac materia. -  25 Per cautionem excogitatam a Iureconsulto Labeone, non constitui seruitutem, siue idam actu traditam non videri, vtilem tamen esse vt patientia praestetur ab aduersario, per quam seruitus incipiat constitui. -  26 Vsus, & patientia seruitutum, traditionem, & constitutionem illarum inducit. -  27 Seruitutum, atque incorporalium iurium quasi possessionem, nisi per vsum & patientiam aduersarij quaeri non posse. -  28 Seruitutum, atque incorporalium iurium quasi possessio, qualiter acquiratur, & probetur, & in hanc rem Petri Antonij de Petra locus quidam summe commendatus per Authorem. -  29 Seruitutum traditio facta, & quasi possessio illarum quaesita, vtrum videatur per solam inductionem in fundum, & num. sequentibus. -  30 Vbi Innocentij, aliorúmque opinio refertur. -  31 Et pro illa expenduntur nonnulla iura. -  32 Aretini, Socini opinio, praecedenti contraria, relata. -  33 Et pro illa nonnullae leges inductae. -  34 Vsumfructum per solam inductionem in fundum traditum videri, caeter as vero seruitutes reales, rusticas, vel vrbanas vltra inductionem, vsum & patientiam requirere, ex sententia quorundam, quae hoc numero improbatur. -  35 Authoris sententia in quaestione agitata supra ex n. 29. & Reuardi locus adductus. -  36 Vsumfructum, vel aliam seruitutem, qui constituere debebat, quid olim ex antiqua obseruatione facere solebat. -  37 Aretini, & aliorum praecipuum fundamentum, vere, & melius, quam adhuc dissolutum. -  38 Pro resolutione Authoris nonnullae leges optime inductae. -  39 Traditionem, & patientiam seruitutum, vt diuersa consederari per Iureconsultos in hac materia, verum esse, & iterum probatum supra num. 21. -  40 Nec disiunctiuam, siue alternatiuam, qua Iureconsulti, in tractatu huius materiae vuntur, in coniunctam, vel copulatiuam resolui posse, contra nonnullos. -  41 Dictio Ve, sui natura est disiunctiua. -  42 Alternatiuae vltima pars, in defectum, vel saltem in locum prioris debet censeri adiecta. PRo absoluta, & persecta huius capitis explicatio[sect. 1]ne, vtque distincte, & clare percipi valeant, quae ad propositum communiter solent adnotare Doctores, nonnulla praemittere, & constituere prius necessarium duxi. Primo igitur constituendum est, quod seruitutes personales, vt vsus, & Vsusfructus, & reales, vt rusticorum praediorum, &: vrbanorum, tametsi corporibus accedant, incorporales sunt, l. 1. § finali. ff. de rerum diuisione, l. seruitutes. 14. ff. de seruitutib. & ideo tradi[sect. 2]tionem non recipiunt, l. seruus, 43. §. incorporales, ff. de acquirendo rerum dominio, ibi: Traditionem & vsucapionem non recipere, l. quoties, 20. ff. de seruitutibus, ibi: Quia ulla huiusmodi iuris vacua traditio esset. Nec pos[sect. 3]sideri proprie dicuntur, ex dict. §. incorporales, dicta l. seruitutes, 14. l. sequitur, §. si viam, ff. de vsucapionibus, l. seruitutes, in princ. ff. de seruitutibus vrbanorum. Nec obstat incontrarium l 3. §. dare, ff. de vsufructu,[sect. 4] l. si ego, 13. §. 1. ff. de publiciana in rem actione, l. 1. vers. finali, ff. de seruitutibus, & iuribus incorporalibus, traditionem esse. Similiter non obstat, quod in eisdem seruitutibus incorporalibus, possessionem dari, videatur expressum ex nonnullis iuribus deduci, quae statim referenda sunt: nam quod attinet ad primum, animaduertendum est; In seruitutibus, & iuribus incorporalibus, ideo dici traditionem non esse, quia tradere, est de ma[sect. 5]nu in manum transferre; at seruitus res incorporea actu tradi non potest, vt de se patet aperte, & non obscure ex superioribus colligitur: esse tamen iure ciuili intro[sect. 6]ducta media satis idonea, quibus seruitutum traditio fieri intelligatur, quae ex eisdem iuribus deducuntur, & inferius dicentur. Ad secundum vero aduertendum est, ius seruitutis vt diximus, incorporeum esse, ideo seruitutes proprie non possideri; quasi possideri tamen intelliguntur, l. ait praetor, §. item ei, ff. ex quibus causis maiores, l. seruitutes quae in principio, & l. si aedes, §. fina[sect. 7]li. ff. de seruitutibus vrbanorum. Sic declarat glossa verbo, vsu non capiuntur, in dicta l. seruitutes, 14. ff. de seruitutibus; vbi sequuntur Bartolus, & Paulus Castrensis in principio. Corrasius num. 20. & alij Doctores communiter, idem Corrasius in l. quoties, la. eiusdem tit. num. 3. & num. 21. Glossa etiam in l. 2. verbo, possit, ff. communia praediorum, & in l. regulariter, verbo, ius, ff. de petitione haereditatis. vbi Bartolus oppositione vltima, & in l. 1. num. 12. & 15. ff. de acquirenda possessione. Et communem sententiam profitentur Iason in l. 3. in principio, eod. tit. num. 5. Antonius Gomez in l. 45. Tauri, num. 36. & 37. D. Antonius de Padilla in l. si quas actiones, num. 2. & seqq. & num. 18. & seqq. & in l. si aquam, ex num. 1. C. de seruitutibus. Menochius recuperandae possessionis, remedio 1. ex num. 81. & remedio 9. num. 270. & num. 272. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 12. num. 74. & multis seqq. Ideo interdicta veluti possesso[sect. 8]ria constituta sunt, ad vsus seruitutum tuitionem, ad instar Interdictorum, quae pro conseruanda possessione rei corporalis prodita sunt, per textum in dicta l. quoties, 20. ff. de seruitutibus, l. sicuti, §. Aristo, in fine, ff. si seruitus vendicetur, & ex communi secure probarunt vnanimiter Doctores ibi. Iason in l. 1. n. 38. ff. de acquirenda possessione. Menoch. plene comprobans in locis supra. relatis, Corrasius in dicta l. quoties, 20. vbi ex num. 14. vsque in finem legis, plene prosequitur Interdicta, quae ad conseruationem quasi possessionis seruitutum prodita sunt. Idem Corrasius optime declarans in dicta l.[sect. 9] seruitutes, 14. num. 20. Vbi recte, non tamen sic expresse, praesentit, Interdicta pro seruitutibus constituta, veluti possessoria simpliciter, quia seruitutes non proprie, aut simpliciter possideri dicuntur, sed quasi possideri intelliguntur. Cuiacius etiam recitationum solem[sect. 10]nium, in libros Digestorum, ad dictam l. quoties, 20. ff. de seruitutibus, in finalibus verbis: quo loco erudite ostendit, primo, seruitutes aliquo modo possideri, quia pro illis dantur interdicta possessoria, quae non essent prodita, si non possiderentur. Secundo, ideo proposita esse interdicta, quia in seruitutibus est quid, quod pro possessione habetur; quid etiam, quod pro traditione accipitur, hoc est, vsus seruitutum, & patientia quod efficit, vt seruitutes possideantur, vtque datis interdictis, Praetor eam possessionem tueatur, l. 1. §. vlt. ff. de superficiebus, cum aliis iuribus ibidem relatis. Secundo constituendum est, quod praedicta quasi[sect. 11] possessio, quae in seruitutibus, & iuribus incorporalibus consideratur, interdum per abusionem dicitur possessio simpliciter, l. 1. C. de his qui potentiorum nomine. Vbi notat Glossa verbo, ex iuris, & in l. regulariter, iuncta glossa, verbo, ius, ff. de petitione haereditatis, & in l. fin. iuncta Glossa verbo, possedisse, ff. de itinere actuque priuato, & glossas non referens, sic aduertit D. Antonius[sect. 12] de Padilla in l. si quas actiones, num. 4. C. de seruitutibus. Similiter, id quod in seruitutibus pro traditione possessionis habetur, quod exprimitur in dicta l. quoties, 20. interdum etiam per abusionem dicitur traditio simpliciter, in l. 3. §. dare, ff. vsufructu, in l. si ego, §. 1. ff. de publiciana in rem actione, in l. 1. versic. finali, ff. de seruitutibus rusticorum. Et tunc Iureconsulti magis videntur[sect. 13] effectum inspicere, quam iuris ciuilis subtilitatem, vt ex infra dicendis constat aperte. Deinde superiori, & communi resolutioni minime[sect. 14] aduersari textum (quicquid dicant nonnulli) in l. 4. §. si viam, ff. de vsucapionibus, in illis verbis: Quia nec possideri intelligitur ius incorporale. Quae non sunt intelligenda generaliter, sed specialiter de iure libertatis seruitutis Viae: , vel alterius seruitutis rusticae, de qua tractatur ibi: nam licet seruitutes omnes rusticae, & vrbanae[sect. 15] amittantur per non vsum, l. haec autem. 5. in principio, ff. de seruitutibus vrbanorum. Tamen inter vrbanas, & rusticas illud interest, quod non vtendo ita demum pereunt vrbanae, si vicinus aliquo facto constitutus in quasi possessione, libertatem vsucapiat: rusticae vero per non vsum omnino pereunt, etiam absque praescriptione libertatis, quia seruitutis rusticae nulla quasi possessio considerari potest, ex qua causetur vsucapio, per textum in dicta l. haec autem, cum l. sequenti, ff. de seruitutibus vrbanorum, l. si quis alia, §. vltimo. ff. quemadmodum seruitutes amittantur. Sic distinguunt, & praedictam differentiam admittunt Bartolus in dicto §. si viam, num. 1. & Castrensis num. 3. Corrasius in dicta l. seruitutes, 14. num. 42. ff. de seruitutibus. Gregorius Lopez in l. 16. tit. 31. partit. 3. verbo, a buena fe, Padilla in dict. l. si quas actiones, num. 34. 35. & 36. Vnde venit intelligendus textus in dicto §. si viam, Nam in verbis superius relatis, Iureconsultus videtur reddere rationem, cur solo non vsu seruitus Viae amittatur, dicens libertatem eius seruitutis, quasi possideri non posse, & ideo nec praescriptione acquiri, sed non negat caetera iura incorporalia quasi possideri: quod non ita percipiunt quamplures, nec assequutus est Padilla vbi supra, num. 39. Denique Iureconsultum Paulum in l. seruitutes.[sect. 16] 14. ff. de seruitutibus, non destruere, sed adiuuare potius praefatam, & communem resolutionem; non enim simpliciter dixit, seruitutes possessionem non habere, sed cum mysterio docuit, seruitutes non habere certam, continuamque possessionem, vt denotaret aperte quasi possessionem, siue aliquam possessionem illarum esse, vt supra dictum est, & non male aduertit Corrasius ibi. num. 20. Tertio & principaliter constituendum est, necessa[sect. 17]rium esse, inquirere, quid sit illud, quod in seruitutibus, & iuribus incorporalibus, pro traditione possessionis habetur: id quod pendet ex vera intelligentia, atque interpretatione textus in dicta l. quoties, 20. ff. de seruitutib. & vt distincte, & explicite aperiatur, animaduertendum. est; Venditorem teneri tantum rem venditam[sect. 18] praestare, idest, tradere illam: emptorem vero, nummos facere venditoris debere, per textum in l. exempto in princip. ff. de actionib. empt. Cur autem lex, emptorem[sect. 19] dominium pretij, praecise transferre coegit; venditorem autem ad solam traditionem obstrinxit, disputat plene Corrasius, in dicta l. quoties, 20. n. 4. per totum. Si ergo vendiderit quis seruitutem Viae, hoc est, ius eundi agendi per fundum suum, ad fundum emptoris, vel aliud simile ius distraxerit, quoniam vt dictum est, venditorem oportet rem venditam emptori tradere, quaesitum est in dicta l. quoties, quomodo fiat hoc casu iuris venditi traditio, cum iura incorporalia actualiter praestari aut tradi nequeant: & Antistius Labeo Iureconsultus, cuius sententia refertur in eadem l. quoties, in ea opinione fuit, vt existimaret, cautionem interponendam per venditorem, per se non fieri, quominus eo iure seruitutis diuendito, emptor vti posset, & eam cautionem pro traditione habendam, cum alias, eius iuris vacua traditio esse non possit: Iauolenus vero Iureconsultus author dictae l. quoties, vsum eius iuris pro traditione possessionis habendum censuit, hoc est, eo ipso, quod patitur venditor, emptorem vti vendita seruitute, factam videri eius iuris traditionem. Vides ergo in seruitutibus, & iuribus incorpora[sect. 20]libus, cautionem ex sententia Labeonis, aut vsum ex sententia Iauoleni, pro traditione possessionis haberi: vel traditionem ipsam, aut patientiam, ex sententia Vlpiani, in l. si ego, 13. §. 1. ff. de publiciana in rem actione & in l. 1. §. finali ff. de seruitutibus rusticorum: cui accedit Caius Iureconsultus in l. 3. §. dare, ff. de vsufructu, vel inductionem in fundum, ex sententia eiusdem Caij in dict. §. dare: vides etiam traditionem, & patientiam[sect. 21] in dictis iuribus, & apud superiores Iureconsultos non accipi pro eodem, sed vt diuersa considerari in dicto §. dare, & in dicta l. si ego, §. 1. ibi, Per traditionem constitutis, vel per patientiam. Denique vides de his omnibus sigillatim agere, & de per se necesse esse, si distincte, & clare rem istam assequi desideras; nam qui indistincte omnia pertractat, siue qui simul plura coniungit, confuse vt intelligat, necesse est: ex his, quae: scripserunt Glossa, Salicetus, & alij, in l. apud antiquos, C. de furtis. Angelus in consil. 376. col. 2. Sylua Nuptialis lib. 5. tit. quomodo indicandum, num. 32. fol. 450. Pedroccha in cons. 9. num. 4. Quod attinet ergo ad primum, ad cautionem scili[sect. 22]cet, Iureconsultum Labeonem improbari per Iureconsultum Iauolenum, in dicta l. quoties, secure & constanter defendit Corrasius in eadem l. quoties, num. 5. & n. 9. in versic. ego puto. Labeo enim perperam credebat, cauendum esse, ob id, quod per vacuam iuris traditionem, quae nulla fieri poterat, emptori minime consuli posset, in quo reprehenditur per Iauolenum; falso etenim putauit Labeo, nullam eius iuris traditionem esse, nam per vsum seruitutis praestitum ab emptore, & patientiam venditoris, traditio possessionis facta intelligitur, vt constat ex dicta l. 3. dare, ff. de vsufructu, dicta l. si ego §. 1. ff. de publiciana in rem actione, dict. l. 1. vers. fin. ff. de seruitutibus rusticorum. Eandem etiam interpretationem admittit, & eleganter Labeonem confutatum ostendit Antonius de Leon. Canonicus Segobiensis in l. 5. ff. de seruitutibus, num. 2. per totum. Idque verissimum existimo, nec per cautionem seruitutem constitutam, vel traditam credere possum, vt statim probabo, quamuis superiores non ita expressim dixerint, et si praesentire videantur. Deinde arbitror, Iureconsultum Pom[sect. 23]ponium, male defendisse Labeonis sensum, confutatum supra in l. ratio, §. si iter, ff. de actionibus empti, quia, cum superioribus modis satis idoneis, & a iure introductis, detur ficta quadam traditio, que idem operatur, quod vera, siue quid sit, quod pro traditione habetur, non indigemus cautione, vt etiam & optime aduertit Antonius de Leon vbi supra, in fin. Praeterea lapsum[sect. 24] fuisse in hac materia eruditissimum Cuiacium, (quod nullus hactenus animaduertit) is enim recitationum solennium, in libros Digestiorum, ad dictam l. quoties, 20. ff. de seruitutibus, expressim praesentit, cautionem, satis idoneum modum esse tradendae, vel constituendae seruitutis, nec in hoc reprehensum fuisse Labeonem a lauoleno, sed tantum dixisse eundem Iauolenum, patientiam, & c vsum, verius pro traditione accipiendum; cum tamen praedicta cautio, ad traditionem, vel constitutionem seruitutis non sufficiat, vt statim dicam, & superius pungebam, nec possit negari, quin Iauolenus a sententia Labeonis discesserit, quatenus existimabat ille, ideo cautionem interponendam, quod nulla eius iuris vacua traditio esse posset. Denique per supradictam cautionem, non constitui seruitutem, vel illam[sect. 25] actu traditam non videri; obligari tamen venditorem taliter cauentem, ad praestandam patientiam, per quam seruitus constituatur, & quia emptor vti non potest sine patientia venditoris, negari non posse, quin dicta cautio vtilis sit emptori, non necessaria, ita quod absque ea effectus traditionis deficiat, vt minus bene pungunt Castrensis, & Fulgosius in eadem l. quoties, in princ. & consequenter emptori, etiam non praedicta cautione satis consultum erit per vsum eius iuris, qui pro traditione habetur, &: per eum seruitus constituitur, ex dictis iuribus, intelligendo illa non de simplici vsu, sed[sect. 26] coniuncto cum patientia aduersarij. qui seruitutum traditionem, & constitutionem illarum inducit, dicta. l. si ego, § 1. dicta l. 3. §. dare, dicta, l. 1. vers. fin. l. quoties, 15. §. fin. ff. de seruitutibus. Sic praesentit Corrasius in dicta, l. quoties, 20. num. 9. ff. de seruitutibus, & expresse aduertit Antonius de Leon, in dicta l. 5. num. 2. in fine, ff. de seruitutibus, dicens, verbum vsum, quod in dicta l. quoties, positum est, comprehendere patientiam: Cuiacius etiam in eadem l. quoties, in fine, vtrumque, vsum seruitutum pro possessione haberi, patientiam pro traditione. Ratio est, quia quemadmodum traditio in rebus corporalibus non aliter transfert dominium, quam si voluntate domini fiat, §. per traditionem, Institut. de rerum diuisione. Ita etiam, vsus in incorporalibus non constituit ius sine consensu, & patientia aduersarij: sic scribunt Bartolus in l. 1. §. hoc inter dicto, ff. de itinere actúque priuato, & in l. 1. §. fin. num. 4. ff. de aqua pluuia arcenda. Aretinus in l. quod meo, colum. 3. in princ. ff. de acquirenda possessione. Idem Aretinus, & Castrensis in l. naturaliter, in principio, eod. tit. Gregorius Lopez in l. 15. tit. 31. partit. 3. verbo. contradiciendo, vers. Non enim datur. Corrasius dicta l. quoties, 20. n. 10. 11. & 12.[sect. 27] vbi recte ostendit, seruitutum, atque incorporalium iurium quasi possessionem, nisi per vsum, & patientiam aduersarij, quaeri non posse. Quod multorum allegatione comprobant Padilla in l. si aquam, num. 1. & num. 24. C. de seruitutib. Menoch de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. casu 161. num. 1. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. num. 25. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 52. num. 41. Couarruuias in regula, possessor, in initio 2. part. num. 8. in princ. Quibus consonat resolutio consultationis Iasonis, in cons. 81. num. 5. volum. 3. vbi concludit, quod non potest quis esse in quasi possessione iuris alieni incorporalis, nisi data scientia, & patientia aduersarij, & vsu, & exercitio ipsius, ex quibus firmatur quasi possessio; ideo haec sunt alleganda, capitulanda, & probanda. Quod ex aliis multis probauit Pe[sect. 28]trus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 12. ex n. 74. quo loco vsque ad n. 268. fol. mihi 360. infinita congerit, quae summe vtilia sunt, & necessaria, nec alibi sunt ita plene tractata, & resoluta; & plenissime agit, seruitutum, atque incorporalium iurium quasi possessio, qualiter acquiratur, & probetur. Menochius etiam de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. casu 160. & seq. Et hactenus de cautione, de vsu, & de patientia. Quod attinet vero ad quartum modum, quo seruitutum traditio fieri intelligitur, scilicet per inductionem in fundum, constituendum est, dubium esse, & propter diuersas sententias difficile, vtrum seruitutum[sect. 29] traditio facta, & quasi possessio illarum quaesita videatur, per solam inductionem in fundum absque aliquo vsu, vel exercitio. Et inprimis per solam inductionem in fundum seruitutem traditam videri, & possessionem[sect. 30] quae sitam, post Innocentium, Baldum, Castrensem, Romanum, Socinum, Ripam, & alios ibi relatos, firmiter defendit Antonius Gomez. tomo 2. variarum cap. 15. de seruitutibus, num. 25. vbi recte ponderauit nonnulla iu[sect. 31]ra, quae solam inductionem, vel solam patientiam sufficere contendunt, & haec duo, vt diuersa considerant, l. 3. §. dare, ff. de vsufructu, l. si ego §. 1. ff. de publiciana in[sect. 32] rem actione, l. 1. versicul. finali, ff. de seruitutibus rusticorum, l. si partem, ff. quemadmodum seruitutes amittantur. Sed contrarium, imo solam inductionem in fundum non sufficere, vt seruitus tradita; & quasi possessio quaesita videatur, sed requiri potius cum illa vsum, siue exercitium cum scientia, & patientia aduersarij, defendunt Aretinus, & Socinus in l. 3. in princ. ff. de acquirenda possessione, quos sequuntur Matthaeus de Afflictis, decis. 67. num. 1. Couarruuias in regula. possessor, in 2. part. num. 8. & pro hac parte nonnullas leges, ponderat, sed contrariam tuetur, vt statim dicam, Antonius[sect. 33] de Leon, in l. 5. ff. de seruitutibus, num. 1. versicul. pro ista sententia, l. quoties, 20. ff. de seruitutibus, l. 2. Cod. eodem tit. l. seruus, §. incorporales, ff. de acquirendo rerum dominio, iunct. l. seruitutes. 14. ff. de seruitutibus; vbi vsus & patientia omnino requiritur, pro traditione possessionis incorporalium: & qui hanc partem amplectuntur, ad iura contraria respondent, vt per Antonium Gomez vbi supra, dicto num. 25. in princ. versicul. Sed aduertendum, quod ista sententia. Ipse vero Innocentius in cap. in litteris, de restitutione spoliatorum, num. 12. An[sect. 34]tonius de Butrio, in cap. fin. de causa possessionis, & proprietatis, num. 22. Anchara. in regula, sine possessione, de regul. iuris, in 6. praefatas opiniones, in concordiam reducunt, constituúntque, vsumfructum traditum videri, si fructuarius inducatur in fundum, per dominum proprietatis, & sic per solam inductionem, iuxta textum in l. 3. dare, ff. de vsufruct. Caeteras tamen seruitutes reales, rusticas, vel vrbanas, non censeri traditas, quamuis creditor inductus sit in fundum per debitorem; sed vltra inductionem, necessarium esse vsum cum patientia aduersarij, ex d.l. quoties, ff. de seruitutib. Verum haec concordia & differentia merito, & concludenter improbatur per Antonium Gomez. dict. num. 25. versicul. Nec placet mihi concordia, vbi in contrarium recte inducit textum, in dict. l. si ego, §. 1. ff. de publiciana in rem[sect. 35] actione, & in l. via, 5. ff. de seruitutibus. Propter quae iura, praedictam differentiam reiiciendam arbitror, vsumfructúmque, & caeteras seruitutes praediales, traditas videri, atque earum ius, & possessionem quaeri, si debitor seruitutis creditorem induxerit in fundum, qui seruire debet, quamuis aliud factum non intercedat. Quod aperte probat textus in dicta l. 3. §. dare, ff. de vsufructu. Cui nullo modo satisfieri potest, maxime si in memoriam repetantur ea, quae ex antiquae obseruationis solemnitate refert Reuardus de authoritat. prudentum, cap. 9. & ad l. 153. ff. de regulis iuris. Solebat enim[sect. 36] is qui vsumfructum, vel aliam seruitutem constituere debebat, certum diem constituere, quo in rem praesentem veniret is, qui eam accepturus erat, & comitantibus amicis, in fundum inducebatur, verbis quibusdam solemnibus; inde si post debitam seruitutem, creditor in fundum induceretur, constituta seruitus manebat; sed si non induceretur, dubitor tamen seruitutis pateretur, creditorem vti iure seruitutis; per patientiam tradita, & constituta remanebat seruitus: quo velut expresse tendit Iureconsultus in dict l. 3. §. dare, ff. de vsufructu, & aperte significat textus in dicta l. 1. versic. finali, ff. seruitutibus rusticorum. Ideo istam partem, vt superius dixi, non tamen sic fundatam, recte defendit Antonius Gomez. dicto cap. 15. de seruitutibus, num. 25. versic. Sed his non obstantibus, & versic. Sic teneo praedictam. Eandem etiam sequitur Antonius de Leon in dicta l. 5. ff. de seruitutibus, num. 3. in fin. quamuis aliter praedicta declaret; & videtur pungere Alciatus in l. traditionibus, num. 16. C. de pactis. Ex quibus[sect. 37] diluitur praecipuum fundamentum contrariae partis, hoc est, Aretini, & aliorum, quod ex his iuribus deducebatur, quae superius expendimus, num. 33. vsum scilicet, & patientiam omnino requiri, vt seruitus acquisita & constituta videretur; nam eo ipso, quod quis inducitur in fundum, vt quasi apprehendat seruitutem, incipit vti vt dominus ipsa seruitute, & debitor inducens in fundum creditorem, cui seruitutem debebat, satis videtur per inductionem patientiam praestare, vt optime indicat Iureconsultus, in dict. §. dare; videns enim patientiam aduersarij necessariam esse, significat patientiam interuenire videri per inductionem in fun[sect. 38]dum, quae patientiae praestitae euidens signum est, vel per patientiam tantum, absque inductione: & in dict. l. si ego, §. primo. traditio, & patientia, propter eandem rationem aequiparantur, & in dict. l. 1. vers. finali, ff. de seruitutibus rusticorum, traditio, & patientia inducunt officium Praetoris, quia patientia non magis demonstratur actu ipso patientiae, quam per actum traditionis, siue per inductionem in fundum factam. Ex his etiam apparet, recte dictum fuisse supra,[sect. 39] adnotatione 5. numer. 21. traditionem, & patientiam vt diuersa considerari per Iureconsultos in hac materia; quod ex dictis iuribus constat expressim. Nec probari potest vulgata interpretatio Glossae & aliorum in dict. l. si ego §. 1. ff. de publiciana in rem actione, & in dicta l. 1. versic. finali. ff. de seruitutibus rusticorum. Couarruuias in regula, possessor, in initio, 2. part. num. 8. versic. sic seruitutes; scilicet quod disiunctiua, siue alternatiua[sect. 40] illorum iurium, resoluatur in coniunctam, vel copulatiuam: id enim violat euidenter mentem, & verba Iureconsultorum, a quorum proprietate recedi minime potest, maxime quia dictio illa Ve, sui natura est dis[sect. 41]iunctiua, vt scribunt Alciatus in l. saepe num. 4. ff. de verborum significatione. Iacobus Menochius adipiscendae possessionis remedio. 3. n. 21. Marcus Antonius Eugenius in cons. 65. num. 31. lib. 1. & vltima illa pars alterna[sect. 42]tiuae: Eum ve patiatur vti frui, quae continetur in dicta l. 3. §. dare, in defectum, vel saltem in locum prioris, debet censeri adiecta: vt dare videatur, qui induxerit in fundum legatarium, vel vtifrui patiatur illum, ex notatis per Doctores in l. penultima. C. de verbor. significatione, Cephalum in cons. 349. num. 36. lib. 3. Et hactenus de superioribus, quae sunt notanda, quia nullibi ita distincte & clare reperientur tractata, aut resoluta. # 13 CAPVT XIII. Vsusfructus, vel alterius seruitutis obligatio, an sit dandi, vel faciendi? & qui vsumfructum, vel aliam seruitutem constituere tenetur, an praecise ad constitutionem adstringi possit? vbi quae hucusque dicta sunt, breuiter narrantur, Vltramontanorum opinio probatur, & l. stipulationes non diuiduntur, in versiculo, Celsus, ff. de verborum obligationibus, l. qui vsumfructum, 43. §. finali, cum l. sequenti, ff. de vsufructu, l. si vsusfructus mihi in biennium, ff. de vsufructu legato, singulariter, & vere explicantur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus, vel alterius seruitutis constituendae obligatio, an sit dandi, vel faciendi? & numeris sequentibus. -  2 Praedictam obligationem dandi esse, defenditur, & per torum caput, atque hoc numero concludens ratio redditur. -  3 Obligatio simplex dandi, quae dicatur; quae faciendi? -  4 Angeli de perusio doctrina in bac materia, noue adducta, & probata per Authorem. -  5 Vsumfructum, vel aliam seruitutem qui tenetur constituere, dare tenetur, & ad dandum vel constituendum, praecise astringi potest. -  6 Vdalrici Zasij opinio in hac materia noue expenditur, & confutatur per Authorem. -  7 Raphaelis Fulgosij arguta, & subtilis resolutio in hac materia, noue adducta, & probata per Authorem. -  8 Andream Alciatum recte intellexisse, & tractasse istam materiam. -  9 Quae sint superioris Disputationis vtilitates, & effectus, remissiue. -  10 Proponitur difficultas leg. vsumfructum 43. §. finali. ff. de vsufructu. -  11 Et Alexandri intellectus confutatur. -  12 Facti obligationem praecisam non esse ex sententia communi, sed post moram succedere obligationem ad interesse. -  13 Facti obligationem praecisam esse contra communem. -  14 L. stipulationes non diuiduntur, in versiculo, Celsus, ff. de verborum obligationibus, explicatur. -  15 Legis, qui vsumfructum, 43. § finali, ff. de vsufructu, difficultas dissoluitur, & num. sequentib. vera ratio illius textus proponitur. -  16 L. quaesitum, ff. de vsufructu, explicatur. -  17 Legis, si vsusfructus mihi in biennium, ff. de vsufructu legato, vera ratio adducta. -  18 Proponitur difficultas legis, si seruum, §. finali, ff. de verborum obligationibus, vbi Mariani Socini Iunioris ratio noue confutatur, & verior ratio redditur. -  19 Vsusfructus earum rerum, quae vsu consumuntur, obligatio dandi est. QVoniam vsumfructum, & alias seruitutes, primo promitti ex quocumque, solemni tamen contractu; postmodum vero constitui: promittereque, & constituere seruitutes, diuersa esse, capitibus praecedentibus adnotauimus. Videndum est nunc, quod difficile est, & diuersis Doctorum sententiis intricatum: Vtrum vsusfructus, vel alterius seruitutis constituendae[sect. 1] obligatio, sit dandi, vel faciendi, & qui vsumfructum vel aliam seruitutem constituere tenetur, an praecise ad constitutionem adftringi possit? In qua quaestione, varie se inuoluunt Doctores communiter, in l. 2. §. & harum, ff. de verborum obligationibus, vbi ex proposito disputarunt Bartolus, num. 3. per totum, Paulus Castrens. num. 6. vers. in glossa, quae incipit, qui viam, Alexander col. 3. Iason num. 21. per totum, Alciatus a num. 35. vsque ad num. 56. & ibidem latissime Ioannes Marcus Aquilinus ex num. 121. cum multis sequentib. in 4. parte illius §. Fulgosius, Angelus, & Florianus in l. 3. §. dare, ff. de vsufructu. Idem Florianus in l. qui vsumfructum, § final. num. 3. eiusdem tit. Vltramontani & antiqui, & nouiores alij Doctores, quos statim referam, Caballinus in epitome diuidui, & indiuidui, num. 18. fol. 11. & n. 68. fol. 27. Subtiliter, & eleganter Modernus in labyrint. diuidui, & indiuidui, in princ. n. 68. & 69. fol. mihi 34. quo loco, num. 70. & in explicatione 16. legum ad l. si partem, ff. quemadmodum seruitutes amittantur, & ad l. corruptionem, C. de vsufructu, num. 9. & seqq. & n. 27. & 28. Concludentibus rationibus, & argumentis osten[sect. 2]dit, praedictam obligationem dandi esse. Quod ante eum tenuerunt etiam Petrus, Dinus, Rainerius, Albericus de Rosate, Christophorus de Castill. Raphael Com. Petrus de Besu, Iacobus de Put. Paulus de Castro, Aretinus, & moderniores Taurinenses, in dict. §. & harum, vt refert Alciatus ibi. num. 39. Iacobus, Petrus, Cinus, & Albericus etiam in l. vbi autem non apparet, §. final. ff. de verb. oblig. Bartol. sibi contrarius in l. si is qui pro emptore, in tertia quaestione principali, circa medium, ff. de vsucapionib. & idem sentit in l. stipulationes non diuiduntur, in 4. q. principali, ff. de verb. oblig. Aquilinus vbi supra. Alciatus, & alij statim reserendi; quamquam enim traditio, & patientia, factum videantur continere (in quo decipiuntur passim ij Authores qui contrariam sententiam sustinuerunt) tamen, quia constituere, & dare ius ipsum seruitutis personalis, vel realis, principaliter debetur; dicitur obligatio dandi, & non faciendi. Simplex enim[sect. 3] obligatio dandi dicitur, quoties dare dumtaxat principaliter est in obligatione, vt cum debentur centum, vel fundus, aut equus, licet etiam factum traditionis debeatur, vt latius, atque subtiliter probat Modernus vbi supra, in princ. num. 17. & in dict. l. corruptionem, num. 13. cum seqq. & ab eo transcribens Caballinus in epitom. diuidui & indiuidui, num. 17. fol. 10. pariter simplex obligatio faciendi dicitur, quoties factum dumtaxat principaliter est in obligatione, & tantum ad faciendum principaliter agi potest, etiamsi datio alicuius rei accessorie, & in consequentiam veniat; vti exemplis confirmat Modernus in locis supra relatis; atque ex antiquio[sect. 4]ribus non male videtur agnouisse Angelus de Perusio in l. 3. ff. de vsufructu. Dicit enim, notandum esse textum illum, dum dicit: Dare autem, &c. sic obligatum ad vsumfructum, teneri ad dandum, item etiam videri, quod teneatur pati, vt in simili videmus, quod obligatus ad dandum, sit obligatus ad tradendum; & sic ad factum, cum non possit dari, nisi tradatur. Sed soluit in hunc modum, quod traditio est obligationis executio; & ideo non attenditur traditio, sed sola obligatio, in qua venit datio: vbi autem ipsum tradi est in obligatione, tunc est obligatio faciendi, quod in essectu est idem cum sententia Moderni, nempe inspiciendum esse id, quod principaliter est in obligatione, quamquam accessorie, siue in consequentiam aliud veniat. Ex his igitur, & aliis postmodum referendis secure dici potest, quod qui vsumfructum, vel aliam seruitutem[sect. 5] constituere tenetur, dare tenetur, & consequenter ad constituendum, & sic ad dandum praecise astringi potest; per regulam legis, vbi autem non apparet, §. finali. & l. si seruum, §. final. ff. de verbor. obligationib. & alia iura, & fundamenta, quae latissime congerunt, & sic defendunt Ioannes Marc. Aquilinus, Alciatus, Modernus Parisiensis & alij in locis superius citatis. Cinus in l. corruptionem, C. de vsufruct. Bartol. in l. stipulationes non diuiduntur, num. 27. in fin. ff. de verbor. obligationib. vbi existimat veram, & iuridicam sententiam. Marianus Socinus Iunior num. 347. Albericus in princ. Fulgosius num. 4. & Florianus n. 3. in l. 3. § dare, ff. de vsufructu. Et ita tenendum est quicquid aliter intelligat istam[sect. 6] materiam Vdalricus Zasius in dict. l. stipulationes non diuiduntur, n. 32. & 33. fol. mihi 541. Vbi primo refert distinctionem Bartoli ibi, quam communem esse dicit, scilicet, quod aut est imponenda seruitus, siue sit realis, siue personalis; & tunc hoc debet praecise fieri: aut est praestanda patientia, postquam seruitus est constituta, & tunc non compellitur praecise quis ad factum, sed soluendo interesse liberatur, si non praestatur patientia. Deinde & secundo asserit, hanc assertionem non esse tutam, per facilem & expeditam rationem secundum eum; nam imponere seruitutem, nihil aliud est quam praestare patientiam, per textum in dict. l. 3. §. dare, ff. de vsufructu, & in l. quoties, la 2. ff. de seruitutibus. Vnde infert, quod si distinctio Bartoli, & Doctorum procederet, hoc esset imponere verbis legem, cum re, & effectu non sit differentia, nam si concedit Bartolus, quod nemo possit cogi ad factum praestandae patientiae, sed succedat interesse, secundum eum: idem etiam recipi debet in constituenda, vel imponenda seruitute. Verum haec doctrina euidenter conuincitur ex dictis supra, & praedictae argumentationi facile, & vere satisfieri potest ex his, quae cum Moderno, & aliis superius adnotaueram; nam licet patientia, aut traditio, factum videantur continere; tamen, quia constituere, & dare ius seruituris, principaliter debetur, dicitur obligatio dandi. Praeterea, quia etiam is, qui per patientiam seruitutem constituerit, dare intelligitur, per textum, in dict. § dare, vbi dare videtur, qui induxerit in fundum legatarium, eúmve patiatur vtifrui: & quamuis verum esset, facti obligationem esse, siue ad faciendum tantum obligatum videri, qui tradere, aut patientiam praestare tenetur, adhuc praecisa esset obligatio faciendi vt statim num. 13. contra communem defendam. Idcirco, istam materiam rectius intellexit Raphael Fulgosius in[sect. 7] l. 1. n. 4. ff. de vsufructu. Primum enim docuit ibi, stipulationem, siue promissionem vsusfructus esse dandi, & non faciendi: improbátque Bartolum, & alios, qui existimarunt ipsam obligationem seruitutis, vel vsusfructus, esse pariter dandi, & faciendi, quia vtrumque requiritur, secundum eos in dict. §. dare. Deinde constituit, litteram eiusdem §. non legendam copulatiue: sed alternatiue; quemadmodum enim dare dominium intelligitur dominus, qui induxerit in fundum eum, cui dare velit, vt in l. traditionibus C. de pactis; vel si dominus patiatur ex titulo habili ad traditionem dominij, a creditore possideri, vt in l. 2. C. de acquirenda possessïone: ita & in vsufructu alterutrum horum sufficit, sicut & in pignore; nam sufficit ad constitutionem pignoris iure ciuili, vel rem tradere, vel etiam pati, ipsum creditorem praecedente obligatione nancisci. Tandem constituit, textum in dict. §. dare, non facere ad propositum pro communi sententia, & contrariam satis probari in l. stipulationes non diuiduntur, in princ. & in l. 2. §. & harum ff. de verborum obligationibus, quae loquuntur in stipulationibus, quae in dando consistunt, & tamen ibi fit mentio seruitutis: nec obstare litteram textus, in dicto §. dare, nam simile est in obligatione dandi fundi; nam dare intelligitur, si tradat, vt in l. si stipulatus, ff. de vsuris: sicut dicimus & in re corporali; nam in consequentia stipulor rem tradi, vt in l. ratio. §. 1. ff. de actionibus empti. Idem etiam tradit, & recte intelligit istam materiam Andreas Alciatus in dict. §. &[sect. 8] harum, ex n. 35. Primo enim pro vtraque parte leges, & fundamenta adducit. Deinde veriorem sententiam esse dicit, quod promittens seruitutem dicatur simpliciter obligatus ad dandum, nec attendendum esse, quod teneatur praestare patientiam, quae succedit loco traditionis, quoniam istud venit in consequentiam: postmodum vero, ex num. 44. ad iura, & fundamenta contraria respondet, & singulariter explicat textum, in dict. l. 3. §. dare, ff. de vsufructu, atque superioris disputationis nonnullas[sect. 9] vtilitates, & effectus congerit, vt ibi videri poterit, ex num. 52. cum sequentibus. Nec vrgent in contrarium textus in l. qui vsumfructum, 36. §. finali. ff. de vsufructu, vbi qui fuit in mora,[sect. 10] in praestando vsumfructum, tenetur ad interesse mortuo seruo: vti Bartolus in Summario, & omnes Doctores communiter adnotarunt ibi, & clare constat ex verbis eius textus, scribit enim Africanus: Vsusfructus serui Titio legatus est; & cum per haeredem staret, quominus praestaretur, seruus mortuus est: aliud dici non posse ait, quam in id obligatum esse haeredem, quanti legatarij intersit, moram factam non esse: vt scilicet ex eo tempore in diem, in quo seruus sit mortuus, vsusfructus aestimetur. Cui illud quoque consequens fit, vt si Titius ipse moriatur: similiter ex eo tempore, quo mora Titio facta sit, in diem mortis aestimatio vsusfructus haeredi eius praestetur. Ergo videtur, quod praedicta obligatio dandi vsumfructum, potius sit faciendi, quam dandi, cum post moram succedat obligatio ad interesse. Huic difficultati succurrit Alexander in[sect. 11] dict. l. stipulationes non diuiduntur, dicens, quod in dict. §. finali, haeres non erat amplius obligatus ad constituendum vsumfructum, quia cum testamento fuisset relictus, ab adita haereditate habebatur pro constituto; & sic solum erat obligatus ad patientiam, & sic ad factum: ideo succedit obligatio ad interesse, si non facit haeres, ex versic. Celsus, dictae leg. stipulationes non diuiduntur. Sed improbat Marianus Socinus ibid. num. 347. per textum statim sequentem in l. quaesitum, 44. ff. de vsufruct. vbi disponitur idem, cum per stipulationem debitus est vsusfructus, & per moram non fuit praestitus; & tamen tunc vsusfructus non habetur pro constituto, sed constitutione opus est. Deinde conuincitur Alexander ex textu, in dict. l. 3. §. dare, ff. de vsufructu, qui loquitur, quando vsusfructus relictus fuit in testamento, & nihilominus dicit, quod haeres tenetur dare. Vnde pro vera explicatione constituendum est primó, praedictam solutionem Alexandri originaliter fuisse Bartoli, in l. si vsusfructus mihi in biennium, ff. de vsufructu legat. quem refert, & nonnullis fundamentis recte improbat Iason (quem omisit Socinus) in dict. l. 2. §. & harum, ff. de verborum obligat. num. 21. versic. Quid tenendum. Secundo, non esse ita certum id, quod pro[sect. 12] vero, & indubitato supponunt Alexander, & Bartolus; obligatum ad aliquid faciendum non teneri praecise facere, sed liberari, soluendo interesse, siue post moram ad interesse obligationem succedere, quamuis idem defendant etiam ipse Bartolus, & Doctores communiter in dict. l. stipulationes non diuiduntur, & ex multis veram, & communem resolutionem agnoscant Antonius Gomez tom. 2. variarum, cap. 10. de indiuiduis; num. 22. Baeca de inope debitore, cap. 1. num. 4. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 6. §. 2. num. 1. Matienco in l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae recopilat glossa 6. in princ. Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 39. in princ. & Petrus Duenas regula 155.[sect. 13] Contrarium enim, facti obligationem praecisam esse, nec ex simplici mora succedere obligationem ad interesse, rectius docuerunt Glossa in l. vnica, C. de sententiis, quae pro eo quod interest. Martinus Doctor antiquissimus relatus per Bartolum, in dict. l. stipulationes non diuiduntur, num. 36. in princ. Corrasius Miscellan. Iuris ciuilis, lib. 2. cap. 3. Cuiacius in dicta l. stipulationes non diuiduntur. Modernus in l. si quis ab alio, in fin. ff. de re iudicata, & in tractatu diuidui, & indiuidui, in princ. num. 69. in fin. vers. Nimis enim erroneum, fol. 35. & 2. part. 2. partis. numer. 319. fol. 245. D. Ferdinan. Mendoca disput. iuris ciuil. lib. 3. cap. 2. num. 11. versic. Quod adeo, fol. 572. Curtius optime comprobans in d.l. vnica, numer. 60. vbi Iacobus de Sancto Georgio num. 61. dicit, hanc esse verissimam sententiam, & contrariam nulla lege probari: nec re vera probat eam text. in d.l. stipulationes non diuiduntur, in versic Celsus;[sect. 14] nam qui promisit aliquid facere, praecise tenetur ad factum. Sed quia aliquando post moram promissor facti adimplere non potest id, quod promisit, vel si potest, iam stipulatoris, siue creditoris non interest illud fieri, fauore ipsius, odióque debitoris, siue promissoris morosi, succedit obligatio ad interesse; non tamen liberatur ab obligatione faciendi: sic enim ex sua mora, & culpa commodum reportaret, quod iuri, & rationi minime conuenit, vt euidens est. Stipulator ergo petere potest, vel factum praecise praestare, vel aestimationem soluere, illudque eligere, quod sibi magis expedire decernat. Tertio constituendum est, superiorem difficultatem dictae legis, qui vsumfructum, 43. § finali, ff. de vsufructu. distinctione componendam esse: nam aut debet quis de praesenti vsumfructum constituere pro tempore futuro, & tunc praecise compellitur ad constituendum, & sic ad dandum, iuxta opinionem, quam defendimus: aut agitur de constitutione, vel obligatione constituendi, quae tempore praeterito fuit. vtputa si lapsum fuerit tempus in totum, vel pro parte, quo vsusfructus debebatur; & tunc quia impossibile est, vt idem vsusfructus, qui debebatur, possit constitui, cum ipse varietur ex tempore, itavt alius futurus sit, quam qui legatus fuerit; aliud dici non potest, nisi quod aestimatio debeatur, vt acute IureConsultus considerauit ibi. & sic declarat Alciatus in dicta l. 2. §. & harum, num. 45. ff. de verborum obligationibus. Marianus Socinus Iunior in dict. l. stipulationes non diuiduntur. num. 348. qui. num 350. recte aduertit, legum, quaesitum, ff. de vsufructu (quae statim sequitur,[sect. 16] post dictum §. finalem) quatenus dicit temporis praeteriti vsumfructum, & operas recte peti, exponi debere, idest, vsusfructus, & operarum aestimationem. Quod antea exposuerant Accursius, & Bartolus ibi. idem Bartolus in l. si vsusfructus mihi in biennium, ff. de vsufructu[sect. 17] legato, cuius legis, & praedictorum veram rationem optime, ac vere assequutus est Cuiacius in recitationibus solemn. in lib. Digestorum, ad dictam l. si vsusfructus mihi, vbi recte probat, vsumfructum tempore finiri, quoties ad certum tempus vsusfructus legatur, veluti biennio, aut triennio: quod si per haeredis moram, & calliditatem factum sit, vt intra biennium non cederetur, & constitueretur legatario vsusfructus, post biennium integra est actio ex testamento legatario in id, quod interest aduersus haeredem, qua consequetur vsusfructus aestimationem bimam: nam etsi quae alia res legata perempta esset, (sicut & hic vsusfructus peremptus est tempore biennij) post haeredis moram, haeres legatario teneretur actione ex testamento, l. si ex legati causa, ff. de verb. oblig. Ratio est, quoniam res ipsa iam peti non potest, quae in rerum natura esse desiit, nec dari potest, sed peti potest aestimatio rei peremptae, quae post moram haeredis in petitionem venit, l. eum qui, §. 1. ff. de iureiurando, l. cum res, §. vltimo, ff. de legatis primo; & ita etiam, vsusfructus ipse peti iam post biennium non potest, quoniam illud tempus vsufructui praestitutum fuit, quia si vsusfructus peteretur post biennium, alius peteretur, quam qui legatus est; non petitur ergo post biennium, quia peremptus est, sed petitur aestimatio bima, ex textu valde singulari, qui praedictum doctrinam tradit in dict. l. si vsusfructus mihi in biennium. Nec praedictae distinctioni, & resolutioni obstat tex[sect. 18]tus in l. si seruum, §. finali. ff. de verborum obligationibus, vbi homo mortuus, qui promissus, & debitus erat, adhuc post mortem in petitionem venit, & in obligationem. Quia dici potest, quod ille textus procedat in mera, aut simplici obligatione dandi; sed in nostra quaestione, obligatio est mixta dandi, & faciendi, & sic potest peti aestimatio. Ita respondet Marianus Socinus Iunior, in dict. l. stipulationes non diuiduntur, num. 349. cuius solutio euidenter destruitur ex his, quae cum Moderno in initio huius capitis adnotauimus. Maxime, quia praedictam obligationem dandi esse simpliciter, aut principaliter; siue factum traditionis, vel patientiae, illius naturam non immutare, rectius probarunt ij, quos num. praecedentibus praecitaui. Idcirco dicendum erit, verum esse, quod in obligatione dandi, res perempta adhuc duret in obligatione, quoad petitionem, & alios effectus, de quibus in dicto §. finali, & plene per Doctores ibidem, qui veram rationem huiusce rei assignant: caeterum in terminis dictae l. qui vsumfructum, §. fin. ff. de vsufructu, posito quod obligatio illa constituendi vsumfructum dandi sit, vt verum est, in petitione, siue in obligatione, seruo perempto, dumtaxat aestimatio vsusfructus venit, ex ratione dictae leg. si vsusfructus mihi in biennium. Re igitur perempta, aliud est, in obligatione dandi, hominem simpliciter, & pleno iure contineri; aliud vero, hominis vsumfructum tantum deberi, ex dictis iuribus. Quarto & vltimo constituo, praefatam Vltramontanorum opinionem, indubitanter procedere in vsufructu earum rerum, quae vsu consumuntur; nam talis obligatio est dandi tantum, ex quo non requiritur aliqua patientia, sed dominium, & possessio transferuntur in vsufructuarium, l. si tibi. ff. de vsufructu earum rerum, & aduertit Alciatus in dicto §. & harum, n. 50. # 14 CAPVT XIV. Vsufructuarius vtrum cauere debeat, & Inuentarium conficere, tam in rebus, in quibus vsusfructus proprie constituitur, quam in rebus, quae in abusu consistunt, sic vt illarum non proprie, sed quasi vsusfructus authoritate Senatusconsulti constituatur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius duas cautiones praestare tenetur circa rem fructuariam. -  2 Cautio praestanda in rebus, in quibus proprie vsusfructus constituitur, duo capita continet, quae hoc numero explicantur. -  3 Vsufructuarius cauere tenetur, etiam in rebus, quae in abusu consistunt, & vsu aut tempore consumuntur. -  4 Vsufructuarius Inuentarium tenetur conficere, & qualiter, & quare, vt hoc numero declaratur. -  5 De effectu cautionis in vtroque vsufructu. PRo vera, & absoluta huius Capitis explicatione, &[sect. 1] quorundam sequentium, meminisse oportebit: Quod vsufructuarius duas cautiones praestare tenetur circa rem fructuariam; siue ex edicto Praetoris vna, altera ex Senatusconsulto cautio proponitur. Ex edicto Praetoris cautio est, quae proprie ad tractatum de vsufructu pertinet, & generalis est, locúmque obtinet in rebus, in quibus proprie vsusfructus constituitur. Ex Senatusconsulto, vtilitatis gratia, cautio proposita est in iis rebus, in quibus proprie vsusfructus constitui non poterat, hoc est, in iis, quae in abusu consistunt, quarum per cautionem quasi vsusfructus introductus est, §. constituitur, Institut. de vsufructu, vbi Doctores communiter, l. 1. & per totum titulum, ff. de vsufructu earum rerum. Alexander in cons. 58. num 7. vol. 3. Corneus in cons. 187. vol. 2. Craueta in cons. 300. num. 4. & 5. Ruinus in cons. 115. num. 11. lib. 2. Rolandus in cons. 73. num. 6. lib. 2. Antonius Galleatius Maluassia in cons. 51. num. 14. & in cons. 110. num. 2. volumine. 1. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis lib. 4. cap. 4. a princ. Et cautio, quae praestanda est in rebus, in quibus[sect. 2] vsusfructus proprie constituitur, duo continet: Primo, vt caueat vsufructuarius, se boni viri arbitratu vsurum, & fruiturum, idest se non deteriorem causam vsusfructus redditurum, ceteráque facturum, quae in re sua diligens paterfamilias faceret: deinde, vt caueat in dictis rebus, in quibus proprie vsusfructus constituitur, siue quae vsu non consumuntur, se rem vsufructuariam mobilem, vel immobilem, prout textus ait, finito vsufructu, restituturum, textus est in l. 1. §. cauere, & §. habet, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, & in l. finali, ff. si cui plus quam per legem falcidiam, in l. si vsusfructus, 16. l. si cuius, cum l. seq. ff. de vsufructu, & in l. 1. & 4. C. eodem tit. c. vlt. de pignoribus, l. 20. tit. 31. partita 3. ibi: Deue la esquilmar a buena se, dando primeramente recado que la cosa en que a el vsufruto no fe pierda, ni se empeore por su culpa no por la cobdicia quel mueua a esquilmar mas de lo que combiene. E que quando el finare, que la cosa se a tornada a su dueno. Atque ex dictis iuribus sic adnotarunt communiter omnes Doctores ibi: eleganter Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, 1. parte, lib. 4. cap. 3. num. 10. & seqq. Ioannes Sichardus in dict. l. 1. C. de vsufructu, num. 5. Florianus in l. 2. ex num. 4. & in dicta l. si cuius, ff. de vsufructu. Imola in dicto cap. vltimo. de pignoribus. Nicasius in princ. de vsufructu, n. 4. & ibidem nouissime Antonius Pichardus, non ita exacte explicans, num. 15. & num. 22. Vdalricus Zasius ad tit. ff. de vsufructu, versic. Ad 4. punctum, fol. mihi 287. Cuiacius in paratit. in lib. 50. Digestorum, ad tit. ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, fol. mihi. 45. Arias Pinellus qui latissime, & erudite loquitur, atque superiorem doctrinam pluribus modis ampliat, 2. parte legis, 1. C. de bonis maternis, ex num. 75. cum seqq. Antonius Galeatius Maluassia in consil. 12. num. 55. & num. 70. & 71. & in cons. 51. num. 18. & in cons. 110. num. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 363. a princ. Afflictis decis. 342. Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae. rubrica. 4. §. 6. glos. Et sera tenüe, a princ fol. 155. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. quaest. 49. ex num. 157. Socinus Iunior in cons. 49. per totum, lib. 4. Gualdensis de arte testandi, tit. 8. cautela. 1. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 5. cap. 9. num. 4. Antonius Gabriel communium opinionum, tit. de vsufruct. conclus. 1. Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 64. & 66. Menchaca de succes. creatione, lib. 1. §. 7. a num. 22. plene Rolandus in cons. 92. lib. 1. Cephalus in cons. 653. in princ. lib. 5. Iosephus Ludouicus decis. Perusina, 61. ex num. 12. part. 2. Bolognetus in l. nemo potest, ff. de legatis 1. ex num. 100. cum multis seqq. Villalobos communium, littera V. num. 59. Ioannes Guttierrez in repetitione dict. l. nemo potest, a num. 276. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, ex n. 88. & n. 146. Viuius communium opinionum, littera C. fol. 10. in fine. & fol. 11. num. 2. Gerardus Mazolus, in cons. 21. num. 25. Syluanus, in cons. 37. num. 3. Azeuedius in l. 3. num. 48. tit. 1. lib. 5. nouae recopilation. Simon de Pretis de interpretat, vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 10. ex num. 74. fol. 342. Brunor. a Sole, in compendio resolutorio propositionum iuris, verb. vsusfructus, el primero, fol. 208. Petrus Surdus tractat. de alimentis, tit. 7. quaest. 19. num. 161. fol. 251. Hyppolitus Riminaldus in cons. 321. a princ. lib. 3. Pedroccha Brixiensis in cons. 7. ex num. 17. Altera vero cautio ex Senatusconsulto, idest, a Senatu[sect. 3] Romano introducta, ad eas tantummodo res pertinet, quae in abusu consistunt, & vsu consumuntur, in quibus etiam vsufructuarius cauere tenetur, sicut in his, quae vsu, aut tempore non consumuntur. licet diuerso modo, vt statim alio capite dicam; & interponetur cautio in hunc modum, quod vsufructuarius promittat, respectu praedictarum rerum, quae vsu consumuntur. vt vini, olei, frumenti, & similium, vt quandocunque restitutio fieri debeat, eiusdem qualitatis restituantur, cuius sunt, cum dantur, aut aestimatis rebus, pecuniae nomine caueatur: quod & facilius est, §. constituitur, Institutionum, de vsufructu, l. 2. ff. de vsufr. earum rerum quae vsu consumuntur. Bartolus in l. 1. n. 12. de vsufruct. Angelus in §. 1. n. 4. Institution. eodem tit. Alexander cons. 58. num. 10. lib. 3. Decius in cons. 565. num. 5. Guido Papae cons. 63. num. 4. Rolandus dict. consil. 92. num. 6. & 8. & num. 23. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. n. 12. 1. part. Andreas Gail. practicarum obseruationum, lib. 2. obseruatione 46. num. 3. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana, 80. num. 2. plene Pedroccha. cons. 7. ex n. 57. cum sequentibus. Deinde, & Inuentarium tenetur conficere vsufru[sect. 4]ctuarius, siue sit particularis legatarius quarundam rerum, siue vniuersalis omnium bonorum, & ad id compelli potest: nam cum arbitrio boni viri teneatur vti, & frui; si Inuentarium factum non esset, cognosci minime posset, an ita vsus esset, & plenam rerum, quae ad manus suas peruenerunt, restitutionem faceret, facileque, Inuentario non consecto, periret rerum relictarum proprietas, & eius iurium probatio: sic procedit textus in leg. 1. §. recte, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, & recte explicant post alios plures ibi relatos, Rolandus in cons. 92. numer. 15. lib. 1. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 22. Mo-. lina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 28. num. 8. Ioannes Garsia de expensis, & meliorationib. cap. 11. num. 64. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, laesis, num. 135. in princ. versic. quod etiam in fructuario. Ioannes Guttierrez in dict. l. nemo potest, num. 414. Antonius Sansonius Mediolanensis in cons. 51. num. 4. inter cons. vltimarum voluntatum, lib. 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis articulo 35. num. 26. Doctor Spino in speculo, glos vltima de confectione inuentarij num. 17. Pedrocha Buxiensis cons. 7. ex num. 56. vsque ad num. 614. & ad haec reduci debent, quae plene resoluit Rolandus tractatu de confectione Inuentarij, quaest 36. per totam, vbi num. 3. ex aliis affirmat; quod illud facere non debet vsufructuarius secundum solemnitatem legis finalis, C. de iure deliberandi; sed satis esse, si faciat aliquam descriptionem de dictis bonis: & plenius agit Pedroccha vbi supra, qui num. 67. & seqq. recte intelligit superiora, non solum in immobilibus, sed etiam in mobilibus, vt scilicet vsufructuarius audiendus non sit, si nolit d. scriptionem bonorum mobilium fieri, siue in Inuentario haeredis descriptio fieri debeat, vt quamplures ibi relati arbitrantur, siue in ipso instrumento cautionis, quae ab vsufructuario praestanda est, vt alij ibidem etiam adducti crediderunt. Effectus autem cauendi erit, vt propter praedictam[sect. 5] cautionem vtendifruendi arbitrio boni viri, toties experiatur proprietarius, vel is, cui cautum est, quoties fructuarius re abutitur, & finito vsufructu plena restitutio fiat, per quod fit salua rerum substantia, l. damni infecti stipulatio, 18. §. ei cuius, l. inter fructuarium. ff. de damno infecto. Melior textus in l. 1. §. habet, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, vbi optime aperit Vlpianus, sic scribens. Habet autem stipulatio ista duas causas; vnam, si aliter quis vtatur, quam vir bonus arbitrabitur: aliam de vsufructu restituendo; quarum prior statim committetur, quam aliter fuerit vsus: & saepius committetur Sequens committetur finito vsufructu. # 15 CAPVT XV. Testator vtrum possit cautionem praetoriam de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, salua rerum substantia, & confectionem Inuentarij vsufructuario remittere? quid si poenam adjiciat, vel vsufructuarium molestari prohibeat, & an ipse haeres praedictam cautionem remittere valeat? vbi haec materia breui, absoluta tamen, & distincta manu tractatur; quae hactenus scripta sunt per Doctores in medium proponuntur: & nonnulla noue adnotata per Authorem traduntur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuario remitti non potest per testatorem cautio praetoria de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, quae ab illo haeredi praestanda est. -  2 Nec etiam ex licentia Principis. -  3 Siue tacite, aut per indirectum. -  4 Haeres non tenetur pro fideiussore vsufructuarij pauperem, siue deploratae fortunae hominem recipere, etiam ex mandato testatoris. -  5 Vsufructuario remitti non potest per testatorem cautio praetoria de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri: etiam per viam conditionis, poenae, vel translationis. -  6 Haeredes non prohibentur ab vsufructuario cautiones. vsusfructus petere, etiamsi testator disposuerit, vt ipsi haeredes vsufructuarium nulla molestia afficiant. -  7 Vsufructuarius cauere tenetur, non obstante haeredis vel proprietarij promissione, quod libere illum vtifrui patientur, nec aliquam molestiam inferent. -  8 Prohibitio testatoris, aut promissio haeredum, quod haeredes ipsi non inferant molestiam aliquam vsufructuario, intelligitur de molestia iniusta, non autem de iusta, & legitima. -  9 Et etiam de molestia, quae venit praeter naturam rei; non autem de illa, quae ex ipsa proficiscitur. -  10 Barbatiae consil. 56. vol. 3. superiori resolutioni minime contrariari, & eiusdem distinctionem veram esse. -  11 Decij resolutio adducta, & intellecta per Authorem. -  12 Vsufructuario sicut remitti non potest cautio in rebus immobilibus, in quibus proprie cadit vsusfructus; ita nec in rebus proprie non constituitur vsusfructus. -  13 Et Petri opinio contraria relata, & probata per Authorem, iuxta declarationem traditam infra, n. 30. -  14 Vsumsructum inter viuos constituens, cautionem praedictam remittere potest. -  15 Testator per viam contractus in testamento celebrati cautionem remittere potest vsufructuario, vt hoc numero declaratur. -  16 Haeres postquam successit, remittere potest vsufructuario cautionem, ex recepta & veriori sententia. -  17 Vsufructuario remitti non potest per testatorem confectio Inuentarij, quae dicitur antecedens necessarium ad ipsam cautionem, quia nisi de rebus fieret inuentarium, de illis constare non posset, perirétque proprietas, & illius iurium probatio. -  18 Idque procedit etiamsi poena ad iciatur. -  19 Vsufructuarius non debet conficere Inuentarium secundum formam legis finalis, C. de iure deliberandi, sed sufficit aliqua descriptio, cum remissa est per testatorem confectio Inuentarij. -  20 Et etiamsi remissa non fuerit ex sententia aliorum, quae probatur, & explicatur per Authorem. -  21 Vsufructuarius recusare non potest, quin rerum, quarum vsusfructus ei relictus est, descriptionem, seu instrumentum faciat secundum earum qualitates. -  22 Cautio de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, de restituendis rebus finito vsufructu, atque inuentarij confectio, quare per testatorem remitti non possit? & num. seqq. -  23 Et nonnullae rationes improbatae remissiue. -  24 Communis Doctorum ratio proponitur. -  25 Et contra illam nonnullae debitandi rationes expenduntur, & num. seqq. -  26 Dolus, aut delictum praesumi non debet, & de hac regula plene actum, remissiue. -  27 Cautionem de substantia vsusfructus esse, ideo per testatorem remitti non posse, ex sententia quorundam, quae euidenter destruitur. -  28 Nec argumentis contrariae partis integre satisfactum per Bolognetum. -  29 Communem Doctorum rationem, quod cautio ideo remitti non possit, ne delinquendi occasio detur, si quis velit tueri, qualiter debeat ad argumenta contraria respondere, remissiue. -  30 Cautionis remissionem non valere, subtili, & noua ratione, cum singulari declaratione legis penultimae, C. vt in possessionem legatorum. -  31 L. 1. C. de vsufructu, melius quam adhuc explicata, & Petri opinio, de qua supra num. 13. contra communem probata cum Menchaca. QVoniam capite praecedenti resoluimus, qualiter vsufructuarius teneatur cauere, & de cautione, quae tunc necessaria fuerunt, explicauimus; videndum est nunc: Vtrum vsufructuario remitti possit per testa[sect. 1]torem, cautio praetoria de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, salua rerum substantia, quae ab illo haeredi praestanda est; & textus in l. 1. C. de vsufructu, & in l. penultim. C. vt in possessionem legatorum, & in l. si pecuniae, in principio, ff. eodem tit. aperte videntur praefatam quaestionem decidere, constitueréque, praedictam cautionem remitti non posse. Quod ex illis iuribus deduxerunt, & probarunt communiter Glossa, Bartolus, & omnes Doctores ibi. idem Bartolus in l. nemo potest. ff. de legat. 1. opposit. 5. n. 3. & ibidem communiter Doctores, & post alios quamplurimos, Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legat. 2. quaest. 50. num. 158. Antonius Gabriel communium conclusionum, lib 5. tit. de vsufructu, conclus. 1. num. 3. Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 64. ante finem. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 5. cap. 9. num. 3. Paulus Parisius in consil. 95. & 96. vol. 2. Rolandus in consil. 92. lib. 1. & de confectione inuentarij, quaest. vlt. num. 4. & 5. Iacobus Mandellus de Alba in consil. 55. lib. 1. Portius communium opinionum, lib. 3. conclus. 18. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 75. versic. ampliatur 10. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 22. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. interpretat. 1. solut. 5. dubitat. 10. n. 74.[sect. 2] fol. 342. Ioannes Guttierrez in repetit. dict. l. nemo potest, num. 276. Iosephus Ludouicus decis. Perusina 61. num. 13. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 148. fol. 342. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 38. num. 2. lib. 1. Ferrantes Garguiarei (quem hactenus nullus allegauit)[sect. 3] patrocinio 11. per totum lib. 2. Pedroccha Brixiensis in consil. 7. num. 40. Ioannes Sichardus in dict. l. 1. C. de vsufruct. ex num. 6. Hippolitus Riminaldus in cons. 321. n. 1. lib. 3. & in consil. 620. num. 47. lib. 6. Ludouicus Molina e Societate Iesu religiosus, de iustitia & iure, tract. 2. disp. 7. versic. vsufructuarius, fol. mihi 75. & sicut testator non potest de iure communi cautionem praedictam vsufructuario remittere, nec etiam potest ex licentia a Principe sibi concessa, vt ex aliis tradit Rolandus dict. consil. 92. num. 3. sequitur Pechius dict. cap. 9. num. 4. & comprobat Simon de Praetis dicta dubitat. 10. num. 77. & 78. fol. 342. nec etiam tacite, aut per indirectum, sicut expressé non potest. Paulus Castrensis in cons. 191. col. 1. Decius in cons. 607. colum. 2. in princ. Barbacia in cap.[sect. 4] vltim. de pignorib. Rolandus de confectione inuentarij. quaest. vltim. num. 5. & contra Iasonem, & Ripam, optime defendit Menchaca dicto. §. 7. num. 30. Hinc est, quód haeres, etiam ex mandato testatoris, non tenetur in fideiussorem vsufructuarij, pauperem, siue deploratae fortunae hominem accipere; testator enim, cui a iure negatur potestas tollendi hanc cautionem, non potest compellere haeredem, vt inopem, vel aliter non idoneum fideiussorem accipiat, ne per indirectum ei concedatur, quod a iure prohibitum est. Sic contra Baldum, Angelum, Salicetum & alios, quos male sequutus est Simon de Praetis, vbi supra, num. 74. in principio, recte defendunt Annibal in dicta l. nemo potest. n. 184. Pinellus dicta 2. parte legis. 1. C. de bonis maternis, vbi optime fundat num. 76. Petrus Surdus decis. 119. num. 2. & 6. vbi agit, an haeres grauari possit per testatorem, vt fideiubeat pro vsufructuario: & agit de intellectu l. tribus, ff. de vsufructu earum. Menchaca dict. §. 7. n. 31. & concludenter comprobat Molina de Hispanorum primogeniis lib. 1. c. 15. num. 28. & eum non referens, Ioannes Gutierrez in dicta l. nemo potest, num. 289. Si[sect. 5]militer cautio praedicta remitti non potest vsufructuario per testatorem, etiam per viam conditionis, poenae, vel translationis: vtputa si prohibuit testator, ne haeres praedictam cautionem exigeret, & poenam adiiceret superiorem, si cautio petita fuerit, nam talis adiectio poenae nullius erit momenti, poterítque impune haeres cautionem ab vsufructuario exigere, ac si vlla poena adiecta non fuisset: sic eleganter scripsit Iason in cons. 40. Redemptoris nostri, num. 3. lib. 1. quem sequuntur & optime comprobant Menchaca dicto §. 7. num. 33. Pinellus dicta 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 76. Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo potest, num. 277. Socinus Iunior in cons. 115. num. 27. cum seqq. volum. 1. Antonius Gabriel dicta conclusione 1. de vsufructu num. 23. Achilles Pedroccha in cons. 7. n. 70. volum. 1. Simon de Praetis lib. 4. dicta dubitatione 10. ex num. 83. fol. 344.[sect. 6] Vnde infertur dicendum, quod haeredes non prohibentur ab vsufructuario cautiones vsusfructus petere, etiamsi testator disposuerit, quod ipsi haeredes vsufructuarium nulla molestia afficiant, siue nullo modo inquirent; quemadmodum post Castrensem, Decium, Felinum, Purpuratum, Baldum, Alexandrum, Barbaciam, & Ruinum, concludit Antonius Gabr. in dictis conclusion. lib. 5. tit. de vsufructu, conclusione. 1. num. 23. cum concordantibus cumulatis a Portio Imol. lib. 3. regula 18. versicul. 4. Amplia. & alios reserunt, & sic affirmant verum Rolandus in cons. 92. num. 9. lib. 1. & de confectione inuentarij, quaest. vltima, num. 6. Simon de Praetis dicta dubitatione. 10. num. 84. Pedroccha dicto cons. 7. num. 23. Guillelmus de Perusio in cons. 79. num. 18. & 19. inter consilia[sect. 7] vltimarum voluntatum, volumine 1. & eadem ratione, vsufructuarius cauere tenebitur, non obstante, quod haeres, siue proprietarius promiserit ei, quod libere vtifrui possit, & quod nullam molestiam inseret; sic post Baldum, Decium, Iasonem, Alexandrum, Crauetam, & alios, resoluunt Rolandus dicta quaest. vltima.[sect. 8] numer. 7. Antonius Gabriel, & Simon de Praetis vbi supra; nam prohibitio testatoris, aut promissio haeredis, quod haeredes ipsi non inserant molestiam aliquam vsufructuario, intelligitur de molestia iniusta, non autem de iusta & legitima, vt in terminis declarat Baldus in l. vnica. num. 7. C. de his quae poenae nomine, & in l. 1. num. 13. C. de vsufructu, cum pluribus concordantibus, adductis ab Andrea Barbatia, & aliis in additionibus ad eundem Baldum, in dicta l. vnica, eodem n. 7. sic etiam adnotarunt Decius in cons. 581. num. 11. Alexander in l. quod de bonis, §. si frater, ff. ad Trebellianum. Craueta in cons. 187. columna finali. Pedroccha dicto cons. 7. num. 24. & Rolandus dicta quaest. vltima. num. 7. & etiam intelligitur de molestia, quae veniat praeter na[sect. 9]turam rei, non autem de illa, quae ex ipsa proficiscitur, quemadmodum declarat Baldus in loco, de quo supra: Iason dicto cons. 40. col. 1. volumine 1. Rolandus dicto n. 7. & in cons. 92. num. 9. lib. 1. & Craueta vbi supra, per textum, in l. quaero, §. inter locatorem, ff. locati. Nec praedictis contrariatur Barbacia cons. 56. colum. 8.[sect. 10] versic. praeterea facit, & colum. seq. vol. 3. dum dicit; quod quando testator mandat, ne haeredes quoquemodo vsufructuarium molestent, tunc, si haeredes ipsi etiam ex iuxta causa, illi moueant controuersiam, erunt haereditate priuandi: id enim declarat, & limitat statim, nisi iusta causa molestiae publicum fauorem concernit, vt est cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri in vsufructu; secus tamen, quando priuatum commodum[sect. 11] tespiceret: & concordat Decius in cons. 633. in princ. ibi enim scribit quod haeredes prohibiti a testatore molestare vsufructuarium, de iure, vel de facto, directe, vel per indirectum, non possunt etiam via iuris, & ex iusta causa illum molestare: vt puta si dicant, quod testator aliqua ratione non potuit de aliquibus bonis disponere, alias priuabuntur haereditate, vt probat etiam Petrus Surdus in cons. 143. num. 28. lib. 1, non tamen negat Decius, siue nullo modo tangit, propter praedicta verba, cautiones vsusfructus exigi non posse per haeredes, quod aliis locis dixerat, vt vidimus superius,[sect. 12] num. praecedent. sicut autem praedicta vsufructuario remitti non potest in vsufructu proprio, siue in rebus immobilibus, in quibus proprie cadit vsusfructus: ita nec in vsufructu improprio, siue in rebus, in quibus proprie constituitur vsusfructus: sic post Bartolum, Baldum, Salicetum, & alios Doctores, in l. 1. C. de vsufructu, Iasonem, Decium, Alexandrum, Abbatem, & Paulum de Montepico, resoluit Rolandus de consectione inuentarij, quaestione vltima num. 8. & ex multis probarunt Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 64. num. 2. Arias Pinellus 2. part. legis 1. C. de bonis maternis, n. 74. versic. ampliatur etiam vt testator hanc cautionem. Simon de Praetis lib. 4. dicta dubitatione 10. num 79. fol. 342.[sect. 13] Contrarium tamen, imo in vsufructu improprio, praedictam cautionem remitti posse per testatorem, tentarunt Petrus, & Cinus in l. 1. C. de vsufructu. Ancharanus & Panormitanus num. 4. Collectan. num. 6. in cap. fin. de pignoribus. Barbacia in cons. 64. num. 8. lib. 2. & hanc opinionem longe veriorem esse, quam communem, constare defendit Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §, 7. num. 24. qui quidem non decipitur, (quicquid aliter affirmet de Authoribus huius partis Pinellus vbi supra) intelligendo, & declarando Petri sententiam iuxta ea, quae dicentur statim, num. 31. ad explicationem l. 1. C. de vsufructu, hoc est, cautionem de restituendo remitti non posse; cautionem autem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, non solum neces. sariam non esse, sed etiam contrariam naturae vsusfructus huiusmodi videri, vt loco relato apertius explanauimus. Si vero vsusfructus inter viuos constituatur, consti[sect. 14]tuens illum, praedictam cautionem remittere potest. Id quod secure scripserunt Guill. Petrus, Cinus, Baldus, Salicetus, Paulus, & Fulgosius in dict. l. 1. C. de vsufructu, & ante alios Bartolus ibi num. 13. communiter approbatus, ex Sichardo ibidem num. 6. Menchaca (qui argumentis contrariae partis optime satisfacit) de successionum creatione, lib. 1. §. 7. n. 34. & Bartoli opinionem esse communem, & magis veriorem affirmant Pinellus vbi supra, dicta 2. part. num. 75. versic. at illa iura quae rigide disponunt; & Ioannes Guttierrez in repetitione dictae. l. nemo potest, num. 287. & 290. vbi respondet ad textum, in l. 1. C. de vsufructu,qui aliquibus videbatur contrarium probare Et vltra eos in fortioribus terminis, quod possit testator per viam contractus in testa[sect. 15]mento celebrati, remittere cautionem praedictam vxori, siue alteri vsufructuario praesenti, & acceptanti, probauit Alciatus in cons. 38. num. 23. lib. 9. idemque si faceret testator, & perse, & suos haeredes promitteret Notario stipulanti, & acceptanti pro, & nomine vxoris, vel alterius vsufructuarij, ex aliis animaduertit Simon de Praetis lib. 4. dicta dubitatione. 10. num. 74. fol. 342. Haeres autem postquam successit, & cautionem prae[sect. 16]dictam, & inuentarij confectionem vsufructuatio remittere potest: Ita glossa, & Bartol. num. 11. Baldus num. 12. & communiter omnes in dicta 1. C. de vsufructu. vt testatur Iason in dicta l. nemo potest, in vtraque lectura, col. vltima, Ripa num. 41. Ioannes Guttierrez num. 280. & num. 285. Ruinus in cons. 115. num. 5. lib. 5. Decius cons. 565. Craueta cons. 187. ad finem. Oroscus in l. pactum inter haeredem, num. 12. ff. de pactis Simon de Praetis vbi supra Borgninus Caualcan. de vsufructu mulieri relicto, num. 149. fol. 243. & ita tenendum est cum communi, quicquid Annibal in dicta l. nemo potest, ex num. 178. cum Iasone contradicere videatur: quibus, & aliis plene satisfacit Menchaca de successionum creaetione, lib. 1. §. 7. num. 23. Et cum remitti non possit di[sect. 17]cta cautio per testatorem, nec etiam confectio Inuentarij poterit remitti i quae dicitur antecedens necessarium ad ipsam cautionem, quia nisi de rebus fieret inuentarium, de illis constare non posset, periretque proprietas, & illius iurium probatio. Sic post Castrensem, Alexandrum, Iasonem, Socinum Iuniorem, Picum, Parisium, & Ruinum, resoluit Rolandus de confectione inuentarij, quaest. vltima num. 9. post Barbaciam, Baldum, & Ananiam, Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 75. versic. ea autem dura, & ex communi tanquam certum probarunt Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 64. & quaest. 66. n. 3. Boerius decisione 61. n. 12. Craueta in cons. 187. n. 7. Iosephus Ludouicus decis. 61. n. 16. Menchaca de successionum creatione, lib 1. §. 10. n. 668. Caualcanus de vsufruct. mulieri relicto, n. 148. folio mihi 342. & 343. Molina de primogeniis lib. 1. cap. 28. num. 13. 15. & 16. Purpuratus in cons. 94. num. 3. lib. 1. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, laesis, num. 136. Ioannes Guttierez in dicta l. nemo potest, n. 445. & 416. Riminaldus Iunior in cons. 620. num 46. lib. 6. & in cons. 321. num 2. lib. 3. Brunor. a Sole in compendio resolutorio propositionum iuris, verbo, Vsusfructus primo. folio. 208. etiamsi haeredi inuentarium petenti, poenam[sect. 18] adiiciat restator, Simon de Praetis in cons. 96. num. 6. Bellonus in cons. 54. num. 4. & alios referens Achilles Pedrocha in cons. 7. a num. 56. vsque ad num. 65. lib. 1. Remissio tamen confectionis Inuentarij per testatorem[sect. 19] facta, operabitur vnum; nempe, quod vsufructuarius non debebit conficere Inuentarium, secundum formam, & solemnitatem l. finalis. §. sin autem, C. de iure deliberandi; sed sufficit ei facere aliquam descriptionem, vt post alios a se relatos probat Rolandus in cons. 92. num. 20. lib. 1. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 337. & vltra eum idem tenet Antonius Gabriel communium conclusionum, lib. 5. titul. de vsufructu conclusione 1. num. 35. Iosephus Ludouicus dicta decisione 61. num. 37. Ioannes Guttierrez in dicta l. nemo potest, num. 416. Antonius Thesaurus decision. Pedemontana. 80. num. 3. qui in versic. sed ego crederem, idem[sect. 20] obseruandum existimat, etiamsi confectio inuentarij per testatorem remissa non fuerit, vt tunc sussiciat simplex descriptio bonorum coram Iudice facta, cum testibus, & iuramento vsufructuarij. Quod etiam vltra aliquam remissionem inuentarij, docuerunt Castrensis, Alexander Corneus, Picus, & Parisius, quos sequutus est Rolandus de confectione inuentarij, quaest. vltima, numer. 11. & hanc partem ego credo verissimam: dummodo praefata descriptio bonorum coram Iudice taliter fiat, quod in futurum haeredi, siue proprietario consultum sit, ita vt bona occultari non possint, plenaque & integra restitutio finito vsufructu fiat: quod minime continget, nisi scriptura publica fiat, ne alias iudice vel testibus iam mortuis, copia probationis deficeret. Quod ex aliis non male probauit Rolandus dicto consil. 92. num. 15. 16. & seqq. & ad haec reduci debent, quae ex Alexandro in cons. 58. num. 8. vol. 3. & aliis ibi relatis, resoluit Pedroccha dict. cons. 7. num. 38. & n. 56. quod[sect. 21] vsufructuarius recusare non potest, quin rerum, quarum vsusfructus ei relictus est, descriptionem, seu instrumentum faciat secundum earum qualitates. Et hactenus de his. Nunc vero videamus, quanam ratione, cautio haec[sect. 22] de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri salua rerum substantia & confectio inuentarij per testatorem remitti non possit? Et plures rationes assignari solent, quas remissiue tamen congessit in vnum, nec illas probauit[sect. 23] Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 75. versic. Ampliatur decimo, vbi etiam improbauit rationem Glossae in l. penultima. C. vt in possessionem legatorum, quam etiam improbat Ioannes Guttierrez in dict. l. nemo potest, num. 277. Communior autem ratio est,[sect. 24] cautionem praedictam, non solum in fauorem haeredis; sed ideo fuisse inductam, ne quis inuitetur ad delinquendum; vnde per testatorem non potest remitti l. conuenire, ff. de pactis dotalib. l. si vnus, §. illud, ff. de pactis. Sic post Bartolum, & alios antiquos magis communiter probarunt alij, vt testantur Alciatus num. 28. Ioannes Annibal num. 164. Ioannes Guttierrez n. 279. in dicta l. nemo potest, ff. de legatis 1. Gualdensis de arte testandi, titul. 8. cautela 1. col. 2. Rolandus in cons. 92. num. 2. lib. 1. & de confectione inuentarij, quaest. 36. n. 1. & quaest. vltima, num. 7.vbi refert Castrensem, Decium, Parisium, Crauetam, Alciatum, Ruinum, Socinum, & alios idem tenentes ex eo, quod remissio talis satisdationis inuitaret vsufructuarium ad delinquendum, ad male vtendum, & sic ad dissipandum, & sonaret id quoddam vitium, & quandam turpitudinem, quia sonat, quod ipse vsufructuarius debeat male vti pro libito voluntatis. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 22. & 23. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 15. Simon de Praetis lib. 4. dubitatione 10. num. 75. & 76. folio 342. Ioannes Sichardus in dicta l. 1. C. de vsufructu, num. 6. Pedroccha in cons. 7. ex n. 39. cum seqq. & alij infiniti de hac quaestione tractantes, quorum supra mentionem fecimus. Sed impugnant hanc rationem Iason in dict. l. nemo potest, tam in pri[sect. 25]ma, quam in secunda lectura, maxime num. 93. & n. 125. Crotus num. 26. Ripa num. 41. in dicta l. nemo potest, Ioannes Oroscus in l. pactum inter haeredem, num. 11. ff. de pactis, ea ratione, quod si propter futurum dolum non posset remitti cautio, nec haeredi esse permittendum eam remittere, cum non magis illi, quam testatori concedatur futuri doli remissio, & tamen haeres potest hanc cautionem remittere, vt cum communi scripsimus supra num. 16. Deinde, nam in contrarium vrgent nonnullae rationes, quas non male consideraerunt Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 64. in fine. Ioannes Guttierrez in dicta l. nemo potest, num. 281. & tribus seqq. & quamuis illis satisfacere conetur Menchaca dict. §. 7. num. 22. & 23. adhuc non potest animus conquiescere: ex eo, quod durum satis videatur, vt testator, qui rerum suarum absolutus est moderator & arbiter, & de ipsis ad libitum disponere potest, & cuius voluntas omnino obseruari debeat, non possit vsufructuario cautionem praedictam remittere, cui potuit in solidum, siue pleno iure rem legare. Maxime, quia ex eo, quod restator cautionem vsufructuario remitteret, dolum futurum remittere non videretur, nec occasionem delinquendi tribuisse, sed adhuc legatarius teneretur re legata vti & frui arbitrio boni viri, quemadmodum tenetur, cum possidet res ante satisdationem, siue cautionem praestitam; alias expelli posset, & iure vsusfructus priuaretur, vt recte aduertit Ioannes Guttierrez vbi supra. Nec etiam praesumi deberet do[sect. 26]lus futurus, siue delictum vsufructuarij; imo quod vteretur, & frueretur arbitrio boni viri, ex vulgata regula legis, merito, ff. pro scio, quam multis exornarunt Antonius Gabriel communium lib. 7. concl. 2. Alciatus regul. 3. praesumptione 1. Iacobus Menoch. lib. 5. praesumptione 2. & 3. Fuluius Pacianus tract. de probationibus, lib. 2. cap. 16. ex num. 5. Nec satisfaciunt alij Authores existimantes, cautio[sect. 27]nem esse de substantia vsusfructus; ideo remitti non posse per testatorem: quo in errore fuerunt quamplures relati per Pinellum, 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 77. & 78. prout cap. seq. latius ostendam, quia iuxta hanc rationem, nec ab haerede remitti posset. Deinde, quia de substantia vsusfructus cautionem non esse, saltem in immobilibus, siue in his, in quibus proprie vsusfructus constituitur, indifferenter admittunt omnes, qui hac de re hucusque tractarunt: imo in illis etiam in quibus vsusfructus proprie constitui non valet, cautionem non esse de substantia, ex aliis secnre probauit Pinellus vbi sup. & cap. seq. latius explicabitur. Et tamen in omnibus cautio remitti prohibetur in dicta l. penultima, C. vt in posses. legatorum. Tandem quia praedicta cautio aliquando necessaria non est, vt in fisco, in patre, & in vsufructuario habente proprietatem sub conditione, probauit Glossa in l. si vsusfructus C. de vsufructu, & latius Pinell. vbi sup. quibus[sect. 28] fundamentis, nec concludenter, nec integre satisfacit Bolognetus, licet hanc rationem tueri conetur in dicta l. nemo potest, ex num. 106. Quod si velis communem rationem defendere, cau[sect. 29]tionem ideo remitti non posse, ne delinquendi occasio detur; ad rationes in contrarium adductas, & alias respondere poteris, vti plene respondent Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 22. & 23. Florianus de sancto Petro in l. 2. ex num. 5. vsque in finem legis, ff. de vsufructu. Sichardus in l. 1. C. de vsufructu, n. 6. Rolandus de confectione inuentarij, quaest. vltim. num. 9. vers. Superest vt ad argumenta. Subtilius tamen intelligendo istam materiam, tentari potest, decisionem textus, in dict. l. penult. C. vt in posses[sect. 30]sionem legatorum, alia & subtili ratione procedere, qua moti Imperatores, cautionis remissionem non valere respondent) nam cum testator iubet, cautionem de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri per fructuarium non praestari, proprietatem quodammodo rei illi legare videtur, quia per remissionem cautionis (per quam arbitrio boni viri, vti & frui tenetur fructuarius) concessa videtur facultas, & licentia fructuario, vt ad libitum re vti possit; sed cum voluntas testatoris clara sit & manifesta, volentis tantum vsumfructum relinquere, adiectio illa remissionis cautionis, tanquam inutilis, aut naturae; vsusfructus contraria, rejicitur, argum. l. 1. §. si ex fundo, ff. de haeredibus instituendis; & sic manet legatum vsusfructus vtile, tanquam si simpliciter relictus esset vsusfructus sine adiectione de non cauendo, pro qua interpretatione vltra ea, quae dicemus statim ad l. 1. C. de vsufructu,expendi potest textus optimus in l. si pecuniae, 6. ff. vt in possessionem legatorum, in illis verbis: Proprietas quidem legata non est; sed legatario permittendum est satisdare & vsumfructum pecuniae habere. Quae probant aperte, quod si pecuniae: vsusfructus legatur, & in testamento canetur, ne satisdetur, proprietas legata non videtur, sed detracta cautionis remissione, vsusfructus debetur, satisdatione, siue cautione praestita. Dubitauit tamen Iureconsultus, an proprietas legata esset propter cautionem remissam; & revera non esse legatam proprietatem respondet, quamuis de hoc dubium mouisset. Id quod in haerede cessat omnino, propterea quod praedicta contradictio non datur; nec militat ratio, quae militat in ipso defuncto, eo quod haeres ipse nihil disposuit antea, quod remissioni cautionis impedimento esse possit, ac praestari, vel remitti cautionem, sua dumtaxat interest: testatori autem impedimento est: , quod legauerit vsumfructum tantum, ac illum dumtaxat praestari, & deberi voluerit, & simul cautionem remiserit, quae vsusfructus tantum legati naturae, ac finibus eius valde repugnat, & per consequens diuersa in vno, quam in alio militat ratio, quoad remissionem cautionis. Quod attinet vero ad textum in l. 1. Cod. de vsu[sect. 31]fructu, vel communem Doctorum allegationem minime probat, vel praefatam nostram resolutionem confirmat: id quod euidenter apparebit, si animaduertamus: In vsufructu improprio, siue earum rerum quae vsu consumuntur, aut minuuntur, cautionem de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, necessariam non esse, & remitti posse per testatorem; quinimo talis remissio frustratoria est, aut inanis, quia etsi remissa cautio non sit, praestari eam, nihil haeredis interest, cum non solum in praedicto vsufructu necessaria non sit, sed etiam impossibilis, aut ipsi vsufructui contraria, cuius natura est, vt praedictarum rerum substantia minime per fructuarium salua reseruari debeat, sed potius vt consumatur, vt pungebam supra, num. 13. & cum Petro aduersus communem eleganter considerat Menchaca, de successionum creatione lib. 1. §. 7. num. 24. cuius opinio non est omnino authoritate destituta, nam vltra relatos per Menchacam, alij Authores probarunt eam, inter quos, Corneus in cons. 367. vol. 4. Parisius in cons. 96. num. 5. volum. 2. quos refert Antonius Gabriel tit. de vsu fructu dicta conclus. 1. num. 18. expresse dicunt, vsufructuarium improprium, hoc est earum rerum, quae: vsu consumuntur, praestare debere cautionem de restituendo tantundem; non vero de vtendo & fruendo arbitrio boni viri: & sic cautio haec vsus, & fruitionis, arbitrio boni viri in hoc vsufructu considerabilis non est: altera vero, cautio de restituendo tantundem, aut aestimatis rebus de reddenda aestimatione, omnino necessaria est haeredi: vt optime aduertit Menchaca vbi supra, nec potest per testatorem remitti. Cuius vera, & vulgaris ratio est, quia eo ipso, quod in dictis rebus, quae vsu aut tempore consumuntur, vni proprietatem, & alteri vsumfructum testator legat, implicat contradictionem, securam esse proprietatem absque cautione, cum possit legatarius tam eas res (quarum dominium in eum transit) quam proprias omnes consumere, & nihil relinquere, ex quo ab ipso, finito vsufructu, vel mortuo eo, ab haerede satisfieri possit proprietario, vel haeredi testatoris, & sic ne implicet haec dispositio duo repugnantia, lex prohibet cautionem remitti, non ex eo, quod cautio sit de substantia (vt nonnulli, sed male quidem, arbitrantur) & sic procedit textus in dicta l. 1. C. de vsufruct. Vbi in his rebus omnino necessaria cautio est, etiam si per testatorem remissa fuerit, vt constat ex verbis illius legis: Quamuis cautionem a te prohibuerit exigi, tamen non aliter a debitoribus solutam pecuniam accipere poteris, quam oblata secundum formam Senatusconsulti cautione. Ex quibus conuincitur manifeste communis Doctorum error, quatenus allegant eum textum, ad probandum, etiam in vsufructu improprio cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri non posse per testatorem remitti, quos in vnum congessi supra num. 12. cum tamen loquatur Imperator ibi de alia cautione longe diuersa, hoc est, Senatusconsulti, vt intelligit rectius glossa ibidem, verbo, cautione. Quae remitti non potest ex ratione praedicta, & quia concurrere non possunt, voluisse testatorem solum vsumfructum relinquere, non proprietatem, & cautionem praedictam remittere. Vnde remoueri debet obstaculum illud remissionis, vt vsusfructus tantum legatario debeatur, quem solum reuera restator reliquit, atque vt haeredi, vel proprietario, per cautionem in futurum consultum esse possit, si rebus consumptis, in patrimonio, siue bonis vsufructuarij, nihil maneret, ex quo tantundem, aut pretium aestimationis solui posset: quae sunt notanda, quia non reperientur alibi ita distincte, & plene resoluta. # 16 CAPVT XVI. Vsufructuarius an faciat fructus suos ante cautionem praestitam; & vtrum cautio ipsa de substantia vsusfructus esse dicatur: vbi breuiter recensentur, quae ab aliis hucusque dicta sunt, & scripta: nonnulla noue adnotata per Authorem traduntur, & haec materia accurate, & distincte magis, quam adhuc resoluta proponitur. SVMMARIVM. -  1 Materiam huius capitis melius quam alibi resolutam per Pinellum. -  2 Andream Gaill. breuiter, magistraliter, atque distincte intellexisse istam materiam. -  3 Hieronymum de Caeuallos, nec accurate, nec perfecte explicasse hanc materiam. -  4 Cautionem vsufructuariam dupliciter peti posse. -  5 Vsufructuarius si petat res haereditarias sibi tradi, exceptione potest per haeredem repelli, donec cautionem idoneam praestet. -  6 Vsufructuarius si satisdare recuset, haeres non absoluitur simpliciter, sed condemnatur ad tradendum sub conditione, si fructuarius satisdet. -  7 Cautionem non esse de substantia vsusfructus, in rebus, quae vsu non consumuntur. -  8 Et pro hac parte, nonnullae leges, & rationes adductae. -  9 Vsufructuarius rem possidens, facit fructus suos, etiam ante satisdationem. -  10 Vsufructuarius si possidente proprietario cautionem non offerat, nec ipsum proprietarium interpellet, fructus suos non faciet. -  11 Idemque dicendum, si res sit penes tertium sine culpa proprietarij, & sine oblatione satisdationis ex parte fructuarij: tunc enim fructus, qui euinci poterunt ab illo tertio, ad vtilitatem proprietarij cedent. -  12 Vsufructuarius non satisdans, post cautionem, vel satisdationem ab eo petitam, non facit fructus suos, etiam si rem possideat, quia eo ipso constituitur in mala fide. -  13 Vsufructuarij mora in satisdando, post cautionem, vel satisdationem petitam, quoad fructus etiam perceptos, nocet illi. -  14 Vsufructuarius non dicitur esse in mala fide, aut in mora non cauendi, vel inuentarium conficiendi, quovsque interpelletur per haeredem, & ab eo petita fuerit cautio: quia ipse non tenetur satisdationem offerre, sed tantum moram non facere haeredi petenti illam; & consequenter si rem possideat suos faciet fructus, etiam ante cautionem, & inuentarij confectionem. -  15 Vsufructuarius quando dicatur vitiose, quando etiam legitime possidere, vt ante cautionem fructus faciat suos, vel non; vbi communis distinctio refertur. -  16 Guillelmi de Perusio rationes nonnullae contra communem distinctionem nouiter adductae, & probatae per Authorem, & num. seqq. -  17 Taciturnitas haeredis non petentis cautionem, non inducit tacitum consensum, vt vsufructuarius fructus suos faciat. -  18 Vsufructuarius ante cautionem praestitam, ita demum fructus suos facit, si adeptus est possessionem rerum haereditariarum bona fide, hoc est, de manu haeredis, secus si occupauit illam propria authoritate. -  19 Nec id vitium purgatur ex scientia, vel taciturnitate haeredis, vel proprietarij. -  20 Authores nonnullos non recte percepisse, aut minus bene resoluisse istam materiam. -  21 Hieronymus de Caeuallos noue notatus per Authorem. -  22 Cautionem de substantia vsusfructus esse in his rebus quae vsu consumuntur ex communi sententia. -  23 Et praestari debere per legatarium, etiam haerede non petente illam. -  24 Vsufructuarius in his rebus, quae vsu consumuntur, non facit fructus suos nisi post cautionem datam, & perceptos tenetur restituere. -  25 Superioris resolutionis communis praecipuum fundamentum adducitur. -  26 Cautionem non esse de substantia vsusfructus, etiam in his rebus, quae vsu consumuntur, ex sententia aliorum quae per Authorem probatur. -  27 In rebus, quae vsu consumuntur, quid sit id, quod loco proprietatis succedit. -  28 Vsufructuarius possidens res, quae vsu consumuntur, facit fructus suos, etiam ante cautionem contra communem. PRo breui distincta, atque ab soluta huius capitis explicatione, constituendum duxi primo. Materiam istam multis in locis tractatam (vt statim constabit) melius tamen quam alibi resolutam per Pinellum 2.[sect. 1] part. l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 77. vsque ad n. 80. breuiter, magistraliter, atque distincte intellectam ab Andrea Gaill. practicarum obseruationum lib. 2. obserua[sect. 2]tione. 46. Minus tamen accurate, imperfectéque explicatam (licet a ceteris nouissime) per Hieronymum de[sect. 3] Caeuallos pract. quaest. siue communium contra communes. quaest. 408. per totam, maxime num. 9. & 10. Deinde & secundo constituendum duxi, Cautio[sect. 4]nem vsufructuariam dupliciter peti posse, vel iudicis officio, per textum in l. si cuius, vbi Baldus, & Florianus, num. 1. ff. de vsufructu. vel iure repulsionis, & exceptionis; sicuti scripserunt Socinus in cons. 131. In praesenti consultatione, num. 16. vol. 1. Rolandus in cons. 92. num. 13. vol. 1. hoc est dicere, quod si vsufructuarius[sect. 5] petat res haereditarias sibi tradi, potest exceptione per haeredem repelli, donec cautionem idoneam praestet: argumento, & doctrina textus in l. Iulianus, §. offerri, ff. de actionibus empti. Per quem in terminis sic obseruant Socinus & Rolandus, vbi supra, Pinellus dicto num. 77. versic. nec obstat. Cephalus in cons. 610. n. 46. lib. 4. & in cons. 714. num. 28. lib. 5. Laurentius de Pinu, in cons. 27. num. 2. Andreas Gaill. dicta obseruatione 46. n. 5. & nonnullis comprobat Caualcanus de vsufructu mulieri relicto num. 90. versic. quod secus esset. videndus etiam num. 142. & ante alios docuit Albericus (quem superiores non citant) in l. vsufructu, n. 2. C. de vsufructu. sic procedit textus in l. si vsusfructus, ff. de vsufructu. quatenus probat, vsufructuarium pro vsufructu constituendo non agere prius quam haeredi satisdationem praestiterit. Quod si ipse satisdare recuset, haeres[sect. 6] non absoluitur simpliciter, sed condemnatur ad tradendum res haereditarias, quatum vsusfructus relictus est, sub conditione si fructuarius satisdet: vt dicit Paulus Castrensis in l. 1. C. de vsufructu in fine, vbi refert Bartolum idem consuluisse, Decius in cons. 418. num. 17. 18. & 19. Bursatus ita intelligendus in cons. 184. num. 50. lib. 2. Tertio constituendum est, dubium esse, an vsufructuarius non praestita cautione vtifrui possit, & ante quam praestet illam, vtrum si rem possideat fructus suos faciat. Id quod pendet ex resolutione alterius quaestionis, sit ne, vel non, cautio de substantia vsusfructus? In[sect. 7] qua, vt dilucide procedamus, distinguendus est vsusfructus rerum immobilium, siue earum, quae vsu non consumuntur, ab vsufructu rerum, quae vsu consumuntur. Primo casu, cautionem non esse de substantia vsusfructus in rebus immobilibus, siue in his, quae vsu non consumuntur, & absque cautione vsumfructum consistere posse, docuit glossa, verb. salua rerum substantia, in princ. Institut. de vsufructu. quam sequuntur Angelus, Faber, Christophorus, Balduinus, Minsingerus, & communiter Scribentes ibidem, Baldus, Salicetus, Fulgosius, & Paul. in l. 1. C. de vsufructu. Bartolus in l. vxori vsusfructus, ve sic. quaero an vsusfructus, ff. de vsufruct. legat. Parisius in cons. 37. num. 13. vol. 3. Socinus in cons. 131. num. 17. vol. 1. Bellonus in cons. 54. num. 8. & seqq. Chassaneus in consuetud. Burgundiae rubrica 4. §. 6. glossa. Et sera tenue. num. 3. Decius in cons. 418. num. 17. & 18. Nattain cons. 477. num. 4. lib. 2. Guillielm. de Perusio in cons. 76. num. 3. & 4. inter cons. vltimarum voluntatum. vol. 1. Petrus Surd. decisione 141. num. 16. & in puncto iuris credunt verissimam sententiam Pinellus 2 part. l. 1. C. de bonis maternis n. 77. & 78. Menchaca de successionum creation lib. 1. §. 7. num. 27. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto num. 90. folio. 262. in fine, & 263. in princ. Pro hac autem parte, quae ve[sect. 8]rissima est, & communiter approbatur per omnes, primo facit, quod in multis casibus vsufructuario remittitur dicta cautio: per notata per glossam, & Doctores in l. vsusfructus, C. de vsufructu. Pinellum, & Menchacam; vbi supra. Ioannem Guttierrez in repetione legis, nemo potest. ff. de legatis 1. ex num. 280. cum seqq. & haeres postquam successit, potest illam remittere (vt cap. praecedenti probauimus:) ergo necessarium est dicere, quod non sit de substantia vsusfructus cautio, nec etiam de forma ipsius, quia si de forma, vel substantia esset, remitti non posset vllo casu: Vt cum iudicio considerat Menchaca vbi supra. Secundo facit textus in l. 1. §. si ad fiscum, ff. vt legatorum, seu fideicommissorum nomine, & in l. vltima. §. sin autem, C. de bonis quae liberis. vbi fisco, & patri legitimo administratori bonorum aduentitiorum filij praedicta cautio remittitur. Tertio, facit textus in l. si vsusfructus, 9. §. plane ff. vsufructuarius quemadmodum caueat. vbi in specie ibi proposita, remittendam cautionem hanc vsufructuario, Iureconsultus Vlpianus respondet. His sic constitutis, Arias Pinellus (qui vt superius dicebam, caeteris omnibus vtilius, atque elegantius loquutus est in hac materia) dicta 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 77. regulam generalem constituit, & illam nonnullis modis limitat, ac declarat. Regula est, vt vsufructuarius rem possidens, faciat[sect. 9] fructuis suos, etiam ante satisdationem. Quod expressim docuerunt Accursius, Azon, Bartolus, Albericus, Fulgosius, Castrensis, Baldus, Salicetus, Imola, Panormitanus, Angelus, vterque Socinus, Corneus, Bertrandus, Alexander, & Chassaneus, in locis relatis per Pinellum vbi supra. His addo tenentes idem Ioannem Sichardum in l. 4. C. de vsufructu. n. 7. Decium in cons. 607. num. 3. Ruinam in cons. 60. a num. 2. volum. 2. Bellonum in cons. 54. num. 8. & seqq. Cephal. in cons. 714. num. 28. lib. 5. Nattam in cons. 477. a princ. vsque ad num. 5. lib. 2. Paulum de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legatis 2. quaest. 52. num. 160. Caualcanum, de vsufructu mulieri relicto, num. 90. Hypolit. Riminald. in cons. 321. num. 9. lib. 3. Antonium Galeatium Maluassiam in cons. 52. num. 54. lib. 1. Antonium Gabrielem communium lib. 5. tit. de vsufructu. conclusione. 1. num. 40. Iosephum Ludouicum decis. 31. ex num. 7. Parisium in cons. 95. num. 63. & 64. lib. 2. Antonium Thesaurum decisione Pedemontana 80. num. 3. textus autem in l. si vsusfructus 16. ff. de vsufruct. quem adduximus supra,) & l. vxori. 24. ff. de vsufructu legato, & similia iura procedunt, & intelligi debent, de vsufructuario non possidente, qui etiam non recte aget, nisi satidationem offerat, vt supra dicebam num. 5. & aduertit Pinellus dict. num. 77. versic. nec obstat. Nos vero loquimur de vsufructuario possidente legitime, non clam, nec vitiose, vt statim dicam; qui etiam ante cautionem, & inuentarij confectionem, facit fructus suos. Vt Authores relati explicant, & comprobat Caluacanus dicto num. 90. Hinc deducitur prima limitatio, quod si vsufructuarius, possidente proprietario, cautionem non offerat,[sect. 10] nec proprietarium interpellet; fructus suos non faciet, cum non possideat, nec praedicta adimpleat: Idemque dicendum, si res sit penes tertium, sine culpa proprietarij, & sine oblatione satisdationis ex parte fructua[sect. 11]rij, tunc enim fructus, qui euinci poterunt ab illo tertio, ad vtilitatem proprietarij cedent: vt post Bartolum, Baldum, Aretinum, & Picum, probat Pinellus vbi supra, versic. sed haec regula: & in hoc conueniunt, aut aperte praesentiunt illud fere omnes Authores, qui hactenus de hac materia tractarunt: & haec est prima limitatio. Secunda limitatio sit, nisi cautio, vel satisdatio petatur per haeredem, vel proprietarium, tunc enim vsufructuarius non satisdans, etiam si rem possideat, non facit fructus suos: quia eo ipso quod satisdationem[sect. 12] petitam non praestat, in mala fide constituitur, & consequenter commodo fructuum gaudere non debet: quamuis ergo possessio legitima ad lucrandos fructus sufficiat etiam ante cautionem; post petitam tamen cautionem non sufficit possessio, quia iam vitiosa esse incipit: sic post glossas, Bartolum, Fulgosium, Imolam, Panormitanum, Alexandrum, Socinum, Baldum, & Salicetum, resoluit Pinellus vbi supra, dicto num. 77. in fine. & idem probarunt Ioannes Sichardus in l. 4. C. de vsufructu, num. 7. Florianus expressim in l. si cuius, n. 6. in versicul. aut fuit petita & non praestita. ff. de vsufructu. Parisius in cons. 61. n. 50. volum. 3. Craueta in cons. 300. num. 2. Bellonus in cons. 54. ex n. 8. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 142. fol. 336. qui post alios,[sect. 13] in fortioribus terminis defendit, quod si vsufructuarius, haerede, siue proprietario cautionem, vel satisdationem petente, fuerit in mora satisdandi, aut recte conficiendi inuentarium, fructus perceptos restituet, & vsumfructum perdet, qui consolidabitur cum proprietate. Hanc limitationem obseruat etiam Petrus Surdus decis. 281. vbi agit de muliere, quae errans in iure, cautionem non praestitit. Idemque ex aliis obseruat, & optime comprobat Pinellus dicta 2. parte legis 1. C. de bonis maternis, num. 79. dicens, vsufructuarij non satisdantis moram, post petitam ab eo cautionem, nocere etiam ei, quoad fructus ante moram, siue ante satisdationem perceptos. Hinc infertur, quod vsufructuarius non dicitur esse[sect. 14] in mala fide, aut in mora non cauendi, aut inuentarium conficiendi, (quia haec duo aequiparantur vt dicit Thesaurus loco statim referendo) quousque interpelletur per haeredem, & ab eo petita fuerit cautio: quia ipse non tenetur satisdationem offerre; sed tantum haeredi petenti eam, moram non facere, & consequenter si rem possideat, suos facit fructus, etiam ante cautionem, & inuentarij confectionem; dummodo possessio iusta sit, & legitima, provt limitatione sequenti explicabitur. Quod post alios recte adnotauit Pinellus vbi supra, num. 79. versicul. in eodem articulo est aliud, vltra quem idem tenent Decius in cons. 607. in 1. dubio. Ioannes de Garronibus, Castrensis, Socinus, & alij, cum quibus sic resoluit Antonius Gabriel, lib. 5. de vsufructu conclusione. 1. num. 40. Iosephus Ludouicus decisione Perusina. 31. ex num. 7. Parisius in cons. 95. num. 63. & 64. lib. 2. Caluacanus de vsufructu mulieri relicto, num. 142. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana. 80. num. 3. optime Natta in con. 477. num. 1. in fine. & num. 2. lib. 2. Ioannes Sichardus in dicta l. 4. C. de vsufructu num. 7. Florianus in l. si cuius ff. eodem tit num. 6. in princ. ibi: aut cautio non fuit petita. Hyppolitus Riminald. in cons. 321. n. 10. lib. 3. Petrus Surdus tract. de alimentis, tit. 7. qu. 19. num. 17. erudite Andreas Gaill. practicarum obseruationum. lib. 2. obseruatione 46. num. nono. vbi dicit, quod in casu superiori, fructuarius facit fructus suos, quia vbi cautio praestari debet, intelligitur si perita sit, & sufficit quod petenti cautionem moram non fecerit fructuarius per textum elegantem in l. 2. §. quod ait praetor. ff. quorum legatorum, in. l. 1. §. non exigit praetor. ff. vt in possessionem legatorum. in l. si quis filium §. stipulatio. ff. de collatione bonorum. & imputet sibi haeres, vel proprietarius, quod cautionem non exegerit: Exactam vero vsufructuarius recusare non potest; quod si fecerit absque dubio commodo vsusfructus carebit; vt ibidem latius probatur vtrumque per eundem Authorem. Tertia limitatio sit, vt resolutio tradita supra ex n. 9.[sect. 15] ita demum procedat, nisi fructuarius vitiose adeptus sit possessionem: quia tunc etiam possidendo res, fructus suos non faciet, & dicitur vitiose possidere, si ignorante proprietario, aut clam, & mala fide possessionem acceperit; sic vtrumque, post Cinum, Imolam Angelum, Aretinum, Baldum, vtrunque Socinum, Corneum, Chassaneum, Iasonem & Mattheum de Afflictis, tradit Pinellus, dicta 2. parte legis 1. C. de bonis maternis num. 77. versicul. limitatur 3. Sed in hoc latius insistere necessarium erit: Doctores enim, qui de hac scribere solent, variate, siue certum quid non adducere, mihi videntur: & in primis, quam plures, & maximi nominis Authores existimant distinguendum, quod aut vsufructuarius percipit fructus sciente & consentiente proprietario, & tunc legitime dicitur, non vitiose, possidere, & facit fructus suos: interdum fructus percipit fructuarius, ignorante proprietario; vel si sciente, non dissimulante, cautionem potius petente; & tunc secus: sic intelligunt istam materiam magis communiter Doctores, vt multos referens testatur Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legatis 2. quaest. 52. num. 160. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 90. Bellonus in cons. 54. num. 9. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 52. num. 54. volum. 1. Natta in cons. 477. a princ. vsque ad num. 4. lib. 2. Surdus de alimentis, tit. 7. quaest. 19. num. 17. Hyppolitus Riminaldus in cons. 321. num. 9. lib. 3. & communem re[sect. 16]solutionem profitetur Guillelmus de Petusio in cons. 79. num. 6. & 7. inter consilia vltimarum voluntatum, vol. 1. qui tamen, & subtiliter, & vere contendit contra communem probare, scientiam, & patientiam haeredis cautionem non petentis, nihil proficere vsufructuario possidenti, vt fructus faciat suos, nisi materia sit praeexistens, vnde oriri possit tacitus consensus inter haeredem, & vsufructuarium, hoc est, factum traditionis possessionis rei fructuariae: & ad id probandum, nempe taci[sect. 17]turnitatem haeredis non petentis cautionem, non inducere tacitum consensum, ex quo fructuarius iuuari possit ad lucrandos fructus. Mouetur ex doctrina Bartoli communiter recepta in l. quae dotis, ff. soluto matrimonio. in puncto illo, an taciturnitas, & patientia inducant consensum super a actu difformi: exemplum, quando aliquis occupauit possessionem rei meae, me sciente, & patiente: nam ibi notatur, quod aut praecedit contractus, ex cuius natura teneor illud pati, & tunc videor tractus consentire: argument. l. 2. & quod ibi notatur, C. de acquirenda possessione: aut non praecedit contractus, ex cuius natura debeam illud pati, & tunc si tractatur de magno praeiudicio, non videor consentire, secus si de modico praeiudicio, ex iuribus ibidem adductis, & his quae: post alios quamplures erudite resoluit Barbosa in dict. l. quae dotis: idcirco Guillel. ipse in contrarium existimat se habere veritatem; & ad id dicendum mouet eum elegans doctrina Baldi in propriis terminis sequentis Guillelmum de Cuneo in l. 1. C. de vsu[sect. 18]fructu vbi super quaestione praedicta, an vsufructuarius non praestita cautione faciat fructus suos, notanter ad propositum dicit, quod aut vsufructuarius est adeptus possessionem bona fide, vt quia haeres tradidit sibi possessionem rerum haereditariarum ad vsufructuandum nec petiit cautionem, & tunc facit fructus suos propter bonam fidem, l. sed & si lege §. scire. ff. de petitione haereditatis: aut fuit in possessione mala fide; puta, quia occupauit possessionem rerum authoritate propria, vt contingit, dicit ipse, in vxoribus testatoris relictis vsufructuariis; & tunc non facit fructus suos ante praestitam cautionem, quia videtur eos indebite percepisse: & hactenus Baldus; cuius doctrinam nonnullis rationibus comprobat Guillelmus de Perusio, vbi supra, ex num. 9. & & vltra eum expresse probarunt illam nonnulli, quos cum Baldo sequutus est Pinellus, dicta 2. parte legis 1. C. de bonis maternis, num. 79. versicu. in eodem consil. vbi rectissime adnotauit, & ratione fundauit, adeo verum esse, fructuarium non facere fructus suos si vitiose, hoc est, non de manu haeredis possessionem accepit, vt tale vitium minime purgetur ex scientia, & taciturnitate[sect. 19] proprietarij: quod in essectu est idem, quod cum Guillelmo superius dicebamus. Baldi etiam distinctionem expressim probauit Andreas Gaill. lib. 2. dict. obseruat. 46. num. 6. & 7. vbi in praedicta quaestione distinguendum dicit; Vtrum fructuarius mala fide, aut inuito, vel inscio haerede; an vero eo sciente, & permittente, in possessionem rerum haereditariarum venerit? vt sic resolui debeat, provt supra resolutum est. Hinc infertur primo, Authores relatos supra num. 15.[sect. 20] non recte percepisse, aut minus congrue resoluisse istam materiam, quatenus scientia dumtaxat & taciturnitate haeredis contenti erant, nec doctrina Baldi, & distinctione superiori vtebantur: similiter nec integre, nec perfecte tractasse eam Hieronymum de Caeuallos, (vt[sect. 21] initio huius capitis dicebam) communium contra communes quaest. 408. num. 9. 10. & 15. is enim praedictorum Authorum nullam mentionem facit, multaque praetermittit, quae ad huius quaestionis resolutionem omnino necessaria erant, vt ex dictis supra constat aperte. Deinde imperfecte distinguit, quod aut cautio fuit petita, vel non; vt cum petita non est, fructuarius suos faciat fructus; cum vero petita fuit, minime illos suos faciat: neque enim sufficit petitam non esse, nisi (vt dictum est,) bona fide, & de manu haeredis possessionem acceperit legatarius: & hactenus de vsufructu vero & proprio, aut earum rerum quae: vsu non consumuntur. Nunc vero quarta limitatio sit, & hinc agendum de improprio, aut vtilitatis causa introducto vsufructu,[sect. 22] hoc est, earum rerum, quae: vsu, aut tempore consumuntur: in quo superior resolutio limitari solet, vt in eo scilicet, de substantia vsusfructus dicatur esse cautio, sic vt ius vtendi & fruendi ante cautionem subsistere nullo modo possit: ita obseruant glossa, Bartolus, Paulus, Iacobus Butrigarius, Alexander, Salicetus, Fulgosius, Baldus, Angelus, Aretinus, vterque Socinus, & Alciatus, quos in vnum congessit Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis num. 78. in princ. his addo tenentes idem Ruinum, in consil. 51. num. 9. & in cons. 206. n. 25. volum. 2. Guillelmum de Perusio in cons. 76. num. 2. & 3. inter consilia vltimarum voluntatum, lib. 1. Caualcanum de vsufructu mulieri relicto, num. 89. fol. 260. & 261. qui ex hoc, post Angelum Aretinum in princ. Instit. de vsu[sect. 23]fructu num. 3. in fine, (cuius meminit etiam Pinellus vbi supra) secure inferunt duo. Primum, cautionem praedictam in his rebus, quae vsu consumuntur, praestandam esse, etiam herede non petente illam, quod in vsufructu proprio secus esse ex multis tradebam supra n. 14.[sect. 24] Secundum, quod vsufructuarius non facit fructus suos in praedictis rebus nisi post cautionem datam, & perceptos tenetur restituere, vt probat Caualc. vbi supra. & ex aliis refert Pinellus, dicto num. 78. Praecipuum autem huius communis sententiae: fundamentum est; quod cum ex Senatusconsulto, vtilitatis gratia in praedictis rebus data cautione admissus fuerit vsusfructus, §. constituitur. In[sect. 25]stitut. de vsufructu, l. 1. cum seqq. ff. de vsufructu earum rerum, cautioque succedat loco proprietatis, aut reseruationis iuris illius, fit consequens, quod de substantia vsusfructus esse videatur. Verum, contrariam sententiam, imo quod in vsufructu improprio, siue earum rerum, quae vsu consumun[sect. 26]tur, cautio non sit de substantia, sicut in vsufructu proprio dictum est, sentit glossa verb. salua rerum substantia, in princ. Institut. de vsufructu. & expresse glos. in l. 1. C. de vsufructu, Azon. in summa, C. eodem, num. 2. versic. dicunt. & sequuntur Imola in cap. vltimo. num. 18. de pignoribus. Ioannes Faber in §. 1. num. 2. Institut. de vsufructu. Decius in cons. 418. num. 19. & constanter defendit Arias Pinellus dicta 2. part. legis 1. C. de bonis maternis, num. 78. versicul. sed ego praedictam doctrinam. Menchaca optime comprobans, de succes. creatione lib. 1. §. 7. num. 25. & num. 27. versicul. qua ratione idem quoque. & pro hac parte est textus velut expressus in l. hoc Senatusconsultum, §. si pecuniae, ff. de vsufructu earum. vbi in his rebus, quae vsu consumuntur, ante cautionem praestitam constare, & finiri vsumfructum respondet Vlpianus: vnde constat, & ante cautionem legatum vsusfructus consistere, & fructuarium recte percepisse fructus: vt ex illo textu recte deduxerunt Pinellus, & Menchaca, locis relatis sup. vltra quos animaduertendum erit, quod in his rebus, quae vsu consumuntur, id quod succedit loco proprietatis, est ipsa obligatio fructuarij, qua adstrictus est, finito vsufructu restituere tantundem, vel estimationem soluere, iuxta textum in §. constituitur, Institut. de vsufructu, l. si tibi, ff. de vsufructu earum rerum, & cap. seqq. plenius distinguetur: Non vero cautio ipsa, provt quamplures, sed male quidem, arbitrati sunt; quia cautio potius est firmitas praeexistentis obligationis, argumento l. contrahitur, ff. de pignoribus, & eorum quae notantur per Doctores in rubrica, de fide instrumentorum, & in l. 3. C. de verborum significatione. Praeterea, quia cautio respicit securitatem, respectu proprietatis, & conseruationis iuris haeredis in his rebus, non vero respectu iuris vtendi, & fruendi, cum in illis, etiam abuti possit fructuarius, hoc est, consumere eas, vt cap. seqq. probabimus: Non est ergo de substantia vsusfructus ipsa cautio, etiam in his, quae vsu consumuntur; vnde subsequitur necessario dicendum, quod negato praedicto Antecedente, consequentia & illatio Angeli Aretini vera non erit, vt fructuarius ante cautionem in dictis rebus fructus suos non faciat, cum in eis militet eadem ratio, quae assignatur in vsufructu immobilium, & consequenter fructuarius legitime possidens, etiam ante cautionem, commodo fructuum gaudere debeat. Quod est de mente Bartoli in dict. l. vxori, ff. de vsufructu legato, Glossae, Azonis, & Alexandri, quos cum aliis, ad hoc cum iudicio expendit, & sic defendit Pinellus dict. 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 78. in versic. Patet igitur. Menchaca dict. §. 7. num. 25. & 27. & multis rationibus confirmat Borgninus de vsufructu mulieri relicto, n. 89. versic. Tamen alia ratione, fol. mihi, 264. in princ. qui affirmat etiam in foro conscientiae securum esse fructuarium percipientem fructus ante cautionem, & lici[sect. 28]te posse retinere illos. Id quod intelligendum est, si rem absque vitio possideat, vt adhuc dictum est. # 17 CAPVT XVII. Vsufructuarius quomodo, & qualiter cauere debeat, tam circa res, quae vsu consumuntur, aut minuuntur, & deteriorantur, quam circa eas, quae vsu non consumuntur, & de differentia in modo cauendi in praedictis rebus: vbi haec materia absoluta, & distincta manu tractatur, & quae hucusque ab aliis intricate, & confuse scripta fuere, luci, & claritati restituta traduntur, nonnulláque ab Authore noue adnotata in medium proponuntur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius cauere debet, siue satisdare, tam in vsufructu immobilium, & aliorum, in quibus proprie cadit vsusfructus; quam in vsufructu mobilium, vel eorum, quae vsu ipso consumuntur, aut tempore minuuntur, & deteriorantur. -  2 Authores praecitantur, qui de materia huius capitis melius tractarunt. -  3 Antonij Galeatij Maluassiae consilium 110. per totum volumine primo, optimum esse, & notandum in hac materia. -  4 Vsufructuarius in iis rebus, quae vsu non consumuntur, siue mobiles sint, siue immobiles, cauere debet de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, deque rebus ipsis, provt exstabunt, finito vsufructu restituendis. -  5 Senatus consultum, vtilitatis gratia, in rebus etiam, quae vsu consumuntur, mediante cautione, quasi vsumfructum constitui statuit. -  6 Vsufructuarius dominium consequitur, & proprietatem rerum mobilium, quae vsu consumuntur, & seruando seruari non possunt, cum in hoc dentur illi, vt eius fiant; siue res ipsae aestimatae fuerint, siue non: dummodo, si aestimatio omissa fuerit, ab vsufructuario satisdatum sit, de tantundem in genere restituendo, eiusdem qualitatis, & bonitatis. -  7 Vsufructuarius pecuniae qualiter cauere debeat? -  8 Pecuniam non esse de rebus, quae seruando seruari non possunt, cum Pinello, contra communem. -  9 Vsusfructus bonorum mobilium, quae recipiunt functionem in genere suo, & seruando seruari non possunt. si relictus fuerit, qualiter cautio praestari debeat; & vera, nouáque resolutio traditur, & numeris sequentibus. -  10 Authores nonnullos deceptos in hac materia, noue consideratum ab Authore. -  11 Et eorum sententiam, etiam iuxta communem resolutionem procedere non posse. -  12 Federici de Senis, Socini, & Bertrandi lapsus in hac materia. -  13 Vsufructuarius earum rerum, quae vsu ipso consumuntur, & functionem in genere suo recipiunt, alternatiue cauere debet vel easdem res eiusdem qualitatis in genere suo restituere, vel earum aestimationem, ex communi sententia. -  14 In alternatiuis, debitoris est electio, & de hac regula plene actum, remissiue. -  15 Superior communis noue impugnata per Authorem. -  16 L. si tibi, ff. de vsufructu earum rerum, contra communem explicata. -  17 Commune Doctorum fundamentum noue dissolutum. -  18 Communis sententia in vno casu admissa. -  19 Vsufructuarius sponte praestans cautionem proprietario, de restituendo, finito vsufructu, aestimationem rerum, etiam quae vsu consumuntur, & functionem in genere suo recipiunt, potest ad ipsam aestimationem, praecise compelli; etiam ex mente communis sententiae. -  20 Vsufructuarius qualiter cauere debeat in his rebus, quae vsu ipso consumuntur, sed functionem in genere suo non recipiunt. -  21 Antonium Galeatium Maluassiam frustra in quaestione superiori dubium habuisse, noue consideratum ab Authore. -  22 L. si tibi, in versiculo finali. ff. de vsufructu earum rerum, noue explicata. -  23 AEstimatio rei fructuariae in omni vsufructu fieri debet, habito respectu ad tempus constitutionis, & traditionis, non ad tempus restitutionis. -  24 Vsusfructus si relinquatur in ipsis rebus mobilibus, seu supellectilibus, quae quodammodo ipso longo vsu non dicuntur consumi, sed potius inueterascunt, aut forte quodammodo aliqualiter tantum minuuntur, qualiter cautio praestari debeat? -  25 Panormitani, aliorumque sententia confutatur. -  26 Ferdinandus Vasquez de Menchaca, nouiter ab Authore notatus. -  27 Pauli Parisij distinctio relata, & confutata. -  28 Antonius Galeatius Maluassia cons. 110. num. 9. vol. 1. noue confutatus ab Authore. -  29 Ioannis Baptistae de sancto Seuerino, inter consilia Socini Senioris, consil. 9. num. 7. vers. Concludo igitur, vol. 4. resolutio expenditur, & eius distinctio noue improbatur. -  30 Quaestionis propositae supra ex num. 24. vera resolutio traditur, & communior sententia recipitur. -  31 Vsufructu finito, quid praecise restitui debeat ab vsufructuario, tam in his rebus, quae quodammodo ipso longo vsu non dicuntur consumi, sed potius inueterascunt, siue aliqualiter tantum minuuntur, quam in his, quae naturaliter ipso vsu consumuntur, & seruando seruari non possunt. -  32 Dominium, & proprietas non solum bonorum mobilium, quae naturaliter ipso vsu consumuntur, sed etiam eorum, quae quodammodo ipso longo vsu non dicuntur consumi, sed tantum inueterascunt, aut aliqualiter minuuntur, seu deteriores fiunt, in vsufructuarium transit: sic vt ipse ad libitum de illis disponere possit. -  33 Achilles Pedrocchae opinio, noue & vere confutata per Authorem. -  34 Vsufructuarius rerum, quae longissimo tempore consumuntur, qualiter cauere debeat? VSufructuarius, vt supra c. 14. in initio dicebamus,[sect. 1] cauere debet, siue satisdare, tam in vsufructu immobilium, & aliorum, in quibus proprie cadit vsusfructus, quam in vsufructu mobilium, vel eorum, quae vsu ipso consumuntur, aut tempore minuuntur, & deteriorantur. Quod vltra relatos ibidem expresse probarunt glos. Albericus, Bartolus, Salicetus, Baldus, Fulgosius, Sichardus, & alij in l. 1. C. de vsufructu, & in l. si cuius, vbi Florianus ex num. 6. ff. eodem tit. Corneus in consil. 367. vol. 4. Bertrandus in cons. 67. col. vlt. vol. 1. Parisius in cons. 96. col. 2. vol. 2. Rolandus in consil. 92. num. 6. & 8. lib. 1. Iosephus Ludouicus decis. Perusina 61. num. 12. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 80. num. 2. Antonius Galeatius Maluassia in consil. 52. num. 37. vol. 1. in modo tamen cauendi, maxima differentia est inter praedictas res, (vt superiores aduertunt ad alij plures statim referendi) quam vt breuiter, & distincte magis. quam adhuc oftendere possim, & quae ab aliis scripta sunt, in vnum congeram, sequentes Authores originaliter praelegere necesse erit; ipsi enim post alios, quos referunt, hac de re melius, quam[sect. 2] eaeteri tractarunt. Alexander in cons. 58. habita, col. 2. vol. 3. Decius in cons. 565. Iason in cons. 40. ex num. 2. vol. 1. Iacobus Portius, qui Ioannem Paliarem, Federicum de Senis, Ruinum, Gualdensem, ac Bertrandum recenset, lib. 3. reg. 18. Antonius Gabriel communium opinionum, tit. de vsufructu, conclus. 1. num. 18. & tribus seqq. Rolandus in cons. 92. a numer. 22. vsque in finem consil. lib. 1. & in consil. 37. ex num. 3. lib. 2. Petrus Surdus decisione 67. per totam. Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. vltimo, in fine, versicul. In modo autem cauendi, vsque ad finem capitis. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 32. Borgninus Caluacanus de vsufructu mulieri relicto, num. 146. fol. mihi 340. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. solutione 5. dubitatione 10. num. 70. fol. mihi 342. Iosephus Ludouicus decisione Perusina 61. num. 13. 14. & 15. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana. 80. Gerardus Mazolus in consil. 25. num. 25. Achilles Pedroccha in cons. 7. a princ. vsque ad num. 22. Petr. Pechius de testamentis coniugum, lib. 5. cap. 9. n. 4. versic. Interim vero, fol. 171. Andreas Gaill. practicarum obseruationum, lib. 2. obseruatione. 46. in princ. Antonius Galeatius Maluassia, (qui facit optimam & notandam[sect. 3] consultationum in hac materia) in cons. 110. per totum, volum. 1. Hoc ita praehabito, ne confuse sed distincte procedamus, veritas etiam huiusce disputationis vt dilucidius apparere possit, sequentia constituere necessarium duxi; eis enim, omnium Scribentium placita, sensus, & resolutiones, contineri, & explicari poterunt. Primo igitur constituendum est, quod vsufructua[sect. 4]rius in his rebus, quae vsu non consumuntur, siue mobiles sint, siue immobiles, cauere debet de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, deque rebus ipsis, provt text. aiunt, finito vsufructu, restituendis, l. 1. §. cauere & §. habet, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, l. vltima. ff. si cui plusquam per legem falcidiam, l. si vsusfructus, 16. l. si cuius, cum l. sequenti, ff. de vsufructu, l. 1. & 4. C. eodem tit. cap. vltimo, de pignoribus, l. 20. tit. 31. partit. 3. Alexander in dicto consil. 58. Habita, columna. 2. versicul. Posito, volumine. 3. Iason, in cons. 40. column. 2. num. 2. versicul. circa secundum, volumin. 1. Decius in cons. 107. in princ. Rolandus in consil. 37. n. 3. lib. 2. Andreas Gaill. practicarum obseruationum. lib. 2. dicta obseruatione. 46. num. 2. alios infinitos congessi in vnum ad idem, supra cap. 14. num. 2. Haec autem cautio ex edicto Praetoris descendit, pertinetque, vt dictum est, ad eas res, in quibus vsusfructus proprie constituitur; ipse autem Praetor circa res, quae ipso vero vsu consumuntur, nihil disposuit, nec in aliquo se intromisit, ex quo in eis proprie, vt dicebatur supra dicto cap. 14. non cadit vsusfructus, cum ipsa assidua permutatione, quodammodo extinguantur, sed demum superuenit Senatusconsultum. quod vtilitatis causa recepit, harum quoque rerum mediante cautione quasi vsumfructum con[sect. 5]stitui posse, l. 1. cum seqq. & l. si tibi, & per totum. tit. ff. de vsufructu earum rerum qua vsu consumuntur, dicta l. 1. §. habet autem, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, § constituitur, Institut. de vsufructu, vbi Doctores communiter, & in dictis iuribus Rolandus dicto consil. 37. num. 6. volum. 2. Craueta. in consil. 300. num. 4. & 5. Gaill. dicta obseruation. 46. num. 3. Pedroccha dicto consil. 7. n. 5. & seqq. eleganter Antonius Galeatius Maluassia dict. consil. 110. num. 2. & 3. volum. 1. Qualiter autem, & quomodo ex Senatusconsulto cautio praestari debeat, casibus, siue numeris sequentibus explicabitur. Secundo constituendum est, quód vsufructuarius[sect. 6] dominium consequitur & proprietatem rerum mobilium, quae vsu ipso naturaliter consumuntur, & seruando seruari non possunt, siue functionem in genere suo recipiant, vel non, cum in hoc dentur illi, vt eius fiant, siue res ipsae aestimatae fuerint, siue non; dummodo si aestimatio omissa fuerit, ab vsufructuario satisdetur, de tantundem ingenere restituendo eiusdem qualitatis, & bonitatis, vt in l. si tibi 7. ff. de vsufructu earum rerum §. constituitur, Institut. de vsufructu, vbi Aretinus num. 7. Alexander, vterque Socinus, Parisius, & alij, quos ita tenendo refert Rolandus in cons. 62. num. 23. & 24. vol. 1. Iacobus Philippus Portius, qui refert alios, lib. 3. regularum, regul. 18. in 3. ampliatione, Antonius Gabriel qui nonnullos recenset communium, lib. 5. tit. de vsufructu concl. 1. num. 18. & 19. Gerardus Mazollus in cons. 25. num. 25. Plotus in l. si quando, num. 604. C. vnde vi Craueta in cons. 300. sub num. 5. Ruinus, Siluanus, Purpuratus, & Franciscus Marcus, cum quibus sic tenuit Pedroccha dicto cons. 7. num. 2. & 3. vbi num. seqq. rationem reddit; & alij in fortioribus terminis referendi infra num. 32. sed non eodem modo in praedictis rebus cauetur semper; ideo casibus sequentibus circa hoc latius distinguendum est. Tertio constituendum est, quod vsusfructus pecuniae[sect. 7] sustinetur ex decisione iuris, quamuis improprius, imo & impropriissimus vsusfructus videatur: quia licet ipsius erogatione consumatur, & assidua permutatione extinguatur, tamen per cautionem proprietario consulitur, vt in §. constituitur, de vsufructu; pecunia igitur vsufructuarij fit, vt illa vti, & disponere ad libitum possit, tenetur tamen cautionem haeredi praestare, de tanta pecunia, cum morietur, aut capite minuetur, restituenda, per textum in dicto §. constituitur, l. 2. l. si tibi 6. & l. quoniam, 10. ff. de vsufructu earum rerum, Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, quaest. 49. n. 157. de legatis 2. Rolandus in cons. 37. num. 6. lib. 2. Maluassia in cons. 51. num. 14. vol. 1. Guillielmus de Perusio in cons. 79. num. 25. inter cons. vltimarum voluntatum, vol. 1. Id autem non procedit ex eo, quod pecunia dicatur esse de rebus, quae seruando seruari non possunt, vt existimant Bartolus, & Doctores communiter per glossam ibi. in l. 1. §. fuit quaesitum, ff. ad Trebellianum, & alij multi, quos congessit in vnum Tiraquellus de retractu Lignagier, §. 1. gloss. 7. num. 103. cum seqq. quoniam pecunia reuera seruando seruari po[sect. 8]test; vt contra communem docte probauit Pinellus part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 42. per totum. Sed quia pecunia per vsum a dominio nostro exit, diuersósque dominos sortitur; & si ea vsus fuerit fructuarius, vt iure potest, salua non erit proprietarij, siue haeredis causa: ideo in pecunia proprie constitui vsusfructus non poterat, sed per cautionem, per quam proprietatis ius conseruatur, quasi vsusfructus vtilitatis causa ex Senatusconsulto introductus est, vt iura superiora probant expresse. Quarto constituendum est, quod si vsusfructus re[sect. 9]linquatur bonorum mobilium, qui recipiunt functionem in genere suo, & seruando seruari non possunt, nec vltra triennium durant, vt est vinum, oleum, frumentum, fructus, & alia similia, quae pondere, numero, mensuraue constant, dominium earum rerum transit in legatarium, vt diximus supra num. 6. & fructuarius tenetur, si praedictae res aestimatae non suerint, praestare cautionem de aliis rebus eiusdem qualitatis & bonitatis, & in eodem genere, finito vsufructu, restituendis: quod si earum rerum aestimatio fiat, cautio praestatur de aestimatione, finito vsufructu, reddenda. Sic post multos alios scribunt Ruinus in cons. 206. n. 25. volum. 2. Philippus Portius regularum, lib. 3. regula 18. ampliatione 3. Purpuratus in cons. 452. num. 7. vol. 2. Rolandus referens alios, in cons. 92. num. 23. lib. 1. Pedroccha Brixiensis in cons. 7. num. 1. 2. & 3. vltra quos nonnulla licebit in hac materia adnotare. Primo, deceptos fuisse Corneum in cons. 367. volum. 4. Paulum Castren[sect. 10]sem in l. partis, n. 2. ff. de praescriptis verbis, & post alios ab eodem relatos, Simonem de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum lib. 4. solutione 5. dubitatione 10. n. 79. qui generaliter & indistincte constituunt, quod in praedictis rebus praestatur cautio de restituendo tantumdem, finito vsufructu; aliter enim statutum est in l. si tibi, ff. de vsufructu earum rerum: debueruntque distinguere, an aestimatio praecesserit, & tunc male loquuntur, siquidem non tantumdem, sed aestimatio restitui debet: An vero aestimatio facta non fuerit, & tunc tantumdem in genere restituendum cauetur, ídque eiusdem qualitatis, & bonitatis restitui debet, vt supra resoluimus: nec potest eorum resolutio saluari, etiam iuxta resolutionem communem Doctorum, quam cum Pinello,[sect. 11] Caualcano, Maluassia, & aliis referam statim Siquidem iuxta eam, non tantumdem in genere, sed vel tantumdem, vel pretium aestimationis arbitrio vsufructuarij restituendum est, vt videbimus infra. Secundo ex dictis adhuc, manifeste deduci, tam iuxta resolutionem superiorem, quam communem doctrinam, quae vsufructuario electionem tribuit, male consuluisse Federicum de Senis consil. 46. Socinum in cons. 9. volum. 4. Bertrandum in[sect. 12] cons. 36. volum. 1. arbitrantur enim hi Patres, in praedictis rebus praecise interponendam esse cautionem de pretio aestimationis finito vsufructu reddendo. In quo labuntur aperte, quoniam rebus non aestimatis, quis sanae mentis, vsufructuarium poterit ad aestimationem, finito vsufructu, adstringere, cum aestimatio nulla praecesserit, & absque illa potuerit vsusfructus consistere, cautione praestita de tandumdem in genere restituendo, vt diximus supra num. 6. & expresse aduertit, & quamplures recenset Achilles Pedroccha in cons. 7. num. 2. & 3. Deinde & tertio, Pinellum etiam videri deceptum[sect. 13] 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. vltimo, versi. In modo autem cauendi, ibi: Ego autem verius puto, dum sequutus communem sententiam affirmat, textum, in l. si tibi, ff. de vsufructu earum rerum, vsufructuario consulere, vt possit ipse alternatiue cauere in his rebus, quae vsu ipso consumuntur, & functionem in genere suo recipiunt, de rebus eiusdem generis, bonitatis, & qualitatis, finito vsufructa, restituendis, aut illarum aestimatione, & consequenter rebus etiam aestimatis, cautionem, siue restituendi obligationem alternatiuam esse, de rebus eiusdem generis, aut pretio aestimationis reddendis, idque totum in voluntate vsufructuarij, aut haeredis eius positum esse; & vltra eum, idem in effectu probat Alexander in cons. 120. num. 1. & 2. vol. 6. dicit enim, quod si non fuit facta aestimatio, tenetur vsufructuarius ad reddendum tantundem in genere eiusdem qualitatis, & bonitatis, & non ad aestimationem: in quo recte dicit, & concordat, cum prima parte distinctionis propositae supra num. 9. & destruit euidenter Federici de Senis, & aliorum sententiam a me improbatam supra num. 12. Caeterum si aestimatio facta fuerit, dicit Alexander, quod tenetur vsufructuarius ad aestimationem, vel ad rem in genere restituendam, arbitrio, & voluntate eiusdem fructuarij. Quod dixit Pinellus, & communis probauit, vt constat ex Borgnino Caualcano, qui ipse cum communi transit, & alios sequentes illam refert, de vsufructu mulieri relicto, n. 143. fol. 336. & n. 146. fol. 341. versic. Et est in electione vsufructuarij: vbi dicit, quod Iudex debet certum terminum praefigere fructuario, vt eligat, quid velit restituere. Idem etiam probarunt Alexander Tertius Bergomensis in cons. 58. num. 12. & 13. inter cons. vltimarum voluntatum, vol. 2. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 110. num. 4. & seqq. & num. 8. in fine, & num. 9. vol. 1. Quorum, & communis, praecipuum fundamentum deducitur, sed male quidem, ex textu in l. si tibi, ff. de vsufructu earum rerum: potius enim contrarium probatur ibi,atque ex vulgata regula l. plerumque, §. vlt. ff. de iure dotium, quae in alternatiuis debitori tribuit ele[sect. 14]ctionem; & sic vsufructuarij debere esse dicunt; & idem probatur in l. 24. tit. 11. partit. 5. & plene declarant dictam regulam Bartolus in l. stipulationes non diuiduntur, num. 35. in fine, ff. de verborum obligationibus. Antonius Gomez to. 2. variar. cap. 11. num. 39. Duenas regula 235. sub tom. diuersarum regularum Iuris, fol. mihi 285. Euerardus in loco a natura alternatiuorum, folio mihi. 666. Verum communis haec resolutio, quae in specie, ex[sect. 15] omnibus, quos viderim, a nemine impugnatur, placere mihi nullo modo potest; videntur enim huius opinionis Authores, & illorum sequaces contra aperta iura Verba facere. Et inprimis contra textum in §. constituitur, Institut. de vsufructu, vbi Iustinianus, postquam loquutus fuerat de pecunia, in qua, vt superius vidimus, de tanta pecunia restituenda praestatur cautio, in hunc modum scribit: Caeterae quoque res ita traduntur legatario, vt eius fiant: sed aestimatis his, satisdatur, vt si moriatur, aut capite minuatur, tanta pecunia restituatur, quanti hae fuerint aestimatae. Quibus verbis nullus poterit de superiori distinctione, aut opinione ista contra communem amplius dubitare; nam vbi res aestimatae non sint, cautionem interponendam de tantumdem in genere restituendo, & Alexander dicto cons. 120. & alij relati supra n. 9. expresse admittunt: vbi vero res aestimantur, qualiter cautio interponenda sit, expressim etiam deciditur in dicto §. constituitur, qui in hoc cauillari non potest, dicit enim aperte, quod his rebus aestimatis, de tanta pecunia satisdatur, quanti hae fuerint aestimatae. Si ergo alternatiua cautio esset, siue alternatiue vnum, aut alterum restitui posset, male fecisset Iustinianus, si id non exprimeret quod adeo necessarium erat. Nec desunt Authores, qui hanc partem, quam defendimus tueantur; in eam enim clare inclinant Aimon. Craueta in cons. 300. sub n. 5. Corneus sibi contrarius in cons. 187. colum. 2. lib. 2. Purpuratus in cons. 452. n. 7. volum. 2. Euinius in cons. 206. n. 25. volum. 2. tenent etiam eandem velut expresse, Paulus de Montepico in dict. l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, quaest. 49. num. 157. Antonius Sansoius Mediolanensis in cons. 51. num. 30. volum. 2. Deinde da[sect. 16]to, quod praedictorum authoritas deficeret, in hanc partem se. ure inciderem, per textum, qui manifeste superiorem distinctionem probat, quicquid aliter, sed male intelligat communis, in l. si tibi, ff. de vsufructu earum rerum, vbi sic scribitur: Si tibi vini, olei, frumenti vsusfructus legatus fuerit; proprietas ad legatarium debet transferri, & ab eo cautio desideranda est; vt quandocunque mortuus, aut capite minutus sit, eiusdem qualitatis res restituantur. In quibus verbis decedit aperte Caius Iureconsultus illius legis Author, quod cum in praedictis rebus aestimatio non fit, cautio interponenda est, de aliis rebus eiusdem qualitatis & generis restituendis. Postmodum dicit: Aut aestimatis rebus certae pecuniae nomine cauendum est; vbi expresse statuit ipse Iureconsultus, rebus aestimatis, non posse interponi cautionem, nisi de tanta pecunia, hoc est, aestimatione restituenda. Et confirmatur euidenti ratione, quia si in casu illius legis, & in hac materia cautio alternatiua admitti posset, multum laederetur ius haeredis, cum fructuarius finito vsufructu eligeret soluere id, quod sibi vtilius esset: & haeredi inutilius, quod esset contra defuncti voluntatem, qui magis haeredi, quam vsufructuario consuluisse videtur, vt multis probant Craueta in cons. 32. num. 3. & in cons. 86. Socinus in l. Cumanus, column. finali, versi. Ex quibus, 8. de conditionibus & demonstrationibus. Decianus in cons. 1. num. 90. volum. 2. Parisius in cons. 67. num. 114. lib. 3. Rolandus in cons. 16. num. 32. lib. 3.. Menochius lib. 4. praesumptione 106. num. 17. & 18. nouissime Ioan. Guttierrez tractatu, de tutelis & curis, 3. part. cap. 5. num. 17. & 19. fol. 545. Nec credendum est, voluisse testatorem grauare haeredem multiplici onere, hoc est, legati vsusfructus, & cautionis alternatiue interponendae, vt in simili argumentantur Corneus in cons. 230. vers. Quia non est, volum. 4. Afflictis decis. 44. num. 18. vers. cum ergo. Rolandus in cons. 8. num. 28. volum. 2. Cephalus in cons. 517. num. 44. volumin. 5. Pedroccha Brixiensis in cons. 7. num. 152. & nonnulla dicit Marcus Antonius Eugenius in cons. 100. num. 14. & seqq. lib. 1. Ex quibus facile dissolui poterit commune Doctorum fundamentum, de quo superius mentio[sect. 17]nem fecimus, cum in quaestione nostra, non concesserit lex fructuario facultatem restituendi alternatiue vnum aut alterum, sed potius denegauerit, voluerítque, rebus non aestimatis, tantundem in genere restituendum; aestimatis vero rebus, quod pecuniae nomine, & aestimationis caueatur, & pretium aestimationis restituatur; posset tamen alternatiua cautio interponi vno aut altero restituendo, vel vnum aut alterum finito[sect. 18] vsufructu etiam rebus aestimatis restitui, ex voluntate restituentis, & recipientis; ex his, quae scribunt Butrigarius, Salicetus, & alij in l. quoties, C. de iure dotium. Signorolus in l. aestimatis, & Barbosa ibi, num. 4. ff. soluto matrimonio, & sentit aperte Antonius Galeatius Maluassia in cons. 110. num. 10. ante finem, & num. 11. quo loco retinet ipse communem resolutionem, quam im[sect. 19]pugnauimus supra; infert tamen, quod etiam iuxta eam, compelletur aliquando vsufructuarius ad aestimationem finito vsufructu reddendam, nec alternatiue eligendi potestas illi erit; videlicet quando ipse fructuarius, sponte cautionem proprietario praestitit, de restituenda finito vsufructu aestimatione rerum etiam, quae vsu consumuntur, & functionem in genere suo recipiunt, quia non debuit simpliciter dictarum rerum aestimationem promittere, sed ipsam electionem de iure competentem reseruare, ideo tunc non liberaretur, restituendo tantundem, quia ex conuentione partium, natura cuiuslibet contractus alterari solet, l. 1. § si conueniat, ff. depositi, & pluribus confirmat D. Franciscus Sarmientus Selectarum, lib. 1. cap. 11. Verum retenta opinione a nobis probata supra, iuxta quam, rebus aestimatis, electioni locus non datur fructuario, sed ad aestimationem praecise tenetur, id dubitandi ratione prorsus carebit. Quinto constituendum est, quod si vsusfructus re[sect. 20]linquatur rerum, quae vsu ipso naturaliter consumuntur, earum tamen, quae functionem in genere suo non recipiunt; tunc debet vsufructuarius cauere de tanta pecunia, finito vsufructu, reddenda, & ad illam praecise tenetur. Id quod expressim videntur praesentire Authores omnes, quos retulimus supra, ex num. 9. & in terminis tenent Alexander in consil. 58. Habita super narratis, colum. 2. versicul. Posito ergo quod legatum, volum. 3. Iason in consil. 40. colum. 2. volum. 1. Plotus in l. si quando, num. 604. C. vnde vi, Antonius Galeatius Maluassia dict. consil. 110. num. 9. versicul. Aut sunt res quae fun[sect. 21]ctionem, qui ibidem, num. 5. frustra dubitauit, an etiam in his rebus cautio alternatiua concedenda esset vsufructuario, sine alternatiua facultas, vnum aut alterum restituendo, finito vsufructu, sicut in his, quae functionem in genere suo recipiunt, communis dixerat: quae tamen cum in illis etiam a nobis improbata fuerit, in his moueri dubium aliquod non poterit, vt ipse postmodum dict. num. 9. vt certum statuit, quamuis antea dubium habuisset: non tamen satisfacit idem Author[sect. 22] textui, quem in contrarium expendebat dict. l. si tibi. ff. de vsufructu earum rerum, in illis verbis: Idem scilicet de caeteris quoque rebus, quae vsu consumuntur, intelligemus. Sed ea verba ad praecedentia referri debent, non quoad effectum cautionis alternatiuae admittendae, sed quoad hoc, vt proprietas ad legatarium transferri debeat, & aestimatione facta, pecuniae nomine cauendum sit. AEstimatio autem rei fructuariae, in omni vsufructu[sect. 23] fieri debet, habito respectu ad tempus constitutionis, & traditionis, non ad tempus restitutionis; & sic in eadem aestimatione, in qua erant, tempore constitutionis vsusfructus, debent restitui proprietario. Glossa in §. constituitur, verbo, aestimatae, Institut. de vsufructu, quae approbatur per Angelum, Balduinum, & omnes ibi. Azo. in summa illius tit. num. 3. Paulus de Montepico in §. Titia cum nuberet, quaest. 49. num. 157. Bertrandus in cons. 40. num. 7. lib. 2. & in consil. 275. vol. 3. Rolandus in cons. 92. num. 23. lib. 1. Antonius Gabriel communium, tit. de vsufructu, conclus. 1. num. 22. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. vltim. in fin. vers. Quando autem in hac materia. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 143. fol. 337. & num. 146. Iosephus Ludouicus decis. Perusina 61. num. 15. part. 2. Sexto constituendum est, quod si vsusfructus relin[sect. 24]quatur in ipsis rebus mobilibus, seu supellectilibus, quae quodammodo ipso longo vsu non dicuntur consumi, sed potius inueterascunt, aut forte quodammodo aliqualiter tantum minuuntur, vt sunt vegetes, aurum, argentum, & similia, vasa, vestes pretiosae, metallica, ferrea, baliftae, & alia eiusdem generis, quae longiori tempore in suo vsu conseruantur, licet forte longissimo tempore inueterascant, & aliqualiter minuantur, non debet praestari ipsa cautio de earum aestimatione, finito vsufructu, reddenda, sed imo de vtendo fruendo arbitrio boni viri, sicut & in rebus immobilibus, & quae ipso vsu non consumuntur, praestari oportere, supra diximus. Sic tenent Cardinalis, Abbas, & Imola in cap. vltim. de pignorib. & Florianus relatus ab eodem Imola ibi. num. 24. Socinus in consil. 9. col. 4. lib. 4. & alij relati per Rolandum in consil. 92. num. 22. lib. 1. Andream Gaill. practicarum obseruation. lib. 2. obseruat. 46. num. 4. Sed improbantur communiter, vt affir[sect. 25]mant Pinellus dict. 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. vltim. in finalibus verbis. Borgninus Caualcanus de vsufruct. mulieri relicto, num. 146. fol. 340. Achilles Pedroccha in consil. 7. num. 16. Antonius Galeatius Maluassia in consil. 110. num. 110. lib. 1. & pro his facit optimum argumentum, quod deducitur ex l. 1. ff. de vsufructu earum rerum, vbi Vlpianus Iureconsultus aequiparat vsumfructum earum rerum, que vsu ipso consumuntur, vel minuuntur tantum; at in rebus, quae vsu consumuntur, diuersimode praestari cautionem, constat euidenter ex his, quae diximus supra, & l. si tibi, 7. ff. de vsufructu earum rerum, §. Constituitur, Instit. de vsufructu. Deinde quia ex mente omnium Scribentium in hac materia, indistincteque loquentium, in quibuscumque rebus, quae ipso vsu consumuntur, siue longissimo tantum tempore consumantur, aut diminuantur, siue breuiori tempore tollantur, quomodocumque hoc eueniat, praestari debet dicta cautio de earum aestimatione, finito vsufructu, reddenda, ex dictis iuribus, & cap. vltim. de pignorib. l. penultim. ff. de vsufructu earum rerum, & post alios de communi, testatur Antonius Galeatius Maluassia dicto consil. 110. num. 10. volum. 1. Vnde vltra omnes[sect. 26] animaduertebam, cum Authores quamplures in proposito praelegissem, Ferdinandum Vazquez de Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 32. in princ. minus bene dixisse, veram esse, & communem resolutionem, quod in vasis aureis, vel argenteis, & in aliis similibus, quae vsu non consumuntur, sed minuuntur tantum, siue vilescunt, praestari debet cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & de eisdem rebus, provt extabunt finito vsufructu, restituendis: siquidem in contrarium exstat communis & vera sententia ex Authoribus superius relatis, & his, quae postmodum latius dicentur: quocirca Paulus Parisius in consil. 96. num. 3. & seqq. volum. 2. aliter in hac dubitatione se habuit, & di[sect. 27]stinguit; quod si bona mobilia sint eius qualitatis, quam diximus supra num. 24. vbi exempla adduximus, debent aestimari, & aestimatione facta, cautio interponenda est de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & de restituendis illis, finito vsufructu, si minuta aut deteriorata non reperiantur; alias bonis ipsis deterioratis retentis, de pretio aestimationis reddendo, & sequuntur Rolandus in cons. 92. num. 23. lib. 1. Iosephus Ludouicus decisione Perusina 61. num. 14. & iuxta hanc distinctionem iudicauit Senatus Pedemontanus in causa Paseri, & Tortelli, secundum Antonium Thesaurum, decisione Pedemontana 80. num. 1. sed improbant Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 146. versicul. Parisius autem, fol. 341. Achilles Pedrocha in consil 7. n. 18. pro quibus contra Parisium, vltra ea, quae numeris praecedentibus diximus, facit textus quasi expressus in dict. §. constituitur, in versiculo, caeterae quoque res, de vsufruct. vbi praedictae res, propter verba illa adeo generalia omnino comprehenduntur, vt ad oculum patet, nec ille textus cauillari potest, & tamen contrarium statuitur ibi. Deinde faciunt & alia iura, quae adducit ad propositum Menchaca de successionum creatione, lib. 1. dict. §. 7. n. 32. ex quibus aperte colligitur in praedictis rebus aliter cautionem interponendam esse. Ex his apparet, sustineri non posse Antonij Galeatij[sect. 28] Maluassiae dict. consil. 110. n. 9. considerationem quandam, quae in sententiam Parisij in effectu venit incidere: dicit enim ibi. in versicul. Fateor tamen quod in praedictis rebus, quae naturaliter vsu ipso non consumuntur, quamuis vilescant, aut aliqualiter minuantur, potest ipse fructuarius easdem res sibi traditas in ipso statu, in quo tunc reperirentur, in specie restituere, supplendo tamen in pecunia numerata ipsum valorem. siue pretium aestimationis tempore traditionis earum factae, & sic reficiendo haeredi, vel proprietario dictarum rerum deteriorationem. Sed contrarium verius esse, ex relatis supra contra Parisium, & iuribus ibidem adductis, ex his etiam quae statim dicentur, constat aperte, quod ipse etiam fateri videtur postmodum num. 10. Vnde & tertio loco, Ioannes Baptista de Sancto Se[sect. 29]uerino inter cons. Socini Senioris, cons. 5. num. 7. versic. Concludo igitur, vol. 4. post longam disputationem, aliter praedictam quaestionem declarat, scribitque, quod si praedictae res mobiles, quae vsu ipso non consumuntur, longissimi temporis vsu minuuntur, & deteriores fiunt qual a sunt, aurea, argentea ve vasa, numismata, & his similia; quod tunc interponi debet cautio praetoria de vtendo fruendo arbitrio boni viri, & de rebus ipsis finito vsufructu restituendis, quemadmodum in rebus immobilibus dictum est supra: quod si res tales sint, quae non multi temporis vsu minuantur, vt sunt vegetes, tenues, iuxta resoluta per Rolandum in cons. 92. num. vltim. lib. 1. panniculi, linteamina, & alia similia, cautio non praetoria, sed Senatusconsulti interponenda est, sicut facta prius rerum aestimatione, cauendum sit de ipsa aestimatione, cum finietur vsusfructus, reddenda. Et hanc distinctionem sequutus est expresse Achilles Pedrocha dict. cons. 7. num. 19. & tribus seqq. & ante ipsum dicit veram, & commendat Simon de Praetis non relatus ab eo, de interpretatione vltim. voluntat. lib. 4. solutione 5. dubitatione 10. num. 79. atque ita etiam tenuit Senatus superiorem distinctionem obseruans, vt dicit Petrus Surdus decisione 67. in fine. Verumenimuero, haec distinctio admitti non potest; magis enim ex capite, quam ex iuris decisione descendit, nec iure aliquo confirmatur. Nam in praedictis rebus aequaliter cauendum est, nec potest inter illas discriminis ratio constitui, ídque ex communi, & recepta omnium Scribentium mente (superius in contrarium adductis solum exceptis) indistincte loquentium, constituentiumque, cautionem interponendam esse de rerum aestimatione, finito vsufructu, reddenda, in quibuscumque rebus, quae ipso vsu consumuntur, aut longissimo tempore minuuntur, vt ex nonnullis affirmat Antonius Galeatius Maluassia dicto cons. 110. num. 10. vol. 1. vnde in eisdem terminis, in quibus praedicti loquuntur, contratium resoluit, & multorum iurium authoritate comprobat Menchac. dict. §. 7. num. 32. Vera igitur, & magis communis opinio est, quod in[sect. 30] praefatis rebus, facta prius earum aestimatione, caueri debeat de tanta pecunia finito vsufructu reddenda, quae maxime iuuatur ex litera textus, in dicto §. constituitur, de vsufruct. & probatur per Aretinum, & Fabrum ibi Bertrandum in cons. 40. n. 7. lib. 2. Rolandum in cons. 92. in fine lib. 2. & indistincte receptior videtur, & magis vera in puncto iuris, secundum Pinellum 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. vltim. in versic. final. Borgninum Caualcanum de vsufructu mulieri relicto num. 146. Maluassiam dict. cons. 110. num. 10. vol. 1. Pro quibus vltra alia concludenter facit, quod alias non posset fieri plena restitutio, nec fructuarius tantundem redderet, sed multo minus, si res vsu & tempore deterioratas, & minoris valoris effectas restitueret: quod inconueniens cessabit, si facta aestimatione earum rerum, interponatur cautio de pretio aestimationis finito vsufructu reddendo. Infertur nunc ex praefata communi sententia, quod[sect. 31] tam in dictis rebus mobilibus seu supellectilibus, quae quodammodo ipso longo vsu non dicuntur consumi, sed potius inueterascunt, aut aliqualiter tantum minuuntur, quam in his rebus, quae naturaliter ipso vsu consumuntur, vel seruando seruari non possunt, praecise tenetur vsufructuarius, & compellitur ad ipsam aestimationem, vt scribunt Alexander in cons. 58. Habita super narratis, col. 2. versic. posito ergo, volum. 3. Iaso in cons. 40. vol. 2. Plotus in l. si quando, num. 605. C. vnde vi, Antonius Galeatius Maluassia dicto cons. 110. num. 9. in versic. secus vero si essent res quae naturaliter, & num. 10. in versic sed hoc videtur esse contra communem: in. his vero rebus, quae functionem in genere suo recipiunt, & pondere, numero, mensurave constant, quid praecise restitui debeat, supra diximus. In aliis autem, quae longissimo tempore, aut vsu consumuntur, dicemus infra, num. vltimo, & tradit Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 23. versic. quod si simus in tertia. Septimo & vltimo constituendum est, quod domi[sect. 32]nium, & proprietas non solum bonorum mobilium, quae ipso vsu naturaliter consumuntur, sed etiam eorum, quae quodammodo ipso longo vsu non dicuntur consumi, sed tantum inueterascunt, aut aliqualiter minuuntur, seu deteriores fiunt, in vsufructuarium transit; sic, vt ipse illa alienare, & distrahere, eorundem vtilitatem percipere, & ad libitum de illis disponere possit: sic in terminis respondet Mazolus in cons. 25. n. 25. Antonius Galeatius Maluassia dict. cons. 110. n. 2. & n. 10. vol. 1. & vltra eos, idem tenent Alexander num. 20. & Socin. n. 12. in l. 1. ff. de legatis primo, quidquid contra contendat Achilles Pedrocha dict. cons. 7. num. 29. & seqq. qui decipitur existimans id procedere tantum in his rebus, que[sect. 33] vsu consumuntur, aut non multi temporis spatio minuuntur, seu deteriorantur, non tamen in his rebus, quo longo temporis spatio minuuntur: quod tamen falsum esse ostenditur: nam cum in his etiam rebus, quae longo temporis spatio minuuntur, seu deteriorantur, aestimatio fieri debeat, & cautio interponi de pretio aestimationis reddendo, iuxta communem relatam supra num. 30. nec cautio praetoria locum habeat eo casu, vt existimabat, sed male quidem, vt supra dixi, Ioannes Baptista de Sancto Seuerino, quem sequitur Pedrocha ibi, & ex cuius distinctione superiorem doctrinam inferebat: plane sequitur, dominium earum rerum ad vsufructuarium transire, & posse eum ad libitum de illis disponere, ex dict. l. si tibi, ff. de vsufructu earum rerum, §. constituitur, de vsufructu, & Authoribus supra citatis. Et sic non constituitur differentia in hoc, quod res, quae vsu minuuntur, seu deteriorantur, breui, vel longo tempore consumantur, aut minuantur. Quod idem[sect. 34] dicendum est in his rebus, quae longissimo tempore consumuntur, in quibus praestanda erit cautio de reddenda aestimatione, finito vsufructu, non vero praetoria cautio de eisdem rebus restituendis, vt recte adnotauit, & comprobat Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 32. versic. Quod si simus in tertia. # 18 CAPVT XVIII. Vsufructuarius vtrum teneatur fideiussoriam, & idoneam, an iuratoriam cautionem praestare, & quid obtineat, si sit pauperior, vt non possit idonee cauere? Vbi quae hucusque ab aliis scripta fuere, congeruntur in vnum, quatuor Doctorum opiniones referuntur, ex illisque noua Authoris resolutio conficitur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarium haeredi siue proprietario cauere debere, certissimum esse. -  2 Cum autem leges nostrae varie loquantur, saepe enim appellant Cautionem, aliquando vero Satisdationem, quae sunt diuersa. -  3 Nam cautio illa intelligitur, quae fit per nudam repromissionem absque fideiussoribus, & pignore, vt est Iuratoria, quae ob id vocatur Nuda. -  4 Satisdatio autem accipitur pro ea, quae est suffulta fideiussoribus, vel pignore. -  5 Dubitari solet, cuiusmodi debeat esse cautio vsufructuarij. -  6 Cautio vsufructuaria haeredi, vel proprietario praestanda, non debet esse nuda, sed cum fideiussoribus. -  7 Vsufructuarius idonee cauere debet haeredi, vt sit illi satis prospectum, in eum casum, quo vsusfructus finiatur. -  8 Cautio idonea dicitur in iure, quae fit datis fideiussoribus, vel pignore. -  9 Vsufructuarius si ob paupertatem, vel aliam difficultatem, idoneos fideiussores inuenire non possit, an idcirco vsufructu priuandus sit, haeresve, qui exigit cautionem ab eo, contentus esse debeat iuratoria cautione, ita ut ea praestita, fructuarius vtifrui possit, & fructus suos faciat; & vide, numeris sequentibus. -  10 Satisdare, qui ex necessitate iuris tenetur, & quia est forensis, vel pauper, non potest inuenire fideiussorem, regulariter ab onere satisdandi releuatur, si iuret se non inuenire fideiussorem, & praestare, vel adimplere id, pro quo tenetur fideiussorem dare. -  11 Doctores quamplures praecitantur qui elegantius tractarunt de quaestione proposita supra numer. 9. -  12 Hieronymus de Caeuallos merito & noue notatus ab Authore. -  13 In quaestione superiori quatuor fuisse praecipuas Doctorum opiniones. -  14 Cautionem iuratoriam non sufficere, sed idonee cauendum esse ab vsufructuario, ex sententia Glossae, quae de rigore iuris verior est. -  15 Et pro illa nonnulla fundamenta adducuntur, remissiue. -  16 Vsufructuarium in praedicto casu ad iuratoriam cautionem admittendum esse, ex sententia aliorum. -  17 Cautio iuratoria qualiter fiat, & quae debeat continere? remissiue. -  18 Bartoli opinio in quaestione superiori refertur, quae in effectu praecedentis secundae opinionis limitatio est, vel declaratio. -  19 Et circa illam nouum dubium proponit Author, siue certo modo intelligendam animaduertit. -  20 Saliceti opinio in quaestione hactenus agitata refertur. -  21 Resolutio Auctoris circa quaestionem superiorem. PRo huius capitis perfecta & absoluta, breui tamen[sect. 1] explicatione, constituendum erit primo: Certissimum esse, quod vsufructuarius haeredi, siue proprietario cauere debeat, vt cap. praecedentibus plene dictum est. Cum autem leges nostrae varie loquantur; saepe[sect. 2] enim appellant Cautionem, vt in l. 1. C. de vsufructu, & per totum tit. ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, cum aliis multis: aliquando vero Satisdationem, vt in l. 4. C. de vsufructu, quae sunt diuersa; nam cautio illa in[sect. 3]telligitur, quae fit per nudam repromissionem absque fideiussoribus, & pignore, vt est Iuratoria, que ob id vocatur nuda l. sancimus, C. de verborum significatione, Glossa. in c. qua fronte, in verbo, cautione, de appellationibus, Baldus in l. executorem, n. 16. C. de executione rei indicatae, & plene declarat Barbosa videndus omnino in l. diuortio, §. interdum, a num. 22. ff. soluto matrimonio, & nouissime Hieronymus de Caeuallos practicarum; siue, communium contra communes, quaest. 66. in princ. Satisdatio autem[sect. 4] accipitur pro ea, quae est suffulta fideiussoribus, vel pignore; textus in dict. l. sancimus, & in l. 1. ff. qui satisdare cogantur, cum Glossa ibi, verbo, fideiussoribus, & communi Doctorum resolutione, ex Barbosa vbi supra, dicto num. 22. dubitari solet, cuiusmodi debeat esse cau[sect. 5]tio vsufructuaria; & quamuis, vt dictum est, Cautionis nomine simpliciter, nuda promissio significetur: hoc tamen non obtinet in cautione vsufructuaria, quae non debet esse nuda, sed cum fideiussoribus, per textum,[sect. 6] in dicta l. 4. C. de vsufructu, & in l. tribus, ff. de vsufructu earum rerum, quae vsu consumuntur. Salicetus in dict. l. 1. C. de vsufructu, num. 15. & ibi communiter omnes & in dict. l. 4. eiusdem tit. vbi Ioannes Sichardus num. 1. sic adnotauit Iason in l. 1. colum. vltim. versic. 10. Limitat. ff. qui satisdare cogantur. Guid. Pap. decis. 248. Alexander in cons. 57. Ponderatis verbis, num. 4. l. 3. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. quaest 53. num. 161. Bertrandus in cons. 144. vol. 3. Ruinus in cons. 206. num. 2. vol. 2. Decius, Parisius, & alij, quos refert Rolandus in cons. 92. n. 11. lib. 1. Andreas Gaill. practicarum obseruationum lib. 2. obseruatione 47. num. 2. Ioachimus Minsingerus singularium obseruationum, centuria, 6. obseruatione 48. num. 2. Guillielmus de Perusio in cons. 79. num. 21. inter cons. vltim. voluntatum, vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 563. num. 2. lib. 2. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 79. Gregorius Lopez, per illum textum, in l. 20. titul. 31. part. 3. verbo arecabdo. Antonius Gomez. tom. 2. var. cap. 15. de seruit. num. 1. in fine. & num. 2. Molina, de Hispanorum primogen. lib. 1. cap. 15. num. 29. Ioannes Guttierrez in repetitione l. nemo potest, ff. de legatis 1. num. 293. Ioannes Garsia. de expensis & meliorationibus, cap. 11. in princ. quia vsufructuarius[sect. 7] idonee cauere debet haeredi, vt sit illi satis prospectum in eum casum, quo vsusfructus finiatur; sic vt cautio loco proprietatis apud eum esse dicatur, vt dicit glos. ex scholio, vltim. in §. constituitur, de vsufructu, & cap. praecedentibus plenius diximus: at idonea cautio in iure[sect. 8] dicitur, quae. fit datis fideiussoribus, vel pignore, l. si mandato, §. finali, ff. mandati. Glos. ibidem. in verbo, accepta, l. 4. §. si sub conditione. ff. de fideicommissariis libertatibus, l. si debitori, ff. de iudiciis, textus in dict. l. 1. ff. qui satisdare cogantur, & ex communi tradit Gaill. dicta obseruatione 47. num. 4. Hieronymus de Caeuallos dict. quaest. 66. num. 11. Hoc supposito, secundo loco constituendum est, du[sect. 9]bium esse, si vsufructuarius ob paupertatem, vel aliam difficultatem, idoneos fideiussores inuenire non possit, aut nullos inueniat, an idcirco vsufructu priuandus sit, haeresve, qui exigit cautionem ab eo, contentus esse debeat iuratoria cautione, ita vt ea praestita, vsufructuarius vtifrui possit, & fructus suos faciat. Et sane Doctores in huius dubij resolutione multum variant, & se se torquent, vt ex infra referendis constabit; & merito dixit Minsingerus dicta obseruat. 48. num. 3. vltra quem, & reliquos statim referendos, animaduerto, quod regulariter, qui ex necessitate iuris satisdare tenetur, &[sect. 10] quia est forensis, vel pauper, non potest inuenire fideiussorem, releuatur ab onere satisdandi, si iuret se non posse inuenire fideiussorem, & praestare, vel adimplere id, pro quo tenebatur fideiussorem dare, & sic eo casu statur iuratoriae cautioni illius: ita glossa final. in l. 1. ff. qui satisdare cogantur. Quam quotidie practicari dicit Iason ibi num. 23. & esse receptissimam sententiam affirmant Lancellotus, Decius, Hyppolitus, Alciatus, Imola, Rodericus Iuarez, Rolandus, & alij, cum quibus sic defendit, & hanc opinionem regulariter veram esse, asserit Barbosa in dicta l. diuortio, §. interdum, num. 26. versiculo, vltimo ad complementum, & n. 27. fol. mihi 1117. sed in cautione praestanda pro vsufructu adquirendo, diuersum ius constituunt Doctores quamplures, aut saltem variis modis rem istam explicarunt: inter multos tamen, post ordinarios, in dicta[sect. 11] l. 1. & in dicta l. 4. C. de vsufructu, & in cap. vlt. de pignoribus, & in authent. cui relictum, C. de indicta viduitate tollenda, de hac quaestione elegantius tractarunt Paulus de Montepico in dicto §. Titia cum nuberet, quaest. 53. num. 161. Alexander in cons. 57. Ponderatis verbis, num. 4. lib. 3. Guid. Pap. decis. 250. Rolandus in cons. 71. num. 11. lib. 1. & in cons. 43. num. 10. 24. 35. 36. & 49. lib. 2. Bellonus in cons. 54. ex num. 5. cum seqq. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitat. 10. num. 81. per totam fol. mihi 343. Andreas Gaill. lib. 2. obseruat. 47. per totam. Ioachimus Minsingerus singularium obseruat. cent. 6. obseruat. 48. per totam. Ioannes Sichardus in dict. l. 4. C. de vsufructu, a num. 2. vsque in finem leg. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 150. 151. & 152. fol 343. & 344. Antonius Gomez tomo 2. variarum, cap. 15. de seruit. num. 3. in fine in versic. item adde quod si talis. Pinellus 2. part. leg 1. C. de bonis maternis, numer. 79. versic. quod si vsufructuarius. Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo potest, ex numer. 292. vsque ad num. 301. Alphonsus de Azeuedo in l. 3. titul. 16. lib. 5. nouae recopilationis, num 7. Petrus Surdus late decis. 141. per totam. Caballinus milleloquio. 526. Guil. de Perusio in consil. 79. num. 21. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 1. Barbosa in dicto. §. interdum, n. 28. & nouissime Hieronymus de Caeuallos communium contra communes,[sect. 12] q. 69. n. 8. & quaest. 408. n. 5. qui tamen imperfecte tractat istam questionem; tum quia praefatos Authores non refert, nec communes contrarias congerit in vnum; tum etiam, quia certum quid non resoluit, nam dicta qu. 69. vnam, dicta vero quaest. 408. alteram opinionem vide[sect. 13]tur probare: constat autem ex superioribus, in hoc dubio quatuor esse Doctorum opiniones praecipuas, quas recitant Glossa, & Doctores communiter in dicta l. 4. C. de vsufructu. Prima opinio est, in praedicto casu non sufficere iuratoriam cautionem, sed idonee cum fideius[sect. 14]soribus cauendum esse; alias si vsufructuarius non potest inuenire fideiussorem, imputet sibi, quia non habebit vsumfructum, nec commodum ex eo, secundum glossam in dict. l. 4. verbo, boni viri, quam Baldus colum. fin. versic. quicquid dicatur, per multa argumenta sequitur, & Salicetus colum. 1. in fine, in versic. Quarta, opinio asserens eam a multis, & non mediocris doctrinae Iureconsultis teneri; adeo vt durum esset ab illa recedere, & subiungit, quod procedit de rigore iuris. Sequuntur etiam Iason, Ripa, Tiraquellus, Riminaldus, Ruinus, Bellonus, Siluanus, & Rolandus, quos ad id congerunt Simon de Praetis, lib. 4. dicta dubitatione 10. num. 81. fol. 343. Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo potest, num. 299. & secundum apices iuris procedere, verioremque esse de rigore iuris, testantur Gaill. lib. 2. dicta obseruation. 47. num. 6. Minsingerus centur. 6. dicta obseruation. 48. num. 8. Ioannes Sichardus in dict. l. 4. C. de vsufructu, num. 3. ad finem. Guil. de Perusio dicto cons. 79. n. 21. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 1. & pro hac prima opinione, quae, vt praedicti dicunt, de rigo[sect. 15]re iuris verissima est, tria fundamenta adducit Gaill. vbi supra, num. 6. & 7. nonnulla Ioannes Sichardus in dicta l. 4. num. 4. & 5. quae in effectu concludunt, nec ad illa concludenter responderi potest. Nihilominus de. aequitate & benignitate aliae opi[sect. 16]niones traduntur per Doctores; idcirco secunda opinio est, vsufructuarium eo casu ad iuratoriam cautionem admittendum esse, illamque ab haerede in defectu fideiussorum recipiendam esse, si fiat eo, quo debet, modo; & hanc partem tenent Bartolus in dict. l. 4. Guid. Pap. decis. 180. num. 3. Philippus Portius num. 3. communium opinionum, conclusione 18. in 8. amplatione. Hippolitus in practica criminali, §. diligenter, num. 104. Imola in l. cum non facile, n. 3. & 4. ff. si cui plus quam per legem falcidiam, Barbatia cons. 11. volum. 3. & cum ea transit Caeuallos communium contra communes, dicta quaest. 66. num. 8. & nonnulla fundamenta adducit Ioannes Gutierrez in dicta l. nemo potest ex num. 293. alios[sect. 17] huius opinionis Authores refert Petrus Surdus decis. 141. ex num. 7. Cautio autem ista iuratoria, qualiter fiat, & quae debeat continere, scribit Rolandus in consil. 65. num. 27. lib. 3. latius Gaill. dicta obseruatione. 47. num. 8. & 9. Haec tamen opinio placere mihi nullo modo potest; tum quia lege non probatur, imo contrarium potius iure ipso expressum est, vt constat ex fundamentis, pro opinione praecedenti superius remissiue adductis: tum etiam, quia aequitas, aut benignitas, per quam ius haeredis aut proprietarij fiat deterius, nec illi consultum esse possit, in fauorem fructuarij admitti non potest, contra intentionem legis, volentis proprietatis causam saluam esse oportere, & proprietario idonee caueri. Vnde tertia opinio est, quae tamen cum superiori con[sect. 18]iungi debet, ita vt illius limitatio sit, vel saltem declaratio, vt scilicet iuratoria cautio sufficiat, si persona offerens iuratoriam cautionem, sit frugi, probatae, & honestae vitae; secus si sit suspectae, & improbatae Vitae, quo casu haeres, vel proprietarius oblatam ab vsufructuario iuratoriam cautionem acceptare non tenetur, sed vt sibi recte prospiciatur, datis fideiussoribus idoneis, a iudice postulare potest, quos si dare non possit vsufructuarius, res fructuaria sequestrari debet penes virum aliquem bonum, qui respondeat vsufructuario de fructibus, secundum formam textus in l. post quam, §. imperator, ff. vt legatorum nomine caueatur, & in l. si fideiussor, § finali. ff. qui satisdare cogantur. Ita docuit Bartolus in l. 1. num. 6. C. de vsufructu, quem sequuntur multi relati a Simone de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione. 10. num. 81. fol. 343. qui format hanc opinionem esse magis communem, & aequam, & multorum Authorum authoritatibus corroboratam. Panormitanus num. 6. & alij Canonistae in capite vltimo. de pignoribus, sequuntur etiam Antonius Gomez. tomo 2. variarum, cap. 15. de seruitutibus, num. 3. Pinellus secunda parte legis 1. C. de bonis maternis, n. 79. versiculo, Illud autem, Ioannes Gutierrez in dicta l. nemo potest, num. 300. Caballinus Milleloquio 526. parte 2. Barbosa in l. diuortio, §. interdum, num. 28. ff. soluto matrimonio, & cum ea videtur transire Hieronymus Caeuallos communium contra communes, dicta quaest. 408. num. 5. Verumenimuero, opinio ista Bartoli licet communi[sect. 19]ter approbata, adhuc dura mihi videtur, tum propter rationes prioris opinionis supra relatae, quae fortiter vrgent, vt videri potest apud Gaill. dict. obseruat. 47. n. 5. & 6. tum etiam, nam licet eo casu, quo res fructuaria penes aliquem virum bonum sequestratur, qui de fructibus vsufructuario respondeat, satis consultum esse videatur haeredi, vel proprietario, tamen cum res penes ipsum fructuarium remanet, & iuratoria tantum cautio praestatur, quantumuis honesta persona sit fructuarius, non satis consultum videtur haeredi, vel proprietario, nec proprietatis causa ita salua remanet, vt in futurum euenire non possit, illaesam potius quam saluam esse proprietatis causam, finito vsufructu, vt ad oculum patet; vnde etiam isto casu posset haeres, vel proprietarius sequestrum petere, vel quod res apud ipsum remaneat, cum obligatione praestandi fructus vsufructuario, vt opinione sequente dicetur: aut quod fideiussores idonei dentur, non obstante, quod fructuarius honesta persona sit, cum iura indistincte loquantur, & semper ab vsufructuario idonee caueri voluerint, nec istum casum distinguant; vnde in terminis, etiam quando fructuarij persona fide digna est, & honesta, si fideiussores dare non possit, quod rei fructuariae ab haerede sequestrum peti possit, scribunt Ruinus in cons. 51. num. 8. & in consil. 206. num. 25. vol. 2. Bertrandus, Bellonus, & alij relati per Caualcanum de vsufructu mulieri relicto, n. 150. versic. multi autem tenuerunt, fol. 344. Quarta denique, & vltima opinio est, haeredem, vel[sect. 20] proprietarium in casu idoneae cautionis deficientis, res, quarum vsusfructus relictus est, penes se retinere posse, & vsufructuario certam summam, vel fructuum, vel pecuniae exsoluere; ita tamen vt ipse proprietarius de annua solutione rite vsufructuario caueat: quam opinionem dicens aequiorem tenet Salicetus in l. 4. C. de vsufructu, num. 2. Angelus in l. hac edictali, §. his illud, n. 6. C. de secundis nuptiis, & esse veriorem, & benigniorem existimat Andreas Gaill. dict. obseruat. 47. n. 13. in finalibus verbis, & quod illam Domini sequuti sunt, & ab ea in iudicando recedendum non est, quia sic proprietario & vsufructuario pariter prospicietur, nec cuique de iure, aut commoditate sua quicquam detrahetur, firmat Minsingerus Centuria 6. dicta obseruat. 48. n. 8. Ego autem, vt superius dixi, in puncto iuris, & de[sect. 21] rigore, primam opinionem veriorem esse existimo (quod quamplures etiam & maximi nominis Authores relati ibi fatentur) duram tamen esse, & contrariam voluntati testatoris legantis vsumfructum, volentísque fructuum commodo gaudere omnino fructuarium: idcirco totum hoc arbitrio Iudicis relinquendum, qui consideratis personarum qualitatibus, negotij, de quo agitur, circumstantiis, & quantitate patrimonij legatarij, quid fieri debeat, inspiciet, vt cum Menochio, & aliis, probarunt Simon de Praetis de interpretatione vltim. voluntatum, lib. 4. dubitat. 10. num. 81. in fine, fol. 343. Guillielmus de Perusio in cons. 79. num. 22. in fine, hoc etiam praesentit aperte Petrus Surdus decis. 141. num. 13. in fine, & 14. vol. 1. arbitrium tamen iudicis, non debere esse circa effectum & validitatem legati; nam vtcumque sit, fructuarius nunquam omnino fructibus carebit, illis potius ex voluntate testatoris fruetur, vt de mente Bartoli fuit aperte in dict. l. 1. C. de vsufructu, num. 6. Imolae, in cap. vlt. de pignoribus, num. 27. erit ergo arbitrium circa hoc, an si fructuarius idonee cauere non possit fideiussoribus, iuratoria cautione eiusdem contentus debeat esse proprietarius, quod non defacili statuet, nisi qualitas rei fructuariae, & personae legatarij ita suadeat, vt proprietario satis consultum esse videatur, vel haeredi sola iuratoria cautione admissa: an vero res penes virum aliquem sequestrari debeat, vel apud ipsum proprietarium remanere, vt numeris praecedentibus, dictum est. # 19 CAPVT XIX. Maritus, cui ab vxore relictus est vsusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, alio haerede instituto in proprietate, vtrum cauere teneatur, vt alij fructuarij tenentur, etiam respectu dotis, quam actione dedote restituere tenetur haeredibus vxoris; & posito, quod cauere debeat, an per cautionem fructuariam cessare, siue extingui videatur primitiua actio de dote, qua tenebatur bona dotalia restituere, quaestio noua in hac materia, nec hactenus scripta; vbi etiam materia l. in omnibus, 42. ff. de iudiciis, de debitore, qui efficitur suspectus excausa de nouo superueniente, & l. vltimae, C. de pactis conuentis; Quando scilicet prouisio hominis expressa legis prouisionem cessare faciat, multis exornatur, & declaratur. SVMMARIVM. -  1 Quaestionem huius capitis nouam esse, nec per aliquem hactenus scriptam. -  2 Primum huius capitis dubium proponitur, & resoluitur infra num. 9. -  3 Secundum dubium proponitur, & resolutio traditur infra, num. 20. & vide ex num. 14. -  4 In fauorem mariti, vt cauere non teneatur, primum fundamentum adducitur. -  5 Et noue, & vere per Authorem dissoluitur, explicatúrque consilium Alexandri 50. num. 5. vol. 7. -  6 Pro marito, vt ab obligatione cauendi excusetur, secundum fundamentum expenditur. -  7 Et de iure subsistere non posse, euidenter ostenditur, & num. sequenti. -  8 Paulum Parisium deceptum in hac materia, & eius opinionem falsam esse. -  9 Vsusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, si ab vxore marito relictus fuerit, alio haerede instituto in proprietate, maritus ipse cautionem fructuariam praestare debet, etiam respectu dotis, quam actione de dote restituere tenetur haredibus vxoris, & num. sequentibus. -  10 Regulam generalem esse, vsufructuarium omnem cauere debere. -  11 Debitor quantumcunque sit efficaciter obligatus, ex causa de nouo superuenienti cogitur satisdare, & materia l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis, latissime explicata, multísque exornata, remissiue. -  12 Vsufructuarius etiamsi offerat generalem bonorum hypothecam, adhuc cauere tenetur, & contra maritum concludens fundamentum adducitur. -  13 Textum in l. 1. C. de vsufructu, velut expresse decidere quaestionem propositam supra ex num. 2. & resolutam num. 9. -  14 Maritus dato pro vero, quod in quaestione superiori cauere teneatur, vtrum per cautionem cesset, siue extinguatur primitiua actio de dote, qua ipse maritus tenebatur bona dotalia restituere haeredibus vxoris, & num. seqq. fundamenta adducuntur, & concluditur num. 20. -  15 Prouisio hominis expressa, legis prouisionem cessare facit, provt hoc numero latius; remissiue tamen explicatur. -  16 Hypotheca a lege tacite constituta in bonis mariti, retinetur per mulierem, etiamsi ipsa habeat expressam Hypothecam per pactum acquisitam. -  17 Hypothecae constitutae a lege tacite in bonis mariti pro restitutione dotis, non fieri praeiudicium per fideiussores, aut pignora recepta per mulierem, soluto matrimonio. -  18 Prouisio hominis expressa, tunc tollit prouisionem legis, quando prouisio legis est specialis, siue speciali aut extraordinario iure inducta, secus si est prouisio legis de iure communi. -  19 Quae de prouisione hominis expressa dicta fuere supra num. 15. latiorem explicationem requirere; quod attinet tamen ad propositum praesens, tunc demum per prouisionem hominis recessum videri ab ordinaria prouisione legis, quando circa idem concurrunt hominis & legis prouisio; secus tamen si ad idem non tendunt. -  20 Per cautionem fructuariam, non videri extinctam primitinam actionem de dote, in quaestione proposita supra ex num. 14. resoluitur. HIs, quae capitibus praecedentibus dicta fuere, op[sect. 1]portune annectitur alia quaestio, quae singularis est, nec per aliquem hucusque scripta, atque, cum aliquando in iudicium, & certamen deducta fuisset, diuersae fuerunt Aduocatorum, & aliorum Iurisperitorum sententiae: Vtrum scilicet maritus, cui ab vxore[sect. 2] relictus est vsusfructus omnium, vel alicuius partis bonorum, alio haerede instituto in proprietate, cautionem vsufructuariam praestare teneatur, sicut alij fructuarij tenentur, etiam respectu dotis, quam actione de dote restituere tenetur haeredibus vxoris; an vero sufficiat pro cautione, vel loco illius, dotis hypotheca, & actio. Et in hoc consistit primum dubium. Secundum vero dubium est, an dato pro vero, quod cauere teneatur, dicendum sit, per cautionem cessare, siue extingui[sect. 3] primitiuam actionem de dote, qua maritus tenebatur bona dotalia restituere haeredibus vxoris. Et deueniendo ad primum dubium, in fauorem mariti vt minime cauere debeat, illud praecipue vrgere videtur, quod[sect. 4] vbicumque vsufructuarius habebat tempore vsusfructus sibi relicti, aut tempore mortis testatoris, possessionem earum rerum, quarum vsusfructus sibi relictus est, non tenetur fructuariam cautionem praestare, sed possessio ab obligatione cauendi excusat. Quemadmodum videtur praesentire Alexander in cons. 50. num. 5. vol. 7. sed tempore, quo vsusfructus relictus fuit, maritus habebat possessionem rerum dotalium, l. in rebus, C. de iure dotium. & cap. 4. huius lib. plene probauimus: ergo cautionem fructuariam praestare non debet; verum huic fundamento, in quo principaliter nonnulli insi[sect. 5]stere videbantur, facile satisfieri potest, nam si praelegamus originaliter Alexandrum loco supra relato, inueniemus aperte, non probare eum, liberum esse debere ab obligatione cauendi possidentem res fructuarias, sed solum scribit, posse ipsum propria authoritate fructus percipere, nec teneri capere eos de manu haeredis; quod longe diuersum est: teneri tamen vsufructuarium, etiam res possidentem, cautionem fructuariam praestare, cum ab eo petita fuerit, nec propter possessionem ab obligatione cauendi excusari, licet ante cautionem petitam, possidendo legitime fructus suos faciat, multorum allegatione, & doctrina capitibus praecedentibus comprobauimus, & ex aliis probat Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis num. 79. post princ. & in hunc sensum intelligi debet Alexander vbi supra, dict. num. 5. vt intelligit Antonius Gabriel communium opinionum, lib. 5. titul. de vsufructu, conclusione 1. num. 8. versic. Quarto limita. Secundo loco. & pro marito nonnulli vrgere existi[sect. 6]mabant, quod is, cui relictus est vsusfructus omnium bonorum, alteri proprietate relicta haeres est pure, quemadmodum per textum, in l. ex facto, ff. de haeredibus instit. obseruat Ruinus in cons. 51. lib. 1. & in cons. 174. lib. 2. sed explorati iuris est, haeredem pure non teneri cauere; sic igitur nec maritus tenebitur, cui ab vxore relictus est vsusfructus omnium bonorum. Quod in terminis videtur dixisse Paulus Parisius in cons. 95. n. 63. & in cons. 6. num. 51. vol. 3. sed hoc fundamentum[sect. 7] perquam falsum est, nec subsistere potest; quippe cum contrarium verius multo sit, & communi omnium consensu probatum, maritum sic relictum vsufructuarium omnium bonorum, non esse haeredem, sed legatarium tantum, vt scribunt Baldus, Paulus, & Iason, in l. filius a patre, ff. de liberis & posthumis, Couarruuias variar. l. 2. cap. 2. num. 4. & 5. Gualdensis de arte testandi, titul. de legat cautela 39. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 69. & seqq. folio mihi 233. Simon de Praetis, Grassus, Menochius, Peregrinus, Marcus Antonius Eugenius, & alij, quos supra hoc eodem libro cap. 8. num. 29. in vnum congessi. Nec contrarium firmat Ruinus in dictis consiliis, licet in eo articulo probet[sect. 8] Contra fundamenta, atque argumentationes adduxerit. Parisius autem in locis relatis vbi supra, dicto cons. 95. num. 63. & dict. cons. 61. num. 51. post Aretinum in dict. l. filius a patre, licet voluerit, quod cum relinquitur alicui vsusfructus omnium bonorum alio haerede instituto pure, vel post mortem eius, non teneatur cautionem fructuariam praestare; & sequantur Philippus Portius lib. 3. communium opin. concl. 18. limitatione 7. Antonius Gabriel de vsufructu, dicta concl. 1. in fine; tamen decipitur aperte, cum in eisdem terminis, teneri talem fructuarium cautionem praestare, rectius scripserint, quamplures, quos supra hoc eodem lib. cap. 8. num. 35. in vnum congessi, & ex multis adnotauit Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 74. fol. 240. Quocirca[sect. 9] in specie proposita supra, cum vsusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum ab vxore marito relictus est, alio haerede instituto in proprietate, quod maritus ipse cautionem fructuariam praestare debeat, etiam respectu dotis, quam actione de dote restituere tenetur haeredibus vxoris, verius mihi videtur, & si casus contingeret, sic obseruarem. Ad quod principaliter mo[sect. 10]ueor ex sequentibus. Primo regulam generalem esse, vsufructuarium omnem cauere debere: Id quod abunde capitibus praecedentibus adnotatum est, & probatur in l. 1. & per totum, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, l. si cuius, cum l. seq. ff. de vsufructu, l. 1. & 4. C. eodem tit. capitulo vltimo. de pignoribus, l. 20. tit. 31. partit. 3. sed haec regula non reperitur limitata in marito, cui ab vxore relictus est vsusfructus omnium bonorum; imo in eo expresse est idem statutum, vt dicemus statim, & ex communi omnium sententia, etiamsi relictus sit vsufructuarius omnium bonorum, alio haerede instituto post mortem eius, quod fortius est, cauere tenetur, vt diximus supra hoc eodem libro, cap. 8. n. 35. igitur maritus in proposita specie omnino cauere debebit. Secundo, nam debitor quantumcumque sit efficaciter[sect. 11] obligatus, ex causa, quae de nouo superueniat, cogitur satisdare, l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis,quam infinitis exornant Bartolus in l. si constante, in princ. n. 6. ff. soluto matrim. idem Bartol. in l. in possessionem, ff. ex quibus causis in possessionem eatur. Iason in §. actionem, n. 64. de actionibus. Rodericus Iuarez in l. 2. tit. de los emplacamientos, vers. sed attende quod aliquis, fol. mihi 191. Palacios Rubios in repet. cap. per vestras, §. 9. per totum, fol. mihi 139. Menochius de arbitrariis, lib. 1. Centuria prima, casu. 88. Antonius Gomez. tomo 2. variarum, cap. 11. de qualitatibus contractuum, num. 57. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 16. num. 22. & 23. Aluarus Valascus consultatione 66. a num. 33. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 15. num. 11. & seqq. Mieres de maioratu, parte 4. quaest. 34. per totam. Barbosa 2. parte, l. 2. ff. soluto matrimonio, a num. 28. sed in casu nostro superuenit causa de nouo, hoc est, legatum vsusfructus, de cuius natura est, vt fructuarius cauere debeat; ergo maritus quantumcumque sit efficaciter obligatus actione & hypotheca dotis, cogendus est satisdare, si vsumfructum habere velit. Tertio facit, quod vsufructuarius, etiamsi offerat ge[sect. 12]neralem bonorum hypothecam, adhuc cauere tenetur, sicuti obseruant Ruinus in cons. 51. n. 8. & in cons. 206. n. 25. volum. 2. Portius lib. 3. communium, conclusione 18. versiculo. 8. Amplia Bellonus in cons. 54. num. 1. Rolandus in consil. 92. num. 11. volum. 1. ergo generalis hypotheca bonorum mariti pro dote restituenda, non debet sufficere pro cautione, eo magis, quod per hypothecam & obligationem reddendi dotem, non erit satis succursum, aut consultum ei, ad quem, finito vsufructu pertinere debent res fructuariae, si contingat, ipsum fructuarium rebus abuti, aut consumere & deteriorare illas, nec postmodum soluendo esse: quod inconueniens cessat, si cautio fructuaria praestita fuerit, eo, quo debet, modo, iuxta naturam rei fructuariae; siquidem damno dato, dolo aliquo admisso, siue qua deterioratione interueniente, tenebitur fideiussor, vt proprietatis & rerum substantia semper salua esse debeat. Et si naturam cautionis, & legislatoris finem inspicias, ne dolus malus committatur, vtque proprietario vel haeredi satis consultum esse debeat, non minus proprie habebit locum in hoc casu obligatio praestandi cautionem, quam in alio quocunque, cum eadem ratio generalis militet. Tandem & vltimo, & non eundo per alia suffragia, hanc[sect. 13] partem velut expresse videtur probare textus in l. 1. C. de vsufructu, vbi Imperatores, maritum relictum vsufructuarium omnium bonorum ab vxore, necessitate cauendi adstringunt, quibus bona etiam dotalia contineri, nullus dubitare poterit, qui verba eius legis cum iudicio perpendat; scriptum enim est: Si vsusfructus omnium bonorum testamento vxoris marito relictus est; quamuis cautionem a te prohibuerit exigi, tamen non aliter a debitoribus solutam pecuniam accipere poteris, quam oblata secundum formam Senatusconsulti cautione. Maritus ergo relictus vsufructuarius omnium bonorum vxoris, cauere tenetur ex illo textu, etiam in fortioribus terminis, cum prohibuerit testator exigi cautionem, quanto magis in nostro casu, vbi nulla prohibitio fuit. Et hactenus de primo dubio. Quod attinet vetó ad secundam, an posito, quod in[sect. 14] quaestione superiori maritus cauere teneatur, per cautionem cesset, siue extinguatur primitiua actio de dote, qua ipse maritus tenebatur bona dotalia restituere haeredibus vxoris: animaduertendum est, quod pro parte affirmatiua, vt cesset actio ordinaria de dote, videtur facere textus in l. vltima. C. de pactis conuentis, tam super dote. ibi: Et si quidem in dotali instrumento hypothecae pro his nominatim a marito scriptae, sint, his esse mulierem ad cautelam suam contentam. Per quem textum, & tex[sect. 15]tum in l. cum ex filio, §. filio, ff. de vulgari, l. & habet, §. cum quis, ff. de precario, adnotare solent in mille locis Doctores, quod prouisio hominis expressa, legis prouisionem cessare facit. Sic Interpretes communiter in dicta l. vltima, & ex aliis plene explicant Antonius Gabriel communium opinionum, titulo de regulis iuris, conclusione 8. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 730. n. 28. lib. 4. Menochius in cons. 151. num. 37. lib. 2. Franciscus Beccius in consil. 87. num. 3. lib. 1. Tiberius Decianus in consil 10. num. 19. vel. 2. & in consil. 78. num. 25. vol. 3. Ioannes de Montesperello in consil. 21. num. 3. & in cons. 258. numer. 4. lib. 1. Hippol. Riminaldus in cons. 552. num. 49. 50. & 51. lib 5. ergo cautio fructuaria ad instantiam & petitionem hominis, hoc est, haeredis, vel proprietarij data ab vsufructuario, respectu illorum bonorum, legis prouisionem, & sic actionem dotis cessare faciet. Verum hoc fundamentum facile euerti poterit, si aduertamus primo, ad doctrinam[sect. 16] glossae, verbo, contentam, in dicta l. vltima, quae docuit expressim hypothecam a lege tacite constitutam in bonis mariti, retineri per mulierem, etiamsi ipsa habeat expressam hypothecam per pactum acquisitam. In quo approbatur communiter secundum Alexandrum, in cons. 58. volum. 7. Antonium de Fano, de pignoribus, 2. parte. 4. membro, num. 38. in fine. & inde hypothecae[sect. 17] constitutae a lege tacite in bonis mariti pro restitutione dotis, non fieri praeiudicium per fideiussores. vel pignora recepta per mulierem, soluto matrimonio, ex eadem glossa & aliis Authoribus, plene ostendit Baldus Nouellus in tractatu. de dote, parte 6. priuilegio 68. per totum,maxime num. 3. eo magis, quod per prouisionem[sect. 18] hominis expressam, tunc videtur recessum a prouisione legis, quando prouisio legis est specialis, siue iure speciali, & extraordinario inducta, secus si esset prouisio de iure communi, quia tunc per prouisionem hominis, non censetur ab illa recessum, vt scribunt Bartolus num. 12. & Iason num. 143. in l. 1. C. de iure emphyteutico. Decius in cap. in praesentia, columna vltima, vers. non obstat quod contrarium, de probationibus, & in cons. 99. columna 2. Ruinus in cons. 74. num. 18. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 125. num. 19. & in cons. 173. num. 14. lib. 1. Menochius lib. 4. praesumptione. 190. n. 41. in fine. Ergo propterea quod cautionis remedium petitum fuerit, & praestitum, non debet videri recessum ab hypotheca legali, quae prouisio est legis ordinaria, sicut cautionis etiam ordinaria est. Nec obstat argumentum deductum ex dicta l. vltima. C. de pactis conuentis,[sect. 19] si secundo loco animaduertamus de intellectu illius textus, & doctrina deducta supra num. 15. late, & diffuse tractari posse; ea enim altiorem requirebat indaginem, sed ad propositum nihil interest, nam licet admittamus, recessum videri ab ordinaria prouisione legis, per hominis prouisionem, quod egregiam habet in iure controuersiam, iuribus, & Authoribus hinc inde pugnantibus, vt colligi potest ex his, quae scribunt Doctores communiter in eadem l. vltima, Antonius Gabriel dicta conclusione. 8. Menochius lib. 4. praesumptione 190. n. 39. & tribus seqq. Pedrocha in cons. 14. num. 33. & 4. seqq. Thomadoccius in cons. 111. num. 8. tamen id locum habere poterat, vbi circa idem, siue ad eundem effectum concurrunt hominis & legis prouisio; tunc enim hominis prouisio cessare facit prouisionem legis, secus tamen si ad idem non tendunt, sed diuersa in se continent, vt concludit Antonius Gabriel vbi supra, num. 9. & ex aliis resoluunt Menochius dicta praesumptione 190. num. 40. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 125. n. 19. lib. 1. Pedrocha dicto cons. 14. num. 3. sed in proposita specie, non concurrunt circa idem, quoniam actio de dote, & tacita hypotheca dotem respiciunt & securitatem illius, atque restitutionem; cautio vero legatum vsusfructus, quod habet causam & originem distinctam, nec fluit ab eodem fonte & capite, vnde non concurrunt, nec debent se impedire, ex resolutis per Cephalum in cons. 153. num. 43. lib. 2. Petrum Antonium de Petra, de fideicommissis, quaest. 1. num. 27. Alexandrum Raudensem de Analogis, lib. 1. cap. 33. num. 6. folio mihi. 304. concluditur ergo, vt alia consulto, sciensque[sect. 20] praetermittam, in quaestione praedicta, per cautionem fructuariam, non videri extinctam primitiuam actionem de dote. Quae sunt notanda, quia noua sunt, nec hactenus in proposito per aliquem adnotata. # 20 CAPVT XX. Vsufructuarius vtrum censeatur procurator in rem suam, & habere mandatum generale circa res fructuarias; quam curam, sollicitudinem, & diligentiam circa illas adhibere debeat, siue earum custodia qualiter ei demandata videatur? vbi vera resolutio traditur in hac materia, & quae hucusque scripta sunt, congeruntur in vnum. Deinde an vsufructuarius de dolo, lata, leui, & leuissima culpa teneatur, resoluitur, & Ioannis Cephali sententia in consil. 653. num. 15. lib. 5. non damnatur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius possessione adepta, & cautione praestita, siue ante cautionem possidendo legitime vti & frui tenetur arbitrio boni viri, & iuxta modos a iure praescriptos. -  2 Vsufructuarius re fructuaria, iure suo, vtitur, & fruitur. -  3 Sic vt dicatur sua authoritate frui, & per manus suas 4. Tenetur tamen in his rebus, in quibus vsumfructum habet, maximam curam, custodiam, & diligentiam adhibere, & facere omnia, quae diligentissimus paterfamilias facere posset, & deberet, & praedictas res diligenter colere & laborare, & dolus malus, & dissipatio omnino ab eo abesse debet. -  5 Vsufructuario censetur demandata custodia rei, & iurium, tam indicio quam extra. -  6 Vsufructuarius censetur procurator in rem suam, & habere mandatum generale, ex communi sententia. -  7 Vsufructuarium non dici procuratorem in rem suam, tamen negandum non esse, procuratorem esse, & agere posse nomine domini, ex sententia quorundam Recentiorum. -  8 Vsufructuarium procuratorem dici in rem suam, in his, quae respiciunt vsumfructum, & agere posse proprio nomine absque mandato proprietarij: in his vero quae proprietatem respiciunt, non posse sine mandato, nec dici procuratorem in rem suam, ex sententia aliorum. -  9 Quae noue, vere tamen, & concludenter impugnatur, & num. seq. resolutio Authoris traditur. -  10 Vsusfructuarium, ad vsumfructum consequendum, contra haeredem, & alium quemcunque agere posse absque mandato haeredis, vel proprietarij, tanquam procuratorem in rem suam. -  11 Vsufructuarium in his, quae respiciunt vsumfructum, dici procuratorem in rem suam, & proprio quidem nomine absque mandato haeredis, vel proprietarij agere posse. -  12 Vsufructuarium regulariter loquendo, siue respectu ipsius rei fructuariae, non dici proprie procuratorem in rem suam, siue procuratorem generalem, sed quoad quaedam, videlicet, quae respiciunt custodiam, defensionem, administrationem, & conseruationem rei, & iurium eius. -  13 Vsufructuarius si negligens fuerit circa praedicta, ad interesse tenetur. -  14 Vsufructuarius conseruare tenetur iura, pertinentias, & seruitutes debitas proprietati, seu fundo fructuario; & si permiserit eas amitti, vsucapi, vel praescribi, ad interesse tenetur. -  15 Vsufructuarius si non denunciauerit, cum potuerit, proprietario probabiliter ignoranti periculum rei, aut aliud necessario fiendum, & damnum sequatur, tenebitur ipsi proprietario ad interesse, & damnum. -  16 Contra vsufructuarium viuentem sicut agi potest pro damno dato in rebus fructuaris: ita etiam potest contra eius haeredes, postquam ipse est mortuus. -  17 Vsufructuarius non solum de dolo, lata, leuíque culpa tenetur, sed etiam de leuissima. -  18 Cephalus in consil. 653. num. 15. lib. 5. noue notatus per Authorem. -  19 vsufructuarius dicitur in culpa esse saltem leuissima, si tamam non praestierit diligentiam circa res fructuarias, quantam diligentissimus quisque rebus suis, imo maiorem. -  20 Emphyteuta, libellarius, conductor, & alij similes, de culpa leuissima tenentur. VSufructuarius possessione adepta, & cautione[sect. 1] praestita, siue ante cautionem, possidendo legitime, provt supra capitibus praecedentibus resolutum est: quoniam vti & frui tenetur arbitrio boni viri, & iuxta modos ei a iure praescriptos, vt tradunt ij Authores, quos statim referam, & capite sequenti dicetur; & quamuis re fructuaria iure suo vtatur, & fruatur, l. vti[sect. 2]frui, ff. si vsusfructus petatur. Iason in l. naturaliter, in princip. ff. de acquirenda posses. Modernus in consuetudinibus Parisiensibus, tit. 1.§ 1. glos. 1. num. 30. Menochius in cons. 66. num. 20. lib. 1. sic vt dicatur sua authoritate[sect. 3] frui, & per manus suas, vt optime probat Modernus vbi supra, num. 26. & n. 30. & ex aliis scribit Cephalus in consil. 637. num. lib. 5. tenetur tamen in his rebus, in[sect. 4] quibus vsumfructum habet, maximam curam, custodiam, & diligentiam adhibere, & facere omnia, quae diligentissmus paterfamilias facere posset, & deberet, & praedictas res diligenter colere, & laborare, dolus malus, & dissipatio omnino ab eo abesse debet. Quod argumento textus in l. ea igitur, ff. de pignoratitia actione, & in l. 1. vers. finali, cum l. sequenti, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, recte adnotarunt Aretinus in §. finitur, num. 3. vers. in eadem glossa, Institut. de vsufructu Ruinus in cons. 57. num. 7. vol. 4. Aimon Craueta in consil. 300. n. 1. & 2. vol. 2. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto. n. 156. fol. mihi 351. Antonius Gomez tom. 2. & variar. cap. 15. de seruitutibus, num. 6. Molina de Hispanorum Primogeniis, lib. 1. cap. 22. num 3. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 11. in princ. Cephalus in cons. 653. num. 5. lib. 5. Doctor Spino in speculo, gloss. 13. principali, de legato vsusfructus, n. 80. censetur enim vsufructuario demandata custodia rei, & iurium,[sect. 5] tam in iudicio, quam extra, vt scribunt Bartolus in l. apud Trebatium, §. 1. num. 1. ff. de aqua pluuia arcenda, Alexander, & Iason in l. 1. §. vlt. num. 3. ff. de noui operis nunciatione, Decius in cons. 418. num. 7. Modernus dicta glossa 1. num. 11. & glos. 8. num. 58. Menochius in cons. 66.[sect. 6] num. 30. lib. 1. Pedrocha in cons. 7. num. 178. Et ideo censetur ipse fructuarius procurator in rem suam, & habere mandatum generale, vt post Bartolum, Angelum, Castrensem, Baldum, Iasonem, & alios, ex communi sententia probat Antonius Gomez dicto cap. 15. de seruitutibus, num. 6. & communem referunt Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 16. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, dicto cap. 11. num. 3. qui tamen ab ea recedunt, vt statim dicetur, sed probarunt eam Ruinus in consil. 206. num. 29. volum. 2. parisius in cons. 94. num. 17. lib. 2. & alij, quos refert Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 34. in princ. qui praecipue mouentur per textum, in l. 1. §. finali, cum l. sequenti, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, vbi scriptum est: Interdum autem inerit proprietatis aestimatio, si forte fructuarius, cum posset vsucapionem interpellare, neglexit, omnem enim rei curam suscepit, nam fructuarius custodiam praestare debet. Sed Pinellus vbi supra, dict. num. 16. existimat hac in re, melius aduertere ad illum textum, Ru[sect. 7]beum in l. non solum, §. morte, n. 12. ff. de noui operis nunciatione. Crotum in l. 1. §. nuntiatio, n. 9. eod. tit. & prius Fulgosium ibidem, contra communem allegationem; nec amplius dicit, & Ioannes Garsia, qui tacet eum, dicto cap. 11. n. 4. pro communi hac resolutione primo expendit textum, in l. 1. §. finali, ff. de noui operis nunciatione, cui ex aliis recte satisfacit: postmodum refert Rubei & Croti opinionem contra communem, & tandem cum eis insistens credit verius, vsufructuarium non dici procuratorem in rem suam, non tamen negandum esse, esse procuratorem, & agere posse nomine domini; atque adeo debere custodire, & curam gerere rei, qua vtiturfruitur, quoniam procuratoris vicem, & officium sustinet, cui satisfacere tenetur. Verum sententia superiori non relata, ex mente[sect. 8] communi, vt ipsi asserunt, aliter distinguunt in hac quaestione Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n 7. per totum, fol. mihi 189. Michael Grassus dict. §. legatum, quaest. 34. n. 2. dicúntque communem esse Interpretum sententiam, vt vsufructuarius dicatur procurator in rem suam, & agere possit proprio nomine absque mandato proprietarij, in his, quae vsumfructum respiciunt, in his vero, quae proprietatem respiciunt, non possit sine mandato, cum non sit procurator in rem suam, sed proprietarij, in eis habeat tacitum mandatum. Sed tamen praedictos Authores, in eo iuste notandos crediderim, quod affirment praefatam distinctionem ex[sect. 9] communi Doctorum sententia descendere; siquidem antiquiores fere omnes, paucis exceptis, fructarium dici procuratorem in rem suam simpliciter docuerunt, vt constat expressim ex multis relatis per Antonium Gomez, Pinellum, Grassum, & Ioannem Garsiam vbi supra. Alij autem Recentiores (quorum numero, praesertim. sunt Rubeus, Crotus, Pinellus, & Garsia) etsi hoc negauerint, fatentur tamen, fructuarium dici procuratorem, vt agere possit, & debeat nomine domini itaque agendi potestatem absque mandato proprietarij, non solum illi concedunt sed etiam eundem agere adstringunt: quoniam officium procuratoris sustinet, cui satisfacere tenetur. Et denique, quicunque hac de materia scripsit, etiam in his, quae respiciunt proprietatem; curam, diligentiam, & sollicitudinem tacite demandatam videri fructuario adeo aperte admittit, vt generaliter constituere in illis non posse ipsum absque mandato agere, durum admodum, & iuri contrarium videatur. Et in specie magis loquendo repugnat traditionibus Decij, in cons. 418. n. 7. Menochij, in cons. 66. n. 30. lib. 1. Moderni in consuetud. Parisiens. tit. 1. §. 1. glos. num. 1. 1. & glos. 8. n. 58. Achillis Pedrochae in cons. 7. n. 178. qui dicunt, censeri fructuario demandata omnia, quae tendunt ad custodiam, defensionem, & conseruationem rei fructuariae. Quo[sect. 10]circa in hac contrarietate dicendum mihi videbatur primo, ad vsumfructum consequendum, contra haeredem, & alium quemcunque, recte agere posse vsufructuariú absque mandato alterius cuiuscumque. tanquam procuratorem in rem suam, aut eum, ad quem iusto titulo ius, aut dominium vsusfructus pertinet. Id quod certissimum est, & post alios probant Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 62. vers. Quod autem, Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 7. & n. 198. Grassus dicto §. legatum, quaest. 34. num. 2. in fine. Secundo, in his, quae vsumfructum respiciunt, vsu[sect. 11]fructuarium dici procuratorem in rem suam, & proprio quidem nomine absque mandato haeredis, vel proprietarij, libere agere posse. Quod nullus negat, imo potius id omnes tanquam indubitatum admittunt, atque ex communi resolutione tradunt Caualcan. & Grassus vbi supra Tertio, regulariter loquendo, siue specifice, respectu[sect. 12] proprietatis, aut ipsius rei fructuariae, veram non esse, vt antea dicebam, generalem Caualcani, & Grassi traditionem, in his, quae proprietatem respiciunt nullo modo absque mandato proprietarij fructuarium agere posse, nec in eis tacitum mandatum habere. Similiter veram non esse Castrensis, Baldi, & aliorum primam sententiam, relatam supra. num. 6. generaliter fructuarium dici procuratorem in rem suam, & generale mandatum obtinere etiam respectu iuris proprietatis. Id quod naturae; vsusfructus repugnat euidenter, vt de se patet, & his, quae; scribit Menochius in cons. 66. num. 16. lib. 1. deinde vtramque sententiam temperandam in hunc modum, vt scilicet, vsufructuarius non dicatur proprie procurator in rem suam, sine procurator generalis, aut generale mandatum obtinens, sed quoad quaedam, videlicet quae: respiciunt custodiam, defensionem, & administrationem, aut conseruationem rei fructuariae, & iurium eius; haec enim tacite illi demandata videntur, vt colligitur aperte ex dicta lege 1. In fine, & lege sequenti. ff. vsufructuarius quemadmodum caueat. Et post; Salicetum, & Alexandrum, erudite, & vere aduertit Modernus in consuetudinibus Parisiensibus, titul. 1. §. 1. glossa 1. num. 11. & ab eo transcribit Caballinus Milleloquio 1. num. 11. & 12. & horum respectu tacitum mandatum dicitur habere a proprietario, & absque mandato illius agere potest, vt ipse Modernus aduertit, & posi Rubeum, & Crotum, in idem incidit Ioannes Garsia vbi supra, quod iniuste, & contra mentem dictorum iurium negarunt Caualcanus & Grassus locis superius relatis. Imo non solum potest vsufructuarius omnia, quae tendunt in vtilitatem, & conseruationem ipsius rei fructuariae facere; verum etiam si facere omiserit, & negligens fuerit, sibi impu[sect. 13]tandum est, & ad interesse tenetur, vt Iuribus & communi dictorum resolutione probauit Antonius Gomez. dicto capite 15. de seruitutibus, num. 6. In fine, & inde fit,[sect. 14] quod vsufructuarius conseruare tenetur iura, pertinentias, & seruitutes debitas proprietati, seu fundo fructuario, & si permiserit eas amitti, vsucapi, vel praescribi, vt dictum est, ad interesse tenetur, ex textu in dicta l. 1. in fine, cum l. sequenti, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, & tradit Modernus dicta glos. 1. num. 11. & Caballinus milleloquio. 1. num. 12. Similiter si non de[sect. 15]nuntiauerit, cum potuerit proprietario probabiliter ignoranti periculum rei, veluti ruinae, vel inundationis, aut aliud necessario fiendum impensa proprietarij, vel quid simile, & damnum sequutum fuerit tenebitur ipse proprietario ad interesse, & damnum, vt post Castrensem, in l. eum ad quem, C. de vsufructu, recte adnotauit Modernus in consuetudinibus Parisiensibus, titul. 1. §. 1. Glos. 8. num. 58. Et sicut agi potest pro damno dato[sect. 16] contra vsufructuarium viuentem; ita etiam potest contra eius haeredes, postquam ipse est mortuus: sic scribunt, & comprobant Cephalus in cons. 653. n. 7. lib. 5. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 55. num. 9. lib. 1. Fit[sect. 17] etiam deinde, quod vsufructuarius tenetur non solum de dolo, lata, leuique culpa, sed etiam & de leuissima culpa, quia vsusfructus solum ipsius fructuarij gratia constituitur, vt de se patet, ideo de leuissima culpa tenetur, §. item is cui, Institut. quibus modis re contrahitur obligatio, l. si vsusfructus legatus, §. denique, ff. de vsufructu, iuncta l. In lege aquilia & leuissima, 45. ff. ad legem Aquiliam. sic tenent Angelus in l. cum vsufructuarius, in fine. ff. de vsufructu.Albericus in l. quamuis, num. 2. ff. de damno infecto. Modernus dict. glos. 8. num. 50. Antonius Galearius Maluassia in cons. 38. num. 36. & 39. vol. 1. Vnde cum in proposito legissem Ioannem Ce[sect. 18]phalum, considerabam noue, ipsum aperte lapsum fuisse in cons. 653. num. 15. lib. 5. dicebat enim vsufructuarium teneri tantum de dolo, lata, leuique culpa, cum etiam de leuissima teneatur, ex supra dictis. Dicetur autem esse in culpa saltem leuissima vsufructuarius, si tantam[sect. 19] non praestiterit diligentiam circa res fructuarias, quantam diligentissimus quoque rebus suis; imo maiorem: argumento textus, in dict. §. item is qui res vtenda, Institut. quibus modis re contrahitur obligatio, & in l. 1. §. is quoque cui rem, ff. de obligat. & act. & obseruat Antonius Galearius Maluassia dict. cons. 38. num. 37. vbi. n. 38. 39. & 40. agit vtrum emphyteuta, libellarius, conductor, & alij similes de culpa leuissima teneantur: de[sect. 20] quo est videndus omnino Iosephus Ludouicus decis. Perusina 22. num. n. 21. in fine & decis. 94. num. 11. # 21 CAPVT XXI. Vsufructuarius an, & quando, propterea quod arbitrio boni viri non vtatur, siue propter rei deteriorationem, aut arborum incisionem, expelli possit, vt ius vsusfructus amittat, & propter damnum illatum vtrum ad interesse tantum teneatur; an vero vsusfructus etiam iure priuari debeat? vbi haec materia breuiter, & distincte, explicatur communis sententia a quorundam impugnationibus defenditur, & Antonij Galeatij Maluassiae cons. 38. per totum, vol. 1. noue expenditur, & commendatur in hac materia. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius vti & frui arbitrio boni viri adeo tenetur, vt nihil in perniciem, aut damnum proprietatis facere possit. -  2 Sed illius conseruationi, & vtilitati, tanquam bonus paterfamilias prospicere debet. -  3 Vsufructuarius, si non vtatur nec fruatur arbitrio boni viri, siue male se habuerit circa res fructuarias, vel deteriorandoillas, aut arbores fructiferas incidendo: vtrum expelli possit per proprietarium, vt ius vsusfructus amittat, & pro damno etiam illato teneatur, an vero ad interesse tantum cum eo agi possit, sed vsufructu priuari non debeat. -  4 Vsufructuarium in quaestione superiori expelli non debere, sed ad interesse tantum teneri ex sententia quorundam, qua tamen improbatur infra num. 9. & sequentibus. -  5 Emphyteuta, conductor, & similes, incidendo arbores virides & fructiferas, & propter rei deteriorationem, ius, quod habent, amittunt, & expelli possunt. -  6 Antonium Galeatium Maluassiam & erudite, & vtiliter loquutum fuisse de materia huius Capitis; & consil. 38. per totum, vol. 1. singulare esse & notandum. -  7 Vsufructuarius, cum caueat de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, aliquibus videtur, quod propter rei deteriorationem expelli non debeat, vt ius vsusfructus amittat, sed ad interesse tantum teneatur, & ad poenam, in stipulatione comprehensam: qui tamen decipiuntur, provt resoluitur infra, num. 11. & 12. -  8 Priuationis poena locum non habet, vbi lex eam expresse non statuit. -  9 Vsufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, vel res fructuarias deteriorantem, aut virides, & fructifer as arbores incidentem, expelli posse, & ius vsusfructus amittere, ex veriori, & communiori sententia. -  10 Quae & iure, & ratione concludenti fulcitur. -  11 Et contrariae opinionis primo fundamento respondetur. -  12 L. 1. §. habet autem, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, & l. sed & si quid, §. & generaliter, ff. de vsufructu, explicantur. -  13 Vsufructuarius quotiescumque, quia non vtitur & fruitur arbitrio boni viri, vel propter rei deteriorationem, aut arborum incisionem, expelli potest, & vsusfructus iure priuatur, damnum quoque resarcire tenetur. -  14 Vt de conductore, qui male versatur in re conducta, & de emphyteuta, dici solet. -  15 Iure ipso expressum esse satis, fructuarium propter arborum incisonem, vel rei deteriorationem expelli posse, & iure vsusfructus priuam, contra nonnullos. -  16 Delictum in committendo grauius esse delicto in omittendo, commisso. -  17 Vsufructuarius, vt propter rei deteriorationem, vel arborum incisionem cadat ab vsufructu, quae & qualis deterioratio necessaria sit, & iudicis arbitrium, quod multum valeat hac in re. -  18 Vsufructuarius, quod male versatus fuerit, aut non vsus arbitrio boni viri circa res fructuarias, ex quibus deprehendi possit? -  19 Vsufructuarij dolo, vel culpa, vtrum praesumi debeat, quod rei deterioratio contigerit, & onus probandi, an ipsi, vel proprietario incumbat? remissiue. -  20 Vsufructuarius, emphyteuta, & conductor, quamuis ob modicam rei deteriorationem expelli non debeant, tenentur tamen dominis damnum, siue interesse integre resarcire. -  21 Vsufructuarius si loco arborum caesarum alias substituat, an debeat cessare amissio iuris propter deteriorationem incursa. VSufructuarius vti & frui arbitrio boni viri[sect. 1] adeo tenetur, vt nihil in perniciem, aut damnum proprietatis facere possit, l. aequissimum, §. 1. ff. de vsufructu, sed illius conseruationi, & vtilitati, tanquam bonus patersamilias prospicere debet, alias ius vsusfru[sect. 2]ctus amittit ex sententia communi; siue ad resarciendum damnum tenetur, ex sententia aliorum, vt statim dicam. Sic superiorem doctrinam, de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, nec quicquam gerendo in perniciem proprietatis, tradunt Alexander & Castrensis in Authent. qui rem, in princip. & ibi communiter Doctores C. de sacrosanctis Ecclesiis, Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, 1. part. lib. 4. cap. 3. de vsufructu, num. 15. & 16. Cardinalis Albanus in rubr. ff. de vsufructu, in fine. Ruinus in cons. 58. num. 5. lib. 1. Natta in cons. 477. num. 7. Rolandus in cons. 49. num. 12. & 13. lib. 2. Cephalus in consil. 653. num. 4. & lib. 5. Petrus de Soncinas in cons. 15. num. 10. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 2. Maluassia in cons. 38. per totum, vol. 1. Sed dubium est[sect. 3] in eo, vtrum si vsufructuarius non vtatur nec fruatur arbitrio boni viri, siue male se habuerit circa res fructuarias, vel deteriorando illas, aut arbores fructiferas incidendo, expelli possit per proprietarium, vt ius vsusfructus amittat, & pro damno etiam illato teneatur: an vero ad interesse tantum cum eo agi possit, sed vsufru[sect. 4]ctu priuari non debeat. Et partem negatiuam, vsufructuarium expelli non debere propter praedictam causam, sed ad interesse tantum teneri, defendunt Angelus in §. finali, num. 3. Institut. de seruitutibus, afflictis cap. 1. §. licet, num. 14. si de feudo fuerit controuersia. Ruinus in l. diuortio, §. si fundum, num. 2. ff. soluto matrimonio Berous in cons. 5. 4. a num. 19. lib. 3. Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae, rubr. 4. § 6. in glossa finali num. 18.[sect. 5] Riminald. in cons. 94. num. 36. lib. 1. Et pro his vrget primo, quod licet emphyteuta, conductor, & similes, incidendo arbores virides, & fructiferas, & propter rei deteriorationem. ius quod habent, amittant, & expelli possint, vt tradunt Bartolus, Baldus, Castrensis, Alexander, & communiter omnes in l. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio, idem Bartolus in l, in fraudem, §. finali, per illum textum, ff. de iure fisci, & in Authent. qui rem, vbi Doctores omnes communiter, C. de sacrosanctis Ecclesiis, & post multos, Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento,§ Titia cum nuberet, de legat. 2. num. 131. Iulius Clarus §. emphyteusis, quaest. 26. num. 2. Rolandus in consil. 59. num. 14. lib. 2. Menochius in consil. 13. num. 4. lib. 1. Iosephus Ludouicus decis. perusin. 22. & decis. 94. Bursatus in consil. 91. num. 4. lib. 1. Aluarus Valascus consultat. 50. Barbosa in dicta l. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio, num. 15. vsque ad num. 17. fol. 1040. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 38. n. 1.[sect. 6] vol. 2. Quod est singulare & notandum, quia in eo & erudite, & vtiliter loquutus est in hac materia: id ta[sect. 7]men vt superiores & alij nonnulli existimant videtur in vsufructuario procedere non posse, quia cum ipse caueat de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, propter rei deteriorationem videtur, quod expelli non debeat, vt ius vsusfructus amittat, sed ad interesse tantum teneatur, & ad poenam in stipulatione comprehensam, & hoc videtur ab initio pacisci, & a quauis expulsione, & caducitate recedere proprietarius, argumento textus in. l. sed & si quid § & generaliter, ff. de vsufructu, & in l. 1. §. habet autem, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat: qua ratione vsi sunt Iacobin. de Sanct. Georg. in authent. qui rem, C. de sacrosanctis Ecclesiis, Paulus de Montepico in dicto §. Titia cum nuberet, quaest. 36. vers. Nunc pro complemento quaero de quaestione multum necessaria, num. mihi. 131. & eo non relato, Antonius Galeatius Maluassia dicto cons. 38. num. 2. Secundo facit, quod poena priuationis non habet locum, vbi lex eam expresse non statuit, argumento tex[sect. 8]tus, in §. cum igitur, versiculo, sin autem in authent. de non eligendo secundo nubent, collatione 1. & in l. at si quis, §. diuus ff. de religiosis & sumptibus funerum; & est communis Doctorum sententia post Baldum ibi. columna finali, in prine. & in authentica, ex testamento, C. de secundis nuptiis. Sed de de iure, vsufructuario praedicta poena non imponitur, vt colligi potest ex l. ex sylua, & l. seq. & l. aequissimum, §. 1. ff. de vsufructu, vbi vsufructuario tantum inhibetur, vt arbores fructiferas, ac etiam infructuosas non decidat, non tamen ipsi decidenti priuationis poena imponitur: ergo propter praedictam causam, priuari non debebit fructuarius iure vsusfructus. Nihilominus contraria sententia, verior est, & com[sect. 9]munior, vsufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, vel res fructuarias deteriorantem, aut virides, & fructiferas arbores incidentem, expelli posse, & ius vsusfructus amittere: provt melius docuerunt Baldus in cons. 290. volum. 2. Guillelm. Cun. in authent. qui rem, C. de sacrosanctis Ecclesis, per illum textum, qui quamuis loquatur in emphyteuta; fortiori ratione procedere debet in vsufructario, cum ius eius debilius sit iure emphyteutae, vt infra referendi adnotarunt: deinde per alia, & bona iura, quae: ibidem adducit, & sequuntur Paulus Castrensis num. 3. Iason num. 4. Iacobin. de Sanct. Geor. n. 6. & Decius columna 2. in fine, ibi. Romanus, Alexander, Barbacia, Caepola, & Ruinus, cum quibus sic defendit Antonius Galeatius Maluassia dicto cons. 38. n. 17. & 18. & vltra eum Paulus de Montepico in dicto §. Titia cum nuberet, quaest. 36. num. 131. qui dicit, quod ista quaestio fuit in facto in quadam magna Domina, quae erat relicta vsufructuaria bonorum mariti, & exciderat multas & infinitas arbores, Rolandus in cons. 49. num. 12. lib. 2. Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 3. glossa 1. num. 22. Pinellus 2. parte leg. 1. C. de bonis maternis, num. 60. Albanus in cons. 55. num. 6. Cephalus in cons. 653. num. 4. lib. 5. Menochius de arbitrariis lib. 2. centuria 1. casu 78. num. 1. & 3. Iosephus Ludouicus decis. perusina 22. num. 5. & 6. & magis veram opinionem firmat Barbosa in dicta l. diuortio. § si fundum, num. 17. & 18. & vltra relatos per eum, Craueta in cons. 300. num. 2. lib. 2. Bellonus in cons. 54. n. 11. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 156. Modernus in consuetudinibus Parisiensibus, tit. 1. §. 1. glos. 1. n 31. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 55. n. 6. lib. 1. Menochius in cons. 66. n. 30. lib 1. Ioannes Botta in cons. 47. num. 33. Guttierrez in repetitione l. nemo potest, n. 182. de leg. 1. & pro hac parte, vt superius dicebam, ponde[sect. 10]ratur communiter textus in dict. authent. qui rem, C. de sacrosanctis Ecclesiis, vbi emphyteuta propter praedictam rationem expellitur, & iure suo priuatur, & tamen pari, vel maiori, aur fortiori ratione procedit ille textus in vsufructuario, conductore, & similibus personis, vt inquit Menochius dicto casu 87. n. 3. Iosephus Ludouicus dicta decis. 22. num. 6. Secundo facit textus in l. 2. ff. si vsusfructus petatur, vbi durante etiam vsufructu potest dominus proprietatis conueniri, si deteriorem reddat vsumfructum; ergo maiori ratione poterit vsufructuarius, vt in terminis nostris ex illa adnotauit Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus c. 11. num. 34. Tertio facit textus veluti expressus in l. hoc amplius 9. §. finali, ff. de damno infecto, quae: dicit fructuarium male vtentem posse prohiberi, ne vsufructu vtatur. Quarto facit, quod vsufructuarius tenetur fundum recte colere, 1. item si fundi, 16. ff. de vsufructu, & vti, & frui arbitrio boni viri, vt initio huius capitis diximus: ergo si id non faciat, sed potius contrarium, resolui debet ius eius, per textum, in authent. cui relictum, C. de indicta viduitate; & quod notat Baldus ibi. num. 10. Modernus dicta glos. 1. num. 31. Barbosa in dict. §. si fundum, num. 18. in princ. Et comprobatur vltra eos, per textum, in l. si proprietarius, ff. de damno infecto, & in l. si ex duobus, §. si plures, versic. sed per praetorem, ff. de noxalibus actionibus. Ex quibus facile dissolui possunt contrariae: partis[sect. 11] fundamenta; Et primum non obstat; nam etsi cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, ab vsufructuario fuerit praestita, adhuc non esset bene consultum proprietario, si ipse fructuarium male vtentem, & res fructuarias deteriorantem statim non posset expellere, cum facile occultari posset veritas vsusfructus concessi, & probatio deteriorationis difficilior redderetur. Vt aduertunt Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 11. num. 36. Barbosa in dicto §. si fundum, num. 18. in[sect. 12] princ. vltra quos aliter, & melius responderi potest, constituendo ad explicationem textus, in dicta l. 1. §. habet autem, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, & l. sed et si quid, §. & generaliter, ff. de vsufructu. Quod licet dicatur ibi, committi stipulationem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, si vsufructuarius aliter vtatur, non tamen per hoc sequitur, quin etiam possit expelli: quia diuersa sunt remedia, & vnum alterum non tollit, neque restringit: sic declarant Castrensis num. 3. & Iacobin. de Sanct. Georg. num. 6. in dict. authent. qui rem, quos sequuti sunt Paulus de Montepico in dicto §. Titia cum nuberet, num. 131. in fine. Antonius Galeatius Maluassia dicto cons. 38. num. 18. 19. & 20. & ij Autho[sect. 13]res recte scribunt, quod quotiescunque vsufructuarius, quia non vtitur & fruitur arbitrio boni viri, vel propter rei deteriorationem, aut arborum incisionem, expelli potest, & vsusfructus iure priuari, damnum quoque resarcire tenetur argumento textus in l. duobus, §. Colonus, ff. de iure fisci; quod etiam probauit Barbosa in dicta l. diuortio, §. si fundum, num. 18. ante finem, & vltra relatos ab eo, Iacobus Mandellus de Alba in cons. 55. n. 6. lib. 1. Ruinus in cons. 58. Quia locatur, num. 5. volum. 1. & in cons. 43. Viso ac perlecto, in fine, volum. 2. Et de conductore, qui male versatur in re conducta, & emphyteuta idem dici solet communiter, in dict. authent. qui rem, C. de sacrosanctis Ecclesiis. Alexander in cons. 129.[sect. 14] lib. 2. Rolandus in cons. 49.n 15 volum. 2. & in cons. 40. num. 9. volum. 4. Natta in cons. 481. num. 21. volum. 3. Curtius Senior in cons. 70. sub num. 8. & his non relatis Antonius Galeatius Maluassia in cons. 38. num. 20. vol. 1. Vincentius Carocius de locato & conducto, quaest 7. a princ. fol. mihi. 191. Secundum vero fundamentum facile conuincitur ex[sect. 15] eo, quod imo iure ipso fatis expressum fuerit, fructuarium propter arborum incisionem, vel rei deteriorationem expelli posse, & iure vsusfructus priuari, vt per textum in dict. l. hoc amplius, § finali, ff. de damno infecto. Ex multis affirmat Barbosa in dicto §. si fundum, num. 17. in princ. & Antonius Galeatius Maluassia dict. cons. 38. num. 22. qui num. 23. in idem expendit textum, in l. vsufructu legato, & in l. hactenus, ff. de vsufructu, vbi vsufructuarius perpetuo prohibetur, & repellitur ab vsufructu, si rem non reficit; ergo fortius, si eam deteriorat, quia grauius est delictum in committendo, quam in omittendo, secundum Glossam, & Do[sect. 16]ctores in l. si mora, ff. soluto matrimonio, Glossa in lege Diuus, verbo, nec sollicitudo, in fine, ff. ad Sillanianum, Baldus in l. quod te mihi, num. 6. ff. si certum petatur Decius in cons. 37. col. 4. num. 9. & nonnulla dicit Iason in l. edita, num. 40. C. de edendo, & in l. transigere, num. 7. C. de transactionibus, & in l. si prius, num. 49. ff. de noui operis nunciatione; & superiorem resolutionem aperte videtur probare Cardinalis Hieronymus Albanus in rubrica, ff. de vsufructu, in fine, resoluens, fructuarium male vtentem, priuari posse vsufructu, etiamsi cautionem praestitisset de bene vtendo, vt superius dicebamus num. 9. & 10. Est tamen animaduertendum, quod vsufructuarius[sect. 17] vt propter rei deteriorationem, vel arborum incisionem cadat ab vsufructu, non sufficit quaelibet deterioratio, , sed necessaria est notabilis deterioratio, & non modica; item perpetua, & non circa culturam, & fructus, sed circa rem, & dolosa, culpabilis, & fraudulenta, & vbi haec coniunctim non concurrunt, vsufructuarius non cadit ab vsufructu, nec expellitur, sicut dicimus in emphyteuta: sic ex communi omnium sententia. in dict authent. qui rem, post multos, quos allegant, tradunt Iason cons. 3. num. 7. & in cons. 17. in princ. vol. 1. Vincentius Carocius de locato & conducto, dicta quaest. 7. ex num. 41. fol. mihi 192. qui loquitur in vsufructuario; in quo etiam expressim loquuntur Iacobus Mandellus de Alba in cons. 5. num. 6. lib. 1. Paulus de Montepico in dicta §. Titia cum nuberet, sub quaest. 36. num. mihi 133. Iosephus Ludouicus decis. Perusina. 22. num. 21. & decisione 94. num. 10. Aluarus Valascus consul. 50. num. 6. Barbosa in dict. §. si fundum, num. 20. versic. & tenebis mente. Natta in cons. 477. num. 7. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 11. num. 34. in fine. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto n. 157. fol. 352. & nullo ex his relato, Antonius Galeatius Maluassia dicto cons. 38. num. 8. hac autem in re multum valebit discreti Iudicis arbitrium, qui ex praediorum. siue rerum, & arborum, aut fructuum qualitate dignoscere poterit, quae, aut qualis deterioratio notabi lis, aut magna dicatur, siue modica; ex his, quae scripsit Menochius lib. 2. de arbitrariis, quaest. 78. num. 8. cum quo omnes conueniunt, vt constat ex superioribus, & aliis comprobat Ioannes Botta in cons. 46. num. 34. ipsius etiam Iudicis arbitrio relinquitur, ex quibus colligi, &[sect. 18] deprehendi possit, quando vsufructuarius male versatus fuerit, aut non vsus arbitrio boni viri circa res fructuarias, consideratis, quae optime scripserunt Alexand. in cons. 139. n. 3. vol. 2. & in cons. 118. n. 7. vol. 5. Natta in cons. 477. n. 7. Maluassia dict. cons. 38. n. 14. versic secundo id quoque, Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 156. In dubio autem, vtrum praesumi debeat, quod[sect. 19] rei deterioratio, dolo vel culpa vsufructuarij contigerit, & onus probandi, an ipsi, vel proprietario incumbat, tradit Barbosa in dict. §. si fundum, num. 20. vers. In dubio sane. Menochius in cons. 130. num. 4. & seqq. vol. 1. Anguiss. in cons. 99. Baldus cons. 190. vol. 2. Crotus in consil. 115. vol. 1. Iosephus Ludouicus dicta decis. Perusina 22. num. 25. qui num. 24. ex aliis recte adnotauit, quam[sect. 20]uis vsufructuarius, emphyteuta & conductor ob modicam rei deteriorationem expelli non debeant, nec ab vsufructu cadant, tenentur tamen dominis damnum, siue interesse deteriorationis integre resarcire. Quod etiam obseruarunt Ruinus in cons. 53. lib. 1. Vincentius Carocius de locato & conducto, dicta quaest. 7. num. 42. in fine, fol. 192. Quod si vsufructuarius loco arborum[sect. 21] caesarum alias substituat, an debeat cessare amissio iuris propter deteriorationem incursa, cum videatur etiam cesare deterioratio, argumento a d contrario sensu videtur decidere textus, & in fauorem fructuarij, in l. fraudem, 45. §. si conductor, ff. de iure fisci, per quem sic obseruant Iason in dict. l. diuortio, §. si fundum, num. 4. ff. sol. matrimonio. Crotus in cons. 115. num. 8. lib. 1. Iosephus Ludouicus decis. 94. n. 13. Gama decis. 147. in fine. Aluarus Valascus consultatione 50. num. & in colono, emphyteuta, marito, & similibus, & vsufructuario, post Baldum, Alexandrum, Iasonem, Beccium, Siluanum, & alios, probauit Carocius dict. quaest. 7. n. 22. fol 191. Borgninus Caualcanus decis. 32. n. 16. 1. part. quod tamen latius & erudite, vt solet, explicauit Barbosa, hac de re videndus omnino in dicta l. diuortio, §. si fundum, n. 18. versic sunt tamen praedicta omnia limitanda, & num. 19. per totum, fol. 1048. # 22 CAPVT XXII. Vsumfructum ad rei naturam, & boni patrisfamilias rationem, vel consuetudinem exigendum; & fructuarium arbitrio boni viri vtifrui, non videri contra solitum vsum testatoris vtentem; videri vero arbitrio boni viri vtifrui, si se gerat circa res fructuarias, vti se gerere dominus proprietatis solitus erat, vel ad rei naturam & modum. Deinde consuetudinem patrisfamilias spectandam in exquirenda voluntate, quamplurimorum authoritate, & testimoniis comprobatum. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus ad rei naturam, & boni patrisfamilias rationem, vel consuetudinem exigitur. -  2 Sic vt ex natura rei sumatur, & ad eum, ad quem naturaliter est destinata, vsum hominum, & pro diligentis patrisfamilias consuetudine, & modo referatur. -  3 Non solum enim natura rei & modus, sed etiam eius qui vsumfructum dedit consuetudo, multum quoque valet in istis diiudicandis. -  4 Franciscus Connanus laudatus. -  5 Vsufructuarius arbitratu boni viri vti non videtur, qui contra solitum testatoris vsum re fructuaria vtitur, aut modum illius non seruat. -  6 Vsufructuarius an boni viri arbitrio vsus fuerit, colligendum est ex his, quae testator solitus erat facere. -  7 Quod tamen limitari debet, nisi testator, quia nolebat, non vteretur re, ad eum, ad quem naturaliter erat destinata, vsum; tunc enim ad rei naturaliter, & boni patrisfamilias rationem vsusfructus exigi posset. -  8 Consuetudo testatoris non inspicitur in his, quae insunt ex natura rei. -  9 Vsufructuarius, qui in rebus fructuariis se habuerit eo modo, quo dominus proprietatis se habere solitus erat, videtur vsus arbitrio boni viri, nec res deteriorasse. -  10 Testator in dubio censetur legasse fructus, quemadmodum eo viuente percipiebantur. -  11 Haeres si grauatur aliquid pati intelligitur grauatus, vt patiatur eo modo quo patiebatur defunctus. -  12 Consuetudinem & vsum testatoris inspiciendum esse in exquirenda voluntate, atque vt sciamus, quid, quale, vel quantum ipse legare voluerit. -  13 Legatarius, vel haeres qui facit secundum consuetudinem & vsum testatoris, videtur facere secundum eius voluntatem, & e conuerso. -  14 Cephali resolutio in cons. 653. num. 10. lib. 5. nonnullis confirmata, remissiue. -  15 Testator in dubio censetur voluisse, quod legatarius consequatur legatum, provt ipse testator habebat in vsu suo. -  16 Vsufructuarius videtur arbitrio boni viri vtifrui, si se gerat circa res fructuarias, vti dominus proprietatis se gerere solitus erat ordinarie, aut frequenter, non extraordinarie, vel aliquando tantum. -  17 Consuetudo testatoris ordinaria, non extraordinaria attendenda, vt dignosci possit, quid, quale, vel quantum legare voluerit. -  18 Testatoris vsum ordinarium non extraordinarium sequi debemus. -  19 Vsufructuarium vti re fructuaria pro vsu destinato, proprietario inuito. PRo explicatione eorum, quae capite praecedenti diximus, quatenus vsufructuarium non vtentem arbitrio boni viri expelli posse, & de damno illato teneri probauimus, atque vt certam aliquam, aut generalem doctrinam hoc capite tradamus, qua dignosci possit, quando quis arbitrio boni viri vti, vel non vti videatur, con[sect. 1]stituendum erit inprimis id, quod fere omnes, qui de hac materia tractarunt, & quidem immerito intactum relinquunt, aut non ita distincte explicarunt: Quod vsusfructus ad rei naturam, & boni patrisfamilias rationem, vel consuetudinem exigitur, sic vt ex natura[sect. 2] rei sumatur, & ad eum, ad quem naturaliter est destinata vsum hominum, & pro diligentis patrisfamilias consuetudine, & modo referatur. Non solum enim[sect. 3] natura rei, & modus, sed etiam eius, qui vsumfructum dedit, consuetudo, multum valet in istis diiudicandis; quam doctrinam ex visceribus quamplurimorum iurium, atque illorum verbis mature, & accurate perpensis, rectissime deduxit solus eruditissimus Connanus Commentariorum iuris ciuilis. lib. 4. cap. 1.[sect. 4] num. 4. & 5. fol. mihi 225. qui inter alia, expendit optimum Iureconsulti Caij responsum in l. item si fundi 10. in vers. finali, ff. de vsufructu, quo loco sic scriptum est Nam & si fundi vsusfructus fuerit legatus: & sit ager, vnde in fundum cuius vsusfructus legatus est, solebat paterfamilias, vel palo vti, vel salice, velarundine: puto fructuarium hactenus vti posse, ne ex eo vendat: nisi forte salicti eius, vel syluae palaris, vel arundineti vsusfructus sit legatus: tunc enim & vendere potest. Nam & Trebatius scribit, Syluam caduam & arundinetum posse fructuarium coedere sicut paterfamilias coedebat, & vendere, licet paterfamilias non solebat vendere, sed ipse vti: ad modum enim referendum est, non ad qualitatem vtendi. Ex his autem verbis, & superiori doctrina, secundo loco constituendum erit: Quód vsufructuarius arbitratu boni,[sect. 5] viri vti non videtur, qui contra solitum testatoris vsum, re fructuaria vtitur, aut modum illius non seruat, vt ex eo textu clare colligitur, & obseruant communiter Doctores, & Albericus ibi, de incisione ramorum, arborum, & syluae caeduae dicit, vt si testator de triennio, in triennium, aut de quinquennio, in quinquennium incidere solitus erat, eodem modo incidere debeat vsufructuarius, & non citius, alias non vtetur & fruetur arbitrio boni viri, & latius probat Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento §. Titia cum nuberet, de legat. 2. quaest. 36. ante finem, versic. sed quia dictum est mihi, num. 130. Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 33. in fine. & infra dicemus, dum tractabimus, vtrúm fructuario incidere arbores liceat: superiorem autem resolutionem, de fructuario contra solitum testatoris vsum vtente, tradit expressim Antonius Galeatius Maluassia in cons. 38. num. 12. vol. 1. quo[sect. 6] loco ex mente communi firmat, ex his. quae: solitus erat facere testator, colligendum esse, an fructuarius arbitrio boni viri vsus fuerit, necne. Quod tamen limitari debet, nisi testator, quia nolebat, non vteretur re, ad[sect. 7] eum, ad quem naturaliter erat destinata vsum; tunc enim ad rei naturam, & modum, & boni patrisfamilias rationem vsusfructus exigit posset, argumento textus, in dicto vers. nam & si fundi, in fine dictae l. item si fundi, & horum, quae scribit Connanus dict. cap. 1. n. 4. & 5. Quae corroborantur ex resolutis per Manticam de coniecturis vlt. voluntatum, lib. 6. tit. 9. num. 7. vbi ex multis[sect. 8] probat, quod consuetudo testatoris non inspicitur in his, quae insunt ex natura rei, provt ibi iure, & ratione latius probauit. Tertio constituendum est, quod vsufructuarius, qui[sect. 9] in rebus fructuariis se habuerit eo modo, quo dominus proprietatis se habere solitus erat, videtur vsus arbitrio boniviri, nec res deteriorasse: sic in terminis scribit Cephal. in cons. 653. num. 10. lib. 5. per textum, in l. sed & si quid, §. & si vestimentorum. versic. sed an locare, & in dicto versic. finali dictae l. item si fundi, ff. de vsufructu, cuius resolutio ex sequentibus confirmari potest. Primo ex his, quae: adnotauit Iacobus Mandellus de Alba in cons. 743. num. 5. lib. 4. vbi dicit quod testator in du[sect. 10]bio censetur legare fructus, quemadmodum eo viuente percipiebantur: & allegat textum optimum in l. Sempronio 32. § codicillis ff. de vsufructu legato, in illis verbis: Respondi, verbis, quae proponerentur, id petitum, vt ad eum modum paterentur haeredes ibi eos esse, ad quem modum, ipsa patiebatur. Et per eum textum dixit Bar[sect. 11]tolus in summario, quod si haeres grauatur aliquid pati, intelligitur grauatus, vt patiatur eo modo, quo patiebatur defunctus. Est etiam textus optimus in l. cum seruus 81. ante finem, ff. de conditionibus & demonstrationibus, ibi: Nam quod ipse viuus facturus erat, id ab haeredibus suis fieri iussisse intelligitur. Quem sic expendit Simon de Praetis de interpretatione vlt. voluntatum, lib. 1. interpretatione 1. dubit. 3. solut. 5. num. 51. vbi ex n. 49. cum seqq. fol. 31. & 32. & eodem lib. interpretatione 2. dubitatione 2. solutione 2. Num. 24. fol. 93. & lib. 4. dubitatione. 7. a num. 39. vsque ad num. 48. fol. 303. multis[sect. 12] probat consuetudinem, & vsum testatoris inspiciendum esse in exquirenda voluntate; atque vt sciamus quid, quale, vel quantum ipse legare voluerit: Mantica etiam de coniecturis vlt. Voluntatum lib. 6. tit. 9. per totum & lib. 12. tit. 15. num. 16. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. testamentum quaest. 76. num. 7. Quesada diuersarum quaest. iuris cap. 20. num. 11. Menoch. lib. 4. praes. 106. num. 2. Vincent. Caroc. de locato & conducto tit. de merced. consuetudinaria, quaest. 3. n. 3. fol. mihi 8. Et inde legatarius vel haeres, qui facit secundum con[sect. 13]suetudinem & vsum testatoris, videtur facere secundum eius voluntatem, & e conuerso: vt ex aliis probat Signorolus in cons. 175. num. 6. Secundo praefata reso[sect. 14]lutio comprobatur ex his, quae scribunt Iason in l. certi condictio §. si nummos, a num. 5. ff. si certum petatur. Mieres de Maioratu, in initio 2. part. a. num. 19. & nouissime Barbosa in l. fructus 7. ff. sol. matrimonio, n. 30. & 31. fol. 600. vbi dicit vnum verbum ad propositum necessarium. Vltimo roboratur ex adductis per eundem Cephalum in cons. 773. num. 93. lib. 5. post Alexandrum in cons. 171. num. 5. lib. 5. vbi probat, testatorem in du[sect. 15]bio voluisse censeri, quod legatarius consequatur legatum, pro vt ipse testator habebat in vsu suo: per textum in l. damnas esto, in fine ff. de vsufructu legato, & in l. si cui aedes, ff. de legatis 3. debet tamen superior Cephali resolutio explicari in hunc modum, quod vsufru[sect. 16]ctuarius videatur arbitrio boni viri vtifrui, si se gerat circa res fructuarias, vti dominus proprietatis se gerere solitus erat ordinarie, aut frequenter non extraordinarie, vel aliquando tantum. Quod denotant iura antea praecitata, & maxime verbum solebat,quod optimum est, in di[sect. 17]cta l. item si fundi, vers. fin. ff. de vsufructu. deinde quoniam consuetudo testatoris ordinaria non extraordinaria attendenda est, vt dignosci possit, quid, quale, vel quantum legare voluerit: Menochius referens alios, lib. 3. praesumptione. 143. num. nono. Quesada diuersarum quaest. iuris. cap. 20. num. 12. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum lib. 1. interpretatione 1. dubitatione 5. num. 51. & testatoris vsum ordinarium, non extraordinarium sequi debemus: vt plene[sect. 18] ostendunt Iason. in dict §. si nummos, num. 26. in fine Modernus in consuetudinibus Parisiensibus, 1. parte. §. 22. num. 126. Mieres de Maioratu. initio secundae partis: a num. 21. vsque ad n. 27. pro vsu autem destinato, vtitur vsufructuarius re fructuaria proprietario inuito: vt per illum textum adnotauit Florianus de sancto Petro in l. arboribus. § nauis. n. 2. ff. de vsufructu. & de his hactenus. # 23 CAPVT XXIII. Vsufructuarius, qui non colit foliate agrum, siue terras solicite arari, & laborari non curat, vtrum ius vsusfructus amittat, & ad interesse damni teneatur; vbi Ioannis Cephali sententia in cons. 653. num. 18. lib. 5. expenditur, & nonnullis rationibus aduersus eam adductis, noua, & vera concordia proponitur: demum L. item si fundi. §. seminarios. ff. de vsufructu, nonnullis exornatur, & declaratur, remissiue. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius, qui non colit solicite agrum, siue terras arari & laborari solicite non curat; nec cadit ab vsufructu, nec ad aliquod interesse, siue damnum, proprietario tenetur; ex sententia Ioannis Cephali. -  2 Quia praedicta facere, pertinet ad commodum fructuum, qui ad vsufructuarium spectant, nec proprietariorum interest terras non fuisse cultas ex sententia eiusdem Cephali. -  3 Quae tamen aut magno non caret scrupulo, aut ita indistincte & simpliciter intellecta, vera esse non potest. -  4 Vt ratione, iure, & quamplurimorum authoritate demonstratur aperte, & numeris seqq. -  5 Vsufructuarius ad culturam rei fructuariae compelli potest, sicut conductor; alias, tenetur, & dicitur in culpa leui non colendo. -  6 Vsufructuarius cogi potest a proprietario vt rem recte colat, nisi velit priuari fructibus. -  7 Et l. 22. tit. 31. partita 3. in id ponderata. -  8 Vsufructuarium ex sententia communi diligenter debere, & ad vsum boni patris familias res fructuarias colere, & laborare, alias expelli posse & iure vsusfructus priuari. -  9 Vsufructuarius ex sententia Baldi non potest omittere culturam, sed cogitur ad eam, quia res inculta deterioratur. -  10 Ad vsufructuarium spectat rem ruinosam reficere, & manutenere, ex sententia Baldis, quae explicatur infra, num. 12. -  11 Vsufructuarius an debeat colere, nec ne res fructuarias ex natura ipsarum diiudicandum esse, & pro explicatione praecedentium, & consultationis Cephali, in cons. 653. num. 18. lib. 5. noua & vera concordia adducta. -  12 Ad vsufructuarium spectat rem ruinosam reficere, si refectio modica expensa fieri possit, & praesentem, vtilitatem contineat; secus si magnam expensam requirat & perpetuam vtilitatem concernat. -  13 Vsufructuarius, etiam inuito proprietario res fructarias reficere potest, & caetera facere, quae pertinent ad culturam: quamuis vltra culturam, aut refectionem ampliare, vel detrahere non possit. -  14 Vsufructu fundi concesso, videri concessum vsumfructum frumenti, ad seminandum deputati. -  15 Debet tamen vsufructuarius seminarium agri conserendi causa paratum semper renouare quasi instrumentum agri, vt finito vsufructu domino restituatur. -  16 Vsufructu finito, quare seminarium restitui debet, remissiue. -  17 Seminarium quid significet proprie in l. item si fundi. §. seminarios. ff. de vsufructu, remissiue: & de illo textu, vide supra, ex num. 14. AD explicationem eorum, quae capitibus praecedentibus resoluta sunt, quatenus constituimus vsufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, siue res fructuarias deteriorantem, expelli posse: silentio praetermittendum non est id, quod post Baldum, Iasonem, & alios scripsit Ioannes Cephalus in cons. 653. num. 18. lib. 5. vbi asserit: Quod vsufructua[sect. 1]rius, qui non colit solicite agrum, siue terras arari, & laborari solicite non curat, nec cadit ab vsufructu, nec ad aliquod interesse, siue damnum proprietario tenetur, Et reddit rationem, quia praedicta facere, pertinet ad[sect. 2] commodum fructuum, qui ad vsufructuarium spectant, nec proprietariorum interest, terras non fuisse cultas. Quae tamen resolutio, aut magno non caret scrupulo,[sect. 3] aut ita indistincte & simpliciter intellecta, vera esse non potest: vti ratione, iure, & quamplurimorum autho[sect. 4]ritate demonstrabitur aperte: & in primis ex textu in l. hactenus, 8. ff. de vsufructu, in illis verbis: Cassius quoque scribit lib. 8. iuris ciuilis, fructuarium per arbitrum cogi posse reficere quemadmodum subserere cogitur arbores. Et aliis iuribus ad propositum adductis per Caepolam in cons. 25. Causarum ciuilium num. 11. Auielium Corbulon in tractu de causis ex quibus emphyteuta iure suo priuatur, cap. de causa priuationis ex eo quod emphyteuta rem incultam reliquit, num. 1. & 2. fol. mihi 6. Secundo ex textu in l. item si fundi, 10. in princ. ff. de vsufructu, ibi: Nam & Celsus lib. 18. digestorum scribit cogi eum posse recte colere. Et de vsufructu fundi antea tractauerat: vnde Florianus in principio illius textus deduxit, quod vsufructuarius ad culturam rei fructariae compelli po[sect. 5]test, sicut conductor, alias tenetur, & dicitur in culpa leui non colendo: & illum sequutus est Bertachinus, repertorij. 3. part. verbo, Vsufructuarius conuenitur, versic.[sect. 6] 19. fol. mihi 304. Item etiam, quod vsufructuarius cogi potest á proprietario, vt rem recte, colat, nisi velit priuari fructibus, dicit glossa 2. in l. eum ad quem C. de vsufructu, per textum in l. hoc amplius in fine, ff. de damno infecto, & in l. cum vsusfructus ff. de vsufructu, quam sequitur Ioannes Sichardus ibi. num. 8. in princ. & videtur confirmarilege regia. 22. tit. 31. partit. 3. in illis verbis: Que pune quanto pudiere de la alinar, e de la guardar, e[sect. 7] de la enderecar bien, e lealmente, de manera que si fuere casa, que la repare, e la enderece que non caya nin se empeore por su culpa, e si fuere heredad, que la labre bien, e la alisie, esi fuere vina, o huerta, que faga esso mesmo. Confirmatur etiam ex his, que adnotarunt communi[sect. 8]ter Doctores, & inter alios Iason num. 4. in authent. qui rem, C. de sacro sanctis Ecclesiis, Aretinus in §. finitur num. 3. versic. in eadem glossa. Inst. de vsufructu. Mantua singulari. 237. Ruinus in cons. 57. num. vol. 4. & in cons. 48. num. 12. volum. 2. Albanus in cons. 55. num. 6. & seqq. Craueta in cons. 300. num. 1. & 2. volum. 2. Emannuel Iuarez in suis communibus opinionibus, verbo. Vsusfructus, num. 105. Bellonus, in cons. 54. num. 11. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. de vsufructu, num 17. vsufructuarium diligenter debere, & ad vsum boni patrisfamilias, res fructuarias colere & laborare, alias expelli posse, & iure vsusfructus priuari. Deinde & tertio, ex sententia Baldi, qui in dicta l. item si fun[sect. 9]di, ff. de vsufructu, in princ. sic scribit: Nota quod vsufructuarius non potest omittere culturam, sed cogitur ad eam, quia res inculta deterioratur; vt infra, locati l. si merces, §. conductor. Praeterea idem Baldus dicit in leg.[sect. 10] praetor ait, §. Celsus recte scribit. ff. de damno infecto quod ad fructuarium spectat rem ruinosam reficere, & manutenere. Vnde pro vera explicatione huius difficultatis, siue contrarietatis, considerabam ex natura rei fructuariae[sect. 11] totum hoc diiudicandum esse, & consequenter Cephali resolutionem procedere posse, quoties terra, ager, fundus, aut alia res fructuaria, ex eo, quod non colatur, siue non aretur, aut laboretur, non efficiatur deterior ad perpetuam siue aliquam deteriorationem ipsius rei, sed ad curam & perceptionem fructuum, quorum damnum pertinet ad fructuarium tantum, sic vt deterioratio contingere videatur tantum respectu vtilitatis praesentis ipsius vsufructuarij, & commoditaris fructuum, non tamen in futurum, aut respectu bonitatis proprietatis, vel conseruationis ipsius: tunc enim, cum vsufructuarius sit dominus fructuum, propter hoc expelli non potest, nec ad aliquod damnum tenetur, quoniam sunt aliqui fundi, vel agri eius naturae, vt relinquere illos incultos per aliquod tempus, non faciat eos deteriores, imo fructuosiores, quia terrenum quiescit, & postea si colatur, largiorem messem reddit: vti in quaestione illa, an emphyteuta priuari debeat ex eo quod rem incultam reliquit: post Baldum num. 2. Decium num. 3. & Iasonem num. 7. in dict. authent. qui rem. C. de sacrosanctis Ecclesiis. resoluit Aurelius Corbulo dicto tractatu, de causis ex quibus emphyteuta iure suo priuatur, cap. de causa priuationis ex eo quod emphyteuta rem incultam reliquit, num. 2. & 3. fol. mihi 6. secus tamen esset, vbi negligentia in non colendo, laborando, seu arando, proprietati aliquam deteriorationem, aut damnum allatura esset in futurum, vt si fundus, qui incultus relinquitur, eius naturae sit, quod incultus deterior redditur, vt si contineat vineam, & alias arbores fructiferas, quae si non incidantur, aut putentur, desiccantur: nam si hae, & similes incultae relinquantur, fructuarius arbitrio boni viri vti non videtur, & ob id a iure suo cadit, sic vt expelli possit, & pro damno quoque teneatur, ex dictis supra, & his quae: in emphyteuta in terminis scribunt Baldus, Decius, & Iason, vbi supra, & in l. 2. sub num. 98. C. de iure emphyteutico. Roland. in cons. 49. num. 21. in fine, volum. 2. Guil. Redoan. tractat. de rebus Ecclesiae non alienandis, de caducitate ob rei deteriorationem. num. 9. pagin. 506. Iosephus Ludouicus decis. Perusina. 22. num. 20. & 23. & Corbulo vbi supra, num. 5. Quod vero dicit Bald. in dict. §. Celsus recte scribit.[sect. 12] quod ad fructuarium spectat rem ruinosam reficere, & manutenere. intelligendum est de refectione quae modica expensa fieri possit, & praesentem vtilitatem contineat, non autem de ea, quae magnam expensam requirat, & perpetuam vtilitatem respiciat. Quod alio capite infra plenius explicabitur: & in terminis ex communi adnotauit Iacobus mandellus de Alba in cons. 210. numer. 9. lib. 2. vbi probat, quod vassallus conditionem domini meliorem reddere potest, deteriorem non: & feudum suo sumptu tueri debet, quemadmodum maritus dotem, & vsufructuarius proprietatem. Sed haec intelligenda de modicis impensis, & praesentis vtilitatis causa factis, non autem de magnis, & perpetuis. Quo etiam modo intelligenda est dict. lex. 22. tit. 31. partit. 3. vt aduertit Gregorius Lopez ibi verbo casa. Deinde adeo vera esse praedicta, vt etiam inuito proprietario, possit vsufru[sect. 13]ctuarius res fructuarias reficere & caetera facere, quae pertinent ad culturam, quamuis vltra culturam, aut refectionem ampliare, vel detrahere non possit, ex l. hactenus, §. Neratius, vbi Angelus, & Florianus, n. 1. ff. de vsufructu, & alio cap. infra latius dicetur. His addendum erit, vsufructu fundi concesso, videri concessum vsumfructum frumenti ad seminandum de[sect. 14]putati: l. item si fundi, 10. §. seminarios, ff. de vsufructu. ibi: Instrumentum autem fructuum habere debet: vbi Angelus, Fulgosius, & Florianus sic adnotarunt Debet tamen vsufructuarius, seminarium agri conserendi cau[sect. 15]sa paratum semper renouare; quasi instrumentum agri, quod finito vsufructu domino restituitur, ex dicto §. seminarium, & dictis Authoribus; Petro Gregorio, in syntagmate iur. lib. 4. cap. 3. num. 17. Connano commentariorum iuris ciuilis lib. 4. cap. 1. num. 9. Et quare seminarium restitui debeat finito vsufructu, explicat ele[sect. 16]ganter Fulgosius ibidem, n. 1. & 2. Et quid sit proprie seminarium, de quo in dict. §. seminarios. noue explicat Gulielmus Budeus in annotationibus in Pandectas,[sect. 17] ad text. in d.l. item si fundi. §. seminarios. cuius meminit Connanus dicto cap. 1. num. 9. vt ibi videri poterit. Item an seminaria, & plantaria in fructu sint. # 24 CAPVT XXIV. Vsufructuarius, qui non vtatur, & fruatur arbitrio boni viri; siue male versetur in vna re, an cadat tantum ab illa; an vero commodo, & iure totius vsusfructus, etiam aliarum rerum, priuari debeat: vbi de hac re latius, quam adhuc, agitur. Borgnini Caualcani, & Petri Antonij de Petra resolutio noue, & vere confutatur; & contra fructuarium ratione, iure, & authoritate euidenter concluditur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius, qui male versatur in vna re, an cadat a commodo totius vsusfructus, etiam aliarum rerum: & numeris sequentibus. -  2 Quod cadit tantum a re, in qua male versatur, ex sententia quorundam, quae nonnullis rationibus comprobari videtur, sed confutatur infra ex num. 10. -  3 Poena non debet egredi delictum, nec modum eius. -  4 Circa rem vbi peccatur, siue delinquitur, eatenus res perditur, & poena incurritur, quatenus in ea peccatum est. -  5 Per contrauentionem in parte, non priuatur quis toto. -  6 Alienare prohibitus, si alienet aliquam rem de fideicommisso, cadit tantum a parte alienata, non a toto fideicommisso: sed contra infra num 21. -  7 Vassallus si alienet vnam partem feudi, non cadit a toto, sed tantummodo a parte alienata. -  8 Emphyteuta alienando partem bonorum emphyteuticorum, non cadit in totum a iure emphyteutico, sed rerum tantum alienatarum. -  9 Et idem in emphyteuta ad longum tempus locante. -  10 Vsufructuarius, qui male versatur in vna re, siue qui aliquam rem deteriorem reddit commodo & iure totius vsusfructus, etiam aliarum rerum priuari debet, ex sententia Authoris, quae per totum caput constanter defenditur. -  11 Aimon Craueta, & Ioannes Cephalus, pro resolutione Authoris adducti. -  12 Petrum Antonium de Petra lapsum in allegatione Ioannis Cephali, noue, & vere ostensum per Authorem; & verba eiusdem in cons. 339. num. 31. lib. 1. relata. -  13 Pro superiori resolutione fortissimum argumentum expenditur. -  14 Vsufructuarius vt expelli possit, & ius vsusfructus amittat, necesse non est, quod omnes arbores inciderit, siue totum fundum, aut singulas omnes res deteriorauerit, sed sufficit deterioratio, vel arborum incisio in aliqua parte. -  15 Vsufructuarius, qui in parte fundum deteriorauerit, & in parte meliorauerit, cadit ab vsufructu, nec habetur ratio meliorationis. -  16 Et in emphyteuta, colono, vel conductore, idem ex communi sententia obseruari. -  17 Conducens plures res, si vnam male tractet, priuatur omnibus. -  18 Haeres committens fraudem in rebus haereditariis, priuatur quarta falcidia, non solum in ea re, in qua dolum commisit, sed & in caeteris rebus. -  19 Pro resolutione tradita supra num. 10. efficax, & concludens ratio consideratur. -  20 Primae, & secundae rationi adductae supra num. 3. & 4. satisfactum. -  21 Fideicommissarium prohibitioni alienationis contrauenientem, per alienationem partis, cadere a toto fideicommisso, contra relatos supra, num. 6. -  22 Quod dictum est supra num. 7. de vassallo alienante, non omnino certum esse, aut saltem Authoris resolutioni minime repugnare. -  23 Dictum supra num. 8. de emphyteuta, ab aliis improbari, (vtcumque tamen res sit,) resolutioni Authoris non obstare, & vere, & noue ostensum. -  24 Emphyteuta si male versatur in vna re ex pluribus rebus simul sibi in emphyteusim concessis, omnibus priuatur. -  25 Emphyteuta similis est fructuario. -  26 Emphyteuta si male versatur in parte, quare cadat in totum, & pro parte, alienando, cadat tantum pro parte: vbi Martini Monter a Cueua ratio subtilis noue expenditur, & de illo honorifica mentio fit per Authorem. VSufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, siue res fructuarias deteriorantem, aut male in illis versantem, vsusfructus iure priuandum, & expellendum esse, capitibus praecedentibus plene probauimus. Nunc vero opportune quaeritur, vtrum vsu[sect. 1]fructuarius, qui male versatur in vna re; siue, illa arbitrio boni viri non vtitur & fruitur, cadat a commodo totius vsusfructus, etiam aliarum rerum; an vero rei deterioratae tantum; Et in hac quaestione post Parisium in cons. 37. n. 13. vol. 3. & Ruinum in cons. 48. n. 12. volum. 2.[sect. 2] Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 144. fol. 339. & num. 357. in fine. fol. 353. & de tutore & curatore num. 79. vers. tunc est quod si vsufructuarium. fol. 42. secure scribit, nec amplius disputat, vsufructuarium tantum debere amittere vsumfructum earum rerum, quas deteriorauit, siue in quibus male versatus est; & non totum, aut integrum vsumfructum: & vitra eum idem in terminis ex Ruino vbi supra, & Cephalo in cons. 139. numer. 3. lib. 1. tenet Petrus Antonius de Petra de fideicommissis. quaest. 10. num 53. fol. mihi 226. Verumenimvero praesentem hanc quaestionem latius aperire omnino necessarium est, atque pro vtraque parte, quae; magis vrgere videantur fundamenta expendere, vt inde vera resolutio dilucidius deduci valeat, & pro praedictis sequentia fundamenta adduci possunt. Primo, quia poena non debet egredi delictum, nec[sect. 3] modum eius: per textum in l. haeres qui tacitam, & in l. rescriptum ff. de his, quibus vt indignis, l. Sancimus C. de poenis Glossa in cap. quaesiuit, in fine, de his quae fiunt a maiori part. cap. & in simili in feudatario, & emphyteuta sic argumentantur Roland. in cons. 17. num. 3. & 7. vol. 2. Cephalus dicto cons. 139. num. 4. lib. 1. Curtius Senior cons. 70. Super controuersia. num. 9. Natta in cons. 479. num. 2. vol. 3. & Vincentius Carocius cuius ftatim mentionem faciam: sed vsufructuarius deliquit in parte, aut in vna re tantum: ergo non debet in totum vsufructu priuari. Secundo, nam vbi peccatur, siue delinquitur circa rem; eatenus res perditur, & poena in[sect. 4]curritur quatenus in ea peccatum est: per textum in l. Paulus, & in l. beneficum. vbi Bartolus & Doctores notant, ff. ad legem falcidam, Angelus in l. 1. §. si duo, ff. quorum legatorum. Aretinus cons. 14. col. 2. in fine, Rolandus & Ioannes Cephalus vbi supra, Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, dicta quaest. 10. num. 34. Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de locatione emphyteutae quaest. 4. num. 1. folio mihi 89. & inde per[sect. 5] contrauentionem in parte, non priuatur quis toto: vt ex alijs concludit Alciatus in cons. 556. Aldobrandinus in cons. 110. a princ. lib. 1. Hieronymus de Caeuallos practicarum siue communium contra communes quaest. 76.[sect. 6] a princ. & in materia fideicommissaria, quod prohibitus alienare, si alienauerit aliquam rem de fideicommisso, cadat tantum a parte alienata, non a toto fideicommisso, ex aliis obseruant Ruinus in cons. 119. num. 11. in fine. & seqq. vol. 2. Bursatus in cons. 12. num. 38. vol. 1. Tertio[sect. 7] facit, quod si vassallus alienet vnam partem feudi, non cadit a toto, sed tantummodo a parte alienata, vt est textus in cap. 1. de vassallo qui contra constitutionem Lotha. feud. alien. in princ. per quem sic tenent post alios multos Corneus in cons. 67. num. 8. vol. 2. Baldus in cons. 341. num. 2. lib. 2. Modernus in consuet. Parisien. tit. 1. §. 13. glossa. 5. num. 7. Curtius Iunior de feudis 4. part. principali in 1. dubitatione posita post tres regulas amissionis feudi propter alienationem, Iulius Clarus §. feudum, quaest. 31. num. 7. Grammaticus decis. 4. num. 2. & decis. 30. num. 1. 1. Ioannes Vincentius Honded. in loco statim referendo; & alij quorum etiam statim mentionem faciam. Quod in simili dicitur de emphyteuta, qui partem bonorum emphyteuticorum alienando, non cadit in totum a iure emphyteutico; sed rerum tantum alienatarum, vt tradunt Iason in l. finali num. 121. C. de iure emphyteutico, & in l. si prius, n. 31. ff. de noui operis nunciatione. Cumanus in l. quidam §. vlt. ff. de donationibus, Alexand. in cons. 99. num. 28. vol. 5. Iulius Clarus §. emphyteusis, quaest. 13. num. 10. Cephalus dict. cons. 139. num. 1. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, dicta quaest. 10. num. 41. Alciatus, Parisius, Rolandus, Grammaticus, Herman. Decius, Ripa, Socinus, Curtius Senior, & Curtius Iunior, Tiraquellus, Angelus, Comensis, Corneus, Natta, Zasius, Caballinus, Redoanus, & alij, quos ita tenendo in vnum Congerunt Aurelius Corbulo tractat. de causis ex quibus emphyteuta iure suo priuatur, ampliatione 42. num. 6. fol. mihi 100. Siluester Aldobrandinus in consil. 110. num. 22. vol. 1. Ioannes Vincentius Hondedei[sect. 9] in cons. 51. num. 34. & in cons. 58. num. 85. vol. 1. & in emphyteuta locante ad longum tempus, eo casu, quo cadere debeat, idem probat ex multis Vincentius Carocius de locato & conducto, quaest. 4. de locatione emphyteutae, fol. mihi. 89. His tamen non obstantibus, de iure verius mihi vi[sect. 10]detur, quod vsufructuarius, qui male versatur in vna re, siue qui aliquam rem deteriorem reddit, commodo, & iure totius vsufructus, etiam aliarum rerum priuari debeat. Ad quod facile etiam quisque moneri debebit ex sequentibus. Primo, quoniam in vsufructuario aper[sect. 11]te videtur id firmare eruditissimus Craueta in cons. 300. ex num. 1. lib. 2.dum dicit expressim, dolum, aut fraudem fructuarij in vna re nocere illi, quoad omnes, & in eum sensum retulit Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 144. fol. mihi. 338. dicens, sed male quidem, illud consilium non ita absolute & simpliciter intelligendum, cum potius indistincte intellectum verissimum sit. vt ex dicendis infra constabit. Deinde eandem partem tuetur Ioannes Cephalus in cons. 139. num. 31.[sect. 12] lib. 1. quem pro contraria parte falso allegat Petrus Antonius Petra de fideicommissis, dicta quaest. 10. n. 53. nam licet ibi num. 3. dubitandi, siue arguendi rationem proponat; in decisione tamen aliter statuit, & contrarium sentit de iure verius. Id quod euidenter constat ex verbis ipsius, dicto num. 31. vbi sic scribit: Non obstat quod dictum est de vsufructu, quia id procedit vbi res mutatur absque facto & culpa vsufructuarij, vt loquitur d. lex, repeti, §. rei mutatione, secus vbi rei mutatio causatur facto vsufructuarij. quia tunc ille textus non negat, quin, vsufructuarius vniuerso priuetur vsufructu. Secundo,[sect. 13] quia vsufructuarius, qui dolum committit circa res fructuarias, siue male in illis versatur, nec vtitur & fruitur arbitrio boni viri, cadit a iure suo, & expelli potest, quod ipse Caualcanus cum communi probauit, & cap. praecedentibus latius ostendimus: sed vsufructuarius, qui male versatur in parte, vel in aliqua re, dolum committit, nec vtitur & fruitur arbitrio boni viri; ergo sumus in casu, quo expellit debet, & iure vsusfructus priuari, ex resolutis per Bellonum in cons. 54. num. 11. Albanum in cons. 55. num. 6. Cephalum in cons. 653. num. 4. lib. 3. Botam m cons. 46. num. 33. quia tantum requiritur, quod dolus commissus fuerit, etiamsi in omnibus rebus non committatur, vt dicit Craueta dicto cons. 300. in princ. Et coadiuuatur, nam ad hoc vt vsufructuarius expelli[sect. 14] possit, & ius vsusfructus amittat, necesse non est, quod omnes arbores inciderit, siue totum fundum, aut singulas omnes res deteriorauerit, sed sufficit deterioratio vel arborum incisio in aliqua parte, aut quod damnum aliquod considerabile proprietario inferatur, vt erudite obseruat Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 1. casu 78. num. 8. Quod adeo verum est, vt vsufru[sect. 15]ctuarius, qui in parte fundum deteriorauerit, & in parte meliorauerit, cadit ab vsufructu, nec habetur ratio meliorationis, vt post alios nonnullos adnotarunt expresse Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. sub quaest. 36. numer. mihi 133. Antonius Galearius Maluassia in consil. 38. num. 26. vol. 1. & emphyteuta, qui male versatur in[sect. 16] parte, & in parte meliorauerit rem emphyteuticam, quod non possit opponere compensationem meliorationis ad excusandum se a caducitate. obseruant Iason in cons. 17. dubio. 2. lib. 1. & in authent. qui rem, C. de sacrosanctis Ecclesiis, num. 8. & ibidem Cagnolus num. 43. Rolandus in cons. 49. num. 16. vol. 2. & cum Beroio, Pico, & aliis, Aurelius Corbulo dicto tractatu, de causis ex quibus emphyteuta iure suo priuatur, causa 13. n. 14. fol. 70. & in Colono, vel conductore probat Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de quarto gradu accidentium, quaest. 7. num. 9. fol. mihi 191. Barbatia etiam[sect. 17] in cons. 36. col. 8. & 9. lib. 2. scribit, quod conducens plures res, si vnam male tractet, priuatur omnibus, & sequuntur Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae, rubrica 4. § 6. n. 16. Baeca de decima tutori praestanda, cap. 13. num. 30. Natta in cons. 481. num. 21. vol. 3. Vincentius Carocius vbi supra, dict. quaest. 7. num. 10. quod latius explicat ipse Barbacia vbi supra, Rota Perusina decis. 22. sub n. 6. Terto facit textus in auth. de haeredibus & falcidia, §. Sancimus, iuncta sua glossa; vbi pro[sect. 18]batur, quod haeres committens fraudem in rebus haereditariis, priuatur quarta falcidia, non solum in ea re, in qua dolum commisit, sed & in caeteris rebus. Quem textum sic expendunt Bartolus, & Paulus in l. Paulus, ff. ad legem falcidiam, & confirmatur ex multis, quae in simili congerit Baeca dict. cap. 13. ex num. 26. cum seqq. & cap. 11. num. 10. & sequentibus. Vltimo facit efficax & concludens ratio, quod si[sect. 19] propter deteriorationem, aut dolum in parte commissum, vsufructuarius dumtaxat caderet a parte deteriorata, eaque tantum proprietario adiudicaretur, ea adiudicatio ipsi proprietario foret damnosa, qui eo casu rem solam deteri oratam culpa & facto fructuarij consequeretur, rebus aliis non deterioratis apud fructuarium culposum manentibus; quod ne contingat, iuris rationi consonum est, vt reliquas etiam res in sua bonitate permanentes, vna cum deteriorata consequi debeat: alias frustratoria essent & inania omnia iura, & communes Doctorum resolutiones, quae: dicunt vsufructuarium non vtentem & fruentem arbitrio boni viri, & res deteriorantem expelli posse, & ad interesse, & damnum teneri. Nec propter interesse, aut damni satisfactionem expellendi ius cessare, vt supra animaduertebam hoc eodem libro, cap. 21. & in terminis probarunt expressim Cardinalis Albanus in rubrica, ff. de vsufructu, ad finem. Antonius Galearius Maluassia in cons. 38. num. 11. & num. 15. & seqq. & num. 18. & 19. vol. 1. Deinde nam omnis vsufructuarius regulariter praestare debet cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & de rebus restituendis, aut illarum aestimatione, iuxta distinctiones traditas supra cap. praecedentibus; ergo praedicta cautione operari debebit. Vt vsufructuarius partem tantum deteriorans, toto debeat priuari commodo vsufructus. Quod in emphyteusi probarunt expressim Berous in cons. 120. num. 34. & seqq. vol. 1. Aurelius Corbulo dict. tractatu de causis, ex quibus emphyteuta iure suo priuatur, 13. causa, n. 11. fol. 70. vbi scribunt, quod emphyteuta, qui promisit vti emphyteusi, arbitrio boni viri, propter leuem deteriorationem aut incidens duas arbores, cadit a iure suo, quia promifit vti arbitrio boni viri, & sic leuiter etiam deteriorans, non dicitur arbitrio boni viri vsus, vt latius ibid. probant. Quibus ita praehabitis, non obstant rationes in con[sect. 20]trarium adductae, nam ad primam & secundam responderi potest, vt per Rolandum, in cons. 17. num. 12. & 19. vol. 2. Cephalum dict. cons. 139. circa finem lib. 1. resoluta autem per Ruinum, & Bursatum locis relatis supra,[sect. 21] num. 6. diluuntur aperte ex his, quae; post alios multos scribit Petrus Antonius de Petra de fideicommissis quaest. 10. a num. 55. cum seqq. vbi defendit, fideicommissarium prohibitioni alienationis contrauenientem, per alienationem partis, cedere a toto fideicommisso: quod tenent etiam Angelus in consilio 168. numer. 2. Anguissola in consilio 63. libro 6. Aliud etiam fundamentum[sect. 22] de vasallo alienante solum partem feudi, non omnino certum est: nam contrarium, quod per alienationem partis, totum feudum amittatur, dixit Baldus in cap. 1. §. 1. qualiter olim feudum alienari poterat, per quem textum, & textum in cap. 1. §. liberatio, quibus modis feudum amittatur. Quod correcta sit dispositio d. c. 1. de vasallo qui contra constitutionem, respondit Barbatia in cons. 36. num. 15. vol. 2. Riminald. Senior in cons. 381. col. 1. vol. 2. & alios refert Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, dicta quaest. 10. num. 48. & veriorem opinionem in puncto iuris profitentur Cephalus dicto cons. 139. num. 25. lib. 1. Iulius Clarus §. feudum, quaest. 35. num. 7. vel saltem distinguendum esse in ea, ex mente communi adnotarunt Parisius in cons. 14. col. 1. vol. 2. Rolandus in cons. 17. num. 17. vol. 2. vtcumque tamen res sit, superiori nostrae resolutioni haec resolutio obstare non poterit, eo quod procedit, & loquitur, cum vasallus alienat pro parte, non cum male versatur, siue deteriorat pro parte, quod admodum diuer[sect. 23]sum est, vt statim dicetur: & quamuis in emphyteuta alienante, prima opinio relata supra, num. 8. magis communiter, probari soleat, vt firmant relati ibi. & ex multis Aurelius Corbulo dicto tractatu de causis ex quibus emphyteuta iure suo priuatur, ampliatione 42. num. 6. fol. 100. contrariam tamen sententiam, quamplures tenuerunt, vt constat ex relatis per Tiraquellum, de retractu lignagier, §. 23. glossa 1. num. 4. & 28. Rolandum, in cons. 49. num. 15. vol. 2. Ioannem Cephalum dict. cons. 139. n. 6. & seqq lib. 1. Baecam de decima tutori praestanda cap. 13. num. 30. Petrum Antonium de Petra, dicta quaest. 10. ex num. 41. & 59. cum seqq. Et dato, quod res esset dubia propter Authorum contrarietatem, aut superior opinio communior, vt diximus, nihil habebat obstare, propterea quod nos loquimur de vsufructuario, qui non vtitur arbitrio boni viri, vel male versatur in parte, vel in vna re, quod ab alienatione diuersum est; idcirco toto vsufructu integre priuari debet: Nam etsi in emphyteuta pro parte alienante dubij & contrarij sint Doctores, vt vidimus, cum tamen ipse non alie[sect. 24]nat, sed male versatur in vna re ex pluribus rebus simul sibi emphyteusim concessis, quod omnibus priuari debeat, communi scribentium consensu receptum est, vt constat ex multis relatis per Tiraquellum glossa 1. dict. §. 23. num. 2. & post Richard. Malumb. & Oldr. Baldum, Barbatiam, Chassaneum, Redoanum, Albertum Brunum, Rolandum, & alios secure probant Aurelius Corbulo. tractatu supra relato, 13. causa, num. 7. fol. 70. & ampliatione 42. num. 5. fol. 100. Iosephus Ludouicus decis. Perusina 22. num. 6. Caepola in l. cum eiusdem, ad finem, num. 8. ff. de aedilitio edicto. Natta in cons. 476. num. 15. & 16. & nouissime Martinus Monter a Cueua causarum ciuilium, Regni Aragonum decis. 5. n. 68. & 69. & num. 74. & 75. fol. mihi 105. & 106. at emphyteuta similis est fructuario, Glossa in cap. 1. in fine,[sect. 25] verbo, meliorem, de inuestitura de re aliena facta, Speculator tit. de feudis, §. quoniam, vers. 40. Baldus in l. neque, C. de vsufructu, Iason in l. 2. quaest. 2. num. 18. C. de iure emphyteutico, Antonius Galeatius Maluassia in cons. 38. num. 16. vol. 1. & discriminis rationem singularem & subtilem, quare scilicet, emphyteuta si male[sect. 26] versatur in parte, cadat in totum; & pro parte alienando, cadat tantum pro parte, adducit Martinus Monter a Cueua, & eruditus quidem, & singularis ingenij, & lecturae vir, dict. decis. 5. causarum ciuilium Regni Aragonum, num. 74. 75. & 76. fol. 106. vt cum necesse fuerit, ibi videri poterit. # 25 CAPVT XXV. Sylua caedua, vel non caedua vtrum in vsufructu sit, & fructuarius an & quando arbores fructiferas, vel non fructiferas incidere possit? vbi haec materia plena, clara tamen & distincta manu tractatur, nonnulla noue adnotata per Authorem cum distinctione multorum casuum in medium proferuntur; de hac re eruditissimi D. Petri de Barbosa commentaria in l. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio, commendantur omnino. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius arbores fructiferas incidere non potest, alias ius vsusfructus amittit, & ad interesse etiam damni & deteriorationis tenetur. -  2 Idemque ius in emphyteuta seruatur. -  3 Et in colono, vel conductore. -  4 Arborum incisio, & quodlibet aliud damnum, in dubio, facto & culpa fructuarij, coloni, emphyteutae, & similium, obuenisse praesumitur. -  5 Pater legitimus administrator & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij arbores fructifer as incidere non potest. -  6 Vsufructuarius, emphyteuta, colonus, & similes, citra omnem poenam incidere possunt arbores fructiferas ad vsum destinatum. -  7 Vsufructuarius, emphyteuta, colonus, & similes, incidere possunt arbores fructiferas, pro reparatione fundi, ex sententia multorum: sed contra infra n. 21. -  8 Dummoda incisio talis, arbitrio boni viri fiat, & pro modo necessitatis, atque ita, vt fundus deterior non fiat: sed indistincte contrarium infra, dicto n. 21. -  9 Emphyteuta mutare potest formam rei, si tali mutatione rem meliorem reddat & consequenter reducere potest syluam ad pratum, vel ad terram aratoriam, si id vtilius sit, ex sententia quorundam. -  10 Vsufructuarius non potest mutare formam rei fructuariae. etiam in aliam vtiliorem. -  11 Emphyteuta ex sententia Baldi, quae verior est, non potest mutare formam rei etiam in melius, & consequenter nec syluam exstirpare, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere. -  12 Nisi quando probatur, hanc esse regionis consuetudinem. -  13 Emphyteuta mutare potest formam fundi in melius, quando mutatio fieret in aliam formam latentem in ipso fundo. -  14 Vsufructuarij potentius ius habent in vsufructu, quam colonus & conductor in re conducta. -  15 Colonus, vel conductor, non possunt mutare formam rei etiam in melius; & vide, numero praecedenti. -  16 Vsufructuario, emphyteutae, colono, & similibus, non licere arbores fructiferas incidere, etiam vbi fundus ex incisione fieret fructuosior, contra nonnullos. -  17 Vsufructuarius, & emphyteuta, an excusentur, si loco arborum excisarum, alias substituant, & plantent, & qualiter, & quo tempore fieri debeat substitutio, vt illos excusare possit, & tribus numeris sequentibus. -  18 Vincentium Carocium non recte expendisse nonnulla iura, noue, & vere adnotatum per Authorem. -  19 Petri de Barbosa resolutio in hac materia probata, & pro ea ponderatus per Authorem textus in l. aequissimum, §. 1. ff. de vsufructu. -  20 Paulum de Montepico lapsum in allegatione l. agri, 22. ff. de vsufructu. -  21 Vsufructuarium non posse exscindere arbores fructiferas etiam pro reparatione fundi, contra communem defenditur cum nonnullis, & melius, quam adhuc comprobatur. -  22 Posse tamen aridas, siccas, & vetustas exscindere. -  23 Arbores vi ventorum, vel fluminis euulsae, vtrum ad fructuarium pertinere debeant, & quando illis vti possit? -  24 Arbores vi ventorum, vel simili impetu euulsae, locatoris sunt, nec potest colonus pro se retinere modo aliquo. -  25 Idémque dicendum esse in arboribus grandibus nascentibus, & renascentibus, quae domini esse debent, etiamsi conductor eas plantauerit; ex ratione, quae hoc numero assignatur. -  26 Vsufructuarius an possit incidere arbores caeduas, quae breui, aut non breui tempore renascuntur: & quae cito aut breuiter non renascuntur, an dici possint caeduae, vt in fructu reputari debeant? -  27 Vsufructuarius an possit incidere arbores grandes in sylua non caedua existentes. -  28 vsufructuarius caedere potest indistincte syluam caeduam vsque ad radices. -  29 Vsufructuarius in caedendo syluam caeduam, an teneatur obseruare modum & consuetudinem testatoris, & numeris sequentibus. -  30 Testator in dubio legasse censetur fructus, quemadmodum viuo eo percipiebantur. -  31 Vsufructuarius arbitrio boni viri vti non videtur, qui contra solitum testatoris modum arbores incidit. -  32 L. diuus, ff. de vsu & habitatione, quod nihil faciat pro resolutione Barbosae. -  33 L. si absente, 55. §. finali, ff. de vsufructu, quam pro se expendit Barbosa, quod possit contra eum retorqueri, iuxta explicationem Glossae ibi. -  34 Petri de Barbosa opinio, in quaestione agitata ex n. 29. quod de rigore iuris fortassis verior sit. -  35 Sylua caedua quae dicatur? -  36 Vsusfructus syluae caeduae multum interesse, an principaliter legetur, an vero principaliter relinquatur fundus cui sylua accedit, & explicatur l. ex sylua, 11. ff. de vsufructu. -  37 L. sed si grandes, 12. ff. de vsufructu, explicata; & Francisci Connani, & Petri de Barbosa interpretatio recepta. -  38 Vsufructuarius ex sylua non caedua vtrum possit arbores incidere, & materia l. ex sylua, 11. ff. de vsufructu, remissiue tractata. -  39 Vsufructuarius ex sylua non caedua an possit arbores incidere, quoties alias inutile legatum esset. -  40 Et Petri de Barbosa mens explicata. -  41 Consuetudo regionis attendi debet, maxime in coniecturanda, & exequenda defuncti voluntate. -  42 Sylua non caedua quae dicatur? QVaestionibus praecedentibus proximum est inquirere nunc, vtrum vsufructuarius incidendo arbores fructiferas, vel non fructiferas, arbitrio boni viri vti non videatur, vt inde expelli possit; an vero incidendi arbores facultas, iure ipso concessa illi videatur? Qua in quaestione vt plena, clara tamen, & distincta manu procedam, confuse enim loquuntur Doctores, sequentes casus constituere omnino necessarium duxi: iis enim, quae hactenus scripserunt Doctores, atque in scriptis eorum praecesserunt, dilucide & distincte percipi poterunt. Primo igitur constituo, quod vsufructua[sect. 1]rius arbores fructiferas incidere non potest, alias ius vsusfructus amittit, & ad interesse etiam damni, & deteriorationis tenetur, l. aequissimum, 17. §. fructuarius, cum similibus ff. de vsufructu, l. 27. tit. 11. partita 4. Doctores communiter in l. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio. Paulus in authent. qui rem, num. 3. & ibi Decius num. 5. C. de sacrosanctis Ecclesiis, & cum Rolando, Albano, Iulio Claro, Tiraquello, Ruino, Iosepho Ludouico, Menochio, Pinello, & Cephalo, optime probat, & aliorum sententiam impugnat Petrus de Barbosa in dicta l. diuortio, §. si fundum, num. 17. & 18. pet totum, fol. 1042. & vltra eum idem tenent Alexander in cons. 118. n. 2. & 3. lib. 5. Crotus in cons. 115. vol. 1. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. quaest. 36. num. 128. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 33. in princ. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 11. num. 31. & 32. Mieres de Maioratu part. 4. q. 39. num. 5. Caualcanus decis. 32. num. 40. part. 1. Idemque ius in emphyteuta obseruatur; is enim, si arbores fru[sect. 2]ctiferas incidat, in commissum incidit, ac expelli potest, quasi fundum emphyteuticum deteriorauerit, vt dicit Baldus in dicto §. si fundum, & plene comprobat, & sic defendit Barbosa ibidem, num. 15. & 16. fol. 1040. Beroius in cap. potuit, num. 87. de locato, Paulus de Montepico in dicto §. Titia cum nuberet, dicto num. 128. versiculo, fui interrogatus multoties. Alexander dicto cons. 118. num. 8. vol. 5. Iulius Clarus §. emphyteusis, quaest. 26. Ioannes Garsia dicto cap. 11. num. 34. Cephalus in cons. 139. n. 15. lib. 2. Bursatus in cons. 91. num. 3. lib. 1. Colonus etiam, vel Conductor eodem iure adstringitur, & arbores fru[sect. 3]ctiferas incidens, a iure suo cadit, & de damno dato tenetur, ex l. in fraudem, §. conductor, ff. de iure fisci, iuncta doctrina Iasonis in dicta l. diuortio, §. si fundum, n. 2. & communi resoluta per Iosephum Ludouicum, decis. Perusina, 94. part. 2. Menoch. cons. 130. num. 4. & seqq. lib. 1. Anguissol. cons. 99. Borgninum Caualcanum decis. 44. num. 72. in princ. 1. parte. Vincentium Carocium de locato & conducto, gradu 4. accidentium, quaest. 7. n. 5. & 6. & num. 12. fol. 191. quo loco ex aliis firmat, hoc adeo verum esse, vt in dubio arborum incisio, & quod[sect. 4]libet aliud damnum, facto, & culpa fructuarij, coloni, emphyteutae, & similium obuenisse praesumatur, & tenet etiam, vbi rationem assignat, & recté explicat Barbosa in dicto §. si fundum, num. 20. vers. in dubio sane, Denique nec pater legitimus administrator, & vsu[sect. 5]fructuarius bonorum aduentitiorum filij, arbores fructiferas incidere potest, vt scribit Angelus in l. vltima, §. sin autem legata, in fine, C. de bonis quae liberis. Caepola de seruitutibus rusticorum, cap. de montibus n. 13. Roland. in cons. 49. num. 18. lib 2. Arias Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 60. vers. manebit autem. Tiraquellus de tractatu conuentionali, dicto §. 3. glossa vnica num. 24. circa finem. Nunc tamen limitatur superior resolutio, vt non[sect. 6] procedat primo, quando vsufructuarius, emphyteuta, colonus, & similes, inciderent arbores fructiferas ad vsum destinatum; tunc enim citra poenam caducitatis, & omnem aliam poenam id efficere possent: quod ex aliis multis secure admittunt, & latius declarant Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legat. 2. quaest. 36. num. 128. Curtius Senior cons. 71. columna penultima. Natta in cons. 601. num. 6. volum. 3. Federicus Scot. in cons. 2. num. 3. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 146. & decis. 44. num. 52. & communem opinionem profitetur Vincentius Carocius dicta quaest. 7. num. 20. & 21. fol. 191. Secundo limitatur, vt minime procedat, quoties ar[sect. 7]bores fructiferae pro reparatione fundi fructuarij exscinderentur; id enim citra omnem poenam licere debet fructuario, emphyteutae, colono, & similibus, vt scribunt Doctores communiter in l. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio, vbi Alexander, & Aretinus in id expendunt textum, in l. Arboribus, & in l. ex sylua, ff. de vsufructu, & sequuntur alij relati per Tiraquellum dicto §. 3. glossa vnica, num. 29. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 33. in princ. vers. quam communem. Menochius in cons. 13. num. vltimo, lib. 1. Anguissol. in cons. 14. Iosephus Ludouicus decis. 8. num. 9. Antonius Maluassia in cons. 38. num. 5. lib. 1. vbi num. 24. vers. Tertium, ex mente communi declarat id[sect. 8] procedere, dummodo incisio talis, arbitrio boni viri fiat, & pro modo necessitatis; atque ita, vt fundus deterior non efficiatur: quam etiam modificationem admittit, Vincentius Corrasius de locato & conducto, dicta quaest. 7. num. 28. fol. 161. & est de mente Menochij vbi[sect. 9] supra, qui cum aliis adnotauit ibidem, emphyteutae, & colono licitum esse arbores incidere, syluam exstirpare, & praedia colere, ac seminare, si ex eo meliora, ac maioris redditus efficiantur. Quod tenent etiam Aluarus Valascus consult. 50. num. 9. Bologninus in cons. 67. num. 5. & alios referens Aurelius Corbulo tractatu de causis ex quibus emphyteuta iure suo priuatur, 10. causa. num. 4. 5. & 6. fol. 41. vbi secure probant, posse emphyteutam mutare formam rei, si tali mutatione rem meliorem reddat, & consequenter reducere posse syluam ad pratum, vel terram aratoriam, si id vtilius sit. Quod in vsufructuario nullo modo procedere potest,[sect. 10] cum ipse non possit mutare formam rei, etiam in aliam vtiliorem, l. hactenus, 8. §. finali, cum l. seq. l. vsufructuarius nouum. 51. l. aequissimum, 17. §. fructuarius. ff. de vsufructu, l. vlt. ff. de vsu & habitatione, & alio capite infra hoc eodem libro latius explicabitur. Sed ne[sect. 11]que in emphyteuta procedere posse, expressim docuit Baldus in l. 1. num. 11. C. de iure emphyteutico, vbi concludit, quod emphyteuta non potest mutare formam rei etiam in melius, & consequenter neque exstirpare syluam, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere, quia quamuis forsan hoc sit vtilius, tamen non est licitum emphyteutae formam rei mutare, alias incidit in commissum: & hanc partem tuentur quamplures relati per Aurelium Corbulo vbi supra, num. 2. & 3. fol. 41. & cum Iasone, Cagnolo, Tiraquello, Paulo, Fusco, Francisco Marco, Molina, Riminaldo, & aliis erudite defendit, & contrariae partis argumentis integre satisfacit Barbosa in dicta l. diuortio, §. si vir, ex num. 31. vsque ad num. 36. & in dicto §. si fundum, num. 20. vbi dicit contrariam sententiam tantum ad[sect. 12]mittendam, quando probaretur, hanc esse regionis consuetudinem, vel vt inquit num. 34. in dicto §. si vir,[sect. 13] emphyteutam mutare posse formam fundi in melius, quando mutatio fieret in aliam formam latentem in ipso fundo, vt latius explicat ibid. num. 32. & 33. idem etiam in colono, vel conductore obseruandum esse eui[sect. 14]denter probatur ex eo, quod vsufructuarij potentius ius habent in vsufructu, quam colonus, & conductor in re conducta, vt constat ex Ruino in cons. 58. num. 3. & in cons. 59. num. 1. vol. 1. Curtio Seniore in cons. 70. n. 8. lib. 1. Caualcano decis. 44. num. 72. ante finem, 1. part. emphyteutam etiam potentius ius habere, nemo est qui dubitet, imo ex superioribus Authoribus colligitur aperte: ergo colono, aut conductori non debet censeri permissum, quod vsufructuario, & emphyteutae denegatum est. Deinde quoniam in terminis, quod colonus, vel conductor non possint mutare formam rei, etiam in[sect. 15] melius, nisi multis consideratis, & cum apparet manifeste iuxta voluntatem domini fieri, tenet expressim Vincendus Carocius de locato & conducto, 4. gradu accidentium, quaest. 7. num. 26. & 27. fol. 191. qui hac de re videri poterit, cum occasio se offeret. Ex dictis adhuc, vltra superiores, animaduertendum[sect. 16] erit, non male dubitasse Andream Tiraquellum de retractu conuentionali, §. 3. glossa vnica, num. 27. & 28. vtrum vera sit, nec ne, communis Doctorum traditio, de qua ibi, quatenus dicunt, vsufructuario, emphyteutae, colono, & similibus, licitum esse debere, arbores fructiferas incidere, vbi fundus ex incisione fieret fructuosior, quam esset ante: quod vltra relatos per Tiraquellum vbi supra, videntur admittere Baldus in cons. 290. num. 2. lib. 2. Bolognetus in cons. 67. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. sub num. 5. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 14. n. 11. & cap. 16. num. 41. Sed cum supra dictum fuerit, vsufructuarium, emphyteutam, colonum, & similes non posse mutare formam rei, etiam in melius, nec poterunt etiam ipsi rem fructuariam, siue arbores exscindere, quamuis excisione, vel mutatione res fieret vtilior; quod satis comprobatur ex his, quae ad propositum scribit Barbosa in dict. l. diuortio, §. si vir, n. 31. 32. 33. & 34. Deinde animaduertendum erit, ad limitationem eorum, quae dicta sunt supra, an sit vera Iasonis sententia,[sect. 17] qui in dicta l. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio, num. 4. ad finem, existimauit, vsufructuarium, & emphyteutam excusari, si loco arborum excisarum alias substituant, argumento textus, a contrario sensu, in l. in fraudem, 45. §. si conductor, ff. de iure fisci, Deinde, quod tunc propter substitutionem videtur cessare deterioratio, & sic etiam videri debet cessare amissio iuris propter deteriorationem incursa. Quod tenent etiam Caepola, Crotus, Rolandus, Iosephus Ludouicus, Molina, Gama, & Valascus, quos ad id congessit in vnum Barbosa in dict. §. si fundum, num. 18. ad finem, vbi num. 19. refert quod Alexander, ibid. n. 2. post Cumanum, & Imolam, intellexit hoc esse verum, quando arbores excisae essent veteres, ita vt vtilius esset eas exscindere, & alias substituere, alias secus. Et subscribunt Vincentius, Paulus de Montepico, Curtius Iunior, Siluanus, Franciscus Marcus, Campegius, Tiraquellus, Alciatus, & Rolandus; quos retulit idem Barbosa vbi supra, dicto num. 19. & vltra eum sic procedere praedictam limitationem, & habere locum tantum in arboribus admodum antiquis, corruptis, aut parum infructuosis, non in aliis post Angelum, Fulgosium, Castrensem, Riminaldum, & Redoanum, resoluit Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. gradu ac[sect. 18]cidentium, quaest. 7. num. 24. 25. & 26. fol. 192. qui existimauit pro hac doctrina bene facere textum, in l. aequissimum, 17. § 1. & in l. agri, 22. & in l. vetus, 75. ff. de vsufructu, & vere illa iura nihil probant, nam in dicta l. agri, & dicta l. vetus, agitur de substitutione diuersa, hoc est, de ea, quae in locum arborum demortuarum fieri debet, non de ea, quae fieret per fructuarium, ad effectum excusandi se, propterea quod alias arbores incidisset, & in dict. l. aequissimum, dumtaxat proponitur regula generalis, quod vsufructuarius causam proprietatis deteriorem facere non debet, meliorem facere potest: inde infert Iulianus Iureconsultus, quod si fundi vsusfructus legatus est, non debet neque arbores frugiferas exscindere, neque villam diruere, nec quicquam facere in perniciem proprietatis: non tamen exprimitur, an per substitutionem, aut subrogationem excusari debeat fructuarius, qui arbores inciderit; siue, an, quod in ea lege dicitur, limitandum sit in arboribus antiquis, aut corruptis, quamuis in infructuosis deduci posset argumentum a contrario sensu. Quocirca re[sect. 19]cte videtur contendisse Barbosa in dicto §. si fundum, dicto n. 19. superiorem limitationem generaliter accipiendam, dummodo arbores substitutae, durante iure cedentis, excrescant in bonitatem excisarum, quia eo casu incidens, sibi tantum videtur praeiudicasse in fructibus, quos interim percipere potuisset, & quia hoc casu non potest videri fundus factus deterior, quoad rei substantiam, sed tantum quoad fructus, qui ad incidentem pertinebant, propter quod incidens non debet amittere ius suum, vt plenius ibi probat: si autem arbores substitutae, durante iure incidentis non peruenerint ad bonitatem excisarum, fundus videbitur deterior factus, & habebunt locum, quae de amissione iuris supra diximus. Quod mihi videtur verum, & probari posse per textum, in dicta l. aequissimum, §. 1. vbi tantum statuitur, quod vsufructuarius nihil in perniciem proprietatis faciat; at iuxta superiorem explicationem nihil in perniciem proprietatis factum censetur: ergo vsufructuarius nullam poenam incurrit, quam tamen incurreret ex eodem Barbosa, quando non substitueret tantas arbores, quantas exciderat. Item, quando mutauit formam rei etiam in melius, vt cum nonnullis contra alios recte aduertit ibidem, & vltra eum ex dictis supra,[sect. 20] facile constat in hac quaestione lapsum fuisse Paulum de Montepico in dict. §. Titia cum nuberet, quaest. 36. vers. Secundo princ. num. 128. in fine, vbi pro communi, contra Iasonem, de quo supra mentionem feci n. 17. in princ. dicit esse textum meliorem de iure, in dict. l. agri, 22. ff. de vsufructu: nam vt pungebam supra contra Carocium, communis loquitur in arboribus antiquis, seu vetustis, quae tamen aliquem fructum producunt, in quibus substitutioni locum esse, si exscindantur illae, resoluimus: caeterum textus in dicta l. agri, loquitur de aliis arboribus, hoc est, desiccatis, & iam omnino corruptis, aut mortuis, & quae iam nullum fructum producere possunt: in quibus Iureconsultus Paulus statuit, quod agri vsufructu relicto, si aliquae arbores demortuae sint, tenetur vsufructuarius loco demortuarum, alias substituere, & priores ad ipsum pertinent, vt clare constat ex verbis illius legis, & ex communi adnotarunt Borgninus Caualcan. de vsufructu mulieri relicto, num. 157. fol. 342. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 38. num. 28. vol. 1. Albanus in cons. 55. num. 7. & de materia eius textus, vide Barbosam, in dicto § si fundum, num. 21. & seqq. His sic praehabitis, quorum occasione aliquantulum[sect. 21] digressi fuimus a secunda limitatione tradita supra ex num. 7. animaduertendum erit, Communem, de qua ibi, licere vsufructuario pro reparatione fundi arbores fructiferas incidere, dubiam valde mihi videri ex sequentibus. Primo, quia textus in l. arboribus, in princ. & in l. ex sylua, ff. de vsufructu, in quibus fundantur Doctores, loquuntur in alio casu, nec eorum resolutionem probant. Id quod recte ostendit Paulus de Montepico in dicto §. Titia cum nuberet, quaest. 36. in princ. n. 128. in princ. vers. Quam conclusionem limita primo, vbi dicit, de iure teneri posse; imo quod vsufructuarius non possit exscindere arbores fructiferas etiam pro reparatione fundi, quamuis fateatur in contrarium esse communem Doctorum sententiam. Secundo, quoniam hoc casu non solum forma rei mutatur, sed & in totum destruitur, quod vsufructuario prohibitum esse, plusquam manifestum est, & arbores fructiferas exscindere non posse fructuarium, regula generali statuitur, in dict. l. aequissimum, §. 1. nec ibi aut alibi iste casus excipitur. Tertio deinde, nam pro reparatione fundi, aut modica tantum expensa necessaria est, & tunc non potest vsufructuarius arbores exscindere, quoniam ad modicam expensam ipse tenetur, vt alio capite infra hoc eodem libro dicetur, & expresse probatur in l. hactenus, ff. de vsufructu: aut expensa magna necessaria est; & tunc dato, quod non teneatur eam de proprio facere, sic vt repetere non possit, tenetur tamen vel eam facere, & postea repetere a domino, siue a proprietario rei, aut si non vult immodice expendere, obligatus est denunciare domino necessitatem fundi reparationem requirentis, vt de magna expensa prouideat, ex doctrina Castrensis in l. eum ad quem, C. de vsufructu, de qua alio capite agendum est: vnde si nec expendat, nec domino denunciet, sed arbores fructiferas incidat, in negligentia non expendendi modice, nec denunciandi, & in culpa incidendi, constitutus videbitur, ac per consequens vsusfructus ius amittet, & ad damnum, & interesse deteriorationis tenebitur: nec enim potuit propria authoritate arbores incidere, sed aliis modis a iure statutis, fundi necessitati, aut reparationi consulere debuit, & in hanc partem, non tamen sic comprobatam inclinare videtur Barbosa in dict. § si fundum, num. 12. in fine, & num. 13. & 14.[sect. 22] arbores tamen aridas, siccas, & vetustas, pro fundi reparatione, quod possit vsufructuarius exscindere, pro certo tradunt quamplures, & alij supponunt in dict. l. diuortio, §. si fundum, Paulus de Montepico in dict. §. Titia cum nuberet, n. 128. & ex communi, vt verissimum resoluit Antonius Galeatius Maluassia in cons. 38. n. 6. & n. 37. vol. 1. Quod si arbores vi ventorum, vel fluminis euulsae[sect. 23] sint, aut deiectae, proprietarij sunt, ipseque tenetur eas tollere; vsufructuarius autem non cogitur alias substituere; illas tamen faciet suas, si earum loco alias substituat, vel etiam non substituendo, poterit illis vti ad proprium vsum, & tantum in casu necessitatis, quando scilicet aliunde non habebit: & sic caedere poterit ex eis arboribus ligna apta ad comburendum, vel materia vti ad refectionem domus, per textum in l. Proculus, §. si arbores, in l. arbores, & in l. arboribus, ff. de vsufructu, & ex communi resoluunt Paulus de Montepico in dict. §. Titia cum nuberet, d. num. 128. vers. Tertio limita praedictam conclusionem. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. n. 6. in princ. Iosephus Ludouicus decis. Perus. 5. num. 2. Albanus in cons. 55. n. 7. nouissime Ioan. Gutierr. de tutelis, 3. part. cap. 27. n. 211. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 157. in fine. Barbosa in dict. §. si fundum, n. 13. vers. Neque obstant adducta in contrarium, vsque ad n. 14. videndus etiam num. 21. & 22. idemque in co[sect. 24]lono, seu conductore, quod arbores vi ventorum vel simili impetu euulsas, non possit pro se retinere modo aliquo, sed locatori teneatur illas dare, docuit Alexander in dicto §. si fundum, num. 5. & ex multis probarunt borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 158. & decis. 44. num. 72. 1. part. Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. gradu accidentium,[sect. 25] quaest. 7. num. 16. fol. 192. vbi post Caualcanum dicta decis. 44. n. 72. in fine, dicit idem esse in arboribus grandibus nascentibus, & renascentibus, quae erunt domini, etiamsi colonus, vel conductor eas plantauerit; nam licet a colono fuerint plantatae, tamen sunt aliae in terris domini, qui tantum tenebitur reficere expensas colono, vt ibi probatur: & hactenus de primo casu, vel prima conclusione, in quo incidenter, vt vides, alij plures continentur. Nunc vero secundo loco & principaliter consti[sect. 26]tuendum est, dubium esse, an vsufructuarius incidere possit arbores caeduas, quae breui, aut non breui tempore renascuntur? Et pro vera resolutione dicendum erit, syluam caeduam esse in fructu, & ob id ad vsufructuarium pertinere, & eadem ratione pertinere ad maritum, & emphyteuram: poterit ergo vsufructuarius non solum pro suo vsu arbores caeduas incidere, sed etiam vt possit vendere, & cum eis agere pro suo libitu, per textum in l. ex sylua, & in l. item si fundi, in fine, ff. de vsufructu, l. in sylua, ff. de vsucapionibus: ita communiter Doctores in dict. l. diuortio, §. si fundum, vbi ex Paulo de Montepico, Boerio, & Molina, communem resolutionem agnoscit Barbosa num. 3. folio 1033. nouissime Ioannes Guttierez de tutelis & curis, 3. part. cap. 27. num. 9. & vltra eum idem probarunt Alciatus, & Rebuffus in l. sylua caedua, ff. de verb. signisicatione, Connan. Commentariorum iuris, lib. 4. c. 1. num. 4. & 5. Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 59. Baeca de Decima tutori praestanda, cap. 26. n. 21. Mieres de Maioratu, part. 4. quaest. 39. num. 5. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 11. num. 35. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 33. vers. aut vero quaerimus. Qui, & Molina vbi supra, & Paulus de Montepico dicto §. Titia cum nuberet, quaest. 36. vers. aliquando & secundo, n. 129. expressim intelligunt deiis arboribus, quae cito, siue breui tempore renascuntur & crescunt, ideóque eas tantum caeduas appellari, & in fructu esse dicunt; eas tamen, quae non cito, siue non breui, sed longo potius tempore renasci solent, nec caeduas dici, nec in fructu esse videri contendunt: idemque ex Sigismundo, & aliis constanter defendit Arias Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, n. 59. vers. in eodem articulo variant Doctores, & eiusdem sententie videntur fuisse nonnulli adducti per Barbosam, quem statim referam; contrariam tamen sententiam, imo caeduas dici arbores, quae renasci solent, licet longo tempore renascantur, & in fructu esse, ob idque ab vsufructuario caedi posse, tenent Alexander, Curtius Iunior, Parisius, & alij, quos retulit Pinellus loco supra relato, & eorum opinionem veriorem esse existimat, & nonnullis comprobat Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 11. num. 35. cui etiam se subscribere videtur Barbosa in dict. §. si fundum, n. 2. qui allegat etiam pro hac parte Menochium, & Connanum; vnde in iudicando, & consulendo durum esset ab hac opinione recedere, quae Alexandri & tantorum Authorum authoritate munitur: & primo declaratur vt procedat, etiam quoad arbores grandes in sylua cae[sect. 27]dua existentes, quas etiam vsufructuarius poterit incidere, vt colligitur ex Alexandro in cons. 118. a num. 3. lib. 5. Siluano in cons. 76. num. 4. & ex Rebuffo, Curtio Seniori, Croto, & aliis, pro certo affirmat, & contrarium tenentes improbat Barbosa in dicto §. si fundum, num 8. vers. sed non placet is intellectus, & num. 9. vers. vsufructuarius autem poterit, nec obstat l. sed si grandes, ff. de vsufructu, nam praemisso, quod in allegatione, & intellectu eius legis passim decipiuntur Doctores, & ex Neotericis Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 3. glossa vnica num. 25. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 5. Ioan. Garsia dict. cap. 11. num. 36. in fine, De eius intellectu agendum erit infra num. 37. Similiter & indistincte poterit vsufructuarius caedere[sect. 28] syluam caeduam vsque ad radices, ex Boerio decis. 51. num. 9. & Barbosa in dict. §. si fundum, num. 3. & num. 7. quo loco num. 5. in princ. dicit aliud, quod difficultatem[sect. 29] videtur continere, vsufructu syluae relicto, posse vsufructuarium totam syluam caedere, vel vendere, nullo habito respectu ad consuetudinem testatoris, neque etiam obseruato tempore; quo testator caedere solebat, ex l. diuus, ff. de vsu & habitatione, & l. sed si absente, 55. §. finali ff. de vsufructu: difficultas autem consistit in eo, quod contrarium videtur denotare Iureconsultus Celsus lib. 18. ad Sabinum, relatus in l. item si fundi, 10. §. finali. ff. de vsufructu, in illis verbis: Nam & Trebatius scribit, syluam caeduam & arundinetum posse fructuarium caedere, sicut paterfamilias caedebat; & vendere, licet paterfamilias non solebat vendere, sed ipse vti: ad modum enim referendum est, non ad qualitatem vtendi. Ex quibus verbis deducere solent Doctores communiter, debere fructuarium arbores incidere iuxta consuetudinem, & vsum testatoris, quod intelligunt non de qualitate, sed de modo, hoc est, vt si paterfamilias vsus fuerit sylua non nisi ad vnum plaustrum per annum, vel si vendere non erat solitus; non ideo prohibeatur vsufructuarius centum plaustra incidere, vel illa vendere; si tamen testator solitus erat non caedere, nisi de quinquennio in quinquennium, vsufructuarius non debeat, nec possit aliter, vel citius incidere; sic explicant post Albericum, & alios, Paulus de Montepico, in dict. §. Titia cum nuberet, quaest. 36. ante finem, vers. sed quia dictum est, num. 130. Grassus §. legatum, quaest. 33. in fine, vers. vnum tamen nota, Molina de primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 2. & comprobatur ex his, quae diximus supra hoc eodem lib. cap. 22. vbi inter alia[sect. 30] expendimus Iacobum Mandellum de Alba in cons. 743. num 5. lib. 4. dicentem quod testator in dubio legasse[sect. 31] censetur fructus, quemadmodum viuo eo percipiebantur, & quod boni viri arbitrio vti non videtur vsufructuarius, qui contra solitum testatoris modum arbores incidit, vt ex aliis scribit Antonius Galeatius Maluassia in cons. 38. num. 12. vers. tum quia, & vers. quae omnia efficere, vol. 1. ex quibus dubia reddi videtur praedicta[sect. 32] Barbosae resolutio, eo magis, quod textus in l. Diuus, ff. de vsu & habitatione, aut expenditur per eundem Bar[sect. 33]bosam in princ. & tunc nihil probat; aut in §. seq. & tunc potius denotat contrarium: textus vero in dicta l. si absente, 55. §. finali, ff. de vsufructu, non dicit, quod vsufructuarius intempestiue caederet syluam caeduam contra solitum testatoris modum, aut vsum, caedendo; sed tantum probat, syluam caeduam etiam intempestiue caesam in fructu esse, sicut oliua mature lecta; item foenum immature caesum in fructu est. Imo si vera est explicatio Glossae ibi. verbo, constat, dum dicit, quod vsufructuarij intererat, immaturam syluam caedere, cum forte magis valeat intempestiue caesa; verisimiliter credendum est, quod testator viuus idem facere solitus erat: ideo durum esset in praxi a communi opinione recedere, sed cum casus occureret, mature cogitandum esset; fortassis enim in puncto iuris, & de rigore, Bar[sect. 34]bosae opinio seruari deberet, maxime ex his, quae diximus supra cap. 22. num. 7. & 8. quod consuetudo testatoris non inspicitur in his, quae insunt ex natura rei, & quod vsufructuarius arbitrio boni viri vti videtur, etsi non vtatur re, sicut paterfamilias, hoc est testator vti solebat, si forte re, ipsa, quia nolebat, non vteretur ad eum, ad quem naturaliter erat destinata, vsum: & quod tunc ad rei naturam, & boni patris familias rationem vsusfructus exigi posset; at iuxta rei naturam integre potest vsufructuarius syluam caeduam exscindere, ergo si vsusfructus syluae principaliter legetur, non obstante consuetudine testatoris, id debebit esse permissum, secus si accessorie, vt ibi explicat Barbosa; quo casu ad modum, & consuetudinem testatoris res reduci debet: dicitur[sect. 35] autem sylua caedua ea, quae in hoc habetur vt caedatur, & quae excisa, ex stirpibus, vel radicibus renascitur, l. sylua caedua, ff. de verborum significatione, vbi notant Alciatus, & Brecheus num. 3. Alexander in cons. 118. num. 3. lib. 5. Molina de Hispanorum Primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 2. Ioannes Garsia de expensis, cap. 11. n. 31. nouissime Ioannes Gutierrez de tutel. & curis, 3. part. cap. 27. n. 2. & 5. & seqq. Et sic vt sylua caedua dicatur, duo copulatiue requiruntur. Primum, vt vtilitas syluae in hoc habeatur vt caedatur, id est, cuius vtilitas consistit in eo, quod caedatur. Secundum, quod excisa, ex radicibus vel stirpibus renascatur, vt ex communi notauit, & latius declarat Barbosa in dicta l. diuortio, § si fundum, num. 2. videndus a num. 1. vers. quoad secundam, vsque ad vers. his ita explicatis, sub num. 3.[sect. 36] Tertio & principaliter constituendum est, multum interesse, an vsusfructus syluae caeduae principaliter legetur; quo casu procedunt ea, quae superius diximus, vt vsufructuarius possit totam syluam caedere, vel vendere: an vero principaliter relinquatur fundus, hoc est, illius vsusfructus, cui sylua accedit; tunc enim confugiendum est ad modum, & consuetudinem testatoris, vt iuxta eam, arborum incisio fieri debeat: quod si de consuetudine testatoris non appareat, vel nihil caedere solebat; tunc ne legatum sit inutile, poterit vsufructuarius caedere ramos, quatenus folia extendentur, item pedamenta, id est, ramos integros vsque ad stipitem, truncos tamen, siue stipites arborum minime caedere poterit. Sic procedit textus in l. ex sylua, 11. ff. de vsufructu, vbi Iureconsultus vsufructuario non permisit totam syluam ceduam caedere, sed tantum vt ex ea caedat ramos, & pedamenta. Et sic ille textus continuari debet cum §. finali legis praecedentis, vbi Iureconsultus distinguit legatum syluae, a legato fundi, cui sylua accedit, & post longam disputationem, sic in effectu resoluit Barbosa, & aliorum interpretationes impugnat, in dicta l. diuortio, §. si fundum, num. 3. vers. sed vrget in contrarium, vsque ad num. 7. qui hac de re latius videri poterit, ne a doctissimo Viro plene resoluta transcribamus, sed ea tantum, quae nostri tractatus sunt, propria & peculiaria breuiter resoluamus: Et Barbosae interpretationes sequitur nouissime Ioan Gutierrez de tutelis & curis, 3. part. cap. 27. num. 13. similitérque venit intelligendus textus in l. sed si grandes, 12. ff. de vsufructu qui conti[sect. 37]nuari debet, & in eisdem terminis accipi, cum dicta l. ex sylua, nempe quando vsusfructus fundi principaliter fuit legatus, cui sylua accedit; quo casu si de consuetudine testatoris constat, ea est omnino obseruanda, alias ne legatum inutile sit, poterit fructuarius incidere ramos & pedamenta, etiam ad vendendum ex sylua caedua; sed ex non caedua poterit etiam ramos & pedamenta incidere ad vsus proprios tantum, non tamen ad vendendum: in vtroque tamen casu non poterit arbores grandes incidere; & ratio est, quia testator, qui nunquam illas incidit, sed in tantum excrescere eas passus est, videtur voluisse, ne vnquam inciderentur, sed vt conseruarentur ad ornatum & prospectum: ideo cum ex aliis arboribus possit fructuarius vtilitatem vsusfructus percipere, non potest arbores grandes incidere. Quae interpretatio fuit de mente Connani Commentariorum iuris ciuilis lib. 4. cap. 1. num. 6. & aliorum intellectibus improbatis, sequitur eam Barbosa in dicto §. si fundum, num. 9. videndus de hac re a num. 7. vers. sed quaestionis est, vsque ad num. 10. Vltimo & principaliter constituendum est, syluam non[sect. 38] caeduam non esse in fructu, & consequenter non posse fructuarium ex ea totaliter arbores exscindere, posse tamen ad vsum vineae ramos & pedamenta caedere, dummodo fundus ex hoc deterior non fiat: quod primum probatur per textum, & communem Doctorum traditionem ibi in l. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio. Secundo ex textu (qui sic intelligi debet, quicquid Doctores inuoluant, & confuse loquantur) in l. ex sylua, 11. ff. de vsufructu, vt recte explicat Alciat. in l. sylua caedua, ff. de verborum significatione, & latissime de materia eius legis scribit Barbosa videndus omnino in dicto §. si fundum, a num. 10. vsque ad num. 15. Ioan. Gutierrez de tutelis, 3. part. cap. 27. num. 15. & quatuor seqq. limitatur tamen haec resolutio, vt non procedat, si[sect. 39] alias vsusfructus syluae legatum inutile esset; tunc enim posset fructuarius, ne legatum sit inutile, syluam non caeduam caedere, & arbores incidere, & vendere, argumento textus in l. diuus, ff. de vsu & habitatione, & ita tenent ex aliis multis Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 3. glossa vnica num. 30. Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 4. accidentium, quaest. 7. n. 29. fol. 192. & in his terminis loquitur Mieres de Maioratu, part. 4. quaest. 39. num. 5. in princ. eandem etiam sententiam admittere videtur Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 11. num. 37. dummodo fructuarius temperate vtatur, & taliter, quod incisio potius ad fru[sect. 40]ctum pertineat, quam ad destructionem, ex eisdem Authoribus, & Barbosa, qui nullo ex praedictis relato in idem inclinat in dicto §. si fundum, num. 10. vers. illud igitur: nam cum numeris praecedentibus, plene probauerit, arbores in fructu non esse, nec ad fructuarium pertinere, quae incisae non renascuntur, vt de pinetis, & cupressis affirmat in dicto vers. illud, ne vsus remaneat inutilis, inducendam esse existimat decisionem textus, in l. item si fundi, 10. §. finali. ff. de vsufructu, vel saltem ad consuetudinem regionis recurrendum esse, argumento l. excepto. C. de locato: vult igitur Barbosa, si recte perpendatur, quod in hoc casu, quando alias syluae non caeduae vsusfructus inutilis esset, possit vsufructuarius incidere syluam non caeduam, iuxta communem supra relatam, tamen quod incisio talis fieri debeat, aut iuxta consuetudinem testatoris, hoc est eo modo, quo ipse testator caedere solebat, aut secundum consuetudinem regionis, hoc est, modo quo in regione tales syluae caedi solent; consuetudo enim regionis attendi debet, ma[sect. 41]xime in coniecturanda & exequenda defuncti voluntate, argumento textus in l. quod si nolit, §. quia assidua, ff. de aedilitio edicto, & l. semper in stipulationibus, ff. de regulis iuris, & multis comprobant Auiles in capitulis Praetorum, c. 41. glossa, se conocieren. Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. 20. num. 2. & seqq. & num. 10. Mieres de Maioratu, in initio secundae partis, num. 30. Grassus §. testamentum, quaest. 76. num. 7. & 11. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 7. num. 3. & 4. lib. 11. tit. 14. num. 15. Menochius lib. 3. praesumptione 143. Dicitur autem sylua non caedua, quae non[sect. 42] habetur ad caedendum, sed ad alios vsus, & quae caesa non renascitur ex radicibus vel stirpibus, l. sylua caedua, ff. de verborum significatione, vbi notant Alciatus, & Rebuffus, & ex communi tradunt Pinellus 2. part. leg. 1. C. de bonis maternis, num. 59. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 22. n. 6. Ioannes Garsia de expensis cap. 11. n. 31. & 37. & latius declarat Barbosa in dict. §. si fundum, ex n. 10. nouissime Ioan. Gutierrez de tutelis & curis, 3. part. cap. 27. num. 4. & 5. vbi num. 6. agit de pinetis, an sint in fructu, & ad fructuarium pertineant: Gamae, & Mieres opinionem amplectitur, & contrariam Barbosae impugnat. # 26 CAPVT XXVI. Pater legitimus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, in caedendis lignis, & arboribus, vtrum habeat maiorem praerogatiuam, quam caeteri fructuarij? vbi communis Angeli resolutio noue defenditur contra Pinellum, & pro ea nonnulla noue etiam adnotantur per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Pater legitimus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, vtrum in caedendis lignis, & arboribus, habeat maiorem praerogatiuam, quam caeteri fructuari. -  2 Pinelli declaratio quaedam, quod sit conformis menti communis, nec aliquid nouum contineat. -  3 Patri non solum notabilis deterioratio prohibetur in bonis aduentitiis filiorum, sed & quaecumque, quae proprietati nocere possit, contra Pinellum. -  4 Dictio Nullo modo est negatiua omnis actus, & omnis potentiae. -  5 Dictio Nullo modo importat idem, quod dictio Penitus. -  6 L. 2. ff. si vsusfructus petatur, contra Pinellum retorquetur. -  7 Dictio Aliquo modo, vniuersaliter & negatiue concepta, verisicatur etiam in re minima. -  8 Dictio Aliquid, vel aliqua, verificatur in quauis re, etiam minima. -  9 De circumscriptione aliqua vbi fit mentio, intelligitur de omni circumscriptione, etiam non dolosa. -  10 Pinellus in quaestione principali saluatur, & noua, vera tamen concordia per Authorem excogitatur. -  11 Vsufructuarius vt ius vsusfructus amittat, & remoueri possit, tria interuenire necesse est. -  12 L. vltima, §. sin autem, C. de bonis quae liberis, explicatur, & ibidem dicitur, ob quam deteriorationem pater ab vsufructu aduentitiorum remoueri debeat. SVccedit nunc necessarium dubium, vtrum pater le[sect. 1]gitimus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, in caedendis lignis, & arboribus, habeat maiorem praerogatiuam, quam caeteri fructuarij? Quam quaestionem mouet in terminis Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 60. fol. mihi, 105. quamuis autem ipsi displiceat communis Doctorum sententia, quae inter patrem, & alium vsufructuarium nullam differentiam constituit, siue quae indistincte applicat ad patrem legitimum administratorem, quae in alio vsufructuario statuta sunt, vt scribit Angelus in l. vlt. §. sin autem aes alienum, in fine, C. de bonis quae liberis, Caepola de seruitutibus rusticorum, cap. 22. de Montibus, num. 13. Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 3. glos. 1. num. 22. Ego tamen libenter communem admitterem; considero enim quod si pater in caedendis lignis, & arboribus, aliter se habere possit, quam caeteri fructuarij se habere debent, necessatio ipsi proprietati damnum inferendum sit, vt constat aperte ex dictis supra, c. praecedenti: id autem ipsi patri nullo modo permissum est; quodcunque potius prohibetur illi, quod in damnum. & detrimentum proprietatis tendere videtur, vt dicit expresse textus in l. finali. §. sin autem, C. de bonis quae liberis: & quamuis, vt ipse Pinellus dicit, fraus, quae aliquando in alio fructuario praesumitur, cessat in patre, qui omnia praesumitur filiis parare, & inde nec valea regulariter argumentum de alio fructuario ad patrem, cui maior potestas defertur; tamen cum pater in caedendis lignis & arboribus aliter se habere contendit, quam in alio fructuario expressum atque statutum est, praesumptio fraudis minime in eo cessabit; siquidem id faciet, vel cum damno & detrimento proprietatis, vel excedendo modum, quem natura rei exposcere videbatur, ad quod lex ipsa in alio fructuario respectum habuit, vt supra c. praecedenti, & c. 22. dicebamus: vnde quod attinet ad hoc, non defertur patri maior potestas, quam caeteris fructuariis, nec ita intelligitur patri concessa facultas in aduentitiis (quicquid contra defendat Pinellus) vt aliter incidere possit, vel maiori praerogatiua in damnum proprietatis frui: quocirca declaratio ipsius Pinelli ibidem, dicto num. 60. vers. manebit autem, quod[sect. 2] pater arbores frugiferas caedere non possit & quoad hoc maneat aequiparatio cum aliis fructuariis, conformis est menti communis sententiae, nec aliquid nouum continet: quod vero statim dicit in vers. hinc infero posse, necessariam esse notabilem deteriorationem, vt pater[sect. 3] remoueri possit, non transit sine maximo scrupulo; nam in contrarium, vt quaecumque deterioratio censeatur patri prohibita, fortiter vrget textus in dict. l. vlt. §. sin autem, C. de bonis quae liberis, in illis verbis: Et omnia circa vsumfructum facere, quae nullo modo proprietatem possint deteriorem facere. Nam dictio illa nullo[sect. 4] modo, est negatiua omnis actus, & omnis potentiae; & sic omnem, & quamcumque deteriorationem continet, argumento textus in l. vlt. C. de testamento militis, & in terminis obseruant Decius in cons. 3. num. 7. Gozadinus in cons. 71. num. 4. Tiraquellus in l. si vnquam, verbo, reuertatur, ex num. 93. C. de reuocandis donationibus, Menoch. recuperandae possessionis, remedio 14. num. 6. & 7. & in cons. 22. num. 8. & 16. lib. 1. vbi ex Gozadino, in cons. 25. num. 9. adnotauit, quod dictio Nullo mo[sect. 5]do, importat idem, quod dictio Penitus; & sic denotat ille textus, quod omnis penitus deterioratio patri est prohibita; & ratio potest esse, quia lex, quae summam confidentiam habet de patre, & praesumit, quod semper vtile & bonum consilium capere debeat pro filio, voluit penitus dolum, machinationem, & omnem deteriorationem ab eo abesse: quod praedictorum, & opinionis Pinelli nulla mentione facta, Angeli tamen doctrinam referens, expresse admittit Anguissol. in cons. 99. n. 16. vol. 1. vbi firmat, patrem legitimum administratorem, & vsufructuarium aduentitiorum filij, non posse exstirpare arbores, nec vites, nec aliquid facere propter quod proprietas efficiatur deterior, sicut nec alius vsufructuarius simplex:[sect. 6] vnde etiam hac in re animaduertebam eundem Pinellum vbi supra, dict. n. 60. vers. hinc infero, minus bene allegasse textum, in l. 2. ff. si vsusfructus petatur, ad probandum, necesse esse, notabiliter deteriorare proprietatem patrem, vt expelli possit; contrarium enim potius deduci potest ex illo textu, dum dicit: aut aliquo modo dete[sect. 7]riorem vsumfructum: Nam dictio illa aliquo modo, vniuersaliter & negatiue concepta, verificatur etiam in re minima, & sic in omni damno, aut deterioratione, ex l. si seruum, §. praetor ait, & ibi notat Bartolus ff. de acquirenda haereditate, & obseruant Socinus Senior in cons. 275. col. 2. lib. 2. Gozadinus in cons. 27. col. 5. Craueta in cons. 294. num. 4. Tiraquellus in dict. l. si vnquam, verbo, omnia vel partem aliquam, num. 14. & num. 37. & 41. Menochius in cons. 4. num. 18. lib. 1. & cons. 273. num. 26. lib. 2. & in cons. 275. num. 15. & in cons. 291. num. 48. 49. & 50. lib. 3. & de recuperanda possessione, remedio 14. n. 8. Marcus Antonius Eugenius in cons. 14.[sect. 8] num. 36. lib. 1. qui plene probant, quod dictio Aliquid, vel aliqua, verificatur in quauis re, etiam minima, & in terminis scribunt Corneus in cons. 158. col. 6. lib. 2. Menochius dict. cons. 291. num. 50. lib. 3. quod vbi fit men[sect. 9]tio de circumscriptione aliqua, intelligitur de omni circumscriptione, etiam non dolosa. Posset tamen saluari Pinellus in quaestione principa[sect. 10]li, constituendo, aliud esse remoueri debere patrem ab vsufructu ob deteriorationem, in quibus terminis loqui videtur ipse Pinellus dict. num. 60. vers. hinc infero posse patrem; & tunc necesse est, quod notabiliter deteriorem reddat proprietatem: aliud vero ad intersse teneri ob deteriorationem, & tunc de omni deterioratione tenebitur, vt interesse soluat, cum nullo modo possit proprietatem deteriorem facere, sicut in aliis vsufructuariis dici solet, qui vt ius vsusfructus amittant, &[sect. 11] remoueri possint, tria interuenire necesse est, quod deterioratio fiat in substantia, & non in fructibus, item quod fiat per culpam, item quod sit deterioratio notabilis, vt post Baldum, Iasonem, Menochium, Iosephum Ludouicum, Cephalum, Bursatum, Rolandum, & Valascum resoluit Barbosa in dicta l. diuortio, §. si fundum, num. 20. vers. & tenebis mente, fol. 1044. & vltra eum Beccius in cons. 33. Borgninus Caualcanus decis. 32. num. 6. part. 2. Bertazolus in cons. 423. lib. 2. Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 4. accidentium, quaest. 7. num. 41. & 42. fol. 192. Aurelius Corbulo tractatu, de causis ex quib. emphyteuta iure suo priuatur, 13. causa, num. 24. fol. 71. & sic debet explicari textus in l. vlt. §. sin autem, C. de bonis quae liberis, quia patri om[sect. 12]nis deterioratio prohibetur; qua proprietatem deteriorem facere possit, vt clare dicit ille textus, & in caeteris vsufructuariis admissum est non tamen ob quamlibet deteriorationem remoueri potest, sed propter magnam, aut notabilem tantum, quamuis ob paruam rei deteriorationem ad resarciendum interesse teneatur, licet expelli non possit; vt in vsufructuario quocumque, emphyteuta, colono, & similibus, post Castrensem, Rolandum, Ruinum, Redoanum, & Iosephum Ludouicum, tradiderunt Aurelius Corbulo vbi supra, n. 26. fol. 71. Vincentius Carocius dicta quaest. 7. num. 42. in fine, fol. 192. # 27 CAPVT XXVII. Gregis, vel armenti, vel equitij, id est, vniuersitatis, item singulorum capitum, cum vsusfructus legatur, quid legatum contineat, in locum capitum demortuorum, vel inutilium, an, & quando ex natis, vel non natis, aut aliunde gregem supplere, & finito vsufructu restituere vsufructuarius debeat? vbi l. vetus, l. vel inutilium, & l. quid ergo ff. de vsufructu, explicantur, & haec materia accurate, & distincte magis, quam hactenus declaratur. SVMMARIVM. -  1 Partum ancillae in fructu non esse, idcirco ad fructuarium minime pertinere. -  2 Et vera huiusce rei ratio, remissiue. -  3 Pecudum foetus in fructu esse, ideo ad fructuarium, & bonae fidei possessorem pertinere. -  4 Vsumfructum non tantum singulorum animalium, verum etiam gregis, vel armenti, legari, & constitui posse. -  5 Grege legato, quod adiicitur, vel diminuitur, legatario accrescere, vel decrescere. -  6 Gregis appellatione quid contineatur, remissiue? -  7 Legatum vniuersale cum relinquitur, vtputa haereditas, peculium, grex, dos vectigal, possessio, & similia, ad legatarium pertinent emolumenta, ac onera, augmenta etiam, & decrementa; quod non accidit, cum res aliquae singulariter legantur. -  8 Vsusfructus proprie cadit in grege pecudum, iumentorum, & caeterorum animalium, nec dicuntur animalia esse de rebus, quae consumuntur per vsum vsufructuarij. -  9 Vsusfructus non modo immobilium sed & mobilium rerum constitui potest. -  10 Vsufructus gregis cum relictus est qualiter vsufructuarius cauere debeat? -  11 Vsufructuarius gregis ex faetibus in locum demortuorum capitum, an, & quando substituere teneatur, & si non habeat vnde ex faetibus substituere possit, an aliunde substituere debeat? & num. seq. -  12 Franciscum Connanum optime, & vere intellexisse istam materiam. -  13 Vsufructuarius gregis, quare ex faetibus in locum capitum demortuorum, vel inutilium supplere, & substituere debeat? vbi vera ratio assignatur. -  14 Vsufructuarius singulorum capitum nihil supplere, aut substituere tenetur, & Connani ratio probatur. -  15 Raphaelis Fulgosij rationem aliam sustineri posse. -  16 Vsusfructus gregis non perit, vno aut altero pecore extincto, donec ad tam exiguum numerum redactus sit, vt grex esse desinat. -  17 Gregem quis numerus ouium, vel animalium faciat? vbi communis sententia refertur. -  18 Et Francisci Connani opinio magis probatur. PRo vera, breui tamen, & dilucida huius capitis ex[sect. 1]plicatione, constituendum erit primo; partum ancillae in fructu non esse, idcirco ad fructuarium minime pertinere: quamuis enim apud antiquos vetus fuerit quaestio, tamen Bruti sententia obtinuit, fructuarium in eo locum non habere, l. vetus, ff. de vsufructu, l. in pecudum, ff. de vsuris, §. in pecudum, Instit. de re[sect. 2]rum diuisione, l. 23. tit. 31. partit. 3. quae iura veram huiusce rei rationem assignare videntur, vti elegantissime explicant Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 2. n. 2. fol. mihi, 229. Franciscus Hotmannus in dicto §. in pecudum, enunciatione 1. per totam. Cuiacius recitationum solemnium, in lib. Digestorum ad 4. §. lana, ff. de vsucapionibus. Copus de fructibus, lib. 1. cap. 3. num. 13. Secundo constituendum est, pecudum faetus in fru[sect. 3]ctu esse, ideo ad fructuarium, & bonae fidei possessorem pertinere, per textum in dict. l. vetus, in vers. faetus tamen pecorum, & in dict. l. in pecudum, & in dict. §. in pecudum, l. 25. tit. 28. partit. 3. & latius explicant Doctores communiter in dictis iuribus, & Connanus vbi supra, ex num. 5. Copus de fructibus, lib. 1. cap. 1. Loriotus eodem tractatu, axiomate 3. & 4. Ioannes Robertus lib. 1. receptae lectionis, cap. 5. Tertio constituendum est, vsumfructum non tan[sect. 4]tum singulorum animalium, verum etiam gregis, vel armenti legari, & constitui posse. Id quod nullus dubitat: expressim enim probatur in dictis iuribus, maxime in dicta l. quid ergo, 67. ff. de vsufructu in vers. sed quod dicitur, & aduertit Connanus lib. 4. dicto cap. 2. num. 5. in princ. fol. 230. & nouissime Angelus Matheacius tractatu, de legatis & fideicommissis, lib. 2. cap. 22. num. 2. Deinde grege legato, quod adiicitur, vel diminuitur, le[sect. 5]gatario accrescere, vel decrescere, l. grege, 21. l. si grege, 22. ff. de legatis, 1. §. si grex, Institut. de legatis, & ibi nouissime Antonius Pichardus, vbi remissiue expli[sect. 6]cat, quid gregis appellatione contineatur: id quod regulare est, vt si legatum vniuersale relictum fuerit, vt[sect. 7] haereditas, peculium, grex, dos, vectigal, possessio, & similia, ad legatarium pertineant emolumenta, ac onera, augmenta etiam, & decrementa: quod non accidit, si pecudes, boues, vel equi singulariter fuissent relicti, ex Doctoribus, communiter in dictis iuribus; Decio, in cons. 69. Simone de Praetis, in cons. 205. lib. 1. Deciano in cons. 87. num. 10. lib. 2. Croto in cons. 14. & 15. & in legato vsusfructus exemplum ponens nouissime Angelus Matheacius de legatis & fideicomissis, lib. 2. cap. 22. num. 2. vbi expendit textum in dict. l. quid ergo, ff. de vsufructu. Quarto constituendum est, quod in grege pecudum,[sect. 8] iumentorum, & caeterorum animalium proprie cadit vsusfructus, nec dicuntur animalia esse de rebus, quae consumuntur per vsum fructuarij. Quod deduci potest ex textu, in dicta l. vetus, cum seqq. ff. de vsufructu, & expressim colligitur ex §. constituitur, Institutionum, de vsufructu. Quem Franciscus Hotmannus ibid. enunciat. 1.[sect. 9] notabat, ad hoc, quod vsusfructus non modo immobilium, sed & mobilium rerum constitui potest. Et ad nostrum propositum sic expendunt in terminis Salustius Guillelm. de Perusio, & alij, in cons. 79. n. 13. inter cons. vltim. voluntatum, vol. 1. qui inde inferunt dicendum,[sect. 10] quod cum animalia non sint de rebus, quae per vsum fructuarij consumi dicuntur, imo ab iis secernantur, & inter res enumerentur, in quibus proprie constituitur vsusfructus, nihil venit de aestimatione tractandum, sed absque vlla aestimatione vsufructuarius gregis tenetur praestare cautionem de vtendo & fruendo, arbitrio boni viri, & de restituendis rebus, siue capitibus, finito vsufructu, vt exstabunt, provt contingit in aliis rebus immobilibus, vt ipsi dicunt dicto num. 23. & num. 26. in fine, & antea tenuit Socinus in cons. 9. col. 4. lib. 4. Quinto constituendum est, quod in dicto legato[sect. 11] vsusfructus gregis licet faetus, qui nascuntur, vsufructu durante, pertineant ad vsufructuarium; tamen capita principalia semper debent esse salua: inde fit, quod si ex animalibus, quae supererant tempore inchoati vsusfructus, aliqua sint perempta, vel effecta inutilia, quamuis sine culpa fructuarij, ipse fructuarius tenetur substituere alia in locum demortuorum capitum, vel effectorum inutilium, de ipsis faetibus animalium natis, vsufructu durante; quod si non facit, tenetur, nec dicitur fuisse vsus arbitrio boni viri: ipsa autem animalia substituta, incontinenti efficiuntur proprietarij & desinunt esse fructuarij. Que omnia probantur ad litteram in dict. l. vetus cum seqq. ff. de vsufruct. & in §. sed si gregis, Instit. de rerum diuis. l. 22. tit. 31. partita 3. ibi: E si fueren ganados, e se murieren algunos que de los fijos ponga e crie otros en su lugar de aquellos quae assi murieren. Vbi autem aliqua corpora animalium essent perempta, vel inutilia effecta absque culpa vsufructuarij, nec habuisset vsufructuarius, vnde potuisset ex faetibus substituere, aliunde substituere non tenetur, nisi restituere gregem tantum, & talem, provt reperitur tempore vsusfructus finiti, vt in iuribus supra allegatis, & ex mente communi sic post alios declarant Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de leg. 2. quaest. 32. n. 124. Paulus Parisius in cons. 96. num. 6. & seqq. vol. 2. Borgninus Caualcanus, non ita distincte explicans de vsufructu mulieri relicto, num. 84. vers. vbi etiam dicit, folio mihi 254. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de seruitutibus, num. 7. Michael Grass. §. legatum, quaest. 30. num. vlt. Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 4. solut. 5. dubit. 10. num. 43. per totum. fol. mihi 436.[sect. 12] eleganter Salustius Guillielmus, & alij, in cons. 79. n. 27. inter cons. vlt. volunt. vol. 1. Connanus etiam, qui optime & vere intellexit istam materiam, commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 2. num. 5. fol. mihi 230. idem in essectu resoluit, dicens quod vsufructuarius, modo absit ab eo negligentia & culpa, de interitu rerum non tenetur; ideo si totus grex, aut eius capita aliquot casu pereant, non imputatur ei, sed si extent de eo grege faetus, ex eis, & eorum perpetua sobole, oportet vt gregem suppleat imminutum; quod antequam faciat, faetus quidem manent eius, donec illos gregi adscripserit, & eius periculo extinguuntur; adeo vt, si nulli alij renascantur, debeat aliunde, & sua pecunia comparare in gregis supplementum: postquam vero eos fecit gregis, iam incipiunt esse eius, cuius est grex, id est proprietarij, & si occidant, damnum ipsius proprietarij est, quia si desint alij faetus, non tenetur fructuarius alios emere, qui sufficiant in gregem. Ratio autem, quare praedicta subrogatio, & substi[sect. 13]tutio fieri debeat per vsufructuarium, facile deduci potest ex vsusfructus, atque ipsius legati gregis natura: nam cum vsusfructus sit Ius vtendi fruendi rebus alienis salua rerum substantia, necesse est, praedictam substitutionem fieri, vt rei substantia salua, & illaesa conseruari possit: maxime quia, vt dictum est, vsufructuarius cauere debet, de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & sic conseruata re, ex qua vsumfructum percipit, quod esse non potest, nisi praedicta subrogatio, aut substitutio fiat: quae si deficeret, non diceretur fructuarius vsus fuisse arbitrio boni viri, & diligentis patrisfamilias, quo modo vti tenetur, vt capitibus praecedentibus diximus, & consequenter proprietario teneretur, vt denotat Vlpianus Iureconsultus in dict. l. quid ergo, ff. de vsufructu. Diuersum tamen est, cum singulorum tantum capi[sect. 14]tum vsusfructus relictus est; tunc enim vsufructuarius nihil supplere, aut substituere debet, vt dicit expresse, textus in dict. l. quid ergo, vers. sed quod dicitur. Et rationem assignat Connanus Commentariorum iuris, lib. 4. dict. cap. 2. num. 5. ante finem, quod in his, quae numero certa sunt & designata, non est augmento locus, adeo vt ante moram haeredis, nati pulli non legatario debeantur, sed haeredi, quod secus esset in gregis legato, l. equis, 39. ff. de vsuris, & haec ratio satis confirmatur ex his, quae scripserunt Doctores communiter in l. grege, & in l. si grege, ff. de legatis 1. in §. si grex, & in §. peculium, Instit. de legatis. Crotus in cons. 14. & 15. Simon de Praetis in cons. 205. lib. 1. Sustineri etiam potest[sect. 15] alia ratio, quam assignat Raphael Fulgosius in dicta l. vetus, ff. de vsufructu, quod cum legatus est vsusfructus singulorum capitum, sunt tot vsusfructus, quot capita: & idcirco cum morte vnius finiatur vsusfructus, merito vsufructuarius non debet substituere: sed cum legatur grex, non dicuntur singulae res legatae, licet habeant partes integrales; & idcirco si vna pars pereat, debet reficere eam. Sexto tandem & vltimo loco constituendum est,[sect. 16] quod cum vsusfructus gregis legatus est, & eo vsque numerus peruenit gregis, vt grex non intelligatur, perit vsusfructus; & in hoc nullum dubium est: ita enim expressit Iureconsultus Pomponius in l. vltima ff. quibus modis vsusfructus amittatur: vno igitur, aut altero pecore extincto, non perit vsusfructus gregis, donec ad tam exiguum numerum redactus sit, vt grex esse desinat. Cuius rei rationem eleganter explicant Franciscus Hotmannus in dicto §. si grex, enunciatione 1. Institut. de legatis, Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 6. num. 10. fol. 249. Sed quis sit ille numerus? dubi[sect. 17]tari solet, & communiter existimarunt Doctores, quod minor, quam decem ouium numerus, gregem non faciat, vt post glossam, verbo, gregis, in §. sed si gregis, Instit. de rerum diuis. scribunt omnes Doctores ibi. Bar[sect. 18]tolus in l. oues, num. 2. per illum textum ff. de abigeis, & videtur comprobare l. 19. tit. 14. partit. 5. verumenimuero in omni, quae de grege est, quaestione, ex vno dumtaxat Callistrati responso in dict. l. oues, ius sibi constituunt Interpretes, vt recte aduertit Connanus vbi supra, qui illius textus rationem melius considerans, hac in re elegantius statuit sibi incertum esse, quando grex dicatur eo vsque imminutus, vt gregis appellationem amittat, vsúsque eius, aut fructus pereati: inde fatetur, quod grex est multarum ouium, at duae oues multitudinem faciunt; quocirca ex vsu & facultatibus testatoris id esse diiudicandum, cum iudicio arbitratur: vere enim, nulla doctrina hac in re dari potest, quae magis certa sit; vnde si tenuis homo fortunae, decem aut quindecim vel viginti ouium dominus, & pastor, gregis sui vsumfructum leget, etiam in tribus aut quatuor ouibus gregis nomen retinetur; in quo & patriae consuetudini multum esse tribuendum, tum inspiciendum, an ex eo, qui superest, numero, facile possit grex restaurari de his, qui nascentur, agnis, vt in exemplis ibi positis patet. # 28 CAPVT XXVIII. Vsusfructus, Vsus, & Habitatio qualiter inter se differant, aut conueniant? vbi ad propositum de his omnibus nonnulla accurate, & distincté magis, quam hactenus enucleantur, Lex, si alij vsus 42. ff. de vsufructu, l. per seruum, 14. § 1. & vers. denique l. sed si de fructu, 15. ff. de vsu & habitatione, & l. huic stipulationi, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, explicantur; & redditur vera ratio, quare fructus sine vsu esse non possit, vsus sine fructu possit. Lex, cum antiquitas, C. de vsufructu, nonnullis exornatur, & vsufructu legato quando solus ipse vsus relictus praesumatur? septem coniecturis declaratur remissiue cum Menochio. SVMMARIVM. -  1 Vsumfructum, seruitutis speciem esse. -  2 Vsumfructum seruitutem personalem esse, non autem mixtam. -  3 Et fundamentis eorum, qui vsumfructum, seruitutem mixtam contendebant, plenissime satisfactum, remissiue. -  4 Petri Ricciardi commentaria, ad titulum Institut. de vsufructu, post huius Operis librum primum, semel & integre per Authorem scriptum, in lucem prodita fuisse: & nonnullas vsusfructus quaestiones contineri, quae & late & erudite tractantur; infinitas vero alias intactas relictas. -  5 Vsusfructus tanquam ius dispositum, & de per se, simplicitérque consideratum, dicitur ius personale, & non reale. -  6 Vsum, seruitutem personalem esse, & variis diuersisque modis definiri ab his, qui de hac materia tractarunt. -  7 Omnium tamen definitiones aut in idem tendere, aut iure ipso probari posse. -  8 Vsus definitiones variae referuntur, & Ioannis Corrasij, aut Francisci Hotmanni definitio magis placet Authori. -  9 Vsus vocem aequiuocam esse, & genericam, & variis modis sumi: primo enim sumitur pro iure seruitutis; secundo pro commoditate vtendi; tertio & quandoque pro vsufructu; quarto pro eo, quod quis pro suo vsu habet; quinto & vltimo pro eo, quod dicitur communis vsus loquendi. -  10 Vsus, ab vsufructu, quibus differentijs separetur? -  11 Vsusfructus ius vtendi & fruendi; Vsus vero ius vtendi tantum continet. -  12 Quare vsusfructus plenior est, & quidquid omnino emolumenti de re sumi potest, illud totum amplectitur, non modo ad vsum, sed vsque ad lucrum & voluptatem, & quoscumque alios vsus; vsus autem non plus habet, quam quantum opus est, vt neque desit aliquid, neque in vllo abundet; tantum necessitati, honestatique vitae pro cuiusque conditione & dignitate consulatur. -  13 Vsuarius in iis cancellis, quibus vsus suus concluditur, vsufructuario praefertur, in specie legis, si alij vsus, 42. ff. de vsufructu, vbi adducitur vera ratio illius legis; Petri Costalij interpretatio noue expenditur & probatur, & Francisci Connani consideratio noua, noue etiam reijcitur. -  14 Vsus sine fructu esse potest, fructus sine vsu non potest: vbi vera ratio redditur, & l. per seruum, 14. §. 1. cum l. sed si de fructu, 15. ff. de vsu & habitatione, conciliatur; quamplurium interpretationes reiiciuntur, & sententia Glossae probatur. -  15 L. per seruum, § primo, in versiculo, denique, ff. de vsu & habitatione, & l. huic stipulationi, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, explicantur. -  16 Vsufructu legato, quando solus ipse vsus relictus praesumatur? vbi septem coniecturae remissiue adducuntur. -  17 Vsumfructum etiam, non modo vsum testatorem voluisse relinquere, aliquando ex coniecturis deducitur. -  18 Habitationem, seruitutem personalem esse. -  19 Habitationis nonnullae definitiones traduntur. -  20 Habitationem seruitutem non esse, ex sententia Francisci Hotmanni quae noue refellitur per Authorem, & ad illum responderi posse cum Corrasio adnotatur. -  21 Habitatio, Vsusfructus, & Vsus disserunt in multis, & in quibusdam conueniunt. -  22 Habitatio illis eisdem modis quibus Vsus, & Vsusfructus constituitur. -  23 Habitationem qui habet, potest eam locare alteri, & gratis concedere. -  24 Legis, cum antiquitas, C. de vsufructu dispositio, procedit indifferenter, siue habitatio relinquatur in vltima voluntate, siue inter viuos, siue per viam reseruationis, aut alio quouis modo. -  25 Ad habitandum legare domum aliud esse, & aliud legare habitationem, & aliud legare facultatem habitandi. -  26 Domus cum legatur ad habitandum, plena proprietas intelligitur legata. -  27 Habitandi commoditas, siue facultas dumtaxat cum relinquitur, ea non potest alteri cedi, vel locari, quia in facto, non in iure consistit. -  28 Franciscum Connanum improbantem decisionem Iustiniani in l. cum antiquitas, C. de vsufructu, vel nimia subtilitate, aut non leui temeritate argutum per Authorem. -  29 Francisci Connani opinio contra Iustinianum, dato quod in puncto iuris vera esset, in hisce regnis obseruari non posset lege Regia lata, quae Iustiniani constitutionem confirmat. -  30 Is, cui habitatio relicta est, de habitando & fruendo arbitrio boni viri, cautionem interponere debet, & ibidem de vsuario. -  31 Habitationem morte eius, cui conceditur, finiri: non tamen capitis diminutione, vel per non vsum. PRo accurata, & perfecta huius Capitis explicatione, inprimis constituere necessario duxi, Vsumfructum esse Ius alienis rebus vtendi, & fruendi, salua rerum substantia: Id quod expressum est in princ. Institution. de vsufructu, & in l. 1. ff. eodem titulo, & supra hoc eodem libro, ex cap. 4. latius explicauimus, & consequenter[sect. 1] vsumfructum seruitutis speciem esse, l. 1. vbi Glossa, Bartolus, & omnes Doctores communiter, ff. de seruitutibus, Corrasius in rubrica illius tituli, num. 25. Caepola in tractatu de seruitutibus, cap. 3. num. 1. Socinus Iunior in cons. 174. num. 1. vol. 2. & dici seruitutem personalem, non[sect. 2] autem mixtam, l. 1. ff. de seruitutibus, vbi scribit Marcianus: Seruitutes, aut personarum sunt, vt vsus, & Vsusfructus; aut rerum, vt seruitus vrbanorum praediorum ac rusticorum. Per quem textum, & alios, sic tenuit Glossa in princ. Institut. de vsufructu, & in l. non solum, la 2. §. tale, ff. de liberatione legata, & in l. si quis binas aedes, per illum textum, ff. de vsufructu, in verbo, ius, Bartolus in l. stipulationes non diuiduntur, num 6. & 27. ff. de verborum obligationibus, & ibidem Iason num. 4. Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 1. num. 1. & cap. 7. num. 1. in fine. Aretinus, Faber, Minsingerus, Dinus, Platea, Portius, Nicasius, Balduinus, Paganinus, & alij, cum quibus communem sententiam constanter tuetur, & contrariae partis fundamentis, hoc est, eorum, qui vsumfructum seruitutem mixtam contendebant, ple[sect. 3]nissime satisfacit Petrus Ricciardus, cuius commenraria[sect. 4] ad titulum Institut. de vsufructu, post huius operis librum primum semel & integre a me scriptum, in lucem prodita sunt: & nonnullas vsusfructus quaestiones, & late & erudite tractatas continent, infinitas vero alias intactas relinquunt; is inquam ad principium Institut. de vsufructu, ex num. 103. vsque ad num. 121. quo numero, &[sect. 5] tribus sequentibus, defendit etiam, quod vsusfructus tanquam ius dispositum, & de per se, simplicitérque consideratum, dicitur ius personale, & non reale: quod verum credo per fundamenta adducta ibidem; aut saltem distinguendum fore, provt ibi distinguitur. Communem etiam sententiam, Vsumfructum seruitutem personalem esse, defendimus supra hoc eodem lib. cap. 1. num 4. & tenet eam nouissime, vbi nonnullis fundamentis contrariis responsum praebet, Petrus Augustinus Morla Empory 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, quaest. 1. ex n. 1. cum multis seqq. Secundo constituendum est, Vsum seruitutem etiam[sect. 6] personalem esse, & variis diuersísque modis definiri ab his, qui de hac materia tractarunt: omnium tamen de[sect. 7]finitiones aut in idem tendere, aut iure ipso probari posse, vt ex dicendis infra constabit: Vsus igitur, vt definit[sect. 8] Vdalricus Zasius ad titulum ff. de vsu & habitatione, est seruitus personalis, quae ea sola complectitur, quibus pro necessitate nostra vtimur: aut, est ius vtendi re aliena, quatenus ad vsuarij necessitatem satis est, l. plen. 12. §. 1. ff. de vsu & habitatione, vt recte scribit Franciscus Hotmannus ad princ. Institut. de vsu & habitatione, enunciat. 1. in princ. folio mihi, 258. cui assentire videtur, sed non refert eum Antonius Pichardus ad princ. eiusdem tituli, num. 1. vbi dicit, esse ius alienis rebus vtendi ad vsum quotidianum, quod in alium transferri non potest, & allegat textum in dicta l. plenum, §. 1. & l. 1. cum seqq. ff. de vsu & habitatione, l. si alij 42. ff. de vsufructu, l. 20. vers. la segunda manera, l. 21. tit. 31. partita 3. vel dici potest, (quod mihi multum placet) definitionem vsusfructus conuenire valde vsui, si ex ea dictio fruendi adimatur: hoc enim interest inter vsum & Vsumfructum, quod illo tantum vtamur; hoc vtamur & fruamur. Quod eleganter & vere adnotauit Ioannes Corrasius in anteludiis ad l. 1. ff. de seruitutibus, num. 6. & illius sententiam, in effectu probauit nouissime, sed tacet illum, nec superiorum mentionem facit, Petrus Ricciardus, ad Rubricam, Institut. de vsufructu. n. 133. folio mihi, 53. dicens, quod vsus nihil aliud est, quam ius alienis rebus vtendi, salua rerum substantia, & quod non ponitur in definitione fruendi ad differentiam vsusfructus: deinde eodem num. 133. recte aduertit Vsus vo[sect. 9]cem aequiuocam esse, & genericam, & Variis modis sumi. Primo enim sumitur pro iure seruitutis, de quo loquitur titulus ff. de vsu & habitatione, & Institut. eodem, vt vltra eum expressim intelligit Iacobus Cuiacius in paratitla, ad titulum ff. de vsu & habitatione, folio mihi. 45. & infra dicetur. Secundo accipitur pro commoditate vtendi, l. si alij, & ibi Glossa, ff. de vsufructu, & vltra eum sic accipiunt post Bartolum, & alios plures, Antonius Vsillus in §. aeque si agat, Institut. de actionibus, num. 20. Iason in l. stipulationes non diuiduntur, n. 30. ff. de verborum obligat. & ibidem Zasius n. 13. Tertio, & quandoque pro vsufructu, vt est textus cum Glossa, in authent. de non eligend. secundo nuben. §. 1. & §. prospeximus, & in authent. de haeredibus ab intestato venient. in §. si vero, iuncta glossa ibidem, & vltra eum vide nonnullos casus per Crauetam, in cons. 352. Quarto, pro eo, quod quis pro suo vsu habet, vel sui vsus causa paratum est, l. cum testamento, ff. de auro & argento legato. Quinto & vltimo pro eo, quod dicitur communis vsus loquendi, l. librorum, §. Quod tamen Cassius ff. de legatis 3. Vsus autem ab vsufructu quibus differentiis separa[sect. 10]tur, facile agnoscere poterit, qui vtrumque titulum praelegerit, ff. de vsu & habitatione, & Institut. eodem, vt scribit Petrus Costalius ad l. 1. ff. de vsu & habitatione, in princ. & quamplures differentias congesserunt in vnum Gregorius Lopez in l. 20. 21. & 27. tit. 31. partita 3. Forcatulus in l. 1. num. 15. ff. seruitutibus, & Ioannes Corrasius in contextu eiusdem legis, num. 3. & 4. Vdalricus Zasius ad titulum, ff. de vsu & habitatione, fol. 204. Franciscus Connanus Commentariorum Iuris Ciuilis, lib. 4. cap. 5. per totum, fol. mihi. 239. Franciscus Hotmannus ad princ. Institut. de vsu & habitatione, per totum. Modernus in labyrintho 16. legum cap. vlt. n. 167. Caepola de seruitutibus vrbanorum cap. 5. & 6. Rebuffus in l. recte dicimus, num. 5. de verborum significatione, Redoanus de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 15. num. 6. fol. 69. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. c. 2. per totum, 1. part. Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de vsu & habitatione, quaest. 1. 2. & 3. fol. mihi 86. & 87. Petrus Surdus in cons. 103. num. 13. lib. 1. Et nullo ex his relato, quinque differentias adducit nouissime Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, num. 134. Praecipua tamen consistit in eo, quod, vt dicunt omnes relati supra num. 8. Vsusfructus, ius vten[sect. 11]di & fruendi, Vsus vero ius vtendi tantum continet, in princ. & per totum, Institut. de vsufructu, & de vsu & habitatione. Quare vsusfructus plenior est, & quicquid om[sect. 12]nino emolumenti de re sumi potest, illud totum amplectitur, non modo ad vsum, sed etiam ad lucrum & voluptatem, & quoscumque alios vsus; Vsus autem non plus habet, quam quantum opus est, vt neque desit aliquid, neque in nullo abundet, sed tantum necessitati & vitae, pro cuiusque conditione & dignitate, consulatur, vt tradit Connanus, qui caeteris omnibus elegantius loquitur, lib. 4. dicto cap. 5. num. 1. in princ. & vnanimiter probarunt omnes citati supra; id enim expressim deducitur ex dictis iuribus & titulis. Vnde ex ipsa vsus natura, vt nihil desit, vsuarius, si[sect. 13]ue is, cui vsus legatus est, in his cancellis, quibus vsus suus concluditur, vsufructuario praefertur, vt in specie l. si alij. 42. ff. de vsufructu, subtiliter considerans Florentinus Iureconsultus, sic scribit. Si alij vsus, alij fructus eiusdem rei legetur; id percipiet fructuarius, quod vsuario supererit: nec minus & ipse, fruendi causa, & vsum habebit. Nec aliquo modo mihi placere possunt, quae ad illum textum magis imaginarie, quam vere adnotauit Franciscus Connanus lib. 4. dicto cap. 5. num. 2. in fine: non modo enim ex illa lege non probantur, imo verbis eius expresse repugnant, & communiter omnes intelligunt, vt ab eodem vtrumque factum esset legatum: libentius probauerim ex superiori ratione, & peculiari Vsus natura id contingere, quod vsus vnius, ad alterius fructum traducendus non sit: & quamuis fructuarius vsum habere non desinat, vt ibi dicitur, illud tamen tantum habebit, quod plus est in vsu alterius, nec quod ad vsum vsuarij spectat; concursus aut coniunctio erit inter eos, ob rationem praedictam; item quia ad diuersas res vocari videntur, l. huiusmodi, §. penultimo, ff. de legatis primo: at in coniunctis rem eandem esse oportet l. re coniuncti, ff. de leg. 3. reliquum igitur, quod erit ab vsu vsuarij, ad fructuarium pertinebit: quam rationem vltimam erudite, atque eleganter considerat Petrus Costalius aduersariorum iuris parte 2. ad legem 1. ff. de vsu & habitatione, in princ. & ad dictam l. si alij, 42. ff. de vsufructu, vbi etiam, & erudite aduerit, fructum sine vsu esse non posse; ideóque si fructus sine vsu legetur, siue deducto vsu, inutile legatum esse, vt statim dicetur: at hoc si tacite agatur, non est inutile, vt in specie dictae l. si alij vsus: conueniunt tamen vsusfructus & Vsus quoad modum constituendi, & terminandi; Vsus enim iisdem, quibus vsusfructus, constituitur & finitur modis: constituitur ergo vsus testamento, pactionibus, & stipulationibus, finitúrque morte, capitis diminutione, non vtendo, cessione, & consolidatione, & rei interitu, l. 3. in fine, ff. de vsufructu, l. 1. de vsu & habitatione, in princ. Institut. eodem tit. vbi nouissime Antonius Pichardus n. 2. qui transcripsit a Francisco Hotmanno, sed illum non refert, enunciatione 1. ibidem. Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu. num. 134. in fine. Tertio constituendum est, ex dictis adhuc manifeste[sect. 14] constare, Vsum sine fructu esse posse; Fructum sine vsu non posse. Quod vltra rei naturam, ipsa etiam vocabuli appellatio nos monet, dicitur enim vsusfructus, non autem fructus vsus, vt cum iudicio probauit Connanus lib. 4. dicto cap. 5. num. 1. merito ergo dixit Vlpianus lib. 18. ad Sabinum, relatus in l. per seruum, 14. §. 1. ff. de vsu & habitatione: Vsusfructus, an fructus legetur, nihil interest: Nam fructui & vsus inest: vsui fructus deest; & fructus quidem sine vsu esse non potest: vsus sine fructu pote. Denique si tibi fructus, deducto vsu, legatus est; inutile esse legatum, Pomponius lib. 5. ad Sabinum scribit: Et, si forte, vsufructu legato, fructus adimatur; totum videri ademptum scribit. Sed in contrarium fortiter vrget textus difficilis in l. sed si de fructu, 15. ff. eodem tit. de vsu & habitatione, qui contrariam sententiam probare videtur, & duplicem continet dubitandi rationem. Prima consistit in eo, quod vsumfructum sine vsu esse posse expresse denotat Paulus ibi, contra Vlpianum in dicto §. 1. Secunda, quoniam Iureconsultus in versiculo, poterit, speciem proponit, in qua vsus apud vnum esse potest, apud alium fructus sine vsu, & apud alium proprietas; vnde in vsufructu non erit ius vtendi & fruendi, contra ea, quae de natura vsusfructus supra dicta sunt: In qua tamen contrarietate nequaquam admittendum est, continere ea iura inter se repugnantiam, & iuris antinomiam, vt existimauit Budeus, sed male quidem in l. finali ff. de aedilitio edicto: qui tamen conuincitur per textum in l. 1. in §. nulla itaque 8. C. de veteri iure enucleando, in illis verbis: Sed sit vna concordia, vna consequentia, aduersario nullo constituto. Et ibi Accursius verbo, Nullo, dicit: Nota nullum contrarium in legibus reperiri; quicquid ex aliis contra defendat D. Felicianus in prooemio tractatus, de censibus, num. 14. ad finem, contra quos est etiam textus in l. 2. C. eodem titulo, §. 16. Contrarium autem aliquod in hoc Codice positum nullum sibi locum vendicabit, nec inuenietur, si quis subtili animo diuersitatis rationes excutiat. Nec etiam placere possunt quamplures interpretationes, quas ad dicta iura adduxerunt Cuiacius lib. 8. obseruationum, cap. 9. Connanus lib. 4. Commentariorum Iuris ciuilis, cap. 5. num. 3. Charondas lib. 1. verosimilium, cap. 21. Forcatulus in l. 1. num. 16. ff. de seruitutibus, Modernus in l. 1. §. sed si mihi, num. 70. ff. de verborum obligat. & in labyrintho diuidui & indiuidui 3. parte, num. 167. Ioannes Marcus Aquilinus in dicto §. sed si mihi, num. 63. & 64. & in l. non solum, §. morte, ff. de noui operis nunciatione, num. 228. 229. 284. & 285. Ioannes Garsia de nobilitate, glos. 5. num. 3. D. Felicianus tractatu de censibus, in prooemio, num. 14. versiculo, Quod vel maxime. Petrus Augustinus Morla Emporij 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 90. Quocirca semper mihi placuit sententia Glossae, verbo, inutile, in dict. l. per seruum, §. 1. quam iniuste sibi tribuit, aut saltem Glossam non refert Vdalricus Zasius in l. stipulationes non diuiduntur, n. 12. & seqq. ff. de verborum obligationibus, & 1. part. Antinomiarum, num. 13. Vsum dupliciter sumi & considerari posse, vt dicebam supra, num. 9. Aliquando enim sumitur pro seruitute vsus, quae distincta seruitus est ab vsufructu, & aliis seruitutibus, vt in l. 1. ff. de seruitutibus, ibi: Vt vsus & vsusfructus, aut rerum, & c. Quo modo accipitur in tit. ff. & Institut. de vsu & habitatione. Aliquando vero sumitur pro commoditate & facultate vtendi, vt colligi valet ex l. is qui vsumfructum, 20. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, l. & per iusiurandum, §. si quis vsumfructum, ff. de acceptilationibus: vnde quod Vlpianus scribit in dicta l. per seruum, §. 1. Vsumfructum sine vsu esse non posse, accipiendum est de vsu, quatenus est commoditas, & facultas vtendi; cum enim is, qui vsumfructum habet, ius vtendi habeat, impossibile est, quod habeat vsumfructum sine vsu, quia frui non potest, quin etiam vtatur: quod vero dicit Iureconsultus Paulus in dicta l. sed si de fructu, 15. intelligendum est de vsu, quatenus est seruitutis species; tunc enim cum sint seruitutes distinctae, vsusfructus erit sine seruitute vsus; nec eo modo vnquam inest vsus vsufructui, nam si inesset, daretur seruitus seruitutis, quod esse non potest, l. 1. ff. de vsufructu legato: Vsusfructus ergo esse non potest sine vsu, quatenus est commoditas & facultas percipiendi fructus; quatenus vero est seruitus, sic. Quem intellectum sequitur etiam Antonius Vsilius in §. aeque si agat, num. 20. Institut. de actionibus, & alios referens Antonius Gomez, tomo 2. variarum, cap. 10. de indiuiduis, num. 19. in fine, vers. sed vera & mentalis solutio. Doctor Spino in speculo, glossa. 13. de legato vsussructus, num. 21. Ex his etiam explicari poterit textus in dicta l. per ser[sect. 15]uum, §. 1. in vers. denique ff. de vsu & habitatione, cui repugnare videtur l. huic stipulationi 5. ff. vsufructuarius quemadmodum caueat: quo loco supponere videtur Iureconsultus, legatum vsusfructus dempto vsu, validum esse & vtile, dicit enim in vers. Ergo: Ergo et si fructus sine vsu obtigerit, stipulatio locum habebit. Et tamen contrarium dicit expressum Vlpianus in dict. vers. denique, inutile esse legatum, si fructus deducto vsu legatus est: quam ob rem plures solutiones, & interpretationes adduxerunt Cuiacius, Connanus, Charondas, & Budeus in locis relatis supra, n. praecedenti, Idem Cuiacius obseru. lib. 13. cap. 12. Alciatus lib. 2. Parergon, cap. 13. Robertus lib. 1. recept. lection. cap. 9. sed dicendum est, legatum fructus, deducto vsu, id est, commoditate & facultate vtendi, inutile esse, vt in dict. vers. denique: quod vero scribit Vlpianus in dict. l. huic stipulationi, de seruitute vsus accipiendum est; potest enim fructus sine seruitute vsus obtingere, cum sint diuersae seruitutum species. Ex quibus adnotandum est, verba illa, ergo fructus, non esse testatoris, provt nonnulli, sed male, existimare solent, sed potius Iureconsulti; nam cum huiusmodi seruitutes separari possint, vt in dict. vers. poterit. & docuisset Vlpianus in cautione de restituendis rebus, quae ab vsufructuario praestari debet, in tempus quo vsusfructus ad eum pertinere desierit, delendam esse, dictionem, fructus, quoties solus vsus legatus esset; & sic de solo vsu, non etiam de fructibus cauendum, ne plus in cautione contineatur, quam in legato venit; infert in dicto versiculo, ergo & si fructus, idem dicendum esse, si seruitus fructus sine vsus seruitute obueniat, vt in specie textus in dict. l. sed si de fructu, 15. in vers. poterit, ff. de vsu & habitatione: & sic colligitur ex Glos. in dict. l. huic stipulationi, in verbo, sine vsu, dum dicit: Sine seruitute vsus, quia sine vtilitate vsus esse non potest. Et sequuntur illam Albericus, & Angelus in l. 1. §. si vsusfructus, ff. ad leg. Falcidiam. Idem Angelus, Ludouicus, & Imola in l. stipulationes non diuiduntur, ff. de verborum obligat. vbi dicit communem resolutionem Iason num. 30. vers. contra praedicta opponit Bartolus. Quarto constituendum est, vsusfructus legatum regu[sect. 16]lariter ius vtendi, & fruendi; aliquando tamen solum vsum continere, vt cum testator etsi verbis relinquere videtur vsumfructum, relinquere tamen solum vsum intendit: quod ex coniecturis diiudicari potest, atque ex illis dumtaxat pendet, vt post Castrensem, in cons. 416. lib. 2. respondit Craueta in cons. 25. num. 28. & septem coniecturas, ex quibus vsufructu legato, solus ipse vsus relictus praesumitur, congessit Menochius lib. 4. praesumptione 135. per totam, qui hac de re videndus erit omnino, ne quae ab eo plene resoluta sunt, inaniter transcribamus. Aliquando etiam exstant coniecturae, quibus col[sect. 17]ligitur, testatorem voluisse relinquere non modo vsum, sed etiam vsumfructum, vt ibid. aduertit Menochius in fine, & nonnullas coniecturas recenset Craueta, in cons. 352. Quinto & vltimo constituendum est, habitationem,[sect. 18] seruitutem personalem esse: Id quod pro certo tradunt omnes fere, qui de hac materia tractarunt, & Doctores communiter in §. final. Instit. de vsu & habitatione, & in l. 1. ff. de seruitutibus, vbi constanter defendit Ioannes Corrasius in contextu illius l. num. 4. per totum, & admittunt Caepola de seruitutibus Vrbanorum, cap. 6. Connanus Commentariorum Iuris Ciuilis, lib. 4. cap. 5. ex num. 4. Petrus Gregorius in syntagmate iuris lib. 4. c. 2. num. 10. 1. part. Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 9. tit. 4. num. 8. fol. 394. Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de vsu & habit. quaest. 1. & 3. fol. 87. Antonius Pichardus in dicto §. finali Instit. de vsu & habit. n. 1. & nouissime nullo ex his relato, Petrus Ricciardus ad rubricam, Instit. de vsufructu, num. 135. qui duo sic Habitationem definiunt, vt sit Ius quoddam[sect. 19] proprium ab vsu & vsufructu differens, vt dicit Pichardus vbi supra, vel ius separatum ab vsu & vsufructu, in habitando consistens, quod tantum in domo constituitur, vt dicit Ricciardus dict. num. 135. in princ. per textum, in l. cum antiquitas, C. de vsufructu, & in §. finali. Instit. de vsu & habit. Quod in effectu dixerant antea (sed a praedictis non referuntur) Ioannes Corrasius, & Franciscus Mantica: ille enim in contextu dict. l. 1. ff. de seruit. num. 4. scribit, sic solitum esse, & recte quidem, Habitationem definire, vt Ius sit libere in aliena domo habitandi, ab vsu & vsufructu separatum: hic vero de coniecturis vltim. volunt. lib. 9. dict. titul. 4. num. 8. fol. 394. dicit, quod seruitus Habitationis, est Ius quoddam proprium & distinctum ab vsu aedium, & vsufructu; verumenimuero Franciscus Hotmannus in dict. §. finali de[sect. 20] vsu & habit. enunciat. 1. probare contendit, Habitationem, seruitutem non esse, & in hoc differre ab vsu, & Vsufructu. Idcirco constituit proprium ius esse, ab vsu, & Vsufructu differens, siue facultatem gratis per se habitandi in alieno ad certum tempus, & plerumque, quandiu habitator viuet, per textum in l. habitatio, 10. ff. de vsu & habitatione: Deinde constituit, quod vsus est seruitus, & in dominio constituit, atque ob id, vindicatione petitur: Habitatio vero non est seruitus, sed ius quoddam separatum, vt in dict. §. finali, Imperator scripsit, quia non in dominio, sed in obligatione consistit, vt haeres damnatus, vel stipulandi reus liberam habitationem praestet. Sed quod attinet ad primum, praedictam Francisci Hotmanni definitionem veram credo, quam repetit ipse, & singula illius verba latius explicat in Epitome Digestorum, lib. 7. tit. ff. de vsu & habit. num. 9. per totum, fol. mihi 122. & obseru. lib. 3. cap. 23. de habit. eiúsque cum vsu, & precario differentia, fol. 98. & in commentariis verborum iuris, verbo, habitatio, el. 1. & 2. fol. mihi 694. Quoad secundum vero, adhuc a communi sententia non recedendum putarem, ex dictis per Corrasium vbi supra, in contextu dict. l. 1. ff. de seruitut. num. 4. vbi respondet ad textum, in dict. §. Finali. de vsu & habitatione. Differunt tamen vsusfructus, Vsus, & Habitatio in[sect. 21] multis, quae facile deprehendi possunt ex dictis iuribus, & nonnullas differentias considerant Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 2. num. 10. Connanus, Hotmannus, Caepola, Vincentius Corrasius, & Pichardus, in locis relatis supra, & differentias, & conuenientias congessit nouissime Petrus Ricciardus ad rubricam, Instit. de vsufructu, num. 235. per totum: inter alia tamen conueniunt in hoc, quod quemadmodum Vsusfructus,[sect. 22] & Vsus constituuntur inter viuos, pactionibus, & stipulationibus, & in testamento, aut alia vltima voluntate: ita iisdem illis modis Habitatio constituitur, vt post glossam verbo, aliquo modo, in §. finali. Instit. de vsu & habitatione, scribunt communiter Doctores ibi. vt de communi testatur Ricciardus vbi supra, num. 135. ad finem: deinde conuenit vsufructui in hoc, quod quemadmodum potest vsufructuarius ius suum alteri concedere, locare, & alienare, vt infra alio cap. plene pro[sect. 23]babimus; sic & is, qui habitationem habet, locare, & gratis concedere alteri potest, vt est textus in l. cum antiquitas, C. de vsufructu, & in hoc differt ab vsu, quia vsuarius ius suum alteri locare non potest, §. item is, qui aedium, vbi aliis iuribus confirmat Antonius Pichardus num. 1 2. & 3. Instit. de vsu & habitatione, Ricciardus vbi supra, dicto num. 135. vers. Tertio differt. Vltra quos, & reliquos in hac materia scribentes nonnulla adnotare omnino necessarium duxi. Primum, quod textus in dict. l. cum antiquitas, C. de[sect. 24] vsufructu, & eius dispositio procedit indifferenter, siue habitatio relinquatur in vltima voluntate, siue inter viuos, siue per viam reseruationis, siue alio quouis modo, vt tradit Afflictis dicens, quod ita declarauit Concilium Neapolitanum decis. 401. n. 7. & sequitur Vincentius Carocius vbi supra, quaest. 3. de vsu locati, n. 3. fol. 87. Secundo, aliud esse, domum legare ad habitandum; &[sect. 25] aliud, legare habitationem; & aliud, legare facultatem habitandi: nam primo casu, si domus fuerit legata ad[sect. 26] habitandum, plena proprietas intelligitur legata; quod si Habitatio, hoc est, Ius habitandi; seruitus, & ius habitandi censetur relictum, quod est proprium, vt in dict. l. cum antiquitas; & consequenter vtroque casu iuri locandi locus erit indubitanter ex decisione illius legis:[sect. 27] caeterum si commoditas aut facultas dumtaxat habitandi relicta fuerit, ea non potest alteri cedi, nec locari, quia in facto, non in iure consistit: sic resoluit, & omnia superiora comprobat Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 9. tit. 4. num. 9. fol. 394. & vide Gregorium Lopez in l. 27. tit. 31. part. 3. glossa 1. ad medium. Tertio Franciscum Connanum improbantem deci[sect. 28]sionem Iustiniani in dict. l. cum antiquitas, C. de vsufructu, vel nimia subtilitate, aut non leui temeritate arguendum: is enim Commentariorum Iuris ciuilis, lib. 4. cap. 5. num. 6. fol. 241. adeo ausus est Iustiniani decisionem notare, & argumentationibus quibusdam impugnare, vt non dubitauerit asserere, nullum esse vel mediocriter eruditum, qui non libenter ab illa constitutione recedat: inferens deinde, quod si hodie apud nos legaretur alicui, alicuius domus habitatio, non concessuros Iudices vt aliis eam locaret, quod tamen in hisce[sect. 29] Regnis obseruari non posset, dato, quod in puncto iuris vera esset Connani opinio. Quod nunc non firmo, id potius consulto praetermittere volui, propterea quod l. 27. tit. 31. partit. 3. expressim confirmat decis. dictae l. Cum antiquitas, ibi: E puede morar en ella este a quien otorgaron la morada con la companía quae tuuiere, e a um si la quisiere arrendar, o alogar puedelo facer. Et vide infra, cap. 73. ex num. 21. vbi de intellectu, & materia d.l. cum antiquitas. Quarto, singularem esse decisionem dict. l. Regiae,[sect. 30] quatenus statuitur ibi, debere eum, cui habitatio relicta est, de habitando & fruendo arbitrio boni viri cautionem interponere, quod in vsuario probatur in l. huic, vers, sed & si vsus, & in l. penultima, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, Azo in Summa, C. de vsufructu, in fine, Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 75. in princ. & eo non relato, Ricciardus in rubrica, Instit. de vsufructu, num. 134. in fine, & in habitatione, & operis seruorum probauit Imola in cap. vlt. num. 29. de pignoribus. Quinto tandem & vltimo, habitationem morte eius,[sect. 31] cui conceditur, finiri, non tamen capitis diminutione, vel per non vsum, quia magis in facto, quam in iure consistit, l. si habitatio, 10. ff. de vsu & habitatione, l. habitatio, C. de vsufructu Hotmannus, & Pichardus, in §. vlt. Institut. de vsu & habitatione. Ricciardus ad rubricam, Instit. de vsufructu, num. 135. vers. 1. quia vsusfructus, & vltra eos Cuiacius in paratitla, ad titulum, ff. de vsu & habitatione, in fine, fol. mihi, 45. vbi aliam rationem assignat, & confirmatur dict. l. Regia 27. tit. 31. partit. 3. dicitur enim in fine: E non puede ome perder el derecho que a ganado en tal morada, fueras ende tan solamente por su muerte, o quitandola sin premia en su vida. # 29 CAPVT XXIX. Fructus tantum, an ius ipsum vsusfructus, quando relictum praesumatur, si fructus tantum fundi, vel fructum, vel annuos fructus, aut reditus quis legauerit? vbi haec materia accurate, sed breuiter, & distincte magis, quam adhuc tractatur: nonnulli casus distinguuntur, & l. si quis ita, 24. l. defuncta. 65. § Sempronio, ff. de vsufructu, l. patrimonij, 22. l. fundi Trebatiani, 37. & l. cum ita, 41. ff. de vsufructu legato explicantur. SVMMARIVM. -  1 Authores referuntur, qui materiam huius Capitis elegantius tractarunt. -  2 Borgninum Caualcanum nec absolute, nec distincte, nec etiam integre materiam hanc tractasse. -  3 Iacobum Menochium hac de re plena & distincta manu scribere, & nonnullos casus distincte & vere distinguere. -  4 Petrum Augustinum Morlam confuse loquutum in hac materia. -  5 Vsumfructum fundi, vel fructum fundi, aut fructus fundi, quis legauerit, nihil interesse; ista enim similia sunt, & eiusdem natura legata, & in omnibus vsusfructus fundi legatus dicitur. -  6 Vsumfructum legatum censeri, neque plura, sed vnum legatum esse, sum fructus fundi in annos singulos relinquuntur, sicuti cum annui fructus legantur: noua Connani consideratio, quae noue etiam per Authorem probatur. -  7 Legatum in annos singulos relictum, simile vsusfructus legato esse in eo, quod vtrumque legatum finitur morte legatarij, in aliis plerisque est dissimile. -  8 Vsusfructus finitur capitis diminutione (quacumque secundum ius vetus, quod obtinuit ante Iustinianum) vsufructuarij, quia ipse vsusfructus iuris est; qui autem minuitur capite, ea perdit, quae sunt iuris. -  9 At legatum in annos singulos non finitur capitis minutione legatarij: quia hoc legatum quotannis renouatur, & malis in facto, & in nuda eius rei, quae quot annis relicta est, perceptione, quam in iure consistit. -  10 Eius anni, quo fructuarius vita decessit, fructus, qui nondum percepti fuerint, etiamsi maturi sint, ad haeredem eius non pertinent, & eius anni, quo vita decessit is, cui legatum est in annos singulos, integrum legatum ad haeredem eius pertinet. -  11 Vsusfructus repeti potest, vt postquam finitus est capitis diminutione, restauretur. -  12 Legatum autem in singulos annos frustra hoc modo repeteretur, quia multiplex est legatum, quod renouatur quotannis. -  13 Inter vsusfructus legatum, & legatum in singulos annos relictum, tres aliae differentiae, remissiue. -  14 Fructus fundi, cum in annos singulos relinquuntur, mortuo legatario, etiam maturis fructibus, legatum extinguitur, neque de fructibus quicquam ad haeredem eius transmittitur; quod secus esset in legato relicto in singulos annos ex ratione hic assignata, & vide supra, num. 6. -  15 Vsusfructus fundi, vel fructus fundi, aut fructus annui fundi relinquantur, nihil interesse, vt dictum fuit supra num. 5. interesse tamen, an verbis directis & ad legatarium relatis; an verbis precariis & ad haeredem directis fructus fundi, vel fructum, vel annuos fructus fundi quis legauerit. -  16 Nam cum verba ad legatarium diriguntur, siue simpliciter proferuntur, vsusfructus legatus censetur, tametsi fructus tantum, aut fructus annui legati sint. -  17 Sed cum verba precaria sunt, & ad haeredem relata, ita vt legatarius a manu haeredis accipiat, non vsusfructus, sed annuum legatum relictum praesumitur. -  18 Vsusfructus, vel fructus, aut annui fructus relicti sint, quid intersit, vbi octo effectus adducuntur, remissiue. -  19 Vsusfructus relictus praesumitur, quando verba dubia fuerint, vt quia non diriguntur ad legatarium, nec ad haeredem, & testator legauit fructus fundi simpliciter, vt si dicit: Lego fructus fundi. -  20 Vel si legauit Titio fructus, qui percipiantur, & percipi possint ex fundo. -  21 Aut legando fructus fundi Sempronio, dixit, quod libere vti frui illis posset, vel quod illi essent in sua libera potestate. -  22 Vsusfructus quandoque exponitur pro fructibus, vt actus potius valeat, quam pereat, & num. seq. in fine. -  23 Interpretatio talis fieri debet, vt actus potius valeat, quam pereat, idque multis probatum, & exornatum, remissiue. -  24 Vsusfructus quemadmodum partis fundi constitui potest, ita & partis fructuum, & consequenter fructibus fundi pro parte relictis, legatus vsusfructus censebitur, intelligendo provt supra declaratum est ex num. 15. -  25 L. defuncta, §. Sempronio, ff. de vsufructu, explicatur, & arguta, veráque Francisci Connani interpretatio recipitur. -  26 Idem dicendum esse de reditibus, quod de fructibus numeris praecedentibus dictum est, ex generali Menochij traditione in hac materia, quam noue & vere dubiam reddit Author. -  27 Fructuum legatum cum legato vsusfructus conuenire, quandoque etiam, cum vsusfructus legatum non dicitur. -  28 Haeres pro fructibus legatis an possit pecuniam soluere, & fundum vendere? vbi Francisci Connani resolutio probatur. PRo accurata, & distincta huius Capitis explicatione,[sect. 1] constituere primum necessarium duxi, vltra ordinarios in iuribus statim referendis, de hac materia originaliter, & attente, sequentes Authores praelegendos fore, Bartolum omnino in l. fundi Trebatiani, ff. de vsufructu legato, Alexandrum in cons. 214. a princ. lib. 6. Pinellum 2. parte, leg. 1. C. de bonis maternis, num. 11. 12. & 13. Cephalum in cons. 20. circa finem lib. 1. Petrum Gregorium in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. 3. & 5. Rebuffum in l. recte dicimus, in princ. ff. de verborum significatione, Petrum Costalium aduersariorum iuris, part. 2. ad l. si quis ita, ff. de vsufructu, per totam. Borgninum Caualcanum, qui nec absolute, nec distincte,[sect. 2] nec etiam integre, materiam hanc tractauit, de vsufructu mulieri relicto, num. 141. per totum, fol. 334. & 335. Ioannem Corrasium Miscellan. lib. 5. cap. 8. num. 6. Iaco[sect. 3]bum Menochium, qui hac de re, plena, & distincta manu, scribit, & nonnullos casus recte distinguit lib. 4. praesumptione 136. per totam, &in conf 330. num. 6. & n. 8. & quatuor seqq. lib. 4. Franciscum Connanum eleganter & subtiliter loquentem Commentariorum Iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 4. & 5. folio mihi, 233. & nouissime nullum ex his refert, & confuse loquitur in hac materia Petrus Augustinus Morla Emporij, 1. parte,[sect. 4] tit. 6. de seruitutibus, num. 80. Antonius Pichardus in princ. Institut. de vsufructu, num. 21. & 22. Emmanuel Mendez de Castro de annonis ciuilibus, in princ. num. 53. & 54. fol. 41. & 42. His nos nonnulla adijciemus, & rem perfectius explicabimus. Secundo & principaliter constituendum est, nihil in[sect. 5]teresse, vsumfructum fundi, vel fructum fundi, aut fructus fundi, quis legauerit: ista enim similia sunt, & eiusdem naturae legata, & consequenter vt sit vsusfructus, non exigitur necessario, vt relinquatur, vel donetur per verbum Vsusfructus, sed sufficit relinqui, vel dari fructus fundi ad vitam, vel in singulos annos: in quo conueniunt Vlpianus, & Iureconsultus Iauolenus: ille enim in l. si quis ita, 24. ff. de vsufructu, sic scribit: Si quis ita legauit: fructus annuos fundi Corneliani Caio Maenio do, lego, perinde accipi debet hic sermo, ac si vsusfructus fundi legatus esset. Hic vero in l. cum ita, 41. ff. de vsufructu legato, sic dicit: Cum ita legatum esset: fructus annuos fundi Corneliani Publio Maeuio do, lego; perinde putat accipiendum esse Labeo, ac si vsusfructus fundi similiter esset legatus, quia haec mens testatoris fuisse videatur. His etiam accedit textus singularis ad propositum in l. per seruum, 14. §. 1. ff. de vsu & habitatione: dicitur enim ibi, vt capite praecedenti latius vidimus: Vsusfructus, an fructus legetur, nihil interest: nam fructui & vsus inest; & fructus quidem sine vsuesse non potest, &c. Ex quibus iuribus post Glossam, Bartolum, & Castrensem, sic resoluit, & Felinum, Caepolam, & alios contra tenentes merito improbat Pinellus 2. parte dicta legis 1. C. de bonis maternis, num. 11. & 12. & vltra eum idem expressim, & erudite tradit Mantica lib. 9. tit. 5. n. 1. fol. 394. Franciscus Connanus commentariorum Iuris ciuilis lib. 4. dicto cap. 3. num. 4. in vers. Hoc enim receptum est, qui in versiculo, Quid autem, & noue & vere atque subtili[sect. 6]ter extendit textum in dicta l. cum ita legatum, 41. ff. de vsufructu legato, vt non solum procedat, cum annui fructus legantur, in quibus terminis loquitur Iauolenus ibi, vt constat ex verbis supra relatis, sed etiam, cum fructus fundi in annos singulos relinquuntur hoc modo: Fundi mei fructus in annos singulos lego; vtroque enim casu, vsumfructum deberi, legatúmque censeri recte putat, neque plura, sed vnum esse legatum: quod est notandum, & non sine maximo effectu. Scimus[sect. 7] enim legatum in annos singulos relictum, simile vsusfructus legato esse in eo, quod vtrumque legatum finitur morte legatarij; in aliis plerisque est dissimile, l. in singulos, 8. ff. de annuis legatis, l. Firmio, ff. quando dies legati cedat, l. patrimonij, ff. de vsufructu legato, l. poenales, §. 1. ff. ad legem Falcidiam. Ac primum in eo, quod[sect. 8] vsusfructus finitur capitis diminutione (quacunque, secundum ius vetus, quod obtinuit ante Iustinianum) vsufructuarij, quia personae relinquitur vsusfructus, quam personam immutat capitis diminutio, & ipse vsusfructus iuris est; qui autem minuitur capite, ea perdit, quae[sect. 9] sunt iuris: at legatum in annos singulos, non finitur capitis minutione legatarij, quia hoc legatum quot annis renouatur, & magis consistit in facto quam in iure, vt ait l. penultima, ff. de capitis diminutione, & in nuda eius rei, quae quot annis relicta est, perceptione consistit, nimirum si capitis diminutione non tollatur. Quod eleganter aduertunt Iacobus Cuiacius recitationum solemnium, in libros Digestorum, ad dictam l. in singulos, 8. ff. de annuis legatis, in principio. Franciscus Connanus dicto cap. 3. sub num. 4. & in versiculo, Et de eo intelligitur quod scribit Caius. Secundo differunt in eo, quod eius anni, quo fru[sect. 10]ctuarius vita decessit, fructus, qui nondum percepti fuerint, etiamsi maturi sint, ad haeredem eius non pertinent; at eius anni, quo vita decessit is, cui legatum est in annos singulos, integrum legatum ad haeredem eius pertinet, vt scribit Caius in dicta l. in singulos. Ex quo tertia, & alia differentia colligitur, quod vsusfructus repeti potest, vt postquam finitus est capitis diminutione,[sect. 11] restauretur, l. 3. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, l. 3. §. si vsusfructus, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat;[sect. 12] legatum autem in singulos annos hoc modo frustra repeteretur, quia multiplex est legatum, quod renouatur quot annis, vt recte considerat Cuiac. in d.l. in singulos,[sect. 13] vbi adducit tres alias differentias inter vsusfructus legatum, & legatum in singulos annos relictum, vt ibi videri[sect. 14] poterit. Ad rem igitur deueniendo, ex superiori doctrina, quod eo casu, quo fructus fundi in annos singulos relinquuntur, vsusfructus debeatur, & vnum legatum sit, infert Connanus dicto cap. 3. num. 4. versiculo, quid autem, quod, mortuo legatario, etiam maturis fructibus, legatum extinguitur, neque de fructibus quicquam ad haeredem eius transmittitur; quod secus esset in legato in annos singulos relicto, vt supra vidimus. Tertio, & principaliter constituendum est, nihil inter[sect. 15]esse, vt dictum fuit supra n. 5. vsusfructus fundi, vel fructus fundi, aut fructus annui fundi relinquantur: interesse tamen, an verbis directis, & ad legatarium relatis, an verbis precariis, & ad haeredem directis fructus fundi, vel fructum, vel annuos fructus fundi quis legauerit: Nam cum verba ad legatarium diriguntur, vt in terminis dict.[sect. 16] l. si quis ita, 24. ff. de vsufructu, & dict. l. cum ita, 41. ff. de vsufructu legato, siue simpliciter proferuntur, vt in exemplis adductis per Menochium lib. 4. dicta praesumptione 136. per totam, vsusfructus legatus censetur, tametsi fructus annui legati sint, ex dictis iuribus, & communi Doctorum resolutione, de qua statim habetur mentio: sed cum verba precaria sunt, & ad heredem relata; ita vt legatarius a manu haeredis accipiat; non vsus[sect. 17]fructus, sed annuum legatum relictum praesumitur, l. fundi Trebatiani, l. patrimonij, ff. de vsufructu legato: ita docuerunt glossae vtrobique, Bartolus, in dicta l. Trebatiani, num. 1. Bald. in dict l. si qui ita, 24. vbi latius Petrus Costalius ff. de vsufructu, Alexander in cons. 214. num. 1. lib. 6. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, numer. 12. Franciscus Connanus lib. 4. dicto cap. 3. num. 4. in vers. refert ergo verbis directis, Corrasius lib. 5. Miscellan. cap. 8. num. 6. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 141. fol. 334. Petrus Gregorius in Syntag. iuris, lib. 4. cap. 3. num. 5. Menochius lib. 4. dicta praesumptione 136. num. 2. & 3. & nullo ex his relato, nouissime Petrus Augustinus Morla Emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 80. Emmanuel Mendez de Castro de annonis ciuilibus, in princ. num. 53. & 54. folio naihi 42. & 43. vbi ex num. 57. cum octo seqq. huius di[sect. 18]stinctionis vsusfructus, vel fructus, aut annui fructus relicti sint, & quid intersit, effectus septem adducit: alius autem colligitur ex dictis supra num. 14. Vsusfructus autem relictus praesumetur, quando verba fuerint[sect. 19] dubia, vt non diriguntur ad legatarium, nec ad haeredem, & testator legauit fructus fundi simpliciter, vt si dicit: Lego fructus fundi; vel si legauit Titio fructus,[sect. 20] qui percipiantur, & percipi possint ex fundo, aut legando fructus fundi Sempronio, dixit, quod libere vti &[sect. 21] frui illis posset, vel quod illi essent in sua libera potestate: in quo amplius non insisto, propterea quod in his tribus casibus sic tenet, & ratione, atque authoritate fundat Menochius lib. 4. dict. praesumptione 136. num. 4. 7. 8. & 9. Contra tamen, & aliquando contingit, quod vsus[sect. 22]fructus legatur, & interpretatione admissa, fructus tantum legatos dicimus, & vsusfructus ipse exponitur pro fructibus, vt actus potius valeat, quam pereat; vt in exemplo adducto per Crauetam, quem nullus in hac materia refert, in cons. 226. col. 2. num. 7. & seqq. vbi de in[sect. 23]terpretatione facienda pro validitate actus, etiam in materia odiosa & stricta, multa dicit: & in consil. 139. num. 2. & in cons. 52. & in cons. 284. & ad idem congerunt multa Alciatus regula 3. praesumptione 34. Rodericus Iuarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento quaest. 9. versic. Impugnant & 3. Cephalus in cons. 51. num. 39. & in cons. 146. num. 25. lib. 1. Petrus de Peralta in l. Maeuius, a num. 2. vsque ad num. 9. ff. de legat. 2. fol 507. Simon de Praetis de interpretatione vlt. voluntatum, lib. 2. interpretatione 2. solutione 5. per totam, fol. mihi 213. Decianus in cons. 7. num. 103. vol. 1. Achilles Pedrocha in cons. 6. n. 90. & seqq. & in cons. 8. num. 41. & in cons. 16. num. 146. & in cons. 17. num. 96. Fuluius Pacianus Mutinensis tractatu, de probationibus, lib. 2. capite 17. num. 16. & aliud exemplum tradit Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. num. 83. vbi concludit, non esse vsumfructum legatum ex verisimili mente testantis, & verbum Vsusfructus pro fructibus accipi debere. Quarto constituendum est, quod quemadmodum[sect. 24] partis fundi vsusfructus constitui potest; ita & partis fructuum, & consequenter fructibus fundi pro parte relictis, legatus vsusfructus censebitur, intelligendo, provt supra declaratum est ex num. 15. Id quod contra nonnullos recte tuetur & iure comprobat Pinellus dicta 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 13. & vltra eum, idem erudite & secure tradit Connanus lib. 4. dict. cap. 3. num. 4. in princ. fol. 233. dicens in fructu & vsum inesse, vt certum est, & tantumdem fructus, quantum vsusfructus nomine contineri. Idcirco similia legata esse: Vsumfructum fundi, vel fructum fundi, aut fructus fundi do, lego: similia item; lego partem vsusfructus fundi, vel vsumfructum mediae partis fundi, aut partem fructuum. Nec vrget in contrarium textus in l. defuncta, 65. §.[sect. 25] Sempronio, ff. de vsufructu, quatenus Scaeuola Iureconsultus sic scribit: Sempronio do, lego ex reditu fructuum oleris, & porrinae, quae habeo in agro Ferrariorum, partem sextam: Quaeritur, an his verbis vsusfructus legatus videatur? Respondi, non vsumfructum, sed ex eo, quod redactum esset, partem legatam. Item quaesitum est, si vsusfructus non esset, an quotannis partem sextam redactam legauerit? Respondi, quotannis videri relictum, nisi contrarium specialiter ab haerede probetur. Vera enim eius legis ratio non consistit in eo, quod fructus omnes legati non fuissent, sed pars quaedam eorum, vt male existimarunt Accursius, & Albericus, quos recte improbant Pinellus, & Connanus vbi supra, sed vt argute & vere ostendit Connanus, quoniam, certa eorum species fuit designata; testator enim non fundi, aut sextae eius partis fructum, sed oleris & porrinae partem legauit: vnde aperte deducitur, nullam seruitutem in fundo fuisse constitutam, sed oleris & porrinae partem sextam colligendi, sibíque habendi ius legatum esse, quod multum distat a iure vsusfructus, qui non certi generis fructus, sed quoscunque prouentus, & fructus omnes complectitur, & quicquid, quomodocunque ex re fructuaria nascitur, siue percipi potest, l. item si fundi, l. vsufructu legato, ff. de vsufructu, vt cum iudicio aduertit Connanus vbi supra: & ita tenendum est; magis enim concludit quam id, quod ad propositum adnotauit Pinellus dicto num. 13. quamuis in ea specie in dubio vsumfructum non censeri relictum recte probauerit, & antea tenuit Bartolus in dict. l. fundi Trebatiani, n. 2. vers. Secundo casu. Et cum aliis probat Menochius lib. 4. dicta praesumptione 136. num. 5. & 6. Quinto constituendum est, idem dicendum esse de[sect. 26] reditibus, quod de fructibus num. praecedent. dictum est: cum fructus, & reditus aequiparentur, l. qui fructus, ff. de vsufructu legato, per quem textum sic in terminis, ex omnibus, quos viderim, aduertit in hac materia solus Menoch. dict. praesumptione 136. num. 9. nec alius Scribentium ad hoc attendit, quod mihi dubium videbatur, primum ex decisione textus, in l. fundi Trebatiani, ff. de vsufructu legato, vbi fundi Trebatiani reditus vxori legati sunt, & haeredi permittitur id, quod, si vsusfructus, vel fructus relictus esset, nullo modo permitteretur, vt certum est, & scribit Connanus vbi infra. Secundo per textum in l. patrimonij, 22. ff. de vsufructu legato, vbi patrimonij reditus vxori relictus legatum non esse affirmat Gloss. verbo, in annos, quae communiter approbari solet. Tertio, quoniam etsi Fructus, & Reditus nomina vt plurimum eadem significatione appellantur, tamen Reditus vocabulum proprium est in eo agro, qui nummo locatus est; Fructus autem in eo, qui naturalibus emolumentis insistit, vt ad interpretationem dict. legis fundi Trebatiani. In alio tamen proposito aduertit Connanus lib. 4. dict. cap. 3. num. 5. ante finem, fol. 234. nec potest negari differentia inter fructus, & reditus ex fructibus, vt in nostra materia agnoscit Pinellus, (nec illius mentionem facit Menochius dict. num. 9.) dict. 2. part. l. 1. n. 13. & nonnullas differentias tradunt Gloss. & Doctores in cap. generali, de Electione, in 6. Tiraquellus de retractu lignagier, de. glossa 6. in princ. Ex quibus dubia redditur generalis Menochij traditio; idcirco vbi testator reditus legando amplius non expresserit, nec ex verbis eius, vtrum de ipso vsufructu senserit, colligi possit; non ita facile hoc legatum fructus, vel vsusfructus legato comparari poterit. Sexto & vltimo constituendum est, fructuum lega[sect. 27]tum, cum legato vsusfructus conuenire quandoque, etiam cum vsusfructus legatum non dicitur, & nonnullas conuenientias adduxit Menochius lib. 4. dicta praesumptione 136. in fine, & in cons. 694. lib. 7. An autem in[sect. 28] ea specie haeres pro fructibus legatis possit pecuniam soluere, & fundum vendere, videtur decidere Iureconsultus in dict. l. fundi Trebatiani, ff. de vsufructu legato, atque optime & vere resoluit Franciscus Connanus, videndus lib. 4. dict. cap. 3. num. 5. # 30 CAPVT XXX. Proprietas rei, non autem vsusfructus solus, quando legata praesumatur, etsi vsusfructus mentio fiat? item vsusfructus solus, & non proprietas, quibus coniecturis legatus praesumatur? vbi haec materia accurate, & distincté tractatur: l. libertis, 4. ff. de alimentis legat. l. si habitatio, 10. §. 1. ff. de vsu, & habitatione, l. vlt. ff. de vsufructu earum rerum. cum nonnullis aliis illis similibus, l. denique 8. §. interdum, ff. de peculio legato, & l. Proculus, ff. de vsufructu, explicantur: Baldi, & Comensis traditiones ibi dilucide enucleantur, & nonnulla noué, & vere adnotantur ad propositum per Authorem: demum discutitur, vtrum legata odiosa sint, vel fauorabilia, stricteve, an late interpretari debeant, & l. in testamentis, ff. de regulis iuris, an respectu legatorum etiam procedat? SVMMARIVM. -  1 Intérdum ex voluntate defuncti, & habita scilicet voluntatis potius ratione quam verborum, sub nomine Vsusfructus, plenam proprietatem legatam videri. -  2 Interdum etiam in hac materia Vsusfructus, a verbis testatoris expressis recedimus propter rationem iuris. -  3 Quamplures casus esse, in quibus tametsi vsusfructus mentio fiat, proprietas etiam rei legata praesumitur, non solum vsusfructus. -  4 Testator legans fundum ad vsum & vsumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio simili mode proprietatem ipsam legare praesumitur. -  5 Idcirco huiusmodi legatum perpetuum esse dicitur, & transmissibile ad haeredes, cum proprietas ipsa relicta censeatur. -  6 Procedítque, etiamsi in eadem dispositione, ex praecedentibus & subseqentibus appareat, solum vsum, seu vsumfructum aliarum rerum legatario fuisse relictum, provt latius explicatur, remissiue. -  7 Quamuis ex eo quandoque soleat in contrarium coniectura sumi, vt vsusfructus solus censeatur relictus. -  8 Legatum certae quantitatis pecuniarum ad alimenta, alicui factum, proprietatem quantitatis relictae continere, si adiectum non fuerit, vt mortis tempore pecunias restituat legatarius. -  9 Fundo in gaudimentum alicui legato, non solum vsumfructum, sed etiam proprietatem legatam videri, vbi Floriani distinctio in hac quaestione, noue confutatur per Authorem. -  10 Domus ad habitandum si legata fuerit, plena proprietas legata videtur. -  11 Legatum factum alicui pro suis necessitatibus, ex quo certum est, debetur, etiamsi necessitates non subsint. -  12 Quae superius dicta sunt, ita demum procedere, nisi ex aliis verbis vel coniecturis appareat, testatorem voluisse solum vsumfructum relinquere. -  13 Vt si dictum fuerit, Ad vsum, seu vsumfructum, seu, ad vtendum, & fruendum tempore vitae suae; vel Donec legatarius vixerit. -  14 Fundo legato ad vsum & vsumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio simili modo, quare proprietas legata praesumatur? -  15 Causa, quae respicit fauorem legatarij, non restringit legatum. -  16 Probatur traditio Bartoli in l. donationes, §. species ff. de donationibus, inspici debere verba testatoris ad cognoscendum, vtrum dispositio proprietatem, siue vsumfructum contineat. -  17 Ioannis Baptistae Laderchij Imolensis cons. 32. lib. 1. singulare esse in materia & distinctione l. libertis, 4. ff. de alimentis & cibariis legatis. -  18 Ad textum in dicta l. libertis 4. nonnulli casus distinguuntur. -  19 L. si habitatio, 10. §. 1. ff. de vsu & habitatione, explicatur. -  20 Proprietatem ei legatam videri, cui legatus est vsusfructus, addito onere fideicommissi, vbi explicatur l. vltima, ff. de vsufructu earum rerum. -  21 L. filios, 39. ff. de vsufructu legato, & l. species, 15. ff. de auro & argento legato, vera ratio redditur. -  22 Legem, generali capite, 32. ff. de vsufructu legato, optime explicatam per Cuiacium. -  23 Proprietas legata videtur, si is, cui legatur vsusfructus, rogatus sit post mortem rem alteri restituere, cum Romano & Alciato contra Menochium & alios, aduersus quos fortiter inducitur ratio textus in dict. l. vlt. ff. de vsufructu earum rerum. -  24 L. denique, 8. §. interdum, ff. de peculio legato, pro his, quae superius dicta sunt, ponderatur, & quamplures eius legis interpretationes adducuntur remissiue. -  25 Vsumfructum domus, si testator alicui legauerit, adiecto onere, seu modo, ne domus ipsa altius tollatur, domus proprietas censetur relicta, non solum vsusfructus, ex decisione l. Proculus, 19. ff. de vsufructu. -  26 De cuius ratione agitur hoc num. & seqq. & communis ratio improbatur. -  27 Iacobus Cuiacius noue expenditur per Authorem in hac materia, & eiusdem ratio probatur. -  28 Defenditur communis & recepta traditio l. Proculus, ff. de vsufructu, contra Pinellum, & eiusdem rationibus respondetur. -  29 Doctor Spino none & merito notatus per Authorem, quod dixerit se vltra omnes Scribentes nouum intellectum adducere ad textum, in d.l. Proculus, quem tamen ab aliis transcripsit. -  30 Petri Ricciardi lapsus triplex in hac materia, nouissime detectus per Authorem. -  31 Vsumfructum praedij si testator relinquat, adiecta conditione, seu onere, ne alienari illud possit, proprietatem ipsam reliquisse praesumitur ex sententia Baldi probata ab infinitis, qui hoc numero praecitantur. -  32 Et eorum praecipua ratio adducitur. -  33 Ad illamque concludentur respondetur, & Romani Doctrina in hac materia recipitur. -  34 Legis prohibitioni accedere potest prohibitio testatoris, nec aliquid nouum operari. -  35 Prohibitio alienationis in specie proposita supra, intelligi debet potius superflua, quam quod inducat legatum proprietatis contra voluntatem testatoris. -  36 Nec proprietatis legatum inducit ex sententia aliorum contra Baldum, quae probatur per Authorem, & num. seqq. quamplurimis comprobatur. -  37 Regula l. non aliter, ff. de legatis 3. nonnullis exornatur remissiue. -  38 In dubio interpretatio illa sumi debet per quam faueatur potius haeredi, quam legatario: & per quam minus grauetur haeres, quam sit possibile. -  39 In legatis stricta fit interpretatio, & in fauorem haeredis, cum proprietas verborum ita suadet. -  40 Pro haerede contra legatarium in dubio interpretatio sumenda est in testamentis, quia haeres videtur praedilectus legatario, & ob id quoque in dubio praeferendus est. -  41 Legata vtrum odiosa sint, vel fauorabilia, & consequenter vtrum stricte, an late accipi debeant. -  42 Regula l. in testamentis, ff. de regulis iuris (Quod in testamentis testatorum voluntates plenius interpretamur) vtrum procedat respectu legatorum, & institutionis haeredis, & num. seqq. -  43 Textum in dicta l. in testamentis, in legatis etiam accipiendum esse, ex sententia Glossae & multorum. -  44 Contra tamen ex sententia Bartoli & aliorum, quae probabilis est, & defendi potest secundum Authorem. -  45 L. si quis reum, 6. §. idem Iulianus scribit. ff. de liberatione legata, & l. Lucio, ff. de legatis 2. explicantur. -  46 L. Legatum, 27. de annuis legatis, declarata, & quod procedat etiam in promissione facta inter viuos. -  47 L. plenum, §. etsi pecoris, ff. de vsu & habitatione, noue declaratur. -  48 Arias Pinellum non recte allegari simpliciter per Menochium & Ricciardum pro opinione Barbaciae & sequacium, noue adnotatum per Authorem. -  49 Proprietatem plenam legatam videri, cum vsusfructus praedij relinquitur cum licentia & facultate alienandi, cum Barbacia defenditur. -  50 Cornei distinctio in cons. 173. num. 1. & 5. vol. 3. & in cons. 64. num. 3. & 4. vol. 4. noue improbata per Authorem. -  51 Vsumfructum solum, non etiam proprietatem, pluribus coniecturis legatum praesumi, vbi cum Menochio nouem adducuntur coniecturae. -  52 Tertia Menochij coniectura declaratur. -  53 Testator si legauit praedium vxori, & prohibuit eam a suis haeredibus molestari, vsumfructum tantum legare censetur, ex sententia quorundam. -  54 Quae noue, vere tamen & concludenter ab Authore conuincitur, & num. seqq. -  55 Fundo legato, plena proprietas legata videtur. -  56 L. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis. 3. nonnullis exornata, remissiue. PRo absoluta & clara huius Capitis explicatione (quod latissimam materiam continet & a multis tractatam) constituere primum necessarium erit: Interdum[sect. 1] ex voluntate defuncti, & habita scilicet voluntatis potius ratione, quam verborum, sub nomine vsusfructus plenam proprietatem legatam videri. Id quod in terminis scribit, & iure comprobat Iacobus Cuiacius recitationum solemnium, m libros Digestorum, ad l. generali capite, ff. de vsufructu legato, in principio, versiculo, Non est tamen nouum, & ad finem, in versiculo, Ex his satis intelligimus; idem etiam adnotarunt, sed nullus refert Cuiacium, Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 76. fol. 241. Duenas regula 319. Menochius lib. 4. praesumptione 133. num. 1. Michael Grassus §. legatum, quaest. 38. in princ. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. solutione 5. dubitatione 10. ex num. 25. fol. 334. Interdum etiam in hac[sect. 2] materia vsusfructus, a verbis testatoris expressis recedimus, propter rationem iuris, vt recte considerat, & iure fundat Ioannes Garsia de expensis, & meliorat.[sect. 3] cap. 10. num. 19. sunt igitur quamplures casus, in quibus tametsi vsusfructus mentio fiat, proprietas etiam rei legata praesumitur, non solus vsusfructus, vt constat ex Authoribus relatis supra, Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 2. ex num. 28. & tit. 5. ex num. 8. & Petro Surdo de alimentis, tit. 2. quaest. 1. per totam; alios infinitos consulto praetermitto, quos statim referam. Sit autem primus casus, quando testator legauerit[sect. 4] fundum ad vsum & vsumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio simili modo, vt in specie l. libertis, 4. ff. de alimentis & cibariis legatis; tunc enim proprietatem ipsam legare praesumitur: ita Bartolus, & communiter Doctores in l. donationes, §. species, per illum textum ff. de donationibus & in l. species, ff. de auro & argento legato, & in dicta l. libertis, vbi plene distinguit Bartolus num. 3. & vide infra n. 17. & 18. Glossa in l. si mulier, & ibi Cinus in fine, & Baldus num. 2. C. de iure dotium, Fulgosius, Guido Pap. Alexander, Corneus, Iason, Capicius, Fran. de Marchis, Ruinus, Paulus de Montepico, Parisius, Cremensis, Zasius, Natta, Alciatus, Caualcanus, Bertazolus, & Rota Romana: quos sic tenendo congessit Menochius lib. 4. dicta praesumptione 133. num. 11. & vltra eum idem tenent Mantica de coniect. vltim. volun. lib. 9. tit. 2. n. 29. Hyppolitus singulari 114. incipit Testator, Decius in cons. 202. sub num. 6. Caepola de seruitutibus Vrbanorum, cap. 4. num. 4. Petrus de Peralta qui erudite loquitur, in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de leg. 2. ex num. 7. Cephalus in cons. 158. num. 4. lib. 2. Molina de Hispan. primog. lib. 1. cap. 19. num. 9. Lara in §. vtrum, legis, si quis a liberis, ff. de liberis agnoscendis, num. 34. Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. 23. num. 4. Grassus §. legatum, quaest. 38. num. 2. Simon de Praetis lib. 4. de interpretatione vltim. volun. interpretatione 1. solutione 5. dubitatione 10. num. 26. fol. 334. vbi loquitur in legato fundi relicti ad alimenta, & dubitatione 11. num. 83. fol. 365. Petrus Surdus in cons. 11. ex n. 4. lib. 1. & tractatu, de alimentis, tit. 2. quaest. 1. in princ. Daniel Landulphus in cons. 155. ex num. 12. inter consilia vltimarum, voluntatum, volumin. 1. Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 69. num. 2. & in cons. 91. ex num. 3. volum. 1. & nouissime, multo tamen post haec a me scripta, Petrus Ricciardus, qui praedictos non refert, ad rubricam, Institut. de vsufructu, num. 83. folio mihi, 35. & vide omnino Addit. ad decisionem Gamae, 92. 1. part. fol. 46. Euerhardum in cons. 217. ex num. 1. vbi late, & vtiliter de legato fundi ad alimenta. Idcirco huiusmodi[sect. 5] legatum perpetuum esse dicitur, & transmissibile ad haeredes, cum proprietas ipsa relicta censeatur, vt expressim dicunt, aut magna ex parte praesentiunt aperte omnes Authores num. praecedenti relati, & firmat Mantica dicto lib. 9. tit. 2. num. 29. qui in idem retulit Paulum de Montepico, & Alexandrum, procedítque, etiamsi in[sect. 6] eadem dispositione, ex praecedentibus & subsequentibus appareat, aliarum rerum solum vsum, seu vsumfructum legatario fuisse relictum, vt in casu contingenti consuluit, & optime fundat Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 91. num. 4. vol. 1. quamuis ex eo quando[sect. 7]que soleat in contrarium coniectura sumi, vt vsusfructus solus censeatur relictus, vt probauit Menochius in cons. 352. num. 22. lib. 4. & praesumptione 134. num. 8. eodem libro, quem declarabo infra, num. 52. Similiter &[sect. 8] legatum certae quantitatis pecuniarum ad alimenta alicui factum proprietatem quantitatis relictae continere, si adiectum non fuerit, vt mortis tempore pecunias restituat legatarius, post Angelum, Baldum, Fulgosium, & Gualdensem, secure tradit Simon de Praetis lib. 4. dicta dubitatione 11. num. 2. & 3. fol. 356. & fundo in gaudi[sect. 9]mentum alicui legato, non solum vsumfructum, sed etiam proprietatem legatam videri, ex multis obseruant Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 78. fol. 246. Simon de Praetis lib. 4. solutione 5. dubitatione 10. num. 29. fol. 334. Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 133. num. 11. Surdus in cons. 11. num. 5. lib. 1. quamuis Florianus contra sentiens, foedere distinctionis, repugnantes opiniones conciliare contendat, quem refert, & sequi videtur Mantica lib. nono dicto titulo 2. n. 30. Caepola de seruitutibus Vrbanorum, cap. 4. num. 5. & aequam, & rationabilem distinctionem putant hi, quod aut sunt instituti haeredes extranei, aut filij: priori casu, proprietas potest intelligi legata; posteriori autem casu, solus vsusfructus censeri debet relictus, quia filij magis dilecti praesumuntur: Quae tamen distinctio mihi placere non potest, etsi nullus hactenus impugnet eam, propterea quod, si verum est, ex vi verborum legati, & propter rationem iuris id contingere, quid refert, filij, an extranei sint haeredes instituti?sicuti non referre putant quamplures relati per Menochium vbi supra, num. 11. qui indistincte proprietatem legatam videri dicunt, vti dixerunt etiam exteri relati supra, & in terminis scripsit Bald. in l. si habitationis, ff. de vsu & habitatione, vbi reddit rationem, quae aeque militat in filiis, sicut in extraneis, quod modus, siue adiectio illa In gaudimentum, inserta est in fauorem legatarij; & ideo non restringit legatum, argumento textus in dicta lege, libertis, 4. ff. de alimentis & cibariis legatis, & statim dicemus: cur igitur ex institutione filiorum restringi debebit legatum, verbis ipsis legati, & ratione iuris refragantibus? Praeterea, nam in fortioribus terminis, proprietatem legatam censeri, praedicta, aut simili adiectione non obstante, secure tradunt Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. num. 24. Ruinas in cons. 41. num. 12. volum. 2. Petrus Surdus in cons. 11. num 4. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 11. num. 11. volum. 1. Et cum domus ad habitandum legata fuerit, quod plena proprie[sect. 10]tas legata videatur, ex aliis adnotarunt Caepola de seruitutibus vrbanorum, cap. 6. num. 3. Paulus de Montepico in dicto §. Titia cum nuberet, num. 18. Curtius Iunior in cons. 38. num. 13. lib. 1. Simon de Praetis lib. 4. dubitatione 10. Num 29. fol. 334. Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 69. num. 2. volum. 1. & exstat singulare consilium Cornei 187. circa hanc consultationem, colum. 2. vol. 2. vbi argumento textus in d.l. libertis, 4. ff. de alimentis legatis, eleganter aduertit, quod legatum factum[sect. 11] alicui pro suis necessitatibus, ex quo certum est, debetur, etiamsi necessitates non subsint, quia illa verba Pro suis necessitatibus,adiecta certae quantitati, non minuunt legatum, ex doctrina dict ae l. libertis, & sequitur Peralta in dicta l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legatis 2. num. 16. & 17. qui post Bartolum, Alex. & So[sect. 12]cinum, recte intelligit, quae superius dicta sunt, ita demum procedere, nisi ex aliis verbis, vel coniecturis appareat, testatorem voluisse legare solum vsumfructum: id quod ex aliis scripserunt etiam in hac materia, Mantic. de coniecturis vltim. Volunt. lib. 9. tit. 2. num. 29. Simon de Praetis de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 4. dicta dubitatione 10. num. 30. Modernus in addit. ad Alexandrum, in cons. 223. in fine, sub num. 5. lib. 2. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 79. Grassus §. legatum, quaest. 38. num. 2. fine Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 69. num. 39. volum. 1. Vt si[sect. 13] dictum fuerit, ad vsum, seu vsumfructum, seu vtendum & fruendum tempore vitae suae, vel, Donec legatarius vixerit; tunc enim talia verba significant, solum ipsum vsumfructum fuisse relictum, vt post Angelum, Bartolum, Paulum de Montepico, & Cephalum, tenet Mantica lib. 9. tit. 2. num. 29. & post eosdem, Baldum etiam, Iasonem, Socinum Seniorem, Decium, Parisium, Capicium, Bellonum, Rubeum, Durandum, & Caualcanum. Menochius lib. 4. . dicta praesumption 133. num. 12. & nullo ex his relato, Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, num. 83. versiculo, quid iuris, fol. 35. Vbi vero haec verba, aut alia similia adiecta non sunt, siue ex aliis verbis, vel coniecturis non apparet, voluisse testatorem solum vsumfructum legare, fundo legato[sect. 14] ad vsum & vsumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio simili modo; tunc proprietas legata praesumitur. quia verba illa causa demonstrationis tantum, siue fauore legatarij potius, quam minuendi aut restringendi legati gratia censentur adiecta; ideo proprietatis legato nihil detrahunt, quoniam causa,[sect. 15] quae respicit fauorem legatarij, non restringit legatum, vt dicit Bartolus in dict. l. libertis, in principio, per illum textum, & latius distinguens num. 3. Cinus, Baldus, Alexander, Ruinus, Curtius Iunior, Nat. Berous, Socinus Iunior, Mantica, & Simon de Praetis, quos ad id congessit Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 69. num. 2. & vltra eum, Ludouicus Romanus, Federicus de Senis, Angelus, & Castrensis, quos in idem adducit Laniel Landulphus in cons. 55. num. 13. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 1. Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. 23. n. 4. Grassus d. § legatum, quaest. 38. num. 2. Prius enim res relinquitur, quam dicatur, Ad vsum, & vsumfructum: quod in maxima consideratione habetur, ex traditione Bartoli in l. donationis, §. spe[sect. 16]cies, num. 1. ff. de. donationibus, Vbi ad cognoscendum, vtrum dispositio proprietatem, seu vsumfructum contineat, docet inspici debere verba testatoris: nam si res ad vsum, vel vsumfructum datur, tunc quia dispositio principaliter ostendit rem esse relictam, verba subsequentia ad vsum, vel ad vsumfructum, causa demonstrationis, & non restrictiue censentur adiecta, & legatum proprietatem continet: at si relinquitur vsus, vel vsusfructus rei, secus est; & tunc proprietas non censetur relicta. Et Bartolum sequuntur Alexander in cons. 223. in fine lib. 2. Curtius Iunior in cons. 38. num. 3. lib. 1. Decius in cons. 262. sub num. 6. Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 69. num. 18. & 38. volum. 1. vltra quos, exstat[sect. 17] in hac materia singulare & notandum consilium, quod nullus hactenus expendit, Ioannis Baptistae Laderchij Imolensis 32. per totum, volum. 1. Vbi ex mente Bartoli, & aliorum in dicta lege, libertis, & in dicta l.[sect. 18] donationes, §. species, ff. de donationibus: sic & vere distinguendum existimat, quod aut res legantur & inde per modum enunciationis additur, Sufficiet tibi earum vsusfructus: & ex his verbis non immutatur legatum, vere enim haec est quaedam causa de futuro, quae non restringit praecedentem dispositionem, vt per Bartolum in dicta l. libertis, 4. ff. de alimentis legatis. Aut res legantur, & additur causa legati, & idem est: & ita procedunt dicta l. libertis, 4. & l. penultima, §. 1. ff. de alimentis legatis, & l. species, ff. de auro & argento legato, vbi fundus relinquitur, vt habeat vnde viuat legatarius: & est ratio, quia causa non debet restringere legatum, sed potius ampliare in gratiam legatarij, vt supra dicebamus. Aut vero relinquitur fundus ad alimenta, vel ad vsumfructum, & adhuc idem iuris est, vt ipse dicit, & reddit rationem, quia modus, qui inducitur ex verbis, non debet obesse legatario, & in his terminis procedunt l. Titia, §. finali, ff. de legatis 2. l. cum hi, §. si vni, ff. de transactionibus, & similes: Aut reliquit testator fundum vtendum & fruendum, non dico, ad vtendum & fruendum; & in hoc casu consultus ipse Ioannes Baptista Imolensis dicto cons. 32. per totum, noue & plene defendit, quod non proprietas, sed solus vsusfructus videatur relictus, vt ibi videri poterit. Nec obstat praedictis l. si habitatio, 10. §. 1. ff. de vsu & habitatione, vbi[sect. 19] si legatur vsusfructus causa habitationis, sola habitatio dicitur esse in legato, non autem vsusfructus plenus: cui respondet Bartolus in dicta l. libertis, 4. num. 3. ad finem, quod per illam adiectionem, legatum non restringitur, sed imo augetur, quia eius fauore est apposita. Quod patet, secundum eum, quia ibi relictus fuit vsusfructus ad habitandum, & habitatio est melior vsufructu, quia non perit capitis diminutione: vnde causa ampliandi videtur apposita, & ideo ampliatur, vt debeatur habitatio, & hanc Bartoli interpretationem sequutus est Laniel Landulphus in cons. 55. num. 14. & 18. inter consilia vltimar. voluntat. volum. 1. Sed vt vides, Bartolus loquitur aduersus verba clara illius textus, & ridiculum est dicere, habitationem pleniorem ipso vsufructu, vt rectissime aduerit Fulgosius in eadem l. si habitatio, & cum iudicio improbat Bartolum Ioannes Baptista Laderchius dicto cons 32. num. 5. lib. 1. vbi num. 5. ad explicationem eius textus adnotauit ex aliis; quod quoties praecedit terminus vnus, & sequitur alter, qui sub eo contineatur, hic restringit primum, vt est textus clarus ibi. Vbi, si relinquitur vsusfructus habitandi causa, legatum de sola habitatione intelligitur, quia vsusfructus continet sub se vsum & habitationem, in princ. Institut. de vsu & habitatione, l. 2. ff. eodem titulo: ideóque cum dicitur: Vsumfructum habitandi causa, intelligimus de vsufructu solam habitationem continente, quasi nomen illud Vsusfructus, ex sola hac adiectione restringatur, vt aliis rationibus probauit, quae fortiter vrgent: & hactenus de primo casu, qui pertinet ad textum in dicta l. libertis, 4. ff. de alimentis legat. cum similibus. Nunc vero & secundo loco constituendum est, pro[sect. 20] doctrina generali tradita supra, in initio huius capitis, num. 1. & 3. alium casum esse, & Martiani singulare responsum in l. vltima, ff. de vsufructu earum rerum, quae vsu consumuntur, vbi sic scriptum est: Cum pecunia erat relicta Titio, ita vt post mortem legatarij ad Maeuium rediret; quanquam adscriptum sit, vt vsum eius Titius haberet; proprietatem tamen ei legatam esse, etiam vsus mentione facta, quia erat restituenda ab eo pecunia post mortem eius: Diui Seuerus & Antoninus rescripserunt. Ex his verbis adnotandum est, existimare Doctores communiter, proprietatem ei legatam videri, cui legatus est vsusfructus addito onere fideicommissi. Quod assumptum ibidem probatur expressim, vbi pecunie proprietas legata videtur, quia post mortem legatarij, eam pecuniam restitui Maeuio voluit testator, & restitui non potest a fructuario, quia morte eius finitur vsusfructus; proinde inutile esset fideicommissum Maeuio relictum, nisi statuisset Iureconsultus, legatario plenam proprietatem legatam videri; addito onere fideicommissi, vt in simili casu statuit Iureconsultus Scaeuola in l. filios haeredes, 39.[sect. 21] ff. de vsufructu legato, vbi testator vxori vestem, mundum muliebrem, lanam, linum, & alias res legauerat, & adiecit: Proprietatem autem eorum, quae supra scripta sunt, reuerti volo ad filias meas, quae ex his tunc viuent. Et proprietatem eorum legatam videri, non vsumfructum solum eadem ratione scribitur; scilicet, quia post mortem eius eas res restitui voluit filiabus, quae restitui non possunt, si vsusfructus tantum eorum vxori legatus censeatur: sed post mortem vxoris, si poneremus vsumfructum tantum legatum; eae res omnes reuerrerentur ad proprietarium, apud quem mansit proprietas. Quae est etiam ratio legis, species, 15. ff. de auro & argento legato, vti singulariter, & in nostris terminis declarat Cuiacius recitationum solennium, in libros Digestorum, ad l. generali capite, ff. de vsufructu legato, ex versiculo, non est tamen nouum, vbi in versiculo, vnde licet,ex his dicit, licere constituere generaliter, quod cum vsusfructus alicuius rei legatur, ita vt post mortem legatarij restituatur alij, quam haeredi instituto, redeatve ad alium, quam haeredem institutum, eius rei plena proprietas legata videatur, vt latius ibi probat; & erudite dubitat vtrum in specie eiusdem l. generali capite, 32.[sect. 22] ff. de vsufructu legato, ob rationem superius propositam, & verba quaedam a testatore adiecta, viuo vel mortuo haerede, debeatur Felici fundi proprietas velut ex causa fideicommissi: dubium autem oriebatur ex eo, quod licet testator vsumfructum tantum fundi Felici liberto suo legauerit, erexit tamen eum in spem proprietatis obtinendae ab haerede, si cum eo bene conueniret: ex quibus non dubitabam asserere, recte scripsisse Romanum in cons. 206. n. 3. & in singulari 563. Tu habes, & Alciatum in cons. 103. num. 5. lib. 9. Quod si is cui lega[sect. 23]tur vsusfructus, post mortem rogatur alteri rem ipsam restituere, proprietas ei legata videtur, quoniam vt dicit Mantica lib. 9. tit. 5. num. 22. non potest aliter rem ipsam restituere, nisi illam prius consequatur (nam vsumfructum constat morte extingui:) inde videtur proprietas ipsa legata, vt dicebamus supra; sed ab hac opinione cum Pico, Boerio, Emmanuele Suarez, & Caualcano, dissentit Menochius lib. 4. praesumptione 133. num. 7. Bertazolus etiam in cons. 51. num. 11. in ciuilibus, & idem probauit Cuiacius recitation. solemn. in libros Digestorum, ad l. via, 5. ff. de seruitutibus, ante finem, vers. Distinguendum est. Qui tamen contrariatur aperte his, quae in dicta l. generali, scripsit; vt constat ex dictis supra, & praedicti loquuntur contra rationem, & verba expressa textus in dicta l. vltima ff. de vsufructu earum rerum, vbi in illis Verbis proprietatem ei legatam esse, etiam vsus mentione facta, quia erat restituenda ab eo pecunia post mortem eius, magis considerandum putat Iureconsultus, quod pecunia restituenda sit, quam quod vsus vel vsusfructus mentio fiat: id quod vltra iura, quae superius adduximus, comprobari[sect. 24] potest per textum singularem in l. denique, 8. §. interdum, ff. de peculio legato,vbi Iureconsultus Vlpianus satis subtili atque eleganti ratione proponit, quod interdum, etiamsi non sit legatum peculium, velut legatum accipiendum est; nam si testator libertatem seruo reliquerit sub conditione, si rationes reddidisset, & centum haeredibus intulisset, eo ipso peculium legatum fuisse censendum est. Cui legi varias interpretationes adducere solent Doctores, vt constat ex his, quae scribunt Imola num. 21. & post eum, Iason & lij Recentiores in l. Centurio, vbi Socinus num. 4. ff. de vulgari, Marcus Antonius Bauerius in repetitione legis, cum filio, ff. de legatis 1. num. 41. & 4. seqq. quae habetur repetitionum iuris ciuilis, volum. 4. fol. 73. & ibidem Socinus ex num. 37. Ioannes Bolognetus in l. 1. num. 47. C. de pactis. Sfortia Oddi Perusinus in tractatu Compendiosae substitutionis, in 5. particula. Alexander Raudensis responso 24. num. 101. & 106. & 107. lib. 2. Caldas Pareira de nominatione emphyteutica, quaest. 1. num. 70. folio mihi, 19. & plures intellectus improbat, nouumque tradit Iosephus de Rusticis in tractatu, an & quando liberi in conditione positi vocentur, lib. 4. cap. 2. ex num. 24. fol. 61. vsque ad n. 36. Vtcumque tamen sit, ratio illius legis, & decisio eius recte expendi potest pro superioribus, siue Iosephi intellectum sequamur, siue, vt Bartolus ibidem probauit, dicamus, de necessitate relictum praesumi peculium, quia alias dispositio effectum sortiri non posset, ex dictis etiam per eundem Bartolum in l. si ita scriptum, §. regula, ff. de liberis & posthumis, quod quando sunt duo, quorum vnum sine alio esse non potest, vnum non potest sine alio tolli, sed sublatum virtute permanentis perdurat: & hactenus de secundo casu, qui pertinet ad textum in dicta l. vltima, ff. de vsufructu earum rerum. Tertio & principaliter constituendum est, & alium casum esse, quo proprietas legata censetur, etiamsi solius vsusfructus mentio fiat, de quo in l. Proculus, ff. de vsufructu, vbi Pomponius Iureconsultus sic scribit: Proculus putat insulam ita posse legari, vt ei seruitus imponatur, quae alteri insulae haereditariae debeatur, hoc modo: Si ille haeredi meo promiserit, per se non fore, quo altius ea aedificia tollantur, tunc ei eorum aedificiorum vsumfructum do, lego: Vel sic; aedium illarum, quoad altius, quam vti nunc sunt aedificatae non erunt, illi vsumfructum do, lego. Ex his verbis adnotare solent Doctores communiter,[sect. 25] quod si testator legat alicui vsumfructum domus, adiecto onere seu modo, ne domus ipsa altius tollatur, domus ipsa quoad plenam proprietatem censetur relicta, non vsusfructus solus: ita Bartolus, Baldus, Albericus, Angelus, Fulgosius, & Florianus in eadem l. Proculus, Bartolus in l. ex hac scriptura, num. 3. ff. de donationibus, & ibidem Romanus, Alexander, Cumanus, Comensis, Ruinus, Iason, Galiaula, Curtius Iunior, Alciatus, & Connanus: quos ita tenendo congessit Menochius lib. 4. praesumptione 133. n. 2. Petrus de Peralta in l. Lutius, la 1. num. 13. ff. de legatis 2. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 9. num. 8. versiculo, Infertur similiter. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 5. num. 8. fol. 395. Sarmiento selectarum lib. 3. cap. 2. in fine, Ioannes Garsia de expensis & meliorat. cap. 10. num. 21. & 22. Mascardus de probationibus, tomo 3. conclusione 1421. ex num. 9. Doctor Spino in Speculo, glos. 13. de legato vsusfructus, num. 28. Ij autem post[sect. 26] glossam, verbo, vsumfructum, in dicta l. Proculus, magis communiter intelligunt, ex tacita defuncti voluntate hoc contingere; quae colligitur ex eo, quod prohibuit legatarium altius tollere & aedificare: quod onus seruitutis impositae non conuenit vsufructuario; qui etiamsi nihil dictum sit, altius aedes tollere non poterit, vt ibidem Glossa declarat, & Paldus, & probatur ex l. vsufructuarius, 1. & 2. l. aequissimum, §. proinde, & §. Nerua, ff. de vsufructu. Ideo, ne verba testatoris sine effectu maneant, nec videantur superflua, dicendum est, proprietatem ipsam fuisse relictam: & hanc rationem, vt dixi, magis communiter amplectuntur Doctores, vt constat ex Ioanne Garsia, Mantica, & Menochio, vbi supra, sed eam improbat Arias Pinellus 3. parte leg. 1. C. de bonis maternis, num. 41. & vltra eum Franciscus Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 13. fol. 237. vbi pro ratione eius legis alia considerat. Cuiacius etiam recitationum solemnum, in libros[sect. 27] Digestorum, ad l. generali capite, ff. de vsufructu legato, ad medium, versiculo, superioribus est simile quod habetur; qui tamen a nullo hactenus praecitatur in hac materia, & ratione Glossae improbata, verissimam rationem assignat, plenam proprietatem insulae legatam videri, quia nec seruitutem altius non tollendi debere alius, quam proprietarius potest, sicut nec deberi seruitus alij potest quam proprietario, l. 1. ff. communia praediorum, l. 2. §. 1. ff. si seruitus vendicetur; nec res, cuius proprietas apud haeredem manet, alij rei haereditariae seruire potest, quia res sua nemini seruit, l vti frui, ff. si vsusfructus petatur, l. in re communi, ff. de seruitutibus vrbanorum. Est enim ius in re aliena, non in re nostra; vnde eo ipso, quod seruitutem deberi, aut constitui voluit testator, proprietatem legare voluisse censetur, quae penes haeredem manere non poterat, ob rationem praedictam, quam optime etiam assequutus fuit Ioannes Garsia de expensis, dicto cap. 10. num. 24. & tacito eo, transcribit Doctor Spino dicta glossa 13. num. 28. & ante omnes docuit eleganter Romanus, cuius praedicti non meminerunt, in l. donationes, §. species, num. 4. ff. de donationibus. Verum, contra hanc receptam & communem tra[sect. 28]ditionem constanter insurgit Arias Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 41. & 42. existimans, proprietatem in ea lege relictam non censeri, nec id egisse Iureconsultum, sed tantum tradidisse modum & limitationem quandam ad regulam praedictam, quod vsufructuarius non possit in re fructuaria seruitutem constituere, vt ex iussu testatoris, & concedentis vsumfructum voluntate id possit fieri: Quod tamen diuinatorium esse, atque verbis illius legis minime conuenire, nullus negare poterit, qui illius legis speciem, & Iureconsulti intentionem attente perpenderit; nec congruum est, praedictum assumptum deducere dumtaxat ex eo, quod nullum extet ibi verbum, quo Pomponius significare voluerit, legatam fuisse proprietatem: imo verbum exstat velut expressum, cum dixerit Pomponius: Proculus putat insulam ita posse legari. Nam Insulae nomine, plena proprietas significatur: quod certissimum est secundum Cuiacium vbi supra, & eum non referens, sic aduertit, & respondet ad fundamentum Pinelli, Menochius lib. 4. dicta praesumptione 133. num. 2. vers. Nec repugnat, Ioannes Garsia, qui eleganter & erudite loquitur, & plenius satisfacit Pinelli motiuis, quam alius, de expensis & meliorat. dicto cap. 10. num. 22. 23. & 24. & Communem esse veriorem contra Pinellum, dixit Mascardus d. concl. 1421. n. 13. Vnde merito improbatur Pinellus, & Iureconsultus Pomponius laudatur, qui acutissimo ingenio excogitauit formam ex qua proprietas legata censeatur, etsi solius vsusfructus mentio fiat: quod rectissime & latius probauit Ioan. Garsia vbi supra. Ex his praetermittenda non erunt nonnulla, quae vl[sect. 29]tra omnes Scribentes adnotata fuerunt a me: inprimis Doctorem Spino in Speculo, dicta glossa 13. de legato vsusfructus, num. 28. non recte dixisse, quod reiectis omnibus interpretationibus ab Scribentibus adductis, ipse tradit verissimum intellectum ad dictam l. Proculus, cum tamen superiorem interpretationem expressim tradiderit ipse, nec aliquid nouum adduxerit, sed illam potius deduxerit ex his, quae scripsit Ioannes Garsia vbi supra, cuius nusquam facit mentionem, siue eodem Garsia non praelecto, transcribit eam ab his, qui in priuatis scriptis illum sequi solent: id quod ex verbis suis colligitur aperte; sunt enim eadem fere, aut omnino similia cum his, quae scripsit praefatus Author, vt ibidem poterit videri. Deinde, secundo, & nouissime lapsum fuisse Petrum[sect. 30] Ricciardum ad rubricam, Instit. de vsufructu, num. 77. Primo, dum existimauit Pinelli cogitationem ad dictam l. Proculus, veriorem esse, contra communem, & receptam interpretationem, & consequenter in specie illius legis, non videri relictam proprietatem; quod tamen, & merito, vt vides, improbauimus supra, eo magis, quod casum illius textus, & terminos Iureconsulti Pomponij confudit cum terminis quaestionis Baldi, de qua statim agendum est, quando relicto vsufructu praedij, adiecta est conditio, ne alienari, vendive ipsum praedium possit: quod tamen ex diuersitate rationis, diuerso iure diiudicandum fore statim videbis. Secundo inquit Ricciardus ipse, quod pro hac parte contra communem, antequam Pinellum praelegisset, ex ingenti Sctiptorum numero, non inuenit alium, quam Connanum, qui suam sententiam amplecteretur Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 13. quod tamen ab ipsa veritate, & Connani verbis adeo alienum est, quod potius expressim dixerit, dominum insulae esse eum, cui eo modo legata insula fuit, quamuis Accursij rationem ad eam legem improbauerit; idque exemplis ibidem adductis clare etiam deducitur, vt melius perpendit Menochius, & pro Pomponio expendit eum, lib. 4. dict. praesumptione 135. num. 2. vers. aliter responsum hoc. Tertio tandem & vltimo scribit ipse Ricciardus, quod cum Pinello contra communem, tenuit etiam Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 77. In quo etiam decipitur, propterea quod de veritate sententiae Proculi, aut Pomponij, ille non discutit, nec impugnat communem interpretationem, aut rationem eius legis; loquitur enim in terminis Baldi, quando vsusfructus fundi relictus est, adiecta conditione, ne alienari ille possit: quo casu fundi proprietatem legatam non videri, contra Baldum, & alios defendit, vt statim dicemus; cessat enim in ea specie ratio fundamentalis assignata supra, qua nititur decisio dict. l. Proculus. Inde & quarto loco constituendum erit, ex praecedenti Disputatione, & decisione illius textus, inferri communiter ad alium casum, siue ad quaestionem simi[sect. 31]lem, cum testator relinquit vsumfructum praedij, adiecta conditione, seu onere, ne alienari illud possit, an praesumatur proprietatem ipsam relinquere voluisse? & hoc casu sicut in praecedenti, non solum vsumfructum, sed proprietatem etiam relictam videri, affirmant Baldus, & Comensis in l. Proculus, Angelus, Fulgosius, Cumanus, Alexander, Florianus, Corneus, Romanus, Barbacia, Ruinus, Socinus Senior, Decius, Paulus de Montepico, Afflictus, Cremensis, Marsilius, Curtius Iunior, Ferrarius, Parisius, Claudius Marmerius, Albertus Brutus, Gratus, Bellonus, Cephalus, Hieronymus Gabriel, Riminaldus Iunior, Menchaca, Castillo, Hyppolitus, Loazes, & Villalonga, quos congesserunt in vnum Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 41. ante fin. vers. Et inde quasi necessarium, & Menochius lib. 4. dicta praesumptione 133. num. 3. Baldi etiam sententiam sequuntur Simon de Praetis de interpretatione vltim. Volunt. Lib. 4. solutione 5. dubitatione 10. num. 25. fol. 334. Cardinalis Albanus ad Bartolum in dict. l. Proculus, Menochius in cons. 352. num. 16. lib. 4. Qui postmodum dict. praesumptione 133. mutauit sententiam, vt statim dicetur; Surdus in cons. 45. num. 27. lib. 1. Petrus Antonius de Potra de fideicommissis, quaest. 5. n. 73. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaest. 1. n. 72. Brunorius a Sole m compendio resolutorio proposit. Iuris, verbo, vsusfructus, el 1. fol. 207. & frequentiori Doctorum calculo probatam testatur Mascardus de probationibus, 3. tom. conclusione 1421. num. 11. & 13. & esse[sect. 32] veram & communem, nec ab ea in iudicando & consulendo recedendum affirmat Sfortia Oddi in cons. 43. ex num. 12. vol. 1. Qui omnes ea ratione ducti sunt principaliter, quae deducitur ex dictis ad dictam l. Proculus; quod alioquin, nisi proprietas legata intelligeretur, frustra adiectum fuisset onus, ne possit praedium ipsum alienari, cum natura ipsa vsusfructus, non possit alienare vsufructuarius, sed vti & frui dumtaxat, iuxta modum & rationem iuris, salua semper rerum substantia.[sect. 33] Verumenimuero huic rationi, qua praecipue tanti Patres decipi solent, vere & concludenter, cum infinita praelegerim satisfieri posse existimabam ex his, quae magistraliter, atque caeteris aliis elegantius scripta reliquit Roman. in hac materia, is enim mutata sententia, quam cum Baldo tenuerat in cons. 206. n. 4. contrariam defendit in l. donationes, §. species, n. 4. ff. de donationibus, & erudite constituit discriminis rationem inter hunc casum, & casum dict. l. Proculus: quippe cum legatarius, cui legatus fuerat aedium vsusfructus, propter rationem superius dictam consequatur proprietatem; nam seruitus illa alitius non tollendi constitui non posset, nec consistere, si proprietas aedium foret ipsius haeredis, quoniam res sua nemini seruit, nec alius, quam proprietarius seruitutem debere potest: quae ratio cessat, cum prohibitio alienationis facta est ei, cui fundi vsusfructus legatus est; nam ex tali prohibitione non sequitur necessario, vt proprietas legata censeatur, cum vsufructuario conueniat, quanquam superuacua sit, quoniam ea etiam non adiecta, futurum erat, vt vsufructuarius alienare non posset, vt in simili proposito dicitur in l. Cornelius, ff. de haeredibus instituendis: magis ergo ex abundanti videbitur facta prohibitio alienationis, & expressum quod tacite inerat, quam quod plena proprietas relicta videatur, vt cum Romano scribit Mantica de coniecturis vltim. Volunt. lib. 9. tit. 5. num. 9. & 10. fol. 396. nec debet alterare naturam dispositionis & legati vsusfructus, quod prohibuerit testator alienationem rei, quae a iure inerat & vsufructuario ipsi non erat permissa; siquidem prohibitioni legis accedere potuit[sect. 34] prohibitio testatoris, nec aliquid nouum operari, argumento textus in §. sanctissimas, in authent. de alienatione & emphyteusi, & docent Iason in l. filiusfamilias, §. Diui, 2. lectura, num. 66. ff. de legatis 1. Gratus in cons. 21. num. 14. vol. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 1. num. 97. Idque praesentiens Craueta in cons. 25. n. 30. rectissime scribit, quod prohibitio alie[sect. 35]nationis in specie proposita intelligi debet potius superflua, quam quod inducat legatum proprietatis contra voluntatem testatoris: quocirca a superiori opinione post Romanum, Decium, Crauetam, Corneum, Ruinum. Connanum, Capellam Tolosanam, & alios ibi[sect. 36] relatos, merito dissentiunt Arias Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 43. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 77. vers. contrarium autem, fol. 243. Menochius lib. 4. praesumptione 133. num. 3. ad finem. Mantica de coniect. vltim. Volunt. lib. 9. tit. 5. n. 9. & 10. Grassus §. legatum, quaest. 38. num. 3. & nouissime his non relatis, Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, num. 78. & 79. fo'. 34. Pro quibus, vltra ea, quae dicta sunt, fortiter viger primo, quod cum ex alio non appareat, proprietatem ipsam legatam fuisse, quam ex prohibitione alienationis, atque ex ipsa prohibitione non reddatur manifesta defuncti voluntas, sed obscura potius, & incerta maneat, & ad alium finem fieri potuerit, vt omnes Doctores vno ore fatentur: nequaquam recedendum est a verbis testatoris, ex quibus apparet solum, vsumfructum relictum fuisse, ex doctrina textus in l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis 3. cum[sect. 37] multis congestis a Mieres de Maioratu, in initio 2. part. ex num. 11. Aluarado de coniecturis vltim. volunt. lib. 4. cap. 2. num. 4. Camillo Gallinio de verborum significatione lib. 2. cap. 21. a num. 8. & cap. 22. 23. 24. & 25. & lib. 3. cap. 1. & seqq. Secundo, quoniam in dubio interpretatio illa sumi[sect. 38] debet, per quam faueatur potius haeredi, quam legatario, & per quam minus grauetur haeres quam sit possibile, l. vnum ex familia, §. si rem, cum communi Doctorum traditione ibi, ff. de legatis 2. l. si seruos, §. qui margaritam, ff. de legat. 1. Craueta in cons. 149. num. 15 Ruinus in cons. 76. num. 8. in fine, & num. 9. vol. 2. Parisius in cons. 80. num. 43. vol. 2. Surdus in cons. 112. n. 28. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus in cons. 240. num. 26. lib. 3. Pancirolus in cons. 135. num. 2. Menochius lib. 4. praesumptione 106. num. 18. Alexander Raudensis de Analogis, lib. 1. cap. 10. num. 16. fol. 34. Marcus Antonius Eugenias in cons. 100. ex num. 14. lib. 1. Pedrocha in cons. 20. num. 179. Hondedei in cons. 73. num. 65. vol. 1. Iosephus Ludouicus decis. 23. num. 8. Salazar de vsu & consuetudine, cap. 4. num. 32. Ideo in legatis stricta su[sect. 39]mitur interpretatio, & in fauorem haeredis, cum proprietas verborum ita suadet, vt in nostris terminis, in quibus vsusfructus expressim legatur, nec de proprietate mentio aliqua fit, l. nummis, ff. de legatis 3. l. nam quod liquide, ff. de penu legata, cum aliis adductis per Crauetam in cons. 32. num. 3. & in cons. 86. Decianum in cons. 1. num 90. vol. 2. Menochium in cons. 279. num. 3. & 4. vol. 3. Pedrocham in cons. 7. num. 72. Marcum Antonium Eugenium in consi. 100. num. 15. lib. 1. Purpuratus etiam in cons. 30. n. 25. vol. 1. Craueta in cons. 208. num. 3. Cephalus in cons. 598. num. 63. vol. 4. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 743. num. 13. lib. 4. & Menochius in cons. 423. num. 29. & 30. lib. 5. generaliter obseruant, & iure fundant, pro haerede, contra legatarium in dubio interpretationem sumendam esse, in testamen[sect. 40]tis, quia haeres videtur praedilectus legatario & ob id quoque in dubio praeferendus est, l. qui concubinam, §. 1. ff. de legatis, 3. cum aliis in idem adductis per Hyppolitum Riminaldum in cons. 240. num. 26. lib. 3. Crotum in cons. 297. num. 15. vol. 3. Pedrocham in cons. 23. num. 17. & 18. vol. 1. Tertio, nam licet controuersum sit, vtrum legata o[sect. 41]diosa sint, vel fauorabilia, & consequenter vtrum stricte, an late accipi debeant, vt constat ex his, quae scripserunt Menchaca de successionum progressu, lib 3. §. 27. de legatis. num. 26. per totum, folio mihi 178. Natta in cons. 626. per totum. Mantica de coniecturis vltim. Volunt. lib. 7. titul. 1. num. 3. & 14. & seqq. & num. 32. & 42. Menochius lib. 4. praesumpt. 109. num. 13. Simon de Pretis in loco referendo statim num. seq. Alexander Trentacinquius, de substitutionibus, 1. part. cap. 1. n. 31. Decianus resp. 1. num. 93. & 94. vol. 2. Hyppol. Riminald. in cons. 216. num. 9. & 4. seqq. & num. 34. 35. & 37. lib. 2. Ceruantes in l. 16. Tauri, num. 6. Magis tamen communiter obtinuit, distinguendum esse, quod aut legatum certum est, aut certum reddi potest, & tunc fauorabile iudicatur, & potius fauetur legatario, quam haeredi, quoniam constat nobis de voluntate testatoris, quae praeualere debet: Aut dubium est, vel incertum, & tunc odiosum iudicatur, & potius fauendum est haeredi tanquam reo, argumento l. Arrianus, ff. de obligationibus & actionibus, l. fauorabiliores, ff. de regulis utris, cap. cum partium eodem tit. lib. 6. & ita resoluit Menchaca dicto num. 6. & sequitur Pedrocha in cons. 23. num. 39. & 40. & num. 175. Natta etiam dict. cons. 626. num. 21. & Mantica vbi supra, num. 32. expressim admittunt hanc distinctionem; dicunt enim, quod omnia iura, quae probant legata, stricte interpretanda esse, procedunt, quando est incertitudo voluntatis, alias secus: quod est etiam de mente Gozadini, in cons. 82. col. 1. & clare probat Iosephus Ludouicus decis. Perusina 23. num. 22. vbi dicit, quod licet non ita clare expeditum sit, an contra legatarium stricta, an vero lata fieri debeat interpretatio: quando tamen circa testatoris voluntatem & verba per eum prolata in testamento, nulla cadit ambiguitas, tunc credit magis communiter concludere Doctores, fauore legatarij, etiam contra haeredem, latam debere fieri interpretationem: cum igitur in quaestione nostra tanta sit voluntatis incertitudo, vt verba a testatore prolata solum vsumfructum expresserint, nec ex sola prohibitione alienationis certitudo aliqua deduci possit, cum diuersis respectibus illa fieri potuerit; necessario sequitur, quod potius haeredi, quam legatario fauendum sit, quia si testator voluisset proprietatem relinquere, facile esset illi id exprimere, quemadmodum vsumfructum expressit, vt alias argumentatur Alexander in cons. 38. lib. 6. Albanus in cons. 57. num. 19. Menochius lib. 4. praesumptione 23. num. 2. Nec obstat praedictis l. in testamentis, de regulis iuris,[sect. 42] quae dum dicit, In testamentis testatorum voluntates plenius interpretandas esse, non solum procedit respectu haeredis, aut institutionis, sed etiam respectu legatorum; quamuis enim quamplures dixerint, legata strictam recipere interpretationem, vt supra vidimus: vtriusque[sect. 43] tamen respectu procedere existimauit Glossa ibi. glos. etiam per illum textum in l. si quis rerum, 6. §. idem Iulianus scribit, verb. liberari, ff. de liberatione legata, & in l. Lucio Titio, ff. de legatis 2. per illum textum, & in l. legatum ita est, verb. singulos, per illum textum ff. de annuis legatis, quas sequuntur Cinus in l. vltima in princ. §. primi, C. communia de legatis, Iason in l. venia, n. 5. de in ius vocando, & in l. qui se patris, num. 58. C. vnde liberi, & communem resolutionem testantur Corneus in authent. ex causa, columna 7. C. de liberis praeteritis, Villalob. in l. re coniuncti, ff. de leg. 3. fol. 15. in principio. Cagnolus in eadem l. in testamentis, num. 2. & 3. Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 62. num. 30. vol. 1. & constanter defendit hanc partem Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretatione 1. dubitatione 4. solutione 11. a num. 9. vsque ad num. 16. fol. 56. & 57. vbi allegat alios Authores sic tenentes, & dicit pro ea esse textum in l. plenum, 12. §. sed si pecoris, ff. de vsu & habitatione. Verum & textui, in dicta l. in testamentis,& communi huic Doctorum resolutioni, multis modis responderi potest. Primo enim respondetur, praefatam doctrinam plures recipere interpretationes, & limitationes, vti constat ex superioribus, & latius agit Simon de Praetis vbi supra, ex num. 17. fol. 57. Inter alias tamen prior est, quae deducitur ex his, quae cum Menchaca, Natta, Mantica, & aliis supra scripsimus: quando verba legati dubia sunt, vel ambigua, vel propria verborum significatio repugnat, vel quando dispositio est determinata ad certam rem, vt in casu superiori, quo vsusfructus expressim relictus est; tunc enim in fauorem legatarij stricta potius debet fieri, quam lata interpretatio, vt probauit Simon de Praetis vbi supra, dicto num. 17. Secundo respondetur, regulam dictae legis, in testa[sect. 44]mentis, minime procedere in legatis, sed tantum respectu haeredis, vel institutionis, ex sententia Bartoli in l. cum auus, num. 5. ff. de conditionibus, & demonstrationibus, quem sequuntur Decius in dicta l. in testamentis, num. 3. vbi num. 4. respondet ad text. in l. Titiae textores, ff. de legatis primo, qui prima facie videbatur in contrarium vrgere, idem Decius in cons. 355. columna vltima, & in l. 1. n. 12. C. de impuberum, Craueta in cons. 25. n. 24. & in cons. 86. n. 7. & in cons. 297. colum. 1. Menochius in cons. 140. n. 1. lib. 2. & in cons. 210. n. 37. & in cons. 236. num. 10. lib. 3. & veriorem sententiam profitetur Padilla in l. si frater tuus, num. 10. C. de fideicomissis; vltra quos animaduertendum erit, hanc sententiam probabilem esse, & defendi posse, vel intelligendo eam iuxta resolutiones superius traditas, quo modo conciliari potest cum praecedenti, vel intelligendo simpliciter; quo casu ad leges in contrarium adductas respondere necesse est (superiores enim minime respondent:) & inprimis ad textum in dicta l. si quis rerum, 6. §. idem Iulianus scribit,[sect. 45] ff. de liberatione legata, sic responderi poterit, primo expositionem glossae ibi. verbo liberari, non esse satis tutam: id quod euidenter deduci potest, si verba eiusdem legis mature perpendantur: deinde posito, quod doctrina Glossae vera esset, adhuc ille textus non deberet obstare, propterea quod loquitur in legato liberationis, quae est valde fauorabilis etiam in contractibus, vt colligitur ex l. certum, §. si quis absente, ff. de confessis, iuncta l. non solum, §. liberatio, cum glossa ibi. ff. de liberatione legat a: & sic fauor ibi liberationi praestatur potius, quam legato, cuius ratione latior fieri debet interpretatio, ex dictis per Bartolum in l. tale pactum, prope finem principij, ff. de pactis,Felinum in cap. si cautio, n. 6. de fide instrumentorum, Cephalum in cons. 229. n. 32. lib. 2. Ad textum autem in dicta l. Lucio, respondetur; quod loquitur in legato Vendicationis, in quo, in dubio censetur electio concessa legatario generali verbo, ex. natura & modo legandi, vt supra, alio capite diximus, & constat ex Vlpiano in fragmentis, titul. 24. iuncta explicatione Cuiacij ibidem, verbo, optione, Pichard. in §. si generaliter, Insti[sect. 46]tut. de legatis; textus vero in dict. l. legatum, 17. ff. de annuis legatis, nihil pro contraria parte facit; nam ibi huiusmodi interpretatio non fit ex fauore vltimae voluntatis, aut legati, sed ex ipsis verbis, quae satis sufficiebant ad inducendum legatum annuum; & inde decisio eius legis non solum procedit in vltima voluntate, sed etiam in promissione facta inter viuos, siue in simili concessione, vt in eadem l. adnotauit Albericus, Imola in l. eum qui ita, §. qui ita, colum. 2. in princ. de verborum oblig. Antonius Gomez tomo 2. variarum cap. 11. de qualitatibus contractuum, num. 48. versiculo, Idem adde quod si testator. Denique textus in dicta l. plenum, §. sed & si pe[sect. 47]coris, ff. de vsu & habitatione, non ita expresse probat contrariam sententiam, vt existimauit Simon de Praetis vbi supra: neque enim ita stricte interpretandae sunt defunctorum voluntates, vt si pecoris vsus relictus sit, puta gregis ouilis, modico saltem lacte vti non debeat legatarius; hoc enim legatum vsus continet, quatenus ad vsum legatari attinet, vt dixit Glossa ibi. verbo, modico: inde deduci non potest regula generalis, latiorem in legatis debere fieri interpretationem, nisi natura, proprietas, aut verba legati ita aperte suadeant: & hactenus de iis quae pertinent ad doctrinam, & traditionem Baldi, dc qua supra. Nunc vero & quinto loco, ex dictis adhuc constituendum erit, deducendam solutionem quaestionis, quae praecedenti proxima est: si vsusfructus praedij relictus sit alicui, adiecta facultate & licentia alienandi, vtrum proprietas plena relicta videatur? Et hoc casu proprietatem ipsam legatam videri, non solum vsumfructum, existimarunt Barbacia, Comensis, Crotus, Curtius Iunior, Berous, Parisius, & Alciatus, quos in vnum congerit,[sect. 48] & probare videtur Menochius lib. 4. praesumptione 133. num. 4. videndus num. 5. & 6. vbi in idem refert Pinellum 3. parte legis 1. C. de bonis maternis, numer. 43. quem retulit etiam nouissime Petrus Ricciardus ad rubricam, Institutionum, de vsufructu, numer. 83. quem tamen si originaliter & attente praelegetis, aperte dignosces, nec in hac, nec in contraria sententia firmiter persistere; neutram autem indistincte probare, certum est, Primum enim in vers. aduerto etiam, nonnulla considerat pro hac parte, & opinione Barbaciae, postmodum vero in vers. tandem Aduerto, alia considerat, quae Barciae sententiam labefactant omnino, & inde in hunc sensum quasi praefatam sententiam conatur subuertere; retulit eum Ioannes Garsia de expensis & meliorat. cap. 10. num. 25. sed superiorem opinionem, cuius Authorem dicimus Barbaciam, indistincte probarunt etiam Marsilius singulari 561. Ferrarius cautela 2. in principio. Socinus Senior in consil. 131. num. 15. volum. 1. Cephalus in cons. 296. num. 1. lib. 2. Ioannes Garsia vbi supra, dicto num. 25. Ricciardus dicto num. 84. & magis inclinat Mantica de Coniecturis vltimarum voluntat. lib. 9. tit. 5. n. 14. in versic. sed tamen ego considero: quo loco arguit ex textu in dicta l. Proculus, vbi si proprietas relicta censetur vsufructuario, quia conditio illa altius non tollendi ipsi conuenire non potest, vt supra diximus; multo magis in hac specie censeri debet relicta, vbi adsunt verba dispositiua, quae ibi deficiunt, & quae tribuunt alienandi facultatem, cum ipsa facultas non congruat vsufructuario, sed proprietario: ideo tanquam necessarium antecedens, proprietas relicta debet intelligi: & haec fuit inductio Raphaelis Cumani in cons. 121. num. 3. qui loquitur in terminis, quando ei, cui relinquitur vsusfructus, concessa fuit facultas de re disponendi: quo casu dicit videri relictam proprietatem ob rationem praedictam; &[sect. 49] ita Cumanum merito sequitur Parisius in cons. 61. n. 3. lib. 2. & Ioannes Garsia vbi supra. Sic itaque tenendum erit cum Barbacia, Cumano, & superioribus, vt plena proprietas debeatur ob superiorem rationem principaliter; tum etiam ob alia quae ipsi considerant. Deinde quoniam licet in quaestione praecedenti dubia esset testatoris voluntas, nec ex prohibitione certum quid deduci posset (vtpote cum diuersis respectibus fieri potuisset) & inde contrarium nobis probabilius videretur; in hac tamen, cum verba testatoris clara sint, necalium possint sanum aut verum habere intellectum, quicquid alij dicant, proprietatem ipsam legatam fuisse, coacta ratione fateri necesse est: quid enim interest, quod vsusfructus tantum ab initio legatus sit, si postmodum talia verba a testatore proferuntur, quae proprietatem expressim denotare videntur; ridiculum enim est dicere, rei alienandae facultatem alicui concessam fuisse (quod dominij aut proprietatis proprium ius est) nec eidem proprietatem videri relictam; verba enim sequentia sic possunt praecedentia declarare, sicut praecedentia sequentia, vt alio capite plene probauimus: nec potest negari, quin maxima differentiae ratio sit, quod res alienari prohibeatur, vel quod alienandi illam facultas concedatur, vt pungit Menoehius lib. 4. dicta praesumptione 133. num. 6. Quapropter in quaestione superiori existimo falso arbitrari nonnullos, quorum Barbaciae sequaces mentionem faciunt, contrariam opinionem veriorem esse:[sect. 50] Id enim ex dictis supra conuincitur aperte. Deinde nec probare possum Cornei sententiam, quam Mantica & alij vbi supra referunt, sed nullus improbat eam; is enim in cons. 173. num. 1. & 5. vol. 3. & in cons. 64. num. 3. & 4. vol. 4. sic in hac contrarietate distinguit, quod aut data fuit libera alienandi facultas, & tunc praesumitur relicta proprietas, cum alioquin vsufructuarius sic alienare non possit, & hoc casu procedere potest Barbaciae & aliorum opinio: aut data fuit facultas alienandi arbitrio boni viri, & tunc dicitur legatus vsusfructus tantum, cum ipse vsufructuarius ex concessione testatoris alienare possit, certis & iustis de causis, vt ad pias causas, ob vrgentem necessitatem, & similes, & hoc casu contraria opinio locum habere potest; & Corneum sequitur Berous in cons. 13. num. 3. sed merito impugnat Menochius, quamuis nihil certum resoluat dicta praesumptione 133. num. 6. in fine, quoniam iure non probatur quod vsufructuarius tantum dicatur, data facultate alienandi arbitrio boni viri; non enim id ex natura vsusfructus est. Praeterea & vitra Menochium; quid in effectu & rei veritate interest, quod testator liberam alienandi facultatem concesserit fructuario, an quod tantum licentiam & facultatem alienandi dederit: siquidem non magis vno modo, quam alio alienare fructuario ipsi congruit, & voluntas testatoris alienandi potentiam concedere volentis, sic colligitur adiecta licentia alienandi aut disponendi, sicut libera facultate adiecta; nec verbum libere,rei veritatem & substantiam immutare, aut diuersum ius constituere debet, eo magis, quod ratio principalis Cornei, quod vsufructuarius sic alienare non posset, sic militat in vno casu, quam in alio, nullo enim modo alienare posset nisi facultas alienandi, quamuis simpliciter, data fuisset: si igitur licentia ipsa alienandi, ius proprietatis tribuit, non necessaria verborum multiplicatio rei effectum non immutabit. Sexto & vltimo loco constituendum erit, aliquando[sect. 51] etiam & e contra, vsumfructum solum relictum praesumi, non autem proprietatem: cuius rei latiorem disputationem consulto duxi praetermittendam, propter ea, quae hac de re plene scripsit Menochius lib. 4. praesumptione 134. per totam, vbi nouem coniecturas vsusfructus tantum relicti congerit. Prima coniectura est, quando testator legauit illi, qui vsusfructus tantum capax est, rationibus ibidem adductis. Secunda, quando legatum restringitur ad vitam, vel donec vixerit legatarius. Tertia, quando alia legata facta sunt, quae: so[sect. 52]lum vsumfructum continent, atque ex vicinitate scripturae ita colligi potest. Id quod vltra eum procedere debet, quando sumus in legato dubio aut obscuro, nec certa testatoris voluntas apparet; secus tamen dicendum erit, cum verba aperta sunt, siue talia, quod virtualiter & proprie legatum proprietatis contineant: tunc enim vicinitas scripturae, legato perfecto, & in oratione diuersa relicto, nihil detrahere poterit, nec erit in consideratione, quod in aliis partibus testamenti vsusfructus solus relictus fuerit, si in alia parte taliter dispositum sit, quod proprietatem ipsam relictam fuisse, non solum vsumfructum, dignosci possit. Quartta coniectura est, quando testator legauit centum singulis annis pro vsufructu, vt plene probat ibi, num. 10. 11. & 12. Quinta, quando res, quae legatur, nonnisi vsumfructum afferre potest. Sexta, quando testator legauit fundi vtilitatem. Septima, quando testator legauit fundum; ita tamen, vt legatarius cautionem praestet de bene vtendo: & idem e contra, quando noluit teneri praestare cautionem, vel rationem reddere. Octaua, quan[sect. 53]do testator legauit praedium vxoris, & prohibuit eam a suis haeredibus molestari; tunc enim vsumfructum tantum legare censetur, vt cum Socino, Ruino, Decio, Albano, Cephalo, & Bertazolo scribit Menochius vbi supra. num. 11. qui dicit, quod Berous dissentit in cons. 44. num. 11. lib. 2. nec amplius disputat: idcirco praetermittere non potui, praedictorum traditionem falsam quidem mihi videri, ac contra rationem iuris, nec aliquo modo sustentabilem esse. Enimvero ratio illa, quae fauore vxoris quae principaliter fieri solet, & facta censeri debet, non ita poterit legatum restringere, aut diminuere, vt vsusfructus tantum relictus censeatur, con[sect. 54]tra expressam testatoris voluntatem, qui ea adiectione non legatum restringere, aut alterare, sed vxoris tantum molestiam vitare curauit; solent enim haeredes, marito defuncto, variis molestiis vxores afficere, etiam in his, quae pleno iure legantur illis, controuersias & lites super bonis testatoris eisdem inferre, ac alia similia efficere; vnde causa illa, siue adiectio, quae fauore vxoris legatariae principaliter est adiecta, non debet restringere legatum praecedens, vt in fortioribus terminis, iure, ratione, & quamplurimorum authoritate in initio huius cap. comprobauimus. Deinde, quia praedium simpliciter legatum est; at fundi, vel praedij appellatione plena proprietas continetur, l. si alij,vbi Glossa, Bartolus, & omnes Doctores, ff. de vfructu legato, & inde fundo legato, quin plena proprietas legata intelligatur, in dubium non venit, vt post Bartolum in l. filios haeredes, ff. de vsufructu legato,firmat Mantica de coniecturis vltim. vo[sect. 55]lunt. lib. 9. tit. 2. num. 5. fol. 384. Menochius etiam alio loco, hoc est, eodem lib. 4. praesumptione 133. num. 13. adiectio ergo illa, propriae legati naturae nihil detrahet. Nec vrget praedictorum ratio, quod prohibitio haec causa vsusfructus fierit solet, quoniam hoc non concludit, vsumfructum solum suisse relictum, cum verba legati repugnent, & causa etiam proprietatis fierit possint: ideo cum in dubio simus, respectu finis, aut intentionis, ob quam prohibitio facta est; & in claris, respectu verborum legati, ab illis nequaquam recedendum erit, nec dubia interpretatione, certa legati forma mutabitur, ex regula legis, ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de lega[sect. 56]tis 3. quam multis exornant Tiraquellus in l. si vnquam, C. de reuocandis donationibus, verbo, libertis, ex num. 5. cum seqq. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 4. ex n. 1. & lib. 2. tit. 3. num 5. Petrus Magdalenus de numer. testium in testamentis requisito, 1. part. cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126. Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 5. quaest. 4. Nona coniectura, quando reliquit tantum administrationem, vt ibi probatur per Menochium, & vide etiam in hac materia, Gerard. Mazolum in cons. 28. per totum, lib. 1. vbi late comprobat, quod legatum vsusfructus plenum & integrum, non facit legatarium proprietarium, sed talia verba tantum important quod sit vsusfructus sine diminutione, & sine contradictione, vt ibi videri potest. # 31 CAPVT XXXI. Vsusfructus seruitus cur diuidua, cum reliquae seruitutes personales, & reales in vniuersum indiuiduae sint? vbi congestis in vnum, quae hactenus ab omnibus scripta fuere, vera ratio redditur: materia haec accurate, & distincte aperitur, & l. vsus pars, 20. ff. de habitatione, & l. viae, itineris, 17. ff. de seruitutibus, cum aliis similibus explicantur. SVMMARIVM. -  1 Diuiduum vel Indiuiduum quid proprie dicatur. -  2 Et multorum sententiae confutatae remissiue. -  3 Vera resolutio traditur dubij propositi supra, & quae obligatio dicatur diuidua vel indiuidua, explicatur. -  4 Iasonis resolutio in hac materia nouiter improbatur. 5 Iasonis cogitatio quaedam reiicitur -  6 Paena vtrum in solidum committi debeat, vel pro portione haereditaria tantum, si vnus ex pluribus haeredibus promissoris, contraueniret in obligatione indiuidua, & num. seq. -  7 L. 2. §. item si in facto, 1. in executione, 85. §. quod si stipulatus, ff. de verbor. oblig. & 1. haeredes, 26. §. in illa, ff. familiae herciscundae, explicantur. -  8 Andreae Alciati in explicatione dictarum legum distinctio reiicitur. -  9 Mariani Socini Iunioris sententia aduersus Recentiores probatur. -  10 Stipulatio poenalis vbi facto diuiduo subiicitur, solum committitur pro portione haereditaria contra eum haeredem, qui contra fecerit. -  11 L. 5. §. vlt. & l. in executione, 85. §. item si ita, ff. de verbor. oblig. explicantur remissiue. -  12 Seruitutes omnes reales indiuiduae sunt. -  13 Vbi plurimorum rationes adducuntur remissiue. -  14 Et verissima ratio assignatur. -  15 Seruitutes omnes personales, vt Vsus, Habitatio, & similes, indiuiduae sunt, excepto vsufructu, qui diuiduus est. -  16 Vsusfructus cur diuiduus sit, cum vsus, qui esi etiam seruitus personalis, & fructui inest, indiuiduus sit. -  17 Vbi infinitae diuersitatis rationes adducuntur, remissiue. -  18 Et vera differentiae ratio assignatur, & numeris seq. -  19 Iacobi Cuiacij, Francisci Connani, Vdalrici Zasij, & Ioannis Corrasij resolutiones in hac materia probantur. -  20 Vsusfructus omni respectu diuiduus est. -  21 Ioannem Parladorium, & Ioannem Marcum Aquilinum recte percepisse rationem ab Authore supra assignatam. -  22 Vsusfructus dupliciter accipitur, provt hoc numero cum Corrasio explicatur. -  23 Ad cuius doctrinam, quorundam resolutiones reducendas esse, noue animaduertit Author. QVo plenior huius Capitis interpretatio habeatur,[sect. 1] constituendum inprimis duxi, necesse esse cognoscere prius, quid proprie dicatur Diuiduum, vel Indiuiduum; siue quae res dicantur diuiduae, vel indiuiduae: qua in re valde solent altercare Scribentes, & varias doctrinas adducunt, vt constat ex his, quae scripserunt Doctores communiter in l. stipulationes non diuiduntur, ff. de verborum obligat. vbi Bartolus num. 18. & seqq. Paulus Castrensis ex num. 2. Iason num. 3. & num. 25. & seqq. Marianus Socinus Iunior n. 3. & n. 255. & seqq. & n. 303. & 310. & seqq. idem in l. 4. §. Cato, eiusdem tit. n. 1. 2. & 8. vbi Alciatus ex n. 1. cum seqq. Vdalricus Zasius in dict. l. stipulationes non diuiduntur, n. 2. & 3. Vincentius, & Ripa in l. in executione, in princ. & §. 1. ff. eodem tit. de verbor. oblig. Ioannes Corrasius in l. viae, ff. de seruitutibus, n. 10. Baconius declarationum iuris, lib. 5. cap. 73. num. 12. Modernus in labyrintho diuidui & indiuidui, 2. part. 2. part. quaest. 1. num. 258. fol. 217. vsque ad n. 278. Eguinarius de diuiduis & indiuiduis obligationibus lib. 2. cap. 1. Donellus in l. 2. §. & harum, num. 58. ff. de verbor. obligat. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 10. de diuiduis & indiuiduis ex num. 1. cum seqq. Ioannes Parladorius rerum quotidianar. lib. 1. cap 6. Doctor Spino in speculo, glossa 13. de legato vsusfructus, num. 15. & 16. qui, vt videre poteris, varie & diuersimode hanc dubitationem diluunt, atque multorum sententias con[sect. 2]futant; subtilius tamen, & erudite, vt assolet, quamplurimorum opiniones confutauit Modernus vbi supra, ac inter alias merito, & cum iudicio, antiquorum opinionem impugnat, existimantium, Diuiduum esse, cuius pars tantam vtilitatem affert respectu partis, quantam totum respectu totius. Cum quibus etiam transierunt, sed male quidem, nonnulli ex Recentioribus, vt constat ex Antonio Gomez & aliis relatis supra. Idcirco dicendum erit; Diuiduum denotare, siue si[sect. 3]gnificare potentiam & aptitudinem diuisionis; Indiuiduum vero priuationem potentiae, habitus, & aptitudinis diuisionis. Diuiduum esse diuisibile, quod pro parte praestari, fieri, vel impleri potest: Indiuiduum autem indiuisibile, quod simul, vel in totum, siue semel, siue successiue praestari, fieri, vel impleri debet; & consequenter obligatio siue promissio ea proprie dicitur diuidua, quae partium praestationem recipit, id est, cuius rei in ea deductae, siue contentae natura est, vt possit pro parte praestari: Indiuidua est, quae partis praestationem non recipit, id est, cuius rei in ea deductae siue debitae natura est, vt non possit praestari pro parte: ita praefata doctrina deducitur ex textu in l. 2. §. & harum, & §. ex his, l. stipulationes non diuiduntur, 72. l. in executione, 85. ff. de verbor. obligat. l. pro parte, 11. l. viae, 17. ff. de seruitutibus, l. si is qui quadringenta, §. quaedam, ff. ad legem Falcidiam, & esse verissimam constat ex Eguinario, Donello, & aliis vbi supra. Spino dict. gloss. 13. num. 12. & 15. Moderno Paris. qui latissime probat dict. n. 258. & num. 261. & 269. & in eodem tractatu, 3. part. num. 9. fol. 389. n. 21. fol. 394. & num. 34. & 35. fol. 409. Ioanne Corrasio in dict. l. viae, num. 18. ff. de seruitutibus. Ex his, cum praelegissem Iasonem, considerabam[sect. 4] nonnulla, ad quae nullus Scribentium omnium animaduertit. Primo, deceptum aperte eundem Iasonem in dicta l. stipulationes non diuiduntur, notabili 1. num. 2. existimantem, praefatam rationem esse eandem cum Dicto, siue ignotum per ignotius dicere; hoc est, indiuiduum, quia diuidi non potest, siue quia eius diuisio corrumpit stipulationem, promissionem, aut obligationem: cum tamen ab ipsismet Iureconsultis sic accipiamus, idque pro ratione eisdem placuerit, vt constat ex dictis iuribus, & dict. l. stipulationes non diuiduntur, in vers. Horum enim, iuncta interpretatione Moderni dicto tractatu diuidui & indiuidui, 3. part. n. 54. fol. 409. & dicta l. viae, ff. de seruitutibus, vbi Ioannes Corrasius num. 18. praesentiens hanc difficultatem, quod rationes scilicet Iureconsultorum videantur eaedem cum Dicto, eleganter demonstrat, ipsorum Iureconsultorum rationes parce detortas; saneque intellectas concludere. Secundo, & deterius quidem, in eo dubio constitutus Iason, quare scilicet seruitutum promissio, siue obligatio indiuidua sit, refert rationem Iureconsulti in dict. l. viae, 17. ff. de seruitutibus. Quia vsus eorum indiuisus est, nec illam probat, eodem fundamento excitatus, quod videatur idem continere cum dicto, & inde alias plures rationes adducit, in quo etiam vana cogitatione, & non satis percepta ratione decipitur; in eo enim substantia veritatis consistit, vt colligi etiam potest ex sententia Iureconsulti Pauli, in l. haeredes, §. an ea, ff. familiae erciscundae, vbi seruitutes non diuidi dicit, quia diuidi non possunt. Et alio loco idem Author; Non diuiduntur, inquit, seruitutes, quia partis praestationem non recipiunt, l. 2. §. & harum, ff. de verbor. obligat. Veram ergo & fundamentalem rationem satis insinuat Iureconsultus in dictis verbis, vt melius intelligit Corrasius in eadem l. viae, & superiores rationes optime explicat num. 18. Ideo recte infert Pomponius in eadem l. in indiuiduis, singulos haeredes stipulatoris in solidum petere, & promissoris etiam singulos haeredes in solidum teneri; nam, vt diximus supra, Indiuiduum simul, vel in totum, sine semel praestari, vel impleri debet, vt dicitur etiam in dict. l. 2. §. ex his, ff. de verbor. obligat. Quae[sect. 6] iura plane procedunt, vbi agitur ad id, quod indiuiduum est; secus tamen obseruandum erit, si agatur ad id, quod diuiduum est, vtputa si poena adiiciatur facto indiuiduo, & vnus ex pluribus haeredibus promissoris contra fecerit: quo casu, licet non consideretur ab vno contra factum, quin omnes videantur contra fecisse; tamen poena contra omnes, proportione haereditaria, non vero in solidum, committitur, sicut committeretur, si ageretur ad id, quod indiuiduum esset: ita colligitur ex textu in l. 4. § Cato, in princ. ff. de verbor. obligat. vbi sic declarant Bartolus oppositione 1. ante numer. primum, Castrensis, & Alexander num. 1. in fine, & reddens diuersitatis rationem, communem resolutionem testatur Iason num. 4. & num. 17. in fine, vers. circa primam oppositionem, sequuntur Ripa num. 19. Bologninus num. 81. Bolognetus num. 221. & plene declarat Marinus Socinus iunior num 33. per totum. Ex quibus necessario erit aduertendum: primo, ad textum in l. 2. §. item si in facto,[sect. 7] l. in executione, 85. §. quod si stipulatus, ff. de verbor. obligat. & l. haeredes, 26. & in illa, ff. familiae erciscundae, cum aliis similibus, quae videntur denotare, quod vno haeredum contra faciente, simpliciter omnes haeredes tenentur, vel poena in solidum committitur: debent tamen intelligi, non vt singuli teneantur in solidum, vel poena in solidum committatur contra omnes, sed solum pro rata & portione haereditaria, vt recte explicant Aretinus, Imola, & Castrensis in dict. §. item si in facto, & communem resolutionem testatur Iason in dict. §. Cato. num. 4. vbi dicit, quod ita declarantur multe leges, quae alias nos ducerent in errorem, & sequitur Marianus Socinus Iunior ibi. dict. num. 33. & num. 23. 24. & 25. vbi late explicat. Secundo aduertendum erit, nequaquam esse vera,[sect. 8] nec procedere posse ea, quae in explicatione dictarum legum, distinguens tradit Alciatus in dict. §. Cato, n. 10. vbi num. 7. & 8. immerito reprehendit Aretini, Imolae & aliorum doctrinam supra relatam; quam tamen veram credimus ex rationibus a Communi consideratis, & textu in l. executione, 85. §. in solidum, ff. de verbor. obligat, ibi: Sed unicuique pro parte haereditaria praestatio iniungitur. Tertio & vltimo aduertendum est, recta iuris ratio[sect. 9]ne dixisse Marianum Socinum iuniorem in lectura dicti §. Cato, n. 23. nouissimorum quorumdam intellectum esse vnum phantasma, & recte consideratum procedere non posse; & quamuis Alciati mentionem non faciat, expressim tamen illius distinctionem impugnat, & fundamentis eiusdem satisfacit, vt dicto loco videri poterit: quod si stipulatio poenalis facto diuiduo adiecta sit, so[sect. 10]lum committitur pro portione haereditaria contra eum haeredem, qui contra fecerit, vt probat textus in dict. §. Cato, in 2. eius part. l. inter cohaeredes, §. si quis stipulatus fuerit, ff. familiae erciscundae, l. poenali, §. Iulianus scribit, ff. ad legem Falcidiam. Ex quibus iuribus, ita adnotarunt Bartolus in eodem §. Cato, oppositione 8. num. 8. Alexander n. 34. Socinus Senior notabili 6. Iason n. 33. Ripa num. 48. & 62. Alciatus num. 100. & seqq. Marianus Socinus iunior num. 30. vbi aduertit in hoc, inter caetera differre Factum diuiduum ab indiuiduo, cum ibi poena contra omnes, pro rata tamen, committatur quia non potest nisi in solidum peccari, & stipulatori totaliter praeiudicatur; quod non contingit in factis diuiduis, in quibus pro parte tantum peccari potest, & pro parte tantum stipulatori praeiudicatur: ob quam causam, non est opus fingere, alios contrauenisse; & ideo cum nec vere, nec ficte dicantur contrafecisse, teneri non possunt. Idem etiam probauit Modernus diuidui & indiuidui, 3. part. num. 366. fol. 546. qui vsque ad[sect. 11] num. 579. plenissime respondet ad textum in l. 5. §. vlt. & in l. in executione, 85. §. item si ita, ff. de verborum obligationibus. Secundo & principaliter constituendum est, seruitu[sect. 12]tes omnes reales in vniuersum indiuiduas esse, vt aperte probat textus ex dict. l. 2. §. & harum, §. ex his, l. stipulationes non diuiduntur, ff. de verbor. obligat. l. pro parte, l. viae, ff. de seruitutibus, l. 1. §. si vsusfructus, ff. ad legem Falcidiam, l. & per iusiurandum, & 1. ff. de acceptilationibus, l. haredes, §. an ea, ff. familiae erciscundae, l. 8. tit. 31. partit. 3. Et rationem reddit Bartolus in[sect. 13] dicta l. stipulationes non diuiduntur, num. 2. vbi plures congerit Iason ex num. 14. Alciatus n. 11. Duarenus lib. 1. disputationum, cap. penultimo,Eguinarius de diuid. & indiuiduis obligationibus, lib. 1. cap. 1. pag. 3. & lib. 2. cap. 2. Baconius declarationum iuris, lib. 5. declaratione 73. n. 5. Corrasius in l. pro parte, num. 17. ff. de seruitutibus, Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 9. num. 5. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 10. de indiuiduis, num. 15. Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 6. §. 1. D. Spino in speculo glossa 15. de legato vsusfructus, n. 16. & 17. quorum alij anxie torquentur, nec veram rationem assequuntur, alij vero rectius arbitran[sect. 14]tur (vt pungebam supra num. 5.) veram & fundamentalem rationem deducendam ex ratione Iureconsulti, in l. viae, 17. ff. de seruitutibus,dum dicit: Viae, itineris, actus, aquaeductus pars in obligationem deduci non potest, quia vsus eorum indiuisus est. Seruitutes namque cum sint incorporales, considerantur secundum vtilitatem & commoditatem, quam praestant: commoditas autem & vtilitas seruitutum in vsu tantum consistit. siue vsu solo terminatur, ideo cum vsus seruitutum indiuiduus sit, vt dicit Pomponius in dict. l. viae, & certum est; nam qui habet seruitutem viae, vel itineris, non potest actum eundi ita temperare, vt partim ire, partim stare videatur, quia vti pro parte non possumus, vt scribit Paulus in l. vsus pars, 20. ff. de vsu & habitatione. Praeterea per concursum plurium non diminuitur vsus; quamuis enim plures vtantur, quilibet vtitur in solidum, ac si solus vteretur, vt ostendit Vlpianus in l. si vt certo, §. si duobus vehiculum, ff. commodati, in illis verbis: Vsum autem balnei quidem, vel porticus, vel campi, vniuscuiusque in solidum esse: neque enim minus me vti quod & alius vteretur. Et Paulus in l. qui per certum, 16. ff. communia praediorum, dum probat, eum, qui per certum locum iter, aut actum alicui cessit, posse pluribus per eundem locum, vel iter, vel actum cedere, quia talis vsus indiuiduus est; vnde ipsae seruitutes indiuiduae sunt: & ad haec reduci debent, quae hac de re scripta reliquerunt Eguinarius, Parladorius, D. Spino in locis supra relatis, Corrasius in d.l. viae, ff. de seruitutibus, num. 18. in fin. vers. vsus vero seruitutum. Tertio & vltimo constituendum est, quod seruitutes[sect. 15] omnes personales, vt Vsus, Habitatio, & similes, indiuiduae sunt, excepto vsufructu, qui diuiduus est. Quam doctrinam docuit textus in l. 1. § si vsusfructus, ff. ad legem Falcidiam, dum dicit: Si vsusfructus legatus sit, qui & diuidi potest, non sicut caeterae seruitutes indiuiduae sunt. l. & si forte. 6. §. si aedes plurium, ff. si seruitu vendicetur. ibi: Et ait singulos dominos in solidum agere sicuti de caeteris seruitutibus, excepto vsufructu. Et in specie inter Vsum & Vsumfructum differentiam constituit textus in l. vsus pars, 20. ff. de vsu & habitatione, vbi scribit Paulus: Vsus pars legari non potest; nam frui quidem pro parte possumus: vti pro parte non possumus: Et in operis probat textus in dict. l. stipulationes non diuiduntur, ff. de verb. oblig. & in habitatione, textus in l. si habitatio, ff. de vsu & habitatione: solus ergo vsusfructus inter seruitutes etiam personales diuiduus est, ex dictis iuribus, & l. vsusfructus, 5. ff. de vsufructu. l. si & vsusfructus, ff. ad legem Falcid. & ita vno ore profitentur omnes DD. communiter in dictis iuribus, Socinus in cons. 67. n. 50. volum. 1. Antonius Vsillus in §. aeque si agat, num. 20. Institut. de actionibus. Vdalricus Zasius in dicta l. stipulationes non diuiduntur, ex num. 8. Corrasius in dicta l. viae, num. 14. Marianus Socinus iunior in l. 4. §. Cato, de verb. oblig. num. 350. Connanus lib. 4. c. 5. num. 11. Ioannes Garsia de expensis & meliorat. cap. 10. num. 9. Antonius de Leon in l. 2. Num. 4. ff. de seruitutibus, Antonius Pichardus in principio Institut. de vsu & habitatione, n. 4. & nouissime, nullo ex his relato, Petrus Ricciardus ad[sect. 16] rubricam, Institut. de vsufructu, num. 142. Vnde summam facit difficultatem; nam si vsusfructus diuiduus est, cur & vsus diuidi non potest, cum vtraque sit seruitus personalis, l. 1. ff. de seruitutibus,fructuíque & vsus inest, nec sine vsusfructus esse potest, l. 14. §. 1. ff. de vsu & habitatione: ideo ratione vsus sibi adiuncti, deberet vsusfructus iudicari indiuiduus. Quo argumento oppressus fuit Bartolus in dicta l. stipulationes non diuiduntur, num. 28. versiculo, sed contra praedicta, & ad illud respondent Iason ibi. num. 30. versiculo, contra praedicta opponit Bartolus, & Marianus Socinus iunior num. 356. atque variis[sect. 17] modis praedictae dubitationi succurrunt, & infinitas diuersitatis rationes considerant Doctores communiter in dicta l. stipulationes non diuiduntur,vbi Bartolus n. 27. & sequentibus. Zasius num. 8. 9. 10. & 11. Paulus Parisius num. 45. & 46. Socinus iunior num. 25. & num. 83. & 333. videndus omnino vsque ad num. 347. Eguinarius de diuiduis & indiuiduis obligat. lib. 2. cap. 3. Corrasius in dicta l. viae, ex num. 14. Modernus diuidui & indiuidui, 3. parte, num. 47. & 48. fol. 407. Caepola de seruitutibus Vrbanorum, cap. 10. per totum.Antonius Gomez. dicto cap. 10. de indiuiduis, num. 18. versiculo, seruitus vero mixta, & num 19. Crotus in l. 4. §. Cato, ff. de verborum obligat. num. 135. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 6. §. 1. num. 4. & 5. Doctor Spino in Speculo, gloss. 13. de legato vsusfructus, num. 20. Ioannes Marcus Aquilinus in l. 2. §. & harum, 3. parte. num. 61. & 62. de verborum oblig. Iacobus Cuiacius in l. pro parte, ff. de seruitutibus, & in l. 2. ante finem, ff. de seruitute legata. Baconius lib. 5. dicta declaratione 73. num. 9. & 10. Iacobus Concenatius quaestionum singularium iuris, cap. 18. per totum, Franciscus Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 5. num. 11. Antonius Pichardo in principio, de vsu & habitatione, num. 4. & nouissime, his non relatis, sex diuersitatis rationes adducit, & improbat eas; demum Corrasij sententiam amplectitur Petrus Ricciardus ad rubricam, Institutionum de vsufructu, ex num. 142. vsque ad num. 148. Quibus omnibus attente praelectis, & quae superius dicta sunt, mature consideratis, verissima differentiae ratio inter alias[sect. 18] seruitutes, & vsumfructum, esse debebit: Quod cum caeterarum seruitutum vtilitas & commoditas in vsu tantum consistat, siue vsu solo terminetur, vt dicebamus supra num. 14. omnes seruitutes censentur indiuiduae, quia vsus earum indiuiduus est, dicta l. viae, 17. de seruitutibus; Vsusfructus vero non terminatur solo vsu, siue vtilitas eius non consistit in vsu tantum, sed in fructibus, siue in corporibus fructuum possimum consistit, quae diuisionem recipiunt: vnde cum fructus diuidui sint, & partes recipiant, & vsusfructus ipse iudicatur diuiduus: Vsus vero seruitus, sicut caeterae aliae, indiuidua (nam qui vsum partiri velit, quod naturam eius corrumpat necesse est) idcirco frui pro parte possumus, vti pro parte non possumus, l. vsus pars, 20. ff. de vsu & habitatione: quod optime assequuti sunt Iacob. Cuiacius recita[sect. 19]tionum solemnium in libros Digest. ad dict. l. pro parte, ff. de seruitutibus, & dict. l. 2. ante finem, ff. de seruitute legata. Franciscus Connanus lib. 4. dicto c. 5. num. 11. qui postquam ratione probauit, vsum diuidi non posse, dicit non obstare, quod vsusfructus diuidi potest in quo ipse vsus inest,quia in ea fructus parte, quam vsus complectitur, vsum nostrum & quidem integrum, quatenus scilicet rei natura permittit, habemus, ac si in fundi aliqua parte constitutus nobis esset vsusfructus: ideo nullo modo diuisionem patitur; recte etiam Vdalricus Zasius in dicta l. stipulationes non diuiduntur, ex num. 8. vsque ad num. 14. vbi dicit, expeditam rationem esse, quia vsusfructus consistit ex perceptione fructuum, quae fructuum perceptio diuidi potest; at necessitas vsus diuidi non potest, vt latius ibi probatur: eleganter Ioannes Corrasius in dicta l. viae, num. 15. & 16. vbi erudite aduertit, latius multo patere diuisionem in vsufructu, respectu vtilitatis & commoditatis, hoc est fructuum, qui omnem omnino diuisionem etiam naturalem admittunt, quam in caeteris seruitutibus, quae non nisi mensuris, & temporibus diuiduntur; aliam vero diuisionem non recipiunt: idcirco reliquae aliae seruitutes indiui[sect. 20]duae dicuntur; vsusfructus vero omni respectu diuiduus est, contractus scilicet, & obligationis, distributionis, aut diuisionis, & solutionis, aut liberationis, vt recte probant Zasius in dicta l. Stipulationes non diuiduntur, num. 8. Socinus iunior num. 138. & Antonius Gomez. dicto c. 10. de indiuiduis, num. 18. versiculo, seruitus vero mixta. Denique Ioannes Parladorius, & Ioannes Mar[sect. 21]cus Aquilinus locis supra relatis, recte percipiunt superiorem rationem, licet non ita exacte; quod vsusfructus, etsi ius incorporale sit, diuisionem patitur, quia istud ius consistit in re corporali, scilicet in fructibus, qui corporales sunt, & diuisionem recipiunt. Nec vrget in contrarium l. si cum duorum, 32. ff. de stipulatione seruorum, quae indistincte videtur innuere, vsumfructum diuisionem non recipere. Nam animaduertendum erit,[sect. 22] vsumfructum in Iure dupliciter accipi posse; in primis enim accipitur, quatenus ius ipsum vtendi fruendive designat, l. 1. ff. de vsufructu, in principio Institut. eodem quo modo, caeterarum seruitutum exemplo, nullam diuisionem recipit, cum neque tangi, neque videri, aut palpari possit, l. 1. §. 1. ff. de rerum diuisione: in principio, Institut. de rebus corporalibus & incorporalibus. Secundo modo accipitur, quatenus ad factum magis, quam ad ius refertur, & actualem ipsam fructuum perceptionem significat, & tunc omni respectu diuisionem recipit, vt dictum est supra: ita Corrasius in dict. l. viae, num. 15. quem sequitur Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut.[sect. 23] de vsufructu, num. 147. & ad haec in effectu reducenda sunt, quae in praedicta difficultate scribunt Bartolus in eadem l. si cum duorum, & in dicta l. stipulationes non diuiduntur, num. 26. Iason num. 8. & Marianus Socinus iunior num. 137. & n. 332. dum dicunt, quod vsusfructus non potest diuidi diuisione naturali, cum sit ius incorporale, sed bene diuiditur secundum iuris ordinationem: vel quod vsusfructus dicitur diuiduus respectu diuisionis per partes quantitatiuas, sed respectu diuisionis per partes discretas & demonstrabiles dicitur indiuiduus, quia cum sit ius, & sic quid incorporeum, non cadit in eo diuisio. # 32 CAPVT XXXII. Vsusfructus vtrum, aut quomodo sit pars dominij, vel seruitutis? vbi proponitur vulgatissima contrarietas l. 4. ff. de vsufructu, cum l. recte dicimus, 25. ff. de verborum significatione. Quae hactenus ab omnibus scripta sunt, etsi originaliter, attentéque praelecta fuerint, remissiue tantum traduntur, & Accursij, Azonísque sententia ab Authore defenditur: demum agitur, vtrum dominium, quod in Vsufructu, & iuribus incorporalibus constituunt Doctores communiter, sit proprie dominium. Lex, qui vsumfructum, ff. si vsusfructus petatur, multis exornatur, & Bartoli opinio contra Iasonem, & sequaces probatur. SVMMARIVM. -  1 Author quamplurima, quae hoc Capite adducere posset, sciens consultóque praetermittit, & quare? -  2 Vsusfructus vtrum, aut quomodo sit pars dominij, vel seruitutis, apud ipsos etiam Iureconsultos dubium est. -  3 Proponitur contrarietas l. 4. ff. de vsufructu, cum l. recte dicimus, 25. ff. de verborum significatione. -  4 Multorum interpretationes ad ea iura adducuntur remissiue. -  5 Et Glossae, Azonisque sententia probatur per Authorem, & num. seqq. -  6 Vsusfructus proprie, nec est, nec dici potest pars dominij, nec impedit, quin proprietarius dicatur dominus rei; dicitur tamen pars dominij in multis, idest, habet similitudinem & speciem dominij in multis, quia vere multa vsufructuario conceduntur, quae regulariter domino congruunt, nec videntur nisi domino competere. -  7 Vsusfructus particeps est dominij, & ijsdem iuribus censetur, quia ex die, & in diem, & pro indiuiso constitui potest; quod in reliquis iuribus praediorum, quae Seruitutes nominamus, non fit. -  8 Item venit in venditione bonorum sicut dominium, legitimo tempore amittitur, & per legem Falcidiam minuitur. -  9 Vsufructuario cauetur de damno infecto, & eius causa mittitur in possessionem aedium non cauentis. -  10 Vsusfructus in multis aliis non est similis dominio. -  11 Authores praecitantur, qui Glossae, & Azonis solutionem probarunt. -  12 Franciscum Hotmannum praefatam sententiam probasse, noue consideratum ab Authore. -  13 Vsusfructus mixtus seu causalis cum in suo toto insit, & suo munere fungatur, verissimum partis nomen obtinet. -  14 Verbum Est, magis significat substantiam & existentiam, quam similitudinem, nec est in mundo verbum adeo realis existentiae & veritatis expressiuum. -  15 Aliquando tamen secundum subiectam materiam similitudinarie tantum accipitur. -  16 Vsufructuario vtrum nomen Domini conueniat, siue an vsusfructus dominium dici possit, vbi, & numeris seqq. l. qui vsumfructum, 3. ff. si vsusfructus petatur, declaratur. -  17 In incorporalibus cadit dominium, & proprietas, quamuis non cadat possessio, sed quasi possessio. -  18 Dominium, quod in vsufructu, & iuribus incorporalibus concedunt Doctores communiter, an sit proprie dominium? Vbi duae communes contrariae referuntur, & Bartoli sententia magis probatur. -  19 Bartolus ab impugnationibus Iasonis, & aliorum liberatus, remissiue. PRo accurata huius Capitis explicatione, quamplu[sect. 1]rima, quae dicere possem, sciens consultóque praetermittenda duxi, quod originaliter atque attente praelectis a me, quae hactenus scripta sunt ab omnibus, latissime actum de hac re in mille locis inueniam, & varias sententias, atque interpretationes cumulatas videam, nec demum aliquid, quod ad hanc Disputationem pertineat intactum. Quocirca, hoc Capite dumtaxat proponam eam sententiam, quae verior mihi videatur, contentus in aliis, in vnum congerere eos, qui plenius de hac materia tractare solent: sic enim ab eisdem tacta & probata, vel improbata, iterum transcribi, quod valde abhorremus, minime continget. Ad rem igitur deueniendo, constituendum erit inprimis: Quod[sect. 2] vsusfructus vtrum, aut quomodo sit pars dominij, vel seruitutis, non solum apud Scriptores nostros, sed apud ipsos etiam Iureconsultos dubium est, vt aperte deducitur ex textu in l. si a reo, §. si reo, ff. de fideiussoribus, ibi: In eo videtur dubitatio, an vsusfructus pars sit rei, an proprium quiddam Ex quibus verbis dubitationem eorundem Iureconsultorum recte deduxit Antonius de Leon. Canonicus Segobiensis in l. 2. ff. de seruitutibus, num. 5. post principium. vers. haec dubitatio, fol. 15. item ex eo constat, quod in l. 4. ff. de vsufructu, scriptum est, Vsus[sect. 3]fructus in multis casibus pars dominij est, & exstat, quod vel praesens, vel ex die dari potest. Et in l. in venditione, 8. ff. de bonis authoritate indicis possidendis, scribit Caius: In venditione bonorum etiam vsusfructus venit: quia appellatione domini fructuarius quoque continetur. E contra vero sic scribit Paulus in l. recte dicimus, 25. ff. de verbor. signific. Recte dicimus, eum fundum totum nostrum esse, etiam cum vsusfructus alienus est: quia vsusfructus non dominij pars, sed seruitutis sit; vt via, & iter Et in l. Maeuius, §. si fundo, ff. de legatis 2. dicit etiam Papinianus: Vsusfructus enim, etsi in iure, non in parte consistit, emolumentum tamen rei continet. Vlpianus denique in l. falsus, 44. §. vlt. ff. de furtis, fructuarium dominum non esse, expressim fatetur his verbis: Quia fructuarius dominus[sect. 4] non est. Quare in hac difficultate, Doctores, vt dixi, in multis locis, varios cumulant ineffectus, quorum alios probant, alios vero impugnant, & inter hos Arias Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 1. 2. & 3. duas interpretationes Bartoli, & vnam nouam Viglij confutauit. Postmodum vero, vt statim dicam, sententiam Glossae, & Azonis magis probauit, sed primam Bartoli distinctionem sequutus est Sigismundus Lofredus, quem nullus adhuc ad propositum retulit, in cons. 3. num. 12. & ipsam probari posse firmat Ioannes Garsia de expensis & meliorat. cap. 10. num. 3. 4. & seqq. vbi ex num. 1. vsque ad num. 11. tractat de contrarietate dictorum iurium, nouissime etiam Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, ex num. 86. vsque ad num. 89. vbi Bartoli & Viglij interpretationes improbauit itidem cum Pinello, & aliis modis propositam difficultatem diluunt Vdalricus Zasius in l. qui vsumfructum, num. 1. de verbor. obligat. fol. mihi. 449. & in dict. l. in venditione, Alciatus, & Rebuffus in dicta l. recte dicimus. Ioannes Robertus lib. 3. sententiarum, cap. 18. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 7. fol. 234. & cap. 6. num. 2. fol. 245. Curtius Burg. lib. 3. coniecturalium ad fratrem, cap. 37. Antonius de Leon, in d.l. 2. ff. de seruitutibus, Franciscus Hotmannus obseruationum lib. 3. cap. 22. per totum, fol. mihi 95. & seqq. Modernus, qui nouam & subtilem distinctionem adducit in consuetud. Paris. tit. 1. §. 1. gloss. 1. ex n. 4. Caballinus milleloquio 1. per totum, Ioannes Sichardus in rubrica, C. de vsufructu, num. 6. Doctor Spino in speculo, glossa 13. de legato vsusfructus, num. 23. & nouissime Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, quaest. 1. ex n. 9. vsque ad num. 14. Antonius Picchardo in princ. Instit. de vsufructu, num. 16. per totum: Mihi vero a prima, vt di[sect. 5]cunt, aetate, semper in hoc articulo magis placuit, quod Glossa sentit in dict. l. 4. ff. de vsufructu, & in aliis iuribus adductis supra, Azo in summa, de vsufructu, n. 2.[sect. 6] quod vsufructus proprie non sit, nec dici possit pars dominij; nec impediat, quin proprietarius dicatur dominus rei, vt scribitur in dict. l. recte dicimus: dicatur tamen pars dominij in multis, idest, habeat similitudinem, & speciem dominij in multis, quia vere multa vsufructuario conceduntur, quae regulariter domino congruunt, nec videntur nisi domino rei competere, vt Glossa probauit in dict. l. 4. Iason in l. 1. §. vsufructuarius, num. 2. ff. de noui operis nunciatione, Menochius recuperandae possessionis, remedio 1. ex n. 53. Aluarus Valascus consultatione 66. num. 20. Hinc videmus quod vsus[sect. 7]fructus particeps est dominij, & iisdem iuribus censetur, quia ex die, & in diem, & pro indiuiso constitui potest: quod in reliquis iuribus praediorum, quae seruitutes nominamus, non fit, vt aduerit Connanus vbi infra, & probatur in d.l. 4. ff. de vsufructu, vbi eo effectu videtur Iureconsultus dominij similitudinem probare voluisse. Item venit in venditione bonorum sicut domi[sect. 8]nium, legitimo tempore amittitur, & per legem Falcidiam minuitur, d.l. venditione, l. 5. ff. de vsufructu, l. corruptionem, C. eodem, l. 1. §. si vsufructus, ff. ad legem Falcidiam. Denique & vsufructuario cauetur de damno[sect. 9] infecto, & eius causa mittitur in possessionem aedium non cauentis, l. qui bona, §. superficiarium, cum similibus, ff. de damno infecto: in aliis tamen multis vsusfru[sect. 10]ctus non est similis dominio, vt in l. si Titio, 33. §. 1. ff. de vsufructu, & in l. insto, §. non mutat, ff. de vsucapionibus, l. si quis aedes, in princ. ff. de seruitutibus Vrbanorum, & in aliis casibus consideratis per Glossam, & Doctores in dict. l. 4. latius per Connanum, & Ricciardum[sect. 11] vbi infra. & ita cum Glossa, & Azone recte praefata iura explicarunt Baldus, Fulgosius, Rebussus, Robertus, & Curtius Burg. quos refert, & sequitur Pinellus dicta 3. part. l.C. de bonis maternis, num. 4. Franciscus Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 6. num. 2. per totum, fol. mihi, 245. & in essectu licet multa inuoluat, & confundat, probauit Petrus Augustinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, quaest. 1. n. 13. probauit etiam Antonius Pichardus in princ. Instit. de vsufructu, n. 16. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 15. n. 6. & verissimam solutionem arbitratur Petrus Ricciardus ad rubricam, Instit. de vsufructu, num. 87. & 88. eandem etiam expressim admittere videtur Franciscus Hot[sect. 12]mannus obseruationum, lib 3. cap. 22. per totum, fol. mihi, 95. Primo enim argumentis quibusdam in contrarium adductis non obstantibus, veriorem sententiam dicit, vt vsufructus in multis, pars dominij sit, quod multis exemplis comprobat: postmodum vero & secundo distinguit inter merum vsumfructum, & mixtum, hoc est, vt magis communiter Doctores dicere solent, inter formalem & causalem vsumfructum, vt cum merus siue formalis sit ius in alieno praedio, & ius separatum a substantia, siue a corpore praedij. consentaneum sit, eum substantiae partem dici non posse, quamuis in multis pars rei esse dicatur: vsufructus vero mixti seu[sect. 13] causalis longe dissimilis ratio sit, nam cum in suo toto insit, & suo munere fungatur, verissimum Patris nomen obtinet, vt ibi latius probat, & idem de vsufructu causali tanquam verum & indubitatum supponunt omnes Authores, qui de hac materia tractarunt, & tenent expresse Morla, Pichardus, & alij vbi supra. Nec obstat praedictae solutioni, quod adiecto verbo Est, Iureconsultus in dict. l. 4. ff. de vsufructu, firmat, vsumfructum[sect. 14] partem dominij esse in multis, quod verbum Est, magis significat substantiam & existentiam, quam similitudinem: imo, vt dicunt statim referendi, in Mundo non est verbum adeo realis existentiae & veritatis expressiuum, vt scribunt Iason in l. serui electione, §. 1. ff. de legatis 1. Baldus in cons. Schematis, sub rubrica, C. si quis aliquem testari prohibuerit, colum. 4. cuius meminit Ioannes de Matienco in l. 2. tit. 9. lib. 5. gloss. 3. num. 15. Tiraquellus in l. si vnquam, C. de reuocandis donatio. verbo, reuertatur, num. 183. Menochius in cons. 106. n. 223. lib. 2. Petrus de Peralta in l. & Proculo, num. 34. fol. 219. & in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, n. 3. fol. 458. de legatis 2. quia respondetur communiter, di[sect. 15]stinguendum esse secundum subiectam materiam, nam licet verbum Est, regulariter, ex sui natura denotet existentiam, & veritatis expressinum sit; tamen, si materia subiecta non patiatur nisi similitudinem, eam tantum significabit, & non formale dominium, quia Iureconsulti plus respiciunt mentem, quam nomina, l. nomina, l. nominis, §. 1. ff. de verborum significatione: quod videtur sentire Modernus in consuetudinibus Parisien. tit. 1. §. 1. glossa 1. num. 5. videndus num. 58. Secundum constituendum, est, superius dictis proximam esse altercationem aliam Doctorum, vtrum scilicet[sect. 16] nomen Domini, vsufructuario conueniat; siue, an dominium vsufructus iure dici possit; Et nomen Domini non reiiciendum in fructuario, probare videtur textus in dicta l. in venditione, 8. ff. de bonis authoritate Iudicis possidendis, vbi Bartolus, & Angelus numer. 2. distinguendum existimant: sed eorum distinctionem merito impugnat Caballinus milleloquio 1. numer. 2. idem tamen, quod dominium vsusfructus dici possit, clare probat textus in l. qui vsumfructum, 3. ff. si vsusfructus petatur, ibi: Est enim absurdum, plus iuris habere eos, qui possessionem dumtaxat vsusfructus, non etiam dominium adepti sunt. Facit etiam textus in l. semper, §. in hoc interdicto, ff. quod vi aut clam, vbi dicitur, quod in illo Interdicto habenda est ratio dominij, quoad reficiendum interesse, vtputa, si esset amissa seruitus, aut vsusfructus intereat: vnde nomen Domini vsufructuario conuenire, & dominium vsusfructus dici, secure tradiderunt Aretin. in §. alienus, in princ. Institut. de haeredibus institu. Gomez. in §. aeque si agat, columna vltima ad finem, Institut. de actionibus. Crotus in l. naturaliter, §. nihil commune, num. 110. vbi Alexander num. 6. ff. de acquirenda possessione. Idem Alexander in cons. 129. n. 4. volumine secundo. Iason in l. traditionibus, num. 10. C. de pactis. Caepola de seruitutibus Vrbanorum, cap. 4. num. 2. Socinus in l. ait praetor, la 2. §. vltimo ff. de iureiurando Modernus in consuet. Parisien. tit. 1. §. 1. glossa prima, num. 88. Pinellus dicta 3. parte legis 1. C. de bonis maternis, n. 5. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto num. 3. & 4. Menochius in cons. 66. num. 20. & 23. lib. 1. & ad haec reduci debent, quae ad propositum nostrum distinguendo adnotarunt Ioannes Sichard. in rubr. C. de vsufructu, n. 6. & Caballinus Milleloq. 1. ex num. 4. cum seqq. Vbi dicunt, quod aut loquimur quantum ad dispositionem & essectum vsusfructus, & eorum, quae ab vsufructu dependent, & ad fructuarium pertinent, & tunc indistincte, appellatione Domini venit vsufructuarius, quia vere & proprie est dominus. vsufructus, per textum in dicta l. qui vsumfructum 3. ff. si vsusfructus petatur: aut vero loquimur quantum ad dispositionem & essectum ipsius rei, in qua quis habet vsumfructum tantum; & tunc nullo modo, nec vere, nec ficte, nec proprie, nec improprie appellatione dominij, quibuscunque verbis prolati, venit vsufructus, quia nullo modo est dominus rei, vt ad oculum patet, & latius probatur ibi. Idem etiam quod Aretinus, Gomezius, Alexander, & caeteri, docuerat prius Bartolus, quem multi sequuntur, in dict. l. naturaliter, §. nihil commune, in princ. col. 1. colligentes[sect. 17] inde ex dicta l. qui vsumfructum: quod in incorporalibus cadit dominium & proprietas, quamuis non cadat possessio, sed quasi possessio. Quod expresse scripsit Bartolus ibi num. 1. & sequuntur Paulus num. 5. Cuman. n. 3. Imola, & Aretinus num. 4. & cum Socino, Alexandro, Ripa, Zasio, Corrasio, Claudio Marmerio, Bolognino, Fabio, & Berengario, resoluit Padilla in l. 1. C. de seruitutibus, n. 10. & in hoc nullum dubium est. Verum, vt res ista perfectius & radicitus explicari possit (Caualcanus enim & alij breuiter nimis, nec accurate, nec distincte expli[sect. 18]cant) in eo solet maximum dubium excitari, vtrum dominium hoc, quod in vsufructu, & iuribus incorporalibus concedunt Doctores communiter, sit proprium, vel improprium: quod vt diluat, nonnullos casus subdistinguit Caballinus dicto milleloquio 1. ex num. 4. vsque ad num. 9. infertque ad quaestionem, si statuto caueatur, quod Communitas loci teneatur emendare damnum datum domino domus, vel fundi, vtrum comprehendat etiam fructuarium, an solum proprietarium, vt latius ibi videri poterit, & vere in hoc sunt contrariae sententiae; alij enim existimant, in vsufructu, & caeteris incorporalibus iuribus non cadere proprie, sed quasi, aut improprie, dominium; alij vero cum Bartolo in incorporalibus proprie cadere dominium defendunt: id quod constat ex his, quae scripserunt Bartolus in dict. §. nihil commune, num. 1. Paulus, Imola, Aretinus, & Alexander numeris relatis supra. Iason num. 30. Berengarius Ferdinandus num. 12. & 13. Marianus Socinus iunior ex n. 41. vsque ad num. 67. Fabius Acorombo num. 29. Ludouicus Bologninus num. 10. & 11. Claudius Marmerius ex num. 41. vsque ad num. 50. Hotman. Decius a num. 16. vsque ad num. 21. Rubeus a num. 11. vsque ad num. 117. Corrasius num. 14. 15. & 16.Petrus Paulus Parisius n. 19. & tribus sequentibus. & qui priorem partem amplectuntur, constituere solent plures dominij species, siue dominium pluribus & diuersis modis accipiendum arbitrantur, & aliquando proprie & in specie intelligunt, & tunc verum dominium esse dicunt; aliquando vero generalius & improprie accipiunt pro omni iure in re, vel ad rem, & sic pro omni iure incorporali: & in hac significatione lata & impropria vsufructuarius secundum eos dicitur habere dominium vsusfructus, in dicta l. qui vsumfructum, Quo modo vltra relatos a superiorioribus intelligit Iacobus de Carolis Pauonis tertio colore, num. 3. fol. mihi. 99. Petrus Ricciardus ad rubricam, Institutionum. de vsufructu, num. 61. & 62. qui tamen in eadem rubrica num. 154. 155. & 156. rectius defendit cum Bartolo, in vsufructu, & aliis iuribus incorporalibus proprie cadere dominium: ibíque non facta mentione eorum, quos supra retulimus, fere omnia, quae dicit, trans[sect. 19]cribit ab ipsis, respondetque ad argumenta Iasonis contra Bartolum, & declarat dictam l. qui vsumfructum. Quod defendens sententiam Bartoli, fecerat prius & elegantius Ioannes Corrasius in dicto §. nihil commune, num. 15. & 16. Quibus etiam satisfieri potest ex dictis ibidem per Parisium num. 19. & sequentibus. Socinum Iuniorem num. 43. & sequentibus, quorum occasione, maxime Ioannis Corrasij, amplius in praedictis, aut in defensione Bartoli. non insistendum putaui, sed ad eos Lectorem omnino remittere volui. # 33 CAPVT XXXIII. Vsufructuarius qualiter vti debeat, vt substantiam rei fructuariae neque immutet, neque corrumpat, sed & si quid aedificauerit, an possit ipse tollere, siue refigere hoc, aut expensas repetere, vel refixa vendicare: demum, quare non possit formam rei fructuariae quocumque modo, etiam in melius reponendo mutare, neque aedificium inchoatum consummare: vbi haec materia accurata, dilucida tamen & distincta manu tractatur, quaecumque iura ad propositum sunt, declarantur, & nonnulla & noue, & melius quam hactenus, ab Authore adnotantur. SVMMARIVM. -  1 Iureconsultorum responsa quaedam omnino praelegenda pro huius Capitis explicatione. -  2 Authores nonnulli referuntur, qui erudite & eleganter de hac materia tractarunt. -  3 Borgninus Caualcanus notatus per Authorem, quod breuiter nimis de hac materia loquatur, & multa intacta relinquat, quae ad explicationem huius Tractatus praetermitti non poterant. -  4 Vsufructuarius sic rebus vti, fruique tenetur, vt substantiam rei neque immutet, neque corrumpat, sed saluam potius, illaesam, atque integram conseruet; alias enim vsusfructus durare, aut consistere non potest, quoniam mutare rem, est excedere ius vsufructuarij. -  5 Vsufructuarius non tantum rei substantiam & formam mutare vetatur, sed etiam eius vsum, si hoc modo futura est proprietarij deterior conditio. -  6 Vsufructuarius absque proprietarij licentia, nec formam rei mutare, nec ampliare, vel addere, aut detrahere, nec de nouo aedificare potest, quamuis melius repositurus sit: alias vsusfructus iure priuatur, & proprietario ad interesse tenetur, nec poterit repetere, nec retentionem habere eius, quod sic consumpserit: Intelligendo prout latius explicatur infra, num. 10. 11. & 12. -  7 Vsufructuarius qualiter debeat vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni viri. -  8 Iacobi Cuiacij distinctionem in hac materia, esse contra verba textus in l. aequissimum, §. sed si aedium, ff. de vsufructu, & vere & noue probatum ab Authore. -  9 Vsufructuarium etiam inuito proprietario, facere posse omnia, quae pertinent solum ad ornamentum, vbi Angeli de Perusio ratio expenditur, & probatur. -  10 Circa id, quod dictum fuit cum Caualcano supra, n. 6. vt nec repetere, nec retinere possit vsufructuarius, quod in aedificando, vel mutando formam rei consumpsit, latius insistit Author, & in allegatione duarum legum recte eundem Caualcanum redarguit. -  11 Alberici de Rosate resolutio m dubio superiori proponitur, ratio quaedam eiusdem noue & vere confutatur, & de l. sed & si quid inaedificauerit, 19. ff. de vsufructu, melius quam adhuc agitur. -  12 Sententia Authoris proponitur in praefata quaestione & quatuor casibus distinctis, dilucidius, quam hactenus enucleatur. -  13 Vsufructuarius aedificium inchoatum consummare non potest; vbi proponitur difficultas l. vsufructuarius, 68. ff. de vsufructu, & num. seq. -  14 Vsufructuali cuius loci, vel rei legato veniunt omnia, sine quibus inutile legatum esset, vel fructuarius vtifrui non posset. -  15 Vsufructu relicto, si fructuarius vti non possit re ad praedia, propter ius inneris alterius praedio contiguo relictum, vel propter aliam causam, haeres teneatur facere, quod fructuarius libere vti possit, & redimere viam. -  16 Legato praedio, debetur & seruitus, quae legata non est, quando legatum praedij esset & inutile, nisi seruitus praestaretur. -  17 Communis interpretatio ad dict. l. vsufructuarius, 68. probata, & nonnullis obiectionibus cum Pinello satisfactum. -  18 Cuiacium recte percepisse rationem dict. l. vsufructuarius, 68. & verba eiusdem ad propositum elegantia relata. -  19 Noua & subtilis ratio ad dictam l. considerata, & num. seq. -  20 Tempus & dilationem, in fauorem & commodum haeredis praesumitur testator apposuisse. -  21 Pater legitimus administrator & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, aedificium inchoatum consummare potest; imo ad id tenetur, si filio vtile fuerit. -  22 Vsufructuarium non posse exstirpare syluam, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere, aut aliis modis mutare formam rei, etiam in aliam meliorem. -  23 Proponitur difficultas l. aequissimum, 17. §. proinde, vers. & si forte in hoc, ff. de vsufructu, & communis interpretatio improbatur. -  24 Dictio Vel, sua natura ponitur inter diuersa. -  25 Recentiorum intellectus quidam, ad dictum versiculum, & si forte in hoc, confutatus. -  26 Aliter declaratus textus in dict. vers. & si forte, & nonnullis contrariis nouiter satisfactum. PRo absoluta & distincta huius Capitis explicatione,[sect. 1] primo constituere necessarium duxi, Lectorem monendum, de hac materia ante omnia, oportere nonnulla Iureconsultorum responsa originaliter, atque attente praelegere; ex eis enim, tanquam a fonte, vera cuiusque rei ratio, & doctrina deducenda erit: textum inquam in l. vsufructu, 7. §. hac ratione, cum duabus legibus seqq. l. aequissimum, 17. §. fructuarius, cum reliquis omnibus §§. seqq. l. sed & si quid, 19. l. vsufructuarius nouum. 51. l. vsufructuarius, 68. ff. de vsufructu: legen[sect. 2]dos etiam omnino Arias Pinellum (qui caeteris aliis elegantius tractat) 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 52. vsque ad num. 59. Franciscum Connanum Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. n. 1. & 2. fol. 231. Corrasium, Charondam, Loriotum, & Costalium, in locis relatis per Pinellum vbi supra, & vltra eum, Franciscum Hotmannum obseruationum, lib. 3. cap. 36. per totum, fol. mihi, 435. Ioannem Garciam de expensis & meliorationibus, cap. 11. ex num. 38. vsque ad num. 45. Petrum Gregorium in syntag. iuris lib. 4. cap. 3. num. vlt. per totum, 1. part. Cuiacium recitationum solemnium, in lib. Digestorum, ad l. si iter, 10. ff. de seruitutibus. Denique notandum Borgninum Caualcanum; quippe cum[sect. 3] ipse breuiter nimis de hac materia loquatur, & multa intacta relinquat, quae ad explicationem huius tractatus praetermitti non poterant, vt constat ex dictis ab illo, de vsufructu mulieri relicto, num. 158. fol. 353. Secundo & principaliter constituendum est, vsum[sect. 4]fructum esse Ius alienis rebus vtendi & fruendi, salua rerum substantia, vt saepe repetitum est, & nonnullis capitibus supra hoc eodem libro plene declaratum. Inde euenire, quod vsufructuarius sic rebus vti, fruíque teneatur, vt substantiam rei neque immutet, neque corrumpat, sed saluam potius, illaesam, atque integram conseruet; alias enim vsusfructus durare, aut consistere non potest, quoniam mutare rem, est excedere ius vsufructuarij: ita docuit Glossa communiter approbata verbo, salua rerum substantia, in princ. Instit. de vsufru[sect. 5]ctu, & quampluribus legibus confirmat eleganter Franciscus Connanus lib. 4. dicto cap. 3. num. 1. a princ. qui num. 2. recte aduertit, quod vsufructuarius non tantum rei substantiam, & formam mutare vetatur, sed etiam eius vsum, si hoc modo futura est proprietarij deterior conditio, vt latius exponitur iuribus ibidem adductis, & probatur in l. aequissimum, 17. §. sed si aedium, cum §§.[sect. 6] seqq. ff. de vsufructu, Fructuarius igitur, vt generaliter dixerim, absque proprietarij licentia nec formam rei mutare, nec ampliare, vel addere, aut detrahere, nec de nouo aedificare potest, quamuis melius repositurus sit: alias vsusfructus iure priuatur, (vel, vt proprius dicam, rei mutatione exstinguitur) & proprietario ad interesse tenetur, nec poterit repetere, nec retentionem habere eius, quod sic consumsit: sic post Corneum, Aretinum, Florianum, Caepolam, & Albertum Brunum, resoluit Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 158. qui allegat textum in l. hactenus, cum l. seq. ff. de vsufructu, ibi: Neque autem ampliare, nec inutile detrahere posse: quamuis melius repositurus sit. Et est textus singularis in l. vsufructuarius, 51. ff. de vsufructu, vbi Iureconsultus Neratius sic scribit: Vsufructuarius nouum tectorium parietibus, qui rudes fuissent, imponere non potest; quia, tametsi meliorem, excolendo aedificium, domini causam facturus esset, non tamen id iure suo facere potest. Idem quoque probat Iulianus Iurecons in l. aequissimum, 17. §. fructuarius, & §. inde Nerua, §. item si domus, & sed si aedium, ff. eodem tit. vbi dicit, quod si aedium vsusfructus relictus fuerit, poterit vsufructuarius lumina immittere in domum, colores, picturas, sigilla, & marmora, & reliqua, quae ad ornatum pertinent, facere; non tamen poterit dietas transformare, vel coniungere, eas separare, vel atrium mutare, vel viridaria ad alium modum conuertere, vel aditus porticusve aperire, & reddit horum omnium rationem in fine, in haec verba: Excolere enim quod inuenit, potest, qualitate aedium non immutata. Et in dicto §. item si domus, recte explicat Angelus de Perusio, qualiter vsufructuarius debeat vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni vi[sect. 7]ri. Quod ex dictis §§. satis colligi poterit, & eorum verba late explicat idem Angelus in §. fructuarius per totum, dict l. aequissimum, atque ex Recentioribus, Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. vlt. per totum, Cuiacius recitationum solemnium, in lib. Digestorum, ad l. si iter, 10. ff. de seruitutibus, in princ. Quem[sect. 8] locum vt primum praelegi, statim aduertebam vnum asserere ipsum, quod palam est contra textum in dict. l. aequissimum, §. sed si aedium; inquit Cuiacius, vsufructuarium aedium ita demum posse aedes pingere, si pictas acceperit, alioqui non posse: Et tamen in eo §. generaliter dicitur: Sed & colores, & picturas, & marmora poterit, & sigilla, & siquid ad domus ornatum pertinet. Nec distinguitur, an pictas, vel non pictas aedes acceperit fructuarius, indistincte etiam intelligunt omnes Doctores communiter, maxime Angelus de Perusio in eadem l. aequissimum, §. fructuarius, num. 5. vbi ex dictis verbis generaliter adnotauit, vsufructuarium etiam in[sect. 9]uito proprietario facere posse omnia, quae pertinent solum ad ornamentum: & reddit rationem, quia ornamenta semper se habent per modum simplicis qualitatis, & durat eadem substantia, quae non immutatur, sed qualificatur in melius: Quod attinet vero ad id, quod[sect. 10] asserit Caualcanus, vt nec repetere, ratione repositus vsufructuarius, quod in aedificando vel mutando formam rei consumpsit; animaduertendum est minime probari in l. hactenus, in fine, cum l. sequenti, ff. de vsufructu, quas ipse allegat: ibi enim dumtaxat dicitur, quod nec ampliare, nec inutile detrahere poterit vsufructuarius, quamuis melius repositurus sit; non tamen exprimitur, an repetere, aut retinere liceat, vel non. Id quod aperte constat ex verbis eorum iurium: ex aliis ergo petenda est huiusce dubitationis solutio, nempe ex l. sed & si quid inaedificauerit, 19. ff. eodem titulo, vbi sic scriptum est: Sed & siquid inaedificauerit, postea neque eum tollere hoc, neque refigere posse, refixa plane posse vendicare. Vides ergo neque tollere, neque refringere, (siue, vt Connanus legit, & in aliis libris scribitur, neque refigere) posse tamen refixa vendicare. Quo loco Fulgosius, & Angelus aliter non declarant: Baldus autem; & Florianus num. 1. dumtaxat deducunt ex ea lege, vsufructuarium non posse tollere aedificium, quod posuit in re fructuaria: Glossa vero ex scholio 1. diuersimode intelligit, nec certum quid affirmat: tandem Alberi[sect. 11]cus de Rosate magis insistit; primo enim constituit generaliter, vsufructuarium expensas factas in aedificando non tollere: quod reuera non probatur ibi, nec de expensis mentio aliqua habetur: postmodum & secundo cum aliis antiquis distinguere videtur, quod cum aedificium est immobile, vt paries, & similia, tollere non potest, & dicit sic procedere illum textam: si vero est mobile, vt fenestrae, & ostia, & similia, vsufructuarius tollere potest: & sic dicit procedere textum in l. sed addes, §, si inquilinus, ff. locati,tandem numero secundo quaerit, numquid actione negotiorum gestorum agere possit fructuarius, vt vel impensa praestetur, vel patiatur dominus aedificium tolli: & dicit quod sic, argumento textus, in dict. §. si inquilinus. Nec obstat quod donare videatur, cum in alieno aedificauerit: Quia respondet, quod non videtur donare, quia iure suo aedificauerit; quae tamen ratio tuta non est, imo praedictorum iurium rationi contraria. Ex quibus expressim deprehenditur? fructuarium iure suo sic aedificare non posse, maxime ex dicta l. vsufructuarius nouum 51. ibi: Non tamen id iure suo facere potest: excedit enim ius vsufructuarij in hoc, vt dicebamus supra & clare constat ex eisdem iuribus: vnde cum aedificat, merito statutum videtur in dicta l. sed & si quid, quod dumtaxat refixa vendicare possit, hoc est, tollere ea, quae sine damno tolli possunt, vt cum aedificium est mobile, iuxta distinctionem Alberici supra relatam: nam & male fidei possessori expendenti, abrasione & separatione sine laesione prioris status succurritur, l. domum, l. idemque, §. idem Labeo, ff. mandati, l. vtiles, ff. de petione haereditatis, ibi: Vt tamen potestas ei fiat tollendorum eorum, quae sine detrimento rei tolli possunt. Et latius explicat Ioannes Garsia de expensis & meliorat. cap. 2. num. 1. & 2. Vincentius Carocius de locato & conducto, fol. 214. quaest. 2. melior amentorum, n. 7. & tamen possessor malae fidei iure suo non expendit: Quae omnia mature considerari debere existimaui; videbam enim Doctores varie & confuse loquutos: item verum esse, vsufructuarium nec ampliare, nec detrahere, nec mutare posse, iure suo, quoniam excedit ius vsufructuarij, ideoque ius vsusfructus extingui debere ratione adducta supra, & repetenda infra num. 17. non tamen satis compertum esse, an repetendi, vel retinendi, vel consequendi facultas eidem concessa, vel denegata fuerit, cum in dicta l. sed & si quid inaedificauerit, dumtaxat dicatur, quod inaedificatum tollere non potest, quamuis refixa vendicare possit; bene verum est, quod inde posset argumentum deduci, repetendi, retinendi, neque consequendi ius vsufructuario competere, cum tantum in ea lege vendicandi refixa facultas concedatur eidem, quasi in aliis omnibus denegari videatur. Verum, his omnibus ex proposito, attenteque consi[sect. 12]deratis, sequentibus obseruationibus rem istam, & dilucide, & vere explicandam esse, arbitror. Primo igitur obseruandum & constituendum est, superiorem Disputationem minime versari, nec intelligendam fore, circa fructuarium immodice consumentem pro necessaria refectione rei, hoc est, de ea, de qua tractatur in l. hactenus, f. de vsufructu: is enim quamuis a principio de sua bursa expendere non teneatur, sed tantum denunciare domino, vt expendat (vt alio capite latius explicabimus) si tamen immodice expendat, necessario reficiendo, aut inaedificando, omnium legum praerogatiuas & priuilegia sibi vendicabit, vt possit expensas necessario factas, siue meliorationes recuperare, siue petendo, siue actione debita consequendo, siue excipiendo, retinendo, vel repetendo: id quod alio capite eleganter dicetur, & in terminis sic recte explicauit Ioannes Garsia de expensis, cap. 11. num. 28. in princ. qui tamen nihil tangit ex his, quae diximus supra, ex n. 10. superior igitur & praesens altercatio versatur tantum circa fructuarium de nouo aedificantem, ampliantem, vel mutantem{ De expesis vtilibus, atque voluptuariis ab vsufructuario factis, vide etiam infra cap. 57. ex n. 15. vsque ad n. 23. } formam rei, aut alio modo, non ob necessitatem vrgentem, sed potius ob suam tantum vtilitatem, commoditatem, vel voluptatem, exaedificantem, obseruata ratione l. hactenus, in fine, cum l. seq. l. aequissimum, 17. §. 1. & seqq. l. 51. & 68. ff. de vsufructu: In quibus terminis loquimur, & in his, & secundo loco constituendum erit, verissimum & plene probatum supra, vsufructuarium nec inaedificare de nouo, nec mutare, nec ampliare, nec detrahere, nec ad alium modum redigere posse, etiamsi melius repositurus sit: Quod si mutando, ampliando, vel detrahendo, vel ad alium modum redigendo, damnum proprietario intulerit, ad interesse damni & deteriorationis tenebitur, atque expelli ab vsufructuando poterit: quod etiam certum est ex dictis supra, & probatur authoritate quamplurimorum, quos retulimus supra, capite 21. per totum; & denique nec tollere poterit, quod inaedificauerit, ex dicta l. sed & si quid: neque, si illud immobile sit, expensas repetere, iuxta distinctionem Alberici supra relatam; nam cum{ Vide infra c. 57. ad finem. } in alieno aedificauerit, donasse videtur: nec prodest ratio Alberici, quod donare non videatur, quia iure suo id facit: Nam ea potius ratione donare videtur, quia iure suo fructuarius facere non potest, ex dicta l. 51. ff. de vsufructu, cum similibus: nec erit iniquum, repetitionem eo casu denegare, nec aliquo modo consumptum in aedificando recuperare posse vsufructuarium; imputet enim ipse sibi, qui lege resistente, & nolente, ampliauit, mutauit, detraxit, aut inaedificauit id, quod tollere non posse, nec aliquo remedio recuperare scire potuit, vel debuit: id etiam quod aedificare, vel ampliare pro suo officio, aut munere non tenebatur, cum ad necessarias tantum (& eas non magnas) expensas teneatur habita distinctione adhibenda alio capite infra. Ex qua nihil in fauorem fructuarij deduci poterit, vt ibi videbitur: nec in hac specie considerari poterit vtilitas tantum respectu vsufructuarij, sed magis inspici debebit ex parte proprietarij, vt quod sic inaedificatum, ampliatum, vel ornatum fuerit, magis ad commoditatem & voluptatem fructuarij, quam ad vtilitatem domini pertinere videatur. Quod rectissime aduertit, & iure atque ratione eleganter fundat Ioannes Garsia de expensis dicto cap. 11. num. 28. Tertio constituendum est, refixa sane posse vsufructuarium vendicare, vt in dict. l. sed & si quid, expressit Iureconsultus, & consequenter abradere, separare, & tollere posse ea, quae sine detrimento rei tolli possunt, vt in ostiis, fenestris, & similibus docuit Albericus vbi supra, & eum non referens, sic tenet Ioannes Gasia vbi supra, dicto num. 28. vers. vnde has expensas: alio autem modo expensum non poterit vsufructuarius recuperare, vt non sine mysterio Iureconsultus in ea lege, ad id tantum, vt vendicet scilicet refixa, vsufructuarium restringere voluerit, forsitan considerans, quod etsi iure suo id facere non potuerit, & vere in alieno fecerit, non debeat esse adeo deterioris conditionis, vt potestatem non habeat tollendorum eorum, quae sine detrimento rei tolli possunt. Quarto & vltimo constituendum est, vsufructuarium aedificantem de nouo, aut inchoatum aedificium perficientem, vel alio modo ampliantem, vel mutantem, malae fidei possessorem dici posse eo respectu, quod lege nolente aut prohibente, aedificium consummauerit, aut ampliando, vel addendo, formam rei, quocumque modo mutauerit, aut de nouo inaedificauerit: quippe cum ipsa lex expressim caueat, fructuarium ampliare, detrahere, vel mutare, etiam in melius reponendo, non posse, nec etiam aedificium inchoatum consummare, & eo respectu sustineri poterit (vt nouiter & vltra omnes animaduerto) Francisci Hotmanni doctrina libro secundo Feudorum, Hic finitur lex, §. si vasallus, folio mihi. 263. qui ob rationem a me consideratam, quod lege prohibente faciat, non ita clare loquitur contra iuris regulas, dum fructuarium sic aedificantem malae fidei possessorem facit, sicut loqui absolute, sed non recte quidem, arbitratus est Ioannes Garsia vbi supra, dicto num. 28. potest enim dici, mala fide facere quem, quod lege contrarium monente, siue aliquid prohibente, facit; vt ex dictis per Doctores in l. non dubium, C. de legibus, deducitur aperte: & ita intelligi potest Francisci Hotmanni doctrina; eo tamen respectu, quod etsi in alieno aedificet, ex voluntate domini possideat, & consentiente eo, mediísque a iure introductis, rem obtineat, non absolute dici potest malae fidei possessor imo bonae fidei possessor dici potest, quamuis male faciat inaedificando: Et sic poterunt procedere, quae contra Hotmannum considerat Ioannes Garsia vbi supra, qui in fine dicti num. 28. subdit vnum necessarium, quod si aedificium perfectum, vel de nouo erectum ab vsufructuario, euidenter vtile sit proprietario, nec ad solam voluptatem referri possit, tunc recurrendum sit ad iuris regulas de vtilibus expensis factis a bonae fidei possessore, consideratis nonnullis ibidem dictis: quod aequum quidem existimo, mutare tamen considerandum moneo, propterea quod refixa tantum vendicandi facultas conceditur in dict. l. sed & si quid inaedificauerit, nec vtilitas proprietarij in consideratione habetur, fortassis hoc ideo, quia lege prohibente fecerit, nec ad id obligatus fuerit: Item quod iuris & rationis fructuarij metas excesserit, vt in dicta l. hactenus, in fine & l. 51. & 68. ff. de vsufructu; potuit tamen aedificium ita vtile esset, vt fere necessarium videretur, & tunc dubium non esset: quae omnia maturius consideranda sunt, cum occasio se obtulerit, & notanda, quia alibi in mundo non sunt ita digesta, nec per alium sic elaborata: & hactenus ad dictam l. sed & si quid. 19. ff. de vsufructu. Nunc vero tertio loco & principaliter constituen[sect. 13]est, ex dictis adhuc, non ineleganter defendi posse communem Doctorum interpretationem, ad textum in l. vsufructuarius, 68. §. 1. ff. de vsufructu. vbi Iureconsultus Neratius sic scribit. AEdificium inchoatum fructuarium consummare non posse placet, etiamsi eo loco aliter vti non possit. Cruciantur enim Doctores communiter in inquirenda ratione, quare vsufructuarius consummare non possit, etsi aliter eo loco vti non possit, hoc est, etsi alias omnino inutilis futurus sit vsusfructus, vt Glossa, & Angelus intelligunt ibi. & contra Corrasium, Curtium, & alios erudite comprobat Pinellus dicta 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 56. in princ. & tenet Cuiacius vbi infra, num. 18. Ex quibus, & communi, veráque Doctorum sententia procedit ille textus, vt dixi, etsi alias absque omni vtilitate futurus sit vsusfructus: Quod difficile videtur ex eo; nam vsufructu alicu[sect. 14]ius loci, vel rei legato, veniunt omnia, sine quibus inutile legatum esset, vel fructuarius vti frui non posset, l. 3. §. 1. ff. de seruitutibus rusticorum, l. 1. §. 1. ff. si vsusfructus petatur, vbi Petrus Costalius allegat alia iura, Angelus in cons. 290. num. 7. per totum, dicens id procedere tam in contractu, quam in vltima voluntate; quod confirmari potest ex regula l. 2. ff. de iurisdictione omnium iudicum, l. ad rem mobilem, ff. de procuratoribus, & singulari doctrina Pauli Castrensis, qui in l. seruum filij, §. si[sect. 15] duos, n. 1. & 2. ff. de legatis 1. generaliter docuit, quod vsufructu cuiusque rei relicto, si fructuarius vti non possit re ad praedia propter ius itineris alterius praedio contiguo relictum, vel propter aliam causam, haeres tenetur facere, quod fructuarius libere vti possit, & redimere viam, & praedio legato, quod debeatur & seruitus, quae[sect. 16] legata non est, quando legatum praedij esset inutile, nisi seruitus praestaretur, & seruitus ipsa omnino necessaria esset, post Bartolum, Caepolam, & alios probat Menochius lib. 4. praesumptione 144. num. 11. qui allegat bonum textum in l. damnas, §. 1. vbi etiam Cuiacius ff. de vsufructu legato, l. binas, §. non autem, ff. de seruitutibus, l. si fundum sub conditione, § qui fundum, in fine, ff. de[sect. 17] legatis 1. Sed his difficultatibus recte satisfieri solet communi interpretatione obseruata, vsufructuarium scilicet ideo non posse aedificium inchoatum consummare, etiamsi omnino absque vtilitate vsusfructus maneat, quia per consummationem aedificij mutaretur & corrumperetur pristina substantia, & forma rei, quae vsumfructum debet, contra naturam vsusfructus, ex qua rerum substantia salua esse debet, nec mutari potest; & sic vsusfructus extingueretur, ex regula iuris, qua cauetur non consistere vsumfructum, mutata forma rei, l. repeti, §. rei mutatione, ff. quibus modis vsusfructus amittatur. Nec vrgent in contrarium rationes & iura superius adducta, quia verum est, vsufructuario siue legatario concedi omnia, sine quibus vsusfructus, vel legatum consistere non potest, quia ex eo forma & substantia rei fructuariae non immutatur; imo potius conseruatur: quod secus est in specie proposita, vt declarant Glossa, Angelus, Baldus, & Fulgosi. in dict. l. vsufructuarius, 68. & communem resolutionem testantur Curtius iunior n. 58. & Iason num. 24. in dict. l. 2. ff. de iurisdictione omnium indicum. Arias Pinellus dicta 2. part. num. 53. Ioannes Garsia de expensis, cap. 11. num. 42. Nec obstat, etiamsi dicatur, quod forma rei consistit in consummatione, l. si is qui quadringenta, §. quaedam, ff. ad l. falcidiam. Vnde videtur, quod ante consummationem non mutetur forma aedificij, quod non esse consummatum, expresse dicit textus in dict. l. vsufructuarius, 68. quo argumento a communi sententia discedunt Curtius in dicta l. 2. num. 59. & Corrasius Miscel. lib. 1. cap. 6. qui alios intellectus, non tamen probabiles adducunt. Sed respondet eleganter Pinellus vbi supra, constituendo, quod Glossa, & Doctores in hac materia appellant formam, ipsam figuram & speciem rei, nec loquuntur de forma, provt accipitur in dict. §. quaedam. Quod etiam praesentit, & cum communi intellectu transit Iacobus Cuiacius recitationum solemnium, in lib. Digestorum, ad[sect. 18] l. si iter, 20. ff. de seruitutibus. Vbi dicit primo, quod aedificium inchoatum perficere non potest fructuarius, etiamsi eo loco aliter vti non possit, quia nihil noui a fructuario institui potest; ideo in ea specie inutile erit legatum vsusfructus, quia aedificij inchoati nullus est vsus; Deinde & secundo dicit singulariter, quare consumare non possit, videlicet, quia mutat rei speciem, si ex non aedificio aedificium faceret: ac mutata re con[sect. 19]sumitur vsusfructus, & consummatio aedificij est consummario vsusfructus. Verum licet iste intellectus communis verissimus sit, & mihi semper placuerit, subtilius tamen vltra Pinellum & reliquos tentari posset, rationem illius textus in eo consistere, quod legatum vsusfructus aedificij inchoati, & nondum perfecti, nec consummati, & sic cuius adhuc vsusfructus nullus esse potest (vt dicebat Cuiacius) non videtur omnino purum, aut absolutum, sed tacitam potius habere conditionem, si consummatum fuerit aedificium, hoc est, vt a consummatione vsusfructus incipiar, & interim dilationem habeat, donec perficiatur & consummetur aedificium. Et[sect. 20] tamen regula iuris exstat quod tempus, & dilationem, in fauorem, & commodum haeredis praesumitur apposuisse testator, l. cum tempus, 17. ff. de regulis iuris, vbi Decius, Bartolus, Castrensis, Alex. & omnes in l. qui ante Kalendas. ff. de verb. obligat. idem Bartolus in l. si cum praefinitione, in fine, ff. quando dies legati cedat. Iason in l. 2. num. 63. C. de iure emphyteutico, Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 7. tit. 10. num. 11. Peralta in l. vnum ex familia, in princ. num. 19. de legatis 2. D. Spino in speculo, Glossa, 13. n. 72. 73. & 74. qui plene dictam regulam declarant: vnde quemadmodum tempus & dilationem in fauorem haeredis appositam, non potest impedire, nec in damnum haeredis abbreuiare legatarius ex supradictis; sic neque consummare aedificium, cum ex consummatione cessaret dilatio, & inciperet vsusfructus, qui incipere non debet ex voluntate, & tacita conditione defuncti, quovsque a proprietario fuerit consummatum. Quod in patre legitimo administratore, &[sect. 21] vsufructuario bonorum aduentitiorum filij diuerso iure censendum est, quippe cum possit ipse nouum aedificium, quod filio vtile sic, facere, & inchoatum consummare; imo ad id tenebitur, si filij vtilitatem consummatio, vel noua aedificatio respiciat, argumento l. 1. C. de bonis maternis: & ita debent intelligi adducta per Pinellum ibi 2. part. ex num. 52. Quarto constituendum est ex praedictis aperte dedu[sect. 22]ci, vsufructuarium non posse exstirpare syluam, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere, neque ex vinea pratum, neque ex sylua hortum, nec destructis aedibus eas renouare: & vt generaliter dixerim, aliis quibuscunque modis non posse mutare formant rei, etiam in aliam meliorem, ex dictis supra, l. hactenus, 8. in fine, cum l. seq. l. aequissimum, 17. §. fructuarius, cum seqq. ff. de vsufructu, & diximus supra cap. 25. ex num. 7. vsque ad num. 17. quia cum fructuarius vti & frui ita debeat, vt rerum substantia salua sit, nec forma ipsarum mutetur; ex dictis autem, formae mutatio contingat, & mutata forma, non sit eadem substantia, l. Iulianus, §. si quis, ff. ad exhibendum, faciendi praedicta facultas nullo modo competere potest vsufructuario. Sed obstat huic resolutioni textus valde quidem dif[sect. 23]ficilis in l. aequissimum, 17. §. proinde, vers. etsi forte in hoc, ff. de vsufructu. Vbi vsufructuario permittitur lapidicinas instituere, & oliueta, & vites eiicere, si plus reditus sit in vno, quam in altero: & consequenter mutare formam, & substantiam rei fructuariae, permittit Iulianus Iureconsultus in haec verba: Etsi forte in hoc quod instituit, plus reditus sit, quam in vineis, vel arbustis, oliuetis, quae suerunt, forsitan etiam haec deiicere poterit: vel siquidem ei permittitur meliorare proprietatem. Quibus verbis Iulianus reliqua iura destruere videtur, quae de non mutanda forma etiam in melius constituta sunt. Quare Accursius ibi. verbo, deiicere, & alij plures varie dissoluunt, nec vllus vere Iuliani sensum percipere potuit. Communior tamen est eiusdem Accursij interpretatio, potuisse fructuarium in ea specie mutare formam praedij, & lapidicinas instituere ex voluntate domini, quia ipse dominus, & paterfamilias, qui vsumfructum concessit, lapidicinas illas viuens instituerat, quae postmodum fuerunt perfectae, & vites eiectae, & exstirpatae. Quod videntur denotare illa verba: Vel quas paterfamilias instituit, exercere poterit, & ibi: Et si forte in eo quod instituit. Vt haec verba referantur ad patremfamilias, vt ex voluntate ipsius depulsae, & exstirpatae vites videantur, quasi id omnino facturus esset haeres, secutus patrisfamilias voluntatem. Nec obstat dicere, quod nec caeptum a testatore siue patrefamilias defuncto perficere potuit vsufructuarius, ex dict. l. vsufructuarius, 68. ff. de vsufructu. Quia respondetur, ex voluntate patrisfamilias id factum fuisse; quod alias fieri non posset: & Glossam sequuntur magis communiter DD. ibi Ioan. Garsia de expensis, dict. cap. 11. num. 44. dicens, quod si Accursij sensus displiceat, difficile lex illa interpretari poterit. Verum mihi displicet ex eo, quod Iulianus ibi non solum videatur tractasse de lapidicinis, quas testator in vita instituere caepit, sed etiam de iis, quas fructuarius de nouo instituit, vt colligitur ex illis verbis: Vel quas paterfamilias instituit, exercere poterit, vel ipse instituere, si nihil agriculturae nocebit. Considerando naturam, & proprietatem dictionis Vel, quae sua natura[sect. 24] ponitur inter diuersa, & notat diuersum casum proponi, vt per textum in l. 1. ff. de rebus dubiis. aduertunt Cephalus in cons. 236. num. 43. lib. 2. Marcus Antonius Eugenius in cons. 46. num. 3. lib. 1. maxime, quia Iureconsultus in dicto vers. etsi forte, non facit fundamentum in hoc, quod paterfamilias, vel vsufructuarius instituere caeperit, sed in eo, quod plus reditus sit, ita vt proprietatis melioratio contingat. Quod expressim deducitur ex verbis relatis supra, num. 23. in princ. Vnde[sect. 25] Recentiores quamplurimi magis communiter constituunt, quod mutatio cuiuslibet formae, non mutat substantiam alicuius rei, sed dumtaxat mutatio illius formae, quae substantialis dicitur, & haec vsufructuario prohibetur, quoniam salua debet esse substantia rei fructuariae: vnde in dict. vers. & si forte, licet exstirpatione vitium mutetur aliqua forma; non tamen mutatur substantialis forma rei fructuariae; constat enim ibi agri vsumfructum deberi, cuius forma substantialis manet, quamuis oliueta & vites exstirpentur, argumento textus in cap. commissum, & in cap. cum in tua, de decimis: & licet ex cultura, aut institutione mutetur qualitas, non tamen mutatur substantia, eodemque iure res censetur, argumento l. quaesitum, §. illud, ff. de legatis 3. & eorum, quae scribunt Socinus in cons. 297. lib. 1. Parisius in cons. 73. ex num. 12. lib. 4. Burgos de Paz in consil. 50. ex num. 8. hic tamen intellectus suspectus mihi videbatur ex eo, quod si verum est in specie proposita, aliquam formae mutationem contingere, quo pacto haec vsufructuario licita esse debebit, contra tot iura in initio huius capitis adducta, & communes Doctorum resolutiones, vt constat ex his, quae scripserunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 7. Hyppolitus Riminaldus in cons. 94. num. 51. lib. 1. Aluarus Valascus consultatione 50. num. 9. Barbosa in l. diuortio, §. si fundum, num. 20. ff. soluto matrimonio. Deinde mutatione aliqua data, quo etiam pacto amplius vsusfructus durabit, qui rei mutatione interire solet statim, vt supra probauimus? Aut quo iure vites & oliueta eiiciendi, atque exstirpandi facultas fructuario conceditur, quae denegata videtur in l. hactenus, in fine, cum l. seq. ff. de vsufructu, quatenus generaliter statuitur, ampliare, vel detrahere eum non posse. etiamsi melius repositurus sit, nec deambulationes deiicere permittitur in eadem l. aequissimum, dict. §. fructuarius, etsi ea deiectione meliorem aut maioris valoris proprietatem facturus sit fructuarius: Nec aliquo modo qualitatem mutare, aut fundum de nouo qualificare licere, constat ex eadem l. in §. sed si aedium: quae omnia nimis vrgent contra eorum resolutionem, quae in esse, fuit Alberici de Rosate in eadem l. aequissimum, §. inde est quaesitum, num. 10. vbi ad propositum dictorum iurium distinguit, sed reuera difficultatem non diluit, nec glossa etiam, aliis modis respondendo, iureconsultum non affirmasse, sed tentasse tantum forsitan id vsufructuario licere, vel de aequitate eam traditionem obseruandam fore, quamuis de rigore iuris alitet esset dicendum, vt vidimus supra. Quapropter ex eadem lege vera interpretatio dedu[sect. 26]cenda erit, inprimis fructuarium causam proprietatis deteriorem facere non debere, meliorem facere posse: inde fundi vsufructu legato, non debere neque arbores frugiferas excidere, neque villam diruere, nec quicquam facere in perniciem proprietatis. Deinde non videri vsufructuarium meliorem facere proprietatem, si praedium fuit voluptuarium, & ipse voluerit arbores etiam infructiferas excidere, vel deambulationes amoenas tollere, vt forte hortos olitorios faciat, vel aliud quid, quod ad reditum spectat: videtur enim hoc casu facere in perniciem proprietatis, propterea quod praedium illud non ad vtilitatem, siue ad reditum, sed ad delectationem, voluptatem, & amoenitatem fuerit destinatum. Quo modo intelligendus est textus in dict. l. aequissimum, in vers. etsi forte, el 1. Praeterea, atque ex eadem regula, fructuarius poterit lapidicinas, vel cretae fodinas, vel arenaefodinas instituere, si non agri partem necessariam huic rei occupet, & denique venas lapidicinarum, metallorum quoque, poterit inquirere in praedio etiam destinato agriculturae, si nihil agriculturae nocebit, & poterit etiam vineta & oliueta, quae antea fuerunt deiicere, si plus reditus sit in eo, quod instituit, quam in vinetis, vel arbustis, vel oliuetis; quia ita faciendo, non mutat formam rei, & facit in meliorationem proprietatis: quod ita attenditur ex dicto §. fructuarius, sicut attenditur ex aliis iuribus, an forma rei mutetur, vel non; & ita procedit textus in dict. vers. etsi forte, el 2. iuncto suo, §. incipienti Proinde, qui tamen non procederet, si vineae vsusfructus legatus proponeretur; tunc enim non liceret vsufructuario vineas exstirpare, vt venas metallorum perquireret, quoniam eo casu forma rei, cuius vsusfructus legatus fuit, mutaretur. Nec etiam poterit praedicta facere, quando tantum apparatum sint desideratura, quem non possit sustinere proprietarius, etiamsi formam rei non immutaret, sed ne aedificium quidem ponere in fundo poterit, nisi quod ad fructum percipiendum necessarium sit, vt ibid. probatur in vers. sed ne aedisicium: & ita dilucide remanet, & vere, explicatus textus in dict. l. aequissimum, ex §. fructuarius, vsque ad §. sed si aedium. Nec obstat verissimae huic resolutioni, quod nec ampliare, nec detrahere liceat vsufructuario, etiamsi melius repositurus sit, nec deambulationes deiicere, nec qualitatem aliquomodo immutare, quo modo impugnabam praecedentem interpretationem supra num. 25. ante finem. Nam ad primum respondetur, procedere id in damnum proprietatis, vel formam rei immutando, quae in dict. vers. etsi forte, non immutatur. Ad secundum respondetur, intelligendo, provt intellexi supra versiculum etsi forte, el 1. Ad tertium denique respondetur in dict. §. sed si aedium, dumtaxat prohiberi rem immutare, vel ad alium modum conuertere; excolere enim, quod inuenit, fructuarius debet, qualitatem aedium non immutando: & de his hactenus. # 34 CAPVT XXXIV. Proprietarius vtrum eadem aequitatis lege teneatur, qua vsufructuarium teneri cap. praecedenti diximus, vt nihil immutando, aut alio quouis modo, in re sua faciat ipse, quod detrimentum fructuario afferat: deinde an hypothecare, vel alienare proprietatem sine consensu fructuarij possit, vbi Castrensis sententia explicatur, & melius, quam hactenus corroboratur. Demum agitur vtrum sententia lata contra vsufructuarium, nocere debeat proprietario, vel e contra, & Pauli Parisij resolutiones probantur. SVMMARIVM. -  1 Proprietarium eadem aequitatis lege teneri, qua vsufructuarium teneri cap. praecedenti diximus, vt nihil in re sua faciat ipse, quod detrimentum fructuario afferat. -  2 Proprietates dominus vsufructuario inuito, nihil facere potest circa res fructuarias, aut proprietatem earum, quod in damnum fructuarias sit, & consequenter nec formam, vel speciem, aut vsum rei fructuariae etiam in melius immutare, nec alio quocunque modo vtendifruendi facultatem impedire. -  3 Triticum mutuum recipiens, creditore inuito, soluere farinam non potest, cum Alciato contra Purpuratum. -  4 Proprietarius, si formam rei immutando, vel aliud quodcunque faciendo, vti frui vsufructuarium impediat, vel eidem aliquod damnum inferat, ad totale interesse tenetur pro rata temporis, quo fructuarius fuit impeditus. -  5 Vsufructuarius vocari debet, quoties res agitur etiam circa proprietatem, quae ei damnum afferre potest. -  6 Sententia lata contra proprietarium, non praeiudicat vsufructuario non citato in vsufructu, nec e contra praeiudicat proprietario non citato in proprietate lata contra fructuarium. -  7 Sententia lata contra vsufructuarium, an, & quando proprietatis domino nocere debeat, & e contra, plene explicatum, remissiue, & de hac re Petrus Paulus Parisius commendatus. -  8 Proprietarium absque consensu & voluntate vsufructuarij posse hypothecare, & vendere proprietatem, cum Castrensi melius, quam hactenus comprobatum, & num seq. -  9 Vsufructuarius non habet ita liberum vsumfructum, sicut habet proprietatem liberam proprietarius, quia est fortius ius, & magis adradicatum. -  10 Proprietarius non poterit proprietatem alienare in damnum considerabile vsufructuarij, vel quando vertatur aliquod interesse, vel commodum, quod non alienatur, committendo id aequitati, & arbitrio iudicantis, vt is ex bono & aequo consideret, quando consensus vsufructuarij necessarius sit, nec-ne. -  11 Borgninus Caualcanus noue & vere notatus per Authorem, quod contra legem & rationem loquatur, nec Doctorum resolutiones in quaestione superiori praelegerit. PRo expedita huius Capitis explicatione, constituere[sect. 1] primo necessarium erit: Proprietarium, eadem aequitatis legere teneri, qua vsufructuarium teneri capite praecedenti diximus, vt nihil in re sua faciat ipse, quod detrimentum fructuario afferat: Id quod certum est, iuribus statim referendis probatum, & a Connano adnotatum in terminis, commentariorum iuris ciuilis, libro 4. cap. 3. num. 2. ad finem, fol. 232. Pinello 2. parte l. 1. C. de bonis maternis, num. 57. versiculo, & est notandum. Id[sect. 2]circo, & vt generaliter dixerim, proprietatis dominus vsufructuario inuito, nihil facere potest circa res fructuarias, aut proprietatem earum, quod in damnum fructuarij sit & consequenter nec formam, vel speciem, aut ysum rei fructuariae, etiam in melius immutare, nec alio quocunque modo vtendi fruendi facultatem impedire: Quod post alios adnotarunt Corsetus in repertorio ad Abbatem, verbo vsufructuarius. Corneus in cons. 8. circa primum, columna 3. lib. 2. Mantua singulari 498. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 159. fol. 353. & vltra eos probatur primo ex textu in l. sed & si quid, 19. §. proprietatis, & §. seq. ff. de vsufructu, quem expendit Decius in consilio 417. n. 20. Secundo, ex textu in l. vsufructu, 7. §. hac ratione, ff. eodem titulo; vbi Vlpianus sic scribit: Hac ratione Labeo scribit, nec aedificium licere domino, te inuito, altius tollere: sicuti nec areae vsufructu legato, potest in area aedisicium poni: quam sententiam puto veram. Tertio facit textus in l. vltima ff. de vsu & habitatione, vbi sic scriptum reliquit Paulus: Neratius ait: vsuariae rei speciem is, cuius proprietas est, nullo modo commutare potest; deteriorem enim causum vsuarij facere non potest: facit autem deteriorem, etiam in meliorem statum re commutata. Quem textum velut expressum[sect. 3] esse censeo pro opinione Alciati in l. 2. §. mutui datio, ff. si certum petatur, n. 10. contra Purpuratum ibidem, n. 43. adeo, verum esse, aliud pro alio, inuito creditore solui non posse, vt procedat id, etiamsi quod soluitur, melius sit: & inde infert, quod recipiens triticum mutuum, inuito creditore soluere non potest farinam, vt latius probat ibi: ad propositum autem nostrum redeundo, superior doctrina sic procedit, vt si proprietarius formam[sect. 4] rei immutando, vel aliud quodcunque faciendo, vti frui vsufructuarium impediat, vel eidem aliquod damnum inferat, ad totale interesse teneatur pro rata temporis, quo fructuarius fuit impeditus, l. Proculus, 23. §. vlt. ff. de vsufructu, dum dicit: Si arbores vento deiectas dominus non tollat, per quod incommodior sit vsusfructus, vel iter: suis actionibus vsufructuario cum eo experiendum erit. Vbi sic adnotauit Florianus, & sequitur Gironda de Gabellis, 2. part. §. 1. num. 30. fol. 37. est etiam bonus textus in l. repeti, §. finali. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, dum dicit: Plane si proprietarius hoc fecit, ex testamento, vel de dolo tenebitur. Sed & interdictum Quod vi aut clam, vsufructuario competit. Et in l. sed & si quid. 19. §. proprietatis, ff. de vsufructu, ibi: Proprietatis dominus non debebit impedire fructuarium ita vtentem, ne deteriorem eius conditionem faciat. Inde est, quod vsu[sect. 5]fructuarius necessario vocari debet, siue illius consensus requiri, quoties res agitur etiam circa proprietatem, quae ei obesse, siue damnum aliquod considerabile afferre potest. Quod ex aliis obseruant Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 1. glossa 6. num. 29. qui allegat bonum textum in l. is qui fundum, 31. ff. de vsufructu legato. Sfortia Oddi in cons. 82. num. 14. vol. 1. Ideo sententia[sect. 6] lata contra proprietarium, non praeiudicat vsufructuario non citato, nec vocato in vsusfructu, nec e contra praeiudicat proprietario non citato, in proprietate lata contra fructuarium, vt dicit Glossa in l. is cuius §. finali, ff. de vsufructu. Quam sequunrur communiter omnes, vt constat, ex Caualcano de vsufructu mulieri relicto, num. 125. fol. 423. Pinello 2. Part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 68. vers. similiter est differentia: qui merito asserit, quod hanc materiam inuoluunt Scribentes in l. saepe, ff. de re indicata; erit tamen vltra eum videndus[sect. 7] omnino Paulus Parisius in repetitione ad illum textum, num. 12. 13. 14. 15. & 16. quo loco plene disputat, an, & quando sententia lata contra vsufructuarium proprietatis domino nocere debeat, & e contra: conclusiones & doctrinas Bartoli ibid. explicat, & accurate resoluit; ideo amplius insistere necesse non erit: vide etiam Addit ad decis. Gamae 266. part. 2. Secundo & principaliter constituendum erit, ex di[sect. 8]ctis supra non obscure, manifeste potius dignosci, deceptos nonnullos, existimantes, proprietarium non posse vendere proprietatem sine consensu & voluntate vsufructuarij, quasi id praedicta aequitatis aut prohibitionis ratione contineri videatur. Quod non dubitarunt asserere Guilliel. de Cun. in l. 2. C. de vsufructu. Oldradus in cons. 24. & Sfortia Oddi in cons. 82. num. 14. vol. 1. sed decipiuntur, vt dixi, quoniam ex alienatione nullum damnum vsufructuario contingit in vsufructu, cum nihil sua intersit, quod iste, vel ille sit proprietarius, dummodo ipsum non turbet in vsufructu, vt eleganter considerat Castrensis in dict. l. 2. C. de vsufructu, in fine, qui secure defendit, proprietarium posse hypothecare & vendere proprietatem absque consensu vsufructuarij & aliis obiectionibus respondet. Castrensis etiam sententiam defendit Ioannes Sichardus in lectura dicta l. 2. ex num. 2. vsque ad num. 9. & veriorem existimat Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de seruitutibus, num. 9. & sequitur Pinellus 2. part. dict. l. 1. C. de bonis maternis, num. 51. Pro quibus valde vrget primo textus in l. fundi Trebatiani, ff. de vsufructa legato, vbi aperte supponit Scaeuola, proprietatem vendi potuisse, nec consensum fructuarij requirit, & in l. 3. §. si haeres, ff. vsufructuarius quemadmodum caneat, vbi idem supponit Vlpianus, dicit enim: Si haeres alienauerit proprietatem, & postea amittatur vsusfructus. Secundo est textus singularis in dicta l. 2. C. de vsufructu, vbi sic scribitur: Verbis testamenti quae precibus inseruisti, vsumfructum tibi legatum animaduertimus. Quae res non impedit proprietatis dominum obligare creditori proprietatem, manente fcilicet integro vsufructu tui iuris. Ergo & alienare poterit proprietatem, saluo iure vsusfructus, nec potest in hoc congrua discriminis ratio assignari, vt intelligit Accursius ibi. verbo, obligare, dicens item & vendere. Castrensis, & Sichardus vbi supra. Qui addunt, quod si est speciale in patre vsufructuario, quod debeat consentire in alienatione proprietatis, l. vlt. §. filius autem, C. de bonis quae liberis, in contrarium debet esse ius commune, quod sine consensu fructuarij possit totalem alienationem facere. Tertio facit quod proprietas vsucapi potest, quamuis vsusfructus recte constitutus per vsucapionem non perimatur, l locum, 21. §. proprietarius, ff. de vsufructu, l. iusto, 44. §. non mutat, iuncta declaratione glossae ibi. verbo, non potest, ff. de vsucapionibus. Sed si prohibitus esset proprietarius alienare proprietatem sine consensu fructuarij, non posset pati in praeiudicium ipsius vsucapi rem, argumento l. alienationis verbum, 28. ff. de verbor. significat. & eorum, quae adnotarunt per illam legem Scribentes communiter, Castrensis in cons. 44. in fine, lib. 2. Socinus in cons. 266. num. 44. lib. 2. Decius in cons. 445. num. 28. Tiraquellus de retractu Lignagier, §. 1. glossa 9. num. 249. Pinellus in authent. nisi tricennale, num. 29. C. de bonis maternis, quamuis ipse subtiliter atque erudite, vt assolet, contra Communem existimet falsam esse allegationem dict. l. alienationis, alienatione prohibita, & vsucapionem prohibitam censeri, vt ibi videri poterit. Quarto denique & vltimo, quando tot iura, atque Doctorum authoritates deficerent, concludens fundamentum videretur, quod[sect. 9] vsufructuarius non habet ita liberum vsumfructum, sicut habet proprietatem liberam proprietarius; quia est fortius ius, & magis adradicatum, vt scribit Baldus in l. locum, §. ex eo, per illum textum, ff. de vsufructu, sed vsufructuarius non habens ita plenum & liberum ius, potest vendere vsumfructum, vt alio capite probabitur infra, etiam sine consensu proprietarij; ergo multo magis poterit proprietarius vendere proprietatem absque consensu vsufructuarij. Poterit tamen contraria senten[sect. 10]tia locum obtinere, vbi ex alienatione proprietatis, damnum considerabile euenire posset vsufructuario; tunc enim citra consensum eius, non posset proprietarius alienare: in quibus terminis loqui videtur Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 2. glossa vnica num. 52. vers. nam licet, nec inuitus cogetur fructuarius ipse proprietarium rixosum, aut malae conditionis mutare, vt dicebat Sfortia dict. cons. 84. num. 14. & est de mente Castrensis in dict. l. 2. ad finem, quatenus pro ratione superioris doctrinae aduertit, quod nihil ad fructuarium interest, quis sit proprietarius, dummodo non turbetur in vsufructu; ergo si aliquid ad euro attineat, contra erit dicendum, vt etiam, & recte obseruat Ioannes Sichardus in dict. l. 2. C. de vsufructu, num. 8. vbi dicit regulariter consensum fructuarij non requiri, quando proprietarius velit alienare rem, ex qua vsusfructus pendeat: sed tunc demum quando vertatur aliquod interesse vel commodum vsufructuarij: quod committendum est aequitati iudicantis, vt is ex aequo & bono constituat, quando consensu opus sit, vel non; dicit etiam quod in casu, quo esset necessarius consensus, necessarium quoq, esse laudimium tanquam merces consensus: quod latius tractauerat n. praecedentibus, & ibid. Castrensis n. 2. Ex quibus praetermittere non possum Borgninum[sect. 11] Caualcanum qualibet nota dignum esse in hac quaestione; is enim de vsufructu mulieri relicto, num. 141. vers. legatum vero, fol. 435. contra rationem & legem loquitur, atque superioribus Doctorum resolutionibus non praelectis, securé (sed improbe quidem) affirmat, haeredem siue proprietarium non posse inuito vsufructuario, siue eo irrequisito, aliquid de proprietate disponere, nec alienare illam, & aliter non declarat: quod, vt vides, a iure ipso & ratione valde alienum est, & superioribus doctrinis repugnat. # 35 CAPVT XXXV. Proprietarius vtrum, aut quare, ne consentiente quidem fructuario, seruitutem imponere possit, nisi per quam deterior conditio fructuarij non fiat? ipse etiam fructuarius, quare nec acquirere, nec imponere, retinere tamen seruitutem possit? vbi quae hactenus dicta sunt ab aliis vbicunque, congeruntur, & confutantur; Raphaelis Fulgosij ratio contra Recentiores recipitur, melius quam adhuc explicatur, atque Pinelli motiuis contra eam nouiter respondetur. SVMMARIVM. -  1 Proprietarium non posse seruitutem imponere fundo, nec amittere, acquirere plane seruitutem eum posse, etiam inuito fructuario. -  2 Vsufructuarius acquirere seruitutem non potest, retinere autem potest, & si forte fuerit, non vtente fructuario, amissa, hoc quoque nomine tenebitur. -  3 Praedictorum vera ratio redditur: & textus in l. sed & si quid, 19. §. sed nec seruitutem, ff. de vsufructu, melius, quam hactenus enucleatur, & num. seq. -  4 Seruitutem nemo in damnum alterius imponere potest, maxime si ille habeat aliam seruitutem. -  5 Dispositionem rerum suarum etsi libere vnicuique lex committat; hoc tamen ita, vel ex naturali iustitia accipiendum est, si non publicum, aut priuatum alicuius commodum laedatur. -  6 Proprietarius quare acquirere seruitutem possit, etiam inuito fructuario. -  7 Vsufructuarius quare retinere seruitutem possit; acquirere vero, vel imponere seruitutem non possit. -  8 Proprietatis dominus, ne consentiente quidem fructuario, seruitutem imponere potest, nisi per quam deterior conditio fructuarij non fiat, vbi proponitur vulgata difficultas l. sed etsi quid, 19. §. proprietatis, cum l. seq. ff. de vsufructu. -  9 Francisci Connani, Sarmienti, Arij Pinelli, atque Ludouici Vitalis declarationes contra communem reiectae. -  10 Ferdinandi Vasquez. de Menchaca noua interpretatio, noue & subtiliter confutatur. -  11 Emmanuelis Mendez de Castro intellectus nouus noue & vere improbatus. -  12 Iacobi Cuiacij sententia in praedicta difficultate non probatur. -  13 D. Feliciani de Solis rationem veram in se esse, sed non concludere circa difficultatem dict. § proprietatis. -  14 Petri Augustini Morlae rationem inefficacem esse, & iuri contrariam. -  15 In praedicta difficultate facilius esse aliorum rationes confutare, quam veram aut concludentem rationem constituere. -  16 Raphaelis Fulgosij rationem magis placere Authori, & Pinelli motiuis contra eundem, noue atque subtiliter satisfactum, & num. seq. -  17 Emphyteuta vsumsructum potest ad vitam constituere, & seruitutem imponere ad vitam eius duraturam. -  18 Vassallus in re feudali potest ad vitam seruitutem constituere. -  19 Superficiarius seruitutem & censum in superficie imponere potest. HIs, quae Capite praecedenti dicta fuere, proximum est constituere nunc, ob eandem aequitatis, vel prohibitionis rationem, nec seruitutem imponere posse[sect. 1] fundo proprietarium, nec amittere seruitutem, sed acquirere plane seruitutem eum posse, etiam inuito fructuario, vt Iulianus scripsit. Quibus consequens est, fructuarium quidem acquirere seruitutem non posse, reti[sect. 2]nere autem posse, & si forte fuerit, non vtente fructuario, amissa, hoc quoque nomine tenebitur: ita docuit Vlpianus in l. sed & si quid, 19. §. sed nec seruitutem imponere, ff. de vsufructu. In quo nullus amplius insistit, sed tanquam indubitatum omnes admittunt, vt constat ex his, quae scripserunt Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. vlt. vers. sed nec seruitutem, Cuiacius recitationum solemnium, in lib. Digestorum, ad l. 3.[sect. 3] ff. de seruitutibus. Ratio autem quare proprietarius imponere, vel amittere seruitutem non possit, satis constare potest ex his, quae in initio Capitis praecedentis diximus: proprietarium nihil in praeiudicium, aut detrimentum fructuarij facturum, nec aliquo modo iuri vsusfructus obesse, siue aliquid detrahere posse. Deinde,[sect. 4] quia non potest quis in proprio fundo, in alterius praeiudicium imponere seruitutem, maxime si ille habeat aliam seruitutem, l. 2. §. 1. l. per quem locum, ff. de seruitutibus rusticorum, l. in concedendo, ff. de aqua pluuia arcenda, l. hoc iure, §. is qui, & l. Lucio, ff. de aqua quotidiana & aestiua: quae iura adducit Ioannes Corrasius in l. 3. ff. de seruitutibus, num 17. in fine, & num. 20. vbi reddit elegantem & veram rationem, quod licet dispo[sect. 5]sitionem rerum suarum libere vnicuique lex committat, l. sed & si lege, §. consuluit. ff. de petitione haereditatis, l. in re mandata, C. mandati: hoc tamen ita vel ex naturali iustitia accipiendum est, si non publicum aut priuatum alicuius commodum laedatur, l. opus nouum. ff. de operibus publicis. Iason in l. ex hoc iure, ad principium, ff. de[sect. 6] iustitia & iure; acquirere autem seruitutem etiam inuito fructuario, proprietarius potest, nam & res fructuario nec fraudi, nec damno est, & vsusfructus ipse melior sit, vt recte considerat Cuiacius in dict. l. 3. in princ. ff. de seruitutibus. vsufructuarius vero retinere seruitutem potest, quia dum retinet, nihil de nouo facit quod possit ipsi prohiberi; retinere potius, & conseruare de[sect. 7]bet, alias eo nomine tenebitur, si eo non vtente, seruitus ipsa amissa fuerit, vt inquit Vlpianus loco relato supra. Ratio est, quoniam vsufructuarius omnem rei curam suscepit, & custodiam, atque diligentiam praestare tenetur, vt inquit textus in l. 1. ad finem, cum l. seq. ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de seruitutibus. num. 6. & late probauimus supra, cap. 10. acquirere tamen, vel imponere seruitutem non potest, quoniam fructuarius dominus non est, & nemo seruitutem acquirit, vel imponit, nisi qui dominus est, l. 1. ff. communia praediorum. Corrasius in dict. l. 3. num. 20. ff. de seruitutibus. Padilla in l. & in prouinciali, num. 5. C. eodem tit. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 20. num. 1. D. Felicianus de Solis tractat. de censibus lib. 2. cap. 4. num. 9. vers. & hinc est. Ex quibus remanet melius quam hactenus per aliquem enucleatus textus in dict. l. sed & si quid, §. sed nec seruitutem. subdit postmodum idem Vlpianus: Proprietatis[sect. 8] autem dominus, ne consentiente quidem fructuario, seruitutem imponere potest: nisi per quam deterior conditio fructuarij non fiat; veluti, si talem seruitutem vicino concesserit, ius sibi non esse altius tollere. Locum autem religiosum facere potest, consentiente fructuario, & hoc est verum fauore Religionis. Id autem adeo mirabile & difficile, iurique contrarium aliquibus videtur, vt se rationem assequi non posse fateatur coactus Curtius iunior (quem in hoc laudauit Pinellus)in l. penultima num. 37. C. de pactis. Ratio difficultatis & admirationis consistit in hoc, quod licet proprietario recte prohibitum esse videatur, fructuario inuito, seruitutem imponere, ne reddatur deterior causa vsusfructus, ne etiam damnum inferatur eidem fructuario; tamen cum fructuarius ipse consensum praestat, licitum id deberet esse proprietario, quoniam iuri pro se introducto quilibet potest renunciare, l. pacisci, ff. depactis, l. penultima, C. eodem, nec Volenti. & consentienti fraus aliqua, siue damnum irrogari videtur, & nihilominus constitutio seruitutis non valet, nec quamuis fructuarius consenserit. Id quod iuxta communem sententiam certum est, vti communiter intellexisse omnes firmant, Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 74. Felicianus de censibus, lib. 2. cap. 4. num. 10. vers. sed hanc resolutionem. Quapropter Franciscus Connanus commentariorum[sect. 9] iuris ciuilis, lib. 4. capite 3. num. 3. fol. 232. constanter asserit contra Communem, proprietarium, etiam inuito fructuario, seruitutem imponere posse, qua vsusfructus conditio deterior non fiat; quod si fiat deterior, ita demum si fructuarius ipse consentiat, dicítque verba illa (ne consentiente quidem fructuario) legenda esse (non consentiente fructuario,) & verbum, Nisi, legis sequentis, accipiendum esse pro, Dumtaxat; vt sit sensus, eam dumtaxat seruitutem imponi posse a proprietario, vsufructuario non consentiente, qua ipsius conditio deterior non fiat: quod si deterior fiat; eiusdem consensus necessarius est: & in effectu hanc sententiam sequutus est, & nonnullis comprobat Arias Pinellus in dicta 2. parte l. 1. num. 74. qui magis probat, duplicem negationem ponendam esse, vt legatur: Proprietatis dominus, ne quidem consentiente fructuario seruitutem imponere non potest, nisi per quam deterior conditio fructuarij non fiat. Idem etiam admittit D. Franc. Sarmientus selectarum interpretationum, lib. 6. cap. 12. quos merito improbat Felicianus libro 2. dicto cap. 4. num. 10. quoniam eorum assertio euidenter violat verba illorum iurium, éstque contra receptam & vulgatam Codicum Pandectarum fidem, violat etiam Vlpiani verba, & se ipsam prodit Ludouici Vitalis declaratio lib. 2. variarum lectionum. cap. 8. His addo ex alio praedictorum lectionem conuinci, quod statim dixerit Vlpianus, proprietarium facere posse locum religiosum consentiente fructuario, & hoc fauore Religionis; ergo fauore illo cessante, contra dicitur, vti communis intelligebat. Vnde Ferdinandus Vasquez de Menchaca lib. 1. de[sect. 10] successionum creatione, §. 7. num. 40. versiculo, redeundo ad illum articulum, reprobata Pinelli & Connani opinione, cum Communi defendit, proprietatis dominum nec consentiente vsufructuario seruitutem imponere posse, per quam vsusfructus conditio deterior fiat: & reddit nouam rationem, quia fructuarius ius vsusfructus alienare non potest, §. finitur, Institut. de vsufructu; & sic nec Consentire proprietario seruitutem imponenti, quia seruitutis constitutio alienatio quaedam videtur, l. vltima, C. de rebus alienis non alienandis; & sic talis consensus inanis esse debet. Nec obstat, quod licet vnus ex dominis praedij communis, seruitutem imponere non possit, tamen accedente postea consensu alterius domini, firmatur, atque iustificatur seruitus illa, l. per fundum, ff. de seruitutibus rusticorum, l. vltima ff. communia praediorum, quia respondet ipse, longe diuersum esse vnum ab altero, propterea quod vnusquisque dominorum habet ius alienandi partem suam; vsufructuarius vero ius alienandi non habet, sed, vt vides, interpretatio haec, nec vera est, nec sustineri potest inprimis enim diuersum est, vsufructuarium, inuito, seu ignorante proprietario, vsusfructus ius alienare; aut eidem seruitutem imponere volenti consensum praestare, vt ad oculum patet; nec assumptum dictae l. vltimae, ita indistincte procedit, vt colligitur ex his, quae scribit Corrasius in l. 3. ff. de seruitutibus, num. 25. & 26. Deinde, quia praecipuum fundamentum euidenter destruitur ex eo, quod si probemus, posse fructuarium vendere, locare, aut quoquo modo alienare vsumfructum, sequetur inde, si ratio adducta per Menchacam procedit, quod maiori ratione poterit seruitutis constitutioni consensum praestaret: at vsufructuarius vendere potest, locare, gratis concedere, & alienare vsumfructum, vt cum multis alio capite infra tuebimur: ergo poterit etiam seruitutis constitutioni patientiam aut consensum praestare. Denique cum verum sit, posse vsufructuarium vendere, & locare vsumfructum, non poterit procedere discriminis ratio, quae ab eodem excogitata fuerat inter fructuarium, & vnum ex dominis praedij communis. Quare Emmanuel Mendez de Castro (qui superiorum,[sect. 11] & aliorum, de quibus infra, nullam mentionem facit) in repetitione ad textum, in l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, 2. parte, num. 128. in fine, fol. 47. ea ratione dicit, non posse fructuarium domino proprietatis seruitutem imponere volenti consentire, quia si consentire posset, efficeretur, vt vnus & idem locus duobus in solidum seruiret: quod esset contra naturalem rationem l. si vt certo, § duobus vehiculum, ff. commodati: nec fructuarius ipse consentire potest, vt suo iure sibi vti quandocunque non liceret, argumento legis quoties, versiculo, & ideo, & l. penultimae, de pactis: vnde sit, vt seruitus, quae non diminuit ius vtendi fruendíque, recte imponatur, vt ibi dicitur. Verum haec ratio placere non potest, quoniam ea attenta, consideratóque ne locus idem duobus seruire debeat, sequitur inde, quod nec seruitus, quae non diminuit ius vsusfructus, imponi non possit, cum adhuc eadem ratio militet; siquidem duobus fundus seruire debebit: deinde, nam seruitutis constitutio non impediret fructuarium vtifrui posse iure suo, quamuis ipsius vsusfructus conditio deterior fieret, siue eiusdem ius diminueretur; nec duorum concursus in eodem loco ita in solidum considerari potest, vt concurrere non possit in hac specie, cum alter iure tantum seruitutis vtatur, alter vero vniuerso commodo fructuum, & prouentuum gaudeat, quicunque ille sit: denique, nam sicut fructuarius venditione, locatione, aut simili contractu efficere posset, vt iure suo sibi vti amplius non liceret, sic & gratuito consensum praestando proprietario, diminuere ius vsusfructus, aut deteriorem facere suam causam poterit, eo magis, quod vt dixi non ideo sibi in vniuersum, ius vtendi & fruendi tollit, cum vti & frui possit saluo iure seruitutis, ex qua vsusfructus causa deterior fieri dicitur: alia igitur ratione procedit ille textus, nec praedicta sufficiens est ex dictis supra. Ex quibus etiam conuincitur ratio Cuiacij, licet magis arguta sit in §. religiosum, Instit. de rerum diuis. & recita[sect. 12]tion. solemn. in lib. Digestorum, ad l. 3. ff. de seruitutibus: deinde, quoniam fateor fructuarij interesse, seruitutem non constitui, non tamen ideo sequitur fructuarij consensum nihil operari debere; & sic remanet indissoluta difficultas adhuc agitata. Quam vt dissoluat Doctor Felicianus de Solis lib. 2. de censibus, cap. 4. n. 10.[sect. 13] ad finem. Primo constituit, proprietarium, etiam inuito fructuario, posse censum in proprietarium constituere, ex l. 2. C. de vsufructu: postmodum vero, arguit in contrarium ex textu, in dict. l. sed & si quid, dict. §. proprietatis dominus; & aliorum intellectibus reiectis, dicit, quod libenter admittit, proprietatis dominum seruitutem imponere non posse; non tamen inde sequi non posse, hypothecam, iúsve annui redditus in proprietate constituere. Quod mihi admodum placet. Ratio vero differentiae quamuis in se omnino vera sit; quod attinet ad nostrum propositum, non concludit: Inquit enim, differentiae rationem ex eo procedere, quod seruitus quaelibet tam vrbana, quam rustica consistit in iure quodam vtendi & fruendi; quare cum eo careat proprietatis dominus, nequit imponere seruitutem: at vero quoad hypothecam id non exigitur, sed sussicit, quod sit in bonis debitoris illam conistuentis; ac proinde recte potest in nuda proprietate hypotheca, censusve constitui. Ex eo autem dixeram, rationem hanc in se veram non concludere circa superiorem difficultatem, quod licet iure vtendi & fruendi proprietatis dominus careat; tamen cum illud sit penes fructuarium, accedente ipsius consensu & voluntate, videbatur quod posset proprietarius seruitutem imponere, non obstante eo impedimento, quod ex iure vtendi & fruendi fructuarij, & ipsius consensu suppleri posset. Nec redditur ratio per dictum Authorem, quare consensus fructuarij nihil efficiat, cum ipse ius vtendi & fruendi habeat, quod non est penes proprietarium, curve ipse fructuarius iuri pro se introducto renunciare non possit. Inefficax est etiam, & iuri contraria, nec concludit[sect. 14] ratio quaedam adducta nouissime a Petro Augustino Morla emporij 1. part. titul. 6. ff. de seruitutibus, quaest. 3. num. 3. inquit enim, seruitutes non ab aliis, quam a dominis posse imponi nonnullis rationibus ibi adductis. Quarum prima est, quia consensus eorum interuenire debet in imponenda seruitute, quorum ius minuitur: inde infert, quod proprietarius sine consensu fructuarij imponere non potest seruitutem, & allegat textum in dict. l. sed & si quid, §. finali. de vsufructu: nec aliter probat, & tamen in eo textu expresse deciditur contrarium, vt hactenus vidisti. In tanta igitur difficultate, in qua procul dubio faci[sect. 15]lius est aliorum rationes confutare, quam veram & concludentem rationem constituere, magis placuit Ra[sect. 16]phaelis Fulgosij interpretatio in eadem l. de qua agimus, §. sed nec seruitutem, num. 1. quam defendit Ludouicus Rusardus in notis perpetuis, ad d. §. proprietatis dominus, & probauit Alciatus in l. penultima num. 53. C. de pactis, vt in effectu proprietarius & fructuarius etiam simul seruitutem constituere non possint, quia neuter eorum perfecte dominus est; proprietarius enim ius vtendi & fruendi non habet, & consensus vsufructuarij non potest ius proprietarij integrum facere, si ipse fructuarius retineat vsumfructum, & ideo nec consentiente fructuario, poterit ius realis seruitutis constituere. Inquit ergo Fulgosius, quod fructuarius cedere, aut imponere non potest, quia non est dominus, nec potest per consensum suum, ius diminutum proprietarij facere integrum vsufructu remanente. Nec obstant argumenta nonnulla, quibus Fulgosij rationem impugnare contendit Arias Pinellus dicta 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 74. illis enim etsi nullus hactenus satisfaciat, congruum responsum dari poterit: & primum non obstat, dominum appellari vsufructu carentem, in l. recte dicimus, 25. ff. de verborum significatione; nec videre ipsum, legem adiicientem, qualitatem illam perfecti dominij ad constituendam seruitutem: Nam fateor vtrumque libenter, dum tamen non deficiat ius illud penes fructuarium existens, propter quod, seruitutem imponere non potest proprietarius, vt Fulgosius dicebat: enim vero ius illud adeo considerabile est in hac materia, vt qualitas perfecti & absoluti dominij minime necessaria sit, vt Pinellus inquit, data saltem qualitate aliqua dominij, cum facultate scilicet vtendi & fruendi: quo modo fortassis considerauit plenum dominium Fulgosius, hoc est, dominium competens cum plena & integra facultate vsus & fruitionis rei: Nam & hinc videmus, quod emphyteuta, qui non[sect. 17] habet absolutum atque perfectum dominium, sed vtile tantum, ex sententia communi, caducitatíque, poenae, & recognitioni dominij directi obnoxium, quia tamen re emphyteutica ipse solus fruitur, nec ius vtendi & fruendi penes alium est, vsumfructum potest ad vitam constituere, & seruitutem imponere ad vitam eius duraturam. Quod infinita Authorum allegatione comprobantes vt certum tradiderunt Padilla in l. & in prouinciali, n. 6. C. de seruitutib. Iulius Clarus lib. 4. sententiarum, §. emphyteusis, quaest. 21. Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 70. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 10. num. 2. & 6. Felicianus de censibus, lib. 2. cap. 4. num. 16. & argumentis contrariis erudite satisfacit Corrasius dicens, hanc verissimam sententiam in l. 3. ff. de seruitutibus, ex n. 16. vsque ad n. 28. Vassalus etiam[sect. 18] in re feudali potest ad vitam seruitutem constituere, vt multis probant Molina dict. c. 20. n. 3. Cuiac. lib. 2. de feudis tit. 9. Iulius Clarus §. feudum, q. 73. D. Felic. dict. cap. 4. num. 18. Denique & superficiarius, qui vtile tan[sect. 19]tum dominium habet, ex sententia communi, seruitutem & censum in superficie imponere potest, vt ex multis probarunt Aluarus Valascus de iure emphyteutico, quaest. 33. num. 2. Felicianus lib. 2. dicta cap. 4. num. 13. Est igitur necessarium dominium cum qualitate illa, vt ius vtendi & fruendi non sit penes alium, quamuis non sit perfectum aut absolutum: quo modo intelligi debet doctrina Fulgosij, vt dicebam supra. Nec sufficit plenum dominium proprietatis absque vsufructu, quoniam deficit ius illud, sine quo seruitutis constitutio dari non potest: non obstat secundum Argumentum, quod si fructuarius consentiat proprietario seruitutem imponenti, iam concurrit consensus vtriusque, & consequenter potest seruitus imponi, argumento textus in l. per fundum, 11. ff. de seruitutibus rusticorum, vbi sustinetur seruitus concessa ab vno ex pluribus dominis, accedente consensu aliorum, etiam ex interuallo, ex l. vlt. ff. communia praediorum, quia ex dictis supra, satis constat. solutio, nec vtriusque consensum sufficere; sibi enim obstant proprietarius, & vsufructuarius, nec potest fructuarius per consensum suum, ius diminutum proprietarij facere integrum, vsufructu remanente, vt inquit Fulgosius; siue volente fructuario, suum vsumfructu retinere. Nec vrgent in contrarium duo illa iura, propterea quod non loquuntur in specie nostra, sed in diuersa, quando vnus ex dominis praedij communis, imponit seruitutem, quae accedente consensu aliorum firmatur, quia nihil considerari potest, quod impedimento sit constitutioni seruitutis; enimvero omnes domini plenum habent dominium, nec ius vtendi & fruendi penes alium residet: at vero in nostro casu maximum impedimentum praestat, fructuarium ita consentire, vt velit ipse vsusfructus causam adhuc durare, propter quod, ius domini, siue proprietarij integrum esse non potest: quod ad constitutionem seruitutis necessarium erat, vt dictum est. # 36 CAPVT XXXVI. Fructus quid, & vnde dicatur? quid proprie, & stricte Fructus nomen contineat, qualiter etiam large, aut generaliter accipiatur? Deinde vsufructu relicto, quamplurima contineri, vbi multarum quaestionum resolutione, valde vsufructuarij ius ampliatur: & verbum Fructus in hac materia non stricte, aut proprie dumtaxat, sed large etiam & generaliter sumi debere. Denique communis Doctorum sententia, quae fructus, in Naturales, Industriales, & Ciuiles diuisit, vtrum sit vera, nec-ne: vbi diligenti & accurata resolutione, distinctioni, & claritati restituta traduntur, quae obscura & tenebrosa videri possent: multaque adnotantur per Authorem, quae hucusque sic explicata non erant. SVMMARIVM. -  1 Vsufructu legato, quamplurima contineri, & latius infra ex num. 11. & a num. 26. cum multis seq. -  2 Quatuor dubia proponuntur, quae principaliter tractantur in hoc Capite. -  3 Scribentes hucvsque de hac materia, licet multa effundant, confuse tamen & intricate loquuti sunt, nec perfecte, nec etiam distincte rem istam explicarunt. -  4 Fructus quid, & vnde dicatur? -  5 Fructus nomine proprie & stricte quid intelligatur? -  6 In fructu non dicitur esse id, quod non renascitur. -  7 Fructus in genere sumptus quid significet? & vide infra num. 65. & 66. -  8 Fructus, redditus, prouentus, obuentionum, ac emolumentorum appellatione quid contineatur? remissue, latissime tamen declaratum a multis. -  9 Doctor Spino notatus per Authorem, quod ad dubium in Summario propositum non respondeat, aut praepostere & improprie loquatur. -  10 Fructus intelligi regulariter, deductis expensis circa eos factis, & de hac re plenissime actum per Barbosam. -  11 Vsufructu legato quae contineantur, & verbum Fructus qualiter accipi debeat in hac materia?vbi nonnulla iura ad propositum eleganter expenduntur. -  12 Pertinere ad fructuarium in re fructuaria non solum fructus, & quae fructuum loco, aut vice reputantur, sed etiam omnia, quae obuentionum, & commoditatum loco habentur, licet in fructu proprie non sint, idque ex sententia multorum. -  13 Ad fructuarium dumtaxat pertinere commoditates, & obuentiones, quae infructu consistunt, ex sententia Petri de Barbosa, contra superiores. -  14 Author, vt praedictam contrarietatem componat, & veriorem sententiam declaret, nonnulla constituere necessarium duxit, quae num. seqq. proponuntur. -  15 Vsufructuario negari non posse, quin in re fructuaria maximum ius Iureconsulti tribuerint, & verbis nimis generalibus atque absolutis omnes prouentus, vtilitates, atque obuentiones rei concesserint. -  16 Nonnulla iura in hac materia nimis restringi per Barbosam, & contra eum verba quaedam Iureconsulti Celsi argute ponderata. -  17 Ex his, quae Ioannes Garsia in hac materia scripsit, satisfieri posse ad nonnulla fundamenta, quae expenduntur per Barbosam. -  18 Fructus nomine frequenter Iureconsultos in hac materia intelligere; & fructuaria in re fructuaria concedere id, quod non renascitur, si tamen in fructu sit, aut saltem fructus nomine (etiam quantuncunque generaliter accepti) contineri possit. -  19 Dominum D. Petrum de Barbosa, nimis generaliter loquutum in hac materia, & noue & vere adnotatum ab Authore. -  20 Vsufructuario in re fructuaria id concedendum, in quo proprie & stricte cadit nomen fructuum, aut saltem large & generaliter cadere potest. -  21 Petrum Barbosa in effectu probasse sententiam communem, quam damnauit; subtiliter & vere probatum per Authorem. -  22 Gasparem Baecium errore manifesto lapsum in hac materia, noue, atque concludenter, & vere ostensum ab Authore. -  23 Conclusio & resolutio Authoris circa praecedentia. -  24 Barbosa resolutionem in alio loco sententiam Authoris confirmare. -  25 Tiberium Decianum iuxta mentem Authoris, intellexisse istam materiam. -  26 Vsufructuarius in stagno, in quo vsumfructum habet, qualiter possit piscari, piscésque occidere. -  27 Vsusfructus in columbario potest constitui, & qualiter fructuarius possit in eo columbas capere, & occidere. -  28 Vsufructuarius in fundo, aut in viuario, qualiter venari, ferasque, & aues occidere possit? -  29 Vsufructuarius Castri an iurisdictionalia exercere possit, & antiquas inuestituras renouare? -  30 Ad vsufructuarium pertinere poenas, condemnationes, & mulctas, siue confiscentur bona mobilia, siue immobilia; & similiter emolumenta sigilli, & officiorum. -  31 Mulctae, poenae, condemnationes, & confiscationes bonorum, quae propter delicta, vsufructu, aut matrimonio constante, commissa imponuntur, ad quem pertinere debeant, si finito vsufructu, aut soluto matrimonio, sententia lata fuerit? -  32 Et de hac quaestione commendatum ab Authore Barbosam, latissime, atque elegantissime omnium scribentem. -  33 Pensiones paedagiorum, & pascuorum dicuntur in fructu esse, & sic ad fructuarium pertinere. -  34 Vsusfructus ex redditu vectigalium, an debeatur ei, cui omnium bonorum vsusfructus relictus est. -  35 Vsufructuario vtrum competat ius patronatus, & praesentandi. -  36 Marito an competat ius praesentandi, ratione rei in dotem datae, cui annexum est ius patronatus. -  37 Vsufructuario castri, vel villae, vtrum competat ius conferendi beneficia, & officia? remissiue. -  38 Vsufructu legato, vtrum veniat id, quod ex exemplatione protocollorum percipitur. -  39 Bartoli sententia in quaestione superiori refertur. -  40 Bartoli opinionem qui indistincte tueri velit, qualiter possit argumentis contrariis respondere? -  41 Pauli Castrensis contraria opinio relata. -  42 Borgninus Caualcanus notatus per Authorem, quod de hac quaestione nimis breuiter egerit, nec perfecte, aut distincte scripserit. -  43 Concordia Baldi, quae in praefata quaestione per Barbosam improbatur, ab Authore defenditur. -  44 Et illius argumentationi contra Baldum satisfieri posse ostenditur. -  45 Vsufructuario vtrum debeatur laudemium, si emphyteutica res alienetur. -  46 Vsufructuario an quaeratur vtilitas commissi, si res feudalis, emphyteutica, aut censualis cadat in commissum. -  47 Modernum Paris. in tractatu, & explicatione praedictae quaestionis, caeteros omnes antecellere. -  48 Tiraquelli distinctionem recte improbatam per eundem. -  49 Eundem Modernum erudite & vere respondisse ad ea quae pro vsufructuario in quaestione praecedenti adduci poterant. -  50 Fructuum diuisiones plures, & species a Doctoribus consideratas. -  51 Fructus alios esse Naturales, alios Industriales, & alios Ciuiles, ex sententia communi. -  52 Fructus Naturales qui sint? -  53 Fructuum Industrialium exempla. -  54 Fructus Ciuiles qui sint? -  55 Fructuum species duas dumtaxat esse, & ciuilium fructuum denominationem commentitiam videri, ex sententia multorum. -  56 Author vt in praedicta contrarietate suam sententiam interponat, nonnullos casus distinguendos existimat, & rem istam distincte magis, quam hactenus declaratam proponit. -  57 Fructuum omnium in Mundi exordio vnam, atque eandem speciem fuisse. -  58 Fructus quo tempore coeperint cura hominum & cultura prouenire? remissiue. -  59 Fructuum naturalium denominationem verissimam esse, & ipsorum Iureconsultorum responsis probatam. -  60 Fructuum Industrialium denominationem verissimam etiam esse, atque omnino admittendam. -  61 Fructuum naturalium, & industrialium distinctionem lege Regia probatam. -  62 Ioannis Corrasij praeposteram subtilitatem in hac materia, recte argutam per Pinellum, & illius fundamentis optime satisfactum a Menochio. -  63 Contentio inter Corrasium & Menochium, mediante analogia, conciliata per Alexandrum Raudensem. -  64 Fructuum ciuilium denominationem commentitiam esse, nec iure probatam. -  65 Fructus nomen frequenter accipi in iure, & apud Scribentes, pro omni commodo & vtilitate rei. -  66 Iacobi Mandelli de Alba resolutio in cons. 275. n. 13. & 15. noue expenditur, & probatur per Authorem. -  67 Ad ea, quae de fructibus ciuilibus superius dicta sunt, num. 51. 55. & 64. noua resolutio, & conciliatio Anthoris proponitur. -  68 Iacobi Mandelli de Alba in cons. 441. num. 12. consultatio, & resolutio in hac materia, noue ponderata, & probata per Authorem. -  69 Pensiones, vecturae, mercedes, & similia, vtrum nomine Fructus contineantur? & de opinione Bartoli. -  70 Alexandri doctrinam, pensiones, mercedes, vecturas, & similia, ad similitudinem fructuum naturalium esse, nullo modo admitti posse. -  71 Opinio quorundam, qui praedicta a fructibus industrialibus non separarunt, confutatur. PRo absoluta, & distincta huius Capitis explicatio[sect. 1]ne, quod latissimam materiam continet, in primis constituere, & praemittere necessarium erit, vsufructu legato, quamplurima contineri, atque non solum rei, cuius vsusfructus relictus est, fructus, sed etiam quidquid inde percipi potest, ipsius fructuarij esse: hoc est, vt Doctores declarant communiter, omnes vtilitates, commoda, obuentiones, emolumenta, & prouentus ex re ipsa, siue illius occasione prouenientes, ad fructuarium pertinere. Quod statim maiori disputatione enucleabitur, & eleganter comprobant Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 1. num. 3. fol. 224. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, capite 23. num. 1. 2. & 3. alios plures sciens, consultoque praetermitto; statim enim referam eos. Id autem vt perfecte, radicitusque explicari valeat, quatuor praecipue aperire,[sect. 2] intelligereque oportebit. Primo, fructus quid, & vnde dicatur? Secundo, quid proprie & stricte verbum fructus contineat; qualiter etiam large aut generaliter sumi debeat? Tertio, in materia nostra verbum fructus, quae comprehendat, siue stricte, an large & generaliter sumendum sit? inde enim deduci debebit, quae sub legato Vsusfructus contineri possint, & debeant. Quarto & vltimo, vtrum vera sit, nec ne, communis Doctorum sententia, quae fructus, in Naturales, Industriales, & Ciuiles diuisit: an etiam aliorum Scribentium diuisiones iure probari possint? Enimvero de his omnibus, & de materia huius Capitis licet multa effundant Scribentes (qui omnes originaliter a me praelecti sunt) con[sect. 3]fuse tamen, & intricate loquuntur, nec perfecte, nec etiam distincte, rem istam explicarunt. Quocirca valde necessarium, atque Lectori gratum & iucundum futurum speramus, si eisdem attente praelectis, & saepe reuolutis, certam, atque distinctam in hac materia resolutionem proponamus. In primis ergo, quod attinet ad primum, quid Fru[sect. 4]ctus, & vnde dicatur; Dicendum est, Fructus nomen a ferendo, siue fruendo dictum, vt Marcus Varro quarto de lingua latina, scribit; quod rebus his, quas fundus fert, & quae in fundo seruntur, fruamur: & sic omnes res, quas fert fundus, & in fundo seruntur, comprehendit. Ex quo definit, fructum fundi esse eum, qui ex eo satus nascitur, vtilis ad aliquam rem. Satum intelligit natum, aut ortum, siue naturae vi, si hominum opera. Quam descriptionem Celsus approbans, fructum esse ait, quidquid in fundo nascitur, & quidquid inde percipi potest, l. item si fundi, ff. de vsufructu, & latius comprobant, & sic resoluunt Franciscus Connanus lib. 4. dicto cap. 1. num. 2. & 3. Ioannes Copus tractatu de fructibus, tit. 1. cap. 1. de propria fructus significatione, qui habetur tractatuum Doctorum, volum. 17. folio mihi, 235. Minsingerus in §. in pecudum, n. 1. Institut. de rerum diuisione. Franciscus Hotmannus in Commentariis verborum iuris, verbo, fructus, el primo & 2. fol. mihi, 982. Menochius in cons. 66. num. 2. lib. 1. & in idem pungit, sed nullum ex praedictis refert Barbosa in l. diuortio, §. si vir, num. 36. ff. soluto matrimonio. Quoad secundum vero, quid intelligatur Fructus[sect. 5] nomine, proprie & stricte obseruandum est: Proprie & stricte Fructus nomine id dumtaxat intelligi, quod ex corpore rei immediate percipitur, & nascitur: vt partus pecorum, oleum, poma, & fructus alij similes, qui ex re immediate nascuntur, l. vsura, 118. ff. de verborum significatione, l. qui se, & l. cum quis, ff. de condictione ob causam: ac id quidem si renascatur; illud enim, quod[sect. 6] non renascitur non dicitur esse in fructu, l. diuortio, §. si vir, ff. soluto matrimonio, vbi Glossa, Bartolus, Imola, Alexander, & omnes Doctores communiter, vt de communi, alios plures referens, latissimeque declarans, testatur Barbosa ibidem, fere per totum §. maxime n. 35. in fine, versic. Vltimo ex isto textu, & n. 36. Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae, rubrica 4. §. 17. glos. & faire les, n. 1. 2. & 3. fol. 184. Franciscus Hotmannus vbi supra, Ioannes Garsia, qui alia iura allegat, de expensis & meliorationibus cap. 23. num. 1. & clare praesentiunt Connaus lib. 4. dicto cap. 1. num. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 275. num. 15. lib. 2. late tamen & generaliter, siue sumptum in genere nomen Fructus significat[sect. 7] non tantum ea, quae in fundo seruntur, siue ex re immediate percipiuntur, sed omnia, & quaecunque emolumenta, omnia lucra, omnes commoditates, & vtilitates, quae ex re percipi possunt, siue eiusdem occasione proueniunt, l. in pecudum, l. vsurae, ff. de vsuris, l. item si fundi, ff. de vsufructu, l. de fructibus, ff. de donat, inter. Quod admittunt Chassaneus, & Connanus vbi supra, & expresse tradit Ioannes Copus tractatu, de fructibus, dicto tit. 1. capit. 2. Ioannes Garsia dicto c. 23. num. 1. 2. & 3. qui eleganter loquitur, recteque aduertit, apud Iureconsultos verbum Fructus non ita stricte accipi, sed ciuili modo interpretari, vt iuxta qualitatem rei, de qua agitur, amplam omnem videatur vtilitatem continere, ex iuribus ibi adductis: Hotmannus etiam in commentariis verborum iuris, verbo, fructus, el primo in fine, & 2. fol. 682. sic etiam velut expressim praesentiunt infiniti Authores, qui passim in iure quaerentes, quae continean[sect. 8]tur Fructus nomine, sic vnanimiter adnotare solent, vt notarunt etiam, dum quaerunt, quid Redditus, Prouentus, Obuentionum, ac Emolumentorum appellatione contineatur, vt vtrumque constat ex his, quae ad propositum plenissime scripserunt Chassaneus rubrica 4. dicto §. 17. dicta glossa, & faire, per totam, Modernus in consuet. Parisien. tit. 1. §. 1. glossa 7. ex num. 1. Caepola de seruitutibus Vrbanorum, c. 4. num. 9. Ioannes Copus dicto tractatu, de fructibus, tit. 1. cap. 1. & quinque sequentibus. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 318. n. 11. Auendanus responso 6. num. 6. Baeca de decima tutori praestanda, cap. 22. num. 3. & 5. & cap. 23. num. 29. & cap. 25. num. 8. Gironda de Gabellis, 2. parte, §. 2. num. 21. & 22. fol. 49. Vincentius Carocius de locato & conducto, sexto gradu accidentium, quaestione 10. ex num. 50. vsque in finem quaestionis, folio mihi 233. nec sine nota aliqua praetermitti potest hac in re Doctor Spino in Spe[sect. 9]culo testamentorum, gloss. 13. de legato vsusfructus, num. 36. is enim in summario illius numeri, quaerit, quid contineatur fructuum appellatione; & postmodum dicit, id dubium inuestigandum esse, & tamen ad illud non respondet, aut praepostere & improprie loquitur, constituens resolutiue tenendum esse, fructus dici, deductis expensis, & aere alieno deducto. Quod tamen non est ad dubium propositum respondere; aliud enim est quaerere, quid fructuum appellatione contineatur, & illud explicare; aliud vero constituere, fructus intelligi regulariter deductis expensis circa eos factis: quod in iure[sect. 10] certissimum est, & vltra Authores ibi relatos plenissime exornatum, atque declaratum per Barbosam in l. fructus 7. ex num. 6. cum sequentibus, ff. soluto matrimonio. Quoad tertium vero, quod difficilius est, vsufructu[sect. 11] inquam relicto, quae contineantur, siue qualiter in materia nostra verbum Fructus accipi debeat, Iureconsultus Vlpianus in l. vsufructu legato 7. ff. de vsufructu, sic diffinit: Vsufructu legato, omnes fructus rei ad fructuarium pertinent. Et aut rei soli, aut rei immobilis vsusfructus legatur: Rei soli, vtputa aedium vsufructu legato quicunque rei redditus est, ad fructuarium pertinet: quaeque obuentiones sunt ex aedificiis, ex areis, & caeteris, quaecunque aedium sunt: vnde etiam mitti eum in possessionem vicinarum aedium causa damni infecti placuit, & Celsus etiam Iureconsultus in l. item si fundi, 10. ff. de vsufructu, circa propositam quaestionem sic scribit: Item si fundi vsusfructus sit legatus, quicquid in fundo nascitur, quicquid inde percipi potest, ipsius fructuarij est; sic tamen vt boni viri arbitratu fruatur. In qua lege aduertendum est, quod nomine Fructus intelligitur, quidquid in fundo nascitur, & simul quidquid inde percipi potest. Quae duo verba non fuerunt otiose, aut sine mysterio maximo cumulata, vt non male aduertit Ioannes Garsia de expensis & meliorat. dicto cap. 23. num. 1. in fine, vbi num. 2. & 3. inducit, & expendit nonnulla iura, vt probet, Iureconsultos in hac materia vsusfructus, de qua agimus, non fuisse sequutos strictam verbi Fructus significationem, sed potius nomen Fructus ciuili modo interpretatos fuisse, vt iuxta qualitatem rei, de qua egissent, amplam, siue omnem rei vtilitatem, & prouentum significarent, l. in pecudum, ff. de vsuris, l. numismatum, l. vsufructuarium venari, l. defuncta, ff. de vsufructu, l. de fructibus, ff. de donat. inter. l. si nauis, 62. ff. de rei venditatione l. apud Iulianum, §. fructus, ff. de legatis primo. Iauolenus etiam Iureconsultus in l. vsufructu, 42. ff. de vsufructu legato, id intelligendum in fructu esse docuit, quod ad vsum hominis inductum est. Quae verba multa comprehendunt, vt de se patet aperte, & colligitur etiam ex l. arbores, 66. §. primo, l. si absente, 55. §. syluam, ff. de vsufructu. Deinde & alluuionis incrementum, quod non suboritur, aut renascitur, neque ex terra percipitur, ad vsufructuarium pertinere, statuitur in d.l. item si fundi, & Kalendarium, id est, nomina debitorum, quae semel tantum exigi possunt, & non renascuntur, in legato vsusfructus comprehendi, probatur expresse in l. vxori meae, 37. ff. de vsufructu legato. Ex quibus iuribus infiniti, & grauissimi Scri[sect. 12]ptores sic ius vsufructuarij ampliarunt, vt non dubitauerint asserere, pertinere ad eum in re fructuaria, non solum fructus, & quae fructuum loco, aut vice reputantur, sed etiam omnia ea, quae obuentionum, & commoditatum loco habentur; & sic non solum commoditates, quae in fructu consistunt, sed & aliae quecunque ex fundo prouenientes, licet in fructu proprie non sint. Quod velut expresse praesentiunt Paulus Castrensis num. 3. Duarenus in principio, & in fine, in l. diuortio, §. si vir, ff. soluto matrimonio. Dinus de Muxello in §. aeque si agat, n. 4. de actionibus, Modernus in consuet. Parisien. titul. 1. §. 1. gloss. 1. n. 28. 33. & 37. qui omnem vtilitate, & obuentionem, quae ex re, quocunque modo percipi possit, fructuario tribuit. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, ff. Titia cum nuberet, num. 121. de legatis 2. Guill. Benedict. in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, caetera bona, num. 24. Baeca de decima tutori praestanda, cap. 25. num. 21. Flor. de Sancto Petro in l. 1. n. 5. & in l. vsufructu, 7. num. 1. ff. de vsufructu. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 23. num. 9. Laurentius de Pinu, in cons. 40. num. 3. lib. 1. Sfortia Oddi in cons. 30. num. 37. lib. 1. Menochius in cons. 66. num. 17. lib. 1. & his non relatis, in eandem sententiam aperte inclinat Ioannes Garsia dicto cap. 23. num. 3. & num. 6. in fine, Bellonus in cons. 6. num. 17. Alciatus in responso 688. Verum contrariam sententiam, imo ad fructuarium[sect. 13] dumtaxat pertinere commoditates, & obuentiones, quae in fructu consistant, & non alias, & labi contrarium opinantes Baecam, Molinam, & Garsiam, quos tantum refert, constanter defendit, & saepe repetit Petrus de Barbosa in discursu lecturae l. diuortio, § si fundum, & §. si vir, num. 4. in principio, & in versiculo, Ex quibus patet, & num. 9. & num. 14. & 15. Versiculo, cum verius sit, & num. 36. & 37. & 38. in versiculo, Non obstat secundum, ff. soluto matrimonio. Quam contrarietatem vt[sect. 14] ego componam, & quam veriorem sententiam putem, declarem, nonnulla constituere necessarium duxi. Et primo constituendum est, vsufructuario negari[sect. 15] non posse, quin in re fructuaria maximum ius iureconsulti tribuerint, & verbis nimis generalibus, atque absolutis omnes fructus rei, omnes prouentus, vtilitates, atque obuentiones concesserint, & quaecunque generaliter ex re, siue occasione rei percipi possint, vt constat ex iuribus relatis, supra num. 11. & Authoribus adductis num. 12. quae in hoc cauillari non possunt, nec[sect. 16] adeo restringi (quicquid aliter contendat Barbosa in dicto § si vir, num. 4.) vt dum dicunt, quod quicquid in fundo nascitur, & quicquid inde percipi potest, ad fructuarium pertinet, debeant intelligi, & restringi, quando illud, quod percipitur, renascitur; & sic est in fructu, alias non, cum verba, Quidquid inde percipi potest, quae a Iureconsulto Celso, in dicta l. item si fundi, proferuntur, & apposita sunt post illa verba, quidquid in fundo nascitur, denotent aperte, vltra id, quod renascitur, quicquid inde ex re percipi potest quocunque modo, ad vsufructuarium pertinere: id enim omne, quod ex re, siue rei occasione percipi potest, fructus appellatione, saltem large continebitur, vt statim dicam, & satis constat ex iuribus superius adductis. Ad ea autem, quae pro contraria parte considerat Barbosa, sciens con[sect. 17]sultóque satisfacere nolui, propterea quod ad illa concludenter satisfieri potest ex his, quae ad propositum eleganter scripsit Ioannes Garsia de expensis, & meliorat. dicto c. 22. num. 47. & 48. & cap. 23. num. 4. 5. & 6. per totum. Secundo constituendum est, Fructus nomine in hac[sect. 18] materia, frequenter Iureconsultos intelligere, & fructuario in re fructuaria concedere id, quod non renascitur, si tamen in fructu sit; aut saltem Fructus nomine, etiam quantuncunque generaliter accepti, contineri possit. Id quod aperte colligitur ex dicta l. vsufructu, 7. dict. l. item si fundi, 10. l. numismatum, & dicta l. vsufructuarium venari, ff. de vsufructu, cum aliis allegatis supra, num. 11. & optime aduertit Ioannes Garsia dicto cap. 23. num. 1. & 2. & ante eum magistraliter docuerat Aretinus, quem ipse non retulit, in dict. l. diuortio, § si vir, col. 2. post principium. Quare nimis generaliter pro[sect. 19]bauit Barbosa ibidem num. 36. non dici in fructu esse id, quod non renascitur, & consequenter neque ad maritum, neque ad fructuarium pertinere; multa enim non renascuntur quae dicuntur esse in fructu, & fructuarij sunt. Verbum ergo Fructus in nostra materia latam recipit interpretationem pro omni commodo, & vtilitate, quae ex re prouenire possit, vt accipitur in iuribus superius adductis & aliis referendis infra, cum de diuisione fructuum tractabitur. Tertio constituendum est, vsufructuario in re fru[sect. 20]ctuaria id concedendum, in quo proprie & stricte cadit nomen fructuum, aut saltem large & generaliter cadere potest; ita vt quamuis nomen fructuum non conueniat proprie, saltem obuentionum, prouentuum, aut commoditatum nomen conuenire possit; haec enim omnia licet proprie non dicantur fructus, tamen a iure ciuili fructuum loco iudicantur, & large pro fructibus habentur: quod Modernus Paris. Guill. Benedictus, Paulus de Montepico, Florianus, & alij relati supra num. 12. vt certum supponunt, & tradunt; & expresse agnoscit Barbosa in dicto § si vir, num. 38. vbi in effectu commu[sect. 21]nem sententiam, quam damnauit, probat; dicit enim, dum praestat solutionem ad textum in dict. l. vsufructn legato, ff. de vsufructu, obuentiones omnes ratione rei prouenientes, ad fructuarium pertinere, quia cadunt sub nomine fructuum ciuilium: quod in effectu est idem, quod nos probamus, hoc est, praedicta proprie non esse in fructu, quia non renascuntur; large tamen iure ipso ciuili sub nomine Fructus contineri: idcirco omnia, & quaecunque commoda, & obuentiones vsufructuario debitae sunt, quae occasione rei fructuariae proueniant, dummodo in fructu, saltem generaliter, aut large esse videantur; & ita cum Communi tenendum erit, & in praxi omnino obseruandum, & vide infra c. 37. num. 17. in fine. & 18. Quarto te vltimo constituendum est, Gasparem Bae[sect. 22]tium errore manifesto lapsum fuisse in hac materia, tractatu, de decima tutori praestanda, cap. 25. num. 21. quem etiam improbauit eruditissimus Barbosa in dict. § si vir, num. 4. ad finem. Nos tamen alia via, & fortius eum impugnandum suscipimus; asserit enim dict. num. 21. vsufructuarium ita plenum ius habere, vt etiam petat ea, quae fructus rei fructuariae non sunt, illísque vtatur, & fruatur. In quo, vt dixi, decipitur manifeste; nam aut fructuarius petit ea, quae ex re nascuntur, & tunc petit proprie fructus: aut petit ea, quae ex re non renascuntur, ex ipsa tamen re, siue occasione illius proueniunt, & tunc petit etiam fructus; nam licet improprie fructus dicantur, qui ex re non renascuntur, large tamen, aut ciuilis iuris interpretatione, & modo, Fructus nomine veniunt, & sic fructuarij sunt. Concludendo itaque in hac materia, dicimus verum[sect. 23] esse, ad vsufructuarium non pertinere id, quod in fructu non est; dicendum tamen in fructu esse, non solum, quod ex re immediate renascitur, aut percipitur, sed quidquid inde prouentus, commodi, aut vtilitatis est, siue occasione rei prouenire potest: in quod iterum etiam reincidere videtur Barbosa in dict. §. si vir, n. 38.[sect. 24] vers. non obstat secundum; vbi dicit sic intelligendum esse textum in dicta l. vsufructu, 7. ff. de vsufructu, vt non probet Iureconsultus ibi, simpliciter obuentiones omnes pertinere ad vsufructuarium, sed restringat se ad illas obuentiones, quae in fructu consistunt, vel occasione rei, loco fructuum subrogantur. Id quod nos firmamus, nec amplius dicimus; dumtaxat enim asserimus, non solum fructuarij esse id, quod in fructu proprie consistit, sed etiam quicquid inde occasione rei, loco fructuum subrogatur, vel habetur. Quod recte percipit Tiberius Decianus resp. 35. num. 52. vol. 2. vbi di[sect. 25]xit, quod vsusfructus appellatio continet omnes, & vniuersas vtilitates, & emolumenta, quae quoquo modo, ordinarie, vel extraordinarie percipi possunt ex re, in qua debetur vsusfructus, & idem tenuit Caballinus milleloquio 5. 1. parte. Et sentit aperte, atque nouissime Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis, 3. parte cap. 28. num. 2. & cap. 25. num. 6. 7. 8. & seqq. Ex his (quae notanda sunt, nullibi enim sic tacta, aut resoluta sunt per aliquem) infertur ad multa, quae in re fructuaria vsufructuario competunt, vel quia in fructu sunt, vel fructuum loco habentur. Et primo[sect. 26] infertur, posse vsufructuarium in stagno, in quo vsumfructum habet, piscari, piscésque occidere, dummodo alij in locum mortuorum substituantur; dicuntur namque pars fundi, résque immobilis, pisces, qui in stagno sunt, vt multiplicentur & crescant, ideoque quamuis vsufructuarius piscando, eis frui possit; eorum tamen piscium numerus conseruandus est, vt post Caepolam de seruitutibus rusticorum, cap. 42. num. 6. qui allegat textum in l. vsufructuarium, §. in viuariis, ff. de vsufructu, resoluit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 9. & 10. & vide Tiraquellum, de retractu Lignagier, §. 1. glossa 7. num. 116. Modernum in consuet. Parisien. tit. 1. §. 1. glossa 8. num. 17. & num. 20. & nouissime Ioannem Guttierrez sic resoluentem de tutelis, &[sect. 27] curis, 3. part. cap. 27. num. 25. & 26. ex quibus, & textu in dict. l. vsufructuarium, §. in viuariis, apparet posse etiam in columbario vsumfructum constitui, vt notauit ibi Florianus, & Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de rebus, quae vsu consumuntur, quaest. 1. de columbario num. 2. fol. mihi 138. Et consequenter poterit fructuarius columbas capere, & occidere, vt multiplicentur, & crescant, dummodo aliae in mortuarum locum substituantur, vt dicit Caepola de seruitutibus Vrbanorum, cap. 77. num. 2. Molina dict. cap. 22. num. 11. Vbi refert Modernum Paris. videndum dict. glossa. 8. n. 33. & 34. & vltra eum idem resoluit Palacios Rubios in l. 14. Tauri, num. 28. Similiter, quia venationes in fructu[sect. 28] sunt, l. venationem, ff. de vsuris, poterit vsufructuarius in fundo, aut in viuario, in quo vsumfructum habet, venari, aucupari, ferásque, aut aues occidere, neque a proprietario prohiberi potest, ne venetur, l. item si fundi, §. aucupiorum, l. vsufructuarium venari, in princ. & in §. si in viuariis ff. de vsufructu, Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae, rubrica 4. §. 17. dicta gloss. Et faire, num. 10. Franc. Marcus decis. 532. Baeca de decima tutori praestanda, cap. 24. num. 17. Alphonsus de Azeuedo in l. 7. tit. 8. n. 3. lib. 7. nouae collectionis Regiae; dummodo post mortem fructuarij idem ferarum numerus maneat, qui tempore constituti, aut coepti vsusfructus erat, vt ex communi tradit Molina dict. cap. 22. num. 8. & nouissime Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis, 3. part. dict. cap. 27. num. 22. & clare probat textus in dict. l. vsufructuarium venari, ibi; commodissime tamen (ne per singula animalia, facultatis fructuarij, propter discretionem difficilem, ius incertum sit) sufficit, eundem numerum per singula quaeque genera ferarum, finito vsufructu, domino proprietatis assignare, qui fuit coepti vsufructus tempore. Secundo infertur, vsufructuarium castri, iurisdictio[sect. 29]nalia exercere posse, & antiquas inuestituras renouare; id enim castri, vel iurisdictionis fructus est, & sic ad vsufructuarium pertinere debet, vt recte fundat, & latius probat Menochius, videndus omnino in cons. 66. per totum, lib. 1. & eadem ratione pertinere ad eum poenas,[sect. 30] condemnationes, multas, & emolumenta sigilli, & officiariorum, siue consiscentur bona mobilia, siue immobilia; praedicta enim, vt diximus, fructus iurisdictionis sunt, vt post Bartolum, & alios Antiquos defendunt eleganter Modernus in consuetud. Parisiens. §. 1. glossa 1. num. 51. Guilliel. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, caetera bona, num. 36. Chassaneus in cons. 61. num. 14. Baeca de decima tutori praestanda, cap. 22. n. 15. Molina de Hispanorum primogeniis lib. 1. cap. 25. n. 22. & 23. & sic resoluit, latius tamen disputat D. Petrus de Barbosa in d.l. diuortio, §. si vir, num. 41. 42. & 43. Quod[sect. 31] si sententia feratur finito vsufructu, vel matrimonio soluto, multae, poenae, condemnationes, & confiscationes bonorum, quae imponuntur propter delicta commissa, durante vsufructu, vel constante matrimonio, an pertinere debeant ad haeredes fructuarij, vel mariti, aut ipsum maritum, an vero ad proprietarium, aut vxorem, vel. haeredes eius, tractant plene Modernus in consuet. Parisien. tit. 1. §. 7. glossa 2. col. vlt. Guill. Benedictus dict. verbo, caetera bona, n. 38. Boerius decis. 5. n. 22. Chassaneus in consuet. Burgundiae, rubrica 4. §. 6. in fine. Baeca de decima tutori praestanda, cap. 28. n. 17. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 9. tit. 6. n. 16. vers. item an mulctae. la[sect. 32]tissime, atque erudite Barbosa, ad quem in hoc me remitto; caeteris enim omnibus Scribentibus plenius agit, in dict. §. si vir, ex num. 43. vers. iuxta haec vtiliter quaeritur, vsque ad num. 56. Similiter pensiones paedagiorum, &[sect. 33] pascuorum dici esse in fructu; & sic ad fructuarium pertinere post Bartolum, Castrensem, Baldum, & Paulum de Montepico, tenet Menochius dicto cons. 66. num. 7. & 9. lib. 1. & videtur probare Mantica lib. 9. dict. tit. 9. num. 16. vbi post Baldum in l. 1. num. 2. C. de vsufructu, aduertit, quod si testator emit, aut conduxit Vectigalia; is, cui legatus est vsusfructus omnium bonorum, prae[sect. 34]stita satisdatione, habet etiam vsumfructum ex redditu vectigalium, & refert Paulum de Montepico in § Titia cum nuberet, l. Titia cum testamento, num. 92. vbi videtur sentire haec esse in fructu, & consequenter pleno iure ad legatarium vsusfructus pertinere, quamuis n. 154. Baldi doctrinam simpliciter sequutus fuerit: quam etiam sequitur Afflictis ibi relatus, & simpliciter etiam videntur eam probare Laurentius de Pinu, in cons. 40. num. 7. Achilles Pedrocha in cons. 7. num. 97. lib. 1. atque expresse Guill. Bened. dict. verbo, caetera bona, num. 31. vbi post Bertachinum ibi relatum, dicit, teneri fructuarium praestare cautionem de restituendo exactum finito vsufructu: & vide nonnulla ad propositum, quae adducit Bacetius de decima tutori praestanda, cap. 25. a n. 21. vsque ad 28. Tertio infertur, vsufructuario vniuersitatis bono[sect. 35]rum, cui ius patronatus annexum est, competere ius praesentandi, quod censetur fructus iurispatronatus in fructuarium cum vniuersitate translati, vt in specie adnotarunt Afflictis lib. 3. constit, rubrica 13. num. 3. Modernus in consuet. Parisien. §. 1. glossa 1. num. 3. & §. 37. gloss. 10. num. 3. Molina qui refert Rochum de Curte, Lambertinum, & Celsum sic tenentes, de Hispanorum primogeniis. lib. 1. cap. 24. n. 3. Menochius dicto cons. 66. num. 6. lib. 1. Barbosa in dict. §. si vir, num. 57. vers. vnde infertur; & vitra eum, idem tenent plures, quos in vnum congessit Petrus Cenedo collectan. 5. ad Decretales, num. 5. Gironda de Gabellis, 2. part. §. 2. num. 24. & nouissime Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis, 3. part. cap. 29. num. 6. Quod intelligendum est, nisi ius patronatus per se subsistat, neque vniuersitati annexum sit; tunc enim absque Episcopi licentia, transire non potest in fructuarium, c. illud, de iure patronatus: vnde nec praesentare poterit eo casu fructuarius. Caeterum si ius patronatus sit annexum cum vniuersitate, sine licentia Episcopi transibit in eum, c. ex literis, c. cum secundum, de iure patronatus: & consequenter ius praesentandi competet illi, vt post Modernum, declarat Barbosa dicto num. 57. in fine, dicens, idem obseruandum esse in[sect. 36] marito, cui secure, atque concludenter probat, ius praesentandi competere, constante matrimonio, si mulier dederit in dotem villam, vel castrum, cui erat annexum ius praesentandi: quod credo verissimum ex rationibus ibidem adductis, nec aliorum sentitias probo, ex dictis ibi. ex num. 55. in fine, ver siculo, his ita explicatis, vsque ad num. 59. & vide Ioannem Gutierrez[sect. 37] vbi supra dicto capite 29. per totum: collatio autem officiorum, & benesiciorum an computetur inter fructus, vt vsufructuarius castri, vel villae ea conferre possit, disputat ex proposito (ideo amplius non insisto) Guillielmus Benedictus in quaestione, de thesauraria, per totam, quae habetur post repetitionem c. Rainuntius, de testamentis folio mihi, 51. & 52. cui iunge Felinum in c. cum olim, ex num. 2. de maioritate & obedientia. Modernum in consuet. Parisien. §. 1. gloss. 5. num. 57. Quarto infertur ad explicationem quaestionis, licet[sect. 38] vulgatae, satis tamen apud Doctores controuersae, vtrum scilicet vsufructu legato, veniat id, quod ex exemplatione protocollorum percipitur, si sorte is; qui vsumfructum vxori, vel alteri legauit, Notarius fuerat: in qua quaestione Bartolus in dict. l. diuortio, §. si vir, n. 3.[sect. 39] ff. soluto matrimonio, & in l. quaedam, §. nihil, num. 6. ff. de edendo, & in cons. 50. in fine, expresse docuit, tale lucrum non pertinere ad mulierem, vel alium vsufructuarium. Et deducit rationem ex illo textu: quia id quod semel perceptum, iterum non renascitur, non dicitur in fructu esse: sed redditus, aut emolumentum protocollorum, non reiteratur, cum ex protocollo vnum tantum exemplum deduci possit, nec concedatur aliud, nisi ex magna causa; ergo ad vsufructuarium pertinere non debet. Et Bartoli sententiam sequuntur Imola, & Corrasius in princ. col. 1. Aretinus col. 2. Iason num. 6. in dict. §. si vir. Boerius decis. 19. num. 5. & decis. 244. n. 4. & cum ea simpliciter transeunt Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. dubitatione 10. num. 22. fol. 334. Achilles Pedrocha in cons. 7. num. 186. lib. 1. Vincentius Carocius de locato & conducto, sexto gradu accidentium, quaest. 10. num. 48. fol. 233. & hanc partem constanter defendit, nec aliorum distinctiones admittit Petrus Barbosa in dicto §. si vir, num. 36. versicul. Ex qua conclusione, & num. 37. 38. & 39. vbi & num. 40. opinionem Bar[sect. 40]toli sic defensam, duobus modis explicat: ita vt qui voluerit eam opinionem indistincte tueri, argumentis contrariae partis plene satisfacere possit, ex adnotatis & resolutis ibidem. Verum contrariam partem; imo vtilitatem, aut lu[sect. 41]crum protocollorum pertinere ad vsufructuarium, defendunt Paulus Castrensis num. 3. & Duarenus in princ. & in fine, in dict. §. si vir. Ioannes Garsia, & Molina in locis relatis per Barbosam vbi supra, dict. n. 37. & vltra eum communiter approbari testantur Guillielmus Benedictus in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, caetera bona, num. 27. vers, sed aduertatis. Borgninus Caualca[sect. 42]nus, (qui nimis breuiter scribit, nec perfecte agit de hac quaestione) de vsufructu mulieri relicto, n. 88. Franciscus Marcus quaest. 856. 1. parte, Alphonsus de Azeuedo in l. 3. & 4. titul. 9. de las ganancias, num. 21. lib. 5. nouae recopilationis. Baldus tandem pro concordia harum opinionum in[sect. 43] l. diuortio, §. si fundum, ad medium, ff. soluto matrimon. & in l. 1. num. 18. C. de fructibus & litium expensis, sic distinguit: quod aut quaeritur, vtrum pecunia ex protocollis redacta ad vsufructuarium pertinere debeat perpetuo, siue irreuocabiliter tanquam fructus; ita quod mortuo eo, siue alias finito vsufructu nulla pecunia reddatur haeredi: & hoc modo verum est, talem pecuniam vsufructuario non deberi; & sic procedit opinio Bartoli: aut vero quaeritur, vtrum talis pecunia pertinere debeat ad vsufructuarium omnium bonorum, quoad potestatem vtendi & fruendi dumtaxat; & dicendum est, quod sic, quemadmodum & quacunque alia pecunia haereditaria vti & frui potest, l. 1. C. de vsufructu, praestita cautione de tanta pecunia restituenda, finito vsufructu: & sic procedit Pauli Castrensis, & sequacium opinio. Et huic concordiae subscripserunt Alexander, Vincentius, Iacobus, & Baetius, quos retulit Barbosa in dicto §. si vir, num. 37. ad finem. & vltra eum, probarunt etiam Caualcanus dicto num. 88. qui facit totum fundamentum in verbis generalibus legati vsusfructus omnium bonorum, quae comprehendunt etiam pecunias, & bona quae seruando seruari non possunt, sed vsu consumuntur. Guillelmus Benedict. vbi supra, dicto num. 27. versiculo, sed saluando, Michael Grassus receptarum, §. legatum, quaest. 31. Mantica de contecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 15. Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 142. num. 15. qui etiam fundatur ex eo, quod legatus fuerit vsusfructus omnium bonorum; & sic quemadmodum continentur protocolla, quae inter mobilia connumerantur, ita & redditus, qui ex eis proueniunt, Fructus nomen etsi improprium obtinent, & contineri debent sub eo legato. Qua ratione, & aliis[sect. 44] adductis numeris praecedentibus (quatenus intelligebamus Fructus nomen proprie & stricte large etiam & improprie accipi) satisfieri potest rationi siue argumentationi Barbosae, in dicto §. si vir, num. 37. in fine; propter quam, ipse non probauit praefatam concordiam, quam tamen, si casus occurrat omnino seruandam admonemus, & seruandam dicit nouissime Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, 3. parte, cap. 27. num. 30. Quinto & vltimo infertur ad resolutionem quaestio[sect. 45]nis, laudemium scilicet, siue Quinquagesima cui debeat solui, directo domino, an vsufructuario; si emphyteutica res alienetur? Et vera resolutio ex praecedentibus petenda videtur; diximus enim, omne emolumentum rei, & quicquid generaliter percipi potest ex re, ad vsufructuarium pertinere: vnde in terminis, quod commodum laudemij pertinere debeat ad vsufructuarium, quia fructus est ex re ipsa, seu propter rem proueniens, & aliis quinque rationibus concludit Oldraldus in cons. 24. Ioannes Andreas in additione ad Speculatorem, vers. 92. in fine. Albericus in rubrica, C. de vsufructu, quaestione 1. Alexander in dicta l. diuortio, § si vir, num. 8. in fine, Iason in l. vltima num. 45. C. de iure emphyteutico, & communem omnium sententiam testantur Guillelmus Benedictus in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, caetera. bona, num. 32. Socinus iunior in cons. 70. num. 31. lib. 3. Tiraquellus de retractu Lignagier, in fine tituli, n. 106. Alciatus responso 668. Chassaneus in consuet. Burgundiae, rubrica 4. § 6. num. 8. fol. 154. Bellonus in cons. 6. n. 17. Iulius Clarus lib. 4. §. emphyteusis, quaest. 23. num. 5. Menochius incons. 66. num. 36. lib. 1. Laurentius de Pinu in cons. 40. num. 4. Gironda de Gabellis, 2. parte, §. 2. num. 23. fol. 50. petrus Costalius, aduersar. iuris, parte 2. ad l. vsufructu legato, ff. de vsufructu: & nullo ex his relato, Amadaeus a Ponte quaest. 20. in principio laudimialium quaestionum, vbi, & quaest. 24. recte fundat in tali alienatione, vtriusque proprietarij scilicet, & vsufructuarij consensum requiri; commodum tamen laudimij ad vsufructuarium spectare, diuersum ius est, cum res censualis, emphyteutica, aut feudalis cadit in commis[sect. 46]sum, vt quia vassallus abnegauit dominium, & conuictus fuit, aut censuarius contra dispositionem iuris, seu conditionem contractus, tempore debito non soluit, vel alia ratione res debuit in commissum cadere: vtilitas enim talis commissi non quaeritur vsufructuario, sed pertinet ad proprietarium. Quod ita decidit Oldradus in cons. 240. & sequuntur plures relati per Tiraquellum vbi supra, num. 110. Guill. Bened. dicto verbo. caetera bona, num. 33. in fine Iason in l. finali, num. 45. C. de iure emphyteutico. Modern. Paris (qui tractatu & explica[sect. 47]tione huius rei caeteros omnes antecellit, & plene scribit) in consuet. Parisien. titul. 1. §. 1. gloss. 1. num. 37. & 38. & n. 40. recte improbat Tiraquelli distinctionem in[sect. 48] hac quaestione: postmodum vero num. 45. generaliter constituit, res quae cadunt in commissum proprietario cedere; vsufructuarium tamen habiturum vsumfructum rei commissae, quandiu durauerit vsusfructus: quod ex aliis resoluit etiam Amadaeus a Ponte dicta quaest. 20. in priheip. Denique ad ea, quae pro vsufructuario adduci[sect. 49] poterant in quaestione praecedenti, erudite & vere respondet ipse Modernus dicto num. 38. versicul. non obstant & superioris resolutionis concludentem rationem assignat, quam etiam considerat, sed non refert eum Barbosa in dicta l. diuortio, §. si vir, num. 42. in fine, versiculo, neque praedictae resolutioni obstat, & num. 43. & nouissime sic non explicans, nec superiores referens, tradit Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 3. parte, c. 30. num. 12. fol. 673. Quoad quartum vero & vltimum, vtrum vera sit[sect. 50] diuisio fructuum, quae a Doctoribus constituitur; primo obseruandum est, fructuum diuisiones plures, & species consideratas a Doctoribus in variis locis, vt post alios plures adnotarunt, & nonnullas adducunt Pinellus 2. parte l. 2. C. de rescindenda venditione, cap. 4. num. 52. per totum, Menochius recuperandae possessionis remedio 15. num. 577. & de arbitrariis, lib. 2. Centuria 3. casu 210. per totum, Ioannes Garsia de expensis, & meliorationibus, cap. 23. num. 7. in principio, & ante finem versiculo, ex quibus cessant, & alij referendi infra, num 55. Secundo obseruandum est, Doctores magis com[sect. 51]muniter constituisse, fructus alios esse Naturales, alios Industriales, & alios Ciuiles: sic scripsit Bartolus in l. & ex diuerso, in principio, ff. de rei vendicatione, & alij plures, quos referunt Pinellus, Menochius, & Ioannes Garsia vbi supra, Baeca de decima tutori praestanda, c. 22. n. 3. Antonius Pichardus, qui transit cum Communi, in §. si quis a non domino, num. 7. Institut. de rerum diuisione, & esse fructus Ciuiles agnoscit expresse, licet de hac re ex proposito non agat Barbosa in dicta l. diuortio, §. si vir, num. 38. in fine. Dicuntur autem fructus Na[sect. 52]turales, quos natura, nihil, aut parum operante hominis industria, aut opera producit, l. fructus percipiendo, ff. de vsuris, l. bonae fidei emptor, ff. de acquirendo rerum dominio, quales sunt poma, glandes, herba, foenum, mala persica, nux, cerasum, & alia eiusdem generis. Fructus Industriales sunt. quos hominis industria, siue[sect. 53] opera, & labor, cooperante tamen natura, producit: vel, vt inquit Menochius dicto casu 210. num. 5. quos natura producere non potest, nisi hominis labor, & opera antecedat, per textum in dict. l. fructus, ff. de vsuris, l. si eius, ff. de rei vendicatione: quales sunt frumentum, sata, vinum, oleum, & alia similia. Ciulies vero fructus nuncupantur, qui a iure ipso proueniunt,[sect. 54] siue hominum prouisione iure ciuili introducta quaeruntur, vt vsurae, pensiones, mercedes, & vecturae nauium, l. si nauti, ff. de rei vendicatione, l. vsurae, l. fructus, ff. de vsuris, l. cum de donatione, ff. de donationibus. Tertio & vltimo constituendum est, praefatam diui[sect. 55]sionem a pluribus confutatam fuisse; enimvero quamplurimi existimant, fructuum species duas dumtaxat esse, vt alij dicantur Naturales, alij Industriales, & ciuilium fructuum denominatio commentitia sit: sic obseruat glossa in dict. l. & ex diuerso, & in dict. §. si quis a non domino, & in c. grauis, de restitutione spoliatorum, & constanter defendunt Menochius dict. casu 210. n. 29. qui mutata sententia, quam cum Communi probauit dicto remedio 15. num. 577. dicit veram non esse hanc denominationem fructuum ciuilium, & nullo iure probatam. Franciscus Hotmannus in commentariis verbor. iuris, verbo, fructus, el. 3. fol. mihi 682. Ioannes Copus tractatu, de fructibus tit. 2. cap. 3. num. 2. vbi affirmat fructus Naturales, & Industriales, & inter naturales, & eos, quos humana cura producit, speciem mediam non esse. Loriotus de fructibus, axiomate 16. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 1. num. 2. ibi: Quibus verbis tam naturales, &c. & iterum paulo post. Franciscus Duarenus ad titulum de vsuris, c. de diuis. fructuum, Minsingerus, & Nicasius vterque n. 7. m dict. §. si quis a non domino. Couar. variarum lib. 1. cap. 3. num. 6. Pinellus 2. parte l. 2. C. de rescindenda venditione, cap. 4. num. 52. Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 91. num. 60. vol. 1. Alexander Raudensis de Analogis, lib. 1. cap. 6. num. 11. Ego vero, vt in praedicta contrarietate meam sen[sect. 56]tentiam interponam, nonnullos casus distinguendos esse existimo, quibus res ista distincte magis, quam hactenus enucleari, & declarari poterit. Primo igitur constituo, fructuum omnium in Mundi[sect. 57] exordio speciem vnam tantum fuisse, hoc est, a prima illa mundi origine non plures, sed vnam, atque eandem omnium fructuum speciem fuisse: omnes enim fructus ab ipso summo rerum omnium Opifice Deo, solóque eius verbo, sine cultura cuiusque, aut cura, sed sua sponte, & nullo cogente nascebantur, vt constat Genesis 1. & 2. cap. & latius probat Ioannes Copus tractatu de fructibus, dicto tit. 2. cap. 1. vbi cap. 2. eleganter explicat, quo tempore coeperint fructus cura hominum, & cul[sect. 58]tura prouenire. Secundo constituo, fructuum naturalium denomi[sect. 59]nationem verissimam esse, communi omnium Scribentium consensu receptam, & ipsorum Iureconsultorum responsis probatam. Quod ex dict. l. fructus, ff. de vsuris, l. bonae fidei emptor, ff. de adquirendo rerum dominio, constat aperte, atque vt indubitatum affirmat Menochius dict. casu 200. in princ. vbi refert glossam, & Doctores sic tenentes in dict. c. grauis, de restitutione spoliatorum, glossam, Bartolum, & Doctores communiter in dict. l. & ex diuerso, ff. de rei vendicatione, Modernum Par. Ioannem Copum, Corrasium, Baconium, & Couarruu. & vltra eum, idem tenent Minsingerus, Balduinus, Nicasius, & Pichardus in dict. §. si quis a non domino, n. 7. Connanus, Duarenus, Pinellus, Alexander Raudensis, Ioannes Vincentius Hondedei, & alij relati supra n. 55. Baetius de decima tutori praestanda, cap. 22. num. 3. Ioannes Garsia de expensis, & meliorat, cap. 23. num. 7. in princ. vers. quod attinet ad Iureconsultos, Barbosa in dict. §. si. vir, num. 38. qui, vt antea dixi, non agit ex proposito de hac re, sed inter alia, horum fructuum naturalium mentionem facit. Tertio constituo, fructuum Industrialium denomi[sect. 60]nationem verissimam etiam esse, atque omnino admittendam, vtpote, cum ea non obscure, aperte potius probata sit in dict. l. fructus, ff. de vsuris. Quam recte expendunt Menochius dict. casu 210. num. 4. & 5. & eum non referens Ioannes Garsia d.c. 23. num. 7. in princ. d. vers. quod attinet; & ita probarunt Authores superius praecitati, & de iure Regio id probari videtur in l. 39.[sect. 61] tit. 28. partit. 3. vbi expresse sit mentio, & distinctio Naturalium fructuum & Industrialium: & ita tenendum est, quidquid contrarium tentauerit Ioannes Corrasius Miscellan. iuris, lib. 3. cap. 9. cuius praeposteram[sect. 62] subtilitatem recte arguit Pinellus dict. 2. parte l. 2. C. de re scindenda venditione, c. 4. num. 52. ad medium, & illius fundamentis optime satisfacit Menochius d. casu 210. ex num. 6. vsque ad num. 19. qui de hac re omnino videndus est, & vltra illum Alexander Raudensis de Ana[sect. 63]logis, lib. 1. cap 6. n. 11. noue intendit Corrasij & Menochij contentionem conciliare in hunc modum: Quod vox Fructus naturalis, analoga est, quia per prius, de notat eos fructus, quos natura, parum, aut nihil cooperante hominis opera, producit: per posterius vero significauit eos, in quibus opera & industria hominis necessaria est, vt in frumento, & similibus. & sic loquitur textus in l. in pecudum, §. vlt. ff. de vsuris, & in §. in. pecudum, Institut. de rerum diuis. dum dicit, naturam, causa hominis, fructus omnes comparasse: nam potest intelligi de natura per prius, & de natura per posterius; vt latius ibi declaratur.[sect. 64] Quarto constituo, fructuum Ciuilium denominationem commentitiam esse, nec iure probatam, quidquid aliter contendat Communis, vt constat ex relatis supra num. 51. & cum ea Ioannes Garsia d.c. 23. num. 7. Verius itaque est, fructuum ciuilium nomen non esse, quia Fructus nomen eos proprie complectiur, qui ex re ipse nascuntur, vt probauimus in initio huius capit, num. 4. 5. & 6. & tenet nouissime Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis, 3. parte cap. 23. num. 5. & 6. & ideo fructus ab vsuris, pensionibus, mercedibus, & vecturis, caeterísque obuentionibus separantur in l. ancillarum, vers. sed & pensiones, ff. de petitione haereditatis, l. vsurae, ff. de vsuris, l. apud Iulianum, §. fructus, ff. de legatis 1. l. cum de donatione, ff. de donationibus: haec enim omnia, non fructus, sed vicem fructuum habere dicuntur, ex textu in d.l. vsurae, l. qui his verbis, ff. de legatis 3. Quod sic defendunt multi, quos retulimus supra n. 55. & in terminis sic declarat praedicta iura Franc. Hotmannus in commentariis verbor, iuris, verbo, fructus, el. 1. folio mihi 682. Quinto constituo, Fructus nomen in iure nostro, vt[sect. 65] dicebam supra num. 7. frequenter accipi non proprie & stricte tantum, sed large etiam, aut in genere pro omni commodo, & vtilitate rei, vt in l. fructus, ff. de regulis iuris, l. loci corpus, §. 1. ff. si seruitus vendicetur, l. vlt. ff. de vsuris: idcirco vsurae, mercedes, pensiones, ve[sect. 66]cturae nauium, & similia, aliquando appellantur fructus, l. in venditione, § si quis Fructus ff. de bonis authoritate indicis possidendis, l. qui quadringenta, §. qui ducenta, ff. ad leg. falcidiam, l. vnica, §. cum autem, C. de rei vxoriae actione: quod recte assequutus est Iacobus Mandellus de Alba, quem nullus hucusque retulit in hac materia, in cons. 275. num. 13. & 15. vbi dicit, quod Fructus, & pensio, sunt vocabula aequiuoca, & variis modis sumuntur, & appellatio fructuum comprehendit aliquando quemlibet redditum, etiamsi sit mere ciuilis, vt est redditus nauis, & vt sunt pensiones vrbanorum praediorum; proprie tamen Fructus vocabulum ad fructus naturales, & Industriales refertur, & repetit iterum in cons. 619. n. 3.[sect. 67] Quamuis igitur proprie fructus non sint ea, quae a Doctoribus appellari solent fructus ciuiles, cum non a re, sed a iure fuerint inducta; poterunt tamen fructus nuncupari, ciuilis iuris interpretatione, & modo, cum ipso iute fructuum loco habeantur, aut pro fructibus accipiantur ex iuribus superius adductis: & sic poterit praedicta Doctorum contrarieras conciliari, quae reuera in eo tantum consistit, quod non debeant fructus vocari, quae a iure ciuili non simpliciter fructus appellantur, sed fructuum vice sunt, aut pro fructibus reputantur. Id quod recte etiam agnouisse videtur Iacobus Mandellus de Alba in[sect. 68] cons. 441. num. 12. vbi dicit, pensiones, & afficta loco fructuum esse ex interpretatione iuris, non ex propria natura, aut conditione: huic addo, quod ex quo a iure ipso ciuili expressum est, vt praedicta fructuum vicem obtineant, siue pro fructibus habeantur, mirum non esse, si a Doctoribus fructus ciuiles appellati fuerint. Sexto & vltimo constituo, pensiones, vecturas, mer[sect. 69]cedes, & similia, proprie aut stricte loquendo fructus non esse; large tamen, & generaliter intelligendo, siue iuris ciuilis interpretatione, sub nomine Fructus comprehendi, aut fructuum loco haberi, vt recte dixit Mandellus de Alba dict. cons. 441. num. 12. Vincentius Carocius de locato & conducto, dicta quaest. 10. num. 5. folio mihi, 131. & nouissime sic etiam intelligit Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 3. parte c. 23. num. 16. & 17. & clare colligitur ex iuribus adductis supra, num. 65. vnde Ciuiles fructus appellauit superiora Bartolus in dicta l. & ex diuerso, num. 1. ff. de rei vendicatione. Paulus Castrensis in l. si nauis, in principio, eodem titul. Berous in c. grauis, num. 9. de restitutione spoliatorum. Loriotus de fructibus, axiomate 16. Menochius recuperandae possessionis, remedio 15. sub num. 623. Quae opinio sustineri poterit, intelligendo eam iuxta declarationem fructuum[sect. 70] ciuilium traditam supra num. 67. & 68. Nec admitti potest Alexandri sententia in cons. 142. num. 7. lib. 5. licet eum, sed male quidem, sequuti sint Afflictis decis. 44. num. 7. Franciscus Marcus decisione 1420. n. 8. part. 2. dicentis, pensiones, vecturas, mercedes, & similia esse ad similitudinem fructuum naturalium, cum reuera ab ipsis multum distent: enimvero praedicta absque opera, facto, & diligentia hominis prouenire non possunt, vt de se patet aperte, fructus vero naturales nihil, aut parum cooperante hominis industria, producuntur, vt superius probauimus: Similiter admitti non[sect. 71] potest opinio quorundam asserentium, domorum pensiones, mercedes, vecturas, affictus, tributa, & similia, a fructibus industrialibus non separari. Quod scripsit Bartolus in l. vltima, in fine ff. de iure fisci, & tenent Couar. Corrasius, Copus, & alij, quos in id expendunt Menochius dicto casu 210. num. 27. & 28. Vincentius Carocius dicta quaestione 10. num. 9. fol. 232. & vltra eos Pinellus 2. parte l. 2. C. de rescindenda venditione, c. 4. num. 52. ante finem. Minsingerus in §. si quis a non domino, num. 7. Institut. de rerum diuisione. Sed decipiuntur aperte; nam licet in praedictis industria & diligentia hominis versetur, vt dictum est; quia tamen id non fit cooperante natura ad productionem eorum, Industriales dici non possunt, ex dictis supra num. 53. & 60. idcirco coacta ratione, praedicta a fructibus Industrialibus separare necesse est, constitueréque, fructus proprie non esse, sed iuris ciuilis modo, & interpretatione, fructuum loco haberi: & de his hactenus, quae vt vides, distincte magis quam antea erant, remanent explicata. # 37 CAPVT XXXVII. Minera, siue minerale, creta, arena, lapidicina, vena marmorea, aut lapidea, siue aurea, siue argentea, metallica, salinaria, vel similis, quae in fundo fructuario reperitur, vtrum vsufructuarij commodo cedere debeat? Deinde de thesauro reperto in fundo fructuario, & de augmento alluuionis in eodem, breuis, vera tamen, &; distincta resolutio traditur: Molinae, Garsiae, & Barbosae resolutiones in hac materia adducuntur, & nonnulla circa eas nouiter adnotantur per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Omnia dubia proponuntur, quae in hoc capite disputantur, & quae in summario supra proposita sunt. -  2 Primi dubij resolutionem, ex quorundam iurium decisione pendere. -  3 De materia huius capitis originaliter, atque attente praelegenda, quae scripserunt Doctores in l. diuortio, §. si vir, ff. soluto matrimonio. -  4 Antiquorum lectura praehabita, ipsorumque resolutione percepta, facile etiam percipi posse, quae in qualibet materia Recentiores scribiunt, vel adiiciunt. & incipientes a Neotericis, nec antiquorum commentaria originaliter praelegentes, rem de qua agunt, radicitus, siue fundamentaliter intelligere non posse. -  5 Nonnullos Authores recte de hac materia tractasse, & Ludouicum Molinam, & Ioannem Garsiam, caeteris aliis Recentioribus vtilius, atque elegantius scribere. -  6 Lapidicinae, minerae, aut mineralia argenti, cretae, metallorum venae, arenae, aurive fodinae, si antiquae sint, ita quod ex illis aurum, argentum, creta, siue aliud metallum, lapidesve excisi, vel effossi sunt tempore Maiorum poterit vsufructuarius vti eis ad eum vsum, & commoditatem, quae a principio Maioribus fuerit. -  7 Lapidicinas, & venas metallorum iam apertas tempore vsusfructus legati, indistincte ad vsufructuarium pertinere. -  8 Eius, qui vsumfructum dedit, consuetudinem multium valere in diiudicandis rebus, quae ad vsufructuarium pertinent. -  9 Lapidicinae, salinae, cretae, minerae, arenae, metalla, auri, argentive fodinae, si antiquae non sint, sed de nouo repertae, eius tamen naturae, vt quod ex eis percipitur, renascatur, illarum vsus, vel vsusfructus ad fructuarium pertinet, & numeris seqq. -  10 Vsufructuarius an possit repetere expensas factas circa venas inueniendas. -  11 Vbi Ascursij sententia refertur. -  12 Et quae nouissime adnotauit Barbosa, ad propositum expenduntur. -  13 Ioannis Garsiae, & Petri de Barbosa contrarietas noue considerata per Authorem, noua etiam distinctione composita. -  14 Ioannis Garsiae resolutionem minime probari lege Partitae ab eo adductam. -  15 Lapidicina, metalla, fodina, & similia, vtrum ad fructuarium pertineant, si talia sint, vt ex eis effossum, aut deductum non renascatur. -  16 Ioannis Garsiae resolutio probata per Authorem. -  17 Ludouicum Molinam aperte inclinasse in eandem sententiam, noue consideratum per Authorem. -  18 Barbosae resolutio in hac materia profertur. -  19 Vsufructuarius an possit lapides, siue metalla excidere, cum ex venae lapideae, metallicae, aut alius similis inuentione, fundus deterior redditur, & an eo casu de damno dato teneatur? -  20 Thesaurus repertus infundo fructuario, vtrum vsu frutluarij commodo cedat, & an ille repertoris partem habere debeat? -  21 Thesaurus in fundo proprio, vel alieno, vel in loco publico, aut religioso inuentus, ad quem pertineat, & quota pars inuentori, & Principi debeatur? & de praxi, aut consuetudine huius Regni, remissiue. -  22 Augmentum alluuionis in praedio fructuario factum, an iure vsusfructus & commodi, ad vsufructuarium pertinere debeat? & num. seqq. -  23 De augmento, & eius natura, remissiue, & vide infra num. 25. -  24 Francisci Connani singularia verba in hac materia proferuntur, ex illisque constituitur discriminis ratio ad textum in l. item si fundi, vers. huic vicinus tractatus, ff. de vsufructu. -  25 De augmento vtrum idem iudicandum sit, quod de principali, cui adiungitur, vt illius naturam sequatur: vbi de Augmento infinita dicuntur, remissiue. HIs, quae Capite praecedenti de iure vsufructuarij[sect. 1] dicta fuere, proximum est coniungere nunc, & breui resolutione explanare vtrum etiam minera, siue minerale, creta, arena, lapidicina, vena marmorea, aut lapidea, siue aurea, siue argentea, metallica, salinaria, vel similis, quae in fundo fructuario reperitur, vsui, & commoditati vsufructuarij cedere debeat? & de thesauro reperto in fundo fructuario, & de augmento alluuionis in eodem. Et quod attinet ad primum dubium, eius resolutio[sect. 2] ex quorundam iurium decisione petenda videtur, l. vsufructu legato, 7. l. vsufructu relicto, 59. l. aequissimum 17. ff. de vsufructu, melius in l. item si fundi, 9. eodem tit. vbi sic scribitur: Et si lapides in eo fundo sint, eorum quoque vsusfructus ad eum pertinet: sed & si lapidicinas habeat, & lapides caedere velit: vel cretae fodinas habeat, vel arenas; omnibus his vsurum Sabinus ait, quasi bonum patremfamilias. Quam sententiam puto veram. Praeterea de hac re, & ma[sect. 3]teria huius Capitis, originaliter, atque attente praelegenda sunt, quae Bartolus, Alexander, Castrensis, Iason, Vincentius, Duarenus, & alij Doctores communiter scribunt in l. diuortio, §. si vir, ff. soluto matrimonio: lectura enim Antiquorum praehabita, ipsorumque reso[sect. 4]lutione percepta, facile etiam percipi possunt, quae in qualibet materia Recentiores scribunt, vel adiiciunt, alias a Neotericis incipientes, nec antiquorum commentaria originaliter praelegentes, rem de qua agunt, radicitus, siue fundamentaliter intelligere non possunt. Deinde, vt alios omittam, qui ab eisdem praecitantur,[sect. 5] legendos omnino Mieres de maioratu, parte prima quaestione decima num. 32. Molinam de Hispanorum primogeniis, lib. 1. capitulo 23. ex num. 8. vsque in finem cap. Ioannem Garsiam de expensis & meliorat, cap. 22. n. 47. per totum. Petrum de Barbosa in dicto §. si vir, per totum. Quod attinet tamen ad praesentem materiam a principio, vsque ad num. 7. & num. 8. in fine, & num. 9. & 14. & numer. 16. & 17. per totum, & vide nouissime Ioannem Gutierrez de tutelis & curis, 3. parte, c. 25. per totum, fol. 642. & seq. Molina autem, & Ioannes Garsia, caeteris aliis elegantius scribunt, & nonnullos casus distinguit Ioannes Garsia; alios etiam Molina: idcirco eorum ordinem seruare, & a primo casu incipere necesse erit. Primo igitur constituit Ioannes Garsia dicto c. 22. n. 47.[sect. 6] in princ. quod si lapidicinae, minere, aut mineralia argenti, cretae (intelligendo semper de ea parte, quae fundi domino competit, non de ea quae ad Principem spectat vt antea dixerat Molina ab eo non relatus d.c. 23. n. 8. in principio,) metallorum venae, arenae, aurive fodinae, antiquae sunt, ex quibus aurum, argentum, creta, siue aliud metallum, lapidesve excisi, vel effossi sunt tempore Maiorum, & ita consuetum fuerit; poterit vsufructuarius vti eis ad eum vsum, & commoditatem, quae a principio Maioribus fuerit, qui tradiderunt, ex l. si fundus, ff. soluto matrimonio. Quaelicet loquatur in marito, ex eadem ratione recipienda est in vsufructuario, & aliis, ex sententia eiusdem Authoris, qui superiora aliter non comprobat, cum tamen ante eum idem scripserit Cuiacius obseruationum, lib. 15. cap. 21. & in esse praesenserit Lofredus in cons. 28. num. 8. atque ex ratione dictae l. si fundus, agnoscit etiam, sed Garsiam non refert, Petrus de Barbosa in dicto §. si vir, num. 4. vers. praeterea dum textus: vbi explicando textum in dicta l. item si fundi,[sect. 7] constituit generaliter, lapidicinas, & venas metallorum iam apertas tempore vsusfructus legati, indistincte pertinere ad vsufructuarium. Id quod vltra praedictos confirmari potest ex his, quae scripsimus supra hoc eodem lib. cap. 22. & dictis per Connanum Commentariorum iuris ciuilis lib. 4. cap. 1. num. 3. ante finem; vbi scribit, & recte comprobat in diiudicandis rebus, quae ad vsu[sect. 8]fructuarium pertinere debent, multum valere eius, qui vsumfructum dedit, consuetudinem, ex dicta l. item si fundi, ad finem, versiculo, nam & si fundi vsusfructus fuerit legatus, & nonnullis exemplis ibidem adductis, num. 4. & 5. ex quibus, & dictis supra dict. cap. 22. praefata resolutio optime comprobatur: Item etiam ex §. seminarios, eiusdem legis, iuncto Summario, & declaratione Floriani de Sancto Petro ibi, num. 1. & 3. & his, quae in terminis nostri casus considerat Molina lib. 1. d. c. 23. in fine, vers. Quarta & vltima conclusio: & hic sit primus casus, siue obseruatio prima. Secundus casus sit, quando posito, quod lapidicinae,[sect. 9] salinae, cretae, minerae, arenae, metalla, auri, argentíve fodinae antiquae non sint, sed de nouo reperte, eius tamen naturae sunt, vt quod ex ipsis percipitur, renascatur; tunc communi omnium consensu, earum vsus, & vsusfructus vsufructuarij commodo cedere debet, ex d.l. finali ff. de fundo dotali, & his, quae cap. praecedenti latissime adnotauimus; & consequenter hoc casu, qui inuenerit superiora, siue instituerit illa, eo ipso quod renascuntur, facit meliorem conditionem fundi, quasi instituta re fructuosa; ac impensas in eam rem factas, ea meliore facta, recuperat, vt per textum in d.l. aequissimum, ff. de vsufructu, iuncta d.l. vltima ff. de fundo dotali, & l. 27. tit. 2. partita 4. Speriorem doctrinam tradit Ioannes Garsia d. cap. 22. num. 47. versiculo, alter casus est, circa quam tamen nonnulla adiicere, siue maiori explicatione versari necesse est. Primo enim, quatenus ad primum attinet, superiora, quae renascuntur, in fructu esse, atque vsufructuarij commodo cedere certissimum est, & probatum ab omnibus, qui hucusque de hac materia tractarunt, vt constat ex communi omnium resolutione in d.l. diuortio, §. si fundum, & §. si vir, vbi Barbosa num. 14. & 15. & num. 36. & vt certum supponit, nec de hoc facit dubium Molina dicto cap. 33. ex num. 8. & tenet expresse in fine, versiculo, Tertia conclusio. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 1. cap. 9. num. 3. prima part. Vdalricus Zasius lib. 2. singularium intellectuum, c. 4. Cuiacius obseruationum lib. 15. d.c. 21. Quod attinet vero ad secundum, vt fructuarius, qui[sect. 10] inuenerit, siue instituerit praedicta, quasi re meliore facta, expensas repetere possit aduertendum est: Quod haec fuit sententia glossae, cuius Garsia mentionem non facit, in d.l. aequissimum, §. si forte: verbo, separa[sect. 11]tum; vbi aperte docuit, quod vsufructuarius potest repetere expensas factas circa venas inquirendas, si expensae magnae fuerint, atque vtilitas fundi maxime aucta sit. Et sententiae glossae meminit, sed Garsiam non re[sect. 12]fert, Petrus de Barbosa in dicta l. diuortio, §. si vir, n. 17. vbi ex his, quae numeris praecedentibus scripserat, improbat eam: inter alia tamen, quae eisdem numeris adnotauerat, num. 16. constituit, ex venis auri, & argenti, a communiter accidentibus fundum reddi fructuosiorem, & maioris vtilitatis & valoris; & idem in fodina cretae, vel arenae, quia subducta creta, vel arena, facile locus ille terra impleri potest, & ex sterili reddi fertilis. Deinde constituit eodem numero, in finalibus verbis, quoad venas auri, argenti, & similium, in dubio, ad vsufructuarium pertinere illas, tanquam fructus, dummodo impensas non repetat, & dicto n. 17. dicit, cauendum esse a sententia Glossae vbi supra, eámque confundi ex traditis numeris praecedentibus ab eodem, item & ratione sequenti. Nam si id, quod ex vena deducitur, vult quod sibi cedat, ac si esset fructus; tacite impensarum repetitioni videtur renunciare, & pro hoc expendit textum in dicta l. aequissimum, §. & si forte, constanter dicens, & supponens perpetuo, impensarum (quae factae fuerint circa venas inueniendas (generaliter repetitionem vsufructuario denegandam. In quo, vt vides, con[sect. 13]trariatur expresse & Glossae sententiae, & Ioannis Garsiae resolutioni, nisi dicamus, ipsum Barbosam loquutum non esse in nostro casu, siue in casu considerato per Garsiam, quando scilicet venae eius naturae sunt, vt id, quod ex eis deducitur, renasci possit; quo casu expresse loquitur Ioannes Garsia, vt supra vidimus: sed eo casu, quo venarum inuentio maximam vtilitatem affert fundo fructuario, sed quod ex illis deducitur, non renascitur; & sic proprie non est in fructu, sed vsufructuario datur, ac si esset fructus, quo casu impensarum repetitio dari non debet. Vnde circa impensas repetendas, vel non, sic forsan poterit distingui in hac materia, ex dict. l. finali. ff. de fundo dotali, & circa eam ex notatis per Doctores in d. §. si vir, bene verum est, quod superior distinctio, siue Ioan. Garfiae: resolutio probari non potest,[sect. 14] quidquid ipse probari contendat ex dicta l. 27. tit. 11. partit. 4. ibi enim dumtaxat statuitur, quod si lapidicina eius naturae: sit, vt excrescat, in fructu sit, & mariti, constante matrimonio; de expensis tamen repetendis, vel non repetendis, nihil deciditur in ea lege. Tertius casus sit, cum lapidicina, metalla, fodina, &[sect. 15] similia, item minerae, & venae tales sint, vt ex eis effossum, vel deductum, quidquid illud sit, non renascatur; quo casu maior dubitatio est, vtrum eorum vtilitas ad vsufructuarium pertinere debeat: nihilominus tamen dicendum est, non solum renascentes fodinas, lapidi[sect. 16]cinas, & metalla ad vsufructuarium pertinere (quod absque dubio est) sed & metalla, arenam, aurum, & argentum, & reliqua commoda, licet non renascantur, dummodo' fructuarius boni viri arbitratu vtatur, hoc est, si fundum meliorem, fructuosiorem, siue vtiliorem reddat, atque expensas in ea re factas non repetat: quod ex l. item si fundi, l. vsufructu legato, l. aequissimum, l. vsufructu relicto, ff. de vsufructu, & Pauli Castrensis doctrina in d.l. diuortio, §. si vir, num. 3. secure affirmat Ioannes Garsia dict. cap. 22. num. 47. vers. In fructuario igitur: vltra quem, in eandem sententiam[sect. 17] aperte inclinat Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. d.c. 23. num. 8. 1. conclusio. Ibi enim primum constituit, quod si vena nouiter in fundo Maioratus inuenta, marmorea, aut lapidea sit, eiusque naturae, vt lapides ex ea semel excisae: renasci non soleant; ita tamen vt ex earum incisione fundus fructuosior, ac vtilior reddatur, lapis excisa, Maioratus possessoris erit. Deinde constituit, Castrensis, & Fulgosij intellectum ad textum in d. §. si vir, verissimum esse, & consequenter eius textus decisionem in princ. generice intelligendam, quando scilicet ex inuentione lapidicinae, fundus fructuosior effectus fuit, siue ex eo, quod lapis renascatur, siue ex eo quod aliter fundus fructuosior efficiatur: de quo tamen latius videri poterit Barbosa in eodem §. si vir, a princ. Tertio denique, & singulariter ad nostrum propositum constituit, quod quamuis verum sit, proprie atque stricte loquendo, lapides, seu caetera metalla, quae non renascuntur, in fructu non esse, tamen loco fructuum, obuentionum, atque commoditatum haberi, ideo is, qui fructibus frui debet, commoditatibus etiam atque prouentibus rei fruetur, quamuis proprie loquendo, fructus non sint: Idque ex iuribus superius adductis probat, & sua resolutione confirmat omnino ea, quae c. praecedenti, cum Communi contra Barbosam adnota[sect. 18]uimus: qui ipse eiusdem sententiae videtur fuisse, sed Molinam non refert; nam in d. §. si vir, num. 8. in fine, vers. Secundo principaliter, & num. 9. & 16. expresse probat, metalla inuenta post vsumfructum legatum licet excisa non renascantur, tanquam fructus concedi fructuario, dummodo non repetat impensas factas: quod si impensis fructuarij, praedicta metalla non fuerint inuenta, ad vsufructuarium non pertinere: quod repetit ibidem num. 14. & 15. Quartus & vltimus casus sit, cum ex venae lapidae,[sect. 19] metallicae, vel similis, quae renasci non solet, inuentione, fundus deterior redditur? tunc enim non poterit vsufructuarius lapides, siue metalla excidere, siue excisi lapides, aut metalla ipsius fructuarij non erunt; imo si deteriorem fecerit fundum, sic excidendo, de damno tenebitur, atque excauata, & effossa restituet, vt ex dictis iuribus, & Pauli Castrensis doctrina in §. si vir, n. 3. recte affirmat Ioannes Garsia doctrina. n. 48. in finalibus verbis: & in possessore Maioratus, in quo fortior videbatur militare ratio, idem scripsit Molina lib. 1. dict. c. 23. ante finem, vers. secunda conclusio, & sentit Barbosa in dict. §. si vir, videndus omnino ex num. 16. vbi nouo sensu explicat illum textum, & declarat, quando propter aperturam marmoris, siue cretae, arenae, auri, vel argenti inuentionem, fundus videatur reddi deterior, aut fructuosior, vt ibi videri poterit; & de his hactenus. Quoad secundum vero, vtrum thesaurus repertus in[sect. 20] fundo fructuario, commodo, & vtilitati fructuarij cedat, & an ille repertoris partem habere debeat? Dicendum est, thesaurum inuentum non censeri esse in fructu, & pariter non censeri partem fundi, sed quid ab eo separatum; & consequenter cum thesaurus in fructu non sit, ad fructuarium pertinere non debebit, si in fundo fructuario inuentus fuerit. Quod ex d.l. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio, & l. si is qui, 63. ad medium, ff. de acquirendo rerum dominio, probarunt fere omnes Doctores communiter in d.l. si fundum, Albericus in rubrica, ad finem, C. de vsufructu, Boerius, & Modernus Paris quos sequutus est Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 23. num. 2. vers. item thesaurus. Aluarus Valascus & alij, quos refert, & sequitur Ioannes Garsia dict. cap. 22. num. 51. nouissime Ioannes Gutierrez vbi infra cap. 26. ex num. 12. vsque ad num. 20. Andreas De Isernia, Syluester, Angelus, Bursatus, & alij, quos in vnum congessit, & sic defendit Barbosa in dicto §. si fundum, num. 25. Mieres de Maioratu, 1. parte quaest. 10. num. 32. Baeca de decima tutori praestanda, cap. 24. num. 5. Caballinus Melleloquio 9. n. 1. Quod intelligendum est, quoad eam dimidiam, quae ad proprietarium, ratione dominij pertinere debet; nam tanquam inuentor suam dimidiam habere debet vsufructuarius, cum habere deberet eam, etiamsi inueniret in fundo omnino alieno, vt post Rebuffum, & Ioannem Garsiam aduertit Barbosa ditio n. 25. & seq. Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 3. parte cap. 26. n. 18. & Barbosa ibidem, & num. seqq. plene agit, ad quem[sect. 21] pertineat, & qualiter diuidi debeat thesaurus in fundo proprio, vel alieno, vel in loco publico, aut religioso inuentus, & quota pars Principi debeatur, & de Praxi aut consuetudine huius Regni: vltra quem videndi sunt Mieres 1. part. d. quaestione 10. num. 32. Bursatus in cons. 209. ex num. 1. vsque ad num. 17. lib. 2. Ludouicus Molina, e Societate Iesu Religiosus de iustitia & iure, tractatu 2. disput. 56. per totam, fol. mihi, 366. nouissime Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 3. parte cap. 26. a principio. Quoad tertium tandem & vltimum: Vtrum au[sect. 22]gmentum alluuionis in praedio fructuario factum, iure vsusfructus; & commodi ad vsufructuarium pertinere debeat? Clare decisum est in d.l. item si fundi, vers. Huic vicinus tractatus est, ff. de vsufructu, & ab his Authoribus, qui de hac quaestione tractarunt (vt alios tamen praetermittam qui ab eisdem praecitantur) plene & erudite ad propositum scripserunt Modernus in consuet. Parisien. tit. 1. §. 1. gloss. 1. quaest. 5. n. 45. & glossa 5. num. 99. & 100. & seqq. Iulius Clarus §.feudum, q. 88. Baetius de decima tutori praestanda, cap. 24. n. 10. Molina de Hispanorum primogeniis lib. 1. cap. 26. Ioannes Garsia de expensis & meliorat. cap. 22. num. 39. Menochius in cons. 34. num. 16. lib. 1. Sfortia Oddi in cons. 30. n. 59. vol. 1. Mieres de Maioratu, 1. parte quaest. 10. a princ. Alphonsus de Azeuedo, in l. 3. tit. 6. num. 30. lib. 5. nouae recopilationis; qui de augmento, & eius natura plura prae[sect. 23]mittunt, que necessaria sunt, & ibi videri poterunt. Quod attinet vero ad nostrum propositum, vt antea dicebam, huius dubij resolutio pendet ex verbis Iureconsulti Celsi, in d.l. item si fundi, vbi sic scribit: Huic vicinus tractatus est, qui solet in eo, quod accessit, tractari: & placuit, alluuionis quoque vsumfructum ad fructuarium pertinere. Sed si insula iuxta fundum in flumine nata sit, eius vsumfructum ad fructuarium non pertinere Pegasius ait, licet proprietati accedat: esse enim veluti proprium fundum, cuius vsusfructus ad te non pertineat: Quae sententia non esi sine ratione; nam vbi latet incrementum, & vsus fructus augetur: vbi autem apparet separatum, fructuario non accedit. Ex quibus verbis superiores Authores adnotare solent, distinguendum esse, vt latens incrementum seu augmentum molliter adauctum vsufructuarius habeat, eoque fruatur, quandiu re sibi frui licuerit, patenti vero vti frui non possit, illud enim ad dominum pleno iure pertinet. Quod etiam eleganter tradit Franciscus[sect. 24] Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 1. num. 3. ad finem, vbi reddit discriminis rationem ad ea, quae proponuntur in dict. vers. huic vicinus tractatus est. Dicens, quod id, quod alluuione accedit, fundum auget, eiusque pars quaedam est: merito & vsusfructus eius ad vsufructuarium pertinet, proprietas vero ad dominum: insula autem nata, separatum agrum efficit, & distinctum; ideo nec in ea ius vsusfructus protenditur, qui certo fundo constitutus est; at si alicuius territorij mihi competat vsusfructus, in eoque noua insula appareat, mihi quoque eius insulae fructus debetur, quum pars sit eius territorij, in quo vniuerso constitutum habeo vsumfructum. Quae verba Connani singularia sunt, & notanda. Similiter notari debent, nec silentio praeter[sect. 25]mitti possunt infinita, quae de augmento, & vtrum de illo idem iudicandum sit quod de principali, cui adiungitur, vt illius naturam sequatur, congesserunt Mieres de Maioratu, parte 1. d. quaest. 10. per totam, relati per Ioannem Garsiam, d.c. 22. in princ. ante numer. primum. Auiles in capitulis Praetorum, in prooemio, glossa. Islas, per tot. Cephal. in cons. 773. a n. 31. vsque ad num. 48. lib. 5. & in cons. 468. num. 93. & seqq. lib. 4. Menochius in cons. 201. ex num. 43. cum multis seqq. lib. 3. Ioannes Franciscus de Ponte, in cons. 4. pro Duce de Frias, a princ. vsque ad numer. 8. Hyppolitus Riminaldus in cons. 573. a princ. vsque ad num. 12. lib. 5. # 38 CAPVT XXXVIII. Vsufructu omnium bonorum, aut omnium rerum simpliciter relicto, item bonorum mobilium tantum, aut mobilium, & immobilium simul, cum vsusfructus relinquitur, quibus ex rebus relictus praesumatur? vbi de pecunia, frumento, vino, oleo, auro, argento, gemmis quoque, rebus pretiosis, & venalibus, vel mercis causa paratis, supellectile, & aliis similibus, tractatur: & quae hucusque scripta sunt, distinctione, & resolutione explicantur. SVMMARIVM. -  1 Materiam huius Capitis vtilem esse, practicabilem, & necessariam. -  2 Miserorum indicium sequuntur, qui ad eruendam veritatem alicuius quaestionis, aliorum relatione contenti sunt, nec Scribentium traditiones originaliter scrutantur, & vident. -  3 Borgninum Caualcanum plene; intricate tamen loquutum de hac materia. -  4 Franciscum Manticam eleganter, & distincte de hac materia tractasse, -  5 Iacobum Menochium legendum omnino de hac materia, & Hyppol. Riminald. locis hoc num. praecitatis. -  6 Sfortiae Oddi consilium 30. per totum, lib. 1. singulare esse, & nonnulla continere vtilia in hac materia. -  7 Testatores diuersis & variis modis solitos esse vsumfructum suorum bonorum relinquere; idcirco verba eorum omnino consideranda, vtpote cum ex illis deprehendi debeat, quid, quale, quantumve, an plus, vel minus relictum fuerit. -  8 Vsusfructus omnium bonorum legatum validum esse, non solum cum extranei, sed etiam cum filij haeredes Instituuntur, quod alio Capite latius explicatur, & ius Regium declaratur. -  9 Quarundam rerum disputationem consulto hoc cap. praetermissam ab Authore, & quare. -  10 Vsufructu omnium bonorum, vel omnium rerum simpliciter relicto, etiam adiecto pronomine meorum, vel suorum, quaenam legata videantur? per totum numerum. -  11 M. Ciceronis sententiam apud nos hodie obseruari non posse, cum Alciato, & aliis. -  12 Vsusfructus omnium bonorum mobilium cum relictus est, quaenam contineantur sub tali legato? -  13 In legato vniuersali mobilium, si enunciatae fuerint certae species mobilium, an per talem specialem expressionem in caeteris non expressis intelligatur restrictum vniuersale legatum? -  14 In legato bonorum mobilium vtrum veniant redditus, & pensiones; vbi noua consideratio Authoris proponitur; -  15 Vsusfructus bonorum mobilium ad vsum domus si legatus fuerit; quid contineatur, remissiue, -  16 Vsufructu bonorum mobilium legato; an veniat frumentum in foueis ipsius testatoris, vel alio loco repertum, remissiue. -  17 Vsufructu mobilium relicto, an veniat vinum, siue oleum iam conditum, vbi etiam agitur de fructibus armenti, vaccarum in possessionibus testatoris existentium, remissiue. -  18 Vsusfructus legatum de omnibus supellectilibus, & masariis, vel de omnibus quae reperiuntur in camera, vel de omnibus donariis, quae contineat? remissiue. -  19 Supellectile legata, quae debeantur ex praesumpta testatoris voluntate, plene, atque accurate, remissiue. -  20 Vsufructu omnium mobilium relicto, an veniat vsusfructus auri, argenti, gemmarum quoque, & rerum pretiosarum, remissiue. -  21 Auri, & argenti appellatione, an veniat pecunia? remissiue. -  22 Vsufructu omnium bonorum mobilium legato, vtrum vsusfructus quoque pecuniae contineatur. -  23 Pecunia an & quando in legato rerum mobilium, vel earum vsufructu comprehensa praesumatur, latius & melius quam alibi explicatum per Menochium. -  24 Mobilium appellatione pecunias non venire, sed supellectilia & ornamenta domus, ex communi vsu loquendi, qui debet in testamentis rigidae verborum significationi praeferri. -  25 Iacobi Menochij responsiones nonnullas nequaquam concludere, & noue, & vere adnotatum per Autorem. -  26 Vsusfructus omnium bonorum mobilium & immobilium cum relinquitur, quaenam legata praesumantur, & vtrum nomina debitorum, iura, & actiones inter immobilia computentur? -  27 In legato generali vsusfructus bonorum, vel bonorum mobilium tantum, vtrum venalia, & quae mercis causa parata sunt, contineantur? vbi inter alios Menochius commendatur, & nonnulli casus eiusdem recitantur. VSufructu legato contineri quamplurima, duobus capitibus praecedentibus plene ostensum est: verum vltra ea, quae vsufructuario competere ibidem diximus, & plura alia competunt, quae sub legato vsusfru[sect. 1]ctus vniuersali contineri solent: quapropter cum huius Capitis materia vtilis sit, practicabilis, & necessaria, praetermitti omnino non potest, licet de ipsa & ante nos quamplurimi, & plena manu scripserint, & pro absoluta, perfectáque resolutione, nonnullos casus constituendos existimaui, quibus ea, quae frequentius accidunt, comprehendi poterunt. Et in primis constituo, miserorum iudicium sequi[sect. 2] eos, qui ad eruendam veritatem alicuius quaestionis, aliorum relatione contenti sunt, nec Scribentium omnium traditiones originaliter scrutantur, & vident: Idcirco Lectorem monendum, de hac materia omnino, atque originaliter praelegendos, Paulum de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ex n. 110. cum multis sequentibus, de legatis 2. Borgninum Caual[sect. 3]canum, plene, intricate tamen, loquentem de vsufructu mulieri relicto, ex num. 82. folio mihi, 246. Vsque ad numer. 89. Guillielmum Benedictum in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, caetera bona, num. 1. & num. 8. & 9. & 19. & 24. Iacobum Mandellum de Alba in cons. 619. lib. 4. Capicium decisione 183. In causa Magnisici. Laurentium de Pinu in cons. 40. a principio, lib. 1. Grassum receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 19. & 26. Franciscum Manticam eleganter & distincte de hac[sect. 4] materia tractantem de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. per totum. Simonem de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. solutione 5. dubitatione 10. num. 22. per totum, & num. 33. cum sequentibus, vsque ad num. 44. folio 335. Iacobum Menochium[sect. 5] legendum omnino de hac materia, lib. 4. praesumptione 138. & 142. & in cons. 407. per totum, lib. 5. Ioannem Vincentium Honded. in cons. 63. numer. 50. volum. 1. Hyppol. Riminal. in cons. 216. lib. 2. vbi late agit, quae veniant appellatione bonorum mobilium, & quando legantur vestes, iocalia, torques, annuli, monilia, & similia. Achillem Pedrocham in cons. 7. n. 99. & sequentibus. Ioannem Petrum Mollignati. de appellatiua vtriusque iuris extensione, num. 124. incipit: Bonorum suorum appellatio, fol. 23. vsque ad num. 148. & exstat consilium[sect. 6] Sfortiae Oddi 30. per totum, lib. 1. quod singulare est, & nonnulla continet vtilia in hac materia. Secundo constituendum est, testatores diuersis, &[sect. 7] variis modis solitos esse vsumfructum suorum bonorum relinquere; idcirco verba eorum omnino consideranda, vtpote cum ex illis deprehendi debeat, quid, quale, quantúmve, an plus, vel minus relictum fuerit. Id quod non obscure, aperte potius praesentiunt Praetis, Mantica, Menochius, & alij vbi supra. Qui materiam[sect. 8] hanc coniecturalem esse recte fatentur: qui etiam vnanimiter & expresse probarunt, aut certe saltem supponunt, legatum hoc vsusfructus omnium bonorum validum esse; non solum cum extranei, sed etiam cum filij haeredes instituuntur. Ratio est, quoniam filij Legitimam liberam, & exemptam deducunt, nec pater per insitutionem in nuda proprietate, eos sua Legitima defraudat, nec illius vsufructu, vt notatur in Authent. nouissima, & in corpore vnde sumitur, C. de inofficioso testamento: vnde ex vsufructu etiam detrahere possunt suam Legitimam, vt in terminis adnotarunt Iason in d. authent. nouissima, num. 44. Rodericus Iuarez in l. quoniam in prioribus, in tertia ampliatione, C. de inofficioso testamento. Corneus in cons. 253. volumine primo. Decius in cons. 620. num. 8. Parisius in cons. 94. n. 37. volum. 2. & ex aliis multis in terminis nostris, sic obseruat nouissime Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, num. 90. fol. 38. & vltra eum Grassus §. legatum, quaest. 28. & alio capite infra ad legum huius Regni explicationem, & consuetudinis vulgarem interpretationem latius dicemus. Tertio constituendum est, quarundam rerum dispu[sect. 9]tationem consulto hoc capite praetermissam a nobis, quod de ipsis distincte atque absolute ab aliis actum videamus, nec eorum resolutiones transcribere liceat: ea tamen explicabimus, quae omitti non possint, aut maiori distinctione, vel explicatione indigeant. Et in primis aduertendum est: Quod vsufructu omnium bono[sect. 10]rum, vel omnium rerum simpliciter relicto, & non adiecto mobilium, vel immobilium, sed simpliciter tantum, vt dixi, bonorum omnium vsufructu relicto: tunc veniunt in tali legato omnia bona mobilia, se monentia, immobilia, venalia, fructus quicunque, & prouentus ex rebus prouenientes, iura, actiones, & nomina debitorum vbique locorum existentia, pensiones domorum, annui redditus, & indistincte vsusfructus quibuscunque ex bonis, & iuribus testatoris relictus praesumitur, etiamsi dictum esset: omnium bonorum meorum, vel suorum, aut nulla res est, quae sub tali legato non cadat: ita post alios plures adnotarunt Corneus in cons. 187. columna vltima. volumine 2. Tiraquellus in l. si vnquam, verbo, bona, num. 5. & sequentibus, C. de reuocandis donationib. Guillielmus Benedictus in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, caetera bona, ex num. 24. Parisius in cons. 96. ex num. 6. volumine 2. Caualcan. de vsufructu mulieri relicto, num. 84. fol. 254. petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, num. 94. fol. 40. vbi firmat, adeo veram esse hanc resolutionem, quod nullum inueniat Authorem contrarium sentientem. Et vltra eos, eandem tenent etiam Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 10. num. 22. fol. 334. vbi dicit, quod venit pecunia inuenta in haereditate, & venit frumentum pro seminandis agris. Petrus Antonius Anguissol in cons. 43. Ioannes Petrus Mollignati de appellantiua vtriusque iuris extensione, verbo, immobilium, fol. 73. & 74. ex num. 575. vsque ad num. 582. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 1. 2. & 3. Vbi plene probat, vsufructu omnium bonorum legato, earum etiam rerum, quae vsu consumuntur, vsumfructum legatum videri. Quod antea docuerant Alexander in cons. 120. Quia opportune, num. 1. volum. 6. Craueta in cons. 300. num. 5. vers, Secundo dubitatur, lib. 2. & ex aliis tradit Caualcanus de vsufructu, num. 88. fol. 259. superiorem etiam resolutionem agnoscunt verissimam, & indubitatam Menochius lib. 4. praesumptione 142. num. 16. 17. & 18. & in cons. 407. num. 13. & 14. lib. 5. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 19. num. 1. vbi etiam dicunt, vsumfructum pecuniae contineri in legato vsusfructus omnium bonorum, & Menochius refert Picum, & Pinellum idem tenentes consil. & numero supra relatis. Ex his apparet M. Ciceronis sententiam hodie apud nos obserua[sect. 11]ri non posse, siue omnium bonorum vsusfructus relictus sit, siue mobilium omnium bonorum tantum: is enim lib. Topicorum, ad Trebatium Iureconsultum scripsit; Non debet, inquit, mulieri, cui vir bonorum suorum vsumfructum legauit, cellis vinariis & oleariis plenis relictis, putare ad se id pertinere: vsus enim & non abusus legatus est. Quae sententia vt recte adnotauit Alciatus lib. 7. Parergon, c. 2. potuit, tempestate Ciceronis, obseruari tanquam vera: Sed cum Senatusconsulto permissum deinde fuerit, vt earum quoque rerum, quae vsu consumuntur, legari. vsusfructus possit, & cautione proprietario succurratur, l. 1. 2. & per totum, ff. de vsufructu earum rerum quae vsu consumuntur, §. Constituitur, Institut. de vsufructu: dubium non est: hodie nos alio iure vti, & propter verborum generalitatem, mentemque testatoris, vini & olei vsumfructum deberi, cum omnium bonorum vsusfructus relictus est: deinde & in bonis mobilibus vsumfructum constitui posse, atque earum rerum, quae vsu consumuntur, legari, Vt cum Alciato probarunt Mantica lib. 9. d. titul. 6. in principio. Menochius lib. 4. . dicta praesumptione 142. num. 14. Quarto constituendum est, dubium esse, quaenam[sect. 12] contineantur sub legato vsusfructus omnium mobilium, vel bonorum mobilium omnium? Magis tamen communiter probari, quod in eo legato contineantur omnia mobilia, & se mouentia, quae vsu non consumuntur per triennium, vt sunt vestes, supellectilia, animalia, & tandem ea, quae ad motum mobile destinata sunt; fructus etiam nondum separati a solo continentur, quamuis adhuc immobilium naturam retineant, cum sint pars soli; ea autem, quae vsu consumuntur, non veniunt, quia in eis proprie non cadit vsusfructus: Ita per textum in l. mouentium, ff. de verborum significatione, & tradita per Corneum in cons. 187. columna 2. lib. 2. Tiraquellum de retractatu Lignagier, §. 1. glossa 7. n. 81. & sequentibus. Parisium in cons. 79. num. 41. volum. 2. Decium in cons. 381. num. 3. cum sequentibus. Beneuenut, Plotum, Durandum, Franc. Marc. & Ruinum, constituit Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 82. fol. 246. & sequent. & nouissime Petrus Ricciard. ad rubricam, Institutionum, de vsufructu, num. 91. per totum, fol. 38. qui post Decium in cons. 653. num. 2. & Plotum in l. si quando, n. 16. C. vnde vi, intelligit id procedere, quando simpliciter relictus est vsusfructus omnium bonorum mobilium, secus si in institutione haeredis, aut in legatis fecisset testator mentionem de animalibus, aut rebus se mouentibus, vel pensionibus, quia tunc ex coniecturata mente testatoris non venirent animalia, & pensiones appellatione dictorum bonorum mobilium, vt ibi latius probat, & agnoscit Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 10. num. 36. fol. 335. vbi aduertit, Decii & Ploti sententiam supra relatam, forte veriorem esse, contra Ruinum, & alios ibidem relatos. Deinde quaerit, quod si in legato vniuersali mobilium sint enunciatae certae species mobilium, an per talem specialem expressionem in caeteris non expressis, intelligatur restrictum vniuersale le[sect. 13]gatum? & refert Hyppolitum Riminaldum disputantem, & concludentem quód non; in cons. 216. num. 18. & sequentibus: Demum probat Beroi sententiam in cons. 3. num. 7. & sequentibus, Bonorum mobilium ap[sect. 14]pellatione venire redditus temporales, puta quatuor, vel quinque annorum, & non perpetuos; quae tamen sententia fortassis hodie dubia esset, attento communi vsu loquendi, iuxta quem, appellatione mobilium, de pecuniis, siue de redditibus iam decursis, qui in effectu in pecunia consistunt, aut solui debent, non praesumi sensisse testatorem cum Pinello, & Sfortia Oddi statim probabimus, vt indeaduertamus etiam ad ea, quae cum aliis ibi relatis probauit Caualcanus de vsufructu mulieri relict. dicto num. 82. circa finem, versiculo, Et etiam veniunt in legato fol. 251. venire scilicet in legato vsusfructus bonorum mobilium, pensiones, & annuos redditus regulariter. Quod, vt vides, non ita generaliter acceperunt Praetis, & Berous, sed ad redditus temporales quatuor vel quinque annorum restrinxerunt: id enim nec attento communi vsu loquendi omnino certum est. Quod si vsusfructus bonorum mobilium ad[sect. 15] vsum domus legatus fuerit; quae contineantur sub eo legato, explicat Ruinas in cons. 160. num. 3. & sequentibus, volumine 3. Item, an in legato vsusfructus bono[sect. 16]rum mobilium, contineatur frumentum in foueis ipsius testatoris, in domóque eiusdem, vel alio loco repertum, tractat Menochius in cons. 407. num. 28. lib. 5. Sfortia Oddi in cons. 30. num. 1. & 6. & num. 51. volum. 1. &[sect. 17] an vinum, siue oleum iam conditum legatum praesumatur, mobilium omnium vsufructu relicto. Denique, an fructus armenti vaccarum in possessionibus testatoris existentium veniant, tractat plene idem Sfortia dicto cons. 30. num. 36. & sequentibus, & vide Caualcanum, & Ricciardum vbi supra, num. 12. quatenus indistincté tradunt, in hoc legato non venire ea, quae vsu consumuntur, quia in eis proprie non cadit vsusfructus. Prae[sect. 18]terea legatum vsusfructus de omnibus supellectilibus & masariis, vel de omnibus, quae: reperiuntur in camera testatoris, vel de omnibus donariis, quae contineat? vide Decium in cons. 472. num. 4. 5. & 6. & in cons. 653. in principio. Parisium in cons. 67. num. 12. & in cons. 79. n. 41. & 45. libro secundo. Plotum de in litem iurando, §. 1. ex num. 16. Simonem de Praetis dicta dubitatione 10. n. 36. & tribus seqq. & num. 42. fol. 335. & ibidem num. 14.[sect. 19] Sfortiam dicto cons. 30. num. 19. & iunge Menochium lib. 4. praesumptione 160. per totam, vbi late agit, quae supellectile legata, ex praesumpta testatoris voluntate[sect. 20] debeantur: demum sub legato vsusfructus omnium mobilium, an veniat vsusfructus auri, argenti, gemmarum quoque, & rerum pretiosarum, vltra relatos supra, tradunt Ioannes Cephalus in cons. 637. num. 46. lib. 5.[sect. 21] Menochius dicto cons. 407. num. 7. lib. 5. vbi etiam, an auri, & argenti appellatione veniat pecunia? de quo etiam vide Simonem de Praetis vbi supra, num. 41. Sfortiam Oddi dicto cons. 30. num. 20. Pinellum 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num 50. Tandem & vltimo, vtrum sub legato vsusfructus om[sect. 22]nium mobilium, vsusfructus quoque pecuniae in arca, vel alibi in domo repertae contineatur? dubitant Doctores in hac materia: & reuera duae sunt, contrariaeque Scribentium sententiae, vt constat ex his, quae scripserunt Parisius in cons. 67. & in cons. 79. vol. 2. Berous incons. 44. ex num. 5. & in cons. 43. col. 1. lib. 2. Crotus in cons. 125. ex num. 9. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 82. vers. veniunt etiam pecuniae, fol. 250. Simon de Praetis lib. 4. dubitatione 20. num. 41. per totum fol. 335. late atque erudite Pinellus 2. parte l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 44. vsque ad num. 51. Grassus recept. sententiarum, §. legatum, quaest. 19. num. 7. 8. & 9. Mantica de coniecturis vltim. volunt, lib. 9. tit. 6. num. 14. fol. 400. Menochius in cons. 407. per totum, lib. 5. Sfortia Oddi dicto cons. 30. fere per totum, maxime ex num. 8. vsque ad numer. 36. Andreas Gaill. practicarum obseruationum lib. 2. obseruatione 11. per totam. Et his non relatis, Petrus Ricciardus ad rubricam, Instit, de vsufructu, num. 91. ante finem, fol. 39. Ex quibus apparet, magis communiter probari, pecuniam mobilem esse, & sub relicto vsusfructus mobilium contineri, vt Pinellus, Caualcanus, & Menochius affirmant, alios vero contra & constanter defendere, vt constat ex eodem Mantica, & Sfortia vbi supra. Ego vero huius rei maiorem disputationem, ideo necessariam non esse, mihi certus sum, quod de hac re, pecunia scilicet, an & quando in legato[sect. 23] rerum mobilium, vel eorum vsufructu comprehensa. praesumatur, latissime, atque erudite scripserit, & nouem casus distinxerit Menochius lib. 4. Praesumpt. 138. per totam, ad quem omnino confugiendum est. Videndus etiam Hyppol. Riminald, in cons. 216. num. 84. lib. 2. Deinde quoniam hodie mobilium appellatione, verius[sect. 24] existimem, pecunias non venire, sed supellectilia, ornamenta, & alia, de quibus supra, ex communi vsu loquendi, qui debet in testamentis, rigidae verborum signisicationi praeferri. Id quod cum Ioanne Andrea, Oldrado, Decio, Natta, Ploto, & aliis, optime fundant, & constanter defendunt Arias Pinellus dict. 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 50. Sfortia dict. cons. 30. ex n. 19. vsque ad num. 25. His (& vltra omnes in hac materia[sect. 25] Scribentes) addebam ita tenendum esse, ex rationibus praedictorum: nec satisfacere responsiones nonnullas Menochij dict. cons. 407. num. 22. & seqq. Vbi adstrictus superiori fundamento, communem, inquam, vsum loquendi, obseruandum magis esse, quam sermonis proprietatem; at secundum communem vsum loquendi, pecuniam non contineri, quatuor modis respondet, sed re vera non satisfacit; facile enim & in vniuersum probari possent ea; quae, vt communis vsus loquendi probatus dicatur, necessaria sunt, vt de se patet aperte, nec huic communis vsus loquendi alicuius loci dumtaxat est, sed totius sere orbis terrarum, vt etiam constat euidenter. Idcirco, si casus occurreret, sic secure atque indistincte obseruarem, nec aliorum sententias aut distinctiones admitterem. Quinto constituendum est, quod vsufructu omnium[sect. 26] bonorum mobilium & immobilium relicto, veniunt non solum ea, quae praecedenti obseruatione, ex num. 12. dicta sunt, sed etiam omnia bona stabilia, & immobilia, vt praedia, & domus, apothecae, annui redditus super bonis immobilibus, & pensiones annuae, dummodo perpetuae sint, &, vt generaliter dixerim, vsusfructus quibuscunque ex bonis testatoris relictus praesumitur, vt dicit Menochius loco statim referendo: iura autem, & actiones non veniret, etiam quod adesset locutio generalis, aut vniuersalis omnium aut quorumcunque bonorum; nec etiam venirent nomina debitorum, cum sint tertia species, nisi aliter constaret de mente testatoris, voluisse comprehendi etiam iura, actiones, nomina debitorum, & alia; vt si exciperet aliqua ex nominibus aut actionibus debitorum: tunc enim, ne exceptio inutilis esset, aut frustratoria, in caeteris aliis vsumfructum constituere voluisse censeretur: ita superiorem hanc resolutionem tradit in terminis, & quamplurimorum allegatione comprobat Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 83. per totum, fol. 453. & vltra eum, idem probarunt Simon de Praetis de interpretatione vltim. voluntat. lib. 4. dubitatione 10. num. 22. fol. 334. Grassus §. legatum, quaest. 19. n. 4. & 5. Andreas Gaill. practicar. obseru. lib. 2. obseruation. 11. n. 9. Menochius lib. 4. praesumpt. 142. . num. 2. & 3. & num. 19. & 20. Pancirolus in cons. 76. num. 8. Gerardus Mazolus in cons. 15. num. 76. Pedrocha in cons. 7. ex num. 173. num. 191. & seqq. & iure atque authoritate fundat nouissime Petrus Ricciardus ad rubricam, Instit. de vsufructu, num. 92. & 93. fol. 39. Sexto & vltimo constituendum est, dubium esse, an[sect. 27] in legato generali vsusfructus bonorum, vel bonorum mobilium tantum, veniant venalia, & quae mercis causa parata sunt, siue comprehensa a testatore praesumantur, necne: quam quaestionem latissime tractarunt (vt alios ab eisdem relatos praetermittam) Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. Quaest. 30. per totam, num. 122. Couar. variar. lib. 2. cap. 5. num. 1. Arias Pinellus videndus omnino 1. parte l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 38. vsque in finem capitis, Menchaca quaestionum vsu-frequentium, lib. 3. cap. 56. Mantica de Coniecturis vltim. volunt. lib. 9. tit. 6. num. 9. & 13. vbi breuiter & distincte resoluit. Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. dubitatione 8. num. 9. fol. 309. vsque ad num. 18. & eodem lib. 4. dubitatione 10. num. 40. fol. 335. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 619. lib. 4. Rolandus in cons. 74. num. 29. lib. 2. & superiores non referens, Borgninus Caualcanus, qui nec absolute nec distincte procedit, de vsufructu mulieri relicto, num 83. vers. nec etiam venirent, fol. 253. & num. 284. Michael Grassus §. legatum, quaest. 20. per totam, Achilles Pedrocha in cons. 7. num. 99. & 100. Vincentius Carocius de locato & conducto, quaest. 6. de locatione incerta, fol. mihi, 10. Iacobus Menochius, cuius occasione, Pinelli etiam, & Couar. vbi supra, rem hanc amplius non disserendam putaui, is enim lib. 4. praesumptione 137. per totam, latissime explicat, sex casus constituit, & nonnullas coniecturas congerit, quae in effectu reducuntur ad hoc. Primo, legato certo genere mobilium, adiecto etiam vniuersali signo, non contineri res venales. Secundo, idem dicendum esse, cum testator legauerit simpliciter bona mobilia sua, nec adiecerit signum vniuersale. Tertio, res venales contineri, quando testator apposuerit signum vniuersale, hoc est, dixerit se legare vsumfructum omnium bonorum suorum mobilium. Quarto, idem dicendum esse, quando testator apposuit signum vniuersale vniuersitati bonorum, enumerando tamen aliquot species, sed nulla facta restrictione ad locum, sicuti quando ita dixit: Lego omnia bona mea mobilia, siue argenti, vini, frumenti, vel alterius cuiuscumque rei; tunc enim etiam venalia comprehensa dicuntur. Quinto, idem dicendum esse, quando testator indefinite loquutus est, vt si dixit; Lego res meas mobiles; lego vsumfructum rerum mearum mobilium: quod cum Pinello, Couar. & aliis, contra Decium, & alios defendit ipse Menochius. Sexto, res venales non contineri, etiam signo vniuersali apposito, quando testator ad locum aliquem se restrinxit, vt si dixerit: Lego vsumfructum bonorum mobilium, quae in domo sunt. Septimo, superiorem casum declarandum esse, quinque coniecturis ibidem adductis, ex quibus censebitur testator voluisse sub legato ad locum restricto, venalia comprehendere, ex aliis etiam adductis per Grassum, receptarum sententiarum, dicto §, legatum, quaest. 20. n. 3. & 4. # 39 CAPVT XXXIX. Vsufructu omnium bonorum simpliciter, aut generaliter relicto, vtrum feudalium, emphyteuticorum, fideicommissariorum, & libellariorum bonorum vsusfructus relictus praesumatur? vbi, quae hucusque scripta sunt ab aliis, breuiter recensentur, & distincte explicantur: deinde nouiter infertur ad nouam, & vtilem quaestionem, vtrum scilicet, omnium bonorum vsufructu relicto, contineri debeat vsusfructus eorum, de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen, Maioratus constitutus fuit; & nonnullis casibus distinctis, res ista distinctione, & resolutione explanatur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructu omnium bonorum legato, non debetur vsusfructus bonorum feudalium. -  2 Et huius rei ratio duplex assignata, & num. seq. -  3 Feudum irrequisito domino alienari non potest, & si alienatum fuerit, alienatio redditur nulla. -  4 Vassallus nihil disponere potest de re feudali in praeiudicium domini, vel agnatorum, ad quos feudum reuerti debet. -  5 Vsumfructum relinquere, atque constituere, quaedam alienatio est. -  6 Velle nemo praesumitur, quod iure facere non potest. -  7 In materia feudali alienatio vere & proprie dicitur illa, quae fit per translationem dominij, vel vsusfructus rei. -  8 Bona feudalia non dicuntur proprie bona vassalli. -  9 Vsusfructus bonorum feudalium, quae noua sunt & haereditaria, quod contineatur sub legato vsusfructus omnium bonorum. -  10 Vsufructu omnium bonorum relicto, vtrum includatur bonorum emphyteuticorum vsusfructus? vbi distinguitur inter bona emphyteutica, quae sunt ex pacto & prouidentia, & ea, quae sunt noua & hereditaria. -  11 Item, si expresse testator fecerit mentionem de feudalibus & emphyteuticis bonis, quid iuris obseruari debeat? -  12 Vsusfructus bonorum libellariorum an legatus intelligatur ei, cui omnium bonorum vsusfructus relictus est? -  13 Vsufructu omnium bonorum relicto, vtrum legatus videatur vsusfructus eorum bonorum, quae sunt subiecta fideicommisso? -  14 Vbi pars negatiua defenditur cum Communi, & vera ratio redditur. -  15 Testatorem velle de bonis alienis testari, verisimile non esse. -  16 Vsumfructum bonorum fideicommisso subiectorum, vel saltem eorum aestimationem, vtrum consequi debeat is, cui omnium bonorum vsusfructus relictus est, facta bonorum fideicommissariorum expressa mentione; & quid, si testator alia bona non haberet? -  17 Vsusfructus vtrum debeatur in bonis fideicommisso subiectis, cum simpliciter relictus est vsusfructus omnium bonorum, aut omnium, & quoruncunque bonorum, & fideicommissum pertineat ad haeredem scriptum: vbi Francisci Manticae, & Iacobi Menochij contrarietas noue consideratur per Authorem, & Manticae opinio magis probatur. -  18 Vsufructu omnium, singulorum, & quoruncunque bonorum vbique existentium relicto, vtrum bonorum fideicommissariorum vsusfructus relictus praesumatur? -  19 Item, quid si vsusfructus relictus fuerit omnium, ac quoruncunque bonorum, & quoquo modo ipsi testatori spectantium, & quae ipse teneret, aut quoquo modo possideret? -  20 Et de hac re Marcus Antonius Peregrinus commendatus. -  21 Vsufructu omnium bonorum relicto, vtrum contineatur vsusfructus eorum bonorum, de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen, Maioratus constitutus fuit: noua quaestio, & plene disputata, & resoluta, & num. seq. -  22 Maioratus constitutus inter viuos reuocabiliter, & qui vsque ad mortem reuocari potest, si expresse non reuocetur, morte confirmatur, & irreuocabilis perpetuo efficitur. -  23 Si legetur vni, quod alteri legatum erat, an censeatur ademptum priori? -  24 Pro resolutione quaestionis propositae supra num. 21. nonnullos casus distinguendos esse, & primus casus ibidem proponitur. -  25 Coniecturis, vel interpretationi locus non est, quoties de voluntate testatoris apparet manifeste. -  26 Secundus casus in quaestione superiori proponitur. -  27 Interpretatio talis fieri debet in testamentis & vltimis voluntatibus, per quam dispositio non remaneat irrita, sed potius sortiatur effectum, etiamsi in dispositione veniant ea, quae alias non venirent: Idque quamplurimis exemplis exornatur, & confirmatur, remissiue. -  28 Verba testamenti sic debent intelligi, vt cessiet superstuitatis vitium, & aliquid operentur etiam si improprie sumantur: ídque multis testimoniis exornatur remissiue. -  29 Expressum in indiuiduo dicitur aliquid, quando dispositio in alio verificari non potest. -  30 Expressum dicitur illud, ad quod tantum fieri potest relatio. -  31 Dispositio generalis, quae solum potest verificari in vna specie, censetur esse specialis. -  32 Genus vbi non potest verificari nisi in vna specie, censetur species, aut habetur pro specie. -  33 Tertius casus in quaestione superiori proponitur. -  34 Si donatione causa mortis, vel inter viuos reuocabili prius facta, generalis dispositio, vt haeredis institutio, sequatur, specialis donatio per generalem dispositionem non reuocatur, nec censetur illi derogatum. -  35 Melioratio in vna re reuocabiliter facta, non reuocatur per generalem dispositionem, nec per meliorationem Tertij & Quinti bonorum. -  36 Rodericus Iuarez laudatur, & verba quaedam ipsius ponderantur & referuntur. -  37 Testator, qui potuit dispositionem aliquam reuocare, nec reuocauit, censetur illam Confirmare. -  38 Testator, quod non expressit, velle non praesumitur, quia si voluisset, vtique expressisset. -  39 Mutatio voluntatis in dubio non praesumitur, & qui dicit eam mutatam, onere probationis adstringitur: idque latissime explicatum, remissiue. -  40 Maioratus inter viuos constitutus quibus casibus irreuocabilis sit? Et de materia l. 17. & 44. Tauri, remissiue. -  41 Donatio perfecta & irreuocabilis impedit testamenti factionem super bonis donatis. -  42 Et sicut expresse reuocari non potest, sic nec tacite per alienationem, aut aliam dispositionem in contrarium factam. QVaestionibus praecedentibus proximum est inquirere nunc, vtrum vsufructu omnium bonorum relicto, bona etiam contineantur, quae restitutioni subiecta sunt: sicuti sunt bona feudalia, emphyteutica, & fideicommissiaria, de quibus sigillatim agendum erit. Et in primis de bonis feudalibus constituendum est;[sect. 1] quod vsufructu omnium bonorum legato, regulariter non debetur vsusfructus bonorum feudalium, de quibus testator non potuit disponere, nec praesumitur ex simplici & generali legato & omnium bonorum disponere voluisse, cap. 1. in principio, de successione feudi, cum pluribus concordantibus adductis per Alexandrum in consilio 18. num. 2. volumin. 5. Gozadin in cons. 47. n. 13. Parisium in cons. 98. num. 3. & 4. volum. 2. & ex multis sic obseruant Berous in quaest. 95. Iulius Clarus in §. feudum, quaest. 37. versicul. sed numquid. Tiraquellus in tractatu, Le mort, 5. Par. declaratione 5. num. 11. & sequentibus. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. num. 122. Beccius in libro sutarum quaestionum, quaest. 95. in principio, Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 97. fol. 277. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. titul. 6. num. 6. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum quaest. 26. in principio. Petrus Surdus in cons. 73. num. 18. & 19. & 1. lib. 1. Cephalus in consilio 516. num. 18. lib. 4. Decianus in cons. 57. volumine 1. Menochius lib. 4. praesumptione 142. num. 4. Achilles Pedrocha in cons. 7. num 73. volumine 1. Et huius resolu[sect. 2]tionis communis duplex ratio colligitur ex superioribus, maxime ex Beroo dicta quaestione 95. num. 3. & 4. quod feudum ipsum irrequisito domino alienari non potest; & si alienatum fuerit, alienatio redditur nulla,[sect. 3] Vt expresse cautum est in capit. Imperialem, de prohibita alienatione feudi per Federicum, c. 1. §. donare, qualiter poterat olim feudum alienari, cum adductis per Iulium Clarum in §. feudum, quaest. 31. nec potest[sect. 4] Vassallus de re feudali aliquid disponere post mortem suam in praeiudicium domini, vel agnatorum, ad quos feudum ipsum reuerti, & deuolui debet, cap. 1. in princ. de successione feudi, Potro relinquere, atque constituere[sect. 5] vsumfructum, quaedam alienatio est, l. vltima C. de rebus alienis non alienandis, cap. non liceat, 12. quaest. 2. ergo non potest testator rei feudalis vsumfructum relinquere; & consequenter nec voluisse dicitur, cum nemo velle praesumatur, quod iure facere non potest. Id[sect. 6] quod aperte probatur ex doctrina Baldi in rubrica, de alienatione feudi, quem refert, & sequitur Berous dicta quaest. 95. num. 3. quod in materia feudali alienatio vere[sect. 7] & proprie dicitur illa, quae sit per translationem dominij, vel vsusfructus rei. Deinde, vel ex eo descendit ratio, quod cum testa[sect. 8]tor reliquerit vsumfructum bonorum suorum, non intellexit etiam de bonis feudalibus, ex quo eius bona dici non possunt, sicuti post Alexandrum, Socinum, Iasonem, Parisium, & Decium scripsit Menochius lib. 4. dicta praesumption. 142. num. 8. Caeterum superior traditio locum habet in feudo an[sect. 9]tiquo ex pacto, & prouidentia. quod omnino inalienabile est; secus vero in feudo alienabili, sicuti est feudum nouum & haereditarium, vti in specie declarat Picus in dict. §. Titia cum nuberet, num. 123. versicul. haec conclusio, & versicul. secundo videtur, & communem reisolutionem testantur Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 98. folio 277. Craueta in cons. 256. num. 6. volumin. 1. Grassius §. legatum, quaest. 26. num. 1. in fine. Menochius dicta praesumption. 142. num. 9. Pedrocha in cons. 7. num. 95. & 96. Secundo constituendum est, de bonis emphyteuticis[sect. 10] idem dicendum esse, vsufructu, inquam, omnium bonorum relicto, bonorum emphyteuticorum vsumfructum non includi: quoniam testator de bonis emphyteuticis in testamento disponere non potest, & per consequens nec etiam vsumfructum in eis constituere, vt vtrumque iure, ratione, & quamplurimorum authoritate comprobauit Parisius in cons. 98. num. 8. 9. & 10. volumin. 2. & esse communem resolutionem scribunt Berous in praecitata quaest. 95. num. 2. versicul. & Alexander. Iulius Clarus §. emphyteusis, quaest. 1. Marcarius in epitome de fideicommissis, quaest. 10. num. 22. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 98. fol. 277. Decianus in cons. 57. Volumin. 1. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 23. num. 84. Albanus in cons. 37. num. 6. Pedrocha in cons. 7. num 75. 76. & 77. Menochius lib. 4. dicta praesumptione 142. num. 10. & 11. qui tamen distinguendum existimat, vti Paulus de Montepico, Parisius, Tiraquellus, & alij multi ibidem relati distinguunt: Caualcanus etiam dicto num. 48. nempe, quod in his, quae non sunt alienabilia, (quippe quae concessa, fuerunt pro se, filiis, & descendentibus, atque ita dicuntur ex pacto, & prouidentia) in his, inquam, relinqui, & constitui non possit vsusfructus; si vero emphyteusis est noua, & haereditaria, atque ita alienabilis, constitui, atque relinqui possit ex eis vsusfructus, vt etiam in specie affirmarunt Alexander in cons. 120. lib. 1. & in l. 3. §. ex contrario, colum. penult. ff. de acquirenda possessione, & ibidem Iason num. 65. Nunc tamen superior resolutio explicatur, vt quamuis regulariter bona emphyteutica, & feudalia non contineantur sub legato vsusfructus omnium bonorum; attamen istud non obtineat quoad praeiudicium constituentis vsumfructum, atque ita testatoris, & per consequens, & eius haeredis: idcirco, si testator[sect. 11] in tali legato vsusfructus fecisset expressam mentionem de bonis feudalibus, & emphyteuticis, siue ex probabilibus coniecturis appareret de mente testatoris fuisse, vt praedicta sub legato comprehenderentur, teneretur haeres simpliciter adiens, conseruare Factum defuncti, vti vsumfructum relictum in bonis ipsius haeredis, si autem adiuit cum benesicio legis, & inuentarij, tenebitur etiam conseruare factu defuncti vsque ad concurrentem quantitatem, in qua successit testatori: quod si haeres scriptus nollet adire haereditatem, bene verum est quod in praeiudicium venientium ab intestato non potuit testator in dictis bonis, aliquem constituere vsumfructum, vt latius probat Caualcanus, & multos sic tenentes adducit dicto num. 98. per totum, versiculo, praedicta tamen, fol. 278. & sequitur Grassus dicto §. legatum, quaest. 26. num. 2. Versicul. praedicta tamen intellige. & post Corneum, Socinum iuniorem, Guidonem, Alciatum, Caepolam, & Iulium Clarum, §. Emphyteusis, quaest. 21. & §. feudum, quaest. 37. num. 1. tradit Pedrocha dict. cons. 7. ex num. 91. vsque ad num. 95. vbi ex num. 71. vsque ad num. 122. maxime num. 88. 89. & 90. plene disputat,[sect. 12] vtrum vsusfructus bonorum libellariorum legatus intelligatur ei, cui omnium bonorum vsusfructus relictus est. Tertio constituendum est, dubium esse, vtrum vsu[sect. 13]fructuarius omnium bonorum, habeat vsumfructum in bonis fideicommissariis, siue fideicommisso subiectis; magis tamen communiter obtinuisse, quod non; &[sect. 14] consequenter in legato simplici omnium bonorum non intelligi relictum vsumfructum bonorum fideicommisso, & restitutioni, subiectorum, ita tradunt communiter omnes Doctores in l. qui Romae, §. duo fratres, ff. de verborum obligat. vbi Iason num. 33. vers. in eadem glossa. Berous dicta quaest. 95. num. 2. & 13. & cum Decio, Guido. Pap. Gabri. Saray, Bellono, Ruino, Parisio, & aliis secure resoluit Caualcanus num. 99. incipit: Sexto deduceret iste haeres, fol. 279. Grassus §. legatum, quaest. 27. Cephalus in cons. 516. num. 10. versicul. his tamen, vol. 4. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 73. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num 8. Bertazolus in cons. 58. num. 33. & sequentibus. Portius Imol. in cons. 6. num. 39. Menochius lib. 4. dicta praesumpt. 142. num. 12. vbi ex mente communi dicit, huius traditionis rationem esse, quod cum testator reliquerit vsumfructum bonorum suorum, inter illa non continentur bona fideicommisso supposita, ex quo non dicuntur ipsius testatoris propria, sed aliena, nempe alterius, cui restitui debent, l. vnum ex familia, ff. de legatis 2. l. irritum, C. ad leg. falcidiam: addit Pedrocha, sed Menochium non refert, dicto cons. 7. num. 120. ideo bona fideicommisso subiecta sub eo legato non contineri, quoniam[sect. 15] verisimile non est, testatorem velle de bonis alienis testari, vt copiose probant Alexander in cons. 168. num. 6. vol. 2. Decius in cons. 378. num. 1. Caeterum superior obseruatio procedit, cum in du[sect. 16]bio sumus; secus tamen, si testator eorum bonorum expressam mentionem fecerit: tunc enim vsumfructum illorum, aut aestimationem consequi deberet vsufructuarius ab haerede, tam si bona essent haeredis, quam alterius personae; quia legatum de re haeredis validum est, & dere aliena etiam, cum distinctione l. cum rem alienam, C. de legatis. Similiter procedit, quando testator haberet alia bona, secus si nulla alia, quam fideicommissaria haberet, vt vtrumque iure, ratione, & authoritate latius probat Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 102. 103. & 104. fol. 283. Et in fortioribus[sect. 17] terminis, cum fideicommissum erat restituendum haeredi instituto a testatore, qui bonorum suorum vsumfructum legauit, quod non solum testator potuerit, sed etiam quod in dubio videatur voluisse eorum vsumfructum relinquere, cum Alciato, Socino, Albano, & Deciano probauit Menochius lib. 4. dicta praesumptione 142. num. 12. & tamen etiam hoc casu, expressam mentionem eorum bonorum factam fuisse, videtur requirere Caualcanus vbi supra, supponens aperte alias illorum vsumfructum relictum non videri, etsi ad haeredem scriptum fideicommissum pertineat: quod etiam manifeste, & in fortioribus terminis, nempe, quando legatus est vsusfructus omnium, & quorumcunque bonorum, praesentiunt Parisius in cons. 98. num. 13. & 14. vol. 2. Socinus iunior in cons. 58. num. 4. 5. & 6. cum quibus idem opinatur Mantica (cuius non meminit Menochius vbi supra) lib. 9. tit. 6. n. 8. in fine. & num. 9. & seqq. vbi dicit, vsumfructum non deberi in bonis fideicommisso subiectis, etiamsi fideicommissum pertineat ad haeredem scriptum, & omnium, & quorumcunque bonorum vsusfructus relictus sit, nisi probetur voluntas testatoris, saltem ex probabilibus coniecturis; & cum haecquaestio de facto incidisset, quod ita respondit, & obtinuit rationibus & iuribus ibidem adductis, quae me fortiter mouent, vt contra Menochium & superiores ita tenendum existimem. Denique superior resolutio tradita supra ex num. 14.[sect. 18] procedit, etiamsi testator dixerit, quod relinquit vsumfructum omnium, singulorum, & quorumcunque bonorum suorum vbique existentium, quia per illam dictionem omnium, & quorumcunque, non ampliatur dispositio ad bona haeredis, aut alterius personae, nec ad dicta bona fideicommissaria, vel alienari prohibita: quod cum Beroo, Ruino, & aliis late, & recte comprobat, & aliorum traditiones declarat Caualcan. de vsufructu mulieri relicto, ex num. 105. fol. 285. vsque ad num. 110.[sect. 19] qui ante dictum num. 105. existimat de mente testatoris aperte constare, vt velit etiam bonorum fideicommissariorum vsumfructum relinquere, quando relinquit vsumfructum omnium, & singulorum, ac quorumcunque bonorum, & quoquo modo ad ipsum testatorem spectantium, & quae ipse teneret, & quoquo modo possideret: quod tenuerunt etiam Bellonus in cons. 9. n. 14. vers. sed institutione. Ruinus in cons. 150. num. 13. vol. 3.[sect. 20] Verum in propriis terminis contrariam sententiam constanter defendit, iure, ratione, & quamplurimorum authoritate eleganter comprobat, & fundamentis contrariis satisfacit Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 6. ex num. 9. fol. 56. vsque ad num. 17. qui de hac re videndus erit omnino, cum occasio se obtulerit. Quarto deinde constituendum est, sumpta ex dictis[sect. 21] hactenus occasione, inferri posse ad nouam & vtilem quaestionem, nec adhuc in terminis tactam per aliquem, cuius resolutio & aliis casibus occurrentibus applicari poterit: Si ponamus, quod aliquis liberos non habens, nec descendentes, alicuius, vel maioris partis bonorum suorum in fauorem cognati, vel consanguinei Maioratum instituat, qui Maioratus constitutus fuerit inter viuos, reuocabiliter tamen, siue alias tali modo, vt ex legibus huius Regni reuocari possit; postea vero tempore mortis vxori suae, vel alteri omnium bonorum suorum vsumfructum relinquat, vtrum scilicet in hac specie, vsufructu omnium bonorum relicto, contineatur etiam vsusfructus eorum bonorum, de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen Maioratus constitutus fuit: Et dubium facit obscura testatoris voluntas; ignoramus enim an de bis bonis senserit ipse testator, nec-ne, scimus tamen Maioratu sic reuocabiliter constituto, potuisse institutorem non solum expresse & directe Maioratum reuocare, sed etiam tacite & indirecte per tempus vitae vxoris, vsumfructum adimere ei, in cuius fauorem Maioratus constitutus erat, ex his, quae scripserunt Petrus de Peralta in l. 3. §. qui fideicommissariam, num. 124. ff. de haeredib. Instit. Anton. Gomez in l. 40. Tauri, num. 72. D. Anton. de Padilla in l. vnum ex familia, §, si de falcidia, num. 16. de legatis 2. Molina de Hispanor. primogeniis, lib. 1. cap. 10. num. 11. & cap. 9. num. 42. vers. fin. & cap. 11. ex num. 8. & num. 11. alias Maioratus consti[sect. 22]tutus inter viuos reuocabiliter, & qui vsque ad mortem reuocari potest, si expresse non reuocetur, morte non confirmatur, & irreuocabilis perpetuo efficitur, vt plene & erudite comprobat idem Molina dict. cap. 11. n. 7. 8. & 9. Praeterea facit dubium, quod vbi ex causa mortis[sect. 23] aliquid donatur alicui, vel in vltima voluntate legatur, si postea idem alteri legetur; aut constat, testatorem voluisse adimere a primo, & est locus ad ademptioni; aut non constat, & legatum diuiditur, vt ex communi resoluunt, & latius declarant Couar. in rubrica, de testamentis, 2. part. num. 21. Menchac. de successionum progressu, lib. 3. §. 23. num. 96. Antonius Gomez tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, num. 20. Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 80. per totam, Bolognetus in l. re coniuncti, ff. de legatis 3. ex num. 75. vsque ad num. 88. latissime Menochius lib. 4. praesumpt. 173. per totam. Sed in quaestione proposita nullo modo constat de voluntate testatoris, nec apparet, an etiam senserit de bonis, de quibus Maioratus constitutus erat, possúntque verba testatoris, & legationis vsusfructus in aliis bonis verificari, vltra ea de quibus Maioratus constitutus suit, eo maxime, quod cum communi superius probauimus. vsufructu omnium bonorum relicto, non contineri vsumfructum eorum bonorum, que fideicommisso aut restitutioni supposita erant: Idcirco, pro vera[sect. 24] explicatione, sequentes considerabam constitui posse casus, siue obseruationes fieri, quibus dubitatio haec, & vere, & absolute dilui poterit. Et primo constituo, quod si testator, qui Maioratum inter viuos reuocabiliter constituerat omnium bonorum suorum, etiam eorum, qui Maioratui suppositi erant, vsumfructum legauerit expresse, vel quod legare voluerit, probabilibus atque euidentibus coniecturis appareat, res erit expedita, & certa; nam cum potuerit Maioratum reuocare, multo magis potuit vsumfructum bonorum Maioratus relinquere, ex his quae resoluunt Peralta, Antonius Gomez, Padilla, & Molina in locis relatis supr. n. 21. in fine, & num. 22. & quia coniecturis,[sect. 25] vel interpretationi locus non est, quoties de voluntate testatoris apparet manifeste, l. ille aut ille, 25. §. cum in verbis, ff. de legatis 3. quam multis exornant Tiraquellus in l. si vnquam, C. de reuocandis donat. verbo, libertis, ex num. 5. Cephalus in cons. 246. n. 16. lib. 2. & in cons. 581. num. 35. & 536. num. 8. lib. 4. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 4. num. 1. Menochius in cons. 200. n. 100. lib. 2. & in cons. 265. n. 11. lib. 3. Bursatus in cons. 12. num. 56. vol. 1. Fabius Turretus in cons. 32. num. 17. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 8. & num. 43. & seqq. & num. 54. 55. & 56. Sfortia Oddo in cons. 100. num. 37. lib. 1. Nec in hoc casu proprie habent locum ea, quae ex communi Doctorum resolutione, in bonis fideicommissariis supra dicebamus, propterea quod ea bona re vera & proprie aliena erant, aut saltem de illis disponere non poterat testator; at vero in terminis nostris bona Maioratus institutioni supposita, adhuc manent testatoris, & de illis, sicut de aliis bonis testari potest, Maioratum reuocare, & ad libitum de eisdem disponere: vnde fortassis ad eliciendam testatoris voluntatem, sufficerent verba vniuersalia, quae in bonis fideicommissiariis non sufficere adnotauimus supra num. 17. 18. & 19. Secundo constituo, quod si in specie proposita testa[sect. 26]tor, vxori, vel alteri vsumfructum omnium bonorum, vel bonorum simpliciter relinquat, nec habeat alia bona, quam ea, de quibus Maioratum instituerat reuocabiliter; tunc vsusfructus bonorum omnium Maioratus ad vsufructuarium pertinebit, sola proprietate remanente penes eum, in cuius fauorem Maioratus constitutus fuit, si aliter de ea non disposuisset testator: quae resolutio sequentibus fundamentis fulciri poterit. Primo, nam in simili casu cum testator alia bona non habet, quod feudalium, emphyteuticorum, & similium bonorum vsusfructus relictas videatur, ad limitationem eorum, quae in initio huius capitis diximus, firmant Gerardus, singulari 35. Dictum est vulgare. Tiraquellus de retracta lignagier, §. 15. gloss. 1. num. 17. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 104. fol. 284. vbi dicit, quod in hoc casu haeres tenetur dare talia bona ad vsufructuandum, aut si non potest, eorum aestimationem. Secundo probatur,[sect. 27] quoniam in testamentis, & vltimis voluntatibus interpretatio talis fieri debet, per quam dispositio non remaneat irrita, sed potius sortiatur effectum, etiamsi in dispositione veniant ea, quae alias non venirent, l. pediculis, §. cum quaereretur, ff. de auro & argento legato, l. Maeuius, vbi Glossa, & Castrensis notant, ff. de legat. 2. l. seruos, in fin. ff. de legat. 3. Ex quibus sic deduxerunt & quamplurimis exornarunt Rodericus Xuarez in l. quoniam in prioribus, quaest. 9. vers. imo quod plus est. Pinellus 1. Part. rubricae, C. de bonis maternis, num. 41. in fine. Rolandus in cons. 32. num. 22. vol. 4. Crauet. in cons. 297. num. 4. Cephalus in cons. 51. num. 39. & in cons. 146. num. 36. lib. 1. Alciatus regul. 3. praesumpt. 34. Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 2. interpret. 2. solution. 5. per totam, fol. 213. Decianus in cons. 7. n. 103.[sect. 28] vol. 1. & verba testamenti sic debent intelligi, vt cesset superfluitatis vitium & aliquid operentur, etiamsi improprie sumantur, ex vulgata regula l. si quando, ff. de legatis 1. l. generali, §. 1. vbi notat Bartolus ff. de vsufructu legato, quam infinitis testimoniis comprobarunt Iason in l. qui Romae, §. duo fratres, ex num. 62. ff. de verbor. obligat. Mieres de Maioratu, 1. part. quaest. 60. ex num. 5. Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 2. interpretatione 3. solutione 5. ex num. 1. cum multis seqq. fol. 260. & 261. Cephalus in cons. 544. n. 6. lib. 4. Decianus in cons. 31. num. 133. vol. 1. Achilles Pedrocha in cons. 16. ex num. 53. & in cons. 35. num. 63. & in cons. 40. ex num. 333. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 63. num. 96. vol. 1. Vnde si in casu proposito, eorum bonorum vsusfructus non deberetur legatario, fructratoria redderetur dispositio, cum testator alia bona non haberet. Nec possunt habere locum ea, que sequenti casu dicentur, nam cum tale legatum, seu relictum vsusfructus in aliis bonis verisicari non possit, perinde haberi debet, ac si expressa dispositio interueniret: Ex[sect. 29]pressum enim in indiuiduo dicitur aliquid, quando dispositio in alio verificari non potest, vt per illum textum, notarunt communiter Doctores in l. 2. ff. de liberis & posthumis, & late comprobant Tiraquellus de legibus connubialibus, glosi. 7. num. 128. & sequentibus. Cephalus in cons. 622. num. 54. Lib. 5. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. titul. 12. num. 11. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 30. num. 60. & 61. & in cons. 63. ex num. 87. vsque ad num. 96. volum. 1. Laurentius de Pinu in cons. 41. n. 9. lib. 1. Expressúmque dicitur etiam[sect. 30] illud, ad quod tantum fieri potest relatio, provt in terminis huius casus contingit, vt ex aliis agnoscit Bursatus in cons. 381. sub num. 11. lib. 4. Et dispositio generalis[sect. 31] quae solum potest verificari, in vna specie, censetur esse specialis, ex Natta in cons. 314. num. 2. lib. 2. & Beroo in cons. 129. num. 11. lib. 2. Genus namque vbi non potest[sect. 32] verificari nisi in vna specie, censetur species, vel habetur pro specie, l. si optio, ff. de optione legata, l. fundus qui locatus, cum l. seq. in finalibus verbis, ff. de fundo instructo, & latius comprobat, atque ad nonnulla vtilia infert Petrus de Peralta in l. si quis in principio testamenti, ff. de legat. 3. num. 222. fol. 504. & in l. Maeuius, §. duorum, ff. de legat. 2. num. 13. fol. 542. Tertio constituo, quod si Maioratus ex causa dona[sect. 33]tionis inter viuos, reuocabiliter tamen, constitutus fuerit ex vna re specialiter, veluti ex domo, seu annuo censu magni valoris, vel de aliquibus rebus nominatim & specialiter; ita quod remanserunt alia plura bona: & tunc si de praedictis nulla facta mentione, testator vxori, vel alteri vsumfructum omnium bonorum relinquat, in generali bonorum omnium relicto non veniet vsusfructus eorum bonorum, de quibus Maioratus institutus fuerat, sicut nec proprietas veniret, si vxor in bonis omnibus in solidum quoad vsumfructum & proprietatem fuisset instituta haeres. Id quod euidenter pro[sect. 34]batur ex eo, quod si donatione causa mortis, vel inter viuos reuocabili prius facta, generalis dispositio, vt haeredis institutio, sequatur, specialis donatio per generalem dispositionem non reuocatur, nec censetur illi derogatum, vt post Aretinum in cons. 74. columna penultima. Aymon. Sauilli. in cons. 144. num. 10. adnotarunt Couar. in rubrica, de testamentis, 3. part. num. 19. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 48. fol. 136. vbi loquitur in donatione seu melioratione reuocabiliter facta, an per generalem dispositionem, siue haeredis institutionem reuocetur, & quod do[sect. 35]natio specialis, & sic melioratio in vna re reuocabiliter facta non reuocetur per generalem dispositionem, nec meliorationem Tertij & Quinti bonorum, resoluunt Angulo ad leges meliorationum, l. 10. titul. 5. glossa. 2. num. 4. fol. 198. Azeuedius in l. 1. tit. 6. num. 20. lib. 5. nouae recopilationis, & in eisdem terminis eruditissimus & praestantissimus Rodericus Iuarez, quem superiores non citant in l. quoniam in prioribus, quaest. 8. col. 6. vers. Se[sect. 36]cundum dubium, vbi sic scribit: Hoc cessat in proposito, cum vinculum & melioratio facta esset per contractum inter viuos, quae non reuocatur per testamentum tacite, sicut per secundum testamentum reuocatur primum, &c. Et ratio[sect. 37] potest esse, quia testator, qui circa res reuocabiliter donatas potuit ad libitum disponere & donationem reuocare, nec aliquid disposuit, nec reuocauit, censetur illam confirmare voluisse, argumento textus singularis in l. 1. §. sciendum, ff. de legatis 3. quem textum, & alia iura optime atque erudite, vt assolet, expendit Peralta in l. qui testamento, ff. de legatis 2. num. 21. vers. vel potest aliter considerari, qui de praedictis agit ex proposito; ideo omnino videndus est ex num. 4. vsque ad n. 23. Et quod non expressit, velle non praesumitur, quia si vo[sect. 38]luisset, vtique expressisset, vt dicit Bald. per illum textum in l. vnica, §. sin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, & in l. voluntatis, C. de fideicommissis, Iason in cons. 142. num. 24. vol. 2. Anchar. in cons. 119. in fine. Decian. in cons. 63. num. 12. vol. 2. Bursat. in cons. 206. num. 8. lib. 2. Hyppolitus Riminald. in cons. 242. num. 35. vol. 3. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 63. num. 64. vol. 1. Deinde facit, quod is qui donauit, siue Maioratum inter viuos instituit, praesumitur esse in eadem voluntate, in qua fuerat tempore donationis, vel institutionis,[sect. 39] nisi contrarium appareat de voluntate ipsius, ante mortem eius, argumento l. cum hic status, §. 1. ff. de donationibus inter: vnde in dubio mutatio voluntatis non debet praesumi, & qui dicit eam mutatam, onere probationis adstringitur, c. maiores, de Baptismo, c. licet, de procuratoribus, in 6. & vulgata regula l. eum qui, ff. de probationibus, de qua congerunt infinita ad propositum Alciatus regula 2. praesumptione 16. Mascardus de probationibus, tom. 3. conclusione 1418. per totam, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. a num. 13. vsque ad num. 30. Ioannes Botta Cremensis in cons. 47. num. 42. & seqq. Menochius optime declarans istam regulam, lib. 6. praesumptione. 37. & in cons. 1. num. 121. & in consil. 100. num. 81. lib. 1. & in cons. 203. num. 20. 21. 22. & 23. & in cons. 289. n. 47. & 50. lib. 3. & in cons. 422. n. 76. & n. 83. lib. 5. Simon de Praetis in cons. 106. n. 61. Cephalus in cons. 136. num. 54. lib. 3. Surdus in cons. 35. num. 8. & in cons. 136. n. 5. vbi eleganter declarat n. 38. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus in cons. 9. num. 30. vol. 1. Decianus in cons. 44. num. 20. vol. 1. Achilles Pedrocha in cons. 23. ex num. 156. Quod si maioratus inter viuos irreuocabiliter consti[sect. 40]tutus fuerit expresse, vel eo modo, quo reuocari minime possit, vt in casibus contentis in l. 17. & in l. 44. Tauri, quarum materiam late explicant Scribentes ibi. Molina de Hispanorum primogeniis, libro primo cap. 12. n. 19. & lib. 4. cap. 2. per totum. Mieres de Maioratu, prima part. quaest. 22. & quaest. 28. & 29. & 36. vsque ad quaestionem 44. & quaest. 59. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. a principio. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 12. num. 11. & 14. & practicarum lib. 2. quaest. 50. & multis sequentibus, & quaest. 77. & sequentibus, & lib. 3. quaest. 72. & 73. Matienco, Azeuedius, & Angulo in l. 1. titul. 6. & in l. 4. titul. 7. lib. 5. nouae collectionis Regiae. D. Spino in speculo, glos. 18. de melioration. num. 66. & sequent. Tunc, inquam, dicendum est, legatum vsusfructus omnium bonorum minime pertinere ad ea, de quibus donatio, siue Maioratus irreuocabilis inter viuos constitutus fuit, de qui[sect. 41]bus etiam pro vita sua vsumfructum sibi reseruasset institutor: Quod certum est, & manifeste comprobatur ex eo, quod donatio perfecta & irreuocabilis impedit testamenti factionem super bonis donatis, vt latius probarunt Castrensis in cons. 831. num. 1. volum. 2. Parisius in cons. 63. num. 16. lib. 1. Cephalus in cons. 531. num. 22. lib. 4. Borgninus Caualcanus decis. 45. n. 6. fol. 723. & si[sect. 42]cut expresse reuocari non potest, sic nec tacite per alienationem, aut aliam dispositionem in contrarium factam, vt eleganter scripserunt Craueta in cons. 103. n. 16. lib. 1. Curtius iunior in cons. 189. n. 22. vol. 3. Borgn. Caualcanus decisione 42. num. 19. fol. 575. & vltra relatos per eum, Alexander in cons. 17. num. 12. volumine 4. Afflictis decis. 365. Cephalus in cons. 33. num. 6. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 782. num. 40. lib. 4. Iosephus Ludouicus decisione Perusina 29. num. 25. Vnde ex donatione generali non reuocatur aut minuitur prior antea irreuocabiliter facta. Alexander in cons. 31. num. 3. vol. 5. & aliis relatis, Valasquez de Auendano in l. 25. Taturi, num. 3. glossa vnicae. & consequenter in quaestione proposita ad ea bona, legatum vsusfructus quantuncunque generale sit, extendi non potest. # 40 CAPVT XL. Vindicandi, atque accusandi necem defuncti ius, vtrum in fructu sit? ita vt vsufructuario omnium bonorum incumbat, atque eidem vtilitas & commoditas transactionis aut concordiae competere debeat? deinde, an vxor vsufructuaria omnium bonorum, vel haeres pleno iure, vel nec fructuaria, nec haeres, caeteris aliis preferatur in accusatione mortis mariti; aut si concurrat cum filiis ad accusandum, vtrum illis praeferenda sit? vbi Lex 14. tit. 8. partit. 7. noué, & vere explicatur, & quae ad hanc quaestionem spectant, dilucide, & distincte magis, quam hactenus declarantur. Demum, an & quando ex ordine literae, siue scripturae, coniectura praelationis siue potioris iuris desumi possit, remissiue, accurate tamen explicatum proponitur. SVMMARIVM. -  1 Ius vindicandi, atque accusandi necem defuncti, vtrum in fructu in sit, ita vt vsufructuario omnium bonorum incumbat, & competere debeat, & de vtilitate huius Quaestionis. -  2 Ius vindicandi necem defuncti, haeredi tantum vniuersali incumbit, vel ei, qui in omnibus, loco haeredis est. -  3 Haeredes non vindicantes necem defuncti, haereditatis commodo priuantur, illúdque fisco applicatur. -  4 Praedictam poenam hodie in vsu non esse, nec in obseruantia. -  5 Vsufructuarius omnium bonorum, haeres non est, nec haerectis loco habetur, sed vt particularis legatarius indicatur. -  6 Haeredes extranei si ex vna parte concurrant ad accusandam mortem defuncti, & ex alia consanguinei; qui praeferendi sint in accusatione, & remissione delicti? -  7 Vxor in accusatione mortis mariti, haeredibus scriptis, & omnibus consanguineis praeferri debet, etiam si haeres non sit, nec vsufructuaria. -  8 Vxor si cum filiis concurrat ad accusandam mortem mariti, quis eorum praeferendus sit? -  9 Vbi referuntur nonnulli Authores, qui in fauorem vxoris respondent, & fundamenta eorum expenduntur. -  10 Mulier regulariter non admittitur ad accusandum. -  11 Nisi suam, vel suorum iniuriam prosequatur. -  12 Mulier accusare potest de morte mariti, quamuis nullam habeamus legem id expresse dicentem. -  13 Vir & Vxor vna caro reputantur. -  14 Accusandi ius gradatim concedi videtur ratione maioris amoris, & doloris. -  15 De amore vxorum circa maritos, remissiue. -  16 L. 14. titul 8. partit. 7. expenditur. -  17 Ab ordine literae argumentum validum esse, & inde ordinem scripturae, contractus, testamenti, & alterius cuiuslibet dispositionis obseruandum esse, ex illóque & priori nominatione coniecturam praelationis siue potioris iuris desumi, quamplurimis exemplis ostendítur remissiue, & declaratur infra num. 30. -  18 Vxorem non praeferendam filiis in accusatione mortis patris, filios potius eidem praeferendos, vel saltem aequale ius habere, simulque debere ad accusationem admitti, ex sententia Authoris, quae verior videtur. -  19 Accusatio siue transactio super morte mariti defuncti per vxorem facta, non perimit ius, nec accusationem filiorum. -  20 Pace, sine transactione facta ab his, quibus primo loco ius accusandi competit, omnibus aliis praecluditur facultas accusandi, qui ratione coniunctionis accusare poterant. -  21 Si plures sint in vno & eodem gradu, quibus principaliter competit ius accusandi, omnes simul admittendi sunt ad accusandum, omnésque simul remittere debent. -  22 Pater & filius censentur vna, & eadem persona. -  23 Filius vere est patris portio, in eóque est substantia & caro patris, imo vnus est cum patre ipso. -  24 Vos patris est vox filij. -  25 Iniuria filio facta, & patri facta videtur, & econtra. -  26 Coniunctio maior est inter patrem, & filium, quam inter maritum & vxorem. -  27 Mariti & vxori coniunctio accidentalis est; patris vero & filij naturalis. -  28 Vxor non est consanguinea, nec propinqua mariti. -  29 L. 3. iuncta l. 1. ff. de liberali causa, in fauorem siliorum expenditur. -  30 Ab ordine literae, siue scripturae, aut prioris nominationis, argumentum deductum, non esse distincte verum. -  31 Ordo literae, siue scripturae tunc attenditur, cum conformis est iuris rationi, alias secus. -  32 Ordinem scripturae minime attendi, vbi apparet, quomodo ius disponat in aliquo casu, vel disponere debuerit. -  33 Nominatio prior vbi non fuit facta ad ordinem praelationis inducendum, sed potius ex enunciatiua quadam personarum demonstratione, de ordine scripturae consideratio habenda non est. -  34 L. 14. titul. 8. partit. 7. nouus & verus sensus adducitur, dubitandi rationes de iure communi considerantur, agitúrque de contrarietate Peri Cini, & Odofredi. -  35 Lex, quae vxorem admittit ad accusandam mortem mariti, exorbitans est, atque ex priuilegio speciali concessa; ideo extendi non debet, vt filiis praeferatur. -  36 Specialia duo circa idem concurrere non posse, vulgatissimum Doctorum assumptum & plene explicatum remissiue. -  37 Vincentij de Franchis decisio 382. parte 2. in fauorem filiorum adducta. SVccedit nunc, & nouiter, atque vltra omnes in hac[sect. 1] materia Scribentes, inquirere, vtrum ius vindicandi, atque accusandi necem defuncti in fructu sit, ita vt vsufructuario omnium bonorum incumbat, & eidem vtilitas & commoditas transactionis aut concordiae competere debeat? Quam quaestionem, vt dixi, nullus hactenus tangit in terminis; vtilitas vero ipsius in eo principaliter consistit, vt dignoscamus, an vsufructuarius omnium bonorum inita concordia, siue transactione facta super morte defuncti, praetendere possit ius aliquod ad pecuniam siue quantitatem, quae pro pace, siue transactione, aut concordia data fuerit; hoc est dicere, vsumfructum omnium bonorum ad eam etiam pecuniam extendi, & trahi debere. Verum re ista attente perpensa, simile ius vsufructuario nulla ratione incumbere, nec idem concordiae, siue transactionis commodum pertinere posse, satis euidenter demonstratur ex sequentibus. Primo, quia ius vindicandi necem defuncti, haeredi[sect. 2] tantum vniuersali incumbit, vel ei, qui in omnibus loco haeredis est, per textum in l. 1. & per totum titulum, C. de his quibus vt indignis, l. portiones, 21. ff. eod. titul. & ita obseruant Bartol. in l. 4. §. Cato, num. 33. vbi Bologninus in fine, & Socinus iunior num. 269. ff. de verbor. obligat. Socinus in l. 1. §. de illo, num. 4. & ibidem Iason num. 6. ff. ad Trebellianum, Ioannes Corrasius in rubrica, C. de impuberum, num. 26. & latius comprobans, ex communi adnotauit Petrus de Barbosa in l. si ab hostibus §. fin. ff. soluto matrimonio, num. 17. versic. Est tamen aduertendum, & num. 18. & 19. per totum, fol. 105. Est igitur ius solis haeredibus incumbens, & competens: idcirco haeredes non vindicantes necem defuncti, hae[sect. 3]reditatis commodo priuantur, illúdque fisco applicatur, per textum in l. haeredem, & per totum titulum, ff. & C. de his quibus vt indignis, l. 13. in princ. tit. 7. partit. 6. vbi Gregorius Lopez verb. estranos. Iulius Clarus receptarum[sect. 4] sententiarum, lib. 5. §. fin. quaest. 79. num. 4. vbi firmat, praedictam poenam hodie in vsu non esse, nec in obseruantia sed potius in desuetudinem abiisse, quia quotidie haeredes remittunt occisoribus defuncti, & cum eis pacem faciunt. Id quod de iure huius Regni verissimum esse, concludenti ratione considerat recte Antonius Gomezius tom. 3. de delictis, cap. 3. de homicidio, num. 62. & agnoscit verum, sed Gomezium non refert, Placa in epitome delictorum, c. 39. num. 25. qui de praedictis videndus est ex num. 23. Sed vsufructuarius omnium bo[sect. 5]norum haeres non est, nec haeredis loco habetur, sed vt particularis legatarius iudicatur, vt de se patet, & interminis cx aliis scribunt Iacobus Menoch. in consil. 500. num. 1. & 2. vol. 5. Matthaeus de Aduocatis, in cons. 74. in princ. inter consil. vltim. volunt. vol. 2. Angelus de Gambilionibus, in cons. 96. num. 1. in eisdem cons. vol 1. Ergo illi non incumbit onus vindicandi necem defuncti, etiamsi vsumfructum consequatur, & emolumentum totius haereditatis, siue omnium bonorum, ex resolutis per Ruinum in cons. 143. num. 15. lib. 5. Crauetam in rubrica, de legatis 1. num. 58. nec commodum aliquod transactionis siue concordiae consequi debet, cum sit quid diuersum ab vsufructu omnium bonorum, nec inter bona testatoris connumerari possit: id, quod principaliter obuenit ob transactionem, & concordiam ab haeredibus initam. Secundo probatur, quia ius accusandi mortem defundi, iure haereditario haeredibus scriptis in testamento defertur, ita vt si ex vna parte concurrant haeredes[sect. 6] extranei, & ex alia consanguinei non scripti, praeferri debeant haeredes ipsis consanguineis, tam in accusatione, quam in remissione delicti, vt post Ripam in dicta l. 4. §. Cato, col. antepenul. verius existimat Antonius Gomez. tom. 3. de delictis, c. 3. de homicidio, num. 64. & idem obseruat D. Antonius de Padilla in l. transigere, num. 59. C. de transactionibus, & in hanc partem videtur animum inclinare Barbosa in dicta l. si ab hostibus, §. finali. num. 18. vers. vel debent accipi in hoc sensu. Contrariam tamen sententiam, imo consanguineum haeredi scripto praeferendum esse, nullo ex praedictis relato, firmat Placa in epitome delictorum, cap. 45. num. 3. vers. hinc apparet. Vtcunque ergo sit, vsufructuario ius accusandi competere non potest, nec aliud ius, cum ab haerede excludendus sit ipse, vel maiori ratione a consanguineis, si verum sit ipsos haeredi scripto praeferendos. Nisi ponamus, quod vxor defuncti vsufructuaria sit om[sect. 7]nium bonorum; ipsa enim haeredibus scriptis, & omnibus defuncti consanguineis praeferenda est, tam in accusatione, quam in remissione mortis mariti. Id quod procedit, etiamsi nec vsufructuaria, nec haeres sit, vt plene probarunt Antonius Gomez. dicto c. 3. de homicidio, num. 65. & cap. 1. de delictis, num. 32. Padilla in dict. l. transigere, num. 57. Placa dicto cap. 45. n. 1. & 2. Doctor Paz. in prax. 5. parte primi tom, cap. 3. num. 14. Sed quoniam frequenter occurrit dubitatio, vtrum[sect. 8] etiam filiis praeferenda sit vxor, si cum illis concurrat ad accusandam mortem mariti? non absque maxima vtilitate futurum existimaui, si rem hanc & distincte, & forsan melius quam hactenus explicarem: Et pro vera resolutione inprimis constituo: Diuersas fuisse Scriptorum sententias; nonnulli enim generaliter dicunt, vxorem omnibus aliis praeferendam in accusatione mortis mariti, nec circa ius filiorum magis insistunt: Alij vero etiam filiis praeferendam esse in specie affirmant: quorum numero sunt Villalpand. qui in l. 22. tit. 1. par[sect. 9]tita 7. secunda part. §. 40. num. 1. & 2. late probat potentius ius habere debere vxorem in praedicta accusatione, quam habeant filij. D. Paz in praxi, dicta 5. part. 1. tomi, cap. 3. num. 14. vbi dicit expresse, quod de morte mariti vxor poterit accusare, & in accusando, & remittendo delictum praeferenda erit filiis, & reliquis consanguineis mariti. Placa in epitome delictorum, dicto cap. 45. in principio: quo loco aperte loquitur in fauorem vxoris, asserens ipsam ad accusandum, & remittendum primo loco admittendam; & secundo loco filios; & tertio demum alios consanguineos: quod tenent etiam Masuerius in praxi, titul. de expensis, & interesse, & damnis, fol. 101. colum. 2. versicul. item propter homicidium. Boerius decisione 233. num 3. parte 2. & pro hac opinione sequentia principaliter vrgent fundamenta. Primo; nam licet regulariter non admittatur ad accusandum mulier, per textum in l. 1. & in l. qui accu[sect. 10]sare, ff. de accusationibus, & in l. de crimine, C. qui accusare non possunt, cap. prohibentur, 2. quaest. 1. cap. de crimine, 15. quaest. 3. l. 2. titul. 1. partita 7. & latius explicant, & reddunt rationem Antonius Gomez. tom. 3. de delictis, cap. 1. n. 31. Iulius Clarus lib. 5. §. final. quaest. 14. num. 8. Tiberius Decianus tractat. criminal. lib. 3. cap. 7. ex num. 1. vsque ad num. 8. Si tamen suam vel suorum[sect. 11] iniuriam prosequatur, ad accusandum admittitur, vt est textus in l. hi autem omnes, ff. de accusationibus, in l. 2. eod. titul. & in l. vxor, C. qui accusare non possunt, l. si foemina, C. ad Turpillanum, l. 2. tit. 1. partit. 7. Antonius Gomez. vbi supr. num. 32. Iulius Clarus num. 8. & Decianus num. 9. idem Clarus quaest. 58. num. 35. Padilla in dict. l. transigere, num. 57. Placa in epit. delictorum, c. 40. a princip. Boerius decis. 233. in princ. Et quamuis[sect. 12] nullam habeamus legem id expresse dicentem, vt recte aduertit Tiber. Decian. loco statim referendo; Maritus etiam connumeratur inter suos, vt vxor possit accusare de morte eius, vt scribit Bartolus in l. 2. ff. de accusationibus, num. 2. ex quo & aliis pluribus ita receptum testantur Boerius dicta decis. 233. Antonius Gomez. dicto num. 32. Padilla dicto num. 57. Tiberius Decianus lib. 3. dict. cap. 7. num. 10. Placa dict. cap. 40. n. 2. & cap. 45. num. 1. & 2. Doctor Paz. dicta 5. part. 1. tom. cap. 3. num. 14. Vincentius de Franchis decis. 382. num. 1.[sect. 13] par. 2. Et sic cum possit accusare, in accusatione filiis praeferenda videtur, quia vir & vxor vna caro reputantur, cap. gaudemus, de diuortiis. Genes. cap. 2. Erunt duo in carne vna, & Matthaei c. 10. notant Decius in l. 1. col. 1. C. vnde vir & vxor. Menoch. de arbitrariis, lib. 2. centuria 4. casu 379. n. 5. Ioannes Cephal. in cons. 577. n. 18. lib. 4. Secundo facit, quia cum accusandi ius gradatim con[sect. 14]cedi videatur ratione maioris amoris & doloris, argumento tex. in l. 2. §. vltimo, ff. ad. l. Iuli. de adulteriis, l. quamuis, C. eodem titul. & eorum, quae scripserunt Antonius Gomez. tom. 3. de delictis, cap. 1. num. 55. & c. 3. de homicidio, num. 61. Iulius Clarus lib. 5. §. fin. quaest. 15. num. 6. Placa de delictis, cap. 39. num. 4. & num. 15. & 17. Azeuedius in l. 2. tit. 1. lib. 5. nouae collectionis Regiae, num. 7. Tiberius Decian. tractat. criminal. lib. 3. cap. 32. num. 7. & sequentibus, & num. 22. Praeferre debemus in accusando illum, quem scimus maiori dolore & amore indicium accusationis prosecuturum: sed vxoris amor vincit omnem amorem, & dolor eius quoad mortem[sect. 15] mariti, superat omnem dolorem, vt multis exemplis & authoritatibus curiose ostendit Placa de delictis, c. 22. num. 30. vltra quem ex Valerio lib. 4. cap. de amore coniugali, & lib. 6. cap. 8. de fide vxoris, adnotauit etiam Guido de Guidonibus in cons. 63. num. 14. inter consilia vltimarum voluntatum, vol. 1. ergo vxor filiis etiam, & omnibus aliis praeferri debet: & si quae rationes excogitari possunt in fauorem ipsorum filiorum, intelligi debent ex mente Authorum huius partis, vt procedant quoad hoc, vt filij haeredibus scriptis, & omnibus aliis consanguineis praeferantur, vel cum defunctus vxorem aut sponsam de praesenti non reliquit (quae ex omnibus supra relatis paria sunt) non tamen vt vxori ipsi praeferri debeant, quae ita est: cum marito coniuncta, vt idem corpus eademque caro iudicetur. Tertio & principaliter facit l. 14. titul. 8. partit. 7. vbi[sect. 16] enumerantur personae, quae possunt accusare, & ponitur ordo, qui seruari debet; & primo dicit illa lex, quod mulier potest accusationem instituere de morte mariti, & maritus de morte mulieris. Secundo, quod pater potest accusare de morte filij, & filius de morte patris, & frater de morte fratris: & tandem quod consanguinei de consanguineorum morte possunt accusare. Vnde videtur deduci manifeste, ius accusandi competere primo loco vxori, sumpto argumento ab ordine literae, quod in iure validum est; & inde ordinem scripturae, contractus,[sect. 17] testamenti, & alterius cuiuslibet dispositionis obseruandum esse, ex illóque, & priori nominatione coniecturam praelationis, siue potioris iuris desumi, ex l. cum pater, §. a te peto, ff. de legatis 2. l. quoties, ff. de vsufruct. cum aliis iuribus, quamplurimis exemplis comprobantes, & multa congerentes ad propositum adnotarunt Doctores communiter in l. 2. §. prius, ff. de vulgari & pupil. substi. Felinus in cap. cum dilecta, num. 4. de rescriptis. Alexander in cons. 67. lib. 2. Decius in cap. auaritiae, ex num. 2. vsque ad num. 10. de praebendis. Octauianus decisione Pedemontana 141. num. 8. Cephalus in consil. 638. num. 29. lib. 5. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretatione 2. solutione 5. num. 18. folio mihi, 104. Mieres de Maioratu, in initio secundae partis, num. 34. Menoch. in cons. 400. num. 10. lib. 4. Parisius in cons. 12. num. 14. lib. 1. Bursatus in cons. 441. num. 23. lib. 4. Fabius Turretus in cons. 4. num. 76. & nouissime atque elegantissime omnium Fuluius Pacianus tractat. de probationibus, lib. 2. c. 25. ex num. 44. vsque ad num. 73. & coadiuuatur ex resolutis per Decium in cons. 208. num. 2. versic. sed ista aequiparatio, Ruinum in cons. 16. num. 6. & 7. lib. 1. vbi dicunt, foeminarum nominationem priorem denotare prioritatem etiam respectu masculorum quoruncumque. Nihilominus tamen, & secundo loco constituo, con[sect. 18]trariam sententiam & opinionem veriorem atque probabiliorem mihi videri, nempe quod vxor non sit praeferenda filiis in accusatione mortis patris; imo quod filij debeant illi praeferri, vel saltem aequale ius habeant, ita vt ipsi & vxor videantur esse in primo gradu, debeántque simul ad accusationem admitti, & inde & consequenter quod accusatio, siue transactio per vxorem[sect. 19] facta, non excludat, nec perimat ius filiorum, nec e contra. Nam licet verum sit, quod pace, siue transactione facta ab his, quibus primo loco competit ius accu[sect. 20]sandi, caeteris aliis praecluditur facultas accusandi, qui ratione coniunctionis accusare possent, vt ex aliis multis probarunt Boerius decis. 120. num. 7. Couar. resolutionum, lib. 2. cap. 10. num. 5. versic. Nono idem canon, ibi: At si crimen in iudicium. Antonius Gomez, tom. 3. dc delictis, cap. 3. de homicidio, num. 61. Padilla in l. transigere, num. 52. C. de transactionibus, D. Paz. in praxi, 5. part. 1. tom. cap. 3. num. 17. & 19. tamen cum in vno, & eodem gradu sunt plures, quibus principaliter compe[sect. 21]tit ius accusandi, omnes simul admittendi sunt ad accusandum, & omnes simul remittere debent, vt sit locus decisioni l. 22. titul. 1. partit. 7. ex Antonio Gomez, in dict. num. 61. & cap. 1. de delictis, n. 35. Iulio Claro lib. 5. . §. final. quaest. 15. n. vltimo, Villalpando in dict. l. 22. partit. §. 25. Padilla, & Doctore Paz. vbi supra, probatúrque haec secunda pars in fauorem filiorum, ex sequentibus. Primo, quia pater & filius censentur vna & eadem persona, l. vltima C. de impuberum, & aliis, quam alio[sect. 22] capite infra hoc eodem libro, multorum allegatione exornabimus, estque & vere filius patris portio, in eóque[sect. 23] est substantia &caro patris, imo vnus est cum patre ipso, vt dicit textus in cap. iam itaque, prima, q. 4. & vox pa[sect. 24]tris, est rex filij, §. ei vero qui, Institut. de inutilibus stipulationibus, atque iniuiria filio facta, & patri facta videtur, & e contra, l. sed & si vnus, §. filiofamilias ff. de iniuriis,[sect. 25] & congerit nonnulla ad propositum Tiraquellus de primogenitura, quaest. 40. num. 34. Menochius in cons. 124. num. 100. & tribus seqq. lib. 2. & in cons. 211. num. 64. & tribus sequentibus, lib. 2. Vnde probari posset, praeferrri filium vxori in accusactione & remissione mortis paren[sect. 26]tis, quia maior coniunctio est inter patrem & filium, quam inter maritum & vxorem: quoniam pater & filius sunt naturaliter coniuncti; vxor vero dicitur coniuncta per contractum Matrimonij cap. gaudemus, de diuortiis, c. debitum, de bigamis: & sic coniunctio mari[sect. 27]ti & vxoris est accidentalis; patris vero & filij, naturalis: & quoties concurrunt causa accidentalis, & naturalis, praeferenda est naturalis accidentali, l. qui habebat, ff. de tutelis, cum aliis adductis per Gratum in consil. 9. num. 136. lib. 1. Menochius in cons. 1. num. 17. lib. 1. coniunctióque vxoris non efficit illam consanguineam, nec[sect. 28] propinquam mariti, vt coniunctio filij per textum in l. 1. C. vnde vir & vxor, vbi notat Alexander num. 3. versic. puto concludendum. Ioannes Cephal. in cons. 53. n. 59. & 60. lib. 1. & in cons. 470. num. 34. lib. 4. Thoma-Doccius in cons. 194. num. 4. Ex quibus diluitur aperte primum, & secundum fundamentum in fauorem vxoris adductum supra, maxime cum illa praesumptio amoris & doloris, non ita facile, aut in damnum alterius induci possit, secundum Albericum in l. penultima, § final. num. 7. ff. nautae, caupones. Guidonem de Guidonibus in cons. 73. num. 12. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 1. Secundo probatur ex textu in l. 3. iuncta l. 1. ff. de[sect. 29] liberali causa, in versicul. si vero talis: vbi ad reuocandum partem de seruitute in libertatem, admittuntur filij primo loco, & postmodum consanguinei, & tandem & tertio loco mulieri; & reddit Iureconsultus rationem: Quia non modica iniuria filij est, vt pater sit in seruitute. Et quamuis lex illa loquatur in morte ciuili, qualis est seruitus, de qua ibi tractatur; tamen morti naturali comparari solet, vt scribunt Doctores communiter in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthumis, per textum in l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fisci, quem alio capite infra hoc eodem libro latius enucleabimus: eo maxime, quod dictae legis argumento, dixerunt Doctores, posse vxorem de morte mariti accusare, vt colligi potest ex Boerio dict. decis. 233. & aliis relatis supra, in initio huius quaestionis. Tertio, retenta hac sententia, constituendum est, contrariam opinionem minime fundari posse ex praecitata l. 14. tit. 8. partit. 7. sumendo argumentum ab ordine literae, dum dicit: Que la muger pueda acusar la muerte del marido, y el marido de la muger, y el padre del hijo, y el hijo del padre. Quod euidentius apparebit, si animaduerta[sect. 30]mus prius, argumentum ab ordine literae, siue scripturae, aut prioris nominationis, non esse indistincte verum, aut indistincte praelationem non inducere; id potius infinitas recipere limitationes & declarationes, vt constat ex his, quae plena manu scripserunt Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 3. dubitat. 1. solutione 3. ex num. 12. cum multis seqq. fol. mihi. 239. Menoch. in cons. 86. n. 23. & n. 72. & 73. lib. 1. & in cons. 400. n. 10. lib. 4. Cephalus in cons. 379. num. 14. lib. 3. & in cons. 473. ex num. 15. lib. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, artic. 7. num. 69. & 70. & articul. 8. ex num. 17. Fuluius Pacianus tract. de probationibus, lib. 2. cap. 25. ex num. 73. vsque ad num. 84. vbi ex multorum sententia recte ostendit, respectu praelationis arguendae, argumentum ab ordine literae non posse fieri efficax, nec ex illo validam consequentiam deduci: cum in ordine scripturae saepissime digniores vltimo loco nominentur, vt multis exemplis ostendit ibidem. Inter alias tamen declarationes illa mire conuenit Disputationi nostrae, tunc demum ordinem[sect. 31] literae, siue scripturae attendi, cum ipse conformis est iuris rationi, alias secus, vt ex Baldo in l. veluti, num. 7. ff. de iustitia & iure, obseruauit Menochius dict. cons. 86. num. 23. lib. 1. At ordo dictae legis Regiae, nec iuris decisioni, nec rationi conformis est, vt ex praecedentibus constat aperte, & sic attendi non debet. Nec etiam vbi[sect. 32] apparet, quomodo ius disponat, vel disponere debuerit in aliquo casu, vt ex aliis probauit Simon de Praetis vbi supra, num. 18. Nec vrget in contrarium dict. l. 34. tit. 8. partit. 7. vbi prior nominatio vxoris non fuit facta ad ordinem praelationis inducendum: sed potius ex quadam enuntiati[sect. 33]ua personarum demonstratione; ideo de ordine scripturae consideratio habenda non est, secundum Felinum in cap. cum dilecta, columna 5. in 2. & 4. declaratione, de[sect. 34] rescriptis, & lex illa dumtaxat intendit diluere, siue declarare dubium, quod non erat clare de iure communi decisum: Vtrum fcilicet ad accusandam mortem mariti vxor admittenda esset, nec-ne, vt aperte sentit Gregorius Lopez ibi. verb. de muerte de su marido. Et ratio dubitandi procedebat ex eo, quod mulier non admittebatur ad accusandum, nisi prosequendo suam, vel suorum iniuriam, vt dicebamus supra, & in tantum hoc erat verum, quod non admittebatur ad accusandum de iniuria mariti, quia non erat consanguinea, nec affinis illius, sed caput affinitatis, §. patitur, Institut. de iniuriis. Et sic videbatur, quod nec admitti deberet ad agendum siue accusandum de morte mariti, vtpote cum non esset consanguinea, nec propinqua illius, & sic non prosequeretur suam, nec suorum iniuriam. In contrarium tamen ex eo videbatur, quod vxor admittenda esset, quod esset ipsa socia indiuidua mariti, & vna & eadem caro reputaretur cum illo, & propter amorem maximum, dolorem etiam, & praeiudicium, quod ex morte mariti sequebatur illi; vnde in hoc conflictu rationum, quae pro vna, & altera parte militabant, nonnulli crediderunt, non posse vxorem de morte mariti accusare, provt tenuerunt Petrus Cinus, Albericus, & alij, in l. de crimine, & in l. Senatusconsulto, C. qui accusare non possunt, & in l. quod si viro, ff. de iniuriis. Alij vero aequiorem partem sequuti, in fauorem vxoris respondebant, hoc est, Odofredus in l. sororem, C. de his quibus vt indignis. quem sequuta est maior pars Antiquorum, Iacobus de Arenis, Fulgosius, Salicetus, & alij multi, quorum meminit Vincentius de Franchis decis. 382. in principio, & num. 7. par. 2. vbi testatur communem esse opinionem Odofredi contra Petrum Cinum, per textum, & rationem eius in dict. l. 3. ff. de liberali causa, extendendo illam, de seruitute, quae est mors ciuilis, ad mortem naturalem, & quia haec extensio seruitutis ad mortem naturalem displicuit Cino, Iacobo de Rauenis, & Alberico, vt declararetur, & tolleretur contrarietas eorum, condita fuit dict. l. 14. tit. 8. partita 7. quae, approbando magis communem opinionem, statuit, vxorem admittendam fore ad accusandum mortem mariti: Como el padre la del hijo, y el hijo la del padre, y despues dellos el hermano del hermano, e de si qualquier de los otros parientes. Non tamen cum praelatione ad filios (id quod ex Baldi doctrina in l. de crimine, in principio, C. qui ac[sect. 35]cusare non possunt, confirmari poterit (is enim eleganter docuit ibi, quod lex, quae vxorem admittit ad accusandam mortem mariti, exorbitans est, atque ex priuilegio speciali concessa; ideo extendi non debet, vt filiis praeferatur, ne inconuenientia multiplicemus, constituendo primo in vxore duas specialitates, contra regulam textus in l. 1. C. de dotis promissione: ex qua passim & communiter adnotare solent Doctores; Specialia duo circa[sect. 36] idem concurrere non posse, & multis comprobant Felinus in cap. cum M. num. 10. de constitutionibus. Iason in l. si is qui pro tempore, num. 399. ff. de vsucapionibus. Euerhardus loco 98. Tiraquellus in tract. de constit, limitatione 5. Gratus in cons. 53. num. 8. lib. 2. Barbosa in l. 1. 3. par. num. 45. versic. sed aduersus hunc, & tribus numeris sequentibus, ff. soluto matrimon. Decianus in cons. 74. num. 51. lib. 3. Bursat, in cons. 271. num. 25. lib. 3. Zanchus in l. haeredes mei, §. cum ita, in 6. par. num. 101. ff. ad Trebellianum. Hyppol. Riminal. in cons. 428. num. 20. lib. 4. extendendo secundo legem illam extra casum, in quo loquitur, & qui fortassis non fuit de mente legislatoris, quod nequaquam licet, ex resolutis per Cephalum in cons. 615. num. 92. lib. 5. Tiberium Decianum in cons. 32. n. 48. lib. 2. Vincentium de Franchis decis. 382.[sect. 37] ex num. 2. par. 2. qui superiorem resolutionem confirmat aperte, & in quaestione de facto occurrenti in Senatu dicit dubitatum fuisse, vtrum filij defuncti, praeferendi essent vxori, si ad accusandum concurrant, & late disputans, multáque ad propositum congerens, tandem existimat, filios esse praeferendos vxori, tanquam maius ius habentes, & vxorem tunc demum admittendam esse, quando non exstarent filij, vel essent negligentes in accusando, & testatur in fauorem filiorum pronunciatum fuisse, dum esset appellatum ad Sacrum Consilium eadem decisione, num. 11. in fin. vt sic videas praefatam opinionem, quam defendimus, Authorum authoritate non solum destitutam non esse, sed etiam adeo probatam, vt simpliciter, & indistincte vxorem excluserint, & accusandi ius filiis omnino tribuendum crediderint; vxorem tamen, & filios ad accusandum, & remittendum, aequale ius habere, non obscure sentire videtur Ludouicus Carreirus pract. crimin. §. 29. num. 36. & de his hactenus. # 41 CAPVT XLI. Vsufructu omnium bonorum tam mobilium, quam immobilium legato, vtrum census quoque annui testatoris debeantur? vbi haec res distincte explicatur, Marci Antonij Eugenij cons. 100. per totum lib. 1. noue expenditur in hac quaestione; & demum inquiritur, vtrum annui redditus inter immobilia, vel mobilia computentur, néc-ne. SVMMARIVM. -  1 Vsufructu omnium bonorum, tam mobilium, quam immobilium relicto, vtrum census quoque annui testatoris relicti praesumantur? & num. seqq. per totum caput. -  2 In quaestione proposita, census quoque annuos legatario deberi ex sententia quorundam, quae num. seqq. comprobatur, & defenditur per Authorem. -  3 Dictio Omnis, sui natura nihil excludit, sed omnia comprehendit. -  4 Dictio Omnis, ad casum improprium trahitur, & virtute eius includuntur illa, quae alias non includerentur. -  5 Annui redditus vtrum computentur inter immobilia, vel an inter mobilia, vbi Authores quamplures congeruntur in vnum, qui hac de re latissimé tractarunt, & num. seqq. -  6 Effectus quatuor superioris Dubitationis adducuntur remissiue, & Andreae Gaill. obseruatio 10. lib. 2. practic. obseruat. commendatur. -  7 Annui redditus redimibiles vtrum inter mobilia, vel immobilia connumerentur. -  8 Doctores, aeris potius, quam veritatis studio saepe ducuntur in consulendo. -  9 Vsufructu omnium, & singulorum bonorum, tam mobilium, quam immobilium relicto, annuos census testatoris non venire, ex sententia Marci Antonij Eugenij in cons. 100. per totum, lib. 1. quae noue expenditur per Authorem. -  10 Et nonnulla fundamenta eiusdem referuntur, & respondetur ad illa, & num. seqq. -  11 Annui redditus, ex sententia multorum, non sunt proprie bona mobilia, nec immobilia, sed constuunt tertiam quandam speciem bonorum diuersam ab illis, vt sunt nomina debitorum. -  12 A prima, & communi sententia relata supra num. 1. recedendum non esse. -  13 Vsufructu omnium bonorum, tam mobilium, quam immobilium relicto, annuos census testatoris absque dubio debet, quando certo aliquo modo, siue ex coniecturis probabilibus, de voluntate eiusdem testatoris constare potest. -  14 Vsufructu omnium bonorum simpliciter alicui relicto, ipsi, & non haeredi, nouos census persoluendos. VSufructu omnium bonorum mobilium, & immobilium relicto, quam plurima comprehendi plene diximus supra c. 38. num. 26. per totum. Sed quoniam ibidem inter alia dicebamus, annuos quoque census siue reditus contineri, ídque non adeo certum est, vt maiori explicatione non indigeat, omitti non potuit; breuiter tamen & distincte explicabitur. Dubium itaque est, vtrum scilicet vsufructu omnium[sect. 1] bonorum tam mobilium, quam immobilium relicto, annui quoque census testatoris relicti praesumantur? Et in hac quaestione Borgninus Caualcanus de vsufructu[sect. 2] muleri relicto, num. 83. fol. 252. relatis nonnullis aliis, secure tradit, annuos quoque redditus super rebus immobilibus legatario deberi: & relicto vsufructu mobilium tantum, contineri etiam annuos redditus, ex aliis probauit ipse Caualcanus ibidem num. 82. paulo ante finem, versic. & etiam veniunt in legato bonorum mobilium, folio 251. quod tamen latius explicauimus supra dicto cap. 38. Eandem etiam sententiam sub legato vsusfructus mobilium & immobilium annuos quoque census, siue redditus contineri, admittunt Menoch. lib. 4. praesumptione 142. num. 3. Petrus Ricciardus ad rubricam, Instit. de vsufructu, num. 91. in fine. Vltra quos assertio haec sequentibus poterit rationibus fulciri. Primo, quia testator in dicto legato vsus fuit oratione, siue dictione illa vniuersali omnium bonorum: at[sect. 3] dictio omnis, & omne, sui natura nihil excludit, sed omnia comprehendit, l. Iulianus, ff. de legatis 3. l. in fraudem, in fine, ff. de militari testamento, cum multis adductis per Decianum in cons. 84. num. 13. vol. 3. Bursatum in cons. 176. num. 13. lib. 2. imo ad casum improprium trahitur, & virtute eius includuntur illa, quae alias non[sect. 4] includerentur, vt ex aliis adnotarunt Decius in cons. 69. num. 4. Iason in l. serui electione, §. cum fundus, num. 24. ff. de legatis 1. Craueta in cons. 294. num. 2. Rubeus in cons. 23. num. 3. Achilles Pedrocha in cons. 7. ex num. 98. vsque ad numer. 107. & in cons. 28. a num. 10. vsque ad num. 31. & vltra relatos per eum, Cephal. in cons. 172. num. 9. lib. 2. & in cons. 497. num. 20. Lib. 4. Menochius in cons. 26. num. 17. lib. 1. & in cons. 123. num. 3. lib. 2. & in cons. 585. num. 17. lib. 6. Secundo, vt praefata sententia euidentius probetur, animaduertendum est, eius resolutionem pendere ex resolutione alterius quaestionis, vtrum scilicet annui red[sect. 5]ditus computentur inter immobilia, vel an inter mobilia: quam post Glossas, & Antiquos in multis locis, tractarunt plene Andreas Tiraquellus de retractu lignagier, §. 1. gloss. 6. ex num. 3. cum seqq. & gloss. 14. n. 119. & seqq. Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae, rubric. 5. §. 1. num. 3. cum multis seqq. Antonius Gabriel communium conclusionum, lib. 6. titul, de verbor, signific. conclusione 8. per totam. Modernus in consuet. Parisien. tit. 1. §. 13. gloss. 5. quaest. 10. Couar. variar. lib. 3. cap. 7. num. 2. vers. 2. Menoch. de recuperanda possessione, remedio 1. num. 45. & 87. cum seqq. & in cons. 29. num. 16. lib. 1. Guillielmus Redoanus tractat, de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 14. de alienatione redituum, iurium, & actionum Ecclesii, ex num. 9. vsque ad num. 14. & num. 16. 29. & 30. fol. mihi. 66. Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, caetera bona, num. 8. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 10. num. 6. latius Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 40.ex num. 6. vsque ad num. 6. Andreas Gaill. practicarum ob[sect. 6]seruationum, lib. 2. obseruatione 10. per totam, qui huius inuestigationis quatuor effectus adducit, & erudite, atque distincte de hac re loquitur, ideo omnino videndus est. Vincentius Carocius de locato & conducto, quaest. 15. per totam, folio mihi. 234. Caballinus milleloquio 217. per totum. Ioannes Gutierrez practic. lib. 2. quaest. 146. num. 2. & lib. 3. quaest. 83. ex num. 2. vsque ad num. 8. Angulo ad leges meliorationum, l. 1. titul. 5. gloss. 8. num. 10. Octau. Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 7. num. 57. fol. mihi. 400. vbi refert Parisium, Bellonum. Rolandum, & alios optime declarantes. D. Felicianus de censibus, lib. 1. cap 7. num. 2. vers. quae eo potissimum, fol. 75. Iacobus Cancerius variar. resolutionum, cap. 7. de tutoribus, num. 78. Ex quibus apparet, communiorem sententiam esse, vt praedicti annui redditus inter immobilia computentur, si impositi sint super bonis immobilibus, vt testantur fere omnes supra praecitati maxime Tiraquellus, Chassaneus, Benedictus, Redoanus, Gaill. Simoncellus, Ioannes Gutierrez, & Felicianus: qui duo firmant, procedere id, etiam in censibus annuis redimibilibus, sed Modern. Paris. quem refert Ioannes Gutierrez dicta quaest. 83. num. 5. magis[sect. 7] probat, hos census, quibus hodie vtimur, esse proprie bona mobilia. Molina vero de primogeniis, lib. 1. dicto cap. 10. num. 6. distinguendum putauit: vt annui redditus redimibiles, considerato praesenti statu, ante redemptionem inter bona immobilia computari soleant, considerato tamen redemptionis tempore, inter mobilia computari debeant. quoniam ea pecunia, quae ex redemptione acquiritur, nulli dubium est, quin res mobilis, non immobilis censenda sit, & annuos census non eo minus dici perpetuos, quod ipsi redimi possint, & in Regia Audientia Cathaloniae, censualia inter immobilia computari, scribit Iacobus Cancerius dict. cap. 7. de tutoribus, n. 78. quod idem admittit Gaill. dict. obseruatione 10. num. 2. & 3. dicens redditus nondum cessos inter immobilia, cessos vero inter mobilia computari: Alij vero inter mobilia indistincte connumerant eos, vt ex eisdem Authoribus constat aperte, & Caballino dicto milleloquio 217. num. 3. Vtcunque igitur sit, siue mobilibus, siue immobilibus annuos census comparemus, recte dici potest debitos esse eos pro tempore, quo vsusfructus durauerit, legatario, cui mobilium, atque immobilium vsusfructus relictus est. Sed cum in iure nostro nihil adeo certum sit, vt suum[sect. 8] contradictorem non habeat, & Doctores, aeris potius, quam veritatis studio saepe ducantur in consulendo, vt ex aliis probauit Craueta de antiquitate temporum, 4. part. num. 48. fol. mihi, 207. in praefata quaestione ex infinitis, quos attente atque originaliter praelegerim,[sect. 9] dumtaxat inueni Marcum Antonium Eugenium in consil. 100. per totum lib. 1. quo loco in terminis & late agit, an in legato vsusfructus omnium, & singulorum bonorum tam mobilium, quam immobilium per virum vxori facto, veniant quoque annui census testatori in pecunia numerata debiti? Et primum in fauorem vxoris quatuor fundamenta proponit; nec in toto consilio, Menochij, aut Caualcani mentionem facit: postmodum vero ex num. 14. firmiter defendit in dicto legato[sect. 10] vsusfructus, annuos praedictos census non venire. Et vt alia praetermittam, quae reuera non vrgent, & facile dilui possunt ex his, quae superiores adnotarunt; eius fundamenta ad duo praecipue veniunt reducenda. Primo, quod textus in Clementina, exiui, §. cúmque annui, de verbor. signific. minime probare possit commune Doctorum assumptum, vt multis rationibus ostendit ibi. ex num. 29. vsque ad num. 40. quae etiam parum vrgere videntur, nec conuenire possunt verbis illius textus, quicquid ipse cauillare contendat; dicitur enim: Cum annui reditus inter immobilia censeantur a iure. Deinde, quoniam superior Communis non eo tantum iure, sed & aliis multis fulta est, quae adducunt Gaill. dicta obseruation. 10. in princ. Ioan. Gutierez dict. quaest. 83. num. 2. Secundum fundamentum consistit in eo, quod an[sect. 11]nui redditus non sint proprie bona mobilia nec immobilia, sed constituant tertiam quandam speciem bonorum ab illis, vt sunt nomina debitorum: quod cum aliis ibidem relatis probauit idem Eugenius praeallegato consil. 100. ex num. 21. & ex multis obseruant, & veriorem sententiam profitentur Mieres part. 1. dicta quaest. 40. n. 13. per totum. Ioannes Gutierrez lib. 2. dicta quaest. 146. num. 3. & lib. 3. dict. quaest. 83. num. 7. Verum nec hoc fundamentum ita certum est, vt eo dumtaxat a superiori sententia recedere liceat; nam, vt vides, contra tenuerunt permulti alij, & numero indubitanter, & authoritate forsant maiores, qui praedictos census annuos inter immobilia connumeranda, vel saltem inter mobilia iuxta distinctionem traditam supra cum Moli[sect. 12]na, constanter asseuerarunt. Quocirca cum occasio se obtulerit, mature erit res ista consideranda, nec de facili a communi, & prima opinione hactenus explicata recedendum existimo.[sect. 13] Quae tamen sine dubio procederet, quoties certo aliquo modo, siue ex coniecturis probabilibus de voluntate testatoris constare posset, voluisse sub eo legato iura, & actiones, atque annuos census, siue redditus contineri, ex his, quae scripserunt Parisius in cons. 67. num. 5.[sect. 14] vol. 2. Pinellus 1. part. rubricae, C. de bonis maternis, n. 28. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 83. versic. praedicta sunt intelligenda: quod si vsusfructus omnium bonorum simpliciter alicui relictus fuerit, certum erit, quod ipsi, & non haeredi annui census persoluendi sunt, ex dictis supra cap. 38. & Floriano in l. arbores, §. vlt. ff. de vsufructu, Paulo de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legat. 1. quaest. 96. n. 216. # 42 CAPVT XLII. Mobilibus legatis, vel vsufructu mobilium, vtrum comprehendantur fructus pendentes tempore testamenti, aut tempore mortis? vbi Castrensis, Alciati, de Praetis, Manticae, Caualcani, & Ricciardi traditiones recensentur; Hieronymi Gabrielis sententia contra Castrensem recipitur, & concludentibus rationibus corroboratur: deinde agitur de fructibus recollectis ante mortem testatoris, vel ante aditam haereditatem, cum vsusfructus omnium bonorum legatus est, & de fructibus pendentibus in re fructuaria tempore, quo dies vsusfructus cessit, ad l. si pendentes. 27. ff. de vsufructu. SVMMARIVM. -  1 Mobilibus legatis, vel vsufructu mobilium, vtrum comprehendantur fructus pendentes, siue cohaerentes rei, tempore testamenti, aut tempore mortis. -  2 Fructus pendentes sub praedicto legato contineri, ex sententia Castrensis in cons. 132. num. 3. vol. 1. -  3 Contra ex sententia Alciati in cons. 182. lib. 9. -  4 Simon. de Praetis concordia, in praedicta contrarietate adducitur. -  5 Francisci Manticae in superiori altercatione distinctio relata. -  6 Hieronymi Gabrielis sententiam in cons. 98. ex n. 5. cum seqq. lib. 1. verissimam esse, contra Castrensem, & concludentibus rationibus confirmari. -  7 Mobilium appellatione non veniunt fructus pendentes, sed tantum separati a solo; nam fructus pendentes inter immobilia reponuntur, & censentur esse eademmet substantia cum ipsamet re; ideo eodem iure, quo ipsa res, indicantur. -  8 Et ad eum pertinent, ad quem res ipsa transit. -  9 Fructus etiam maturi sunt pars rei. -  10 Destinatio quando attendi debeat, vel non? -  11 In testamentis stricta interpretatio fieri debet. -  12 Maxime in fauorem haeredis, vt quanto minus possibile sit, per testatorem censeatur grauatus. -  13 Fructus recollecti antequam dies legati cedat, videlicet ante mortem testatoris, vel ante aditam haereditatem, non iudicantur, vt fructus, sed vt bona haereditaria, & per consequens ad haeredem pertinent. -  14 Vsufructuarius omnium bonorum vtifrui potest fructibus recollectis ante mortem testatoris, sicut aliis bonis, & eorum dominium consequitur praestita satisdatione in fructibus praestanda. -  15 Fructus pendentes in re fructuaria, tempore, quo cedit dies vsusfructus, ad fructuarium pertinent. -  16 D. Spino loquutum contra textum, & communem Doctorum resolutionem in hac materia, nouiter & vere adnotatum per Authorem. -  17 Haeres an possit repetere a fractuario expensas, si quas fecisset in conseruatione fructuum, qui tempore cedentis legati vsusfructus pendebant: vbi Floriani de sancto Petro distinctio refertur. VSufructu mobilium omnium legato, contineri etiam fructus nondum separatos a solo, quamuis ipsi immobilium naturam adhuc retineant, secure tradiderunt in hac materia Caualcanus, qui ipse alios sic tenentes adducit de vsufructu mulieri relicto, num. 82. vers. vbi dicit venire, fol. 250. Ricciardus ad rubricam, Instit. de vsufructu, num. 91. fol. 38. quos in idem retulimus supra, cap. 48. num. 12. nec amplius explicauimus ibi.Idcirco necesse est inquirere nunc, vtrum id iure subsistere possit, nec-ne, quod nec recte, nec imperfecte a superioribus declaratur: & pro distincta atque perfecta resolutione constituendum erit in primis: Dubium in[sect. 1] eo consistere, vtrum mobilibus legatis, vel vsufructu mobilium comprehendi debeant fructus pendentes, siue cohaerentes solo, tempore testamenti, aut tempore mortis testatoris: in quo dubio vidimus iam, quid Caualcanus, Ricciard. & alij ab eisdem relati responderint: Vidimus item, nullam rationem a superioribus assignari, quare fructus pendentes sub eo legato contineri debeant, qui adhuc immobilium naturam retinent; quod ipsi non negant. Verum Castrensis in cons. 132.[sect. 2] num. 3. vol. 1. aperte docuit, fructus pendentes, qui solo cohaerent, legato mobilium, vel vsusfructus eorum cedere, quia eorum natura talis est, vt proxime debeant a solo separari, & ita saltem in habitu, & potentia mobiles esse dicuntur. Quam sententiam sequitur Decius[sect. 3] in cons. 472. num. 5. in fine. sed Alciatus in cons. 182. lib. 9. contrarium firmiter asserit: quoniam fructus pendentes, quandiu solo cohaerent, pars fundi sunt, l. fructus pendentes, cum vulgatis, ff. de rei vendicatione. Ideo in[sect. 4] hac contrarietate mediam viam eligendam putauit Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. solutione 5. dubitatione 7. num. 61. fol. mihi 304. vt scilicet Alciati opinio procedat in fructibus non maturis, nec de proximo colligendis; Castrensis vero resolutio locum obtineat in fructibus de proximo colligendis, nonnullis rationibus ibidem adductis, maxime propter destinationem, & quia fructus de proximo colligendi habentur pro collectis, vt cum Glossa, Bartol. & aliis de communi testatur Iason in l. diuortio, §. interdum, col. finali. ff. solut. matrimonio. & alios refert idem Simon de Praetis vbi supra. In cuius comprobationem adduci possent nonnulla, quae congessit Cernantes in l. 6. Tauri. ex num. 149. cum seqq. Caeterum Mantica de coniectur. vl[sect. 5]tim. volunt. lib. 3. tit. 11. num. 7. praedictam contrarietatem proponit, & ibidem, num. 24. repetit eam, & intelligit Castrensem loquutum, quando legatis mobilibus per testatorem, fructus adhuc pendebant, siue cohaerebant solo, sed post testamentum factum, fuerunt a solo separati quo casu dicit Castrensis eos legatario deberi, quia per separationem, facti sunt mobiles, & ad hoc, sui natura erant ordinati, & destinati, & propterea de iis etiam testator cogitasse praesumitur. Demum pro concordia remittit se ad ea, quae scribit lib. 9. tit. 3. num. 6. fol. 390. vbi distinguendum firmauit, quod aut fructus fuerunt separati a solo, viuo adhuc testatore, & tunc ex mentis coniectura intelliguntur legati, & Castrensis sententia procedit: aut vero sunt separati post mortem testatoris, & tunc non debent videri legati, quia eo tempore, quo dies legati cedit, nondum mobiles dicuntur, sed pars fundi sunt, d.l. fructus, ff. de rei vendicatione. Tandem & vltimo Hieron. Gabr. in cons. 98. ex n. 5.[sect. 6] vsque ad num. 11. lib. 1.consultus in terminis, in praedicta contrarietate verius existimat, fructus pendentes, legato mobilium non cedere: idque intelligendum esse, non solum de fructibus, qui tempore mortis testatoris pendebant, etiamsi maturi fuerint, quos ad vsufructuarium non pertinere, vel legatarium mobilium, omnes vt indubitatum supponunt, & aduertit Mantica lib. 9. dicto titul. 3. num. 7. sed etiam similiter de iis, qui tempore testamenti pendebant, & maturi erant, & reperti sunt tempore mortis a solo separati; nam nec isti ad legatarium pertinent, sed dumtaxat mobilium nomen conuenire poterit iis, qui tempore facti testamenti, a solo separati fuerint: Quod si tunc solo cohaerebant, nihil proderit legatario postmodum, ante mortem testatoris eos separatos fuisse. Et hanc partem in puncto iuris verissimam esse arbitror, erudite a praedicto Authore comprobatam, atque rationibus sequentibus omnino amplectendam. Primo, ex dictis per Alciatum dicto cons. 182. lib. 9. latius per Gabrielem supra, vbi ex num 5. cum iudicio, atque aliorum relatione probauit: Testatorem dumtaxat videri sub legato mobilium legasse mobilia, quae habebat, & mobilia erant tempore facti testamenti, ex l. si ita, & l. finali, ff. de auro & argento legato, quam infra cap. 44. quamplurimorum allegatione latius exornabimus. Secundo, quia negari non potest, quin testator mobilium tantum bonorum vsumfructum legauerit: at[sect. 7] mobilium appellatione non veniunt fructus pendentes, sed tantum separati a solo, nam fructus pendentes inter immobilia reponuntur, & censentur esse eademmet substantia cum ipsamet re; ideo eodem iure, quo ipsa res, iudicantur, vt multis probant Tiraquellus de retractu lignagier,§. 1. glos. 7. num. 37. & sequentibus, & de retractu conuentionali, §. 5. gloss. 4. Mantica lib. 9. dicto tit. 3. n. 7. Couar. resolutionum, lib. 1. cap. 15. Iosephus Ludouicus decisione Perusin. 79. & 80. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana, 55. Ioannes Petrus Mollignati de appellatiua vtriusque iuris extensione, verb, mobilium, num. 734. per totum, fol. 90. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 34. num. 11. Caballin. milleloquio 518. par. 2. Ceruantes in l. 6. Tauri num. 155. & tribus sequentibus.[sect. 8] Et ad eum pertinent. ad quem res ipsa transit, vt ait Barbosa referens multos, & dicens superiorem doctrinam in quacunque materia procedere, in l. diuortio, in princip. Num. 79. ad finem, versic. ratio est, fol. 971. ff. soluto matimon. Nec dici potest, propterea quod maturi essent fructus, quasi destinatione habendos illos pro mo[sect. 9]bilibus, vt Castrensis, & Simon de Praetis dicebant; quia fructus etiam maturi sunt pars rei, l. in lege falcidia, vbi omnes notant, ff. ad legem falcidiam, dict. l. fructus, ff. de rei vendicatione: quam indistincte acceperunt omnes superius relati, siue maturi, siue immaturi fructus[sect. 10] sint. Nec destinatio in his, quae natura ipsa fiunt, mutare potest substantiam, nec nomen rei, antequam: sit facta, & in his veritas ipsa, & non destinatio inspicitur, vt vtrumq latius probauit Gabriel vbi supr. & aliis rationibus Castrensis concludenter satisfacit. Et quod dictum est de fructibus maturis, vt finti pars rei, ex aliis probarunt etiam Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. titul. 10. num. 24. D. Spino in speculo, glossa 13. de legato vsusfructus, num. 30. & 31, ergo durum videtur, mobilium legatum ad ea extendere, quae[sect. 11] proprie inter immobilia connumerantur, maxime in testamentis, in quibus a propria, & vera verborum significatione recedere non licet, atque stricta interpretatio fieri debet, l. ille aut ille, §. cum in verbis, l. non aliter, ff. de legat. 3 Iason in l. non dubium, num. 4. C. de legibus. Socin. in regul. 536. incipit: Verborum. & post Tiraquel. & alios multos, Mieres de maiorat. in initio 2. par. ex num. 11. Aluaradus de coniecturata mente defun[sect. 12]cti, lib. 4. c. 2. num. 4. praecipue in fauorem haeredis, vt quanto minus possibile sit, per testatorem censeatur granatus, vt multorum iurium, & Authorum relatione comprobant Craueta in cons. 25. num. 24. & in cons. 23. num. 3. Parisius in cons. 80. num. 43. volum. 2. Ruinus in l. Gallus, §. quidam recte, num. 6. & 11. de liberis & posthum. Decianus in cons. 1. num. 90. volum. 2. Secundo & principaliter constituendum est, quod[sect. 13] cum vsusfructus omnium bonorum legatus est, tametsi fructus recollecti, antequam dieslegati cedat, atque ita ante mortem testatoris, velante aditam haereditatem, non iudicentur vt fructus, sed vt bona haereditaria, l. ita tamen, § 1. in fi. ff. ad Trebellianum, & l. in fideicommissaria, vbi notat Imola eod. tit. cum concordantibus adductis per Francisc. Marcum, decis. 827. in 1. par. Caualcanum de vsufructu mulieri relicto, n. 92. fol. 264. & tradunt Corneus in cons. 187. num. 3. versic. Ex quo infertur, volum. 2. Achilles Pedrocha in cons. 7. num. 156. & per consequens ad haeredem pertineant, ex eisdem Authoribus: tamen eis quoque, sicut aliis bonis vsu[sect. 14]fructuarius vti & frui poterit, & eorum dominium consequi, praestita cautione de tantundem in genere restituendo, vel aestimatione, iuxta ea, quae alio c. supra,latius diximus, & ita pluribus iuribus, & rationibus probarunt Corneus dict. cons. 187. ex num. 3. volum. 2. Craueta in cons. 300. num. 5. & sequuntur Caualcanus dict. num. 92.Pedrocha d. cons. 7. num. 161. Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 9. tit. 6. num. 5. per totum. Tertio & vltimo constituendum est, fructus penden[sect. 15]tes in re fructuaria, tempore, quo cedit dies vsusfructus, ad fructuarium pertinere: quod ex l. si pendentes, ff. de vsufructu, adnotarunt ibi glos Albericus, &{ Vide in annot. infra, ad fin. lib. annotat. 15. } Florianus, qui dicit hoc esse notabile; potuit enim esse in eo dubitatio, quia fructus pendentes intelliguntur esse fructus anni praecedentis. Idem etiam ex eadem lege deduxerunt Roland. in cons. 73. num. 34. & sequent. vol. 2. Corneus in cons. 173. col. 2. volum. 2. Francisc. Marcus decis. 815. 1. part. Caualcanus de vsufruct. mulieri relicto, num. 93. ad fin. fol. 266. Ioannes Garsia de expensis & meliorationib. cap. 11. num. 60. versic. vicissim enim, Iacobus Mandellus de Alba in cons. 639. num. 2. lib. 4. Cephalus in cons. 182. num. 4. & 5. lib. 2. in quo nullus vnquam dubitauit, solus D. Spino in speculo, glos. 13. principali, de legato vsusfructus, num. 29. contrarium resoluit, sed loquitur aperte contra textum, & Communem supra relatam, & falso citat nonnullos, qui nequaquam dicunt id, ad quod allegantur; loquuntur enim in casu & specie valde diuersa. An autem haeres possit repetere a fructuario expensas, si quas fecisset in conseruatione fienda fructuum, qui tempore cedentis legati vsusfructus pendebant, quaerit Florianus in dicta l. si pendentes, num. 3. & respondet, quod si sunt factae per testatorem, vel inchoatae, non potest repetere, argumento l. quod in rerum, §. si quis post testamentum, ff. de legat. 1. sed si factae finti per ipsum haeredem, tunc sic: argument. l. caetera, §. imo, & l. cum seruus, eod. titul. cui iunge ea, quae cum Mandello, & aliis dicentur statim, ad finem, cap. sequentis. Et de his hactenus. # 43 CAPVT XLIII. Fructus fundi si alicui simpliciter, aut generaliter legantur, vtrum hoc legatum vsusfructus esse videatur, & in prima tantum vice verificetur, siue quot annis debeatur? vbi lex defuncta, 65. § vlt. ff. de vsufructu, l. si habitatio, 10. §. vtrum, ff. de vsu, & habitatione, l. annua, 20. §. si. l. cum quidam, 23. ff. de annuis legatis, dilucide, & vere explicantur, & res ista breuiter, & distincte magis, quam hactenus declaratur. SVMMARIVM. -  1 Expenditur, & commendatur textus in l. defuncta, 68. §. finali, ff. de vsufructu. -  2 Refertur commune Doctorum assumptum ex illo textu: quod si fructus fundi, vel agri simpliciter legati sint, legatum hoc non verificetur in prima vice, sed quot annis debeatur. -  3 Legatum vtrum dicatur esse vnicum, an vero plura legata sint, cum fructus fundi simpliciter legantur: vbi Castrensis, & aliorum sententiae recensentur. -  4 Sermo simpliciter prolatus intelligitur de prima vice. -  5 Fructibus simpliciter venditis, venditio intelligitur de fructibus vnius anni. -  6 Dispositio in contractibus intelligitur de prima vice, non facta distinctione, vtrum materia fauorabilis sit, vel odiosa. -  7 Quod etiam locum habet in vltima voluntate, quantumcunque fauorabilis sit vltima voluntas. -  8 Ratio quaedam, pro communi Doctorum traditione proposita supra num. 2. vere, & concludenter improbata. -  9 Regulam l. boues, 88. §. hoc sermone, ff. de verbor. significat. non procedere in vltima voluntate, si verba legati sint generalia, vel indefinita, & referantur ad id, quod ex sua natura reiteratur, siue renascitur, & ibidem explicatus textus in d.l. defuncta, 65. §. vlt. ff. de vsufructu. -  10 L. si habitatio, 10. §. vtrum, iunct. glos. ff. de vsu & habit. & l. annua, 20. §. si. ff. de ann. leg. vera ratio redditur. -  11 Testator legauerit simpliciter aliquam quantitatem in diem, vel casum reiterabilem, vtrum intelligatur legatum perpetuum: vbi explicatur textus in l. cum quidam, 23. ff. de annuis legat. Cumani interpretatio recipitur, & de opinione Bartoli remissiue agitur. -  12 Fructus certi fundi, vel agri legati alicui, vtrum praestari debeant, deductis prius omnibus impensis factis ab haerede, vel proprietario pro his habendis, vbi expenditur & commendatur Iacobi Mandelli de Alba cons. 743. ex num. 2. lib. 4. PRo absoluta, atque distincta huius Capitis explicatione, circa quam aut breuiter, aut intricate nimis, caeteri se habuisse videntur, qui hactenus ad piopositum nonnulla scripserunt, constituendum erit in primis: singularem esse decisionem text, in l. defuncta, 65. §. vlt.[sect. 1] ff. de vsufruct. vbi testator legauit certam partem fructuum certi fundi; dubitabatur, vtrum legatum esset intelligendum de sexta parte fructuum primi anni, an vero censeretur legatum vsusfructus, vel annuum: & Iureconsultus respondet, quot annis videri legatum relictam nisi contrarium specialiter ab haerede probetur; & in hunc modum scribit: Sempronio do, lego ex redacta fructuum oleris, & porrinae, quae habeo in agro ferrario, partem sextam. Quaeritur, an his verbis vsusftuctus legatus videatur? Respondi, non vsumfructum, sed ex eo quod redactum esset, partem legatam. Item quaesitum est, si vsusfructus non esset, an quot annis partem sextam redactam legauerit? Respondi, quot annis videri relictum; nisi contrarium specialiter ab haerede probetur. Inde deducere solent DD. (vt hoc loco praetermittam agere, quare[sect. 2] verbis superioribus vsusfructus legatus non videatur, quod explicatum fuit suprá cap. 29.) mirabilem esse & notandum eum textum, ad probandum, quod si alicui legentur agri, vel fundi fructus simpliciter, hoc legatum non velificetur in prima vice, sed quot annis debeatur; in quem sensum accipiunt eum textum glossa, & Baldas; ibi Albericus in l. Mela, in fine principij, ff. de alimentis legatis, Romanus singulari 292. Alexander in cons. 60. colum. 2. lib. primo. Cremensis singulari 75. Socinus in cons. 48. num. 1. lib. 3. Antonius de Butrio in cons. 30. num. 1. Gregorius Lopez in leg. 20. titul. 31. partit. 3. glossa prima. Hieronymus Cardinalis Albanus in additionibus ad Bartolum, ad textum, in dicta lege defuncta, §. vltimo n. 1. qui dicit solemnem esse eius textus decisionem ad hoc, quem ita, vt praediximus, intellexerunt etiam Castrensis, Iason, & alij communiter in leg. si Stichum, §. stipulatio. in fine, ff. de verborum obligationibus. Conueniunt enim in hoc, quod si legati sunt fructus aliquarum rerum simpliciter, vel pars fructuum, huiusmodi legatum debeatur quotannis; & solum disputant, vtrum tale legatum dicatur esse vnicum, an ve[sect. 3]ro plura legata sint?Et in hac re distingunt in hunc modum: aut legatum est simpliciter factum, hoc est sine dinumeratione annorum; & tunc vnicum est legatum, quamuis quolibet anno debeatur, & ita intelligunt procedere textum, in dicta lege defuncta, 65. §. vltimo, ff. de vsufructu, aut legatum est factum, cum dinumeratione annorum; & tunc dicuntur esse plura legata. Sed legatum annuum esse in specie dict. §. vltimi, clare sentiunt & firmant Romanus, Cremensis, & Alexander vbi supra. Barbosa in l. diuortio, §. quod in anno, num. 8. versiculo, & pro illis, fol. 1010. ff. soluto matrimonio. Vtcunque tamen res se habeat, siue vnicum sit legatum, siue sinti plura legata, firmiter tenent omnes, vtroque casu legatum deberi quolibet anno: quod difficile videbatur primó ex regula textus in leg. boues, 88. §. hoc sermone, ff. de verborum significatione, leg. dotis promissio, 60. ff. de iure dotium, cum similibus. Ex quibus adnotare solent Doctores communiter, quod sermo simpliciter prola[sect. 4]tus intelligitur de prima vice, & post Tiraquellum, & alios plures, multis exornant Tellus Ferdinandus in leg. 4. Tauri, ex num. 5. cum sequentibus. Barbosa in dict. §. quod in anno, ex num. 8. quia post Baldum ibi inde deducti latius declarat, quod venditio simpliciter facta[sect. 5] de fructibus, intelligitur de fructibus vnius anni, & quemadmodum regula dicti §. hoc sermone,habet locum in contractibus, in quibus dispositio intelligitur de pri[sect. 6]ma vice, non facta distinctione, vtrum materia fauorabilis sit, vel odiosa: Cumanus in cons. 14. Decius in consilio 512. num. 7. & alij relati per Barbosam in dicto §. quod in anno, num. 10. versiculo, similiter in contractibus; sic etiam locum habet in vltima voluntate quantumcunque fauorabilis sit vltima voluntas, vt pro constanti admittunt Baldus in leg. vnica. num. 14. C. de his quae poe[sect. 7]nae nomine, Socinus, Iason, Tiraquellus, & alij, cum quibus verissimum putat Barbosa dicto num. 10. versiculo, vnde regula, qui num. 9. pro hac sententia fortiter inducit textum, in dicto §. hoc sermone, nec concludit (quod vltra Barbosam consideraueram) ratio quaedam assigna[sect. 8]ta in Apostilla ad Bartolum, in dicta leg. dotis promissio, ff. de iure dotium, quae ait, legatum fructuum simpliciter factum, non velificari in prima vice, quia in vltimis voluntatibus fit lata interpretatio: conuincitur enim aperte ex doctrina Baldi, & aliorum relata supra. Tum etiam, vt recte aduertit Albanus, in dict. leg. defuncta, §. vlt. quia imo legatum simpliciter factum, in dubio intelligitur de eo. quod minimum est, cum testator censeatur voluisse minus grauare haeredem, quam possibile sit, l. apud Iulianum, §. scio, l. legato generaliter, ff. de legatis primo, l. si ita scriptum, ff. legatis 2. & ideo dicere solet Doctores speciale esse fauore Religionis, vt non intelligatur de eo, quod minimum est, leg. Titia, §. finali, ff. de auro, & argento legato, & vtrumque latius explicauimus supra cap. 30. ad finem, & cap. 9. ex num. 37. vsque in finem capitis: vnde si hoc est speciale, sequitur in contrarium esse ius commune. Quas difficultates recte perpendit Barbosa in dict.[sect. 9] leg. diuortio, §. quod in anno, & num. 8. in principio, latius num. 11. per totum, vt illas componat, animaduertit, & cum iudicio fundat, regulam dicti §. hoc sermone, esse limitandam, nec procedere in vltima voluntate, si verba legati generalia, vel indefinita sint, & referantur ad id, quod ex sua natura reiteratur, siue renascitur; nam his concurrentibus, non intelligetur legatum de prima vice, & sic dicit probare, & intelligi debere textum, in dict. l. defuncta, §. vlt. ff. de vsufructu: agebatur enim ibi de fructibus, qui ex sua natura renascuntur, l. diuortio, §. si vir, ff. soluto matrimonio: vnde si verba legati sint indefinita, & referantur ad actum sua potentia non reiterabilem, siue non renascentem, intelligetur legatum de prima vice, ex dicto §. hoc sermone: in contractu autem, indistincte de prima vice res erit intelligenda, etiamsi actus reiterabilis sit, vt latius declarat idem Barbosa dict. num. 11. ad finem. Et pro hac reso[sect. 10]lutione faciunt duo iura sic intelligenda. Primo textus in l. si habitatio, 10. §. vtrum iuncta. glossa, ff. de vsu & habitatione; vbi habitatio simpliciter relicta, durat in vita legatarij, quia habitatio ex se reiterabilis est, & quodammodo renascitur, per textum in l. penultima, ff. de capit, diminuitone; & sic in illa militat eadem ratio, quae in fructibus. Secundo textus in l. annua, 20. §. final, ff. de annuis legatis, vbi si legetur pecunia colligenda ex redditibus fundi, censetur legatum perpetuum, quia cum verba legati sint indefinita, & actus sit reiterabilis, quia fructus quolibet anno nascuntur, non intelligitur ea dispositio de prima vice. Secundo constituendum est, legatum non solum intelligi perpetuum, aut quot annis deberi, quando res legata suapte natura est reiterabilis, vt in dict. l. defuncta, §. vltimo. Sed etiam, quando legato adiicitur aliqua qualitas quae ex se reiterabilis sit: inde est, quod si testator simpliciter legauerit aliquam quantitatem in diem,[sect. 11] vel casum reiterabilem, non intelligitur legatum de prima vice, sed magis censetur perpetuum, per textum in l. cum quidam, 23. ff. de annuis legatis, vbi cum testator Decurionibus diuisiones dare voluisset, die natalis sui, Diuus Seuerus, & Antoninus rescripserunt, non esse ve risimile testatorem de vno anno sensisse, sed de perpetuo legato; nam, vt ibi declarat Lancelotus Decius, testator intellexit de solemnitate commemoratiua diei natalis sui, qui quidem dies acceptus in hunc sensum, recipit reiterationem: & hac ratione non restringitur ad primam vicem, vt recte explicarunt Cumanus in l. eum qui Kalendis, in princ. ff. de verbor. obligat. Alexander in l. stipulatio ista, §. final, num. 4. eodem titul. Iason in l. apud Iulianum, §. si quis alicui, num. 11. & ibidem Zasius in fine, ff. de legatis 1. Socinus in cons. 48. num. 1. lib. 3. Antonius Gomezius tom. 2. variar. c. 11. de qualitatibus contractuum, num. 48. qui improbat Bartoli opinionem, & interpretationem praecedenti contrariam, de qua vide latius per Barbosam in dicto §. quod in anno, num. 10. vers. caeterum, fol. 1012. & num. 12. vers. secundus autem intellectus, & num. 13. fol. 1014. Tertio & vltimo constituendum est, vtile esse & ne[sect. 12]cessarium dubium, an fructus certi agri vel fundi simpliciter, aut indefinite legati, praestari debeant legatario, deductis prius omnibus impensis factis ab haerede, vel proprietario pro eis habendis: de quo vide Baldum in l. 1. §. libertatibus, alias §. Excepto, C. de caducis tollendis. Salicetum in l. 1. C. de fructibus & litium expensis, & in terminis tractat Iacobus Mandellus de Alba, videndus omnino in cons. 743. num. 2. 3. 9. & 11. lib. 4. # 44 CAPVT XLIV. Vsusfructus omnium bonorum legatum, vtrum intelligendum sit de bonis existentibus tempore testamenti, an vero extendatur etiam ad bona post testamentum acquisita? vbi lex, si ita, ff. de auro & argento legato, l. quoties, 34. §. vniuersorum, ff. de vsufructu, explicantur; & testator an, & quando praesumatur legasse ea tantum, quae habebat tempore conditi testamenti, vel etiam deinde acquisita, plene, breuiter tamen & distincte declaratur. SVMMARIVM. -  1 Testator an, & quando praesumatur legasse ea tantum quae habebat tempore conditi testamenti, vel etiam deinde quaesita; profundam esse & latam quaestionem, variisque modis intellectam, limitatam & declaratam, remissiue. -  2 Verba testatoris referri ad tempus testamenti, & quae sunt praesentis temporis, minime comprehendere futura. -  3 Legatum regulariter, in dubio intelligendum de rebus, quae fuerunt testatoris, tempore testamenti; quod legatarius probare debet. -  4 Et in legato etiam generali, vtputa bonorum, aut simili, quando testator non potuit praeuidere futura, quod dispositio nunquam referatur nisi ad bona praesentia. -  5 Legatum per verba vniuersalia, indefinita, aut generalia, vtrum referatur ad tempus testamenti? vbi refertur & probatur distinctio Bartoli, & vide num. seq. -  6 Iacobi Menochij traditiones nonnullas in hac materia, nouiter declaratas per Authorem. -  7 L. si ita, ff. de auro & argento legato, & l. finalis, eodem titul. explicantur, & Menochij interpretatio reiicitur, & num. seq. -  8 Ioannes Vincentius Honded, laudatur. -  9 Legatum vsusfructus omnium bonorum, vtrum intelligendum sit de bonis existentibus tempore testamenti, an vero extendatur etiam ad bona futura, & num. seq. -  10 Iulianum Iureconsultum in l. quoties, 41. §. vniuersorum, ff. de vsufructu, nec verbum aliquod dixisse, quo deduci potuerit quorundam Scriptorum assumptum, & ibidem explicatus ille textus, & Bartoli interpretatio probata. -  11 Vsusfructus omnium bonorum cum relinquitur coniunctae personae, vtrum futurorum quoque bonorum, siue post testamentum acquisitorum vsusfructus comprehendantur? vbi Michaelis Grassi, & aliorum sententia improbatur. -  12 Legatum factum etiam contiunctae personae, non comprehendere nisi ea, quae existebant tempore conditi testamenti. -  13 Legatum ex praesumpta testatoris voluntate, futura etiam comprehendere, & de nonnullis conectiuris remissiue. PRo absoluta, atque distincta huius Capitis explicatione, quod latissimam continet materiam, & a multis scriptam, in primis constituere necessarium erit: Profundam esse, & latam quaestionem, variisque modis intellectam, limitatam, & declaratam; an, & quando testator presumatur legasse ea tantum, quae habebat tempore testamenti conditi, vel etiam deinde acquisita? Quam dis[sect. 1]ceptationem, vt ab antiquis initium sumamus, longis distinctionibus explicauit Bartolus in l. si ita, ff. de auro & argento legato. Castrensis, Alexander, Felinus, Socinus senior, & Socinus iunior, Fulgosius, Herculanus, Aretinus, Romanus, Berous, Corneus, Capra, Parisius, Rolandus, Craueta, Naeuis, Baldus, Cagnolus, Crotus, & alij, quos in vnum recenset, & de hac materia late & distincte scribit Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 127. per totam, & in cons. 97. num. 64. 65. & seqq. & num. 133. 144. & seqq. in cons. 1. num. 196. lib. 1. & in cons. 115. num. 66. & in cons. 106. num. 61. & tribus seqq. & n. 169. Vsque ad n. 180. & num. 192. 194. & 267. lib. 2. & in cons. 330. ad finem, lib. 4. Couar. practicar. cap. 2. ex num. 2. Duenas regula 205. Ioannes Baptista Cephalus inter cons. Cephali Genitoris, in cons. 773. num. 12. & multis seqq. lib. 5. Hieronymus Gabriel in cons. 98. ex num. 24. cum seqq. & in cons. 120. per totum, vol. 1. Gaspar. Caballinus milleloquio 38. num. 3. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 22. num. 33. per totum. Mantica de coniecturis vlt. volunt, lib. 3. tit 11. per totum, fol. 78. & 79. Simon de Praetis de interpretatione vlt. Volunt. lib. dubitatione 9. a num. 35. cum multis seqq. fol. 323. & lib. 5. interpretat. 2. dubit. vlt. n. 274. fol. 550. Iosephus Ludouicus decis. 61. n. 37. 38. & seqq. Mieres de marioratu, 1. part. quaest. 10. num. 37. Aluarus Valascus consultat. 58. per totam. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, ex num. 85. fol. 255.. vsque ad num. 88. Michael Grassus receptar, sentent. §. legatum, quaest. 29. per totam. Petrus Surdus in cons. 27. ex num 5. lib. 1. Peregrinus tract. de fideicommiss. art. 13. num. 78. Sfortia Odd. in cons. 69. per totum, vol. 1. latissime Ioannes Vincentius Honded. in cons. 63. ex num. 1. vsque ad num. 34. & num. 41. vsque ad num. 74. vol. 1. Secundo & principaliter constituendum est, verba[sect. 2] testatoris regulariter referri ad tempus testamenti, & quae sunt praesentis temporis, minime comprehendere futura, l. si ita scripsisset, l. vlt. §. 1. ff. de legatis 2. l. si ita legatum, & l. vlt. in fine princ. ff. de auro & argento legat. l. Iulianus, §. vlt. l. his verbis, l. vxorem, § testamento, el primero, ff. de legat. 3. l. Aurelius, §. 1. ff. de liberatione legata: quae iura, & alia similia rationes etiam, & quamplurimorum Authorum authoritates recte congessit Menochius locis superius relatis, maxime dict. praesumpt. 127. ex num. 6. vsque ad num. 16. Ioannes Vincentius Honded, dict. cons. 63. ex num. 22. vsque ad num. 34. Inde consequenter, & necessario infertur dicendum: Legatum regulariter in dubio intelligendum[sect. 3] de rebus, quae fuerunt testatoris, tempore testamenti, quod legatarius probare debet, vt vtrumque post alios plures probauit Mantica lib. 3. dict. titul. 11. num. 4. per totum, Simon de Praetis, Cephalus, & alij relati supra Sfortia dict. cons. 79. ex num. 10. cum seqq.Honded. dict. cons. 63. ex num. 17. & num. 22. & 29. cum seqq. Et in le[sect. 4]gato etiam generali, vtputa bonorum, aut simili, quando testator non potuit praeuidere futura, quod dispositio nunquam referatur nisi ad bona praesentia, expresse firmant Alexander in cons. 172. num. 2. lib. 6. Menochius in cons. 142. num. 22. lib. 2. Cephalus in cons. 599. n. 12. lib. 4. Mantic. lib. 3. dict. tit. 11. num. 13. Honded. Dict. cons. 63. ex num. 18. qui num. 38. & n. 44. ex a liis multis[sect. 5] probauit, Legatum etiam per verba vniuersalia, aut indefinita, siue generalia, non comprehendere sutura, quando agitur de magno praeiudicio, & testator non potuit praeuidere, quae bona acquisiturus esset: quod dixerat Mantica dict. num. 13. & ante omnes Magistraliter docuit Bartolus in l. vlt. §. 1. num. 2. ff. de legat. 2. per illum textum, qui dicit, quod quoddam est legatum vniuersale, quod relinquitur sub aliquo nomine appellatiuo de sui natura collectiuo, vt peculium, grex, & similia; & tunc istud recipit augmentum, & diminutionem, & comprehendit etiam futura, vt multis comprobat etiam Menochius dict. praesumptione 127. num. 26. Quoddam est legatum generale per aliquod signum, quod ei apponitur; vt, Lego omnes res, & similia: & tunc refertur ad tempus testamenti, vt concordantes cum doctrina Battoli tenuerunt etiam Baldus, Corneus, Socinus iunior, Capra, Albertus Brutus, & alij, quos refert, & sequitur Honded. dicto cons. 63. num. 42. Ex his, & vltra Hondedeum, & caeteros alios in hac[sect. 6] materia scribentes, animaduertendum duxeram, attente praelegenda esse, ne nos decipiant, nonnulla, quae in hac materia scripsit Menochius dicta praesumption. 127. num. 28, vbi pro certo tradit, legatum censeri continere etiam futura, quando testator dixit: Lego omnia bona; vel, Lego vsumfructum omnium bonorum; vel, Lego omnes res meas: quod tamen dictis supra num. 4. & distinctioni Battoli repugnat aperte, nec procedere posse videtur ex iis iuribus, quae adduximus supra num. 2. deinde num. 34. pro certo tradit ipse Menochius, legatum censeri continere futura, quando testator in legato vsus est oratione, seu sermone indefinito vt, Lego argentum, vestes, & similia. Quod etiam difficultatem continet; aut saltem intelligendum est iuxta ea, quae Menochio non relato, latius scribit Honded. loco saepe rela[sect. 7]to num. 43. & quatuor seqq. Ex eo autem considerabam traditionem hanc Menochij difficilem esse, & non omnino tutam, quod non parum repugnare videatur textus in dict l. si ita & in l. finali, ff. de auro & argento legato. Vbi illa verba, vestem meam, argentum meum, adiecta legato, intelliguntur de illo, quod habebat testator tempore testamenti, & consequenter legatum oratione indefinita conceptum, non comprehendit futura, sed ea solum, quae extabant tempore conditi testamenti: Verum respondet Menochius dict. praesumpt. 127. num. 35. & 36. & dict. cons. 106. num. 170. & num. 192. & 194. & num. 167. cum seqq. in dictis iuribus ita statutum esse ob vim illius pronominis, meum, quod significat tempus praesens. Sed non est certa nec vera praefata solutio, propterea quod nihil refert, quod in ipso legato, vel testamento, testator vsus fuerit pronomine meum, ad hunc essectum, vt legatum intelligatur secundum tempus testamenti, vel tempus mortis, quemadmodum aperte constat ex l. vit. §. 1. ff. de legatis 2. 1. nomen, §. 1. ff. de legatis 3. 1. Aurelius, §. 1. & 2. ff. de liberatione legata: in quibus iuribus appositum non est pronomen meum, & tamen restringitur dispositio ad existentia tempore testamenti; quod ex dictis iuribus post Cumanum, Alexandrum, Vincentium, Herculam, Modernum Paris. & alios, firmiter defendit Couar. practicarum, dict. c. 2. num. 2. & sequitnr Mantica lib. 3. d. titul. 11. num. 4. vbi refert Castrensiem in cons. 132. num. 2. vol. 1. dicentem expresse, pronomen illud non esse causam, vt praesens tempus demonstretur, Iason etiam in l. seruum filij, in princ. num. 18. ff. delegatis 1. Ioannes Vincentius Hon[sect. 8]ded. mihi quidem eruditissimus semper, atque praestantissimus dict. cons. 63. num. 27. & 28. vbi ex aliis, & recte scribit, legati restrictionem in dictis iuribus non fieri ex vi, & natura dispositionis, quae est praesentis temporis: & inde illarum legum decisionem procedere non solum, quando ex illo pronomine meum, adiecto legato, praesens tempus significatur; sed etiam si pronomen illud non. fuerit adiectum, sed testator per alia verba praesentis temporis legauerit: de quo videndus erit omnino post Costam ibi relatum, Ioannes Garcia de expensis, & meliorationibus, cap. 22. num. 33. Vides ergo indissolutam remanere earum legum difficultatem, & consequenter non immerito videri supra periculosas Menochij traditiones, quas retulimus. His ita constitutis, tertio demum loco constituendum erit (quod ad explicationem nostri tractatus praecipue pertinet) dubium esse, vtrum legatum vsusfructus omnium bonorum intelligendum sit de bonis exi[sect. 9]stentibus tempore conditi testamenti, an vero extendatur etiam ad bona futura, ita vt bonorum quoque futurorum, siue post testamentum acquisitorum vsusfructus legatus censeatur? quam quaestionem plenissime tangit Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, ex num. 85. fol. 255. vsque ad num. 88. & tandem multis, & veris rationibus, atque Scriptorum authoritatibus recte resoluit, huiusmodi legatum regulariter intelligendum tantum de vsufructu bonorum existentium tempore testamenti, nec ad bona futura extendi: id quod ex dictis supra, 1. & 2. huius capitis obseruatione, verissimum est, & probatum etiam in terminis per Alexandrum in cons. 25. num. 2. vol. 7. Crauetam in cons. 139. num. 4. & 5. vol. 1. quem optime expendit Caualcanus vbi supra, num. 86. versic. sed in consilio, fol. 257. & pro hac sententia concludentem, & veram rationem considerant, & Caualcanum sequuti sunt Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 29. num 1. Sfortia in cors 30. num. 7. volum. 1. & nouissime Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, num. 94. in fine, versicul. intelligitur tamen, fol. 40. Ex quibus aperte deducere poteris, periculosam iterum videri Menochii resolutionem dicta praesumptione 127. num. 28. vsumfructum bonorum etiam futurorum legatum videri, cum vsusfructus omnium bonorum relinquitur. In quo etiam errore, sed male quidem, fuerunt & alij, quos recensent Grassus dict. quaest. 29. num. 1. vers. sed certe. Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana, 168. qui sumunt fundamentum ex textu in l. quoties 41. §. vniuersorum, ff. de vsufructu. Sed errore manifesto labun[sect. 10]tur; quippe cum adeo alienum sit a mente Iuliani Iureconsulti, vt eam quaestionem attingere, siue decidere voluerit, an scilicet futurorum quoque bonorum vsusfructus relictus censeatur, vt nec verbum aliquod dixerit, quo futura comprehendi denotare potuerit: idcirco glossa vltima, ibi, sub verbo, forte, loquitur, nec audet id firmare: cuius contrarium, vsufructu inquam, omnium bonorum relicto, non contineri futura, secure tradit Florianus ibidem, num. 8. Iulianus autem in eo §. dumtaxat intendit constituere discriminis rationem, an vniuersorum bonorum, an singularum rerum vsusfructus legatus sit, quoad effectum, vt si aedes incensae fuerint, vsusfructus aedium specialiter legatus peti non possit; bonorum autem vsufructu legato, areae vsusfructus peti possit, & reddit rationem: Quoniam qui bonorum suorum vsumfructum legat, non solum eorum, quae in specie sunt, sed & substantiae omnis vsumfructum legare videtur: in substantia autem bonorum etiam area est. Quam rationem recte perpendens Bartolus in dict. l. si ita, n. 1. ff. de auro & argento legato, dum de eo textu opponit, inquit, id ideo esse, qui adhuc exstabat area, quae est maxima pars domus; quasi velit dicere Bartolus, vt optime aduertit solus Menochius dict. cons. 97. num. 145. vers. non quoque repugnat, lib. 1. quod in legato omnium bonorum, in vniuersum debetur domus destructa, sola area existente tempore mortis testatoris etsi tempore conditi testamenti esset aedificata. Et ratio est, quia etsi vt area consideretur; attamen certum est inter bona testatoris connumerari, atque sub legato omnium bonorum venire, nam vniuersitas etiam in re vna conseruatur, vt scribunt Doctores ibi relati. His addenda sunt, quae infra dicentur alio cap. ad explicationem eiusdem textus, vbi Surdum, & alios referam: denique quod, vtcunque res sit, dici non potest in casu dicti §. legatum vsusfructus omnium bonorum extendi ad ea, quae post factum testamentum acquisita fuerunt; enimvero area ipsa, etsi tempore testamenti esset aedificata, in bonis testatoris remansit, non de nouo acquisita est, vt de se patet aperte; ideo nullo pacto congruum aliquod fundamentum deduci potest ex eo textu. Limitatur tamen superior resolutio, vt minime pro[sect. 11]cedat, cum vsusfructus omnium bonorum eoniunctae personae: relinquitur, tunc enim ratione, & praerogatiua coniunctionis, futurorum quoque bonorum, siue post testamentum acquisitorum vsusfructus legatus censetur: quod cum Socino, & aliis, contra nonnullos verius putauit, & magis commune Grassus §. legatum, dicta q. 29. n. 2. Nec, hoc loco praetermitti potuit, propterea quod cum frequenter, & assidue soleant mariti vxoribus suis, siue aliis consanguineis vsumfructum omnium bonorum relinquere, cessabunt omnia, quae tradita fuerunt supra in hac materia, si praefata sententia vera esset, quae tamen nullo modo sustineri poterit: id quod non eundo per alias ambages, constabit aperte ex his, quae cum Castrensi, Beroo, Socino, Neuiza, Rolando, & aliis defendunt Menochius lib. 4. dicta praesumpt. 127. n. 18. Sfortia Oddi dicto cons. 69. num. 28. & 29. lib. 1. vbi con[sect. 12]stanter adnotarunt, Legatum factum etiam contunctae personae, non comprehendere nisi ea, quae existebant tempore conditi testamenti, & plenissime, atque erudite probat, & contrariis authoritatibus satisfacit, siue aliorum doctrinas contrarias explicat Ioannes Vincentius Honded. dicto cons. 63. ex num. 48. vsque ad n. 68. ex praesumpta tamen testatoris voluntate, siue ex probabilibus coniecturis deducta, legatum poterit etiam futura continere, vt late probat, & nonnullas coniecturas adducit Hieronymus Gabriel in cons 119. ex num. 8. & in cons. 120. num. 3. in fine, lib. 1. Mantica lib. 3. dicto tit. 11. num. 23. Honded. d. cons. 63. n. 36. & de his hactenus. # 45 CAPVT XLV. Vsusfructus, vel alimenta tantum, an, & quando vxori, vel alteri relicta praesumantur, cum filiis, aut aliis descendentibus haeredibus institutis testator dixerit: Et vxorem meam relinquo dominam, vel dominam & masariam, & vsufructuariam, vel, vsufructuariam simpliciter omnium bonorum, aut dominam vsufructuariam, administratricem, & gubernatricem omnium bonorum: & de consuetudine in Curia vulgari descripta, & per vniuersam Italiam, & alias Prouincias obseruata, cum infinitis declarationibus, extensionibus, & limitationibus, absoluta, atque distincta manu actum proponitur: communes Doctorum resolutiones legibus huius Regni applicantur, & nonnulla nouiter considerantur per Authorem, quae hucvsque per aliquem non sic adnotata, nec resoluta fuerant. Deinde, vtrum eisdem verbis adiectis, sed extraneo haerede instituto, vsusfructus, vel alimenta tantum relicta censeantur, & an decisio textus in authent. praeterea, C. vnde vir & vxor, existentibus filiis intelligi debeat in proprietate solum, vel vsufructu simul; vbi de materia eius textus plenissime, remissiue tamen tractatur. SVMMARIVM. -  1 Quaestiones proponuntur, quae, in hoc capite tractantur, & in argumento infra propositae sunt. -  2 Authores quamplurimi congeruntur in vnum, qui de materia huius capitis latissime tractarunt, atque ab Authore originaliter praelecti sunt. -  3 Borgninum Caualcanum, plenissime scripsisse circa quaestiones huius Capitis ideo omnino legendum esse. -  4 Franciscum Manticam, & Simonem de Praetis distinctione & resolutione tractasse omnia, quae ad hanc materiam spectant. -  5 Iacobum Menochium, & Petrum Surdum longa quaestionum huius Capitis disceptatione, & plurimorum casuum distinctione caeteros omnes antecellere. -  6 Vxor relicta domina & vsufructuaria, vel vsufructuaria tantum, aut vsufructuaria & gubernatrix omnium bonorum, si filij haeredes instituti sint, ex consuetudine vulgari communiter obseruata, dumtaxat consequitur alimenta, & praeeminentiam illam, quam viuente marito testatore obtinebat, non autem vsumfructum formalem. -  7 Vulgarem consuetudinem, quae filiis haeredibus institutis, alimenta tantum, atque praeeminentiam quandam tribuit vxori in domo mariti multis modis ampliari, & declarari remissiue. -  8 Vxor relicta domina & vsufructuaria, an futura sit vsufructuaria, vel alimentaria tantum, a coniecturata voluntate testatoris pendere, & totam hanc disputationem coniecturalem esse. -  9 Vulgaris consuetudo, quae vsusfructus legatum ad alimenta restringit, fundata e st in coniecturata voluntate testatoris, qui non videtur in tantum filiis praeiudicare voluisse. -  10 Vxor relicta domina & vsufructuaria, filiis etiam haeredibus institutis, integrum & formalem vsumsructum consequitur, si ex verbis, vel ex coniecturis voluntas testatoris probari possit. -  11 Legitima debetur filiis simul cum vsufructu, nec in ea vxor vsumfructum consequi potest, etiamsi a testatore relicta fuerit vsufructuaria omnium bonorum. -  12 Vxor relicta domina & vsufructuaria, filiis etiam haeredibus institutis, integrum & formalem vsumfructum consequitur in multis casibus, qui ad limitationem consuetudinis vulgaris remissiue adducuntur. -  13 Legitima filiorum de iure huius Regni sunt omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum disponere possunt parentes. -  14 Vsusfructus omnium bonorum legatum, stantibus filiis, vel descendentibus legitimis, vxori factum de iure huius Regni valebit tantum in quinta parte, de qua parentes disponere possunt, nec compensabitur aestimatio vsusfructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vsusfructus, cum proprietate dictae quintae partis. -  15 Nisi constiterit manifeste voluisse testatorem, quod praedicta compensatio fieret, vt hoc numero declaratur. -  16 Vsusfructus omnium bonorum legatum factum vxori, stantibus legitimis descendentibus, vtrum de iure huius Regni continere debeat alimenta iis casibus, in quibus de iure communi ex consuetudine vulgari continebat illa, noua Authoris consideratio in hac materia. -  17 Vxor relicta domina, & vsufructuaria omnium bonorum, si filij & extranei simul haeredes instituti sint, de iure communi ex coniecturata voluntate testatoris, pro parte, in qua filij haeredes sunt, habebit alimenta, sed pro parte extraneorum, verum, & formalem vsumfructum consequetur. -  18 Sed de iure huius Regni aliter obseruandum, noua Authoris consideratio in hac materia. -  19 Vulgaris consuetudo quae legatum vsusfructus omnium bonorum ad alimenta restringit, filiorum fauore, vtrum procedat, cum ascendentes haeredes instituti sint. -  20 Vsusfructus omnium bonorum legatum, stantibus ascendentibus, vxori factum, tantum valere de iure huius Regni, respectu vsusfructus tertiae partis bonorum. -  21 Vxor relicta vsufructuaria in aliquibus bonis particularibus, & non in omnibus, de iure communi integrum consequitur vsumfructum in illis, etiam filiis haeredibus institutis. -  22 Sed de iure huius Regni ita demum, si vsusfructus dictorum bonorum particularium non excedat vsumfructum quintae partis bonorum: noua & vera Authoris consideratio in hac materia. -  23 Vxor inops & indotata, si maritus diues sit, & illi praecedat, succedere debet ab intestato, ex testamento, & contra testamentum in quarta parte bonorum ipsius, cum distinctione, quae hoc numero adhibetur. -  24 De materia textus in Authent. praeterea, C. vnde vir & vxor, latissime actum remissiue. -  25 Rolandi, & Cephali consilia, quae hoc numero praecitantur, singularia esse, & omnino praelegenda circa materiam d. Authent. praeterea. -  26 Hyppoliti Riminald. consilia, quae hoc numero congeruntur, mirabilia esse circa propositam materiam. -  27 Ioannis Vincentiij Honded. cons. 93. per totum, lib. 1. singulare esse, & notandum in materia d. Authent. praeterea. -  28 Vxor vera censetur vsufructuaria, non alimentaria tantum, cum testator, instituto haerede extraneo, ipsam relinquit vsufructuariam. -  29 Haeredes extranei, qui dicantur in proposita specie? & de opinione Menochij circa ascendentes. -  30 Borgninum Caualcanum in quaestione praecedenti nimis breuiter se habuisse. -  31 Iacobum Menochium in quaestione superiori octo casus principales distinxisse, & ita plene, & distincte materiam istam prosequutum fuisse, vt aliquid amplius adiicere necessarium non fuerit. -  32 Hieronymum de Caeuallos breuiter nimis, & imperfecte, nec absolute materiam huius Capitis resoluisse. SVperioribus quaestionibus proxima est alterius quae[sect. 1]stionis inuestigatio, & resolutio, vsusfructus inquam, vel alimenta tantum, an, & quando vxori, vel alteri relicta praesumantur, cum filiis, aut aliis descendentibus haeredibus institutis testator dixerit: Et vxorem meam relinquo dominam, & vsufructuariam; vel vsufructuariam simpliciter omnium bonorum, aut dominam, vsufructuariam, administratricem, & gubernatricem omnium bonorum. Deinde, vtrum eisdem verbis adiectis, sed extraneo haerede instituto, vsusfructus, vel alimenta tantum relicta censeri debeant? Enimvero de hac materia nonnulli longas repetitiones, alij amplos tractatus, alij vero plenos libros ediderunt, vt inquit Simon de Praetis loco statim referendo, num. 49. idcirco non multum insistam circa ea, quae ab aliis plene, & distincte riactata vidi; sed dumtaxat constituam nonnulla, quibus facile vnusquisque breuem, claram, atque distinctam huius materiae resolutionem habere possit, nec tantorum lectura, & consideratione grauetur. Primo igitur constituendum est, de praedictis omni[sect. 2]bus, & his, quae ad materiam huius Capitis omnino spectant, plenissime scripsisse, (alios multos consulto praetermitto; ab eisdem enim praecitantur) Bartolum, & Doctores communiter in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legat. 2. vbi late Paulus de Montepico ex num. 21. incipit. Nunc ad propositum quaero, quid si de vtroque vsque ad num. 42. Petrus de Peralta ex num. 20. cum seqq. D. Franciscus Sarmientus a n. 4. cum multis seqq. Antonius Gabriel communium conclusionum, lib. 5. tit. de vsufructu, conclusione 2. & 3. Guill. Benedictus in c. Rainuntius, de testament. verbo, caetera bona, num. 20. & 21. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 5. c. 2. Augustin. Berous in cons. 34. 35. & 36.[sect. 3] vol. 2. Borgnin. Caualc. qui plenissime loquitur circa quaestiones huius Capitis, ideo omnino videndus est, de vsufructu mulieri relicto, ex num. 17. fol. mihi, 197. vsque ad num. 64. Andreas Gaill practicarum obseruationum lib. 2. obseruatione 144. Ioannes Vaudi variarum quaest. lib. 1. quaest. 3. Brunorius a Sole quaest. 48. per totam, fol. mihi, 146. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. c. 3. de vsufructu, num. 9. 1. part. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 24. per totam. Ioannes Petrus Bimus in cons. 30. ex num. 1. & in consil. 71. num. 8. Franciscus Mantica, & Simon de Praetis, qui[sect. 4] distinctione & resolutione tractarunt omnia, quae ad hanc materiam spectant. Ille de coniecturis vltim. volunt. lib. 9. tit. 7. per totum, fol. 403. Iste de interpretatione vlt. volunt. lib. 4. solutione 5. dubitatione 10. a num. 44. fol. mihi 336. vsque ad num. 73. Antonius Quesada diuersarum quaest. iuris, c. 24. a princ. Cephalus in cons. 450. num. 53. & 54. lib. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 12. num. 28. & 29. Hieronymus Gabriel in cons. 97. lib. 1. & in cons. 128. lib. 2. Matthaeus de Aduocatis, in cons. 74. inter cons. vltim. volunt. vol. 2. Oroscius in l. cum ij, si in singulos, num. 4. ff. de transactionibus. Gratianus regula 500. per totam Mascardus de probationibus, tom. 2. conclusione 1426. ex num. 18. cum multis seqq. Ioannes de Montesperello in cons. 146. n. 6. per totum. Iacob. Beretta in cons. 50. per totum, lib. 1. Antonius Galearius Maluassia in cons. 52. ex num. 51. vol. 1. Ioannes Botta in cons. 44. num. 3. cum seqq. Hyppolitus Riminaldus in cons. 24. num. 44. & in cons. 322. per totum, lib. 3. & cons. 620. a princ. lib. 6. Aldobrandinus in consil. 4. ex num. 3. & n. 27. & in cons. 87. num. 1. & in cons. 20.[sect. 5] num. 90. lib. 1. Iacobus Menochius, & Petrus Surdus, (qui longa quaestionum huius capitis disceptatione, & plurimorum casuum distinctione caeteros omnes antecellunt) Ille lib. 4. praesumpt. 139. per totam, & praesumption. 140. per totam: Iste tract. de alimentis, tit. 2. q. 8. per tot. & q 15. per tot. & in cons. 218. n. 1. 7. 8. & 11. vsque ad num. 17. lib. 2. vbi ita ex professo & plene tractarunt, vt eorum occasione amplius insistere non debuerim, sed ad eosdem lectorem remittere; nouissime etiam Angelus Matheacius de legat. & fideicommissis, lib. 2. capit. 18. num. 7. Secundo constituendum est, quod vxor relicta domi[sect. 6]na & vsufructuaria, vel vsufructuaria tantum, aut vsufructuaria & gubernatrix omnium bonorum, velalio modo, ex dictis supra, in initio huius capitis, si filij haeredes instituti sint, ex consuetudine vulgari communiter obseruata, dumtaxat consequitur alimenta, & praeeminentiam illam, quam viuente marito testatore in domo obtinebat, non autem vsumfructum formalem: ita glossa, Bartolus, & communiter Doctores in Authentica, hoc locum, C. si mulier secundo nupserit. Iason in l. de alimentis, num. 1. C. de transactionibus. Cremensis in singulari 3. Decius in cons. 454. num. 1. Doctores etiam communiret in dicto. § Titia cum nuberet, & hanc interpretationem a consuetudine vulgari receptam, communem esse, nec habere contradictorem aliquem, testatur Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 17. in princ. fol. 197. Mantica, qui refert infinitos lib. 9. dict. tit. 7. num. 1. Simon de Praetis dicta dubitatione 10. n. 44. & 45. fol. 336. Petrus Surd. Hieronymus Gabriel, Hyppolitus Riminaldus, cum aliis omnibus relatis supra. Grassus §. legatum, quaest. 24. num. 1. Menochius d. praesumptione 139. num. 2. 3. 4. & 5. & non referens eos Ioannes Gutierrez practic. lib. 3. quaest. num. 9. & nouissime (solum Mantica ex superioribus praecitato) Hieronymus de Caeuallos practicarum, siue, communium contra communes, quaest. 497. in princ. Tertio constituendum est, praedictam vulgarem con[sect. 7]suetudinem, quae communiter recepta est, quaeque filius haeredibus institutis, alimenta tantum, atque praeeminentiam quandam tribuit vxori in domo mariti, multis modis ampliari, & declarari, vt alimenta tantum semper relicta censeantur, non autem ipse vsusfructus formalis; de quibus latissime agunt superius adducti, maxime Petrus Surdus dicta quaest. 8. & 15. Caualcanus ex num. 18. cum multis seqq. Menochius dict. praesumptione 139. a princ. Franciscus Mantica, qui duodecim modis extendit lib. 9. d. titul. 7. ex num. 1. vsque ad n. 20. Quarto & principaliter constituendum est, totam[sect. 8] hanc Disputationem coniecturalem esse, & a coniecturata voluntate testatoris pendere, an vxor aliquo ex predictis modis vsufructuaria relicta, futura sit vsufructuaria, vel alimentaria tantum? sicuti scripserunt Castrensis, Alexander, Corneus, Socinus, Decius, Picus, Parisius, Gratus, & Craueta, quos ad hoc expendunt in terminis Mantica dicto tit. 7. num. 20. Menochius d. praesumptione 139. ante num. 2.In dubio autem praedicta consuetudo vulgaris, quae vsusfructus legatum ad alimenta[sect. 9] restringit, fundata est in coniecturata voluntate testatoris, qui non videtur in tantum filiis praeiudicare voluisse, vt recte adnotarunt Salicetus in dict. authent. hoc locum, in fine. C. si mulier secundo nupserit, Decius in cons. 476. sub num. 3. Parisius in cons. 97. ex num. 20. volum. 2. ideo[sect. 10] licet vxor relicta domina & vsufructuaria, extantibus filiis, debeat habere solum alimenta, & praeeminentiam in domo, quam supra diximus, tamen ab hac coniectura voluntatis receditur, quotiescunque constare possit, voluisse testatorem eam habere integrum & formalem vsumfructum, & sufficit constare de mente testatoris, non solum ex verbis expressis, sed etiam per coniecturas probabiles, ad hoc, quod consuetudo vulgaris non habeat locum: id quod omnes admittunt vnanimiter qui hactenus de hac materia tractarunt, & fere omnes relati supra num. 2. & 3. sic adnotarunt. Socinus in consil. 1. colum. 1. in fine, sub num. 8. lib. 4. Decius in cons. 454. col. 1. & in cons. 643. num. 6. Craueta in cons. 32. num. 2. Simon de Praetis lib. 4. dict. dubit. 10. num. 65. fol. 340. Mantica dicto tit. 7. num. 20. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 55. fol. 212. Menochius lib. 4. dict. praesumptione 139. num. 8. versicul. His constat, & n. 11. & multis sequentibus. Hyppol. Riminaldus in cons. 170. num. 8. 9. & 10. lib. 2. videndus ex num. 6. ita tamen,[sect. 11] quod eo casu, etiamsi ita relicta fuerit vxor vsufructuaria omnium bonorum, legitima debeatur filiis fimul cum vsufructu, nec in ea ipsa mulier vsumfructum consequi possit, per textum in §. prohibemus, in authent. de triente, & semisse, authent. nouissima, in sine, C. de inofficiosio testamento, Bartolus in l. vxori meae, ff. de vsufructu legato, Alexander in cons. 214. num. 14. vol. 6. Baldus in l. vlt. num. 9. versi. si autem reliquit liberos, C. de indicta viduitate tollenda. Ioannes Guttierrez practicar. lib. 3. quaest. 57. num. 8. vbi refert solum Manticam dict. tit. 7. num. 21. Menchaca de successionum progressu, §. 4. n. 27. Grassus receptarum sententiarum, §. legitima, quaest. 15. num. 6. Menochius dict. praesumptione 139. num. 16. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana 137. num. 3. Quinto constituendum est, ex multis verbis atque[sect. 12] que coniecturis voluntatem hanc testatoris eliciendam esse, vt scilicet voluerit, quod vxor, filiis haeredibus institutis, ad integrum, & formalem vsumfructum admittatur, & non solúm alimenta, atque praeeminentiam supradictam consequatur, vti obseruant Authores in initio huius capitis relati, qui ad limitationem consuetudinis vulgaris multos suos casus considerant, atque infinita congerunt, ex quibus praefatae voluntatis coniectura deducenda est: inter reliquos tamen, plures coniecturas, atque exempla considerarunt Simon de Praetis lib. 4. dicta dubitat. 10. a num. 66. vsque ad num. 73. Mantica lib. 9. dicto tit. 7. a num. 20. vsque ad num. 33. Petrus Surdus, & Riminaldus locis supra relatis, Borgninus Caualcanus dict. tractatu, de vsufructu, a n. 32. fol. mihi 206. vsque ad num. 63. Menochius lib 4. dicta praesumpt. 139. a num. 8. vsque in finem praesumpt. Sexto constituendum est, Legitimam filiorum, de iu[sect. 13]re huius Regni esse omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum disponere possunt ipsi parentes, vt disponit l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, quae communiter obseruatur, vti ex illa, & aliis similibus sic adnotarunt Antonius Gomez in l. 17. Tauri, num. i. Gaspar Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. n. 17. & n. 19. & cap. 9. n. 8. & 44. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. n. 3. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. n. 17. Ioannes de Matienco in l. 2. tit. 6. lib. 5. glos. 3. n. 2. & ibidem Azeued. n. 9. & consequenter cum supra dictum sit, quod etiam his casibus, quibus vxor relicta vsufructuaria consequi debet formalem vsumfructum, & non solum alimenta, Legitima reseruanda est filio simul cum vsufructu, nec quod in ea potest vxor ipsa aliquod ius praetendere: sequitur necessario dicendum, de iure huius Regni legatum vsus[sect. 14]fructus omnium bonorum stantibus filiis, vel descendentibus legitimis, vxori factum, valere tantum in quinta parte, de qua parentes poterant libere disponere; nec compensari debere aestimationem vsusfructus aliarum quatuor partium, in quibus in proposita specie non valet legatum vsusfructus cum proprietate dictae quintae partis: id quod post longam disputationem cum Roderico Iuarez, Cifuentes, Segura Antonio Gomezio, Menchaca, & Azeuedio, recte defendi: Guttierrez practicarum quaest. lib. 3. quaest. 57. num. 9. 10. & 11. & vltra eum, idem animaduertunt Gomez. Arias in l. 48. Tauri, num. 17. Petrus de Peralta in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. num. 23. Quesada diuersarum quaest. iuris, cap. 24. Lara in l. si quis a liberis, §. si quis ex his, num. 168. ff. de liberis agnoscendis. D. Spino in speculo, glos. 13. principali, de legato vsusfructus, num. 55. & 56. Hieronymus de Caeuallos practicarum; siue, communium contra communes, quaest. 68. num. 3. & num. 5. vers. Ex quibus concludo, & quaest. 497. dicens hanc opinionem esse iuridicam apud Hispanos, & in vsu quotidiano receptam, & nullum habere contradictorem ex Nostratibus. Quae tamen procedere debebit, quoties in dubio su[sect. 15]mus, nec aliter constat, qualis fuerit testatoris voluntas circa praedictam compensationem: vnde diuersum ius constituendum erit, cum manifeste constiterit, voluisse testatorem, quod praedicta compensatio fieret; tunc enim huiusmodi, legatum, etiam stantibus filiis, aut descendentibus legitimis, validum erit, compensata proprietate. Quinti cum valore vsusfructus aliarum quatuor partium, ita vt si velit filius proprietatem quintae partis praelegatae, consensum adhibeat legato vsusfructus omnium bonorum in fauorem vxoris facto, vel sit contentus sua Legitima in proprietate & vsufructu, hoc est omnibus bonis, excepta quinta parte eorum, vt optime resoluit Ioannes Guttierrez dicta quaest. 57. num. 13. Vltra quem, & caeteros alios in hac materia Scribentes, adnotari etiam poterunt nonnulla, quae vtilia sunt, nec per aliquem hactenus ita in terminis traduntur. Primo in omnibus casibus, in quibus dictum est, in[sect. 16] legato vsusfructus omnium bonorum, alimenta tantum vxori deberi, de iure huius Regni aliter obseruandum esse, quam de iure communi statutum erat, nec ita indistincte alimenta praestanda, siue rem temperandam, quoties attenta dignitate, vel conditione, & statu personae vxoris, vel quantitate, aut qualitate patrimonij, vsusfructus quintae partis bonorum non sussiceret ad alimenta; tunc enim vltra eam partem, nec alimentorum nomine aliquid amplius praestari posset; nec vlla compensatio fieret, nisi de voluntate testatoris constaret manifeste, vt diximus; id quod verissimnm est, atque ex dictis supra omnino obseruandum. Enimuero legitima filiorum salua & illaesa seruari debet, siue ex consuetudine vulgari praedictum legatum resoluatur in alimenta, siue non, vt praedicti Authores recte in superiori casu obseruarunt. Secundo adnotandum est, de iure communi veram[sect. 17] esse & receptam omnium sententiam, quod vxor relicta domina & vsufructuaria omnium bonorum, si filij, & extranei simul haeredes instituti sint, ex coniecturata voluntate testatoris, pro parte illa, in qua filij sunt haeredes instituti, dumtaxat consequitur alimenta, sed pro parte extraneorum, verum & formalem vsumfructum, vt ex mente Bartoli in dicto §. Titia cum nuberet, num. 12. obseruant Iason in l. contra tabulas, num. 5. ff. de vulg. & pupil, substitut. Rolandus in cons. 74. num. 5. & seqq. vol. 2. Corneus in cons. 5. num. 2. vol. 1. & communem opinionem profitentur Paulus de Montepico in dicto. §. Titia cum nuberet, num. 38. Michael Grassus §. legatum, dicta quaest. 24. num. 9. Borgninus Caualcan. de vsufructu mulieri relicto, num. 42. fol. mihi 212. Simon de Praetis lib. 4. dicta dubit. 10. num. 59. fol. 339. Mantica lib. 9. dict. tit. 7. num. 17. De iure tamen huius Regni, cum extranea per[sect. 18]sona a parentibus institui non potuerit, nisi tantum in quinta bonorum parte, in caeteris aliis bonis, quae sunt Legitima filiorum, nec alimenta, nec aliquid aliud consequi poterit vxor; in quinta autem bonorum parte vsumfructum habebit, nec cum proprietate eiusdem partis compensatio fiet, tametsi extraneo relicta fuerit, nisi de voluntate testatoris aliter constet aperte: nam vt dictum est, in vsufructu caeterorum bonorum, nullo modo potest pater filiis praeiudicare; in quinta autem parte, quam potuit testator pleno iure, relinquere, de voluntate ipsius non apparet, & vsumfructum solum legauit: debebitur ergo eius tantum partis vsusfructus, quae legibus huius Regni, extraneis legari permittitur. Tertio deinde adnotandum est, de iure communi, dubium etiam esse, vtrum vulgaris consuetudo, quae legatum vsusfructus omnium bonorum ad alimenta re[sect. 19]stringit, filiorum fauore procedat, etiam cum ascendentes haeredes instituti sunt, vt vxor relicta domina, & vsufructuaria, ascendentium ipsorum fauore solum alimenta, & praeeminentiam illam consequatur. In quo dubio nonnulli voluerunt, praedictam consuetudinem ad ascendentes extendi, & legatum simili modo ad alimenta restringi: quod consulendo obseruauit Ancharanus in cons. 237. sequitur Addit, ad Alexandrum in l. & si contra, sub n. 7. de vulg. & pupill, substit. & Ancharani sententiam sibi magis probari dicit Menochius lib. 4. praesumpt. 140. num. 4. contrarium tamen defendit Ioannes de Imola in dicto §. Titia cum nuberet, quem sequuntur multi relati per Antonium Gabrielem communium conclus. lib. 5. tit. de vsufructu, conclus 3. num. 48. & esse receptam omnium sententiam testantur Borgninus Caualcanus de vsufructu mulier, relict.num. 18. fol. 198. Grassus dict. §. legatum, quaest. 28. num. 8. verum de iure huius Regni praedictum dubium cessauit hodie omnino ex decisione l. 6. Tauri, quae est l. 1. tit. 7. lib 5. nouae collectionis Regiae, iunctis his, quae ad earum legum explicationem obseruarunt ibi Antonius Gomez, Tellus Ferdinandez, Matienzus, Azeuedius, & alij, Rojas in epitom. successionum, cap. 12. n. 11. & 12. & cap. 29. 30. & 31. per totum. Menchaca de successionum resolution. lib. 2. §. 13. num. 11. D. Spino in speculo glos. 1. ex num. 21. cum seqq.[sect. 20] Ex quibus in simili specie legati, idem ius obseruandum erit in parentibus, quod in filiis superius constituimus, vt scilicet vsusfructus omnium bonorum legatum, stantibus ascendentibus, vxori factum, tantum valeat respectu tertiae partis vsusfructus bonorum (de qua dumtaxat disponere possunt descendentes in praeiudicium ascendentium, deficientibus liberis, & descendentibus legitimis) nec vlla compensatio proprietatis dictae tertiae partis quae pleno iure relinqui potuit, fiat, nisi de voluntate filij constare possit aperte, quod in fauorem vxoris, & ascendentium praeiudicium, praedictam compensationem admittere voluerit: quod in terminis recte adnotauit Cifuentes in l. 16. Tauri, circa finem, & sequitur Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. d. quaest 57. num. 12. Vnde nec Ancharani, nec Imolae sententia obtinere poterit hisce temporibus, sed ius Regium obseruandum erit apud nos, iuxta quod solam tertiam bonorum portionem relinquere possunt descendentes extraneis, cum ascendentes existunt: idcirco in proposito casu, respectu tantum vsusfructus eius partis legatum valebit, quoniam non simpliciter tertia pars, sed vsusfructus bonorum relictus est, qui ad eam partem restringi debebit, vt diximus, nisi ex voluntate testatoris compensatio fieri possit. Quarto adnotandum est, quod vxor relicta vsufructua[sect. 21]ria aliquo ex modis propositis supra, in aliquibus bonis particularibus tantum, & non in omnibus bonis integrum consequitur vsumfructum in illis, etiamsi filij haeredes instituti essent: quod ad limitationem consuetudinis vulgaris scripsit Bartolus in dict. §. Titia cum nuberet, colum. 2. vers. Secundo aduerte, quem sequuntur communiter Doctores ibi. vt firmant Parisius in cons. 67. n. 15. vol. 2. Bertrandus in cons. 11. colum. 1. & in cons. 85. col. 2. lib. 6. Craueta in cons. 352. in sine, lib. 3. Ioannes Baptista Pontanus tractat. de alimentis, cap. 17. n. 5. Caualcanus de vsufruct. mulieri relicto, n. 47. fol. 216. Menochius lib. 4. dicta praesumpt 139. n. 18. De iure tamen[sect. 22] huius Regni, praedicta resolutio ita demum procedere poterit, si vsusfructus dictorum bonorum particularium non excedat vsumfructum quintae partis bonorum, vel saltem ad eum restringendum erit legatum ex dictis supra: quod in ascendentibus, respectu tertiae partis pari ratione in simili casu obseruandum erit. Quinto & vltimo adnotandum est, quod vxor aliquan[sect. 23]do, etiam de iure huius Regni, & filiis, aliisq, descendentibus legitimis existentibus, consequitur plenam proprietatem quartae partis bonorum mariti, aliquando vero vsumfructum illius quartae partis, & sic plusquam vsumfructum quintae partis bonorum. Pro cuius rei explicatione obseruandum est: Quod vxor inops, & indotata, si maritus diues sit, & ille praedecedat, succedere debet ab intestato, ex testamento, & contra testamentum in quarta parte bonorum ipsius, cum distinctione; nam existentibus filiis prioris matrimonij, praedicta Quarta, quoad vsumfructum, & proprietatem vxori debetur; si tamen Liberi sint communes, siue eiusdem matrimonij, ipsis liberis proprietas reseruatur, mulier vero dumtaxat consequitur vsumfructum illius quartae partis, vt disponit textus in authent. praeterea, C. vnde vir vxor, & in corpore vnde sumitur, in §. quoniam vero, in authent. de exhibendis reis, collation. 5. & in §. quoniam vero, in authentica, vt liceat matri, & auiae, collatione 8. & con[sect. 24]firmat l. 7. tit. 13. partit. 6. & de his iuribus, & omnibus fere, quae circa eorum decisionem excogitari, aut occurrere possunt, tractant plenissime communiter Scribentes, Decius, Corneus, Gozadinus, & Fabianus Pepius in dict. authent. praeterea. Gregorius Lopez in dict. l. 7. partit. Aretinus in cons. 93. Cremensis singulari 24. Hyppolit. singulari 106. & 114. Guilliel. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem, nomine Adelasiam, decis. 5. n. 241. & seqq. & n. 249. & seqq. segura in l. cohaeredi, §. cum filiae, ff. de vulg. & pupil. substitut. ex n. 210. cum seqq. Rolandus videndus omnino in cons. 14. &[sect. 25] 15. per totum, vol. 3. Cephalus in cons. 244. per totum, lib. 2. & in cons. 671. per totum, lib. 5. Quae quatuor consilia singularia sunt, & omnino praelegenda in hac materia: Alciatus resp. 252. Antonius Thesaurus decis. Pedemontan. 44. in fine. Petrus Surdus in cons. 81. n. 14. & seqq. lib. 1. & decis. 119. n. 31. & decis. 61. num. 18. & decis. 8. num. 13. & tract. de aliment, tit. vlt. quaest. 35. & 36. per totam, Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 109. num. 34. & in cons. 433. per totum, vbi vide omnino lib. 5. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 29. num. 21. vol. 1. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. successio ab intestato, q 39. 40. 41. 42. & 43. Syluester Aldobrandinus in cons. 16. num. 32. & in cons. 26. num. 148. lib. 1. Hyppolit. Riminal. in cons. 354. lib. 5. & in cons. 657. 658. & 701. lib. 6. quae consilia mirabilia sunt, erudita[sect. 26] valde, atque vniuersam fere praefatam materiam continentia: Ioannes Vincentius Honded. in consil. 93. per totum, vol. 1. vbi late loquitur, & infinita cumulat, quae[sect. 27] singularia sunt, & notanda, Tiberius Decian. in cons. 70. vol. 2. & in cons. 111. volum. 3. & legibus huius Regni, quamplurima necessaria ad propositum applicantes: Lara in princ. l. si quis a liberis, num. 76. & tribus seqq. Molina de Hispanorum primogen. lib. 1. cap. 47. num. 15. Rojas in epitome successionum, cap. 33. num. 54. Tellus Ferdinandez in l. 9. Tauri, num. 31. & 32. & in l. 25. n. 5. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 29. Costa in §, & quid si tantum, num. 148. Ioannes Guttierrez practic. lib. 2. quaest. 61. num. 4. Gomez de Leon. in centuria informationum, resp. 8. per tot. Angulo ad leges meliorationum, in l. 9. tit. 5. gloss. 2. num. 4. & seqq. & in l. 13. num. 30. & quatuor seqq. Azeuedius in l. 6. titul. 4. num. 33. & seqq. & in l. finali, tit. 6. num. 16. & in l. 12. tit. 8. num. 2. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Petrus de Barbosa in l. maritum, 31. ff. solut. matrimonio, num. 99. vers. & in specie, authent. praeterea, fol. 289. Iacobus Cancerius variarum resolution. c. 9. de dote, & donatione propter nuptias, n. 66. 67. 68. & 78. vide etiam Alexandrum Raudensem resp. 40. fere per totum, lib. 2. Septimo tandem, & vltimo constituendum est (quod[sect. 28] attinet ad praecipuam huius Capitis disputationem) vxorem censeri vere vsufructuariam, non alimentariam tantum, & consequenter vita durante, integrum, & formalem vsumfructum habituram, cum testator, instituto haerede extraneo, ipsam reliquit vsufructuariam, quia praedicta consuetudo vulgaris & huiusmodi interpretatio voluntatis fauore filiorum fuit inducta; ideo extendi non debet ad extraneos: quod expresse docuit Bartolus in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, num. 9. ff. de legatis 2. & cum aliis multis sequuntur Antonius Gabriel de vsufructu, conclus. 2. num. 54. & conclus. 3. per totam. Mantic. de contecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 7. in fine, post num. 33. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 10. num. 47. fol. 337. Grassus §. legatum, dict. quaest. 24. num. 12. & 13. Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 140. num. 5. & multis sequentibus, vbi num. 2.[sect. 29] ex aliis multis recte probauit, haeredes extraneos dici omnes in hac specie, exceptis filiis, nepotibus, ac illis, qui filiorum locum obtinent in successione ipsius parentis; exceptis etiam ascendentibus, circa quos videtur eadem affectionis, & pietatis ratio versari, quae circa descendentes, ex Authoribus relatis ibi. num. 4. Quod de iure huius Regni, indubitatum erit, vt superius constitui num. 19. & 20. Praeterea ipse Menochius dict. praesumptione 140. a num. 5. vsque ad num. 27. superiorem resolutionem non probat pure, vt superius relati simpliciter, sed male quidem probarunt; inter quos Borgni[sect. 30]nus Canalcanus fuit, qui nimis breuiter, & indistincte se habuit in hac re, de vsufructu mulieri relicto, num. 58. fol. 224. Octo itaque casus, & cum iudicio distinguit[sect. 31] Menocliius in quaest. superiori, ex dicto num. 5. quos etiam distinguerem, & latius rem hanc explicarem, si eundem non praelegissem, qui tamen ita distincte, & absolute rem prosequitur, vt aliquid amplius adiicere necessarium non sit, sed Lectorem ad eum omnino remittere: quo etiam non relato, nec aliis ex superiori[sect. 32]bus in hac quaestione, & aliis praecedentibus; breuiter nimis, & impersecte, nec absolute materiam hanc declarat nouissime Hieronymus de Caeuallos communium contra communes, quaest. 68. & quaest. 497. quod, praelectis his, quae ab eo scripta sunt, & a nobis hoc capite adnotata fuere, coacta ratione fateri oportebit. # 46 CAPVT XLVI. Legatum vsusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum a marito vxori factum, vtrum computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis similibus? item legatum factum creditori, an, & quando praesumatur factum animo compensandi cum ipso debito necessario, vel voluntario. Deinde agitur de intellectu text. in authent. dos data, C. de donat. ante nupt. & an iure illo, iure etiam huius Regni teneatur maritus donationem propter nuptias constituere, & de opinione Menochij aduersus Communem. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, legatum a marito vxori factum, vtrum computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis similibus, vbi in primis agitur de arrharum debito, & resolutio traditur infra, num. 9. -  2 Debitum aliud dicitur Voluntarium, siue ex causa voluntaria proueniens; aliud vero Necessarium, & vtriusque exemplum proponitur, & infra num. 5. -  3 Debitor ex causa voluntaria legans creditori suo, non praesumitur legasse animo compensandi cum ipso debito. -  4 Legatum factum creditori voluntarie, an, & quando praesumatur factum animo compensandi cum ipso debito voluntario, latissime, atque vtiliter tractatum per Menochium, & vide relatos infra, num. 6. -  5 Debitor ex causa necessaria legans creditori suo, animo compensandi, legasse praesumitur, & ob id compensationi locus est. -  6 Legatum factum creditori, an, & quando praesumatur factum animo compensandi cum ipso debito necessario? latissime declaratum per Menochium, & alios remissiue. -  7 Legatum ex quibus coniecturis praesumatur relictum animo compensandi cum debito voluntario? -  8 Legatum praesumitur factum animo non compensandi cum debito necessario ex nonnullis coniecturis, remissiue. -  9 Legatum a marito vxori factum, vtrum computetur cum arrhis ab eodem eidem promissis; vbi agitur, an debitum arrharum voluntarium sit, an vero necessarium, & quaestionis principalis resolutio traditur. -  10 Borgnini Caualcani resolutionem superioribus non refragari, noue consideratum ab Authore. -  11 Donatio propter nuptias vtrum necessario constitui debeat per maritum: & de textu in authent. dos data, C. de donationibus ante nuptias. -  12 Borgnini Caualcani resolutio improbata, & textus in dict. authent. dos data, optime cum Menochio explicatus. -  13 Vxor vidua, cui vsusfructus omnium bonorum legatus est., statim, etiam dum fruitur vsufructu, exigere potest dotem suam, nisi aliter testator voluerit, vt infra num. 14. & 15. declaratur. -  14 Borgnini Caualcani contrarietas nouiter considerata per Authorem. -  15 Vsumfructum bonorum suorum si testator vxori legauerit, donec dotem non petierit, non praesumitur animo compensandi cum dote vsumfructum legasse, sed animo differendi exactionem dotis; & ideo extincto vsufructu, poterit ipsa, vel eius haeredes dotem repetere. -  16 Diuersium est, quando testator ita dixit: Lego vxori meae vsumfructum bonorum meorum, si vidua permanserit, & dotem suam non petierit; nam hoc casu, exstincto vsufructu iam acceptato, non poterit amplius dos repeti, provt latius probatur, & declaratur remissiue. LEgatum vsusfructus omnium bonorum, vel alicu[sect. 1]ius partis eorum a marito vxori factum, vtrum computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis similibus? necessaria est, & vtilis quaestio, nec aliena ab instituto nastro; ideo pro expedita, & vera resolutione, quod attinet ad debitum arrharum: in primis constituendum est: Quod de[sect. 2]bitum, aliud dicitur Voluntarium, siue ex causa voluntaria proueniens, aliud vero Necessarium. Voluntarium dicitur illud, quod propria voluntas, & factum spontaneum produxit, hoc est, quod habuit originem, & causam voluntariam, quale est, quod procedit ex contractu, siue quasi contractu, vel ex conuentione partium, quod a principio mere voluntarium est, quamuis postea sit necessarium, iuxta text, in l. sicut, C. de obligat. & action. l. in commodato, §. sicut, ff. commodati, & cum Baldo, Signorolo, Castrensi, Corneo, Alexandro, Capra, Cardinali, Imola, Afflictis, Albano, Durando, & Couar. sic adnotarunt Hieronymus Gabriel in cons. 16. num. 31. lib. 1. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 10. fol. 425. Menochius lib. 2. de arbitrariis, casu. 16. num. 52. & in Cons. 56. num. 15. lib. 1. & de praesumptionibus, lib. 4. praesumpt. 109. num. 3. & praesumpt. 110. num. 4. Barbosa in l. si cum dotem, §. si pater, ff. soluto matrimonio, num. 2. ante finem, & num. 9. & 10. alios plures consulto praetermitto; satim enim referam eos. Debitor ergo ex causa voluntaria, legans creditori suo, non praesumitur legas[sect. 3]se animo compensandi cum ipso debito, & sic legatarius siue creditor vtrumque, & debitum, & legatum absque aliqua detractione consequi poterit, l. vnica, §. primum itaque, versic. sciendum, C. de rei vxoriae actione, l. creditorem, ff. de legatis 2. l. creditor, C. de legatis. Ex quibus, & aliis iuribus sic obseruant post infinitos, quos in vnum congerunt Mantica lib. 10. d. tit. 2. num. 1. & 2. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 27. Phanucius de lucro dotis, glos. 8. num. 8. 7. Couar. in cap. offiij, num. 2. de testamentis. Cuiacius lib. 3. obseruationum, cap. 15. Menochius dict. praesumpt. 110. num. 7.[sect. 4] Qui per totam illam praesumptionem, latissime atque vtiliter tractat, an & quando legatum factum creditori voluntarie, praesumatur factum animo compensandi cum ipso debito voluntario? & vide referendos infra, num. 6. Debitum Necessarium in proposito appellatur,[sect. 5] quod ex necessitate legis inductum est, vt ex aliis declarat Mantica dict. tit. 2. num. 3. siue quod ita iubente lege, immediate absque hominis facto praestandum est, vt ex aliis resoluunt Menochius lib. 4. dict. praesumpt. 109. num. 2. Alex. Raudensis de analog, lib. 1. cap. 15. Num. 215. Debitor ergo ex causa necessaria legans creditori suo, animo compensandi legasse praesumitur, & ob id compensationi locus est: ita pro regula firmant omnes in l. si cum dotem, §. si pater, ff. soluto matrimonio vbi Barbosa num. 1. in fine, folio mihi, 426. & numeris seqq. omnes etiam in authent. praeterea, C. vnde vir & vxor, plene Mantica dicto tit. 2. ex num. 5. cum multis seqq. & post alios multos, an & quando legatum factum creditori,[sect. 6] praesumatur factum animo compensandi cum ipso debito necessario? latissime declarat Menoch. qui hac de re videndus erit omnino, d. praesumpt. 106. per tot. latissime etiam in vtroque debito voluntario, & necessario praesentem materiam prosequuntur Barbosa, & relati per eum vbi supra, Phanucius in commentariis, de lucro dotis, in glos. 8. Gualdensis de arte testandi, titulo, de legatis, cautela 5. Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. verbo, legauit, ex num. 17. cum seqq. Mantica, Cuiacius, & Couar. vbi supra. Antonius Gomezius dicto cap. 12. de legatis, num. 27. & 28. Mascardus de probationibus, tomo 1. conclusione 333. Bursatus cons. 60. a princip. volum. 1. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. dubitatione 6. per totam, folio mihi, 293. vsque ad 298. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 22. ex num. 4. Hyppolitus Riminaldus in cons. 393. per totum, lib. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, articulo 33. num. 41. & 42. fol. 300. Achilles Pedrocha in cons. 25. ex num. 1. cum seqq. Surdus in cons. 7. lib. 1. latius in cons. 112. eodem. libro, vol. 1. Fabius Turretus in cons. 10. in princ. vol. 1. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 63. num. 81. & 82. & 106. Ceruantes in legib. Tauri, num. 1. leg. 16. & tribus seqq. Procedit autem praedicta resolutio, cum in dubio versamur, nec de voluntate testatoris aliquo certo modo nobis constat, idcirco contra obseruandum erit, quo[sect. 7]ties de voluntate eiusdem testaroris constare possit: legatum igitur ex nonnullis coniecturis relictum praesumitur animo compensandi cum debito voluntario, de quibus videndi sunt relati supra, maxime Mantica lib. 10. dicto tit. 2. num. 2. in princ. & num. 16. & 17. omnino Praetis loco supra relato. Menoch. dict. praesumpt. 110. ex num. 29. cum multis seqq. & e contra ex aliquibus verbis, atque coniecturis legatum praesumitur factum animo non compensandi cum debito necessario; de quibus[sect. 8] per eosdem Authores, Hieronym. Gabrielem in cons. 16. num. 33. lib. 1. Menochium d. praesumptione 109. ex n. 29. vsque ad num. 34. Quae omnia pariter procedunt in legato vsusfructus, sicut in aliis legatis; idcirco amplius insistere necesse non est. Sed veniendo ad peculiarem nostri tractatus questionem propositam in initio huius capitis, quae etiam tunc demum procedit, cum de voluntate testatoris nobis non constat aperte, an compensare scilicet voluerit: ani[sect. 9]maduertendum est, eius resolutionem pendere ex alio, cuius occasione distinximus supra inter Voluntarium, & Necessarium debitum. vtrum scilicet debitum arrharum voluntarium sit, an vero necessarium? in quo dubio doctissimus Rodericus Iuarez in l. 1. titulo, de las arras, lib. 3. fori, fol. 34. versiculo, sed pone quaestionem valde quotidianam, in ea opinione fuit, vt existimaret, debitum arrharum ex legis dispositione procedere, & sic necessarium indicari, & consequenter compensationem fieri debere ex quocunque legato per maritum vxori facto: sed contrariam sententiam, imo quod legatum a viro vxori factum, non computetur in arrhis ab eodem eidem promissis, & debitum arrharum non esse necessarium a lege inductum, sed potius voluntarium, originem suam primaeuam trahens a conuentione partium, & voluntaria mariti promissione, quia ipse alias non compellitur intus dare arrhas vxori, aduersus Rodericum Iuarez, tenent in terminis Couarruuias in c. officij, num. 4. de testamentis, versicul. quod si arrhae. Tellus Ferdinandez in l. 16. Tauri, num. 8. vbi Ceruantes num. 19. & 20. recte ostendit, maritum arrharum promissorem, etiam ex dispositione legum huius Regni, non posse dici debitorem necessarium, sed potius voluntarium. Matienco in l. 7. tit. 9. lib. 5. nouae collectionis Regiae, glossa 1. num 8. vbi Azeuedius num. 7. Ioannes Guttierres practicarum, lib. 2. quaest. 124. per totam. Petrus de Barbos in l. si cum dotem, §. si pater, ff. soluto matrimonio, num. 11. versic. Secundo principaliter, fol. mihi, 432. Ex quibus apparet manifeste, legatum vsusfructus omnium bonorum non debere computari cum debito arrharum, nisi de voluntate testatoris in contrarium manifeste constare possit: & ita vidimus semel in quaestione occurrenti obseruatum, & iudicatum. Nec mouet in contrarium, quod scripserit, & vt cer[sect. 10]tum tradiderit Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 52. in fine, versic. finali, fol. mihi, 219. quod legatum vsusfructus omnium bonorum censetur relictum animo compensandi cum Legitima, donationibus propter nuptias, alimentis, vestibus lugubribus, & denique cum omnibus rebus pertinentibus ad vsufructuarium ex dispositione legali municipali, & consuetudinaria; nam praetermissis aliis, quae ex legali aut municipali lege debentur, quod attinet ad donationem propter nuptias, cuius loco successerunt arrhae, vt notant Doctores in c. etsi necesse, de donationibus inter: in eo principaliter fundari potuit Caualcanus, quod donatio propter nuptias necessario constitui debeat per maritum, per textum in authem. dos data, C. de donat. ante nupt. possitque mulier ante contractum matrimo[sect. 11]nium, siue eo constante, condictione ex lege illa, compellere maritum, vt donationem propter nuptias constituat: quod ex illo textu adnotarunt ibi communiter omnes, & communem resolutionem testantur Afflictis decis. 242. num. 1. Ruinus in cons. 11. num. 2. lib. 5. Grammaticus decis. 97. n. 4. Barbosa in l. si constante in princ. ff. soluto matrimonio, num. 127. vers. & retenta hac opinione, fol. 576. sed reuera praedicta minime refragantur. Primo, quia illius textus decisio in vsu non est, nec in obseruantia, nec maritus compellitur dare donationem propter nuptias, & sic hodie ex voluntate constituuntur donationes illiae, siue arrhae per maritum; non tamen ad constituendum eas, aliqua lege compellitur, vt ex aliis aduertit Tellus Ferdinandez in dict. l. 16. Tauri, num. 6. nec leges huius Regni contrarium disponunt, sed praesupposita maritorum voluntate, taxant quantitatem, quam arrharum promissio excedere non possit, vt optime resoluit Barbosa in dict. l. si cum dotem, §. si pater, num. 11. in sine, & Ceruantes in dict. l. 16. Tauri, num. 20. & sic illae nec ex dispositione legali, nec municipali, nec consuetudinaria, ad vxorem pertinent: quo casu loquitur Caualcanus, sed ex mera, & libera voluntate mariti procedunt. Secundo & principaliter, e[sect. 12]uidentius conuinci poterit Caualcani resolutio, si probetur, donationis propter nuptias promissionem, non esse necessarium, siue legale debitum, sed potius voluntarium & conuentionale: quod & ipse agnoscit loco referendo infra num. 14. tunc enim coacta ratione fateri oportebit, legatum vsufructus omnium bonorum compensari non debere cum donationibus propter nuptias: Id autem, quod & ipse fatetur loco praedicto, euidenter constare potest ex resolutis per Menochium de recuperanda possessione, remedio 15. num. 171. vbi rectissime arbitratur, falsam esse omnino communem Doctorum declarationem ad textum in dict. authent. dos data, quia vere ex illo textu non imponitur viro necessitas constituendi vxori donationem propter nuptias, sed totum hoc in arbitrio viri esse voluit Iustinianus in l. vlt. C. de donationibus ante nuptias, vt constat ex multis locis illius Constitutionis, maxime ex vers. finali. & vers. sancimus itaque, vbi in facultate, & voluntate mariti, non in necessitate positum est; nec textus ille corrigitur ex text. in dict. authent. dos data, vt defendit ipse Menochius vbi supra, & de adipisscenda possess. remedio 3. num. 6. Secundo & principaliter constituendum est, quod[sect. 13] vxor vidua, cui vsusfructus omnium bonorum legatus est, statim, etiam dum fruitur vsufructu, exigere potest dotem suam, nec eam petendi interim, impedimentum aliquod praestat dictum legatum, quod cum dote compensari non debet: vel etiam possidendo bona, sibi retinere potest illa iure hypothecae: quod clare sentiunt Bartolus in authent. hoc locum, num. 14. C. si mulier secundo nupserit. Castrensis in cons. 224. num. 1. lib. 2. Rolandus in cons. 74. num. 26. vol. 2. Franciscus Marcus decis. 867. in fine. 1. part. Parisius in cons. 59. volum, 2. Pancirolus in cons. 121. num. 17. Peregrinus de fideicommissis, art. 33. num. 51. Cephalus in cons. 184. per totum, lib. 2. Iacobus Cancerius variarum resolutionum, c. 9. de dote & donatione propter nuptias, num. 90. & his non relatis Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 200. fo[sect. 14]lio 393. & num. 212. fol. 297. vbi dixit nonnulla, circa quae aliquantulum non possum non insistere. Primo, quod vxor vsufructuaria omnium bonorum poterit deducere de huiusmodi legato, dotem suam, bona paraphernalia, & extra dotem, donationes ante nuptias, & finaliter omne eius creditum ciuile voluntarium: ecce ergo vbi fatetur expresse circa donationes ante nuptias, quod negasse videtur antea dicto num. 452. fol. 219. donationem ante nuptias debitum esse voluntarium, & non compensari. Deinde & secundo loco, superiorem reso[sect. 15]lutionem limitat non procedere, cum restator expresse dixerit, quod relinquit vxorem vsufructuarium omnium bonorum, donec suam dotem, & bona non petierit, quoniam tunc petendo dotem, & bona, non poterit vsumfructum consequi, aut obtentum iam retinere, & refert Alexandrum, & Rolandum idem resoluentes: idem etiam tenet, & latius atque elegantius declarat Menochius lib. 4. d. praesumptione 110. ex num. 16. vsque ad num. 23. vbi rectissime, atque ex aliorum relatione probat, quod si maritus legat vxori vsumfructum bonorum, donec dotem non petierit, hic non praesumitur animo compensandi cum dote fecisse legatum, sed animo differendi exactionem dotis; quare mortua ipsa vxore, dote non exacta. haeredes dotem exigere posse: ea enim est voluntas testatoris, vt quemadmodum donec vsque non repetit dotem, consequatur vsumfructum, ita cum repetierit dotem, careat vsufructu: & sic repetendi dotem datur facultas, provt in simili alio casu ibidem fundat; & num. 20. recte etiam animaduertit diuersum esse, quando testator ita disposuit: Lego vxori[sect. 16] meae vsumfructum bonorum meorum, si vidua permanserit, & dotem suam non petierit; nam hoc casu testator sensit, quod nec ipsa mulier, nec eius haeredes extincto vsufructu ab illa acceptaro, possint amplius petere dotem sibi restitui, vt post Picum ibi relatum latius, & vere quidem probat: & de his hactenus. # 47 CAPVT XLVII. Legato fundo vni, & eiusdem fundi vsufructu alteri, an in ipso vsufructu ambo concurrant? vsufructuarius item omnium bonorum, an, & quando concurrat in vsufructu eorum, quae specialiter sunt aliis legata? Denique vtrum haeres institutus simpliciter, vel pleno iure, concurrere debeat cum vsufructuario omnium bonorum? Vbi lex, si alij, 19. l. si Titio, 10. l. 36. §. si fundus, ff. de vsufructu legato, l. & puto, 26. §. Iulianus, ff. familiae erciscundae, singulariter, & vere explicantur: quamplurimi casus distinguuntur, & quae ad hanc materiam spectant, plenius, & distincte magis quam hactenus declarantur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus fundi si vni legetur, fundo simpliciter alteri legato, qualiter ambo concurrant in vsufructu? -  2 Vbi communis resolutionis vera ratio proponitur. -  3 L. & puto, 26. §. Iulianus, ff. familiae herscicundae, explicata. -  4 In l. si alij, ff. de vsufructu legato, ex communi & vera resolutione, de voluntate testatoris non constabat, ideo seruari debuit proprietas verborum, quorum virtute communicatio inducebatur; quod si de voluntate constasset, vtique illa praeualuisset, & infra, num. 9. & 11. -  5 Vsufructuarius omnium bonorum, an concurrat in vsufructu, cum legatario, vel legatariis, quibus praedia aliqua specialiter sunt legata. -  6 Vbi Baldi opinio refertur, fundamentis eius remissiue respondetur, & contraria sententia Bart. magis probatur. -  7 Vsusfructus omnium bonorum tam legatorum, quam non legatorum, si legatus fuerit, & primo particularia, siue specialia legata fuerint facta, vtrum procedat decisio l. si alij, ff. de vsufructu legato. -  8 Vsufructuarius omnium bonorum, an concurrere debeat in vsufructu, cum legatario, vel legatariis, quibus specialiter praedia legantur, si testator expresserit, quod vsufructuarius habeat vsumfructum eorum praediorum, vbi opinio Pauli de Montepico noue & vere taxatur vsque ad num. 13. -  9 Decisio l. si alij, ff. de vsufructu legato, tam in particularibus, quam in vniuersalibus relictis cessat, vbi ex verbis, vel ex coniecturis constare potest de voluntate testatoris in contrarium. -  10 Vsusfructus omnium bonorum, si relinquatur alicui, ita quod debeat de omnibus fructibus quolibet anno recipere vsque ad certam summam, an procedat dispositio dictae l. si alij, ff. de vsufructu legato. -  11 Voluntas testatoris praeualere debet proprietati verborum in hac materia, quoties de illa certo aliquo modo constare potest. -  12 Vsumfructum integrum, siue vsumfructum sine diminutione alicuius praedij, si testator legauerit, eodem praedio simpliciter legato, an procedat decisio dict. l. si alij, ff. de vsufructu legato. -  13 Vsufructuarius omnium bonorum, an concurrat in vsufructu cum legatario, cui specialiter alicuius praedij vsusfructus legatur. -  14 Genus & species quando cadunt super eodem iure, generi per speciem derogatur; secus, si super diuerso iure cadant. -  15 Legatum generale omnium bonorum, non derogat speciali alicuius rei, sed e conuerso, legatum speciei derogat legato generis. -  16 Vsusfructus alicuius praedij, vel praediorum, si relictus fuerit haerede vniuersali instituto, nec alio vsufructuario bonorum dato, haeres non concurrit in vsufructu illorum. -  17 Cum vsufructuario omnium bonorum vtrum haeres institutus concurrere debeat in vsufructu? -  18 Quid, si haeres institutus fuerit in omnibus bonis, pleno iure? -  19 Aut in omnibus bonis mobilibus, & immobilibus, iuribus, & actionibus praesentibus, & futuris. -  20 Item quid, si institutus fuerit in omnibus bonis simpliciter, alio non adiecto: vbi expenditur in terminis Hyppoliti Riminald. cons. 633. ex n. 20. cum multis seqq. lib. 6. & de opinione illius, & noue, & vere dubitatur, & num. seq. -  21 Hyppoliti Riminaldi argumentationibus nouiter, & recte satisfactum. -  22 Cum vsufructuario, cui in codicillis legatus est vsusfructus omnium bonorum, vtrum haeres in testamento institutus concurrere debeat in vsufructu? -  23 Vbi Hieronymi Gabrielis sententia in cons. 102. n. 4. lib. 1. probatur, contraria Menochij taxatur, & fundamentis illius nouiter, & acute respondetur. -  24 Vsufructuarius omnium bonorum, vtrum habere debeat vsumfructum fundi simpliciter, & specialiter alteri legati, si testator dixerit, quod vsufructuarius omnium bonorum consequatur totum, & integrum vsumfructum. -  25 Vsumfructum omnium, & quorumcunque bonorum suorum, si testator alicui legauerit, an videatur legare etiam vsumfructum earum rerum, quas aliis simpliciter, & specialiter legauit, vbi & num. seqq. nonnulla considerantur, ex quibus dubia redditur Pauli de Montepic. opinio in hac materia, de qua infra, num. 32. -  26 Verbum Quorumcunque bonorum, vniuersale est, & virtute eius omnia comprehenduntur. -  27 Verbum, Quodcunque, vel quibuscunque vniuersale est, & geminatum, & comprehendit, ac includit omnia, etiam ea, quae alias non includerentur, & etiamsi talia sint impropriissima. -  28 Et ex sua amplitudine nihil excludit. -  29 Et in hominis dispositione quantumuis stricta, nullam de habilitate recipit restrictionem. -  30 Dictio generalis tantum operatur, quantum operaretur, si singula enumerarentur. -  31 Verba geminata magis enixam voluntatem testatoris demonstrant. -  32 Et omnes casus, omnésque species comprehendunt ex voluntate disponentis. -  33 Fundum simpliciter si alicui legauerit testator, deinde relinquat alteri vsumfructum omnium bonorum, decedente legatario praedicti fundi vsusfructus ille accrescit vsufructuario omnium bonorum, non autem haeredi acquiritur. -  34 Vsusfructus certae rei si vni legatus sit, & alteri vsusfructus omnium bonorum, mortuo vsufructuario, certae rei vsusfructus ille pertinebit ad vsufructuarium omnium bonorum, & non ad haeredem. -  35 Si fundus duobus, alij vsusfructus legatus sit, vel duobus coniunctim legatus sit vsusfructus fundi, & separatim tertio fundus, qualiter huiusmodi legatarij in vsufructu concurrant? vbi explicatur textus in l. Sempronius Attalus, 36. §. si fundus, ff. de vsufructu legato, & Cuiacij resolutio probatur. -  36 Si Titio fundus, & eiusdem fundi vsusfructus coniunctiuo modo legatus fuerit, an sit in potestate legatarij fundum, aut vsumfructum vendicare? vbi explicatur textus in l. si Titio, 10. ff. de vsufructu legato, & agitur de simili legato, disiunctiuo modo relicto. -  37 Coniunctio posita inter incompatibilia, resoluitur in disiunctiuam. PRo accurata & distincta huius Capitis explicatione, quod latissimam materiam continet, & tractatam a multis. Primo constituendum est: quod cum testator in[sect. 1] testamento, vel in alia vltima voluntate simpliciter vni legauit fundum, alteri vero reliquit fundi vsumfructum; hoc sane casu concurrunt ambo ipsi legatarij in ipso vsufructu, in hunc modum: quod legatarius primus consequitur proprietatem integram, & dimidiam partem vsusfructus; secundus vero legatarius alteram dimidiam vsusfructus tantum per textum in l. si alij, ff. de vsufructu legato. Vbi Modestinus sic scribit: Si alij fundum, alij vsumfructum eiusdem fundi testator legauerit: si eo proposito fecit vt alter nudam proprietatem haberet errore labitur: nam detracto vsufructu, proprietatem eum legare oportet eo modo: Titio fundum, dei tacto vsufructu lego, vel & io eiusdem fundi vsumfructum haeres dato. Quod nisi fecerit, vsusfructus inter eos communicabitur: quod interdum plus valet scriptura, quam quod actum sit. Hactenus Modestinus in eo textu, quem ad hoc dicunt valde singularem, & notandum Bartolus, & omnes Doctores ibi. Idem Bartolus in l. re coniuncti, ff. de legatis 3. num. 10. Cuius distinctionem prosequuntur Iason ibidem, ex num. 68. cum seqq. Ioannes Bolognetus a num. 171. Idem etiam per illum textum admotarunt Alexand. in cons. 56. num. 2. lib. 3. Castrensis in cons. 218. num. 2. lib. 1. Socinus in cons. 1. num. 13. vol. 4. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. num. 33. incipit. Venio modo ad secundam conclusionem, & num. 107. incipit: Sed reducendo rem ad breuem distinctionem, vbi hanc materiam late declarat. D. Franciscus Sarmientus in eodem §. Titia cum nuberet, ex num. 6. cum seqq. fol. mihi, 127. Franciscus Beccius in cons. 98. num. 1. & 8. lib. 1. Romanus singulari 586. In legato. Rolandus in cons. 8. num. 34. vol. 2. Dilectus de arte testandi, titul. de legatis, cautela 24. Couar. resolut. lib. 2. cap. 2. num. 7. Antonius Gomez tom. 2. variarum, cap. 15. de seruitutibus, num. 5. Ioannes Garsia de expensis & meliorat. cap. 10. n. 19. & 20. Borgninus Caualcan. de vsufructu mulieri relicto, num. 45. fol. 214. Guill. Benedict. in cap. Rainuncius, de testamentis, verb. caetera bona, num. 23. vers. Quia secundum. Hieronymus Gabriel in cons. 102. num. 2. lib. 1. Menochius dicens quod ab hac opinione non est qui dissentiat, lib. 4. praesumpt. 140. num. 33. Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. interpretatione 1. num. 11. fol. mihi, 83. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 34. fol. 180. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 25. num. 3. Hyppolitus Riminaldus in cons. 633. ex num. 20. lib. 6. D. Spino in speculo, glossa. 13. de legato vsusfructus, num. 27. & 28. Barbosa in l. maritum, num. 21. in sine, fol. 237. ff. soluto matrimonio. Antonius Pichardus in §. 1. num. 3. Instit. de vsufructu. Communis autem huius decisionis ratio est, quo[sect. 2]niam fundus continet vnum integrale, & consistit ex proprietate, & vsufructu simul, l. qui vsumfructum, cum aliis vulgatis, ff. de verbor. obligat. Et sic quoties testator legat vni fundum simpliciter, videtur pleno iure legare quoad proprietatem, & vsumfructum: vnde quamuis legauerit postea alteri vsumfructum, concurrere debet prior legatarius in vsufructu, quia si adimeretur vsusfructus, legatum non remaneret verisicatum, quia non remaneret nomen fundi, cuius pars substantialis est ipse vsusfructus, vt post Oldradum, magistraliter declarat Bartolus in eadem l. si alij, num. 2. sequuntur omnes relati supra, Ioannes de Montesperello in consil. 161. num. 3. lib. 1. eleganter Cuiacius recitationum solennium, in lib. Digestorum. ad l. si Titio, 10. in princ. ff. de vsufructu legato. Item etiam, quia cum testator post primum legatum fundi, alteri legat vsumfructum eiusdem fundi, videtur legare eandem rem, quam primo legauerat; hoc est, vsumfructum: vnde primus, & secundus legatarius, tanquam re coniuncti admitti debent ad vsumfructum simul, vt ex aliis animaduertunt Antonius Gomez. Ioannes Garsia, & D. Spino vbi supra. Nec vrget in contrarium textus in l. & puto, 26. §. Iu[sect. 3]lianus, ff. familiae erciscundae, vbi si alij fundum, alij fructum fundi iudex adiudicauerit, non communicatur vsusfructus. Cui difficultati minime satisfacit Glossa ibi. nec etiam Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 11. vers. Vt in eo quod tradit, fol. mihi, 236. Idcirco dicendum est in dict. §. Iulianus, non communicari vsumfructum, quia si vni proprietas, & dimidia pars vsusfructus adiudicaretur per communicationem, & alteri tantum dimidia pars vsusfructus, iniqua esset diuisio; & ideo propter aequalitatem seruandam, non communicatur vsusfructus, nec eo proposito, aut voluntate fecisse videtur ipse iudex vt eos coniungeret ad vsumfructum, qui potius contendebat separare illos: sed in dict. l. si alij, ff. de vsufructu legato, ex communi, & vera resolutione, de voluntate testatoris non constabat, ideo seruari debuit proprietas verborum, quorum vir[sect. 4]tute communicatio inducebatur: quod si de voluntate constasset, vtique illa praeualuisset, vt dicetur infra, n. 9. & 11. & ex Glossa ibi, verbo, actum, declarant Socinus in l. 3. num. 7. ff. de rebus dubiis, Ioan in l. cum quid, 2. lectura, num. 22. ff. si certum petatur. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 48. num. 8. vol. 1. elegantius Franciscus Connanus vbi supra dict n. 11. in princ. qui dum scribit Iureconsultus in dict. l. si alij. Si eo proposito fecit, dicit intelligi, de quo tamen non constat: nam si probaretur, testatorem fundi nomine, nudam eius intellexisse proprietatem, secus esset; sed quia de eo non apparet, cui fundum legauit, plenum eum legasse putatur, & cum postea alteri vsumfructum relinquit, perinde iudicatur, ac si vsumfructum duobus coniunctim legasset, vni cum proprietate fundi, alteri separatum ab ea: & iterum ibidem, eodem num. ante sin. vbi dicit, decisionem textus in dict. l. si alij, & in l. si tibi, 6. ff. de vsufructu earum rerum, quae vsu consumuntur, & in l. si proprietas, 9. ff. de vsufructu accrescendo, procedere ex communi loquendi consuetudine, qua res nostras esse dicimus, in quibus dominium, possessionem, & fruendi potestatem, habemus: alioquin, si de contraria mente loquentis appareat, qui fundi nomine eius tantum proprietatem intellexit veritatem potius quam verba sequemur: continet autem dispositio textus in dict. l. si alij, quamplurima singularia, & quae in praxi solent frequenter occurrere; idcirco Scribentes multis in locis legendo, repetendo, & consulendo, infinita tradiderunt, & multas ad propositum excogitarunt quaestiones, quas vt breuiter attingam, & quae ab aliis hucusque scripta sunt, distincte proponam; Secundo loco constituendum est, dubitari communi[sect. 5]ter: an vsufructuarius omnium bonorum, concurrat in vsufructu cum legatario, vel legatariis, quibus praedia aliqua specialiter sunt legata? In qua quaestione Bal[sect. 6]dus in l. quoties, n. 5. C. familiae erciscundae. & in cons. 56. Manens, colum. 2. lib. 2. in ea opinione est, vt existimet talem vsufructuarium omnium bonorum non concurrere, sed legatarios, quibus res sunt specialiter legatae, plenam consequi proprietatem cum vsufructu: & Baldi opinionem sequitur Salicetus, Angelus, Aretinus, Alexander, Iason, Decius, Cotta, Lancelotus Politus, & Socinus iunior, quos in vnum recensent Mantica, Menochius, & alij statim referendi, & vltra praedictos, & relatos ab eis, Ioannes de Montesperello in cons. 161. n. 3. & in cons. 236. num. 7. volum. 1. Antonius Gomez. dicens, quod ab hac opinione non recederet in iudicando, & consulendo, tom. 2. variarum, cap. 15. de seruitutibus, n. 5. vers. quod tamen intellige. Sarmientus in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. num. 7. versiculo, & ita non placet, folio mihi, 127. Hi autem pro sententia Baldi nonnulla considerant fundamenta, ad quae tamen ex proposito respondent referendi statim, maxime Mantic. & Menochius, qui omnino de hac re videndi sunt. Bartolus vero in l. quaesitum, §. vltimo, ff. de fundo instructo, & in l. Sempronio, num. 1. & 2. ff. de vsufructu legato, contrariam sententiam tenet, vt in praedicto casu vsufructuarius omnium bonorum concurrere debeat in vsufructu cum legatariis, quibus res aliquae particulari ter, siue specialiter sunt legatae: & hanc partem amplectuntur, veriorem dicunt, & magis communiter receptam Couar. resolut. lib. 2. c. 2. num. 7. Roland, in cons. 8. num. 36. volum. 2. Borgnin. Caualcanus de vsusructu mulieri relicto, num. 45. fol. 234. & n. 221. fol. 428. Franciscus Beccius in cons. 98. num. 9. lib. 1. pract. Pap. Alexander, Angelus Aretinus, sibi contrarij, Crotus, Iason, Ripa, Socinus senior, Baldus ipse sibi contrarius, Castrensis, Romanus, Gozadinus, Ruinus, Decius, Cagnolus, Parisius, Petrus Antonius Anguissola, Cremensis, Zancus, & alij, cum quibus sic defendunt Mantic. de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 22. per totum Menochius lib. 4. praesumptione 140. num. 34. 35. 36. & 37. & veriorem sententiam profitentur Simon de Praetis de interpretat. vltimar. volunt at. lib. 4. interpretat. 1. num. 12. fol. mihi 283. Michael Grassus §. legatum, q. 25. num. 12. & quaest. 36. n. 5. Antonius Sansonius Mediolanensis in cons. 51. ex num. 7. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 2. Bolognetus in l. re coniuncti, ff. de legat. 3. num. 179. per totum, fol. mihi, 280. Barbosa in l. maritum, num. 22. fol. 238. ff. soluto matrimonio. & veriorem sententiam putat Paulus de Montepico m dict. §. Titia cum nuberet, num. 38. incipit: Ex quibus omnibus infero, & quaest. 22. num. 106. vbi in versic. amplia mi[sect. 7]rabiliter. dicit hanc resolutionem procedere, etiamsi testator factis primo legatis particularibus, siue specialibus, diceret expresse; Vxori meae lego vsumfructum omnium bonorum meorum, tam legatorum, quam non lagatorum;nam adhuc in isto casu vxor habebit partem vsusfructus, siue concurret in rebus particulariter legatis quoad vsumfructum, non tamen consequetur in eis plenum, aut integrum vsumfructum. Quam opinionem latius comprobat, & pro ea subtiliter expendit textum in dict. l. si alij. Sed contraria sententia; imo quod in proposita specie vxor habeat plenum vsumfructum in dictis bonis particulariter legatis, nec procedat textus in dict. l. si alij, placuit quibusdam, quos ipse Picus refert vbi supra, in versicul. contrariam opinionem, vbi dicit, quod durum esset ab eorum opinione in iudicando, & consulendo recedere, quamuis in puncto iuris prima, & contraria defendi possit, vt latius ipse probat. Re tamen vera ab hac secunda opinione recedendum non putarem; habemus enim pro ea velut expressam, & certam testatoris voluntatem, qui dum relinquit vxori vsumfructum omnium bonorum, tam legatorum, quam non legatorum, ostendit aperte omnem vsumfructum comprehendi debere: ex voluntate autem procedere, aut cessare decisionem d.l. si alij, certum est, ex dictis supra, & dicendis infra. Inde etiam, & obiter considerandum duxeram, mi[sect. 8]nime in puncto iuris procedere posse, nec in praxi obseruari debere aliam opinionem eiusdem Authoris dict. num. 38. versicul. Ex quibus, vbi dicit in hunc modum: Ego autem dicebam, quod imo isti legatarij debeant habere dimidiam vsusfructus, etiam stante vxore; & dato, quod voluntas testatoris ita esset, istud non habet obstare, nisi diceret, deducto vsufructus: textus est in dict. l. si alij; debuisset ergo testator hoc modo dicere: Lego praedia fratribus, deducto vsufructu; isto modo mulier haberet vsumfructum omnium bonorum: sed quando legat praedia, etiamsi diceret expresse, Volo quod vxor habeat vsumfructum istorum praediorum, talis voluntas videtur erronea, & hoc non obstante, concurret proprietarius cum vsufructuario ad dimidiam. Vult itaque expresse Picus, Vsufructuarium omnium bonorum tantum concurrere debere in vsufructu cum legatario, vel legatariis, quibus specialiter praedia legantur, etsi testator expresserit, quod vsufructuarius habeat vsumfructum eorum praediorum, quia talis voluntas videtur erronea, nisi fundum aut praedium legauerit deducto vsufructu: quod tamen nullo pacto sustineri potest ex dictis supra num. 4. Vbi cum Connano adnotauimus, quod cum de contraria mente loquentis apparet, qui fundi nomine, eius tantum proprietatem intellexit veritatem potius, quam verba sequemur; igitur in quaestione proposita, cum ex verbis sequentibus appareat manifeste, proprietatem tantum relinquere voluisse testatorem, nihil debet interesse, quod fundus, aut praedium simpliciter, non detracto vsufructu, legatum fuerit: nam satis detrahitur verbis alterius legati, quibus eorum etiam praediorum, quae singulariter primo legata sunt, vsusfructus relinquitur. Denique, quia decisionem dictae l. si alij, tam in particularibus, quam[sect. 9] in vniuersalibus relictis cessare, vbi ex verbis, vel ex coniecturis constare potest de voluntate testatoris in contrarium, ex communi firmauit ipse Picus in eodem §. Titia cum nuberet, num. 110. incipit: Secundo limita, nisi constaret: & vt certum tradiderunt Paulus Parisius in cons. 97. num. 21. lib. 2. Ioannes Cephalus, qui post Durandum, & alios de communi testatur, in cons. 321. n. 12. lib. 3. Inde Parisius dicto cons. 97. sub num. 9. & in cons. 95.[sect. 10] volum. 2. elegantissime obseruauit: Quod si vsusfructus omnium bonorum relinquatur alicui, ita quod debeat de omnibus fructibus quolibet anno recipere vsque ad certam summam, talis vsufructuarius de fructibus omnium legatariorum vsque ad integram quantitatem percipere possit, non obstante dispositione d.l. si alij, ff. de vsufructu legat. Idque, quia constat de verisimili mente testatoris, quod ita voluerit; quo casu limitatur eius dispositio: & sequuntur Rolandus in cons. 8. ex num. 20. volum. 2. Grassus §. legatum, quaest. 36. in fin. versic. aduerte ad vnum Et in terminis dict. l. si alij, tunc demum obseruandam esse proprietatem verborum, cum de vo[sect. 11]luntate testatoris non appareat; alias si de illa certo aliquo modo constare possit, voluntatem praeualere debere proprietati verborum, cum aliis probauimus supra, num. 4. & ex aliis resoluit Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 46. num. 8. eleganter Connanus relatus supra, dicto num. 4. qui cum indicio explicauit verba dictae leg. si alij, Si eo proposito fecit, [de quo tamen non constat:] quibus verbis deceptus fuit absque dubio Paulus de Montepico vbi supra. intelligens propositum testatoris etiam probatum & de quo constare posset, nihil ad rem facturum, cuius contrarium aliis in locis admisit: nam ibidem num. 92. expresse firmat, quod textus in d.l. si alij,[sect. 12] non habeat locum, vbi testator simpliciter fundum, aut praedium alicui legauerit, alteri vero vsumfructum integrum, siue vsumfructum sine diminutione: quia ex quo constat de voluntate testatoris volentis integrum vsumfructum legare, non potest communicatio induci, & potius attendi debet voluntas, quam verborum vis: & sequuntur Dilectus de arte testandi, tit. 6. Cautela 24. num. 2. Grassus §. legatum, quaest. 25. num. 3. & tamen in hoc casu non fuit legatus fundus detracto vsufructu, sed simpliciter, vt ipse dicit, nec debet magis operari voluntas testatoris in vno, quam in altero casu. Tertio loco constituendum est, dubium esse, vtrum[sect. 13] dispositio d. l. si alij, procedat, quando ambo legatarij contenderent ad legatum vsusfructus concurrere, nec proprietas legata fuisset, hoc est, cum vsusfructus omnium bonorum vni relictus fuerit, alteri vero vsusfructus vnius fundi tantum. In qua quaestione, vsufructuarium omnium bonorum non concurrere in vsufructu cum legatario, cui particulariter alicuius fundi vsusfructus relictus est, post alios plures, Bartoli opinionem sequuti, magis probarunt Paulus de Montepico in dicto §. Titia cum nuberet, quaest. 22. num. 106. versicul. nec obstat fundamentum in contrarium adductum. Ruinus in cons. 190. num. 10. volum. 2. Decius in cons. 590. num. 8. Parisius in cons. 97. num. 15. volum. 2. Rolandus in cons. 8. num. 37. in princ. volum. 2. Borgninus Caualcanus do vsufructu mulieri relicto, num. 45. in fine, versicul. posset tamen saluari illorum opinio, fol. 215. & num. 221. versicul. nisi vtrique, fol. 428. Franciscus Beccius in cons. 98. n. 10. lib. 1. & nouissime Angelus Matheacius de legatis, & fideicommissis. lib. 2. cap. 18. num. 8. per totum, vbi noue distinguit in hoc dubio; tandem dicit veriorem sibi videri sententiam Bartoli, quod dict. l. si alij, non vendicet si[sect. 14]bi locum in hoc casu. Ratio fundamentalis est, quia generi per speciem tunc derogatur, quando genus, & species cadunt super eodem iure, secus tamen si super diuerso iure cadant, l. quaesitum, §. fin. ff. de fundo instructo, cum aliis adductis in terminis per Rolandum dict. cons. 8. num. 37. Manticam lib. 9. dict. tit. 6. num. 23. Menoch. lib. 4. dict. praesumptione 140. num. 36. Petrum Surdum in cons. 56. num. 1. & num. 35. & 36. lib. 1. vnde si[sect. 15] testator legat vni fundum, vel rem aliam particularem, & alteri relinquit omnia bona sua, vel in omnibus bonis suis alium haeredem instituit, legatum generis, nempe omnium bonorum, non derogat speciali rei, vt fundi, sed potius e conuerso, legatum speciale derogat legato generis, & sic res specialiter legata pleno iure, legatario debetur. Alexander in cons. 25. in princ. volum. 1. Rolandus dict. cons. 8. num. 35. Menochius dict. praesumptione 140. num. 36. Igitur cum in casu praedicto, genus, & species concurrant super eodem iure, generi per speciem derogatur, & vsufructuarius particularis integrum vsumfructum consequitur: Aliter, si vni relicta sit proprietas, vel fundus simpliciter; alteri vero vsusfructus omnium bonorum relinquatur, tunc concurrunt simul ambo in vsufructu: quia cum genus & species concur[sect. 16]rant super diuerso iure, generi per speciem non derogatur: & procedunt superiora etiam, quando instituto haerede vniuersali in testamento, & nullo dato vsufructuario omnium bonorum, vsusfructus alicuius praedij, vel praediorum relictus fuerit, nam adhuc haeres non concurrit in vsufructu illorum, vt est textus in §. 1. Institutionum, de vsufructu, per quem id expresse probari dicit Ruinus in cons. 190. num. 11. lib. 2. & cum Pico. Hieron. Gabr. & aliis, vt indubitatum tradit Francis Beccius d. cons. 98. num. 12. in princip. lib. 1. Quarto loco constituendum est, dubium esse, vtrum[sect. 17] haeres institutus concurrat in vsufructu, cum vsufructuario omnium bonorum, & ita faciant partes per concursum? Et Baldus in l. vltima, num. 9. C. de indicta viduitate tollenda, in fauorem haeredis respondet, fcribítque legatarium pro parte tantum dimidia vsumfructum consequi, quia haeres debet habere aliam dimidiam partem per concursum; & sequitur Ruinus in cons. 35. in fine, volum. 2. qui fundantur ex textu in dict. l. si alij, ff. de vsufructu legato, sed Castrensis in cons. 218. num. 2. vol. 1. contra resoluit, & ad text, in dicta l. si alij, respondet magistraliter, eum loqui, quando testator legauit vni fundum, & alteri eiusdem fundi vsumfructum; tunc enim ambo concurrunt in vsufructu, quia fundi appellatio consistit ex proprietate, & vsufructu, ita quod altero deficiente, non diceretur fundus, sed nuda proprietas, vel nudus vsus, l. qui vsumfructum, ff. de verborum obligationibus. Ideo cum legat vni fundum, intelligitur voluisse eum habere etiam fundum, non nudam proprietatem; sed cum vnum instituit haeredem vniuersaliter, & alteri legat vsufructum omnium bonorum, non constat, eum voluisse; haeredem institutum ex vsufructu aliquid consequi, cum haereditas consiftere possit in iure abstracto a proprietate, & vsufructu, & institutio ipsa verificatur fine vsufructu; nam haereditas dici potest sine aliquo corpore, l. haereditas, ff. de petitione haereditatis: & sic non concurrunt in vsufructu, vt contra Baldum magis communiter probarunt permulti, quos retulerunt sic defendentes Paulus de Montepico in d. §. Titia cum nuberet, num. 30. & num. 82. Hieronym. Gabriel in cons. 102. n. 3. lib. 1. Parisius cons. 94. num. 33. & 34. volum. 2. Alciatus in cons. 75. num. 15. lib. 4. Guilliel. Benedict. in cap. Rainuntius. de testamentis, verb. caetera bona, num. 23. vers. nec est verum. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 17. per totum. Menoch. lib. 4. dict. praesumptione 140. num. 28. Franciscus Beccius incons. 98. versicul. fin. lib. 1. Sarmientus in dict. §. Titia cum nuberet, num. 6. in princ. fol. mihi, 127. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. interpretatione 1. num. 13. fol. mihi, 283. Hyppolit. Riminaldus in cons. 633. num. 20. lib. 6. Que communis resolutio declaratur, & limitatur primo, vt non procedat, quando quis haeres institutus fue[sect. 18]rit in omnibus bonis testatoris, pleno iure; & alius relictus fuerit vsufructuarius omnium bonorum; tunc enim virtute illorum verborum, Pleno iure, aut aliorum similium, haeres intelligitur institutus non solum in proprietate, sed etiam in vsufructu; & sic haeres ipse concurrit cum vsufructuario in vsufructu. Ita in terminis respondet Alexander in cons. 56. num. 2. versic. vnde cum in testamento, lib. 3. & sequuntur multi relati per Manticam, qui ipse optime fundat dicto tit. 6. num. 19. per totum, & sequitur Menochium dicta praesumptione 140. num. 29. qui num. 30. aliis modis declarat: tenent etiam eandem partem Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 63. fol. mihi, 227. & num. 68. fol. 233. & in indice suarum decisionum, fol. mihi, 1265. Franciscus Beccius dict. cons. 98. num. 11. lib. 1. Petrus de Peralta in l. 3. §. qui fideicommissam, ff. de haeredibus instituendis, num. 11. fol. mihi, 136. vbi eleganter declarat dictum consilium Alexandri, infertque noue ad quaestionem quandam meliorationis, de qua ibi videri poterit. Secundo limitatur, nisi quis fuerit haeres institutus[sect. 19] in omnibus bonis mobilibus, & immobilibus, iuribus, & actionibus, praesentibus, & futuris, quia tunc concurrit in vsufructu cum eo, cui legatus est vsusfructus omnium bonorum, vt consultus respondit Ruinus in consil. 40. num. 6. volum. 2. & in cons. 165. num. 9. volum. 3. sed impugnat ipsum Mantica, videndus omnino de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. tit. 6. num. 20. & vere, vt aduertit ipse Mantica, secura non videtur praedicta resolutio rationibus ibidem adductis, vbi etiam refert Riminaldi senioris sententiam in cons. 411. num. 1. & seqq. Quod si quis fuerit haeres institutus in omnibus bonis concurrit in vsufructu cum eo, qui simplici[sect. 20]ter fuit institutus in vsufructu: & dicit se non inuenire istum casum in terminis, sed militare rationem dictae l. si alij ff. de vsufructu legat. & contraria dissoluit: idem etiam defendit Hyppolitus Riminaldus in cons. 633. lib. 6. vbi a num. 20. vsque ad num. 48. asserit in praedicto casu, inter haeredem institutum in omnibus bonis, & legatarium vsusfructus omnium bonorum diuidi debere vsumfructum quia militat eadem ratio dict. l. si alij. Verum de hac sententia valde dubito, nec auderem eam firmare; considero enim rationem dicta l. si alij, non militare in hoc casu, imo diuersam esse, vt contra Baldum superius constituimus. Enimvero etiam in hoc casu institutio ipsa verificatur sine vsufructu nec ex aliquo constat, quod voluerit testator, haeredem institutum participare de vsufructu; nec potest ex eo, quod testator instituerit haeredem in omnibus bonis, certa aliqua coniectura, quoad vsumfructum deduci: aliud enim est, voluisse testatorem haeredem instituere in omnibus bonis, idque expressisse; aliud vero est, probabiliter, non de mente aut voluntate ipsius testatoris, qui nullo modo id expressit, extendere institutionem ipsam ad vsumfructum eorum bonorum, qui singulariter, aut specialiter alteri relictus est. Nam, vt dixi supra, sine vsufructu etiam verificatur ipsa institutio, nec ex proprietate sermonis id contingere potest, provt contingere in dicta l. si alij, ff. de vsufructu legato, repetitum est supra. Nec erit multum difficile, respondere duobus funda[sect. 21]mentis, quae pro sua opinione expendit principaliter Riminaldus praecitato cons. 633. num. 20. cum seqq. Et in primis, fateor libenter verum esse, quod vbi constat ex coniecturis, quod testator voluerit, haeredem participare de vsufructu, debeat ipse haeres cum vsufructuario concurrere ad vsumfructum: negandum tamen est, id constare posse ex eo dumtaxat, quod haeres institutus sit in omnibus bonis, cum imo potius contrarium constet ex hoc, quod alius relictus est vsufructuarius omnium bonorum, nec verbum, omnibus, est tantae potentiae, vt circa hoc possit aliquid innouare, vel naturam, & essectum legati alterare; quamuis enim per illud censeantur generaliter omnia bona testatoris relicta, vt peti possint, vtque haeredi debeantur; non tamen vt ipse haeres possit, aut debeat in vsufructu concurrere, qui specialiter alteri legatus est: & pro hac parte expendi potest Menochius lib. 4. dict. praesumptione 140. num. 29. qui, quamuis quaestionem superiorem non moueat in terminis, visus est praefatam resolutionem probare, dum post alios plures ibidem relatos requirit, ad hoc quod haeres, & vsufructuarius concurrant in vsufructu, quod haeres institutus sit in omnibus bonis pleno iure, quasi sentiens aperte aliud esse dicendum, vbi haeres institutus sit in omnibus bonis, non adiectis verbis illis, pleno iure. Et confirmatur etiam ex his, quae in terminis scripsit Hie[sect. 22]ronym. Gabriel In cons. 102. num. 2. lib. 1. vbi eleganter probat, & Picum, & alios impugnat. Quod si quis fuerit in testamento haeres vniuersaliter institutus, & in codicillis alteri relictus sit vsusfructus omnium bonorum, non debet haeres ipse hoc casu concurrere cum vsufructuario in vsufructu, nec fieri debet differentia, vtrum testamento, vel codicillis vsusfructus relinquatur, cum codicilli sint pars testamenti: & sequitur Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 9. titul. 6. num. 18. & amplecti videtur Sarmientus in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, num. 6. de legatis 2. vbi dicit, quod inter testamentum, & codicillos non videtur dari prioritas, vel posterioritas, cum vno momento confirmentur, scilicet morte defuncti. Ex quo diluitur alterum[sect. 23] fundamentum eiusdem Riminaldi; & quamuis in hoc vltimo casu ex Pico, & aliis contra defendat Menochius dicta praesumptione 140. num. 31. vbi scribit haeredem concurrere cum ipso vsufructuario in vsufructu, verior tamen videtur Hieronymi Gabrielis resolutio. Nec vrget ratio eiusdem Menochij quod testator instituendo haeredem in testamento, nullo dato vsufructuario, videtur haeredem ipsum pleno iure instituere; deinde legando vsumfructum alteri, significauit, quod ipse vsufructuarius haberet vsumfructum ipsum vna cum ipso haerede: Quia respondetur, verum esse, testatorem videri haeredem instituisse pleno iure, cum alteri in testamento vsumfructum non relinquit; non tamen certum esse, quod deinde legando in codicillis vsumfructum alteri, significare voluerit, quod ipse vsufructuarius habeat vsumfructum ipsum vna cum haerede, imo potius, quod habeat illum integram, provt verba significant, nec haeres cum illo concurrat. Quod maxime procedit ex ratione adducta per Sarmientum vbi supra, atque euidentius colligi potest ex solutione, quam ipse Menochius prestat ad argumentum Hieronymi Gabrielis, & Francisci Manticae, quorum opinionem ego sustineo; dicit enim, verius esse, in praedicto casu magnam esse differentiam inter testamentum, & codicillos: nam testator legando in codicillis vsumfructum alteri, videtur mutasse voluntatem, atque ita reuocasse vsufructum, qui haeredi videbatur relictus in ipso testamento sub generali institutione: postmodum vero num. 32. constituit non ita facile praesumi mutationem voluntatis incontinenti, sicut ex interuallo, hoc est, in codicillis. Enimvero, si verum amamus, solutio ista euidens praestat argumentum aduersus ipsum Menochium; quamui enim, vt supra diximus, haeres ipse videatur institutus pleno iure, nullo vsufructu alteri relicto: ex quo tamen testator postmodum in codicillis vsumfructum alteri legauit, videtur mutasse voluntatem quoad ipsum vsumfructum, qui in testamento haeredi sub generali institutione relictus videbatur, illúmque vsufructuario sic reliquisse, vt nullo modo cum ipso possit haeres concurrere, vt rectius firmant praefati Authores, extendentes etiam ad istum casum communem sententiam, quam contra Baldum supra probauimus; & merito quidem, cum praedictum verbum in omnibus, saepe apponi soleat ex stylo tabellionum potius, quam ex mandato, aut voluntate testatoris, nec debeat mutare substantiam non necessaria verborum multiplicatio, l. pediculis, §. Labeo, ff. de auro & urgento legato, cum aliis vulgatis: quo modo argumentabatur Mantica contra Ruinum, dict. tit. 6. num. 20. in fortioribus terminis, quando quis institutus fuerit haeres in omnibus bonis mobilibus, & immobilibus, & iuribus, & actionibus praesentibus, & futuris. Quinto loco constituendum est, dubium esse: Vtrum[sect. 24] superiora procedant, si ponamus, quod testator alicui simpliciter fundum legauit, alteri vero vsumfructum omnium bonorum reliquit, dixitque, legatarium illum vsusfructus omnium bonorum consequi debere totum, & integrum vsumfructum. Quam quaestionem intactam relinquunt Rolandus, Mantica, Menochius, Praetis, & alij relati supra, sed Paulus Parisius in consil. 94. num. 45. & in cons. 97. num. 12. vol. 2. expresse affirmat, vsufructuarium omnium bonorum in praedicto casu, percipere debere vsumfructum etiam ex fundo, siue praedio specialiter alteri legato, ita quod legatarius nudam tantum proprietatem consequatur, nec procedere possit decisio textus in dict. l. si alij, ff. de vsufructu legat. & communem resolutionem testantur Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 62. fol. 226. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 25. num. 4. qui ait, quod ita dicit Glossa in eadem l. si alij, quam sequuntur Bartolus & omnes, cum reuera Glossa, & Bartolus, nihil dixerint: secus ergo erit, si verba illa, totum & integrum vsumfructum, aut alia similia adiecta non fuerint; vtputa, si testator vsumfru[sect. 25]ctum omnium & quorumcunque bonorum suorum alicui legauerit: tunc enim videri potest legasse etiam vsumfructum earum rerum, quas aliis simpliciter, & specialiter legauit. Quod si natura, & potentia verborum illorum, omnium & quorumcunque, inspiciatur, facile sibi quisque persuadere poterit, id verum esse; verbum enim illud, & quorumcunque bonorum, vniuersale est, &[sect. 26] virtute eius omnia comprehenduntur; & sic, vsusfructus etiam eorum, quae aliis particulariter sunt legata: quod multis testimoniis ad pro positum dicti verbi comprobarunt Tiraquellus de retractu Lignagier, §. 1. glossa 7. num. 20. & seqq. Decius in cons. 113. num. 4. Gratus in cons. 118. vol. 2. Cephalus in cons. 58. num. 12. lib. 1. & in cons. 258. lib. 2. & in cons. 451. num. 55. lib. 4. & in consil. 704. num. 4. lib. 5. Menochius in cons. 600. num. 6. lib. 6. Bursatus in cons. 22. ex num. 3. cum seqq. vol. 1. Et ver[sect. 27]bum quodcumque, vel quibuscumque, vniuersale est, & geminatum, & comprehendit, ac includit omnia, etiam ea quae alias non includerentur, & etiamsi talia sint impropriissima, Glossa in l. 1. verbo, quibuscumque, ff. de indiciis Decius in cons. 599. num. 2. & seqq. Gozadinus in cons. 6. num. 42. & seqq. Curtius iunior in cons. 48. n. 3. lib. 1. Cephalus in cons. 453. num. 187. & 188. & in consil. 617. num. 2. & 3. lib. 4. Bursatus in cons. 224. num. 3. & 4. lib. 2. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 49. n. 11. & 12. & in cons. 92. num. 12. & 13. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 322. num. 32. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 27. num. 2. volum. 1. qui optime limitat, & declarat n. 10. 15. 17. 20. & 21. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 2. num. 149. Et ex sua amplitudine[sect. 28] nihil excludit dictum verbum, ex textu in cap. solitae, in fine, de maioritate & obedientia. Abbas ibi, num. 7. & alij adducti per Bursatum in cons. 6. num. 3. lib. 1. qui cons. 137. num. 27. lib. 2. ex multis aliis, scribit, id procedere etiam in hominis dispositione quantumuis stricta, vt nullam[sect. 29] de habilitate recipiat restrictionem: quod tenent etiam Romanus in cons. 31. num. 2. Paulus Parisius in cons. 23. num. 170. vol. 1. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 2. num. 169. Igitur debebitur vsufructuario praedicto omnium bonorum vsusfructus, etiam eorum, quae specialiter aliis sunt legata, ac si specifice, & nominatim fuisset[sect. 30] relictus; tantum enim operatur dictio generalis, quantum operari possent singulae rerum enumerationes, vt ex Glossa in l. omnes, §. 1. in verbo, enumeratae, C. de praescriptione 30. vel. 40. annorum, alios referens tradit Bursatus in cons. 364. num. 14. lib. 4. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 557. num. 19. at praedicta verba esse vniuersalia, & generalia omnes admittunt, quos supra in vnum congessimus, qui & geminata esse pariter dicunt, & notant DD. in Authent. quibuscunque, C. de sacrosanct. Eccles. Baldus in l. 1. quaest. 34. ff. de rerum diuisione, Decius in cons. 113. num. 4. & in specie de dictione quibuscunque, sic obseruat Cephalus dict. cons. 451. numer. 187. lib. 4. sic magis enixam testatoris voluntatem demonstrant, ex l. balista, & notatis per Doctores[sect. 31] ibi. ff. ad Trebellianum, late per Felinum in cap. si cautio, col. 11. & seqq. de fide instrumentorum, Mieres de maioratu, part. 1. quaest. 22. ex num. 13. cum seqq. Menochium in cons. 40. num. 4. lib. 1. Antonium Galeatium Maluassiam in cons. 52. num. 13. vol. 1. Bursatum in consil. 13. num. 36. lib. 1. qui cons. 225. num. 5. lib. 2. ex aliis aduertit, verba vniuersalia geminata, omnes casus &[sect. 32] omnes species comprehendere ex voluntate disponentis, ex qua cessare, aut procedere debere decisionem textus in dict. l. si alij, saepe diximus. Ex his, & vltra omnes in hac materia Scribentes, considerabam, dubiam reddi opinionem Pauli de Montepico in dict. §. Titia cum nuberet, quaest. 25. num. 113. vbi contrarium tenet, & vsufructuario omnium bonorum denegat vsumfructum in rebus specialiter legatis, non obstante quod omnium, & quorumcunque bonorum relictus sit vsusfructus: quod ex dictis adhuc redditur satis dubium. Sexto loco constituendum est, quod cum testator legat simpliciter fundum alicui, deinde relinquit alteri vsum[sect. 33]fructum omnium bonorum, quo casu inter praedictos est coniunctio quaedam re tacite proueniens ex interpretatione legis, ita vt vsufructuarius omnium bonorum concurrat in vsufructu dicti fundi, cum legatario eiusdem, & dicantur duo re coniuncti, vt latius probat Menoch. referendus statim. Tunc, inquam, decedente legatario praedicti fundi, ille vsusfructus accrescit vsufructuario omnium bonorum, non autem haeredi acquiritur, secundum Menoch. lib. 4. praesumptione 159. num. 6. vbi & eodem lib. praesumpt. 140. num. 37. idem probat, cum vsusfructus certae rei vni legatur, & alteri[sect. 34] vsusfructus omnium bonorum, vt mortuo vsufructuario certae rei, vsusfructus ille pertinere debeat ad vsufructuarium omnium bonorum, & non ad haeredem: quod ex aliis etiam sic resoluunt Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 64. fol. mihi, 229. & in indice suarum decisionum. verb. vsusfructus finitur morte, in princ. fol. mihi, 1265. Tiberius Decian. in cons. 51. vol. 1. Mantic. de coniectur. vltim. volunt. lib. 9. tit. 5. num. 17. fol. 397. Ex quibus non differt in proposita specie, quod vsufructuarij sint vniuersales, siue vnus vniuersalis, & alter particularis vnius rei, siue ambo particulares, vt latius comprobat Caualcanus in locis relatis supra. Septimo loco constituendum est, quod si fundus duo[sect. 35]bus coniunctim legatus sit, & tertio vsusfructus eiusdem fundi, quia fundi appellatione plena proprietas significatur, l. si alij, ff. de vsufructa legato. & saepe diximus, vsufructus ille communicari debet inter illos duos, quibus coniunctim fundus legatus est & tertius, cui legatus fuit vsusfructus eiusdem fundi separatim, alteram partem habebit, ita scilicet, vt non singuli ferant viriles partes, idest trientes, sed duo semissem vsusfructus, tertius alterum semissem; ita statutum est in l. Sempronius Attalus, 36. § si fundus, ff. de vsufructu legato. Cuius legis vera ratio ex dictis colligitur: item etiam, quia vt eleganter aduertit Cuiacius recitationum solemnium ad libros Digestorum, in dict. §. si fundus, illi duo, qui sunt coniuncti re, & verbis, pro vno reputantur, l. plane, 34. §. primo ff. de legatis primo, l. vnica, §. hoc itaque, C. de caducis tollendis. Et ita ius accrescendi inter eos tantum coniunctos versatur; & non concurrente vno, alter totum semissem habiturus est, concurrente vero vtroque, semissem inter se partientur: & denique inter illos duos propter coniunctionem duplicem versatur ius accrescendi, non inter illos, & tertium: & eadem ratione fundatum est, quod Africanus scripsit in l. si proprietas, 9. ff. de vsufructu accrescendo, vbi, & in dicto §. si fundus, ostenditur aperte, eandem rationem seruari, si duobus coniunctim legatus sit vsusfructus fundi, & separatim tertio fundus, quia vsusfructus communicabitur inter illos duos & tertium, ita vt coniunctim vnius tantum personae potestate fungantur, & semissem dumtaxat ferant, & inter eos tantum versetur ius accrescendi, quia in eundem semissem vocantur, vt latius, atque erudite explicat Cuiacius vbi supra. vbi in fine aduertit, diuersam esse speciem l. si tibi, ff. de vsufructu accrescendo, quia ibi tribus coniunctim legatus fuit vsusfructus; & ideo concursum habent faciúntque trientes, & inter eos omnes versatur ius accrescendi. Rationem etiam praedictorum recte videtur assequutus Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. num. 11. versiculo, eadem ratione, folio mihi, 236. Octauo tandem, & vltimo loco constituendum est,[sect. 36] quod si Titio fundus Seianus, & eiusdem fundi vsusfructus coniunctiuo modo legatus fuerit; erit in potestate eius, fundum, an vsumfructum vendicare malit: & si fundum elegerit, necessario plenam proprietatem habebit, licet vsumfructum a se repulerit; si vero vsumfructum habere maluerit, & proprietatem fundi repulerit, solum vsumfructum habebit, l. si Titio, 10. ff. de vsufructu legato, quam mirabiliter explicat Cuiacius ibidem, dicens, quod ne inutilis, & inanis sit adiectio legati vsusfructus, quam testator sanae mentis fecit, quamuis coniunctiuo modo legauerit fundum, & eiusdem fundi vsumfructum; melius erit rem sic accipere, ac si disiunctiuo modo legasset fundum, vel eiusdem fundi vsumfructum, vt & alias saepe in testamentis, & in stipulationibus oratio coniuncta pro disiuncta accipitur vo[sect. 37]luntatis de functorum vtcumque expediendae causa, l. 29. & 53. de verborum significatione, l. penultim. C. eodem titul. & hanc interpretationem videtur praesentire Bartolus in summario eiusdem l. quatenus sumit illum textum, coniunctio posita inter incompatibilia, resoluitur in disiunctiuam, & latius declarat in l. 1. fere per totam, ff. de iust. & iur. Hoc est, quod legatarius ex tali genere legati a non potest fundum, idest, plenam proprietatem, & vsumfructum, idest, seruitutem vsusfructus vendicare, quia nemini suus fundus seruire potest; frustra etiam, vel potius ridicule vindicaret vsumfructum, quasi partem fundi, quia iam plenum fundum habet iure legati; fundi enim nomine, vt saepissime diximus, plena proprietas continetur, coniunctio itaque in disiunctam resolui debet omnino. Quod si desiunctiuo modo ita legasset testator Titio fundum, aut eiusdem fundi vsumfructum; in arbitrio erit Titij, vel vsumfructum solum, idest seruitutem vendicare, vel vindicare fundum, idest plenam proprietatem: quod optime, & latius explicat Cuiacius ibidem, circa fin. & de his hactenus sufficiat. # 48 CAPVT XLVIII. Ius accrescendi, vel non decrescendi, an, & quando locum habeat in legato vsusfructus? vbi de triplici coniunctione, re & verbis simul; re tantum; & verbis tantum tractatur. Lex mulieri, & Titio. 73. ff. de condit. & demonstrat. l. 1. §. 1. l. penultim. ff. de vsufructu accrescendo, cum aliis eiusdem tit. l. & proculo, 20. ff. de legat. 2. & vere, & dilucide explicantur, nonnulla nouiter adnotantur per Authorem, & diligenti, distinctáque manu materia haec declaratur. SVMMARIVM. -  1 Ius accrescendi, vel non decrescendi, an, & quando locum habeat in legatis, fideicommissis, & haereditatibus? remissiue. -  2 Ius accrescendi, vtrum in contractibus locum habeat? remissiue. -  3 Iuri accrescendi locus non est in legato vsusfructus, quoties legatarij omnimodo separati sunt, hoc est, nec verbis, nec simul re & verbis coniuncti. -  4 Quod in omni legato, etiam proprietatis plenae pariter obseruatur, & inter legatarios omnino disiunctos non habet locum ius accrescendi, nec decrescendi, sed portio deficiens manet penes haeredem. -  5 Proponitur difficultas l. mulieri & Titio, 73. ff. de conditionibus, & demonstrationibus. -  6 Et pluribus modis explicatur ille textus remissiue. -  7 Iuri accrescendi locum esse in specie d.l. mulieri, & Titio, si titius moriatur aut capite minuatur, contra glossam, & alios: & vide numer. seqq. -  8 Ius accrescendi locum habet, etiam quando legatarius admittitur ad suam partem de iure speciali, & num. seqq. -  9 Dictionis, Quandiu, natura. -  10 Ius accrescendi quare non fuerit concessum mulieri in d.l. mulieri, & Titio, ab initio, cum Titius conditione defectus fuit; item, quare debuerit mulier ipsa exspectare mortem Titij, vel status eiusdem mutationem? -  11 Repudiatio Titij, quare non prosit mulieri in d.l. mulieri & Titio? -  12 Legatum conditionale pendente conditione, repudiari non potest. -  13 Iuri accrescendi, vel non decrescendi, an, & qualiter locus sit in legato vsusfructus, ante, & post quaesitam portionem, cum legatarij re, & verbis simul coniuncti sunt? -  14 Ius accrescendi vtrum habeat locum in legato vsusfructus, quando legatarij sunt re tantum coniuncti? & num. seqq. -  15 Ius accrescendi, vel non decrescendi in quibus differant inter se? remissiue. -  16 Iuri accrescendi an sit locus in legato vsusfructus, quando legatarij sunt coniuncti verbis tantum? & num. sequent. vbi in primis refertur communis Doctorum sententia. -  17 Et fundamentis illius, atque Menochij considerationibus nonnullis nouiter respondetur per Authorem, & num. sequent. -  18 Coniunctionis verbalis an sit maior vis, & effectus, quam realis, remissiue. -  19 Ius accrescendi locum habet in legato proprietatis, inter verbis tantum coniunctos. -  20 Ius accrescendi non habet locum regulariter post quaesitam portionem. -  21 Ius accrescendi locum habet in legato vsusfructus, etiam post quaesitam portionem, cum legatarij coniuncti sunt re, & verbis simul, siue re tantum. -  22 Proponitur difficultas l. penultimae, ff. de vsufructu accrescendo, & communis interpretatio refertur. -  23 Quae tamen concludentibus rationibus improbatur. -  24 Iuri accrescendi locum non esse in legato vsusfructus, quando legatarij sunt verbis tantum coniuncti, ex sententia Antiquorum, quae magis placet Authori, & num. sequent. -  25 L. penultimae, ff. de vsufructu accrescendo, vera ratio redditur. -  26 Inter vsumfructum, & proprietatem, quoad ius accrescendi, differentiam esse inter coniunctos verbis tantum: vbi vera discriminis ratio proponitur. -  27 Iuri accrescendi, vel non decrescendi locum esse in legato vsusfructus, inter coniunctos verbis tantum, si quis velit cum communi tueri, qualiter possit contrariae partis fundamentis satisfacere? -  28 L. plané, 34. §. si coniunctim, ff. de legatis primo, explicatur. -  29 Legatum ab instituto relictum, repetitum censetur a substituto, siue substitutio sit vulgaris expressa, siue tacita sub pupillari comprehensa. -  30 Coniunctio, ex qua nascitur ius accrescendi, duplex est, hominis, & legis. -  31 Coniunctio legalis quae dicatur? -  32 Ius accrescendi non inducere coniunctionem legalem in legato proprietatis, si legatum per repudiationem, vel alio modo ex post facto deficiat. -  33 Secus tamen in vsufructu: vbi vera proponitur differentiae ratio, & l. & proculo, ff. de legatis 2. & l. 1. §. 1. ff. de vsufructu accrescendo, explicantur. -  34 Nonnulla in hac materia contra communem Scribentium sententiam, & noue, & vere adnotata, & textum in l. 1. §. 1. ff. de vsuf. accrescendo, optime declaratum. -  35 Coniunctio legalis quare non operetur ius accrescendi, in specie l. & proculo, ff. de legatis 2. -  36 Coniunctio legalis sola sufficiens non est ad inducendum ius accrescendi, nisi alia ratio id suadeat, contra Communem. -  37 Coniunctionis legalis doctrinam veram non esse, sed commentitiam, provt hoc num. latius explicatur. -  38 Ius accrescendi an, & quare detur inter duos dominos, qui ad eandem haereditatem seruo communi relictam ex testamento admittuntur, & inter eos, qui ad bonorum possessionem, siue contra testamentum, vel ab intestato a lege vocantur. -  39 Ius accrescendi inducitur etiam inter omnino disiunctos, ne quis decedat pro parte testatus, & pro parte intestatus. -  40 Ius accrescendi, quare procedat in successione ab intestato? -  41 Successio legitima defertur semper salua gradus praerogatiua. -  42 Ius accrescendi, quare detur in bonorum possessione contra tabulas, & in querela inofficiosi testamenti? PRo plena, distinctáque huius capitis explicatione,[sect. 1] primo constituere necessarium duxi: Ius accrescendi, vel non decrescendi, dubium esse, an, & quando locum habeat in legatis, fideicommissis, & haereditatibus? Nec de hoc posse certam aut generalem doctrinam constitui; quippe cum res ista altiorem requirat indaginem & disputationem, & plenissimum tractatum contineat, vt constat ex his, quae scripserunt, & plenissime declararunt hanc materiam, (penes quos videri poterit) Bartolus, Alexan. Iason, & omnes ordinarij, maxime Ripa, Annibal Crotus, Parisius, Villalonga, Bolognetus, & alij Recentiores in l. re coniuncti, ff. de legatus 3. & in l. vnica, C. quando non petentium partes, vbi latissime repetit Ioannes Gutierrez per totam leg. Guill. Bened. in cap. Ranuntius, de testament. verb. & vxorem, nomine Adelasiam, ex n. 93. cum multis seqq. & verb. in eodem testamento relinquens, el primero, numer. 266. & seqq. Gualdens. de arte testandi, titul. de legatis, cautela 15. Menchaca de succes. creation. lib. 1. §. 10. ex num. 92. vsque ad num. 168. & de successionum progressu, lib. 2. inpraesatione, & lib. 3. a princ. vsque ad §. 24. Petrus de Peralta, & Franciscus Sarmient. in l. & proculo, per totam, ff. de legat. 2. Vdalricus Zasius, Alciatus, Ioannes Robertus, Antonius Goueanus, Forcatulus, Loriotus, Durandus, Menochius, & Petrus Gregorius, quos in vnum congessit nouissime Antonius Pichardus in §. si eadem res, num. 16. Institut. de legatis, qui ipse per totum §. latissime scribit de hac materia. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. ius accrescendi, per totum, fol. mihi, 223. Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 3. interpretatione 1. dubitatione 5. solut. 3. per totam. fol. mihi, 24. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 4. tit. 10. per totum, & lib. 10. tit. 10. per totum, Antonius Gomez tom. 1. variar. cap. 10. de iure accrescendi, per totum, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 9. per totum, D. Spino in specul. gloss. 9. principali, de iure accrescendi. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 62. & n. 179. & 243. & 268. & 271. & seqq. & resp. 11. per totum, lib. 2. Surdus in cons. 211. lib. 2. latissime etiam, atque nouissime Angelus Matheacius de legatis, & fideicommiss. lib. 3. cap. 1. per totum, & quatuor capitibus seqq. alios infinitos consulto, sciensque praetermitto. Superiores autem & fideliter praecitantur, & a me originaliter praelecti sunt. Ipsi etiam distincte tractant, vtrum in con[sect. 2]tractibus locum habeat ius accrescendi, nec-ne: inter alios tamen commendo Antonium Gomez in princ. Guilliel. Benedict. & Alexandrum Raudensem locis relatis supra, Aldobrandinum in cons. 1. num. 287. & seqq. Quod attinet tamen ad nostrum propositum, & secundo loco constituendum est: Iuri accrescendi locum[sect. 3] non esse in legato vsusfructus, quoties legatarij omnimodo separati sunt, hoc est, nec re, nec verbis, nec simul re & verbis coniuncti, l. 1. ff. de vsufructu accrescendo. ibi: Caeterum si separatim vnicuique partis vsusfructus sit relictus: sine dubio ius accrescendi cessat. Et in hoc omnes conueniunt, vt dicit Menchaca de successionum progressu, lib. 3. §. 23. num. 28. vers. ergo aut sunt, aduertunt Menochius in cons. 141. num. 6. lib. 2. Petrus Gregor, in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. n. 20. vel quoties res omnino sunt diuersae, vt cum legatur duobus, annis alternis, vsusfructus, l. 2. ff. quibus, modis vsusfructus amittatur, l. huiusmodi, §. quibus, ff. de legat. 1. Petrus Costalius in l. penult, in princ. ff. de vsufructu accrescendo. Quod in omni legato, etiam proprietatis ple[sect. 4]nae, pariter obseruatur; & inter legatarios omnino disiunctos, non habet locum ius accrescendi, nec decrescendi, sed portio deficiens manet penes haeredem, Bartol. in dict. l. re coniuncti num. 25. vbi communem omnium sententiam testatur Iason num. 112. & num. 117. Peralta in dict. l. & proculo, ff. de legatis 2. n. 16. Grassus dict. §. ius accrescendi, quaest. 11. & exemplis comprobat Menchaca dict. §. 23. num. 1. Sed Accursius in dict. l. 1. ff. de vsufructu accrescen[sect. 5]do, opponit in contrarium, textum in l. mulieri, & Titio, 73. ff. de condit. & demonstrat. vbi etiam inter coniunctios non datur ius accrescendi in vsufructu; scribit enim Papinianus in hunc modum: Mulieri, & Titio vsusfructus, si non nupserit mulier, relictus est: si mulier nupserit, quandiu Titius viuet, & in eodem statu fuerit, partem vsusfructus habebit; tantum enim beneficio legis ex legato mulieri concessum esse intelligendum est, quantum haberet, si conditioni paruisset: nec, si Titius, qui conditione defectus est, legatum repudiet, ea res mulieri proderit. Et difficultas consistit in eo, quod conditio illa, si non nupserit, licet habeatur pro impleta, quoad ipsam mulierem, quamuis nub at, quia beneficio, & dispositione legis remittitur, l. sed si hoc, §. fin. l. hoc modo, l. cum tale, §. si arbitratu, ff. de condit. & demonstrat. tamen in persona Titij omnino deficit, sequutis nuptiis, l. 1. C. de indicta viduitate tollenda. Vnde videbatur, quod pars Titij propter defectum conditionis accessura esset mulieri per ius accrescendi; vel non decrescendi. Sed contrarium expressim respondet Papinianus, nempe mulierem, viuo Titio, partem tantum vsusfructus habituram. Postmodum vero dicit: Nec si Titius qui conditione defectus est, legatum repudiet, ea res mulieri proderit. Quod non modicum aduersari videtur verbis aliis: Tantum enim beneficio legis ex legato mulieri concessum esse intelligendum est, quantum haberet, si conditioni paruisset. Plane secundum id, repudiatio Titij mulieri predesse debet; nam si conditioni paruisset, vtique prodesset portio, quae repudiata illi accresceret. Quibus & aliis modis, difficultatem eius textu cum iudicio considerat Iason, &. recte perpendit omnia, quae pro, & contra adduci possunt in l. re coniuncti, ff. de legatis tertio, num. 180. & tribus seqq. & eum non referens Doctor Spino in speculo testamentorum, glos. 9. principali, de iure accrescendi, num. 19. per totum, & nouissime Antonius Pichardus in §. si eadem res, Institut. de legatis, num. 11. & num. 93. &[sect. 6] seqq. quo loco, & D. Spino vbi supra, & tribus numeris seqq. variis modis explicant illum textum, & vltra eos, varios intellectus cumulant Peralta in d.l. & proculo, ex num. 40. Duarenus lib. 2. de iure accrescendi, c. vltim. Alciatus lib. 4. paradoxorum, c. 8. Bolognetus in d.l. re coniucti, ex num. 308. cum seqq. Menochius lib. 4. praesumpt. 159. num. 21. versic. Hic casus. Verum pro clara, & dilucida interpretatione illius[sect. 7] textus, animaduertendum est: Principale dubium consistere in hoc. vtrum in specie ibi proposita, sit locus iuri accrescendi? Et post Accursium ibi. verb. proderit, communiter intellexerunt Doctores, in ea lege, perpetuo cessare debere ius accrescendi, nec, si Titius moriatur, mulierem totum vsumfructum habituram, sed partem tantum, quam a principio habuit; & pro ratione principaliter constituunt, ideo cessare debere ius accrescendi, quia mulier admittitur de iure speciali, & contra voluntatem testatoris ad suam partem, non de iure communi: Inde deducentes, ad alios casus generaliter ius[sect. 8] accrescendi locum non habere, quando legatarius admittitur ad suam partem de iure speciali. Quod per illum textum adnotarunt Bartol. in d.l. re coniuncti, n. 43. vbi communem opinionem testantur Iason num. 180. Ripa num. 144. Salicetus, & Bald. in l. 1. C. de indicta viduitate tollenda, num. 2. & seqq. Alciatus, & Duarenus vbi supra. Annibal in repetition. l. nemo potest. de legatis primo, num. 492. Ioann. Gutierrez in repetitione l. vnicae, C. quando non petentium partes, num. 38. Sed contrariam sententiam, imo ius accrescendi locum habuisse, rectius docuerunt Cuman. Castrensis, & Socinus in d.l. mulieri, & Titio, num. 2. Iason, & Ripa vbi supra, & Crotus num. 72. Costa in §. si arbitratu, l. cum tale, ff. de condit. & demonstrat. limitatione 4. ex num. 6. fol. mihi 238. Peralta in dict. l. & proculo, ex num. 41. vsque ad num. 49. vbi subtiliter atque erudite loquitur, & optime expendit illum textum pro Communi, & contra Communem, & ad rationes Baldi respondet. Bolognetus in d.l. re coniuncti, num. 309. & 314. Robert. lib. 2. sententiarum, c. 27. Antonius Pichardus nouissime, superiores non referens in dict. §. si eadem res, num. 94. Et pro his euidenter vrget, quod inter coniunctos coniunctione mixta, habet locum ius accrescendi in vsufructu, l. 1. & per totum titulum, ff. de vsufruct. accrescendo. Nec concludentem rationem assignant Doctores, quare ius accrescendi non detur in eo textu, siue speciale ius constitui debeat. Nec adeo communis est sententia relata supra, vt Recentiores nonnulli arbitrantur, cum potius ipse Bartolus in d. l. re coniuncti, num. 43. dixerit, quod in hoc semper dubitatur, nec credit simpliciter verum esse, ius accrescendi cessare, quando legatarius admittitur ad suam partem de iure speciali: idcirco nonnullos casus distinguit, & distinctionem eius plene prosequitur Bolognetus ibidem, ex num. 307. vsque ad num. 330. & num. 320. post longam disputationem numeris praecedentibus habitam, concludit, distinctionem Bartoli non probari iure, nec veram esse. Deinde, quia in d.l. mulieri & Titio, sumpto argumento ab opposito, siue a contrario sensu, clare videtur probari, ius accrescendi in aliquo saltem casu dari; dicitur enim: Quandiu Titius viuet, & in eodem statu erit partem vsusfructus habebit. Ergo denotat aperte, quod mulier mortuo Titio, vel capite minuto, totum vsumfructum habebit: dictio enim illa Quandiu, tempora[sect. 9]lem exclusionem mulieris a portione Titij, & non perpetuam significat, vt recte animaduertunt Petrus de Peralta in d.l. & proculo, num. 45. Ioannes Bolognetus in d.l. re coniuncti, num. 322. & prius docuerat Bartolus, quem ipsi non referunt, in l. filiusfamilias, num. 2. ff. ad Tertullianum, & confirmatur ex resolutis per Alexandrum, & Castrensem in l. 1. C. de legatis. Bursatum in consil. 133. num. 1. lib. 2. Nonium in cons. 12. n. 14. Ioannem Vincentium Honded. in cons. 6. num. 36. Denique quia ibidem expresse dicitur, quod mulier beneficio legis tantum consequitur, quantum haberet si conditioni paruisset: ergo consequens est, vt mortuo Titio, vel capite minuto, totum vsumfructum habere debeat iure accrescendi; nam si conditioni paruisset, eo iure totum consequeretur. Nec obstant praedictis duo, Primum quod si ius ac[sect. 10]crescendi haberet locum in portione Titij deficiente, mulier ab initio cum Titius conditione defectus fuit, totum vsumfructum habere debuisset, l. vnica. §. sin autem aliquid, C. de caducis tollendis. Nec deberet exspectare mortem Titij, vel status eiusdem mutationem, secundum quod repudiatio Titij prodesset mulieri: & tamen contrarium expresse respondet Papinianus in d.l. mulieri & Titio, ad finem. Nam ad primum non satisfaciunt Castrensis ibidem, num. 2. versic. in textu, ibi. Iason in d.l. re coniuncti, num. 283. Costa, Peralta, & Bolognetus locis supra relatis. Sed praeceptores nonnulli Salmanticenses, (quos legentes audiui) eleganter respondent, & ab ipsis accepit nouissime Antonius Pichardus in d. si eadem res, num. 69. quod licet Titius vere conditione defectus fuerit, mulier tamen non potest ad portionem eius admitti, nec vllo iure, aut ratione illam petere; quippe defectu tantum conditionis adiuuari posset; at ille non modo iuuat mulierem, imo potius intentionem eius subuertit; propterea quod mulier ipsa ad partem propriam, beneficio legis admittitur, hoc est, quasi conditioni paruerit, & non nupserit: e contra vero, si peteret portionem Titij, ex ratione illam praetenderet, quod conditioni non paruerit, & nupserit; & sic tanquam contraria allegans non esset audienda, l. 1. cum vulgari, C. de furtis. Neque enim ad eundem vsumfructum, & tanquam nupta, & tanquam non nupta admitti debet, l. Titiae si non nupserit, 99. ff. de cond. & demonst. Quae ratio militat, quandiu Titius viuit, & in eodem statu durat, vt dicit ille textus: deficit tamen, Titio mortuo, vel capite minuto; eo enim casu, capitis diminutione, aut morte, (quibus etiam acquisitus vsusfructus finiri solet) non conditionis defectu, iuuaretur mulier: quod non ita exacte considerauit Pichardus vbi supra. Ad secundum vero respondet Accursius in eadem l.[sect. 11] mulieri & Titio, verb. proderit, communiter receptus per DD. ibidem, repudiationem Titij non prodesse mulieri, quia cum Titius conditione defectus fuerit tempore repudiationis inutilis est eiusdem repudiatio, vt signisicat Iureconsultus in versicul. nec si Titius. Sed subtilius responderi solet in Salmanticensi Vniuersitate per Praeceptores communiter; a quibus sic accepit, & nouissime tradidit Antonius Pichardus (ne aliquid in toto opere nostro, quod alienum sit, vsurpemus, siue tacito Authore proferamus) in §. si eadem res, n. 97. de legatis, verum esse, mulierem, idem consequuturam, quod haberet, si conditioni paruisset; verum si mulier non nupsisset, sed conditioni parere voluisset, id efficeret praestando cautionem Mutianam. auth. cui relictum, C. de indicta viduitate tollenda. Quae cautio in eo legato vsusfructus omnino necessaria erat, si conditio vere esset adimplenda: quia si remoto beneficio cautionis, mors mulieris exspectanda esset, legatum vsusfructus frustratorium redderetur, nec deberi posset, in id tempus collatum, quo finire debuisset; l. haeres meus, 79. §. quamuis, ff. de conditionibus & demonstrat. l. Titio, cum morietur, 58. ff. de vsufructum: In legato vero Titij, cum conditio illa, si mulier non nupserit, sit casualis quoad Titium, non nisi morte mulieris adimpletur, l. hoc genus, 105. ff. de condit. & demonstrat. Nec potest ipse Titius vti cautionis Mutianae remedio, l. a via 77. §. Titio, ff. eodem tit. Igitur dum mulier viuit, cum verum, sit pendere conditionem Titio adscriptam; nullam esse repudiationem, & mulieri prodesse non debere, recte respon[sect. 12]det Iureconsultus ibi, vtpote cum Titius repudiare non possit legatum conditionale pendente conditione, l. si ita scriptum, 46. §. si sub conditione, ff. de legatis 2. Nec etiam prodesse debet, si mulier nupserit, cum prouisione legis perinde habeatur ac si non nupsisset, vt in essectu, & subtiliter explicauit Costa in dict. §. si arbitratu, limitat. 4. num. 6. a quo & priuatis (communibus tamen Magistrorum scriptis) accepit Pichardus vbi supra, dict. num. 97. Tertio loco constituendum est, ex omnibus Autho[sect. 13]ribus relatis supra, in initio huius capit. num. 1. communiter probatum, coniunctionem hominis triplicem esse, Realem tantum, Verbalem tantum, & Mixtam, re & verbis: quod satis constat ex l. re coniuncti, 89. ff. de legatis 3. l. triplici, 142. ff. de verbor. significat. Et verbis contuncti simul dicuntur legatarij vsusfructus, cum testator ita dixerit: Titio, & Sempronio Corneliani fundi relinquo vsumfructum: & tunc inter huiusmodi legatarios est locus iuri non decrescendi in vsufructu, secundum Albericum in l. 1. num. 2. ff. de vsufructu accrescendo. Angelum in cons. 153. Rusticum num. 2. Crotum in dict. l. re coniuncti, num. 45. vers. non obstat textus. Qui intelligunt id procedere ante, & post quaesitam portionem, vt vno & altero casu habeat locum ius non decrescendi, vt communiter obseruari dicit Menoch. lib. 4. praesumptione 159. num. 3. & idem tenet Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 128. & num. 130. vbi generaliter, & iure fundat in vsufructu in vltima voluntate relicto, etiam post quaesitam portionem, non esse ius accrescendi, sed ius non decrescendi: & sic quod ius accrescendi, de quo loquitur text, in l. 1. §. interdum, ff. de vsufructu accrescendo, & in aliis iuribus, quod in vsufructu habet locum, ante & post quaesitam portionem, sit ius non decrescendi: Et in hanc partem inclinare animum videtur, sed confuse loquitur D. Spino in spec. d. glos. 9. principali, de iure accrescendi, num. 21. in fine. Quarto loco constituendum est, legatarios re tantum coniunctos dici, cum testator ita dixerit: Titio vsum[sect. 14]fructum fundi Semproniani do, lego, & eiusdem fundi vsumfructum Caio do, lego: quo casu ante quaesitum, & acceptatum legatum, si vnius portio deficiat, est locus iuri non decrescendi, sed post acceptatum legatum, & portionem quaesitam, est locus iuri accrescendi: ita docuit Bart, in dicti. l. re coniuncti, num. 21. vbi Crot. n, 29. Politus num. 47. Albericus in l. 1. num. 4. ff. de vsufructu accrescendo, & ex aliis resoluit Menoch. lib. 4. d. praesumptione 159. num. 5. & 6. & Bartoli distinctionem esse veram, & tenendam dicit Menchaca de successionum progressu, lib. 3. §. 21. num. 51. per totum, & § 23. num. 28. vers. ergo aut sunt, ibi: Tertio casu. Expresse etiam admittit cum Communi, esse ius accrescendi, vel non decrescendi in legato vsusfructus inter re tantum coniunctos: sed de successionum creatione, lib. 1. §. 10. dum repetit l. qui quartam, §. fin. num. 122. vers. Ex qua ratione, ibi: infero verum intellectum, tenet contra, & expresse affirmat inter re tantum coniunctos non esse ius accrescendi, sed ius non decrescendi. A communi tamen recedendum non erit ex Authoribus relatis supra, qui explicant latius, ius accrescendi, vel non decrescendi[sect. 15] in quibus differant, & plene Bolognet. in dict. l. re coniuncti, num. 26. 27. & seqq. & superiorem sententiam tenet etiam Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. num. 10. vbi dicit, quod cum legatarij vsusfructus re tantum coniuncti sunt, faciunt sibi partes per concursum, ita vt, altero ex legatariis mortuo, vel legatum repudiante, quia concursus cessat, alteri in solidum per ius non decrescendi debetur: & extenditur praedicta conclusio secundum Menoch. vbi supra, d. num. 6. vers. extenditur, ad coniunctionem realem, siue re, ex legis interpretatione tacite prouenientem, vt in exemplo l. si alij, ff. de vsufructu. legat. & aliis adductis supra, cap. praecedenti patet: vbi hac de re latissime, atque distincte scriptum est. Quinto loco constituendum est, verbis tantum coniunctos dici legatarios, cum testator ita dixerit. Titio,[sect. 16] & Sempronio vsumfructum aequis portionibus fundi Semproniani do, lego: verbis namque, & coniunctione coniuncti sunt, sed re, & portionibus diuisi intellectu. Tunc autem magis dubitant Doctores, an iuri accrescendi locus esse debeat? Et etiam hoc casu, cum verbis tantum coniuncti sunt legatarij vsusfructus, locum esse iuri accrescendi tenuerunt Bartolus, Baldus, & Albericus in l. si duobus, ff. de vsufructu accrescendo, idem Albericus in l. 1. num. 1. eodem tit. & communem resolutionem testantur Ripa num. 69. Politus num. 46. & Villalonga fol. 20. in dict. l. re coniuncti, vbi Parisius n. 61. per totum, Bolognetus num. 238. sequuntur Petrus Costalius aduersariorum iuris, part. 2. ex lib. 7. pandectarum, ad titulum, ff. de vsufructu accrescendo, in §. idem Iulianus, Cephalus in cons. 216. col. 2. lib. 1. Michael Grassus §. ius accrescendi quaest. 9. in fin. & ab impugnationibus Neotericorum constanter defendit hanc partem, dicens, contrariam iure subsistere non posse. Iacob. Menoch. lib. 4. praesumptione 159. videndus ex num. 7. vsque ad num. 18. vbi pro communi hac resolutione expendit nonnulla iura, quae prius adduxerant Parisius in dict. l. re coniun[sect. 17]cti, dict. num. 61. & Bolognetus dict. n. 238. primo text. in l. 1. in princ. & in §. idem, & §. interdum, ff. de vsufructu accrescendo. In quibus simpliciter, & absolute dicitur, inter coniunctos in legato vsusfructus locum esse iuri accrescendi. Tunc sic: inter coniunctos ita connumerantur contundi verbis, sicuti contundi re tantum, aut re, & verbis simul; ergo ex dictis iuribus differentia constitui non potest. Et non solum (inquit Menochius vbi supra numer. 8.) est diuinare, contrarium dicere, sed etiam coangustare verba eorum iurium, si ad coniunctos re tantum, vel re & verbis simul referantur. Verum huic argumento responderi poterit, verum esse, inter coniunctos in legato vsusfructus, locum esse iuri accrescendi, vt illa iura dicunt: id tamen intelligendum esse, dummodo taliter sint coniuncti, quod ius accrescendi esse possit, hoc est, re & verbis simul, aut re tantum. Caeterum verbis tantum coniuncti, ea coniunctione iunguntur, vt potius separati, quam coniuncti videantur: & sic quoad ius accrescendi, inter coniunctos non ita connumerari possunt verbis tantum coniuncti, sicut re & verbis, aut re tantum coniuncti, nec in eis verificatur generalitas dictorum iurium. Hoc autem non est diuinare, aut coangustare verba Iureconsultorum, sed iuxta rationem recti sermonis, & iuris, intelligere ea, atque ex ratione aliorum iurium declarare, in quibus inter coniunctos verbis tantum ius accrescendi denegatur in vsufructu. Secundo, & pro communi argumentatur Menochius in hunc modum: quod maior est vis, & effectus coniunctionis verbalis, quam realis tantum, ex Ripa in d.l. re coniuncti. n. 126. sed inter re coniunctos est locus iuri accrescendi; ergo & inter verbis coniunctos locus esse debet. Sed pro solutione huius fundamenti aduertendum[sect. 18] erit in primis: non adeo certum esse (vt solo Ripa relato, Menochius putat) quod maior sit vis, & essectus coniunctionis verbalis, quam realis, cum in hoc diuersae sint Doctorum sententiae, & opiniones, vt videre est penes Menchacam de succession. Progressu, lib. 3. §. 21. n. 3. & §. 22. n. 21. & 22. Antonium Gomez, tom. 1. variar. cap. 10. de iure accrescendi, num. 31. Grassum §. ius accrescendo quaest. 13. num. 3. Deinde posito, quod in hoc nulla esset differentia, aut contrarieras Doctorum, deberet altercatio talis intelligi in haereditate, fideicommisso, aut alio legato, non in legato vsusfructus, in quo non dari ius accrescendi inter verbis tantum coniundtos defendimus, & rationem differentiae concludentem statim assignauimus, vt inde constare possit, non esse validum argumentum Menochij: In reali coniunctione habet locum ius accrescendi in vsufructu; ergo & in verbali habere debet, cum inter vnam & alteram coniunctionem in vsufructu longa sit differentia; ratio. Denique dubium de praelatione inter verbis tantum, & re tantum coniunctum, adaptari non potest ad legatum vsusfructus, nam qui nullo modo admittitur ad ius accrescendi, qualiter poterit re coniuncto praeferri, qui etiam in vsufructu habet ius accrescendi, vt supra vidimus. Tertio demum loco in fauorem Communis sic argumentatur Menochius: quod facilius admittitur ius accrescendi in vsufructu, quam in proprietate, per textum in l. 1. §. interdum, ff. de vsufructu accrescendo, & scripsit Alciat. in l. si mihi, & Titio, num. 16. in fi. de verbor.[sect. 19] obligat. atqui certum est, in proprietatis legato locum esse iuri accrescendi inter verbis tantum coniunctos, d. l. re coniuncti ff. de legat. 3. ergo & in vsufructu esse debet. Verumenimvero huic argumentationi sic responderi posse animaduertebam. Primo, facilius admitti ius accrescendi in vsufructu, quam in proprietate, vbi admitti potest, hoc est, cum legatarij re & verbis, aut re saltem sunt coniuncti, non cum verbis tantum sunt coniuncti: tunc enim facilius, & regulariter admittitur in proprietate quam in vsufructu, in quo denegatur. Secundo responderi potest, quód text, in dict. §. interdum, nihil vrget pro consideratione Menochij, cum agatur ibi de coniunctione reali, non de verbali, & in reali dicit, quod habet locum ius accrescendi in vsufructu, sicut in proprietate. Sed hoc plus est in vsufructu; nam in proprietate ius accrescendi regulariter locum non habet post quaesitam portionem, vt ex dict. §. in[sect. 20]terdum, & l. aquam, §. vlt. ff. quemadmodum seruitutes amittantur, adnotarunt Bartolus in dict. l. re coniuncti, num. 49. vbi dicunt communem omnium sententiam Iason num. 121. Crotus num. 81. & Ripa n. 57. Ruinus in cons. 198. num. 12. lib. 2. Cephalus in cons. 450. num. 12. lib. 3. Menchac. de successionum progressu, lib. 3. § 23. num. 32. & 33. In vsufructu tamen ius accrescen[sect. 21]di locum habet etiam post quaesitam portionem, cum legatarij coniuncti sunt re & verbis simul, siue re tantum: quod ex eodem §. interdum, docuerunt Bartolus, Albericus, & Baldus ibi. & communiter omnes ex Villalonga in dict. l. re coniuncti, num. 1. & 4. fol. 48. Antonio Gomezio dict. cap 10. de iure accrescendi, num. 41. Menchaca de success. creation. lib. 1. §. 10. n. 128. & de success. Progressu, lib. 3. §. 21. num. 51. & 23. num. 34. Mantica lib. 10. tit. 3. num. 32. & 33. Menochio lib. 4. d praesumptione 159. Num 6. & num. 18. per totum. Grasso §. ius accrescendi, quaest. 9. num. 2. Roberto lib. 2. sententiarum iuris, cap. 16. Ex quibus, vt vides, satisfactum est, (& vltra omnes hucusque Scribentes) fundamentis consideratis a Menochio pio Communi. Videamus nunc, communis sententiae sequaces qua[sect. 22]liter respondeant ad textum, ex quo pendet veritas huius resolutionis in l. penult. ff. de vsufruct. accrescendo. Circa quem difficile est inuenire rationem, quare scilicet inter eos, quibus vsusfructus idem aequis portionibus relictus est, cesset ius accrescendi, cum constet eos esse verbis coniunctos, & ex verbali coniunctione ius accrescendi procedat regulariter? dict. 1. re coniuncti, de legat. 3. l. si duobus, in fine, ff. de legatis 1. & in vsufructu quoque, ex Communi relata supra, quae tamen ea lege velut oppressa respondet, ideo certare ius accrescendi, quia separatim a singulis haeredibus singulis legatariis idem vsusfructus relictus fuit; & sic nulla coniunctio inter eos esse potest, neque verbalis, quia separatim relictus fuit vsusfructus, neque realis, quia non concursu partes fiunt, sed eas ab initio obtinent legatarij, nam testator singulos haeredes granando, censetur eos pro portionibus hereditariis tantum grauare voluisse, l. si fundum sub condictione, 81. §. libertus. ff. de legat 1. Vnde non solidum ab initio vnicuique, sed proportionibus haereditariis a singulis haeredibus relictum videtur, ideóque ius accrescendi locum non habuit: ita explicant eum textum Bartol. in dict. l. re coniuncti, n. 1. Fulgosius in l. si proprietas, in fi. ff. de vsufructu accrescendo. Et: communiter probari hanc solutionem testantur Alexander num. 2. Romuleus, & Alciatus n. 8. Ripa num. 68. & Bolognetus num. 72. in dict. l. re coniuncti. Loriotus de apicibus turis, de coniunctiis, axiomate 2. & 10. Zasius ad titul. ff. de vsufrutu accrescendo. Menchaca de successo. progressu, lib. 3. d. §. 23. num. 26. Duarenus lib. 1. de iure accrescendi, cap. 10. & sequitur Mcnoch. dicta praesumpt. 159. num. 15. Verum, haec communis interpretatio, quamuis in se[sect. 23] vera sit, non tollit illius textus difficultatem: id quod triplici, & concludenti ratione oftendebat quondam insignis Praeceptor meus, praestantissimusque D.D. Gabriel Enriquez, & ab ipso aliisque accipiens, recle tradit Antonius Pichardus in dict. §. si eadem res num. 111. per totum. Primo, nam textus indict. l. penultima, dicit expresse non minus separatos videri legatarios, quam si duobus, aequis partibus legatum esset; tamen hoc casu constat, legatarios, non separatos, sed coniunctos appellari verbis tantum, in dicti. l. re coniuncti. Secundo, nam in eodem textu, in vers. non minus, ponitur casus dissimilis primo; ergo necessario fatendum est in secundo casu, non a singulis haeredibus, vt in primo, sed ab vno haerede legatum fuisse: alias enim non alius, sed idem casus esset. Tertio & vltimo, quoniam ratio, quae per Vlpianum, sequenti lege adiicitur, cum alius ab alio haerede vsumfructum vendicet, congruere non potest praedictae interpretationi; nam iuxta eam, vsumfructum, sed partem vsusfructus vendicare deberet vnusquisque. Nec etiam tollunt difficultatem aliae interpretationes Parisij in dict. l. re coniuncti, num. 61. circa finem, vti legenti ex dictis supra constabit aperte. Quocirca contrariam sententiam, iuri accrescendi lo[sect. 24]cum non esse in legato vsusfructus, quando legatarij sunt verbis tantum coniuncti, probarunt Antiqui, quorum meminit Glossa in l. 1. §. interdum, ff. de vsufructu accrescendo, & contra Communem defendunt Besucius num. 30. Crotus num. 34. & Politus num. 45. in dict. l. re coniuncti. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 122. vers. Ex qua ratione infero, & num. 126. & 128. & de successionum progressu, lib. 3. §. 23. num. 25. & tribus seqq. & num. 34. ibi. Quod semper intelligo. Duarenus lib. 1. de iure accrescendi cap. 10. & noussime Antonius Pichardus in dict. §. si eadem res, n. 114. & seqq. de legatis, qui num. 112. optime aduerrit, textum in dict. l. penultima, ff. de vsufructu accrescendo, tractare de vsufructu legato, cuius natura, & conditio ea est, vt inter[sect. 25] legatarios diuisus, in vnoquoque diuersus, & distinctus vsusfructus sit, adeo vt alter alterius pars dici non possit, l. stipulatio ista, 38. §. sed si quis, ff. de verbor. obligat. l. si id quod, 15. ff. de duobus reis. Bartolus num. l. 1. si cum duorum, 32. ff. de stipulatione seuorum, vbi Accursius verbo, communio, & ex communi Barbosa in l. vsufructu, num 6. ff. soluto matrimonio. Vnde cum in eo textu, vsusfructus ab initio diuisus in partes fuerit inter legatarios, non solum in secundo casu, quando aequis portionibus legatus fuit, sed etiam in primo, quando a singulis haeredibus relictus est vsusfructus, diuersus, & distinctus vsusfructus in persona vniuscuiusque legatarij constitutus videtur; ideo nec coniuncti videntur, nec ius accrescendi habere possunt, quia in diuersis rebus nec coniunctio, necius accrescendi cadit, l. huiusmodi, §. quibus, ff. de legat. 1. Vis ergo, & ratio Papin. in eo textu, in hoc consistit, quod vsusfructus ab initio inter legatarios diuisus fuerit, non in hoc, quod a singulis haeredibus, vel ab vno vsusfructus legatus sit; ideo cum mysterio dixit idem Papinianus in 1. sequenti: Cum alius ab alio haerede vsumfructum vendicet. Vt significaret aperte, quod non partem eiusdem vsusfructus vnusquisque accipit, quod erat necessarium ad inducendum ius accrescendi; sed vsumfructum simpliciter vindicat, quia vnius vsusfructus, alterius pars non est. Deinde pro hac parte contra communem, expendit duo iura idem Pichardus in dict. §. eadem res, n. 116. & 117. l. inde Neratius, 4. & l. 2. ff. de vsufructu accrescendo:quae optime vrgent. Nec (quod vltra eum & caeteros Scribentes animaduerto) satisfacit Menoch. lib. 4. dict. praesumpt. 159. num. 14. vere enim fortiter adstringunt, vt ex eisdem constat: Nonnullis etiam iuribus pro Communi adductis satisfacit, sed breuiter nimis, ipse Pichardus, & latius satisfactum est supra, ex num. 17. Solum restat, veram discriminis rationem, quoad coniunctionem verbalem inter legatum proprietatis, &[sect. 26] vsusfructus constituere: Quae tamen non obscure deduci potest ex praecedentibus, & expressim assignatur per Antonium Pichardum vbi supra, num. 119. Nam licet proprietas duobus aequis partibus pro indiuiso detur, eadem tamen res manet, l. recte dicimus, 25. §. 1. l. locus, 60. ff. de verbor. significat. Sed vsufructu a testatore per partes diuiso inter legatarios, diuersi vsusfructus constituuntur, quod ius accrescendi necessario impedire debet, vt supra diximus. Et sic remanet defensa haec contra Communem. Quod si quis velit communem re[sect. 27]solutionem tueri, poterit contrariae partis, quam hactenus defendimus, fundamentis satisfacere, cum Menochio dict. praesumpt. 159. ex num. 7. cum multis seqq. Parisium in dict. l. re coniuncti, num. 61. Et si retineat communem intellectum ad textum in l. penultim. ff. de vsufructu accrescendo, respondere poterit ad textum, qui in contrarium vrgere videtur in l. plane, 34. §. si coniunctim, ff. de legat. 1. provt ex aliis respondet Pichardus vbi supr.[sect. 28] n. 34. & n. 77. vel secundum Bartol. ibid. Quod etsi legatariis singulis ab instituto & substituto eadem res relicta fuisset, non fiunt partes ab initio, sed per concursum, quia haeredes tunc censentur pro portionibus tantum haereditariis granati, quando vnusquisque haeredum partem tantum habet in haereditate, sed institutus & substitutus vnusquisque in solidum est haeres, & sic in solidum grauatus censetur in eo textu, vbi Iason sequitur hanc rationem Bartoli. Ripa num. 20. & Polit, n. 4. in dict. l. re coniuncti. Sed & subtilius responderi potest,[sect. 29] quod in eo §. legatum non fuit factum a diuersis haeredibus, vt rectissime docuit Bartol. sed ab eodem, vtrique legatario relictum est legatum, quia legatum ab instituto relictum, censetur a substituto repetitum, siue substitutio sit vulgaris expressa, l. licet Imperator, ff. de legatis 1. siue tacita sub pupillari comprehensa, l. qui fundum, §. qui filium, ff. ad legem falcidiam. Et sic ex vi tacitae repetitionis a substituto videtur vtrique legatario legatum relictum. Sexto loco constituendum est: quod coniunctio, ex[sect. 30] qua nascitur ius accrescendi, duplex est, hominis, & legis: de coniunctione hominis adhuc actum est; de coniunctione vero legis tractant Bartolus ex num. 59. Iason ex num. 50. Romuleus quaest. 4. Bolognetus ex num. 223. & alij communiter in dicta l. re coniuncti, idem Bartolus, & alij Doctores in l. & proculo, ff. de legatis 2. vbi latissime Peralta ex num. 1. cum multis seqq. Antonius Gomez, tomo 1. variar. cap. 10. de iure accrescendi, num. 28. Grassus §. ius accrescendi, quaest. 4. in principio, & quaest. 7. D. Spino in speculo, glos. 9. de iure accrescendi, num. 22. Dicitur autem coniunctio legalis, quoties plures a lege ciuili, vel Praetoria simul ad eandem rem, & coniunctim vocantur: cuius rei exempla nonnulla traduntur in l. ex suis, ff. de suis & legitimis haeredibus, l. 3. in fine, ff. de bonorum possessionibus, l. vnica, C. quando non petentium partes, l. si duobus, ff. de bonorum possession. contra tabulas, l. seruus communis, 67. ff. de acquirenda haereditate. Quod attinet ergo ad institutum nostri tractatus, vt alia praetermittam; de iure accrescendi ex coniunctione legali, inter alios casus, duos principaliter distinguit Bartolus in dict. l. re coniuncti, num. 59. Primus est, quod in[sect. 32] legato proprietatis coniunctio legalis non inducit ius accrescendi, si legatum deficiat ex post facto per repudiationem, vel alio modo, per textum in l. & proculo, ff. de legatis 2. Vbi Celsus Iureconsultus sic scripsit: Et Proculo placebat, & a patre meo sic accepi, quod seruo communi legatum sit, si alter Dominorum omitteret, alteri non accrescere: non enim coniunctim, sed partes videri legatas; Nam si ambo vendicarent, eam quemque legati partem habiturum, quam in seruo haberet. Et sic intelligunt, eum textum idem Bartolus, Castrensis, Imola, Albericus, Angelus, & Cumanus ibidem, & communem intellectum testantur Petrus de Peralta, & D. Franciscus Sarmientus in princip. eiusdem l. & proculo. Menchaca de success. progressu, lib. 3. §. 23. num. 61. 65. & 66. Secundus casus est quod in legato vsusfructus coniunctio[sect. 33] legalis inducit ius accrescendi, si legatum deficiat ex postfacto per repudiationem, vel quia vsusfructus alio modo amittatur, l. 1. §. 1. ff. de vsufructu. accrescendo. vbi Vlpianus in legato vsusfructus aliter, quam Celsus in legato proprietatis, & in hunc modum scribit: Denique apud Iulianum lib. 35. Digestorum quaeritur: si communi seruo vsusfructu sit relictus, & vtrique domino acquisitus, an altero repudiante, vel amittente vsumfructum, alter totum habet?. & putat ad alterum pertinere: & licet dominis vsusfructus non aequis partibus, sed pro dominicis acquiratur, tamen persona eius, non dominorum, inspecta, ad alterum ex dominis pertinere, non proprietati accedere. Et per haec iura inter legatum proprietatis, & vsusfructus sic distinguunt communiter Doctores, vt testantur Iason num. 52. Ripa num. 204. Crotus num. 125. in d.l. re coniuncti. Ioannes Cephalus in cons. 244. num. 8. & 9. lib. 2. Duarenus lib. 1. de iure accrescendi, cap. 13. Ioannes Robertus sententiarum iuris, lib. 2. cap. 24. Cuiacius tract. 5. ad Africanum, fol. 69. & obseruationum lib. 8. cap. 35. & in paratitla ad titulum ff. de vsufructu accrescendo, fol. 41. & 42. qui Authores plura cumulant pro explicatione dictorum iurium, & varias adducunt differentiae rationes. Quibus omissis, & aliis adductis per Peraltam, & Menchacam vbi supra, vera differentiae ratio inter vsumfructum, & proprietatem consistit in eo, vt nouissime aduertit Pichardus in d. §. si eadem res, num. 107. quod cum legatum vsusfructus non perficiatur in prima acquisitione, sed contineat plures acquisitiones successiuas, quia quotidie constituitur, & de nouo acquiritur l. 1. §. interdum, ff. de vsufruct. accrescen. quotidie quoque de nouo, seruo acquiritur, & per eum domino: ideo si tempore nouae acquisitionis, non possit alteri domino acquiri propter repudiationem, vel ex alia causa, ex qua vsusfructus acquisitus amittitur; tunc in totum alteri acquiritur, ac si illius tantum seruus esset, iuxta regulam text, in l. 1. §. communis seruus, versic. vt in eo, ff. de stipulat. seruor. quod secus est in proprietate legata, quia cum illa vno eodemque tempore & in totum acquiratur, ex d. §. interdum, ibi: Non vt proprietas eo solo tempore quo vendicatur, & eo tempore vterque dominus capax sit, vti non possumus regula dicti §. communis seruus. Ex his (& vltra Picardum & reliquos hactenus Scri[sect. 34]bentes) inferri potest ad nonnulla aduersus communem Scribentium sententiam. Primo, lapsos suisse Doctores communiter existimantes, in specie dict. l. primae §. 1. ff. de vsufructu accrescendo, totum vsumfructum pertinere ad alterum dominum iure accrescendi, cum verius longe sit, competere illi, non iure accrescendi, sed ex regula dicti §. communis seruus. Itaque ratione euidenti demonstratur: nam in eo textu, vsusfructus relicti seruo domini habent partes ab initio, & non per concursum; igitur ius accrescendi locum habere non potuit, per textum in l. inde Neratius, 4. ff. de vsufructu accresendo, ibi: Toties ius accrescendi esse, quoties in duobus, qui in solidum habuerunt, concursu diuisus est. Deinde, nam in dicto §. primo, in versic. & puto, Iureconsultus videtur dubitandi rationem proponere, quod cum domini non habeant partes per concursum, portio repudiata accrescere non debeat; nam si per concursum partes fierent, non pro dominicis, sed pro aequalibus acquireretur, l. coniunctim, ff. de legatis 3. l. quoties, §. haeredes, ff. de haeredibus instituendis. Caeterum his non obstantibus, respondet Vlpianus, altero repudiante vel amittente vsumfructum, totum ad alterum pertinere, quia non pertinet iure accrescendi, sed ex doctrina superius tradita, & regula dicti §. communis seruus. Secundo infertur, non sine maximo mysterio pro ratione suae decisionis, dixisse Vlpianum in eodem §. primo, Dictum supra obtinere, persona serui, non dominorum inspecta: Nam cum legatum prius in persona serui consistere debeat, & tunc demum domino acquiri, cum plene seruo acquisitum fuerit, l. debitor, §. seruo, ff. de legatis 2. Necessario debuit in eo legato, dominorum, non serui personas inspicere; quia si verum est, quod quotidie de nouo acquiritur vsusfructus, nunquam plene seruo acquisitus videtur, sed quotidie etiam in persona eius de nouo constituitur, vt scribit idem Vlpianus in dict. § interdum. Tertio infertur ad veram explicationem textus in[sect. 35] d.l. & proculo, quare scilicet coniunctio legalis non operetur ibi ius accrescendi? Et omissis quamplurimis adductis per Doctores communiter, & Peraltam in eadem l. & proculo, a num. 1. vsque ad num. 38. Pro vera resolutione, animaduertendum est: primo Iureconsultum in specie proposita recte respondisse, non dari ius accrescendi. nam inter eos, qui nulla coniunctione iunguntur, sed potius disiuncti, & separati sunt, ius accrescendi esse non potest, vt saepe dictum est. Tunc sic: inter dominos serui communis nulla datur coniunctio, nec realis, nec verbalis, ergo ius accrescendi esse non potest. Quod realis coniunctio non sit, clarum est, quia domini ab initio partes habent, & non per concursum, quod erat necessarium ad realem coniunctionem: quod etiam verbalis non sit, euidenter apparet a personarum enumeratione, quia nec in persona serui, quia solus legatarius fuit, nec in personis dominorum coniunctio aliqua considerari potest: non in seruo, quia in vna tantum persona coniunctio cadere non potest, vt de se patet. & probatur apere in d.l. re coniuncti, de legatis 3. & in d. §. si eadem res, de legatis: non etiam in personis dominorum, nam hi verbis coniuncti dicuntur, qui vna, & eadem oratione iunguntur, l. triplici, ff. de verborum significatione l. vnica, §. hoc ita, ibi: Propter vnitatem sermonis, C. de caducis tollendis, & latius probant Bartolus in dict. l. re coniuncti, num. 3. vbi Iason num. 11. & 33. 74. 86. & 109. Menchaca de successionum progressu lib. 3. §. 21. num. 6. Michael Grassus §. ius accrescendi, quaest. 4. num. 2. At domini serui communis, oratione aliqua non coniunguntur, imo nec testatoris verba diriguntur ad eos; ergo impossibile est, verbalem coniunctionem inter eos cadere: quippe in eo legato ipsius serui persona inspicitur, non dominorum, ex dict. l. 1. §. 1. ff. de vsufructu. accrescendo. Nec quaerimus, cui acquiratur, sed cui honor habitus sit, idest, cum quo lo[sect. 36]quutus fuerit testator, l. 3. §. hoc autem, ff. de legatis praestandis. Deficiente ergo omni coniunctione, legalis sola sufficiens non est ad inducendum ius accrescendi, nisi alia peculiaris ratio id suadeat, vt in terminis dicti §. 1. Id autem adeo clare probatur in d.l. & proculo, vt textus ille nullo modo cauillari possit: ibi enim, pluribus dominis a lege defertur simul legatum seruo communi relictum; & tamen non habent ius accrescendi. Quod vt euidentius constare possit, animaduerten[sect. 37]dum erit secundo: Coniunctionis legalis doctrinam, tametsi communem, veram non esse, sed commentitiam, a Doctoribus tantum excogitatam, non ex aliquo iure deductam: Enimvero omnia iura, quae pro legali coniunctione expendunt Doctores, non ratione alicuius coniunctionis, sed ex alia peculiari causa ius accrescendi concedunt; nam in dicta l. 1. §. 1. ff. de vsufructu accrescendo, totum vsumfructum ad alterum pertinere, respondet Vlpianus, ex ratione dict. l. 1. §. communis seruus, ff. de stipulatione seruorum, & in dict. l. & proculo, ius accrescendi denegatur, quia ratio illa deficit, nec sola coniunctio legalis sufficit, vt supra diximus. Praeterea inter duos dominos, qui ad eandem haeredi[sect. 38]tatem seruo communi relictam ex testamento admittuntur, & inter eos, qui ad bonorum possessionem, siue contra testamentum, siue ab intestato a lege vocantur, ius accrescendi esse, scribitur in l. seruus communis, 67. ff. de acquirenda haereditate, in l. si ex pluribus, 9. ff. de suis, & legitimis haeredibus, l. 3. §. final. ff. de bonorum possessionibus, l. si duobus, ff. de bonorum possession. contra tabulas, l. tribus, l. communi liberto, ff. de bonis libertorum. Non ex eo, quod detur inter ipsos aliqua coniunctio, sed ex alia causa; nam in successione ex testamento,[sect. 39] portio deficiens accrescit etiam inter omnino disiunctos, ne testator decedat pro parte testatus, & pro parte intestatus; quod ius nostrum non patitur: quae ratio sola efficax est ad inducendum ius accrescendi inter eos, inter quos nulla coniunctio cadit, vt magistraliter, & vere docuit Bartolus in dict. l. re coniuncti, num. 25. quem sequuntur communiter omnes Doctores, vt testantur Bolognetus ibi. num. 242. & 245. Antonius Gomez. dicto cap. 10. de iure accrescendi, num. 27. Grassus §. ius accrescendi, quaest. 11. Corrasius in l. testamento, num. 9. C. de impuberum. Padilla. in l. eam quam, num. 96. C. de fideicommissis: quod iterum, & optime assequutus est Bartolus in eadem l. re coniuncti, num. 59. in illis verbis: Aut loqueris in proprietate: & tunc aut in haeredita. te. & habet locum ius accrescendi, vt supra, de acquirenda haereditate, l. seruus communis ab extero. Ratio est, ne quis decedat, pro parte testatus, & pro parte intestatus: quae ratio cessat in d.l. & proculo. Similiter in successione ab intestato procedit ius ac[sect. 40]crescendi, non ex coniunctione legali, vt male Doctores quamplures existimabant, sed ex natura ipsius suc[sect. 41]cessionis, quia successio legitima defertur semper salua gradus praerogatiua, §. 1. & §. si plures, Institut. de legitima agnatorum successione, authent. defuncto, C. ad Tertullianum, authent. post fratres, C. de legitimis haeredibus Ideo salua gradus praerogatiua, portio, quae vacat, non potest ad vlteriorem agnatum transire, sed existentibus in eodem gradu accedere, siue accrescere debet, dict. l. si ex pluribus, ff. de suis & legitimis haeredibus. Denique eadem ratione in bonorum possessione[sect. 42] contra tabulas competit ius accrescendi in dictis iuribus, & in querela inofficiosi testamenti, l. si ponas, §. fin. ff. de inofficioso testamento, quia remedia illa eodem ordine, & his demum dantur, quibus & successio ab intestato competit, l. 1. l. non putauit, §. fin. ff. bonorum possession. contra tabulas, l. posthumus, §. si quis ex his, ff. de inofficioso testamento, §. eadem haec obseruatio, in fine, Institut. de haereditat. quae ab intestato. At vero, quoties huiusmodi rationes, vel aliae similes deficiunt, atque ex sola coniunctione induci debet ius accrescendi, nulla alia, quam coniunctio testatoris sufficiet; nec ex eo tantum, quod plures ad eandem rem a lege simul vocentur, esse poterit ius accresendi, vt constat ex dict. l. & proculo. Sic praesentem materiam per studia, & Vniuersitates explicare solent Praeceptores communiter, a quibus, Salmanticae a pueritia mea sic accepi. & nouissime tradit Antonius Pichardus in §. si eadem res, num. 99. cum seqq. # 49 CAPVT XLIX. Vsusfructus in fundo sterili, vel absque vtilitate aliqua, an possit constitui? & de opinione Gloss. 1. §. constituitur, Institut. de vsufructu. Deinde, vtrum rusticorum, & vrbanorum praediorum seruitutes constitui non possint, quae vtilitatem aliquam non contineant? Demum seruitutes reales qualiter a seruitutibus, vel obligationibus personalibus distinguantur? vbi omnium Scribentium in hac materia traditiones recensentur. Lex, statuae, 48. in princ. & in §. 1. si infantis, 62. ff. de vsufructu, l. quoties, 15. l. ei fundo, 19. l. vt pomum, 7. ff. de seruitutibus, cum caeteris eisdem connexis dilucide, & vere explicantur, & nonnulla distincte magis, quam hactenus adnotata traduntur per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Vsumfructum omnium rerum, quae in patrimonio nostro sunt, constitui posse. -  2 Vsusfructus in fundo sterili, vel absque vtilitate aliqua, an possit constitui? & de opinione Glossae 1. in §. constituitur, Institut. de vsufructu, & vide ex num. 7. vsque ad num. 11. -  3 Seruitutes rusticorum praediorum, & vrbanorum constitui non possunt, quae vtilitatem aliquam non contineant, & num. seqq. maxime ex num. 11. -  4 Seruitus inutilis constituta vindicari non potest, & de intellectu l. sicuti, §. fin. & §. Aristo, ff. si seruitus vendicetur, remissiue. -  5 Seruitus vtiliter constituta, simul cum vtilitate restringitur; & de intellectu l. loci, ad fin. ff. si seruitus vendicetur, remissiue. -  6 Seruitutis realis definitiones nonnullae. -  7 L. statuae, 44. §. 1. ff. de vsufructu, quod non loquatur in fundo sterili, & noue, & vere adnotatum contra Glossam, & de illo textu, vide statim n. 10. -  8 Vsusfructus sine aliqua vtilitate subsistere non potest. -  9 L. si infantis, 62. ff. de vsufructu, vera ratio redditur. -  10 Accursius deceptus in explicatione l. statuae, 48. §. 1. ff. de vsufruct. & ibidem explicatus ille textus. -  11 Seruitus an constitui possit sine praedij dominantis vtilitate? vbi proponitur contrarietas l. quoties, 15. & l. ei fundo, 19. ff. de seruitutibus, & num. seq. -  12 Communis interpretatio Doctorum ad ea iura improbata. -  13 Pauli Castrensis distinctio in hac materia confutata. -  14 Francisci Connani opinio noua adducitur, quae probari potest, vt dicitur infra num. 18. -  15 Ioannis Corrasij sententia contra Communem probatur. -  16 L. ergo, §. fin. cum l. veluti, ff. de seruitutibus rusticorum, explicata. -  17 L. quoties, 15. ff. de seruitutibus, vera ratio redditur, & Iacobi Cuiacij resolutio in hac materia nouiter expenditur. -  18 Francisci Connani opinionem nouam relatam supra num. 14. sustineri posse, nec differre in essectu a sententia Corrasij. -  19 Antonij de Leon, rationem quandam contra Connanum. nihil vrgere. -  20 Antonij de Leon, interpretatio relata, & circa eam nonnulla nouiter adnotata per Authorem. -  21 Proponitur difficultas l. vt pomum, 7. ff. de seruitutibus; quorundam interpretationes taxantur, & vera ratio eiusdem textus redditur. -  22 Seruitus personalis, vel saltem obligatio personalis, vtrum considerari possit in terminis dictae l. vt pomum? -  23 Fulgosij sententia in superiori dubio recepta. -  24 Seruitutes reales qualiter a seruitutibus, vel obligationibus personalibus distinguantur? remissiue. QVoniam Capitibus praecedentibus plenissime actum est de natura, & ratione vsusfructus, quae contineat; & quibus modis vsusfructus ipse constituatur, nec aliquid praetermissum fuit, quod ad eam rem pertineret; reliquum erit nunc, & suo ordine tractare, quibus in rebus vsusfructus constitui possit: quod perfecte explicauit Iustinianus in §. constituitur, Institut. de vsufructu. expressum est in l. 3. §. constituitur, ff. eodem titul. l. 20. & 23. tit. 31. partita. 3. Ex quibus iuribus, (& textu in l. 1. cum seqq. ff. de vsufructu earum rerum, quae vsu consumuntur, regula generalis deducitur omnium[sect. 1] rerum, quae in patrimonio nostro sunt, vsumfructum constitui posse: quod glos. prima in dict. §. constituitur, adeo generaliter accepit, vt existimet in fundo etiam sterili, vel vt alij extendunt, in eo, in quo nulla vtilitas est,[sect. 2] vsumfructum constitui posse, quae monetur dumtaxat per textum in l. statuae, 48. §. 1. ff. de vsufructu, vbi Martianus Iureconsultus scribit in hunc modum. Licet praedia quaedam talia sint, vt magis in eis impendamus, quam de illis acquiramus, tamen vsusfructus eorum relinqui potest. Sed tunc occurrit dubitandi ratio, ex textu in eadem l. statuae, in princ. vbi dicit Iureconsultus, in statua. & imagine vsumfructum constitui posse, quia & ipsae habent aliquam vtilitatem, si quo loco opportuno ponantur: ex textu etiam in l. si infantis, 62. ff. de vsufructu, vbi Pomponius dicit, infantis vsumfructum vtiliter legari, quoniam excrescente eiusdem aetate, vtilis erit vsusfructus. & sic videtur, quod sententia glossae procedere non possit, nec in fundo sterili, vel absque vtilitate aliqua vsusfructus constitui possit: & augetur difficultas ex eo, quod seruitutes etiam rusticorum praedio[sect. 3]rum & vrbanorum constitui non possunt, quae vtilitatem aliquam non contineant, vt dicit Pomponius Iureconsultus in l. quoties, 15. ff. de seruitutibus, vbi sic scribit: Quoties nec hominum, nec praediorum seruitutes sunt, quia nihil vicinorum interest, non valet: veluti, ne per fundum tuum eas, aut ne ibi consistas: & ideo, si mihi concedas, ius tibi non esse fundo tuo vti frui, nihil agitur: aliter atque si concedas mihi ius tibi non esse in fundo tuo aquam quaerere minuendae aquae meae gratia. Que verba sic explicauit Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 7. num. 1. fol. 250. non valent seruitutes, quoties nec hominum. nec praediorum seruitutes sunt, idest vtilitates, & commoditates non sunt, quasi seruitutes pro vtilitatibus dixisse videatur Pomponius, eo quod omnium seruitutum commune sit, vt aut vtilitatem nobis afferant, aut rebus nostris: hocque in primis spectandum in eis est, vt commoditatis alicuius nostrae aut rerum nostrarum causa constituantur, alioquin non recte erunt constitutae: quod Paulus etiam significat in l. si aedes, 38. ff. de seruitutibus vrbanorum, dicens, quod seruitus imponi non potest, si aedes meae a tuis aedibus tantum distent, vt prospici non possint. aut medius mons earum prospectum auferat, vt latius declarat idem Connanus vbi supra, dict. cap. 7. num. 1. ad finem, & num. 2. Quo sit, vt[sect. 4] seruitus inutilis constitura, vindicari non possit, quia perinde est, ac si nihil actum esset, l. si cuti, §. finali, ff. si seruitus vendicetur: de quo textu, & §. Aristo, eiusdem l. vide omnino Caepolam de seruitutibus vrbanorum praediorum, titul. de sumo, fol. 145. & tit. de igne, fol. 403. Connanum lib. 4. dict. cap. 7. num 4. per totum fol. 251. Petrum Augustinum Morlam emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 68. per totum: vel vtilis constituta simul cum vtilitate restringitur. hoc est, vt etiam recte & vtiliter impositae seruitutis ius euanescat, cum definit esse vtilis, l. loci, ad finem, ff. si seruitus vendicetur: de qua lege vide eundem Connanum dict. cap. 7. num. 5. fol. 252. Denique in constitutione seruituris, necessario debere interuenire vtilitatem, vltra praedicta iura, & communem Doctorum resolutionem, de qua nouissime terantur Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. titul. 6. ff. de seruitutibus, num. 65. Antonius Pichardus in rubric. Institut. de seruitutibus rusticorum praediorum, & vrbanorum, num. 2. Constat aperte ex definitione seruitutis realis, siue sit[sect. 6] ius praedio inhaerens, ipsius vtilitatem respiciens, & libertatem, seu ius alterius diminuens, vt obseruat Bartolus in l. 1. ff. de seruitutibus, num. 2. quem sequuntur Angelus, & Florianus ibi. num. 3. Antonius de Leon. num. 1. & communiter probari testantur Caepola, qui alias definitiones adducit, sed Bartoli meliorem esse profitetur, de seruitutibus vrbanorum praediorum, cap. 2. n. 3. fol. 173. Ioannes Oroscius in l. libertas, §. seruitus, n. 3. ff. de statu hominum. D. Antonius de Padilla in rubrica, C. de seruitutibus, num. 8. siue sit constitutio iurisgentium: qua praedium contra naturam vicino praedio ad eius vtilitatem, vel commoditatem domini, cum iuris sui diminutione seruit, vt tradit Corrasius, qui Bartoli definitionem impugnat, in rubric. ff. de seruitutibus, n. 5. per totum, videndus etiam n. 11. & 12 siue sit ius agendi habendíve quicquam in praedio alieno, quod ad sui predij vtilitatem est, & iure communi agere habere non licebat, vt scribit Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 7. in princ. fol. 250. vel aliis modis definiatur ex Forcatulo num. 19. & Cuiacio in princ. in rubric. ff. de seruitutib. Alciato, & Rebuffo in l. quid aliud, ff. de verbor. significat. Ioanne Garsia de expensis, & meliorationib. cap. 10. num. 15. inter quos definitio Bartoli magis placet: & pro illa est textus optimus in l. de pupillo, §. Sextus, ff. de noui operis nunciatione, in versic. imposititiam, ibi: Cum quis postea quam ius suum diminuit, alterius auxit, idest postea quam seruitutem aedibus suis imposuit: & in l. 1 tit. 31. partit. 3. Idcirco pro solutione huius difficultatis, & superiorum explicatione, nonnulla constituere necessarium erit, ex quibus haec materia, tam quod attinet ad seruitutem personalem vsusfructus, quam ad caeteras seruitutes reales dilucidius, & melius quam hactenus per aliquem explicata manebit. Et primo constituendum est, quod tex. in dict. l. sta[sect. 7]tuae. 48. §. 1. ff. de vsufruct. non loquitur de fundo sterili, vt existimauit glossa, sed male quidem in dict. §. constituitur. Nec aliquod verbum ponitur in eo textu, ex quo predij, aut fundi sterilis argumentum deduci possit, cum aliud, & longe diuersum sit, praedium aliquod tale esse, vt magis in eo impendamus, quam de illo acquiramus; aliud vero esse sterile, quod ad oculum patet, quippe cum praedium non sterile, sed fructus aliquos producens, eius qualitatis esse possit, vt magis in eo impendamus, quam de illo acquiramus. Secundo constituo, vsumfructum sine aliqua vtilita[sect. 8]te subsiftere non posse: ideo in ea re, in qua vsusfructus constituitur, vtilitatem aliquam considerari posse, necessarium esse quod aperte significat textus in eadem l. statuae, in princ. Dicit enim Iureconsultus, statuae, & imaginis vsumfructum posse relinqui, quia & ipsae habent aliquam vtilitatem, si quo loco opportuno ponantur. Et sic ad consistentiam vsusfructus totum fundamentum facit Consultus in hoc, quod rei, cuius vsusfructus relinquitur, aliqua vtilitas esse possit, vt est de mente communi, de qua nouissime profitetur Petrus Ricciardus ad rubricam. Institut. de vsufructu. num. 46. fol. 80. & expresse docuit Accursius in dict. l. statuae, §. 1. verbo, acquiramus, dicens: Intellige tamen quod aliquando aliquid inde percipi potest, alias non potest esse vsusfructus in eis. & refert textum m dict. l. statuae, in princ. Tertio constituo, quod textus in dict. l. si infantis. 62.[sect. 9] ff. de vsufructu. variis modis explicari solet, & nonnullas interpretationes adduxit nouissime Petrus Ricciardus dict. rubrica, de vsufructu, num. 45. & 46. per totum; vtcunque tamen sit, minime probat contrarium eius, quod dictum est: Enimvero si infantis vsusfructus relictus sit, satis vtile legatum est; quamuis enim seruire, & ministrari statim seruus non possit, excrescente aetate poterit: ideo vtilitas est, statim habere seruum, qui seruire, & operari incipiet, cum primum possit, hoc est, cum infantis aetatem excesserit, &; sicut validum est. legatum rei, quae nondum est, esse tamen speratur in rerum natura, l. quod in rerum, 24. in princ. ff. de legatis 1. §. ea quoque res, Institut. de legat. l. 12. tit. 9. partita. 6. inestque tacita condicto, si nascatur, l. 1. ff. de condit. & demonstrat. Sic & fortiori ratione valere debet legatum vsusfructus infantis, qui iam est in rerum natura, & qui seratur, quod de proximo, infantis aetatem excedat, vt condicto illa, quae tacite inest, impleri incipiat. Non est ergo sine vtilitate legatum, imo futura seruitia maxima in consideratione haberi debent, vt ex nunc Vtilitatem ostendant. Quarto constituo, deceptum Accurfium in d l. statuae,[sect. 10] §. 1. quamuis eius dottrina in se vera sit, dum existimauit, rationem textus m eodem §. 1. consistere in hoc, quod speraretur ibi vtilitas futura; quod tamen ex eo textu non constat, nec verbum aliquod scribitur, ex quo deprehendi posset ad futuram vtilitatem respectum habuiste Iureconsultum. Ideo dicendum est, vtilitatem, quae ibidem considerari potuit, praesentem esse; praedia enim, quorum vsusfructus relictus fuit propter voluptatem, & amoenitatem, vtilia reputabantur, seruiebant enim amoenitati, & voluptati, vt satis deducitur ex illis verbis; Talia esse, vt magis in eis impendamus, & c. Quod est proprium praedij amoenitati, & voluptati destinati, Sc sic potest in eis vsusfructus constitui, sicut & seruitus alia quaecunque posset, ex dicendis infra & ita eum textum in terminis declarat Corrasius in rubric. ff. de seruitutibus, numer. 9. in princip. Versic. Qua, vt opinor, ratione. Quinto loco, quod attinet ad seruitutes reales, con[sect. 11]stituendum est: In quaestione superiori, an seruitus sine praedij dominantis vtilitate constitui possit, Iureconsultum Labeonem in l. ei fundo. 19. ff. de seruitutibus, contrariati videri his, quae dixerat Pomponius in l. quoties, 15. eiusdem tituli. Ipse enim sic scribit: Ei fundo, quem quis vendit, seruitutem imponi, etsi vtilis non sit, posse existimo: veluti si aquam alicui ducere non expediret, nihilominus constitui ea seruitus possit. Quaedam enim habere possumus, quamuis ea vtilia nobis non sint. At inutiliter seruitutem constitui non posse Pomponius asserit in d.l. quoties; quapropter, vt eorum, & aliorum iurium contrarietas componi possit, variis modis rem istam explicarunt Doctores. Sed magis communiter sibi persuadent, seruitutem imponi, vel constitui non posse, quae praedij dominantis vtilitatem non contineat, ex dicta l. quoties, cum similibus: sufficere tamen, si vtilis non sit seruitus, constitutionis tempore, modo in futurum vtilis esse posset, argumento d.l. si infantis, 62. ff. de vsufructu. Nec enim spectatur tantum praesens vtilitas, l. Labeo, ff. de seruitutibus rusticorum, sed etiam futura. Vnde futuro aedificio seruitus imponi potest, l. si seruitus, §. finali, ff. de seruitutibus vrbanorum, de qua vide Connanum lib. 4. cap. 7. num. 5. versic. dec obstat his, fol. 452. Sed huic interpretationi refragatur aperte text, in d.[sect. 12] l. ei fundo, vbi simpliciter, & absolute dicitur, etiamsi vtilis non sit seruitus, eam constitui posse, nec ad futuram vtilitatem respectus habetur: quod euidentius constat ex ratione generali eiusdem textus: Quaedam enim, inquit Labeo, habere possumus, quamuis ea vtilia non sint. Quibus & aliis rationibus a Communi recte discedunt Ioannes Corrasius in rubrica, ff. de seruitutibus, n. 7. & d.l. quoties, num. 2. & in d.l. ei fundo, num. 2. versic. haec dissolutio. Franciscus Connanus lib. 4. d. cap. 7. n. 3. fol. 251. Antonius de Leon. Canonicus Segouiensis in d.l. quoties, numer. 1. & nouissime Petrus Augustinus Morla emporij 1. parte, titulo 6. de seruitutibus, num. 67. Castrensis autem in d.l. ei fundo, separandas existimat rusticas seruitutes ab vrbanis, constituítque seruitutes aquae ducendae, haustus, viae, itineris, & similes, quibus nobis permittitur aliquid in alieno facere, imponi posse, etsi non intersit, eas imponi ex opinione Labeonis: at vero altius non tollendi, & quae vetant dominum in suo quicquam facere non valere, nisi prosint ei, cui constituuntur. Et pro hac sententia expendit textum in dict. l. ei fundo, vbi Labeo loquitur expresse de seruitute aquae ducendae, quae inter rusticas connumeratur, l. 1. ff. de seruitutibus rusticorum. Verum Castrensis distinctionem, & praedictae l. inductionem subtiliter, & concludenter conuincit Connanus lib. 4. d. cap. 7. num. 2.[sect. 14] ad finem, qui num. 3. pro certo constituit non sufficere vtilitatem de futuro, sed inspiciendum tempus constitutae seruitutis, praesentemque vtilitatem requiri, & eam non ex veritate, sed ex animo paciscentium exstimandam esse, vt si mihi constituisti seruitutem aquae ducendae, quum in fundo meo minime expediret, valet tamen quod actum est, quia satis est me ita velle, putateque id aut vtilitati mihi fore, aut certe volutati, denique ita mihi visum esse: Secus tamen in seruitutibus, quae omnino inutiles sint, idest, ex quibus nullam is, cui deberentur, sibi promittere posset vtilitatem, vt in exemplis dict. l. quoties, in quibus nihil commodi esse potest, & Connani sententiam probauit nouissime Antonius Pichardus in rubric. Institut. de seruitutibus rusticorum praediorum, & vrbanorum, num. 3. Petrus Augustinus Morla tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 67. qui prius dixit in superiori difficultate omittenda esse tradita ab ordinariis, Alciato, Eguin. Corrasio, Goueano, & Connano. Postmodum vero (quod vitio non legendi Authores originaliter tribuendum est) in Connani sententiam omnino incidit. Corrasius vero in rubric. ff. de seruitut. num. 8. & 9. & aliis locis relatis supra, aduersus[sect. 15] communem Scribentium sententiam, in ea dicit esse opinione, vt existimet seruitutem imponi recte posse, quae nullam etiam adferat dominanti praedio vtilitatem, neque de praesenti, neque de futuro, dummodo amoenitatis saltem, aut voluptatis vtilitatem adferre possit domino, sic vt separare debeamus vtilitatem praedij dominantis, ab vtilitate ipsius domini, plerunque enim seruitutes non continent vtilitatem praediorum, sed dumtaxat dominorum, vt in l. hoc iure, ff. de aqua quotidiana & aestiua. Vbi non tantum ad irrigandum, sed etiam pecoris causa, vel etiam amaenitatis, aquae ducendae seruitus constituitur; quo casu, nulla fundi dominantis vtilitas, sed domini tantum voluptas consideratur, & in dict. l. ei fundo. Si vero neque praedij, neque, domini aliquam contineat vtilitatem, seruitus non valet, per textum in d.l. quoties, vbi cum mysterio dixit Consult. Quia nihil vicinorum interest, & non dixit, praediorum, significans aperte in seruitutibus illud praesertim spectandum, an eius, cui sit constitutio, intersit: vt si non intersit, non teneat seruitutis impositio; si autem intersit, secus: satis tamen dici, interesse vicini, licet nulla dominantis praedij vtilitas versetur propter amoenitatem, & voluptatem, l. competit, §. fin. ff. quod vi aut clam, & sic procedit tex. in dict. l. ei fundo, vbi seruitus non vtilis fundo constitui potest, veluti aquaeductus, si aquam ducere non expediat; licet enim ductus aquae sine fructu sit, tantum tamen iucunditatis nobis adferre potest, vt pluris aestimemus caeteris rebus. Et retenta hac opinione, quae contra Communem[sect. 16] verissima videtur, non obstat in contrarium textus in l. ergo, §. fin. ff. de seruitutibus rusticorum: vbi probatur, quod seruitutes calcis coquendae, cretae eximendae, & similes non vltra constitui possunt, quam quatenus ad ipsum fundum dominantem opus sit: ergo in impositione seruitutis, vtilitas praedij dominantis consideranda videtur, per textum etiam in l. veluti, ff. eodem tit. de seruitutibus rusticorum. Sed respondet Corrasius vbi supra, num. 9. vers. illud fateor, praedictas seruitutes calcis coquendae, cretae eximendae, & similes, eius naturae esse, conditionis, & qualitatis, vt in ipsis nulla prorsus amoenitas, siue voluptas, sed sola dominantis fundi vtilitas considerari possit: quapropter constitui non possunt, nisi detur vtilitas praedij dominantis Non etiam obstat textus in dict. l. quoties, 15. ff. de[sect. 17] seruitutibus. Nam si quis mihi concesserit, ius sibi non esse in suo fundo consistere, inutilis est cessio, quia nihil mea interest propter me, nec proper meum praedium, ne vicinus in suo praedio consistat; ideo hac concessione nihil agitur. Idem est, si quis mihi cesserit tus sibi non esse suo fundo vti frui, hoc enim non mea interest. Item si quis mihi cesserit sibi per fundum suum ire non licere, nec enim interest, ne eat: quod recte considerarunt Franciscus Connan, lib. 4. d.c. 7. n. 3. vers. quoniam vere, Petr. Costal, in eadem l. quoties, ad fin. qui in princ. optime aduertit, eam seruitutem, quae nec praedij, nec; personae vtilitatem respiciat, nec ad amoenitatem pertineat, constitui non posse; & in hoc concordat omnino cum sententia Corrasij; differt tamen in eo, quod ad futuram vtilitatem cum Communi attendit. Superiorem etiam rationem dict. l. quoties, eleganter, atque erudite assequutus est Cuiac. recitationum solennium in libros digestorum, ad dictam l. quoties, ff. de seruitutibus. in princ. vbi in vers. Sciendum est, dicit non obstare in contrarium textum in dict. l. ei fundo, 19. ff. de seruitutibus. Atque cius legis rationem in eo consistere, quod licet aqua mihi inutilis sit, tamen ita fit, vt aquam in fundo meo habeam; quamuis autem per se sit inutilis aqua ipsa, tamen iuuat habere aliquid in nostro, & in ea specie habeo in fundo meo. aquam: at in specie dict. l. quoties, cessio non valet, quia quae ceduntur, sunt inutilia, nec per ea fit, vt aliquid habeamus. Ex his, & vltra omnes hucusque Scribentes, nouiter[sect. 18] adnotabam nonnulla. Primo, Francisci Connani sententiam relatam supra n. 14. in effectu non differre a sententia Corrasij, quam probauimus: Connanus enim expresse aduertit, vtilitatem requiri, vel veram, vel excogitaram, idest, quod satis sit, revera seruitutem vtilem esse, siue me putare vtilitati, aut voluptati, & amaenitati vtilem futuram. Deinde non refragari rationem quandam Antonij de Leon, in dict. l. quoties, num. 1. vbi di[sect. 19]cit, Connani sententiam sibi displicere ex eo, quod non versamur in voluntate, siue opinione paciscentium, sed in certa iuris declaratione: quod parum vrget, quoniam revera ex qualitate praedij, vel seruitutis satis certum esse poterit, & constare, an vtilitas considerari possit, necne; id quod ex qualitate, aut conditione eiusdem rei deprehendi potest, vt aperte & non obscure explicatur in dict. l. quoties, & in dict. l. ei fundo, vbi exprimitur, quando aliquo modo vtilis, vel penitus inutilis seruitus videri debet. Secundo adnotabam inferri posse ad ea, quae in hac[sect. 20] materia scribit ipse Antonius de Leon, in dict. l. quoties, num. 2. ff. de seruitutibus: vbi dicit praedictam contrarietatem dict. l. quoties, & dict. l. ei fundo, vltra omnes, & nouiter declarandam, existimátque praefatas leges vnum tantum attingere, scilicet quod esse, & non esse sunt opposita: nam in dict. l. ei fundo, in ea concessione, per fundum tuum eas, aut, ne ibi consistas, dicendum est non esse seruitutem, quia nec dominans, nec seruiens fundus est, quippe fundus ille alij non seruit, nec dominanti fundo aliquid accedit, ex eo quod tu non subsistas in tuo fundo; ideo merito dixit Pomponius in dict. l. quoties, nihil agi, quia versatur in seruitute, que nihil est, & in mera priuatione: Labeo autem in dict. l. ei fundo, versatur in seruitute, quae est, & habet esse reale; nam ibi est fundus dominans, vbi debetur aqua & fundus seruiens praebens aquam, & est vera realis aqua quae actu praebetur. Nec obstat quod aqua ibi non sit vtilis, quia in patrimonio multa habemus, quae nullam nobis inuehunt vtilitatem, satis est, quod ibi sit seruitutis substantia, quae deficit in dict. l. quoties. Et hactenus praedictus Author, circa quem sequentia animaduertebam. Primo praefatam declarationem non esse nouam, vt ipse dicit; nam in primis veluti expresse tradidit eam Ioannes Corrasius in dict. l. quoties, in princ. dicens seruitutes illas non proprie dici seruitutes, quia seruitutes aut personarum sunt, vt vsus, & vsusfructus s aut rerum, vt seruitutes rusticorum praediorum, & vrbanorum, l. 1. ff. de seruitutibus: atqui seruitutes illae, ne per fundum tuum eas, aut ne ibi consistas, nec hominum, nec praediorum, hoc est, nec personis vsui sunt, nec praediis vllam adferunt vtilitatem, vt aduertit ipse Corrasius in rubrica, ff. de seruitutibus, num. 9. Deinde & Secundo superiorem declarationem, tam ad textum dict. l. quoties, quam ad dict. l. ei fundo, eleganter adducit Cuiacius in dict. l. quoties, ad principium & ad finem l. considerari enim in primis, nec ius personarum, nec rerum dari posse in dict. l. quoties, deinde in dict. l. ei fundo, seruitutem valere, quia iuuat in bonis nostris aquam habere; & verbum ipsum habendi optimum est. Denique & tertio, ad seruitutis substantiam requiri praedium dominans, & seruiens; & Corrasius, Connanus, Cuiacius, & caeteri omnes, qui hac de re scripserunt, vt indubitatum supponunt, sed vltra, & recte, Vtilitatem aliquam requirunt, siue in vera vtilitate, siue in amoenitate consistat. Et non solum ad ea duo iura, sed & generaliter ad alia quaecunque veram tradunt, & certam doctrinam: alias enim si fundus non sit, qui dominetur, & fundus qui seruiat, seruitus constitui non potest, tametsi vtilitas magna consideri posset, vt videre est in l. vt pomum, 7. ff. de seruitutibus, vbi scribit Vlpia[sect. 21]nus in hunc modum; Vt pomum decerpere liceat, vt spatiari, vt coenare in alieno possimus: seruitus imponi non potest. In cuius legis explicatione dubitant Doctores communiter, quare seruitus illa constitui non potuerit, cum & vtilitatem, & voluptatem contineat; & tamen seruitutes vel vtilitatis, vel voluptatis causa constituuntur, l. hoc iure, ff. de aqua quotidiana, & aestiua, l. competit, ff. quod vi aut clam, l. Diuus, ff. de seruitutibus rusticorum. Et reiecta communi interpretatione, alia etiam Longouallij, quas subtiliter & vere confutat Corrasius in eadem l. num. 6. 7. & 8. & male sequuntur Duarenus, & Costalius ibi. explosa etiam cogitatione Eguinarij ibidem, vera ratio satis aperte ex praecedentibus deducitur: ideo seruitutem imponi non potuisse in illis casibus, quia nullum praedium erat vicinum, cui facultas illa vel decerpendi pomum, vel spatiandi, aut coenandi in alieno acquiri, aut competere posset; sine praedio autem seruitus imponi, vel acquiri non potuit, l. 1. ff. communia praediorum, l. ergo, ff. de seruitutibus rusticorum: & ita declarant Accursius, & Castrensis ibidem, Ioannes Corrasius n. 8. in fine. vers. expeditior. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 10. num. 1. fol. 268. & nouissime Petrus Augustinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 76. in fine. An autem eiusmodi concessiones, & aliae similes, quae[sect. 22] praediorum seruitutes esse non possunt. sint saltem personales seruitutes, siue obligationes personales, dubitat Gloss. verbo, non potest, in dicta l. vt pomum, & obligationes personales esse existimat: & cum aliis Glossis, & multorum Authorum relatione communem resolutionem testantur D. Antonius de Padilla in l. & in prouinciali, num. 25. C. de seruitutibus. Iacobus Menochius de retinenda possessione. remedio. 6. num. 45. versic. altera fuit opinio. Rogerius vero, & alij glossatores antiqui in eadem l. vt pomum Petrus, & Cinus in rubrica, C. de vsufructu. Ioannes Faber in §. aeque si agat, Institut. de actionibus, num. 3. seruitutes personales esse affirmant: & pro hac parte vrgentissima fundamenta adducunt Duarenus, & Costalius in dicta l. vt pomum, & ibidem Corrasius videndus omnino num. 10. & 11. Longouallius in repetitione l. Imperium, ff. de iurisdictione omnium iudicum, numer. 222. Zasius lib. 1. singularium responsorum, cap. 11. Caeterum Fulgosius in l. pecoris num. 5. ff. de seruitu[sect. 23]tibus rusticorum, distinguendum putat: quod in proposita specie, quando non est praedium vicinum, vtilitásque est propria authoritate percipienda, quia obligationis verba referuntur ad creditorem, cui sit concessio, tunc dicendum est, seruitutem personalem fuisse concessam: quod si concessionis verba ad debitoris concedentis personam referantur, ita quod vtilitas non propria authoritate, sed de manu alterius percipienda sit; & tunc neque rei, neque personae seruitus inducitur, sed obligatio dumtaxat personalis contrahitur, argumento textus in l. Caius Seius, ff. de annuis legatis, l. & in l. Mela §. final, ff. de alimentis, & cibariis legatis, l. final. §. final, ff. de contrahenda emptione. & sequuntur Corneus in cons. 188. num. 2. lib. 4. Ioannes Corrasius, qui latius declarat, & exempla adducit in d.l. vt pomum, num. 12. per totum. Quod verum crederem, quando ex verbis concedentis deprehendi possit, an ius tale percipiendum sit propria authoritate, an de manu debitoris? Sed si verba talia sint, quod id constare non possit, vt si generaliter, vel alio modo incerto proferantur, Rogerij, Fabri & sequacium sententiae magis accederem, seruitutemque personalem concessam dicerem, tametsi a communi sententia non recedendum scripserit Menochius d. remedio 6. num. 47. in fine, ipsíque magis accedat Iason in d. §. aeque si agat, num. 18. videndus ex num. 13. Seruitutes autem reales, qualiter a seruitutibus, vel[sect. 24] obligationibus personalibus distinguantur, post alios plures, tradunt, & plenissime distinguunt Caepola de seruitutib. vrbanorum, cap. 2. num. 5. 6. & 7. & cap. 62. n. 8. Ioannes Corrasius in l. 1. ff. de seruitutib. num. 123. & 124. & in d.l. vt pomum, num. 13. Padilla in l. & in prouinciali, ex num. 19. vsque ad num. 28. Menochius, qui latius caeteris declarat, & decem casus distinguit, de retinenda possessione, remedio 6. ex num. 28. vsque ad num. 48. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 645. lib. 4. Cremensis singular. 60. Marcus Antonius Eugenius in consil. 32. num. 2. # 50 CAPVT L. Operae, & ministeria seruorum an sint personarum, vel rerum seruitutes, vel personalis obligatio, siue qualiter ab vsufructu seruorum differant? vbi omnia iura, quae ad propositum faciunt, dilucide, & vere declarantur, & materia haec distincte, & breuiter explicatur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus in serais constitui potest. -  2 Fructus serui in operis eius consistit. -  3 Vsumfructum imitantur operae, seruorum, & ab eo quoque absunt; distantque plurimum: siue, alio iure est vsusfructus, alio operae. -  4 Operis serui legatis, nihil vltra ipsas operas legatarius consequitur, sed vsufructu serui relicto, non solum ex operi, sed & aliunde quaerit vsufructuarius. -  5 L. 4. ff. de operis seruorum, declarata. -  6 L. penultimae, ff. de operis seruorum, verus sensus traditus. -  7 Opera, seu ministerium serui, nec est, nec dici potest seruitus personalis, nec etiam realis, sed tantum obligatio quaedam personalis, quae ex constitutione operarum resultat. -  8 Antonium Gomez. non recte loquutum in hac materia. -  9 Connani sententiam probatam per Authorem. -  10 D. Antony de Padilla considerationem in hac materia probabilem esse. -  11 Legem Regiam 23. titul. 31. partit. 3. videri alterare ius commune, provt hoc numero, & nouiter, & vere consideratur. -  12 Operae seruorum indiuiduae sunt, sunt vsus; non diuiduae, sicut vsusfructus, & cedunt ex die petitionis, non vt vsusfructus, ex die aditae haereditatis. -  13 Operae serui legatae, capitis diminutione, morte, vel non vtendo non amittuntur, vsusfructus vero amittitur. -  14 Vbi ratio Cuiacij nouiter expenditur, & probatur, & explicatur tex. in §. primo, de acquisit. per arrogat. -  15 Vsusfructus legatum vsucapto seruo, non perimitur; e contra tamen vsucapto seruo, legatum operarum extinguitur, & vera differentiae ratio assignatur. -  16 Operarum legatum, quare mortuo eo, cui legata sunt operae ad haeredem transmittatur, vsusfructus vero cum persona legatarij finiatur? -  17 Vsusfructus, qui in seruis, & iumentis constituitur, an proprius vsusfructus sit. IN seruis etiam constitui posse vsumfructum, inquit[sect. 1] Iustinianus in §. constituitur, Institut. de vsufructu: quod & aliis quamplurimis iuribus comprobari posset, l. si serui, 25. cum legibus seqq. ff. de vsufruct. l. 23. tit. 31. partita 3. vt infra videbitur. Sed difficultatem facit, quod seruus nullos alios fructus habere, siue praestare potest, quam ipsius operas: fructus enim serui in operis eius consistit, l. 4. ff. de operis seruorum, vbi dicit Caius: Fructus homi[sect. 2]nis in operis consistit: & retro infructa hominis operae sunt. Sed opera serui vsusfructus non est. l. prima §. si vsusfructus, versicul. sed operis, ff. ad leg. falcidiam, vbi sic scribitur: Sed operis serui legatis, cum neque vsus, neque vsusfructus in eo legato esse videatur, necessaria est veterum sententia, vt sciamus quantum est in legato, l. 2. ff. de vsufructu legato, vbi Papinianus tractans de legatario operarum serui sic dicit: Et quia legatarius fructuarius non est. Et in l. 5. in fine, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat, operas non per omnia imitari vsumfructum dicitur: vnde videbatur, quod in seruo vsusfructus constitui non posset. Nihilominus tamen contrarium recte statuit Iustinianus loco supra relato. Pro cuius vera explicatione constituendum erit in[sect. 3] primis: Quod vsumfructum imitantur operae seruorum, & ab eo quoque absunt, distántque plurimum; siue alio iure est vsusfructus, alio operae, vti ex iuribus supra relatis constat aperte, & adnotarunt Gloss. verbo, vsufructu, in l. 3. ff. de operis seruorum. Goueanus lectionum iuris variarum lib. 1. cap. 7. num. 1. & 3. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 2. num. 1. per totum, fol. 228. Vdalricus Zasius ad titulum ff. de operis seruorum, in princ. fol. 203. Cuiacius in paratitla ad eundem titulum, fol. 44. & recitationum solennium in libros Digest. ad l. 1. §. si impuberi, in fine, ff. de collatione bonorum, latius in d.l. 2. & in l:7. ff. de vsufructu legato, & nouissime his non relatis, Petrus Augustinus Morla emporij 1. patrit. 6. ff. de seruitutibus, numer. 17. Vnde ei, cui operae[sect. 4] serui legantur, nihil vltra ipsas operas legatum censetur, nec competere potest: Vsufructuarius vero, cui serui vsusfructus relinquitur, non solum ex operis, in quibus vsusfructus consistit, sed & aliunde acquirit: quod videtur denotare Caius, si recte ponderetur, in l. 3. ff. de operis seruorum, dum dicit: in hominis vsufructu operae sunt, & ob operas mercedes. Quasi diceret in hominis vsufructu, in quo & alia sunt, & operae etiam sunt, sic vt vsufructuario non modo ex operis, sed & aliunde acquiratur: nam quod ex re fructuaria seruus acquirit, fructuario adiicitur, §. de his autem, Institut. per quas personas nobis acquiritur, l. penultima, ff. de stipulatione seruorum, l. 23. tit. 31. partit. 3. in princ. Et si haeres instituatur seruus, vel legatum accipiat, siue donationem, vsufructuario acquiri, si eius contemplatione datum, vel donatum appareat, l. si serui, 25. cum legibus seqq. ff. de vsufructu, vbi Vlpianus sic scribit: Si serui vsusfructus legatus sit, quicquid opera sua acquirit, vel ex re fructuarij, ad eum pertinet: siue stipuletur, siue possessio ei tradita fuerit. Si vero haeres institutus sit, vel legatum acceperit, Labeo distinguit, cuius gratia vel haeres institutus sit, vel legatum acceperit. Sed & si quid donetur seruo in quo vsusfructus alterius est: quaeritur, quid fieri oporteat? Et in omnibus istis, si quid contemplatione fructuarij ei relictum vel donatum est, ipsi acquiretur. Et per haec iura sic notarunt communiter Doctores ibi. Connanus d. cap. 2. num. 1. Gregorius Lopez in dict. l. 23. verbo, con tal intencion. Item paciscendo, acquirit seruus fructuario exceptionem, l. sed & sicut, 27. ff. de vsufructu: & si acceptum rogauerit, exceptionem parit fructuario, l. itemque, 28. eiusdem titul. Patet ergo ex praedictis, in seruis constitui posse vsumfructum, ac plus esse in vsufructu, quam in operis, & denique haec duo multum inter se distare, quamuis in hominis vsufructu, & operae sint, vt statim dicam. Nec obstat in contrarium textus in dict. l. 4. ff. de ope[sect. 5]ris seruorum, dum dicit, quod fructus hominis consistit in operis; nam vltra interpretationem Connani lib. 4. d. cap. 2. ante fin. vers. his opinor, animaduertendum erit, non inde ex eo sequi, quod opera serui, & vsusfructus serui, idem sint; nam & vsusfructus consistit in fructibus, & tamen fructus non sunt vsusfructus: illi enim, vt alia praetermittam, corporei sunt, vsusfructus vero contra, vt alio capite dictum est. Non etiam obstat, quod dicit ille textus, quod in fructu hominis operae sunt; neque enim inde probatur, operas esse vsumfructum, sed tantum, quod operae sunt fructus hominis, iuxta textum in §. in pecudum, Institut. de rerum diuisione. Et suadetur ex l. mercedes, ff. de petitione haereditatis, vbi inter fructus numerantur operae serui. Vnde quemadmodum fructus rei finito vsufructu pertinent ad proprietarium, vt alio cap. infra, hoc eodem lib. dicetur: Sic etiam, & opera serui, vt dicit textus optimus in l. si operas, 33. ff. de vsufructu. Et superiorem interpretationem non obscure videtur assequutus Cuiacius ad dict. l. 2. ff. de vsufructu legato, in princ. Denique non obstat textus in dict. l. penultim. ff. de[sect. 6] operis seruorum. Quia respondetur, verissimum esse, operis serui legatis, neque vsum, neque vsumfructum in eo legato esse videri, vt inquit textus in dict. l. 1. §. si vsus fructus, vers. sed operis, ff. ad l. falcidiam:sed in dict. l. penultima, vsum datum intelligi respondet Consultus, non vt contrarium intendat probare, sed tantum vt significet, quod cum ex legato operarum nulla alia vtilitas percipi possit, quam vsus operae, non incongrue dici potest, vsum datum intelligi. Deinde operis serui legatis, vsum potius, quam vsumfructum datum videri dicitur, eo quod operae sunt indiuiduae, sicut vsus; non diuiduae, sicut vsusfructus. Verum tamen est in eo legato, neque vsum, neque vsumfructum esse, quia certe absolute non est vsus, vel vsusfructus, sed operarum, quasi proprium aliquod ius ab vsu & vsufructu diuersum, sicut de vsu, & habitatione dicitur in §. penultim. de vsu & habitatione, & erudite declarat Cuiacius in dict. l. 2. ff. de vsufructu legato. Differunt ergo legatum operarum, & legatum vsus[sect. 7]fructus serui in multis. Ac primum, quia, vt saepe repetitum est, vsusfructus dicitur personalis seruitus, l. 1. ff. de seruitutibus. Opera tamen, seu ministerium serui, nec est, nec dici potest seruitus personalis, nec etiam realis, quicquid nonnulli aliter intelligant. sed tantum obligatio quaedam personalis, quae ex constitutione operarum resultat, argumento l. Caius, ff. de annuis legatis. Et euidenter probatur, quoniam vsusfructus, ac alia quaecumque personalis seruitus ad haeredem non transmittitur, sed cum persona extinguitur, §. finitur, cum vulgatis, Institut. de vsufructu, l. non solum, §. tale, ff. de liberatione legat. ibi: Quoties enim cohaeret personae, id quod legatur, veluti personalis seruitus, ad heredem eius non transit. Et ibidem glos. verbo, seruitus, alia iura similia allegat: operae tamen ad haeredes transmittuntur, l. 2. ff. de vsufructu legato, in illis verbis; Et quia legatarius fructuarius non est, ad haeredem suum operarum legatum transmittit. Deinde nec etiam dici potest seruitus realis, quia seruitutes reales sunt perpetuae, l. forma, ff. de censibus. Operae tamen perpetuae non sunt, sed mortuo seruo extinguuntur, vt certum est, ergo a sufficienti partium enumeratione, opera seruitus non est, quia seruitutes, aut personarum sunt, aut rerum, l. 1. ff. de seruitutibus: & sic secure defendunt, & alios idem tenentes congerunt Caepola de seruitutibus vrbanorum, cap. 7. num. 1. Gomezius in §. fuerat, num. 3. Institut. de actionibus. Vdalricus Zasius ad titulum, ff. de operis seruoum, fol. 203. vers. habet autem. Ioannes Corrasius in rubric. ff. de seruitutibus, n. 26. & 27. Et ita tenendum est, quicquid aliter rem istam inuoluat & confuse loquatur nouissime Petrus Augustinus Morla empo. 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, ex numu. 11. vsque ad num. 18. Ex his, & vltra omnes hucusque Scribentes, consi[sect. 8]derabam nonnulla. Primo Antonium Gomezium tom. 2. variarum, cap. 15. de seruitutibus, num. 1. vers. posset tamen verificari, non recte loquutum in hac materia, dum existimauit, operam, siue ministerium serui dici proprie seruitutem personalem: enimvero contrarium verius esse, ex dictis supra constat aperte, & opprime probat Corrasius loco superius relato. Secundo, Franciscum Connanum commentariorum[sect. 9] iuris ciuilis, lib. 4. dict. cap. 2. in princ. non male contendisse, Legatum operarum serui proprie esse facti, & ad rem potius referri, vt quandiu ipsa durat tamdiu debeatur: vsumfructum vero esse ius seruitutis personalis, ita personae coniunctum, vt cum ea extinguatur: quae sententia confirmari poterit ex his, quae latius scribunt Cuiacius in dict. l. 2. ff. de vsufructu legato, Antonius Goueanus lectionum iuris variarum, lib. 1. cap. 7. num. 2. Tertio, D. Antonium de Padilla in l. 1. C. de seruitu[sect. 10]tibus, num. 8. vers. mihi vero opinio Azonis, non immerito tentasse, operam, siue ministerium serui competens alicui, quandiu ipse vixerit, dumtaxat dici posse seruitutem personalem. Quod vltra ipsum, rationem habere videtur ex eo, quod in hac specie minime vrgent rationes praecipuae, quae in contrarium considerari possunt; & negari non potest, quin opera, seu ministerium, quod sic debetur, a persona personae debitum sit, & cum persona vtriusque tam serui, quam eius cui opera debetur, extinguatur: vnde cessat argumentatio illa, quod si opera esset seruitus personalis, ad haeredem non transmitteretur: siquidem transmissio non datur, sed cum persona extinguitur. Quarto tandem & vltimo, considerabam (ad quod[sect. 11] nec Gregorius Lopez, nec vllus alius hactenus animaduertit singularem esse legem Regiam, 23. tit. 31. partit. 3. Quatenus in ea emolumentum idem, aut commodum tribuitur ei, cui operae serui legantur, quam ei, cui vsusfructus serui legatur, quod iure communi diuersimode obseruabatur; is enim, cui operae serui legatae sunt, eo iure operas dumtaxat consequi potest, sed legatarius vsusfructus serui non solum operas, sed & alia commoda habet, vt supra diximus, & expresse aduertit Connan. d. cap. 2. num. 1. in princ. vers. sed & cui operae; at in dict. l. Regia, vtrumque aequiparari videtur, vt operarum tantum, vel vsusfructus serui legatum idem contineat. Quod non obscure colligitur ex illis verbis: Vsofruto, o las obras, auiendo ome en algun sieruo, o sierua de otri, y gana por ellas todo quanto que el sieruo, o la sierua ganaren por obra de sus manos, o con dineros, o con cabdal de aquel, a quien es otorgado alguno destos derechos. Mas la ganancia que fiziesse alguno destos sieruos, de cosas que le fuessen dadas, o dexadas en testamento, deuen ser solamente del senor del sieruo, o de la sierua fueras ende, si la donacion, o la manda fuesse fecha a los sieruos, con tal intencion que la ganassen aquellos que auian el vsofruto, o el vso: ca entonces ellos lo ganarian, e non el dueno de la cosa. Secundo differt legatum operarum, a legato vsusfru[sect. 12]ctus serui, quia operae indiuiduae sunt, sicut vsus, l. 1. § si vsusfructus, ff. ad l. falcidiam. Opera. enim vna non potest scindi in partes, neque pro parte deberi potest, vsusfructus vero diuiduus est, & cedunt ipsae operae ex die petitionis, non vt vsusfructus ex die aditae haereditatis, l. operae. 7. ff. de vsufructu legato, vbi Cuiacius veram, & concludentem differentiae rationem assignat, & adnotauit idem in paratitla ad titul. ff. de operis seruorum, fol. 44. Tertio differt, nam operae serui legatae, capitis dimi[sect. 13]nutione, morte, vel non vtendo, non amittuntur: l. 2. ff. de vsufructu. legato, l. operae, 2. in ordine ff. de operis seruorum: vsusfructus vero praedictis modis amittitur, §. finitur. de vsufruct. l. corruptionem, C. eod. tit. vt aduertunt Goss. Bartol. & omnes Doctores in dict. l. 2. Cuiacius in paratitla, loco saepe repetito. Goueanus lib. 1. dict. cap. 7. num. 2. Et ratio differentiae est, quia vsusfructus[sect. 14] in actu consistit eius, cui vsusfructus debetur, quod nomen ipsum Vsusfructus satis significat, & aperte ostenditur in l. 1. ff. quando dies vsusfructus legati cedat, vbi dicitur, vsumfructum ex facto aliquo consistere eius. qui fructur, & vtitur; & in §. dies, eiusdem l. non ante vsumfructum constitui posse scribitur, quam sit aliquis, qui vtifrui possit: in vsufructu enim persona spectatur, quae vtifrui possit; & ideo si vsufructuarius moriatur, vel capite minuatur (quo casu pro mortuo est, nec amplius vtifrui potest) siue non vtatur per tempus constitutum, vsumfructum amittit, quia deficit actus hominis, in quo consistit vsusfructus, quia non vtitur. Et idem dicimus capitis diminutione interueniente. quia is in quo ab initio constitit vsusfructus, desiit esse, mutato statu, per capitis diminutionem, & alius factus est homo, ac nec is homo est, in cuius capite vsusfructus ab initio constitit; operae autem non consistunt in actu eius, cui debentur, sicut vsusfructus, sed in actu eius, qui debet operas. Itaque quandiu is manet & operari potens est, operarum obligatio manet, etiamsi is cui debentur, propterea quod eius persona non spectatur, moriatur, capite minuatur, aut diu operis illius serui vsus non fuerit. Quod elegantissime explicauit Cuiacius in dict. l. 2. ff. de vsufructu legato, vers. & ratio differentiae haec est, & in idem incidit, sed non ita eleganter & exacte declarat Antonius Goueanus variarum l. 1. dict. cap. 7. num. 2. vers. ego puto. Nec vrget in contrarium textus in §. 1. Institut. de acquisit. per arrogat. quem in contrarium objicit Accursius in d.l. 2. ff. de vsufructu legate. Quoniam ille textus non loquitur de operis serui legatis, quae, vt diximus, non pereunt capitis diminutione; sed loquitur de operis, quas officij causa, libertus patrono debet, quae amittuntur arrogatione patroni, quae est species capitis diminutionis. Ratio est, quia non possunt praestari extraneo, puta arrogatori, cui nullo officij genere libertus obstrictus est; operae enim officiales solo patrono debentur, non extraneo, vt optime aduertit idem Cuiacius in dict. l. 2. in princ. versic. nec quidquam. Denique vsucapto seruo, in quo est vsusfructus, non[sect. 15] perimitur vsusfructus, sed manet, l. locum, 21. §. proprietarius, ff. de vsufructu, l. iusto errore, 44. §. non mutat, ff. de vsucapionibus. E contra tamen, vsucapto seruo, operarum legatum extinguitur, per textum, in d.l. 2. in fine, ff. de vsufructu legato, vbi gloss. verbo, perit, & in dictis iuribus veram conatur discriminis rationem constituere, & nullam concludentem assignat; sed dici potest, differentiae rationem in eo consistare, quod vsusfructus consistens in seruo, est seruitus personalis, & ius de per se existens, & non dependens aliquo modo a do. minio serui; & vsucapto ipso seruo, non extenditur vsucapio ad vsumfructum, tanquam rem diuersam & separatam, argumento textus in l. recte dicimus, ff. de verbor. significatione: operae tamen seruorum non sunt vsusfructus, nec seruitus personalis, vt supra probauimus, sed potius iudicantur vt pars rei, & a dominio dimanare, vnde vsucapto seruo, & operae vsucaptae censentur, & sic transeunt ad vsucapientem, apud quem dominium ipsius serui residet: quod multo postquam haec scripseram, sic inuenio praesentire Cuiacium recitationum solennium in libros digestorum, ad d.l. 2. ff. de vsufructu legato, ad finem, vbi dicit prefatam differentiam ideo procedere, quia operae serui cohaerent personae ipsius serui: vnde vsucapto seruo, vsucapiuntur & ipsae, incipiúntque deberi domino, qui seruum vsucepit, & desinunt deberi ei, cui ante vsucapionem praestabantur; operae enim veluti societate quadam seruo coniunguntur, si per vsucapionem seruus mutat dominium; ergo ei domino deinceps debet praestare operas, non alij. At vsucapto seruo, hoc est acquisito dominio, & acquisita proprietate serui per vsucapionem, vsusfructus non amittitur, quia seruo non cohaeret, fructuario cohaeret, & nulla societate vsusfructus proprietati coniungitur, vt ibidem probat & versicul. praecedenti, veram assignat discriminis[sect. 16] rationem, Quare scilicet operarum legatum, mortuo eo, cui legatae sunt, ad haeredem transmittatur; vsusfructus vero legatum cum persona legatarij finiatur? & dicit, quod vsusfructus perimitur morte fructuarij, quia persone eius coheret, quia anime eius coheret, & ideo cum anima eius vitali perimitur, l. 3. §. vlt ff. quibus modis vsusfructus amittatur, l. penult. C. de vsufructu: & in vsufuctu perpetuo persona illa spectatur vtentis fruentis, que si desinat spectari posse, nec vlterius etiam vsusfructus spectabitur, aut vllus superesse existimabitur: Operae autem, vt superius diximus non cohaerent personae eius, cui debentur, sed personae serui; quandiu igitur is seruus manet, manent & operae, quas debet, & debentur legatario, vel haeredi eius. Vltimo tandem constituendum est, dubium esse, an[sect. 17] vsusfructus, qui in seruis & iumentis conditui potest, vt inquit Iustinianus in dicto §. constituitur, sit proprius, an vero quasi, vel fictus vsusfructus. Et in his rebus proprium constitui vsumfructum, aperte indicat Iustinianus ibi. dicit enim: Quod vsusfructus non tantum constituitur in fundo, & aedibus, verum etiam in seruis, & iumentis, & caeteris rebus, quae ipso vsu consumuntur. Et sic ponit vt diuersa, seruos, & iumenta, ab his rebus, quae vsu consumuntur: & in eum sensum accipiunt illum textum Angelus Aretinus ibi. Panormitanus, & Cardinalis num. 3. & Imola num. 24. in c. vltimo, de pignoribus. Socinus in cons. 9. columna 2. lib. 4. & iuuari potest per textum in l. lex quae tutores, C. de administratione tutorum, provt eum recte inducit, & nouissime Petrus Ricciardus ad dictum §. constituitur, Institut. de vsufructu, num. 6. folio mihi 133. Et tamen videtur, quod imo talis vsusfructus sit improprius & fictus, cum serui, & iumenta ipso vsu consumantur, & corrumpantur; & sic deberet Iustinianus enumerare illa inter res, quae vsu ipso consumuntur. Sed responderi potest, quod quamuis serui, & iumenta, sicut caetera omnia, quae sunt in his inferioribus, tanquam corruptibilia tempore consumantur; vsu tamen consumi non dicuntur: ideo in eis recte potest constitui vsusfructus proprius, quamuis contrarium sentiat, sed non recte, Arias Pinellus 2. par. l. 1. C. de bonis maternis, in finalibus verbis. Ideo autem vsu consiumi videri negamus, quod proprie illae dicuntur res, quae seruando seruari nequeunt, quae in naturali sua bonitate non possunt vltra triennium seruari, quin tempore corrumpantur, vt sunt vinum, frumentum, oleum, & similia, Glossa in l. 1. C. si aduersus vsucapionem, & Communis ex Antonio Gomezio tomo. 2. variar. cap. 14. n. 13. Octauio Simoncello de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 7. num. 51. fol. 399. Caeterum serai, & iumenta regulariter per triennium non corrumpuntur; ergo dici possunt de rebus, quae vsu non consumuntur, vt aduertit Ricciardus vbi supra, num. 6. in fine. # 51 CAPVT LI. Vestimentorum an verus, & proprius, an quasi, vel fictus vsusfructus sit? vbi proponitur difficultas l. 19. §. & si vestimentorum, ff. de vsufruct. Quorundam interpretationes confutantur, & noue, & vere explicatur ille textus. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus qualiter in vestimentis constitui possit? per totum caput. -  2 L. sed etsi quid, 19. §. & si vestimentorum, ff. de vsufructu, difficultas proponitur, & interpretatio Glossae in §. constituitur, de vsufructu, damnatur. -  3 Glossae solutio in d. §. & si vestimentorum, confutata. -  4 Iasonus intellectus in superiori difficultate conuictus. -  5 Textus in d. §. & si vestimentorum, noue, & vere explicatus. -  6 Vsufructuarius vestimentorum, vtrum illa locare possit? IN vestimentis etiam constitui posse vsumfructum, in[sect. 1]quit Iustinianus in dicto §. constituitur, Institut. de vsufructu. Ita tamen, quod talis vsusfructus non sit proprie & vere, sed ficte, aut quasi, & authoritate Senatusconsulti introductus, propterea, quod vestimenta inter res numerantur, quae vsu ipso consumuntur, vel in quibus vsusfructus proprie constitui non potest, ex sententia Iustiniani ibidem: quae difficultatem habere videtur,[sect. 2] per textum in l. sed & si quid, 19. §. & si vestimentorum, ff. de vsufructu. Audiamus Vlpianum sic dicentem: Et si vestimentorum vsusfructus legatus sit, non sicut quantitatis vsusfructus legatur: dicendum est, ita vti eum debere, ne abutatur, nec tamen locaturum: quia vir bonus ita non vteretur. Proinde, & si senicae vestis vsusfructus legetur, vel annuli aurei, vel alterius apparatus: alibi quam in scena non vtetur. Sed an & locare possit, videndum est. Et puto locaturum, & licet testator commodare, non locare fuerit solitus, tamen ipsum fructuarium locaturum tam scenicam, quam funebrem vestem. Ex his verbis aperte videtur deduci, vestimentorum proprium, & verum vsumfructum esse: inquit enim Vlpianus, ita fructuarium vti debere, ne abutatur, idest, ne vestimenta consumat; quod proprie conuenit vero; & proprio vsufructui, cuius substantia salua, & integra conseruari debet, per textum in princ. Institut. de vsufructu. Idcirco, vt hanc difficultatem componat glossa in d. §. constituitur, verbo, vestimenta, constituit, quod vestimenta sunt in duplici differentia: Quaedam sunt perpetua, & in his proprie cadit vsusfructus, per textum in dicto §. & si vestimentorum. Quaedam sunt temporalia, quibus quotidie vtimur, & in his non cadit vsusfructus proprie, sed improprie, aut quasi vsusfructus, authoritate Senatusconsulti constituitur. Verum haec interpretatio glossae displicuit Fabro, Aretino, & Iasoni, & merito quidem, quoniam verbis praedictorum iurium non probatur, nec conuenire potest textus in d. §. & si vestimentorum, vbi indistincte denotat Vlpianus, vestimentorum proprium vsumfructum esse posse. Nec satisfaciunt rationes nonnullae, quibus sententiam Glossae conatur defendere Petrus Ricciardus ad d. §. constituitur, num. 12. versic. sed responderi potest, & num. 30. versic. mihi autem: adhuc enim remanet difficultas, & vrgent nonnulla, quae considerant Faber, Aretinus, & Iason in d. §. constituitur. Glossa autem in d. §. & si vestimentorum, quam sequun[sect. 3]tur Aretinus, & Faber in d. §. constituitur, aliter declarat, in vestimentis, inquam, vsumfructum constitui posse, intelligendo quod eorum aestimatio fiat, & cautio praestetur, provt in d. §. constituitur; & sic in ipsis vestimentis vsusfructus constituitur, non simpliciter, sed secundum quid: quo pacto non obstant, imo concordant ea iura; sed Iason in addictonibus ad Portium, in d. §. constituitur, concludenter damnat eam solutionem, propterea quod textus in dict. §. & si vestimentorum, expresse facit differentiam inter vsumfructum vestimenti, & quantitatis; & sic datur intelligi, quod ibi non debeat fieri aestimatio vestimentorum, vt vsufructuarius de reddenda aestimatione cauere teneatur, quoniam alias differentia non recte procederet, vt recte animaduertit Ricciardus in d. §. constituitur, num. 12. ad finem. Vnde ipse Iason loco supra relato, existimat verum[sect. 4] intellectum eius textus in eo consistere, quod sit differentia inter vsumfructum vestimenti, & quantitatis, quia in vsufructu quantitatis, transit dominium in vsufructuarium, vt dicit Iustinianus in dictio §. Constituitur:secus tamen est in vsufructu vestimenti, quando non est relictus, vt quantitas, quia non transit in vsufructuarium, sed remanet penes concedentem, vel eius haeredem. Et Iasonis rationem videtur probare Vincentius Carocius de locato & conducto, tertio gradu personarum, quaest. 14. de vsufructu, num. 4. Sed quamuis praedicta doctrina in se verissima sit, non tamen tollit illius textus difficultatem, quia in d. §. constituitur, dicit expresse Iustinianus, quod in vestimentis non potest proprie constitui vsusfructus: contrarium tamen indicat vlpianus in d. §. & si vestimentorum. Omissis ergo superioribus, & his quae nouissime ad[sect. 5]ducit Petrus Ricciardus vbi supra. Dicendum est, negari non posse, quincum vsusfructus simpliciter constituitur in vestimentis, proprie & vere vsusfructus esse non possit, sed improprie, aut quasi vsusfructus constituitur, iuxta textum in d. §. Constituitur, vbi recte enumerat Iustinianus vestimenta inter alias res, quae vsu consumuntur, quoniam implicat contradictionem, vti & frui eisdem, & saluam esse substantiam: quod esset necessarium, si diceremus, verum vsumfructum dari in illis. Caeterum in d. §. & si vestimentorum, ex voluntate testatoris aliter statuitur, & ius ordinarium alteratur: Enimvero testator ipse qui vestimentorum vsumfructum reliquit, non quasi vsumfructum quantitatis, vel eo animo legauit. vt vestimentorum dominium in vsufructuarium transiret, sicut regulariter transire solet remedio cautionis introducto in aliis rebus, quae potius in quantitate quam in corpore consistunt, vt circa cautionem in his rebus praestandam alio cap. supra, hoc eodem li. latius explicaui: ideo fructuarius ita vestimentis vti debet, ne abutatur, quia finito vsufructu reddi debent, cum eorum vsusfructus non sicut quantitatis, idest, provt aliarum rerum, que vsu consumuntur, relictus fuerit, sed potius sicut corporis, vel species: quod eleganter significauit Vlpianus in illis verbis. Et si vestimentorum vsusfructus legatus sit, non sicut quantitatis vsusfructus legatur. Quod attinet vero ad ius locandi, an scilicet vsufru[sect. 6]ctuarius vestimentorum, locare possit illa? distinguit vlpianus in dict. §. & si vestimentorum: quod vestes funebres, scenicae, & similes locari possint, aliae vero vestes quotidianae, & similes locari non possint: & vide Vincentium Carocium de locato & conducto, tertio gradu personarum, quaest. 14. de vsufructu. fol. mihi 80. # 52 CAPVT LII. Vsusfructus, & quaelibet alia personalis, vel realis seruitus, vtrum dicatur esse in bonis nostris, vel extra bona? vbi communis Scribentium sententia concludentibus rationibus consutatur. Legis 1. ff. de vsufructu legato, vulgatissima contrarieras proponitur quorundam intellectus damnantur, & Battoli interpretatio contra Recentiores probatur. SVMMARIVM. -  1 Senatus censuit, vt omnium rerum, quas in cuiusque patrimonio esse constaret, vsusfructus legari, & constitui posset. -  2 Legis primae ff. de vsufructu legato, vulgatissima contrarietas proponitur. -  3 Et multorum intellectus congeruntur remissiue. -  4 Glossae interpretationem inproposita difficultate recté improbatam per Bartolum. -  5 Antonij Vsilli sententia in hac materia nouiter relata, & confutata per Authorem. -  6 Bartoli intellectus in praefata difficultate contra Recentiores receptus. -  7 Vsusfructus, & quaelibet alia personalis, vel realis seruitus, vtrum dicatur esse in bonis nostris, vel extra bona? & numeris seqq. -  8 Doctores communiter lapsos fuisse, ex d.l. 1. ff. de vsufructu legato, deducentes generaliter, vsumfructum, ac alias seruitutes, nec esse ex bonis, nec extra bona. -  9 Vsusfructus, & quaelibet alia seruitus dicitur esse in bonis nostris, contra Communem. -  10 Vsusfructus, appellatione immobilium continetur. -  11 Bonorum appellatione in omni materia indifferenter seruitutes, actiones, & iura continentur. DEinde, & vlterius, inquit Iustinianus in dict. §. con[sect. 1]stituitur, Institution. de vsufruct. Quod & in caeteris rebus vsusfructus constitui possit: & sic generaliter probat, omnium rerum vsumfructum consistere posse, quia Senatus censuit, vt omnium rerum, quas in cuiusque patrimonio, & bonis esse constaret, vsusfructus legari, & constitui posset, vt scribit Vlpianus lib. 28. ad Sabinum. relatus in l. 1. ff. de vsufructu earum rerum quae vsu consumuntur, & latius declarant Cuiacius recitationum solennium in libros digestorum, ad l. 1. fere per totam ff. de vsufructu legato. Franciscus Hotmannus ad titulum ff. de vsufructu earum rerum, fol. mihi 116. Sed contrarum fortiter vrget textus valde vulgatus, sed[sect. 2] difficillimus, in l. 1. ff. de vsufructu legat. quo loco, viae, itineris, actus, & aquaeductus vsumfructum legari non posse Paulus Iureconsultus respondet, & in hunc modum scribit: Nec vsus, nec vsusfructus itineris, actus, viae, aquaeductus legari potest: quia seruitus seruitutis esse non potest, nec erit vtile ex Senatusconsulto, quo canetur, vt omnium quae in bonis sunt, vsusfructus legari possit: quia id neque ex bonis, neque extra bona sit, sed incerti actio erit cum haerede, vt legatario, quandiu vixerit, eundi, agendi, ducendi facultatem praestet. Pro huius difficultatis explanatione animaduertendum est, maiorem difficultatem consistere in explicatione rationis ibidem traditae a Iureconsulto Paulo, qui sentiens praedictam dubitandi rationem, cum Senatusconsulto inductum fuerit, vt omnium, quae in bonis sunt, vsusfructus legari possit, quare viae, itineris, actus, & aquaeductus vsusfructus legari non potest, respondit legatum seruitutis defendi non posse, etiam ex Senatusconsulto, quia seruitus neque ex bonis sit, neque extra bona. Quae ratio periclitari videtur ex eo, quod imo vsusfructus, & seruitutes aliae in bonis esse videantur, rem enim in bonis habere dicimur, quoties possidentes exceptionem, vel amittentes ad recuperandum actionem habemus, l. rem in bonis, ff. de acquirendo rerum dominio. Sed praedicta remedia habenti seruitutem competunt, l. 2. ff. si seruitus venditetur, §. aeque si agat,[sect. 3] Institut. de actionibus: ergo seruitus in bonis dicitur esse. Ideo pro solutione huius difficultatis torqueri solent Scribentes in multis locis, & varios intellectus cumularunt Aretinus num. 3. Minsingerus, Budeus, & Monticulus in principio, Institut. de rerum diuisione. Castrensis in l. seruitutes, 14. n. 5. ff. de seruitutibus Arias Pinellus, qui quorundam interpretationes improbat, tertia parte l. 1. C. de bonis maternis, numer, 6. & sequentibus. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 3. cap. 2. numer. 20. fol. 159. Rebuffus in l. vnica, num. 333. C. de sententiis quae pro eo, & in l. 5. colum. vltim. ff. de verborum obligat. Fornerius lib. 3. selectionum, cap. 14. Franciscus Hotmannus obseruationum lib. 6. cap. 25. fol. 202. & ad titulum ff. de vsufruct. num. 6. fol. mihi 108. Antonius de Leon. Canonicus Segouiensis in l. 1. num. 3. ff. de seruitutibus. Ioannes Garsia de expensis & meliorat, cap. 10. n. 11. D. Spino in specul. glos. 13. de legato vsusfructus, n. 24. & nouissime hos non referens Petrus Ricciardus ad rubricam, Institutionum, de vsufructu. num. 99. & 100. vbi nouam Pinelli interpretationem recte conuincit: Loriotum vero, Longouallium, & alios consulto, sciensque praetermisi; Pinellus enim retulit, & confutauit illos: Cuiacium autem de hac materia legendum admoneo in dict. l. 1. per totam, ff. de vsufructu legato. Caeterum Glossa in dict. l. 1. ff. de vsufructu legato,[sect. 4] existimauit testatorem ibi legasse vsumfructum seruitutis sibi debitae, & ob id dixisse Paulum, quia seruitus seruitutis esse non potest. Sed merito improbauit Bartol. ibidem, num. 4. ea ratione, quod si verum esset, vsumfructum seruitutis debitae testatori legatum fuisse, remedium positum in fine l. non esset verum, nec iuris ratione defenderetur, quia non posset haeres eundi agendi facultatem concedere legatario, l. ex meo, 24. ff. de seruitutibus rusticorum, 1. 12. tit. 31. partit. 3. nisi hoc faceret ex consensu domini fundi seruientis, l. cum essent, 33. §. per plurium, de seruitutibus rusticorum. Nec dici potest, dominum fundi consentire, ex his, quae scripsit idem Bartolus dict. num. 4. Vnde Antonius Vsillus (quem mi[sect. 5]ror hac de re nullum ex superioribus praecitasse) in §. aeque si agat, num. 11. de actionibus, aliter propositam difficultatem declarat; & omissa veterum sententia, vt ipse dicit, distinguendum existimat: Quod seruitutes considerari possunt, quatenus fundis ipsis insunt; & cum ad earum conseruationem ipsis competat actio confessoria, tunc dicuntur esse in bonis: & sic procedit textus in dict. l. rem in bonis, ff. de acquirendo rerum dominio: Aut seruitutes sola animi cogitatione inspiciuntur, vt per se consistentes, non eo modo, quo ipsis adhaerent rebus; & sic, si in abstracto considerentur, tunc non sunt in bonis nostris, nec extra bona, quia in quantum considerantur a corporibus separatae, nobis non adferunt aliquam vtilitatem, ideo talis seruitutis seruitutem esse non posse, scribit Paulus in dict. l. 1. ff. de vsufructu legato. Sed hic intellectus conuincitur aperte, quia iuxta cum, male dixisset Iureconsultus in fine illius l. quod erit cum haerede incerti actio: Nec mouetur ex eo quod nullam afferat vtilitatem legatum, sed ex eo, quod constituta non esset aliqua seruitus, quae si constituta fuisset, maximum afferret commodum legatum vsusfructus. Denique, quia maximum absurdum est dicere, quod Iureconsultus considerauerit seruitutes ibi, quatenus sola animi cogitatione inspiciuntur, cum potius inspexerit legatum quatenus seruituti inesse volebat. Quocirca verior videtur interpretatio Bartoli in dict.[sect. 6] l. 1. num. 4. vt scilicet ille textus non loquatur de eo testatore, qui cum iter, viam actum, vel aquaeductum haberet, earum seruiturum vsumfructum legauit. vt magis communiter, sed male quidem existimarunt Doctores; sed de eo, qui habens fandum liberum, ea iura legatario constituere volebat, eo animo, & voluntate, vt is solus seruitute vteretur, & ipso defuncto, vsusfructus finiretur, qua in specie respondet Paulus, viae, itineris, actus, vel aquaeductus vsumfructum legari non posse, quia seruitus seruitutis esse non potest. Nec obstar, quod omnium, quae in bonis sunt, ex Senatusconsulto vsusfructus legari potest, quia in hac specie legatus est vsusfructus seruitutis, quae non est in bonis, neque extra bona; imo nec est in rerum natura, quia qui habet fundum proprium, nullam in eo habere potest, seruitutem, ex regula iuris saepe repetita in hac materia, quod in re propria seruitus cadere non potest; & sic verba illa, Neque ex bonis, neque extra bona, non sunt intelligenda generaliter, sed tantum in specie, in qua loquebatur iureconsultus: & verba illa, Seruitus seruitutis esse non potest, sic exponi debent; seruitutis nondum formatae, nec constitutae seruitus esse non potest. In summa ergo, seruitus, cuius vsusfructus legabatur, neque in bonis est, neque extra bona, quia cum nondum constituta esset seruitus, & non entis nullae sint qualitates, nec in bonis, nec extra bona esse poterat, nec illius seruitus, vel vsusfructus constitui: ex voluntate tamen testatoris, incerti actio erit cum haerede, vt legatario quandiu vixerit, eundi agendi facultatem praestet, aut seruitus sub ea conditione prestetur, vt si decesserit legatarius, vel capite minutus fuerit restituatur, vt ibid. dicitur in finalibus verbis illius textus. Ex his deduci potest vera resolutio quaestionis, quae[sect. 7] non recte a Doctoribus explicatur. Nunquid vsusfructus, & quaelibet alia personalis, vel realis seruitus, dicatur esse in bonis nostris, vel extra bona? Et vsumfructum, vstum, nec non etiam caeteras seruitutes reales, non esse in bonis, nec etiam dici ex bonis, secure firmarunt glossa in dict. l. 1. verbo, ex bonis, ff. de vsufructu legato, glossa vnica, in l. rem in bonis, ff. de acquirendo rerum dominio, gloss in l. 5. in verbo, continet, ff. de verborum significatione, & glossa verb, habentur, in princ. Institut de rerum diuisione: & hanc sententiam communiter probari testantur Augustin. Bero. in cap. nulli, num. 78. de rebus Ecclesiae non alienandis, Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis num. 6. in princ. Ricciardus ad rubricam, Instit. de vsufructu, num. 95. Sumit autem fundamentum communis haec Doctorum assertio, dumtaxat ex textu in dict. l. 1. ff. de vsufructu legato, qui ad id inducitur duplici modo, vt constat aperte ex verbis supra re[sect. 8]latis. Verumenimuero, cum verba illius legis generaliter accipienda non sint, sed dumtaxat iuxta speciem supra propositam, quam tractabat Iureconsultus ibi, lapsi videntur communiter Doctores, generaliter ex illo textu deducentes, vsumfructum, ac alias seruitutes, nec esse ex bonis, nec extra bona. Cuius contrarium ex aliorum iu[sect. 9]rium ratione, & doctrina desumitur, quibus aperte docemur, vsumfructum, & quamlibet aliam seruitutem dici esse in bonis nostris: quod contra Communem merito tentauit Pinellus d. 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 6. & clare probatur per textum in d.l. rem in bonis, 52. ff. de acquirendo rerum dominio, iuncta l. 2. ff. si seruitus vendicetur, §. aeque si agat, de actionibus. Tunc enim dicimus rem in bonis nostris esse, quoties pro ea habemus actionem, & exceptionem: sed pro vsufructu, caeterisque seruitutibus nobis actio, & exceptio competit ex dictis iuribus; ergo sunt in bonis. Idcirco in venditione bonorum & vsusfructus venit l. in venditione, ff. de bonis authoritate iudicis possidendis, & sub appellatio[sect. 10]ne immobilium continetur, ex communi resoluta per Tiraquel. de retract. lignagier, §. 1. glos. 7. num. 57. Bona autem immobilia de bonis esse dicuntur, & in bonis; ergo & vsusfructus, & aliae seruitutes in bonis nostris sunt. Quapropter bonorum appellatione in omni materia in[sect. 11]differenter contineri seruitutes omnes, actiones, & iura ex multis aliis tradiderunt Paris. in cons. 25. n. 69. vol. 2. Roland. in cons. 65. n. 10. vol 1. Caualc. de vsufruct. mulieri relicto n. 83. Denique quia vt inquit Pinel. vbi supr. vsusfructus maximam in se continet vtilitatem, & rei possessionem, & fructuum perceptionem: & hinc est, quod in multis dicitur pars dominij, l. 4. ff. de vsufructu. Ergo si pars dominij est in multis, quod supra, hoc eod. lib. alio cap. latius probauimus: sequitur, quod dicatur in bonis, & ex bonis: & hanc partem in puncto, & ratione iuris verissimam, & tenendam existimo. quicquid Communem nouissime conetur defendere & distinctione quadam, fundamenta contraria componat Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, n. 100. in fi. vers Nec obstant. Sed reuera eius concordiam praefata iura non patiuntur, propterea quod indistincte loquuntur, nec vsumfructum, aut alias seruitutes a commoditate earum separant, aut distinguunt, vt ex eisdem apparet manifeste: & de his hactenus # 53 CAPVT LIII. Vsusfructus rerum, quae in abusu consistunt, quomodo esse possit? vbi Iustiniani verba in §. constituitur, Institut. de vsufructu, dilucide, & vere enucleantur, & quae ad Senatusconsultum quasi vsumfructum introducens pertinent, optime declarantur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus in iis rebus, quae vsu ipso consumuntur, quamuis de stricto iuris rigore constitui non posset, quia natura ipsarum rerum repugnat, quae in abusu potius quam in vsu consistit: tamen vtilitatis causa, ex Senatusconsulto aliud receptum est: vbi ratio redditur, quare Senatusconsulti prouisio necessaria fuerit, & verba Iustiniani in §. constituitur, de vsufructu, dilucide, & veré enucleantur, & num. sequent. -  2 Abuti proprie dicitur, multum, & plusquam ferre potest natura rei, vti. -  3 Vsusfructus nominum remedio cautionis vtiliter legari potest. -  4 Earum rerum, quae vsu consumuntur, quare Senatus verum vsumfructum non fecerit, sed per cautionem quasi vsumfructum constituerit? -  5 Vsusfructus earum rerum, quae non prorsus absumuntur, sed imminuuntur tantum, & atteruntur, etiam ante Senatusconsultum constitui poterat. -  6 Vsumfructum alium esse proprium, alium improprium, cum Communi. -  7 Vsumfructum formalem, diuidi in proprium, & improprium. IN omnibus rebus generaliter constitui posse[sect. 1] vsumfructum, inquit Iustinianus in d. §. constituitur, Institut. de vsufructu, exceptis iis quae vsu ipso consumuntur; nam hae res neque naturali ratione, neque ciuili recipiunt vsumfructum: quo in numero sunt vinum, oleum, frumentum, & similia, quibus proxima est pecunia numerata; namque ipso vsu, & assidua permutatione extinguitur: sed vtilitatis causa Senatus censuit, posse etiam earum rerum vsumfructum constitui, & vt generaliter dixerim, omnium, quae in bonis nostris sunt, vsumfructum legari posse, per textum in d. §. constituitur, l. 1. ff. de vsufructu legato, l. 1. ff. de vsufructu earum rerum quae vsu consumuntur, vbi scribit Vlpianus: Senatus censuit, vt omnium rerum, quas in cuiusque patrimonio esse constaret, vsusfructus legari possit: quo Senatusconsulto inductum videtur, vt earum rerum, quae vsu tolluntur, vel minuuntur, possit vsusfructus legari. Idem in I. 3. I. 7. l. hoc Senatusconsultum, ff. eodem titul. Igitur vini, olei, tritici, lanae, aromatum, nummorum, vestimentorum, & similium reum vsusfructus de stricto iuris rigore constitui non posset, quia aut sunt inutiles, aut earum vtilitate perfruendo ita dissipantur, vt substantia ipsarum, aut nulla, aut non integra remaneat: quod significare voluit Iustinianus in d. §. constituitur, dicens, quod praedictae res, neque naturali, neque ciuili ratione recipiunt vsumfructum; quasi diceret, quod natura harum rerum vsus non est, sed abusus, hoc est, in his rebus vti nemo potest, quin abutatur,[sect. 2] idest, quin absumat eas cofestim, & multum, aut plus, quam ferre potest natura ipsa rei, vtatur: quod abuti proprie dicitur, vt recte adnotauit Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 4. num. 1. in princ. versic. his enim rebus, fol. 238. & ostendit Vlpianus in l. hoc Senatusconsultum, §. si pecuniae, ff. de vsufructu earum rerum quae vsu consumuntur, ibi: Si pecuniae sit vsusfructus legatus, vel aliarum rerum, quae in abusu consistunt, &c. Et ibi. Quae in vsufructu pecuniae diximus, vel aliarum rerum quae sunt in abusu, eadem & in vsu dicenda sunt. Ideo in definitione vsusfructus adiicitur, salua rerum substantia quia si talis sit rei substantia, vt vtendo depereat, iam non potest esse eius rei vsus, sed abusus: Definitur ergo proprie vsusfructus earum rerum, quae vtendo non pereunt, veluti fundi, vel aedium; non earum, quae vsu consumuntur: & sic rationi naturali non potest vsusfructus in ipsis rebus constitui quia per consumptionem extinguitur potius, quam conseruatur substantia; neque etiam ratione ciuili, quia earum dominium in legatarium transit, l. si vini 7. ff. de vsufructu earum rerum quae vsu consumuntur, in illis verbis: Si vini, olei, frumenti vsusfructus legatus fuerit, proprietas ad legatarium transferri debet. Quod secus est in vsufructu earum rerum, quae vsu non consumuntur, quarum dominium, & proprietas in fructuarium nullo modo transit, vt quamplurimorum Authorum relatione obseruauimus supra. hoc eodem lib. cap. 17. num. 6. Vnde propter superiores rationes opus fuit Senatusconsulto, quo introductum est, vtilitatis gratia, vt etiam earum rerum, quarum abusus e, non vsus; quasi vsus, vel vsusfructus constitui posset, remedio cautionis, vel beneficio satisdationis, quo multa fiunt, quae detracta cautione, nec naturaliter nec ciuiliter fieri possent, vt in l. vltima, C. de legatis, l. 7. ff. de condit. & demonstr. l. 3. & 4. ff. de vsufru[sect. 3]ctu earum rerum quae vsu consumuntur, vbi si legatus sit vsusfructus nominum, remedio cautionis vtile legatum est: quod in terminis nostris elegantissime animaduertit Iacobus Cuiacius recitationum solennium in libros digestorum, ad l. 1. in princ. ff. de vsufructu legato: interponitur autem cautio in his rebus vsu consumptibilibus, & in pecunia, provt plena manu explicauimus supra, cap. 14. & 17. per totum. Non tamen Senatus fecit ea[sect. 4]rum rerum vsumfructum (nec enim poterat) sed per cautionem quasi vsumfructum constituit, quia cum praedictae res naturali ratione non recipiant vsumfructum, vt dictum est, naturalis ratio per Senatusconfultum tolli non potuit, nec vsusfructus simpliciter, aut vere contra rationem naturalem constitui, l. eas, ff. de capitis diminuitione, §. vltimo, Institut. de legitima agnatorum successione. Et sic tantum potuit quasi vsusfructus, mediante remedio cautionis introduci, vt eleganter adnotarunt Vlpianus in fragmentis, tit. 24. in fine, Connanus lib. 4. d. cap. 4. post principium. Francisc. Hotmannus ad titulum, ff. de vsufructu earum rerum, fol. 116. Caecerarum vero rerum, quae non prorsus absumun[sect. 5]tur, sed imminuuntur tantum, & atteruntur, etiam ante illud Senatusconsultum vsusfructus constitui poterat, l. si vsusfructus, l. vltim. ff. de vsufructu earum rerum quae vsu consumuntur, & recte aduertit latius explicans Connanus d. cap. 4. num. 3. Quomodo autem in his rebus[sect. 6] cautio praestanda sit, explicauimus supra, cap. 17. ex n. 24. cum seqq. Ex dictis hactenus constat aperte, veram esse, & tenendam sententiam glossae in l. omnium, ff. de vsufruct. Bartoli in l. 1. num. 3. C. de vsufructu. Iasonis in l. sed si quis, §. item si iurauero in princ. ff. de iurando. Ignei in l 1. §, sicut. num. 80. ff. ad Sillan. Parisij in cons. 50. n. 34. volum. 4. Cephali in cons. 82. n. 13. lib. 1. quos nouissime sequitur, & nonnulla ad propositum dicit Petrus Ricciardus ad rubricam. Institut. de vsufructu, n. 70. & tribus seqq. Vsumfructum alium esse proprium, alium improprium, vt vtriusque exempla ponens significat Iustinianus in d. §. constituitur. Proprius vsusfructus dicitur, qui constituitur in fundo, & aedibus, & aliis rebus similibus, quae vsu ipso non consumuntur, sed illarum substantia salua, & illaesa remanet per earum vsum. Improprius vsusfructus est ille, qui in rebus vsu consumptibilibus constituitur, quarum abusus potius, quam vsus est, vt supra vidimus.[sect. 7] Vnde & consequenter, verum etiam erit, vsumfructum formalem, de quo plenissime scripsimus cap. 1. per totum, supra, hoc eodem libro, duplicem esse, siue diuidi debere in proprium, & in improprium vsumfructum; quod etiam firmauit, & communem omnium sententiam dixit Petrus Ricciardus vbi supra, n. 70. in princ. # 54 CAPVT LIV. Alienatione prohibita, vtrum etiam vsusfructus constitutio prohibita censeatur? & de generalitate verbi Alienationis: item rerum Ecclesiasticarum, Hospitalium, Confraternitatum, & aliarum Communitatum dominia, aut bona, qua forma, & solennitate alienari debeant, & an illarum vsusfructus constitui possit; vbi etiam de Extrauaganti, Ambitiosae, Pauli secundi, & de rerum Ecclesiarum in emphyteusim concessione: deinde propter antiquitatem temporis an, & quando solennitates extrinsecae, aut omnia solenniter acta praesumi debeant? Deinde nonnulla exacte, & dilucide magis, quam hactenus adnotata ad explicationem l. Regiae 11. tit 7. de los terminos publicos, de hessas, montes, y pastos. lib. 7. nouae collect. regiae. Quatenus res ciuitatum, siue oppidorum huius Regni dari, vel alienari prohibentur, nisi facultas Regia praecedat: & an vsusfructus eorum quae continentur ibidem, absque licentia Regia constitui possit? SVMMARIVM. -  1 Alienationis verbum valde generale esse, & ideo comprehendere omnem contractum, & distractum, & omnem actum, per quem dominium directum transfertur, & etiam vtile, & per quem aliquod ius constituitur in re. -  2 Alienationis appellatione, & sub prohibitione eius, contineri quamplurima, remissiue. -  3 Alienatione prohibita, vsusfructus etiam constitutio prohibetur. -  4 Alienationem rerum Ecclesiasticarum regulariter esse prohibitam. -  5 Vsusfructus in rebus Ecclesiasticis constitui non potest, quoniam vsumfructum constituens, alienare dicitur res Ecclesiarum. -  6 Interdictum de rebus Ecclesiae non alienandis, interpretationem recipere, vt res Ecclesiasticae absque causa, & solennitate alienari nequeant, cum causa tamen & solennitate, iure ipso alienari possint. -  7 Ecclesiarum bona sine solennitate alienata, an, & qualiter recuperentur cum fructibus? remissiue. -  8 Ecclesiarum bona vt alienari possint, duo potissimum necessaria, Solennitas, idest, forma a iure requisita, & iusta alienationis causa; quod si aliquod istorum deficiat, alienatio erit ipso iure nulla. -  9 Vsusfructus rerum Ecclesiasticarum constitui, & alienari potest, dummodo forma, & solennitas iuris seruetur. -  10 Forma, & solemnitas requisita a iure pro alienatione rerum Ecclesiasticarum immobilium, in multis consistit, & primo in causa: & de causis alienationis, remissiue. -  11 In alienatione rerum Ecclesiasticarum non sufficit, formam, & solennitatem obseruare, sed etiam ex iusta, & necessaria causa alienare necessarium est. -  12 Alienationem rerum Ecclesiasticarum non sufficit in euidentem Ecclesiae vtilitatem, atque ex causis a iure permissis fuisse celebratam, nisi solennitates etiam a iure requisitae obseruatae sint. -  13 In alienatione rerum Ecclesiasticarum, causae cognitio, & tractatus interuenire debet, & qualiter? -  14 In alienatione rerum Ecclesiasticarum vnicus tractactus an sufficiat? -  15 Causae cognitio, & tractatus versari debet non solum circa causam alienationis, sed etiam circa rem ipsam alienandam, an scilicet Ecclesiae expediat, potius rem vnam alienare, quam aliam. -  16 In alienatione rerum Ecclesiasticarum pro forma, & solennitate, authoritas, & licentia Superioris requisita. -  17 Ecclesiae Collegium, aut Ecclesia Cathedralis, Episcopalis, vel Archiepiscopalis cum alienat, quam formam, & solennitatem obseruare debeat? -  18 Episcopus vtrum res Ecclesiae suae, vel mensae, de consensu Capituli, & sua tantum authoritate alienare possit; an licentiam, & authoritatem Archiepiscopi Metropolitani, aut Romani Pontificis requirere debeat? -  19 In alienatione rerum Ecclesiasticarum tot solemnitates ad eum effectum & finem sunt requisitae, ne in detrimentum, & damnum Ecclesiarum quomodolibet, & de facili, sed maxima deliberatione decretum alienationis interponatur, & vt Ecclesiae vtilitati studiose consulatur. -  20 Periculum maius vbi est, ibi melius, & cautius agendum est. -  21 In alienatione rerum Ecclesiasticarum, cum Romani Pontificis authorit as intercedit, alterius Praelati inferioris authoritas necessaria non est, item nec alia solennitas. -  22 Ecclesiae Parochialis, & Capellae cum res alienantur, quae solennitas interuenire debeat? -  23 Monasteriorum bona, qua solennitate alienari debeant? -  24 Hospitalia, Confraternitates, & similes aliae Communitates, vtrum dicantur secularia, vel ecclesiastica loca, vt priuilegiis, & immunitatibus rebus Ecclesiasticis concessis gaudere possint; & an illorum bona forma, & solennitate rerum Ecclesiasticarum alienari debeant? -  25 Ecclesiarum bona ad quod vsque tempus locari, vel qua forma & solennitate in emphyteusim concedi possint? vbi de Extrauaganti, Ambitiosae, Pauli secundi, de reb. Ecclesiae non alienandis in Extrauagantibus communib. latissime ab aliis tractactum proponitur. -  26 In alienatione rerum Ecclesiasticarum omnia solennia, & necessaria interuenisse, vtrum in dubio praesumendum sit, maxime propter antiquitatem temporis. Deinde solennitas extrinseca an, & quando ex antiquitate temporis praesumatur? remissiue. -  27 Auendani, & Feliciani resolutiones in hac materia declarantur, & enucleantur remissiue. -  28 Vsusfructus vtrum sine licentia Regia constitui possit in terminis, & terris, quae absque facultate Regia dari, alienaríque prohibentur in l. 11. tit. 7. lib. 7. nouae collectionis Regiae. -  29 Possidens per longum tempus cum sola licentia populi ad arandum & seminandum terras, & terminos, qui in dict. l. Regia 11. continentur, vtrum in possessione defendi debeat. -  30 Populus cum concedit, siue alienat terras, & terminos in dict. l. Regia contentos, an licentia Regia necessaria sit? vbi Auendani opinio taxatur, & contraria nouiter probatur per Authorem. -  31 Forma a lege tradita, in dubio substantialis praesumitur, & ad vnguem obseruanda est. -  32 Quod maxime procedit, quando verba legis essent alias superflua. -  33 Vel quando lex prouidet aliter, quam ius commune. -  34 Forma legis omissa, perit actus omnino. -  35 Forma legis per aequipollens adimpleri non potest, nec eidem aliquid addendum, vel detrahendum est. -  36 Lex cum prohibitiue loquitur, & habet clausulam annullatiuam, formam incommutabilem inducit. -  37 Dictio negatiua, non, iuncta verbo, potest, inducit praecisam necessitatem, priuat potentiam, & actum in contrarium factum reddit nullum, provt hoc numero latius explicatur, & multis exornatur remissiue. -  38 Fuluius Pacianus laudatus, & tractatus eiusdem de probationibus commendatus per Authorem. -  39 Argumentum a contrario sensu non licet sumere, cum resultat absonus intellectus, & menti legis contrarius. -  40 Decuriones, siue Proceres totum Populum, aut ciuitatem repraesentant, & quod ipsi faciunt, totus populus facere videtur. -  41 Legibus prohibentibus renunciari non potest. -  42 Legi propter publicam vtilitatem introductae renunciari non potest. -  43 Nec etiam cum iuramento. -  44 Factum proprium impugnare, & aduersus illud venire, regulariter nemo potest. -  45 Sed quando factum est nullum, & contra legem prohibitiuam, licitum est factum proprium impugnare. -  46 Census vtrum absque licentia Regia constitui possit in terris, & terminis oppidorum, & ciuitatum huius Regni? de quibus loquitur dicta l. Regia 11. tit. 7. lib. 7. nouae recopilationis, & an sola Procerum, siue Decurionum licentia sufficiat? -  47 Permissum censetur, quod prohibitum non reperitur. -  48 Permissionis causa fauorabilior est, quam prohibitionis. -  49 Lex iuris communis correctoria extendi non debet, sed stricte intelligenda est in terminis, in quibus loquitur. -  50 Prohibitio alienationis etiam simpliciter facta, in his, quae fauorabilia sunt, comprehendit obligationem, hypothecam, & caetera, quae continentur in l. vlt. C. de rebus alienis non alienandis. -  51 Ratio generalis legis, extendit legem etiam in casu speciali loquentem ad alios casus. -  52 Legis extensio non dicitur fieri, quando quid inest, & ex mente eius procedit. -  53 L. vlt. C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. licet loquatur in venditione, habet locum in qualibet alia alienatione. -  54 Leges Regiae recipiunt omnes interpretationes, quas recipit ius commune in tali casu. -  55 L. Regia, 11. tit. 7. lib. 7. de qua hactenus actum est, in quibus terris, & terminis loquatur? -  56 In locis & dominiis Comitum, Ducum, Marchionum, & aliorum Dominorum, an sufficiat ipsorum licentia vt termini, & terrae, de quibus agitur, in dict. l. Regia 11. dari, siue alienari possint, an regia licentia necessaria sit? -  57 Vbi Auendani sententia defenditur, & contraria Alphonsi de Azeuedo taxatur. PRo absoluta, & distincta huius Capitis explicatione,[sect. 1] in primis constituere necessarium erit, Alienationis verbum valde generale esse, & ideo comprehendere omnem contractum, & distractum, & omnem actum, per quem dominium directum transfertur, & etiam vtile, & per quem aliquod ius constituitur in re, ex singulari, atque vulgata decisione textus in l. vlt. C. de rebus alienis non alienandis, l. 1. §. 1. cum seqq. ff. quae in fraudem creditorum, Authent. de non alienandis, §. alienationis, collatione 9. Per que iura sic adnotarunt, & latius rem istam explicant Tiraquel. de retractu lignagier, §. 1. glossa 14. num. 1. cum multis seqq. Arias Pinell. 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 18. 19. & 20. & cum Chassaneo, Rebuffo, & aliis quamplurimis, Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 1. n. 8. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 21. num. 25. Bursatus in cons. 377. ex[sect. 2] num. 1. lib. 2. Menochius in cons. 116. num. 6. & num. 22. & 23. lib. 2. & latissime omnium, congerensque quamplurima, quae Alienationis appellatione, & sub prohibitione eius continentur, Guilliel. Redoanus tractat. de rebus Eccles. non alienandis, quaest. 1. in princ. & cap. 1. 2. 3. 4. 5. & multis seqq. illius quaest. vsque ad quaest. 3. fol. 3. vsque ad folium 39. Ex textu autem in dict. l. vlt. C. de rebus alienis non alienandis, aperte dissoluitur huius Capitis dubium; inquit enim Imperator in hunc modum: Sancimus, siue lex alienationem inhibuerit, siue testator hoc fecerit, siue pactio contrahentium hoc admiserit, non solum dominij alienationem, vel mancipiorum manumissionem esse prohibendam, sed etiam vsusfructus dationem, vel hypothecam, vel pignoris nexum penitus prohiberi: similique modo, & seruitutes minime imponi, nec emphyteuseos contractum: nisi in his tantummodo casibus, in quibus constitutionum authoritas, vel testatoris voluntas, vel pactionum tenor, qui alienationem interdixit, aliquid tale fieri permiserit. Vnde colligitur expresse, vsusfructus consti[sect. 3]tutionem alienationem esse, & inde alienatione prohibita, vsusfructus etiam constitutionem prohiberi, vt per illum textum adnotarunt Bartolus, Baldus, Salicetus, & Castrensis ibidem, idem Baldus in l. proprietatis, num. 1. C. de probationibus. Alexander in cons. 3. in fine lib. 4. Fulgos in cons. 93. Ad id, de quo, col. 2. vers. item loquitur. Romanus singulari 600. Tu scis. Tiraquell de retractu lignagier, §. 1. glos. 7. num. 41. Menoch. in cons. 116. n. 6. & num. 22. lib. 2. Bursatus in cons. 377. num. 1. & num. 4. lib. 4. Antonius Gomez in l. 40. Tauri, num. 85. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 20. num. 8. Quesada diuersarum quaest. iuris, cap. vlt. num. 20. Barbosa in l. vsufructu, num. 15. & 16. ff. soluto matrimonio. Syluester Aldobrandinus in cons. 36. num. 43. lib. 1. Achilles Pedrocha in cons. 7. num. 81. & 82. Et nullo ex his relato, Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 66. vers. Quia constituere, fol. 231. qui variis exemplis rem istam comprobant, & in possessore Maioratus defendunt Molina, & Antonius Gomezius vbi supra, & in omni dispositione legis, testatoris, vel contractus seruandum praecipit textus in dict. l. vlt. C. de rebus alien, non alien. Ex qua limitanda sunt, siue de habilitate restringenda verba generalia textus in dicto §. constituitur, Institut. de vsufructu, vt in omnibus rebus constitui possit vsusfructus, exceptis his quae vsu ipso consumuntur, vt ibidem dicitur: exceptis etiam iis, quae alienari prohibentur. Quod & alio exemplo probari poterit, si & secundo loco constituamus, Interdicto generali de rebus Ecclesiae non alienandis alienationem re[sect. 4]rum Ecclesiasticarum regulariter esse prohibitam, cap. nulli, de rebus Ecclesiae non alienandis, qui textus desumptus fuit ex Nouella 7. Iustiniani, hoc est authent. de non alienandis, §. nos igitur, & §. alienationis: & Nouella 120. hoc est, authent. de alienatione & emphyteusi, & l. iubemus, C. de Sacrosanctis Ecclesiis, vt testantur Cuiacius in dict. Nouella 7. Antonius August. in scholiis, ad primam collectionem Decretalium, cap. 4. tit. de rebus Ecclesiae non alienandis, & idem probatur in c. 1. cum seqq. c. si quis presbyterorum, cap. Episcopi, eodem tit. cap. 1. & fere per totum, maxime in c. sine exceptione, 12. quaest. 2. cap. tua nuper, de his quae fiunt a Praelato, l. 1. tit. 14. partit. 1. l. 24. tit. 32. partit. 3. l. 6. & 7. titul. 2. lib. 1. nouae collectionis Regiae. Et post ordinarios in dictis iuribus sic adnotarunt & plene materiam istam declararunt Socinus regula 168. Duenas regula 229. Gratianus regula 118. & regula 158. Rodericus Zuarez allegatione 21. Couar. resolutionum lib. 1. cap. 3. num 9. & lib. 2. cap. 17. a princ. Anton. Gabriel communium conclusionum, lib. 3. de rerum alienatione, conclusione 1. fol. mihi, 201. Auendanus de exequendis mandatis, cap. 4. a num. 34. vsque ad num. 43. Sarmient. de redditibus Ecclesiasticis, 1. part. cap. 2. in princ. Antonius Gama decis. Lusitaniae. 83. Iosephus Ludouicus decis. Perusina, 93. ex num. 15. cum multis seqq. Borgninus Caualcanus decis. 43. 46. & 47. 1. part. Mascardus de probationibus tom. 1. conclusion. 227. Salazar de vsu, & consuetudine, cap. 8. ex num. 37. cum seqq. Ioannes Guttier, de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 52. & practicarum lib. 3. quaest. 8. late Guillielmus Redoanus tractat. de rebus Ecclesiae non alienandis, q. 3. fol. 38. & q. 12. fol. 60. Petr. Greg. in syntagmate iuris, lib. 25. c. 8. per totum, part. 3. Petr. Surd. in cons. 115. ex n. 28. cum seqq. lib. 1. Burs. in cons. 377. n. 5. & seqq. lib. 4. Anton. Galeacius Maluassia in cons. 55. & 56. vol. 1. Marcus Antonius Eugenius in cons. 24. per totum. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 342. ex num. 31. cum seqq. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 38. per totum. Alphons. de Azeuedo in dict. l. 6. & 7. tit. 2. lib. 1. nouae recopilationis, ex num 15. D. Felicianus de Solis tractatu de censibus, lib. 2. cap. 3. num. 7. Ioannes Vincentius Hondedei videndus omnino de hac materia in cons. 31. per totum, vol. 2. & cons. 37. eod. vol. Surdus cons. 245. lib. 2. & vide infinita quae latissime tradit Alexan. Raudensis resp. 17. per tot. vol. 1. vbi inuenies quicquid dici potest pro defensione, vel pro impugnatione alienationis, concessionis, vel cuiuscumque contractus rerum Ecclesiarum: & in effectu multa, quae non sunt alibi ita plene scripta. Hyppol. Riminald. in cons. 233. lib. 3. Et similiter hoc Inter[sect. 5]dictum de rebus Ecclesiae non alienandis, & vsusfructus constitutionem comprehendit; sic, vt in Ecclesiae rebus nec vsusfructus constitui possit: quoniam vsumfructum constituens alienare dicitur res Ecclesiarum, per textum in dict. l. vlt. C. de rebus alienis non alienandis, cap. non liceat Papae, 12. quaest. 2. ibi: Nec in vsufructu iura dare. Per quem textum sic scribunt in terminis Cardinalis in cons. 1. sub tit. de censibus, & in Clementina 1. §. fin. q. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis. Berons decis. 199. num. 8. Guillelmus Redoanus dict. tract. de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 2. cap. 16. per totum, fol. 18. & cap. 33. fol. 35. & cap. 44. eiusdem quaest. num. 3. fol. 37. & quaest. 20. num. 16. fol. 94. & vltra relatos ab eo, Tiraquel. de retractu lignagier, §. 1. glos. 7. num. 57. Antonius Galearius Maluassia in cons. 55. num. 1. & 2. vol. 1. Verum hoc Interdictum, quo res Ecclesiarum alie[sect. 6]nari prohibentur, interpretationem recipere sicendum est, vt res Ecclesiasticae simpliciter dicantur prohibitae alienari, vel absque causa, & solennitate alienari nequeant cum causa tamen, & solennitate iure ipso alienari possint, per textum in dict. cap. sine exceptione, 12. quaest. 2. c. cum Apostolica, c. tua nuper, de his quae fiunt a Praelatis c. 1. & 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, in 6. Clementina 1. eodem tit. l. 1. & 2. tit. 14. partit. 1. l. 63. tit. 18. partit. 3. Sic interpretandus est textus in dict. cap. nulli, ex gioss, ibidem, verbo, alienare, dum dicit: Nisi pro vtilitate Ecclesiae, & iuris solennitate. Quam probarunt communiter omnes, post Abbatem ibi num. 5. Beroum n. 44. Couar resolutionum lib. 2. cap. 16. in princip. Guillielm. Redoanum de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 4. de rerum mobilium alienatione, num. 14. fol. 44. & quaest. 12. num. 33. & 34. fol. 61. Bursatum in cons. 377. num. 6. & 7. lib. 4. Petrum Surdum in cons. 115. n. 29. lib. 1. D. Didacum de Zuniga, & Sotomaior tractatu de voto quaest. 6. num. 110. & tribus seqq. quo loco, & Petrus Surdus vbi supra, videndus omnino vbi num. 31. eleganter agit, an, & qualiter Ecclesiarum bona sine solennitate alienata[sect. 7] recuperentur cum fructibus. Bona igitur Ecclesiarum vt alienari possint, duo po[sect. 8]tissimum necessaria sunt; solennitas, idest forma a iure requisita, & i usta alienationis causa: quod si aliquod istorum deficiat, alienatio erit ipso iure nulla, vt ex dictis iuribus probarunt Baldus in cons. 221. volumin. 1. Socinus in cons. 29. Viso quodam instrumento, colum. 2. volum. 1. & in cons. 52. Viso instrumento syndicatus, n. 10. volum. 4. Decius in cons. 142. & in cons. 282. Viso puncto, num. 6. Guillelmus Redoanus tractat. praecitato, quaest. 20. de causa vtilitatis, num. 196. fol. 101. Borgninus Caualcanus decisione 45. num. 28. & seqq. 1. part. Calcanus cons. 125. num. 8. Vincentius de Franchis decisione Neapolitana 35. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 55. num. 1. in princ. volum, 1. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 38. num. 3. fol. mihi 466. Vnde seruata[sect. 9] forma, & solennitate a iure requisita, vsusfructus rerum Ecclesiasticarum recte constitui, & alienari potest: alias sine causa, & debita solennitate ius vsusfructus in Ecclesiae rebus acquiri non potest. Quod post longam disputationem, sic resoluit Redoanus quaest. 15. de vsusfructus & possessioni s rei Ecclesiae alienatione, n. 7. 8. 9. 11. & 15. & vltra relatos per eum, Tiraquel. de taractu Lignagier, §. 1. glos. 7. n. 57. & in casu consultus Antonius Galeat. Maluassia in cons. 56. num. 1. volum. 1. For[sect. 10]ma autem & solemnitas a iure requisita pro alienatione rerum Ecclesiasticarum immobilium in multis consistit; Et primó in causa; fieri enim debet alienatio aliqua ex causis expressis a iure, de quibus (ne amplius immoremur) per Glossum in summa, 12. quaest. 2. & plenamanu tradit Guillelmus Redoanus dict. tract. de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 19. fol. 85. & quaest. 20. fol. 94. & quaest. 21. fol. 104. & quaest. 22. fol 108. & vltra relatos per eum, Grammaticus decis. 79. numer. 13. Octauianus decis. 171. numer. 8. & 9. Iosephus Ludouicus decis. 93. num. 15. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 52. in princ. Borgninus Caualcanus decis. 45. num. 33. & 34. 1. part. Bursatus in cons. 377. num. 7. lib. 4. Hyppolitus Riminaldus in cons. 233. numer. 39. & seqq. volum. 3. Antonius Galeatius Maluassia dict. cons. 55. n. 5. D. Felicianus de Solis lib. 2. de censibus, cap. 3. num. 7. Nec sufficit in alienatione rerum Ecclesiasticarum,[sect. 11] formam & solemnitatem obseruare, sed etiam ex iusta, & necessaria causa alienare necessarium est: quod siatis aperte colligitur ex text, in cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, lib. 6. & ex communi resoluit Couarruuias resolution. lib. 2. cap. 17. num. 2. & vltra eum, Gregorius Lopez in l. 63. tit. 18. partit. 3. verbo, agrabado. Decius in cons. 282. Berous in cap. cum dilecti, num. 3. de emptione, & venditione. Curtius iunior in cons. 130. num. 3. lib. 2. Gratus in cons. 95. num. 21. & 22. vol. 1. Borgninus Caualcanus decisione 46. n. 65. in fine, versic. Et pari modo quando contractus, fol. 774. & in his terminis loquitur ipse decis. 45. num. 33. prima part. fol. 690. nempe in alienatione, locatione, aut conessione rerum Ecclesiae cum debitis solennitatibus facta, in qua tamen de iusta aut necessaria causa non apparebat. Sic & e contra, non suf[sect. 12]ficit alienationem rerum Ecclesiasticarum in euidentem Ecclesiae vtilitatem, atque ex causis a iure permissis fuisse celebratam, nisi solennitates etiam a iure requisitae obseruatae sint. Quod euidenter deduci potest ex ratione dict. cap. sine exceptione, 12. quaest. 2. & cap. 1. de rebus Ecclesiae non alienandis, lib. 6. atque infinitis relatis, sic probarunt Arias Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 31. & 32. vbi aliorum opinionem recte conuincit. Couar. resolut. lib. 2. dict. cap. 17. num. 2. Antonius Gabriel communium opinionum, lib. 4. de rerum alienatione, conclus. 1. num. 2. Sarmient. de redditibus Ecclesiasticis, 1. part. cap. 2. num. 1. Octauius Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 16. ex num 125. fol. 435. Guilielm. Redoanus dicto tract. quaest. 20. de causavtilitatis, ex num. 204. cum sequentibus, fol. 102. Borgninus Caualcanus decis. 46. num. 59. & quatuor seqq. fol. 772. prima part. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 55. num. 9. volum. 1. Alexander Raudensis lib. 1. cap. 38. ex num. 20. vbi vsque ad num. 31. plenissime agit de intellectu l. cum hi, §. eam transactionem, ff. de transactionibus: de qua etiam vide omnino Simoncellum dicta inspectione 16. num. 127. versic. Tertio loco, fol. 439. & n. 128. per totum. Idem etiam defendunt Rolandus in cons. 99. num. 33. cum seqq. lib. 1. & in cons. 54. num. 42. lib. 2. Cephalus in cons. 207. numer. 29. lib. 2. Bursatus in cons. 82. num. 21. lib. 1. Hieronymus Gabriel in cons. 36. sub n. 47. volum. 1. Hyppolitus Riminaldus in cons. 5. num. 9. lib. 1. Menoch. de arbit. iudic, centuria 2. casu 171. numer. 60. cum seqq, lib. 2. & de adipiscenda, remedio 3. sub num. 80. circa finem, qui in Minore idem asseuerarunt improbantes Glossae sententiam in d. § eam transactionem, & in Ecclesia nouissime D. Felicianus de Solis de censibus, lib. 2. cap. 2. num. 23. versic. haec autem resolutio. Alphonsus de Azeuedo in l. 6. titul. 2. lib. 1. nouae collectionis Regiae, num. 15. Deinde & secundo forma, & solennitas requisita a[sect. 13] iure pro alienatione rerum Ecclesiarum in causae cognitione, & tractatu consistit: idcirco in alienatione huiusmodi, praedicta interuenire omnino necessarium est, atque ex instrumento alienationis constare debet adhibitam fuisse causae cognitionem, & tractatum habitum, qui tamen diligenter adhibendus est, vt hi, qui alienant de necessitate, & vtilitate Ecclesiae, atque de omni eo, quod eidem Ecclesiae magis expedire possit, se informent, alias causae cognitione, & tractatu non interuenientibus, alienatio viribus, & effectu carebit, nec iure subsistere poterit, ex textu singulari in cap. 1. de rebus Ecclesiae non alienandis, lib. 6. ibi: Quia etiam tractatus solennis & diligens, qui in talibus concessionibus perpetuis, & alienationibus Ecclesiasticorum exigitur, non fuit adhibitus in eadem: ordinationem, & concessionem ipsam decernimus non valere. De his autem duobus, hoc est, causae cognitione, & tractatu, & forma eius, & praxi instrumenti continentis tractatum, & causae cognitionem super re alienanda, & multis ad propositum necessariis, tractant plenissime Guilielmus Redoanus tractatu saepe repetito, de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 23. per totam, fol. 113. & quaest. 25. per totam, fol. 123 Gregorius Lopez in l. 63. tit. 18. partit. 3. verbo, agrabado. Octauianus decisione edemontana 171. num. 8. & 9. Iosephus Ludouicus decisione Perusina, 93. numer. 21. & seq. Antonius Galearius Maluassia in cons. 55. num. 15. vol. 1. Borgninus Caualcanus decisione 45. n. 28. & 29. fol. 688. & decisione 46. num. 156. & seqq. fol. 786. 1. parte. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 38. ex num. 64. cum seqq. Hyppolit. Riminald. in cons. 384. numer. 12. 13. & 14. volum. 4. vbi dicit, quod tractatus est prima solennitas, in alienationibus rerum Ecclesiasticarum requisita, quod tractatus nihil aliud est quam discutere, & cognoscere inter Praelatum, & alios de capitulo de causa alienationis, vt quilibet dicat sententiam suam. Ex quibus apparet, magis communiter obseruatum, vt in alienatione rerum Ecclesiarum vnicus tractatus suffi[sect. 14]ciat, nec tres tractatus necessarij sint: quod intelligendum est, nisi vsu & consuetudine aliud receptum sit, & dummodo tractatus ille vnicus diligenter, ac plene, & solenniter adhibitus fuerit, provt etiam conueniunt in hoc Couar. resolut. lib. 2. d. cap. 17. num. 1. Aucndanus de exequendis mandatis, cap. 4. n. 34. in princ. Redoanus dicta quaest. 25. num. 27. & 28. Et causae cognitio & tractatus versari debet non solum circa causam alienatio[sect. 15]nis, sed etiam circa rem ipsam alienandam, an scilicet Ecclesiae expediat, rem potius vnam alienare, quam aliam: sic obseruant, & iure fundant Socinus in cons. 15. colum. 2. vol. 1. Gregorius Lopez videndus in l. 2. tit. 14. partit. 1. verbo, mueble. Redoanus dicta quaest. 23. fol. 113. num. 4. & num. 10. & 20. & quaest. 25. fol. 123. numer. 19. & num. 69. Borgninus Caualcanus dict. decis. 45. n. 28. Alexander Raudensis dict. cap. 38. numer. 122. Antonius Galeatius Maluassia d. cons. 55. num. 18. Consistit etiam forma, & solemnitas in praedicta alienatione requisita, in authoritate, & licentia Superio[sect. 16]ris; & sic vt res Ecclesiarum legitime alienari dicantur, pro forma, & solennitate, licentia, atque authoritas Superioris requiritur, ex dictis iuribus, & textu in dict. c. sine exceptione, 12. quaest. 2. vbi sic adnotarunt communiter Doctores, Ioannes Monachus in cap. 1. num. 8. & ibi Probus in additione, numer. 19. de rebus Ecclesiae non alienandis, lib. 6. plene Geminianus in cons. 48. Redoanus dict. tractatu, quaest. 26. numer. 28. & quaest. 24. numer. 14. Iosephus Ludouicus decis. 93. numer. 29. Auendanus de exequendis mandatis, dicto cap. 4. numer. 34. versicul. Tertio requiritur. Antonius Galeat. Maluassia dict. cons. 55. numer. 18. Bursacus in cons. 377. numer. 7. lib. 4. Quod distincte magis dignosci poterit, obseruando in[sect. 17] primis: quod si Ecclesiae Collegium, aut Ecclesia Cathedralis, Episcopalis, vel Archiepiscopalis alienar, ea forma, & solennitate adhibita alienare debet, vt omnes de Capitulo in vnum conueniant, & ipsis in loco solito congregatis, causa alienationis proponenda est, de qua, de re etiam alienanda, & de quantitate discutitur; id quod Tractatus, siue cause cognitio appellatur, de quibus diximus supra, & deinde singulorum consensus exquiritur, quamuis non omnium consensus requiratur; enimvero si maior pars in alienatione conueniat, omnes fubscribere debent: atque rebus ita peractis, & Superioris, Episcopi siue Archiepiscopi, vel alterius Praelati authoritate interueniente, firma erit, & legitima alienatio, per textum in dict. cap. sine exceptione, cap. Abbatibus, 12. quaest. 2. cap. nuper, vbi notant Doctores de his quae fiunt a Praelatis. Abbas, & Imola in cap. cum Apostolica, eodem titul. Baldus in cons. 221. volum. 1. Couar. resolut. lib. 2. cap. 17. num. 1. Iosephus Ludouicus decisione 93. num. 26. & 29. Bursatus dict. cons. 377. numer. 7. Et ad haec reduci debent, quae latius cumulant Borgninus Caualcanus decis. 45. numer. 28. 30. 33. 34. 36. & 40. cum seqq. 1. part. Guilielmus Redoanus de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 26. de his qui consentiunt, & de consensu, qui adhibetur in alienationibus Ecclesiasticis, num. 11. & 16. & 19. & 20. & quaest. 24. numer. 11. vbi dicit, quod alienatio rei Ecclesiae Episcopalis facta sine consensu Episcopi, & Capituli, non valet; cum consensu tamen Superioris, quod sussicit, si maior pars praesentium Capitulo, alienationi consensum adhibeat: & in proposito, qualiter maior pars considerari debeat, plene tractat ipse quaest. 38. fol. 174. & quaest. 20. num. 39. fol. 95. Iacobus Mandellus de Alba in. cons. 342. num. 36. & 37. lib. 2. qui omnes pro certo supponunt, quod Episcopus res Ecclesiae suae, vel mensae, de consensu Capituli, & sua[sect. 18] tantum authoritate alienare possit, nec requirere debeat licentiam, & authoritatem Archiepiscopi Metropolitani, aut Papae. Qua tamen in re animaduertendum erit, diuersas exstare, & contrarias Doctorum sententias, quas dumtaxat retulit, sed nihil certum firmauit eruditissimus Gregorius Lopez in l. 6; . tit. 18. partita 3. verbo, de fulan Arcobiso. Redoanus tamen, qui plenius insistit dicto tractatu, quaest. 41. de authoritate Praelati in alienatione interponenda, num. 45. vsque ad num. 58. fol. mihi, 157. verius existimat, quod Episcopus, qui non iurauerit non alienare inconsulto Papa, aut Superiore, possit ipse tantum de consensu sui Capituli, etiam absque authoritate Romani Pontificis, aut Metropolitani alienare: quod idem Author tenuit expresse quaest. 26. de his qui consentiunt, & de consensu, qui adhibetur in alienationibus Ecclesiasticis, num. 20. & 21. fol. 127. Et pro hac parte (vt alia fundamenta consulto praetermittam) non parum vrget: quod omnia iura, quae in alienatione rerum Ecclesiasticarum authoritatem, aut licentiam Superioris requirunt, authoritate Episcopi contenta sunt, ex dict. cap. sine exceptione, cap. Abbatibus, cap. placuit, 12. q. 2. cap. in venditionibus, 17. quaest. 4. Nihilominus propter summam authoritatem Glossarum, & Doctorum contrarium tenentium, securius erit, quod licentia, & authoritas Archiepiscopi accedat, vt dicit Imola relatus per Gregorium Lopez dicto verbo, de fulan Arcobispo. Cuius Dictum procedere poterit. quando alienatio esset in magna quantitate, aut magni praeiudicij; alias enim in alienationibus ordinariis Episcopum non indigere Archiepiscopi authoritate, & verius est, ex omnibus iuribus in hac materia loquentibus, & rationibus per Redoanum adductis, atque in vsu & praxi sic quotidie obseruatur. Ratio autem huius distinctionis esse poterit,[sect. 19] quod in alienatione rerum Ecclesiasticarum, tot solennitates ad eum effectum, & finem requisitae sunt, ne in detrimentum & damnum Ecclesiarum quomodolibet, & de facili, sed maxima deliberatione decretum alienationis interponatur, & vt Ecclesie vtilitati studiose consulatur, vt per textum in d. cap. sine exceptione, eam aliis similibus. expressim adnotarunt Grammaticus in cons. 28. num. 10. Marcarius in cons. 15. pag. 152. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 38. num. 30. & num. 79. Ideo quando tractatur de alienatione rei magni valoris, siue ex qua magnum praeiudicium resultare potest, maior solennitas necessaria est, quoniam vbi maius periculum[sect. 20] est, ibi melius, & cautius agendum est, c. vbi periculum, de electione, lib. 6. cum his, quae scripserunt Rolandus in cons. 81. num 10. volum. 1. Cephalus in cons. 374. n. 68. & cons. 432. num. 21. lib. 3. Menochius in cons. 73. numer. 19.[sect. 21] lib. 1. cum tamen in alienatione rerum Ecclesiasticarum Romani Pontificis Authoritas intercedit, alterius Praelati inferioris authoritas necessaria non est, item nec alia solennitas. Decius in cons. 142. Pro tenui. Capicius decis. 16. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 342. num. 31. lib. 2. Borgninus Caualcanus decis. 45. num. 64. 1. part. & latius declarat Guillielmus Redoanus dict. tractatu quaest. 27. num. 12. fol. 130. & quaest. 43. num. 2. fol. 161. Et hactenus, cum Episcopus alienare intendit res Ecclesiae suae, vel mensae. Verum, cum Ecclesiae Parochialis, aut Capellae res[sect. 22] alienantur, Rector, siue oeconomus causam, ex. qua alienari debere rem aliquam eius Ecclesiae contendit, Episcopo, aut Archiepiscopo ordinario eius Dioecesis exponere debet; habitáque, & recepta iudicialiter causae cognitione, si Episcopus, aut Archiepiscopus authoritatem, & licentiam alienationi praestiterit, valida erit, & firma alienatio: nec in hoc casu tractatus, aut consensus Capituli Ecclesiae Cathedralis exigitur, sed solus episcopi, vel Archiepiscopi consensus sussicit; sic iure, & ratione fundans recte resoluit Couarru. resolut. lib. 2. cap. 17. in princ. vers. at. si alienatio fiat. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 342. num. 31. & 32. & num. 48. lib. 2. Borgninus Caualcanus decis. 45. num. 28. fol. 688. & ad haec reduci debent, quae in proposito scripsit Guillielmus Redoanus dict. tract. quaest. 24. num. 14. fol. 119. & quaest. 41. num. 62. fol. 158. dum dicit, quod in Parochialibus Ecclesiis debet adesse consensus Episcopi, & Clericorum Illius Ecclesiae, nec Clerici alienare polssunt sine Episcopo, nec Episcopus sine Clericis, & quaest. 25. num. 45. fol. 124. & quaest. 26. & 28. fol. 128. dum dicit, quod Rector Ecclesiae non Collegiatae alienare potest rem Ecclesiae, vtilitate, vel necessitate suadente, cum authoritate Episcopi: & isto casu sussicere authoritatem, aut licentiam siue Episcopi, siue alterius Superioris immediati, ex Alexandro in cors 17. Viso instrumento, col. 1. in fine, vol. 4. consultus respondit Iacobus Mandellus de Alba in cons. 342. num. 31. & 37. lib. 2. Quod intelligendum est, quando talis Superior exemptus est a iurisdictione Episcopi, & habet quasi iura Episcopalia, ex resolutis per Redoanum quaest. 41. num. 64. folio 158. non tamen sussiciet authoritas, aut licentia Vicarij Episcopi, nec poterit ipse Vicarius facultatem alienandi concedere nisi ex commissione, aut voluntate eiusdem Episcopi, vel Archiepiscopi, ex Mandello vbi supra. Redoano dict. quaest. 41. num. 59. Socino in cons. 52. num 9. vol. 4. Caualcano decis. 45. num. 40. fol. 693. Monasteriorum autem, vel Religionum bona cum[sect. 23] alienantur, pro forma, & solemnitate alienationis, tractatus, & causae cognitio requiritur, provt explicauimus supra. Item & consensus Abbatis, vel Prioris, & Capituli, & denique authoritas, & licentia Episcopi, alias valida non erit alienatio, quae aliquo istorum deficiente facta fuerit, per textum in cap. Abbatibus, 12. quaest. 2. Clementina 1. de rebus Ecclesiae non alienandis. Id tamen intelligendum est in Monasteriis non priuilegiatis, & quae subsunt Episcopo; secus tamen in Monasteriis exemptis, & Rom. Pontif. immediate subiectis, & in quibus Praelati superiores habent quasi Episcopalem iurisdictionem; tunc enim Superioris authoritas sufficit cum consensu Conuentus, siue Capituli. Sic resoluit Redoanus dicto tractatu, quaest. 24. n. 13. fol. 119. & quaest. 27. quorum consensus requiratur in Monasteriorum rebus alienandis, per totam, fol. 130. vbi num. 17. dicit, quod Praelati, & religiosi debent adhibere in alienatione rerum Ecclesiae consensum, vel authoritatem Superioris. Couarruu. etiam resolut. lib. 1. cap. 3. n. 9. Auendanus de exequendis mandatis, cap. 4. num. 34. vers. Tertio requiritur, ibi: Et si sunt bona Monasteriorum. Caeterum Hospitalia, Confraternitates, & similes[sect. 24] aliae Communitates, vtrum dicantur secularia, vel Ecclesiastica loca, vt priuilegiis, & immunitatibus rebus, & locis Ecclesiasticis concessis gaudere possint, & an illorum bona forma, & solennitate rerum Ecclesiasticarum alienari debeant? (vt alios infinitos praetermittam, qui ab eisdem praecitantur) plena manu resoluunt Redoanus dicto tract. quaest. 28. de consensu praestando in bonis Hospitalium, & Fraternitatum, fol. 131. & quaest. 41. a num. 12. vsque ad num. 21. fol. 154. & quaest. 47. per totam, fol. 170. & quaest. 49. fol. 174. & quaest. 51. cap. 12. per totum, fol. 193. & c. 15. fol. 195. Antonius Gabriel communium opinionum, tit. de pia causa, conclus. 1. & 2. Menoch. recuperandae possessionis, remedio 15. a num. 22. vsque ad num. 38. Iosephus Ludouicus decis. 30. a num. 6. vers. circa secundum, vsque ad num. finalem, & decis. 93. n. 35. & quatuor seqq. & num. 45. & 46. D. Antonius de Padilla in l. si aquam, a num. 48. C. de seruitutibus. Mascardus de probationib. tom. 2. conclus 869. Ioannes Gutierrez canonic, quaest. cap. 35. a num. 2. cum multis seqq. & num. 20. & quinque seqq. Petrus Magdalen. de numero testium in test amentis requisito, 2. part. cap. 2. relicta ad pias causas quae dicantur, a num. 2. vsque ad num. 16. & n. 24. vsque ad n. 34. Cephalus in cons. 197. n. 23. & 24. lib. 2. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 23. num. 83. & 87. & cap. 30. num. 151. & seqq. D. Felicianus de Solis lib. 2. de censibus, cap. 3. num. 11. Gironda de gabellis, 7. part. num. 41. & seqq. fol. 148. & num. 67. Azeuedius in l. 6. tit. 2. num. 9. lib. 1. nouae, collectionis Regiae. Syluester Aldobrandinus in cons. num. 5. 6. & 7. & in cons. 40. num. 8. vol. 1. Horum maior pars distinguendum putauit, an Confraternitates, & Hospitalia sint fundata, & constructa cum authoritate, & licentia Episcopi, vt tunc bona illorum Ecclesiastica efficiantur, & gaudeant priuilegiis, & immunitatibus Ecclesiis, atque Ecclesiasticis locis concessis; & consequenter alienari nequeant nisi cum causa, & solennitate a iure Canonico requisita: An vero constructa, & fundata sint priuata authoritate; & tunc bona eorum Ecclesiastica non dicantur, & consequenter distrahi possint absque forma & solennitate, quae in rebus Ecclesiarum alienandis requiritur. Erit tamen ea solennitas necessaria, quae in rebus prophanis Vniuersitatum exigitur, vt scilicet alienatio fiat, congregatis hominibus Hospitali, vel Confraternitati praesentibus in loco solito ad sonum campanae: quod ex Ruino in cons. 175. Visa donatione, lib. 1. recte adnotauit ex omnibus relatis supra solus Iosephus Ludouicus dict. decis. 93. num. 37. Menochius tamen recuperandae possessionis, dict. remedio 15. num. 36. verius credit, quod si Hospitale constructum est, vt sacrum sit, & Deo Optimo Maximo dicatum, & bona vna simul congesta, eo sunt animo congesta, vt ad opera Oratorij confectioni necessaria, & pauperes subleuandos perpetua sint; tunc bona illa, vt Ecclesiarum caetera bona habenda sunt, & is locus iudicandus est religiosus, etiamsi Episcopi consensus non accesserit; nec distrahi poterunt, nisi cum causa debita, & solennitate a iure requisita, hoc est accedente totius Confraternitatis consensu, ac authoritate Episcopi, & illis casibus, in quibus aliorum locorum religiosorum bona distrahi concessum est. Et hanc opinionem (quam ego probabiliorem, magis securam, & omnino seruandam existimarem) sequutus est Ioannes Gutierrez canonicarum quaest. cap. 35. num. 23. videndus a num. 21. Bona autem Ecclesiarum ad quod vsque tempus Io[sect. 25]cari, vel qua forma, & solennitate in emphyteusim concedi possint? & de Extrauaganti Ambitiosae, Pauli secundi, de rebus Ecclesiae non alienandis, in Extrauagan. commun. (ne quae ab aliis plene sunt resoluta, transcribere tantum, siue a nostro instituto discedere multum videamur) tractarunt plenissime Guillielm. Redoanus de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest 58. fol. 257. & q. 35. fol. 140. & quaest. 36. fol. 145. & quaest. 77. capit. 1. fol. 395. Auendanus de exequendis mandatis, cap. 4. num. 37. videndus omnino vsque ad num. 43. Couar. resolut. lib. 2. cap. 16. & 17. Ioannes Gutierrez canonicar. quaest. c. 8. per totum. Sarmientus de redditibus Ecclesiasticis, 1. part. ca. 2. num. 20. Marcus Antonius Eugenius in cons. 24. per totum, latissime Caualcanus legendus omnino decis. 43. 45. & 46. prima parte, & multos congerit Petrus Cenedus collectaneo 32. ad Sextum, Clementinas, & Extrauagantes: vltra quem, commendo Bursatum in cons. 127. ex num. 10. vsque in finem cons. lib. 2. Alexandrum Raudensem de analogis lib. 1. cap. 38. fere per totum. Et vtrum in alienatione rerum Ecclesiasticarum, siue[sect. 26] alio actu quocunque regulariter omnia solennia, & necessaria interuenisse, in dubio praesumendum sit, maxime propter antiquitatem temporis; deinde solennitas extrinseca, an, & quando ex antiquitate temporis praesumatur, tractarunt latissime, vt nihil ad propositum intactum relinquant, Redoanus d. tract. quaest. 39. per totam, fol 149. & quaest. 48. per totam, fol. 171. Antonius Gomez. tom. 2. variarum, cap. 11. num. 17. per totum. Menochius videndus omnino lib. 3. praesumptione 132. per totam, & in cons. 90. numer. 29. 30. & 44. lib. 1. Cephal. in cons. 314. lib. 3. & in cons. 684. numer. 65. 69. 100. & 102. lib. 5. Mieres de maiorat. part. 1. quaest. 45. per totam, & part. 4. quaest. 20. n. 28. Hieronymus Gabriel in cons. 36. ex num. 48. cum seqq. volum. 1. Gratianus regula 144. per totam, Menchaca de successionum resolutione, lib. 1. §. 4. num. 30. & 31. & §. 7. ex num. 9. vsque ad 18. & controuersiarum illustrium, lib. 2. cap. 64. per tot. Mascardus de probationibus, tom. 1. conclusione 2. & 147. & 148. & tomo 2. conclus. 1320. 1321. & 1322. Velasquez de Auendano in. l. 42. Tauri, ex num. 6. cum seqq. Marcus Antonius Eugenius in cons. 8. a numer. 14. vsque ad numer. 32. Borgninus Caualcanus decis. 45. ex num. 11. & decis. 47. ex num. 42. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 56. ex num. 18. cum seqq. volum. 1. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 82. numer. 26. & seqq. volum. 1. Fuluius Pacianus tractatu, de probationibus, 1. lib. cap 13. ex numer. 10. & cap. 10. ex n. 94. Alexander Raudensis videndus omnino de analogis, lib. 1. c. 38. ex n. 108. cum seqq. & n. 137. & seqq. & in appendice posito post dictum tractatum de analogis, 3. parte, ex num. 234. atque ex numer. 170. Camillus Gallinius de verb. significatione, lib. 5. cap. 18. ex n. 651. cum seqq. Octauius Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 7.[sect. 27] inspectione 30. per totum, fol. 349. Ex quorum resolutionibus, & distinctionibus explicanda sunt, atque intelligenda duo. Primo, resoluta per Auendanum de exequendis mandatis, cap. 12. numer. 27. dum constituit. quod in terminis Capituli noni, lati in curiis de Valladolid, anno 1542. petitione 9. quod est hodie l. 11. tit. 7. lib. 7. nouae recopilat. si non apparet de licentia Regis expressa, illa numquam praesumi debet ex temporis diuturnitate. Secundo adnotata per Felicianum de Solis lib. 2. de censibus, cap. 3. num. 9. vbi postquam dixit, quod Ecclesia, Ciuitas, aut Respublica non tenetur ex contractu censuali, nisi probet creditor pecuniam fuisse conuersam in Ecclesiae, vel Reipublicae vtilitatem, statim affirmat, quod si longum tempus effluxerit, propter antiquitatem temporis, praesumi debebit, pretium conuersum fuisse in vtilitatem Ecclesiae, vel Ciuitatis: quod tamen intelligi, atque explicari debebit iuxta occurrentis casus materiam, & necessitatem, recte perpensis his, quae Menoch. Mascard. & alij relati supra Latius cumularunt. Sed in terminis d.l. 11. tit. 7. lib. 7. nouae recopil. praeter[sect. 28]mittenda non erunt nonnulla, quae & vtilia esse possunt & necessaria, cum eius legis decisio frequenter occurrere soleat: idcirco ex doctrina tradita in princ. huius cap. quod alienatione prohibita, vsusfructus etiam constitutio prohibeatur: Constituendum erit & tertio loco, quod in casu illius legis, vbi res Ciuitatis donari, vendi, alienaríve absque Regia facultate prohibentur, nec vsusfructus etiam, nisi de licentia Regia constitui possit: quod ex dictis supra satis confirmatur, & his, quae scripserunt Pinel. 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 20. Cephalus in cons. 53. num. 14. & seqq. lib. 1. & ratione principali illius legis desumitur, quae ex mente condentis ita proprie obtinet in hac specie, sicut in specie, aut prohibitione alienationis ibidem expressa. Quod si absque licentia Regia, de consensu tamen & authoritate[sect. 29] populi, termini, aut terrae, de quibus in ea lege, concedantur alicui, vt ibidem seminet, vel vt plantet arbores, & cum hoc titulo possederit, ipso spatio viginti annorum, seminando, & arando, vel plantando arbores, licet licentia sola populi inutilis sit, ex dict. l. 11. tamen possessio illa viginti annorum efficax erit, vt probato prius, quod illo tempore est aratum, plantatum, vel id essectum, ad quod huiusmodi terrae concessae fuerunt, defendi debeat in possessione is, cui per populum concessio facta fuit: ita tamen quod imponatur eidem solarium, & census, de quo in l. 9. eodem tit. & lib. Quod in terminis sic declarant Auendanus de exequendis mandatis, cap. 12. num. 22. vers. item aduertendum est quod illud capitulum. Mexia in l. Toleti, in 2. fundamento partis 9. num. 43. & seqq. fol. 86. Alphonsus de Azeuedo in l. 3. num. 27. vsque ad num. 33. & in l. 11. num. 2. tit. 7. lib. 7. nonae collectionis Regiae: vbi plene agit, quid fieri debeat, cum is, cui a populo concessio facta est, per quadraginta annos sic possederit, & de possidente tali tempore absque titulo Regis vel concessione populi, vt ibidem videri poterit. Ex his constituendum duxeram, deceptum aperte[sect. 30] Auendanum de exequendis mandatis, dict. cap. 12. n. 21. in princ. & num. 25. vers. Item licet. Is enim existimauit, quod in terminis dictae legis Regiae, vbi ad alienationem terrarum, & terminorum, de quibus in ea lege agitur, expressa requiritur licentia Regis, sufficere debeat, quod earum rerum alienatio facta fuerit ex consensu maioris partis incolarum siue populi, & datis sigillatim votis, & interposito Praesidis decreto: & sic seruata solennitate, & forma, de qua in l. vlt. C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. atque ea principaliter motus est ratione, quod dictum Capitulum de Valladolid, siue dict. l. regia 11. tantum loquatur eo casu quo iustitia tantum, & Rectores ciuitatis id faciunt, non vero cum omnes ciues congregati fecerint: in quo, vt dixi, dicipitur aperte, cum ex mente, atque verbis illius legis, tametsi incolae omnes siue ciues consentirent, non posset fieri alienatio, licentia Regia non interueniente contra expressam eiusdem legis prohibitionem, nec valerent in contrarium acta; quod rectius defendunt Mexia vbi supra, num. 45. fol. 86. & Azeuedius in eadem l. 11. tit. 7. lib. 7. num. 3. qui tamen aliter non fundant. Verum haec pars euidenter ex sequentibus comprobari videtur. Primo, nam si contraria opinio admitti posset, daretur via eludendi dispositionem dict. l. Regiae, & in essectu alienationes fierent absque licentia Regis, contra eius intentionem, & voluntatem: quod nequaquam admittendum est, ex resolutis per Bartol. in l. omnes, §. recte, n. 2. ff. de furtis, Iason. in l. 1. lectura 2. ad finem, ff. soluto matrimonio. Crotum in l. omnes populi, num. 277. ff. de iustitia & iure. Eo magis, quod dicta lex Regia ad validandam terminorum, & terrarum alienationem, pro forma, & solennitate requirit licentiam Principis, ideo praesentia, aut consensus totius populi, facultatis Regiae defectum supplere non erit potens: quia forma, &[sect. 31] solennitas ab ea lege tradita, in dubio substantialis praesumitur, & ad vnguem obseruanda est, ex doctrina Baldi in l. comparationes, 3. oppositione, in fine, C. de fide instrumentorum. Alexandri in cons. 50. num. 5. lib. 5. Decij in cons. 434. num. 2. Cephali in cons. 438. n. 2. & 3. vol. 3. quam multis exornant Ioannes Botta in cons. 58. num. 7. Hyppolitus Riminaldus in cons. 355. num. 58. lib. 4. Decianus in cons. 72. num. 27. lib. 2. Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 13. requisito 9. num. 68. & lib. 1. §. 4. num. 27. Matienco in l. 1. tit. 4. lib. 5. nouae recopilationis glos. 4. num. 19. & 20. Aldobrandinus in consil. 34. num. 33. & seqq. lib. 1. Achilles Pedrocha in cons. 1. n. 18.[sect. 32] & seqq. Quod maxime procedit, quando verba legis essent alias superflua, vt in terminis nostris contingeret, ex Alexandro in l. 4. §. Praetor ait, num. 2. ff. de damno infecto: vel quando lex prouidet aliter, quam ius commu[sect. 33]ne, sicuti prouidet d. lex Regia, ex glossa, verbo, inhibentis, in Clementina 1. de iure Patronatus, Felino in c. cum dilecta col. 8. vers. Nonum signum, de rescriptis. Beccio in cons. 12. num. 23. Rolando in cons. 72. n. 61. lib. 3. Vnde verbis dict. l. Regiae, quae Regis licentiam requirunt, inhaerendum est, nec talis interpretatio admittenda, ex his, quae cum Iasone, Decio, Tiraquello, & aliis adnotauit[sect. 34] Menoch. in cons. 243. num. 17. lib. 3. alias forma legis emissa, perire debet actus omnino, per textum in l. non dubium, C. de legibus, vbi Iason notabili vlt. num. 17. copiose Felinus in dict. cap. cum dilecta, de rescriptis, num. 29. & num. 36. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 4. a princ. vsque ad num. 30. & lib. 1. §. 13. Requisito 9. num. 68. & seqq. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 57. num. 22. vol. 1. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 27. num. 2. vol. 1. Hyppolitus Riminaldus in cons. 467. num. 13. lib. 4. Fabius Turretus in cons. 47. n. 34. Laurentius de Pinu in cons. 84. num. 5. Nec potest talis[sect. 55] forma per aequipollens, hoc est, ex congregatione, aut consensu totius populi adimpleri, nec eidem aliquid addendum, vel detrahendum est, vt per Baldum, & omnes Doctores in l. 1. ff. de liberis & posthum. vbi Iason a num. 18. vsque ad num. 27. & Alexander num. 3. Baldus in cons. 308. in fine, vol. 3 Castrensis in. l. vlt. sub num. 7. C. de testamentis. Tiraquellus de retractu lignagier, §. 21. gloss. 1. num. 12. & de retractu conuentionali, §. 4. gloss. 6. sub num. 31. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 4. num. 12. & lib. 2. dict. §. 13. requisito 9. num. 73. Gratianus regula 212. Menoch. in cons. 388. num. 20. lib 4. Hyppolitus Riminaldus in cons. 367. num. 9. lib. 4. Laurentius de Pinu in cons. 18. num. 12. & 13. Deinde, quoniam dict. lex regia prohibitiue loqui[sect. 36]tur, & habet clausulam annullatiuam, & sic formam incommutabilem inducit, vt multorum allegatione latius comprobant Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 14. requisito 9. num. 72. Anton. Galeatius Maluassia dict. cons. 57. num. 23. vol. 1. Pedrocha in cons. 37. num. 21. & 22. late Beccius in cons. 62. num. 43. & in consil. 66. num. 9. & seqq. Et dictio illa negatiua, non, iun[sect. 37]cta verbo, puedan dar tierras algunas, inducit praecisam neceisstatem, priuat potentiam, & actum in contrarium factum reddit nullum, vt per textum in l. non potest, ff. de furtis, & alia iura, scribunt Bartolus in l. final. n. 8. ff. de feriis, & in l. de his, num. 4. ff. de transact. Baldus in l. finali, col. vlt. C. de fideicommissis, Iason in l. 1. n. 2. ff. de verbor. obligat. Corrasius in l. si vsusfructus, num. 8. & seqq. ff. de seruitutibus, vbi ex num. 4. agit de natura, & virtute verbi, potest. late Peralta hac de re videndus omnino in l. haeredem, ex num. 79. ff. de legatis 2. Aldobrandinus in cons. 61. num. 15. vol. 1. Ioannes Gutierrez in repetitione l. nemo potest, ff. de legatis 1. num. 145. Aluarus Valascus consultatione 85. num. 6. & commendo Fuluium[sect. 38] Pacianum, mihi quidem eruditissimum, & cuius tractatum & vtiliter, & diligenter scriptum arbitror, de probationibus, lib. 1. cap. 35. a num. 28. vsque ad num. 48. Denique facit, quia ex verbis dictae legis Regiae dum[sect. 39] dicit, La justicia, y regidores, non licet sumere argumentum a contrario sensu, vt scilicet alienatio fieri possit citra licentiam Regiam, si proceres, & homines totius populi congregati alienationi consentiant: resultat enim absonus intellectus, & menti legis contrarius, quae licentiam Regiam necessario requirit, & sic admitti non debet, ex doctrina Baldi, per illum textum in l. cum patrem, C. de conditionibus insertis, & tradit Romanus in cons. 392. num. 24. &cum ibi fiat mentio Procerum, hoc est, de la justicia y regidores, perinde est, ac si populus totus nominaretur, & alienare, siue dare praedictas terras absque Regia licentia prohiberetur. Decuriones enim,[sect. 40] siue Proceres totum populum, aut duitatem repraesentant, & quod ipsi faciunt, totus populus facere videtur, ex glossa in rubrica, C. quae sit longa consuetudo, & in l. sed ex dolo, §. 1. ff. de dolo. Ex quibus sic adnotauerunt Auendanus responso 34. num. 1. versiculo ex supradictis. Alphonsus de Azeuedo in additio, ad Curiam Pisanam, cap. 5. fol. 8. versiculo, Et notandum, & cap. 18. numer. 4. fol. 61. & num. 22. fol. 64. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana, 249. num. 1. & decis. 257. num. 2. Gironda de gabellis, 2. parte, §. 1. numer. 17. fol. 48. Et sic intentio illius legis nulla alia est, quam vt termini & terrae absque licentia Regia nec dentur, nec alienentur: ideo consensus populi cum authoritate etiam Procerum non posset alienationes, siue concessiones in contrarium factas validare. Id quod procederet. etiamsi Proceres dictae legi Regiae renunciarent; adhuc enim talis renunciatio nullius esset momenti, ex verbis eiusdem legis, ibi: Pero mandamos, que la Iusticia, y Regidores, no puedandar tierras algunas, sin preceder licencia nuestra para ello. Quae verba omnino sunt prohibitiua; at legibus prohibenti[sect. 41]bus renuntiari minime potest, ex glossa vulgata in. l. 1. C. ne fideiussores dotium dentur, vbi Salicetus dicit esse communem resolutionem, numer. 5. Ioannes Gutierrez, qui similes alias glossas allegat in repetitione l. nemo potest, ff. de legatis primo, num. 307. Tiraquell. de primogenitura, quaest. 22. num. 9. Oroscius l. ius publicum, n. 4. & 5 ff. de pactis. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 29. num. 1. & 3 cum seqq. maxime, quia in ea lege prohibitio dationis, vel alienationis fuit facta in fauorem ciuitatum, & oppidorum huius Regni, vt ex eadem lege colligitur: quapropter eidem legi propte[sect. 42] publicam vtilitatem introductae, & pro forma & solemnitate alienationis, licentiam Regiam postulanti renuntiari non potest, ex resolutis per Baldum, in l. si chirographis primo notabili, C. si certum petatur, & in cons. 250. vol. 5. Castrensem in cons. 75. ad finem, lib. 1. Angelum in cons. 88. sub num. 3. Felinum in c. si diligenti, colum. 2. versic. Secundo fallit, de foro competenti. Ioannem Vincentium Honded. in cons. 27. num. 34. volum. 1. Nec etiam cum[sect. 43] iuramento, ex his quae magistraliter scripsit Bartolus in l. si quis pro eo, num. 13. & seqq. ff. de fideiussioribus. Abbas in c. cum contingat, num. 24. & seqq. de iureiurando, & ibi Alciatus. n. 150. 162. & 168. Alexander in cons. 95. in fine, vol. 1. Gozadinus in cons. 16. num. 14. & in terminis dictae l. vltimae, C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. tenuit Bartolus ibidem, num. 5. Ex cuius doctrina confirmatur omnino superior resolutio, quae adeo vera est, & procedere debet, vt possint Proceres, hoc est, la iusticia, y regidores, aduersus proprium factum venire, & alienationem improbare. Nam licet regulariter nemo[sect. 44] possit factum proprium impugnare, nec aduersus illud venire, vt per textum in l. si post mortem, ff. de adoptionibus, adnotarunt Bartolus, & communiter Doctores ibi, & multis exornant Authores statim referendi. Tamen quando factum est factum, & contra legem prohibitiuam, licitum est factum proprium impugnare. Quod[sect. 45] late probant Tiraquellus de retractu Iagnagier, §. 26. glos. 2. num. 5. & seqq. & num. 11. versiculo, Quae autem dicta sunt. Parisius in cons. 53. num. 11. & volum. 1. Cremensis singulari 113. Aretinus in cons. 114. Petrus de Peralta in rubrica, ff. de haeredibus instituendis, num. 95. cum seqq. Baeca de non meliorandis dotis ratione filiabus, c. 34. n. 2. 3. 4. & 5. Molina de Hispanorum primogeniis, lib 4. capite 1. n. 18. & seqq. Aluarus Valascus consultatione 69. numer. 14. Borgninus Caualcanus de tutore, & curatore, num. 162. & 163. fol. 200. & 201. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quaest. 41. ex num. 2. cum seqq. Qui etiam loquuntur in alienatione bonorum Ecclesiae, Minoris, aut Vniuersitatis absque debita forma & solennitate celebrata, vt possit ab ipsismet contrahentibus annnullari. Deinde etiam ad dictam legem Regiam animaduer[sect. 46]tendum est, dubium esse vtrum absque licentia Regia, census constitui valeat in terris, & terminis oppidorum, & ciuitatum huius Regni, de quibus Regia lex illa tractat: & sic an Regia facultas ad dandas, siue alienandas terras, & terminos requisita ibi, requiratur etiam ad census constitutionem super illis, an vero sufficere debeat sola Procerum licentia, & solemnitas dict. l. vltimae C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. Et dubium facit, quoniam lex illa alienationem, siue dationem tantum prohibet, non tamen obligationem, aut hypothecam, nec aliqua alia lege prohibitum reperitur, quod terrae huiusmodi, vel termini obligari non possint, nec hypothecari: at permissum esse censetur, quod prohibitum non repetitur, l, cum Praetor, ff. de iudiciis, vbi glos[sect. 47]sa verbo, videtur, allegat alia iura, l. mutus, §. 1. ff. de procuratoribus. Francisc. Beccius m cons. 60. numer. 8. Pancirolus in cons. 106. num. 20. Crotus in cons. 115. n. 5. vol. 1. Simon de Praetis in cons. 121. numer. 21. & permissionis[sect. 48] causa fauorabilior est, quam prohibitionis, vt probarunt Craueta in cons. 203. num. 14. Alexander Raudensis de analogis lib. 1. Cap. 35. numer. 22. Praetera, quia eo ipso, quod dicta lex Regia loquitur expresse in alienatione, & datione tantum terrarum, & terminorum, nec de hypotheca, obligatione, aut census constitutione mentionem facit, huius quaestionis decisio remanere videtur dispositioni iuris communis, ex his quae scribunt Doctores communiter in l. commodissima, per illum textum ff. de liberis de posthumis. Sed de iure communi, terrae illae, vel termini cum licentia Praesidis alienari possunt, nec licentia Regia necessaria est, praeterquam in vtraque Roma, ex d.l. vltima, C. de vendendis rebus ciuitatis lib. 11. Ergo quoad hypothecam, vel census constitutionem idem etiam obseruari debet post illius legis constitutionem, qua de hac re nihil dispositum est: Maxime quod cum ea constitutio sit contraria, & correcto[sect. 49]ria iuris communis, extendi non debet, sed stricte intelligenda est in terminis, in quibus loquitur, ex resolutis per Doctores communiter in Authent quas actiones, C. de sacrosanctis Ecclesiis. Tiraquellum in l. si vnquam, verbo, libertis, pagin. 96. C. de reuocandis donat. Rolandum in cons. 74. numer. 17. & 18. volum. 1. Bursatum in cons. 76. numer. 8. & in cons. 120. num. 31. lib. 1. & hanc partem non sic fundatam in specie, & terminis dict. l. 11. tit. 7. lib. 7. nouae collettionis Regiae, tenuit expresse D. Felicianus de Solis tractatu, de censibus, lib. 2. cap. 3. n. 6. vbi dicit saepenumero se vidisse ad alienanda, vel hypothecanda bona propria duitatum, ad redditus imponendos solere impetrari licentiam a Rege nostro: quae si deficeret in tali alienatione, hypotheca, vel redditus annui constitutione, non ex hoc alienatio, hypotheca, aut constitutio redditus iudicaretur nulla, vt ipse firmat, qui intelligit hoc procedere en las tierras concegiles, y realengas, no en las tierras baldias, aut concegiles, in quibus dicit loquutam dictam legem Regiam. Ego vero eo ipso, quod dicta lex in his terris loquuta fuerit, contrariam sententiam omnino ampledendam existimarem, & Consequenter ad census, vel redditus annui constitutionem, Regiam licentiam necessariam esse. Quod fundamentis sequentibus euidenter comprobari poterit. Primo, per textum in l. vltim. C. de rebus alienis non alienandis. Ex qua alienatione prohibita censeri etiam obligationem, pignoris nexum, & hypothecam prohibitam, passim & communiter adnotare solent Doctores, vt ex multis tradunt Antonius Gomez, in l. 40. Taur. n. 83. Couar. resolut. lib. 2. cap. 16. numer. 2. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 21. num. 15. Prohibita ergo alienatione expressim in d. l. Regia 11. Nec pignoris nexu, aut hypotheca permissa, cur discriminis rationem constituemus, vel ad census constitutionem Regiam licentiam necessariam non esse dicemus, maxime cum ratio superior fortiter vrgeat in terminis dict. l. Regiae, vbi concessionibus, vel alienationis prohibitio principaliter facta est fauore oppidorum, & ciuitatum huius Regni, quae ex similibus Concessionibus, vel alienationibus maximum damnum patiebantur, vt constat ex illis verbis: Por el mucho dano que dello recibian las dicas Ciudades y Villas de nuestros Reynos. At prohibitio[sect. 50] alienationis etiam simpliciter facta, in his quae fauorabilia sunt, comprehendit obligationem, hypothecam, & caetera quae continentur in dict. l. vltim. C. de rebus alien, non alienandis, ex singulari doctrina Baldi in l. voluntas, numer. 11. Cod. de fideicommissis, quam exornant, & sequuntur Modern. Paris. in addit. ad Alexandrum, in cons. 119. litera A. Volum. 3. Couar. dict. cap. 16. num. 2. Molina lib. 1. de Hispanorum primogeniis, cap. 20. numer. 16. & 17. Et ratio generalis illius[sect. 51] legis extendit legem ipsam, etiam in casu speciali loquentem ad alios casus, l. quod dictum, ff. de pactis, vbi adnotatunt Bartolus, Bald. & Iason in primo & secundo notabili, l. regula, §. finali, vbi etiam Bartol. ff. de iuris & facti ignorantia. Tiraquellus in tracta. Cessante causa, 1. part. num 139. & seqq. Craueta in cons. 35. num. 32. & in cons. num. 3. & seqq. Caualcanus de tutore & curatore, num. 134. fol. 82. Praesertim quod cum hoc insit, atque ex mente eius legis procedat, legis extensio non dicitur fieri, vt scribunt Iason in l. Praetor ait, n. 6.[sect. 52] ff. de noui operis nunciatione, Felin. in cap. translato, col. 2. de constit. Mench, de successionum creatione, lib. 2. §. 18. num. 237. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 5. num. 12. Petrus Magdalenus de num. testium in testamentis requsito, cap. 5. num. 143. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. capit. 12. num. 19. Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 1. cap. 26. num. 77. Secundo facit; nam licet textus in dict. l. vltim. C. de[sect. 53] vendendis reb ciuitatis, lib. 11. loquatur in venditione, tamen quod habeat locum in qualibet alia alienatione, ex Alexandro in cons. 1. col. 4. firmant expresse Autndanus de exequendis mandatis, dict. cap. 12. num. 26. in princip. Iosephus Ludouicus decisione Perusina, 93. num. 38. Igitur idem dicendum est in terminis dict. 1. Regiae 11. quia leges Regiae recipiunt omnes interpretationes quas re[sect. 54]cipit ius commune in tali casu, vt alios referens recte aduertit Aluarus Valasc. consultatione 42. in sine, & consultatione 66. num. 17. Et confirmatur ex his quae scripserunt Ancharanus in cons. 49. Ioannes Vincent. Honded. in cons. 110. n. 13. & 14. vol. 1. Decianus in cons. 62. num. 22. vol. 3 Pedrocha in cons. 25. num. 33. & 34. Ex quibus destruitur omnino praecipuum Feliciani fundamentum, quod ex dict. l. vlt. C. de vendend. reb. ciuit. desumitur: textus autem in dict. l. Regia, 11. tit. 7. lib. 7.[sect. 55] (de qua hactenus actum est) in quibus terris & terminis loquatur, explicat late ipse Felicianus lib. 2. d. cap. 3. ex num. 2. vsque ad num. 7. Solum restat, & vltimo loco constituere ad limita[sect. 56]tionem dictae legis Regiae, eiusdem decisionem minime procedere in terris, locis, & dominiis Comitum, Ducum, Marchionum, & aliorum Dominorum; in quibus Regi licentia neccessaria non erit, vt praedicti termini, & terrae alienari, vel obligari possint, sed eorum licentia, & authoritas sussiciens esse debet, in quibus casibus in terris Principis Regia licentia necessaria esset: quod pro certo tradiderunt, & latius comprobant Auendanus de exequendis mandatis, dicto cap. 12. num. 14. Ludouicus Messia in praecitata l. de Toledo, 2. fundamento 9. part. num. 48. & 49. fol. 87. Caeterum Alphons. de Azeuedo in commentariis ad dict. l. 11. tit. 7. lib. 7. num. 5. de hac opinione dubitat, dicens quod apud et m habet maximum dubium, eo quod Domini non possint derogare dictae legi Regiae, licet de facto aliquando faciant, sed fortassis quia non contradicitur multa enim per patientiam tolerantur, quae d in iudicio deducta essent, non tolerarentur. Verum retenta priori sententia, quae verior[sect. 57] videtur, & in praxi aliquando obtinui, praedictum fundamentum aperte diluitur, quoniam verum est, quod praedicti Domini, Comites, Duces, & Marchiones non possint constitutioni illi Regiae derogare in terris, & dominiis, quae sunt ipsius Regis, nec in eisdem licentiam, aut authoritatem ad alienationes concedere; in propriis tarnen dominis, & oppidis id iure facere poterunt; nec, cum loco Regis habeantur in suis oppidis, ex traditis per Auendanum, & Messiam vbi supra, decisioni Regiae derogare videbuntur; idcirco alienationi, vel hypothecae consentire, & authoritatem suam interponere recte possunt, & consequenter alienationes ipsas suo consensu validare. # 55 CAPVT LV. Vsufructuarius, an, & qualiter teneatur circa lites expendere? vbi antiquorum sententia defenditur, & admissa distinctione communi, qua distinguitur inter vsufructuarium ex dispositione legis, & eum qui ex dispositione hominis vsumfructum obtinet, nonnulli casus constituuntur, & res ista breuiter, & distincte explicatur. SVMMARIVM. -  1 Patrem ex fructibus bonorum aduentitiorum filij, quorum vsusfructus ad eum, tanquam ad legitimum administratorem pertinet, expensas litium, quae super eisdem bonis mouentur, indistincte facturum, cum communi contra Pinellum, & Molinam, & infra num. 5. -  2 Quod tamen dupliciter temperatur, provt hoc num. scribitur. -  3 Vsufructuarius vtrum teneatur expensas litis ministrare, sic, vt nec repetere illas possit, quando lis mouetur respectu vsusfructus tantum, aut tota pertinet ad vsumfructum. -  4 Vsufructuarius, an teneatur circa lites expendere, cum lis mouetur super proprietate: vbi Guilliel. de Cuneo opinio noue expenditur per Authorem, & Communis contraria probatur. -  5 Defenditur communis sententia, quae circa expensas litis distinguit inter vsufructuarium ex dispositione legis, & eum qui habet vsumfructum ex dispositione hominis, & Arij Pinelli, atque Ludouici Molinae contraria opinio taxatur. -  6 Vsufructuarius vtrum expensas praestare debeat de proprio, cum lis mouetur, in qua de perpetua vtilitate rei tractatur: vbi Communis defenditur, & Guillielmi de Cuneo distinctio iuxta communem sententiam declaratur. -  7 Possessor Maioratus an, & qualiter teneatur circa lites expendere? Remissiue. VSufructu constituto in rebus & modis hactenus declaratis, non solum vtifrui arbitrio boni viri vsufructuarius tenetur, vt capitibus praecedentibus explicatum est; verum etiam, & onera aliqua subire, atque expensas nonnullas ministrare. Quod vt radicitus explicamus, atque huius capitis materiam distincte resoluamus. Primo loco constituere necessarium erit: Patrem ex[sect. 1] fructibus bonorum aduentitiorum filij, quorum vsusfructus ad eum, tanquam ad legitimum administratorem pertinet, exponsas litium, quae super eisdem bonis mouentur indistincte factum, per textum in l. 1. C. de bonis maternis, & in l. finali, §. vbi autem in vnum, C. de bonis quae liberis. Ex quibus sic adnotauit, & mente tenendum dixit Bartolus indict. l. 1. num. 3. vbi sequuntur Baldus, Angelus, & Corneus in princip. Guillielm. de Cuneo in dict. §. vbi autem in vnum, quem refert sequitur Baldus in l. 1. §. recte autem, in finalibus verbis, ff. Vsufructuarius quemadmodum caueat. Crotus in l. frater a fratre, num. 123. ff. de condictione indebiti. Gozadinus in cons. 94. num. 37. Antonius Gomez tom. 2. Variar. cap. 15. de seruitutib. num 7. Vers. ex quo deducitur. Et esse communem sententiam profitentur Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 68. in princ. Molina de Hispanor. primogeniis, lib. 1. cap. 27. n. 10. & 11. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 11. ex num. 5. cum seqq. Petrus de Barbosa in l. diuortio, §. fin. ff. soluto matrimonio, num. 44. versic. Argumento l. 1. folio 1158. Et in hoc distinguitur vsufructuarius ex dispositione legis, ab eo, qui ex dispositione hominis, vsumfructum obtinet, qui dumtaxat tenetur ad expensas litis, habita distinctione magnae; vel paruae expensae, provt contra Pinellum, & Molinam, cum communi defendant statim num. 5. Declaratur hic casus, vt minime procedat, siue limi[sect. 2]tari debeat, quoties pater litigando, nimios fecerit sumptus, siue tales & tantos, qui in vera computatione fructus aduentitiorum excedant; tunc enim filius, cuius nomine lis agitata fuit, de excessu tenebitur patri, provt latius explicat Ioannes Garsia videndus d. cap. 11. n. 11. per totum. Deinde, vt non procedat in sumptibus factis ad perpetuam rei vtilitatem, seu aduentitiorum meliorationem, vt ad limitationem d.l. 1. C. de bon. mater. firmat, & latius declarat Pinellus 2 p. eiusdem l. num. 69. Secundo loco, quod attinet ad reliquos vsufructuarios, quibus ex dispositione hominis, vsusfructus debe[sect. 3]tur, constuendum est: Quod si lis moueatur respectu solius vsusfructus, vel quae tota pertineat ad vsumfructum, siue ab vsufructuario, siue contra ipsum mota fuerit, tunc indistincte ab vsufructuario expensae ministrandae sunt, nec repeti possunt ratio enim ipsa suadet, vt cum vtilitas earum expensarum, & litis, fructuarij tantum futura sit, expensarum quoque onus ad eum solum pertinere debeat: quod ante alios recte animaduertit Arias Pinellus 1. part. d.l. 1. numer. 68. versic aduerto etiam, Ex. sequuntur Molina lib. 1. d. cap. 27. num. 11. versic. si lis solam. Ioannes Garsia dict. cap. 11. num. 10. in princ. & in versic. ita tamen intelligendum est. Nec vrget in contrarium textus in l. hactenus, cum l. seq. ff. de vsufructu, & in l. eum ad quem, C. eodem titul. Quoniam ea iura loquuntur de expensis refectionum, in quibus dispar ratio est, non de expensis litium, vt alio cap. infra, latius explicabitur, & recte aduertit Ioannes Garsia vbi supra. Idem etiam ante praefatos Authores, quorum ipsi non meminerunt, resoluerat Guillielm. de Cuneo, quem refert, & sequitur Baldus in l. 1. §. recte autem, in fine, ff. Vsufructuarius quemadmodum caueat, vbi distinguit ad propositum huius materiae, an de proprietate, vel de vsufructu litigetur; & cum de vsufructu litigatur, expensis fructuarij litem habendam dicit expresse. Tertio constituendum est: Dubium principale esse,[sect. 4] quid dicendum sit circa expensas litis, quoties litigatur super proprietate tantum? Et Guilliel. de Cuneo relatus per Baldum in dict. §. recte autem, in finalibus verbis, (ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit) expressim docuit, vsufructuarium in hac specie nihil teneri de proprio expendere, sed expensis domini litem habendam. Verum. ipso, vt dicebam, nunquam relato, contrarium indistincte admittunt caeteri Authores in hac materia scribentes; qui etiam quando mouetur lis super proprietate, distinguendum existimant inter vsufructuarium legitimum, cui ex dispositione legis vsusfructus debetur, in quo nulla habetur magnae, vel paruae expensae ratio; & reliquos vsufructuarios, qui vsumfructum ex dispositione hominis obtinent, qui ad paruas tantum, non ad magnas expensas litium tenentur: & sic etiam hoc casu, circa fructuarium admittunt distinctionem illam magnae & paruae expensae, & separant istum casum ab eo, quo de vsufructu tantum lis contingit, vt constat ex his, quae post alios scripserunt Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. titia cum nuberet, ff. de legatis secundo, num. 148. ad finem. Gozadinus in cons. 94. num. 37. & alij relati per Pinellum 2. part. dict. 1. 1. numer. 68. in princ. Molinam lib. 1. dict. cap. 27. numer. 11. & constanter defendunt Ioannes Garsia d. cap. 11. ex num. 5. vsque ad num. 11. Barbos. in d.l. diuortio, §. final, num. 44. ibi: Tamen facile respondetur, fol. 1158. Vere autem pro opinione Guillielmi de Cuneo, ratio illa vrgere videtur, quae adducebatur casu praecedenti contra vsufructuarium, nempe iustum esse non obligare vsufructuarium ad eas expensas, quae in ipsius vtilitatem non fiunt, sed proprietatis tantum. Nihilominus tamen placet Communis, ex eo, quod lex, quae curam, sollicitudinem, custodiam, & defensionem rei vsufructuario commisit, l. prima, vlt. ff. vsufructuarius quemadmodum caueat. Bartolus in l. 1. §. finali, n. 9. ff. de noui operis nuntiatione, vbi Iason num. 3. Modernus in consuetud. Parisiens. §. 1. glos. 1. numer. 10. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, numer. 16. voluit etiam in lite, & defensione eiusdem rei, ad modicam, non ad ma[sect. 5]gnam expensam ipsum obligare; sic enim magis solicitus erit, & diligentius res ipsas tuebitur: patrem vero legitimum administratorem, & vsufructuarium bonorum aduentitiorum filij indistincte c ad expensas litis obligauit, nec magnae; aut paruae distinctionem admittere voluit: forsan enim considerauit, patrem ipsum, qui vltra caeteros vsufructuarios honoratur, & maiori praerogatiua afficitur, in hoc onerari debere, aut honorem cum hoc onere compensandum; item filiis, eorúmque rebus fortiori vinculo adstrictos esse parentes, quam extraneos, vt de se patet, idcirco magis grauandos circa expensas litis. Denique eosdem parentes praeter, & forsan contra voluntatem dominorum, vel defunctorum, atque ex dispositione legis, vsumfructum consequi; reliquos vero vsufructuarios ex iudicio atque dispositione testatoris, vel hominis, vsumfructum obtinere, ideo distinguendos in hoc: quod tamen durum existimant, & rationi contrarium Arias Pinellus 2. parte d.l. 1. num. 68. Molina lib. 1. d. cap. 27. num. 11. qui contendunt, praefatam differentiam inter vsufructuarium ex dispositione legis, & eum qui ex dispositione hominis vsumfructum habet, veram non esse, quoniam ratione nulla suaderi potest, vt ipsi putant, quod ius maius habeat is, qui vsumfructum ab homine obtinet, quam is, qui eum a lege habet, nec credendum sit, legem, quae tot praerogatiuas parenti supra caeteros vsufructuarios concedit, in hac parte eum eisdem inferiorem reliquisse. Verum haec ratio, vt vides, contra ipsos retorqueri potest, nam imo multum verisimile est, vt dicebam supra, quod lex quae patrem in aliis, supra caeteros vsufructuarios honorauit, in hoc onerare voluerit, rationibus consideratis supra idcirco communis differentia verior videtur, atque tenenda, & pro ea nonnulla fundamenta considerari Ioannes Garsia d. cap 11. numer. 7. 8. & 9. & probauit illam Barbosa in d.l. diuortio, §. finali num. 44. versicul. tamen facile respondetur, fol. 1158. qui dicit, quod rationem differentiae inter vsufructuarium legis, & hominis quoad expensas litis, adducit Guillielm. de Cuneo relatus per Baldum in d.l. 1. §. recte, ff. Vsufructuarius quemadmodum caneat: & tamen eo loco licet praefata differentia probetur, differentiae ratio nulla assignatu, vt ibidem videre poteris. Quarto constituendum est, idem quod in praeceden[sect. 6]ti casu cum de proprietate excitatur causa, obseruandum esse, si de perpetua vtilitate rei contendatur, hoc est de iure, & dominio illius, qui rerum suarum vsumfructum concessi; tunc enim dicendum erit, quod si expensae modicae sint, ad ipsum vsufructuarium pertineant, ex decisione text, in l. hactenus, ff. de vsufructu, l. eum ad quem, C. eodem titul. quae leges licet in refectione loquantur, similiter & in hac specie locum obtinent, provt Molina, & Ioannes Garsia referendi statim explicarunt: si autem magnae sint, non tenetur eas ipse vsufructuarius facere; quod in possessore Maioratus, & in vsufructuario, ex multis aliis obseruat Molina lib. 1 d. cap. 17. num 11. versiculo autem, & in vsufructuario dixit expresse Ioannes Garsia d. cap. 11. num. 10. versicul. at vero si agatur, & est de mente Barbosae vbi supra, & Pauli de Montepico in d. §. Titta cum nuberet, num. 148. ad finem. Verum (quod superiorum nullus aduertit) hoc casu, quo vtriusque, & proprietarij & vsufructuarij res, & negotium agitur, expensis vtriusque litem agitandam, dixit expresse Guillel. de Cuneo relatus per Baldum in dict. l. 1. §. recte autem, in fine, ff. Vsufructuarius quemadmodum caueat, qui in hac materia sic distinguit, vt etiam refert Baldus: Quod si agatur de proprietate, expensis domini; si de vsufructu, expensis fructuarij; si de vtroque, expensis vtriusque lis agitanda est; sed potest Guilliel. doctrina iuxta communem resolutionem explicari in hunc modum: nempe vtriusque expensis litem agitandam, sic, vt modica expensa ad vsufructuarium pertineat, magna vero ad ipsum dominum proprietatis, vel haeredem. Remanet ergo, vsufructuarium ex dispositione legis, indistincte teneri circa lites expendere, vsufructuarium vero hominis, ad modicam expensam circa lites teneri regulariter, non ad magnam, praeterquam cum de vsufructu tantum agitur; tunc enim omnino expendere debet. Quintó & vltimo constituendum est Dubium esse, an,[sect. 7] & qual iter, siue an eo modo, quo vsufructuarius tenetur, possessor Maioratus teneatur circa lites expendere.? Sed ne a nostro instituto discedere videamur, hac de re videndi sunt, qui plene agunt, Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 27. ex n. 10. Mieres de maioratu, 4. part. quaest. 16. Barbosa in dict. l. diuortio, §. final. n. 44. versic. & vltra eum infero. # 56 CAPVT LVI. Vsufructuarius in aedificando, vel in reficiendo quas expensas facere teneatur? vbi lex hactenus, 8. ff. de vsufructu, dilucide explanatur; item quae alia onera ipse fructuarius subire debeat, & quae impensa gratia fructuum, vel ad perpetuam rei vtilitatem facta dicatur, distincte, & melius quam hactenus declaratum. Demum Iacobi Mandelli de Alba distinctio in hac materia, in cons. 363. num. 6. notabiliter adducta, atque explicata per Authorem. SVMMARIVM. -  1 In vsufructuario legitimo, ex dispositione legis quoad expensas, qua in aedificando, aut in reficiendo consistunt, eandem rationem militare, quae in aliis vsufructuariis, & in omnibus seruandam esse rationem magnae, vel modicae expensae. -  2 Circa onera, atque expensas, quas vsufructuarius subire tenetur, praecipuam rationem habendam ex nonnullis iuribus, quae hoc numero praecitantur. -  3 Impensam magnam in aedificando, aut in reficiendo, ad proprietarium pertinere, provt hoc numero declaratur. -  4 Vsufructarius in reficiendo, aut in aedificando, quas expensas facere teneatur? -  5 Vsufructarius quo iure, aut remedio recuperare possit a proprietario impensas magnas factas in reficiendo, vel in aedificando, remissiue. -  6 Impensa magna, vel parua qua dicatur? -  7 Impensae paruae, an magnae sint, cognosci posse regula quadam, ex sententia Glossae, de qua hoc numero, & duobus seqq. -  8 Impensa facta gratia colligendorum fructuum, etiamsi magna sit, indistincte pertinet ad vsufructuarium, nec repeti potest. -  9 Impensae factae per maritum circa fructus, repeti non possunt, sed cum fructibus compensantur. -  10 Vsufructuario paruam impensam ita ex officio incumbere, vt eius nomine nihil repetere possit, etiam si ea duret vltra ius suum. -  11 Maritus impensam modicam attenta quantitate, indistincte repetere non potest, quantumcunque duret vitra ius mariti, & constaret, quod ea non gratia fructuum, sed rei facta esset. -  12 Iacobi Mandelli de Alba distinctio in hac materia in cons. 363. num. 6. lib. 2. nouiter adducta, & confirmata, & num. seqq. -  13 Impensa facta gratia fructum, quae dicatur? & quatenus hac repeti possit, vel cum fructibus compensari? -  14 Ad vsufructuarium pertinere onera quamplurima, etiam si modica non sint, collect as, gabellas, pensiones, canones, tributa, & alias praestationes temporales, quae ratione possessionis, vel fructuum soluuntur. -  15 Onera realia, vel mixta, semper cum re legata transeunt, & ad personas rem ipsam possidentes, & res cum suo onere regulariter censetur relicta. -  16 Census super re impositus debetur ab vsufructuario, emphyteuta, & quolibet alio possessore, nec potest conuentus se eximere a iudicio per nominationem Domini directi. -  17 Vsufructuarium omnium bonorum teneri alere familiam, atque eos, quos testator defunctus alere tenebatur. -  18 Vsufructuarius vtrum teneatur praedicta onera subire, quando vsusfructus legatum, solutis oneribus, inutile esset futurum. -  19 Vbi quorundam distinctio refertur, & sententia Authoris proponitur. QVoniam Capite praecedenti actum fuit de iis, quae pertinent ad expensas litis, in quibus admittendam diximus distinctionem communem, inter legitimum vsufructuarium, & alios, quibus non a lege, sed ex dispositione hominis contingit vsusfructus. Nunc agendum[sect. 1] erit de aliis expensis quae in aedisicando, aut in reficiendo consistunt; in quibus distinguendum non est inter vsufructuarium legitimum ex legis dispositione, & alios vsufructuarios, qui ex dispositione hominis vsumfructum obtinent, quoniam subest eadem ratio in vtroque & in vtroque obseruam da est ratio l. vsufructu, 7. in fine, l. hactenus, 8. ff. de vsufruct. l. eum ad quem, 7. C. eodem titulo, vt modica impensa ad vsufructuarium pertineat, immodica vero ad proprietarium; quod expressim, & recte aduertit Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 11. num. 12. Idque euidentius constare poterit, constituendo in primis: Circa onera atque expensas, quas vsu[sect. 2]fructuarius subire tenetur, praecipuam rationem habendam ex tribus iuribus iam relatis, d.l. hactenus, l. vsufructu, in fine, & d.l. eum ad quem. Ex quibus deduxerunt[sect. 3] communiter omnes, impensam magnam in aedificando, vel in reficiendo, ad proprietarium spectare, ita tamen quod si damnum ex vetustate, vel alia causa contigerit, quod non possit sine magna impensa reparari, proprietarius non teneatur reficere, sicut nec vsufructuarius tenetur; proprietario tamen reparante, vtetur fructuarius, nisi tota res destructa fuerit, quia finitus esset vsusfructus l. 5. §, rei mutatione, ff. quibus modis vsusfructus amittatur. Paruam vero expensam iidem tradiderunt ad[sect. 4] fructuarium pertinere, ita vt pro mantenimento, siue refectione rei, teneatur ipse ad modicas expensas, & sumptus modicos, qui tamen temporalem vtilitatem, aut fructuum perceptionem respiciant, nec eos possit repetere; non vero ad eas expensas, quae perpetuam rei vtilitatem continere, vel ad proprietatem pertinere videantur, ex eisdem iuribus, & l. 1. tit. 31. partit. 3. vbi Gregorius Lopez verb, casa, & ex aliis multis sic resoluunt Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. in princ. Antonius Gomez tom. 2. variar. c. 15. de seruitutibus, num. 7. Borgninus Caualcanus, qui confuse loquitur, nec perfecte rem hanc declarat, de vsufructu mulieri relicto, num. 160. fol. 354. Curtius iunior in cons. 278. num. 28. lib. 3. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 27. num. 11. D. Franciscus Sarmientus selectarum lib. 3. cap. 4. num. 4. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus. dict. cap. 11. num. 12. & 13. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. 20. per totum. Ioannes Sichardus in d.l. eum ad quem, fere per totam. Guillielmus Redoanus tractatu, de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 72. cap. 10. per totum, fol. 355. Petrus Surdus in cons. 155. num. 9. lib. 2. Vincentius Carocius de locato & conducto, 3. gradu accidentium, q. 26. de vsufructu, fere per totum, fol. 87. Et his non relatis, nouissïme Petrus Ricciardus ad §. finitur, Institu, de vsufructu, num. 35. per totum, fol. 157. qui in contrarium proponit nonnulla argumenta, & illis respondet. Inde[sect. 5] & consequenter est, quod si vsufructuarius in reficiendo, aut in aedificando magnas impensas fecerit, poterit eas a proprietario, vel ab haerede recuperare, iure, ratione, & modis consideratis per Ioannem Garsiam dict. cap. 11. n. 28. vers. quomodo vero, & qua ratione. Borgninus Caualcanus vbi supra, dict. num. 160. eleganter Sichardus in dict. l. eum ad quem, num. 7. per totum, & dicemus statim cap. seq. Secundo constituendum est, certa regula definiri non[sect. 6] posse, quae dicatur magna, vel modica impensa: idcirco totum hoc Iudicis arbitrio relinquendum esse, Glossa in dict. l. hactenus, verbo, pertinere, vbi Albericus, & Angelus num. 2. Glossa & Bartolus in l. omnino, ff. de impensis in rebus dotalibus factis. Aretinus col. 1. in §. finitur, Institi. de vsufructu. Cinus, & alij in dict. l. eum ad quem, vbi Ioannes Sichardus num. 5. & post alios Pinellus 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. in princip. Molina lib. 1. dict. cap. 27. num. 6. Ioannes Garsia dict. c. 11. num. . 16. Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 225. ad finem. Aluarus Valascus de iure emphyteutico, 1. part. quaest. 25. num. 13. & quaest. 26. num. 6. Petrus Surdus dict. cons. 155. num. 9. lib 1. Barbosa in l. diuortio, §. finali, num. 36. ff. soluto matrimonio. Ricciardus in dict. §. finitur, num. 35. in princ. Id autem habet statuere Iudex attenta quantitate impensae. & valore, siue qualitate rei, in qua facta est, secundum Albericum in dict. l. hactenus. Ioannem Garsiam, & Barbosam vbi supra, quamuis gloss. 1 & finalis indict. l. eum ad quem, quas in id[sect. 7] expendit Sichardus ibi. num. 6. videantur dare regulam, per quam impensae paruae, an magnae sint, cognosci possit. Si enim, inquit, rei gratia sunt impensae, idest ne res intereat, tunc illae dicendae sunt magnae impensae, & pertinent ad proprietatem; si autem fiunt fructuum gratia, illae habentur pro paruis, & ideo debentur ab vsufructuario, quas nunquam repetet. Impensa namque[sect. 8] facta gratia colligendorum fructuum, indistincte pertinet ad vsufructuarium, etiam si magna sit, nec repeti potest: quod omnes Scribentes in hac materia vnanimiter praesentiunt, & ex communi, adnotauit Ioannes Garsia in dict. cap. 11. num. 12. ad finem, per textum in l. 3. §. nos generaliter, ff. de impensis in rebus dotalibus factis, & in l. diuortio, §. finali, ff. soluto matrimonio: vbi impensae[sect. 9] factae circa fractus, non possunt repeti per maritum, sed cum fructibus compensantur, provt notauit Barbosa ibi. num. 1. & latissime explicat per totum Ideo potest; fieriv dicit Sichardus vbi supra, vt re ipsa magni sumptus habeantur pro paruis, & non reputantur: e diuerso autem parui reputantur, & consequenter, vt ipse firmat, inspiciendum erit, non quanti sint sumptus, sed qualiter fiant, rei, an fructuum gratia. Eandem etiam regulam tradere videtur Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. c. 3. d. num. 20. vbi dicit, quod in expensis faciendis ab vsufructuario, distinguendum est, an respiciant rem ipsam, & ad conseruationem proprietatis pertineant; an vero vsusfructus gratia fiant: vt has vsufructuarius sibi imputet, alias vero priores, proprietatis dominus. Verum, quoniam praedictorum Authorum traditiones non omnino securae, aut certae sunt, in primis enim paruos sumptus repeti, repugnare videtur generali rationi, & derisioni textus in dict. l. hactenus, & Communi resolutioni: de qua supra. Deinde, teneri proprietatis dominum, sibi imputare expensas eas, quae rem ipsam, aut conseruationem proprietatis respiciunt; hoc generaliter intellectum verum non est; poliunt enim rei ipsius, aut proprietatis gratia impensae fieri, idest, ne res intereat, vel vt refectionem necessariam habeat; eásque, dummodo magnae non sint, tenetur sibi imputare fructuarius ipse, & tamen proprietatem, aut eiusdem conseruationem respiciunt: quod satis constat ex dict. l. hactenus, & dict. l. eum ad quem, vbi verba illa: Vt sarta tecta suis sumptibus praestare debeat, sic intelligenda sunt, idest integram, incolumem, atque saluam praestare, & curam reficiendae & conseruandae rei habere, cum distinctione tamen modicae, vel magnae impensae, de qua in dict. 1. hactenus. Idcirco & tertio loco, vt res ista explicite, & magis distincte, quam hactenus erat, explanari possit, constituendum erit in primis: Hoc vnum verissimum esse, vsufructuario paruam impensam, ita ex officio incumbere, ex decisione textus in dict. l. hactenus, cum similibus, vt eius nomine, nihil repetere possit, etiam si ea duret vltra ius suum, vt colligitur ex generalitate eiusdem legis,[sect. 11] & cum Corneo, & Caepol. optime aduertit Barbosa in dict. l. diuortio, §. final num. 10. in fine. fol. 1137. quo numero, & num. 11. in princ. ex multis aliis, idem probat in marito, vt scilicet maritus impensam modicam attenta quantitate, indistincte repetere non possit, quantumcunque duret, vltra ius mariti, & constaret, quod eanon gratia fructuum, sed rei facta esset, quia marito sicut vsufructuario, ex officio incumbit facere impensam paruam, ac proinde indistincte eam repetere non potest, vt ibidem, dict. num. 10. & 11. latius probatur. Ex hoc, vt vides, non male dubium habui supra, ex generalibus Sichardi, & Petri Gregorij traditionibus, quorum ipse Barbosa in proposito non meminit. Deinde, & secundo, vsufructuarium non teneri ad[sect. 12] eas impensas, quae perpetuam rei vtilitatem continere videantur; eas potius proprietario incumbere, & factas per vsufructuarium repeti posse, vt dicebamus supra, in initio huius capitis. Et intelligimus, dummodo modicae expensae non sint; modica enim expensa, vel refectio generaliter ad vsufructuarium pertinet, vt dicitur expresse, in d.l. hactenus, & in terminis probat Iacobus Mandellus de Alba in cons. 363. num. 6. lib. 2. cuius omnes superiores non meminerunt: ipse vero Author, cum impensae tendunt ad vtilitatem non perpetuam, sed temporalem, subdistinguendum existimat: An vtilitas sit temporalis ad modicum tempus, puta biennij, vel triennij, ita quod verisimiliter fiat talis impensa propter fructus, veluti sarta tacta habere, purgare fossata, & alia similia; & tales expensae pertinent indistincte ad vsufructuarium: & in hoc conuenit etiam cum resolutione superiori, quam cum Barbosa, & aliis supra probauimus. Subdit demum, quod si impensae temporales concernant vtilitatem multorum annorum, puta decem, quindecim, vel viginti. certa doctrina aut responsio dari non poterit, sed post mortem ipsius vsufructuarii determinabitur negotium, quia si ipse vixerit per tot annos, quot erant anni, in quos porrigebatur vtilitas impensarum, vel melioramentorum, nihil poterunt petere haeredes vsufructuarij: sed si vixerit per pauciores annos, habenda erit cum haeredibus vsufructuarij ratio annorum restantium: ideo consulit in eodem cons. num. 8. quod recte faciet vsufructuarius, si protestetur pro se & suis haeredibus, quod facit impensas temporales, vel melioramenta animo repetendi. quatenus de iure repeti possunt. In quo etiam conuenire videtur cum his, quae cum Barbosa dicemus statim, cuius tamen, vt dixi, nunquam mentionem facit ipse Barbosa, Et confirmari potest ex his, quae multum ad propositum scripserunt Rolandus in cons. 28. num. 26. & 27. vol 1. Boerius decis. 44. n. 13. Iosephus Ludouicus decis. Perusina, 58. num. 7. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 15. num. 257. & 258. fol. 630. Borgninus Caualcanus decis. 44. n. 65. Vincentius Carocius de locato, & conducte, titul. de expensis num. 49. fol. 213, vbi loquuntur de expensis, aut melioramentis, quae tempus locationis, aut ius possidentis, vel habentis rem transcendunt. Denique & tertio, vt supra dictum est, impensam factam gratia fructuum repeti non posse regulariter, rationem ex mente communi in marito reddit Barbosa in dict. l. diuortio, §. fin. num. 1. quae aeque militat in vsufructuario: Dubium tamen esse, quaenam dicatur im[sect. 13]pensa facta gratia fructuum, & quatenus haec repeti possit, vel cum fructibus compensari? Quoad primum dubium, diuersae fuerunt Doctorum sententiae in dict. l. diuortio, §. fin. ff. soluto matrimonio, quas retulit, atque erudite confutauit ibidem Barbos. ex n. 9. vsque ad n. 13. fol. 1135. qui aliorum sententiis explosis, verius dicendum existimat, illam dici expensam factam gratia fructuum, quae attenta principali intentione facientis, ad illum finem facta est, vt fructus colligantur, vt eodem loco latius declaratur, & videtur fuisse de mente Sichardi loco relato supra. Huic resolutioni adderem ego libenter, in dubio, ex qualitate impensae, & rei, in qua impenditur, modo etiam impendendi dignosci posse, ad quem finem impensum fuerit, & totum hoc arbitrio discreti Iudicis discernendum putarem. Quoad secundum, resoluit Barbosa, & alios plures refert; tacet tamen Mandell. vbi supra, in vsufructuario idem tenentem: quod si maritus impensa facta gratia fructuum, vsus est vsque ad tempus, pro quo facta est, nihil repetere poterit, sed ea cum fructibus perceptis compensabitur, ex text, in dict. l. 3. ff. de impensis in rebus dotalibus factis, & in dict. l. diuortio, §. finali. Si vero impensa facta gratia fructuum durauit plus quam ius mariti expendentis; tunc pro rata repetere poterit: quod tenet iterum n. 40. vers. sed ex praedictis, & intelligendum crederem provt in vsufructuario intellexit Mandellus, & annos distinxit vbi supra. Quarto loco, & principaliter constituendum est, hu[sect. 14]cusque dicta, atque distinctionem dict. l. hactenus, dicentis, ad fructuarium pertinere modicam impensam, ad proprietarium magnam, procedere tantum in reficiendo, non autem in aliis expensis, atque oneribus, quae ratione possessionis, vel fructuum soluuntur; haec enim etiam si modica non sint, ab ipso vsufructuario solui debent, per eundem textum, secundum Baldum, & Angelum ibi. Fulgosium in fine l. praecedentis, & alios referendos statim. Idcirco vsufructuarium ipsum onera quamplurima, collectas, gabellas, pensiones, canones, tributa, & alias praestationes temporales subiturum, plenissime probarunt, & variis modis declarant Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. vers. distinctio autem, fol. 119. vsque ad fol. 128. Ioannes Garsia de expensis & meliorationib. c. 11. num. 45. vsque ad num. 62. Molina de primogeniis, lib. 1. cap. 27. num. 8. Aluarus Valascus de iure emphyteutic, quaest. 17. Borgninus Caualcanus de vsufruct. mulieri relicto, num. 160. vers. hinc est. fol. 354. & decis. 44. num. 54. & 55. 1. part. Cephalus in cons. 290. num. 2. 3. & 4. lib. 2. Iacobus Mandellus de Alba: n. cons. 173. num. 10. lib. 4. Hyppolitus Riminaldus in cons. 172. num. 22. & 23. lib. 2. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 37. per totam. Vincentius Carocius de locato & conducto, 3. gradu accidentium, quaest. 16. de vsufruct. per totam, folio 81. 82. & 83. Petrus Augustinus Morla, qui solum Pinellum refert, emporij, 1. part. tit. 12. de variis quaestionibus, quaest. 2. num. 10. Petrus Ricciard. ad §. finitur, Institut. de vsufruct. num. 36. Achilles Pedrocha in cons. 2. num. 73. 74. & 75. qui loquitur in onere censuum rei imposito, & illud ad fructuarium transire resoluit: &[sect. 15] reddit rationem, quoniam onera realia, vel mixta, semper cum re legata transeunt, & ad personas rem ipsam possidentes, & res cum suo onere regulariter censetur relicta, vt plene probarunt Rolandus in cons. 32. num. 4. vol. 1. Menochius in cons. 63. num. 11. & 12. lib. 1. Hyppolitus Riminaldus in cons. 298. num. 7. & 8. vol. 3. Cephalus in cons. 192. num. 12. lib. 2. Bursatus in cons. 5. n. 19. vol. 1. late Pedrocha in cons. 2. a num. 46. vsque ad n. 54. & num. 73. vsque ad numer. 84. vbi multa congerit ad propositum necessaria. Item etiam, quod census super[sect. 16] re impositus, debeatur ab vsufructuario, emphyteuta, & quolibet alio possessore, nec possit conuentus se eximere a iudicio per nominationem domini directi, concludenter, atque erudite probat Hieron. Gabr. in consil. 47. n. 6. & 7. lib. 1. & tenent Pinellus dict. 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. vers. Tertio ampliatur. Caualcanus de vsufruct. mulie. relict, num. 160. fol. 354. Carocius dict. quaest. 16. ex num. 10. cum seqq. fol. 81. & 82. qui num. 1. ad alia etiam onera eundem vsufructuarium[sect. 17] adstringit. Familiam etiam alere teneri vsufructuarium omnium bonorum, atque eos, quos testator defunctus alere tenebatur, probauit Surdus de alimentis, tit. 1. q. 30. per totam. Limitantur tamen, quae superius dicta sunt, & deci[sect. 18]sio textus in d.l. hactenus, vt minime procedant, quando legatum vsusfructus inutile esset, si vsufructuarius onera solueret, vt in praedict. glos. in l. si pendentes, §. si quid, verbo, pertinebunt, ff. de vsufruct. per textum in l. qui concubinam, §. qui hortos, ff. de legatis 3. & sequuntur multi relati per Pinellum dict. 2. part. num. 68. vers. limitatur septimo, qui ipse optime explicat text, in dict. §. qui hortos. Vincentium Carocium de locato & conduct. dict. quaest. 16. in princ. & num. 34. Ioannem Gar[sect. 19]siam dict. cap. 11. num. 61. Grassum §. legatum, quaest. 37. num. 2. qui in hoc refert, & sequitur eandem distinctionem, quam in proposito probauit Caualcanus de vsufruct. mulieri relict. num. 162. ante finem, fol. 357. quod aut impositio. vel onus est tanti valoris & summae, quod absorberet totum vsumfructum bonorum vniuersalium, & particularium relictum durante vita vsufructuarij, taxandum, provt notatur per Doctores in l. haereditatum. ff. ad l. falcidiam: & ita omnino inutile esset legatum; & tunc vsufructuarius soluere de vsufructu non tenetur: aut impositio, vel onus tantum absorbet fructus illius temporis, vel anni: & sufficit legatum in totum non fuisse, nec esse inutile. Ego vero existimo, totum hoc pendere a voluntate testatoris expressa, vel ex probabilibus coniecturis deducta, provt in legatis annuis dicam statim cap. 58. Deficiente autem voluntate expressa vel coniecturata, quae ante omnia attendi debet, provt certum est, ad ea onera omnino vsufructuarium adstringerem, data saltem vtilitate aliqua, quae sufficere debet, quaecunque illa sit, quoniam res cum suo onere transit, atque in dubio censetur relicta, & in voluntate fructuarij est, si ab onere excusari velit vsumfructum relinquere, iuxta responsum Vlpiani in l. cum fructuarius 71. ff. de vsufruct. Bartol. in l. dotem, §. fin. num. 14. ff. de publicanis & vectigalibus, & communem, ex Pinello vbi supra, vers. limitatur Octauo, Carocio d. quaest. 16. n. 48. fol. 83. # 57 CAPVT LVII. Vsufructuarius, quando impensa magna necessaria est, vtrum teneatur ante omnia impendere & postea repetere a proprietario, an vero a principio, antequam impendat, possit compellere proprietarium, vt sibi pecuniam erogandam praestet, vel quod ipse pro refectione rei impendat? Deinde, si fructuarius velit immodice impendere, an necesse habeat, vt magnam impensam repetere possit, denunciare domino, antequam expendat: vbi Bartoli, Castrensis, atque aliorum Antiquorum, Recentiorum etiam traditiones in hac materia dilucide, & melius quam hactenus enucleantur. Demum de omni impensa, atque melioratione ab vsufructuario facta, breuis & distincta resolutio traditur: & vide supra c. 33. ex n. 7. vsque ad 13. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius pro refectione rei, si quid vltra modicam expensam impendit, siue magnam impensam facit, repetit a proprietario. -  2 Vsufructuarius, quando impensa magna necessaria est, vtrum teneatur ante omnia impendere, & postea repetere a proprietario; an vero a principio, antequam impendat, possit compellere proprietarium, vt sibi pecuniam erogandam praestet, vel quod ipse impendat. -  3 Bartoli sententia in proposito dubio relata. -  4 Baldi, Saliceti, Castrensis, atque aliorum sententia, quae etiam fuit Bartoli variantis in hac materia, probata; vt fructuarius a principio compellere possit fructuarium ad magnam impensam, nec teneatur impendere, & postea repetere. -  5 L. hactenus, 8. ff. de vsufruct. explicata. -  6 Proprietarium teneri facere magnam impensam, quae ad refectionem rei pertineat, alias priuandum proprietate, & ad interesse teneri. -  7 Vsufructuarius iure vsusfructus priuatur, atque ad interesse tenetur, si nolit reficere, quando ad eum spectat onus refectionis. -  8 Sententia Glossae finalis in l. eum ad quem, C. de vsufructu, probatur. -  9 D. Spino, noue, & merito in hac materia notatus. -  10 Borgninum Caualcanum nimis confuse in proposito se habuisse, nec aliquid certum resoluisse. -  11 Vsufructuarius si velit immodice expendere pro refectione rei, an necesse habeat, vt repetat magnam impensam, antequam expendat, denuntiare domino, dato quod expensa necessaria fuerit, vbi Castrensis sententia refertur, & melius quam hactenus declaratur. -  12 Bartoli sententia in proposito dubio recepta, & elegantius quam hactenus comprobata. -  13 Vsufructuarius omnium bonorum, si aliquid pro haereditate soluit, etiam non certiorato haerede, tanquam procurator, seu negotiorum gestor haeredis repetit. -  14 Dummodo talis solutio vtilis sit haereditati ipsi. -  15 Possessor bonae fidei regulariter deducit expensas necessarias in re aliena factas. -  16 Vsufructuarium circa expensas necessarias repetendas, bonae fidei possessorem esse, & supra num. 14. ad finem. -  17 Vsufructuarius pro expensis retinere potest rem, & eam non relaxare, donec sit satisfactus. -  18 Vsufructuarius, vtrum necessarias, vtiles, & voluptuarias expensas, atque melioramenta repetat? & num. sequent. & vide supra, cap. 33. ex num. 7. vsque ad 13. -  19 Impensarum, quae fiunt circa rem, quaedam sunt necessariae, quaedam vtiles, & quaedam voluptuariae. -  20 Vsufructuarius, qualiter vtiles, aut voluptuarias expensas recuperare possit? -  21 Circa ea quae numero praecedenti resoluta sunt, praelegenda omnino tradita supra, cap. 33. ex num. 7. vsque ad num. 13. ne facile nos decipiant, quae circa expensas, & melioramenta, nimis generaliter, atque absolute in vsufructuario constituunt Doctores. -  22 Marci Antonij Peregrini resolutione nouiter probata per Authorem in hac materia, confirmari nonnulla, quae vltra alios Scribentes adnotata fuere supra, cap. 33. num. 12. -  23 De impensis, & melior amentis in re aliena factis a bonae, vel malae fide possessore, colono, inquilino, vsufructuario, emphyteuta, & alio quocunque possessore, seu detentatore, nonnullos tratasse latissime, quorum hoc num. mentio fit. -  24 Vsufructuarius, necnon etiam maritus, emphyteuta, ac alius quicunque, qui ratione alicuius tituli apti ad acquisitionem fructuum, recipit fructus, quantuncunque titulus reuocabilis sit, non tenetur fructus cum meliorationibus compensare: quod latius exornatur, atque declaratur remissiue. PRo absoluta atque distincta huius Capitis explica[sect. 1]tione, in primis constituere necessarium erit apud Doctores omnes hoc vnum certum esse, quod vsufructuarius, licet teneatur curam, & diligentiam adhibere circa res fructuarias; tamen pro refectione rei ad modicam dumtaxat expensam obligatus est, non ad magnam, vt c. praecedenti saepe repetitum est. Inde est, quod si quid vltra modicam impensam impendit vsufructuarius ipse, vel magnam impensam facit, repetit a proprietario, in quo nullum dubium est. Sic enim probatur in d.l. eum ad quem, C. de vsufructu: vbi sic intelligunt communiter omnes, & saepe Bartol. ibidem, & in l. cotem, §. qui maximos, num. 15. ff. de publicanis & vectigalibus, & in l. Nesennius, num. 7. ff. de negotiis gestis. & in l. hactenus, circa fin ff. de vsufruct. Baldus, & Salicetus n. 3. Castrensis in fin. & Sichardus numer. 4. & 5. & n. 7. in d.l. eum ad quem. Cumanus in l. si proprietarius ff. de vsufructu accrescendo. Aretinus in cons. 110. in princ. Pinellas 2. p.l. 1. C. de bonis maternis, numer. 72. versic. tandem. Ioannes Garsia de expensis & meliorat, cap. 11. num. 26. Redoanus tract. de rebus Eccles. non alienand. quaest. 72. cap. 10. num. 3. fol. 355. Caballinus milleloquio 13. num. 1. Petrus Surdus, qui dicit, quod in hoc omnes conueniunt, tract. de alimentis, tit. 6. quaest. 3. num 73. in fin. & num. 74. fol. 196. & in cons. 155. num. 9. & num. 17. & 18. lib. 2. Secundo constituendum est, Dubium, siue conten[sect. 2]tionem Doctorum in eo maxime consistere, vtrum vsufructuarius, quando impensa magna necessiaria est, teneatur ante omnia impendere, & postea repetere a proprietario; an vero a principio, antequam impendat, possit compellere proprietarium, vt sibi pecuniam erogandam praestet, vel quod ipse impendat? In quo dubio, si Doctores omnes in proposito Scribentes praelegeris, Bartolum in nonnullis locis variantem, & ab aliis non recte citatum inuenies, Salicetum etiam, & Paulum in allegatione Bartoli contrarios videbis, alios denique minus bene Antiquorum sensum, siue mentem percipientes: re tamen vera Bartolus in d.l. eum ad quem, C.[sect. 3] de vsufructu, quem in hunc sensum accipit Ioannes Sichardus ibi. num. 4. in fin. & num. 5. & 7. idem Bartolus in l. damni, §. ei cuius, n. 3. ff. de damno infect, fructuarium obligat ad magnam impensam, eámque postmodum a proprietario repetendam dicit: & probarunt Bertrandus in cons. 40. num. 15. lib. 2. Practicus Papiens. in forma libelli, ad dotem, verb, dedit, num. 6. Inde infert Bartolus, magnam impensam repetendam a fructuario actione in factum, qua: actio est generalis, & competit quandocunque non habemus expressum nomen actionis, vel repetet per actio nem vtilem mandati, non autem per actionem negotiorum gestorum. Et monetur ratione aut doctrina superiori, quod cum fructuarius etiam magnam impensam de necessitate faciat, repetiturus postmodum eam, non potest repetere per actionem negotiorum gestorum, per text. in l. haeredes, §. idem est, & §. si vnus, ff. famil. erciscund. Baldus vero in d.l. eum ad quem, C. de vsufructu, quem[sect. 4] sequuntur Salicetus, & Castrensis ibidem, in contraria sententia fuit, quam etiam tenuit Bartolus sibi contrarius in d.l. cotem, §. qui maximos, num. 15. ff. de publicanis & vectigalibus. Imo quod vsufructuarius, quando impensa magna necessaria est, non teneatur a principio impendere, & postea repetere, sed antequam impendat, possit petere pecuniam pro futura impensa a proprietario, vel eundem adstringere ad impensam sua manu faciendam, si fructuario pecuniam dare noluerit. Et haec opinio, quae verior est, & communior, summam aequitatem continet, quia, vt inquit Pinellus referendus statim, non esset fructuario bene consultum, si arctaretur ad magnam impensam eo praetextu, quod eam repetere posset. Nec contrarium probatur in d.l. eum ad quem, quoniam ibi datur fructuario ius repetendi magnam impensam, quam voluntarie fecit, non autem quod eam facere teneatur: quam opinionem cum Azone, Imola, & aliis recte defendit Pinel, d. 2. p.l. 1. C. de bonis maternis, versic. vides Salicetum, fol. 127. Ioannes Garsia d. cap. 11. num. 26. & 27. Caballinus milleloquio 1. numer. 13. & in essectu probauit Redoanus de rebus Eccles. non alienand, d. quaest. 72. cap. 10. num. 4. fol. 355. & post longam disputationem, Bartoli, atque aliorum sententiis relatis, hanc opinionem veriorem existimat Petrus Surdus in cons. 155. num. 17. & 18. lib. 2. atque nouissime sequutus est Petr. Ricciard. ad §. finitur, Instit. de vsufruct. n. 37. Tenetur ergo proprietarius numerare pecuniam erogandam vsufructuario, si nolit ipse per se facere, & expendere, vt dicit Pinellus vbi supra, in versic. non tamen intelligas, & ex aliis probauit Surdus d. num. 18. Ex his infertur primó interpretatio ad textum in d.l.[sect. 5] hactenus, 8. ff. de vsufructu, quae dicit dominum, scilicet proprietarium, non debere reficere; nam debet intelligi, vt non cogatur quoad onus personale, & quoad paruas expensas, quae pertinent ad fructuarium, vt explicauit Pinellus vbi supra, d. num. 72. in princ. non tamen quoad expensas magnas, alias sua proprietate priuabitur, l. quamuis, l. si proprietarius, ff. de damno infecto. Ex[sect. 6] quibus teneri proprietarium magnam impensam facere, quae ad refectionem rei pertineat, alias proprietate priuandum docuit expressim Bartol. in. d.l. cotem, §. qui maximos, num. 14. & 16. sequuntur Ricciardus in d. §. finitur, num. 37. Sichardus in d.l. eum ad quem, num. 8. Surdus in d. cons. 155. num. 18. in princ. lib. 2. vbi dicit, quod fi proprietarius recuset eas impensas facere, & pecuniam necessariam ad rei refectione tradere, non solum proprietate priuatur, sed etiam tenetur soluere interesse. Sicut e contra, vsufructuarius iure vsusfructus priuatur,[sect. 7] atque ad interesse tenetur, si nolit reficere, quando ad eum spectat onus refectionis, vt tradit Ruinus in cons. 206. num. 31. vol. 2. Surdus d. cons. 155. num. 9. lib. 2. Secundo infertur, recte dixisse Glossam final, in d.l.[sect. 8] eum ad quem, C. de vsufruct. Vsufructuarium, magnas impensas factas repetitarum a proprietario, actione negotiorum gestorum, nam cum vsufructuarius non teneatur ad magnam impensam, sed voluntarie faciat eam, vtiliter tamen proprietarij negotium gerendo, competere debet eidem negotiorum gestorum actio. vt cum Baldo probauit Castrenfis in eadem l. in fin. & Sichardus num. 7. Parisius in cons. 94. sub num. 21. lib. 2. Cephalus in cons. 762. num. 23. & 24. lib. 5. Tertio infertur, silentio praetermitti non passe, D.[sect. 9] Spino in speculo, glos. 13. de legato vsusfructus, numer. 81. Superioribus Authoribus non citatis, nec praelectis, soloque Pinello relato (qui tamen constanter aderit contrarium, vt vidimus) minus bene dixisse, veriorem sententiam esse contra Communem supra relatam, quod vsufructuarius pro refectione rei, teneatur etiam magnam impensam facere, repetiturus eam: siquidem contrarium verius esse, ex superioribus constet aperte. Item ex eo, quod vsufructuarius solum habet curam, custodiam, & solicitudinem rei, & est quasi procurator in rem domini, in qua est vsusfructus, vt saepe repetitum est, sed procurator licet mandatum habeat de faciendo aliquo opere, tamen illud non tenetur suis sumptibus facere, etiamsi pauló post possit recuperare a domino, sed a principio agere potest, vt pecunia sibi detur ad opus faciendum, l. si vero non remunerandi, §. fin. cum l. seq. ff. mandati. Sic quoque vsufructuarius tanquam procurator in rem suam, non posset rei magnos sumptus facere; tantum enim tenetur curam, & diligentiam adhibere, idest debet date operam, vt res sit sarta & tecta, per text, in d.l. eum ad quem, vbi eleganter explicat Ioannes Sichardus num. 8. Quarto, & vltimo infertur, nimis confuse id propo[sect. 10]sito se habuisse, Doctorum doctrinas subobscure inuoluisse, nec certum quid resoluisse Borgninum Caualcanum de vsufruct. mulieri relicto. n. 161. fol. 354. & 355. vt ex dictis ibidem colliges aperte. Tertio & principaliter constituendum est, Dubium[sect. 11] esse non satis aperte decisum per Scribentes, an vsufructuarius, qui, vt supra vidimus, pro refectione rei non tenetur magnam impensam facere, si velit immodice expendere, vt magnam impensam repetere possit, necesse habeat, antequam expendat denuntiare domino, dato quod expensa necessaria sit? Et Castrensis in d.l. eum ad quem, num. 2. versic. potest dici, existimat, quod vsufructuarius, quando imminet necessitas, ne res deterioretur, quamuis non teneatur magnam impensam suo sumptu facere, debet tamen denuntiare proprietario, quod eam faciat, alias imputaretur sibi culpa, si proprietarius ignorabat; & sequitur Arias Pinellus 2. p.l. 1. C. de bonis maternis, num. 72. in fin. versic. pulchre autem annotauit, fol. 127. nec aliter explicat: Idcirco huiusmodi Castrensis verba diuersimode accipi solent; nonnulli enim sic intelligunt, quod si fructuarius, cum immodice, necessario tamen, expendere vult, non denuntiauerit proprietario, videatur constitutus in negligentia, aut in culpa, ac per consequens repetere non possit magnam impensam a se factam. Alij vero aliter accipiunt, vt constat ex his, quae scribit Ioannes Garsia dict. cap. 11. num. 28. vbi post Bartol. in d.l. cotem, §. qui maximos, num. 17. ff. de publicanis & vectigalibus, secure firmat, quod vsufructuarius, qui reficiendo, immodice expendere vult, non necesse habet, vt possit repetere magnam impensam, denunciare domino antequam expendat, si expensa necessaria sit, & si commissa etiam denunciatione, consumpti repetitionem concedit vsufructuario: & in idem citat Pinellum, qui tamen non sic expresse dicit, sed Castrensis verba refert dumtaxat: forsan tamen eiusdem sententiae fuit; retulit enim Bartolum vbi supra: imo Paulus ipse, si attente praelegatur, non denegat in proposita specie repetitionem vsufructuario, nec de repetitione aliquid dicit, sed tantum, quod vsufructuarius, qui iuxta resolutionem in versic. precedenti traditam, per eundem, contra Bartolum, non tenetur magnam impensam facere de sua bursa; teneatur tamen, quando imminet necessitas, ne res deterioretur, denunciare proprietario, quod impendat, alias imputaretur sibi culpa, si proprietarius ignorabat; vt sit sensus, quod vsufructuarius, quando non vult magnam impensam facere, ad quam de iure non tenetur, debet ad minus denunciare domino de necessitate rei, ne res deterioretur: quod si non denunciauerit, imputabitur sibi culpa, & tenebitur de damno deteriorationis, provt in aliis terminis resoluit Ioannes Garsia dict. cap. 11. num. 29. & 30. Caeterum, quando ipse facit magnam impensam, non solum non potest ei culpa aliqua imputari; imo summam diligentiam adhibet, negotium domini, id est, proprietarij vtiliter gerit, & repetitionem iure ipso habet. hunc autem fuisse Castrensis sensum, hanc eius intentionem, vnusquisque coacta ratione fatebitur, qui verba & mentem eiusdem inquirere voluerit, eo maxime quod in fine eiusdem l. super Glossa, verbo, actione, pro expensa magna facta concedit vsufructuario repetitionem, & actionem negotiorum gestorum; & tamen loquitur in terminis Glossae, quando ignorante, & non certiorato proprietario, impensa magna facta fuit. Quod vel ex eo colligitur, nam allegat textum in confirmationem suae doctrinae, in l. item quaeritur, 14. § exercitu, ff. locati: vbi loquitur Iureconsultus de conductore, qui exercitu veniente migrauit, & domino non denunciauit; quo casu dicitur, quod ad damnum illatum ex locato tenetur, consideratur enim culpa in non denunciando, quia ille migrauit; secus tamen, si non migrasset, sed resistere curasset, quamuis non potuisset, quia tunc non teneretur, etiamsi non denunciasset, vt est de mente Glossae ibi, verbo, non denunciauit, vt sic Castrensis expendens illum textum voluerit, denunciationem necessariam esse ex parte fructuarij, si periculum deteriorationis esse potest, quoties ex parte eius nullum factum datur, hoc est magna impensa non fit, alias secus, argumento d. §. exercitu: quod idem, nec aliud in effectu voluit etiam Pinellus vbi supra, maxime cum in vers. praecedenti, ibi: Vides Salicetum, saepe supponat, quod vsufructuarius, si magnam impensam fecerit ad quam non tenetur, indistincte repetit eam. Modernus etiam, qui in consuetud. Parisien. tit. 1. glos. 8. num. 58. sic scribit, nec ad eum hucusque aliquis in terminis huius quaestionis aduertit: Hinc etiam in hoc vltimo casu, si fructuarius non denunciauerit, cum potuerit, proprietario probabiliter ignoranti periculum ruinae vel inundationis, aut aliud necessario fiendum impensa proprietariij, & damnum secutum fuerit, tenebitur ipsi proprietario ad interesse, argumento l. si fideiussor, ff. mandati. Est enim velut procurator proprietarij, & tenetur ei ad omnem curam & custodiam, quam non praestat, si saltem denunciare huiusmodi periculum neglexerit, l. item quaeritur, §. exercitu, ff. locati: ita decidit Paulus in l. eum ad quem, C. de vsufructu. Pondera verba illa, si saltem, quae posita sunt in desectum non faciendi magnam impensam; quo casu denunciare saltem necesse est: cum vero magna impensa fit, denunciatio aliqua non requiritur. Vnum ergo aut alterum efficere debet vsufructuarius, provt aperte sentit Caballinus milleloquio 1. n. 13. dicens, quod vbi res fructuaria magna & necessaria indigeat impensa, si nec eam repetiturus fecerit fructuarius, nec domino denunciauerit rei periculum, tenebitur ad hoc. His pro explicatione Castrensis praemissis, quae noua[sect. 12] sunt, nec per aliquem sic resoluta, praedicta interpretatio, vel sententia, quam defendimus, non est Authorum authoritate destituta. Bartolus enim in d.l. cotem, §. qui maximos n. 17. ff. de publican. & vectiga, expressim docuit, quod vsufructuarius, vt repetat magnam impensam necessariam, quam fecit in re fluctuaria, non habet necesse domino denunciare, si modo necessario impendat; & sequuntur Ioannes Garsia dict. Cap. 11. n. 28. D. Spino in speculo, glos 13. de legato vsusfructus, n. 81. fol. 328. & eiusdem sententiae: fuisse videntur Albericus in l. sed & si quid inaedificauerit, num 2. ff. de vsufructu. Grammaticus in cons. ciuili 133. n. 3. in fine, & n. 4. Antonius Gomez in l. 46. Tauri, num. 13. in fine, vers. Confirmatur etiam, quia vsufructuarius. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 363. num. 6. lib. 2. & denique nonnulli alij relati supra, num. 1. qui enunciationem nullam requirunt, sed repetendi impensas magnas ius indistincte concedunt vsufructuario. Pro quibus, vltra superiora, fortiter vrget: quod vsufructuarius, vt diximus, censetur esse procurator in rem suam, & videtur habere mandatum a proprietario circa ea, quae concernunt rem ipsam, in qua est vsusfructus, l. 1. §. finali, ff. de noui operis nunciatione, vbi Bartolus, Alexander, & omnes Scribentes communiter, Corneus in cons. 187. num. 11. vol. 2. Decius in cons. 418. num. 7. & 9. Achilles Pedrocha in cons. 7. num. 178. Vnde potest facere omnia, quae tendunt ad custodiam, & conseruationem rei, & consequenter impendere immodice, cum impensa magna necessaria est ad rei conseruationem; atque repetere sic consumptum: Menochius in cons. 96. num. 29. & 30. lib. 1. Nam & negotiorum gestores, qui nullum mandatum habent, detrahere possunt omnes, & quascunque meliorationes, vel impensas repetere, vt cum multis, ex Communi probatuit Menochius de recuperanda possessione, remedio 15. num. 566. Iosephus Ludouicus decisione Perusina, 58. num. 10. Ergo multo magis repetere poterit vsufructuarius, qui procurator censetur, & habere mandatum ad expendendum, si necessitas rei requirat:[sect. 13] Quod probatur etiam authoritate Cornei in cons. 195. lib. 4. Vbi ad propositum firmat, quod vsufructuarius omnium bonorum, si aliquid pro haereditate soluit, etiam non certiorato haerede, tanquam procurator, seu negotiorum gestor proprietarij, repetet; & sequitur Ioannes[sect. 14] Cephalus in cons. 662. num. 23. & 24. lib. 5. dicens, praedictam doctrinam sine dubio procedere, dummodo talis solutio vtilis sit haereditati ipsi, argumento, text, in l. 2. & in l. quae vtiliter. in princ. ff. de negotiis gestis, & eorum, quae scribit Bartolus in l. sed an vltro, §. 1. ff. eodem titul & in simili idem tenet Parisius in cons. 64. sub num. 21. lib. 2. quem refert, & sequitur Ioannes Botta in cons. 6. num. 2. vbi generaliter constituunt posse fructuarium, de suo solutum ab haerede repetere, vt illa, quae vtiliter gessisset, vel etiam negotium vtile pertinens ipsi haeredi: & firmat Bursatus in cons. 123. num. 14. lib. 1. Tandem & vltimo, quando praedictorum Patrum decisiones, & rationes deficerent, negari non posset, superiorem doctrinam veram esse concludenti ratione: Quod vsufructuarius, qui dispositione, & voluntate testatoris, & scientia, patientiáque haeredis rem possider, in qua vsusfructus consistit, bonae fidei possessor iudicatur, & consequenter deducere, aut repetere debet necessariam impensam factam etiam inscio, siue ignorante proprietario, quia possessor bonae: fidei semper expensa,[sect. 15] necessarias in re aliena factas deducit, l. Paul, in fi. ff. de doli exceptione, l. si in area, ff. de condictione indebiti, l. adeo, §. certae, ff. de acquirendo rerum dominia. l. 44. titul. 28. partita 3. & latius declarant Antonius Gomez. in l. 46. Tauri, in princ. Boerius decisione 44. num. 7. Ruinus in cons. 157. num. 21. lib. 1. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus cap. 1. num. 24. Barbosa in l. diuortio, §. finali, num. 66. & 67. ff. soluto matrimonio: & vltra relatos ab eo, Mascardus de probationibus, tomo 2. conclus. 104. num. 8. Vincentius Carocius de locato & conducto, titul. de expensis, in principio, fol. 111. & quaest. 2. num. 4. fol. 214. & interminis, vsufructuarium bonae fi[sect. 16]dei possessorem esse, & consequenter omnia disposita in bonae fidei possessore circa expensas, & melioramenta habere locum in eo, & expensas repetere posse, firmat Decianus in cons. 43. num. 55. volum. 5. Caualcanus[sect. 17] decis. 44. num. 46. & seqq, vbi probat, quod vsufructuarius potest rem retinere pro expensis, & eam non relaxare, donec sit satissactus. Sed quia praedicti Authores loquuntur in expensis,[sect. 18] aut melioramentis necessariis ab vsufructuario factis. Videndum est, quid censendum sit de vtilibus, aut voluptuariis expensis, & melioramentis? quorum aliqua diximus supra, hoc eodem lib. cap. 33. numer. 7. Et pro maiori declaratione meminisse oportebit: Quod impen[sect. 19]sarum, quae fiunt circa rem, quaedam sunt necessariae, quaedam vtiles, & quaedam voluptuariae. Harum exempla ponuntur in l. impensae, ff. de verborum significatione, l. 1. cum seqq. ff. de impensis in rebus dotalibus factis, & cum Communi latissime explicant Rolandus in cons. 28. n. 8. volum. 1. Mascardus dicta conclusione. 1040. Ioannes Garsia de expensis, cap. 1. num. 10. Iosephus Ludouicus decisione Perusina, 58. num. 3. Vincentius Carocius dicto titulo, de expensis, in princ. numer. 5. fol. 211. Decianus in cons. 43. num. 44. volum. 5. Barbosa in l. diuortio, §. finali, ff. soluto matrimonio, num. 31. & 32. fol. 1149. Peregrinus de fideicommissis, artic. 50. a princ. fol. 465. Quod attinet ad expensas necessarias, plene resolutum est supra, repetitionem, & retentionem, atque omnium legum praerogatiuas vsufructuario concedi: & diximus supra, cap. 33. numer. 12. vbi vide omnino. Vti[sect. 20]lium vero repetitionem etiam concedit Bartolus in d.l. cotem, §. qui maximos, ff. de publicanis & vectigalibus, in finalibus verbis, vbi dicit in hunc modum: Sed si expensas facit voluntarie, vtiles tamen, ad quas non tenebatur; tunc bene puto, quod repeteret actione negotiorum gestorum Et Battoli resolutionem sequuntur Thom. Grammaticus in cons. ciuili 133. num. 3. & 4. Antonius Gomez. in l. 46. Tauri, numer. 3. versiculo, Confirmatur etiam, quia fructuarius. Decianus in cons. 43. num. 41. & 54. volum. 5. vbi plene probat, quod vsufructuarius habetius repetendi expensas etiam vtiles, atque melioramenta vtilia; & latius declarant quamplurimi, quos nouissime congessit in vnum, Blasius Florez Diaz de Mena in addit, ad decis. 4. Gamae, num. 3. fol. 4. ad finem, & vltra relatos ibi. idem etiam, vsufructuarium scilicet posse facere impensas vtiles, & repetiturum eas, dummodo non mutet formam rei, tenet Guillielmus Redoanus de rebus Ecclesiae non alienandis, quaestione 72. cap. 10. in principio, folio 354. Sed & voluptuarias expensas facere posse vsufructuarium, dixit Redoanus vbi supra. Eo tamen casu, nullam actionem habiturum ad repetendas eas, in terminis probauit D. Spino in speculo. glos. 13. principali, de legato vsusfructus, numer. 81. qui amplius non declarat, atque immemor fuit eorum, quae in proposito non ineleganter annotauit Ioannes Garsia, quem statim referam. Idcirco aduertendum est, quod in hac specie, vsufructuarius ipse, tametsi non possit repetendi, vel retinendi ius habere; abrasio tamen ei concedenda est, si sine laesione prioris status, & commode abradete possit, vel nisi proprietarius paratus sit tantum soluere, quantum abradendo habiturus sit fructuarius, quia tunc abrasio cessat, provt in possessore bonae fidei statutum est, cui superiores comparant vsufructuarium, l. in fundo, ff. de rei vendicatione, l. vtiles. ff. de petitione haereditatis, & late probant Ioannes Garsia de expensis & meliorat, cap. 1. num. 32. vsque ad finem capitis. Menochius de recuperanda possessione remedio 15. n. 305. Barbosa in d.l. diuortio, §. finali, n. 88. versic. His ita explicatis, restat videre. Vincentius Carocius de locato & conducto, titulo, de expensis, quaest. 2. num. 7. fol. 214. quae ad vsufructuarium adaptari posse videntur, maxime ex verbis l. Regiae 44. titul. 28. partita 3. dum dicit: Otro si decimos, que aquellos que son tenedores. de casas o de heredamientos agenos fazen despensas en ellas, que no son muy prouechosas, mas son posturas: assi como las pinturas, &c. Vbi ponderanda notaui verba illa, O de heredamientos agenos, quae proprie conueniunt vsufructuario, qui rebus alienis vtitur, & fruitur, vt certum est; & in vsufructuario, quoad vtiles & voluptuarias expensas expressim probauit Ioannes Garsia d. cap. 11. num. 28. in principio. Erunt tamen superiora explicanda, atque[sect. 21] intelligenda, provt latius explicauimus supra, cap. 33. ex num. 7. vsque ad num. 13. ne alias facile nos decipiant, quae circa expensas, & melioramenta nimis generaliter, atque absolute in vsufructuario constituunt Doctores, quod non male visus est praesentire Marcus Antonius[sect. 22] Peregrinus de fideicommissis, articul. 50. num. 42. fol. 469. ad finem, dicens, quod ex communi sententia fructuarius perpetuas vtiles impensas deducit; ipse autem Communem putat intelligendam quoad expensas refectionum. quae non modicae sint, & vtilitatem proprietarij spectent; at si vsufructuarius nouum aedificium construxisset, aut constructo noua addidisset, vel diuisisset, aut immutasset, equidem non repeteret, neque nouum illud aedificium tollere aut refringere posset, vt dicit esse casum in nonnullis iuribus relatis ibi, & reddit rationem: quia vsufructuarius scit rem esse alienam, nec iure dominij possidet; ideo subiacent regulae §. ex diuerso, Institut. de rerum diuisione. Ex his videri poteris, confirmari omnino quae dicebam supra, d. cap. 33. num. 12. versic. & in his, & secundo loco. Atque accurata & recte perpensa iuris ratione, procedere alia, quae vltra Scribentes omnes eo capite annotaueram: caetera vero quae ad propositum pertinent (ne in his explicandis immoremur, quae ab aliis plene scripta sunt) latissime declararunt[sect. 23] quamplures, qui de expensis & melioramentis in re aliena factis a bonae fidei, vel malae fidei possessore, colono, inquilino, vsufructuario, emphyteuta, & alio quocunque possessore, seu detentatore, plenissima manu tractunt Rolandus in cons. 28. per totum, volum. 1. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 1. & 2. & c. 5. 6. & 7. Menochius de recuperanda possessione, remedio 15. a num. 500. vsque ad num. 576. Iosephus Ludouicus decisione Perusina, 24. & 34. & 58. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana, 251. Mascardus de probationibus, tomo 2. conclusione 1400. per totam. Caualcanus decisione 44. ex num. 57. cum multis seqq. Sarmientus selectarum lib. 1. cap. 10. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 15. ex num. 213. vsque ad numer. 320. Redoanus de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 72. cap. 1. & multis capitibus seqq. vsque ad quaest. 73. Barbosa in l. diuortio, §. finali, per totum, ff. soluto matrimonio. Vincentius Carocius de locato & conducto, parte prima, de negotiis gestis, quaest. 5. numer. 51. fol. 17. & parte 4. de expensis, fol. 211. vsque ad fol. 218. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, articul. 50. per totum, & 2. & 3. parte, Vbi latissime Hyppolitis Riminal. in cons. 411. per totum, lib. 4. vbi melioramentorum materiam, sic docte, copioseque pertractauit, vt nihil vltra desiderari possit. Vltimo tandem constituendum est, quod vsufructua[sect. 24]rius, necnon etiam maritus, emphyteuta, ac alius quicumque, qui ratione alicuius tituli apti ad acquisitionem fructuum recipit fructus, quantumcunque titulus reuocabilis sit, non tenetur fructus cum meliorationibus compensare, eo casu, quo retinere, aut repetere melioramenta, ex doctrina Glossae in l. emptor, 65. verbo, superfluum, in fine, ff. de reivendicatione. Quam sequuntur, & post alios quamplures ibi relatos, multis exornant Socinus in regula 298. Tiraquellus lib. 2. de retractu §. 7. glossa 1. n. 4. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 26. num. 14. Valascus de iure emphyteutico, quaest. 25. num. 29. Ioannes Garsia de expensis, & meliorationibus, cap. 23. num. 58. Iosephus Ludouicus decisione Perusina, 58. num. 15. Caualcanus decisione 44. n. 61. Barbosa in l. diuortio, §. fin. ff. soluto matrimonio, ex n. 44. fol. 1157. Vincent. Caroc. de locato & conducto, q. 2. melioramentorum, n. 17. & 18. fol. 214. Et de his hactenus. # 58 CAPVT LVIII. Legatorum soluendorum onus, ad haeredem, an ad fructuarium spectet? item quid de annuis legatis: vbi quae hucusque scripta sunt ab aliis, congeruntur in vnum, atque in hac materia breuis, & distincta traditur resolutio. SVMMARIVM. -  1 Quaestionis principalis huius Capitis varias, diuersásque sententias fuisse. remissiue. -  2 Hieronymum de Caeuallos confuse atque intricate quaestionem hanc pertractasse, nec certam, aut distinctam resolutionem tradidisse. -  3 Vsufructuarius omnium bonorum legata soluere non tenetur, secundum opinionem Bartoli, quae probatur communiter, & hoc num. & sequenti explicatur. -  4 Et ad omne legatum generis, vel speciei extenditur. -  5 Vsufructuarius legitimus, qualis est paterfamilias, qui ex legis dispositione vsumfructum obtinet qualiter differat, aut conueniat cum reliquis vsufructuariis quoad solutionem legatorum? -  6 Haeres adeundo haereditatem, quasi contrahit cum legatariis, & obligatur eisdem, ac onera haereditaria, atque legata sustinere debet. -  7 Vsufructuarius omnium bonorum non adit haereditatem, & non contrahit, neque contrahere potest, neque heres est, sed singularis quidam successor. -  8 Actio personalis non datur contra singularem successorem, sed solum contra debitorem, vel qui eius personam repraesentat. -  9 Vsufructuarius non repraesentat personam defuncti. -  10 Vsufructuarius omnium bonorum secundum opinionem communem, & veram, ex redditibus vsusfructus praestare tenetur annua legata. -  11 Per legatum annuum censetur iniunctum reale onus redditibus, aut fructibus testatoris. -  12 Legatum annuum solui debet de fructibus. -  13 Vsufructuarius omnium bonorum soluere non debet annua legata, quando vsusfructus remaneret inutilis, si legatum annuum solueretur. -  14 Vsufructuarius omnium bonorum, annua legata soluere non tenetur, quando apparet expresse, vel ex coniecturis probabilibus, testatorem aliter voluisse. -  15 Petrus Surdus eruditissimus, atque exellentissimus Iureconsultus. -  16 Vsufructuarius omnium bonorum, soluere non tenetur annua legata, si testator dixerit, quantitatem annuam relictam ab haerede praestandam. -  17 Legatum annuum soluendum de bonis testatoris, debetur ab haerede, non ab vsufructuario. -  18 Cephalus in cons. 376. lib. 3. recte confutatus a Petro Surdo. -  19 Vsufructuarius omnium bonorum simplicia etiam legata vel vnica soluere tenetur, atque reliqua onera haereditaria subire, cum ita ex mente, aut voluntate testatoris colligitur. -  20 Vsufructuarius rerum particularium annua legata soluere non tenetur. PRo clara, atque distincta huius Capiris explicatio[sect. 1]ne, in primis constituendum erit, Quaestionis principalis propositae varias diuersásque sentendas fuisse, quas referunt Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, ff. de legat. secundo, quaest. 60. num. 153. Emmanuel Iuarez lib. communium, verb, vsusfructus, num. 103. Gualdensis de arte testand. tit. 6. cautel. 42. num. 6. Gozadinus in cons. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, quaest. 36. in principio,[sect. 2] & nouissime Hieronymus de Caeuallos communium contra communes, quaest. 191. per totam. Qui tamen, vt ex dicendis infra constabit Lectori, confuse, atque intricate quaestionem hanc pertractat, nec certam aut distinctam resolutionem tradit. Secundo loco, Vt aliorum sententias consulto, sciens[sect. 3]que praetermittam, constituendum est, veriorem esse opinionem Bartoli, & magis communem in l. finali, in fin. ff. de vsufructu legato. Vsufructuarium omnium bonorum legata soluere non teneri, neque a legatariis contieniri posse, sed haeredem institutum eisdem legatariis obligatum esse actione personali, vel ex testamento, & contra eum dirigendas actiones: ita tamen quod possit ipse haeres de bonis haereditariis tot vendere, quae ad legatorum solutionem sufficiant, & hoc modo vsumfructum minuere; Bartolíque opinionem infinitis aliis relatis probarunt, magis communiter receptam firmantes Couar. var. resolut. lib. 1. cap. 2. n. 7. in princ. qui est videndus vsque in finem capitis: dicit enim nonnulla ad maiorem declarationem huius resolutionis necessaria. Guillielm. Benedict. in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, caetera bona, num. 44 Ioannes Garsia de expensis, & meliorationibus, cap. 11. num. 6. Rolandus ex proposito videndus in cons. 8. a num. 20. vsque ad numer. 31. volum. 2. Hieronymus Gabriel in cons. 114. num. 8. vol. 4. & in consil. 108. num. 27. vol. 2. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 748. in fine, lib. 4. & in cons. 363. num. vlt. lib. 2. vbi Vincentius Anibal eius Additionator litera, C. alios allegat. Andreas Gaill. dicens, hanc esse veram & firmam conclusionem, lib. 2. obseruatione 146. per totam. Borgninus Caualcanus de vsufruct. mulieri relicto num. 220. folio 427. Menoch. lib. 4. praesumptione 143. num. 18. & in cons. 115. n. 9. lib. 2. Petrus Surdus decis. 28. n. 5. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legatum, qu. 36. per totam: & nullo ex his relato, D. Spino in speculo. glossa 13. principal. de legato vsusfructus, num. 82. D. Petrus de Barbosa in l. maritum, n. 21. & duobus seqq. fol. 237. ff. soluto matrimonio, & nouissime Angelus Matheacius de legatis, & fideicommissis, lib. 2. c. 18. n 14 Ioannes Botta in cons. 6. n. 24. Hyppolit. Riminald. in cons. 172. n. 11. lib. 2. Nunc extenditur praefata opinio, primo, vt procedat[sect. 4] in omni legato siue generis, vt vini, frumenti, olei, pecuniae, & similium; siue speciei, vt, fundi. aedium, aut similium, vt regulariter conueniri debeat haeres. qui, vt diximus, vendere potest de bonis testatoris, quatenus ad solutionem legatorum sufficiat, vt communem resolutionem testantur Craueta in cons. 185. Socinus in cons. 109. n. 27. vol. 1. Decius in cons. 590. colum. penultim. Parisius in cons. 97. sub num. 9. & seqq. volum. 2. & latius declarant Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 219. 220. & 221. fol. 426. & 427. Grassus §. legatum, dict. quaest. 36. num. 4. & 5. Extenditur secundo, vt procedat etiam in vsufructua[sect. 5]rio legitimo, qui ex legis dispositione, vsumfructu obtinet, qualis est paterfamilias; is enim ad solutionem legatorum non tenetur, vt soluere debeat de proprio, sed de bonis ipsis vendere potest, vt legatariis satisfaciat, provt in aliis vsufructuariis diximus supra. Conuenit ergo cum reliquis fructuariis legitimus in hoc, quod in vtroque casu ex rebus fruendis solutio facienda est; in eo vero recipitur distinctio, quod vsufructuarius legitimus onus hoc, soluendi legata, directo subire tenetur, eiusque ratione, in iudicium vocari a legatariis iure potest, alius vero vsufructuarius directo conueniri non potest, sed haeres potius conueniendus est; qui tamen, vt dictum est, ex bonis haereditariis vendere potest necessaria, velit, nolit vsufructuarius: quod optime explicauit Couar. variar. lib. 2. d. cap. 2. n. 7. vers. caeterum si legata, in fin. & sequitur Ioannes Garsia dict. cap. 11.[sect. 6] num. 6. Praedictorum ratio est, quoniam haeres adeundo haereditatem, quaest contrahit cum legatariis, & obligatur eisdem, §. haeres quoque, Institut. de obligationibus, quae ex quaest contractu nascuntur, ac onera haereditaria, atque legata sustinere debet. Textus in l. 1. C. si certum petatur, & in l. 1. & 2 C. de haeredit. vel act. vend. textus in l. finali, C. de haereditariis actionibus, l. pacto, C. de pactis, l. legatorum, ff. de legatis 2. cum similibus. Vsufructuarius autem etiam omnium bonorum non adit[sect. 7] haereditatem, & non contrahit, neque contrahere potest, neque haeres est, sed singularis quidam successor, vt cum aliis concludunt Ruinus in cons. 51. num. 14. vol. 2. Rolandus in cons. 8. num. 25. vol. 2. Franciscus Marc. decis. 833. in princ. 1. part. Hyppolitus Riminaldus in consil. 172. num. 12. vol. 2. & cum Bartolo, & Cardinali Albano, Achilles Pedrocha in cons. 7. n. 216. & 127. & 136. Et tamen actio personalis non datur contra singularem[sect. 8] successorem, sed solum contra debitorem, vel qui eius personam repraesentat, l. 1. §. si haeres, ff. ad Trebellianum, cum aliis iuribus, quae in proposito expendunt Decius in cons. 187. num. 1. Parisius in consil. 32. num. 113. vol. 1. Bellamera in cons. 39. num. 2. Sed vsufructuarius non repraesentat personam defuncti, vt in terminis nostrae quaestionis erudite probat Andreas Gaill. lib. 2. d. obser[sect. 9]uatione 146. num. 5. Ergo ad solutionem legatorum non debet esse adstrictus, nec contra eum aliqua actio dirigenda est. Limitatur nunc resolutio principalis tradita supra in[sect. 10] legatis annuis; nam vsufructuarius omnium bonorum, secundum opinionem communem & veram, ex redditibus vsufructus praestare tenetur annua legata, per textum in l. finali, §. sin autem legata, C. de bonis quae liberis, vbi textus loquitur in patre vsufructuario, & legitimo administratore, sed eum textum extendunt Doctores communiter ad quemcunque vsufructuarium, vt per Baldum, Fulgosium, Castrensem, Salicetum, & Corneum ibi, Mathesilanus in 5. notabili. Iason in l. 1. n. 16. ff. ad Trebellianum, dicens rationem esse, quia huiusmodi legata recipiunt dilationem de anno in annum, sicut vsufructus. Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legat. 2. q. 60. n. 153. Roland. in cons. 8. n. 27. vol. 2. Bellon. in cons. 7. n. 6. & multis aliis relatis Couar. variar. resolut. lib. 2. c. 2. n. 7. vers. Tertio considerandum. Borgn. Caualc. de vsufructu mulieri relicto, n. 219. fol. 426. Menochius lib. 4. praesumpt. 143. num. 18. & in cons. 115. num. 11. lib. 2. vbi probat, quod vsufructuarius omnium bonorum pari ratione tenetur annua debita testatoris persoluere. Grassus §. legatum, quaest. 36. num. 2. & 3. Ioannes Botta in cons. 6. num. 24. Bursatus in cons. 123. num. 12. lib. 1. Pedrocha in cons. 7. num. 123. & 148. Andreas Gaill. practicarum obseruat. lib. 2. obseruatione 146. num. 8. Petrus Surdus decision. 28. num. 6. & decis. 193. num. 1. Et ratio est, quia per legatum annuum censetur a testatore iniunctum reale onus[sect. 11] redditibus, aut fructibus bonorum eius, iuxta textum in l. peto, §. fratre, ff. de legatis 2. Rubeus in consil. 158. num. 2. eleganter Surdus dict. decis. 193. num. 2. & 5. & regulariter legatum annuum solui debet de fructibus, l. Firmio, §. pater, & ibi Glossa ff. quando dies legati ce[sect. 12]dat, l. liberto, §. 1. ff. de annuis legatis, iuncta l. apud Iulianum, §. haeres, ff. de legatis 1. Et sic pro eo dari debet actio solum contra eum, qui fructus percipit, vt dicit Surdus dict. decis. 28. num. 2. Limitatur primo, atque ex mente communi Doctorum haec resolutio, vt procedere debeat, quando vsus[sect. 13]fructus ferre potest illud onus; alias enim, si remaneret inutilis, legatum annuum solueretur sicut simplex ab haerede, non ab vsufructuario. Fulgosius, & Castrensis in l. finali, §. sin autem, C. de bonis quae liberis. Crotus in cons. 67. num. 44. Rolandus in cons. 8. num. 89. vol. 2. alios citat Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, dict. num. 219. Bursatus dict. cons. 123. num. 12. lib. 1. Grassus dict. quaest. 36. num. 3. Couar. & alij citati supra. Menochius in cons. 115. num. 11. lib. 2. Surdus dict. decis. 28. num. 6. & 7. Achilles Pedrocha in cons. 7. num. 123. Angelus Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 2. c. 18. num. 14. Hyppolit. Riminaldus in cons. 172. numer. 17. & 28. lib. 2. Limitatur secundo, quando expresse, vel ex mente[sect. 14] colligitur, testatorem aliter voluisse; tunc enim vsufructuarius omnium bonorum annua legata soluere non tenetur, vt cum Couar. Parisio, & aliis, resoluit Caualcanus dict. num. 219. versic. & haec procedunt. Bellonus in cons. 7. num. 7. & 9. Bursat. vbi supra, dict. num. 12.[sect. 15] eruditissimus, atque excellentissimus Iureconsultus Petrus Surdus dict. decis. 193. num. 2. cum seqq. Vbi primo dicit, quod in causa Reuerendi Rectoris Sancti Simo[sect. 16]nis, quia testator expresse dixit, se legare quinque annuos ducatos, praestandos ab infrascripto haerede suo; Senatus iudicauit, solutionem dicti annui legati fuisse faciendam ab haerede, non ab vsufructuario: idque nonnullis & concludentibus rationibus adductis ibi. Secundo[sect. 17] dicit, idem esse, si testator mandaret legatum annuum solui de bonis suis, quia tunc onus spectaret ad haeredem, non ad vsufructuarium. Tertio denique, & recte[sect. 18] quidem, reprobat Cephalum in cons. 376. lib. 3. qui existimauit, onus soluendi annua legata pertinere ad haeredem, non ad vsufructuarium, motus ex decisione Mathesilani in notabili 4. qui tamen loquitur in legato vnico & simplici, non autem in annuo, cui etiam non conueniunt rationes per eum adductae. Sic & e contra, vsu[sect. 19]fructuarius omnium bonorum simplicia etiam legata vel vnica soluere tenetur, atque reliqua onera haereditaria subire, cum ita ex mente aut voluntate testatoris colligitur, vt cum Socino, Craueta, annotauit ex omnibus superioribus, solus Menochius in consil. 115. num. 10. lib. 2. Tertio tandem, & vltimo limitatur praedicta resolu[sect. 20]tio, vt habeat locum in vsufructuario omnium bonorum, vt constat ex Authoribus supra praeallegatis, non autem rerum particularium; is enim annua legata soluere non tenetur: quod ex mente communi recte putat certissimum, & discriminis rationem assignat Roland. dict. cons. 8. num. 27. vol. 2. videndus etiam n. 28. Achilles Pedrocha in cons. 7. num. 149. & tribus seqq. # 59 CAPVT LIX. Vsufructuarius omnium bonorum ex testamento, vel ex alia vltima voluntate, an, & quando teneatur soluere aes alienum a testatore relictum? item an possit ipse credita haereditaria exigere, atque instrumenta, & alias scripturas bonorum, & iurium defuncti penes se retinere? vbi quae hucusque in mille locis scripta sunt, recensentur in vnum, atque in proposito accurata traditur, & distincta resolutio. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus certarum rerum cum legatur, vsufructuarius minime tenetur ad onus aeris alieni soluendi. -  2 Item, si legatus est vsusfructus bonorum mobilium, & immobilium, vel partis eorum. -  3 Et multo fortius, si legatur res certa pleno iure proprietatis & vsusfructus. -  4 Vsufructuarius quartae vel quintae partis bonorum, non potest conueniri, nec ad solutionem aeris alieni tenetur. -  5 Vsufructuarium tertiae, quarta, vel quintae partis haereditatis teneri ad aeris alieni pro ea parte solutionem, ex communi Doctorum sententia. -  6 Qui securius probarunt id, quando testator reliquisset legatario vsumfructum suae haereditatis. -  7 Bartoli, Grassi, Ruini, & Menochij, in proposita quaestione declarationes adductae. -  8 Et vltra ipsos, Pauli de Montepico resoluito in hac materia nouiter relata, & probata. -  9 Vsufructuarium quotae haereditastis non teneri soluere aes alienum, ex sententia quorundam, quae defenditur per Authorem, & num. seqq. -  10 L. vltimam, ff. de vsufructu legato, non probare id, ad quod allegatur pro Communi. -  11 L. si quis seruum, §. vlt. cum l. seq. ff. de leg. 2. communem sententiam non probare, & num. seqq. -  12 Legatarium certae partis haereditatis, non haberi loco haeredis in ea parte, & consequenter nec transire in eum onera haereditaria, cum Cumano, contra Communem. -  13 L. mulier, 22. §. finali, ff. ad Senatusconsultum Trebellianum, explicata. -  14 L. si quis seruum, §. vlt. ff. de legatis 2. verus intellectus adductus. -  15 D. Gabrielis Henriquez honorifica mentio facta per Authorem. -  16 Petrum Augustinum Morlam, superiorem resolutionem contra Communem, ex priuatis scriptis D. Gabrielis Henriquez. transcripsisse, provt hoc num. adnotatur. -  17 Vsufructuarium omnium bonorum non teneri soluere aes alienum, ex sententia Bartoli. -  18 Nonnulla iura, quae adduci solent pro opinione Bartoli, minime probare eam. -  19 Vsufructuarium omnium bonorum non teneri ad solutionem aeris alieni, sed haeredem ipsum, ex communi sententia contra Bartolum, provt hoc num. explicatur. -  20 Executionem pro aere alieno, vel pro debitis testatoris, non esse petendam aduersus vsufructuarium omnium bonorum, sed aduersus haeredem, seu haereditaria bona. -  21 Pro opinione communi contra Bartolum nonnulla fundamenta, & iura adducuntur. -  22 Socini inductionem contra Bartolum, ex textu in l. 1. ff. ad Trebellianum, contra Iasonem, & Ripam probandam, & num. seq. -  23 Lex noua aliquid disponens in vno ex casibus per antiquam legem aequiparatis, extenditur ad alium. -  24 Resolutionem communem contra Bartolum extendi, & limitari nonnullis modis, remissiue. -  25 Vsufructuarius omnium bonorum, an teneatur impensas funeris, & infirmitatis persoluere? -  26 Vsusfructus omnium bonorum cum relinquitur, quae debeant ante omnia de corpore haereditatis deduci? -  27 Vsufructuarius omnium bonorum, vtrum credita haereditaria exigere possit? -  28 Item an fructus nominum, seu sortis? -  29 Instrumenta, & aliae scripturae apud haeredes debent remanere, non autem apud vsufructuarium. VSufructuarius omnium bonorum ex testamento, vel ex alia vltima voluntate, an, & quando teneatur soluere aes alienum a testatore relictum, frequenter disutari solet in hac materia, atque a multis quidem tractatum, a nonnullis vero optime, atque perfecte declararum est: quorum numero, & ante alios, erudite explicauit Couar. variar. resolut. lib. 2. cap. 2. per totum. Michael Grassus receptar, sententiar. §. legatum, q. 35. per totam, optime Menoch. lib. 4. praesumpt. 143. per totam, horum vestigia sequutus. Et Bartoli scriptis in l. vltima, ff. de vsufructu legato, attente praelectis, nonnullos casus constituam, quibus praesens ista quaestio distinctione, & resolutione explanabitur. Primo igitur constituendum est: quod cum certarum rerum vsusfructus legatur, vtputa illius, & illius fundi,[sect. 1] vsufructuarius minime tenetur ad onus aeris alieni soluendi, vt expressim cautum est posteriori parte l. vltimae, ff. de vsufructu legato: vbi notant Bartolus, & alij num. 1. Et probatur etiam in l. prima. §. si haeres, ff. ad Trebellianum. Aretinus in cons. 116. Franc. Marcus decisione 814. n. 1. & decis. 533. num. 6. 1. p. & esse communem, ac frequentissimam omnium sententiam, testatur Couar. variarum, lib. 2. d. cap. 2. n. 1. in principio. Guillelmus Benedictus in cap. Raynuntius, de testamentis, verbo, caetera bona, n. 44. Villalobos communium, conclus. 61. in verbo, vsusfructus. Ioannes Garcia de expensis & meliorationibus, c. 11. nu. 61. versiculo, & inprimis iure communi. Michael Grassus §. legatum, quaest. 35. n. 3. Menochius lib. 4. praesumptione 123. num. 5. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. p. 4. c. finali, §. 2. n. 6. fol. 196. Achilles Pedrocha, qui veram reddit, & communem huiusce conclusionis rationem in cons. 7. n. 131. & seqq. ij omnes aperte intelligunt, in praedicto casu vsufructuarium integrum vsumfructum habiturum absque deductione aliqua debiti, & haeredem ex aliis bonis, vel vendendo proprietatem saluo iure vsusfructus, soluere teneri aes alienum, si quod sit, vt annotauit expressim Aretinus d. cons. 116. Castrensis in cons. 294. In causa quae vertitur Bononiae, colum, vlt. lib. 2. Et hic casus procedit, etiam quando testator legauit[sect. 2] vsumfructum bonorum mobilium, & immobilium, vel partis eorum; nam adhuc vsufructuarius iste, cum rei particularis legatarius dicatur, non tenetur soluere aes alienum, nec pati, rem aliquam mobilem, vel immobilem alienari ab haerede pro aeris alieni satisfactione: ita sentit Bartolus in dict. l. vlt. ff. de vsufructu legato, cum quo transeunt communiter omnes, vt testantur Couar. dict. cap. 2. num. 3. Guillielmus Benedictus in dict. cap. Rainuntius, verbo, caetera bona, num. 43. Grassus dict. §. legatum, quaest. 35. num. 5. & cum aliis Menochius lib. 4. dict. praesumpt. 143. num. 6. qui dicit, casum superiorem procedere multo fortius, quando testator legasset rem certam pleno iure proprietatis, & vsusfructus, & refert[sect. 3] Castrensem sic tenentem in cons. 294. colum. vlt. versic. nam & idem esset. Procedit etiam praedictus casus in vsufructuario quar[sect. 4]tae, vel quintae partis bonorum, qui non potest conueniri, nec ad solutionem aeris alieni tenetur, nam bona dicuntur deducto aere alieno, l. sub signatum, §. bona, ff. de verbor. significatione: ideóque cum ipse habeat vsumfructum tantum eorum bonorum, quae deducto aere alieno supersunt, non potest pro debito aliquo conueniri, sed haeres conueniendus est, qui hanc deductionem facere debet, relictuúmque ex manu dare legatario, vt ex communi resoluunt Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, ampliatione 7. num. 12. & 13. Couar. d. cap. 2. num. 2. vers. Tertia conclusio: & sequuntur Grassus dict. quaest. 35. num. 4. Menochius dict. praesumpt. 143. num. 10. Secundo & principaliter constituendum est, vsufru[sect. 5]ctuarium tertiae, quartae, vel quinae partis haereditatis, teneri ad aeris alieni pro ea parte solutionem: sic scripsit Bartolus in dicta l. vlt. num. 2. ff. de vsufructu legato: sequuntur Mathesilanus, Ruinus, Paulus de Montepico, Guillielmus Benedictus, Franciscus Marcus, Turisanus, & alij, cum quibus ita tenent Couar. dict. cap. 2. num. 1. vers. Secunda conclusio, Grassus d. quaest. 35. num. 6. Menoch. lib. 4. dict. praesumpt. 143. num. 3. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 216. fol. 423. Ioannes Garsia dict. cap. 11. num. 61. in fine, vers. rursum nec in vsufructuario: Et ij quidem securius probarunt[sect. 6] id, quando testator reliquisset legatario vsumfructum suae haereditatis, vt cum aliis probauit Menochius vbi supra, num. 2. Subdit tamen Bartolus in dict. l. vlt. ff. de vsufructu[sect. 7] legato, num. 2. quod vsufructuarius, siue haeredes eius poterunt finito vsufructu deducere sic solutum, quaesi innuens aperte, quod vsufructuarius soluere teneatur de suo, & non ex redditibus, siue fructibus bonorum; possit tamen postmodum sic solutum deducere, vel repetere: & sequuntur Guilliel. Benedict. in dict. cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, caetera bona, num. 43. Mathesilanus in notabili 4. Francisc. Marc. decis. 835. n. 1. Et hanc opinionem esse aequitati proximam, sed iure non probari, dicit Couar. variar. lib. 2. dict. cap. 2. num. 2. in princip. & probabiliorem firmat Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 4. part. §. 2. num. 6. fol. 197. Verum his non relatis, contrarium; imo talem de[sect. 8]ductionem fieri non posse, contra Bartolum tener Michael Grassus §. legatum, d. quaest. 35. num. 6. Menochius tandem, qui superiorum mentionem non facit, lib. 4. d. praesumptione 143. num. 4. ex mente Ruini, in cons. 41. num. 2. lib. 2. aliam viam sequitur, existimátque, quod si vsufructuarius ab initio coactus soluit ex proprio, nec postea percipit tot fructus, quot ex ipsis tantundem consequi potuerit, residuum poterit ex proprietate retinere: quod si tot fructus, vel plus percipit; nihil amplius deducere, nec retinere ex proprietate poterit. Sed quidem mirandum est, praedictos Patres, maxime Menochium (qui in hisce rebus perscrutandis diligentissimus esse solet) silentio praetermisisse ea, quae ex mente Baldi, Castrensis, & Alexandri in proposito resoluit, & dubium hoc vtiliter tractat Paulus de Montepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, de legatis 2. quaest. 59. num. 167. a princ. vsque ad vers. sed ista plane procedunt. Quo loco in primis cum Castrensi firmat, quod haeres antequam tradat bona ad vtendum, & fruendum, debet primo deducere aes alienum, & satisfacere creditoribus, siue sit legatus vsufructus omnium bonorum, siue haereditatis, vt sic a principio non cogatur, secundum hanc doctrinam, aliquid soluere vsufructuarius, nec habeat necesse postra deducere, siue retinere: Differt ergo haec sententia ab aliis; primum ab opinione Bartoli docentis in hac specie, cogendum fructuarium soluere aes alienum ex proprio, postea tamen finito vsufructu, ipsum, vel haeredem eius deducturum, aut repetiturum. Differt secundo a resolutione Grassi adducta supra, vt ex dictis constat aperte. Differt tandem ab opinione Ruini, quam probauit Menochius loco relato supra; nam cum creditoribus ab initio alia via satisfieri debeat, praefata distinctio locum habere non poterit. Secundo & principaliter (quod etiam superiori, &[sect. 9] communi resolutioni omnino est contrarium) Paulus ipse de Montepico Mathesilanum, & Castrensem sequutus in lectura, & consiliis relatis ibidem, defendit secure, vsufructuarium non posse conueniri, multoque minus ex ipsis fructibus debere satisfacere creditoribus, etiamsi sub nomine Quotae haereditatis relictus sit vsusfructus; sed haeredem conueniendum esse, & consequenter vsufructuarium quotae haereditatis non teneri soluere aes alienum, contra Communem: sed idem dicendum hoc casu, quod in alio, cum vsufructus omnium bonorum relinquitur, vt dicebamus num. praecedenti, in princ. Et hanc partem longe veriorem, & tenendam crediderim; tum ex fundamentis adducendis infra; tum etiam, quia fundamenta Communis nec iuris ratione subsistunt, nec probant illam: nam primum deducitur ex l. vltima, iuncta glossa in vers. sub vocabulo haereditatis:[sect. 10] & tamen ille textus non probauit, ad quod allegatur communiter: ibi enim non sit mentio Quotae haereditatis, nec vsufructuarius compellitur creditoribus respondere, & de fructibus satisfacere, vel proprio patrimonio soluere; sed solum deciditur, legato vsufructu sub nomine Quotae. veluti tertiae partis, aes alienum deducendum esse ex proprietate bonorum, ita vt haeres, & fructuarius sentiant onus aeris alieni, quia proprietas bonorum deficit haeredi, & vsufructus etiam minuitur vsufructuario; quod secus est cum cerae rei vsufructus legatur, veluti fundi, qui tunc nullo modo aes alienum pertinet ad vsufructuarium, sed totum deducendum est ex illis bonis, quae remanent penes haeredem, vt supra, hoc eodem capite obseruatione 1. ex num. 1. dicebamus. Secundum fundamentum Communis desumitur ex[sect. 11] textu in l. si quis seruum, §. vltimo, cum l. seq. ff. de legatis 2. quem post alios expendit Couar. lib. 2. variar. d. c. 2. num. 2. in princ. Pro cuius explicatione animaduerto in primis: quod, dato, vt ille textus probaret id, ad quod allegatur communiter, quod tamen certum non est, nihil in contrarium vrgere potest: quoniam loquitur in legato Quotae haereditatis pleno iure, siue quoad proprietatem, in quo is qui honoratur, tenetur subire onera pro portione sibi relicta, quod non aeque adaptari potest ad vsufructuarium haereditatis, cum multum intersit, an proprietatem quis, an vsumfructum ex testamento consequatur. Secundo animaduerto, iuris ratione[sect. 12] recte perpensa, facile suaderi, legatarium certae partis haereditatis, non haberi loco haeredis, in ea parte, & consequenter nec transire in eum onera haereditaria, provt contra Communem subtiliter, & vere tentauit Cumanus in dict. l. si quis seruum, §. vlt. ff. de legatis 2. & in l. non amplius, §. 1. eodem titul. & sequitur Crotus in l. 2. num. 26. ff. eodem titul. de legatis 1. Quorum sententia probatur primo, ex textu in §. sed. quia haeredes, vers. post quod Senatusconsultum, Instit. de fideicomm. haeredit. iuncta expositione glossae ibi. Quae confirmatur authoritate Vlpiani in fragmentis, tit. 24. versic. sicut singulae, & tit. 25. versic. ex Pegasiano. Iuxta quam probat ille textus, non transire onera ipso iure in eum, cui pars haereditatis legabatur, sed oportere interponi stipulationes de diuidendis oneribus. Secundo probatur, per textum in l. mulier, 22. fina[sect. 13]li, ff. ad Trebellianum: vbi is, cui pars haereditatis legatur, non sustinet vicem haeredis, cum in tali legatario non habeat locum Senatusconsultum Trebellianum, vt clare probatur ibi, quidquid aliter contendat explicare Craueta in rubrica, ff. de legatis 1. num. 87. Nec obstat text, in dict. l. si quis seruum, §. vlt. qui contra Cuma[sect. 14]num expendi solet; nam reiecta interpretatione Croti in l. 1. num. 30. ff. de legatis 1. & omissis nonnullis adductis per Andream de Angulo ad l. meliorationum, l. 5. tit. 5. glos. 9. ex num. 2. vere dicendum est: Quod onera, de quibus tractatur ibi, non transeunt in eum, cui pars haereditatis legata est; id quod manifeste probatur ibidem, dum dicitur, ex ea parte non esse deducendam funeris impensam, neque pretia seruorum manumissorum, quoniam ea onera, sicut nec alia, non transeunt in eum legatarium, nisi interpositis stipulationibus, de quibus in d. §. sed quia haeredes, Instit. de side commiss. haereditat. Vnde textus ille potius retorqueri potest contra Communem; nam si in legatarium Quotae haereditatis non transeunt onera, multo minus transire poterunt in eum, cui eiusdem partis haereditatis solus vsufructus legatur: & ita hanc opinionem contra Communem (ne vnquam alienum aliquid tacito Authore vsurpasse nobis contingat) defendebat quondam Salmanticae insignis quidem,[sect. 15] atque eruditus praeceptor noster Doctor Gabriel Henriquez, qui tunc in lectura extraordinaria, summa omnium approbatione interpretabatur textum in l. 1. ff. ad Senatusconsult. Trebellianum. Nunc vero primariae Cathedre iuris Caesarei proprietatem obtinens, ius ipsum Caesareum non minus subtiliter, quam vero interpretatur: eo vero non relato, superiorem resolutionem ex priuatis[sect. 16] ipsius scriptis nouissime transcripsit Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. tit. 12. de variis quaestionibus, q. 2. num. 11. per totum. Tertio & principaliter constituo, dubium esse, quan[sect. 17]do testator reliquit vsumfructum omnium bonorum, an vsufructuarius teneatur soluere aes alienum? Et Bartolus in dict. l. vit. ff. de vsufruct. legato, num. 5. expressim docuit, hunc vsufructuarium teneri soluere aes alienum. Bald, in cons. 23. in fine, lib. 2. & in cons. 477. lib. 3. Pract. Papien. in forma libelli, quo agitur ad dotem, in verbo, dedit, & legauit, colum. 2. cum quibus simpliciter transit, nec amplius disputat ex Scriptoribus huius Regni, solus Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, c. 11. n. 62. versic. quod si relinquatur vsusfructus omnium bonorum: & ij mouentur primo per textum in l. vxori meae, 37. ff.[sect. 18] de vsufructu legato, qui nihil probat, vt recte ostendunt Couar. variar. lib. 2. dict. cap. 2. num. 4. in princ. Menochius lib. 4. dict. praesumptione 243. numer. 9. Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. tit. 12. de variis quaestionibus, quaest. 2. num. 8. qui Couar. nec Menochium non retulit. Secundo, per textum in l. nam quod, §. finali, cum l. sequen, ff. ad Senatusconsult. Trebellianum, qui etiam nihil probat, vt recte ostendit Rolandus in cons. 8. n. 16. lib. 2. & eo non relato, Andreas Gaill. practicarum obseruationum, lib. 2. obseruatione 146. num. 2. Morla vbi supra, num. 7. Idcirco communis, & vera opinio est in contrarium;[sect. 19] vsufructuarium omnium bonorum a creditoribus, ratione aeris alieni conueniri non posse, sed haeredem institutum conueniendum esse, & ad soluendum aes alienum teneri; ita tamen quod ex rebus ipsis haereditariis satisfacere possit creditoribus, & in consequentiam minuere vsumfructum, ac cum tradit bona vsufructuario, etiam inuito eo tot distrahere de bonis testatoris quot, satis erit pro aeris alieni satisfactione, & postea residuum, quod aere alieno deducto superest, vsufructuario vtendum fruendúmque tradere: vt vtriusque par sit incommodum, haeres in proprietate, vsufructuarius in solo vsu fructu sentiat, & habeat decrementum, & ius suum diminutum; tenetur tamen haeres primo satisfacere de pecuniis, si quae sint in haereditate, & eis deficientibus, iura, & actiones, & nomina debitorum vendere, deinde bona mobilia, & tandem immobilia minus fructuosa & damnosa: quod si haeres non habeat bona defuncti penes se, sed tradiderit iam vsufructuario, vel fructuarius ipse ex voluntate testatoris, possessionem propria authoritate consequutus fuerit, tunc tenebitur ipse patientiam praestare, vt bona venundari possint ab haerede, pro aere alieno soluendo, vel praestare cautionem de soluendo, aut de conseruando haeredem indemnem a creditoribus in casum molestationis alicuius: ita Castrensis, Alexander, Iason, Decius, Ruinus, Craueta, Guillielm. Bened. & alij, cum quibus sic tenet Couar. lib. 2. variarum, dict. cap. 2. n. 4. & 6. Gozadin. multis rationibus fundans in cons. 94. num. 21. Bellonus in cons. 7. num. 1. Barbacia, Guid. Pap. Socinus senior, & iunior, Parisi. Decius, Alexander, Baldus, Durandus, Franciscus Marcus, Rolandus, Paulus de Montepico, Rubeus, Natta, Corneus, & alij, cum quibus firmiter defendunt Menochius lib. 4. d. praesumptione 143. num. 8. cum seqq. & num. 13. & seqq. Andr. Gaill. qui rationes concludentes adducit lib. 2. dict. obseruatione 146. per totam. Petrus Pechius, Franciscus Viui. Villalobos, Turisanus, Hotman. Pistor. & alij, quos refert & sequitur Grassus §. legatum, quaest. 35. num. 1. & 2. per totum, latissime Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 221. fol 413. vsque ad num. 225. fol. 431. Hieronymus Gabrieli in cons. 114. num. 8. vol. 1. Cephalus in cons. 742. num. 22. lib. 3. Ludouicus de Rosatis in cons. 94. num. 22. Bursatus in cons. 123. num. 14. lib. 1. Quesada diuersarum quaestionum iuris, capit finali, n. 6 & 17. Ioannes Botta in cons. 6. num. 3. vsque ad num. 13. Gama decis. Lusitaniae, 195. num. 2. Hyppolitus Riminaldus in cons. 172. per totum, lib. 2. Lancelotus Gallia Alexandrinus in cons. 4. num. 1. Cardinalis Albanus in lucubrat, in Bartol. ad rubricam, ff. de vsufructu, num. 5. & in l. final. ff. de vsufruct. legato, Barbosa in l. maritum, num. 21. fol. 237. ff. soluto matrimonio. Achilles Pedrocha in consil. 7. num. 139. cum seqq. & nouissime his non relatis, Petrus Augustinus Morla de variis quaestionibus, tit. 12. emporij, dict. quaest. 2. num. 3. & seqq. Hieronymus de Caeuallos communium contra communes, quaest. 191. in fine. Angelus Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 2. cap. 18. num. 13. Petrus Ricciardus ad §. constituitur, Institut. de vsufructu, num. 24. fol. 139. Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. capit. finali, 4. parte, §. 2. num. 6. & 7. Vbi ex praedicta resolutione, recte in[sect. 20]ferendum annotauit, executionem pro aere alieno, vel pro debitis testatoris non esse petendam aduersus vsu fructuarium omnium bonorum, sed aduersus haeredem, seu haereditaria bona qui conuentus tenetur nominare haereditaria bona ad executionem. Et pro hac opinione contra Bartolum multa funda[sect. 21]menta adducunt Gozadinus, Gaill. Menochius, & alij vbi supra, quinque Rolandus in cons. 8. ex num. 5. vsque ad num. 13. vol. 2. quae sunt iure velut expressa in l. vsufructu, ff. ad legem falcidiam, vbi sic scribitur: Vsufructu bonorum legato, aes alienum ex omnibus rebus deducendum est, & c. & in l. vltim. ff. de vsufructu legato, vbi sit differentia inter legatum certarum rerum, & legatum vsufructus bonorum: dicitur aes alienum ex bonis deduci quando legatur vsufructus bonorum, l. final. §. sin autem aes alienum, vers. sin autem legata, C. de bonis quae liberis. vbi pater vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, tenetur soluere legata annua ex fructibus, aut redditibus bonorum, si ad id sufficiant; ergo reliqua ex ipsis corporibus haereditariis erunt soluenda: & sic illum textum contra Bartolum, Castrensis induxit ibi. & in cons. 294. num. 2. lib. 2. Barbosa in dict. l. maritum, num. 21. Et denique pro hac parte Socinus in l. 1. ante num. 1. ff.[sect. 22] ad Trebellianum, expendit illum textum, existimans expressim vrgere in illis verbis: In quo ius, fructúsque transferrentur. Ex quibus annotauit Bartolus ibidem num. 3. vsufructuarium dici, large tamen, & non proprie cum, in quem vtile ius, siue commoditas transfertur; & Bartoli doctrinam probarunt Iason ibi. 1. lectura, num. 9. & in 2. lectur. num. 11. Castrensis num. 3. & Ripa n. 7. Socinus etiam, inde deducens, quod cum in fideicommissarium, in quem commoditas transferebarur, onus aeris alieni non transiret ante Senatusconsultum Trebellianum; similiter nec in vsufructuarium transire poterat. Sed hanc inductionem impugnant Iason ibidem, 1. lectura, num. 12. & Ripa num. 8. ea ratione, quod cum transeat in fideicommissariuum onus aeris alieni post Senatusconsultum Trebellianum, idem dicendum erit in vsufructuario omnium bonorum, sumpto argumento a ratione Senatusconsulti. Quod tamen sumi non debet; imo expresse vrget ille textus in contrariam sententiam: ibi enim generaliter scribitur, onus aeris alieni in haeredem transire debere, & non in eum, in quem commoditas transfertur: quod fideicommissarium, & vsufructuarium aeque comprehendit; & quamuis Senatusconsultum Trebellianum in fideicommissario hoc emendauerit, eius tamen emendatio, & dispositio ad vsufructuarium extendi non debet: nam licet lex noua[sect. 23] aliquid disponens in vno ex casibus per antiquam legem aequiparatis, extendatur ad alium, ex doctrina glossae in l. quod vero contra, ff. de legibus, glossa vnica in fine, quam probarunt communiter omnes ibi. vt testantur Iason in authent, quas actiones, num. 19. C. de sacrosanctis Ecclesiis Tellus Ferdinand. in l. 3. Tauri, 4. part. n. 16. & in l. 4. n. 22. & 25. vbi Antonius Gomez n. 6. Cephalus in cons. 366. num. 21. lib. 3. Decianus in cons. 11. num. 153. lib. 1. Tamen id non procedit, vbi ratio legis non aeque militat in casu omisso, vt in nostra specie, in qua ideo transferuntur onera per Trebellianum in fideicommissarium, quia haeres directus rogatus restituere haereditatem, absque vllo commodo obstrictus remaneret oneribus haereditariis: quod esset iniquum, & ab omni iuris ratione alienum. Caeterum haeres, a quo omnium bonorum vsusfructus relinquitur, dominus remanet proprietatis omnium bonorum, cum qua vel de proximo, aut saltem in futurum, vsufructus veniet consolidandus morte vsufructuarij, & aliis modis dicendis infra: ideo rationi ipsi consonum est, vt ipse teneatur ad soluendum aes alienum: nec in hoc reperitur aliquid immutatum, vt contendit Morla vbi supra, dict. quaest. 2. num. 6. Nunc extenditur, & limitatur praedicta resolutio[sect. 24] nonnullis modis consideratis per Menochium, qui ipse omnino videndus erit lib. 4. dict. praesumptione 143. num. 11. & 12. & num. 15. & 16. cum seqq. vsque in finem praesumptionis. Et declaratur, vt procedat etiam, quando de[sect. 25]bitum soluendum versatur circa expensas funerum, & infirmitatis; nam adhuc tenetur haeres de bonis haereditariis soluere dictas expensas, & non vsufructuarius, vt cum Parisio, Rolando, & Francisco Marco, resoluit nouissime Petrus Ricciardus ad §. constituitur, numer. 25. fol. 139. Institut. de vsufructu: & ante eum latius probauit Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, numer. 217. versic. Secundo casu, quando debitum, fol. 425. Quarto constituendum est ex dictis hactenus hoc[sect. 26] capite, & nonnullis capitibus praecedentibus, aliísque superioribus huius libri, satis constare resolutionem cuiusdam quaestionis huius materiae: quae, inquam, ante omnia debeant de corpore haereditatis deduci, cum vsusfructus omnium bonorum relinquitur. Siquidem legata omnia, aes alienum, funeris, ac infirmitatis impensas deducendas sore, supra probauimus; alia etiam non pertinere ad vsufructuarium, siue excipienda fore a generali vsufructus omnium bonorum legato, plene scriptum reliquimus aliis capitibus, supra, hoc eodem libro. Et in hoc dubio sic explicarunt Cephalus in cons. 479. num. 52. & in cons. 563. num. 31. lib. 4. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 95. in principio, fol. 269. & num. 97. fol. 277. Quinto & vltimo constituendum est, dubium esse,[sect. 27] vtrum quemadmodum vsufructuarius omnium bonorum conueniri non potest a creditoribus haereditariis, nec ad soluendum eisdem aes alienum tenetur, sic nec contta debitores haereditarios agere possit ipse; & consequenter debitorum exactio ad quem, an ad haeredem, an ad vsufructuarium omnium bonorum pertineat? In qua quaestione Rolandus in cons. 8. n. 19. lib. 2. ex mente communi dicendum putauit, Fructuario non dari actiones. nec debitorum exactiones permitti, eas potius haeredi competere; qui tamen pecunias exactas vsufructuario praestare debet, & ab eo cautionem recipere: & sic, fructuarius ad proprietatem, siue sortem ipsam principalem debitam exigendam agere non potest absque mandato; ad vsumfructum vero, adita haereditate. non prohibetur agere, & reali & personali actione, vt procurator in rem suam, vt etiam probarunt Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 198. fol. 392.[sect. 28] Grassus §. legatum, quaest. 34. Bursatus in cons. 123. n. 14. lib. 1. Achilles Pedrocha in cons. 7. num. 174. qui n. 179. Cornei, & aliorum authoritates, quas retulit pro contraria parte, d. num. 174. in fine, procedere dicit, quoad fructus sortium, seu nominum, vt puta annuorum reddituum, vel censuum, vt ea possit exigere vsufructuarius omniuin bonorum, non autem ipsam sortem, & refert Ruinum sic declarantem in cons. 206. num. 29. vers. praeterea ipse, vol. 2. Deinde numer. seqq. quaest. 6. ex n. 182. vsque ad num. 189. quaest necessario, & consequenter ex[sect. 29] superiori resolutione dicendum infert, quod instrumenta, & aliae scripturae bonatum, & iurium testatoris apud haeredes debent remanere, non autem apud vsufructuarium. Et reddit rationem quia si haeredi concessa est exactio debitorum, eidem quoque omne id censetur concessum, sine quo exactio ipsa fieri non potest, vt cum Ruino loco relato, supra, latius probauit ibidem. Et de his hactenus, quae vt vides, nullibi erant antea sic elaborata, aut digesta. # 60 CAPVT LX. Haeres an, & quomodo detrahere possit Quartam Falcidiam de legato vsufructus omnium bonorum? vbi Borgnini Caualcani praxis, & resolutio in hac materia probatur, & legibus huius Regni applicatur: Deinde cum aliis defenditur Quartae Falcidiae, & Trebellianae detractionem hodie locum habere, tametsi iure Regio testamentum valeat absque haeredis institutione. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarium omnium bonorum, solutis debitis, & satisfacto testamento, omne aliud quod superest ex patrimonio, & bonis defuncti, habere debere pro tempore vita suae ad vtendum fruendum, & vsufructuandum. -  2 Haeres, vtrum deducere possit Quartam Falcidiam de legato vsusfructus omnium bonorum? & num. seqq. -  3 Huius Capitis dubium, cur propositum ab Authore. -  4 In quaestione superiori, quod attinet ad ius commune, vera traditur, & communis resolutio. -  5 Communis resolutionis praxis proponitur, & nonnulla resoluta per Caualcanum probantur. -  6 Quartae Falcidiae, & Trebellianica deductio, vtrum hodie cessare debeat, eo quod testamentum valeat absque haeredis institutione? & num. 11. -  7 Falcidiae, & Trebellianicae remedium, quare iure communi introductum fuerit? -  8 Falcidia, & Trebellianica in origine, siue ratione introductionis conueniunt: idcirco Falcidiae nomine plerumque appellatur Trebellianica apud Iureconsultos. -  9 Sed in aliis multis differunt. -  10 Proponitur ratio praecipua dubitandi in quaestione proposita supra, num. 6. -  11 Et vera resolutio traditur. -  12 Antonium Gomez constituentem de iure Regio discriminis rationem inter Falcidiam & Trebellianicam, recte confutatum per Molinam. -  13 Communem resolutionem de qua supra, num. 4. procedere etiam de iure huius Regni. -  14 Extraneus haeres institutus post mortem vxoris legatariae vsufructus, an possit detrahere vsumfructum Falcidiae? remissiue. HAEres, an vsufructuarius exigere debeat credita, & persoluere debita, aut qualiter aeris alieni deductio, & solutio fieri debeat; satis distincte, & plene capitibus praecedentibus actum est, eisdemque constitutum, & probatum, Vsufructuarium omnium bonorum, solu[sect. 1]tis debitis, & satisfacto testamento, omne aliud quod superest ex patrimonio, & bonis defuncti habere debere pro tempore vitae suae ad fruendum, vtendum, & vsufructuandum: quod vltra relatos ibi, recte etiam aduertit Hyppolit. Riminald. in cons. 171. num. 8. lib. 2. Nunc vero praetermitti non potest, vtrum haeres deducere possit Quartam Falcidiam de legato vsufructus omnium[sect. 2] bonorum, si aestimatio vsufructus excedat dodrantem, & quartam partem haereditatis, hoc est, si sit maioris valoris & aestimationis proprietatis haeredi relictae. Quam quaestionem licet ab aliis tractaram videam,[sect. 3] inter quos latius agit Borgninus Caualcanus, quem statim referam; ideo tamen tractare hoc capite decreui, vt ostenderem, an quae de iure communi statura sunt, de iure huius Regni procedere possint; siue ius Regium vtrum iuri communi in aliquo repugnet? Et quod attinet[sect. 4] ad ius commune, haeredem institutum posse Falcidiam detrahere de legato vsufructus omnium bonorum, tenuit glossa vnica in l. vxori meae, ff. de vsufructu legato. Bartolus in l. Titia cum testamento, §. final. num. 7. de legatis 2. Et quamuis Castrensis in cons. 459. num. 2. vol. 2. hoc dubium moueat, & non dissoluat, communem esse omnium resolutionem. constat ex Andrea Gaill. practicarum obseruationum, lib. 1. obseruatione 133. n. 5. Grasso §. legatum, quaest. 36. num. 8. intelligendo tamen in hunc modum, vt cum aestimatio vsufructus excedit dodrantem, siue quartam partem haereditatis, hoc est, quoties facta computatione valoris proprietatis eorum bonorum, quae haeredi relicta sunt, & aestimationis reddituum vsufructus toto tempore vitae vsufructuarij, vsufructus est maioris valoris & aestimationis proprietatis ipsius ad haeredem pertinentis ita vt excedat dodrantem; tunc haeres institutus detrahere possit Falcidiam de ilio vsu fructu, & consequenter vsque ad Falcidiam non habebit fructuarius vsumfructum, siue non fruetur illo: enim vero remanere debet penes ipsum haeredem, ne institutio sit inanis; si vero vsufructus sit minoris redditus, & aestimationis proprietatis, & non tangit dodrantem, non erit locus Falcidiae: sic scribunt Glossa, Bartolus, & Doctores communiter, per illum textum in l. 1. §. si vsusfructus, ff. ad legem falcidiam. Socinus iunior in cons. 122. col. 1. vol. 1. Craueta in cons. 17. num. 1. & in cons. 119. num. 6. vol. 1. Natta in cons. 297. num. 6. & 7. part. 2. Borgninus Caualcanus, qui refert alios, de vsufructu mulier reicto, num. 225. fol. 430. & scribit praxim huius resolutionis,[sect. 5] constituens primo, hanc Falcidiam sic detrahendam de fructibus vsusfructus, vt primo aestimari debeant ex vna manu omnia bona relicta haeredi instituto; & sic proprietates bonorum ex altera manu vsusfructus dictorum bonorum, deductis expensis vsufructuarij. Secundo haberi debere considerationem ad quantitatem, & qualitatem bonorum, an sint magni valoris, & parui redditus, vel e contra parui valoris, & magni redditus. Tertio ad qualitatem personae, cui legatus est vsusfructus, an sit iuuenis, vel senex, vel mediocris aetatis; maioris enim aestimationis erit vsusfructus relictus iuueni, quia plus durabit, quam seni: de quo vide etiam Ioannem Vincentium Honded. in cons. 39. n. 80. vol. 1. Quarto, calculum, siue computationem valoris proprietatis bonorum, & aestimationem redditus vsusfructus, aetatísque, qua praesumitur, vsumfructum duraturum, fieri debere iuxta dispositionem l. haereditatum, ff. ad legem falcidiam, iunctis, quae scripserunt Bartolus, Alexander, Castrensis, & Doctores communiter, Couarr. Rodericus Iuarez, & alij relati per eundem Caualcanum ibid. d. num. 225. in fine, hoc est, quod vsu fructuarius praesumatur viuere e prima aetate vsque ad annos triginta, & vsque ad istud tempus fieri debebit aestimatio vsusfructus; & si haberet decem annos, per viginti annos erit aestimandus vsusfructus; si viginti, per decem; si viginti quinque, per quinque; & ab annis triginta, vltra a praesumetur viuere vsque ad annos sexaginta; & vltra annos sexaginta erit fiendum computum respectiue, vt sup. de prima aetate dictum est: idque ex communi omnium sententia in d.l. haereditatum. Quinto & vltimo constituit, quod in praedicta aestimatione & taxatione vsusfructus, posset vsufructuarius plus & minus viuere, vt de se patet: ideo per haeredem praestanda erit cautio vsufructuario de testimendo in casum minoris aetatis, & finiti vsusfructus, & e conuerso, vsufructuarius cauebit haeredi de augendo Falcidiam in vsufructu, in casu maioris aestimationis & aetatis, per textum in d.l. haereditatum, & communes Doctorum resolutiones, ibid. de quibus vide omnino Hyppolit. Riminald. in consil. 170. ex num. 18. cum multis sequent. vsque in finem consilij, lib. 2. Vbi plene agit, an decisio l. haereditatum, ff. ad l. falcidiam, habeat locum in legato vsusfructus. Atque ex dictis ibi constat aperte, praefatam quaestionem recte resolutam per Caualcanum, quod attinet ad ius commune. Videamus nunc, vtrum resolutio haec de iure Regio procedere possit; quod ex alio pendet: an scilicet de iure huius Regni, Quartae Falcidiae, & Trebellianicae de[sect. 6]ductio cessare debeat, eo quod testamentum valet absique haeredis institutione, vel si haeres institutus noluerit, aut non potuerit haereditatem adire, ex. l. 1. titul. 4.[sect. 7] lib. 5. nouae collectonis Regiae. Namque iure communi Falcidiae, & Trebellianicae remedium ideo introductum fuit, vt haeredes testamento scripti facilius ad haereditatem adeundam commouerentur, & ita vltimae defunctorum voluntates effectum sortirentur, que alias omissa aditione irritantur, vtpote cum ex non aditione vires testamenti corruant omnino, vt in proposito optime aduertunt Alciatus paradoxorum, lib. 5. c. 19. Grassus receptarum sententiarum, §. falcidia, in princ. n. 5. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 17. num. 9. vers. nec obstat si dicatur. Duarenus de lege falcidia, c. 7. Hotmannus variarum disputationum, c. de Quarta Pegasiana, pag. 1. & nouissime his non relatis Antonius Pichardus ad principium, Institut. de lege falcidia, n. 26. fol. 1042. Et in hoc conueniunt Falcidia & Trebellia[sect. 8]nica, hoc est in origine, siue ratione introductionis; idcirco Falcidiae nomine plerumque appellatur, atque significatur Trebellianica apud Iureconsultos in l. deducta, §. qui post tempus, in vers. nummis centum. ff. ad Trebellianum, l. pater filiam, l. Titia, l. si haeres, ff. ad legem falcidiam; & vnum pro alio sumitur. Glossa verbo, falcidia, in l. si vt allegas, & in l. quanquam, verbo,[sect. 9] legis, C. eodem titulo. In aliis tamen multis differunt, quae diligenter congessit Berengarius in repetitione l. in quartam, praefatione 3. ff. ad legem falcidiam. Sed cum hodie ex dicta lege Regia conseruentur testamenta, atque vltimae testatorum voluntates effectum sortiri pos[sect. 10]sint, etiamsi testator haeredem non scripserit, vel quamuis scriptus haeres haereditatem adire recusauerit, iam hodie non videtur necessarium Quartae Falcidiae & Trebellianicae remedium, sumpto argumento a cessante ratione legis, & quia correcta ratione legis & lex ipsa correcta censeri debet. Quibus & aliis rationibus hanc sententiam defendunt Antonius Gomez, Spino, & alij, qui praecitantur ab his, quos statim referam, & eorum sententiam omnino probandam existimat nouissime, atque Matiencum, & alios refert (qui tamen contrarium tenent) Hieronymus de Caeuallos communium contra communes, quaest. 995. in fine, fol. 261. Contrariam vero opinionem, scilicet nec legem falcidiam,[sect. 11] nec Senatusconsultum Trebellianum esse sublatum; imo & hodie, sicut & olim procedere debere, secure firmant, & concludenter fundant D. Antonius de Padilla in l. eam quam, num. 109. C. de fideicommissis, Burgos de Pace, in l. 3. Tauri, numer. 962. cum seqq. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. d.c. 17. numer. 9. & 10. Lara in repetitione l. si quis a liberis, §. vtrum, num. 18. ff. de liberis agnoscendis: qui duo recte improbant An[sect. 12]tonium Gomez, dicentem ex dicta l. regia sublatam esse hodie Falcidiam non vero Trebellianicam, cum reuera inter vnum, & alterum congrua differentiae ratio constitui non possit; idem etiam tenent Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. c. 11. Ioannes de Matienco in dict. l. 1. tit. 4. lib. 5. glossa 19. num. 5. & num. 11. & num. 18. & tribus seqq. & Alphonsus de Azeuedo ibi num. 121. Gratianus reg. 200. in fine, & clare sentit Tellus Ferdinandez in l. 3. Tauri, 3. part. num. 4. ij quidem omnibus satisfaciunt, quae pro contraria parte excogitari possunt, atque latissime omnium (qui ipse hanc partem optime fundat) Antonius Pichardo ad principium, Institut. de lege falcidia, videndus ex num. 16. vsque ad num. 51. Inde & consequenter infertur dicendum, decisionem textus in d.l. 1. §. si vsusfructus, & in l. haeredi[sect. 13]tatum, ff. ad legem falcidiam & communes Doctorum resolutiones relatas supra incorrectas remanere hodie, & procedere debere, sicut & olim; idcirco cum casus euenerit, Quartam Falcidiam, & Trebellianicam locum habituram in legato, aut fideicommisso vsusfructus omnium bonorum: quod est mente tenendum, & notandum; solent enim frequenter testatores aere alieno grauati, vxores relinquere vsufructuarias omnium bonorum, ita vt solutis debitis, impletóque testamento, legatum vsusfructus in maxima aestimatione excedat dodrantem: tunc enim habita aestimatione iuxta rationem superius dictam, Quartae Falcidiae deductio concedenda erit haeredi de legato vsusfructus omnium bonorum, modo, & forma in initio huius capitis propositis. Quod si haeres non simpliciter, aut pure institutus[sect. 14] fuerit, sed post mortem vxoris, cui vsusfructus omnium bonorum legatus sit, haerede, vt dixi, post mortem eiusdem instituto, an haeres possit detrahere vsumfructum Falcidiae? plene differit: & Pauli de Montepico traditiones optime impugnat Menochius lib. 4. praesumptione 141. num. 45. & 46. # 61 CAPVT LXI. Vsufructus an, & qualiter finiatur morte, & cum proprietate consolidetur? Reipublicae, Ciuitati, Ecclesiae, aut Fisco relictus, quanto tempore duret? Cum morietur legatarius, vel ab eodem post mortem suam, cur inutiliter legari dicatur? Item, an & quando censeatur testator ius dumtaxat legasse, quod habebat in re. Demum si pro se, & haerede, vel haeredibus suis vsusfructus ipse relinquatur, an, & quare vltra primum legatarij haeredem non extendatur? Et ibidem haeredum mentio quomodo in contractu, testamento, & omni alia dispositione accipienda: quamplurimae leges in proposito declaratae, atque elegans, & breuis resolutio in hac materia tradita. SVMMARIVM. -  1 Vsumfructum extingui multis modis, ex parte rerum, personarum, deficiente conditione, & tempore. -  2 Vel quinque modis amitti, finiri duobus. -  3 Vsumfructum morte fructuarij finiri, & cum proprietate consolidari. -  4 Menochij resolutio in consilio 201. numer. 26. lib. 3. relata, atque in proposito huius materiae commendata. -  5 Regulae in dubio standum, donec contrarium probetur, & pro ea pronunciandum. -  6 Regulam qui habet pro se, intentionem suam fundatam habere dicitur. -  7 Vsufructuarij morte naturalis possessio finitur, quae apud eum erat, & ciuilis possessio proprietarij ipso iure ad se trahit illam naturalem, quae erat penes fructuarium. -  8 Vsufructuario mortuo, vsusfructus consolidatur cum proprietate ipso iure, nec est necesse, quod proprietario restitutio aliqua fiat. -  9 Vsufructu finito, non obstante statuto, ex cuius dispositione possessio continuatur in haeredem, potest proprietarius propria authoritate recipere possessionem naturalem vsufructuarij, vt eam iungat ciuili, nec per hoc incidit in paenam aliquam: idque latius explicatum remissiue. -  10 Vsusfructus, sicut morte vsufructuarij finitur, sic & onus ipsi fructuario ratione vsusfructus iniunctum, etiam quod videbatur vlterius durare ex verbis dispositionis. -  11 Vsufructu finito, finiuntur & alimenta, quae ex dispositione testatoris ab vsufructuario praestanda erant alicui, nec ab alio potest legatarius consequi illa. -  12 Alimenta praestandi obligatio regulariter durare debet toto tempore vitae legatarij, etiam mortuo haerede, vel capite minuto. -  13 Vsusfructus, cur morte vsufructuarij finiatur? vbi duplex ratio redditur. -  14 Vsusfructus mortuo proprietario, non finitur, sed durat quousque fructuarius viuit, provt latius explicatur remissiue. -  15 Vsusfructus inutiliter legatur, cum morietur legatarius, seruitus vero praedialis sic potest iure legari. -  16 Vsusfructus legatum inutile esse, si fructuarius legauerit vsumfructum, quem habet in re aliena; item si res, quarum vsumfructum tantum obtinet, simpliciter legauerit, cum Communi. -  17 Testator in dubio censetur legare dumtaxat ius quod habet in re, etiamsi tale ius morte ipsius sit periturum: vbi quarundam legum ratio redditur, & praefata doctrina quamplurimis exornatur, remissiue; & vide num. sequenti. -  18 Nonnulla annotata nouissime in proposito per Antonium Pichardum, damnantur; eiusdem interpretatio ad textum in l. vxor patrui, C. de legatis, improbatur, & communis Doctorum resolutio recipitur. -  19 Vsusfructus legatum etiam expressim perpetuo Reipublicae, vel Ciuitati, aut Ecclesiae relictum, centum annis finiri. -  20 Legatum annuum Reipublicae, Ciuitati, Collegio, aut Ecclesiae perpetuo, aut simpliciter relictum minime extingui centum annorum decursu, sed vltra procedere, donec Respublica ipsa finiatur, cum Rogerio, & aliis multis, contra Hugolinum, & Bartolum. -  21 Vsusfructus fisco relictus, vtrum centum annorum decursu finiatur? -  23 Vsusfructus relictus ciuitati, vel ciuibus, amitti potest non vtendo per modum, & tempus a lege constitutum, sed & quaesi morte ciuitatis finiri potest, puta, si hostile aratrum in eam ciuitatem inducatur, aut aliter ipsa intereat. -  23 Aratrum ciuitati inducere, quid, & quibus inductum. -  24 Proponitur difficultas textus in §. 1. in vers. ne tamen in vniuersum, Institut. de vsufructu, & Raphaelis Fulgosij solutio probatur. -  25 Vsusfructus relictus alicui pro se, & haere de, vel haeredibus suis, vltra primum legatarij haeredem non extenditur: vbi agitur de ratione textus in l. antiquitas, C. de vsufructu. -  26 Et quorundam sententia non probatur. -  27 Naturam rei, de qua agitur, in omni materia, & dispositione attendendam. -  28 Redditur vera ratio ad textum in l. antiquitas, C. de vsufructu, & nonnullis iuribus in contrarium adductis respondetur. -  29 Haeredis, vel haeredum mentio, quomodo accipienda in contractu, testamento, & omni alia dispositione: & an primus haeres tantum, vel etiam vlteriores comprehendantur? vbi nonnulli Authores congeruntur in vnum, qui hac de re, & late, & vtiliter etiam tractarunt. PRo absoluta atque expedita huius capitis explicatione, in quo de extinctione, & fine vsusfructus incipimus tractare: in primis constituere necessarium[sect. 1] erit, vsumfructum extingui multis modis, ex parte rerum personarum, deficiente conditione, & tempore, vt in hac materia non male constituit Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap 5. num. 3. prima part. vel, vt in quit Franciscus Hotmannus, ad tit. ff. quibus modis[sect. 2] vsusfructus amittatur, in principio, & late declarat per totum, vsumfructum quinque modis amitti, finiri duobus: amittitur capitis minutione, rei mutatione, non vtendo, in iure cessione, & consolidatione: finitur morte, & tempore. Cuiacius etiam in paratit. ad eundem titulum, folio mihi, 43. dicens vsumfructum amitti capitis deminutione, morte, tempore, rei mutatione, non vtendo, cessione in iure, dominij adquisitione; quibus tamen modis proprietas non amittitur Quae omnia plenissime, breuiter tamen, atque distincte attingendo, vt a morte incipiam, dicendum est: plus quam certum esse, vsumfructum morte fru[sect. 3]ctuarij finiri, & cum proprietate consolidari, vt ex tunc incipiat proprietarius plenam in re habere proprietatem, per textum in §. finitur, Institut. de vsufructu, l. corruptionem, C. eodem tit. l. 3. §. finali, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, l. 5. ff. de vsufructu legato. l. 24. tit. 31. partita 3. Iulius Paulus lib. 3. sentent, tit. 6. versic. vsusfructus, vbi Cuiacius, & alij locis referendis infra. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 81. in fine, num. 137. in fine. num. 178. & num. 229. fol. 436. & decisione 44. numer. 5. Caepola de seruitutibus vrbanorum cap. 2. num. 13. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de seruitutibus num. 19. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 6. num. 3. fol. 245. sic etiam annotarunt, & in diuersis rebus consulti responsum praebuerunt Aretinus in cons. 60. Aluarus Valascus consult. 66. num. 23. Cephalus in cons. 125. num. 4. lib. 1. & in cons. 158. numer. 1. & 2. & in consil. 271. num. 17. & in consil. 288. num. 30. lib. 2. Bursatus in cons. 32. num. 57. lib. 1. Decianus in cons. 42. num. 35. vol. 5. Hyppolit. Riminaldus in cons. 381. num. 97. & in cons. 393. num. 53. lib. 4. Menoch. in cons. 201. num. 16. lib. 3. Vbi erudite[sect. 4] ostendit, naturae vsufructus valde repugnare, quod morte vsufructuarij non finiatur. Inde & notanter dicit, quod quoties agitur de interpretatione contractus qui potest intelligi, vel in concessionem proprietatis, vel vsufructus, & ita res est dubia, si pactum adiectum sit, vt res transeat ad haeredes, significat proprietatem, seu dominium, non solum vsumfructum in eo contractu fuisse translatum, cum alioquin pactum sit contra naturam ipsius vsufructus: idem Menochius in consil. 241. num. 1. eodem lib. 2. vbi ex praedicta doctrina, quod vsufructus finiatur morte vsufructuarij, & cum proprietate consolidetur, infert fundatam esse intentionem proprietariorum, cum regula pro illis sit, regulae autem in dubio standum sit, donec contrarium probetur, & pro illa pronunciandum, vt ex multis proba[sect. 5]runt Cephalus in cons. 419. num. 75. lib. 3. Franciscus Beccius in cons. 101. num. 41. Decianus in cons. 80. n. 16. vol. 3. Bursatus in cons. 186. num. 9. vol. 2. Menoch. in cons. 3. num. 11. lib. 1. Et regulam qui habet pro se, in[sect. 6]tentionem suam fundatam habere dicitur, Gloss. in l. omnis definitio, in principio, ff. de regulis iuris. Decius in l. 1. num. 8. vbi Doctores communiter eodem tit. Iason in l. a Diuo Pio, in principio, num. 7. ff. de re iudicata. Menchaca de successionum resolutione, lib. 2. §. 13. in fin. Burgos de Paz in cons. 2. ex num. 23. cum seqq. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 30. num. 3. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quaest. 4. num. 13. Decianus in cons. 53. num. 8. vol. 1. Cephalus in cons. 192. num. 7. vol. 2. Fuluius Pacianus tractat. de probationibus, lib. 1. c. 8. num. 14. & quatuor seqq. Sicut autem finitur vsufructus morte[sect. 7] vsufructuuarij, finitur etiam & naturalis possessio, quae apud eum erat, & ciuilis possessio proprietarij ad se trahit illam naturalem, quae erat penes fructuarium, vt ex Baldo, Iasone, & aliis obseruat Natta in cons. 419. n. 3. lib. 2. & sequitur Menochius in cons. 139. n. 16. & n. 21. lib. 2. Vltra quem, idem docuit Bartolus in l. si arrogator, num. 12. vers. sed hodie videtur, ff. de adoptionibus, dicens, quod possessio naturalis, quae existebat penes fructuarium, finito vsufructu, statim proprietario etiam ignoranti ipso iure acquiritur: & sequuntur Modernus in consuet. Parisiens. tit. 1. §. 30. num. 174. Tiraquellus in tractatu, Le mort saisit le vif, par. 3. declarat. prima, num. 7. Tellus Ferdinandez in l. 17. Tauri, n. 63. versic. & hoc est quod proprie dicit textus. Hieronymus Gabriel in cons. 142. num. 4. & 5. lib. 2. vbi recte probat, Vsufructuario mortuo, vsumfructum consolidari cum[sect. 8] proprietate ipso iure, nec esse necesse, quod proprietario aliqua restitutio fiat; Imola etiam in cons. 16. Viso casu transmisso, expressim probauit, non obstante statuto, quo possessio continuatur in haeredem, posse pro[sect. 9]prietarium, vsufructu finito, propria auctoritate accipere possessionem illam naturalem, vt eam iungat suae ciuili possessioni, nec per hoc incidere in poenam l. si quis in tantam. C. vnde vi: & sequuntur multi relati per Tiraquel. dicta declarat. 1. num. 5. qui pro maiori intelligentia praecedentium erit videndus omnino per totam declarat. & in tractatu, de iure constituti, in multis locis relatis per eundem dict. declarata. 1. in fine. Sicut etiam finitur vsufructus morte vsufructuarij;[sect. 10] sic etiam & onus ipsi fructuario ratione vsusfructus iniunctum. Vnde natura vsufructus, quae est. vt per mortem vsufructuarij finiatur, efficit quod ipso mortuo finiatur, & quodcunque onus ipsi impositum, etiam quod videbatur vlterius durare ex verbis dispositionis. Quod ex aliis recte considerat Simon de Praetis de interpret. vlt. voluntat. lib. 1. interpret. 2. solut. 2. n. 19. fol. 93. & lib. 4. dubit. 11.[sect. 11] num. 87. fol. 366. ponit exemplum, cum ab vsufructuario ex dispositione testatoris praestanda sunt alimenta alicui, quoniam ipso mortuo, & sic finito vsufructu, finientur pariter & alimenta, nec ab alio poterit legatarius consequi illa: & allegat textum in l. Titia, in princip. ff. de annuis legatis, & in l. Stichus, §. Titia, ff. de alimen[sect. 12]tis legatis: & tamen alias praestandi alimenta obligatio, regulariter durare debet toto tempore vitae legatarij, etiam mortuo haerede, vel capite minuto, vt cum Corneo, Grammatico, & aliis, probat ipse ibidem, d. num. 87. Ratio autem, quare vsufructus morte vsufructua[sect. 13]rij finiatur, & cum proprietate consolidetur, duplex esse potest. Prima, quia cum vsufructus sit ius personale, & personae cohaerens, l. prima ff. de seruitutibus, l. 3. §. finali, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, cum persona ipsa extingui debet, nec in haeredem etiam vniuersalem transire potest, l. non solum, 9. §. tale, ff. de liberatione legata, l. vsus aquae, 22. ff. de vsu & habitatione, l. pecoris, 4. ff. de seruitutibus rusticorum, l. in omnibus, 69. ff. de regulis iuris: quod in proposito recte considerarunt Hugo Donellus de pignoribus, pag. 169. Connanus commentarior. iur. ciuil. lib. 4. c. 6. numer. 3. in princip. fol. 245. Aluarus Valascus consult. 66. num. 23. Cuiacius tract. 5. ad Africanum, pag. 67. lit. F. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 4. solut. vlt. num. 8. fol. 436. Decianus in cons. 42. num. 35. vol. 5. & nouissime solo Aretino relato, Petrus Ricciardus ad §. finitur, Institut. de vsufructu, num. 4. Secunda ratio esse potest, quae ex verbis ipsis Imperatorum, atque Iureconsultorum deducitur: ideo sic statutum fuisse, quia alias, si vsusfructus morte vsufructuarij caeterisque aliis modis a iure introductis non finiretur, in vniuersum inutiles essent proprietates, semper abscedente vsufructu, l. 3. vers. ne tamen ff. de vsufructu, l. antiquitas, C. eodem, §. 1. in fine, Institut. eodem tit. quae[sect. 14] rationes minime vrgent, cum proprietarius decedit idcirco vsufructus morte proprietarij non finitur, sed durat quousque vsufructuarius viuit, per textum in l. si patri tuo, 3. C. de vsufructu: vbi ex communi omnium sententia sic annotauit Ioannes Sichardus num. 4. & n. 5. singulariter in hoc distinguit, & Placentini opinionem improbat. Secundo loco constituendum est, ex prima ratione pro[sect. 15]posita supra, deduci veram rationem ad textum in l. haeres meus, 78. §. quamuis, ff. de condit. & demonstrat. vbi vsusfructus inutiliter legatur alicui, cum morietur ipse, l. vsumfructum, 5. ff. de vsufructu legato; quia confertur in tempus, quo extinguui debet, vt dicit Modestinus in l. Titio cum morietur, 58. ff. de vsufructu, in illis verbis: In id tempus videlicet collatus, quo a per sona sua discedere incipit. Perperam ergo confertur in mortem, quod morte ipsa finitur: & sic vsufructus, qui constitutus morte intercideret, a morte constitui, aut initium capere non potest, sicut nec eo modo in stipulationem deduci, ad differentiam seruitutis praedialis. que recte a vicino mihi legatur, cum moriar; nam & constituta seruitus. praedij morte intercidere non solet, cum ius personale non sit, vt vsufructus, sed reale potius, quod in haeredes transit: & hoc discrimen inter vsumfructum, & seruitutes praediales satis suggerit inscriptio d.l. Titio, quae est ex lib. 9. Modestini differentiarum, quae hanc differentiam docuit inter vsumfructum, & seruitutes praediales, quod vsufructus inutiliter legatur cum morietur legatarius; seruitus non item, vt erudite aduertit Cuiacius recitationum solennium, in lib. digestorum, ad l. vsumfructum, 5. per totam, ff. de vsufructu legato. Secundo deducitur ratio ad textum in l. quod in re[sect. 16]rum, 24. §. 1. ff. de legatis 1. vbi Iureconsultus Pomponius scribit, vsufructus legatum inutile esse, si fructuarius legauerit vsumfructum, quem habet in re aliena: nam ex Glossa, & communi interpretatione DD. ibi. & Tiraquel in tractat. Cessante causa, limit. 1. num. 24. fol. mihi. 99. dicendum est: Quod legatum huiusmodi cum non incipiat deberi nisi post mortem vsufructuarij vsumfructum ipsum legantis, & eo tempore iam in eius persona extinctus sit vsufructus; merito inutile existimatur, quasi collatum in id tempus, quo coeptum finiri debuisset. Id quod procedit, non solum cum is, qui habet vsumfructum tantum, legauerit illum, dicens le legare vsumfructum illius, aut illius fundi, sed etiam vbi simpliciter legauerit res, quarum vsumfructum dumtaxat obtinet, quia eadem ratione inutile legatum est, per textum singularem in l. vxor patrui, C. de legatis, per quem text. & textum in l. serui electione, §. vltimo, ff. de legatis 1. & in dict. l. quod in rerum, §. 1. communiter anno[sect. 17]tare solent Doctores, quod testator in dubio censetur legare dumtaxat ius, quod habet in re etiamsi tale ius morte ipsius sit periturum, vt est ius vsufructus, sic Gloss. Bartolus, Baldus, Salicetus, Alexander, Castrensis, Iason, Cuman. & alij in dictis iuribus. Anton. Gom. tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, n. 15. per totum. Menchaca de succession. progressu, lib. 3. §. 21. n. vlt. & §. 27. de legatis 1. num. 38. & in l. scimus num. 4. C. de inofficioso testamento: & multis exornant Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. dubitat. 50. solutio. 6. per totam, fol. 433. Burgos de Paz in cons. 38. num. 8. Bursatus in cons. 6. num. 16. vol. 1. Petrus Surdus cons. 224. lib. 2. Couar. in c. filius noster, de testament. n. 2. Ioannes Mericis de Chartulariis in cons. 76. num. 22. & seqq. inter consilia vltim. volunt, vol. 2. Antonius Galeacius Maluassia in consil. 27. num. 14. vol. 1. Ioannes Gutierrez in cons. 18. ex num. 72. Azeuedius in l. §. tit. 6. lib 5. num. 4. & 6. & 8. & 10. & 22. Aldobrandinus in cons. 25. n. 21. & 25. & 26. & 28. & 37. & 39. lib. 1. Achill. Pedrocha in cons. 2. a n. 51. vsque ad num. 68. & in cons. 7. num. 11. & seqq. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 63. num. 3. & seqq. & num. 42. & 43. lib. 1. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 6. num. 15. & 16. & interminis, quod siue vsufructus tantum relinquatur, siue res simpliciter, cuius vsumfructum tantum obtinet testator, relinquens, quod ius tantum videatur relictum etiam morte periturum, cum Baldo, Iasone, Bartolo, Alexandro, Corneo, Socino iuniori, Zasio, Antonio Gomez, Couar. & Menchaca, defendit Grallus §. legatum, quaest. 14. num. 9. & 12. & ita tenendum arbitror: vere enim pro hac opinione est textus expressus, qui cauillari non potest, in dict. l. vxor patrui, C. de legatis, vbi Diocletianus, & Maximianus sic scribunt: Vxor patrui tui si testata decesserit, res tuas, tantum vsumfructum earum habens, legare non potuit. Et Glossa ibi;verbo, non potuit, opposita difficultate, quod potuerit rem alienam legare, respondet vtique potuisse, sed cum ius vsusfructus haberet, videri illud tantum legasse, & cum nullum ius remaneat post mortem suam, non tenere legatum; nam quod voluit, scilicet vsumfructum, non potuit, & quod potuit, scilicet, proprietatem, non dixit: sic que neutrum valet, l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis. Quapropter placere mihi nullo modo possunt, quae[sect. 18] contra Communem nouissime annotauit Antonius Pichardus in §. non solum, Institut. de legatis, ex num. 28. vsque ad num. 36. vbi primum refert & improbat, sed male quidem resolutionem communem supra, relatam. Deinde in contraria sententia est, valere scilicet legatum, si is qui vsumfructum alicuius rei tantum obtinet, rem ipsam simpliciter legauerit. Quod euidenter repugnat verbis textus in dict. l. vxor patrui. Nec admitti potest eiusdem interpretatio, vt verba illius legis directa suerint ad dominum proprietatis, ad significandum, legatum valere non debere in damnum & praeiudicium domini rei legatae, cum verisimile non sit, Imperatores ipsos de eo dubitasse; quod certum quidem erat, atque indubitabile. Dubium ergo versabatur, in hoc, quod res aliena iure legari poterat; & tamen eo casu res simpliciter legata suit: nihilominus tamen legatum non valere dicitur, ex ratione Glossae, vel quia testator vsumfructum non legat, vt alienum, sed vt suum, errore iuris; quasi sibi liceat id facere, idque praesumendum est, siue vsumfructum, siue rem simpliciter legauerit, in qua vsumfructum obtinet, vt eruditissime pungit Cuiacius recitationum solemnium in lib. Digestorum, ad d.l. quod in rerum, 24. §. 1. ff. de legat. 1. in princ. Tertio loco constituendum est, ex ratione secunda pro[sect. 19]posita supra, deducendam veram rationem textus in l. si vsusfructus municipibus, ff. de vsufructu legato, & in l. an vsusfructus, ff. de vsufructu, legatum vsufructus etiam expressim perpetuo Reipublicae, municipibus, vel ciuitati, aut Ecclesiae relictum, centum annis finiri, ob rationem praedictam, ne si perpetuo apud Rempublicam, vel ciuitatem vsufructus sit, proprietario proprietas nuda sit prorsus inutilis, nunquam vsufructu refuso proprietati, nec vnquam vsufructu recurrente ad proprietatem: sic adnotarunt communiter Scribentes ibi. & post multos eleganter Couarr. variar. lib. 3. c. 9. n. 10. per tot. Paris. in cons. 74. n. 85. & 86. lib. 3. Ruin. in cons. 143. col. 4. sub n. 11. lib. 4. Simon de Praetis firmans, omnes conuenire in hoc, de interpr. vltimarum voluntat. l. 4. solut. vltim. n. 11. fol. 436. Pancirolus, Riminald. & Peregrin. vbi statim referam eos, & confirmat Regia l. 26. tit. 31. partit. 3. vbi Gregorius Lopez gloss. 1. mouet dubium, quod & superiores proponunt, vtrum idem obseruandum sit in legato annuae praestationis praedictis locis relicto? Mihi autem magis placet (quidquid Hu[sect. 20]golinus, & Bartolus repugnent) Rogerij sententia, existimantis magnam differentiam esse inter vsumfructum, & legatum annuum; idcirco legatum annuum Reipublicae, Ciuitati, Collegio, aut Ecclesiae perpetuo, aut simpliciter relictum, minime extingui centum annorum decursu, sed vltra procedere, donec Respublica ipsa finiatur. Quam sententiam contra Bartolum, cum Barbacia, Iasone, Ripa, & Socino, erudite defendit, atque concludenter fundat Couarru. variar. lib. 3. dicto cap. 9. num. 10. per totum, latius Hyppolitus Riminaldus videndus omnino in cons. 219. num. 11. & multis seqq. lib. 2. Pancirolus in cons. 20. art. 135. per totum, & cum multis Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 29. num. 11. videndus num. 8. fol. 275. qui, & Couarru. vbi supra, veram reddit discriminis rationem, inter vsumfructum, & annuum legatum. Cuiacius etiam, dicens legatum annuum huiusmodi esse aeternum, & sempiternum, & eandem discriminis rationem reddens, recitationum solennium in lib. Digestorum, ad l. in singulos, 8. in fine, ff. de annuis legatis, latius ad[sect. 21] l. 8. & 9. ff. de vsufructu legato, vbi agit, an etiam vsusfructus fisco relictus, finiatur eodem temporis spatio, &[sect. 22] eleganter probat; quod vsufructus relictus ciuitati, vel ciuibus, vel Reipublicae, amitti potest non vtendo per modum, & tempus constitutum lege: sed & quasi morte ciuitatis finiri potest, puta si hostile aratrum in eam duitatem inducatur, vt passa est Carthago, & Numantia, & Sagunturm: quod est in l. si vsusfructus, ff. quibus modis vsusfructus amittatur. Aut alio modo ciuitas extingui, & mori dicatur, prout explicat Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib 4. cap. 5. num. 16. 1. parte, vbi num. 15. explicat etiam, aratrum ciuitati in[sect. 23]ducere quid, & quibus inductum, vt ibi videre poteris, & in l. 23. tit. 31. partit. 3. Quarto & vltimo constituendum est, ex eadem ratione deduci rationem textus in l. antiquitas, C. de vsu[sect. 24]fructu. Antea tamen aduertendum erit ad verba Iustiniani in dicto §. 1. in fine, Institut. de vsufructu, quatenus scribit: Ne tamen in vniuersum inutiles essent proprietates, semper abscedente vsufructu, placuit certis modis extingui vsufructum, & ad proprietatem reuerti. Quod idem expressum est in l. 3. ad finem, ff. de vsufructu. Sed difficultatem facit, videri contraria, vsumfructum extingui, & ad proprietatem reuerti quia si extinguitur; ergo reuerti non potest: & sic necesse esset, vt reuerti posset, quod remaneret, argumento l. sed & si manente, ff. de precario: & quia non entis nullae sunt qualitates, l. eius qui in pronuncia, cum vulgatis, ff. si certum petatur. Sed huius difficultatis facilis erit solutio, si repetamus nonnulla ex his, quae pro distinctione causalis, & formalis vsusfructus diximus sup. hoc eodem libro, cap. 1. per totum. Extinguitur enim certis modis vsusfructus formalis, qui residet penes fructuarium, distinctus, & separatus a proprietate, & reuertitur ad proprietatem vsusfructus causalis, qui erat simul cum ipsa ante constitutum vsufructum. Quae solutio confirmatur ex his, quae scribunt Bartolus, & Doctores communiter in l. seruum filij, in princip. ff. de legatis primo. Parisius in consilio 74. numer. 81. vol. 3. & in specie argumentationis nostrae, Albanus in consil. 250. num. 15. lib. 2. dum dicunt, quod vsusfructus formalis est qui extinguitur, quando cum proprietate consolidatio contingit; & in terminis, difficultati superiori propositae sic respondet Fulgosius in l. 1. num. 6. ff. de vsufructu. Deueniendo igitur ad textum in d.l. antiquitas, pro[sect. 25] eiusdem explicatione constituo: quod si vsusfructus relictus sit alicui pro se, & haerede suo, vel haeredibus suis; in hoc enim, quod mentio haeredis fiat in singulari, vel in plurali numero, differentia non est, vt Mantica, Simon de Praetis, & alij referendi statim annotarunt expressim: huiusmodi legatum validum est, sublata penitus Antiquorum altercatione, & contrarietate, sed vltra primum legatarij haeredem non extenditur, cum primo potius haerede finitur, & ad proprietatem reuertitur, ex decisione textus in l. antiquitas, C. de vsufructu. Cuius rationem existimant nonnulli fundatam esse ex natura ipsa vsusfructus, iuxta quam morte finitur, vt dicebamus sup. in principio, nec ad haeredes[sect. 26] transit: sic intelligunt Cinus, Bartolus, & alij antiqui ibid. & in l. in annalibus, Cod. de legat, idem Bartol. in l. Gallus, §. etiamsi parente, num. 7. ff. de liber. & posthumis. Cagnolus in l. qui per successionem, num. 10. ff. de regul. iuris, & communem resolutionem testantur Alexander num. 9. & Claudius num. 26. in d. §. etiamsi parente. Tiraquel. de retract. conuentionali, §. 1. gloss. 6. n. 22. Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 8. tit. 14. n. 21. fol. 357. Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 3. solut. 5. num. 29. vers. posset autem, fol. 19. Anton. Gomez tom. 2. variar. c. 115. de seruit, num. 20. & cap. 11. num. 14. Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 48. num. 8. & 9. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 79. & 80. & nouissime his non relatis, Barbosa in l. quia tale, 14. numer. 34. vers. circa quam limitationem, fol. 318. repetit etiam Simon de Praetis lib. 1. solut. 2. num. 20. fol. 93. qui ex num. 18. cum seqq. multis probat, naturam rei, de qua agitur in om[sect. 27]ni materia, & dispositione attendendam; ipsa enim declaratur voluntas disponentis; quantumuis verba impropriari contingat. Ratio igitur d.l. antiquitas, consistit in eo, quod haeredis mentio facta fuit circa rem, quae de sui natura ad haeredes non est transitoria, sicuti vsusfructus, qui morte finitur; & sic de primo tantum haerede intelligi debet dispositio, tametsi verba indistincte prolata fuerint, nam & dictio quaelibet, quae perpetuitatem inducere videtur, ex natura rei, cui adiicitur, durat dumtaxat, quantum ipsa res. Alexander in cons. 60. Omisso, lib. 1. Alberic. in l. annuam, ff. de annuis legat. Haec tamen ratio quamuis communis sit, mihi non placet ex eo, quod non concludat; nam etsi natura vsusfructus ea sit, ex voluntate disponentis alterari potuit, vt capitibus sequentibus probandum est. Alia igitur[sect. 28] ratione fundatur decisio illius textus, non ea, quae ex natura vsusfructus deducitur, quia iuxta eam nec ad primum haeredem deberet transire, scilicet, ne alias proprietas remaneat prorsus atque perpetuo inutilis, semper abscedente vsufructu; quapropter cum vsusfructus sic relinquitur, mediam viam eligendam Antiqui putarunt, vt scilicet valeat legatum, atque vt mentio haeredis sine effectu non sit, nec etiam proprietas inutilis perpetuo remaneat, ad primum dumtaxat legatarij haeredem extendatur legatum: sic hanc rationem expressim probarunt Glossa, Baldus, Angelus, Salicetus, Fulgosius, Alexander, & Iason in d.l. in annalibus, C. de legatis. Aretinus num. 56. & Iason num. 34. in d. §. etiamsi parente: & esse magis veram, & magis communem rationem testatur Carolus de Tapia in l. finali, ff. de constitutionibus Principum. 2. par. cap. 3. num. 30. & 36. folio mihi, 159. & videtur eandem probare Antonius Gomez d. cap. 15. de seruitutibus, num. 20. in vers. sed contrarium est tenendum. Nec vrget in contrarium textus in dict. l. in annalibus, C. de legatis, in l. sciendum & in l. haeredis appellatio, & l. haeredis appellatione, ff. de verborum significatione: vbi haeredis appellatione, veniunt omnes haeredes in infinitum, quia Bartolus in d.l. Gallus, §. etiamsi parente, n. 7. ita distinguit; & sequuntur omnes secundum Manticam, & alios relatos supra, quod cum haeredis mentio sit circa rem, quae sui natura ad haeredes transit, tune omnes quidem haeredes continentur, exceptis quibusdam casibus, vt in dictis iuribus. Cum vero haeredis mentio sit circa rem, quae sui natura ad haeredem non transit, sicuti vsusfructus, qui morte finitur; & tunc de primo tantum haerede debet intelligi d.l. antiquitas, C.[sect. 29] de vsufructu. Idem etiam obseruant, ipsíque latissime explicant, quomodo haeredis, vel haeredum mentio accipienda sit in contractu, testamento, & omni alia dispositione, & an primus haeres tantum, vel etiam vlteriores comprehendantur. Doctores communiter in d. §. etiamsi parente. Tiraquel. de retract. conuentionali, §. 1. gloss. 6. a num. 17. vsque ad num. 26. Matic. lib. 8. d. tit. 14. per totum. Simon de Praetis de interpr. vlt. volunt, lib. 3. solut. 5. per totam, fol. 17. Anton. Gomezius tom 1. variar. cap. 11. n. 14. Sigismundus Lofredus in cons. 7. num. 25. Hyppol. Riminald. in cons. 252. n. 108. lib. 3. Carol, de Tapia in l. fin. ff. de constitut. Principum, part. 2. cap. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis. art. 32. per totum, fol. 284. & 285. Alexander Raudensis de analogis lib 1. cap. 10. ex n. 20. vsque ad n. 27. & cap. 15. ex n. 50. & num. 79. cum seqq. & num. 102. 108. & 347. & vide omnino Hyppolit. Riminald. in cons. 242. lib. 3. # 62 CAPVT LXII. Proponitur difficultas l. 4. ff. de nouationibus, & communi interpretatione probata, infertur inde ad quaestionem, si testator legauit vxori vsumfructum sub conditione, si caste & vidualiter vixerit, & post eius mortem Titio: si vxor postea secundas nuptias contraxerit, an statim debeatur Titio vsusfructus? Item etiam, si vxori legetur vsusfructus si vidua permanserit, & si ad secundas nuptias transiuerit, idem vsusfructus relinquatur Titio, an vxore ante nuptias secundas defuncta, Titio debeatur vsusfructus? vbi quae hucusque scripta sunt ab aliis, recensentur in vnum, & communes Doctorum resolutiones magis probantur. SVMMARIVM. -  1 Proponitur difficultas l. si vsusfructus debitorem, 4. ff. de nouationibus. -  2 Et distinctio glossae improbatur. -  3 Cessio actionum, & iurium, ignorante, & inuito debitore fieri potest; delegatio vero nonnisi volente debitore. -  4 Probatur communis intellectus ad textum in d.l. 4. ff. de nouationibus. -  5 Cuiacij sententia in proposito d. l. 4. nouiter adducta, probata. -  6 Vsusfructus ex voluntate testatoris, transit de vna Persona in aliam. -  7 Testator legauit vxori vsumfructum certi fundi vel aliquorum bonorum, sub conditione, si caste, & vidualiter vixerit, & post eius mortem Titio; si vxor postea secundas nuptias contraxerit, an statim debeatur Titio vsusfructus? -  8 Dispositio omnis debet intelligi secundum id, ad quod principaliter ordinatur. -  9 Actus semper regulatur a fine in quem dirigitur. -  10 Regulatur etiam a sua causa. -  11 Nonnullis fundamentis satisfactum remissiue, quae expendi solent contra communem defensam sup. n. 6. -  12 Testator si vxori legauerit vsumfructum, si vidua permanserit, & si ad secundas nuptias transiuerit, eundem vsumfructum Titio reliquerit, an vxore ante nuptias secundas defuncta, Titio debeatur vsusfructus? -  13 Vsusfructus si relinquatur alicui, donec haeres, vel alter ad certam aetatem peruenerit, & eueniat, quod haeres vel alter ante eam aetatem moriatur, legatarius consequitur vsumfructum vsque ad tempus, vel aetatem praefinitam. -  14 Vsusfructus ad certum tempus relictus, mortuo vsufructuario, ante tempus etiam finitur. ADuersus ea, quae cap. praecedenti, resoluta sunt, vrgere videtur in contrarium textus in l. si vsusfructus debitorem, 4. ff. de nouationibus, vbi vsusfructus non[sect. 1] finitur morte vsufructuarij, in cuius persona consistebat vsusfructus, sed alterius mors exspectatur, cui vsusfructus ipse delegatus fuit. Et augetur difficultas, quod si fructuarius in specie eius textus delegauit in creditorem vsumfructum, videbatur quod delegantis morte finiri deberet, per textum in l. necessario, 8. §. finali, ff. de periculo & commodo rei venditae: quare Bartolus, castrensis, & Immola in eadem l. 4. Aretinus, & alij communiter in §. finitur, Institut. de vsufructu. vbi nouissime Anton. Pichardus num. 3. & Petrus Ricciardus num. 13. Francis. Hotmannus ad titulum, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, num. 10. diuersimodo accipiunt illum textum; inter alia tamen Glossa verbo, eius, in dict. l. 4. & verbo,[sect. 2] morte, in dict. §. finitur, distinguendum existimat, an vsusfructus fuerit iam constitutus, an dumtaxat competat actio, vt vsusfructus debitus, seu promissus constituatur? Nam primo casu vsusfructus iam constitutus, morte fructuarij finitur, ex regula textus in dict. §. finitur; & sic procedit textus in d.l. necessario, §. finali, quia cum vsusfructus in persona fructuarij incoeperit, debet etiam persona extincta, & sic morte ipsius finiri. Secundo vero casu, quando tantum competit actio, vt vsusfructus constituatur, cum incipiat in persona eius, cui delegatio fit, ipsius etiam mors exspectari debebit. Sed hanc solutionem improbant Bartolus ibidem, num. 2. dicens, quod Glossa non dicit verum, & Castrensis n. 5. dicens, quod Glossa est trufa, ea ratione, quod falsum sit dicere, posse fructuarium actionem, quam habet, alij cedere, quia sicut vsusfructus cedi non potest; ita nec actio ipsa, ex l. corruptionem, C. de vsufruct. l. Sempronius Attalus. ff. de vsufructu legato. Fortius tamen vrget quod ex praedicta distinctione sequeretur maximum absurdum, nempe quod plus iuris habeat is, qui dumtaxat actionem habet, vt constituatur vsusfructus, quam is qui vsumfructum ipsum constitutum habet, contra regulam textus in l. minus est, 205. ff. de regulis iuris. Deinde, quia in dict. l. 4. non agitur de cessione actionis, Vt male existimauit Glossa, sed de delegatione, vt expressim dicitur in eo textu, & constat ex rubrica, cui subiacet, atque vt indubitatum supponunt Scribentes communiter, & nouissime annotarunt Barbosa in l. vsufructu, 58. num. 18. versic, sed respondendum est, fol. 942. ff. soluto matrimonio. Ricciardus in dict. §. finitur, n. 13. Est autem maxima differentia inter cessionem, & dele[sect. 3]gationem actionum, & iurium; cessio enim ignorante, & inuito debitore fieri potest Delegatio non nisi volente debitore, l. 1. C. de nouat. & delegat. vbi sic annotarunt & discriminis rationem assignarunt Glossa verb. solent. Bartolus, Salicetus, & alij communiter. Quapropter dicendum est, quod in eo textu, Vsus[sect. 4]fructus, qui alias finiri deberet morte eius, qui delegauit, ideo mortuo eo non extinguitur, sed mors alterius expectatur, in quem per delegationem transfertur, quia delegatio, & translatio facta fuit de consensu domini; & sic proprietarius delegationi consensit, atque ex voluntate eiusdem nouus vsusfructus constituitur, & quoad illius extinctionem non consideratur amplius persona delegantis, sed tantum eius, in quem delegatio facta fuit. Non ergo perimitur vsusfructus per mortem primi, sed per mortem secundi vsufructuarij. ita vt si secundus moriatur viuente primo, non possit amplius ad vsumfructum petendum habere regressum primus, vt eleganter declarant Bartolus, & Imola num. 1. Castrensis num. 3. in dict. l. 4. Baldus in l. 1. C. si pignus pignori datum sit. Pinellus in l. 1. C. de bonis maternis, 3. part. num. 40. Ricciardus in dict. §. finitur, n. 13. in fine. Barbosa in dict. l. vsufructu, num. 18. & 19. per totum, vbi post Castrensem, & Imolam declarat aliam difficultatem illius textus: Quare scilicet obligatio primi vsufructuarij non perimatur ipso iure per nouationem, sed ope exceptionis, vt ibid, videri poterit: eandem etiam interpretationem admittit cuiacius recitation solemnium in lib. Dige[sect. 5]storum, ad l. 29. ff. de vsufructu legato, circa finem, qui rectissime percipiens verum sensum illius textus, inquit, quod in dict. l. 4. non agitur de fructuario, sed de eo, cui debetur vsusfructus, qui sane nondum est fructuarius, nec erit anteaquam ei cedatur vsusfructus: cessio facit fructuarium, non debitio; non loquitur ergo de fructuario, sed de eo, cui debetur vsusfructus, qui debitorem creditori suo delegauit, vt ei permitteret, & cederet vsumfructum sibi debitum; & si cesserit, significat ea lex morte, aut capitis diminutione creditoris vsumfructum finiri, nimirum, inquit, atque caeteris omnibus elegantius Cuiacius, quia hic solus fructuarius fuit; non etiam morte delegantis, qui fructuarius nunquam fuit, nec fuisse intelligitur. Extendit autem Pinellus loco relato supr. textum in dict. l. 4. vt procedat, siue delegetur, aut transferatur vsusfructus iam constitutus ex voluntate debitoris, aut proprietarij, siue actio ad constituendum vsumfructum competens. Id quod virissimum est, ex mente communi procedens, atque aperte probatum in illis verbis: si vsusfructus debitorem meum delegauero, &c. quae: apta sunt vtrumque aequaliter comprehendere. Ex his deducitur vera doctrina, & conclusio in hac materia, quod ex vo[sect. 6]luntate testatoris, aut domini, vsusfructus transit de vna persona in aliam: quod per textum in l. Sempronius Attalus, ff. de vsufructu legato, cum aliis sic tradiderunt Alciatus resp. 352. num. 2. Menoch. in cons. 141. num. 19. lib. 2. Sic & e contra, ex eiusdem domini aut testatoris voluntate finiri solet aliquando ante mortem. Cuius rei exemplum opportune huic loco applicatur, si ponamus, quod testator legauit vxori vsumfructum certi fundi,[sect. 7] vel aliquorum bonorum sub conditione, si caste & vidualiter vixerit, & post eius mortem, Titio; si vxor postea secundas nuptias contraxerit, an statim Titio debeatur vsusfructus, vxoris morte non exspectata, vel remanere debeat interim penes haeredem? Et in hoc dubio, vt multa sciens consultóque praetermittam, quae dicere possem, reiecta opinione Romani, & aliorum, cuius meminerunt statim referendi, dicendum ex communiori atque veriori sententia, Titio, & sic secundo legatario statim, non exspectata morte vxoris, vsusfructus legatum deberi: quod cum Ioanne Andrea, qui huius opinionis Author dici solet, Bartolo, Baldo, Alberico de Rosate, Castrensi, Alexandro, Decio, Galiaula, Sodino, Fortunio, & aliis probarunt Mantica de coniecturis vltim, volunt, lib. 3. titul. 19. num. 19. fol. 101. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 70. vers. hinc est quod legatum, fol. 234. & 235. Villalobos communium opinionum, verbo, legatum, num. 12. Antonius Gomez, optime disputans tom. 2. variar. cap. 11. de qualitatibus contractuum, num. 34. Simon de Praetis de interpretatione vltim. voluntat. lib. 1. interpretatione 2. solutione 14. num. 5. fol. 125. Grassus §. legatum, quaest. 45. & quaest. 52. num. 7. Cephalus in cons. 391. num. 1. lib. 3. Camillus Gallinius loco statim referendo, Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 20. num. 6. fol. 135. Haec aurem resolutio, ex tacita atque verisimili mente, & voluntate testatoris procedit; atqui, vt eleganter, & erudite scribit Mantica verisimile est, testatorem voluisse fundum ad Titium pertinere, cum primum vxor ad secundas nuptias conuolauerit, & tempus mortis ob eam causam expressisse, quod crediderit eam vidualiter esse victuram, & consequenter vsumfructum ei relictum, per mortem extinctum iri; sed si alio modo celerius quam per mortem finiatur, ex coniectura verosimili idem dicendum est, testatore voluisse, atque pro expresso habendum est. Et ad hoc redigenda sunt fere omnia fundamenta, quae in proposito considerarunt Antonius Gomez, Praetis, Caualcanus, & alij superiores, & stricte disputans Alexander Raudensis vbi supra, num. 6. & 7. vbi dicit, quod ponderato fine testatoris, qui satis colligitur ex viduitatis conditione, apparet, finem testatoris esse viduitatem, & propter illam legatum reliquisse; & sic viduitate cessante, quod aliae qualitates seu passiones, quibus inducitur priuatio, dicuntur mortes naturales, vt legatarius secundo loco nominatus, debeat statim admitti: omnis[sect. 8] enim dispositio intelligi debet secundum id, ad quod principaliter ordinatur, l. 2. §. non autem omnes, ff. de fluminibus, l. 2. §. quod diximus, ff. si quis cautionibus. Bartol. in l. ambitiosa, ff. de decretis ab ordine faciendis: & actus semper regulatur a fine, in quem dirigitur, l. si is[sect. 9] qui in aliena, versic. nemo enim, ff. de acquirenda haereditate. l. verum, ff. de furtis. Pedrocha m cons. 9. num. 44. Et a sua causa. Craueta in consil. 75. num. 15. Cephalus in[sect. 10] consil. 329. num. 50. lib. 3. & in consil. 703. num. 12. lib. 5. Ad superiorem etiam rationem redigi debent quamplurima, quae in hac quaestione scripsit Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 9. cap. 13. per totum: vbi praefatam sententiam communem optime defendit, &[sect. 11] iis omnibus satisfacit, quae in contrarium moueri possunt: Deinde eodem lib. 9. cap. 14. per totum, mouet du[sect. 12]bium, quid dicendum sit, si e contra testator vxori vsumfructum reliquerit, si vidua permaneret, & si ad secundas transiuisset nuptias, Titio eundem vsumfructum reliquisset an, si vxor ante secundas nuptias decesserit, debeatur Titio vsusfructus? & refert Alciatum irridentem Socinum, atque firmantem, verius esse, vt admitti non debeat Titius, quasi non euenerit conditio. Tandem per totum caput optime fundat & secure, vere etiam resoluit, in praedicto casu extensionem admittendam de casu secundarum nuptiarum ad casum mortis; & inde vxore[sect. 13] mortua ante secundas nuptias, vsumfructum Titio deberi, vt ibidem videri poterit, cum occasio se obtulerit, ne repetamus ea, quae ab alio recte scripta fuerint. Quod si vsusfructus relinquatur alicui, donec haeres, vel alius ad certam aetatem peruenerit, & eueniat, quod haeres, vel alter ante dictam aetatem vel tempus moriatur legatarius consequetur vsumfructum vsque ad aetatem praefinitam, quia personam potius quam tempus considerauit principaliter testator, vt scribunt Romanus singul. 287. Summa Armilla titul. de vsufruct. num. 7. & cum aliis Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 137. fol. 323. qui cum Castrensi, & aliis recte probat, contra esse, cum vsusfructus relinquitur ad certum tempus, quia mortuo vsufructuario ante tempus finitur statim, ex regula textus in dict. §. finitur, nec pro tempore deficiente ad haeredes transit. # 63 CAPVT LXIII. Proponitur vulgata sed non recte explicata difficultas l. final. C. de vsufructu. Quorundam interpretationes damnantur, & vera ratio eiusdem textus redditur. Dubitatur deinde, vtrum pater commoditatem dumtaxat, an vsumfructum habere dicatur ex vsufructu filio relicto, an etiam fructus ex eodem vsufructu perceptos finito eo restituere teneatur? & Cini sententia melius quam hactenus corroborata; ad nonnulla infertur, atque aliorum traditiones in hac materia nouiter, & vere confutantur. SVMMARIVM. -  1 Proponitur vulgata difficultas l. final. C. de vsufructu, & summe adstringitur dubitandi ratio eiusdem legis. -  2 Interpretatio Glossae ad eum textum damnatur; item quo tempore latus fuerit per Iustinianum; textus etiam in l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, demonstratur. -  3 Bartoli distinctio in proposita difficultate relata, & improbata. -  4 Ex voluntate, atque indiuio testatoris, dumtaxat venit persona in dispositione nominata, non vero ea, cui, mediante nominata, acquiritur. -  5 Legatum relictum filiofamilias, an ipsius, an patris contemplatione censeatur relictum, controuersium fuisse inter Doctores, & multis casibus, distinctionibusque explicatum. -  6 Legatum relictum filiofamilias, regulariter, atque in dubio, eius contemplatione, & non patris relictum videtur. -  7 Baldi sententia circa difficultatem dict. l. fin. C. de vsufructu, nouiter, & vere confutata. -  8 Cuiacij interpretatio in eadem difficultate confutata, & numeris seqq. -  9 Pater, & filius vna, & eadem persona reputantur, & ibidem textus in l. vltim. C. de impuberum, in fin. explicatus remissiue. -  10 Pater & filius vna, & eadem persona reputantur, quandiu durat patria potestas; secus tamen ea dissoluta. -  11 Patria potestas morte dissoluitur. -  12 Nonus intellectus assignatur ad textum in d.l. final. C. de vsufruct. & improbatur. -  13 Saluatur etiam nouiter per Authorem. -  14 Textus in dict. l. fin. & vere, & subtiliter explicatus, atque rationes nouissimae Antonij Pichardi & Petri Augustini Morlae probatae. -  15 Vsusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, verus & formalis vsusfructus dicitur. -  16 Vsufructu filiofamilias relicto, vtrum patri sola commoditas, an vero vsusfructus etiam quaeratur? vbi communis sententia refertur, & contraria Cini probatur, & num. seqq. -  17 Vsusfructus solus, & non proprietas, cum filiofamilias relinquitur, vtrum teneatur pater fructus omnes ex eo perceptos, vel aestimationem eorum finito vsufructu restituere? vbi Castrensis sententia in cons. 455. num. 7. vol. 2. improbatur: & vide infra num. 24. -  18 Fundamentum commune Doctorum in quaestione proposita supra, num. 16. contra eosdem retorquetur. -  19 Ioannis de Montesperello in cons. 124. num. 5. lib. 1. noua declaratio, nouiter improbata per Authorem. -  20 Determinabile vnum respiciens plura determinabilia, vniformiter debet illa determinare: quod latius explicatur, atque exornatur remissiue. -  21 Roderici Suarez in proposito opinionis Cini verba quaedam relata. -  22 Cinus in examine suo in quaestione superiori interrogatus, qualiter responderit? & ibidem Castrensis verba relata. -  23 Baldi distinctio in proposito d.l. finalis, C. de vsufructu, nouiter relata, & probata. -  24 Vsufructu finito, qui filiofamilias relictus fuit, non teneri patrem fructus ex eo perceptos restituere, nec etiam eorum aestimationem. -  25 Vsusfructus si filiofamilias relinquatur hodie, vtrum obseruari debeat decisio dict. l. finalis, C. de vsufructu; & ibidem, an vsusfructus talis duret in persona patris, etiam mortuo filio: vbi Ioannis de Matienzo, Emmanuelis Mendez, atque aliorum traditiones nonnullae in proposito, nouiter, & vere taxantur. -  26 L. cum oportet, C. de bonis quae liberis, explicatur. -  27 Ioannis de Matienzo aequiparationem quandam in hac materia veram non esse, nec iure procedere. -  28 Vsusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, quae pleno iure filio acquiruntur, durat penes patrem, etiam filio defuncto: & de multis effectibus, remissiue. -  29 Filiusfamilias, qui ex permissione legum huius Regni, testari potest de tertia parte bonorum suorum, vtrum patri praeiudicare possit in vsufructu tertiae partis? PRo distincta, atque absoluta huius capitis explica[sect. 1]tione, in primis constituere necessarium erit, contra superiorem doctrinam, vsumfructum scilicet morte vsufructuarij finiri, fortiter vrgere in contrarium textum in l. finali, C. de vsufructu. Enimvero eius textus decisio subobscura quidem est, & difficilis, nec recte a Doctoribus explicata; vt autem verbis constitutionis praelectis, mens & ratio ipsius facilius percipi valeat, in hunc modum scriptum reliquit Iustinianus: Ex libris Sabinianis quaestio nobis relata est, per quam dubitatur, si vsusfructus per seruum acquisitus, vel per filiumfamilias, capitis diminutione filij magna, vel media, vel morte; vel emancipatione, vel serui quacunque alienatione, vel morte, vel manumissione possit adhuc remanere? Et ideo sancimus in huiusmodi casibus, neque si seruus vel filiusfamilias in praefatos casus inciderit, interrumpi patri vel domino vsumfructum, qui per eos acquisitus est, sed manere int actum. Neque si pater magnam capitis diminutionem, vel mediam passus fuerit, vel morte ab hac luce fuerit exemptus, vsumfructum perire, sed apud silum remanere, etiamsi haeres a patre non relinquatur: Vsumfructum enim per eum acquisitum, apud eum remanere etiam post patris calamitatem oportet: cum plerunque verisimile sit, testatorem contemplatione magis filij, quam patris, vsumfructum ei reliquisse. Difficultas ergo consistit in hoc, quod morte vsufructuarij non finiri vsumfructum, expressim probat Iustinianus: dicit enim, vsumfructum relictum seruo, vel filiofamilias, & per ipsos acquisitum patri, vel domino, eorundem morte non finiri, neque etiam morte domini, aut patris, vtriusque potius mortem, & patris & filij simul expectandam esse; id quod iure procedere non posse videbatur: nam aut ille vsusfructus filij erat; & tunc morte ipsius finiri debebat, ex regula textus in dict. §. finitur, cum similibus, Instit. de vsufructu aut. per filium, mediante dispositione legis acquisitus fuerat patri ita vt pater esse verus vsufructuarius; & tunc mors filij in consideratione habenda non erat, sed mors patris, ex qua vsusfructus finiri debebat, si verum est, vsufructuarij morte vsumfructum extinguí, & ad proprietatem reuerti. Et augetur dubium; nam hodie ex noua Iustiniani constitutione, aduentitiorum omnium reseruata est proprietas filiis, solo vsufructu reseruato parentibus, l. cum oportet, & l. vltim. C. de bonis quae liberis, §. 1. Institut. per quas personas nobis acquiritur, l. 5. titul. 17. partit. 4. Sed vsusfructus, de quo agitur in dict. l. final, est quid aduentitium, ex testamento, atque dispositione hominis filio proueniens: & sic proprietas, siue dominium eius vsusfructus assignari debuit ipsi filio, argumento l. 3. ff. si vsusfructus petatur: & commoditas, siue facultas percipiendi fructus ipsi patri; illa autem concessa patri, necessario vsusfructus morte filij deberet perire, etiam viuente patre, per textum in l. necessario, §. finali, ff. de periculo & commodo rei venditae: & sic constitutio illa, & antiquo & nouiori iuri repugnare videtur, vt ad oculum demonstratur. Quamobrem Glossa magna verbo, intactum, in dict.[sect. 2] l. finali, inter alias solutiones dicendum existimauit, dispositionem eius legis correctam esse ex decisione l. cum oportet, C. de bonis quae liberis: & idem videtur praesentire Imola in l. si filiofamilias, 2. ff. de donationibus causa mortis; & forte non peccasse Glossam dicendo, eam legem corrigi ex dict. l. cum oportet, scripsit Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 189. vers. & forte glossa, fol. 373. Sed male quidem, vt contra glossam rectius contendit nonnullis fundamentis Fulgosius ibidem, & constat ex annorum digestione per Consules Romanos facta ab Haloandro, quae habetur in fine Codicis. Ex qua deducitur aperte, textum in dict. l. finali, C. de vsufructu, fuisse edictum post Consulatum Lampadij, & Orestis, qui Consules fuerunt anno a Christo Domino nostro nato, quingentesimo tricesimosecundo. Eaque constitutio fuit vna ex quinquaginta decisionibus Iustiniani, per quam antiqua iura, & veterum altercationes corriguntur, aut componuntur: Quas enumerat Eguinarius in 1. part. Digestorum, in princip. Cagnolus in l. 1. num. 5. C. de pactis: textus vero in d.l. cum oportet, editus fuit Consulatu Decij, qui anno quingentesimo tricesimo primo, Consulatum gessit, vt ex eodem Haloandro colligitur. Bartolus autem in eadem l. vltim. C. de vsufructu, &[sect. 3] in l. si filiofamilias, la 2. n. 2. ff. de donationibus causa mortis, in proposita difficultate docuit, verum esse, vsumfructum finiri morte eius, cuius contemplatione relictus est: quod si non appareat cuius contemplatione relictus fuerit, & sic versemur in dubio, id ex futuro euentu declarandum; nam si filius decedat viuo patre, hic euentus declarat, vsumfructum fuisse relictum contemplatione patris, ipsique patri intelligi acquisitum, & consequenter mortem eius expectandam; sed si pater decedat superstite filio, iste euentus declarat, contemplatione filij vsumfructum fuisse relictum, ipsique acquisitum, & consequenter etiam morte eius, non patris extingui: & Bartoli intellectum, atque distinctionem sequuntur Albericus, Angelus, Castrensis, & alij ibidem, Cumanus in l. placet, ff. de acquirenda haereditate. Antonius Gomezius dicens, quod iste est verus sensus, & proprius casus illius legis in l. 48. Tauri, num. 2. in fine. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 179. vers. quod autem debeat habere, folio 372. & num. 234. fol. 442. defendit Ruinus in cons. 194. num. 3. & 4. vol. 2. & tolerabilem intellectum putat Padilla in l. quamuis simpliciter, num. 10. C. de fideicommissis, & receptum firmat, sed non sequitur eum Emmanuel a Costa selectarum interpretationum, cap. 17. num. 4. cum eo transit Franciscus Mantica de coniecturis vlt. volunt. Lib. 8. tit. 16. num. 9. fol. 359. & nouissime Petrus Ricciardus ad §. finitur, Institut. de vsufructu, num. 5. per totum: videntur etiam probare Cuiacius recitation, solemnium in libros Digestorum, ad l. si quis vsumfructum, 29. ff. de vsufructu legato, in versicul. eodemque modo si filiofamilias. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. num. 8. 1. part. quatenus dicunt, eius legis decisionem ideo procedere, quod vsusfructus vtriusque contemplatione, & patris & filij relictus censetur. Sed hunc intellectum impugnat Salicetus in eadem l. finali, C. de vsufructu: & reiiciendum existimat Imola in dict. l. si filiofamilias, 2. col. 2. ff. de donat, causa mortis. Improbat etiam Costa loco relato supra, nec probarunt recentiores nonnulli, quos statim referam. His ego libenter assentio contra Bartolum. Primum, quia praedicta interpretatio vere non tollit difficultatem propositam, quare scilicet vsusfructus, etsi fuerit relictus contemplatione filij, vel in dubio simus, non extinguitur morte patris, cui vere per filium quaesitus fuerat, & qui verus fuit vsufructuarius; aut quare non morte filij, si ipsius contemplatione censetur relictus. Deinde, num maximum absurdum est dicere, voluntatem testatoris in hoc casu certum aliquid non continere, sed ex futuro euentu pendere? ex illoque, & non certa iuris doctrina, vel ipsius testatoris dispositione declarandum, hanc vel illam fuisse testatoris voluntatem. Nam cum voluntas testatoris de praesenti deferat ius vsusfructus, de praesenti etiam constare debet, ad quem pertinere debeat. Praeterea, quia si mors filij expectanda est, vt finiatur vsusfructus, quando eius contemplatione relinquitur, idem dicendum erit, quando versamur in dubio, nec apparet cuius contemplatione fuerit vsusfructus relictus; quoniam in dubio praesumendum est, testatorem magis filio, quam patri voluisse vsumfructum relinquere, argumento textus in l. 3. §. hoc autem ff. de legatis praestandis, in illis verbis: Nec enim quaerimus cui acquiratur; sed cui honor habitus sit, l. debitor, 84. §. seruo alieno, ff. de legatis secundo, ibi: Domini persona ad hoc tantum inspicitur, vt sit cum eo testamenti factio: caeterum ex persona serui legatum consistit, l. qui liberis, 8. §. haec verba, ff. de vulgari, & pupillari substitutione, ibi: Hunc habent sensum, vt ei non omnis qui patris haeres extiterit, sed is, qui ex testamento haeres extiterit, substitutus videatur. Et ideo neque pater, qui per filium, neque dominus, qui per seruum haeres extiterit, ad substitutionem admittetur, l. edicto, 13. §. ad eos, ff. de iure fisci, ibi: Qui ex defuncti voluntate, &c. Ex quibus iuribus annotarunt Bartolus, & communiter Doctores ibi, maxime in dict. §. haec verba, quod ex vo[sect. 4]luntate, atque iudicio testatoris dumtaxat venit persona in dispositione nominata, non vero ea, cui, mediante nominata, acquiritur. Denique, nam etsi inter Doctores controuerti soleat,[sect. 5] & multis casibus, distinctionibúsque explicari, vtrum legatum relictum filiofamilias, ipsius, an patris contemplatione censeatur relictum, quod plene disputat Franciscus Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 8. tit. 16. per totum. Padilla in l. quamuis simpliciter, ex num. 6. C. de fideicommissis. Aluaradus, Simon de Praetis, & alij referendi infra. Regulariter tamen, atque in dubio, lega[sect. 6]tum filio in potestate relictum eius contemplatione, non patris relictum videri, aperte probatur in dict. l. finali, in fine, C. de vsufructu, in verbo, plerumque, & ibi notat Glossa; nam illa dictio, plerumque, regulam ostendit, l. qui plures, ff. de vulgari & pupillari substitutione, l. si vt certo, §. nunc videndum, ff. commodati, l. 3. in vers. plerumque, ff. de officio praefecti vigil. Et hanc regulam in specie probat Bartolus in l. si filiofamilias, la 2. num. 2. ff. de donationibus causa mortis, & in l. cum aliquis, n. 3. & sequuntur Baldus, & Castrensis, num. 2. & Alexander num. 6. Cod. de iure deliberandi. Cumanus in consil. 73. num. 4. versic. in contrarium autem, & cum aliis probarunt Mantica lib. 8. d. titul. 16. num. 4. Padilla in dict. l. quamuis, num. 6. Berous in cons. 26. num. 34. & seqq. lib. 2. Corrasius in l. frater a fratre, in 1. part. num. 62. vers. altera doctrina, ff. de condictione indebiti. Decius in consil. 526. num. 7. & multis relatis, Simon de Praetis de interpretatione vltim. voluntat. lib. 1. interpretatione 2. solutione 6. num. 14. & 15. fol. 109. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 1. num. 3. vers. & quando, fol. 123. Menoch. lib. 3. praesumpt. 28. num. 17. A Costa selectarum interpretationum, lib. 2. cap. 17. num. 4. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaest. 19. num. 44. Velasquez de Auendano in l. 29. Tauri, gloss. 4. num. 3. 4. & 5. Ergo in dubio sumi non potest coniectura illa, vt si praemoriatur filius, contemplatione magis patris, quam filij censeatur vsusfructus relictus. Baldus vero in eadem l. finali, colum. 3. & 4. aliter in[sect. 7]telligit, dicens, quod quando filio relinquitur merus vsusfructus formalis provt ibi contingit, tunc in eo vsufructu numero concurrunt pater, & filius, quoad titulum, & pater quoad effectum, & vsusfructus durat in patre, eo viuente, in integro statu, postea vero reuertitur ad suam originem, id est, ad filium, & non consolidatur cum proprietate, quia filius qui est in medio, & habet titulum vsufructuarij, talem consolidationem impedit. Verum hanc doctrinam Baldi, etsi nullus improbet, ex infinitis quos in hac materia praelegi, probare non possum ex eo, quod re vera non diluat Baldus difficultatem propositam, nec concludenter ostendat, quare scilicet impediat filius vsumfructum consolidari, si pater verus vsufructuarius est, vel ipsi a principio verus vsusfructus acquiritur quoad effectum. Deinde, quia supponit aperte, quod cum filio solus vsusfructus relinquitur, non acquiratur patri vsusfructus formalis, sed dumtaxat commoditas quaedam percipiendi fructus: & in hunc sensum expressim accipit eum Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 279. vers. et si patri acquiritur, fol. 372. Id tamen falsum esse probauimus infra: Imo vltra alia aperte colligitur etiam ex his, quae distinguendo in proposito dictae l. finalis, C. de vsufruct. scripsit idem Baldus in l. 6. num. 4. ff. de vsufructu. Vbi in ea quaestione, numquid pater habeat vsumfructum, in vsufructu legato filio, inter alia dicit, quod cum dubitatur, cuius contemplatione vsusfructus relictus sit, vtriusque persona consideratur, & vterque intelligitur legatarius, & verus vsufructuarius. Alia via declarat Cuiacius tract. 5. ad Africanum ad[sect. 8] l. 17. ff. de vsu & habitatione, & decisionem d.l. finalis, in eo fundat Patrem & filium censeri vnam, & eandem personam per legem; inde esse, quod vsusfructus quaesitus patri per filium absque interpretatione remaneat penes filium, quia altero mortuo, si alter superest, quasi superesse videtur eadem persona. Quod autem pater, & filius, vna & eadem persona[sect. 9] reputentur, dicit expresse textus in §. ei vero, Institut. de inutilibus stipulationibus, l. vltima in fine, C. de impuberum, ibi: Cum & natura pater & filius eadem esse persona pene intelligantur. De qua lege videndus est Lara in l. si quis a liberis, in princip. num. 45. vsque ad num. 54. & dicit nonnulla Auiles cap. 1. Praetorum, glossa, nihil. Iosephus Mascardus de probat, tom. 2. conclus. 1156. Sed Cuiacij sententiam nonnullis argumentis improbat Mendez Lusitanus in repet. ad textum, in l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, 2. part. num. 115. fol. 36. & 37. Eamque veram non esse, nec concludere existimo; aliis tamen rationibus, & illa principaliter, quod licet verum sit assumptum ex dictis iuribus deductum, procedit tamen quoad acquisitionem, vt scilicet cum pater & filius vna, & eadem persona censeantur, vsusfructus acquisitus per filium transire debeat ad patrem tanquam ad caput huius personae, non tamen assignat Cuiacius rationem, quare mortuo patre remaneat vsusfructus penes filium, nec perimatur ius penes patrem existens; nam cum illud non subiectetur in persona patris & filij, sed sit tantum in subiecto vero, hoc est in persona patris, qui est verus vsufructuarius, deberet patre extincto, & ius ipsum vsusfructus extinguí ex regula textus in principio, Institut. de vsufructu, & facit textus in l. repeti §. rei mutatione, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, & in l. corruptionem, C. de vsufructu. Praeterea, nam regula d.l. vlt. C. de im[sect. 10]puberum, procedit dumtaxat, quandiu durat patria potestas; dissoluta autem patria potestate, pater & filius non censentur vna & eadem persona, vt dicit Accursius in l. 2. C. qui aerate se excusant, libro 10. & sequuntur Angelus in §. emancipatos, num. 1. Institut. de exhaeredatione liberorum. Philippus Decius in l. emancipati, in fine, C- de collationibus, & communiter approbari testatur Lancelotus Decius in eadem l. finali, vbi Corneus n. 5. existimat veram doctrinam quoad effectus, in quibus patria potestas consideratur: & verissimam sententiam profitentur post alios Padilla in l. transigere, num. 21. C. de transactionibus. Lara in dict. l. si quis a liberis in princip. num. 49. Sed sic est, quod patria potestas morte dissolui[sect. 11]tur, in princ. Institut. quibus modis ius patriae potestatis, l. 1. titul. 18. partit. 4. Vlpianus in fragmentis, titul. 10. vers. morte. Iacobus Menoch. in cons. 151. num. 10. lib. 2. ergo patre mortuo, & sic patria potestate dissoluta, etsi filius supersit, non potest videri eadem persona durare, nec potest negari, patris personam esse extinctam, in qua vere, & realiter vsusfructus ipse consistebat. Quare alij aliter interpretantur locum Iustiniani, &[sect. 12] pro eius explicatione constituunt: quod textus ille non repugnat regulae textus in d. §. finitur, Institut. de vsufructu, cum similibus; imo cum eis concordat: quod patet; nam in dict. l. finali, morte vsufructuarij vsusfructus finitur, iuxta regulas iuris communis; nam cum vsusfructus filio relictus, mediante eius persona, ex legis dispositione patri acquiri debeat, & in dubio semper contemplatione filij relictus esse videatur, nisi contrarium constiterit, vt supra diximus perinde haberi debet, ac si post mortem patris, cui ex legis dispositione vsusfructus acquisitus fuit, filio relictus esset; alias enim frustra contemplatione filij diceretur vsusfructus relictus, si nunquam penes filium esse deberet, saltem mortuo patre. Vnde testator qui filij contemplatione reliquit vsumfructum, cum sciat patri acquirendum, nec acquisitionem prohibeat, videtur relinquere eum patri, & post: mortem patris, filio; & sic mortuo patre extinguitur vsusfructus, qui ex dispositione legis illi acquisitus fuit, & in persona filij ex defuncti voluntate incipit nouus vsusfructus. Quod si filius praecedat in morte, tunc patris mors expectari debet, nam cum ipse ex legis dispositione sit verus vsufructuarius, non potest ante mortem eius vsusfructus extingui, ex dict. §. finitur, & l. inter antiquam, C. de vsufructu. Haec tamen interpretatio, etsi subtilis sit, & a nemine hactenus improbata, placere non potest. Inter alia enim, quae probabilia non sunt, & aperte conuincuntur ex verbis eiusdem legis. falsum quidem est, & contra mentem Scribentium communem, mortuo patre, extingui vsumfructum illi acquisitum, & in persona filij incipere nouum vsumfructum: contrarium enim expressim significat textus in dict. l. finali. C. de vsufructu. Vsumfructum ipsum, qui erat penes patrem, remanere penes filium per mortem patris non extinctum; & sic eundem vsumfructum continuari in filium, vt clare docent Baldus 2. & 3. colum. ibi: & Salicetus post principium, & manifeste colligitur ex illis verbis: neque si pater magnam capitis diminutionem, vel mediam passus fuerit, vel morte ab hac luce fuerit exemptus, vsumfructum perire: sed apud filium remanere etiam post patris calamitatem oportere. Posset tamen saluari hic intelle[sect. 13]ctus, constituendo ob praefatam rationem, vsumfructum non extingui mortuo patre, qui verus erat vsufructuarius, sed transire, aut continuari in filium, tollendo tamen assumptum, quod in filio constituatur nouus vsusfructus. Vel his, & aliis interpretationibus reiectis, verus sen[sect. 14]sus illius textus esse potest: quod Imperator in ea lege interpretatus fuerit l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, & totum eius antiquum; nam cum in quaestione ibidem proposita, quae difficilis erat & ardua, ex vna parte dicendum videretur, vsumfructum per filium patri quaesitum, non posse remanere penes filium post mortem patris ex iuris principiis vulgatissimis, mutatione rei, & morte vsufructuarij vsumfructum extingui: ex alia autem parte videretur contrarium, nam in dict. l. cum oportet, defertur filio proprietas cuiuslibet rei per ipsum acquisitae; & sic iuris etiam vsusfructus deberet penes filium remanere, & non fraudari vsufructu, maxime cum regulariter stet pro eo praesumptio, testatorem contemplatione magis filij, quam patris vsumfructum reliquisse: iri eo igitur dubio constitutus Iustinianus, decidit in specie illius textus, veram vsumfructum, patri acquisitum, penes ipsum etiam mortuo filio mansurum, secundum antiqua iura & nouiora, & post mortem patris eundem etiam intactum, & nunquam extinctum apud filium remanere debere, tum ob rationem dictae l. cum oportet: tum etiam, quia pro filio stat iuris praesumptio, quod magis ipsius, quam patris contemplatione vsusfructus fuerit relictus; & sic mortuo patre, penes ipsum remanet nunquam extinctus: & ad haec in effectu reducuntur quae in superiori difficultate nouissime annotarunt Antonius Pichardus ad §. finitur, Institut. de vsufructu, num. 4. & 5. Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. titul. 6. quaest. 1. num. 6. per totum, fol. 277. quatenus ex paesumpta testatoris voluntate conseruant vsumfructum mortuo patre in persona filij; mortuo vero filio, in persona patris stricta iuris ratione vsumfructum defendunt: nam cum ipse sit verus vsufructuarius, atque ex dispositione legis veram vsumfructum acquisierit, vsque ad mortem finiri non debuit vsusfructus ipse; que omnia Iustinianus statuit, decidens vsumfructum filiofamilias relictum, pleno iure patri acquiri, quemadmodum acquireretur iute antiquo attento, per textum in l. placet, cum vulgatis ff. de acquirenda haereditate: & ideo morte filij vsumfructum non finiri, quia non ipse, sed pater vsufructuarius est: mortuo vero patre, quamuis summo & stricto iure vsusfructus finiri deberet, tamen quia plerumque filij magis quam patris contemplatione vsusfructus relinquitur, humanitatis ratione, siue ex praesumpta testatoris voluntate Imperator decreuit non finiri, sed in persona filij durare. Ex his opportune infertur ad nonnulla. Primo, vsum[sect. 15]fructum competentem patri in bonis aduentitiis filiorum, verum, & formalem vsumfructum dici, habito respectu ad proprietatem, quae ab eo vsufructu separata est, & penes filios remanet: id quod latius probauimus supra, capit. 3. huius libri, a num. 25. cum seqq. & nouissime defendit Petrus Augustinus Morla vbi supra, dict. n. 6. vers. in vsufructu tamen, quem pater habet. Secundo infertur ad explicationem Glossae in authent.[sect. 16] idem est, C. de bonis quae liberis. Glossa magna vers. item nonus, dum dicit, quod etiam hodie iure nouo, de vsufructu relicto filiofamilias, non quaeritur patri nisi sola commoditas; & sic facultas quaedam percipiendi fructus, non vero vsusfructus: & consequenter pater non erit verus vsufructuarius earum rerum, quarum vsusfructus solus filio relinquitur. Ratio est, quia si filio solus vsusfructus relictus est, non poterit pater (ne seruitus seruitutis detur) vsumfructum vsusfructus habere: & sequuntur Angelus, Salicetus, Corneus, & communiter Scribentes ibidem. Rodericus Xuarez in quaest. an in bonis Maioratus pater habeat vsumfructum, num. 2. & seqq. & num. 15. 16. & 17. Tellus Fernandez in l. 5. Tauri, num. 8. Ioannes de Matienco in l. 9. tit. 1 gloss. 1. num. 3. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Ruinus in cons. 294. vol. 2. Capicius decis. 73. num. 10. Berous in cons. 139. num. 10. & seqq. & num. 21. vol. 2. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 179. vers. tamen dubium est in isto casu, fol. 371. vsque ad num. 186. Bursatus dicens hanc crebriorem sententiam in cons. 133. num. 37. vol. 2. & nullo ex his relato Emmanuel Mendez in repet. dict. l. cum oportet, 2. p. num. 113. fol. 37. Ioannes de Montesperello in cons. 124. per totum lib. 1. Atque ex hac doctrina, quasi con[sect. 17]sequenter, & necessario inferunt Castrensis in cons. 455. alias, 445. num. 7. vol. 2. Franciscus Marcus decis. 877. num. 2. 1. part. Quod pater in hoc casu, cum vsusfructus solus, & non proprietas filio relinquitur, teneatur cauere de vtendo arbitrio boni viri, & restituendo fructus perceptos, vel aestimationem eorum finita commoditate: & sequitur Caualcanus de vsufruct. mulieri relicto, dict. num. 179. vers. & post eius mortem eius haeredes, fol. 373. & num. 182. & duobus seqq. Vbi cum aliis probat, quod quando filio relinquitur vsusfructus tantum, & non proprietas, potest pater ratione patriae potestatis, auocare ab eo illum vsumfructum, & recipere quolibet anno fructus illorum bonorum datorum ad vsufructuandum, sed tenebitur tenere bonum computum de illis fructibus perceptis, quia solum commoditatem vtendi & fruendi fructibus habebit, & post solutionem patriae potestatis, erit ipse, aut haeres eius obligatus restituere filio omnes fructus perceptos, seu illorum aestimationem. Eandem etiam resolutionem existimat veram, & sequutus est eam Franciscus Bursatus dict. cons. 133. n. 38. vol. 2. Ipsaque totum fundamentum capit ex superiori opinio[sect. 18]ne, & doctrina, quod cum relinquitur filio vsusfructus tantum & non proprietas, sola commoditas patri acquiritur, & non vsusfructus. Vnde contra dicendum esset, quoties patri vsusfructus acquireretur, & non commoditas, quia tunc pater grauari non deberet onere supradicto restituendi fructus perceptos, vel aestimationem eorum, vt ex mente aliorum intellexit expressim Borgninus Caualcanus dict. num. 179. vers. tamen dubium est, & vers. post eius mortem, ibi: & sic vides differentiam magnam, & iterum num. 180. & 182. Ex quo sequitur manifeste, praefatam illationem, & Castrensis doctrinam omnino destruendam, & conuincendam, dato, & probato pro vero, quod in quaestione proposita, vbi filio vsusfructus tantum, & non proprietas relinquitur, adhuc patri acquiratur vsusfructus, & non commoditas sola; nec eandem communem iure aliquo confirmari: nullibi enim scriptum ostendunt praecitati Authores, quod teneatur pater fructus perceptos restituere, quando solus vsusfructus filio relictus est; id quod Iustinianus non expressit in dict. l. finali, C. de vsufructu. Imo contrarium videtur praesentire aperte, dum patrem vsufructuarium vsusfructus filio relicti saepe nominauit. Dicit enim post principium legis, in vers. ideo sancimus, non interrumpi patri vel domino vsumfructum acquisitum, & in vers. neque si pater, vsumfructum patris non perire, sed apud filium remanere, & in principio eiusdem legis, proponens quaestionem, non dixit quid iuris esse deberet, si ex vsufructu filio relicto acquisita fuisset per eum patri commoditas, sed de vsusfructus acquisitione expresse tractauit, vt constat ex verbis illis: Si vsusfructus fer seruum acquisitus, vel per filiumfamilias. Et facile suadetur, nam si in specie ibidem proposita, non vsusfructus, sed commoditas tantum patri acquireretur, nullo modo procederet, quod Iustinianus dixit, vt si seruus, vel filiusfamilias in praefatos caius inciderit, non interrumpatur vsusfructus per eos patri vel domino acquisitus, sed remaneat intactus; si enim acquisitus non fuisset, non posset dici, quod intactus remaneret: Commoditas etiam, & non vsusfructus si patri acquisita fuisset, necessario deberet decidere Iustinianus, quod mortuo filio, in cuius persona remansit vsusfructus, vt superiores Authores (sed male quidem, & contra legem supponunt) finiretur commoditas penes patrem existens, per textum in l. necessario, §. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditae: & tamen decidit contrarium, vt vides, vt mortuo filio, penes patrem remaneat vsusfructus. Vnde non solum cessat argumentum, siue inconueniens, quo fundatur Communis, ne seruitus seruitutis detur; imo argumentum hoc contra ipsos huius opinionis Authores retorqueri debet: Cum enim ex supradictis manifeste probetur, patrem in proposito casu vsufructuarium nominari per legem, atque vsumfructum per filium illi acquisitum vsque ad mortem eiusdem etiam, mortuo filio duraturum; necessario sequitur dicendum, interim dum pater viuit, filium non esse vsufructuarium, ne seruitus seruitutis detur, contra regulam textus in l. 1. ff. de[sect. 19] vsufructu legato, quam aliter, & noue explicauit Ioannes de Montesperello in cons. 124. num. 5. lib. 1. vt scilicet vulgatum illud assumptum procedat in vsufructu, qui tanquam seruitus haberet locum; quo casu vsusfructus esse non potest vsusfructus, ne seruitus seruitutis detur: secus tamen dicendum sit respectu vsusfructus patris, quia pater habet vsumfructum, non tanquam seruitutem aliquam, sed ratione patriae potestatis, & administrationis, quod displicet ex mente communi, ex qua vt vidimus, quoad hoc constitui non debet differentia aliqua inter vsumfructum patri competentem, aut alium quemcunque; in vtroque enim militat eadem ratio, si verum est, vsumfructum patri acquiri, quod lege ipsa probatur expressim. Deinde supponit praedictus Author, & deterius quidem, apud patrem, & filium vsumfructum esse simul, cum filio vsusfructus tantum relinquitur; quod & communi resolutioni repugnat, ex qua penes patrem sola commoditas est, & superiori resolutioni quam probamus; textui etiam in dict. l. finali, C. de vsufructu. Ex quo deducitur aperte, penes patrem dumtaxat esse vsumfructum, & ipso mortuo continuari in filium, siue remanere intactum penes eum vsumfructum, qui antea erat patris tantum; sic, vt mortuo filio ante patrem, nunquam diceretur, vsumfructum fuisse filij: & ad hoc esse textum clarum & apertum in dict. l. finali, fatetur Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 179. vers. quod autem debeat habere, fol. 372. Tandem & vltimo in eandem partem vrget etiam, quia vsusfructus per seruum quaesitus, domino acquiritur, & non sola commoditas: quod aperte supponit textus in l. vsusfructus, ff. de stipulatione seruorum, & in l. haeredit as in fine, ff. de acquirendo rerum dominio: sed in d.l. finali C. de vsufr. filius, & seruus aequiparantur in acquisitione vsusfructus, ergo patri vsusfructus acquiritur: id quod probatur ex illis verbis, Vsumfructum per eos acquisitum, quod[sect. 20] verbum eos, cum sit determinabile vnum, & respiciat plura determinabilia, vniformiter debet illa determinare l. iam hoc iure ff. de vulgari, & pupillari substitutione, l. quamuis, C. de impuberum, l. si legatarius, ff. de legatis tertio. Ex quibus iuribus sic adnotarunt Doctores communiter ibi. & latius explicarunt Cephalus in cons. 67. num. 22. lib. 1. & in cons. 416. num. 58. & in cons. 413. n. 3. & 4. lib. 3. & in cons. 616. num. 39. & in cons. 76. num. 14. 15. 16. & lib. 5. Iacobus Menochius in cons. 76. num. 14. 15. 16. & 17. lib. 1. & in cons. 328. num. 65. & 66. & in consil. 376. num. 60. & seqq. lib. 4. & in cons. 497. num. 6. & 7. lib. 5. Bursatus in cons. 12. num. 27. lib. 1. videndus omnino in cons. 151. num. 5. & num. 50. vsque ad numer. 56. lib. 2. Gracianus regula. 131. per totam, late Simon de Praetis de interpretatione vltim. voluntat. lib. 3. solutione nona, a num. 19. vsque ad numer. 29. fol. 113. Hyppolitus Riminaldus in cons. 607. num. 19. 20. 23. 25. 26. & 27. lib. 6. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 322. num. 51. lib. 2. Philippus Decius in l. in testamento, col. 5. C. de militari testamento. Quibus rationibus verius existimo contra Glossam, & Communem supra relatam, quod patri quaeratur vsusfructus, & non solum commoditas, etiam cum vsusfructus solus filio relinquitur. Quam sententiam tenuit expresse Cinus in eadem l. finali C. de[sect. 21] vsufructu, cuius meminit Rodericus Xuarez in d. quaest. vtrum in bonis maioratus pater habeat vsumfructum, vers. nec etiam huic decisioni obstitit, vbi dicit haec verba. Cinus[sect. 22] ibi dicit quod vsusfructus non cohaeret filio, sed patri; & sic respondens ad dictam l. 3. dicit sic tenere glossam: & quanquam Cinus vadat per alias ambages; tamen in essectu tenet, quod semper quaeratur patri vsusfructus, licet filius non habeat in re, nisi solum vsumfructum, reprobans glossam in dict. authent. idem est. Cini etiam mentionem facit Castrensis in eadem l. finali, num. 2. C. de vsufructu, vbi scribit in hunc modum: Et dicit Cinus quod in examine suo fuit interrogatus per quendam Doctorem Bononiensem, si legatus est vsusfructus filiofamilias qui hodie acquiritur patri, cum habeamus, quod in aduentitiis quaeritur proprietas filio, & vsusfructus patri, vt infra de bonis quae liberis, per totum, hoc non est dare proprietatem distinctam ab vsufructu patris, an nihil remaneat penes filium, an acquiratur filio ipsum ius, & commoditas sit ipsius patris. Dicit ipse Cinus, quod ipse aliter non respondit illi Doctori, nisi quod de quaesito suo erat casus in ista lege, & Dominus Lambertinus de Ramponibus, qui erat Promotor suus, dixit quod optime responderat. Eandem etiam partem videntur tenere Imola in l. si filiofamilias, ff. de donat causa mortis. Petrus Augustinus Morla emporij 1. part. tit. 6. quaest. 1. num. 6. ad medium: & fortiter confirmant eam nonnulla, quae contra Rodericum Xuarez in dict. quaest. maioratus, erudite scripsit Molina de Hispanorum primogeniis lib. 1. cap. 19. num. 18. seqq. & contra Pinellum ibid. num. 23. sed & Baldus ipse in l. 6. num. 4. ff. de vsufructu, praefatam sententiam probat[sect. 23] aperte. Is enim quaerens, vtrum pater habeat vsumfructum in vsufructu legato filio, distinguendum putauit: Quod aut filius est electus, vt minister, aut vt legatarius, aut dubitatur. Primo casu, solus pater, in quem testator respexit, est legatarius, & patris persona consideratur, & non filij. Secundo casu, persona filij consideratur, non patris. Tertio casu, vtriusque persona consideratur, & vterque intelligitur legatarius, primo pater, secundo filius, & dicit esse casum in d.l. finali, C. de vsufructu, secundum verum intellectum. Ecce igitur ibi, cum in dubio sumus, aperte, & vsufructuarium iudicari, non minus ac si eidem vsusfructus fuisset relictus. Ex quibus apparet, Castrensis, atque aliorum illa[sect. 24]tionem propositam supra num. 17. veram non esse, & consequenter patrem, qui habet verum vsumfructum in vsufructu filio relicto, non teneri fructus aliquos, vel eorum aestimationem finito vsufructu restituere: Quod contra Castrensem & Caualcan. rectius obseruauit Hieronym. Gabriel in cons. 162. n. 25. & 26. & n. 32. & 43. lib. 2. Tertio infertur ad explicationem, siue indagationem[sect. 25] veritatis eorum, quae in hac materia nouiter scripsit Emmanuel Mendez Lusitanus in repet, l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, 2. part. num. 118. fol. mihi 37. vbi affirmat decisionem dict. l. finalis, C. de vsufruct. procedere non posse hodie de iure nouo: inde infert, quod si vsusfructus tantum alicuius rei filiofamilias relinquatur hodie, morte eiusdem filij vsusfructus ipse extingui debebit, nec viuente eo poterit esse penes patrem, plus quam commoditas quaedam fructuum, improbátque Molinam contrarium sentientem, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. num. 23. nec aliter hanc opinionem comprobat: idcirco, sed vltra eum, animaduertendum erit eiusdem sententiae fuisse Ferdinandum Ariam in l. 46. Tauri, n. 5. ad finem. Ioannem de Matienco in l. 9. tit. 1. glos 1. n. 9. lib. 5. nouae collectionis Regiae, qui huiusce sententiae facit Authorem Baldum in l. cum oportet, ad finem principij. C. de bonis quae liberis, vers. & si diceres. Castrensem. in dict. l. finali, ad finem, C. de vsufructu, atque eorum auctoritate ductus, siue verbis circumscriptus eorum, firmat duo. Primum, quod patri commoditas dumtaxat acquiritur eorum, quorum vsumfructum tantum habet filius. Secundo, eam commoditatem mortuo filio finiri: quod vtrumque adeo expressim repugnat verbis textus in dicta l. finali, vt alia probatione minime indigeat; nec constitui potest eiusdem legis per aliam legem correctio, siue immutatio aliqua; adhuc igitur post decisionem dict. l. cum oportet, Vsusfructus acquiritur patri non commoditas tantum ex vsufructu filio relicto, qui durauit in persona patris etiam mortuo filio, ex constitutione dict. l. finalis, C. de vsufructu, quae fuit condita post conditam dictam l. cum oportet: & sic cum sit posterior, omnino obseruari debet. Quod, etsi ex annorum digestione ab Haloandro facta non constaret, dicendum esset; Primo, ne legum correctionem induceremus in dubio, contra regulas iuris vulgatas, & Doctorum allegationes communes, vt in nostris terminis aduertit Imola in dicta. l. si filiofamilias, ff. de donationibus causa mortis. Secundo, quia dict. l. cum oportet, dumtaxat corrigit[sect. 26] ius antiquum in his, quae pleno iure quoad vsumfructum, & proprietatem parentibus quaerebantur, vt hodie quaerantur tantum quoad vsumfructum, & proprietas filiis salua remaneat, sed in casu, quo vsusfructus tantum filio relinquitur, nihil lex illa de nono disposuit, ideo stare debemus omnino decisioni dict. l. finalis: & cum patri ex simili relicto vsusfructus acquiratur, vt concludenter probatum est, non commoditas tantum; euidenter destruitur praedictorum Authorum fundamentum, qui in eo principaliter vim faciunt, vt ausi sint dicere, morte filij extingui debere vsumfructum, quod patri acquiratur solum commoditas: & sic morte filij debeat extingui, ex l. necessario §. finali ff. de periculo, & commodo rei venditae. Sed cum assumptum id falsum sit, & contra iura, & rationes superius propositas, nec illud quod infertur ex eo, iure subsistere poterit. Baldi autem, & Castrensis auctoritates nihil vrgent: procedunt enim in terminis, in quibus ipsi loquuntur, scilicet cum vsusfructus consistit in persona filij; tunc enim licet pater habeat commoditatem, mortuo filio, commoditas illa cessat. Quod probari posset, quamuis adhuc repugnet Molina vbi supra, in specie tamen proposita contrarium dici debet, quia vsusfructus in persona patris consistit, illique a principio ex dispositione legis acquiritur, & sic mors eius expectanda est. Deinde nec bene aequiparat Ioannes[sect. 27] de Matienco in dict. l. 9. titul. 1. gloss. 1. num. 9. Vsumfructum patri competentem in bonis Maioratus filij, & vsumfructum ipsi competentem, cum solus vsusfructus filio relictus est; vt vtroque casu pater amittat commoditatem vsusfructus mortuo filio. Primo enim casu, vsusfructus bonorum Maioratus morte filij extinguitur; nam cum dominium bonorum Maioratus filiofamilias competens, ad eius vitam restrictum sit, & eo mortuo statim in sequentem Maioratus successorem pertranseat, necessario cessare debet vsusfructus patris, qui ab eius domino dependet, vt cum Antonio Gomezio, & Tello Fernandez eleganter animaduerit Molina de Hispanorum primogeniis lib. 1. d. cap. 23. num. 20. Sed in secundo casu, cum pater sit verus vsufructuarius, & ab eius persona dependeat vsusfructus, vt supra dictum est, necessario mors ipsius expectari debet, ex regula textus in §. finitur, cum similibus, Institutionum, de vsufructu. Vsusfructus vero competens patri in bonis aduenti[sect. 28]tiis filiorum, quae pleno iure in proprietate & vsufructu filio acquiruntur, durat penes patrem etiam filio defuncto: nec de hoc aliquis dubitat, vt diximus supra, hoc eodem lib. cap. 3. vbi de vsufructu competenti patri in bonis aduentitiis filiorum plene tractauimus; & clare probat textus in l. finali, vers. sin vero, C. ad Tertullianum, per quem, post ordinarios ibi sic obseruant, & quamplures effectus considerant Antonius Gomezius in l. 48. Tauri, num. 5. & in l. 6. n. 11. & 12. Guilliel. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo & vxorem, nomine Adelasiam, decis. 5. num. 73. Pinellus 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 39. vsque ad num. 52. Menchaca de success. progressu, lib. 1. §. 1. n. 37. & seqq. Molina de Hispanorum primogeniis lib. 2. cap. 9. num. 22. & sequent. & num. 28. Ioannes de Mentienco in l. 9. tit. 1. gloss. 1. ex num. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quaest. 78. Simon de Praetis de interpret. vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 1. solutione. 4. ex num. 76. fol. 142. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana, 156. D. Spino in specul. gloss. rubric. 4. part. num.[sect. 29] 15. Inter alios tamen est ille singularis, & ad explicationem legum huius Regni necessarius, scilicet, vt filiusfamilias, vel emancipatus, qui ex permissione legum huius Regni, testari potest de tertia parte bonorum suorum, non possit disponere de vsufructu eius tertiae partis, nec patri in eo praeiudicare, quia hactenus durat vsusfructus post mortem patris, & licentia testandi de tertia parte bonorum a lege filio concessa, intelligi debet sine praeiudicio vsusfructus iam patri acquisiti, vt latius comprobant, & defendunt Pinellus d. 1. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 44. Tellus Ferdinandez videndus omnino in l. 5. Tauri ex num. 3. Petrus de Peralta in rub. ff. de haeredibus instituendis, num. 181. fol. 118. Rojas in epitome success. cap. 29. ex num. 23. vsque ad 28. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. C. 9. num. 22. 23. & 24. Mieres de maioratu, part. 1. quaest. 1. num. 46. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, laesis, num. 129. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. num. 8. per tot. fol. 13. Matiencus in l. 4. tit. 4. gloss. 3. num. 3. & 4. & in. l. 1. tit. 8. gloss. 3. ex num. 18. lib. 5. recopilationis, Ioannes Gutierrez practicar. lib. z. quaest. 40. Valasquez de Auendano in l. 5. Tauri, gloss. finali, D. Spino in speculo gloss. rub. 4. part. in. 15. Emmanuel Mendez. in repetitione l. cum oportet C. de bonis qua liberis, 1. part. num. 53. & 2. part. n. 130. & istam partem sequi videtur Azeued. in l. 9. tit. 1. n. 4. lib. 5. nouae recopilation. vbi mouet quaestionem, & nihil dicit, sed remittit se ad Tellum Ferdinandez & in l. 1. tit. 8. eodem lib. n. 55. expresse amplectitur eam, & in simili statuto idem obseruat Cephalus in cons. 156. n. 37. lib. 2. Contrarium tamen, imo quod filius disponere possit de tertia parte bonorum pleno iure, in proprietate & vsufructu, atque in vsufructu etiam patri praeiudicare, defendit Anton. Gomezius in l. 6. Tauri, n. 14. & idem tenet Menchaca de success. progress. lib. 1. §. 1. n. 31. & multis rationibus comprobat Azeuedius sibi contrarius in l. 4. tit. 4. n. 12. & 13. lib. 5. nouae recopilat. & post longam disputationem habitam ex num. 24. veriorem sententiam existimat Ceruantes num. 47. in l. 5. Tauri: ex quorum rationibus dubia remanet adhuc praefata quaestio, quamuis in iudicando & consulendo durum esset a prima opinione recedere. Et de his hactenus. # 64 CAPVT LXIV. Pater legitimus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filiifamilias, alius etiam vsufructuarius quicunque vtrum amittat vsumfructum per ingressum Religionis, Professione sequuta? Vbi quae hucusque scripta sunt ab aliis, recensentur in vnum, nonnulla nouiter, & melius quam hactenus ab Authore annotantur, ac denique Martini Silimani, Cini, Saliceti, ac aliorum sententia contra Recentiores defenditur. Deinde viuente patre, an & quando filius praetendere possit ius aliquod in Legitima, vel si Legitimam recipiat in vita, & postmodum facultates patris augeantur, vtrum supplementi petendi ius obtineat? plenissime, remissiue tamen declaratum proponitur. SVMMARIVM. -  1 Iura vniuersa, quae de extinctione vsusfructus per mortem vsufructuarij tractant, de qua morte intelligi debeant? -  2 Mors ciuilis licet, sub latissima verbi significatione, appellatione mortis comprehendatur, non tamen regulariter, nec proprie, ac dumtaxat in casibus a iure expressis. -  3 Vsusfructus regulariter non finitur, nec amittitur per ingressum Religionis, Professione sequuta, sed in Monasterium transit, vt penes ipsum pro vita dumtaxat Monachi resideat, non in perpetuum; nam alias proprietas redderetur inutilis. -  4 Et nonnullis fundamentis, quae in contrarium moueri possunt, recte, remissiue tamen satisfactum. -  5 Pater per ingressum Religionis, & professionem, an amittat vsumfructum, quem iure patriae potestatis habet in bonis aduentitus filiorum & num. seqq. -  6 Quae hactenus in proposita quaest. pro sententia Gloss. considerarunt DD. ad tria principaliter reduci debere. -  7 Bartoli opinionem in superiori dubio recte improbatam communiter. -  8 Vsumfructum competentem patri in bonis aduentitiis filiorum extingui per ingressum Religionis & Professionem factam a patre, ex sententia Martini Silimani, Cini, Saliceti, & aliorum, quae ab Authore probatur, & num. seqq. -  9 Pro opinione Silimani primum fundamentum adductum, & nonnullis consideratis in proposita per Pinellum, nouiter, & vere satisfactum. -  10 An Legitimam possit potere filius viuente patre, qui Religionem professus est. -  11 Legitima non debetur filio nisi post mortem patris: quod latissime explicatur, inferturque ad quamplurima in proposito necessaria, remissiue. -  12 Pater si velit assignare potest Legitimam in vita filio, quamuis ad id faciendum non teneatur. -  13 Pater si in vita filio, vel filiae Legitimam assignauerit, & postmodum eiusdem facultates augeantur, an debeat augeri vel suppleri Legitima? -  14 Fundamentis Neotericorum contra Silimanum, Cinum & alios, nouiter satisfactum per Authorem. PRo distincta, atque absoluta huius Capitis explica[sect. 1]tione, in primis constituendum erit: Quod iura vniuersa, quae de extinctione vsusfructus per mortem vsufructuarij tractant, vtique naturalem, non vero ciuilem mortem denotant; cum proprie ea mors dicatur, quando quis naturaliter moritur: quod praesentiens Accursius in §. finitur, Institut. de vsufructu, recte exponit, morte naturali vsumfructum finiri: & sequuntur Scribentes communiter, vt de Communi testantur Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, laesis, num. 140. vers. caeterum. Carolus de Tapia in Authent. ingressi, verb. sua, capit. 17. num. 5. C. de sacrosanctis Ecclesiis; & his non relatis Hieronym. de Caeuallos communium contra communes, quaest. 64. num. 1. ad finem. Mors enim ciuilis, li[sect. 2]cet sub latissima verbi significatione, mortis appellatione comprehendatur; non tamen regulariter nec proprie, ac dumtaxat in casibus a iure expressis, ex sententia Glossae in cap. placuit, el segundo, 16. quaest. 1. quam esse communiter receptam post multos alios testantur Rodericus Xuares allegatione. 20. num. 16. & 20. Menchaca de successionum creatione, lib. 3. §. 21. num. 172. Costa in l. Gallus, §. & quid si tantum, 2. part. num. 13. Mieres de maioratu, part. 2. quaest. 3. num. 36. Ioannes Guttierrez canonicarum quaest. lib. 2. cap. 1. n. 43. & 44. Alexand. Trentacinquius tractatu, de substitutionibus, 4. part. cap. 6. Ioan. Vincentius Honded. in cons. 62. num. 4. & n. 35. vol. 1. Inde est, quod regulariter vsusfructus non finitur,[sect. 3] nec amittitur per ingressum Religionis, Professione sequuta, sed in Monasterium transit, vt penes ipsum pro vita dumtaxat Monachi resideat, non in perpetuum; nam alias proprietas redderetur inanis: quod firmarunt Glossa, Petr. Bellaperti. col. 8. Cinus num. 19. Odofredus num. 16. Bartolus num. 42. Albericus num. 23. Baldus num. 31. Salicetus num. 10. Castrensis n. 26. Iason n. 48. & Decius n. 27. in authent. ingressi, C. de sacrosanctis eccl. Azo in summa, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, num. 1. Gloss. & alij Scribentes communiter in authent. idem est, C. de bonis quae liberis, Glossa, Archidiaconus, & Bellamera in cap. si qua mulier, 19. quaest. 3. Alexander in cons. 139. col. 2. lib. 2. Innocentius num. 5. Hostiensis num. 8. circa finem, Ioann. Andreas 16. Butrius 23. Bellamera 16. Abbas 72. Decius 257. Augustinus Berous 530. in cap. in praesentia, de probationibus, & cum aliis pluribus dc communi testantur Caldas Pereir. in d.l. si curatorem habens, verbo, laesis num. 42. vers. imo & in omni vsufructuario. Couar. in c. 1. n. 8. de testament. Ioann. Gutierrez canonicarum, lib. 2. c. 1. n. 98. Caeuallos communium contra communes, quaest. 64. n. 1. Carolus de Tapia in d. authent. ingressi, verb. sua, c. 17. ex n. 1. vsque ad n. 7. Cuius occasione in praedictis amplius non insisto; is enim[sect. 4] praefatam resolutionem recte fundat, & omnibus fundamentis satisfacit, quae in contrarium moueri possunt. Secundo constituendum est, superiorem doctrinam, vt dixi, in omni vsufructuario procedere regulariter: Dubium[sect. 5] tamen esse, vtrum in patre legitimo administratore, & vsufructuario bonorum filij procedere debeat, siue ius diuersum statuendum sit in illo, vt si Religionem ingrediatur, & profiteatur, amittat vsumfructum. quem iure patriae potestatis habet in bonis aduentitiis filiorum: & Glossa in authent. idem est, C. de bonis quae liberis, indistincte asserit, Vsumfructum manere penes Monasterium viuente patre, sicut in aliis vsufructuariis dictum est supra; & probarunt eam Baldus, Castren. Cumanus, & Corneus ibid. Cinus, & Albericus in d. authent. ingressi, & ibi expressim Bartolus num. 42. & 49. & Rosellus n. 18. & cum Decio, August. Bero. Guid. Pap. Socino, Alexandro, Croto, Didaco Perez, Caepola, Palacios Rubios, Antonio Gomez, Menchaca, Tello Fernandez, Matienco, Ignatio de Salcedo, & aliis constanter defendunt sententiam Glossae, & veriorem dicunt Arias Pinellus 1. part. C. de bonis maternis, num. 49. & 50. Caldas Pereira dict. verbo, laesis, ex num. 140. vsque ad num. 143. D. Spino in speculo gloss rubric. 4. part. num. 16. vers. contrariam tamen opinionem. Ioannes Guttierrez canonicarum, lib. 2. dict. cap. 1. num. 100. videndus ex num. 97. vsque ad num. 101. Borgninus Caualcan. de vsufructu mulieri relicto, n. 241. fol. 450. Carolus de Tapia in dict. authent. ingressi, verbo, sua, cap. 17. num 7. per totum: & pro hac parte nonnulla considerant Arias Pinellus Caldas Pereira, Ioannes Guttierrez, & Carolus de Tapia vbi supr. In effectu tamen praedictorum, caeterorum etiam Scribentium rationes, ad tres principaliter reduci debent. Primum, quod nulla ratio differentiae specialis con[sect. 6]stitui possit inter patrem vsufructuarium legitimum, ac alios vsufructuarios Religionem ingredientes, & profitentes, nec iure aliquo expressim probetur per ingressum Religionis, & Professionem patris, vsumfructum talem amitti, proprietatique filiorum consolidari. Secundo, quod pater, licet Monachus effectus, adhuc tamen naturaliter viuit, & sic durat vsusfructus: Monasterio autem, quatenus capax est, omnia deferuntur, quae Monachus habebat, nec debet ipse ex actu probabili damn um sentire. Tertio & vltimo, quod mors ficta, quae inducitur per ingressum Monasterij, & professionem, non debet in isto casu comparari naturali, quoniam vbi in actu, de quo quaeritur, non operatur eundem effectum, quem naturalis, vtique naturali non comparatur: sed in proposita specie non operatur eundem effectum; ergo comparatio talis admittenda non est, vt latius conatur probare Caldas dict. verbo, laesis, n. 141. vers. quocirca, & n. 142. & pungit Carolus de Tapia vbi supra, dict. num. 7. Et hactenus de opinione Glossae. Bartolus vero in dict. Authent. idem est, C. de bonis[sect. 7] quae liberis, aliter declarat, existimátque mediam viam eligendam, vt dimidia pars vsusfructus patris maneat penes Monasterium, altera vero ad filium spectet, sicut quando pater eum emancipat, iuxta textum in dict. l. cum oportet, §. cum autem, C. de bonis quae liberis: & sequuntur Angelus ibidem. Abbas, Gomez Arias, Syluester, & Riminaldus, quos retulerunt Pinellus vbi supra, num. 47. ad finem. Caldas dict. verbo, laesis, num. 141. Ioannes Guttierrez dict. cap. 1. num. 100. vers. tertiam opinionem. Ii tamen posteriores recte improbant opinionem Bartoli, ostendúntque, diuersam rationem militare in specie dict. §. Cum autem. Agitur enim in eo textu de emancipatione facto patris immediate id agentis, qua maximum beneficium confert in filium: At in specie proposita, pater ingrediens Religionem, longe aliud intendit, licet accessorie resultet, filium exire a patria potestate, vt erudite annotauit Pinellus vbi supra, n. 51. & ab eo acceperunt alij Recentiores relati supra. Denique Martinus Silimanus Doctor antiquus in d.[sect. 8] authent. ingressi, alia in opinione, & praecedentibus contraria fuit: Vsumfructum scilicet, quem pater Religionem professus habet in bonis filiifamilias ratione patriae potestatis, ad ipsum Monasterium non transire, sed statim professione sequuta, ad proprietatem redire, cum sit patria potestas extincta: & sequuntur Salicetus ibidem quaest. 7. Iason col. finali, Cinus, & Albericus in d. authent idem est. Hyppolitus singular. 668 & est communis opinio secundum Salicetum in dict. authent. idem est, & Couarru. qui ipse sequitur hanc partem in cap. 2. de testament. num. 8. & alios plures relatos per Ioannem Guttierrez canonicarum lib. 2. cap. 1. num. 97. in princ. quamuis ipse eam non probet; videtur tamen probare Gregorius Lopez in l. 5. verbo, el vsufructo, vers. & de quaest, quam ponit, titul. 14. partit. 4. Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 3. num. 14. & veriorem existimat Emmanuel Mendez in repetitione dict. l. cum oportet, 2. part. num. 131. fol. 48. & nouissime his non relatis Caeuallos communium contra communes, qu. 64. n. 4. Et pro hac sententia, quae in rigore iuris verior mihi videtur, atque omnino amplectenda, valde vrgent fundamenta sequentia. Primo quia pater ingressus Monasterium, in potesta[sect. 9]tem Superioris transit, cap. non dicatis, 12. quaest. 1. cap. vlt. de sepulturis, lib. 6. & sic patriam potestatem amittit, quia ipse in potestate alterius existens, non potest alium in sua potestate habere, per textum in l. sic eueniet, ff. ad l. Iuli. de adulteriis. Ideo amittere debet vsumfructum, quem ratione patriae potestatis acquirit, vt aperte colligitur ex textu in dict. l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, cum similibus: vbi basis ac fundamentum acquisitionis vsusfructus in patria potestate constituitur, vt expressim aduertit Pinell. in rubr. C. de bonis maternis, 2. p. in princ. Ex quo diluitur ratio eiusdem Pinel. 1. p.l. 1. C. de bonis mater. n. 50. qui dicit ex eo penes Monasterium vsumfructum manere debere, quod pater, licet Monachus, naturaliter viuit; non enim ex eo quod pro mortuo ciuiliter habeatur, ex l. Deo nobis, C. de Episc. & cler. & l. 29. tit. 7. partit. 1. vsumfructum extinguí dicimus, cum non sit omninó certum, & latiori explicatione indigeat, vt constat ex disputat. Alberici in d.l. Deo nobis, n. 2. & DD. communiter in d. auth. ingressi: sed ex eo, quod patria potestas cessauerit, siue extincta sit, & inconsequentiam custodia, & administratio, propter quam ex legis dispositione illi competit vsusfructus aduentitiorum: quod satis clare denotat Iustinian. in d.l. cum oportet, & in §. non autem, & aliis seqq. eiusd. l. & sic a cessante ratione, cum pater effectus Monachus, non possit res filij administrare, vsusfructus debet finiri, ac cum proprietate consolidari. Nec iterum placere potest alia ratio eiusdem Pinelli ibid. n. 50. quem sequutus est Ioan. Guttier. canonicarum quaest. lib. 2. d. cap. 1. n. 101. ante finem, dicentis, quod administratio non cessat in proposita specie, quia Officiales, & alij Ministri Monasterij poterunt talia bona gubernare, custodire, & administrare: displicet enim ea ratione, quod lex patri dumtaxat concessit custodiam, & administrationem, ac vsumfructum ob illam, & multo magis considit de administratione eiusdem, quam alterius cuiuslibet, vt post ordinarios in dictis iuribus annotarunt Tiraquellus in l. si vnquam, C. de reuocandis donationibus, in praefatione, n. 29. idem Pinellus in l. 1. C. de bonis maternis, 2. part. n. 20. & 21. Menchaca de success: creatione, lib. 1. §. 6. n. 46. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 286. n. 6. lib. 2. Et sic administratio concessa patri a lege propter confidentiam quam de ipso habet, committi non debet Officiali, siue Ministro Monasterij, qui potius Monasterij, quam filij vtilitatem praetendet; ius eius diminuere, ac laedere poterit, nec se habebit circa administrationem provt se habere debere patrem desiderauit lex: vnde aut pater administrare debet, aut ipso impedito, atque effecto Monacho, vsusfructus debet cum proprietate consolidari. Deinde praefatam sententiam eo argumento fundat[sect. 10] Couarr. in dict. cap. 2. de testamentis, num. 8. quod si filius viuente patre, qui Religionem professus est, legitimam portionem petere potest, vt affirmant quamplurimi, quos ipse retulit ibidem, num. 7. Ioannes Gutierrez canonicarum, lib. 2. dict. cap. 1. num. 78. Eodem iure dicendum est, vt vsusfructus etiam integre pertineat ad filium statim facta Professione, nec mors naturalis expectari debeat. Sed hoc fundamentum subuertit Pinellus vbi supra, d. num 50. in fine. dicens tutum non esse, vt patre ingresso Religionem, statim Legitima debeatur filio: & quamuis vt certum, & magis commune tradiderit Grassus §. legitima, quaest. 12. num. 6. per totum. Ioannes de Montesperello in cons. 46. num. vol. 1. Dubium tamen est, & valde incertum ob communem iuris Caesarei Interpretum sententiam contra tenentium, vt constat ex his, quae in hac quaestione post alios Neotericos latissime scripsit Ioannes Gutierrez videndus omnino canonicarum lib. 2. dict. cap. 1. ex num. 75. vsque ad num. 95. Deinde etiam, quia regulare est, vt legitima portio filio non debeatur nisi post mortem patris, nec filius vi[sect. 11]uo patre ius aliquod praetendere possit, l. 1. §. si impuberi, & ibi Bartolus ff. de collation, bonorum. Iason in l. lege Cornelia, num. 5. ff. de vulgari & pupillar. substitutione, & in authentic, nouissima col. 2. Cod. de inofficioso testament. Guido Papae quaest. 486. Ferrarius cautela 24. Caephalus in cons. 95. num. 2. & in cons. 148. num. 29. lib. 1. Menochius in cons. 77. num. 6. lib. 1. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 89. num. 19. & 20. vol. 1. qui in proposito videndi sunt omnino; inferunt enim ad multa necessaria, latiusque explicant, an & quando pater viuens teneatur dare filio Legitimam, Tiraquell. de primogenitura, q. 40. num 96. & seqq. & n. 221. & seqq. Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae, rubrica 7. §. 2. glossa, du trespasse, ex num. 2. cum seqq. Duenas regula 356. Iulius Clarus lib. 5. § finali, quaest. 86. Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 74. & 75. Tellus Fernandez in l. 23. Tauri, ex num. 10. Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 285. & de successionum resolutione. lib. 2. §. 12. num. 13. & controuer. illustrium lib. 1. cap. 37. per totum. Couarruuias variar. lib. 2. c. 8. num 7. vers. hinc apparet. Baeca de inope debitore, cap. 20. ex num. 9. vsque ad 14. & de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 34. num. 9. cum seqq. Padilla in l. si emancipati, ex num. 32. cum seqq. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. verbo, a filia, per totum, & in repetitione ad textum, in §. sui, de haeredum qualitate & differentia, ex num. 89. cum seqq. Matienco in l. 1. tit. 6. gloss. 2. Lib. 5. nouae recopilationis. Iosephus Ludouicus decis. Perus. 11. ex n. 24. Marcus Antonius Eugenius in cons. 45. & 46. Bursatus in cons. 169. per totum, lib. 2. Ioannes Vincen[sect. 12]tius Honded. in cons. 95. ex num. 33. vsque ad num. 50. Certum tamen est, & communi Doctorum consensu probatum, posse patrem volentem assignare filio Legitimam in vita, quamuis ad id faciendum non teneatur, vt post alios multos scripserunt Rodericus Xuarez in repetion. l. quoniam in prioribus, limitatione 31. num. 3. vers. nec obstat secundum eum. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 89. n. 20. vol. 1. Grassus §. legitima, quaest. 12. n. 8. & vtiliter declarans, Ioannes Cephalus in cons. 334. num. 61. lib. 3. quod si assignata filio, vel filiae Legitima[sect. 13] in vita, postmodum facultates patris augeantur, an debeat augeri, vel suppleri Legitima; & de multis ad propositum necessariis, tractant latissime Couar. in cap. Rainuntius, de testamentis, §. 1. num. 8. & in cap. quamuis pactum, 3. part. §. 1. num. 2. de pactis, in 6. Menchaca de success. creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 462. & lib. 2. §. 18. num. 43. & seqq. & num. 80. vsque ad 85. & §. 20. num. 291. Lancelotus Politus in repetit. l. filium quem habentem, Cod. familiae erciscundae, num. 161. 162. & 164. quae habetur vol. 7. repetitionum, fol. 391. Baeca de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 31. per totum, & c. 5. num. 24. Tellus Ferdinandez in l. 23. Tauri, num. 10. vsque ad num. 16. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 92. Matienco in l. 7. tit. 6. glos. 2. ex num. 9. cum seqq. lib. 5. nouae recopilationis Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 38. Mieres de maioratu, part. 1. quaest. 10. num. 7. Cephalus in cons. 146. num. 23. lib. 1. Menochius in cons. 72. num. 28. & 29. lib. 1. Ioannes Guttierrez in dict. cap. quamuis pactum, verbo, a filia. Hyppolit. Riminald. in cons. 317. num. 1. 7. 12. & 15. lib. 3. melius in cons. 97. lib. 1. Grassus §. substitutio, quaest. 19. num. 3. & §. legitima, quaest. 13. per totam. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, artic. 36. n. 17. & seqq. fol. 329. D. Spino in speculo, gloss. 18. principali, de melioration, ex num. 87. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 19. num 54. late Angelus videndus omnino ad leges meliorationum, in 17. Glossa 5. per totam, fol. 163. & nouissime Additio ad decision. Gamae, 206. num. 5. part. 2. Hieronymus de Caeuallos commun. contra communes, quaest. 204. Sed quamuis praedictum fundamentum adductum per Couar. Parum, aut nihil vrgeat, caetera tamen concludenter adeo probant Silimani sententiam, vt ab ea nullo modo recedendum crediderim. Nec obstant rationes contrariae partis, quibus satisfieri potest ex his, quae contra Pinellum considerabam supra, num. 9. In terminis tamen[sect. 14] ad rationem primam respondetur: imo in proposita specie maximam differentiam esse inter patrem vsufructuarium legitimum, ac alios vsufructuarios; quoniam alij vsufructuarij obtinent vsumfructum ex voluntate, aut dispositione hominis, quae ad nullum factum, siue ministerium fructuarium adstringit, dumtaxat fructuarius ipse vti frui arbitrio boni viri tenetur; quod ita, aut melius fiet intra Religionem, quam extra: pater vero consequitur vsumfructum ex dispositione legis, ratione patriae potestatis, atque cum onere gubernandi, & administrandi per se bona, negotia, lites, ac res filiorum; deficiente ergo patria potestate, dataque inhabilitate, aut impotentia administrandi per se, Professione secuta, & vsusfructus ipse deficere, siue extingui debet. Ex quo diluitur & secundum fundamentum: Quia verum est, quod pater, licet Monachus effectus, naturaliter viuit, sed non habet filium in potestate, dissoluta patria potestate per professionem, aut saltem non obtinet administrandi facultatem, nec potentiam gubernandi personam, ac res filiorum, propter quod lex detulit vsumfructum patri. Vnde & tertium Argumentum dissoluitur, quia imo sicta mors Religionis idem operari debet, quod mors naturalis; quoniam ex vtraque idem effectus resultat, cum vtroque casu pater administrare siue gubernare res filiorum non possit. Quod ad oculum patet, nam sicut mortuo naturaliter patre gerenda esset administratio per alium; sic & Religionem professo, ab aliis geri debuisset, quod vtique lex noluit, quae administrandi facultatem patri concessit, ac de ipso dumtaxat confidentiam habuit, vt scribunt Authores relati supra, num. 9. Satis ergo expressum videtur a iure, quod ex mente, atque intentione iuris descendit, quodque aliis sic administrandi priuilegium, aut potestatem non dedit; nec enim alij ita amplam administrandi, & gerendi licentiam habere possunt, vt colligitur aperte ex textu in l. 1. C. de bonis maternis, que lex solutiones superiores non obscure confirmat. # 65 CAPVT LXV. Vsusfructus competens patri in bonis aduentitiis, vtrum duret filio Religionem profitente? vbi etiam de proprietate bonorum eiusdem filij: Deinde, an Monasterium habeatur loco filij, vt substitutos, aut vocatos in conditione si sine liberis excludat, an etiam excludere debeat ascendentes a successione descendentis Monachi. Denique testamentum ante ingressum Religionis factum, vtrum sequuta Professione rumpi, aut confirmari debeat? vbi de intellectu Tridentini sessione, 25. cap. 16. mutisque in proposito necessariis, plenissime, remissiue tamen tractatur. SVMMARIVM. -  1 Patrem legitimum administratorem, & vsufructuarium bonorum aduentitiorum filij, non priuari vsufructu, filio Religionem ingresso, quamuis ingressus Religionis tollat patriam potestatem. -  2 Monasterium vtrum excludat ascendentes a successione Monachi professi; an vero mortuo filio, seu descendente Monacho, pater, & mater, aut ascendentes alij praeferri debeant Monasterio in bonis, quae ipse Monachus secum attulit, vel habebat quando Religionem professus est. -  3 Legitimam ascendentium esse hodie de iure huius Regni omne patrimonium descendentis, de cuius haereditate agitur, excepto Tertio. -  4 Monasterium reuera non esse filium, ficteque, ciuiliter, & improprie filium nominari. -  5 Monasterium quando excludat substitutum, aut vocatum sub conditione, si sine liberis, si grauatus ingrediatur Religionem? remissiue. -  6 Testamentum ante ingressum Religionis factum, vtrum secuta Professione rumpi debeat? item ante Professionem an possit expresse reuocari? & de multis aliis in proposito necessariis, remissiue. -  7 Tridentini sessione 25. cap. 16. interpretatio, iuxta quam in facti contingentia fuit iudicatum. -  8 Vsusfructus non quaeritur patri eorum bonorum, quae post ingressum Religionis, & Professionem filius Monachus acquirit. PRaecedenti quaestioni proximum est inquirere nunc, quid e contra dicendum sit, si ponamus quod filius ingrediatur Religionem, & profiteatur. Et pro vera. breuique huius dubij explicatione constituendum est in primis: Patrem legitimum administratorem, & vsufructuarium bonorum aduentitiorum filij, non priuari vsufructu, filio Religionem, quam ingressus est, profitente,[sect. 1] quamuis ingressus Religionis tollat patriam potestatem: quod vtrumque ex Saliceto, Decio, Palacios Rubios, Roderico Suarez, Antonio Gomezio, Gregorio Lopez, & aliis probarunt Arias Pinellus 1. part. l. 1. C. de bonis maternis num. 45. & 46. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo laesis, num. 143. Ioannes de Matienco in l. 1. tit. 8. glos. 3. num. 20. lib. 5. nouae recopilationis. Ioannes de Montesperello, quem in proposito nullus adhuc retulit in cons. 46. num. 1. vol. 1. vbi in facto consultus veram huius resolutionis rationem sentit, dum sic scribit: Et ideo cum in casu nostro in parte dotis maternae Catharinae fuerit quaesitus Andrea patri legitimo, & naturali vsusfructus, licet ipsa filia intrauerit Monasterium, & Religionem fuerit professa, & etiam mortua sit naturaliter, tamen semel vsusfructus formatus in patre de dicta parte dotis maternae, vel aliis rebus aduentitiis ipsius filiae, non definit esse penes patrem, sed durat. Eandem etiam rationem expressim probare videtur Pinel, loco relato supra, dict. num. 45. dicit enim pro ea doctrina adhuc militare decisionem, & verba textus in l. 1. C. de bonis maternis in l. 3. C. de vsufructu, & aliorum iurium, quae superius adduxit ex num. 39. nempe l. final, versic. sin vero, C. ad Senatusconsultum Tertullianum, cum similibus: quae probant, vsumfructum patri quaesitum viuo filio, durare post mortem filij; & inde num. 42. latius probauit, vsumfructum aduentitiorum patri competentem non cessare, licet filius efficiatur sui iuris ob aliquam qualitatem, factúmque filij licet laudabile, ius suum auferre non debere patri, per textum notabilem in l. impub. 41. ff. de administratione tutorum: quem expendit ipse ibidem, dict. num. 45. Superiorem denique doctrinam probarunt Baldus Nouellus in repetitione l. cum filiofamilias, ff. de legatis, 1. num. 42. & ibidem Bauerius num. 111. Rosellus in authent. ingressi, num. 18. C. de sacrosanctis Ecclesiis, & cum Pinello, Antonio Gomezio & aliis, tenuit Emmanuel Mendez in repetitione l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, 2. part. num. 129. fol. 47. qui tamen aut non vere, aut indistincte nimis loqui videtur, dum dicit in praedicto casu, vsumfructum remanere penes patrem, quandiu ipse pater viuit, proprietatem vero bonorum aduentitiorum transire in Monasterium per Professionem filijfamilias. Quod equidem in perpetuum, aut cum effectu habendi ea bona perpetuo intelligi non potest; mortuo enim filio succedet potius pater in his bonis, quam Monasterium: dicitur tamen, transire proprietatem in Monasterium, vt patri non liceat praedicta bona alienare, ac eo modo administratio concessa esse intelligatur, quo a iure concessa est filio in seculo remanenti. Id quod euidentius constabit, si premittamus, dubium[sect. 2] esse apud Doctores communiter, vtrum Monasterium excludat ascendentes a successione Monachi professi; an vero mortuo filio, seu descendente Monacho, pater, & mater, aut ascendentes alij praeferri debeant Monasterio in bonis, quae ipse Monachus secum attulit, vel habebat, quando Religionem professus est: & licet num. 50. quem sequuntur multi relati a referendis infra, existimauerit, Monasterium excludere debere ascendentes, ea ratione praecipue, quod Monasterium loco filij habeatur: tamen in contrarium est communior, & verior sententia, Monasterium per ascendentes excludi. Inde est, vt quemadmodum pater qui Religionem profitetur, praeiudicare non potest filiis suis in Legitima; ta nec filius, aut filia possit, vt cum aliis multis firmarunt Gregor. Lopez in l. 17. verb, descendiessem, tit. i. partit. 6. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 9. num. 64. Velasquez de Auendano in l. 6. Tauri, gloss. 8. per totam, & in l. 40. gloss. 4. num. 23. Rojas in epitome success. cap. 29. num. 40. Aluarus Valascus videndus omnino consultatione 25. per tot. Azeuedius in l. 1. tit. 8. num. 47. lib. 5. nouae collectionis Regia. Ioannes de Montesperello in cons. 46. in finalibus verbis, volumine 1. vbi dicit in hunc modum: Vnde concludo, quod dictus Andreas vltra vsum fructum, quem debet habere in vlta sua de bonis omnibus, quae pertinent ad filiam suam professam in Monasterio, videlicet de dote matris suae, vel aliis bonis aduentitiis, debet habere tertiam partem dictorum bonorum, & dictae partis dotis pro Legitima sua cum plena proprietate, & aliae duae partes de tribus debent esse dicti Monasterij, post mortem dicti Andreae patris. Ex his verbis satis constat vera resolutio dubij propositi, quod attinet ad ius commune, de iure vero huius Regni explicarunt Authores supra relati, & Molina vbi supra, d. cap. 9. n. 65. recte aduertit,[sect. 3] Legitimam ascendentium esse hodie de iure Regio omne patrimonium descendentis, de cuius haereditate agitur, excepto Tertio, & consequenter, quod filius Monachus nullo modo poterit aliquid ex Legitima parentibus diminuere, & reliqua bona adstrictus est Monasterio relinquere. Nec obstat fundamentum Asonis, quod vtique falsum[sect. 4] est, veriusque, Monasterium revera non esse filium, ficteque, ciuiliter, & improprie filium nominari, vt probant Couar. Ioannes Guttierrez, ac infiniti alij referendi statim, & cum multis Carolus de Tapia in authent. ingressi, C. de sacrosanctis Ecclesiis, verbo, sua, cap. 13. num. 4. & 5. Non enim substitutus sub condictione, si sine liberis decesserit, ideo excluditur a Monasterio, in quo grauatus ingressus est, quod Monasterium loco filij habeatur, ex Authoribus referendis statim; sed ex aliis rationibus, quas post alios eleganter considerarunt, & de praesenti materia, an scilicet, & quando Monasterium exclu[sect. 5]dat substitutum, aut vocatum sub condictione si sine liberis, si grauatus ingrediatur Religionem, latissime scripserunt Doctores communiter in cap. in praesentia, de probationibus, Carolus de Tapia d.c. 13. per tot. Couar. variarum, lib. 1. cap. 19. num. 6. & num. 10. Costa in cap. si pater, de test. in 6. verbo, si absque liberis, num. 70. & 71. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 7. per tot. Menchaca de success. creatione lib. 3. §. 21. num. 166. Paleotus de noth. & spuriis filiis, c. 28. num. 5. Aluarus Valascus consul. 24. num. 7. Mieres de maioratu 2. part. quaest. 3. num. 13. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 21. num. 11. vol. 1. Astor de Guidonibus in cons. 161. num. 38. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 1. Menoch. lib. 4. praesumpt. 83. per tot. Ioannes Guttierrez canonicar. lib. 1. c. 32. Matienco in l. 7. tit. 11. glos. 2. numero 21. lib. 5. nouae recopilat. & ibidem Azeued. num. 28. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 39. ex n. 7. Bursatus in cons. 52. ex num. 41. vsque in finem consilij, & in cons. 97. num. 22. & seqq. lib. 1. & in cons. 199. num. 3. & num. 15. vsque ad num. 28. lib. 2. Alexander Trentacinqúius in tractat. de substitutionibus, 4. part. cap. 7. ex num. 20. cum multis seqq. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 28. num. 58. vsque ad num. 95. Ioannes Marcus Aquilinus in l. Gallus, §. & quid si tantum, super illis verbis, quid enim si aquae & ignis interdictionem, ex num. 27. vsque ad num. 42. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 62. num. 15. & num. 37. & 38. & n. 50. cum seqq. vol. 1. D. Spino in speculo, gloss. 12. principali, a. num. 27. vsque ad. num. 33. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaest. 6. argument. 9. optime Hyppolit. Riminaldus in cons. 270. lib. 3. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, gloss. 4. ex num. 17. cum seqq. qui ex eo quod Monasterium non habeatur reuera loco fi[sect. 6]lij, infert reprobandam sententiam glossae, & aliorum, quos ibi refert existimantium, testamentum ante ingressum Religionis factum, sequuta Professione rumpi, aliterque declarat vt ibi videri poterit. De eodem etiam, vtrum ante Professionem possit expresse reuocari, multis in proposito necessariis, atque Tridentini declaratione, Sessione 25. cap. 16. tractant plenissime post ordinarios, & alios multos Couar. in cap. 2. de testamentis, num. 5. & 6. Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 28. per totam. Molina de Hispanor. primogeniis, lib. 2. cap. 9. a num. 38. Vsque ad num. 50. Petrus Paulus Parisius in repetitione c. in praesentia, de probation, num. 152. per totum, & n. 163. vsque ad num. 173. quae habetur repetitionum iuris canonici, vol. 3. fol. mihi 202. & 204. Rosellus Aretinus in repetitione authent. ingressi. C. de sacrosanctis Ecclesiis n. 24. & 30. Gratianus regul. 456. Ioannes Guttierrez in repetione c. quamuis pactum, de pactis in 6. verbo, dum nuptui tradebatur, num. 4. & alios referens Petrus Cenedus collectaneo 50. ad Decretum, num. 3. & vltra relatos ab eo, Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 20. n. 29. & de successionum progressu, lib. 1. §. 1. num. 52. Ioannes Baptista Villalobos in antinomia iuris, litera M.n. 175. fol. 118. Grassus §. testamentum, quaest. 34. per totam. Gama decis. 316. num. 5. & 6. & decis. 375. num. 5. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaest. 6. num. 5. 6. 8. & 16. cum tribus seqq. Marcus Antonius Eugenius in cons. 58. num. 9. 10. & 11. & n. 31. cum multis seqq. vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 712. per totum, lib. 4. Ioann. de Montesperello in cons. 1. num. 10. 11. 24. & 28. vol. 1. Doctor Spino in speculo. gloss. rubric. 6. par. de testamento monachi, num. 3. vers. Secundo infertur. Andreas Angulo ad l. meliorationum, l. 1. tit. 5. gloss. 6. per totam. Ludouicus Molina de instita & iure, tractat. 2. disputat. 139. per totam, fol. 743. Ioannes Guttierrez canonicarum lib. 2. cap. 1. Carolus de Tapia in authent. ingressi, Cod. de Sacrosanct. Ecclesiis, verbo, ideoque nec de his, ex n. 64. vsque ad 76. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 60. & 61. vbi latissime lib. 2. Petrus Surdus in cons. 238. lib. 2. & nouissime Hieron. de Caeuallos communium contra communes quaest. 61. & 221. qui explicant dispositionem Tridentini Session. 25. dict. cap. 16. quae tamen[sect. 7] accipienda videtur de testamento condito intra annum Nouitiatus ante decimum mensem, non vero de testamento ante ingressum facto, vt aperte significant verba illius textus, & in facti conting entia sic obseruatum, & pronuntiatum vidimus. Secundo & principaliter constituendum est, superio[sect. 8]rem resolutionem traditam supra, num. 1. procedere, atque intelligi debere in vsufructu eorum bonorum, quae filius habebat tempore Professionis, non aliorum, quae postea quaesiuit filius Monachus; eorum enim vsusfructus ad Religionem, non ad patrem spectat: quoniam cessant rationes, ob quas vsusfructus patri acquiritur. Quod cum Nauarro recte fundat, & contra alios defendit Emmanuel Mendez in dict. l. cum oportet, 2. part. num. 129. ad finem, qui hac de re videndus erit omnino. Et de his hactenus. # 66 CAPVT LXVI. Vsusfructus an, & qualiter capitis diminutione amittatur? vbi iuris antiqui, & nouioris ratio discutitur, nonnulla nouiter annotantur, & quae ad hanc materiam spectant, dilucide, & melius quam hactenus declarantur: Item mors ciuilis, & naturalis quando aequiparari debeant? & materia l. 4. Tauri, plenissime, remissiue tamen tractatur. SVMMARIVM. -  1 Capitis diminutio quid? -  2 Capitis diminutio triplex. -  3 Capitis diminutio maxima quae? -  4 Capitis diminutione maxima affectus, & sic ad mortem ciuilem, vel naturalem damnatus; de iure communi nec testari poterat, nec antea conditum testamentum validum erat; de iure huius Regni contra, ex decisione l. 4. Tauri, de qua late agitur remissiue. -  5 Capitis diminutio minor, siue media quae? -  6 Aquae & ignis interdictionis quae fuerit forma? remissiue. -  7 Poenarum tres gradus olim fuisse. -  8 Deportatio successit in locum aquae, & ignis interdictionis. -  9 L. cognitionum, §. consumitur ff. de variis & extraordinariis cognitionibus, explicata remissiue. -  10 Capitis diminutio minima, quae? -  11 Vsusfructus ex constitutione Iustiniani, duabus capitis diminuitombas maxima & media tantum amittitur; olim tamen Pauli temporibus, & Vlpiani, amittebatur etiam capitis diminutione minima. -  12 Vsusfructus ita demum amittitur capitis diminutione, si iam constitutus est: caeterum si ante aditam haereditatem, aut ante diem cedentem quis capite minutus est, constat non amitti. -  13 Et si in annos singulos legatus sit, illius dumtaxat anni vsusfructus amittitur: & si in mensies, eius mensis: & si in dies, eius diei. -  14 Seruitutes reales capitis diminutione non amittuntur, vt vsus, & Vsusfructus: & ratio differentiae redditur. -  15 L. 1. in sine, ff. de vsufructu legato, dupliciter explicata. -  16 Tribonianum solitum esse ea, quae iam suo tempore in vsu erant, adijcere legibus antiquis. -  17 Capitis diminuitiones maximam, & mediam, mortes ciuiles esse. -  18 Mors ciuilis, & naturalis quando aequiparentur? plenissime explicatum remissiue. -  19 Et Ioannis Vincentij Hondedei cons. 62. per totum, vol. 1. in proposito commendatum. -  20 Vsusfructus quare amitteretur olim omni capitis diminutione etiam minima, hodie vero maxima, & media tantum amittatur? -  21 Vbi Antonij Goueani ratio nouiter improbatur. -  22 Et vera ratio redditur. -  23 Vsusfructus amittendi ratio propter maximam, & mediam capitis diminutionem inducta, vtrum hodie cessare debeat ex noua decisione authent. sed hodie, C. de donat. inter. vbi Antoniij Gomezij opinio taxatur. -  24 Antonij Gomezij, & Didaci de Couarru. lapsus in hac materia notatus. -  25 Poenae damnationis in metallum, aquae & ignis interdictionis, & deportationis, quae maxima, & media capitis diminutione contingebant, hodie non sunt in vsu, sed earum loco successerunt poenae arbitrariae arbitrio iudicis imponendae. -  26 Capitis diminutio aliqua, vtrum hodie contingere possit, ex qua vsusfructus amitti debeat? -  27 Et nonnulli casus considerati, in quibus vsusfructus amitti debet poena imposita, quae maximae, aut mediae capitis diminutioni aequiparatur. -  28 Vsusfructus an perdatur bannum? -  29 Relegatus ad tempus vtrum amittat vsumfructum? PRo absoluta, & distincta huius Capitis explicatione,[sect. 1] constituere in primis necessarium duxi, quod capitis diminutio, ex qua vsumfructum interire dicemus statim, est prioris status commutatio, ex textu in l. 1. l. 3. & finali, ff. de cap. diminutione, in principio Instit. eodem tit. l. partitae, referenda infra; tradit Paulus lib. 1. sententiarum tit. 7. vers. 1. Vlpianus in frag. tit. 11. Fornerius lib. 1. selectionum, cap. 26. Triplex constituitur capitis diminutio per Iustinia[sect. 2]num vbi supra, Maxima, Media, & Minima, & in l. 18. tit. 1. partit. 7. & Doctores communiter ibi. Brisonius de verbis iuris verbo, seruus poenae, Balduinus, Minsingerus, & Hotmannus in § poenae, Instit. quibus modis ius patriae potest. soluitur. Duarenus ad tit. ff. de cap. diminuitone. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relic. num. 229. vsque ad num. 239. fol. 436. & nouissime Antonius Pichard. in dict. princ. Instit. de capitis diminutione, n. 5. Maxima capitis diminutio dicitur, cum quis simul[sect. 3] perdit libertatem, & ciuitatem, & de illa ponuntur nonnulla exempla in §. maxima, Instit. de capitis diminuitione, & in l. finali ff. eodem tit. & in dict. l. 18. partit. in principio: quo casu seruus poenae efficitur, l. in metallum, l. in opus metalli, l. qui, vlt. l. aut damnum, §. est poena, l. quidam, ff. de poenis, l. si quis filio exhaeredato, §. irritum, ff. de iniusto, rupto: quo loco expressim probatur, quod eo iure maxima capitis diminutione affectus, & sic ad[sect. 4] mortem ciuilem, vel naturalem damnatus, nec testari poterat, nec antea conditum testamentum validum erat; & confirmatur in l. 15. & 18. tit. 18. part. 6. Ex quibus sic annotarunt Scribentes communiter, & Gregorius Lopez ibi. & post multos alios sic probarunt Authores referendi statim, Iulius Clarus §. testamentum, q. 19. & 20. Velasq. de Auendano in l. 4. Tauri, glos. 2. 3. & 4. & gloss. 5. n. 1. 2. & 3. Sed hodie de iure huius Regni contra statutum est ex l. 3. tit. 4. lib. 5. nouae collectonis Regiae, quae fuit prius l. 4. Tauri: & quicunque ad mortem naturalem, aut ciuilem damnatus testari potest, & testamentum antea factum non irritatur, sed valet potius, testatore in eadem voluntate perseuerante, vt resoluit Gregor. Lopez in d.l. 18. tit. 1. partit. 6. verb. como sieruo, & de praedictis, & materia d.l. 4. Tauri, plene tractant Auto. Gomez. Tellus Ferdinandez, Ceruantes, & Velasquez de Auendano ibi. Matiencus, & Azeuedius in d.l. 3. tit. 4. lib. 5. recapilat. Guilliel. Benedict. in cap. Rainuntius, de testament. verbo, mortuo itaque testatore, el 1. num. 125. & sequent. & num. 186. & sequent. & num. 214. & sequent. & 121. & sequent. Couar. in rub. de test. 3. part. n. 27. per tot. Andreas de Bessetis in repetitione l. 1. C. de sacrosanctis Ecclesiis, a num. 44. vsque ad num. 55. Menchaca de success. progress. lib. 1. §. 1. ex num. 151. cum multis sequent. Caldas de nominatione emphyteutica quaest. 5. num. 30. & multis sequent. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. num. 13. Mieres de maioratu 1. parte, quaest. 1. num. 50. sequent. & num. 58. & sequent. Ioannes Guttierez practicarum lib. 2. quaest. 38. & 39. Grassus §. testamentum, quaest. 26. & sequent. D. Spino in speculo, gloss. rubric. part. 8. per totam. Media vero, siue Minor capitis diminutio dicitur,[sect. 5] cum quis duitatem, & familiam amittit, libertatem vero retinet: quod accidit ei, cui aqua, & igni interdictum est, vel ei, qui in insulam deportatus est, vt dicit Iustinianus in §. minor, Instit. de capitis diminuitone, & dict l. 18. tit. 1. partit. 6. vers. la segunda manera es. Huius autem in[sect. 6]terdictionis formam, ex antiquissimis Authoribus explicarunt Budeus in l. 2. ff. de poenis. Alciatus lib. 1. parergon cap. 15. Brissonius lib. 3. antiquitatum cap. 5. Carolus Sigonius de iudiciis, cap. 3. Salomonius in l. Gallus, §. & quid si tantum num. 2. ff. de liberis & posthumis, atque ex Paulo sententiarum lib. 5. tit. 17. colligitur aperte, olim tres fuisse poenarum gradus, maximum, medio[sect. 7]crem, & minimum: & eorum exempla ponuntur in l. capitalium, ff. de poenis. Ad primum gradum pertinet viui concrematio, capitis amputatio, ad crucem, vel ad furcas damnatio, & similes aliae poenae, per quas amittitur vita. Ad secundum gradum pertinet damnatio in metallum, vel in opus metalli, cum similibus aliis, quibus libertas ipsa amittitur. Ad tertium vero gradum perti[sect. 8]net deportatio, quae successit in locum interdictionis aquae, & ignis secundum Iustinianum in authent. de nuptiis, §. deportatio, collat. 4. Ex quo sic annotauit Emmanuel Costa 2. part. dict. §. & quid si tantum, num. 1. & videtur significare textus in l. 3. ff. ad legem Iuliam peculatus, melius in l. 1. §. ij quibus, ff. de legatis tertio, quatenus scribitur: Ij quibus aqua & igni interdictum est, id est deportati, &c. Efficit enim deportationis poena, vt deportatus alius esse videatur, quam qui erati vt probauit Costa vbi supra num. 31. Nec vrget in contrarium textus in l. cognitionum, §.[sect. 9] consumitur, ff. de variis, & extraordinariis cognitionibus, quem post gloss. ibi, verb. veluti, recte explicarunt Duarenus lib. 1. disput. cap. 9. Cuiacius in dict. §. minor, Instit. de capitis diminuitone, & lib. 3. obseruat. cap. 10. Goueanus lib. 2. lection. cap. 11. Robert. lib. 3. sententiar. cap. 9. & nouissime Antonius Pichar. in dict. §. minor, ad fin. Denique minima capitis diminutio dicitur, cum li[sect. 10]bertate, & ciuitate retenta, status dumtaxat familiae mutatur, vt per emancipationem, arrogationem, & similia de quibus in §. minima, Instit. de capitis diminution. vbi nouissime Anton. Pichard. & in l. 18. tit. 1. partit. 6. in fine, Vlpianus in fragmentis tit. 11. vers. minima. Iason in l. si arrogator, num. 2. ff. de adoptionibus. Reuardus de authoritate prudentum, cap. 6. Cuiacius obseruation. lib. 7. cap. 7. & lib. 9. cap. 37. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 2. cap. 15. Vsusfructus ergo ex constitutione Iustiniani duabus[sect. 11] capitis diminutionibus, maxima, & media tantum amittitur: quod noue decidit ipse in l. corruptionem, C. de vsufructu, in §. finitur, Inftit. eod. tit. in princ. Instit. de acquisitione per arrogationem, & in l. 24. tit. 31. partit. 3. versic. E dezimos que si aquel aquien fue. Olim tamen Pauli temporibus, & Vlpiani, amittebatur etiam minima capitis diminutione, vt Paulus scribit lib. 3. receptarum, tit. de vsufruct. & tit. 6. vers. cap. diminutio, & vbique in Digestis, id est certum, omni capitis diminutione vsumfructum amitti, vt constat ex l. 1. in principio, & §. 1. l. 3. & l. 14. ff. quibus modis vsusfruct, amittatur, l. licet, l. si quis vsumfructum, ff. de vsufructu legato. Ex quibus sic & eleganter annotarunt Petrus Gregorius in syntagmate iuris lib. 4. cap. 5. num. 9. Eguinarius Baro ad titulum Institut. de vsufructu, vers. duabus capitis diminutionibus, Reuardus lib. 2. variar. cap. 10. & lib. 5. cap. 5. Cuiacius recitationum solemnium in lib. Digestorum, ad l. 1. in fine. vers. ex illo etiam loco, ff. de vsufructu legato. Franciscus Hotmannus ad tit. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, num. 2. Antonius Pichardus in §. finitur, num. 8. & 9. Institut. de vsufructu, & in princ. Institut. de acquisitione per arrogationem, num. 90. Petrus Ricciardus in dict. §. finitur, num. 19. & 20. per totum. Sed ita[sect. 12] demum amittitur capitis diminutione vsusfructus, si iam constitutus est; caeterum si ante aditam haereditatem, aut ante diem cedentem quis capite minutus est, constat non amitti. Et si in annos singulos legatus sit, illius dumtaxat[sect. 13] anni vsusfructus amittitur: & si in menses, eius mensis: & si in dies, eius diei, vt scriptum est l. 1. per totam, & in l. 2. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, & latius explicat Franciscus Connanus commentarior, iuris ciuilis, lib. 4. cap. 6. num. 7. fol. 247. Diuersum ius obseruatur circa 14. iura praediorum, per textum in l. 3. ff. quemadmodum seruitus amittatur. Ex qua colligitur, seruitutes alias non[sect. 14] amitti morte, nec capitis diminutione eius, cui debentur; solum vsum, & vsumfructum sic amitti, vt supra diximus, & aduertit Cuiacius in eadem l. 3. qui dicit seruitutes ea ratione praedictis modis non amitti, quod personis non cohaerent, vt vsus & Vsusfructus, propterea his extinctis manet. Nec obstat superiori resolutioni textus in l. 1. in fina[sect. 15]libus verbis, ff. de vsufructu legato, ibi: Vel capite minutus fuerit ex magna causa. Quae verba denotare videntur, etiam ante tempora Iustiniani, minima capitis diminutione vsumfructum non amitti. Quia respondetur, primó, quod sub illis verbis, ex magna causa, non solum continetur maxima, & media capitis diminutio, sed etiam minima, ex sententia Glossae, ibi. verbo, ex magna. Dicitur autem capitis diminutio etiam minima ex magna causa, quia per eam mutabatur familia, & status, vt in dict. §. minima, Instit. de capitis diminutione, & in dict. principio, Instit. de acquisitione per arrogationem, & Paulo lib. 3. receptarum, titul, 9. versicul. cap. diminutio, vt explicat Cuiacius. Secundo respondetur, verba illa ex magna causa, adiecta fuisse a Triboniano in ea lege, vt obseruant Rusardus in notis ad eandem l. & ibidem Cuiacius in fine & in dict. §. finitur, Reuardus lib. 2. variar. cap. 10. Anto[sect. 16]nius Pichardus in dict. §. finitur, num. 9. Solebat enim Tribonianus ea quae iam suo tempore in vsu erant, legibus antiquis adiicere, vt nonnullis exemplis comprobarunt Reuardus vbi supra, & lib. 5. dict. c. 5. Cuiacius obseruat. lib. 1. cap. 8. & lib. 5. sententiarum Pauli tit. 23. Ex dictis constat aperte, primó, obseruandum esse,[sect. 17] maximam, & mediam capitis diminutionem, esse mortes ciuiles, vt dixit glossa magna verbo, maxima, in dict. §. finitur, de vsufructu & probatur in l. verum, §. societas, ff. pro socio, late per Costam 2. part. dict. §. & quid si tantum, a principio. & consequenter, & iure antiquo, & noua Imperatorum constitutione, quoad amissionem vsusfructus, morti naturali aequiparantur in dict. l. corruptionem, & in dict. §. finitur: nam cum ex vtraque status, & condicto fructuarij mutetur, sic vt alius esse videatur, quam qui erat, eadem ratio in vtraque militat, vt vsusfructus finiri debeat; alias enim naturalis, & ciuilis mortis aequiparatio non procederet, quae regulariter non obtinet in omnibus, sed dumtaxat in casibus a iure[sect. 18] expressi s, ac vbi militat eadem ratio, vt diximus, vel vbi mors ciuilis eundem effectum operatur, quem naturalis, vt ex communi annotarunt, & plenissime explicarunt nonnulli relati supra, cap. 64. num. 2. Gregor. Lopez in l. 2. tit. 18. partit. 4. verbo ciuil. Doctores communiter in dict. l. Gallus. §. & quid si tantum, vbi Galiaula num. 19. Fortunius num. 72. Ruinus ex num. 2. Crotus ex num. 15. Doctores etiam in l. ex ea parte, §. in insulam, ff. de verborum obligat. Villabolos communium, lit. M. num. 212. fol. 120. Velasquez de Auendano in l. 4. Tauri, gloss. 4. n. 2. & 3. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 13. num. 94. Mieres de maioratu, 2. p. quaest. 13. num. 15. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 166. 167. & sequent. lib. 1. Cephalus in cons. 395. num. 4. & num. 29. & quinque sequent. lib. 3. Menochius in cons. 227. num. 44. & 45. & in cons. 211. num. 47. lib. 3. & in cons. 536. num. 4. & 5. lib. 6. Bursatus in cons. 48. num. 27. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius in cons. 58. num. 59. volum. 1. Ioannes de Montesperello in cons. 1. ex num. 2. cum sequent. volum. 1. Alexander Trentacinquius in tract. substitutionum, 4. part. cap. 6. per tot. fol. mihi, 134. & 135. Ioannes Vincentius Honded. explicans latissime: idcirco videndus[sect. 19] omnino in cons. 62. per tot. volumin. 1. Secundo obseruandum est, capitis diminutiones maximam, & mediam, non solum mortalitati aequiparari, vt diximus, & probatur in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthumis, l. intercidit, ff. de condictionibus, & demonstrationib. §. cum autem, Institut. quibus modis ius patriae potestatis soluitur; sed etiam bonorum amissionem inducere, vt de prima probat text in l. quidam sunt, l. qui vltimo, ff. de poenis, l. si in metallum, ff. de his quae pro non scriptis habentur, l. 4. C. de bonis proscriptorum, l. 2. C. de sententiam passis, iuncto textu in §. maxima, Institut. de capitis diminuitone, & de secunda probatur in l. 3. iuncta glossa, verb. poenam, & in l. 5. & 6. C. de sententiam passis, iuncto §. minor, Institut. de capitis diminutione, & l. 2. C. de bonis proscriptorum: vnde consequens erat, vt tanquam per mortem, & amissi s bonis, vsusfructus extingui, & amitti deberet, qui ad alium transferri non poterat, vt alio capite dicemus infra. Nec diuersum ius obtinebat Iureconsultorum tem[sect. 21]pore in minima capitis diminutione, quoniam cum ex adoptione, & arrogatione fructuarius alieno iuri subjiceretur, ex dict. §. minima, & emancipatione ad imaginariam seruilem condictionem deduceretur; quippe cum illa per vendentionem, & imaginariam seruitutem fieri consueuisset, l. vlt. C. de emancipationibus liberorum, l. 3. §. emancipato, ff. de capitis diminutione; quaestiam ratione emancipatio morti comparatur, in dict. §. & quid si tantum, in fine, & in l. si quis, ff. quando dies legati cedat, non secus ac seruitus, l. seruitutem. 210. ff. de regulis iuris. Quasi consequens, & necessarium erat, extingui vsumfructum iure antiquo, vt colligitur vt textu in princ. Institut. de acquisitione per arrogationem. Sed cum tempore dict. l. corruptionem, imaginariae vendictones, quibus fieri solebat emancipatio, sublatae sint a Iustiniano in l. iubemus, & in l. vlt. C. de emancipationibus liberorum: Necessarium etiam fuit, sublata, & correcta ratione antiqua, non minus effectum eius corrigere; ne scilicet minima capitis diminutio vsumfructum extingueret: & hanc putat verissimam esse rationem nouae decisionis dict. 1. corruptionem Antonius Goueanus lib. 1. variar. quaest. cap. 26. qui tamen manifeste decipitur, non aduertens tempore dict. l. corruptionem, nondum sublatas esse solemnitates imaginarie vendictonis, que in emancipatione requirebantur; nam illa solemnitas venditionum sublata suit a Iustiniano, in l. vlt. C. de emancipationibus liberorum, quae edita fuit, post editam dict. l. corruptionem:Quod constat, tum ex ordine constitutionis; tum etiam, quia constitutio d.l. corruptionem, condita fuit Lampactio, & Oreste Consulibus: constitutio vero d.l. vltimae, post Consulatum eorundem, vt ex inspectione colligitur. Deinde Goueani ratio minime concludit, atque specialis est, & pertinens ad solam emancipationem, non ad arrogationem, perquam capitis diminutio minima contingebat, & vsusfructus ipse amittebatur. Vnde ratio constituendi hoc nouum ius, veterisque[sect. 22] abrogandi in hac specie, magis aequitati tribuenda videtur: credidit enim Iustinianus, & merito quidem, aequissimum esse, ne ex hac leui & minima causa periret ius eius, qui emancipabatur, neve emancipatio, quae stricto, subtilíque iure filium capite minuebat, vt ipse scribit in l. meminimus, §. cum autem, C. de legitimis haeredibus, eiusdem filij iura tolleret, vt non obscure indicat Iustinianus in dict. l. corruptionem, in versic. quare. Secundo & principaliter constituendum est, videri[sect. 23] hodie totum hoc ius sublatum, & correctum ab eodem iustiniano, in authent. sed hodie, C. de donat, inter. & in authent. vnde sumitur, quatenus deciditur ibi, quod nemo bene natus efficitur seruus poenae ex supplicio; & consequenter cessare debet ratio antiqua vsusfructus amittendi, propter maximam & mediam capitis diminutionem inducta, quae olim seruitutem inducebat: quod in terminis scriptum reliquit Antonius Gomezius tomo 2. variar. cap. 15. de seruitutib. num. 20. vers. Secundo modo, & reprehendit l. 24. tit. 31. partit. 3. existimans, eius decisionem seruandam non esse, vt iuri communi contrariam, nisi quando fructuarius damnatus esset ad mortem, & vltimum supplicium, & aliquo euentu propter fugam, vel aliam causam sententia non mandaretur executioni contra eum; tunc enim ex condemnatione mortis efficitur seruus poenae, l. qui vltimo, ff. de poenis, & remanent incorrecta iura vetera, quoniam decisio d. auth. sed hodie, locum non habet in damnato ad mortem naturalem, qui etiam de iure Authenticae efficitur seruus poenae, sed tantum in eo, qui damnatur ad mortem ciuilem, qui eo iure non efficitur seruus poenae, quamuis aliter esset statutum de iure antiquo, vt declarant gloss. ibi scholio 2. Bartol. in dict. l. qui vltimo, ex num. 3. Hyppolitus in cons. 131. num. 41. Gregorius Lopez in l. 5. tit. 31. part. 7. gloss magna in medio. Couar. in rub. de test. 3. part. num. 27. Antonius Gomez, in l. 4. Tauri, num. 2. qui tomo 2. Variar. cap. 11. num. 14. in fine, vers. neque obstat, etiamsi replices. Superiorem resolutionem probauit, iterum errore[sect. 24] lapsus. Primo, dicens expressim, deportatione libertatem amitti, sícque per eam vsumfructum extingui; & inde ortam fuisse rationem d.l. corruptionem, quae hodie sublata est ex dict. authent. sed hodie: in quem etiam errorem mirandum est, eruditissimum Couar. incidisse vbi supra, dict. num. 27. vbi expresse dicit, quod deportatus iure antiquo, & libertatem, & ciuitatem amittit: quod est contra textum in §. minor, Instit. de cap. diminutione, & in §. cum autem, Instit, quibus modis ius patriae potestatis soluitur. Secundo non aduertens, quod ratio, ob quam capitis diminutione vsusfructus perit, principaliter in bonorum amissione fundatur, vt dicebamus supra: quae ratio sublata non est ex decisione dict. authent. sed hodie, & consequenter dicendum non est, cessare d. l. corruptionem, constitutionem, nec etiam iniquam esse decisionem d.l. Regiae, vt Antonius existimauit, sed deterius quidem. Est tamen hac in re illud animaduersione dignum,[sect. 25] quod cum poenae damnationis in metallum, aquae & ignis interdictionis, & deportationis, quae maxima, & media capitis diminutione contingebant, hodie non sint in vsu, sed earum loco successerint poenae arbitrariae arbitrio iudicis imponendae, vt ex gloss. in §. cum autem, verbo, in metallum, in fine, Instit. quibus modis ius patriae potest. soluit. & nonnullis Authoribus, obseruant Gregorius Lopez in l. 2. tit. 18. partit. 4. verbo, en dos maneras & in l. 4. tit. 31. partit. 7. verb. o labrando. Anton. Gomezius in l. vlt. Tauri, num. 13. Craueta in cons. 224. num. 2. Rolandus in cons. 38. num. 14. & 15. volum. 1. Capicius decis. 853. num. 3. Bursatus in cons. 48. num. 28. lib. 1. Vi[sect. 26]detur dicendum, nullam contingere posse capitis diminutionem, per quam amittatur vsusfructus, nec posse aliquo in casu verisicari decisionem d.l. corruptionem, d.[sect. 27] §. finitur, & similium iurium: nihilominus tamen poterunt & hodie habere locum, & verisicari apud nos praedicte poenae, vt vsusfructus amitti debeat imposita poena, quae maximae, aut mediae capitis diminutioni aequiparetur; vt si quis perpetuo relegaretur in insulam, vt a Oran, & alias similes partes, vel damnaretur perpetuo ad triremes, ex his, quae cum aliis scripserunt Gregorius Lopez in dict. l. 4. tit. 31. partit. 7. verbo, o labrando. Bossius tit. de executione sentent. num. 23. vel in poenam perpetui carceris de iure Canonico, quae assimilatur maximae capitis diminutioni, vt cum Abbate, & aliis aduertit Gregorius Lopez in dict l. 4. verb. a home libre. Caepola. in cons. 73. col. 2. in sine. In quibus casibus, & aliis similibus, vt obtineat locum decisio dict. l. corruptionem, & d. §. finitur, necessarium erit, vt per sententiam bona adimantur a delinquente: quod hodie requiritur ex l. 4. & 5. tit. 31. partit. 7. & l. 4. tit. 18. part. 4. licet olim tacita confiscatio fieret in consequentiam poenae deportationis, & damnationis in metallum, l. deportatorum, C. de poenis, l. 2. l. in metallum, C. de bonis damnatorum, l. 2. C. de sentent. passis; & simile exemplum in bannitis nostri temporis spe[sect. 28]cialiter notat Baldus in d.l. corruptionem, n. 7. vbi probat ex banno regulariter non amitti vsumfructum, nisi quando bonis ademptis quis bannitur; tunc enim simile est bannum deportationi propter bonorum publicationem, iuxta textum in l. 4. in sine, tit. 18. partit. 4. quod etiam cum Baldo tenet Marcus decis. 833. Et sic debent intelligi, quae nimis confuse congerit, & tradit in proposito Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 129. in princ. fol. 437. Vbi ex hoc, quod praedictae poenae non sint in vsu, facit regulam generalem, quod quotiescunque aliquis ex delicto suo amittit libertatem, & ciuitatem, vel retinet libertatem, & perdit ciuitatem, semper perdit, etiam hodie, vsumfructum; & consolidatur ille cum proprietate: & infert ad relegatos ad tempus, probans eos non amittere vsumfructum, vt ibidem latius[sect. 29] videri poterit, & comprobatur ex his, quae superius diximus. # 67 CAPVT LXVII. Vsusfructus non vtendo, qualiter amitteretur olim, hodie etiam noua Imperatorum, atque iuris Regii partitarum constitutione, qualiter amittatur: vbi lex, corruptionem, C. de vsufructu, §. finitur, vers. & non vtendo, Instit. eod. tit. l. si vsusfructus, 28. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, dilucide, & vere explicantur. Leg. 63. Tauri, decisio nonnullis exornatur remissiue, & quae ad hanc materiam spectant, diffuse, sed distincte, & melius quam hactenus enucleata traduntur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus, vt & caeterae res, non vtendo amittitur, & iisdem modis retinetur: scilicet vtendo aut per se, aut per alium. -  2 Borgninum Caualcanum confuse nimis, & indistincte tractasse materiam huius Capitis. -  3 Vsufructuarius rei mobilis, si olim anno, vel hodie triennio vsufructu vsus non est, aut si rei immobilis vsufructu olim biennio, & hodie decennio inter praesentes, aut vicennio inter absentes vsus non est, vel vsus est alio modo, quam quo constitutus vsusfructus est, vsusfructus amittitur. -  4 Vsusfructus quare non vtendo amittatur? -  5 Proponitur dubitandi ratio l. corruptionem, in vers. sed de vsufructu, C. de vsufructu. -  6 Et communis interpretatio improbatur. -  7 Actionem pro vsufructu competentem tolli hodie noua Imperatorum constitutione decem annis inter praesentes, & viginti inter absentes, vt de vsufructu ipso dictum est supra num. 3. -  8 Veteres Iuris Prudentes, siue Iureconsultos, Iustinianum etiam in dict. l. corruptionem, de actione personali primaeua, non de secundaria tractasse, contra Communem, & ibidem de ratione altercationis eorundem actum. -  9 Doctores deceptos communiter, non intelligentes Iustiniani intentionem in dicta l. corruptionem, C. de vsufructu. -  10 Dict. l. corruptionem, vera interpretatio redditur, & infra, num. 12. ad finem. -  11 Textus in §. finitur, in versiculo, per modum & tempus, Institut. de vsufructu, explicatus. -  12 Et Antiquorum, Recentiorum etiam interpretationes reiectae. -  13 Dini, & Panormitani sententiam in hac materia ab Authore probatam. -  14 Vsusfructus, qua ratione praescribatur ad instar immobilium, & titulum requirat i remissiue. -  15 Actionem personalem pro vsufructu constituendo competentem, non finiri decem, vel viginti annorum spatio, ex sententia quorundam. -  16 Quae improbatur per Authorem, & communis sententia defenditur. -  17 Actio pro vsufructu constituendo competens, quare finiatur spatio decem vel viginti annorum contra naturam personalium actionum, quae durant spatio triginta annorum. -  18 Actio personalis pro vsufructu competens, quanto tempore durare debeat de iure huius Regni, ex decisione l. 63. Tauri, qua omnis personalis actio viginti annorum spatio finitur, vbi eiusdem legis materia multis exomatur, atque explicatur, remissiue. -  19 Vsusfructus iam constitutus, qualiter non vtendo de iure Regio amittatur: vbi l. 24. titul. 31. partita 3. in versiculo, otro si dezimos, expenditur, agiturque, vtrum in seruiutibus realibus, & personalibus de iure Canonico requiratur tantum negligentia non vtentis, an vero bona fides etiam necessaria sit; & Gregorij Lopez, opinio damnatur, & num. seqq. -  20 Praescriptiones procedentes ex sola negligentia aduersarij, vtrum hodie locum obtineant de iure Canonico cum mala fide: vbi opinio Bartoli communi Scribentium consensu taxatur. -  21 Inter praescriptionem libertatis seruitutis vrbanae, & libertatem praescribendam contra rusticam seruitutem, differentia quae sit: & an de iure Canonico, & Regio procedere debeat? -  22 Regiae constitutiones, & pragmaticae, quae debitum, siue actionem ad debitum petendum certo tempore praescribunt, vtrum de iure Canonico, & in foro iudiciali obseruandae sint? -  23 Legis, corruptionem, C. de vsufructu, decisionem singularem esse, & procedere etiam de iure Canonico, iuxta interpretationem traditam supra, n. 10. & 12. ad finem. -  24 Vsusfructus pro parte amittitur, & pro parte non si fructuarius pro parte non vtatur, & pro pane sic. -  25 L. corruptionem, C. de vsufructu, decisio procedit non solum in vsufructu iam constituto, verumetiam in vsufructu constituendo, & non solum in vsufructu relicto in vltima voluntate, sed etiam inter viuos. -  26 Seruitutes omnes reales per non vsum eodem temporis spatio finiuntur, quo personalis seruitus vsusfructus. -  27 Vsusfructus rerum mobilium, & se mouentium, quanto tempore non vtendo amittatur? -  28 Vsusfructus ciuitati, aut Ecclesiae relictus, quanto tempore non vtendo amittatur? -  29 Operae seruorum non vtendo, aut capitis diminuitone non amittuntur. -  30 Vsusfructus alternis annis relictus, qualiter non vtendo amittatur, & num. 33. ad finem. -  31 Legatum annuum cum relinquitur, tot sunt legata, quot sunt anni. -  32 Et pro primo anno legatum est purum, pro sequentibus conditionale. -  33 Nec sussicit vnica praescriptio pro omnibus annis, sed tot sunt necessariae praescriptiones, quot sunt anni, prout hoc num. declaratur. -  34 In annuis praestationibus, siue pensionibus nullam currere praescriptionem de iure Canonico propter malam fidem, ex sententia Ioannis Francisci Balbi, quam probabilem putat Author, & nouiter infert ad l. si vsusfructus, 28. ff. quibus modis vsusfructus amittatur. PRo expedita huius materiae declaratione constitu[sect. 1]endum erit in primis, quod amittitur quoque vsusfructus, vt & caeterae res non vtendo, & iisdem modis retinetur, scilicet vtendo aut per se, aut per alium, vt constat ex l. non vtitur, ff. de vsufructu, & eleganter explicat Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. C. 6. num. 11. fol. 249. Vsusfructus ergo extinguitur, & ad proprietatem reuertitur, si fructuarius per legitimum tempus non vtatur, l. arboribus, 13. §. de illo Pomponius d.l. non vtitur, 45. cum. seqq. vsque ad l si donauero, ff. de vsufructu, l. is qui vsumfructum, 20. l. placet, 25. l. Pomponius, 29. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, l. corruptionem, C. de vsufructu, §. finitur. Institut. eodem titul. l. 24. titul. 31. partit. 3. versicul. Otro si dezimos, que si aquel. Et licet ex Pandectarum libris non constet aperte, quanto tempore vsusfructus amitteretur non vtendo, cum Iureconsulti generaliter scripserint, ac dumtaxat constituto tempore vsumfructum amitti, nec aliud expresserint, l. si mulieri vsus, 22. versicul. & constituto, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, l. 3. versic. desiit, ff. si vsusfructus petatur: nec etiam meminerit Paulus receptarum sententiarum, lib. 3. titul. de vsufructu, sed simpliciter non vtendo amitti dixerit, vt firmat Eguinarius Baro ad titul. Institut. de vsufructu, versicul. quod vero per modum: nec denique col[sect. 2]ligi possit ex his, quae in proposito scripsit Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 168. per totum, fol. 362. quo loco confuse nimis, & indistincte tractat materiam huius capitis. nec certum quid resoluit. Tamen certissimum est, quod si fructuarius rei mobilis[sect. 3] olim anno, vel hodie triennio vsufructu vsus non est. Aut si rei immobilis vsufructu olim biennio, & hodie decennio inter praesentes, aut vicennio inter absentes vsus non est, vel si vsus est alio modo, quam quo constitutus vsusfructus est, alio modo vti non vti est, Vsusfructus amittitur: quod noue expressimque decidit Iustinianus in l. corruptionem, C. de vsufructu, l. sicut & l. vltim. C. de seruitutibus, & vbique Glossa, & Doctores communiter. Couar. variarum, lib. 1. cap. 17. num. 11. Padilla in dict. l. sicut, num. 1. Franciscus Hotmannus ad titulum ff. quibus modis vsusfructus amittatur, num. 5. Modernus Parisiens in extricatione sexdecim legum, ad l. si partem, ff. quemadmodum seruitutes amittantur ex n. 94. Eguinarius Baro ad titul. Institut. de vsufructu, dict: ver sicul. quod vero per modum. Cuiacius recitationum solennium in libros digestorum, ad l. 2. ff. de vsufructu leg. versicul. & ideo si fructuarius rei mobilis: & nouissime his non relatis, Petrus Ricciardus ad dict. §. finitur, num. 9. & num. 23. & ibidem Antonius Pichardus non sic perfecte explicans num. 10. Ratio praedictae resolutionis est, quod vsusfructus in ac[sect. 4]tu consistit eius, cui vsusfructus debetur, nec consistere potest, nisi sit aliquis, qui vtaturfruatur, l. 1. in principio, & in §. dies, ff. quando dies vsusfructus legati cedat. Ideo per non vsum vsufructuarij amittitur, quia defuit actus hominis, in quo vsusfructus consistit, vt optime aduertit ex omnibus inproposito Scribentibus solus eruditissimus Cuiacius ad dict. l. 2. ff. de vsufructu legato. Hoc aurem ius nouiter statutum in dict. l. corruptio[sect. 5]nem, in vsufructu iam constituto expeditum erat; sed circa actionem personalem pro vsufructu constituendo competentem, magna contentio fuerat olim, vt in d.l. corruptionem, scribitur. Nee minor est hodie inter Doctores omnes controuersia in explicatione nouae illius consticutionis, quatenus veterum altercationem definit, & iuxta communem omnium intellectum statuit, vt actio pro vsufructu constituendo competens tollatur eodem temporis spatio, quo vsusfructus iam constitutus tollitur: & inde mirantur de illa decisione Scribentes communiter in eadem l. post glossam ibi, verbo, altercantibus. Angelus in dict. §. finitur, num. 2. ea ratione, quod cum actiones personales minori tempore, quam triginta annorum non praescribantur, nec pereant, l. sicut l. omnes, C. de praescriptione 30. vel 40. annorum; videbatur dicendum, quod actio personalis, quae pro vsufructu competit, minori tempore praescribi non debuisset, eo maxime quod in l. si partem, ff. quemadmodum seruitutes amittantur, contrarium probari videtur, dum scribitur ibi, quod licet seruitus iam constituta amittatur non vtendo legitimo tempore, de quo in l. si sic, eiusdem tit. & in dicta l. sicut, C. de seruitutibus: tamen actio personalis pro seruitute constituenda competens, non tollitur minori spatio, quam triginta annorum, ex dict. l. sicut, & d.l. omnes: quo modo argumentantur contra eam constitutionem glossa dict. verbo, altercantibus, & communiter omnes Doctores in dict. l. corruptionem, & quatuor solutiones refert Modernus Paris. ad d.l. si partem, & d.l. corruptionem, ex num. 92. cum seqq. Inter alias tamen receptior est, & communior dicens, textum in praecitata[sect. 6] l. corruptionem, non loqui, nec intelligendum esse in actione personali primordiali, quae pro vsufructu constituendo. aut nondum constituto comperit. sed de ea, quae post vsumfructum constitutum datur; vt is qui constituit, patiatur vsufructuarium vtifrui libere posse, nam qui vsumfructum debet, cum eius iuris vacua traditio non sit, l. seruus, §. incorporales, ff. de acquirendo rerum dominio, l. quoties, ff. de seruitutibus, l. 4. §. si viam, ff. de vsucapionibus, constituendo vsumfructum, non liberatur, cum perfecte tradere non possit, nec in eo habet locum regula textus in princ. Institut. quibus modis tollitur obligatio: remanet potius obligatio successiua ad patientiam, ad quam perpetuo compelli potest actione personali, imo pro ea praestanda cauere tenetur, l. 3. §. si iter, ff. de actionibus empti, dict. l. quoties, ff. de seruitutibus, l. harum, l. egi, ff. si seruitus vendicetur. Glossa in l. pluribus, §. & si placeat, ff. de verb. obligat, & communem resoluit Modernus Paris. in labyrinto diuidui & indiuidui, 2. part. num. 33. & seqq. & num. 68. & in dict. l. si partem, num. 63. & seqq. Haec igitur actio personalis, cum sit accessoria ad ipsum ius vsusfructus, extincto eo per non vsum legitimi temporis, amplius durare non debet, per textum in cap. Accessorium, de regulis iuris in 6. & in l. cum principalis, ff. eod. tit. quod secus est in actione primordiali, quae non amittitur minori tempore, quam triginta, vel quadraginta annorum: & ita declarant magis communiter Doctores in eadem l. corruptionem, post glos ibi. verbo altercantibus. Iason in §. aeque si agat, num. 39. Institut. de actionibus. Balbus de praescriptionibus 3. part. 4. part. principalis, quaest. 5. n. 2. & 3. fol. mihi, 308. Franc. Marc, decis. 831. 1. part. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto num. 169. in sine, fol. 364. Caeterum haec interpretatio licet recepta sit, vera non est, nec sustineri potest. Primo, quia Communis in eo principaliter fundamentum facit, quod Iustinianus in ea lege nunquam loquatur de creditore, vel stipulatore, cui vsusfructus nondum constiturus debetur, sed de vsufructuario dumtaxat, cui vsusfructus ipse iam constitutus est; quod tamen falsum est, & manifeste repugnat verbis illius textus, qui loquitur expressim de actione personali, per quam vsusfructus debiti iam constitutio petitur principaliter, vt constat ex illis verbis: De personali autem actione quae super vsufructu nascitur, & ibi: Vsumfructum non petierit. Quae verba necessario referri debent ad primaeuam actionem personalem pro vsufructu constituendo competentem, quia secundaria, vt ipsimet fatentur, non competit pro vsufructu, sed pro patientia tantum. Deinde & secundo, quod cum Veteres statuissent, vsumfructum biennio extingui non vtendo; quo pacto amplius contendere possent, an duraret actio accessoria ad patientiam competens, erat enim plus quam manifestum, extincto principali, extingui debere statim accessorium; & sic de re indubitata dubitationem mouissent, aut inepte quidem se habuissent, cum potius dubitare deberent de principali, quam de accessorio, & ab ipso vsufructu dependenti. Reiecta ergo ea solutione, & omissis aliis, quas accurate, & subtiliter confutaut Modernus Paris. In dict. l. si partem, ex num. 94. cum seqq. Pro vera huiusce difficultatis explicatione constituenda erunt nonnulla, quibus haec res distincte, & melius quam hactenus dissoluta, atque intellecta manebit. In primis certum esse, actionem[sect. 7] pro vsufructu competentem tolli hodie noua Imperatorum constitutione, decem annis inter praesentes, & viginti inter absentes, vt de vsufructu ipso dictum est suprá. num. 3. & communi Doctorum placito probatum, per illum textum in dict. l. corruptionem, vt de communi testantur Modernus Paris. in dict. l. si partem, num. 94. Petrus Ricciardus in dict. §. finitur, num. 25. vbi nonnullis difficultatibus in contrarium oppositis satisfacit. Deinde veteres Iurisprudentes. siue Iureconsultos, Iu[sect. 8]stinianum etiam in d.l. corruptionem, egisse expressim de actione personali primaeua, quae pro vsufructu debito constituendo conceditur, non de secundaria, quae pro patientia datur; quicquid male intellexerit communisrelata supra, n. 6. melius perceperunt Modern. Paris. vbi supra, Ioannes de Platea in dict. §. finitur, num. 11. & ibidem Petrus Ricciardus ex num. 25. Secundo, passim deceptos Doctores in hac materia,[sect. 9] tam antiquos, quam Neotericos, aut saltem rem hanc assequutos non fuisse, credentes Iustinianum in d.l. corruptionem, dumtaxat decidere, quod vsusfructus ipse iam constitutus amittatur per simplicem non vsum decem, vel viginti annorum; nec aliud requirere, vt amissio ipfa inducatur: in quo errore post glossam ibi, verbo, altercantibus, & in dict. §. finitur, verbo, per modum, sunt omnes Scribentes, quos hactenus ab initio huius capitis retulimus. Baldus etiam in cons. 235. num. 1. vol. 2. Couar. variar. resolut. lib. 1. cap. 17. n. 11. Balbus de praescriptionibus, 3. part. 4. partis principalis, num. 2. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 168. Ricciardus in dict. §. finitur, num. 23, . & ibidem Antonius Pichardus num. 10, Padilla in dict. l. fiunt. C. de seruitutibus, n. 1. qui non aduertunt ad textum in dict. l. corruptionem: vbi, vltra negligentiam non vtendi per legitimum tempus, requirit amplius Iustinianus, quod talis exceptio vsufructuario opponatur, quae etiamsi dominium vendicaret, posset eum praesentem, vel absentan excludere: inde infertur, verum sensum illorum verborum, Nisi talis exceptio, &c. in eo consistere, vt neces[sect. 10]sario intelligere debeamus, Iustinianum ipsum noue statuisse, nec actionem personalem pro vsufructu competentem nec vsumfructum ipsum iam constitutum, ex sola negligentia non vtentis amitti, nisi talis praescriptio, siue exceptio, ei opponatur, quae sussiceret ad praescribendam proprietatem, & integrale dominium, cuius pars vsusfructus dicitur, l 4. ff. de vsufructu, hoc est decem vel viginti annorum praescriptio, cum titulo, & bona side, iuxta decisionem l. finalis, C. de praescriptione longi temporis: aut sine his triginta annorum praescriptio, iuxta textum in dict. l. sicut, & in d.l. omnes C. de praescriptione triginta vel quadraginta annorum. quod suadetur, & probatur aperte ex textu in dict. l. corruptionem, in vers. & est satis durum: & in dict. §. finitur, In[sect. 11]stitut. de vsufructu, vbi dicit Imperator, Vsumfructum amitti non vtendo per modum, & tempus. Quae verba non obscure significant, tempus solum legitimum non vtendi non sufficere, vt vsusfructus amittatur, nisi alia concurrant, scilicet bona sides, & titulus, iuxta modum definitum in dict. l. corruptionem, ad quem se refert tex[sect. 12]tus in dict. §. finitur, cuius sensum non perceperunt glossa, & Doctores communiter, nec etiam Theophilus, Balduinus, Eguinarius, Cuiacius, & Riccciardus, non aduertentes, Iustinianum in eo textu loqui de modo & forma tradita in dict. l. corruptionem, scilicet de titulo, & bona fide, quae vltra legitimum tempus ad praescriptionem vsusfructus requiruntur: Vere tamen intelligunt superiores verba praedicta, per modum & tempus, non referenda ad modum, quo fructuarius tanquam bonus paterfamilias vti, non abuti debet: sed ad tempus moderatum, & taxatum, decem, vel viginti annorum, vt Accursius ipse explicauit ibi. ac communiter omnes, secundum Ricciardum num. 22. ad finem. Nam, vt inquit ibidem Eguinarius Baro vers. quod vero per modum, in fine, si de hoc modo sensisset Iustinianus, non ita loqueretur, sed hoc modo, non vtendo vt bonus paterfamilias, vel abutendo. Probatur etiam superior interpretatio ex l. vltim. C. de praescriptione longi temporis, vers. sit igitur, iuncto fine, ibi: Eodem obseruando, ac intellectu Glossae finalis asserentis, textum illum loqui de praescriptione amittendi vsumfructum, interuenientibus aliis requisitis, titulo scilicet, & bona side: quem sequuntur, & declarant Iason in l. 1. ff. de acquirenda possessione, n. 94. & Crotus num. 47. qui tamen debuerunt pro eo intellectu expendere, atque allegare textum in dict. l. corruptionem, & in dict. §. finitur, ne ipse tanquam falsus rejiceretur ab omnibus, vt testatur Padilla in l. 2. C. de seruitutibus, num. 24. Talis igitur praescriptio decem, vel viginti annorum, cum titulo, & bona fide, extinguit non solum vsumfructum iam constitutum, sed etiam actionem personalem, quae ad constituendum vsumfructum competit, vel triginta annorum sine eis, ex d.l. sicut, & dict. l. partem. Quod vltra carteros subtiliter annotauit Modernus Parisiensis ad dict. l. si partem, num. 101. vbi respondet ad textum in dict. l. penultima, C. de seruitutibus; & nonnullis fundamentis, quae ex eadem l. corruptionem, & in aliis iuribus in contrarium deduci possent. Deinde & tertio, Dinum in regul. Possessor, de regulis[sect. 13] iuris, lib. 6. col. penult. & Panormitanum in cap. de quarta, ead. col. de praescriptionibus, recte docuisse, ad limitationem praescriptionis seruitutum realium, requiri in praescriptione seruitutis personalis vsusfructus titulum, & bonam fidem, ad instar immobilium: & illos sequutus est Balbus de praescriptionibus 2. part. 4. part. quaest. 2. num. 3. fol. mihi 287. qui num. 6. ex Caepola, & aliis, vbi non interuenit titulus, recte etiam firmauit, in personali vsusfructus seruitute sufficere tempus longissimum, hoc est triginta annorum: quare autem seruitus personalis[sect. 14] vsusfructus praescribatur ad instar immobilium, & titulum requirat, plene declarat idem Balbus dict. 2. part. 4. part. num. 1. Vers. ista etiam est ratio, & num. 4. fol. mihi 288. Padilla in dict. l. 2. C. de seruitutibus, num. 22. Praeterea & quarto obseruandum est, nonnullos, vt[sect. 15] dicebat Faber in dict. §. finitur, tentasse, actionem personalem competentem pro vsufructu, siue ad constituendum vsumfructum, non finiri decem, vel viginti annis, sed durare sicut caeteras personales, quae durant spatio triginta annorum, per textum in dict. l. sicut, & in dict. l. omnes. Quibus addunt Recentiores nonnulli. id profitentes verum in dict. l. corruptionem, minime probari, actionem personalem pro vsufructu competentem, decem vel viginti annorum spatio finiri, sed tradi dumtaxat regulam generalem, non solum actionem personalem pro vsufructu competentem, de qua inter antiquos altercatio fuerat, sed nec ipsum vsumfructum non vtendo amitti. Quam regulam generaliter traditam, tam in vsufructu iam constituto, quam in actione personali ad vsumfructum constituendum, in solo vsufructu iam constituto limitat Iustinianus, vt non habeat locum, cum exceptio talis opponitur, quae dominum vendicantem posset excludere, sed de actione personali nihil a Iustiniano deciditur; & sic ea actio non tollitur, nisi ad minus triginta annorum exceptio opponatur: & pro hac parte expendi possunt nonnulla verba Iustiniani in dict. l. corruptionem, prout ea subtiliter expendit Baldus ibidem num. 6. Verumenim vero, ea sententia, atque d.l. corruptio[sect. 16]nem, interpretatio ex eo placere non potest, quod absurdum maximum videatur, regulam generalem tradere Iustinianum, tam in actione personali pro vsufructu competente, quam in ipso vsufructu constituto, & demum regulam in vtroque aequaliter, & generaliter traditam, in altero dumtaxat intelligi limitatam, vt non habeat locum, vbi talis exceptio opponitur. &c. Praeterea, quia quaestioni propositae de actione personali plene respondet Iustinianus, dum dicit: Nisi talis exceptio. &c. Hoc est, nec actionem, nec vsumfructum non vtendo amitti, nisi talis exceptio opponatur, &c. Et sic generaliter excipitur de eo, quod antea dictum erat, vt nec actio, nec vsusfructus non vtendo amittatur, nisi talis exceptio, &c. quod videtur praesentire gloss. verbo, altercantibus, ibid, in vers. Secundo videtur, & aperte probarunt alij Doctores communiter, qui actionem etiam personalem pro vsufructu, decem, vel viginti annorum spatio finiri voluerunt, vt cum Azone, Bartolo, Aretino, & aliis, ex communi firmat Ricciardus in d. §. finitur, num. 25. ad finem, vbi cum Portio recte aduertit,[sect. 17] actionem pro vsufructu constituendo competentem finiri spatio decem, vel viginti annorum, contra naturam personalium actionum, quae durant spatio triginta annorum propter naturam rei, hoc est ipsius vsusfructus. Nam cum vsusfructus tollatur non vtendo dicto spatio decem, vel viginti annorum, actio ipsa eodem tempore tolli debet, cum sequatur naturam ipsius vsusfructus, cuius gratia est introducta, vt in d.l. corruptionem, vbi Imperator forsan sic statuere motus est ea ratione, quod non debeat esse melioris conditionis is, qui actionem dumtaxat pro vsufructu constituendo habet, quam qui habet vsumfructum iam constiturum: idcirco in vtroque voluit idem ius obseruari. Secundo loco, & principaliter constituendum est, hodie de iure huius Regni, quoad actionem personalem[sect. 18] competentem pro vsufructu constituendo, seruandam esse decisionem l. 63. Tauri, quae corrigit l. sicut, & l. omnes, C. de praescript. 30. vel 40. annorum, statuítque, vt omnis personalis actio viginti annorum spatio finiatur, siue praescribatur, & hodie est l. 6. titul. 15. lib. 4. nouae, collectiones Regiae: atque earum materiam, & dispositionem plena manu explicarunt Couar. in regul. possessor, de regulis iuris in 6. 2. part. §. 11. a princ. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 1. §. 11. & 12. per tot. & §. 13. num. 3. D. Paz. in praxi, 4. part. primi tomi, cap. 3. num. 14. & 15. Sarmientus selectatum, lib. 2. cap. 9. Menchaca de success. creatione, lib. 1. §. 10. a num. 29. vsque ad num. 39. Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. verbo, in re certa, num. 33. & num. 63. Ioannes Guttierrez in l. nemo potest, ff. de legatis primo, ex num. 480. cum multis seqq. & num. 200. vsque ad num. 210. Salazar de vsu & consuetudine, c. 11. n. 52. quibus iunge Molinam de iustitia & iure, tractatu. 2. disputat. 66. & 67. & 71. & vide omnino Azeuedium in dict. l. 6. tit. 15. lib. 4. forsan tamen tentari posset, adhuc incorrectam manere decisionem d.l. corruptionem, propter rationem assignatam supra, num. 17. quae sic militat hodie tempore dict. l. Regiae 63. sicut olim tempore d.l. sicut & l. omnes, C. de praescriptione 30. vel 40. annorum. Quoad vsumfructum vetó constitutum amittendum,[sect. 19] l. 24. titul. 31. partit. 3. versic. otro si dezimos, non requirit titulum, neque bonam fidem, sed non vsu dumtaxat, siue negligentia non vtentis decem, vel viginti annorum spatio contenta esse videtur, vt colligi potest ex illis verbis: Otro si dezimos, que si aquel a quien fuere otorgado el vsofructo, o el vso en alguna cosa, non vsasse del, nin otro ensu nome, por diez annos estando en la tierra, o veinte, seiendo en otra parte, que por tanto se pierde el derecho del vsofructo, o del vso que auia en la cosa, e tornasse al senor de la propriedad. Idque procedere etiam de iure Canonico arbitratus est eruditissimus Gregorius Lopez qui in l. 16. tit. 31. partit. 3. verbo, a buena fe, expresse affirmat, quod in realibus, & rusticis seruitutibus, vel in personalibus vt vsusfructus & similibus, tantum consideratur negligentia non vtentis, & consequenter non requiritur bona fides de iure Canonico: mouetúrque principaliter doctrina Bartoli, ad quam se remittit in l. sequitur, §. si viam, ff. de vsucapionibus, vbi Bartolus num. 2. expressim docuit,[sect. 20] quod praescriptiones procedentes ex sola negligentia aduersarij, procedunt etiam hodie de iure Canonico cum mala fide: Inde esse, quod licet ius Canonicum in quacunque praescriptione regulariter exigat bonam fidem, cap. vigilanti, cap. vltimo, & per totum titul, de praescriptionib. non tamen corrigit l. sicut l. omnes l. cum notissimi, C. de praescript. 30. vel 40. annorum. Ex quibus certum est, quod de iure ciuili praescriptio 30. vel 40. annorum procedit in actione personali cum mala side: & reddit rationem, quia ius Canonicum improbat praescriptionem, quae causatur a possessione possidentis, & praescribentis mala fide, non vero eam, quae ex negligentia tantum non petentis causatur. Verum haec ratio non adeo tuta est, vt contra ipsum Authorem retorqueri non possit; enimvero iura ciuilia, quae praescriptionem permittunt cum mala fide, correcta sunt iure Canonico, nedum in actionibus realibus, sed etiam in personalibus, vt contra Bartolum, cum glossa, atque infinitis vtrisque iuris Authoribus affirmant Balbus de praescriptionibus 1. part. tertiae partis principalis, quaest. 10. num. 3. versicul. & mihi placet, fol. 217. & latius quaestione 13. per totam, fol. 232. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 12. & n. 34. Padilla in l. 1. C. de seruitutibus, n. 42. Ioannes Guttierrez, & alij relati supra, num. 18. Tiberius Decianus in consil. 108. num. 41. volumine. 3. Achilles Pedrocha in consilio. 36. num. 364. volum. 1. Deinde quia de iure com[sect. 21]muni certum est, differentiam constitui inter praescriptionem libertatis seruitutis vrbanae, & libertatem praescribendam contra rusticam seruitutem: Nam in vrbana semper requiritur bona fides in rustica vero sola negligentia aduersarij sufficit, vt cum Communi, ex multis Authoribus annotauit Padilla in dict. l. 1. C. de seruitut. num. 38. & confirmat expresse l. 16. tit. 31. partit. 3. quae in praescriptione libertatis seruitutis rusticae non requirit bonam fidem, quam nominatim exigit in praescribenda libertate seruitutis vrbanae: & Gregorius ibi existimat, eam differentiam procedere etiam de iure Canonico. Sed contrarium, imo correctam esse per ius Canonium, & generaliter praescriptionem actionum, & seruitutum non esse cum mala fide, asserit Padilla in dicta. l. 1. C. de seruitutibus num. 42. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. dict. §. 10. num. 12. Ex quibus omnino destruitur sententia, atque fundamentum Gregorij. Denique, quia regulariter in omnibus & nominatim[sect. 22] in actionibus, & iuribus incorporalibus, de iure Canonico nullam praescriptionem procedere cum mala fide, nec seruandas esse de iure Pontisicio Regias constitutiones, ac pragmaticas, quae debitum, siue actionem ad debitum petendum certo tempore praescribunt nec etiam audiendum debitorem, qui ad euitandam solutionem, temporis tantum praescriptione se defenderet, plene probant Menchaca d. §. 10. videndus ex num. 26. vsque ad n. 37. Padilla in d.l. 1. C. de seruitutibus, n. 43. & 44. Ioannes Guttierrez in d.l. nemo potest, num. 476. & n. 484. Gama decis. 334. Molina de iustitia & iure, tract. 2. Disput. 66. & seqq. & disput. 71. Ex quibus videtur necessario dicendum, quod in vsufructu, & aliis seruitutibus non sufficiat de iure Canonico sola negligentia non vtentis, nisi etiam bona fides interueniat, quae esse poterit in exemplis adductis ab his, quos retulit Parladorius rerum quotidianarum lib. 1. cap. 1. §. 11. in fine. Praeterea d.l. corruptionem, decisionem singularem esse, dum statuit, non sufficere[sect. 23] solam negligentiam non vtentis, vt amittatur vsusfructus; sed necesse esse, vt opponatur fructuario talis exceptio, quae etiamsi dominium vendicaret, posset eum praesentem, vel absentem excludere: & sic etiam de iure Canonico procedere debere, ex dictis adhuc: & quamuis in dict. l. 24. titul. 31. partit. 3. id non exprimatur, quod in dict. l. corruptionem, in versic. nisi talis exceptio, expresse deciditur: adhuc tamen necessaria erit saltem bona fides, ex his, quae superius contra Gregorium Lopez probauimus. Remanet ergo firma, atque diligenter enucleata con[sect. 24]stitutio d.l. corruptionem, quae ampliatur primo per Iasonem addition. 2. in addit, ad Portium, in dict. §. finitur, vt procedat non solum in totum, verumetiam pro parte vt pro parte amittatur vsusfructus, & pro parte non, si fructuarius pro parte non vtatur, & pro parte sic, per textum, quem ipse allegat in l. excepta, ff. quibus modis Vsusfructus amittatur, & in l. si cui, iuncta glossa ff. de vsufructu. Sed melius probatur in l. placet, ff. quibus modis vsusfruct. amittatur, & latius declarat Ricciardus in dict. l. §. finitur, num. 9. per totum, fol. 146. Secundo ampliatur, vt procedat non solum in vsufru[sect. 25]ctu iam constituto; sed etiam in vsufructu constituendo, siue actione pro eo competente, vt supra explicatum est, & expressim significat Iustinianus ibi. & non solum in vsufructu relicto in vltima voluntate, verum etiam inter viuos, secundum Aretinum in d.§. finitur, vbi plene declarat Ricciardus ex n. 25. & prius docuerat gloss. verb. altercantibus, ad medium, in eadem l. corruptionem. Tertio ampliatur, vt procedat non solum in vsufru[sect. 26]ctu, & sic in seruitute personali, vt dicto tempore finiatur, sed etiam in seruitutibus realibus, per textum in dict. l. sicut vsusfructus, C. de seruitutibus. Ex qua communiter deduxerunt Doctores, Seruitutes omnes reales per non vsum eodem temporis spatio finiri, quo de personali seruitute vsusfructus dictum est hactenus, vt per Padillam ibi, num. 2. qui latius explicat in l. sequenti. Quarto ampliatur, vt procedat non solum in vsu[sect. 27]fructu rerum immobilium, vt tempore praedicto finiatur, sed etiam in vsufructu mobilium, aut se mouentium, vt etiam eodem tempore decem, vel viginti annorum non vtendo amittatur, per textum in dict. l. sicut, & tenet glossa verbo, excludere, in eadem l. corruptionem: vbi reddit rationem, quia vsusfructus rei immobili comparatur, vt est textus in l. fin. C. de praescriptione longi temporis, & in l. insto, §. non mutat, ff. de vsucapionibus: sed contra sentit Cuiacius vt cum eo dicebamus sup. n. 3. Limitatur vero, vt minime procedat in vsufructu ci[sect. 28]uitati, aut Ecclesiae relicto, qui cum centum annorum spatio durare debeat, l. an vsusfructus, ff. de vsufructu, l. si vsusfructus municipibus, ff. de vsufructu legato, & alio cap. supra latius declaratum est: sic & centum annorum spatio per non vsum amitti, aut finiri debebit, vt recte aduertit, & fundat Petrus Ricciardus in dicto. §. finitur, Institut. de vsufructu, num. 23. & 24. Secundo limitatur in operis seruorum, quae non vten[sect. 29]do, aut capitis diminutione non amittuntur: quod solus Petrus Gregorius annotauit in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. n. 13. & reddit veram rationem, quia opera in actu consistit, nec prius est in rerum natura, quam is dies venerit, quo praestanda est, l. 1. cum sequent. ff. de operis seruorum. Denique limitatur, cum vsusfructus alternis annis[sect. 30] legatur; quo casu non posse eum vtendo amitti, scribit Paulus in l. si vsusfructus, 28. ff. quibus modis vsusfructus amittatur; & signat rationem, quia plura sunt legata. Pro cuius explicatione constituere necessarium erit, quod annua legata, siue praestationes annuae cum singulis an[sect. 31]nis relinquuntur, tot legata dicuntur, quot sunt anni, l. Senatus, §. finali, ff. de donationibus causa mortis: & pro primo anno legatum est purum, pro sequentibus con[sect. 32]dictionale, l. si Stichum, §. stipulatio, ff. de verborum obligat. Idcirco non sufficit in eis vna praescriptio pro om[sect. 33]nibus annis, sed tot sunt necessariae praescriptiones, quot sunt anni, & praescriptio incipit in quolibet anno, siue de anno in annum, & pro illis annis, pro quibus cessatur triginta annis; vnde si triginta anni tantum essent elapsi, non esset praescriptum nisi pro primo anno; & si fi 31. tunc pro primo, & secundo; & si 32. tunc etiam pro tertio, & sic de singulis: quia cum in principio cuiuslibet anni, noua obligatio, & actio oriatur, quaelibet per se requirit cursum triginta annorum, & pro futuris nondum coeptis, nulla potest esse inchoata praescriptio, vt per textum, & glossam ibid. resoluunt Doctores communiter in l. cum notissimi, §. in his, C. de praescriptione 30. vel. 40. annorum. Bartolus, Alexander, & caeteri in l. de pupillo, §. si pluribus, in principio, ff. de noui operis nunciatione. Cadrensis in dict. l. si Stichum, §. stipulatio, ff. de verbor. obligat, num. 1. versic. Secundo est vtilitas. Et in hoc conueniunt omnes Doctores communiter, & tam vltramontani, quam citramontani, vt ex multis testantur Balbus de praescriptionibus, 4. par. 4. partis principalis, n. 3. folio mihi, 321. Boerius decis. 336. per totam. Hieronymus Gigas de pensionibus, quaest. 83. n. 2. & quatuor sequentibus, fol. mihi. 140. Anton. Gomez. tom. 2. variar. cap. 11. de qualitatibus contractuum, nu. 45. Aluarus Valascus consultatione 49. ex principio. Vsusfructus ergo relictus simpliciter absque distributione temporis, vt amittatur, licet sussiciat vnica praescriptio, quia vnicum legatum esse censetur, vt scribit Baldus in l. 1. ad finem, quaest. penultima. C. de sententiis quae sine certa quantitate, & cum aliis sequuntur Baldus vbi supra, n. 5. Aluarus Valascus dict. consultatione 49. num. 3. Tamen cum alternis, siue singulis annis relinquitur, quia tunc sunt plura legata, plures etiam praescriptiones requiruntur, sic vt vniuscuiusque anni vsusfructus decem annis inter praesentes, & viginti inter absentes non vtendo amittatur, vt declarat glossa in dict. l. si vsusfructus, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, quae debet intelligi in hunc modum, vt si inter praesentes sint elapsi anni decem, tunc non sit praescriptum nisi pro primo anno tantum; & si vndecim, tunc pro primo, & fecundo; & si duodecim, tunc etiam pro tertio, & sic de singulis, vt glossa non relata, resoluit Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 168. vers. quod tamen intellige, folio mihi 363. & est de mente Boerij dict. decis. 336. num. 3. ad medium, & docuit expressim Iacobus de Rabe, ad quem nullus Neotericorum aduertit in eadem l. si vsusfructus, in principio. Dicit tamen & singulariter quidem Balbus, d. tract.[sect. 34] de praescriptionibus 4. part quartae, part. principalis, q. 5. num. 2. fol. mihi 325. quod hodie de iure Canonico nulla currit praescriptio in istis annuis praestationibus, siue pensionibus, nec respectu promittentis, vel eius a quo relidctum est legatum annuum in testamento propter malam fidem, nec respectu haeredis eius, cui nocet mala fides defuncti: quod est notandum ad textum in d.l. si vsusfructus, 28. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, & confirmari posse videtur ex his, quae contra Gregorium Lopez numeris praecedentibus adnotauimus supra. # 68 CAPVT LXVIII. Vsusfructus vtrum praescriptione acquiri possit aduersus dominum proprietatis, si constituatur ab eo, qui dominus non est? Vbi res ista breuitate & veritate explicatur, & nonnulla ab Authore annotantur, ad quae Neoterici omnes hucusque scribentes sic non animaduertunt. Continuae etiam, vel quasi, atque discontinuae seruitutis materia remissiue tractatur, & de praescriptione earum nonnulla dicuntur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus si constituatur ab eo, qui dominus non est & fructuarius titulo, & bona fide per legitimum tempus decem, vel viginti annorum vtatur, etiam nulla interueniente scientia, & patientia aduersarij praescribitur, & acquiritur ius vsusfructus aduersus dominum proprietatis. -  2 L. vltima, in versicul. final. C. de praescriptione longi temporis, loquitur de praescriptione acquisitiua vsusfructus, cum Communi. -  3 Vsufructuarius, ex qua possit praescribere possessione, vel quasi, remissiue. -  4 Textum in dict. l. vltima, C. de praescriptione longi temporis, Cini, Bartoli, ac aliorum resolutioni non obstare, & quorundam traditionem falsam esse. -  5 Seruitutes acquiruntur ex traditione facta a non domino, cum titulo, vel per patientiam veri domini. -  6 Seruitus habens causam continuam, praescribitur eodem temporis spatio quo caeterae res immobiles praescribuntur, decem annis inter praesentes, & viginti inter absentes. -  7 Seruitus realis mere discontinua, siue quae causam discontinuam habet, non praescribitur ordinario tempore, sed immemoriali, cuius initij in contrarium memoria non existat. -  8 Doctores communiter errore lapsos, credentes distinctionem communem continuae, ac discontinuae seruitutis limitandam in seruitutibus personalibus, & docentes seruitutes eas etiam discontinuas ordinario tempore praescribendas, prout hoc num. & seqq. explicatur. -  9 Seruitus discontinua cum titulo, & bona fide praescribitur tempore ordinario decem, vel viginti annorum, etiam nulla interueniente scientia, & patientia aduersarij, contra quem praescribitur. -  10 Vsusfructus vsucapione acquiri non potest, cum sit res incorporalis, ex sententia glossae, quae probatur, & declaratur, & num. seqq. & vide infra. n. 16. & 17. -  11 Pro seruitute vsusfructus competit Publiciana. -  12 Publiciana non datur pro his, quae non praescribuntur. -  13 Verba quantumcunque generalia, immemorialem praesicriptionem non excludunt. -  14 Immemorialis praescriptio non solum centum annos, sed etiam mille, atque infinitum tempus comprehendit, & sic centenaria praescriptione potentior est. -  15 Immemorialis praescriptio maximos effectus producit, & per eam omnis titulus necessarius praesumitur. -  16 In praescriptione seruitutum, vtrum titulus necessarius sit. -  17 Vbi refertur communis Doctorum differentias inter praedíales, & personales seruitutes; & taxatur. -  18 Ius pascendi in pratis, siue aruis alienis, quo tempore praescrbiatur, & an realis sit, vel personalis seruitus? -  19 Vsufructuarius praescribere non potest proprietatem nec etiam eius haeres. PRo absoluta huius capitis explicatione breuitati, &[sect. 1] veritati adhaerendo, in primis constituendum erit: Quod si vsusfructus constituatur in aliqua re, ab eo, qu dominus non est, & fructuarius de iure, hoc est titulo, & bona side, per legitimum tempus decem, vel viginti annorun vtatur, etiam nulla interueniente scientia, & patientia aduersarij, praescribere, & acquirere ius vsusfructus poterit aduersus dominum proprietatis, vt videtur esse textus formalis, & expressus in l. vltima, in versicul. final. C. de praescriptione longi temporis, qui loquitur de praescriptio[sect. 2]ne acquisitiua vsusfructus, & procedit in vsufructu formato, idest constituto ab eo, qui dominus putabatur: & sic de vsusfructus ipsius acquisitione, vt contra gloss. ibidem intelligunt eum textum Cinus quaest. 3. Baldus n. 9. Salicetus num. 3. & Castrensis num. 9. Bartolus; in l. iusto, §. non mutat, ff. de vsucapionibus, & in l. 3. §. ex contrario, num. 3. ff. de acquirenda possessione, vbi dicit communem sententiam Iason num. 27. & seqq. & sequuntur Caepola de seruitutibus vrbanorum, cap. 19. num. 9. vers. Quartus casus, & cap. 20. num. 6. Balbus de praescriptionib. 2. part. 4. part. principalis, quaest 2. num. 6. 7. & 8. fol. mihi 290. Padilla in l. 2. C. de seruitutibus, num. 24. vers. Quartum intellectum, & num. 30. Antonius Gomezius tom. 2. variar. cap. 15. de seruitutibus num. 26. vers. seruitus vero mixta, qui bene fundat, & nonnullis fundamentis pro contraria parte vrgentibus satisfacit. Denique tractat,[sect. 3] ex qua possit vsufructuarius praescribere possessione, vel quasi: de quo etiam agit Padilla vbi supra, num. 31. Secundo constituendum est, ex hac resolutione in[sect. 4]ferri posse ad nonnulla, ad quae Neoterici hucusque scribentes non sic animaduertunt. Primo aduersus Cini, Bartoli, & aliorum sententiam relatam supra, nihil vrgere, quod nonnulli putarunt, sed male quidem, textum in dict. l. vltim. C. de praescriptione longi temporis, in illis verbis: Nulla scientia vel ignorantia spectanda, iunctis sequentibus: vbi statim dicitur, idem obseruandum esse in vsufructu, & caeteris seruitutibus realibus: quae verba denotare videntur, quod loquatur ille textus de praescriptione vsusfructus extinctiua, & non acquisitiua; nam quasi possessio. qua praescribitur ius vsusfructus, & ius seruitutis realis, nihil aliud est, quam aduersarij scientia, & patientia, l. quoties, ff. de seruitutibus l. 3. §. dare, sf. de vsufructu, l. 2. C. de seruitutibus, vbi Padilla num. 1. Et sic requiri videtur, quod aduersarius sciat, & consequenter textus ille, dicens quod ibi currit praescriptio ignoranti, sicut scienti, non potest intelligi de praescriptione acquirendi vsumfructum. Verumenimvero facillimum erit argumentationi huic respondere; nam vbi quis habuit titulum vsusfructus ab eo, qui dominus non erat (quo casu proprie tractatur de praescriptione) vt praescribere possit, sufficit titulus, & bona fides, nec requiritur scientia, aut patientia veri domini: in quibus terminis, in vsufructu, & caeteris seruitutibus praediorum, loquitur textus in dict. l. vltima, cuius decisio confirmatur ex text, singulari in l. si ego §. 1. ff. de publiciana in rem actione, ibi: Traditis, vel per patientiam constitutis. Qui[sect. 5] est textus apertus ad hoc, quod istae seruitutes acquiri possunt per traditionem factam a non domino, vel per patientiam veri domini, quia titulus vel habetur a non domino, vel acquiritur per scientiam, & patientiam veri domini, vt singulariter dicit Cinus in dict. l. 2. C. de seruitutibus, quaest 7. & cum Castrensi, & aliis sequitur Iason in l. 3. §. ex contrario, ff. de acquirenda possessione, n. 30. vers. sed aduerte tu vltra alios. Cum igitur superior resolutio in eo principaliter fundetur, quod titulus habeatur a non domino, qui tamen tanquam dominus constituit vsumfructum in aliqua re; praedictum scientiae, aut parientiae fundamentum nihil obstare poterit in contrarium: Intellige tamen (quod aperte suppositum est) scientia, aut patientia interueniente, titulum necessarium non esse, vel saltem scientiam, & patientiam pro titulo habendam, vt diximus supra, & vide infra num. 16. & 17. Secundo infertur ad explicationem limitationis, & doctrinae communis Decretorum, in qua continuae vel quasi, & discontinuae seruitutis appellatione frequenter vtuntur, & earum materiam plene explicant, vt ex referendis infra constabit: & nouissime Augustinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de seruitutib. 1. part. num. 48. per totum. Constituuntque primo; Quod seruitus habens[sect. 6] causam continuam, praescribitur eodem temporis spatio, quo caeterae res immobiles praescribuntur, decem annis inter praesentes, & viginti inter absentes cum bona fide; titulum tamen non requirunt, l. 2. C. de seruitutibus l. si quis diuturno, ff. si seruitus vendicetur l. foramen, ff. de[sect. 7] seruitutibus vrbanorum l. 15. & 16. titul. 31. partit. 3. Seruitus vero realis mere discontinua, siue quae causam discontinuam habet, non praescribitur ordinario tempore, sed immemoriali, cuius initij in contrarium memoria non existat, vt per illum textum declarant gloss. Bartolus, Castrensis, & omnes in l. seruitutes, 14. ff. de seruitutibus, & in l. 2. C. eodem tit. in l. 1. §. finali, per illum textum, ff. de aqua pluuia arcenda: & esse communem omnium resolutionem firmant, & latius declarant Couar. resolut. lib. 1. cap. 17. num. 11. Corrasius in dict. l. seruitutes, num. 30. Balbus de praescription. 2. part. 4. par. principalis, quaest. 1. per totam fol. mihi 274. videndus etiam quinque quaest, seqq. Padilla in d.l. 2. C. de seruitutibus, ex n. 25. cum multis seqq. Antonius Gomez tom. 2.[sect. 8] variar. cap. 25. de seruitutibus, n. 27. & 28. Deinde distinctionem hanc communem inter seruitutes continuas, & discontinuas limitant, vt non procedat in seruitutibus personalibus, qualis est vsusfructus, quae etiamsi discontinuae sint, ordinario tempore praescribuntur: & ita in terminis post alios ex communi limitat Padilla in d. l. 2. C. de seruitutibus, num. 30. In quo quidem errore manifesto lapsi sunt Doctores communiter, propterea quod cum textus in dict. l. vlt. C. de praescriptione longi temporis, & alia iura, ex quibus contendunt, quod vsufructuarius praescribere possit vsumfructum, loquantur, & procedant vbi adest titulus, & bona fides: nihil spe[sect. 9]ciale potest esse in vsufructu, quia licet seruitus discontinua non praescribatur nisi tempore immemoriali; tamen vbi praescribens habet titulum, & bonam fidem, iure potest tempore ordinario seruitutem praescribere, hoc est, decem, vel viginti annis, etiam nulla interueniente scientia, & patientia aduersarij, contra quem praescribitur, vt clare colligitur ex textu in dict. l. vltim. in vers. finali, C. de praescriptione longi temporis, & ita tenet, & magistraliter declarat Castrensis in dict. l. seruitutes, 14. colum. penult. & cum aliis sequuntur Balbus de praescriptionibus, d. quaest. 1. num. l. fol. 277. Padilla in d. l. 2. C. de seruitutibus, num. 33. Couar. dict. cap. 17. num. 11. circa finem. Antonius Gomez, dict. cap. 15. num. 28. vers. aduertendum tamen. Igitur cum interuenit titulus, nulla differentia est, quia seruitus realis discontinua ita praescribitur cum titulo, sicut seruitus personalis; & in vtraque sufficit titulus habitus a non domino cum possessione, vel quasi, longi temporis. Quod si titulus non interueniat, nihil etiam speciale esse in vsufructu dicendum est, licet contrarium expressim affirmet Caepola de seruitutibus vrbanorum, cap. 19. colum. finali: vbi resoluit, quod non interueniente titulo, ea differentia est inter seruitutem praedialem discontinuam, & seruitutem personalem vsusfructus; quod seruitus realis non praescribitur nisi per tantum tempus, cuius non extat memoria in contrarium, sed in personali seruitute sufficerent triginta anni cum bona fide: & sequuntur Balbus dict. 2. part. 4. partis principalis, num. 6. fol. 290. Antonius Gomez. vbi supra, num. 26. vers. seruitus vero mixta. Vnde & tertio loco infertur, non male dixisse glos[sect. 10]sam in l. iusto, §. non mutat, ff. de vsucapionibus, in verbo, non potest, quod vsusfructus non potest vsucapione acquiri, cum sit res incorporalis, l. seruitutes, 14. ff. de seruitutibus: & sequuntur Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 1. §. 7. num. 5. Tiberius Decianus in consil. 22. num. 23. volum. 2. sed reprobat Padilla in dict. l. 2. C. de seruitutibus, num. 30. ex eo quod pro seruitute vsus[sect. 11]fructus competit Publiciana, l. si ego, §. si de vsufructu, ff. de publiciana in rem actione: ergo praescribi potest, l. cum qui, ff. de publiciana in rem actione. Quia pro his[sect. 12] quae non praescribuntur, Publiciana non competit, l. traditionem, ff. de publiciana in rem actione. Sed huic argumento non erit multum difficile satisfacere, ideo pro solutione eius animaduerto, quod iura haec: & Authores in principio huius capitis, in contrarium adducti, loquuntur vbi adest titulus, & bona fides: quo casu vsusfructus, & caeterae seruitutes, etiamsi discontinuae sint, ordinario tempore praescribi possunt, vt supra probauimus; & sic nihil specialitatis vsufructui tribui potest: Quod si titulus absit, eadem ratio in vtraque seruitute & personali, & praediali militabat olim, nisi tuitione Praetoris vsucapio, aut praescriptio procederet, vt statim dicam. Nec verba generalia praedictae glossae vsu[sect. 13]capionem excludentia, immemorialem praescriptionem excludunt, ex sententia glossae in authent. vt de caetero commutationes Ecclesiasticarum rerum, verbo, praescriptione, collatione 5. quae etsi loquatur in centenaria, a fortiori tamen procedit in immemoriali praescriptione, vt ibi annotauit Angelus, & Iason in l. 1. num. 41. C. de seruis fugitiuis, Modernus in consuet. Pariens. 1. part. tit. 1. §. 7. num. 14. Quia immemorialis praescriptio non so[sect. 14]lum centum annos, sed etiam mille, atque infinitum tempus comprehendit; & sic centenaria praescriptione potentior est, vt dixit Oldradus in consil. 254. num. 18. & post infinitos alios sequuntur statim referendi Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. capit. 6. ex num. 45. vsque ad num. 51. maximósque effectus producit, & per[sect. 15] eam omnis titulus necessarius praesumitur. Rolandus in cons. 3. n. 97. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius in cons. 40. ex num. 20. lib. 1. Craueta in cons. 238. num. 8. & 9. Menochius lib. 3. praesumptione 131. ex num. 42. cum seqq. Auiles in capitulis praetorum, cap. 8. glossa, costumbre, vers. Octauo limita. Mieres de maioratu, part. 4. quaest. 20. n. 47. Burgos de Paz in consil. 15. num. 10. cum pluribus seqq. Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 2372. num. 24. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quaest. 14. num. 69. vsque ad num. 84. Achilles Pedrocha in cons. 36. ex n. 348. cum multis seqq. Gironda de gabellis, 1. part. ex num. 39. cum multis seqq. fol. 15. & 19. eo praecipue, quod in seruitute discontinua ad conciliationem multorum iurium, ita obseruauit glossa in dict. l. seruitutes, 14. verbo, certam, versic. vt tamen plene, & sequuntur infiniti relati per Couar. in regul. possessor, in initio, 2. part. num. 6. & lib. 1. variarum, cap. 11. num. 11. Padilla in dicta l. 2. C. de seruitutibus, num. 26. Quarto infertur, veram esse communem Doctorum[sect. 16] traditionem, in acquisitione, aut praescriptione seruitutum, titulum necessarium non esse: quod docuit glos. in d.l. seruitutes, 14. ff. de seruitut. dicto verbo, certam, vers. & forte, & in l. 2. C. eod. tit. vbi Padilla communem omnium sententiam profitetur, & glossas, Dinum, Baldum, Butrium, Abbatem, Felinum, Bellameram, Bartolum, Florianum, Salicerum, Corrasium, Caepolam, Corneum, Balbum, Couar. Iasonem, & Igneum sic renentes congerit in vnum, & confirmat l. 15. tit. 31. partit. 3. a qua recedendum non est, licet contra voluerit Fulgosius in l. si quis diuturno, n. 3. ff. si seruitutis vendicetur, Duarenus lib. 1. disp. cap. 34. Idem[sect. 17]que procedit de iure antiquo in acquirenda personali seruitute vsusfructus, quamuis contrarium asseruerit Communis relata per Corrasium in d.l. seruitutes, n. 30. Quae tamen vera non videtur; dum Constituit differentiam inter praediales, & personales seruitutes: nam sicut in acquirenda praediali seruitute, quae fiebat olim tuitione Praetoris, non erat necessarius titulus; ita similiter necessarius non erat in acquisitione vsusfructus, in quo aequaliter non procedebat vera vsucapio propter desectum possessionis, ex sententia glossae sic intelligendae, quae relata fuit supra, num. 10. Hodie tamen in vtraque titulus necessarius erit cum bona fide, nec aduersarij scientia, & patientia necessaria est, ex textu in dict. l. vltim. in versic. finali, C. de praescriptione longi temporis; nisi vbi titulus deficiat: quo casu bona fides interuenire debebit, ex dictis supra, iuxta quae resolutio haec intelligenda est, nisi dicamus quod ex illa lege omnino titulus necessarius est hodie, sicut in aliis rebus immobilibus. Quinto infertur, deceptos manifeste nonnullos iuris[sect. 18] Authores, qui existimarunt, ius pascendi in pratis, siue aruis alienis, ordinario tempore praescribendum, eo quod sit velut personalis seruitus vsusfructus; in qua sententia fuit Paulus Castrensis in cons. 113. num. 3. lib. 2. & alij, quos referunt statim citandi, qui conuincuntur manifeste; primó, quia ius pascendi non est seruitus personalis, sed realis, cum ad successores etiam particulares pertranseat, per tex. in l. testatrix, §. plures ex municipibus, ff. si seriatus vendicetur, l. 3. l. pecoris, ff. de seruitutibus rusticorum, l. 6. tit. 31. partit. 3. Et sic cum haec seruitus sit realis ac discontinua, non potest quaeri, nisi tempore immemoriali: quod ita tenuerunt Guid. Pap. Paulus Parisius, Decius, & alij multi, quos referunt, & sequuntur Couar. resolut. lib. 1. cap. 17. num. 11. Padilla in dict. l. 2. C. de seruitutibus, num. 32. Vltra quos, & secundo, ex eo conuincitur Castrensis sententia, quod vsusfructus non quaeritur tempore ordinario, nisi concurrentibus iis, quae in reliquis seruitutibus desiderantur, ad hoc vt ordinaria praescriptio sufficiat, vt supra vidimus. Vnde Constat quod etsi ius pascendi esset velut personalis seruitus, vt Castrensis existimabat, non ideo sequeretur, quod ordinario tempore praescribi posset, nisi praedicta concurrerent, quae in initio huius capitis, & numeris praecedentibus diximus. Sexto & vltimo infertur, vsufructuarium, vel eius[sect. 19] haeredem proprietatem praescribere non posse, etsi vsumfructum possideat, per textum in l. neque fructuarium, C. de vsufructu: Tum propter malam fidem, quam habet, quia scit possidere rem alienam: Tum etiam, quia deficit illi omnis titulus, ex quo possit praescriptionem inchoare, & perficere, vt notarunt ibidem glossa, Bartolus, Salicetus, Baldus, & omnes Doctores communiter. Menochius in cons. 201. num. 124. lib. 3. qui num. 125. singulariter limitat, & declarat. # 69 CAPVT LXIX. Vsusfructus vtrum cessione in iure, siue alienatione vsufructuarij amittatur, & cum proprietate consolidetur: vbi quae hucusque in toto Mundo scripta sunt ab aliis, recensentur in vnum, quamplurimorum traditiones in hac materia nouiter, & vere confutantur, & res ista accurata, atque absoluta resolutione explicatur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus cessione in iure qualiter amittatur? & num. seqq. -  2 Cessio in iure qualiter fieret olim? & de forma eius, remissiue. -  3 Doctor Felicianus de Solis laudatus ab Authore. -  4 Vsusfructus si extraneo cedatur, quare nihil agi dicatur? & vide infra, num. 21. & seqq. -  5 Vsufructuarius alienare non potest vsumfructum, alias amittit illum, ex sententia multorum. -  6 Aduersus quos quamplurima iura expenduntur, & contraria pars multorum Authorum authoritate fulcitur, & probatur infra, num. 15. -  7 Vsufructuarius alienare non potest, nec cedere vsumfructum, siue ius vsusfructus; commoditatem vero sic, ex sententia communi, quae improbatur infra, num. 11. & vide num. 17. -  8 Vsufructuarius alienans vsumfructum simpliciter, vel ius vsusfructus, intelligitur in dubio alienare commoditatem tantum, licet se vendere vsumfructum, vel ius vsusfructus dicat; idque ex sententia quorundam, vt actus valeat, & poena enitetur, vide infra, num. 17. -  9 Contra tamen ex sententia quorundam, de qua vide infra, dicto num. 17. -  10 Nouelli consideratio in hac materia nouiter explicata. -  11 Distinctio communis relata supra, num. 7. confutatur. -  12 D. Francisci Sarmienti consideratio noua in hac materia, nouiter, & vere conuicta. -  13 Dominici Martucij Neapolitani conciliatio quaedam in superiori difficultate, nouiter adducta, atque improbata per Authorem. -  14 Author vt totam hanc materiam iuxta Scriptorum sententias declaret, atque multorum contrarietates componat, nonnulla constituere necessarium duxit. -  15 Vsufructuarium impune posse, ac iure ipso vsumfructum, quem habet, siue ius vsusfructus alienare, & contra docentes legibus ipsis contrarios existere. -  16 L. vsufructu, 9. C. de vsufructu, explicatur, & Pinelli interpretatio nouiter confutatur. -  17 Vsusfructus cum venditur, vtrum ius ipsum vsusfructus, an commoditas tantum vendi intelligatur: vbi absoluta, & vera traditur resolutio; quorundam traditiones confutantur, & res ista melius quam hactenus explicatur. -  18 Fabij Acoromboni laborem in hac materia, inanem, & frustratorium, noue considerat Author. -  19 Vsusfructus quare vendi possit extraneo, cedi vero non possit: vbi communis Neotericorum ratio probatur. -  20 Arij Pinelli, & Martini Monter a Cueua traditiones in hac materia improbantur. -  21 Vsusfructus amittitur, & cum proprietate consolidatur, cum extraneo ceditur, ex sententia Neotericorum quorundam. -  22 Contra ex sententia glossae, & aliorum, quae ab Authore probatur. -  23 Et pro ea fortiter, ac concludenter ponderatur textus in §. finitur, Institut. de vsufructu. -  24 Ius cessum, vel translatum si ex aliqua causa ad cessionarium transire nequit penes cedentem remanet. -  25 Lex, si vsusfructus, 67. ff. de iure dotium, explicatur. -  26 Vsumfructum locari posse: idque latissime declaratum remissiue. PRo expedita huius capitis explicatione constituen[sect. 1]dum erit in primis: Quod vsusfructus finitur etiam, siue amittitur cessione in iure, hoc est, cum vsufructuarius domino proprietatis vsumfructum cedit, per textum in §. finitur, Institut. de vsufructu, in illis verbis: Item finitur vsusfructus, si domino proprietatis ab vsufructuario cedatur, l. si vsusfructus, 67. ff. de iure dotium, ibi: Quoniam dicimus vsumfructum a fructuario cedi non posse, nisi domino proprietatis, l. vnica, §. sin autem vsufructuarius, C. communia de manumissionibus, ibi: Siquidem hoc modo, vt cedat, vsumfructum proprietario. Paulus lib. 3. sententiarum, tit. 6. versiculo, vsusfructus. Vlpianus in fragmentis, tit. 19. vers. in iure cesso, & ibidem Cuiacius, Hotmannus, Brisonius, & Prateius de verbis iuris, verbo, cedere, & verbo, cessio. Eguinarius Baro. ad titulum Institut. de vsufructu, in fine. vers. in iure cessione. Franciscus Hotmannus ad titulum ff. quibus modis vsusfructus amittitur, num. 6. vbi etiam Cuiacius, Brisonius lib. 1. selectionum, c. 7. Sarmient. lib. 3. selectarum, c. 9. Et cessio[sect. 2] in iure, qualiter fieret olim, & formam eius explicant Vlpianus, Cuiacius, Hotmannus, & Brisonius vbi supra. Reuardus ad leges duodecim tabularum, cap. 16. & de authoritate prudentum, cap. 5. & cum Budeo, Sigonio, Gneuara, & aliis optime explicat conciuis noster D. Felicianus de Solis, & eruditus quidem vir, & propter[sect. 3] eximiam virtutem, assiduámque legendi, atque scribendi diligentiam quacunque laude dignus, tractatu, de censibus, lib. 2. cap. 4. num. 4. & 5. Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, quaest. 1. num. 15. Sed[sect. 4] si extraneo vsusfructus cedatur, nihil agi, respondet Iustinianus in d. §. finitur; idque variis modis exponi solet per Doctores communiter, qui mire variant in explicatione eius textus, vt constat ex his, que in proposito scripserunt Arias Pinellus, Ioan. Garsia, Emmanuel Mendez, & alij, quos statim referam, & nouissime Petrus Augustinus Morla tit. 6. de seruitutibus, d. quaest. 1. n. 15. ad finem. Petrus Ricciardus ad d. §. finitur, num. 28. & 32. Martinus Monter-a Cueua causarum ciuilium Regni Aragonum, decis. 46. ex num. 9. cum seqq. fol. 553. Nonnulli enim existimant, cedendo extraneo nihil agi, respectu eiusdem extranei, cui nihil ea cessione quaeritur; agi tamen aliquid ex parte cedentis, & ipsi satis damnosum, quia per cessionem amittitur vsusfructus, & cum proprietate consolidatur, per eundem textum sic intellectum, & l. si vsusfructus. 67. ff. de iure dotium, in versic. quoniam: vbi haec pars ex sententia multorum, veluti expressim probari videtur; dicit enim Pomponius in hunc modum: Quoniam dicimus vsumfructum a fructuario cedi non posse, nisi domino proprietatis: & si extraneo cedatur, idest ei qui proprietatem non habeat, nihil ad eum transire, sed ad dominum proprietatis reuersurum vsumfructum. Vnde quam plurimi, & maximi no[sect. 5]minis Authores deducere solent, quod vsufructuarius alienare non potest, nec cedere vsumfructum, quem habet alias amittit eum, & statim cum proprietate consolidatur; & consequenter inter modos amittendi vsumfructum, is etiam connumerari debet ex dictis iuribus, & textu in l. vsufructu, 9. C. de vsufructu, in illis verbis: Vsufructu matri tuae, praediorum, & mancipiorum relicto, tam alienatio, quam manumissio interdicta est: per quae sic obseruant glossa in d.l. si vsusfructus, verbo, vsumfructum, & in d. §. finitur, verb. cedendo. Azo in summa, C. de vsufructu. Albericus, Castrensis, Alexander, Socinus, Ripa, Iason, Corneus, Alciatus, Loazes, Negusantius, Couarru. Parisius, & alij, quos congesserunt in vnum Arias Pinellus 3. p.l. 1. C. de bonis maternus, n. 38. vers. Glossa in d. §. finitur, Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 10. num. 28. Sarmientus selectarum, lib. 3. cap. 9. num. 1. Lara in l. si quis a liberis, §. parens, num. 60. ff. de liberis agnoscendis. Redoanus tractatu, de rebus Ecclesiae non alienandis, quaest. 15. ex num. 2. vsque ad num. 12. fol. 69. & quaest. 79. cap. 10. fol. 449. Emmanuel Mendez in repetitione l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, 2. part. num. 119. fol. mihi 38. D. Felicianus de Solis tractat. de censibus, lib. 2. cap. 4. num. 1. Barbosa in l. vsufructu, 58. ff. soluto matrimonio, num. 1. versic. Praeterea, & ex eadem ratione, fol. 931. & hanc partem probarunt Cuiacius in d. §. finitur, & ad Vlpianum. in fragmentis, tit. 19. & ad Paulum, tit. 6. vers. in iure cessio. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 7. num. 40. vers. sed quam ipsi, & communiorem, atque receptiorem profitentur Antonius Gomezius tom. 2. variar. cap 15. de seruitutibus, nu. 15. Ioannes de Matienco in l. 13. tit. 11. glossa 3. num. 14. lib. 5. nouae collectionis Regiae: vbi post alios expendit l. 24. tit. 31. partit. 3. in illis verbis: Otro si dezimos, que si aquel a quien fue otorgado el vsofruto, o el vso en alguna cosa otorgasse despues a otro alguno el derecho que auia en ella, que se desata por ende el vsofruto, o el vso, etornasse por ende al senor de la propriedad, e de alli adelante non la deue auer, nin el otro a quien lo el otorgo. Sequuntur etiam eandem partem Borgninus Canalcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 65. in fine. Fabius Acoromboni in repetition. l. naturaliter, §. nihil commune, num. 32. ff. de acquirenda possessione. Hieronym. Gabriel in cons. 192. n. 11. & 14. vol. 2. Cephalus in consil. 436. num. 109. lib 3. Hyppolitus Riminaldus in cons. 436. n. 12. volum. 4. & nouissime, secure & constanter hanc sententiam tuetur Martinus Monter-a Cueua decisionum Regni Aragonum, decisione 46. ex num. 9. & num. 22. & 55. Verum in contrarium, imo quod vsufructuarius pos[sect. 6]sit impune alienare ius vsusfructus, vel vsumfructum ipsum, nec per alienationem consolidatio contingat, adeo expressim nonnulla iura vrgent, vt reuera cauillari non possint: in primis enim Vlpianus in l. arboribus, 13. §. vsufructuarius, ff. de vsufructu, id aperte probat, dicit enim: Vsufructuarius vel ipse frui ea re, vel locare, vel vendere, vel aliis fruendam concedere potest. Nam & qui locat vtitur, & qui vendit; sed & si alij precario concedat, vel donet, puto eum vti, atque ideo retinere vsumfructum. Ergo patet, vsufructuarium posse alienare vsumfructum; nec ideo amittere illum. Deinde Martianus in l. non vtitur. 45. ff. eodem tit. de vsufructu, sic scribit: Non vtitur vsufructuarius, si nec ipse vtatur, nec nomine eius alius, puta qui emit, & in §. plane, eiusdem l. sic ait: Plane illud interest, quod si vendidero vsumfructum etiam si emptor non vtatur, videor vsumfructum retinere. Ergo si retinetur vsusfructus, non reuertitur ad proprietatem propter alienationem. Iulianus etiam in l. cui vsusfructus, 74. eiusdem tituli, inquit in hunc modum: Cui vsusfructus legatus est, etiam inuito haerede eum extraneo vendere potest. Praeterea Iustinianus ipse minime negauit hoc, expressim potius concessit in §. 1. Institut. de vsu & habitatione, sic scribens: Minus autem iuris est in vsu, quam in vsufructu; nam is qui fundi nudum habet vsum, nihil vlterius habere intelligitur, quam vt oleribus, pomis, floribus, & aliis ad vsum quotidianum vtatur, nec alij ius quod habet, aut locare, aut vendere, aut gratis concedere potest, cum is qui vsumfructum habet, possit haec omnia facere. Denique eandem doctrinam aperte docuerunt & alij Iureconsulti in l. in venditione, ff. de bonis authoritate iudicis possidendis, l. vsufructu, 58. ff. soluto matrimonio, l. vltima, ff. de vsuris, l. si is qui bona, §. vsusfructus, ff. de pignoribus, l. necessario, 8. §. finali, ff. de periculo & commodo rei venditae. Ex quibus iuribus, vsumfructu libere alienari, vendi, pignori dari, aut alio modo distrahi posse, tenuerunt glossa in dict. l. arboribus, §. 1. verbo, donare. Balduinus, Theophilus, Hotmannus, & Minsingerus in dict. §. finitur: vbi constanter defendit, & late fundat Petrus Ricciardus num. 30. 31. & 32. Aretinus in l. qui Romae, §. duo fratres, n. 28. ff. de verb. oblig. Albericus sibi contrarius in l. 1. C. de bonis maternis, Pinel. 3. p.l. 1. C. de bonis maternis n. 39. per tot. & n. 40. Mod. Paris. in labyrintho sexdecim legum, ad l. si vsusfructus, ff. de iure dotium, n. vlt. fol. mihi. 179. Emman. Suar. lib. 1. obseruationum, cap. 6. Hugo Donellus de pignoribus, tit. an in omnibus rebus quae in bonis sunt, pignoris obligatio consistat. Cuiacius sibi contrarius lib. 15. obseruationum, cap. 6. Prateius in thesauro iuris ciuilis, verbo, vsusfructus. Lara in d. §. parens, n. 60. D. Felicianus tract. de censibus, lib. 2. d. cap. 4. n. 4. Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, qu. 1. nu. 14. & 15. & vt certum admittit Petrus Surdus in cons. 155. n. 5. & in consil. 184. num. 5. lib. 2. Cephalus in consil. 20. n. 21. lib. 1. Aliis vero magis placuit, distinguendum esse inter[sect. 7] vsumfructum ipsum, aut ius vsusfructus, & inter facultatem, aut commoditatem percipiendi fructus: vt scilicet vsusfructus, vel ius vsusfructus nequeat cedi, nec alienari, ipsa vero commoditas, aut facultas percipiendi fructus alienari, aut cedi possit; illa enim diuersa iudicatur ab ipso vsufructu, extinguitúrque morte vsufructuarij alienantis, non illius in quem alienata est: & sic dicunt praedicta iura contraria concilianda gloss. Baldus, Bartolus, Alexander, Antonius Gomezius, Couarruuias, Fabianus, & alij quam plurimi, quos in vnum congesserunt Arias Pinellus dict. 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, nu. 38. vers. alij distinguunt. Lara in dict. §. parens, num. 60. & 61. & sequuntur Oroscius in l. si tibi decem, §. pactum, num. 2. ff. de pactis. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 66. in principio, folio mihi, 231. Ioannes de Matienco in dict. l. 13. tit. 11. lib. 5. gloss. 3. num. 15. Hieronymus Gabriel in cons. 162. ex num. 11. vsque ad num. 17. volum. 2. Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. vltim. num. 16. & post longam disputationem magis probant Ioannes Garsia dict. cap. 10. ex num. 28. vsque ad num. 45. Sarmientus selectarum, lib. 3. cap. 9. nu. 2. qui interpretatur textum in dict. §. 1. de vsu & habitatione, intelligendo, quod leges quae permittunt vsufructuario alienare, hoc ei tribuunt, vt ostendant eum plus iuris habere, quam habet vsuarius, qui nec vendere, nec locare, nec donare potest commoditatem, quam ipse habet, nedum ius suum ad alium transferre; & sic secundum eum verum est, vsufructuarium posse alienare vsumfructum, si cum vsuario conferatur, vel cum aliis, qui commoditatem alienare non possunt, quam ipse potest: si vero conferatur vsufructuarius cum proprietario. tunc etiam verum est ipsum alienare non posse, hoc est ius vsusfructus in alium transferre, quod in sua persona est, eo modo quo dominus proprietatem alienare potest, quamuis possit eo modo, quo vsuarius non potest: sequuntur etiam superiorem distinctionem D. Spino in speculo, gloss. 13. principali, de legato vsusfructus, num. 61. Peregrinus de fideicommissis, articul. 40. num. 117. Petrus Surdus de alimentis, tit. 9. quaest. 22. n. 9. folio mihi, 398. Barbosa in dict. l. vsufructu, ff. soluto matrimonio, disputans ex num. 1. vers. praeterea & ex eadem ratione, vsque ad num. 10. & nouissime hanc distinctionem communem constanter defendit Martinus Montera Cueua causarum ciuilium Regni Aragonum, decis. 46. per totam, maxime ex num. 22. & num. 55. Qui inde Constituunt, & in praxi[sect. 8] commendant, vt scilicet vsufructuarius alienans vsumfructum simpliciter, vel ius vsusfructus, intelligatur in dubio alienare commoditatem tantum, licet se vendere vsumfructum, vel ius vsusfructus dicat, idque vt actus valeat, & poena amissionis vsusfructus euitetur: quod post Baldum, Socinum, Curtium iuniorem, Crauetam, Imolam, Aretinum, & alios referunt Pinellus dict. 3. p. l. 1. C. de bonis maternis, num. 38. vers. alij autem ex proximis. Barbosa in dict. l. vsufructu, n. 5. in fine. Ricciardus in d. §, finitur, num. 33. in finalibus verbis. Ioann. Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 10. n. 28. qui supposito pro certo, quod in praxi sit seruanda decisio d.l. 24. tit. 31. partita. 3. quae iuxta praedictam distinctionem debet intelligi, vt ipse existimat ibid. num. 33. Antonius Gomezius etiam tom. 2. variarum, cap. 15. de seruitutibus, num. 17. D. Spino vbi supra, nu. 61. Inde infert num. 41. quod si quis hodie vendat simpliciter vsumfructum quem habet, etiam stante ea lege non amittet vsumfructum, quia potest venditio verificati in facultate percipiendi fructus, ita vt interpretari debeamus in dubio de commoditate, & non iure vsusfructus actum. Secus vero si[sect. 9] vendat vniuersum ius vsusfructus, quod habet, vel totum ius vsusfructus, quod habet, vel quicquid iuris habet, quia tunc sumus in claris, & manifeste apparet voluisse fructuarium ius ipsum vsusfructus vendere, & sit locus dictae legi Partitae, amittitúrque vsusfructus, & ad proprietatem reuertitur: quod in terminis iuris communis docuerat prius Baldus in cons. 335. num. 1. vol. 1. & cum Beroo, Viuio, & aliis secure probat Martinus Monter-a Cueua d. decis. 46. num. 16. & 17. qui, cum in claris sumus, & ius vsusfructus vendi expressum est, praedictam interpretationem nullo modo admittendam putat. Quo modo (vt obiter dixerim) saluari poterunt, quae in proposito annotauit Nouellus in l. 1. ff. soluto[sect. 10] matrimonio, num. 364. dicens speciale esse in concessione vsusfructus dati in dotem, vt ipsius dotis fauore talis interpretatio fiat, inferensque ad textum in d.l. si vsusfructus, ff. de iure dotium, iuxta communem eius intellectum probatum in dict. l. Partitae, & in l. vsufructu, 58. ff. soluto matrimonio, vt in specie earum legum non amittatur vsusfructus, nec seruetur poena communis sententiae, licet maritus in restitutione dotis ius ipsum vsusfructus, non commoditatem mulieri cederet; idque fauore dotis, ne mulier eo modo vsufructu carens indotata maneat: & simile in cedente pensionem, ad limitationem alterius sententiae communis tradit Rupellanus in enchirid. iuris, pag. 265. Nam, vt vides aperte, negari non potest, quin aliquid speciale sit in dote iuxta secundam hanc opinionem; quae, cum in claris sumus, superiorem interpretationem improbat. Sed iuxta primam sententiam nihil specialitatis in dote esse poterit, cum regulariter in omni concessione, aur cessione vsusfructus, praefati Authores eam interpretationem admittant. Verum de communi hac distinctione, & erudite, &[sect. 11] merito dubitauit Pinellus dict. 3. part. l. 1. num. 39. vbi contra glossam, & communem opinionem verius existimat, Vsufructuarium non solum commoditatem alienare, sed & ius suum impune distrahere posse. Quod probarunt alij quamplurimi relati supra, num. 6. Deinde falsum, & erroneum affirmat, quod Communis probat, nempe iura relata supra num. 6. de alienatione commoditatis intelligenda, non de vsufructu, vel iure ipsius vendito. Moueturque concludenti, & vera ratione: Quod generaliter, inquam, loquantur, & sine tali distinctione vendendi vsumfructum, facultatem fructuario concedant; frustra enim prohiberetur vsufructuario vsusfructus alienatio, si posset ipse commoditatem alienare, cum idem effectus sequatur, quem, & non nomina vsusfructus, vel commoditatis considerare debemus: vel, vt ego considero, male in eis legibus alienandi vsumfructum potestas concessa esset vsufructuario indistincte, si commoditatem dumtaxat alienare posset, atque alienando vsumfructum a iure ipsius caderet. Quare eandem distinctionem communem improbant etiam D. Felicianus de censibus lib. 2. dict. cap. 4. num. 3. Augustinus Morla emporij, dict. § tit. 6. ff. de seruitutibus, quaest. 1. num. 14. Ricciardus in dict. §. finitur, num. 31. & 32. qui nonnulla considerai, ex quibus omnino dilui possunt ea, quae in fauorem Communis scripsit nouissime Martinus Montera Cueua dict. decis. 46. ex num. 22. Diluitur etiam D. Francisci Sarmienti consideratio,[sect. 12] de qua supra, num. 7. ex iis iuribus, quae adducebamus supra dict. num. 6. Quae indistincte probant, posse fructuarium vendere, & distrahere quoquo modo vsumfructum quem habet, nec conferunt eum cum proprietario, ant vsuario, nec ab illis distinguunt, & a mente Imperatoris in dict. §. 1. Instit. de vsu & habitatione, adeo alienum est, probare distinctionem commoditatis, aut iuris vsusfructus, vt potius probauerit contrarium aperte in illis verbis: Nec vili alij ius quod habet, aut locare, aut vendere, aut gratis concedere potest, cum is qui vsumfructum habet, possit haec omnia facere, Quae verba cauillari non possunt, nec congrue praefatam interpretationem admittunt: licet enim Iustinianus conferret vsufructuarium cum vsuario, non tamen diceret licere fructuario ius suum vendere, aut locare, si tantum commoditatem alienare eidem permitteret; sed & conferendo ius fructuarij cum iure proprietarij, ad quod nullus animaduertit, inquit expressim Iulianus Iureconsultus in l. cui vsusfructus, 74. de vsufructu, quod is, cui vsusfructus legatus est, etiam inuito haerede, eum extraneo vendere potest: Quocirca Dominicus Martucius Neapoli[sect. 13]tanus, quem hactenus nullus in proposito retulit, variarum explanationum iuris, lib. 3. cap. 90. num. 5. aliter praedictam contrarietatem componit, dicítque, eius interpretationem esse, vsumfructum non posse alienari in extraneum, ita vt in persona vsufructua rijdesinat, & nouus vsusfructus incipiat in persona extranei, in quem sit alienatio, & hoc modo procedat textus in dict. §. finitur, in vers. item finitur: Aut vero loquimur, quando vsufructuarius ita alienat vsumfructum, vt perceptio fructuum sit penes extraneum, ius vero vsusfructus non finiatur in persona fructuarij, sed apud ipsum remaneat, ita vt in vsufructu finiendo eius vita inspiciatur, qui alienat, non autem in quem sit alienatio, & morte ipsius vsufructuarij finiatur, quia resoluto iure dantis, resoluitur ius accipientis; & ita procedant ea, quae habentur in d. §. 1. Instit. de vsu, & habitatione, cum concordantibus. Verum haec concordia continet in effectu idem, quod Communis, que distinguit inter ius vsusfructus, & commoditatem, solum exprimit vsusfructus finiendi tempus, hoc est, vt finiatur morte vsufructuarij alienantis, non vero eius, in quem alienatur; quod etiam supponit pro indubitato dicta Communis, nec vllus vnquam de hoc dubitauit: facto siquidem vsufructuarij alienantis non deberet plus durare vsusfructus, nec proprietario praeiudicium fieri. Dubium ergo non versabatur in tempore, quo vsusfructus finiri debebat sed in hoc, an vsusfructus alienari posset, nec-ne. Deindetextus in dict. §. finitur, praedictam conciliationem non patitur; indistincte enim dicitur, Vsumfructum domino tantum proprietatis cedi posse, quod si extraneo cedatur, nihil agi: nec distinguitur, an ita cedatur, siue alienatur, vt finiatur morte alienantis, aut eius in quem alienatur, vtroque potius casu nihil agi dicendum est ex natura cessionis, de qua infra. Quapropter vt totam hanc materiam iuxta Scripto[sect. 14]rum omnium sententias declaremus, & tot contrarietates componamus, siue quid de iure verius nobis videatur, in medium proferamus; Constituenda erunt nonnulla, quibus dubium hoc in futurum sublatum videbitur, aut saltem dilucidius, & melius quam hactenus declaratum. In primis, vsufructuatum impune posse, ac iure ipso[sect. 15] vsumfructum quem habet, siue ius vsusfructus alienare, per textum in dict. l. arboribus, 13. §. vsufructuarius, l. non vtitur, 45. l. cui vsusfructus, 74. ff. de vsufructu, in §. 1. Institut. de vsu & habitatione, cum aliis adductis supra, num. 6. & Authoribus relatis ibi: inter alios autem libenter probarunt Pinellus 3. part. l. 1. de bonis maternis, num. 39. Emmanuel Mendez in l. cum oportet, C. de bonis liberis, 2. part. num. 119. vers. mihi autem videtur. Felicianus lib. 2. de censibus, capit. 4. num. 4. Morla emporij, 1. parte, tit. 6. ff. de seruitutibus, quaest. 1. num. 14. & 15. Ricciardus in dict. §. finitur, num. 32. Inde consequenter falsam esse. ac iuri ipsi contrariam opinionem existimantium, vsumfructum nec alienari posse, & deterius quidem eius partis sequaces, non solum alienationem negasse, sed etiam fructuario alienanti poenam adiecisse, vt inter alios multos relatos supra n. 5. nouissime adiecit Martinus Monter-a Cueua dict. decis. quadragesimasexta. ex num. 9. Nec contrarium probat textus in dict. l. vsufructu,[sect. 16] 9. C. de vsufructu, vbi tam alienatio, quam manumissio vsufructuario prohibetur: nec satisfaciunt aliquo modo Neoterici omnes in hac materia scribentes, solus Pinellus vbi supra, num. 40. vers. inde simul, respondet, ideo in eo textu dictum fuisse, vsumfructum in aliam personam alienari non posse, vt significetur, talem alienationem nocere non debere proprietario, quia effectus, & tempus, quo vsusfructus durare debet, non attenditur, nisi ex persona fructuarij alienantis; & ita negotium ipsum, ac ius sic manet, ac si alienatio non fieret: idemque probat, & latius explicat, sed Pinellum tacet, Petrus Ricciardus in d. §. finitur, num. 33. Verum haec interpretatio non modo diuinat ad illum textum, in quo effectus talis nullo modo consideratus est; imo violat etiam, & destruit aperte mentem eiusdem, quippe cum indistincte traditum sit, quod vsufructu praediorum, & mancipiorum relicto, tam alienatio, quam manumissio interdicta est. Quae verba euidenter demonstrant, in eo textu non agi de vsufructuario vsumfructum tantum alienante; tunc enim non diceret Imperator alienationem interdictam esse, quae tot legibus permissa est, sed actum fuisse, vt rectissime obseruauit Odofredus ibidem, de vsufructuario alienante vsumfructum simul cum proprietate; & ita non aduersatur quod colligitur ex textu ibi: Alienatio inter dicta est, scilicet praediorum, & mancipiorum, de quibus dixerat, vt sicut praedia in totum alienari non possunt, l. res quae, 17. C. de iure dotium: sic nec mancipia in totum manumitti; sed tunc seruabitur decisio leg. 1. vers. sin autem vsufructuarius, C. communia de manumissionibus. Secundo & principaliter Constituendum est, praece[sect. 17]denti resolutioni proximum dubium esse, vtrum superiora iuta, quae expresse dicunt vsumfructum vendi, alienari, donari, ac alio quocunque modo distrahi posse, sic debeant intelligi, vt scilicet vsufructuarius possit alienare, donare, & locare vsumfructum; sic vt in emptorem transeat dumtaxat commoditas quaedam, siue facultas percipiendi fructus; an vero sic alienare permittatur eidem, vt in emptorem transeat ius vtendi, & fruendi siue ius illud vsusfructus primum quo quisque vsufructuarius Constitutus est; & cum in dubio simus vendicto simpliciter vsufructu, quid ex natura ipsius, & iuris dispositione in emptorem transire dicendum sit: in quo animaduertendum erit, primo, quod fere omnia iura; que alienandi potestatem vsufructuario concedunt, praedictam dubitationem non declarant aperte, sed potius modo denotant vnum, modo aliud: nam in dict. l. arboribus, §. vsufructuarius, l. non vtitur, l. cui vsusfructus, ff. de vsufructu, cum aliis adductis supra num. 6. vsumfructum vendi, & aliis modis concedi posse dicitur generaliter; quod non minus proprie intelligi posset de iure ipso vsusfructus, quam de commoditate, nisi postmodum expressim dictum esset, quod vsufructuarius venditum, siue donatum, siue alio quouis modo concessum a se vsumfructum retinet, & vti videtur, si ipse vtatur; siue is cui concessio facta est. Ex quo denotari videtur, ius ipsum vsusfructus vendi non posse, nec venditum censeri, cum vsusfructus simpliciter venditur; nam si vendi posset, & reuera venderetur, & traderetur, nullo modo posset amplius retineri: praeterea in l. necessario, 8. §. finali ff. de periculo, & commodo rei venditae, ex quo scribit Paulus: Interest vtrum ius vtendi & fruendi, quod solum tuum sit, vendas, videretur expresse decisum in fauorem fructuarij, vt itis ipsum vsusfructus vendere possit, nisi statim ea differentia proponeretur, quae vt procedere possit, ius ipsum remanere penes fructuarium necessarium sit. distinguit enim idem Paulus iureconsultus, an is, qui solum habet ius fruendi; hoc est, solum vsumfructum, vendat eum. vt tunc si venditor moriatur, extinguatur venditio vsusfructus, nihilque debeatur emptori; si vero emptor moriatur viuo venditore, debeatur vsusfructus haeredibus emptoris, quia dum venditor viuit, durat vsusfructus in persona eius, & sic non potest finiri morte emptoris: An vero is, qui vendit vsumfructum, sit dominus proprietatis fundi, cuius vsumfructum vendit; & tunc morte venditoris non extinguitur vsusfructus venditus: ideo haeres eius tenebitur emptori, morte tamen emptoris extinguitur, ita vt haeredi eius nihil debeatur; vt post alios ratione fundat Martinus Monter a Cueua causarum ciuilium Regni Aragonum, decis. 46. ex num. 2. cum tribus seqq. In summa igitur, vsusfructus finitur in eo textu, morte eius, qui vere fructuarius est; si ergo in prima parte expectatur mors venditoris, hoc est eius, qui vsumfructum solum venditum habebat, patet apud ipsum esse aliquod ius, & vsumfructum adhuc retineri post venditionem, alias morte emptoris vsusfructus extingueretur, frustráque mors venditoris expectaretur, vt recte, & subtiliter considerabat Ioannes Garsia de expensis, & meliorationibus, d. cap. 10. ex num. 33. vsque ad num. 37. & illum non referens Barbosa in dict. l. vsufructu, num. 5. Vides ergo praefata iura, & alia plura, modo in vnam, modo in aliam partem induci posse, nisi ratio iuris in hac re, atque earum legum intentio radicitus, magis perpendatur; qua tamen recte, & mature considerata, parum, aut nihil refragari possunt praedicta: verissimum enim est, quod diximus supra, num. ff. vsumfructum ipsum, siue ius vsusfructus vendi posse, ac venditum cenferi simpliciter, non commoditatem tantum: quod ex iuribus relatis supra, num. 6. adeo expressim probatur, vt negari non possit, maxime ex textu, in § 1. Institut. de de vsu & habitatione, & dict. l. arboribus, 13. §. vsufructuarius, l. cui vsusfructus ff. de vsufructu. Ex natura tamen ipsius rei, hoc est vsusfructus, etsi vsusfructus ipse, vel vsusfructus ius alienari permittatur a iure, siue a fructuario simpliciter alienetur, adhuc tamen persona alienantis inspicitur, cuius vitae ius quantumcunque generaliter alienatum restringitur, vt non amplius extet penes eum, in quem fructuarius alienat, quam extaret penes ipsum alienantem, nec nouus vsusfructus Constituatur, ob rationem dict. l. necessario, §. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditae. Deinde vt fructuarius vtifrui sic videatur, vendito, vel concesso alteri vsufructu, ad essectum retinendi, vel non amittendi illum, ac si non vendidisset: Non ergo transfertur nouum, nec potentius ius in personam emptoris per venditionem vsusfructus; conceditur tamen idem ius, quod vsufructuario competit, pro vita eiusdem limitatum, & restrictum, siue vt duraturum erat penes ipsum venditorem: Non enim potest ipse plus iuris, quam quod habet, in alium transferre; Id autem non impedit, quin ius vsusfructus, aut vsumfructum ipsum alienari dicamus, cum eadem facultas, idemque ius in emptorem transeat, quod penes fructuarium erat, licet cum persona eiusdem, non emptoris, quoad effectus iuris accipiendum sit. Quo modo, & vere quidem, superiores contrarietates possunt ad concordiam reduci, nec erit necesse verba violare, aut contra proprium sensum interpretari, cum vsusfructus, aut ius vsusfructus venditur, & intelligere non de iure vsusfructus, sed de commoditate actum, vt intelligebant relati supra, n. 8. cum & ius ipsum vsusfructus impune vendi, ac in emptorem transire iure possit, per textum in dict. §. 1. de vsu & habitatione, cum aliis multis; nec ideo amittatur, quod claris, aut expressis verbis alienatum sit, vt crediderunt, sed male quidem, relati supra, num. 9. rectius explicauit Pinellus dicta 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 4. vers. inde infertur quarto, & vers. infertur septimo. Et sic intelligendo cessabunt omnia, quae contra eundem Pinellum, ac sequaces eius considerarunt Ioannes Garsia de expensis, dict. cap. 10. num. 36. Barbosa in dicti l. vsufructu, num. 3. per totum. Lara in dict. §. parens, num. 68. & nouissime Martinus[sect. 18] Monter-a Cueua dicta decis. 46. ex num. 9. cum seqq. & num. 22. cum seqq. Denique cessabit inanis labor Fabij Acoromboni in repetitione l. naturaliter, §. nihil commune, num. 32. & 33. ff. de acquirenda possessione, quae habetur repetitionum iuris ciuilis, volum. 5. fol. mihi, 230. Vbi multum laborat in inquirenda ratione, quare vsusfructus alienari non possit; nam cum Assumptum falsum sit, & iuris decisioni contrarium, rationem eius inquirere, frustratorium est. Tertio, & principaliter constituendum est, vsufru[sect. 19]ctuarium non posse cedere vsumfructum extraneo, quamuis possit illum vendere, aut alio modo concedere, vt supra diximus. Discriminis ratio consistit in eo, quod cedere in iure dicebantur illi, qui dominium rei suae in alium transferebant, ita vt a se omnino abdicarent, vt statim referendi annotarunt: ideo vsusfructus cedi non poterat, nam per cessionem ius illud incorporale vtendi, & fruendi transferendum erat, quod fieri non poterat citra domini consensum; vsusfructus namque seruitus personalis est, & personae cohaeret, ac cum ea extinguitur, vt saepe dictum est, & probatur in l. 1. ff. de seruitutibus l. 3. §. finali, ff. quibus modis vsusfructum amittatur, l. non solum, §. tale, vers. quoties, ff. de liberatione legata: iura aurem personalia regulariter cedi non possunt, l. ex pluribus, 43. ff. de administratione tutorum, l. non solum, 97. §. puellae, ff. de ritu nuptiarum. Vendi vero, aut locari, vel donari poterat, quia per venditionem vsusfructus ipse, siue ius vsusfructus fructuario competens, sic in alium transfertur, vt fructuarius ipse tale ius a se non abdicaret, retineret, potius per emptorem, nec ex venditione omnino amitterer eum, imo ex eiusdem persona, ac dum viuit emptor, vti videtur, vt post Cuiacium, & alios, recte animaduertunt, & praefatam differentiam admittunt Lara in dicta l. si quis a liberis, §. parens, n. 68. in fine. Emmanuel Mendez in l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, 2. part. num. 119. vers. mihi autem. D. Felicianus lib. 1. dict. cap. 4. num. 4. per totum. Augustinus Morla emporij, dicto tit. e. de seruitutibus, quaest. 1. num. 15. Antonius Pichardus in dict. §. finitur, num. 14. videtur etiam probare Ioannes Garsia d. cap. 10. num. 38. & vsumfructum cedi non posse cum nonnullis antiquis admittit Barbosa in dict. leg. vsufructu, numero 1. in fine. Vnde apparet, & mihi quidem certum est, hac in re[sect. 20] deceptum eruditissimum Pinellum 3. part. d.l. 1. C. de bonis maternis, num. 40. vers. ex eisdem iuribus. Quatenus glossam, ac alios antiquos improbat, & superiorem distinctionem impugnat, nec praefatam differentiam inter venditionem, & cessionem, admittendam putat, cum longe distet vnum ab alio re ipsa, & effectu, ex dictis supra, quidquid ipse contra contendat, dum ad superiorem antiquitatem non animaduertit; quam etiam non fuit assequutus, & male sequitur eum Aluarus Valascus consultat. 66. num. 25. & 26. Apparet etiam errore lapsum Martinum Monter-a Cueua d. decis. 46. num. 9. & seqq. male aequiparasse, aut coniunxisse simul terminos hos alienationis, & cessionis; constituens indistincte, vsufructuario nec alienationem, nec cessionem persam esse, cum inter vnum, & alterum ex praecedentibus longa, maximáque differentiae ratio sit, alienatióque permittatur eidem, seu venditio, cui cedere ob rationem praedictam prohibitum est. Quarto deinde loco Constituendum est, proximum[sect. 21] esse, & necessarium dubium inquirere, vtrum cessione admittatur vsusfructus, & cum proprietate consolidetur, cum extraneo ceditur? Et vsumfructum amitti cessione facta extraneo, ex glossa in d. §. finitur, verbo, cedendo, admittunt quamplures, quos in initio huius capitis addaximus: Mendez etiam Lusitanus in d.l. cum oportet, 2. p. num. 119. vers. & ideo dicit Iustinianus. Lara in d. §. parens, num. 70. & 71, D. Felicianus de censibus, lib. 2. cap. 4. n. 4. in fine. Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, quaest. 1. num. ff. in finalibus verbis. Martinus Monter. a Cueua causarum ciuilium Regni Aragonum, decis. 46. ex num. 9. cum multis seqq. qui fundantur dumtaxat ex verbis textus in d. §. finitur, Institutionib. de vsufructu, & leg. si vsusfructus, 67. ff. de iure dotium. Contrarium vero, imo propter cessionem extraneo[sect. 22] factam, vsumfructum non amitti, tenet gloss. in l. arboribus, §. vsufructuarius, verbo, donare, ff. de vsufructu: cuius sententiam veriorem esse cum aliis testatur Barbosa in d.l. vsufructu, ff. soluto matrimonio, num. 4. & eiusdem sententiae fuisse videntur Borgninus Caualcan. de vsufructu mulieri relicto, post num. 67. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 10. num. 37. in princip. & circa finem. Et pro hac parte concludenter vrgent fundamenta sequentia; Primo textus in d. §. finitur, in vers. item finitur, vbi[sect. 23] dicit Iustinianus, quod finitur vsusfructus, & consolidatur cum proprietate, si domino proprietatis cedetur: plane si extinctio, & consolidatio contingeret, cum extraneo ceditur, diceret Iustinianus, Item si extraneo cedatur; vel simul diceret, quod finitur, si domino proprietatis, vel alij extraneo cedatur, nec adiecisset verba illa: Nam cedendo extraneo nihil agitur. Quae impropriissima essent, si denotare vellet, amitti vsumfructum per cessionem huiusmodi, maxime volens docere modos, quibus finitur vsusfructus: Vnde verba illa maximo cum mysterio adiecta suere per Iustinianum, atque vt declararet, talem cessionem nullam, & inutilem reddi, nec vsusfructus extinctionem, aut amissionem inducere. adhuc enim post cessionem vsusfructus durat: & hoc intendit Imperator ibi. vt rectissime intellexerunt Theophilus in eodem §. finitur, Contius lib. 1. disput. cap. 12. quicquid aliter contendant explicare Cuiacius in §. 1. Institut. de vsu & habitatione. Lara in d. §. parens, num. 71. Martinus Monter-a Cueua d. decis. 46. ex num. 9. Quorum interpretatio vltra superiorem inductionem, euidenter destruitur ex eo, quod si cedere extraneo, esset modus amittendi vsumfructum, non omitteretur a Paulo receptarum, lib. 3. tit. 6. vbi exponens, quomodo in iure cessione amittatur vsusfructus, inquit: Quoties domino proprietatis fructuarius eum in iure cesserit. Quibus verbis innuit apene, quod cedere extraneo, non est modus amittendi vsumfructum. Deinde, quia vt supra dicebamus, vsusfructus cedi non potest extraneo, propter naturam ipsius, quae non patitur, ipsum a persona separari; & sic cum cessio sit nulla, & inefficax, non debet vsufructuarius propter[sect. 24] alienationem, siue cessionem in se inutilem, amittere ius suum, ex doctrina Baldi in l. 2. num. 3. C. de Episcopali audientia. Item ex iuribus, quae expressim dicunt, vt si ius cessum, vel translatum in aliquem, ad cessionarium transire, vel aliqua ex causa ei acquiri non potest, remanere debeat penes ipsum cedentem, vel transferentem, l. nec vtilem, in fine, cum glossa, verbo, oblatum, ff. ex quibus caus. maiores, l. cum quis, §. 1. & ibi notant Bartol. & Castrensis ff. de solutionibus, ibidem Bart. in l. qui Romae, §. duo fratres, ff. de verborum obligationibus, quaest. 10. n. 24. in fin. & ibidem Aretinus num. 28. & Iason num. 79. Cremensis singulari 113. Ergo non potuerunt Doctores absque errore manifesto poenam aducere, quae expressa non erat, contra tot iura superius adducta, & contra textum in authent. de non eligendo, §. cum igitur, vers. sicut enim, collat. 1. l. at si quis. §. diuus autem, ff. de religiosis & sumptibus funerum: quae dicunt poenam priuationis non habere locum, nisi in casibus a iure expressis & multis probarunt Riminaldus in l. precibus, num. 143. C. de impuberum. Craueta de antiquitate temporum, 4. part. num. 18. Ex quibus diluuntur omnino, quae in contrarium considerat nouissime Martinus Monter a Cueua d. decis. 46. ex n. 9. cum seqq. & num. 28. vsque ad num. 32. Negamus enim talem poenam amissionis a iure inductam, aut ius ciuile, vel naturale, ita cessionis actui resistere, vt in poenam vsumfructum amitti, ac consolidari cum proprietate voluerit; cum potius factum ipsum annullare, non consolidationem inducere intenderit, vt ex d. §. finitur, constat aperte, & supra probauimus. Denique fatemur, vsusfructus naturam eam esse, quod ius illius ad extraneum per cessionem transire non possit, negamus tamen inde consolidationem, aut amissionem inductam, nec factum adeo improbum esse, vt praedictus Author existimauit ibidem num. 30. quod amissione vsusfructus puniri debuerit, satis potius fuisse, eiusdem facti nullitate inducta, vsufructuarij actum, & voluntatem irritare. Nec in praedicto casu variatio aliqua ex parte fructuarij considerari potest; enimvero fructuarius ipse vsumfructum cessit, lex vero cessionis actum improbat, nec factum aliquod, aut variationem eiusdem spectat, vt certum est. Nec obstat praedictis textus in d.l. si vsusfructus, 67. ff.[sect. 25] de iure dotium, in illis verbis: Quoniam dicimus, &c. Quae nullatenus probant Communem, si recte & mature perpendantur, quoniam si vsusfructus extraneo cedatur, id est non habenti proprietatem, non inquit Iureconsultus, vsumfructum ad proprietatem reuerti statim, & de praesenti; vtitur, potius verbo, reuersurum, quod est futuri temporis, vt intelligamus eam reuersionem non contingere statim cessione facta, sed in futurum cedentis morte, vel aliis modis a iure expressis, vt recte intelligit Arias Pinellus 3. part. d.l. 1. n. 39. in fine, & sequuntur Ioannes Garsia d. cap. 10. num. 37. Barbosa in d.l. vsufructu, num. 4. vers. neque repugnat. Ricciardus in d. §. finitur, num. 32. quicquid contra, sed male repugnet Martinus Monter-a Cueua d. decis. 46. ex num. 32. Et sic verba illa dumtaxat adiecta sunt, vt ostenderetur, nihil nocere proprietario, nec vsusfructus naturam alterare cessionis actum, non vero quasi in poenam fructuarij cedentis vsumfructum extraneo, etsi aliter intellexerunt conditores d.l. 24. tit. 31, partita 3. qui sequuti sunt errorem communem, & falsum intellectum d.l. si vsusfructus, approbantes, provt sui moris est, opinionem Azonis, de quo in alio proposito valde conqueritur Peralta in l. si quis in principio testam. ff. de legat. 3. n. 38. fol. mihi 399. Denique, & vltimo loco Constituendum est, vsufru[sect. 26]ctuarium locare posse vsumfructum, & consequenter vsumfructum ipsum sui natura locabilem esse: quod expresse probatur per text. in l. arboribus, 13. §. vsufructuarius, ff. de vsufructu, l. si quis domum, §. 1. ff. locati, §. 1. Instit. de vsu & habitatione. Ex quibus sic resoluit, & hanc materiam latissime prosequitur, (idcirco consulto praetermitto eam) Vincentius Carocius de locateo & conducto, gradu 3. personarum, quaest. 1. & duodecim seqq. & vide Pinellum 3. part. 1. primae, C. de bonis maternis, ex num. 63. cum seqq. Molinam de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 21. ex num. 2. cum multis seqq. Mieres de maioratu, 4. p. quaest. 25. per totam. # 70 CAPVT LXX. Vsusfructus vtrum obligari, pignoríve, aut hypothecae dari possit? Item in seruitutibus realibus, vrbanis & rusticis, an idem, diuersúmve ius constitutum fuerit: vbi l. iis qui, 11. §. vsusfructus, & §. iura praediorum, cum l. sed an viae, 12. ff. de pignoribus, explicatur: Quae hucusque scripta sunt ab aliis, in medium proferuntur, & materia haec dilucide, & accurate magis, quam hactenus, enucleatur. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus sicut vendi, & locari potest, vtrum sic obligari, pignorive, aut hypothecae dari potest? -  2 Author postquam in hac materia euoluerat infinita, & Antiquorum, Neotericorum etiam scripta, & resolutiones attente, atque originaliter praelegerat, pro accurata huius capitis explicatione nonnullos casus distinguere, aut constituere necessarium duxit. -  3 Fructus obligari possunt, tam a domino proprietatis, quam a fructuario. -  3 Vsusfructus obligan, pignoris, siue hypothecae dari potest a domino proprietatis, quamuis de hoc altercatum fuerit: & de ratione altercationis, remissiue. -  5 Vsusfructus ex causa pignoris creditori constitutus a domino proprietatis, vtrum sit verus, & formalis vsusfructus. -  6 Vsusfructus pignori, hypothecaeve dari potest ab vsufructuario. -  7 Vsufructuarius quantum vendendo vsumfructum in alium transferre potest, tantum per oppignorationem in creditorem transferet. -  8 Vsusfructus si vendatur per creditorem, vigore pignoris, & hypothecae in eo constitutae, ex hoc non amittitur, nec ad proprietatem reuertitur. -  9 Vsusfructus pignori datus, tamdiu durat, quamdiu vsufructuarius viuit, eóque mortuo pignus extinguitur. -  10 Vsus personae cohaeret, nec vendi, cedi, locari, aut gratis concedi potest. -  11 Nec etiam pignori aut hypothecae dari. -  12 Habitatio pignori, siue hypothecae dari potest, & super ea census constitui. -  13 Connani sententia circa seruitutem vsus relata, & nouiter improbata per Authorem. -  14 Fundus, cui seruitus debetur, cum pignori datur, non est dubium simul obligari seruitutem, eiúsque seruitutis vtilem petitionem creditori dari. -  15 Seruitutes vrbanorum praediorum, & rusticorum, an per se pignori, siue hypothecae dari possint: & de intellectu l. si is qui, 11. §. iura praediorum, cum l. sed an viae, 12. ff. de pignoribus, & numeris seqq. -  16 Solas rusticas seruitutes oppignorari posse ex sententia communi, vrbanas non posse. -  17 Et communis sententiae differentia relata. -  18 Francisci Balduini primum argumentum contra communem. -  19 Secundum argumentum contra Communem. -  20 Tertium argumentum contra Communem expenditur, constituitúrque, & vrbanas, & rusticas seruitutes precario concedi posse. -  21 Hugonis Donelli fortissimum argumentum contra communem distinctionem adductum. -  22 Iacobi Cuiacij opinio relata, iuxta quam communis differentia vrbanae, & rusticae seruitutis defendi potest, & num. seqq. -  23 Pignus inutile est, quod alteri vendi non potest. -  24 Census vtrum in seruitutibus constitui possit? -  25 Cuiacij sententiam, qui tueri velit, & communem distinctionem probare, qualiter respondere possit ad nonnulla, quae in contrarium excitari possunt. -  26 Cuiacij opinio conuicta. -  27 Seruitus tam rustica, quam vrbana sui natura perpetuitatem desiderat. -  28 Pignori ea dare possumus, quae in bonis nostris sunt. -  29 Connani resolutio, siue concordia in hac materia, nouiter relata, & confutata per Authorem. -  30 Seruitutes etiam rusticas oppignorari non posse, sed earum commoditatem dumtaxat, ex sententia quorumdam, quae improbatur. -  31 Ripae, & aliorum traditio circa alienationem vsusfructus reiecta. -  32 Neotericorum distinctio in superiori dubio recipitur, multum interesse, vtrum de seruitute constituta iam agatur, an de seruitute constituenda: & ipsorum interpretatio ad l. si is qui, 11. §. iura praediorum, cum l. sed an viae, 12. ff. de pignorib. approbatur. -  33 Recentiorum interpretationem ad praefata iura, de mente Bartoli fuisse. -  34 Contra superiorem resolutionem duplex argumentum propositum. -  35 Et vtrique satisfactum. -  36 Inter vsumfructum, & seruitutes vrbanas, ac rusticas, vera differentiae ratio proposita. PRaecedentis Capitis resolutioni opportune anne[sect. 1]ctitur praesens dubium: vtrum scilicet vsusfructus, (qui vendi & locari potest) & obligari, pignoríve, aut hypothecae dari possit? Item in seruitutibus realibus, vrbanis & rusticis, an idem, diuersúmve ius, quod in vsufructu, constitutum fuerit: quod pertinet omnino ad explicationem textus in l. si is qui, 11. §, vsusfructus, & §. iura praedictorum, cum l. sed an viae, 11. ff. de pignoribus. Et vt clarior praedictorum resolutio habeatur, quae in[sect. 2]tricate nimis traduntur ab aliis, ego postquam in hac materia euolueram infinita, & Antiquorum, Neotericorum etiam scripta, & resolutiones attente, atque originaliter praelegeram, pro accurata, & solida huius capitis explicatione, sequentes casus disstinguere, aut constituere necessiarium duxi. Sit igitur primus casus, cum quaeritur, an fructus[sect. 3] obligari possint: Et quidem non est dubium, quin fructus obligari possint, tam a domino proprietatis, quam ab vsufructuario, l. potior, §. si de futura, ff. qui potiores in pignore habeantur, l. & quae nondum, in principio, ff. de pignoribus, in illis verbis: Idque seruandum est, siue dominus conuenerit, aut de vsufructu, aut de his, quae nascuntur: siue is, qui vsumfructum habet, sicut Iulianus scribit. Secundus casus sit, cum quaeritur, an vsusfructus[sect. 4] obligari pignoríve, siue hypothecae dari possit a domino proprietatis: quod dubium est & apud ipsosmet Iureconsultos altercatum; altercationis autem, & dubitandi rationes recte expendit, & considerat Gabriel Mudaeus tract. de pignoribus & hypothecis, cap. quae res obligentur, vel obligatae intelligantur, num. 10. per totum. Nihilominus tamen decisum est, in vsufructu & pignus, & hypothecam consistere, & a domino proprietatis posse obligari, per textum in d.l. si is qui, 11. §. vsusfructus, ff. de pignoribus: vbi pro certo tradunt omnes Doctores communiter, Mudaeus vbi supra, d. num. 10. Negusantius de pignoribus 3. membro, 2. part. num. 10. & 11. Francisc. Balduinus eodem tract. cap. 12. colum. 6. vers. ipsum itaque vsumfructum. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 14. num. 1. in principio, fol. 296. Ludouicus Charondas vero-similium lib. 1. cap. 5. Et esse[sect. 5] verum, & formalem vsumfructum ex causa pignoris creditori constitutum a domino proprietatis, docuerunt Baldus, & Salicetus in l. 1. C. si pignus pignori datum sit. Contrarium tamen tenuit Fulgos. in d.l. si is qui, §. vsusfructus, dicens, quod est vsusfructus quidam sub dominio, & non verus vsusfructus, quem vocamus Formalem, vt refert, & latius declarat Mudaeus praecitato num. 10. Tertius casus sit, cum quaeritur, vtrum vsusfructus[sect. 6] pignori, hypothecaeve dari possit ab eo qui vsumfructum tantum habet: Et omissa disputatione Mudaei d. num. 10. in fine & num. 11. Negusantij de pignoribus, 3. membro, 1. part. num. 9. & quatuor seqq. Dicendum est, vsumfructum pignori dari posse, quia & vendi potest ab eo, qui vsumfructum habet, vt cap. praecedenti resolutum est. Et sic quantum vendendo in alium transferre potest[sect. 7] vsufructuarius, tantum per oppignorationem in creditorem transferet: quod optime annotauit Hugo Donellus tract. de pignoribus, cap. 8. col. 3. in princ. vers. de seruitutibus personarum, Connanus commentariorum, lib. 4. cap. 14. in princ. Petrus Augustinus Morla emporij 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 20. Cuiacius lib. 15. obseruationum cap. 6. & probatur expressim in d.l. si is qui, 11. §. vsusfructus, ff. de pignoribus, in illis verbis: Siue ille, qui solum vsumfructum habet? Et scribit Papinianus[sect. 8] lib. 11. Responsorum, tuendum creditorem. Et si vsusfructus vendatur per creditorem vigore pignoris, & hypothecae in eo constitutae, ex hoc non amittitur, nec ad proprietatem reuertitur, quia licite fit alienatio ex permissione legis, vt multis probant Negusantius vbi supra, num. 13. & 14. Mudaeus num. 11. & concludenter fundatur ex his, quae cap. praecedenti annotauimus. Tamdiu tamen durabit vsusfructus pignori datus,[sect. 9] quandiu vsufructuarius viuit, eóque mortuo pignus extinguitur. argumento textus in l. necessario, §. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditae, cum adnotatis supra, cap. praeced. & ita declarant Balduinus d. col. 6. vers. discrimen est tamen notandum. D. Felicianus de Solis tract. de censibus lib. 2. cap. 4. num. 4. circa finem, & num. 5. Quartus casus sit, cum quaeritur, vtrum vsus pignori,[sect. 10] hypothecae dari possit: Et cum ille personae cohaereat nec vendi, cedi, locari, aut gratis concedi possit, per textum in §. 1. Institut. de vsu & habitat. nec etiam pignori in alium transferri poterit, vt resoluit Hugo Donellus[sect. 11] d. colum. 3. in princ. vers. vsum nullo modo, qui ad hoc simpliciter allegat textum in d.l. si is qui, §. vsusfructus, ff. de pignoribus: vbi Martianus Iureconsultus de seruitute vsus nihil dicit, quasi sentiens aperte, in eo diuersum ius constituendum, quam in vsufructu, nec aliter induci potest ille textus in eam partem, quam etiam tenuit Cuiacius obseruationum lib. 15. cap. 6. & eum referens Felicianus de censibus, lib 2. d. cap. 4. num. 6. vbi num. 7.[sect. 12] de habitatione tractat, resoluítque, illam pignori, siue hypothecae dari posse, & super ea censum constitui per textum in l. cum antiquitas, C. de vsufructu, vbi Antiquorum controuersia sublata, Iustinianus statuit, eum, cui habitatio relicta est, posse vendere eam, donare, locare, aut alteri concedere: & confirmat l. vlt tit. 31. partit. 3. Vnde praetermittendum non erit (ad quod nullus ha[sect. 13]ctenus animaduertit) duram videri, & iuri contrariam Francisci Connani sententiam commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. d. cap. 14. num. 2. in vers. idem dicendum in vsu. Quo loco seruitutem vsus rusticis seruitutibus aequiparat, existimátque in eo, sicut in illis, a summo, strictoque iure recedendum, vt obligationem, cessionemque; aut alienationem permittamus, quoniam quae ex ilio percipitur commoditas, aliis quoque vtilis est, & sine debitoris damno conceditur: quod tamen, & superioribus repugnat, & destruitur expressim per textura in d.l. si is qui, §. vsusfructus, ff. de pignoribus, inducendo eum, provt inducebam supra, num. 11. per textum etiam in §. 1. Institut. de vsu & habitat qui venditionem, locationem, aut concessionem quamcunque prohibet indistincte, alia & longe quidem diuersa ratione, non ea, quod contrahentium nulla possit vtilitas esse, vt ex illo textu constat aperte, & agnouit ipse ibidem dicto num. 2. in principio. Quintus casus, & magis dubius sit, cum quaeritur, vtrum seruitutes vrbanorum praediorum, & rusticorum, pignori, siue hypothecae dari possint: Et cum fundus pignori datur, cui seruitus debetur, atque sui ipsius na[sect. 14]tura adhaeret, non est dubium simul obligari seruitutem, eiúsque seruitutis vtilem petitionem creditori dari, l. ei qui pignori. ff. de seruitutibus, l. creditori, ff. de noui operis nunciatione: vbi sic adnotarunt glos Bartolus, & omnes Doctores communiter, Balduinus de pignoribus, cap. 12. col. 6. vers. quaerendum est generaliter. Mudaeus eodem tractatu, cap. quae res obligentur vel obligatae intelligantur, num. 12. Sed an per se pignori, hypothecaeve[sect. 15] dari possint; dubitatum est; & de seruitutibus vrbanorum praediorum extat Consuiti Martiani responsum in d.l. si is qui, 11. §. iura praediorum, ff. de pignoribus, vbi expresse probat, iura haec oppignorari non posse, ac nec conuenire, vt hypothecae sint; scribit enim in hunc modum: Iura praediorum vrbanorum pignori dari non possunt; igitur nec conuenire possunt vt hypothecae, sint. E contra vero Iureconsultus Paulus in l. sed an viae, 12. statim sequenti, probare videtur contrarium in seruitutibus rusticorum praediorum, hypothecámque, siue pignus in eis propter vtilitatem contrahentium admittendam, & scribit in haec verba: Sed an viae, itineris, actus, aquaeductus pignoris conuentio locum habeat, videndum esse Pomponius ait; vt si talis pactio fiat, vt quandiu pecunia soluta non sit, his seruitutibus creditor vtatur, scilicet si vicinum fundum habeat, & si intra diem certum pecunia soluta non sit, vendere eas vicino liceat? Quae sententia propter vtilitatem contrahentium admittenda est. Ex hoc Martiani, Paulíque loco, passim, atque communiter[sect. 16] colligere solent Scribentes in mille locis, vrbanas seruitutes pignori, siue hypothecae dari non posse, rufticasvero posse: & hanc differentiam inter vrbanas, & rusticas seruitutes tradunt glossa, verbo, vtatur, in d.l. sed an viae. Odofredus, Bartolus, Angelus, & Fulgosius in d.l. si is qui, §. iura praediorum, Caepola de seruitutibus vrbanorum, cap. 12. num. 4. Gomezius in §. item seruiana, n. 51. Institut. de actionibus: vbi receptam, & communem sententiam profitetur Iason num. 117. Negusantius de pignoribus, 3. membro 2. part. num. 17. Ripa in l. obligatione, num. 6. ff. de pignoribus, & cum Cuiacio secure hanc partem probauit D. Felicianus tract. de censibus, lib. 2. cap. 4. num. 8. Glossa autem in d. §. finali, & in d.l. sed an viae, in superiori differentia firma non est; aliquando enim intelligit ea iura in seruitute constituta, aliquando in constituenda, aliquando a domino praedij pignorata, aliquando a domino seruitutis, idest ab eo, cui debetur seruitus: quod recte aduertit, & eos casus declarat Nicolaus Bellonus in dict. §. item seruiana, num. 52. in fine, intelligendo tamen iuxta communem Doctorum differentiam: Accurfius ideo putat diuersum ius statu[sect. 17]tum inter vrbanas, & rusticas seruitutes, ne vrbes deformentur ruinis, quod futurum erat, si seruitus vrbana, verbi gratia, tigni immittendi, posset dari pignori; nam soluto debito a debitore, talis seruitus cessare deberet, atque teneretur creditor tignum immissum tollere: Quae ratio cessat in rusticis seruitutibus, quae facilius ad suam; naturam redeunt, ac in nullo deformatae remanent, si creditor ire, agere, aquam ducere, aut similia facere desierit: inde ex hac ratione Bartolus in dict. leg. si is qui, §. vltm. deducit, quod si seruitus vrbana eius naturae, & qualitatis sit, vt in ea cesset supradictum inconueniens, pignori, aut hypothecae dari possit; & proponit exemplum in seruitute altius non tollendi, quae licet vrbana sit, atque soluto debito extingui debeat, non tamen propterea vrbes deformari contingerer. Verum hanc, & aliam rationem Accursij erudite confutauit Connanus lib. 4. d. cap. 14. num. 1. in vers. Accursius putat, & num. 2. confutarunt etiam, & communem differentiam improbant Ripa, Modern. Paris. Mudaeus, Charondas, Duarenus, Donellus, & Balduinus quos in vnum congessit D. Felicianus lib. 2. d.c. 4. num. 8. versic. eam autem rationem. Petrus Augustinus Morla emporij 1. p. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 27. Et vere pro illis fortiter vrgere videtur, in primis,[sect. 18] quod quam rationem Paulus adfert, vt probet rusticas seruitutes pignori dari posse, eandem trahere & ad vrbanas possumus; siquidem quod e diuerso de vrbanis dicit Martianus, de rusticis quoque posse dici videtur. Id autem vt rusticae seruitutes facilius, quam vrbanae pignori dari possunt propter superiorem rationem, vel quod illae facilius quam hae videantur alteri vtiles esse, & rusticis alterius seruitutibus vti magis possimus quam vrbanis, perpetuum non est, mue enim, aut rusticae, aut vrbanae omnes sunt vnius generis, vt in proposito contra Communem argumentatur Balduinus d.c. 12. colum. 6. in versicul. sed discrimen non temore admitto. Secundo, quia naturae pignoris, & hypothecae repu[sect. 19]gnat omnino, perpetuam habere causam, cum solum dentur quoad pecunia soluta sit: sed iura praediorum, siue seruitutes prorsus contrariae naturae sunt, quae ipso quidem iure, neque ex tempore, neque ad tempus, neque sub conditione, neque ad certam conditionem dari possunt, l. 4. ff. de seruitutibus, & non vrbanorum tantum, sed omnium praediorum seruitutes sui natura perpetuas causas habere debent, l. foramen, ff. de seruitutibus vrbanarum, l. certo generi, ff. de seruitutibus rusticorum: quare videtur, quod nullae seruitutes oppignorari possint, vt contendit Mudaeus d. cap. quae res obligentur, vel obligatae intelligantur, num. 12. & 13. Tertio, quia sequeretur ex Communi differentia, vr[sect. 20]banam seruitutem precario dari non posse, cuius adhuc maior est instabilitas, cum ex voluntate concedentis dependeat, & ad libitum eius reuocari possit, l. 1. ff. de precario, cap. vltimo eiusdem tit. quod vtique falsum est, quia & vrbana, & rustica seruitus precario concedi potest, l. 1. l. 3. l. & habet, §. precario, ff. de precario, l. si quis sepulchrum, ff. de religiosis & sumptibus funerum: quo argumento vtuntur fere omnes, qui communem distinctionem improbare solent. Quarto denique, nam quaecunque seruitus praedij[sect. 21] est, ea praedio cohaeret, nec potest, quandiu praedium apud debitorem manet, seruitus in alium transferri, vt ea vtatur, quia non personae est, sed praedij; & praedij, non cuiuslibet, sed praedij debitoris, a quo ipsa separari non potest, l. via, l. vnus, ff. de seruitutibus rusticorum. Quo fit, vt debitor alij vicino eam vendere non possit, nisi vnaquaeque praedium suum distrahat; quam venditionem si praetor non tuetur, nec pignorationem quidem tuebitur, quia hae res oppignorari recte dicuntur, quae vendi possunt, l. 9. ff. de pignoribus. Praeterea seruitus creditori sit inutilis, quippe, quae non ipsi possit deberi; non enim personae seruitus est, neque eius praedio, quia alij praedio cohaeret, a quo inuito domino fundi seruientis in alium transferri non potest; & ita contra Communem, ac fortissime quidem argumentatur Hugo Donellus de pignoribus, d. cap. 8. colum. 3. vers. quae sententia mihi verissima. Vides ergo inter vrbanas, & rusticas seruitutes vix aliquam differentiam assignari posse, quae firma sit, aut concludens. Attamen Cuiacius lib. 15. obseruationum, cap. 6. com[sect. 22]munem differentiam inter vrbanas, & rusticas seruitutes non superiori, & communi ratione, sed noua consideratione conatur defendere, subtilemque excogitauit inter eas diuersitatis rationem, scilicet contrahentium vtilitatem, in qua fundatur Paulus in dict. 1. sed an viae, non posse consistere in vrbanis, sicut in rusticis; nam vt seruitutis pignus vtile sit necesse est, vt non solum vtile sit creditori habenti praedium vicinum, sed etiam alteri vicino, cui seruitutem vendere possit; inutile enim est[sect. 23] pignus, quod alteri vendi potest, l. 4. l. si conuenerit, ff. de pignoratitia actione, l. mulier, C. de distractione pignoris: quod in vrbanis seruitutibus contingere non potest, quia seruitus, quam creditor habet, vicino vsui esse non potest; siquidem seruitutis tigni immittendi ex aedibus creditoris in aedes debitoris, nulla potest esse vtilitas alteri vicino: & ideo nullus vicinus id empturus est, & non vicinus emeret frustra, ergo inutile foret huius seruitutis pignus. In rusticis tamen longe diuersa ratio est, quia vno itinere pluribus patere potest aditus ad suos fundos, nec debitoris magis interest: vnde alteri vicino vtilissimum esse poterit, eaque ratione ire agere, aquam ducere, vel haurire, pecus ducere, pascere eadem via, pariter poterit creditor, & vicinus: & ad hanc vtilitatem habuisse respectum videtur Paulus in d.l. sed an viae, dum dicit. Quae sententia propter vtilitate in contrahentium admittenda est. Nec repugnat, eam differentiam non considerari a Iureconsultis, inter seruitutes vrbanas, & rusticas in precario, per textum in dict. l. 3. l. & habet, §. precarios ff. de precario, quia precarij vtilitas in vsu dumtaxat possessionis, vel quasi consistit, l. 1. cum seqq. ff. de precario: idcirco idem est possessionis vsus in rus, & vrbanis; at in pignore non solum in possessione, vel retentione, sed & in distractione vtilitas consideratur, l. 4. ff. de pignoratitia actione, & in dict. l. sed an viae; quod in vrbanis obtinere non potest ex ratione praedicta: & Cuiacij sententiam ex omnibus, quos adhuc praelegi, dumtaxat retulit, & probauit D. Felicianus de Solis tract. de censibus, lib. 2. cap. 4. num. 8. in fine, vbi infert ex ea ad resolutionem quaestionis, quam tractat[sect. 24] ibi ex eodem num. in princ. in seruitutibus, inquam, vrbanis censum, siue ius annui redditus non posse constitui, quia pignori, vel hypothecae dari non valent, posse tamen in seruitutibus rusticis iuxta communem differentiam superius propositam, quae tamen cum omnino tuta non sit ex dictis supra, & dicendis infra, nec etiam praefata resolutio certa erit omnino. Si tamen disputationis gratia quispiam vellet Cuiacij[sect. 25] considerationem admittere, vt communem differentiam defendat, ad argumentum deductum ex dict. l. 3. ff. de precario, vltra superiorem declarationem, posset respondere cum Alciato dispunctionum, lib. 2. cap. 7. Mudaeo de pignoribus, dict. cap. quae res obligentur, vel obligatae intelligantur, num. 14. ad aliud vero argumentum, quod adducit Felicianus vbi supra, quod seruitutes neque ex tempore, neque ad tempus possunt constitui, & ad illud respondet, poterit etiam, & aliter respondere, cum Mudaeo vbi supra, num. 15. Verum in puncto, & rigore iuris, superior obseruatio[sect. 26] nec concludens est, nec rationi dictorum iurium conformis: Durum enim est, & rationi iuris contrarium, constituere nullam esse seruitutem vrbanam, quae vicino vtilitatem adferat, sicut & rustica adferre potest, quoniam seruitutes l. si fistulae. si fistulam, l. seruitutes, 20. cum seqq. ff. de seruitutibus vrbanorum, vrbanae quidem sunt, & vicinis vtiles esse possunt: in aliis etiam casibus earum vtilitatem considerat Connan. lib. 4. d.c. 14. n. 3. Ergo & in rusticis, & vrbanis eadem vtilitas considerari poterit. Praeterea non indistincte dici potest, diuersam esse vtilitatem in vrbanis, quam in rusticis, ex eo quod seruitus tigni immittendi, vel altius tollendi, creditori concessa, non potest esse vtilis alteri vicino: quia imo similis esse poterit, si animaduertas, seruitutem pignori datam ea lege, vt si pecunia intra certum tempus non soluatur, vendi, vel distrahi possit, vt dicitur in d.l. sed an viae, ita accipiendam esse, vt vicino vendatur illius seruitutis potestas, non eadem seruitus: Ineptum enim foret credere, Iureconsultum cogitasse, vicinum empturum esse seruitutem in creditoris persona manentem; ergo necesse est intelligere. sum seruitutis pignori datum creditori, ab ipso, pecunia non soluta, posse vendi vicino: quae conuentio ita potest vrbanis, sicut rusticis, & e contra conuenire. Quapropter non solum Neoterici relati supra, & infra referendi, sed etiam & Antiquiores nonnulli, hoc est, Iason & Gomezius vbi supra, Ripa in d.l. obligatione, num. 6. Negusantius d. 3. membro, 2. part. num. 15. Bellonus in d. §. item seruiana, num. 53. secure affirmant, neque vrbanam, neque rusticam seruitutem pignori dari posse, repugnante seruitutis, pignorísque natura: Seruitus enim tam rustica, quam vrbana, sui natura perpe[sect. 27]tuitatem desiderat, vt supra diximus: Pignus vero sui natura, ex tempore, & ad tempus constituitur. Deinde, quoniam pignori ea dare possumus, quae in bonis nostris sunt, l. quae praedium, C. si res aliena pignori data sit: seruitutes autem neque in bonis nostris sunt, neque ex[sect. 28]tra bona, l. 1. ff. de vsufructu legato. Ex his etiam dubia redditur, etsi nullus hactenus[sect. 29] improbet eam, Francisci Connani resolutio, siue concordia in proposito dubio; is enim commentariorum iuris ciuilis lib. 4. c. 14. a princip. vsque ad num. 5. in primis tradit, vsumfructum & vendi, & quocunque modo alienari, & sic & pignorari posse, quod verum est; at reliquas omnes seruitutes non posse, si iuris ciuilis regulas, & artis nostrae praecepta sequi velimus, quod etiam verum est, ex rationibus ibidem consideratis, quae non leuiter vrgent contra sententiam Cuiacij supra relatam, & eiusdem Connani opinionem aliquantulum labefactant. Deinde constituit, quod vtilitas humanae vitae, quae in commerciorum vsu, magna ex parte consistit, aliud suasit, vt eorum omnium, quae fructum aliquem, commoditatemque afferunt possidenti, & venditio sit, & obligatio concessa. Ex seruitutibus rusticis emolumentum percipimus, quod ad alios transferri potest; est enim vtile vicino, item vt mihi, ire, agere, aquam ducere, & haurire in alieno fundo, nec interest eius qui eam seruitutem debet, egóne, an vicinus, eo iure vtar: & sic ratio vtilitatis communis postulat, vt a summo iure recedamus aliquantulum, & horum iurium cessionem, alienationem, & obligationem admittamus: At vrbanorum praediorum iura eiusmodi sunt, vt aut non possint omnino, aut certe inutiliter aliis cedi; quoniam in sola debitoris patientia posita sunt, nullúmque eius, cui debentur, factum, nullam operam requirunt, nisi in initio tantum, vt constituantur: quod exemplis probat latissime ibid. n. 3. per totum. Idcirco ex differentia vtilitatis, diuersum ius in eisdem constituitur, siue in vrbanis aliud traditum est, quia nulla inde vtilitas proueniret ad eos, qui contrahunt: vnde statim num. 4. constituit, quod si rusticae essent seruitutes huiusmodi, sicut nulla inde esset futura contrahentium vtilitas, nec etiam pignori dari possent; & e contra vrbanae pignori dari possent, si eius qualitatis sint, vt inde vtilitas contrahentium esse possit, vt exemplis ostendit. Id tamen, vt vides, & superioribus rationibus, & verbis generalibus d.l. si is qui, §. vlt. repugnat omnino, nec iure aliquo praefata resolutio fulcitur, adhuc potius, & concludenter militat Donelli argumentum adductum supra. n. 21. Ripa vero & Negusantius locis relatis supra. Bello[sect. 30]nus in d. §. item Seruiana, num. 53. ad finem, Institut. de actionibus. Mudaeus loco saepe reperito, mediam viam eligendam putuit, interpretanturque non de seruitute ipsa pignoranda, sed de commoditate seruitutis loquutum fuisse Paulum in dict. l. sed an viae, vt sic quemadmodum vsusfructus vendi non potest, vt ipsi putant; venditur tamen eius commoditas: ita & seruitutis commoditas pignori dari possit. Quae distinctio nec vera est, nec in dictis intibus probatur, meritóque displicuit Recentioribus, vt constat ex his, quae scripserunt Duarenus anniuersariarum disputationum. lib. 1. c. 13. Modernus Paris. in explicatione labyrinthi, num. 330. Charondas verosimilium, lib. 1. cap. 5. pag. 25. Fornerius selectionum, lib. 3. cap. 14. Hugo Donellus de pignoribus, cap. 8. vers. sed Francisico Duareno, colum. 3. Balduinus eodem tract. c. 12. colum. 6. Rusardus in scholiis, ad d.l. si is qui, §. vlt. & l. sed an viae, ff. de pignoribus. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 14. num. 1. & 2. Nec etiam[sect. 31] verum est, quod de vsufructu dicunt praedict cum vendi possit vsusfructus ipse, non solum commoditas, vt capite praecedenti probauimus. Idcirco in tanta difficultate securior videtur Duareni,[sect. 32] Rusardi, Donelli, Balduini, & aliorum Recentiorum interpretatio relata supra: Seruitutes, inquam, nec rusticas, nec vrbanas oppignorari posse, ex rationibus adductis num. 18. & seqq. scilicet, quia seruitus praedio cohaeret, nec separari potest, vel ad tempus constitui, nec ea vtendum est, aliter quam concessum fuerit; & consequenter Martianum in d.l. si is qui, §. vlt. loquutum de seruitute iam constituta, fundoque imposita, quae pignori dari non potest, ob superiores rationes, & rationem Donelli relatam supra, num. 21. quae fortiter, & concludenter adstringit: Paulum vero in d.l. sed an viae, loquutum esse de seruitute nondum constituta, nec praedio acqusita, quam praedij dominus creditori pignori dare contendit, ea lege, vt quandiu pecunia soluta non sit, ea seruitute creditor vtatur, & si intra diem certum pecunia soluta non sit, alteri eam vendere possit: Tunc autem licet stricto, summóque iure ea conuentio valere non debet propter superiores rationes, & traditiones communes; tamen propter vtilitatem contrahentium sustinetur, vt respondit Paulus in d.l. sed an viae, qui non obscure significat, multum interesse. vtrum de seruitute Consituta iam agatur, an de seruitute constituenda: & in hunc sensum, ante Duarenum, & reliquos citatos su[sect. 33]pra, accepisse videtur Pauli responsum Bartolus in l. 1. num. 5. ff. de vsufruct. legat. Baldus in d. §. vlt. d.l. si is qui, & nouissime sic declarat Petrus Augustinus Morla emporij, 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 28. Nec obstat huic interpretationi, quod Martinus in d.[sect. 34] l. si is qui, §. iura praediorum, non generaliter de omnibus dixerit, sed de seruitutibus vrbanis nominatim egerit: vnde coniectura sumi potest, aliter de rusticis sensisse. Deinde quod e vestigio de seruitutibus rusticiorum praediorum per aduersatiuam sed, in d.l. sed an viae, subiungitur, quaeritúrque an in his pignoribus conuentio locum habeat; & inquit Paulus, conuentionem propter vtilitatem, tuendam: quod non diceretur eodem loco per aduersatiuam, nisi diuersum ius in vtroque intelligere voluisset Iureconsultus. Quo solo argumento ex dictione aduersatiua deducto, a praedicta Neotericorum doctrina recessit Felicianus tract. de censibus, lib. 2. cap. 4. num. 8. vers. quae tamen sententia, qui tamen non ani[sect. 35]maduertit, vnam, ac alteram difficultatem eleganter perpensam, & optime dissolutam per Donellum d. tract. de pignoribus, & hypothecis, cap. 8. colum. 3. versic. & plerique omnes putant, & in versic. quod autem Paulus. Duarenum lib. 2. disputationum, d.c. 13. qui rectissime adnotarunt in d.l. sed an viae, non hoc quaerere Paulum Iureconsultum, an rusticae seruitutes pignori dari possint, ita vt eas ab vrbanis separet: sed illud, an dominus seruitutem constituere possit in suo, creditori, pignoris loco, vt ea creditor vtatur, quandiu pecunia soluta non sit; illud vero dominum facere posse Paulus ait, non vt iure ipso valeat seruitus, sed propter vtilitatem contrahentium vt supra diximus. Aduersatiua autem, qui Paulus vtitur, non eo pertinet, vt praediorum vrbanorum seruitutes a rusticis separentur, sed vt doceamur, ipsa quidem iura, quae in alienis praediis nobis debentur, pignori dari non posse; Caeterum nostro ea constitui posse pignoris loco, non tantum vt creditor, qui vicinum praedium habet, ea seruitute vtatur; sed etiam vt alij, qui vicinum praedium habebit, voluntate nostra eam seruitutem vendat, nobísque vel inuitis, imponit in perpetuum; in probationem verb praedictorum, nempe quod textus in d.l. sed an viae, loquatur de domino fundi, qui temporis causa in suo seruitutem imponit, expendit Donellus illa verba: Vt talis pactio fiat vt quandiu pecunia soluta non sit, iis seruitutibus creditor vtatur: scilicet si vicinum fundum habeat, & si intra diem certum pecunia soluta non sit, vendere eas vicino liceat. Quia talis pactio de seruitute, quae nobis in alieno debetur, recipi non potest: semper enim dominus fundi seruientis recte negauit, se creditori, aut ei, cui creditor vendiderit, seruitutem debere, nec quisquam cui seruitus debetur, seruientis fundi causam deteriorem facere potest, l. seruitutes, §. vltimo, ff. de seruitutibus vrbanorum. Ex dictis adhuc facile deduci poterit vera differentiae[sect. 36] ratio inter vsumfructum, qui pignori, & hypothecae dari potest, vt initio huius capitis probauimus, & seruitutes vrbanas, & rusticias, quae oppignorari non possunt: omnia enim, quae iis seruitutibus impedimento sunt, vt pignori, hypothecaeve dari non possint, minime vsufructui obstant, vtpote cum vsusfructus non praedij sit, sed personae, non praedio, sed personae etiam cohaereat, non praedium vicinum requirat, atque ex tempore, & ad tempus constitui possit, & sic quoque quoad pecunia soluta sit, pignori dari: quod secus est in seruitutibus, vt ex omnibus in hac materia Scribentibus solus Mudaeus annotauit d. cap. quae res obligentur, vel obligatae intelligantur, num. 13. nec concludit Petri August. Morlae ratio emporij 1. part. tit. 6. ff. de seruitutibus, num. 27. Et de his hactenus, quae, vt vides, nullibi erant antea sic explicata. # 71 CAPVT LXXI. Vsusfructus, ac alia seruitus quaecunque, quomodo confundatur, siue qualiter dominij acquisitione amittatur? vbi nonnulla iura, quae inproposito sunt, optime, & vere enucleantur, & materia haec breuiter, distincte tamen, & dilucide declaratur. SVMMARIVM. -  1 Debiti confusionem successione fieri, quoties creditor debitori, aut e diuerso debitor creditori succedit. -  2 Debiti actionem aditione, & successione in totum confundi, si in solidum succedatur; vel in parte, si in parte succedatur. -  3 Vsufructuarius omnium bonorum, agere non potest contra haeredem vniuersaliter institutum, ad exigendum quod ipse haeres testatori debebat, nec vsumfructum eius. -  4 Seruus sui sicut nemo esse potest, ita nec fundus sibi debere seruitutem. -  5 Seruitutes praediorum confundi, si idem vtriusque fundi, & dominantis, & seruientis dominus esse coeperit. -  6 Quod intelligi debet, si dominium vtriusque praedij in totum quaesierit, nam si pro parte, cum per partes retineatur seruitus, non confundetur. -  7 Vsumfructum amitti acquisitione proprietatis, idest, si fructuarius proprietatem acquisierit, quae res Consolidatio appellatur, & Confusio. -  8 L. si seruus, 27. ff. de vsufructu, vera ratio redditur. -  9 Vsusfructus aliam causam esse, quam seruitutis praediorum quoad confusionem; & de ratione differentiae. -  10 Proprietatem fundi si testator pure legauerit, & eiusdem fundi vsufructuarium haeredem scripserit; proprietas nuda censetur tantum relicta, nec vsusfructus confusio fit, provt hoc numero explicatur, & lex 4. ff. de vsufructu legato, singulariter enucleatur. -  11 Vsumfructum confusione extingui, si sub conditione proprietate relicta, fructuarius haeres institutus fuerit, provt hoc numero explicatur: & legis, si fructuarium, 7. ff. de manumissis testamento, vera ratio redditur. -  12 Vsumfructum distare a seruitutibus vrbanorum praediorum, & rusticorum, cum haerede instituto eo, cuius praedio praedium haereditarium seruit, praedium haereditarium, vel eius praedij proprietas sub conditione legatur alij. -  13 Seruitutes non omnes aditione confundi, provt remissiue explicatur. PRo breui, distincta tamen, atque absoluta huius Capitis explicatione inprimis constituere necessarium duxi, debiti confusionem successione fieri, quoties[sect. 1] creditor debitori, aut e diuerso, debitor creditori succedit, per textum in l. Stichum, §. aditio, ff. de solutionibus, l. si debitori, ff. de fideiussoribus, l. debitori. C. de pactis, l. 3. C. de fideicommissis, cum infinitis aliis. Ratio est, quia haeres defunctum repraesentat, siue fictione iuris, eadem persona censetur cum defuncto, §. 1. in authent. de iureiurando a moriente praestito; atqui nemo sui ipsius creditor esse, aut debitoris, & creditoris persona fungi potest, l. 8. ff. de stipulatione seruorum, l. penultima, ff. de receptis arbitris, cum actio, & passio in eodem subiecto non concurrant, c. finali, de institutionibus, cap. debitum, de Baptismo: quod singulariter animaduertit Ioannes Corrasius in l. Papinianus, ff. de seruitutibus, num. & 2. Qui etiam recte aduertit, quod cum praedicta ratio pro ea parte dumtaxat, locum sibi vendicet, pro qua haeres succedit, cum non in plus fingat lex ab haerede, defuncti personam repraesentari, l. cum a matre, C. de rei vendicatione, glossa in l. 2. §. finali, ff. de praetoriis stipulationibus, in verbo, ex parte, in versiculo, sed huic potest dici: quam sequuntur Bartolus, & omnes Doctores communiter: idem Bart, in l. frater a fratre, num. 39. vbi commendat Iason lectura 1. n. 9. & 14. ff. de condictione indebiti, & dicit notabilem idem Iason in l. 2. §. ex his, num. 1. ff. de verborum obligationibus. Dicendum est, debiti actionem aditione, & suc[sect. 2]cessione in totum confundi, si in solidum succedatur; vel in parte, si in parte succedatur, aut denique tantummodo, quatenus qui successit, est haeres pro rata, dict. l. si debitori, dicta l. 3. & l. si adulta; C. de haereditariis actionibus, cum Communi resoluta per Rolandum in cons. 71. num. 60. versicul. Et ratio est, volum. 2. Caualcanum de vsufructu mulieri relicto, numer. 73. fol. 239. qui post Beroum in quaest. 13. si alicui relictus sit[sect. 3] vsusfructus, recte probat, vsufructuarium omnium bonorum agere non posse contra haeredem vniuersaliter institutum, ad exigendum quod ipse haeres testatori debebat, nec vsumfructum eius, ex ratione praedicta, neminem scilicet sui ipsius debitorem, & creditorem esse posse, & creditum, aut debitum resolutum fuisse. Secundo & principaliter constituendum est, serui[sect. 4]tutes praediales, iis fere modis amitti, quibus & vsusfructus. Idcirco, sicut nemo sui ipsius seruus esse potest, ita nec fundus sibi debere seruitutem potest, vt vtrumque probat Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 12. num. 1. Ex quo sequitur, seruitutes praediorum[sect. 5] confundi, si idem vtriusque fundi, & dominantis, & seruientis dominus esse coeperit, l. prima. ff. quemadmodum seruitutes amittantur, l. quicquid, in fine, ff. communia praediorum, cum nemini res propria seruire possit. l. vtifrui, ff. vsusfructus petatur, l. in re communi, ff. de seruitutibus vrbanorum. Quod intelligi debet, si dominium[sect. 6] vtriusque praedij in totum quaesierit; nam si pro parte, cum per partes retineatur seruitus, non confundetur, l. vt pomum, §. finali, ff. de seruitutibus, l. si quis aedes, §. 1. ff. de seruitutibus vrbanorum, l. si cum seruitus, 15. ff. quemadmodum seruitutes amittantur, Corrasius in dict. l. Papinianus, num. 5. Connanus lib. 4. dict. cap. 14. n. 1. fol. 279. Similiter & vsusfructus acquisitione proprietatis amit[sect. 7]titur, idest, si fructuarius proprietatem acquisierit; quae res consolidatio appellatur, & confusio: quod inter modos amittendi vsumfructum recte annumerauit Cuiacius in paratitla, ad titulum ff. quibus modis vsufrusctus amittatur, folio mihi 43. atque elegantissime explicat recitationum solemnium in libros Digestorum, ad l. si tibi, 4. de vsufructu legato, in principio, vbi allegat textum[sect. 8] in l. si seruus, 27. quibus modis vsusfructus amittatur: quo loco merito scripsit Iureconsultus, quod cum proprietarius dat pro noxa seruum fructuario, liberatur a noxali, & extinguitur vsusfructus. Ratio est, quia cum proprietas sit fructuario quaesita, non potest habere ius in re propria, provt residebat prius, per textum in d.l. vtifrui, cum similibus. Est tamen alia, & longe diuersa causa vsusfructus,[sect. 9] quam seruitutis praediorum quoad confusionem: Nam si testator praedium habeat, quod fundo alterius, iter, aut aliam seruitutem debeat, idque ab haerede scripto pure, aut sub constitione legauerit, & postmodum haereditas adita sit, licet mero & summo iure, liberum fundum haeres praestare deberet legatario, propterea quod consusione dominij seruitus euanuit adita haereditate; ex aequitate tamen, quae euincit, vt talem fundum teneatur dare haeres, qualis a testatore relictus est, non alium, leg. legatum est, §. finali, ff. de legatis primo, nisi legatarius imponi seruitutem patiatur, petenti ei legatum, doli mali exceptio opposita nocebit, per textum in l. Papinianus, ff. de seruitutibus, de cuius intellectu nonnulla scripsimus supra, hoc eodem lib. cap. 9. ex n. 23. vsque ad num. 29. Diuersum ius in vsufructu obseruatur; nam si dominus fructuario haerede instituto, fundum alicui legauerit, & legatario fundum vendicante, haeres ex causa vsusfructus emolumentum retinere voluerit, doli mali exceptione opposita repellendus erit, l. is cuius, l. cum filius, §. dominus, ff. de legatis 2. vbi Bartolus in principio, opponit textum in d.l. legatum, § finali, ff. de legat. 1. & soluit dicens, distinctionem eius §. tollere contrarium, quia aliud est in vsufructu, aliud in caeteris seruitutibus: Nec reddit differentiae rationem, quam tamen expressit Papinianus in d. §. dominus, quoniam inquit: Vsusfructus portionis instar obtinet. Quasi velit, eum qui fundum simpliciter legat, totum fundum, atque ita singulas eius partes censeri legare, meritóque legatarium vsumfructum, qui portionis instar obtinet, vendicare, l. Maeuius, §, fundo, ff. de legatis 2. quem idcirco haeres non iure retinere contendit, cum vsusfructus etiam sub Fundi nomine includatur, l. si alij, ff. de vsufructu legato; & sic totum fundum oporteat eum praestare, quod in seruitute praediorum considerari nequit, vt erudire, atque subtiliter declarat Corrasius in d.l. Papinianus, ff. de seruitutibus. n. 9. & 10. & concordat Cuiacius in d.l. 4. ff. de vsufructu legato, per totam. Tertio & principaliter constituendum est, in supe[sect. 10]riori casu vsusfructus proposito, multum interesse, an fundum testator legauerit: quo casu obtinent superius dicta; an proprietatem pure reliquerit, quod optime animaduertit Bartolus in d. §. dominus, oppositione secunda. Nam si cum fundi mei vsusfructus tuus esset, ego moriens te haeredem scripsi, & eiusdem fundi proprietatem, quam habebam, alteri pure legaui, proprietatem nudam duntaxat legasse videbor, nec haeres veluti confusione vsumfructum amittet, sed illum potius retinebit, per textum in l. si tibi, 4. ff. de vsufructu legato, cuius dubitandi ratio consistebat in hoc, quod sicut caetera legata ab haerede proficisci dicuntur, & ab haerede praestari: ita hoc legatum ab haerede praestari dicamus, quasi quaesita proprietate fundi primum haeredi, deinde praestita legatario, hoc genere, vsumfructum haeres amitteret, ex dictis supra, vsumfructum scilicet confusione, siue proprietatis acquisitione amitti. At ne vsusfructus haeredi pereat contra voluntatem testatoris, qui non fundum legauit, quo nomine significaretur plena proprietas fundi, vt dictum est; sed legauit proprietatem simpliciter, melius erit dicere, hoc casu proprietatem protinus a testatore ad legatarium peruenire, nec vllo modo consistere in persona haeredis, neque igitur veluti confusione haeredem vsumfructum amittere. Quod cercius erit, si vendicationis genere proprietas suisset legata, ex dictis supra, hoc eodem lib. cap. 9. num. 27. 28. & vtrumque elegantissime tradit Cuiacius in eadem l. 4. in principio, qui & vere, & optime aduertit, in proposi[sect. 11]ta specie, vsumfructum confusione extingui, si sub conditione proprietate relicta, proprietarius haeres institutus fuerit: & sic dicit explicandum textum in l. si fructuarium 7. ff. de manumissis testamento, & coniungendum cum d.l. 4. ff. de vsufructu legato, vt haeres, qui pendente, conditione serui, vel fundi, adita haereditate dominium acquisiuit, postea existente conditione, beneficio exceptionis doli mali obtinere non possit, vt vsusfructus qui in sua persona confusione extinctus est, restauretur vel redintegretur, quia obstat voluntas defuncti, quem, sub conditione, fundo legato, aut proprietate fundi, verisimile est sensisse de plena proprietate transserenda in legatarium. Nec possumus negare confusione vsumfructum sublatum, quoniam proprietate sub conditione relicta, fundus interim sit haeredis pleno iure; ac proinde existente conditione legatum plenam proprietatem habiturum est. In quo etiam vsusfructus distat a seruitutibus vrba[sect. 12]norum praediorum, vel rusticorum; nam si haerede instituto eo, cuius praedio praedium haereditarium seruit, praedium haereditarium alij legatur, vel eius praedij proprietas sub conditione, & haereditas adita sit, existente postmodum conditione legati, petenti legatario praedium, obstabit exceptio doli mali, nisi iterum patiatur confusam seruitutem imponi: rationem assignat Cuiac. vbi supra, in finalibus verbis, quia non apparet voluisse testatorem, vt fundus liber, & optimo iure perueniret ad legatarium, l. seruo legato, §. si fundus, ff. de legat. 1. & ideo non aliter fundum legatario praestabit haeres, quam si iterum legatarius patiatur eidem fundo pristinam seruitutem imponi, vt in l. Papinianus, ff. de seruitutibus, l. si seruus Titij, 70. 1. legatum, 116. §. vlt. ff. de legat. 1. Quarto & vltimo constituendum est, seruitutes non[sect. 13] omnes, aut non continuo aditione confundi: quod aperte indicat textus in dict. l. Papinianus, ff. de seruitutibus, in illis verbis: In omnibus seruitutibus, quae aditionibus confusae sunt. Provt eum textum expendi, & latius declaraui supra, hoc eod. lib. cap. 9. n. 27. & 28. vbi nonnulla diximus ex n. 23. quae huic capiti coniungi possunt. # 72 CAPVT LXXII. Vsusfructus an, & qualiter rei mutatione extinguatur? vbi agitur de ratione diuersitatis inter seruitutes personales, & reales. Lex, seruitutes, 19. § si sublatum, ff. de seruitutibus vrbanorum, l. repeti, §. rei mutatione, l. 8. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, l. 41. §. vniuersorum, l. sicut insulae, 53. ff. de vsufructu, l. domo 21. ff. de pignoratitia actione, cum aliis similibus, singulariter enucleantur, & materia haec accurate, & dilucide magis, quam hactenus declaratur. Demum agitur, vtrum pretium rei, quae post mortem testatoris fuit reempta vigore pacti tempore venditionis celcbratae, vsufructuario pertinere debeat? & Ioannis Cephali, & Petri Surdi consilia singularia in proposito nouiter expenduntur. SVMMARIVM. -  1 Vsumfructum rei mutatione extingui, & cum proprietate consolidari. -  2 Quod procedit, quando domus, vel res super qua consistit vsusfructus, in totum extinguitur; secus tamen, si pars aliqua rei remaneat, quia per partem remanentem vsusfructus totus retinetur. -  3 Et verba l. 25. tit. 31. partit. 3. in id ponderata. -  4 L. excepta, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, explicatur. -  5 Vsusfructus adeo rei mutatione extinguitur, vt nec areae vsusfructus debeatur. -  6 Vsusfructus rei mutatione semel extinctus, non reuiuiscit, etiam rebus fructuariis denuo erectis. -  7 Vsufructuarius reficere non potest opus destructum, aut exustum, vt vsufructu vtatur, aut fruatur. -  8 Vsusfructus fundi, vel domus, vel bonorum mobilium, & immobilium si alicui relinquatur, & postea fundus, vel domus ab altero reematur vigore pacti tempore venditionis celebratae, vtrum vsufructuario rei sic emptae pretium pertinere debeat? -  9 Vsusfructus stabilium si alicui legatus sit, stabiliáq, ex necessitate vendantur, an vsusfructus extinguatur. -  10 Pecuniam inter mobilia computari. -  11 Vsufructu vniuersorum, aut omnium bonorum relicto, etiamsi res aliqua quocumque modo perierit, areae tamen vsusfructus retinetur. Et redditur vera ratio l. quoties, 41. §. vniuersorum, ff. de vsufructu. -  12 Vsusfructus mobilium, & immobilium, vel immobilium tantum cum relinquitur, vtrum procedat decisio textus dict. leg. quoties, §. vniuersorum: vbi Petri Surdi resolutio in consil. 26. num. 11. lib. 1. nouiter expenditur, & probatur per Authorem. -  13 Iacobi Cuiacij argumentatio, in hac materia proposita, & eiusdem resolutio num. sequenti probata. -  14 Vsumfructum aedium retineri, quandiu quaelibet portio superficiei manet, quia tunc aedes saluae sunt aliqua ex parte; superficie autem in totum sublata, vsusfructus non retinetur, quia saluae non sunt aedes: Id enim non est saluum, cuius pars integralis desideratur. -  15 Seruitutes reales, vel praediales, vtrum aedificio extincto, siue mutatione rei extinguantur, & semel extinctae, an & qualiter restituantur & num. seqq. -  16 Seruitutes reales quare a personalibus distinguantur in superiori dubio, & ibid. quorundam rationes confutatae cum Corrasio. -  17 Ioannis Corrasij sententia probata. -  18 Iacobum Cuiacium in proposito dubio, caeteris omnibus elegantius loquutum, & eiusdem resolutionem cum sententia Corrasij conuenire. -  19 Pignus rei mutatione non perire, sed in area consistere, ad explicationem textus in l. domo, 21. ff. de pignoratitia actione, & num. seqq. -  20 Vsusfructus, & pignus, quare in proposito distinguantur? & Iasonis ratio coniuncta. -  21 Vsusfructus, pignus, & dominium quando extinguantur, si res transeat in aliam materiam, vel formam, remissiue. -  22 Fabri rationem in dubio proposito supra, num. 20. probatam, & declaratam. -  23 Aliam item rationem redditam. -  24 Vsufructu fundi legato, si villa diruta sit, vsusfructus non extinguitur, quia villa fundi accessio est. -  25 Idque procedit etiamsi villae vsusfructus datus sit. -  26 Vsusfructus vineae, vtrum excisa vinea pereat? item areae vsusfructus an extinguatur, si postea in ea vinea instituatur: denique relicto areae vsufructu, vt tollatur vinea, vtrum remaneat vsusfructus in area? remissiue. PRo absoluta huius Capitis explicatione constituen[sect. 1]dum erit in primis, vsumfructum mutatione rei extingui, & cum proprietate consolidari, per textum in l. repeti, §. rei mutatione, l. quid tamen, 10. in principio, & in §. 1. & §. nauis, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, §. finitur, Institut. de vsufructu, in illis verbis: Eo amplius constat, si aedes incendio consumptae fuerint, vel etiam terrae motu, vel vitio suo corruerint, extingui vsumfructum, & ne areae quidem vsumfructum deberi, l. 25. tit. 31. partit. 3. Doctores communiter in dictis iuribus. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 5. num. 4. 1. part. Petrus Costalius aduersariorum iuris, in d.l. repeti, in principio. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 7. num. 7. in versic. rei etiam peremptione, & num. 8. & 9. per totum, fol. 247. & 248. Franciscus Hotmannus ad titulum ff. quibus modis vsusfructus amittatur, num. 3. Iacobus Cuiacius recitationum solennium in libros Digestorum, ad l. seruitutes, §. si sublatum, per tot. ff. de seruitutibus vrbanorum. Antonius Goueanus lib. 1. lectionum iuris variarum, cap. 38. Ioannes Corrasius, Ioannes Cephalus, & Petrus Surdus in locis referendis infra: & nullo ex his relato, Ioannes Garsia de expensis moliorationibus, cap. 11. num. 18. & 19. Antonius Pichardus breuiter nimis scribens in d. §. finitur, in finalibus verbis, & ibidem Petrus Ricciardus num. 10. & 11. num. 34. & 38. Quod procedit, quando domus vel res super qua[sect. 2] consisit vsusfructus, in totum extinguitur; secus tamen si pars aliqua remaneat, etsi alia perserit, quia per partem remanentem vsusfructus totus retinetur, l. si cui insulae, 60. ff. de vsufructu, vbi Iauolenus Iureconsultus scripsit in hunc modum: Si cui insulae vsusfructus legatus est: quandiu quaelibet portio eius insulae remanet, totius soli vsumfructum retinet. Et ibidem glossa 1. adnotauit, per partem retineri vsumfructum totius. Albericus etiam, Baldus, Florianus, & alij communiter, Connanus, & alij vbi supra, & commendat Angelus in d. § finitur, n. 4. atque expressim sentit d.l. partitae 25. quae semper vtitur verbo, toda: quasi sentiens aliud esse, si pars tantum destruatur, vel pereat, vt constat ex illis verbis: Que man[sect. 3]dose toda la casa, o el edificio en que fuesse otorgado a algun ome el vsofructo, o el vso tan solamente, o derribando se toda por terremoto de raiz, o de otra guissa, pier desse porende el vsofructo que hauia en ella. Nec in contrarium vrget textus in l. excepta, ff. quibus[sect. 4] modis vsusfructus amittatur, qui dum dicit, quod excepta capitis diminutione, vel morte, reliquae causae vel pro parte interitum vsusfructus recipiunt, denotare videtur, quod mutatione rei pro parte contingente, pro parte finiatur vsusfructus, contra textum in d.l. si cui insulae. Sed respondetur quod domo exusta, aut diruta pro parte, per partem remanentem retinetur vsusfructus totius, hoc est, totius soli, vel fundi, & partis non dirutae; sed partis dirutae vsusfructus retineri non potest, qui reuera est extinctus, sic vt superficie eius partis amplius vti aut frui fructuarius non possit, vt recte declarat Petrus Ricciard. in d. §. finitur, n. 34. & confirmatur ex dicendis infra, num. 14. Est autem adeo verum, vsumfructum rei mutatione[sect. 5] extingui, quod nec areae vsusfructus debeatur, ex d. §. finitur, cum caeteris iuribus supra adductis. Nec reui[sect. 6]uiscit vsusfructus semel extinctus, etiam rebus fructuariis denuo erectis, hoc est, etiamsi semel exustas, & collapsas, soloque dirutas aedes, ex integro haeres, aut proprietarius refecerit, l. quid tamen, §, non tantum, & §. penultimo, ff. quibus modis vsussruct. amittatur, & nonnullis comprobant Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus cap. 11. num. 19. Cephalus in cons. 20. num. 16. 17. & 18. lib. 1. Surdus in cons. 155. num. 5. 6. & 7. lib. 2. Nec[sect. 7] etiam potest fructuarius opus dirutum, aut destructum resicere, vt vsufructu vtatur, aut fruatur; quia semel extincto vsufructu, ius eius in perpetuum periit, l. vsufructuarius nonum, 51. l. vsufructuarius, 68. ff. de vsufructu, & probat expresse d.l. 25. tit. 31. partit. 3. in illis verbis: Maguer aquel que auia el vsofructo, o el vso quisiere fazer despues de sola casa, o el edificio en aquel suelo misimo, non han poder de lo fazer, fueras ende si el senor de la propriedad le otorgasse poder de lo fazer. Quod si domus ex vetustate, aliqua ex parte corruerit, non potest haeres compelli reficere, & reparare: Si autem haeres, vel proprietarius libens, & volens refecerit, impedire non potest fructuarium, quin fruatur: Nec etiam prohiberi potest vsufructuarius, si velit resicere, expensamque magnam refundet proprietarius, vt per textum in l. hactenus, ff. de vsufructu, alio capite declarauimus supra, & sic in terminis optime declarat Ioannes Garsia dict. cap. 11. num. 18. & 19. Ex his inferri potest ad explicationem singularis, &[sect. 8] non vulgatae; quaestionis, si ponamus quod vsusfructus fundi, vel domus, vel bonorum mobilium, & immobilium alicui relinquatur, & postea fundus, vel domus ab altero reematur vigore pacti tempore venditionis celebrati, verum vsufructuario rei sic reemptae pretium pertinere debeat? quam quaestionem in terminis proponit, atque erudite, & eleganter tractat eam Petrus Surdus in cons. 26. per tot. lib. 1. & tandem post longam disputationem verius existimat, pecuniam, siue pretium domus, vel fundi sic reempti, spectare debere ad vsufructuarium, non vt sit suum, tanquam fructus, sed vt illo vti, & frui possit; postmodum vero finito vsufructu restituat haeredibus, idque rationibus, & fundamentis adductis ibi. ex num. 4. vsque ad num. 9. Nec obstat, quod vsusfructus finitus videatur propter mutationem formae, ex quo conuersus est fundus in pecuniam? & sic mutatio formae debuerit extinguere vsumfructum: quia huic difficultati, & aliis concludenter satisfacit idem Surdus vbi supra, num. 8. vers. nec obstat, & num. 11. vbi latius videri poterit, ne ab alio resoluta plene repe[sect. 9]tamus hic. Secus tamen erit, si stabilium vsusfructus alicui legatus sit, quia si stabilia ex necessitate vendantur, vsusfructus extinguitur, vt in terminis consultus, post longam disputationem resoluit Cephal. in cons. 20. per tot. lib. 1. & sequitur Surdus dict. consil. 26. vbi in fine assi[sect. 10]gnat rationem, quia pecunia, quae ex venditione stabilium comparatur, non est stabilis, sed mobilis; quippe cum pecunia inter mobilia computetur, l. 1. §. fuit quaesitum, vbi notant Doctores ff. ad Trebellianum, l. si chorus, § 1. ff. de legatis 3. Decius in cons. 381. num. 2. & referens alios Cephalus dicto consil. 20. num. 13. Ideo non venit in vsufructu, nec includitur sub verbis legati, nisi seciundum eum, nedum stabilium, sed mobilium quoque vsusfructus esset relictus. Secundo & principaliter constituendum est, supe[sect. 11]rius dicta intelligenda procedere in legato particulari vsusfructus, veluti cum domus, aut fundus legatur: quo casu rei mutatione sic extinguitur vsusfructus, vt nec areae vsusfructus debeatur; secus tamen est in legato generali vsusfructus, veluti cum vniuersorum, aut omnium bonorum vsusfructus relinquitur: tunc enim areae vsusfructus retinetur, aut peti potest, per textum in l. quoties, 41. §. vniuersorum, ff. de vsufructu, vbi Iulianus Iureconsultus sic scriptum reliquit: Vniuersorum bonorum, an singularum rerum vsusfructus legetur, hactenus interesse puto, quod aedes incensae fuerint, vsusfructus aedium specialiter legatus peti non potest; bonorum autem vsufructu legato, areae vsusfructus peti poterit: & ibidem notarunt Glossa, Baldus, Angelus, Albericus, & Florianus, Azo in summa, C. de vsufructu, num. 32. Corrasius in l. si iter, num. 3. ff. de seruitutibus. Petrus Costalius indict. l. repeti. Petrus Surdus in consil. 155. num. 5. lib. 2. & in cons. 26. num. 10. lib. 1. Ratio verissima est, quia is, qui legat vniuersalem vsumfructum, non videtur particularem aliquam rem respicere, sed videtur legare omnis substantiae vsumfructum, & area dicitur esse in substantia bonorum: quae ratio cessat, cum particularis rei vsusfructus relinquitur, vt aperte demonstrat Iulianus in dict §. vniuersorum, in illis verbis: Quoniam qui bonorum suorum vsumfructum legat, non solum eorum, quae in specie sunt, sed & substantiae omnis vsumfructum legare videtur: in substantia autem bonorum etiam area est. Ex[sect. 12] quibus verbis optimum posset excitari dubium, vtrum eius textus decisio procedat dumtaxat, cum vsusfructus vniuersorum bonorum relinquitur, an etiam cum certarum rerum, hoc est, mobilium, & immobilium, aut immobilium tantum vsusfructus relinquatur. Et videtur dicendum, eum textum habere etiam locum in praedicto legato, quia quod ibidem dicitur de legato vniuersali, videtur poni ad differentiam rei alicuius particularis legatae, & quia dicitur. Quoniam qui bonorum vsumfructum legat. Quae verba aequaliter conueniunt legaro mobilium & immobilium, sicut legato bonorum. Quod in facto consultus, singularem rationem assignans, & latius, noueque declarans, firmauit Petrus Surdus in cons. 26. num. 11. lib. 1. qui in vers. sufficit, in ea opinione est, vt existimet, sufficere, vt procedat decisio dict. §. vniuersorum, factum esse legatum per nomen generis, dummodo substantia, quae remanet, includatur in illo genere: Ideo licet non sit genus generalissimum, si tamen sit subalternum. sat erit, quia idem comprehendit genus subalternum respectu rerum singularium, de quibus praedicatur, quod genus generalissimum, & ponit exemplum, quia sub legato bonorum immobilium comprehenditur area, non minus quam sub legato vniuersali omnium bonorum, quod secus est, quando legatum fit sub nomine singulari domus, vel horti, vel stabuli, quia area, quae remanet, non venit sub legato praedictis verbis concepto. Ex eisdem etiam verbis, atque superiori resolutione[sect. 13] deduci potest vera solutio argumentationis cuiusdam, quam excitauit, atque optime dissoluit Cuiacius in l seruitutes, si sublatum, ff. de seruitutibus vrbanorum: is enim in finalibus verbis, contra ea, quae superius diximus, vsumfructum extingui sublato aedificio, sic argumentatur: Vsusfructus totius soli retinetur quamdiu quaelibet portio aedium manet, per textum in d.l. si cui Insulae: At collapso aedificio manet area, quae est pars aedium, & ea quidem maxima, l. eum qui, 23. ff. de vsucapionibus, l. qui res, §. aream, ff. de solutionibus; vbi, sublato aedificio manet area, ergo vsusfructus manet. Sed respondet, hanc argumentationem captiosam esse, &[sect. 14] propterea distinguendum, aedium vsumfructum retineri, quamdiu quaelibet portio superficiei manet, quia tunc aedes saluae sunt aliqua ex parte; superficie autem in totum sublata, vsusfructus non retinetur: hoc ideo, quia saluae non sunt aedes; id enim non est saluum, cuius pars integralis desideratur: si ergo sublata sit superficies, quamuis maneat area, aedes tamen dici non possunt; propterea tunc extinguitur vsusfructus, nec restituitur: quae solutio ex dictis supra confirmatur aperte, & magis concludit, quam alia Ricciardi in d §. finitur, nu. 11. qui tamen Cuiacij nullam mentionem facit. Tertio & principaliter constituendum est, superiora[sect. 15] procedere in vsufructu, & seruitutibus personarum; in seruitutibus vero rerum, vel praediorum, minime obtinere, & consequenter seruitutes reales, aut praediales, mutatione rei non perire, siue peremptas semel ex aequitate restitui, restituto aedificio, l. eum debere, l. si testamento, ff. de seruitutibus vrbanorum, l. & si forte, §. etiam, ff. si seruitus vendicetur, l. seruitutes, 19. §. si sublatum, ff. de seruitutibus vrbanorum, vbi dicit Bartolus in summario, quantum ad iura seruitutum realium, aedificium destructum & restitutum idem videri, secus quoad personalcs seruitutes. Petrus Surdus in cons. 121. n. 5. lib. 1. Ioannes Corrasius in contextu l. primae, ff. de seruitutibus, n. 49. & 50. & n. 51. versiculo, hic libenter, quaerit differentiae rationem inter personales, & reales serui[sect. 16]tutes, cur illae mutatione rei extinguantur, hae non: & quorundam rationes recte, atque concludenter conuincit: postmodum nouam rationem considerat num. 52.[sect. 17] demum num. 53. illam magis probat sententiam, quod quemadmodum interit vsusfructus sublato aedificio; ita etiam & realis seruitus extinguitur, cum non habeat subiectum in quo consistat: & hoc vult textus in d. §. si sublatum, dum dicit expresse, quod vtilitas exigit, vt repositum aedificium idem intelligatur, quibus verbis significat Iureconsultus quod licet stricto, subtilíque iure interierit stillicidij auertendi seruitus diruto aedificio; quia tamen Reipublicae interest vrbanas seruitutes non extingui, leg. haec autem, ff. de seruitut. vrban. gloss. in l. sed an viae, ff. de pignoribus, hac fictione ex aequalitate conseruatur, quia lex interpretatur, & fingit, repositum aedificium in eadem specie, & qualitate idem esse cum primo, licet vere non sit, quod in vsufructu dici non potest, in quo solummodo interuenit vtilitas priuata, nec potest vlla vtilitas publica consideri; atque ideo fictio locum habere non potest, aequitate non subsistente, l. sciendum, ff. ex quibus causis maiores, idque non obscure praesentire videtur Bartolus in summario dict. §. si sublatum, quatenus docet, quod in seruitutibus realibus aedificium destructum, & restitutum videtur idem, quasi sentiens, in eo fundari principaliter aequitatem, & rationem illius textus, & vtitur verbo, videtur, quia vere aedificium restitutum, non est idem cum primo, vt dictum est. Expressim tamen, & caeteris omnibus elegantius, Corrasij resolu[sect. 18]tionem confirmat Cuiacius recitationum solennium in libros Digestorum, ad dict. l. seruitutes, §. si sublatum. Is enim primum quaerit, an mutatione aedificij seruientis seruitus extinguatur, & an restituto aedificio, etiam restituatur eadem seruitus? Et respondet, quod ipso iure non restituitur seruitus; nam sublatis aedibus seruis, extincta est seruitus: restitutis autem aedibus non potest restitui, quoniam non sunt eaedem, quae restituuntur, sed sunt aliae ab his, quibus est imposita seruitus: Et sic summo iure, opus est noua cessione; propter vtilitatem tamen, ex aequitate, restituto aedificio, vtilis vindicatio seruitutis datur, quia idem esse aedificium censetur propter vtilitatem. Deinde constituit, idem dicendum esse, si aedes dominantes corruant; nam his restitutis, & seruitas restituetur. Denique quaerit, quae sit diuersitatis ratio inter personales, & reales seruitutes: Et respondet, quod in vsufructu strictum ius sequimur, quoniam agitur de fructibus aedificij lucrandis; at in seruitutibus spectamus non tam ius, quam vtilitatem rerum: Vtilitas autem rerum exigit, vt vicinus haec iura aliis tribuat, id vicina praedia exigunt, & quoniam magis necessaria sunt iura, in his sequimur vtilitatem. Sed & alia poterit vltra praedictos Authores differen[sect. 19]tiae ratio reddi, si antea constituamus, in pignore etiam diuersum ius constitutum, quam in vsufructu: in eo enim Paulus Iureconsultus in l. domo 21. ff. de pignoratitia actione, sic scripsit: Domo pignori data, & area eius tenebitur: est enim pars eius; & e contra, ius soli sequitur aedificium; & ibidem Accursius scholio 1. Bartolus, Castrensis, & alij adnotarunt communiter, rei mutatione non perire pignus, sed in area consistere: de ratione[sect. 20] differentiae inter vsumfructum, & pignus quaerendum est; & Iason in addit, ad Portium, in dict. §. finitur. n. 5. in fine, dicit, quod seruitus vsusfructus extinguitur mutatione formae, nec durat, siue non reuiuiscit aedificio reaedificato, ne proprietas reddatur inutilis; quod non est propter ius pignoris, quia etiam durante iure pignoris; nihilominus proprietas est vtilis. Quae ratio reuera parum pungit, & conuincitur manifeste, Primo, quia etiamsi vsusfructus reuiuisceret, siue duraret aedificio iterum repolito, non ideo sequeretur, quod proprietas inutilis esset, quippe inutilis iudicatur proprietas cum in vniuersum inutilis esse potest, semper abscedente vsufructu, vt dicit Iustinianus in §. 1. in fine, Institut. de vsufructu: sed in proposita specie, tametsi duraret vsusfructus, denuo erecto, aut reposito aedificio, non esset inutilis proprietas: enimvero finiri posset vsusfructus, & cum proprietate consolidari, morte vsufructuarij, capitis diminutione, non vtendo per modum, & tempus, & aliis modis a iure constitutis. Deinde & secundo, quoniam Paulus Iureconsultus in ea lege, fundatur in eo, quod area, quae remanet, sit pars domus destructae, siue combustae, non in eo, quod proprietas vtilis, aut inutilis remanere possit propter ius pignoris. Bartolus vero in leg. si conuenerit, §. si quis caue[sect. 21]rit, num. 3. de pignoratitia actione, licet magistraliter distinguat in preposito, quando scilicet vsusfructus, pignus, & dominium extinguantur, si res transeat in aliam materiam, vel formam, ad quem confugere necessarium erit, cum occasio se offerat; nullam tamen reddit differentiae rationem in praedictis; & nonnullas rationes improbat, tradítque nouam rationem Petrus Ricciardus in dict. §. finitur, ex num. 38. Dici tamen posset dupli[sect. 22]citer: Primum, quod vsusfructus, qui est seruitus personalis, non imprimit characterem in re ipsa; neque ei inhaerer, quoniam vsusfructus exercetur circa fructus rei, hon circa rem ipsam, siue proprietatem, vt dicit Castrensis in l. 4. n. 23. ff. de seruitutibus, & probat Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. num. 22. Ideoque facilius sublato aedificio, siue rei mutatione extinguitur omnino, nec reuiuisicit, etsi aedisicium restituatur, ex dictis iuribus: in pignore vero, & in seruitute praediali contra obseruatur, per text. in d.l. domo, 21. ff. de pignoratitia actione, & in d.l. seruitutes, 19. § si sublatum, ff. de seruitutib. vrban. quia seruitutes reales characterem imprimunt, ac per eas incommodatur, & deterior redditur ipsa res. que seruitutem debet, vt docet Castrensis loco relato supra. Similiter obligatio pignoris rem concernit principaliter, l. & quae nondum, 15. §. & quod dicitur, ff. de pignoribus. Ideo idem ius constituitur in pignore, quod in seruitute praediali: quoniam ius reale est plus radicatum, quam sit ius personale, vt cum Fabro, & Aretino, probauit Nicasius in eodem §. finitur, circa finem. Deinde & secundo, aliter & melius dici posset, quod in[sect. 23] pignore & hypotheca securitatem debiti principaliter spectamus, §. vltimo, Institut. quibus modis re contrahitur obligatio. Quae semper esse potest, ac aequum est vt sit, re etiam quantumcunque mutata; nam in pignore & hypotheca res tota obligatur, sed area pars domus est pignori datae, vt dicit textus in eadem l. domo: ergo etsi domus pignori data, diruta, aut destructa sit, area tamen remanere debet obligata: vsusfructus vero interim manet, dum salua est substantia rei, l. 1. ff. de vsufruct. in principio. Institut. eodem titul. At mutata forma rei, non manet substantia, l. vsufructuarius nonum, 51. l. vsufructuarius, 68. ff. de vsufructu. Ideo non mirum, si vsusfructus extinguatur etiam in area, quia diruta domo non manet substantia rei, cuius vsusfructus legatus fuit; & ad haec reduci possunt, quae inproposito considerauit Ricciardus in dict. §. finitur, num. 38. versicul. vlterius ego responderem, vbi dicit, quod ideo destructa aut diruta domo, remanet ius, & obligatio pignoris in area, quia domus fuit pignori data, & quoad aedificium, & quoad superficiem, & quoad solum & aream etiam; ideo cum remaneat area, & pignoris obligatio remanet: vsusfructus vero concessus censetur ratione aedificij & superficiei, vt scilicet inhabitaretur, & sic propter vsum habitationis; ideo domo destructa, non durat vsusfructus in area, quia non durat ille vsus, ad quem fuit concessa domus, cum domus diruta amplius habitari non possit. Quarto & vltimo loco constituendum est, quod fun[sect. 24]di vsufructu legato, si villa diruta sit, vsusfructus non extinguitur, quia villa fundi accessio est, non magis quam si arbores deciderint, per textum in l. fundi, 8. ff. quibus modis vsus fructus amittatur. Quae procedit, etiamsi[sect. 25] villae vsusfructus datus sit, quoniam villae appellatione, etiam ei adiunctos agellos comprehendere solemus, vt firmat Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. c. 6. num. 8. fol. 247. vbi num. 9. de areae, & vineae vsufructu mouet dubium, vtrum, inquam, vineae vsufructu relicto,[sect. 26] ea excisa pereat vsusfructus. Item areae vsufructu relicto, si postea in ea vinea instituatur, vsusfructus an extinguatur? Denique relicto areae vsufructu, vt tollatur vinea, vtrum remaneat vsusfructus in area: & recte praefata dubia dissoluit, vt si aliquando occasio se obtulerit, ibidem videri poterit. # 73 CAPVT LXXIII. Vsufructu finito, vtrum proprietarius stare debeat colono vsufructuarij: Item fructuarius ipse an proprietarij locationi stare teneatur: vbi l. ff. pendentes, §. si qua seruitus, l. arbores, §. 1. ff. de vsufructu, l. cum antiquitas, C. eodem tit. l. si quis domum, §. 1. ff. locati, dilucide, & vere explanantur: quorundam traditiones in proposito, & nouiter, & concludenter confutantur, & materia haec accurate, & melius quam hactenus declaratur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius locationi authoris stare non tenetur; imo conductorem expellere potest, & numero sequenti. -  2 Emptor, ac alius singularis successor colonum venditoris, vel authoris expellere potest, nec locationi eiusdem stare tenetur: quod latius explicatur remissiue. -  3 Proponitur difficultas l. si pendentes, §. si quae seruitus, ff. de vsufructu, cum. l. arbores, 66. §. 1. eodem titulo, & num. seqq. explicatur. -  4 Baldum, Alexandrum, Angelum, & Socinum nequaquam probare id, ad quod citantur per Caballinum. -  5 Caballini distinctio in proposita difficultate reiecta. -  6 Glossae sententia in eadem difficultate damnata. -  7 Vincentij Carocij distinctio in eodem dubio refellitur. -  8 Vsufructuarium non teneri stare colono proprietarij, siue vsufructuarius sit particularis, siue omnium bonorum, & vide num. praeced. -  9 Vera traditur interpretatio ad textum in dict. l. si pendentes, §. si qua seruitus, ff. de vsufructu, & ostenditur, lapsos Doctores communiter existimantes eum textum contrarium esse textui, in d.l. arbores, §. 1. ff. de vsufructu, & num. seqq. -  10 Fundus transit in quemcunque possessorem cum suo onere, & seruitute. -  11 Onera realia ad vsufructuarium pertinent durante vsufructu. -  12 Pensiones rerum locatarum, vbi conuentum est, quod pertineant ad vsufructuarium, fructuarius cogitur stare colono. -  13 Pensiones iam ante locatorum agrorum, non alias pertinent ad vsufructuarium, quam si ipsa quoque specialiter comprehensae sint. -  14 Et circa id dubitandi ratio proponitur, & vera resolutio traditur. -  15 Vsufructuarius si incipiat exigere, vel recipere pensiones, ex hoc sibi praeiudicium generat, & per factum, aut tacitam acceptationem cogetur stare colono. -  16 Vfufructuarius, ac alius singularis successor locationi authoris stare tenetur, ex quo pensiones debitas receperit, quia eo ipso videtur locationi consensum accommodasse. -  17 Vsufructu finito, proprietarius non tenetur stare colono vsufructuarij si sed potest expellere illum, provt latius hoc numero explicatur. -  18 Vsufructuarius potest locare alteri vsumfructum, vel res fructuarias. -  19 De vsufructuario locante res fructuarias, & mortuo eo, pendente tempore locationis, ad quid, & qualiter possit aduersus haeredes eius agi: qualiter etiam succurratur conductori circa expensas, & multis aliis quaestionibus in proposito necessariis, atque de materia l. si quis domum, §. 1. ff. locati, latissime actum remissiue. -  20 Vsusfructus locatio an extinguatur ex parte conductoris, per mortem ipsius? remissiue. -  21 Is, cui habitatio relicta est, potest illam alteri locare. -  22 quod procedit, siue habitatio relinquatur in vltima voluntate, siue inter viuos concedatur, vel aliis quibuscunque modis. -  23 Proponitur difficultas l. si habitatio, 10. ff. de vsu & habitatione, & num. seqq. explicatur. -  24 Vsuarius locare non potest ius, quod habet. -  25 Neotericorum solutio circa difficultatem propositam supra, num. 23. reiicitur. -  26 L. cum antiquitas, C. de vsufructu, eleganter, ac melius quam hactenus declarata. -  27 Habitatio est species alimenti. -  28 Baldum assequutum fuisse veram rationem l. cum antiquitas, C. de vsufructu, & verba eiusdem in id relata. PRo absoluta atque distincta huius Capitis explicatione, vt ab vsufructuario ipso exordiamur, constituendum erit in primis, in fauorem eiusdem fructuarij[sect. 1] textum rideri expressum in l arbores, 66. § 1. ff. de vsufructu, vt scilicet vsufructuarius iure possit locationi Authoris non stare, & constructorem eiusdem expellere,[sect. 2] exemplo contractus venditionis; in quo constat quod emptor, vt & alius successor singularis quicunque, colonum venditoris, vel authoris expellere potest, nec eius locationi dare debet, per textum in l. emptorem, C. de locato & conducto, l. 19. tit. 8. partit. 5. & latissime declarant Tiraquel. de retractu conuentionali, §. 3. glos. 1. & vnica, num. 13. & seqq. Socinus regula, 487. Duenas regula. 240. Couar. resolut. lib. 2. cap. 15. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 3. de locatione & conductione, num 9. per totum Aluarus Valascus consultat. 40. 76. & 78. latissime Barbosa in l. si filiofamilias, § si vir in quinquennium, ff. soluto matrimonio. Ioannes Guttserrez canon. quaest. lib 2. cap. 8. per totum. Surdus decis. 172. 225. & 265. & in terminis superiorem sententiam, fructuarium, inquam, authoris locationem obseruare non teneri, defendunt Romanus num. 13. & Alexander num. 10. in d. §. si vir in quinquennium, idem Alexander in consil. 122. num. 8. lib. 5. & de communi testantur Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 177. fol. mihi 370. Antonius Gomezius d. cap. 3. de locatione & conductione, num. 9. in princ. vers. imo habet etiam locum. Barbosa in d. §. si vir in quinquennium, num. 5. vers. vnde vidimus. Sed in contrarium videtur vrgere textus in l. si pen[sect. 3]dentes, §. si qua seruitus, ff. de vsufructu, vbi scribitur, quod vsusfructus transit cum onere rei imposito; & sic vsufructuarius tenetur vti & frui re in vsumfructum si. bi concessa, eo modo, & forma, quo dominus vtebatur: ideo si qua seruitus imposita est fundo, necesse habebit fructuarius sustinere eam; & idem dicendum est, si stipulatione seruitus debeatur, sed etsi seruus sub poena emptus sit interdictis certis quibusdam, & vsusfructus eius legatus sit, ha re omnia obseruare debebit fructuarius, vt in eodem textu exprimitur: ex quo solent nonnulli argumentum deducere, vt eadem ratione teneatur vsufructuarius obseruare locationem a proprietario, siue[sect. 4] domino rei factam. Caballinus autem milleloquio 525. part. 2. pro huius difficultatis explicatione, primo quaerit, an mulier vsufructuaria viri, colono stare debeat: & pro solutione dicit, quod Baldus in l. 1. colum penultima, vers. pone maritus, C. de fructibus & litium expensis. Alexander in d §. si vir in quinquennium. Socinus in cons. 125. lib. 1. Angelus in cons. 244. tenent, quod mulier vsufructuaria stare debeat locationi factae per maritum: & reddit rationem, quia mulier debet vti arbitrio boni viri; ideo debet dare colono, l. si pendentes, §. si quid, ff. de vsufructu: sed vbi vsufructuarius non debet vti arbitrio boni viri, nec etiam colono dare debet, per tex in d.l. arbores, §. 1. ff. de vsufructus sic conciliatur cum d. §. si qua seruitus. Verum haec conciliatio vera non est, & praedictus[sect. 5] Author manifeste decipitur. Primo, quia Baldus in loco per eum allegato, quamuis referat Bartolum ita tenentem; ipse tamen contrarium tenet, & superiori resolutioni accedit: quod expressim colligitur ex summario eiusdem Baldi ibidem, num. 17. vbi dicit, quod vsufructuarius potest expellere colonos. Alex. vero in d §. si vir in quinquennium, contrarium etiam dicit eius, ad quod citatur per dictum Authorem, vt superius diximus: Socinus denique, & Angelus in dictis consiliis, de vsufructuario nihil tractant, & falso in eam sententiam praecitati sunt. Deinde & secundo, quia constituere differentiam in hoc, an vsufructuarius arbitrio boni viri vti debeat, necne, truffa quidem est, & iuris rationi res contraria, quippe cum vsufructuarius vti & frui arbitrio boni viri semper debeat, quocunquemodo vsusfructus constiturus sit, nec aliquis casus esse possit, qui arbitrium boni viri excludat: eo maxime, quod colonum expelli per fructuarium, non alienum ab arbitrio boni viri iudicat Paulus Iureconsult. in d.l. arbores, §. 1. Imo strictam iuris rationem obseruans, ad exemplum venditionis posse vsufructuarium constructorem repellere, respondet expressim. Glossa igitur ante alios in d. §. si qua seruitus, aliter[sect. 6] componit praedictam difficultatem, constituítque, quaedam esse, quae non diminuunt de libertate fruendi, vt est seruitus fundo fructuario imposita; & tunc tenetur vsufructuarius ea obseruare, alias non dicitur vti arbitrio boni viri: sic procedit textus in d.l. si pendentes, §. si qua seruitus. Quaedam vero sunt, quae diminuunt de libertate vsusfructus, vt, non posse expellere colonum, & alia similia, & haec fructuarius obseruare non tenetur, per textum sic intelligendum in d.l. arbores, §. 1. Haec tamen solutio, aut distinctio, non solum aliena est a mente dictorum iurium, sed etiam iuris rationi contraria. Enim vero pati seruitutem in fundo, ius vtendi & fruendi, ac etiam libertatem eius diminuit, & maximam incommoditatem affert fundo, vt de se patet, & apertius colligitur ex diffinitione seruitutis, quam tradit Bartolus in l. 1. vbi probarunt Doctores communiter, ff. de seruitutibus. Praeterea non posse vti seruo in omnibus locis, vel non posse illum ad loca excepta transmittere, quis negare poterit, quod multum de libertate fruendi diminuat, vt recte considerat Vincent. Carocius de locato & conducto, gradu 3. personarum, quaest. 18. num. 6. fol. mihi 84. Et tamen haec omnia, & alia similia obseruare debere fructuarium, statutum est in dict. §. si qua seruitus, cuius decisio in alio quidem fundatur, vt statim dicetur. Quare ipse Carocius vbi supra, num. 7. in superiori[sect. 7] dubio distinguendum existimat, quod quidam est vsusfructus titulo particulari, vt emptionis, & similium, & vsufructuarius talem vsumfructum obtinens, ad exemplum venditionis, non tenetur stare colono: & ita procedit textus in d.l. arbores, §. 1. Quidam est vsusfructus, aut vsufructuarius titulo vniuersali omnium bonorum, & iste tenetur stare colono: & sic procedit textus in d. l. si pendentes, §. si qua seruitus. Sed nec ista distinctio placere potest. Primo, quia in vsufructuario omnium bonorum, licet eam opinionem tenuerit Bartolus in locis relatis per Alexandrum in dicto §. si vir in quinquennium, num. 15. Tamen ipse Alexander rectius sirmat, sustineri non posse; & consequenter vsufructuarium omnium bonorum stare non debere colono proprietarij: quod tenuit etiam Angelus in dicta l. arbores, §. 1. Capella Tholosana decis. 420. Secundo, quia textus in dict. l. si pendentes, §. si qua seruitus, non loquitur in vsufructu omnium bonorum, sed potius in vsufructu rei particularis, vt fundi, & serui, vt ex verbis eius constat aperte; & sic destruitur omnino secundum membrum praesatae distinctionis: verba etiam dict. l. arbores, §. 1. ita obtinent, aut militant, cum vsusfructus omnium bonorum relinquitur, sicut quando vsus rei particularis legatur. Deinde quia vsufructuarius ideo potest expellere colonum positum a proprietario, quia quasi dominium in re consequitur, vt firmat Barbosa in d.l. si filiofamilias, §. si vir in quinquennium, num. 5. in sine, fol. 618. qui eum Cumano, Cephalo, & aliis, secure probauit, in hac materia non esse considerandum, vtrum successor particularis sit necessarius, vel voluntarius, sed vtrum consequatur plenum ius in re, vel non consequatur: nam primo casu potest expellere colonum, & in secundo casu non; quod in vsufructuario omnium bonorum aequaliter, aut fortius, quam in particulari fructuario procedere debet: eo maxime, quod vsufructuarius omnium bonorum, particularis, & non vniuersalis successor dicitur regulariter, vt cum Menochio, & aliis probauimus supra, hoc eodem lib. cap. 8. num. 26. & in proposito, successor etiam singularis intelligendus est, quoniam in hac materia ille tantum successor vniuersalis tenetur stare colono, qui eius personam repraesentat, vt est haeres, l. viam veritatis, C. de locato. Duenas regula 240. limit. 1. vel qui succedit vniuersaliter in omnibus bonis: Alias quantumcunque aliquo respectu videatur successor vniuersalis; tamen non tenetur obseruare locationem praedecessoris, vt cum Ruino, & Pontano resoluit Barbosa indict. §. si vir in quinquennium, num. 6. in principio. At vsufructuarius omnium bonorum defundi personam non repraesentat, nec vniuersaliter succedit in omnibus bonis, sed in vsufructu tantum: ergo non tenetur stare colono. Constat ergo ex dictis adhuc dubiam esse veram[sect. 8] interpretationem dictorum iurium: re tamen vera firmandum, vsufructuarium non teneri stare colono proprietarij, siue vsufructuarius sit particularis, siue omnium bonorum, idque propter generalitatem d.l. arbores, §. 1. & rationes superius propositas, quae in effectu concludunt, propter authoritatem etiam Alexandri, & Angeli supra relatam, quibus conuenire videntur Antonius Gomez. Borgninus Caualcanus, & Barbosa in locis relatis supra, qui indistincte admittunt, fructuarium posse expellere colonum proprietarij, & diuersum ius in vsuario constituunt, qui cum tantum ius vtendi habeat, colonum expellere non potest, l. si habitation. § finali, §. de vsu, & habitatione. Duenas regula 240. in fine. Nec obstat textus in d.l. si pendentes, §. si qua serui[sect. 9]tus, ff. de vsufructu. Quoniam in eo textu superior dubitatio, an possit vsufructuarius expellere colonum, necne, nequaquam tractatur. Aliud enim est, vsufructuarium debere vti & frui re, cum oneribus eidem impositis, hoc est. seruitute, & aliis similibus: quae iura cum rem afficiant, cum ipsa etiam re transire debent, argumento l. Titius, ff. de seruis exportandis: & sic tenetur vsufructuarius illa obseruare, vt ibidem dicitur. Aliud vero est, vsufructuarium posse repellere colonum proprietarij; siquidem ex locatione non causatur ius aliquod reale, quod rem afficiat, sed tantum competit actio personalis colono contra locatorem, & eius haeredem, quae personalis actio non transit cum re, nec ligat fructuarium, per textum in l. vltima, §. Lucius, ff. de contrahenda emptione. Quae est vera interpretatio ad dicta iura, & fuit originaliter Alberici de Rosatis, ad quem nullus Neotericorum aduertit, in d.l. arbores, §. 1. ff. de vsufructu, vbi n. 2. vno verbo praefatam solutionem tradit,[sect. 10] inquit enim: Sed in contrario erat quoddam ius quod rem afficiebat. Idque comprobari potest ex sequentibus. Primo per textum in l. via constitui, 33. §. si fundus seruiens, & in l. cum fundo, 36. ff. de seruitutib. rusticorum, l. neque, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, vbi fundus transit in quemcunque possessorem cum suo onere, & seruitute Secundo probatur, quia cum Iureconsultus in eadem l. si pendentes § si quid cloacarij, generaliter[sect. 11] constituisset, onera realia ad vsufructuarium pertinere durante vsufructu, vt ibidem adnotarunt Baldus, & Albericus num. 2. & post Pinellum, ac multos alios infinita congerit Vincentius Carocius de locat. & conducto, gradu 3. personarum, quaest. 19. per totam, fol. 87. dicit statim ipse Consutus, quod si qua seruitus imposita est fundo, necesse habebit fructuarius sustinere eam: Vnde cum tractetur ibi de onere reali, apparet manifeste, lapsos Doctores communiter existimantes, eum textum contrarium esse textui in dict. l. arbores §. 1. in quo ius personale tantum causatur contra locatorem; ideo potest vsufructuarius colonum expeliere. Quod tamen limitatur, nisi exprese conuentum sit,[sect. 12] ve pensiones rerum locatarum ad vsufructuarium pertineant; tunc enim fructuarius tenetur stare colono, vt in dict. §. 1. Expressum est. Idque, vt melius percipiatur, constituendum erit, dubium esse, vtrum vsufructuarius possit recipere pensiones? Et Iureconsultus in ead. l. arbores, 66. d. §. 1. plane respondet, quod pensiones iam ante[sect. 13] locatorum agrorum, non alias pertinent ad vsufructuarius, quam d ipsae quoque specialiter comprehensae sint, & tunc tacite videtur actum de non repellendo colono: quod si exceptae non sint, minime tenetur vsufructuarius stare colono. Sed dubitationem faciebat, nam vi[sect. 14]debatur, quod pensiones praecentes, etiamsi specialiter comprehensae non essent, deberentur fructuario, quemadmodum fructus pendentes debentur, l. pendentes, ff. de vsufructu: Nihilominus tamen, recte respondit contrarium Iureconsultus; nam fructus sunt quid cohaerens fundo, & tanquam pars fundi cedunt vsufructuario, l. fructus pendentes, ff. de rei vendicatione: pensiones vero sunt quid separatum a fundo, & ideo fructuario non debentur, nisi expresse agatur, vt in eo textu eleganter docuit Albericus num. 1. & eo non relato, sic in effectu resoluit Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 3. personarum. quaest. 17. per totam, fol. 84. vbi post Fulgosium, & Albericum exclamat, reputans valde notabile in praxi, quod eo ipso, quod conuenitur, vt fructuarius habeat pensiones, cogitur stare colono: & inde num. 4. recte infert, quod si maritus faciat[sect. 15] testamentum, & vxorem relinquat vsufructuariam omnium bonorum suorum, acceptando dupliciter vsumfructum, non per hoc cogitur stare colono, sed si incoepisset exigere, vel recipere pensiones, videtur in hoc sibi praeiudicasse, & per factum, aut tacitam acceptationem cogeretur stare colono; quod praedictus Author nec iure, nec alicuius Doctoris authoritate comprobat: verissimum tamen est, & optime confirmatur ex his,[sect. 16] quae scripsit Socinus in cons. 125. ex num. 1. cum sequentibus, vol. 1. vbi in terminis, erudite ostendit, mulierem vsufructuariam, ac alium singularem successorem teneri stare locationi praedecessoris, ex quo pensiones debitas receperit, quia eo ipso censentur locationi consensum accommodasse: & ita in facti contingentia aliquando vidimus obseruatum, & iudicatum. Et hactenus de vsufructuario, qui regulariter colono authoris stare non tenetur, ob rationem dictam supra, num. 7. in versiculo, deinde quia vsufructuarius, aut ob alias adductas per Vincentium Carocium gradu 3. personarum quaest. 18. ex num. 3. & num. 8. fol. 84. Secundo & principaliter constituendum est, quod[sect. 17] proprietarius etiam finito vsufructu non tenetur stare colono vsufructuarij, sed potest expellere illum, eadem ratione qua fructuarius potest, quia plenum ius consequitur in re, l. si quis domum, §. 1. ff. locati: & ita obserunant, licet in ratione dissentiant Bartolus numer. 1. Alexander num. 20. Imola num. 9. in dict. l. si filio familias, §. si vir in quinquennium, vbi Barbosa n. 6. fol. 618. Crotus in cons. 414. num. 22. lib. 3. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 3. de locatione, & conductione, nu. 8. in fine, & in l. 40. Tauri, nu. 84. in fine. Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 176. fol. 369. Cephalus in cons. 181. num. 20. & 21. lib. 2. Mieres de maioratu, part. 4. quaest. 25. num. 2. & num. 4. in fine, Vincentius Carocius de locato & conducto, dicto gradu 3. personarum, quaest. 6. vsufructuarij, in principio, fol 79. Qui dicit in hac re considerationem habendam secundum facti contingentiam, & communem cursum causarum: si enim vsufructuarius locauerit ad annum, & infra eum seminauerit conductor, qui ad manus proprias agrum colebat, & similiter infra annum decesserit vsufructuarius, debetne priuari conductor; vtique non; vt ipse existimat, & simili quodam de colono fundat: Inde nu. 3. statuit, quod cum in hac materia locati & conducti aequitas prae oculis habenda sit, bonus Iudex arbitrari debebit, an locatio sit de domo, & rebus habitabilibus, in quibus non requiritur aliquis successiuus labor, nec opera, aut industria in fructibus percipiendis, & colligendis, sed per breue tempus de alia habitatione prouideri potest: An vero locatio sit facta defundo, & aliis, in quibus requiritur cultura, vt hoc secundo casu priuari non debeat conductor laboribus & impensis, quas fecit habendo respectum ad finem colligendorum fructuum: & sic de aliis fructibus, in quibus inquit considerandum esse, ne ex aequitate, quae attendenda est, in aliquam iniquitatem incidamus. Denique num. 5. eandem aequitatem attendendam esse dicit, si quis conduxerit domum ab vsufructuario, & in ea fecit aliquam impensam valde necessariam, quam verisimiliter quilibet habitare volens fecisset, vt si postea moriatur vsufructuarius, non debeat tam necessario opere defraudari; & refert Borgninum in repertorio decis. in verbo, vsufructuarius locator, 1. part. Vides ergo hac in re arbitrium discreti, aut boni iudicis multum facturum, & iuxta id temperandam superiorem resolutionem communem ex dict l. si quis domum, §. 1. deductam, quam confirmat, & singulariter declarat l. 3. titul. 8. partit. 5. quae pro certo[sect. 18] supponit, posse fructuarium locare alteri vsumfructum, vel res fructuarias, & de iure communi probat aperte textus in eadem l. si quis domum, §. 1. & in l. arboribus, §. vsufructuarius, ff. de vsufructu, provt cum communi resoluimus supra, cap. 69. num. vlt. & tradit Borgninus Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 171. fol. 365. In proposito tamen huius materiae, & decisione d.l. si[sect. 19] quis domum, §. 1. cum fructuarius scilicet locat res fructuarias, item si moriatur pendente tempore locationis ad quid, & qualiter possit aduersus haeredes eius agi: & qualiter succurratur conductori circa expensas, & mnltis aliis quaestionibus necessariis. latissime scribit Vincentius Carocius, & infinitis exornat dict. l. si quis domum, §. 1. de locato & conducto, dicto 3. gradu per sonarum q. 1. cum multis seqq. fol. 76. vsque ad quaest. 16. & ibidem, quaest. 9. plene tractat, an vsusfructus locatio extingua[sect. 20]tur ex parte conductoris per mortem ipsius: de quo videndus est etiam Barbosa in l. vsufructu, 58. num. 6. in fine, & num. 7. fol. 934. ff. soluto matrimonio. Is etiam, cui habitatio relicta est, potest illam alteri[sect. 21] locare per textum in l. cum antiquitas, C. de vsufructu, §. sed si cui habitatio, Institut. de vsu & habitatione, l. vlt. tit. 31. partit. 3. vers. e aun si la quiere: Quod procedit,[sect. 22] siue habitatio relinquatur in vltima voluntate, siue inter viuos concedatur, vel aliis quibuscunque modis, secundum Afflictis decis. 401. num 7. & 8. quem sequitur Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 3. personarum, quaest. 3. de vsu locati. fol. mihi 87. & diximus supra, cap. 28. num. 23. & 24. sed & commodari potest, leg. 1. §. huius edicti, versiculo, Iulianus, ff. commodati. Verum in contrarium vrget textus in l. si habitatio, 20.[sect. 23] ff. de vsu & habitatione, vbi probatur habitationem re ipsa, & effectu, idem esse cum vsu; & tamen vsus locari[sect. 24] non potest, l. sed. neque, ff. de vsu & habitatione, in princ. institut. eodem tit. Ergo nec is qui habitationem habet, poterit eam locare: Et augetur difficultas, quia si habitatio donari non potest, vt dicit textus in dicta l. si habitatio; cur pecunia locari poterit, aut quae huiusce rei discriminis ratio concludens esse potest, maxime cum commodari possit, vt diximus; & tamen commodati, & donationis par aut eadem ratio esse videtur, vt sentiens difficultatem optime aduertit Baldus in eadem l. cum antiquitas, num. 2. cui tamen minime satisfaciunt glossa, nec alij Doctores communiter: Nonnulli vero arbitrantur, verum esse, quod iure Digestorum, nulla fuerit differentia inter vsum, & habitationem, per textum in dicta l. si habitatio, ac proinde, quod eo iure habitatio locari non potuerit, quemadmodum nec vsus locabatur: Iustinianus tamen corrigens ius antiquum, statuit in ea lege, vt locari possit habitatio, quamuis vsus non possit, quae in re Iustinianum sic statisse admirantur, atque ipsum reprehendunt Balduinus in Iustinianum, pag. 176. Hotmannus in dicto §. sed si cui habitatio, enunciat. 2. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap 5. num. 6. cuius mentionem fecimus supra, hoc eodem lib. cap. 28. num. 28. Mouentur ij Authores, eo quod nulla discriminis ratio reddi possit inter aedium vsum, & habitationem, & quia habitatio originem duxit ab his, qui clientibus, aut libertis suis, quorum exiguae facultates erant habitationem aedium ad tempus vitae: concedebant. Quae beneficia cum personalia sint, non debent personam egredi, ac proinde qui habitationem habent, habitare tantum possunt, non aliis locare. Verumenimvero praefati Authores iniuste, vel, vt[sect. 25] ita dixerim, temerarie, Imperatoris constitutionem redarguunt. In primis, quia tempore, siue iure Digestorum non ita certum erat habitationem locari non potuisse, vt statim dicam, & colligi potest ex iuribus supra citatis, & d.l. 1. vers. Iulianus, ff. commodati, vbi probatur, habitationem commodari posse: quo casu habitatio egreditur personam eius, cui beneficium factum est. Deinde, quia Iustinianus, vt praefatam legem conderet, & sic statueret, multa considerauit, & non leuiter ductus, sed strictam iuris rationem obseruans, atque iustis de causis motus, sic decidere fuit coactus. Quod facilius consta[sect. 26]bit praemittendo, inter Iureconsultos valde controuersum fuisse, an is qui habitationem habebat, posset eam alteri locare, vt aperte colligitur ex verbis d.l. cum antiquitas, & d. §. sed si cui habitatio: nonnulli enim crediderunt, nec locari, nec donari posse habitationem; cuius opinionis videtur fuisse Papinianus, vt constat ex d.l. si habitatio, ff. de vsu & habitatione, vbi refert Vlpianus, consensisse Papinianum lib. 18. quaest. legatum vsus, & habitationis idem effectu esse: alij vero existimarunt habitationem locari posse: cuius opinionis fuit Marcellus, quem refert Imperator in d. § sed si cui habitatio: Alij denique in hac disputatione inter se dissentiebant, vt significat tex. in d.l. cum antiquitas, ibi. Authorum iurgium decidentes. Quare Iustinianus, vt predictam altercationem tolleret, Marcelli, sequaciúmque opinionem sequutus, praefatam controuersiam decidit, & habitationem locari posse propter rerum vtilitatem statuit, vt in §. si cui habitatio, scribitur, & confirmat l 27. tit. 31. partit. 3. quam adduximus supra, cap. 28. num. 29. Nec obstat quod vsus locari non potest; nam inter vsum, & habitationem ea est discriminis ratio, quod vsus personae cohaeret, & ad personam ipsam refertur, sic vt seorsim ab ipsa persona vsus esse non possit, l. 2. cum seqq. ff. de vsu & habitatione. Habitatio autem vtrum personae cohaereat, ita vt sine ipsa persona esse non possit, inter veteres controuersum erat: & plerique id crediderunt, indeque deducebant, habitationem locari non posse: alij vero contra existimarunt, personae scilicet non cohaerere; & ideo locari posse: quam sententiam magis probat Iustinianus, quia in dubio defunctorum[sect. 27] voluntates plenius interpretandae: sunt, l. in testamentis, cum vulgatis, ff. de regulis iuris: & hoc significat text. in d.l. cum antiquitas, ibi: Ad humaniorem declinare sententiam. Et confirmatur, quoniam habitatio species est alimenti, l. legatis, l. vltima, ff. de alimentis, & cibariis legatis, quae alimenta sic percipiuntur locando domum, quemadmodum habitando: & ideo mirum non est, quod habitatio locari possit; idque non obscure donat textus in eadem l ibi: Quid enim distat, siue ipse legatarius maneat, siue alij cedat vt mercedem accipiat. Et confirmat d.l. vltima, tit. 31. partit. 3. atque praedictam[sect. 28] differentiam inter vsum, & habitationem, & veram eius legis rationem assequutus videtur Baldus in eadem l. cum antiquitas, opposit. 1. num. 2. dum opponens de vsu, qui locari non potest, dicit, differentiam esse inter vsum & habitationem, & reddit eam in haec Verba: Respondeo: Quia vsus est introductu ob necessitatem personae cohaeerentis, & ideo seorsum a persona non est vsus: sed habitatio est species alimentorum; & ideo percipitur locando, sicut habitando. # 74 CAPVT LXXIV. Vsufructuarius si velit locare bona, in quibus vsumfructum obtinet, vtrum proprietarius locationem petens, & conducere volens, praeferendus sit aliis? Item quid e contra, si proprietarius velit proprietatem alienare, an debeat praeferri vsufructuarius? vbi Borgnini Caualcani, Vincentij Carocij, ac aliorum traditiones in proposito nouiter, & vere carpuntur: In venditione vsusfructus, aut proprietatis, an & quando ratione communionis, & vel sanguinis, retractus locum habeat, breuiter, & distincte tractatur, & huius materiae accurata, & dilucida resolutio traditur. SVMMARIVM. -  1 Vsumfructum, siue res fructuarias simpliciter, atque indistincte locari posse ab vsufructuario. -  2 Nec distinguendum inter commoditatem, aut ius vsusfructus, contra Caualcanum. -  3 In locatione vsusfructus, aut rei fructuariae, quae fit per vsufructuarium, vtrum proprietarius caeteris aliis conducere volentibus praeferendus sit: vbi Borgnini Caualcani, & Vincentij Carocij resolutiones adducuntur, & improbantur infra, num. 36. -  4 L. Pomponius, 29. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, materia remissiue explicata. -  5 Quaestionem propositam supra, num. 3. dubium esse ex his, quae nouiter considerantur per Authorem hic, & vide infra, num. 36. -  6 Borgnini Caualcani authoritatem adeo leuem esse ex sententia Ioannis Baptista Laderchij in consil. 12. num. 3. vol. 1. vt refutatione non egeat, ille enim Doctor parum accurate scribit, & sine vllo delectu omnia congerit in vnum. -  7 Indices debere ad ea quae a modernis eduntur diligentius aduertere, ne alioqui in sententias absonas ruant. -  8 Alexandrum in consil. 27. num. 6. lib. 6. nihil decidere circa quaestionem propositam supra, num. 3. & male citatum per Caualcanum in fauorem proprietarij. -  9 Caualcani allegationem saluatam per Authorem. -  10 Princeps habens rem communem cum alio, sicut potest partem suam vendere, sic & partem socij etiam sine causa soluto pretio vendit. -  11 Aquum tamen est ex sententia quorundam, quod Princeps venditurus talem rem communem, prius requirat ipsum consortem, & eum aliis praeferat, si vult tantum dare, quantum alius. -  12 Haec tamen aequitas nullo iure probatur ex sententia Authoris, priuilegium potius Principis, aut fisci restringit. -  13 Vendens rem communem, non praeiudicat consorti, nisi secuta vsucapione, aut praescriptione, quo tamen casu in subsidium tenetur ad partem pretij, -  14 Hyppolitum singul. 441. num. 2. male allegatum per Caualcanum. -  15 Colonum debere potius fructus vendere domino, quam alij, iusto tamen pretio. -  16 Boerij decisionem 107. quam Caualcanus expendit, minime diluere quaestionem propositam supra, n. 3. -  17 Tiraquelli locum non probare id, ad quod citatur per Caualcanum. -  18 In venditione vsusfructus non habere locum retractum iure sanguinis, siue proprietario, siue alteri extraneo vsusfructus vendatur. -  19 Idemque procedere in venditione vsus, vel habitationis. -  20 Ratio est, quoniam retractus ture sanguinis non habet locum nisi in rebus immobilibus. -  21 At superiora iura incorporalia sunt, atque ideo non sunt proprie mobilia, nec immobilia, sed neutrum aliquid per se existens, vt sunt caetera iura. -  22 Vsumfructum vere inter immobilia non computari, recte probatum remissiue. -  23 Retractui vsusfructus locum non esse, si dominus directus, seu proprietarius fundi vendiderit vsufructuario proprietatem, sed tantum nudam & solam proprietatem per consanguineum retrahendam, & vsumfructum remanere debere fructuario emptori. -  24 Et huius quaestionis rationes dubitandi, & decidendi quamplurimae adductae remissiue. -  25 L. si tibi, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, explicata remissiue. -  26 L. is cuius seruo, ff. de legatis 2. declarata remissiue. -  27 Retractum ratione communionis habere locum pro vsufructu communi vendito. -  28 Et pro vsu communi, seu habitatione domus, siue alia seruitute communi, aut alio quocunque iure vendito. -  29 Et pro actione personali, quam plures habent ad fundum. -  30 Retractus ratione communionis habet locum pro rebus mobilibus alienatis, sicut pro immobilibus. -  31 L. 74. Tauri, explicata remissiue. -  32 In specie proposita supra, num. 27. hoc est, cum vsusfructus venditur, quare locum non habeat retractus iure sanguinis, cum locus sit retractui ratione communionis: & de differentia ratione inter hos duos retractus. -  33 Retractus communionis, vtrum locum habeat, si proprietarius velit vsumfructum venditum retrahere: vbi Antonij Gomezij, & Ioannis de Matienco opinio refertur. -  34 Et aduersus eam duplex difficultas consideratur per Authorem. -  35 Vtrique respondetur, & praedictorum sententia probatur. -  36 Borgnini Caualcani, & Vincentij Carocij resolutionem traditam supra, num. 3. ex dictis supra, & dicendis infra destructam. -  37 Vsufructuarium ratione communionis non posse retrahere proprietatem venditam. -  38 Neotericorum dubium circa praefatam resolutionem proponitur. -  39 Atque eorundem solutione reiecta, melius quam hactenus diluitur per Authorem. -  40 Proprietarium volentem alienare proprietatem, potius vsufructuario, quam alteri alienare debere, ex sententia Borgnini Caualcani, quae num. seqq. nouiter, vere tamen & concludenter improbatur per Authorem. -  41 Buldum in quaestione superiori falso citatum per Caualcanum. -  42 Vsufructuarius si conducat a proprietario ignoranter, vtrum valeat conductio. -  43 Bartolum in loco relato per Caualcanum, nihil de vsufructuario scripsise. -  44 Emphyteuta vtrum denunciari debeat, aut caeteris aliis praeferri, si dominus directus ius suum distrahere velit. -  45 Emphyteusim finitam non teneri renouare dominum consanguineis emphyteutae, sed cui velit, dare posse, aut sibi retinere si velit. -  46 L. congruit, C. de locatione praediorum ciuilium, lib. 11. explicata remissiue. -  47 Alexandrum, & Tiraquellum in locis relatis per Caualcanum, nihil dicere, quod proprietario obstare possit. -  48 Conclusio Authoris circa dubium propositum supra, num. 40. -  49 Emphyteuta fortius, & maius ius habet in re emphyteutica, quam vsufructuarius in re fructuaria. VSumfructum, siue res fructuarias locari posse per[sect. 1] vsufructuarium, certum est, & supra, cap. 69. num. vlt. & cap. 73. num. 18. explicatum, Idque expressim, & indistincte probat textus, vt alia iura, atque Doctorum authoritates sciens consultóque praetermittam, in l. arboribus, 13. §. vsufructuarius, ff. de vsufructu. Nec inter[sect. 2]est commoditatem tantum, an vsumfructum simpliciter, vel ius vsusfructus locauerit vsufructuarius, ex his, quae cum Pinello, & aliis contra Communem adnotauimus supra, hoc eodem lib. cap. 69. num. 17. Vtroque enim casu, eadem facultas in conductorem transit, nec potentius, aut maius ius transferre potest vsufructuarius, quam quod ipse habet, vt ibi. diximus: idcirco vana quidem est, & iuris decisioni contraria. Borgnini Caualcani resolutio in proposito; is enim de vsufructu mulieri relicto, num 171. fol. 365. distinguendum existimauit, vt vsufructuarius locare possit commoditatem vsusfructus alteri, non autem ius vsusfructus: sed male quidem, quippe cum nihil intersit vnum, aut alterum alienatum sit, vtrumq, potius alienari, aut locari potuerit, nec vsusfructus naturae, verba commoditatis, vsusfructus, vel iuris vsusfructus aliquid detrahant, sed sic transeat vsusfructus per alienationem, aut locationem in alium, provt erat penes fructuarium, non maiori tempore duraturus, vt cum Pinello etiam probauimus d.c. 69. n. 11. & 17. Sed ad dubium principale deueniendo, vtrum scilicet[sect. 3] in locatione vsusfructus, aut rei fructuariae, quae fit per vsufructuarium, proprietarius caeteris conducere volentibus praeferendus sit; Borgninus ipse vbi supra n. 172. fol. 365. secure firmat, quod si altercatio sit inter conductorem, & proprietarium de praefatione, ex eo, quia proprietarius ipse vellet dicta bona laborare, & tenere ad affictum, aut pro eodem pretio; tunc ipse proprietarius deberet anteire, & praeferri cuicunque etiam coniuncto, idque ratione connexitatis: idem etiam obseruat Vincentius Carocius tractatu, de locato & conducto, gradu 3. personarum, quaest. 3. num. 37. 38. & 39. fol. 78. vbi dicit, verba DD. quorundam, quos ibidem refert, in id esse praecisa. & non tantum honestatem, aut aequitatem, sed etiam necessitatem prae se ferre. Postmodum vero sub eodem tertio gradu, quaest. 27. num. 1. fol. 86. dicit quod saltem de honestate teneatur vsufructuarius potius, infertque ad explicationem textus in l. Pomponius, 29. ff. quibus modis vsusfructus amittatur; si fructuarius, in[sect. 4]quam, locauit proprietario vsumfructum, & ipse postea sublocat alij, an praeiudicium locare potius proprietario, quam alij generetur fructuario, vel si proprietarius simpliciter, aut pleno iure rem locauerit, vtrum fructuarium ipsum iure aliquo priuet? & plures casus distinguens, late explicat eius legis materiam, vt ibi videri poterit; Caualcanum etiam sequitur Petrus Surdus in consil. 43. num. 12. lib. 1. Videamus nunc, quo iure, quáve Doctorum autho[sect. 5]ritate praedicta sententia fulciri possit: Et quidem praefati Authores in probationem superioris resolutionis nullum textum allegant, contra ipsos potius expendi potest textus in d.l. arboribus, 13. §. 1. ff. de vsufructu, vbi indistincte conceditur vsufructuario facultas locandi vsumfructum, nec adstringitur proprietario magis, quam alij locare, & in l. cui vsusfructus, 74. ff. de vsufructu, inuito etiam proprietario vsumfructum vendi posse scribitur; quae verba sic conuenire possunt casui, quo vsufructuarius alienat inuito proprietario, hoc est cum proprietarius absolute repugnat, ne vsusfructus alienetur, aut vendatur cuicunque, quam etiam casui, quo ipse alienationi non contradicit, sed sibi potius, quam alij alienandum vsumfructum contendit: quod vel ex eo suadetur; nam aequitas huc, siue honestas, quae a Doctorib. consideratur communiter, contra, vel saltem praeter legem inducitur, nec aliquo iure probatur, videtur potius repugnare rationi textus in l. dudum, C. de contrahenda emptione, & in l. ne cui C. de locato & conducto: quae iura, vt vides, propositam sententiam ancipitem reddunt, & dubiam. Authoritates vero Doctorum, quas Caualcanus prae[sect. 6]citauit, vel id non probant, vel in diuersis casibus procedunt, vt de ipso Caualcano mentionem faciens, Ioannes Baptista Laderchius in cons. 111. num. 3. volumine. 1. non immerito dixerit, quod Borgnini Caualcani authoritas lenis adeo est, vt refutatione non egeat; ille enim Doctor parum accurate scribit, & sine vllo delectu omnia congerit in vnum: Ideóque debere Iudices, ad ea, quae[sect. 7] ab his Modernis eduntur, diligentius aduertere, ne alioqui in sententias absonas ruant. Primo igitur, praedictam sententiam dicit Caualcanus sic traditam per Alexan[sect. 8]drum in cons. 27. num. 6. lib. 6. quo loco Alexander nihil. scribit de vsufructuario alienante, aut locante vsumfructum, nec in fauorem proprietarij aliquid decidit: dumtaxat firmat, dominum directum agnato praeferri in retractu emphyteusis, non obstante consuetudine, de qua tractabat ibi: quia illa consuetudo in dubio debet intessegi i vt non praeiudicet domino retrahere volenti rem emphyteuticam, ex rationibus nonnullis ibidem adductis. Nisi dicamus respectu vsufructuarij vendentis, aut[sect. 9] locantis, idem ius obseruari debere, aut eandem rationem militare, propterea quod proprietarius obtinet dominium proprietatis, & ius vsusfructus duntaxat residet penes fructuarium: vnde ratione dominij directi aequum est, vt in iure vsusfructus, caeteris aliis nullum ius habentibus in re praeferatur is, qui proprietatem, aut dominium directum obtinet. Sed adhuc obstant nonnulla, quae adnotabimus infra, num. 34. & sequentibus, & num. 37. Secundo citat Hyppolitum in singulari 441. Licet de iure, num. 2. qui etiam de vsufructuario non tractat, sed ad limitationem l. 2. C. de comunium rerum alienatione, per quam Princeps habens rem communem cum alio,[sect. 10] sicut potest partem suam vendere: sic & partem socij etiam sine causa soluto pretio vendit, post: Felinum relatum ibi probat, aequum esse, quod Princeps venditurus talem rem communem, prius requirat ipsum[sect. 11] consortem, & eum aliis praeferat, si vult tantum dare, quantum alius, argumento l. primae, ff. de in diem addictione, & l. primae, ff. de priuilegiis creditorum. Verum haec ae[sect. 12]quitas ex capite Doctorum descendit, nec iure aliquo probari potest, priuilegium potius Principis, aut Fisci restringit iuxta quod soliditatem rei fiscus vendere potest, cum partis dominus est, nec adstringitur necessitate denunciandi, vt constat ex d.l. 2. C. de communium rerum alienatione: in aliis vero contra obseruatur; id[sect. 13]circo vendens rem communem, non praeiudicat consorti, nisi secuta vsucapione, aut praescriptione; quo tamen casu in subsidium tenetur ad partem pretij, vt per textum in l. prima. C. eodem titulo, notarunt Baldus, & Salicetus ibidem, in summario: vnde nec Hyppolitus in[sect. 14] fauorem proprietarij aliquit dicit, nec etiam recte allegatur simpliciter, quaest probet sententiam superiorem; enim vero, inter proprietarium, & vsufructuarium communio aliqua considerari non potest, vt cum aliis infra probabo. Tertio refert idem Caualcanus Boerium decis. 107.[sect. 15] num. 2. vbi etiam de vsufructuario nihil scribitur; post Bartolum tamen, Angelum, Ioannem de Platea, Lucam de Pena, Rebuffum, Romanum, & Castrensem probatur, colonum debere potius fructus vendere domino, quam alij, iusto tamen pretio, & in emptione huiusmodi fructuum dominum praeferendum aliis, cum Couar. probauit Azeuedius in l. 7. tit. 11. num. 2. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Sed nec hoc concludit, quippe cum vsu[sect. 16]fructuarius potentius habeat ius in vsufructu, quam colonus in re conducta, & diuerso, potioríque iure vtatur, vt supra, hoc eodem libro, cap. 5. num. 19. 20. & 21. probauimus. Denique & vltimo loco citat Caualcanus Tiraquellum[sect. 17] de retractu lignagier, §. primo, glossa 3. num. 55. & seqq. quem referre debuisset glossa 7. num. 55. & seqq. sed nec eo loco aliquid dicit, quod concludat proprietarium in venditione vsusfructus aliis praeferendum; contrarium potius numeris sequentjbus supponit aperte. Quapropter, pro solutione praedictae quaestionis, &[sect. 18] huius materiae perfecta explicatione, nonnulla constituere necessarium erit, quibus res ista absolute, & distincte remanebit declarata: & in primis constituo, in venditione vsusfructus non habere locum retractum iure sanguinis idque indistincte, siue proprietario, siue alteri extraneo vsusfructus vendatur: quod post alios multos ratione, iure, atque authoritate optime comprobarunt Tiraquellus de retractu lignagier, §. 1. gloss. 7. ex num. 55. vsque ad num. 62. Montaluus in l. 13. tit. 10. Glossa magna, colum. 11. in fin. vers. item quaero an habeat locum ista lex in vsufructu, lib. 3. fori. Couarruuias lib. 3. variar. cap. 11. num. 4. Matienco in l. 7. tit. 11. glos. 1. ex num. 30. vsque ad num. 35. & ibidem Azeuedius num. 13. lib. 5. nouae recopilationis. Ioannes Guttierrez practicar. lib. 2. quaest. 146. qui dicunt, idem procedere in vendi[sect. 19]tione vsus, vel habitationis: & reddunt rationem, quoniam retractus iure sanguinis locum non habet nisi in[sect. 20] rebus immobilibus, vt probat Matiencus dict. glos. 1. n. 1. per illam legem, in quantum dicit, Heredad de patrimonio: At superiora iura incorporalia sunt, atque ideo[sect. 21] non sunt proprie mobilia: nec immobilia, sed neutrum aliquid per se existens, vt sunt caetera iura, vt probat Tiraqueilus vbi supra, num. 58. & caeteri supra relati sequuntur: sicque in hoc casu cessat ratio praedict. l. Regiae:[sect. 22] & quod vsusfructus vere inter immobilia non computetur, plene fundant Tiraquellus, Matienco, & Ioannes Guttierrez vbi supra, & in terminis tradunt Alexander in consil. 52. num. 2. lib. 1. Corneus in consil. 147. colum. 4. lib. 4. Secundo constituendum est, similiter non esse locum[sect. 23] retractui vsusfructus, si dominus directus seu proprietarius fundi vendiderit vsufructuario proprietatem; & consequenter quod tali casu consanguineus, vel socius non possit retrahere totam rem, vel fundum venditum, sed tantum nudam, & solam proprietatem, & vsusfructus remanere debeat vsufructuario emptori, sicut antea erat, nec in eo sit locus retractui. Id cui amplius non insistendum duxi, sciens potius, consultóque praetermittere volui, propterea quod huius quaestionis du[sect. 24]bitandi rationes, atque praefatae resolutionis concludentes etiam rationes eleganter considerant, & post longam disputationem sic in effectu resoluunt Tiraquellus de retractu lignagier, §. 1. d. glos. 7. ex num. 62. cum seqq. Antonius Gomezius in l. 70. Tauri, num. 34. per totum, latissime Ioannes de Matienco in d.l. 7. titul. 11. glos. 1. ex num. 35. vsque ad num. 47. lib. 5. nouae recopilationis, & ibid, num. 44. explicat textum; qui videbatur in contra[sect. 25]rium vrgere in l. si tibi, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, & num. 46. respondet ad textum in l. is cuius seruo,[sect. 26] ff. de legatis 1. atque eleganter explicat eum. Tertio constituendum est, dubium esse, an retractus[sect. 27] ratione communionis locum habeat in vsufructu communi vendito? Et partem affirmatiuam, vt scilicet parte vsusfructus communis vendita, consors, vel socius in vsufructu possit partem venditam retrahere, tenuit Gregorius Lopez in l. 55. tit. 5. partit. 5. glos. 2. colum. 1. ad medium, & defendit Ioannes de Matienco in l. 13. tit. 11. glos. 3. num. 3. per totum, lib. 5. nouae recopilationis: sequitur Ioannes Guttierrez practic. lib. 2. quaest. 165. n. 1. in vers. qua ratione, & in finalibus verbis: & ij Authores[sect. 28] idem probant in vsu communi alicuius fundi vendito, & in habitatione domus, vel alia seruitute communi, aut alio iure quocunque vendito. Idem etiam firmant[sect. 29] in actione personali, quam plures habent ad fundum. Denique & in rebus mobilibus, vt scilicet retractus ratione communionis locum habeat pro rebus mobilibus[sect. 30] alienatis, sicut pro immobilibus: quod absque dubio procedere dixit Albornoz. lib. 3. del arte de los contractos, tit. 3. del retrato, fol. 120. colum. 4. vers. la segunda, quem re fert, & hanc partem secure probat Ioannes Guttierrez d. quaest. 365. per totam, vbi aduersus hanc resolutionem[sect. 31] optime expendit l. 74. Tauri, eidemque, & vere & eleganter satisfacit. Deinde opponit quod in superiori casu, hoc est, cum vsusfructus venditur, retractus ratione[sect. 32] sanguinis locum non habet, qui, vt dictum est, pro rebus immobilibus dumtaxat datur: & optime etiam, atque concludenter satisfacit, & constituit differentiam quoad propositum casum inter hos duos retractus ratione sanguinis, & ratione communionis, vt ibidem videri poterit: & per Matiencum in d.l. 13. tit. 11. glos. 3. num. 3. lib. 5. nouae recopilationis. Quarto constituendum est, dubium esse, an proprie[sect. 33]tarius possit retrahere vsumfructum venditum ratione communionis? Et in hoc casu nullo modo locum esse retractui, existimarunt Antonius Gomez, in l. 70. Tauri, num. 33. Ioannes de Matienco in l. 13. tit. 11. glos. 3. n. 14. & 15. lib. 5. nouae recopilationis. Horum sententia (quae a[sect. 34] nemine hucusque improbatur, nec maiori disputatione explanatur) duplicem patitur difficultatem. Prima consistit in eo, quod praefati Authores vno dumtaxat, eóque falso quidem fundamento moti fuerint: dicunt enim, ideo retractui locum non esse in proposita specie, quoniam vsusfructus alienari non potest; & si de facto alienatus sit per vsufructuarium, statim ipso iure amittitur, & cum proprietate consolidatur, ex communis sententiae opinione, qua ipsi decipiuntur: verumenim vero cum iure ipso, & absque timore amissionis, vel alterius poenae possit vsusfructus alienari, vt supra, hoc eodem lib. cap. 69. concludenter probauimus, constat manifeste, deficiente praedicta ratione, qua principaliter praedicti mouentur, facile praefatam opinionem conuinci, aut non omnino securam esse, si non aliis fundamentis comprobari possit. Secunda difficultas oritur ex verbis l. 74. Tauri, quae hodie est l. 13. tit. 11. lib. 5. nouae recopilationis, dum dicitur. Prefierase en el dicho retrato el senor del directo dominio, y el superficiario, y el que tiene parte en ella, al pariente mas propinquo. At proprietarius directum dominium habet rei, cuius vsusfructus venditus est: partem etiam, hoc est proprietatem, cuius vsusfructus penes alium existit; ergo videtur, quod caeteris aliis praeferendus sit in retractu. Huic tamen difficultati non erit multum difficile sa[sect. 35]tisfacere, si aduertamus ad vnicum verbum, quod in proposito scripsit Antonius Gomezius vbi supra, n. 33. in versic. imo etiam, & plenius explicemus illud: Nam postquam dixerat locum non esse retractui in praedicto casu, quia vsusfructus vendi non potest, dicit statim, quod etiamsi aliquo casu ex iuris dispositione posset vsusfructus vendi, non posset proprietarius eum retrahere, quia inter eos nulla est societas nulla communio: quod tamen nec iure, nec authoritate probauit. Sed probatur euidenter, primo ex his, quae antea scripserat ibidem, numer. 32. Secundo, quia licet proprietarius directum dominium habeat rei, cuius vsusfructus venditur, aut proprietatis dominus sit, tamen in vsufructu vendito nullam partem obtinet, quippe cum vsufructuarij ius diuersum, & distinctum sit a proprietate ipsa, a qua multis modis separationem recipit vsusfructus, sic vt res separata, aut diuersa censeatur, § 1. Institut. de vsufructu, l. recte dicimus, ff. de verborum significatione. Deinde & tertio, quia verba d. l. Regiae ibi: Con el que tiene parte en ella, porque era comun. non conueniunt proprietario, cui vsusfructus nullo modo communis est, vt de se patet aperte, & clare colligitur ex his, quae annotauit Matiencus in d.l. 13. glos. 1. num. 1. & seqq. Ex quibus, & dicendis etiam infra, ob[sect. 36]seruat. 3. destruitur omnino Caualcani, & Carocij resolutio, de qua egimus supra, num. 3. cum nullibi in iure tale priuilegium concessum fuerit proprietario, vt in locatione vsusfructus ipse requiri, aut praeferri debeat aliis conducere volentibus; superiora por ius repugnent, nec inter praedictos aliqua connexitas, aut communio detur, vt Caualcanus existimauit, & de iure communi refragentur aperte nonnulla, que considerauimus supr. n. 5. Quinto & vltimo constituendum est, vsufructuarium[sect. 37] ratione communionis non posse retrahere proprietatem fundi a domino venditam: quoniam licet eius fundi vsumfructum obtineat; tamen non dicitur partem rei obtinere. Quod per textum in d.l. recte dicimus, ff. de verborum significat. & alia multa iura, sic in terminis asserunt Antonius Gomezius in l. 70. Tauri, num. 32. Cremensis singul. 57. Auendanus responso 12. num. 7. & responso 23. in fine. Ioannes de Matienco in d.l. 13. tit. 11. glos. 3. n. 11. & 12. lib. 5. nouae recopilationis. Ioannes Guttierrez practic. lib. 2. quaest. 166. num. 2. Nec obstat in contrarium text, in l. 4. ff. de vsufructu,[sect. 38] vbi probatur, quod vsufructus in multis casibus pars dominij est; vnde videtur quod in praedicto casu locus esse deberet retractui. Nam reiecta solutione Antonij Gomezij vbi supra, num. 32. in vers. nec obstat, quam[sect. 39] probauit Matiencus vbi supra, num. 12. sed improbauimus supra, cap. 32. quo egimus de intellectu d.l. recte dicimus; responderi debebit iuxta ea, quae ibidem diximus d. cap. 32. quod vsusfructus est pars dominij, non regulariter, sed in aliquibus casibus, vt dixit Glossa ibi. Multa enim vsufructuario conceduntur, quae nonnisi vero domino competunt; facultas autem, aut ius retrahendi non continetur in dictis casibus, nec vsufructuario conceditur aliquo iure, sicuti alia conceduntur, propter quae praedicta similitudo consideratur; ac ne quidem praefata facultas eidem fructuario competere potest ob rationem praedictam, & verba d.l. Regiae 13. tit. 21. lib. 5. nouae recopilationis, quae nullum ius vsufructuario tribuunt, quatenus scribitur ibi: Y el que tiene parte en ella Idque propter verba praecedentia, porque era comun. Quia vsusfructus in proprietate alienata nullam partem habet, nec ratione vsusfructus partem habere censetur, vt supra dicebamus. Quia reuera distincta res est vsusfructus ab ipsa proprietate alienata, & de per se consistit, nec inter proprietatem, & vsumfructum societas aliqua, vel communio datur, vt sentiunt praedicti Authores, & numeris praecedentibus dicebamus. Ex his infertur, Borgnini Caualcani resolutionem in[sect. 40] hac materia, periculosam esse, ac falsam quidem, nec iure probatam: is enim de vsufructu mulieri relicto, n. 173. fol. 366. existimauit, proprietarium volentem alienare, proprietatem potius vsufructuario, quam alteri alienare debere. Primum, quoniam dubium hoc de iure communi decisum non est, nec etiam de iure Regio, nec tale quid in fauorem vsufructuarij inductum, vt vtrumque firmauit Antonius Gomezius in l. 70. Tauri, num. 32. in princ. & vere vsufructuario obstant quamplurima, quae numeris praecedentibus adnotauimus. Deinde & secundo,[sect. 41] quoniam praedictus Author citat in eam sententiam Baldum in l. ad probationem, in fine, C. de locato & conducto. Quo loco Baldus nihil inproposito dicit, sed[sect. 42] mouet quaestionem, vtrum conductio valeat, si vsufructuarius conducit a proprietario ignoranter; & respondet quod non, quia conducit rem suam, idest, commoda sua, vt latius ibi:citat etiam Bartolum in l. cotem ferro, §. 1. per illum textum ff. de publicanis & vectigalibus, vbi etiam Bartolus nihil de vsufructuario scribit. solum[sect. 43] dicit, quod mandatum habens speciale, non potest ab vno possessore rem auferre, & alteri dare, offerente ipso tantum, quantum secundus: quod latius declarat Cumanus in cons. 5. & in cons. 21. Indeque ex doctrina Bartoli[sect. 44] inferunt nonnulli. emphyteutam praeferri aliis emptoribus, si dominus vendit, quos refert Boerius decis. 107. num. 1. Contra tamen, dominum directum volentem vendere ius suum directum, non teneri denuntiare emphyteutae, nec ipsum emphyteutam aliis praeferendum, cum Speculatore, Saliceto, & aliis optime probat Iason in l. vltim. num. 17. & tribus seqq. C. de iure emphyteutico. & in puncto iuris sic in effectu concludit, & alios in idem refert Boerius dict. decis. 107. num. 4. Dicit tamen quod ex quadam vrbanitate, potius debet dimittere primo conductori, vel emphyteutae, quam nouo pro eadem pensione, aliter fieret sibi iniuria. Verum haec vrbanitas ad iuris necessitatem trahenda non est, ne alias tollatur alicui vt rem suam pro arbitrio suo vendere possit, contra textum in l. dudum, C. de contrahenda emptione, & in l. ne cui, C. de locato. & alia, quae in proposito considerat Sarmientus (sed Iasonem loco relato supra, non citat) selectarum interpretationum, lib. 3. cap. 7. num. 2. vbi constanter asserit, Emphyteusim finitam,[sect. 45] non teneri renouare dominum consanguineis emphyteutae, sed cui velit, dare posse, aut sibi retinere si velit; improbátque, ac merito quidem, alios contra tenentes,[sect. 46] & num. 3. respondet ad textum in l. congruit, C. de locatione praediorum ciuilium, lib. 11. Qui superioribus omnibus repugnare videtur, sed reuera speciale, aut singulare ius continet, vt ibi probatur per eundem Authorem, & vide infra, ad. finem lib. in annotat. Denique citat Ca[sect. 47]ualcanus Alexandrum, & Tiraquellum: qui tamen in locis relatis ab eo nihil dicunt, quod proprietario, aut emptori proprietatis obstare possit. Poterit ergo pro[sect. 48]prietarius, ac pro arbitrio suo proprietatem vendere, cui voluerit, ex dict. l. dudum, & superioribus resolutionibus procedentibus in emphyteuta, qui maius, & fortius ius habet in re emphyteutica, quam vsufructuarius in re fructuaria, vt probauimus supra, hoc eodem lib. c. 5.[sect. 49] num. 17. per totum. Et de his hactenus. # 75 CAPVT LXXV. Vsufructu finito, an, & qualiter nudae proprietatis dominus incipiat plenam in re habere potestatem? vbi explicatur textus in §. finitur, ad finem, Institut. de vsufruct. Proprietatem distingui per nudam, & plenam, probatur: Dominium vtrum sit idem quod proprietas, & vnicum tantum, vel duplex, directum, & vtile, accurate, & distincte tractatur: Ac demum infinitis aliorum sententiis congestis in vnum, & confutatis, res ista melius, quam hactenus declaratur. SVMMARIVM. -  1 Proprietatem distingui per plenam, & nudam, vt scilicet proprietas plena dicatur, si cum omni rei vtilitate penes nos sit, si vero vsufructu detracto, nuda, hoc est, quando alias habet vsumfructum. -  2 In re corporali, ex sententia Castrensis, est dare nudam proprietatem, & est dare vsumfructum formalem, item proprietatem plenam, scilicet iunctam cum vsufructu causali. -  3 Proprietatis, & dominij, ex sententia Berengarij, differentia vna relata; & ibidem Pinelli resolutio adducta. -  4 Proprietatis vero plenam proprietatem demonstrari, & sic comprehendi etiam ius vtilitatem quoque fructuum continens. -  5 Proprietas latissime capitur, & potest comprehendere possessionem, vsumfructum, rem ipsam, & res incorporales. -  6 Proprietatis verbo in dubio, nudam tantum proprietatem sine vsufructu significari, ex sententia quorundam, quae hoc numero improbatur. -  7 Et in contrarium rationes, ac etiam iura nonnulla ponderata. -  8 Hermanoctij Decij ad nonnullas leges interpretatio improbatur. -  9 Verbum simpliciter prolatum in potentiori significatu accipiendum. -  10 Inter dominium, & proprietatem quid intersit ex sententia Parladorij? -  11 Quae noua non est, vt ipse dicit, nec vera, atque hoc num. nouiter improbatur ab Authore. -  12 Parladorij ad nonnullas leges interpretatio subtiliter, & vere conuicta per Authorem. -  13 Recentiorum opinio (quae probatur a Parladorio) reiecta, & communis sententia probata per Authorem. -  14 Dominium quid sit: vbi etiam Parladorij fundamentum retorquetur contra eundem. -  15 Antonij de Quesada distinctio circa dubium propositum supra, num. 10. improbata. -  16 Proprietas an sit idem quod dominium, an diuersum, siue quid proprietas, quid etiam dominium: & multis num. seqq. -  17 In dubio superiori, adeo diuersas esse, & contrarias Scribentium sententias, vt finitis libris attente praelectis, & sic pe reuolutis, vix certa resolutio trad possit. -  18 Proprietatem, & dominium idem esse, ex sententia quorundam. -  19 Ac pro illis quamplurima iura inducta. -  20 Ponderata etiam verba l. 27. tit. 1. partit. 3. -  21 Stultos esse, ex sententia Cuiacij inquirentes, quid inter dominium, & proprietatem intersit, nec vllam aliam differentiam esse ex eodem Authore, quam quod latius pateat dominij, quam proprietatis nomen. -  22 Proprietatem, & dominium diuersa esse ex sententia aliorum, & pro illis nonnulla iura adducta. -  23 Berengarij ad nonnullas leges Pandectarum interpretationem generaliter non posse omnibus adaptari, nec conuenire verbis d.l. 27. tit. 2. partit. 3. -  24 Dominium aliud directum, aliud vtile, ex sententia communi, quae ab Authore probatur. -  25 Pro sententia communi Petri Gregarij locus addactus. -  26 Dominium vnicum tantum, idque directum, ex sententia quorundam, contra Communem. -  27 Quae disputationis gratia defendi potest, quamuis de rigore a Communi recedendum non sit. -  28 L. possessores, C. de fundis patrimonialibus, lib. 11. explicatur. -  29 L. si domus, §. final, ff. de legat 1. declaratur. -  30 L. 1. §. qui in perpetuum, ff. si ager vectigalis, intellecta. -  31 D. Ioannes de Leon. laudatus per Authorem. -  32 Dominium, & proprietas qualiter differant, ex sententia communi? -  33 Quae hoc numero improbatur, inquiritúrque dominij appellatione, de quo dominio intelligere debeamus: & Costalij sententia noue conuincitur. -  34 In superiori dubio, diuersas, & contrarias sententias cumulatas remissiue. -  35 Proprietatem, & dominium idem non esse, sed diuersa ex sententia Authoris, cum relatis supra, num. 22. -  36 In re, quae omnino est nostra, duo sunt quae habemus, dominium scilicet, & possessio: dominium ius illud significat, quo rem facimus nostram, nobisque propriam; possessio in occupatione, & detentione rei spectatur; illud vero in iure, quod habemus de ipsa, vt volumus, libere disponendi. -  37 Proprietas, & dominium qualiter distinguantur, siue qualiter se habeant ex sententia Authoris, quae Saliceti, ac aliorum authoritate fulcitur. -  38 Fabri, doctrina contra Iasonis institutum probata. -  39 L. proprietatis, C. de probationibus, verus sensus traditus. -  40 L. si procurator, 13. ff. de acquirendo rerum dominio, explicata. -  41 Proprietas, & dominium saepissime in iure pro eodem ponuntur, & ratio vera redditur. -  42 Dominij nomen cum simpliciter ponitur, habita relatione ad personam, cui directum dominium competere non potest, qualiter accipiatur. -  43 Vsusfructus, & possessionis, seruitutis etiam, & vsus dominium dici. PRo absoluta, atque distincta huius Capitis explicatione; constituendum erit in primis, quod attinet ad primum dubium, aperte decisum per Iustinianum in §. finitur, in finalibus verbis, Institut. de vsufructu, quatenus scriptum reliquit in hunc modum: Cum autem finitus fuerit totus vsusfructus, reuertitur scilicet, ad proprietatem: & ex eo tempore nudae proprietatis dominus incipit plenam in re habere potestatem. Ex quibus verbis, & verbis textus in §. 1. eiusdem tit. cum aliis iuribus referendis infra, manifeste deducitur, proprietatem distingui[sect. 1] per plenam, & nudam: vt scilicet proprietas plena dicatur, si cum omni rei vtilitate penes nos sit; si vero vsufructu detracto, nuda, hoc est, si alius habet vsumfructum; quod etiam probatur per textum in l. si ita stipulatus fuero, §. Titius, ff. de verb. oblig. l. si dominus, ff. de vsufructu, l. foeminae, §. illud, C. de secundis nuptiis, l. si alij, ff. de vsufruct. legato, l. Sempronius 26. eodem tit. l. cum in fundo, ff. de iure dotium, ibi: Plenam proprietatem. Per quae iura sic obseruant Glos. Bartol, Salicetus, Baldus, Alexander, & alij DD. communiter in dictis iuribus. Castrens. in d.l. proprietatis, in princ. C. de probat. dum dicit, quod in re corporali est dare nudam proprie[sect. 2]tatem; & est dare vsumfructum formalem, item proprietatem plenam, scilicet iunctam cum vsufructu causali: & esse veram, & communem resolutionem, constat ex Ricciardo ad rubricam, Institut. de vsufructu num. 165. & 166. & vltra relatos ab eo, idem profitentur Ripa in l. naturaliter, §. nihil commune, num. 9. ff. de acquirenda possessione, vbi Corrasius num. 7. interpret. 2. Marianus Socinus num. 19. Claudius Marmerius num. 6. Hormanoctius Decius num. 5. & Berengarius 3. praefatione, n. 1. versic. Tertia differentia. Qui inde infert, in hoc differre[sect. 3] proprietatem a dominio; Dominium enim non recipit hanc distinctionem, vt vnum sit plenum, & alterum nudum, sed vbicunque dominium datur, ibi plenum dominium denotatur, nam qui totius fundi dominus est, plenum dominium habet, si vero solam proprietatem habet, plenum est etiam proprietatis dominium, vt in d.l. si dominus: ff. de vsufructu, & l. fructus, ff. de rei vendicatione, vbi Iureconsultus, eum, qui nudam tantum proprietatem habet, dominum appellat. Denique, eum, qui solum vsumfructum obtinet, vsusfructus dominium obtinere dicit textus in l. qui vsumfructum, 3. ff. si vsusfructus petatur. Quia talia iura habens, de his rebus libere disponere potest: , secundum naturam rei, vt est de mente Castrensis in d.l. proprietatis. Negari tamen non potest, quin plus significetur ex verbis pleni dominij, quam ex dominio simpliciter prolato, vt superioribus minime relatis, aduertit expressim Arias Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 3. in vers. & sic resoluo: Qui etiam in dominio videtur admittere distinctionem, quam Berengarius reiicit: sed eius nullam mentionem facit, vt plenum dominium intelligatur, quando concurrit vsusfructus cum proprietate, seu quando vsusfructus non separatur a proprietate. Praeterea, & secundo inferri potest, Fabrum in dict. §.[sect. 4] nihil commune, num. 11. recte docuisse, Proprietatis verbo simpliciter prolato plenam proprietatem demonstrari; & sic comprehendi etiam ius illud vtilitatem quoque fructuum continens: quem sequitur Berengarius vbi supra, dict. versic. Tertia differentia, & veriorem opinionem existimat Ioannes Corrasius in d. §. nihil commune, num. 7. Marianus Socinus num. 18. Chassencus in consuetudinibus Burgundiae, rubric. 1. des iustices, §. 2. glossa, ou territoire. Bolognetus etiam in eodem §. nihil commune, 2. part. num. 113. Vbi contra nonnullos constan[sect. 5]ter asserit, quod proprietas latissime capitur, & potest comprehendere possessionem, vsumfructum, rem ipsam, & res incorporales, vt ibi probat. Inde, & consequenter[sect. 6] infertur, deceptos alios, qui authorirate, & sententia glossae in l. si procurator, ff. de acquirendo rerum dominio, existimarunt, Proprietatis verbo, in dubio, nudam tantum proprietatem sine vsufructu significari: quam opinionem relatis aliis, veriorem credit Hormanoctius Decius in d. §. nihil commune, num. 5. Sed falso quidem;[sect. 7] primo, quia vsumfructum diuelli, separarique a proprietate, saepissime iura dicunt, vt in l. vsusfructus pluribus, ff. de vsufruct. & in l. idem, 1. & 2. ff. de vsufructu accrescendo. quod ostendit manifeste, vsumfructum in proprietate fuisse, argumento l. decem, ff. de verbor. obligat. Na alias si Proprietatis nomine, nuda tantum proprietas demonstraretur, proprietatem cum adiuncto nudam otiose exprimerent Iureconsulti: quo argumento eleganter vtebatur Corrasius vbi supra num. 8. & vltra eum adduci possunt in eam sententiam nonnulla velut expressa iura textus in §. 1. Institut. de vsufructu, dum dicit Iustinianus, quod vsusfructus a proprietate separationem recipit; ergo cum illa. erat coniunctus, & in fine, dum dicit quod ne in vniuersum inutiles essent proprietates, semper abscedente vsufructu, placuit certis modis extingui vsumfructum, & ad proprietatem reuerti: ergo cum illa aliquando fuit, nam alias non reuerteretur, & in l. fundus, 4. ff. si vsusfructus petatur, ibi: Dixi interim cum proprietate vsumfructum esse, l. si tibi proprietas, ff. de vsufructu accrescendo, 1. si tibi, ff. quibus modis vsusfruct. amittatur, & in pluribus aliis locis, in quibus verbum proprietas significat plenam proprietatem cum vsufructu, nisi sit adiunctu in nuda, vel aliter in contrarium constare possit, vt colligitur ex l. permisceri, ff. de acquirenda possessione, l. procuratorem, C. eodem tit. §. non solum, Instit. per quas personas nobis acquiritur: quorum iurium difficultate oppressus Hormanoctius[sect. 8] Decius in d. §. nihil commune, respondet num. 5. id procedere de lata significatione: Quae solutio violat manifeste verum sensum, & proprietatem verborum, quae in dictis iuribus continentur, atque aperte denotant Proprietatis verbum de sui propria significatione denotare plenum, & directum dominium, etiam cum vsufructu, vt expressim aduertit Marianus Socinus in eodem §. nihil commune, num. 19. & facile suadetur; nam in l. si procurator rem, ff. de acquirendo rerum dominio, frustra subderetur, & proprietas, cum iam illa nuda esset inclusa in verbo dominium, quod iuxta glossam ibi, & praefatae opinionis Authores, pro pleno dominio capitur. Denique, quia verbum simpliciter prolatum, in[sect. 9] potentiori significata accipiendum, vt dicit textus in l. 1. §. qui in perpetuum, ff. si ager vectigalis, l. 2. §. biduum, ff. quando appellandum sit, l. si duo patroni, §. 1. ff. de iureiurando, cum bis, quae in proposito scribunt Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 2. glossa 1. & vnica, num. 8. Ioannes Cephalus in consil. 35. num. 34. lib. 1. & in consil. 218. num. 30. lib. 2. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 98. num. 17. volum. 1. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 30. num. 42. Ergo Proprietatis verbum absque adiuncto nuda prolatum, in potentiori significatione accipiendum erit, vt sic plenam proprietatem significet, nisi aliter exprimatur. Tertio & principaliter infertur, ex praedictis etiam cominci nonnulla, quae omissis aliorum sententiis, vt ipse dicit, non veris, tanquam noua tradit Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 4. per totum: quo quidem loco inuenio quamplurima, aut minus bene resoluta, aut quae iuris rationem mature cogitanti, non omnio placere poterunt. Primo enim mouet du[sect. 10]bium, quid inter dominium, & proprietatem intersit: & dicit quod aliorum sententiis reiectis, vt sua fert opinio, eorum nominum ea est verissima differentia, quod dominium est ius fere semper cum vsufructu coniunctum; proprietas vero e contra est ius ab vsufructu seiunctum, & separatum: quae doctrina, vt ex superiori[sect. 11]bus constat, nec noua est, vt ipse dicit; procedit potius ex sententia glossae in d.l. si procurator, cum Authoribus supra citatis, nec etiam vera, vt num. praecedent, probauimus: quippe cum proprietas possit esse, & saepe sit cum vsufructu coniuncta, & dominium non ideo esse desinat, quod vsusfructus penes alium sit, possit potius verum dominium rei absque vsufructu considerari, ex dictis supra. Secundo dicit nullum negotium facere sibi textum[sect. 12] in l. vsufructu, ff. soluto matrimonio, & in l. si cum testamento, §. si fundum, ff. de exceptione rei iudicatae: item nec alia iura similia, in quibus adhuc proprietas appellatur, Postquam vsusfructus consolidatus est. Nam secundum eum, illud fit habita relatione ad tempus praeteritum; id tamen, vt vides, euidenter repugnat eorum iurium verbis, quae adduximus supr. n. 7. nec verum est, nudam enim proprietatem vsufructu carentem, plenam vero proprietatem vsumfructum habentem passim Iurisconsulti, ac Imperatores dicunt, vt constat ex iuribus relatis supra, n. 4. & seq. l. si alij, ff. de vsufructu legato §. 1. Institut. de vsufructu, vbi dicitur, quod vsusfructus a proprietate separationem recipit; at si proprietas esset ius tantum, vt Parladorius affirmat, ab vsufructu seiunctum, & separatum, male diceret Iustinianus, quod a proprietate separari potest id quod cum ea non esset coniunctum: Nec verba illa, sicuti nec verba textus in d §. finitur, ad finem, intelligi possunt prolata, habita relatione ad tempus praeteritum: nam in dict. §. 1. non dicitur, quod vsusfructus separatus est, aut non habetur respectus ad tempus per quod extitit separatus, sed demonstrat Imperator potentiam, & habilitatem quam habet vsusfructus existens cum proprietate, vt possit multis modis ab ipsa proprietate separari, & in dicto §. finitur, dicitur expressim, quod vsusfructus finitus reuertitur ad proprietatem, ex quo magis praesens essectus consideratur quam ad tempus praeteritum relatio sit, vt de se constat aperte: praeterea, & non eundo per alias ambages, vsumfructum simul dari cum proprietate, etiam nunquam separato vsufructu, nec postea consolidato, clare probat textus in l. si ita stipulatus, 126. §. 1. ff. de verb. obligat. in illis verbis: Et minus est in eo vsufructu quem per se quis promisit, quam in eo qui proprietatem comitatur. Vbi expresse denotat, vsumfructum semper comitari plenam proprietatem, vt latius probauimus supra, hoc eodem lib. c. 1. per totum. Tertio infert ipse Parladorius, merito a Recentiori[sect. 13]bus explodi veterum illam sententiam, qua distinguunt inter vsumfructum causalem, & formalem: nam iuxta sententiam eius, cum proprietas sit ius ab vsufructu separatum; consequenter apparet, vsumfructum esse ius a proprietate seiunctum. Huic resolutioni obstant quamplurima, quae latissime annotauimus supra, hoc eodem lib cap. 1. per tot. vbi praefatam Communem melius quam hactenus defensam reliquimus, & contrariam Recentiorum opinionem minus veram probauimus. Deinde fundamentum Parladorij perquam falsum esse, ex dictis supra patet euidenter; nam cum proprietatem plenam vsusfructus comitetur, ac cum illa resideat, recte a Doctoribus vsusfructus causalis nuncupatur communiter, nec illatio praedicta iuris ratione subsistit. Quarto denique & vltimo Parladorius eodem cap. 4.[sect. 14] in princ. num. 2. dominium esse ius cum vsufructu coniunctum; proprietatem vero esse ius ab vsufructu separatum; ea dumtaxat fundat ratione, quod scripserit Bartolus in l. si quis vi, §. differentia, num. 4. ff. de acquirenda possessione, dominium esse ius de re corporali libere disponendi, nisi lex prohibeat: & Bartoli doctrinam sequuntur communiter Doctores ibi. Iason in dicta l. naturaliter, §. nihil commune, num. 11. & ibidem Rubeus num. 88. & Berengarius num. 42. Salicetus in l. traditionibus, num. 4. C. de pactis, & Alciatus ibi. num. 24. Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 1. vbi refert Duarenum, & Connanum idem tenentes. Decius in cons. 558. num. 5. Cephalus in cons. 35. num. 42. lib. 1. Iacobus Menochius in cons. 381. num. 5. lib. 4. & in cons. 492. num. 12. lib. 5. Petrus Ricciardus ad rubricam. Institut. de vsufruct. num. 149. & cum Baldo, Soto, Antonio Gomezio, Antonio Gabriele, & Mascardo, probauit nouissime Antonius Pichardus in rubrica, Institut. de rerum diuisione, num. 5. vbi adducit nonnulla iura, atque expendit l. 1. tit. 28. partit. 3. quae Bartoli definitionem confirmat. Verum hoc fundamentum nihil in proposito vrgere, in contrarium potius retorqueri posse ex eo manifeste constabit, quod militat etiam, vbi solam proprietatem sine vsufructu quis habet; tunc enim dicitur etiam plenum habere proprietatis dominium, vt possit ad libitum de proprietate ipsa disponere: quod expressim, & magistraliter docuit Castrensis in d.l. proprietatis, n. 2. C. de probationibus, & sequitur Berengarius in d. §. nihil commune, 3. praefatione, num. 1. versic. Tertia differentia. Nec sequitur, dominium esse ius cum vsufructu coniunctum ex definitione dominij supra relata, quoniam ea militat etiam vbi quis non habet plenum dominium, quia vsusfructus penes alium existit, vt pungit Pinellus 2. part. dicta leg. 1. C. de bonis maternis, num. 3. Ex quibus destruitur etiam distinctio quaedam, quam[sect. 15] in hac materia considerat Antonius Quesada diuersarum quaest. iuris. capit. vltim. num. 34 Item etiam, quia si dominium reperiatur cum ea potentia, quam in proprietate constituit, in quo a proprietate distinguatur, non explicat, nec rationem aliquam concludentem assignat. Dubium ergo necessarium est, inquirere, vtrum pro[sect. 16]prietas, de qua saepissime in iure mentio fit, sit idem quod dominium, an diuersum; siue quid proprietas, quid etiam dominium. In quo dubio adeo diuersae sunt,[sect. 17] & contrariae & scribentium sententiae, vt infinitis libris attente praesectis, & saepe reuolutis, vix certa resolutio tradi possit. Nonnulli tamen, & maximi nominis Au[sect. 18]thores in ea opinione sunt, vt existiment, dominium, & proprietatem idem esse: in quam sententiam fluunt Bartolus, & Ioannes de Platea in l. locorum, C. de omni agro deserto, lib. 11. Baldus in d.l. proprietatis, C. de probationibus. Panormitanus in cap. 1. de causa possessionis, & proprietatis, notabili 2. Ripa num. 50. & Rogerius col. 27. in rubrica eiusdem tituli, & videntur assentire Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 6. versic. ad hanc differentiam. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 7. num. 2. & pro hac parte videntur vrgere quamplu[sect. 19]rima iura, in quibus quod Iureconsulti, vel Imperatores prius appellauerant dominium, postmodum appellant proprietatem, & e contra, vt in l. 1. §. huius autem, ff. vti possidetis, l. interdum, iuncta sua glossa, ff. de verborum significatione, l. vtifrui, ff. si vsusfructus petatur, l. 1. §. domini, ff. ad Sillanianum, l. si procurator, ff. de acquirendo rerum dominio, 1. & an eand. §. finali, ff. de exceptione rei indicatae, l. si quis conductionis, C. de locato & conducto, quam recte inducit Bereng. in d. §. nihil commune, 3. praeat. n. 4. vers. 3. l. permisceri, ff. de acquirenda possession. l. per procuratorem, C. eod. tit. l. incerti, C. de interdictis, quas Cum iudicio expendit Marianus Socinus in eodem §. nihil commune, num. 15. l. locorum C. de omni agro deserto, lib. 11. §. retinendae, Institut. de interdictis, §. igitur, Institut. per quas personas nobis acquiritur, l. finali, ff. de superficiebus, provt inducit ea iura Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, num. 159. & confirmare videtur l. 27. tit. 2.[sect. 20] partit. 3. dum dicit in principio: La propriedad, tanto quiere dezir como el senorio, que el home ha en la cosa, & ibi Gregorius Lopez verbo, tanto quiere dezir, expressim[sect. 21] annotauit, quod dominium, & proprietas idem sunt idque firmat secure Cuiacius recitationum solennium, in libros Digestorum, ad d.l. naturaliter, §. nihil commune, in principio, vbi dicit, quod proprietatis, siue dominij vtrumque nomen idem potest, & quod sunt stulti, qui eo loco quaerunt, quid sit inter proprietatem & dominium, sibi persuadentes esse aliquid, idest non esse idem proprietatem, & dominium: idem Cuiacius ad l. interdum, ff. de acquirenda possessione, vbi dicit, quod latius patet dominij quam proprietatis nomen, nec vlla alia est differentia inter proprietatem, & dominium, & quod Doctores frustra de alia differentia inquirunt. Contrariam tamen opinionem; imo quod proprietas,[sect. 22] & dominium sint: diuersa, probare videntur alia, & permulta iura, l. si procurator rem mihi, ff. de acquirendo rerum dominio, ibi: Dominium mihi & proprietas: l. si tibi, ff. quibus modis vsusfructus amittatur; l. si ita legatus, §. dominus, ff. de vsufructu, l. arbitrio, ff. de dolo malo, l. proprietatis, C. de probationibus, l. foeminae, §. illud, C. de secundis nuptiis; per quae iura, aduersus superiorem resolutionem insurgit Iason in l. traditionibus, num. 10. C. de pactis, & in dict. §. nihil commune, n. 12. & esse manifeste falsam testatur Corrasius in anteludiis eiusdem §. num. 10. & ab ea discedunt Marianus Socinus ibidem, num. 15. Hormanoctius Decius n. 5. & Berengarius 3. praefat. n. 1.[sect. 23] qui num. 4. versic. sed nec per has, existimat ex dictis iuribus non esse recedendum ab horum terminorum proprietatis, & dominij differentiis, sed omnibus responderi posse eodem modo, vt scilicet praefatae leges non dicant, dominium esse proprietatem, sed solum probent, appellatione proprietatis intellegi dominium, praecipue cum verbum proprietatis, simul cum verbo possessionis inscribitur. Quae interpretatio vere non potest, ac nec ita generaliter adaptari omnibus iuribus supra relatis, quorum aliqua absonum paterentur, & absurdum sensum, si ita explicarentur, vt ex verbis ipsorum manifeste deducitur: deinde nec etiam conuenire potest dict. l. 27. partit, dum dicit: Propriedad tanto quiere dezir como senario. Quibus verbis libenter mihi suaderem, legis eius latorem in conflictu, & contrarietate iurium, rationum, & opinionum, praefatam sententiam approbare voluisse, a qua multi alij deuiantes, ac de praedictis diuersimode sentientes, alia via censent propositae dubitationi succurrendum. Pro quorum clariori intelligentia constituendum erit, quod Scriptores communiter, & saepissime praemittunt, in iure dominium duplex esse,[sect. 24] aliud directum, & aliud vtile: quod post glossam in multis locis obseruant Bartol. in l. 1. § denique, num. 10. ff. de aqua pluuia arcenda, & in l. si quis vi, §. differentia, num. 5. ff. de acquirenda possessione, & in l. 1. ff. si ager vectigalis, & in l. ex hoc iure, num. 5. ff. de iustitia & iure. Baldus in l. traditionibus, ex num. 6. C. de pact. & in l. 1. num. 2. C. de iure emphyt. & in l. vnic. num. 2. C. si de momentanea posses. & in l. in rebus, num. 5. vbi dicit quadruplex esse dominium, C. de iure dotium. Castrensis in d.l. ex hoc iure, num. 6. & in d. §. differentia, num. 4. & in l. si quis diuturno, num. 3. ff. si seruitus vendicetur. Iason in eadem l. traditionibus, num. 10. & in l. si tibi homo, §. valet, num. 2. & seqq. ff. de legat. 1. & in l. in prouinciali, in principio, ff. de noui operis nunciatione. Alexander num. 7. & Alciatus num. 6. in d.l. naturaliter, §. nihil commune, vbi sequuntur Corrasius in anteludiis, num. 11. Rubeus num. 51. qui plene confutat opinionem dicentium, vnicum tantum esse dominium, illúdque directum: & Berengarius 3. praefatione, num. 1. in principio. Antonius Gomezius in l. 45. Tauri, num. 2. Sarmientus selectarum lib. 3. c. 2. n. 26. & pro contraria parte plene disputat; dicit tamen non esse recedendum a communi opinione. Aluarus Valascus de iure emphyteutico, quaest. 13. & 14. Lara in l. si quis a liberis, §. si quis ex his, num. 294. Cephalus in cons. 35. num. 42. lib. 1. & in cons. 178. num. 2. lib. 2. & in cons. 307. num. 68. lib. 3. Menochius, qui de directo, & vtili dominio dicit quamplurima in cons. 116. num. 5. 6. & 7. & num. 9. 10. 11. & 12. & num. 18. lib 2. & in consil. 226. num. 145. & 179. cum seqq. lib. 3. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 376. ex num. 7. vsque ad num. 16. Ioannes de Montesperello in cons. 39. num. 17. volum. 1. Bursatus in cons. 46. num. 4. & in cons. 50. num. 15. & 16. lib. 1. & in cons. 410. num. 68. lib. 4. & cum distinctione directi, & vtilis dominij saepe transit Barbosa in l. diuortio, §. si fundum, ff. soluto matrimonio, num. 27. 28. & 29. & nescire quid dicant, qui directi, & vtilis dominij differentiam non admittunt, analogice fundans, defendit Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 5. num. 5. fol. 13. idem etiam defendit Petrus Gregorius in synta[sect. 25]gmate iuris, lib. 1. cap. 12. de dominio, proprietate, & possessione, num. 7. per totum, 1. part. vbi dicit vnum genus veri dominij esse proprietarij, quod directum dici poterit, eo quod non aliunde pendeat, vel ex alterius re; vsufructuarij autem & aliorum similium ius, etiam fictione quadam, aut subtilitate iuris, dominium dicemus, vt scilicet dominium sit secundum vtilitatem: nam quia vtilitas, & commodum dominij, & proprietatis, ad alium pertinent, non est reiicienda, vt ipse firmat, vtilis dominij appellatio, vt plerique & male quidem sua sententia suadent: & reddit rationem, quia ratione directi, & vtile dici potest, sicuti in actionibus, vtilem eam competere dicimus ei, qui non habet dominium plene cessum, sed ad quem commodum rei pertinere debet, vt latius ibi probat: & pro hac communi opinione, quam verissimam credo, fortiter vrgent quamplurima, quae in probationem eius superiores Authores annotarunt, inter quos eleganter scribit Rubeus in d. §. nihil commune, num. 51. ac non mediocriter facit textus in l. Theodosij Imperatoris, l. possessores, 12. C. de fundis patrimonialibus, lib. 11. dum ait, eos, qui patrimoniales Principis fundos, & emphyteuticarios possident, esse fundorum dominos. Enimvero cum dominium penes duos esse non possit, l. si vt certo, §. si duobus vehiculum, ff. commodati, & veri domini sint, qui in emphyteusim concedunt, constat ea iura de dominio vtili, eo acta ratione intelligenda esse: quod vel ex eo suadetur; nam in l. si domus, § finali, ff. de legat, 1. habere ius in re emphyteutam probatur, & in l. 1. §. qui in perpetuum, ff. si ager vectigalis, emphyteutae; competere vtilem actionem in rem scribitur; quod contingere non posset, si emphyteuta vtile dominium non haberet. Nec interest dicere, vnicum tantum dominium esse, ex eo, quod vtilis dominij appellatio in libris Pandectarum non inueniatur, quod firmant Marmerius indict. §. nihil commune, num. 11. & Corrasius miscellan. lib. 6. cap. 2. Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufruct. num. 151. Nam directi, & vtilis dominij vox, siue appellatio satis in iure expressa dicitur, ex quo, ex mente, & verbis Iureconsultorum aperte deducitur, vt supra, hoc eodem lib. cap. 1. plenissime probauimus, quatenus constituimus, aliquid in iure multis modis expressum dici: ex quibus, ex his etiam, quae praefati Authores, ac inter alios Rubeus vbi supra obseruant, facile tueri poteris communem, & receptam sententiam, quam improbarunt Marmerius, & Ricciardus vbi supra. Dua[sect. 26]renus lib. 1. disputationum, cap. 17. Aluarus Valascus de iure emphyteutic. quaest. 13. per tot. Mainus lib. 1. actionum, cap. 6. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 1. §. 2. num. 14. Qui contendunt, vnicum dumtaxat esse dominium, illudque directum. Horum opinio posset etiam[sect. 27] disputationis gratia defendi, quamuis de rigore a Communi recedendum non sit, & communis opinionis fundamentis non deficiet responsum. Nam in primis considerandae erunt rationes nonnullae, quas pro hac parte superiores adducunt; Valascus etiam, & alij relati supra, num. 24. Deinde ad textum in dicta l. possessores, C. de fundis patrimonialibus, lib. 11. responderi potest, quod[sect. 28] dictum in eo textu, procedit fictione quadam, aut subtilitate iuris, eo quod vtilitas, & commodum dominij ad eos pertinet, quoniam vere domini non sunt emphyteutae, sed illi qui in emphyteusim dant, l. 1. & 3. C. de iure emphyteutico, vt declarat Petrus Gregorius loco relato supra. Vel vitra eum dici potest, quod ille textus loquitur in emphyteuta fundi patrimonialis, cuius diuersa ratio est, quam emphyteutae fundi alterius priuati; nam perpetua emphyteusis a Principe, vel a fisco concessa, vicem habet perfectae alienationis, authent. de non alienandis, §. alienationis, collat. 2. l. fundi, C. de fundis patrimonialibus, lib. 11. & ideo dominus dicitur, licet caeteri emphyteutae domini non sint: praeterea ad textum in l. si domus, §. finali, ff. de legat. 1. dum inquit, quod emphy[sect. 29]teuta habet ius in re. responderi potest, verum esse proximum esse dominio ius, quod emphyteuticarius habet; dominium tamen non esse, per textum in l. 1. §. qui in perpetuum, ff. si ager vectigalis, ibi: Quamuis non efficiantur domini, l. 1. & 2. C. de iure emphyteutico. Denique[sect. 30] ad textum in dict. l. 4. §. qui in perpetuum, quatenus emphyteutae in rem actionem concedit, respondendum est, eam actionem vtilem esse, non directam, l. 1. §. quod ait Praetor, ff. de superficiebus, l. tutor, § finali, ff. de pignoratitia actione, & admittit Petrus Gregorius loco relato supra, num. 25. Vtilis autem actio non nascitur ex vtili dominio, vt existimarint contrariae partis Authores, sed potius ex aequitate: suggerit enim aequitas ipsa, vt si casus eueniat, in quo lex non loquitur, militat tamen eadem aequitatis, aut iuris ratio, quae in directa actione, sic detur vtilis, non expressa, sicut directa datur: quod in commentariis ad. titulum Institutionum, de rerum diui[sect. 31]sione, in principio, ingeniose, atque subtiliter adnotabat olim Praeceptor noster D. Ioannes de Leon, qui nunc Salmanticae vespertinae Cathedrae iuris Caesarei meritissimus, atque eruditissimus moderator exidit. Inter proprietatem ergo; & dominium, vt ad propo[sect. 32]situm redeamus, ex communi sententia ea differentia est, quod dominium est terminus magis latus, aut vox plenior & latior, & comprehendit quodcunque dominium, non modo directum, sed etiam vtile, & sic vtilitatem quoque ab illo iute directo separatam: proprietas vero angustior terminus est, & nunquam capitur nisi pro directo, & vero dominio: quod post Baldum in nonnullis locis relatum, verius credit, & sic defendit Iason in d.l. naturaliter, §. nihil commune, num. 13. & 14. & in l. traditionibus, num. 10. C. de pactis. Alexand. in consil. 159. num. 9. lib. 5. cum quibus transeunt magis communiter Doctores, vt firmat Corrasius in eodem §. nihil commune, in anteludiis, num. 10. versic. vera ergo; & interpret. 2. ad illum textum, num. 8. & in l. pro parte, n. 5. ff. de seruitutibus, & sequuntur Marianus Socinus in d. §. nihil commune, num. 19. in fine, quem vide ex num. 15. Berengarius 3. praefat. num. 1. vers. Quinta differentia. Hormanoctius Decius num. 5. & Parisius num. 14. Gregor. Lopez in dict. l. 27. tit. 2. partit. 3. verbo; tanto quiere dezir: Verum communis haec resolutio nonnulla praesup[sect. 33]ponit, nonnulla etiam continet, quae iuris ratione minime subsistunt, aut quae iure ipso dubia procul dubio sunt: quod constat aperte ex his, quae in contrarium nouissime scripsit Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, num. 160. per totum, . & inde Claudius Marmerius in eodem §. nihil commune, num. 6. per totum, plurimorum iurium, & Authorum authoritate munitus, aduersus Iasonem constanter asserit, falsum esse, dominij appellatione venire quoque vtile dominium, sed quod de directo tantum intellegere debeamus: & pro hac sententia non male expendit textum in l. 1. ff. de bonorum possessionibus. Sed & alia vrgent: Primo resolutio Cephali qui in cons. 35. num. 41. & 42. lib. 1. post Decium ibi relatum, pro certo tradit, dominij appellatione, plenam proprietatem & dominium directum comprehendi. Secundo textus l. proprietatis, C. de probationibus: nam dum textas dicit proprietatis dominium interpretari, (quod superiori doctrina admissa de necessitate fieret) id est iuris directi ius vtile, & magis latum, inepta quidem esset expositio, & menti textus repugnans omnino. Tertio, resolutio Alexandri Raudensis de analog. lib. 1. cap. 7. num. 1. vbi ex mente, atque sententia aliorum probat, quod proprietatis vox est vniuoca, & praedicatur non solum de dominio directo, sed etiam de vtili, siue tam in vtili, quam in directa proprietate verificatur. Quarto denique, quia supponunt praedictae opinionis Authores, proprietatis nomine, directum dumtaxat dominium significari, eo quod in dubio appellatione proprietatis nuda proprietas abique fructu, vel vtilitate contineatur: quod tamen falsum esse num. praecedent. probauimus, quia imo in dubio, proprietatis appellatione; plena proprietas eum fructibus, vtilitatibus, atque accessionibus continetur, vt scribunt Hormanoctius num. 8. Rubeus num. 96. & Berengarius 2. praefatione, num. 44. in d. §. nihil commune. Ex quo conuincitur aperte Petri Costalij sententia in hac materia: is enim ad l si tibi, 17. quibus modis vsusfructus amittatur, inter dominium, & proprietatem eam differentiam esse existimat, quod dominium continet etiam vsumfructum, & hoc modo aliquando capitur proprietas pro dominio; proprietas vero ea dicitur, quae separato iure ab vsufructu censetur. Sed decipitur euidenter: primum, quoniam directum, & verum dominium dicitur etiam, cum vsusfructus alterius est, & sic vsumfructum ipsum continere non potest; Deinde & secundo, quoniam proprietas dicitur etiam, quando vsusfructus separatus non est, §. 1. Institut. de vsufructu, l. 3. §. ne tamen, l. vsusfructus pluribus, ff. eodem tit. & latius probauimus supra, hoc cap. ex num. 10. vbi improbauimus Parladorij sententiam, quae eadem est, vt vides. Vnde in tanta difficultate, varias & diuersas opinio[sect. 34]nes cumularunt communiter Doctores in d. §. nihil commune, vbi Ioannes Corrasius, & Marianus Socinus locis relatis supra. Fabius Acoromboni num. 12. 13. & 14. Rubeus num. 95. 96. & 97. Berengarius praefat. 1. num. 41. & seqq. Petrus Paulus Parisius num. 11. vbi diuersas sententias congerit, nihil tamen certum resoluit. Ioannes Marcus Aquilinus in eodem §. in praefatione, ex num. 65. vsque ad num. 77. vbi etiam Bolognetus ex n. 10. vsque ad num. 23. quo loco, Iasonis, Alciati, Hormanoctij, Rubei, & Ripae traditiones improbat, & ipse noue, sed male quidem propositum dubium declarat. Robert. lib. 3. sentent. cap. 18. Baconius lib. 2. declarat. iuris, declarat. 43. dominij & proprietatis, ex n. 1. vsque ad n. 10. Matiencus in leg. 10. titul. 7. glossa 1. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Idcirco pro absoluta, atque distincta huius rei expli[sect. 35]catione, nonnulla constituere, omnino necessarium erit: & in primis constituendum est, proprietatem & dominium (quicquid alij relati supra, num. 18. dixerint) idem non esse, sed diuersa, vt probarunt relati supra, num. 22. & vltra eos, quos ibidem adduximus, Aretinus in consit. 19. & in cons. 55. Quesada diuersarum quaest. iuris, cap. vltimo, num. 34. & sentit Albericus, qui in l. proprietatis, in principio, C. de probationibus, dicit expresse innuere illam legem, aliud esse proprietatem, & aliud dominium: & vere quidem; nam si proprietas & dominium idem esset, frustra diceretur ibi, Proprietatis dominium non tantum instrumentis emptionis, sed & quibuscunque aliis probationibus legitimis ostendi: Quippe cum sufficeret dicere, proprietatis ius, & sub verbo Proprietatis comprehenderetur dominium, line dominij ius. Et in l. si tibi, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, cur dominium proprietatis diceretur, cum dici debuisset Proprietas, si dominium & proprietas diuersa non essent, ea autem impropria & absurda loquutio esset; aut quare, si idem essent, diuersis nominibus nuncuparentur, contra textum in l. si idem, C. de codicillis, vbi glossa verbo, vocabulum, adnotauit expressim, quod in iure vix inuenitur aliquod nomen, quod omnino idem significet quod aliud; semper enim plus, vel minus, vel aliter significat, vel alio modo. Deinde, vltra alia, quae superius diximus,[sect. 36] quia in re, quae omnino est nostra, duo sunt quae habemus, dominium scilicet, & possessio: dominium ius illud significat, quo rem facimus nostram, nobisque propriam. Possessio in occupatione, & detentatione rei spectatur; illud vero in iure quod habemus de ipsa, vt volumus, libere disponendi, vt erudite scribit Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 3. cap. 3. in principio. Ergo sequitur necessario dicendum aliud esse ius illud, seu dominium, & aliud proprietatem ipsam. Secundo constituendum est, Proprietatis nomen ni[sect. 37]hil aliud denotare, quam proprium patrimonium, siue rem ipsam propriam, quam habemus. quasi Proprietatis nomine significetur, rem esse alicuius propriam; & sic proprietas ipsa res est, circa quam datur dominium, hoc est ius illud, quod habemus de ipsa, vt volumus, libere disponendi, vt sentit non obscure Connanus vbi supra. Idcirco dominium & proprietas non sunt idem; nam[sect. 38] proprietas non est dominium, hoc est, non est ius de re libere disponendi, sed est res ipsa, de qua domino disponere licet, quia sua propria est, vel quia proprietatem eius obtinet: & consequenter dici potest, quod proprietas & dominium habent se vt causa, & effectus; nam proprietas est qualitas quaedam, quae indicat rem ad me, & non ad alium pertinere, dominium vero est ius de re libere disponendi, quod ex ipsa proprietate, siue ex eo quod res sit propria, causatur, vt sentiunt Ripa num. 8. & Alciatus num. 18. in d. §. nihil commune. Ac primum praedicta doctrina comprobatur authoritate Saliceti, qui in d.l. proprietatis, C. de probationibus: recte accipit proprietatem pro ipsa re, in qua quis dominium habet: & sequitur Arias Pinellus 2. p. l. 1. C. de bonis maternis, num. 7. Inde generaliter deduces, nomen Proprietatis, vt vulgariter dici solet, accipi pro ipsa re; & clare probatur in d.l. proprietatis, vbi proprietatis dominium dixit Imperator, quasi diceret propriae rei dominium. Secundo confirmatur singulari doctrina Ioannis Fabri in §. omnium, num. 21. Institut. de actionibus. vbi dicit, quod dominium inest personae illius, ad quem res pertinet, sed proprietas inesse videtur rei, aut potius ipsa res est, quem contra Iasonem sequitur, & eleganter declarat Berengarius in d. §. nihil commune, 3. praefatione, num. 1. versic. 4. Tertio constituendum est, ex superioribus interpre[sect. 39]tandum text, in d.l. proprietatis, dum dicit Imperator, Proprietatis dominium non tantum instrumentis emptionis, sed & quibuscunque aliis legitimis probationibus ostendi. Hoc est, ius illud ex quo rem fecimus nostram, nobisque propriam habemus, ex quo etiam libera, vt velimus, disponendi facultas nobis conceditur, non solum instrumento emptionis, sed & quibuscunque aliis legitimis probationibus ostendi posse: interpretandum etiam text, in d.l. si procurator, 13. ff. de acquirendo rerum dominio. Nam si procurator rem mihi emerit ex man[sect. 40]dato meo, eique sit tradita nomine meo proprietas, mihi acquiritur & dominium etiam ignoranti, hoc est non solum per procuratorem res efficitur propria ac mea, sed etiam dominium, & vt velim, disponendi facultas mihi acquiritur. Quarto constituendum est, proprietatem, & domi[sect. 41]nium saepissime pro eodem poni in iure, non ideo quod dominium & proprietas sint idem, sed quod appellatione proprietatis intellegatur dominium; & e contra, appellatione dominij proprietas, vt in l. ordinarij, C. de rei vendicatione, l. incerti, C. de interdictis, l. 1. §. huius autem interdicti, ff. vti possidetis, l. per procuratorem, C. de acquirenda possessione, cap. 1. de causa possessionis & proprietatis, & in aliis iuribus, quae in id ponderarunt Pinellus 2. part. dict l. 1. C. de bonis maternis, num. 6. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 7. in principio: ac expressim, & recte annotarunt, proprietatem & dominium frequenter pro eodem poni in iure; & ante alios Faber in dict. §. omnium, num. 21. de actionibus. Duarenus lib. i. disputationum, cap. 17. ad finem. Modernus Paris in consuet. Parisiens. lib. 2. §. 55. glossa 4. ex num. 10. vltra quos, & alios inproposito Scribentes, ea potest assignari ratio: Quod cum Proprietatis verbo propria res significetur, & qualitas quaedam demonstretur, quae indicat rem ad me, & non ad alium pertinere, vt supra diximus: Inde est, vt solo verbo Proprietatis, dominium demonstretur, hoc est, ius de re illa libere disponendi, vtpote de re propria competere: Similiter etiam dominij appellatione, cum ius de re libere disponendi denotetur, proprietas etiam denotatur, hoc est, significatur rem esse propriam; nam si res propria non esset, tale ius competere non posset: & sic potest intellegi dict. l. 27. tit. 2. partit. 3. Caeterum, cum dominij nomen simpliciter ponitur[sect. 42] habita relatione ad personam, cui directum dominium competere non potest, non idem significatur, sed dumtaxat denotatur ius quoddam iuxta subiectam materiam de qua agitur, alicui competens; quod etiam si res absolute non sit propria, in iuribus incorporalibus Dominium nuncupatur; quoniam in eis etiam libera disponendi facultas datur: Enimvero vtilitatem quoque, aut commoditatem fructuum, vel prouentus pro arbitrio alienare, aut de ipsis ad libitum disponere licet; quo fit, vt dicatur dominium vsusfructus, & possessionis, l. 3. ff. si vsusfructus petatur, dominium seruitutis, & vsus,[sect. 43] l. semper, §, hoc interdicto, ff. quod vi aut clam, & in aliis iuribus, vbi sola vtilitas rerum, vel commoditas, aur fructus percipiendi facultas, dominium rei dicitur, vt de hac dominij significatione plura congerit Alciatus in l. si quis vi, §. differentia, n. 15. cum seqq. ff. de acquirenda possessione. # 76 CAPVT LXXVI. Vsusfructus consolidatus cum proprietate, vtrum ex causa onerosa, an ex causa lucratiua obvenire dicatur, si originalis titulus proprietatis fuit onerosus? vbi Cumani interpretatione improbata, quorundam iurium vera ratio redditur. Demum inquiritur, an vsusfructus nudae proprietati mariti constante matrimonio consolidatus, cum vxore debeat inter alia lucra communicari. SVMMARIVM. -  1 Vsusfructus consolidatus cum proprietate, vtrum ex causa onerosa, an ex causa lucratiua obuenire dicatur, etiamsi originalis titulus proprietatis fuit onerosus? & num. seqq. -  2 Obuenire videri titulo lucratiuo id, quod per consolidationem obuenit: & ibidem reddita ratio l. non quocunque, 83. §. fundus, ff. de legat. 1. & §. si cui fundus, Institution. de legatis, & vide infra, num. 6. -  3 Vsusfructus consolidatus nudae proprietati mariti constante matrimonio, vtrum debeat communicari cum vxore. -  4 Proponitur difficultas l. si proprietati, 4. ff. de iure dotium, & num. seq. dissoluitur. -  5 Vsusfructus cum accedit proprietati dotali, vel alteri cuicunque per consolidationem, an efficiat, vel constituat nouam rem? & ibidem Petri de Peralta resolutio in hac materia probata. -  6 Cumani opinionem in hac materia confutatam, & communem resolutionem receptam. PRo breui, & distincta huius Capitis explicatione[sect. 1] constituendum erit in primis, dubium in hoc consistere, an scilicet vsusfructus consolidatus cum proprietate, ex causa onerosa obuenire dicatur, an ex causa lucratiua, etiamsi originalis titulus proprietatis onerosus fuerit? Et dubium hoc diluere videtur primo textus in l. non quocunque, 84. § fundus, ff. de legat, 1. ex quo Bartolus, Albericus, & alij communiter adnotarunt ibi, ti[sect. 2]tulo lucratiuo obuenire videri id, quod per consolidationem obuenit; dicit enim Iureconsultus Iulianus quod si alicui legatus sit fundus, isque Postmodum emerit proprietatem a domino, & per capitis diminutionem venditoris, aut alio modo consolidatur cum proprietate vsusfructus, & sic ad emptorem, legatariumque pertinere caeperit, tantum poterit legatarius ad aestimationem proprietatis agere, non vero ad aestimationem vsusfructus, quia ille videtur obuenisse legatario ex causa lucratiua: at duae causae lucratiuae circa eundem hominem, & eandem rem concurrere non Possunt, l. si seruus legatus Stichum, ff. de legatis 1. §. si res aliena, Instit. de legatis, l. 43. tit. 9. partita 6. & sic declarant communitur omnes, vt constat ex Iasone in dict. §. si fundus, num. 3. Antonio Pichardo (qui breuiter nimis in hac materia scribit) in §. si cui fundus, Institut. de legat. Guil. Bened. Antonio Gomezio, Petro de Peralta, & aliis, quos statim congeram in vnum. Secundo eandem partem probat textus in d. §. si cui fundus, Institut. de legat, vbi Imperator probat idem, atque legatario fundi empti aestimationem praestari deducto vsufructu, officio iudicis contineri respondet; & glossa ibidem, verbo, deducto vsufructu, dicit in hunc modum: Idest aestimatione vsusfructus; quem scilicet vsumfructum ex causa lucratiua habet: ideo non debet plus habere, vt probarunt Faber, Aretinus, Platea, & Iason ibi. in vltima addit. ad Portium: & praefatam resolutionem veram esse, & communiter receptam testantur Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de test amentis, verbo, & vxorem, nomine Adelasiam, num. 291. Boerius in consuet. mat. & dot. Anton. Gomez. tom. 2. variarum, cap. 15. de seruitutibus, num. 21. Ioann, de Matienco in l. 2. tit. 9. glos. 1. num. 91. & 92. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Petrus de Peralta in l. haeredem, ff.; de leg. 2. num. 101. versic. non enim hic est tractandum de consolidatione, fol. 305. & in l. Maeuius, §. duorum, eiusdem titul. ex num. 29. fol. 553. Vbi infert ad quaestionem in proposito necessariam,[sect. 3] an scilicet leges Regiae concedentes vxoribus communionem in bonis constante matrimonio per vitrum acquisitis, procedant etiam, cum vsusfructus consolidatur nudae proprietati mariti constante matrimonio, vt sic communicari debeat cuna vxore? Et post longam disputationem, in ea opinione est, vt existimet, deberi vxori medietatem valoris vsusfructus consolidati ob illam acquisitionem momentaneam: & ad id dicendum, & iura, & rationes nonnullas adducit. Sed contrariam sententiam, immo nec dimidiam partem vsusfructus, nec aedimationis eius vxori deberi, constanter defendunt Palac. Rubeus in repetitione rubricae de donationibus inter, §. 62. num. 13. Greg. Lop. in l. 18. tit. 11. partit. 4. Couar. de sponsalib. 2. part. cap. 7. §. 1. n. 9. Antonius Gomezius, qui sex fundamenta adducit pro hac parte d. cap. num. 21. & in l. 50. Tauri, num. 78. Ioan. de Matienco in l. 2. tit. 9. glos. 1. Num. 87. lib. 5. nouae collectionis regiae. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. num. 20. Ayora de partitionibus, cap. 8. num. 20. 1. part. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quaest. 116. Azeued. in d.l. 2. tit. 9. num. 9. & 23. lib. 5. Barbosa in l. 1. ff. soluto matrimonio, 1. part. num. 35. fol. 201. Et haec secunda opinio verior est ex fundamentis praedictorum, atque in praxi omnino tenenda. Verum dictis supra obstare videtur textus in l. si pro[sect. 4]prietati, 4. ff. de iure dotium, vbi Paulus Iurisconsultus aperte significat, quod quando vsusfructus accedit proprietati per modum consolidationis, non videtur res noua, vel alia; & consequenter non censetur noua acqusitio; scribit enim in hunc modum: Si proprietati nudae in dotem datae vsusfructus accesserit, incrementum videtur dotis, non alia dos: quemadmodum si quid alluuione accessisset. Quem textum expendunt fere omnes huius Regni Scriptores, qui de quaestione praecedenti tractarunt, existimántque expressum esse in probationem superioris resolutionis contra Peraltam, & alios: sed non respondent ad textum in dict. l. non quocunque, § fundus, & in dict. §. si cui fundus, vbi vsusfructus consolidatus proprietati dicitur obuenire titulo lucratiuo, & sic censetur noua acquisitio; & tamen sicut legatarius in eis iuribus consequutus fuit proprietatem titulo oneroso emptionis, sic & in dict. l. 4. maritus ex titulo oneroso dotis proprietatem nudam habuit; Quare pro vera explicatione constituendum erit, ve[sect. 5]rum esse, quod quando vsusfructus accedit proprietati dotali, vel alteri cuicunque per consolidationem, non efficit, vel constituit nouam rem, quia per quandam mixturam consolidatiuam iungitur inseparabiliter ipsi proprietati: ob quam consolidationem vsusfructus extinguitur, & resoluitur, & proprietas augetur, & fit plena, vt dicit textus in §. finitur, ad finem, Institut. de vsufruct. non tamen inde sequitur, quod ipse vsusfructus, si relatio fiat ad tempus, quo erat a proprietate separatus, non videatur de nouo obuenire, siue acquiri, & faciat pleniorem, & pretiosiorem ipsam proprietatem, ita vt causa lucri de nouo considerari possit, maxime in dictis iuribus, vbi nuda proprietas tantum absque vsufructu, & vtilitate empta fuerat; & sic vsusfructus aestimatio fieri non debet, quoniam emptus non fuit, sed ex causa lucratiua, hoc est ex consolidatione accessit, vt eleganter, & subtiliter declarat Peralta in dict. §. duorum, num. 31. fol. 553. Deinde & secundo, praedictis repugnat etiam Cu[sect. 6]manus, qui in dict. §. fundus, opinatus est, legatarium consequi debere aestimationem vsusfructus, videríque habuisse ilium ex causa onerosa, & secundum eum, non obstat ille textus, quia si bene aduertatur, non negat, quod legatarius non debeat consequi aestimationem vsusfructus, nec exprimit an vsusfructus dicatur obuenire ex Causa onerosa, an ex causa lucratiua; sed tantum dicit, quod Iudex tanti litem aestimare debet, quanti legatario aberit ratione rei legatae, argumento textus in l. plane, §. quod si rem, ff. de legat 1. Ergo si legatarius consequitur tantum quantum ipse abest, consequi etiam debet vsusfructus aestimationem, in qua praetendit causam onerosam, eo quod propter spem vsusfructus, cariorem censetur emisse proprietatem. Sed decipitur quidem Cumanus, ac contra eum expressus est textus in d. § si cui fundus, vbi dicitur aperte, nullam vsusfructus aestimationem fieri debere: Deinde & alia plura vrgent, ex quibus in proposito rectissime improbauit eum Iason in eodem §. si fundus, num. 3. in fine. # 77 CAPVT LXXVII. Vsufructuarius an & quando fructus pendentes, aut casualiter cadentes, vel ab alio perceptos, suis haeredibus relinquat? Item quid de pensione debita ex fundis, siue praediis locatis, aut ea, quae pro domo, vel apotheca locata debetur? Quid item de marito, & vxore quoad diuisionem fructuum illius anni, in quo dirimitur matrimonium? Denique & in capellies fructus pendentes qualiter diuidantur; vbi quamplurima iura singulariter in proposito enucleantur, nonnulli casus distinguuntur, & materia haec accurate, & dilucide magis quam hactenus declaratur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuarius quando decedit si fruii at tam percepti sunt, bene percepti censentur, & ad haeredem eius pertinent, sic vt in eis nullo modo molestari possit, sed nondum percepti etiam maturi, & proximi perceptioni ad proprietarium spectant, sic vt in eis haeres vsufructuarij se intromittere non possit, nec debeat haberi ratio temporis, quo eo anno vsufructuarius vixit, & num. seqq. -  2 Borgninum Caualcanum intricate, & minus perfecte scripsisse materiam huius Capitis. -  3 Vsufructuarius cum decedit fructibus nondum perceptis, quare fructus haeredibus eius non debeantur? -  4 Vsufructuarius non facit fructus suos ratione naturalis possessionis, sed ratione iuris percipiendi, quod habet, deductum in exercitium cum separatione a solo. -  5 Vsufructuarius cum decedit pendentibus fructibus, licet fructus non debeantur haeredibus eius, tamen impensas factas percipiendorum fructum gratia repetere possunt haeredes ipsi, ac subinde fructus quoque retinere, quovsque soluuntur. -  6 Impensas factas gratia fructuum percipiendorum quemlibet possessorem deducere posse, ac etiam pro illis rem retinere. -  7 Impensa quando dicatur facta gratia fructuum? remissiue. -  8 Fructus intelliguntur deductis expensis circa eos factis. -  9 Vsufructuario quare non detur condictio furtiua ad petendos fructus a fure sublatos? vbi redditur vera ratio leg. si fur, 14. ff. de vsufructu, & vide infra, num. 13. -  10 Fructus quando percepti dicantur, vt pertinere debeant ad vsufructuarium, vel haeredes eius? -  11 L. si vsufructuarius messem, 13. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, verus sensus traditus. -  12 Vsufructuarius, an & qualiter fructus per se, aut casualiter cadentes, vel ab alio nomine proprio, non vsufructuarij perceptos, suos faciat? -  13 Vsufructuario qualiter teneatur proprietarius restituere fructus ab alio perceptos, & ab ipso recuperatos: vbi Alberici resolutio probatur. -  14 Vsufructuarius dum vixit, si petere neglexit fructus non suo nomine ab alio perceptos, mortuo eo non poterunt haeredes eius illos petere, nec iure dominij, nec possessionis ad eos pertinere possunt. -  15 Cuiacij lapsus in hac materia euidenter ostenditur, & num. seqq. -  16 L. si operas, 33. ff. de vsufructu, Cuiacij sententiam non probare, & ibidem verum sensum eius legis traditum. -  17 Expenditur textus in l. vtifrui, 5. §. finali, ff. si vsusfructus petatur, & D. Barbosae interpretatio noue conuincitur. -  18 Traditur vera interpretatio ad textum in d.l. vtifrui, 5. §. finali. -  19 Verba Ioannis Francisci de Ponte in consilio 100. num. 9. & 10. nouiter ponderata, & probata per Authorem. -  20 Vsufructuarius si decedit fructibus iam collectis per colonum, pensio debita per colonum pertinet ad haeredes vsufructuarij, etiam si fructuarius decesserit, antequam adueniret dies soluendi praedictam pensionem. -  21 Ratio est, quoniam pensio soluenda pro fructibus, eorum loco subrogatur, & ipsorum sapit naturam, siue indicatur eodem modo, sicut ipsi fructus; vnde distinctio, quae in vsufructuario fit circa fructus, pariter & in pensionibus illorum loco subrogatis obseruanda est. -  22 Vsufructuarius, si decedit nondum collectis fructibus per colonum, sed pendentibus adhuc, pensiones, quae debentur pro illis, non pertinent ad haeredes eius. -  23 Quod si fructus partim sint collecti, & partim non, solutio pensionis fieri debet haeredibus vsufructuarij, pro rata fructuum collectorum, & pro rata, siue parte non collectorum proprietario. -  24 Doctores nonnullos circa distributionem pensionis deceptos in hac materia. -  25 Inter haeredes vsufructuarij, & dominum proprietatis, pro rata temporis diuidendam esse pensionem, quae pro locatione domus, vel apothecae debetur, etiam quod fructuarius decesserit ante tempus solutionis. -  26 Ioannem Franciscum de Ponte in consil. 100. num. 18. nimis indistincte loquutum in hac materia. -  27 Fruitus illius anni, in quo dirimitur matrimonium, qualiter diuidendi sint maritum & vxorem, vel haeredes eorum, de iure communi, & de iure Regio. -  28 Et ibidem tradita vera differentia ratio quoad diuisionem fructuum inter maritum, & vsufructuarium. -  29 In capellis fructus pendentes qualiter diuidantur. -  30 Inter vsufructuarium, & colonum, quae sit in hac materia aequiparatio, & differentia? & de intellectu textus in §. is vero, Institut. de rerum diuisione, remissiue. PRo distincta, atque absoluta huius capitis explicatione, in primis constituendum est: Dubium esse, mortuo vsufructuario (quo casu extinguitur vsusfructus, vt saepe dictum est) qualiter fructus diuidi debeant, & vtrum haeredibus fructuarij, an vero proprietario debiti sint? Quae materia est valde vtilis, & in praxi quotidiana; idcirco vt dilucide, & distincte magis quam hactenus explicata remaneat, sequentes casus distinguere, aut constituere, necessarium erit. Et primó constituendum est: Quod vsufructuarius[sect. 1] quando decedit, si fructus iam percepti sunt, bene percepti censentur, & ad haeredem eius pertinent, sic vt in eis nullo modo molestari possit; sed nondum percepti, etiam maturi, & proximi perceptioni, ad proprietarium spectant, sic vt in eis haeres vsufructuarij se intromittere non possit, nec debeat haberi ratio temporis, quo eo anno vsusfructus durauit, siue vsufructuarius vixit, per text. in l. in singulos, in fine, ff. de annuis legatis, l. si vsufructuarius, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, l. defuncta, 65. ff. de vsufructu, §. is vero, Institut. de rerum diuisione, l. 3. tit. 8. partit. 5. Bartolus, Albericus, Fulgosius, Florianus, & alij communiter in dictis iuribus, idem Bartolus n. 11. Alexander num. 2. Romanus num. 31. & Socinus n. 7. in l. diuortio, in principio, vbi nouissime Barbosa 2. part. illius legis, ex num. 22. fol. 937. ff. soluto matrimonio. Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 5. glos. 4. num. 1. Craueta in cons. 216. num. 20. & seqq. volum. 3. Caepola, Co[sect. 2]uarru. Villalobos, Emmanuel Suarez, & alij: quos, sic resoluens, intricate tamen, & minus perfecte materiam hanc scribens, refert Borgninus Caualcanus de vsufruct. mulieri relicto, num. 242. fol. mihi, 451. Auendanus responso 5. num. 5. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, n. 74. versic. 2. & in specie Baetius de decima tutori praestanda, num. 2. in fine, & num. 16. in cap. 28. illius tractatus. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 11. num. 5. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 639. num. 1. volum. 4. Cephalus in cons. 181. num. 10. & 11. lib. 2. Lancelotus Gallia in consil. 90. num. 2. D. Spino in speculo, glos. 13. principali, de legato vsusfructus, num. 30. Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 3. personarum, qu. 23. num. 4. fol. 85. Ioannes Franciscus de Ponte in consil. 100. num. 4. & nullo ex his relato, nouissime Antonius Pichardus in d. §. is vero, Institut. de rerum diuisione, num. 1. Martinus Monter-a Cueua causarum ciuilium Regni Aragonum, decis. 17. num. 11. & 12. & 14. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 85. num. 1. & num. 28. volum. 2. Surdus cons. 227. num. 22. lib. 2. Rationem autem superioris resolutionis tradit Ca[sect. 3]ualcanus loco relato supra, num. 249. Sed non concludit, & fere eadem est cum superiori dicto. Nec satisfaciunt aliae, quae colligi possunt ex Baetio, & aliis relatis vbi supra: idcirco dicendum est, quod vsufructuarius facit fructus suos ratione tituli, & iuris, quod habet; ac proinde si ipse percipiat fructus, faciet eos suos irreuocabiliter: Caeterum si fructibus pendentibus decedat, minime transmittet eos ad haeredes suos, nec possunt haeredes ipsi ius aliquod in illis praetendere, quoniam ius illud, siue titulus praedictus, qui perssonae vsufructuarij cohaeret, extinctus fuit eiusdem fructuarij morte, deficítque titulus ad perceptionem fructuum sufficiens: & ad haec reduci debent, quae in proposito scripferunt Socinus in d.l. diuortio, num. 7. Baldus in d.l. si vsufructuarius, ff. quibus modis vsusfructus amittatur: idem Baldus in l. certum, C. de rei vendicatione, Vbi docuit, quod vsu[sect. 4]fructuarius non facit fructus suos ratione naturalis possessionis, sed ratione iuris percipiendi, quod habet deductum in exercitium, cum separatione a solo, & sequitur Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 100. num. 7. Inde sequitur aperte, quod si facultas percipiendi deficiat, vtpote morte finita, nec fructus fuerint a solo separati, nullum etiam ius in haeredes transit, nec in illis continuari poterit. Nunc declaratur praedictus casus, vt cum fructuarius[sect. 5] decedit fructibus pendentibus, licet fructus non debeantur haeredibus eius, tamen impensas factas gratia fructuum percipiendorum repetere possint haeredes ipsi, ac subinde fructus quoque retinere, quovsque soluantur: quod cum Baldo, Bertachino, Viuio, Alexandro, Tiraquello, & Pechio, aduertit Caualcanus vbi supra. n. 246. fol. 455. Et vere probatur, quoniam in his expensis quae[sect. 6] fiunt gratia fructuum colligendorum, vniuerse traditum est, quemlibet possessorem impensas has posse deducere, ac etiam pro illis rem retinere, per textum in l. fundus qui, ff. familia herciscundae, l. si a domino, vel a parte, §. finali, ff. de petitione haereditatis: per quae iura sic generaliter constituit, & latius declarat Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 1. num. 11. Barbosa etiam in l. fructus, num. 8. & in l. diuortio, finali, ex num. 59. ff. soluto matrimonio: vbi ex num. 9. late explicat,[sect. 7] quando impensa dicatur facta gratia fructuum: & fru[sect. 8]ctus regulariter intelliguntur deductis expensis circa eos factis, l. fructus, 7. ff. soluto matrimonio, vbi latissime Barbosa ex num. 7. cum seqq. Deinde deducitur vera ratio, atque interpretatio[sect. 9] textus in l. si fur 14. ff. de vsufructu. Vbi probatur, quod si fur subripiat fructus ex fundo fructuario, non competit vsufructuario condictio furtiua ad petendos illos, quamuis actio furti detur eidem, ex quo sua interest fructus illos non esse sublatos. Ratio enim ex praecedentibus colligitur, fructus, inquam, vsufructuarij non fieri, nisi ab eo percipiantur, atque a solo separati fuerint? ideocum fructus pendentes non sint vsufructuarij, sed proprietarij, condictio furtiua non datur vsufructuario, quia illa tantum datur domino rei, quae condicitur, l. 1. ff. de condictione furtiua. Idque aperte significat Iureconsultus Iulianus, in hunc modum scribens: Si fur decerpserit, vel desecuerit fructus maturos pendentes, cui condictione teneatur: domino fundi, an fructuario? Et puto, quoniam fructus non fiunt fructuarij, nisi ab eo percipiantur, licet ab alio terra separentur, magis proprietario condictionem competere: fructuario autem furti actionem, quoniam interfuit eius, fructus non esse ablatos. Tenebitur tamen proprietarius fructus sic recuperatos a fure, restituere vsufructuario, vt dicemus infra, num. 13. & alia in proposito dict. l. fur, adducit Barbosa videndus 2. part. d.l. diuortio, num. 30. 31. & 32. Secundo & principaliter, ad declarationem praece[sect. 10]dentis casus constituendum est, fructus tunc demum perceptos intelligi, vt ad fructuarium, vel haeredes eius pertinere debeant, cum a solo separati sint, etiam si nondum fuerint in horreis reconditi: Et sic satis est, fructus separatos esse a fundo, vt pertineant ad vsufructuarium, sicuti ad bonae sidei possessorem pertinent, quamuis in domo, vel horreis reconditi non sint: quod recte adnotarunt, & sic resoluunt Albericus num. 12. Corrasius num 7. in dict. l. diuortio, in principio. Baldus in l. cum in plures, §. messem, in fine, ff. locati. Iason in cons. 231. col. finali, lib. 2. & communem opinionem testantur Tiraquellus de retractu conuentionali, §. 5. glos. 4. num. 1. in fine. Cephalus in cons. 181. num. 11. lib. 2. Vincentius Carocius de locato, & conducto, gradu 3. personarum, quaest. 26. num. 1. fol. 85. Nec vrget in contrarium textus in l. si vsu[sect. 11]fructuarius messem, 13. ff. quibus modis vsusfructus amittatur: Nam eo loco non corrigitur Dictum Labeonis per Iureconsultum Iulianum, vt scilicet labeo existimauerit, satis esse quod fructus sint separati a solo, vt percepti dicantur, & ad vsufructuarium, vel haeredes eius pertinere debeant; Iulianus vero probet Labeonis sententiam in bonae fidei possessore, reprobet tamen in vsufructuario, vt non sufficiat fructus separtos esse a solo, nisi etiam per fructuarium reconditi fuerint in horreis: quod & glossae nonnullae, & multi etiam non mediocris nominis Authores male quidem arbitrabantur, sed potius, quod Labeonis opinio relata ibi, probetur in vsufructuario, sicuti in bonae fidei possessore; inter eos tamen in eo sensu debeat constitui differentia ex mente Iuliani, quod bonae fidei possessor fructus a solo separatos facit suos, siue percipiantur ab eo, siue ab alio quocunque, etiam nomine proprio: fructuarius vero non facit fructus suos, nisi ipse percipiat eos, vel alius de mandato, & voluntate eiusdem, ideo si alius nomine proprio fructus percipiat, non censentur illi fructuarij esse. Et sic quoad modum perceptionis nulla est differentia inter bonae fidei possessorem, & vsufructuarium, sed tantum in hoc, an percipiantur nomine proprio, vel alieno, vt vere, & optime declarant Accursius, Bartol. Albericus, Bald. Angelus, & Fulgosius in d.l. si fur, & cum aliis multis probauit Barbosa in d.l. diuortio, 2. part. num. 26. & 27. & vltra eum, idem etiam firmauit Vincentius Carocius de locato, & conducto, d. quaest. 26. in principio. Tertio constituendum est, quod vsufructuarius non[sect. 12] transmittit ad haeredes suos fructus a e non perceptos, etiam a solo separatos, si ipse vel alius eius nomine non separauit illos; idcirco si fructus de se occiderint, vt in oliua, & aliis similibus, & vsufructuarius non perceptis illis moriatur, non pertinebunt ad haeredes eius, ex glossa verbo, perceperit, in dict. l. si vsufructuarius messem, vbi Baldus num. 4. adnotauit, Vsufructuarium non transmittere ad haeredes fructus separatos, nisi separati fuerint facto hominis, secus si casualiter, vt vi ventorum, aut alio modo. Idem etiam probarunt Albericus, Angelus, & alij, cum quibus sic resoluit, & ratione contirmat Ioannes Franciscus de Ponte in consilio 100. num. 5. 6. 7. & 8. Fructus ergo per se cadentes non pertinent ad vsufructuarium, nisi postquam percepit eos vsufructuarius, quod si eos non percepit, nullo modo pertinent ad haeredes eius, sed ad dominum proprietatis, secundum Baldum, qui dicit hoc Dictum esse substantiale in dict. l. si vsufructuarius, num. 5. Similiter, si fructus non sint separati per vsufructuarium, vel per alium nomine ipsius, sute personam eius repraesentando, non sunt vsufructuarij, nec eius haeredum, sed potius proprietario competit actio pro illis, cui etiam datur condictio furtiua, vt superius diximus, quae vsufructuario denegatur, per textum in dicta l. si fur, 14. ff. de vsufructu. Tenebitur tamen proprietarius restituere vsu[sect. 13]fructuario fructus ab alio perceptos, & ab ipso recuperatos, siue aeftinationem corum, quando id petierit vsufructuarius, & actione in factum ad hoc compelli potest, vt magistraliter resoluit Albericus in eadem l. si fur, num. 4. idem Albericus in l. fructus, ff. de rei vendicatione, vbi quaerit, an proprietarius teneatur restituere postea vsufructuario fructus per alium perceptos: & respondet quod sic. Si tamen vsufructuarius dum vixit,[sect. 14] petere neglexit fructus non suo nomine ab alio perceptos, mortuo eo, non poterunt haeredes eius illos petere, nec iure dominij, nec possessionis, ad eos pertinere possunt, vt cum Baldo, Alberico, Angelo, & aliis in effectu concludit Ioannes Franciscus de Ponte videndus d. cons. 100. ex num. 11. vsque ad num. 18. Quarto deinde loco constituendum est, lapsum eui[sect. 15]denter in hac materia Cuiacium lib. 4. de feudis, tit. 30. colum. 2. & lib. 24. obseruationum, cap. 21. dum affirmat ipse, fructus pendentes tempore, quo decedit vsufructuarius, diuidendos esse pro rata inter dominum, siue proprietarium, & haeredes vsufructuarij; loquitur enim contra textum expressium, vt alia iura praetermittam in dicto. §. is vero, Institut. de rerum diuisione, vbi in hunc modum scriptum reliquit Iustinianus: Is vero, ad quem vsusfructus fundi pertinet, non aliter fructuum dominus efficitur, quam si ipse eos perceperit. Et ideo licei maturis fructibus, nondum tamen perceptis decesserit, ad haeredes eius non pertinent, sed domino proprietatis acquiruntur. Mouetur autem Cuiacius primó per textum in l. si[sect. 16] oper as, 33. ff. de vsufructu, qui male contra Communem expenditur, si animaduertamus eo loco tractatum esse de locatione operarum serui, in qua pretium, siue emolumentum pro rata diuiditur inter dominum, & vsufructuarium; iura vero quae pro Communi adducuntur, loquuntur in locatione fructuum, siue in ipsis fructibus pendentibus, in quibus obseruatur distinctio adhibita supra, in initio huius capitis, vti hanc differentiam obseruat glos. in l. si communis, 18. §. fin. verbo, pecuniam, & ibidem Angelus num. 1. ff. de stipulatione seruorum: atque ex mente communi resoluit Barbosa in d.l. diuortio, 2. part. num. 24. vbi veram assignat huiusce differentiae: rationem, quae consistit in hoc, quod fructus non percipiuntur, nisi in certa parte anni; & ideo in illis tempus perceptionis attenditur, operae autem serui longe distant a fructibus certarum rerum, neque enim simul & vno tempore totius anni operae, sicut vineae, vel alterius fundi fructus percipiuntur, sed in quotidiana perceptione consistunt, & sic percipi videntur quolibet die, l. 1. ff. de operis libertorum, cum & quolibet die eadem vtilitas proportionabiliter ex illis quaeratur; & sic pro tempore, quo durauit vsusfructus, tanquam perceptae pertinebunt ad vsufructuarium, & pro reliquo tempore ad proprietarium. Secundo mouetur idem Cuiacius per textum in leg.[sect. 17] vtifrui, 5. §. finali, ff. si vsusfructus petatur, in illis verbis: Nam & si mortuus fuerit vsufructuarius, haeredi eius actionem praeteritorum. dumtaxat fructuum dandam. Sed respondet Barbósa vbi supra, num. 25. quod licet textus dicat haeredibus fructuarij competere actionem ad fructus praeteritos; non tamen dicit illos esse diuidendos pro rata temporis: quare ille textus in hunc sensum accipi debet, vt ipse existimat quod fructus praeteriti & percepti tempore, quo durabat vsusfructus, pertinent ad haeredes fructuarij, ita vt si tempore vsusfructus finiti fructus sint partim percepti, & partim pendentes, iam percepti pertineant ad haeredes fructuarij, pendentes autem ad proprietarium; & dicit quod ita tradit Iason in cons. 231. colum. finali, lib. 2. Verumenimvero (quod salua pace eruditissimi viri dixerim) Barbosae interpretatio nullo modo conuenire posse videtur verbis illius textus; de re enim indubitata respondisset Vlpianus, si dumtaxat docuisset, fructus iam perceptos ad haeredes fructuarij pertinere, pendentes vero ad proprietarium; quod certissimum erat, & in aliis iuribus saepe decisum, maxime cum principale dubium illius textus in eo consisteret, an si post litem de vsufructu contestatam finitus fuerit vsusfructus, vlterius fructus deberi desinant; Et puto desinere, respondit Vlpianus: infertque ad casum, quo mortuus fuerit vsufructuarius, vt fructus etiam deberi desinant & haeredi eius praeteritorum dumtaxat fructuü actio detur; tunc sic finito vsufructu, siue mortuo vsufructuario, quod vlterius fructus deberi desinant, & haeredi vsufructuarij percepti tantum fructus debeantur, quomodo in quaesitionem deducere posset Vlpianus, nisi aliud interueniret, ex quo deberi fructus, praeteritos etiam & non perceptos haeredibus vsufructuarij, velut necessario adstrictus est respondere, propter quod etiam, an fructus vlterius deberi desinerent, non immerito dubitare potuit, ad culpam, siue moram domini, aut proprietarij aduertens: quae tamen si non interuenisset, & fructuarius accepisset vsumfructum, aliquosque fructus percepisset, vt praesupponit Barbosa, praedictum dubium frustratorie, & de re indubitata proponeretur: deinde Iason dict. cons. 231. num. 5. lib. 2. nihil dicit, quod praefatam interpretationem confirmet, quia dumtaxat constituit, fructus perceptos pertinere ad haeredes fructuarij; pendentes vero ad proprietarium: nee ad hoc expendit textum in dicta l. 5. §. finali. Nec facit in eo consilio aliquam mentionem illius, vt sic nullo modo dici possit, quod videatur eum intellectum probare: Quare dicendum est, in eo textu de vsufructu li[sect. 18]tem motam esse, & post litem contestatam, capitis diminuitione, aut alio modo a iure statuto finitum fuisse vsumfructum, siue pendente lite decessisse vsufructuarium; quo casu respondet Vlpianus, quod haeredes possunt agere ad fructus praeteritos, hoc est, ad intersse fructuum praeteritorum pro eo tempore, quo vsufructuarius vixit, siue vsusfructus durauit, ipseque fructuarius, cum deberet, vsufructu vsus non fuit, quoniam per eum non stetit, & mora proprietarij non debet fructuario lucrum auferre; vlterius tamen fructus deberi desinunt, nam mora, siue culpa proprietarij quamuis adhuc dubium faceret, quia tamen vsufructu semel extincto, siue vsufructuario defuncto, amplius considerari non potest aliquod interesse, ad quod agi possit; idcirco temporis dumtaxat praeteriti ratio haberi debet: & hunc puto esse casum, & verum sensum illius textus, quem multo postquam haec scripseram, sic inuenio pla[sect. 19]cuisse Ioanni Francisco de Ponte in consili. 100. num. 9. quo nomine, cogitationi superiori gratias agebam, atque ingenio meo gratulabar quod eruditissimi viri ingenio respondisset, loco supra relato, vbi in hunc modum scripsit: Et dum iura loquuntur in haeredibus vsufructuarij, quod fructus aliquo modo cosequi possunt, aduertatur, nam aut loquuntur in fructuario, quod litem de vsufructu cum proprietario fecit, & ea pendente decessit, & tunc bene iura disponunt, quod haeredes agant ad quanti interest, cum per vsufructuarium non stetit, & hic est vnus casus de quo loquitur l. vtifrui, §. fi. ff. si vsusfructus petatur: aut vero sumus in casu quando vsufructuarius interpellanit proprietarium, & ille non prostitit vsumfructum, & fuit in mora, qua contracta vsufructuarius decessit, tunc pariter ratione mora, proprietarius tenetur haeredibus vsufructuarij: hic est casus textus in l. qui vsumfructum, §. finali, & in l. quaesitum, ff. de vsufructu, &c. Sed de his legibus nonnulla diximus supra, hoc eodem lib. cap. an obligatio constituendi vsumfructum ant aliam seruitutem sit dandi vel faciendi: ex quibus fecundum membrum propositae distinctionis confirmatur omnino, & latius declaratur. Quinto loco constituendum est, circa praestationes,[sect. 20] redditus, ac pensiones, quae pro fundis, siue praediis locatis praestantur, idem ius obseruandum esse, quod circa fructus ipsos obseruari diximus: idcirco si fructuarius decedit fructibus iam collectis per colonum, pensio debita per colonum pertinet ad haeredes vsufructuarij. etiamsi fructuarius decesserit, antequam adueniret dies soluendi praedictam pensionem, per text, in l. defuncta, 95. ff. de vsufruct. vbi Alberic. de Rosate in princ. dicit: Pulchra lex & utilis nescio alibi ita clare & breuiter dicit, quod pensiones debito pro fructibus perceptis viuente fructuario, eo mortuo debentur eius haeredi, licet dies prostationis nondum cessisset: secus si fructus collecti non essent; quia tunc fructuarius non transmitteret ad heredes etiamsi essent maturi, vti ex communifirmarunt etiam Alexand. in cons. 82. n. 16. lib. 2. Socin. in cons. 42. n. 6. lib. 3. Castren. in cons. 214. n. 2. lib. 2. Borgnin. Caualc. referens multos de vsufruct. mulieri relicto, n. 243. fol. 452. & vltra relatos per eum, Auendanus resp. 5. n. 5. in princ. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 939. num. 3. lib. 4. Cephalus in cons. 740. num. 30. lib. 5. Vincendus de Franchis decisione 79. num. 31. part. Lancellotus Gallia in cons. 90. n. 3. Ioannes Guttierez canonic. quaest. cap. 33. ex num. 20. Barbosa in dict. l. diuortio, 2. part. num. 22. vers. vlterius quaritur. Vincentius Carocius de locato & conducto, gradu 3. personarum, quaest. 21. n. 4. vbi num. 5. rationem reddit, quae tamen fuie originaliter Alberici de Rosate (sed tacet eum) in dict. l. defuncta, num. 3. versic. sed quare. Communem etiam doctrinam sequitur nouissime Ioannes Vincentius Honded, in consil. 85. num. 30. volum. 2. vbi per totum consilium multa dicit de pensione, quae vtilia sunt, & necessaria: & iunge Hyppol. Riminald. in[sect. 21] cons. 634. per totum, lib. 6. vbi late agit de hac materia. Ratio superioris resolutionis est, quod pensio soluenda pro fructibus, subrogatur loco fructuum, & ipsorum sapit naturam, siue indicatur eodem modo, sicut ipsi fructus: vnde distinctio, quae in vsufructuario fit circa fructus, dict. §. is vero, Institut. de rerum diuisione, cum similibus: pariter & in pensionibus illorum loco subrogatis obseruanda est, vt aduertit Barbosa dict. 2. part. d. l. diuortio, num. 22. ad finem, & cum Beroo in cons. 139. num. 5. & 6. lib 1. Mandello in cons. 275. num. 6. nouissime adnotauit Hondedeus dict. cons. 85. num. 16. lib. 2. E contra vero, siue a contrario sensu dict l. defuncta,[sect. 22] si fructuarius decedit nondum collectis fructibus per colonum, sed pendentibus adhuc, non pertinent pensiones ad eius haeredes, nam provt ad eos non pertinent fructus pendentes; ita neque pensiones, vt dicit Albericus vbi supra, per textum in dict. l. defuncta: & sequuntur communiter omnes, vt constat ex superioribus, & Honded. dict. cons. 85. num. 29. Fructus enim, & obuentiones, quae in pensionibus consistunt dicuntur pendere semper ante exactionem, vt eleganter probauit Surdus[sect. 23] in cons. 84. num. 4. lib. 1. Quod si fructus partim sint collecti, & partim non; solutio pensionis fieri debet haeredibus fructuarij, pro rata fructuum collectorum; & pro rata, siue parte non collectorum, proprietario, vt cum multis resoluit Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 243. Gigas de pensionibus, quaest. 53. num. 3. fol. mihi, 88. Lancellotus Gallia dict. cons. 90. num. 4. Vincensius Carocius de locato & conducto, quaest. 24. per totam, fol 85. Hondedeus dict. cens. 85. num. 25. lib. 2. Vnde apparet, deceptos fuisse in hac materia Docto[sect. 24]res nonnullos, existimantes, inter haeredes vsufructuarij, & proprietarium diuidendam esse pensionem pro rata, etiam nullis fructibus recollectis: cum reuera, vsufructuarius nullum ius habeat ad pensionem, nisi fructibus collectis, vel pro rata eorum, qui colliguntur: quod in terminis recte aduertit Barbosa in dict. l. diuortio, 2. part. num. 14. in princ. & num. 23. Sexto constituendum est, textum in d.l. defuncta, 65.[sect. 25] ff. de vsufruct. habuisse respectu ad pensionem, quae solui debet pro locatione fundi, vel praedij, quoad fructus collectos, vel non collectos; non tamen quoad rem, quae non seminatur, puta domum, vel apothecam locatam, in quibus pro rata temporis diuidi debere pensionem inter haeredes fructuarij, & proprietarium, obseruat Albericus in eadem l. defuncta, num. 3. in fine, & in l. si operas, ff. de vsufructu, & idem tenet, (Albericum tamen non refert) Vincentius Carocius de locato & conducto, quaest. 23. num. 7. fol. 84. firmarum etiam Vincentius de Franchis decis. 79. num. 2. 1. part. Ioannes Vincentius Honded. dict. cons. 75. num. 31. lib. 2. qui cum aliis generaliter adnotarunt, quod cum pensio debetur pro fructibus, qui quolibet die percipiuntur, vt sunt fructus hortorum, domorum, pascuorum, & similium, diuiditur pro rata temporis, etiamsi fructuarius decesserit ante tempus solutionis pensionis; & idem obseruatur inter emptorem & venditorem, vt scribit Franchis vbi supra n. 2. & Honded. num. 17. Ex quibus praetermittendum non erit, indistincte ni[sect. 26]mis, atque absoliite tradidisse Ioann. Francisc. de Ponte d. cons. 100. n. 18. in princ. pensiones domorum ad haeredes tantum vsufructuarij pertinere, cum imo potius pro rata diuidi debeant ex praedictis. Septimo constituendum est, diuersum ius obseruan[sect. 27]dum circa diuisionem fructuum, inter maritum & vxorem soluto matrimonio, quam in vsufructuario diximus; nam cum maritus lucretur fructus dotis, quia sustinet onera matrimonij, l. dotis fructus, 8. ff. de iure dotium, l. pro oneribus, C. eodem tit. l. 25. tit. 11. partit. 4. consequens est, vt fructus illius anni, in quo dirimitur matrimonium, diuidendi sint inter virum & vxorem, vel haeredes eorum pro rata temporis, quo matrimonium eo anno durauit, & maritus sustinuit onera matrimonij, l. fructus, l. si alienam, l. si ante, ff. soluto matrimonio, l. cum in fundo, 81. §. diuortio, ff. de iure dotium, l. vnica, §. cumque C. de rei vxoriae actione, l. 26. tit. 11. partit. 4. Ratio differentiae inter maritum & vsufructuarium con[sect. 28]sistit in hoc, quod maritus, vt dixi, non facit fructus suos ratione dominij, sed ratione onerum; & ideo merito diuiduntur fructus pro rata onerum: fructuarius vero facit fructus suos ratione tituli, vt in initio huius capitis dixi; ac proinde si tempore perceptionis durabat titulus, fructus facit suos irreuocabiliter; si vero titulus erat iam extinctus, eos non facit suos: quod magistraliter scripsit Bartol. in l. diuortio, ff. soluto matrimonio, n. 11. & sequuntur ibidem Socinus num. 7. Alexander num. 13. Faber in §. is vero, n. 2. Instit. de rerum diuisione. Baeca de decima tutori prostanda, cap. 28. n. 2. ad finem, ac referens eos probauit Barbosa in eadem l. diuortio, 2. part. n. 25. ad finem, & l. part. in princ. vbi num. 28. fol. 928. recte aduertit, superiorem resolutionem de iure communi procedentem, non habere locum de iure huius Regni, ex quo fructus eius anni in quo matrimonium dissoluitur, aliter diuidi debent; nam quemadmodum ex legibus Regni omnia bona acquisita constante matrimonio aequaliter inter coniuges diuiduntur; ita etiam & fructus indistinde communicabuntur inter eos: quod intelligi debet, dummodo fructus sint liquidi, & tempore soluti matrimonij appareant, & sint nati; tunc enim omnes communicantur, vt diximus: Si tamen fructus sint aridi, & nondum apparent super terra, obseruanda est decisio l. 10. tit. 4. 3. lib. foro-legum, quam latius explicant Antonius Gomez, in l. 50. Tauri, num. 71. Matienco in l. 4. tit. 9. glos. 1. num. 4. lib. 5. nouae recopilationis. Ayora de partitionibus, 1. part. cap. 9. num. 1. & cap. 6. num. 12. & vide omnino Barbosam vbi supra, n. 28. per tot, fol. 918. in fine, & 919. qui 2. part. eiusdem l. diuortio, num. 14. fol. 932. cum Fabro in d. §. is vero, num. 2. ad finem, &[sect. 29] Auendano responso 5. num. 1, recte probat in capellis, fructus pendentes diuidendos esse pro rata temporis, quo capellanus obsequium, & seruitium praestitit, nam cum praemium ipsum, aut lucrum capellae principaliter concedatur pro labore administrationis; aequum est, rationem eandem diuisionis obseruari in eo, quae in marito obseruatur, quia sustinet onera matrimonij. Octauo & vltimo constituendum est, colonum, &[sect. 30] vsufructuarium aequiparari in hac materia; idem enim fere obseruatur in colono, quod in vsufructuario, vt scribit text, in dict. §. is vero, Institut. de rerum diuisione, quasi dicat Imperator, quod etiam colonus non facit fructus suos, nisi quando illos perceperit: vnde si fur eos subripiat, non habet colonus condictionem furtiuam, vt probant quamplurimi relati per Barbosam in d. l. diuortio, 2. part. num. 30. vbi num. 33. & seqq. late explicat aequiparationem, atque differentiam in proposito inter colonum, & vsufructuarium, idcirco amplius in hoc non insisto, sed ad eum Lectorem remitto. # 78 CAPVT LXXVIII. Vsufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis defuncto, vtrum haeres eius praetendere possit partem in censu ad Bullam Pij Quinti constituto, cuius solutionis dies nondum venit, vbi Lancelloti Galliae consilium 90. per totum, in terminis adducitur, & eiusdem resolutiones probantur. SVMMARIVM. -  1 Vsufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis defuncto, vtrum haeres eius praetendere possit partem in censu, cuius solutionis dies nondum venit? & per totum caput. -  2 Nonnulla proponuntur, quae vsufructuarij partem ancipitem reddunt, & dubiam. -  3 Ea tamen in proposito non obtinere probatur. -  4 Quaestionis superior is resolutionem, aliunde quam ex dictis capite praecedenti, & fructuum pendentia, seu collectione quaerendam esse. -  5 Proposita quaestioni prouisum a Baldo, & numero sequenti. -  6 Pensiones, redditúsve pecuniarij, qui pro fructibus non debentur, pro rata temporis diuidendi sunt, qui vero pro fructibus debentur, vt ipsi fructus, quorum loco succedunt, partiri debent. -  7 Census cum non debeatur contemplatione fructuum, sed ratione pretij, quo emptus fuit, diuisio eius pro rata temporis fieri debet, si vsufructuarius, antequam adueniret dies solutionis, decesserit. -  8 Quod cum census constitutus est super domo, & similibus, citra vllam penitus controuersiam obseruandum est. -  9 Pensio cum debetur pro fructibus, qui quolibet die percipiuntur, diuiditur pro rata temporis, etiamsi fructuarius decesserit ante tempus solutionis pensionis. -  10 Vsufructuarius, si integrum censum ante solutionis diem recepit, eius haeres proprietario tenetur suam ratam restituere. PRo breui, & distincta huius Capitis explicatione constituendum erit in primis, dubium in hoc consistere, vtrum vsufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis defuncto, haeres eius praetendere possit partem in censu ad Bullam Pij Quinti constituto, cuius solutionis dies nondum venit? & quidem fructuarij partem ancipitem reddunt, & dubiam nonnulla, quae capite praecedenti adnotauimus, quatenus probauimus,[sect. 2] vsufructuarium nondum perceptis fructibus decedentem, nihil ad haeredes suos transmittere; vnde si fructuarius decedit nondum perceptis fructibus bonorum, super quibus constitutus fuit census, siue antequam soluendi census dies aduenisset, videtur quod haeres eius partem aliquam habere non possit: Deinde quia vt eodem cap. praecedenti probauimus, idem etiam procedit in praestationibus, & pensionibus, vt non aliter vsufructuarij haeredi debeantur. quam si fructus a solo separati sint, & si pro parte separati fuerint, & pro parte non, pro rata dumtaxat pensio distribuitur, vt ibidem iure, & authoritate fulcitur. Verum superiores rationes in proposito obtinere[sect. 3] non possunt, cum in censu, de quo agimus, ratio non habeatur ad fructus collectos, vel non, neque ipse census super fructibus, qui ex re censuata proueniunt, censeatur impositus, sed super re ipsa, hoc est, quod etiamsi debitor census nullum, aut modicum fructum, ac censui non respondentem ex re hypothecata percipiat, ad solutionem census teneatur. Quod secus est in fructibus, qui fructuario debentur, atque etiam in pensionibus, quae imposiae censentur super fructibus, atque de illis, & illorum respectu soluendae veniunt, sic vt fructuum naturam sortiantur, vt cap. praecedenti dicebamus; & nouissime aduertit Ioannes Vincentius Honded. in consil. 85. num. 16. lib. 2. & pendere dicantur semper ante exactionem, vt probauit Surdus in consil. 84. num. 4. lib. 1. vnde fructuum ratione cessante, non est vt super illorum collectione in censu vis fiat, l. adigere, §. quamuis, ff. de iure patronatus, cap. cum cessante, de appellationibus: & aliunde quam ex dictis cap.[sect. 4] praecedenti, & fructuum pendentia, seu collectione, superioris quaestionis resolutionem quaerere oportet, vt haec omnia, (ne aliquando quid alienum tacito Authore vsurpasse nobis contingat) eleganter considerat Lancellotus Gallia in consil. 90. ex num. 1. Vsque ad num. 12. Quo loco firmat, propositae dubitationi prouisum a[sect. 5] Baldo in cap. cum &c. in colum. 2. num. 5. versic. not a quod nomina de constiutionibus, quatenus scribit, quod pensiones, redditúsve pecuniarij, qui pro fructibus non debentur, pro rata temporis diuidendi sunt; qui vero pro[sect. 6] fructibus debentur, vt ipsi fructus quorum loco succedunt, partiti debent: quam doctrinam post Cagnolum, & Tiraquellum extollit Couar. variar. resolut. lib. 1. c. 15. num. 10. & seqq. infértque ad ad annuum redditum, qui vulgo Census dicitur, vt cum is debeatur, non contemplatione fructuum, sed ratione pretij, quo emptus fuit,[sect. 7] eius diuisio pro rata temporis siat, si vsufructuarius antequam adueniret dies solutionis decesserit, vt latius probat Lancellotus ibidem, num. 13. & num. 24. recte[sect. 8] aduertit quod cum census constitutus est super domo, & similibus, citra vllam penitus controuersiam, obseruanda est superior resolutio, vt ad. ratam temporis, quo vsufructuarius vixit, ad eius haeredem annui redditus spectent; ea ratione, quod per fingidos dies ex domo fructus percipitur, & sic tanquam perceptus ad vsufructuarium vsque ad eius mortem, vel haeredem eius pro rata pertinere debet, etiam quod dies solutionis nondum venerit, per textum in d.l. defuncta, & his quae colliguntur ex Saliceto, Couar, Hieronymo Gabriele, & Vincentio de Franchis, relatis ibi, quibus accedit Ioannes Vincentius Honded. in cons. 85. num. 31. & num. 17. lib. 2. vbi cum aliis multis resoluit, quod cum pensio[sect. 9] debetur pro fructibus, qui quolibet die percipiuntur, vt sunt fructus hortorum, domorum, pascuorum, & similium, diuiditur pro rata temporis, etiamsi fructuarius decesserit ante tempus solutionis pensionis. Quod si vsufructuarius integrum censum ante solu[sect. 10]tionis diem recepit (vt plerumque fieri soler) suam ratam sequenti vsufructuario, vel censuarij haeredi restituere tenetur, vt sentit Salicetus in l. fructus, colum. final. vers. ego puto, C. de actionibus empti. Cagnolus in l. 2. num. 101. C. de pactis inter emptorem, & expressim affirmat Lancellotus Gallia d. cons. 90. num. 13. # 79 CAPVT LXXIX. Beneficiarius, vel is, cui debetur pensio ex redditibus Ecclesiasticis, si pendentibus fructibus decedat, qualiter fructuum diuisio fieri debeat; siue in praedictis, vtrum inducenda sit distinctio l. defuncta, 65. ff. de vsufructu. vbi quae hucusque scripta sunt ab aliis, breuiter recensentur, nonnulla nouiter, & vere adnotata per Authorem, in medium proferuntur, & praedictorum vera resolutio traditur. SVMMARIVM. -  1 Fructus beneficij Ecclesiastici, qualiter diuidantur inter defuncti haeredes & successorem, si beneficiarius pendentibus fructibus decedat? & per totum cap. -  2 Vsufructuario parem esse in praedicto casu excommuni sententia habentem Beneficium Ecclesiasticum; idcirco fructus ante mortem collectos ad haeredes defuncti, pendentes vero ad Ecclesiam, vel successorem integre pertinere. -  3 Beneficij praedia, si ad annuam pensionem locata fuerint, mortuo possidente Beneficium, pensiones eius anni ex communi sententia distribuendas esse, iuxta distinctionem l. defuncta, 65. ff. de vsufructu. -  4 Fructus eius anni, quo beneficiarius mortem obierit, indistincte pro rata temporis ad defuncti haeredes pertinere, ex sententia Didaci de Couar. Ludouici Molinae, & Ioannis Guttierrez. quam etiam tenuit cum aliis Boerius, & nouiter defendit Author numero sequenti. -  5 Fundamenta praedictorum, ad tria principaliter reducenda -  6 Primum fundamentum superiorum Authorum adducitur. -  7 Et Nauarri solutio nouiter, & vere confutatur. -  8 D. Petrum de Barbosa communem opinionem tuentem, minime satisfacere superiori fundamento nouiorum. -  9 Textum in cap. finali, §. porro, de officio ordinarij, in 6. recte explicatum per Barbosam, eius tamen solutionem non diluere vim fundamenti praecipui Neotericorum. -  10 Tertium fundamentum adducitur contra communem. -  11 Et Nauarri, Barbosaque solutio nouiter improbatur. -  12 Pensio Ecclesiastica, qualiter diuidenda sit, si pensionarius decesserit pendentibus adhuc fructibus. -  13 Alexandri sententia in cons. 25. num. 3. lib. 2. (cui alij subscribunt) confutata. -  14 Ioannem Vincentium Honded. in cons. 85. num. 23. & sequentibus, lib. 2. nouissime lapsum in hac materia. -  15 Rebuffi sententia, circa propositum dubium reiecta. -  16 Didaci de Couarruu. opinio, quod pensio Ecclesiastica debeatur haeredibus pensionarij pro rata anni decursi improbata. -  17 Nauarri, & Barbosae sententia in superiori dubio recepta. -  18 Inter pensionarium, & beneficiarium longam esse differentiae rationem. PRo absoluta, atque expedita huius capitis explica[sect. 1]tione, quod attinet ad primum dubium, qualiter fructus Beneficij Ecclesiastici diuidantur inter defuncti haeredes, & successorem, si beneficiarius pendentibus fructibus decesserit, constituendum erit in primis, ex communi sententia, quae censet, habentem Beneficium[sect. 2] vsufructuario parem esse, fructus ante mortem collectos, ad haeredes defuncti; pendentes vero ad Ecclesiam, vel successorem integre pertinere, provt in vsufructuario resoluimus supra, cap. 77. in principio: & ita tenet glossa finalis in l. 1. C. de annonis ciuilibus, lib. 11. quam ibi sequitur Bartol. Castrensis in l. diuortio, §. non solum, in fine, ff. soluto matrimonio. Hostiensis, Henricus, Cardinalis, Imola, & Barbacia in cap. vltimo de peculio clericorum, Corsetus singulari 49. Decisio Rotae, Calderinus, Faber, Perusinus, Cosmas, Alexander, Bellonus, Albericus, Nauarrus, Antonius Thesaurus, Caualcanus, Iosephus Ludouicus, & alij, quos in vnum congerunt Ioannes Guttierrez in quaestionibus canonicis, cap. 33. a num. 1. Barbosa in dict. l. diuortio, 2. part. num. 56. in principio, fol. 955. qui hanc putat veriorem sententiam, vt statim dicemus, & contra Recentiores firmiter defendit Nauarrus in apologia de redditibus, quaest. 2. monitu 13. & in cons. 61. sub tit. de praebendis, ex num. 5. Inde qui hanc opinionem retinent, inferunt etiam,[sect. 3] inducendam esse distinctionem l. defuncta, 65. ff. de vsufruct. & consequenter, quod si agri pertinentes ad Ecclesiasticum Beneficium, aut domus, aliave praedia ad pensionem annuam locata fuerint, mortuo possidente Beneficium, an pensiones eius anni ad haeredes beneficiarij defuncti pertinere debeant, vel non, iuxta ea, quae ratione fructuum collectorum per colonum, vel non collectorum in vsufructuario latius resoluimus supra, c. 77. vt in terminis scripserunt Angelus in cons. 245. num. 7. vers. 6. Cardinalis in cons. 110. quos in id expendit Couar. variar. resolut. lib. 1. cap. 15. num. 12. versic. sic etiamsi agri: qui tamen eo loco aequius, & iure verius existi[sect. 4]mat, fructus eius anni, quo beneficiarius mortem obierit, indistincte pro rata temporis ad defuncti haeredes pertinere: & sequitur Molina de primogeniis, lib. 3. c. 11. num. 4. Sarmientus de redditibus Ecclesiasticis, lib. 4. cap. 6. num. 13. Ioannes Guttierrez canonic. quaest. cap. 33. anum. 9. qui asserunt, quod in Hispania ita passim obseruatur, & asseuerantius affirmat Sarmientus in defensione praedicti tractatus, 2. quaest, monitu 13. & probant alij, quos refert, & magis sequitur Boerius in cons. 23. num. 7. Horum fundamenta ad tria principaliter reduci[sect. 5] debent, provt reduxit Barbosa 2. part. dict. l. diuortio, num. 56. vers. pro hac igitur, & num. 57. fol. 956. Primum est, quod Beneficium Ecclesiasticum datur[sect. 6] propter officium, cap. finali, de rescript. in Sexto, idest, propter onera, quae Clerici beneficiarij subeunt in Ecclesiarum regimine, & cura in administrandis Sacramentis, aliisve diuinis obsequiis, cap. cum secundum, de praebend. Ergo aequum est, & necessarium, vt pro rata seruitiorum fructuum diuisio fiat, quemadmodum pro oneribus, in marito statutum est, vt late probauimus supra, cap. 77. ad finem. Nec satisfacit solutio, quam tradit Nauarrus in apo[sect. 7]logia, de redditibus, 2. quaest. monitu 13. num. 3. quatenus dicit, quod onera matrimonij multum dissimilia sunt, & valde exuperant onera Beneficij: item maritus efficitur dominus fructuum dotis, l. pro oneribus, C. de iure dotium. Et ideo de illis ad libitum disponere potest; Beneficiarius autem non efficitur dominus fructuum, nec de illis ad libitum disponere potest, & ideo non marito, sed vsufructuario aequiparati debet. Displicet autem praedicta solutio, primó, nam etsi concedamus pro vero, mariti onera dissimilia esse, aut multum exuperare onera Beneficij, negare tamen non possumus Beneficij onera maxima esse, & continua, cap. finali, § porro, de officio ordinarij, in 6. & de se constat euidenter beneficiarios maximis, & ordinariis seruitiis, obsequiis, & curis esseobstrictos; vnde aequitati, & iustitiae omnino consentaneum esi, vt pro rata temporis fructus concedantur eisdem, quemadmodum marito conceduntur. Secundo, quia si communis differentiae ratio in eo consisteret, quod maritus efficiatur dominus fructuum, ac de illis libere disponere possit, beneficiarius vero contra de iure communi saltem hodie de iure huius Regni, atque ex vniuersa omnium consuetudine non obtineret, quippe cum Clerici de fructibus Beneficiorum, & quaesitis intuitu Ecclesiae libere possïnt hodie disponere, vt probant Bellamera in cap. cum venerabilis, num. 47. de exceptionibus, Couar. in cap. cum in officiis, num. 9. de testamentis. Sarmient. de redditibus Ecclesiasticis, 4. part. c. 1. a num. 8. Bursat. in cons. 178. a num. 5. lib. 2. alios infinitos sciens, consultoque praetermitto. Nec etiam satisfacit eruditissimus Barbosa, qui 2. part.[sect. 8] dict. l. diuortio, num. 57. dicit inprimis, a prima opinione communi supra relata recedendum non esse, postmodum vero, ad responsionem superioris rationis constituit recurrendum esse ad ea, quae tradit ipse numeris precedentibus, quae tamen cum obtineant in vsufructuario, non ita indistincte ad beneficiarium trahi possunt, neque similitudo beneficiarij & vsufructuarij omnino procedit, cum verius sit, non tantum vsufructuarium, sed dominum esse bonorum Beneficij, aut aequalem non esse vsufructuarium Clerico habenti Ecclesiasticum Beneficium, vel saltem potentius habere, & maius ius beneficiarium, quam habeat vsufructuarius, vt contendunt Couar. lib. 1. variar. resolut. dict. cap. 15. num. 12. vers. cum apud me compertum sit. Sarmientus de redditibus Ecclesiasticis, 2. part. c. vlt. num. 20. & 4. part. c 1. n. 2. & alij, quos in vnum congessi supra, hoc eodem lib. c. 5. Sed neque de iure communi praedicta aequiparatio vsufructuarij, & beneficiarij videtur secura, quoniam fructuarius libere de illis disponit, vt certissimum est: beneficiarius vero alio & diuerso iure obligatur, cap. Episcopus, cap. penultim. 2. quaest. 1. l. 12. tit. 28. partit. 3. & cum multis late probat ipse Barbosa eadem 2. part. l. diuortio, num. 53. & 54. fol. 954. Secundum fundamentum deducitur ex textu in cap.[sect. 9] finali, §. porro, de officio ordinarij, in 6. provt eum inducit Barbosa post Couar. ibi relatum vbi supra, num. 57. quo numero & sequentibus recte explicat eum textum, & ad eum respondet; eius tamen solutio parum, aut nihil in proposito facit, nec diluit vim fundamenti praecipui Neotericorum, quoniam licet eius textus casus inferri non possit ad nostrum casum ratione ibi assignata; ratio tamen generalis oneris & seruitij, cui beneficiarij adstricti sunt, remanet non dissoluta, & militat generaliter, vt cuicunque recte inspicienti compertum esse poterit. Tertium & vltimum fundamentum consistit in eo,[sect. 10] quod nisi pro rata temporis, quo beneficiarius vixit, fructus deberentur eius haeredi, contingere posset, quod beneficiarius inseruiret beneficio per sex menses absque vllo emolumento; vt si ponamus facta vindemia, & collecta messe, in Kalendis Octobris obtinuisse Beneficium, & in fine Aprilis decessisse, quo tempore nulli fructus sunt adhuc percepti: is igitur admissa Communi, deseruiret Beneficio per tot menses absque vllo emolumento, quod esset maximum absurdum. Huic rationi[sect. 11] respondent Nauarr. in apologia, 2. quaest dict. monitu 13. in fine. Quod si praedictus casus contingeret, haeredibus huius beneficiarij, qui inseruiuit Ecclesiae, & nihil ex fructibus suscepit, soluendum esset honestum salarium pro modo seruitij, hoc est, quantum ad honestam sustentationem mortuus debeat habere. Verum haec solutio placere non potest efficaci ratione, nam cum fructus agrorum, & praediorum, ipsius Ecclesiastici Beneficij, eiusque redditus constituti, ac designati sint a Canonibus pro sustentatione Clerici beneficium habentis, ac eidem integre dentur ob ministerium, quod Ecclesiae exhibet in eius regimine, & cura, aliisque diuinis obsequiis, d.c. cum secundum, de praebendis: aequum non est, vt aliunde, aut non habita ratione praedictorum solutio fiat modo praedicto, nec integre pro rata temporis fructus praebeantur ei, qui Beneficio inseruiuit, provt fieri debere ratio ipsa seruitiorum, atque beneficiorum institutio, & natura postulat. Quapropter superiorem opinionem, vt fructus pro rata diuidantur, omnino obseruandam existimamus, & saepe obseruatam vidimus, nec contrariam aequam, aut rationi consentaneam arbitramur. Secundo & principaliter constituendum est, dubium[sect. 12] esse, qualiter pensio Ecclesiastica diuidenda sit, si pensionarius decesserit pendentibus adhuc fructibus, siue fructus pendentes an debeantur habenti pensionem Ecclesiasticam? Et Alexander in consil. 15. num. 3. lib. 2. aperte sentit in huiusmodi pensione, obseruandam esse distinctionem d.l. defuncta, 65. ff. de vsufructu, & consequenter, quod si pensionarius decedat ante perceptos fructus, nihil transmittat ad haeredes suos, secus si illis iam collectis decedat, etiamsi dies pensionis soluendae nondum venerit: sequuntur Gigas de pensionibus, q. 53. asserens lite super hac controuersia mota, ita a peritissimis viris responsum fuisse. Bellonus in cons. 3. num. 11. relati per Bursatum in cons. 178. num. 17. lib. 2. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 143. in fine. Sed hanc[sect. 13] opinionem, (vt amplius non insistam) concludenter confutarunt Couar. variar. resolut. lib. 1. cap. 15. n. 13. Ioannes Guttierrez Canonicarum quaest. cap. 33. a num. 9. qui plura aduertunt, quae praefatam sententiam omnino confundunt. Barbosa etiam 2. part. dict. l. diuortio, n. 39. & 40. per totum, fol. 946. vbi dicit nonnulla in proposito necessaria. Ex his obiter animaduertendum duxi, deceptum fuis[sect. 14]se in hac materia Ioannem Vincentium Hondedeum in cons. 85. num. 23. & seqq. vol. 2. Is enim eo loco, & nouissime, secure statuit pensionarium mortuum post perceptos fructus Beneficij transmittere pensionem ad haeredes secus tamen si tempore mortis, fructus percepti non essent: non vero attendit, an dies soluendae pensionis cesserit viuo pensionario, nec-ne, quod esset necessarium, ex his quae scribit Nauarrus in Apologia de redditibus, 2. quaest. monitu 16. & statim dicemus. Rebuffus vero de pacific, possessor. num. 130. in anti[sect. 15]qua impressione: & in noua, num. 148. aliter declarat, sed male quidem, vt vere animaduertit, & eleganter improbat eum Barbosa in dict. l. diuortio 2. part. num. 41. per[sect. 16] totum, fol. 947. vnde Couar. resolut. lib. 1. dict. cap. 15. num. 13. in ea opinione est, vt existimet, pensionem Ecclesiasticam deberi haeredibus pensionarij pro rata anni decursi; & reddit rationem, nam cum pensio detur pro alimentis, Romanus in cons. 388. & in stipendium exercentis aliquod ministerium in Ecclesia, vel ordine Ecclesiastico, videtur inducenda aequitas, & decisio l. diuortio, ff. soluto matrimonio: sequuntur Molina de primogeniis, lib. 3. cap. 11. num. 4. Ioannes Guttierres, canonicar. quaest. d. cap. 33. num. 34. Sed improbant Nauarrus in apologia, de redditibus, quaest. 2. monitu 16. Barbosa dict. 2. part. l. diuortio, num. 42. Et merito quidem, nam cum pensionarius non teneatur aliquod officium, siue ministerium exercere in Ecclesia, neque in eo militet onerum ratio, quae in marito consideratur, non potest induci decisio dict. l. diuortio. Quapropter, verior videtur Nauarri sententia vbi su[sect. 17]pra, dict. monitu 16. Barbosae dict. n. 42. ad fin. & n. 43. Ioannis Guttierrez dict. cap. 33. num. 35. D. Francisci Sarmient. in defensione libelli, de redditibus, 2. quaest. monit. 16. qui asserunt, de stylo Curiae, & in Rota obseruari, vt si dies pensionis cedat viuo pensionario, transmittatur pensio ad haeredes, siue tunc fructus Beneficij sint collecti, siue non: si vero moriatur, antequam dies soluendae pensionis cedat, nihil haeredibus relinquat, nec etiam ratam pensionis transmittat: & praedictum stylum iuris principiis consonum esse, erudite fundat Barbosa d. 2. part. l. diuortio, num. 43. inferens praxim, vt si pensionarius decedat, ante diem S. Ioannis Baptistae, nihil ex pensione illius anni haeredibus relinquat: si vero decedat post praedictum Festum, illam quidem dimidiam pensionis iam debitam transmittet ad haeredes. Sed si eodem anno decedat ante festum Natiuitatis, ex altera dimidia nihil relinquet haeredibus, vt stylus Curiae obseruat, & late probat Barbosa vbi supra. Inter beneficiarium autem, & pensionarium, idcirco[sect. 18] hoc capite diuersum ius constituimus, quod inter eos diuersa, longáque militet differentiae ratio, tum quod pensionarius nullum ius habeat in Beneficio, neque in fructibus illius, sed omnia haec pleno iure competunt beneficiario, cum onere tamen soluendi pensionem, vt latius probat Barbosa dict. 2. i. part. l. diuortio, num. 39. & 40. Tum etiam, quod inter beneficiarium, & pensionarium, nulla proportio praedicti oneris esse potest, cum ille maximo, hic nulli oneri astringatur, vt probauit Gigas de pensionibus, quaest. 30. & seqq. Nauarrus in cap. si quando, de consecratione, distinctione 1. notabili 7. n. 24. ad quae si aduertissent Couar. & sequaces, diuersum ius inter eos constituere coacta ratione debuissent, vt ex dictis constat aperte. # 80 CAPVT LXXX. Fructus bonorum Maioratus pendentes, vtrum sequenti successori, a die delatae successionis praestandi sine, sicut proprietario mortuo vsufructuario prestantur; an inter illum, & heredes vltimi possessoris pro rata diuidi debeant? vbi contrariae sententiae praecitantur, & Didaci de Couarruuias, Ludouici Molinae, ac aliorum sententia nouiter defensa, nouiter etiam, atque eleganter his respondetur, quae nouissime omnium Petrus de Barbosa, & Martinus Monter-a Cueua adnotarunt in contrarium. SVMMARIVM. -  1 Fructus bonorum Maioratus inter haeredes vltimi possessoris, & nouum successorem, esse pro rata diuidendos, ex sententia Didaci de Couarru. Gregorij Lopez, Ludouici Molinae, & aliorum quae per totum caput asseueranter probatur per Authorem. -  2 Et pro ea duplex fundamentum expenditur. -  3 Nauarri, & Barbosae solutiones non diluere vim superiorum rationum, nouiter, atque eleganter consideratum ab Authore. -  4 Tertium fundamentum opinionis praecedentis adductum. -  5 Et solutionem Barbosae praefatae sententiae non obstare, ratione considerata per Authorem. -  6 Fructus pendentes in solidum pertinere ad successorem Maioratus, neque in illis posse haeredes praetendere ius vltra deductionem impensarum, ex sententia multorum, qua displicet Authori. -  7 Primum fundamentum praefatae opinionis adducitur. -  8 Et illi nouiter respondetur per Authorem. -  9 Secundum fundamentum eiusdem opinionis expenditur, & Ludouici Molinae solutio probatur. -  10 Contra solutionem Molinae, Barbosae replicatio relata, & eidem nouiter, & vere satisfactum per Authorem. -  11 L. Herennius, ff. de vsuris, declaratur, ostenditúrque, non posse ad maioratuum successores adaptari cum Molina, contra Barbosam. -  12 Praecipuae rationi, quam ex d.l. Herennius, contra Molinam deduxit Barbosa, nouiter & vere satisfactum ab Authore. -  13 Author nouiter, & vere respondet nonnullis fundamentis; quae contra Molinam, Couarruuiam & sequaces, Martinus Monter-a Cueua nouissime considerauit. -  14 Rationi cuidam ab eodem contra Molinam adductae, nouiter, & vere satisfactum, & ibidem explicata l. quod si nulla, ff. de religiosis & sumptibus funerum. -  15 Didaci de Couarruuias, Ludouici Molinae, & sequacium opinionem probabiliorem, & aequiorem existimat Author, nec auderet ab ea recedere, si casus contingeret. -  16 Martini Montera Cueua distinctionem, aut nouissimam resolutionem in hac materia, Authori non placere, atque ea admissa, lites immortales suscitandas, & infinitis, difficillimisque probationibus viam aperiendam. -  17 Fructus bonorum Maioratus inter haeredes vltimi possessoris, & nouum successorem, esse pro rata diuidendos, siue Maioratus constitutus sit in contractu, siue in vltima voluntate, contra Barbosam. PRaecedentibus quaestionibus proximum est, inquirere, vtrum in possessore Maioratus fructibus adhuc pendentibus decedente, idem ius, quod in vsufructuario obseruare debeamus, siue regulis, & doctrinis in vsufructuario traditis supra, cap. 77. per totum, ius eius diffinire, & supra hoc eodem lib. cap. 5. longe maius & potentius ius, possessorem maioratus habere, quam vsufructuarium probauimus: Nunc tamen quo praesens dubium in terminis decidatur, & vera huiusce rei solutio tradatur, constituendum erit inprimis in praefata quaestione Scriptores huius Regni, & quidem ma[sect. 1]ximi nominis Authores contrarios existere; nam in primis fructus bonorum Maioratus inter haeredes vltimi possessoris, & nouum successorem esse pro rata diuidendos, licet constet veterem Maioratus possessorem pendentibus fructibus decessisse: censuerunt Couar. variar. resolutionum, lib. 1. cap. 15. num. 14. qui adiicit hanc quaestionem incidisse in Granatensi Praetorio, & sic fuisse decisum, & iudicatum Auendanus responso 5. num. 6. vbi in id citat Socinum in cons. 42. in fine, lib. 2. Palacios Rubios in repetitione rubricae, de donationibus inter, §. 62. num. 10. Gregorius Lopez in l. 26. tit. 11. partit. 4. verbo, quantos meses in fine. Burgos de Paz in prooemio legum Tauri, num. 74. vers. praeterea & si in feudis. Ayora de partitionibus, 1. part. cap. 9. num. 6. Molina, qui constanter defendit, atque interdum sic responsum, atque etiam executum vidisse profitetur de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 11. ex num. 11. vsque ad num. 19. Ioannes Guttierrez canonic. quaest. cap. 33. num. 31. Aluarad. de coniecturata mente defunct. lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 5. fol. 40. apertius lib. 4. cap. 1. num. 44. fol. 154. D. Spino, qui verba valde confusa, & intricata profert in speculo, glos. 18. de melioratione, num. 111. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 49. num. 101. Sarmient. de redditibus Ecclesiasticis, part. monitu 15. num. 2. Horum fundamenta ad sequentia principaliter reduci[sect. 2] debent. Primum deducitur ex aequitate, & decisione textus in l. diuortio, ff. soluto matrimonio, iunctis his, quae: capitibus praecedentibus adnotauimus: Nam cum ea lex in oneribus mariti fundetur, vt fructus pro rata temporis soluto matrimonio diuidendos statuat; idem etiam in proposito dicendum videtur, cum possessor Maioratus ex fructibus, eiusdem familiae: splendorem maximis impensis conseruare, magnam aliquando familiam alere, cognatos pauperes iuuare, dotes sororibus, & alimenta fratribus pauperibus constituere, atque magna alia soleat onera sustinere; id circo ad similitudinem mariti aequum est, vt ipse fructibus rerum Maioratus pro rata eius temporis, quo onera primogenij sustinuit, frui debeat. Secundum fundamentum in eo consistit, quia, vt aduertit Molina loco relato supra, nisi modo praedicto fructuum diuisio fieret, contingere posset vnum, quod iniquissimum esset, nempe quod Maioratus possessor, qui per totum fere annum praedicta onera sustinuit, fructibus eiusdem anni omnino priuaretur, ex eo quod manse Augusti mortuus fuerit, praesertim si eo anno, quo mortuus fuit, in ipso Maioratu successit, in qua specie nihil iniquius excogitari posset. Nec diluunt vim superiorum rationum Costa tract.[sect. 3] de successione Regni, pag. 148. alias 3. part. num. 15. ad finem, Barbosa in d.l. diuortio, 2. part. num. 5. & 6. Tum ex his, quae scribit Molina d. cap. 11. num. 11. ad finem, & n. 13. in princ. Tum etiam, quia vt ex dicendis infrá conftabit, negari non potest, quin possessor Maioratus maxima onera, illáque necessaria, & praecisa, & quae ipse excusare non valet, non vero voluntaria, aut quae excusari possint, subire teneatur: ea autem contingere potest, & frequenter contingit, vt non modo matrimonij oneribus adaequari valeant, sed etiam illa in pluribus excedant: Deinde licet possessor Maioratus, dominij ratione fructus suos faciat, vt contra Molin. & sequaces scribit Barbosa dict. num. 6. id impedimento esse non debet, vt ratione habita onerum praedictorum, fructus non debeantur pro rata temporis eius haeredi; nam si marito onerum dumtaxat occasione fructus pro rata conceduntur, pariter etiam, aut fortiori ratione possessori maioratus concedi debent, in quo dominij, & onerum simul rationes concurrunt. Denique secundae rationi supra propositae non satisfacit solutio Nauarri in apologia de redditibus, quaest. 2. monitu 15. in fine, quatenus dicit, quod si maioratus habeat onera annexa necessario subeunda, & possessor Maioratus illa sustinuit, & mortuus est, antequam aliquid acciperet ex fructibus Maioratus, possent haeredes eius ex aequitate impetrare, vt successor Maioratus soluat illud, quod ipse soluere debuisset, si praedecessor illa non sustinuisset, ne aliás successor locupletetur cum aliena iactura, vt in simili probat textus in l. plane, 14. ff. de petitione haereditatis, quem in id expendit, & Nauarri solutionem probat Barbosa in d.l. diuortio, 2. part. num. 7. in fine. Sed, vt dixi, non satisfacit, quia onerum, & obligationum, quae Maioratui annexae sunt, congrua satisfactio non esset praedicta, & absque satisfactione remanerent ordinaria alia onera, & obligationes, ad quas praedicti Authores, sed immerito quidem, considerationem non habent, dum eo dumtaxat, fructus saltem pro rata, auferre contendunt ei, qui Maioratus verus dominus fuit: praesertim cum ea solutione admissa, posset sequi maximum absurdum, vt si onera, quae subiit possessor Maioratus praedefunctus, talia essent, quod si illa non sustinuisset, ex varietate temporis, vel rerum mutatione sustinere non teneretur, sequens successor minime etiam teneatur soluere illud, quod ex eisdem Authoribus soluere dumtaxat tenetur, quando praefata onera fuftineret ipse, si praedecessor illa non sustinuisset, non aliás. Esset autem valde iniquum an sustinere deberet, necne successor Maioratus, considerare, quod incertum est, & varietati subiectum, atque inconsideratum relinquere id, quod certum est, & a defuncto necessario factum. Tertium fundamentum est, quod possessor Maiora[sect. 4]tus, ex necessitate post mortem Maioratum restituit successori, l. vnum ex familia, §. 1. ff. de legat. 2. & quando restitutio fit ex necessitate, semper fructus pro rata diuiduntur, ex doctrina Bartoli in dict. l. diuortio, num. 10. ff. soluto matrimonio, quae probatur communiter, vt firmat Iosephus Ludouicus decisione Perusina 79. num. 10. Et quamuis hoc fundamentum subuerti possit ex his,[sect. 5] quae scripsit Barbosa 2. part. eiusdem l. diuortio, num. 7. vers. non obstat secundum: Parum, aut nihil interest. cum aliis rationibus adeo efficaciter praefata sententia probetur, vt vitari non possit, imo & superiori ratione non omnino deficiat, ex his, quae in proposito latissime cumulauit Martinus Monter-a-Cueua causarum ciuilium Regni Aragonum, decis. 17. ex num. 46. vers. non etiam secundum refragatur, vsque ad num. 70. Verum contrariam sententiam, immo fructus pen[sect. 6]dentes ad successorem Maioratus in solidum pertinere, neq haeredes defuncti posse in illis praetendere ius, vltra deductionem impensarum, defendunt Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 74. Costa tractatu, de successione Regni, 3. part. num. 14. Gama decis. 359. & 368. num. 6. Mieres de maioratu, 4. part. quaest. 24. num. 2. Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 16. num. 6. Naurus in apologia de redditibus, quaeft. 2. monitu 15. n. 1. Emmanuel Mendez in relectione l. 1. notabili 5. num. 19. & 21. C. de annonis ciuilibus, lib. 11. & neruose &, ac constanter tuentur Barbosa in d.l. diuortio, 2. part. ex num. 1. vers. sed his non obstantibus, vsque ad num. 13. in fine, vbi post longam disputationem concludit, in Maioratibus indistincte fructus pendentes pertinere ad successorem Maioratus. Martinus Monter-a Cueua caufarum ciuilium Regni Aragonum, d. decis. 17. ex num. 9. cum mul. seqq. vbi num. 18. in idem refert Peraltam, Cernantes, & Alexandrum Raudensem. Huius secundae opinionis fundamenta praecipua sunt[sect. 7] sequentia. Primum, quod fructus pendentes censentur pars rei, l. fructus pendentes, ff. de rei vendicatione: & proinde ad eum solent pertinere, ad quem res transit, l. si quis sciens, & ibi Baldus in principio, C. de rei vendicatione. Sed res Maioratus ad successorem pertinent indistincte; Ergo pariter ad eum pertinere debent fructus pendentes in praedictis rebus: & sic argumentatur Barbosa in d.l. diuortio, 2. part. num. 1. in fine. Sed responderi[sect. 8] potest, praedictum argumentum absolute non procedere, siue non sequi indistincte; fructus pendentes sunt pars rei, & ob id ad eum solent pertinere, ad quem res transit; sed res Maioratus pertinent ad successorem; ergo & fructus pendentes ad cum pertinere debent. Nam si Consequentia generaliter admittatur, etiam procedere posset respectu mariti; nam & res dotales soluto matrimonio ad vxorem transeunt ipso iure, sicut Maioratus, ex lege Regia, l. in rebus, C. de iure dotium, l. si quis posthac, C. de bonis proseriptorum, l. dotis, C. soluto matrimonio: & ex communi firmat Martinus Monter-a Cueua d. decis. 17. num. 54. & latius disputans Barbosa in l. dotalem, num. 8. 9. & 10. ff. soluto matrimonio, alios retulimus supra, hoc eodem lib. cap. 4. num. 28. & fructus pendentes pars rei generaliter dicuntur esse; & nihilominus fructuum diuisio fit pro rata, ob peculiarem rationem onerum, quae id efficit in marito, idemque efficere debet in haerede possessoris Maioratus defuncti, ob eandem rationem, ac alias, quae in eo militant, vt supra vidimus. Secundum fundamentum eiusdem opinionis est ex[sect. 9] l. defuncta, 65. ff. de vsufructu, cum aliis relatis suprá. cap. 77. in princ. quatenus probatur ibi, quod si fructuarius decedat fructibus iam collectis, illi pertinent in solidum ad haeredes fructuarij, pariter & pensiones, quae loco fructuum debentur: Si vero decedat fructuarius fructibus pendentibus etiam maturis, non tamen collectis, nihil ex illis haeredibus relinquit, sed cum proprietate simul ad dominum transeunt, §. is vero, Institut. de rerum diuisione. Ergo idem videtur dicendum in nostro casu, cum per omnia videatur eadem militare ratio. Sed respondet Auendanus responso 5. num. 4. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 11. num. 25. textum in d.l. defuncta, cum aliis iuribus, quae de facienda diuisione fructuum, inter haeredes vsufructuarij, ac dominum rei loquuntur, minime trahendum esse ad possessorem Maioratus, propterea quod possessor Maioratus ius habet maius in rebus Maioratus, quam habeat fructuarius in re fructuaria, in qua neque habet dominimium directum, neque vtile, sed tantum ius fruendi salua rerum subftantia: Maioratus autem possessor dum viuit, dominium directum, & vtile habet rerum Maioratus, l. non ideo minus, ff. de rei vendicatione. Nec obstat contra solutionem Molinae, replicatio[sect. 10] Barbofae in d.l. diuortio, 2. part. num. 2. ad finem, vbi replicauit in hunc modum: Quod praedicta differentia inter praedictos dumtaxat reperitur, dum viuunt, sed tamen post mortem, in vtroque eadem videtur militare ratio; nam sicut morte vsufructuarij finitur vsusfructus, & consolidatur cum proprietate, & hac ratione fructus pendentes ad proprietarium pertinent: sic etiam mortuo possessore Maioratus, extinguitur illius ius, & ipso iure transit ad sequentem successorem, & sic in vtroque eadem videtur militare ratio. Quoniam negamus, in vtroque post mortem eandem militare rationem: & quamuis verum sit, vtriusque ius per mortem extingui; tamen possessoris Maioratus ius. quod in vita obtinet, fortius & potentius est, quam vsufructuarij, quod nullus vnquam negauit: id autem efficere debet vt in haerede, vt haerede possessoris Maioratus, facilius admittatur, fructuum diuisio, quam in vsufructuario: longe enim maior, & diuersa ratio militat in vno, quam in altero, cum possessor Maioratus splendorem, dignitatem, atque authoritatem sui nominis, & familiae maximis impensis, & sumptibus conseruare adstrictus sit, quibus horum temporum tempestate, vix Maioratuum redditus sufficiunt, vt quotidie videmus: Vsufructuarij vero onera, oneribus Maioratus possessoris adaequari non possunt, ac proinde circa diuisionem, & transmissionem fructuum, magis consultum debet esse illi, quam vsufructuario, ne alias contingat, possessorem Maioratus non modo illo non locupletari, verum etiam maximam iacturam pati, si vltimo anno, quo decessit, sumptibus necessariis factis, vt pro modo dignitatis, & familiae viueret, & se tractaret, & obid aere alieno forsan contracto, vt frequenter sit; ipsiusque solutione colligendis fructibus destinata, spe sua deciperetur, si pendentibus adhuc fructibus decessisset, & nihil transmitteret; quod vtique iniquissimum esset, & rationi, atque aequitati magis consentaneum, vt pro tempore, quo iuxta sum dignitatem se gessit, & sumptuum onera subiit (quod his temporibus non leue onus est, quando onera alia non interuenirent) fructuum diuifio fieri debeat. Tertium fundamentum Barbosae desumitur ex l. He[sect. 11]rennius, 42. ff. de vsuris, provt ipse eum textum inducit 2. part. d.l. diuortio, num. 3. Sed ad eum responderi potest, Vt respondent Molina lib. 3. d. cap. 21. num. 14. Ayora de partitionibus, 1. part. cap. 9. num. 6. & licet horum responsiones confutauerit Barbosa ipse vbi supra, n. 4. & 5. in principio. Tamen re vera negari non potest, contra vltimum possessorem Maioratus, pendentibus fructibus decedentem, siue contra haeredem eius induci non posse eam legem, nec ad Maioratuum successores adaptari; vtcunque enim sit, fatendum est, in fideicommissario particulari loquutam, cuius respectu diuersa militat ratio in possessore Maioratus, quam militat in ipso, vel in haerede fideicommissum restituente, vtputa cum haeres, qui ante diem fideicommissi cedentem res fideicommissarias possedit, etiamsi earum verus dominus fuerit, vt probat Barbosa; nihilominus tamen occasione earum, vel fideicommissi non sustulit onera illa, ad quae possessor maioratus adstringitur. Nec obstat dicere (provt argumentatur Barbosa) quod[sect. 12] textus ille fundetur in eo, quod sicut dominium rei legatae; transit in fideicommissarium, pariter etiam & fructus ad eum debent transire, quantumcunque ante diem fideicommissi cedentem maior pars anni transierit, & consequenter etiamsi fructus sint iam maturi. Nam responderi potest, quod Iureconsultus in eo textu recte habuit respectum ad translationem dominij, hoc est, vt ad eum transirent fructus, ad quem rerum dominium transiuit, ex quo in haerede non inuenit peculiarem aliquam rationem, propter quam fructuum partem habere deberet: In haerede vero possessoris Maioratus praedefuncti, ratio praedicta onerum sic interuenit, vt hon obstante translatione dominij rerum Maioratus in sequentem successorem, id efficere debeat, vti in marito efficit, non obstante quod dominium rerum dotalium in vxorem soluto matrimonio translatum sit, & fructus adhuc pendentes existerent, quod in haerede considerari non potest, ex d.l. Herennius. Ex praedictis facile etiam respondetur his, quae Bar[sect. 13]bosam defendens, nouissime adnotauit Martinus Monter-a Cueua causarum ciuilium Regni Aragonum, decis. 17. Quo loco constanter defendit, fructus pendentes ad successorem Maioratus in solidum pertinere, nec ad ratam illorum haeredes possessoris defuncti admittendos, nullumque in eisdem ius, praeter impensarum deductionem, eos praetendere posse: & ibidem ex num. 10. vsque ad ad num. 19. nonnulla fundamenta adducit pro hac parte, vltra ea, quae adduxit Barbosa vbi supra: in idem tamen in effectu tendunt, vel his solutionibus tolluntur, quas ad rationes Barbosae assignauimus supra, secure probantes, longe maius, & potentius ius possessori Maioratus, quam vsufructuario competere, aliáque militare in eo, propter quae, quoad diuisionem fructuum attinet, nihil interest, omne quod ipse habebat ius per mortem extinctum fuisse, vel fructus adhuc perceptos non esse, sed pendere tempore mortis, licet enim id impediat pro tempore futuro fructus acquiri, tamen impedimento non est, vt pro tempore praeterito fructus debeantur, sic vt tempori magis, quam perceptioni fructuum inesse videatur conditio lucrandi, aut transmittendi fructus: quo vel solo verbo omnia tolluntur, quae latius contra Couarruuiam, & Molinam praedictus Author scripsit. Denique & vltimo, non obstat alia ratio, qua dum[sect. 14]taxat existimauit idem Author subsistere no posse Molinae, & sequacium opinionem, nempe quod tradiderit ipse Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 10. num. 33. ad finem, l. quod si nulla, ff. de religiosis & sumptibus funerum, (qua cautum est maritum, in quantum facere potest, teneri ad funeris impensam vxoris, nullam dotem nec alia bona habente) ad Maioratus successorem non filium, aut descendentem vltimi possessoris trahendam non esse. Quod quidem Dictum praedicto Authori irrationabile videtur liante decisione, quam in nostro casu Molina paetendit: nam si in specie dict. l. diuortio, diuisio cum haeredibus ex eo fieri debet, quod ex necessaria causa onerum per possessorem Maioratus praedefunctum sustentorum, haeres promereatur eam, cur in specie d.l. quod si nulla, non idem dicendum erit, cum probabile sit, Maioratus possessorem praedefunctum in eam paupertatis calamitatem, & miseriam eo incidisse, quod onera a Couarruu. a Molina, & sequacibus perpensa pertulerit. Verum huic rationi concludenter satisfieri poterit, praelectis his, quibus & vere, & eleganter in proposito fundatur Molina dict. cap. 10. num. 33. Ideo Maioratus successorem impensam factam in funere vltimi possessoris, iure ipso soluere non teneri, quamuis hoc honestum decensque sit; quoniam is nec successor, nec haeres est praedefuncti, vtpote cum primo institutori, non vltimo possessori succedat, nec aliquid ab eo accipiat. Nec interest in tantam paupertatem ob onera Maioratus incidiffe, cum ex bonis, & re successoris ea impensa soluenda veniret, si ad eam soluendam ipse teneretur, quod iuris rationi, & naturae Maioratus repugnat. In nostro vero casu, pro satisfactione onerum, quae possessor maioratus sustinuit, nihil ex re, aut patrimonio successoris detrahitur, sed pro rata temporis ante mortem decursi diuisio conceditur fructuum, qui remanserunt pendentes: Quod si nulli fructus remanserint, onerum (quantumcunque maxima illa fuerint) nulla ratio habetur, vt successor aliquid dare teneatur. Nec obstat dict. l. quod si nulla, illa namque loquitur in haerede, seu patre, vel marito, qui tenetur filiis, & vxori necessaria subministrare, ex paterna, ac maritali obligatione; ideóque eius decisio ad Maioratus successorem trahenda non est, in quo nulla iuridica obligatio inueniri potest, si non sit filius, aut defendens vltimi possessoris Maioratus: quapropter opinionem Didaci de Couarru, Ludouici Molinae: , ac aliorum dicentium,[sect. 15] fructus rerum Maioratus inter haeredes vltimi possessoris, & nouum successorem esse pro rata diuidendos, probabiliorem, & aequiorem existimo, nec si casus contingeret, auderem ab ea recedere. Nec etiam probarem distinctionem quandam, siue[sect. 16] concordiam, aut resolutionem, quam nouissime omnium tradit, & tres casus principaliter distinguit Martinus Monter-a Cueua dict. decis. 17. ex num. 70. vsque in finem decisionis. Rationes enim, quas hactenus adduximus, in omnibus casibus ab eo distinctis, militant aequaliter, eiusdem distinctione admissa, lites fere immortales suscitarentur, & infinitis, difficillimísque probationibus via aperiretur, id quod fateri coacta ratione debebit is, qui praefati Authoris sententiam ex proposito legerit. Idcirco superiori opinioni adhaerere indistincte, consultius erit, eámque obseruare, siue Maioratus constitutus sit in contractu, siue in vltima voluntate, quicquid aliter, & latissime explicet Barbosa in d.l. diuortio, 2. part. num. 9. versic. quod si maioratus, vsque ad n. 14. vt non obscure in Maioratu constituto in contractu, tenuit Costa in tractatu de successione Regni, 3. part. n. 13. & reuera, etiam in hoc casu militant onerum rationes, quas cum in testamento constitutus est Maioratus, militare diximus suprá; sed cum in eo negauerit illas Barbosa, mirum non est, si in Maioratu constituto in contractu admittere etiam noluerit. # 81 CAPVT LXXXI. Continet 260. Assertiones, quarum quaelibet ancipitis, &c grauis alicuius quaestionis resolutionem complectitur. Has olim Author Salmanticae, tenera aetate, tertio & quinto studiorum anno publice disputandas proponens, summa omnium admiratione, & approbatione defendi; longa postmodum meditatione ad examen reuocauit, & cum omnes fere Authores in proposito hactenus scribentes, ad praesens praelegisset, ex ipsis facile posset quamplures libros scribere, sciens tamen, consultóque praetermisit, quippe qui velit quamplurima ab ipso luculentius forsan, quam adhuc elaborata praeterire, dum quae alij tradiderunt, effugiat, sat illi erit in hac parte, si ex inuolutis, & contrariis iuris ambagibus, veriores sententias maturius nunc perpensas, in medium proferat: & alibi disputanda reseruet, quae vel ab aliis scripta non sunt, vel diffuse, & indistincte traduntur. Et vide ad finem, vbi ponitur Tabula materiarum, quae in hisce Assertionibus explicantur, & quarum veriores resolutiones traduntur. # 1 ASSERTIO I. SVbstitutionem vere, ac proprie Institutionem esse{ De substitut. in genere: & de vulgari substitutione, assert. 24. } cum Accursio, & Barcolo, contra quamplures. # 2 ASSERTIO II. SVbstitutionis definitiones in mille locis traduntur, quae nobis non placent, verior videtur Accursij definitio, vt Substitutio sit secunda institutio i vel Thobiae Nonij, quod substitutio est secundo, vel vlteriori gradu facta institutio. # 3 ASSERTIO III. SVbstitutionum quaedam directae sunt, quaedam obliquae: Directa est illa, quae substituto haereditatem defert fine alterius ministerio, & restitutione. Obliqua est, quae substituto haereditatem defert ex alterius ministerio, & restitutione, vt fideicommissaria. Rursus directarum substitutionum quinque sunt species iuxta Communem videlicet Vulgaris, Pupillaris, Exemplaris, Reciproca, alias Breuiloqua, item Compendiosa; Communis autem sententia licet probabilis sit, & disputationis gratia facile defendi possit; verior tamen est in puncto iuris sententia Bartoli: quam & multi sequuntur; neque Breuiloquam, neque Compendiosam constituere diuersam speciem de per se, & consequenter directae substitutionis quatuor species dumtaxat constituendas: videlicet Vulgaris, Pupillaris, Exemplaris, & militaris. # 4 ASSERTIO IV. FIdeicommissaria, an proprie substitutio dicatur, necne, & in statutis, vtrum appellatione substitutionis comprehendatur; licet difficilis sit articulus, & contrariis Doctorum interpretationibus intricatus: disputationis tame gratia, vtraque pars, & negatiua, & affirmatiua defendi potest. Sed in puncto iuris, Baldi & sequacium opinionem, quod Fideicommissaria proprie substitutio non sit, veriorem credimus, Alexandríque, & aliorum sententiam iure subsistere non posse arbitramur. # 5 ASSERTIO V. SVbstitutio vulgaris ideo dicta, quod vulgo a quolibet inter testandum fieret, ne ex defectu haeredis instituti primi intestatus fieret, & ex lege Papia ad fiscum bona deferrentur: vel Vulgaris dicitur, non solum respectu testatoris eam facientis, quia a quolibet de vulgo, idest de populo fieri potest, & respectu eius, cui fit, quia cuilibet de vulgo, idest de populo haeredi instituto fieri potest; sed & aliis rationibus, quas & antiqui, & recentiores iuris Scriptores tradiderunt communiter. # 6 ASSERTIO VI. SVbstitutio Vulgaris, secunda institutio est, quae a quolibet; & cuilibet fieri potest, & in casum non aditae haereditatis concipitur: Vel substitutio directa dicitur sine aliquo speciali, facta in locum, & subsidium instituti; quod non ineleganter Petrus Gregorius Tholosanus animaduertit. # 7 ASSERTIO VII. SVbstitutiones vulgares, & pupillares, quas Breuiloqua, aut Reciproca, & Compendiosa substitutio complectitur, expressas esse verbis generalibus, licet non specialibus, dummodo Reciproca simpliciter concipiatur; vt si testator dixerit, Instituo filios impuberes, & eos inuicem substituo, nec ad casum Vulgaris restringatur; idque ex constitutione Diui Pij minime perturbari, Pupillaremque sub Reciproca verbis generalibus expressam matrem excludere, contentam vero non vigere reciproce, sed in casum vulgaris expressae ad exclusionem matris sufficere, quicquid alij repugnent iuxta veriores Doctorum sententias, defenditur. # 8 ASSERTIO VIII. SVbstitutionem vulgarem in vnum casum, scilicet uoluntatis conceptam, extendi ad casum impotentiae, & e conuerso, cum communi sententia; ad contrarios vero casus, vel cum voluntas testatoris repugnat, non extendendam, cum eadem sententia communi. # 9 ASSERTIO IX. IN vulgari substitutione de necessitate requiri, quod haeredis institutio praecedat, & licet vnanimiter omnes probauerint, dissentiunt tamen in eo, an expressa necessaria sit, an tacita haeredis institutio sufficiat: & quamuis Communis crediderit tacitam institutionem sufficere, longe tamen verius crediderim, expressam omnino institutionem necessariam esse; idque ex mente Bartoli suisse, & iure adeo expressim probari, vt negari non possit, contra nonnullos. # 10 ASSERTIO X. SVbstitutionis vulgaris ius potentius esse iure transmissionis ex capite iuris deliberandi, vel ex potentia sanguinis, atque ita substitutum praeferendum esse haeredi ipsius instituti ex iure transmisso contendenti, praeter quam si transmissio ex potentia suitatis fuerit facta: cum Angelo, & sequacibus contra Bartol. & Communem verius esse arbitror, nec aliorum sententias, aut distinctiones probari posse censeo. # 11 ASSERTIO XI. PEr dationem substituti vulgaris non tolli suitatem, rectissime docuisse quamplures, & contrariae: partis Authores errore manifesto lapsos fuisse. # 12 ASSERTIO XII. SVbstituto vno vulgariter, alio fideicommissarie, si haeres repudiet, excludi substitutum, & fideicommissarium praeferri, siue fideicommissum repetitum fuerit a substituto, siue non, cum Communi, Bartolúmque in eadem sententia fuisse contra nonnullos. # 13 ASSERTIO XIII. INstituti filij emancipationem facere locum vulgari substituto, cum substitutio facta esi secundum formulam Galli Aquilij, vt tunc nepos posthumus substitutus, admitti debeat, ac si filius mortuus fuisset, licet Bartolus & Communis exiftimauerit; nos tamen cum multis aliis contrariam partem veriorem credimus, nec in formula praedicta institutionem haeredis irritari per emancipationem, secure defendendum existimamus. # 14 ASSERTIO XIV. SVbstitutio vulgaris expressa sine controuersia continet tacitam pupillarem, idque ex legis dispositione, quae in praesumpta testatoris voluntate fundatur: quocirca si testator ipse expresse, vel tacite contrarium senserit, aliter dicendum esse, ratio ipsa, & iuris dispositio suadet. # 15 ASSERTIO XV. CVm substitutus pupillaris pupillo, & non testatori haeres existat, consequens est, vt si testator dixerit: Si filius meus haeres mihi non erit, vel haeres erit, & in pupillari aetate decesserit, Sempronius haeres mihi esto, dictio illa, mihi, de substitutione remoueatur, ne alias in bonis tantum patris substitutio facta videatur. # 16 ASSERTIO XVI. SI substitutio per haec verba fiat: Si Titius haeres non erit, Sempronius haeres esto, duplicem casum comprehendit, scilicet, si noluerit, vel non potuerit haeres esse idemque esse, etsi substitutio fuerit facta filiis in potestate patris haeredis instituti constitutis contra nonnullos. # 17 ASSERTIO XVII. IN vulgari substitutione, illa verba: Si haeres non erit, in eo, qui sui iuris est apposita, eum se usum habent, si ipse haeres non erit, vel si postea mutata conditione, eum cuius iuris factus est, haeredem non fecerit. # 18 ASSERTIO XVIII. CAEterum si haec conditio apponatur in eo, qui sui iuris non est, ita interpretari debet, vt neque ipse haeredem fecerit dominum, neque postea mutata conditione; & sui iuris factus haeres extiterit. # 19 ASSERTIO XIX. QVemadmodum seruus iussu domini non praecedente, adire haereditatem non potest, ita neque posse repudiare contra Bartol. verius crediderim. Sed si iubente domino nolit adire, quod facere potesse, & in ea voluntate perseuerauerit, eidem domino praeiudicabit, ita vt haereditatis acquisitione priuetur. # 20 ASSERTIO XX. SI filio familias haerede, instituto, datus sit substitutus vulgaris, & filius haereditatem repudiauerit, noua Iustiniani constitutione attenta excluso substituto patrem admitti debere cum Bartolo contra Recentiores constanter defenditur. # 21 ASSERTIO XXI. SI quis Titio, & Maeuio copulatiue substituatur, veluti si testator dixerit: Si Titius & Maeuius haeredes non erunt, Caius haeres esto, altero haeredum adeunte, quamuis alter repudiet, substitutionem expirare, cum Bartolo, contra quamplures. # 22 ASSERTIO XXII. SI Minor semel aditam haereditatem beneficio restitutionis repudiet, substitutus non admittitur. # 23 ASSERTIO XXIII. SVbstitutionem tacitam pupillarem comprehensam in expressa vulgari, inesse in ipsa vulgari vsque ab initio respectu ipsius vocationis pure, & simpliciter, sed respectu effectus, siue executionis ipsius vocationis sub conditione inesse, hoc modo, si mater praedecedat, vel pupilli haereditatem repudiet; matrem vero ipsam (vtcunque res sit) per tacitam pupillarem non excludi, nisi cum de voluntate testatoris contraria aperte constiterit, contra Fulgosium, & sequaces cum Communi defenditur. # 24 ASSERTIO XXIV. SVbstitutio vulgaris expressa sicut matrem pupilli excludit, sic & tacita, quae ex verissima sententia sub Pupillari expressa continetur; ea tamen testatoris matrem non excludit ex diuersitate rationis, nisi substitutus esset aliquis ex descendentibus ab ipso testatore, & tunc non alia ratione, quam quod voluntas testatoris id dictare videatur: Quod si partim expressa sit, & partim tacita vulgaris substitutio in casu tacito pupilli matrem excudit, nec Iustiniani interpretatio, quae per Bartol. tradita fuit, probari potest. # 25 ASSERTIO XXV. SVbstitutio pupillaris expressa excludit matrem etiam{ De pupillari substitut. assert. 30. } a Legitima; idque omni iure, Pandectarum scilicet, Codicis, Authent. & Partit, iure etiam Pontificio, & in foro conscientiae cum sententia communi. # 26 ASSERTIO XXVI. PVpillaris Substitutio diuersis rationibus introducta, quas Recentiores nonnulli excogitarunt: mihi verissima videtur illa quae ab aequitate, & rationis suasione deducitur, videlicet quod cum pupillus in ea aetate sit, vt sibi testamentum facere non possit, ac sine illo, & haerede decedere ignominiosum videretur olim, moribus receptum fuisse, vt pater, in cuius potestate est silius, haeredem ipsi scribere possit intra eam dumtaxat aetatem, in qua testari non potest. In quo fauorem maximum impuberis, & patris versari certum est, & plene a Recentioribus explicatum. # 27 ASSERTIO XXVII. SVbstitutionem pupillarem non ex humanitate, aut gratia, sed ex rigore iuris introductam fuisse, cum Bartolo, & sequacibus, contra quamplures. # 28 ASSERTIO XXVIII. SVbstitutionem pupillarem moribus introductam fuisse certum est: cum tamen ciues Romani mores proprios habuerint, nescio quo magis Lacaedemoniorum, quam Romanorum moribus eam substitutionem Communis tribuerit: quocirca cum Recentioribus verius crediderim, Romanorum moribus pupillarem subftitutionem inductam fuisse, postmodúmque communi omnium approbatione & laudatam, & receptam. # 29 ASSERTIO XXIX. SVbstitutio pupillaris aliquando verbis claris, & expressis aut singularibus concipitur; aliquando vero ex coniecturis deducitur, quae ab aliquibus verbis a testatore generaliter prolatis sumuntur. # 30 ASSERTIO XXX. SVbstitutio pupillaris verbis singularibus, aut expressis facta dicitur, cum testator ita dixerit, Instituo filium meum, & si filius meus haeres erit, & intra pupillarem aetatem decesserit, substituo Sempronium. # 31 ASSERTIO XXXI. SVbstitutio pupillaris facta dicitur verbis generalibus, aut ex coniecturis legalibus ab illis deductis, cum testator ita dixerit: Etsi filius meus intra pupillarem aetatem decesserit, Sempronius ei sit haeres. # 32 ASSERTIO XXXII. TEstator si ita dixerit: Filium meum haeredem instituo & Titium substituo, si filius impubes sit, pupillaris substitutio facta dicitur, sic enim suadet conditio, qualitásve personae pupilli, cui substitutio fit. # 33 ASSERTIO XXXIII. TEstator si ita dixerit: Instituo filium meum impuberem, & si ipse decesserit in pupillari aetate, substituo Titium, sola pupillaris substitutio facta praesumitur. # 34 ASSERTIO XXXIV. PVpillaris substitutio vt fieri possit, quamplurima requiruntur, . ac primum quidem, quod ille, cui pupillariter substituitur sit de liberis testatoris, dummodo sit legitimus, & naturalis simul, vel legitimus tantum; qualis est is, qui per arrogationem in potestatem arrogantis transit: naturali vero ex concubina procreato substitutio pupillaris fieri non potest, quoniam in potestate patris filius naturalis non est. # 35 ASSERTIO XXXV. AVus nepotibus, & caeteris descendentibus, si eos in potestate habeat, pupillariter substituere potest iure communi; iure vero Regio, cum nepos non possit in potestate aui nasci, ex quo pater eius per matrimonium a patris sui potestate liberatur, ex decisione l. 47. Tauri, contra obseruandum esse, recte adnotarunt nonnulli. # 36 ASSERTIO XXXVI. PVpillaris substitutionis secundum Requisitum est, vt ille, cui pupillariter substituitur, impubes sit; idcirco praefata substitutio intra pupillarem aetatem dumtaxat locum obtinet, & adueniente pubertate extinguitur. # 37 ASSERTIO XXXVII. PVpillaris substitutio quamuis aliter effectum sortiri non possit, quam si pupillus in pupillari aetate decedat; tamen in dubio cum aliud non apparet, eiusdem substitutionis fauore praesumendum est in pupillari aetate pupillum decessisse: quod recte consuluisse Socinum, ratione concludenti adnotarunt Neoterici quidam, quorum aliquando mentio fiet. # 38 ASSERTIO XXXVIII. AETas pupillaris, quae masculis 14. foeminis vero 12. anno est circumscripta, de momento ad momentum computari debebit; indeque non sufficiet vltimum diem vltimi anni attigisse pupillum, nisi in totum dies completus sit, cum nonnullis Recentioribus, contra Communem. # 39 ASSERTIO XXXIX. PVpillaris substitutionis tertium Requisitum est, quod ille, cui fit, sit in potestate testatoris: vnde emancipatis substitutio pupillaris fieri non potest. # 40 ASSERTIO XL. EMancipatis etiam iure nouissimo pupillariter substitui non posse, recte ante alios docuisse Bartolum: quoniam emancipationis, & patriae potestatis differentia dumtaxat sublata est quoad successionem ab intestato; non quoad successionem de testamento, nec etiam quoad alios effectus. # 41 ASSERTIO XLI. SVbstitutio pupillaris posthumis etiam fieri potest; licet enim posthumi in potestate testatoris non sint, tamen in his, quae commodum, & fauorem continent, ex tempore conceptionis pro natis habentur, sic vt ipsorum iura in suspenso esse dicantur, & post natiuitatem retro etiam nati fuisse videantur: quod in pupillari substitutione, quae pupilli fauorem continet, aequaliter obseruandum esse, ratio ipsa iuris suadet. # 42 ASSERTIO XLII. MAter ex defectu patriae potestatis filiis pupillariter substituere non potest, nec Africanus Iureconsultus contrarium sensit (quicquid alij dicant) sed dumtaxat formam excogitauit, quae pupillarem substitutionem quodammodo repraesentat; eo quod substitutus solum eo casu succedit, quo filius intra pubertatem decedit, non tamen proprie, quoniam ad bona matris dumtaxat admittitur. Hodie vero noua Iustiniani constitutione, qua de Legitima filij omnis conditio, & onus remouetur, praefata formula defendi non potest. # 43 ASSERTIO XLIII. SVbstitutio pupillaris vt valeat, patria potestas, & facti testamenti, & mortis tempore simul necessario requiritur, nec postremum tempus sufficit, cum Castrensi, & Cumano contra Communem. # 44 ASSERTIO XLIV. PVpillaris substitutionis quartum Requisitum est, vt is, cui fit, non sit recasurus in potestatem alterius: idcirco nepoti ita demum potest auus pupillariter substituere, si in patris potestatem non sit recasurus: Id autem non exigitur, vt substitutio ab initio valeat, vt male crediderunt nonnulli, sed ne ex postfacto irrita fiat. # 45 ASSERTIO XLV. SVbstitutio pupillaris etiam a milite fieri non potest impuberi in alterius potestatem recasuro: & qui contrariam sententiam tribuunt Bartolo, falso decipiuntur in verborum eius explicatione cum vtroque Socino, contra quamplures. # 46 ASSERTIO XLVI. PVpillaris substitutionis quintum Requisitum est, quod is, cui fit, non desinat esse in potestate ante mortem testatoris: vnde pupillaris substitutio ab initio vtiliter facta extinguitur, si filius emancipetur, vel detur in adoptionem, ita quod de potestate patris naturalis exierit. # 47 ASSERTIO XLVII. PVpillaris substitutionis sextum Requisitum est, quod pater solemne, & perfectum testamentum sibi faciat, quod ad ipsius substitutionis pupillaris creationem, & initium, necessarium est: tenet tamen substitutio pupillaris, quando aliquis de liberis etiam in testamento imperfecto, & minus solemni substituitur. # 48 ASSERTIO XLVIII. SVbstitutio pupillaris de extraneo facta in testamento imperfecto inter liberos non tenet, cum Bartolo, & Alexandro contra quamplures. # 49 ASSERTIO XLIX. PVpillaris substitutionis septimum Requisitum est, vt filius, cui fit, sit institutus, vel exhaeredatus; nam si praeteritus fuerit, cum testamentum nullum sit, vitiabitur etiam pupillaris substitutio: Si tamen filius instituatur, quamuis non adeatur haereditas ex testamento paterno, pupillaris valebit, quia sola existentia sui haeredis etiam abstinentis se, tabulas pupillares confirmat. # 50 ASSERTIO L. SVbstitutio pupillaris conseruatur hodie rupto testamento ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis, cum Communi, contra Dinum, Iasonem, & alios. # 51 ASSERTIO LI. SVbstitutio pupillaris rupto testamento per contratabulas, non irritatur iuxta opinionem Bartoli, quae secure defenditur. # 52 ASSERTIO LII. RVpto testamento per querelam, ita demum pupillaris substitutio irritatur, si testamentum in totum, secus si pro parte rumpatur, cum sententia communi. # 53 ASSERTIO LIII. PVpillaris substitutionis octauum Requisitum est, quod haereditas adita sit, vt valeat substitutio; existentia tamen sui haeredis, vt diximus, confirmatur, item de iure huius Regni etiam nullo haerede adeunte valebit. # 54 ASSERTIO LIV. PEr pupillarem substitutionem succeditur pupillo in omnibus bonis vndecunque quaesitis; imo etsi in vna re tantum pupillaris substitutio fiat, ad omnia bona pupilli trahitur. # 55 ASSERTIO LV. EXemplaris substitutio dicitur testamentum furiosi, sicut pupillaris, pupilli, licet a pupillari aliquando differat: & sic appellatur, quia ad exemplum pupillaris fuit introducta; quemadmodum enim moribus probatum fuit, ob aetatis defectum licere patri pupillarem substitutionem facere fauore pupillorum; sic etiam propter similitudinem quandam pietatis, visum quoque iustum est, ob defectum mentis filiorum, parentibus permittendum esse pro filiis testari. # 56 ASSERTIO LVI. EXemplaris substitutio primum indulto Principis{ De Exeplari substitut. assert. 15. } admissa, postmodum constitutione principali, & lege generali confirmata, quam Iustinianus tulit, & per eam, potestatem sustituendi exemplariter omnibus parentibus indulsit, sed eam certis circumstantiis vallauit, quae nisi interuenissent, non subsisteret. # 57 ASSERTIO LVII. EXemplaris substitutionis variae diffinitiones traduntur, mihi autem Imolae, Politi, ac aliorum diffinitionibus praetermissis, verior videtur ea, quae solet a Recentioribus magis communiter probari, vt substitutio exemplaris sit testamentum, quod fit a parentibus pro filiis puberibus furiosis, vel alterius morbi causa testari non valentibus. # 58 ASSERTIO LVIII. EXemplaris substitutio ita demum a matre quoque fieri potest, & ab auo, & proauo, & reliquis ascendentibus vtriusque sexus: in quo differt a pupillari, quae fieri nequit a matre, nec ab aliis ascendentibus, qui eos non habent in potestate, quibus pupillariter substituunt. # 59 ASSERTIO LIX. EXemplaris substitutio ita demum a matre fieri potest, si a patre non fuerit facta, & sic in defectum patris non facientis, non alias; similiter auus paternus non potest exemplariter substituere nisi matre deficiente, aut non substituente, & deficiente ano paterno, auus maternus substituit: non ergo possunt praedicti diuersas substitutiones exemplares simul facere, sed suo ordine: quicquid cum Bartolo contra tenuerint nonnulli, qui inter substitutos bona diuidenda fore male etiam existimarunt. # 60 ASSERTIO LX. EXemplaris substitutio sicut liberis puberibus mente captis fieri potest, sic & furiosis, & mutis, & prodigis, item & surdis, qui ex legis praecepto testari non possunt. # 61 ASSERTIO LXI. PAter exemplarem substitutionem faciendo, filios mente capti, vel furiosi substituere tenetur, eosque caeteris aliis praeferte: nec potest vnum filium substituendo, alios praeterire, vel iure nouiori absque legitima causa exhaeredare, alias substitutio nullius momenti erit, ex sententia Bartoli, quae contra alios defenditur. # 62 ASSERTIO LXII. EXemplaris substitutio expressa matrem excludit, cum Bartolo, contra quamplures. # 63 ASSERTIO LXIII. SVbstitutio exemplaris tacita matrem non excludit, sicut nec pupillaris, ad cuius similitudinem introducta fuit. # 64 ASSERTIO LXIV. EXemplaris substitutio tacita, quae in Compendiosa comprehenditur, & vim expressae habet, matrem excludit. # 65 ASSERTIO LXV. SVbstitutio vulgaris expressa tacitam Exemplarem continet, quicquid multi repugnent, idque etiamsi tempore testamenti filius, cui pater substituit, furiosus non erat, vel mente captus, sed furor, & dementia deinde superuenit. # 66 ASSERTIO LXVI. RAtio concludens est, quod sicuti in substitutione vulgari expressa filio impuberi facta, ex dispositione legis coniecturantis praesumptam testatoris voluntatem, praesumimus testatorem idem dispositurum, si filium in pupillari aetate moriturum cogitasset, & hoc quidem ad Beneficium pupilli, cui pater prouidere, & consulere voluit: sic pariter praesumere debemus eadem ratione, quod pater, qui sustituit filio per vulgarem, voluerit etiam substituere per Exemplarem, eueniente casu furoris, & dementiae. # 67 ASSERTIO LXVII. SVbstitutio Exemplaris cessante morbo, aut furore euanescit: reconualescit tamen, quando furor reuersus est viuo adhuc ipso testatore, qui decessit cum eodem testamento, & tunc filius eodem furoris morbo laborabat. # 68 ASSERTIO LXVIII. MOrtuo testatore, qui exemplariter substituit, si furor cessauit, deinde diu post reuersus est, Exemplaris substitutio non reconualescit. # 69 ASSERTIO LXIX. SVbstitutus in Exemplari consequitur omnia bona pupilli, sicut in pupillari. # 70 ASSERTIO LXX. SVbstitutio Compendiosa dicitur, quae sub verborum{ De compendiosa substitut. assert. 12. } compendio plura tempora, seu plures continet substitutiones: in quo in effectu residet Bartol. ac recte dicit, quod Compendiosa substitutio est secunda institutio, quae sub conditione mortis, vel alia, multa complectitur tempora. # 71 ASSERTIO LXXI. SVbstitutio Compendiosa verbis singularibus, aut specialibus facta dicitur, cum testator ita dixit: Et si filius meus decesserit intra pupillarem aetatem, vel post, substituo Titium; idem si testator dixerit: Et si filius meus decesserit intra vigesimum quintum annum, substituo Caium. # 72 ASSERTIO LXXII. SVbstitutio Compendiosa dicitur, cum mentio mortis etiam indefinite fit, licet tempus certum aut incertum non exprimatur: idcirco quando testator ita dixerit Post mortem filij mei substituo Caium, substitutio cópendiosa erit, vt Ruinus & Ripa rectissime adnotarunt. # 73 ASSERTIO LXXIII. SVbstitutio Compendiosa dicitur, etiam cum mentio mortis facta non est; si tamen conditio talis exprimatur, quae relationem habeat in futurum, veluti si testator dixerit: Substituo Titium si nanis ex Asia venerit; quod ita procedit, si indefinite praefata conditio apponatur, ac si dictio quandocunque apponatur: quicquid nonnulli Recentiores repugnent. # 74 ASSERITO LXXIV. COmpendiosa substitutio apta est comprehendere vulgarem, pupillarem, & fideicommissariam substitutionem, ac denique omnes alias, quae secundum qualitatem personae facientis, & recipientis fieri possunt. # 75 ASSERTIO LXXV. SVbstitutio compendiosa facta a milite verbis directis, intra pupillarem aetatem filio decedente, valet vt pupillaris idque secundum ius commune: post pubertatem vero valida est vt directa militaris, ex qua substitutus capit tantum bona patris cum fructibus in haereditate inuentis, idque de iure speciali. # 76 ASSERTIO LXXVI. SVbstitutio compendiosa facta a milite verbis directis, etiam matre existente in medio omni tempore directa censetur, vt matrem excludat, dummodo ad certam aetatem restringatur. Quod si facta sit absque praefinitione certae aetatis, post pubertatem flectitur in fideicommissariam, idque de iure communi: sed de iure Regio Partitarum indistincte obliquari videtur post pubertatem, vt matrem pupilli non excludat. # 77 ASSERTIO LXXVII. SVbstitutio compendiosa facta a milite verbis comnibus, ante pubertatem valet iure directo, postea vero viuente, vel praemortua matre, obliqui sit, cum Castrensi, & Saliceto; quicquid Bartolus aliter distinguat. # 78 ASSERTIO LXXVIII. SEmper fideicommissaria reputatur substitutio, quae a quocumque, siue milite siue pagano verbis obliquis fit, idque siue mater instituti viuat, siue praemortua sit. # 79 ASSERTIO LXXIX. SVbstitutio compendiosa verbis directis a pagano facta, ante pubertatem valet vt pupillaris, postea vero nullo modo: aliquando tamen ex pluribus causis ad fideicommissariam trahitur, etiam verbis directis facta substitutio. # 80 ASSERTIO LXXX. SVbstitutio compendiosa facta a pagano verbis communibus, ante pubertatem erit directa, vt & matrem pupilli excludere possit, postea vero fideicommissaria. # 81 ASSERTIO LXXXI. SVbstitutio compendiosa ita concepta: Quandocunque decesserit filius meus, volo quod bona dentur, vel distribuantur inter pauperes, mortuo filio intra pubertatem, iure directo valet, vt bona eiusdem in substitutione veniant; post pubertatem vero valet vt fideicommissaria. # 82 ASSERTIO LXXXII. REciproca substitutio dicitur, quoties duobus, vel{ De substitutione reciproca, quam & Breuiloquam appellant Doctores, assert. 4. } pluribus haeredibus institutis, eos inuicem substituit testator, sic vt vnus in alterius defectum subrogetur: & verbis singularibus facta censetur, si ita dictum fuerit: Caium, & Maenium instituo, & Caio substituo Maenium, & Maeuio substituo Caium: quod si testator ita dixit: Sempronium, & Titium instituo, & eos inuicem substituo, etiam reciproca facta dicitur, sed verbis specialibus. # 83 ASSERTIO LXXXIII. REciproca substitutio verbis generalibus concepta dicitur, quando testator ita substituit: Titius, & Sempronius, vter eorum viuet, haeres mihi esto, nec dictio illa mihi pupillarem substitutionem impedit, si qualitas personarum eam patiatur. Idem etiam dicendum erit, si testator sic adiiciat: Titius & Sempronius inuicem substiuti mihi haeredes estote; reciproce enim substituti dicuntur. # 84 ASSERTIO LXXXIV. REciproca substitutio aliquando vulgarem tantum substitutionem continet, sicuti quando sit duobus aetate maioribus, vel quando fit vni puberi, & alteri impuberi: Aliquando vulgarem, & pupillarem, sicuti quando sit duobus filiis impuberibus: Aliquando vulgarem, pupillarem, & exemplarem; veluti quando fit duobus filiis impuberibus furiosis, seu mente captis: quod si filiis maioribus, mente captis, vel furiosis facta sit, vulgarem continet, vsque ad haereditatis aditionem; deinde adita haereditate, exemplarem tantum. # 85 ASSERTIO LXXXV. Fideicommissaria substitutio sub Reciproca non continetur, nisi testator reciproce substituendo ita dixerit: Luos inuicem substituo vulgariter, pupillariter, & per fideicommissum; vel nisi cum Reciproca coniuncta sit Compendiosa: tunc enim fideicommissaria comprehenditur, ex quo compendiosa habet tractum temporis in futurum, quo fideicommissaria designatur. # 86 ASSERTIO LXXXVI. INter caetera, quae ad ordinanda testamenta pro for{ De liberis, & posthumis haeredibus instituendis, vel exheredandis: Item & de praeteritione eorum, de consilio Calli, Aquilij circa nepotes, & de lege Velleia, assert. 30. }ma, aut solemnitate necessario desiderantur, omnibúsque necessitaria, & communia sunt, principale ius est de liberis haeredibus instituendis, vel nominatim exhaeredandis: quod ita parentibus incumbit, vt ipsis non sufficiat generalis illa obseruatio, quae iure testari caeteros adstringit, hoc est forma, & solemnitate a iure introduca; sed illa quoque requiratur, vt scilicet liberos iam natos, vel quos nascituros sperant, haeredes instituant, vel exhaeredes nominarim faciant; ne alias eorum praeteritione, aut ab initio nullum sit testamentum, aut ex postfacto rumpi debeat. # 87 ASSERTIO LXXXVII. Liberorum appellatione, tam masculi, quam faeminae, tam nati, quam nascituri, & tam priores, quam posteriores filij continentur: caeterum in materia praesenti non tam late patet appellatio praedicta, sed ad natos dumtaxat refertur verbum liberis, filij vero nondum nati sub verbo posthumis continentur. Deinde Pandectarum iure verbum praefatum ad filios tantum masculos referendum, id euincit, quod foeminarum, nepotum, & aliorum deinde institutio, aut exhaeredatio non tam praecifa sit, sed eos, inter alios exhaeredari sufficiat, vt Iustinianus expressit. # 88 ASSERTIO LXXXVIII. PRaeteritio quid, & quotuplex, diuersimode explicarunt Doctores: mihi admodum placet, praeteritionis triplicem speciem constituendam. Deinde sic definiendum, vt silentium sit non expresse instituti, vel nominarim exhaeredari. # 89 ASSERTIO LXXXIX. EXhaeredatio nominarim facta dicitur, quoties filij exhaeredati nomen, aut pronomen, vel cognomen exprimitur: vel cum vnicus tantum filius testatoris existit, & filius exhaes esto dicitur. Sed si plures filij sint, & ita exhaeredatio concipiatur, benigna interpretatione non valet; & consequenter testamentum redditur nullum. # 90 ASSERTIO XC. EXhaeredationem verbis contumeliosis factam, valere certum est, institutionem vero, vel legatum huiusmodi verbis adiectis, vitiari, Communis existimat, quae lege quadam Partitae approbatur: in puncto tamen stricti iuris vera non est; idcirco cum Socino, & Cumano libentius probauerim, institutionem, & legatum in quocunque valere indistincte, etsi verba contumeliosa adiecta fuerint, dummodo sublata turpi, vel iniuriosa demonstratione, certa remaneat haeredis, vel legatarij persona. # 91 ASSERTIO XCI. Exhaeredatio his verbis facta: Ex adulterio natum exhaeredem facio, licet ab initio valida sit; si tamen filius, quia natus ex adulterio exhaeredatus, probat se filium testatoris esse, exhaeredatio non valet, vnde & Carbonianam eo casu habere debebit. # 92 ASSERTIO XCII. Filij ab haereditate parentum, nisi certo indicio, aut dispositione certa sunt remouendi: idcirco sub conditione exhaeredari non possunt, quoniam cum conditio sui natura ad esse, vel ad non esse possit, filiorum ius incertum esset, vel in suspenso maneret, & conditione pendente praeteriti dicerentur, quicquid Cumanus repugnet. # 93 ASSERTIO XCIII. Exhaeredatio conditionalis non tantum in filio suo haerede, sed & in omnibus liberis, qui exhaeredari possunt, vitiosa est, quicquid Recentiores nonnulli in contrarium contendant. Differt tamen inter praedictos in hoc, quod in filio suo vitiosa exhaeredatio pro praeteritione habetur. & nullum reddit testamentum paternum: In aliis vero liberis licet vitiosa sit, & praeteritionem inducat, per eam tamen testamentum non redditur nullum, sed vel ius accrescendi ad certam portionem eis praestatur iure ciuili, vel bonorum possessio contra tabulas datur iure praetorio, quae non daretur si rite exhaeredati forent. # 94 ASSERTIO XCIV. EXhaeredatio facta inter personas vnius gradus valida est, & filius per eam a toto illo gradu submouetur, non a sequentibus: quod si in principio testamenti fiat, ad omnes gradus pertinet; sed post omnes gradus, vel in fine scripta exhaeredatio, ad gradum proxime antecedentem tantum refertur, contra Communem, idque dc iure communi: deiure vero Regio propter legem quandam Partitae, Communis praeualebit: item & iure Authenr. quo cum causae expressione exhaeredatio fieri debet. # 95 ASSERTIO XCV. Filius si praeteritus sit a primo gradu, & exhaeredatus a secundo, primus ille gradus nullus est a principio, & habetur perinde ac si scriptus non esset; idcirco testamentum valet, & ab eo gradu incipit, in quo exhaeredatus est filius. In posthumo contra obseruatur, nam primus gradus, a quo posthumus praeteritus est, valet ab initio mero iure, licet rumpatur postea nato posthumo, qui in eo gradu inuenit haereditatem, & ad suam vtilitatem illud rumpit, vnde & sequens rumpi debet, nec iure subsistere potest. # 96 ASSERTIO XCVI. TEstamentum in quo filius praeteritus est, vsque adeo nullum est, vt quamuis filius viuo patre decedat, iure non valeat. Sed si posthumus praeteritus viuo patre moriatur, ex constitutionibus Adriani, & Antonini testamentum conualescit: fortassis hoc ideo, quod testamentum ab initio valuerit, & non nisi mortuo patre rumpi potuerit; vnde facilius sustinetur, cum validum fuerit a principio, quam cum filius in potestate praeteritus est, quo casu testamentum nullum est ab initio. # 97 ASSERTIO XCVII. TEstamentum vt valeat, iure nouiori authent. non sufficit, quod filius nominatim exhaeredetur, sed quod expressa certa causa, ex haeredario fiat, necesse est; alias causa non expressa testamentum nullum erit, nec ad impugnandum illud, filius habebit necesse inofficiosi testamenti querelam intentare. # 98 ASSERTIO XCVIII. G Alius Aquilius qui formam induxit, qua nepotes posthumi ab auis possent haeredes institui, familiaris, & collega fuit Ciceronis, sub Imperio Marci Antonij Philosophi floruit, postea Praeceptor Commodi Imperatoris creatus est, ac denique Septimum Seuerum docuit, & Papiniani Magister fuit. # 99 ASSERTIO XCIX. POsthumi proprie dicuntur, qui post humatum, & sepultum patrem nascuntur: Nati vero ante mortem, improprie, vel ex iuris interpretatione, quia agnascendo ad instar posthumorum testamentum rumpunt. # 100 ASSERTIO C. SCaeuolae Iureconsulti disputatione totam versari circa formulam Galli Aquilij, & legis Velleiae, in primisue Galli Aquilij formulam, cautionemve retulisse, postmodum ex §. quidam recte, vsque ad §. nunc de lege, eundem, Gallum interpretatum fuisse, ac denique ex §. nunc de lege, vsque in finem legis, Velleij sententiam explicasse. # 101 ASSERTIO CI. GAllum Aquilium de posthumis tractasse, qui vere, & proprie posthumi sunt, idest de his, qui mortuo iam parente nascuntur: Legem Velleiam de his qui non tam proprie posthumi, quam posthumorum loco habentur, idest, qui viuo testatore nascuntur. # 102 ASSERTIO CII. GAlii Aquilij cautionem, & legis Velleiae prouisionem non intelligendam de filiis posthumis, sed de his, qui descendunt ab illis, hoc est de nepotibus, & pronepotibus posthumis, nec indistincte dc omnibus, sed de illis dumtaxat, qui si facti testamenti tempore nati essent, non forent sui haeredes testatori, vt pote quia praecedebantur a patre, tales tamen sunt, vt patre defuncto sui haeredes futuri sint, ac haeredes non instituti, vel nominarim non exhaeredati ad similitudinem filiorum rumperent testamentum ante ipsorum natiuitatem ab auo factum, idque vel agnatione, vel successione. # 103 ASSERTIO CIII. POsthumi sui mentionem factam in iure negari nori posse; idcirco communem Doctorum diuisionem placere, vt posthumi quidam sint sui, quidam alieni. Posthumus suus dicitur ille, qui si viuo patre nasceretur, in eius potestate esset futurus, & primum locum in successione obtineret: alienus vero dicitur, qui etiamsi viuo testatore nasceretur, inter suos ei haeres futurus non esset. # 104 ASSERTIO CIV. POsthumus suus haeres dicitur non dum in vtero est (tunc enim magis proprie dicitur venter) sed postquam in lucem editus est; tunc tame retractatus intelligitur, atque in potestate, & consequenter suus haeres fuisse: idque fauore quodam introductum, quo posthumo omnia iura in tempus nascendi reseruantur. # 105 ASSERTIO CV. POsthumi sui institutionem lege 12. Tabularum prohibitam fuisse, & media Iurisprudentia inuentam, falso intellexisse Alciatum; idcirco cum communi sententia verius esse, lege ipsa 12. Tabularum talem institutionem permissam. # 106 ASSERTIO CVI. POsthumi alieni institutionem lege 12. Tabularum potius videri permissam, quam prohibitam, quidquid in contrarium nonnulli contendant. # 107 ASSERTIO CVII. INstitutionem posthumi factam a matre iure ciuili non tenuisse, quoniam foemina habere non poterat posthumos suos, hoc est in potestate. # 108 ASSERTIO CVIII. POsthumus nepos, de quo Gallus Aquilius tractauit, non simpliciter, aut absolute alienus dici potest, quidquid aliter existimauerit Communis; nam licet attento tempore testamenti suus non esset, quia praecedebatur a patre, tamen attero tempore mortis aui, a nemine praeceditur, sed primum locum obtinet sublato iam patre de medio: idcirco consuluit Gallus talem posthumum in id tempus instituendum, quo futurus esset suus. # 109 ASSERTIO CIX. GAllum Aquilium nihil statuisse contra communes iuris ciuilis regulas (nec enim poterat) sed dumtaxat cautionem excogitasse, qua posthumi nepotes institui possent, qui tempore testamenti a patre praecedebantur: deinde nec ius nouum induxisse in suo consilio, sed ex iure, quod erat, praefatam cautionem adinuenisse, quae pro testamentorum conseruatione valde vtilis, & necessaria fuit. # 110 ASSERTIO CX. GAlium Aquilium, & legem Velleiam non intendisse per formulas supradictas, vt nepotes posthumi ex haereditate aui aliquid consequi possent, cum a patre praecederentur, sed dumtaxat curasse, ne testamentum rumperent cum a nemine praecedebantur, & se insticutos non inueniebant. # 111 ASSERTIO CXI. GAlii Aquilij formula, aut consilio, nepos ex filia non continetur, quia nepotem ex filia recte potest auus praeterire, nec praeteritus rumpit testamentum. # 112 ASSERTIO CXII AQuae, & ignis interdictio olim apud Romanos in vsu fuerat, & morti ipsi aequiparabatur, sed postmodum paulatim huiusmodi poena in vsu esse desiit, & eius loco deportatio successit, quae cum iure ciuili, & ciuitatem, &c bona auferat, velut mors quaedam iudicatur eodem iure: vnde in consilio, aut formula Galli Aquilij institutione posthumi in casum mortis factam, recte extendit Iureconsultus Scaeuola ad casum interdictionis aquae, & ignis, siue deportationis, quae in eius locum successit. # 113 ASSERTIO CXIII. SCaeuolam Iureconsultum, institutionem posthumi ad casum deportationis traxisse, non vt quaestionem potestatis solum proponeret, sed vt ostenderet testatorem concipientem posthumi institutionem in casum mortis dumtaxat iuxta formulam Galli Aquilij, voluisse etiam eueniente simili casu posthumum admitti, quamuis casus eueniens expressus non esset. # 114 ASSERTIO CXIV. SCaeuola Iureconsultus dum casum emancipationis, mortis casui simile facit, tacito, aperte tamen quaestionem potestatis declarat; frustra enim ad casum emancipationis casum mortis extenderet, si ad eum casum, & similes concipi posse institutionem non supponeret. # 115 ASSERTIO CXV. CAsum emancipationis, quem ad extensionem casus mortis Scaeuola adduxit, non pertinere ad filium, cuius emancipatio institutionem non infirmat, licet iura sui haeredis auferat, sed ad nepotem, qui praeteritus fuit, ideóque non obstat pronepoti posthumo. # 116 ASSERTIO CXVI. CVm lege 12. Tabularum libera disponendi de re{ De inofficioso testament. assert. 11. }bus propriis facultas esset testatoribus concessa, & exhaeredandi filios, quos & occidere licebat; filij olim testamenta parentum, in quibus exhaeredati erant, nullo iure rescindere poterant, sed per exhaeredationem a successione eorum excludebantur omnino. # 117 ASSERTIO CXVII. QVa ratione veteres Prudentes ad fugiendum legis 12. tabularum rigorem induxerunt, vt filij, qui non poterant allegare, patres, eos exhaeredare non potuisse, colore dementiae parentum, quasi sanae mentis non essent, testamentum accusarent; & hoc quidem, non quasi vere furiosi, vel dementes testati fuerint, sed recte quidem fecerint testamentum, vt pote, qui instituere, vel exhaeredare dumtaxat tenebantur, sed non ex officio pietatis; nam si vere furiosi essent, vel dementes, testamentum nullum esset. # 118 ASSERTIO CXVIII. EX his secure probauerim, lege 12. Tabularum querelam inofficiosi testamenti cognitam non fuisse; imo eo iure libere, & sine querelae metu filium, etiam absque alia, quam exhaeredationis causa ab haereditate patris cum effectu submoueri potuisse. # 119 ASSERTIO CXIX. FIliis in potestate suorum haeredum nomen indultum est, ac lege 12. Tabularum, ne iudicio quidem parentum, nisi certis de causis ab haereditate eorum submoueri poterant; in causis autem longe a veritate aberrarunt Doctores: verissima sententia est, verbum, nisi certis de causis, quod in iure Pandectarum reperitur, ad exhaeredationem, & emancipationem referendum esse, per quas filius ab haereditate patris submouebatur, non vero ad legitimas alias causas, quae multo post a Iustiniano introductae fuerunt. # 120 ASSERTIO CXX. VErbum nisi certis de causis, quod in iure Pandectarum reperitur, hoc est, in l. cum ratio, ff. de bonis damnatorum, non referendum ad causas propter quas filius exhaeredatus, de inofficioso testamento agens, non obtinebat, quod nonnulli Recentiores existimarunt, sed falso quidem, vtpote cum in versiculo, ac ne iudicio quidem, illius legis, de iure duodecim Tabularum loquatur Iureconsultus Paulus, quo inofficiosi testamenti querela non erat cognita. # 121 ASSERTIO CXXI. INofficiosum testamentum dicere, hoc est, allegare quare exhaeredari, vel praeteriri non debuerit, docereque immerentem se, & ideo indigne praeteritum, vel etiam exhaeredatione submotum. Vnde inofficiosi testamenti querela agens, & actionem personalem, & accusationem proponit; accusat enim iniquitatem parentis, quod eum exhaeredauerit, deinde & testamentú rescindi postulat, ac denique haereditatem postulat. # 122 ASSERTIO CXXII. QVerela inofficiosi testamenti non est idem cum petitione haereditatis, sed in multis longe dissimilis, contra Recentiores. # 123 ASSERTIO CXXIII. QVerela inofficiosi testamenti frequens est; omnibus enim datur tam parentibus, quam liberis, hoc est ascendentibus, & descendentibus, fratribus ita demum, si turpis persona fuerit instituta, non alias, idque tam Digestorum, quam Codicis iure. Filiis vero fratrum, & caeteris collateralibus, qui sunt vltra fratrem, denegatur omnino. # 124 ASSERTIO CXXIV. INofficiofi testamenti querela, non solum exhaeredatis filiis iure Digestorum dabatur, sed etiam institutis in minori parte, quam esset Legitima, vel fideicomissis, aut legatis grauatis, siue a linea materna praeteritis. # 125 ASSERTIO CXXV. IVs agendi ad supplementum filiis competens, iure Codicis introductum, nec iure Digestorum cognitum: vnde in quibus casibus hodie potest ad supplementum filius agere, Digestorum iure inofficiosi testamenti querela poterat experiri. # 126 ASSERTIO CXXVI. POsthumi exhaeredatione, etiam nouo iure Codicis testamentum mero iure valere, & ad eius rescissionem, necessariam esse inofficiosi querelam, tametsi posthumus nullam causam ingratitudinis committere possit, contra Communem defenditur. # 127 ASSERTIO CXXVII. ACquirendae haereditatis verbo, omnes modi comprehenduntur, quibus haereditas delata quaeri potest: hoc est, aditio, pro haerede gestio, agnitio, cretio, &{ De acquirenda vel omitteda haereditate, assertio 1. 8. } immixtio; hi tamen licet aliquando confundantur, siue; promiscue accipiantur a Iureconsultis: proprie tamen inter se differunt. # 128 ASSERTIO CXXVIII. A Ditionem, & pro haerede gestionem idem non esse, sed diuersa, contra Bartolum. # 129 ASSERTIO CXXIX. ADitio, & repudiatio extraneorum, immixtio, & abstentio suorum. # 130 ASSERTIO CXXX. OMittendae haereditatis verbum in genere sumptum, omnes modos comprehendit, quibus quis desiit haereditatem acquirere, hoc est repudiationem, recusationem, abstentionem, & omissionem, & magis proprie omitti haereditas dicitur, quam amitti, propterea quod amitti verbum, ius iam quaesitum denotat, quod repudiatione, & aliis modis similibus adaptari non potest. # 131 ASSERTIO CXXXI. HAEreditas ab hero, id est domino appellatur; veteres enim haeredes pro dominis appellabant: & definitur, vt sit successio in vniuersum ius, quod defunctus habuit; intelligendo tamen, vt verbum successio loco generis apponatur, & actiue accipiatur, vt scilicet quandam fictam personam efficiat, quae testatorem ipsum repraesentat. # 132 ASSERTIO CXXXII. HAEreditas provt est persona ficta, quae defunctum repraesentat, interim dicitur, dum haeres non adit, & per eius aditionem extinguitur; tunc enim haeres existit, qui rerum haereditariarum dominus est, & vere defunctum repraesentat. Caeterum quatenus accipitur pro patrimonio defundi, & vniuersitate illa bonorum, quae ad haeredem peruenit, adhuc post aditionem haereditas dici potest. # 133 ASSERTIO CXXXIII. FInes, & effectus, propter quos aditio haereditatis facienda est, vtiles sunt, puta ne irritum testamentum fiat nullo adeunte, vtque adita haereditate peti possint in testamento relicta, vtque habeant aditione facta creditores, cum quibus pro debitis experiantur, & ne vacua dominia, seu bona diutius sine domino sint. # 134 ASSERTIO CXXXIV. HAEreditas pro parte adiri non potest, & pro parte repudiari, siue simul, siue discretis partibus delata fuerit; absurdum enim est, vt quis pro parte approbei iudicium testatoris, & pro parte rejiciat: vel quia fictione iuris defunctus pro parte tantum repraesentari non potest, sicut: nec natura fieri potest, vt quis pro parte viuar & pro parte mortuus sit, aut propter repugnantiam iuris, quod non patitur, vt quis pro parte decedat testatus & pro parte intestatus, & ad haeredes quoque ab intestaro extendi potest, vt obiectioni quorundam satisfiat. # 135 ASSERTIO CXXXV. FIlius haeres institutus a parente, Legitimam tantum agnoscere, quae iure haereditario defertur, & reliquam haereditatem repudiare non potest, sed pleno iure adire haereditatem, aut eam in solidum repudiare debet. # 136 ASSERTIO CXXXVI. HAEres institutus, quandiu de iure ciuili, vel de iure praetorio admitti potest, substitutioni locus non est. # 137 ASSERTIO CXXXVII. IVsadeundi haereditate ciuile est, & triginta annorum spatio durat, quiquid alij aliter sentiant, nec tollitur noua Iustiniani constitutione, quae sub titulo C. de iure deliberandi, continetur, & dumtaxat procedit quando haeredi ad deliberandum, vel adeundum terminus praefigitur. # 138 ASSERTIO CXXXVIII. HAEres institutus, a iure adeundi vniuersaliter licet non excludatur nisi spatio annorum triginta; tamen a petitione aliquarum rerum particularium, quae cum titulo, & bona fide possessae sint, decem annis inter praesentes, & viginti inter absentes excluditur. # 139 ASSERTIO CXXXIX. Filiusfamilias, vel seruus haereditatem delatam nisi iussu patris, vel domini adire non possunt, nec etiam acquirere nisi ipsis volentibus, aut iubentibus: quoniam haereditas sui natura & debita continet, & credita, quibus obligatur haeres adeundo; Pater autem, vel Dominus sine consensu, & voluntate, aeri alieno obligari non debent. # 140 ASSERTIO CXL. BOnorum possessio, & restitutio ex fideicommisso licet non requirant iussum patris praecedere, sicut haereditatis aditio requirit, sed sussiciat, quod sequatur; ex eis tamen non antea obligatur pater, quam ratum habeat quod a filio gestum est. # 141 ASSERTIO CXLI. Filiusfamilias sine iussu patris etiam opulentam haereditatem adire non potest, contra Iasonem, & alios. # 142 ASSERTIO CXLII. Filiusfamilias quamuis ex omni causa & contractu, tanquam paterfamilias obligetur, tamen haereditatem adeundo absque iussu parentis, creditoribus non obligatur. # 143 ASSERTIO CXLIII. Filiusfamilias noua Iustiniani constitutione adire potest haereditatem, etiamsi pater dare licentiam recuset, & pleno iure, hoc est in proprietate, & vsufructu eam acquirit: inscio tamen, aut inconsulto patre adire non potest, cum Angelo, & tasone: quorum sententia in ftricta disputatione verior est, contraria tamen expressim probatur lege quadam Partitae, quae in praxi obtinebit. # 144 ASSERTIO CXLIV. HAEreditas non adita regulariter non transmittitur ad haeredes, nisi ex potentia suitatis, vel sanguinis, vel ex capite iuris deliberandi: ex quocunque tamen capite transmissio fiat, haereditas vt adeunda transmittitur, non vt adita; vnde haeres ipse poterit illam adire, vel repudiare, sicut defunctus poterat. # 145 ASSERTIO CXLV. COnditionis definitiones quamplurimae ab Azone,{ De conditionibus, & demonstration. assert. 22. } & aliis traduntur; mihi semper placuit Bartoli definitio, vt conditio sit futurus euentus in quem dispositio suspenditur: Vnde deducitur manifeste, quod quae ad praesens, vel praeteritum tempus confertur, non dicitur proprie conditio. # 146 ASSERTIO CXLVI. COnditiones de praeterito, vel de praesenti, licet proprie conditiones non sint, tamen de Legitima filij ipso iure tolluntur ex noua constitutione l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento. Quia saltem moram aliquam, aut dilationem afferunt, quae verbis eius legis, & intentioni Imperatoris repugnant. # 147 ASSERTIO CXLVII. QVae facti sunt cum non praesumantur a iure, & conditio quid facti esse dicatur, probamus libenter opinionem dicentium, dispositionem in dubio praesumi potius puram, quam conditionalem: id quod non procedit, quando lex subintelligit conditionem in actu, vel natura ipsius rei significat eam, aut mens testatoris ita suadet. # 148 ASSERTIO CXLVIII. INter conditionem, & modum permultae sunt differentiae; inter alias tamen duae praecipuae notantur. Prima, quod Conditio impleri debet antequam actus perficiatur: Modus vero impleri potest post dispositionem & actum perfectum. Secunda, quod Modus non impedit acquisitionem fieri ab initio, licet resoluatur eo deinde non impleto; Conditio vero impedit acquisitionem ab initio, quoniam nihil ponit in esse, donec ei fuerit satisfactum. # 149 ASSERTIO CXLIX. DIspositioni quando talia verba adiiciuntur, vt significare videantur conditionem, vel modum, in dubio praesumitur potius modus, quam conditio. # 150 ASSERTIO CL. COnditionis implementum in contractibus, ad tempus conctractus retrotrahitur, & consequenter quoad nonnullos effectus Iuris id tempus expectatur, dummodo extremorum habilitas sit, alias secus: in vltimis vero voluntatibus praedicta retrotractio non fit; idcirco quoad eosdem effectus, is dies consideratur, quo cedit legatum, cum communi, contra Donellum, & alios. # 151 ASSERTIO CLI. LEgatum sine die vel conditione relictum praesens est; legatum vero purum differt a legato praesenti, nec idem sunt purum legatum, & praesens, cum Recentioribus, contra Communem. # 152 ASSERTIO CLII. CVm tempus fauore debitoris in dubio appositum censeatur, & quilibet iuri pro se introducto possit renunciare, consequens sit, vt legatum in diem certam relictum, etiam inuito creditore, ante diem ab haerede solui possit. # 153 ASSERTIO CLIII. HAEredes mariti, qui intra annum dotem vxori reddere tenentur, posse non expectato anno, statim dotem restituere, vt sic excusentur intra annum a praestatione alimentorum, quae debentur mulieri, donec ei non soluitur dos. # 154 ASSERTIO CLIV. EX legato in die certam relicto, ante aduentum diei, statim obligatio nascitur, quamuis petitio, vel executio in diem differatur, cum sententia communi. # 155 ASSERTIO CLV. VErbum cum morietur, vitae tempus amplectitur; ideo licet iure antiquo, post mortem suam nemini haereditas, vel legatum relinqui posset, tamen cum morietur haeres, vel legatarius, vtiliter legabatur. # 156 ASSERTIO CLVI. TEstatores, qui impossibiles conditiones in testamentis adiiciunt, per errore eas adiecisse videntur, & eo animo, vt vellent ne vltimae voluntati nocerent; ideo pro non scriptis habentur, & dispositiones purae remanent, & validae. # 157 ASSERTIO CLVII. SEd in contractibus contrahentes, non per errorem, sed consulto eas apposuisse videntur, nec contrahendi, vtileve negotium gerendi animum habuisse, illusorium potius & inanem actum efficere voluisse; idcirco impossibili conditione adiecta, contractus vitiantur. # 158 ASSERTIO CLVIII. SI seruo libertas relinquatur sub conditione, si millies haeredi dederit, tam difficili conditione apposita, testator non censetur habuisse animum dandae libertatis: ideo seruus statuliber non est; neque, quamuis adimpleat conditionem, liber fieri poterit. # 159 ASSERTIO CLIX. QVi sub impossibili conditione matrimonium contrahunt, ipsius matrimonij fauore, pure contrahere, & ex eorum voluntate ratum esse matrimonium creditur; ideo impossibiles conditiones pro non adiectis habentur. # 160 ASSERTIO CLX. CAutio Mutiana solum obtinet in conditionibus negatiuis, quae in non faciendo conceptae sunt, & ante mortem impleri non possunt; in affirmatiuis vero ita demum, si implicitam habeant negatiuam, non alias. # 161 ASSERTIO CLXI. LEgata relicta sub conditione, quae in non faciendo concipitur, praestita Mutiana cautione de non faciendo, vel de parendo conditioni, statim peti possunt; Valent autem sic concepta legata, vel quod in ipso momento moriendi tribuendo magis vitae, quam morti, impleri conditio videatur, vt Cumanus declarat; vel vt subtilius animaduertunt alij, ex voluntate testatoris subsistunt, qui tali conditione negatiua apposita, voluisse censetur, vt prius impleretur. dispositio, quam legati conditio existeret, sicut in modali dispositione contingit, cui praefata dispositio ex interpretatione Scaeuolae Iureconsulti similis est. # 162 ASSERTIO CLXII. CAutio Mutiana in contractibus locum non habet cum sententia communi, idque in odium eorum, a quorum verbis actus pendebat, & qui dispositionem sic potuerunt concipere, vt negatiuae conditionis verba potius modalia client, quam conditionalia; quod in vltimis voluntatibus contraria ratione non obtinet, quippe cum a voluntate testatoris dumtaxat dependeant, nec quid possit imputari ei, in quem dispositio confertur. # 163 ASSERTIO CLXIII. DEmonstratio falsa, cum de corpore constat, legatum non vitiat; nam cum ad eum finem demonstratio fiat, vt res quae legata est, reddatur certa, si iam certa sit, nihil referre debet, an demonstratio falsa sit, vel vera. # 164 ASSERTIO CLXIV. DEmonstratio falsa, quae certi loci restrictionem continet, legatum reddit inutile, si res in eo loco non reperiatur; veluti si testator dixerit: Lego Titio centum, quae in arca habeo, vel quae ille apud me deposuit, consideratur enim tanquam legatum certae speciei: vnde si quantitas non repedatur, vitiari debet, tamquam si relictum esset aliquid, quod in rerum natura non repedatur. # 165 ASSERTIO CLXV. LEgatum sub falsa demonstratione ita relictum; Decem quae Titius mihi debet, ei do lego, liberationis magis, quam quantitatis esse videtur: vnde si debitum nullum sit, nullius momenti legatum erit, sed & si ita testator dixerit: Lego Titio centum, quae mihi Sempronius debet, haeres granatus non censetur dare quantitatem, sed actiones cedere aduersus debitorem: idcirco si nihil debeatur, & consequenter nec actiones cedi possint, nullius momenti legatum erit, quasi rei impossibilis, & quae non repedatur in rerum natura. # 166 ASSERTIO CLXVI. DEmonstratio falsa circa consanguinitatem legatum non vitiat, quidquid Communis contra intellexerit; si tamen testator per errorem existimauit haeredem institutú, aut legatarium ese filium suum, aut fratrem, aut consanguineum, dispositio vitiatur, quoniam huiusmodi demonstrationes causam finalem inducunt. # 167 ASSERTIO CLXVII. LEgatum in liberam, aut absolutam alicuius volunta{ De legato, quod in liberam, aut inuelatam alterius voluntatem confertur: assert. 8. }tem conferri non potest; in arbitrium tamen collatum, vel adiecta conditione, si haeres, aut alius in Capitolium ascenderit, iure ipso validum esse constat. # 168 ASSERTIO CLXVIII. QVoad sonum verborum, siue significandi modum, nihil interest, si Tuius in Capitolium ascenderit, alicui legetur, an, si Titius ipse voluerit, cum vtroque casu positum videatur legatum in voluntatem Titij, secus tamen quoad effectum iuris, & ipsius legati validitatem, cum vno casu valeat legatum, altero non, vt Cumanus animaduertit. # 169 ASSERTIO CLXIX. INstitutionem istam: Quos Titius voluerit, haeredes instituo, plerique putant captatoriam esse, & ideo a veteribus improbatam; verius tamen crediderint alij, captatoriam non esse, sed ideo improbatam, quod alienae, & liberae alterius voluntati commissa sit. # 170 ASSERTIO CLXX. CAptatoriae institutiones eae dicuntur, quibus quis alterius voluntatem aucupatur, & captat: veluti si quis ita scripferit: Instituo Titium, si me haeredem scripserit vel si quid mihi in testamento suo reliquerit, vel, qua ex parte me haeredem instituerit Titius, eum haeredem instituo: vnde constat aperte captatoriam dispositionem quamplurimum differre ab ea, quae alienae voluntati committitur, quod vsque ad tempora Cumani non fuerant assequuti Doctores. # 171 ASSERTIO CLXXI. INstitutionem haeredis in liberam alicuius voluntatem conferri non posse certum est; in arbitrium tamen posse, sicut legatum, cum Castellioneo, & Cumano contra Communem. # 172 ASSERTIO CLXXII. LEgatum illud si Titius arbitratus fuerit, non conditionale, sed purum esse, & Titius non, arbitrante, non corruere, sed ad arbitrium boni viri reducendum esse, contra Communem, cum Accursio, & Cumano. # 173 ASSERTIO CLXXIII. FIdeicommissaria libertas in liberam haeredis voluntatem conferri potest his verbis: Si haeres voluerit, fidei tuae committo, vt Stichum manumittas: directa vero non potest, vtputa si ita dixerit: Si haeres voluerit, Stichum liberum esse volo. # 174 ASSERTIO CLXXIV. QVi extremam voluntatem in alterius dispositionem committit, de iure Pontificio intestatus decedere non videtur; cum autem eo iure, sicut & ciuili captatoria voluntas permissa non sit, qualiter Decretalis illa, Cum tibi, quae sub titulo de testamentis, continetur, intelligenda sit, obscurum videtur: mihi vero, vel communis intellectus magis probatur, vel Sarmienti interpretatio non displicet. # 175 ASSERTIO CLXXV. FIdeicommissum vni ex familia, quem haeres cum mo{ De legato, aut fideicommisso vni ex familia, quem haeres elegerit, relicto, assertio. 18. }rietur, elegerit, vtile esse, & validum: quoniam fideicommissarij persona incerta omnino non est, sed ex electione haeredis venit certificanda. # 176 ASSERTIO CLXXVI. HAEres, cui a testatore alique eligendi de familia fuit facultas concessa, praecise non tenetur eligere, sed causatiue si velit vnum tantum ad fideicommissum admitti, alias enim nemine electo, omnes de familia simul admittuntur. # 177 ASSERTIO CLXXVII. SEmel ab haerede electione facta, statim electo res per fideicommissum relicta incipit deberi; ideo si eidem ab haerede eadem res legetur, legatum tamquam creditori relictum non potest consistere. # 178 ASSERTIO CLXXVIII. SI haeredi a testatore simpliciter ius eligendi tribuatur, cum semel electione facta officio suo functus sit, amplius mutare voluntatem non potest; quod si tempore mortis, eligendi facultas concedatur, & ante elegerit, electionem reuocare poterit. # 179 ASSERTIO CLXXIX. SI haeres pluribus de familia, vel extraneis haereditatem, vel aliquam rem particularem cum morietur, restituere fuerit rogatus, & ex praematura fideicommissi restitutione, alterius, quam ipsius praeiudicium versetur, ante tempus mortis restitutione praeuenire non potest. # 180 ASSERTIO CLXXX. SI electionem in vita factam haeres non mutauerit, sed vsque ad mortem in ea perseuerauerit, ita demum electio morte haeredis confirmatur, si non antea moriatur electus; nam eo decedente ante haeredem, morte haeredis electio non confirmatur. # 181 ASSERTIO CLXXXI. ELectus ab haerede non ex dispositione ipsius, sed ex prouidentia, & voluntate primi testatoris in fideicommisso succedere videtur; ideo cum pater spurio filio nihil possit relinquere, neque ipse haeres spurium filium testatoris poterit eligere. # 182 ASSERTIO CLXXXII. HAEredi proprium filium spurium ad fideicommissum eligere permittitur, quia non ab eo, sed a primo testatore fideicommissum capit. # 183 ASSERTIO CLXXXIII. SVccessor in Maioratu ad debita vltimi possessoris soluenda non tenetur, praeterquam si Maioratus contemplatione, vel ad necessariam eius vtilitatem fuerint contracta. # 184 ASSERTIO CLXXXIV. SVccessor in Regno ad debita praedecessoris soluenda non tenetur, nisi in bonis etiam liberis successerit: quo modo legem quandam Partitae alias difficilem intelligendam existimamus. # 185 ASSERTIO CLXXXV. PRoximior Maioratus possessor, licet causam ingratitudinis commiserit, ab vltimo possessore per exhaeredationem successione Maioratus priuari non potest. # 186 ASSERTIO CLXXXVI. LOcationi a praedecessore factae, successor in Maioratu non tenetur stare. # 187 ASSERTIO CLXXXVII. QVamuis haeres vnum de familia haeredem instituat; si tamen fundum extraneo legauerit, omnes de familia admittentur. # 188 ASSERTIO CLXXXVIII. HAEres vnum de familia eligere rogatus, plures etiam poterit eligere, nisi de contraria testatoris voluntate constiterit. # 189 ASSERTIO CLXXXIX. IS, qui de familia electus est, ab eligente in fauorem alterius de familia recte grauari potest, in extranei vtilitatem non potest. # 190 ASSERTIO CXC. TEstator, qui eligere vnum de familia in fundo haeredi concessit, si fundum extra familiam alienari prohibuit, tacitum fideicommissum in casum alienationis reliquisse familiae; videtur; ideo si haeres grauauerit electum, vt fundum extraneo restituat, & tantundem pretij ei relinquat, cum propter sequens fideicommissum in exterum collatum alienatio inducatur, ex persona primi haeredis secundus oneratus intelligitur; itavt ab eo post mortem electi, omnes de familia fundum petere possint. # 191 ASSERTIO CXCI. IS, qui ad fideicommissum ab haerede electus est, caeteris omnibus de familia praefertur; caeterum nemine electo, omnes in aequales partes admittuntur # 192 ASSERTIO CXCII. SI testator ita fideicommissum reliquerit: Haeres mens per fideicommissum fundum Sempronio, quamuis verbum, dato, vel aequippollens non sit expressum quia tamen scriptura menti testatoris, & his, quae scribi debuere, congruit, fideicommissum tenere cum Bartolo defenditur. # 193 ASSERTIO CXCIII. POst Papiniani coniecturam, ex qua conditio si sine liberis tacite subintelligitur, etiam tacita conditione fideicommissum est conditionale. # 194 ASSERTIO CXCIV. PApinianus non addidit conditionem, nec potuit, sed{ De conditione si sine liberis, quae ex coniectura voluntatis testatoris tacite subintelligitur a lege. assert. 8. } pietatis fecit coniecturam. # 195 ASSERTIO CXCV. EX coniectura pietatis sub conditione resolui, & sub contraria datum videri fideicommissum, iuris potestate essectum est. # 196 ASSERTIO CXCVI. SVblata differentia, quae iure Digestorum, inter lineam masculinam, & foemininam viguerat, Iustinianus Papiniani coniecturam, non tantum in liberis suis haeredibus, sed & in illis liberis, qui per lineam foemininam descendunt, ampliauit. # 197 ASSERTIO CXCVII. DOnatio quamuis piae causae facta ab eo, qui liberos non habebat, natiuitate liberorum reuocatur, # 198 ASSERTIO CXCVIII. LIberi iam nati donationis tempore, non excludunt fideicommissum, licet multi diuerso ferantur. # 199 ASSERTIO CXCIX. AN naturales liberi substitutum excludant, perpetua fuit quaestio, vna communis affirmat, non tantum legitimis, sed & naturalibus ex coniectura Papiniani substitutum excludi, altera negat. ego nihil certum constitui, sed voluntatis esse quaestionem coniecturis eliciendam verius crediderim cum nonnullis. # 200 ASSERTIO CC. IN proposito dubio nihil referre, an liberi naturales ex seruili consortio, an ex concubina domi retenta sint; nam scrupulosa magis, quam vera distinctio est, semperque spectari debebit testatoris voluntas ex coniecturis elicita. # 201 ASSERTIO CCI. CAElibes, & orbos non fieri lege Papia incapaces,{ De lege Papia, & de caducis tollendis, assertio. 11. } imo eis fuisse relictam testamenti factionem passiuam, dummodo legi pareant, contra nonnullos. # 202 ASSERTIO CCII. LEgatum annum a caelibe lex Papia non auferebat, licet alia auferret, nisi intra centesimum diem legi paruisset. # 203 ASSERTIO CCIII. NOn generaliter, sed potius ne lex Papia eludatur, credo Iurisconsultos legatum, donationem, fideicommissum, & mortis causa donationem aequiparasse, & haereditatis appellatione bonorum possessionem comprehendi docuisse. # 204 ASSERTIO CCIV. SVbstitutionem vulgarem, non vero ius accrescendi fiscum lege Papia vocatum excludere, quodam Authore reclamante defendam. # 205 ASSERTIO CCV. IN consilio Galli, vt pote non extenso a Scaeuola vltra pronepotem, non potuit deuolui haereditas in causam caduci, quia in liberis vsque ad eum gradum lex Papia ius antiquum intactum reliquit. # 206 ASSERTIO CCVI. STante lege Papia, quemlibet bonorum possessionem petere, filios, & siruos parentibus, & dominis potius se haeredes existere verius censeo. # 207 ASSERTIO CCVII. REgula Catoniana neque in legato vsusfructus, neque in legato caelibi, & orbo relicto locum habebat. # 208 ASSERTIO CCVIII. ATtenta lege Papia, neque ante aditam haereditatem poterat legatarius optare, neque legatum ad haeredes transmittere. # 209 ASSERTIO CCIX. LEgatum mortuo relictum, vt relictum latino, peregrino, & deportato, pro non scripto habetur # 210 ASSERTIO CCX. IN fideicommissis non iuris ciuilis subtilitas, sed defunctorum voluntas obseruatur; ideo fideicommissum deportati seruo relictum sustinetur. # 211 ASSERTIO CCXI. SI seruus caelibis haeres instituatur, & antequam iussu domini haereditatem adeat, alienatus, vel manumissus fuerit, & eius dominus intra centum dies legi Iuliae, & Papiae pareat, & nuptias contrahat, testamenti factionem habere dicitur; & ideo adeundo, sibi, aut domino haereditatem acquiret. # 212 ASSERTIO CCXII. DOtis causam semper, & vbique praecipuam esse de{ De priuilegiis dotis, assertio. 10. }bere propter publicam vtilitatem, vt foeminae facilius nubere, & liberorum procreationi studere possint; idcirco ipsius fauore quamplurima in iure statura contra strictas disputandi rationes. # 213 ASSERTIO CCXIII. SI duo instrumenta reperiantur eodem die confecta, alterum dotis, & alterum mutui cum hypotheca, nec de prioritate constet, in dubio instrumentum dotis antiquius praesumitur. # 214 ASSERTIO CCXIV. SI hypotheca fisci, cum hypotheca dotis concurrat, neque appareat, quae prior sit, dotis hypotheca anterior praesumetur; imo hodie noua Iustiniani constitutione, etsi certum sit hypothecam fisci anteriorem esse, dotis hypothecam praeferri debere defendám. # 215 ASSERTIO CCXV. PRiuilegium tacitae hypothecae: ad filios, & ad haeredes extraneos transmittitur: priuilegium vero praelationis mulieri concessum, ad filios, non tamen ad haeredes extraneos transit. # 216 ASSERTIO CCXVI. Peciale priuilegium dotis in hoc consistere, vt ex nuda promissione dotis actió nascatur, cum Bartolo contra Recentiores. # 217 ASSERTIO CCXVII. INcerta promissio dotis, speciali ipsius fauore, & laxatis in hoc iuris ciuilis regulis sustinetur. # 218 ASSERTIO CCXVIII. QVamuis alienatio rerum mobilium dotalium, a marito facta, tam veteri, quam nouiori iure teneat; tamen si maritus soluendo non sit, dotis fauore, ne vxor indotata maneat, reuocabitur. # 219 ASSERTIO CCXIX. SI foemina pro muliere dotem promittat, Senatusconsulti Velleiani authoritas cessat, ac dotis fauore cum effectu obligatur. # 220 ASSERTIO CCXX. PRiuilegia dotis etiam in muliere sterili locum habere, cum sententia communi, contra nonnullos. # 221 ASSERTIO CCXXI. DEbitum primipilare praefertur debito dotis propter summam Reipublicae vtilitatem, quae in securitate huius debiti versatur. # 222 ASSERTIO CCXXII. COnuentionis verbum cum generale sit, tam no{ De contractibus nominatis, & innominatis, assertio. 12. }minatos, quam innominatos contractus comprehendit: nominati sunt, qui certum, & elegans nomen habent; innominati sunt (quicquid Baldus & alij contra contendant) qui nomen elegans non habent. # 223 ASSERTIO CCXXIII. PErmutationis contractus ex communi sententia in eo distinguitur ab innominato do vt des, quod ille, si species pro specie detur, celebratur; hic, si species pro genere, aut genus pro genere permutetur: sed ego cum nonnullis Recentioribus, & olim, & nunc longe verius crediderim, permutationem genus esse, & omnes contractus innominatos respectiuos, vt species comprehendere, ideóque innominatum contractum esse. # 224 ASSERTIO CCXXIV. DOnatio, cum non aliter, quam rei traditione celebraretur ante Iustiniani constitutionem, nec nominatus, nec innominatus contractus fuit; post eam vero credebam olim, & nunc secure firmo contractum esse, & quidem nominatum, licet permulti contradicant, transactionem tamen innominatum contractum esse recte defendunt quamplures. # 225 ASSERTIO CCXXV. INter nominatas & innominatas conuentiones hoc interest, quod illae solo consensu actionem ciuilem specialem, & nominatam producunt; hae autem non aliter, quam si causa subest, licet ante implementum obligationem naturalem producere cum communi sententia libenter probauerim. # 226 ASSERTIO CCXXVI. PActa, quae nuda appellantur, non improprie contractus esse innominatos arbitramur, licet quatuor tantum eorum species inueniantur, qui dicuntur respectiui, inter quae eam differentiam constituo, quod illa licet iure ciuili, & pontificio etiam (vt verius est) actionem non producant, apud Hispanos tamen producunt; si tamen contractus respectiui sint; nec apud nos actionem ante implementum pariunt. # 227 ASSERTIO CCXXVII. NOminatae conuentiones nominatas actiones producunt, idest, quae propriam, & descriptam formulam in albo Praetoris habebant; innominatae vero generalem praescriptis verbis ad interesse, & condictionem ob causam ad repetendum habent. Dicitur autem praescriptis verbis actio, quod a Praetore secundum verba praescripta conuentionis daretur; ideóque licet actio in factum generalis sit, plures species comprehendens, tamen in factum ciuilis eadem est, quae & praescriptis verbis, quia datur etiam secundum factum. # 228 ASSERTIO CCXXVIII. SI detur pecunia pro re, quia emptionis venditionis substantialia interueniunt, contractum esse nominatum emptionis affirmo; sed si simul cum pecunia alia species detur, quae vel pecuniam excedat, vel de eius valore dubitetur, innominatam esse conuentionem do vt des, ad Paulum, & Celsum Iurisconsultos conciliandos verius crediderim, & quorundam obstaculis & noue, & vere satisfaciam, vt aliquando forsan videbit Lector. # 229 ASSERTIO CCXXIX. SI species pro specie, genus pro genere, species pro genere, aut e contra genus pro specie detur, non esse contractum emptionis contra Cassianos, & Sabinianos, sed permutationis, aut innominatum do vt des, cum Nerua, & Proculo: ideóque praescriptis verbis actionem dari, aut condictionem ob causam, verissimum constituo, & ab aliorum impugnationibus in Salmanticensi Gymnasio defendebam olim, nunc etiam facile & vere defendi posse existimo. # 230 ASSERTIO CCXXX. DO vt facias, & facio, vt des, contractus innominati, neque ex forma ineundi, neque ex implemento distinguuntur, sed res respectu dantis est do vt facias, respectu vero facientis, facio vt des, sicut venditio dicitur respectu vendentis, emptio autem respectu ementis; quando autem factum tale est, quod locari solet, non est innominatus contractus, sed locationis, quia mercedem non oportere in pecunia numerata in eo contractu intercedere verius existimo. # 231 ASSERTIO CCXXXI. SI facias quod locari non solet vt decem tibi dem, contractus est innominatus; & ideo semper actio praescriptis verbis locum habebit, quae apellatur in factum ciuilis, eámque Iulianus quoque concessit, licet male plerique existimauerint in eo a Martiano reprehendi, quod ciuilem actionem in eo casu negabat. # 232 ASSERTIO CCXXXII. CVm ex omnibus contractibus, qui a Graecis appellantur Synallagma, ciuilis adio praescriptis verbis oriatur, & huiusmodi sit contractus facio vt des; negari non potest ex eo competere actionem illam ciuilem: quod, ne Paulus Iureconsultus repugnet, intelligendum esse tuebor, vbi incipit is contractus a conuentione, idque incognita vulgo ratione. # 233 ASSERTIO CCXXXIII. COntractus innominatus facio vt facias, simillimus est contractui nominato Mandati, producittamen actionem ciuilem generalem praescriptis verbis, quae semper competit, vbi de contractu, aut actione dubitatur. # 234 ASSERTIO CCXXXIV. ACceptilatio est liberatio per mutuam interroga{ De acceptilatione, & nouatione. assert. 7. }tionem, qua vtriusque contingit ab eodem nexu absolutio: Et duplex est, Vulgaris, quae nonnisi verború obligationem dissoluit: Aquiliana, per quam etiam aliae omnes in stipulatum deductae, & nouatae dissoluuntur. Dicitur autem acceptilatio ab accepto ferendo; acceptum enim ferre nihil aliud est, quam fateri se ab aliquo accepisse, & sic velut imaginaria solatio indicatur, idest, quae speciem solutionis iuri ciuili refert, & obligationem tollit. # 235 ASSERTIO CCXXXV. NOuatione tollitur obligatio, quae inter modos dissoluendarum obligationum a Iustiniano. refertur; definitur, vt sit prioris debiti in aliam nouam obligationem, vel ciuilem, vel naturalem transfusio, atque translatio. Dicitur autem a nouo, siue a noua obligatione, nec interest quae obligatio praecedat, dummodo abqua fuerit, hoc est, naturalis, ciuilis, aut honoraria, siue verbis, aut re, vel litteris, aut consensu praecedens constituta fuerit. # 236 ASSERTIO CCXXXVI. VEteri iure neque per additionem, vel detractionem summae in fecunda stipulatione factam, nouationem fieri, nisi id inter contrahentes astum esset, contra communem sententiam defenditur. # 237 ASSERTIO CCXXXVII. QVamuis secunda stipulatio plus quam prima contineat, nisi id actum inter contrahentes fuerit, prior Pandectarum iure non nouabatur, sed stipulator ex vtraque agere poterat; ita tamen vt si ex prima egerit, ex secunda tantum ad id, quod deest, agere possit: sin vero ex secunda, prior extinguatur solutione magis, quam nouatione. # 238 ASSERTIO CCXXXVIII. NOua Iustiniani constitutione, prioris obligationis nouatio non aliás contingere potest, quam si inter contrahentes expresse actum fuerit, vt nouatio fiat: Pandectarum tamen iure, & saeculo Iureconsultorum inter contrahentes actum fuisse sufficiebat, etsi non specialiter; aut expressim, sed tacite tantum, hoc est signis, vel praesumptionibus a lege inductis. # 239 ASSERTIO CCXXXIX. NOuatio ope exceptionis inducitur hodie, in quibus casibus ipso iure inducebatur olim ex sententia quorundam, quae nullo pacto sustineri potest: idcirco cum Alexandro, Fulgosio, & Alciato multis retro temporibus longe verius crediderim, nec ope exceptionis induci nouationem post Iustiniani constitutionem, nisi inter contrahentes expresse actum sit, vt nouatio fiat; # 240 ASSERTIO CCXL. NOua Iustiniani constitutio, quae nouationem fieri prohibet, nisi expresse agatur, in delegatione proprie sumpta locum non habet; secus tamen si delegatio improprie facta fit, quoniam delegans non liberatur nifi expresse actum fit, cum sententia communi, quae fortassis nec lege quadam partitae alteratur, vtpote cum in diuersis terminis loquatur lex illa; quicquid Scriptores huius Regni contra existimauerint, sed male quidem, vt aliquando Lector videbit. # 241 ASSERTIO CCXLI. SCripturam eam habere praerogatiuam, vt semper pro illa praesumendum sit, nisi contrarium euidentissimis probationibus conuincatur. # 242 ASSERTIO CCXLII. QVia facile pecuniae cupidus, seu necessitate oppres{ De non numeratae pecuniae exceptione, quae nouiori iure biennio finitur. assert. 6. }sus, spe futurae numerationis, recepisse pecuniam fatetur, quae stipulantis malignitate credita non sit, non numeratae: pecuniae exceptio introducta est, quae olim ad quinquennium extendebatur, nouiori iure biennio finitur. # 243 ASSERTIO CCXLIII. NOn numeratae pecuniae exceptio locum habet: siue scriptura, siue verbis quispiam recepisse fateatur: sed si Notarius numerationis testimonium in instrumento exhibeat, reus condemnabitur. # 244 ASSERTIO CCXLIV. TAntum in contractu Mutui pecuniae non numeratae: exceptio prodest, in aliis autem obligationibus ex antecedenti causa descendentibus vnusquisque suis confessionibus acquiescere debet. # 245 ASSERTIO CCXLV. PEcuniae non numeratae exceptio intra biennium opposita, probationis onus in creditorem transfert, eóque numerationem non probante absolutio sequitur. # 246 ASSERTIO CCXLVI. NOn numeratae pecuniae exceptioni renunciari posse, vel non posse, disputationis gratia defenditur. # 247 ASSERTIO CCXLVII. CRedendi verbum ad eos proprie pertinet, qui alie{ De rebus creditis, & si certum petatur. Assert. 14. }nam fidem sequuti sunt: quocirca ex proprietate sermonis referri non potest ad eos, quibus ex delicto, vel ex legato debetur: is enim, cui ex delicto debetur, alienam fidem non sequitur, neque is, qui delinquit, poenae consentit, vult enim delinquere, non paenam pati: legatarius etiam fidem haeredis sequutus non est, tamen improprie, atque ex communi vsu loquendi, qui verborum proprietati praeualet, nomen credendi ad omnes extenditur, quibus ex quacunque causa debetur. # 248 ASSERTIO CCXLVIII. CReditor proprie non solum dicitur is, cui pure debetur, sed etiam, cui in diem debetur, vel sub conditione, quae omnino extitura est; at vero is, cui debetur sub conditione, quae incerta est, proprie, aut simpliciter creditor non dicitur, sed condicionalis creditor appellatur. # 249 ASSERTIO CCXLIX. MVtuum diuersimode definiri solet; mihi placuit semper definitio Bartoli, vt fit contractus celebratus datione vera, vel ficta; rei consistentis in pondere; numero, vel mensura, cum spe recipiendi tantundem in genere suo. # 250 ASSERTIO CCL. REs quae consistit: in pondere, numero, vel mensura, si penes aliquem deponatur, ac eidem concedatur expressim, vt frui possit, vel vt tantundem reddere liceat, adhuc Depositi manet contractus, nec in Mutuum conuertitur propter adiectionem conditionis tempore Depositi factam; quae licet contractus Depositi modum excedat, non tamen est contra ipsius substantiam: Quod si Deposito simpliciter, & absque vlla conditione facto, postmodum inter partes conuenerit, vt tantundem reddere, vel Deposito vti liceat, Depositi contractus finitur; & verum Mutuum esse incipit. # 251 ASSERTIO CCLI. SI res consistens in pondere, numero, vel mensura credatur alteri, quamuis ipse eadem nummorum corpora mutuanti reddiderit, adhuc Mutui contractus erit; sufficit enim Mutuum ab initio eo animo factum, vt idem in genere redderetur, licet ex accidenti aliter fiat. # 252 ASSERTIO CCLII. MVtuum in his rebus consistir, quae in pondere, numero, mensuráve constant; quoniam eius naturae sunt vt possit quis proprie in creditum ire, earum dominium transferendo, & sibi satisfieri per solutionem aliarum eiusdem generis, quae tantumdem praestent propter omnimodam similitudinem; quod in aliis rebus non contingit, in quibus si aliquis iret in creditum, earum dominium transferendo, eueniret, vt cum alia res soluendasibi esset pro re, quam dedit, damnum pateretur, cum nulla fit tam aequalis aestimationis, vt ipsius; solutione satisfactum credito videri possit. # 253 ASSERTIO CCLIII. DEbitori mutuam rem aliquam accipienti, non licet inuito creditore rem alterius generis soluere, nisi imminente necessitate, & aliis interuenientibus, quae a iure requisita sunt: Nec etiam licet pro vino, tritico, vel alia re, quae in pondere, vel mensura consistat, pecuniam soluere; cum Bartolo, & communi, contra nonnullos. # 254 ASSERTIO CCLIV. PEcuniam non tam ex substantia, quam ex quantitate considerandam esse, idcirco summo, strictóque iure licere debitori alterius generis pecuniam soluere, quam cuius credita erat, dummodo aequiualeat acceptae. # 255 ASSERTIO CCLV. CReditor sicut inuitus non compellitur aliud pro alio, etiamfi melius sit, accipere; ita neque alium fideiussorem pro alio: idcirco compellendus non est mutare fideiussorem etiam oblato alio aeque idoneo, neque vnum pignus pro alio, etsi sit aequalis valoris: Ex causa tamen compelli poterit pignus aeque idoneum accipere, cum ineo nulla versetur vtilitas, fideiussorem vero nunquam; quoniam creditor iuste potest de vna persona magis confidere, quam de alia, etsi vtraque aequalis videatur. # 256 ASSERTIO CCLVI. MVtuum damus, recepturi non eandem rem. quam dedimus, sed aliam eiusdem generis, alioquin aut Commodatum erit, aut Depositum, aut aliud genus contractus, provt contrahentes voluerint, hoc est Precarium, pignoris datio, aut locatio; sed & si rem alterius generis accipiamus, Mutuum non erit, sed contractus innominatus do vt des. # 257 ASSERTIO CCLVII. MVtuum vnicum esse, quod re contrahitur, & ita demum si de meo tuum fiat, non alias facilioris tamen doctrinae gratia probari posse, Mutuum quoddam ciuile esse, quod contrahitur, cum spe futurae numerationis non acceptum accepisse fatemur: quo casu non ex chirographo obligatio oritur, vt Bartolus existimauit, sed potius ex Mutuo, quia creditur numerationem praecessisse, sic vt etiam ante biennium actionem habeat creditor; quidquid alij repugnent. # 258 ASSERTIO CCLVIII. IN contractu Mutui tacite actum videri, etsi expresse cautum non sit, vt eiusdem generis, & bonitatis res reddantur, qua datae sunt: idcirco debitor nec dando rem mediocrem, liberatur, quia licet generis debitor sit, Mutuum tamen acceptum restituere debet cum relatione ad rem mutuo datam propter functionem, per quam certa efficitur res soluenda. # 259 ASSERTIO CCLIX. DEbitor generis, & sic ex contractu Mutui, rei interitu non liberatur, quoniam genus perire non potest; id quod in debitore quantitatis etiam respectu certae rei aequaliter obseruandum erit cum Cumano, & Fulgosio, contra communem. # 260 ASSERTIO CCLX. DEbitor quantitatis, post oblationem, ope exceptionis liberatur, si quantitas perierit; absque oblatione etiam, si inter partes conuentum fuerit, vt per interitum liberetur. TABVLA MATERIARVM, Quae in praefatis 260. Assertionibus explicantur, & quarum veriores resolutiones traduntur.   DE Substitut. in genere, & de Vulgari substitutione, assert. 24.   De Pupillari substitutione. assert. 30.   De Exemplari substitutione. assert. 15.   De Compendiosa substitutione. assert. 12.   De substitut. Reciproca, quam & Breuiloquam appellant Doctores. assert. 4.   De liberis, & posthumis haeredibus instituendis, vel exhaeredandis, item & de praeteritione eorum, de consilio Galli Aquilij circa nepotes, & de lege Velleia. assert. 30.   De inofficioso testamento. assert. 11.   De acquirenda vel omittenda haereditate. assert. 18.   De conditionibus, & demonstrationibus. assert. 22.   De legato, quod in liberam, aut inuelatam alterius voluntatem confertur, assert. 8.   De legato, aut fideicommisso vni ex familia, quem haeres elegerit, relicto, assert. 18.   De conditione si sine liberis, quae ex coniectura voluntatis testatoris tacite subintelligitur a lege, assertione. 7.   De lege Papia, & de caducis tollendis, assert. 11.   De priuilegiis dotis, assert. 10.   De contractibus nominatis, & innominatis. assert. 12.   De acceptilatione, & nouatione. assert. 7.   De non numeratae pecuniae exceptione, quae nouiori iure biennio finitur, assert. 6.   De rebus creditis, & si certum petatur, assert. 14. FINIS. ANNOTATIONES In Loca quaedam post superiorem editionem diligentius examinata. In Librum Primum de Vsufructu. -  LIbro primo capit. 1. num. 1. Cum de si[sect. 1]gnificatione, proprietate, & virtute verbi Vsusfructus agerem, ad nonnullos Authores lectorem remisi: Est etiam videndus vltra relatos ibi, Petrus Ricciardus ad rubricam, Instit. de vsufructu num. 62. & 63. & n. 10. Vbi agit vnde Vsusfructus denominetur, & an sit nomen aequiuocum, & generale; & probat, quod septem modis capiatur. -  Cap. 1. per totum, de vsufructu formali, & causali[sect. 2] egimus, & communem Doctorum sententiam, quod sit vsusfructus formalis, & causalis, defendimus, & melius, quam hactenus comprobauimus. Eandem etiam opinionem tuetur, & dicit verissimam Petrus Ricciardus ad rubricam, Institut. de vsufructu, ex num. 64. vsque ad num. 70. vbi plene loquitur ad propositum, non tamen ita plene vt nos loquuti sumus, nulla etiam dicit ex his, quae pro communi, & contra Recentiores adnotauimus, vt ibi videri poterit. -  Cap. 2. ex num. 2. vsque ad num. 7. defendi, vsumfru[sect. 3]ctum omnem iuris esse, siue a iure institutum: Postmodum inueni, quod id admittit Bartolus in l. si is qui pro emptore, num. 31. ff. de vsucapionibus, vbi docuit, quod vsusfructus iuris est, & a iure ciuili inuentus: & sequitur Matiencus in l. 8. tit. 7. gloss. 1. num. 14. lib. 5. nouae recopilationis. Qui de vsufructu facti non loquitur, nec aliquid dicit ex his, quae a nobis adnotata fuerunt. -  Cap. 2. ex num. 75. tractaui, vtrum legatum vsusfru[sect. 4]ctus simpliciter factum vxori nomine appellatiuo, debeatur secundae vxori; & contrarias Baldi, Alexandríque sententias retuli eo loco: tandem Pauli de Montepico, Menochij, ac aliorum sententiam probaui, quam ante ipsos distinguendo tenuit Felinus in cap. innouamus, n. 11. de treug. & pace, vbi foedere distinctionis repugnantes opiniones conciliat, & inquit, quod testator habuit vxorem tempore facti testamenti, legatum censetur praesenti vxori relictum, & de secunda, aut futura vxore non cogitatum; sed tantum de prima. Ratio est, quia testator potuit moueri ex affectione singulari, vel propter merita, l. cum rem alienam, C. de legatis, l. nec adiecit, ff. pro socio: & in hoc casu Baldus loquitur, & intelligitur vt generaliter procedat: Sivero testator non habuit vxorem tempore facti testamenti, legatum vxori relictum, non solum primae, sed etiam posteriori relictum viderur, nam cessat illa coniectura singularis affectionis, vel meritorum, & legatum intelligitur relictum ex sola maritali affectione, quaequidem maritalis affectio generaliter in quacunque vxore locum habet, vt latius explicat Paulus de Montepico vbi supra, & esse communem distinctionem profitetur Petrus Andora lib. 10. communiwn opinionum, verbo, legatum, vers. si testator. Ioannes Petrus Molignati de appellatiua vtriusque iuris intensione, verbo, vxori, per totum. Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 8. tit. 15. fol 357. vbi num. 3. superiori distinctione recepta constituit in proposito generaliter ex coniectura voluntatis, cuilibet vxori legatum censeri debere relictum. verum coniecturam voluntatis in contrarium trahere, quando testator ex singulari affectione praesentis vxoris, vel meritis adductus fuit, videri potest Menochius etiam vltra locum relatum vbi supra, in consil. 97. num. 80. & 81. lib. 1. & in cons. 106. num. 69. lib. 2. & praesump. lib. 4. praesump. 122. per totam, vbi plures casus distinguit, & agit de legato facto vxori simpliciter a marito, vel ab alio vxori alicuius: vide etiam Costam in cap. si pater, de testamentis, in 6. prima part. verbo, legauit, num. 6. & 10. Barbosam in l. diuortio, §. quod in anno, num. 10. & 14. ff. soluto matrimonio Angelum Matheacium de legatis & fideicommissis, lib. 2. cap. 33. n. 7. & quatuor seqq. fol. mihi. 100. vbi nouissime disputat pro vtraque parte praesentem quaestionem, nec distinctionem Felini probat; inclinat potius in eam partem, vt secunda: vxori etiam legatum debeatur; dicit tamen consultius esse & aequius, mentem testatoris ex variis coniecturis studiose elicere. -  Cap. 5. num. 20. diximus fructuarium iure suo vti &[sect. 5] frui, siue ex se ipso fructus percipere ex fundo: Id quod verissimum est, & vltra relatos ibi, probatur per Modernum in consuet. Parisiens. tit. 1. §. 1. gloss. 1. num. 26. & n. 30. vbi dicit, quod fructuarius fruitur sua authoritate, & per manus suas, nec cogitur per manus proprietarij accipere vsumfructum, Petr. Greg. in syntagm. iur. lib. 4. c. 3. num. 5. Ioannes Vincentius Annius alleg. 48. n. 55. -  Cap. 6. num. 18. & seqq. cum agerem an legatarius[sect. 6] ocupans legatum propria authoritate perdat ius suum, retuli quamplurimos id tractantes: vltra relatos ibi, vide Flaminium de Rubeis in cons. 48. ex num. 12. cum multis sequentibus. -  Cap. 14. per totum, actum est vtrum testator remitte[sect. 7]re possit cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & inuentarij confectionem: adde quod hanc quaestionem pro vtraque parte plene disputat Petrus Ricciardus ad principium, Instit. de vsufructu, ex num. 183. vsque ad num. 198. & num. 199. remanet cum Communi, quam defendimus, quod non possit praedicta cautio remitti; quod vero possit haeres, ibidem resoluit n. 197. sed eo loco nulla tangit ex his, quae a nobis adnotata sunt vltra alios, nec veram reddit differentiae rationem. -  Cap. 16. tractaui, vtrum fructuarius faciat fructus[sect. 8] suos ante cautionem praestitam tam in vsufructu proprio, quam in improprio; tractat etiam latissime Petrus Ricciardus ad principium, Instit. de vsufructu, ex n. 145. vsque ad numer. 171. vbi in omnibus conuenit cum his, quae resoluimus, & argumentis contrariae partis plene satisfacit; multa tamen omittit quae animaduersione digna sunt, & a nobis adnotata fuere, vt ibi videri poterit. -  Dict capite 16. actum est, vtrum cautio in vsufructu[sect. 9] praestanda de substantia vsusfructus esse dicatur: quam quaestionem latissime etiam disputauit Petrus Ricciardus ad principium Instit de vsufructu; & quod non sit de substantia in vsufructu proprio cum Communi defendit, & late ampliat, & limitat, & argumentis contrariae partis satisfacit ex num. 137. Vsque ad num. 155. in vsufructu vero improprio, quod cautio omnino sit de substantia, resoluit ibidem num. 160. sed pro vtraque parte disputat ex num. 155. vsque ad num. 164. itavt disputationis gratia ex dictis ibi, vtraque opinio problematice defendi possit: Sed in puncto iuris, & rei veritate resolutioni a nobis traditae omnino adhaerendum existimamus, quae ex dictis ibi verissima cuique videbitur. -  Capit. 17. per totum, latius, & melius quam hactenus[sect. 10] tractatur, quomodo, & qualiter cauere debeat vsufructuarius in omni vsufructu, aut respectu diuersae rei fructuariae cuiusque? in qua quaestione breuiter nimis scripsit Petrus Ricciardus ad §. constituitur, Institut. de vsufructu, num. 21. & 23. vers. Tertio colligitur; nec ibi dicta vera sunt indistincte, aut saltem maiori indigent declaratione, vt ex dictis eo loco colligitur. -  Cap. 18. per totum, actum, an vsufructuarius admitti[sect. 11] debeat ad iuratoriam cautionem, si aliter cauere non possit: hanc quaestionem disputat late, sed prolixe Petrus Ricciardus ad principium, Institut. de vsufructu, ex num. 171. vsque ad num. 183. & num. 178. recte dicit de rigore iuris veriorem opinionem esse contra Communem, quod fructuarius fideiussorem non inueniens priuetur commodo vsusfructus: quod aliis comprobauimus, quae ipse praetermittit: sed de aequitate num. 179. firmauit tenendam communem opinionem, quod fructuarius non reperiens fideiussorem propter inopiam, admittatur ad commodum vsusfructus, praestita iuratoria cautione intelligendo, vt latius limitat, & declarat numeris seqq. Sed in hac re nouam, veram tamen, atque ex mente communi procedentem resolutionem tradidi supra, dict. cap. 18. -  Cap. 20. actum est, vtrum vsufructuarius dicatur[sect. 12] procurator in rem suam, idque tractauit Ricciardus ad principium, Institut. de vsufructu, in finalibus verbis: vbi cum Caualcano distinguendum putat inter ea, quae respiciunt vsumfructum tantum, aut proprietatem; quam distinctionem merito impugnaui, siue aliter & melius explicaui, vt ibi vidisti. -  Cap. 32. num. 18. contra Iasonem, & alios probaui[sect. 13] cum Bartolo, in vsufructu, & aliis iuribus incorporalibus cadere proprie dominium. Adde vltra relatos ibi, idem tenuisse Cuiacium recitat. solemnium in lib. digestorum, ad l. interd. 21. in fine, ff. de acquirenda possessione. Vbi fecit dominium triplex: dominium Proprietatis, dominium vsusfructus, dominium Possessionis. Proprietatis dominium, inquit, l si tibi, ff. quibus modis vsusfructus amittatur. Vsusfructus dominium, l. qui vsumfructum, ff. si vsusfructus petatur. Dominium Possessionis, l. 2. C. de bonis maternis. -  Cap. 33. num. 7. diximus qualiter fructuarius debeat[sect. 14] vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni viri: adde vltra relatos ibi, Vincentium Carocium de locato & conducto, 3. gradu personarum, quaest. 15. per totam, fol. 81. vbi late agit, qualiter, aut quibus modis debeat vti vsufructuarius, cum domus vsumfructum obtinet, & quibus personis, atque ad quos vsus locare possit. -  Cap. 42. num. 15. & seqq. diximus, Fructus pendentes[sect. 15] in re fructuaria tempore, quo cedit dies vsusfructus, ad fructuarium pertinere, per textum, in l. si pendentes, 34. ff. de vsufructu: adde Petrum Coftalium in eadem l. vbi intelligit eam in hunc modum: Fructus, quos testator pendentes reliquerit, pertinere ad vsufructuarium, vtin eis simul cum re ius vsusfructus habeat, sed tamen vsumfructum augebunt, & debebunt restitui cum re ipsa, l. vxori, ff. de vsufruct. legato, cum & ipsi pars rei sint, l. fructus pendentes, ff. de rei vendicat. Quod; cum vsusfructus omnium bonorum relictus est, alij dixerunt, vt ibidem vidimus. Sed in vsufructu rei particularis solus praedictus Author sic annotauit in terminis; idcirco si casus occurrat, cogitandum erit, an Vlpian. in eo textu forsitam aliter senserit, dum dicit: Nam stantes fructus ad fructuarium pertinent; quasi velit indistincte commodo fructuarij pendentes fructus cedi debere, sic vt sequentium annorum fructus cedent: quod ita intellexisse videntur Authores nonnulli, quos ibi retulimus: & in praesenti Rebuffus ad l. 235. ff. de verborum significatione, vers. septimo ferre, fol. mihi, 1024. -  Cap. 59. num. 29. dictum fuit, quod instrumenta, &[sect. 16] aliae scripturae iurium, actionum, & bonorum testatoris apud haeredes debent remanere, & non esse penes vsufructuarium, & ibi retulimus Pedrocham sic resoluente: idem etiam resoluit Vincentius de Franchis decisione 386. part. 2. Vbi dicit, quod orta quaestione inter haeredem, & vsufructuarium omnium bonorum, penes quem ex eis deberent remanere scripturae haereditariae, & auditis vtriusque allegationibus tandem iudicatum fuit, quod eas deberet haeres conseruare, qui dominus est, & tenetur pro defensione vsusfructus eas ad instantiam vsufructuarij exhibere, vt ibi probauit. -  Cap. 60. actum est, an de legato vsusfructus omnium[sect. 17] bonorum Quarta Falcidia detrahi possit: & ibidem quomodo vsusfructus legati aestimatio fiat; adde Ioannem Vincentium Honded. in consilio 39. numer. 80. volum. 2. -  Cap. 69. per totum, melius quam hactenus defendi,[sect. 18] alienatione vsumfructum non amitti indistincte: adde Marcum Antonium Peregrinum nouissime in cons. 97. num. 19. lib. 1. Vbi distinguit vsusfructus alienatione tunc reconsolidationem fieri cum proprietate, cum formalis vsusfructus alienatur, secus si causalis: in quo decipitur ex his, quae late annotauimus; nam sicut causalis vsusfructus alienatione, id est, re ipsa alienata, reconsolidatio non fit, sic nec formalis alienatione, cum impune formalis etiam distrahi possit. -  Cap. 71. per totum, actum est, qualiter vsusfructus,[sect. 19] ac alia seruitus quaecunque dominij acquisitione confundatur, siue amittatur. Adde vltra ea, quae ibidem diximus, nonnulla, quae in proposito scribunt Tiraquellus de retractu lignagier, § 1. gloss. 7. num. 62. & quatuor seqq. Matienco in l. 7. titul. 11. gloss. 1. ex num. 35. vsque ad num. 47. lib. 5. nouae recopilationis. -  Cap. 75. ex num. 24. cum sequentibus, egimus vtrum[sect. 20] dominium vnicum sit, idque directum, an duplex & vtile, & directum: adde vltra relatos ibi, D. Felicianum de Solis late tractantem in prooemio de censibus, ex nu. 11. & 12. vsque ad num. 17. -  Cap. 28. num. 19. nonnullas Habitationis definitiones[sect. 21] adduxi: vitra relatos ibi, adde Thadaeum Pisosoacium ad titulum Instit. de vsu & habitatione, num. 2. -  Cap. 61. num. 17. & 18. diximus, quod testator in du[sect. 22]bio censetur legare, ius dumtaxat, quod habet, etsi tale ius morte ipsius sit periturum, & sic etiam si legatum sit inutile: de quo vltra ea, quae ibidem dixi, commendo Hyppolitum Riminald. in consil. 241. ex num. 23. vsque ad num. 35. lib. 3. vbi nonnullas leges in proposito declarat, atque eleganter praedicta dissoluit, vt ibi videri poterit melius forsan quam alibi: & in effectu conciliatio, quam adducit, concordat cum his, quae diximus contra Pichardum. -  Cap. 74. ex num. 44. ad propositum eorum, quae ibi[sect. 23] dicuntur, vide Surdum consil. 205. lib. 2. vbi an colonus in venditione fructuum cogatur praeferre dominum, an vasallus, ex num. 13. an emphyteusim generatione finitam concedere non teneatur dominus de nouo, si velit pro se retinere. LOCA IVRIS COMMVNIS, tam Caesarei, quam Pontificij, & legum Regiarum Castellae, quae in his Commentariis, circa vsusfructus materiam, summa cura, & diligentia explicantur, quibus veri, & germani intellectus assignantur. -  Ex Digesto veteri. -  LEX quod nostrum, ff. de vsufructu. num 39. & tribus sequentibus, pag. 5. -  L. cum in fundo, ff. de iure dotium. num. 43. pag. eadem. -  L. vtifrui, 5. ff. si vsusfructus petatur, num. 54. & 55. pag. 6. -  L. ius publicum, ff. de pactis: & eius materia, num. 32. pag. 28. -  L. 3. §. sed vtrum, ff. de minoribus, num. 31. pag. 42. -  L. quamuis, ff. de iure dotium, num. 34. p. ead. -  L. cum in fundo, ff. de iure dotium num. 37. p. ead. -  L. sciendum, §. si fundus, ff. qui satisdare cogantur, n. 48. & 49. pag. 43. -  L. 1. ff. si vsusfructus petatur, num. 14. pag. 53. -  L. 3 ff. de vsufructu, cum §. l. Institut. eodem tit. num. 3. & num. 13. Pag. 62. -  L. si ab haerede, ff. si vsusfructus petatur. n. 21. p. 63. -  L. Papinianus, 18, ff. de seruitutibus. num. 23. & quinque sequentibus. -  L. via, 5 ff. de seruitutibus. num. 25. pag. 69. -  L. 4. ff. de vsufructu, cap. 11. per tot. pag. 70. -  L. 4. ff. de seruitutibus. cap. 11. per tot. pag. 70. -  L. 3. §. dare, ff. de vsufructu, l. quoties, l. 2. ff. de seruitutibus, l. 1. §. finali, ff. de seruitutibus rusticor. l. si ego, §. 1. ff. de publiciana in rem actione, quae ad idem pertinent. cap. 12. per tot. p 73. & seqq. -  L. qui vsumfructum, 43. §. finali, cum l. quaesitum, statim sequenti, ff. de vsufructu. num. 10. & num. 15. & 16. pag. 78. -  L. si tibi, ff. de vsufructu earum rerum quae vsu consumuntur. num. 16. & 22. pag. 89. & 90. -  L. in omnibus, 41. ff. de iudiciis, & eius materia, n. 11. pag. 95. -  L. 1, in versicul. finali, cum 11. seqq. ff. vsufructuarius quemadmodum caueat. cap. 20. per tot. pag 97. -  L. 1. §. habet autem, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat. num. 12. pag. 100. -  L. sed & si quid, §. & generaliter, ff. de vsufructu. ibid. -  L. item si fundi, §. seminarios, ff. de vsufructu, num. 14. & tribus sequentibus. pag. 103. -  L. ex sylua, 11. ff. de vsufructu, num. 36 & 38. p. 110. -  L. sed si grandes, 12. ff. de vsufructu. num. 37. p. ead. -  L. vetus, l. vel inutilium, & l. quid ergo, ff. de vsufructu c. 27. per tot. pag. 113. -  L. si alij vsus, 42. ff. de vsufructu. num. 13. p. 116. -  L. per seruum, 14. §. 1. & versic. denique, l. sed si de fructu, 15. ff. de vsu & habitatione, & l. huic stipulationi, ff. vsufructuarius quemadmodum caueat. num. 14. & 15. pag. 116. & 117. -  L. si quis ita, 24. l. defuncta 65. §. Sempronio, ff. de vsufructu, cap. 29. per tot. pag. 119. & seqq. -  L. si habitatio, 10. §. l. ff. de vsu & habitatione. num. 19, pag. 123. -  L. vltima, ff. de vsufructu earum rerum quae vsu consumuntur. num. 20. pag. 124. -  L. Proculus, 19. ff. de vsufruct. latissime num. 25. & seqq. pag. ead. -  L. plenum, §. sed & si pecoris, ff. de vsu & habitatione num. 47. pag. 127. -  L. vsus pars, 20. ff. de vsu & habitatione, num. 14. & 19. pag. 130. & 131. -  L. viae, itineris, 17. ff. de seruitutibus, ex num. 5. & n. 12. & 18. pag. 130. & 131 -  L. haeredes, 26. §. in illa, ff. familiae erciscundae. num. 7. pag. 130. -  L. 4. ff. de vsufructu, cum l. recte dicimus, ff. de verborum significatone, cap. 32. a principio vsque ad num. 16. pag. 132. & 133. -  L. qui vsumfructum, 3. In fine, ff. si vsusfructus petatur. Ex num. 16. cum seqq. pag. 133 -  L. vsufructu, 7. §. hac ratione, cum duabus legibus sequentibus, ff. de vsufructu, l. aequissimum, 17. § fructuarius, cum caeteris §§. illius legis, 1. sed & si quid 19. l. vsufructuarius nouum, 51. ff. eodem titul. cap. 33. a principio. pag. 135. -  L. sed & si quid inaedificauerit, 19. ff. de vsufructu, n. 10. 11. & 12. pag. ead. -  L. aequissimum, 17. § proinde, Versiculo, etsi forte in in hoc, ff. de vsufructu, ex num. 23. vsque in finem capitis. pag. 137. & seqq. -  L. vsufructuarius, 68, ff. de vsufruct. ex num. 13. vsque ad num. 23. pag 136. & 137. -  L. sed & si quid, 19. §. sed nec seruitutem, & §. proprietatis, cum l. seq. ff. de vsufructu, late, & melius quam hactenus, cap. 35. per tot. p. 141. & seqq. -  L. vsufructu legato, 7. l. item si fundi, 10. ff. de vsufructu. ex num. 11. cum seqq. pag. 145. -  L. item si fundi, versic, huic vicinus tractatus est, ff. de vsufructu. num. 24. pag 153. -  L. si pendentes, 34. ff. de vsufructu, num. 15. 16. & 17. pag. 167. -  L. de funda, 65. §. vltimo, ff. de vsufructu, cap. 43. a principio vsque ad num. 11. pag. 168. -  L. si habitatio, 10. §. vtrum, ff. de vsu & habitione, n. 10. pag. ead. -  L. quoties, 41. §. vniuersorum, ff. de vsufructu, num. 10. pag. 170. -  L. & puto, 26. §. Iulianus, ff. familiae herciscundae. num. 3. pag. 179. -  L. si proprietas, 1. si tibi, ff. de vsufructu accrefeendo num. 35. ad finem. pag. 183. -  L. penultima, ff. de vsufructu accrescendo num. 22. & multis seqq. pag. 187. -  L. 1. §. interdum, ff. de vsufructu accrescendo, num. 24. & seqq. pag. 187. -  L. sicuti, §. finali, & §. Aristo, ff. si seruitus vendicetur, num. 4. pag. 190. -  L. loci corpus, ad finem, ff. si seruitus vendicetur, n. 5. pag. ead. -  L. statuae, 44. in princ. & §. 1. ff. de vsufructu, ex num. 7. cum seqq. pag. 191. -  L. infantis, 62. ff. de vsufructu, num. 9. pag. ead. -  L. quoties, 15. & l. ei fundo, 19. ff. de seruitutibus, n. 11. & multis seqq. pag. ead. -  L. ergo, §. finali, cum l. veluti, ff. de seruitutibus rusticorum, num. 16. pag. 192. -  L. vt pomum, 7. ff. de seruitutibus, ex num. 21. p. 193. -  L. 4. & 5. ff. de operis seruorum, cap. 50. per tot. maxime num. 5. & 6. pag. 194. -  L. sed & si quid, 19. §, & si vestimentorum, ff. de vsufructu, fructu. cap. 51. per tot. p. 196. -  L. hactenus, 8. ff. de vsufructu, cap. 56. per totum, pag. 210. -  L. Titio cum morietur, 58. ff. de vsufructu, num. 15. pag. 224. -  L. haeres meus, 78. §. quamuis, ff. de conditionibus & demonstrat. & 15. ff. de vsufructu legato. ibid. -  L. an vsusfructus, ff. de vsufructu, num. 19. & quatuor seqq. & ibidem l. si vsusfructus municipibus, ff. de vsufructu legato. pag. 225. -  L. si vsusfructus ciuitati. 21. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, num. 22. & 23. pag. ead. -  L. si vsusfructus alternis, 28. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, ex num. 30. vsque in finem capitis, p. 245. -  L. seruitutes, 14. ff. de seruitutibus, & eius materia, n. 6. pag. 247. -  L. si vsusfructus, 67. de iure dotium, cap. 69. fere pertot. maximenum. 25. pag. 253. -  L. si is qui, 11. §. iura praediorum, cum l. sed an viae, 12. ff. de pignoribus, cap. 70. pertot. p. 254. & seqq. -  L. si seruus, 27. ff. de vsufructu, num. 8. p. 258. -  L. repeti, §. rei mutatione, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, cap. 72. a principio. pag. 259. -  L. fundi, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, num. 24. & 25. pag. 262. -  L. quoties, 41. §. vniuersorum, ff. de vsufructu, ex num. 11. pag. 260. -  L. seruitutes, 19. §. si sublatum, ff. de seruitutibus vrbanorum, ex num. 15. cum seqq. pag. 261. -  L. domo, 21. ff. de pignoratitia actione, ex num. 19. cum seqq. pag. ead. -  L. si cui insulae, 60. ff. de vsufructu, num. 2. p. 260. -  L. excepta, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, n. 4. pag. ead. -  L. si pendentes, §. si qua seruitus, cum l. arbores, §. l. ff. de vsufructu, conciliatur, & declaratur, ex n. 3. cum seqq. pag. 263. -  Legis, si quis domum, §. l. ff. locati, materia, num. 19. pag. 265. -  L. si habitatio, 10. ff. de vsu & habitatione, num. 23. pag. ead. -  L. Pomponius, 29. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, num. 4. pag. 267. -  L. si tibi, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, n. 25. pag. 268. -  L. si proprietati, 4. ff. de iure dotium, num. 4. p. 275. -  L. 1. §. qui in perpetuum, ff. si ager vectigalis vel emphyteuticarius, num. 30. pag. 273. -  L. defuncta, 65. ff. de vsufructu, cap. 77. per totum, & capitibus seqq. pag. 277. -  L. si fur, 14. ff. de vsufructu, num. 9. & num. 13. p. ead. -  L. si vsufructuarius messem, 13. ff. quibus modis vsusfructus amittatur, num. 11. pag. ead. -  L. si operas 33. ff. de vsufructu, num. 16. pag. 278. -  L. vtifrui, 5. §. finali, ff. si vsusfructus petatur, n. 17. & 18. pag. ead. -  L. Herennius, ff. de vsuris, num 11. & 12. pag. 285. -  L. quod si nulla, ff. de religiosis & sumptibus funerum, num. 14. per tot. pag. eadem. -  Ex Infortiato. -  LEx placet, ff. de acquirenda haereditate, num. 5. pag. 26. -  L. dotalem, 62. ff. soluto matrimonio, num. 27. p. 41. -  L. species, ff. de auro & argento legato, num. 6. p. 45. -  L. seruum filij, 26. §. finali, ff. de legatis l. num. 10. pag. 57. -  L. Titio, 21. ff. de vsufructu legato, num. 36. p. 65. -  L. qui duos, 20. ff. de legatis i. num. 38. p. 66. -  L. Iulianus, 41. §. scio, ff. de legatis l. num. 39. pag. ead. L. Titia, 40. §. Seia testamento, ff. de auro & argento legato, num. 41. pag. ead. -  L. si vsusfructus mihi in biennium, ff. de vsufructu legato, num. 17. pag 78. -  L. patrimonij, 22. l. fundi Trebatiani 37. & l. cum ita, 41. ff. de vsufructu legato, cap. 29. per totum, pag. 119. -  L. libertis, 4. cum sua materia, ff. de alimentis & cibariis legat, ex num. 4. cum seqq. & vide num. 17. & 18. pag. 122. -  L. filios, 39. ff. de vsufructu legato, & l. species, 15. ff. de auro & argento legato. num. 21. pag. 124. -  L. generali capite, 32. ff. de vsufructu legato, num. 22. pag. ead. -  L. denique, 8. §. interdum, ff. de peculio legato. num. 24. pag. eadem. -  L. non aliter, ff. de legatis 3. num. 37. pag. 126. -  L. si quis reum, 6. §. idem Iulianus scribit, ff. de liberatione legata, num. 45. pag. 127. -  L. legatum, 17. ff. de annuis legatis. num. 46. p. ead. -  L. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis 1. num. 56. pag. 128. -  L. annua, 20. §. finali, ff. de annuis legatis, num. 10. pag. 168. -  L. si alij, 19. ff. de vsufructu legato, latissime cap. 47. per totum. pag. 178. -  L. si Titio, 1o. ff. de vsufructu legato, num. 36. & 37. pag. 183. -  L. Sempronius Attalus, 36. §. si fundus, ff. de vsufructu legato, num. 35. pag. ead. -  L. cum quidam, 23. ff. de annuis legatis, num. 11. pag. 169. -  L. si ita, & l. vltima, in princ. ff. de auro & argento legato, num. 7. & 8. pag. 170. -  L. mulieri & Titio, 73. ff. de condit. & demonstrat. ex num. 5. vsque ad num. 13. p. 185. & seq. -  L. & Proculo, 20. ff. de legatis 2. num. 32. vsque ad n. 37. pag. 188. -  L. plane, §. si coniunctim, ff. de legatis l. num. 28. pag. eadem. -  L. 1. §. si vsusfructus, versic. sed operis, ff. ad legem falcidiam. cap. 50. a principio. p. 194. -  L. 2. ff. de vsufructu legato, cap. 50. per totum, vbi vide num. 16. pag. 196. -  L. 1. ff. de vsufructu legato, cap. 52. per totum. p. 197. -  L. vltima, ff. de vsufructu legato, cap. 59. per totum. pag. 218. -  L. si quis seruum, §. vltimo, ff. de legatis 2. num. 11. & num. 14. pag. 218. -  L. mulier, 22. §. finali, ff. ad Senatusconfultum Trebellianum, num. 13. p. 219. -  L. 5. ff. de vsufructu legato, num. 15. p. 224. -  L. quod in rerum; 24. §. 1. ff. de legatis 1. ex num. 16. pag. eadem. -  L. 1 in finalibus verbis, ff. de vsufructu legato, num. 15. & 16. pag. 239. -  L. 4. ff. de vsufructu legato, num. 10. p. 258. -  L. is cuius seruo, ff. de legatis 2. num. 26. p. 268. -  L. si domus, §. finali, ff. de legat. 1. num. 29. p. 273. -  L. non quocunque, 83. §. fundus, ff. delegatis 1. cap. 76. per totum. pag. 275. -  L. in singulos, 8. in fine, ff. de annuis legatis, latissime cap. 77. per totum. p. 277. -  Ex Digesto nouo. -  LEx si ita stipulatus fuero, 126. §. 1. ff. de verborum obligat, num. 8. 9. & 10. & num. 56. 57. & 58. pag. 2. -  L. si cum testamento, §. si fundum, ff. de exceptione rei iudicatae, num. 13. & 14. pag. 3. -  L. Lucius Titius, §. idem respondi, ff. ad municipalem, num. 52. p. 44. -  L. 1. §. item Iuliano, ff. de remissionibus, ex num. 14. vsque in finem capitis. p. 53. -  L. Stichus seruus meus, 39. ff. de manumissis testamento, num. 29. 30. & 31. p. 64. & 65. -  L. qui ex pluribus, 106. ff. de verbor. obligat. num. 39. pag. 66. -  L. vsusfructus, 26. ff. de stipulatione seruorum, n. 24. p 72. -  L. 4. §. si viam, ff. de vsucapionibus. numer. 14. & 15. pag. 73. -  L. stipulationes non diuiduntur, in versic. Celsus. ff. de verbor. obligat. num. 14. pag. 77. -  L. si seruum, §. finali, ff. de verbor. oblig. num. 18. p. 78. -  L. in testamentis, ff. de regulis iuris, ex num. 42. p. 127. -  L. 2. §. item si in facto, & l. in executione, 85. §. si quod stipulatus, ff. de verb. oblig. num. 7. p. 130. -  L. 5. §. vltimo, & Lin executione, 85. §. item si ita, ff. de verb. obligat. num. 11. p ead. -  L. si cum duorum, 32. ff. de stipulatione feruorum, n. 22. & 23. p. 131. -  L. si vsusfructus debitorem, 4. ff. de nouationibus, num. 1. cum seq. p. 227. -  L. cognitionum, §. consumitur, ff. de variis & extraordinariis cognit. num. 9. p. 239. -  L. si fructuarium, 7. ff. de manumissis testamento. n. 11. pag. 258. -  L. si procurator, 14. ff. de acquirendo rerum dominio, num 40. p. 274. -  Ex Codice. -  LEx vltima, §. necessitate, C. de bonis quae liberis. num. 15. p. 27. -  L. 4. C. de bonisquae liberis, num. 48. pag. 29. -  L in rebus, C. de iure dotium. num. 25. & 28. p. 41. -  L. si praedium, C. de iure doti um. num. 21. p. 40. -  L. doce ancillam, C. de rei vendicatione. num. 22. & n. 26. p. eadem. -  L. vltima, §. sed quia, C. communia de legatis, num. 4. pag. 45. -  L. non est; dubium, C. de legatis, cum sua materia, ex num. 18. vsque ad num. 28. p. 49. -  L. cum rem alienam, cum sua materia, C. de legatis n. 30. pag. 65. -  L. 1. C. de vsufructu. num. 31. per totum. p. 83. -  L. penultima, C. vt in possessionem legatorum. num. 30. pag. 82. -  L. vltima, C. de pactis conuentis. num. 15. 18. & 19. pag 96. -  L. vltima, §. sin autem, C. de bonis quae: liberis, num. finali. P. 112. -  L. cum antiquitas, C. de vsufructu, ex num. 23. vsque ad num. 30. pag. 117. -  L. 2. C. de vsufructu. num. 8. 9. 10. & 11. p. 139. Authent. praeterea, C. vnde vir & vxor. ex n. 23. p. 174. Authent. dos data, C. de donat. ante nuptias, num. 11. & 12. pag. 177. -  L. vltima, C. de rebus alienis non alienandis, num. 1. & tribus sequentibus. pag. 201. -  L. eum ad quem, C. de vsufructu. cap. 56. & 57. p. 210. & sequentibus. -  L. vltima, §. fin autem legata, C. de bonis quae liberis. ex num. 10. cum seqq. p. 217. -  L. antiquitas, C. de vsufructu. ex num. 25. vsque in finem capitis, p. 226. -  L. vxor patrui, C. de legatis, num. 16. & duobus sequent. pag. 225. -  L. vltima, C. de vsufructu. cap. 63. per totum. p. 229. -  L. vltima, in fine, C. de impuberum, & aliis substitutionibus. num. 9. & 10. pag. 230. -  L. cum oportet, C. de bonis quae liberis. num. 2. & n. 26. pag. 229. & 236. -  L. corruptionem, C. de vsufructu. n. 20. & seqq. p. 240. & cap. 67. per totum. p. 242. -  L. vltima, in versic. finali, C. de praescriptione longi temporis. ex num. 2. p. 246. -  L. vsufructu, 9. C. de vsufructu. num. 16. p. 251. -  L. cum antiquitas, C. de vsufructu melius quam hactenus explicata, ex num. 21. p. 265. -  L. proprietatis, C. de probationibus. num. 39. p. 275. -  Ex tribus libris posterioribus Codicis. -  LEx, Congruit, C. de locatione praediorum ciuilium, lib. 11. num. 46. p. 269. -  L. possessores, C. de fundis patrimonialibus lib. 11. n. 28. pag. 273. -  Ex Institutionibus. -  §. finali, Institut. de seruitutibus rusticorum praediorum & vrbanorum. num. 10. & vide num. 17. p. 67. & 68. -  §. 1. Institut. de vsufructu. num. 10. & num. 17. & seqq. pag. 67. -  §. 1. Instit. de acquisitione per adrogationem num. 14. pag. 195. -  §. constituitur, cum sua materia, Institut. de vsufructu. c. 49. cum seqq. p. 190. & vide omnino c. 53. p. 199. -  §. finitur, cum sua materia, Institut. de vsufructu. cap. 61. cum multis seqq. pag. 223. -  §. l. versic. ne tamen in vniuersum, Institut. de vsufructu. num. 24. p. 225. -  §. finitur, versic. & non vtendo. num. 11. & vide per totum caput. p. 242. & seqq. -  §. finitur, versic. item finitur, si domino, cap. 69. per totum, maxime num. 4. & n. 21. & seqq. p. 248. & seqq. -  §. finitur, versic. eo amplius constat. Instit. de vsufructu. cap. 72. a principio. p. 259. -  §. si cui fundus, Instit. de legatis, cap. 76. per tot. p. 275. -  §. is vero, Institut. de rerum diuisione, cap. 77. per tot. maxime num. 1. & seqq. & num. 30. p 277. & seqq. -  Ex Decretalibus. -  Cap. nulli, cum sua materia, de rebus Ecclesiae alienandis vel non, ex num. 4. cum multis seqq. p. 201. -  Ex libro sexto Decretalium. -  Cap. finali, §. porro, de officio ordinarij, lib. 6. num. 9. pag. 282. -  Ex Extrauagantibus. -  Extrauag. Ambitiosae. Pauli secundi, de rebus Ecclesiae non alienandis, num. 25. pag. 204. vbi materia eius plene explicatur remissiue. -  Ex Concilio Tridentino. -  Tridentinum sessione 25. cap. 16. num. 7. p. 238. -  Ex legibus Partitarum. -  L. 14. titul. 8. partita 7. verus, & nouus sensus traditus num. 33. & seqq. p. 163. -  L. 23. titul. 31. partita 3. num. 11. p 195. -  L. 24. titul. 31. partita 3. versicul. otro si dezimos, n. 19. pag. 244. & vide per totum caput. -  L. 3. titul. 8. partita 5. cap. 77. per totum. p. 277. -  Caeterae leges quae ad hanc materiam pertinent, & sub tit. 31. partit. 3. continentur, per discursum vt occasio postulat, suis capitibus explicantur. -  Ex legibus Tauri. -  L. 66. Tauri, num. 46. pag. 43. -  L. 63. Tauri, num. 18. p. 244. -  L. 74. Tauri, num. 31. p. 268. -  Ex legibus nouae collectionis Regiae. -  L. 11. 12. & 13. titul, lib. 6. nouae collectionis Regiae, num. 51. pag. 44. -  L. 1. tit. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collectionis Regiae, plures declarationes, ex num. 11. & num. 15. 21. 22. 36. & 46. p. 57. & seqq. -  L. 11. tit. 7. lib 7. nouae collectionis Regiae. ex num. 28. vsque ad finem capitis. pag. 205. INDEX COPIOSISSIMVS ET LOCVPLETISSIMVS Materiarum, Quaestionum, ac omnium, quae in hoc Libro primo continentur, scriptus serie alphabetica, & numerorum, ratione fideliter subducta, diligenter ordinatus. -  A -  Abuti -  ABvti propicie dicitur, multum, & plus quam ferre potest natura rei, vti, num. 2. pag. 199. -  Achillis Pedrochae. opinio circa vsumfructum rerum quae viti consumuntur, noue, & vere confutata per Authorem, num. 33. p. 91. -  Accusare. -  Accusandi ius gradatim concedi videtur, ratione maioris amoris, & doloris, num. 14. p. 162. -  Accusatio, siue transactio super morte mariti defuncti per vxorem fada, non perimit ius, nec accusationem filiorum, num. 19. p. 163. -  Pace, siue transactione facta ab his, quibus primo loco ius accusandi competit, omnibus aliis praecluditur facultas accusandi, qui ratione coniunctionis accusare poterant, num. 20. p. ead. -  Si plures sint in vno, & eodem gradu, quibus principaliter competit ius accusandi, omnes simul admittendi sunt ad accusandum, omnesque simul remittere debent, num. 21. p. ead. -  Actio. -  Actio iniuriarum datur contra impedientem dominum vti re sua, num. 55. p. 6. -  Actio realis, & personalis (quae contrariae sunt) quare pro eadem re legata competant, remissiue, num. 11. pag. 49. -  Actio hypothecaria non competit pro re testatoris legata, quamuis competat aduersus alias res testatoris, quae ad haeredem peruenerunt, num. 14. pag. eadem -  Actiones tres pro legatis competentes, adita haereditate, non prius nascuntur, num. 15. pag. ead. -  Actiones confessoria, & negatoria in rem sunt, & dantur pro seruitutibus, & iuribus incorporalibus, num. 1. pag. 52. -  Actio negatoria, & confessoria quomodo differant, numero 2. & num. 3. pag. ead. -  Actiones confessoria, & negatoria pro seruitute competunt, & pro omni iure incorporali, num. 4. p. ead. -  Actionem confessoriam intentans, quae teneatur probare, num. 5. pag. ead. -  Actio confessoria vt intentari possit necesse est, quod dominus fundi dominantis perturbetur in vsu possessionis, vel quasi, siue per eum, qui seruitutem constituit, siue per alium quemlibet, num. 6. pag ead. -  In actione confessoria si plene probauerit actor, ad quid debeat condemnari reus, num. 7. pag. ead. -  Actionem negatoriam intentans, onere probationis non astringitur, quia in sola negatione intentio eius fundatur, num 9. pag. 53. -  Actionis confessoriae, & negatoriae nonnulla specialia esse, quae remissiue traduntur, num. 11. pag. ead. -  Actionis confessoria, & vtilis, & directa, ex sententia Glossae, & communi, num. 12. pag. ead. -  Et quibus competat vtilis, quibus etiam directa detur, & contra quos? num. 13. pag. ead. -  Actus interpretatio talis fieri debet, vt actus potius valeat, quam pereat: idque multis probatum, & exornatum remissiue, num. 23. pag. 120. -  Actus semper regulatur a fine in quem dirigitur, num 9. pag. 228. Regulariter etiam a sua causa num. 10. pag. ead. -  Actio personalis non datur contra singularem successorem, sed solum contra debitorem, vel qui eius personam repraesentat, num. 8. pag. 217. -  Actionem pro vsufructu competentem tolli hodie noua Imperatorum constitutione, decem annis inter praesentes, & viginti inter absentes, vt de vsufructu ipso dicitur, num. 7. pag. 242. -  Actionem personalem pro vsufructu constituendo competentem non finiri decem, vel viginti annorum spatio, sed durare triginta annorum spatio, ex sententia quorundam, num. 15. pag. 244. -  Quae improbatur per Authorem, & communis sententia defenditur, num. 16. ibid. -  Actio pro vsufructu constituendo competens, quare finiatur spatio decem, vel viginti annorum contra naturam personalium actionum, quae durant spatio triginta annorum num. 17. ibid. -  Actio personalis pro vsufructu competens, quanto tempore durare debeat de iure huius Regni ex decisione l. 63. Tauri, qua omnis personalis actio viginti annorum spatio finitur: vbi eiusdem legis materia multis exornatur, atque explicatur remissiue n. 18. ibid. -  Aduentitia bona. -  Aduentitia bona filiifamilias: vide plene cap. 3. per totum, pag. 26. & seqq. -  Aditio. -  Aditio venientium ab intestato non requiritur hodie iure Regio ad valorem legatorum, eo casu, quo nullus haeres institutus sit, vel institutus repudiauerit, n. 14. p. 57. -  AEstimatio. -  AEstimatio rerum dotalium efficit, vt omne lucrum, aut damnum, constante matrimonio in rebus aestimatis contingens, mariti sit, & non vxoris, num. 9. p. 38. -  Efficit etiam, vt sola aestimatio, siue pretium in obligatione sit, & dissoluto matrimonio, aestimatio tantum peti & solui potest, num. 10. & vide numeris sequentibus, ibid. -  AEstimatio rerum dotalium in dubio facit emptionem: & de nonnullis coniecturis remissiue, n. 12. & 13. p. 39. -  AEstimatio rei fructuariae in omni vsufructu fieri debet habito respectu ad tempus constitutionis, aut traditionis, non ad tempus restitutionis, n. 23. p. 90. -  Alimenta. -  Alimenta vtrum praestari debeant filiis prioris matrimonij. ex dote matris, quae contraxit secundas nuptias, num. 44. p. 15. -  Alphonsi de Azeuedo opino, nouiter taxata, num. 67. pag. 17. -  Alphonsi de Azeuedo opinio in quaest. proposita ibi, probata & noue declarata per Authorem, num. 95. & sequentibus, pag. 34. -  Alternatiua. -  Alternatiuae vltima pars, in defectum, vel saltem in locum prioris debet censeri adiecta, num. 42. pag 75. -  In alternatiuis, debitoris est electio, num. 14. pag. 89. -  Alienare. -  Alienare prohibitus, si alienet aliquam rem de fideicommisso, cadit tantum a parte alienata, non a a toto fideicommisso. numer. 6. p. 104. Sed contra. numero 21. p. 116. -  Alienatio. -  Alienationis verbum valde generale esse, & ideo comprehendere omnem contractum, & distractum, & omnem actum, per quem dominium directum transfertur, & etiam vtile, & per quem aliquod ius constituitur in re. numero primo. p. 201 -  Alienationis appellatione, & sub prohibitione eius contineri quamplurima, remissiue. numero. 2. ibid. -  Alienatione prohibita, vsusfructus etiam constitutio prohibetur, ibid. numero 3. -  Alienatio rerum Ecclesiasticarum regulariter est prohibita. numero 4. ibid. -  Vsusfructus in rebus Ecclesiasticis constitui non potest, quoniam vsumfructum constituens, alienare dicitur res Ecclesiarum. numero 5. p. 204 -  Interdictum de rebus Ecclesiae non alienandis interpretationem recipere, vt res Ecclesiasticae absque causa, & solemnitate alienari nequeant, cum causa tamen, & solennitate iure ipso alienari possint. numero 6. ibid. -  Ecclesiarum bona sine solemnitate alienata, an, & quando recuperentur cum fructibus? remissiue. numero 7. ibid. -  Ecclesiarum bona, vt alienari possint, duo potissimum necessaria sunt, solennitas, id est forma a iure requisita, & iusta alienationis causa; quod si aliquod istorum deficiat, alienatio erit ipso iure nulla, numero octauo, & numeris sequentibus, ibid. -  In Alienatione rerum Ecclesiasticarum non sufficit formam, & solemnitatem obseruare, sed etiam ex iusta, & necessaria causa alienare necessarium est. numero 11. ibid. -  Alienationem rerum Ecclesiasticarum non sufficit in euidentem Ecclesiae vtilitatem, atque ex causis a iure permissis fuisse celebratam, nisi solennitates etiam a iure requisitae obseruatae sint. numero. 12. ibid. -  In alienatione rerum Ecclesiarum, causae cognitio, & tractatus interuenire debet, & qualiter. numero 13. ibid. -  In alienatione rerum Ecclesiasticarum vnicus tractatus an sussiciat? numero 14. & 15. p. 203 -  In alienatione rerum Ecclesiarum pro forma, & solemnitate, authoritas, & licentia Superioris requisita. numero 16. ibid. -  Ecclesiae Collegium, aut Ecclesia Cathedralis, Episcopalis, vel Archiepiscopalis cum alienat, quam formam, & solennitatem obseruare debeat? numero decimo septimo. ibid. -  Episcopus vtrum res Ecclesiae suae, vel mensae de consensu Capituli, & sua tantum authoritate alienare possit; an licentiam, & authoritatem Archiepiscopi Metropolitani, au Romani Pontificis requirere debeat? numero 18. ibid. -  In Alienatione rerum Ecclesiasticarum tot solemnitates ad eum effectum, & finem requisitae sunt, ne in detrimentum, & damnum Ecclesiarum quomodolibet, & de facili, sed maxima deliberatione decretum alienationis interponatur, & vt Ecclesiae vtilitati studiose consulatur, num. 19. ibid. -  In alienatione rerum Ecclesiasticarum cum Romani Pontisicis authoritas intercedit, alterius Praelati inferioris authoritas necessaria non est, item nec alia solennitas. num. vigesimo primo. ibid. -  Ecclesiae Parochialis, & Capellae cum res alienantur, quae solennitas interuenire debeat? numero 22. p. 204 -  Monasteriorum bona qua solemnitate alienari debeant? num. 23. ibid. -  In alienatione rerum Ecclesiasticarum omnia solemnia, & necessaria interuenisse, vtrum in dubio praesumendum sit, maxime propter antiquitatem temporis: Deinde solemnitas extrinseca an, & quando ex antiquitate temporis praesumatur? remissiue num. 26. p. 205 -  Alienationis prohibitio etiam simpliciter facta, in his, quae fauorabilia sunt, comprehendit obligationem, hypothecam, & caetera quae continentur in l. vltima. C. de rebus alienis non alienandis, num. 50. ibid. -  Alimenta. -  Alimenta praestandi obligatio regulariter durare debet toto tempore vitae legatarij, etiam mortuo haerede, vel capite minuto, num. 12. p. 224 -  Alexandrum in consilio. 27. num. 6. libr. 6. nihil decidere circa quaestionem propositam ibi, & male citatum per Caualcanum in fauorem proprietarij. numero 8. p. 267 -  Alexandrum, & Tiraquellum in locis relatis per Caualcanum nihil decidere, quod proprietario obstare possit. num. 47. p. 269 -  Alexandri sententia in consil. 15. num. 3. lib. 2. cui alij subscribunt confutata, num. 13. p. 282 -  Andrea Gaill. & Ioachimi Minsingeri practicae obseruationes eruditae multum, & vtiles, & ab Authore commendatae, num. 8. p. 12. -  Andreae Gaill. resolutio declarata, num. 113. p. 21. -  Andream Gaill. breuiter. magistraliter, atque distincte intellexisse istam materiam, num. 2. p. 84 -  Andreae Alciati, in explicatione quarumdam legum distinctio reiicitur. num. 8. p. 130. -  Andream Alciatum recte intellexisse, & tractasse istam materiam, num. 8. p. 77. -  Angeli de Perusio doctrina in hac materia noue adducta, & probata per Authorem. num. 4. p. 76. -  Antonij Pichardi nouissimam resolutionem in materia tractata ibi Authoris resolutioni conuenire, noue consideratum per Authorem. numero 44. p. 43 -  Antonium Fabrum lib. 6. coniecturarum iuris ciuilis, c. 1. de antiquis legatorum generibus, subtiliter loquutum, & late, nec per aliquem hucusque praecitari. num. 3. p. 48 -  D. Antonij de Padilla nouissimus intellectus ad l. vnicam, §. item Iuliano, ff. de remissionibus, noue, & concludenter confutatus per Authorem. numero. 8. p. 54. -  Antonium de Leon. Canonicum Segobiensem deceptum in explicatione l. 4. ff. seruitutibus. numero. 10. p. 71. -  Antonij Galeatij Malunassae consilium 110. per totum volumine 1. optimum esse, & notandum in hac materia. num. 3. p. 88. -  Antonius Galearius Maluassia in consilio. 110. num. 9. volumine primo, noue confutatus ab Authore. num 28. p. 91. -  Annuus. -  Annui redditus vtrum computentur inter immobilia, vel an inter mobilia: vbi Authores quamplures congeruntur in vnum, qui de hac re latissime tractarunt. num. 5. & 6. p. 165. & ibidem effectus quatuor huiusce altercationis adducuntur. -  Annui redditus redimibiles, vtrum inter mobilia, vel immobilia connumerentur, ibid. num. 7. -  Annui redditus, ex sententia multorum, non sunt proprie bona mobilia, nec immobilia, sed constituunt tertiam quandam speciem bonorum diuersam ab illis, vt sunt nomina debitorum, ibid. num. 11. -  Antiqui. -  Antiquorum lectura praehabita, ipsorumque resolutione percepta, facile etiam percipi posse, quae in qualibet materia Recentiores scribunt, vel adiiciunt: & incipientes a Neotericis, nec Antiquorum commentaria originaliter praelegentes, rem de qua agunt radicitus, siue fundamentaliter intelligere non posse. num. 4. p. 151. -  Antonium Gomezium constituentem de iure Regio discriminis rationem inter Falcidiam, & Trebellianicam confutatum per Molinam num 12. p. 222. -  Antonij de Quesada distinctio improbata ab Authore. num. 15. p. 272. -  Aqua. -  Aquae, & ignis interdictionis, quae fuerit forma? remissiue num. 6. p. 239. -  Aratrum. -  Aratrum ciuitati inducere quid, & quibus inductum. num 23. p. 225. -  Arbor. -  Arborum incisio, & quodlibet aliud damnum in dubio, facto & culpa fructuarij, coloni, emphyteutae, & similium obuenisse praesumitur. num. 4. p. 107. -  Arbores vi ventorum, vel fluminis euulsae, vtrum ad fructuarium pertinere debeant, & quando illis vti possit? num. 23. p. 109. -  Arbores vi ventorum, vel simili impetu euulsae, locatoris sunt, nec potest colonus pro se retinete modo aliquo. ibid. num. 24. -  Idemque dicendum esse in arboribus grandibus nascentibus, & innascentibus, quae domini esse debent, etiamsi conductor eas plantauerit. ibid. num. 25. vbi ratio assignatur. -  Argumentum. -  Argumentum a contrario sensu non licet sumere, cum resultat absonus intellectus, & menti legis contrarius. num. 39. p. 206. -  Arrha. -  Arrharum nomine datum, seu promissum a marito secundo nubente existentibus filiis prioris matrimonij, vtrum imputari debeat in Quintum bonorum; an tanquam aes alienum deducendum sit de corpore haereditatis? num. 46. p. 15. -  Arias Pinellus laudatur, num. 3. p. 26. -  Ariam Pinellum recte improbasse, nonnullos Authores qui de iure Digestorum crediderunt, in solidum non acquiri parentibus bona aduentitia filiorum, ibid. num. 4. -  Arias Pinellus, & Ioannes de Matienco notati per Authorem, quod in quaestione quadam tractata ibi. nimis indistincte, & generaliter loquuti sint. num. 94. p. 34. -  Arij Pinelli & Martini Monter a Cueua traditiones improbatae num. 20. p. 253. -  Aretini opinio impugnata num. 20. p 63. -  Aretini, & Socini opinio relata, & improbata, atque eorum fundamentis satisfactum. num. 32. 33. & 37. p. 75. -  Augmentum. -  Augmentum alluuionis in praedio fructuario factum, an iure vsusfructus, & commodi, ad vsufructuarium pertinere debeat? num. 22. & sequentibus, p. 152. -  De augmento, & eius natura, remissue ibid. num. 23. & num. 25. -  De augmento vtrum idem iudicandum sit, quod de principali, cui adiungitur vt illius naturam sequatur. num. 25. p. 133 -  Vbi de augmento infinita dicuntur remissiue. -  Aurum. -  Auri, & argenti appellatione, an veniat pecunia remissiue? num. 21. p 155. -  Author. -  Authores infiniti congeruntur in vnum, qui causalis, & formalis vsus fructus distinctionem probarunt. num. 16. & sequent. p. 3. -  Authores nonnullos non recte percepisse, aut minus bene resoluisse materiam de qua agitur num. 20. p. 86. -  Authores nonnullos deceptos in materia tractata num. 10. p. 88. -  Auctor nouiter, & vere respondet nonnullis fundamentis, qua: contra Molinam, Couarru. & sequaces Martinus Monter-a Cueua nouissime considerauit. num. 13. p. 285. B -  -  BAconij declaratio noua in hac materia, vt vsufructuarij possessio nec mere ciuile sit, nec mere naturalis, sed mixta, noue improbata Authorem, num. 38. p. 51. -  Baldi Doctrinam Authoris resolutioni contrariam videri num. 68. pag. 17. -  Sed ad illam optime satisfactum. ibid. num. 69. -  Baldum assecutum fuisse veram rationem l. cum antiquitas, C. de vsufructu, & verba eius in id relata. num. 28. p. 265. -  Baldum falso citatum per Caualcanum num. 41. p. 269. -  Barbatiae consil. 56. volumine 3. explicatum, num. 10. p. 81. -  Barbosam communem opinionem tuentem, minime satisfacere fundamento praecipuo Nouiorum. num. 8. p. 282. -  Barbosam recte explicasse textum in capite finali, §. porro, de officio ordinarij in sexto: eius tamen solutionem non diluere vim fundamenti praecipui Neotericorum, ibid. num. 9. -  D. Barbosae praestantissimi Iurisconsulti laus. nu. 18. p. 3. -  Vide alia infrá littera P. -  Bartolum in consil. 54. in sine lib. 1. in quaestione agitata ibid. recte distinxisse tria iura. num. 21. p. 13. -  Bartolus ab impugnationibus Iasonis, & aliorum liberatus. num 19. pag. 134. -  Bartolum in loco relato per Caualcanum, nihil de vsufructuario scripsisse; & male citatum per eundem. num. 43. p. 269. -  Beneficium. -  Fructus Beneficij Ecclesiastici qualiter diuidantur inter defuncti heredes, & successorem, si benificiarius pendentibus fructibus decedat, num. primo, & seq. p. 281. -  Vsufructuario parem esse in praedicto casu ex communi sententia habentem Beneficium Ecclesiasticum, idcirco fructus ante mortem collectos ad haeredes defuncti, pendentes vero ad Ecclesiam, vel successorem integre pertinere, ibid. num. 2. -  Beneficij praedia si ad annuam pensionem locata fuerint, mortuo possidente Beneficium, pensiones eius anni ex communi sententia distribuendas esse, iuxta distinctionem l. defuncta, 65. ff. de vsufructu. ibid. num. 3. -  Fructus eius anni, quo Beneficiarius mortem obierit, indistincte pro rata temporis ad defuncti haeredes pertinere ex sententia Didaci de Couar. Ludouici Molinae. & Ioannis Guttierez, quam etiam tenuit cum aliis Boerius, & nouiter defendit Author, ibid. num. 4. & seq. -  Berengarij ad nonnullas leges Pandectarum interpretatio generaliter non potest omnibus adaptari, nec conuenit verbis l. 27. tit. 2. partit. 3. num. 23. p. 272. -  Borgninus Caualcanus argutus ab Authore, quod in quaestione prima capitis primi huius libri, nullum verbum scripserit. num. 21. p. 4. -  Borgninum Caualcanum de vsufructu aduentitiorum inuoluta, atque confusa manu tractasse num. 53. p. 30. -  Borgninus Caualcanus noue, & vere notatus per Authorem, quod contra legem, & rationem loquatur, nec Doctorum resolutiones in questione tractata ibi praelegerit. num. 11. p. 140. -  Borgnini Caualcani authoritatem adeo leuem esse ex sententia Ioannis Baptistae Laderchij in consilio 1. numero 3. volumine primo vt refutatione non egeat; ille enim Doctor parum accutare scribit, & sine vllo delectu omnia congerit in vnum. num. 6. p. 267. -  Borgnini Caualcani, & Vincentij Carocij resolutio destructa, num. 36. p. 268. -  Boerij decisionem 207. quam Caualcanus pro se adducit, minime diluere quaestionem propositam ibi. num. 16. p. 267. -  Bona. -  Bonorum appellatione, in omni materia indifferenter, seruitutes, actiones, & iura continentur, numero 11. p. 154. -  De verbo Bonorum, vide plene infra litera V, verbo vsusfructus bonorum. C -  -  CAmillus Gallinius commendatus in quaestione taciti, vel expressi, siue quot modis expressum quid dicatur, num. 48. p. 6. -  Causa. -  Causam immediatam attendendam esse in materia poenali, non mediatam, num. 69. p. 17. -  Capella. -  In Capellis fructus pendentes qualiter diuidantur, num. 29. p. 280. -  Capitis diminutio. -  Capitis diminutio quid? num. primo. p. 238. -  Capitis diminutio triplex. num. 2. p. 239. -  Capitis diminutio maxima quae? ibid. num. 3. -  Capitis diminutione maxima affectus, & sic ad mortem ciuilem, vel naturalem damnatus, de iure communi nec testari poterat, nec antea conditum testamentum validum erat: de iure huius Regni contra, ex decisione l. 4. Tauri, de qua late agitur remissiue ibid. num. 4. -  Capitis diminutio minor siue media quae? ibid. num. 5. -  Capitis diminutio minima quae? ibid. num. 10. -  Capitis diminutiones maximam & mediam, mortes ciuiles esse. num. 17. p. 240. -  Cautio. -  Per cautionem excogitatam a Iureconsulto Labeone in l. quoties la 1. ff. de seruitutibus, non constitui seruitutem, siue illam actu traditam non videri; vtilem tamen esse, vt patientia praestetur ab aduersario, per quam seruitus constituatur. num. 25. p 74. -  De cautione ab vsufructuario haeredi praestanda, & an remitti possit vel non? plene c. 15. per totum. p. 80. -  Cautionem vsufructuariam dupliciter peti posse. num. 4. p. 84. -  Cautionem non esse de substantia vsusfructus in rebus, quae vsu non consumuntur. num. 8. & sequentibus. p. 95. -  Cautionem de substantia vsusfructus esse in his rebus, quae vsu consumuntur, ex communi sententia. num. 22. p. 86. -  Cautionem non esse de substantia vsusfructus etiam in his rebus, quae vsu consumuntur ex sententia aliorum, quae per Authorem probatur, ibid. num. 26. -  Cautio praestanda haeredi ab vsufructuario qualis esse debeat. num. primo, & sequentibus. p. 92. -  Cautionis nomine illa intelligitur quae fit per nudam repromissionem absque fideiussoribus, & pignore, vt est Iuratoria, quae ob id vocatur Nuda ibid. n. 3. -  Cautio idonea dicitur in iure, quae fit datis fideiussoribus, vel pignore, ibid. num. 8. -  Cautio iuratoria qualiter fiat, & quae debeat continere? remissiue num. 17. p. 93. -  Cautio praestanda haeredi ab vsufructuario fideiussoria, & idonea, an iuratoria esse debeat. cap. 18. per totum, p. 92. -  Cephalus in consilio. 532. numero 6. lib. 4. noue, & vere confutatus per Authorem. num. 8. p. 38. -  Cephalus in consilio 653. numero 15. lib. 5. noue notatus per Authorem. num. 18. p. 98. -  Cephali resolutio in consilio num. 653. num. 10. libro 5. nonnullis confirmata remissiue. p. 102. num. 14. & de ipsa actum. ibid. a num. 9. -  Census. -  Census vtrum absque licentia Regia constitui possit in terris, & terminis oppidorum, & ciuitatum huius Regni, de quibus loquitur Regia lex 11. tit. 7. lib. 7. nouae recopilationis: & an sola Procerum, siue Decurionum licentia sufficiat. nu. 46. & sequentibus, p. 206. -  Census super re impositus debetur ab vsufructuario, emphyteuta, & quolibet alio possessore; nec potest conuentus se eximere a iudicio per nominationem domini directi. num. 16. p. 211. -  Census cum non debeatur contemplatione fructuum, sed ratione pretij, quo emptus fuit, diuisio eius pro rata temporis fieri debet, si vsufructuarius antequam adueniret dies solutionis, decesserit. num. 7. p. 280. -  Quod, cum census constitutus est super domo, & similibus, citra vllam penitus controuersiam obseruandum est. ibid. num. 8. -  Cessio. -  Cessio actionum & iurium, ignorante & inuito debitore fieri potest: delegatio vero non nisi volente debitore. num. 3. p. 227. -  Cessio in iure qualiter fieret olim, & de forma eius, remissiue num. 2. p. 248. -  Cessum, vel translatum ius, si ex aliqua causa ad cessionarium transire nequit, penes cedentem remanet. num. 24. p. 253. -  Clericus. -  Clerici habentes Beneficia, vsufructuario similes sunt ex sententia multorum; & de aliorum sententiis remissiue num. 8. 9. 10. p. 45. -  Circumscriptio. -  De circumscriptione aliqua cum fit mentio, intelligitur de omni circunscriptione, etiam non dolosa, n. 9. p. 112. -  Conductor. -  Conductor, qui male versatus fuerit circa rem conductam, priuatur illa, num 104. p. 34. -  Conductor licet ius vtendi & fruendi habeat, non tamen habet ius in rem, sed in personam locatoris, vt eum re conducta frui patiatur. num. 21. p. 47. -  Nec vtitur nomine proprio, aut proprio iure, sed nomine domini, & iure alieno, ibid. num. 22. -  Conductor, qui male versatur in re conducta, expelli potest. num. 14. p. 100. -  Conducens plures res, si vnam male tracter, priuatur omnibus. num. 17. p. 105. -  Colonus. -  Colonus, vel conductor non possunt mutare formam rei etiam in melius, num. 14. & 15. p. 108. -  Colonum debere potius fructus vendere domino quam alij, iusto tamen pretio num. 15. p. 267. -  Confusio. -  Confusionem debiti successione fieri quoties creditor debitori, aut e diuerso debitor creditori succedit, num. primo. p. 258. -  Connani sententia circa seruitutem vsus relata, & nouiter improbata per Authorem. num. 13. p. 254. -  Connani rationem ad textum in l. 4. ff. de seruitutibus, nouam non esse, sed in communem rationem incidere, noua Authoris consideratio in hac materia, num. 12. p. 71. -  Coniectura. -  Coniecturis, nec interpretationi locus non est, quoties de voluntate testatoris apparet manifeste. n. 25. p. 159. -  Coniunctio. -  Coniunctio posita inter incompatibilia, resoluitur in disiunctiuam. num. 37. p. 183. -  Coniunctio ex qua nascitur ius accrescendi duplex: hominis, & legis. num. 30. p. 188. -  Coniunctio legalis quae dicatur, ibid. num. 31. -  Coniunctionem legalem non inducere ius accrescendi in legato proprietatis, si legatum per repudiationem vel alio modo ex postfacto deficiat, ibid. num. 32. -  Secus tamen in vsufructu; vbi vera proponitur differentiae ratio, & l. & proculo, ff. de legatis 2. & l. prima, §. primo. ff. de vsufructu accrescendo, explicantur ibid. num. 33. -  Coniunctio legalis quare non operetur ius accrescendi in specie, & l. proculo, ff. de legatis 2. num. 35. p. 189. -  Coniunctio legalis sola sufficiens non est ad inducendum ius accrescendi, nisi alia ratio id suadeat. ibid. n. 36. -  Coniunctionis legalis doctrinam veram non esse, sed commentitiam prout latius explicatur ibid num. 37. -  Coniunctionis verbalis, an sit maior vis, & effectus, quam realis? remissiue. num. 18. p. 187. -  Concessio, siue dispositio taxatiue concepta in fauorem alicuius, & filiorum eius, vtrum intelligatur tantum de filiis existentibus ex primo matrimonio, vt vel concessio extinguatur filiis ex illo matrimonio finitis, vel pater non possit in fauorem filiorum secundi matrimonij dispositione, vel concessione vti: & de hac re, & multis ad propositum necessariis commendati Surdus in consil. 72. lib. 1. & Menochius in consil. 40. num. 72. p. 17. -  Consuetudo. -  Consuetudo testatoris non inspicitur in his, quae sunt ex natura rei. num. 8. p. 101. -  Consuetudinem, & vsum testatoris inspiciendum esse in exquirenda voluntate, atque vt sciamus quid, quale, vel quantum legare voluerit num. 12. p. 102. -  Legatarius, vel haeres, qui facit secundum consuetudinem, & vsum testatoris, videtur facere secundum eius voluntatem, & econuerso. ibid. num. 13. -  Consuetudo testatoris ordinaria, non extraordinaria est attendenda, vt dignosci possit, quid, quale, vel quantum legare voluerit, ibid. num. 17. -  Consuetudo regionis attendi debet, maxime in coniecturanda, & exequenda defuncti voluntate, num. 41. p. 111. -  Contractus quicunque, & pure, & sub conditione, & in diem celebrari potest. num. 3. p. 70. -  Per contrauentionem in parte, non priuatur quis toto. num. 5. p. 104. -  Cornei distinctio in cons. 173. num. 1. & 5. volum. 3. in cons. 64. num. 3. & 4. volum. 4. noue improbata per Authorem. num. 50. p. 128. -  Cuiacij recitationes solemnes in libros Digestorum commendantur. num. 42. p. 5. -  Cuiacij sententia in explicatione l. vnicae, §. item Iuliano ff. de remissionibus, fortiter conuicta per Authorem. num. 19. p. 54. -  Cuiacium lectura, intellectu, & resolutione materiae. l. 4. ff. de seruitutibus. alios antecellere. num. 17. p. 71. -  Cuiacij interpretatio ad textum in d.l. 4. de seruitutibus relata, & probata per Authorem ibid. num. 18. -  Cuiacij resolutio in hac materia nouiter adducta, & probata per authorem. num. 10. p. 73. -  Cuiacium lapsum in explicatione l. quoties la 2. ff. de seruitutibus. noua Autoris consideratio in hac materia. numero. 24. p. 74. -  Cuiacij doctrinam, & distinctionem esse contra verba text. l. aequissimum, § sed si aedium, ff. de vsufructu, & vere, & noue probatum ab Authore. num. 8. p. 135. -  Cuiacium recte percepisse rationem l. vsufructuarius, 68. ff. de vsufructu, & verba eiusdem ad propositum elegantia relata. num. 18. p. 137. -  Cuiacij opinio conuicta num. 26. p. 256. & de illa actum. ibid. num. 22. & 25. -  Cuiacij lapsus in hac materia euidenter ostenditur. num. 15. & sequentibus, p. 278. -  Cumani opinionem in hac materia confutatam, & communem resolutionem receptam. num. 6. p. 275. D -  Debitum, & Debitor. -  DEbiti pars, inuito creditori solui non potest: & de hac regula late actum remissiue. num. 57. p. 7. -  Debitor rei diuiduae, solutione partis liberatur, quoad partem de voluntate creditoris solutam. ibid. n. 58. -  Debitor quantuncumque sit efficaciter obligatus, ex causa de nouo superuenienti cogitur satisdare: & materia l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis, latissime explicata, multisque exornata remissiue num. 11. p. 95. -  Debitor ex causa voluntada, legans creditori suo, non praesumitur legasse animo compensandi cum ipso debito, num. 3. p. 176. -  Debitor ex causa necessaria, legans creditori suo, animo compensandi legasse praesumitur, & ob id compensationi locus est. ibid. num. 5. -  Debitum aliud dicitur Voluntarium, siue ex causa voluntaria proueniens, aliud vero Necessarium: & vtriusque exemplum proponitur ibid num. 2. -  Debiti confusionem successione fieri, quoties creditor debitori, aut e diuerso debitor creditori succedit. n. 1. -  Debiti actionem aditione, & successione in totum confundi, si in solidum succedatur; vel in parte, si in parte succedatur. num. 2. p. 258. -  Decurio. -  Decuriones, sine Proceres totum populum, aut ciuitatem repraesentant, & quod ipsi faciunt, totus populus facere videtur, num. 40. p. 206. -  Definitio. -  Definitio omnis periculosa in iure num 2. p. 38. -  Definitio debet conuerti cum suo definito vt alteri rei quam diffinitae non conueniat. ibid. num. 3. -  Delictum. -  Delictum in committendo, grauius esse delicto in omittendo commisso, num. 6. p. 100. -  Deportatio. -  Deportatio successit in locum aquae, & ignis interdictionis. num. 8. p. 239. -  Descriptio. -  Descripuonem bonorum fieri, petere potest, qui satisdationem exigere non potest. num. 97. p. 37. -  Destinatio. -  Destinatio quando attendi debeat, vel non? n. 10. p. 167. -  Determinabile. -  Determinabile vnum respiciens plura determinabilia, vniformiter debet illa determinare: quod latius explicatur, atque exonatur remissiue n. 20. p. 232. -  Dictio. -  Dictio, ex, causam proximam, & immediatam denotat. num. 61. p. 16. -  Dictio, Quasi impropriam significationem vocabuli, & imperfectionem Dicti significat. num. 38. p. 42. -  Dictio Ve, sui natura est disiunctiua. num. 41. p. 75. -  Dictio nullo modo, est negatiua omnis actus. & omnis potentiae, num. 4. p. 112. -  Dictio nullo modo, importat idem, quod dictio penitus, ibid, num. 5. -  Dictio aliquomodo, vniuersaliter, & negatiue concepta, verificatur etiam in re minima, ibid. num. 7. -  Dictio aliquid, vel aliqua, verificatur in quauis re, etiam minima, ibid. num. 8. -  Dictio omnis, sua natura ponitur inter diuersa. n. 24. p. 138. -  Dictio omnis, sui natura nihil excludit, sed omnia comprehendit. num. 3. -  Dictio omnis, ad casum improprium trahitur, & virtute eius includuntur illa, quae aliás non includerentur. num 4. p. 163. -  Dictio generalis tantum operatur, quantum operaretur, si singula enumerarentur, num. 30. p. 182. -  Dictionis Quandiu, natura, num. 9. p. 185. -  Dictio negatiua non, iuncta verbo potest, inducit praecisam necessitatem, priuat potentiam, & actum in contrarium factum reddit nullum, prout latius explicatur, & multis exornatur remissiue. n. 37. p. 207. -  Dies. -  Dies seruitutis pure legatae, vel ex die certo cedit ex morte testatoris quantum ad transmissionem, quantum vero ad debitionem, vel acquisitionem ex die aditae haereditatis. num. 8. p. 56. -  Dies appositus cum legatur, vel promittitur vsusfructus, impedit nasci obligationem, & exactionem: at in promissione, siue legato proprietatis, & in aliis rebus contra statuitur. ibid. num. 9. -  Didaci Couarru. opinio, quod pensio Ecclesiastica debeatur haeredibus pensionarij pro rata anni decursi, improbata, num. 16. p. 282. -  Dispositio. -  Dispositio noua, & correctoria non extenditur. n. 52. p. 16, -  Dispositio taxatiue concepta in fauorum alicuius, & filiorum eius, vtrum intelligatur tantum de filiis existentibus ex primo matrimonio, vt vel concessio extinguatur filiis ex illo matrimonio finitis, vel pater non possit in fauorem filiorum secundi matrimonij dispositione vti: & de hac re, & multis ad propositum necessariis commendati Menochius in cons. 40. & Surdus in consilio 72. lib. 1. n. 72. p. 17. -  Dispositionem rerum suarum etsi libere vnicuique lex committat, hoc tamen ita, vel ex naturali iustitia accipiendum est, si non publicum, aut priuatum alicuius commodum laedatur. num. 5. p. 141. -  Dispositio generalis, quae solum potest verificari in vna specie, censetur esse specialis. num. 31. p. 159. -  Dispositio in contractibus, intelligitur de prima vice; non facta distinctione, vtrum materia fauorabilis sit vel odiosa. num. 6. p. 168. -  Quod etiam locum habet in vltima voluntate, quantumcunque fauorabilis sit vltima voluntas. n. 7. ibid. -  Dispositio omnis debet intelligi secundum id, ad quod principaliter ordinatur, num. 8. p. 228. -  Diuiduum. -  Diuiduum, vel Indiuiduum quid proprie dicatur? n. primo & seq. p. 129. -  Diuiduus, an indiuiduus sit vsusfructus? vide ex n. 15. p. 130. vbi etiam de caereris aliis seruitutibus agitur. -  Doctor. -  Doctores aeris potius, quam veritatis studio saepe ducuntur in consulendo. num. 8. p. 165. -  Doctor Ioannes de Leon laudatus per Authorem. n. 31. pag. 273. -  Dolus. -  Dolus, aut delictum praesumi non debet in dubio. n. 26. p. 82. vbi de hac regula plene agitur remissiue. -  Domus. -  Domus cum legatur ad habitandum, plena proprietas intelligitur legata, num. 26. p. 118. -  Dominium. -  Dominium proprietatis, quod quis non habet, interdum vendendo, & tradendo praebet alij. n. 41. p. 5. -  Habens dominium vtile alicuius rei, priuatur illo, si male se gesserit circa rem. num. 102. p. 34. -  Dominium, & proprietas non solum bonorum mobilium, quae naturaliter ipso vsu consumuntur, sed etiam eorum, quae quodammodo ipso longo vsu non dicuntur consumi, sed tantum inueterascunt, aut aliqualiter minuuntur, seu deteriores fiunt, in vsufructuarium transit; sic vt ipse ad libitum de illis disponere possit. num. 32. p. 91. -  Dominium, & proprietas cadit in incorporalibus, quamuis non cadat possessio. num. 17. -  Dominium quod in vsufructu, & iuribus incorporalibus concedunt Doctores communiter; an sit proprie dominium: vbi duae communes contrariae referuntur, & sententia Bartoli magis probatur. n. 18. pag. 133. -  Inter dominium, & proprietatem quid intersit ex sententia Parladorij. n. 10. p 271. vbi numeris sequentibus noue, & vere Parladorius confutatur. -  Dominium quid. num. 14. p. 271. vbi fundamentum Parladorij nouiter retorquetur contra ipsum. -  Dominium, & proprietas an sit idem. num. 16. & sequentibus: p. 272. vbi diuersae sententiae congeruntur in vnum. -  Dominium, & proprietas idem non sunt, sed diuersa, ex sententia Authoris num. 35. p. 274. -  In re, quae omnino est nostra, duo sunt quae habemus, dominium scilicet, & possessio; dominium ius illud significat, quo rem facimus nostram, nobisque propriam; possessio in occupatione, & detentione rei spectatur; illud vero in iure, quod habemus de ipsa, vt volumus, libere disponendi. num. 36. ibid. -  Dominium, & proprietas qualiter distinguatur, siue qualiter se habeant ex sententia Authoris, quae Saliceti, ac aliorum authoritate fulcitur, n. 37. ibid. -  Dominium, & proprietas saepissime in iure pro eodem ponuntur. num. 41. ibid. vbi ratio vera redditur. -  Dominij nomen cum simpliciter ponitur habita relatione ad personam, cui directum dominium competere non potest qualiter accipiatur. num. 42. ibid -  Dominium aliud directum, aliud vtile ex sententia communi, quae ab Authore probatur. n. 24. p. 272. -  Pro sententia communi, Petri Gregorij locus adductus, num 25. ibid. -  Dominium vnicum tantum, idque directum ex sententia quorumdam contra Communem. n. 26. p. 273. -  Quae disputationis gratia defendi potest, quamuis de rigore a Communi recedendum non sit. n. 28. ibid. -  Dominus alicuius rei, etiam pleno iure. non definit esse quis, quod dominium ab eo abire speretur, vel quod alienare prohibitus sit. num. 5. p. 45. -  Dominium dotis, an sit penes maritum constante matrimonio. vide statim in verbo Dos, & Dotalia. -  Donatio. -  Donatio remuneratoria titulum onerosum continere videtur, num. 33. p. 13. -  Si donatione causa mortis, vel inter viuos reuocabili prius facta, generalis dispositio, vt haeredis institutio sequatur, specialis donatio per generalem dispositionem non reuocatur, nec censetur illi derogatum, num. 34. p. 160. -  Donatio perfecta, & irreuocabilis impedit testamenti factionem super bonis donatis, num. 41. p. 160. -  Et sicut expresse reuocari non potest, sic nec tacite per alienationem, aut aliam dispositionem in contrarium factam. num. 42. ibid. -  Donatio propter nuptias, vtrum necessario constitui debeat per maritum? & de textu in authent. dos data, C. de donationibus ante nuptias, num. 11. p. 177. -  Donata vxori contemplatione mariti, & e contra, an debeant reseruari quoad proprietatem filiis prioris matrimonij, si secundae contrahantur nuptiae. n. 24. p. 13. -  Dos. -  Dotalium rerum, quae aestimatae in dotem dantur, dominium in maritum transit, ipséque effectus dominus, ad libitum de illis disponere potest. n. 7. p. 38. -  Dotales res, quoties in pondere, numero, vel mensura consistunt, in dominium mariti transeunt, vt possit de illis libere disponere: teneatur tamen soluto matrimonio earum aestimationem praestare, licet fuerint absque eius culpa consumptae. num. 14 p. 39. -  Dotalium rerum vxórne, an maritus habeat ex lege dominium, ex num. 18. cum multis sequentibus, vsque ad num. 47. p. 39. -  Dotalium rerum dominium de iure Digestorum, vtrum soluto matrimonio transiret ipso iure in mulierem. num. 28. p. 41. -  Dotis dominium vxoris esse, dum constat matrimonium, ex sententia quamplurimorum. num. 30. p. 41. vbi num. 36. eorum opinio per Authorem probatur, & eleganter declaratur, & numeris sequentibus. p. 42. -  Dotalium rerum possessionem penes maritum existere, & vxorem non possidere, ex sementia communi: & vtrumque possidere ex sententia aliorum. n. 47. p. 43. -  Dotalia bona aestimata. vel inaestimata vtrum computari debeant in summa mille Ducatorum, quae in l. 11. 12. & 13. tit. 1. lib. 6. nouae collectionis Regiae, requisita est, vt maritus onus armatae militie subire teneatur & in similibus casibus. num. 51. & seqq. p. 44. E -  Ecclesia. -  ECclesiarum bona an, & qualiter alienari debeant, vel locari, aut in emphyteusim concedi quomodo possint? vide supra, verbo alienare, vel alienatio, & cap. 54. per totum. p. 201. -  Emptor. -  Emptor, ac alius singularis successor colonum venditoris, vel authoris expellere potest, nec locationi eiusdem stare tenetur: quod latius explicatur remissiue. num. 2. p. 263. -  Emmananuelem Mendez, de Castro statuentem vsumfructum aduentitiorum patri competentem, causalem esse & non formalem, necnon arguentem contra Communem, lapsum fuisse, noua Authoris consideratio. num. 30. p. 28. Nec illius argumentum praeualere contra Communem, noue etiam ab Authore adnotatum. n. 31. ibid. -  Emmanuelis de Castro solutio circa eandem materiam noue impugnatur, num. 44. & 48. p. 29. -  Emmanuelis de Castro ad nonnullas leges solutio, concludenter, & noue confutata per Authorem. num. 39. ibid. -  Emphyteuta & Emphyteusis. -  Emphyteuta re sibi in emphyteusim concessa non vtitur iure seruitutis, quemadmodum vsufructuarius vtitur, sed quodammodo re propria vti videtur, iure, & ratione vtilis dominij sibi competentis. num. 16. p. 46. -  Emphyteuta fortius ius habet in emphyteusi, quam vsufructuarius in vsufructu: idque multis probatum. num. 17. per totum, p. 47. num. 49. p. 269. -  Emphyteuta possidens immobilia emphyteutica, an releuetur ab onere satisdandi. num. 17. p. 47. -  Emphyteusis natura, & origo, ab vsusfructus natura, distat in multis, num. 18. ibid. -  Emphyteuta, libellarius, conductor, & similes, de culpa leuissima tenentur, num. 20. p. 98. -  Emphyteuta, conductor, & similes, incidendo arbores virides, & fructiferas, & propter rei deteriorationem, ius quod habent amittunt, & expelli possunt. num. 5. p. 99. -  Emphyteuta alienando partem bonorum emphyteuticorum, non cadit in torum a iure emphyteutico, sed rerum alienarum, num. 8. p 105. -  Et idem in emphyteuta ad longum tempus locante. num. 9. ibid. -  Emphyteuta si male versatur in vna re, ex pluribus rebus simul sibi in emphyteusim concessis, omnibus priuatur. num. 24. p. 106. -  Emphyteuta similis est fructuario. num. 25. ibid. -  Emphyteuta si male versatur in parte, quare cadat in totum; & pro parte alienando, cadat tantum pro parte: vbi Martini Monter-a Cueua ratio subtilis noue expenditur, & de illo honorificam mentionem facit Author, num. 26. ibid. -  Emphyteuta, qui male versatur in parte, & in parte rem emphyteuticam meliorauit, an possit opponere compensationem meliorationis ad se excusandum a caducitate. num. 16. p. 105. -  Emphyteuta mutare potest formam rei si tali mutatione rem meliorem reddat; & consequenter ex sententia multorum reducere potest syluam ad pratum vel terram aratoriam, si id vtilius sit. num. 9. p. 108. -  Emphyteuta, ex sententia Baldi, quae verior est, non potest mutare formam rei etiam in melius; & consequenter nec syluam exstirpare, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere. num. 11. ibid. -  Nisi quando probaretur hanc esse regionis consuetudinem. num. 12. ibid. -  Emphyteuta mutare potest formam fundi in melius, quando mutatio fieret in aliam formam latentem in ipso fundo, num. 13. ibid. -  Emphyteuta an possit incidere arbores, nec-ne ibid. -  Emphyteuta vsumfructum potest ad vitam constituere, & seruitutem imponere ad vitam eius duraturam. num. 17. p. 142. -  Emphyteuta vtrum denunciari debeat, aut caeteris aliis praeferri, si dominus directus ius suum distrahere volit, num. 44. p. 269. -  Emphyteusim finitam non tenetur renouare dominus consanguineis emphyteutae, sed cui velit dare potest, aut sibi retinere si velit, num. 45. ibid. -  D. Spino confuse, & intricate loquutum in distinctione vsusfructus formalis & causalis. num. 20. p. 4. -  D. Spino noue, & recte argutus, & notatus per Authorem. num. 117. p. 36. & num. 9. p. 145. -  D. Spino noue, & merito notatus per Authorem, quod dixerit se vltra omnes Scribentes nouum intellectum adducere ad textum in l. Proculus, ff. de vsufructu, quem tamen transcripsit ab aliis. num. 29. p. -125. -  D. Spino loquutum contra textum, & communem Doctorum resolutionem, nouiter, & vere adnotatum per Authorem. num. 16. p. 167. -  Expressum. -  Expressum in iure pluribus modis dicitur vel accipitur. num. 46. p. 6. -  Expressum aliquid quot modis dicatur, latissime tractatum remissiue; & hac de re Andreae Tiraquelli locus commendatus. num. 47. ibid. -  Expressum dicitur, quod ex verbis, vel virtute eorum colligitur, siue quod necessario importatur ex verbis. num. 49. ibid. -  Expressum in scriptis satis dicitur illud, quod ex scriptis colligi potest. num. 50. ibid. -  Expressum est quod venit ex mente legis. num. 51. ibid. -  Expressum, vel subintellectum a lege aequiparantur. num. 52. ibid. -  Expressum in indiuiduo dicitur aliquid, quando dispositio in alio verificari non potest. num. 29. p. 159. -  Expressum dicitur illud, ad quod tantum fieri potest relatio. num. 39. ibid. F -  -  FAbium de Biocchis lapsum circa definitionem Vsusfructus, noua Authoris consideratio in hac materia num. 27. p. 47. -  Fabij Acoromboni laborem in materia de qua agitur cap. 69. num. 18. inanem, & frustratorium, noue consideratum ab Authore. num. 18. p. 252. -  Fabri doctrina contra Iasonis institutum probata. num. 38. p. 27. -  Facta. -  Facta fortiorem ratificationem inducunt, quam verba. num. 125. p. 22. -  Facti obligationem praecisam non esse ex sententia communi, sed post moram succedere obligationem ad interesse. num. 12. p. 77. -  Facti obligationem praecisam esse contra Communem num. 13. ibid. -  Factum proprium impugnare, & aduersus illud venire, regulariter nemo potest. num. 44. p. 206. -  Sed quando factum est nullum, & contra legem prohibitiuam, licitum est factum proprium impugnare. num. 45. ibid. -  Falcidia. -  Falcidiae, & Trebellianicae deductio, vtrum hodie cessare debeat, eo quod testamentum valeat absque haeredis institutione? num. 6. & 11. p. 222. -  Falcidiae, & Trebellianicae remedium quare iure communi introductum fuerit? num. 7. ibid. -  Falcidia, & Trebellianica in origine, siue ratione introductionis conueniunt; idcirco Falcidiae nomine plerumque appellatur Trebellianica apud Iureconsultos. num. 8. ibid. -  Sed in aliis multis differunt. num. 9. ibid. -  Inter Falcidiam, & Trebellianicam non constituendam discriminis rationem de iure Regio cum Molina, contra Antonium Gomezium num. 12. ibid. -  Feudum. -  Feudatario nomen vsusfructus non conuenit. numero 23. p. 47. -  Feudi, & vsusfructus differentia multiplex, remissiue num. 24. ibid. -  Feudum irrequisito domino alienari non potest; & si alienatum fuerit, alienatio redditur nulla. num 3. pag. 157. -  De re feudali, in praeiudicium domini, vel agnatorum nihil disponere potest vasallus. num. 4. ibid. -  In materia feudali alienatio vere & proprie dicitur illa, quae fit per translationem dominij, vel vsusfructus rei, num. 7. ibid. -  Feudalia bona non dicuntur proprie bona vasalli. num. 8. ibid. -  Feudalium bonorum, quae noua sunt & haereditaria, vsusfructus an contineatur sub legato vsusfructus omnium bonorum. num. 9. ibid. -  Federici de Senis, Socini, & Bertrandi lapsus, ostenditur num. 12. p. 89. -  Ferdinandus Vasquez de Menchaca ab Authore notatus. num. 26. p. 90. -  D. Felicianus de Solis laudatus ab Authore. n. 3. p. 248. -  Filius, Filia. -  Filij prioris matrimonij an habeant partem in lucris habitis ex secundo matrimonio per patrem, aut matrem, quae secundo nupsit. num. 26. p. 13. -  Filia prioris matrimonij a patre qui secundo nupsit, dotata, qualiter debeat dotem conferre: cum aliis ad propositum multum necessariis. num. 45. p. 15. -  Filia statuto exclusa, odio secundarum nuptiarum quando succedat. num. 57. p. 16. -  Filia prioris matrimonij acceptando legatum factum a parente cum onere plus non petendi, an possit petere lucrum, quod sibi a lege reseruatum est per transitum parentum ad secundas nuptias: vbi in terminis expenditur consilium Petri Surdi, & ad filium in Tertio bonorum cum tali onere melioratur, nouiter infertur. num. 58. ibid -  Filius postquam successit patri, si in instituta matre in Legitima, reliquerit in testamento tertiam partem bonorum suorum alicui fratri, & postea frater iste ab intestato decedat, & mater illi succedat, vtrum illam tertiam partem, in qua fratri successit, teneatur mater, quae secundo nupsit, aliis fratribus praedictorum, tanquam ex paterna substantia prouenientem reseruare; plenius quam adhuc explicatur num. 60. & sequentibus, ibid. -  Filius si tertium bonorum suorum alicui reliquerit, vtrum illud deduci debeat de portionibus fratrum prioris matrimonij, quae filio reseruari debent, si pater secundo nupserit. num. 71. p. 17. -  Filij inter viuos, vel in vltima voluntate licentiam possunt dare parentibus, impune transeundi ad secundas nuptias, num. 84. p. 18. -  Filiorum consensus tacitus idem operatur, quod expressus ad effectum, vt parentes impune transeant ad secundas nuptias, num. 94. p. 20. -  Filij secundis nuptiis parentum ex multis videntur tacite consentire; & in principio plures adductae coniecturae remissiue. num. 98. ibid. -  Filij si praesentes sint, dum contrahitur matrimonium, & nihil dicant, consentire censentur, & ratificare secundas nuptias parentum, vt beneficio legum de secundis nuptiis vti non possint, ex sententia Grati, & aliorum, num. 99 ibid. -  Filiorum praesentiam solam non inducere ratificationem secundarum nuptiarum parentum: cum Ioanne de Garronibus, & aliis defenditur. num. 100. & num. 14. ibid. -  Filij praesentes, qui nee expresse, nec tacite consenserunt, dum secundae contrahebantur nuptiae per parentes. postmodum tamen expresse, aut tacite tacite ratificarunt illas, sic amittunt beneficium legis, ac si a principio secundo matrimonio consensum adhibuissent. num. 122. p. 23. -  Quoad effectum huius materiae paria sunt filios ab initio expresse consentire, & approbare secundas nuptias, vel ex postfacto ratificare illas, num. 123. ibid. -  Filij absentes tempore, quo secundae contrahebantur nuptiae, si postmodum expresse, vel tacite ratificent illas, beneficium legis amittunt. num. 126. ibid. alia in proposito vide infrá, verbo, Mater. -  Filiusfamilias sine consensu, & voluntate patris stare non potest in iudicio, quando patri quaeritur vsusfructus, & de materia l. vltimae, §. necessitate, C. de bonis quae liberis, remissiue num. 13. p. 27. -  Filiusfamilias sine consensu, & voluntate patris, vtrum in iudicio stare possit, in aduentitiis, in quibus pater ipse non habet vsumfructum, nec administrationem: vbi duae communes contrariae: referuntur, & Bartoli oponio probatur num. 14. p. 27. -  Vt filiusfamilias in iudicio esse possit, vtrum consensus patris a principio interuenire debeat ad validitatem iudicij; an vero sufficiat, quod ex postfacto ante finitum iudicium accedat: vbi duae opiniones referuntur, & sententia Glossae recipitur. num. 16. ibid. -  Filius vtrum citari debeat, quando agitur causa ad eum spectans super bonis aduentitiis remissiue n. 20. ibid -  Filius viuo patre, vtrum possit rescindere alienationem aduentitiorum a patre factam, & agere, etiam contra tertios possessores, & an in bonis alienatis concedatur hypotheca contra bona patris? remissiue num. 73. p. 32. -  Filius, aut filia de iure communi per matrimonium a potestate patris non liberatus, num. 75. ibid. -  Filius, vel filia de iure huius Regni per matrimonium, & velationem a potestate patris liberatur, & pro emancipato habetur. num. 77. ibid. -  Et huius decisionis Regiae maximos effectus, & quaestiones nonnullas congestas in vnum remissiue, num. 78. ibid. -  Filio vxorato & velato, statim tenetur pater vsumfructum aduentitiorum liberum dimittere, nec aliquid retinere potest. num. 79. ibid. -  Filius etiamsi contraxerit matrimonium absque consensu patris, pater non habebit vsumfructum bonorum eius, ex decisione l. 48. Tauri: sed tenebitur liberum, & integrum illum dimittere, n. 80. & seq. ibid. -  Filius vere est patris portio, in eoque est substantia, & caro patris, imo vnus est cum patre ipso. n. 23. p. 163. -  Filio facta iniuria, & patri facta videtur, & e contra. num. 25. ibid. -  Filiusfamilias, qui ex permissione legum huius Regni, testari potest de tertia parte bonorum suorum, vtrum patri praeiudicare possit in vsufructu tertiae patris? num. 29. p. 233. -  Fideicommissarius, Fideicommissum. -  Fideicommissarius prohibitioni alienationis contraueniens, per alienationem patris, cadit a toto fideicommisso. num. vigesimoprimo. p. 106. contra relatos ibidem, num. 6. -  Fideicommissum conditionale non transmittitur ad haeredes, si fideicommissarius pendente conditione ante grauatum decedat. vbi latissime remissiue, n. 40. pag. 60. -  Florianus de Sancto Petro noue notatus per Authorem, quod leges nonnullas, expendat, quae distinctionem eius probare non possunt, & ad illas noue etiam satisfactum ab Authore. num. tertio. p. 11. -  Forma. -  Forma a lege tradita in dubio substantialis praesumitur, & ad vnguem obseruanda est. num. 31. p. 205. -  Quod maxime procedit, quando verba legis essent aliás superflua. num. 32. ibid. -  Vel quando lex prouidet aliter, quam ius commune num. 33. ibid. -  Forma legis omissa, petit actus omnino. n. 34. p 206. -  Forma legis per aequipollens adimpleri non potest, nec eidem aliquid addendum, vel detrahendum est. num. 35. ibid. -  Lex cum prohibitiue loquitur, & habet clausulam annullatiuam, formam incommutabilem inducit. num. 36. ibid -  Francisci Connani adnotationes ad textum in l. si ita stipulatus fuero, 126. §. 1. ff. de verb. oblig. Authori non placere. num. 9. p. 2. -  Francisci Connani contra communem ratio proponitur. num. 30. p. 4. & noue diluitur per Authorem num. 37. ibid. -  Franciscus Connanus, laudatur, num. 4. p. 101. -  Franciscus Connanus optime, & vere intellexit materiam tractatam num. 12. p. 113. -  Francisci Connani opinio probata num. 18. p. 114. -  Franciscus Connanus improbans decisionem Iustiniani in l. cum antiquitas, C. de vsufructu, vel nimia subtilitate, aut non leui temeritate arguitur per Authorem. num. 28. p. 118. -  Francisci Connani opinio contra Iustinianum, dato quod in puncto iuris vera esset, in hisce Regnis obseruari non posset lege Regia lata, quae Iustiniani constitutionem confirmat, num. 9. ibid. -  Franciscum Hotmannum. sententiam Glossae, & Azonis probasse, noue consideratum ab Authore. num. 12. p. 133. -  Francisci Bursati, & Caldas Pereirae resolutiones nouiter conciliatae, & declaratae. num. 63. p. 30. -  D. Francisci Sarmienti, contra Communem opinio noua relata. num. 88. p. 19. -  Opinionem D. Francisci Sarmienti nouam non esse, noue adnotatum ab Authore. num. 89. ibid. -  Praecipuum fundamentum adducitur, quod D. Franciscus Sarmientus contra Communem ponderauit. num. 91. ibid. -  Et adhuc militare rationem communem demonstratur, & ad illud nouiter, & vere respondetur. num. 92. ibid. -  D. Francisci Sarmienti contra Communem opinio adducitur. num. 96. ibid. -  Et ad rationes, & fundamenta illius noue, & subtiliter respondetur. num. 97. p. 20. -  D. Franciscum Sarmientum ratione quadam impugnantem Communem, lapsum fuisse noue detectum ab Authore. num. 115. p. 22. -  Fructus. -  Fructus rei legatae, a quo tempore debeantur vsufructuario de iure communi. num. 20. p. 58. -  Fructus rei legatae attentá decisione legis primae, titulo 4. de los testamentos, lib. 5. nouae compilationis, a tempore mortis testatoris debentur, quamuis iure communi satis controuersum esset, a quo tempore deberentur? num. 21. ibid. -  Fructus rei legatae, a quo tempore debeantur vsufructuario de iure Regio; vbi Ioannis de Matienco opinio noue confutatur per Authorem, & singularis declaratio traditur ad dict. l. primam, titulo. 4. de los testamentos. num. 22. ibid. -  Fructus fundi cum in annos singulos relinquuntur, mortuo legatario, etiam maturis fructibus, legatum extinguitur, neque de fructibus quidquam ad haeredes eius transmittitur; quod secus esset in legato relicto in singulos annos, num. 14. p. 119. vbi ratio redditur, & num. 6. ibid. -  Fructuum legatum cum legato vsusfructus conuenire, quandoque etiam cum vsusfructus legatum non dicitur. num. 27. p. 120. -  Fructus quid, & vnde dicatur? num. 4. p. 144. -  Fructus nomine proprie & stricte quid intelligatur? num. 5. p. 143. -  In fructu non dicitur esse id quod non renascitur. num. 6. ibid. -  Pructus in genere sumptus quid significet? ibidem num. 7. & vide num. 65. & 66 p. 149. -  Fructus, redditus, prouentus, obuentionum, ac emolumentorum appellatione quid contineatur? remissiue, latissime tamen declaratum a multis, n. 8. ibid. -  Fructus intelligi regulariter deductis expensis circa eos factis, & de hac re plenissime actum remissiue. num. 10. ibid. -  Verbum Fructus, qualiter accipiendum sit in hac materia? num. 11. & sequentibus, ibid. -  Fructuum diuisiones plures, & species a Doctoribus consideratae, num. 50. p. 148. -  Fructus alios esse Naturales, alios Industriales, & alios Ciuiles ex sententia communi, num. 51. ibid. -  Fructus naturales qui sint. num. 52. ibid. -  Fructuum Industrialium exempla, num. 53. ibid. -  Fructus ciuiles qui sint. num. 54. p. 149. -  Fructuum species duas dumtaxat esse & ciuilium fructuum denominationem commentitiam videri, ex sententia multorum, num. 55 ibid. & sententia Authoris proponitur num. 56. & sequentibus. -  Fructuum omnium in Mundi exordio vnam, arque eandem speciem fuisse. num. 57. ibid. -  Fructus quo tempore caeperint cura hominum, & cultura prouenire remissiue num. 58. ibid. -  Fructuum naturalium denominationem verissimam esse, & ipsorum Iureconsultorum responsis probatam, num. 59. ibid. -  Fructuum Industrialium denominationem verissimam etiam esse, atque omnino admittendam, num. 60. ibid. -  Fructuum naturalium, & industrialium distinctionem lege Regia probatum num. 61. ibid. -  Fructuum ciuilium denominationem commentitiam esse, probatum, num. 64. & num. seq. ibid. -  Fructus nomen frequenter accipitur in Iure, & apud Scribentes pro omni commodo, & vtilitate rei. num. 65. ibid. -  Circa fructus ciuiles noua resolutio, & conciliatio Authoris proposita num. 67. ibid. -  Fructus nomine vtrum pensiones, vecturae, mercedes, & similia contineantur; & de opinione Bartoli num. 69. p. 150. -  Alexandri doctrinam, pensiones, mercedes, vecturas, & similia, ad similitudine ut fructuum naturalium esse, nullo modo admitti posse, num. 71. ibid. -  A fructibus industrialibus superiora non separanda, ex sententia quorundam, quae per Authorem confutatur, num. 71. ibid. -  Fructus pendentes, siue cohaerentes rei, tempore testamenti, aut tempore mortis, vtrum mobilibus legatis, vel vsufructu mobilium comprehendantur? num. primo, & sequentibus. p. 166. -  Fructus pendentes, mobilium appellatione non veniunt, sed tantum separati a solo; nam fructus pendentes inter immobilia reponuntur, & censentur esse eademmet substantia cum ipsamet re: ideo eodem iure quo ipsa res, iudicantur. num. 7. p. 167. -  Et ad eum pertinent, ad quem res ipsa transit. n. 8. ibid. -  Fructus etiam maturi sunt pars rei. num. 9. ibid. -  Fructus recollecti antequam dies legati cedat, videlicet ante mortem testatoris, vel ante aditam haereditatem, non iudicantur vt fructus, sed vt bona haereditaria, & per consequens ad haeredem pertinent, num. 13. ibid. -  Fructus pendentes in re fructuaria tempore quo cedit dies vsusfructus, ad fructuarium pertinent. n. 15. ibid. -  Fructus fundi, vel agri, si relinquantur simpliciter, vtrum hoc legatum vsusfructus esse videatur, siue in prima tantum vice verificetur, aut quot annis debeatur? ex num. primo, cum sequentibus. p. 168. -  Fructibus simpliciter venditis, venditio intelligitur de fructibus vnius anni. num. 5. ibid. -  Fructus certi fundi, vel agri legati alicui, vtrum praestari debeant deductis prius omnibus impensis factis ab haerede, vel proprietatio pro eis habendis: vbi expenditur, & commendatur Iacobi Mandelli de Alba consilium 743. ex num. 2. num. 12. p. 169. -  Fructus obligari possunt, tam a domino proprietatis, quam a fructuario. num. 3. p. 274. -  Fructus quando percepti dicantur, vt pertinere debeant ad vsufructuarium. vel haeredes eius? n. 10. p. 277. -  Fructus illius anni, in quo dirimitur matrimonium, qualiter diuidendi sint inter maritum, & vxorem, vel haeredes eorum, de iure communi & Regio. n. 27. pag. 279. -  Fructus pendentes in Capellis qualiter diuidantur? num. 29. p 280. -  Fructus Beneficij Ecclesiastici qualiter diuidantur inter defuncti haeredes, & successorum, si beneficiarius pendentibus fructibus decedat. cap. 79. per tot. p. 281. -  Fructus bonorum Maioratus inter haeredes vltimi possessoris, & nouum successorem, sunt pro rata diuidendi ex sententia Didaci de Couarruu Gregorij Lopez, Ludouici Molinae, & aliorum, quae asseueranter probatur per Authorem. c. 80. per totum, pag. 283. -  Fructus pendentes in solidum pertinent ad successorem Maioratus, neque in illis possunt haeredes praertendere ius vltra deductionem impensarum, ex sententia multorum, quae displicet Authori n. 6. p. 284. -  Fructus bonorum Maioratus inter haeredes vltimi possessoris, & nouum successorem, sunt proram diuidendi, siue Maioratus constitutus sit in contractu, siue in vltima voluntate, contra Barbosam. n. 17. p. 286. -  Fulgosij interpretatio noue arguta & improbata per Authorem. num. 9. p. 71. -  Alia infrá, littera, R. -  Fuluius Pacianus laudatus, & tractatus eiusdem de probationibus commendatus per Authorem. n. 38. p. 206. -  Fundus. -  Fundo in gaudimentum alicui legato, non solum vsumfructum, sed etiam proprietatem legatam videri: vbi Floriani distinctio in proposito noue confutatur per Authorem. num. 9. p. 122. -  Fundo legato ad vsumfructum, vel ad vtendum, & fruendum, vel ad gaudimentum, aut ad alimenta, alioue simili modo, quare proprietas legata praesumetur. num. 4. p. 123. -  Fundo legato, plena proprietas legata videtur, numero 55. p. 128. -  Fundus transit in quemcunque possessorem cum suo onere, & seruitute. num. 10. p. 274. G -  -  GAbrielis Henriquez. honorifica mentio facta per Authorem. num. 15. p. 219. -  Genus. -  Genus vbi non potest verificari nisi in vna specie, censetur species, aut habetur pro specie. num. 32. p. 159. -  Genus, & species quando cadunt super eodem iure, generi per speciem derogatur, secus si super diuerso iure cadant. num. 14. p. 180. -  Glossae expositio ad textum in principio Institutionum de vsufructu, damnatur, num. 15. p. 46. -  Glossae interpretationes duae confutatae, num. 17. p. 54. -  Glossae interpretationes duae ad textum in l. quarta. ff. de seruitutibus, confutantur num. 8. p. 70. -  Guillielmi de Perusio rationes nonnullae contra communem distinctionem relatam ibi num. 15. nouiter adductae, & probatae per Authorem. num. 16. & sequentibus, p. 85. -  Grex. -  Grege legato, quod adiicitur, vel diminuitur, legatario accrescit vel decrescit num. 5. p. 113. -  Gregis appellatione quid contineatur ? remissiue num. 6. ibid. -  Gregis vsusfructus cum requiritur, quomodo vsusfructuarius cauere debeat? Vide nonnulla per totum, p. 113. & infra, littera V verbo, Vsusfructus. -  Gregem qui numerus ouium, vel animalium faciat. num. 17. & 18. pag. 114. H -  Habitatio. -  HAbitationem seruitutem personalem esse. numer. 18. p. 117. -  Habitationis nonnullae definitiones traduntur. numer. 19. ibid. -  Habitatio seruitus non est ex sententia Francisci Hotmanni, quae noue refellitur per Authorem, & illi responderi posse cum Corrasio adnotatur. num. 10. ibid. -  Habitatio, vsusfructus, & vsus differunt in multis, & in quibusdam conueniunt. num. 21. ibid. -  Habitatio illis eisdem modis, quibus vsus, & vsusfructus constituitur. num 22. ibid. -  Habitationem qui habet, potest eam locare alteri, & gratis concedere, num. 23. ibid. & num. 21. & 22. p. 261. -  Habitatio siue relinquatur in vltima voluntate, siue inter viuos, siue per viam reseruationis, aut alio quouis modo, procedit dispositio l. cum antiquitas, C. de vsufructu. num. 24. ibid. -  Ad habitandum legare domum, aliud est, & aliud legare facultatem habitandi, num. 25. p. 118. -  Ad habitandum cum legatur domus, plena proprietas intelligitur legata, num. 26. ibid. -  Habitandi commoditas, siue facultas duntaxat cum relinquitur, ea potest alteri cedi, vel locari, quia in facto, non in iure consistit, num. 27. ibid. -  Is cui habitatio relicta est, de habitando & fruendo arbitrio boni viri cautionem interponere debet, & ibid. de vsuario. num. 30. p. 118. -  Habitationem morte eius, cui conceditur, finiri, non tamen capitis diminutione, vel per non vsum. num. 31. ibid. -  Habitatio pignori, & hypothecae: dari potest, & super ea census constitui. num. 12. p. 254. -  Habitatio species est alimenti. num. 27. p. 265. -  Haeres. -  Haeres non tenetur pro fideiussore vsufructuarij, pauperem, siue deploratae fortunae hominem recipere, etiam ex mandato testatoris. num. 4. p. 80. -  Heredes non prohibentur ab vsufructuario cautiones vsusfructus petere, etiamsi testator disposuerit, vt ipsi haeredes vsufructuarium nulla molestia afficiant. num. 6. p. 81. -  Haeres postquam successit, remittere potest vsufructuario cautionem, ex recepta, & veriori sententia. num. 16. ibid. -  Haeres si grauatur aliquid pati, intelligitur grauatus, vt patiatur eo modo, quo patiebatur defunctus num. 11. p. 102. -  Haeres, vel legatarius, qui facit secundum consuetudinem, & vsum testatoris, videtur facere secundum eius voluntatem, & econuerso. num. 13. ibid. -  Haeres committens fraudem in rebus haereditariis, priuatur Quarta Falcidia, non solum in ea re, in qua dolum commisit, & sed & in caeteris rebus num. 18. p. 105. -  Haeres pro fructibus legatis, an possit pecuniam soluere, & fundum vendere: & Francisci Connani resolutio probatur, num. 28. p. 120. -  Pro haerede contra legatarium in dubio, interpretatio sumenda est in testamentis, quia haeres videtur praedilectus legatario, & ob id quoque in dubio praeferendus est. num. 40. p. 126. -  Ius vindicandi necem defuncti haeredi tantum vniuersali incumbit vel ei qui in omnibus loco haeredis est. num. 2. p. 161. -  Haeredes non vindicantes necem defuncti, haereditatis commodo priuantur, illudque fisco applicatur, num. 3. ibid. -  Praedicta poena hodie in vsu non est, nec in obseruantia. num. 4. ibid. -  Haeredes extranei si ex vna parte concurrant ad accusandam mortem defuncti, & ex alia consanguinei; qui praeferendi sint in accusatione & remissione delicti? num. 6. p. 162. -  Haeres an possit repetere a fructuario expensas, si quas fecit in conseruatione fructuum, qui tempore cedentis legati vsusfructus pendebant: vbi Floriani de Sancto Petro distinctio refertur, num. 17. p. 167. -  Haeres vtrum deducere possit Quarram Falcidiam de legato vsusfructus omnium bonorum? num. secundo & sequentibus. pag. 221. -  Haeredis, vel haeredum mentio, quomodo accipienda in contractu, testamento, & omni ali dispositione & an primus haeres tantum, vel etiam vltiores comprehendantur. num. 29. p. 226. -  Vbi nonnulli Authores congeruntur in vnum, qui de hac re, & late, & vtiliter etiam tractarunt. -  Haereditas postquam est adita, efficitur proprium patrimonium adeuntis, nec dicitur amplus haereditas. num. 64. p. 16. vbi id latius explicatur remissiue -  Haereditate non adita, de iure communi nihil in testamento scriptum valet: idque multorum allegatione exornatur, & plenissime explicatur remissiue, num. 13. p. 57. -  Hermanoctij Decij ad nonnullas leges interpretatio improbatur. num. 8. p. 271. -  Hieronymi Gabrielis consilium 162. libr. 2. notandum esse in materia vsusfructus aduentitiorum. n. 52 p. 30. -  Hieronymi Gabrielis sententiam in consilio 98. ex num. 5. cum sequentibus, verissima. est contra Castrensem, & includentibus rationibus confirmata. num. 6. p. 166. -  Hieronymi de Caeuallos nouissima distinctio Ciuilis & Naturalis dominij, noua non est, nec vera, iurisque rationi minime conuenit: noue, & includenter ab Authore probatum, num. 45. p. 43. -  Hieronymi de Caeuallos rationes ad l. sciendum, §. si fundus, ff. qui satisd. cogant. reiiciuntur. num. 49. ibid. -  Hieronymus de Caeuallos in explicatione l. Lucius, §. idem respondi, ff. ad municipalem, noue notatus per Authorem. num. 53. p. 44. -  Hieronymus de Caeuallos nec accurate, nec perfecte tractauit materiam cautionis ab vsufructuario interponendae. num. 3. p. 84. -  Hieronymus de Caeuallos nouissime notatus per Authorem, num. 21. p. 86. -  Hieronymus de Caeuallos merito, & noue notatus ab Authore, num. 12. p. 93. -  Hyppoliti Riminaldi argumentationibus quibusdam nouiter, & recte satisfactum. num. 21. p. 181. -  Hyppolitus singulari 441. num. 2. male allegatur per Caualcanum. num. 14. p. 267. -  Hypotheca. -  Hypotheca a lege tacit constituta in bonis mariti, retinetur per mulierem, etiamsi ipsa habeat expressam hypothecam per pactum acquisitam. num. 16. p. 96. -  Hypothecae constitutae a lege tacite in bonis mariti pro restitutione dotis, non fieri praeiudicium per fideiussores, aut pignora recepta per mulierem soluto matrimonio, num. 17. ibid. -  Hospitalia. -  Hospitalia, Confraternitates, & similes aliae Communitates, vtrum dicantur saecularia, vel Ecclesiastica loca, vt priuilegiis, & immunitatibus rebus Ecclesiasticis concessis gaudere possint; & an illorum bona, forma & solemnitate rerum Ecclesiasticarum alienari debeant? num. 24. p. 204. -  Hugonis Donelli fortissimum argumentum contra communem distinctionem vrbanarum & rusticarum seruitutum adductum. num. 21. p. 255. I -  -  IAcobi de Carolis distinctio circa dominium rerum dotalium noue confutatur per Authorem. n. 42. p. 43 Iacobi Cuiacij declaratio de eadem materia quae hucusque per aliquem relata non est per Authorem expenditur, & eiusdem resolutioni applicatur, nu. 43. ibid. -  Caetera quae ad Cuiacium pertinent, vide supra, litera, C verbo, Cuiacius. -  Iacobi Menochij consilium 237. lib. 3. in materia coniugis transeuntis ad secundas nuptias de consensu tacito filiorum, commendatum: & illi plura addita per Authorem. num. 109. & sequentibus p. 21. -  Menochij traditiones explicatae. num. 6. & 7. p. 170. -  Impensa. -  Impensa magna, vel parua quae dicatur. nu. 6. & 7. p. 210. -  Impensa facta gratia colligendorum fructuum, etiamsi magna sit, indistincte pertinet ad vsufructuarium, nec repeti potest. num. 8. ibid. -  Impensae factae per maritum circa fructus, repeti non possunt, sed cum fructibus compensantur. num. 9. ibid. -  Impensam modicam attenta quantitate, indistincta repetere non potest maritus, quantumcunque duret vltra ius mariti, & constaret quod ea non glacia fructuum sed rei facta esset. num. 11. ibid. -  Impensa facta gratia fructuum quae dicatur, & quatenus haec repeti possit, vel cum fructibus compensari. num 13. ibid. & num. 7. p. 277. -  Impensatum, quae fiunt circa rem, quaedam sunt necessariae, quaedam vtiles, & quaedam voluptuariae. num. 19. p. 215. -  De impensis, & melioramentis in re aliena factis a bonae fidei, vel malae fidei possessore, colono, inquilino, vsufructuario, emphyteuta, & alio quocumque possessore, seu detentatore nonnulli Authores tractarunt latissime, quorum mentio fit. num. 23. ibid. -  Impensas factas gratia fructuum percipiendorum quemlibet possessorem deducere posse, ac etiam pro illis rem retinere. num. 6. p. 277. -  De impensis ab vsufructuario factis, vide latissime infra, litera V. verbo Vsusfructuarius. -  Immemorialis praescriptio. -  Verba quantumcunque generalia, immemorialem praescriptionem non excludunt, num. 13. p. 247. -  Immemorialis praescriptio non solum centum annos, sed etiam mille, atque infinitum tempus comprehendit, & sic centenaria praescriptione potentior est. num. 14. ibid. -  Immemorialis praescriptio maximos effectus producit, & per eam omnis titulus necessarius praesumitur. num. 15. ibid. -  Imolae opinio explicata remissiue num. 42. p. 60. -  Inuentarium. -  Inuentarium cum bonorum descriptione defendentes, recte notatos per Molinam, idque concludenter probatum per Authorem. num. 88. p. 33. -  Inuentarium Tutoris. Haeredis, Vsufructuarij, & alterius cuiuscumque administratoris, qua solemnitate confici debeat? remissiue. num. 89. ibid. -  Inuentarij confectio eos tangit, qui rationem reddere tenentur, num. 109. p. 35. -  Inuentarium conficere vtrum teneatur pater legitimus administrator, aut Tutor, vel curator filiorum, num. 107. & seqq. ibid. & num. 113. de matre tutrice & vide infra, litera P. verbo pater, & litera M. verbo Mater. -  Interdictum. -  Interdictum Recuperandae non datur nisi possidenti. num. 30. p. 51. -  Non autem competit ei, qui meram detentationem habet, num. 31. ibid. -  Interdicta veluti possessoria constituta sunt ad vsus seruitutum tuitionem, ad instar interdictorum. num. 8. p. 73. -  Interdicta pro seruitutibus constituta, quare veluti possessoria dicantur, non possessoria simpliciter? num. 9. ibid. -  Interpretatio. -  Interpretatio ea in dubio sumi debet per quam faueatur potius haeredi, quam legatario; & per quam minus grauetur haeres, quam sit possibile. num. 38 & num. sequentibus, p. 126. -  Interpretatio talis fieri debet in testamentis, & vltimis voluntaribus, per quam dispositio non remaneat irrita, sed potius sortiatur effectum, etiamsi in dispositione veniat, eáque alias non venitent; idque quamplurimis exemplis exornatur, & confirmatur remissiue num. 27. p. 159. -  Iniuria. -  Iniuria filio facta, & patri facta videtur, & contra. num. 25. p. 163. -  Incorporale. -  In Incorporalibus cadit dominium, & proprietas; quamuis non cadat possessio. num. 17. p. 133. -  Ioannis Andrea opinio negans valere legatum vsusfructus omnium bonorum al o haerede vniuersali post & mortem instituto, relata & improbata. n. 27. p. 59. -  Ioannis Corrasij solutio circa vsusfructus appellationem, fortius, quam adhuc impugnata, num. 10. p. 2. -  Ioannis Corrasij interpretatio circa eandem materiam vera non est. num. 14. p. 3. -  Ioannes Guttierrez laudatur. num. 47. p. 15. -  Ioanni de Matienco lapsus in allegatione Pinelli noue notatus per Authorem. num. 7. p. 26. -  Ioannis de Matienco opinio contra Tellum Ferdinandes defensa, & melius quam hactenus comprobata. num. 12. & seq. p. 57. -  Ioannis Vaudi Pedemontani opinio in materia dominij vxoris circa dotem, noue adducta, & probata per Authorem. num. 41. p. 43. -  Ioannis Sichardi lectura ad libros Codicis non contemnenda, & ab Auctore integre praelecta. num. 20. p. 50. -  Ioannis Baptistae de sancto Seuerino inter consilia Socini Senioris cons. 9. num. 7. versiculo, concludo igitur, volumine. 4. resolutio expenditur, & eius distinctio noue improbatur, num. 29. p. 91. -  Ioannes Vincentius Hondedeus laudatur. num. 8. p. 170. -  Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 85. num. 23. & sequen. libr. 2. nouissime lapsus. num. 14. p. 282 -  Ioannis Baptistae Laderchij Imolensis consilium 32. lib. prim. singulare est in materia, & distinctione l. libertis, 4. ff. de alimentis & cibariis legatis. num. 17. p. 123. -  Ioannis Francisci de Ponte in consilio. 100. num. 9 & 10. verba quaedam, nouiter ponderata, & probata per Authorem. num. 19. p. 278. -  Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 100. num. 18. nimis indistincte loquutus est in hac materia, num. 26. p. 279. -  D. Ioannes de Leon laudatus, num. 31. p. 268. -  Ioannes Cephalus, vide supra, litera C. verbo, Cephalus. -  Ius accrescendi. -  Ius accrescendi, vel non decrescendi, an, & quando locum habeat in legatis, fideicommissis, & haereditatibus? num. 1. p. 184. -  Ius accrescendi, vtrum in contractibus locum habeat? remissiue num. 2. ibid. -  Iuris accrescendi locus non est in legato vsusfructus quoties legatarij omnimodo separati sunt, hoc est, nec re, nec simul re & verbis coniuncti. num. 3. ibid -  Quod in omni legato etiam proprietatis plenae pariter obseruatur, & inter legatarios omnino disiunctos non habet locum ius accrescendi, sed portio deficiens manet penes haeredem. num. 4. ibid. -  Iuri accrescendi locus est in specie l. mulieri, & Titio, 73. ff. de condit. & demonstrat. si Titius moriatur, aut capite minuatur, contra Glossam, & alios, n. 7. p. 118. -  Ius accrescendi locum habet, etiam quando legatarius admittitur ad suam partem de iure speciali. num. 8. & seq. ibid. -  Ius accrescendi quare non fuerit concessus mulieri in d.l. mulieri & Titio, ab initio, cum Titius conditione defectus fuit: item, quare debuerit mulier ipsa expectare mortem Titij, vel status eiusdem mutationem. num. 10. ibid. -  Iuri accrescendi, vel non decrescendi, an, & qualiter locus sit in legato vsusfructus ante & post quaesitam portionem, cum legatarij re & verbis simul coniuncti sunt. num. 13. p. 186. -  Ius accrescendi vtrum habeat locum in legato vsusfructus, quando legatarij sunt re tantum coniuncti. num. 14. & seqq. ibid -  Ius accrescendi, vel non decrescendi, in quibus differant inter se remissiue. num. 15. ibid. -  Iuri accrescendi an sit locus in legato vsusfructus, quando legatarij sunt coniuncti verbis tantum. num. 16. & seqq. ibid. -  Ius accrescendi locum habet in legato proprietatis inter verbis tantum coniunctos. num. 19. p. 187. -  Ius accrescendi non habet locum regulariter post quaesitam portionem num. 20. ibid. -  Ius accrescendi locum habet in legato vsusfructus, etiam post quaesitam portionem, cum legatarij coniuncti sunt re simul, sine verbis & re tantum. num. 21. ibid. -  Iuri accrescendi locus est in legato vsusfructus, quando legatarij sunt verbis tantum coniuncti: ex sententia Antiquorum, quae placet Authori num. 24. ibid. -  Quoad ius accrescendi differentia est in vsufructu, & proprietare inter coniunctos verbis tantum, num. 26. p. 188. -  Vbi vera discriminis ratio proponitur. -  Iuri accrescendi, vel non decrescendi locum in legato vsusfructus inter coniunctos verbis tantum, si quis velit cum communi tueri, qualiter possit contrariae partis fundamentis satisfacere? num. 27. ibid. -  Coniunctio, ex qua nascitur ius accrescendi, duplex est, hominis, & legis num. 30. ibid. -  Quae dicatur coniunctio legalis? num 31. ibid. -  An sit vera coniunctionis legalis doctrina? n. 37. p. 189. -  Ius accrescendi non inducere coniunctionem legalem in legato proprietatis, si legatum per repudiationem, vel alio modo ex postfacto deficiat, num. 32. p. 188. -  Secus tamen est in vsufructu num. 33. ibid. -  Vbi veta proponitur differentiae ratio. & l. & proculo, ff. delegat. 2. & l. t. §. ff. de vsufructu accrescendo, explicantur: & num. seqq. -  Coniunctio legalis quare non operetur ius accrescendi, in specie l. & proculo, ff. de lega. 2. num. 35. p. 189. -  Coniunctio legalis sola sufficiens non est ad inducendum ius accrescendi, nisi alia ratio id suadeat, contra communem Scribentium sententiam. n. 36. ibid. -  Ius accrescendi an, & quare detur inter duos dominos, qui ad eandem haereditatem seruo communi relictam ex testamento admittuntur, & inter eos, qui ad bonorum possessionem, siue contra testamentum, vel ab intestato a lege vocantur. num. 38. ibid. -  Ius accresiendi inducitur etiam inter omnino disjunctos, ne quis decedat pro parte intestatus. n. 39. ibid. -  Ius accrescendi quare procedat in successione ab intestato. num. 40. ibid. -  Ius accrescendi quare detur in bonorum possessione contra tabulas, & in querela inofficiosi testamenti. num. 42. ibid. -  Ius. -  Iure sibi comperenti qui abutitur, siue male vtitur priuatur eo: jdque exornatum, & declaratum remissiue. num. 105. Ius cessum. vel translatum, si ex aliqua causa ad cessionarium transire nequit, penes cedentem remanet. num. 24. p. 253. -  Iudices debent ad ea, quae a Modernis eduntur, diligentius aduertere, ne aliqui in sententias absonas tuant. num. 7. p. 267. L -  Lapidicina. -  LApidicinae, minerae, aut mineralia argenti, cretae, metallorum venae, arenae, auríue fodinae, si antiquae sint, ita quod ex illis aurum, argentum, creta, siue aliud metallum, lapidesue excisi. vel effossi sunt tempore Maiorum, poterit vsufructuarius vti eis ad eum vsum & commoditatem, quae a principio Maioribus fuerit, num. 6. p. 151. -  Lapidicinae, & venae metallorum iam apertae tempore vsusfructus legati, indistincte ad vsufructuarium pertinent. num. 7. ibid. -  Lapidicinae, salinae, cretae, minerae, arenae, metalla, auri, argentíue fodinae, si amiquae non sint, sed de nouo repertae, eius tamen naturae, vt quod ex eis percipitur, renascatur, illarum vsus, vel vsusfructus ad fructuarium pertinet. num 9. & seqq. -  Lapidicina, metalla, fodina, & similia, vtrum ad fructuarium pertineant, si talia sint, vt ex eis effossum, aut deductum renascatur num. 15 & sequenti. p. 152. -  Lex. -  L. foeminae, C. de secundis nuptiis, materia, & infinitae quaestiones in proposito agirantur ex num. 9; cum infinitis sequentibus. p. 11. -  L. foeminae, C. de secundis nuptiis, dispositio locum sibi non vindicat, quando res peruenit ex bonis mariti ad mulierem titulo oneroso, vt emptionis, permutationis, vel alio simili titulo, num. 32. p. 13. -  Lex vbi enumerat aliquem casum specifice, non licet illam ad alios casus extendere, sed illi censentur sub dispositione iuris communis remanere. num. 53. p. 16. -  Legum correctio euitanda est, & lex quae deuiat a iure communi, restringenda est, vt quanto minus fieri possit, recedatur a iure communi, num 54. ibid -  Lex noua in dubio non praesumitur corrigere velle legem antiquam, num. 55. ibid. -  Leges, quae propter transitum ad secundas nuptias, mulierem priuant proprietate eorum, quae habuit a priori marito, vel a filiis ex paternis bonis, poenales sunt, & odiosae; ac per consequens strictam admittunt interpretationem, & restringi debent num. 65. p. 17. -  L. placet, ff. de acquirenda haereditate, communis allegatio falsa est, nec probat id, ad quod praecitatur communiter. num. 5. p. 26. -  Lex, ius publicum, ff. de pactis, cum sua materia singulariter declaratur per Menchacam. num. 23. p. 28. -  L. 4. C. de bonis quae liberis, decisio, quantumuis illa noua sit, fortiter vrget pro Communi contra Recentiores: acuta Authoris consideratio num. 48. p. 29. -  Lex generaliter loquens, generaliter debet intellegi, & omnes casus comprehendit, etiamsi maior ratio militaret in vno, quam in altero: & de hac regula plene actum remissiue. num. 81. p. 32. -  Lex quod non dicit, videtur supponere non esse necessarium, num. 82. ibid. -  Legis permissione qui vtitur, non debet in aliquo grauari. num. 84 p. 33. -  Legis permissione qui vtitur, non debet in aliquo grauari. num. 84. p. 33. -  Lex maximam confidentiam habet de patre erga filios, & praesumit illum magis diligere filios, quam seipsum, & semper capere bonum consilium pro filiis. num. 86. ibid. -  L. non est dubium, C. de legatis, l. si quis in tantam C. vnde vi, rigor, communi totius Christiani orbis vsu, & praxi antiquatus est. num. 23. p. 50. -  L. non est dubium, C. de legatis, dispositio vtrum correcta sit ex noua decisione l. 1. titul. 4. libr. 5. nouae collectionis Regiae. num. 24. ibid. -  Leges caducariae non habent locum in vsufructu. num. 5. p. 56. -  L. primae, titulo 4. de los testamentos, lib. 5. nouae recopilationis, verus sensus traditur, & Azeuedij, aliorumque intellectus reiicitur. num 15. p. 58. -  Legis prohibitioni accedere potest prohibitio testatoris, nec aliquid nonum operari, num. 34. p. 126. -  Lex cum prohibitiue loquitur, & habet clausulam annullatiuam, formam incommutabilem inducit num. 36. p. 206. -  Legibus prohibentibus renunciari non potest. num. 41. ibid. -  Legi propter publicam vtilitatem inductae renunciari non potest. num. 42. ibid. -  Nec etiam cum iuramento. num. 43. ibid. -  Lex iuris communis correctoria extendi non debet, sed stricte intelligenda est in terminis, in quibus loquitur, num. 49. p. 207. -  Ratio generalis legis, extendit legem etiam in casu speciali loquentem, ad alios casus. num. 51. ibid. -  Legis extensio non dicitur fieri, quando quid inest, & ex mente eius procedit, num. 52. ibid. -  L. vltima, C. de vendendis rebus ciuitatis, lib. 11. licet loquatur in venditione, habet locum in qualibet alia alienatione num. 53. ibid. -  Leges Regiae recipiunt omnes interpretationes, quas recipit ius commune in tali casu. num. 54. ibid. -  L. Regia, 11. titul. 7. lib. 7. nouae collectionis Regiae, in quibus terris, & terminis loquatur, num. 55. ibid. -  Et an procedat in locis, & dominiis Comitum, Ducum, Marchionum & aliorum Dominorum: num. 56. ibid. vbi Auendani sententia defenditur, & contraria Alphonsi de Azeuedo taxatur. -  Lex noua aliquid disponens in vno ex casibus per antiquam legem aequiparatis, extenditur ad alium. n. 23. p. 220. -  Legitima. -  Legitima debetur filiis simul cum vsufructu, nec in ea vxor vsumfructum consequi potest, etiamsi a testatore relicta fuerit vsufructuaria omnium bonorum. num. 11. p. 173. -  Legitima filiorum de iure huius Regni sunt omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum disponere possunt parentes. num. 13. ibid. -  Legitimam vtrum possit petere filius viuente patre, qui Religionem professus est. num. 10. p. 234. -  Legitima non debetur filio nisi post mortem patris: quod latissime explicatur, inferturque ad quamplurima in proposito necessaria, remissiue. num. 11. ibid. -  Legitimam si velit, in vita potest assignare pater filio, quamuis ad id faciendum non teneantur, n. 12. ibid. -  Legitima si in vita assignetur filio, vel filiae, & postmodum patris facultates augeantur, an debeat augeri, vel suppleri Legitima, num. 13. ibid. -  Legatum. -  Legatum ascendentium, esse hodie de iure huius Regni omne patrimonium descendentis, de cuius haereditate agitur, excepto Tertio. num. 3. p. 237. -  Legatum in annos singulos relictum, legato vsusfructus simile est in eo, quod vtrumque morte legatarij finitur. num. 4. p. 11. -  Sed non est idem, quod legatum vsusfructus, alias non diceretur simile esse. num. 5. ibid. -  Et in plerisque dissimile est a legato vsusfructus, quae remissiue traduntur. num. 6. ibid. -  Legatorum genera olim quatuor fuerunt, & de illis remissiue. num. 2. pag. 48. latius num. 5. cum sequenti, p. 62. -  Legatorum genera antiqua, ac eorum differentiae: omnes Constantini, & Iustiniani legibus penitus sunt sublarae, vt hodie legatorum omnium vna, eadémque sit vis, & substantia. num. 4. p 49. -  Legatarium tres actiones habere pro legati persecutio realem, personalem, & hypothecariam, num. 5. 14. & 15. ibid. -  Pro eadem re legata, quare competant actio personalis, & realis, quae contrariae sunt, num. 11. ibid. -  Pro legatis, & fideicommiffis tres actiones competunt, si natura rei legatae hoc patiatur, secus si natura rei legatae repugnet. num. 13. ibid. -  Legatarius non potest occupare rem legatam propria authoritate, nisi de voluntate testatoris, sed a manu haeredis possessionem accipere debet, alias perdit rem legatam, & cadit a iure suo. num. 18. ibid. -  Legatario ex quibus videatur testator licentiam dedisse ocupandi rem legatam propria authoritate: & de materia l. non est dubium, C. de legatis, plenissime actum remissiue. num. 19. ibid. -  Legatarius quando dicatur cum vitio occupasse rem legatam, vt amittat ius omne, quod habet in illa num. 21. & 22. p. 50. -  Opinio Petri, Alberici, quae sententiae communi est contratia, refertur, & placet Authori. ibid. -  Legatum in annos singulos relictum, si legatarius viuo testatore decesserit, est in causa caduci, & idcirco pertinet ad fiscum ex lege Iulia & Papia: at legatum vsusfructus non pertinet ad fiscum, a quo nunquam recederet, si semel fisco necteretur, sed remanet apud haeredem, a quo vsusfructus legatus est, vel apud haeredem, a quo vsusfructus legatus est, vel apud cum, cui fundi fructuarij proprietas legata est. num. 4. p. 56. -  Legatum per Vendicationem quale, & quibus verbis fiebat olim. num. 6. p. 62. -  Legatum per Damnationem quomodo fieret. n. 7. ibid. -  Legatum per Sinendi modum quale olim. num. 8. ibid. -  Legatum per Praeceptionem, quod diceretur olim. num. 9. ibid. -  Legata multum interesse per Vendicationem, an per Damnationem relinquantur. num. 10. ibid. -  Legati per Vendicationem dominium recta via a morte testatoris transit in legatarium, num. 11. ibid. -  Legati per Damnationem dominium non transit in legatarium, antequam de manu haeredis praestetur illi. num. 12. ibid. -  Legati dominium vtrum transeat in legatarium a morte testatoris, an ab edita haereditate. difficilem quaestionem esse, & plene tractatam remissiue n. 26. p. 64. -  Legatum rei alienae iure subsistit, cum distinctione tamen l. cum rem alienam, C. de legatis, & de materia illius textus plenissime actum remissiue. n. 30. p. 65. -  In legato generis, vel alternatiuo, cuius sit election haeredisne, an legatarij? num. 32. 33. & 34. ibid. -  In legato ambiguo, siue obscuro id debet, quod minimum est, non quod maximum. num. 37. & seqq. p. 66. -  Legatarius, vel haeres, qui facit secundum consuetudinem & vsum testatoris, videtur facere secundum eius voluntatem, & e conuerso. num. 13. p. 102. -  Legatum vniuersale cum relinquitur, vtputa haereditas, peculium, grex, dos, vectigal, pocessio, & similia, ad legatarium pertinent emolumenta, ac onera, augmenta etiam & decrementa; quod non accidit, cum res aliquae singulariter legantur, num. 7. p. 13. -  Legatum fundi ad vsum, & vsumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio simili modo, proprietatem etiam fundi continet, num. 4. p. 122. & ratio redditur num. 14. ibid. -  Idcirco huiusmodi legatum perpetuum esse dicitur, & transmissibile ad haeredes, cum proprietas ipsa relicta censeatur. num. 5. p. 122. -  Proceditque, etiamsi in eadem dispositione, ex praecedentibus, & subsequentibus appareat solum vsum, sine vsumfructum aliarum rerum legatario fuisse relictum, prout latius explicatur, num. 6. ibid. -  Quamuis ex eo quandoque soleat in contrarium coniectura sumi, vt vsusfructus solus censeatur relictus. num. 7. ibid. -  Legatum certae quantitatis pecuniarum ad alimenta alicui factum, proprietatem quantitatis relictae continere, si adiectum non fuerit, vt mortis tempore pecunias restituat legatarius, num. 8. ibid. -  Legato fundo in gaudimentum alicui, non solum vsumfructum, sed etiam proprietatem legatam videri: vbi Floriani distinctio noue confutatur per Autorem. num. 9. ibid. -  Legata videtur plena proprietas, cum domus ad habitandum reliquitur. num. 10. 123. -  Legatum factum alicui pro suis necessitatibus, ex quo certum est, debetur, etiamsi necessitates non subsint. num. 11. ibid. & vide num. 12. & 13. vbi superiora omnia explicantur, & declarantur. -  Legatum non restringit causa, quae respicit fauorem legatarij. num. 15. ibid. -  Legata, vtrum odiosa sint, vel fauorabilia, & consequenter vtrum stricte, an late accipi debeant, n. 41. pag. 126. -  Vtrum regula l. in testamentis, ff. de regulis iuris, procedat etiam in legatis in testamentis relictis, num. 38. 4. & seqq. -  Legato praedio vxori, si testator prohibuerit eam a suis haeredibus molestari, vsumfructum tantum legare. censetur, ex sententia quorundam. num. 53. p. 128. -  Quae noue, vere tamen, & concludenter per Authorem conuincitur. num. 54. & seq. ibid. -  Legato fundo, plena proprietas legata videtur. num. 55. ibid. -  Legato praedio, debetur & seruitus, quae legata non est, quando legatum praedij esset inutile, nisi seruitus praestaretur. num. 16. p. 137. -  In legato vniuersali mobilium, si enunciatae fuerint certae species mobilium, an per talem specialem expressionem, in caeteris non expressis intelligatur restrictum vniuersale legatum, num. 13. p. 155. -  In legato bonorum mobilium vtrum veniant redditus, & pensiones: vbi bona Authoris consideratio proponitur. num. 14. ibid. -  In legato generali vsusfructus bonorum, vel bonorum mobilium tantum, vtrum venalia & quae mortis causa parata sunt contineantur? num. 27. p. 156. -  Si legatur vni, quod alteri legatum est, an censeatur ademptum priori, num. 23. p. 159. -  Legatum vtrum dicatur esse vnicum, an vero plura legata sint, cum fructus fundi simpliciter legantur. num. 3. & seq. p. 168. -  Legati verba cum generalia sunt, vel indefinita, & referuntur ad id, quod ex sua natura reiteratur, vel renascitur, non procedit regula leg. boues, §. hoc sermone, ff. de verborum significatione, num. 9. ibid. -  Legatum vtrum intelligatur perpetuum, si testator legauerit simpliciter aliquam quantitatem in diem vel casum reiterabilem. num. 11. p. 169. -  Vbi explicatur textus in l. cum quidam, 23. ff. de annuis legatis. Cumani interpretatio recipitur, & de opinione Bartoli remissiue agitur. ibid. -  Legatum in dubio, est regulariter intelligendum de rebus, quae fuerunt testatoris, tempore testamenti, quod legatarius probare debet, num. 3. p. 170. -  Et in legato etiam generali, vtputa bonorum, aut simili, quando testator non potuit praeuidere futura, quod dispositio nunquam referatur nisi ad bona praesentia. num. 4. ibid. -  Legatum per verba vniuersalia, indefinita, aut generalia, vtrum referatur ad tempus testamenti? vbi probatur distinctio Bartoli. num. 5. & 6. ibid. -  Legatum factum etiam coniunctar personae, non comprehendit nisi ea, quae existebant tempore comditi testamenti. num. 12. p. 171. -  Legatum ex praesumpta testatoris voluntate, futura etiam comprehendit; & de nonnullis coniecturis, remissiue num. 13. ibid. -  Legatum vsusfructus vxori simpliciter relictum, an secundae: vxori debeatur? & de contrarietate Baldi & Alexandri, num. 75. & seq. p. 18. -  Legatum vsusfructus omnium bonorum vxori relictum, sub conditione, si caste, & honeste vixerit. an perdatur per transitum ad secundas nuptias? vbi duae communes contrariae referuntur, earum concordia reiicitur, & Bartoli sententia probatur. num. 129. p. 23. -  Legatum factum creditori voluntarie, an & quando praesumatur factum animo compensandi cum ipso debito voluntario? latissime atque vtiliter tractatum per nonnullos, num. 4. p. 176. -  Legatum factum creditori, an, & quando praesumatur factum animo compensandi cum ipso debito necessario? latissime, remissiue tamen declaratum. n. 6. ibid. -  Legatum ex quibus coniecturis praesumatur relictum animo compensandi cum debito voluntario? n. 7. ibid. -  Legatum praesumitur actum animo non compensandi cum debito necessario, ex nonnullis coniecturis remissiue. num. 8. ibid. -  Legatum a marito vxori factum, vtrum computetur cum arrhis ab eodem eidem promissis: vbi agitur, an debitum arrharum voluntarium sit, an voto necessarium. n. 9. ibid. -  Legatum generale omnium bonorum non derogat speciali alicuius rei, sed e conuerso legatum speciei derogat legato generis. num. 15. p. 180. -  Fundus simpliciter cum alicui legatur, & alteri vsusfructus omnium bonorum relinquitur, decedente legatario fundi, vsusfructus illius accrescit vsufructuario omnium bonorum, non autem haeredi acquiritur. num. 33. & vide n. 35. & 36. p. 182. & seq. -  Legatum conditionale pendente conditione repudiari non potest. num. 12. pag. 186. -  Legatum ab instituto relictum, repetitum censetur, siue substitutio sit vulgaris expressa, siue tacita sub pupillari comprehensa. num. 29. p. 188. -  Per legatum annuum censetur iniunctum reale onus redditibus, aut fructibus testatoris. num. 11. p. 217. -  Legatum annuum solui debet de fructibus. n. 1. ibid. -  Legatum annuum soluendum de bonis testatoris, debetur ab haerede, non ab vsufructuario. num. 17. ibid. -  Legatarius certae partis haereditatis non habetur loco haeredis in ea parte, & consequenter nec transeunt in eum onera haereditaria, cum Cumano contra Communem, num. 12. p. 219. -  Legatum annuum Reipublicae, Ciuitati, Collegio, aut Ecclesiae perpetuo, aut simpliciter relictum, minime extinguitur centum annorum decursu, sed vltra procedit donec Respublica ipsa finiatur, cum Rogerio, & aliis multis, contra Hugolinum, & Bartolum. num. 20. p. 225. -  Legatum relictum filiofamilias, ipsius an patris contemplatione censeatur relictum, controuersum fuit inter Doctores, & multis casibus, distinctionibusque explicatur, num. 5. p. 230. -  Legatum relictum filiofamilias, regulariter, atque in dubio, eius contemplatione, & non patris relictum videtur, num. 6. ibid. -  Legatum annuum cum relinquitur, tot sunt legata, quot sunt anni. num. 31. p. 245. -  Pro primo anno legatum est purum, pro sequentibus conditionale. num. 32. ibid. -  Non sufficit vnica praescriptio pro omnibus annis, sed tot sunt necessariae praescriptiones, quot sunt anni, prout declaratur num. 33. ibid. -  Ludouicus Molina, Ioannes Garsias vtilius, atque elegantius caeteris Recentioribus scripserunt materiam, quae pertinet ad c. 37. num. 5. p. 115. -  Circa materiam fructuum bonorum Maioratus, Ludouici Molinae opinio defensa per Authorem c. 80. per totum, p. 283. M -  Maritus. -  MAritus transiens ad secundas nuptias, tenetur reseruare proprietatem bonorum filiis prioris matrimonij, in quibus casibus vxor reseruare tenetur; & dispositum in vxore in hac materia, habet quoque locum in marito, idque ex identitate rationis. n. 14. pag. 12. -  Maritus si relinquat aliquid vxori, vel e contra vxor marito in testamento, vtrum teneatur reseruare illud filiis prioris matrimonij, si ad secundas conuolauerit nuptias, idque de iure communi, & Regio resolutum remissiue. num. 35. p. 13. -  Maritus si dotet filiam, quam habuit ex prima vxore, de lucris acquisitis constante secundo matrimonio, qualiter succurrendum sit secundae vxori. num. 42. pag 15. -  Maritus, qui secundo nupsit, si alat filios prioris matrimonij ex bonis constante secundo matrimonio superlucratis, mulier ac haeredes eius an repetere possint dimidiam partem alimentorum. n. 4. ibid. -  Maritus in testamento licentiam dare potest vxori impune transeundi ad secundas nuptias, & disponere, ne illa secundo nubendo, incidat in poenam secundarum nuptiarum, num. 83. p. 18. -  De marito ad vsufructuarium, & econtra, val dum argumentum fieri non potest. num. 5. p. 38. -  Maritus in rebus dotalibus fortius & potentius ius habet, quam fructuarius in re fructuaria. num. 6. ibid. -  Maritus quando habeat electionem, in casu dotis restituendae, reddendi res dotales, vel earum aestimationem, etiam cum res aestimatae in dotem datae sunt, num. 11. p. 39. -  Maritus soluto matrimonio, vtrum teneatur aestimationem soluere rerum dotalium, quarum valor vsu, & tempore consumitur, siue minuitur, num. 15. ibid. -  Maritus conuenuis actione personali, vtrum liberetur ab onere satisdandi, si bona immobilia in dotem data possideat? num. 46. p. 43. -  Maritus delicto suo non potest vxori praeiudicare in dote, & bonis mariti confiscatis, vxor dotem suam saluam habere debet: & de ratione, & pleniori huius rei declaratione, remissiue. num. 55. p. 44. -  Marito an competat ius praesentandi, ratione rei in dotem datae, cui annexum est ius patronatus. n. 36. pag. 147. -  Mariti & vxoris coniunctio accidentalis est; patris vero & filij naturalis, num. 27. p. 163. -  Maritut impensam modicam attenta quantitate, indistincte repetere non potest, quantumcunque duret vltra ius mariti, & constaret, quod ea non gratia fructuum, sed rei facta esset. num. 11. p. 210. -  Mariani Socini sententia in materia seruitutum diuiduarum aduersus Recentiores probatur. n. 9. p. 130. -  Martini Monter-a Cueua distinctio aut nouissima resolutio tribuens fructus pendentes Successori Maioratus, Authori non placet, atque ea admissa lites immortales suscitandae essent & infinitis difficillimisque probationibus via aperienda foret. num. 16. pag. 285. -  Maioratus. -  Maioratus possessor; vel is qui rem possidet restitutioni subiectam, vsufructuarius est, & non dominus, ex sententia quorundam. num. 2. p. 45. -  Sed ex sententia aliorum quamplurimorum verus dominus dicitur per tempus vitae suae: & haec pars per Authorem probatur. num. 3. ibid. -  Et ratio redditur. num. 5. ibid. -  Maioratus constitutus inter viuos reuocabiliter, & qui vsque ad mortem reuocari potest, si expresse non reuocetur, morte confirmatur, & irreuocabilis perpetuo efficitur. num. 22. p. 159. -  Maioratus inter viuos constitutus, quibus casibus irreuocabilis sit? & de materia l. 17. & 44. Tauri, remissiue. num. 40. p. 160. -  Maioratus fructus, qui pendebant tempore mortis vltimi possessoris, qualiter ad haeredes eius pertinere debeant, siue vtrum diuisionem recipiant? 80. per totum, p. 283. & vide supra littera F. verbo, Fructus. -  Marci Tullij Ciceronis sententia apud nos hodie obseruari non potest, cum Alciato, & aliis, quae refertur num. 11. p. 154. -  Matrimonium. -  Matrimonium contractum absque consensu patris de iure Canonico validum, & legitimum est etiam in foro seculari, nec licentia patris requiritur, licet aliud esset de iure ciuili, num. 83. p 32. & seq. -  Mater. -  Mater, vel pater antequam transiret ad secundas nuptias, si alienauerit aliqua bona habita ex priori matrimonio titulo lucratiuo, vel ex successione alicuius filij ex substantia coniugis praemortui, & postea secundo nupserit, an filij prioris matrimonij praedicta bona possint a possessoribus vendicare. num. 23. p. 13. -  De Matre transeunte ad secundas nuptias, vide plene ex num. 9. cum infinitis seqq. p. 11. -  Vide, verbo Mulier. -  Mater pupillariter substituta filio suo, secundo nubendo, vtrum teneatur reseruare filiis prioris matrimonij bona, quae habuit ex substitutione? n. 27. p. 13. -  Mater, quae secundo nupsit, vtrum possit filiis suis exemplariter substituere. num. 28. ibid. -  Matri transeunti ad secundas nuptias, si filij aetate maiores expresse consenserunt, remittendo ei expresse omnem iniuriam, vel omne ius suum, mater secundo nubendo nihil amittit, sed retinet proprietatem, quam morte mariti, vel filij iam acquisierat. num. 100. pag. 21. -  Quid si matrimonio simpliciter, expresse tamen consentiunt, sed non renunciant expresse iuri a lege sibi tributo. num. 111. ibid. -  Matri secundo nubenti vtrum prosit consensus filij pupulli, vel minoris, Tutoris authoritate adhibira, & causa legitima interueniente, & quid si causa legitima non interueniat? num. 112. ibid. -  Mater transiens ad secundas nuptias, vtrum teneatur inuentarium conficere, ac satisdationem praestare de bonis, quae filiis reseruari debent. num. 106. p. 35. -  Mater tutrix filiorum, inuentarium conficere, satisdare, rationem administrationis reddere, & reliqua facere tenetur, quibus alij tutores grauantur. num. 113. ibid. -  Melioratio. -  Melioratio in vna re reuocabiliter facta, non reuocabiliter per generalem dispositionem, nec per generalem dispositionem, nec meliorationem Tertij & Quinti bonorum, num. 35. pag. 160. -  Mobilia. -  Mobilium legatum. Vide supra, littera L. verbo Legatum mobilium. -  Mobilium appellatione pecuniae non veniunt, sed supellectilia, & ornamenta, idque ex communi vsu loquendi, qui debet in testamentis rigidae verborum significationi praeferri. num. 24. pag. 155. -  Mobilibus legatis, vel vsufructu mobilium, vtrum comprehendantur fructus pendentes, siue cohaerentes rei tempore testamenti, aut tempore mortis, num. 1. p. 166 & vide per totum caput. -  Mors. -  Mors ciuilis licet sub latissima verbi significatione, appellatione mortis comprehendatur, non tamen regulariter, nec proprie, ac duntaxat in casibus a iure expressis, num. 2. p. 234. -  Mors ciuilis, & naturalis quando aequiparentur, plenissime explicatum remissiue. num. 18. & 19. p. 240. -  Vbi Ioannis Vincentij Hondedei consilium 62. per totum, volumine 1. in proposito commendatur. ibid. -  Monasterium. -  Monasterium vtrum excludat ascendentes a successione Monachi professi; an vero mortuo filio, seu descendentes a successione Monachi professi; an vero mortuo filio, seu descendente Monacho, pater, & mater, aut ascendentes alij praeferri debeant Monasterio in bonis, quae ipse Monachus secum attulit, vel habebat quando Religionem professus est. n. 2. p. 237. -  Monasterium reuera non est filius, ficteque, ciuiliter, & improprie filius nominatur. num. 4. ibid. -  Monasterium quando excludat substitutum, aut vocatum sub conditione, si sine liberis, si grauatus ingrediatur Religionem? remissiue. num. 5. ibid. -  Mulier. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, liberis extantibus, tenetur reseruare filiis prioris matrimonij, non solum omnia bona, quae habuit a priori marito, titulo quocumque lucratiuo; sed etiam quidquid per successionem ab intestato filiorum primi matrimonij consecuta est, solo vsufructu istorum bonorum penes ipsam remanente. num. 9. pag. 11. -  Proprietatem vero, quam amittit secundo nubendo, ita tenetur reseruare filiis prioris matrimonij superstitibus, vt non possit illam alienare, nec vllo modo in fraudem, aut praeiudicium filiorum disponere de similibus bonis ex paterna substantia prouenientibus, quae reseruari debent, num. 10. ibid. -  Mulier secundo nubendo non perdit ea, quae titulo lucratiuo habuit a priori marito, vel ex successione filiorum, ex substantia illius, cum filij prioris matrimonij non existunt. num. 11. ibid. -  Mulier, vel maritus transiens ad secundas nuptias, priuatur proprietate bonorum paternorum, vel maternorum, quae sibi prouenerunt post mortem filij; & hoc siue mulier, aut maritus transierit ad secunda vota ante successionem, vel post: quod latius tractatur remissiue. num. 15. pag. 12. -  Mulier vel maritus transiens ad secunda vota, an amittat lucrum a lege, seu consuetudine coniugi delatum, & illud vtrum reseruari debeat filiis prioris matrimonij? num. 25. pag. 13. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, an teneatur reseruare arrhas filiis prioris matrimonij, a quo processerunt, & in illis, vel in bonis, quae reseruari debent filiis prioris matrimonij, vtrum possit aliquem ex illis meliorare, vel absque Regia maioratum instituere? num. 29. ibid. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, vtrum possit relinquere plus filiis secundi matrimonij, quam primi? num. 30. ibid. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, vtrum amittat proprietatem donationis remuneratoriae a marito sibi factae, teneatúrque reseruare illam filiis prioris matrimonij? num. 31. & seqq ibid. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, an amittat legatum in remunerationem seruitiorum a marito sibi relictum, & sic teneatur reseruare proprietatem filiis prioris matrimonij. num. 34. ibid. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, an teneatur reseruare filiis prioris matrimonij simul cum proprietate fructus, qui ex paterna substantia prouenerunt, in specie proposita num. 37. vbi in terminis expenditur & commendatur decisio 18. Vincentij de Fanchis I. part. pag. 14. -  Mulier transiens ad secundas nuptias quantum possit dare in dotem marito, & maritus secundo nubens vxori. num. 41. pag. 14. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, vtrum teneatur reseruare filiis prioris matrimonij quartam partem, quam habuit ex bonis mariti diuitis, quia pauper erat. num. 59. pag. 16. -  Mulier quae post mortem mariti luxuriose, & parum pudico viuit, vtrum incurrat poenas secundo nubentis, quoad reseruationem proprietatis bonorum prouenientium ex substantia mariti; & alia similia. num. 78. pag. 18. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, facultatem testandi sibi concessam a marito, siue ius exequendi testamentum, aut eligendi ad Maioratum, aut meliorationem, non amittit, num. 80. p. 18. -  Secus tamen si post mortem mariti luxuriose, aut parum pudice viuat. num. 81. ibid. -  Mulier post mortem mariti luxuriose viuens, variis poenis a iure, multisque iam acquisitis ob impudicitiam priuatur: de quibus latissime actum in mille locis remissiue proponitur. num. 82. ibid. -  Mulier transiens ad secundas nuptias de voluntate expressa, siue tacita mariti defuncti, vel e contra, maritus; euitat poenas secundarum nuptiarum. num. 85. & seqq. ibid. -  Mulier secundo nubendo infert iniuriam priori marito, cuius anima nuptiis repetitis contristatur. num. 86. p. 19. -  Mulier nuptias repetens tria negligit, videlicet Deum, defuncti memoriam, & dilectionem filiorum, numer. 87. ibid. -  Mulier transiens ad secundas nuptias de voluntate filiorum primi matrimonij. euitat poenas secundarum nuptiarum, num. 93. & num. 110. p. 19 & 21. -  Mulier si contrahat secundas nuptias filiis praesentibus, & tacentibus, nec expresse, aut aliter consentientibus, vtrum ex sola praesentia excusetur a poenis secundarum nuptiarum? num. 114. p. 21. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, euitat poenas secundo nubentiuns, si filij aetate maiores praesentes fuerint, dum contrahebatur secundum matrimonium, & quamuis expresse non consenserint, aut iura sua remiserint, actu tamen aliquo positiuo exteriori vltra praesentiam, suum consensum ostenderint. num. 116. p. 22. -  Mulier secundo nubendo, an amittat vsumfructum bonorum mariti simpliciter sibi relictum. num. 127. & sequenti, p. 23. & infra, litera, V. verbo, Vxor. -  Mulieri competit rei vendicatio vtilis contra quemlibet possessorem, non obstante dotis aestimatione, quando maritus non est soluendo. num. 54. -  Vbi Glossa verbo, aestimatae, in l. in rebus, C. de iure dotium, latius explicatur remissiue, ibid. -  Mulier regulariter non admittitur ad accusandum. num. 10 p 162. -  Nisi suam, vel suorum iniuriam prosequatur. num. 11. ibid. -  Mulier accusare potest de morte mariti, quamuis nullum habeamus legem id expresse dicentem num. 12. ibid. -  Mutatio. -  Mutatio voluntatis in dubio non praesumitur, & qui dicit eam mutatam, onere probationis adstringitur: idque latissime explicatum remissiue num. 39. p. 160. N -  -  NAuarri, & Barbosae solutio circa fructuum Beneficij Ecclesiastici diuisionem, nouiter improbatur, num. 11. p. 282. -  Nauarri, & Barbosae sententia circa pensionem Ecclesiasticam recipitur, num. 17. ibid. -  Nicolai Boerij decisiones duodecim expenduntur, quibus tota fere vsusfructus aduentitiorum materia comprehenditur, num. 50. p. 30. -  Nicasij resolutio circa dominium rerum dotalium, adducta, & noue confutata per Authorem. num. 39. p. 42. -  Nouelli consideratio in materia alienationis vsusfructus nouiter explicata, num. 10. 250. -  Nuptiae. -  Nuptias secundas contrahens, quae teneatur reseruate filiis prioris matrimonij, & quas poenas incurrat. ex num. 9. cum infinitis sequent. p. 11. & sup. litera M. in verbo Mulier. O -  Obligatio. -  OBligatio vsusfructus, vel alterius seruitutis constituendae, an sit dandi, vel facienui? cap. 13. per totum, pag. 76. & seqq. -  Obligatio simplex dandi quae dicatur; & quae faciendi. num. 3. ibid. -  Obligatio facti, an sit praecisa. num. 12. & 13. p. 77. -  Obuenire. -  Obuenire videtur titulo lucratiuo, id quod per consolidationem obuenit. num. 2. pag. 276. & seqq. vbi nonnulla iura explicantur. -  Onus. -  Onera realia, vel mixta semper cum re legata transeunt & ad personas rem ipsam possidentes; & res cum suo onere regulariter censetur relicta. num. 15. p. 211. -  Octauius Simoncellus in resolutione & tractatu quaestionis cuiusdam agitatae per Authorem, caeteros omnes antecellit, num. 67. pag. 31. -  Opera. -  Operis serui legatis, nihil vltra ipsas operas legatarius consequitur. sed vsufructu serui relicto, non solum ex operis, sed & aliunde quaerit vsufructuarius. num. 4 pag. 194. -  Opera, seu ministerium serui, nec dici potest seruitus personalis, nec etiam realis, sed tantum obligatio quaedam personalis, quae ex constitutione operarum resultat. n. 7. ibid. -  Operae seruorum indiuiduae sunt, sicut vsusfructus, & cedunt ex die petitionis, non vt vsusfructus ex die aditae haereditatis. num. 12. pag. 195. -  Operae serui legatae, capitis diminutione, morte, vel non vtendo non amittuntur; vsus fructus vero amittitur. num. 13. & 14. pag. 195 & num. 29. pag. 243. -  Operarum legatum, quare mortuo eo, cui legatae sunt operae, ad haeredem transmittatur, vsusfructus vero cum persona legatarij finiatur? num 16. p. 196. -  Ordo. -  Ab ordine literae argumentum validum, & inde ordo scripturae, contractus, testamenti, & alterius cuiuslibet dispositionis obseruandum est, ex alióque, & priori nominatione coniectura praelationis, siue potiori iuris desumitur. num. 17. p 162 vbi id quamplurimis exemplis ostenditur, & declaratur remissiue. -  Ab ordine literae, siue scripturae, aut prioris nominationis, argumentum deductum, non est indistincte verum, num. 30. p. 163. -  Ordo literae, siue scripturae tunc attenditur, cum conformis est iuris rationi, alias secus. num. 31. ibid. -  Ordo scripturae minime attenditur, vbi apparet quomodo ius disponat in aliquo casu, vel disponere debuerit, num. 32. p. 163. -  De ordine scripturae consideratio habenda non est, vbi nominatio prior non fuit facta ad ordinem praelationis inducendum, sed potius ex enunciatiua quadam personarum demonstratione. num. 33. ibid. P -  Pactum. -  PActum nudum de constituenda seruitute, vel vsufructu, efficax non est ad producendam actionem: & consequenter vsusfructus, & seruitutes aliae pactis nudis constitui non possunt. num. 12. p. 68. -  Pactio nuda actionem producit, quoties lege, vel Senatusconsulto illa adiuuatur. num. 16. ibid. -  Pactionibus in traditione rerum adiectis. seruitus quaecunque recte constituitur. num. 22. p. 69. -  Dummodo pactiones incontinenti, non ex interuallo adiiciantur. num. 23. ibid. -  Poena. -  Poenae impositae secundo nubentibus in odium secundarum nuptiarum, quamuis de iure Canonico sint sublatae, poenae tamen quae in fauorem filiorum primi matrimonij apponuntur, & reseruationem proprietatis praedictorum bonorum inducunt, correctae: non sunt num. 16. p. 12. -  Poena priuationis locum non habet, vbi lex eam expresse non statuit. num. 8. p 99. -  Poena non debet egredi delictum, nec modum eius. num. 3. & 4. p. 104. -  Poena, vtrum in solidum commitit debeat, vel proportione haereditaria tantum, si vnus ex pluribus haeredibus promissori contrauenerit in obligatione indiuidua? num. 6. & sequenti, p. 130. -  Poenalis stipulatio vbi facto diuiduo subiicitur, solum committitur pro portione haereditaria contra eum haeredem, qui contra fecerit. num. 10. ibid -  Poenarum tres gradus olim fuerunt num. 7. p. 239. -  Poenae damnationis in metallum, aquae & ignis interdictionis, & deportationis, quae maxima, & media capitis diminutione contingebant, hodie non sunt in vsu, sed earum loco successerunt poenae arbitrariae arbitrio Iudicis imponendae. num. 25. p. 241. -  Panormitani, aliorumque dicentium non debere praestari cautionem in rebus mobilibus, seu supellectilibus, ab vsufructuario, intentia confutatur. n. 25. p. 90. -  Pars -  Pars debiti inuito creditore solui non potest. n. 57. p. 7. de hac regula late actum remissiue. -  Paraphernalia Bona. -  De Paraphernalibus bonis, fructibus eorum, & praxi quoad illa de iure huius Regni obseruanda, plene actum remissiue num. 16. & 17. p. 39. -  Partus. -  Partus ancillae in fructu non est; idcirco ad fructuarium minime pertinet num. 1. & 2. p. 113. -  Parladorij adnotationes nonnullae inter dominium, & proprietatem, nouae & subtiliter conuictae per Authorem. num. 10. 11. 12. & 13. p. 171. -  Parens. -  Parentes secundo nubentes, iure communi, & Regio, qualiter filiis succedant ab intestato, atque ex testamento; & quae teneantur reseruare filiis prioris matrimonij, ex his, quae habuerunt ab eisdem ab intestato, vel ex donatione, vel ex testamento, & qualiter distingui debeat inter bona, quae filij habuerunt a patre, vel a matre, vel ascendentibus, vel aliunde quaesiuerunt, remissiue, plene tamen tractatum. num. 20. p. 12. -  Parentes, qui secundas contraxerunt nuptias, vtrum teneantur restituere filiis prioris matrimonij nubentibus, vsumfructum. quem habent in bonis, quae prcpter secundas nuptias reseruari debent; an vero vsque ad mortem illo fruantur? melius quam hactenus explicatum, num. 50. p. 15. -  Pascere. -  Pascendi ius in pratis, siue aruis alienis, quo tempore praescribatur, & an realis sit, vel personalis seruitus? num. 18. p. 248. -  Pater. -  Pater habens filios ex primo matrimonio, vtrum possit secundae vxori vltra Quintum ex causa remunerationis donare? num. 36. p. 14. -  Pater si moriatur ante perceptos fructus bonorum filij demortui, quorum proprietatem tenebatur restituere filiis prioris matrimonij, vtrum fructus, qui nondum percepti erant, pertinere debeant, tantum ad filios prioris matrimonij, quibus proprietas reseruari debet, an etiam ab alios haeredes patris, hoc est, filios, vel descendentes alterius matrimonij: n. 38. & sequent. p. 14. vbi Guidonis Papae resolutio refertur, & noue comprobatur. -  Pater si ex rebus, aut pecuniis filiorum primi matrimonij, maioratum instituerít in persona alicuius filij ex secundo matrimonio, quid fieri debeat? remissiue. num. 48. p. 15. -  Pater, & mater si in vita dotauerint aliquam filiam communem, & haec sine descendentibus mortua sit, mortua iam matre, & sic solus pater eidem successerit, qui ante, vel post successionem, secundas contraxit nuptias, & in Tertio, & Quinto bonorum suorum meliorauit vnum ex filiis prioris, siue secundi matrimonij: vtrum Tertium, & Quintum deduci possit ex bonis habitis a filia; an vero ex reliquis bonis tantum parentis deducendum sit. num. 70. p. 17 vbi Alphonsi de Azeuedo opinio noue taxatur, & contraria concludenti ratione comprobatur. -  Pater meliorare potest vnum ex filiis suis quem vxor elegerit, siue dare facultatem vxori meliorandi filium quem voluerit; & melioratio, siue eiectio ab vxore facta, omnino seruanda est. num. 79. p. 18. -  Patri, de iure antiquo in solidum acquirebantur bona aduentitia filiorum, tam quoad dominium, quam ad vsumfructum. num. 1 p. 26. -  Hodie tamen ex nona Iustiniani constitutione vsusfructus dumtaxat eorum acquiritur, quorum antea plenum dominium acquirebatur, num. 2. ibid. -  Patri de iure antiquo ante nouam Imperatorum constitutionem, bona materna in solidum acquiri, sicut aduentitia; hodie vero vsumfructum dumtaxat eorum bonorum, num. 6. ibid. -  Pater in omnibus casibus. in quibus habet vsumfructum aduentitiorum, efficitur per legem legitimus administrator bonorum filij, & tam in iudicio, quam extra, omnia potest agere, nec ad suscipiendam, & gerendam administrationem, decretum aut facultatem Iudicis tenetur requirere, num. 10. p. 27. -  Pater legitimus administrator bonorum filij, expedit pro filio omnia, etiam speciale mandatum exigentia. num. 11. ibid. -  Habet enim a lege maiorem authoritatem, quam caeteri alij administratores. num. 12. ibid. -  Patri quando quaeretur vsusfructus aduentitiorum, filiusfamilias sine consensu, & voluntate eius in iudicio stare non potest. num. 13. & seq. ibid, vbi explicatur materia l. finalis, §. necessitate. de bonis quae liberis, & superior doctrina latius declaratur vsque ad num. 18. -  Pater vbi agit nomine filij, vel filius de consensu patris, qualiter libellus formari debeat, num. 18. ibid. -  Pater legitimus administrator bonorum filij, vtrum possit citra consensum filij in iudicio agere, & actiones mouere; & si filius sit absens, an cautio de rato exigatur ab eo? remissiue. num. 19. ibid. -  Pater legitimus administrator bonorum filij, vtrum absque consensu illius possit ante, & post litem contestatam procuratorum constituere? remissiue. n. 21. pag. 28. -  Pater legitimus administrator, vtrum iura filiorum remittere possit, siue instrumentum publicum in eorum praeiudicium approbare: & hac de re commendatum Menochij consilium 279. lib. 3. n. 22. ibid. -  Pater vtrum possit diuidere bona aduentitia, ex haereditate matris inter ipsos filios? remissiue n. 23. ibid. -  Pater quamuis in bonis aduentitiis filij non sit constitutus vsusfructuarius: atramen quando non est suspectus a testatore, vel a lege, erit in ipsis datiuus, non legitimus administrator. num. 60. pag. 29. -  Patri volenti magis concedenda est administratio, quam curatori in rebus, in quibus patri non quaeritur vsusfructus. num. 61. 62. & 63. p. 30. -  Pater legitimus administrator filiifamilias minoris, & in potestate existentis, vtrum bona ipsius absque decreto alienare possit? num. 65. p. 31. vbi infiniti congeruntur, qui de hac quaestione tractarunt. -  In proposita quaestione nonnulli casus distinguuntur, & res ista absoluta, atque distincta manu tractatur, num. 66. vsque ad num. 73. ibid. -  Pater legitimus administrator filiisamilias, vtrum possit bona aduentitia illius absque decreto locare? num. 74. p. 32. -  Pater legitimus administrator, & vsusfructuarius bonorum aduentitiorum filij satisdare non tenetur, nec de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, nec de restituendis rebus finito vsufructu, nec administrationis rationem reddere debet, nec aliis oneribus grauari num. 85. p. 33. -  Lex enim, quae de patre erga filios maximam confidentiam habet, & praesumit illum magis diligere filios, quam seipsum, & semper capere bonum consilium pro filiis, hoc onus ei remisit. num. 85. ibid. -  Pater legitimus administrator, vtrum inuentarium conficere debeat de bonis filij? num. 87. ibid. vbi duae Communes contrariae referuuntur. -  Pater legitimus administrator, dato quod verum sit, quod inuentarium conficere non teneatur de bonis filij, tenetur ad minus descriptionem bonorum facere: & de effectu, & forma illius, num. 90. ibid. -  Pater legitimus administrator tenetur in conscientia descriptionem facere de bonis filij. num. 91. p. 34. -  Pater transiens ad secundas nuptias, non amittit vsumfructum sibi quesitum in bonis aduentitiis filiorum, nec legitimam administratitionem. num. 92. ibid. -  Pater transiens ad secundas nuptias vtrum teneatur inuentarium conficere, & de conseruandis, ac restituendis bonis satisdationem praestare? num. 93. & seq. ibid, vbi quaestio haec plenius, & distincte magis, quam hactenus explicatur. -  Pater transiens ad secundas nuptias compelli potest, vt bonorum etiam immobilium filiorum descriptionem quandam fieri patiatur, num. 96. ibid. -  Pater transiens ad secundas nuptias vtrum de bonis mobilibus satisdate, ac inuentarium conficere debeat. num. 98. ibid. -  Patri dissipanti, siue dilapidanti bona filij, vtrum bonorum administratio auferenda sit? n. 99. ibid. vbi Alphonsus de Azeuedo noue notatur per Authorem. -  Pater vsufructu aduentitiorum vtrum priuari debeat, quando illi aufertur administratio bonorum? n. 100. ibidem -  Pater administrans bona filij emancipati, aut filij in potestate, quorum vsumfructum non habet, tenetur rationem administrationis reddere, cauere, ac alia onera subire, prout quilibet alius administrator. num. 107. p. 35. -  Pater ex legis dispositione legitimus est tutor filij emancipati, filij autem in potestate constituti legitimus administrator. num. 110. ibid. -  Pater non definit esse tutor filij emancipati, licet ad secundas conuolauerit nuptias, num. 111. ibid. -  Pater tutor, vel curator filij emancipati, inuentatium conficere, administrationis rationem reddere, & reliqua facere tenetur, ad quae alij authores, vel curatores adstringuntur, & bona eiusdem pro administratione tacite obligantur, num. 112. ibid. -  Pater legitimus tutor filij emancipati, vtrum satisdare teneatur, num. 115. & sequenti, ibid, vbi Alberici de Rosate distinctio probatur. -  Pater cum ex legis dispositione filiorum bona administrat, non censetur cum illis in societate viuere, aut durare, & consequenter non tenetur lucra cum illis communicare, etsi bona simul possederit, & magna lucra acquisierit. num. 118. & seq. p. 36. -  Pater legitimus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, propria authoritate occupat illa. n. 27. pagina 50. -  Pater legitimus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, arbores fructiferas incídere non potest. num. 5. p. 107. -  Pater legitimus administrator & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, vtrum in caedendis lignis, & arboribus habeat maiorem praerogatiuam, quam caeteri fructuarij? num. 1. & sequenti, p. 111. -  Patri non solum notabilis deterioratio prohibetur in bonis aduentitiis filiorum, sed & quaecunque, quae proprietati nocere possit contra Pinellum. num. 3. pag. 112. -  Pater legitimus administrator, & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, aedisicium inchoatum consummare potest; imo ad id tenetur, si filio vtile fuerit; alij vero vsufructuarij non possunt, num. 13. p. 136. & num. 21. p. 137. -  Pater, & filius censentur vna & eadem persona. n. 22. p. 163. & num. 9. p. 230. vbi l. ultima, in fine, C. de impuberum, nonnullis exornatur remissiue. -  Pater, & filius vna & eadem persona reputantur, quandiu durat patria potestas, secus tamen ea dissoluta. num. 10. ibid. -  Inter patrem, & filium maior coniunctio est, quam inter maritum, & vxorem. num. 26. p. 163. -  Pater ex fructibus bonorum aduentitiorum filij, quorum vsusfructus ad eum, tanquam ad legitimum administratorem pertinet; expensas litium, quae super eisdem bonis mouentur, indistincte facere potest cum Communi, contra Pinellum, & Molinam, n. 1. & 5. p. 208. & vide num. 2. vbi id temperatur, & declaratur. -  Pater per ingressum Religionis, & professionem, an amittat vsumfructum, quem iure patriae potestatis habet in bonis aduentitiis filiorum? n. 5. & seq. p. 234. -  Pater si velit, assignare potest Legitimam in vita filio, quamuis ad id faciendum non teneatur. n. 12. p. 236. -  Pater si in vita filio, vel filiae legitimam assignauerit, postmodum eiusdem facultates augeantur, an debeat augeri, vel suppleri Legitima. num. 13. -  Pater legitimus administrator & vsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, non priuatur vsufructu, filio Religionem ingresso, quamuis ingressus Religionis tollat patriam potestatem. num. 1. p. 237. -  Patri non quaeritur vsusfructus eorum bonorum, quae post ingressum Religionis, & Professionem filius Monachus acquisiuit. num. 8. p. 238. -  Patria Potestas. -  Patria potestas basis, ac fundamentum est acquisitionis vsusfructus aduentitiorum. num. 8. p. 26. -  De Patria potestate, & infinitis effectibus illius remissiue, plenissime tamen actum proponitur, n. 9. p. 27. -  Patria potestas morte dissoluitur. num. 43. p. 29. -  Patria potestas, quae ad acquisitionem vsusfructus aduentitiorum requiritur, sufficit, si tempore acquisitionis interueniat, & postquam semel est operata effectum, quamuis cesset, & finiatur, non extinguitur vsusfructus semel quaesitus. num. 45. ibid. -  Pauli Parisij distinctio circa cautionem vsufructuarij, relata, & confutata, num. 27. p. 90. -  Paulus de Montepico lapsus in allegatione l. agri, 22. ff. de vsufructu. num. 20. p. 109. -  Pecunia. -  Pecunia non est de rebus, quae seruando seruari non possunt, cum Pinello contra Communem, n. 8. p. 88. -  Pecunia an & quando in legato rerum mobilium, vel earum vsufructu comprehensa praesumatur. nu. 23. pag. 155. -  Pecus. -  Pecudum foetus in fructu est, ideo ad fructuarium, & bonae fidei possessorem pertinet num. 3. p. 113. -  Pensio. -  Pensiones, vecturae, mercedes, & similia, vtrum nomine Fructus contineantur? & de opinione Bartoli, Alexandri, & aliorum, num. 69. p. 150. -  Pensiones rerum locatarum, vbi conuentum est, quod pertineant ad vsufructuarium, fructarius cogitur stare colono, num. 12. p. 264. -  Pensiones iam ante locatorum agrorum, non aliás pertinent ad fructuarium, quam si ipsae quoque specialiter comprehensae sint. num. 13. ibid. -  Et circa id dubitandi ratio proponitur, & vera resolutio traditur, num. 14. ibid. -  Pensiones, redditúsue pecuniarij, qui pro fructibus non debentur, pro rata temporis diuidendi sunt; qui vero pro fructibus debentur, vt ipsi fructus, quorum loco succedunt, partiri debent, num. 6. p. 280. -  Pensio cum debetur pro fructibus, qui quolibet die percipinntur, diuiditur pro rata temporis, etiamsi fructuarius decesserit ante tempus solutionis pensionis. num. 9. ibid. -  Pensio Ecclesiastica qualiter diuidenda sit si pensionarius decesserit, pendentibus adhuc fructibus? n. 12. & seq. p. 282. -  Inter Pensionarium, & Beneficiarium longa est differentiae ratio num. 18. p. 283. -  Periculum. -  Periculum maius vbi est, ibi melius & cautius agendum est. num. 20. p. 203. -  Permissio. -  Permissum censetur, quod prohibitum non reperitur. num. 47. p. 206. -  Permissionis causa fauorabilior est, quam prohibitionis. num 48. p. 207. -  Petri de Barbosa. praestantissimi Iurisconsulti laus. num. 18. p. 3. -  Petri de Barbosa noua concordia, noue, & vere confutata per authorem. num. 24. p. 40. -  Petri de Barbosa interpretatio ad textum in l. in rebus, C. de iure dotium, noue, & concludenter improbata ab Authore. num. 25. p. 41. -  Petri de Barbosa interpretationem ad textum in l. quamuis. ff. de iure dotium, repugnare menti illius legis, noue & aperte ostensum per Authorem. n. 34. pag. 42. -  Petri de Barbosa resolutio in materia incisionis arborum ab vsufructuario factae, probata, & pro ea ponderatus per Authorem textus in l. aequissimum, §. 1. ff. de vsufructu, num. 19. p. 108. -  Petri Surdi, consilium 116. lib. 1. commendatum in materia vsusfructus aduentitiorum. num. 15. p. 30. -  Petrus Surdus, eruditissimus, atque excellentissimus Iureconsultus. num. 15. p. 217. -  Petri Costalij verba quaedam circa causalis & formalis vsusfructus appellationem, proferuntur, num. 29. & 30. p. 4. -  Petri Costalij locus in eadem materia pro ratione Authoris ponderatus contra Recentiores. num. 53. p. 6. -  Petri Costalij interpretatio dicentis omne quod ab vsu vsuarij superest, ad fructuarium pertinere, noue expenditur, & probatur per Authorem. n. 13. p. 116. -  Petrus de Peralta notatus, quod nimis indistincte, & generaliter constituerit videri patrem, qui existentibus filiis prioris matrimonij, meliorauit filium communem secundi matrimonij, propter deceptiones, & blanditias vxoris potius, quam ex mera voluntate fecisse: cum contingere possit, quod talis melioratio ex voluntate absoluta processerit. n. 49. pag. 15. -  Petri Gregorij contra Communem argumentatio circa vocabuli Fructus significationem proposita. n. 28. p. 4 Et ad illam nouiter satisfactum ab Authore. num 36. p. 5. -  Petrus Gregorius eleganter, & vere loquutus est ibi. num. 40. p. 43. -  Petrum Antonium de Petra lapsum in allegatione Cephali, noue & vere ostensum per Authorem. n. 12. pag. 105. -  Petri Ricciardi commentaria ad titulum Institut. de vsu fructu, post huius Operis librum primum, semel & integre per Authorem scriptum, in lucem prodita fuerunt: & nonnullas vsusfructus quaestiones continent, quae & late & erudite tractantur; infinitae vero aliae intactae relinquuntur. p. 115. -  Petri Ricciardi lapsus triplex ad rubric. In tit. de vsufructu num. 77. nouissime detectus per Authorem. num. 30. p. 125. -  Petrus Augustinus Morla notatus per Authorem, quod in hac materia quatuor columnas transcripserit ex priuatis scriptis, duae olim Salmanticae publice edita fuerunt a Domino Licentiato Petro de Tapia in lera l. primae ff. de seruitutibus. num. 19. p. 4. -  Petrus Augustinus Morla noue confutatus in materia seruitutis constituendae. num. 26. p. 69. -  Petrus Augustinus Morla confuse loquutus in hac materia, nempe quando ius vsusfructus in fundo legato censeatur relicta. num. 4. p. 119. -  D. Licent. Petrus de Tapia olim Salmanticae Iuris Caesarei publicus moderator, Collegij D. Bartholomaei insignis Collega, & Authoris praeceptor erat: nunc vero in supremo Regio Senatu meritissimus, & praestantissimus Consiliarius existit. num. 22. p. 4. -  Philippi Cornei, & Ioannis Sichardi opinio circa l. non est dubium, C. de legat, noue confutata per Authorem. num 25. pag. 60. -  Pinelli declaratio quaedam, quod pater arbores frugiferas caedere non possit, conformis est menti Communis, nec aliquid nouum continet, num. 2. p. 112. -  Pignus. -  Pignus inutile est, quod alteri vendi non potest num. 23. p. 256. -  Pignori ea dare possumus, quae in bonis nostris sunt. num. 28. ibid. -  Pignus rei mutatione non perit sed in area consistir. num. 19. & sequenti pag. 261. vbi explicatur textus in l. domo, 21. ff. de pignoratitia actione. -  Pomponius Iureconsultus non recte defendit Labeonis doctrinam. num. 23. p. 74. -  Possessio. -  Possessionem eius interdum tradimus, cuius ipsi non habemus, num. 40. pag. 5. -  Possessio, & dominium sub conditione transferuntur. num. 4. p. 70. -  Possidens per longum tempus cum sola licentia populi ad arandum & seminandum terras, & terminos, qui in l. 11. titul. 7. lib. 7. nouae, recopilationis continentur, verum in possessione defendi debeat, num. 29. p. 205. -  Possessor bonae fidei regulariter deducit expensas necessarias in re aliena factas, num. 15. p. 214. -  Praesens, Praesentia. -  Praesentia sola filiorum non inducit ratificationem secundarum nuptiarum parentum. & vid. latius ex num. 108. cum multis sequentibus, p. 21. -  Praesens, & tacens tunc videtur consentire actui, qui geritur, quoties ille respicit merum fauorem, & commodum tacentis, num. 101. p. 20. -  Praesens, & tacens in actu sibi praeiudiciali non videtur consentire, sed potius dissentire. num. 102. ibid. -  Praesens actui, ex quo in iuria sibi irrogatur, consentire non videtur, sed potius dissentire, num. 103. ibid. -  Praesens, & tacens nunquam videtur consentire, quoties debet reuerenciam actum facienti, sed potius praesumitur propter metum reuerentialem tacuisse. num. 104. ibid. -  Praesens, & tacens, qui non potuit impedire, ne actus, qui gerebatur, fieret, consentire non videtur, nec etiamsi actum impedire potuit, ex sententia Baldi, quae probatur, num. 104. p. 21. -  Praesens, & tacent, sibi non praeiudicat, quando scit ius suum durare 106. ibid. -  Praesens, & tacens, an & quando videatur consentire, vel dissentire actui coram se gesto, remissiue; plena tamen manu ab aliis tractatum proponitur, num. 107. ibid. -  Praesens, & tacens etiam in mere praeiudicialibus consentire videtur, quoties vltra praesentiam, ex parte ipsius positiuus actus exterior interuenit. num. 120. pag. 22. -  Praesentia inter coniunctos habetur pro consensu, quando coniunctus vltra praesentiam aliquid faceret, quod consensum argueret, num. 121. ibid. -  Praescriptio. -  Praescriptio immemorialis. Vide supra litera. M. verbo Immemorialis. -  Praescriptiones procedentes ex sola negligentia aduersarij, vtrum hodie locum obtineant de iure Canonico cum mala fide? num. 20. p. 244 vbi opinio Bartoli confutatur. -  Inter praescriptionem libertatis seruitutis vrbanae, & libertatem praescribendam contra rusticam seruitutem, differentia quae sit & an de iure Canonico, & Regio procedere debeat? num. 21. ibid. -  Regiae constitutiones, & pragmaticae, quae debitum, siue actionem ad debitum petendum certo tempore praescribunt, vtrum de iure Canonico, & in foro iudiciali, obseruandae sint? num. 22. p. 245. -  Praescriptio nulla currit de iure Canonico propter malam fidem in annuis praestationibus, siue pensionibus. ex sententia Ioannis Francisci Balbi, quam probabilem putat Auctor, & nouiter infert ad l. si vsusfructus, 28. ff. quibus modis vsusfructus amittatur. num. 14. p. 245. -  Praescriptio vnica non sufficit pro omnibus annis, cum legatum annuum relinquitur, sed tot necessariae praescriptiones, quot sunt anni. num. 33. ibid. -  In praescriptione seruitutum, vtrum titulus necessarius sit? num. 16. & 17. p. 247. vbi refertur communis Doctorum differentia inter praediales, & personales seruitutes, & taxatur. -  Proprietarius. -  Proprietarius eadem aequitatis lege, qua vsufructuarius tenetur, vt nihil in re sua faciat ipse, quod detrimentum fructuario afferat, num. 1. pag. 139. -  Proprietatis dominus, vsufructuario inuito nihil facere potest circa res fructuarias, aut proprietatem earum, quod in damnum fructuarij sit, &consequenter nec formam aut speciem, vel vsum rei fructuariae etiam in melius immutare, nec alio quocumque modo vtendifruendi facultatem impedire. n. 2. ibid. -  Proprietarius, si formam rei immutando, vel aliud quodeumque faciendo, vtifrui vsufructuarium impediat, vel eidem aliquod damnum inferat, ad totale interesse tenetur pro rata temporis, quo vsufructuarius suit impeditus, num. 4. ibid. -  Contra proprietarium lata sententia, non praeiudicat vsufructuario non citato in vsufructu, nec e contra praeiudicat proprietario non citato in proprietate lata contra fructuarium. num. 6. & num. 7. ibid. -  Proprietarium absque consensu, & voluntate vsufructuarij posse hypothecare, & vendere proprietatem, cum Castrensi melius, quam adhuc comprobatum. num. 8. ibid. & vide num. 10. vbi id temperatur, & declaratur. -  Proprietarius non potest seruitutem imponere fundo, nec amittere, acquirere plane seruitutem potest, etiam iuito fructuario. num. 1. p. 141. -  Proprietarius quare acquirere seruitutem possit etiam inuito fructuario? num. 6. ibid. -  Proprietatis dominus, ne consentiente quidem fructuario, seruitutem imponere potest, nisi per quam deterior conditio fructuarij non fiat. num. 8 ibid, vbi proponitur vulgata difficultas l. & si quid, 19. §. proprietatis, cum l. seqq. ff. de vsufructu, & numeris seqq. explicatur. -  Proprietarius tenetur facere magnam impensam, quae ad refectionem rei pertineat, alias priuandus est proprietate, & ad interesse tenetur num. 6. p. 213. -  Proprietas, an relicta praesumatur ex prohibitione alienationis, vsufructu tantum expressim relicto ex nu. 31. cum multis seqq. p. 125. -  Proprietatem fundi si testator pure legauerit, & eiusdem fundi vsufructuarium haeredem scripserit; proprietas nuda censetur tantum relicta, nec vsusfructus confusio fit, vt latius explicatur. num. 10. p. 258. -  Proprietarius volens alienare proprietatem, potius vsufructuario, quam alteri alienare debet, ex sententia Borgnini Caualcani, quae nouiter, & excludenter improbatur per Authorem. num. 40. & seqq. p 269. -  Proprietas, & dominium an sint idem; siue qualiter distinguantur? vide supra, littera, D. verbo, Dominium, & late cap. 75. p. 270. -  Proprietas distinguitur per plenam, & nudam: vt scilicet proprietas plena dicatur, si cum omni vtilitare penes nos sit, si vero vsufructu detracto, nuda, hoc est quando alius habet vsumfructum. num. 1. ibid. -  In re corporali, ex sententia Castrensis, est dare nudam proprietatem, & est dare vsumfructum formalem, item, proprietatem plenam, scilicet iunctam cum. vsufructu causali. num. 2. ibid. -  Proprietatis, & dominij. ex sententia Berengarij. differentia vna relata, & Pinelli resolutio adducta. num. 3. ibid. -  Proprietatis verbo plena proprietas, demonstratur, & sic comprehenditur etiam ius, vtilitatem quoque fructuum continens, num. 4. ibid. -  Proprietas latissime capitur, & potest comprehendere possessionem, vsumfructum. rem ipsam, & res incorporales. num. 5. ibid. -  Proprietatis verbo indubio, nuda tantum proprietas sine vsufructu significatur ex sententia quorundam, quae improbatur per Authorem. num. 6. 7. 8. & 9. ibid. & 271. -  Prouisio. -  Prouisio hominis expressa legis prouisionem cessare facit, prout latius explicatur. num. 15. & num. 19. p. 96. -  Prouisio hominis expressa tunc tollit prouisionem legis quando prouisio legis est specialis. siue speciali aut extraordinario iure inducta; secus si est prouisio legis de iure communi, num. 18. ibid. -  Per prouisionem hominis, tunc demum recessum videtur ab ordinaria prouisione legis, quando circa idem concurrunt hominis, & legis prouisio; secus tamen si ad idem non tendunt. num. 19. ibid. -  Publiciana. -  Publiciana pro seruitute vsusfructus competit. num. 11. pag. 247. -  Publiciana non datur pro his, quae non praescribuntur. num. 12. ibid. Q -  -  QVesadae rationes ad textum in l. sciendum, §. si fundus, ff. qui satisd. cogantur, reiectae. num. 49. p. 43. R -  -  RAphaelis Fulgosij arguta, & subtilis resolutio in materia, in qua agitur an vsusfructus vel alia seruitus sit dandi vel faciendi, nouiter adducta, & probata per Authorem. num. 7. p. 77. -  Raphaelis Fulgosij ratio statuentis legato vsufructu singulorum capitum, tot esse vsusfructus quot capita, sustineri potest, num. 15. pag. 114. -  Raphaelis Eulgosij ratio in quaestione an proprietarius possit necne etiam consentiente vsufructuario seruitutem imponere, probatur ab Auctore, & Pinelli moriuis contra eam, noue atque subtiliter satisfit. num. 16. & seqq. pag. 142. -  Ratificatio. -  Ratificatio non solum expressa, sed etiam tacita filiis praeiudicat, cum parentes ad secundas conuolant nuptias: & tacitae: ratificationis plura exempla adducuntur remissiue. num. 124. p. 22. -  Ratio. -  Ratio generalis legis, extendit legem, etiam in casu speciali loquentem, ad alios casus. num. 51. p. 207. -  Rebuffi, doctrinam non admittentis communem distinctionem causalis & formalis vsusfructus, in hac materia nouam nó esse, sed communem distinctionem incidere, noue consideratum ab Authore. num. 59. pag. 7. -  Rebuffi sententia in diuisione fructuum Beneficij Ecclesiastici, benesiciario pendentibus fructibus decedente, reiecta. num. 15. p. 282. -  Recitatio. -  Recitationes solemnes Cuiacij in libros Digestorum commendantur, num 42. p. 5. -  Redditus. -  De redditibus idem dicendum quod de fructibus in quaestione tractata ibi, ex generali Menochij traditione, quam noue, & vere dubiam reddit Author, num. 26. pag. 120. -  Res. -  Res quaelibet in dubio censetur libera, & allodialis: & in proposito plene actum remissiue num. 10. p. 53. -  Res eatenus perditur, aut eius occasione poena incurritur, quatenus in illa peccatum est. num. 4. p. 104. -  Referre. -  Referens aliquid simpliciter, nec approbans, nec reprobans, videtur illud approbare. num. 116. p. 36. -  Regula. -  Regula l. non aliter, ff. de legatis 3. nonnullis exornatur remissiue. num. 37. pag. 126. -  Regula l. in testamentis ff. de regulis iuris, (quam in testamentis defunctorum voluntates plenius interpretamur) vtrum procedat respectu legatorum & institutionis haeredis. num. 42. & seqq. p. 127. -  Relegatus. -  Relegatus ad tempus, vtrum admittat vsumfructum. num. 29. pag. 241. -  Renunciatio. -  Renunciatio filiae in rata, vtrum extendatur ad bona, quae acquiruntur filiis prioris matrimonij in poenam secundarum nuptiarum? num. 56. p. 16. -  Renuncians cum iuramento successioni patris, vel matris, non excluditur a successione fratris, nec censetur illi renunciasse, tametsi frater parentibus successerit, & illorum bona possideat. num. 63. ibid. -  Retractus. -  In venditione vsusfructus, retractus iure sanguinis non habet locum; siue proprietario, siue alteri extraneo vsusfructus vendatur. num. 18. p. 267. -  Idemque procedit in venditione vsus, vel habitationis. num. 19. pag. 268. -  Ratio est, quoniam retractus iure sanguinis non habet locum, nisi in rebus immobilibus, num. 20. ibid. -  At superiora iura incorporalia sunt, atque ideo non sunt proprie mobilia, sed neutrum aliquid per se existens, vt sunt caetera iura, num. 21. ibid. -  Retractui vsusfructus locus non est, si dominus directus. seu proprietarius fundi vendiderit vsufructuario proprietatem, sed tantum nuda & sola proprietas per consanguineum est retrahenda, & vsufructus remanere debent fructuario emptori, num. 23. & 14. ibid. -  Retractus ratione communionis habet locum pro vsufructu communi vendito. num. 27. & 32 ibid. -  Et pro vsu communi seu habitatione domus, siue alia seruitute communi, aut alio quocumque iure vendito. num. 28. ibid. -  Et pro actione personali, quam plures habent ad fundum. num. 29. ibid. -  Retractus ratione communionis habet locum pro rebus mobilibus alienatis, sicut pro immobilibus n. 30. ibid. -  Retractus communionis, vtrum locum habeat si proprietarium velit vsumfructum venditum retrahere? num. 33. ibid. -  Antonij Gomezij, & Ioannis de Matienco opinio refertur. ibid. -  Et aduersus eam duplex difficultas consideratur per Authorem. num. 34. ibid. -  Vtrique respondetur, & praedictorum sententia probatur num. 35. ibid. -  Retractus proprietatis venditae: an competat vsufructuario ratione commuicationis, num. 37. 38. & 39. ibid. -  Ripae, & aliorum traditio circa alienationem vsusfructus reiecta. num. 31. p 256. -  Rodericus Suarez laudatur, & quaedam ipsius referuntur, & ponderantur, num. 36. p. 160. S -  Satisdatio. -  SAtisdationem qui exigere non potest, bonorum descriptionem fieri petere potest. num. 97. p 34. -  Satisdatio differt a cautione, & accipitur pro ea, quae est suffulta fideiussoribus. vel pignore. n. 3 & 4. p. 92. -  Satisdatio ab vsufructuario praestanda, qualis esse debeat. cap. 18. per totum, p. 92 & seqq. -  Satisdare qui ex necessitate iuris tenetur, & quia est forensis, vel pauper, non potest inuenire fideiussorem, regulariter ab onere satisdandi releuatur si iuret se non inuenire fideiussorem, & praestare adimplere id, pro quo tenetur fideiussorem dare, num. 10. ibid. -  Senatusconsultum. -  Senatusconsultum vtilitatis gratia in rebus etiam, quae vsu consumuntur, mediante cautione, quasi vsumfructum constitui statuit, num. 5. p. 88. -  Sermo. -  Sermo simpliciter prolatus intelligitur de prima vice. num. 4. p. 168. -  Seruus, Seruitus. -  Seruus sui nemo esse potest, ita, nec fundus sibi debere seruitutem. num. 4. pag. 258. -  Seruitutis realis in testamento relictae, aut dominium ipso iure transit in legatarium, num. 17. p. 63. -  Seruitutes reales in testamentis constituuntur, & inter viuos pactionibus, & stipulationibus. num. 7. p. 67. -  Et eisdem fere modis, quibus vsusfructus. num. 8. ibid. -  Seruitutis constituendae quamplures modi traduntur remissiue num. 9. ibid. -  Seruitutes pactis nudis constitui non possunt. num. 10. 11. 12. 13. & 14. ibid. & seqq. -  Seruitutem promittere, & constituere, diuersa; & de effectibus remissiue. num. 19. pag 68. -  Seruitus promitti potest ab eo, qui praedium non habet; constitui vero non potest sine praediis: vbi vera discriminis ratio assignatur. num. 20. ibid. -  Seruitus futuro aedificio, an acquiri, vel imponi possit? num 21. ibid. -  Seruitus quaecumque recte constituitur pactionibus in traditione rerum adiectis, tempore, quo res traduntur; dummodo pactiones in continenti, non ex interuallo adjiciantur. num. 22. & 23. p. 69. -  Seruitute iam ex quocumque contractu promissa, quae solebat olim tempore constitutionis, stipulatio interponi. num. 24. ibid. -  Seruitutes omnes personales, & reales multum interest an constituantur inter vinos, vel ex testamento. num. 27. ibid. -  Seruitutes nec ex tempore, nec ad tempus, nec sub conditione, nec ad certam conditionem dari possunt; vsusfructus vero dari potest: & de ratione differentiae. cap. 11. per totum, p. 70. & seqq. -  Seruitutes praediales sunt qualitates praediorum, quae ipsis praediis adeo cohaerent, vt ratione seruitutum, dicantur praedia qualiter se habere, num. 15. p. 71. -  Seruitus, aut vsus seruitutis habet intermissionem dupliciter, ex conuentione, & ex sui natura, vt declaratur num. 19. p 72. -  Seruitus quocunque modo habeat intermissionem, vna est, & continua: si vt praedium non desinat seruire, nec liberum sit, etiam eo tempore, quo non licet vti seruitute. num. 20. ibid. -  Diuersum tamen ius constituitur in vsufructu, & vera discriminis ratio assignatur. num. 21. 22. & 23. ibid. -  Seruitutes personales, vt Vsus, & Vsusfructus & reales, vt rusticorum praediorum, tametsi corporibus accedant, incorporales sunt. num. 1. p. 73. -  Et ideo traditionem non recipiunt, num. 2. ibid. -  Nec possideri proprie dicuntur, num. 3. & n. 4. ibid. -  In seruitutibus incorporalibus ideo dicitur traditionem non esse, quia tradere est de manu in manum transferre? at seruitus res incorporea actu tradi non potest. num. 5. ibid. -  Sunt tamen iure ciuili introducta remedia satis idonea, quibus seruitutum traditio fieri intelligatur. n. 6. ibid. -  Seruitutes etsi proprie non possideantur, quasi tamen possideri intelliguntur, num. 7. ibid. -  Pro seruitutibus constitua sunt Interdicta veluti possessoria adinstar Interdictorum, quae pro conseruanda possessione rei corporalis producta sunt; & quare dicantur veluti possessoria simpliciter. n. 89. & 10. ibidem -  Seruitutum quasi possessio, interdum per abusionem dicitur possessio simpliciter. num. 11. ibid. -  In seruitutibus, id quod pro traditione possessionis habetur, interdum per abusionem dicitur traditio simpliciter; & tunc Iureconsulti magis videntur essectum inspicere, quam iuris ciuilis subtilitatem. n. 12. & 13. ibid. -  Seruitutes omnes rusticae, & vrbanae amittuntur per non vsum, sed diuerso modo. vt declaratur n. 15. ibid. -  In seruitutibus, & iuribus incorporalibus, quid sit id, quod pro traditione possessionis habetur, num. 17. p. 74. vbi ex num. 20. cum seq. resolutio traditur. -  Seruitus non constituitur per cautionem excogitatam a Iureconsulto Labeone, siue illa actu tradita non videtur, vtilis tamen est, vt patientia praestetur ab aduersario, per quam seruitus incipiat constitui, n. 25. ibidem -  Vsus, & patientia seruitutum, traditionem & constitutionem illarum inducit, num. 26. ibid. -  Seruitutum, atque incorporalium iurium quasi possessio, nisi per vsum & patientiam aduersarij quaeri non potest. n. 27. ibid. -  Seruitutum, atque incorporalium iurium quasi possessio qualiter acquiratur, & probetur: & in hanc rem Petri Antonij de Petra locus quidam summe commendatus per Authorem. num. 28. p. 75. -  Seruitutum traditio facta, & quasi possessio illarum quaesita vtrum videatur per solam inductionem in fundum. n. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. & num. 38. ibid. -  Seruitutem quamcunque qui constituere debebat, quid olim ex antiqua obseruatione facere solebat. n. 36. ibid. -  Seruitutum traditio, & patientia vt diuersa considerantur per Iureconsultos; nec disiunctiua siue alternatiua, qua ipsi vtuntur, in coniunctam, vel copulatiuam resolui potest, contra nonnullos, num. 39. & 40. -  Seruitutes omnes reales indiuiduae sunt: vbi plurimorum rationes adducuntur, & verissima ratio assignatur. num. n. 12. 13. & 14. p. 130. -  Seruitutes omnes personales, vt vsus, Habitatio, & similes, indiuiduae sunt, excepto vsufructu. qui diuiduus est. num. 15. ibid. Et de ratione differentiae, vide num. seq. p. 131. -  Seruitutem nemo in damnum alterius imponere potest, maxime si ille habeat aliam seruitutem. num. 4. pag. 141. -  Seruitutes rusticorum praediorum, & vrbanorum constitui non possunt, quae vtilitatem aliquam non contineant. n. 3. & n. 11. & sequentibus, p. 190. & 191. -  Seruitus vtiliter constitua, simul cum vtilitate restringitur: & de intellectu l. loci, ad finem, ff. si seruitus vendicetur. num. 5. p. 190. -  Seruitus an constitui possit sine praedij dominantis vtilitate? vbi proponitur contrarieras l. quoties 15. & l. ei fundo 19. ff. de seruitutibus. num. 11. & 12. p. 191. -  Seruitutis realis definitiones nonnullae: traduntur n. 6. pag. 191. -  Seruitus personalis, vel saltem obligatio personalis, vtrum considerari possit in terminis l. vt pomum, 7. de seruitutibus. num. 22. & 23. p. 193. vbi Fulgosij sententia recipitur. -  Seruitutes reales qualiter a seruitutibus, vel obligationibus personalibus distinguantur? num. 24. ibid. -  Seruitutes, an dicantur esse in bonis, vel extra bona? n. 7. & sequent. p. 198. -  Seruitutes reales capitis diminuitone non amittuntur, vt Vsus & Vsusfructus & de ratione differentiae. num. 14. p. 239. -  Inter praescriptionem libertatis seruitutis vrbanae, & libertatem praescribendam contra rusticam seruitutem, differentia quae sit: & an de iure Canonico, & Regio procedere debeat, num. 21. p. 244. -  Seruitutes omnes reales per non vsum eodem temporis spatio finiuntur, quo personalis seruitus vsusfructus. num. 26. p. 245. -  Seruitutes acquiruntur ex traditione facta a non domino cum titulo, vel per patientiam veri domini, num. 5. p. 246. -  Seruitus habens causam continuam, praescribitur eodem temporis spatio, quo caeterae res immobiles praescribuntur, decem annis inter praesentes, & viginti inter absentes. num. 6. p. 247. -  Seruitus realis mere discontinua, siue quae causam discontinuam habet, non praescribitur ordinario tempore, sed immemoriali, cuius initij in contrarium memoria non existat. num. 7. ibid. -  Doctores communiter errore lapsi sunt credentes distinctionem communem continuae, ac discontinuae seruitutis limitandam in seruitutibus personalibus, docentes seruitutes eas etiam discontinuas ordinario tempore praescribendas. num. 8. ibid. -  Seruitus discontinua cum titulo, & bona fide praescribitur tempore ordinario decem. vel viginti annorum etiam nulla interueniente scientia & patientia aduersarij, contra quem praescribitur. num. 9. ibid. -  In seruitutum praescriptione, vtrum titulus necessarius sit. num. 16. ibid. -  Communis Doctorum differentia inter praediales, & personales seruitutes refertur & taxatur n. 17. ibid. -  Seruitutes vrbanorum praediorum, & rusticorum, an per se pignori, siue hypothecae dari possint: & de intellectu l. si is qui, 11. §. iura praediorum, cum l. sed an viae, 12. ff. de pignoribus, latissime numero decimo quinto, cum multis sequentibus. p. 255. -  Et Neotericorum distinctio probatur dicentium multum interesse, vtrum de seruitute constituta iam agatur, an de seruitute constituenda: & ipsorum interpretatio ad dicta iura recipitur. num. 32. p. 257. -  Seruitus tam rustica, quam vrbana, sui natura perpetuitatem desiderat. num. 27. p. 256. -  Seruitutes praediorum confunduntur, si idem vtriusque fundi, & dominantis, & seruentis dominus esse caeperit. num. 5. p. 258. -  Quod intelligi debet, si dominium vtriusque praedij in totum quaesierit; nam si pro parte, cum per parres retineatur seruitus, non confundetur, num. 6. ibid. -  Seruitutis praediorum alia causa est quam vsusfructus, quoad confusionem: & de ratione differentiae. n. 9. ibidem -  Seruitutes non omnes aditione confunduntur, n. 13. pag 259. -  Seruitutes vrbanorum praediorum, & rusticorum, distant a seruitute vsusfructus, cum haerede instituto eo, cuius praedio praedium haereditarium seruit, praedium haereditarium, vel eius praedij proprietas sub conditione legatur alij. num. 12. ibid. -  Seruitutes reales, vel praediales, vtrum aedificio extincto, siue mutatione rei extinguantur, & semel extinctae, an, & qualiter restituantur, num. 15. & seqq. p. 261. -  Societas non solum expresse contrahitur per pactum, vel stipulationem, sed etiam tacite, tacito consensu signis, factis, vel aliter declaratio, num. 119. p. 36. -  Societas tacite contracta censetur inter fratres, vel nepotem & patruum, qui diu simul habitant, & nulla vnquam inter se reddita ratione, omnia bona retinent communia, num. 120. ibid. -  Societas tacita, vtrum contracta videatur inter haeredes coniugis praemortui, & coniugem superstitem, bonis simul remanentibus, & non diuisis. num. 121. ibidem -  Societas tacita, quando, siue ex quibus coniecturis contracta, aut continuata censeatur, tam inter minores, quam inter maiores, vt lucrorum, & damnorum communicatio fieri debeat? remissiue, plenissime tamen actum proponitur, num. 122. ibid. -  Societas tacita, vt contracta, seu continuata censeatur, tria copulatiue requiruntur, num. 123. ibid. -  Societas tacite contrada non censetur, vbi potest alia ratio, quam societatis contractae considerari n. 124. -  Speciale. -  Specialia duo circa idem concurrere non possunt: vulgatissimum Doctorum Assumptum, & plene explicatum remissiue num. 36. p. 164. -  Stipulatio. -  Stipulatio est nominatus contractus num. 15. p. 68. -  Stipulatio poenalis vbi facto diuiduo subiicitur, solum committitur pro portione haereditaria contra eum haeredem, qui contra fecerit, num. 10. p. 130. -  Successio. -  Successio legitima defertur, semper salua gradus praerogatiua. num. 41. p. 189. -  Superficiarius. -  Superficiarius ab vsufructuario quamplurimum distinguitur: & de contractu superficiario, aut superficie, & eius natura plenissime actum remissiue. num. 25. pag. 47. -  Superficiarius seruitutem, & censum in superficie imponere potest. num. 19. p. 143. -  Supellex. -  Supellectile legata, quae debeantur ex praesumpta testatoris voluntate, plene atque accurate, remissiue. num. 19. p. 155. -  Sylua. -  Sylua caedua quae dicatur num. 35. p. 110. -  Sylua non caedua quae dicatur, num. 42. p. 111. -  De Syluae caeduae vsufructu, & vsufructuario. cap. 25. per tot. p. 107. Vide infra, litt. V. verbo, Vsusfructus. T -  Taciturnitas. -  TAciturnitas haeredis non petentis cautionem, non inducit tacitum consensum, vt vsufructarius fructus suos faciat, num. 17. p. 85. -  Telli Fernandez, adnotatio circa tempus a quo vsusfructus legatario debentur fructus, noua & in praxi vtilis, recepta, & noue comprobata per Authorem. num. 17. p. 58. -  Tempus. -  Tempus, & dilationem in fauorem, & commodum haeredis praesumitur apposuisse testator. n. 20. p. 137. -  Testator. -  Testator si legauerit alicui centum, si non habuerit, vel non habendo filios, & si eos habuerit ducenta, vtrum videatur sentire de filiis etiam secundi matrimonij: num. 73. p. 17. -  Testator si filiis alicuius simpliciter legauerit, an sensisse videatur tam de filiis secundi, quam primi matrimonij, num. 74. p. 18. -  Testator in dubio censetur prospicere haeredi, & minus grauare eum, quam sit possibile. num. 40. p. 66. -  Testator in dubio censetur legasse fructus, quemadmodum eo viuente percipiebantur, num. 10. p. 102. -  Testatoris consuetudo qualiter inspicienda sit in exquirenda, cognoscendáque ipsius voluntate: vide supra, litera, C. & ex num. 5. vsque ad num. 19. p. 101. -  Testator in dubio censetur voluisse, quod legatarius consequatur legatum, prout ipse testator habeat in vsu suo. num. 15. p. 102. -  Testatoris vsum ordinarium, non extraordinarium sequi debemus, num. 18. ibid. -  Testator legans fundum ad vsum, & vsumfructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, aut alio si mili modo; proprietatem ipsam legare praesumitur. num. 4. & multis numeris seqq. p. 122. -  Vide sup. lit. L. verbo, Legatum. -  Testator si legauit praedium vxori, & prohibuit eam a suis haeredibus molestari, vsumfructum tantum legare censetur ex sententia quorundam, quae noue, vere tamen, & concludenter ab Authore conuincitur. num. 53. 54. & seq. p. 128. -  Testator, qui potuit dispositionem aliquam reuocare, nec reuocauit, censetur illam confirmare, num. 37. pag. 160. -  Testator, quod non expressit, velle non praesumitur, quia si voluisset, vtique expressisset. num. 38. ibid. -  Testator an, & quando praesumatur legasse ea tantum, quae habebat tempore conditi testamenti, vel etiam deinde quaesita; profunda est, & lata quaestio variisque modis intellecta, limitata & declarata, num. 1. & seq. p. 169. -  Testatoris verba ad tempus testamenti referuntur, & quae sunt praesentis temporis, minime comprehendunt futura, ibid. num. 2. -  Testator in dubio censetur legare duntaxat ius, quod habet in re, etiamsi tale ius morte ipsius sit periturum. num. 17. p. 225. -  Quarundam legum ratio redditur, & praefata doctrina quamplurimis exornatur remissiue. ibid. -  Nonnulla, quae in proposito nouissime annotata sunt per Antonium Pichardum, damnantur, eiusdem interpretatio ad textum in l. vxor patrui, C. de legatis, improbatur, & communis Doctorum resolutio recipitur, num. 18. ibid. -  Testator legauit vxori vsumfructum certi fundi, vel aliquorum bonorum, sub conditione, si caste & vidualiter vixerit, & post eius mortem, Titio; si vxor postea secundas nuptias contraxerit, an statim debeatur Titio vsusfructus? num. 7. p. 227. -  Testator si vxori legauerit vsumfructum, si vidua permanserit, & si ad secundas nuptias transiuerit, eundem vsumfructum Titio reliquerit, an vxore ante nuptias secundas defuncta, Titio debeatur vsusfructus. num. 12. p. 228. -  Testamentum. -  Testamentum ante ingressum Religionis factum, vtrum secuta Professione rumpi debeat? item ante Professionem, an possit expresse reuocari? & de multis aliis in proposito necessariis remissiue. n. 6. p. 238. -  Tridentini sessione 25. c. 16. interpretatio, iuxta quam in facti contingentia fuit indicatum, traditur. n. 7. ibid. -  Testamentum factum ab eo, qui capitis diminutione maxima affectus, & sic ad mortem ciuilem, vel naturalem damnatus, de iure communi validum non erat; de iure huius Regni contra, ex decisione l. 4. Tauri, de qua late agitur remissiue. num. 4. p. 239. -  Thesaurus. -  Thesaurus repertus in fundo fructuario, vtrum vsufructuarij commodo cedat, & an ille repertoris partem habere debeat? num. 20. p. 152. -  Thesaurus in fundo proprio, vel alieno, vel in loco publico, aut religioso inuentus, ad quem pertineat, & quota pars inuentori, & Principi debeatur & de praxi aut consuetudine huius Regni, remissiue. n. 21. ibid. -  Titulus. -  Titulus ff. & C. & Institutionum de vsufructu, loquuntur de vsufructu formali, non de causali. num. 23. p. 4. -  Tiraquelli locus non probat id, ad quod citatur per Caualcanum, nempe quod proprietarius in venditione vsusfructus sit aliis praeferendus. num. 17. p. 267. -  Triticum. -  Triticum mutuum recipiens, creditore inuito. soluere farinam non potest, cum Alciato, contra Purpuratum. num. 3. pag. 139. -  Tribonianum. -  Tribonianum solitum est ea, quae iam suo tempore in vsu erant, adiicere legibus antiquis, num. 16. p. 240. -  Tutor. -  Tutor legitimus satisdare tenetur. num. 114. p. 35. V -  -  VAsallus qui male vtitur re feudali, & male tractat feudum, priuatur illo. num. 103. p. 34. -  Vasallus si alienet vnam partem feudi, non cadit a toto, sed tantummodo a parte alienata, num. 7. & num. 22 pag. 104. & 106. -  Vasallus in re feudali potest ad vitam seruitutem consistere. num. 18. p. 143. -  Vasallus nihil disponere potest de re feudali in praeiudicium domini, vel agnatorum, ad quos feudum reuerti debet, num. 4. pag. 157. -  Vdalrici Zasi opinio in hac materia, nempe quod qui seruitutem constituere tenetur, praecise dare tenetur, noue expenditur, & confutatur per Authorem. n. 6. pag. 76. -  Velle. -  Velle nemo praesumitur, quod iure facere non potest. num. 6. p. 157. -  Venditor. -  Venditor tenetur tantum ad tradendam rem venditam, emptore vero nummos facere venditoris debet num. 18. pag. 74. -  Cur ita statutum fuerit, remissiue dicitur. num. 19. ibid. -  Vendens rem communem, non praeiudicat consorti, nisi secuta vsucapione, aut praescriptione; quo tamen casu in subsidium tenetur ad partem praetij. num. 13. pag. 267. -  Verbum. -  Verba, quae in lege, statuto, aut alia dispositione proseruntur, non sunt improprianda; sed proprie, & stricte, atque in potiori significatu accipienda, num. 41. pag. 9. -  Verbum, Videtur, fictionem, atque improprietatem denotat, num. 23. p. 40. -  Verbum, quod ex sui natura, & proprietate praesens tempus, & non fututum denotat, ad futurum referri non debet. num. 32. p 42. -  Verbum, Est, de sui natura veritatem & proprietatem significar, num. 33. ibid. -  Verbum, Est, magis significat substantiam, & existentiam, quam similitudinem, nec est in mundo verbum adeo realis existentiae, & veritatis expressiuum. n. 14. pag. 13. -  Aliquando tamen secundum subiectam materiam similitudinarie tantum accipitur, num. 15. ibid. -  Verba testamenti sic debent intelligi, vt cesset superfluitatis vitium, & aliquid operentur, etiamsi improprie sumantur: idque multis testimoniis exornatur remissiue. num. 28. p. 159. -  Verbum Quorumcunque bonorum, vniuersale est, & virtute eius omnia comprehenduntur, num. 26. p 182. -  Verbum Quodcumque, vel Quibuscunque, vniuersale est, & geminatum, & comprehendit, ad inducit omnia, etiam ea, quae alias non includerentur, & etiam si talia sint impropriissima. num. 27. ibid. -  Et ex sua amplitudine nihil excludit, num. 28. ibid. -  Et in hominis dispositione quantumuis stricta, nullam de habilitate recipit restrictionem. num. 29. ibid. -  Verba geminata magis enixam voluntatem testatoris demonstrant. num. 31. ibid. -  Et omnes casus, omnesque species comprehendunt ex voluntate disponentis. num. 32. ibid. -  Verbum simpliciter prolatum in potentiori significatu accipiendum. num. 9. p. 271. -  Voluntas. -  Voluntas ex facto aeque declaratur ac ex verbis. n. 117. pag. 22. -  Voluntas melius, ac expeditius datur intelligi rebus ipsis, seu factis quam verbis, num. 18. ibid. -  Cum facta effectum ipsum ostendant, verba vero aliquando contra voluntatem proferentis sint. n. 119. ibid. -  Voluntas testatoris praeualere debet proprietati verborum, quoties de illa certo aliquo modo constare potest. num. 11. pag. 180. -  Ex voluntate atque iudicio testatoris, dumtaxat venit persona in dispositione nominata, non vero ea, cui, mediante nominata, acquiritur, num. 4. pag. 230. -  Vsus, Vsuarius. -  Vsuarius nihilo magis iuris habet, quam re ad necessitatem vtendi: vsufructuarius vero omnem commoditatem habet, & omnes fructus suos facit. n. 11. p 46. -  Vsus seruitus personalis est, & variis, diuersísque modis definitur ab his, qui de hac materia tractarunt. num. 6. pag. 115. -  Omnium tamen definitiones aut in idem tendunt, aut iure ipso probari possunt. num. 7. ibid. -  Vsusfructus definitiones variae referuntur, & Ioannis Corasij, aut Francisci Hotmanni definitio magis placet Authori. num. 8. ibid. -  Vsus vox aequiuoca est, & generica, & variis modis sumitur; primo enim sumitur pro iure seruitutis, secundo pro commoditate vtendi, tertio & quandoque pro vsufructu: quarto pro eo, quod quis pro suo vsu habet quintó & vltimo pro eo, quod dicitur communis vsus loquendi. num. 9. ibid. -  Vsus ab vsufructu quibus differentiis separetur? num. 10. ibidem. -  Vsus ius vtendi & fruendi. num. 11. p. 116. -  Quare vsufructus plenior est, & quicquid omnino emolumenti de re sumi potest, illud totum amplectitur non modo ad vsum, sed vsque ad lucrum & voluptatem, & quoscumque alios sus; Vsus autem non plus habet, quam quantum opus est, vt neque desit aliquid, neque in vllo abundet, tantum necessitati, honestatísque vitae pro cuiusque conditione, & dignitate consulatur. num. 12. ibid. -  Vsuarius in iis cancellis, quibus vsus suus concluditur, vsufructuario praefertur in specie l. si alij vsus 42. ff. de vsufructu. num 13. ibid. -  Vbi adducitur vera ratio illius legis: Petri Costalij interpretatio noue expenditur, & probatur; & Francisci Connani consideratio noue etiam reiicitur ibid. -  Vsus sine fructu esse potest, fructus sine vsu non potest. num. 14. ibid. -  Vera ratio redditur, & l. per seruum, 14 §. 1. cum l. sed si de fructu, 15. ff. de vsu & habitatione conciliatur: quamplurium interpretationes reiiciuntur, & sententia Glossae probatur. ibid. -  Vsus personae cohaeret, nec vendi, nec cedi, nec locari, aut gratis concedi potest. num. 10. pag. 254. -  Nec etiam pignori, aut hypothecae dari. num. 11. ibid. -  Vsusfructus. -  Vsusfructus significatio, & proprietas, remissiue. num. 1. pag. 2. -  Vsumfructum duplicem, Causalem, & formalem Communis constituit. num. 2. ibid. -  Vsusfructus Formali s & Causalis exempla ponuntur. num. 3. ibid. -  Vsusfructus est seruitus personalis, ita cohaerens personae, vt ab ea separari non possit. num. 4. ibid. -  Vsusfructus quare dicatur seruitus personalis? num. 5. ibid. -  Vsusfructus Formalis, & Causalis signa, & vestigia plura apud Iureconsultos reperiuntur. num. 6. 7. 8. & 9. & seqq. ibid. -  Et in id expenduntur nonnullae leges, num. 14. p. 3. -  Vsusfructus Formalis, & Causalis distinctionem, lege quadam Partitae probatam vide num. 15. ibid. -  Infiniti Authores congeruntur in vnum, qui Formalis, & Causalis vsusfructus distinctionem probarunt. num. 16. ibid. -  Vsusfructus appellatione etiam causalis sustinetur, & qui aliter a proprietate separabilis non est, vt Curtius Iunior recte consuluit. num. 17. ibid. -  Vsusfructus vnicus tantum est, isque formalis, & proprius ex sententia multorum recentiorum. num. 24. & numeris sequentibus, vsque ad numerum. 46. p. 4. -  Eorumdem rationes adducuntur, & latius, & melius, quam hactenus respondetur illis communisque sententia defenditur. ibid. -  Vsumfructum vnicum tantum esse, & eum formalem, non recte Recentiores inferre, eo quod iureconsulti de vsufructu Causali expresse non dixerint. num. 44. pag. 6. -  Vsusfructus Formalis, & Causalis. distinctio, cum ex verbis, & mente Iureconsultorum, atque iuris interpretatione colligatur; perinde haberi debet, ac si verbis specialibus expressa fuisset. num. 4. & num. seqq. vbi id plenissime comprobatur. -  Vsusfructus alter Conuentionalis, alter Legalis. num. 1. pag. 10. -  Vsusfructus alius iuris, alius facti, ex sententia Florianide Sancto Petro, num. 2. p. 11. -  Vsusfructus omnis iutis est, siue a iure constitutus aduersus Florianum de Sancto Petro. num. 7. ibid. -  Vsusfructus Conuentionalis, & Legalis exemplum. num. 8. ibid. -  Vsusfructus legatum vxori simpliciter relictum, an secundae vxori debeatur & de contrarietate Baldi, & Alexandri, num. 75. & seqq. p. 18. -  Vsusfructus in bonis aduentitiis filiorum patri competens, Legalis communiter nuncupatur. num. 24. p. 28. -  Et formalis etiam dici potest. num. 25. 27. & seqq. ibid. -  Vsusfructus competens parentibus ad secundas nuptias transeuntibus super bonis reseruandis, formalis dici potest, & qua ratione? num. 26. ibid. -  Vsusfructus, qui olim acquirebatur patri in bonis aduentitiis filiorum, erat causalis: hodie tamen factus est formalis. num. 27. ibid. -  Vera ratio redditur, & Ioannis de monte Sperello consilium noue expenditur. -  Vsusfructus aduentitiorum competens causalis est, & non formalis ex sententia Emmanuelis de Castro num. 28. ibid. -  Quae per Authorem improbatur, & illius argumentationibus noue, & concludenter respondetur. num 29. & tribus seqq. ibid. -  Vsusfructus aduentitiorum verus & formalis vsusfructus est contra Emmanuelem Mendez, cum sententia communi, melius, quam adhuc probatum num. 33. & seqq. ibid. -  De alio vsufructu, ad vsumfructum aduentitiorum regulariter arguendum non est. num. 34. pag. 29. -  Sunt enim inter vnum, & alterum vsumfructum nonnullae, & notabiles differentiae, num. 35. ibid. -  Vsusfructus aduentitiorum, quem pater habet, potentior est alio vsufructu in multis, num. 36. ibid. -  Negari tamen non potest. quin vsusfructus ipse aduentitiorum verus vsusfructus, & formalis dici possit. num. 37. ibid. vbi ratio redditur. -  Vsusfructus aduentitiorum saepe, & simpliciter vocatur vsusfructus in multis iuribus. num 38. ibid. -  Emmanuelis de Castro ad nonnullas leges solutio, concludenter & noue confutatur per Authorem. n. 39. ibid. -  Inter vsumfructum, aus ius vsusfructus, & commoditatem maxima est differentia, num. 40. ibid. -  Vsusfructus, verbum in quacumque dispositione proprie significat plenum, verum, & integrum vsumfructum. num. 42. ibid. -  Vsusfructus patri quaesitus in bonis aduentitiis, durat etiam mortuo filio, num. 44. ibid. & vide rationem num. 45. -  Vsusfructus aduentitiorum materia latissima est, & infinitas continet quaestiones, & de illis plene actum remissiue. num. 49. ibid. -  Nicolai Boerij decisiones duodecim. expenduntur, quibus tota fere vsusfructus aduentitiorum materia comprehenditur. num 50. p. 30. -  Petri Surdi, & Hieronymi Gabrielis consilia in proposito commendantur, num. 51. & 52. ibid. -  Vsusfructus aduentitiorum patri non quaeritur, quoties bona ea lege, & conditione filio donantur, aut in testamento relinquuntur, ne patri quaeratur vsusfructus. num. 54. ibid. vbi de hoc latius actum remissiue proponitur. -  Vsusfructus aduentitiorum acqusitionem prohibitam fuisse patri, ex quibus coniecturis constare possit, vbi expressa prohibitio facta non est. num 55. ibid. -  Vsusfructus aduentitiorum non quaeritur patri quando constat quoquo modo, etiam ex coniecturis, de voluntate relinquentis, dummodo verba talia sint, ex quibus nihil aliud, quam perceptionis vsusfructus prohibitio deduci possit. num. 56. & 57. ibid. -  Vsusfructus aduentitiorum acquisitione prohibita, nec commoditatem pater habebit. num. 58. ibid. -  Vsusfructus acquisitione prohibita patri per testatorem vel alias cum vsusfructus eidem non competit, an etiam facultas administrandi adempta censeatur. num. 59. 60. 61. 62. 63. & 64. ibid. -  Vsusfructus aduentitiorum de iure communi conseruatur patri, etiamsi filius, vel filia sit coniugatus, vel coniugata, num. 76. pag. 32. -  Contra de iure Regio, prout explicatur num 79. ibid. -  Vsusfructus definitio traditur, & plenissime explicatur remissiue. num. 1. p. 38. -  Contra definitionem prima dubitandi ratio proponitur num. 4. ibid. -  Secunda dubitandi ratio proponitur num. 1. p. 45. & numeris seqq diluitur. -  Contra eandem definitionem aliud argumentum proponitur, num. 12. & num. seqq. explicatur. ibid. -  Vsusfructus, & Feudi conuenientia multiplex, remissiue. num. 13. ibid. -  Vsusfructus nomen feudario minime conuenit. n. 23. pag. 47. -  Vsusfructus, & Feudi differentia multiplex remissiue. num. 24. ibid. -  Vsusfructus a reditu multum distat, num. 26. ibid. -  In definitione vsusfructus lapsus Fabianus de Biocchis. num. 27. ibid. -  Vsusfructus legatum non cedit nisi a die haereditatis aditae, & eius esse ab aditione haereditatis pendet. num. 16. p 49. -  Vsusfructus pure legati dies non cedit nisi ex die aditae haereditatis; sed cum ad diem relinquitur, vel sub conditione, nullo modo cedit, etiam post aditam haereditatem, nisi die adueniente, vel conditione existente, & de iure huius Regni vtrum hoc sit immutatum. num. 1. & num. 11. & seqq. p. 56 & 57. -  Vsusfructus legatum differt in hoc a legato in annos singidos relicto: . quod legatum annuum cedit statim a die mortis testatoris, non ex die aditae haereditatis, vt vsusfructus. num. 2. ibid. -  Et vera discriminis ratio proponitur. ibid. -  Vsusfructus pure relictus semel cedit; sed relictus per singula tempora, saepius cedit, est ex initio cuiuslibet temporis: & idem in legato in annos singulos recto. in quo cedendo cuiusque anni principia reputantur. num. 3. ibid. -  Vsusfructus legatum differt a caeteris legatis; caetera enim legata a morte testatoris cedunt, idest incipiunt deberi, licet ante aditam haereditatem non petantur, quapropter ad haeredes suos legatarij ea legata transmittunt. num. 6. ibid. -  Vsusfructus legati dies quamtum ad transmissionem, nunquam cedit, quia cum persona vsufructuarij. extinguitur vsusfructus; quantum ad acquisitionem, vel obligationem, cedit ab adita haereditate. num. 7. ibid -  In vsufructu leges Caducariae locum non habent. num. 5. ibid. -  Vsusfructus cum legatur, vel promittitur, dies appositus impedit nasci obligationem, & actionem; at in promissione. siue legato proprietatis, & in aliis rebus, contra statuitur. num. 9. ibid. -  Vsusfructus legatum vtrum debeatur hodie attenta dispositione legis 1. titul. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collect. Regiae, si nullus fuerit haeres, nec ab intestato, nec ex testamento. num. 11. p. 57. -  De opinione Telli Fernandez in hac quaestione agitur ibid. -  Vsusfructus fundi, vel alterius rei si legetur, & legatarius absens, seu ignorans, per aliquod tempus legatum non petierit, non poterit ipse, nec heres eius petere vsumfructum pro tempore praeterito; nec fructus etiam eius temporis consequetur, cum fructuarius non possederit, nec satisdederit, & non incipiat lucrari fructus, nisi a praestitae, seu realiter oblatae: satisdationis, vel ex tempore adeptae possessionis sine vitio. num. 18. p. 59. -  Vsusfructus legati fructus a quo tempore debeantur legatario de iure communi, & Regio? num. 20. 21. & 22. ibid. -  Vsusfructus omnium bonorum legatum vxori, vel alteri relictum, alio haerede vniuersali post eius mortem instituto, vtrum valeat, num. 23. & seqq. ibid. -  Diuersae sententiae: proponuntur, num. 33 p. 59. -  Ex communi sententia adnotatur, vxorem, vel alium sic relictum vsufructuarium, legatarium esse duntaxat, non haeredem. num. 26. ibid. -  Vsusfructus omnium bonorum cum alicui relinquitur & alius haeres vniuersalis post mortem eius instituitur, haeres tenetur ad solutionem aeris alieni, nec necesse est curatorem haereditati dare, contra Mathesilanum. num. 33. ibid. -  Vsusfructus omnium bonorum cum vxori relinquitur, & post mortem eius alius haeres vniuersalis instituitur, vxor potest propria authoritate vsumfructum capere, ex sententia Castrensis, & aliorum, quae per Authorem concludenti ratione confutatur, num. 34. ibid. -  Vsusfructus omnium bonorum cum relinquitur alio haerede instituto post mortem legatarij vsusfructus, legatarius cauere tenetur, & Inuentarium conficere, num. 35. p. 60. -  In vsufructu omnium bonorum, cum vxor, vel alius haeres instituitur, & post morte eius alius haeres vniuersalis relinquitur, sine controuersia admittunt Doctores testatoris dispositionem valere, num. 37. ibid. -  Sed solum dubitant, vtrum in hoc casu sicut in superiori, de quo num. 23. p. 58. institutio sit quoque legatum, an vero fideicommissum induci debeat, ita quod vxor sit haeres in vsufructu, & proprietate, & grauata post mortem haereditatem restituere. n. 38. ibid. -  Huius controuersiae effectus praecipuus adducitur num. 39. ibid. -  Vera resolutio traditur, num. 41. & seqq. ibid. -  Vsusfructus omnium bonorum, titulo institutionis, aut legati, si vxori, vel alteri relinquatur filio post mortem haerede vniuersali instituto; vtrum valeat dispositio? remissiue. num. 44. ibid. -  Et de iure Regni noua Authoris declaratio traditur. ibidem. -  In vsufructu omnium bonorum vxor instituta donec vixerit, nullo alio haerede scripto post mortem eius, censetur haeres instituta in totum, siue detracta certae rei mentione, totam ipsam haereditatem consequetur: post mortem tamen, tenebitur restituere illam venientibus ab intestato, quorum fauore fideicommissum inductum censetur. num 46. p. 61. -  Et hanc resolutionem de iure communi communiter receptam, de iure Regio immutatam non esse noua -  Authoris consideratio in hac materia. num. 47. ibid. -  Vsusfructus a proprietate multis modis separationem recipit. num. 11. p. 62. -  Vsusfructus a proprietate separatur, si in testamento relinquatur, & tunc an transeat ipso iure in legatarium. num 2. 3. & 4. & seqq. ibid. -  Vsusfructus iure legati in testamentis relictus ipso iure constituitur, & acquiritur, si legatus per Vendicationem; per factum, & patientiam haeredis, si sit legatus per Damnationem. num 13. ibid. -  Vsusfructus in testamento relictus sit per Vendicationem, quamuis ipso iure transeat in legatarium; id tamen non excusat illum, si accipere velit possessionem absque authoritate haeredis. num. 14. ibid. -  Vsusfructus constituitur, & acquiritur hodie generaliter ipso iure. num. 15. ibid. -  Idque de iure nouissimo huius Regni securius firmari potest. num. 16. p. 63. -  Vsusfructus earum rerum, quae vsu consumuntur iure legati in testamentis relictus, non constituitur, nec acquiritur ipso iure, nisi praestita cautione de restituendo tantundem, num. 22. ibid. -  Vsusfructus cum disjunctiue, aut alternatiue legatur, cuius sit eiectio? num. 35. p. 65. -  Vsusfructus quadrupliciter constituitur. num. 1. p. 67. -  Vsusfructus legis Authoritate qualiter constituitur? num. 2. ibid. -  Vsusfructus a iudice quando constituatur? num. 3. ibid. -  Vsusfructus in testamentis quomodo constituatur iure legati? num. 4. ibid. -  Vsusfructus an constituatur iure fideicommissi?num. 5. ibid. -  Vsumfructum sine testamento si qu s velit constituente, pactionibus, & stipulationibus id efficere debet, num. 6. ibid. -  Vsusfructus pactis nudis constitui non potest. num. 10. & nonnullis seqq. ibid. -  Vsusfructus, & aliae seruitutes multum interest an constituantur inter viuos, vel ex testamento. num. 27. pag. 69. -  Vsusfructus vel praesens, vel ex die, vel sub conditione dari potest. num. 1. pag. 70. -  Contra in aliis seruitutibus. num. 2. ibid. -  Et de ratione differentiae, numeris seqq. latissime agitur. ibid. -  Vsusfructus finitur tempore, si ad tempus certum constitutus sit. num. 14. p. 71. -  Vsusfructus non ita cohaeret fundo, vt eius qualitas dici possit, sed personae debetur, estque ius percipiendorum fructuum, salua rerum substantia. num. 16. ibid. -  Vsusfructus si diuisus est temporibus, non vnus est vsusfructus. sed plures sunt; & ideo eo tempore, quo non licet vtifrui, proprietas plena pertinet ad proprietarium, num. 21. p. 72. -  Diuersum tamen est in aliis seruitutibus. num. 20. ibid. -  Vera discriminis ratio assignatur. num. 22. ibid. -  Vsusfructus non potest esse sine persona, quae vti, & frui possit, licet non vtatur. num. 23. ibid. -  Vsumfructum acquirere ante aditam haereditatem seruus haereditarius non potest. num. 24. ibid. -  Vsusfructus, & aliarum seruitutum traditio qualiter fiat? cap. 12. per totum. pag. 73. -  Vsumfructum, vel aliam seruitutem qui constituere debebat, quid olim ex antiqua obseruatione facere solebat. num. 36. p. 75. -  Vsusfructus, vel alterius seruitutis constituendae obligatio, an sit dandi, vel faciendi. cap. 13. per totum, pag. 76. -  Vsusfructus earum rerum, quae vsu consumuntur, obligatio dandi est. num. 19. p. 78. -  Vsusfructus cautio qualiter praestanda sit. per totum, pag. 78. -  Vsusfructus cautio, quae ab vsufructuario praestanda est, in testamento, aut inter viuos, vel per haeredem, an possit remitti? cap. 15. per totum, pag. 80. & seqq. -  In vsufructu an cautio sit de substantia, & ante praestitam eam, an fructus acquirantur? cap. 16. per totum, pag. 84. -  Vsusfructus bonorum mobilium, quae recipiunt functionem in genere suo, & seruando seruari non possunt, si relictus fuerit, qualiter cautio praestari debeat. num. 9. & seqq. p. 88. vbi noua, veráque resolutio traditur. -  Vsusfructus si relinquitur in ipsis rebus mobilibus, seu supellectilibus quae quodammodo ipso longo vsu non dicuntur consumi, sed potitus inueterascunt, aut forte quodammodo aliqualiter tantum minuuntur, qualiter cautio praestari debeat num. 24. & seqq. p. 90. -  Vsufructu finito, quid praecise restitui debeat ab vsufructuario, tam in his rebus, quae quodammodo ipso longo vsu non dicuntur consumi, sed potius inueterascunt, siue aliqualiter tantum minuuntur, quam in his, quae naturaliter ipso vsu consumuntur, & seruando seruari non possunt. num. 31. p. 91. -  Vsusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum, si ab vxore marito relictus fuerit, alio haerede instiruto in proprietate: maritus ipse cautionem fructuariam praestare debet etiam respectu dotis, quam actione de dote restituere tenetur haeredibus vxoris. num. 9. & seqq. p. 95. -  Vsusfructus ad rei naturam, & boni patris familias rationem, vel consuetudinem exigitur. num. 1. pag 101. -  Sic vt ex natura rei sumatur, & ad eum, ad quem naturaliter est destinata, vsum hominum, & pro diligentis patrisfamilias consuetudine, & modo referatur. num. 2. ibid. -  Non solum enim natura rei & modus, sed etiam eius, qui vsumfructum dedit, consuetudo multum quoque valet in istis diiudicandis. num. 3. ibid. -  Vsusfructu fundi concesso, videtur concessus vsusfructus frumenti ad seminandum deputari. num. 14. pag. 103. -  Debet tamen vsufructuarius feminatium agri conserendi causa paratum semper renouare, quasi instrumentum agri, vt finito vsufructu domino restituatur. num. 15. ibid. -  Vsufructu finito, quare seminarium restitui debeat? num. 16 ibid. -  Vsusfructus syluae caeduae multum interest, an principaliter legetur, an vero principaliter relinquatur fundus, cui sylua accedit, num. 36. p. 110. vbi explicatur textus in l. ex sylua, 11. ff. de vsufructu. -  Vsusfructus non tantum singulorum animalium, verum tieam gregis vel armenti legari, & constitui potest. num. 4. p. 113. vbi per totum caput de vsufructu gregis tractatur. -  Vsusfructus proprie cadit in grege pecudum, iumentorum, & caeterorum animalium, nec dicuntur animalia esse de rebus, quae consumuntur per vsum vsu fructuarij. num. 8. ibid. -  Vsusfructus non modo immobilium sed & mobilium rerum constitui potest. num. 9. ibid. -  Vsusfructus gregis cum relictus est, qualiter vsufructuarius cauere debeat? num. 10. ibid. -  Vsusfructus gregis non perit, vno aut altero pecore extincto, donec ad tam exiguum numerum redactus sit, vt grex esse desinat, num. 16. p. 114. -  Vsusfructus seruitutis species est. num. 1. p. 115. -  Vsusfructus seruitus personalis est, non autem mixta, num. 2. ibid. -  Fundamentis eorum respondetur, qui vsumfructum seruitutem mixtam contendebant, num. 3. ibid. -  Vsusfructus tanquam ius dispositum, & de per se, simpliciterque consideratum, dicitur ius personale, & non reale, num. 5. ibid. -  Vsufructu legato, quando solus ipse vsus relictus praesumatur, & septem coniecturae remissiue adducuntur. num. 16. p. 117. -  Vsumfructum etiam, non modo vsum testatorem voluisse relinquere, aliquando ex coniecturis deducitur num. 17. ibid. -  Vsumfructum fundi, vel fructum fundi, aut fructus fundi quis legauerit, nihil interest; ista enim similia sunt, & eiusdem naturae: legata, & in omnibus vsusfructus fundi legatus dicitur. num. 5. p. 119. -  Vsumfructum legatum censeri, neque plura, sed vnum legatum esse, cum fructus fundi in annos singulos relinquuntur sicuti cum annui fructus legantur; nova Connani consideratio, quae noue etiam per Authorem probatur. num. 6. ibid. -  Vsusfructus finitur capitis diminutione (quacunque secundum ius vetus, quod obtinuit ante Iustinianum) vsufructuarij, quia ipse vsusfructus iuris est; qui aurem minuitur capite, ea perdit, quae sunt iuris, num. 8. In legato in annos singulos relicto contra statuitur, num. 9. ibid. -  Alia differentia traditur inter praedicta legata. n. 10. ibidem -  Vsusfructus repeti potest, vt postquam finitus est capitis diminutione, restauretur, num. 11. ibid. -  Legatum autem in singulos annos frustra hoc modo repeteretur, quia multiplex est legatum, quod renouatur quotannis, num. 12. ibid. -  Inter vsusfructus legatum, & legatum in annos singulos relictum, tres differentiae adducuntur remissiue. num. 13. ibid. -  Vsusfructus fundi, vel fructus fundi, aut fructus annui fundi reliquantur, nihil interest, interest tamen, an verbis directis, & ad legatarium relatis, an verbis precariis, & ad haeredem directis fructus fundi, vel fructum, vel annuos fructus fundi quis legauerit. num. 15. ibid. -  Nam cum verba ad legatarium diriguntur, sine simpliciter proferuntur, Vsusfructus legatus censetur, tametsi fructus tantum, aut fructus annui legati sint. num. 16. ibid. -  Sed cum verba precaria sunt, & ad haeredem relata. ita vt legatarius a manu haeredis accipiat, non vsusfructus, sed annuum legatum relictum praesumitur. num. 17. p. 120. -  Vsusfructus, vel fructus, aut annui fructus relicti sint, quid intersit? num. 18. ibid. -  Effectus octo adducuntur remissiue. ibid. -  Vsusfructus relictus praesumitur, quando verba dubia fuerint, vt quia non diriguntur, ad legatarium, nec ad haeredem, & testator legauit fructus fundi simpliciter, vt si dicit: Lego fructus fundi. num. 19. ibidem. -  Vel si legauit Titulo fructus, qui percipiantur, & percipi possint ex fundo, num. 20. ibid. -  Aut legando fructus fundi Sempronio dixit, quod libere vtifrui illis posset. vel quod illi essent in sua libera potestate. num. 21. ibid. -  Vsusfructus quandoque exponitur pro fructibus, vt actus potius valeat, quam pereat. num. 22. & 23. ibid. -  Vsusfructus quemadmodum partis fundi constitui potest, ita & partis fructuum, & consequenter fructibus fundi pro parte relictis, legatus vsusfructus censebitur. num. 24. ibidem vbi aduertitur id intelligendum iuxta ea, quae num. 15. explicantur. pag. 119. -  Cum Vsusfructus legato, fructuum legatum conuenit quandoque, etiam cum Vsusfructus legatum non dicitur. num. 27. p. 120. -  Vsusfructus nomine, interdum ex voluntate defuncti, & habita scilicet voluntaris potius ratione, quam verborum, plena proprietas legata videtur, num. 1. pag. 122. -  Interdum etiam in hac materia Vsusfructus, a verbis testatoris expressis recedimus propter rationem iuris. num. 2. ibid. -  Quamplures casus sunt in quibus tametsi vsusfructus mentio fiat, proprietas etiam rei legata praesumitur, non solum vsusfructus. num. 4. ibid. & num. seqq. exempla plura ponuntur. ibid. -  Vsumfructum, an proprietatem dispositio contineat, ex verbis testatoris cognoscendum: idcirco verba omnino inspicienda. num. 16. p. 123. -  Vsusfructus addito onere fideicommissi, cum relinquitur, proprietas ei legata videtur, num. 20. ibid. vbi explicatur l. vltima, ff. de vsufructu earum rerum. -  Vsusfructus cum alicui legatur, & post mortem suam restiuere alteri rem rogatur, proprietas legata videtur, cum Romano, & Alciato, Contra Menochium. num. 23. pag. 124. -  Vsumfructum domus si testator alicui legauerit, adiecto onere seu modo, ne domus ipsa altius tollatur, domus proprietas censetur relicta, non solum vsusfructus, ex decisione l. Proculus, 19. ff. de vsufructu, num. 25. ibid. -  De ratione eius textus agitur, & communis ratio improbatur, num. 26. 27. & 28. ibid. -  Vbi defenditur communis, & recepta traditio eiusdem legis contra Pinellum, & ipsius rationibus respondetur. num. 28. p. 125. -  Vsumfructum praedij si testator relinquat adiecta conditione, seu onere, ne alienari illud possit, proprietatem ipsa reliquisse praesumitur ex sententia Baldi probata ab infinitis, qui praecitantur. num. 31. ibidem. -  Eorum praecipua ratio adducitur; ad illámque concludenter respondetur, & Romani doctrina recipitur, num. 32. & 33. p. 125. & 126. -  In praedicto casu proprietatis legatum non inducitur, ex sententia aliorum, contra Baldum, quae probatur per Authorem num. 36. ibid. & num. seqq. quamplurimis comprobatur. -  Vsumfructum solum, non etiam proprietatem, pluribus coniecturis legatum praesumi. num. 51. & seqq. p. 128 vbi Menochio nouem adducuntur coniecturae. -  Vsusfructus cur diuiduus sit, cum vsus, qui etiam seruitus personalis est, & fructui inest, indiuiduus sit. num. 16. & seqq. p. 131. -  Vsusfructus omni respectu diuiduus est. num. 20. ibid. -  Vsusfructus dupliciter accipitur. num. 22. & seqq. ibid. -  Vsusfructus vtrum, aut quomodo sit pars dominij, vel seruitutis, apud ipsos etiam Iureconsultos dubium est. num. 2. & num. seqq. p. 132. -  Vbi in proposito proponitur contrarietas l. 4. ff. de vsufructu cum l. recte dicimus, 25. ff. de verb. significatione, ibid. -  Glossae, Azonísque sententia probatur per Authorem, num. 5. ibid. -  Vsusfructus proprie nec est, nec dici potest pars dominij, nec impedit quin proprietarius dicatur dominus rei; dicitur tamen pars dominij in multis, id est, habet similitudinem & speciem dominij in multis, quia vere multa vsufructuario conceduntur, quae regulariter domino congruunt, nec videntur nisi domino competere, num. 6. ibid. -  Vsusfructus particeps est dominij, & iisdem iuribus censetur, quia ex die, & in diem, & pro indiuiso constitui potest: quod in reliquis iuribus praediorum, qui Seruitutes nominamus, non fit n. 7. ibid. -  Item venit in vendicatione bonorum sicut dominium, legitimo tempore amittitur, & per legem Falcidiam minuitur. num. 8. p. 133. -  Vsusfructus in multis aliis non est similis Dominio. num. 10. ibid. -  Vsusfructus mixtus, seu causalis cum in suo toto insit, & suo munere fungatur, verissimum partis nomen obtinet. num. 13. ibid. -  Vsufructu alicuius loci, vel rei legato, veniunt omnia, sine quibus inutile esset legatum, vel vsufructuarius vtifrui non posset. num. 14. p. 137. -  Vsufructu relicto, si fructuarius vti non possit re ad praedia propter ius alterius praedio contiguo relictum, vel propter aliam causam, haeres tenetur facere, quod fructuarius libere vti possit, & redimere viam. num. 15. ibid. -  Vsufructu legato quamplurima continentur num. 1. & num. 11. & num. 26. cum seqq. p. 144. & seqq. -  Vsusfructus in columbario potest constitui: & qualiter fructuarius possit in eo columbas capere, & occidere? num. 27. p. 146. -  Vsusfructus ex redditu vectigalium, an debeatur ei, cui omnium bonorum vsusfructus relictus est. num. 34. pag. 147. -  Vsufructu legato, vtrum veniat id, quod ex exemplatione protocollorum percipitur. num. 38. vsque ad num. 45. ibid. & seqq. -  Vsumfructum suorum bonorum variis, & diuersis modis soliti sunt testatores relinquere: idcirco verba eorum omnino consideranda, vtpote cum ex illis deprehendi debeat, quid, quale, quantúmue, an plus, vel minus relictum fuerit. num. 7. p. 154. -  Vsusfructus omnium bonorum legatum validum est, non solum cum extranei, sed etiam cum filij haeredes instituuntur. num. 8. -  Vsufructu omnium bonorum, vel omnium rerum simpliciter relicto, etiam adiecto pronomine meorum, vel suorum, quaenam legata videantur num. 10. ibidem. -  Vsusfructus omnium bonorum mobilium cum relictus est, quaenam contineantur sub tali legato? num. 12. ibidem. -  Vsusfructus bonorum mobilium ad vsum domus si legatus fuerit, quid contineatur? remissiue. n. 15. p. 155. -  Vsusfructu bonorum mobilium legato, an veniat frumentum in foueis ipsius testatoris, vel alio loco repertum? remissiue. num. 16. ibid. -  Vsufructu mobilium relicto, an veniat vinum, siue oleum, iam conditum. num. 17. ibid. -  Agitur etiam de fructibus armenti vaccarum in possessionibus testatoris existentium, remissiue. ibid. -  Vsusfructus legatum de omnibus supellectilibus, & masariis, vel de omnibus, quae reperiuntur in camera, valde omnibus donariis, quae contineat? remissiue n. 18 ibid. -  Vsufructu omnium mobilium relicto, an veniat vsusfructus auri, argenti, gemmarum quoque, & rerum pretiosarum? remissiue. num. 20. ibid. -  Vsufructu omnium bonorum mobilium legato, vtrum vsusfructus quoque pecuniae contineatur; num. 22. & 23. ibid. -  Vsusfructus omnium bonorum mobilium, & immobilium cum relinquitur, quaenam legata praesumantur, & vtrum nomina debitorum, iura & actiones inter immobilia computentur? num. 26. ibid. -  In legato generali vsusfructus bonorum, vel bonorum mobilium tantum, vtrum venalia, & quae mercis causa parata sunt, contineantur? num. 27. p. 156. -  Vbi inter alios Authores Menochius commendatur, & nonnulli casus eiusdem recitantur. ibid. -  Vsufructu omnium bonorum legato, non debetur vsusfructus bonorum feudalium, & huius rei ratio duplex assignata. num. 1. & 2. & seqq. p. 157. -  Vsumfructum relinquere, atque constituere, quaedam alienatio est. num. 5. ibid. -  Vsusfructus bonorum feudalium, quae noua sunt, & haereditaria, quod contineatur sub legato vsusfructus omnium bonorum, num. 9. ibid. -  Vsufructus omnium bonorum relicto, vtrum includatur bonorum emphyteuticorum vsusfructus? num. 10. ibidem. -  Distinguitur inter bona emphytheutica, quae sunt ex pacto, & prouidentia, & ea quae sunt noua & haereditaria: ibid. -  Item quaeritur, quid iuris sit, si testator fecerit mentionem de feudalibus, & emphyteuticis bonis? num. 11. p. 158. -  Vsusfructus bonorum libellariorum, an legatus intelligatur ei, cui omnium bonorum vsusfructus relictus est. num. 12. ibid. -  Vsufructu omnium bonorum relicto vtrum legatus videatur vsusfructus eorum bonorum, quae sunt subiecta fideicommisso, num. 13. & seqq. ibid. -  Vsumfructum bonorum fideicomisso subiectorum, vel saltem eorum aestimationem, vtrum consequi debeat is, cui omnium bonorum vsusfructus relictus est, facta bonorum fideicommissariorum expressa mentione: & quid, si testator alia bona non haberet? n. 16. ibid. -  Vsusfructus vtrum debeatur in bonis fideicommisso subiectis, cum simpliciter relictus est vsusfructus omnium bonorum, aut omnium & quorumcumque bonorum, & fideicommissum pertineat ad haeredem scriptum, num. 17. ibid. -  Et Francisci Manticae, & Iacobi Menochij contrarieras noue consideratur per Authorem, & Manticae opinio magis probatur. ibid. -  Vsufructu omnium, singulorum, & quorumcumque bonorum vbique existentium relicto, vtrum bonorum fideicommissariorum vsusfructus relictus praesumatur. num. 18. ibid. -  Item, quid si vsusfructus relictus fuerit omnium, ac quorumcumque bonorum, & quoquo modo ipsi testatori spectantium, & quae ipse teneret, aut quoquo modo possideret. num. 19. ibid. -  Et Marcus Antonius Peregrinus in proposito comendatur. num. 20. ibid. -  Vsufructu omnium bonorum relicto, vtrum contineatur vsusfructus eorum bonorum de quibus inter viuos, reuocabiliter tamen Maioratus constitutus fuit: noua quaestio, & plene disputata, & resoluta. num. 21. & seqq. ibid. -  Vsufructu omnium bonorum tam mobilium quam immobilium reicto, vtrum census quoque annui testatoris relicti praesumantur. num. 1. & seqq. p. 16. -  Vsufructu omnium, & singulorum bonorum, tam mobilium, quam immobilium relicto annui census testatoris non veniunt, ex sententia Marci Antonij Eugenij in consilio 100. per totum, lib. 1. quae noue expenditur per Authorem. num. 9. p. 65. -  Et nonnulla fundamenta eiusdem referantur, & respondetur ad illa. num. 10. & seqq. ibid. -  Vsufructu omnium bonorum tam mobilium, quam immobilium relicto, annui census testatoris absque dubio debentur, quando certo aliquo modo, siue ex coniecturis probabilibus, de voluntate eiusdem testatoris constare potest. num. 13. ibid. -  Vsufructu omnium bonorum simpliciter alicui relicto, ipsi, & non haeredi annui census persoluendi sunt. num. 14. ibid. -  Vsufructu mobilium legato, vtrum comprehendantur fructus pendentes, siue cohaerentes rei tempore testamenti, aut tempore mortis, cap. 42. per totum, pag. 166. -  Vsusfructus omnium bonorum legatum, vtrum intelligendum sit de bonis existentibus tempore testamenti, an vero extendatur ad bona futura. num. 9. pag. 170. -  Vsusfructus omnium bonorum cum relinquitur coniunctae personae, vtrum futurorum quoque bonorum suie post testamentum acquisitorum vsusfructus comprehendatur. num. 11. ibid. -  Et Michaelis Grassi, & aliorum sententia improbatur, ibid. -  Vsusfructus omnium bonorum, vel alicuius partis eorum legatum a marito vxori factum, vtrum computari debeat cum debito arrharum, cum dote, donatione propter nuptias, & aliis similibus. num. 1. & seqq. pag. 176. -  Vsusfructus omnium bonorum cum vxori relinquitur per maritum; ipsa statim, etiam dum fruitur vsufructu, exigere potest dotem suam, nisi aliter testator voluerit, num. 13. ibid. -  Vsumfructum bonorum suorum si testator vxori legauerit, donec dotem non petierit, non praesumitur animo compensandi cum dote vsumfructum legasse, sed animo differendi exactionem dotis; & ideo extincto vsufructu, poterit ipsa, vel eius haeredes dotem repetere num. 15. ibid. -  Diuersum est, quando testator ita dixit: Lego vxori meae vsumfructum bonorum meorum si vidua permanserit, & dotem suam non petierit; nam hoc casu, extincto vsufructu iam acceptato, non poterit amplius dos repeti, prout latius declaratur remissiue. num. 16. ibid. -  Vsusfructus fundi si vni legetur fundo simpliciter alteri legato, qualiter ambo concurrant in vsufructu? num. 1. p. 178. -  Et explicatur l. si alij, ff. de vsufructu legato, num. 4. pag. 179. -  Vsusfructus omnium bonorum tam legatorum, quam non legatorum, si legatus fuerit, & primo particularia siue specialia legata fuerint facta, vtrum procedat decisio si alij ff. de vsufructu legato. num. 7. & n. 9 ibid. & p. 180. -  Vsusfructus omnium bonorum si relinquatur alicui, ita quod debeat de omnibus fructibus quolibet anno recipere vsque ad certam summam, an procedat dispositio d.l. si alij, ff. de vsufructu legato. num. 10. p. 180. -  Vsumfructum integrum, siue vsumfructum alicuius praedij sine diminutione, si testator legauerit, eodem praedio simpliciter legato, an procedat decisio d.l. si alij ff. de vsufructu legato num. 11. ibid. -  Vsumfructum omnium, & quorumcunque bonorum suorum, si testator alicui legauerit, an videatur etiam legare vsumfructum earum rerum, quas aliis simpliciter, & specialiter legauit. num. 25. & seqq. pag. 182. -  Et nonnulla considerantur, ex quibus dubia redditur Pauli de Montepico opinio. ibid. -  Vsusfructus certae rei si vni legatus sit, & alteri vsusfructus omnium bonorum, mortuo vsufructuario certae rei, vsusfructus ille pertinebit ad vsumfructuarium omnium bonorum, & non ad haeredem. n. 34. ibid. -  Si fundus duobus, alij vsusfructus legatus, vel duobus coniunctim legatus, sit vsusfructus fundi, & separatim tertio fundus, qualiter huiusmodi legatarij in vsufructu concurrant, num. 35. pag. 183. -  Et ibi explicatur textus in l. Sempronius Attalus, 36. §. si fundus, ff. de vsufructu legato: & Cuiacij resolutio probatur. ibid. -  Si Titio fundus, & eiusdem fundi vsusfructus coniunctiuo modo legatus fuerit, an sit in potestate legatarij fundum, aut vsumfructum vendicare. n. 36. ibid. -  Et ibi explicatur textus in l. si Tuio, 10. ff. de vsufructu legato, & agitur de simili legato, disiunctiuo modo relicto. ibid. -  In vsufructu ius accrescedi an, & qualiter locum habeat? vide supra, litera, l. verbo, ius accrescendi. -  Vsusfructus omnium rerum, quae in bonis nostris sunt, constitui potest num. 1. p. 190. -  Vsusfructus in fundo sterili, vel absque vtilitate aliqua, an possit constitui? num. 2. & seq. ibid. -  Vsusfructus in seruis constitui potest. num. 1. p. 194. -  Fructus serui in operis eius consistit. ibid. -  Vsumfructum imitantur operae seruorum, & ab eo quoque absunt, distantque plurimum: siue alio iure est vsusfructus, alio operae, num. 3. ibid. -  Vsusfructus legatum vsucapto seruo, non perimitur; e contra tamen vsucapto seruo, legatum operarum extinguitur. num. 15. p. 195. vbi vera differentiae ratio assignatur. -  Vsusfructus cum persona legatarij finitur? operarum vero legatum mortuo eo, cui legatae sunt operae, ad haeredem transmittitur. num. 16. p. 196. vbi differentiae ratio proponitur. -  Vsusfructus qui in seruis, & iumentis constituitur, an proprius vsusfructus sit. num. 17. ibid. -  Vsusfructus qualiter in vestimentis constitui possit. capit. 51. per totum. p. 196. -  Vsusfructus, ex Senatusconsulto, omnium rerum, quas in cuiusque patrimonio esse constat, legari, & constitui potest. num. 1. p. 197. -  Vsusfructus, & quaelibet alia personalis, vel realis seruitus, vtrúm dicatur esse in bonis nostris, vel extra bona. num. 7. 8. & 9. p. 198. -  Vsusfructus appellatio immobilium continetur, n. 10. ibidem -  Vsusfructus in iis rebus, quae vsu ipso consumuntur, quamuis de stricto iuris rigore constitui non posset, quia natura ipsarum rerum repugnat, quae in abusu potius quam in vsu consistit: tamen vtilitatis causa, ex Senatusconsulto aliud receptum est. n. 1. p. 199. -  Et ratio redditur, quare Senatusconsulti prouisio necessaria fuerit, & verba Iustiniani in §. constituitur, de vsufructu, dilucide, & vere enucleantur, num. 1. & sequent. ibid. -  Vsusfructus nominum remedio cautionis vtiliter legari potest. num. 3. ibid. -  Earum rerum, quae vsu consumuntur, quare Senatus verum vsumfructum non fecerit, sed per cautionem quasi vsumfructum constituerit? num. 4. ibid. -  Vsusfructus earum rerum, quae non prorsus absumuntur, sed imminuuntur tantum, & atteruntur, etiam ante Senatusconsultum constitui poterat. n. 5. ibid. -  Vsusfructus alius est proprius, alius improprius, cum Communi. num. 6. -  Vsusfructus formalis diuiditur in proprium, & improprium num. 7. ibid. -  Vsusfructús constitutio prohibetur alienatione prohibita. num. 3. p. 201. -  Vsusfructus vtrum constitui possit in rebus Ecclesiasticis. num. 5. & 9. p. 202. -  Vsusfructus vtrum siue licentia Regia constitui possit in terminis, & terris, quae absque facultate Regia dari, alienarique prohibentur in l. 11. tit. 7. lib. 7. nouae collections Regiae, num. 38. p. 205. -  Vsusfructus certarum rerum cum legatur, vsufructuarius minime tenetur ad onus aeris alieni soluendum. num. 1. p. 218. -  Item, si legatus est vsusfructus bonorum mobilium, & immobilium, vel partis eorum, num. 2. ibid. -  Et multo fortius si legatur res certa pleno iure proprietatis, & vsusfructus. num. 3. ibid. -  Vsusfructus quartae, vel quintae partis bonorum. aut quotae haereditatis, vel certae partis haereditatis, aut omnium bonorum cum relinquitur, an vsufructuarius teneatur ad solutionem aeris alieni? vide plenissime. cap. 59. per totum, p. 218. & seqq. -  Vsusfructus omnium bonorum cum relinquitur, quae debeat ante omnium de corpore haereditatis deduci? num. 26. p. 221. -  Vsusfructus omnium bonorum cum legatur, vtrum haeres deducere possit Quartam Falcidiam. c. 60. per totum, ibid. & seqq. -  Vsusfructus extinguitur multis modis, ex parte rerum, personarum, deficiente conditione, & tempore, num. 1. p. 223. -  Vel quinque modis amittitur, finitur duobus. n. 2. ibid. -  Vsusfructus morte vsusfructuarij finitur, & cum proprietate consolidatur. num. 3. ibid. -  Vsusfructuarij morte naturalis possessio finitur, quae apud eum erat, & ciuilis possessio proprietarij ipso iure ad se trahit illam naturalem, quae penes erat fructuarium. num. 7 p. 224. -  Vsusfructus mortuo vsufructuario cum proprietate consolidatur ipso iure, nec est necesse, quod proprietario restitutio aliqua fiat. num. 8. -  Vsufructu finito, non obstante statuto, ex cuius dispositione possessio continuatur in haeredem, potest proprietarius propria authoritate recipere possessionem naturalem vsufructuarij, vt eam iungat ciuili, nec per hoc incidit in poenam aliquam. num. 9. ibid. -  Vsusfructus sicut morte vsufructuarij finitur, sic & onus ipsi fructuario ratione vsusfructus iniunctum, etiam quod videbatur vlterius durare ex verbis dispositionis. num. 10. ibid. -  Vsufructu finito, finiuntur & alimenta, quae ex dispositione testatoris ab vsufructuario praeftanda erant alicui, nec ab alio potest legatarius consequi illa, num. 10. 11. ibid. -  Vsusfructus cur morte vsufructuarij finiatur? vbi duplex ratio redditur, num. 13. -  Vsusfructus mortuo proprietario non finitur, sed durat quousque fructuarius viuit, num. 14. ibid. -  Vsusfructus inutiliter legatur, eum morietur legatarius, seruitus vero praedialis sic potest iure legari num. 15. ibidem -  Vsusfructus legatum inutile est, si fructuarius legauerit vsumfructum quem habet in re aliena; item si res, quarum vsumfructum tantum obtinet simpliciter legauerit, cum Communi. num. 16. & num. 17. & 18. p. 225. -  Vsusfructus legatum, etiam expressim perpetuo Reipublicae, vel Ciuitati, aut Ecclesiae relictum centum annis finitur. num. 19. ibid. -  Et de legato annuo tractatur. num. 20. ibid. -  Vsusfructus Fisco relictus, vtrum centum annorum decursu finiatur. num. 21. ibid. -  Vsusfructus relictus Ciuitati, vel ciuibus, amitti potest non vtendo per modum, & tempus a lege constitutum, sed & quasi morte ciuitatis finiri potest, puta si hostile aratrum in eam ciuitatem inducatur, aut aliter ipsa intereat, num. 22. & num. 23. ibid. -  Vsusfructus relictus alicui pro se & haeredibus suis, vltra primum legatarij haeredem non extenditur. num. 25. pag. 226. vbi redditur. -  Et ratio textus in l. antiquitas, C. de vsufructu, redditur num. 25. & seqq. ibid. -  Vsusfructus ex voluntate testatoris transit de vna persona in aliam. num. 6. p. 227. -  Vsumfructum certi fundi, vel aliquorum bonorum si testator legauerit vxori sub conditione, si caste, & vidualiter vxerit, & post eius mortem, Titio: si vxor postea secundas nuptias contraxerit, an statim debeatur Titio vsusfructus? num. 7. & seqq. ibid. & 228. -  Vsumfructum si testator vxori legauerit, si vidua permanserit, & si ad secundas nuptias transiuerit, eundem vsumfructum Titio reliquerit, an vxore ante nuptias secundas defuncta, Titio debeatur vsusfructus. num. 12 p. 228. -  Vsusfructus si relinquatur alicui, donec haeres, vel alter ad certam aetatem peruenerit; & eueniat, quod haeres, vel alter ante eam aetatem moriatur, legatarius consequitur vsumfructum vsque ad tempus, vel aetatem praefinitam. num. 13. ibid. -  Vsusfructus ad certum tempus relictus, mortuo vsufructuario, ante tempus etiam finitur. num. 14. ibid. -  Vsusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, verus & formalis vsusfructus dicitur. num. 15. pag. 231. -  Vsufructu filiofamilias relicto, vtrum patri sola commoditas, an vero vsusfructus etiam quaeratur? num. 16. & seqq. ibid. -  Et communis sententia refertur, & contraria Cini probatur. ibid. -  Vsusfructus solus, & non proprietas, cum filiofamilias relinquitur, vtrum teneatur pater fructus omnes ex eo perceptos, vel aestimationem eorum finito vsufructu restituere? num. 17. ibid. -  Et castrensis sententia improbatur. ibid. -  Et defenditur patrem in proposito nihil teneri restituere. num. 24. pag. 233. -  Vsusfructus si filiofamilias relinquatur hodie, vtrum obseruari debeat decisio l. vltimae, C. de vsufructu: & an vsusfructus duret in persona patris, mortuo filio? num. 25. ibid. -  Et Ioannis de Matienco, Emmanuelis Mandez, atque aliorum traditiones nonnullae in proposito nouiter, & vere taxantur. ibid. -  Vsusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, quae pleno iure filio acquiruntur, durat penes patrem, etiam filio defuncto: & de multis effectibus, remissiue. num. 28. ibid. -  Vsusfructus regulariter non finitur nec amittitur per ingressum Religionis, Professione sequuta, sed in Monasterium transit, vt penes ipsum, pro vita duntaxat Monachi resideat, non in perpetuum; nam alias proprietas redderetur inutilis. num. 3. & 4. p. 234. -  Vsusfructus competens patri in bonis aduentitiis filiorum, extinguitur per ingressum Religionis, & Professionem factam a patre, ex sententia Martini Silimani, Cini, Saliceti, ac aliorum, que ab Authore probatur. num. 8. & seqq. p. 235. -  Vsusfructus ex constitutione Iustiniani, duabus capitis diminutionibus, maxima, & media tantum amittitur: olim tamen Pauli temporibus, & Vlpiani, amittebatur etiam capitis diminutione minima. n. 11. pag. 239. -  Vsusfructus ita demum amittitur capitis diminutione, si iam constitutus est: caeterum si ante additam haereditatem, aut ante diem cedentem, quis capite minutus est, constat non amitti, num 12. ibid. -  Vsusfructus quare amittebatur olim omni capitis diminutione etiam minima, hodie vero maxima, & media tantum amittatur? num. 20. p. 240. -  Et Anthonij Goueani ratio nouiter improbatur, & vera ratio redditur. num. 20. & 21. ibid. -  Vsusfructus amittendi ratio, propter maximam, & mediam capitis diminutionem inducta, vtrum hodie cessare debeat ex noua decisione Authent. sed hodie, C. de donat. inter. vbi Antonij Gomezij opinio taxatur. num. 23. ibid. -  Vsusfructus an perdatur per bannum? num. 28. p. 241. -  Vsusfructus, vt & caeterae res, non vtendo amittitur, & iisdem modis retinetur, scilicet vtendo per se, aut per alium, num. 1. p. 242. -  Et redditur ratio, quare non vtendo amittatur, num. 4. ibid. -  Vsusfructus amittitur, si fructuarius rei mobilis olim anno, vel hodie triennio vsufructu vsus non est, aut si rei immobilis vsufructu olim biennio, & hodie decennio inter praesentes, aut vicennio inter absentes vsus non est, vel vsus est alio modo, quam quo constitutus vsusfructus est. num. 3. ibid. -  Pro vsufructu competens actio, noua Imperatorum constitutione quo tempore tollatur? num. 15. 16. 17. pag. 244. -  Vsusfructus qua ratione praescribatur ad instar immobilium, & titulum requirat? num. 14. ibid. -  Pro vsufructu actio personalis competens quanto tempore durare debeat de iure huius Regni, ex decisio l. 63. Tauri, qua omnis personalis actio viginti annorum spatio finitur. num. 18. ibid. -  Vsusfructus constitutus, qualiter non vtendo de iure Regio amittatur. vbi l. 24. tit. 31. partit 3. in versiculo, otro si dezimos, expenditur, agitúrque, vtrum in seruitutibus personalibus, & realibus de iure Canonico requiratur tantum negligentia non vtentis; an vero bona fides etiam necessaria sit: & Gregorij Lopez opinio taxatur. num. 19. & seqq. ibid. -  Vsusfructus pro parte amittitur, & pro parte non vtatur, & pro parte sic num. 24. p. 242. -  Vsusfructus rerum mobilium, & se monentium, quanto tempore non vtendo amittatur, num. 27. ibid. -  Vsusfructus Ciuitati, Aut Ecclesiae relictus, quanto tempore non vtendo amittatur? num. 28. ibid. -  Vsusfructus alternis annis relictus. qualiter non vtendo amittatur? num. 30. & 33. ad finem. ibid. -  Vsusfructus si constituatur ab eo, qui dominus non est, & fructuarius titulo, & bona fide per legitimum tempus decem, vel viginti annorum vtatur, etiam nulla interueniente scientia, & patientia aduersarij praescribitur, & acquiritur ius vsusfructus aduersus dominum proprietatis, num. 1. & seqq. p. 246. -  Vsusfructus acquiri non potest, cum sit res incorporalis ex sententia Glossae, quae probatur, & declaratur. num. 10. & seqq. p. 247. -  Vsusfructus cessione in iure, qualiter amittatur, num. 1. 2. & 3. p. 248. -  Vsusfructus si extraneo cedatur quare nihil agi dicatur. num 4. 21. & seqq ibid. & p. 252. -  Vsusfructus cum venditur, vtrum ius ipsum vsusfructus, an commoditas tantum vendi intelligatur? num. 17. pag. 251. -  Et absoluta, & vera traditur resolutio: quorumdam traditions confutantur, & res ista melius, quam hactenus explicatur. ibid. -  Vsusfructus quare vendi possit extraneo, cedi vero non possit. num. 19. p. 252. -  Et communis Neotericorum ratio probatur. ibid. -  Vsusfructus amittitur, & cum proprietate consolidatur, cum extraneo ceditur, ex sententia Neotericorum quorundam. num. 21. ibid. -  Contra ex sententia Glossae, & aliorum, quae ab Authore probatur, num. 22. ibid. -  Et pro ea fortiter, ac concludenter ponderatur text. in §. finitur, Institut. de vsufructu. num. 23. ibid. -  Vsusfructus locari potest, idque latissime explicatum remissiue. num. 26. p. 253. -  Vsufructus, vtrum alienari possit per vsufructuarium? cap. 69. per totum, p. 254. & seqq. -  Vsusfructus sicut vendi, & locari potest, vtrum sic obligari, pignoríue, aut hypothecae dari possit? n. 1. ibid. -  Vsusfructus obligari, pignoríue siue hypothecae: dari potest a domino proprietatis, quamuis de hoc altercatum fuerit; & de ratione altercationis, remissiue. num. 4. ibid. -  Vsusfructus ex causa pignoris creditori constitutus a domino proprietatis, vtrum sit verus, & formalis vsusfructus. num. 5. ibid. -  Vsusfructus pignori, hypothecaeue dari potest ab vsufructuario. num. 6. ibid. -  Vsufructus si vendatur per creditorem, vigore pignoris & hypothecae in eo constitutae, ex hoc non amittitur, nec ad proprietatem reuertitur. numero 8. ibid. -  Vsusfructus pignori datus tamdiu durat, quandiu vsufructuarius viuti; eóque mortuo pignus extinguitur. num. 9. ibid. -  Inter vsumfructum, & seruitutes vrbanas, ac rusticas, in proposito vera differentiae ratio proposita, n. 36. pag. 257. -  Vsusfructus amittitur acquisitione proprietatis, idest, si fructuarius proprietatem acquisierit, quae res Consolidatio appellatur, & Confusio. num. 7. p. 258. -  Vsusfructus alia causa est, quam seruitutis praediorum quoad confusionem: & de ratione differentiae. num. 9. ibid. -  Vsusfructus confusione extinguitur si sub conditione proprietate relicta, fructuarius haeres institutus fuerit, prout explicatur, num. 11. ibid. -  Et l. si fructuarium, 7. ff. de manumissis testamento, vera ratio redditur. ibid. -  Vsusfructus distat a seruitutibus vrbanorum praediorum, & rusticorum, cum haerede instituto eo, cuius praedio praedium haereditarium seruit, praedium hae reditatium, vel eius praedij proprietas sub conditione legatur alij. num. 12. p. 259. -  Vsusfructus rei mutatione extinguitur, & cum proprietate consolidatur. num. 1. ibid. -  Quod procedit, quando domus, vel res, super qua consistit vsusfructus, in totum extinguitur; secus tamen, si pars aliqua rei remaneat, quia per partem remanentem, vsusfructus totus retinetur. num. 2. & 3. p. 260. -  Et verba l. 25. tit. 31. part. 3. in id ponderantur. ibid. -  Vsusfructus adeo rei mutatione extinguitur, vt nec areae vsusfructus debeatur. num. 5. ibid. -  Vsusfructus rei mutatione semel extinctus, non reuiuiscit, etiam rebus fructuariis denuo erectis. num. 6. ibid. -  Vsusfructus fundi, vel domus, vel bonorum mobilium, & mobilium, si alicui relinquatur, & postea fundus, vel domus ab altero reematur vigore pacti tempore vendicationis celebrati, vtrum vsufructuario rei sic emptae pretium pertinere debeat? num. 8. ibid. -  Vsusfructus stabilium si alicui legatus sit, stabiliáque ex necessitate vendantur; an vsusfructus extinguatur. num. 9. ibid. -  Vsufructu vniuersorum, aut omnium bonorum relicto, etiamsi res aliqua quocunque modo perierit; areae tamen vsusfructus retinetur. num. 11. ibid. -  Et redditur vera ratio l. quoties, 41. §. vniuersorum, ff. de vsufructu. ibid. -  Vsusfructus mobilium, & immobilium, vel immobilium tantum, cum relinquitur, vtrum procedat decisio textus in d.l. quoties, §. vniuersorum, ff. de vsufructu. num. 12. ibid. -  Et Petri Surdi resolutio in cons. 26. num. 11. lib. 1. nouiter expenditur, & probatur per Authorem. ibid. -  Vsusfructus aedium retinetur, quandiu quaelibet portio superficiei manet, quia tunc aedes saluae sunt aliqua ex parte; superficie autem in totum sublata, vsusfructus non retinetur, quia saluae non sunt aedes: id enim non est saluum, cuius pars integralis desideratur. num. 14. pag. 261. -  Vsusfructus, & pignus quare in proposito distinguantur. num. 20. ibid. -  Vsusfructus, Pignus, & Dominium quando extinguantur, si res transeat in aliam materiam, vel formam? remissiue. num. 21. ibid. -  Vsufructu fundi legato, si villa diruta sit, vsusfructus non extinguitur, quia villa fundi accessio est. n. 24. pag. 262. -  Idque procedit, etiamsi villae vsusfructus datus sit. num. 25. ibid. -  Vsusfructus vineae, vtrum excisa vinea pereat? item areae vsusfructus an extinguatur, si postea in ea vinea instituatur: denique relicto areae vsufructu, vt tollatur vinea, vtrum remaneat vsusfructus in area? remissiue. num 26. ibid. -  Vsufructu finito, proprietarius non tenetur stare colono vsufructuarij, sed potest expellere illum, vt latius explicatur. num. 17. p. 264. -  Vsusfructus locatio an extinguatur ex parte conductoris, per mortem ipsius? remissiue. num. 20. p. 265. -  Vsusfructus, siue res fructuariae simpliciter, atque indistincte locari possunt ab vsufructuario. num. 1. pag. 266. -  Nec distinguendum inter commoditatem, aut ius vsusfructus, contra Caualcanum. num. 2. ibid. -  In locatione vsusfructus, aut rei fructuariae, quae fit per vsufructuarium, vtrum proprietarius caeteris aliis conducere volentibus praeferendus sit? num. 3. p. 267. -  Vsusfructus inter immobilia non conputatur. num. 22. pag. 268. -  Vsusfructus cum venditur, vtrum locum habeat retractus iure sanguinis, vel ratione communionis? num. 28. & multis seqq. ibid. -  Vsusfructus, & possessionis, seruitutis etiam, & vsus dominium dici. num. 43. p. 275. -  Vsusfructus consolidatus cum proprietate, vtrum ex causa lucratiua obuenire dicatur, etiamsi originalis titulus proprietatis fuerit onerosus. num. 1. & seqq. pag. 275. -  Vsusfructus consolidatus nudae proprietati mariti constante matrimonio, vtrum debeat communicari cum vxore? num. 3. ibid. -  Vsusfructus cum accedit proprietati dotali, vel alteri cuicumque per consolidationem, an efficiat, vel constituat nouam rem? num. 5. ibid. -  Et Petri de Peralta resolutio probatur. ibid. -  Vsufructuarius. -  Vsufructuarius, & bonae fidei possessor aliquando differunt. num. 38. pag. 5. -  Vsufructuarius si non vtatur, & fruatur arbitrio boni viri, aut diffentes, in quibus vsumfructum habet aufertur ei ius vsusfructus, & per proprietarium expelli potest. num. 101. p. 34. -  Vsufructuarius debilius ius habet in vsufructu, quam emphyteuta in emphyteusi: idque multis probatum, num. 17. per totum, p. 47. -  Vsufructuarius habet ius in rem. num. 19. ibid. -  Et re fructuaria iure suo vtitur & fruitur, siue ex seipso fructus percipit ex fundo. num. 20. ibid. -  In conductore vero contra statuitur. num. 21. & 22. ibid. -  Vsufructuarius a superficiario distinguitur. n. 25. ibid. -  Vsufructuarius quo iure, siue qua action ad vsumfructum consequendum agere possit? num. 1. p. 48. -  Vsufructuario actio personalis ex testamento datur, per quam petit rem sibi dari, non tantum tradi. num. 6. pag. 49. -  Et explicatur, quando haeres intelligatur dare in legato vsufructus. num. 7. ibid. -  Vsufructuario interdictum adipiscendae possessionis competit. num. 8. ibid. -  Vsufructuario in rem actio, aut vendicatio datur. num. 9 ibid. -  Et praxis ponitur, qua vsufructuarius vti debet in actione Confessoria, & Negatoria. num. 10. ibid. -  Vsufructuario hypothecaria adio competit pro rei legatae vsufructu, ex sententia Borgnini Caualcani, quae noue improbatur per Authorem. Num. 12. & seqq ibid. -  Vsufructuarius habet actionem contra haeredem propter retardatam haerereditatis aditionem dolo commissam. num. 17. ibid. -  Vsufructuarius, siue particularis certae rei, siue vniuersalis omnium bonorum non potest possessionem accipere nisi a manu haeredis, vel proprietarij; alias omne ius amittit. num. 26. p. 50. -  Vsufructuarius naturaliter possidet nomine proprio, sibí que, & non domino, fundum, aut rem in qua vsumfructum habet. num. 28. ibid. -  Vsufructuario spoliato, Interdicto Recuperandae possessionis succurritur, vt ante omnia restituatur. num. 29. pag. 51. -  Vsufructuario violenter spoliato succurritur remedio constitutionis legis, si quis in tantam. C. vnde vi. num. 32. ibid. -  Vsufructuario Interdictum Vti possidetis conceditur. num. 33. ibid. -  Vsufructuarius naturaliter non possidet, sed tantum detinet rem, ex sententia quamplurium. num. 36. ibid. -  Et illorum fundamento reducenda sunt ad ea, quae in vnum congessit Iason, optimeque, & concludenter omnibus satisfactum per eundem. num. 38. ibid. -  Vsufructuario pro vendicanda seruitute debita praedio fructuario vendicatio vtilis datur ex sententia quorundam, quae cum multis aliis ab Authore improbatur. num. 14. & seqq. pag. 53. -  Vsufructuarius suo nomine vendicare seruitutes debitas praedio fructuario minime potest, sed nomine domini, vel procuratorio nomine recte potest cum Ioanne, & Bartolo, quod probatur per Authorem. num. 20. p. 54. -  Vsufructuarius, cui titulo legati relictus est vsusfructus, quo remedio consequatur legatum, si post mortem eius, aut aliter sic fuerit alius haeres institutus, vt viuente fructuario adire haereditatem non possit. num. 16. p. 58. -  Et noua traditur Authoris consideratio, frustra, & inutiliter laborare Doctores quamplures quaerentes remedium, quo possit fructuarius consequi legatum in proposita specie. num. 32. p. 59. -  Vsufructuarius paratus cauere, & satisdare, volensque legatum consequi, si id non fecerit propter defectum haeredis, vel personae, cui satisdationem praestaret, vel quia haeres noluit illam accipere, aut malitiose distulit haereditatem adire, ab eo tempore fructus lucratur. 19. p. 18. -  Vsufructuario, a quo tempore debeantur fructus rei legatae de iure communi, & Regio? num. 20. & 22. ibid. -  Vsufructuarius, cui relinquitur vsusfructus omnium bonoram, alio haerede instituto post mortem eius, cauere tenetur, & Inuentarium conficere. num. 35. pag. 60. -  Vsufructuarius duas cautiones praestare tenetur circa rem fructuariam. num. 1. p. 78. -  Vsufructuarius cauere tenetur etiam in rebus, quae in abusu consistunt, & vsu, aut tempore consumuntur. num. 3. ibid. -  Vsufructuarius Inuentarium tenetur conficere, & qualiter, & quate. num. 4. ibid. -  Vsufructuario remitti non potest per testatorem cautio Praetoria de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, quae ab illo haeredi praestanda est. num. 1. p. 80. -  Nec etiam ex licentia Principis. num. 2. ibid. -  Siue tacite, aut per indirectum. num. 3. ibid. -  Et haeres non tenetur pro fideiussore vsufructuarij pauperem, siue deploratae fortunae hominem recipere, etiam ex mandato testatoris. num. 4. ibid. -  Vsufructuario remitti non potest per testatorem cautio praetoria de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri: etiam per viam conditionis, poenae, vel translationis. num. 5. ibid. -  Et haeredes non prohibentur ab vsufructuario cautiones vsusfructus petere, etiamsi testator disposuerit, vt ipsi haeredes vsufructuarium nulla molestia afficiant. num. 6. pag. 81. -  Vsufructuarius cauere tenetur, non obstante haeredis, vel proprietarij promissione, quod libere illum vtifrui patientur, nec aliquam molestiam inferent. num. 7. ibid. -  Et prohibitio testatoris, aut promissio haeredum, quod haeredes ipsi non inferent molestiam aliquam vsufructuario, intelligitur de molestia iniusta, non autem de iusta, & legitima, & etiam de molestia, quae venit praeter naturam rei, non autem de illa, quae ex ipsa proficiscitur. num. 8. & 9. ibid. -  Vsufructuario sicut remitti non potest cautio in rebus immobilibus, in quibus proprie cadit vsusfructus; ita nec in rebus, in quibus proprie non constituitur vsusfructus. num. 12 & 13. ibid. -  Vsufructuario inter viuos, aut in testamento per viam contractus remitti potest cautio. num. 14. & 15. ibid. -  Et haeres postquam successit, remittere potest vsufructuario cautionem, ex recepta, & veriori sententia. num. 16. ibid. -  Vsufructuario remitti non potest per testatorem confectio Inuentarij, quae dicitur antecedens necessarium ad ipsam cautionem, quia nisi de rebus fieret Inuentarium, de illis constare non posset, perirétque proprietas, & illius iurium probatio. num. 17. ibid. -  Idque procedit, etiamsi poena adiiciatur. num. 18. p. 82. -  Vsufructuarius non debet conficere Inuentarium secundum formam legis finalis, C. de iure deliberandi, sed sufficit aliqua descriptio, cum remissa est per testatorem confectio Inuentarij. num. 19. ibid. -  Et etiam si remissa non fuerit, ex sententia aliorum, quae probatur, & explicatur per Authorem. num. 20. ibid. -  Vsufructuarius recusare non potest, quin rerum, quarum vsusfructus ei relictus est, descriptionem, seu instrumen faciat secundum earum qualitates. n. 21. ibid. -  Vsufructuario quare cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, & de restituendis rebus finito vsufructu, atque Inuentarij confectio remitti non possit per testatorem? num. 22. & seqq. vsque in finem capitis, ibid. & pag. 83. -  Vsufructuarius, si petat res haereditarias sibi tradi, exceptione potest per haeredem repelli, donec cautionem idoneam praestet. num. pag. 84. -  Vsufructuarius si satisdare recuset, haeres non absoluitur simpliciter, sed condemnatur ad tradendum sub conditione, si fructuarius satisdet. num. 6. ibid. -  Vsufructuarius rem possidens, facit fructus suos, etiam ante satisdationem. num. 9. ibid. -  Vsufructuarius, si possidente proprietario cautionem non offerat, nec ipsum proprietarium interpellet, fructus suos non faciet. n. 10. pagina 85. -  Idemque dicendum, si res sit penes tertium sine culpa proprietarij, & sine oblatione satisdationis ex parte fructuarij: tunc enim fructus, qui euinci poterunt ab illo tertio, ad vtilitatem proprietarij cedent. num. 11. ibid. -  Vsufructuarius non satisdans, post cautionem, vel satisdationem ab eo petitam, non facit fructus suos, etiamsi rem possideat; quia eo ipso constituitur in mala fide. num. 12. ibid. -  Vsufructuarij mora in satisdando, post cautionem, vel satisdationem petitam, quoad fructus etiam perceptos, nocet illi. num. 13. ibid. -  Vsufructuarius non dicitur esse in mala fide, aut in mora non cauendi, vel inuentarium conficiendi, quousque interpelletur per haeredem, & ab eo petita fuerit cautio: quia ipse non tenetur satisdationem offerre, sed tantum moram non facere haeredi petenti illam; & consequenter si rem possideat, suos faciet fructus, etiam ante cautionem, & inuentarij confectionem. num. 14. ibid. -  Vsufructuarius quando dicatur vitiose, quando etiam legitime possidere, vt ante cautionem fructus faciat suos vel non. num. 15. ibid. -  Et communis distinctio refertur. num. 16. & 17. ibid. -  Vsufructuarius ante cautionem praestitam, ita demum fructus suos facit, si adeptus est possessionem haereditariarum rerum bona fide, hoc est, de manu haeredis; secus si occupauit illam propria authoritate. num. 18. p. 86. -  Nec id vitium purgatur ex scientia, vel taciturnitate haeredis, vel proprietarij. num. 19. ibid. -  Vsufructuarius in his rebus, quae vsu consumuntur, non facit fructus suos nisi post cautionem datam, & perceptos tenetur restituere. num. 24 ibid. -  Vsufructuarius possidens res, quae vsu consumuntur, facit fructus suos etiam ante cautionem, contra Communem. num. 28. p. 87. -  Vsufructuarius cauere debet, siue satisdare, tam in vsufructu immobilium, & aliorum, in quibus proprie cadit vsusfructus, quam in vsufructu mobilium, vel eorum quae vsu ipso consumuntur, aut tempore minuuntur, & deteriorantur. num. 1. ibid. -  Vsufructuarius in his rebus, quae vsu non consumuntur, siue mobiles sint, sine immobiles, cauere debet de vtendo, & fruendo arbitio boni viri, déque rebus ipsis, prout extabunt, finito vsufructu restituendis. num. 4. pag. 88. -  Vsufructuarius dominium consequitur, & proprietatem rerum mobilium, quae consumuntur, & seruando seruari non possunt, cum in hoc dentur illi, vt eius fiant; siue res ipsae aestimatae fuerint, siue non: dummodo si aestimatio omissa fuerint, ab vsufructuario satisdatum sit de tantundem in genere restituendo, eiusdem qualitatis, & bonitatis. num. 6. ibid. -  Vsufructuarius pecuniae, qualiter cauere debeat? num. 7. ibid. -  Vsufructuarius earum rerum, quae vsu ipso consumuntur, & functionem in genere suo recipiunt, alternatiue cauere debet, vel easdem eiusdem qualitatis in genere suo, restituere, vel earum aestimationem, ex communi sententia. num. 13. p. 89. -  Vsufructuarius sponte cautionem proprietario praestans de restituendo finito vsufructu, aestimationem rerum etiam quae vsu consumuntur, & functionem in genere suo recipiunt, potest ad ipsam aestimationem praecise compelli, etiam ex mente communis sententiae. num. 19. p. 90. -  Vsufructuarius qualiter cauere debeat in his rebus quae vsu ipso consumuntur, sed functionem in genere suo non recipiunt. num. 20. ibid. -  Vsufructuarius rerum, quae longissimo tempore consumuntur, qualiter cauere debeat? num. 34. p. 91. -  Vsufructuarium haeredi siue proprietario cauere debere certissimum est num. 1. p. 92. -  Cum autem leges nostrae varie loquantur, saepe enim appellat Cautionem, aliquando vero Satisdationem, quae sunt diuersa: nam cautio illa intelligitur, quae fit per nudam repromissionem absque fideiussoribus & pignore, vt est Iuratoria, quae ob id vocatur nuda satisdatio autem accipitur pro ea, quae est suffulta fideiussoribus vel pignore: dubitari solet, cuiusmodi debeat esse cautio vsufructuarij. num. 2. 3. 4. & 5. ibid. -  Vsufructuaria cautio haeredi, vel proprietario praestanda, non debet esse nuda, sed cum fideiussoribus. num. 6. ibid. -  Vsufructuarius idonee cauere debet haeredi, vt sit illi satis prospectum in eum casum, quo vsusfructus finiatur. num. 7. ibid. -  Et cautio idonea dicitur quae fit datis fideiussoribus, vel pignore. num. 8. p 93. -  Vsufructuarius si ob paupertatem, vel aliam difficultatem, idoneos fideiussores inuenire non possit an idcirco vsufructu priuandus sit, haeresue qui exigit cautionem ab eo, contentus esse debeat iuratoria cautione, ita ut ea praestita fructuarius vtifrui possit, & fructus suos faciat. num. 9. & seqq. p. 93. & 94. -  Et diuersae sententiae proferuntur & resolutio Authoris traditur. num. 21. p. 94. -  Vsufructuarius etiam si offerat generalem bonorum hypothecam, adhuc cauere tenetur. num. 12. p. 95. -  Vsufructuarius possessione adepta, & cautione praestita, siue ante cautionem possidendo legitime vti & frui tenetur arbitrio boni viri, & iuxta modos a iure praescriptos. num. 1. p. 97. -  Vsusfructuarius re fructuaria iure suo vtitur, & fruitur. num. 2. ibid. -  Sic vt dicatur sua authoritate frui, & per manus suas. num. 3. ibid. -  Tenetur tamen in his rebus, in quibus vsumfructum habet, maximam curam, custodiam, & diligentiam adhibere, & facere omnia, quae diligentissimus paterfamilias facere posset, & deberet, & praedictas res diligenter colere, & laborare, & dolus malus, & dissipatio omnino ab co abesse debet. num. 4. ibid. -  Vsufructario censetur demandata custodia rei, & iurium, tam in iudicio quam extra. num. 5. ibid. -  Vsufructuarius censetur procurator in rem suam, & habere mandatum generate; ex communi sententia. num. 6. ibid. -  Vsufructuarius non dicitur procurator in rem suam: non tamen negandum est, esse procuratorem, & agere posse nomine domini, ex sententia quorumdam Recentiorum num. 7. ibid. -  Vsufructuarius procurator dicitur in rem suam in his, quae respiciunt vsumfructum, & agere potest proprio nomine absque mandato proprietarij: in his vero, quae proprietatem recipiunt, non potest sine mandato, nec dicitur procurator in rem suam, ex sententia aliorum num. 8. ibid. -  Quae noue, vere tamen, & concludenter impugnatur, & resolutio Authoris traditur. & seqq. ibid. -  Vsufructuarius ad vsumfructum consequendum contra haeredem & alium quemcumque agere potest absque mandato haeredis, vel proprietarij tanquam procurator in rem suam. num. 10. ibid. -  Vsufructuarius in his, quae respiciunt vsumfructum, dicitur procurator in rem suam, & proprio quidem nomine absque mandato haeredis, vel proprietarij agere potest. num. 11. ibid. -  Vsufructuarius regulariter loquendo, siue respectu ipsius rei fructuariae, non dicitur proprie procurator in rem suam, siue procurator generalis, sed quoad quaedam, videlicet, quae recipiunt custodiam, defensionem, administrationem, & conseruationem rei. & iurium eius. num. 12. p. 98. -  Vsufructuarius si negligens fuerit circa praedicta, ad interesse tenetur. num. 13. ibid. -  Vsufructuarius conseruare tenetur iura pertinentias, & seruitutes debitas proprietati seu fundo fructuario, & si permiserit eas amitti, vsucapi, vel scribi, ad interesse tenetur. num. 14. ibid. -  Vsufructuarius si non denunciauerit, cum potuerit, proprietario probabiliter ignoranti periculum rei aut aliud necessario fiendum, & damnum sequatur, tenebitur ipsi proprietario ad interesse, & damnum num. 15. ibid. -  Contra vsufructuarium viuentem sicut agi potest pro damno dato in rebus fructuariis; ita etiam potest contra eius haeredes, postquam ipse est mortuus. n. 16. ibid. -  Vsufructuarius non solum de dolo, lata, leuíque culpa tenetur, sed etiam de leuissima. num. 17. ibid. -  Et Cephalus in cons. 663. num. 15. lib. 9. in proposito noue notatur per Authorem. num. 18. ibid. -  Vsufructuarius dicitur in culpa esse saltem leuissima, si tantam non praestiterit diligentiam circa res fructuarias, quantam diligentissimus quisque rebus suis, imo maiorem. num. 19. ibid -  Vsufructuarius vti & frui arbitrio boni viri adeo tenetur, vt nihil perniciem, aut damnum proprietatis facere possit. num. 1. pag. 99. -  Sed illius conseruationi, & vtilitati tanquam bonus paterfamilias prospicere debet. num. 2. ibid. -  Vsufructuarius si non vtatur nec fruatur arbitrio boni viri, siue male se habuerit circa res fructuarias, vel deteriorando illas, aut arbores fructiferas incidendo; vtrum expelli possit per proprietarium, vt ius vsusfructus amittat & pro damno etiam illato teneatur, an vero ad interesse tantum cum eo agi possit, sed vsufructu priuari non debeat. num. 3. ibid. -  Vsufructuarius in quaestione superiori expelli non debet, sed ad interesse tantum tenetur ex sententia quorumdam. num. 4. ibid. quae improbatur. num 6. & seqq. -  Vsufructuarius cum caueat de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, aliquibus videtur, quod propter rei deteriorationem expelli non debeat, vt ius vsusfructus amittat, sed ad interesse tantum teneatur, & ad poenam in stipulatione comprehensam. num. 7. ibidem -  Qui tamen dicipiuntur, prout eodem loco resoluitur, num. 11. & 12. p. 100. -  Vsufructuarius non vtens, & fruens arbitrio boni viri, vel res fructuarias deteriorans, aut virides, & fructiferas arbores incidens expelli potest, & ius vsusfructus amittit ex veriori, & communiori sententia, quae & iure, & ratione fulcitur, & contrariae opinionis fundamentis respondetur. num. 9. 10. & seqq. pag. 99. -  Vsufructuarius quotiescunque, quia non vtitur & fruitur arbitrio boni viri, vel propter rei deteriorationem. aut arborum incisionem, expelli potest, & iure vsusfructus priuari damnum quoque resarcite tenetur. num. 13. p. 100. -  Vt de conductore, qui male versatur in re conducta, & de emphyteuta dici solet. num. 14. ibid. -  Vsufructuarius propter arborum incisionem, vel rei deteriorationem expelli potest, & iure vsurfructus priuari iure ipso satis expressum contra nonnullos. num. 15. ibidem -  Vsufructuarius, vt propter rei deteriorationem, vel arborum incisionem dat ab vsufructu, quae & qualis deterioratio necessaria sit, & Iudicis arbitrium quod multum valeat in hac re. num. 17. ibid. -  Vsufructuarius, quod male versatus fuerit, aut non vsus arbitrio boni viri circa res fructuarias, ex quibus deprehendi possit? num. 18. ibid. -  Vsufructuarij dolo, vel culpa, vtrum praesumi debeat, quod rei deterioratio contigerit, & onus probandi an ipsi, vel proprietario incumbat? remissiue. num. 19. ibid. -  Vsufructuarius, Emphyteuta, & Conductor, quamuis ob modicam rei deteriorationem expelli non debeant, tenentur tamen dominis damnum, siue interesse integre resarcire. num. 20. ibid. -  Vsufructuarius, si loco arborem caesarum alias substituat, an debeat cessare amissio iuris propter deteriorationem incursa. ibid. -  Vsufructuarius an boni viri arbitrio vsus fuerit, colligendum est ex his, quae testator solitus erat facere. num. 6. p. 101. -  Quod tamen limitari debet, nisi testator, quia nolebat, non vteretur re, ad eum, ad quem naturaliter erat destinata vsum; tunc enim ad rei naturam, & boni patrisfamilias rationem vsusfructus exigi posset. num. 7. ibid. -  Vsufructuarius, qui in rebus fructuariis se habuerit eo modo quo dominus proprietatis se habere solitus erat, videtur vsus arbitrio boni viri, nec res deteriorasse. num. 9. p. 102. -  Vsufructuarius arbitrio boni viti vti non videtur, qui contra solitum testatoris vsum re fructuaria vtitur, aut modum illius non seruat. num. 5. p. 101. -  Vsufructuarius videtur arbitrio boni viri vtifrui, si se gerat circa res fructuarias, vti dominus proprietatis se genere solitus erat ordinarie, aut frequenter, non extraordinarie, vel aliquando tantum. num. 16. p. 102. -  Vsufructuarius vtitur re fructuaria pro vsu destinato, proprietario inuito num. 19. ibid. -  Vsufructuarius, qui non colit solicite agrum, siue terras arari, & laborari solicite non curat; nec cadit ab vsufructu, nec aliquo interesse, siue damnum, proprietario tenetur, ex sententia Ioannis Cephali. num. 1. p. 103. -  Quia praedicta facere, pertinet ad commodum fructum qui ad vsumfructuarium spectant, nec proprietariorum interest terras non fuisse cultas, ex sententia eiusdem Cephali. num. 2. ibid. -  Quae tamen, aut magno non caret scrupulo, aut ita indistincte, & simpliciter intelecta vera esse i potest. num. 3. ibid. -  Quod ratione, iure, & quamplurimorum authoritate demonstratur aperte. num. 4. & seqq. ibid. -  Vsufructuarius ad culturam rei fructuariae compelli potest sicut conductor; alias tenetur, & dicitur in calpa leui, non colendo num. 5. ibid. -  Vsufructuarius cogi potest a proprietario vt rem recte colat, nisi velit priuari fructibus. num. 6 & 7. ibid. -  Et in id ponderatur l. 22. tit. 31. part. tertia. num. 7. ibid. -  Vsufructuarius ex sententia communi diligenter debet & ad vsum boni patrisfamilias res fructuarias colere, & laborare alias expelli potest, & iure vsusfructus priuari. num. 8. ibid. -  Vsufructuarius, ex sententia Baldi, non potest omittere culturam, sed cogitur ad eam, quia res inculta deterioratur. num. 9. ibid. -  Ad vsufructuarium spectat rem ruinosam reficere, & manu tenere, ex sententia Baldi. num. 10. ibid. -  Et explicatur, id intelligendum esse si refectio modica expensa fieri possit, & praesentem vtilitatem contineat; secus si magnam expensam requirat, & perpetuam vtilitatem contineat. num. 12. ibid. -  Vsufructuarius, an debeat colere, necne res fructuarias, ex natura ipsarum diiudicandum, & pro explicatione praecedentium, & consultationis Cephali in cons. 653. num. 18. lib. 5. noua, & vera concordia adducta. num. 11. ibid. -  Vsufructuarius, etiam inuito proprietario res fructuarias reficere potest, & caetera facere, quae pertinent ad culturam; quamuis vltra culturam, aut refectionem ampliare, vel detrahere non possit. num. 13. ibid. -  Vsufructuarius, qui male versatur in vna re, an cedat a commodo totius vsufructus; etiam alienarum. rerum. cap. 24. per totum, p. 104 & seqq. -  Vsufructuarius arbores fructiferas incidere non potest, alias ius vsusfructus amittit, & ad interesse etiam damni, & deteriorationis tenetur. num. 1. p. 107. -  Idemque ius in emphyteuta obseruatur, & in colono, vel conducto re. num. 2. & 3. ibid. -  Vsufructuarij, coloni, emphyteutae, & similium facto, & culpa, in dubio arborum incisio, & quodlibet aliud damnum obuenisse praesumitur. num. 4. ibid. -  Vsufructuarius, emphyteuta, colonus, & similes, circa omnem poenam incidere possunt arbores fructiferas ad vsum destinatum. num. 6. ibid. -  Vsufructuarius, emphyteuta, colonus, & simi'es incidere possunt arbores fructiferas pro separatione fundi, ex sententia multorum. num. 7. ibid. -  Contra tamen deciditur, & haec pars contra communem melius, quam adhuc comprobatur. num. 21. p. 109. -  Id tamen temperatur, vt possit arbores aridas, siccas, & vetustas excidere. num. 22 ibid. -  Vsufructuarius non potest mutare formam rei fructuariae, etiam in aliam vtiliorem. num. 10. p. 108. -  Vsufructuarij potentius ius habent in vsufructu, quam colonus, & conductor in re conducta. num. 14. ibid. -  Vsufructuario emphyteutae, colono, & similibus non licet arbores fructiferas incidere, etiam vbi fundus ex incisione fieret fructuosior, contra nonnullos. num. 16. ibid. -  Vsufructuarius, & emphyteuta an excusantur, si loco arborum excisarum, alias substituant, & plantent, & qualiter, & quo tempore fieri debeat substitutio, vt illos excusare possit. num. 27. & tribus seqq. ibid. -  Vsufructuarius an possit. num. 27. & tribus seqq. ibid. -  Vsufructuarius an possit incidere arbores caeduas, quae breui, aut non breui tempore renascuntur, & quae cito, aut breuiter non nascuntur, an dici possint caeduae vt in fructu reputari debeant? num. 26. p. 109. -  Vsufructuarius an possit incidere arbores grandes in in sylua caedua existentes. num. 27. p. 110. -  Vsufructuarius caedere potest indistincte syluam caeduam, vsque ad radices. num. 28. ibid. -  Vsufructuarius in caedendo syluam caeduam, an teneatur obseruare modum, & consuetudinem testatoris? num. 29. & seqq. ibid. -  Vsufructuarius ex sylua non caedua, vtrum possit arbores incidere? num. 38. p. 111. -  Et materia l. ex sylua, 11. ff. de vsufructu, remissiue tractatur. ibid. -  Vsufructuarius ex sylua non caedua, an possit arbores incidere, quoties alias inutile legatum esset, num. 39. & 40. ibid. -  Et Petri de Barbosa mens explicatur. ibid. -  Vsufructuarius, vt ius vsusfructus amittat, & remoueri possit, tria interuenire necesse est. num. 11. p. 112. -  Vsufructuarius gregis, ex faetibus locum demortuorum capitum, an & quando substituere teneatur, & si non habeat vnde ex faetitibus possit, an aliunde substituere debeat? num. 11. & seqq. p. 113. -  Vsufructuario cauetur de damno infecto & eius causa minuitur in possessionem aedium non cauentis. num. 9. p. 133. -  Vsufructuario vtrum nomen Domini conueniat, siue an vsusfructus dominium dici possit. num. 16. ibid. -  Et l. qui vsumfructum, 3. ff. si vsusfructus petatur, declaratur. num. 17. ibid. -  Vsufructuarius sic rebus vti, fruique tenetur, vt substantiam rei neque immutet, neque corrumpat sed saluam potius, illaesam, atque integram conseruet; alias enim vsusfructus durare, aut consistere non potest, quoniam murare rem, est excedere ius vsufructuarij. num. 4. p. 135. -  Vsufructuarius non tantum rei substantiam & formam mutare vetatur, sed etiam eius vsum, si hoc modo futura est proprietarij deterior conditio. num. 5. ibid. -  Vsufructuarius absque proprietarij licentia, nec formam rei mutate, nec ampliare, vel addere, aut detrahere, nec de nouo aedificare potest, quamuis melius repositurus sit: alias vsusfructus iure priuatur, & proprietario ad interesse tenetur, nec poterit repetere, nec retentionem habere eius, quod sic consumpserit. num. 6. ibid. -  Id intelligendum est tamen, prout latius explicatur, num. 10. 11. & 12. ibid. & 136. -  Vsufructuarius qualiter debeat vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni viri? num. 7. ibid. -  Vsufructuarius etiam inuito proprietario facere potest omnia, quae pertinent solum ad ornamentum. num. 9. ibid. -  Et Angel de Perusio ratio expenditur, & probatur. ibid. -  Vsufructuarius aedisicium inchoatum consummare non potest. num. 13. p. 136. -  Vbi proponitur difficultas l. vsusfructuarius, 68. ff. de vsufructu num. 13. seqq. ibid. & 137. -  Vsufructuarius non potest exstirpare syluam, & ibi vineam plantare vel ex ea terram aratoriam facere, aut aliis modis mutare formam rei etiam in aliam meliorem. num. 22. & num. seqq. p. 138. -  Vsufructuarius vocare debet, quoties res agitur etiam circa proprietatem, quae ei damnum afferre potest. num. 5. p. 139. -  Vsufructuario non citato in vsufructu minime praeiudicat sententia contra proprietarium lata, nec econtra praeiudicat proprietario non citato in proprietate lata contra fructuarium. num. 6. ibid. -  Contra vsufructuarium lata sententia, an & quando proprietatis domino nocere debeat, & econtra, plene explicatum remissiue: & de hac re Petrus Paulus Parisius commendatus. num. 7. ibid. -  Absque vsufructuarij consensu, & voluntate posse proprietarium hypothecate & vendere proprietatem, cum Castrensi, melius quam hactenus comprobatum. num. 8. & seqq. ibid. -  Et in proposito traditur vera, & singularis declaratio. num. 10. pag. 140. -  Vsufructuarius non habet ita liberum vsumfructum, sicut habet proprietatem liberam proprietarius, quia est fortius ius, & magis adradicatum. num. 9. ibid. -  Vsufructuario volente, vel inuito an proprietarius seruitutem acquirere, retinere, vel imponere possit? cap. 35. per totum. p. 141. -  Vsufructuarius acquirere seruitutem non potest, retinere autem potest, & si forte, fuerit, non vtente fructuario, amissa, hoc quoque nomine tenebitur. num. 2. & 3. ibid. -  Et redditur vera ratio, & textus in l. sed & si quid, 19. §. sed nec seruitutem, ff. de vsufructu, melius quam hactenus enucleatur. num. 3. & seqq. ibid. -  Vsufructuarius, quare seruitutem tetinere, acquirere vero, vel imponere non possit num 7. & seqq. ibid. -  Ad vsufructuarium in re fructuaria, pertinent non solum fructus, & quae fructuum loco aut vice reputantur; sed etiam omnia, quae obuentionum, & commoditatum loco habentur, licet in fructu proprie non sint: idque ex sententia multorum. num. 12. pag. 145. -  Ex sententia vero Petri de Barbosa, refertur ad vsufructuarium dumtaxat pertinere commoditates, & obuentiones, quae in fructu consistunt. num. 13. ibid. -  Author, vt praeditam contrarietatem componat, & veriorem sententiam declaret, nonnulla consituere necessarium duxit, quae num. 14. & num. seqq. proponuntur. p. 146. -  Vsufructuario negari non potest, quin in re fructuaria maximum ius Iure consulti tribuerint, & verbis nimis generalibus, atque absolutis omnes prouentus, vtilitates, atque obuentiones rei concesserint. n. 15. ibid. -  Adnotauit Author, nonnulla iura in hac materia nimis restringi per Barbosam, & contra eum verba quaedam Iureconsulti Celsi argute ponderauit. num. 16. ibid. -  Adnotauit etiam ex his, quae Ioannes Garsia in hac materia scripsit, satisfieri posse ad nonnulla fundamenta, quae expeduntur per Barbosam num 17. ibid. -  Et alia in proposito & vere, & nouiter adnotantur. num. 18. & 19. ibid. -  Vsufructuario in re fructuaria id concedendum, in quo proprie, & stricte cadit nomen fructuum, aut saltem large & generaliter cadere potest. num. 20. ibid. -  Et in proposito nonnulla nouiter adnotantur per Authorem. ibid. & num. seqq. p. 146. & 147. -  Vsufructuarius in stagno, in quo vsumfructum habet, qualiter possit piscari, piscésque occidere. num. 26. pag. 146. -  Vsufructuarius in fundo, aut in viuario, qualiter venari ferásque, & aues occidere possit. num. 28. p. 147. -  Vsufructuarius castri, an iurisdictionalia exercere possit, & antiquas inuestituras renouare? num. 29. ibid. -  Ad vsufructuarium pertinent poenae, condemnationes, & multae, siue confiscentur bona mobilium, siue immobilia; & similiter emolumenta sigilli, & officiariorum. num. 30. 31. & 32. ibid. -  Pensiones paedagiorum, & pascuorum dicuntur in fructu esse, & sic ad vsumfructuarium pertinent. num. 33. ibid. -  Vsufructuario vtrum competat iuspatronatus, & praesentandi. num. 35. ibid. -  Vsufructuario castri, vel villae, vtrum competat ius conferendi beneficia, & officia? remissiue. num. 37. ibid. -  Vsufructuario vtrum debeatur id, quod ex exemplatione protocollorum percipitur. num. 37. & seqq. vsque ad num. 45. ibid. & p. 148. -  Vsufructuario vtrum debeatur laudemium, si emphyteutica res alienetur. num. 45. ibid. -  Vsufructuario an quaeratur vtilitas commissi, si res feudalis, emphyteutica, aut censualis cadat in commissum. num. 46. 47. 48. & 49. ibid. -  Vsufructuarius, an possit repetere expensas factas circa venas inueniendas. num. 10. & seqq. p. 151. -  Vsufructuarius an possit lapides, siue metalla excidere, cum ex venae lapideae, metallicae, aut alius similis inuentione, fundus deterior redditur, & an eo casu de dando dato teneatur? num. 19. p. 152. -  Ad vsufructuarium vtrum pertineant lappidicinae, minerae, aut mineralia, salinae, metalla, auri argentíue fodinae. cap. 37. per totum, p. 151. & 152. -  Ad vsufructuarium vtrum augmentum alluuionis in praedio fructuario factum pertinere debeat? num. 22. pag. 152. -  Vsufructuario omnium bonorum, vtrum incumbat ius accusandi, & vendicandi necem defuncti. num. 1. & seqq. p. 161. -  Vsufructuarius omnium bonorum haeres non est, nec haeredis loco habetur, sed vt particularis legatarius iudicatur. num. 5. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum vti frui potest fructibus recollectis ante mortem testatoris, sicut aliis bonis, & eorum dominium consequitur praestita satisdatione in fructibus praestanda. num. 14. p. 167. -  Ad vsufructuarium pertinent fructus pendentes tempore, quo cedit dies vsusfructus num. 15. ibid. -  Ab vsufructuario vtrum haeres repetere possit expensas, si quas fecisset in conseruatione fructuum, qui tempore cedentis legati vsufructus pendebant. n. 17. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum an concurrat in vsufructu cum legatario, legatariis, quibus praedia aliqua specialiter sunt legata. num. 5. & 6 p. 179. -  Et Baldi opinio refertur, fundamentis eius remissiue respondetur, & contraria sententia Bartoli magis probatur. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, an concurrere debeat in vsufructu cum legatario, vel legatariis, quibus specialiter praedia legantur, si testator expresserit, quod vsufructuarius habeat vsumfructum eorum praediorum. num. 8. & 4. seqq. pag. 180. -  Et opinio Pauli de Montepico, noue, & vere taxatur. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, an concurrat in vsufructu cum legatario, cui specialiter alicuius praedij vsusfructus legatur. num. 13. ibid. -  Cum vsufructuario omnium bonorum, vtrum haeres institutus concurrere debeat in vsufructu? num. 17. ibid. -  Quid, si haeres institutus fuerit in omnibus bonis pleno iure, aut in omnibus bonis mobilibus, & immobilibus, iuribus, & actionibus praesentibus, & futuris. num. 18. & 19. p. 181. -  Item quid, si institutus fuerit in omnibus bonis simpliciter, alio non adiecto. num. 20. ibid. -  Et ibi exponditur in terminis Hyppoliti Riminaldi cons. 633. ex num. 20. cum. multis seqq. lib. 6. & de opinione illius & noue, & vere dubitatur, & num. seqq. ibid. -  Cum vsufructuario, cui in codicillis legatus est vsufructus omnium bonorum vtrum haeres in testamento institutus concurrere debeat in vsufructu. num. 22. & 23. ibid. -  Vbi Hieronymi Gabrielis sententia in cons. 102. num. 4. lib. 1. probatur; contraria Menochij taxatur, & fundamentis illius nouiter, & acute respondetur. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, vtrum habere debeat vsumfructum fundi simpliciter, & specialiter alteri legati, si testator dixerit, quod vsufructuarius omnium bonorum consequatur totum, & integrum vsumfructum. num. 24. p. 1. -  Vsufructuarius vtrum teneatur expensas litis ministrare, sic, vt nec repetere illas possit, quando mouetu respectu vsusfructus tantum, aut tota pertinet ad vsumfructum. num. 3. p. 2 -  Vsufructuarius an teneatur circa lites expendere, cum lis mouetur super proprietate. num. 4. ibid. -  Et Guill. de Cuneo opinio noue expenditur per Authorem, & Communis contraria probatur. num. 4. ibid. -  Defenditur Communis, quae circa expensas litis distinguit inter vsufructuarium ex dispositione legis, & cum qui habet vsumfructum ex dispositione hominis, & Arij Pinelli, atque Ludouici Molinae contraria opinio taxatur. num. 5. ibid. -  Vsufructuarius vtrum expensas praestare debeat de proprio, cum lis mouetur, qua de perpetua rei vtilitate tractatur. num. 6. pag. 209. -  Vbi communis defenditur, & Guill. de cuneo distinctio iuxta communem sententiam declaratur. nu. 6. ibid. -  In vsufructuario legitimo, ex dispositione legis quoad expensas, quae in aedificando, aut in reficiendo consistunt, eadem ratio militat, quae in aliis vsufructuariis: & in omnibus obseruanda ratio magnae, vel modicae expensae. num. 1. p. 210. -  Circa onera, atque expensas, quas vsusfructuarius subire tenetur, praecipua ratio habenda est ex nonnullis iuribus, quae praecitantur. num. 2. ibid. -  Vsufructuarius in reficiendo, aut in aedificando, quas expensas facere teneatur. num. 4. ibid. -  Vsufructuarius quo iure, aut remedio recuperare possit a proprietario impensas magnas factas in reficiendo, vel in aedificando? remissiue. num. 5. ibid. -  Ad vsufructuarium indistincte pertinet impensa, etiam magna colligendorum fructuum gratia facta. n. 8. ibid. -  Vsufructuario parua impensa ita ex officio incumbit, vt eius nomine nihil repetere possit, etiamsi ea duret vltra ius eius. num. 10. ibid. -  Ad vsufructuarium pertinent onera quamplurima, etiamsi modica non sint, collectae, gabellae, pensiones, canones, tributa, & aliae praestationes temporales quae ratione possessionis, vel fructuum soluuntur. num. 14. p. 211. -  Ab vsufructuario, emphyteuta, & similibus, census super re impositus debetur, nec potest conuentus se eximere a iudicio per nominationem Domini directi. num. 16. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum tenetur alere familiam, atque eos quos testator defunctus alere tenebatur. num. 17. ibid. -  Vsufructuarius vtrum teneatur praedicta onera subire quando vsusfructus legatum solutis oneribus, inutile esset futurum. num. 18. ibid. -  Vbi quorundam distinctio refertur, & sententia Authoris proponitur. num. 19. p. 212. -  Vsufructuarius pro refectione rei, si quid vltra modicam expensam facit, repetit a proprietario, numer. 1. ibid. -  Vsufructuarius, quando impensa magna necessaria est vtrum teneatur ante omnia impendere, & postea repetere a proprietario; an vero a principio, antequam impendat, possit compellere proprietarium, vt sibi pecuniam erogandam praestet, vel quod ipse impendat ex num. 2. cum seqq. p. 203. -  Vsufructuarius iure vsufructus priuatur, atque ad interesse tenetur, si nolit reficere, quando ad eum spectat onus refectionis. num. 7. & seqq. ibid. -  Vsufructuarius si velit immodice expendere pro refectione rei, an necesse habeat, vt repetat magnam impensam, antequam expendat, denuntiare domino, dato quod expensa necessaria fuerit. num. 11. ibid. -  Et Castrensis sententia refertur, & melius quam hactenus declaratur. num. 11. ibid. -  Vbi in proposito dubio Bartoli sententia recipitur, & melius quam hactenus comprobatur. num. 11. p. 213. -  Vsufructuarius omnium bonorum, si aliquid pro haereditate soluit, etiam non certio rato haerede, tanquam procurator, seu negotiorum gestor haeredis repetit, num. 13. ibid. -  Dummodo talis solutio vtilis sit haereditati ipsi. num. 14. ibid. -  Vsufructuarius circa expensas necessarias repetendas, bonae fidei possessor est. num. 14. ad finem, & num. 16. pag. 215. -  Vsufructuarius pro expensis retinere potest rem, & eam non relaxare, donec sit satisfactus. num. 17. ibid. -  Vsufructuarius pro expensis retinere potest rem, & eam non relaxare, donec sit satisfactus. num. 17. ibid. -  Vsufructuarius vtrum necessarias, vtiles, & voluptuarias expensas, atque meliorationes repetat ex nu. 7. vsque ad num. 13. p. 135. & num. 18. & seqq. vsque ad num. 24. p. 215. -  Vsufructuctuarius, necnon etiam maritus, emphyteuta, ac alius quicunque, qui ratione alicuius tituli apti ad acquisitionem fructuum, recipit fructus, quantumcumque titulus reuocabilis sit, non tenetur fructus cum meliorationibus compensare: quod latius exornatur, atque declaratur remissiue. num. 24. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum legata soluere non tenetur, secundum opinionem Bartoli, quae probatur communiter, & per Authorem explicatur. num. 3. & 4. pag. 216. -  Et ad omne legatum generis vel speciei extenditur, ibid. -  Vsufructuarius legitimus, qualis est paterfamilias, qui ex legis dispositione vsumfructum obtinet, qualiter differat, aut conueniat cum reliquis vsufructuariis, quoad solutionem legatorum. num. 5. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum non adit haereditatem, & non contrahit, neque contrahere potest, neque haeres est, sed singularis quidam successor. num. 7. pag. 217. -  Vsufructuarius non representat personam defuncti. num. 9. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, secundum opinionem communem & veram, ex redditibus vsusfructus praestare tenetur annua legata. num. 10. ibid. -  Et per legatum annuum, censetur iniunctum reale onus redditibus, aut fructibus testatoris, & consequenter de fructibus solui debet annuum legatum. num. 11. & 12. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum soluere non debet annua legata, quando vsusfructus remaneret inutilis, si legatum annuum solueretur. num. 13. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, annua legata soluere non tenetur, quando apparet expresse vel ex coniecturis probabilibus testatorem aliter voluisse, num. 14. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, soluere non tenetur annua legata, si testator dixerit, quantitatem annuam relictam ab haerede praestandam. num. 16. ibid. -  Et legatum annuum soluendum bonis testatoris debetur ab haerede, non ab vsufructuario. num. 17. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, simplicia etiam legata, vel vnica soluere renetur, atque reliqua onera haereditaria subire, cum ita ex mente, aut voluntate testatoris colligitur. num. 19. ibid. -  Vsufructuarius rerum particularium annua legata soluere non tenetur. num. 20. ibid. -  Vsufructuarius, si certarum, rerum legatus sit vsusfructus, non tenetur ad onus aeris alieni soluendum item, si legatus est vsusfructus bonorum mobilium, & immobilium, vel partis eorum, & multo fortius si legatur res certa pleno iure proprietatis, & vsusfructus. num. 1. 2. & 3. p. 218. -  Vsufructuarius quartae, vel quintae partis bonorum, non potest conueniri, nec absolutionem aeris alieni tenetur. num. 4. ibid. -  Vsufructuarius tertiae, quartae, vel quintae partis haereditatis tenetur ad aeris alieni pro ea parte solutionem, ex communi Doctorum sententia. num. 5. & seqq. ibid. -  Vsufructuarius quotae haereditatis non tenetur soluere aes alienum, ex sententia quorundam, quae defenditur per Authorem. num. 9. & seqq. p. 219. -  Vsufructuarius omnium bonorum tenetur soluere aes alienum, ex sententia Bartoli. num. 17. ibid. -  Nonnulla iura, quae adduci solent pro opinione Bartoli, minime probant illam. num. 18. ibid. -  Et defenditur ex communi sententia contra Bartolum vsufructuarium omnium bonorum non teneri ad solutionem aeris alieni, sed haeredem ipsum, prout explicatur. ibid. -  Contra vsufructuarium omnium bonorum pro aere alieno, vel pro debitis testatoris executio petenda non est, sed aduersus haeredem, seu haereditaria bona. num. 20. p. 220. -  Vsufructuarius omnium bonorum, an teneatur impensas funeris, & infirmitatis persoluere? num. 25. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, vtrum credita haereditaria exigere possit. num. 27. p. 221. -  Item an fructus nominum, seu sortis. num. 28. ibid. -  Penes vsufructuarium omnium bonorum, an penes haeredem remanere debeant instrumenta, & aliae scripturae. num. 29. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, solutis debitis, & satisfacto testamento, omne aliud, quod superest ex patrimonio, & bonis defuncti, habere debet pro tempore virae suae ad vtendum, fruendum, & vsufructuandum. num. 1. ibid. -  Vsufructuarij morte, naturalis possessio finitur, quae apud eum erat, & ciuilis possessio proprietarij ipso iure ad se trahit illam naturalem, quae erat penes fructuarium. num. 7. p. 224. -  Et plene explicatur, qualiter vsufructuarij morte vsusfructus finiatur. cap. 61. per. totum. p. 223. -  Vsufructuario mortuo, vsusfructus consolidatur cum proprietate ipso iure, nec est necesse, quod proprietario restitutio aliqua fiat. num. 8. p. 224. -  Vsufructuarius ex qua possit praescribere possessione, vel quasi? remissiue. num. 3. p. 246. -  Vsufructuarius praescribere non potest proprietatem, nec etiam eius haeres. num. 19. p. 248. -  Vsufructuarius alienare non potest, nec cedere vsumfructum, siue ius vsusfructus, commoditatem vero sic, ex sententia communi. quae improbatur. num. 7. 11. & 17. pag. 249. & 250. -  Vsufructuarius alienans vsumfructum simpliciter, vel ius vsusfructus, intelligitur in dubio alienare commoditatem tantum, licet se vendere vsumfructum, vel ius vsusfructus dicat; idque ex sententia quorumdam, vt actus valeat, & poena euitetur. num. 8. ibid. -  Contra tamen ex sententia quorundam, de qua vide, num. 9. & 17. vbi materia haec melius, quam hactenus explicatur. ibid. -  Vsufructuarius impune potest, ac iure ipso vsumfructum, quem habet, siue ius vsusfructus alienare, & contra docentes legibus ipsis contrarij existunt. num. 15. p. 251. -  In proposito nonnulla nouiter considerantur per Authorem. num. 16. ibid. -  Vsufructuarius omnium bonorum, agere non potest contra haeredem vniuersaliter institutum ad exigendum quod ipse haeres testatori debebat, nec vsumfructum eius. num. 3. p. 258. -  Vsufructuarius reficere non potest opus destructum, aut exustum, vt vsufructu vtatur, aut fruatur. num. 7. pag. 260. -  Vsufructuarius locationi authoris stare non tenetur, imo conductorem expellere potest. num. 1. & seqq. pag. 263. -  Idque procedit siue vsufructuarius sit particularis, siue omnium bonorum. num. 7. & 8. ibid. -  Vsufructuarius si incipiat exigere, vel recipere pensiones, ex hoc sibi praeiudicium generat, & per factum tacitam acceptationem cogetur stare colono, num. 15. ibid. -  Vsufructuarius, ac alius singularis successor locationi aurhoris stare tenetur, ex quo pensiones debitas receperit, quia eo ipso vide locationi consensum acommodasse. num. 16. ibid. -  Vsufructuarius potest locare alteri vsumfructum, vel res fructuarias. num. 18. p. 265. -  De vsufructuario locante res fructuarias, & mortuo eo, pendente tempore locationis, ad quid, & qualiter possit aduersus haeredes eius agi: qualiter etiam succurratur conductori circa expensas; & multis aliis quaestionibus in proposito necessariis, atque materia l. si quis domum, §. 1. ff. locati, latissime actum remissiue. num. 19. ibid. -  Vsufructuarius ratione communionis non potest retrahere proprietatem venditam. num. 37. p. 268. -  Vsufructuarius si conducat a proprietario ignoranter, an valeat conductio. num. 42. p. 269. -  Vsufructuarius quando decedit, si fructus iam percepti sunt, bene percepti censentur, & adhaeredem eius perrinent, sic vt in eis nullo modo molestari possit: sed nondum percepti, etiam maturi, & proximi perceptioni ad proprietarium spectant, sic vt in eis haeres vsufructuarij se intromittere non possit, nec debeat haberi ratio temporis, quo eo anno vsufructuarius vixit. num. 1. & seqq. p. 276. -  Vsufructuarius cum decedit fructibus nondum perceptis, quare fructus haeredibus eius non debeantur? num. 3. p. 277. -  Vsufructuarius non facit fructus suos ratione naturalis possessionis, sed ratione iuris percipiendi, quod habet, deductum in exercitium cum separatione a solo. num. 4. ibid. -  Vsufructuarius cum decedit pendentibus fructibus, licet fructus non debeantur haeredibus eius, tamen impensas factas percipiendorum fructuum gratia repetere possunt haeredes ipsi, ac subinde fructus quoque retinere, quousque soluantur. num. 5. ibid. -  Vsufructuario quare non detur condictio furtiua ad petendos fructus a fure sublatos. num. 9. ibid. -  Et redditur vera ratio l. si. fur. 14. ff. de vsufruct. num. 9. & 13. p. 277. & 278. -  Fructus quando percepti dicantur, vt pertinere debeant ad vsufructuarium, vel haeredes eius? num. 10. & 11. ibid. -  Et traditur verus sensus l. si vsufructuarius messem, 13. ff. quibus modis vsusfructus amittatur. ibid. -  Vsufructuarius, an, & qualiter fructus per se, aut causaliter cadentes, vel ab alio, nomine proprio, non vsufructuarij perceptos, suos faciat? num. 12. ibid. -  Vsufructuario qualiter teneatur proprietarius restituere fructus ab alio perceptos, & ab ipso recuperatos? Vbi Alberici resolutio probatur. num. 13. p. 278. -  Vsufructuarius dum vixit, si petere neglexit fructus non suo nomine ab alio perceptos, mortuo eo non poterunt haeredes eius illos petere, nec iure dominij, nec possessionis ad eos pertinere possunt. num. 14. ibid. -  Vsufructuarius si decedit fructibus iam collectis per colonum, pensio debita per colonum pertinet ad haeredes vsufructuarij, etiamsi fructuarius decesserit, antequam aduenerit dies soluendi praedictam pensionem. num. 20. p. 279. -  Ratio est, quoniam pensio soluenda pro fructibus, eorum loco subrogatur, & ipsorum sapit naturam, siue iudicatur eodem modo, sicut ipsi fructus: vnde distinctio, quae in vsufructuario fit circa fructus, pariter & in pensionibus illorum loco subrogatis obseruanda est. num. 21. ibid. -  Vsufructuarius, si decedit nondum collectis fructibus per colonum, sed pendentibus adhuc, pensiones, quae debentur pro illis, non pertinent ad haeredes eius, num. 22. ibid. -  Quod si fructus partim sint collecti, & partim non, solutio pensionis fieri debet haeredibus vsufructuarij pro rata fructuum collectorum; & pro rata, siue parte non collectorum, proprietario, num 23. ibid. -  Et adnotatur nouiter, Doctores nonnullos deceptos circa distributionem pensionis. num. 24. ibid. -  Inter vsufructuarij haeredes, & dominum proprietatis pro rata temporis diuidenda est pensio quae pro locatione domus, vel apothecae debetur, etiam quod fructuarius decesserit ante tempus solutionis. n. 25. ibid. -  Inter vsufructuarium, & colonum, quae sit in hac materia aequiparatio, & differentia? & de intellectu textus in §. is vero, Institut. de rerum diuisione. num. 30. pag. 280. -  Vsufructuario omnium bonorum, vel alicuius partis defuncto, vtrum haeres eius praetendere possit partem in censu, cuius solutionis dies nondum venit? cap. 78. per totum. ibid. -  Pensio cum debetur pro fructibus, qui quolibet die percipiuntur, diuiditur pro rata temporis, etiamsi fructuarius decesserit ante tempus solutionis pensionis. num. 9. ibid. -  Vsufructuarius si integrum censum ante solutionis diem recepit, eius haeres proprietario tenetur suam ratam restituere. num. 10. ibid. -  Vxor. -  De vxore transeunte ad secundas nuptias: vide supra, litt. M. verbo, Mulier. -  Vxori donata contemplatione mariti, & econtra, an debeant reseruari quoad proprietatem filiis prioris matrimonij, si secundae contrahantur nuptiae. nu. 24. pag. 13. -  Vxor transiens ad secundas nuptias, non amittit vsumfructum non simpliciter, sed donec, quandiu, & quousque ipsa vexerit, sibi relictum. num. 128. p. 23. -  Vxori si vsusfructus omnium bonorum legatum sub conditione relinquatur si caste, & honeste vixerit, an perdatur per secundas nuptias, vbi duae communes contrariae referuntur; earum concordia reiicitur, & Bartoli sententia probatur. num. 129. ibid. -  Vxor vsufructuaria bonorum mariti relicta, donec, quousque, & quandiu caste, & honeste vixerit, & non nupserit, aut vitam vidualem seruauerit, an pes transitum ad secundas nuptias vsumfructum perceptum teneatur restituere, & a quo tempore fructus percipiens non faciat eos suos, remissiue, plene tamen, & distincte tractatum. num. 130. ibid. -  Vxor constante matrimonio triplicis generis bona habere potest: Dotalia, simplicia, & Paraphernalia, num. 16. p. 39. -  Et de bonis paraphernalibus, fructibus eorum, & praxi quoad illa de iure huius Regni obseruanda, plene agitur remissiue. num. 17. ibid. -  Vxor an sit vera domina dotis constante matrimonio, an maritus? cap. 4 per totum. ibid. -  Vxori maritus delicto suo praeiudicare non potest in dote, & bonis mariti confiscatis, vxor dotem suam saluam habere debet. num. 55. p 44. -  Vxor instituta in vsufructu omnium bonorum donec vixerit, nullo alio haerede scripto post mortem eius, censetur haeres instituta in totum, siue detracta certae rei mentione, totam ipsam haereditatem consequetur: post mortem tamen tenebitur restituere illam venientibus ab intestato, quorum fauore fideicommissum inductum censetur. num. 45. p. 60. -  Et hanc resolutionem de iure communi communiter receptam, de iure Regio immutatam non esse noua Authoris consideratio in hac materia. num. 46. p. 61. -  Vide alia in proposito cap. 8. p. 57. & seqq. & latius supra littera, V. verbo, Vsusfructus. -  Vxor in accusatione mortis mariti, haeredibus scriptis, & omnibus consanguineis praeferri debet, etiamsi haeres non sit, nec vsufructuaria. num. 7. p. 162. -  Vxor si cum filiis concurrat ad accusandum mortem mariti, quis eorum praeferendus sit? num. 8. & num. seqq. ibid. -  Vxorum amor circa maritos maximus: & de illo actum remissiue. num. 15. ibid. -  Vxor non est praeferenda filiis in accusatione mortis patris, filij potius eidem sunt praeferendi, vel saltem aequale ius habent, simúlque debent ad accusationem admitti, ex sententia Authoris, quae verior videtur. num. 18. & seqq. p. 163. -  Vxor non est sanguinea, nec propinqua mariti. num. 28. ibid. -  Lex, quae vxorem admittit ad accusandam mortem mariti, exorbitans est, atque ex priuilegio speciali concessa; ideo extendit non debet, vt filiis praeferatur. num. 35. p. 164. -  Vxor relicta domina, & vsufructuaria, vel vsufructuaria tantum, aut vsufructuaria & gubernatrix omnium bonorum si filij haeredes instituti sint, ex consuetudine vulgari communiter obseruata, duntaxat consequitur alimenta, & praeeminentiam illam, quam viuente marito testatore obtinebat, non autem vsumfructum formalem. num. 6. p. 172. -  Et vulgaris consuetudo, quae filiis haeredibus institutis alimenta tantum atque praeeminentiam quandam tribuit vxori in domo mariti, multis modis ampliatur, & declaratur remissiue. num. 7. p. 173. -  Vxor relicta domina, & vsufructuaria, an futura sit vsufructuaria, vel alimentaria tantum a coniecturata voluntate testatoris pendet, & tota haec disputatio coniecturalis est. num. 8. ibid. -  Et ex eo, quod vulgaris consuetudo in voluntate testatoris fundatur, deducitur quod maritus vxore vsufructuaria relicta in tantum filiis praeiudicare noluerit. num. 9. ibid. -  Vxor relicta domina, & vsufructuaria, filiis etiam haeredibus institutis, integrum, & formalem vsumfructum consequitur, si ex verbis, vel ex coniecturis voluntas testatoris probari possit. num. 10. ibid. -  Legitima debetur filiis simul cum vsufructu, nec in ea vxor vsumfructum consequi potest, etiamsi a testatore relicta fuerit vsufructuaria omnium bonorum, num. 11. ibid. -  Vxor relicta domina, & vsufructuaria, filiis etiam haeredibus institutis, integrum, & formalem vsumfructum consequitur in multis casibus, qui ad limitationem consuetudinis vulgaris remissiue adducuntur. num. 12. ibid. -  Legatum vsusfructus omnium bonorum stantibus filiis, vel descendentibus legitimis, vxori factum, de iure huius Regni valebit tantum in quinta parte, de qua parentes disponere possunt, nec compensabitur aestimatio vsusfructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vsusfructus, cum proprietate dictae quintae partis. num. 14. ibid. -  Nisi constiterit manifeste voluisse testatorem, quod praedicta compensatio fieret, vt explicatur. num. 15. ibid. -  Vxori relictum legatum vsusfructus omnium bonorum, stantibus legitimis, descendentibus, vt rum de iure huius Regni continere debeat alimenta iis casibus in quibus de iure communi ex consuetudine vulgari continebat illa: noua Authoris consideratio in hac materia. num. 16. ibid. -  Vxor relicta domina, & vsufructuaria omnium bonorum, si filij & extranei simul haeredes instituti sint, de iure communi ex coniecturata voluntate testatoris, pro parte, in qua filij haeredes sunt, habebit alimenta, sed pro parte extraneorum, verum & formalem vsumfructum consequetur; sed de iure huius Regni aliter obseruandum, noua Authoris consideratio in hac materia. num. 17. & 18. p. 174. -  Vxori, stantibus ascendentibus, vsusfructus omnium bonorum legatum relictum, tantum valet de iure huius Regni respectu vsusfructus tertiae partis bonorum: aliter de iure communi, prout. num. 19. & 20. ibid. -  Vxor relicta vsufructuaria in aliquibus bonis particularibus, & non in omnibus, de iure communi integrum consequitur vsumfructum in illis, etiam filiis haeredibus institutis: sed de iure huius Regni demum si vsusfructus dictorum bonorum particularium non excedat vsumfructum quintae partis bonorum noua, & Vera Authoris consideratio in hac materia. num 21. & 22. ibid. -  Vxor inops, & indotata (si maritus diues sit & ille praedecedat) succedere debet ab intestato, ex testamento, & contra testamentum in quarta parte bonorum ipsius: cum distinctione, quae adhibetur. num. 23. ibid. -  Et de materia textus in Authent. praeterea, C. vnde vir & vxor latissime agitur remissiue. num. 24. & tribus seqq. ibid. -  Vxor vera censetur vsufructuaria, non alimentaria tantum, cum testator instituto haerede extraneo, ipsam relinquit vsufructuariam. num. 28. p. 175. -  Et qui dicantur haeredes extranei in proposita specie? & de opinione Menochij circa ascendentes. num. 29. ibid. -  Et Menochius commendatur, qui in proposito octo casus principales distinxit, & ita plene, & distincte materiam hanc prosequutus est, vt aliquid amplius adiicere necessario non fuerit. num. 31. ibid. FINIS [Vol. 2] D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS academiae antecessoris primarii; Postmodum in Gallaeciano, Hispalensi, & Granatensi Auditoriis, Regiísque Curiis, successiue Senatoris Amplissimi; Demum in Supremo Dominicae Rei, siue Patrimonij Regij Senatu Consiliarij praestantissimi; QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER SECVNDVS: IN QVO QVAESTIONES VARIAE, ATQVE VSVI FORENSI admodum vtiles, imo necessariae; accurata manu, & methodo practica elaboratae congeruntur. OPVS REVERA PRAGMATICIS FORENSIBVS vtilissimum, cum Summarijs, & Indicibus, ad subleuandum Lectoris laborem, opportunis: Nunc recens Typis Lugdunensibus editum, ab innumeris veteris praelimendis expurgatum, & Characterum varietate distinctis allegationibus non mediocri labore adornatum, LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII. cvm privilegio regis. ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVAE in hoc Libro Secundo continentur, Vbi dilucida traditur, & distincta summa, rerum omnium, maxime earum, quae notabiliores sunt, ac in vnoquoque capite praecipue tractantur. -  Cap. I. INteresse lucri cessantis, & damni emergentis, a quo, & quando licite peti possit; an ex conuentione, vel citra conuentionem; ex culpa, aut mora debitoris tantum, vel absque culpa, & mora. Vt petatur, an debeat esse certum, & quando dicatur certum. Item, an requiratur quod petens solitus sit negotiari cum pecunia, vel non: Et quomodo illud probetur, deducatur, & consideretur; & quid necessario probandum sit ab agente. Diligens quidem, & accurata explanatio: vbi quae ab aliis hactenus dicta sunt, & scripta, distinctione & resolutione explicantur; sic vt quaerendi alibi necessitas amplius non immineat; & materia ista singulari ordine composita, & dilucide magis, quam antea erat, resoluta proponitur; ac denique nonnulla, & nouiter, & vere adnotata per Authorem traduntur. pag. 1. -  Cap. II. Fideicommissum, vel primogenium sic relictum, vt descendentes per virilem sexum, aut de virili, a virili, per lineam masculinam, vel de linea masculina vocentur, vtrum foeminis per lineam masculinam descendentibus debeatur: vbi quae ab aliis hactenus scripta erant, breuiter recensentur in vnum: Peregrini, Pretis, Manticae, Menochij, Angeli Matheacij & aliorum traditiones discutiuntur; ac demum Ludouici Molinae in Hispanorum primogeniis sententia, ita demum admittitur, si agnationi consultum fuisse probetur; alias, & noue, & subtiliter, vere tamen impugnatur; & nonnulla adnotantur per Authorem, quae (vt videbis lector) non erant antea sic scripta. p. 10 -  Cap. III. Ioannis Andreae sententia in addit. ad Specul. in tit. de obligat. & solut. in princip. super rubr. col. 1. quod promittens se obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente conueniri possit statim, ac si de praesenti se obligasset, quia inutilis circuitus est vitandus, an, & in quibus terminis procedere possit. Vbi quae ab aliis hactenus scripta sunt, breuiter & dilucide recensentur, legibus huius regni applicantur, & nonnullis distincte magis, quam antea erant, adnotatis; res ista breuitate, & distinctione explicatur. p. 14. -  Cap. IV. Foeminae primogenitae: qualiter ad maioratus successionem admittantur, Vel non; propter masculos eiusdem lineae, & gradus, aut etiam remotioris quando excludantur: agnationis conseruandae rationem, ex quibus videantur maioratus institutores habuisse: masculorum vocatio, quando in hominum. dispositionibus censeatur facta, agnationis conseruandae, aut praelationis inducendae gratia: qualitas masculinitatis in certis gradibus, substitutionibus, aut personis expressa, an, & quando in aliis repetita censeri debeat, vel non: vbi de contrarietate consiliorum Abbatis Ananiae, & aliorum accurate, & plenius quam antea erat, tractatur. Deinde repetitio qualitatis, vel conditionis adiectae praecedentibus, quando dicatur, vel praesumatur fieri ad sequentia: & qualitatum praecedentium repetitio ex quibus causis, aut dictionibus, vel rationibus induci, aut cessare debeat, plena, & distincta manu tractatum proponitur: Authorum fere omnium, qui hactenus in proposito scripserunt, sententiae, & opiniones suo ordine, breuiter tamen, & distincte recensentur in vnum; & multa dilucide, & nouiter adnotantur per Authorem, quae originali & assidua librorum lectura digeruntur, nec erant ab alio hucvsque sic explicata. p. 16. -  Cap. V. Ad l. omnes, & l. bene a Zenone. C. de quadrien. praescript. vbi quae hactenus in proposito earum scripserunt Doctores in mille locis, breuiter recensentur in vnum: nonnulla vero, quae nec absolute, nec distincte explicarunt, dilucide & eleganter magis, quam antea erant, enucleata traduntur. Deinde, vtrum in damnum. minorum, Ecclesiarum, & clericorum, laicorum etiam in terris Ecclesiae, aut de iure Canonico procedant, diligenti manu discutitur, Laurentij de Pinu resolutio, in consilio 90. num. 9. (ad quam nullus hucvsque animaduertit in hac materia) nouiter, & vere impugnatur, atque in proposito quamplurima vltra alios ab Authore adnotantur. Vulgatum denique Doctorum assumptum, Piae causae fauendum, atque in dubio iudicandum pro illa: multis remissiue exornatum; & ibidem, quae dicatur pia causa, cum multis exemplis, late etiam declaratum remissiue. pag. 33 -  Cap. VI. De captatoria voluntate, item de ea, quae in arbitrium alterius, vel in liberam cuiusque voluntatem confertur: dilucida, & absoluta, breuis tamen, & distincta interpretatio traditur: communes ibidem DD. resolutiones expenduntur; legibus huius regni nouiter applicantur; & in effectu res ista ad praxim expeditius quam antea erat, declarata relinquitur. Deinde ad quaestionem infertur, vtrum meliorandi aliquem ex filiis, vel nepotibus facultas in voluntatem alterius a parentibus possit committi. Quid si dictum sit, Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor mea, vel alius elegerit: vel, Concedo facultatem vxori meae, vel alteri, meliorandi vnum ex filiis, vel nepotibus meis: siue, Vxor mea, vel alius, si voluerit, melioret vnum ex filiis meis; aut, Ex tertia, & quinta bonorum parte, si velit, in aliquem ex filiis meis primogenium instituat. Quid denique si non designata melioratione, neque qualitatiue, neque quantitatiue, arbitrio, vel ad arbitrium alicuius vnum, ex filiis suis meliorari testator dixerit. Vbi quae ab aliis dicta erant hucvsque, breuiter recensentur; & nonnullis nouiter, & melius quam hactenus adnotatis, vera, & distincta resolutio traditur, &. l. 31. Tauri, germanus sensus detegitur. pag. 40 -  Cap. VII. Pater meliorans filium, aut descendentem alium in Tertio bonorum suorum, si in vocationibus, grauaminibus, aut substitutionibus non seruauerit ordinem, & formam, quae in l. 27. Tauri, statuitur, vtrum melioratio in totum corruere debeat, an vero reducenda sit ad ordinem, & formam in ea lege praescriptam: vbi nonnullis ab Authore nouiter adnotatis, Scribentium huius regni sententia profertur; & vltra eos, duo casus principales considerantur, quibus propositum dubium & vere, & dilucide magis, quam antea erat, remanet explicatum. Ac denique in ea materia, An actus qui non valet vt agitur, valere debeat omni meliore modo, quo possit: & quando Vtile per inutile vitietur, vel non vitietur, nonnulla dicuntur, & res ista latissime explicata proponitur remissiue. p. 49 -  Cap. VIII. Legis 2. C. de rescindenda venditione, remedium, an ex humanitate, vel ex rigore iuris processerit, & quare fuerit introductum? nec per illud intra dimidiam tantum laesis succursum sit. Cur etiam emptori fuerit concessa supplendi pretij facultas, & eius electioni res relicta? arguta quidem, subtilis, & non vulgata disceptatio, qua post incredibilem, & originalem scribentium lecturam, multa adnotantur, quae sic elaborata, aut digesta nullibi antea erant. p. 52. -  Cap. IX. Instantia coepta cum maioratus possessore, an, & qualiter transeat in sequentes ipsius maioratus successores: Item, an transeat in singularem etiam rei successorem in iudiciis realibus. Vbi nonnulla adnotantur ab Authore, quae pro huius rei explicatione silentio praetermitti non poterant; & ab his relinquuntur intacta, qui de Hispanorum primogeniis tractarunt. p. 55 -  Cap. X. Ad explicationem primae, secundae, quintae, & sextae assertionis, quarum lib. 1. harum controuers. cap. 81. mentio fit per Authorem, breuis traditur, sed non contemnenda interpretatio, in qua (vt videbis) nihil ab alio dictum transcribitur, nec etiam aliquid scriptum omittitur; & in materia substitutionum nonnulla & nouiter, & vere considerata, in medium proferuntur. p. 57. -  Cap. XI. Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, an, & quando ex praesumpta testantis voluntate, vel ex iuris dispositione comprehensi dicantur, vt in fideicommissis, & primogeniis, etiam exclusis aliis filiis ex legitimo matrimonio natis, succedant. Vbi de matrimonio putatiuo dicuntur nonnulla; Decij sententia, quam Socinus iunior & alij tuentur, contra Curtium iuniorem eleganter, noue defenditur; & congestis in vnum quae ab aliis in mille locis erant scripta, res ista dilucide, & distincte magis quam hactenus explicatur. p. 60. -  Cap. XII. Liberi in conditione positi, an, & quando censeantur vocati, vel grauati, & quae coniecture vocationem, vel grauamen in re dubia inducant, multísque in proposito necessariis, plena, atque absoluta manu actum ab his, qui hoc capite recensentur in vnum; & ibidem reddita ratio, quare huiusce rei disceptatio praetermissa sit ab Authore, in qua ipse non leui, assiduo potius, & importuno labore quamplurima euoluerat, & non mediocri diligentia distinxerat. pag. 65. -  Cap. XIII. Pater qui vnicum tantum filium habeat, vtrum tertiae partis bonorum suorum meliorationem facere possit, ita vt in ea grauari valeat filius, aut in fauorem descendentium, futurorúmve liberorum grauamen, aut fideicommissum iniungi: accurata equidem, & diligens explanatio, vbi Scriptorum huius regni sententia communis, melius quam antea erat, corroboratur; Ioannis Parladorij in contrarium rationes, & fundamenta nouiter, & vere subuertuntur; & multa adnotantur, quae alibi lector non inueniet scripta. Deinde melioratio huiusmodi facta filio, quem pater vnicum habebat, an conualescat, si alij filij, vel nepotes viuo patre nascantur. Quid e contra si tempore meliorationis factae, plures erant filij, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis parentis vnicus tantum filius supersit: vbi etiam traduntur nonnulla, quae sic distincte, absolute explicata non erant ab alio. pag. 67. -  Cap. XIV. Substitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate aut gratia fuerit introducta; non extraordinaria, vulgata potius, & in materia substitutionum. agitata quaestio: sed ab Authore luculentius forsan, & distincte magis quam antea erat, nunc explicata. Ibidem adnotata nonnulla, ad quae alij non sic animaduertunt. Ac denique substitutio pupillaris, an patris, vel filij testamentum, siue an duo testamenta dicantur, vel vnum; optime, & breuiter declaratum. p. 74. -  Cap. XV. Substitutio pupillaris quare introducta, curiosa magis in scholis, quam in praxi necessaria quaestio; nunc tamen breuiter, & dilucide magis quam antea fuerat, explicata. p. 76. -  Cap. XVI. De instrumentorum authoritate, & fide, tam quae originalia, quam quae exemplaria sunt. Item de his, quae in ipsorum confectione, vt solemnia sint, interuenire debent. Qualiter, & per quos testes impugnari possint. Quibus ex causis suspecta, aut falsa reddantur, vt non, vel minus probent. Aduersus suspiciones falsitatis quascunque, quibus rationibus defendantur. Ac denique de protocollis, seu registris, nonnulla breuiter, & distincte traduntur in hoc capite, quae vtilia sunt, & in praxi frequenter contingunt, nec absque ingenti, & assiduo Scribentium omnium studio in vnum recenseri potuissent. pag. 77. -  Cap. XVII. Ex l. haereditas 53. ff. de petitione haereditatis, vbi quamplurimorum Authorum traditiones ex illa lege sumptae improbantur; Aliorum vero placita distincte magis, quam hactenus, explicantur Eum, qui nulla bona reliquit, testari non posse in effectu, neque eius haereditatem dici, si nihil sit in quo succedi possit, cum Fulgosio & aliis tuendum, coacta ratione demonstratur; & verissimo eiusdem legis intellectu adducto, nonnulla & nouiter, & vere adnotantur per Authorem in hac materia, quae nullus antea sic considerauerat. p. 83. -  Cap. XVIII. Testamentum a marito, & vxore, vel a duobus aliis simul confectum, vtrum a superuiuente pro sua parte, vel in solidum reuocari possit. Quid in maioratu, aut in melioratione simul facta ab eisdem, tam de iure communi, quam de iure Regio. Quid si superuiuens aliquid consequutus est ex bonis coniugis praedefuncti. Quid denique de vsufructu, aut de fructibus ab eodem perceptis in casu reuocationis, vel an haereditatis aditione, fructuumve perceptione, superuiuens videatur onus non reuocandi dispositionem sibi impositum, agnouisse; & de aliis inultis, praedictis connexis, quae esse vulgata, & multis in locis tractata fatetur Author; ideo tamen eorum dispurationem praetermittere noluit, vt accurata equidem, & diligenti explanatione, quae hactenus in proposito scripta erant ab aliis, hoc loco receseret in vnum & alibi quaerendi labore in futurum caeteros excusaret; tum etiam, vt dictis adhuc quamplurima & nouiter, & vere adiiceret, quae distincte sic, & dilucide explicata, suóque ordine composita, nullibi antea erant. p. 87. -  Cap. XIX. Frater in quibus casibus querelare possit testamentum fratris, in quo turpem, aut inhonestam personam instituit. Turpi persona instituta, an in totum, vel vsque ad legitimam tantum rescindi testamentum debeat. Text, in authent. ex causa, C. de libers praeteritis, vtrum obtineat in hoc casu. Turpis, aut infamis persona, quae in proposito dici debeat? vulgata equidem, & mille in locis agitata dubia, sed hactenus nec absolute, nec distincte satis explicata, vt arbitratur Author, qui hoc capite (vt videbis lector) diligenti, & accurata manu superiora omnia pertractauit, Aluari Valasci consultationem 17. noue, & vere improbauit, & Tiberij Decian. Anton. Galeat. Maluas. & Ioannis Vincentij Hondedei consiliis tribus commendatis, nonnulla in hac materia adnotauit, ad quae caeteri Recentiores hucvsque scribentes, non sic animaduertebant. p. 99. -  Cap. XX. Repraesentatio, vtrum locum habeat in successione maioratus, in quo proximior vocatur, vel continuo admitti ximiores cauetur; vbi quae hucvsque in proposito scripserunt alij, suo ordine, & distincte recensentur in vnum; Ludouici Molinae, & aliorum sententia, melius quam antea erat, corroboratur; & nonnullis nouiter, & vere ab Authore adnotatis, dilucida traditur, & vera ratio l. si libertus praeterito, §. 1. ff. de bon. libert. ad quam (vt videbis lector) caeteri hactenus Scribentes non sic animaduertebant. p. 106. -  Cap. XXI. Ad explicationem 3. 4. & 7. assertionis, quae ad diuisionem substitutionum pertinent, & cap. 81. lib. 1. continentur, breuis traditur & dilucida interpretatio, substitutionis directae an quatuor sint, vel vel quinque species; vulgaris etiam, an sit triplex; fideicommissaria item, an proprie sit substitutio discutitur, & nonnulla ab Authore adnotantur, quae sic distincte composita, atque originali Scribentium omnium lectura elaborata, nullibi antea fuerant. p. 112. -  Cap. XXII. Maioratum si quis instituens dumtaxat dixerit, Ex bonis meis maioratum instituo, siue facio, aut volo, quod bona mea iure maioratus deferantur; nec aliud adiiciat, vtrum ex vi verbi maioratus, perpetua maioria inducatur; & quis ordo in successione eius obseruari debeat? Vbi quae hucvsque in proposito scripta sunt ab aliis, in medium proferuntur; & Iacobi Simancae, contra Communem, opinio nouiter destructa; noue etiam, & vere fundamento illius respondetur; atque eodem casu retento, si familia simpliciter vocetur, vel in fauorem consanguineorum, aut coniunctorum maioratus instituatur, nec certus successionis ordo designetur, quid fieri debeat explicatur. Quid etiam, si de maioratus origine, & institutione per scripturam non appareat, sed per immemorialis praescriptionis probationem tantum, an perpetuus iudicari debeat in dubio, & quo sit in eo ordine succedendum. Deinde si maioratus institutor, vocato filio, vel consanguineo aliquo transuersali, aut etiam extraneo, dixerit se maioratum instituere ex bonis suis, siue omnia bona sua, vel aliquam partem eorum proprio testamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quod ea obtineat, & habeat titulo, & iure maioratus, nec amplius adiiciat, an perpetuum maioratum instituisse censeri debeat. Quid si pater meliorationem Tertij, & Quinti bonorum faciens, vocationes ad descendentes ex filiis primo nominatis restrinxerit, fiue filios tantum, vel aliquem eorum, & descendentes ab eis vocauerit, & bona alienari perpetuo prohibuerit aut alia verba adiecerit, quae videantur denotare perpetuitatem, verbum tamen vinculi, aut maioratus non expresserit, an perpetuus maioratus praesumatur inductus. Praeterea, si maioratum instituens, ad eius successionem filium suum primogenitum, & eius descendentes vocauit, vel maioratum in persona talis filij, ac descendentium instituit, siue reliquit talia bona tali filio, & eius descendentibus, vt illa possiderent iure maioratus, vel inter filios, ac eorum descendentes maioratum instituit, cum vniuscuiusque filij, & descendentium speciali vocatione; transuersales tamen non vocauit, nec descendentes eorum, an perpetuus maioratus institutus censeatur inter transuersales etiam, qui ex genere institutoris fuerint; an vero in vltimo descendente maioratus extingui debeat? Denique, si factis aliquorum filiorum, & descendentium ab eis specialibus vocationibus, ad collateralium, vel aliorum vocationes institutor non descenderit, dixerit tamen suam dispositionem facere fauore generis, & familiae, & ad conseruationem illius, vel vt bona perpetuo in sua familia, agnatione, aut domo conseruentur; vel ea ratione alienari bona prohibuerit; vtrum maioratus perpetuus inducatur vltra nominatos etiam in infinitum, maxime si ratio haec adiecta fit in fine dispositionis, aut in principio. Vbi quae hactenus in praefatis quaestionibus dici, aut excogitari potuerunt, diligenti, & plena manu enucleata traduntur, multáque adnotarunt per Authorem, quae ita dilucide, atque distincte explicata nullibi inuenies, etiamsi omnes vsque ad praesentem diem Scribentes perlegeris. p. 115. -  Cap. XXIII. Instrumentum, in quo duo erant obligati, cum alteri eorum creditor reddiderit, an praesumi debeat liberatio debitoris, cui traditum fuit instrumentum, ac etiam coniectura sumi, quod eidem donauerit actionem, quae aduersus alium debitorem competebat sibi: vbi Guil. Cunei, Bartol. & aliorum sententia communiter reiecta, ab impugnationibus immunis redditur: & l. 1. C. de donationibus, decisione exornata nonnullis; item, an, & quando praesumi debeat, vel non, donatio? plenissime explicatur remissiue: nonnulla nouiter, & vere adnotantur, quibus Menochij, & aliorum considerationes contra Bartolum subuertuntur, & eiusdem Bartoli sententia tuta manet. p. 129. -  Cap. XXIV. Legatum quantitatis in pecuniis sic relictum, Lego Titio centum, quae in pecunijs ei praestari iubeo; aut, Lego Titio centum in pecunijs: vtrum praecise in pecuniis solui debeat, etiamsi pecunia in haereditate non sit? vbi Simonis de Praetis distinctio, & resolutio adducitur, (quae vere Romani, & Iasonis consultationibus non probatur) ab Authore nouiter refellitur, & res sita melius quam antea erat, explicata relinquitur. Bursati consil 84. per totum, libro primo, commendatur, vbi plene, ac erudite agitur de debitore, qui ex pacto bona stabilia loco pecuniarum tradere potest: quae, inquam, & cuius qualitatis bona tradere possit, & qualiter se habere debeat, vt electionem tradendi, si pecunias non habeat, non amictat. Deinde, vtrum haeres cum beneficio legis, & inuentarij, teneatur satisfacere legatarijs, aut creditoribus pecuniarum in pecunia, quando haereditas est soluendo, etiamsi quantitas pecuniae simpliciter legata fuerit, nec in haereditate inueniatur pecunia: vbi tres praecipuae recensentur Doctorum sententiae, quas nullus antea sic distincte adduxerat. Iacobi de Aren. & Cyni sententia probatur, argute, & subtiliter corroboratur, multáque adnotantur per Authorem, quae hactenus ab alio nec dicta fuerant, nec forsan excogitata. Denique agitur de legato certae quantitatis pecuniae sic relicto, vt ex bonis, aut substantia, vel patrimonio defuncti sit soluendum, an inuito legatario, in pecunia numerata solui possit? Et casus Azeuedo occurrens, nouiter declaratur per Authorem; & nonnulla dicuntur de materia l. non amplius, §. cum bonorum. ff. de legatis primo. p. 132. -  Cap. XXV. Contractus simulatus, pignoratitius, vel vsurarius, per quae, & quibus modis probetur; an ex modicitate pretij, ex pacto de retrouendendo, & ex eo, quod emptor, vel venditor solitus sit foenerari? vel ex pacto de retrouendendo, & modicitate pretij dumtaxat; etiamsi consuetudo foenerandi, aut alia coniectura non sit? Vbi, quae hactenus in mille locis scripta erant ab aliis, plena & diligenti manu recensentur in vnum: illis etiam adduntur quamplurima; & text. in c. ad nostram, ae empt. & vendit. (qui est fundamentum totius huius materiae) & in c. illo vos, de pignoribus, singulariter, & vere enucleantur, multaque in proposito nouiter, & distincte adnotata traduntur, quae (vt videbis lector) importuno, & assiduo labore digeruntur, nec vllus antea sic dilucide, nec absolute explicauerat. p. 141. -  Cap. XXVI. Concessa facultate, aut commissione alicui, vt maioratum in aliquem ex filiis, aut filiabus, quem voluerit, aut quem elegerit, faciat, siue instituat; an possit ipse filio masculo praetermisso, in filia foemina maioratum instituere? an vero filiis masculis existentibus, necessario debeat foeminis eos praeferre, quamuis inter illos, quem Voluerit, etiam filium natu minorem eligere valeat? Vbi in casu occurrenti, & Authori comisso, consultatio traditur eiusdem, qui vere primus omnium in proposito scripsit, & nullo alio causam defendente, primam sententiam prose tulit (Alij postmodum scripserant, sed non ita exacte, aut nihil quidem addentes.) Deinde alternatiuae secunda pars, quando censeatur apposita in defectum prioris, vt ordinis potius sit, quam electionis. Quando etiam libere accipienda non sit, sed limitatiue tantum, aut simpliciter, vt diuersos gradus constituat, tam in fideicommissis, quam in maioratibus, eleganter discutitur. L. cum pater, §. a te peto, l. vnum ex familia. §. si de falcidia, ff. de legatis secundo, l. haeredes mei, §. finali, ff. ad Senatusconsult. Trebel. cap. primum, de eo qui sibi, vel haeredibus, optime expenduntur, & declarantur: & Ludouic. Molinae sententia, quod elector, cui libera facultas eligendi concessa est, possit ad maioratus successionem, filiam etiam natu minorem, omisso filio primogenito, eligere; & quod Vigore facultatis Regiae idem possit; nouiter improbatur, & declaratur. De verbis etiam enuntiatiuis, an, & quibus casibus dispositionem inducant, multa dicuntur. Et in effectu circa omnia praedicta, quamplurima maturius nunc adnotata traduntur, quae vtilia sunt, & in praxi valde conducibilia, nec absque ingenti studio, & labore, sic recenseri potuissent. p. 152. -  Cap. XXVII. Ad explicationem assertionis 13. & 115. quae cap. 81. libri primi, continentur; vtrum, inquam, in formula Galli Aquilij institutio filij per emancipationem irritetur, vt tunc nepos posthumus admitti debeat, ac si mortuus esset filius: vbi res ista breuiter, & absolute explicatur; & §. & quid si tantum, legis, Gallus, ff. de liberis & posthumis, verus intellectus adducitur. p. 164. -  Cap. XXVIII. De potestate Principis circa tollendum ius quaesitum, siue a lege, siue ab hominis dispositione proueniat; vel circa tollendam, aut mutandam, siue reuocandam testatoris voluntatem quoad fideicommissa, & maioratus, legesque, & conditiones illorum; & qualiter in his dispensatio, vel mutatio impetrari debeat; & ab ipsomet Principe, contra testatoris, vel ad eius voluntatem, an possit aliquis habilitari, vt in fideicommisso, aut maioratu succedat; vel relicta in vnum vsum, an Principis decreto possint commutari? Vbi in proposito eorum omnium, quamplures Authores congeruntur in vnum ac inter alios, Antonius Gabriel, Didacus Couarruuias, D. Francisc. Sarmient. Simon de Praetis, Marcus Antonius Peregrinus, Angelus Matheacius, Pelaez a Mieres, Fortunius Garsia, & Andreas Fachineus, magis commendantur: & redditur ratio, quare huiusce capitis maiorem disputationem Author omiserit. p. 165. -  Cap. XXIX. Ad explicationem textus, in l. & quia, in fine, ff. de iurisdictione omnium iudicum: in cap. gratum, in cap. relatum, & in cap. licet vndique, de officio & potestate iudic. delegat. in cap. quamuis, & in cap. si delegatus eodem titulo. lib. 6. & in cap. vltimo, de officio Legati, diligens equidem, accurata, & noua, vera tamen, atque notanda interpretatio traditur, quia (vt videbis lector) adnotantur nonnulla per Authorem, quae nullibi inuenies scripta, etsi Interpretum omnium, atque aliorum traditiones, siue obseruationes perlegeris; & in effectu res haec distinctione, & certa resolutione explanatur, quae velut in tenebris antea fuisse videbatur. p. 167. -  Cap. XXX. Ordo & forma, quae in l. 27. Tauri, praescribitur, vtrum seruari debeat non solum in substitutionibus descendentium legitimorum, sed etiam illegitimorum, tam respectu patris, quam matris? Vbi omnia recensentur in vnum quae huius regni Scriptores hactenus tradiderunt: his & nouiter, & vere adiiciuntur nonnulla, quae dictae legis Regiae mentem, & intentionem dilucide magis declarant, nec per aliquem fuerant hucvsque sic adnotata, nec scripta. p. 171. # 2 QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER SECVNDVS. # 1 CAPVT I. De Lucro cessante, & Damno emergente. Interesse lucri cessantis, & damni emergentis, a quo, & quando licite peci possit: an ex conuencione, vel citra conuentionem; ex culpa, aut mora debitoris tantum, vel absque culpa, & mora: vt petatur, an debeat esse certum, & quando dicatur certum: item an requiratur, quod petens solitus sit negotiari cum pecunia, vel non; quomodo illud probetur, deducatur, & consideretur, & quid necessario probandum sit ab agente: diligens quidem, & accurata explanatio: vbi quae ab aliis hactenus dicta sunt, & scripta, distinctione, & resolutione explicantur; sic vt quaerendi alibi necessitas amplius non immineat, materia ista singulari ordine composita, & dilucide magis, quam antea erat, resoluta proponitur; ac denique nonnulla, & nouiter, & vere adnotata per Authorem traduntur. SVMMARIVM. -  1 De Interesse lucri cessantis, & damni emergentis, tractatum & disputationem suscipiens Auctor, quid principaliter intenderit. -  2 De interesse lucri cessantis, & damni emergentis, per multas quaestiones excitari communiter. -  3 Reduci tamen in effectu ad eas, quae in argumento huius capitis, & hoc numero proponuntur. -  4 Ioannes Bolognetus, tractatu, resolutione, & explicatione huius materiae, multos alios antecellit, idcirco videndus erit omnino. -  5 Franciscum Bursatum, optime, & erudite loquutum in hac materia. -  6 Iosephum Mascardum, plenissima, & absoluta, atque distincta manu in hac materia scribere, idcirco prae oculis habendum, & omnino legendum. -  7 Hyppolitus Riminaldus, plene, & erudite (vt solet) materiam hanc pertractat, & in negotiis variis consultus, multa dicit notatu quidem digna, vt hoc numero adnotatur, vbi eiusdem Authoris plura consilia recensentur in vnum -  8 D. Petrum de Barbosa, magistraliter, & docte in hac materia loquutum, & aliorum resolutiones percepisse distincte. -  9 Ludouicus Miolina, e Societ Iesu religiosus laudatur. -  10 Ludouici Molinae, Michaelis Salonis Valentini, & Alphonsi a Villagutta resolutiones in hac materia; adeo plenas & absolutas esse, vt praedicti Authores, nihil, quod in proposito excogitari possit, intactum relinquant. -  11 Patrem Petrum de Aragon late, & erudite quidem, atque ingeniose egisse de hac materia. -  12 Blasij Flores Didez de Mena, ex mente communi, nouissimam, & generalem resolutionem in hac materia tenendam, & ad illam aduertere debere eos qui non ingenti studio aliorum scripta, & resolutiones praelegerint, ne facile in iftis rebus diiudicandis decipi possint, quod ex defectu lecturae Scribentium passim contingit. -  13 Vsura licet omni iure prohibita sit, Diuino, Naturali, Canonico, & Regio, ac etiam Ciuili, iuxta declarationem communem intelligendo. -  14 Tamen interesse lucri cessantis, & damni emergentis, quod vere creditoris inter sit recte ab eo exigitur absque labe, aut periculo vsurarum, idque vltra sortem ipsam principalem, ac etiam iure Pontificio. -  15 Quia non vt vsura, sed interesse, & damnum. petuntur. -  16 Et in hoc nullus Scribentium dissentit. -  17 Dummodo bonus, & discretus iudex animaduertat, quod interesse petitum sit verum, nec antea concedatur, quam constet verisimiliter de damno contingenti creditori, aut de lucro, quod illi euenire potuisset: item quod Omnis dolus, & fraus palliandi vsuras absit. -  18 Quod ex persona creditoris, item & debitoris, qualitate negotij, & rerum circumstantiis poterit diiudicare. -  19 Ac creditorem iuste petentem admittere, vsurarium vero, vel palliatum, reiicere. -  20 Quoniam indices boni, & optimi debent repellere vsurarios a limine iudicij, & eos seueriter punire, cum sint deuoratores pauperum, & oppressorum. -  21 Interesse hodie de iure Canonico non debetur nisi in quatuor casibus ex sententia Iacobi Mandelli de Alba, quae hoc numero praecitatur, ac pro regula generali huius materiae commendatur. -  22 Interesse damni emergentis, & lucri cessantis causam, non eandem, sed diuersam esse in nonnullis, siue diuersum ius in illis constitui, provt hoc numero adnotatur; & ibidem probatur labi Doctores Vtrumque interesse confundentes, & simul vtrumque tractantes; idcirco distingui debere vnum ab altero, ac de vnoquoque separatim agendum, ne confuse, sed distincte procedatur. -  23 Interesse triplex, commune, singulare, & conuentum, & de vnoquoque remissiue. -  24 Interesse diuidi in extrinsecum, & intrinsecum. -  25 Interesse intrinsecum, quod dicatur. -  26 Et quod extrinsecum. -  27 Interesse intrinsecum, hoc est, ipsa aestimatio rei, in quolibet contractu debetur a tempore morae. -  28 Interesse extrinsecum, ex quo tempore debeatur, vbi distinguitur inter contractus bonae fidei, & fructi iuris, & vide infra num. 59. & num. 65. -  29 Interesse naturale & rei cohaerens, quodammodo dici lucrum, quod mercator, & alius negotiari, & lucrari solitus pecunia sibi debita fecisset. -  30 Ea ratione, quia lucrum illud consistit in proxima potentia pecuniae, & eius fructus quodammodo censetur. -  31 Idcirco in materia nostra in consideratione habendum, modo interueniant ea, quae mox dicentur. -  32 Mercatoris pecuniam in proposito, maiorem censeri habere aestimationem, quam alterius, sicuti & triticum semini destinatum. -  33 Mercatoris pecunia negotiationi exposita, vel alterius emptioni frugiferae rei destinata, pluris valet, quam altera tanta aliorum, & etiam ipsius, illi non ita exposita. -  34 Interesse lucri cessantis exempla plura, remissiue. -  35 Interesse lucri cessantis debetur mercatori, qui solitus est cum pecunia negotiari: Rationem vide infra num. 37. -  36 Et in hoc scribentium omnium nullus dissentit, omnes potius vnanimiter id probarunt. -  37 Sed inter plures alios, ex recentioribus Andreas Gaill. & Ioannes Corrasius elegantius, & apertius explicarunt, provt hoc numero adnotatur; vbi vide omnino, ne facile decipiaris in hac materia. -  38 §. Cum per venditorem, l. si sterilis, ff. de actionibus empti, vera ratio redditur. -  39 Interesse lucri cessantis, solito negotiari, quare denegetur, in l. vltima ff. de periculo, & commodo rei venditae, vbi verus traditur illius textus intellectus, & Ioannis Corrasij, ac aliorum interpretatio noue reiicitur. -  40 Interesse lucri cessantis petens, probare debet, se fuisse solitum negotiari eo tempore, quo debitor fuit in mora. -  41 Interesse lucri cessantis peti non potest, vbi qui illud habere vult, nihil lucraturus esset. -  42 Et ideo neque Doctor, Miles, vel persona Ecclesiastica, huiusmodi interesse praetendere potest; neque alius, qui cum pecunia, aut non vult, aut non potest negotiari: quod intellige, vt nouiter, ac vere, & notabiliter declaratur infra, num. 46. -  43 Quod etiam in mercatore solito negotiari procedere poteft, intelligendo, provt Nauarrus explicat. -  44 Interesse lucri cessantis, solito negotiari, deberi, non solum in contractu mutui, sed etiam in aliis contractibus, in quibus a fortiori debebit eius lucri ratio haberi, maxime in contractu emptionis, & venditionis, vt in eo quidem liceat mercatoribus, lucri cessantis ratione, carius merces vendere pecunia credita, quam statim pecunia numerata vendidissent, modo interueniant ea, quae Doctores requirunt communiter. -  45 Interesse lucri cessantis deberi etiam non solito negotiari, si pecuniam destinatam, vel ad emptionem praediorum, vel censum, habebat, vel aliud lucrum speratum, quod ideo amisit, quia pecunia soluta non est: dummodo per probationem propinquam ostendat creditor se paratos habuisse venditores praediorum, vel censuum, & reddituum: vt hoc numero per totum latius demonstratur. Praxis refertur; & quae hactenus ab aliis dicta sunt, in proposito congeruntur in vnum Et vide infra, num. 72. vbi Doctoris Feliciani de Solis contraria sententia noue taxatur. -  46 Ad ea, quae dicta fuere supra num. 42. in vtroque foro, iudiciali, & conscientiae, singularis, & vera declaratio adducitur. -  47 Interesse lucri cessantis articulari debere in libello, ac postea probari: quod certissimum est, sic vt, nullus Doctorum in hoc dissentiat. -  48 Sed in modo articulandi, & probandi dissentiunt, vt hoc numero demonstratur, vbi ad finem sententia Authoris proponitur: & num. seqq. vsque ad n. 57. -  49 Interesse lucri cessantis in facto versari, ac difficilem probationem habere. -  50 Vtcumque tamen sit, probationem concludere debere vt lucri cessantis condemnatio fiat, nec solam praesumptiuam probationem sufficere. -  51 Interesse lucri cessantis, solito negotiari deberi, si saltem lucri probationem faciat eo modo, quem requirunt Authores adducti in secunda opinione relata supra num. 48. -  52 Interesse lucri cessantis non probari, nisi per testes in ea re expertos, & sui dicti rationem cenam reddentes. -  53 Interesse lucri cessantis, etiam vbi plene probatum fuerit per creditorem, non debet fieri plenaria condemnatio, sed de summa interesse probata, aliqua diminntio fieri, debet, vt hoc numero latius ostenditur. -  54 Interesse lucri cessantis debetur non solum pro primo anno, sed pro sequentibus, in quibus interest, modo, contractus duabus conditionibus iustificetur, de quibus hoc numero remissiue. -  55 Interesse interesse, aut lucrum lucri non deberi, etiamsi mora debitoris intercedat. -  56 Interesse omne soluendum in pecunia, remissiue: & ibidem quomodo sententia ferri, & executio eius fieri debeat in interesse. -  57 Interesse lucri cessantis, vt debeatur, omnino necessarium esse, quod debitor in mora soluendi sit constitutus. -  58 Nec valere pactum, quod ante moram interesse debeatur. -  59 Mora, cum agitur ad interesse, quando dicatur interuenire, ex sententia communi; & quando ex sententia Auctoris: & numeris sequentib. vbi ad huius rei explicationem, atque vt distincte magis, quam alij faciunt, procedat, ipse nonnulla constituere necessarium duxit. -  60 Moram duobus modis committi, ex re, aut ex persona; & ibidem, quando dicatur ex re, vel ex persona. -  61 Moram committi ex vnica interpellatione, etiam extraiudiciali. -  62 Moram committi, non solum per interpellationem expressam hominis, sed etiam per tacitam interpellationem extraiudicialem, quae fit per esset appositionem, quoniam tunc dicimus essem pro homine interpellare, idque ex communi & recepta sententia. -  63 Cui vere repugnant nonnulla, quae hoc numero adnotantur. -  64 Vnde licet in indicando, & consulendo a communi recedendum non sit: tamen in puncto iuris, forsan verior erit Camilli Plauij distinctio, an dies adiecta sit exactioni, an solutioni pecuniae, vt hoc numero declaratur. -  65 Interesse lucri cessantis, in contractibus stricti iuris non deberi ex tempore morae, sed ex litis contestatione, verius esse in puncto iuris, contra communem; aqua tamen durum esset in praxi recedere. -  66 Interesse lucri cessantis, in foro conscientiae debetur ex tempore morae citra vllam expressam interpellationem, quando, ex signis, vel alio modo, de egestate creditoris, debitori constiterit. -  67 Pro Interesse lucri cessantis, ab initio certam summam expressam in conuentionem deduci posse, & consequenter licere creditori ratione lucri cessantis, ante moram mutuatarij pacisci de tali interesse sibi soluendo, absque eo, quod contractus vsurarius, aut palliatus videatur, nec etiam quod mora praecesserit, idque ex sententia multorum Authorum, quos sequutus est Author, & numeris seqq. -  68 Dummodo fraus, & dolus creditoris absit, ac vere sit lucrum cessans, conueniátque summa expressa quantitati, quae vere intersit. -  69 Nec aliquid statim soluendum a creditore exigatur: maxime in mutuo. -  70 Interesse lucri cessantis sub incerta quantitate, ab initio posse in conuentionem deduci ex communi scribentium omnium sententia, sic vt in hoc nullus dissentiat. -  71 Interesse damni emergentis certa summa expressa, ante moram mutuatarij in stipulationem, & pact um posse venire: nec in hoc esse controuersiam, vt infra n. 75. -  72 D. Feliciani de Solis opinio, contraria his, quae Author supra num. 45. & 46. resoluit, nouiter, sed vere quidem, & concludenter taxatur. -  73 Damni emergentis exempla plura remissiue. -  74 Interesse damni emergentis, variis modis probari. -  75 Interesse damni emergentis, regulariter non deberi, nisi a tempore morae, & hoc vtriusque interesse commune esse. -  76 Interesse damni emergentis articulari, & probari debere, & hoc esse vtriusque interesse commune. -  77 Interesse damni emergentis, vt debeatur, non sufficit probare quod debitor non soluit in tempore, & quod creditor pecunias sub Vsuris accepit, nisi iusificetur, quod ob retardatam solutionem illas acceperit, ex quo possibile est ex aliis, causis recepisse. -  78 Sufficit tamen damnum. verificari, nec est necesse actorem probare, quod si pecuniam habuisset, damnum illud non esset passus: nam ex quo constat de damno, praesumitur, quod, illud non incurrisset, si pecunia debito tempore fuisset soluta. -  79 Sed cum agitur ad interesse lucri cessantis, contra statuitur; nec enim sufficit constare, quod creditor desiit lucrari, sed oportet probare, quod creditor verisimiliter, & quasi certitudinarie aliquid esset lucratus, si pecunia debita, ei suo tempore fuisset soluta. -  80 Interesse damni emergentis, vt debeatur, non requiritur, quod actor solitus sit negotiari cum pecunia, sed indistincte debetur; & tamen in interesse lucri cessantis contra statuitur, vt hoc numero explicatur. -  81 De interesse damni emergentis, cum agitur, exigitur etiam interesse ipsius interesse, quicquid in interesse lucri cessantis contra dicatur. -  82 Author pro huius capitis enucleatione, tot, tantaque originaliter, atque attente praelegit vt ex ipsis facile posset integrum librum, aut plenum. tractatum de interesse conficere, illa tamen sciens, consultóque praetermittit, contentus in hoc capite, ea, quae frequentius accidunt, & magis necessaria sunt, tradidisse. DE interesse lucri cessantis, & damni emergen[sect. 1]tis, frequenter contingit in scholis, & iudiciis agitari: & vere, quae de hac re suscipitur disputatio, vtilis est, & quotidiana, & licet a multis, diffuse tamen, atque inuolute praehabita: quocirca, non absque maxima vtilitate futurum iudicaui, si in vnum congestis, & antea originaliter a me praelectis, omnibus fere, qui de hac re ex professo magis tractarunt, (qui infiniti sunt) nonnulla generaliter constituerem, siue certas quasdam traditiones, aut generales regulas in medium deducerem, quibus facilius possit huius materiae cognitio, & resolutio haberi, atque ex ipsis, cum occasio se offeret, aliorum etiam discepatio dilui. Et in primis monendum lectorem duxi, huius ma[sect. 2]teriae permultas quidem quaestiones esse, quae excitantur communiter; reduci tamen in effectu ad eas, quas[sect. 3] in summario proposui, Interesse scilicet lucri cessantis, & damni emergentis, a quo, & quando licite peti possit: an ex conuentione, vel citra conuentionem; ex culpa, aut mora debitoris tantum, vel absque culpa, & mora: vt petatur an debeat esse certum, & quando dicatur certum: item, an requiratur, quod petens solitus sit negotiari, vel lucrari: quomodo illud probetur, deducatur, & consideretur, & quid necessario probandum sit ab agente: de quibus omnibus, post ordinarios, & alios multos ab eisdem relatos, tractarunt latissime Rebuffus, Cagnolus, Curt. Iunior, & Berengarius in l. vnic. C. de sententiis, quae pro eo, quod interest, proferuntur; & ibid.[sect. 4] Ioannes Bolognetus, qui tractatu, resolutione, & explicatione huius materiae, multos alios antecellit; idcirco Videndus erit omnino, ex num. 106. cum infinitis seqq. vsque in finem leg. Antonius Gabriel commun. conclus. lib. 3. tit. de de solutionibus, conclus. 10. Plotus de in litem iurando, §. 11. Afflictis decis. 20. & 316. Rubeus in consil. 88. Mantua in cons. 185. per totum lib. 2. Capicius decis. 19. Pulchrenata in cons. 370. per totum vol. 2. Nauarrus in manuali cap. 17. num. 111. & 112. Conrad. de contractibus, quaest. 30. & 33. Palacius eodem tract, lib. 4. cap. 4. Rolandus in cons. 35. vol. 1. Ioannes Botta in consil. 67. ex num. 6. Gama decis. 110. fere per totam, & decis. 156. num. 1. & decis. 218. num. 7. & 8. Didacus Perez in tit. 2. lib. 8. Ordinamenti, col. 10. & seqq Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. ex num. 3. vsque ad num. 9. Forcatulus dialogo 38. 42. & 43. Tiberius Decianus in consil. 2. num. 23. vol. 1. & in consil. 60. num. 43. & in cons. 84. num. 23. vol. 2. & in cons. 76. num. 6. lib. 4. Ioannes Cephalus in cons. 85. ex num. 8. cum seqq. lib. 1. Cuiacius lib. 9. obseruat. cap. 31. & lib. 16. cap. 34. Franciscus Bursatus qui optime, & erudite loquitur in[sect. 5] hac materia in consil 68. per totum lib. 2. & in cons. 453. num. 35. 36. & 37. lib. 4. Menochius de arbitrariis lib. 2. casu 119. & vide casu 120. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 300. ex num. 9. vsque ad num. 14. & in consil. 610. per totum, Iosephus Mascardus, qui plenissima, & abso[sect. 6]luta, atque distincta manu scribit, idcirco in hac materia prae oculis habendus erit, & omnino legendus, de probationibus, tom. 2. conclus. 933. & 934. & 935. & vide etiam conclus 930. & 931. & 932. Ioannes Vincentius Hondedei, & in cons. 50. per totum lib. 1. Hippolitus Riminaldus, qui plene, & erudite (vt solet) materiam hanc[sect. 7] pertractat, & in negotiis variis consultus, multa dicit notatu quidem digna in cons. 52. ex num. 31. vsque ad num. 36. & num. 40. vsque ad num. 46. & num. 48. & 54. & 56. & 58. & in cons. 67. lib. 1. & cons. 218. num. 85. & 99. & 100. & 102. & 103. lib. 2. & in cons. 281. ex num. 40. vsque ad num. 56. lib. 3. & in cons. 304. & in consil. 346. eodem lib. & in cons. 399. ex num. 44. vsque ad num. 47. & in cons. 426. ex num. 7. lib. 4. & in cons. 804. num. 38. & 39. lib. 7. latius in cons. 815. eodem lib. vbi vide omnino: Gratianus regul. 243. per totam, Petrus Surdus de alimentis, tit. 1. quaest. 45. num. 28. & seqq. & num. 33. & num. 39. vsque ad num. 49. Vincent. Caroc. de locat. & cond. 1. part. de lucro cessante moroso, quaest. 1. fol. 39. & 40. Andreas Gaill. practicarum obseruat. lib. 2. obseruat. 5. ex num. 14. cum seqq. & obseruat. 6. per totam D. Petrus de Barbosa, qui magistraliter & docte in hac[sect. 8] materia loquitur, & aliorum resolutiones percipit distincte in l. 2. in princ. 1. part. ex num. 44. vsque ad num. 53. ff. soluto matrimonio & in l. de diuisione, 5. ex n. 25. eodem tit. Ludouicus Molina, vir quidem eruditus, atque ex[sect. 9] socierate Iesu religiosus dignissimus, de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. disput. 314. 315. 316. & 317. qui quoad vtrumque forum, interius, & exterius, videndus erit omnino, ac cum eo Pater Michael Salon Valent, eod.[sect. 10] tract. & tom. in quaest. 78. Diui Thomae, artic. 2. controu. 8. & 9. & 10. ex fol. 671. vsque ad fol. 771. vbi nihil, quod in proposito excogitari possit, intactum reliquit, & tredecim conditiones congerit ad lucrum cessans petentendum necessarias, ex fol. 739. vsque ad fol. 757. Alphonsus etiam a Villagutta tr. de vsuris q. 18. & 19. ex fol. 139. vsque ad fol. 184. vbi de omni interesse agit latissime, & dicta quaest. 18. num. 27. 28. & 29. adducit omnes conditiones requisitas, vt quis tuta conscientia ratione interesse lucri cessantis vltra sortem consequi possit: & dicta quaest. 19. plenissime scribit, ac ponit conditiones, quae concurrere debent, vt damni emergentis interesse in conuentione deduci, aut post moram mutuatarij exigi possit. Loriotus & Modernus Paris. in tr. de eo, quod superest Azeuedius in l. 1. tit. 6. ex num. 19. lib. 8. Recop. Costanus lib. 1. quaest. cap. 4. Eguinarius lib. 4. diuidui, & indiuidui cap. 3. Caballinus milleloquio 543. cap. Corseus indagationum iuris lib. 1. cap. 21. late, & erudite quidem, atque ingeniose, Pater Petrus de Aragon in secundam secundae Diui Thomae, quaest. 78. de vsuris art. 2. ex fol. 489.[sect. 11] vers. in solutione ad primum, vsque ad fol. 497. & nouissime his non relatis, Blasius Florez Diaz de Mena, in[sect. 12] addit. ad decis. Gamae 10. num. 3. fol. 51. qui ex mente communi Doctorum adducit breuem quandam & generalem resolutionem in hac materia, ad quam aduertere debebunt ij, qui non ingenti studio aliorum scripta, & resolutiones praelegerint, ne facile in istis rebus diiudicandis decipi possint, quod ex defectu lecturae Scribentium passim contingit. Ego vero plura alia adiiciam, & rem hanc latius, & distincte magis explanabo: Et vt radicitus sumam, constituere in primis necessarium duxi, quod licet vsura Omni iure prohibita sit, Diuino, Naturali, Canonico, & Regio, ac etiam Ciuili, iuxta declarationem communem intelligendo; vti, iure, & authoritate latissime[sect. 13] probarunt (alios plures consulto praetermitto) Couar. variarum resolut. lib. 3. cap. 1. num. 5. & 6. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. n. 2. Rolandus in cons. 35. num. 26. lib. 1. Andreas Gaill. practicarum obseruat. lib. 2. obseruat. 5. num. 5. Tamen in[sect. 14]teresse lucri cessantis, & damni emergentis, quod vere creditoris intersit, recte ab eo exigitur absque labe, aut periculo vsurarum; id que vltra sortem ipsam principalem, ac etiam de iure Pontificio, per textum in l. 3. §. vltimo ff. de eo quod certo loco, l. atqui natura, §. non tantum, ff. de negotiis gestis, l. socium, ff. pro socio, cap. peruenit, de fideiussoribus, cap. dilecti, de foro competenti, & ex communi Theologorum, & Pontificij iuris Interpretum sententia, sic adnotarunt, & infinitos referunt Couar. variar. resolut. lib. 3. cap. 4. num. 1. Craueta in consil. 912. num. 11. Rolandus dicto cons. 35. num. 1. 2. & 3. lib. 1. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 3. Gratianus dicta regul. 243. Surdus de alimentis. tit. 1. quaest. 45. num. 28. Bonifacius Rogerius in cons. 57. ex num. 40. lib. 1. Peregrinus de fideicommissis art. 33. num. 35. Menochius in cons. 7. a num. 16. lib. 1. Bolognetus in cons. 14. num. 2. Bursatus in cons. 68. num. 10. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedei in cons. 50. num. 1. lib. 1. Andreas Gaill. lib. 2. dicta obseruat. 5. num. 14. & 15. vbi refert glossam singularem in cap. conquestus, de vsuris, in verbo, defendo, quae dicit, quod damna, & interesse, etiam secundum Canones peti possunt a tempore[sect. 15] morae, quia non vt vsura, sed interesse, & damnum. petuntur; & Panormitanus ibidem, num. 6. dicit, illud perpetuo mente tenendum, quod etiam de iure Canonico peti possit aliquid vitra sortem ratione interesse, non solum damni contingentis, sed etiam lucri cessantis: Barbosa 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrimonio, num. 47. vers. potest etiam, & in dict. l. de diuisione num. 25. & 26. Pater Petrus de Aragon loco relato supra, n. 11. fol. 490. ex vers. alij Doctores absolute, vbi concludenter, & plene fundat, & fundamentis omnibus, quae in contrarium excitari possunt satisfacit: Molina, Salon, & Villagutta, quos, & alios consulto praetermitto; conueniunt enim in hoc omnes vtriusque iuris Interpretes, ac etiam Theologi, vt ex eisdem constat, nec vllus scribentium[sect. 16] dissentit, dummodo bonus & discretus iudex animaduertat, quod interesse petitum, sit verum; nec antea[sect. 17] concedatur, quam constet verisimiliter de damno contingenti creditori, aut de lucro, quod illi euenire potuisset: item, quod omnis dolus & fraus palliandi vsuras[sect. 18] absit, quod ex persona creditoris, item & debitoris, qualitate negotij, & rerum circumstantiis poterit diiudicare, ac creditorem iuste petentem admittere, vsurarium vero, vel palliatum reiicere; quoniam vt inquit Rolandus dicto consil. 35. num. 29. lib. 1. iudices boni, &[sect. 19] optimi debent repellere vsurarios a limine iudicij, & eos seueriter punire, cum sint deuoratores pauperum, &[sect. 20] oppressorum, & ita est de mente omnium Auctorum, quos superius retulimus, ac inter alios Nauarri, in manuali, cap. 17. num. 111. & 112. Iacobi Mandelli de Alba in cons. 300. ex num. 9. & in cons. 610. per totum, vbi tradit[sect. 21] generalem doctrinam in hac materia, & constituit, quod hodie de iure Canonico non debetur interesse nisi in quatuor casibus. Primus, cum succedit loco fructuum, veluti cum emptor fruitur re, & pretio, iuxta textum in l. curauit, C. de actionibus empti. de qua latius Couarr. variar. resolut. lib. 3. cap. 4. Fachineus controu. iuris, lib. 2. cap. 32. Secundus casus est, cum quis re vera probat, se passum fuisse damnum. propter dilatam sibi solutionem, veluti quia coactus fuit aliunde pecunias capere sub vsuris. Tertius casus est, in persona, quae consueuit negotiari; & tunc habetur etiam ratio lucri cessantis. Quartus casus est, cum quis compellitur pecunias mutuo dare Principi, vel Reipublicae, nam eo casu, vel propter id, quod cogitur eas dare, vel propter periculum eas recuperandi, vt docet experientia, admittunt Doctores, posse vsuras licite capi, quae tamen vt interesse, aut damnum. petuntur, & praeter istos casus caeteri omnes sunt exclusi secundum Doctores, vt ipse Author firmat, & hactenus de prima generica traditione, aut regula generali in hac materia. Nunc vero secundo, & principaliter obseruandum[sect. 22] est, interesse damni emergentis, & lucri cessantis causam, non eandem, sed diuersam esse in nonnullis, siue diuersum ius in illis constituti: inde & consequenter parem rationem non esse vtriusque, sed vtrumque per se considerari: quod voluit Baldus in cons. 182. in princ. vol. 1. Soto de iustitia & iure, lib. 6. quaest. 1. artic. 3. ac cum illis erudite Gaill. practicarum obseruat. lib. 2. obseruat. 6. in princ. vbi dicit, aliud esse damnum emergens, aliud vero lucrum cessans: damnum enim emergens dicitur, quoties de vitando damno; lucrum autem cessans, quando de lucro captando quis certat: & sic, quod in praxi plurimum habet momenti haec differentia; licet Alciatus, & alij illam reiiciant. Addiderim ego libenter, traditionem hanc verissimam mihi videri, tum quia notabiles sunt differentiae damni emergentis, & lucri cessantis, quas adducunt Authores in initio huius capitis relati; & duas considerat Barbosa 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrimonio num. 48. vers. est sane aduertendum, & vers. est alia differentia. aliam tradit Gaill. lib. 2. obseru. 5. num. 16. tum ex his, quae latius, & recte probauit pater Michael Salon de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. in q. 78. Diui Thomae, art. 2. controu. 9. in princ. num. 10. vbi cum iudicio adnotauit, labi Doctores, vtrumque interesse confundentes, & simul vtrumque tractantes; sed debuisse vnum ab altero distinguere, ac de vno quoque separatim agere: idcirco prius de interesse lucri cessantis, & postmodum de interesse damni emergentis disputationem instituens, ne confuse, sed distincte procedamus, constituendum erit, & tertio loco; In primis, interesse triplex, commune, singulare, &[sect. 23] conuentum, provt notarunt Bartol. & caeteri Scribentes communiter, in dicta l. vnica C. de sententiis quae pro eo quod interest. vbi latissime Bolognetus ex num. 62. cum infinitis seqq. Mascardus de probationibus tom. 2. conclus. 930. 931. & 932. Villagutta tract. de vsuris, quaest. 18. num. 19. 20. & 21. qui plene explicant, quod dicatur interesse commune, quod singulare, & conuentum: ideo amplius in hoc non insisto. Deinde, interesse diuidi in[sect. 24] extrinsecum, & intrinsecum: in quo omnes fere conueniunt, vt ex superius relatis constat aperte: Interesse intrinsecum dicitur illud, quod est ipsa eadem res, seu eius aestimatio, l. si sterilis. §. cum per venditorem, ff. de[sect. 25] actionibus empti. Extrinsecum, quod extrinsecus extra ipsam rem prouenit; cum distinctione tamen, quia[sect. 26] quoddam cohaeret rei, & necessario ex ipsa re prouenit: veluti fructus, partus ancillae, & similia: quoddam non cohaeret rei, nec necessario, seu naturaliter ex ipsa descendit, veluti si poena commissa sit, vel pignora distracta, quia debitor pecuniam debitam creditori non soluit, qua potuisset ipse & creditori suo satisfacere. Rur[sect. 27]sus interesse intrinsecum, hoc est, ipsa aestimatio rei, in quolibet contractu debetur ex tempore morae, l. videamus, 38. §. in caeteris, ff. de vsuris; in contractibus vero[sect. 28] stricti iuris fructus non praestantur ex sola mora, sed ex litis contestatione: & sic ex eo tempore interesse ratio habetur, non ex mora: l. cum fundus, in principio, ff. si certum petatur, l. si filius familias, §. 1. ff. de verborum obligat, inde in contractibus bonae fidei, vsurae ex mora debentur, quia loco fructuum habentur, l. vsurae, ff. de vsuris, in contractibus stricti iuris, vsurae non promissae ex litis contestatione veniunt, l. lite contestata, ff. de vsuris. Quod in terminis huius materiae recte aduertit, & sic expresse resoluit Villagutta tract. de vsuris. q. 18. num. 22. 23. 24. & 25. & infra, num. 59. & 65. dicemus: & vide Barbosam in dict. l. de diuisione, ex num. 30. vbi[sect. 29] de interesse intrinseco & extrinseco plenius loquitur. Praeterea interesse naturale, & rei cohaerens quodammodo dici lucrum, quod mercator, vel alius negotiari, & lucrari solitus, cum pecunia sibi debita fecisset: ea ratione, quia illud lucrum consistit in proxima potentia[sect. 30] pecuniae, & eius fructus quodammodo censetur: argumento textus in l. si nauis, ff. de rei vendicatione, l. venationem, l. praediorum, & l. vltima, ff. de vsuris. idcirco in[sect. 31] materia nostra in consideratione habendum, modo interueniant ea, quae mox dicentur: quod libenter admittunt relati supra. n. 14. & 15. & caeteri alij initio huius capitis adducti. Et denique mercatoris pecuniam in casu[sect. 32] proposito, maiorem censeri habere aestimationem, quam alterius, sicuti & triticum semini destinatum: vt aduertunt Caietanus secunda secundae, quaest. 78. art. 2. Scotus in 4. distinctione, 15. quaest. 6. ac cum illis Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. in vers. & quod pecunia. vbi[sect. 33] dicit, quod pecunia mercatoris, negotiationi exposita, vel alterius emptioni frugiferae rei destinata, pluris valet, quam altera tanta aliorum; & etiam ipsius, illi non ita exposita; quod est notandum. Hoc praemisso, & exemplo lucri cessantis supposito,[sect. 34] quod adducit Nauarrus in manuali, dict. cap. 17. num. 111. in vers. exemplum interesse lucri cessantis, a quo accipiunt caeteri Recentiores: Ludouicus Molina de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. disp. 314. in princ. fol. 386. Villagutta de vsuris, q. 18. n. 3. & 4. qui duo exempla tradit interesse lucri cessantis: tria Barbosa 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrim. num. 49. in princ. & num. 50. in princ. & num. 51. in versic. additur. Et tertium exemplum principaliter, &[sect. 35] tertio loco (vt dixi) constituendum erit interesse lucri cessantis deberi mercatori, qui solitus est cum pecunia negotiari: per textum expressum, & singularem in l. 3. §. finali, ff. de eo quod certo loco, in l. socium, qui pro eo, in prin. ff. pro socio, in l. atqui natura. §. non tantum, ff. de negotiis gest. textus notabilis in l. si commissa. ff. rem ratam haberi, ibi: Quantum mihi abest, quantumque lucrari potui. Glossa singularis, in l. curauit. in verbo, ratio. C. de actionibus empti: per illum textum, & ibidem Baldus num. 1. Bartolus num. 25. Cinus, & Salicetus col. vlt. Rebuffus num. 603. Curtius Iunior num. 39. Cagnolus, num. 40. & seqq. Bolognetus, num. 122. in dicta l. vnica C. de sententiis quae pro eo quod interest: idem Bartolus in l. nummis, num. 5. ff. de in litem iurando. vbi Alexander col. finali. Castrensis num. 6. in fine. & Iason num. 18. Natta, Decius, Baldus, Alexander, Antonius Gabriel, Ioannes Baptista, Lup. Couarr. Rolandus, Mexia, Menchaca, Syluester, Socinus, Ancharanus, Bertrandus, Felinus, & alij, quos in vnum recensent, & sic resoluunt Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 933. num. 1. Andreas Gaill. practicarum obseruat. lib. 2. obseruat. 6. num. 3. Bursatus in cons. 68. n. 11. cum seqq. & num. 16. lib. 1. Cephalus, Decianus, Riminaldus, Afflictis, Didacus Perez, Mandellus de Alba, Hondedei, Villagutta, Molina, Salon, & alij relati supra in initio huius capitis, Soto de iustitia & iure, lib. 6. quaest. 10. art. 2. in fine. Nauarrus in manuali, cap. 17. n. 111. & 112. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 4. Barbosa, 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrimonio, num. 48. & 49. & in dict. l. de diuisione n. 25. cum seqq. alios infinitos praetermitto consulto, propterea[sect. 36] quod Scribentium omnium nullus in hoc dissentit, omnes potius vnanimiter id probarunt; & dum requirunt solitum esse negotiari eum, qui interesse praedictum petierit, supponunt aperte, negotiationis qualitate non interueniente, in contrarium esse ius commune. Quod ex Recentioribus omnibus, superius, & in initio huius[sect. 37] capitis praecitatis, duo dumtaxat expressim, & vere quidem explicarunt, alij vel ita non animaduertunt, vel in hoc non insistentes, silentio praetermittunt: praedictorum inquam Gaill. dicta obseruat. 6. num. 2. & Corrasius Miscel. iur. ciuil. lib. 3. cap. 13. num. 6. fol. 260. & 261. rectissime intelligentes, ac Bartoli, Baldi, & aliorum resolutiones probantes, cum iudicio praemittunt, debitorem morosum interesse damni emergentis praestare debere creditori, sed non lucri cessantis: idque tam in contractibus bonae fidei, quam stricti iuris: per textum in l. si sterilis, §. cum per venditorem, ff. de actionibus empti. postmodum dicunt, id admittendum non esse in persona solita negotiari, quae vere lucrum, aut interesse praetendere potest: sed rationem non reddunt; reddit tamen Ruinus in cons. 10. num. 7. lib. 4. & vere concludit ea, quam adduximus supra num. 29. & seqq quo ad eum, qui cum pecunia solitus est negotiari; quoad eum vero, qui negotiari solitus non est, ratio deduci potest ex dicta l. si sterilis, §. cum per venditorem, ff. de actionibus empt. l. si aedibus, 32. ff. de damno infecto. ideo interesse lucri cessantis, regulariter non venire ex mora, quia damnum. contingens, potuit & alia via resarciri, ac impediri: & sic venit intelligendus textus in dicto §. cum per venditorem, in princ. vbi emptor non erat lucrari so[sect. 38]litus, & sic illud interesse non consequitur: vt recte intellexerunt Gaill. & Corrasius vbi supra, in id expendentes illum textum in vers. Non magis quam si triticum emerit. vbi illud damnum. non compensatur, quia erat prorsus extrinsecum, quod ex accidenti veniebat, & alia via poterat prius resarciri, vt sentit ibi textus; & eleganter Bartolus in summario eiusdem §. dum dicit, quod non habetur ratio interesse extrinseci: Fulgosius[sect. 39] in l. 3. §. finali, ff. de eo quod certo loco. & in effectu hoc eodem modo, addito dumtaxat, an certum, vel incertum lucrum esset, intelligendum putat textum in l. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditae. Corras. Miscel. lib. 3. dict. cap. 13. num. 7. & 8. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 8. Sed non concludit eorum ratio, libentius dixerim, negotiatorem lucrari solitum, totum interesse non consequi in eo textu, eo quod ex ipso contractu debebantur vsurae, & erant iam a lege taxatae, ideo ne contingeret, quod taxationi vsurarum facile fraus fieri posset, Imperatorum constitutione cautum fuit, ne vltra modum vsurarum, etiam ex causa interesse quicquam consequi posset creditor, l. Iulianus 13. §. ibidem Papinianus, ff. de actionibus empti, ibi: In fraudem constitutionum videri adiectum id, quod vsuram legitimam excedit: l. si partem, ff. de vsuris, l. cum allegas, C. eodem tit. & alios plures intellectus ad text. in d.l. finali, ff. de periculo, & commodo rei venditae, & in dicto §. cum per venditorem. vide per Barbosam in dict. l. de diuisione, num. 29. cum tribus seqq. Vbi etiam recte aduertit, duas esse contrarias sententias in eo articulo, vtrum interesse lucri cessantis debeatur solito negotiari; & veriorem esse deberi. Et hactenus de primo requisito necessario ad interesse lucri cessantis; quod extenditur, & declaratur nonnullis modis per Mascardum dicta conclusione. 933. n. 2. 3. 4. & seqq. Ac primum quidem, quod interesse tale petens, probare debeat, se fuisse solitum negotiari eo tempore,[sect. 40] quo debitor fuit in mora, vt ipse Mascardus probat: & reddit rationem ibidem, num. 4. & num. 3. post Sotum, & Couar. ac etiam ex mente communi recte constituit,[sect. 41] quod interesse lucri cessantis peti non potest, vbi, qui illud habere vult, nihil lucraturus esset: quod etiam cum aliis probauit Barbosa 2. part. leg. 2. in princ. ff. soluto. matrimonio. num. 49. dicens: Quod neque Doctor,[sect. 42] vel Miles, vel persona Ecclesiastica huiusmodi interesse praetendere potest, neque alius qui cum pecunia, aut non vult, aut non potest negotiari: & eisdem terminis[sect. 43] existentibus, etiam in solito negotiari, qui tamen lucraturus non esset, admittit Nauarrus in manuali, dicto cap. 17. num. 112. ad finem, provt ipse intelligit: & vide infra num. 46. vbi eleganter, & vere declaratur: vide etiam eundem Barbosam in dicta l. de diuisione, num. 28. per totum, vbi plura adducit, quae solitus negotiari probare tenetur, ac etiam articulare. Nunc etiam extenditur superior resolutio, interesse[sect. 44] inquam lucri cessantis solito negotiari deberi, non solum in contractu mutui, sed etiam in aliis contractibus, in quibus a fortiori debebit haberi ratio lucri cessantis, maxime in contractu emptionis, & venditionis, vt in eo quidem liceat mercatoribus, lucri cessantis ratione, carius merces vendere pecunia credita, quam statim pecunia numerata vendidissent, modo interueniant ea, quae ad explicationem textus in c. in ciuitate. & in c. nauiganti, de vsuris, requirunt Doctores ibidem, & cum multisTheologis Couarru. variarum resolutionum. lib. 2. c. 3. num. 6. per totum, qui de hac re videndus erit omnino, Conradus de contractibus. quaest. 59. conclus. 3. Pater Dominicus Bannez de iustitia & iure, quaest. 78. de vsura. artic. 2. fol. 597. vers. denique licitum est. & fol. 601. vers. ad 4. argumentum, latissime Ioan. Guttier. Canonicar. lib. 1. c. 39. per totum. Secundo extenditur, interesse lucri cessantis deberi,[sect. 45] etiam non solito negotiari, si pecuniam destinatam, vel ad emptionem praediorum, vel censuum habebat, vel ad aliud lucrum speratum; quod ideo amisit, quia pecunia suo tempore soluta non est: dummodo per probationem propinquam ostendat creditor se paratos habuisse venditores praediorum, vel censuum, & reddituum: quod cum Ancharano, Barbatia, Claudio, Couarruu. & Ioanne Baptista Lopez, vt certum tradit Mascardus de probationibus, tomo 2. conclusione, 933. n. 24. Barbosa 2. part. leg. 2. in princ. ff. soluto matrimonio. n. 50. vbi refert Castrensem, Lancelot. Decium, Claudium, Cagnolum, Alexandrum, Crauetam, Gratum, Rolandum, Neuizan. Grammaticum, Bursatum, Nattam, & Ruinum. idem tenentes; & Alexandri, aliorúmque rationi in contrarium, videlicet emere praedia, vel census, aut annuos redditus non esse actum ex se quaestuarium, neque in quo possit verificari conditio negotiandi, rectissime ex mente aliorum respondet, dicens: Quod non requiritur praecise, vt petens interesse lucri cessantis, sit solitus cum pecunia negotiari; sed illud exigitur ad hunc effectum, vt huiusmodi lucrum reddatur verisimile: sed si aliunde constet esse verisimile, vtique peti poterit, vt alio loco Alexander ipse fatetur: quem. Menochium etiam, & Rolandum sic tradentes, ibidem retulit idem Barbosa, & num. 51. cum aliis multis affirmat, quod non sufficit hoc casu probare, quod si pecuniam habuisset creditor, potuisset fundum emere, vel redditus annuos: Sed oportet probare quod ille fundus esset venalis, vel etiam annui redditus, & quod illos non emit propter defectum pecuniae: & vltra eum, idem tradit, & eleganter loquitur Alphonsus Villagutt. tractatu de vsuris, quaest. 18. num. 23. vbi specifice ostendit ea, quae probare tenetur non solitus negotiari, lucrum huiusmodi petens; & in quo distinguatur ab eo, qui solitus est negotiari: & iuxta haec debent intelligi, quae tradit Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 2. num. 4. vbi dicit: Quod scit, & vidit per litteras executorias in aliis casibus, hoc est, non agentibus creditoribus solitis negotiari, iudicatum fiuisse in Cancellaria Regali Pinciae secundum opinionem quae in solitis negotiari seruatur, in pecuniis debitis minoribus, & aliis personis, earum solutione vltra tempus debitum retardata: & quandoque iubetur solui hoc lucrum cessans ad rationem vnius pro quatuordecim, aliquando pro decem & odo, & aliquando pra viginti, provt Dominis Regiis Auditoribus videtur. Et nouissime Blafius Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem Gamae 110. num. 3. in fine, fol. 51. vbi nullo ex praedictis Authoribus relato, tradit eandem resolutionem; & dicit, quod in praxi semper parce, & moderate hoc lucrum taxatur, & ad rationem quatuordecim pro vno; centum & in mercatoribus, ad rationem septem, aut octo pro centum, & quod in plurimum denegatur, nisi iusta causa concedendi fuerit: & vide infra: num. 53. per totum. Ex his opportune, atque libenter dixerim, li[sect. 46]mitanda ea, quae annotamus supra, num. 42. nam & miles, & Doctor, atque Ecclesiastica persona praetendere posset interesse huiusmodi, si ex eo quod pecunia suo tempore soluta non est, & quia pecuniam non habebat, probaret aperte, annuos redditus, vel praedia fructifera non emisse, quae venialia erant, & emi ab eo potuissent: id quod ex dictis supra negari non potest, & in foro conscientiae fortius procedit; nam in eo foro tenetur debitor, ex cuius solutione non facta damnificatur creditor, ad interesse passum, etiamsi in foro iudiciali cessaret actio, secundum Scotum lib. 3. sententiarum distinct. 25. art. 2. vers. de vltimo. Cagnolum in l. curauit, n. 61. C. de actionibus empti. Et hactenus de his; quae sunt notanda, quia quotidiana quidem, nec alibi sic congesta: & vide infra, num. 72. vbi etiam sic defenditur, & contraria Doctoris Feliciani de Solis opinio noue taxatur. Quarto deinde & principaliter constituendum est secundum[sect. 47] requisitum esse, quod interesse lucri cessantis articulari debeat in libello, ac postea probari, vt dicit Glossa in l. 3. §. fin. ff. de eo quod certo loco, ac cum infinitis vnanimiter admittunt omnes, qui mox referentur; sic vt hoc certissimum sit, nec vllus Doctorum in eo dissentiat: nam cum interesse in ficto consistat, non sufficit dicere tantum lucrati potuisse creditorem, sed torum probari debet, & liquidari. Nec concludit dicere, Titium mercatorem, & lucrari solitum, ea vice lucrari potuisse, cum etiam pati damnum. & iacturam posset; idcirco probatio necessaria est: vt recte probat Mascardus dicta con[sect. 48]clus. 933. num. 7. & num. 18. sed in modo articulandi, & probandi dissentiunt: enimvero Doctores quamplures, sic probationem fieri debere crediderunt, vt probandum sit a creditore, quod praedictum interesse fuerit in potestate propinqua illud acquirendi, imo quasi in actu consequendi, vt quia creditor habuit tales merces prae manibus, quas emisset, & ex quibus tantum lucratus fuisset, sed quia pecuniam suam non habuit, ideo non potuit emere, & sic omisit lucrum, & passus interesse lucri cessantis totius summae: sic explicarunt Paulus & Iason in l. 3. §. finali, ff. de eo, quod certo loco. Afflict. decis. 20. Decius, Alexand. Curtius Iunior, Parisius Rubeus, Craueta, Rolandus, Purpurat. Neuizan. Bursatus, Caietan. & Angelus, quos adducit Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 933. num. 17. & alios refert Baptist. in l. curauit, num. 117. C. de actionibus empti. Nat. in cons. 450. num. 6. lib. 2. Prosper Phasetus in cons. 126. num. 17. Anton. Gama decis. 110. a num. 21. Bolog. in l. vnica C. de sententiis quae pro eo quod interest, num. 122. Hyppol. Riminal. in cons. 52. num. 46. lib. 1. & in cons. 218. ex num. 99. lib. 2. Ioannes Guttierr. de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 8. Mohedanus decis. 218. n. 2. Ludouicus a Peguera decis. 33. n. 2. Ioan. Vincent. Honded. dicens hanc opinionem communiter approbari, & in iudicando, & consulendo esse sequendam, in cons. 50. num. 30. lib. 1. & rationem huius resolutionis reddunt Mascardus vbi supra, num. 18. Bologn. Riminald. & alij. E contra vero, plurimi alij sunt arbitrati, satis esse petentitale interesse, si probet se esse, & fuisse mercatorem, & solitum cum pecunia negotiari, & quod aij mercatores similis conditionis, & qualitatis, prout ipse est, tot eo anno lucrati sint, & quod ipse tantum verisimiliter lucratus fuisset, si pecuniam habuisset: & hanc opinionem esse praxi receptam asserit Cagnol, in dict. l. vnica num. 42. C. de sentent. quae pro eo quod interest. & in l. curauit, num. 67. C. de actionibus empti. & in l. quatenus, num. 19. ff. de regulis iuris. & sequuntur Aretinus, Castrensis, Alexand. Rebuffus, Natta, Bursatus, & alij, quos referunt Antonius Gabriel commun. lib. 3. tit. de solutionibus conclas 10. a num. 3. Mascardus dicta conclus. 933. num. 19. & esse veriorem sententiam, & praxi receptam, affirmat Baptista in dicta. l. curauit, num. 117. & in solito negotiari, & lucrari, admittit Mascard, dict. conclus. 933. num. 24. priorem vero, in eo, qui negotiari solitus non est: & eodem modo componit Villagutta tract. de vsuris quaest. 18. concl. 4. num. 23. Ego vero, vt in praefata contrarietate sententiam meam interponam, sequentia constituo. In primis hac in re certam non posse, aut generalem doctrinam constitui; ex varietate enim negotiorum, ac circumstantiis eorum, item ex qualitate personarum, & locorum, res haec debebit diiudicari; sic vt in vno casu interesse huiusmodi censeatur probatum, quod in aliis probatum censeri non debeat; & in vna persona interesse condemnatio fiat, quae in alia deneganda sit: idcirco totum hoc discreti, & boni iudicis arbitrio relinquendum esse; qui re mature & diligenter inspecta, diiudicet, an interesse probatum sit, nec ne: quod cum aliis multis recte obseruarunt, licet ad diuersitatem casuum, & personarum non attendant, Mascardus de probationibus, tom. 2. dicta conclus. 933. num. 24. Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 119. in finalibus verbis. Deinde, interesse lucri cessantis, in facto quidem ver[sect. 49]sari, ac certe difficilem probationem habere. Quod etiam cum aliis multis Authoribus obseruarunt Menochius dict. casu 119. num. 4. & 5. Gama decis. 110. n. 16. Barbosa 1. part. leg. 2. in princ. num. 52. ff. soluto matrimonio. Vtcumque tamen sit, probationem concludere de[sect. 50]bere, vt lucri cessantis condemnatio fiat, nec solam praesumptiuam probationem sufficere. vt cum aliis expressim aduertit Ioan. Vincent. Honded. in cons. 50. n. 30. in princ. lib. 1. & clare sentit Barb. in dict. l. de diuisione, num. 28. in princ. Praeterea, in eo, qui solitus est nego[sect. 51]tiari, veriorem mihi videri secundam sententiam, & in praxi seruandam, vt Cagnol. Mascard. & Villag. affirmant, & tenet etiam Barbosa vbi supra, dict. num. 28. Gaill. practic. obseruat. lib. 2. obseruat. 6. num. 4. & non obscure Nauarrus in manual. cap. 17. nam. 111. qui cum iudicio hac in re ad verisimilitudinem respicit, dicens; quod debet constare prius, quod verisimiliter lucratus fuisset creditor: in quo etiam diligentia, & consuetudo creditoris inspicienda erit, plus enim lucrari solet vnus, quam alius. Quod etiam exprimere testes necessarium[sect. 52] erit, ac in ea re expertos esse, & sui dicti rationem certam reddentes, vt sentit Barb, in dict. l. de diuisione, dict. num. 28. dum dicit, quod ita debet restringi articulus, vt lucrum, quod praetenditur, quasi certum videatur; alias enim non potest sequi condemnatio. Item quod pecunia debita, esset destinata ad negotiandum, & sic quod creditor cum ea negotiatus esset, si sibi fuisset soluta; & in effectu, quod mercatores similis conditionis, merces emerunt ex quibus tantum lucrati sunt: idem etiam, hoc est, testes concludere debere, scribit Rolandus in consil. 35. num. 14. lib. 1. Ioannes Guttierr. de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 9. in fine. Surdus de alimentis, tit. 1. quaest. 45. num. 43. Denique, quod etiam in[sect. 53] casu, in quo de huiusmodi interesse lucri cessantis per probationem plene constiterit, non debeat fieri plenaria condemnatio, vt dixi supra. num. 45. in fine. Sed quia huiusmodi lucrum magis videtur speratum, quam debitum, de summa interesse probata, & de eo quod verisimile videtur testibus, quod creditor lucrari potuisset, aliqua diminutio fieri debeat: quod cum Rebuffo, Siluano, Palatios Rubios, Soto, Riminaldo, & Gama probauit Barbosa 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrimonio, num. 52. dicens ibidem cum Nauarro, & Peguera, quod creditor non debet accipere totum interesse, quod verisimiliter speratur; sed tantum id, quod valet ea verisimilis spes: nam potuit multis modis ea spes ad irritum deduci, & potius damnum. quam lucrum obtinere. Quod etiam eleganter probauit Pater Petrus de Aragon in secundam secundae Diui Thomae, quaest. 78. de vsuris, articul. 2. fol. 491. in vers. his ergo, & aliis conditionibus reiectis, ibi: quarta & vltima conditio est. vbi dicit, lucri cessantis conditionem esse, vt creditor non exigat tantum, quantum futurum creditur lucrum cessans; sed deductis laboribus, & expensis, attentóque etiam, quod lucrum est in futuro, & in periculo, & quod valet minus nondum habitum, licet speratum, ob eius incertitudinem, quam valet actu existens; & Diui Thomae mentem eam fuisse, argute quidem, atque erudite ostendit: & idem nullo Authore relato obseruat Blasius Flores Diaz de Mena in addit. ad decis. 110. Gamae, num. 3. fol. 51. vbi dicit; quod interesse praedictum debet moderari deductis expensis, & aliqua moderata quantitate pro dubiis, & periculis: & subdit, quod debetur non solum pro primo anno, sed pro sequentibus, in quibus interest: id tamen nullius Authoris allegatione comprobat; sed ita[sect. 54] practicari obseruauit Cagnol. in dict. l. vnica, C. de sententiis, quae pro eo quod interest, n. 43. & ibid. fundat Bolog. n. 122. in fine. quibus iunge Alphons. Villagut. tr. de vsuris, q. 18. concl. 5. n. 34. fol. 167. vbi is Author eleganter explicat superiorem traditionem, & duas conditiones ponit, quibus ipsa iustificari debet, sic vt aliter non procedat: vt ibidem cum occasio se offeret videri poterit, ne alibi plene & vere resoluta repetamus. Similiter, quod etiam in casu, in quo de huiusmodi[sect. 55] interesse constet, interesse interesse, aut lucrum lucri non debeatur, etiam si mora debitoris intercedat, ne res in infinitum trahat argumento textus in l. finali, C. de vsuris rei iudicatae, vt post Albericum & alios declarat Ruinus, in cons. 55. num. 16. & seqq. lib. 2. Decius in cap. cum venerabilis, num. 16. de exceptionibus. Antonius Gabriel. commun lib. 3. tit. de solutionibus, conclus. 10. num. 4. & 5. Cephalus in cons. 85. num. 8. & seqq. lib. 1. Bonifacius Rogerius, in cons. 60. num. 44. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded, in cons. 50. num. 28. lib. 1. & latius comprobat Ioan. Baptist. Lup. in tract. de vsuris, comment. 1. §. 6. num. 120. qui contrariis respondet: Bolognetus in dict. l. vnica, C. de sententiis, quae pro eo quod interest. disputans, & quinque casus distinguens ex num. 123. vsque ad num. 131. & tandem num. 128. dicens, periculosam esse opinionem contrariam, quod lucrum lucri, & interesse interesse possit peti; quam ibidem audacter tenuit Cagnolus: sed quod rationes suae sunt debiles, & non allegat Decium in terminis; & sic superior opinio tutior & verior est: ideo diligentes sint creditores in exigendo pecunias suas, & res suas, & non exspectent lucra lucri, & interesse interesse: & vide eundem Bolognetum in eadem l. vnica, num. 177. & duobus seqq.[sect. 56] vbi dicit omne interesse soluendum in pecunia; & tractat quomodo sententia ferri, & executio eius fieri debeat in interesse, ibidem, num. 170. Quinto, & principaliter constituendum est, & aliud[sect. 57] requisitum esse vltra praedicta, idque omnino necessarium, vt interesse lucri cessantis debeatur, moram scilicet debitoris intercessisse: interesse enim lucri cessantis, nec etiam damni (vt dicetur inferius) peti non potest, antequam in mora soluendi sit constiturus debitor, vt habetur in l. 2. §. si nauis, ff. ad legem Rhod. de iactu, & in l. lecta, ff. si certum petatur. & tradit Glossa in cap. conquestus, de vsuris, quam cum Castrensi, Craueta, Antonio Gabriele, Couarr. Ploto, Lupo, & aliis sequuntur Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 933. num. 24. Andreas Gaill. practicarum obseruat. lib. 2. obseruat. 6. num. 3. Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. in princ. Bursatus in cons. 68. post num. 1. vol. 1. & cum Cagnolo, & Baptista, Barbosa 1. part. leg. 2. in princ. ff. soluto matrimonio, num. 48. ad finem. Cephalus, in cons. 56. num. 50. lib. 1. & in cons. 398. num. 14. lib. 3. Franciscus Becci. in cons. 105. num. 24. Hyppolitus Riminaldus in cons. 52. num. 54. lib. 1. & in cons. 218. num. 105. & seqq. lib. 2. vbi num. 100. subdit, non valere pactum, quod ante moram[sect. 58] interesse debeatur; & refert alios idem tenentes: sequitur etiam Ioannes Vincentius Honded. in cons. 50. num. 22. lib. 1. & in hoc nullus Scribentium dissentit, omnes potius, quos retuli supra, in initio huius capitis, & quicunque in hac materia loquuntur, moram debitoris necessario requirunt, sic vt in hoc nullum dubium sit: sed in eo dumtaxat, quando scilicet mora dicatur interuenire, vt inde appareat, ex quo tempore eius quod interest ratio habenda sit: & quidem Authores[sect. 59] omnes relati supra, & alij innumeri, quos praetermitto consulto, ne prolixus appaream, in ea sunt sententia, vt secure existiment, etiam citra litis contestationem per diei lapsum, & congruam interpellationem etiam extraiudicialem committi moram, quamuis simus in contractibus stricti iuris: Quod cum communi non dubitauit asserete Mascardus de probationibus, dicta conclus. 933. num. 35. dicens a communi non esse recedendum, licet Socinus, & Decius plura adducant, quae fortiter vrgent contra communem; & Gomezius, & Alciatus contra tenuerint, credentes superiorem resolutionem dumtaxat procedere in contractibus bonae fidei; secus in contractibus stricti Iuris, in quibus arbitrantur moram committi debere per litis contestationem, & sic per iudicialem interpellationem, ad hoc vt interesse debeatur: quod etiam tenuit Villagutt. relatus supra n. 28. vbi diximus. Ego vero, vt sententiam meam interponam, ac etiam, vt in hac re distincte magis, quam superiores faciunt, procedam, sequentia constituere necessarium duxi. Pri[sect. 60]mo moram duobus modis committi, ex re, aut ex persona: ex re dicitur, cum re ipsa, & ipsoiure sine hominis interpellatione committitur, quia lex introducit, efficítque aliquem esse morosum absque hominis facto, tamen cum sententia declaratoria iudicis, vt in l. in minorum, 3. C. in quibus causis in integrum restitutio. in l. 1. §. vltimo, ff. de vsuris, in l. penult. ff. de vi, & vi armata. & in multis casibus congestis per Menochium de arbitrariis, lib. 2. casu 220. ex num. 5. vsque ad num. 25. Ex persona dicitur, cum debitor interpellatur a creditore in iudicio, vel extra: l. mora, ff. de vsuris, l. Titia, §. vsuras, ff. de legatis 2. l. qui Romae, §. cohaeredes, ff. de verborum obligat. Menochius vbi supra, num. 25. & 26. vbi cum[sect. 61] aliis multis, quos refert, recte probat, moram committi ex vna interpellatione dumtaxat, etiam extraiudiciali. Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae, rubr. 4. §. 23. Glossa, Sera suffisamment. ex num. 7. cum multis seqq. & hoc est certissimum, & probatum ab omnibus. Deinde[sect. 62] & secundo ex sententia communi Doctorum, moram committi, non solum per interpellationem expressam hominis, sed etiam per tacitam interpellationem extraiudicialem, quae fit per diei appositionem; quoniam tunc dicimus diem pro homine interpellare, l. quoties in diem, cum seqq. ff. de verborum obligat. l. magnam, C. de contrahenda & committenda stipulatione. vt dicit communis resoluta per eundem Menochium, dict. casu 220. num. 43. & 44. Ioan. Vincent. Honded. in cons. 50. num. 5. & 7. vol. 1. Alexand. Raudensis decis. 17. num. 16. & 17. sed vere communi resolutioni fortiter repugnant non[sect. 63]nulla, ac inter alia primó, negari non posse, quin dies, aut tempus in fauorem debitoris appositum censeatur, l. cum in tempus 7. ff. de regulis iuris. & inde non debeat in eius damnum censeri adiectum, vt statim constituatur in mora per lapsum eius: ex regula l. quod fauore, cum vulgatis, C. de legibus. Secundo, quia obligatio quando pura est, & praesenti die debetur, aut peti potest, sine interpellatione, non committitur mora: §. omnis, Institut. de verbor. obligat. iuncta l. si ex legati causa. & communi Doctorum resolutione ibidem, ff. eodem tit. vnde nec committi debet cum dies venerit, quia ante peti non potest: l. cedere diem, ff. de verborum significatione. nec tunc debitor venire debet cum sacco paratus, l. quod dicimus, ff. de solutionibus. Tertio, per textum in l. ex empto, §. Cassius. vers. denique, ff. de actionibus empti, l. 1. §. licet, ff. de periculo & commodo rei venditae. Vnde licet in iudicando, & consulendo a communi re[sect. 64]cedendum non sit, quam etiam cum multis probauit Rolandus in cons. 89. num. 9. lib. 2. Cephalus in cons. 586. num. 17. lib. 4. Hyppolit. Riminaldus in cons. 89. num. 18. lib. 1. & cum multis Alexand. Raudensis. vbi supra; tamen in puncto iuris forsan verior erit Camilli Plautij distinctio in l. quod te mihi, num. 16. ff. si certum petatur, quam & non obscure praesentit Addit, ad Decium, in l. vinum. num. 9. litera, H. ff. si certum petatur. vbi non absque ratione distinguendum putauit, an dies adiecta sit exactioni pecuniae, vt die adueniente peti possit; iuxta textum in l. cedere diem, ff. de verborum significatione. an praecise adiiciatur solutioni: vt primo casu interpellatio requiratur; nec antea mora committatur, quia dies ad alium effectum videtur a partibus adiecta, non ad effectum, vt mora commissa dicatur. Secundo vero casu, dies interpellat pro homine, imo & ipse creditor iam ante interpellauit, & sic eo ipso mora committitur, nec opus est alia interpellatione iuxta sententiam communem, quae (vt dixi) indistincte obtinere solet in praxi, & consequenter quoad interesse locum habebit. Denique & tertio, in puncto iuris, Gomezij, & Alciati opinio[sect. 65]nem, de qua mentionem facit Mascardus relatus supra, num. 59. vt scilicet in contractibus stricti iuris, mora committi debeat per litis contestationem: nec sola interpellatio extraiudicialis sufficiat, vt interesse debeatur: fortassis veriorem esse, & iuris rationi magis consentaneam; cum in illis fructus non veniant nisi ex litis contestatione: l. videamus, 38. §. si actionem, ff. de vsuris. vnde fortiori ratione nec interesse extrinsecum ante litis contestationem debebitur, vt dicebamus supra, num. 28. idcirco Doctores communiter, male quidem existimasse, mercatori solito negotiari, ex tempore morae indistincte lucrum deberi; cum ex dictis contrarium constet aperte: quamuis in praxi durum esset a communi traditione recedere: quae in foro conscientiae vrgentius militat, etiam absque aliqua interpellatione, vt scilicet in[sect. 66]teresse lucri cessantis debeatur ex mora in eo foro citra vllam expressam interpellationem; intelligendo pro vt explicauit Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 933. num. 36. quando ex signis, vel alio modo, de egestate creditoris debitori constiterit. Nunc vero limitatur superior resolutio communis, vt non procedat, cum interesse lucri cessantis ab initio cer[sect. 67]ta summa expressa in conuentionem deductum fuerit: licebit enim creditori ratione lucri cessantis ante moram mutuatarij pacisci de tali interesse sibi soluendo, absque eo, quod contractus vsurarius, aut palliatus videatur, nec etiam quod mora praecesserit: quod tenuerunt Hostiensis, Abbas, Anania, Archidiaconus, Romanus, Alexander, Decius, Ioan. Lup. Florentinus, Caietanus, Conrad. Adrianus, Modern. Paris. Scotus, Gabriel, Angelus, Syluester, & Ioannes a Medina, quos in vnum congessit Couar. variar. resolut. lib. 3. cap. 4. num. 5. in vers. item, & illud quod maxima aequitate: vbi dicit hanc esse veram opinionem, & omnino obseruandam; licet in mutuo illicitam censeant Innocentius, Ioannes Andreas, Cald. Laurentius a Rodulphis, Ancharanus, & Craueta, quos ibidem refert; & sequuntur eos Mascardus tom. 2. de probationibus, conclus. 933. ex num. 25. cum seqq. Andreas Gaill. practic. obseruat. lib. 2. obseruat. 5. num. 16. Blasius Flores Diaz de Mena in addit. ad decis. 110. Gamae, num. 3. fol. 51. Sed priorem sententiam constanter tuetur Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. seruandam scri[sect. 68]bit Couar. vt superius dixi; dummodo fraus, & dolus creditoris absit, ac vere sit lucrum cessans, conueniátque summa expressa quantitati, quae vere interfit: & veriorem libenter dixerim, idque ex fundamentis, quae adducit Molina, de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. disputat 315. fol. 394. in vers. Contraria tamen communis est. quae vere concludunt; idcirco amplius in hoc non insisto: & post post longam disputationem, & diuersas Doctorum sententias relatas, huic accessit pater Salon Valentinus, de iustitia & iure, tom. 2. controu. 9. in secundam secundae Diui Thomae, quaest. 78. art. 2. fol. 696. vsque ad fol. 739. defendit etiam Pater Dominicus Banez de iustitia & iure, quaest. 78. de vsura, art. 2. ex fol. 597. vers. Dubium tamen difficile est. vsque ad fol. 602. vbi omnibus fundamentis contrariae partis satisfacit plenissime. Pater Petrus de Aragon, eodem tract. quaest. & art. fol. 491. ex vers. Tertia conclusio, vsque ad versiculum, Sed quoniam nostra sententia fuit. fol. 493. qui cum Conrad, ex versic. Explicatis iam conditionibus. optime, & concludenter probat,[sect. 69] illicitum esse, lucri cessantis ratione, creditorem in mutuo aliquid statim soluendum exigere, cum solui debeat tempore, quo mutuans lucraturus fuisset, non antea. Sequuntur denique praefatam sententiam communem Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 5. latissime Villagutt. tract. de vsuris, quaest. 18. conclus. 2. num. 30. per totum, imo & contrariae partis Authores non dubitarunt asserere, vt licet de certa summa conueniri non possit, iuxta sententiam, quam ipsi defendunt, tamen qualitate personarum considerata, arbitrio boni viri taxari potest aliqua pars honesta, soluenda post moram debitoris, modo creditor probet, quod vere tantum erat suum interesse: vti agnoscit Mascardus dicta conclus. 933. num. 30. & eiusdem contrariae partis Authores nonnulli, quos refert Couarr. variar. resolut. lib. 3. cap. 4. num. 5. versic. finali, Andreas Gaill. dicta obseruat 5. num. 16. lib. 2. vbi postquam tenuit contrariam partem, dicit limitandam, vt etiam de lucro certo creditor ab initio contractus pacisci possit, dummodo probet post moram tanti sua vere interesse. Menchaca, controuersiarum vsufrequentium lib. 3. cap. 60. num. 25. Surdus de alimentis, tit. 1. quaest. 45. num. 77. ij omnes, & alij plures, quos praetermittendos duxi consulto, vnanimiter adnotarunt duo. Primó, interesse lucri cessantis[sect. 70] sub incerta quantitate ab initio posse in conuentionem deduci, vt Couar. & caeteri adnotarunt, nec vllus in hoc dissentit. Surdus etiam vbi supra, dicens sustineri solum pro quantitate veri damni. Secundo, interesse damni[sect. 71] emergentis certa summa expressa ante moram mutuatarij in stipulationem, & pactum posse venire, vt cum aliis tradunt Villagut. tract. de vsuris, quaest. 18. num. 30. & quaest. 19. num. 3. Molina, & Salon, locis relatis supra, Gaill dicta obseruat 5. num. 16. Ioannes Vincendus Honded. in cons. 15. num. 15. vol. 1. & secundum haec, licet in intersse lucri cessantis controuersia sit inter Doctores, vt superius dixi; tamen in interesse damni emergentis absque controuersia sic admittitur. Verum vt procedat opinio Hostiensis, Abbatis, Nauarri, & sequacium, quam defendimus, nonnulla interuenire debent, quae Theologi supra citati, ac cum illis Villagut. latius adducunt. Nec erit praetermittendum (quod supra num. 45. & 46.[sect. 72] huic loco reseruaui dicendum) ex dictis supra, facile, & aperte conuinci (quod salua a pace eruditi quidem, atque ingeniosi viri dixerim) Doctoris Feliciani de Solis sententiam lib. 2. de censibus, cap. 5. num. 14. is enim contra ea, quae annotaui superius num. 45. & 46. & multorum allegatione comprobaui, secure defendit, non deberi censeri lucrum cessans, quod creditor potuerit dare pecunias suas ad censum redimibilem, & ideo non dederit, quia debitor tempore debito sibi non soluit, si alias creditor non erat negotiari solitus; cuius contrarium, vt vides, ibi dixi, & multos alios sic tenentes adduxi. Moueor in primis, quoniam praedictus Author fundatur ex eo, quod grauissimi Authores censuerint, lucrum cessans nec exigi, nec in foro conscientiae deduci posse: quod tamen verum non esse, & contrarium omnino tenendum ex dictis supra constat aperte item ex his, quae in initio huius capitis dixi, num. 14. cum seqq. vbi num. 15. retuli patrem Petrum de Aragon, fol. 490. de iustitia & iure, num. 11. sic descendentem, & contrariae partis fundamentis plenissime, & vere satisfacientem; ex his etiam, quae congerit Arisminus Tepatus variar, lib. 1. tit. de interesse. fundatur etiam ipse Author ex doctrina Alexandri in l. diuortio, num. 25. & 26. ff. soluto matrimonio. quo loco improbauit Alexand. Castrensis sententiam ibidem. & constituit, emere fundum, non esse actum quaestuarium; & ideo non attendendum in eo, qui negotiari solitus non sit, quod fundum frugiferum emere posset, & ideo non emerit, quia pecunias debitas debitor non soluerit. Verum, vt ibi dixi, Castrensis sententia magis communiter obseruatur, & probatur ab infinitis: Nec Alexandri ratio concludit; vt interesse lucri cessantis non debeatur: idque ex his, quae cum Rolando, Menochio, & aliis aduertit Barbosa 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrimonio, num. 50. vers. Neque obstat. quem ibidem adduxi, & Alexandrum in cons. 31. num. 9. lib. 6. idem in effectu probantem. sic vt ex solutione, quam tradit Barbosa ibi. concludenter satisfieri possit huic fundamento. Fundatur deinde, quod Scriptores communiter consentiant, vt lucrum cessans exigi non valeat, nisi ab eo qui soleat negotiationem quaestuariam exercere: quod fateor libenter; negans tamen in proposito casu lucrum cessans, quod erat in via & in potentia proxima, & propinqua, excludi per Doctores; cum potius ex eo, non aliter, atque si a negotiari solito peteretur, communi Doctorum calculo concessum fuerit, vt constat ex dictis supra, num. 45. vbi infinitos retuli sic tenentes: & adduxi Barbosam vbi supra, num. 50. sic defendentem, & alios plures referentem, & vltra relatos ab eo sic in praxi obseruatum testatur Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 6. Blasius Flores Diaz de Mena in addit. ad decis. 110. Gamae, num. 3. fol. 51. Denique fundatur ea ratione, quod omnes Theologi, & Pontificij Authores, duplex solum considerant interesse; vnum damni emergentis; alterum, lucri cessantis: hoc autem interesse (inquit ipse) non est damni emergentis; sed nec lucri cessantis, quoniam illud habet tantum locum in solito negotiari. Verum enim vero fundamentum hoc ex dictis supra subuertitur manifeste, nec habet locum, cum aliunde, quam ex negotiatione constare potest lucrum esse verisimile: vt cum aliis dixit Barbosa loco supra relato. Est autem in proposito casu plus quam verisimile; ergo attendi debebit. Ideóque contra praedictum Authorem, magis censeo cum eadem communi, quam defendo, vt habens pecuniam paratam, & expositam emptioni redditus annui, quíque absque dubio emeret, possit a mutuatario exigere eam quantitatem, quam posset ex redditibus percipere, intelligendo semper iuxta ea, quae dixi supra, num. 45. & 46. & hactenus de interesse lucri cessantis. Nunc vero de interesse damni emergentis agendum est; quod sicut separatam causam habet a lucro cessante, vt dixi supra, num. 22. ita & separatum locum requirit: aliud enim est damnum. emergens, aliud lucrum cessans: vt recte aduertit Andreas Gaill. practic. obseruat. lib. 2. obseruat. 6. in princ. quem dicto num. 22. adduxi. Et pro breui, expedita tamen explicatione constituo in primis, certum esse, interesse damni emergentis licite peti posse, etiam iure Canonico, vt in cap. 1. & in cap. conquestus, de vsuris, notant Doctores, & cum Syluestro Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 7. Nauarrus in manuali, cap. 17. n. 111. & 112. & in hoc nullus dissentit: omnes potius, quicumque hactenus in hac materia loquuntur, vnanimiter sic probarunt, vt constat ex omnibus relatis supra in initio huius capitis, n. 14. qui etiam in interesse lucri cessantis idem admittunt, & nouissime omnium Arisminus Tepatus variar. lib. 1. tit. de interesse, fol. 212. Deinde & secundo constituo, exemplum damni emergentis magis communiter proponi, provt adducit[sect. 73] Nauarrus in manuali, cap. 17. num. 111. vers. Exemplum damni. quem omnes recentiores sequuntur, vt constat ex Molina de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. disput. 314. in princ. fol. 386. Barbosa 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrimonio num. 44. vers. dicitur autem in hac materia, fol. 596. & num. 47. vers. Adde aliud exemplum. vbi duobus exemplis rem hanc declarat. Pater Petrus de Aragon in secundam secundae Diui Thomae, quaest. 78. de vsura, art. 2. fol. 489. vers. In solutione ad primum, ibi: damnum emergens. Salon de iustitia & iure, ibidem, controu. 9. in princ. Villagut. tract. de vsuris, quaest. 19. num. 1. qui de hac re videndus erit omnino, Primo enim declarat, quid sit damnum. emergens: Deinde & secundo recte adnotauit, mutuantem dupliciter contingere pati interesse[sect. 74] damni emergentis: ac denique, & Tertio ad alia infert, quae in hac materia scitu digna, & necessaria sunt. Inter alia tamen praemittendum est, quod sicut variis modis damnum. emergens incidere potest; sic & interesse eiusdem damni variis modis probari: de quibus Alexand. in cons. 41. vol. 5. Iason in l. 1. num. 5. C. de summ. Trinitate, & fide Catholica. Andreas Gaill. practic. obseruat. lib. 2. obseruat. 6. num. 6. Arisminus Tepatus lib. 1. dict. tit. de interesse. Tertio & principaliter constituo, in interesse damni[sect. 75] emergentis illud esse peculiare, sicut in interesse lucri cessantis, vt regulariter non incipiat deberi nisi a tempore morae. In quo tam Theologi, quam vtriusque iuris Pontificij, & Caesarei Authores conueniunt: vt cum multis firmarunt Couar. variar resolut lib. 3. cap. 4. n. 2. vers. deinde. Ioan. Baptist. Lup. in tract. de vsuris, comm. 1. §. 6. num. 109. vbi refert Nauarr. Cagnol. in l. curauit, n. 53. C. de actionibus empti. Hyppolit. Riminald. in cons. 52. num. 54. lib. 1. Barbosa 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrimonio num. 48. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 50. num. 23. lib. 1. Alexand. Raudensis decis. 17. num. 16. infinitos alios praetermitto consulto, omnes enim vnanimiter hoc probarunt. Potest tamen ab initio in pactum deduci; & tunc etiam citra moram debebitur, & hoc ex communi placito Scribentium, & sine controuersia, vt dixi supra, num. 71. quamuis in interesse lucri cessantis differentia sit, vt aduertebam ibid. & vltra relatos eo num. sic tradunt Rebuffus in l. vnica, in princ. num. 13. vers. Imo licet, C. de sententiis quae pro eo quod interest. Virgil. de Bocca, in tract. vti possidetis, cap. 18. num. 70. Villagut. qui octo conditiones requirit, & optime explicat, tract. de vsur. quaest. 19. num. 3. & 4. Est etiam id in hac materia peculiare, vt interesse[sect. 76] damni emergentis articulari, & probari debeat, sicut interesse lucri cessantis: Alexand. in cons. 141. num. 3. vol. 5. Hyppolit. Riminald. vbi supra: Ioan. Bapt. Lup. vbi supra, num. 103. & num. 116. Andr. Gaill. practic. obseruat. lib. 2. obseruat. 6. num. 6. Rub. in cons. 20. & in cons. 88. Nec sufficit probare, quod debitor non soluit[sect. 77] in tempore, & quod creditor pecunias ad cambium, vel sub vsuris accepit, nisi iustificetur, quod ob retardatam solutionem illas acceperit; ex quo possibile est ex aliis causis accepisse: vt in terminis tenuit Rota Rom. provt testatur Mohedanus decis. 104. incipiente, Simon Centurio agebat. & sequitur Ioannes Vincentius[sect. 78] Honded. in cons. 50. num. 30. lib. 1. Sufficit tamen verificari damnum. vt supra dixi; nec est necesse actorem probare, quod si pecuniam habuisset, damnum illud non esset passus: nam ex quo constat de damno, praesumitur, quod illud non incurrisset creditor, si pecunia debito tempore fuisset soluta, vt esse de mente Doctorum asserit Ruinus in cons. 140. num. 6. lib. 4. cum eo Barbosa 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrim. num. 44. vers. & circa hoc exemplum, & num. 48. vbi dicit inter hoc interesse damni emergentis, & praecedens interesse lucri cessantis, eam esse notabilem differentiam, nam cum agitur ad interesse lucri cessantis, non sufficit constare.[sect. 79] quod creditor desiit lucrari; sed oportet probare, quod creditor verisimiliter, & quasi certitudinarie aliquid esset lucratus, si pecunia debita ei, suo tempore fuisset soluta. Differunt etiam, nam vbi agitur ad interesse damni[sect. 80] emergentis, non requiritur, quod actor solitus sit negotiari cum pecunia, sed indistincte debetur: l. Lutius Titius, ff. de actionibus empti. Alexander in cons. 141. num. 3. vol. 5. vbi allegat textum in l. nummis, ff. de in litem iurando, & in cons. 31. num. 9. lib. 6. Plotus de in litem iurando, §. 11. num. 29. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 2. num. 4. Natta in cons. 370. n. 6. lib. 2. Hyppolit. Riminald. in cons. 346. a num. 1. lib. 3. Andreas Gaill. practic. obseruat. lib. 2. obseruat. 6. num. 6. Et tamen in interesse lucri cessantis necesse est regulariter, quod illud petens solitus sit negotiari, vt supra diximus: & aduertit Barbosa vbi supra, num. 48. nisi in casu, de quo superius diximus num. 45. & num. 72. quo excepto, regulariter procedit haec differentia. Differunt denique, nam quando agitur ad interesse[sect. 81] damni emergentis, exigitur etiam interesse ipsius interesse, quicquid in interesse lucri cessantis contradicatur: vt vidimus supra num. 55. sic notauit Rot. Genuen. decis. 87. num. 9. & cum Vrsill. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 50. num. 16. lib. 1. & de his hactenus, quae vt vides non sine labore, & studio congesta sunt & scripta: tot[sect. 82] enim, tantáque pro huius capitis enucleatione, originaliter atque attente praelegi, vt ex ipsis facile possem integrum librum, aut plenum tractatum de interesse confiere, illa tamen sciens, consultóque praetermitto; contentus in hoc cap. ea, quae frequentius accidunt, & magis necessaria sunt, tradidisse. # 2 CAPVT II. Fideicommissum, vel primogenium sic relictum, vt descendentes per virilem sexum, aut de virili, a virili, per lineam masculinam, vel de linea masculina vocentur, vtrum foeminis per lineam masculinam descendentibus debeatur: vbi quae ab aliis hactenus scripta erant, breuiter recensentur in vnum Peregrini, de Praetis, Manticae, Menochij, Angeli, Matheacij, & aliorum traditiones discutiuntur: ac demum Ludouici Molinae in Hispanorum primogeniis sententia, ita demum admittitur, si agnationi consultum fuisse probetur; alias & noue, & subtiliter, vere tamen impugnatur; & nonnulla adnotantur per Authorem, quae (vt videbis lector) non erant antea sic scripta. SVMMARIVM. -  1 Fideicommissum, vel Primogenium sic relictum, vt descendentes per virilem sexum, aut de virili a virili, per lineam masculinam, vel de linea masculina vocentur; vtrum foeminis per lineam masculinam descendentibus debeatur, & per totum caput. -  2 Refertur in proposito dubio sententia Glossae ordinariae in l. Gallus, §. nunc de lege Velleia, in verb, nam etsi, in finalibus verbis, ff. de liberis & posthumis. -  3 Quae communi Scribentium placito probari solet. -  4 Socinus tamen, ac cum eo nonnulli alij Authores, in contrariam sententiam inclinant. -  5 Alij vero, distinctione existimant disceptationem hanc componendam. -  6 Omnes autem, adeo confuse, & intricate loquuntur, vt si originaliter, & etiam attente, antiquorum omnium, & recentiorum scripta praelegantur, vix dici possit, hanc, vel illam veriorem esse, aut probabiliorem opinionem; nec etiam ex eisdem certa resolutio deduci, qua animus conquiescere possit. -  7 Nihilominus tamen, in propositis dubiis legendos omnino, cum casus occurret, Authores quamplures, qui hoc numero recensentur in vnum -  8 Marcum Antonium Peregrinum. & Angelum Matheacium de hac re videndos omnino ex sententia Authoris; qui recte aduertit, in resolutione huius materiae ex diametro contrarios existere eosdem Authores. -  9 Marci Antonij Peregrini, in praecipuo huius capitis dubio sententia refertur, quae in effectu eo tendit, vt in proposita specie ex mente disponentis, significatio nominis restringenda sit ad masculos ex foeminis descendentes, sic vt non veniat foemina, tamet si ex masculo descendat. -  10 Simonis de Praetis sententia, Peregrini resolutioni conformis adducitur. -  11 Et cum non apparet aperte voluisse testatorem agnationem suam conseruare, vel agnationis conseruandae gratia qualitatem lineae masculinae adiecisse, & faeminas excludere voluisse, negari non posse ex sententia Authoris, quin Peregrini & sequacium resolutioni obstent permulta, quae contrariae partis Authores fortiter ponderarunt, nec huius sequaces diluunt concludenter. -  12 Deinde, & graniter vrgere nonnulla, quae & vere, & subtiliter expendit Pinellus, & tollunt vim duarum rationum. quas ponderabit Peregrinus, & in effectu sunt principales, in quibus sequaces faciunt totum fundamentum. -  13 Authori durissimum videri, quod fateatur Peregrinus (vt etiam & sequaces fatentur) foeminam ex masculo natam, dici de descendentibus virilis sexus, & ex linea masculina, vel per lineam masculinam, & hoc concesso, excludere eam a fideicommissis, a quibus expresse exclusa non est per testatorem, sed potius ex vi verborum, & iuris interpretatione admissa. -  14 A qua non ita facile recedi potest, vt periculose diuinando recedatur a decisione l. lege 12. tabularum, C. de legitimis haeredibus, & §. caeterum, Instit. de legitima agnatorum, successione. -  15 Nec sufficit coniectura, quam verba testatoris non modo iuuant, sed excludunt aperte, provt hoc numero adnotatur. -  16 Angeli Matheacij sententia in superiori dubio refertur, quae foemina ex masculo descendentis iustitiam ostendit, & per Authorem magis probatur, quoties agnationis rationem habitam fuisse non constiterit: provt hoc num. latius demonstratur. -  17 Foeminam per lineam masculinam descendentem, non comprehendi in Hispanorum primogeniis, ad quae vocantur ij, qui per lineam masculinam descendunt, ex sententia Ludouici Molinae. -  18 Quae indubitabilis erit ex sententia Authoris, cum instituens maioratum, agnationem suam conseruare voluit, aut semper agnatos masculos vocauit; faeminas vero, etiam propter masculos remotiores exclusit, provt hoc numero concludenter probatur, & eiusdem Molinae ratio recipitur. -  19 An vero ex sola primogeniorum natura, & perpetuitate simpliciter sumpta; absque eo, quod constiterit primogenij institutorem voluisse agnationem conseruare, foeminae censeantur exclusae, cum descendentes per lineam masculinam, vel ex linea masculina vocantur, difficilius esse. -  20 Excludi tamen perpetuo, etiam in hoc casu, ex sententia Molinae, in qua ipse firmiter semper permansit, nec vnquam mutauit illam, vt contra Auendanum. nouiter, & vere ostendit Author hoc numero: & ibidem contrariam eiusdem opinionem refert, quam numeris sequentibus probauit contra Molinam. -  21 Rationem Molinae non conuenire casui superiori, & eidem nonnulla obstare, quae & subtiliter & vere hoc numero adnotantur. -  22 In proposita specie sup. ex num. 17. minus inconueniens esse, foeminam admittere ad primogenium pro tempore vitae suae, & ea defunctá, filiis ipsius masculis & foeminis exclusis, ad aliam lineam, vel ad alios, qui ex institutoris, aut legis dispositione admitti debent, maioratum transferre, quam eam a maioratu perpetuo excludere provt hoc numero demonstratur. -  23 Ruini resolutionem, in cons. 208. num. 7. lib. 1. qua principaliter mouetur Molina, nec esse securam, nec vere concludere, provt hoc numero adnotatur: vbi etiam ostenditur, non subsistere argumentum, nec valere consequentiam Peregrini & sequacium, vt exclusis descendentibus ex filia, eadem filia excludatur, & aptiorem argumentationem esse, vt exclusa filia, excludantur descendentes ex ea, non e conuerso. -  24 In proposito casu, nihil interesse, an institutor maioratus vocauerit descendentes per lineam masculinam, vel ex linea masculina; vere namque inter haec verba nulla differentia est, contra Socinum. & alios. -  25 Aduersus quos expenditur per Authorem textus solemnis in l. iubemus, C. de emancipationibus liberorum, & verba eiusdem referuntur. FIdeicommissum, vel primogenium sic relictum, vt[sect. 1] descendentes per virilem sexum, aut de virili, a virili, per lineam masculinam, vel de linea masculina vocentur, vtrum foeminis per lineam masculinam descendentibus debeatur, nec ne; frequenter solent, & in variis locis Doctores inquirere: Et sane necessarium est, & quotidianum dubium, extátque in terminis deci[sect. 2]sio, & Glossae ordinariae in l. Gallus, §. nunc de lege Velleia, in verbo, nam etsi, in finalibus verbis, ff. de liber, & posthu. quae relata ad text. & communi Scribentium placito recepta, probat aperte, in huiusmodi vocationibus, foeminam, quae a masculo descendit comprehensam censeri: quoniam verba praedicta denotant tantum, quod succedere volens per lineam masculinam descendat, non autem praecise, quod masculus sit: foemina autem, quae a masculo descendit, praedictam qualitatem obtinet, per text, in §. caeterum. Institut, de legitima agnatorum successione, l. lege duodecim tabularum, §. huiusmodi, C. de legitimis haeredibus, & sic admitti debet: vti adnotarunt, & probarunt Scribentes communiter in dict. §.[sect. 3] nunc de lege Velleia. quos, & alios plures recensent in vnum Molina, Praetis, Burgos de Paz, Peregrinus, Caldas, & Auendanus, quos cum aliis referam statim: So[sect. 4]cinus tamen, ac cum eo nonnulli alij Authores, in contrariam sententiam inclinant, & diuersimode in proposita altercatione se habent: Alij vero distinctione exi[sect. 5]stimant disceptationem hanc componendam. Omnes[sect. 6] autem adeo confuse, & intricate loquuntur, vt si originaliter, & etiam attente, antiquorum omnium, & recentiorum scripta praelegantur, vix dici possit, hanc vel illam veriorem esse, aut probabiliorem opinionem nec etiam ex eisdem certa, aut talis resolutio deduci, vt ea animus conquiescere possit: Nihilominus tamen mo[sect. 7]nendum Lectorem duxi, in propositis dubiis legendos omnino, cum casus occurrerit, (alios plures sciens consultóque praetermitto, quoniam citantur ab ipsis) Gregorium Lopez in l. 2. tit. 16. partita 4. in verbo, linea de parentesco. Molinam, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 37. & 38. & lib. 3. cap. 5. num. 69. Mieres. de maioratu, part. 2. quaest. C. num. 54. & 55. & num. 83. & seqq. Burgos de Paz in cons. 29. ex num. 23. cum seqq. Pinellum in l. si viua matre, num. 29. C. de bonis maternis, Francisc. Piscin. in disput. de foeminarum exclusione: n. 21. Velasquez de Auendano in. l. 40. Tauri. Glossa. 9. ex num. 54. vsque ad num. 65. Marsilium singulari 33. Tiraquellum de primogenitura, quaest. 13. Aluaradum de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 25. fol. 101. Aluarum Valasc. de iure emphyt. quaest. 41. num. 6. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaest. 24. num. 85. & tribus seqq. Ioannes Guttierrez in cons. 13. num. 35. Bonifac. Roger, in cons. 33. num. 3. lib. 2. qui sententiam Glossae relatam amplectitur. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. solut. 11. ex n. 51. vsque ad num. 58. fol. 154. Menochium in cons. 95. num. 56. lib. 1. & in cons. 205. in princ. & num. 39. & seqq. lib. 3. & in cons. 318. ex num. 6. lib. 4. Anton. Ciofi. in cons. 142. ex num. 8. Grassum receptarum sententiarum, §. fideicommissum, quaest. 15. num. 4. & 5. Cephalum in cons. 413. lib. 3. Caualcanum decis. 36. part. 2. Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 11. num. 8. & 9. fol. 343. Hyppolit Riminald. in cons. 786. num. 27. 28. & 29. lib. 7. Villaguttam decis. 4. num. 34. & 35. Caeuallos practic. commun. quaest. 541. qui praedictos non refert, & sententiam dictae Glossae veriorem putat; Camillum Gallinium de verborum significatione, lib. 8. cap. 26. a principio vsque ad num. 13. fol. 213. Marcum Antonium[sect. 8] Peregrinum, & Angelum Matheacium; qui hac de re erunt videndi omnino; ille, de fideicomissis, art. 26. ex num. 23. vsque ad num. 31. fol. 249. iste, de legatis & fideicommissis, lib. 2. quaest. 11. per totam, fol. 79. & 80. Extant autem ex diametro contrarij Authores ij duo in resolutione huius materiae: Peregrinus enim, loco praedicto,[sect. 9] in primis ex num. 23. cum seqq. diuersas, contrariásque sententias refert, & nonnulla dicit; tandem num. 30. suam sententiam interponit, & firmat, quod perpenso diutius hoc negotio, verum credit, foeminam ex masculo natam, dici de descendentibus virilis sexus, a sensu virili, per virilem, de virili, & ex virili, & sic quoque a, de, & ex linea masculina, vel per lineam masculinam, idque ex iuribus citatis in initio huius capitis, & textu in §. item vetustas. Institut. de haereditatibus quae ab intestato. cum aliis; & latius fundat ipse dict. num. 23. vsque ad num. 28. Attamen in concessionibus, & substitutionibus fideicommissariis, non facile consentiendum esse, quod foeminae contineantur, quia de foeminis non videtur disponens cogitasse, nisi ad illarum exclusionem; & quia cum descendentes ab illis dubio procul excludantur, efficax videtur insurgere ratio, vt etiam foentina illorum auctrix excludatur, per duas rationes, quas ibidem adducit, in effectu resoluens, quod in proposito casu ex mente disponentis, significatio nominis restringenda sit ad masculos ex masculis descendentes, sic vt non veniat foemina, in qua finitur descendentia virilis sexus, & incipit sexus foemininus; quae sententia si vera sit in fideicommissis (in quibus ipse loquitur) fortius procedere debebit in maioratibus etiam simpliciter institutis; & consequenter Molinae opinio in Hispanorum primogeniis (de qua agetur infra) non mediocriter comprobari poterit: vti etiam comprobatur ex dictis per Simonem de Praetis de interpretatione vlti[sect. 10]marum voluntatum, lib. 3. dicta solut. 11. num. 54. & 55. fol. 154. vbi Socini sententiam amplectitur is Author, & secure probat, foeminam natam ex masculo, non contineri in linea masculina, quando descendentes per lineam masculinam vocantur: & reddit rationem, quia in tali casu foemina non est in tali linea, cum faciat nouam lineam; quod etiam tenent alij plures, opinionis Socini sequaces, vt constat ex eisdem Authoribus, & aliis relatis supra in initio huius capitis. Verum enim vero, quando constare non potest aper[sect. 11]te, testatorem voluisse agnationem suam conseruare, vel agnationis conseruandae gratia qualitatem lineae masculinae adiecisse, & foeminas excludere voluisse, negari non potest, quin Peregrini, & sequacium resolutioni obstent permulta, quae contrariae partis Authores fortiter ponderarunt, nec huius sequaces diluunt concludenter: quod ex eisdem Authoribus relatis supra negari non potest. Item ex his, quae adducit Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 8. tit. 18. Deinde, & fortiter in contra[sect. 12]rium vrgent nonnulla, quae & vere, & subtiliter expendit Pinellus in l. si viua matre, num. 27. per totum, & num. 29. in fine, C. de bonis maternis. Burgos de Paz in cons. 29. num. 23. & 24. & tollunt vim duarum rationum, quas ponderauit Peregrinus; quae in effectu sunt praecipuae, in quibus sequaces faciunt totum fundamentum; & vt alia praetermittam, nonnulla dicam, quae hac in re longius insistens; non sine ratione, & fundamento adnotaui. Ac in primis, durissimum mihi videri, fateri[sect. 13] Peregrinum. (quod & sequaces huius partis fatentur) foeminam ex masculo natam, dici de descendentibus virilis sexus, & ex linea masculina, vel per lineam masculinam; & hoc antea concesso, postmodum excludere eam a fideicommissis, a quibus expresse exclusa non est per testatorem, nec etiam a iure, sed potius ex vi verborum, & dispositione legis, iuxta proprietatem ipsorum verborum admissa; a qua non ita facile recedi po[sect. 14]test, vt periculose diuinando recedatur a decisione l. lege duodecim tabularum, C. de legitimis haeredibus, & §. caeterum, Institut. de legitima agnatorum successione. Nec suf[sect. 15]ficit coniectura, quam verba testatoris non modo non iuuant, sed excludunt aperte, si verum est, foeminam, quae a masculo descendit, per lineam masculinam videri descendere; nec simpliciter dici posse, esse caput lineae foemininae, vt optime aduertit Camillus Gallinius loco relato supra num. 7. in fine. erudite Angelus Matheacius[sect. 16] de legatis & fideicommissis lib. 3. quaest. 11. num. 10. & fortius probat num. 16. vers. ego vero. qui, vt antea dicebam, Peregrini resolutioni contrarius existit, sed non refert eum; & in finalibus verbis dictae quaestionis resoluit dicens: Quod in tam egregia quaestione consultius erit substitutionis, verborúmque formulas apprime perpendere: hinc enim varium posset emanare ius; nam si descendentes nomine agnationis vocati fuerint, vtique foemina cum sit agnata, erit etiam vocata: at si nomine descendentium masculorum fuerint inuitati, tunc in dubiis duo erunt perpendenda; primum, quod sit masculus; secundum, quod ex masculo proueniat, idque maxime, quando testator animum applicuit ad vocandos masculos, & propellendas foeminas: denique si fideicommissum relictu fuerit descendentibus de haerede in haerede, nascituris de domo, de familia, de agnatione, de progenie, & similibus; ad hoc etiam foemina erit admittenda, quoniam agnata, quoniam de domo, & progenie, quovsque tamen vixerit, ita vt post eius mortem exclusis filiis suis vti cognatis, haereditas restituatur proximioribus de domo, de stirpe, & de agnatione: & hactenus praedictus Author, qui firmat pluries hoc consuluisse Parisium, & numeris praecedentibus late, & vtiliter explicat Castrensis doctrinam in l. maritum, C. de procuratoribus. si accipiens emphyteusim pro se, & descendentibus per lineam masculinam, decedat relicta filia foemina, vtrum ipsa succedat in emphyteusi? de qua etiam omnes Authores tractarunt, quos retuli supra in initio huius capitis, & late Auendanus, Caldas, Peregrinus, & alij ibidem adducti, & vere, cum expresse, vel tacite, legitimis tamen atque probatis coniecturis non apparet, agnationem suam conseruare voluisse testatorem; huic opinioni magis ego accederem in fideicommissis, in quibus magis communiter sic tenent Doctores; nec in eis dubitarunt Molina, Auendanus, & alij huius regni Scriptores. Sed potius probasse videntur indistincte sententiam Glossae in dict. §. nunc de lege Velleia. dubium dumtaxat habentes in primogeniis Hispanorum, idque propter ipsorum naturam, vt constat ex eodem Molina de Hispanorum primogeniis lib. 1. cap. 6. num. 37. Alij vero, qui in fideicommissis contra tenent, aperte supponunt, procedere id, provt explicauimus nunc, videlicet quando testator agnationis conseruandae rationem prae oculis habuisset: & Castrensis doctrinam cum modum referunt, quando scilicet intentio concedentis emphyteusim fuit, quod ea non transiret ad cognatos, quo casu excludunt foeminam per lineam masculinam descendentem, quam alias non excluderent, & cum Gregorio Lopez, sic intelligit Velasquez de Auendano, in l. 40. Tauri, dict. Glos. 9. num. 62. In ma[sect. 17]ioratibus vero, an idem, diuersumve ius constituendum sit; videbimus nunc: & Molina vbi supra, lib. 1. cap. 6. num. 38. & lib. 3. cap. 5. num. 69. constanter tuetur, foeminam per lineam masculinam descendentem, non comprehendi in Hispanorum primogeniis, quibus vocantur ij, qui per lineam masculinam descendunt, & cum illo simpliciter transit Aluaradus de coníecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 25. fol. 111. Et qui[sect. 18]dem, cum instituens maioratum, agnationem suam conseruare voluit, aut semper agnatos masculos vocauit, foeminásve etiam propter masculos remotiores exclusit, res erit indubitata: tum ex his, quae in fideicommissis superius diximus, quae in Hispanorum primogeniis, aut vinculis vrgentius militant: tum etiam ex ratione, quam adducit Molina, quae in hoc casu concludens est; videlicet, quod agnatione considerata, non debeat ceriseri vocata foemina, & sic ea persona; quae agnationem in posterum supprimere debet, & cuius descendentes siue masculi, siue foeminae sint, in eo primogenio succedere non possunt: & in hoc casu foeminas semper exclusas censeri ex vocatione descendentium per lineam, vel ex linea masculina, recte defendit Auendanus dicta Glos. 9. num. 64. & in fortioribus terminis tenuerunt Simon de Praetis, & Peregrinus; ille, de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 3. solut. 11. num. 54. fol. 154. iste, de fideicommissis, art. 26. num. 30. quorum rationes mire conueniunt huic resolutioni, nec licet eas transcribere, aut repetere hic. An vero ex sola primogeniorum natura & perpetui[sect. 19]tate simpliciter sumpta, absque eo: quod constiterit primogenij institutorem voluisse agnationem conseruare, foeminae censeantur exclusae, cum descendentes per lineam masculinam, vel ex linea masculina vocantur, difficilius est? Et exclusas non censeri ex hoc solum, nisi agnationis conseruandae ratio interueniat, secure admittit Auendanus in l. 40. Tauri, Glossa 9. num. 63. & 64. &[sect. 20] contrariam sententiam Molinae lib. 1. cap. 6. num. 38. veram non existimat; & dicit, quod ipse Molina se ipsum explicat lib. 3. cap. 5. num. 69. ita intelligens, quod dixerat dict. cap. 6. num. 38. lib. 1. in quo quidem decipitur Auendanus: potius enim Molina ipse eandem sententiam probauit ibi. dicit namque absque difficultate procedere eam, cum institutor maioratus, agnationem conseruare voluit, vel masculos perpetuo vocauit, aut foeminas propter masculos remotiores exclusit. Postmodum subdit haec verba: Quamuis mihi ex primogeniorum natura semper etiam simpliciter sumpta probabilis visa fuerit. Tantum ergo ab est, vt sententiam, quam dict. cap. 6. n. 38. lib. 1. habuit Molina, lib. 3. dict. cap. 5. num. 69. mutauerit, aut se ipsum declarare voluerit, vt potius iterum firmauerit eam, ac indistincfte ex primogeniorum natura, etiam simpliciter sumpta, probabilem crediderit. Mihi tamen in hoc casu Molinae sententia nunquam placere potuit, & sic contrariam admitto libentius, & vltra Auendanum ad sic tenendum, sequentes me moueut praecipuae rationes. Primo, nonnullas, quas in fideicommisso loquens, contra Peregrinum. adduxi supra numeris praecedent. quae aequaliter militant, & sententiam Molinae concludenter conuincunt. Secundo, nam eiusdem Authoris ratio, non militat[sect. 21] in hoc casu, sicut in superiori; propterea quod, etsi maioratus perueniat ad foeminam per lineam masculinam descendentem, non potest dici, quod supprimatur in posterum agnatio, ad quam instituens maioratum non respexit, aliquid exprimendo, quo agnationem conseruare voluisse dignosci possit: nec est inconueniens, quod eius descendentes siue masculi sint, siue foeminae in eo maioratu succedere non possint, cum ea mortua; ac filiis eius masculis, & foeminis exclusis, ij admittantur ad successionem, qui ex institutoris, aut legis dispositione admitti debent, provt dixit Albertus Brunus de statu, exclud. foemin. propter masculos, art. 6. 2. memb. 3. quaest. & cum iudicio considerauit Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommissis, lib. 3. quaest. 11. num. 18. sic, vt primogeniorum natura, ac illorum per[sect. 22]petuitas (ad quam principaliter respexit Molina) in nullo alteretur in hoc casu, quippe, cum maioratus ipse perpetuus semper futurus sit, quamuis diuersis modis succedatur in eo, ac de vna linea in proposita specie transitus fiat ad aliam, antequam omnes de illa linea siniantur, , quod ex voluntate institutoris contingere potest: at in nostro casu satis videtur de voluntate institutoris constare, vocauit enim descendentes per lineam masculinam; qua vocatione, iuris, aut legis dispositioni se conformare voluisse censendus est, ex vulgatis principiis. Sed iuxta dispositionem iuris, & proprietatem verborum, sub vocatione modo praedicto concepta, foeminae ex masculis descendentes continentur; vt in initio huius capitis diximus, & probat text. qui (vt statim dicam) cauillari non potest, in l. iubemus, C. de emancipationibus liberorum, ergo maius inconueniens esset, excludere foeminam ex voluntate institutoris, & proprietate verborum in dispositione comprehensam, propterea quod eius descendentes admitti non possunt, quam admissa ea, ad alios consanguineos, vel ad aliam lineam maioratum transire, cum adhuc ipse maioratus perpetuus remaneat, nec in posterum aliquid perpetuitati eiusdem detrahatur, ex eo quod admittatur foemina, quae saltem exclusa non est, quod negari non potest. Tertio, quia secura non est, nec vere concludit Rui[sect. 23]ni resolutio in cons. 208. num. 7. lib. 1. qua etiam principaliter mouetur Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 6. num. 38. ad finem. in proposito casu, dumtaxat considerandum esse, vtrum dispositio finiatur in ipso descendente ex virili sexu, & tunc foemina comprehendatur; an vero ad alios descendentes pertransire debeat, & tunc sicut descendentes ex foemina excluduntur, ita & ipsa foemina excludi debeat; quomodo etiam ex mente aliorum sequacium argumentatur Peregrinus de fideicommissis, dicto art. 26. num. 30. quod cum descendentes ex foeminis excludantur, efficax videtur secundum eum insurgere ratio, vt etiam foemina illorum auctrix excludatur. Sed quidem vereor, ne ij Authores, ac cum illis Molina, errore lapsi fuerint: propterea quod non subsistit argumentum, nec etiam valet consequentia, vt exclusis descendentibus ex filia, eadem filia excludatur: vt contra Castrensem optime considerauit Pinellus in l. si viua matre. num. 29. & 30. C. de bonis maternis, dicens quod aptior est argumentatio, vt exclusa filia excludantur descendentes ex ea, non e conuerso: & vltra ipsum ratio differentiae: in proposito nostro patet ad oculum, nam descendentes ex filia foemina sunt exclusi, ex quo per lineam soemininam descendunt, & tantum vocantur ij, qui descendunt per lineam masculinam: filia autem foemina per lineam masculinam descendit, & sub praedicta vocatione continetur, vt defendit Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 8. cap. 26. ex num. 4. Idcirco admitti debet pro tempore vitae suae, quamuis eius descendentes excludantur: idque ex voluntate testatoris (vt supra diximus) ex qua, & legis dispositione, maxima datur inter vnum & alterum casum differentia: quicquid in contrarium contendat Molina; qui tamen dict. cap. 6. num. 38. lib. 1. recte aduertit, in proposito casu nihil in[sect. 24]teresse, an institutor maioratus vocauerit descendentes per lineam masculinam, vel ex linea masculina: vere namque inter haec verba nulla differentia est; quicquid Socinus, & nonnulli alij differentiam constituant in dict. §. nunc de lege Velleia, & cum Alciato, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 11. num. 8. fol. 154. Menochius in cons. 205. ex num. 39. cum seqq. lib. 3. Rectius post alios eam differentiam rejiciunt inter haec verba Auendanus in dict. l. 40. Tauri, Glos. 9. num. 60. Peregrinus de fideicommissis, dict. art. 26. num. 30. in princ. pro quibus contra Socinum. considero textum, quem[sect. 25] nullus praedictorum expendit, in l. iubemus, C. de emancipationibus liberorum, vbi in hunc modum scribitur: Iubemus licere parentibus, idest, patri, auo paterno, seu proauo, caeterisque vlterius per masculini sexus personas, continua generis serie coniunctis, si liberos, quos habent in potestate propria, idest, filium, vel filiam, nepotem, seu neptem ex filio, pronepotem, seu proneptem, caeterósque itidem per masculini sexus personas continua generis linea sibi coniunctos, &c. Ex quibus verbis destruuntur quamplurima, quae contra foeminam in praecipuo huius capitis dubio statuunt Peregrinus, & alij per ipsum relati, quod ex eisdem constat aperte, & euidentius confirmantur ea, quae numeris praecedentibus annotauimus: nec ab eis videtur dissentire ipse Molina si attente praelegatur, lib. 3. dict. cap. 5. per totum; quamuis locis antea relatis, contra foeminas tenuerit, vt supra diximus. # 3 CAPVT III. Ioannis Andreae sententia in addit, ad Speculat, in tit. de obligat. & solut. in princ. super rubr. colum. 1. quod promittens se obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente conueniri possit statim, ac si de praesenti se obligasset: quia inutilis circuitus est vitandus; an, & in quibus terminis procedere possit? Vbi quae ab aliis hactenus scripta sunt, breuiter, & dilucide recensentur; legibus huius regni applicantur; & nonnullis distincte magis, quam antea erant, adnotatis, res ista breuitate, & distinctione explicatur. SVMMARIVM. -  1 Promittens se obligaturum ad decem intra certam diem; die adueniente, statim conueniri potest, ac si de praesenti se obligasset; quia inutilis circuitus est vitandus: idque ex sententia Ioannis Andreae, quae num. seqq. exornatur, ac vere, & singulariter declaratur. -  2 Ioannis Andreae sententiam, permultos, & grauissimos quidem iuris Authores sequutos, qui hoc numero, & seqq. praecitantur. -  3 Tiraquelli diligentiam, in congerendis vtriusque partis, tam superioris Ioannis Andreae, quam alterius illi contrariae, decisionibus, rationibus, & Authoribus, non contemnendam; laudandam potius, & notandam. -  4 Is enim Author, omnia fere, quae ad sua vsque tempora scripta erant ab aliis, studio & labore congessit in vnum ac multa adduxit, quae vtramque partem, & confirmant, & dubiam etiam reddunt. -  5 Altercationi & contrarietati Doctorum in quaestione superiori, initium, aut occasionem tribuisse Decium: is enim studio contradicendi aliis, dicit illud dictum Ioannis Andreae semper visum fuisse sibi dubitabile, & cum aliis Authoribus impugnat illud. -  6 Et Decium sequuntur quamplures, qui referuntur ab aliis, & copiose per Rolandum, qui hoc numero praecitatur. -  7 Decij fundamenta contra Dictum Ioannis Andreae, reduci ad quatuor, provt hoc numero adnotatur. -  8 In proposito, & praecipuo huius capitis dubio, legendos omnino nonnullos Authores, qui hoc numero, & seqq. praecitantur, & modo vnam, modo aliam sententiam sequuntur; sed Ioannis Andreae partes magis communiter iuuant. -  9 Rolandum, in cons. 69. ex num. 1. vsque ad num. 27. volum. 3. & erudite loquutum, & veram huius dubij resolutionem assequutum. -  10 Ioannis Andreae sententiam, intellectam in terminis, in quibus ipse loquitur verissimam quidem esse, & tenendam omnino, idcirco merito probasse eam infinitos Authores; & contrarium tenentes decipi manifeste. -  11 Ad quod dicendum mouetur Author rationibus, authoritatibus, & decisionibus congestis a Tiraquello, loco, & numero hic praecitatis. -  12 Deinde fundamentis Ruini, Hermanoctij Det. Socini, & Rubei Alexandri. -  13 Ac denique ratione adducta per Rolandum, post alios ab eo relatos, quae vere facit, & concludens est, provt hoc numero adnotatur. -  14 Decij solutionem, contra rationem Ioannis Andreae de circuitu vitando, recte subuerti, provt hoc numero demonstratur. -  15 Decij fundamentis contra doctrinam Ioannis Andreae, ideo respondere noluit Author hoc loco, quod plene respondeant nonnulli Authores, qui hoc numero praecitantur. -  16 Ioannis Andreae dictum, de quo supra ex num. 1. reddi certius hodie ex decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collectionis Regiae. dum probat lex illa, quod qualitercunque constiterit, aliquem se velle obligare, remaneat obligatus, provt hoc numero adnotatur cum aliis. -  17 Blasij Flores Diaz, de Mena, in addit. ad decis. 13. Gamae, num. 4. nouissima resolutio in hac materia, noue expenditur, & probatur, & Rolandi, Authoris, & aliorum resolutioni applicatur. -  18 Ioannis Andreae doctrinam, in aliis terminis intellectam, periculosam esse, nec tenendam quidem: idque per rationes, authoritates, & decisiones Doctorum traditas a Tiraquello, & aliis, qui hoc numero recensentur. -  19 Maxime in promissione de vendendo; in qua verius est, promissionem differre ab ipsa venditione, nec promittentem vendere certo pretio, dici posse iam vendidisse. -  20 Et inter hunc casum, & Ioannis Andreae casum veram rationem differentiae reddidisse Rolandum, ad quem remittit se Author, & ad nonnulla infert hoc numero remissiue. -  21 Promitiens vendere feudum, vel rem emphyteuticam, non cadit a iure suo, licet caderet, si irrequisito domino alienaret. QVoniam frequenter contingit in nonnullis casibus dubitari, vera sit, nec ne, decisio quaedam, aut singularis traditio Ioannis Andreae in addit, ad Specul.[sect. 1] in tit. de obligat. & solut. super rubrica, col. 1. quod is qui promisit se obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente, conueniri possit statim, ac si de praesenti se obligasset; quia inutilis circuitus est vitandus: & in hac re tanta est confusio, siue contrarietas, aut altercatio Doctorum, vt vix certum quid, aut firmum deducere possis, si infinitos, etiam attente, atque originaliter praelegeris; non absque vtilitate putaui, sed potius iucundum lectori futurum, si omissa latiori disputatione (id quod consulto faciam) eos Authores in vnum recenserem hoc loco, qui latius, & distincte magis tractarunt, ac demum dilucide magis, quam antea erant, adnotatis nonnullis, sententiam meam in medium proferrem: & vt alia praetermittam; In primis constituo, praefatam Ioannis Andreae sen[sect. 2]tentiam, permultos, & grauissimos quidem iuris Authores sequutos, Romanum. Alexandrum, Socinum. Iasonem, Purpuratum, Carolum Ruinum. Lancelot. Gal. Hermanoctium Det. Matthaeum Afflictis, Gozadinum, Rubeum, Zasium, Boerium, & Chassaneum, quos congerit Tiraquellus de retractu conuentionali, ad finem tit. num. 26. quibus cum Grammatico, Couar. & Tello Fernandez, adhaeret Matienzus in leg. 6. tit. 6. Glos. 7. num. 3. lib. 5. nouae Compilationis. Rolandus, Ioannes Franciscus de Ponte, Azeuedius, Parladorius, & alij quos statim referam, & nouissime, multóque post haec a me scripta, Andreas Fachineus controu. iuris lib. 2. cap. 7. vbi dicit hanc sententiam frequentius receptam, & probabiliorem esse, quam contrariam: Bonifacius Rogerius in cons. 15. num. 51. lib. 2. Secundo constituo, Tiraquelli diligentiam in con[sect. 3]gerendis vtriusque partis, tam superioris Ioannis Andreae, quam alterius illi contrariae decisionibus, rationibus, & Authoribus non contemnendam; laudandam potius, & notandam. Is enim Author vbi supra, num. 26. vsque ad num. 62.[sect. 4] omnia fere, quae ad sua vsque tempora scripta erant ab aliis, studio & labore congessit in vnum, ac multa adduxit, quae vtramque partem & confirmant, & dubiam etiam reddunt: idcirco, qui ex proposito velit huiusce rei disceptationem inquirere, necesse habebit omnino legere illum. Tertio constituo, rem hanc difficiliorem reddidisse,[sect. 5] & altercationi, contrarietatíque Doctorum in quaestione superiori, initium, aut occasionem tribuisse Decium: is enim studio contradicendi aliis (vt dicit Antonius Thesaurus, quem statim referam) dicit illud dictum Ioannis Andreae semper visum fuisse sibi dubitabile multis rationibus; & cum nonnullis Authoribus im[sect. 6]pugnat illud: & in sententiam Decij inclinant alij relati ab his quos statim adducam, & eos recensent Grammaticus decis. 103. ex num. 187. Rolandus in cons. 69. num. 25. in vers. 2. respondetur, lib. 3. Fundamenta autem Decij[sect. 7] contra doctrinam Ioannis Andreae principaliter reducuntur ad quatuor, quae sunt in effectu ea, quae adducit Tiraquell. vbi supra, num. 42. per totum. latius Hieronymus Butijela in repetit. §. Cato, leg. 4. ff. de verborum obligationibus, num. 51. & 55. quae habetur Repetitionum. luris ciuilis volum. 6. fol. mihi 232. & ibidem Carol. Ruinus num. 26. 27. & 28. eodem vol fol, 280. Hermanoctius Det. ex num. 132. cum multis seqq. fol. 299. in eodem vol. & Marian. Socinus Iunior, ex num. 64. vsque ad num. 70. in eisd. repetit, fol. 324. & nouissime Andreas Fachineus controuersiarum Iuris lib. 2. Cap. 7. Quarto constituo, in proposito, & praecipuo huius[sect. 8] capitis dubio legendos omnino sequentes Authores, qui modo vnam, modo aliam sententiam sequuntur, sed Ioannis Andreae partes magis communiter iuuant: relatos supra, num. praeced. maxime Repetentes in dict. §. Cato. Couar. in cap. quamuis pactum, de pactis in 6. in initio 3. p.n. 3. Boerium decis. 3. & 183. Marsil. Singul. 469. Grammaticum decis. 103. num. 19. & num. 187. 188. & seqq. Auendanum responso 27. num. 2. Petrum de Moncada. in addition. ad Gozadin. in leg. 2. num. 32. litera, A, C. de pactis inter emptorem & venditorem. Alciatum in cons. 18. num. 5. & 6. & in cons. 117. Rolandum in cons. 69.[sect. 9] ex num. 1. vsque ad num. 27. vol. 3. qui erudite loquitur, & veram huius dubij resolutionem assequitur: Caballin. milleloquio 201. Max. Anguissol. in cons. 71. num. 5. Petrum Antonium de Petra de fideicommissis, quaest. 8. ex num. 135. vsque ad num. 184. Matienzum in leg. 6. tit. 6. Glos. 7. per totam, lib. 5. nouae Collectionis Regiae. Azeuedium in leg. 2. tit. 16. eod. lib. 5. Parladorium rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali 1. part. §. 11. ampliat. 6. Cephalum in cons. 66. num. 20. & 21. lib. 1. Menochium in cons. 92. num. 1. & seqq. & num. 42. in fine, & in cons. 1. ex num. 232. lib. 1. & in cons. 147. num. 10. lib. 2. Bursatum in cons. 100. num. 1. & 11. lib. 1. Surdum in cons. 52. num. 66. & seqq. lib. 1. & in cons. 201. per totum, maxime n. 14. 15. 16. in fin. & 17. lib. 2. Amadeum a Ponte, Laudimialium quaestionum. quaest. 35. Antonium Thesaurum decis. Pedemontana 233. per totam. Marcum Antonium Eugenium in cons. 7. num. 13. & 14. lib. 1. Cald. Pereir. in l. si curatorem habens, in verbo, contractum fecisti, 28. C. de in integrum restitutione. Hyppolitum Riminaldum in consil. 51. num. 11. volum. 1. Seraphinum de priuil. iuramenti, priuil. 23. Ioann. Francisc. de Ponte in cons. 10. a num. 21. & in cons. 85. per totum, & in cons. 86. num. 25. & tribus seqq. vol. 1. Vincent. Caroc. de locato, & conducto, q. 1. de promissione locandi per totam, fol. 48. & quaest. 2. de locatione emphyteutae, fol. 89. Crotum in cons. 12. num. 7. & 8. Ripam lib. 3. de donat. resp. 12. Corsetum in singularibus suis, verbo, Pactum, 2. Iulium Clarum lib. 4. §. donatio, quaest. 14. num. 6. vbi singularem resolutionem tradit in hac materia, Rubeum Alexandrum in cons. 29. n. 5. Modernum in consuet. Paris. tit. 2. §. 55. Glos. 1. num. 8. vbi in proposito profert verba nonnulla maximi ponderis, & notanda; Pinellum in l. 2. C. de rescindenda venditione, 2. part. cap. 3. num. 29. & 30. Caeuallos, practic. commun quaest. 209. qui praedictos non refert. Quinto constituo, Ioannis Andreae sententiam in[sect. 10]tellectam in terminis in quibus ipse loquitur, verissimam quidem esse, & tenendam omnino, idcirco merito probasse eam infinitos Authores, vt constat ex relatis supra num. 1. & num. 8. & 9. & contrarium tenentes decipi manifeste. Ad quod dicendum moueor in[sect. 11] primis rationibus, authoritatibus, & decisionibus congestis a Tiraquello de retractu conuentionali ad finem tit. ex num. 26. vsque ad num. 42. Deinde fundamentis Rui[sect. 12]ni, Hermanoctij Det, Socini, & Rubei Alexand. quos statim referam, & retuli supra, num. 7. ac denique vt[sect. 13] alia sciens, consultóque praetermittam, ratione adducta per Rolandum in cons. 69. n. 25. vers. Tertio respondetur, vol. 3. dum dicit, & refert alios sic tenentes; quod vbi quis promisit de obligando se in centum; perinde est, ac si esset obligatus ad centum, eo quod interesse est statim liquidum, cum non possit esse minus centum: l. nummis. vbi Baldus, ff. de in litem iurando, & ideo licet diceretur, quod contra eum tanquam obligatum non posset agi; tamen ex promissione de obligando se ad centum, qua tenetur ad interesse, tenetur ad centum, cum onus promissionis interesse non possit esse in plus: vt ergo vitetur circuitus, ob praedictam rationem nihil refert, an sit obligatus ad promittendum, vel censeatur promisisse, cum vtroque casu debeatur idem, nec augeatur, vel minuatur obligatio: ex quo subuerti po[sect. 14]test solutio Decij in l. cum fundus, §. seruum tuum imprudens, in princ. ff. si certum petatur. is enim, vt diluat rationem Ioannis Andreae de circuitu vitando, dicit non obstare iura, quae iubent vitandum circuitum; & respondet procedere illa dumtaxat in casibus expressis a iure, & non in aliis. Sed, vt vides, quid hoc interest, cum etiam in casibus non expressis, ex paritate, aut maioritate rationis procedere debeant; vt sunt vulgatae, & communes resolutiones Doctorum; maxime in casu proposito, in quo negari non potest, quin promittens, cum effectu voluerit se obligare ad quantitatem expressam, & promissio ipsa. aut obligatio aequaliter se habent, nec vnum importat plus quam alterum, vt supra dixi, Nec etiam in contrarium vrgent Decij fundamenta contra eundem Authorem, quibus sciens, consultóque respondere nolui hoc loco, propterea quod plene respondet, & ab illius impugnationibus eleganter tuetur Ioannem Andream Hermanoct. Det. in dict. §. Cato, ex n. 132. vsque ad num. 143. & ibidem Ruinus ex num. 26. Marianus Socinus Iunior ex num. 64. Vsque ad num. 70. Rubeus Alexand. in cons. 29. ad quos Lectorem remitto & vide omnino Andream Fachineum controuersiarum Iuris lib. 2. cap. 7. & 8. qui etiam fundamentis Decij respondet; sed tacet Authores praedictos. Deinde animaduerto, praedictam doctrinam Ioann.[sect. 16] Andreae. reddi hodie clariorem ex decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collectionis Regiae. dum probat lex illa, quod qualitercumque constiterit, aliquem se velle obligare, remaneat obligatus, nulla admissa exceptione. Quod recte annotauit Azeuedius ibi num. 7. Et confirmatur aperte ex dictis per Roland, vbi supra. Ioan. Parlad, rerum quotidianum, lib. 2. cap. finali 1. part. §. 11. ampliat. 6. fol. 152. vbi praefata doctrina motus principaliter, resoluit, quod instrumentum executioni mandari debet, non solum si ipsius verba prae se praesentem ferant effectum; sed etiam si in futurum concepta fuerint: veluti, exempli gratia, promisi publico instrumento facturum me intra certam diem obligationem pro centum, tunc si lapsa sit dies, potero statim sine alia obligatione ex instrumento illo conueniri. Quae resolutio confirmatur apertius ex his, quae scribunt Rolandus dict. cons. 69. ex n. 25. lib. 3. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 10. num. 21. lib. 1. & nouissime Blasius Flores Diaz de Mena in addit. ad[sect. 17] decis. 13. Gamae, num. 4. fol. 19. col. 3. quo loco praedictus Author Tiraquellum, & Thesaurum dumtaxat refert; & in proposito nostro dicit veram resolutionem esse, quod quando contractus in substantia nihil aliud continet, quam contineat promissio, iudicatur promissio ex aequitate vt contractus, vt vitetur inutilis circuitus: quod est verum, & in effectu idem, quod cum Rolando superius diximus, quem tamen non refert ipse. Quando vero contractus addit supra promissionem, vel in modo, vel in accidentalibus, aut substantialibus, valde differunt; tunc promissio non iudicatur vt contractus, licet ex promissione compellatur quis ad faciendum contractum: quod etiam est verum; & confirmatur ex his, quae dicentur statim: tradit etiam superiorem resolutionem, sed Azeuedium non refert, Caeuallos dict. quaest. 209. num. 2. Sexto & vltimo constituo, Ioannis Andreae doctri[sect. 18]nam in aliis terminis intellectam, periculosam esse, nec tenendam quidem: idque per rationes, authoritates, & decisiones Doctorum traditas a Tiraquello de retractu conuentionali, ad finem tituli, ex num. 42. vsque ad num. 62. Rolandum dicto cons. 69. ex num. 25. cum seqq. vol. 3. Menochium in cons. 92. n. 1. & quinque seqq. vol. 1. Marcum Antonium Eugenium in cons. 7. num. 13. & 14. lib. 1. Ioannem Franciscum de Ponte in cons. 85. per totum, vol. 1. Vincentium Carocium, & alios locis, & num. relatis supra num. 8. & 9. maxime in promissione de vendendo, in[sect. 19] qua, lic et alij multi aliter teneant, alij etiam pro concordia contrarietatum distinguant; vt plene ostendit Petra de fideicommissis, quaest. 8. ex num. 141. vsque ad n. 160. verius crediderim, promissionem differre ab ipsa venditione, nec promittentem venditurum certo pretio, dici posse iam vendidisse: quod multis rationibus defendit Senatus Pedemontanus, vt firmat Antonius Thesaurus decis. 233. per totam. Rolandus dicto cons. 69. num. 25. vers. 3. respondetur, vol. 3. vbi inter hunc casum, & casum Ioannis An[sect. 20]dreae veram reddit, & concludentem differentiae ratiotionem, vt ibi videri poterit: & per Auendanum responso 27. num. 4. vbi erudite, & vere ostendit, promissionem de vendendo operari vnum effectum tantum, hoc est, ad interesse, ipsam vero venditionem esse efficaciorem contractum, etiam vt tradatur res ipsa praecise, si est in potestate venditoris; & sic, & nomine, & natura, & qualitate multum distare inter se. quod etiam tenet Pinellus, & optime declarat 2. part. leg. 2. C. de rescindenda venditione, cap. 3. num. 29. fol. mihi 186. latius, & plures effectus considerans Petra vbi supra, Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 85. num. 2. lib. 1. vbi num. 8. recte probat per promissionem de vendendo non acquiri ius in re, Vincendus Carocius de locato & conducto, quaest. 1. de promissione locandi, num. 14. fol. 49. vbi superiorem resolutionem limitat, eleganter declarans eam, & infert ad alia similia, scilicet ad pactum, vel promissionem de donando: de qua omnes superius citati: Petra dicta quaest. 8. num. 164. ac caeteris elegantius Pinellus dict. 2. part. leg. 2. C. de rescindenda vendit. cap. 3. num. 30. per totum fol. 189. cui conuenire videtur Menochius in cons. 92. num. 42. in fine, vol. 1. infert etiam ad promissionem de locando, de liberando, & de fideiubendo, vt ibi videri poterit: & de promissione de renunciando legitimae paternae, vel maternae, & renunciatione postea facta absque iuramento. Vide Auendanum dict. resp. 27. per totum, Caeuallos dict. quaest. 209. num. 3. & 4. & de omnibus praedictis latissime Petram vbi supra. Denique,[sect. 21] nec in promissione alienationis rei feudalis, vel emphyteuticae procedere potest Ioannis Andreae doctrina, quippe cum diuersa ratio militet, nec iura loquentia de circuitu vitando, extendi debeant ad hunc casum priuationis, vel caducitatis: provt tenuerunt expresse multi congesti per Tiraquell. loco spe repetito, n. 44. & n. 45. & in terminis, quod feudum, vel rem emphyteuticam alienaturum se & venditurum promittens, non cadat a iure suo; licet caderet, si alienaret irrequisito domino, cum Alexandro, Baldo, Cardinali, & Afflictis defendit Ioannes Franciscus de Ponte dicto consilio 85. per totum lib. 1. Et de his hactenus, de quibus penes praedictos Authores, latius videri poterit, cum occasio se offeret. # 4 CAPVT IV. Foeminae primogenitae, qualiter ad Maioratus successionem admittantur, vel non Propter masculos eiusdem lineae, & gradus, aut etiam remotioris, quando excludantur; Agnationis conseruandae rationem, ex quibus videantur Maioratuum institutores habuisse; Masculorum vocatio, quando in hominum dispositionibus censeatur facta agnationis conseruandae, aut praelationis inducendae gratia; Qualitas masculinitatis in certis gradibus, substitutionibus, aut personis expressa, an, & quando in aliis repetita conseri debeat, vel non; vbi de contrarietate consiliorum Abbatis, Ananiae, & aliorum, accurate, & plenius, quam antea erat, tractatur; Deinde repetitio qualitatis, vel conditionis adiectae praecedentibus, quando dicatur, vel praesumatur fieri ad sequentia; & qualitatum praecedentium repetitio, ex quibus causis, aut dictionibus, vel rationibus induci, aut cessare debeat, plena, & distincta manu tractatum proponitur: Authorum fere omnium, qui hactenus in proposito scripserunt sententiae, opiniones suo ordine, breuiter tamen, & distincte recensentur in vnum; & multa dilucide, & nouiter adnotantur per Authorem, quae originali, & assidua librorum lectura digeruntur, nec erant ab alio huc vsque sic explicata. SVMMARIVM. -  1 Dubia & quaestiones proponuntur, quae in summario huius capitis continentur, & quae hic praecipue tractantur. -  2 Vtilitásque, & necessitas earum commendantur. -  3 Authores quamplures referuntur, qui quaestiones huius capitis tractarunt, & infra num. 141. cum multis seqq. vbi infiniti congeruntur in vnum ac eorum specifica mentio fit suo ordine, vt ibi videri poterit. -  4 Antonij Gabrielis in praefatis quaestionibus conclusiones congeruntur, & lectura originalis earum commendatur. -  5 Modernum. Paris. in hac materia eleganter, & vtiliter loquutum, & de successione foeminarum cum masculis, in pari, vel remotiori gradu, & de dictionibus inducentibus tacitam repetitionem, multa necessaria, & notatu digna dixisse. -  6 Ludouicus Molina laudatur, & eiusdem resolutiones circa quaestiones omens huius capitis commendantur, & de aliis Authoribus vide infra, ex num. 141. cum multis seqq. vsque in finem capitis. -  7 Masculinitatis qualitas, in vno gradu, vel substitutione, aut parte testamenti adiecta, vtrum in alteris repetita esse censeri debeat; & multis numeris sequentibus. -  8 Authores huius regni, exteri etiam recentiores quamplures, in quaestione superiori scribentes, notati per Authorem, quod paucis legibus, & rationibus moueantur, nec ad ea respondeant, quae in contrariam partem vrgere videntur. -  9 Abbatis consilium 36. num. 3. lib. 1. expenditur, & sententia illius refertur, de qua per totum caput agitur. -  10 Praecedentia declarant, siue determinant sequentia; & e contra. -  11 Vna pars testamenti aliam declarat; & inde si verbum aliquod dubium sit, aut obscurum, eo modo intelligi debet, secundum quem reperitur in alia parte testamenti. -  12 Voluntas testatoris in substitutionibus, talis esse praesumitur, qualis fuit in institutionibus: vnde sequens substitutio debet regulari & intelligi secundum qualitatem prioris. -  13 Vnus gradus substitutionis alium declarat. -  14 Ordo datus inter primo nominatos, seruari debet inter reliquos substitutos: quod, & dicta supra ex num. 10. intellige, vt declarantur infra, ex num. 101. cum sequentibus. -  15 Foeminas proximiores qui exclusit, vlteriores etiam excludere velle, multo magis credendus est. -  16 Expenditur ratio l. si viua matre, C. de bonis maternis, & ad propositum illius nonnulla congeruntur remissiue, & vide infra num. 109. & 110. -  17 Repetitio qualitatis praecedentis ob praesumptam testatoris voluntatem fieri debet, quae alias non fieret. -  18 Mutatio voluntatis praesumi non debet, maxime in continenti, vel in eadem dispositione: quod intellige, vt declaratur infra, num. 114. -  19 Pelaez. a Mieres, notatus per Authorem, quod in hac materia leges nonnullas expendat, quae vere, nec Abbatis, nec Ananiae sententiam possunt probare, & confuse inducuntur: & vide infra, n. 111. & seq. -  20 Legatum, in dubiis, videtur translatum in alium cum onere suo: & ibidem, quod l. Caio, ff. de alimentis legatis, (quam expendit mieres) Abbatis sententiam non probet & vide infra, ex num. 115. cum sequent. -  21 L. si tibi, cum l. seq. ff. de adimendis legatis, vtrum a Mieres recte potuerit pro Abbate, aut pro Anama ponderari? & latius infr. num. 120. & 121. -  22 L. Cum pater, §. ab instituto, ff. de legatis 2. quam adducit Mieres, vtrum pro opinione Abbatis aliquo modo vrgeat? latius infra num. 122. & seq. -  23 Clausula posita inter plura capitula, vel ante omnia, vel post omnia; ad omnia refertur: & vide infra num. 126. & 127. -  24 Clausula generalis restringitur ad specificata, si plura fuerunt. -  25 Ananiae cons. 22. num. 3. expenditur, & illius sententia refertur, quae contraria est sententiae Abbatis propositae supra num. 9. scilicet masculinitatis verbum, in vna, seu etiam in pluribus partibus maioratus, aut dispositionis appositum, in alia eiusdem parte, vbi deest, supplendum non esse, nec posse repetitionem induci. -  26 Ludouici Molinae, ex mente aliorum, ad contrarietatem Abbatis, & Ananiae, concordia relata, & per Authorem probata; & vide infra num. 100. & num. 136. & seqq. -  27 Rationes omnes, quae pro Anania excogitari solent per Doctores, ad quatuor reduci debere. -  28 Commune Doctorum fundamentum pro opinione Ananiae proponitur. -  29 Testator censetur noluisse disponere, cum facile illi fuit, aliquae de re disponere, & non disposuit. -  30 Testator hoc non dixit, hoc non expressit, ergo neque nos dicere debemus, vulgatissimum Doctorum assumptum, & multis confirmatum, & declaratum remissiue. -  31 Simon de Praetis laudatur. -  32 Testatoris, & cuiuslibet alterius disponentis verba, in dubio ad intellectum iuris communis referenda sunt. -  33 Testator in dubio, censetur cum dispositione legis, aut iuris communis se conformare voluisse. -  34 Fundamentum secundum, quod pro Anania adduci solet, sumptum esse originaliter ex consilio Ancharani, 120. num. 4. -  35 Legatum, fideicommissum, & omnis alia dispositio in dubio censetur pura, si in ea non inseratur dies, nec conditio; nec in dubio conditio praesumitur adiecta. -  36 Dispositio conditionalis, vel potius pura, vel modalis vel in diem, an, & quando praesumi debeat, accurate, & vtiliter actum per Menochium. -  37 Praecedentia in sequentibus, nunquam debent censeri repetita, quoties agitur de repetenda qualitate aduersus dispositionem iuris communis. -  38 Dicta in vno capitulo, an, & quando, in sequentibus censeantur repetita, remissiue. -  39 Dicta & disposita in vna parte legis, an, & quando praesumantur repetita in alia parte, plene tractatum remissiue. -  40 L. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis 3. contra opinionem Abbatis inducta. -  41 L. sub conditione, ff. de haeredibus instituendis, recte ponderata per Decium contra Abbatem. -  42 Clausula apposita in praecedentibus, in sequentibus repetita non intelligitur. -  43 Duae leges inductae contra Abbatem. -  44 Conditio adiecta vni gradui, vel personae iam nominatae, non censetur repetita in persona alterius substituti, aut coniuncti: quod penissime explicatum proponitur remissiue. -  45 Ananiae sententiam contra Abbatem intellectam. Eo modo, quo post alios Authores intellexit Molina magis communiter probari per Doctores, vt hoc n. adnotatur, & latius infra num. seqq. & num. 100. cum seqq. & num. 136. & seqq. -  46 Author, postquam in hac materia quamplurima euoluisset & infinita, attenta, atque originali librorum omnium lectura praelegisset, (quod moris habet) nonnulla constituere necessarium duxit, quibus ipsa, absolute, & distincte magis, quam antea erat, explicata manebit, vt num. seqq. constabit lectori. -  47 Qualitates & circumstantias casuum occurrentium considerandas esse in hac materia repetitae, vel non repetitae qualitatis praecedentis, nec certam regulam dari posse, provt hoc numero adnotatur. -  48 Voluntates hominum variae, & diuersae sunt. -  49 Cum possit testator cum dispositione legis se conformare, vel sua dispositione facere cessare prouisionem illius, foeminas excludendo, vel none. -  50 Possit etiam diuersimode suam dispositionem facere, aut generalem, aut specialem, aut limitatiuam & & restrictiuam, aut respicientem aliquid substantiale ipsius dispositionis, vel accidentale; aut expressam, vel tacitam. -  51 Repetitionis inducendae, vel non inducendae disputationem, totam coniecturalem esse, & praesumptam. -  52 Sic, vt coniecturae in hac materia fallacissimae esse possint, cum non solum diuersi in varias, & diuersas trahantur sententias, sed etiam ijdem sibi non constent. -  53 Idcirco, quamuis expressum dici soleat, ac etiam euidenter: & clare apparere id, quod ex coniecturis apparet, et si verbis expressum non fuerit. -  54 Et specialiter prouisum dicatur, quod ex mente, aut intentione disponentis apparet per coniecturas. -  55 Voluntatémque ex coniecturis collectam, expressam voluntatem dici, censuerint quamplures Authores. -  56 Tamen, quia in coniecturanda, atque interpretanda defuncti voluntate saepe decipimur. -  57 Et mentem defuncti iudicare difficillimum est. -  58 Quia interpretatio voluntatis testatoris plena periculi est, & persaepe in illius cognitione errare solemus. -  59 Et ambulare dicimur in tenebris, cum agimus de interpretanda mente testatoris, cum quo loquuti non sumus, & qui non potest modo mentem suam aperire. -  60 Ac denique de mente hominis nullum certum est testimonium, quia soli Deo nota est, ideo magis inhaerendum verbis certis, quam menti imaginaria, & non certae. -  61 Et quoties voluntas testatoris expressa non fuerit, aut clara; incerta potius, & obscura, atque ex coniecturis colligenda, cautissime agendum est; vt plura attendantur, quae, vt interpretatio congrua dicatur, necessaria sunt, & plenissime adnotata, remissiue. -  62 Coniecturae ex testamento resultantis materia, & qualiter, quóve probationis genere illa probari debeat, late & vtiliter explicata, remissiue. -  63 Coniecturae illae dumtaxat attendi debent in interpretanda defuncti voluntate, quae necessariae, aut valde probabiles sint, aut concludentes. -  64 Et quae colligantur ex dictis, & dispositis per testatorem. -  65 Foeminas propter masculos remotiores, ex coniecturis, non aliter exclusas censendas esse, quam si coniecturae indubitatae fuerint, vel tam euidentissimae, vt salua mente testantis ab eis recedi non possit. -  66 Vel nisi euidenter, aut clare constet de testatoris voluntate. -  67 Aut verba expressissima sint: & vide infra, num. 159. & 160. -  68 Repetitionem, aut restrictionem masculinitatis, legitimitatis, aut aliarum qualitatum praecedentium, totam pendere a voluntate testatoris. -  69 Idcirco, cum expressa, aut clara, siue etiam praesumpta fuerit voluntas testatoris, qualitates praecedentes repetere volentis, aut restringere, foeminas proximiores propter masculos remotiores excludere, vel non excludere; illa omnino, & praecise obseruanda est. -  70 Repetitio qualitatum, vel conditionum fit, vel non fit ex praesumpta mente disponentis, ac etiam impeditur, vbi alias de iure fieri deberet, si constat de tacita mente disponentis. -  71 Foeminas propter masculos remotiores, excludi ex voluntate expressa testatoris, vt in exemplo, quod adducit Molina, hoc numero praecitatus. -  72 Institutor maioratus, qui per viam regulae generalis, qualitatem masculinitatis in Maioratu apposuerit, licet in quibusdam gradibus, aut vocationibus eam omiserit, perpetuo eam repetere voluisse credendus est. -  73 Et in hoc casu ad exclusionem foeminarum, includi masculos, etiam remotiores, non ex vi repetitiua, sed potius comprehensiua contra Molinam defendit Author. -  74 Expressum dicitur, quod ex praecedentibus, siue sequentibus verbis, errore, aut obliuione disponentis, apparet fuisse omissum. -  75 Expressum dicitur, quod ex prooemio, siue praefatione dispositionis colligitur, quae praestat lumen, ac intellectum ipsi dispositioni, & inducit causam, & rationem finalem ipsius. -  76 Institutor Maioratus, qui eiusdem institutione profitetur, se Maioratum instituere ea ratione, vt bona perpetuo in agnatione conseruentur, ex hoc solum, foeminas propter masculos remotiores excludere, & qualitatem masculinitatis repetere voluisse videtur. -  77 Fideicommissum, an, & quando inducatur, siue amplietur agnationis conseruandae ratione expressa: item conseruandae agnationis ratio, quando dicatur expressa, & quando tacita, plenissime tractatum remissiue; & ibidem de aliis multis, quae in hac materia vtilissima sunt, & Hispanorum Maioratibus quotidie applicari possunt. -  78 Maioratus institutor, si masculos simpliciter, & absolute vocauerit, nec de foemina in aliqua parte dispositionis meminerit, quamuis rationem conseruandae agnationis non expresserit, ex hoc solum agnationem conseruare voluisse videtur, foeminásque propter masculos remotiores excludere, & num. seqq. -  79 Verbum, masculos, sui natura, absque vlla ratione conseruandae agnationis expressa, vel subintellecta, exclusiuum est foeminarum. -  80 Masculinitatis expressionem, praebere coniecturam, vt prospectum sit agnationi. -  81 Textus in §. caeterum, Institut. de legitima agnatorum successione, subtiliter ponderatus per Authorem. -  82 Cognati iure ciuili non admittebantur ad haereditatem, sed a Praetore tertio ordine per bonorum possessionem vocabantur. -  83 Masculinitatis qualitas reiterata, aut in pluribus substitutionibus repetita, ostendit indubitanter, agnationi fuisse prospectum. -  84 Maioratus institutor, si relictis propriis filiabus, filios masculos ad successionem eiusdem inuitauit, inuicémque & eos substituit, aut (quod indubitatum erit) si ad vocationem agnatorum etiam collateralium processit, & easdem filias reliquerit, agnationem conseruare voluisse, foeminas propter masculos remotiores in perpetuum exclusisse videbitur. -  85 Conditionem si sine liberis, verificari tantum in masculis, quando testator propriam filiam exclusit, & masculos tantum haeredes instituit, ex magis communi, & recepta sententia. -  86 Et pro ea multum vrgere, aut vere concludere fundamenta nonnulla, quae adducit Menochius, hoc numero praecitatus, qui etiam erudite, & subtiliter omnibus satisfacit, quae in contrariam excitari; aut moueri possunt. -  87 Velasquez de Auendano confutatus ab Authore. -  88 Maioratus institutor, qui relictis propriis filiabus, masculos tantum ad successionem inuitauit, nulla alia ratione id fecisse dici potest, quam vt agnationem conseruaret. -  89 Ratio subintellecta, pro expressa habetur, quae vnica imaginari potest in testamento. -  90 Agnationis conseruandae rationem, expressam censeri, tamet si in dispositione non exprimatur, vbi ea sola, & non alia reddi potest ratio. -  91 Velasquez de Auendano, si Menochium, & alios recentiores praelegisset, fortassis a sententia, quam defendit Author, non recessisset. -  92 Testator substituens filio suo decedenti sine filiis masculis, fratres, & ipsorum filios masculos exclusa filia, id videtur fecisse ratione conseruandae agnationis, nec exclusio foeminae, & masculinitatis qualitas expressa, propter aliud videtur apposita. -  93 Quartum notabile, & omnino necessarium pro regula, aut generali doctrina huius materiae proponitur. -  94 Repetitionem omnem tacitam, procedere, aut ratione copulae, vel coniunctionis, quia sunt plura legata copulata, vel per dictionem, &, vel, item, & similes alias dictiones coniunctiuas, vel connexiuas; vel quia reguntur ab eodem verbo, & determinantur ab eodem acta verbi determinantis, aut regentis totam orationem; aut per identitatem rationis, quando sabest ratio repetendi antecedentia in sequentibus; & sic in summa totam hanc materiam explicauit Baldus, in consilio 153. Quidam testator, lib. 5. -  95 Vbi magistraliter, & docte constituit, tres causas esse tacitam repetitionem inducentes, videlicet Copulam, Identitatem orationis, & Identitatem rationis: e conuerso, tres esse causas repetitionis exclusiuas; videlicet, Aduersatiuam, vt quia est ibi dictio sed, vel secus, & similes; Diuersitatem, siue separationem orationis, & temporum; & Diuersitatem, sine aduersationem rationis. -  96 Nam habentia inter se aduersatiuam rationem, non habent ad inuicem tacitam repetitionem. -  97 Et ad haec in effectu reduci debere infinita; quae, licet diuersis modis, & in variis, & multis locis adnotarunt Scribentes in hac materia, vere illa a doctrina superiori fundamentum sumunt. -  98 Ruini resolutiones in consiliis nonnullis quae hoc numero praecitantur, nouae non sunt, nec ipsi tribuendae, vt nonnulli Scribentes crediderunt; imo ex prima parte distinctionis Baldi deducuntur aperte. -  99 Abbatis, & Ananiae sententias contrarias, vt concordarent, permulta quidem scripsisse, atque excogitasse Authores infinitos, quorum infra mentio fiet, vere tamen, nonnulla eorum, vel falsa esse; aut si vera, non perfecte, nec absolute intellecta, siue omnes casus non continentia, vel saepe inuoluta, & aliis contraria omnino. -  100 Ananiae sententiam, Abbatis opinioni contrariam, regulariter veriorem esse, exceptis casibus quibusdam cum Molina, & aliis: & supra, num. 45. -  101 Ad rationes adductas supra, pro Abbate, ex num. 10. vsque ad num. 15. concludentes, & verae solutiones assignatae, & num. seqq. -  102 Descendentium, filiorum, aut liberorum nomen, foeminas, sicut masculos comprehendit. -  103 Repetitae qualitatis regula, procedit in fauorabilibus, non autem in odiosis. -  104 Per repetitionem qualitatis, vbi fit differentia inter masculos, & foeminas, aut foemina excluditur, materia odiosia dicitur. -  105 Repetita qualitas nunquam censetur, quando ex repetitione inducitur aliquid contra ius commune. -  106 Substitutio debet regulari secundum institutionem, quoad partes institutionis, & substitutionis; secus est in alia qualitate extrinseca. -  107 Decium in hac materia breuiter, substantialiter tamen, & vtiliter loquutum: & eiusdem Authoris cons. 599. per totum, in proposito commendatur. -  108 Ad argumentum in fauorem Abbatis propositum supra num. 15. plures solutiones assignatae, remissiue. -  109 Vulgatum Doctorum assumptum ex l. si viua matre, C. de bonis maternis, deductum, & supra num. 16. pro Abbate adductum, fundari in praesumpta testatoris voluntate, qua ex identitate rationis deducitur. -  110 Sed in quaestione agitata supra, ex num. 7. voluntatem cessare; imo in contrarium videri existere, & verba deficere: idcirco illius legis rationem, in fauorem Abbatis non vrgere; provt hoc numero adnotatur. -  111 Pelaez a Mieres deceptum in allegatione leg. Iulius Paulus, 80. ff. de conditionibus & demonstrationibus, & illum textum (vtcunque sit) probare contrarium eius, ad quod expenditur, noue & vere adnotatum per Authorem. -  112 Leg. cum seruus, 81. ff. de condit. & demonstrat. vera ratio redditur, & num. sequentibus, vbi ostenditur, rationem eius non militare in quaestione, de qua supra, ex n. 7. cum seqq. imo diuersam, aut contrariam esse. -  113 Testatorem inutiliter disponere voluisse, aut inutile legatum facere velle, credendum non est. -  114 Mutasse voluntatem suam testatorem praesumi non debere, optime declaratum; & ad argumentum pro Abbate adductum supra, num. 18. optime satisfactum. -  115 L. Caio, ff. de alimentis, & cibariis legatis, quam adducit Mieres in fauorem Abbatis, vere nihil probare, aut saltem eiusdem rationem diuersam esse, nec casui nostro conducibilem, & num. seq. -  116 Legatum, an, & quando cum eisdem conditionibus translatum praesumatur, plenissime actum remissiue. -  117 Conditio apposita in testamento, regulariter in codicillis repetita praesumitur. -  118 Codicilli trahuntur ad mentem testamenti. -  119 Testator in codicillis non censetur recessisse a voluntate, & dispositione facta in testamento. -  120 Legem, si tibi, cum lege sequenti, ff. de adimendis legatis, (quam pro Abbate ponderauit Mieres) nullo modo induci posse pro illo; contra illum vero posse, nec etiam pro Anania aliquid probare, & num. seqq. -  121 Legatum translatum ab ipso testatore de eadem persona in eandem personam, non transferri cum eadem conditione, & onere. -  122 Legata ab instituto relicta, praesumi repetita a substituto, & de hoc accurate, & diligenter actum per Menochium. -  123 Legem, cum pater, &. ab instituto, ff. de legatis 2. opinionem Abbatis non probare, noue adnotatum per Authorem. -  124 Lex, quae statuit, legata ab instituto, esse repetita in substituto, est fundata in sola coniecturata mente testatoris, quam ob aequitatem quandam eiusmodi fuisse, lex conjicit. -  125 Repetitionem legati fuisse a lege introductam, ne testator frustra legasse videatur. -  126 Conditio, vel qualitas posita in clausula separata a praecedentibus, aut sequentibus, ex praesumpta mente testatoris, an, & quando referatur ad omnia, vel ad vnum tantum, vel ad aliqua ex praecedentibus, vel sequentibus; quod certa regula diffiniri non possit, a multis tamen plene, & diuersimode tractatum, provt hoc numero ostenditur remissiue. -  127 Legem 3. §. filius, ff. de liberis & posthumis, & quae ad explicationem eius textus a Doctoribus adnotantur, Ananiae opinioni nihil obstare. -  128 Agnationis conseruandae rationem attendendam non esse, nisi in gradibus, aut personis, in quibus expressa est; idcirco conseruationem agnationis, masculorum inclusionem, & foeminarum exclusionem restringendam esse ad gradus, & personas expressas, & specificatas, nec ad alias personas extendendam esset quod intellige, vt declaratur infra, ex num. 136. cum seqq. -  129 Limitata causa limitatum producit effectum, tam in dispositionibus testatorum, quam in aliis casibus, idque nonnullis exornatum, & declaratum, remissiue. -  130 Pelaez a Mieres adnotatio quaedam in hac materia, probata per Authorem, atque ex his, quae scribit Menochius, remissiue confirmata. -  131 Bepetitionem qualitatum praecedentium, non admitti, vbi qualibet substitutio, praecedens & subsequens sunt adinuicem separatae, & in diuersis capitulis, aut clausulis positae, & perfecta oratione determinatae. -  132 Etiamsi adsint dictiones repetitionem significantes, cum tunc stent potius continuatiue, quam repetitiue. -  133 Nec aliqua repetitione indigeat clausula continens rationem siue orationem perfectam. -  134 Idque maxime procedere, vbi adest personarum diuersitas: intelligendo tamen provt declaratur infra, num. 138. & seqq. -  135 Abbatis sententiam in cons. 36. n. 3. lib. 1. (de qua hucusque actum est) procedere posse ex voluntate testatoris, rationis identitate, agnationis conseruandae ratione expressa in dispositione, vel subintellecta, ex nonnullis causis, rationibus, & dictionibus, probatissimisque, & necessariis, aut concludentibus coniecturis; ex quibus elici possit aperte, aut colligere necessarium sit, agnationem conseruare, qualitates repetere, aut praecedentia sequentibus inesse, testatorem voluisse. -  136 Qualitatem masculinitatis, legitimitatis, aut aliam similem positam in prima dispositione, repetitam censeri in secunda, & vlterioribus, quando adest praesumpta, & coniecturata mens, ac voluntas testatoris. -  137 Es quando militat eadem ratio. -  138 Repetitionem qualitatum praecedentium, ex identitate rationis, coniecturata, & verisimili mente testatoris, dictionum natura, & aliis probatissimis coniecturis. fieri debere ad sequentes gradus, aut substitutiones, etiamsi simus in diuersis, aut separatis orationibus, & in diuersis personis. -  139 Et ad hoc inter alia, Tiberij Deciani nonnulla consilia ponderata. -  140 Sfortia Oddo laudatur, & consilium eiusdem in proposito ponderatur. -  141 Burgos de Pace, erudite, & melius, quam ex relatione aliorum haberi poterit, si originaliter non legatur, materiam huius capitis tractasse, & de contrarietate Abbatis, & Ananiae, plena manu egisse. -  142 Ludouicum Molinam, deceptum aperte, allegando praedictum Authorem in fauorem Abbatis; cum potius ille Ananiae sententiam constanter defendat, & ad consilium Abbati, multas solutiones assignet. -  143 Maioratus, quoties a foemina processit, nunquam in casu dubij iudicandum fore, foeminas propter masculos remotiores ab eius successione exclusas, etsi verbis vtatur, quae ad masculos referri soleant. -  144 Et de hac re ponderatum per Authorem, & commendatum optimum consilium Rolandi 76. ex num. 9. lib. 3. -  145 Secus tamen dicendum esse, vbi de contraria voluntate testatoris in contrarium constare possit. -  146 Petrum de Peralta, recte improbatum a Mieres in proposito huius materiae, remissiue. -  147 Maioratus, cum a viro, & foemina simul institutus fuit, vtrum foemina propter masculos remotiores censeri debeat exclusa: vbi Authorum huius regni contrarietas proponitur, & Molinae opinio magis probatur. -  148 In dispositione facta per masculum, & foeminam, si mentio fiat de filiis, & descendentibus, verisimile est eos intellexisse de descendentibus vtriusque sexus: quoniam sicut masculus sexum masculinum dilexit, ita foemina suum foemininum sexum pariter dilexisse praesumitur. -  149 Maioratus, cum instituitur a marito, & vxore simul, & adjicitur, quod succedat propinquior consanguineus eorum, aut quod succedat vnus consanguineus ex parte vxoris, & alius ex parte viri, qualiter succedi debeat: & de aliis similibus, remissiue. -  150 Casus consideratur per Authorem, in quo foemina Maioratum instituens, censetur velle agnationem conseruare, & foeminas propter masculos etiam remotiores excludere, & num. seqq. -  151 Foemina descendentes agnatos habere non potest. -  152 Foemina dicitur finis lineae masculinae, & principium foeminina. -  153 Casus considerati per Authorem exemplum. -  154 Foemina est finis agnationis, & principium & origo cognationis. -  155 Foemina agnatos transuersales habet. -  156 Foemina in perpetua masculorum vocatione, quoties agnatos transuersales, vel aliquos eorum ad successionem Maioratus inuitauit, censetur agnationem sui patris conseruare voluisse. -  157 Aluaradum, Ioannem Guttierrez, Velasquez de Auendano, Iacobum Mandellum de Alba, & Antonium Thesaurum, latissime tractasse materiam huius capitis; & in effectu accessisse omnes Ananiae opinioni contra Abbatem, provt hoc numero adnotatur. -  158 Pelaez a Mieres, scripsisse latissime materiam huius capitis, & omnino legendum esse. -  159 Foeminae regulariter succedunt in quocumque Maioratu, & in Regno, & Ducatu, sicut masculi; dummodo non adsint masculi in eodem gradu, licet aetate minores; & si sint in proximiori gradu, excludunt masculum remotiorem, vbicunque apertissime, aut euidentissime non repelluntur: & vide supra, n. 65. cum seqq. -  160 Et ad hoec reduci debere infinita, quae adnotata sunt per Authores innumeros, qui de successione foeminarum tractarunt. -  161 Pelaez a Mieres, recte se habuisse in resolutione contrarietatis Abbatis, & Ananiae, quamuis in allegatione iurium, & Authorum, confuse versatus sit. -  162 Vbertini Zuchardi concordia in hac materia adducitur, & per Authorem probatur, & numeris sequentibus. -  163 Sfortiae Oddi, & Ioannis Vincentij Hondedei resolutiones in hac materia notandas. -  164 Zuchardi distinctio, aut concordia declaratur. -  165 Et Francisci Bursati consilium in proposito, recte ponderatur per Authorem. -  166 Alexandri Trentacinquij distinctio in hac materia refertur, & per Authorem probatur. -  167 Marcum Antonium Peregrinum. de materia huius capitis, & repetitione inducenda, siue non; plena manu scripsisse, & omnino legendum esse, & num. sequenti in fine. -  168 Marci Antonij Peregrini distinctio probatur. -  169 Alexandrum Trentacinquium de materia huius capitis, & repetitione inducenda, vel non; plena manu scribere, atque ex proposito videndum esse. -  170 Plenissime etiam scripsisse Hieronymum Zanchum, & Ioannem Garciam, provt hoc numero referuntur. -  171 Simonem de Praoetis, materiam huius capitis plenissima manu tractasse, & de dictionibus, causis, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut restringi debeat, ex proposito egissi: ac in effectu circa contrarietatem Abbatis, & Ananiae, multas concordias adduxisse, & inter alias eam probasse, quam cum Molina saepe veriorem diximus num. praeced. -  172 Alexandrum Raudensem in proposito huius capitis, late scripsisse, & multa scitu, & notatu digna tradidisse in hac materia: ac denique probasse magis sententiam Ananiae, intelligendo eam iuxta communem concordiam superius adductam. -  173 Foemina etiam descendentes, exclusae censentur in 14. casibus, quos congessit in vnum Alexander Raudensis, in responso 36. ex num. 150. cum multis seqq. lib. 1. -  174 Masculinitatis qualitatem, censeri repetitam, vel non, ex multis coniecturis, quas concessit Raudensis, vbi supra. -  175 Achillem Pedrocham, latissime, atque ex proposito scripsisse de hac materia, & multa cumulasse non inutiliter, in cons. 5. per tot. & cons. 12. per tot. lib. 1. -  176 Francisci Manticae, viri equidem eruditissimi, in proposito huius capitis resolutiones adducuntur, remissiue. -  177 Francisci Manticae, aduersus communem concordiam Abbatis, & Ananiae obstaculum expenditur, ad quod Recentiorum omnium scribentium nullus animaduertit; & nouiter, vere tamen, & concludenter ab Authore diluitur. -  178 Agnatio tunc censetur & intenditur conseruari, quando foemina semper excluditur, & nullo casu admittitur; secus tamen, vbi in aliqua parte dispositionis vocatur foemina. -  179 Iacobus Menochius laudatur, & lectura eiusdem in proposito huius capitis commendatur. -  180 Iacobum Menochium, de dictionibus, causis, aut rationibus, ex quibus repetitio inducitur, siue excluditur, & de materia huius capitis, plenissima manu scripsisse: idcirco ad eum confugiendum esse, cum occasio se ob tulerit. -  181 Masculinitatis qualitas, posita in primo testamento, an, & quando censeatur repetita in secundo, remissiue. -  182 Gerardum Mazolum, erudite loquutum in hac materia, & consilium quintum eiusdem Authoris, a num. 5. vsque ad num. 60. commendatum per Authorem. -  183 Tiberium Decianum erudite (vt solet) materiam huius capitis tractasse: provt hoc numero adnotatur, vbi eiusdem sententia, circa Abbatem, & Ananiam proponitur, & in effectu omnia consilia recensentur in vnum quae de hac re praefatus Author scripsit. -  184 Hyppolit. Riminald. multis in locis, atque erudite multum, materiam hanc pertractasse, eúmque a primo, vsque ad septimum consiliorum volum. cum Author euoluerit, & non absque consideratione praelegerit, nullum fere in proposito huius capitis scriptum verbum omisit, quod non inspiceret; & omnia, quae praedictus Author scripsit consilia, in vnum congessit, vt ea recenseret hoc loco, provt per totum numerum suo ordine recensentur. -  185 Blasij Flores Diaz de Mena generalem resolutionem in hac materia, recte procedere, & conuenire his; quae numeris praecedentibus sunt adnotata. FOeminae primogenitae, qualiter ad maioratus succes[sect. 1]sionem admittantur, vel non; propter masculos eiusdem lineae, & gradus, aut etiam remotioris, quando excludantur: agnationis conseruandae rationem, ex quibus videantur maioratuum institutores habuisse, masculorum vocatio, quando in hominum. dispositionibus censeatur facta agnationis conseruandae, aut praelationis inducendae gratia: qualitas masculinitatis in certis gradibus, substitutionibus, aut personis expressa, an, & quando in aliis repetita censeri debeat, vel non: qualitas, vel conditio adiecta praecedentibus, quando dicatur, vel praesumatur repetita in sequentibus: qualitatum praecedentium repetitio, ex quibus causis, aut dictionibus vel rationibus induci, aut cessare debeat, frequenter dubitari contingit. Et sane praefatae omnes quaestiones, sunt adeo[sect. 2] vtiles, & in casibus quotidie occurrentibus necessariae, vt nullae in palatiis frequentiores, aut praxi magis assiduae, & quotidianae sint. Sed quia plene, & diffuse in mille locis, & ab infinitis tractantur; ego in hoc praecipue elaborabo hic, vt subleuare possim Lectorem, ne alibi quaerendi necessitate adstringatur, cum occasio se offeret, & authoritates Scriptorum, in quibus terminis loquantur, aut intelligi debeant, declarem; variásque eorundem sententias in vnum congestas, in medium proferam; ac demum non ab aliis dicta transcribendo, sed illa tantum breuiter recensendo, illorúmque dictis nonnulla, cum necesse fuerit, adjiciendo, siue adnotando, sententiam meam interponam: contentus in praefatis quaestionibus, Doctorum confusionem, & mentem aliquantisper subordinasse, longiusque in aliis discussisse: sic enim in futurum eueniet, vt in causis contingentibus, facti specie attente perspecta, voluntate testatoris mature coniecturata, & verbis dispositionis recte perpensis, quid sibi verius videatur, pro qualitate, & circunstantia rerum possit vnusquisque diiudicare facilius. Et vt praedicta attingam, in primis constituo, post in[sect. 3]finitos alios, (qui ab inferioribus praecitantur) quaestiones omnes praedictas tractasse quamplures, inter quos tractarunt Bartolus, Paulus, Alexander, Socinus vterque, Iason, Decius, Imola, Corneus, Parisius, Cumanus, Fulgosius, Romanus, Rolandus, Gratus, Gozadinus, Antonius Rubeus, Albertus Brunus, Franciscus Piscina, Craueta, Riminaldus Senior, Mathesilanus, Ruinus, Siluanus, Celsus, Alciatus, Ioannes Le Cirier, Marzarius, Tiraquellus, Petrus de Peralta, Antonius Gomez, Pinellus, & Couar in multis locis congestis in vnum & multoties repetitis per Molinam, cuius statim specificam mentionem faciam: & vltra praedictos, scripserunt etiam latissime de hac materia, & alij plures, quos in discursu huius capitis maxime infra ex num. 141. referam, Burgos de Paz, Pelaez a Mieres, Aluaradus, Caldas Pereira, Ioannes Guttierrez, Ioannes Garsia, Velasquez de Auendano, Franciscus Mantica, Simon de Praetis. Iacobus Mandellus de Alba, Ioannes Cephalus Vbertinus, Zuchardus, Hieronymus Zanchus, Iacobus Menochius, Gerardus Mazolus, Hieronymus Gabriel, Marius Anguissola, Tiberius Decianus, Hyppolitus Riminaldus, Sfortia Oddus, Petrus Surdus, Antonius Thesaurus, Alexander Raudensis, Alexander Trentacinquius, Marcus Antonius Eugenius, Marcus Antonius Peregrinus, Ioannes Vincentius Hondedeus, & Achilles Pedrocha, quos (vt dixi) mox suo ordine praecitabo. Post antiquiores vero, secundo loco Antonium Ga[sect. 4]brielem referendum duxi, eo quod is Author, de praedictis congessit multa, & quidem originaliter legendus est, non enim sola aliorum relatione degustari poterit, communium conclus. lib. 6. de verborum significatione conclus. 6. & 7. & tit. de statutis, conclus. 6. & lib. 3. tit. de testamentis, conclus. 10. per totam. Tertio loco, de praedictis eleganter & vtiliter loqui[sect. 5]tur Modern, in consuet. Paris. tit. 1. de materia feudali. §. 16. per totum, & §. 37. glos. 1. vbi de successione faeminarum cum masculis, in pari, vel remotiori gradu; & de dictionibus inducentibus, aut excludentibus tacitam repetitionem, multa dixit necessaria, & notatu digna. Quarto loco, late, & erudite quidem, atque distincte,[sect. 6] quaestiones omnes superius propositas prosequutus est Ludouic. Molina, supremi consilij regij olim meritissimus, & eruditissimus Senator, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. per totum, & cap. 5. per totum. vbi, quae in variis locis dispersa erant, nec distincte composita, in vnum congessit, & omnia fere vsque ad sua tempora in proposito scripta, longa serie, & distincta manu Hispanorum maioratibus applicauit; ideo cum occasio se offert, ad eum omnes, tanquam ad fontem, seu initium huius explanationis confugiunt: & quamuis (vt antea dixi) latissime ipse, & singulariter de his omnibus scripserit, ac post eum infiniti etiam alij, tam exteri, quam Hispani superuenerint, qui etiam latissime scripserunt; nihilominus tamen, adeo variae sunt hominum. sententiae, & iudicia, vt hinc inde diffendentibus Authoribus, aut non aperte & distincte loquentibus, siue non omnino conuenientibus opinionibus diuisis, ad eorum resolutiones nunc animaduertere, & plenius quae ad haec spectant attingere, necessarium fuerit; & pro nunc maxime ad ea, quae dicto cap. 5. per Molinam traduntur, & aliis omissis, quae perfecte explicantur per dictum Authorem, nec maiori declaratione indigent; ab his incipiam, quae ex num. 56. cum seqq. annotauit ipse Molina, quo loco ad explicationem consultationum Abbatis, & Ananiae (quas inuicem inter se pugnare omnes contendunt) quaerit Molina, Vtrum qualitas[sect. 7] masculinitatis in vno gradu, vel substitutione, aut parte testamenti apposita, in alteris repetita esse censeri debeat? Quod quaerunt etiam, & diluunt infiniti alij Authores, quorum lectura mature, & attente percepta in hac quaestione eum ordinem seruare necessarium crediderim, vt Authorum omnium sententias referam, veriores autem & iure, & ratione comprobem; omnes enim in proposito Scribentes, tam huius regni, quam[sect. 8] exteri, etiam recentiores quamplures, paucis legibus, & rationibus contenti sunt, nec ad ea respondent, quae in contrariam partem vrgere videntur. Primo igitur constituit Molina dict. num. 56. in princ.[sect. 9] Abbatem in cons. 36. num. 3. lib. 1. & cum eo infinitos alios ibidem relatos, & referendos infra, in ea fuisse sententia, vt existimauerint quod si in primis vocationibus, aut substitutionibus, maioratus institutor ad eius successionem inuitauerit semper filios, ac descendentes masculos: quamuis in sequentibus substitutionibus vocet filios, vel descendentes absque adiectione huius verbi masculos, haec masculinitatis qualitas repetita censeri debeat. Ad quod probandum, vno solo fundamento, siue ratione vna tantum mouetur Abbas (si originaliter legatur) dicto cons. 36. num. 3. vers. nec obstat dicatur.[sect. 10] quam repetunt fere omnes referendi infra, videlicet, quod praecedentia declarant, siue determinant sequentia, & e contra; per textum in l. finali, §. cui dulcia, ff. de vino, tritico, & oleo legato, l. Titia, §. Titia, & l. vlt. ff. de verbor. obligat. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 6. tit. 13. num. 3. & 4. & vna pars testamenti aliam de[sect. 11]clarat: & inde si verbum aliquod dubium sit, aut obs. eurum, eo modo intelligi debet, secundum quem reperitur in alia parte testamenti: l. qui filiabus, l. si seruus plurium, §. vlt. ff. de legatis 1. l. quaesitum, §. Papinianus quoque, ff. de fundo instructo, l. si frater, l. quamuis, C. de fideicommissis, cum aliis adductis per Manticam loco citato supra, num. 5. Simonem de Praetis de interpret. vlt. volunt. lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. solut. 3. num. 64. & quatuor seqq. fol. mihi 241. & voluntas testatoris in substitu[sect. 12]tionibus talis esse praesumitur, qualis fuit in institutionibus: vnde sequens substitutio debet regulari, & intelligi secundum qualitatem prioris: l. Titia Seio, §. Seia libertis, ff. de legatis 2. l. 1. C. de impuberum & aliis substitutionibus, in illis verbis: Verum est non alias partes testatorem substitutioni tacite inseruisse, quam quae manifeste[sect. 13] in institutione expressae sunt. Quia vnus gradus substitutionis alium declarat: l. qui liberis, §. vltimo, ff. de vulgari & pup. substit. & ordo datus inter primo nomina[sect. 14]tos, sernari debet inter reliquos substitutos, Curtius Senior, latius fundans in cons. 51. num. 11. cum seqq. lib. 1. Ioannes Guttierrez in cons. 13. num. 10. & ad haec reducuntur in effectu omnia fundamenta, quae pro hac parte expenduntur ab his, qui sententiam Abbatis tuentur, cum qua simpliciter transit Marcus Antonius Eugenius in cons. 12. num. 38. lib. 1. Sed & aliae rationes videntur pro hac parte adduci posse, inter quas non mediocriter vrget, in primis, quod in foeminis vlterioribus, siue alterius lineae, non solum eadem exclusionis ratio, imo fortior etiam esse videtur;[sect. 15] nam qui foeminas proximiores exclusit, vlteriores etiam excludere velle, multo magis credendum est, ex ratione l. si viua matre, C. de bonis maternis, ibi: Nam licet hoc[sect. 16] nouum praesens lex constituat in nepotes, non tamen abs re est, vt in hoc casu deteriores esse nepotibus filij non sinantur. Et multis, quae in proposito eius legis, & vtiliter quidem, congesserunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. a num. 45. Mieres de maioratu, part. 2. quaest. 6. a num. 52. Baeca de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 7. num. 33. 35. & 36. Decianus in cons. 33. num. 18. vol. 3. Menochius in cons. 318. a num. 21. vol. 4. Hyppolitus Riminaldus in cons. 739. ex num. 29. cum seqq. lib. 7. Angelus Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 2. cap. 10. ex num. 4. & ita argumentantur permulti in vnum congesti ab eodem Menochio in cons. 197. num. 52. lib. 2. Achilles Pedrocha in cons. 5. numer. 22. & in cons. 20. num. 120. & sic ob praedictam rationem, &[sect. 17] praesumptam testatoris voluntatem, qualitatis praecedentis repetitio fieri debet, quae alias non fieret; ex doctrina Bartoli in l. Seiae, §. Caio, ff. de fundo instructo. Aretini in cons. 137. Alexandri in cons. 147. lib. 5. & eorum, quae tradit Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 6. n. 79. qui in terminis nostris, & pro hac parte Abbatis, expendit duo iura l. Iulius Paulus 80. & l. cum seruus 81. ff. de condit. & demonstrat. quae vere non vrgent ad pro[sect. 18]positum, vt statim dicam: & num. 77. ratione mouetur, scilicet, quod mutatio voluntatis praesumi non debeat, maxime in continenti, vel in eadem dispositione: ex regula l. eum qui, cum multis aliis, ff. de probationibus. quam lib. 1. cap. 39. num. 39. multis exornauimus remissiue: Vnde ex quo testator in principio testamenti, & in prima vocatione masculos praedilexit, & vocauit eos, foeminas excludendo; censetur esse postea in vlterioribus dispositionibus eiusdem voluntatis. Et antea n. 74.[sect. 19] proponit idem Author contrarietatem Abbatis & Ananiae, de qua nunc agitur; & dicit Abbatis sententiam probari ex nonnullis legibus, quas confuse nimis adducit, nec vere (vt quod sentio dixerim) vnam, aut alteram partem confirmant aperte; aut saltem si aliquo modo induci possunt, non omnes Abbatis sententiam probant, imo potius contra eam possunt nonnullae retorqueri; nisi excusando Virum equidem eruditum, dicamus, in eo sensu (licet simul & dicendo quod faciunt pro illa conclusione) ponderatas fuisse eas leges, vt pro vna, & altera parte vrgere ostenderet praedictus Author, quod apertius constabit, si specifice, aut suo ordine, de vniuscuiusque legis inductione tractemus. Et primo allegat Mieres textum in l. Caio, in princ. ff.[sect. 20] de alimentis legatis: ex qua adnotauit Bartolus in summario, legatum in dubiis videri translatum in alium cum onere suo, vnde sumpsit praedictus Author argumentum, ad probandum, secundas, vel vlteriores vocationes, aut substitutiones censeri factas cum eodem onere, conditione, aut qualitatis repetitione, quae praecedentibus inerat: id tamen an recte fieri possit, dicetur infra num. 115. cum seqq. Secundo allegat textum in l. si tibi, cum leg. sequenti,[sect. 21] ff. de adimendis legatis, quae pro Abbate nullo modo induci possunt, pro Anania autem, contra Abbatem, vtrum earum inductio stare possit, videbitur infra ex num. 120. Tertio expendit textum in l. cum pater, §. ab instituto,[sect. 22] ff. de legatis 2. vbi relicta ab instituto, repetita censentur a substituto sub eadem conditione; quod etiam Ananiae sententiae: nihil repugnat, vt dicetur infra, num. 122. & seq. Quarto adducit ad textum in l. 3. §. filius, ff. de liberis[sect. 23] & posthumis, quam pro Abbate vrgere existimat, ea ratione, quod probetur ibi, clausulam positam inter plura capitula, vel ante omnia, vel post omnia, ad omnia referri: quod etiam ad rem nostram, aut quaestionem superius propositam nihil facit, vt constare potest ex dicendis infra num. 126. & 127. & non obscure colligitur ex l. legatus, §. qui plures, ff. de legatis 2. quam vltimo loco allegauit ipse Mieres vbi supra, atque ex ea dedu[sect. 24]xit Bartolus in summario, quod clausula generalis restringitur ad specificata, si plura fuerunt, & plene comprobat Iosephus de Rusticis in tract. an & quando liberi in conditione positi vocentur, lib. 1. cap. 2. num. 65. 1. part. fol. 13. Vides ergo omnia fundamenta, quae pro Abbatis sententia esse possunt, & plene, & distincte ponderata; vt si ad haec congruum responsum habueris, Contrariam sententiam probare, non temere intendere possis. Ea[sect. 25] vero aperte colligitur ex dictis per Ananiam in cons. 22. num. 3. in vers. Est etiam multum ponderandum, vbi ex communi traditione Doctorum, expressim probat contrarium eius, quod Abbas dixit, scilicet, quod verbum masculos, etsi in vna, seu etiam in pluribus partibus Maioratus, aut dispositionibus appositum sit; non tamen in alia eiusdem parte, vbi deest, supplendum erit, imo ex eius expressione facta in vna parte, censendum est, Maioratus institutorem verbum masculos in alia parte consulto omisisse, quoniam si repetere voluisset, vtique expressisset: & Ananiae sententiam sequuntur permulti, quos adducit Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 6. num. 75.[sect. 26] & 76. Molina de Hispanorum primogeniis lib. 3. cap. 5. num. 56. vers. sed quamuis tot viri grauissimi. quibus ipse adhaeret in vers. in hac autem opinionum varietate. dicens hanc opinionem multo magis sibi placere, & probabiliorem esse, nisi in aliquibus casibus, de quibus agit ibid. num. seqq. vsque in finem capitis: & in effectu omnes reducuntur ad hoc, quod testator rationem conseruandae agnationis in Maioratu expresserit, vel tacite, aperte tamen, subintellexerit illam, tunc namque certissimum est (vt ipse affirmat) qualitatem masculinitatis in vna parte substitutionum expressam, ad aliam referendam esse, alias non, & num. 58. & seqq. plures Authores refert, qui Abbatis, & Ananiae sententias sic concordarunt. Videamus ergo, an haec secunda pars Ananiae verior[sect. 27] sit, & fortioribus fundamentis munita, & in effectu rationes omnes, quae pro Anania excogitari solent, per Doctores, ad quatuor reduci debent: duae colliguntur ex eodem Anania (si originaliter legatur;) duae aliae: ex Molina vbi supra. Illarum prima est, quod cum testator[sect. 28] in vna parte testamenti, vel etiam in pluribus, verbum masculos apposuerit; in alia vero, vel in aliis non; videtur in illis de masculis non intellexisse: argumento cap. Nonne, de praesumpt. l. cum praetor, cum vulgatis, ff. de iudiciis. quia ex quo in hac, vel in his vocationibus, disponens de qualitate masculinitatis non expressit, noluisse dicitur: l. vnica, §. sin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, per quem text. post Bald, & alios antiquos dicere solent Doctores in mille locis, quod testator[sect. 29] in dubio censetur noluisse disponere, cum facile illi fuit, aliqua de re disponere, & non disposuit: & post alios multos sic argumentantur Ioannes Cephalus in cons. 432. num. 39. lib. 3. Bonifacius Rogerius in cons. 41. num. 67. & 69. lib. 1. Menochius in cons. 220. num. 143. lib. 3. & praesumpt. 23. num. 2. lib. 4. Pedrocha in cons. 5. n. 48. & 50. & in cons. 12. num. 6. & 10. & in cons. 30. num. 12. Ioannes Guttierrez in cons. 13. num. 17. Et inde solet etiam dici:[sect. 30] Testator hoc non dixit, hoc non expressit, ergo neque nos dicere debemus: per textum in l. si seruum, §. non dixit praetor, ff. de acquirenda haereditate, quo argumento de non expressis a testatore, passim Doctores vtuntur; & in proposito congerit infinita Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt, lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. solut. 3. a num. 126. vsque ad num. 166. fol. mihi 245. vbi erudite (vt[sect. 31] solet) & vtiliter loquitur, & in quaestione nostra sic argumentatur Decius in cons. 599. num. 4. Secunda ratio est, quod verba testatoris, & cuiuslibet[sect. 32] alterius disponentis, in dubio ad intellectum iuris communis referenda sunt: cap. causam, quae, de praescriptionibus. cap. cum dilectus, de consuet. Bartolus in l. omnes populi, 3. part. quaest. 3. principalis, ff. de iustitia & iure, Felinus in cap. cum omnes, de constitutionibus. Mieres de Maioratu, 1. part. quaest. 58. num. 55. Simon de Praetis de interpret, vlt. volunt. lib. 2. solut. 10. n. 65. fol. mihi 167. & testator in dubio censetur cum dispositione legis, aut[sect. 33] iuris communis se conformare voluisse ex vulgatissima iuris regula saepissime a Doctoribus repetita, & plene per Menochium declarata, lib. 4. praesumpt. vlt. Manticam de coniecturis vlt. volunt. lib. 6. tit. 6. a princ. Grassum receptarum sentent. §. fideicommissum, quaest. 76. num. 25. & seqq. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 15. & 16. Iosephum Ludouicum decis. Perusin. 61. num. 46. vnde cum haec opinio ad terminos iuris communis nos redigat, ex cuius dispositione foeminae sunt capaces succedendi in Maioratu quocunque, vt infra dicetur, & plenissime probat Alexander Raud. in responso 1. ex num. 74. cum multis seqq. vol. 1. nec propter masculos remotiores excluduntur, nisi de voluntate testatoris manifeste constiterit, vt etiam infra dicetur, omnino amplectenda erit, maxime in casu proposito, in quo qualitatem masculinitatis in secunda, aut vlterioribus vocationibus testator non expressit. Quo fundamento in terminis quaestionis[sect. 34] nostrae originaliter vsus est Ancharan. (& ab eo caeteri accipiunt) in cons. 120. num. 4. incipit Pro clariori. Burg. de Paz in cons. 29. in princ. & num. 66. & alij plures, quos consulto omittendos duxi. Tertia ratio desumi potest ex verbis Modern, in consuet. Paris. 1. part. §. 37. glos. 1. num. 8. qui fere in nostris terminis loquitur, ac singulariter annotauit legatum, fi[sect. 35]deicommissum, & omnem aliam dispositionem in dubio censeri puram, si in ea non inseratur dies, nec conditio, nec illam in dubio praesumi adiectam: quod maxime procedit, cum verba repugnant, vt in terminis quaestionis nostrae, l. 1. ff. de condit. & demonstrat. l. libertis, libertabusque, 4. in fine. ff. de alimentis legatis, l. si Titius mihi, §. vltimo, ff. de legatis 1. & latius comprobat, rationemque reddit Menochius lib. 4. praesumpt. 175. n. 2. 3. & 4. vbi per totam illam praesumptionem accurate &[sect. 36] vtiliter disputat, an, & quando dispositio conditionalis, vel potius pura, vel modalis, vel in diem praesumi debeat? Peregrinus etiam de fideicommissis, artic. 16. num. 110. folio 156. Quarta, & vltima ratio traditur per Molinam lib. 3. dict. cap. 5. num. 57. quae deducitur ex singulari doctrina Ioannis de Imola in Clement. 1. col. finali, de supplenda negligentia praelatorum, vbi inquit, praecedentia in sequentibus nunquam censeri repetita; quoties agitur de[sect. 37] repetenda qualitate aduersus dispositionem iuris communis: quod praesertim in materia de qua agimus (vtpote foeminarum exclusiua) dicendum est, ex eodem Molina, qui refert plures alios Imolae sententiam sequentes; & vltra eum confirmatur ex his, quae scribit Modernus Paris. vbi supra num. 9. & in additione ad Bar[sect. 38]tolum in l. praetor, l. 2. §. eritque differentia, ff. vi bonorum raptorum, vbi ponitur distinctio ad cognoscendum, an & quando dicta in vno capitulo, in sequentibus censeantur repetita. Et vide omnino Menochium lib. 2. praesumpt. 7. per totam, ex cuius disputatione, multa huic materiae conducibilia deduci possunt, ibi enim plenissime & forsan melius, quam alibi tractat, an, & quando di[sect. 39]cta, & disposita in vna parte legis praesumantur repetita in alia parte. Sed & iura possunt, aut leges, vltra rationes praedictas adduci pro hac parte. Et primo loco, l. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis 3. vbi prohibitio aliena[sect. 40]tionis, quae est contra ius commune, argum. l. nemo paciscendo, ff. de pactis, & sine causa fieri non potest, vt in §. Iulius Agrippa, eiusdem legis, & in l. filius familias, §. diui, ff. de legatis 1. & declarat latissime Pertus Antonius de Petra de fidei commissis, quaest. 1. ex num. 1. cum multis seqq. facta inter viuos, non extenditur ad vltimam voluntatem. Secundo facit textus in l. sub conditione, 73. ff. de haere[sect. 41]dibus instituendis, vbi Caius Iureconsultus in hunc modum scribit: Sub conditione haerede instituto, si substituamus, nisi eandem conditionem repetamus, pure cum haeredem substituere intelligimur. Quibus verbis expresse demonstrat, conditionem adiectam in insticutione, repetitam non videri in substitutione, nisi per testatorem repetatur: at conditio qualitas quaedam est, l. 1. §. qui sub conditione, l. si quis sub conditione, ff. si quis omissa causa testamenti, & ita contra Abbatem rectissime expendit eum textum Decius in cons. 599. num. 6. ad probandum qualitatem Masculinitatis repetitam non censeri. Tertio, facit l. qui fundum, ff. de contrahenda emptione,[sect. 42] vbi clausula apposita in praecedentibus, in sequentibus repetita non intelligitur, provt ad id expendunt eum textum Socinus, & Castrensis in l. quae conditio, ff. de condit. & demonstrat. Quarto, facit textus in dict. l. quae conditio, 39. ff. de[sect. 43] condit. & demonstrat. vbi in haec verba scribitur. At quae conditio ad certas personas accommódata suerit, eam referre debemus ad eum dumtaxat gradum, quo hae personae institutae fuerint. Et in l. vltima, §. Seio, ff. de legatis 2. ex quibus communiter adnotarunt Bartolus, & alij Doctores ibi. Menochius referens multos lib. 4. praesumpt. 178. num. 17. conditionem adiectam vni gradui, vel personae[sect. 44] iam nominatae, non censeri repetitam in persona alterius substituri, aut coniuncti, & plenissime declarat Menochius dict. praesumpt. 178. per totam. His ergo iuribus, & fundamentis (quae vere conclu[sect. 45]dunt Ananiae sententiam, intellectam eo modo quo Molina intellexit, magis communiter sequuntur Scribentes, vt vltra relatos per Molinam, constat ex his, quae in proposito tradiderunt Burgos de Paz, Mieres, Aluaradus, Ioannes Garsia, Ioannes Guttierrez, Velasquez de Auendano, Riminaldus, Decianus, Peregrinus, Menochius, Praetis, & alij quos infra commemorabo. Ego vero, vt praedictorum, & aliorum etiam quamplu[sect. 46]rium, dilucida, & perfecta resolutio haberit possit, postquam in hac materia quamplurima euolueram, & infinita, attenta, atque originali librorum omnium lectura praelegeram (quod moris habeo) nonnulla constituere necessarium duxi, quibus ipsa, & absolute, & distincte magis, quam antea erat, explicata manebit. Et in primis constituo, certam, aut generalem regu[sect. 47]lam in hac materia dari non posse, sed qualitates, & circumstantias casuum occurrentium considerandas esse, ex quibus, quid testator voluerit, quid ve praesenserit, possit deduci; & iuxta ea voluntatem testatoris interpretari: vt scribunt Decius in consil. 339. col. 2. ad finem, Socinus Iunior in cons. 103. sub num. 55. lib. 1. quorum meminit, & ita constituit Simon de Praeris de interpret. vlt. volunt. lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. solut. 3. num. 74. fol. mihi 242. variae enim sunt, & diuer[sect. 48]sae hominum. voluntates, l. & quia poterat, ff. ad Trebellianum, cap. quia, de concessione praebendae, & iuxta illud: Velle suum cuique est, nec voto viuimus vno. cum possit[sect. 49] testator cum dispositione legis se conformare, vel sua dispositione facere cessare prouisionem illius, foeminas excludendo, vel non: l. si fundum: §. stichum, & ibi Baldus, ff. de legatis 1. l. eum qui, in fine, ff. de his quibus vt dignis, Alexander in cons. 88. col. 2. num. 2. lib. 7. Castrensis in cons. 185. Subscriptis egregiis, in fine, lib. 2. possit[sect. 50] etiam diuersimode suam dispositionem facere, aut generalem, aut specialem, aut limitatiuam, vel restrictiuam, aut respicientem aliquid substantiale ipsius dispositionis, vel accidentale; aut expressam, vel tacitam, Ruinus in cons. 37. Circa legatum, col. penultima, num. 7. lib. 2. Paris. in cons. 58. Circa Primum, col. 2. n. 5. lib. 2. plene Ripa in l. 1. col. 7. vsque ad 10. a num. 49. vsque ad num. 74. ff. de vulg. & pup. subst. Decius in l. sicut certi, col. 3. C. de testamento militis, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 2. a princ. Secundo constituendum est, repetitionis inducendae,[sect. 51] vel non inducendae disputationem totam coniecturalem esse, & praesumptam; sicuti post Bartolum in l. Seiae, §. Caio, num. 2. ff. de fundo instructo, & in l. in repetendis, st principium, ff. de legatis 3. expresse adnotarunt Castrensis in cons. 153. super 1. quaesit lib. 1. Decius in cons. 190. col. 4. vers. Septimo, quod. Craueta in cons. 608. n. 9. & cum aliis multis, Menochius lib. 4. praesumpt. 180. num. 3. & in[sect. 52] cons. 117. num. 60. lib. 2. sic, vt coniecturae in hac materia fallacissimae esse possint, cum non solum diuersi in varias, & diuersas trahantur sententias, sed etiam ijdem sibi non constent, vt affirmat Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 6. tit. 13. sub num. 8. in vers. vnde cum non solum, fol. mihi 243. & sentit Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 6. num. 76. dum dicit, dolendum esse, quod Parisius, Socinus, & alij in pluribus consiliis variaue[sect. 53]rint in hac materia; & modo vnam, modo aliam sententiam probauerint: idcirco quamuis expressum dici soleat, ac etiam euidenter, & clare apparere id, quod ex coniecturis apparet, etsi verbis expressum non fuerit; l. licet Imperator, vbi communiter Doctores ff. de legatis 1. Decius in cons. 584. num. 2. Tiraq. in l. si vnquam, in verbo, libertis, num. 52. & seqq. C. de reuocandis donationibus. Zanchas in repetit, l. haeredes mei, §. cum ira, num. 46. & seq. Molina de Hispanorum primogeniis lib. 3. cap. 4. num. 39. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 6. Decianus in cons. 41. num. 126. lib. 1. Hyppol. Riminald. in cons. 116. ex num. 2. vol. 2. Menochius in cons. 95. num. 31. 33. & 36. lib. 1. & specialiter prouisum dicatur, quod[sect. 54] ex mente, aut intentione disponentis apparet per coniecturas: l. cum acutissimi, C. de fideicommissis. Andr. Siculus de Barbacia in cons. 11. col. 5. part. 2. Signorolus in cons. 176. num. 7. & referens multos Tiraquell. de legibus connubialibus, verbo exprez, glos. 7. voluntatémque ex coniecturis collectam, expressam voluntatem dici, cen[sect. 55]suerit glossa notabilis in l. Praetor, §. interdum, vers. expressum, ff. de noui operis nunciatione. Decius in cons. 68. num. 13. Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 248. num. 3. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. solut. 5. a num. 13. fol mihi 153. & dubit. 1. num. 178. fol. 248. & alij innumeri, quos sciens, consultóque praetermitto. Tamen, quia in coniecturanda, atque inter[sect. 56]pretanda defuncti voluntate saepe decipimur, vt scribit Baldus in l. precibus, num. 23. C. de impuberum, quem referunt, & multis comprobant Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 1. num. 1. Mantica de coniecturis vltimar, volunt. lib. 3. tit. 2. num. 1. Tiraquellus in l. si vnquam, in verbo, libertis. C. de reuocandis donationibus. Peregrinus de fideicommissis, art. 11. ex num. 33. cum seqq. & num. 40. & mentem defuncti diiudicari difficillimum[sect. 57] est: l. ex facto, ff. ad Trebellianum. cum notatis per Manticam de coniecturis vltimar. volunt. lib. 3. tit. 2. in princ. & vide. tit. 4. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 1. Menoch. alios referens in cons. 117. num. 48. lib. 2. vbi di[sect. 58]cit, quod interpretatio voluntatis testatoris, plena periculi est, & persaepe in illius cognitione errare solemus: Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 1. interpret. 1. solut. 2. num. 5. fol. 11. Socinus Iunior in consil. 101. in princ. vol. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 28. fol. mihi 180. qui post Baldum ibi relatum, in proposito dicit; quod ambulare dicimur[sect. 59] in tenebris, cum agimus de interpretanda mente testatoris: cum quo loquuti non sumus, & qui non potest modo mentem suam aperire. Tiberius Decianus, in consil. 10. num. 71. vol. 3. vbi refert Bald. vbi supra, & in aliis[sect. 60] locis dicentem: quod de mente hominis nullum certum est testimonium, quia soli Deo nota est; ideo magis inhaerendum verbis certis, quam menti imaginariae, & non certae: ex eodem Authore ex quo, & superioribus[sect. 61] idem dicendum erit in terminis nostris, vt quoties voluntas testatoris expressa non fuerit, aut clara, incerta potius, & obscura, atque ex coniecturis colligenda, cautissime agendum sit, & plura attendantur, quae scribit Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 1. interpret. 2. solut. 1. per totam, fol. 78. & lib. 3. interpret. 3. dubit. 1. solut. 1. & duodecim seqq. fol. mihi 45. vsque ad fol. 64. vbi latius, & melius quam alibi congerit infinita, quae in coniecturanda, atque interpretanda defuncti voluntate obscura attendi debent, vt interpretatio recta, & Congrua dicatur: Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, 1. part. cap. 15. per totum. vbi de coniecturis ex testamento resultantibus, & qua[sect. 62]liter, quóve probationis genere probari debeant, latissime, & vtiliter tractat & illae demum coniecturae attendantur, quae necessariae, aut valde probabiles sint, aut[sect. 63] concludentes: vt cum multis scribunt Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 3. num. 10. Decianus in cons. 10. num. 71. vol. 3. Marcus Antonius Peregrinus, qui multis confirmat, de fideicommissis, art. 11. n. 39. & seqq. fol. mihi 90. & colligantur ex dictis, & dis[sect. 64]positis per testatorem: Portius in cons. 14. num. 2. & in cons. 2. num. 4. & seqq. Torniellus in cons. 43. num. 1. & seqq. Parisius, in cons. 87. num. 18. vol. 2. Bursatus in consil. 51. num. 9. vol. 1. Cagnolus in l. 1. num. 52. C. de pactis, Marzarius in cons. 7. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 6. & num. 143. Quod in materia, de qua, agimus, rectissime adnotauit Molina de Hispa[sect. 65]norum primogeniis, lib. 3. cap. 4. n. 38. & alibi saepe eod. c. & cap. seqq. dicens, foeminas propter masculos remotiores, ex coniecturis non aliter exclusas censendas esse, aut repetitionem masculinitatis non aliter induci posse, quam si coniecturae indubitatae fuerint: Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 6. num. 2. & num. 6. in fine, ibi: Non priuantur euidentissime, aut per indubitabiles coniecturas, & num. 21. & num. 25. in fine, ibi: Nisi vbi priuatio sit expressa, vel per tam euidentissimas coniecturas, vt salua mente testantis ab eis recedi non possit. Et sequuntur Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 7. in fine, & num. 32. ibi: Euidentissime exclusio probanda erit. Ioannes Guttierrez in cons. 13. num. 14. Alex. Raudensis, qui refert Molinam, de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 292. Petrus Surdus in cons. 316. ex num. 31. lib. 3. vbi[sect. 66] dicit: quod masculus remotior, vt ad successionem admittatur, exclusa foemina proximiori, induci non potest, nisi euidenter, aut clare constet de testatoris voluntate: Burgos de Paz in cons. 29. num. 66. & in repetitione prooemij legum Tauri, vbi dicit: Quod, vt foeminas ex[sect. 67]clusas esse iudicemus, expressissima verba esse debent: & infra dicemus, num. 159. & vltra relatos ibi. idem notauit etiam Decianus, in cons. 12. num. 21. lib. 1. Tertio & principaliter, ac pro generali, & vera huius[sect. 68] materiae regula constituendum est, repetitionem, aut restrictionem masculinitatis, legitimitatis, seu aliarum qualitatum praecedentium, totam pendere a voluntate testatoris: Bartolus in l. Seiae, §. Caio, ff. de fundo instructo, & in l. auia, & in l. Iulius Paulus, ff. de condit. & demonstrat. Albericus in l. Titia, §. 1. ff. de verborum obligationibus, Alexander in cons. 50. in fine, & in cons. 66. col. 2. num. 3. lib. 2. Oldradus in cons. 151. Craueta in cons. 135. num. 14. & seq. Menochius in cons. 111. num. 88. lib. 2. Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. solut. 2. num. 132. fol. 266. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 16. num. 10. fol. 144. idcirco, cum expressa, aut clara, siue etiam praesumpta[sect. 69] fuerit voluntas testatoris, qualitates praecedentes repetere volentis, aut restringere, foeminásve proximiores propter masculos remotiores excludere, vel non excludere, illa omnino & praecise obseruanda est; quod vltra relatos supra eleganter probauit Hyppol. Riminald. in cons. 112. num. 48. & num. 53. lib. 1. & in cons. 746. num. 9. & 10. lib. 7. vbi cum Aretino, Alexandro & aliis nota[sect. 70]uit, quod repetitio qualitatum, vel conditionum. fit, vel non fit, ex praesumpta mente disponentis, ac etiam impeditur, vbi alias de iure fieri deberet, si constat de tacita voluntate testatoris: & exemplum ponens, recte aduertit Molina de Hisp. primogen. lib. 3. c. 5. & eum non referens[sect. 71] Aluaradus de coniect. mente defuncti, lib. 2. c. 3. §. 4. n. 1. vt puta, cum institutor Maioratus dixerit, quod ad sui Maioratus successionem vocat masculos proximiores, & quod nullo pacto vult, quod foemina in Maioratu succedat, sed quod semper propter masculos etiam remotioris lineae, & gradus, excludatur. quo casu dubitationi locus esse non potest: vel cum per viam regulae generalis qualitatem Masculinitatis apposuerit, vt si dixerit: Volo,[sect. 72] quod semper in hoc Maioratu masculi, & non foeminae succedant: tunc enim, siue in principio, siue post vocationes, aut substitutiones clausulam hanc adjiciat, quamuis in quibusdam gradibus, aut substitutionibus qualitatem Masculinitatis omiserit, illa ad omnes gradus, & personas pertinere debebit, & verbum filiis in aliqua parte adiectum, de masculis intelligendum erit, ex eodem Molina dicto cap. 5. num. 62. vbi refert alios. Deci[sect. 73]pitur tamen eo loco, dum existimauit (ad quod nullus animaduertit) masculos ad exclusionem foeminarum proximiorum ex vi repetitiua in proposita specie includi: quod sentit aperte, dum expendit doctrinam Bartoli, de qua ibi mentionem facit: cum tamen verius multo sit in hoc casu ex vi comprehensiua, non ex repetitiua, ad exclusionem foeminarum masculos etiam remotiores admitti, ex resolutis per Doctores in l. mulieri & Titio, ff. de condit. & demonstrat. Oldradum in cons. 185. Rolandum in cons. 27. num. 6. & 7. lib. 1. Franciscum Piscinam in disputat. exclus. foemin. num. 15. & 23. Tiraquellum in l. si vnquam, in verbo, libertis, num. 37. C. de reuocandis donationibus, & dictis per eundem Molinam, lib. 1. cap. 5. num. 9. & quatuor seqq. Quare qualitas masculinitatis, etsi in aliquibus fuerit omissa, in omnibus, qui successuri sunt, censetur requisita & comprehensa. Expressum enim dicitur, quod ex praecedentibus, aut sequentibus verbis, errore, aut obliuione disponentis ap[sect. 74]paret fuisse omissum: l. 1. vers. sin autem, ff. de haeredibus instituendis, l. cum pater, §. cum imperfecta. ff. de legatis 2. Castrensis in cons. 60. in fine, lib. 1. Tiraquellus congerens nonnulla in proposito in l. 7. connubiali, a num. 180. Simon de Praetis de interpret, vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. solut. 1. num. 31. fol. 257. aut quod ex pro[sect. 75]oemio, siue ex praefatione dispositionis colligitur, vt in nostro casu; quae praestat lumen, ac intellectum ipsi dispositioni, & inducit causam, & rationem finalem ipsius: vt cum aliis multis obseruant Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. ex num. 1. cum multis seqq. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 15. num. 10. & 2. part. q. 3. num. 21. & num. 28. & in initio 2. part. num. 43. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. vltimo, ex n. 9. Menoch. lib. 6. praesumpt. 2. Achilles Pedrocha in cons. 10. num. 38. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 123. & 124. Praeterea, si institutor Maioratus in in[sect. 76]stitutione illius profiteatur, se Maioratum instituere, ea ratione, vt bona perpetuo in agnatione conseruentur: ex hoc solum foeminas propter masculos remotiores excludere, & qualitatem masculinitatis in vno loco, aut gradu dispositionis adiectam, ad alias personas, & gradus extendere voluisse videtur: in quo amplius non insisto; sed ad Molinam me remitto, qui de hac quaestione, & ratione ipsius, plene tractauit, & in effectu sic resoluit lib. 3. de Hispanorum primogeniis, cap. 5. a num. 1. vsque ad num. 10. & num. 18. & num. 58. & lib. 1. cap. 6. num. 6. cui iunge idem etiam tractantes, Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 2. & num. 24. Auendanum in l. 40. Tauri, glos. 9. num. 49. & 50. & vltra relatos ab eis, Menochius in cons. 95. num. 24. 82. & 89. lib. 1. Decianus, in cons. 74. num. 95. cum seqq. vol. 3. Simon de Praeris de interpret. vltimar. volunt. solut. 11. n. 3. fol. 147. vbi per totam illam solutionem a principio vsque in finem, plenissime tractat, & vtiliter, an, & quando fideicommissum inducatur, siue amplietur, agnationis conseruandae ratione expressa: item conseruandae[sect. 77] agnationis ratio quando dicatur expressa, & quando tacita; & infinita alia congerit, quae vtilissima esse possunt in hac materia, & Hispanorum maioratibus quotidie applicari: late etiam agit Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 30. per totum. Denique, si maioratus institutor, simpliciter, & ab[sect. 78]solute masculos ad successionem eiusdem inuitauerit, nec de foemina in aliqua parte dispositionis meminerit, quamuis rationem conseruandae agnationis non expresserit, ex hoc solum agnationem conseruare voluisse videtur, foeminasque propter masculos remotiores excludere: & quod fortius est; verbum ipsum masculos, abs[sect. 79]que vlla ratione conseruandae agnationis expressa, vel subintellecta, sui natura exclusiuum est foeminarum, quod amplius non fundo, sed vtrumque ad Molinam remitto, qui plene tractat, & his quae in contrarium moueri possunt respondet lib. 3. de Hispanorum primogeniis, cap. 5. a num. 25. vsque ad num. 38. & lib. 1. cap. 5. num. 36. vbi[sect. 80] recte constituit masculinitatis expressionem praebere coniecturam, vt prospectum sit agnationi: quod dixit etiam Syluester Aldobrandinus in cons. 6. num. 43. lib. 1. & cum Socino, Decio, Parisio, & aliis, Alexander Raud. in responso 35. n. 81. & 82. lib. 1. Albanus in cons. 51. n. 8. & in cons. 54. n. 8. Bonifac. Rogerius in cons. 25. num. 35. lib. 1. Hyppol. Riminald. in cons. 117. n. 17. lib. 2. & vide in cons. 738. num. 20. lib. 7. & superiorem resolutionem sequuntur etiam, & multos alios sic tenentes referunt Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 6. & 7. per totum. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, Glos. 9. num. 47. & 48. Ioannes Guttierrez in consil. 13. num. 8. per totum, vbi in proposito adducit doctrinam, & distinctionem Gregorij Lopez; Grassus receptarum sententiarum, §. fideicommissum, quaest. 12. num. 2. & quaest. 35. num. 2. Berous in cons. 115. num. vol. 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 25. num. 11. fol. mihi. 235. vbi dicit, quod pro hac sententia est casus, in cap. Raynaldus, de testamentis, & art. 26. n. 22. fol. 249. Achilles Pedrocha in cons. 22. num. 4. Mazolus in cons. 5. num. 55. Cephalus in cons. 330. num. 62. lib. 3. Menochius videndus omnino in cons. 95. a num. 51. vsque ad num. 65. lib. 1. Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpret. 3. solut. 11. num. 5. 6. 7. & 8. fol. 147. & num. 65. fol. 155. pro quibus ponderari potest optimus textus[sect. 81] (quem nullus ipsorum expendit) in §. caeterum, Institut. de legitima agnatorum successione, dum dicit: Quod ideo constitutum erat, quia commodius videbatur, ita iura constitui, vt plerunqae haereditates ad masculos confluerent. Et sic in eo textu, verbum masculos, simpliciter prolatum, solum agnatos masculos comprehendit; agebatur enim de materia, in qua versabatur fauor agnationis; nam[sect. 82] cognati iure ciuili non admittebantur ad haereditatem, sed a Praetore, tertio ordine per bonorum possessionem vacabantur: l. 1. ff. quis ordo in bonorum possessione seruetur. textus in principio. Institut. de successione cognatorum. Vnde ex praedictis verbis sequitut manifeste, & necessario dicendum; Imperatorem ibi de masculis agnatis tractare, vt subiecta materia conueniat: & apertius exprimitur in principio illius textus, dum dicitur: Caeterum inter masculos quidem agnationis iure haeredit as etiamsi longissimo gradu sint, vltro, citroque capitur. Idque indubitabile qui[sect. 83]dem erit, si masculinitatis qualitas reiterata fuerit, aut in pluribus substitutionibus repetita; tunc enim ostendit aperte, agnationi fuisset prospectum: Socinus Iunior, in cons. 22. col. 2. in princ. lib. 3. & in l. cum auus, num. 83. ff. de condit. & demonstrat. Parisius in cons. 7. num. 9. & 10. lib. 2. Riminaldus & Raudensis in locis relatis supra, num. 80. Surdus referens alios in cons. 396. num. 17. lib. 3.[sect. 84] Bonisacius Rogerius in cons. 25. num. 50. lib. 1. Procedit etiam superior resolutio, cum institutor Maioratus relictis propriis filiabus filios masculos ad successionem eius inuitauit, inuicemque eos substituit, aut (quod indubitatum erit) si ad vocationem agnatorum etiam collateralium processit, & easdem filias reliquerit; tunc enim agnationem conseruare voluisse, & foeminas propter masculos remotiores in perpetuum excluisse videbitur: quod egregie defendit Modernus Paris. in cons. 1. a n. 18. & duplex proponens exemplum in consuetudinibus Paris. tit. 1. de materia feudali, §. 16. num. 6. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 76. num. 31. vol. 1. & confirmatur aperte, ex communi & magis recepta sententia Docto[sect. 85]rum existimantium, conditionem si sine liberis, verificari tantum in masculis, quando testator propriam filiam exclusit, & masculos dumtaxat haeredes instituit: quam tenent, & singulariter explicant Socinus in l. cum auus, num. 80. ff. de condit. & demonstrat. Alciatus responso 52. ad finem, Decius, Iason, Castrensis. Barbacia, Gratus, & Crotus. cum quibus Decianus in cons. 74. num. 17. vers. & ita etiam, vol. 3. Cephalus cons. 45. num. 4. & in cons. 46. num. 1. vers. Octauo, quoniam, lib. 1. Menochius in cons. 95. num. 30. lib. 1. Simon de Praetis in cons. 161. num. 13. & 14. Hyppol. Riminald. Mazarius, Beroüs, Pancirolus, Curt. Iunior, Calcaneus Rubeus, Alexand. & alij, quos sic defendens, congessit in vnum Pedrocha in cons. 5. num. 17. & seqq. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 29. num. 9. Mantica de coniecturis vltimar. volunt.[sect. 86] lib. 11. tit. 14. n. 20. vers. Tertio etiam. Grassus fideicommissum, quaest. 12. num. 2. & pro hac parte multum vrgent, aut vere concludunt fundamenta, quae adducit Menochius dicto cons. 95. a num. 25. vsque ad num. 31. lib. 1. a quo num. vsque ad num. 56. erudite, & subtiliter omnibus satisfacit, quae in contrarium excitari, aut moueri possunt; sic vt eis respondere necessarium non sit, sed dumtaxat satisfacere nonnullis, quae Hispanorum primogeniis applicando, in contrarium ex nostris adnotauit solus Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri Glos. 9.[sect. 87] n. 82. 85. & 87. vbi non omnes, sed nonnullos ex praedictis referens, in ea opinione est, vt existimet solam hanc coniecturam non sufficere, vt foeminae proximiores propter masculos remotiores excludantur, nisi ex aliis coniecturis constiterit, Maioratus institutorem agnationem conseruare voluisse: In quo decipitur equidem praedictus Author, tum propter contrariam sententiam eorum Authorum, quos supra retulimus in contrarium, & rationes eorum quae magis concludunt: tum etiam[sect. 88] quia in proposito casu, institutor Maioratus, qui relictis propriis filiabus, masculos tantum ad successionem inuitauit, nulla alia de causa id fecisse dici potest, quam vt agnationem propriam conseruaret, vt in terminis annotarunt permulti, quos superius adduximus, & infinitos referens Menochius dicto cons. 95. num. 105. Hyppol. Riminald. in con. 47. num. 19. vol. 1. Bonifac. Rogerius in cons. 25. num. 64. & 65. lib. 1. Albanus, in cons. 87. num. 14. Idcirco pro expressa haberi debet, ex sententia Glossae in l. quamuis, C. de fideicommissis. ex qua communiter &[sect. 89] passim adnotare solent Doctores, quod pro expressa habetur ratio subintellecta, quae vnica imaginari potest in testamento, & eam multis exornant D. Anton. de Padilla, ibidem, Molina de Hispanorum primogeniis lib. 1. cap. 5. num. 9. Bonifacius Rogerius in cons. 41. num. 48. & num. 49. lib. 1. Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. solut. 5. num. 31. fol. 154. & latius eodem lib. solut. 2. num. 106. fol. 265. & num. 107. & tribus seqq. Decianus in cons. 31. num. 96. & in cons. 74. num. 14. vol. 3. Mantica de coniecturis vltimar. volunt lib. 6. tit. 14. num. 20. Grassus receptarum sententiarum, §. fideicommissium, q. 4. num. 21. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 90. fol. 64. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 5. vbi cum Molina, & aliis[sect. 90] in nostra materia expressim constituit, agnationis con. seruandae rationem expressim censeri, tametsi in dispositione non exprimatur, vbi ea sola, & non alia reddi potest, & tamen pro hac sententia vltra praedictam rationem, quae multum adstringit, vrgentissimae sunt coniecturae, & rationes adductae per Menochium vbi supra, vt aliter confirmare superfluum, & absque vtilitate sit. Quicquid aliter teneat Auendanus vbi supra, dicto n. 87.[sect. 91] qui tamen si Menochium & alios recentiores praelegisset, fortassis ab hac sententia non recessisset: pro qua etiam faciunt resoluta a Mieres de maioratu, 2. part. q. 6. num. 70. & in terminis Hyppol. Riminaldus in cons. 389. num. 1. & 2. & in cons. 457. num. 9. & tribus seqq. vol. 4. secure probat, & refert plures alios sic tenentes, quod[sect. 92] testator substituens filio suo decedenti sine filiis masculis fratres, & ipsorum filios masculos exclusa filia, id videtur fecisse ratione conseruandae agnationis, nec exclusio foeminae, & masculinitatis qualitas expressa, propter aliud videntur appositae. Quarto & principaliter constituendum est in hac[sect. 93] materia, repetitionem praecedentium induci, & foeminas propter masculos remotiores excludi, non solum in casibus praecedentibus, vbi est expressa testatoris voluntas, aut pro expressa haberi debet; sed etiam & in aliis pluribus casibus, in quibus ex coniecturis elici potest testatoris voluntas. Coniecturae autem variae sunt, & diuersae; variae etiam, & multae dictiones, rationes, & causae, ex quibus repetitio induci, aut cessare debet, siue propter quas in praecedentibus dicta, ad sequentia trahuntur: . & foeminae propter masculos remotiores exclusae censentur, vel non: de quibus eleganter, & late per Mol. de Hisp. primogeniis, lib. 3. cap. 4. & 5. & alios plures, quos infra suo ordine commemorabo. Ex illis autem legendi erunt omnino ex nostris, Burgos de Pace, Aluaradus, Mieres, Auend. Ioannes Guttierrez, & Ioannes Garsia; exterorum vero Menochius, Peregrinus, Decianus, Riminald. Simon de Praetis, Raudensis, Pedrocha, & caeteri referendi infra. Deinde notandum omnino consilium Baldi (quod est singularissimum in hac materia, & quotidie allegatur) 153. Quidam testator, lib. 5. vbi eleganter & ma[sect. 94]gistraliter docuit, repetitionem omnem tacitam, procedere, aut ratione copulae, vel coniunctionis, quia sunt plura legata copulata, vel per dictionem, &, vel, item, & similes alias dictiones coniunctiuas, vel connexiuas, vel quia reguntur ab eodem verbo, & determinantur ab eodem actu verbi determinantis, aut regentis totam orationem, aut per identitatem rationis, quando subest ratio repetendi antecedentia in sequentibus, & sic in summa explicauit totam hanc materiam, constituendo, tres[sect. 95] causas esse tacitam repetitionem inducentes, videlicet copulam, identitatem orationis, & identitatem rationis e conuerso tres causas esse repetitionis exclusiuas, videlicet aduersatiuam, vt quia est ibi dictio sed, vel secus, & similes, diuersitatem, siue separationem orationis, & temporum, & diuersitatem, siue aduersationem rationis habentes: nam habentia inter se aduersatiuam ratio[sect. 96]nem, non habent ad inuicem tacitam repetitionem, ex eodem Baldo in dicto cons. 153. vbi litera est multum corrupta, sed ita restitui debet, vt aduertit Modernus in consuet. Parisien. tit. 1. de materia seudali, §. 37. Glos. 1. n. 3. & Baldum sequuntur Mieres, Ioannes Garsia, Decianus, Raudensis, Riminaldus, Pedrocha, & alij referendi infra, Menochius lib. 4. praesumpt. 180. num. 4. Marius Anguissola in cons. 190. lib. 1. Simon de Praetis, de interpret. vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 4. dubitat. 2. solut. 2. num. 164. fol. 268. & lib. 4. dubitat. 10. num. 106. & 107. fol. 348. & ad haec in effectu reduci debent infinita, quae[sect. 97] licet diuersis modis, & in variis & multis locis adnotarunt Scribentes in hac materia, & a doctrina superiori fundamentum sumunt: maxime adnotata per Molinam lib. 3. d. cap. 5. num. 59. & 60. Ruini etiam resolutiones in cons. 124. num. 5. paulo ante finem, & in cons. 168. num. 13.[sect. 98] lib. 3. cuius distinctionem sequuti sunt Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 13. num. 10. in fine. Molina dicto num. 60. sed nouae non sunt, vt nonnulli scribentes crediderunt; imo ex prima parte distinctionis Baldi deducuntur aperte, nec ipsi tribui debent. Quinto & principaliter constituendum est, ad con[sect. 99]cordandas Abbatis, & Ananiae contrarias sententias in quaestione agitata supra, ex num. 7. cum seqq. & num. 25. & seqq. permulta quidem scripta, atque excogitata fuisse ab infinitis Authoribus, de quibus infra; vere tamen nonnulla eorum, vel falsa esse; aut si vera, non perfecte, nec absolute intellecta, siue omnes casus non continentia, vel saepe inuoluta, & aliis contraria; quod ex dicen[sect. 100]dis infra constabit. Molinam vero; lib. 3. de Hispanorum primogeniis, dict. cap. 5. num. 57. & 58. (quem multi sequuntur) recte constituisse, Ananiae sententiam opinioni Abbatis contrariam, regulariter veriorem esse; exceptis casibus quibusdam ibi enumeratis: cum illa fortiores habeat, & meliores pro se rationes, & maiori Authorum numero sit munita, vt supra vidimus, & infra dicemus. Nec obstant fundamenta adducta pro contraria par[sect. 101]te. Et primo non obstant ea, quae diximus supra, ex num. 10. vsque ad num. 15. quod praecedentia declarant, siue determinant sequentia, & e contra; & vna pars testamenti aliam declarat; & voluntas testatoris in substitutionibus talis esse praesumitur, qualis fuit in institutionibus. Quibus diuersimode responderi potest; sed aliis consulto omissis, respondetur primo, vt praedicta non procedant, quoties de contraria voluntate testatoris in contrarium apparet: tunc enim voluntas testatoris omnino obseruanda est; nec ab aliis vocationibus, aut substitutionibus argumentum sumitur. Sed in casu proposito de contraria voluntate disponentis apparet aperte: quoniam ex quo testator in vna parte testamenti, siue in vna substitutione, aut vocatione posuerit in conditione, aut vocauerit solum masculos, & non in alia, declaratur vera mens, & voluntas eius, vt voluerit conditionem ad masculos restringere in ea substitutione, aut vocatione, in qua filiorum masculorum non fuit facta mentio; quia si repetere conditionem, aut qualitatem Masculinitatis voluisset, vtique exposuisset: argumento textus in l. vnica, §. sin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, & descendentium, filiorum, aut liberorum no[sect. 102]men adiectum, foeminas sicut masculos comprehendit: l. liberorum, l. iusta, ff. de verborum significatione, cap. quod dilecto, de consanguinitate & affinitate, l. 2. &. 3. tit. 13. partit. 6. Alexand. in cons. 160. lib. 2. Beroüs in cons. 129. num. 6. lib. 2. Menochius in cons. 318. num. 5. lib. 4. & in cons. 200. lib. 2. & praesumpt. 84. num. 35. & seqq. lib. 4. Burgos de Paz in cons. 29. num. 39. Alexander Raudensis de Analogis, lib. 1. cap. 15. num. 301. & in responso 35. n. 1. & seqq. lib. 1. Decianus in cons. 1. num. 207. lib. 1. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana. 269. Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpret. 3. dubit. 1. solut. 11. num. 24. fol. 150. idcirco, qualitas Masculinitatis adiecta in vna substitutione, aut in vna parte testamenti, in alia repetita censeri non debet; provt in terminis nostris eleganter respondet Decius in cons. 599. num. 6. & ipsius nullam mentionem faciens, Alexander Trentacinquius de substitutionibus, loco, & numero statim referendis. Secundo respondetur, quod repetitae qualitatis regula[sect. 103] procedit in fauorabilibus, non autem in odiosis: quod scribunt Decius in cons. 167. col. fin. Hyppol. Riminald. in cons. 632. num. 90. lib. 6. & cum multis Menochius in cons. 117. num. 46. lib. 2. (infinitos alios sciens, consultóque praetermitto:) sed materia praesens dicitur odiosa, quia per repetitionem dictae qualitatis sit differentia inter masculos, & foeminas, quod valde odiosum est: l. maximum vitium, C. de liberis praeteritis, l. 3. titul. 13.[sect. 104] partit. 6. cum adductis per Molinam de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. a princ. maxime num. 15. & 19. Decium in cons. 372. num. 1. Sigismundum, inter consilia feudalia, cons. 39. num. 21. & 22. Burgos de Pace in prooemio legum Tauri, num. 44. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, Glos. 9. num. 1. & seqq. Mieres de maioratu,[sect. 105] part. 1. quaest. 6. a princ. ergo censeri non debet facta repetitio, eo praesertim, quod nunquam censetur repetita qualitas, quando ex repetitione inducitur aliquid contra ius commune: Gozadinus, in cons. 9. num. 36. Ruinus in cons. 187. num. 10. lib. 3. Molina lib. 3. de Hispanorum primogeniis, cap. 5. num. 57. Simon de Praetis de interpretat, vltimar. volunt. lib. 2. dubit. 2. solut. 2. num. 165. fol. 268. Hyppol. Riminald. in cons. 632. num. 90. lib. 6. Achilles Pedrocha in cons. 5. num. 71. 72. & 73. sed ex dicta repetitione in casu nostro induceretur contra ius commune, quod foeminae excluderentur, quae regulariter admitti debent, vt infra dicetur: idcirco qualitas Masculinitatis non debet censeri repetita. Tertio respondetur; minime vrgere, quod substitutio[sect. 106] debet regulari secundum institutionem: l. 1. C. de impuberum, cum aliis similibus. Quia hoc est verum, quoad partes institutionis, & substitutionis: provt loquitur textus in dicta l. 1. cum similibus: secus est in alia qualitate extrinseca; quia conditio apposita in institutione, non censetur repetita in substitutione: l. sub conditione, ff. de haeredibus instituendis, & ideo illa qualitas Masculorum, quae extrinsecus venit, repetita non videtur; vt[sect. 107] eleganter declarat Decius, qui breuiter, substantialiter tamen, & vtiliter loquitur in hac materia in consil. 599. num. 6. versic. vltimo non obstat. & vide illum per totum consilium. Secundo non obstat argumentum desumptum ex l. si[sect. 108] viua matre, C. de bonis maternis, quod qui foeminas proximiores exclusit, vlteriores etiam excludere velle credendus est. Cui etiam diuersimode responderi posset ex his, quae in terminis adnotarunt Parisius in cons. 47. num. 78. vol. 3. Socinus iunior in cons. 13. num. 34. lib. 3. Nonius in cons. 10. num. 21. Ruinus in cons. 124. num. 5. vers. non obstat etiam vol. 3. Cephalus in cons. 45. num. 23. & in cons. 46. num. 30. 31. & seqq. lib. 3. & plures responsiones ordine recenset Decianus in cons. 1. a n. 186. vsque ad n. 198. vol. 2. & in alii & consiliis referendis infra, Riminald. etiam, quem infra suo ordine referam. Sed his consulto omissis, ad propositum nostrum Respondetur,[sect. 109] doctrinam praedictam fundari in praesumpta testatoris voluntate, quae ex identitate rationis deducitur, vt constat ex his, quae scripserunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 41. Mieres de maioratu part. 2. quaest. 6. a num. 52. Salazar de vsu & consuet, cap. 12. n. 68. & 73. cum seqq. Auendanus in l. 40. Tauri, Glos. 9. a n. 77. Grassus receptarum sententiarum, §. fideicommissum, q. 15. num. 2. Idcirco cum verba, siue rationes dispositionis[sect. 110] contradicunt, voluntas illa praesumi non potest; in contrarium potius induci debet: vt in casu praesenti, in quo praesumptae illi voluntati plures, & probatissimae coniecturae contrariantur, de quibus supra diximus; nec verba dispositionis refragantur, repugnant; imo, cum in ipsis qualitas ea expressa non sit, sed forsan consulto omssia; & sic cessare debet regula dictae l. si viua matre, cum aliis similibus: vt scribunt Antonius Rubeus in cons. 22. num. 12. Modernus in consuet. Parisien. tit. 1. §. 16. num. 7. Molina lib. 3. dicto cap. 5. num. 48. Mieres de maioratu, part. 2. quaest. 6. num. 46. in fine, & num. 65. Tertio non obstat textus in l. Iulius Paulus, 80. ff. de condit. & demonstrat. & in cum seruus, 81. ff. eodem tit. quae duo iura expendit Mieres dicta quaest. 6. num. 79. Sed mirandum est, virum equidem eruditum, literae, & casus illius textus immemorem, in ipsius allegatione deceptum: textus enim in dict. l. Iulius Paulus, aperte probat[sect. 111] contrarium eius, ad quod adducitur: nam vtcunque sit, repetitionem ibi cessare, siue conditionem repetitam non intelligi, secure affirmarunt Glossa, verbo, necessitudinem. Bartol. in summario, & in distinct. num. 1. idem Bartol. in cons. 3. incip. Titius condidit testamentum. & sequuntur Rubeus in cons. 68. num. 1. Aretinus in consil. 1. num. 12. & 13. Menochius, lib. 4. praesumpt. 180. num. 46. & in dict. l. cum seruus, ex voluntate testatoris intelligitur[sect. 112] conditio repetita ad sustinendum legatum: vt constat ex illis verbis: Videamus vtrum conditio libertati praeposita sit, an vero & legato: & quidem si libertati soli accipiamus praepositam, nullus tractatus amplius superest; nam legatum purum inuenitur, & ideo inutile sit. Quod si conditio etiam legato inserta sit (quod quidam recte putant) simul cum libertate dies quoque legati vtiliter cedit. Ratio est, quia credendum non est testatorem inutiliter disponere voluisse, aut inutile legatum facere velle, vt cum[sect. 113] multis obseruant Alciatus regula 3. praesumpt. 35. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 12. tit. 17. n. 13. Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 594. num. 11. & 12. Petrus Magdalenas de num. testium in testamentis requisito. l. part. cap. 16. num. 84. & 85. & 3. part. cap. 3. num. 34. At in quaestione nostra, ex voluntate institutoris potius non debet censeri repetita qualitas in vocatione, siue substitutione subsequenti; in qua sine vlla repetitione Maioratus sustineri, & conseruari potest: vt de se patet; nec alicuius qualitatis repetitio necessaria est, vt dispositio sustineri possit. Male igitur allegatur text. in dict. l. Iulius Paul. ad probandum, ex praesumpta voluntate disponentis, qualitatem, siue conditionem adiectam in praecedenti dispositione, censeri repetitam in sequenti: cum ibi potius repetitio denegetur. Male etiam citatur textus in dict. leg. cum seruus. quoniam ibi (vt dixi) diuersa militat ratio a nostro casu, in quo periculum non[sect. 114] est, quod dispositio inutilis reddatur. Nec recte dici potest, praesumendum non esse, quod testator mutauerit voluntatem suam: quo fundamento vtebatur Mieres ipse, dict. quaest. 6. num. 77. Id enim intelligitur incontinenti, & vno & eodem actu, & vbi militat eadem ratio, nec de voluntate testatoris aliter apparet: secus tamen vbi apparet, secundam vocationem, siue substitutionem esse, diuersam a prima; & res non permanet in eodem actu, sed aliquid amplius superuenit, vt in quaestione nostra; ex his, quae supra diximus: tunc enim mutatio voluntatis praesumitur: vt cum aliis adnotarunt Decianus in cons. 9. num. 60. vol. 2. Menochius lib. 4. praesumpt. 176. num. 7. vers. caeterum facile respondetur: & latius praesumptione 165. num. 4. & num. 17. & per totam. & in consil. 222. num. 45. lib. 3. Quarto non obstat textus in l. Caio, ff. de alimentis &[sect. 115] cibariis legatis. quam in fauorem Abbatis adducit Mieres dicta quaest. 6. num. 74. Attamen legem illam nihil probare, aut saltem eiusdem rationem diuersam esse, nec casui nostro conducibilem, satis apparet ex his, quae ad explicationem illius textus, & similium scribit Meno[sect. 116]chius lib. 4. praesumpt. 174. per totam. vbi plenissime tractat, an, & quando legatum cum eisdem conditionibus translatum praesumatur. Pro nunc tamen (vt alia omittam) hoc vnum erit animaduertendum, eum textum loqui de conditione apposita in testamento, quae regula[sect. 117]riter repetita praesumitur in codicillis: Menochius, qui iure, ratione, & authoritate latissime confirmat, lib. 4. praesumpt. 177. num. 1. & 2. quia codicilli trahuntur ad[sect. 118] mentem testamenti, vt docuit Bald, in l. Nesennius, ff. de excusationibus tutorum. Natta in cons. 483. in fine, lib. 3.[sect. 119] & quia testator in codicillis non videtur recessisse a voluntate, & dispositione facta in testamento: Menochius multos referens, & latius declarans lib. 4. dict. praesumptione 177. a num. 5. Quod secus est in terminis quaestionis nostrae, vbi codicilli facti non sunt, & potius videtur testator a priori voluntate recessisse, & in sequentibus vocationibus aliter ordinasse, quam in prioribus, ex rationibus superius adductis. Textus vero in l. si tibi: cum lege sequenti, ff. de adi[sect. 120]mendis legatis. quem etiam adducit Mieres vbi supra, pro Abbate. nullo modo induci potest, vt antea dixi num. 22. Pro Anania vero videbitur alicui posse, eo quod probat[sect. 121] legatum translatum ab ipso testatore de eadem persona in eandem personam, non transferri cum eadem conditione, & onere. Sed adhuc nihil vrget, idque ex disparitate rationis, quae inter casum illius textus, & quaestionis nostrae colligitur ex resolutis per Menochium lib. 4. dict. praesumpt. 174. a num. 6. Marcum Antonium Peregrinum. de fideicommissis, art. 16. a num. 97. vsque ad num. 102. deinde ex notatis per Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 5. num. 59. & 60. iuxta quae, aliud dicendum esset in terminis quaestionis nostrae: Contra Abbatem vero expendi posse, ex summario illius textus, & dictis per Menochium, non obscure percipi potest. Quinto non obstat textus in l. cum pater, §. ab insti[sect. 122]tuto, ff. de legatis 2. Nam libenter concedo, legata ab instituto relicta, praesumi repetita a substituto: quamuis vulgatum hoc assumptum plures casus contineat, atque exactiorem explicationem contineat; vt constat ex his, quae in proposito diligenter, & accurate scripsit Menochius lib. 4. praesumpt. 108. per totam. Fachineus controu. iuris, lib. 5. cap. 39. vbi videri poterit. Tamen non ad[sect. 123]mitto textum illum, siue argumentum ex eo desumptum, pro opinione Abbatis aliquo modo vrgere, quicquid Mieres in hunc sensum eum accipiat: nam diuersam rationem esse, nec applicari posse quaestioni nostrae, constat aperte ex dictis per eundum Menochium dicta praesumpt. 108. maxime num. 53. 54. & 55. vbi praemittit,[sect. 124] quod lex, quae statuit legata ab instituto, esse repetita in substitutum; est fundata in sola coniecturata mente testatoris, quam ob aequitatem quandam eiusmodi fuisse, lex conijcit: vt egregie considerant Castrensis num. 4. & Comens. col. penult, in l. licet Imperator, ff. de legatis 1. Verum enimvero in quaestione nostra, ex coniecturata mente testatoris, aut clara, & aperta eiusdem voluntate repetitio impeditur: vt latius probauimus supra. Deinde[sect. 125] praemittit repetitionem hanc legati a lege fuisse introductam, ne testator frustra legasse videatur: contra textum in l. si quando, ff. de legatis 1. quod secus esse in casu nostro, nec frustratoriam reddi dispositionem, probauimus supra, num. praeced. Sexto & vltimo, non obstat textus in l. 3. §. filius, ff.[sect. 126] de liberis & posthumis. Pro cuius solutione constituo, difficile esse, nec quod certa regula definiri possit, an, & quando conditio, vel qualitas posita in clausula separata a praecedentibus, aut sequentibus, ex praesumpta mente testatoris referatur ad omnia, vel ad vnum tantum, vel ad aliqua ex praecedentibus, vel sequentibus: vt constat ex his, quae ibidem scripserunt Doctores communiter, & in cap. 2. requiris, de appellationibus. Gratian. regula 412. per totam. Sebastianus Sappia in repet. leg. 1. ff. quod quisque iuris, num. 26. 27. & 28. Auiles in cap. 1. praetorum, glos. susodicha, & cap. 2. Glossa, so pena Albanus in additionibus ad Bartolum, in l. si idem, §. si vna, per totum, ff. de iurisdictione omnium iudicum. latissime, atque elegantissime omnium Menochius lib. 4. praesumpt. 181. per totam, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, ar. 16. a num. 102. vsque ad n. 108. vbi plene videri poterit de hac materia. Pro nunc tamen, quod ad propositum pertinet, dumtaxat erit animaduertendum, regulam, aut doctrinam dict. §. filius, & quae a praefatis[sect. 127] Authoribus adnotantur, nihil obstare his, quae, sententiam Ananiae sequuti, adhuc defendimus, illam potius non mediocriter adiuuare, vt colligitur aperte ex dictis per Menochium vbi supra, num. 2. & num. 6. & seqq. & num. 20. Peregrinum. dicto num. 102. 103. & sequent. & num. 107. Et hactenus sufficiat ad argumenta pro Abbate adducta respondisse: quibus (vt vides) nullus hucusque sic respondit. Nunc vero sexto loco, & principaliter constituendum est, ex dictis antea num. praeced. & opinione Ananiae, quam regulariter amplectendam diximus, aperte deduci, veram esse doctrinam Scribentium communem, & saepissime in hac materia repetitam; videlicet agnationis con[sect. 128]seruandae rationem attendendam non esse, nisi in gradibus, aut personis in quibus expressa est: idcirco conseruationem agnationis, masculorum inclusionem, & foeminarum exclusionem restringendam esse ad gradus, & personas expressas, & specificatas; nec ad alias personas extendendam esse. Quod scribunt Imola, Baldus, Alexander, Socinus iunior, Decius, Rubeus, Gratus, Gozadinus, Parisius, Modernus Paris. Ruinus, Riminaldus senior, & alij, quos sic tenentes congesserunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 37. & lib. 3. cap. 5. num. 10. & num. 20. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 28. 40. & 44. Ioannes Guttierrez in cons. 13. num. 26. & 27. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, Glos. 9. num. 51. Cephalus in cons. 17. num. 28. lib. 1. & in cons. 353. num. 67. lib. 3. Simon de Praetis de interpretatione vltimar, volunt. lib. 3. solut. 11. n. 71. vers. secundo declaratur, fol. mihi 156. Hyppolit. Riminald. in cons. 371. num. 122. & seqq. lib. 4. Menochius in cons. 274. num. 26. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 182. & 183. Mieres de maioratu, part. 2. quaest. 6. num. 102. 103. & 104. vbi[sect. 129] num. 106. facit regulam, quam dicit ipse non esse minoris vtilitatis in hac materia: quod, limitata causa limitatum producit effectum, tam in dispositionibus testatorum, quam in aliis rebus, & casibus: l. in agris, ff. de acquirendo rerum dominio, l. age cum Geminiano, vbi late Iason C. de transactionibus. Decius, Cumanus, Modernus Paris. & Peralta ab eodem Mieres relati, Tiraquellus, qui in proposito congerit multa, in tractatu, Cessante causa, 1. part. a num. 142. cum multis seqq. & de retractu conuentionali, §. 32. Glos. 1. num. 49. & 50. Aluarus Valascus consultat. 39. num. 11. Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt, lib. 1. interpret. 1. dubit. 4. solut. 12. a princ. fol. 60. & lib. 1. dubit. 3. num. 38. & decem seqq. fol. 392. & prae[sect. 130]dictum doctrinam adeo, indistincte intellectam per omnes, limitat, & declarat idem Mieres singulariter, dicta quaest. 6. num. 104. vers. sed ista omnia, qui de hac re omnino legendus erit vsque ad num. 106. & ab eo dicta consirmari possunt ex his, quae scribit Menochius in consil. 117. num. 64. 65. & 66. & num. 73. lib. 2. Septimo & principaliter constituendum est, ex antea[sect. 131] dictis inferri aperte, recte constituisse Doctores, & saepissime tradidisse in hac materia, repetitionem qualitatum praecedentium non admitti, vbi qualibet substitutio praecedens, & subsequens sunt ad inuicem separatae, & in diuersis capitulis, aut clausulis positae, & perfe[sect. 132]cta oratione determinatae: etiamsi adsinc dictiones repetitionem significantes, cum tunc stent potius continuatiue, quam repetitiue: nec aliqua repetitione indigeat clau[sect. 133]sula continens rationem, siue orationem perfectam: Id[sect. 134]que maxime procedere, vbi adest personarum diuersitas, Quod expressim probatur ex his, quae pro Anania contra Abbatem supra adnotauimus: & ita docuerunt Bartolus, Bald. Bald. Castrensis, Corneus, Socinus, Romanus, Parisius, Alciatus, Ruinus, & multi alij, quos ordine recensent Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. solut. 2. num. 167. fol. 268. Menochius in cons. 215. num. 188. & num. 191. lib. 3. Hieronymus Gabriel in cons. 95. num. 21. vol. 1. Cephalus in cons. 253. num. 26. & in cons. 208. num. 43. lib. 2. & in consil. 717. a num. 6. lib. 5. Bursatus in cons. 227. num. 57. lib. 3. Decianus in cons. 17. a num. 34. vol. 1. Hyppolit. Riminald. in cons. 560. num. 42. & 43. lib. 5. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 16. num. 47. Achilles Pedrocha in cons. 5. num. 58. & num. 142. & in cons. 12. a num. 14. vsque ad num. 20. Sfortia Odd. in cons. 95. n. 53. & tribus seqq. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 91. num. 7. 8. & 9. Quod tamen intelligi debet, prove statim sequenti Corollario explicabimus. Octauo & vltimo constituendum est, Abbatis senten[sect. 135]tiam in cons. 36. num. 3. lib. 1. (quam hactenus improbauimus) admittendam fore; illorúmque procedere posse ex voluntate testatoris, rationis identitate, agnationis conseruandae ratione expressa in dispositione, vel subintellecta, ex nonnullis causis, rationibus, & dictionibus, probatissimísque, & necessariis, aut concludentibus coniecturis; ex quibus elici possit aperte, aut colligere necessarium sit, agnationem conseruare, qualitates repetere, aut praecedentia sequentibus inesse, testatorem voluisse. Quod aduertit optime Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 58. & seqq. eleganter Mantica, ita contrarietates componens, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 6. tit. 13. num. 8. vers. proinde Socinus, fol. 243. erudite Menochius in cons. 95. num. 82. lib. 1. & in cons. 215. num. 185. lib. 3. & in cons. 117. num. 60. & 65. lib. 2. vbi refert Bartolum, Aretinum. Ruinum. Decium, Bologninum. Parisium, Alciatum, & alios: & cum illis secure tradit, qualitatem Masculinitatis, Legitimitatis, aut[sect. 136] aliam similem positam in prima dispositione, repetitam censeri in secunda, & vlterioribus, quando adest praesumpta, & coniecturata mens, ac voluntas testatoris: &[sect. 137] quando militat eadem ratio. Quod tenent etiam Corneus, in cons. 114. col. penultima, lib. 2. Decius, in cons. 15. col. vltima, Parisius, in cons. 38. num. 32. lib. 2. Alciatus responso 96. num. 31. Marzarius in cons. 6. col. vltima. eleganter Decianus, & Riminaldus, quorum statim specificam mentionem faciam. Inde & necessario infertur, repetitionem qualitatum[sect. 138] praecedentium, ex identitate rationis, coniecturata, & verisimili mente testatoris, dictionum. natura, & aliis probatissimis coniecturis fieri debere ad sequentes gradus, aut substitutiones, etiamsi simus in diuersis, aut separatis orationibus, & in diuersis personis: Bartolus in l. Seiae, §. Caio, ff. de fundo instructo. Alexander in cons. 47. Perspectis, colum. 1. in fine, volum. 5. Decius in cons. 190. col. 3. quos referens sic respondit Iacobus Mandellus de Alba, in cons. 234. num. 12. & num. 20. Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 6. num. 78. vers. ex quibus infertur, & num. 79. & 80. Menochius in cons. 117. num. 73. lib. 2. & in cons. 216. num. 192. lib. 3. Cephalus, in cons. 196. n. 17. & 18. lib. 2. Bonifacius Rogerius in cons. 32. num. 50. lib. 1. Decianus in cons. 1. num. 185. & in cons. 26. num. 44. & in[sect. 139] cons. 103. num. 12. lib. 2. & in aliis pluribus referendis infra, num. 183. vbi probat, qualitatem primogeniturae expressam in institutione, censeri debere repetitam in substitutione, de qua agebatur ibi: & tamen facta fuit in oratione separata ab institutione, idque rationibus, & Authoribus relatis ibid. & defendit etiam Sfortia Odd.[sect. 140] mihi quidem eruditissimus, in cons. 95. num. 86. & 87. lib. 1. Et hactenus de his, quae ad clariorem, & maiorem huius materiae explicationem a nobis adnotata, & constituta fuere. Nunc vero, & quinto loco, vt vlterius ad relationem Authorum progrediamur (quod in initio huius capitis proposuimus) de praedictis quaestionibus, & materia huius capitis erudite, & melius, quam ex relatione[sect. 141] aliorum haberi poterit, si originaliter non legantur, tractauit Burgos de Pace, in prooemio legum Tauri, a num. 37. vsque ad num. 132. vbi num. 128. & seqq. proponit contrarietatem consiliorum Abbatis, Ananiae, & aliorum, de qua hactenus actum est; & tandem dicit, Ananiae opinionem veriorem esse, & magis communem, & ad consilium Abbatis respondet. Facit etiam optimum consilium in hac materia, 29. per totum, vbi multa dicit, & inter alia eandem sententiam defendit contra Abbatem, & num. 67. & 68. ad dict. consilium. 36. Abbatis, octo solutiones assignat. Idcirco praedicto Authore originaliter lecto, necessario adnotandum duxi. Primo, Ludouicum Molinam lib. 3. de Hispanorum[sect. 142] primogeniis, cap. 5. num. 56. deceptum aperte allegando illum in fauorem Abbatis, cum potius Ananiae sententiam constanter defendat, & ad consilium Abbatis multas solutiones assignet, vt antea dixi, quamuis ibidem, num. 130. (quo numero allegatur per Molinam) referat plures, qui Abbatis opinionem amplectuntur, vt ibi, clare videri poterit. Secundo adnotandum est, eundem Authotem recte[sect. 143] constituisse, dict. prooemio legum Tauri, num. 131. quod Maioratus, quoties a foemina processit, nunquam in casu dubij iudicandum sit, foeminas propter masculos remotiores ab eius successione exclusas, etsi verbis vtatur, quae ad masculos referri soleant: quod sic tenent infiniti alij Authores ibi relati: cum quibus sic etiam adnotarunt Molina lib. 3. dict. cap. 5. num. 73. Mieres, de maioratu, part. 2. quaest. 6. num. 58. in fine, & num. 59. & num. 97. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 20. & 21. fol. 21. & cap. 3. §. 4. n. 56. fol. 106. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, Glossa 9. num. 57. & in casu consultus, sic argumentatur Ioannes Guttierrez in cons. 13. num. 20. Cephalus in cons. 85. num. 26. lib. 2. Rolandus (quem nullus refert) multis compro[sect. 144]bans, & de hac re videndus omnino, in cons. 76. a num. 9. vsque in finem consilij lib. 3. Limitatur tamen praedicta doctrina, vt procedat in casu dubio, quasi secus dicendum sit, vbi de contraria[sect. 145] voluntate testatoris in contrarium constare possit, vt aduertit Burgos de Pace vbi supra, in fine, & idem tenent Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 21. Mieres qui Peraltae doctrinam, aut resolutio[sect. 146]nem in hac materia recta ratione reprehendit de maioratu, 2. part. dict. quaest. 6. num. 60. Limitatur secundo, vt minime procedat, vbi Maiora[sect. 147]tus a viro, & foemina simul institutus fuit: tunc enim foemina etiam proximior propter masculos remotiores censeri debet exclusa: argumento textus in l. 1. cum notatis per Doctores ibi, ff. de senatoribus, ex quibus ita secure tradit Burgos de Pace, dicto num. 131. in versic. Hoc tamen praeter eos, & eo non relato in hanc partem inclinat Mieres dict. quaest. 6. num. 97. versic. Si autem maioratus sit factus. Contrarium tamen, imo quod ad masculos tantum dispositio referenda non sit, sed pariter viro, & vxori prospectum esse videatur, & vterque sexus vocatus, rectius tenet Molina, & ad ea, quae pro contraria parte adduci possunt, respondet dicto cap. 5. num. 73. & 74. & Molinam sequitur Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 56. & vltra eos pro hac parte, & notatis a Molina, quae vere concludunt, vbi non apparet aperte agnationis conseruationi fuisse consultum: facit optimum consilium Beroi. 120. num. 12. vol. 2. vbi dicit, quod si in dispositione facta per mas[sect. 148]culum, & foeminam, sit mentio de filiis, & descendentibus; verisimile est, eos intellexisse de descendentibus vtriusque sexus: quoniam sicut masculus sexum masculinum. dilexit, ita foemina suum foemininum sexum pariter dilexisse praesumitur: & aliis comprobat Rolandus dicto consil. 76. num. 17. & seqq. lib. 3. & faciunt scripta per Baezam de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 11. num. 12. & vide Gregorium Lopez in l. 2. tit. 15. partita 2. verbo, el mas propinquo, col. 3. versic. Sed pone[sect. 149] quod maritus & vxor. vbi tractat qualiter succedi debeat, cum Maioratus instituitur a marito, & vxore simul; & adjicitur, quod succedat propinquior consanguineus eorum, aut quod succedat vnus consanguineus ex parte vxoris, & alius ex parte viri, & de aliis similibus quaestionibus: cuius meminit Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 31. & 32. fol. mihi 44. & latius agit Caeuallos practicarum commun. contra commun. quaest. 265. ex num. 13. His omnibus addendum[sect. 150] erit vnum quod ad interpretationem clausulae cuiusdam Maioratus aliquando obseruaui, & in facto consultus iure, & ratione fundaui; videlicet superiora procedere, quoties foemina in fauorem filiorum, nepotum, aut quorumcunque aliorum descendentium, & in defectum eorum, in fauorem aliorum proximiorum Maioratum instituit: tunc enim non censetur cognatos excludere, vt supra dicebam; cum ipsa descendentes agnatos habere non possit: Curtius iunior in consil. 49. num. 7. Al[sect. 151]ciatus responso 58. Craueta in consil. 636. num. 8. Menochius in consil. 318. num. 10. lib. 4. Cephalus in cons. 134. num. 47. lib. 1. & dicatur finis lineae masculinae, & prin[sect. 152]cipium foemininae: Paulus Castrensis in l. maritus, n. 5. C. de procuratoribus. Bartol. & Alciatus in l. pronunciatio, §. familiae, ff. de verborum significatione. Menochius[sect. 153] in consil. 318. num. 34. lib. 4. Si tamen ponamus, quod foemina, quae liberos non habebat, nec descendentes aliquos, in fauorem alicuius masculi sibi agnati Maioratum instituat, in quo semper, & perpetuo masculos vocauerit, nec de foeminis vnquam meminerit: tunc equidem videretur dicendum, foeminas, siue cognatos in perpetuum excludi, quia cessat ratio principalis (si mature aduertatur) in qua communis facit totum fundamentum, scilicet, quod foemina, quae est finis agna[sect. 154]tionis, & principium, & origo cognationis, l. pronunciatio, in fine, ff. de verborum significatione, l. Iureconsultus, §. 1. ff. de gradibus, l. agnato, ff. de legitima tutela, videri non possit, agnationem conseruare voluisse, quam non habebat: nam in specie proposita, licet foemina agnatos descendentes habere non possit, habet tamen agnatos transuersales, quorum aliquem, vel aliquos expresse ad[sect. 155] successionem inuitauit: vt puta fratres, & fratrum filios, qui cum ab eodem patre agnatione iungantur, agnari dicuntur: §. sunt autem, Institut. de legitima agnatorum tutela, §. 1. ff. de legitima agnatorum successione, in illis verbis. Sunt autem agnati, vt primo quoque libro tradidimus, cognati per virilis sexus personas cognatione coniuncti, quasi a patre connati; itaque eodem patre nati fratres agnati sibi fiunt. Item patruus fratris filio, & inuicem is illi agnatus est. Vnde foemina in perpetua masculorum[sect. 156] vocatione, & nusquam foeminas vocans, absque dubio censetur agnationem sui patris conseruare voluisse, nec reddi potest discriminis ratio in hoc casu, ab his, quae dicta sunt supra, ex num. 78. & 79. & seqq. sed vtrumque concedere necessarium est, aut vtrumque negare, ex rationibus adductis ibi, quae aequaliter vrgent. Sexto deinde loco tractarunt latissime materiam[sect. 157] istam, & omnes quaestiones in initio huius capitis propositas attingunt, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. per totum, qui omnino videndus est, & ibi. num. 24. & 28. clare accedit opinioni Ananiae, quam contra Abbatem defendimus, Ioannes Guttierrez in consil. 13. per totum, qui dicit nonnulla vtilia in hac materia, & Ananiae sententiam praesentit veram, licet de ipso mentionem non faciat, ibidem, num. 26. & 27. & num. vlt. in fine. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, Glossa 9. per totam, vbi in omnibus fere Molinae resolutiones amplectitur, & num. 43. veriorem dicit Ananiae sententiam contra Abbatem, nisi in casibus exceptis, & prosequutis ibi, a num. 45. qui in effectu sunt ij, qui per Molinam traduntur, locis & num. antea relatis, Iacobus Mandellus de Alba, in consil. 234. per totum, lib. 2. latius in cons. 484. a num. 8. vsque ad num. 57. vbi quamplurima dicit notatu, & scitu digna in hac materia. Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 37. per totam, & 188. per totam, vbi num. 2. & 3. in effectu, obscure tamen probat distinctionem, quae ad conciliandas Abbatis, Ananiae, & aliorum sententias, supra proposita est. Septimo loco, latissime scripsit materiam huius capi[sect. 158]tis Pelaez a Mieres, qui omnino videndus erit, de maioratu, 2. part. quaest. 6. per totam, vbi a num. 2. vsque ad num. 35. infinita iurium, & Authorum relatione comprobans, plene ostendit, quod foeminae regulariter succedunt in quocunque Maioratu, & in Regno, & Ducatu,[sect. 159] sicut masculi; dummodo non adsint masculi in eodem gradu, licet aetate minores; & si sint in proximiori gradu, excludunt masculum remotiorem a successione, vbicunque expresse non repelluntur; vel per tam euidentissimas, & a iure probatissimas coniecturas, vt salua mente testantis ab eis recedi non possit: idque latius declarat, & alia multa dicit dicto num. 35. vsque ad num. 74. Et ad[sect. 160] haec in effectu reduci debent infinita, quae de successione foeminarum in Maioratibus cum masculis eiusdem lineae, & gradus, aut etiam remotioris adnotarunt innumeri Authores, qui de successione foeminarum tractarunt, relati supra num. 65. & seqq. Tiraquellus de primogenitura, quaest. 3. num. 6. Molina, de Hisipanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. a princ. Antonius Gomez, in l. 40. Tauri, num. 8. & ibidem Velasquez de Auendano, Glos. 9. a princ. & num. 33. Couarruuias resolutionum. lib. 3. cap. 5. num. 5. & practicarum cap. 38. num. 8. & 11. Auiles in capitulis praetorum in prooemio, Glos. 2. incipit: y reyna, per totam. Rojas in epitome successionum cap. 3. num. 18. Aluarus Valascus, consultatione 101. in principio. Burgos de Paz in cons. 29. num. 1. & num. 17. & seqq. & num. 66. & in prooemio legum Tauri, num. 126. & 127. vbi dicit singularia verba, & notanda; Matienzus, in l. 7. tit. 7. Glos. 6. per totam, lib. 5. collectionis Regiae. & ibidem Azeuedius, & in l. 4. eodem tit. & lib. in fine. Ioannes Guttierrez, in cons. 13. num. 11. & 13. & 14. & 30. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommissis, art. 27. num. 4. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quaest. 17. num. 36. & 38. Achilles Pedrocha, in cons. 40. a num. 350. vsque ad num. 364. & in cons. 10. num. 16. & num. 29. & nouissime omnium Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae, 51. per totam, 1. part. & ad decisionem, 295. & 340. part. 2. Deinde dict. num. 74. vsque ad num. 83. subintrat idem Mieres quaestionem,[sect. 161] siue contrarietatem Abbatis, & Ananiae disputatam supra; an scilicet qualitas Masculinitatis repetita censeri debeat in aliis gradibus, & substitutionibus? & quamuis in allegatione iurium, & Authorum confuse versatus sit (vt supra aduertebam) & semper videatur Abbatis partem tueri: tamen in resolutione huius quaestionis, & superioris contrarietatis, recte se habuit, existimans repetitionem induci debere propter eandem rationem, & propter praesumptam testantis voluntatem: quod nos concessimus, & plenius comprobauimus supra. Octauo loco, Vbertinus Sucardus in l. finali, num. 69.[sect. 162] C. de edicto Diui Adriani tollendo, postquam per duas columnas, de contrarietate Abbatis, & Ananiae disputauit, sic in praedicta quaestione distinguendum existimauit; quod expressio masculinitatis, aut fuit facta in diuersa parte testamenti, & omissa in alia penitus diuersa parte, & procedit opinio Ananiae, & sequarium: aut fuit expressa, & omissa dicta qualitas eadem parte testamenti: & procedit Abbatis & aliorum sententia: quam distinctionem sequutus est Cephalus, in consil. 68. n. 16. & 17. lib. 1. qui in hac materia alia multa dixit, vt constat ex multis consiliis congestis ab his, quos statim referam: sic consulto non refero eum specifice. Probauit etiam eandem distinctionem Simon de Praetis, de interpretatione vltimar. volunt. lib. 2. dubit. 1. solut. 3. num. 91. fol. 243. Sfortia Odd. compendiosae substitutionis, part. 6.[sect. 163] art. 4. num. 5. vbi per totum illum articulum dicit multa in hac materia, quae legere, & videre necessarium erit: & in consil. 95. a num. 50. vsque ad num. 62. & num. 82. vsque ad n. 95. vbi agit de causis, rationibus, & dictionibus propter quas repetitio fieri aut non fieri debet. Et iunge illi Ioannem Vincent. Honded. in consil. 75. a princ. vsque ad num. 31. & in consil. 91. num. 5. & quinque seqq. & num. 19. 20. & 21. vbi dicit nonnulla vtilia, & notanda: sequuntur etiam eandem distinctionem Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 182. & 183. Iacob. Beretta in consil. 29. num. 19. Pancirolus in consi. 161. a num. 10. vsque ad num. 13. Bursatus in consil. 1. num. 7. & num. 10. & in consil. 75. num. 19. lib. 1. Hyppolit. Riminald qui refert Zuccardum) in cons. 78. num. 24. lib. 1. & in consil. 111. num. 23. lib. 2. & in consil. 632. a num. 88. vsque ad num. 103. & in cons. 669. n. 30. lib. 6. Et quod attinet ad secundam partem, praefata di[sect. 164]stinctio indubitanter est vera, ex his, quae a superioribus adnotantur, & per Molinam traduntur de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 59. Prima vero pars ita demum procedit, nisi ex aliis constiterit testatorem agnationem suam conseruare voluisse, aut ex identitate rationis, dictionum. natura, & probatissimis coniecturis, praecedentium qualitatem repetere voluisse. Quod certum ex his, quae numeris praecedentibus constituimus, & in terminis a se scripta dictio cons. 1. n. 7. & 15. sic declarat Bursatus, ibidem, num. 38. Iacobus Beret, in cons. 116.[sect. 165] num. 37. & 38. eleganter Alexander Trentacinquius in[sect. 166] tractatu de substitutionibus, 4. part. cap. 7. num. 11. per totum, vbi num. 1. refert Doctorum opiniones; postmodum vero ipse ex mente Doctorum sic distinguit: Aut mentio, & expressio Masculinitatis fuit facta in eadem oratione, in qua etiam non fuit facta expressio Masculinitatis, & tunc concludendum est, repetitionem per testatorem tacite factam fuisse sic in vtraque substitutione, & repetitam qualitatem Masculinitatis: quod latius fundat. Aut expressio Masculinitatis fuit facta in vna oratione, & mentio de filiis simpliciter facta fuit; & sic loquimur in diuersis orationibus: & tunc aut ratio fauoris conseruandae agnationis fuit causa, vt dispositio restringeretur ad masculos, & tunc in eodem testamento propter eandem rationem illud verbum masculos, censetur repetitum, non autem si ob aliam causam, & c. vbi ex mente multorum, qui referuntur ibi ad hoc vt repetita qualitas Masculinitatis videatur, agnationis conseruandae causa, aliave legitime deducta ratio requiritur, alias Ananiae pars magis probatur. Idque aperte colligitur etiam ex dictis per Marcum Antonium Peregrinum. de fideicommissis, art. 25. per totum, vbi de materia[sect. 167] huius capitis, & repetitione inducenda, siue non, plena manu scribit, & multa necessaria, & notanda dicit: ac inter alia num. 28. superiorem Abbatis, Ananiae, & aliorum contrarietatem proponit: & num. 29. sic distin[sect. 168]guendum putat; quod aut agitur de eadem oratione, aut de diuersis: primo casu qualitatem repetitam existimat, & multis comprobat: in quo cum omnibus concordat, quos adhuc praecitauimus in secundo membro: vbi orationes sunt diuersae, subdistinguit; quia aut agitur de repetenda qualitate masculinitatis in eadem persona, & tunc repetitionem admitti debere, multorum authoritate confirmat, & addo Pancirolum in cons. 161. num. 12. Hyppol. Riminald. in cons. 632. num. 100. lib. 6. qui dicunt expresse, repetitam censeri qualitatem masculinitatis inter easdem personas, etiam in diuersis orationibus: aut agitur de diuersis personis, aut diuersis substitutionibus; & tunc qualitas repetita non censetur: quod infinitis probat ibidem, num. 33. 34. & 35. & in vers. conclusiue crederem hoc vltimum, ita demum procedere dicit, nisi aliae concurrant coniecturae, scilicet exclusionis foeminae proximioris, conseruationis bonorum in familia, agnationis, statuti, & huiusmodi, vt latius ibi declaratur per eundem Authorem, & omnino videndus est. Trentacin[sect. 169]quius dict. tractatu, de substitutionibus, art. 16. a num. 1. vsque ad num. 59. vbi plenissime de hac materia scribit, atque ex professo agit, an, & quando conditio, seu qualitas censeatur repetita, & de dictionibus inducentibus repetitionem, aut illam excludentibus, latissime etiam tractat part. 5. cap. 1. ex num. 18. vsque ad num. 42. Hie[sect. 170]ronymus Zanchus ex proposito legendus in repetitione §. cum ita, l. haeredes mei, ff. ad Trebellianum. 4. part. a num. 313. cum multis seqq. vbi concordiam superius propositam, & saepe repetitam probare videtur, & 10. part. a num. 77. vsque ad num. 108. vbi late agit de Causis, dictionibus, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut cessare debeat. Ioannes Garsia de nobilitate, in initio, a num. 12. vsque ad num. 54. fo. 7. vbi Abbatis, & Ananiae contrarietatem proponit, & Ananiae sententiam regulariter, aut simpliciter acceptam veriorem esse profitetur; limitandam tamen ex nonnullis causis & rationibus, vt superius vidimus. Nono deinde loco, attente sunt, atque ex proposito[sect. 171] legenda infinita, quae in hac materia, plenissima manu scribit Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. solut. 3. num. 70. vsque ad num. 93. fol. mihi 241. vbi de contrarietate Abbatis, & Ananiae tractat, & multas concordias adducit, & inter alias eam probat, quam cum Molina, & aliis saepe veriorem diximus num. praeced. & eodem lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. solut. 2. num. 130. vsque ad num. 189. fol. mihi 266. vbi latissime agit in proposito, quomodo, & quando repetitam mentem, siue voluntatem testatoris cognoscere valeamus: & de dictionibus, causis, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut restringi debet, & lib. 4. dubit. 10. num. 104. vsque ad num. 112. fol. 347. & lib. 3. dubit. 1. solut. 11. per totam, fol. 146. cui iunge Petrum Surdum in cons. 316. lib. 3. Alexandrum Raudensem de[sect. 172] Analogis, lib. 1. cap. 15. num. 288. vsque ad num. 347. & in responso 36. lib. 1. vbi in primis de contrarietate Abbatis, & Ananiae late tractauit, & infinitos Authores recensuit in vnum, quos ideo omitto, & in effectu disputans ex num. 18. vsque ad num. 64. cum eadem resolutione remanere videtur, quam tradidimus supra: dicit enim, Abbatis sentenciam communiter reprobari, & Ananiae sentendam teneri, sed Abbatis Dictum in multis casibus procedere, & ibidem, ex num. 150. vsque ad num. 169.[sect. 173] congerit 14. casus, siue coniecturas, ex quibus testator censetur foeminas etiam descendentes excludere, & num. 8. 19. 20. 21. 23. 25. 26. 27. & seqq. vsque ad num. 45.[sect. 174] plene ostendit, ex quibus coniecturis censeatur repetita, vel non, qualitas masculinitatis semel expressa: iunge[sect. 175] etiam Achillem Pedrocham latissime, atque ex proposito in hac materia scribentem, & multa congerentem non inutiliter in consil. 5. per totum, & in consil. 12. per totum. lib. 1. Decimo loco nonnulla scribit in hac materia, vir equidem eruditissimus, & praestantissimus Franciscus[sect. 176] Mantica de coniecturis vltimarum volun. lib. 11. tit. 13. per totum, vbi num. 10. magis probat Ananiae sententiam contra Abbatem nisi cum distinctione, de qua ibi. & lib. 6. tit. 13. ex num. 1. vsque ad num. 11. vbi, num. 8. in effectu eandem distinctionem probat, quam supra probauimus; his addam vnum ad explicationem eorum, quae cum Molina tradidimus supra, necessarium; constituimus enim num. praeced. Ananiae opinionem regulariter veriorem esse; Abbatis vero sententiam procedere, vbi agnationis conseruandae ratio expressa est, vel tacite subintellecta in Maioratu: quod cum Decio in cons. 480. num. 4. Antonio Gabriele, & aliis, dixit Molina lib. 3. de Hispanorum primogeniis, cap. 5. num. 58. Verum hanc[sect. 177] distinctionem (quod nullus Scribentium omnium hactenus animaduertit) impugnat Mantica dict. tit. 13. n. 8. versic. sed considera, eaque mouetur principaliter ratione, quod semper videatur posse adduci haec ratio conseruandae agnationis, cum de masculis semel testator fecerit mentionem, huic tamen rationi concludenter in hunc modum responderi posse consideraui: fatendo, verum esse, quod quando mentio masculorum tantum est facta, videtur habita ratio conseruandae agnationis, ex quo testator semel de masculis mentionem fecit, provt cum aliis obseruat ipse Molina, & vidimus supra num. praeced. vbi adnotauimus, quod masculorum mentio facta, arguit agnationis conseruandae rationem, vt etiam fundat Riminaldus iunior in consil. 347. num. 26. lib. 3. secus tamen est, quando in vna parte testamenti est facta mentio de masculis; in alia vero est appositum verbum non faciens expressam mentionem de filiis masculis, siue quod foeminis, & masculis conueniens est, provt in terminis Abbatis, & Ananiae contingit, quia tunc ad inducendam repetitionem masculinitatis, necessarium est, expressam fuisse, aut saltem subintellectam agnationis conseruandae rationem, aut aliam necessariam esse rationem, aut probabilem coniecturam, quae repetitionem fieri debere suadeat: alioquin propter verbum vtrique conueniens, siue omissam, aut non expressam, vel repetitam qualitatem masculinitatis, aliter dicendum erit, vt latius probatum est supra; at vero in terminis praedicti Authoris, nullum verbum est contrarium suadens, masculorum potius verbum expressum, quod agnationis conseruationem inducit, nec alia ratione adiectum fuisse censeri potest, & in hoc excusari non potest ipse Author, qui tamen lib. 6. tit. 15. num. 9. &[sect. 178] lib. 11. tit. 14. num. 25. cum aliis recte constituit, agnationem tunc censeri conseruari voluisse quando foemina semper excluditur, & nullo casu admittitur; secus tamen, vbi in aliqua parte dispositionis vocatur: quod post Baldum in cons. 473. lib. 5. aduertit etiam Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 50. per totum, vbi in id refert Alexandrum, Socinum. Decium, Gozadinum. Modernum. Paris. Curtium, & Crauetam: Ioannes Guttierrez in consil. 13. num. 23. & 24. Peregrinus, Simon de Praetis, Mieres, & Velasquez de Auendano in locis relatis supra. Hieronymus Gabriel in consil. 132. num. 34. lib. 1. Decianus in cons. 26. num. 85. lib. 2. Menochius in cons. 95. num. 98. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 8. num. 57. lib. 1. Pedrocha in cons. 5. num. 63. & 161. Praeterea, & vndecimo loco, accurata, atque distin[sect. 179]cta, & eleganti manu, de hac materia scribit, & Ananiae opinionem contra Abbatem, aut saltem concordiam communem supra propositam semper sequutus est eruditissimus, atque excellentissimus Menochius: ad quem, si velis rem hanc radicitus scire, omnino confugere debes, in cons. 85. n. 110. & 111. & in cons. 95. per tot. & in cons. 97. n. 152. lib. 1. & in cons. 11. per tot. & in cons. 117. per tot. lib. 2. & in cons. 215. a n. 172. vsque in finem consilij, & in consil. 219. a num. 63. & num. 74. vsque ad num. 90. & n. 143. & 144. lib. 3. & praesumptionum lib. 4. praesumpt. 180. per totam, vbi latissime agit de dictionibus, causis, aut ra[sect. 180]tionibus, ex quibus repetitio inducitur, siue excluditur, & vide etiam praesump. 176. vbi inter alia, discutit, an, &[sect. 181] & quando masculinitatis qualitas posita in primo testamento, censeatur repetita in secundo, & iunge Gerard.[sect. 182] Mazolum erudite loquentem in hac materia in cons. 5. a num. 5. vsque ad num. 60. lib. 1. Deinde, & duodecimo loco, de materia huius capitis[sect. 183] tractcauit etiam, & erudite, vt solet, Tiberius Decianus in cons. 1. num. 380. 381. & 382. vol. 1. nec simpliciter transit cum opinione Abbatis, nec etiam cum contraria Ananiae, sed modificandam existimat vtramque opinionem, sic vt conueniat omnino cum his, quae cum Molina, & aliis superius diximus, & in cons. 7. n. 55. eod. vol. vbi ponit nonnullas coniecturas, ex quibus constare potest, quod masculos foeminis testator praeferre voluerit, & in cons. 12. num. 45. & 46. eodem vol. vbi in effectu, in idem inclinat, quod supra resolutum est; & sic intelligendum est, quod tradit in cons. 28. n. 28. vol. 1. & in consil. 1. num. 93. vol. 4. & de dictionibus inducentibus, vel excludentibus repetitionem qualitatis praecedentis, agit ipse Decianus in cons. 17. num. 34. & 35. & 38. & 39. & 40. & 41. & 46. & 49. vol. 1. & in cons. 41. num. 143. & 144. eodem vol. & in cons. 101. num. 4. 7. 11. 13. 14. & 16. vol. 2. & in cons. 10. num. 55. 56. 57. & in cons. 34. num. 108. cum seqq. vol. 3. & in consil. 1. num. 131. 142. 144. & 148. & quinque seqq. eodem vol. vbi etiam dicit, qualitatem masculinitatis non censeri repetitam, nisi ex alio colligatur mens testatoris, vt si voluerit bona conseruare in agnatione; tunc enim qualitas censetur repetita, alias non. Hyppolit. etiam Riminaldus, multis in locis, atque[sect. 184] erudite multum, materiam hanc pertractauit; eúmque a primo vsque ad septimum consiliorum vol. cum ego euoluerim, & non absque consideratione praelegerim, nullum fere in proposito huius Capitis scriptum verbum omisi, quod non inspicerem, & omnia, quae ipse scripsit consilia, in vnum congessi, vt ea recenserem hoc loco; est igitur de hac materia videndus praedictus Author in consil. 279. num. 130. & tribus seqq. lib. 3. latius in consil. 111. lib. 2. vbi plene in proposito huius capitis, & de dictionibus, aut rationibus, ex quibus induci, aut excludi debet repetitio, & in consil. 347. num. 29. lib. 3. vbi dicit, quod masculinitatis qualitas intelligitur repetita in alia oratione etiam diuersa, vbi habetur ratio agnationis, alias secus; & inde, quod quando testator dixit in vna parte testamenti de filiis masculis; in alia, de filiis simpliciter; quod intelligitur etiam de filiis masculis, quando fuit habita ratio agnationis, alias secus: quod est idem, quod cum Molina, & aliis supra resoluimus; & sic debent intelligi, quae post Alexandrum, & Rolandum adducit ipse Riminaldus in cons. 371. num. 129. lib. 4. & in cons. 492. num. 25. & 26. lib. 5. vbi dicit, circa quaestionem Abbatis, & Ananiae varias distinctiones attulisse Doctores, vt etiam dixit in cons. 199. num. 247. sed veriorem esse eam, vt scilicet repetitio non inducatur, nisi ob rationes superius dictas; vel nisi quando militat eadem ratio, alias secus, & in cons. 544. num. 187. lib. 5. vbi ex num. 180. agit de praedicta contrarietate, & resoluit vt supra, vt scilicet, non exstantibus verbis aliis, vel coniecturis, procedat opinio Ananiae; alias opinio Abbatis: quod in effectu resoluit etiam in cons. 560. n. 7. & 8. & num. 15. & 16. & num. 42. lib. 5. & in cons. 645. num. 7. 8. & 9. lib. 6. & in cons. 19. num. 65. lib. 1. in consil. 676 num. 34. 35. 36. 37. 38 & 39. lib. 6. vbi agit de praedicta contrarietate Abbatis, & Ananiae, & dicit conciliari in hunc modum; quod aut nulla existant verba, nullaque coniectura, qua dici possit, testatorem id egisse, vt bona in familia conseruarentur per masculos, & hoc casu procedit opinio Ioannis Ananiae negatiua repetitionis masculinitatis; aut vero verbis, vel coniecturis constat, testatorem voluisse per masculos agnationem conseruari, & hoc casu procedit opinio Abbatis affirmatiua repetitionis, vel ex aliis causis, vt ibidem probat num. 38. & seqq. & repetit eadem in cons. 677. num. 13. & num. 84. & seqq. & in cons. 681. num. 3. & 4. lib. 6. & in cons. 714. num. 36. & seqq. eodem lib. & sic debet intelligi in cons. 78. num. 24. & 25. lib. 1. & in cons. 111. num. 7. & 67. & num. 20. 21. & 25. & 42. 43. & 44. lib. 2. latius in cons. 112. num. 130. & seqq. & num. 155. vsque ad num. 167. & num. 51. vsque ad num. 89. lib. 2. vbi late de hac materia, & in cons. 786. num. 16. & 17. & num. 43. & quinque seqq. lib. 7. & in consil. 767. num. 23. 24. & 28. & num. 59. eodem lib. Denique vltimo loco, atque nouissime omnium Bla[sect. 185]sius flores Diaz de Mena in addit, ad decis. 27. Gamae, num. 8. 1. part. ex mente aliorum, regulam tradit, aut generalem doctrinam in hac materia qualitatum, repetitionem fieri ex tacita voluntate testantis, ex sorma verborum, ex generalitate, ex relatione, ex identitate rationis, & aliis similibus: quod recte procedit, & his conuenit, quae superius a nobis sunt adnotata. # 5 CAPVT V. Ad l. omnes, & l. bene a Zenone, C. de quadriennij praescriptione, vbi quae hactenus in proposito earum scripserunt Doctores in mille locis, breuiter recensentur in vnum: nonnulla vero, quae nec absolute, nec distincte explicarunt, dilucide, & eleganter magis, quam antea erant, enucleata traduntur. Deinde, vtrum in damnum Minorum, Ecclesiarum, & Clericorum, Laicorum etiam in terris Ecclesiae, aut de iure canonico procedant, diligenti manu discutitur; Laurentij de Pinu resolutio in cons. 90. num. 9. (ad quam nullus hucusque animaduertit in hac materia) nouiter, & vere impugnatur, atque in proposito quamplurima vltra alios, ab Authore adnotantur: vulgatum denique Doctorum assumptum, Piae causae fauendum, atque in dubio iudicandum pro illa; multis remissiue exornatum, & ibidem, quae dicatur pia causa, cum multis exemplis, late etiam declaratum remissiue. SVMMARIVM. -  1 Emens a Principe, vel a Fisco rem alienam, vel ex donatione, alióve titulo eam accipiens, statim securus est, nec aliquid ab eo peti potest: dominus tamen rei, habet regressum contra Principem, aut fiscum infra quadriennium ad consequendum pretium, & lapso quadriennio, amplius non auditur. -  2 L. omnes, & l. bene a Zenone, C. de quadriennij praescriptione, materiam, plena manu tractam ab his, qui hoc numero recensentur. -  3 L. omnes, & l. bene a Zenone, dispositio vtrum habeat locum in iuribus? & consilium Baldi, 359. lib. 3. eleganter, atque vtiliter explicatum ab Sfortia, remissiue. -  4 Legis, bene a Zenone, & similium decisio tot habet limitationes, & exceptiones, vt nunquam sere ipsarum regula practican potuerit, ex sententia quorundam, sed Author num. seq. earum decisionem non ita sterilem arbitratur; imo potius in publicis causis, & practicis negotiis frequenter allegari, multísque conducibilem esse, testatur. -  5 L. bene a Zenone, non procedit, quando actor praetendit causam ab vno Principe, reus vero ab alio, remissiue. -  6 L. bene a Zenone, & l. omnes, C. de quadriennij praescriptione, dispositio, velut rigorosa restringenda est, atque strictissime interpretanda, sic vt quilibet error, seu modicus defectus faciat eam cessare. -  7 L. bene a Zenone, cum similibus, non procedit in praeiudicium Minoris, & in rebus suis, ex sententia communi Doctorum. -  8 Qui concordant in hoc, nempe quod in proposito casu per benesicium restitutionis in integrum, Minori succurrendum sit; non tamen in specie declarant, vtrum restitutio haec contra Principem, aut Fiscum concedenda sit, an vero contra emptorem, siue donatarium, ad rem ipsam recuperandam. -  9 Nec exprimunt tempus restitutionis praedictae petendae; alij enim simpliciter dicunt, quod dictae leges non habent locum in rebus Minoris, alij vero, quid contra dispositionem earum Minor venit restituendus. -  10 Idcirco, pro expedita, breui tamen, & distincta resolutione, vltra Scribentium sententiam, nonnulla constituere dux.t Author, quae numeris sequentibus adnotantur. -  11 L. bene a Zenone, dispositio, comprehendit Minores, & res eorum, ex sententia Authoris, cum aliis. -  12 Lex generaliter loquens, comprehendit omnes, & quascunque personas, etiam priuilegiatas, si in ea re, de qua agitur, non reperiuntur habere priuilegium aliquod peculiare. -  13 Lex generaliter loquens, comprehendit personam Minoris. -  14 Minori restitutionem competere aduersus decisionem dict. l. bene a Zenone, & dict. l. omnes, rectissime constituisse Doctores communiter. -  15 Restitutio in integrum Minori laeso regulariter competit, nisi aliqua lege reperiatur expresse prohibita. -  16 Et adeo sauorabilis est, vt nec tollatur per verba generalia legis, vel statuti. -  17 Nec generalem exclusionem alicuius legis. -  18 Nisi per specialem nominationem. -  19 Et quamuis lex, vel statutum de quacunque persona loquatur, si de Minore specisice non loquitur, tunc Minori competit restitutio. -  20 Minor contra dispositionem dict. l. bene a Zenone, restituitur ad rem ipsam, etiam post quadriennium, ex sententia Glossae, & quorundam. -  21 Ex sententia vero aliorum, ad pretium tantum, etiam post quadriennium, & non ad rem ipsam: quod ab Authore magis probatur, & num. seqq. -  22 Si Fiscus, vel Princeps vendit rem Minoris, non tanquam alienam, sed tanquam propriam, emptor est securus; & tunc, vbi Maior habet regressum in quadriennium ad pretium, habebit etiam similiter Minor post quadriennium, ad pretium, non ad rem. -  23 Respublica Minori aequiparatur, & iure Minoris vtitur, vt restituatur, contra dispositionem dict. l. bene a Zenone, & similium. -  24 Respublica, aut Communitas non debet gaudere beneficio restitutionis in integrum, ad petendum pretium a Principe, si a tempore perfectae praescriptionis quadriennij, quod in dict. l. bene a Zenone, statuitur, lapsum est aliud quadriennium, & vltra, infra quod restitutio in integrum postulari debuit, & ibidem ponderatum in terminis Iasonis consilium, cuius mentionem non faciunt ij, qui in proposito huius quaestionis scribunt. -  25 L. bene a Zenone, & l. omnes, C. de quadriennij praescriptione, dispositio, in praeiudicium Ecclesiarum siue in rebus earum a Principe saeculari donatis, vel aliter alienatis non procedit: idcirco emens a Principe, aut ex donatione, aliove titulo accipiens rem Ecclesiae, securus non est, & ad rem ipsam consequendam Ecclesia poterit experiri. -  26 Lex secularis, siue constitutio, aut dispositio quaecunque, vtilitati, aut libertati Ecclesiae contraria, vel de Ecclesiis, earúmque bonis disponens, nulla est, ob defectum potestatis condentis, neque etiam etsi fauorabilis sit, nisi ab Ecclesia probetur, vel nisi in vim priuilegij lata sit. -  27 Glossa in cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, dicens, quod. l. bene a Zenone, non habet locum secundum canones, in quem sensum accipi debeat? & infra, num. 67. in princ. -  28 L. bene a Zenone, & l. omnes, dispositio, contra Clericum, cuius res a Principe saeculari donaretur, vel aliter alienaretur, non procedit. -  29 Clerici a potestate saeculari, qualiter, & quo iure exempti sint? vbi spiritualia a temporalibus distinguuntur, vt in illis exemptio Clericorum sit de iure Diuino; in his vero, humano tantum iure prodita fuerit. -  30 L. bene a Zenone, in pia causa, siue in rebus piis a Principe saeculari donatis alteri, vel aliter alienatis, non procedit; idque ex sententia Socini, quae ab Authore probatur. -  31 Piae causae fauendum, multáque in iure in fauorem piae causae introducta, provt hoc numero adnotatur remissiue, & infra, num. 44. -  32 Pia causa, quae dicatur? cum multis exemplis, remissiue. -  33 Legis, bene a Zenone, decisio, quae in praeiudicium Ecclesiarum non procedit, vtrum in fauorem Ecclesiarum locum habeat, quando res priuati, ipsi Ecclesiae concederetur, vel aliter alienaretur? & num. sequent. -  34 Damnum qui sentire non vult, nec commodum percipere debet. -  35 Ferendus non est, qui lucrum amplectitur, onus autem subire recusat. -  36 Ecclesia, quae vult vti statutis, aut legibus laicorum, oportet quod seruet formam ipsarum. -  37 Ecclesia seruare debet aequalitatem. -  38 Legis, bene a Zenone, decisio perdura est, & maximum rigorem continet. -  39 Ecclesiae maxime conuenit aequitatem obseruare. -  40 Praesertim, vbi ipsius conditio non fit deterior. -  41 Ecclesia impie videtur agere, si summo iure vtatur, vbi aequitas repugnat. -  42 Ecclesia non debet admittere lucrum cum aliqua iniquitate, aut cum aliena iactura locupletari. -  43 Ecclesia est auctrix, & cultrix iustitiae, nec se, vel alium pro se pati iniustitiam, aut aliquid contra rationem fieri permittere debet. -  44 Hyppolit. Riminaldi consil. 358. vol. 4. expenditur, vbi a num. 260. vsque ad num. 270. singulariter limitat, & declarat praedictus Author vulgatam Doctorum traditionem, ex l. sunt personae, in fine, ff. de relig. & sumpt. fun. desumptam, piae causae fauendum, aut in dubio iudicandum pro illa. -  45 AEquitas summa exigit, vt quod quisque iuris in alium statuerit, ipse eodem iure vtatur. -  46 Idque magis Ecclesiam, quam alium adstringit. -  47 L. bene a Zenone, in fauorem Ecclesiarum locum non habet, ex sententia quorundam. -  48 Contra, ex sententia Abbatis, Barbaciae, & aliorum, quae per Authorem magis probatur, & concludentibus rationibus corroboratur, & num. seq. -  49 Augustinum Beroum late, & erudite in hac materia loquutum, & sententiam Abbatis optime comprobasse: plene etiam respondisse ad textum in capite placuit, 16. quaest. 3. -  50 Ecclesia non est deterioris conditionis, quam priuatus, imo melioris esse debet, vtpote, cum in iure multa concedantur eidem, quae denegantur priuato. -  51 Consuetudo a principio valida, cum primum Ecclesiae praeiudicialis esse coeperit, irritatur. -  52 Ecclesia potest vti lege pro se, & eam non recipere contra se, idque ob rationem hoc numero assignatam, propter quam nulla iniquitas, aut inaequalitas ex hoc consideratur in Ecclesia. -  53 Regula illa, Quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris, non procedit, vbi Ecclesia vtitur iure suo, defendendo se priuilegio a iure sibi concesso contra alium non sic priuilegiatum. -  54 Regula cap. qui sentit, de regulis iuris, lib. 6. fallit interdum ratione contractus, aut personae, aut causae, aut speciali dispositione legis. -  55 Et in Ecclesia omnino cessare debet, in quaestione hactenus agitata, speciali ratione, & dispositione iuris, provt hoc numero, & praecedentibus adnotatur. -  56 Regula dict. cap. qui sentit, de regulis iuris, lib. 6. obtinere debet in his, puae proueniunt ex ipsius actus natura, non vero in his, qua ex accidenti contingunt. -  57 Ecclesia, quae emit rem alienam a Principe, aut ex donatione, alióve titulo eam accepit, quia ex dispositione l. bene a Zenone, honorem percipit, & commodum, & onera rei emptae, aut donata iniuncta patietur. -  58 Ecclesia, ad quam res oneri censuum obnoxia, aut alio modo onerata peruenit, ipsos census soluere, oneráque adimplere tenetur. -  59 Ad argumentum 3. contra Ecclesiam adductum respondetur, constituitúrque, ex parte Ecclesiae accipientis rem alienam a Principe quocunque titulo, nullam iniustitiam considerari debere. -  60 L. bene a Zenone, C. de quadriennij praescriptione, procedit, quando Princeps ignoranter, & bona fide rem alienam donauit, aut aliter alienauit, credens suam esse, & non ad alium pertinere. -  61 Titulus ff. quod quisque iuris, in alium statuerit, &c. in quaestione proposita obtinere non potest contra Ecclesiam: idque ob rationem hoc numero assignatam. -  62 Titulus ff. quod quisque iuris, solum habet locum, quando illud, quod contra se recusat quis recipere, fuit ad suam postulationem concessum: alias si non fuit eo instante concessum, sed proprio motu, potest quidem eo se iuuare, sed non tenetur contra se admittere. -  63 Praescriptio quadragenaria, quare necessaria sit aduersus Ecclesias, earumque res, siue praescriptio procedat a priuato, siue ab altera Ecclesia; Ecclesiis autem contra alios, cur decem, aut viginti annorum praescriptio sufficiat, nec illis obstet ratio tituli ff. quod quisque iuris, & num. sequent. -  64 Titulus ff. quod quisque iuris, procedit inter similes personas, & eadem subsistente ratione. -  65 Ecclesia maiori priuilegio digna est, quam priuatus. -  66 Ecclesiae, & priuati diuersam rationem esse in quaestione superiori, provt hoc numero adnotatur. -  67 L. bene a Zenone, inter laicos seruatur etiam de iure canonico, reprobata opinione quorundam dissentientium, & num. seq. -  68 Lex ciuilis, deficiente canonica, etiam in foro canonico obseruatur. -  69 Deficiente iure canonico, recurrendum esse ad ius ciuile, etiam in foro Ecclesiastico, nisi sit ius Regium; illud enim praecise obseruari debet in hoc Regno, tanquam ius commune eiusdem Regni. -  70 Ioannes Vincentius Honded. laudatur, & eiusdem sententia probatur. -  71 Laurentij de Pinu resolutio, in cons. 90. num. 9. lib. 1. decisionem dict. l. bene a Zenone, non procedere in donatione, vel alienatione facta a Principe Ecclesiastico, nouiter & vere improbata, & num. seqq. -  72 Laurentij de Pinu ratio in proposito superiori, euidenti ratione destructa ab Authore. -  73 L. bene a Zenone, C. de quadriennij praescriptione, generaliter procedit in omni Principe habente iura Imperij, & non recognoscente superiorem. -  74 L. bene a Zenone, & similium decisio, vtrum procedere debeat, si Princeps, vel fiscus cesserit iura ex causa confiscationis, remissiue. E Mens a Principe, vel a fisco rem alienam, vel ex do[sect. 1]natione, alióve titulo eam accipiens, quod statim securus sit, nec aliquid ab eo peti possit; dominus tamen rei, quod habeat regressum contra Principem, aut fiscum infra quadriennium ad consequendum pretium, & lapso quadriennio amplius non audiatur, per textum in l. omnes, & in l. bene a Zenone, C. de quadriennij praescriptione, ita frequenter adnotarunt Scribentes in mille locis, vt fere nihil in iure sit, quod magis expeditum, aut frequentius agitatum fuerit; de eodem tamen, licet ab infinitis disputatione praehabita, non inutiliter tractatum suscipiendum existimauimus; vtile potius aliquando futuru, si hoc loco omnia fere congeramus in vnum quae in proposito magis frequenter vtriusque iuris Interpretes tradiderunt, sic etiam veritate & breuitate, nonnulla componamus, quae in praxi occurrere possunt, nec ab eisdem absolute, aut distincte satis tractantur. Principio igitur, dictarum legum dispositionem con[sect. 2]firmat l. 53. tit. 5. partita 5. in illis verbis: Vendiendo, o dando el Rey cosa agena, como suya passa el senorio, de aquella cosa al que la vende, o al que la da: pero aquel a quien la tomasse puede le pedir que el de la estimacion de aquella cosa fasta quatro anos, e el Rey denegela pagar: e si sasta quatro afios non pidiesse la estimacion, dende en adelante non podria. Et earum materiam, post ordinarios ibidem, & in aliis locis, & in cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis: vbi Barbacia, & Berous caeteris aliis latius scribunt, post infinitos etiam alios, quos ideo omitto, quia a sequentibus referuntur, tractarunt plenissime Gregorius Lopez in dict. l. 53. partitae, vbi vide omnino Romanus singulari 737. Rodericus Suarez, allegat. 11. per totam. Grammaticus decis. 65. a num. 78. Socinus regula 424. latius Duenas regula 238. latissime Antonius Gabriel commun. conclus. lib. 5. tit. de acquirenda, vel amittenda posses. conclus. 2. Balbus de praescriptionibus, 2. particula, 5. partis principalis, 8. quaest. per totam, fol. 425. & sequent. vbi 11. modis limitat dictas leges, erudite Craueta in cons. 263. col. vltima. Villalobos in suis communibus in litera E. num. 25. Gratianus regula 377. plenius Portius, lib. 2. regula 42. Carolus de Tapia in rubrica, ff. de constitut. Principum, ex num. 16. vsque ad num. 30. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, verbo, & vxorem, nomine Adelasiam, num. 381. & tribus seqq. fol. 143. Peregrinus de iure fisci, lib. 6. tit. 4. num. 16. 17. & 18. Martinus Laudensis in tractatu de principatu, quaest. 11. Bellonus in cons. 51. Curtius iunior in cons. 143. num. 1. lib. 2. Cephalus in cons. 634. ex num. 52. vsque in finem consilij, lib. 5. Menochius, qui sex modis declarat dict. l. in consilio 2. num. 333. lib. 1. Laurentius de Pinu in cons. 90. a num. 9. vsque in finem consilij, Ioannes de Montesperello in consil. 39. num. 47. 49. 50. & 51. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 93. num. 14. & quinque seqq. vol. 1. Simon de Praetis in cons. 114. num. 25. & seqq. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 14. ex num. 140. Rota Auenion. decis. 17. Aldobrandin. in cons. 1. n. 61. 62. & 63. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 66. num. 27. & 28. lib. 1. latius in cons. 38. num. 41. 42. 43. & num. 51. cum multis seqq. vsque in finem consilij, lib. 2. Sfortia[sect. 3] Oddi in cons. 99, lib. 1. vbi tractat per totum consilium, vtrum dispositio dict. l. omnes, & dict. l. bene a Zenone, habeat locum in iuribus dotalibus, atque eleganter, & vtiliter declarat consilium Baldi 359. lib. 3. superiores etiam idem tractarunt, & optime Gregorius Lopez in dict. l. 53. partitae, verbo, cosa agena, vers. quid autem in re dotali; habétque ex eisdem tot limitationes, & exce[sect. 4]ptiones dictarum legum decisio, vt nunquam fere ipsarum regula practicari potuerit, vt post Felinum. annotauit Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 59. num. 49. vol. 1. vbi post Rodericum Suarez allegat. 8, num. 6. in fine, & alios, constituit quod dict. l. bene a Zenone, non proce[sect. 5]dit, quando actor praetendit causam ab vno Principe, reus vero ab alio: quod etiam erudite, & breuiter, vt assolet, resoluit Gregorius Lopez m eadem l. 53. partitae, verbo, al que la vende. Sed vere dictarum legum decisionem non ita sterilem existimamus imo potius in publicis causis, & in negotiis practicis frequenter allegari vidimus, multísque vtilem & conducibilem esse arbitramur, vt ex eisdem Authoribus deduci potest aperte. Bene verum est, dispositionem ipsarum legum velut[sect. 6] rigorosam restringendam esse, ac strictissime interpretandam, vt scribunt Purpuratus in cons. 374. num. 38. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, q. 14. num. 140. & 143. Ioannes Vincentius Honded, in consil. 38. num. 51. lib. 2. vbi num. 52. post Baldum, Gabrielem, & alios constituit, quod quilibet error, seu modicus defectus facit cessare vigorem illarum legum: quod aduertit etiam Gregorius Lopez in dict. l. 53. partitae, verbo, el Rey. ad medium, vers. & ideo dicit quod leuis occasio. Ad rem itaque deueniendo, vt alia sciens, consultóque praetermittam, ac in his dumtaxat insistam, quae difficiliora sunt, nec ab aliis perfecte explicata: apud praedictos Authores communi consensu receptum video, vt dispositio dict. l. omnes, & dict. l. bene a Zenone, non[sect. 7] procedat in praeiudicium Minoris, & in rebus suis, vt est Glossa in l. finali, in verbo, debiti, C. si aduersus fiscum, quam cum multis aliis sequuntur Socinus d. regula. 424. vers. Septima limitatio est. Duenas dicta regula 238. vers. Decimo limita. Portius dicta regula 42. vers. octuo limita, Balbus de praescriptionibus, dict. particula 2. 5. part, principalis, quaest. 8. vers. Decimo limita. Menochius in cons. 2. num. 333. vers. respondetur vltimo, lib. 1. Antonius Galeatius Maluassia dict. consil. 93. num. 15. qui omnes[sect. 8] concordant in hoc, nempe quod in proposito casu, per beneficium restitutionis in integrum Minori succurrendum sit, non tamen in specie declarant, vtrum restitutio haec contra Principem, aút fiscum concedenda sit; an vero contra emptorem, siue donatarium ad rem ipsam recuperandam: nec etiam exprimunt tempus restitutio[sect. 9]nis praedictae petendae; alij enim simpliciter dicunt, quod dictae leges non habent locum in rebus Minoris; alij vero, quod contra dispositionem earum Minor venit restituendus: & hoc modo loquendi vtuntur Menochius, & Socinus locis relatis supra; idcirco pro ex[sect. 10]pedita, breui tamen, & distincta resolutione, vltra omnium Scribentium sententiam, nonnulla constituere necessarium duxi, quibus res ista absolute, & distincte magis, quam antea erat, explicata manebit. Et in primis constituo, verum esse, quod dispositio[sect. 11] dict. l. bene a Zenone, comprehendat Minores, & res ipsorum, lex namque illa loquitur generaliter in quibuscunque rebus, & personis, vt ex ea patet; & lex, quae generaliter loquitur, comprehendit omnes, & quascun[sect. 12]que personas etiam priuilegiatas, si in ea re, de qua agitur, non reperiuntur habere priuilegium aliquod peculiare, l. in fraudem, §. finali, & ibi eum ad hoc notat Bald. ff. de testam. militis, & cum infinitis aliis plene comprobant Tiraquel. de retractu lignagier, §. 1. glos. 14. num. 96. & de praescriptionibus, §. 8. glos. 11. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 8. num. & de successionum. progressu. lib. 1. §. 2. num. 31. Menochius in cons. 190. num. 12. lib. 2. Et in terminis, quod lex generaliter loquens comprehendat personam Minoris, per textum[sect. 13] in cap. constitutis, de in integrum restitutione, adnotarunt Doctores Communiter in l. si sine, §. Lucius ff. de administratione tutorum. Baldus in l. finali, C. de in integrum restitutione, & cum Socino, Alberico, Angelo, & Alexandro, Baetius de inope debitore, cap. 8. num. 1. fol. 69. & superiorem resolutionem vt certam supponunt omnes Authores supra citati, qui in casu dict. l. bene a Zenone, & dict. l. omnes, loquentes, Minori concedunt restitutionem communiter, alias enim necessaria non esset restitutio, si ea dispositione non includerentur Minores, & non eundo per alias ambages, ex omnibus a me hucusque praelectis, sic specifice aduertit solus Gregorius Lopez in dict. l. 53. tit. 5. partita 5. verbo, cosa agena; in principio, ibi: Et quid si res sit Minoris, dic quod adhuc habebit locum huius legis dispositio. Et dicit ita tenuisse Iacob. Butrig. Bald. Salicet. & Paul, de Cast. in l. finali, C. si aduersus fiscum, reprobata Glossa ibi, quae voluit contrarium, & iterum in eadem Glossa ad medium, ibi: Et tamen, vi dixi, in Minorum rebus habere locum ista iura. Secundo constituo, quod leges illae, tametsi Minores,[sect. 14] & res eorum comprehendant, non tamen denegant illis in integrum restitutionis remedium, quod ex serie ipsarum manifeste colligitur; idcirco Minores in casu praesenti restituendos esse, aduersus decisionem dictarum legum, rectissime tradiderunt Doctores communiter, vt constat ex superius relatis, & probatur ratione generali, & certa, quod restitutio in integrum Minori[sect. 15] laeso regulariter competit, nisi aliqua lege reperiatur expresse prohibita per textum in l. nec non, §. quoties, ff. ex quibus causis maiores. Decius in cons. 559. ad finem, Craueta in cons. 210. num. 37. Afflictis decis. 370. in principio, Menochius lib. 3. praesumpt. 82. Gironda de Gabellis, 3. p. num. 27. fol. 59. & 4. part. §. 2. num. 37. fol 89. & adeo fauorabilis est, vt nec tollatur per verba generalia legis, vel statuti. Tiraq. referens multos de retractu lignagier, §. 35.[sect. 16] glos. 4. num. 32. nec per generalem exclusionem alicuius[sect. 17] legis, Glossa in l. postquam liti, C. de pactis, & in l. 1. C. de silentiariis, lib. 10. quae communiter approbantur secundum Iasonem in l. 1. num. 10. ff. de iurisdictione omnium iudicum, Rebuffum, ad regias constitutiones Galliae, titulo de restitutione, art. 2. glos. num. 23. Couar. practicarum, cap. 17. num. 4. Simon de Praet. de interpret, vltimar. volunt. lib. 3. interpret. 1. dubit. 5. solut. 4. num. 34. fol. 35. nisi[sect. 18] per specialem nominationem, l. illud, §. finali, cum l. seq. ff. de minoribus, Boerius decis. 140. sub num. 3. Beccius in cons. 12. ex num. 64. Alexander Raudensis de Analogis, lib. 1. cap. 33. n. 141. fol. 318. & quamuis lex, vel statutum[sect. 19] de quacunque persona loquatur, si de Minore specifice non loquitur, tunc Minori competit restitutio. Alexander in cons. 165. Dubitatur si statutum, vers secus forte si de quocunque, lib. 6. Borgninus Caualcanus de tutore & curatore, num. 97. & alios referens Alexander Raudensis dict. cap. 33. num. 131. fol. 317. Tertio constituo, quod in dubio praecipuo proposito[sect. 20] supra, Minorem restituendum esse contra dispositionem dict. l. bene a Zenone, ad rem ipsam etiam post quadriennium, firmauit aperte Glossa in. finali. C. si aduersus fiscum, quam vltra Iacobinum, ibi, num. 6. & alios antiquos recepisse videntur Petrus Duenas dict. regula 238. vers. Vndecimo limita, & alij superiús citati, qui ad sententiam Glosse se remittunt, aut simpliciter, & absolute reserunt eam: sed contrariam sententiam, Minorem in[sect. 21]quam ad pretium tantum restituendum esse, etiam post quadriennium, & non ad rem ipsam tenuerunt expresse Iacobus Butrigarius in dict. l. finali. Salicetus etiam, Baldus, & Paulus num. 1. dum docent, quod emptor hodie per titulum C. de quadriennij praescriptione, statim est securus, & non potest ab eo res auocari, sed ille, qui erat dominus, potest agere contra fiscum ad recuperationem pretij, si erat Maior; si autem erat Minor, quod Glossa dicit, quod vsque ad quadriennium potest recuperare rem, sed Doctores tenent contrarium, quod ad rem non datur regressus, nec intra quadriennium, nec post, sed bene potest agere contra fiscum, etiam post quadriennium, & in hoc differt a Maiori: idem etiam probauit Ioan. de Plat in l. penult. ad finem, C. de fide instrumentorum, & iure hastae fiscalis, lib. 10. vbi scribit, quod si fiscus vel[sect. 22] Princeps vendit rem Minoris, non tanquam alienam, sed tanquam propria ipsius fisci, emptor est securus, & tunc vbi Maior habet regressum in quadriennium ad pretium, habebit etiam similiter Minor post quadriennium ad pretium, non ad rem, & quod hoc est notandum secundum Iacobum Butrigarium in dict. l. finali, C. si aduersus fiscum, licet Glossa ibi, dicat ad rem, tenuit etiam Gregorius Lopez in dicta l. 53, tit. 5. partita 5. verbo, cosa agena, in princ. in illis verbis: Bene tamen verum est, quod si Minor non peteret pretium a fisco infra quadriennium, posset elapso quadriennio, adhuc illud petere. Et in Republica, quae Minori aequiparatur, & iure[sect. 23] Minoris vtitur, vt restituatur contra dispositionem dict. l. bene a Zenone, & similium, expressim obseruauit Menochius dict. cons. 2. num. 334. lib. 1. Iason etiam, quem nullus retulit in cons. 227. col. 9. & 10. vol. 2. idem expres[sect. 24]se firmauit, & in casu sibi consulto concludit, quod Communitas quaedam non debet gaudere beneficio restitutionis in integrum ad petendum pretium a Principe, quia a tempore perfectae praescriptionis quadriennij, de quo in dict. l. bene a Zenone, lapsum est aliud quadriennium, & vltra, infra quod restitutio in integrum postulari debuit, ex l. finali, Cod. de temporibus in integrum restiutionis petendae, cap. 1. de in integrum restitutione, lib. 6. Ex quibus haec opinio tenenda erit omnino, atque ex illa notandum tempus, intra quod a Minore, vel Republica restitutio in integrum postulari debebit. Deinde & secundo constituunt Doctores, dispositio[sect. 25]nem dict. l. bene a Zenone, & dict. l. omnes, Cod. de quadriennij praescriptione, non procedere in praeiudicium Ecclesiarum, siue in rebus earum a Principe saeculari donatis, vel aliter alienatis: & consequenter ementem a Principe, aut ex donatione, alióve titulo rem Ecclesiae accipientem, securum non esse, & ad rem ipsam consequendam iure posse Ecclesiam experiri, idque certa, &[sect. 26] communi ratione, quod lex saecularis, siue constitutio, aut dispositio quaecunque, vtilitati, aut libertati Ecclesiae contraria, vel de Ecclesiis, earúmque bonis disponens, nulla est ob defectum potestatis condentis, neque etiam etsi fauorabilis sit, nisi ab Ecclesia probetur, vel nisi in vim priuilegij lata sit, cap. quae in Ecclesiarum, cap. Ecclesia sanctae Mariae, de constitutionibus, cap. bene quidem, cap. si Imperator, 96. distinctione, cap. vltimo, de rebus Ecclesiae non alienandis, cap. quanquam, de censibus, lib. 6. cap. 3. de consuetudine, & plenissime notarunt Doctores in dictis iuribus. Berous in cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, num. 4. & num. 22. Laelius Iordanus de maioribus Episcoporum causis, cap. 8. & cap. 12. Lancelot. Conrad. in templo Iudicum, lib. 2. cap. 5. §. 3. num. 37. Didacus Perez in l. 1. tit. 12. lib. 1. ordinamenti. Decianus in cons. 90. num. 12. vol. 2, & in cons. 80. num. 6. vol. 3. Nauarrus in cap. nouit, de iudiciis, notabili 3. corollario 17. Sfortia Oddi in cons. 70. num. 33. lib. 1. Azeuedius in l. 11. tit. 2. num. 10. lib. 5. nouae Recopilationis: quo dumtaxat sundamento dispositionem dictarum legum sic limitant Abbas num. 6. Barbacia, & Imola num. 3. Berous dicens, quod haec opinio absque dubio procedit num. 20. in c. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, vbi Glossa dicit, quod[sect. 27] dicta lex bene a Zenone, non procedit secundum Canones, & in hunc sensum accepta recte procedit. Idem etiam secure firmarunt Felinus in cap. quae in Ecclesiarum, n. 38. in 4. limitat. de constitutionibus, & cum multis Socinus regula 424. vers. Sextae limitatio, Duenas dict. regula 238. vers. Tertio limita. Portius lib. 2. d. regula 42. vers. Quinto limita. Antonius Gabriel commun. conclus. tit. de acquirend. posses. conclus. 2. num. 22. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, dict. verbo, & vxorem, nomine Adelasiam, num. 383. Balbus de praescriptionibus, in 2. part. 5. part. princ. quaest. 8. vers. Octauo limita. Laurentius de Pinu in cons. 91. num. 6. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 67. num. 28. vol. 1. Extenditúrque superior resolutio ad Clericos etiam,[sect. 28] vt scilicet dictarum legum dispositio non procedat contra Clericum, cuius res a Principe saeculari donaretur, vel aliter alienaretur, vti extendit Antonius Gabriel dicta conclus. 2. num. 19. vbi refert Socinuin in consil. 46. num. 14. & num. 25. vol. 4. sic dicentem, Et vere haec pars concludenter confirmatur ex his, quae scripserunt Doctores in dict. cap. quae in Ecclesiarum, & in dict. cap. Ecclesia sanctae Mariae, de constitutionibus, & in cap. finali de solutionibus. Berous in dict. cap. 2. num. 4. de rebus Ecclesiae non alienandis. Item ex eo quod Clerici sunt exem[sect. 29]pti de iure Diurno a potestate saeculari, etiam Principis saecularis, vt tenent permulti, quos refert Couarruuias practicarum, cap. 31. num. 1. & 2. Nauarrus in cap. nouit, de iudiciis, 3. notabili, num. 52. Rolandus a Valle in consil. 23. num. 18. lib. 2. Bursatus in cons. 397. num. 10. vol. 4. Caeuallos, qui multos allegat vbi infra, & referens Menchacam, Ioannem Guttierrez, & alios, Azeuedius in l. 5. tit. 3. num. 6. lib. 1. nouae Recopilationis, licet Couarr. vbi supra, Rolandus etiam, & Ioannes Garsia de nobilitate, glos. 9. num. 8. cap. 27. & infiniti alij congesti per Cenedum in collectan. 37. ad Decretum, n. 1. intelligant id procedere in his, que vere & proprie spiritualia sunt, in quibus exemptio Clericorum a potestate saeculari de iure Diuino est: in temporalibus autem, aut prophanis secus esse, quoniam in illis eorundem exemptio tantum humano iure est intro ducta. Sed vtcunque res sit, in proposito casu Clericos non comprehendi sub dispositione dictarum legum, nec illa ligari, negari non potest ex his, quae Doctores tradiderunt communiter in dictis iuribus. Couarruuias Practicarum, dict. cap. 31. n. 3. vers. Quarta conclusio. Ioannes Garsia vbi supra. Ferretus in cons. 167. num. 8. Berous in consil. 31. vol. 1. Sfortia Oddi in cons. 70. per totum, lib. 1. Ioannes Botta in consi. 87. a num. 3. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 3. num. 39. & num. 30. lib. 1. Caeuallos practic. commun. quaest. 550. fol. 112. vbi multos refert in proposito dubio, an scilicet exemptio Clericorum sit de iure diuino, vel de iure positiuo. Pater Molina de iust. & iur. tom. 1. disput. 31. per totam, vbi plene scribit, & per plures conclusiones explicat praefatum dubium, a quo scilicet iure, Clericorum exemptio procedat. Petrus Surdus in cons. 2. ex num. 14. atque ex num. 22. cum seqq. lib. 1. vbi multa adducit, quibus superior sententia comprobatur aperte, & in effectu ad hoc tendunt ea, quae in comprobationem huius partis expendit Socinus vbi supra, dict. n. 14. & 25. qui recte extendit praedictam doctrinam ad[sect. 30] omnem piam causam, vt scilicet decisio d.l. bene a Zenone, non procedat in rebus piae causae a Principe saeculari donatis alteri, vel aliter alienatis, ex communi & vulgata tradictioni Doctorum in mille locis repetita, piae causae[sect. 31] fauendum, multáque in iure, in fauorem piae causae introducta, vt plenissime ostendunt Tiraquellus in tract. de priuilegiis piae causae, per totum. Antonius Gabriel communium opinionum. lib. 7. tit. de pia causa, Menchaca de successionum progressu lib. 1. §. 3. num. 16. & 17. & n. 40. & 41. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 2. per totum. Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpret. 1. dubit. 6. solut. 6. num. 9. fol. 82. & lib. 4. dubit. 1. a princ. fol. 405. Michael Grassus receptarum sententiarum. §. legatum quaest. 8. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 2. num. 62. & num. 85. & art. 3. num. 62. & num. 67. cum seqq. Pedrocha in cons. 5. ex num. 12. vsque ad num. 22. latissime Petrus Magdalenus de num. testium in testamentis requisito, cap. 12. per totum, fol. 140. & vide 2. part. cap. 2. per to[sect. 32]tum, fol. 351. vbi plenissima manu, & cum multis exemplis ostendit, quae dicatur pia causa. Nunc vero ampliatur superior resolutio, vt sicut in damnum. aut praeiudicium Ecclesiarum non procedit[sect. 33] dict. lex, bene a Zenone, & dict. l. omnes, dispositio; sic nec procedere debeat in earum fauorem, aut commodum, quoties a Principe saeculari res priuati Ecclesiae ipsi concederetur, vel aliter alienaretur; quod sequentibus rationibus fulciri posse, non incongrue videbitur prima facie intuenti. In primis, quia si Ecclesia dictarum legum[sect. 34] decisionem in sui damnum. admittere non vult, ratio suadet, vt nec in sui fauorem eam admittat: & consequenter, vt commodum non recipiat, si damnum sentire non vult, cap. qui sent, de regulis iuris, lib. 6. l. secundum naturam, ff. de regulis iuris, l. vltima, §. sed cum in secunda, C. de furtis, l. id quod, ff. de periculo & commodo rei venditae, cap. generali, §. illos, de electione, lib. 6. Nec est ferendus, qui lucrum amplectitur, onus au[sect. 35]tem subire recusat, l. vnica, §. pro secundo, in fine, C. de caducis tollendis, cap. cum non deceat, de electione, lib. 6. Et Ecclesia, quae vult vti statutis, aut legibus Laicorum,[sect. 36] oportet quod seruet formam ipsorum. Baldus in l. 4. C. ad legem falcidiam, & in l. vlt. C. de contrahenda emptione. Anguissol. in cons. 24. num. 57. Petrus Surdus in consil. 2. num. 13. vers. Postremo hanc sententiam, lib. 1. alias[sect. 37] non seruaret aequalitatem, quam seruare tenetur, iuxta ea, quae habentur in l. finali, C. de fructibus & litium expensis, & plene adnotatur per Neuizan. in cons. 39. Secundo facit, quod d.l. bene a Zenone, decisio per[sect. 38]dura est, & maximum rigorem continet, atque specialitatem etiam contra iuris communis regulas: vt dominus absque facto suo, dominio rei suae priuetur, l. id quod, ff. de regulis iuris. Rodericus Suarez allegat. 11. vers. nihilominus. Ioannes Vincentius Honded. in cona sil. 38. num. 51. lib. 2. optime Berous in cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, num. 21. cum autem Ecclesiae maxime conueniat aequitatem obseruare, c. dilecti, de[sect. 39] iudiciis, vbi Doctores communicer, Iason, in l. iurisgentium, §. sed cum nulla, num. 4. ff. de pactis. Menochius in cons. 322. num. 52. lib. 4. Videbatur equidem, non licere eidem dictae legis dispositione vti, praesertim cum ipsius conditio non fiat deterior, argumento eorum,[sect. 40] quae in simili tradit Butrius in cons. 34. impieque videtur agere Ecclesia, si summo iure vtatur, vbi aequitas repu[sect. 41]gnat. Castrensis in authent. qui rem, C. de sacrosanctis Ecclesiis, Sfortia Oddo in cons. 41. num. 87. Nec debet ipsa admittere lucrum cum aliqua iniquitate, vt in ter[sect. 42]minis nostris considerant plures relati per Antonium Gabrielem in suis conclus. in tit. de acquir. poss. conclusione 2. num. 20. Portium d. regula 42. vers. Sexto limita; nec cum aliena iactura locupletari, contra l. nam hoc natura, ff. de condictione indebiti, vt in simili casu contra Ecclesiam obseruat, & alios multos refert Hyppolit. Rimin. in cons. 493. num. 61. & in cons. 517. num. 51. vol. 5. Tertio facit, quod Ecclesia est auctrix, & cultrix iustitiae, nec se, vel alium pro se pati iniustitiam, aut ali[sect. 43]quid contra rationem fieri permittere debet, vt dicitur in cap. 1. §. sed diuersis, de alienatione feudi, in vsibus feudorum, & per Ancharanum. in cons. 217. num. 3. Simon. de Praetis, in cons. 109. ad finem, & in cons. 205. n. 25. Bursatum in cons. 306. num. 40. lib. 4. Hyppolit. Rimin.[sect. 44] in cons. 358. num. 260. vsque ad num. 270. vol. 4. quo loco is Author singulariter limitat, & declarat vulgatam Doctorum traditionem ex l. sunt personae, ff. de religiosis, & sumptibus funerum, desumptam, piae causae fauendum, aut in dubio iudicandum pro illa, sed iniustitia videtur, vt quis absque iusta causa, dominio rei suae priuetur, vt in terminis nostris considerat Roderic. Suarez d. alleg. 11. ante finem; ergo Ecclesia nequaquam admittere debet pro se dispositionem dictarum legum. Tandem & vltimo, non mediocriter vrget, summam[sect. 45] aequitatem exigere, vt quod quisque iuris in alium statuerit, ipse eodem iure vtatur, ex l. 1. & per totum titul. ff. quod quisque iuris: & quod in alterius persona obseruari Voluerit, , id in sua fieri patiatur, c. primo, distinctione prima, idque magis Ecclesiam, quam alium adstrin[sect. 46]git, vt per Hostiensem, Imolam, & Abbatem in capite primo, de emptione & venditione. Tiraquellum de retractu lignagier, §. primo glossa 13. num. 6. & hoc argumento vtitur in terminis huius quaestionis Guil. Bened. in dicto capite, Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem, nomine Adelasiam, num. 383. vbi hanc partem, scilicet tex. in dicta lege, bene a Zenone, in fauorem Ecclesia[sect. 47]rum locum non habere, magis amplectitur, & refert Glossam ita tenentem in c. quicunque, verbo, consensu, 12. quaest. 2. Sequuntur eandem sententiam Alexander, Iason, Salicetus, Felinus, Balbus, Afflictis, & Parisius, quos retulit Antonius Gabriel dict. conclus. 2. num. 20. Portius lib. 2. regula 42. vers. Sexto limita. Imola in cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis. Gregorius Lopez in l. 53. tit. 5. partitas 5. in verbo, cosa agena in princ. ibi. Et idem, si res aliena donaretur Ecclesiae, vt in cap. placuit, el 1. & ibi Glos. 16. quaest. 3. Et videtur in eam magis inclinare Rodericus Suarez dict. allegatione 11. in fine, versiculo, Inde est. Sed contrariam sententiam, imo decisionem dictae[sect. 48] legis, bene a Zenone, in fauorem Ecclesiarum locum habere, quando res priuati ipsi Ecclesiae concederetur a Principe, vel alio modo alienaretur, Ecclesiámque in tali casu statim securam esse, & domino rei venditae, vel donatae dumtaxat dari recursum contra Principem, longe quidem veriorem, & omnino amplectendam crediderim: ad quod dicendum & authoritate, & iure, atque ratione moueor; authoritate in primis, Abbatis in cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, num. 6. quo loco aperte docuit Abbas, quod licet decisio dict. 6. bene a Zenone, & similium, non procedat in praeiudicium Ecclesiarum, secus tamen esse in eius fauorem, & r antea dixerat; quod si Imperator donauit rem alienam Ecclesiae, vel aliquis Rex, qui habet iura Imperatoris, tenet talis donatio, licet possit agi contra fiscum ad aestimationem: apertius Barbacia ibidem, num. 3. vbi dicit ponderandum esse, quod textus in dict. l. bene a Zenone, loquitur in rebus donatis sacrosanctis Ecclesiis, & sic, in quantum lex illa fauet Ecclesiis, est approbata per ius canonicum, & inde infert, quod male dixerunt Glossae, quod si Ecclesia non acceptauit contra se, ergo non debuit acceptare pro se; & reddit veram rationem, vt statim dicetur Be[sect. 49]rous etiam expresse in eodem cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, qui late, & erudite loquitur in hac materia, & optime comprobat sententiam Abbatis, ex num. 21. vsque ad num. 26. qui etiam aduertit, quod dicta l. bene a Zenone, prouidet, quod donatarius a domino rei conueniri non possit, sed statim tutus sit, & efficiatur dominus rei sibi a Principe donatae, & quoad hunc casum expresse loquitur non solum de subditis suis, sed etiam de Ecclesiis, aut aliis piis locis, quibus Princeps donasset, & secundum haec vides aperte, negari non posse, quin contrariae opinionis Authores loquuti sint contra casum, & decisionem dict. l. bene a Zenone: deinde ipse Berous ex num. 22. erudite fundat decisionem dict. l. bene a Zenone, in fauorem Ecclesiarum, etiam de iure canonico obseruandam; & tandem ex num. 24. plene respondet ad textum in cap. placuit, 16. quaest. 3. qui induci solet pro contraria parte, eo quod dicit, quod si Princeps donauerit Ecclesiae priuilegia. aut res aliquas, ipsa non dicitur tuta; nisi post 30. annos, quibus dictas res praescripsit. & loquitur ille textus, quando rem alienam donasset, alioquin praescriptioni locus non esset, argumento l. clauibus, ff. de contrahenda emptione. Sed, vt dixi, plene satisfacit ipsemet Author, vt ibi videri poterit, & superiorem sententiam tenuerunt itidem, ipse Barbacia in cons. 27. col. 2. vol. 4. Lancelotus Decius in l. si haeres absens. num. 18. ff. de iudiciis, quae & iure, & ratione etiam fundatur. Et in primis, quoniam Ecclesia non est deterioris conditionis,[sect. 50] quam priuatus; imo melioris esse debet, vtpote, cum in iure multa concedantur eidem, quae denegantur priuato, vt constat ex his, quae scripserunt Tiraquellus de priuilegiis piae causae, priuilegio. 61. Pedrocha in consil. 6. num. 17. & seqq. Ioannes Vincendus Honded. in cons. 64. num. 58. & num. 66. Quare igitur Ecclesiae denegabitur id, quod in dict. l. omnes, & in dicta l. partitae, priuato cuicunque conceditur, ac etiam sacrosanctis Ecclesiis, & locis, in dict. l. bene a Zenone, vt superius dixi. Secundo facit, quia vt supra dicebam, lex saecularis Ecclesiae fauorabilis, aut in vim priuilegij lata, ab initio valida est; praeiudicialis autem minime valet, per textum in cap. 1. de consuetudine, vbi iuxta veriorem interpre[sect. 51]tationem, consuetudo a principio valida, cum primum Ecclesiae praeiudicialis esse coeperit, irritatur, quamuis contra Laicos conseruetur, vt constat ex integra Decretali illius textus, quam restituit Antonius Augustinus in scholiis, ad illum textum, in prima collatione, & probauit Ioannes Botta in cons. 87. ex num. 2. Vnde Eccle[sect. 52]sia potest vti lege pro se, & eam non recipere contra se. Barbacia num. 3. & Berous num. 22. in dict. c. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, idque speciali iure procedit, vt optime, & latius probat Petrus Surdus in cons. 2. n. 37. libro primo. Et inde est, quod frequenter lex Pontificia allegat legem ciuilem pro se, quam non admitteret contra se, cap. lege, 10. distinctione, & tradit Glossa in c. nouit, in verbo, quicunque, de iudiciis, vbi Innocentius, & Abbas, & ibidem Decius num. 28. Nam cum Ecclesia non sit subdita disponenti, nihil impedit, quod possit, si velit, se iuuare aliqua dispositione, sed ea non ligetur, vt eleganter aduertit Surdus d. cons. 2. num. 38. & 39. Nec in hoc, quod vtatur pro se dispositione alicuius legis ex priuilegio sibi concesso, iniquitas aliqua, aut inaequalitas considerari debet, cum iure id faciat, ex superius relatis, & Felino in capit, sanctorum, de praescriptionibus, in principio, vbi dicit, quod regula illa, Quod ti[sect. 53]bi fieri non vis, alteri ne feceris, non procedit, vbi Ecclesia vtitur iure suo, defendendo se priuilegio a iure sibi concesso contra alium non sic priuilegiatum: ex quibus cessare debet primum, secundum, & tertium Argumentum; item ex eo, quod regula dicti capit, qui sentit, de re[sect. 54]gulis iuris, in 6. fallit interdum ratione contractus, aut personae, aut causae, aut speciali dispositione legis, vt Glossa ibidem adnotauit in principio, versiculo, & nota, quae communiter approbatur, & in terminis nostris omnino cessare debet in Ecclesia propter specialem ratio[sect. 55]nem, aut dispositionem iuris, quae in hoc multum fauet Ecclesiae, ex dictis per Surdum vbi supra, & Beroum in capit, secundo, de rebus Ecclesiae non alienandis, num. 21. & 22. Praeterea, regula dicti capit. qui sentit, obtinere debet[sect. 56] in his, quae proueniunt ex ipsius actus natura, non vero in his, quae ex accidenti contingunt: idcirco postquam Ecclesia emerit rem alienam a Principe, vel alio[sect. 57] titulo eam acceperit, quia ex dispositione dictae l. bene a Zenone, honorem percipit, & commodum; & onera etiam rei emptae, aut donatae coniuncta patietur, ex his, quae resoluunt Glossa, & Doctores in Clementina prima, per illum textum, de censibus. Innocentius in c. verum. de foro competenti. Hostiensis in titulo, de immunitate Ecclesiarum, num. 3. versiculo, ad ordinaria vero, Ruinus in cons. 111. num. 12. vol. 5. Abbas in cons. 30. ex num. 1. lib. 2. Ancharanus in cons. 386. n. 1. in fine. Berous in cons. 150. num. 20. & sequentib. vol. 3. Gigas de pensionibus, q. 39. num. 5. Beccius in cons. 24. num. 28. & ij Authores inter alia, quae mire conueniunt proposito, ex communi sententia tradiderunt, quod Ecclesia, ad quam res oneri[sect. 58] censuum obnoxia, aut alio modo onerata peruenit, ipsos census soluere, oneráque adimplere tenetur, vt etiam cum aliis probauit Iacob. Mandel. de Alba in cons. 8. num. 2. Ioan. Guttierrez pract. lib. 2. quaest. 4. num. 2. & quaest. 132. num. 9. Tertio facit, quia in proposita specie considerai non[sect. 59] potest iniustitia ex parte Ecclesiae accipientis rem alienam a Principe, quocunque titulo, tametsi dominus dominio rei suae priuetur, propterea quod vtitur Ecclesia iure communi caeteris omnibus concesso, & domino datur recursus ad pretium contra Principem, aut fiscum, ex dispositione dictarum legum intra quadriennium: item etiam, quia vt procedant, necessarium est, quod Princeps alienans, vel aliter concedens, ignoranter con[sect. 60]cedat, atque in bona fide sit, existimans, rem quam vendit, aut donat Ecclesiae, ad se pertinere, & non ad alium: quod cum infinitis aliis aduertunt Antonius Gabriel commun, lib. 5. tit. de acquirend. posses. conclus. 2. num. 14. & n. 16. Duenas regula 238. vers. limita 1. Portius, Balbus, Cephalus, Maluassia, Menochius, Ioannes de Montesperello, Ioannes Vincentius Honded. & fere omnes in initio huius capitis praecitati. Tiraquellus in tractatu, res inter alios acta, pagina 28. in principio, & vide omnino Beroum in dicto cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, num. 27. & num. 31. Gregorium Lopez in d. l. 53. tit. 5. partit. 5. verbo, el Rey, vbi tractant, quid si Princeps scienter rem alienam concedat: vnde in Ecclesia a Principe recipiente, nulla iniustitia considerai potest, quia recipit rem tanquam Principis, & non alterius. Quarto & vltimo facit, quia quartum Argumentum[sect. 61] contra Ecclesiam desumptum ex titulo ff. quod quisque iuris, quoad Ecclesias in proposita specie obtinere non potest, idque ex superius dictis, & notatis a Petro Surdo in cons. 2. num. 35. & 36. Ex quibus deprehenditur, in Ecclesiis diuersam rationem militare, eo praecipue, quod[sect. 62] titulus ff. quod quisque iuris, solum habet locum, quando illud, quod contra se recusat quis recipere, fuit ad suam postulationem concessum, alias si non fuit eo instante concessum, sed proprio motu, potest quidem eo se iuuare, sed non tenetur contra se admittere, vt est textus in leg. si quis §. 1. ff. quod quisque iuris, & ibi notatur per Alexandrum, post Glossam, & Bartolum; Glossa etiam in cap. 2. de mutuis petitionibus, vbi Abbas num. 7. eleganter Surdus in cons. 2. num. 36. lib. 1. & vltra relatos ab eo, Barbacia num. 3. & Berous num. 23. in cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis, qui recte aduertunt, dispositionem d.l. bene a Zenone, eiúsque priuilegium motu proprio Principis, & non ad petitionem alicuius, praesertim Ecclesiae emanasse: idque suaderi, nam quando Princeps aliquod priuilegium indulsit, statuendo ius generale, & sic per viam legis generalis; tunc priuilegium illud non ad alicuius postulationem, sed motu proprio concessum esse praesumitur, vt est de mente Bartoli in authent. quas actiones, & ibi Glossa C. de sacrosanctis Ecclesiis, Felinus etiam in c. Sanctorum, de praescriptionibus,[sect. 63] vbi dubius est in reddenda ratione, quare scilicet quadragenaria praescriptio necessaria sit aduersus Ecclesias, earumque res, siue praescriptio procedat a priuato, siue ab altera Ecclesia: Ecclesiis autem contra alios, cur decem, aut viginti annorum praescriptio sufficiat, c. de quarta, c. Sanctorum, de praescript. c. illud, c. ad aures, eodem titul. authent. quas actiones, C. de sacrosanctis Ecclesiis, l. 26. tit. 29. partita 3. & late tradunt Balbus de praescriptionibus, 5. parte principali, num. 1. & seqq. folio mihi 323. & seqq. Couarruu. in regula, possessor, de regulis Iuris; lib. 6. in relectione secundae partis, §. 2. num. 3. Burgos de Paz in cons. 42. n. 15. nec illis obstet ratio tituli ff. quod quisque iuris, vt scilicet debeant Ecclesiae eandem praescriptionem contra se admittere, quam contra alios iure obtinent; verumenimvero ex praecedentibus manifesta deducitur, & vera ratio, si animaduertamus, praedictum priuilegium per viam legis generalis, & motu proprio non ad postulationem alicuius concessum fuisse, idest, non postulante Ecclesia, sed ex mera Principis, aut legislatoris liberalitate, vt declarant communiter Doctores in authent. quas actiones, C. de sacrosanctis Ecclesiis: ideo Ecclesia in praescriptione potest illo iure se iuuare, nec tenetur contra se recipere, ex rationibus, & Authoribus superius praecitatis. Item etiam quia titulus ille ff. quod quisque iuris, &[sect. 64] ratio textus in c. primo, prima distinctione, procedit inter similes personas, & eadem subsistente ratione: quae omnia cessant in proposito casu; siquidem Ecclesia maiori[sect. 65] priuilegio digna est, quam priuatus, ex traditis a Petro Surdo d. cons. 2. ex num. 37. & ratione l. sunt personae, in fine, ff. de religiosis & sumptibus funerum, quam multis exornauimus remissiue numeris praecedentibus. Diuer[sect. 66]sa etiam est ratio quoad tempora praescriptionis, Ecclesiae, & priuati; fragiliorem enim habent defensionem res Ecclesiae, quam priuati, cuius maior est industria, cura, & solicitudo in re propria, quam administratoris in rebus Ecclesiae esse possit, vt experientia docet: idcirco 40. anni aduersus Ecclesiam requiruntur, & ipsa ordinatio tempore praescribit contra priuatos. Tandem, & vltimo dubitarunt Doctores, vtrum de[sect. 67]cisio d. leg. omnes, & dictae l. bene a Zenone, procedere debeat de iure canonico, aut in terris Ecclesiae, etiam inter laicos? Et partem negatiuam procedere non debere, firmarunt Socinus iunior in cons. 69. num. 60. lib. 1. Parisius in cons. 27. num. 88. lib. 1. Ioannes Faber in §. vltimo in fine, de vsucapionibus. Franciscus. Marc. decisione 200. num. 12. parte secunda. Riminaldus iunior in §. 1. num. 71. de donat. Portius lib. 2. regula 42. versic. limita etiam tenendo. Guil. Bened. in d.c. Rainuntius, verbo, & vxorem, nomine Adelasiam, num. 384. Berous in cons. 85. ex num. 5. cum seqq. lib. 3. Menochius in cons. 2. num. 333. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 14. num. 147. qui mouentur ad sic dicendum, authoritate Glossae, & Cardinalis, in capite secundo, de rebus Ecclesiae non alienandis, vbi vere eorum opinio non probatur; solum enim Glossa, & Doctores per eos allegati dicunt, dispositionem l. bene a Zenone. non procedere secundum canones, nec aliter declarant, an inter Laicos, vel in bonis Ecclesiae tantum id procedat; quod non nocet, quia fatemur verum esse, dispositionem leg. bene a Zenone, non habere locum secundum canones quoad bona Ecclesiae, siue in praeiudicium Ecclesiarum, quarum respectu, inter ius canonicum & ciuile constituitur differentia, sed inter laicos dispositio illius legis necessario obseruari debet, vtpote cum rationes omnes pro Ecclesia superius adductae, cessent in hac specie, nec vllum praeiudicium fiat ipsi Ecclesiae: id[sect. 68]circo obtinere debet iuris traditio legem ciuilem, deficiente canonica, etiam in foro canonico obseruandam, per textum in cap. 1. & 2. cap. pastoralis, de causa possessionis & proprietatis, c. 1. de iuramento calumniae, c. 1. & 2. de noui operis nunciatione, vbi Doctores communiter sic adnotarunt: Praepositus in c. consuetudo, prima distinct. Rochus de Curte in c. finali de consuetudine, num. 6. folio 50. Segura in l. cohaeredi, §. cum filiae, n. 19. ff. de vulgari, & pup. substit. Palacios Rubios in rubrica. de donat. inter, num. 2. Castillo in leg. 1. Tauri, versic. Primeramente. Cifuentes in leg. 3. Tauri, quaest. 1. Auiles c. 19. Praetorum, glossa, guardar, num. 3. Didacus Perez in 3. quaest. prooemiali, ad leges ordinamenti: qui etiam reso[sect. 69]luunt deficiente iure Canonico, recurrendum esse ad ius ciuile. etiam in foro Ecclesiastico, vt dixi, nisi sit ius Regium; illud enim praecise obseruari debet in hoc Regno, tanquam ius commune eiusdem Regni; idque etiam in foro Ecclesiastico, vt cum aliis tradit Ioannes Gutierrez in cons. 12. num. 7. & sic hanc partem, inter Laicos inquam, etiam in terris Ecclesiae, & de iure canonico procedere leges illas tenuerunt Abbas, & Imola in dicto capite secundo, de rebus Ecclesiae non alienandis. Felinus in c. quae in Ecclesiarum, de constitutionibus, num. 38. in 4. limitat. Balbus de praescriptionibus, in secunda particula 5. partis principalis, versiculo, Octauo limita, fol. 427. Berous in cons. 56. num. 17. lib. 3. Anton. Gabriel commun. conclus lib. 5. tit. de acquir. possess. conclus. 2. n. 22. Duenas d. regula 238. versiculo, Tertio limita. Ioannes[sect. 70] Vincentius Honded. qui erudite & ingeniose, vt assolet, rem hanc declarat in cons. 67. n. 28. lib. 1. & in cons. 38. num. 65. lib. 2. Rota Auenion. in decis. 17. num. 2. Praetis in cons. 114. num. 25. & sequentib. Ex his, & vltra omnes hucusque Scribentes, consi[sect. 71]deraueram sustineri non posse Laurentij de Pinu resolutionem in cons. 90. num. 9. cuius in hac materia nullus hactenus mentionem sacit; is enim ad limitationem dictae l. bene a Zenone, & similium, constituit, decisionem earum legum non procedere in donatione, vel alienatione facta a Principe Ecclesiastico, sed dumtaxat in ea, quae fit a Principe saeculari; & reddit rationem, quia sicuti Ecclesia non recipit illa iura contra se, ita nec pro se recipere potest: & inde firmat, quod in casu sibi proposito inter Simonem, & Guillelmum, concessio Pontificis non praeiudicat illis, in quo, vt vides, manifesto er[sect. 72]rore decipitur, & loquitur contra casum expressum dictarum legum: quid enim interest, quod Ecclesia non teneatur recipere leges illas contra se, ad hoc, vt dispositio earum obtinere debeat, cum a Principe Ecclesiastico concessio facta fuerit; longe enim diuersum est vnum ab alio, nec sumus in casu, in quo Princeps recusat contra se ipsum leges illas admittere, sed cum alius tertius contendit easdem leges obseruari debere contra alium, cuius res a Principe alienata fuerit, vel quocunque alio modo concessa, eo magis, quod non subsistit ratio illa: Ecclesia non recipit iura illa contra se; ergo nec pro se recipere debet: imo ex his, quae hactenus diximus, manifeste subuertitur. Deinde, quia inter Laicos, & vbi nullum datur Ecclesiarum, vel Ecclesiasticarum personarum praeiudicium, nulla potest constitui differentiae ratio inter Pontificem maximum, & alios Principes saeculares, vt male constituit praedictus Author vbi supra, dict. num. 9. cum dict. l. omnes, & dict. l. bene a Zenone, generaliter proce[sect. 73]dant in omni Principe habente iura imperij, & non recognoscente Superiorem, vt infinitos referens aduertit Duen. d. regul. 238. vers. Quinto limita. Socin. d. regul. 424. vers. Primo fallit, Antonius Gabriel Portius, & alij innumeri in initio huius capitis praecitati. Quis igitur cordate rem hanc inspiciens, contrarium in Romano Pontifice audebit constituere? cuius tanta potestas est, vt alterius etiam maximi cuiusque Principis potestatem superet, vt latissime, atque elegantissime probauit Aldobrandinus in cons. 1. per tot. vol. 1. & de his hactenus. De aliis vero, quae ad hanc materiam pertinent, videri possunt ij, quos supra retulimus num. 2. & omissis quamplurimis, notandum erit Ioannis Vincentij Honded. cons. 38.[sect. 74] lib. 2. vbi plene in proposito scribit, & vltra alios discutit, vtrum decisio dict. l. bene a Zenone, & similium procedere debeat, si Princeps, vel fiscus cesserit iura ex causa confiscationis, vt ibi videri poterit ex num. 53. vsque ad num. 57. # 6 CAPVT VI. De captatoria voluntate, item de ea, quae in arbitrium alterius, vel in liberam cuiusque voluntatem confertur: dilucida, & absoluta, breuis tamen, & distincta interpretatio traditur: communes ibidem DD. resolutiones expenduntur, legibus huius Regni nouiter applicantur, & in effectu res ista ad praxim, expeditius, quam antea erat, declarata relinquitur; deinde ad quaestionem infertur, vtrum meliorandi aliquem ex filiis, vel nepotibus, facultas in voluntatem alterius a parentibus possit committi? quid, si dictum sit: Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor mea, vel alius elegerit; vel Concedo facultatem vxori meae, vel alteri, meliorandi vnum ex filiis, vel nepotibus meis: siue Vxor mea, vel alius, si voluerit, melioret vnum ex filiis meis; aut Ex 3. & 5. bonorum parte, si velit, in aliquem ex filiis meis Primogenium instituat. Quid denique, si non designata melioratione, neque qualitatiue, neque quantitatiue, arbitrio, vel ad arbitrium alicuius, vnum ex filiis suis meliorari testator dixerit; vbi, quae ab aliis dicta erant hucusque, breuiter recensentur, & nonnullis nouiter, & melius quam hactenus adnotatis, vera, & distincta resolutio traditur, & l. 31. Tauri, germanus sensus detegitur. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, qua motus est principaliter, vt materiam huius Capitis scriberet. -  2 Captatoria voluntas, quae Senatusconsulto improbatur, quae sit? & num. sequent. -  3 Captatoria voluntas diuersa est ab ea, quae ex alieno pendet arbitrio, vel quae in alterius voluntatem confertur, & num. sequent. -  4 Captare quid? & ibidem Connani verba relata. -  5 L. captatorias, 70. ff. de haeredibus instituendis, explicatur. -  6 L. Clemens patronus, §. finali, ff. de haeredibus instituendis, recte intellecta per Cuiacium. -  7 Captatoria voluntas, vtrum permittatur fauore piae causa, & num. seq. -  8 Praefatum dubium minime decisum, nec etiam aliquo modo tactum, in cap. cum tibi, de testamentis. -  9 Textum in cap. cum tibi, de testamentis, non loqui de captatoria voluntate, sed de dispositione, quae in alterius arbitrium, aut voluntatem confertur. -  10 Doctores deceptos communiter, qui quaestionem superiorem tractantes, terminos praefatos confundunt, & Scribentium decisiones allegant, quae non loquuntur de captatoria voluntate, sed de dispositione, quae ab alieno pendet arbitrio, quod diuersum est, ac separatim in quaestionem moueri debuit. -  11 Didaci Couar. sententiam in quaestione proposita supra, num. 7. temperandam, ac intelligendam, provt optime, ac vere intellexit Sarmientus, nec posse extra casum ab eo consideratum, captionem, aut dolum interuenire. -  12 Recentiores nonnullos, indistincte nimis, aut valde generaliter in quaestione superiori loquutos. -  13 Captatoriam dispositionem, statuto, lege, vel consuetudine posse permitti. -  14 Adhuc tamen, nullo iure permissam. -  15 Nam in primis, iure ciuili, ex Senatusconsulto captatoriae dispositiones improbantur. -  16 Ius vero Pontificium circa captatoriam voluntatem nihil disposuit, sed de alia, & diuersa dispositione, aut voluntate tractauit. -  17 Ius autem Regium nihil nouum induxit, nec antiquum alterauit, sed ius commune quoad captatorias dispositiones intactum, & illaesum reliquit, sic, vt nec eas reprobauerit expresse, nec aliquo modo permiserit. -  18 Haeredis institutionem, vel legatum fauore piae causae ab alieno arbitrio, vel a libera voluntate posse pendere; hunc tamen casum separandum ab eo, de quo agitur supra, num. 7. provt hoc numero aduertit Author, & supra num. 10. -  19 De intellectu text. in cap. cum tibi, de testamentis, remissiue. -  20 Institutionem illam: Quos Titius voluerit, haeredes instituo, vel aliter quocunque modo in alterius voluntatem collatam, vitiosam esse, & a Veteribus improbatam. -  21 Vltima testatoris dispositio, aut voluntas, quare ex alterius voluntate pendere non possit? -  22 Hyppol. Riminald. late, & eleganter tractasse materiam huius capitis in consil. 598. per totum. lib. 5. -  23 Institutio incerti de ceriis, vtrum voluntati alterius committi possit, tam de iure communi, quam de iure Regio, ex decisione l. 31. Tauri, vbi Scribentium quorundam huius Regni sententia probatur. -  24 Institutio haeredis in arbitrium alterius collata, vtrum de iure communi valida esse debeat? sic, vt distingui debeat, an in liberam alterius voluntatem conferatur, an in arbitrium, provt in relictis particularibus distinguitur, & num. seq. -  25 Institutio haeredis in arbitrium alterius conferri potest, ex sententia Castrensis, quae fortius quam hactenus corroboratur, & defenditur infra numer. 29. vbi vide. -  26 L. illa institutio, 32. ff. de haeredibus instituendis, verus sensus adducitur. -  27 Decij consideratio, in cons. 494. ante finem, concludenti & noua ratione destructa. -  28 Sarmienti dubium contra sententiam Castrensis, iuridica & vera ratione sublatum. -  29 Institutio haeredis in arbitrium alterius conferri non potest, sicut nec in voluntatem eiusdem, ex sententia Cumani; quae inspecto iure communi non placet Authori, vt supra probari ex num. 25. sed per leges quasdam Partitae, probari videtur, sic, vt ipsae leges ideo forsan factae sint, vt rem hanc iure communi non decisam deciderent, vel vt dubium & altercationem Doctorum submouerent. -  30 Praefatum dubium cessare hodie, post decisionem l. 31. Tauri, quae est l. 5. tit. 4. lib. 5. nouae Compilationis, noua Authoris consideratio in hac materia. -  31 Voluntas cuiusque testatoris, vt alterius dispositioni possit committi, etiam libere, lege vel statuto effici potest. -  32 Legatum relictum in arbitrium, vel in voluntatem ipsius legatarij validum esse. -  33 Adiecta tamen conditione, si velit, aut si voluerit, conditionale esse, nec ad haeredes transmitti, nisi legatarius declaret se velle, provt hoc numero declaratur. -  34 L. si ita expressum, ff. de condit. & demonstrat. explicatur. -  35 Legatum, vel fideicommissum in meram haeredis voluntatem relictum, non valere; in arbitrium tamen, vel arbitrio haeredis posse relinqui. -  36 Legatum, cum arbitrio haeredis relinquitur, ex boni viri arbitrio, legatario debetur, si haeres arbitrari nolit, aut sit in mora arbitrandi, siue arbitretur aliter, quam bonus vir arbitraretur, & vide infra num. 50. -  37 Legatum, cum in arbitrio haeredis ponitur, ex lege quadam Partitae omnino debetur, nisi haeres iustam habeat contradicendi causam, & vide infra, num. 50. vbi dict. l. Partitae explicatur. -  38 Legatum in voluntatem haeredis collatum, ex lege quadam Partitae validum esse, atque ex nutu haeredis omnino pendere, sic, vt in eius voluntate positum sit, rem dare, vel non dare legatario, quod de iure communi secus erat, quia initio legatum nullius momenti fuerat. -  39 Dispositionem legis Partitae in casu superiori loquentis, ex decisione l. 31. Tauri, confirmatam videri, noua Authoris consideratio in hac materia. -  40 Legatum, vel fideicommissum in liberam & absolutam cuiusque tertij voluntatem conferri non posse; vt: Lego Titio centum, si Sempronius voluerit: in arbitrium tamen conferri posse, quod ad arbitrium boni viri reducitur, & de ratione differentiae, vide infra num. 44. in fine. -  41 Legatum posse conferri in voluntatem liberam alterius, quam haeredis, ex sententia quorundam, quae hoc num. & seq. improbatur. -  42 Emmanuelis Costae, & D. Francisci Sarmienti opinio quaedam contra Communem confutatur, & Communis defenditur, & num. seq. -  43 L. 1. ff. de legatis 2. verus sensus traditur, & Cumani interpretatio recipitur. -  44 L. senatus, §. legatum, ff. de legatis 1. explicatur, & communis interpretatio probatur. -  45 Legatum in liberam cuiusque tertij voluntatem, ex legibus Partitae conferri non potest, sicut nec de iure communi conferri poterat. -  46 Legata, ac etiam dispositiones aliae particulares quaecunque, ex legibus Tauri, in voluntatem alterius valide conferuntur, ex sententia Petri de Peralta, quae ab Authore probatur & supra, num. 39. -  47 Legatum certae quantitatis, aut certae speciei, relictum alicui, si Titius arbitratus fuerit, non esse purum, sed conditionale, ac per consequens Titio non arbitrante, vel arbitrari nolente, aut in mora arbitrandi existente, legatum corruere, sicut defectu cuiuslibet conditionis, ex sententia communi. -  48 Contra, ex sententia Cumani, Socini, & aliorum, quae num. seqq. per Authorem probatur. -  49 Legatum in specie proposita supra, num. 47. purum esse, & non conditionale, cum Socino, & Cumano contra Communem. -  50 Legatum arbitrio, vel ad arbitrium haeredis, aut commissarij, vel alterius cuiusque relictum, illo non arbitrante, vel arbitrari nolente, non corruere, sed ad arbitrium boni viri recurrendum esse, provt hoc numero latius dicitur, vbi res ista melius quam antea erat, aperitur, ac nonnullae leges Regiae nouiter, & vere explicantur. -  51 Substantia dispositionis in alterius voluntatem conferri non potest; qualitas vero, vel accessorium, hoc est, personarum electio, vel declaratio tantum de iure confertur. -  52 Roderici Suarez, singularia verba in proposito referuntur. -  53 Pater si dicat, quod meliorat vnum ex filiis, quem vxor, vel commissarius elegerit, dispositio valet, provt hoc num. & seq. declaratur. -  54 Pater si meliorauit vnum ex filiis, non designata melioratione, neque qualitatiue, neque quantitatiue, sed eo dumtaxat dicto, quod meliorabat vnum ex filiis, arbitrio, vel ad arbitrium Seij, vel in eo quod Seius fuisset arbitratus, valebit melioratio; tamen prius debet fieri executio, & declaratio quantitatis, quam melioratio peti valeat per melioratum. -  55 Meliorandi aliquem ex filiis facultas, si concedatur alicui, & is meliorare, siue nominare aliquem ex filiis ad meliorationem noluerit; omnes filij aequaliter admittentur. -  56 Pater si dicat: Concedo facultatem; vel, do potestatem vxori meae, vel alicui alteri meliorandi vnum vel duos ex filiis, vel nepotibus, vtrum melioratio valeat? vbi in primis Telli Ferdinandez sententia refertur, & praecipuum eius fundamentum adducitur. -  57 Deinde alia, & contraria sententia profertur, & circa fundamenta illius nonnulla nouiter, & vere adnotantur. -  58 Author, vt in quaestione superiori suam sententiam interponat, nonnulla praemittit, quae verissima putat, nec ab aliquo hactenus sic fuerunt excogitata; & tandem Ioannis Guttierrez resolutionem tuetur, & num. sequent. -  59 L. 31. Tauri, verus, & germanus sensus adducitur, & vide num. praeced. -  60 Praefatio legis, causam finalem dispositionis ostendit, & mentem condentis declarat. -  61 Petri de Peralta sententia relata supra, num. 39. & num. 46. pro resolutione Authoris adducitur, & num. seq. -  62 Melioratio Tertij, & Quinti, est legatum, aut saltem praelegatum, & quota pars bonorum, non haereditatis. -  63 Meliorare, aut non meliorare si in voluntati vxoris, vel commissarij, ita libere positum sit, vt nihil disponere, aut exprimere testator voluerit, sed dumtaxat dixerit, quod si velit vxor, vel commissarius, melioret, aut meliorare post vnum ex filiis testatoris ipsius, aut ex tertia bonorum substantia, si velit, in aliquem ex filiis primogenium instituat, vtrum dispositio valeat? -  64 Roderici Suarez locus relatus supra num. 52. explicatur. DE captatoria voluntate, item de ea, quae in arbi[sect. 1]trium, vel in voluntatem alterius cuiusque confertur, quamuis in mille locis permulti Authores & plena quidem manu scripserint; plurima tamen sunt, quae indistincte nimis traduntur, & maiori explicatione indigent: idcirco, quia materia haec vtilis est, & frequenter contingens, multúmque ab Scribentibus inuoluta, operepretium erit, per casus suos principales discurrere, & quae ad propositum pertinent, distinctione & resolutione explicare; sic enim eueniet, vt ex dicendis nunc facile vnusquisque dilucidam huius materiae interpretationem deducere possit, ac etiam in principali quaestione Telli Ferdinandez sententia discutietur apertius. Et ad rem deueniendo, in primis constituo, capta[sect. 2]toriam voluntatem a Senatusconsulto improbatam, vt constat ex iuribus statim citandis, non dici eam, quae consertur in voluntatem alterius, de qua agitur in l. illa[sect. 3] institutio, 32. ff. de haeredibus instituendis; est enim captatoria voluntas diuersa ab ea, quae ex alieno pendet arbitrio, & tunc demum sit, cum quis sub conditione alterius relicti sibi vicissim faciendi, alteri relinquit, veluti si testator dixerit: Si me haeredem reliqueris, te haeredem instituo; vel, Tibi lego, si mihi legaueris: vel si ad tertij personam referantur verba, vt, si Titius me haeredem instituerit, Sempronius mihi haeres esto: nam ex Senatusconsulto, dispositiones huiusmodi pro non scriptis habentur, quia captionem manifestam continent, & per eas alienam substantiam, & haereditatem captare, & venari quis intendit: ac denique capeandae mortis alterius votum praebetur, l. 1. ff. de his, quae pro non scriptis habentur, leg. illae autem, l. Clemens, §. finali, ff. de haeredibus instituendis, & cum Castellioneo eleganter docuit Cumanus in leg. captatorias, ff. de haeredibus instituendis, & in leg. 1. colum. penult. ff. de legatis 2. & tentauit Decius in l. captatorias, 2. col. C. de testamento militis. Sequuntur Socinus, & Ludouicus Lusitanus, qui retulit eum in l. vtrum, §. cum quidam, col. 4. ff. de rebus dubiis. Antonius Augustinus emendat. lib. 4. cap. 15. Corrasius Miscellan. iuris lib. 5. cap. 13. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 5. fol. 785. vbi dicit, quod vulgus Doctorum, captatorias institutiones vocat, quae conferuntur in alterius voluntatem, non alia vlla, quam bonarum literarum ignorantia, qua omnes misere laborarunt. Deinde captare nihil aliud esse,[sect. 4] quam artificio quodam, & dolo ipsas quasi allicere, & ad vtilitatem nostram contorquere, cauillísque, & malitiosa interpretatione efficere, vt pro nobis facere videantur. Eandem sententiam tenuerunt Antonius Costanus lib. 1. quaestionum. cap. 7. Couarruuias in cap. cum tibi, de testamentis, num. 2. Costa selectarum interpret. lib. 1. cap. 21. num. 7. Samientus lib. 2. selectarum, cap. 4. num. 1. & cap. 6. in princ. & num. 35. in fine, & nullo ex his relato, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 33. num. 60. vbi num. 61. & seqq tribus modis limitat. Hyppolit. Riminaldus in cons. 598. lib. 5. qui licet eo loco, terminos hos captatoriae dispositionis, & eius, quae in arbitrium, aut voluntatem alterius confertur, confundat: tamen ibidem, num. 20. recte aduertit captatoriam dispositionem proprie dici, provt superius diximus. Surdus etiam decis. 98. num. 6. Et ita tenendum est, vt etiam aliquando in vna ex 260. Assertionibus, publice defendimus, quidquid infiniti Authores terminos praedictos inuoluant, & captatoriam voluntatem vocent eam, quae in alterius voluntatem, aut arbitrium confertur, quomodo confundunt, & male intelligunt Glossa in dict. l. captatorias, C. de testamento militis, vbi Paulus num. 4. Bartolus, & communiter omnes in l. 1. ff. de legatis 2. vbi Petrus de Peralta num. 49. sic defendit, & Neotericorum obiectionibus contendit satisfacere, & ibidem D. Anton, de Padilla num. 50. Rodericus Suarez in tractatu, de captatoria voluntate, Gregorius Lopez in l. 11. in Glossa magna, tit. 3. partita 6. Caualcanus in cons. 107. num. 1. & in cons. 108. num. 3. Decius in cons. 494. num. 3. & seqq. Parisius in cons. 38. ex num. 45. lib. 3. Afflictis decis. 371. num. 5. Antonius Gomezius in l. 31. Tauri, num. 1. & seqq. & idem Velasquez de Auendano glos. vnica, num. 2. Menchaca de successionum. creatione, lib. 1. §. 1. num. 19. & lib. 2. §. 17. num. 79. 80. & seqq. & de successionum progressu, lib. 2. §. 13. num. 16. 18. 20. & 24. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 3. Mieres de maioratu, part. 2. quaest. 48. n. 8. Matienzus in l. 5. tit. 4. glos. 1. per totam, lib. 5. nouae collectionis Regiae, & ibidem Azeuedius num. 15. Simon de Praetis de interpretatione vltimar. volunt. lib. 1. solut. 5. ex num. 4. fol. 26. Baconius declarationum. iuris lib. 4. declarat. 63. num. 4. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 42. cap. 17. num. 2. & in eodem errore fuerunt etiam Decianus in cons. 68. per totum, vol. 4. maxime num. 34. vbi dixit, sed male quidem, captatoriam voluntatem esse, quando tota substantia testamenti collata est in meram voluntatem tertij, & in cons. 2. num. 11. vol. 5. & in consil. 88. num. 7. & num. 11. vol. 5. Petrus Surdus in consil. 264. num. 5. & 6. & num. 22. & 23. lib. 2. Nec pro praedictis Authoribus facit textus in l. ca[sect. 5]ptatorias, 70. ff. de haeredibus instituendis, dum inquit, captatorias institutiones dici eas, quarum conditio conditio confertur in secretum alienae voluntatis vere enim satisfacit Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 5. fol. 785. & eo non relato, Couar. in dict. cap. cum tibi, de testamentis, num. 2. dum dicunt, secretum alienae voluntatis ideo vocari testamentum viuentis, quod non solebant aperiri tabulae nisi post mortem: sic ex sunt captatoriae scripturae, quae in futurum conferuntur, non quae in praeteritum, vt acceptum beneficium rependant, l. illae institutiones, 71. ff. de haeredibus instituendis, per quem textum sic adnotarunt omnes communiter, vt constat ex multis relatis supra. Alexander in cons. 81. col. 2. lib. 6. Decius in dict. l. captatorias, & in cons. 362. Socinus iunior in cons. 75. lib. 3. Cuiacius obseruationum. lib. 16. cap. 11. qui recte intelligit text.[sect. 6] in l. Clemens patronus, §. finali, ff. de haeredibus instituendis, dum dicit, institutionem, de qua ibi, captatoriam non fuisse, propterea quod testator retulit se ad institutionem praeteritam, quamuis ad futuram testamenti recitationem respexerit. Nunc ex praedictis infertur ad nonnulla, & in primis[sect. 7] captatoriam voluntatem, nec fauore piae causae permitti; nam cum in ea captio ac dolus quidam insit, reprobáque alienae haereditatis ambitio, vt facta haeredis institutione, aut legato relicto, qui captat, propriam voluntatem mutet, nec pietatis intuitu permitti poterit, argumento textus in cap. super eo, de vsuris: quod contra Communem recte defendit Couar. in dict. cap. cum tibi, de testamentis, num. 13. & tenuit etiam Decianus in cons. 68. num. 34. volum. 4. & in cons. 86. num. 6. & num. 26. vol. 5. quorum opinionem seruarem ego, ac verissimam crederem, obseruatis nonnullis, quae praemittere necessarium erit, nec ab aliquo Recentiorum sic animaduertuntur, aut praemittuntur. Et ante alia, primo, praefatum dubium minime de[sect. 8]cisum, nec etiam aliquo modo tactum a Pontifice in d. cap. cum tibi, de testamentis; quicquid contra putent[sect. 9] nonnulli, sed male quidem, vtpote cum ille textus non loquatur de captatoria voluntate, sed de dispositione, quae in alterius arbitrium, aut voluntatem confertur: quae diuersa est, vt superius dixi. Secundo, deceptos communiter Doctores, qui quae[sect. 10]stionem superiorem mouentes, vtrum scilicet captatoria voluntas permittatur fauore piae causae, terminos praefatos confundunt, & Scribentium decisiones allegant quae non loquuntur de captatoria voluntate, sed de dispositione, quae ab alieno pendet arbitrio; quod diuersum est; ac separatim in quaestionem moueri debuit: aliud enim est quaerere, an fauore piae causae vltima voluntas ab alieno possit arbitrio pendere; an, vt dixi, captatoria dispositio permittatur? quod ex se patet aperte, nec sic distincte consideratur ab aliis. Tertio, praefatam resolutionem Didaci Couar. (quae[sect. 11] & Deciani, & aliorum est) temperandam, ac intelligendam, prove optime, ac vere intellexit Sarmientus selectarum interpretationum. lib. 1. c. 4. num. 8. nec posse extra casum ab eo consideratum, captionem, aut dolum interuenire, provt ipse explicat. Quarto, Recentiores nonnullos in hac materia scri[sect. 12]bentes in distincte nimis, aut valde generaliter in quaestione superiori loquutos, dum existimarant, captatoriam voluntatem fauore piae causae, nullo modo redargui posse; nam imo redargueretur, si daretur casus, quem considerauit Sarmientas: quod non animaduertunt, & sic indistincte male tenuerunt Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, condidit, el primero, num. 8. vers. Tertio fallit. Padilla in l. 1. num. 50. ff. de legatis 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 33. num. 66. alios multos sciens consultóque praetermitto. Quinto, captatoriam dispositionem statuto, lege, vel[sect. 13] consuetudine posse permitti: quod contra Couar. & alios concludenti ratione probat Sarmient. selectarum lib. 2. dict. cap. 4. num. 9. Menchaca, qui eiusdem Couar. fundamentis optime satisfacit de successionum creat. lib. 2. §. 17. num. 85. fol. 45. & de successionum progressu, lib. 2. §. 16. num. 16. vbi singularem rationem in proposito adducit Padilla in l. 1. num. 52. ff. de legatis 2. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. institutio, quaest. 18. num. 9. adhuc tamen nullo iure permissam; nam in[sect. 14] primis iure ciuili, ex Senatusconsulto, captatoria: dis[sect. 15]positiones improbantur: quod certissimum est ex iuribus citatis supra, atque vt indubitatum tradiderant omnes Scribentes communiter, Afflictis decis. 371. num. 5. Rodericus Suarez de captatoria voluntate, num. 6. Parisius in cons. 38. num. 66. & in cons. 89. num. 45. lib. 3. Alciatus in cons. 551. num. 2. Surdus in cons. 264. ex num. 22. lib. 2. latius decisi. 98. per totam, & decis. 68. num. 5. & 6. & decis. 53. num. 6. & num. 8. cum seqq. & num. 16. & 28. Decianus in cons. 68. vol. 4. Hyppolit. Riminald. in consil. 598. lib. 5. Anton. Gomez in. 31. Tauri, num. 1. Pe[sect. 16]ralta in rubrica, ff.de haeredibus instituendis, num. 73. & 76. ius vero Pontificium circa captatoriam voluntatem nihil disposuit, sed de alia, & diuersa dispositione, aut voluntate tractauit in dict. cap. cum tibi, de testam. vt constanter, ac verissime quidem asseuerarunt ibidem Couar. num. 13. in princ. Sarmient. selectarum, lib. 2. dict. cap. 4. num. 8. & cap. 6. num. 35. in fine. Ius etiam Regium[sect. 17] nihil nouum induxit, nec antiquum alterauit, sed ius commune quoad captatorias dispositiones intactum, & illaesum reliquit; sic, vt nec eas reprobauerit expresse, nec aliquo modo permiserit: quod ex infinitis a me originaliter praelectis, solus Matienzus sic animaduertit in l. 5. tit. 4. glos. 2. num. 1. lib. 5. nouae collectionis Regiae; idque verissimum est ex verbis eiusdem legis, quae de alia & diuersa voluntate loquitur, hoc est de ea, quae in arbitrium, aut voluntatem, siue in electionem commissarij confertur, vt ex verbis ipsius constat aperte: remanent ergo in suo vigore, quae de iure communi circa voluntatem huiusmodi sunt statuta, quae tamen, vt dixi, lege, statuto, vel consuetudine possent alterari, quicquid contra defendat Surdus dict. decis. 53. ex num. 8. cui satisfieri potest ex dictis per Sarmientum, & Menchacam locis relatis supra, num. 13. & vide d. Authorem ibidem, per totam decisionem, vbi eradite agit, an captatoria dispositio conualescat per approbationem haeredis, & an pacto validari possit? & in aliis duabus decisionibus relatis supra num. 15. nonnulla tradit in hac materia vtilia. Sexto & vltimo, haeredis institutionem, vel legatum[sect. 18] fauore piae causae, ab alieno arbitrio, vel a libera alterius cuiusque voluntate posse pendere, & consequenter hunc casum separandum ab eo, de quo supra, an scilicet fauore piae causae, captatoria voluntas possit permitti: quos Doctores confundunt, nec certam, aut distinctam resolutionem tradunt. Sic tamen tenendum est, vt etiam tenuerunt expressim Corneus, Alexand. & Iason in l. captatorias, C. de testamento militis, & ibidem Decius col penult. & cum multis Menchaca de successionum creat. lib. 2. §. 17. num. 80. fol. 44. Grassus receptarum sententiarum, §. institutio, quaest. 18. n. 7. quid intel[sect. 19]ligit iuxta communem interpretationem textus in dict. cap. cum tibi, de testamentis, de qua est latius videndus Conar. ibidem. num. 10. 11. & 12. Sarmientus selectarum, lib. 2. cap. 6. ex num. 35. vsque in finem capitis. D. Spino in speculo, glos. 5. num. 10. & num. 25. nouissime Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 5. cap. 57. & hactenus de primo casu, & de captatoria dispositione. Nunc vero, & secundo loco constituendum est, in[sect. 20]stitutionem illam; Quos Titius voluerit, haeredes instituo, vel aliter quocunque modo in alterius voluntatem collatam, captatoriam non esse, vt supra dixi; vitiosam tamen reputari, & a iure improbatam: quoniam satis constanter veteres decreuerunt, testamentorem iura ipsa per se firma esse oportere, non ex alieno arbitrio pendere, l illa institutio, 32. ff. de haeredibus instituendis, l. 11. tit. 3. partita 6. leg. 29. tit. 9. eadem partita, vbi communiter omnes Scribentes sic adnotarunt, Decius in cons. 494. num. 6. Socinus in l. vtrum, §. cum quidam, in princ. vbi Ludouicus Lusitanus col. 3. ff. de rebus dubiis Parisius in cons. 38. num. 45. vol. 3. Ruinus in cons. 21. n. 6. lib. 2. Menchaca de successionum creat. lib. 2. §. 17. num. 79. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. institutio, quaest. 18. num. 1. & num. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommssis, art. 33. num. 52. fol. 301. & alij plures, quos in vnum congessi supra, num. 4. Videamus nunc de ratione praedictorum; quare, in[sect. 21]quam, vltima testatoris dispositio, aut voluntas ex alterius voluntate pendre non possit? Et plures rationes assignar solent in proposito, vt constat ex his, quae scripserunt Antonius Gomez, in l. 31. Tauri, num. 1. Menchaca dict. §. 17. num. 79. Guillelm. Benedictus, qui subtilem, & non inelegantem rationem adducit in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, condidit, el primero, num. 1. Simon de Praetis de interpretatione vltmarum voluntatum, lib. 1. solut. 5. num. 4. fol. 26. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 3. fol. 783. Sarmientus selectarum, lib. 2. cap. 6. num. 2. & 3. Petrus de Peralta in l. 1. ff. de legat. 2. num. 54. vers redeundo ad praemissa. Doctor Spino in speculo testamentorum; glos. 5. principali, num. 2. 3. 4. & seqq. Hyppolit. Riminald. in[sect. 22] cons. 598. num. 3. num. 8. & num. 11. lib. 5. quo loco, & per totum consilium late, & eleganter tractat materiam huius Capitis, & plures rationes congerit ad textum in dict. l. illa institutio; illa tamen verior est, ac communior, quod cum testamentum sit nostrae voluntatis iusta sententia l. 1. ff. de testamentis, veteres decreuerunt ex alieno arbitrio pendet non posse: quoniam testamentum, quod ex alieno pendet arbitrio, proprie test amentum dici non posset, cum non testatoris, sed alterius voluntatem contineat, vt Connanus, Grassus, & alij locis relati supra animaduertunt, & Duarenus ad titulum ff. de haeredibus instituendis, cap. 3. vers. 6. Extenditur autem, & limitatur superior resolutio nonnullis modis provt extendunt, & limitant Grassus dicta. §. institutio, quaest. 18. num. 3. & seqq. Peregrinus de fideicommissis, dict. art. 33. ex num. 52. vsque ad num. 60. quibus aliquid adjicere necesse non est. Dumtaxat prae[sect. 23]termitti non potest, de iure communi probasse nonnullos, licet alij dissentiant, valere institutionem, cum persona haeredis non nominatur expressim, sed electio certarum personarum committitur alteri; vt, Instituo vnum ex fratribus, aut consanguineis, quem Titius elegerit, quia tunc non substantia institutionis confertur in alterius arbitrium, sed personae electio: quod cum Parisio, & aliis sic resoluit, & esse communem sententiam profitetur Grassus receptarum sententiarum, dict. §. institutio, quaest. 18. num. 6. Hodie post decisionem l. 31. Tauri, quae est l. 5. tit. 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae, id procedere non potest, vtpote cum testator certam omnino personam nominare debeat, quam praecise tenetur commissarius haeredem instituere; nec sufficit incertum de de certis nominare, ex quibus vnum eligat commissarius ipse, ve recte; & latius fundant Emmanuel Costa in cap. si pater, de testam. in 6. in 1. part, verbo, pauperes, n. 6. Matienzus in dict. l. 5. tit. 4. glos. 2. n. 2. & 3. & ibidem Azeuedius num. 13. lib. 5. nouae recopilationis, Velasquez de Auendano in l. 31. Tauri, glossa vnica, n. 30. Deinde praetermitti non potest aliud, ad quod in ter[sect. 24]minis nullus hactenus Scribentium animaduertit, videlicet ex dict. l. 31. Tauri, aliud dubium sublatum, quod de iure communi controuersum erat, nec satis aperte decisum; vtrum, quemadmodum institutio haeredis non potest de iure communi in alterius voluntatem relinqui, sic nec in arbitrium alterius per verba arbitrij conferri possit? An vero contra dicendum sit, provt in legatis, & relictis particularibus distinguemus infra? Et Castrensis in l. captatorias, num. 2. C. de testamento mi[sect. 25]litis, idem putauit in institutionibus, quod in legatis: & consequenter institutionem haeredis in arbitrium alterius valide conferri posse; & probarunt Alexander in consilio 175. lib. 6. Caualcanus in cons. 107. num. 1. Padilla in l. 1. ff. de legatis secundo, num. 2. tenuit etiam Accursius in l. is qui haeres. in verbo, arbitrium, ff. de acquirenda haereditate, & cum eo sentiunt communiter Scribentes ibi, vt ante alios erudite aduertit Petrus de Peralta referendus infra, & pro hac parte, (quam ego olim in vna ex 260. Assertionibus secure tuebar, sed non ita mature rem inspiciebam, nec ad l. 31. Tauri inferebam) non mediocriter vrget, vere negari non posse, quin nulla lege expressum reperiatur, quod institutio haeredis in arbitrium alterius relinqui non possit, quamuis expressum fuerit, quod in voluntatem alterius non[sect. 26] conferatur, nam in dicta l. illa institutio, collatam fuisse institutionem in liberam voluntatem, aperte demonstrant illa verba: Quos Titius voluerit. Verba autem, quae sequuntur: Non ex alieno arbitrio pendere, coacta ratione, de libera voluntate intelligi debent, aut de libero arbitrio ad arbitrium boni viri non regulato; dixit enim Iureconsultus: illa institutio, Quos Titius voluerit, ideo vitiosa est, quoniam alieno permissa est arbitrio. Tunc autem certum est, verbum arbitrio, pro arbitrio libero sumendum, cum in arbitrio libero questio proposita fuisset subdit postmodum rationem: Quoniam satis constanter veteres decreuerunt testamentorum iura, &c. Vbi etiam verbum arbitrium pariformiter sumendum est, vt ad interrogata respondisse, atque rationem eorum reddidifse Iureconsultum ipsum dicamus, iuxta textum in l. 10. §. qui interrogatus, ff. de interrogatoriis actionibus, l. 134. §. idem respondit plerumque ff. de verborum obligat, alias ratio illa diuersa esset a quaestione, quae in principio proposita fuit, quod credendum non est; & sic cessat praecipuum fundamentum contrariae partis.[sect. 27] Nec placet consideratio Decij in cons. 494. Quod supra mature, ante finem, quem sequutus est Peralta in l. 1. ff. de legatis secundo, num. 53. in versiculo, Sed meminit Decius, dum dicit verba illa, Non ex alieno arbitrio pendere, ideo adiecta vt arbitrium excluderent, nec dicere textum aliquid de voluntate, eo quod illud erat expeditum; tollitur enim consideratio haec concludenti ratione; nam si id adeo expeditum esset, nec etiam necesse fuisset, vt diceret Iureconsultus in principio: Illa institutio, Quos Titius voluerit, &c. Cum ergo vellet Iureconsultus dubium diffinire, quod circa institutionem in liberam alterius voluntatem collatam versabatur, merito in initio legis expressit, ac postmodum Dicti rationem adduxit. Praeterea, & pro sententia Castrensis vrget, certum esse, institutionem sub conditione fieri posse, Si Titius in capitolium ascenderit, l. si quis Sempronium, cum multis aliis, ff. de haeredibus instituendis: quo casu liberum est Titio in capitolium nolle ascendere, & facere, vt dispositio corruat: ergo multo magis sub conditione fieri potest, si Titius arbitratus fuerit: quo casu non ita libere relictum est in potestate Titij, vt efficere possit, quod dispositio corruat, per textum in l. Thais, §. sorore, ff. de[sect. 28] fideicommissariis libertatibus, per quem tollitur dubitatio Sarmienti, selectarum libro primo capit. 6. num. 4. ad finem; is enim in proposita quaestione ideo dubitauit de sententia Castrensis, quod durum sibi videatur, vt ex alicuius arbitrio, totius testamenti vires, & institutio, quae caput est testamenti, debeant pendere; nam sicut dixi, ex dubio fortunae euentu potest pendere, apposita conditione casuali quacunque; cur etiam ex arbitrio boni viri pendere non poterit? provt pendet in casu praedicto, l. si sic, ff. de legatis primo, cum illud ab initio certum sit, vt statim dicemus, & ita tenendum existi[sect. 29]mo, quamuis contrariam sententiam post Baldum defendat Cumanus in dict. l. illa institutio, ff. de haeredibus instituendis, Decius in dict. l. captatorias, num. 7. & in cons. 494. sub num. 5. Parisius in cons. 38. num. 69. lib. 3. Sarmientus dict. cap. 6. num. 4. per totum, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, articulo 33. num. 70. fol. 304. latissime Peralta in d.l. 1. ff. de legatis secundo, num. 53. in versicul. & non tantum vt est praedictum, vsque ad num. 55. vbi dicit, hanc opinionem probabiliorem esse, & pro ea inducit l. 11. tit. 3. partita 6. in vers. aquel sea mi heredero, & in versiculo, o estableciere, & in versiculo, esto es porque el establecimiento, & l. 29. titul. 9. partita 6. Ego vero, vt dixi, Castrensis sententiam, inspecto iure communi, probarem libentius, sed ex dictis legibus Partitae, facile etiam mihi suaderem, contrariam opinionem magis probari, sic, vt ipsae leges ideo forsan factae sint, vt rem hanc iure communi non decisam deci[sect. 30]derent, vel vt dubium, & altercationem Doctorum sub mouerent: quod tamen hodie cessauit omnino post decisionem l. 31. Tauri, quae est l. tit. 4. lib. 5. nouae Compilationis; ex illis enim certa forma descripta est, ac nec in arbitrium quidem, nec etiam in liberam voluntatem vltima dispositio conferri potest, nisi persona haeredis nominatim expressa, vt ibi dicitur.[sect. 31] Denique ex eisdem legibus tollitur aliud dubium, & confirmatur aperta sententia dicentium, lege, vel statuto effici posse, vt extranea cuiusque testatoris voluntas, alterius dispositioni committi possit etiam libere; quod cum Angelo, Socino, Alexandro, & Ripa, recte probauit Couarru. in cap. cum tibi, de testamentis, n. 13. versicul in quo sequor, tenent etiam Antonius Gomez. in l. 31. Tauri, num. 5. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. institutio, quaest. 18. num. 9. Menchaca, qui contrariae partis fundamentis optime satisfacit, de successionum. creatione, lib. 1. §. 1. num. 19. lib. 2. §. 13. n. 20. & 24. Matienzus in l. 5. tit. 4. glossae prima, num. 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae, Ludouicus de Lana in consilio de formula testamenti nuncupatiui, quod est iunctum responso Ludouic. Zunt. pro vxore, num. 106. Et hactenus de institutionibus, aut relictis vniuersalibus, que in liberam alterius voluntatem conferuntur, vel in arbitrium. Nunc vero & tertio loco agendum est de legatis, aut relictis particularibus, quae voluntati, aut arbitrio alterius committuntur. Et pro absoluta, atque distincta explicatione constituere necessarium erit, quod legata huiusmodi, aut in voluntatem legatarij relinquuntur, aut in voluntatem grauati, aut alicuius tertij: & quidem primo casu nonnullos casus distinguit Bartol. in l. 1. n. 2. ff. de legatis secundo, In effectu tamen concludit, legatum[sect. 32] relictum in arbitrium, vel in voluntatem ipsius legatarij, validum esse. Ratio euidens est, nam cum etiam absque tali conditione sit in eius facultate libera, an illud velit acceptare, vel nolit, nec inuito acquiratur, merito sic disponi potest, vt in voluntatem eius, cui relinquitur, dispositio conferatur, l. si ita legatum, §. illi si volet, ff. de legat. 1. l. si ita expressum, ff. de conditionibus & demonstrationibus, & Bartolum sequuntur communiter omnes, vt constat ex Peralta in dict. l. 1. num. 49. ad finem. Antonio Gomezio in dict. l. 31. Tauri, num. 3. versiculo, in voluntatem vero. Sarmiento selectarum, lib. 2. cap. 6. num. 3. in fine. Couarruu. in dict. cap. cum tibi, de testamentis, num. 6. Peregrino de fideicommissis, art. 35. n. 67. per totum, vbi declarat distinctionem Bartoli vbi supra, hoc est, in dict. l. 1. ff. de legatis 52. d. num. 2. Cum tamen legatum confertur in voluntatem legatarij, adiecta conditione, si velit, aut si voluerit, conditionale est,[sect. 33] neque ad haeredes transmittitur, nisi legatarius declaret se velle, quamuis alias conditio illa tacite insit in quolibet legato, nec transmissionem impediat: quod expressim probatur in d.l. si ita expressum, ff. de condit.[sect. 34] & demonstrat. & notauit Bartolus in d.l. 1. num. 2. ibi: Aut dixit, si voluerit; & valet, si declaret se velle. Idem Bartolus in l. 3. num. 3. ff. de legatis 1. vbi reddit rationem, quam improbarunt ibi Ripa num. 33. & Marianus Socinus num. 42. nec concludit Glossa in dict. si ita expressum, verb. pertinere, nec etiam Gomezius in d.l. 31. Tauri, num. 3. idcirco vera ratio desumi debet ex verbis eiusdem legis, vbi Caius Iureconsultus dixit, legatum relictum Titio, si voluerit, non aliter ad haeredem legatarij pertinere, quam si ipse legatarius voluerit ad se pertinere & reddit rationem: Quia conditio personae iniuncta videtur. Quasi diceret, expressa conditione si voluerit, conditionem personae iniunctam videri: & ideo facultatem agnoscendi legatum, & declarandi an velit, personam legatarij non egredi, neque ad haeredes legatarij transire, argumento textus in l. in compromissis, ff. de receptis arbitris; secus tamen esse, quando conditio illa non exprimitur, sed tacite tantum inest: tunc enim non restringitur ad personam legatarij, sed in haeredem etiam transmittitur facultas acceptandi legatum, si legatarius non agnouerit, iuxta textum in l. si post, ff. quando dies legati cedat, quia personae legatarij iniuncta non erat. Secundo vero casu principali nonnullis modis distinguit Bartolus in d.l. 1. ff. de legatis 2. num. 3. per totum, ex quo certa deducitur resolutio, legatum, vel fideicom[sect. 35]missium in meram haeredis voluntatem relinqui non posse, nec relictum valere; esset enim illusoria ist haec dispositio, quia saltem iuris praesumptione probabili, conditio vsquam non exstitura, cum ipse haeres nunquam vellet legata soluere, l. senatus, §. legatum, ff. de legatis 1. l. fideicommissa, §. quanquam, ff. de legatis 3. in arbitrium tamen, vel arbitrio haeredis legatum relictum validum est: vt puta, si dictum fuerit: Si haeres existimauerit, si putauerit, si arbitratus fuerit; vel, si haeredi videbitur, vt in d.l. fideicommissa, §. quanquam, l. si sic, in princ. ff. de legatis 1. Per quae iura sic obseruant communiter omnes, vt testantur Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 17. num. 79. Antonius Gomez in l. 31. Tauri, num. 3. Petrus de Peralta in d.l. 1. ff. de legatis 2. num. 49. vers. Primus est, vbi Padilla num. 3. Couarru. in dict. cap. cum tibi, de testamentis, num. 6. Sarmientus selectarum, lib. 2. cap. 6. n. 5. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 3. Emmanuel Costa selectarum lib. 1. cap. 21. num. 7. & his non relatis, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 33. num. 65. per totum, fol. 302. & nouissime Andreas Fachineus controuers. iuris lib. 5. cap. 58. & tunc siue haeres[sect. 36] sit in mora arbitrandi, aut arbitrari nolit, siue aliter arbitretur, quam bonus vir arbitraretur, legatum, ex boni viri arbitrio legatario debetur, vt docuit idem Bartolus in dict. l. 1. ff. de legatis 2. num. 3. in vers. aut expressa re, vel quantitate, ibi: Ideo est necesse, &c. Quem sequuntur communiter omnes, ex Alexandro ibidem n. 10. Socino in l. si quis arbitratu, num. 22. ff. de verbor. obligat. Costa selectar. lib. 1. cap. 21. n. 4. Antonius Gomez in dict. l. 31. Tauri, n. 3. in princ. ibi: Imo eo etiam non arbitrante. Et nullo ex praedictis relato, Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, dict. art. 33. num. 69. in finalibus verbis, ibi: Licet secus in haerede, & confirmat aperte singularis lex partit. 29. tit. 9. partit. 6. quae, cum ponitur in he[sect. 37]redis, quasi boni viri arbitrio legatum, expresse vult legatum omnino deberi, nisi haeres iustam causam habeat contradicendi: corrigit vero ius commune in alio;[sect. 38] nam quando legatum confertur in voluntatem haeredis, non valere legatum de iure communi certum est, vt probaui supra: & tamen per illam legem valet, quando in voluntatem haeredis confertur; sed quando in voluntatem tertij, ius commune intactum remanet: valet ergo ex illa lege legatum sub conditione relictum, si haeres voluerit, atque ex nutu haeredis omnino pendet; sic vt in eius potestate positum sit rem dare, vel non dare legatario: quod secus erat de iure communi, quia in initio legatum nullius momenti fuerat, vt eleganter, atque erudite aduertit Emmanuel Costa selectarum lib. 1. cap. 22. num. 8. fol. mihi, 246. Peralta etiam in l. 1. ff. de[sect. 39] legatis 2. num. 77. His addo, dispositionem dict. l. partit. confirmatam videri hodie ex l. 31. Tauri, quae est l. 5. tit. 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae; per quas leges non obscure videtur disponentibus permitti, in aliorum voluntatem legata, & dispositiones particulares relinquere, vt ex illis obseruat & ipse Peralta in d.l. 1. num. 53. vers. quia praedicta lex fori videtur hodie, & num. 51. in princ. & num. 78. & praesentit Menchaca de successionum progressu, lib. 2. §. 13. num. 20. & 24. vnde & in haeredis voluntatem legatum relictum validum esse debet ex dictis legibus: quod verum puto, nec ab alio hactenus sic est animaduersum. Tertio tandem, & vltimo casu vera resolutio sit, le[sect. 40]gatum, & fideicommissum in liberam, & absolutam cuiusque tertij voluntatem conferri non posse; vt, Lego Titio centum, si Sempronius voluerit; in arbitrium tamen Conferri posse, quod tunc ad arbitrium boni viri reducitur, l. 1. ff. de legatis 2. vbi glossa ordinaria, Bartolus num. 4. & communiter omnes secundum Peraltam, num. 49. vers. Secundus casus, Padillam, num. 48. &. 49. textus optimus in l. si sic, ff. de legatis 1. vbi in hunc modum scribitur: Si sic legatum relictum sit, si aestimauerit haeres, si comprobauerit, si iustum putauerit; & legatum, & fideicommissium debebitur, quoniam quasi viro bono potius ei commissum est, non in meram voluntatem haeredis collatum. l, fideicommissa, §. quanquam, ff. de legatis 3. & vbique Glossa ordinaria, ac cum ea Communis, vt testantur Iason in l. captatorias, num. 10. C. de testamento militis, Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, condit, el primero, num. 3. Menchaca de successionum creatione lib. 2. §. 17. num. 79. Antonius Gomez in l. 31. Tauri, n. 3. Afflictus decis. 371. num. 5. & 6. Sarmientus selectarum lib. 1. cap. 6. num. 4. Couarruu. in cap. cum tibi, de testamentis, n. 6. &. 7. Peregrinus de fideicommisiss, art. 33. num. 68. & 69. fol. 303. Decianus in cons. 68. num. 15. & 18. & 30. vol. 4. & in cons. 88. n. 3. vol. 5. late Hyppolit. Riminald, in consil. 598. maxime num. 32. lib. 5. Et ita tenendum est, quicquid Ludouicus Lusitanus, &; alij contra existimauerint, credentes, le[sect. 41]gatum posse conferri in voluntatem liberam alterius, quam haeredis, tametsi institutio haeredis non possit in alterius voluntatem ita liberam conferri; quos referunt, & latius disputant Costa selectarum lib. 1. cap. 21. n. 7. vers. tertia est species, & num. 28. & vers. & seqq. Sarmientus selectarum lib. 2. cap. 6. num. 28. vers. sed contra istam opinionem, qui duo nec communi sententiae accedunt,[sect. 42] nec etiam superiorem opinionem probant omnino; in ea potius sententia sunt, vt existiment, Modestinum Iureconsultum in l. nonnunquam, ff. de conditionibus, & demonstrationibus, & Vlpianum in l. 1. ff. de legatis 2. contrarios existere in hoc, an legatum in aliena voluntate poni possit; nec posse eorum opiniones in concordiam reduci, eo quod sint omnino contrariae; dissentiunt tamen in alio, quod Emmanuel Costa Vlpiani sententiam probauit: Sarmientus vero opinioni Modestini magis adhaeret. Ego vero, vt dixi, libentius affirmo, a communi sententia recedendum non esse, quae facilius defendi potest, quam haec, quae Ludouico nouiter placuit, vt cum iudicio firmauit Couar. in dict. capit. cum tibi, de testamentis, num. 8. & quam altera superiorum Authorum, quae nec vera est, nec probari potest ex verbis Vlpiani in dict. l. 1. ff. de legatis 2. reiectis enim eorun[sect. 43]dem Authorum, hoc est, Costae, & Sarmienti interpretationibus, & aliis nonnullis, quas adducunt communiter Scribentes ibidem, & Peralta num. 48. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 3. Cuiacius lib. 2. obseruationum. cap. 2. Robertus sententiarum, lib. 2. cap. 11. secure, & constanter crediderim, Vlpiani mentem in ea lege eiusmodi fuisse, vt conditiones has, si Titius voluerit, aut si Titius in capitolium ascenderit, dumtaxat aequiparare voluerit quoad significandi modum: quasi diceret, legatum regulariter in alterius voluntatem conferri non posse, quandoque tamen accidere, vt conferatur, vt cum alicui legatur sub condictione, si Titius in capitolium ascenderit: quo casu, quamuis non expressim in voluntate Titij positum est, an ascendere velit, nec-ne, & consequenter an debeatur, vel non debeatur legatum, sicut in alio casu, cum expresse cauetur, si Titius voluerit; & sic quoad voluntatem testatoris nihil interest, si Titius in capitolium ascenderit, mihi legetur, an si voluerit; quoniam vtroque casu voluntatem, aut factum Titij exspectari voluit testator; interest tamen quoad validitatem, & effectam legati, cuius repectu aequiparatio non fit per Vlpianum; constat enim, diuersissimas esse conditiones, vt dicit textus in dict. l. nonnunquam, ff. de condit. & demonstrat. atque elegantissime explicauit Cumanus in dict. l. 1. ff. de legatis 2. & in l. is qui haeres, ff. de acquirenda haereditate; & probauit Socinus in l. si quis arbitratu, num. 20. ff. de verbor, obligat. Lusitani vero sententiam relatam supra num. 41. improbauit etiam Fachineus controu. iur. lib. 5. cap. 58. Deinde Neotericorum sententia nec etiam probatur[sect. 44] per textum in l. senatus, §. legatum, ff. de legatis 1. quippe, cum ea lex iuxta communem, & veram sententiam intellecta, probet dumtaxat, legatum in alienam voluntatem, scilicet legatarij poni posse, quae aliena dicitur respectu haeredis, vt obseruant Glossa ordinaria, & communiter Doctores ibi. Couarru. in dict. cap. cum tibi, de testament, num. 8. ad finem, Antonius Gomez in l. 31. Tauri, num. 3. Petrus de Peralta in dict. l. 1. ff. de legatis 1. num. 50. qui num. 59. a princ. singularem reddit, ac veram quidem discriminis rationem, quare legatum in liberam cuiusque alterius voluntatem conferri non possit, & in arbitrium possit, vt ibi videri poterit. Pro[sect. 45] nunc, dixisse sufficiat, praedictam differentiam procedere etiam post legem Partitae, 29. tit. 9. partita 6. vt sic de iure illo Partitarum, legatum in liberam alterius voluntatem conferri non possit sicut nec de iure communi conferri poterat; enim vero ex lege illa dumtaxat validatur legatum in haeredis voluntatem relictum, vt dixi supra num. 38. legatum vero in cuiusque alterius voluntatem collatum, iuris communis dispositioni relinquitur, quod est notandum. Hodie tamen post decisionem[sect. 46] l. 31. Tauri, quae est l. 5. tit. 4. lib. nouae collectionis Regiae, validum erit legatum eiusmodi; quippe, cum illae leges testatoribus permittere videantur, in aliorum voluntate legata, & particulares quascunque dispositiones relinquere, vt dicebam supra n. 39. vbi retuli Peraltam sic expresse dicentem in dict. l. 1. ff. de legatis 2. num. 51. in princ. & num. 53. versiculo, quia praedicta lex fori, & num. 78. & Menchacam de successionum progressu, lib. 2. §. 13. num. 20. & 24. & consequenter ex dictis legibus immutatum erit tam ius commune, quam Partitarum ius, vt in alterius voluntatem relicta particularia conferri possint, ex eisdem Authoribus, atque etiam probasse videntur Matienzus in l. 5. tit. 4. glossa 1. num. 4. lib. 2. nouae collectionis Regiae, Padilla in dict. l. 1. ff. de legatis 2. num. 53. aliter tamen intelligit, & contrarium directe tenet Antonius Gomezius (ad quem nullus aduertit) in dict l. 31. Tauri, num. 4. in versiculo, Ex quibus infero. Sed verum non credo; tum quia, nimis restringit earum legum decisones, tum etiam, quia iuxta declarationem Gomezij, nihil nouum continerent illae leges, quod non est credibile, & menti, atque verbis earum multum repugnat, vt dicetur statim. Deinde & quarto loco constituendum est, silentio pre[sect. 47]termitti non posse vnum quod est necessarium, & in praxi cotingens, nec aliqua lege huius Regni expresse decisum, communi tamen Doctorum interpretatione receptum, legatum, inquam, certae quantitatis, aut certae speciei relictum alicui, si Titius arbitratus fuerit, non esse purum, sed conditionale. ac per consequens Titio non arbitrante, vel arbitrari nolente, aut in mora arbitrandi existente, legatum corruere, sicut defectu conditionis cuiuslibet: quod in specie notarunt Bartolus num. 9. Alexander sub num. 10. Paulus num. 6. & Alciatus num. 9. in dicta l. 1. ff. de legatis 2. idem Bartolus in l. si quis arbitratu, num. 3. ff. de verborum obligationibus, vbi communem sententiam profitetur Iason num. 18. Costa selectarum, lib. 1. cap. 21. num. 1. & cap. 22. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissiis, art. 33. num. 69. fol. 304. latius Peraltar in dicta l. 1. ff. de legat. 2. ex num. 5. in vers. Prima est, vsque ad num. 11. Sed contrariam sententiam; imo tale legatum non[sect. 48] esse conditionale in specie proposita, sed potius purum, & consequenter Titio non arbitrante, aut arbitrari nolente, non corruere legatum, sed ad arbitrium boni viri recurrendum esse post Accurs. in l. is qui haeres, in verbo, arbitrium, ff. de acquirenda haereditate, defendunt Cumanus ibi, & in dict. l. 1. ff. de legat. 2. num. 7. Socinus in dict. l. si quis arbitratu, num. 20. & num. 22. de verborum obligat. Franc. de Zaba in dicto cap. cum tibi, de testamentis, vers. quaero an legatum, & ita fuisse iudicatum dicit Afflictis decisione 371. n. 5. vers. Secundo casu, sentit Menchaca de successionum. creat, lib. 2. §. 17. num. 79. expressim firmat Antonius Gomezius in dict. leg. 31. Tauri, num. 3. in principio, ibi: Imo etiam non arbitrante, &c. Ego vero, vt meam sententiam interponam, sequen[sect. 49]tia constituere necessarium duxi. In primis, legatum arbitrio, vel ad arbitrium alicuius relictum, aut sic conceptum, si arbitratus fuerit, conditionale non esse, vt Cumanus, & Socinus recte docuerunt, sed potius purum; idque per textum in dicta l. 1. ff. de legatis 2. in 2. part. dum dicit, in legato boni viri arbitrio collato, non inesse conditionem, & legatum, quod in arbitrium alterius confertur, ad arbitrium boni viri reducendum regulariter ex sua natura, & probat aperte textus singularis in d.l. si sic ff. de legatis 1. ibi: Quoniam quasi viro bono potius et commissium est. Et ita intelligit expresse Menchaca dicto §. 17. num. 79. ergo conditionale non est: quod patet apertius; nam arbitrium boni viri ab initio certum est, quia ab initio constare potest, an legatarius dignus sit, aut benemeritus, vel non: condicionalis vero dispositio ex futuro pendet euentu, nec aliquid certum ab initio continet; ergo certitudo talis, quae ab initio consideratur, efficere debet dispositionem puram, quamuis adhuc non appareat, l. respiciendum, ff. si certum petatur. Deinde constituo, legatum arbitrio, vel ad arbi[sect. 50]trium haeredis relictum, illo non arbitrante, vel arbitrati nolente, non corruere, quia quasi boni viri arbitrio relictum censetur, ac per consequens ipso haerede non arbitrante, vel arbitrari nolente, ad arbitrium boni viri recurrendum esse; quod in haerede admisit Bartolus in dicta l. 1. ff. de legatis 2. num. 9. quamuis in alio Tertio contra tenuerit, vt aduertit Costa selectarum lib. 1. c. 22. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommissis, art. 33. num. 69. & dixi supra, num. 36. Ex lege autem Partitae 29. tit. 9. partita 6. in tali casu haeres contradicere non potest. sed arbitrari tenetur, nisi contradicendi iustam causam habeat; quod dumtaxat dixit lex illa: debet tamen ex dispositione iuris communis suppleri, vt si haeres non habeat iustam contradicendi causam, & arbitrari noluerit, vel iniuste arbitretur, ad arbitrium boni viri recurrendum sit, quod est notandum. Praeterea constituo, idem quod in haerede, in commissario obseruandum, vt scilicet legatum certae quantitatis, vel certae speciei ad arbitrarium commissarij a testatore nominati relictum, validum esse debeat, etiam commissario non arbitrante, aut arbitrari nolente, siue transacto termino testamentariis praefixo ex l. 33. Tauri, quae est lex 7. tit. 4. lib. 5. nouae collationis Regiae, intelligendo in hunc modum, quod, vel transacto termino, perinde habebitur, ac si commissarius arbitratus fuisset, ad effectum vt legatario praestetur legatum ex dictis legibus, vel saltem ad arbitrium boni viri recurrendam erit, vt declaret, an legatarius sit dignus, & benemeritus, vel non; ne alioquin commissarij negligentia noceat legatario, ac testatoris voluntatis maneat defraudata, quae modis omnibus adimpleri debet, ex vulgatis iuris principiis, & multis congestis per Manticam de coniecturis vltimar. volunt. lib. 12. tit. 4. num. 8. lib. 3. tit. 3. num. 5. Denique idem obseruandum esse respectu alterius cuiusque tertij, in specie proposita, vt scilicet ad arbitrium etiam boni viri recurrendum sit, nec legatum corruere debeat eo arbitrari nolente, aut inique arbitrante, prove vere asseuerarunt nonnulli Authores relati supra, num. 48. Quorum sententia probatur primo ex his, quae in proposito adducit Petrus de Peralta in dicta in. ff. de legat. 2. num. 34. 35. & 36. Secundo, per textum in l. vltima, §. sed & si quis, C. communia de legatis, supponendo, quod in casu illius textus, substantia legati commissa fuit alterius arbitrio, vt aduertit Bartolus im l. si quis arbitratu, num. 5. ff. de verborum obligat. quem sequuntur communiter omnes secundum Socinum. ibi, num. 19. vers. in glossa, quicquid aliter intelligat Iason ibidem, num. 16. Tertio, nam, vt dixi, legatum sic relictum, ad arbitrium boni viri relatum censetur, per textum in dicta l. si sic, ff. de legat. 1. in l. Thais, §. sorore, ff. de fideicommissariis libertatibus, l. fideicommissa, §. quanquam, ff. de legatis 3. nec personae: tertij tantum iniungitur; & sic illo non arbitrante recurrendum erit ad arbitrium boni viri, argumento textus, a contrario sensu in dicta l. si quis arbitratu, & in l. in compromissis, ff. de receptis arbitris, & in l. finali, C. de contrahenda emptione. Et hactenus de his, quae, vt videbis Lector, nullus antea, ita distincte explicauit, nec absque maximo labore sic recenseri potuissent. Nunc vero, & quinto loco constituendum est, om[sect. 51]nia quae hucusque diximus, eo casu intelligenda procedere, quo habitanda dispositionis in alterius voluntatem confertur, (quae de iure conferri non potest) vero. quando qualitas, vel accessorium, hoc est personarum electio, vel declaratio tantum; id namque in alterius voluntatem conferri iure ipso permissum est, l. cum quidam, l. vnum ex familia, ff. de legat. 2. l. vtrum, §. cum quidam, ff. de rebus dubiis. Ex quibus sic adnotarunt saepissime Doctores in mille locis, & post eos, Parisius in cons. 38. fere per totum, lib. 3. Rota in Nouis, decis. 542. num. 8. lib. 1. Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 12. n. 48. & in l. 31. Tauri, num. 4. Molina de Hisp. primogen. lib. 2. cap. 4. num. 3. Mieres de maioratu. part. 2. quaest. 48. num. 3. Simon de Praetis de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. solut. 5. num. 5. fol. 27. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 33. num. 57. Matienzus in l. 5. tit. 4. glos. 2. num. 3. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Alios infini[sect. 52]tos sciens, consultóque praetermitto, referam tamen Roderici Suarez ad explicationem praedictorum singularia quaedam, ac in proposito notanda quidem verba; is enim in tract. de captatoria voluntate, ex num. 14. in fine, vers. conclusiue, sic scribit: Conclusiue autem, ex praedictis habes, quod involuntate dispositoria non potest committi in tertium, sed per modum electionis, seu declarationis, sic; sed ne decipiaris credens, quod simpliciter per viam declarationis, seu electionis possit committi institutio in voluntatem tertij, sed debes sic intelligere, vbi sola electio, seu declaratio personarum committitur tertio, ita quod principalis dispositio, & eius substantia a testatore facta est: ita quod commissario non eligente, nec declarante, nihilominus dispositio, & institutio, remaneat firma, vt in casu l. cum quidam, l. si quis Titio, ff. de legatis secundo, & dict. l. vnum ex familia; quia vtrum sit dandum, vel ne, non committitur in voluntatem alterius, sed quid dandum, vel distribuendum sit inter certos de incertis: & sic intelliguntur iura antea allegata; nam si dispositio substantialis committitur in voluntatem alterius, scilicet vtrum sit dandum, vel ne, etiam si per modum electionis, seu declarationis, captatoria est, & reprobata, quia in effectu, eodem modo confertur in voluntatem tertij, per haec verba: Instituo haeredes eos quos volueris, seu quos elegeris, &c. Hoc praemisso, intrat nunc dubium, vtrum melio[sect. 53]randi aliquem ex filiis, vel nepotibus facultas possit a parentibus involuntatem alterius committi? Et quidem, cum pater dicit: Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor, vel commissarius eligerit: certum est tam iure communi quam Regio dispositionem validam esse: quoniam tunc; substantia dispositionis non confertur in voluntatem vxoris, vel commissarij, sed tantum qualitas quaedam, hoc est, electio personae de certis: quod fieri potest, vt supra dixi, & in terminis cum Antonio Gomezio, Palatios Rubios, Couar. & Tello Ferdinandez, sic resoluit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 2. quaest. 42. num. 2. & vltra eum, idem tenuit Mieres de maioratu, part. 2. quaest. 48. num. 3. & pro certo supponit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 5. & seqq. & in pulchro casu notauit Peralta (ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit) in l. 1. 1. ff. delegatis 2. num. 11. fol. 13. vbi dicit, quod si testator meliorauit vnum ex fi[sect. 54]liis, non designata melioratione, neque qualitatiue, neque quantitatiue, sed eo dumtaxat dicto, quod meliorabat vnum ex filiis, arbitrio, vel ad arbitrium Seij, vel in eo, quod Seius fuisset arbitratus, valebit melioratio, quia tali casu non suspenditur dispositionis substantia, sed solum declaratio, & executio ipsiuis: tamen prius deber fieri executio, & declaratio quantitatis, quam melioratio per malioratum peti valeat, vt idem Author latius probauit ibi, & num. praeced. Erit tamen differen[sect. 55]tia inter hos duos casus in eo quod in primo casu, si is, cui electio commissa est, eligere, aut nominare noluerit, omnes filij ad meliorationem aequaliter admittentur, l. vnum ex familia, §. rogo, vbi eleganter Peralta num. 14. & seq. ff. de legat. 2. l. cum quidam, eodem titulo Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 41. Mieres de Maioratu, 2. part. quaest. 48. num. 13. vbi merito dubitauit de sententia Gregorij Lopez, quem ibi refert. In secundo vero casu, Seio non arbitrante, aut arbitrari nolente, ad arbitrium boni viri recurrendum erit, vt is arbitretur, quis, qualisve filius meliorationem magis mereatur, dignusve magis sit, ex his, quae num. praeced. adnotauimus, vel saltem nullo arbitrari volente, aut omnibus filiis aequaliter dignis existentibus, aequalis successio inter eos dabitur, vt in primo casu diximus: quae est singularis, & noua consideratio, & aperte probatur ex dictis supra n. 49. & 50. Et haec sit in proposito dubio meliorationis, prima conclusio, siue casus primus decisus. Secundus casus sit, quando pater non dixit se melio[sect. 56]rare vnum ex filiis, quem vxor, vel alius elegerit, sed in hunc modum dixerit: Concedo facultatem; vel, do potestatem vxori meae, vel alicui alteri, meliorandi vnum, vel duos ex filiis, vel nepotibus meis. Et dubium facit, quoniam in tali specie substantia dispositionis commissa videtur in voluntatem alterius; vnde valere non debet dispositio, ex his, quae diximus supra, num. 51. quod in terminis etiam post decisionem l. 31. Tauri, verum credit, & constanter defendit Tellus Ferdinandez in eadem l. 31. num. 2. per totum, maxime ad finem, in vers. sin autem esset data facultas, vbi in hoc casu loquitur, & num. 7. per totum, mouetur ex eo dumtaxat, aut principaliter praedictus Author, quod in casu proposito negari non possit, quin substantia dispositionis fuerit commissa, & non executio, & inde interpretatur verba dict. l. 31. sed violenter quidem, & diuinatorie, vt Recentiores statim referendi animaduertunt. Idcirco contrariam sententiam in hac quaestione vi[sect. 57]detur tenuisse idem Tellus in l. 32. Tauri, num. 4. & expressim probatum Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. in 1. part. in verbo, pauperes, num. 7. Matienzus in l. 5. tit. 4. glos. 5. per totam, & ibidem Azeuedius num. 12. & 13. lib. 5. nouae collectionis Regiae, Velasquez de Auendano in dict. l. 31. Tauri, glos. vnica, num. 5. per totum. Ioannes Guttierrez, qui latius, & caeteris expedictus loquitur, practicarum lib. 2. quaest. 41. per totam, mouetur in primis, auia idem est dicere: Melioro; vel, concedo facultatem meliorandi: quod iudicio meo verum non est; nam in primo casu adest voluntas & dispositio testatoris expressa ad meliorandum, dixit enim ipse testator se meliorare, & electionem tantum, aut declarationem commisit: in secundo vero casu totum negotium commisit voluntati alterius, ad quam se referens, nihil disposuit, nec dixit se meliorare, vt in casu praecedenti expressit: vnde negari non potest, inter hos duos casus maximam, & apertam differentiam esse. Secundo mouetur ex verbis dictae l. 31. Tauri, vbi ad instituendum haeredem requiritur, quod in commissione exprimatur nomen haeredis instituendi; ad meliorationem autem faciendam, & caetera in ea lege contenta, tantum requirit lex, quod signetur, ad quid datur mandatum, vel commissio, & vere hoc negari non potest; sunt enim expressa verba illius legis, aliter tamen debent expendi, vt fortius adstringant, vt statim dicetur. Inquit tandem, & tertio loco Ioannes Guttierrez, non obstare vnicum fundamentum contrariae; partis, quia respondet in quaestione praedicta, non committi substantiam dispositionis in voluntatem tertij, sed executionem tantum, hoc est, electionem personae incertae de certis, & hoc modo intellecta lege illa 31. Tauri, non corrigit ius commune, sed declarat illud, ac nihil addit, vt ipse Guttierrez putat, & tenet etiam Antonius Gomezius (quem ad id nullus refert) in eadem l. Tauri, num. 4. in vers. ex quibus infero, & est de mente superiorum, qui semper pro certo supponunt, in casu proposito executionem solam, & non substantiam dispositionis committi. Ego vero, vt sententiam meam interponam in quae[sect. 58]stione praedicta, nonnulla praemittere necessarium duxi, quae verissima puto, nec ab aliquo hactenus sic fuerunt excogitata. In primis, inter hos duos casus, Melioro vnum ex filiis meis, quem vxor, vel alius elegerit; aut, Concedo facultatem, vel, Do potestatem vxori meae, vel alicui alteri, meliorandi vnum ex filiis meis, manifestam differentiam esse, vt num. praecedenti dicebam, in principio. Secundo, quod etiam ibi dixi, in hoc secundo casu negari non posse, quin substantia dispositionis commissa fuerit in voluntatem tertij; tum quia nullum verbum est voluntatis testatoris dispositiuum, sed totum hoc voluntati, & dispositioni alterius committitur; tum etiam, quia nihil interest, dicat testator: Si vxor mea voluerit, melioret vnum ex filiis, an dicat, Concedo facultatem vxori mea meliorandi vnum ex filiis, quoniam vtroque casu substantia dispositionis, alterius voluntati committitur, nec in effectu aut in ipsa substantia aliquod discrimen est, tantum in conceptu verborum discrimen dari potest, quod attendi non debet, ex l. 2. in fine, C. communia de legat. Tertio, praefatam opinionem Ioannis Guttierrez, & Sequacium veram esse, aliam vero Telli Ferdinandez relatam supra, num. 56. dict. l. 31. Tauri, contrariam; in eo autem Ioannem Guttierrez, & relatos ab eo deceptos, quod speciem quaestionis proponunt, in qua substantia dispositionis voluntati alterius committitur, vt supra. dixi: ac postmodum executionem tantum commissam contendunt, item dict. l. 31. Tauri, dispositionem adeo, sed male quidem, restringunt, vt sibi persuadeant, ius dumtaxat commune declarari per illam; in quo etiam manifeste labuntur: quippe, cum legem illam vltro magis progredi, & iuri communi aliquid addere, verius multo sit, vt statim dicetur. Quarto ex verbis dict. l. 31. Tauri, praefatum dubium[sect. 59] ita expressim, & aperte decisum, vt disputationi, aut dubitationi locus esse non debuerit, quod si cogitatione insistas, atque attente verba perspicias, negare non poteris, dicitur enim: En esta manera, el poder para hazer heredero, nombrando el que da el poder por su nombre a quien manda que el comisario haga heredero, y en quanto a las otras, hoc est, meliorationem, exhaeredationem, substitutiones, & alia, de quibus, ibi, Senolando para que le da poder: y en tal caso el comisario pueda hazer lo que especialmente el que le dio el poder senalo y no mando, y no mas. Vides ex his verbis, testatoris potestatem tantúm restringi quoad institutionem, aut nominationem haeredis, videlicet vt teneatur in comissione exprimere nomen haeredis instituendi; in caeteris vero rebus liberae eiusdem voluntati totum relinquitur, vt quicquid velit, dando commissionem, efficiat, vt constat ibi: Y en quanto a las otras cosas senalando para que le da poder. Sed in quaestione proposita signat, & expressim dicit, quod concedit facultatem, vt meliorationem facere possit commissarius; ergo licite poterit testator eo modo efficere, ac commissarius implere, quamuis absque commissione non posset, ex eadem lege quae tantum statuit hoc, vt in aliis rebus vltra institutionem haeredis detur, vel non detur commissio, ne fiat fraus: idque prouidere contendit lex illa,[sect. 60] vt constat ex praefatione ipsus, quae causam finalem dispositionis ostendit, & mentem condentis declarat, vt per textum in l. final, ff. de haeredibus instituendis, dixerunt Doctores in mille locis, & multis exornant Iacobus Philippus Ponius in cons. 125. num. 10, lib. 2. Villalobos communium opinionum. litera, P.n. 344. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 1. & quinque seqq. Mieres de maioratu, in initio 2. part. num. 43. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. ex num. 40. Menochius lib. 6. praesumpt. 2. Sed tunc fraus non contingit, si impleatur id, quod a testatore expressum est, sed potius impleri vult lex illa; ergo male retorquetur ipsa, vt aliud significet, quam quod verbis exprimitur. Nec est omnino resolutio haec authoritate, vel Authore aliquo destituta, imo confirmari potest ex sententia eorum, quos adduxi supra, num. 39. & num. 46. qui aper[sect. 61]te praesentiunt ex dict. l. 31. Tauri, dispositionem posse in alterius voluntatem conferri, & non eundo per alias ambages, in terminis eiusdem l. Regiae. 31. quod legata, ac etiam aliae dispositiones particulares quaecunque, ex legibus Tauri, in voluntatem alterius valide conferantur, secure & concludenter probat Peralta in locis rela[sect. 62]tis supra, num. 39. & 46. ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit. Sed melioratio Tertij, & Quinti, est legatum, aut saltem praelegatum, & quota pars bonorum, non haereditatis, secundum Suarez in l. quoniam tn prioribus, 7. quaesti. l. Regiae, pagina 208. cum seqq. Azeuedium in l. 5. tit. 4. num. 12. lib. 5. nouae collectionis Regiae, Gomez de Leon in cen. informat, facto 5. num. 8. vbi in idem refert Seguram, & Montal. & dicam infra, cap. an vnico filio melioratio tertij fieri possit? num. 12. & 31. Ergo meliorandi potestas etiam in voluntatem alterius conferri poterit ex lege illa, quae tantum contenta est cum hoc, quod in commissione exprimatur, ad quid facultas detur; eo autem expresso, vltra institutionem haeredis quodcunque committi permittit, vt supra vidimus. Tertius & vltimus casus sit, cum meliorare, vel non[sect. 63] meliorare in voluntate vxoris, vel commissarij ita libere positum est, vt nihil disponere, aut exprimere tostator voluerit sed dumtaxat dixerit, quod si velit vxor, vel commissarius melioret, aut meliorare possit vnum ex filiis testatoris ipsius, aut ex tertia bonorum substantia, si velit, in aliquem ex filiis Primogenium instituat. Et in hoc casu (quem Scribentium omnium huius Regni nullus tetigit) idem dicendum est, quod in praecedenti, videlicet, dispositionem valere, ac commissarium virtute commissionis, Primogenium instituere posse, vel ad meliorationem aliquem ex filiis eligere. Quod probatur primo ex verbis dict. l. 31. Tauri, quae in hoc cauillari non possunt; probant enim expressim, vltra institutionem haeredis, quodcunque committi posse etiam libere, vt supra diximus. Secundo probatur haec sententia, & resolutione Petri de Peralta relata supra, & saepe hoc c. repetita, quae hunc casum decidit aperte, & aequalirer comprehendit sicut praecedentem; sic vt maiori comprobatione non indigeat. Tertio ex resolutione eorum Authorum quos adduxi supra, num. 57. ij enim in casu superiori commissionem eo modo conceptam validam esse defendunt; & tamen in eo substantiam dispositionis commissam, sicut in hoc, nec differentiam reddi posse euidenter probauimus, quamuis ipsi (sed male quidem, vt dixi) solam executionem datam contendant. Nec vrget in contrarium Roderici Suarez au[sect. 64]thoritas relata supra, num. 52. quippe, cum ipse loquatur in terminis iuris communis, non in terminis d.l. 31. Tauri, in quibus si dicat aliquis eundem loquutum, negari non potest manifeste deceptum, ex his, quae hactenus diximus: praeterea loquitur in institutione, in qua diuersa ratio militat de iure communi, vt dicebam supra num. 20. ac de iure Regio seruari debet dispositio dict. l. 31. Tauri. Et hucusque de his egisse sufficiat, quae noua quidem sunt, & notanda, quia nullibi reperientur ita explicata. # 7 CAPVT VII. Pater meliorans filium, aut descendentem alium in tertio bonorum suorum, si in vocationibus, grauaminibus, aut substitutionibus non seruauerit ordinem, & formam, quae in l. 27. Tauri statuitur, vtrum melioratio in totum corruere debeat, an vero reducenda sit ad ordinem, & formam in ea lege praescriptam? vbi nonnullis ab Authore nouiter adnotatis, Scribentium huius Regni sententia profertur, & vltra eos duo casus principales considerantur, quibus propositum dubium & vere, & dilucide magis, quam antea erat, remanet explicatum; ac denique in ea materia, an actus, qui non valet vt agitur, valere debeat omni meliori modo, quo possit? quando vtile per inutile vitietur, vel non vitietur, nonnulla dicuntur, & res ista latissime explicata proponitur remissiue. SVMMARIVM. -  1 Pater meliorans filium, aut descendentem alium in tertio bonorum suorum, si non seruauerit in grauaminibus, substitutionibus, aut vocationibus ordinem, & formam, quae in l. 27. Tauri, statuitur, vtrum melioratio in totum corruere debeat, an vero reducenda sit ad ordinem, & formam in ea lege praescriptam? & num. seq. per totum caput. -  2 Ordo vocationum. & substitutionum. qui in l. 27. Tauri, quoad meliorationem tertij praescribitur, praecisus est, & substantialis, & ad vnguem obseruari debet; sic, vt nullo modo praeuerti possit, nec alterari. -  3 Authores huius Regni quamplures, et si vnanimiter obseruauerint ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, praecise obseruari debere, nec praeuerti posse; non tamen attingunt, quid inde fieri debeat, si contingat, ordinem illum a meliorante praeuerti. -  4 In melioratione Tertij, descendentes primo substituendi sunt, & his deficientibus, ascendentes, & statim transuersales; ita quod dum adfuerint descendentes, & ascendentes, siue masculi, siue foeminae, transuersales non admittantur, nec possint vocari, & dum adsunt transuersales, similiter extranei nec admitti, nec vocari debeant. -  5 Gomez. Arias, Tellum Ferdinandez, & Velasquez de Auendano in quaestione praecipua huius Capitis nihil dixisse, nec etiam aliquid praesentire, quo in proposito, aliqua resolutio deduci possit. -  6 Pater meliorans in tertio, vocando, aut substituendo vnum ex descendentibus, non potest alios ex descendentibus dimittere & transitum facere ad collaterales, aut extraneos, sed antequam ad collaterales deueniat, debet prius omnes descendentes substituere, nec sufficit vnicum tantum descendentem substituisse. -  7 Alphonsum de Azeuedo in quaestione proposita supra, num. 1. nullum verbum loquutum. -  8 Velasquez de Auendano, & Alphonsum de Azeuedo lapsos in explicatione verborum quorundam Telli Ferdinandez, & iniuste carpere eum, provt hoc num. & seq. adnotatur. -  9 Telli Ferdinandez in l. 27. Tauri, num. 5. mentem eam fuisse, vt probare voluerit, quod cum melioratio fit a parente filio, vel descendenti, sufficit vnum vel duos descendentes substituere; nec omnes substituere necessarium sit; non tamen quod vnum vel duos descendentes substituendo, ad collaterales deueniri possit, aliis descendentibus omissis. -  10 Parentes, qui filio furioso, vel mente capto, exemplariter substituunt, deficientibus liberis mente capti, tenentur illi substituere alios eiusdem, possunt tamen vnum vel certos, vel omnes substituere. -  11 Alphonsum de Azeuedo minus bene gloriari, se attingere nonum dubium, & per neminem tactum, provt noue, & vere hoc num. adnotatur. -  12 Ayorae, Anguli, & Ioannis Guttierrez in quaestione agitata supra, ex num. 1. senentia refertur. -  13 Anguli in eadem quaestione, loquendi modum nimis perplexum esse, aut saltem improprium & obscurum, provt hoc numero noue, & vere ostenditur per Authorem. -  14 Meliorans in tertio bonorum suorum aliquem filium, aut descendentem alium, siue in testamento, siue in contractu inter viuos, si iure perpetui vinculi, aut Maioratus, meliorationem possideri voluerit, & in substitutionibus, submissionibus, aut vocationibus, l. 27. Tauri ordinem non seruauerit, sed alterauerit illum, dispositio non vitiabitur, imo potius valebit; vocationes tamen ad ordinem, & formam eius legis reduci debebunt, ita vt m perpetuum valitura sit melioratio, ordine tamen a lege praescripto succedendum erit, & num. seq. -  15 Maioratus bona, sui natura perpetuo debent inter omnes, qui successuri sunt, conseruari. -  16 Et sic etiam iuris dispositio inter eos seruanda erit, non obstante vocatione illius, quem praepostere nominauit testator, quae haberi debet pro non scripta, & loco illius succedere debet nominatio, & vocatio facta a lege. -  17 Testator, qui meliorationem Tertij, iure perpetui vinculi, aut Maioratus possideri voluit, tamet si in vocationibus ordinem legis praeuerterit, censendus est voluisse facere omnes substitutiones ad ipsam perpetuitatem inducendam necessarias, & sine quibus bona ipsa perpetuo, iure Maioratus conseruari non possent, et si aliter non expresserit: & in definitis vocationibus, vtiliter, & iuxta formam legis factiis, successio ad eos deuenire debet, qui ex lege vocantur, & sine quibus Maioratus perpetuo conseruari non potest. -  18 Idque ex praesumpta, & coniecturata mente testatoris ipsius, qui credendus non est voluisse facere inutilem dispositionem; imo illam sustineri eo modo, quo possit, & perpetuitatem inducat. -  19 Actus, qui non valet vt agitur, an valere debeat omni meliori modo, quo posset? latissime tractatum remissiue, & hac de re Aquilinius, & Gallinius commendati. -  20 Actus, qui non valet vt agitur semper valere debet omni meliori modo, quo fieri posset, quando apparet de voluntate disponentis. -  21 Idque procedere non solum in claris, sed etiam, cum in dubio sumus; tunc enim actus, qui non valet vt agitur, valere debet in dubio, omni meliori modo, quo geri potuit, quia non praesumitur quis facere actum frustratorium, neque eligere viam, per quam impugnet iudicium suum. -  22 Et in ambiguis id accipimus, quo res, de qua agitur, in tuto sit. -  23 Actus valet omni meliori modo quo potest, quando apparet ex coniecturis disponentem voluisse, valere actum omni meliore modo, quo posset. -  24 Et de voluntate disponentis apparere euidenter in casu proposito supra, ex num. 14. -  25 Meliorationum tertij bonorum suorum, si iure Maioratus possideri non expressit, nec voluit testator, sed tantum restitutionis grauamen apposuit, aut inter aliquas personas substitutiones fecit, quoad eas tantum, in quibus dict. l. 27. Tauri, ordo fuit omissus, vitiabitur dispositio, & rata manebit quoad reliquas, quae secundum ordinem vocatae fuerunt, ita vt in vltimo, qui a testatore vtiliter, & secundum formam legis nominatus est, bona maneant libera, & diuisibilia, & ab onere restitutionis immunia. -  26 Substitutio vtiliter, & secundum formam legis facta, non debet per inutilem vitiari. -  27 Vtile per inutile non vitiari in his, quae separationem recipiunt. -  28 Idem esse in personis. -  29 Et in testamentis. -  30 Vtile per inutile quando vitietur, vel non vitietur? plene explicatum remissiue. -  31 Anguli declaratio in proposito praecedentium probatur. CIrca l. 28. Tauri, quae hodie est l. 11. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, singularis occurrit, & in praxi vtilissima quaestio, nec per aliquem adhuc ex Scribentibus omnibus huius Regni plene, vt arbitror, aut absolute explicata, an si pater melio[sect. 1]rans filium, aut descendentem alium in Tertio bonorum suorum, in vocationibus, grauaminibus, aut substitutionibus non seruauerit ordinem, & formam, quae in ea lege statuitur, corruere debeat melioratio in totum, an vero reducenda sit ad ordinem, & formam in eadem lege praescriptam? Atque vt radicitus disceptationem hanc assumam, ante alia constituo, quod ordo vocationum & substitutionum, qui in dicta l. 27. Tauri,[sect. 2] quoad meliorationem tertij praescribitur, praecisus est, & substantialis, & ad vnguem obseruari debet, sic, vt nullo modo praeuerti possit, nec alterari; quod vnanimiter probarunt omnes, qui ad dictas leges Regias commentaria ediderunt: inter quos sic adnotarunt Palacios Rubios num. 50. Gomez. Arias num. 18. Castillio num. 36. Tellus Ferdinandez num. 12. & num. 17. & Velasquez de Auendano glos. 2. num. 1. in dict. l. 27. Tauri, Matienzus in dict. l.n. tit. 6. glos. 9. in princ. & glos. 11. num. 3. lib. 5. nouae collectionis Regiae, & Azeuedius ibidem, n. 38. & num. 43. Couarruu. in cap. Rainaldus, de testamentis, §. 2. num. 4. vers. Sextum, Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 2. n. 11. & c. 11. n. 12. Mieres de maioratu, in initio 1. part. num. 11. circa finem. & 2. part. quaest. 6. num. 25. Angulus ad leges meliorationum, dict. l. 11. glos. 7. num. 1. fol. mihi, 219. Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quaest. 52. Verumenimuero, quamuis praefati Au[sect. 3]thores vnanimiter obseruari, ordinem & formam dict. l. 27. Tauri praecise obseruari debere, nec praeuerti posse; non tamen attingunt, quid inde fieri debeat, si contingat, ordinem illum a meliorante praeuerti: prae[sect. 4]terea, quod in melioratione tertij descendentes primo substituendi sint, & iis deficientibus, ascendentes, & statim transuersales, ita quod dum adfuerint descendentes, & ascendentes siue masculi. siue foeminae, transuersales non admittantur, nec possint vocari; & dum adsunt transuersales, similiter extranei nec admitti, nec vocari debeant, rectissime tenuerunt Gomez. Arias num. 59. Tellus Ferdinandez commendans num. 17. & Velasquez de Auendano glos. 2. num. 10. in fine, in dicta leg. 27. Tauri, Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 6. n. 52. Sed si praedi[sect. 5]ctus ordo obseruatus non fuerit, an sustineri possit melioratio saltem quoad eos, in quibus ordo seruatus est, (de quo nunc quaerimus) nullatenus declarant, nec aliquid dicunt, aut praesentiunt, quo, in proposito dubio, aliqua resolutio deduci possit. Similiter etiam, quod pater meliorans in tertio, vo[sect. 6]cando, aut substituendo vnum ex descendentibus, non possit alios ex descendentibus dimittere, & transitum facere ad collaterales, aut extraneos, sed antequam ad collaterales deueniat, quod debeat prius omnes descendentem substituere, nec sufficiat vnicum tantum descendentem substituisse. recte defendunt Velasquez de Auendano in dict. l. 27. Tauri, Glos. 2. num. 10. Azeuedius, qui[sect. 7] in quaestione proposita supra, num. 1. nullum verbum loquitur in dict. l. tit. 6. lib. 5. num. 38. & 39. & Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quaest. 53. num. 4. Deinde (quod obiter, necessario tamen adnotandum[sect. 8] erit) Velasquez de Auendano, & Alphons. de Azeuedo in locis relat is supra, manifesto errore labuntur, quatenus in casu praecedenti arbitrantur contrarium tenuisse Tellum Ferdinandez ibi num. 5. & minus bene Telli sententiam sequutum fuisse Matienzum in dict. l. 11. tit. 6. lib. 5. Glos. 4. num. 3. Sed vere praedicti Authoris mentem non percipiunt, & iniuste carpunt illum; quippe[sect. 9] cum Telli mens ea fuerit, vt probare voluerit, quod cum melioratio fit a parente filio, vel descendenti, sufficit, vnum vel duos descendentes substituere, nec omnes substituere necessarium est; non tamen, quod vnum vel duos descendentes substituendo, ad collaterales deueniri possit, aliis descendentibus omissis: id enim esset contra apertam decisonem d.l. 27. Tauri, vbi n. 17. id expressim adnotauit Tellus, vt supra dictum est, & in specie constituit, omnes descendentes & ascendentes legitimos vocandos esse, & substituendos, antequam collaterales vocari, aut substitui possint: quod adeo certum est, atque indubitatum ex illa lege. vt nequaquam vir doctus de eo dubitare potuerit; alius igitur est eiusdem sensus vt scilicet vnum vel duos descendentes substituere sufficiat, cum melioratio fit a parente; vt constat ex summario dicti num. 5. nec omnes substituere necessarium sit, non tamen quod vnum vel duos substituendo, sic sit satisfactum legi vt aliis descendentibus omissis, ad collaterales deueniri possit, idque expedictus constare potest, eodem Aut hore praelecto loco, & num. superius praecitatis, vbi in hunc modum quaerit; sed esto, quod substitutionem teneatur facere inter descendentes, an omnes debeant substitui, vel vnus; & in hoc expeditum est, substitutionem posse fieri vni ex pluribus, probátque Assumptum ex l. 18. 19. & 20. in eisdem legibus Tauri, & l. humanitatis, C. de impuberum, vbi parentes, qui filio furioso, vel[sect. 10] mente capto exemplariter substituunt, deficientibus liberis mente capti, tenentur illi substituere alios fratres eiusdem, possunt tamen vnum vel certos, vel omnes substituere, vti ex illa lege tradiderunt communiter Glossa, & omnes Doctores ibi. Antonius Gomez, tom. 1. variarum cap. 6. num. 6. vers. Quod tamen notabiliter, & iste, vt credo, est verus sensus Telli Ferdinandez, provt rectius percipit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quaest. 53. num. 4. Denique notandum erit, Alphonsum de Azeuedo in[sect. 11] dict. l. 11. titul. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae num. 37. & 38. minus bene gloriari se attingere nouum dubium, & per neminem tactum, an pater meliorans in tertio, vocando vnum ex descendentibus, possit alios descendentes dimittere, & transitum facere ad collaterales, & extraneos, & quod ipse noue tenet hanc opinionem, scilicet quod de vno in alterum debet fieri substitutio, & in fauorem omnium apponi grauamen, antequam transitus fiat ad propinquos, & extraneos; id enim nouum non est, sed apene decisum in dict. l. Tauri, & expresse adnotatum per Tellum Ferdinandez in dict. l. 27. Tauri, num. 17. dum dicit, transuersales legitimos non posse vocari nisi in defectum omnium descendentium. Vides igitur ex omnibus Authoribus relatis supra, ad quaestionem principalem huius Capitis nihil certum posse deduci; tamen non desunt alij, qui quaestionem attingant: horum primus Ayora in tractatu, de partitionibus, 2. part. cap. 43. per totum, dicit, quod si pater me[sect. 12]liorans in tertio bonorum suorum, aliquem ex filiis suis, ordinem, & formam dictae: legis non seruauerit, sed in grauaminibus, vinculis, submissionibus, aut substitutionibus a se factis praetulerit extraneum suis descendentibus, ascendentibus, vel aliis consanguineis, non valebit quod in contrarium factum fuerit, sed tantum quod legitime factum apparebit, vsque ad eam personam exclusiue, quae inutiliter & contra legem substituta fuerit; & sic annullabitur quod aliter factum erit, non vero irritabitur, quod legitime fuerit factum, hoc est, melioratio ipsa; & sic remanebit libera, & diuisibilis inter haeredes vltimi possessoris, ad quem vsque potuit fieri substitutio, & apponi grauamen: quam sententiam tenet etiam, sed Ayoram non refert Angulus ad leges meliorat. l. 11. glos. 15. num. 1. & 2. fol. 238. qui indistincte tradit ad ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, reducendas esse vocationes, vt melioratio valeat; & reddit rationem, quia faciens meliorationem, non potuit efficere, quin leges in suo testamento locum haberent, nisi testator processerit, annullando actum, si contra suum ordinem attentetur; tunc enim dispositio redditur inutilis, cum nec testator acquiescat legi, nec lex testatori: & sequitur Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. q. 51. n. 15. 16. & 17. vbi nonnulla adducit contra hanc resolutionem, & illis optime satisfacit, ac denique in hac opinione persistit. Interim tamen, dum ad meam sententiam propo[sect. 13]nendam accedo, aduerto ad duo. In primis, Anguli rationem non omnino concludere, imo forsan ea attenta, dici posset contrarium, meliorationem, inquam, in totum corruere, idque ex his, quae Doctores obseruarunt communiter, in l. nemo potest, ff. de legatis 1. Deinde & secundo, eundem Angulum, ideo absque aliqua nota praetermitti non posse, quod cum primum firmiter crediderit ipse in casu praedicto meliorationem debere valere, saltem quoad eos, qui legitime sunt vocati, in quo sensu accipit cum Ioannes Guttierrez vbi supra, idque coacta ratione firmandum est ex ratione ab eodem Angulo adducta, quod vtile per inutile vitiari non debet secundum iuris regulas; male quidem statuit postea. quod contratius ordo testatoris non annullabitur in totum, sed ad ordinem eius legis reduci debebit: quoniam verba praedicta perplexa sunt, & nimis obscura; si enim tantum sustinetur melioratio quoad eos, qui legitime sunt vocati, & non quoad alios, qui praepostere, & cotra illius legis formam vocantur, dici non potest, contrarium ordinem testatoris ad huius legis ordinem reducendum esse; sic enim denotatur aperte inter omnes valituram esse meliorationem, reducendas tamen esse vocationes ad ordinem dict. l. 27. Tauri, sed dici debuisset, contrarium ordinem testatoris in substitutionibus tertij non annullari in totum, sed valere dumtaxat quoad substitutiones, aut vocationes iuxta ordinem factas: substitutiones igitur, quae secundum formam, & ordinem factae sunt a principio, & tantum valiturae ex sententia dictorum Authorum, quod adordinem eius legis reducantur, dicere, perplexus nimis, aut saltem improprius, & obscurus loquendi modus est. Nihilominus tamen superiori opinioni, tametsi prae[sect. 14]dictorum Authorum authoritate fultae, ego in totum non acquiescentem, sed pro vera resolutione distinguendum existimarem. Primo, quod si is qui fecit meliorationem, siue in testamento, siue in contractu inter viuos, hoc nihil interest, iure perpetui vinculi, aut Maioratus meliorationem possideri voluerit; sic, vt primogenium, aut vinculum perpetuo duraturum instituat, & in substitutionibus, submissionibus, aut vocationibus, l. 27. Tauri, ordinem non seruauerit, sed alterauerit illum: tunc in ea specie dispositio non vitiabitur; imo potius valebit, vocationes tamen ad ordinem, & formam eius legis reduci debebunt, & in hoc casu obtineri non potest superiorum Authorum opinio: quippe cum valeat melioratio in perpetuum quoad omnes, reduci tamen debet ad ordinem praescriptum in dict. l. 27. Tauri, ipsi autem (sed male quidem) indistincte tradiderunt, quoad eos tantum valere meliorationem, qui ordine, & forma dictae legis vocati erant, & in vltimo eorum extingui debere; & ad sic dicendum principaliter moueor ex sequentibus. Primo, nam cum ex natura dispositionis, & Maio[sect. 15]ratus, bona perpetuo debeant inter omnes de familia testatoris, aut inter eos, qui successuri sunt, conseruari, vt latissime probant Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. per totum, Mieres de maioratu, 4. part. q. 29. Burgos de Paz iunior, ciuilium, quaest. 2. Velasquez de Auendano in l. 27. Tauri, glos. 1. num. 12. seruanda[sect. 16] etiam est inter eos iuris dispositio, non obstante vocatione illius, quem praepostere nominauit testator, quae haberi debet pro non scripta; & loco illius succedere debet nominatio, & vocatio facta a lege, sic, vt extinctis his, qui rite, & iuxta legis formam nominati sunt, Maioratus successio deuenire debeat non ad eos, qui contra eiusdem legis formam nominati fuerint, sed ad proximiores non nominatos, & eos qui ordine dict. l. Tauri, in proximiori gradu sunt, argumento textus in l. cum quidam, & in l. cum ita legatur, §. in fideicommisso, ff. de legatis 2. & eorum, quae in singulari casu cum Imola, & Felino considerauit Rochus de Curte de iure patronatus, verbo, honorificum, num. 5. & in Maioratu loquens Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 4. num. 17. Secundo moueor, nam cum testator ipse melioratio[sect. 17]nem iure perpetui fideicommissi, aut Maioratus possideri voluerit, tametsi in vocationibus ordinem legis Regiae praeuerterit, censendus est voluisse facere omnes substituiiones ad ipsam perpetuitatem inducendam necessarias, & sine quibus bona ipsa conseruari non possent perpetuo, iute Maioratus, etsi aliter non expresserit, aut eo modo, quo succedi perpetuo non posset, & in definitis vocationibus vtiliter factis successio ad eos deuenire debet, qui ex lege vocantur, & in quibus iuxta voluntatem testatoris, Maioratus poterit conseruari perpetuo, ex his, quae scripserunt Socinus in cons. 57. num. 3. lib. 3. Parisius in cons. 72. num. 81. & 85. lib. 4. atque ex[sect. 18] praesumpta, & coniecturata mente testatoris ipsius, qui credendus non est voluisse facere inutilem dispositionem; imo illam sustineri eo modo, quo possit, & perpetuitatem inducat, ex Ruino in cons. 72. num. 74. vol. 2. Curtio iuniore in cons. 115. num. 7. latius probat Mantica de coniectaris vlt. volunt. lib. 3. tit. 2. ex num. 10. Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 9. cap. 36. per totum: quo loco erudite tractat theoricam, aut quaestionem illam satis controuersam, multísque casibus, aut distinctionibus inuolutam: an scilicet actus, qui non[sect. 19] valet vt agitur, valere debeat omni meliori modo quo posset; Bartoli, & aliorum Antiquorum, Tornielli etiam, Bologneti, & Recentiorum traditiones recenset, & tandem nonnulla constituit, quae & vera sunt, & vrgent pro resolutione praedicta, ac etiam conueniunt his, quae in proposito latissime post alios quamplures scripsit Ioan. Marc. Aquilinus in l. 1. §. si quis ita, ex num. 58. vsque ad n. 113. ff. de verb. obligat. vbi vide omnino, & ibidem Alciatus, & alij permulti. Baconius declarationum. iuris, lib. 5. declarator. 69. ex num. 8. In primis, quod[sect. 20] actus, qui non valet vt agitur, semper valere debet omni meliori modo, quo fieri posset, quando apparet de voluntate disponentis: idque procedere non solum cum in claris sumus, vt ipse Camillus probat ibidem, ex[sect. 21] num. 10. cum seqq. sed etiam cum in dubio versamur; tunc enim actus, qui non valet vt agitur, valere debet in dubio omni meliori modo, quo geri potuit, quia non praesumitur quis facere actum frustratorium; neque eligere viam, per quam impugnet iudicium suum, l. 3. ff. de militari testamento, l. haec stipulatio, §. Diuus, ff. vt legatorum, seu fideicommissorum nomine caueatur. Et in[sect. 22] ambiguis id accipimus, quo res de qua agitur, in tuto sit, l. quoties la segunda, ff. de verb, obligat l. quoties, ff. de regulis iuris, & latius probat ipse Camillius ex num. 33. cum seqq. deinde num. 52. & seqq. recte etiam constituit,[sect. 23] quod actus valet omni meliori modo quo potest, quando apparet ex coniecturis, disponentem voluisse, valere actum omni meliori modo, quo posset; sed in casu prae[sect. 24]dicto constat aperte, testatorem voluisse facere perpetuum vinculum, aut Maioratum perpetuum, illúmque inter eos, qui de familia sua essent, perpetuo durare: ergo ex quo id voluit expresse, videtur etiam & necessario voluisse aliud, sine quo id subsistere non posset, nec principalis intentio effectum sortiti, nempe vt si vocationes a se factae, provt expressae fuerunt, seruari non possent, ad eum modum reducerentur, iuxta quem voluntas seruari posset, ac in tuto maneret: quod adeo verisimile est, & menti disponentis conforme, vt nullo in casu fortius vrgere possit doctrina superior, quod actus valeat omni meliori modo, & c. quando ex coniecturis de voluntate disponentis apparet. Secundo constituo, quod si meliorationem Tertij bo[sect. 25]norum suorum, iure Maioratus possideri non expressit, nec voluit testator, sed tantum restitutionis grauamen apposuit, aut inter aliquas personas substitutiones fecit, quoad eas tantum, in quibus dict. l. 27. Tauri, ordo fuit omissus, vitiabitur dispositio, & rata manebit quoad reliquas, quae secundum ordinem vocatae fuerunt; itavt in vltimo, qui a testatore vtiliter, & secundum formam legis nominatus est, bona maneant libera, & diuisibilia, & ab onere restitutionis immunia, argumento textus in l. qui solidum, §. praedium, ff. de legatis 2. cum aliis adductis per Molinam de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 1. Mieres de maioratu, 4. part. quaest. 29. num. 1. & in terminis huius casus loquuti sunt Ayora, Angulus, & Ioannes Guttierrez, quorum mentionem fecimus supra, num. 12. Et pro hac parte vltra ea, quae adducit Guttierrez dict. quaest. 51. num. 16. & 17. illud mihi concludens esse videtur, quod cum in hac specie vniuscuiusque personae diuersa sit substitutio, aut vocatio, vt argumento l. cohaeredi, §. qui discretas, ff. de vulg. & pup. substit. obseruarunt Rodericus Iuarez in l. quoniam in prioribus, 8. quaest, in declaratione legis Regiae, num. 6. C. de inofficioso testamento Tellus Ferdinandez in l. 27. Tauri, num. 2. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 1. num. 17. Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 10. num. 4. Ioannes Guttierrez practiarum, lib. 2. quaest. 52. num. 3. non debet substitutio, aut vocatio, quae vtiliter, & se[sect. 26]cundum formam legis facta est, per inutilem aliam vocationem, aut substitutionem vitiari, ex vulgata regula l. sancimus, C. de donationibus, & l. 1. §. sed si mihi, ff. de verborum obligat, vbi post Bartolum, & alios antiquos[sect. 27] communiter tradiderunt Doctores, quod vtile per inutile non vitiatur in his, quae separationem recipiunt, vt plenissime declarat Alciatus ibi, ex num. 30. cum multis seqq. dicens num. 31. idem esse in personis, ex Signorolo[sect. 28] in cons. 114. & in testamentis, vt ibidem probauit num. 27.[sect. 29] per textum in l. 2. ff. de his quae pro non scriptis habentur, & in l. hac consultissima, §. ex imperfecto, C. de testamentis, & vide post alios multos, Andream Gaill. practicarum obseruationum. lib. 2. obseruat. 4. num. 6. & seqq. & obseruat. 5. ex num. 8. Ioannem Marcum Aquilinum. in dict. l. 1. §, sed si mihi, de verborum obligat, ex num. 9. cum multis seqq. Sarmientum selectarum lib. 6. cap. 5. per totum, vbi plene declarant, quando vtile per inutile vi[sect. 30]tietur, vel non vitietur; & aduerte, superiorem resolutionem procedere non debere, quando testator procederet vltra, annullando actum, si contra suum ordinem attentetur: tunc enim dispositio redderetur inutilis cum nec testator acquiescat legi, nec lex testatori: quod recte aduertit Angulus, vt retulimus supra, num. 12. & facile[sect. 31] comprobatur ex vulgatis iuris principiis, & communibus Doctorum traditionibus, voluntatem, aut dispositionem testatoris contra leges, in eo, quod prouident in vniuerso, & ad publicam vtilitatem, vel respiciunt formam, seruandam non esse, l. nemo potest, l. si quis inquilinos, §. finali, ff. de legatis 1. vbi plene Doctores, maxime Ioannes Guttierrez ex num. 6. Menchaca de sucessionum. creat. lib. 1. §. 7. Sed reijciendam omnino, & consequenter actus quoscunque corruere, quoties testator voluit, quod leges in suo testamento locum non haberent, l. 1. in princ. C. de vsuris, l. seruo alieno, §. finali, ff. de legatis 1. Simon de Praetis de interpretat, vlt. volunt. lib. 5. interpret. 1. dubitat 1. num. 60. & 61. fol. 442. Et longe quidem interest, quod testator simpliciter disponens, in vocationibus, aut substitutionibus ordinem praeuerterit in dict. l. 27. statutum; an contra eiusdem legis dispositionem, sic suam voluntatem obseruari voluerit, vt annullauerit expressim, quod in contrarium attentatum fuerit, provt de se constat aperte, nec maiori comprobatione indiget. # 8 CAPVT VIII. Legis 2. C. de rescindenda venditione, remedium, an ex humanitate, vel ex rigore iuris processerit, & quare fuerit introductum, nec per illud intra dimidiam, sed vitra dimidiam tantum laesis succursum sit? Cur etiam emptori fuerit concessa supplendi pretij facultas; & eius electioni res relicta; arguta quidem, subtilis, & non vulgata disceptatio; qua post incredibilem, & originalem Scribentium lecturam, multa adnotantur, quae sic elaborata, aut digesta nullibi antea erant. SVMMARIVM. -  1 Lex 2. C. de rescindenda venditione, nouum ius attulit & Iureconsultis antiquis, quorum responsa exstant in Pandectis, incognitum. -  2 L. 2. C. de rescindenda venditione, materiam tractatam a multis, qui hoc num. praecitantur. -  3 Huius capitis disceptationem non vulgatam, & pro ratione constitutionis l. 2. C. de rescindenda venditione, omnino necessariam, nec ab alio hactenus sic explicatam, hisque placituram, qui strictam iuris rationem assequi desiderant. -  4 Emptio aut nulla est, aut rescindenda: Nulla ipso iure corruit, nec eget rescissione, sed interdum exigit, vt talis a iudice declaretur: rescinditur emptio, quae aliquo modo subsistere poterat, verum ab illa discedi, ratio quaedam maior suadet. -  5 Transcribendi vitium ab Authoris natura, & conditione ab horret. -  6 Emptio, aut venditio ipso iure valet, si emptor, aut venditor circumueniatur in pretio vltra dimidiam, sed contractus rescinditur, & subuenitur laeso. -  7 Ratio est in promptu, quoniam emptio, aut venditio huiusmodi in substantia non peccat, nec in se habet aliquid vitij; quippe, cum in ea sint res, & pretium, & consensus, quae emptionis substantialia dicuntur. -  8 Idcirco necessarium fuit remedium l. 2. C. de rescindenda venditione. -  9 Vbi emptori ideo datur facultas supplendi pretij, & eius electioni res relinquitur, quia vt dictum est, emptio non peccat in substantia, sed potius iusta est, & perfecta, ex eáque factus dominus ipse emptor, vt eam a se inuito auelli leges non permittant; nam si quid est in eo negotio vitij, non in ipso contractu est, & sic rescindi non debet emptore inuito, sed in pretio, quod satis est suppleuisse vsque ad iustum. -  10 Emptori in casu l. 2. C. de rescindenda venditione, tum ex iuris, tum ex aequitatis ratione, eligendi facultatem concedi. -  11 L. 2. C. de rescindenda venditione, remedium, ex humanitate magis, quam ex iuris rigore introductum, provt hoc num. adnotatur. -  12 In pretio emptionis, & venditionis negari non posse, quin contrahentibus liceat se circumuenire; sic enim expressum est in iure. -  13 Dubium tamen maximum esse in explicatione l. in causae, 16. §. idem Pomponius, ff. de minoribus, sic dicentis: idcirco Scribentes in multis locis, diuersimode interpretari legem illam. -  14 Magis tamen communiter probari, naturaliter licere contrahentibus se circumuenire in pretio, non quod natura ipsa rerum hoc permittat, sed natura, id est naturales regulae contractus emptionis, & venditionis sic permittant, & patiantur. -  15 Quod libenter admittit Author, nec aliam pati interpretationem verba dict. §. idem Pomponius, firmiter credit; exactius tamen necessarium fore hoc explicare, provt hoc num. explicatur, & Moderni Paris. traditiones in proposito recensentur. -  16 Rescissionis, & remedij l. 2. C. de rescind. vend. vera ratio adducitur, & Petri Gregorij adnotatio quaedam in proposito recensetur. -  17 L. 2. C. de rescind. vend. remedio, quare intra dimidiam laesis succursum non sit. CIrca materiam l. 2. C. de rescindenda venditione, quae[sect. 1] nouum ius attulit, & Iureconsultis antiquis, quorum responsa exstant in Pandectis, incognitum, vt recte tuetur Pinellus ibidem, 1. part. cap. 1. ex num. 2. & sequitur Dominus Antonius Padilla num. 11. Azeuedius in l. 14. tit. 9. lib. 9. num. 1. in fine. Multa equidem a me adnotari possent, quae forsan essent non contemnenda, nec ab aliis sic distincte aut absolute explicata: ideo tamen, consultoque ea praetermittenda duxi, quod hac[sect. 2] de re in mille locis infinita tradiderint Scribentes, ac in eadem l. 2. ex professo explicarunt Doctores communiter, & plenissime Arias Pinellus, & D. Antonius de Padilla ibidem, Doctores etiam in cap. cum dilecti, & in cap. cum causa, de emptione & venditione. Rebuffus, Antonius Gabriel, Francisc. Connanus, Antonius Gomezius, Petrus Mozius, Viuius, Matienzus, Caballinus, Mascar. Rolandus, Nauarrus, Didacus Perez, Sotus, Palacius, D. Spin. & alij, quos in vnum congessit Petrus Cenedus in collectanea 158. ad Decretales, per totam, vbi de hac materia. Couar. variarum resolut. lib. 2. cap. 3. & 4. Molina de Hispanorum primogen. lib. 2. cap. 3. ex num. 18. cum seqq. Menchaca de successionum resolut. lib. 3. ad l. si quis in suo. §. legis, ex num. 32. & quaest. vsufrequentium, lib. 3. quaest. 48. & quaest. 61. Aluarus Valascus consult. 43. & 44. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 53. ex num. 34. cum seqq. & in cons. 54. ex num. 21. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part, cap. 26. per totum, & practicarum lib. 2. quaest. 133. vsque ad quaest 145. Ioannes Robertus animaduers. iuris, lib. 2. cap. 12. Sarmientus selectarum lib. 1. cap. 11. ex num. 4. & lib. 7. cap. 12. Arisminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de rescindenda venditione, fol. 117. Hyppolitus Riminaldus in cons. 483. & in cons. 553. lib. 5. Azeuedius in l. 1. tit. 11. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Bonifacius Rogerius in consil. 37. lib. 1. Petrus Gregorius in syntagmate lib. 25. cap. 24. D. Felicianus de Solis tractatu de censibus, lib. 2. cap. 1. ex n. 6. vsque ad num. 12. & num. 39. & seqq. nouissime Andreas Fachincus controuers. iuris lib. 2. cap. 15. & seq. vsque ad cap. 27. Caeuallos practic. comm. contra comm. quaest. 508. & 511. latius in quaest. 536. & vide quaest. 172. Petrus Augustinus Morla emporij, tit. 9. de contrahenda emptione, quaest. 19. 20. 21. & seqq. Nihilominus tamen huius[sect. 3] Capitis disceptationem ideo silentio praetermittere nolui, quod eam non vulgatam, & pro ratione constitutionis dict. l. 2. C. de rescindenda vendit, omnino necessariam sciam, nec videam ab alio hactenus sic explicatam, aut in disputationem adductam, hisque placituram sperem, qui strictam iuris rationem assequi cupiunt. Et pro vera explicatione in primis constituo, quod[sect. 4] emptio aut nulla est, aut rescindenda. Nulla ipso iure corruit, nec eget rescissione, sed interdum exigit, vt talis a Iudice declaretur: Rescinditur emptio, quae aliquo modo subsistere poterat, verum ab illa discedi, ratio quaedam maior suadet, vt vtrumque optime aduertit, & erudite comprobat Petrus Gregorius in syntagmate iu[sect. 5]ris, lib. 25. cap. 23. num. 1. & 2. fol. mihi 255. vbi videri po[sect. 6]terit; quoniam a natura, & conditione mea transcribendi vitium abhorret. Emptio igitur, aut venditio ipso iure valet, si emptor, aut venditor circumueniatur in pretiovltra dimidiam, sed contractus rescinditur, & subuenitur laeso, modo, & forma in dict. l.C. de rescindenda venditione, introducta: alias si contractus esset nullus, rescissione non indigeret. Quod aperte probat ille textus, & textus in cap. cum dilecti, & in cap. cum causa, de emptione, & vendit. vbi vnanimiter adnotarunt omnes, qui hactenus de hac materia scripserunt, sic vt in hoc nullus quidem dissentiat: ac inter alios eleganter aduertunt Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 9. num. 10. fol. 223. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 25. cap. 24. in princ. fol. 256. Ratio[sect. 7] est in promptu, quoniam emptio, aut venditio huiusmodi in substantia non peccat, nec in se habet aliquid vitij, quippe cum in ea sint res, pretium, & consensus, quae emptionis substantialia dicuntur, §. 1. 2. & 3 Institut. de emptione & venditione, leg. 1. §. finali l. in venditionibus, ff. de contrahenda emptione, l. 2. C. eodem, l. 2. C. de actionibus empti: plene Antonius Gomezius tomo 2. variarum, cap. 2. de emptione & venditione, in princ. Pinellus in rubrica, C. de rescindenda vendit. 2.[sect. 8] parte, cap. 1. num. 2. & 3. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 25. cap. 2. num. 4. fol. 211. & cap. 12. & 15. Idcirco necessarium fuit remedium d.l. 2. C. de rescindenda venditione, vbi emptori ideo datur facultas supplen[sect. 9]di pretij, & eius electioni res relinquitur quia, vt dixi, emptio non peccat in substantia, sed potius iusta est, & perfecta, ex eáque factus dominus ipse emptor, vt eam a se inuito auelli leges non permittant: nam si quid est in eo negotio vitij, non in ipso contractu est, & sic rescindi non debet emptore inuito, sed in pretio; quod idcirco satis est suppleuisse vsque ad iustum, vt elegantissime atque ex infinitis, quos attente praelegi, solus Connanus sic animaduertit, commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 9. num. 10. versiculo, cur emptori, fol. 524. vbi in proposito allegat text. singularem in l. 6. C. de rescindenda venditione. Audiamus Imperatores sic dicentes: Non est probabilis causa, propter quam rescindi consensu factam venditionem desideras: quamuis enim duplum offeras pretium emptori tamen inuitus ad rescindendam venditionem vrgeri non debet. Et cum iudicio docet, emptori[sect. 10] praedictam facultatem eligendi, tum ex iuris, tum ex aequitatis ratione concedi: quod ex d.l. 6. & d.l. 2. probatur aperte, & in idem pungit non obscure Paul. Castrens. ad quem nullus aduertit, in eadem l. 2. C. de rescindenda venditione, num. 1. Secundo constituendum est, Imperatores ius nouum[sect. 11] introducentes, magis aequitatem, & humanitatem prae oculis habuisse, quam strictas iuris rationes fuisse secutos: & sic; ex humanitate, non ex rigore iuris introductum fuisse remedium dict. l. 2. C. de rescindenda vendit. quod expressim dixit textus in princ. ibi: Humanum est. Et aduertunt Glossa prima, Bartolus, Baldus, Salicetus, Castrensis & communiter omnes, vt testantur Pantaleon de Crema n. 1. 38. Pinellus 1. part. cap. 1. n. 32. & Padilla num. 10. in princ. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 25. c. 24. in princ. fol. 256. Ex rigore namque iuris,[sect. 12] ideo non poterat contractus rescindi, quod naturaliter liceat contrahentibus in pretio emptionis, & venditionis se circumuenire, vt dicetur statim: & hanc rationem considerauit Glossa verbo, humanum, in eadem l. 2. & communiter omnes transierunt cum illa, nec vlla alia ratione existimarunt rescissionem contractus, aut remedium eius legis impediri; vere tamen & aliae rationes militabant, quae rescissioni contractus, aut Imperatorum prouisioni obstabant, & contractum iuxta strictam iuris rationem, non rescindendum suadebant, vt num. praecedentibus dicebatur, & sequentibus etiam adnotabitur. Tertio constituendum est, negari non posse, quin na[sect. 13]turaliter liceat contrahentibus in pretio emptionis, & venditionis, se circumuenire: id enim expressum est in l. in causae, 16. §. idem Pomponius, ff. de minoribus, & in l. item si pretio, 25. §. finali, ff. locati: Dubium tamen maximum esse in explicatione eorum iurium sic dicentium; idcirco Scribentes in multis locis, diuersimode illa interpretatos fuisse, vt constat ex his, quae communiter tradiderunt Doctores omnes in cap. cum dilecti, & in cap. cum causa, de emptione & venditione, & in dict. l. 2. C. de rescindenda venditione, vbi late Pantaleon de Crema ex num. 137. Pinellus 1. part. cap. 1. ex num. 32. Padilla ex num. 10. vbi omnes aliorum interpretationes improbauit. Bonifacius Rogerius in cons. 6. n. 85. & 86. lib. 2. Couar. resolut. lib. 2. cap. 3. num. 2. Fortunius, Nauarrus, Sotus, & Medina, quos adducit Doctor Felicianus de Solis de censibus, lib. 2. cap. 1. num. 11. ad finem. Menochius in cons. 109. num. 30. per totum, lib. 2. Caeuallos pract. commun. contra commun. quaest. 511. ex num. 5. Petrus Augustinus Morla emporij, tit. 9. de contrahenda empt. quaest. 8. num. 14. & 15. Matienzus in l. 1. titul. 11. glos. 1. ex num. 1. vsque ad num. 7. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Azeuedius in l. 14. tit. 9. lib. 9. & in dict. l. 1. titul 11. num. 9. Magis tamen communiter probari, naturaliter[sect. 14] licere contrahentibus se circumuenire, non quod natura ipsa rerum hoc permittat, sed natura, idest naturales regulae contractus emptionis, & venditionis sic permittant, & patiantur, vt cum Iacobo Andonderio firmauit Padilla in dict. l. 2. C. de rescindend. vend. num. 11. in fine. Doctor Felicianus de Solis tractatu de censibus, lib. 2. dict. cap. 1. num. 11. ad finem, & Caeuallos vbi supra, in fine; nec videtur dissentire Matienzus in dict. l. 1. tit. 11. glos. 1. num. 5. quamuis firmiter in hoc non insistat. Ego[sect. 15] vero libenter id probauerim, nec aliam pati interpretationem verba dict. §. idem Pomponius, firmiter crediderim; exactius tamen explicare necessarium fore, provt latius explicauit, & acute quidem Modernus Paris. a quo transcripsit Caballinus de vsuris, quaesti. 14. num. 170. & sequent. fol. 185. nec refert Padilla, nec etiam Felicianus, locis relatis supra. Et in primis eradite & vere constituisse Modern. Paris. leges praedictas dicentes, naturaliter licere contrahentibus, & c. non pro fundationis authoramento accipiendas esse, nec etiam proprie pro iure naturali, quum semper bonum & aequum sit, sed pro mutua quadam & tacita indulgentia contrahentium adinuicem, qui vel mutuo naturali amore non dedignantur aliquid modicum, siue scienter, siue ignoranter inuicem remittere de suo: vel si forte non ex amore, saltem nimiam scrupulositatem alij tanquam sordidam, alij, quia non vacat, dedignantur & auersantur, & ex praedictis duobus, vel eorum altero nascitur illa indulgentia; difficulter enim, & raro exactam aequalitatem scrutari, cognoscere, & seruare possunt; & si quando possunt, non vacat; & si possint, & vacet, adhuc vtilius & honestius est, modicum defectum vel excessum, si quis sit, mutuo condonare, quam in mutua, & indiuidua aequalitate inquirenda immorari, & torqueri, nimiámque litigandi materiam tollere: quare non solum vtile, sed necesse fuit, modicam a summa illa aequalitate defectionem indulgere, quae ideo naturaliter licere dicitur, tum quia contrahentes tacito quodam naturali consensu, id sibi mutuo codonare videntur; tum quia de natura contractuum esse videntur, sine quibus commode non possunt in communi, & promiscuo vsu haberi: vnde tacita haec, & mutua condonatio, non dicitur donatio, sed concomitantia, & sequela contractus, vt ibidem latius adnotauit ipse Author. Deinde, erudite etiam, & verissime constituisse, necessarium fuisse, indulgentiam eam cohibere, vagámque, & incertam declinationem ab ipsa iusta, & vera aequalitate contractuum commutatiuorum refraenari, & limitari publice interfuisse, hinc Diocletiano, & Maximiano visum fuisse, satis esse licentiam illam per excessum, , vel defectum a iusta, & vera aequalitate declinandi, ad dimidiam iusti pretij, vel aestimationis, id est ipsius aequalitatis cohibere, ne vlterius vagari posset, & consequenter ipsi vsque ad dimidiam restrinxerunt, sed excluserunt laesionem vltra dimidiam; & quamuis in hoc Modernus ipse Paris. redarguat Imperatores, vt eodem loco videri poterit; nihilominus tamen iusta ratione eos moueri, negari non potest, ac ad eam vsque partem iusti pretij, vel aestimationis licendam illam cohibere, & reipublicae forsan interfuisse, nec sine maximo mysterio, aut necessitate factum: idcirco & aliis iuris Authoribus placuisse, qui & subtilitatem, & scrupulositatem, etiam contra ipsosmet Imperatores, aut iureconsultos inquirere solent; sic placuit Connano commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 9. num. 10. Petro Gregorio in syntagmate iuris. lib. 25. cap. 24. Ioanni Roberto adnimaduers. iuris, lib. 2. cap. 12. Duareno in l. si quis cum aliter, ante finem, ff. de verborum obligat. Pinello in eademl. l. 2. C. de rescindenda vendit. 1. part. cap. 2. in principio, & num. 4. Cuiacio in commentariis de in integrum restitutione, & in l. in causae, 2. ff. de minoribus Forcatulo dialogo 100. & apud nos approbatur hodie in leg. 56. titul. 5. partita 5. & in l. 1. titul. 11. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Quare autem laesionem intra dimidiam excluserint,[sect. 16] & laeso vltra dimidiam succurrendum prouideant, Modernus Pariens non explicauit. Sed fere omnes hucusque in hac materia Scribentes, in eo magis insistunt, vt existimauerint, ideo laesionem vltra dimidiam, lege non esse permissam, aut toleratam, quia enormem quidem, atque immensam crediderunt Imperatores: Ita sentit aperte Glossa, verbo, humanum, in dict. l. 2. C. de rescindenda venditione, & ibidem Bartolas, Paulus, Baldus, Salicetus, & caeteri alij Recentiores, qui in effectu in idem incidunt; addiderim ego id verum esse, atque ex humanitate, aut aequitate introductum: aequitatem autem, siue humanitatem ex eo procedere (quod erudite, & ingeniose, atque inter caeteros alios solus Petrus Gregorius adnotauit lib. 25. dict. cap. 24. num. 19. fol. 261.) scilicet, quod labi, errare, & falli in negotiorum tractatione, humanum est; & proinde communi hac fragilitate deceptis subuenire, & expedire, & ipsam humanitatem exigere, per textum singularem in. l. 1. C. si maior factus alienationem ratam habuerit, ibi: Inconsulto errore, l. 2. C. de actionibus empti: facile enim in rerum suarum aestimatione decipiuntur venditores, atque in emptione alienaram emptores, vt ibidem aduertit praedictus Author; idcirco, & vltra eum, cum contractus emptionis, & venditionis sit bonae fidei, & in quo aequitas summa desideratur, l. bona fides, ff. depositi, l. contractus, ff. de regulis iuris, l. si dolo, l. bonam fidem, C. de actionibus & obligat. Baldus in eadem l. 2. C. de rescindenda vendit, num. 5. magnas deceptiones ab eo contractu arcere, atque deceptis consulere, humanitatis & aequitatis ratio postulabat, eáque suadente, proditum fuit remedium dict. l. 2. iuxta superius relatos, & communem aliorum mentem, quae in hunc sensum est accipienda. Quarto & vltimo constituendam est, non omnium,[sect. 17] quae a Maioribus nostris tradita sunt, rationem reddi posse, vt inquit textus in l. non omnium, ff. de legibus. Et quidem, si aliquis quaerat, quanam ratione laesionem intra dimidiam, quae considerabilis esset, Imperatores non excluserint, aut quare considerabili laesione intra dimidiam, laesis non consuluerint: Responderi poterit, fere nullum ex infinitis, quos praelegi, rationem concludentem adducere, aut etiam in hoc quaerendo non laborare; dici tamen posse, quod contractus emptionis, & venditionis est valde frequens, & necessarius, & Reipublicae summe vtilis; & sic non ita de facili rescindi debet res bona fide empta, vel vendita, l. res bona fide, 54. ff. de contrahenda emptione. Nec etiam naturalis illa facultas se circumueniendi adinuicem, provt superius explicauimus, intellecta, adeo restringi debuit, vt hominum. commercia turbari, aut aliquo modo impediri contingeret, si ob laesionem quamcunque in pretio contingentem, contractus conuenti rescinderentur, & litium occasio sic praeberetur, vt finis earum nunquam esset, sed perpetuo homines inter se rixis, & litibus vexarentur, vt cum Diuo Thoma, Soto, Fortunio, & aliis, non male aduertit Matienzus in l. 1. tit. 11. glos. 1. num. 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Felicianus de censibus, lib. 2. cap. 1. num. 11. in vers. quoniam magis est. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 25. cap. 24. num. 20. qui propter vtilitatem, & frequentem vsum contractus emptionis, & venditionis, rescissionem intra dimidiam denegari contendit; ac denique, quia iuris principiis refragantibus, videlicet quod contractus semel finiti, & perfecti firmi esse debeant perpetuo, & consensu factae venditiones ratae permaneant, nec ab emptione semel perfecta discedere liceat, altera parte inuita, noluerunt Imperatores ita de facili, aut laesione quacunque, emptiones, aut venditiones rescindi, sed propter grandem, aut enormem laesionem dumtaxat, qualis est laesio vltra dimidiam, vt innuit non obscure textus in l. si voluntate, 8. C. de rescindenda venditione, quae in vers. quod si videlicet, veram sentit huius dubij rationem, & singulariter in hunc modum dicit: Quod si videlicet contractas emptionis, atque venditionis cogitasses substantiam, & quod emptor viliore comparandi, venditor cariore, distrahendi votum gerentes, ad hunc contractum accedant, vixque post multas contentiones, paulatim venditore de eo, quod petierat, detrahente; emptore autem huic, quod obtulerat, addente, ad certum consentiant pretium: profecto perspiceres, neque bonam fidem, quae emptionis, atque venditionis conuentionem tuetur, pati, neque vllam rationem concedere, rescindi propter hoc consensu finitum contractum, vel statim, vel post pretij quantitatis disceptationem; nisi minus dimidia iusti pretij; quod fuerat tempore venditionis, datum esset, electione iam emptori praesita seruanda. # 9 CAPVT IX. Instantia coepta cum Maioratus possessore, an, & qualiter transeat in sequentes ipsius Maioratus successores? item, an transeat in singularem etiam rei successorem in iudiciis realibus: vbi nonnulla adnotantur ab Authore, quae pro huius rei explicatione, silentio praetermitti non poterant, & ab his relinquuntur intacta, qui de Hispanorum primogeniis tractarunt. SVMMARIVM. -  1 Instantia coepta cum Maioratus possessore, transit in sequentes ipsius Maioratus successores, ita vt denuo lis non debeat cum eisdem inchoari, sed sequens successor in eo statu iudicium subire debeat, in quo ab ipso Maioratus possessore relictum fuerit. -  2 Instantia litis transit in successorem etiam particularem rei, si ex necessitate succedat; si autem voluntarius successor sit, non transfertur instantia. -  3 Et necessitas duplici modo in proposito consideratur, remissiue. -  4 Instantia vbi transit aduersus aliquem, is citandus est: & reassumpta instantia actoris, reproducuntur omnia acta, & docetur de translatione instantiae, & sic quoque, vbi instantia transit aduersus successorem rei, omnia acta repetuntur. -  5 Instantia iudicialis, actiue & passiue transit ad vniuersales iurium successores. -  6 Et est valde vtile, vt instantia transeat, propter expensas, fructus, & accessiones. -  7 Instantia generaliter transit in casibus, vbi bona & iura transferuntur. -  8 Instantia an transeat in singularem successorem in iudiciis realibus; & de opinione Bartoli ibidem. -  9 Bartoli opinio in superiori dubio probatur, & eiusdem doctrinis receptis, eleganter explicatur text. in l. 15. a quo, 57. & 58. ff. de rei vendicatione, & in l. penult. ff. de petitione haereditatis. -  10 Instantia coepta cum testatore defuncto, licet transire debeat in fideicommissarium, coepta tamen cum ipso haerede, in fideicommissarium non transit. -  11 Aduersus communem traditionem Molinae, de qua supra, num. 1. dubium mouetur ab Authore, & num. praeced. & seqq. -  12 Maioratus primo instituori, quilibet successor succedere dicitur in infinitum. -  13 L. in hoc iudicio, ff. familiae erciscundae procedit in restitutione, quae fit iudicio reali, sed restitutio, quae fit fideicommissario vniuersali, sit iudicio personali, ideóque instantia coepta cum haerede, in ipsum non transit. -  14 Maioratus & fideicommissa in aliquibus conueniunt, sed differunt in multis. -  15 Fideicommissarius ab haerede fideicommissum petere, & de manu eius recipere debet, neque propria authoritate possessionem bonorum iure fideicommissi relictorum, occupare potest, alias a iure fideicommissi cadit: sed in Maioratus successore contra statuitur, numer. sequent. -  16 Fideicommissarius nullum ius habet in bonis subiectis fideicommisso, nec actiones aliquas intentare potest, quovsque re, aut verbis restitutio fiat per haeredem. -  17 In successorem Maioratus, ipso iure transit dominium bonorum Maioratus, & possessio etiam absque aliqua restitutione. -  18 Georgij de Cabedo distinctio noue tradita in hac materia decis. Lusitaniae, 198. num. 5. 1. part. dubia & periculosa visa Authori. HIs, quae Scriptores huius Regni pro explicatione praesentis quaestionis adnotarunt, nonnulla adiungere pro maiori ipsius declaratione necessarium duxi. Idcirco aduertendum erit in primis, quod instantia[sect. 1] coepta cum Maioratus possessore, transit in sequentes ipsius Maioratus successores, ita vt denuo lis non debeat cum eisdem inchoari, sed sequens successor in eo statu iudicium subire debeat, in quo ab ipso Maioratus possessore relictum fuerit: quod in terminis resoluit Molina, & refert quamplures iuris Authores, quorum authoritate mouetur, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 8. n. 6. & idem tenuit Mieres de maioratu, part. 4. quaest. 14. n. 3. vbi asserit, communiter practicari in Regali Cancellaria Granatensi: quod si successor in Maioratu se opponit liti per praedecessorem inchoatae, teneatur assumere litem in eo statu, in quo erat, tempore oppositionis, & vide in hac materia Barb. in l. si constante, §. finali, num. 24. & 25. ff. soluto matrimonio, vbi agit de intellectu l. in hoc iudicio, de qua statim, & aliorum similium iurium; & in proposito, an, & quando transeat instantia, multa scribit ex num. 16. vsque in finem §. Cabedo etiam nouissime decis. senat. Regn. Lusit. decis. 198. per totam. Pro sententia autem praedicta duplex adducit fundamentum Molina ibidem, dict. num. 6. Primum deducitur ex l. in hoc iudicio, ff. familiae erciscundae, ex qua Bart. in summario eiusdem legis, Angel. Paul. Bald. Iason, Butrius Anchar. Socinus iunior, Marsarius, Xuarez, Rebuff. & Natta, quos recenset ipse Molina, deduxerunt communiter, quod instantia litis transit in successorem, etiam parti[sect. 2]cularem rei, si ex necessitate succedat; si autem voluntarius successor sit, non transfertur instantia: quod tenet etiam Marc. Anton. Peregr. de fideicommissis, art. 53. n. 24. vbi in id citat nonnulla iura, latius loquitur quam Moli[sect. 3]na, & recte aduertit, necessitatem duplici modo in proposito considerari, vt exemplis ibi ostendit, sic vt cum occasio se offerat, videre illum necessarium sit; deinde eodem loco num. 30. fol. 523. recte etiam animaduertit,[sect. 4] quod vbi instantia aduersus aliquem transit, is citandus est, & reassumpta instantia actoris, reproducuntur omnia acta, & docetur de translatione instantiae: & sic quoque, vbi instantia transit aduersus successorem rei, omnia acta repetuntur; ac denique num. 18. eiusdem art. 53. vere probauit, quod instantia iudicialis actiue, & passiue[sect. 5] transit ad vniuersales iurium successores, & in haerede rei, vt passiue transeat, esse casum in l. si eum hominem, ff. de fideiussoribus actiue autem, vt transeat ad petitoris haeredem, esse casum legis in l. si petitor, ff. de iudiciis, & in l. si operarum, ff. de operis libertorum, & esse valde vti[sect. 6]le, vt instantia transeat propter expensas, fructus, & accessiones: vnde cum in successorem Maioratus necessario debeant transire bona ex dispositione primi institutoris, l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legatis 2. l. 3. ff. de interdictis & relegatis, cum aliis, quae in proposito adducunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 5. 6. 7. & 8. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, glos. 1. num. 2. Menochius in cons. 357. num. 16. & seqq. lib. 4. in ipsum etiam transire debet non solum instantia coepta cum ipsomet Maioratus institutore, ex dict. l. si eum hominem, d.l. si petitor, & dict. l. si operarum; sed etiam instantia caepta cum vltimo Maioratus possessore, ex dict. l. in hoc iudicio, & his, quae notarunt Authores relati per Molinam d. cap. 8. num. 6. & vltra eum Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, artic. 53. num. 20. & 21. vbi cum aliis probat, quod instantia generaliter[sect. 7] transit in casibus, vbi bona & iura transferuntur, & in fortioribus terminis exstat doctrina Bartoli in l. Lucius, §. rogatus, ff. ad Trebellianum, vbi docuit ipse, instantiam[sect. 8] transire in singularem successore rei in iudiciis realibus: & sequuntur Bernard. de Bisign. in tit. de iudiciis, decis. 3. Castrensis in cons. 329. num. 2. lib. 2. Parisius in cons. 108. num. 3. lib. 1. qui loquuntur in successore rei, & in beneficialibus, vt per mortem possessoris lis non finiatur, sed transeat in successorem, determinauit Rota in nouis, vt lite pendente, decis. 10. sequitur Gomezius in regula, de annali, quaest. 62. num. 4. & esse text. in cap. finali, vt lite pendente, lib. 6. & in Clement. 1. eodem tit. firmat Peregrinus de fideicommissis, d. art. 53. num. 25. vbi dicit contra tenuisse Abbatem, & Aretinum, post Innocentium; nec audet firmare neutram partem, sed pro nunc dicit se cogitandum relinquere, idque per text. in l. is a quo, 57. & 58. ff. de rei vend. Ego vero opinionem Bartoli liben[sect. 9]tius probarem, non obstantibus dictis legibus in contrarium adductis: & pro illarum explicatione, vltra Peregrinum, & superiores, sequentia constituerem. In primis ex dictis legibus aperte deduci, quod si duo vendicant eandem rem ab eodem possessore, primo vincenti traditur, non obstante tertij oppositione, dumtamen ipse caueat possessori, idque, ne possessor ipse duplex damnum trahat; & confirmat l. 6. tit. 10. partita 3. & latius explicant ibidem Doctores communiter, Bartolus, qui magistraliter loquitur in l. penult. vbi est etiam similis text. ff. de petitione haereditatis, idem Bartolus in l. a Diuo Pio, §. si super rebus, num. 3. & ibidem Iason ex num. 16. & Doctores communiter ff. de re iudicata. Felinus in cap. cum super, ex num. 11. de sententia & re iudicata. Romanus singulari 44. Imola in l. a sententia, in princ. colum 5. ff. de appellat. Alexander in l. si alienam, col. penult. & vlt. ff. soluto matrimonio, latius Andr. de Isern. de prohibita feudi alienatione per Federicum, in §. praeterea si inter duos, col. 3. 4. & 5. Afflictis decis. 235. num. 6. Vincentius de Franchis decis. 261. per totam, latissime Barb. in l. si alienam, 12. ex num. 15. fol. 154. ff. soluto matrimonio, vbi multa dicit in proposito necessaria. Decianus in cons. 26. num. 39. per totum, lib. 5. Deinde constituo, quod illae leges procedunt, quando duo simpliciter agunt contra tertium possessorem, non obiiciendo ius vnius, nec infringendo ius alterius: nam si vnus refringendo ius alterius, se opponeret, tunc non haberet locum decisio d.l. is a quo, & d.l. penult. ff. de petitione haered. & pro neutro ferri posset sententia, nisi iure vtriusque discusso: quod cum Baldo in §. si duo, in princ. de pace tenenda, recte adnotauit Gregorius Lopez in d.l. 6. tit. 10. partita 3. & cum eodem Baldo, & Innocentio, Felinus in d. cap. cum super, num. 11. vers. limita tertio, de sententia & re indicata. Constituo etiam, casum dictarum legum diuersum esse a casu proposito supra, num. 8. aut saltem resolutioni Bart, non refragari, quicquid in contrarium expendat ea iura Peregrinus, quia in effectu procedunt, quando duo in diuersis iudiciis petunt eandem rem a Titio, vel Seio: & tunc si vnus prius perueniat ad sententiam, tenetur praestare cautionem de conseruando indemnitatem alteri postea vincenti, quoniam pendente iudicio eius, qui prius ad sententiam peruenit, alius caepit agere; nam si antequam secundus ageret, lata fuisset prima sententia, & in rem iudicatam transiuisset, executioni quidem mandaretur, nulla cautione praestita, vt cum communi resoluit Iason in d.l. a Dino Pio, §. si super rebus, num. 18. eleganter Barbosa in dict. l. si alienam, num. 15. qui recte dicit procedere text. in dict. l. is a quo, quando duo erant diuersa iudicia, & quando secundum iudicium mouetur, primo pendente; tunc enim ille, qui prius obtinuit sententiam, mittendus est in possessionem, praestita cautione victo, de eo defendendo aduersus tertium: quod si lata iam sententia, secundo moueatur lis, tunc nulla victo praestanda est cautio, quia ea lis non debet moueri aduersus victum, qui propter sententiam iam non debet haberi pro possessore, sed potius aduersus victorem, in quem, virtute sententiae possessio transferenda est; vides igitur in hoc secundo casu, nullo modo vrgere contra Bartol. text. in dict. l. is a quo, nec etiam primo casu, idque effectu dictae cautionis praestandae, ob quam necesse habebit primus victor prosequi eandem instandam caeptam cum possessore primo, & non erit opus inchoare nouum iudicium cum victore, vt eleganter, & vere aduertit Gregorius Lopez in dict. l. 6. tit. 10. part. 3. verbo, recabdo, in princ. & dixit magistraliter Bartol. in dict. l penul. ff. de petitione haeredit. notans ex illo textu, quod tertius superueniens non impedit executionem sententiae latae pro primo, vt ibi probatur, & in dict. l. is a quo, & reddens rationem, quia ius alterius petitoris non sit deterius; sicut enim poterat auocare a primo possidente, ita ab isto secundo, & licet iste secundus possideat, qui petit executionem, ita possidet ille prius conuentus, & ideo sit executio taliter, quod alteri non praeiudicet, & primus petitor cauere cogitur, quod eum defendar aduersus alium petitorem. Ratio est, inquit Bartolus, quia si possessor non peteret cautionem, ipse absolueretur a petitione secundi petitoris, quia, non possidet, neque dolo desiit possidere, & ille secundus petitor deberet inchoare nouum iudicium: & ideo ne istud inconueniens sequatur, cogitur petere cautionem, & ille praestare tenetur; qua praestita. ille habebit necessitatem prosequi eandem instantiam coeptam cum possessore primo: & sic cautio proderit fecundo petitori. Et hactenus de primo fundamento Molinae, a quo digressi sumus ex num. 9. vt superiora notarentur, quae, vt videbis, non erant alibi sic digesta, atque vt dubium Peregrini ex dict. l. is a quo, cum seq. cessaret, & Bartoli opinio in tuto maneret. Secundum vero fundamentum Molinae in quaestione principali huius Capitis, in eo consistit, quod cum Maioratus sua natura perpetuus sit, nullus esset litium finis, si cum quolibet successore lis esset denuo instauranda, quod publicae vtilitati, & bono communi multum aduersaretur, l. properandum, C. de iudiciis, cap. finem litibus, de dolo, & contumacia; ideo haec sola ratio, omnibus etiam aliis deficientibus, sufficiens est, vt nullo pacto lis debeat denuo instaurari, dummodo lis a Maioratus possessore dolose, vel negligenter proloquuta non fuisset; tunc enim sequentibus successoribus non praeiudicaret, vt iure, ratione, & authoritate optime fundat ipse Molina, & vide nouissime Cabedum decis. 198. Regni Lusitaniae, num. 3. & 4. vbi declarat Molinam, & conciliat eum cum Marc. Anton, cons. 219. num. 1. lib. 1. Verumenimuero, contra superiorem resolutionem illud videtur fortiter vrgere (quod Molina, Cabedus, & reliqui intactum relinquunt) nam instantia coepta cum te[sect. 10]statore defuncto, licet transire debeat in fideicommissarium, coepta tamen cum ipso haerede in fideicommissarium non transit, vt pote cum haereditaria non sit, per text. in l. 1. iuncta expositione Glos. verbo, iudicia, ff. ad Treb. vbi sic adnotarunt Bartol. num. 1. vers. item contrarium dicitur. Angelus, Paulus, Alexand. & Socinus num. 2. Iason num. 8. & Ripa num. 14. l. cum haereditas, ff. eodem tit. vbi sic distinguit ipse Bartolus, & repetit eandem distinctionem in l. Lucius Titius, 78. §. rogatus, eiusdem tituli, & in l. si eum hominem, ff. de fideiussoribus: sequuntur Balduinus in §. sed quia stipulationes, in verbo, omnes haereditariae actiones, Institut. de fideicommissariis haereditatibus. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 53. num. 19. Vnde cum successor Ma[sect. 11]ioratus sit veluti fideicommissarius, qui in familiae fauorem grauatus est alteri, siue aliis in Maioratu successuris conseruare, & restituere fideicommissum, vt cum aliis multis constituunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 7. Burgos de Paz iunior quaest. 1. num. vlt. Mieres de maioratu, in initio 1. part. num. 3. & quaest. 1. num. 3. videbatur dicendum, quod instantia coepta cum possessore Maioratus, non transiret in sequentem successorem, quamuis caepta cum ipso institutore transire debeat: quoniam illi quilibet successor[sect. 12] succedere dicitur, in infinitum, l. cohaeredi, §. cum filiae, ff. de vulgari. Ex qua sic notarunt, & multis exornant Petrus de Peralta in l. cum quidam, ex num. 1. cum seqq. ff. de legatis 2. D. Antonius de Padilla in l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ex num. 2. eiusdem tit. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 6. & quatuor seqq. Praeterea, si verum est fundamentum deductum ex dict. l. in hoc iudicio, ff. familiae erciscundae, quo principaliter mouetur Molina, quare & in fideicommissarium vniuersalem non transit instantia coepta cum haerede? cum vtique in eum ex necessitate bona haereditaria transeant, non ex voluntate haeredis, qui restituit; cum is inuitus etiam, & coactus teneatur adire, l. 4. leg. ille a quo, l. 14. §. qui compulsus, l. recusare, ff. ad Trebellianum, l. non iustam, C. eodem titulo, §. sed si recusabat, Institut. de fideicommissariis haereditatibus. vbi Antonius Pichardus ex num. 1. cum seqq. l. 14. tit 15. partita 6. Sed huic difficultati, facile & vere responderi poterit, si in memoriam repetantur aliqua ex his, quae superius diximus, videlicet textum in dict. l. in hoc iudicio, procedere[sect. 13] in restitutione, quae sit iudicio reali, in qua obtinent quae supra dicta sunt; restitutionem vero, quae fit fideicommissario vniuersali, fieri iudicio personali, ideóque instantiam cum haerede coeptam, in ipsum non transire, & doctrina Bartoli in d.l. Lucius, §. rogatus, quae communiter approbatur per Doctores ibi, & sequuntur Socinus iunior in cons. 34. num. 13. lib. 3. Parisius in consil. 108. num. 3. vol. 1. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, dict. art. 53. num. 19. Haec autem doctrina, aut distinctio Bartoli apte potest successori Maioratus applicari; si & secundo loco constituamus, verum esse, Maioratus, & Fideicommissa in aliquibus conuenire,[sect. 14] sed in multis longe quidem differre, nec posse dici praecise Maioratum, fideicommissum esse: quod eleganter probat Molina lib. 1. d. cap. 1. ex n. 14. cum seqq. Mieres de maioratu, 1. p. in initio, & q. 1. n. 3. Burgos de Paz d. quaest. 1. num. vlt. Et sic inter fideicommissarium, & Maioratus possessorem, diuersum ius statuitur in multis, sed in eo praecipue, quod fideicommissarius ab haerede fideicommissum petere, & de manu eius recipere debet,[sect. 15] neque propria authoritate possessionem bonorum iure fideicommissi relictorum occupare potest; alias a iure fideicommissi cadit, & poenam priuationis incurrit, l. eam quam, C. de fideicommissis, l. quod per manus, ff. de iure codicil. l. 1. vbi notant Doctores C. quorum legatorum, & cum Socino, & Decio, sic aduertit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. d. cap. 1. n. 14. & vltra eum, idem tenent Glossa, Bartolus, & Doctores communiter in l. Paulus, ff. ad Trebellianum. Parisius in cons. 54. num. 4. & num. 12. vol 3. Iason in cons. 146. col. 1. lib. 4. Natta in consil. 395. num. 9. lib. 2. Socinus iunior in cons. 131. col. 4. in princ. lib. 1. Menochius adipiscendae possessionis, remedio 2. num. 21. & 4. seqq & remedio 4. num. 185. Michael Grassus recept. sentent. §. fideicommissum, quaest. 46. n. 1. & 2. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 12. num. 62. & seqq. vol 1. Laurentius de Pinu in cons. 56. ex num. 1. Angelus Alexander de Vbaldis, in cons. 120. num. 4. inter cons. vlt. volunt. volum. 2. Hyppol. Riminald in cons. 363. num. 20. & seq. lib. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 47. num. 11. Ioannes Vincendus Honded. in cons. 26. num. 3. vol. 1. Denique, fideicommissarius nullum ius habet in bo[sect. 16]nis subiectis fideicommisso, nec actiones aliquas intentare potest, quovsque re, aut verbis restitutio fiat per haeredem, l. 1. l. restituta, ff. ad Trebel. Ex quibus sic adnotarunt & plenius declarant Bartol. num. 9. Albericus num. 10. Baldus num. 46. Alexand. num. 7. Iason num. 8. in l. vlt. C. de edicto Diui Adriani tollendo. Natta in consil. 200. num. 2. lib. 1. Rolandus in cons. 78. num. 14. lib. 3. Cephalus in cons. 37. num. 35. lib. 1. Grassus §. fideicommissum, quaest. 42. & 45. Menochius adipiscendae possessionis, remedio 4. num. 633. Antonius Gomez, tom. 1. variar. cap. 5. num. 13. Bursatus in cons. 198. in princ. lib. 2. Fabius Turretus in cons. 77. num. 36. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 2. num. 50. art. 45. n. 18. art. 48. a princ. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 26. num. 1. & 2. vol. 1. At in successore Maioratus contrarium[sect. 17] omnino obseruatur, vtpote, cum in illum absque vlla restitutione transeat ipso iure dominium bonorum Maioratus, imo & possessio etiam ex decis. 145. Tauri, vt cum iudicio obseruant Molina lib. 1. d. c. 1. n. 14. & n. 16. & num. 20. & cap. 14. num. 16. & lib. 3. cap. 12. & 13. Menchaca de successionum resolut. lib. 3. ad l. si quando, C. de inofficioso testamento. Mieres de maioratu, part. 3. quaest. 1. Ioannes Guttierrez practicar. lib. 2. quaest. 80. & 87. & sic traditio communis Doctorum ex dicta lege, in hoc iudicio, desumpta, optime conuenit successori Maioratus, cum procedat eo casu, quo ex iudicio reali bona transferuntur ex causa necessaria, provt in successione Maioratus contingit: non sic in fideicommisso, in quo res ipsae non transferuntur, nisi re, aut verbo restitutio fiat per haeredem; tunc autem omnes actiones fideicommissario, & in fideicommissarium transeunt, provt latius explicauit Pichardus in §. restituta, 2. Institut. de fideicommissariis haereditatibus, per totum. Ex quibus du[sect. 18]bia proculdubio redditur concordia aut distinctio quaedam, quam in proposito nouissime adducit Cabedus decis. Lusitan. 198. num. 5. 1. part. quem retuli supra, in fine, num. 9. vtpote, cum in 2. membro, etiam vbi litigans agebat nomine proprio, clare repugnet resolutioni & rationibus Molinae supra traditis. # 10 CAPVT X. Ad explicationem primae, secundae, quintae, & sextae Assertionis, quarum lib. 1. harum controuersiarum, cap. 81. mentio fit, per Authorem, breuis traditur, sed non contemnenda interpretatio, qua, vt videbis, nihil ab alio dictum transcribitur, nec etiam aliquid scriptum omittitur, & in materia Substitutionum nonnulla, & nouiter, & vere considerata in medium proferuntur. SVMMARIVM. -  1 Substitutionem vere ac proprie institutionem esse, ex sententia quamplurimorum, quae ab Authore probatur. -  2 L. si mulier, 20. §. finali, ff. de conditionibus institutionum. remissiue, latissime tamen explicata a multis, qui hoc num. & seq. praecitantur. -  3 Substitutionem institutionem non esse proprie, ex sententia aliorum. -  4 Quae authori non placet, & eiusdem fundamentis plene, & concludenter satisfactum ab aliis ostenditur. -  5 Author melius esse putauit nonnulla, quae non ineleganter notare posset in hac materia, intacta relinquere, quam in his insistere, quae ex professo, pleneque explicantur ab aliis. -  6 Substitutionis in genere, infinitae diffinitiones relatae. -  7 Substitutionem, secundam institutionem dici ex sententia Accursij, quae ab Authore probatur. -  8 Et omnibus fundamentis, quae in contrarium excitari possent, plenissime satisfactum ostenditur, atque de hac re Alexander Trentacinquius, Sfortia Oddi, & Palus Leonius commendantur omnino. -  9 Substitutionis diffinitiones, a Paulo Leonio, & Thobia Nonio consideratas, probabiles esse ex sententia Authoris. -  10 Substitutio vulgaris, quare sic appellata? -  11 Substitutiones quare introductae? & in id Petri Gregorij locus nouiter adductus. -  12 Substitutionis Vulgaris diffinitiones infinitae relatae. -  13 Substitutionis Vulgaris vera diffinitio traditur, & num. seq. nouiter, & melius quam hactenus explicatur. -  14 D. Spino deceptum in allegatione Fumei, & Politi, nouiter detectum per Authorem. -  15 Verbum quoddam ab Antonio Pichardo communi Vulgaris Substitutionis diffinitioni nouiter adiectum, necessarium non esse, noua Authoris consideratio in hac materia. -  16 Substitutionis Vulgaris diffinitio optime explicata. -  17 Pauli Leonij praecipuam rationem contra diffinitionem communem cessare, nouiter animaduersum ab Authore. -  18 Substitutiones omnes vulgares aditione haereditatis exspirant -  19 Substitutionis Vulgaris noua diffinitio refertur, quam Petrus Gregorius Tholosanus non male considerauit. -  20 Authoris in scriptura huius Capitis, finis, & intentio proponitur. SVbstitutionem vere & proprie institutionem esse,[sect. 1] cap. 81. lib. 1. assertione 1. notauimus: item assertione 2. 5. & 6. alia in proposito diximus; nunc vero vt quorundam Scribentium sentencias in proposito notaremus, placuit hac de re nonnulla, breuiter tamen, & distincte scribere: & in primis animaduertere superiorem sententiam, & assertionem illam probatam a multis; sic enim expresse tenuerunt Glos. in l. Gallus, in princ. in verbo, posse, ff. de liberis & posthumis, & in l. 1. in verbo, moueatur, vers. item facit pro eo, C. de edicto Diui Adriani tollendo. Bart. Bald. Paul. & Imola in l. mulier, §. finali, ff. de condit. institut. & ex antiquoribus innumeri alij, qui a sequentibus praecitantur, & defendunt Iason in l. Centurio, num. 62. ff. de vulg. & pup. substit. & in l. qui liberis, §. haec verba, num. vltim. ff. eodem tit. & in l. si a primo, n. 14. & in dict. l. Gallus, in princ. n. 28. ff. de liberis & posthumis, vbi in id expendit nonnulla iura, & inter alia, dicit esse meliorem textum de iure, in l. mulier, 20. §. finali, ff. de conditionibus institutionum. Curtius iunior in consil. 48. num. 2. & esse communem resolutionem testantur, & multos alios referunt Petrus de Peralta in rubrica, ff. haeredibus instituendis, n. 18. 19. & 10. Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. 1. part. verb. Instituendo, num. 1. ante finem, & latius ex num. 5. vbi optime in proposito loquitur, & late agit[sect. 2] de intellectu text. in l. mulier, 20. §. finali, ff. de condit. institut. late etiam & prolixe quidem, Caldas Pereira de nominatione emphyteut. quaest. 8. ex num. 14. vsque ad n. 25. Corrasius in rubrica, C. de impuberum, num. 7. & ibidem Curtius iunior num. 10. Menchaca de successionum progressu, lib. 2. §. 12. num. 1. & 2. & lib. 3. §. 23. num. 39. Politus in tractatu substitutionum, in 1. part. in princ. Couar. in cap. Rainuntius, de testamentis, §. 4. num. 3. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 1. & ab hac opinione recedendum non esse, recte dixit Pichardus in rubrica, Institut. de vulgari substitutione, num. 14. ad finem, qui videndus est ex num. 13. cum multis seqq. quam[sect. 3]uis contra tenuerint nonnulli a superioribus relati, maxime Sapia, Ripa, Socinus, Decius, Ludouicus Zunt. Bellonus, & alij quos in vnum congessit Michael Grassus receptarum sententiarum, §. substitutio, quaest. 2. qui contendunt substitutionem non esse institutionem proprie, licet etiam contra tenuerit D. Spino in speculo, glos. 21. num. 6. & 7. Quorum fundamentis abunde, &[sect. 4] vere satisfieri potest ex his, quae superiorem Glossae, & Bartoli opinionem defendens eleganter annotauit Alexander Trentacinq. de substitutionibus, in praefatione, ex num. 12. vsque ad num. 20. vbi etiam agit de intellectu dict. l. mulier, 20. §. finali; ex his etiam, quae Peralta, Costa, & Pichardus vbi supra scribunt, & vere concludunt: nec satisfacit Grassi concordia, aut distinctio d. §. substitutio, quaest. 2. Denique ex dicendis statim, alia[sect. 5] plura ex proposito, consultóque praetermitto; melius enim esse putaui, nonnulla, quae non ineleganter notare possem in hac materia, intacta relinquere, quam in his insistere, quae: ex professo, pleneque explicantur ab aliis. Secundo & principaliter constituendum est, quod ad[sect. 6] secundam attinet assertionem, substitutionis in genere infinitas tradi diffinitiones communiter per Doctores, in rubrica, & in l. 1. ff. de vulg. & pup. substitut. in rubrica, C. de impuberum, per Polit. Fumeum, Zasium Sfort. Vald. de Vbald. & alios in tractatu substitutionum, in princ. & vndecim diffinitiones tradit Leonius in eodem tractatu in princ. 1. part. ex num. 1. vsque ad num. 54. Harum aliae verae non sunt, aut non constant, vt debent; aliae vero aliqua ex parte deficiunt, & de facili subuerti possent. Couar. etiam in cap. Raynuntius, de testamentis, §. 4. in princ. vbi ipse notiam tradit diffinitionem: latissime Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pup. substit. ex num. 25. vsque ad num. 49. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 42. cap. 1. num. 1. Wesembecius, Cuiacius, Hotmannus, Baconius, Loriotus, & alij exteri, quos in vnum congesserunt D. Spino in speculo glos. 21. num. 1. Antonius Pichardus in rubrica, Institut. de vulg. substit. num. 8. & vltra eum, Thobias Nonius, Sfortia, Grassus, Alexander Trentacinquius, & alij, quorum illico mentionem faciam. Communior tamen, ac verior quidem diffinitio est,[sect. 7] quae ab Accursio traditur in rubrica, ff. de vulg. & pup. substit. vt substitutio sit secunda institutio, vti probarunt eam communiter Scribentes ibidem, vt constat ex Iasone num. 5. Ripa num. 2. Alciato num. 1. Curtio iuniore in rubrica, C. de impuberum, colum. 1. Zazio, Polito, & Fumeo dict. tractatu, de substitut. in princ. vbi Fumeus ipse num. 4. nouam diffinitionem adducit. Socin. iunior. in l. centurio, in princ. ff. de vulg. & pup. substitut. atque etiam Cagnolus in l. precibus, in princ. C. de impuberum. Forcatulus dialogo 23. Guil. Bened. in cap. Raynuntius, de testamentis, verbo, adjiciens vt Alterocha, num. 19. Viglius in rubrica, Institut. de vulgari substit. in princ. Costa in cap. si pater, de testamentis in 6. in verbo, adjiciens num. 1. Sfortia Oddi in tractatu Compendiosae, in praeludiis, part. 1. quaest. 1. Sapia in rubr. C. de impuberum num. 2. Baldus de Vbaldis de substitut. in princ. praeludiorum. num. 1. Michael Grassus receptarum, §. substitutio, quaest. 1. Fumeus vbi supra, num. 1. D. Spino in speculo d. glos. 21. num. 1. Alexander Trentacinquius de subst. in pr. in praefatione, n. 2. Et quamuis de hac diffinitione dubitet Couar. dict. §. 4. in princ. Fumeus etiam vbi suprá, num. 1. nec firmiter in ea insistant alij, qui a superioribus[sect. 8] praecitantur; ipsa tamen vera est, & tenenda, nec latius a me ad praesens corroboratur, propterea quod iure, & ratione probatur plene per Antonium Pichardum in rubrica, Institut. de vulgari substitut. num. 1. qui num. seqq. plenissime satisfacit omnibus fundamentis, quae in contrarium excitari solent communiter, tacet tamen inter alios, tres Authores, qui ante ipsum hac de re latissime, atque ex professo scripserunt, & qui superiori diffinitione defensa, contrariae partis rationibus ex proposito satisfaciunt: horum occasione in proposito nolui amplius insistere, sed commendare Alexandrum Trentacinquium de substitut. in praefatione, ex num. 2. vsque ad num. 12. Paulum Leonium in eodem tractatu, in princ. 1. part. ex num. 2. vsque ad num. 35. Sfortiam in praeludiis, tractat. Compendiosae, part. 1. quaest. 1. per totam: ipsi enim omnia adducunt, quae contra eandem diffinitionem ponderantur ab aliis, & illis distincta, atque absoluta manu respondent; & vide Caldam de nominat. emphyt. dict. quaest. 8. ex num. 14. cum seq. Potest etiam probari (in idem enim tendit, exactior tamen est) Thobiae[sect. 9] Nonij diffinitio, vt substitutio sit, in secundo, vel vlteriori gradu facta institutio, provt defendi posse aduertit, & latius declarat Trentacinquius vbi supra, num. 12. & sibi tribuens, praedictósque non referens, Antonius Pichardus in rubrica, Institut. de vulgari substitut. num. 9. Defendi etiam potest Pauli Leonij diffinitio de substit. in princ. 1. part. n. 52. Substitutionis enim naturae conuenit, nec in se continet aliquid, quod otiose, aut superflue dictum appareat. Tertio & principaliter constituendum est, (quod ad[sect. 10] 5. & 6. Assertionem pertinet) Substitutionis vulgaris etymologiam sic tradi communiter, vt ideo dictam vulgarem substitutionem existimauerint Doctores, quia vulgo a quolibet inter testandum fieret, & a quolibet de vulgo, idest de populo, & cuilibet de vulgo, id est de populo haeredi instituto fieri posset; sic scripsit Bartolus, in l. 1. num. 5. ff. de vulg. & pup. substit. quem ibidem sequuntur Aretinus n. 7. Iason n. 13. & Alciat. n. 9. Theophilus in princ. Institut. de pup. substitut. Viglius in rubrica, Institut. de Vulgari, num. 6. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 7. num. 2. Guil. Bened. in cap. Raynuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, in tractatu, de vulgari, num. 7. vers. Primo respectu. Sfortia in praeludiis Compendiosae, part 2. quaest. 1. Couar. in dict. cap. Raynuntius. §. 4. num. 3. vbi in id expendit l. 1. tit 5. partita 6. Cagnolus in l. precibus, num. 3. C. de impuberum. D. Spino in speculo glos. 22. num. 2. in fine. Anton. Gouean. lib. 1. variar. lect. cap. 28. Cuiacius lib. 7. obseruationum. cap. 20. Baldus de Vbaldis in tractatu, de substitut. vulgari, num. 1. Bartol. de Hucio in eodem tractat. cap. 1. num. 1. & Antonius Fumeus ibidem, in princ. Lancelotus Politus de vulgari substitut num 1. Vdalricus Zasius ibidem, num. 1. & Paulus Leonius ex num. 2. Petrus Gregorius in syntagmate iuris lib. 42. cap. 12. in principio. Et his non relatis, Antonius Pichardus in princ. de vulgari substit. num. 8. Dicitur autem Vulgaris ex aliis etiam rationibus, quas cumulauit Bartolus in dict. l. 1. ff. de vulg. & pup. substit. num. 5. vbi prosequuntur omnes Doctores communiter: plene Bald, de Vbaldis, Bart, de Hucio, Guil. Bened. & Petrus Gregorius vbi supra, qui exponunt quinque modis eam substitutionem recte dici Vulgarem, vt ibi videri poterit. Deinde, substitutiones vulgares ideo introductas[sect. 11] existimarunt nonnulli, quod olim sine haerede decedere maximum dedecus fuisset, §. licet, Institut. quibus ex causis manumittere licet, vel non: idcirco sine iniuria creditorum, seruum necessarium haeredem instituere, & consequenter libertatem ei relinquere permissum fuisse, constat ex textu in l. potest. 36. ff. de vulg. & pup. substit. cum aliis multis: cum ergo saepe euenire posset, vt primo loco institutus haeres, vel nollet, vel non posset haereditatem adire, sícque defuncti testatoris bona ex defectu haeredis instituti primi, aut alterius legitimi ex lege Papia, caduca efficerentur, & ad fiscum deferrentur, l. vnica, in princ. C. de caducis tollendis, optimo consilio substitutiones introductae sunt, vt quemadmodum potest quis pluies haeredes instituere, §. & vnum Instit. de haeredibus instituendis; sic & plures gradus haeredum facere, per text. in dict. l. potest, 36. ff. de vulgari & pup. substit. &. in principio, Institut. eodem tit. vt sic voluntas testatoris effectum sortiri possit, ipseque sine haerede minime decedat: quod elegantissime aduertit Petrus Gregorius, quem nullus in proposito refert, in syntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. in princ. vbi dicit, Iureconsultos hanc testatorum prouidentiam facile probasse; cum enim concessissent, vt vti quisque legasset super familia, pecuniáve sua, ita ius esset l. verb. legis ff. de verb. signific. necessario permitti oportuit, vt quibus permissa erat haeredis institutio, permitteretur & cautio, ne sine haerede decederent, deficiente primo, vel ante mortem testatoris, vel ante aditam haereditatem, vel eo repudiante; & idem in effectu, licet non ita eleganter, animaduertunt Paulus Leonius de substitut. cap. 1. n. 38. & tribus seqq. Sfortia Oddi in praeludiis Compendiosae, part. 1. quaest. 4. Ioannes Bolognetus in rubr. ff. de vulg. & pup. substitut. num. 6. & nullum ex his referens Antonius Pichardus in rubrica, Institution. de vulgari substitutione, num. 66. 67. & 68. Quarto & vltimo constituendum est, Substitutionis[sect. 12] Vulgaris infinitas diffinitiones traditas per Doctores in mille locis, maxime in ordinariis, ad quos Lectorem remitto. Imola in l. 1. ff. de vulg. & pup. substitut. col. 2. vers. extra Glossam, sic diffinit, quod Substitutio Vulgaris, est Substitutio directa, quae a quolibet & cuilibet fieri potest, nihil specialitatis habens: sed hanc diffinitionem damnare solent Doctores communiter, & merito quidem, quamuis nonnullis obstaculis respondere conetur Paulus Leonius de substitut. cap. 1. ex num. 2. vsque ad num. 7. inter alios tamen, concludentes rationes contra Imolam considerat Lancelotus Politus in eodem tractatu, de vulgari substitut. in princ. Aliam diffinitionem adducit Paulus Leonius vbi supra, num. 7. & 8. Aliam Politus vbi supra, quem sequitur Zasius de substitut. cap. 1. num. 1. sed impugnat Leonius loco relato supra, num. 9. 10. & 11. vbi num. 14. 18. & 19. alias tres diffinitiones adducit, & conuincit eas, & num. 14. nouam diffinitionem tradit quam esse bonam, atque ex genere & differentiis constare, n. seqq. contendit: tres alias diffinitiones refert Alexander Trentacinquius de substitut. cap. 1. n. 1. per totum, vbi ipse nouam diffinitionem tradit: duas Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pup. subst. num. 49. vnam Ioan. Oinotom. in rubr. Instit. de vulg. subst. num. 8. Mihi magis placet diffinitio com[sect. 13]munis cum adiectione verbi cuiusdam, vt scilicet substitutio vulgaris sit secunda institutio, quae a quolibet & cuilibet fieri potest, & in casum non aditae haereditatis concipitur. Bartolus in l. 1. num. 5. ff. de vulg. & pup. substit. vbi latius Iason num. 13. & seqq. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testam. verbo, si absque liberis, de substit. vulg. num. 7. & ibidem couar. §. 4. num. 3. Sfortia in praeludiis Compendiosae, 2. part. quaest. 1. Cagnolus in l. precibus, num. 3. C. de impuberum, Michael Grassus receptarum sententiarum, §. substitutio, quaest. 6. D. Spino in speculo, glos. 22. num. 1. qui decipitur in allegatione Fumei,[sect. 14] & Politi: ipse enim allegat eos, tanquam huius communis diffinitionis sequaces, & tamen Fumeus expresse improbat eam, Politus vero non probat, sed aliter & noue diffiniendum existimat. Antonius Pichardus in[sect. 15] rubr. Institut. de vulg. substit. num. 73. & in princ. eiusdem tit. num. 9. vbi communi huic diffinitioni addit verbum quoddam, scilicet secunda, vel vlterior, quod necessarium non est, vt infra dicetur, nec supplet verbum illud, & in casum non aditae haereditatis concipitur. Superior autem diffinitio ex genere constat, & diffe[sect. 16]rentiis, vt Iason, & superiores ostendunt. Inter alia tamen praetermittendum non erit, recte dictum; Secunda institutio, siue secunda, siue tertia, aut quarta, & deinceps; nam testator plures gradus institutionis facere potest, & ille omnis dicetur substitutus, qui habet ante se institutum, siue sit primus institutus, aut secundus primo substitutus, per text. in §. 1. Instit. de vulgari substitutione: ideo dixi necessarium non esse verbum, Siue vlterior, quod per Pichardum adjicitur, aut suppletur, & consequenter (quod alius hucusque non animaduertit) cessare praecipuam rationem, quam contra communem[sect. 17] diffinitionem considerauit Leonius de substitut. cap. 1. de vulgari, num. 13. deinde recte adiecta illa verba, Et in casum non aditae haereditatis concipitur: Quoniam substitutiones omnes vulgares statim adita haereditate ex[sect. 18]spirant, l. post aditam, l. precibus, C. de impuberum: quod in simili non male animaduertit Antonius Fumeus dict. tractatu vulg. substit. num. 9. Item etiam in casum non aditae haereditatis recte dictum, vt comprehendantur omnes casus, in quibus substitutio vulgaris verificari potest, vt quia institutus nolit, repudiando; vel quia adire non possit, morte praeuentus, vel aliter quocunque modo, vt in alterius diffinitionis explicatione cum iudicio animaduertit Leonius capite 1. de vulgari, numer. 17. Elegans etiam est, & facile defendi potest alia diffi[sect. 19]nitio, quam Petrus Gregorius Tholosanus in syntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. in princ. non male considerauit, dicens, quod, Vulgaris, est substitutio directa, sine aliquo speciali, facta in locum & subsidium instituti. Et verba illa sine aliquo speciali, vtrumque demonstrare, hoc est, quod a quolibet & cuilibet fieri possit, & ab idoneis tantum fieri posse, separántque a pupillari, exemplari, & militari, vbi specialia inueniuntur, in prima pupilli, l. 2. ff. de vulg. & pup. substit. in secunda furiosi, l. humanitatis, C. de impuberum, in tertia milites l. milites etiam, ff. de militari testamento. Et hactenus de hoc capite:[sect. 20] quod, & nonnulla etiam quae ad Assertiones libri primi pertinent, ideo hoc libro scribenda duxi, infinitis aliis praetermissis, vt qui Assertiones easdem iam praelegerit, sibi certus sit, m ipsarum explicatione & compositione, non mediocriter me insudasse, omniáque ad eas pertinentia, sic ex proposito euoluisse, vt infinitis vtriusque iuris Authoribus originaliter, & mature antea praelectis, facile, vt ibi dixi, quamplures libros scribere potuissem, si ea attingere non contemnerem, in quibus alij ex professo scripserunt, si etiam in aliorum explicatione impeditus non existerem, quae non ita vulgaria sunt, sed extraordinaria, nec ab aliis sic dilucide enucleata. # 11 CAPVT XI. Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, an, & quando ex praesumpta testantis voluntate, vel ex iuris dispositione comprehensi dicantur, vt in fideicommissis, & primogeniis, etiam exclusis aliis filiis ex legitimo matrimonio natis succedant? vbi de matrimonio putatiuo dicuntur nonnulla: Decij sententia, quam Socinus iunior, & alij tuentur contra Curtium iuniorem eleganter, & noue defenditur; & congestis in vnum quae ab aliis in mille locis erant scripta, res ista dilucide, & distincte magis, quam hactenus explicatur. SVMMARIVM. -  1 Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, hoc est, ambobus, vel altero coniugum, probabili facti ignorantia, impedimentum ignorantibus, legitimi sunt, quamuis postea detectum fuerit impedimentum: idque respectu vtriusque parentis. -  2 Provt hoc num. latissime explicatur remissiiue, & in proposito congeruntur permulti, qui de matrimonio putatiuo scripserunt plenissime. -  3 Filij ex matrimonio putatiuo nati, vere & proprie legitimi sunt. Primo, siue vere, siue praesumptiue coniuges ignorauerint impedimentum. -  4 Secundo, etiamsi vnus tantum ex coniugibus impedimentum ignorauerit. -  5 Tertio, quoad omnes effectus, dignitates, honores, spiritualia, temporalia, feuda, emphyteutica, fideicommissa, successiones ab intestato, atque ex testamento, tam parentum suorum, quam etiam consanguineorum, & aliorum coniunctorum. -  6 Quarto, vt in aliquo, a caeteris filiis legitimis non differant. -  7 Quinto, vt ignorantia in dubio praesumatur, quando non constat de scientia. -  8 Sexto, matrimonium putativum ad effectus praedictos tunc dici, quando vere & solemniter contractum fuerit, provt hoc num. declaratur: vbi agitur de intellectu text. in cap. cum inhibitio, de clandestina desponsatione. -  9 Filium primogenitum, natum ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, in Maioratu succedere, ac etiam excludere alios filios ex legitimo matrimonio procreatos, cum Maioratus simpliciter institutus est, provt hoc num. & seqq. declaratur. -  10 Filios ex matrimonio putatiuo natos, substitutum excludere, ac facere deficere conditionem, quando testator sic dixit: Et si haeres meus decesserit sine filiis, substituo Titium. -  11 Filius primogenitus, ex matrimonio putatiuo natus, succedit in Maioratu, tam respectu vltimi possessoris, quam aliorum coniunctorum. -  12 Filios ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, succedere etiam in Maioratu, qui ea lege, aut conditione institutus sit, vt non nisi filiis legitimis aut legitime natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deferatur, & num. seq. -  13 Filium natum ex matrimonio putatiuo, legitimum dici, vt substitutum excludat, cum testator dixerit: Et si haeres meus decesserit sine filiis ex legitimo matrimonio natis, substituo Caium. -  14 Filij nati ex matrimonio putatiuo, an in fideicommissis, & primogeniis succedant? ad quae filij legitimi, vel ex legitimo matrimonio procreati inuitantur: latissime actum a Socino iuniore in consil. 39. ex num. 18. cum seq. & in consil. 63. per totum, vol. 3. & ad eum omnino confugiendum esse in hac quaestione; nihilominus tamen, nonnulla adjicere, & rem hanc latius explanare, ideo coactum Authorem, quod Scribentes huius Regni, qui de primogeniis tractarunt, breuiter nimis se habuerint, nec debitam disputationem praefato dubio tribuerint. -  15 Alij vero, tam exteri, quam huius Regni Authores nunquam radicem, & fundamentum istius dubij sed solas ramas, & vmbram tetigerint, & ibidem de sententia Curtij iunioris a communi opinione dissentientis. -  16 Decium ac eius sequaces, in confirmationem resolutionis traditae supra num. 12. & 13. quatuor in effectu adducere fundament, ex quibus sufficienter non probatur eorum conclusio, provt hoc num. demonstratur. -  17 Decij sententia validissimo fundamento munita. -  18 Pro sententia Decij, secundum fundamentum adducitur. -  19 Decij resolutio concludenti ratione confirmata, & infra, num. 22. & 23. -  20 Curtij & Alexandri solutiones reiectae. -  21 A verbis legis, ad verba testatoris, validum est argumentum. -  22 Prouisio facta a testatore per viam dispositionis in vno casu, comprehendit alium omissum, omnino similem, & eundem effectum habentem; idque ex verisimili disponentis voluntate. -  23 Conditio quando est necessaria ad actum, vel ad effectum actus, permissa est extensio ad alium casum; & sic impleri potest per aequipollens. -  24 Matrimonium putatiuum, simpliciter & absolute loquendo, licet non sit verum matrimonium, nec etiam legitimum, sed inualidum propter impedimentum; tamen quoad hunc effectum legitimitatis filiorum, & successionis eorum, vt matrimonium legitimitatem producere possit, habilitatur, & legitimum & validum efficitur, provt latius hoc num. declaratur. -  25 Curtij iunioris praecipuum fundamentum contra Decium adducitur, & numer. sequent. vsque ad numer. 29. -  26 Legitimatum per rescriptum Principis, vere, non ficte, legitimum esse, & vide infra, numer. 29. ad finem. -  27 Legitimatus substitutum excludit, & conditionem facit deficere, si testator dixerit: Si haeres decesserit sine filiis legitimis & naturalibus. -  28 Legitimatus non excludit substitutum, quando testator dixerit: Et si decesserit sine filiis legitimis & naturalibus legitime natis, vel ex legitimo matrimonio. -  29 Curtij iunioris praecipuo fundamento contra Decium, optime, ac vere satisfactum. -  30 Curtij iunioris, ac sequacium fundamentis nonnullis respondetur. -  31 Curtij contra Decium, triplex argumentum, breuiter & vere dissolutum. -  32 Contra Decium, 6. & 7. fundamentum adducitur, & num. seqq. eleganter respondetur illis. -  33 Inter matrimonium verum, & putatiuum, cum sint multae differentiae, si enunciatur matrimonium simpliciter, non sufficit figura matrimonij, quia non semper eundem effectum operantur; secus, si matrimonium enunciatur ad vnum effectum, qui ex vtroque pariformiter resultat: tunc enim matrimonij figura sufficeret. -  34 Matrimonio vero concessa priuilegia, aliquando non competere matrimonio putatiuo, & infra, num. 40. in fine. -  35 Nihilominus tamen, inter matrimonium verum, & putatiuum aequiparatio admittitur, vbi comparantur respectu vnius effectus, qui ex vtroque pariformiter resultat. -  36 Et aliquando etiam, priuilegia concessa matrimonio vero, & matrimonio putatiuo competunt: mulierque in matrimonio putatiuo habere solet priuilegia doti concessa. -  37 Priuilegia respicientia exactionem dotis, habere locum in dote putatiua, remissiue. -  38 Priuilegium tacitae hypothecae, competere doti putatiuae, remissiue. -  39 In dote putatiua, locum habere priuilegium l. in rebus, 30. C. de iure dotium, remissiue. -  40 In matrimonio putatiuo, locum habere communicationem lucrorum, remissiue. -  41 L. finalis, C. de his qui veniam aetatis impetrauerunt, contra Decium expenditur, & hoc num. respondetur eidem. -  42 Filios ex matrimonio putatiuo natos, in Maioratu non succedere, si institutor ad successionem dumtaxat inuitauerit eos, qui ex vero matrimonio nati sunt. PRo expedita huius Capitis explicatione, in primis constituere, atque praemittere necessarium erit: Quod filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide con[sect. 1]tracto, hoc est, ambobus, vel altero coniugum, probabili facti ignorantia impedimentum ignorantibus, legitimi sunt, quamuis postea detectum fuerit impedimentum: idque respectu vtriusque parentis, cap. peruenit, vbi Glossa, Abbas, Hostiensis, Butrius, Ancharanus, & caeteri, cap. ex tenore, qui filij sint legitimi, vbi sic communiter concludunt omnes, & latius confirmantes, ita adnotarunt Abbas in cap. cum inhibitio, num. 4. de[sect. 2] clandestina desponsatione, Baldus in l. qui contra, C. de incestis nuptiis, Iason in cons. 159. num. 1. per totum, & in cons. 168. num. 4. lib. 4. Antonius Gabriel commun. concl. tit. de legitimitat. concl. 4. in princ. Tiraquellus in l. si vnquam, verbo, donatione largitus, num. 141. c. de reuocandis donat. & de legibus connubialibus, glos. 8. num. 25. cum seqq. Duenas in regula 350. Parisius in cons. 15. n. 44. lib. 2. Grammaticus consil. ciuili, 56. col. 2. Rolandus in cons. 93. num. 18. & seq. lib. 3. Paleotus de nothis & spuriis filiis, cap. 9. a princ. Couar. de Sponsalibus, 1. part. §. 1. num. 1. & 2. Cephalus in consil. 82. &. num. 61. lib. 1. & in concil. 390. num. 16. & num. 44. 45. & 46. lib. 3. & in cons. 307. num. 59. & seqq. lib. 3. & in cons. 444. num. 70 lib. 4. & in cons. 647. ex num. 1. atque ex num. 12. lib. 5. Menochius in cons. 15. n. 1. lib. 1. & in cons. 199. n. 35. & 39. & num. 40. in fine, & 41. lib. 2. & praesumpt. lib. 4. praesumpt. 77. in princ. Tellus Ferdinandez in l. 6. Tauri, n. 8. & 9. & ibidem Ceruantes num. 9. & num. 18. & seq. & Auendanus glos. 1. num. 2. 3. & 6. Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. in 1. part, in verbo, vxorem, per tot. Matienzus in l. 10. tit. 8. glos. 4. num. 3. & in l. 2. titul. 9. glos. 1. num. 4. vsque ad num. 7. & in rubr. tit. 1. de matrimonio, num. 115. & 116. vbi allegat l. 1. tit. 13. & l. 2. tit. 15. partita 4. l. 4. tit. 6. lib. 3. fori. Molina, Mieres, Menchaca, Aluaradus, & Alexander Trentacinquius, quorum statim specisicam mentionem faciam. Loan. Guttier. practic. lib. 3. quaest. 74. Caldas Pereira de nominat. emphyteut. quaest. 21. ex num. 42. cum seqq. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, num. 230. & 231. late & vtiliter Ioannes Vincentius Honded. in cons. 87. a princ. lib. 1. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 24. ex num. 65. cum seqq. vsque ad num. 79. fol. mihi, 231. Caeuallos practic. commun. quaest. 697. ij Authores de matrimonio putatiuo scripserunt plenissime, & superiorem doctrinam latius declarant, vt penes ipsos videri poterit: sufficiet hic quaerendi, & congerendi labore Lectorem excusare, ac etiam nonnullis aliis scienter, consultóque praetermissis, dumtaxat (quod ad inferius dicenda praetermitti non potest) constituere, praefatam doctrinam procedere. Primo, siue vere, siue praesumptitue coniuges igno[sect. 3]rauerint impedimentum; vtroque enim casu, filij ex matrimonio putatiuo nati, vere & proprie legitimi sunt, ex Authoribus relatis supra, & communi Scribentium sententia in dict. cap. peruenit, & in dict. cap. ex tenore. Secundo, vt dixi, etiamsi vnus tantum ex coniugibus[sect. 4] impedimentum ignorauerit. Ex eisdem iuribus, & Authoribus, sic vt in hoc nullus adhuc dissentiat. Tertio, quoad omnes effectus, dignitates, honores,[sect. 5] spiritualia, temporalia, feuda, emphyteutica, fideicommissa, successiones ab intestato, atque ex testamento, tam parentum suorum, quam etiam consanguineorum, & aliorum coniunctorum: quod vnanimiter etiam probarunt Doctores, atque ex Communi, Tellus Ferdinandez, Matienzus, Auendanus, Ceruantes, Ioannes Guttierrez, & alij relati supra. Quarto, vt in aliquo a caeteris filiis legitimis non dif[sect. 6]ferant. Glossa, & Communis in dict. cap. ex tenore, Iason in dict. cons. 156. num. 3. Decius in cons. 153. num. 1. & in cons. 154. in princ. Paleotus dict. cap. 9. num. 14. Rolandus in cons. 93. ex num. 18. lib. 3. & latius probant Ioannes Vincentius Honded. in cons. 87. ex num. 1. vsque ad num. 10. Peregrin. de fideicommissis, d. art. 24. n. 66. per tot. Quinto, vt ignorantia in dubio praesumatur, quan[sect. 7]do non constat de scientia: quod cum infinitis probarunt Cephalus dict. cons. 647. num. 12. lib. 5. Menochius in cons. 15. num. 7. lib. 1. Rolandus dict. consil. 93. num. 29. lib. 3. Honded. dict. cos. 87. num. 11. Peregrinus dict. art. 24. num. 67. Denique & sexto, matrimonium putatiuum ad effe[sect. 8]ctus praedictos, tunc dici, quando vere & solemniter contractum fuerit: hoc est de iure communi in facie Ecclesiae, & palam, & cum bona fide contrahentium, vel alterius eorum, ac denique seruata forma cap. cum inhibitio, de clandestina desponsatione, quem text. & superiorem traditionem optime declarant, & alios multos recensent Menochius dict. praesumpt. 77. in princ. lib. 4. latius in cons. 199. ex num. 39. cum seqq. lib. 2. Verallus in decis. 25. & in decis. 150. num. 7. in 1. part. Ioannes Vincentius Honded. dict. cons. 87. num. 14. 15. & 16. & num. 23. & seqq. & num. 48. & seqq. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, dict. art. 24. num. 65. Hodie vero seruata forma Tridentini, de qua in cap. 1. de reformat. matrim. sess. 24. Secundo & principaliter constituendum est, ex dictis[sect. 9] supra facile deduci praecipui huius capitis dubij resolutionem; & in primis, cum Maioratus simpliciter institutus est, hoc est, cum descendentes alicuius familiae simpliciter vocantur, aut certis vocationibus, aut substitutionibus factis, filij simpliciter, siue filij masculi ad successionem inuitantur, filium primogenitum natum ex matrimonio putatiuo bona fide contracto in Maioratu succedere, ac etiam excludere alios filios ex legitimo matrimonio procreatos: quod sic resoluunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 1. num. 12. Mieres de maioratu 3. part. quaest. 15. num. 22. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 9. vers. sed pro 1. part. mouentur dumtaxat ex eo quod hic filius vere & proprie legitime natus dicatur quoad effectum successionis, ex dict. cap. 2. cap. ex tenore, qui filij sint legitimi, cum aliis dictis supra. Eandem sententiam in fortioribus terminis probarunt etiam alij plures, quos statim commemorabo; ac vere haec pars probatur expressim authoritate multorum, qui filios praedictos in dignitate, in feudo, in emphyteusi, & in fideicommisso succedere affirmarunt: hos in vnum congesserunt Rolandus dict. cons. 93. num. 18. & seqq. lib. 3. Paleotus de nothis & spuriis filiis, cap. 9. num. 14. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 87. num. 6. lib. 1. Peregrinus de fideicommissis, art. 24. num. 66. ad finem. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 8. num. 24. deinde authoritate Dini in cons. 6. num. 12. vbi scribit, filios ex matrimonio putati[sect. 10]uo natos substitutum. excludere, ac facere deficere conditionem, quando testator sic dixit: Et si haeres mens decesserit sine filiis, substituo Titium, & sequuntur Capra in cons. 16. Et si prima facie, col. vlt. Decius dict. cons. 153. Ruinus in l. Gallus, §. si eius, num. 99. ff. de liberis & posthumis, Curtius iunior in cons. 27. num. 6. Menochius in consil. 15. num. 5. lib. 1. & praesumpt. 77. num. 4. & 5. lib. 4. Idque procedit tam respectu filiorum vltimi possessoris[sect. 11] Maioratus, qui ex matrimonio putatiuo nati sint, quam aliorum coniunctorum, aut consanguineorum, qui ex testatoris, vel ex legis dispositione ad Maioratum vocantur, ex his, quae dicebamus supra, num. 5. videlicet bonam fidem prodesse quoad successionem parentum, & omnium aliorum coniunctorum, vt in fideicommissis obseruant Peregrinus, & Honded. vbi supra. Tertio & principaliter constituendum est, superio[sect. 12]rem resolutionem non solum procedere in Maioratu simplici, sed etiam in eo, qui ea lege, aut conditione institutus sit, vt non nisi filiis legitimis, aut legitime natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deferatur; tunc namque etiam in eo succedet filius primogenitus, ex matrimonio putatiuo natus, ob eandem rationem, quia tales filij respectu facultatis succedendi, dicuntur vere nati ex legitimo matrimonio, cum lex ipsa ciuilis & Pontisicia, quoad hunc effectum eos vere legitimos iudicauerit: quod cum Decio in cons. 153. n. 1. Gregorio Lopez in l. 1. tit. 13. partita 4. in verbo, se casa con ella, col. 2. Couar. de Sponsalibus, 2. part. cap. 8. §. 1. num. 3. Addit. ad Alexand. cons. 5. lib. 7. litera, A. defendunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. dicto cap. 1. num. 15. Mieres de maioratu, part. 3. quaest. 15. n. 22. Socinus iunior, qui per multa argumenta probat in consil. 63. per totum, & in cons. 39. ex num. 18. lib. 3. Menchaca de successionum progressu, lib. 3. de fideicomissaria substitut. §. 26. n. 16. Aluaradus de coniect. mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 9. vers. sed pro 1. part. fol. 62. Cephalus in cons. 82. num. 24. & num. 61. lib. 1. & in cons. 390. ex num. 44. lib. 3. & in cons. 444. num. 7. lib. 4. & in cons. 647. num. 29. lib. 5. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 8. num. 24. Hieronymus a Laurent, in decis. Auenionen. 70. per totam, vbi eleganter loquitur, & dicit iudicatum in fauorem filiorum natorum ex tali putatiuo matrimonio. Antonius Thesaurus decis. Pedemont. 196. num. 7. Alexander Trentacinquius de substit. 4. part. cap. 7. n. 56. fol. 152. vbi dicit ab hac opinione non esse recedendum. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 24. num. 72. qui dicit sententiam Decij magis communiter receptam. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 87. num. 6. lib. 1. Menochius lib. 4. praesumpt. 77. n. 6. vbi ex communi sententia, cum eodem Decio resoluit,[sect. 13] filium natum ex matrimonio putatiuo, legitimum dici, vt substitutum excludat, cum testator dixerit: Et si haeres meus decesserit sine filiis ex legitimo matrimonio natis, substituo Caium. Et hanc opinionem ad partes disputa[sect. 14]re, quamuis prima facie necesse non videatur, quia Socinus iunior dict. cons. 39. ex num. 18. cum seqq. & in consil. 63. per totum, vol. 3. latissime, & doctissime disputauit, ad quem omnino confugiendum in hac quaestione admoneo: nihilominus tamen, nonnulla adjicere, & rem hanc latius explanare, ideo coactus videor, quod Scribentes huius Regni, qui de primogeniis tractarunt, breuiter nimis se habuerint, nec debitam disputationem praefato dubio tribuerint; alij vero, tam exteri, quam[sect. 15] huius Regni Authores, nunquam radicem, & fundamentum istius dubij, sed solos ramos, & vmbram tetigerint. Eo etiam, quod a praedicta sententia communi dissentit Curtius iunior in cons. 27. num. 6. & latius in cons. 64. num. 11. & num. 17. & cogitandum reliquit Ruinus in l. Gallus, §. si eius, num. 99. ff. de liberis & posthumis, provt aduertunt Molina, Trentacinquius, Menochius, Mantica, Peregrinus, & alij relati supra, qui, vt dixi, a superiori sententia non recedendum affirmant, quamuis contrariam cum eodem Curtio iuniore, in puncto iuris veriorem esse contra Decium profiteatur, sed male quidem, Caldas Pereira de nominat. emphyt. quaest. 21. num. 42. 43. & 44. fol. 241. Decius autem, ac eius sequaces in confirmationem[sect. 16] superioris resolutionis traditae supra, num. 12. & 13. quatuor in effectu adducunt fundamenta, ex quibus sufficienter non probatur eorum conclusio. Primo enim dicunt, quod natus ex matrimonio putatiuo dicitur vere legitimus, & habilis ad succedendum, & quod ad inducendam veram legitimitatem sufficit opinio colorata matrimonij, vt supra, in initio huius capitis, latius probauimus. Sed parum vrget, quoniam dubium non consistit in hoc, an scilicet natus de matrimonio putatiuo sit vere legitimus, & habilis ad succedendum, quod certum est, sed in alio, nempe an sit satisfactum verbis testatoris vocantis filium legitimum, & de legitimo matrimonio; nec concludit dicere: est habilis ad succedendum, ergo comprehenditur sub illis, verbis; idque ex sententia Doctorum, qui existimarunt communiter, matrimonium putatiuum, verum non esse matrimonium, nec legitimum simpliciter, quos in vnum congesserunt Antonius Gabriel communium concl. lib. 6. tit. de legitimatione, concl. 4. num. 2. & 4. Menochius lib. 4. praesumpt. 77. num. 8. & alij relati supra, num. 2. & latius explicabimus infra. Vnde & secundum fundamentum Decij deluitur, quod caeteri vrgere putarunt scilicet quod natus de matrimonio putatiuo in feudo succedit: non enim sequitur; talis filius est habilis ad succedendum in feudo, ergo verba testatoris, quae requirunt legitimum filium ex matrimonio legitimo procreatum, verificari debent in matrimonio putatiuo, ob eandem rationem, non ob alias, quas in huius fundamenti solutione effudit Curtius iunior locis relatis supra. Nec etiam tertium concludit, quod dos putatiua habeat priuilegia dotis verae; nam inter dotem veram, & putatiuam multae sunt differentiae, provt 18. differentias ponit Baldus Nouellus de dote, fol. 67. cum seqq. & notauit Menochius d. praesumpt. 77. num. 9. & 10. & dicetur infra, ante finem huius capitis. Similiter nec vrget quartum fundamentum, quod deducitur ex doctrina Castrensis, in l. finali, C. de verb. significat. nam Castrensis ipse, & cum eo Socinus contrarium in effectu tenent in l. in his, ff. de condit. & demonst. & verbum, fratribus, magis generale, & aptum est in specie ibi proposita, quam verbum, legitimum matrimonium, in quaestione nostra, vt de se patet aperte. Nihilominus tamen sententia Decij, & verior est, vt[sect. 17] dixi, & omnino amplectenda, sed aliis nititur fundamentis, quae ad sequentia reduci possunt. Primo, quod quando casus vnus est omnino alij adaequatus, dispositum in vno, censetur etiam in alio aequiparato dispositum, etiam in materia odiosa & correctoria, vt probat text. iuncta sua Glossa in l. si quis seruo. c. de furtis, quem multis exornant Iason in l. de quibus, num. 14. ff. de legibus, & in l. 1. col. 3. de legat. 1. & in l. si is qui pro emptore, num. 291. vsque ad num. 306. ff. de vsucapionibus. Romanus in cons. 388. col. 2. & post Antonium Gomez. & Tellum Ferdinandez, Ceruantes in l. 4. Tauri, num. 23. sed matrimonium putatiuum, quoad inducendam veram legitimitatem & effectus illius, est omnino adaequatum vero, & legitimo matrimonio, ex iuribus, & Authoribus a me relatis supra, in princ. ergo dispositum in testamento, siue in quacunque alia materia in matrimonio legitimo, quoad hunc actum, & effectum succedendi, censetur dispositum in matrimonio putatiuo. Nec obstat, quod impugnando fundamentum Decij, dicebam supra; nec etiam legitimum, & putatiuum matrimonium in multis. aequiparari, dissentire tamen in multis, & argumentum a simili, dato disimili, corruere: quia praedicta procederent, quando aequiparatio fieret simpliciter, secus quando comparatio fit tantum in illo, in quo omnimoda similitudo reperitur, quia tunc omnimoda dissimilitudo in aliis non nocet, vt notat Glossa vbi Gemin. post Ioannem Andream in cap. non potest, de praebendis, lib. 6. Abbas in cap. translato, col. 3. de constitut. vbi Decius in 3. col. Deinde, quia in casu praesenti non fit comparatio inter verum & putatiuum matrimonium, inter quae aliquando datur differentia, sed inter natum de putatiuo, & natum de legitimo matrimonio, inter quos quoad effectum praedictum successionis & alios similes, nulla prorsus dissimilitudo reperitur, sed omnimoda similitudo, & consonantia ex omnibus iuribus, & Authoribus superius relatis. Secundo pro eadem sententia communi facit, quod[sect. 18] legitime natus, dicitur natus de legitimo matrimonio, cap. innotuit, de electione, vbi textus refert dispositionem cap. cum in cunctis, de electione, & vtitur verbo, legitime natus, & tamen text. in d. cap. cum in cunctis, vtitur verbo, de legitimo matrimonio, sed natus de matrimonio, putatiuo est natus legitime, cap. quod nobis, cap. ex tenore, ibi: Legitimum iudicetis; extra, Qui filij sint legitimi; & firmat expresse Baldus in cap. 1. §. naturales, in 3. col. vers. pone quod non: si de feudo fuerit controu. si ergo legitime natus, dicitur natus de matrimonio legitimo; & natus de matrimonio putatiuo, est legitime natus: ergo & de legitimo matrimonio natus dici potest, provt latius infra explicabo. Tertio facit, quod electus, seu eligendus in Episco[sect. 19]pum, debet esse de legitimo matrimonio natus, cap. cum in cunctis, de electione; & tamen si electus, vel eligendus sit natus de matrimonio putatiuo, dispositioni illius textus est satisfactum, vt notant Abbas, & communiter alij in dict. cap. ex tenore, & in dict. cap. innotuit, de electione. Albericus, Baldus, & Salicetus in l. qui contra, C. de incestis nuptiis: & pro certo supponunt Ioannes Vincen tins Honded. in cons. 87. num. 5. & 6. lib. 1. Peregrinus de fideicommissis, art. 24. num. 67. si ergo dispositioni legis vtentis verbis, de legitimo matrimonio, est satisfactum ex nato de matrimonio putatiuo, satisfactum etiam censeri debet dispositioni testatoris vtentis illis verbis, de legitimo matrimonio, si succedere volens, de matrimonio putatiuo natus sit, quia, vt vulgatum est, dispositio legis & testatoris aequiparantur, & pro lege obseruatur testatorum voluntas. Et huic rationi quamuis conentur respondere Cur[sect. 20]tius iunior in d. cons. 64. & Alexander in cons. 5. col. vol. 7. vim tamen eius non diluunt, ac ipsorum solutio confunditur aperte per text. in cap. per venerabilem, qui filij sint legitimi, & in cap. literas, iuncta doctrina Abbatis ibidem, de filiis presbyterorum, item per text. in dict. cap. quia in cunctis, de electione, ponderando, quod a verbis[sect. 21] legis, ad verba testatoris validum est argumentum, l. qui fuerit, §. quaestio, & ibi notat Bartolus ff. de manumissis testamento, l. cum quidam, & ibi notat Iason C. de verborum significat. l. qui filium, §. Sabinus, & ibi notant Bartolus, & Imola ff. ad Trebellianum. Ancharanus in consil. 120. circa finem: ergo verba testatoris non debent intelligi magis stricte, quam verba legis; imo latius accipi possunt, ex his, quae multum ad propositum scribit Socinus in cons. 13. num. 22. lib. 3. Quarto facit, nam prouisio facta a testatore per viam[sect. 22] dispositionis in vno casu, comprehendit alium omissum omnino similem, & eundem effectum habentem: idque ex verisimili disponentis voluntate, l. Titius, §. Lucius, vbi Iason, & communiter Scribentes l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthumis, & multis exornant Viuius lib. commun. opinionum. verbo, casus non expressus: Iulius Clarus lib. 3. §. testamentum, quaest. 76. regula 5. Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 3. tit. 19. num. 8. & 9. Grassus receptarum sententiarum, §. fideicommissum, quaest. 4. num. 22. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 24. Alexander Trentacinquius de substitut. 1. part. cap. 1. ex num. 25. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 5. num. 56. & num. 66. & seqq. & num. 96. & seqq. Menochius lib. 4. praesumpt. 73. Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. solut. 2. a num. 101. vsque ad num. 192. fol. 265. Paulus Leonius in cons. 27. ex n. 104. inter consilia vltimar. volunt. vol. 2. Pedrocha in consil. 19. num. 84. & 85. & in consil. 12. num. 27. & seqq. ergo prouisio expressim facta a testatore in casu, quo descendens, vel alius de familia sit de legitimo matrimonio, comprehendit illi omnino similem, & eundem habentem effectum, scilicet quando descendens, vel alius de familia ad successionem inuitatus, est natus de matrimonio putatiuo: quod quantum ad legitimitatem, & successionis effectum eundem omnino effectum habet, quam verum & legitimum matrimonium, vt supr. probauimus: & cum conditio illa ex legitimo matrimonio,[sect. 23] sit necessaria ad actum, vel ad effectum actus succedendi, permissa est extensio ad alium casum, & sic impleri potest per aequipollens, l. mulier, in princ. ff. ad Trebellianum. l. si mater, C. de institut. & substitut. Ruinus in dict. §. & quid si tantum, in 1. lectura, num. 25. & num. 60. & ibidem Costa in 5. part. num. 37. num. 98. & 99. eleganter Menochius lib. 4. praesumpt. 185. ex num. 6. vsque ad num. 13. & hoc est validissimum fundamentum, atque illud aperte praesentit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 1. num. 15. dum dicit, sentenciam Decij, ex praesumpta voluntate restantis veram sibi videri. Quinto & vltimo facit, nam licet matrimonium pu[sect. 24]tatiuum, simpliciter, & absolute loquendo, non sit verum matrimonium, nec etiam legitimum, sed inualidum propter impedimentum: tamen quoad hunc effectum legitimitatis filiorum, & successionis eorum, vt matrimonium legitimitatem producere possit, habilitatur, & legitimum, & validum efficitur, & filij ex eo nati dicuntur legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati: quod nec Curtius iunior, nec alij Recentiores sic animaduertunt; aperte tamen colligitur ex his, quae scribunt Ioannes Andreas, Antonius, & alij in cap. per venerabilem, qui filij sint legitimi, dum dicunt, quod ex putatiuo matrimonio ideo inducitur legitimitas, quia Papa legitimando prolem, dispensat in radice matrimonij: quod in effectu est dicere, matrimonium nullum, & inualidum, quoad hunc effectum, vt possit legitimitatem producere, quae matrimonio nullo existente, produci non posset, validum, & ligitimum fieri ex dispensatione Romani Pontificis; colligitur etiam ex Hostiensi, & Gofredo in summa, qui filij sint legitimi, §. 1. Antonio, & Abbate in cap. tanta. col. 2. eodem tit. Praeposito in dict. cap. per venerabilem, §. quod autem, colum. 4. Dino in tractatu, de successionibus ab intestato, in 2. col. in princ. vbi filios legitimos, & de legitimo matrimonio natos appellant eos, qui ex matrimonio putatiuo nascuntur, & adjiciunt, filios dici de legitimis matrimoniis natos, siue matrimonium sit verum, siue putatiuum; quod tamen intelligendum est iuxta superiorem declarationem, quam tradidimus. Nec obstant Curtij iunioris, & sequacium funda[sect. 25]menta, quae longa, originalique Scribentium lectura praehabita, ad octo principaliter reducenda videntur. Non obstat primum; nam licet Curtius reputet maius, quod contra Decium adduci potest, & credat quod ei responderi non possit, vt etiam credit, & superatus illo sequitur Curtium, Caldas Pereira de nominat. emphyt. quaest. 21. num. 42. vsque ad num. 45. tamen nec ita fortiter adstringit, nec solutione caret, vt male ijdem putarunt, dicentes in proposita specie filios ex legitimo matrimonio natos ad successionem inuitari; filium vero natum ex matrimonio putatiuo, etsi legitimus sit, & vere legitimus, non tamen ex legitimo matrimonio natum, sed ex nullo, & illegitimo. Deinde legitimatum per rescriptum Principis, vere,[sect. 26] non ficte legitimum esse, vt scribit Bartolus in l. si is qui pro emptore, quaest. 3. ff. de vsucapionibus, & latius declarat Mantica de coniecturis vltimar. volunt, lib. 11. tit. 10. num. 12. per totum: idcirco substitutum excludere, &[sect. 27] conditionem facere deficere, si testator dixerit: Si haeres decesserit sine filiis legitimis, & naturalibus, quod firmarunt triginta illi Doctores longa serie congesti a Rolando in consil. 83. colum. penult. vers. non obstat quoque, lib. 3. Bursatus in cons. 1. num. 8. & in cons. 18. num. 6. lib. 1. Surdus in cons. 1. num. 97. lib. 1. Mantica lib. 11. dict. tit. 10. num. 9. 10. & 11. Menochius in cons. 266. num. 20. lib. 3. & praesumptionum. lib. 4. praesumpt. 79. num. 2. vbi Durandum, Costam, Couar. Marsarium, Ludouicum Molinam, ac alios multos refert idem tenentes, Grassus §. fideicommissum, quaest. 38. num. 1. & 2. at si testator dixerit:[sect. 28] Si decesserit sine filiis legitimis & naturalibus, legitime natis, vel ex legitimo matrimonio, legitimatus non excludit substitutum, vt cum aliis multis latius probarunt Alexander Iacobinus, Ruinus, Socinus senior, Decius, Parisius, Ripa, Neuizan. Gratus, Durandus, Couarruu. Molina, Sfortia, & alij, quos recensent Mantica lib. 11. dict. tit. 10. num. 23. & 24. Menochius dict. praesumpt. 79. ex num. 21. cum seqq. Cephalus in cons. 117. num. 21. lib. 1. Decianus in cons. 88. num. 11. & num. 24. lib. 2. Grassus §. fideicommissum, quaest. 38. num. 5. Id autem ea praesertim ratione contingit, quod repugnet testatoris voluntas, qui solum disposuit in fauorem eorum, qui ex legitimo matrimonio procederent: ergo, inquit Curtius, & eum sequutus Caldas Pereira, loco relato supra, idem erit obseruandum in filio nato ex putatiuo matrimonio, cum similia verba adjiciuntur. Verumenimvero, his omnibus facile responderi po[sect. 29]terit, constituendo in primis, filios ex matrimonio putatiuo natos, legitimos dici posse, atque ex legitimo matrimonio natos, quoad effectum praedictum, intelligendo, provt declaraui supra, num. 24. vbi quorundam Authorum authoritate id probaui. Deinde, legitimatum dici vere legitimum, considerando legitimitatem in genere, quando attenditur impedimentum iuris ciuilis, sed non in specie, respectu matrimonij, a quo legitimitas procedit, l. filium, ff. de his qui sunt sui, vel alieni iuris, iunctis his, quae in proposito eleganter considerat Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 11. tit. 10. n. 12. Dec. in cons. 275. in fine, vbi dicit quod licet legitimatus sit vere legitimus, est accidentaliter, & de iure speciali, & non de iure communi, & naturali: inde non admittitur ad omnia, ad quae legitimus de legitimo matrimonio; nec ex vtrisque resultat idem effectus, vt obseruar. superius relati, & ante alios Iason in dict, l. si is qui pro emptore, num. 260. Mirum ergo non est, vt cum ex vtroque idem effectus non resultet, nec omnino similis sit ex legitimo matrimonio procreato, sub fideicommisso eis verbis concepto non comprehendatur; quod non ita in filio ex matrimonio putatiuo nato procedit; nam, vt vides, bona fide procreatus, vere, & proprie legitimus est quoad effectum praedictum, ad quem matrimonium huiusmodi validatur a iure, & legitimum reputatur, si in facie Ecclesiae contractum fuerit; in legitimato vero nullum matrimonium interuenit, atque ita non tantus fauor conceditur, sicut natis ex matrimonio, iusto errore contracto, concedi debuit. Secundum fundamentum Curtij iunioris, quod &[sect. 30] repetit Lusitanus Caldas vbi supra, consistit in eo, quod a verbis testatoris recedendum non sit, l. non aliter, ff. de legatis 31. illam, & ibi notat Iason C. de collationibus: si ergo testator specifice loquitur de legitimo matrimonio, non potest intelligi de putatiuo, quod non est legitimum ex eiusdem Curtij sententia. Sed responditur in primis, quod quando constat de intentione testatoris, non curatur de verbis, vt in in d.l. non aliter, & in l. in conditionibus, ff. de conditionibus & demonstrat. l. 3. C. de liberis praeteritis, l. haeredes, §. cum ita, vbi late Alexand. ff. ad Trebellianum, etiamsi non constet de mente per verba testatoris expressa, sed per aliud dispositum ab ipso expressum, vt in in l. iam hoc iure, ff. de vulg. & pup. substit. & in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posth. per quae iura sic docuit Socinus in l. in ambiguo, in 3. col. vers. Tertia conclusio, ff. de rebus dubiis, & latius declarant Authores referendi infra. Deinde, in specie hucusque proposita, non esse adeo claram, aut expressam testatoris voluntatem, vt de illa dubitari non debeat; idcirco in re dubia, & obscura coniecturis locum esse, maxime ob praesumptam eiusdem voluntatem, quae nobis fauet, vt supra diximus, & Molinam sic notantem adduximus, propterea quod eo ipso, quod testator natos de legitimo matrimonio ad successionem inuitauit, censetur & natos de putatiuo inuitare voluisse, cum matrimonium huiusmodi quoad effectum, de quo agitur, simile sit legitimo, & eundem effectum producat, ac denique iure ipso quoad legitimitatem validum & legitimum reputetur. Et per haec patet solutio ad aliud fundamentum eius[sect. 31]dem Curtij, quod verba debent intelligi proprie, l. sin autem, ff. de exercitoria actione, l. Labeo, ff. de supellectile legata; & sic intelligi non possint de matrimonio putatiuo, nam cum hic constet de mente testatoris, & ex aequipollenti idem effectus resultet, non attenditur proprietas, aut significatio verborum, vt multis probant Socinus in regula 536. Mieres de maioratu, in initio 2. part. ex num. 11. Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 2. cap. 21. ex num. 8. & cap. 22. 23. 24. & 25. & lib. 3. cap. 1. & seqq. Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 3. tit. 5. Petrus Magdalenas de numero testium in testamentis requisito, 1. part. cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126. Ad aliud vero argumentum, quod casus omissus a testatore, habeatur pro omisso, nec comprehendatur sub casu expresso, ex l. commodissime, ff. de liberis & posthumis, cum vulgatis: ex eisdem etiam satisfieri potest, ac congruentius quidem, ex dictis supra, num. 22. & 23. Ex quibus etiam respondetur ad aliud, conditionem, inquam, per aequippollens impleri non posse, quoniam conditio est necessaria ad actum de quo agitur, & ex aequipollenti idem effectus resultat: quo casu non procedit regula l. qui haeredi, & l. Maeuius, ff. de condit. & demonstrat. Sextum fundamentum, quod etiam pro contrario[sect. 32] adducit ipse Decius, sumitur ex dicto Baldi in l. falsus, §. an etiam, ff. quod falso tutore authore, vbi scribit ipse Baldus, quod si fit mentio de matrimonio, intelligitur de vero, & non de putatiuo. Sed vitra Decium respondetur, quod cum inter ve[sect. 33]rum matrimonium, & putatiuum permultae sint differentiae, vt latissime declarat Barbosa in l. si cum dotem, §. finali, ff. soluto matrimonio. Matienzus in l. 1. tit. 9. glos. 1. ex num. 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae, Menochius lib. 4. praesumpt. 77. num. 8. 9. & 10. si enunciatur matrimonium simpliciter, non sufficit figura matrimonij, quia non semper eundem effectum operantur; secus si matrimonium enunciatur ad vnum effectum, qui ex vtroque pariformiter resultat quoad legitimitatem filiorum: tunc enim figura matrimonij sufficeret, iuxta communem sententiam Doctorum in cap. translato, de constitutionibus, & ea, quae Authores superius relati, latius tradiderunt. Vnde & septimum fundamentum diluitur, matrimo[sect. 34]nio, inquam, vero concessa priuilegia, aliquando non competere matrimonio putatiuo, vt notant Doctores communiter in dict l. si cum dotem, §. finali, Matienzus, Barbosa, & Menochius in locis relatis supra; nam in[sect. 35] casu nostro non fit comparatio inter verum, & putatiuum, respectu aliorum priuilegiorum, sed respectu istius effectus, scilicet legitimitatis inducendae, in quo omnino aequiparantur, atque ex vtroque idem effectus pariformiter resultat; & hoc sufficit, iuxta communem theoricam Doctorum in dict. cap. translato: item, vt dixi, comparatio non fit inter ea duo matrimonia, sed inter filium legitimum de legitimo matrimonio, & legitimum de putatiuo, in quibus nulla differentia reperitur, sed omnimoda similitudo. Imo & aliquando priuilegia[sect. 36] concessa vero matrimonio, & matrimonio putatiuo competunt, mulierque in matrimonio putatiuo habere solet priuilegia doti concessa, vt ex communi Scribentium traditione obseruat Barbosa in dict l. si cum dotem, §. finali, ff. soluto matrimonio, ex num. 2. vbi ad id allegat nonnulla iura, & num. 4. cum communi etiam Doctorum[sect. 37] sententia animaduertit, priuilegia respicientia exactionem dotis, habere locum in dote putatiua, & num. 5. priuile[sect. 38]gium tacitae hypothecae competere doti putatiuae, & num. 8. in dote putatiua locum habere priuilegium l. in[sect. 39] rebus, 30. C. de iure dotium, & tandem num. 13. in ma[sect. 40]trimonio putatiuo locum habere communicationem lucrorum; idcirco superius dixi, aliquando, non absolute simpliciter, quoniam matrimonio vero concessa priuilegia, aliquando, vt vides, competunt putatiuo, aliquando etiam denegantur eidem, vt ostendit Barbosa in dict. l. si cum dotem, §. finali, num. 16. & num. 19. & sequent. Octauum & vltimum fundamentum deducitur ex[sect. 41] l. finali, C. de his qui veniam aetatis impetrauerunt, vbi textus dicit, quod si fit mentio de aetate legitima, intelligitur de aetate legitima naturali, non autem de legitima ciuili; & subdit textus, quod hoc habet locum in testamentis, substitutionibus, & restitutionibus: ergo si habet locum in testamentis, verba, de legitimo matrimonio, verificari non poterunt in matrimonio putatiuo. Verum huic textui facile respondetur, animaduertendo in primis, matrimonium putatiuum, legitimum dici quoad effectum, de quo agimus, intelligendo tamen provt explicatum fuit supra, num. 24. Deinde casum illius textus dissimilem esse nostro casui, tum ex doctrina Bartoli, & Imolae in l. Gallus, & quid si tantum, in 2. col. ad finem, ff. de liberis & posthumis; tum etiam ex his, quae scribit Alexander in consil. 67. Consideratis his, in 3. col. lib. 1. Denique, quod Princeps suo rescripto, licet aetatem suppleat, non tamen potest eam vere supplere, cum sit a natura impossibile: quod secus est in specie, quam tractamus, vbi ex matrimonio putatiuo, vera, & non ficta, sed naturalis legitimitas procedit, sicut a legitimo matrimonio, vt in initio huius capitis probauimus, & in simili proposito sic ad illum textum respondet Alexander consil. 2. in col. 7. vers. non obstat, volum. 1. sublato enim impedimento, quod a iure positiuo inductum est, nihil legitimitati obstat quoad effectum praedictum. Et hactenus de his, quae diffuse ita tractantur, quia difficilia sunt, nec hactenus sic distincte explicata; vide tamen in proposito dict. l. finalis, quamplurima, quae congessit Salazar de vsu & consuet. lib. 1. cap. 1. fere per totum. Quarto & vltimo constituendum est; filios ex matri[sect. 42]monio putatiuo natos, in Maioratu non succedere, si institutor ad successionem dumtaxat inuitauerit eos, qui ex vero matrimonio nati sint; id quod Molina, Mieres, & alij huius Regni Scriptores omittunt, verissimum tamen est ex eo, quod in hac specie, praesumpta testatoris voluntas cessare videtur, propter quam in superiori casu Decij sententiam amplectebamur, vt supra, n. 22. aduertebam; imo testator, qui filios ex vero matrimonio vocauit, eo proposito videtur fecisse, vt legitimatos, vel ex matrimonio putatiuo natos, aliósque similes a successione excluderet: idcirco requisito vero matrimonio, non sufficit putatiuum, ex doctrina Baldi relata supra, num. 32. quam etiam refert, & in fideicommissis probat Menochius lib. 4. praesumpt. 77. num. 7. & seqq. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 8. num. 25. sentit etiam Decius dict. cons. 153. in fine, in illis verbis; Quia in isto casu non exprimitur de vero matrimonio. Fatetur etiam Curtius in dict. cons. 27. num. 6. ac pro vero supponunt omnes fere a me relati supra, num. 12. & 13. # 12 CAPVT XII. Liberi in conditione positi, an, & quando censeantur vocati, vel grauati? & quae coniecturae vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? ac de multis in proposito necessariis: plena, atque absoluta manu actum ab his, qui hoc capite recensentur in vnum & ibidem reddita ratio, quare huiusce rei disceptatio praetermissa sit ab Authore, in qua ipse non leui, assiduo potius, & importuno labore quamplurima euoluerat, & non mediocri diligentia distinxerat. SVMMARIVM. -  1 Liberi in conditione positi, an, & quando censeantur vocati, & quae coniecturae vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? remissiue, & per totum caput. -  2 Author reddit rationem, ob quam huius Capitis disceptationem & disputationem praetermittit, & infra, num. 6. -  3 Author recenset in vnum permultos Authores, qui huius Capitis materiam tractarunt. -  4 Franciscum Manticam, Simonem de Praetis, & Iacobum Menochium, plena & distincta manu de hac materia scribere. -  5 Marcum Antonium Peregrinum. Tiberium Decianum. & Hyppol. Riminaldum, latissime egisse de hac materia. -  6 Iosephi de Rusticis, tractatus plenus in hac materia, Authoris manum ligauit, vt amplius in ea insistere nollet, sed ad ipsum, & alios Lectorem remitteret, vt hoc num. adnotatur. LIberi in conditione positi, an, & quando censean[sect. 1]tur vocati, & quae coniecturae vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? & de multis in proposito necessariis, quoniam frequenter contingit in Scholis, & Palatiis, controuerti; & sane articulus perdifficilis est, & fere inextricabilis, & qui nec certa lege, nec concludenti ratione videtur posse terminari, vt inquit Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 2. in princ. vbi num. 19. refert Socinum, Ruinum, Ripam, Decianum. & alios existimantes, hac de re dari non posse certam doctrinam, sed circumspectioni Iudicis, & concludentibus coniecturis hoc relinquendum esse. Olim ego non absque vtilitate futurum existimaue[sect. 2]ram, si congestis in vnum atque originaliter, & mature praelectis a me, quae in diuersis, & infinitis locis ad ga vsque tempora ab allis erant scripta, resolutione, & distinctione controuersiam hanc dirimerem, Doctorum opiniones concordarem, coniecturas inducendi, vel non inducendi fideicommissi deducerem, ac denique nonnullis, distincte forsan magis, quam antea erant, adnotatis, quae veriora mihi viderentur, in medium proponerem; postmodum n. vero mutata sententia, quamuis non leui, assiduo potius, & importuno labore infinita euoluissem, disceptationem hanc ideo praetermittendam decreui, quod de ipsa, plenus & eruditus tractatus per Iosephum de Rusticis editus, in lucem proditus fuisset, quem ego non videram: quod etiam, & alij Recentiores plenissima, & absolutissima manu scripsissent, qua vel sola ratione, disputationem sciens, consultóque praetermittens contentus sum in hoc capite nonnulla constituere. In primis, in proposito dubio negari non posse. quin duae sint communes & contrariae sententiae; nam quod liberi in conditione positi, non videantur substituti, sed solum parentibus suis ab intestato succedant, probarunt innumeri, qui principaliter ducuntur sententia Glossae in l. Lucius, 2. in verbo, liberos, ff. de haeredibus instituendis: hos retulerunt Antonius Gabriel, Couarruu. Molina, Mantica, Praetis, Menochius, Decianus, Cephalus, Riminaldus, Rogedus, & alij, quos statim congeram in vnum; e contra tamen, quod liber in conditione positi, intelligantur subsituti per fideicommissum, permulti etiam iuris Authores tenuerunt, quos etiam referendi infra recensent, & notissime, neruose defendit, & contrariae partis fundamentis respondet Andreas Fachineus controuersiarum iuris lib. 4. cap. 51. per totum, fol. 458. vbi vide. Deinde & secundo, recentiores iuris Scriptores, modo vnam, modo aliam partem probasse, atque inuicem adeo repugnare aliquando, vt ijdem sibiipsis contradixerint, & vtramuis opinionem communiorem esse firmauerint. Praeterea & tertio, vnam, & alteram opinionem de facili defendi posse, & contrariae partis fundamentis fatisfieri, si originaliter praelegantur ea, quae post alios Antiquiores adnotarunt Mantica, Menochius, Simon de Praetis, Alexander Trentacinquius, Bonifacius Rogerius, Alexander Raudensis, Peregrinus, & alij referendi infra. Quarto etiam, ab vna, & altera opinione non solum recedi, cum aperte constare potest de voluntate testatoris in contrarium, sed etiam vbi aliqua coniectura concurrit, etsi maxima non sit, ex qua deprehendi possit, quid testator voluerit, provt cum multis obseruat Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 3. vbi num. 2. verissime annotauit, liberos in conditione positos, in Hispanorum primogeniis, censeri positos in dispositione, sic, vt impossibile sit in Maioratibus obtinere sententiam Glossae in dict. leg. Lucius: quod & Mieres, & Aluaradus referendi infra, probarunt. Denique & quinto, in hac quaestione legendos quam[sect. 3]plures; quorum permultos intactos reliquit Iosephus de Rusticis in tractatu, quem de hac materia scripsit, & inter alios videndi erunt omnino Antonius Gabriel commun. conclus. lib. 3. tit. de fideicomissis, conclus. 4. Iulius Clarus receptarum sentent. lib. 3. §. testamentum, quaest. 77. cum seqq. vbi latissime Marsarius in epitome fideicommissorum, quaest. 20. per totam. Alciatus responso 482. 483. 484. & 485. & responso 531. Philippus Portius lib. 2. communium opinionum, conclus. 12. Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 5. de fideicommissaria substitutione, num. 42. Menchaca de successionum progressu, lib. 1. §. 4. per totum. Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. in 1. part. verbo, si absque liberis, ex num. 54. Couarruu. in cap. Rainuntius, de testam. §. 3. per totum. Padilla in l. cum acutissimi, ex num. 46. C. de fideicommissis. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. in princ. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 1. num. 6. Mieres de maioratu, part. 2. quaest. 5. num. 18. Franciscus[sect. 4] Mantica, Simon de Praetis, & Iacobus Menochius, qui plena, & distincta manu de hac materia scribunt. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 2. & 3. vbi erudite, & cum explicatione multarum legum. Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. dubit. 2. solut. 2. & 3. per totam, fol. 161, cum seqq. Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 148. & lib. 4. praesumpt. 76. per totam, vbi vide omnino, & in cons. 135. & 152. lib. 2. Franciscus Bursatus in cons. 1. ex num. 8. lib. 1. & in cons. 200. num. 10. & 19. & num. 26, & 27. & num. 33. & seqq. lib. 2. Cephalus in cons. 93. per totum, lib. 1. & in cons. 517. lib. 4. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 76. per totum, vol. 1. Caldas Pereira de nominat. emphyt. quaest. 2. ex num. 4. cum seqq. Alexander Raudensis decis. 27. per totam, & decis. 31. 1. part. Marcus Antonius Peregrinus, Tiberius Decianus,[sect. 5] & Hyppolit. Riminaldus, qui etiam latissime egerunt de hac materia. Peregrinus de fideicommissis, art. 28. a princ. fol. 154. & seqq. vbi vide omnino. Decianus in cons. 28. per totum, & in cons. 59. & in cons. 78. & in cons. 102. lib. 2. & in cons. 9. & in cons. 44. & in cons. 86. & 89. & in consil. 101. lib. 3. Riminald. in cons. 476. lib. 4. & in cons. 502. lib. 5. latissime in cons. 602. lib. 6. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. ex num. 154. cum infinitis seqq. & est optimum consilium 31. ex num. 11. vsque ad num. 21. inter consilia vltimar. volunt. volum. 2. Anton. Thesaurus decis. Pedemontana, 60. & decis. 96. per totam. Ioannes Corrasius Miscellan. iur. ciuil. lib. 2. cap. 19. per totum, fol. 169. Michael Grassus receptarum sentent, §. fideicommissum, quaest. 13. & 14. & §. institutio, quaest. 17. Petrus Surdus in cons. 67. num. 3. & num. 35. & seqq. & in cons. 96. num. 30. & seqq. lib. 1. latius in decis. 162. per tatam, Achilles Pedrocha in cons. 5. num. 38. & seqq. & num. 66. & in cons. 22. a num. 6. vsque ad num. 16. & in cons. 40. a princ. vsque ad num. 18. Alexand. Trentacinq. de substit. 4. part. cap. 11. a num. 20. vsque ad num. 33. fol. 175. Bonifacius Rogerius in cons. 12. & in cons. 25. per totum, lib. 1. & in cons. 50. ex num. 57. eodem lib. vbi dicit, aequiorem, & veriorem opinionem esse, quod filij, & alij descendentes in conditione positi, dispositiue vocati intelligantur, & quod omnes fere Italiae DD. talem partem sequuti fuerunt, ac etiam Florentini, & Bononienses Aduocati magis communiter receptam testabantur, Fabius Turretus in cons. 82. a num. 47. vsque ad num. 61. Aldobrandinus in cons. 29. ex num. 18. cum seqq. & num. 52. & seqq. vol. 1. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 60. num. 83. & seqq. & in cons. 65. ex num. 18. vsque ad num. 46. vol. 1. & in cons. 54. per totum, vol. 2. Angelus Matheacius de legat. & fideicommissis, lib. 3. cap. 19. per totum. Iacobus Cancerius variar. resolut. lib. 1. c. 1. de substitut. ex n. 35. Franciscus Monaldus in cons. 149. n. 35 & multis seqq. Camillus Borrellus Oliuetanus in cons. 33. lib. 1. Franc. Gratian. de conciliatione legum Digestorum & Codicis, C. de vulgari & fideicommissaria substitut. num. 19. & seqq. Hieronymus de Caeuallos communium contra communes, quaest. 94. Additionator Gamae in addit. ad decis. 341. in fine. Post haec autem, & multis iam pridem a me elabo[sect. 6]ratis, ad manus meas, vt dicebam supra, peruenit Iosephi de Rusticis tractatus plenus, an & quando liberi in conditione positi censeantur vocati, cuius occasione, velut necessario adstrictus sum praesentem hanc disceptationem praetermittere, ne ab aliis tacta, & sic copiose resoluta transcribere velle, aut in hoc otiose tempus consumere, aliquibus videri posset; forsan tamen aliquando in medium proferam nonnulla, quae non ita dilucide, aut distincte, vt necesse fuit, a praefato Authore explicantur. # 13 CAPVT XIII. Pater qui vnicum tantum filium habet, vtrum tertiae partis bonorum suorum meliorationem facere possit, ita vt in ea grauari valeat filius, aut in fauorem descendentium, futurorúmve liberorum grauamen, aut fideicommissum iniungi? accurata equidem, & diligens explanatio, vbi Scriptorum huius Regni sententia communis, melius quam antea erat, corroboratur; Ioannis Parladorij in contrarium rationes & fundamenta, nouiter & vere subuertuntur, multa adnotantur, quae alibi Lector non inueniet scripta: deinde melioratio huiusmodi facta filio, quem pater vnicum habebat, an conualescat, si alij filij, vel nepotes viuo patre, nascantur? quid e contra, si tempore meliorationis factae, plures erant filij, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis parentis, vnicus tantum filius supersit: vbi etiam traduntur nonnulla, quae sic distincte, & absolute explicata non erant ab alio. SVMMARIVM. -  1 Pater, qui vnicum tantum filium habeat, an possit illum in Tertio bonorum suorum meliorare, sic vt melioratio valida sit quoad effectum, vt in ea parte possit filius grauari, & per totum caput. -  2 Meliorationem tertiae partis bonorum factam a patre filio suo, quem vnicum habeat, non valere ex sententia communi Scriptorum huius Regni. -  3 Pro qua primum fundamentum adducitur. -  4 Et Ioannis Parladorij solutio nouiter, & vere diluitur & num. seq. -  5 Lex, vel canon, quando vtitur aliqua dictione, ratione frequentioris vsus, non per hoc excludit, nec stat exclusiue, quin etiam habeat locum in aliis casibus. -  6 Lex, id quod facile exprimere potuisset, si voluisset, nec expressit, videtur in consideratione non habuisse. -  7 L. 5. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, communi sententiae Scriptorum huius Regni non obstare, quicquid contra Parladorius contendat, provt hoc num. nouiter aduertit Author. -  8 Ioannem Parladorium, contra communem sententiam superius relatam, minus bene expendere l. Regiam, 12. tit. 6. lib. 5. nouae Compilationis, provt hoc numero adnotauit Author. -  9 Adducitur secundum fundamentum in fauorem communis sententiae relatae supra, num. 2. & vide etiam num. seq. -  10 Electionis, aut praelationis ratio considerari non potest, nisi inter duos, vel inter plures. -  11 Ioannis Parladorij contra Communem ratio quaedam diluitur, & inter descendentes nullo casu posse considerari electionem, seu meliorationem ad Tertium, in quo non detur aliquo respectu praelatio: & vere & concludenter hoc num. demonstratur. -  12 Melioratio nihil aliud est, quam praelegatum. -  13 Praelegatum vnico haeredi fieri non potest. -  14 L. vtrum, ff. de assignandis libertis, cum aliis iuribus, quae hoc num. expenduntur, quod optime vrgeat prosententia communi, relata supra, num. 2. & ibidem discriminis ratio, quam inter assignationem, & meliorationem Parladorius constituit, manifesta, & vera ratione destructa. -  15 Meliorationem Tertij bonorum vnico filio factam valere, ita vt possit pater quodcunque onus per fideicommissum iniungere, & in ea parte grauare filium: idque ex sententia Ioannis Parladorij, D. Francisci Sarmienti, & Doctoris Spino. -  16 Quorum praecipua fundamenta hoc num. expenduntur, & vide num. seqq. vbi concludenter & noue respondetur eisdem. -  17 In melioratione facta pluribus filiis, vel vni ex pluribus existentibus, diuersam rationem militare, quam in ea, quae vnico tantum filio existenti fiat: provt hoc num. contra Parladorium subtiliter & eleganter adnotatur. -  18 Ioannes Parladorius, lapsus errore manifesto, dum existimauit, maiori ratione competere patri ius meliorandi in Tertio bonorum, quando vnicum filium habet, quam cum habet plures, provt hoc num. nouiter, & concludenter aduertit Author. -  19 Vltima defunctorum voluntas late, benigneque interpretari debet, atque modis omnibus obseruari provt hoc num. latissime ab aliis explicatum traditur; remissiue. -  20 Testator non potest directe, nec per indirectum disponere contra leges, vel aliter quam ipsae disponunt. -  21 Testatoris voluntas seruari non debet, nec est sequenda, etiam per filium, quando est circa ea, in quibus disponere non potest, nec grauamen adjicere. -  22 Verbum, quod praelationem denotat, etiam in vnica persona non improprie cadit, quando subiecta materia id suadet, vel dispositio ita apte verificatur in vna sicut in pluribus. -  23 Pluralis loquutio licet soleat in vnico filio verificari, hoc tamen procedit ex voluntate testatoris, & vbi subiecta materia non suadet, appellationem liberorum ad plures esse referendam. -  24 Leges in plurali loquentes, verificantur in vno, si eadem sit ratio, secus si diuersa, quia tunc verba pluralis numeri non verificantur in singulari. -  25 Ioannis Parladorij contra communem Scriptorum huius Regni sententiam, alia duo fundamenta adducta. -  26 Ioannis Parladorij contra Communem ex l. 27. Tauri fundamentum deductum, non subsistere: provt hoc num. noue adnotatur, & ad l. 27. Tauri, non vulgata consideratio proponitur, & vide num. seq. -  27 Tertium bonorum, Legitimam esse filiorum praecisam, extraneorum respectu, sed inter ipsos filios, & descendentes voluntariam, ita vt cui velint parentes, possint Tertium relinquere, dummodo ex ipsorum dispositione ad extraneos non perueniatur, existentibus filiis aut descendentibus eorum. -  28 Ioannes Parladorius contendens, nullam discriminis causam posse dari, quare magis tertia bonorum portio computetur intra Legitimam vnico filio existenti, quam existentibus pluribus, deceptus aperte: & discriminis ratio noue considerata aduersus ipsum, per Authorem. -  29 Ioannis Parladorij fundamentum contra communem, ex l. 27. Tauri deductum, fallax esse, & minus idoneum, provt hoc num. adnotatur, vbi traditur verus sensus. l. 27. Tauri. -  30 Legitima quod sit quota haereditatis, ex sententia multorum. -  31 Melioratio autem Tertij quota bonorum. -  32 Legitima quod sit quota bonorum, ex sententia quamplurimorum. -  33 Opinio communis amplectenda est. -  34 Maxime si melioribus & fortioribus rationibus sit comprobata. -  35 Ioannis Parladorij obiectum, aduersus ipsum retorqueri posse, provt hoc num. adnotatur. -  36 Melioratio si fiat filio, quem pater vnicum habet, & postea nascantur alij filij, vel nepotes, viuo patre, an talis melioratio conualescat, quae ex tertia bonorum portione facta est, & num. seq. vbi dubium hoc late, & melius quam hactenus disputatur, & num. 43. resolutio traditur. -  37 Melioratio Tertij vinculata, an valeat, si quando pater eam fecit, plures filios habebat, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis, vnicus tantum filius supersit, & vide infra, numero 51. vbi traditur resolutio. -  38 Donatio omnium bonorum, vel maioris partis eorum, facta ab eo, qui liberos non habebat, reuocatur in totum ipso iure, natiuitate filiorum postea natorum, & ibidem de materia l. si vnquam, C. de reuocandis donationibus, latissime actum, remissiue. -  39 Inducta ad restrictionem, seu diminutionem, augmentum operari non possunt. -  40 Donatio facta a patre filio, quem vnicum habebat, aliis postea susceptis liberis, an reuocatur hodie, attento iure Regio, quoad tertiam bonorum portionem? -  41 Bernardi Diaz in proposito dubio opinio relata. -  42 Et contraria opinio multorum magis probata. -  43 Quaestionis propositae supra, numero 36. resolutio traditur. -  44 Quod a principio non valet, ex causa de nouo superuenienti confirmari potest. -  45 Tempus solum, licet non sit modus tollendae, aut inducendae obligationis, cum aliis tamen adminiculis vtrumque potest operari. -  46 Iudicium, quod a principio erat nullum, ex iure superuenienti confirmatur. -  47 Dominij superuenientia confirmat ius pignoris, & hypothecae ab initio inutiliter constitutum in re aliena. -  48 Dispositio, quae simpliciter facta non valeret, potest fieri sub conditione collata in tempus habile, & ibidem decisio l. in tempus, ff. de haeredibus instituendis, nonnullis exornata, remissiue. -  49 Dispositio testatoris simpliciter facta, intelligitur facta eo casu, & modo, quo de iure fieri potest vt valeat. -  50 Donatio, liberis postea susceptis, an reuocatur ex constitutione l. si vnquam, C. de reuocandis donationibus, si donans tempore donationis de liberis cogitasset, & adhuc donationem fecisset; vbi Bernardi Diaz, & Gregorij Lopez, contrarietas distinctione componitur. -  51 Quaestionis propositae supra, num. 37. vera resolutio traditur. -  52 Legitima filiorum, vt aestimetur, consideratur tempus mortis illius, de cuius bonis Legitima debetur. -  53 Actus semel perfectus at que consummatus, non vitiatur, etiamsi deueniat ad casum, a quo incipere non potuisset: secus tamen, si perfectus, aut consummatus non fuit. DVbia est, & inter Scriptores huius Regni controuersa quaestio, nec quidem absolute explicata: vtrum pater, qui vnicum tantum filium habeat, possit illum in Tertio bonorum suorum meliorare, sic, vt me[sect. 1]lioratio valida sit quoad effectum, vt in ea parte possit filius grauari, aut onus restitutionis in fauorem descendentium, aut futurorum liberorum eidem iniungi, iuxta text. in l. 11. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae? Et ne[sect. 2]gatiuam partem, non valere scilicet meliorationem tertiae: partis bonorum factam a patre filio suo, quem vnicum habeat, tenuerunt Gregorius Lopez, Palacios Rubios, Didac. de Couar. Petrus de Peralta, Anton. Gomezius, Didacus Perez, Tellus Ferdinandez, & alij, quos refert, & sequitur Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 3. D. Antonius de Padilla in l. cum virum, num. 2. C. de fideicommissis, Gaspar. Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 7. fol 52. Bernardus Diaz regula 213. fallentia 4. versic. nec huic meae sententiae. Lara in l. si quis a liberis, §. parens, num. 43. de liberis agnoscendis. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. in princ. num. 22. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 15. & practicarum, lib. 2. quaest 54. num. 2. Matienzus in l. 2. tit. 6. glos. 2. num. 3. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Azeuedius in l. 3. eodem tit. & lib. num. 13. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 1. num. 9. Angulus ad leges Regias meliorationum. in l. 5. glos. 1. num. 7. fol. 131. & in l. 11. glos. 10. num. 1. per totum, fol. 231. Et pro hac sententia sequentia suffragantur fundamenta. In primis, quod fere omnes leges huius Regni, quae[sect. 3] de melioratione tractant, semper loquuntur de pluribus liberis, in plurali numero, nec de vnico tantum sermonem faciunt, quasi sentiant, ad vnicum filium meliorationem adaptari non posse, vt constat ex l. 17. 18. 19. & seq. Tauri, l. 1. & seqq. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, & in l. 27. Tauri, quae hodie est l. 11. tit. 6. lib. 5. vbi ponitur ordo, & forma, iuxta quam substitutiones, aut vocationes fieri, & grauamina possunt, aut debent apponi per patres meliorantes aliquem ex filiis, vel descendentibus, & dicitur expresse: Mandamos que quando el padre, o la madre mejoraren alguno de sus hijos o descendientes legitimos. Quae verba verificari non possunt in singulari; & sic, quando vnicus tantum exstat filius, ex his, quae in simili adducit Baeza de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 27. & 28. Nec satisfacit solutio Ioannis Parladorij verum quoti[sect. 4]dianarum, lib. 1. cap. 7. num. 20. dum dicit, quod praedictae leges non quidem disponendo, sed narrando potius, plurium liberorum mentionem faciunt, atque etiam ratione frequentioris vsus: quo casu non recte ex talibus legibus argumentum sumitur, iuxta, quae tradit Iason in lega 1. num. 32. C. de sacrosanctis Ecclesiis, vbi ex doctrina Glossae, in Clementina 1. in verbo, praesidentes. de rescriptis, adnotauit: Quod quando lex, vel canon vtitur[sect. 5] aliqua dictione, ratione frequentioris vsus, non per hoc excludit, nec stat exclusiue, quin etiam habeat locum in aliis casibus. Verumenimvero, si ad mentem dictarum legum attendas, non obscure colligere poteris, non ratione frequentioris vsus, siue non narrando, (quod proculdubio diuinare est sed cum maximo mysterio dictum fuisse semper: Alguno de sus hijos, o descendientes: Quae verba & disponunt quidem, & mentem legislatoris ostendunt, ac etiam sic intelligi debent, vt minus laedantius commune, quam fieri possit, ex his, quae scribunt Aretinus in cons. 12. num. 7. vers. sed tamen. Pedrocha in cons. 16. num. 95. Sed iuxta ius commune, leges illae vnico filio non conueniunt, vt statim probabitur: ergo aliter quam sonant, intelligi non debent, nec extendi ad casum, quo vnicus tantum filius existat, maxi[sect. 6]me cum praesumptio sit, quod lex id noluerit, quae sempet de aliquo ex pluribus meliorato, aut meliorando loquuta est, nec vnquam in casu proposito, nec de vnico tantum filio existenti, qui melioratus sit, meminerit: quoniam facile id exprimere potuisset, si voluisset; & sic dicendum est, vnici filij quoad meliorationem, rationem nullam habuisse: ex his, quae notarunt Decius in cons 442. n. 9. & in consil. 513. num. 11. Parisius in cons. 31. n. 7. & in cons. 58. num. 5. lib. 2. Gozadinus in cons. 29. num. 16. & in consil. 83. num. 9. Socinus iunior in consil. 200. n. 12. lib. 1. Ioannes de Montesperello in cons. 41. num. 5. vol. 1. Nec vrgent in contrarium leges Regiae 5. & 12. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, quae secundum Parladorium dicto cap. 7. num. 21. in singulari numero loquun[sect. 7]tur; Nam vere dict. l. 5. tit. 6. non loquitur de vnico filio tantum, qui exstaret, & melioratus esset, sed de filio, auc alio descendente legitimo, qui inter alios filios, aut descendences electus sit ad meliorationem, vt possit ex dispositione illius legis repudiare haereditatem, & acceptare meliorationem, solutis debitis. Et postmodum dicit illa lex in plurali numero: Sean obligados los tales mejorados. Lex vero 12. tit. 6. lib. 5. nouae Compilationis, minus[sect. 8] bene expenditur in contrarium, per Parladorium, loco relato supra. Nihil enim interest, an lex illa loquatur etiam in casu, quo vnicus tantum filius, aut descendens existit, cum non loquatur in melioratione Tertij, quae vnico filio non conuenit, vt hactenus probatum est; sed in Quinto bonorum, quod edam vnico filio relinqui potest, sicut extraneo: quo casu deciditur ibi, quod ex vi, & dispositione duarum legum, quae permittunt parentibus disponere de Quinto bonorum, non censeatur permissum vltra vnum Quintum disponere posse, neque in vita, neque in morte, siue Quintum donetur, aut legetur descendentibus, siue extraneis. Secundo, pro eadem communi sententia facit, quod[sect. 9] melioratio denotat id, quod prae caeteris filiis sibi aequalibus ex gratia, & liberalitate parentum filius consequitur: quod si vnicus tantum filius sit, nulla gratia exerceri videtur, nec liberalitas aliqua considerari valet; quippe cum omnia bona parentum sint hodie de iure huius Regni Legitima, & proprium patrimonium filiorum, excepto Quinto bonorum, de quo possunt parentes ad libitum disponere, vt ex l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, adnotarunt Antonius Gomezius in l. 17. Tauri, in princ. Baeca de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. num. 17. & num. 19. & cap. 9. num. 8. & num. 44. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 3. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 17. Matienzus in l. 2. tit. 6. glos. 3. num. 2. & Azeuedius ibi, num. 9. lib. 5. nouae collectionis Regiae: & ideo nec in illo grauari possit vllo modo, cum sit pars Legitimae, ex constitutione l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, & his quae in proposito scripserunt latissime Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, reliquit, ex num. 26. vsque ad num. 44. Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. in 2. part verbo, debitae, & verbo priuare non possit. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 29. & seqq. & post infinitos ab eo relatos Pedrocha in consil. 6. a princ. Eo etiam, quod regulariter electionis, aut praelationis ratio considerari[sect. 10] non potest, nisi inter duos; vel inter plures, ex leg. vnum ex familia, l. cum quidam, la 2. l. cum pater, §. a filia, ff. de legatis 2. Quibus non obstat dicere, quod verbum hoc melio[sect. 11]rationis, non semper significat electionem, seu praelationem, sed potius legatum, aut donationem: quo argumento contra communem Scriptorum huius Regni sententiam vtitur Parladorius dict. cap. 7. num. 12. & sumit illud ex resolutione Telli Ferdinandez in l. 21. Tauri, num. 5. & 6. Quia respondetur, quod licet verbum praedictum aliquando stet proprie comparatiue, aliquando vero electiue, seu positiue, vt erudite, & latius declarat Tellus Ferdinandez dict. num. 5. & 6. Tamen inter filios, & nepotes, qui habent primum locum in successione, quod stet comparatiue, certum est, & tunc significat proprie praelationem: inter alios vero, quibus nulla est successio, hoc est, inter nepotes, quibus melioratio fieri potest, etiamsi parentes eorum praecedant in gradu, vt statim dicetur, licet non stet comparatiue, sed electiue; negari non potest, quod sit etiam praelatio respectu descendentiae, quod ipsemet Tellus fatetur ita vt inter descendentes nullo casu considerari possit electio, seu melioratio ad Tertium, in quo non detur aliquo respectu praelatio, quae vnico tantum filio aut descendente existenti, considerari non potest; & sic, siue sit melioratio, siue electio, aut donatio, quod inter plures fieri debeat, pro certo supponit Tellus Ferdinandez ibi, vt minime possit eiusdem Authoris doctrina, aut resolutio contra Communem, quam ipsemet defendit ponderari. Tertio, pro eadem sententia communi facit, quia[sect. 12] melioratio nihil aliud est, quam praelegatum, vt defendit Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, limit. 7. num. 1. & 9. & sequuntur Segura in l. 3. §. finali, ff. de liberis & posthumis, num. 110. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 16. Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. 6. num. 15. Gomez. de Leon. in centuria informationum iuris, cap. 5. num. 8. Matienzus in l. 2. lib. 6. glos. 3. num. 3. & ibidem Azeuedius num. 8. lib. 5. nouae collectionis Regiae, & videtur probare l. 9. tit. 5. lib. 5. ordinamenti: quae inter legata refert meliorationem, vt sic ea lex conueniat titulo, cui subiacet, iuxta vulgatam doctrinam textus in l. Imperatores, ff. de in diem addictione: at praelegatum vnico haeredi fieri[sect. 13] non potest, ex ratione l. plane, la 1. §. si duobus, l. legatum, §. 1. ff. de legatis 1. l. in fideicommissariam, §. si legatum, iuncta Glossa, ff. ad Trebellianum: ergo nec melioratio fieri poterit vnico filio. Quarto deinde, pro eadem parte vrget etiam textus,[sect. 14] in l. vtrum, ff. de assignandis libertis, & in §. 1. iuncta sua Glossa, Institut. de assignatione libertorum. Quibus probatur, ius illud assignandorum libertorum, ita demum competere patri, si plures liberos habeat; ergo idem statuendum est in melioratione Tertij bonorum, quia cum vnicus tantum filius existit, non datur subiectum inter quos cadat electio, seu praelatio. Nec placere potest discriminis ratio, quam inter assignationem, & meliorationem constituit Parladorius dict. cap. 7. num. 24. vbi dicit; quod Authorum huius Regni ex dictis iuribus argumentatio deducta, nullum sibi negotium facessit; nam cum hominum. vita mortalis sit, superuacuum esset, illam liberorum assignationem in futuros descendentes facere, cum liberti perpetuo viuere non possint: vnico autem filio frustra assignaretur, quippe cum ipse sine tali assignatione, ius Patronatus haberet: in nostra vero specie, etsi vnicus filius cuncta bona patris habiturus esset absque melioratione attamen futuris descendentibus non satis consultum esset: ideo secundum ipsum, non est inutilis melioratio vnico filio facta, quia per eam, bona perpetuo durabunt, & futuris descendentibus multum erit consultum. Sed aduerte, obsecro, nam si verum est, praedictam assignationem frustratoriam videri ex eo, quod absque illa filius consequeretur ius Patronatus; & similiter in casu nostro, filius vnicus absque melioratione, cuncta bona patris consequi potest, & debet, quae eiusdem Legitima sunt, excepto Quinto: recte quidem illorum iurium ratio, & decisio per Scriptores huius Regni huic quaestioni applicatur, in qua futurorum descendentium vtilitatem considerare, aut illis nondum existentibus, consulere velle, non solum aequum est, aut Regij iuris decisioni conforme, vt Parladorius minus quidem bene arbitratur, sed etiam ab ipsa aequitate valde alienum. & ipsius iuris constitutioni contrarium, cum Legitima filiorum nullum grauamen recipiat, vt supra dictum est, & vnico tantum filio existenti, omnia bona parentum sint Legitima eius, excepto Quinto; ita vt etiam Tertium dicatur Legitima, ex his quae post alios a se relatos scribit Azeuedius in l. 2. tit. 6. lib. 5. nouae Compilationis. Et consequenter in illo Tertio, nullum grauamen, nec fideieommissum, aut onus restitutionis potest iniungi, etiam in fauorem futurorum descendentium; nec debet attendi aequitas, quae imaginarie aut ex capite tantum procedit, habetque in contrarium iuris contrarij decisionem, aut quae sine damno, & grauamine Legitimae filiorum fundari non potest: quo casu minime procedunt ea, quae pro aequitate contra rigorem solent cumulare Doctores, ex Iasone in l. placuit, num. 3. C. de iudiciis. Ex quo, & resolutis per Doctores communiter in l. 1. C. de legibus, cessant adducta per Parladorium dict. cap. 7. num. 22. Praeterea, etsi perpetuo liberti viuere non possint, si tamen verum esset, in nostro casu vtile esse futuris descendentibus consulere, idque fieri posset; daremus etiam casum, in quo vtile esset, libertorum illam assignationem in futuros descendentes facere si poneremus, quod filius ille vnicus decederet, viuentibus adhuc liberis, & alij descendentes existerent: non ergo ad hoc habetur respectus in dictis iuribus, sed assignantio tunc demum fieri permittitur, cum plures sunt liberi, quia tunc datur subiectum, in quo possit cadere assignatio. Ex his vides aperte, superiora omnia fundamenta pro communi sententia adducta, omnino confirmare illam, nec solutiones Parladorij aliquo modo infringere aut diluere ea. Reliquum erit videre nunc, an contrariae: partis fundamenta, aut rationes ita in contrarium vrgeant, vt praefatam sententiam apud Scriptores huius Regni communem, ancipitem reddant, aut dubiam? Et quidem Parladorius ipse dict. cap. 7. per totum, constanter[sect. 15] defendit, meliorationem Tertij bonorum vnico filio factam valere, ita vt possit pater quodcunque onus per fideicommissum iniungere, & in ea parte grauare filium. Quam partem amplectuntur etiam D. Franciscus Sarmientus selectarum interpretationum, lib. 8. ad l. vnum ex familia, §. si de falcidia, num. 12. ff. de legatis 2. D. Spino in speculo testamentorum, glos. 18. de melioratione, num. 15. qui inter alia, eo praecipue mouentur, quod in[sect. 16] vnico filio militat eadem ratio, quae in pluribus, cum fauore parentum fuerit introductum, vt possint filium meliorare, eúmque grauare, ordine & forma in l. 27. Tauri, praescripta, qui fauor potius concedi debet vnico existenti filio, quam pluribus; imo, vt Parladorius ipse firmat dict. cap. 7. num. 5. & 6. in casu proposito, maior ratio suadet, vt demus patri ius praelegandi, & meliorationem faciendi, quando vnicum filium habet, quam si plures habeat filios: nam cum plures exstant liberi, si pater vnum meliorat, caeteris damnum insert, quia ab eis aufertur id, in quo alter melioratur; & sic iniuria quodammodo afficiuntur: sed quando vnicus tantum exstat filius, si a patre melioratur, praedicta incommoda cessant; nemo enim est qui queratur, nemo est qui damnum, vel iniuriam accipiat, ipse solus est, qui tametsi grauetur, queri non potest, cum bona cuncta paterna nanciscatur. Praeterea dicit Parladorius, defunctorum voluntates coarctandas non esse, aut restringendas, sed potius late, benignéque interpretandas. Nec obstat secundum eum, quod verbum, melioratio, praelationem denotet; nam & haec in vnica persona non improprie cadit, l. illa verba, l. in vulgari, ff. de verborum significatione, l. qui duos, §. nam & qui vnicum, ff. de rebus dubiis. Verumenimvero, vt praedictis omnibus satisfaciamus, quibus nullus hactenus satisfecit, animaduertendum erit in primis,[sect. 17] lapsum fuisse in hac materia (quod secure dixerim) Ioannem Parladorium; nam quod ipse affirmat, eandem scilicet rationem militare in melioratione vnico filio facta, nulla ratione sustineri potest, vtpote cum repugnent omnia fundamenta, & rationes, quae pro sententia communi adducebamus supra; ex illis enim in melioratione facta pluribus filiis, vel vni ex pluribus existentibus, diuersam rationem militare, quam in ea, quae vnico tantum filio existenti fiat; atque meliorationem non dari nisi inter plures filios, nullus negare poterit, qui mature, & cum iudicio hanc disceptationem inspiciat: quippe, inter plures filios, proprie dicitur quis melioratus, aut prae caeteris ad melioratione electus, & nominatus; in vnico vero filio, cui omnia bona patris debentur libera, excepto Quinto, meliorationis, aut praelationis ratio nulla considerari potest. Praeterea, in melioratione, aut non tantum patris meliorantis, sed etiam meliorati filij fauor interuenit; aut, quod dici potest, non tara fauor patris consideratur, quam filij, qui aliis praefertur, quod indicat nomen ipsum, mejora. & aperte colligitur ex legibus Regiis, quas in principio huius capitis expendebam: at si esset vnicus tantum filius, onus & detrimentum contineret melioratio, cum tali filio omnia bona patris, excepto Quinto, relinqui debeant pro Legitima; & sic fideicommissum illi iniungi non potest, per textum in l. cohaeredi, §. cum filiae, ff. de vulgari & pupillari substitutione. Vnde etsi fateremur, patris fauorem in hoc considerari, adhuc ille sic accipiendus esset, vt ad iniuriam, aut damnum. filij non traheretur: sat erit patri, grauare posse filium, & vincula, submissiones, aut substitutiones facere posse iuxta ordinem legis, cum plures habeat liberos, aut descendentes, inter quos Meliorationis, aut Praelegati nomen cadere possit non vero, si vnicum tantum filium habuerit, ob rationem praedictam, quia tunc equidem, & qui quereretur, esset, & qui damnum. & iniuriam acciperet, si Tertium vinculatum, aut oneri submissum acciperet, quod ex legis dispositione liberum, & ab omni grauamine immune accipere debet. Hinc apparet, & iterum lapsum fuisse eundem Par[sect. 18]ladorium dicentem, maiori ratione competere patri ius meliorandi, quando vnicum filium habet, quam cum habet plures. Quod ad oculum demonstratur; nam vbi exstant plures filij, si vnus in Tertio bonorum melioretur, nulla iniuria caeteris irrogatur, nec ipsi iuste conqueri possunt, licet Parladorius male quidem contra arbitretur. Ratio est manifesta, quoniam in eo, quod fit ex dispositione, & permissione legis, iniuria considerari non debet; at melioratio Tertij bonorum, ex licentia, & facultate legis Regiae parentibus est concessa, eiusque dispositio iusta est, vt latius probant Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 56. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 6. Mieres de maioratu, part. 1. quaest. 3. D. Spino in speculo, glos. 19. ex num. 1. cum seq. optime Ioan. Guttierr. canonic. lib. 2. cap. 14. Caeuall. commun. contra commun. quaest. 725. n. 34. at cum filius vnicus tantum exstat, si melioretur in Tertio, & in eo grauetur, maxima iniuria illi infertur, vt superius dicebam; & quamuis cuncta bona paterna nanciscatur, grauari non potest in portione ei debita pro Legitima, ex dispositione legis, per textum in l. cum patronus, ff. de legatis 2. iunctis his quae cum Castrensi ibidem adnotauit Peralta num. 19. l. si arrogator, ff. de adoptionibus, l. sed si, ff. de legatis 3. l. patronus, ff. ad Trebellian. Defunctorum etiam vltima voluntas, licet late, be[sect. 19]nigneque interpretari debeat, atque modis omnibus adimpleri, §. disponat, in authent. de nuptiis, & §. his igitur, & §. seq. in authent. de haeredibus & falcidia, l. vltima in fine, C. communia de legatis, cap. vltima voluntas, 13. quaest. 2. & latissime declarant Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 76. Iosephus Ludouicus decis. Perusina 61. num. 23. & seqq. part. 2. Grassus §. fideicommissum, quaest. 4. num. 4. & seq. Mantica de coniecturis vlt. volunt, lib. 3. tit. 3. & 19. per totum. Mieres de maioratu, in initio 2. part. ex n. 2. Simon de Praetis lib. 2. interpret. 2. dubit. 2. solut. 1. per totam, fol. 216. & solut. 2. fol. 221. & lib. 5. interpret. 1. dubit. 1. ex n. 1. cum multis seqq. fol. 439. Peregrinus de fideicommissis, art. 11. per totum. Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, 1. part. cap. 3. num. 38. & 39. Hyppol. Riminald. in cons. 116. ex num. 12. volum. 2. Pedrocha in cons. 2. ex num. 193. cum multis seqq. Tamen in casu proposito nihil vrget,[sect. 20] cum testator non possit directe, nec perinde rectum disponere contra leges, vel aliter quam ipsae disponunt, l. Seius & Agerius & ibi notat Bartolus ff. ad legem Falcidiam, l. qui testamentum, ff. de probationibus, l. cum quis decedens, §. Titia, ff. de legatis 3. Iason in l. nemo potest, ff. de legatis 1. 2. lectura, colum. 1. in princ. Albertus Brunus in tractatu de forma, rubrica, quis possit dare, & tollere, col. 12. versic. testator autem. Et sic voluntas te[sect. 21]statoris seruari non debet, nec est sequenda etiam per filium, quando est circa ea, in quibus disponere non potest, nec grauamen adjicere, vt in Tertio, quod vinco tantum existente filio, Legitima est, vt Anchores superius relati adnotarunt, & cum aliis Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. solut. 2. num. 9. & num. 37. & 38. & lib. 5. dubit. 1. num. 58. fol. 442. Denique, verbum quod praelationem denotat, etiam[sect. 22] in vnica persona, non improprie cadit, ex dict. l. illa verba, cum similibus per Parladorium adductis, quando subiecta materia id suadet, vel dispositio ita apte verificatur in vna, sicut in pluribus, vt in exemplis ibi propositis: secus tamen, vbi materia, de qua agitur, id non permittit, aut necessario requirit plurium concursum, vt verificari possit; quod praestat solutionem ad aliud argumentum, quod contra eandem Communem, quam probamus, expendit Parladorius[sect. 23] ipse, nam licet pluralis locutio soleat in vnico filio verificari, l. non est sine liberis, 148. ff. de verborum significatione, & cum multis Authoribus plene probant Tiraquellus in l. si vnquam, in verbo, susceperit liberos, ex num. 199. & num. 202. & seqq. Modernus in consuet. Parisiens. 1. part. §. 3. glos. 3. num. 5. Hoc tamen procedit ex voluntate testatoris, & vbi subiecta materia non suadet, appellationem liberorum ad plures esse referendam, l. pater Seuerianam, §. 1. ff. de condit. & demonstrat. ibi: Conditio deficit ex voluntate, vel vno filio superstite relicto. Eleganter Ruinus in consil. 172. num. 4. & seqq. volum. 2. Alciatus in cons. 492. n. 8. cum seqq. Bursatus in consil. 19. n. 1. & 4. & n. 10. & 18. & seqq. vol. 1. Sic etiam & le[sect. 24]ges in plurali loquentes verificantur in vno, si eadem sit ratio, vt multorum allegatione, comprobat Tiraquel. in dict. verbo, susceperit liberos, num. 215. sed quando versatur diuersa ratio in plurali, quam in singulari, vt in nostro casu, verba pluralis numeri non verificantur in singulari. Alexander in l. qui quartam, §. finali, ff. de legatis 1. Aretinus in l. si quis ante, col. 2. ff. de acquirenda hereditate. Decius in cons. 80. colum 2. vers. Quarto de isto casu, & Bursatus referens alios, loco relato supra. Rursus contra eandem Communem dict. ca. 7. num. 15. 16. & 17. dupliciter expendit Parladorius l. 27. Tauri,[sect. 25] quae hodie est l. 11. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Primo, quatenus permittit apponi grauamina in Tertio, vt consequenter non reputetur Legitima, a qua omne grauamen reiicitur ipso iure, per text. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento. Et hac ratione cum Tertium iure Legitimae non fuerit debitum, filius vnicus, cui illud a parente relinquitur, melioratus dici debet, argumento l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legatis 2. & in eo grauari potest: pro quo etiam vrgere videtur l. 18. Tauri, quae hodie est l. 2. tit. 6. lib. 5. nouae compilationis, in qua permittitur meliorare nepotem in Tertio: atque ita significat, illud non reputari Legitimam, cum haec non debeatur, nec possit relinqui nepoti, quia pater ipsum praecedit, §. ita demum, Institut. de haereditatibus quae ab intestato deferuntur, cum aliis iuribus adductis per Antonium Pichardum ibidem, & per Antonium Gomezium in dict. l. 18. Tauri, num. 1. Secundo expendit eandem l. 27. Tauri, affirmans, in ea lege indultum esse parentibus, vt possint apponere grauamina in Tertio, etiam inter extraneos, vbi nulli alij sunt filij, vel descendentes praeter ipsum melioratum; & ita accipienda putat verba illa, Ya falta dellos. Verum, his fundamentis facile responderi poterit, si[sect. 26] animaduertas, in primis, ex dict. l. 27. Tauri, minus bene deduci argumentum praedictum; nam licet permittatur ibi, apponi grauamina in Tertio, cum tamen sint apponenda in fauorem aliorum filiorum, quibus Legitima debetur, non potest dici onus interuenire; quippe cum potuisset parens, qui meliorationem facit, quem vellet ex his, aut alium quemcunque ex descendentibus Primo eligere, & nominare ad meliorationem: & inde mutua illa, & reciproca successio, quae inter eos datur, grauamen continere non videtur, argumento textus in l. de fideicommisso, C. de transactionibus, iunctis his, quae in proposito adnotarunt Doctores ibi, Baldas in l. cum Arthemedoram, col. 2. in princ. C. vt in possessionem legatorum. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus ampliatione. 6. col. 4. fol. mihi 15. Deinde & secundo, Tertium bonorum Legitimam[sect. 27] esse filiorum praecisam, extraneorum respectu, vt necessario teneantur parentes omnibus filiis, & descendentibus, aut alteri eorum Tertium relinquere, nec extraneis vlla dispositione dari possit; inter ipsos tamen filios, & descendentes, voluntariam, ita vt cui velint parentes, possint Tertium relinquere, dummodo ex ipsorum dispositione ad extraneos non perueniatur, existentibus filiis, aut descendentibus eorum: quod recte adnotarunt, & sic intelligunt dictas leges Regias Gaspar Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. num. 10. & 20. & cap. 9. num. 37. Ioannes Guttierez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 16. Quesada diuersarum quaestionum. iuris, cap. 6. num. 15. Matienzus in l. 2. tit. 6. glos. 3. num. 2. lib. 5. nouae compilationis, vbi Azeuedius num. 9. idem in l. 1. eodem tit. & lib. num. 17. Et sic non obstat argumentum deductum ex dict. l. 18. Tauri, quicquid aliter conetur praedicta declarare Parla[sect. 28]dorius dict. cap. 7. num. 17. minus bene affirmans, nullam discriminis causam posse dari, quare magis tertia bonorum portio computetur intra Legitimam, vnico filio existenti, quam existentibus pluribus, in quo quidem decipitur manifeste, nam cum omnia bona patris praeter eorum Quintum, sint Legitima filiorum, l. 6. tit. 5. lib. 3. fori, & saepe diximus supra, necessario fatendum erit, vnico tantum existenti filio, Tertium intra Legitimam computari: quod alterius filij respectu Legitima dici non potest, cum vnicus tantum existat, nec extraneo relinqui ex illa lege; & sic nec grauamen etiam recipere, nullo exstante descendente, in cuius fauorem possit iniungi, aut ex dispositione earum legum melioratio fieri: pluribus vero existentibus filiis, tametsi omnia bona parentum sint Legitima eorum. excepto Quinto, diuersa ratio militat, cum inter ipsos Tertium relinqui debeat, atque, vt supra diximus, ex mutua illa & reciproca successione, grauamen vllum interuenire non videatur, sítque lege Regia cautum expresse, quemlibet liberorum, aut descendentium ad meliorationem eligi posse. Altero vero casu, cum vnicus filius exstat, dumtaxat cautum est, omnia bona parentum esse Legitimam, excepto Quinto, nec ius meliorandi concessum est, aut aliud quid expressum quo praedicti Authoris sententia possit subsistere. Praeterea & tertio, fallax esse, & minus idoneum ar[sect. 29]gumentum ex dict. l. 27. Tauri deductum; quamuisenim in ea lege expresse sit indultum parentibus, vt possint in tertio meliorationis apponere grauamina, & substitutiones facere, etiam in fauorem extraneorum: id tamen intelligi debet, quoties exstabant alij filij, vel nepotes, aut descendentes, in quorum fauorem grauamen fuit ab initio appositum, vel fideicommissum iniunctum, & post hos vocati fuerunt parentes, consanguinei, & demum extranei; nam si ulli alij superessent filij, aut descendentes praeter institutum, non posset vllum grauamen in Tertio apponi, quod respectu extraneorum Legitima quidem est, ex Palatios Rubios in eadem l. 27. Tauri. Peralta in l. Titius, §. Lucius, n. 16. ff. de legatis 2. Antonio Gomezio in l. 17. Tauri, num. 19. Vers. item infero quod licet. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 3. Et sic intelligunt dictam legem Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, c. 9. n. 13. vers. neque obstat, & eum non referens, Angulus ad leges meliorationum, l. 11. glos. 10. num. 1. vers. sed defendendo, fol. 231. qui recte aduertit, quod lex illa non respexit ad tempus factae meliorationis in testamento, vel contractu, sed ad tempus mortis meliorati, vt si tunc non exstarent alij filij, aut nepotes, succedant alij, de quibus in ea lege fit mentio. Quarto tandem & vltimó, non obesse communi sen[sect. 30]tentiae, nec concludere aliud fundamentum deductum ex eo, quod Legitima sit Quota haereditatis, l. parentibus, C. de inofficioso testamento. Sed melioratio Tertij est[sect. 31] Quota bonorum, l. non amplius §. cum bonorum, l. si quis bonorum, ff. de legatis 1. l. si quis seruum, §. finali, cum l. sequenti, ff. de legatis 2. l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, & dict. l. 27. Tauri, ibi: Del tercio de sus bienes. Et sic videtur quod in ea bonorum parte possit filius grauari. Nam aduertendum est primo, non adeo certum esse,[sect. 32] quod Legitima sit Quota haereditatis, contrarium enim, quod sit Quota bonorum, & non haereditatis, tenuerunt Bartolus in l. ex facto, col. 2. ff. de haeredibus instituendis, Baldus in l. quoties, C. eodem tit. Alexander in l. quia poterat, num. 12. ff. ad Trebellianum. & alij infiniti, quos retulit Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 20. num. 210. & de successionum resolutione, lib. 1. §. 8. n. 49. & lib. 3. ad l. si quis in suo, in princ. n. 14. C. de inofficioso testamento, & sequuntur Tellus Ferdinandez in l. 23. Tauri, num. 2. vers. Secundo ex ratione, Matienzus in l. 1. tit. 6. glos. 2. num. 2. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Rolandus, Berous, Boerius, Emmanuel Xuarez, Curtius senior, & alij, quos in vnum congessit Grassus receptarum sentent. §. Legitima, quaest. 2. num. 2. Marcus Antonius Eugenius in cons. 33. num. 67. vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 541. num. 6. lib. 3. vbi Vincentius additionator in additione, Litera C. alios allegat, Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 7. tit 8. n. 5. Bursatus in cons. 427. num. 18. & 19. lib. 4. Caldas Pereira de nominat. emphyteut. quaest. 9. num. 5. in fine, & num. 9. Ioannes de Montesperello in consil. 12. num. 9. & in consil. 254. num. 8. lib. 1. Andreas Gail. lib. 2. obseruat. 120. num. 3. Sfortia Oddi in cons. 5. num. 4. lib. 1. Laurentius de Pinu in cons. 29. num. 23. Peregrinus de fideicommissis, art. 2. num. 42. & art 5. num. 23. Secundo, posito quod sit Quota haereditatis Legitima, vt desendunt permulti, quos sequutus est Menchaca, videndus ex proposito in locis relatis supra, Fabius Turretus in cons. 197. num. 101. vel distingui debeat, provt ex aliis distinguit Franciscus Bursatus in consil. 8. num. 10. lib. 1. Peregrinus de fideicommissis, art. 36. n. 40. Tertium vero meliorationis sit Quota bonorum ex Tello Ferdinandez in l. 17. Tauri, num. 15. & in l. 23. Tauri, num. 2. Matienzo in dict. l. 1. glos. 2. num. 3. Nihil vrget praedictum fundamentum, cum, vtcunque res sit, haereditatis naturam tertium sequatur, sic, vt ad onera haereditaria pro rata teneatur filius in Tertio melioratus, ex l. 21. Tauri, quae hodie est l. 5. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Vnde retorqueri potest aduersus ipsum fundamentum, quod ex dict. l. si quis seruum, §. fin. ff. de legatis 2. & aliis iuribus deducit D. Spino in speculo testamentorum, glos. 18. de melioratione, num. 16. eo magis, quia negari non potest, quin Tertium bonorum sit pars Legitimae, vt ex aliis adnotauit Matienzus in l. 1. tit. 6. glos. 2. num. 1. lib. 5. nonae compilationis. Vnde quemadmodum in tota Legitima filius vnicus grauari non potest aliquo modo; ita nec in parte, hoc est in tertio, nisi aliis filiis, aut descendentibus existentibus, iuxta ordinem l. 18. & l. 27. Tauri. Et hactenus de his, ex quibus prima opinio[sect. 33] amplectenda erit omnino, non solum, quia communis est, iuxta ea, quae scribunt Doctores communiter in cap. 1. de constitutionibus, Iason in authent. nouissima, num. 22. C. de inofficios. testamento. Alciatus regula 1. praesumpt. 51. Cotta in memorabilibus iuris, verbo, opinio communis, Parisius in cons. 65. num. 23. lib. 1. Auiles cap. 1. praetorum, glos. fiel, num. 15. & multis seqq. Robertus Maranta in disput. 10. num. 38. & seqq. Corsetus in singulari 205. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 32. num. 71. lib. 1. Ioannes Guttierrez canonicarum lib. 2. cap. 19. num. 14. Sed etiam, quia melioribus, & fortioribus[sect. 34] rationibus comprobatur; quo casu debemus sequi eam, vt scribunt Authores supra relati. Sfortia Oddi in cons. 98. num. 26. lib. 1. Fabius Turretus in consil. 81. num. 78. Ex quibus Ioannis Parladorij obiectum con[sect. 35]tra communem sententiam dict. cap. 7. num. 28. aduersus ipsum non immerito retorquetur, vtpote cum sententia communis, non solum communior sit apud Scriptores huius Regni, sed etiam longe verior, & sic necessario tenenda. Curtius senior in cons. 51. num. 22. vers. & cum sit. Nonius in cons. 13. num. 20. & in cons. 94. n. 11. Decianus in consil. 54. num. 31. vol. 1. & alij relati supra. Nunc vero & secundo loco constituendum est, dubium esse circa duo, quae hactenus, vt mea fert opinio, absolute explicata non sunt ab alio, nec praetermitti possunt. Primum, si ponamus quod melioratio Tertij[sect. 36] fiat filio, quem pater vnicum habet, & postea nascantur alij filij, vel nepotes viuo patre, an talis melioratio conualescat, quae ex tertia bonorum portione facta est, siue quatenus ex natiuitate filiorum reuocari debeat. In qua quaestione Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. dict. cap. 7. num. 28. vers. an vero, remittit se ad Gregorium Lopez, & alios, quos ibidem refert. Baetius vero de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. ex num. 14. vsque ad num. 20. mouet in terminis praedictam quaestionem, & nonnulla adducit, ex quibus probari videtur, quod praedicta melioratio, quamuis a principio inualida fuerit, quia nulli erant alij fratres, conualidari tamen debeat nascentibus aliis fratribus; postmodum vero nihil certum affirmat, sed potius hac de re dubitat, ad dubitandúmque principaliter monetur ex resolutione quorundam, quae nec vera est, nec debuit illi dubitationis causam praebere, vtpote cum contraria sententia magis communiter probari soleat, vt statim dicetur. Secundum dubium est, an valeat melioratio Tertij[sect. 37] vinculata, si quando pater eam fecit, plures filios habebat, aut nepotes ex filiis; tempore autem mortis, vnicus tantum filius supersit? Ad quam quaestionem, ex his quae num. praecedent. dixerat, infert in terminis Pelaez a Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 6. num. 39. vers & per ea quae dicta sunt. Sed in ea nihil firmiter tradit. Idcirco, quod attinet ad primum dubium, aduertendum est, dubitandi rationem in eo principaliter consistere, primo, quod filio, quem pater vnicum habebat, ab initio melioratio valide non potuit fieri, nec conueniebat illi, vt superius probauimus: vnde tractu temporis, aliisque filiis postea nascentibus, videtur, quod conualescere non potuerit, ex vulgata regula l. quod initio, ff. de regulis iuris, cap. non firmatur, eodem tit. lib. 6. Secundo, quia donatio omnium bonorum, vel ma[sect. 38]ioris partis eorum facta ab eo, qui liberos non habebat, reuocatur in totum ipso iure, natiuitate filiorum postea natorum, l. si unquam, Cod. de reuocandis donationibus, l. 8. tit. 4. part. 5. Quarum materiam vltra Ripam, & Tiraquel. ibi. latissime explicarunt Greg. Lopez in dict. l. 8. Couar. variarum, lib. 1. c. 19. Antonius Gomez, tom. 2. variarum, cap. 4. de donat. n. 11. Antonius Gabriel commun. conclus. tit. de donat. conclus. 2. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. c. 3. ex n. 37. & lib. 4. cap. 2. ex n. 81. Gratianus regula 150. Pater Molina de iustit. & iur. tom. 2. disputat. 282. & 283. Caeuallos commun. contra commun. quaest. 104. & 105. & 249. Iulius Clarus §. donatio, q. 22. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. casu 133. Mieles de maioratu, part. 1. quaest. 21. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. per totum. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana, 121. Aluarus Valascus consultat. 31. per totam. Natiuitas ergo filiorum, quae donationis alias validae: reuocationem inducit ex dictis legibus, videtur, quod nullo modo possit, nec debeat operari, aut inducere confirmationem meliorationis alias inualidae: ne id, quod reuocationem, aut ademptionem inducit, contrarium effectum dationis, aut consirmationis operetur, l. legata inutiliter, ff. de adimendis legatis, l. cum tale, §. vltimo ff. de condit. & demonst. Ex quibus adnotarunt Bart. & Doctores communiter,[sect. 39] quod inducta ad restrictionem, seu diminutionem augmentum operati non possunt, & plura in confirmationem adducunt Purpuratus in consil. 164. num. 6. vol. 1. Pancirolus in consil. 59. num. 45. Cephalus in consil. 37. num. 47. in fine & num. 48. lib. 1. Decianus in consil. 59. num. 4. vol. 2. Hyppol. Riminald. in cons. 37. num. 6. & in cons. 48. num. 27. lib. 1. Tertio, ex resolutione quaestionis, an scilicet, & qua[sect. 40]liter reuocetur donatio facta a patre filio, quem vnicum habebat, si postea alios susceperit liberos; in quo dubio de iure communi certum est, donationem dumtaxat reuocari quoad legitimam bonorum portionem filiis postea natis competentem, per textum in l. si totas, C. de inofficiosis donat. quam ita interpretantur communiter Doctores ibi, & cum infinitis Tiraquel. in dict. l. si vnquam, in verbo, libertis, num. 60. & ibidem Ripa q. 47. & sequuntur Couar. Antonius Gomez. Baetius, & alij plures a me referendi infra. Sed de iure huius Regni maior dubitatio est si ponamus quod pater, qui vnicum tantum filium legitimum habebat, donauit ei omnia bona sua, vel magnam partem eorum, & postea nati sunt alij filij legitimi, pro quae parte reuocari debeat donatio, an in totum, vt omnia bona patris diuidi debeant aequaliter inter omnes filios donatoris, an vero quoad Legitimam tantum, quae filiis natis competere debet, vt inde remanere debeat penes filium, cui facta fuit donatio, Tertium & Quintum bonorum, in quibus potuit vltra Legitimam meliorari per patrem attento iure Regio. Et Bernardos Diaz regu[sect. 41]la 213. fallentia 4. secure tradit, praedictam donationem reuocari, aliorum filiorum natiuitate, quoad integram parentis substantiam, excepta dumtaxat quinta bonorum parte: non vero excipit praedictus Author tertiam bonorum portionem, imo illius etiam respectu, reuocari donationem affirmat, & sequitur Gregorius Lopez in l. 8. tit. 4. partita 5. in verbo, a otro, in vers. & quid si donatio facta iam nato. Et hanc opinionem veriorem esse testatur D. Petrus de Barbosa 1. part. l. 2. in princ. ff. soluto matrimonio, num. 169. fol. 677. Sed contrariam sententiam, imo praefatam donatio[sect. 42]nem simpliciter factam, reuocari quoad Legitimam filiis natis competentem, detractis tamen prius Quinta, & tertia partibus, quarum respectu, non reuocatur donatio, tenent Castillo in l. 12. Tauri, verbo, siguiente, col. 5. Couarruuias, qui erudite, vt solet, fundat, & defendit variar. lib. 1. cap. 19. num. 4. vers. caeterum ad institutum, & sequuntur Antonius Gomez, tom. 2. variarum. cap. 4. de donat. num. 11. vers. & per consequens hodie in nostro regno. Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 48. qui disputat ex num. 32. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 81. Mieres de maioratu, 1. part. quaest.. 21. num. 10. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. ex num. 14. vsque ad num. 17. vbi dicit, quod haec opinio tenenda est absque dubio. Pro qua (vt alia sciens consultóque praetermittam) illud fortissime vrget, quod ex communi Doctrinam sententia, donatio facta filio, dumtaxat reuocatur, aliis filiis postea natis, quoad eam partem, quae: ex legis dispositione filiis natis debetur, inuitis etiam parentibus, vt multorum allegatione comprobat Baetius dict. cap. 9. num. 33. Sed sic est, quod iure Regio valide potest pater vni ex filiis, cui voluerit, tertiam bonorum partem donare; ergo si in vita dederit eam filio vnico, quem habebat simul cum aliis bonis, minime conqueri poterunt filij postea nati, aut praetextu donationis aliquid postulare, vt Ioan. Guttierrez vbi supra, dict. cap. 9. num. 15. in fine, recte aduertit, & ante eum Couar. variarum lib. 1. dict. cap. 19. num. 4. vbi in versic. non obstat prima ratio, vsque ad versiculum, in donatione facta Ecclesiae, contrariae: partis fundamentis optime satisfacit, vt sic secunda haec opinio, & verior sit, & magis communis, & in praxi omnino obseruanda. Ex ea autem ad primum dubium regrediens, quod[sect. 43] propositum fuit supra, num. 36. velut necessario deducitur, quod cum inter plures filios, Tertium bonorum non sit Legitima praecisa, sed voluntaria, vt supra diximus, & aliis relatis annotauit Ioannes Guttierrez, de iuramento confirmatorio, cap. 9. num. 16. quoad illud non reuocabitur melioratio vnico filio facta, sed potius aliorum filiorum natiuitate confirmabitur. Ad quod dicendum sequentibus principaliter moueor rationibus. In primis, quia praedicta melioratio, licet a principio[sect. 44] subsistere non potuerit, vt supra probauimus, confirmatur tamen ex causa de nouo superuenienti, hoc est, natiuitate aliorum filiorum: quo casu non procedit regula dict. l. quod initio, cum similibus, ff. de regulis iur. vt argumento l. per fundum, ff. de seruitutibus rusticorum praediorum, & aliorum iurium, obseruant Decius num. 9. & 10. & Cagnolus num. 1. in eadem l. quod initio. Dinus in regula, non firmatur, de regulis iuris, lib. 6. num. 10. in illis verbis: In tertio casu, quando cessat consa impediens, & superuenit confirmans, tunc regula locum non habet, &c. Et sic non est solus temporis tractus, qui inducit conualidationem meliorationis vnico filio factae a principio, sed alia accidentia confirmant illam, iuxta ea, quae scribit Cagnolus in dict. l. quod inito, num. 6. & tempus[sect. 45] solum licet non sit modus tollendae, aut inducendae obligationis, l. obligationum. fere, §. placet, ff. de obligat. & actionibus l. nemo potest, ff. de legatis 1. cum aliis tamen adminiculis, vtrumque potest operari ex his, quae scribunt Doctores in l. qui in aliena, §. sed si non adierit, ff. de acquirenda haereditate, in l. si filius, C. de petitione haereditatis, & in l. cum de in rem verso, ff. de vsuris. Baldus in cons. 257. lib. 2. Paulus in cons. 423. col. 2. lib. 2. Couarruuias in regula, possessor, de regulis iuris, lib. 6. 2. part. §. 5. num. 2. Menochius lib. 3. praesumptione 131. per totam. Vnde & iudicium, quod a principio erat nullum, ex iu[sect. 46]re superuenienti confirmatur, l. si rem alienam, §. fin. ff. de pignoratitia actione, & superuenientia dominij confirmat[sect. 47] ius pignoris, & hypothecae ab initio inutiliter constitutum in re aliena, argumento l. si Titio, & eorum, quae ibi notarunt Doctores, ff. de pignoribus: & sic similiter superuenientia liberorum confirmauit meliorationem antea factam, cum deueniat ad casum, a quo incipere potuisset. Secundo facit, quia cum melioratio fieri possit vnico[sect. 48] filio sub conditione, si alij nascantur, collata dispositione in tempus habile, argumento l. in tempus, ff. de haeredibus instituendis: quam multis exornant Costa in l. Gallus, §. & quid si tantum, 2. part. num. 172. ff. de liberis & posthumis. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 7. ex num. 39. cum seqq. Mieres de maioratu, part. 1. quaest. 2. a princ. & simpliciter facta valebit, sic, vt in cum casum intelligi debeat facta, quo de iure fieri posset, l. Galius, §. quidam recte, ff. de liberis & posthumis, vbi Alexander num. 3. & 4. iason num. 5. & 6. Marianus Socinus num. 6. adnotarunt ex illo textu, quod disposi[sect. 49]tio testatoris simpliciter facta, intelligitur facta eo casu, & modo, quo de iure fieri potest, vt valeat, per textum in l. dotis fructus, cum l. sequenti, vbi Glossa ff. de iure dotium, l. iure militari, ff. de militari testamento, l. generaliter, in princ. C. de institut. & substit. Menochius lib. 6. praesumpt. 4. num. 12. Tertio & vltimo facit, quia per natiuitatem filiorum donatio reuocatur ex dict. l. si vnquam, propter defectum voluntatis, siue quia ex tacita, atque praesumpta mente donantis praesumitur habere tacitam conditionem, si liberi non nascantur, quia verisimile est, quod si donans de eis cogitasset, talem donationem non fecisset, cum nemo videatur extraneos suae posteritati, & successioni praeferre, ex communi Doctorum sententia ibi, de quae testantur Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 4. de donatione, num. 11. in princ. Ioannes Guttierr. de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 9. num. 1. Vnde[sect. 50] inferre solent Doctores, quod si donans tempore donationis huiusmodi de liberis cogitasset, & adhuc donationem fecisset, non reuocaretur donatio, liberis postea susceptis; ac proinde cessaret dispositio dict. l. si vnquam: quod docuit Bartolus in l. Titia, §. Imperator, ff. de legatis 2. num. 7. & 8. & sequuntur Socinus in consil. 53. col. 3. vol. 4. Bernardus Diaz regula 213. in 8. fallentia. Menchaca controuersiarum vsufrequentium, lib. 1. cap. 10. num. 39. Et quamuis generaliter acceptum procedere non possit, quippe cum pater expressa voluntate non possit praeiudicare Legitimae filiorum, nec renunciare dispositioni dict. l. si vnquam, fauore filiorum introductae: & sic multo minus possit tacita, aut praesumpta voluntate, eisdem praeiudicium inferre in Legitima, vt cum iudicio aduertit Gregorius Lopez in dict. l. 8. partitae, & contra Bernardum Diaz, latius defendit Ioannes Guttierr. dict. cap. 9. num. 3. & tribus seqq. Barbosa 1. part. l. 2. ff. soluto matrimonio, num. 166. admitti tamen potest quoad hoc, vt reuocatio non fiat in eo, quod excedit Legitimam filiorum postea natorum, cum donator de liberis cogitauit: idque euidenti, & clara ratione; nam in hoc casu cessat ratio, propter quam in totum donatio reuocari iubetur, liberis postea natis: quae sane ratio colligebatur ex praesumpta voluntate donatoris, qui minime donaret, si de liberi & cogitasset; vnde si tempore donationis, de futuris liberis cogitet, & adhuc donationem faciat, creditur eis velle praeiudicare in quantum potest, quamuis in legitima non possit: quod licet non ita distincte explicauerit, praesentire videtur Ioannes Guttierrez dicta. cap. 9. num. 6. in fine, vbi concludit, non posse patrem cogitantem etiam de liberis tempore donationis, praeiudicare liberis postea nascituris saltem in Legitima, quaesi sentiens aliud dici posse in eo, quod excedit Legitimam; & in idem pungir Caeuallos commun. contra commun. quaest. 105. in fine, dum firmat, renunciationem validam esse respectu renunciantis, non vero respectu filiorum, qui aduersus renunciationem venire possunt. Barbosa etiam 1. part. dict. l. 2. ff. soluto matrimonio, num. 169. qui tamen in dubio non immerito tentauit contrarium: vnde sit, vt cum in casu proposito supra, ex n. 36. pater qui fecit meliorationem filio vnico, & in ea apposuit grauamina, aut substitutiones, necessario cogitet de aliis filiis, aut descendentibus, in quorum fauorem debuit illa apponere, necessario etiam, & consequenter filiorum natiuitas non debeat reuocare meliorationem Tertij, in quo non dicuntur filij laedi in sua Legitima, sed potius confirmauit ipsam meliorationem. Ex his diluitur aperte secundum fundamentum ex d. l. si vnquam, & d.l. legata inutiliter, deductum supra, quia quod attinet ad Tertium, natiuitas filiorum ademptionem non operatur, aliudque est, donationem reuocari ex constitutione dict l. si vnquam, C. de reuocandis donationibus: quo casu donatio extraneo facta reuocatur omnino; aliud vero reuocari ex titulo inofficiosae donationis, quo casu dumtaxat rescinditur donatio quoad legitimam portionem filiis competentem, vt ex communi tradiderunt Couar. variarum, lib. 1. dict. cap. 19. n. 12. Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, c. 9. num. 33. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, dict. cap. 4. de donatione, num. 11. in princ. Remanet igitur conclusio firma, vt nec in fauorem descendentium nondum existentium, filius vnicus grauari possit, quoad tertiam bonorum portionem, sicut nec quoad Legitimam, quod tamen melioratio conualidetur, si viuo patre alij filij, aut nepotes nascantur, cum res deueniat ad casum, a quo incipere potuisset ex dict. l. 18. & l. 27. Tauri. Quoad secundum vero dubium, in quo Pelaez a Mie[sect. 51]res de maioratu, part. 2. quaest. 6. num. 39. nihil certum ausus est affirmare, secure dici potest, quod si plures sint filij, aut nepotes tempore factae meliorationis; tempore autem mortis, vnicus tantum supersit, melioratio non valeat, & consequenter grauamina ab ea reiici valeant: ad quod dicendum, ea principaliter moueor ratione, quod dispositio, antequam plenum effectum sortita sit, ad casum deuenit, a quo incipere non potuisset, ob idque corruere debet, l. pluribus, §. et si placeat, ff. de verborum obligationibus, iunctis his, quae ad eius explicationem distinguens adnotauit Bartolus ibidem, num. 2, &num. 4. & Castrensis num. 1. idem Castrensis in l. vt pomum, §. finali, num. 2. ff. de seruitutibus. Quod autem dispositio nondum effectum plenum sortita sit, ad oculum patet; nam ad ineundam aestimationem Legitimae filiorum, consideratur tempus mortis illius, de cuius[sect. 52] bonis Legitima debetur, l. cum quaeritur, C. de inofficioso testamento, l. cum quo de peculio, §. finali, ff. ad legem Falcidiam, l. etiam, §. finali, ff. de bonis libertorum. Idque in alio casu cum iudicio aduertit Baetius de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 9. num. 19. cum ergo tempore mortis, vnicus tantum filius reperiatur, omnia bona patris ei debentur iure Legitimae, excepto Quinto bonorum, vt saepe diximus, & consequenter conuenire non potest illi melioratio, nec sustineri grauamen appositum in Tertio; quod aliis filiis non existentibus, est etiam Legitima, vt latissime probatum est supra. Vnde apparet, negari non posse, quin errore manifesto lapsi sint nonnulli contendentes, valere praedictam meliorationem vinculatam, eo moti dumtaxat fundamento, vt refert Mieres loco relato supra; quod quando effectus causae est iam consummatus, & in esse deductus, & perfectus, causa cessante, non debet cessare effectus, l. vltima, ff. vnde liberi, l. inter stipulantem, §. sacram, ff. de verborum oblig. & ex Tiraq. & aliis late comprobat Mieres ipse dict. quaest. 6. num. 38. & 40. fatemur enim, verum esse, quod actus semel perfectus, atque[sect. 53] consummatus non vitietur, etiamsi deueniat ad casum, a quo incipere non potuisset, per textum in dict. l. pluribus, §. et si placeat, ff. de verborum oblig. l. via, §. quaecunque, ff. de seruitutibus vrbanorum praediorum, l. non est nonum. ff. de regulis iuris, l. vt pomum, §. 1. ff. de seruitutibus. Secus tamen, si perfectus, aut consummatus non fuit, ex eisdem iuribus, vbi sic declarant Doctores communiter, Tiraquel. in tract. Cessante causa, limitat. 2. num. 15. & limitat. 12. ex num. 1. cum seq. Duarenus in l. legitima, ff. de pactis. Mainerius in l. quoties, §. 1. n. 3. ff. de regulis iur. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 10. num. 12. Negamus tamen praedictum actum meliorationis consummatum fuisse, aut plenum effectum sortiri potuisse, vsque ad mortem patris meliorantis, quae spectari debuit ob rationem praedictam, ob quam non poterit amplius hac de re dubitari; & in effectu, sic etiam videtur tenere, atque in fortioribus terminis Lara in §. item rescriptum, l. si quis a liberis, n. 63. quem vide ex num. 61. # 14 CAPVT XIV. Substitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate, aut gratia fuerit introducta? non extraordinaria, vulgata potius, & in materia substitutionum agitata quaestio, sed ab Authore luculentius forsan, & distincte magis, quam antea erat, nunc explicata: ibidem adnotata nonnulla ad quae alij non sic animaduertunt, ac denique substitutio pupillaris, an patris, vel filij testamentum, siue an duo testamenta dicantur, vel vnum? optime, & breuiter declaratum. SVMMARIVM. -  1 Substitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate, aut gratia fuerit introducta, & num. seq. per totum caput. -  2 Substitutionem pupillarem iure singulari receptam fuisse contra iuris regulas, idque propter vtilitatem pupilli, ex sententia multorum. -  3 Quorum fundamenta omnia reduci debent ex sententia Authoris ad ea, quae hoc numero recensentur. -  4 Substitutionem pupillarem ex rigore iuris introductam fuisse, non ex gratia, vel ex humanitate; ex sententia Bartoli, quae ab Authore defenditur, & num. seq. vbi & leges, & rationes concludentes pro hac parte expenduntur. -  5 Substitutio pupillaris, patris, an filij testamentum dicatur? Item an duo testamenta videantur, vnúmve tantum? vbi vera resolutio traditur, Bartolique, Connani, & Baconij declarationes in proposito recipiuntur. -  6 Primum, secundum, & tertium fundamentum, quae pro sententia Iasonis vrgere videbantur, dissoluuntur. -  7 Iasonis, & sequacium fundamentum aliud diluitur, & ibidem, in proposito noua, & vera ratio redditur ab Authore. -  8 Politi rationi contra Bartolum nouiter, & vere satisfactum. -  9 Huius capitis disceptationem dilucide, & distincte magis quam antea erat, ab Authore explicatam. PRo expedita, absolutáque huius Capitis explicatione, constituendum erit in primis, dubium esse non satis distincte, vt arbitror, a Recentioribus explicatum, vtrum, inquam, substitutio pupillaris ex rigore iuris, vel[sect. 1] ex humanitate, aut gratia fuerit introducta? Ec sane Ia[sect. 2]son in l. 2. ff. de vulgar. & pupil. substitut. num. 1. & 2. Albericus in rubrica, eiusdem tituli, num. 24. idem Iason in l. 3. num. 47. ff. de legatis 1. & in l. cum quid, 2. lectura, num. 9. ff. si certum petatur. Corrasius in l. si in testamento, num. 3. C. de impuberum. Marianus Socinus in dict. l. 2. ff. de vulgari & pup. subsitut. in ea opinione sunt, vt existiment, substitutionem pupillarem iure singulari receptam fuisse contra iuris regulas, idque propter vtilitatem pupillorum: quam sententiam ex Recentioribus probarunt etiam Lancelotus Politus in tractatu de substitut. de pupillari, num. 7. Michael Grassus receptarum sentent. §. substitutio, quaest. 18. in fine. Menchaca de successionum progressu, lib. 2. §. 14. num. 4. Costanus quaest. iuris, cap. 6. num. 13. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 42. cap. 17. num. 1. & 2. & nullo ex his relato, Alexander Trentacinquius de substitutionibus, part. 2. quaest. 1. num. 7. Horum, & aliorum quorumcunque fun[sect. 3]damenta, ad sequentia reduci debere existimo. In primis, ius singulare videri esse, quoniam pater pro alio, pro filio videlicet, testatur, & tamen tali testandi modo ius commune resistere videbatur, quippe cum testamentum sic conditum, non sit nostrae voluntatis, hoc est filij, sed alterius, hoc est patris sententia, quod ius nostrum non patitur, l. 1. ff. de testamentis, nec quis ab alio rogari potest, vt sibi alium haeredem faciat, l. filiusfamilias, §. vt quis, ff. de legatis 1. l. ex facto, ff. ad Trebellianum. Deinde, quia veteres satis constanter decreuerunt, testamentorum iura ipsa per se firma esse oportere, non ex alieno arbitrio pendere, l. illa institutio, 32. ff. de haeredibus instituendis, l. nonnunquam, 52. ff. de condit. & demonstrat. Vnde, nec a voluntate patris pendere poterat factio huiusmodi testamenti, si iuris communis regulas sequeremur. Praeterea, quia de rebus suis debet quis, non de alienis testari, l. verbis legis, 120. ff. de verborum significatione, l. conficiuntur, §. si post, ff. de iure codicillorum, l. lex Cornelia, in fine, ff. de vulg. & pup. substitut. authent. ingressi, C. de sacrosancti Ecclesiis. Negari tamen non potest, quin haereditas filij sit cum haereditate patris, & quod de bonis etiam filij pater ipse testetur, ac eos a successione pupilli excludat, quos pupillus ipse excludere non posset, faciátque pupillum testatum decedere, qui per etatem testari non potest: quo modo argumentantur Petrus Gregorius, & Alexander Trentacinquius locis relatis supra. Denique, nam exemplaris substitutio, certum est, quod ex humanitate inuenta sit, & dicunt iura, quod ad exemplum Pupillaris fuit illa introducta; ergo & Pupillaris ex humanitate inuenta fuit: sic argumentatur Politus de pupillari, dict. num. 7. Sed contrariam sententiam, imo substitutionem Pu[sect. 4]pillarem ex rigore iuris introductam fuisse, non ex gratia, vel ex humanitate, rectius docuit Bartolus in l. humanitatis, num. 5. C. de impuberum, & in l. ex facto, n. 11. ff. de vulg. & pup. substitut. quem sequuntur Ripa in l. 2. num. 12. ff. eodem titulo, Lancelotus Galiaula in l. Centurio, eiusdem tituli, num. 175. Alciatus in Rubrica, ff. de vulg. & pup. substitut. num. 21. & nouissime defendunt Doctor Spino in speculo, glossa 23. num. 4. Antonius Pichardus in rubrica, Institut. de pupillari substit. num. 15. & 16. qui duo tacent, silentióve praetermittunt Connanum: & Baconium in locis referendis infra. Sed ab ipsis acceperunt nonnulla, quae in proposito adnotarunt ibidem: deinde Pichardus idem vt supra, num. 13. & 14. nonnulla in confirmationem huius partis adducit, quae vere nihil concludunt; sic enim militant, si ex humanitate, aut gratia introducta fuisset substitutio pupillaris, quam si ex rigore iuris esset introducta: ea vero quae tradit ipse ibidem, dict. num. 15. & 16. non etiam concludenter probant sententiam Bartoli, sed pro illa sane ponderari potest textus, quem caeteri omittunt, in l. Centurio, ff. de vulgi & pup. substitut. in illis verbis: Iure communi capiet. Quae non mediocriter vrgent: deinde & vera, atque concludens ratio, quod substitutio pupillaris, licet testamentum filij impuberis dicatur, in l. 2. in princ. & in §. interdum, ff. de vulgari[sect. 5] & pup. substitut. tamen id est improprie & ficte, vt in §. igitur, Institut. de pupillari substitut. vbi textus inquit, Quodammodo. Vere enim, & proprie testamentum patris est, quamuis duae sint haereditates, l. patris, & filij l. 2. §. prius, vers. constat, ff. de vulg. & pup. substitut. & hoc respectu, testamentum filij appellatur, quia eius haereditas in eo versatur, sed non proprie; id quod patet aperte, nam cum in substitutione pupillari nulla pupilli voluntas adsit, sequitur euidenter, quod pupilli testamentum, vere, aut proprie dici non possit: id quod optime assequutus fuit idem Bartolus in dict. l. patris & filij, num. 2. Quo loco in proposito dubio, an scilicet patris, & filij sint duo testamenta, vel vnum latius distinguit; in effectu tamen aperte resoluit, quod si personam testantis consideremus, negari non potest, quin vnum dumtaxat sit testamentum, quia vnus & idem facit vtrumque testamentum; respectu vero haereditatum, duo testamenta dici posse, vt ibi latius ostendit: idem etiam erudite, vt solet, probauit Franciscus Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8. num. 4. fol. 799. vbi dicit, quod in pupillari substitutione, patris testantis attenditur persona, non pupilli, quoniam vtriusque vnum & idem est testamentum, sic tamen, vt patris esse dicatur, non impuberis, & totum rei patris sit, cuius pars quaedam, & accessio est pupillaris, vt ius huius, & authoritas ab illo pendeat. At quia duae sunt, & diuersae; haereditates, patris & filij testamenta dicuntur, & procedit dispositio l. si is qui ex bonis, ff. de vulgar. & pup. substitut. Denique in eandem sententiam tendit Baconij declaratio in hac materia. Is enim declarationum iuris lib. 4. declarat. 73. num. 6. ad explicationem text. in dict. §. igitur, institut. de pupillari substitut. quatuor causas considerandas putauit, videlicet efficientem, formalem, materialem, & finalem. Si ad causam Efficientem & Formalem respicias, dicito vnum esse testamentum patris, & filij, cum vna sit causa efficiens, qui est ipse testator, idest ipse pater; vna etiam forma, cum vna patris & filij testamenti sit forma. Si ad Materiam respicias, duo dicenda sunt testamenta, quippe cum duae sint haereditates, altera patris, altera filij, idémque respectu finis, cum duo sint fines: per testamentum enim patris, ipsimet patri; per pupilli testamentum, ipsi succeditur. Licet ergo diuersis respectibus, interdum patris, interdum filij testamentum dicatur pupillaris substitutio, re tamen vera patris testamentum est; ipse enim tantum testatur, non filius. Quod etiam in effectu voluit Ioannes Oinotom. ad titulum institut. de pupil. substitut. de compendiosa substit. num. 14. Quo vel solo verbo, primum & secundum funda[sect. 6]mentum diluitur, quod pro contraria parte adducebamus supra, quia testamentum hoc ex nullo alio, quam patris testantis pendet arbitrio. Item eiusdem patris, cuius vere testamentum est, sententia dicitur pupillaris substitutio, & ab eius voluntate pendere; quapropter ex rigore iuris, matrem, & alios successores ab intestato excludit, etiam a Legitima, l. Papinianus, §. sed nec impuberis, ff. de inofficioso testamento, quoniam illis nullum pietatis officium debet, vt eis Legitimam reseruare teneatur; quippe cum respectu eius, qui vere testamentum facit, Legitima aliquae non debeatur: vnde cessat argumentum contra Bartolum, ex dict. §. sed nec impuberis, deductum, quo praecipue mouebatur Trentacinquius de substitutionibus, part. 2. quaest. 1. n. 7. Nec etiam obstat tertium fundamentum, in contra[sect. 7]rium adductum supra, num. 3. ante finem, quia filius tam coniunctus est patri, vt idem censeatur esse cum filio, & quicquid olim quaerebat filius, quaerebat patri, cuius in potestate erat: quaere substituens pupillo pater, non videbatur in alienis, sed in suis bonis haeredem scribere, etiamsi ex successione matris, aut aliunde quaesita bona filius haberet, vel post mortem patris intra puberes annos ipsi obuenirent; quare nemo fuit, qui ea aetate, puero, aut infanti melius prouidere potuisset, & propter praedictam coniunctionem perinde haberi debuit, ac si filius ipse testaretur. Quod post alios antiquos non male animaduertunt Alciatus in rubrica, ff. de vulg. & pup. substitut. num. 21. & seqq. Galiaula in l. Centurio, eiusdem tituli, num. 175. D. Spino in speculo testamentorum, glos. 23. num. 4. Antonius Pichardus in rubrica, institut. de pupillari substitut. num. 16. elegantius & alij, quos ipsi non referunt, Connanus inquam, commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8. num. 1. ante finem, fol. 797. Baconius declarationum iuris, lib. 42. declarat. 63. num. 5. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 42. cap. 23. n. 4. vltra quos & alia ratio consideri potest, propter quam pupillariter substituendi facultas patri concedi debuit: nam cum lex duodecim Tabularum permitteret ipsi patri, vt in testamento disponere posset de persona filij impuberis, durante pupillari aetate, l. 1. ff. de testamentaria tutela, l. verbis legis, ff. de verborum significatione, ibi: Super tutela rei suae. Absurdum videretur quidem, vt patri, cui libere disponendi de persona pupilli facultas commissa erat, de bonis etiam disponere vsque ad eam aetatem, facultas non committeretur, argumento textus in l. in suis, ff. de liberis. & posthumis, ibi: Quos & occidere licebat. Et in l. qui ex liberis, §. testamento, ff. de bonorum possessione secundum tabulas, ibi: Cum capite fortunas quoque suas, in l. non debet, ff. de regulis iuris, cap. cui licet, eodem titulo, lib. 6. quam rationem licet non ita exacte, praesentire videtur Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 42. dict. cap. 23. num. 5. Denique non[sect. 8] obstat, quod de exemplari substitutione, contra sententiam Bartoli dicebat Politus loco relato supra, cui & ipsemet responsum praebuit; addiderim ego, Exemplarem substitutionem a Pupillari in multis differre, vt certum est, & late tradiderunt post ordinarios multos, Menchaca de sucessionum progressu, lib. 2. §. 17. per totum. Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius de testamentis, verbo, si absque liberis, el segundo, tractatu de exemplari substitut. per totum. Couarruuias ibidem, §. 6. Antonius Gomezius tom. l. variarum, cap. 6. Doctor Spino in speculo, Glos. 25. per totam. Hyppolit. Riminaldus in cons. 736. lib. 7. Alexander Trentacinquius de substitut. 3. part. cap. 1. cum seqq. Mantica de coniecturis vltimarum volunt. lib. 5. tit. 17. Antonius Pichardus in §. qua ratione, per totum, Institut. de pupillari substitut. & ibidem Ioannes Oinotom. de exemplari substitutione, in principio. Deinde, non sequi; ad exemplum Pupillaris, Exemplaris substitutio fuit introducta: ergo vtraque ex humanitate fuit inuenta, nam in l. humanitatis, C. de impuberum, humanitatis ratio exprimitur in exemplari, quae: in pupillari nunquam exprimitur: quod in contrarium non leue praestat argumentum, vt vides; potuit ergo ex humanitate introduci Exemplaris substitutio ad exemplum Pupillaris, quae ex rigore fuit introducta. Et hactenus de hac quaestione, quae dilucide, & distin[sect. 9]cte magis, quam antea erat, remanet explicata. # 15 CAPVT XV. Substitutio Pupillaris quaere introducta? curiosa magis in Scholis, quam in praxi necessaria quaestio; nunc tamen breuiter, & dilucide magis, quam antea fuerat, explicata. SVMMARIVM. -  1 Substitutio Pupillaris quaere introducta? & ibidem plures rationes adductae, remissiue. -  2 Substitutionis Pupillaris introductionem summa niti ratione, atque aequitate, & filij impuberis, pro quo testatur pater, maximum fauorem continere, & commodum; patris etiam, cui pro filiis ac de bonis eorum testari lex permisit, cum antea sibi ipsi tantummodo testari posset, vt ad finem capitis dicitur, vbi eiusdem patris fauor in alio consideratur. -  3 Substitutionem Pupillarem ex sententia communi omnium scribentium, ideo introduci necessarium fuisse, quod filius intra pupillarem aetatem testari non posset. -  4 Idcirco adueniente pubertate extingui, quoniam in ea aetate iam filius testari potest. -  5 Substitutionis Pupillaris, introductionis potissima ratio adducta. -  6 Substitutionis Pupillaris introductionis rationem inquirentes Doctores, omnes fere in vnum finem, eandemque rationem tendere, ignominiae dumtaxat rationem a Recentioribus expressam. REsolutioni traditae supra, cap. praecedenti, proxima est huius Capitis dubitatio, & resolutio, quaere scilicet Pupillaris substitutio sit introducta? Et pro vera,[sect. 1] distinctaque explicatione constituo, Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, de pupillari, num. 2. rationem vnam tradidisse, aliam Bolognetum in rubrica, ff. de vulg. & pup. substitut. n. 7. & 8. nonnullas Menchacam de successionum progressu, lib. 2. §. 14. n. 35. & 39. & n. 54. Politum in tractatu de substitutionibus, de pupillari, num. 7. in fine. Franciscum Connanum. commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8. n. 1. Petrum Gregorium in syntagmate iuris, lib. 42. cap. 23. ex num. 4. cum seqq. Caldam Pereiram referendum statim, & Ioannem Oinotom. in princ. Instit. de pup. substitut. num. 3. Deinde, praefatos Authores & alios plures relatos ab eis, quos ideo silentio duxi praetermittendos, nonnullos etiam Recentiores referendos infra, conuenire in hoc,[sect. 2] videlicet substitutionis Pupillaris introductionem summa niti ratione, atque aequitate, & filij impuberis, pro quo testatur pater, maximum fauorem continere, & commodum; patris etiam, cui pro filiis, ac de bonis eorum testari lex permisit, cum antea sibi ipsi tantummodo testari posset, vt etiam notauit Caldas de nominat. emphyt. quaest. 8. num. 29. Praeterea, conuenire etiam in alio; ideo Pupillarem[sect. 3] substitutionem introduci necessarium fuisse, aut ideo introductam, quod filius, propter aetatis imbecillitatem testari non posset: idcirco adueniente pubertate extingui,[sect. 4] quoniam in ea aetate iam filius testari potest, l. quae aetate, cum vulgatis, ff. de testamentis. Denique substitutionis Pupillaris introductionis po[sect. 5]tissimam rationem, consideratam ab Alexandro Trentacinquio de substit. 2. part. cap. 3. num. 1. qui tacuit Paulum Leonium sic ante ipsum dicentem in tractatu de substitut. de pupillari, num. 34. & 35. Menchacam de successionum progressu, lib. 2. §. 14. n. 4. consideratam etiam per Doctorem Spino in speculo testamentorum, glos. 22. num. 4. in princ. Antonium Pichardum ad rubricam, Institut. de pupillari substitut. num. 14. qui etiam Leonium, Menchacam, Trentacinquium, & relatos supra, in initio, tacuerunt, hoc est, honestum olim, ac honorificum, & vtile visum fuisse cum haerede decedere, l. & quia, ff. de interrogatoriis actionibus, l. si pupillus, 42. ff. de acquirenda haereditate, & e contra, ignominiosum, propter rationem textus in. §. Institut. quibus ex causis manumittere licet, vel non, §. 1. Institut. de haeredum qualitate, & differentia, vbi Viglius num. 2. adnotauit: latius Ioannes Oinotom. ex num. 7. cum seqq. Connanus etiam commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. num. 2. dicens, ideo moribus receptum fuisse, vt pater pro filiis impuberibus testaretur, ne pupillus sine haerede decederet, qui propter defectum aetatis, sibi haeredem scribere non poterat; idque intra pupillarem dumtaxat aetatem, in quae pupillus testari non valet, vt dicit textus in l. 2. ff. de vulg. & pup. substit. in princ. Institut. de pupillari substitutione, l. 5. tit. 5. partita 6. Et sic succursum est per substitutionem Pupillarem absurdo, aut inconuenienti praedicto, ex eisdem Authoribus, qui in effe[sect. 6]ctu substitutionis pupillaris introductionis rationem reddentes, omnes fere in vnum finem, eandémque rationem tendunt, ignominiae dumtaxat verbum, aut rationem Recentiores nostri adicerunt; ac denique recte percipit Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pup. substitut. num. 8. vbi etiam optime expendit fauorem patris in hoc, cum introducta pupillari substitutione, potestatem accipiat a lege testandi, non solum sibi ipsi, sed etiam filio; & quamuis alias decedente pupillo intra pupillarem aetatem, necessario successuri essent venientes ab intestato, data est potestas ipsi patri excludendi illos, & personas magis dilectas substituendi, vt capite superiori dicebam, & probat textus in l. Papinianus, §. sed nee impuberis, ff. de inofficioso testamento, cum aliis vulgatis. # 16 CAPVT XVI. De instrumentorum authoritate & fide, tam quae originalia, quam quae exemplaria sunt; item de his, quae in ipsorum confectione, vt solemnia sint, interuenire debent: qualiter, & per quos testes impugnari possint, quibus ex causis suspecta, aut falsa reddantur, vt non, vel minus probent, aduersus quascunque suspiciones falsitatis, quibus rationibus defendantur, ac denique de protocollis, seu registris, nonnulla breuiter, & distincte traduntur in hoc cap. quae vtilia sunt, & in praxi frequenter contingunt, nec absque ingenti & assiduo scribentium omnium studio in vnum recenseri potuissent. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, qua praecipue mouetur vt huius Capitis materiam scribat. -  2 Instrumenti publici solemnia necessaria censeri nonnulla, sine quibus minime consequitur publicam authoritatem, nec authenticam fidem: quorum septem, quae potissima sunt, vt instrumentum dicatur solemne, adducit Didac. Couarruu. hoc num. praecitatus, & late prosequuntur alij, qui ab Authore recensentur ibidem. -  3 Instrumentum habens solemnia, praesumitur verum, validum, & solemne. -  4 Et dicitur probatio probata. -  5 Dicitur etiam euidentissima, ac plenissima probatio; ideo pro instrumento est magna praesumptio, & illi statur, atque fides integra adhibetur, donec contrarium manifestissime probetur. -  6 Instrumentum plenam facit probationem, probatam, euidentem, ac manifestam, euidentissimam, realem, indubitatam, & notoriam, nec indiget disceptatione fori, & habet vim decisionis causae, & ex eo fundatur intentio. -  7 Instrumentum plenam fidem facere, in solidum, & quoad omnia, itavt omnes clausulae in eo contentae censeantur adiectae a Tabellione ex voluntate contrahentium, & ipsis petentibus. -  8 Habet enim pro se instrumentum tres praesumptiones. Prima, est, quod sit verum, & non falsum, nec simulatum. Secunda, quod sit solemne. Tertia, quod scilicet omnia in eo scripta, de voluntate partium scripta censeantur. -  9 Instrumentum probare non solum id, quod expresse, & directe continetur in eo, sed etiam id, quod indirecte: & ibidem de intellectu text. in cap. cum olim, decensibus, remissiue. -  10 Instrumentum in longinquis partibus confectum, vtrum probet, quando apparet, in eo publicam, & solemnem formam interuenisse. -  11 Instrumento fidem adhibendam esse, cui alioqui iure fides adhibenda est, quamuis non appareat protocollum. -  12 Instrumentum ita demum probationem plenam inducere, si Notarius sit omni exceptione maior; quod necessarium est, vt eius instrumentis plena fides adhibeatur. -  13 Instrumentum reddi suspectum ex qualitate scribentis, vt quia alias fecerit scripturas falsas, qui illud composuit, vel ex qualitate scripturae, vel ex persona producentis, item ex vitio visibili, ideo instrumentum factum a Notario suspecto non probare. -  14 Instrumentum vtrum probet, vel de falso suspectum sit, quando Notarius fuit condemnatus de falso in officio, vel extra officium: & an ex falsitate vnius Instrumenti resultet suspicio falsitatis, respectu aliorum Instrumentorum, remissiue. -  15 Et hac de re commendatus Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 2. cap. 22. per totum, vbi in proposito plures casus distinguit. -  16 Instrumentum non continens verisimile, suspectum praesumitur & falsum, & non probat. -  17 Instrumentum interlineatum, cancellatum, abrasum, apostillatum, & diuersa manu, vel atramento scriptum, auctum, vel diminutum, an fidem faciat? & duobus num. seqq. -  18 Apostilla in margine protocolli, manu eiusdem Notarij, qui contextum scripsit, apposita, an fidem faciat? remissiue. -  19 Instrumentum rasum, an dicatur suspectum, si in parte substantiali sit rasum? & quae dicatur pars substantialis? & ibidem de protocollo in parte substantiali raso, remissiue. -  20 Instrumentum non probare, quando suspicio falsitatis oritur ex vitio latenti, aut visibili ipsius instrumenti: tunc enim sola suspicio falsitatis habetur pro falsitate, ne instrumento fides detur. -  21 Nisi suspiciones essent leues, & fragiles. -  22 Vel nisi adessent probationes veritatis in contrarium, ex quibus instrumentum ipsum coadiuuari potest testibus instrumentariis & scripturis aliis. -  23 Item nisi praesumptiones validiores adsint pro instrumento, quam sint suspiciones, quae contra instrumentum allegantur. -  24 Vel si accedit bona fama, & opinio Notariij, quae est sufficiens praesumptio etiam sola ad tollendas plures alias praesumptiones, quae in contrarium occurrerent. -  25 Instrumenti falsitatem, praesumptionémve, aut suspicionem falsitatis instrumenti argui ex multis, quae remissiue recensentur hoc num. vbi refertur Menochius decem casus congerens: adducitur etiam Mascardus, praefationes quasdam generales faciens, quae iustam suspicionem falsitatis inducunt, ac denique Petri Surdi, Hyppoliti Riminaldi, Tiberij Deciani, & Ioannis Vincentij Hondedei consilia nonnulla in proposito commendantur. -  26 Instrumenti falsitatem, vel quod deest in instrumento, probari posse per testes. -  27 Id tamen dupliciter contingere posse, si testes, vel instrumentarij, vel ex non descriptis contradicant instrumento, aut aliquo modo illud impugnent. -  28 Instrumentum publicum, tam de iure communi, quam de iure Regio, quot testibus reprobari possit? & cuius qualitatis, & conditionis debeant esse testes, qui instrumentum publicum impugnare, aut subuertere intendunt, & qualiter deponere debeant, remissiue: vbi inter alios multos, Menochius, & Couarruuias hac de re commendantur. -  29 Instrumentum nullam fidem facere, sed reprobari omnino, cum testes in eo nominati dixerint, se instrumenti confectioni non interfuisse. -  30 Quid si vnus testis tantum instrumentarius contradicat, integro stante testium numero? -  31 Si probatum fuerit, aliter scripsisse Notarium in instrumento, quam a partibus dictum fuerit tempore actus celebrati, non inde inferri debet, eum per dolum dixisse, cum esse possit, quod per errorem. -  32 Contra instrumentum vbi aliquae opponuntur, nullitatem, vel falsitatem respicientia, vel quid aliud simile, aut propter aliquaes suspiciones extrinsecas, est in Iudicis facultate, aut arbitrio, instrumento fidem adhibere, vel non adhibere. -  33 Et vere materiam hanc arbitrariam esse, siue Iudicis arbitrium hac in re multum posse. -  34 Probatio contra instrumentum debet esse manifestissima, & concludens, nec probatio praesumptiua sufficit. -  35 Ratio est, quia Notarius habet praesumptionem iuris pro se, ideo liquidissime constare debet de fal sitate contra eum. -  36 Pro instrumento, etiam in dubio sit praesumptio, adeo vt caeteris etiam paribus, vel in obscuro, semper contra falsitatis praesumptionem fiat interpretatio. -  37 Praesumptiones hinc inde cum adsunt tam contra instrumentum, quam pro eo, itavt possit dici res in obscuro manere, vel praesumptiones pares esse; tunc in dubio Iudex instrumento adhaerere debet, & pro eo iudicare. -  38 Instrumentum aduersus nonnullas suspiciones de falso, defendi posse multis modis, quos inter alios Authores, erudite quidem, & vtiliter considerauit Hyppol. Riminald. in consil. 18. per totum, volum. 1. qui hac de re videndus erit omnino. -  39 Instrumentum publicum tripliciter considerari communiter: aut enim est protocollum seu registrum; aut originale, vel authenticum; aut exemplum sumptum, vel transumptum. -  40 Protocollum quid sit, & vnde originem habuerit? -  41 Protocollum in iudicium productum, vtrum paratam executionem habeat? remissiue. -  42 De requisitis protocolli, vt sit legitimum & solemne, atque vt ex illo instrumentum authenticum sumi possit, plenissime actum ab his, qui hoc num. praecitantur, ac inter alios decis. 106. Grammatici, commendata ab Authore. -  43 Protocollum, seu registrum, vt fidem faciat, & solemne sit, atque vt ex illo authenticum instrumentum sumi possit, continere debere omnes solemnitates in instrumento publico requisitas. -  44 Et apud nos hodie, qualiter confici debeat, expressum esse in leg. 13. titulo 25. libro 4. nouae collectionis Regiae. -  45 Instrumentum desumptum ex protocollo, seu registro vitioso, & non solemni, nullum esse, tanquam extractum, & productum a radice, infecta, & vitiosa. -  46 Protocollum cancellatum, seu vitiatum in partibus substantialibus, an fidem faciat, remissiue. -  47 Protocollum seu registrum penes tabellionem seruari, nimis necessarium esse, ob rationem hic assignatam, & numero sequenti. -  48 De instrumenti viribus, aut validitate, quoties dubitari contingit, recurritur ad protocollum tanquam ad fontem, & matricem. -  49 Instrumentum originale, vel authenticum dicitur prima scriptura, quae ab eodem Tabellione a partibus rogato, ex protocollo a se confecto extrahitur, & partibus datur. -  50 Nec potest amplius quam semel dari, nisi casu amissionis probato coram Iudice, & ipsius authoritate, & partis citatione interueniente, ac denique concurrentibus his, quae adducit Couarruuias hoc numero praecitatus, -  51 Exemplum sumptum, aut transumptum quod dicatur? -  52 Instrumentorum exemplis, aut exemplaribus fidem adhibendam non esse in iudicio: idque ob rationem hoc num. & seqq. assignatam. -  53 Scripturam Tabellionis non probare nisi in his, in quibus ipse interfuit, & de quibus fuit a partibus rogatus, provt hoc num. latius demonstratur. -  54 Notariis pluribus asserentibus se vidisse, aut auscultasse instrumentum manu talis Notarij descriptum, non abolitum, &c. non inducitur probatio de hoc, etiamsi tenor talis instrumenti inseratur per eos. -  55 Exemplum vt probet, qua forma, & qua solemnitate sit transcribendum ex originali, aut ex protocollo, & quae interuenire debeant? remissiue. -  56 Exemplum nimis antiquum ex originali instrumento traductum, vtrum propter antiquitatem exemplationis fidem aut probationem faciat, etiamsi de solemnitate traductionis non appareat, & quando illud dicatur antiquum? remissiue. -  57 In dubio, vtrum praesumendum sit, citationem partis interuenisse, quae necessaria est, cum exemplum transcribitur, remissiue: & ibidem quid si simus in antiquis? -  58 Exemplum desumptum ab eodem Notario, qui originale instrumentum confecit, vtrum plenam probationem faciat? & num. seq. -  59 L. 1. §. sed si vnum ff. de bonorum possessione secundum tabulas, declaratur. -  60 Instrumentum mentionem faciens de alio, regulariter non probare. CIrca instrumenti publici authoritatem, & fidem,[sect. 1] quamplurima occurrere solent, quae valde necessaria, & vtilia sunt, vtpote cum de illis frequenter dubitari contingat, ac in praxi quotidiana sint, sed adeo plene multis in locis per Doctores tractata, & resoluta, vt longius tractare, aut examinare ea, a conditione, & instituto nostro multum abhorreat; quippe qui ab aliis distincte, aut absolute scripta repetere grauemur omnino, iucundum tamen cuilibet, nec absque vtilitate futurum speramus, si nonnullas, & generales regulas, aut doctrinas in proposito constituamus, ac de vnaquaque re eos in vnum recenseamus, qui hactenus ex professo magis tractarunt; sic enim, & quaerendi alibi, cum occasio se offerat, Lector excusabitur, & dubij occurrentis resolutionem facilius percipiet, si nonnulla praelegerit, quae hac de re paucis tradidero. Idcirco & primo loco constituendum est, instrumen[sect. 2]ti publici solemnia necessaria censeri nonnulla, sine quibus minime consequitur publicam authoritatem, nec authenticam fidem: quorum septem, quae potissima sunt, vt instrumentum dicatur solemne, adducit Didacus Couarruuias, vt alios ab eo citatos omittam, practic. quaest. cap. 20. per totum, & vide cap. 19. num. 9. vbi dicit ex quo deducatur prima ac potissima authoritas instrumenti; prosequuntur etiam, & ea quae in instrumento interuenire debent, vt sit solemne, late declarant D. Antonius de Padilla in l. si quae beneficia, ex n. 4. cum seqq. C. de diuersis rescriptis. Ioannes Guttierrez practic. quaest. lib. 1. quaest. 138. cum seqq. vsque ad finem lib. 1. Bonifacius Rogerius in cons. 54. per totum, lib. 1. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 20. Burgos de Paz in cons. 3. num. 88. Azeuedius in l. 13. tit. 25. lib. 4. nouae collectionis Regiae, per totam legem. Craueta in consil. 216. a princ. Menochius lib. 2. praesumpt. 82. & 83. Decianus in cons. 24. num. 48. vol. 1. Hyppol. Riminald. in consil. 6. ex num. 1. cum seqq. & num. 46. & seqq. lib. 1. Ruinus in cons. 11. num. 15. 16. & 25. lib. 3. Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt, lib. 2. dubit. 2. solut. 2. num. 4. & num. 35. & seqq. fol. 353. & lib. 5. interpret. 2. dubitat. 2. solut. vlt. ex num. 105. cum multis seqq. fol. 353. Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, 2. part. cap. 5. ex num. 16. cum seqq. fol. 416. Alexander Raudensis de Analogis, lib. 1. cap. 28. n. 1. fol. 213. & vide l. 54. & 55. & l. 111. titul. 18. partit. 3. vbi plene agit Gregorius Lopez, vide etiam Arisminum Tepatum variarum iuris sententiarum, lib. 1. titul. de fide instrumentorum, fol. 271. Secundo constituendum est, quod instrumentum ha[sect. 3]bens solemnia requisita, praesumitur verum, validum, & solemne: quod cum Baldo, Iasone, Socino, Grato, Decio, Alexandro, Parisio, Mandello, & aliis recte aduertit, & optime explicat Mascardus de probat, tom. 2. conclus. 905. per totam, & vltra eum, idem adnotarunt Surdus in cons. 87. num. 1. lib. 2. Hyppol. Riminald. in cons. 6. ex num. 36. cum seqq. & num. 139. & 140. lib. 1. & in consil. 816. num. 16. lib. 7. Marius Anguissola in consil. 58. lib. 1. alios infinitos statim adducam, quos ideo hic consulto omitto. Et dicitur probatio probata, vt cum multis probat, &[sect. 4] recte explicat Mascardus de probat, tom. 2. conclus. 906. per totam, & alij plures referendi infra. Dicitur etiam euidentissima, ac plenissima probatio,[sect. 5] ideo pro instrumento est magna praesumptio, & illi statur, atque fides integra adhibetur, donec contrarium manifestissime probetur, l. cum precibus, C. de probationibus, vbi Doctores omnes communiter, l. cum propria, vbi Glos. Cod. si quis alteri vel sibi, cap. Abbate, de verborum significatione. Ex quibus sic adnotarunt, & quamplurima in confirmationem congesserunt Iason in repetitione l. admonendi, ff. de iureiurando, ex num. 154. Alexand. in cons. 116. in fine, lib. 3. Craueta in cons. 56. num. 7. in fine, & in cons. 75. num. 5. Socinus in consil. 213. num. 20. vol. 2. Tiraquel. de retractu lignagier, §. 2. glos. 1. num. 20. & seqq. Cagnolus in l. si librarius, num. 80. ff. de regulis iuris, Neuiza. in cons. 51. & in cons. 79. & in cons. 82. Cephalus in consil. 4. num. 20. & in cons. 238. lib. 2. & in consil. 428. num. 55. lib. 3. Burgos de Paz in consil. 2. n. 76. & in consil. 3. num. 88. in cons. 6. num. 3. Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. dubit. 2. solut. 2. num. 85. Bursatus in cons. 34. num. 13. vol. 1. Menochius lib. 2. praesumpt. 44. per totam, & in cons. 23. num. 20. vol. 1. Marcus Antonius Eugenius in cons. 51. num. 1. & 2. & in cons. 72. num. 34. & 35. Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 2. cap. 21. per totum, Borgninus Caualcanus decis. 45. n. 35. & num. 54. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 86. n. 69. & in cons. 89. num. 16. vol. 1. Fabius Turretus in consil. 24. num. 13. & in cons. 67. num. 19. & in cons. 93. n. 33. Achilles Pedrocha in cons. 2. num. 96. & 97. & in cons. 17. ex n. 72. Beccius in cons. 52. num. 5. 6. & 7. lib. 1. Marius Anguissola in cons. 44. num. 6. & 14. & in cons. 152. num. 31. Hyppol. Riminaldus in consilio 30. ex numer. 28. lib. 1. & in cons. 816. ex num. 12. vsque ad num. 21. lib. 7. vbi dicit, quod instrumentum plenam facit probationem, proba[sect. 6]tam, euidentem, ac manifestam, euidentissimam, realem, indubitatam, & notoriam, nec indiget disceptatione fori, & habet vim decisionis causae, & ex eo fundatur intentio. Et regula praedicta, quod stari debeat instrumento,[sect. 7] ac quod illud plenam faciat probationem, procedit in solidum, & quoad omnia, itavt omnes clausulae in eo contentae, censeantur adiectae a Tabellione ex voluntate contrahentium, & ipsis petentibus, vt cum aliis multis tradunt, & latius declarant Socinus iunior, in consil. 101. Cum in praesenti: colum. 2. num. 8. lib. 1. Craueta in cons. 75. in princ. Tiraquellus in l. si vnquam, in praefatione, num. 126. C. de reuocandis donationibus, & in tractat. de constitut. 3. part. limitat. 31. Antonius Gabriel commun. lib. 6. tit. de consuetudine, conclus. penult. Simon de Praetis nonnulla congerens in proposito, de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. interpretat. 1. solut. 10. ex num. 52. vsque ad num. 68. fol. 166. Habet enim pro se instrumentum tres[sect. 8] praesumptiones. Prima est, quod sit verum, & non falsum, nec simulatum. Secunda, quod sit solemne. Tertia, quod scilicet omnia in eo scripta, de voluntate partium scripta censeantur: quod eleganter scripsit Baldus in consil. 437. num. 5. lib. 5. & cum multis adnotarunt Beccius in cons. 52. num. 3. & 4. lib. 1. Neuizan. in cons. 79. n. 10. Hyppol. Riminald. in cons. 30. num. 27. & 28. lib. 1. & in cons. 696. n. 60. lib. 6. & in cons. 816. n. 16. lib. 7. Surd. in cons. 187. num. 1. lib. 2. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 99. num. 8. lib. 2. Bonifacius Rogerius in cons. 20. ex num. 12. lib. 1. Procedit etiam, vt non solum probet id, quod ex[sect. 9]presse, & directe continetur in eo, sed etiam id quod indirecte: ita Abbas multum commendans in cap. cum olim, num. 10. de censibus, quem sequuntur Antonius ibi, in vers. item nota. Felinus in cap. translato, colum. 2. de constitut. Iason in l. certi condictio, num. 21. ff. si certum petatur. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, §. 11. ampliat. 4. 1. part. fol. 203. & late explicans, agénsque de intellectu text. in dict. cap. cum olim, de censibus, Fuluius Pacianus videndus omnino de probat. lib. 1. cap. 26. num. 70. fol. 69. Quinimo, & instrumento[sect. 10] in longinquis partibus confecto standum est, quando apparet in eo publicam, & solemnem formam interuenisse. Panormitanus in cap. 1. vers. Duodecimo requiritur, col. 4. de fide instrumentorum, Baldus in l. 1. num. 14. C. de fideicommissis, & in consil. 115. Quia plenissime, lib. 3. Decius in cons. 42. col. penult. Lanfrancus de Oriano in cap. quoniam contra falsam, in verbo, instrumentorum productiones, num. 15. maxime propter legalitatem producentis. Speculator in titulo de instrumentorum editione, §. restat, col. 3. Bartol. in authent. vt iudices sine quoquo suffragio, §. eos, Castrensis in consil. 394. Videndum est vtrum, lib. 1. Simon de Praetis de interpret. vlt. volunt. lib. 1. interpret. 1. dubit. 5. solut. 2. num. 4. & 5. fol. 65. Sed contrariam sententiam tenuerunt quamplures alij iuris Authores, quos in vnum congessit, & rem hanc ex proposito declarauit (idcirco amplius insistendum non erit) Fuluius Pacianus dict. tractatu de probat. lib. 2. cap. 21. ex num. 58. vsque ad num. 67. vbi num. 61. dicit, quod consuetudo generalis in instrumentis confectis in longinquis partibus illud remedium adhibuit, vt apponantur in dictis instrumentis litterae testimoniales cum sigillo Iudicis loci, attestantes, illum, qui confecit instrumenta, esse publicum Notarium, & pro tali haberi, & communiter teneri, quibus literis etiam in magna causa creditur, & imputandum est ei, qui non procurauit ea habere, dummodo in literis non solum dicatur, quod talis sit tabellio, & publice habeatur, sed etiam quod talis tabellio instrumentum scripsit, quod incipit sic, & finitur sic: declarat etiam Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. fin. 1. part. §. 11. ampliat. 3. per totam, fol. 201. Procedit denique proposita resolutio, vt instrumen[sect. 11]tum probet, etiam protocollo non reperto, Bald, in rubric. C. de fide instrumentorum, col. 9. Felinus in cap. cum P. Tabellio, col. 1. de fide instrumentorum, & cum Castrensi, Cagnolo, & Ruino probauit Hyppol. Riminald. in cons. 197. n. 19. & in cons. 209. n. 20. & 21. lib. 2. Couar. practic. cap. 19. num. 3. vbi dicit, & recte fundat, fidem adhibendam instrumento, cui alioqui iure fides adhibenda est, quamuis non appareat protocollum: & hanc sententiam in praxi admittendam fore, & hactenus receptam esse, quod ex dictis ibi verissimum puto, quicquid aliter declaret Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 918. Limitatur nunc praedicta doctrina, & resolutio com[sect. 12]munis, vt ita demum instrumentum probationem plenam inducat, si Notarius sit omni exceptione maior: quod necessarium est, vt eius instrumentis plena fides adhibeatur, l. optimam, in fine, C. de contrahenda, & committenda stipulatione, l. si quis ex argentariis, §. quidem in, ff. de edendo. Baldus in consil. 402. in princ. vol. 5. Surdus multis confirmans in consil. 6. num. 1. lib. 1. vbi n. 2. cum aliis Authoribus adnotauit, quod instrumentum[sect. 13] redditur suspectum ex qualitate scribentis, vt quia alias fecerit scripturas falsas, qui illud composuit, vel ex qualitate scripturae, vel ex persona producentis, item ex vitio visibili: ideo instrumentum factum a Notario suspecto non probare, Glossa in l. iubemus, C. de probationibus, Bald. Alex. & Ruinus, quos recenset ipse Surdus dict. consil. 6. num. 3. & per totum consilium, late, atque eleganter agit, vtrum instrumentum probet, vel de[sect. 14] falso suspectum sit, quando Notarius fuit condemnatus de falso in officio, vel extra officium, & an ex falsitate vnius instrumenti resultet suspicio falsitatis respectu aliorum instrumentorum; de quo erit etiam videndus,[sect. 15] & summe notandus Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 2. c. 22. per totum, fol. 78. vbi late in proposito scribit, & plures casus distinguit. Secundo limitatur, vt ita demum plene probet in[sect. 16]strumentum publicum, si verisimilia contineat, instrumentum namque non continens verisimile, suspectum praesumitur, & falsum, & non probat, Baldus in l. scripturae, num. 6. C de fide instrumentorum, Felinus in cap. auditis, num. 23. in fine, de praescriptionibus, & cum multis Craueta in cons. 134. versic. octaua suspicio. Cephalus in consilo 287. num. 25. vol. 2. Mascardus de probationibus, tomo 2. conclus. 913. per totam, & conclus. 740. num. 35. & 36. alios plures sciens, consultóque praetermitto, statim enim referam eos. Tertio limitatur, vt non probet instrumentum, si in[sect. 17]terlineatum sit, quoniam tunc suspectum est, nisi Notarius faciat mentionem in subscriptione. Bartolus in l. prima §. & ideo, ff. de his quae in testamento delentur, & cum Socino, & Ripa tradit Surdus consil. 151. num. 114. lib. 2. vbi num. 115. adnotauit, quod instrumentum continens additiones, de quibus Notarius non attestatur, est suspectum; & in idem refert Castrensem, Crauetam, Curtium iuniorem, & Menochium, & vide eundem Surdum in consil. 16. per totum, lib. 1. Hyppol. Riminald. in consil. 381. ex num. 118. cum seqq. lib. 4. vbi latissime agunt, an, & quando instrumentum cancellatum, interlineatum, abrasum, apostillatum, & diuersa manu, vel atramento scriptum, auctum, vel diminutum probare possit, vbi de his mentio non fit per Notarium in subscriptione: & iunge Tiberium Decianum. in cons. 99.[sect. 18] num. 1. & seqq. & num. 10. 11. 12. & 15. vol. 2. vbi etiam agit, an apostilla in margine protocolli manu eiusdem Notarij, qui contextum scripsit, apposita fidem faciat: iunge etiam Hyppol. Riminald. in consil. 41. ex num. 29. vsque ad num. 38. lib. 1. & in consil. 209. num. 101. lib. 2. vbi agit, vtrum instrumentum rasum dicatur suspe[sect. 19]ctum, si in parte substantiali sit rasum, & quae: dicatur pars substantialis, & ibidem num. 101. an protocollum cancellatum in partibus substantialibus fidem faciat. Denique & iunge Sfortiam Oddi in consil. 78. num. 37. & 38. lib. 1. qui agit de omnibus superius dictis, & in dubio proposito sup. num. 17. generaliter constituit, & cum aliis probat, quod instrumentum abrasum, interlineatum, cancellatum, & diuersa manu, vel atramento scriptum, auctum, vel diminutum dicitur ita suspectum, vt in ciuilibus nullam fidem faciat, nec probationem; nullum tamen ex praedictis Authoribus refert, qui, vt dixi, videndi erunt omnino; latius enim rem hanc explicarunt: est etiam videndus Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 740. per totam. Azeuedius, qui nullum ex praefatis recenset in l. 3. tit. 25. num. 60. lib. 4. recopil. Quarto limitatur, instrumentum, inquam, non pro[sect. 20]bare, quando suspicio falsitatis oritur ex vitio latenti, aut visibili ipsius instrumenti; tunc enim sola suspicio falsitatis habetur pro falsitate, ne instrumento fides detur, vt tradit Decius in cons. 448. num. 28. & in cons. 602. num. 7. Grammaticus in consil. 30. col. 1. & cum multis probat Mascardus de probationibus, tomo 2. conclus. 739. num. 5. 6. & 7. & conclus. 740. num. 4. & vltra eum, idem probarunt Bursatus in consil. 311. num. 89. & seqq. lib. 3. Sfortia Oddi in consil. 78. numer. 38. & 39. lib. 1. vbi tradit exempla vitij latentis, aut visibilis; & superiorem doctrinam cum aliis vtiliter declarat ibidem, num. 40. Primo, vt non procedat, cum suspiciones essent leues[sect. 21] & fragiles. Secundo, cum adessent probationes in contrarium,[sect. 22] ex quibus instrumentum ipsum coadiuuetur, quod coadiuuari potest testibus instrumentariis, & scripturis aliis. Tertio, quando si non probationes liquidae, tamen[sect. 23] praesumptiones validiores adsint pro instrumento, quam sint suspiciones, quae contra instrumentum allegantur: quod etiam probauit, & multos sic tenentes retulit Bursatus in cons. 311. num. 78. lib. 3. Quarto, quando accedit bona fama, & opinio Nota[sect. 24]rij, quae est sufficiens praesumptio etiam sola ad tollendas plures alias suspiciones, quae in contrarium occurrerent, vt eleganter probauit Baldus in consil. 464. lib. 4. Bursatus vbi supra, num. 93. versic. respondeo quarto, & alij, quos retulit Sfortia d. cons. 78. num. 45. & 46. Quinto & principaliter limitatur, vt instrumentum[sect. 25] non probet, decem casibus consideratis post alios Authores ibi relatos, & in vnum congestos per Menochium de arbitrariis, lib. 2. casu 187. ex numer. 34. vsque ad num. 49. vbi multa adducit, ex quibus instrumenti falsitas, praesumptiove, aut suspicio falsitatis instrumenti arguitur, quae etiam adducit, & praefationes quasdam generales facit, quae inducunt iustam suspicionem falsitatis, Mascardus de probationibus, tomo 2. conclusione 740. per totam, his iunge Petrum Surdum in consil. 173. per totum, lib. 2. Hyppol. Riminald. in consilio 30. ex num. 38. lib. 1. & in consil. 260. ex num. 27. cum seqq. lib. 3. & in consil. 554. per totum, lib. 5. vbi optime Tiberium Decianum. in consil. 99. num. 15. 17. 18. 19. & 24. vol. 2. Petrum Gregorium in syntagmate iuris, lib. 4. cap. 14. per totum, quibus in locis ex professo tractant, qualiter, & quando, aut quibus ex causis instrumenti falsitas, aut falsitatis eiusdem suspicio arguatur. Nunc vero tertio loco, & principaliter, vt alia permulta sciens, consultóque praetermittam, constituendum est, quod ex praecitatis Authoribus etiam colligitur instrumenti falsitatem, vel quod deest in instrumen[sect. 26]to, probari posse per testes, per textum in cap. tertio loco, de probationibus, c. cum Ioannes, de fide instumentorum, vbi Doctores omnes communiter, Speculator in titulo de probationibus, §. videndum restat, num. 25. Mascardus de probationibus tomo 2. conclus. 741. Id tamen du[sect. 27]pliciter contingere potest, si testes, vel instrumentarij, vel ex non descriptis contradicant instrumento, aut aliquo modo illud impugnent; quod plene probarunt quamplures, quorum statim mentionem faciam: ij omnes vnanimiter dubitare solent, quot testibus instrumentum publicum reprobari possit, & cuius qualitatis,[sect. 28] & conditionis esse debeant testes, cum instrumentum publicum impugnare, aut subuertere intendunt, & qualiter deponere debeant; & post ordinarios tractarunt adeo plene, & distincte, vt coactus fuerim huiusce rei disceptationem aut disputationem praetermittere: inter alios tamen late, & vtiliter scripserunt Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 105. per totum, & lib. 1. praesumptione. 99. num. 2. & seqq. & lib. 3. praesumpt. 141. vbi vide omnino. Decius in cons. 101. Socinus in cons. 28. col. 1. & in cons. 98. col. 1. vol. 3. Craueta in cons. 56. per totum, & in cons. 75. num. 8. & num. 20. 29. & 34. Alexander in cons. 43. Visis, col. 3. cum seqq. vol. 4. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 139. ex num. 2. cum seqq. & numer. 16. vsque ad num. 21. lib. 1. & in cons. 324. ex num. 4. cum seqq. lib. 2. Mascardus de probationibus tom. 2. concl. 919. per totam. Simon de Praetis in cons. 106. num. 29. & seqq. & in cons. 135. num. 20. Hieronymus Cardinalis Albanus in addit. ad Bartol. in l. 1. §. si quis neget, per totum, ff. quemadmodum testamenta aperiantur, Fuluius Pacianus de probationibus, lib. 1. cap. 40. num. 30. & cap. 48. numer. 10. & cap. 66. num. 46. & sequentibus, & ex nostris multis additis ex iure communi, & Regio, optime explicant Couarruuias practicarum cap. 19. numer. 9. & cap. 20. numer. 6. & variarum resolutionum. libro 2. cap. numer, 11. & 12. quo vel solo Authore lecto, vera praedicti dubij resolutio deduci potest. Menchaca de successionum resolutione lib. 1. §. 7. num. 29. & num. 33. & 34. & §. 17. per totum, vbi vide omnino, Villalobos in antinomia iuris ciuil. ac regul. litera I, ex num. 15. vsque ad num. 21. folio mihi 27. D. Paz in praxi in initio, annotatione vlt. de Tabellione, num. 33. 34. & 35. & 1. part. 1. tom. 8. tempore, num. 7. & seqq. Azeuedius in l. 13. tit. 25. ex num. 35. lib. 4. nouae collectionis Regiae, nouissime Hieronymus de Caeuallos practicar. communium, quaest. 43. per totam, & quaest. 455. Petrus August. Morla emporij, tit. 11. de fide instrum. quaest. 5. Ioannes Gutierrez in consil. 38. ad quos lectorem remitto, & Ioannem Vincentium Honded. in cons. 99. per totum lib. 2. Et primo colligitur ex eisdem aperte, instrumentum nullam fidem facere, sed reprobari omnino, cum testes in eo nominati dixerint, se instrumenti confectioni non[sect. 29] interfuisse: quod his diebus in causa mihi commissa sic obseruari, atque executionem denegari ex instrumento quodam in iudicium producto decreui, motus authoritate Bartoli sic dicentis in l. 1. §. si quis neget, num. 6. & ibi Angelus, Baldus, & Cumanus num. 3. ff. quemadmodum testamenta aperiantur, quos cum Couarruuia, & multis aliis sequitur Menochius de arbitrariis, libr. 2. dict. casu 105. num. 9. Alexand. Raudensis decis. Pisan. 12. num. 18. 19. & 24. Fuluius Pacianus, qui ex Innocentio concludentem rationem assignat, & multos alios refert de probationibus, lib. 1. cap. 48. num. 10. & num. 80. Deinde constituit, diuersum ius obseruari, cum vnus[sect. 30] testis instrumentarius contradicit, integro stante testium numero, licet in hoc etiam casu, instrumenti fidem vacillare, nonnulli crediderint, vt latius aduertit, & vere resoluit Menochius dicto casu 105. num. 11. 13. & 16. & num. 25. & sequentibus, & vide Socinum. in cons. 213. num. 15. vol. 2. Aduerte tamen, quod si probatum fue[sect. 31]rit, aliter scripsisse Notarium in instrumento, quam a partibus dictum fuerit tempore actus celebrati, non inde inferri debere, eum per dolum dixisse, cum esse possit, quod per errorem: ita scribit Bartolus in l. quoties §. 1. per illum textum, ff. de haeredibus instituendis, Alexander in cons. 74. Viso testamento, num. 4. lib. 1. Marsilius dicens se hoc habuisse in facto apud Ianuam, in rubrica de fideiussoribus, num. 56. Alexand. Raudensis comprobans alios de analogis, lib. 1. cap. 31. num. 10. folio mihi 269. Secundo colligitur, quod vbi contra instrumentum[sect. 32] aliqua opponuntur, nullitatem, vel falsitatem respicientia, vel quid aliud simile, aut propter aliquas suspicioncs extrinsecas, est in Iudicis facultate, aut arbitrio, instrumento fidem adhibere, vel non adhibere, vt per Baldum in l. scripturae, C. de fide instrumentorum, Felinum. in cap. auditis, num. 23. de praescriptionibus, Abbatem in cons. 99. col. vlt. volu. 1. Curtium iuniorem in cons. 187. Iasonem in cons. 168. colum. 2. vol. 4. & latius tradit Iacobus Mandellus de Alba in cons. 70. num. 9. & in cons. 95. num. 8. Bursatus in cons. 311. num. 98. & seqq. lib. 3. & vere materiam hanc arbitrariam esse, siue[sect. 33] Iudicis arbitrium hac in re multum posse, recte agnoscunt Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 740. num. 6. Menochius de arbitrariis lib. 2. dict. casu 105. & casu 187. Hieronymus de Caeuallos communium practicarum, quaest. 43. num. 13. Tertio colligitur, idque ex omnibus fere relatis su[sect. 34]pra num. 28. quod probatio contra instrumentum debet esse manifestissima, & concludens, nec probatio praesumptiua sufficit, vt cum aliis Authoribus probarunt Decius in cons. 101. colum. 1. & in cons. 602. colum. 3. Alexander in cons. 179. vol. 2. & in cons. 70. volum. 1. Berous in cons. 147. num. 34. vol. 2. & cum Grammatico, Cephalo, & aliis Franciscus Beccius in cons. 52. num. 7. lib. 1. Mascardus sic intelligens cum criminaliter agitur, de probationibus, tom. 2. conclus. 739. num. 3. Ratio est, quia Notarius habet praesumptionem iuris pro se, ideo[sect. 35] liquidissime constare debet de falsitate contra eum, cap. ad audientiam, vbi Abbas, de praesumptionibus, Baldus in consil. 464. lib. 4. Alciatus regula 3. praesumpt. 13. in principio, Craueta in cons. 75. num. 8. Bursatus in cons. 311. num. 53. lib. 3. Pro instrumento etiam in dubio fit prae[sect. 36]sumptio, adeo vt caeteris etiam paribus, vel in obscuro, semper contra falsitatis praesumptionem fiat interpretatio, vt supra hoc eodem capite ex num. 3. latissime probauimus, & de communi, infinitis relatis testantur Bursatus dict. cons. 311. numer. 63. lib. 3. Sfortia Oddi in[sect. 37] cons. 78. num. 84. & 50. lib. 1. vbi dicit, quod praesumptiones hinc inde, cum adsunt, tam contra instrumentum, quam pro eo, ita vt possit dici res in obscuro manere, vel praesumptiones pares esse; tunc in dubio Iudex instrumento adhaerere debet, & pro eo iudicare: idque per plures, & communes Doctorum traditiones, vt ibidem probat. Quarto & vltimo colligitur, atque ex eisdem Authoribus relatis supra, dict. num. 28. & sequentibus, instru[sect. 38]mentum aduersus nonnullas suspiciones de falso defendi posse multis modis, quos inter alios Authores, erudite quidem, & vtiliter considerauit Hyppol. Riminaldus in cons. 58. per totum, lib. 1. qui hac de re videndus erit omnino, & illi iungi potest Sforcia Oddi dict. cons. 78. fere per totum, lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 10. & 139. Et hactenus de instrumento publico, & eius fide: nunc vero de protocollo tantisper agere, & nonnulla obseruare necessarium erit. Et in primis pro expedita explicatione constituo, in[sect. 39]strumentum publicum tripliciter considerari communiter; aut enim est protocollum, seu registrum; aut originale, vel authenticum; aut exemplum, sumptum, vel transumptum. Protocollum, seu registrum est illa scriptura, quae a Tabellione consicitur, vt apud eum ad perpetuam rei memoriam remaneat, de qua per Iustinianum in Authent. de Tabellionibus §. illud quoque, collatione 4. cap. quoniam contra falsam, de probationibus, cap. penult. de fide instrumentorum, l. 54. & 55. tit. 18. partita 3. & l. 13. tit. 25. lib. 4. nouae collectionis Regiae, vbi Protocollum, seu Registrum vocatur. Couarruuias practicarum, cap. 19. num. 2. per totum, vbi plene explicat,[sect. 40] quid sit protocollum, & vnde originem habuerit, & ibidem de matricibus, ac matricula agit. Menochius etiam de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. casu 187. per totum. Marcus Antonius Eugenius in consil. 51. per totum, lib. 1. Hyppolit. Riminaldus in consil. 209. num. 42. & sequentibus, & num. 93. & sequentibus, & in consil. 197. num. 2. lib. 2. Surdus in consil. 197. lib. 2. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 1. part. §. 12. limitatione 2. num. 17. vbi agit, vtrum Protocollum in iudicium productum, paratam executionem habeat, Simon de Praetis[sect. 41] de interpret. vlt. voluntatum lib. 2. solut. 2. ex num. 60. fol. 195. Et de requisitis protocolli, vt sit legitimum, & solemne, atque vt ex illo instrumentum authenticum[sect. 42] sumi possit, plene scribunt Menochius, Riminaldus, Surdus, & Parladorius vbi supra, qui hac de re videndi erunt omnino. Cagnolus etiam in l. si librarius num. 33. ff. de regulis iuris, Oroscius in l. si quis ex argentariis, §. si initium, num. 67. & tribus sequentibus ff. de edendo, Rebuffus 2. tom. ad leges Gallicas, in tit. vt contractus, ac testamenta, & omnes alij actus Gallicis incipiant verbis, art. 1. gloss. 4. Ancharanus in consil. 431. Ananias in consil. 33. Rubeus, in cons. 94. Butrius in cons. 12. Est aduertendum, Parisius in consil. 12. num. 19. & sequentib. & in consil. 27. num. 11. & 12. vol. 2. Craueta in cons. 216. num. 5. & sequentibus, vbi dicit plura in proposito, quae secundum eum singulariter sunt notanda, tanquam succi & quaestus plena. Rolandus in cons. 32. num. 13. & sequentibus, vol. 2. & in cons. 26. ex num. 12. cum sequentibus, vol. 3. & in cons. 44. ex num. 25. vol. 1. Bertrandus in consil. 1. num. 76. & seqq. vol. 1. & in consil. 190. ex num. 2. vol. 3. & in cons. 61. num. 5. cum seqq. eodem vol. Cephalus in cons. 238. num. 10. cum seqq. lib. 2. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. dubitat. 2. a num. 56. fol. 195. & commendo Grammaticum in decis. 106. vbi de protocollo, requisitis, atque effectibus illius, multa cumulat, quae alibi ita plene non sunt resoluta, vide etiam omnino Burgos de Paz in consil. 14. ex num. 4. vsque ad 10. Ex eo autem, & aliis[sect. 43] relatis supra, deducuntur sequentia. Primo, protocollum, seu registrum, vt fidem faciat, & solemne sit, atque vt ex illo authenticum instrumentum sumi possit, continere debere omnes solemnitates in instrumento publico requisitas: quod in terminis sic notarunt Ioannes Andreas in addition. ad Speculatorem, in titulo de instrumentorum editione, in §. videndum, Abbas in cap. cum P. Tabellio, de fide instrumentorum. Guido Papa decis. 19. qui postquam allegauit Cinum, Bartolum, & Baldum ita tenentes, ait ita fuisse per Curiam Delphinalem determinatum, Franc. Marc. decis. 163. num. 14. part. 2. & decis. 231. num. 1. & 2. part. 1. Craueta in cons. 216. ex num. 5. Ananias, Parisius, & Rolandus in locis relatis supra, num. praecedenti: Bertrandus in cons. 61. num. 7. & sequentibus, vol. 7. & in cons. 1. num. 78. vol. 1. Chassaneus in cons. 63 n. 31. Corneus in cons. 226. num. 4. per totum, vol. 3. & apud nos hodie qualiter con[sect. 44]fici debeat, expressum est in l. 13. tit. 25. lib. 4. nouae. recopilationis; & si protocollum sit perditum, vel originale, an instrumento stetur, & an praesumi debeat, quod sit perditum post Alexand. & Felin. vide Simonem de Praetis vbi supra, lib. 2. dict. solut. 2. num. 68. folio 195. Secundo deducitur, instrumentum desumptum ex[sect. 45] protocollo, seu registro vitioso, & non solemni, nullum esse, tanquam extractum, & productum a radice infecta, & vitiosa. Ancharanus in consil. 431. colum. 1. Berous in cons. 1. num. 12. vol. 2. Corneus in cons. 70. col. 2. vol. 4. Parisius in consil. 27. num. 13. & 14. vol. 2. Rolandus dict. cons. 32. num. 26. & num. vlt. lib. 2. & in cons. 44. num. 16. lib. 1. Purpuratus in cons. 172. in fine, lib. 2. Cephalus in cons. 409. num. 2. lib. 3. Hyppol. Riminaldus in consil. 109. lib. 2. vbi num. 100. actum videbis, an protocollum cancellatum, seu vitiatum in par[sect. 46]tibus substantialibus fidem faciat, necne, & iunge Menochium de arbitrariis, lib. 2. dict. casu 187. numer. 17. Marcum Antonium Eugenium in consil. 51. num. 11. & num. 14. lib. 1. Simonem de Praetis vbi supra, num. 56. & 57. fol. 195. Erit autem apud nos vitiosum, si non contineat ea, quae in dict. l. 13. tit. 25. lib. 4. nouae collectionis Regiae exprimuntur, de qua tantum vide Burgos de Paz dict. cons. 14. ex num. 4. cum sequentibus. Tertio deducitur, protocollum seu registrum penes[sect. 47] Tabellionem seruari, nimis necessarium esse; tum vt parti exhibeatur, cum necesse fuerit, iuxta ea, quae plene adnotantur per Couarruuiam practicarum, cap. 21. tum etiam, vt cum ipso protocollo conferri possit instrumentum extractum, si aliquando de eius fide, aut authoritate dubitari contingat; nam, vt inquit Bertrandus in consil. 415. num. 1. vol. 4. & in consil. 55. num. 1. vol. 3. & in cons. 219. num. 8. vol. 2. quoties de viribus instrumenti dubitatur, recurritur ad protocollum, tanquam[sect. 48] ad fontem & matricem §. penult. in Authent. de Tabellionibus, & notant Bartolus, Baldus, Imola, & Cumanus in l. Sempronio Proculo, ff. de legatis secundo, Marcus Antonius Eugenius in consil. 51. num. 10. vol. 1. Azeued. in. l. 12. tit. 25. lib. 4. compilationis, num. 9. & 10. Idque optime considerauit l. 9. tit. 19. partit. 3. in illis verbis: E por esso la mandamos escriuir en el registro, porque si la carta se perdiere, o viniere alguna duda sobre ella, que se pueda mejor probar por alii. Et videtur sentire l. 12. & 13. tit. 25. lib. 4. nouae collectionis Regiae. Et hactenus de protocollo, aut registro: Originale vero, vel authenticum[sect. 49] instrumentum dicitur prima scriptura, quae ab eodem tabellione a partibus rogato, ex protocollo a se confecto extrahitur, & partibus editur, de qua loquitur textus in l. 2. ff. de fide instrumentorum, in. l. finali, ff. quemadmodum testamenta aperiantur, l. census, ff. de probationibus l. 4. l. Pomponius ff. familiae Erciscundae, cap. 1. de fide instrumentorum, Couarruuias practicarum, cap. 19. num. 3. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 1. part. §. 12. limitat. 2. num. 21. Nec potest amplius[sect. 50] quam semel dari partibus, nisi casu amissionis probato coram Iudice, & ipsius authoritate, & partis citatione interueniente, ac denique concurrentibus his, quae adducit Couarruuias practicarum, cap. 26. num. 4. Modernus in consuet. Parisiens. tit. 1. §. 5. num. 42. & confirmat l. 10. & 11. tit. 19. partit. 3. l. 17. tit. 25. lib. 4. nouae collectionis Regiae vbi vide Azeuedium, & de hoc instrumento primum extracto loquuti sumus supra, ex num. 1. vsque ad num. 39. Nunc vero de exemplo sumpto, vel transumpto agendum est: Et pro breui, veráque explicatione constituo, exemplum, sumptum, aut transumptum, dici scripturam,[sect. 51] quae ab originali extrahitur, siue etiam ex protocollo extracta. quae originalis non sit, quae regulariter nullam fidem facit, nisi authenticum, aut originale ipsum instrumentum ostendatur: Idque ex iuris vtriusque regula, qua definitum est, non esse adhibendam fidem in iudi[sect. 52]cio, exemplis instrumentorum, nec exemplaribus, per textum in c. 1. de fide instrumentorum, l. 2. ff. eodem tit. l. procurator, C. de edendo, secundum intellectum glossae finalis, l. vlt. ff. quemadmodum testamenta aperiantur, l. 3. C. de diuersis rescriptis, l. 114. in fine, & l. 44. tit. 18. partit. 3. l. 2. tit. 14. partit. 6. & plenissime declarant post ordinarios in multis locis relatos, Gregorius Lopez in dict. legibus partit. Curtius iunior in cons. 166. lib. 1. Romanus singulari 376. & 716. Arnoldus singulari 50. Prateius lib. 9. regula 434. Socinus regula 136. Duenas regula 280. Lanfrancus de Orlano in tractatu de instrumentis, in 9. volum. tractatuum, num. 11. & seqq. Modernus in consuetud. Parisien. tit. 1. §. 5. ex n. 33. Craueta in cons. 275. couar. practicarum, cap. 19. num. 2. & cap. 21. per totum. Padilla in l. 3. C. de diuer sis rescriptis, per totam l. vbi vide omnino, Rolandus in cons. 69. num. 54. & seqq. vol. 3. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 1. part. §. 11. limitatione 2. Pet. Augustin. Morla emporij, tit. 11. de fide instrumentorum, quaest. 1. Cephal. in cons. 268. num. 5. lib. 2. qui ex Innocent. Baldo, Iasone, Alexan. & aliis, veram praefatae resolutionis rationem assignant, dum dicunt, scripturam Tabellionis non probare nisi in his, in quibus ipse in[sect. 53]terfuit, & de quibus fuit a partibus rogatus, authent. de tabellionibus, §. nos autem, collatione 4. Vnde cum is Tabellio, qui exemplum transumpsit, non fuerit praesens, neque rogatus tempore contractus, imo alius sit diuersus ab eo, qui instrumentum primum confecit, merito fides illi non adhibetur; nam etsi veré, & fideliter transumpserit, non potest ipse fidem praestare, quod partes voluerint & rogarint, vt conficiatur, vt etiam adnotarunt Alexand. in cons. 10. col. fin. lib. 6. Federicus de Senis in cons. 193. Boerius decisione 36. num. 4. & decisione. 37. n. 3. Guid. Pap. decision. 19. Afflictis decision. 245. num. 7. & decis. 48. num. 3. & decisione 317. num. 4. Decianus, multis modis declarans; idcirco videndus omnino in cons. 24. ex num. 23. cum multis seqq. vol. 1. & in cons. 180. vol. 2. Molina de Hispanor. primog. lib. 3. c. 13. ex num. 44. cum seqq. Arisminus Tepatus variar. iuris senten. lib. 1. tit. de fide exempli, fol. 280. Natta in consil. 142. num. 5. & in cons. 162. num. 14. part. 1. Bertrandus in cons. 48. num. 35. vol. 1. Craueta in cons. 88. n. 20. & 21. Cephal. in cons. 200. num. 13. & in cons. 294. n. 36. lib. 3. Cagnolus in l. si librarius, num. 74. ff. de regulis iuris. Vbi multis ostendunt, Notario credendum non esse, nisi in his, quae tempore, & loco celebrati contractus interuenerunt coram eo, & de quibus per sensum visus, vel auditus testificari possit; & inde fidem adhibendam non esse Tabellioni dicenti, cum traducit instrumentum ex aliena nota, talem defunctum Notarium illud notasse, & recepisse: & confirmatur pulchris verbis Parisij in consil. 12. num. 136. & 137. vol. 2. vbi dicit, quod Notariis[sect. 54] pluribus asserentibus se vidisse, & auscultasse instrumentum manu talis Notarij descriptum, non abolitum, &c. non inducitur probatio de hoc, etiamsi tenor talis instrumenti inseratur per eos: quod in effectu dixit etiam Molina de Hispanor. primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 48. Decianus in cons. 24. num. 24. lib. 1. Exemplum autem, vt probet, qua forma, & qua so[sect. 55]lemnitate sit transcribendum ex originali, aut ex protocollo, & quae interuenire debeant in actu praedicto, plene explicarunt Couar. practic. dict. cap. 21. num. 4. & seqq. Parladorius loco relato supra num. 52. in fine limitatione 2. n. 18. in fine, & n. 19. Auiles c. 19. praetorum, gloss. trasladen, & cap. 6. gloss. copia, n. 4. Padilla in d.l. 3. C. de diuersis rescriptis, ex. n. 5. Afflictis decis. 6. dicens octo requiri vt instrumentum traduci possit, & illa sigillatim referens, & lib. 1. constit. Neapolit. tit. 73. num. 59. & 60. Natta in cons. 143. lib. 1. Roland. in cons. 69. n. 57. & 58. vol. 3. & in cons. 32. num. 21. & seqq. lib. 4. Gratus in resp. 57. num. 20. vol. 2. & in resp. 37. num. 37. vol. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 101. ex num. 4. Prateius lib. 9. regula 434. Boerius decis. 36. Bertrandus in cons. 290. ex num. 6. vol. 3. & in cons. 19. num. 1. vol. 1. & in cons. 229. n. 2. vol. 6. eleganter Decianus in cons. 18. a princ. vsque ad n. 18. lib. 2. Bursatus in cons. 123. n. 10. lib. 1. idem Decianus in cons. 24. ex num. 27. lib. 1. Colligitur autem ex praedictis Authoribus resolutio quorundam, quae valde vtilia, & necessaria sunt, & in praxi frequenter contingunt. Primo, vtrum exemplum nimis antiquum ex origi[sect. 56]nali instrumento traductum, propter antiquitatem exemplationis, fidem, aut probationem faciat, etiamsi de solemnitate traductionis non appareat; de quo vide Couar. practicar. dict. cap. 21. num. 7. Padillam in dict. l. 3. C. de diuersis rescriptis, num. 13. & 14. vbi etiam explicat, quando instrumentum dicatur ab antiquo confectum. His iunge Molin. de Hispan. primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 49. vbi numeris praecedentibus probauit, ex exemplo Maioratus praestari non posse remedium possessorium, de quo in l. 45. Tauri, nisi appareat originale, vel exemplum ex mandato Iudicis cum partis citatione ab ipso originali sumptum, idque ratione aut doctrina superius dicta: quod exemplum regulariter non probat, nisi fuerit sumptum authoritate Iudicis, & cum partis citatione postmodum vero d. num. 49. dicit in casu contingenti vidisse a supremo Castellae Consilio, praestitam bonorum Maioratus possessionem ex quodam exemplo Primogenij antiquissimo, quod penes vltimum Maioratus possessorem inuentum fuit, & quod tanquam vera scripturas Maioratus fuit semper obseruatum, & cui etiam plura alia veritatis adminicula assistebant. Iunge etiam Decianum. in cons. 24. ex num. 27. lib. 1. Secundo, vtrum in dubio praesumendum sit, citatio[sect. 57]nem partis interuenisse, quae necessaria est cum exemplum transcribitur: de quo vide Padillam in dict. l. 3. C. de diuersis rescriptis, num. 8. Decian, vbi supra, vsque ad num. 47. vbi quid, si simus in antiquis. Tertio, vtrum exemplum desumptum ab eodem No[sect. 58]tario, qui originale confecit, plenam fidem faciat? In quo dubio partem affirmatiuam, scilicet plene probare, videtur tenere Bart, in l. si quis ex argentariis, §. praetor, ff. de edendo, per illum textum intelligendo, provt inducit Padilla, quem statim referam: idem Bartolus in leg. Sempronio, ff. de legatis 2. Baldus, & Aretinus, per illum textum in l. vnum ff. de testamentis, Bartolus in princ. oppositione 2. Salicetus num. 3. Alexan. num. 5. Iason n. 3. Curtius num. 11. & Purpuratus num. 24. in authent. si quis in aliquo documento, C. de edendo, quos sequitur Padilla in d.l. 3. C. de diuersis rescriptis, num. 4. & vltra eum Modern. Paris. qui in proposito caeteris aliis elegantius loquitur in consuet. Paris. tit. 1. §. 5. num. 42. Nec vrget in contrarium textus in l. 1. §. sed si vnum[sect. 59] ff. de bonorum possessione secundum tabulas, qui expendi solet ab aliis, quasi contrarium probet, dum dicit: Sed si vnum fecerit quasi testamentum testator, aliud quasi exemplum: si quidem id extat, quod voluit esset testamentum, bonorum possessio petetur: si vero id quod exemplum erat, bonorum possessio peti non poterit, vt Pomponius scripsit. Nam vere textus ille loquitur in exemplo, quod quamuis ab ipsomet testatore confectum fuisset, simplex tamen erat, nec ab eodem Tabellione signatum: idcirco nullam fidem facere potest, vt aduertunt Glossa ibi verbo, exemplum, Alexand. in d.l. vnum ff. de testamentis, Decius in dict. authent. si quis in aliquo documento num. 14. Modernus Paris. dict. §. 5. num. 42. Denique tandem, & quarto loco, instrumentum fa[sect. 60]ciens mentionem de alio regulariter non probare, per text, in dict. authent. si quis in aliquo documento, C. de edendo, vbi Doctores communiter, & late equidem explicarunt, Couar. practicarum, dict. cap. 21. num. 2. vers. quod si fiat. Mascardus de probationibus, tom. 2. conclusione 923. per totam, Petrus Augustin. Morla Emporij, tit. 11. de fide instrumentor. quaest. 1. num. 22. # 17 CAPVT XVII. Ex l. haereditas, 53. ff. de petitione haereditatis, vbi quamplurimorum Authorum traditiones ex illa lege sumptae improbantur; aliorum vero placita distincte magis quam hactenus explicantur: eum qui nulla bona reliquit, restari non posse in effectu, neque eius haereditatem dici, si nihil sit in quo succedi possit, cum Fulgosio, & aliis tuendum, coacta ratione demonstratur, & verissimo eiusdem legis intellectu adducto, nonnulla, & nouiter & vere adnotantur per Authorem in hac materia, quae nullus antea sic considerauerat. SVMMARIVM. -  1 Papiniani Iureconsulti verba, quae continentur in l. haereditas, 53. ff. de petitione haereditatis, referuntur. -  2 Testari posse, & haeredem scribere eum, qui nulla bona reliquit, neque corporalia, neque incorporalia, atque eius haereditatem non improprie dici, ex sententia multorum Authorum, quae improbatur infra, ex num. 4. cum seq. -  3 Antonij Gomezij, & aliorum Recentiorum distinctio adducitur, vt scilicet testari non possit, qui nulla bona habet, nec habere potest actu, & potentia; ille vero, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter potest habere, testari possit; & de eius veritate agitur infra num. 10. -  4 L. nihil aliud, ff. de verborum significatione, verba, contra sententiam propositam supra num. 2. optime, & vere ponderata. -  5 Et resolutio quorundam, quae ex mente Antonij Gomez descendit, noue improbata per Authorem. -  6 Nonnulla iura expenduntur, quae contra superiorem opinionem velut expressa sunt: probant enim aperte contrarium assumptum, vt hoc num. adnotatur, & seq. -  7 Nec absque manifesta diuinatione cauillari possunt, vel ad certam speciem restringi, illorum potius rationes generales sunt, & generaliter accipiendae. -  8 Text, in dict. l. haereditas, 53. ff. de petitione haereditatis, male expendi communiter, nec probare sententiam relatam supra, num. 2. provt hoc num. concludenter, & vere ostenditur. -  9 Haereditas nomen iuris est, & ab ipsis rebus haereditariis separatur. -  10 Antonij Gomez, distinctionem adductam supra, n. 3. ad propositum huius quaestionis non recte accommodari, vere, & noue probatum ab Authore. -  11 Fulgosij, & aliorum opinio praecedenti contraria, scilicet testari non posse eum, qui nulla bona reliquit, neque eius haereditatem dici posse, refertur, & ab Authore magis probatur. -  12 D. Spino non percepisse verum intellectum l. haereditas, 53. ff. de petitione haereditatis, nec conuenire eiusdem interpretationem rationi illius legis, noua Authoris consideratio in hac materia, & infra, num. 27. -  13 L. haereditas, 53. ff. de petitione haereditatis, verus traditur intellectus, & num. seq. -  14 Haereditariae res, antequam haeres adeat, vere in nullius bonis sunt. -  15 Vere enim dominium testatoris, morte ipsius fuit dissolutum. -  16 Sed attenta iuris fictione, per quam in locum defuncti haereditas succedit, res haereditariae in alicuius bonis videntur esse. -  17 Idque velut necessitate cogent e, a iure statutum fuisse, provt hoc num. adnotatur, vbi ratio redditur. -  18 Author in hac materia infert nouiter ad nonnulla, quae per aliquem hactenus sic adnotata non erant, & num. seq. -  19 Angeli, & sequacium sententiam veram non esse, nec probari per textum in dict. l. haereditas, & contrariam Fulgosij, probabiliorem videri, & Authori magis placere. -  20 Ioannem Corrasium recte intellexisse istam materiam, multa tamen praetermisisse, quae ab Authore adnotantur. -  21 Deceptos communiter Doctores, qui verba dict. l. haereditas, ad corpora haereditaria retulerunt, cum ad ius tantum referre ea debuissent. -  22 Effectus nonnullos in proposito huius materiae ab Antonio Gomezio consideratos, habere locum non posse, si vere testatore defuncto nulla bona, aut iura remanserint. -  23 Glossae interpretatio euidenti ratione conuicta. -  24 Costani obseruatio quaedam in hac materia, ponderata, & probata per Authorem. -  25 Haereditatem proprie dici, cum testator bona, aut iura reliquerit, licet are maximo alieno oppressa, & num. seq. -  26 Francisci Connani opera integre, atque attente praelegisse, nunquam Authorem poenitebit. -  27 Doctor Spino quare supra, num. 12. argutus, & notatus fuerit ab Authore. -  28 Testari de iure communi, quare inductum sit, cum dispositio in tempus inhabile conferatur, quo dominium bonorum suorum testator iam amisit, & numer. sequenti. -  29 Testandi facultatem, multis de causis inuentam fuisse, remissiue. -  30 Testandi facultatem, ex gratia potius competere, quam mero iure, ex sententia Guil. Bened. -  31 Vel de aequitate iuris, non de subtilitate, vel de gratia, ex sententia Belloni, quae ab Authore probatur. -  32 Haereditas iacens, imaginaria, siue ficta quaedam persona est, in qua continuatur magis, quam finitur ius defuncti. -  33 Haereditas iacens dominium retinet, & obligationes. -  34 Belloni lectura, circa dubium propositum supra, n. 28. commendatur per Authorem, & vide etiam Ioan. Oinotomi, hoc num. relatum. -  35 Ruini, & Parisij opinionem minime destruere resolutionem traditam supra, numeris praecedentibus. -  36 L. peculium nascitur, ff. de peculio, explicatur. -  37 D. Petri de Barbosa resolutiones in proposito huius materiae, qualiter intelligi debeant ex sententia Authoris? PApinianus Iureconsultus lib. 7. quaest. relatus in l. hae[sect. 1]reditas, 53. ff. de petitione haereditat. in hunc modum scribit: Haereditas etiam sine vllo corpore, imis intellectum habet: Ex quibus verbis communiter deducere, siue adnotare solent Doctores, eum, qui nulla bona reliquit, neque corporalia, neque incorporalia, testari posse, & haeredem scri[sect. 2]bere, & eius haereditatem non improprie dici, & consequenter haereditatem durare, siue consistere posse sine rebus, in quibus consistat, vel etiamsi nihil omnino in haereditate sit: quod ex illo textu non dubitarunt probare Angelus, & Castrensis ibidem, idem Angel. in consil. 179. col. 3. Paulus etiam in l. irritum, num. 1. C. ad legem falcidiam. Iaso in l. 1. num. 83. ff. de legatis 1. Romanus in l. stipulatio hoc modo concepta, num. 36. ff. de verborum obligat. Alciatus in l. nihil aliud, num. 7. ff. de verborum significatione. Rebuffus in l. haereditas 1. eiusdem tituli, Ripa in rubrica, ff. soluto matrimonio, num. 44. Peralta in rubrica, num. 86. & in l. 3. §. finali, num. 87. ff. de haeredibus instituendis. Cagnolus, dicens hanc esse magis receptam sententiam, in l. haereditas, ff. de regulis iuris. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. num. 1. vers. at Iurisconsulti. Syluester Aldobrandinus in cons. 107. num. 4. vol. 1. & in eum sensum expendit text. in dict. l. haereditas. Antonius Gome[sect. 3]zius in l. 3. Tauri, num. 17. in princ. qui tamen non simpliciter transit cum hac sententia, distinguit potius, doctrina aliorum Authorum, quos ibi refert, excitatus, vt scilicet is, qui nulla bona habet, nec habere potest actu, & potentia, testari non possit; ille vero, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter potest habere, testari possit & ex hoc dicit resultare notabiles effectus, quos ibi adducit: & eandem distinctionem probarunt, atque praefata doctrina explicarunt textum in d.l. haereditas, idem Antonius Gomezius in l. 4. Tauri, num. 4. Matienzus in l. 3. tit. 4. glossa 7. num. 1. & 2. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Doct. Spino in speculo, glossa rubric. 14. part. num. 20. & 21. Verumenimvero, si verum amamus, & mentem Iu[sect. 4]reconsultorum attente percipimus, neutra sententia probari potest, non prima, idque ex verbis Iureconsulti, in l. nihil aliud, ff. de verb. significat. ibi: In vniuersum ius, quod defunctus habuit. Quae insinitare videntur aperte, oportere aliquid esse in quo succedatur, vel succedi possit, vt haereditas dict possit. Nec satisfacit quorundam[sect. 5] solutio dicentium, non ideo minus succedi in ius defuncti, quod ille nulla bona reliquerit; nam adhuc in illius ius, tale quale fuit, succeditur, & eius persona repraesentatur, per quam repraesentationem vna persona efficitur cum testatore haeres ipse, vt vulgatissimum est, repraesentationémque non bona, sed aditio facit, vt praedictam solutionem non obscure praesentiens aduertit Anton. Gomez. in dict. l. 3. Tauri, num. 17. in princ. Quia vltra alios in proposito scribentes vere quidem responderi potest negari non posse, quin haeres in ius defuncti, tale quale fuit, succedat, & eius personam repraesentet; tamen non ideo excluditur, oportere aliquod ius esse, siue aliqua bona, aut iura extare, vt haereditas dici possit. alias si nulla bona sint, nec ius aliquod inueniatur, in quo successio dari possit, quo pacto aut iure haereditas dici poterit? Nec interest dicere, quod repraesentationem aditio facit, & non bona; si enim nulla bona aut iura sint, quantuncumque defuncti persona repraesentetur, non inde sequetur haereditatem dici posse, nec in consideratione haberi debet aditio, quae nullum ius potest transferre, vt inde haereditas dicatur proprie, argum. text. in l. cum haeredes ff. de acquirenda possessione, quam pro se adducit Anton. Gomez, loco & num. relatis supra. Sed contra eum potius retorqueri debet, vt indicant manifeste verba illa: Cum haeredes facti sumus, omnia quidem iura ad nos transeunt, possessio autem, &c. Secundo, eadem sententia aperte conuincitur ex text.[sect. 6] in authent. ingressi, C. de sacrosanctis Ecclesiis, ibi: Vtpote nec domini rerum: l. haereditatem 37. ff. de haered. vel act. vend. l. conficiuntur, §. si post factum testamentum, ibi: Et de alienis quodammodo rebus testatur: ff. de iure codicil. iuncta Gloss. verbo, testatur, ibidem, l. lex Cornelia, ff. de vulg. & pup. substit. in versic. si vero viuo patre, in illis verbis: Quia non efficitur per eam, vt is, qui nulla bona in ciuitate reliquit, haeredem habeat: quae iura cauillari non possunt, nec absque manifesta diuinatio[sect. 7]ne ad certam speciem restringi, vtpote cum eorum rationes generales sint, & generaliter accipiendae, quasi eo tendentes, vt ipsis sic prolatis ostendere velint legislatores, dominia rerum non habentes, siue nulla bona possidentes, sine effectu testari, tanquam si de rebus alienis testarentur; aut heredem habere non posse eos, qui nulla bona habent, nec eorum haereditatem dici posse proprie, aut iuxta communem vsum loquendi intelligentes, qui nulla bona reliquerint. Tertio conuencitur ex text. in dict. l. haereditas 53. ff.[sect. 8] de petitione haeredit. quae relatam sententiam nullo modo probare potest, quoniam eiusdem legis ratio, & decisio procedit etiam eo casu, quo defunctus inulta bona reliquit; nam & tunc haereditas dicitur nullum habere corpus, & diuersa esse a rebus haereditariis: haereditas[sect. 9] enim nomen iuris est, & ab ipsis rebus haereditariis separatur, vt Bartol. & communiter alij Doctores tradiderunt in rubrica ff. de acquir. haered. & post alios receptam sententiam profitetur Mich. Gras. recept. sentent. §. haereditas, quaest. 1. num. 2. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. in principio, vbi eorum sententiam non probat, qui res haereditarias pro ipsa haereditate posuerunt. Antonius Gomezius in dict. l. 3. Tauri, num. 17. in fine, qui eo loco, recte ex communi adnotauit, regulariter post mortem alicuius defuncti, aliud esse haereditatem ex testamento, vel ab intestato, aliud esse aditionem haereditatis, quam facit haeres, aliud esse bona ipsa vel res haereditarias: in quo amplius hic insistendum non erit, sed statim repetendum ad explicationem text. in dict. l. haereditas. Deinde secunda sententia, siue distinctio Antonij[sect. 10] Gomezij, & aliorum, de qua supra, num. 3. ad nostrum propositum accommodari non potest; nam etsi concedamus, testari posse, & haeredem scribere eum, qui nulla bona habet, habere tamen in futurum potest: adhuc verum erit, haereditatem dict non posse, nisi res aliquae, aut iura dentur, in quibus succedi possit, nec ex eo, quod talis testamentum faciat, & sine aliquo corpore haeredem habeat, sequetur inde quod haereditatem habeat, si nihil omnino in bonis remaneat, cum haec diuersa sint, vt subtiliter, & vere quidem considerauit Ioannes Corrasius in princ. l. qui liberos, num. 25. vers. nec quicquam, ff. de ritu nuptiarum. Vltra quem non male expendi potest textus in l. mortuo, 23. ff. de fideiussoribus, vbi Florentinus Iurisconsultus, municipij, & haereditatis aequiparationem facit; & sic quemadmodum municipium sine hominibus non consistit l. sicut, §. finali, ff. quod cuiusque vniuersitatis nomine: ita neque haereditas sine rebus haereditariis; vtcumque ergo res sit, si is testatus fuerit, qui nihil habet in bonis, nec aliquid in iure reliquit, testatus in effectu, siue haeredem habere non videbitur, nec eius haereditas proprie dict poterit: vnde non defuerunt Authores alij, qui a communi errore discede[sect. 11]re, & contrariam sententiam libentius amplecterentur, scilicet testari non posse eum, qui nulla bona reliquit, neque eius haereditatem dici posse; sic enim rectius existimarunt Fulgosius in dict. l. haereditas. Zasius in l. si post litem, num. 9. ff. de exceptionibus, Ioannes Annibal in rubrica, ff. soluto matrimonio, num. 440. Corrasius in princip. l. qui liberos, ff. de ritu nuptiarum, videndus ex num. 23. vers. quaedam vero sunt. Doctor Spino in speculo[sect. 12] testamentorum, glossa 33. num. 11. qui tamen licet hanc partem sequutus sit, non percipit rationem, aut verum sensum dict. l. haereditas, nec illi textui conuenire potest eiusdem Authoris interpretatio, quamuis ipsius doctrina in se vera sit, vt mox dicetur: quapropter planus erit,[sect. 13] & verus intellectus illius textus, provt ibi traditur, haereditatem solo iuris intellectu consistere sine vllo corpore, quia est ius incorporale ab ipsis rebus haereditariis distinctum, vt antea dicebam, & luculentius apparebit, constituendo in primis. res haereditarias, antequam hae[sect. 14]res adeat, vere in nullius bonis esse; id quod expresse docet Caius Iureconsultus lib. 2. Institut. relatus in l. 1. §. 1. ff. de rerum diuisione, Vere enim dominium testa[sect. 15]toris morte ipsius fuit dissolutum, cum mors omnia soluat, Authent. de nuptiis, §. deinceps, collatione 4. Sed at[sect. 16]tenta iuris fictione per quam in locum defuncti haereditas succedit, res haereditariae in alicuius bonis videntur esse, alias enim sola veritate inspecta, secundum summam, & strictam iuris rationem, bona testatoris deberent esse primo occupantis, l. 3. ff. de acquirendo rerum dominio l. 1. ff. pro derelicto, l. 48. tit. 28. partit. 3. Ex[sect. 17] quo voluntates testatorum effectu carerent, contra rationem textus in l. 1. C. de sacrosanctis Ecclesiis, & mille aliorum iurium, quae passim admonent, voluntates testantium modis omnibus obseruandas esse; idcirco eodem iure constitutum est, vt post mortem cuiusque, succederet eius loco persona ficta, quae defunctum repraesentaret, dominiúmqne rerum haereditariarum retineret, ne bona vacantia viderentur interim, dum haeres adit, quae ficta persona haereditas dicitur, vt satis aperte indicant nonnulla iura in proposito singularia l. liber homo §. 1. vers. si seruus, ff. ad legem Aquiliam, l. denique §. quaesitum ff. quod vi, aut clam, l. quod seruus, ff. de stipulatione seruorum, l. 1. §. haec autem, ff. si quis testamento liber esse iussus fuerit l. eius seruum 64. ff. de haeredibus instituendis, l. haereditas 34. & 61. ff. de acquirendo rerum dominio, & tradunt Doctor Spino in speculo testamentorum, Gloss. rubric. 1. part. num. 17. & Glossa 33. principali, num. 9. & 10. Antonius Pichardus in rubricas num. 15. & in §. seruus etiam 5. num. 8. Institut. de haeredibus instituendis. Papinianus ergo Iurisconsultus non obscure hoc voluit in dict. l. haereditas, 50. ff. de petit, haered. dum ait, quod haereditas etiam sine vllo corpore, iuris intellectum habet. Agit enim de haereditate, provt est persona ficta, quae defunctum repraesentat, quae iuris intellectu agnoscitur, non oculis cernitur, sicut ea, quae corpus habent; imo est diuersa a rebus haereditariis, vt antea diximus, & obseruat Doctor Spino dict. glossa 33. num. 11. eaque differentia inter ius ipsum haereditatis, & res ipsas haereditarias expresse constituitur, in l. 1. vers. incorporales, ff. de rerum diuisione, & in §. vnico, versic. nec ad rem pertinet, Institut. de rebus corporalibus, & incorporalibus, l. haereditas, ff. de verborum significatione. Ex quibus ad nonnulla nouiter inferri potest, quae[sect. 18] in proposito contemnenda non sunt, nec vllus hactenus sic in terminis adnotauit. Et primo infertur, Angeli, &[sect. 19] sequacium sententiam relatam supra, num. 2. veram non esse, nec probari per textum in dict. l. haereditas, & contrariam Fulgosij probabiliorem videri, & multo magis placere. Secundo infertur, Ioannem Corrasium, loco & nu[sect. 20]mero relatis supra, recte intellexisse istam materiam, aut saltem dubij propositi supra ex num. 2. veram resolutionem assequutum esse; multa tamen silentio praetermisisse, ex his quae inferius adnotata traduntur. Tertio infertur, lapsos fuisse Doctores omnes, qui[sect. 21] verba dict. l. haereditas, ad corpora haereditaria retulerunt, cum ad ius tantum referre ea debuissent, vt superius ostendimus. Quarto infertur, Antonij Goraezij doctrinam, aut[sect. 22] distinctionem relatam supra, num. 3. applicari non posse ad text. in dict. l. haereditas, vt antea dixi; & consequenter effectus omnes ex illa deductos, consideratósque ab Antonio Gomezio, loco relato ibidem, habere locum non posse, si vere testatore defuncto nulla bona, aut iura remanserint; tunc enim nec haereditas proprie dici poterit, nec dispositio testatoris aliquid operabitur in casibus per Gomezium adductis, vt de se patet aperte, nec alia probatione indiget. Quinto infertur, sustineri non posse interpretatio[sect. 23]nem Glossae in dict. l. haereditas, verbo, intellectu, quamuis probauerint eam Fulgosius, & Alexan. in rubric. ff. de acquiren. haeredit. Ioannes Crotus in praeludiis l. qui liberos, ff. de ritu nuptiarum, num. 24. existimantes accipiendum esse textum illum in rebus corporalibus, vt sic ex sententia eorum, voluerit Iureconsultus probare dumtaxat haereditatem dici quamuis defunctus res corporales non reliquerit, sed solum incorporales, quae in iure consistunt, quales sunt illae, quae enumerantur in l. 1. vers. incorporales, ff. de rerum diuisione, & in §. vnico, Institut. de rebus corporalibus, & incorporalibus; & consequenter, vt verba illa, Sine vllo corpore, ponantur ad differentiam corporum, quo nomine res quae tangi, & videri possunt continentur, vt vestis, aurum, argentum, & similia, l. quod dicitur, ff. de impensis in rebus dotalibus factis, l. 1. in fine, ff. de dote praelegata. Sed quidem errore manifesto labuntur Authores ipsi, vt pote, cum illius textus ratio, & decisio sic procedat relictis rebus corporalibus, sicut si incorporalia tantum relinquantur; nam & tunc haereditas dicitur nullum habere corpus, & diuersa est a rebus haereditariis, vt saepe diximus, nec potest praedicta interpretatio conuenire verbis, dict. l. haereditas, maxime illis, Iuris intellectum habet: nec etiam deduci debet ex verbis sequentibus, Sine vllo corpore. Quae, vt ad eum text. cum iudicio obseruat Costanus[sect. 24] quaest. iuris, cap. 18. num. 10. & colligitur ex text. in l. sed si ante, ff. de exceptionibus, sic pertinent ad res, quae videri, & tangi possunt hoc est ad corporales, siue quae corporis appellatione proprie designantur, sicut ad incorporales, quae corporis nomine interdum significantur, licet minus proprie; atque ita in illo textu, ea verba, Sine vllo corpore, referenda sunt ad vnas, & alias res, argumento l. familiae C. familiae erciscundae, l. etiam, §. non solum, ff. de petitione haereditatis, vt sic haereditas dicatur non habito respectu ad res haereditarias, siue illae corporales, siue incorporales sint. Sexto infertur, longe differre, quod ad quaestionem[sect. 25] nostram attinet, an testator nulla bona, aut nulla iura penituis reliquerit, an vero relinquat aliqua bona, aut iura, licet maximo aere alieno sic oppressa, quod aes alienum. totam haereditatem absorbeat, vt soluto aere alieno nulla bona supersint; nam primo casu locum obtinent omnia, quae superius diximus. Secundo vero casu, quo quis aere alieno maximo grauatus est, ita vt creditoribus bona non sufficerent; posset nihilominus cum effectu testari, & haeredem scribere, & eius haereditas vere diceretur cum defunctus vere dominus fuerit, siue rerum, quas reliquit, verum dominium habuerit, argumento text. in l. 1. & per totum titulum, ff. quae in fraudem creditorum; & ideo haeres in illis bonis succedit, & antequam adeat, haereditas ipsa, licet nullum commodum allatura sit, non ideo minus haereditas dicitur, l. haereditatis appellatio 119. ff. de verborum significatione: facit text, in l. qui soluendo, & in l. ei qui soluendo, ff. de haeredibus instituendis, & in hanc doctrinam pungit aperte, & subtiliter eruditissimus Franciscus Connanus, cuius[sect. 26] opera integre, atque attente praelegisse nunquam poenitebit, commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5. num. 1. in princ. vers. vt omnia eius dicta, & facta, & ipsum non referens Doctor Spino in speculo, glossa 33. num. 12. in[sect. 27] fine, quem supra, num. 12. huius capitis, ideo arguebam & notabam, quod idemmet Author crediderit hoc intendisse, aut probare voluisse Papinianum Iureconsultum in dict. l. haereditas; postquam enim Glossae intellectum improbauit ibi, verius dicendum constituit, iuxta praefatam doctrinam accipiendo illum textum, quae tamen licet in se vera sit, & per totam hanc illationem a me probata, tamen ex illo textu minime deducitur, in quo haereditas sic iuris intellectum habet, bonis multis libere & absque vllo onere relictis, sicut si maximo aere alieno oppressa relinquantur: ex aliis ergo iuris principiis, non ex illo textu deduci debet praefatum assumptum. Septimo infertur ad resolutionem dubitationis cu[sect. 28]iusdam, scilicet, cum testator disponat de rebus suis in id tempus, quo earum dominus futurus non est, quia testamentum, & dispositio sua accipit vires post mortem, quae omnia soluit, & dispositio licet fiat tempore habili, quo est dominus, tamen eius effectus confertur in temtus inhabile, quod de iure fieri non potest: quare inquam, de iure communi inductum sit, vt quis testetur; videbatur enim quod nullus testari possit, quia effectum dispositionis confert in tempus inhabile, quo dominium bonorum suorum amisit. Et quidem in eo dubio praemittendum est Primo, te[sect. 29]standi facultatem multis de causis inuentam fuisse, de quibus videndi sunt Guillielmus Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, testamentum, el primero, num. 6. 7. & 8. Portuis, & Nonius in princ. Institut. de testamentis, Menchaca de successionum creatione, lib. 1. in praefatione 1. part, ex num. 29. vsque in finem. Secundo praemittendum est, testandi facultatem ex[sect. 30] gratia potius competere, quam ex mero iure, vt opinatur Guilliel. Benedict. loco relato num. praecedenti, n. 5. vel de aequitate iuris, non de subtilitate, vel de gratia, ex[sect. 31] sententia Belloni, quae verior videtur, in rubrica Instit. de testamentis, secunda quaest. principali, in fine, vers. concludo ergo, qui tamen videndus est per totam illam quaestionem: vtcumque tamen se habeat res praedicta, cessare inconueniens, siue dubium propositum, quia licet vltima testatorum voluntas, & dispositio conferatur post mortem, quae omnia adimit, vt certum est, tamen per legem prouisum est, vt supra diximus, inducendo haereditatem iacentem, quae imaginaria, sine ficta quaedam[sect. 32] persona est, in qua continuatur magis, quam finitur ius[sect. 33] defuncti, sic vt illa retineat dominium, obligationes, & alia, quae testator ipse viuus posset retinere, & magis videatur translatum, quam perditum dominium, atque executio tantum fieri post mortem eius, quod perfecte disposuit in vita testator, vt optime declarant Castrensis in rubrica, ff. de acquirenda haereditate. & Iason ibi, num. 5. Peralta in rubrica, ff. de haeredibus instituendis, num. 137. Carolus Sigonius de antiquo iure Romanorum, cap. 11. & in terminis nostris dubitationem superiorem sic eleganter explicat Nicolaus Bellonus in princ. Instit.[sect. 34] de testamentis, dict. 2. quaest, principali, num. 3. vbi optime satisfacit aliis dubiis, quae in idem tendunt, vt cum necesse fuerit, omnino videri debeat praedictus Author, vltra quem sic etiam intelligunt praefatum dubium D. Franciscus Sarmientus de redditibus Ecclesiasticis, part. 4. cap. 5. num. 7. in fine, & num. 8. D. Spino in speculo, Glos. rubricae, 1. part. num. 17. per totum. Elegantius Ioannes Oinotomi in rubrica, Institut. de testamentis, ex num. 5. vsque ad num. 11. Et vere pro illis optime faciunt quamplurima iura, ac inter alia text. in l. non minus, vers. 1. ff. de haeredibus instituendis, l. haereditas, 1. & 2. ff. de acquirendo rerum dominio, l. mortuo, ff. de fideiussoribus, l. si is qui pro emptore, in fine, ff. de vsucapionibus, §. seruus etiam alienus, Instit. de haeredibus instituendis, & pungit in idem Barbosa, qui praedictos non refert, in 3. part. rubricae, ff. soluto matrimonio, n. 16. vbi dumtaxat expendit text. in dict. l. non minus, & num. 17. infert ad nonnulla, quae huic materiae non improprie conueniunt. Octauo infertur, praedictae resolutioni, aut doctrinae hactenus traditae minime aduersari Ruini opinionem[sect. 35] in rubrica, ff. soluto matrimonio, n. 94. & Parisij n. 220. asserentium vniuersitatem, siue ins vniuersale non extingui rebus omnibus vniuersitatis extinctis, siue nulla earum existente, per text. in l. peculium nascitur, ff. de pe[sect. 36]culio: qui textus alias etiam solet ponderari aduersus ea, quae numeris praecedentibus adnotauimus. Sed vere praedictorum Auctorum sententiam non probat; nam praeterquam quod Socinus num. 45. & Socinus iunior n. 27. 3. part. in eadem rubrica ff. soluto matrimonio, contrarium tenuerint, & distinctione componat eos Barbosa 3. part. eiusdem rubricae, dict. num. 17. ex alio non obstat illius textus decisio, quod Iureconsultus loquitur, quando res aliquae peculiares pereunt, vt inquit Marianus in l. 1. eiusdem tit. ff. soluto matrimonio, num. 27. vltra quem addendum est, quod etsi omnes res peculiares perirent, & sic praesens peculium extingueretur; tamen facultas, & spes, aut aptitudo habendi peculium duraret, nisi expresse a domino adempta fuisset. Quod clare insinuat Iureconsultus in versiculo, moritur, illus l. & notat Glossa secunda in l. quaesitum 31. ff. de peculio: & sic peculium adhuc dict potest. Verum in terminis quaestionis nostrae; si mortuo testatore nihil omnino remaneat, facultas, aut spes habendi bona extinguitur omnino; ideóque licet ius illud intellectuale adhuc duret, tamen proprie haereditas eius dici non poterit, qui nulla bona reliquit: & sic debent intelligi quae in proposito dict. l. hae[sect. 37]reditas, adnotauit D. Petrus de Barbosa dict. 3. part. rubricae. ff. soluto matrimonio, num. 17. vers. si vero loquamur de vniuersitate. Ea etiam, quae in proposito huius capitis, & breuiter nimis adduxit Simon de Pretis de interpret at. vltim. volunt, lib. 2. interpretat. 2. solutione 3. num. 1. & 2. & sequent. fol. 209. # 18 CAPVT XVIII. Testamentum a marito, & vxore, vel a duobus aliis simul confectum; vtrum a superuiuenti pro sua parte, vel in solidum reuocari possit? Quid in Maioratu, aut in melioratione simul facta ab eisdem, tam de iure communi, quam de iure Regio: quid si superuiuens aliquid consecutus est ex bonis coniugis praedefuncti? Quid denique de vsufructu, aut de fructibus ab eodem perceptis in casu reuocationis; vel an haereditatis aditione, fructuúmve perceptione, superuiuens videatur onus non reuocandi dispositionem sibi impositum agnouisse, & de aliis multis praedictis connexis, quae esse vulgata, & multis in locis tractata fatetur Author, ideo tamen eorum disputationem praetermittere noluit, vt accurata equidem, & diligenti explanatione, quae hactenus in proposito scripta erant ab aliis, hoc loco recenseret in vnum, & alibi quaerendi in futurum caeteros excusaret; tum etiam, vt dictis adhuc quamplurima, & nouiter, & vere adjiceret, quae distincte sic, & dilucide explicata, suóque ordine composita nullibi antea fuerant. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, quae praecipue mouit eum, vt huius capitis disceptationem susciperet, de qua multis in locis egerunt antea permulti, & ibidem huiusce rei vtilitatem ostendit. -  2 Author recenset in vnum quamplures Authores, quos pro huius capitis dilucida explanatione, attente, atque originaliter praelegisse fatetur, & tribus num. sequentibus. -  3 Burgos Salon de Paz tractatu, atque resolutione quaestionum huius capitis, antecellit alios multos; idcirco videndus erit omnino. -  4 Aluarum Valascum proposito quaestionum huius capitis caeteris quidem elegantius loqui, & septem dubiis propositis, rem hanc distincte magis, quam alios explicasse. -  5 Pelaez a Mieres, in hac materia latius loquutum, quam Molinam, & trium casuum distinctione, nonnulla adnotasse, ad quae alij antea non sic animaduertebant. -  6 Testamentum potest a duobus, vel a pluribus in eadem charta, aut scriptura confici, idque ex communi omnium Doctorum placito; sic, vt nullus in hoc dissentiat. -  7 Testamentum cum faciunt duo, pluresve in eadem scriptura, aut charta, tunc, quot sunt personae testantes, tot esse testamentae censentur: in quo etiam conueniunt omnes Doctores, nec vllus in hoc dissentit. -  8 Testamentum a duobus in eadem charta, aut scriptura confectum, vnicam tantum solemnitatem requirit, non duplicatam; nam etsi duo testamenta censeantur, non vnum testamentum: solemnitas tamen illa vno contextu adhibita sic refertur ad omnes personas testantes, vt pro vnoquoque separatim adhibita censeatur. -  9 Quod procedit, quoad numerum testium, sigilla, subscriptiones, vnicam contexturam, & reliqua, quae plurium personas possunt respicere; non vero quoad ea solemnia, quae ab ipsis testatoribus debent peragi, quia talia ab ipsis testatoribus, & a singulis eorum debent fieri, vt latius hoc numero explicatum traditur, remissiue. -  10 Et iuxta ea, intelligenda dicit Author nonnulla, quae non ita distincte, aut absolute in proposito adnotauit Andreas Gail. -  11 Testamentum vxoris, & mariti an validum sit, in quo maritus sua manu se haeredem scripsit. -  12 Testamentum viri sua manu factum, in quo ille vxorem haeredem instituit, valere debet, etsi non valeat testamentum vxoris instituentis virum, manu ipsius viri scriptum, contra Lusitanum Gamam, cum Beccio, & ipsius Gamae Additionatore. -  13 Testamentum in quo maritus & vxor se adinuicem & reciproce haeredes instituunt, validum esse, ex sententia communi. -  14 Et rationibus nonnullis, quibus mouetur D. Franc. Sarmientus, vt contrariam sententiam tueatur, facile, & vere quidem responderi posse, praelectis his, quae in proposito adnotauit Valascus, hoc numero ab Authore relatus. -  15 Pactum reciprocum inter coniuges de succedendo, an valeat tam de iure communi, quam de iure Regio: vbi nonnulla considerauit Author ad quae nullus antea respexit. -  16 Testamentum a marito & vxore, vel a duobus aliis confectum simul in eadem scriptura, aut charta, potest ab altero pro parte sua reuocari, ex sententia multorum Authorum. -  17 Quae & iure, & rationibus concludentibus fulcitur, per totum numerum. -  18 Et extenditur, vt procedat, siue alter reuocauerit in vita eius, qui simul cum eo disposuit, siue etiam post eius mortem; nam in vtroque casu, indistincte reuocatio fieri potest, provt hoc numero adnotatur. -  19 Dummodo reuocetur dumtaxat quoad partem reuocantis, quia quoad alios non reuocantes, firmum remanet testamentum. -  20 Secundo extenditur, vt procedat, etiamsi testamentum simul faciant coniuges in fauorem alicuius, vel aliquorum, vel vt vtriusque proximi haeredes bona sua, aut aliquam partem eorum accipiant; nam adhuc vno ex coniugibus mortuo, superstes iure potest dispositionem suam reuocare, provt latius explicatum traditur remissiue. -  21 Testamentum si maritus, & vxor simul fecerunt, & cum conuenissent de instituendo aliquem haeredem, forte consanguineum, vt frequenter accidit, implendo promissa, eum haeredem instituerunt, vnusquisque pro parte sua, & vno mortuo, alter testamentum reuocauit; nihilominus tamen firma erit institutio, quam fecit praemortuus, ex sententia quorundam. -  22 Qui crediderunt procedere id, etiamsi ex praefatione institutionis, aut ex aliis verbis dispositionis constare posset, non aliter instituturum praemortuum, quam si alter promissa obseruaret. -  23 Sed veretur quidem Author, ne forsan contrarium dici possit, ex his, quae in materia nostra tentauit Mieres, relatus hoc num. & vide infra num. 67. -  24 Testamentum, aut vltimam aliam dispositionem quamcunque, si ponamus a duobus simul, in fauorem alicuius, vel vt Maioratus institueretur, aut opus aliquod pium perageretur, sic confectam, vt verba eiusdem, conditionem, aut modum prae se ferre videantur, tunc equidem communes Doctorum resolutiones circa confirmationem testamenti pro parte praemortui, aut fructus a superstite perceptos non restituendos, obtinere non posse, provt hoc num. adnotatur, & vide latius infra, ex num. 70. -  25 Testamentum cum fecerunt maritus, & vxor simul, in casu proposito supra, num. 21. non procedere resolutionem traditam ibi, si probetur dolo alterius inductum instituentem; tunc enim pro parte eius auocaretur haereditas a venientibus ab intestato, vt hoc num. adnotatur: vbi Ludouici Molinae resolutio generalis in proposito nouiter expenditur, & ad vtrumque forum applicatur. -  26 Testamentum cum faciunt maritus, & vxor, vel alij duo simul, in eadem scriptura, aut charta, coniunctimque de bonis suis disponunt, vel aliquo modo; aut nominatim in aliquam causam expendi illa decernunt: vsque adeo superstes pro sua parte eam dispositionem reuocare potest, vt defunctus ex hac reuocatione deceptus, non videatur, nec illi ex hoc aliqua fraus, aut iniuria facta fuisse censeatur. -  27 Cum notum sit omnibus, eam conditionem actum illum ex sui natura sortiri. -  28 Nec posse quem pactione aliqua ad non mutandum suum testamentum adstringi. -  29 Sibíque imputare debere, qui cum remediis opportunis vti potuisset, ne propria voluntas illusoria redderetur, neve alterius simul sibi testantis dispositio reuocari posset ab eo, non se praeuenit. -  30 Damnúmque ex hoc contingens aequo animo pati debet, cum magis propria culpa, & negligentia sua, quam aduersarij fraude id contingat. -  31 Eo magis, quod damnum hoc promiscuum est, & casus communis; nam & poterat prius superuiuens mori, quam defunctus: & tunc defunctus eiusdem conditionis esset, cuius & nunc viuens; & ob id onus dissimile non fuisse, nec aequale diiudicari non potest. -  32 Testamentum a coniuge superstite pro sua parte reuocari posse, quamuis maritus, & vxor simul testentur, & in aliquam causam sua bona simul expendi, aut conuerti constituant, & vtriusque bonorum vsufructu superuiuentem frui cauerint expresse, superuiuénsque alio mortuo, praedicto vsufructu fuerit fruitus, vt hoc num. latius explicatum traditur, remissiue. -  33 Testamentum in eadem scriptura si maritus, & vxor faciant simul, & in testamento, ipsum testamentum non reuocandi onus expresse fuisset constitutum, & ob id fructus superuiuenti illico assignarentur, quod nec haereditatis aditione, nec fructuum perceptione, praedictum onus acceptatum videtur, nec fieri potest irreuocabile testamentum. -  34 Maioratus, aut melioratio, a viro & vxore simul institutus, ab vno illorum, altero mortuo reuocari valet. -  35 Nisi tempore facti Maioratus, aut meliorationis, vel postea antequam alter eorum reuocaret, possessio bonorum, aut scriptura Maioratus coram Tabellione tradita sit, vel melioratio ob causam onerosam fuerit facta secundum formam l. 17. & 44. Tauri; tunc enim reuocatio non permitteretur. -  36 Vel nisi ex scriptura Maioratus, quem vir, & vxor constituerunt constaret, quod vnus sine altero Maioratum illum non constituisset, neque alioquin fecisset, vt latius probatum traditur, remissiue. -  37 Deinde, nisi maritus, & vxor faciant simul contractum incertum in tenore Maioratus, vel meliorationis, in quo vnus alteri inuicem promittit, quod nunquam discedet a tali contractu; nam tunc coniux superstes reuocare non poterit, vt etiam latius probatum hoc numero traditur, remissiue. -  38 Ac denique, nisi maritus ipse solus testetur ex consensu vxoris, constituátque Maioratum, aut meliorationem de bonis tam ipsius, quam vxoris faciat; tunc enim mortuo marito, eius morte confirmatur haec vltima voluntas, tam quoad bona viri, quam quoad bona vxoris, vt hoc num. latius probatur. -  39 Extenditúrque, vt procedat non solum de iure communi, sed etiam de iure Regio post decisionem l. 17. & 44. Tauri, ex singulari declaratione D. Ioannis Guttierrez, quae laudatur & probatur de Authore. -  40 Et duo etiam circa eam nouiter adnotantur. -  41 Testamentum de bonis tam ipsius, quam vxoris, si faciat maritus solus ex consensu vxoris, solum operatur vnum effectum, quod licet ipsa posset reuocare, si faceret testamentum; tamen ex quo consensit, reuocare non poterit, sed non operatur effectum, vt possit pater inter filios disponere, nec eos in Legitima amplius grauare in bonis vxoris, ex sententia Roderici Suarez, quae ab Authore probatur, & nouiter declaratur. -  42 Maioratum de re vxoris si faciat maritus consentiente vxore ipsa, an possit filius primogenitus petere aliquid in vita patris, si mater sit mortua: vbi Pelaez a Mieres sententia refertur, & nouiter explicatur. -  43 Roderici Suarez, dubium, quod ipse determinare ausus non est, sed cogitandum reliquit, vere & eleganter explicatum ab Authore. -  44 Maioratum de omnibus bonis vxoris suae, si maritus consentiente ipsa instituerit, licite potest vxor reuocare illum, ex quo nulla bona ei supersunt, de quibus testari possit, & quia esset facere donationem omnium bonorum, quae a iure reprobatur. -  45 Maioratum maritus si de consensu vxoris, & de bonis illius instituat, & postea reuocet Maioratum, ad quem debeant pertinere res Maioratus? difficillima quaestio, in qua Gregorius Lopez cogitandum reliquit: alij vero Authores amplius non insistunt, sic potius transeunt cum illo. -  46 Insistit tamen, ac de veritate eius veretur Azeuedius solus hoc num. relatus. -  47 Author vero, vt rem hanc subobscuram quidem, & valde dubiam explicet, nonnulla adnotare constituit, ex quibus cum occasio se offerat, facilius diffiniri posse dubium praedictum existimauit. -  48 Et in primis constituit, negari non posse, quin in casu praedicto, iustam habuerit dubitandi rationem Gregorius Lopez, provt latius adnotatur hoc num. -  49 Secundo constituit, in proposita specie, vtcunque res se habeat, bona huiusmodi penes maritum remanere non debere, nec ipsum vllo modo posse de illis disponere. -  50 Tertio constituit, quaestionem, aut litem super bonis praedictis, inter eum qui nominatus fuit ad Maioratum, & successores ab intestato futuram, aut forsan cum haeredibus, si haeredes ex testamento fuisse contingeret, maritum vero excludendum omnino, nec iure aliquo posse litem mouere. -  51 Quarto constituit, in casu praedicto, bona quidem libera remanere, nec vinculo, aut Maioratui subiecta, idque non ex ratione considerata per Azeuedium, sed alia longe diuersa ad quam in proposito nullus hactenus animaduertit, vt hoc num. adnotatur, vbi etiam dicitur ex reuocatione Maioratus facta a marito, ad quem res vxoris debeant pertinere? -  52 Quinto constituit, in fauorem eius, qui nominatus fuit ad Maioratum, non vrgere nonnulla, quae de iure iam quaesito ex consensu vxoris non tollendo, atque ex doctrina Bartoli in l. qui Romae, §. Flauius, ff. de verbor. oblig. Azeuedius adduxit, quibus breuiter, & vere satisfacit Author. -  53 Sexto constituit, rationem, & resolutionem superius traditam, aequaliter etiam militare, cum Maioratus a marito ex consensu vxoris factus est, de bonis tam ipsius, quam vxoris, sicut in superiore, cum de re tantum vxoris factus est, de consensu ipsius; & tunc non male vrgere rationem, quam Azeuedius adduxit. -  54 Septimo tandem constituit, praefatos Authores nota aliqua dignos quidem esse, eo quod supponentes pro certo, licere marito iure ipso, Maioratum de re vxoris sic institutum reuocare, dubitare non debuerint admisso eo, an remaneret Maioratus: quomodo enim Maioratus remanere, aut subsistere poterat, dispositione reuocata, ex qua initium sumere debuisset, aut quo titulo posset nominatus petere Maioratum? -  55 Testamentum cum a duobus fit in eadem scriptura, aut charta, posito, quod certum est, licere superuiuenti pro sua parte reuocare illud, etiamsi vsufructu, aut fructibus bonorum, alióve commodo fructus sit, atque etiamsi in testamento onus non reuocandi testamentum ipsum expresse fuisset iniunctum, an testamentum dicto in casu reuocans, perceptos fructus, siue commodum ex testamento sibi proueniens, restituere sit adstrictus? -  56 In quibus terminis quaestionem proponit Burgos Salon de Pace, & eam non dissoluit, dumtaxat dicit, complura ad vtramque partem expendi posse, & nonnulla videnda esse, quae hoc num. adducuntur, & de inductione eorum nouiter agit Author ex num. seq. -  57 Expenditur text. in l. cum donationis, C. de transactionibus, de quo agitur, & de sententia Glossae ibidem, & Alexandri consil. 113. Perspectis his, ex num. 19. lib. 6. in proposito inducitur. -  58 L. Imperator, §. cum quidam, ff. de legatis secundo, vere induci non posse, circa propositum quaestionis superioris, provt hoc num. nouiter aduertit Author. -  59 L. 2. tit. 4. partit. 6. quam in quaestione superiori Burgos de Pace expendit, in neutram partem induci potest, provt hoc num. adnotatur. -  60 Ludouicum Molinam in dubio proposito supra, ex num. 55. nihil resoluisse, sed dixisse dumtaxat, videnda esse ea, quae circa id congesserunt nonnulli Authores, qui hoc num. praecitantur. -  61 Quorum omnium resolutiones ab Authore diligenter praelectae, quid in proposito euincant, & noue, & vere hoc num. adnotatur. -  62 Alphonsum de Azeuedo non tractasse praefatam quaestionem, sed remisse se ad alios, qui etiam certam resolutionem non tradiderunt. -  63 Aluarum Valascum in consultatione 7. num. 7. latius se habuisse circa quaestionem, de qua supra, ex num. 55. nihil tamen dixisse ex his, quae ab Authore adnotata fuere num. praecedentibus, & in effectu sententiam suam interposuisse in fauorem eius, qui fructus percepit, vt eorum restitutioni obnoxius non sit, quamuis pro sua parte testamentum mutauerit. -  64 In id tamen praecitasse Authores nonnullos, qui eiusdem resolutionem non iuuant, provt hoc num. nouiter, & vere adnotatur. -  65 Author vero, vt in praefato dubio sententiam suam interponat, nonnulla constituere necessarium duxit; in primis, dubij praedicti exemplum, aut casum tripliciter proponi posse, vt hoc num. distincte magis, quam antea erat, adnotatur. -  66 Secundo constituit, praemittendum esse vnum casum, in quo nullus equidem dubitare poterit, nempe, quando in casu reuocationis superstitis, expresse cautum fuerit, quid de haereditate, aut de fructibus bonorum praemortui fieri debeat. provt latius hoc num. adnotatur. -  67 Tertio constituit, quid dicendum sit, quando expresse cautum non reperitur in casu reuocationis superstitis; tamen ex aliis coniecturis, aut ex praefatione dispositionis apparet, non aliter sic dispositurum praemortuum, aut non aliter fructus relicturum, quam si sibi certus esset, dispositionem suam, promissáve obseruaturum superuiuentem, & vide supra, n. 22. & 23. -  68 Quarto constituit, in casu dubio, morte praemortui, testamentum, dispositionémve adeo confirmari, vt quamuis superuiuens, pro parte sua immutauerit, adhuc alterari non debeat dispositio pro parte sua, nec etiam fructuum, alteriusve commodi restitutioni obnoxius sit superuiuens. -  69 Quod limitari, aut explicari debet dupliciter, primo vt notauimus supra, num. 25. secundo vt ibidem notauimus, num. 37. -  70 Quinto & vltimo constituit, aduertendum esse ad ea, quae dicta fuere supra, numer. 24. vt scilicet, cum verba talia sint, quod modum, aut conditionem prae se ferre videantur, tunc equidem obseruari debeat resolutio tradita ibi, quae hoc num. & seq. latius confirmatur, atque exornatur. -  71 In conditione id poni potest, quod in dispositione positum, minime arctaret. -  72 Liberationem a Titio Sempronio concessam hac conditione, si Sempronius Titium haeredem fecerit, validam esse ex sententia multorum. -  73 Conditionis defectus semper habet oculos retro, videlicet ad tempus dispositionis, vt actus annullari, aut rescindi debeat cum fructibus. PRo absoluta, & distincta huius Capitis explicatione, in primis aduertere necessarium duxi, quod[sect. 1] transcribendi vitium ab instituto, & conditione mea licet multum abhorreat, vt alio cap. huius libri, superius dixi; nihilominus tamen disceptationem hanc, de qua multis in locis egerunt antea permulti, ideo non praetermittendam existimasse, quod eam in praxi adeo frequentem esse sciam, vt nulla equidem frequentior sit, aut quae assidue magis in causis etiam grauissimis occurrere soleat; quam ob rem gratum quidem, & iucundum Lectori futurum credideram, si omnibus originaliter, atque attenta mente praelectis, qui hactenus in proposito scripserunt, ex ipsis certas, aut communi Scribentium omnium placito receptas magis conclusiones elicerem, vt in futurum, caeteros tantorum Authorum lectura grauari necesse non sit; sed inspectis his, quae hoc capite distincstione, atque resolutione adnotantur, aliorum scripta perscrutandi onus effugiant, & quamplurima vltra ipsos adnotata videant, quae non absque ingenti labore, assiduáque Scribentium omnium lectura, sic animaduerti, aut distingui potuissent, nec alibi repedentur scripta. Deinde & secundo loco constituendum est, pro dilu[sect. 2]cida huiusce rei explicatione, vltra ordinarios in multis locis, & alios plures ex Antiquioribus. quos ideo omitto, quia a sequentibus praecitantur, eos Authores originaliter a me praelectos, qui vtilius, atque ex professo magis tractarunt, & videndi erunt omnino Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, in 5. limitatione, in vers. ad praedicta facit in simili, folio 73. & 74. vsque ad versiculum, limita etiam. Gregorius Lopez in l. 9. tit. 13. partit. 5. in gloss. 1. & in l. 2. titul. 15. partit. 2. verbo, el mas propinquo, vers. sed pone quod maritus, & vxor. Tiraquel. de primogenitura, q. 68. vbi vide omnino, & vide etiam quaest. 8. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 17. cap. 18. & cap. 19. vbi multa dicit in proposito non contemnenda. Bernardus Diaz regula 735. Burgos Salon de Pace, qui tracta[sect. 3]tu, atque resolutione quaestionum huius capitis, antecellit alios multos; idcirco videndus erit omnino in l. 3. Tauri, in 2. part. conclusione 6. ex num. 1213. vsque ad num. 1240. & in cons. 2. ex num. 16. vsque ad num. 50. Iulius Clarus lib. 3. receptarum sententiarum, §. testamentum, quaest. 60. Menchaca de successionum. resolutione, lib. 1. §. 1. num. 10. & 11. & controuersiarum illustrium, lib. 1. cap. 12. num. 9. Andreas Gail. praesticarum obseruationum. lib. 2. obseruatione 117. Ioachimus Minsingerus singularium obseruationum. centuria 1. obseruatione 8. per totam. Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 13. & 14. Antonius Gomezius in l. 22. Tauri, num. 18. Couarruuias in rubrica de testamentis, 2. part. num. 8. Caualcanus decisione 12. num. 18. & 19. parte 4. Salazar de vsu, & consuetudine, cap. 4. num. 27. Petrus de Peralta in l. si quis in principio testamenti, n. 116. ff. de legatis 3. fol. 442. & in l. 3. §. qui fideicommissam, num. 57. ff. de haeredibus instituendis, Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 97. 98. & 99. & eodem lib. cap. 3. §. 3. n. 32. 33. & 34. Grassus §. testamentum, quaest. 90. Ioannes Martinus Olanus, in concordantia Antinomiarum, litera I, num. 7. Burgos Salon de Pace iunior ciuilium, quaest. 1. ex num. 13. vsque ad numer. 18. Angulus ad leg. meliorationum. l. 2. gloss. 2. per totam. Antonius Gama decisione Lusitaniae. 231. & 241. num. 2. & 258. num. 2. vbi vide Blasium Flores Diaz de Mena Additionatorem eius, Matienzus in l. 1. tit. 6. gloss. 1. num. 3. lib. 5. nouae collectionis Regiae, vbi latius Azeuedius ex num. 23. vsque ad numer. 27. & in l. 4. tit. 7. num. 8. eodem lib. D. Spino, in speculo testamentorum, glossa 18. num. 53. 54. & 55. Aluarus Valascus, qui in proposito quaestionum huius ca[sect. 4]pitis, caeteris quidem elegantius loquitur, & septem dubiis propositis, rem hanc distincte magis, quam alius explicat, ideo ad eum confugiendum erit omnino in consultatione 7. per totam, vbi plene scribit. Pelaez a Mie[sect. 5]ras qui in hac materia latius loquitur quam Molina, & trium casuum distinctione, nonnulla adnotauit ad quae alij antea non sic animaduertebant, de maioratu, 1. parte, quaest. 23. ex num. 1. vsque ad num. 10. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. in principio, num. 46. 47. & 48. & in cons. 2. num. 6. & practicarum, lib. 3. quaest. 75. num. 12. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaest. 3. num. 7. vers. nam cum res. Ludouicus Molina, e Societate Iesu Religiosus, de iustitia & iure, tom. 1. tractactu 2. disputatione 152. per totam, folio. 866. Antonius Pichardus in §. igitur, ex num. 2. Institut. de pupillari substitutione, Hieronymus de Caeuallos communium practicarum, quaest. 265. num. 16. & 17. & quaest. 310. ex num. 5. Tertio deinde loco constituendum est, quod testa[sect. 6]mentum potest a duobus, vel a pluribus in eadem charta, aut scriptura confici, idque ex communi omnium Doctorum placito, sic vt nullus eorum, quos superius retulimus, in hoc dissentiat, omnes potius vnanimiter sic probauerint; & ante alios ita docuerunt Bartolus in l. patris & filij, ad finem: & ibidem Iason num. 7. & Claudius in finalibus verbis, ff. de vulgar. & pup. substitut. per textum in l. si quis ex argentariis, si initium, ff. de edendo, & in l. eo quod, C. si certum petatur, per quem text, sic firmauit Baldus in l. cum antiquitas, C. de testamentis, dicens quod multorum testamenta possunt fieri in eadem scriptura: idem Bald. Salicetus, Angelus, & alij in l. licet, C. de pactis vbi etiam Bartolus, Roderic. Suarez, qui dicit nunquam dubitasse de hoc in dict. l. quoniam in prioribus, limitatione 5. in vers. ego non dubitaui, fol. mihi, 74. col. 1. Gregorius Lopez in duobus locis relatis supra, num. 2. Couarru, in rubrica de testamentis, 2. part. num. 8. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 17. per totum. Bellonus in cons. 85. Difficilis, n. 9. quo loco hoc esse commune Doctorum placitum asserit. Burgos de Pace in. 3. Tauri, 2. part. num. 1214. in princ. Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 60. num. 1. Gail. lib. 2. obseruatione 17. num. 1. Gama decis. 231. num. 1. & decisione 245. num. 2. & decisione 258. eodem num. Grassus §. testamentum, quaest. 90. num. 1. Padilla in l. clari, n. 19. C. de fideicommissis, & esse indubitanter in praxi receptum firmat Valascus consultatione 7. num. 1. & valde consueram in coniugibus dixit Molina de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 152. num. 1. Quarto constituo, quod cum testamentum faciunt[sect. 7] duo plurésve in eadem scriptura, aut charta; tunc, quot sunt personae testantes, tot esse testamenta censentur, atque ita non esse vnum sed diuersa testamenta, quia sunt condita a diuersis personis: in quo etiam conueniunt omnes Doctores, nec vllus in hoc dissentit, vt constat ex relatis supra, num. 2. 3. 4. & 5. quorum nullus a communi sententia recedit, & ante alios sic firmarunt Oldrad. Ioannes Andreas, Albericus, Corneus, Baldus, Alexander, Paulus, Tiraquellus, & alij, cum quibus communem, & certam sententiam profitentur Burgos de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. part. num. 1214. Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, dict. limitatione 5. vers. ad praedicta facit. Padilla in dict. l. clari, C. de fideicommissis, num. 19. Gama decisione 231. n. 6. Ioannes Guttierrez cons. 2. num. 6. Gaill. lib. 2. dict. obseruatione 117. num. 3. Minsingerus centuria 1. obseruatione 8. num. 2. Aluarus Valascus dict. consultatione 7. num. 2. qui dicit in hoc ambigi non posse, & recte explicat textum in l. patris & filij, ff. de vulg. & pup. substit. qui in contrarium vrgere videbatur; subtilius tamen explicari poterit, perlectis his, quae adnotaui supra, hoc eodem lib. 2. cap. 14. num. 5. Caeuallos communium practicarum, q. 265. n. 16. Additionator Gamae in addit. ad decisionem 185. n. 3. Ex hac autem resolutione opportune, & necessario[sect. 8] infertur ad nonnulla. Primo, quod testamentum a duobus in eadem charta, aut scriptura confectum, vnicam tantum solemnitatem requirit, non duplicatam: nam etsi duo testamenta censeantur, non vnum testamentum, solemnitas tamen illa vno contextu adhibita sic refertur ad omnes personas testantes, vt pro vnoquoque separatim adhibita censeatur: quod cum Bartolo, Iasone, Aretino, Imola, Claudio, & Bellono latius adnotarunt Burgos de Paz in l. 3. Tauri, 2. part. ex num. 1214. vsque ad num. 1240. Aluarus Valascus consultatione 7. n. 3. & 4. vbi plene declarat, & dicit id procedere quoad nu[sect. 9]merum testium, sigilla, subscriptiones, vnicam contexturam, & reliqua, quae plurium personas possunt respicere; non vero quoad ea solemnia, quae ab ipsis testatoribus debent peragi, quia talia a singulis eorum debent fieri; & sic intellige ea, quae non ita distincte, nec abso[sect. 10]lute in proposito dixit Andreas Gaill. practicar. obseruat. lib. 2. obseruat. 117. num. 2. & 3. Secundo infertur ad ea, quae scripsit Antonius Gama[sect. 11] Lusitanus in decisione 231. per totam, quo loco in primis agit, an testamentum vxoris, & mariti inualidum sit, in quo maritus sua manu se haeredem scripsit; & tandem resoluit, non valere testamentum ex Senatusconsulto Liboniano: & in hoc vere quidem loquitur, & iuxra mentem communem, vt eius Additionator in princ. additionis ad dict. decisionem recte aduertit: postmodum dubitat, an testamentum praedictum non valeat, etiam[sect. 12] in quantum est mariti testamentum, & in sui praeiudicium, atque in fauorem vxoris: tandem dicit, sententiam suam fuisse, & etiam alterius Collegae, quod in totum testamentum huiusmodi non valeret: in quo quidem decipitur manifeste, idque ex rationibus alterius Senatoris contrarium sentientis, quas ipse Gama eodem loco adducit, atque ex notatis supra: vere enim negari non potest, quin testamentum mariti, & vxoris in eadem scriptura factum habeat vim duorum testamentorum, sic vt duo testamenta facta censeantur: vnde cum sint dispositiones separabiles, in quibus vtile per inutile non vitiatur, valere potuit testamentum viri sua manu factum, in quo ille vxorem instituit, & non valebit testamentum vxoris instituentis virum, manu ipsius viri scriptum: quod egregie defendit Francis. Beccius in cons. 103. ex num. 11. lib. 1. quem rectius tuetur Additionator in dict. decis. ad finem. Tertio infertur, Doctores communiter recte credi[sect. 13]disse, maritum & vxorem simul, & in eadem charta, non solum testamentum facere posse, sed etiam adinuicem, aut reciproce alterum ab altero in eo testamento haeredem institui. Quod non dubitarunt asserere Baldus, Angelus & Salicetus num. 1. Castrensis num. 2. & Iason n. 3. in l. licet, C. de pactis. Oldrad. in cons. 174. per totum. Bellonus in cons. 85. num. 9. vbi communem omnium sententiam dicit, Iulius Clarus §. testamentum, q. 60, n. 1. Corn. in cons. 159. lib. 4. Bertrand. in cons. 329. lib. 1. Tiraquel. de primogen. qu. 68. n. 5. Alciat. lib. 2. paradoxorum, cap. 31. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 6. Hyppol. singulari 50. per totum, & singulari 333. num. 2. Romanus singulari 820. Gama decisione 231. num. 1. & decisione 245. num. 2. Andreas Gail. lib. 2. obseruat. 117. num. 1. per totum. Caeuallos, qui in fortioribus terminis quaestionem proponit practic. commun. quaest. 240. num. 7. Aluarus Valascus consultat. 7. num. 7. per totum: quo vel solo Authore praelecto, facile,[sect. 14] & vere quidem responderi potest rationibus nonnullis, quibus, vt contrariam sententiam contra Communem tueatur, mouetur D. Franciscus Sarmient. selectarum, lib. 2. cap. 4. num. 2. per totum; imo & pactum recipro[sect. 15]cum inter coniuges de succedendo, videlicet, vt sibi inuicem indistincte succedant, aut superstes in casu non existentium liberorum praemorienti succedat, validum esse: quia reciprocum, & vicissitudinarium, tenuerunt Cinus, Paul. Bald. Salicetus, Iason, & alij in l. si pater puellae, C. de inofficioso testamento, & post Hyppol. Romanum, & Socinum, consuetudine passim receptum, & in Camera approbatum, testatur Andreas Gaill. pract. obseru. lib. 2. obseruat. 117. num. 6. & sequitur Boerius in consuet. Bituricen. in rubrica, de consuetudine matrimonij & dotis §. 1. col. 7. & 8. Petrus Duenas in regula, incipiente, Conuentio facta inter maritum & vxorem, & cum aliis tuetur Caeuallos vbi supra, ex num. 7. Id autem non otiose, aut extra propositum a me dictum, sed ideo potius vt contrarium sensisse Valascum dict. consult. 7. n. 7. in fine, notarem hoc loco; ille enim in quaest. superiori, dicit in contrarium vrgere text. in l. licet, C. de pactis; nam si verum est, pactum de succedendo inter milites, speciali priuilegio valere, vt ibidem notarunt Doctores communiter Tiraquellus de primogenitura, quaestione 61. num. 24. Antonius Gomezius in l. 22. Tauri, in. 18. Guil. Benedict, in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, duas habens filias, ex num. 203. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 7. num. 4. per argumentum ab speciali videtur inter alias personas procedere non posse; & respondet ipse Valascus, quod textus ille procedit interueniente pacto & conuentione, non autem in institutione adinuicem sic facta in testamento inter coniuges, ex mutua ipsorum affectione: Vnde sentit aperte, pactum huiusmodi, siue conuentionem etiam inter coniuges non valere, & expressim docuisse videntur Accursius in l. haereditas, C. de pactis conuentis, dicens, quod pactum de sutura successione non valet etiam inter virum, & vxorem. Alexander in cons. 28. lib. 3. Angelus in cons. 66. incip. Comes Roberti. Chassaneus in cons. 62. num. 37. Zazius in l. stipulatio hoc modo concepta, ff. de verborum oblig. num. 19. & 20. videtur etiam sentire l. 33. tit. 11. partita 5. quae in hoc casu non loquitur, Antonius Gomezius in dict. l. 22. Tauri, num. 18. vers. & ex his declaratur; sic vt negari non possit, quin hoc dubium difficultatem habeat de iure communi, per textum in dict. l. licet, C. de pactis, & in l. stipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. & notata per Burgos de Paz in cons. 2. ex n. 14. cum seqq. Caeuallos d. quaest. 140. ex num. 7. quo loco nec Pechium, nec Gaill. nec Valascum retulit; per ea etiam, quae notauit Petrus Pech. de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 7. per totum, vbi communis resolutionis rationes ad vnum caput trahi debere, recte aduertit num. 4. quo num. & sequent. vsque ad numer. 11. non male contendit subuertere illas; & tandem in fine dict. cap. 7. magis adhaeret contrariae sententiae communi, dicens ad rem non facere praetensum fauorem matrimonij, quia fauorabilior est causa liberi arbitrij, nec priuilegia matrimonij extendi debent ad casum hunc non expressum, vt ibidem probat praedictus Author: cui, rigore inspecto, libentius ego accederem in terminis iuris communis, & propter dictam legem Partitae 33. De iure vero huius Regni seruandam crederem resolutionem Ioannis Guttierrez de iuramento confirmatorio 1. part. cap. 3. num. 19. vsque ad num. 25. quam merito sequitur, & latius, atque vtiliter declarat Caeuallos practic. commun, quaest. 140. ex num. 4. cum seqq. & vide Hyppolit. Riminald. in cons. 580. lib. 5. Quinto, & principaliter constituo, quod cum testa[sect. 16]mentum a marito, & vxore, vel a duobus aliis simul in eadem scriptura, aut charta sit, potest ab altero pro parte sua reuocari. Quod post Oldrad. Paul. Alex. & alios permultos communiter probari, nec esse in hoc differentiam inter Doctores. testantur Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus limitatione 5. vers. ad praedicta. Burgos Salon de Pace in l. 3. Tauri, 2. part. n. 1215. & in cons. 2. ex n. 16. Peralta in l. si quis in principio testamenti, n. 116. ff. de legat. 3. Couar, in rubric. de testamentis, 2. part. n. 8. Petr. Pech, de testam. coniugum, lib. 1. c. 18. & 19. Mench. de success. resolut. lib. 1. §. 1. n. 10. Padilla in l. clari, n. 19. C. de fideicommissis. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 23. ex num. 2. Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 13. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 97. Salazar de vsu & consuetudine, cap. 4. num. 27. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 1. num. 13. Grassus §. testamentum, quaest. 90. num. 2. Gaill. lib. 2. obseruatione 117. num. 2. Minsingerus centuria 1. obseruatione 8. per totam. Angulus ad l. meliorationum. l. 2. gloss. 2. in princ. fol. 79. Gama in tribus decisionibus saepe relatis supra. Sarmientas selectarum, lib. 2. cap. 4. num. 2. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. num. 46. & practicarum, lib. 3. quaest. 75. n. 12. Caldas de nominatione emphyteutica, quaest. 7. num. 7. ante finem. Spino in speculo testamentorum, gloss. 18. de melioratione, num. 53. & 54. Pichardus in §. igitur, Instit. de pup. substitut. num. 3. Molina de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 152. in princ. Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaest. 265. num. 17. & quaest. 310. num. 9. Et vere haec pars & iure, & rationi[sect. 17]bus concludentibus fulcitur; iure, per textum in l. Lucius, §. Caio Seio, ff. ad Trebellianum. provt eum inducit Rodericus Suarez loco relato supra, & in l. falsa, §. finali, ff. de conditionibus & demonstrationibus, & in l. finali, §. & filium, ff. de legatis 2. & in l. licet, C. de pactis, inducendo eum textum, provt inducit Burgos Salon de Pace in cons. 2. num. 16. Ratione, quoniam, vt diximus supra, negari non potest, quin secundum iuris potestatem duo sint testamenta, & tot, quot sunt personae testantes: & sic perinde est, ac si vnusquisque eorum seorsim, & distincte de bonis ad se spectantibus disposuisset; & per consequens superstes potest reuocare suam propriam dispositionem, vtpote iuris intellectu, & potestate ab altera distinctam, & separatam, cum sint duo testamenta, vt dictum est, & erudite aduertunt Petrus de Peraltar in l. si quis in principio testamenti, n. 116. ff. de legatis 3. Minsingerus singularium obseruationum, obseruatione 8. num. 2. Deinde, quia hic militant omnia iura, quae volunt non posse auferri liberam facultatem testandi, nec posse testatorem sibi legem imponere, per quam a priore voluntate sibi recedere non liceat, l. si quis in principio testamenti, ff. de legatis 3. l. 25. tit. 1. partit. 6. & in nostris terminis sic adnotauit Rodericus Suarez dict. limitatione 5. vers. ego non dubitaui, & ab eo accipiunt Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 18. num. 1. per totum, Menchaca de successionum resolutione, lib. 1. §. 1. num. 10. voluntatémque disponentis ambulatoriam esse vsque ad ipsius mortem, l. cum hic status, §. ait Oratio, ff. de donationibus inter, l. cum duobus, §. idem respondet societatem, ff. pro socio, cum aliis multis adductis, & optime explicatis per Peraltam in d. l. si quis in principio testamenti, num. 126. 127. & 128. fol. mihi. 449. Ac denique, nam licet communi consensu, & de vtriusque bonis aliqui simul testentur, disponere censentur iuxta naturam actus, quem efficiunt, & iuxta iura, quae ca de re sunt; atque adeo ita vt semper integrum cuique illorum sit, ab ea dispositione discedere, & quocumque tempore reuocare illam: quod pro ratione praefatae resolutionis non male aduertit Molina de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 152. vers. dicendum tamen, qui accepit, sed tacet illum, ab his, quae in proposito scripsit Burgos Salon de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. part. ex num. 1221. vsque ad num. 1224. Nunc extenditur superior resolutio, videlicet alte[sect. 18]rum posse reuocare suam dispositionem, siue in vita eius, qui simul cum eo disposuit, siue etiam post mortem eius; nam in vtroque casu indistincte reuocatio fieri potest: , quia alias non esset libertas in testamento reuocando: quod esset contra leges, & rationes superius adductas, vt in specie ad explicationem Cornei in cons. 159. num. 1. lib. 4. aduertit Menchaca de successionum resolutione, lib. 1. dict. §. 1. num. 10. & constituit, quod si tres fratres simul fecerunt testamentum per vnum reuocari potest ab aliquo, siue reuocatio fieret in vita omnium, siue etiam post mortem alicuius, vel aliquorum[sect. 19] ex eis, dummodo reuocetur dumtaxat quoad partem reuocantis, quia quoad alios non reuocantes hermanum remanet testamentum, cum tot testamenta esse videantur, quot erant personae testantium, nec ab vnoquoque reuocari possit, nisi dumtaxat pro parte sua. Secundo extenditur, vt procedat, etiamsi testamen[sect. 20]tum simul faciant coniuges in fauorem alicuius, vel aliquorum, vel vt vtriusque proximi haeredes bona sua, aut aliquam partem eorum accipiant; nam adhuc vno ex coniugibus mortuo, superstes iure potest dispositionem suam reuocare quod casum ponens, & dicens crebrioribus suffragiis ita censuisse Dominos in Camera Imperiali, sic resoluit, & optime fundat Ioachimus Minsingerus singularium obseruationum, centuria 1. obseruat. 8. per totam, cuius resolutio satis coadiuuatur ex his, quae eum non referens, adnotauit Valascus in consultatione 7. num. 8. vbi dicit, quod si testamentum fe[sect. 21]cerunt maritus & vxor simul, & cum conuenissent de instituendo aliquem haeredem, forte consanguineum, vt frequenter accidit, implendo promissa eum haeredem instituerunt, vnusquisque pro parte sua, & vno mortuo, alter testamentum reuocauit: nihilominus tamen firma erit institutio, quam fecit praemortuus; idque duplici ratione, quam in facto interrogatus, & sic respondens considerauit Antonius Gomezius in l. 22. Tauri, num. 18. vers. & ex his notabiliter potest quaeri: deinde ex eo, quod alias in quaestione simili cum Cumano concludit Iason in dict. l. licet, num. 10. C. de pactis, quod adeo verum intelligit Valascus vbi supra, vt crediderit procedere, etiamsi ex praefatione institutionis, aut ex aliis verbis dispositionis constare possit, non aliter instituturum pre[sect. 22]mortuum, quam si alter promissa obseruaret, idque aliter non fundat; dumtaxat dicit, non vrgere in contrarium text. in l. finali, ff. de haeredibus instituendis, quia dicit, quod species eius textus non conducit ad propositum, quia ibi fuit error in facto, hic in iure, & sibi imputer, qui genus dispositionis elegit, per quod decipi ipsum, aut promissa non obseruari contingere posset. Sed vereor quidem, ne forsan in hoc casu contra[sect. 23]rium dici possit, provt dicere non dubitauit Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 23. num. 3. vbi cum Maioratus ab vxore, & marito simul instituitur reuocabiliter, non male fundat, vno coniuge praemortuo, superstitem reuocare non posse Maioratum, quando ex scriptura institutionis constaret, quod vnus sine altero Maioratum non constituisset, neque alioquin fecisset; quod multis modis apparere potest & reddit rationem, quia tunc videtur quaedam conuentio reciproca, & vicissitudinaria, cui vnus altero inuito, nec contradicere, nec reuocare potest, argumento l. si pater puellae, C. de inofficioso testamento, cum ibi notatis, l. de fideicommisso, C. de transactionibus, vbi late Doctores, & l. vltima ff. de condictione ob causam, ibi: Quia ideo tibi dedi, vt mihi Stichum dares. Item & argumento eorum, quae scribit ipse Mieres in 4. part. eiusdem tractatus, quaest. 22. num. 14. quae non mediocriter vrgent, vt etiam vrgent adducta per Pechium de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 19. num. 4. in fine, & num. 5. per totum, vbi dicit limitandam esse resolutionem communem, si appareret euidenter, causam finalem institutionis cessare; tunc enim putaret, & ipsam quoque institutionem extingui, quamuis instituens praemortuus sit, duplici ratione; in primis, quod institutionis, vel substitutionis causa cessante, cessat institutio, vel substitutio, l. si ita quis, ff. de vulgari & pupill. substit. l. vltima C. de instit. & substit. l. penult. C. de impuberum, plene Gratus in cons. 124. colum. 2. lib. 1. Fulgosius in cons. 23. Decius in cons. 166. & voluntatis testatoris causa cessante, cessat voluntas, & eius dispositio. Ruinus in consil. 160. lib. 4. Secundo, quia in hoc casu videretur esse manifesta captio, si alter non institueret, aut non seruaret promissa, cum defunctus alias non instituisset, aut sic disposuisset. Addiderim ego, durum quidem videri, actus agentium vltra, vel contra intentionem eorum aliquid operari, per text. in l. non omnis, cum vulgatis ff. de rebus creditis; aut dispositionem huiusmodi, quando sic constat aperte de voluntate, & causa finali disponentis, vt dixi, intelligendam non esse, rebus non immutatis, sed in eodem statu permanentibus, ex l. quod Sentius, ff. de condictione indebiti, aut in damnum. & contra manifestam voluntatem defuncti, non censeri inesse conditionem, nisi aliud culpa superuiuentis acciderit, argumento l. quaero, in fine ff. locati, l. cum proponas, & ibi Alciatus num. 1. C. de pactis; ideo cum casus se offeret, non ita de facili iudicandum erit, vt Valascus affirmat, sed inspectis verbis dispositionis, & voluntate testatoris considerata, maturius erit res haec diffinienda, & vide infra num. 67. Quod si poneremus, testamentum, aut vltimam aliam[sect. 24] dispositionem quamcunque a duobus simul, in fauorem alicuius, vel vt Maioratus institueretur, aut opus aliquod pium perageretur, sic consectam, vt verba eiusdem conditionem, aut modum prae se ferre viderentur; tunc equidem communes Doctorum resolutiones circa confirmationem testamenti pro parte praemortui, aut fructus a superstite perceptos non restituendos, dici posset quod obtinere non possent; ídque vel ex natura conditionis, quae impleri debet, antequam actus perficiatur, & ab initio acquisitionem impedit, ex quo nihil ponit in esse, donec ei fuerit satisfactum, l. filiofamilias, ff. de conditionibus & demonstrationibus, l. si quis sub conditione dandorum decem, ff. quis omissa causa testamenti: & cum multis Authoribus late explicant Sarmientus selectar. lib. 2. cap. 3. num. 1. & 4. Menochius lib. 4. praesumpt. 175. num. 9. 11. & 12. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 12. num. 59. Gradus §. institutio, quaest. 26. Doctor Spino in speculo testamentorum, gloss. de legato sub conditione relicto, in principio, vel ex natura modi, qui licet ab initio acquisitionem fieri non impediat, resoluitur tamen eo deinde non impleto, l. libertas §. hac scriptura, ff. de manumissis testamento, Bartolus in l. quibus diebus §. Termilius, num. 13. ff. de conditionibus & demonstrationibus, & ibidem Socinus num. 8. plene Sarmientus & Menochius vbi supra, Antonius Gomezius dict. cap. 12. ex num. 70. Grassus §. legatum, quaest. 78. Decianus in cons. 8. ex num. 76. volum. 1. Et quia in hoc casu nihil est, quod sic disponenti imputari possit, ex quo non pure & simpliciter cum alio simul disposuit (in quibus terminis loquuntur Doctores communiter) sed talia verba adiecit, quae conditionem, aut modum inducunt, nec illis adiectis decipi ipsum contingere potest, cum impediatur ab initio, vel ex postfacto resoluatur dispositio, si superstes pro sua parte reuocare voluerit, ídque procederet non modo si verba conditionalia, aut modalia fuerint expressa, verum etiam si quoad sonum. verborum essent pura; tamen ex aliquibus verbis, aút ex mente testatoris colligi posset conditio, argumento textus in l. Stichum qui mens erit, ff. de legatis primo, vbi Bartolus, Ruinus, & Iason: Baldus in rubrica, C. de institutionibus & substitutionibus, num. 1. Tunc enim reuocaretur etiam, aut resolueretur pro parte coniugis praemortui dispositio, si superstes pro sua parte reuocare intenderet, ac denique ad fructuum perceptorum restitutionem remaneret obnoxius in hoc casu, si etiam conditionaliter, aut sub modo constare posset, relictos fuisse fructus, ex superius dictis: quae sunt notanda, quia alibi non erant scripta; & pro illis expendi potest optime l. 7. tit. 4. partit. 6. in versic. Pero aquel que fue establecido: & vide infra, ex num. 70. Limitatur autem resolutio tradita supra, num. 21. per[sect. 25] eundem Valascum in eadem confutatione 7. num. 8. in finalibus verbis, vt non procedat, si dolo alterius inductum fuisse instituentem probetur; tunc enim pro parte eius auocaretur haereditas a venientibus ab intestato, & ad id citat nonnullos Authores, vltra quos idem etiam, & generaliter obseruauit in haec materia Ludouicus Molina e Societate Iesu Religiosus de iustitia & iure, tract. 2. disput. 152. vers. quando tamen fraus, dicens, quod quando fraus, aut dolus interuenisset, quo aliquis alterum induceret ad aliquid communi consensu statuendum aut ad se mutuo instituendum haeredes, animo id ex sua parte reuocandi, si mors ipsi, antequam alter obiret, immineret, aut postquam alter e vita discederet; tunc sane arbitrio prudentis restituere teneretur haeredibus, qui probabiliter crederentur ab illo altero fuisse instituendi, aut successuri illi ab intestato, si non fuisset ita iniuste deceptus, quoniam fraude illa, & dolo tantundem damni censeretur dedisse iniuste eiusmodi futuris alioquin successoribus defuncti, necnon ipsimet defuncto. Addiderim ego, dolum, aut fraudem in dubio non praesumendam in proposita specie, sicut nec in aliis casibus regulariter iura statuerunt, l. dolum, C. de dolo, l. si creditor, C. de pignoratitia actione, & ibidem Doctores, & cum infinitis Authoribus plene Alciat. in tract. de praes. reg. 3. praesumpt. 4. ex n. 1. Mascard. de probation. concl. 531. num. 1. & 9. Menochius lib. 5. praesumpt. 3. ex num. 14. Deinde dolum in casu praedicto praesumi posse, quando extant coniecturae, & praesumptiones commissi doli: est enim certum, coniecturis dolum detegi, & probari posse, dict. l. dolum, C. de dolo, & cum multis Decianus in cons. 32. num. 4. lib. 3. Rota Genuens. decis. 168. num. 13. & 14. Mascardus dict. concl. 53. vbi latissime Menochius lib. 5. dict. praesumpt. 3. ex num. 42. cum sequentibus, & in proposita specie, atque in foro exteriori probandum esse iudiciis & coniecturis perspicuis, atque modis a iure statutis, de quibus plene egerunt Authores praedicti: Denique, in foro interiori sibi quemque consulere debere, quoniam omne quod non est ex fide, atque fraudandi alium intentione fit, peccatum est: & in casu praedicto, vbi seducitur quis, vt propriam substantiam ad libitum, aut beneplacitum alterius relinquat, ad restitutionem obligat, & damni cuiusque ea ratione proueniétis satisfactionem, vt est de mente Molinae in dicto loco, & in se adeo verum, vt maiori comprobatione non indigeat. Tertio extenditur superior resolutio, vt in proposita[sect. 26] specie, cum testamentum faciunt maritus & vxor, vel alij duo simul, in eadem scriptura, aut charta, coniunctímque de bonis suis disponunt, vel aliquo modo, aut nominatim in aliquam causam expendi illa decernunt, vsque adeo superstes pro sua parte eam dispositionem reuocare potest, vt defunctus ex haec reuocatione deceptus non videatur, nec illi ex hoc aliqua fraus, aut iniu[sect. 27]ria facta fuisse censeatur, cum notum sit omnibus eam conditionem actum illum ex sui natura sortiri, per text. in l. cum donationis, C. de transactionibus, l. ille, ff. de haeredibus instituendis; nec posse quem pactione aliqua ad non mutandum suum testamentum adstringi, vt iura vulgata docent, sibíque imputare debet, qui cum reme[sect. 28]diis opportunis vti potuisset, ne propria voluntas illusoria redderetur, néve alterius simul sibi testantis dis[sect. 29]positio reuocari posset ab eo, non se praeuenit, damnúmque ex hoc contingens aequo animo pati debet, cum[sect. 30] magis propria culpa, & negligentia suá, quam aduersarij fraude id contingat, argumento textus in l. quod quis, ff. de regulis iuris, l. si communis familia, ff. de noxalibus actionibus, cap. licet Episcopus, de preaebendis, in 6. eo ma[sect. 31]gis, quod damnum. hoc promiscuum est, & casus communis: nam & poterat prius superuiuens mori, quam defunctas: & tunc defunctus eiusdem conditionis esset, cuius & nunc viuens, & ob id onus dissimile non fuisse, nec aequale diiudicari non potest, argumento textus in l. de fideicommisso, C. de transactionibus, l. si pater puellae, C. de inofficiose testamento, quod est de mente omnium hucusque in proposito Scribentium, qui semper dicunt, praedefunctum sibi imputare debere, quod eo modo disponere voluerit, nec aliam disponendi viam elegerit, qua decipi ipse, aut dispositio subuerti non posset. Sed inter alios rectius adnotarunt, & eleganter fundant Castrensis in consil. 243. col. 2. in medio, vbi notanter dicit: Nec obstant allegata in contrarium; quia potius se decepisset dicta vxor, si hoc credidisset, quia non reuocaret, cum scire debuit, reuocabilia esse legata de sui natura: vnde hunc casum euenire posse prospicere debuit, l. si quis domum, §. 1. ff. locati: si ergo non prospexit, se ipsum circumuenit. Corneus in cons. 159. colum. 1. lib. 4. Alciatus in dict l. licet, C. de pactis, in versic. sed quid si alterum poeniteat, in illis verbis: Nec probabiliter quisquam allegaret non existimasse, vt alter poenitentia duceretur: cum huiusmodi voluntates ambulatoriae sint, debeatque vnusquisque id prouidere. Burgos Salon de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. part. conclus. 6. num. 1218. per totum, & num. 1226. in versiculo, item & haec sententia ex eo patet, & in consil. 2. num. 41. per totum, vbi Castrensem, & Alciatum retulit in locis relatis nunc, Couarr. in rubrica de testamentis 2. part. num. 8. in versic. nec iniuria cuiquam. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 23. num. 2. in versiculo, ad ea autem quae Bologninus, & pungit Valascus dict. consultat. 7. num. 8. Ludouicus Molina de iustitia & iure, tract. 2. disput. 252. versic. quando tamen, in finalibus verbis. Quarto extenditur, testamentum, a coniuge supersti[sect. 32]te pro sua parte reuocari posse, quamuis maritus & vxor simul testentur, & in aliquam causam sua bona simul expendi, aut conuerti constituant, & vtriusque bonorum vsufructu superuiuentem frui cauerint expresse; nam etsi superuiuens, alio mortuo, praedicto vsufructu fuerit fruitus, id non impediet, quominus testamentum praedictum quoad sua bona reuocare possit. Quod cum iudicio aduertit, & plene fundat Burg. Salon de Pace in l. 3. Tauri, 2. part. ex num. 1219. vsque ad numer. 1224. quo loco in fortioribus terminis defendit, & multis ra[sect. 33]tionibus confirmat vsque ad num. 1228. & in cons. 2. ex num. 21. vsque ad num. 41. quod si testamentum faciant maritus, & vxor in eadem scriptura simul, & in testamento ipsum testamentum non reuocandi onus expresse fuisset constitutum, & ob id fructus superuiuenti illic assignarentur, quod nec haereditatis aditione, nec fructuum perceptione praedictum onus acceptatum videtur, nec fieri potest irreuocabile testamentum, vt dictis locis adeo plene comprobat, vt nihil vltra desiderari possit. Quinto extenditur superior resolutio ad Maioratum[sect. 34] etiam, aut meliorationem, vt scilicet Maioratus, aut melioratio a viro & vxore simul institutus. possit ab vno illorum, altero mortuo, reuocari. Rodericus Suarez in d.l. quoniam in prioribus, limitat. 5. vers. & haec nota ad testamenta. Burgos Salon de Pace in dict. l. 3. Tauri, 2. p. num. 1216. & in consil. 2. ex num. 16. vsque ad num. 21. Couarruu. in rubrica, de testamentis, 2. part. num. 8. Menchaca de successionum resolutione, lib. 1. §. 1. num. 11. Padilla in l. clari, num. 19. C. de fideicommissis. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. Peralta in l. si quis in principio testamenti, num. 116. ff. de legatis 3. Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 13. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 23. num. 2. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 97. Ioannes Guttierrez in cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. num. 46. & in cons. 2. num. 6. Angulus ad leges meliorationum. l. 2. glossa 2. num. 2. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 1. num. 14. Azeuedius in l. 1. tit. 6. ex num. 23. & in l. 4. tit 7. num. 8. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Pichardus in §. igitur, de pupillari substitutione, num. 4. & 5. D. Spino in speculo testamentorum, glossa 18. num. 54. LudouicusMolina de iustitia & iure, tractatu 2. disputat. 152. in principio. Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaest. 310. num. 9. Quod intelligi debet, nisi tempore fa[sect. 35]cti Maioratus, aut meliorationis, vel postea, antequam alter eorum reuocaret, possessio bonorum, aut scriptura Maioratus coram Tabellione tradita sit, vel melioratio ob causam onerosam fuerit facta, secundum formam l. 17. & 44. Tauri: tunc enim reuocatio non permitteretur; quod est de mente dictorum Authorum, & in terminis sic adnotauit Mieres vbi supra, dict. quaest. 23. num. 2. Ioannes Guttierrez in initio cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. num. 47. in princ. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 1. num. 15. vel nisi ex scriptura Maioratus,[sect. 36] quem vir & vxor constituerunt, constaret, quod vnus sine altero Maioratum illum non constituisset, neque alioquin fecisset, vt dicebam supra, num. 23. & aduertit Mieres, de maioratu, part. 1. d. quaest. 23. n. 3. cuius sententia, vt ibidem dixi, forsan sustineri debet ex rationibus per eundem Authorem adductis, & aliis a me consideratis ibi. Deinde, nisi maritus & vxor faciant simul[sect. 37] contractum insertum in tenore Maioratus, vel meliorationis, in quo vnus alteri inuicem promittit, quod nunquam discedet a tali contractu; nam tunc coniux superstes reuocare non poterit ex sententia eiusdem Mieres dict, quaest. 23. num. 3. in vers. aut nisi maioratus. qui concludenti ratione confirmat, & vere explicat l. 17. & 44. Tauri, vt ibi videri poterit. Ac denique, nisi maritus ipse solus testetur ex con[sect. 38]sensu vxoris, constituatque Maioratum, aut meliorationem de bonis, tam ipsius, quam vxoris; tunc enim mortuo marito, eius morte confirmatur haec vltima voluntas, tam quoad bona viri, quam quoad bona vxoris, l. nec fratris, C. de donationibus causa mortis, l. sicut, §. venditionis, ff. quibus modis pignus vel hypotheca soluitur. Ex quibus adnotarunt Doctores in mille locis testamentum, in quo quis de re aliena disponit, domini consensu expresso, testantis morte adeo firmum effici, vt idem dominus bonorum contraria voluntate illud mutare non possit, idque in Maioratu, & melioratione, de quibus agimus nunc, Capellaniae etiam, aut Patronatus institutione, & in quacunque alia dispositione, recté acceperunt Rodericus Suarez, Iason, Guil. Benedictus, Tellus, Couarruuias, Padilla, Menchaca, Peralta, Burgos de Pace senior, Pechius, Rolandus, Marsarius, & Cephal. quos in vnum recenset, & sic firmat Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. vers. sed hoc limitari solet. Mieres de maioratu, 1. part, quaest. 23. videndus ex num. 4. vsque ad num. 10. Bernar. Diaz regula 735. Matiencus in l. 1. tit. 6. glossa 1. num. & ibidem Azeuedius, num. 23. & 25. lib. 5. nonae collectionis Regiae, Salazar de vsu & consuetudine, cap. 4. num. 27. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. n. 99. Burgos de Paz iunior ciuilium quaest. 1. num. 15. Ioannes Guttierrez in dict. cap. quamuis pactum, in initio, num. 46. Doct. Spino in speculo testamentorum, glos. 18. de melioratione, numer. 55. Molina de iustitia & iure, tractatu 2. disputat. 152. in finalibus verbis. Angulus ad leges meliorationum. l. 2. glos. 2. num. 3. Pichardus in §. igitur, de pupillari substitutione, num. vltimo. Caeuallos communium practicarum. quaest 310. ex num. 10. qui ex mente communi veram huiusce rei rationem assignat, videlicet, quod quando vnus consentit alteri de rebus suis disponenti, velut contractus quidam celebratur ex reciproco ipsorum consensu; & sic nimirum si reuocari non possit, ex vulgatis iuris regulis, & principiis, & non obscure significat textus in d. §. venditionis. Ex his autem, & vltra caeteros hucusque Scribentes,[sect. 39] ad nonnulla inferri posse consideraueram: & in primis, non esse silentio praetermittendam singularem, & notandam quidem considerationem Ioannis Guttierrez in d. cap. quamuis pactum, de pactis in 6. in initio, num. 47. per totum: Is enim superiorem resolutionem procedere etiam de iure Regio, post decisionem l. 17. & 44. Tauri, recte affirmat, vt scilicet nec ex dispositione earum legum reuocari possit ab vxore Maioratus, aut melioratio de ipsius consensu, & de bonis communibus a marito tantum facta, & leges praedictas singulariter, & noue declarat, vt latius ibi videri poterit. Addiderim ego liben[sect. 40]ter duo: Primum, declarationem praedictam ad dictas leges Regias a nemine antea traditam in terminis, solum praedictum Authorem sic tradidisse, eius tamen sententiam ex mente esse fere omnium Authorum huius Regni, in proposito scribendum, qui in terminis ipsarum legum sic praesentiunt aperté, dum circa hoc innouatum fuisse aliquid per eas leges non animaduertunt, sic potius transeunt cum resolutione communi, etiam post dictas leges Regias, ac inter alios apertius Pelaez a Mieres, qui in declaratione ipsarummet legum saepe insistens, d. quaest. 23. a princ. 1. part. nihil nouitatis detegit in illis. Secundum est, sententiam eiusdem Guttierrez, recte probatam per Azeuedium in l. 1. tit 6. n. 26. versiculo, neque supradictae, lib. 5. nouae collectionis Regiae, solutionem tamen ab eo traditam ibi, non quidem esse nouam, vt ipse demonstrare velle videtur, sed potius eundem Ioannem Guttierrez tradidisse eam loco relato supra, & exactius quidem, vt ibi videri poterit. Secundo infertur ad ea, quae in proposito scribit Ro[sect. 41]dericus Suarez in d.l. quoniam in prioribus, limitat. 5. in versic. & haec nota ad testamenta, circa quae etiam nullus Recentiorum insistit: dicit enim ibi praefatus Author, consensum vxoris in proposito casu, cum maritus facit testamentum de bonis tam ipsius, quam vxoris, solum operari vnum effectum, quod licet ipsa posset reuocare, si faceret testamentum, tamen ex quo consensit maritum de bonis suis testari, confirmabitur testamentum morte mariti, etiam in bonis vxoris; & sic ipsa non poterit reuocare: non tamen operatur effectum, vt possit pater inter filios disponere, nec eos in Legitima amplius grauare in bonis vxoris; & reddit veram rationem, quia quemadmodum ipsa testando non posset grauare, vt in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento: ita nec consentiendo in testamento mariti; cum ille qui prohibetur alienare, prohibeatur & alienanti consentire, l. 2. C. si aduersus donationem, & licet Rodericus ipse, sub verbo, videtur, sic crediderit posse dici: id tamen adeo verum est, vt nullam in se difficultatem habeat; quapropter dumtaxat addiderim, posse maritum de consensu vxoris sic testantem, aliquem ex filiis communibus in Tertio bonorum meliorare, ex ratione eius. dem Roderici a contrario sensu: quemadmodum enim ipsa testando posset meliorationem facere; ita & consentiendo in testamento, aut dispositione mariti, ab eo poterit vnus ex filiis meliorari, aut etiam plures; quod similiter absque difficultate procedit, nec alia comprobatione indiget. Tertio infertur ad resolutionem, quam tradit Mieres[sect. 42] de maioratu, 1. part. quaest. 23. num. 8. quo loco existimauit, quod si maritus faciat Maioratum de re vxoris, consentiente ipsa, non poterit filius primogenitus petere aliquid in vita patris, licet mater sit mortua, quod simpliciter, aut sic indistincte dictum stare non posset ex vulgatis iuris regulis, & principiis. Addit postmodum Author ipse id procedere, si mater habeat licentiam ad faciendum Maioratum, nam alias non posset mater per illum actum filio praeiudicare in remanente bonorum; quod vere dictum est, & confirmatur ex his, quae ad explicationem Roderici antea dicebamus, quem Mieres non retulit ibi. Addiderim ego, in proposito casu patrem habere debere vsumfructum in Maioratu filij de bonis matris, atque ex consensu ipsius a marito instituto, quandiu filius ipse in potestate parentis remanet, ex his, quae in Maioratu obueniente filio ex linea materna scribunt Antonius Gomezius in l. 48. Tauri, num. 3. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 19. ex num. 18. cum seqq. Mendez in repetitione l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, 1. part. num. 37. & 2. part. num. 106. Matiencus in l. 9. tit. 1. glos. 1. num. 5. lib. 5. nouae collectionis Regiae, & sic anteaquam verificetur decisio l. 48. Tauri, quae hodie est l. 9. tit. 1. lib. 5. Compilationis, vbi plene declarant Matiencus, & Azeuedius, Antonius Gomezius in d.l. 48. Tauri; tunc enim nullum. vsumfructum penes se retinere poterit pater, ex dispositione earum legum: in Legitima autem, neque in vsufructu eius nullum grauamen imponi poterit ex eisdem, quae superius diximus. Quarto infertur ad explicationem quaestionis, quam[sect. 43] adducit Rodericus ipse Suarez in d.l. quoniam in prioribus, in limitat. 5. in versic. & per praedicta alias dicebam; vbi ex ratione eorum, quae superius tradidimus, dicebat alias in quaestione de facto, cum quidam miles haberet licentiam ipse solus ad maioratum faciendum de bonis suis, & ipse fecisset de bonis suis & vxoris constante matrimonio acquisitis, cum consensu vxoris, quod ita fuit validum, quod morte eius fuit confirmatum, nec vxor potuit illud reuocare. Id enim ego verissimum puto, quamuis ipse Author cogitandum reliquerit, nec determinare ausus fuerit, nihílque esse, quod praefatae dispositioni impedimento esse possit: quamuis enim licentia Regia marito dumtaxat conessa fuisset, vt ipse solus Maioratum de bonis suis facere posset; id tamen non excludit, quin etiam & de bonis vxoris, modísque a iure introductis, & intra quantitatem lege permissam Maioratus ipse fieri potuerit, quia per licentiam Regiam marito tantum concessam, beneficium, aut licentia legis, ex qua licitum est in tertia, & quinta bonorum parte Maioratum instituere; nequaquam restringitur, nec debet filio, in cuius fauorem etiam, non tantum parentis, concessa fuit, obnoxia esse licentia ipsa, vtpote cum ea etiam non interueniente, maritus posset de substantia vxoris, consentiente ipsa, in quantitate a lege permissa Maioratum instituere, vt aperte supponit Mieres de maioratu, dict. quaest. 23. num. 8. Nec poterit vxor reuocare vllo modo, cum vis, & ratio dictorum iurium, hoc est, l, nec fratribus, C. de donationibus causa mortis, & l. sicut, §. venditionis, ff. quibus modis pignus, vel hypotheca soluitur, ac etiam traditiones Doctorum non debeant ex licentia Regia sic concessa alterari; imo ita militent vt in alio casu, cum licentia illa marito concessa non fuisset. Subdit statim Rodericus, postquam superiora cogitanda reliquit, in hunc modum: Non tamen valuit nisi eo modo, quo valeret, si ipsa per se faceret testamentum, quia ipsa non poterat filium vnum meliorare, nisi in tertia & quinta. Quod verissimum est, vt vides; quinimo etsi[sect. 44] filij non extarent, si maritus consentiente vxore ex bonis omnibus ipsius Maioratum institueret, tunc licité posset vxor reuocare, ex quo nulla bona ei supersunt, de quibus testari possit & quia esset facere donationem omnium bonorum, quae a iure reprobatur, vt cum aliis resoluit Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 1. num. 16. & 17. Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaest. 311. num. 11. qui mouentur praecipue ex decisione l. 69. Tauri, quae hodie est l. 8. tit. 10. lib. 5. nouae collectionis Regiae, de quarum legum materia vltra Anton. Gomezium, Matiencum, Azeued. & alios ibi, vide omnino Duenas regula 219. Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 10. a n. 10. vsque ad n. 26. Aldobrandinum in cons. 104. volum. 1. Hippol. Riminald. in cons. 24. ex num. 58. lib. 3. Gamam decis. 166. & decis. 255. infinitos alios sciens consultóque praetermitto, propterea quod ab Additionatore Gamae recensentur in vnum in addit. ad d. decis. 166. 1. part. Quinto infertur ad explicationem eorum, quae in[sect. 45] proposito adnotauit Gregorius Lopez in l. 9. tit. 13. partita 5. in glossa, el senor lo consintiesse, dicens, quod si maritus de consensu vxoris fecit Maioratum de re vxoris, illa consentiente, taliter quod maritus disponeret, vt de re propria ipsius mariti, si postea maritus reuocet donationem, aut maioratum, remanebunt bona apud maritum, & non redibunt ad vxorem. Ad quam quaestionem inducit etiam doctrinam Baldi in l. 1. C. si vnus ex pluribus appellantibus, in vers. item quaero: addit tamen, quod si Maioratus ex tali re factus fuit in filium communem, videtur quod filio debeat remanere ex defectu causae finalis, vel quod reuerti debeat ad matré: & tandem cogitandum relinquit, & Gregorij mentionem faciunt, sed amplius non insistunt, Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 23. num. 4. in vers. & l. 9. Ioannes Guttierrez in repetitione cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. in initio, num. 48. qui sic indistincte transeunt cum illo: in[sect. 46]sistit tamen, ac de veritate eius veretur Azeuedius solus in l. 1. tit. 6. num. 26. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Ego vero, vtrem hanc subobscuram quidem, & val[sect. 47]de dubiam explicem, nonnulla adnotare decreui, ex quibus cum occasio se offeret, facilius id diffiniri posse existimaui, nec aequum esse, quaestionem praedictam a nullo hactenus explicatam, silentio praetermittere, sic, vt nusquam eiusdem vera resolutio habeatur. Et in primis constituo, negari non posse, quin in casu[sect. 48] praedicto, iustam habuerit dubitandi rationem Gregorius Lopez, nec immerito cogitandum reliquerit dubium praedictum, tum ob rationes, quas pro vtraque parte non male considerauit Azeuedius loco relato supra; tum etiam, quod mortua vxore, de cuius re Maioratus fuit institutus, durum videretur alicui, quod posset maritus reuocans Maioratum, ab eo auferre, cui ex voluntate, & consensu vxoris fuerat ius iam quaesitum, vt mox dicemus, viámve aperiri, qua viuentium, defunctorumque voluntates facile valeant defraudari, aut saltem, posito quod ex natura actus absque iniuria alterius Maioratum reuocare liceat, difficillimum esse diiudicare, quid in casu proposito de bonis fieri debeat, cum stet voluntas vxoris dumtaxat pro eo, qui ad Maioratum fuit nominatus, non pro alio, nec aliter in casu reuocationis consultum appareat. Secundo constituo, in proposita specie, vtcunque res[sect. 49] se habeat, mihi equidem compertissimum esse, si maritus postea reuocet Maioratum, quod bona huiusmodi penes eum nullo modo remanere possint, nec debeant, idque propter rationes consideratas ab Azeuedio vbi supra, dict. n. 26. quae fortiter vrgent, & vere concludunt. Inde & consequenter, quod neque de eis bonis disponere potest maritus aliquo modo; nam etsi concedamus, libere eum reuocare posse, tam ex natura actus, qui geritur, quam ex iuris dispositione, iuxta ea, quae resoluimus supra: ipsum tamen penes se retinere posse bona, aut de illis aliquo modo disponere, nullus quidem concedere audebit, qui voluntatem praedefuncti, ex cuius consensu in certam aliquam personam Maioratus fuit institutus, ac iuris rationem maturo perspiciat, vt recte asserit Azeued. in d.l. 1. tit 6. n. 26. ante fin. lib. 5. nouae collect. Regiae. Tertio constituo, ex his facile constare, quaestionem,[sect. 50] aut litem super bonis praedictis, inter eum qui nominatus fuit ad Maioratum, & successores ab intestato futuram, aut forsan cum haeredibus, si haeredes ex testamento fuisse contingeret; maritum vero a petitione, aut retentione eorum excludendum omnino, nec iure aliquo posse litem iustam mouere. Quarto constituo, in casu praedicto, bona quidem[sect. 51] libera remanere, nec vinculo, aut Maioratui subiecta, idque non ex ratione considerata per Azeuedium, in dict. l. 1. num. 26. in vers. vel dicendum, quae minime vrget in quaestione Gregorij, quippe cum ille loquatur, quando maritus de consensu vxoris, & de re sua tantum vxoris eiusdem, tanquam de propria Maioratum instituit; Azeuedius vero loquitur in casu, quo de rebus vxoris, & eiusdem mariti simul maritus ipse Maioratum instituit: in quibus terminis adduci posset praefati Authoris ratio, quod sub vna dispositione, & constructu verborum, vxoris & mariti dispositio facta fuit, & vna tantum est: Ratio ergo in alio consistit, ad quod nullus hactenus animaduertit in proposito, videlicet, quod cum maritus testatur de re vxoris, ex consensu eiusde vel Maioratum instituit, licet mortuo marito reuocare non possit vxor dispositionem; nam eiusdem mariti morte confirmatur haec vltima voluntas, vt certum est, & diximus supra, num. 38. maritum tamen ipsum reuocare posse testamentum, aut Maioratum a se ex consensu vxoris factum, nec ante mortem ipsius confirmari, nullus negauit, qui in proposito scripsit, vnanimiter potius omnes admittunt, vt constat ex eisdem relatis supra, dict. num. 38. & aperte sentit cum aliis Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 84. in vers. sed hoc limitari solet. Sed quid immoramur? ipsemet Gregorius de reuocandi potestate non dubitauit, nec etiam dubitarunt Authores relati supra, qui dubium eiusdem excitarunt: sed pro certo supposito, quod poterat maritus reuocare, quid inde de re vxoris fieri deberet, in quaestionem adducunt; si igitur verum est, ante mortem mariti, dispositionem eo modo confectam non confirmari, vel saltem in eius vita reuocabilem, necessarium est, & consequens, vt reuocatione facta per maritum, in casu praedicto bona libera remanere debeant, tanquam si ab initio nihil factum fuisset; nec Maioratus iure possideri possint ab alio: itavt si extent filij communes inter eos aequaliter debeat diuidi res, ex qua institutus fuerat Maioratus, argumento text. in l. vnum ex familia, §. rogo, vbi eleganter Petrus de Peralta ex num. 14. cum seqq. & in l. cum quidam, ff. de legatis 2. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 41. Mieres de Maioratu, 1. part. quaest. 48. ex num. 13. cum seqq. aut filiis non existentibus vel ad haeredes, si forte fuerint, vel ad successores ab intestato pertinere debeant. Quinto constituo, nihil vrgere in fauorem eius, qui[sect. 52] nominatus est ad Maioratum, nonnulla, quae de iure iam quaesito ex consensu ex vxoris non tollendo, atque ex doctrina Bartoli in l. qui Romae, §. Flauius, ff. de verborum obligat. adduxit Azeuedius in dict. l. 1. tit. 6. lib. 5. num. 26. Nam vltra quod doctrina Bartoli in eo loco, latiorem interpretationem requirit, & iuxta communes Doctorum traditiones intellecta, in contrarium non facit, vt constat ex his, quae scribunt Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, ex n. 29. Duenas regula 216. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. ex num. 73. cum sequent. Mieres de maioratu, part. 1. quaest. 24. per totam. Gratianus regula 410. Ioannes Guttierrez practit. lib. 2. quaest. 52. & multi alij, cum quibus plene Additionator Gamae in addit. ad decisionem 8. 1. part. Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaest. 249. in casu praedicto argui non potest de non praeiudicando iuri quaesito ex consensu vxoris: quippe cum ius illud ex ea dispositione acquisitum fuerit, quae fui natura reuocabilis est; nec ante mortem mariti confirmatur: vnde possent potius retorqueri in contrarium communes Doctorum resolutiones, iuxta ea, quae scripserunt Decius in cons. 58. n. 3. & in cons. 607. num. 8. Socinus in cons. 236. lib. 2. Mieres d. quaest. 24. num. 6. in vers. quod si iam venit dies. Sexto constituo, praefatam rationem, & resolutionem[sect. 53] superiorem aequaliter etiam militare, cum a marito ex cosensu vxoris factus est Maioratus de bonis tam ipsius, quam vxoris, sicut in superiore, cum de re tantum vxoris factus est de consensu vxoris ipsius: & tunc non male vrgere rationem per Azeuedium consideratam in d.l. 1. tit. 6. lib. 5. dict. num. 26. in vers. vel dicendum vt bona vxoris libera remanere debeant, vt superius diximus. Septimo tandem constituo, praefatos Authores, qui[sect. 54] Gregorij Lopez dubium excitarunt, ac inter eos Gregorium ipfum, nota aliqua dignos quidem esse, eo quod supponentes pro certo, licere marito iure ipso, Maioratum de re vxoris sic institutum reuocare, dubitare non debuerunt admisso eo, an remaneret Maioratus. Quomodo enim Maioratus subsistere poterat dispositione reuocata, ex qua initium sumere debuisset; aut quo titulo posset nominatus petere Maioratum? Et hactenus de his, quae vt vides, non absque maximo labore, assiduáque cogitatione digeruntur, nec alibi erant sic scripta per alium. Nunc vero quinto loco, & principaliter constituen[sect. 55]dum est, dubium maximum esse, posito, quod verissimum est, vt cum testamentum fit a duobus in eadem scriptura aut charta, superuiuenti licet pro sua parte reuocare illud, etiamsi vsufructu, aut fructibus bonorum fruitus sit, alióve commodo quocunque, atque etiamsi in testamento onus non reuocandi testamentum ipsum expresse fuisset iniunctum, vt supra resoluimus, an testamentum dicto in casu reuocans, perceptos fructus, siue commodum ex testamento sibi proueniens restituere sit adstrictus; in quibus terminis quaestionem proponit Burgos Salon de Pace in l. 3. Tauri, 2. parte, conclu[sect. 56]sione 6. num. 1228. & eam non dissoluit, dumtaxat dicit, complura ad vtramque partem expendi posse, & super hoc accuratius cogitandum esse, & praeter Doctores in locis relatis ab ipso numeris praecedentibus, videre oportere textum in l. cum donationis, C. de transactionibus, & in l. Imperator, §. cum quidam, ff. de legatis 2. & in l. 2. tit. 4. partit. 6. & Alexandrum in cons. 113. Perspectis his, lib. 6. in columna penultima, Videamus nunc, an ex his aliquid possit deduci, quo dubium praesens valeat diffiniri. Et in primis, text. in dict. l. cum donationis, C. de tran[sect. 57]sactionib. non obscure probat, quod licet pollicitatio de instituendo transigentem haeredem, non impleatur ab eo, cum quo transigitur, vel cui donatur; transactio tamen, vel donatio non rescinditur, vt Baldus ibi, in summaria adnotauit, & ibidem Glossa magna inde deduxit, liberationem ab aliquo alicui concessam sub modo, vt is eundem liberantem haeredem instituat, validam esse, cum etiam non secuta institutione, in pari causa turpitudinis, potior sit conditio possidentis, & sic debitoris, quamuis liberatio omnino nulla esset, si sub conditione concepta fuisset, authoritate eiusdem Glossae, quae frequentiori Doctorum calculo recipitur, vt profitetur Couarruuias in cap. cum tibi, de testamentis, num. 13. in vers. ex quibus ibi, & hoc in effectu dixit Alexander in d. cons. 113. in colum. penultima, Alias mihi, num. 19. quem retulit Burgos Salon vbi supra; ibi enim ex sententia dictae Glossae probauit, quod quamuis conuentio de diuidenda certo modo haereditate viuentis, non valeat; tamen donatio per me facta tibi sub hoc modo, seu ob hanc causam, videlicet quod debeas haereditatem talis viuentis mecum comunicare, non vitiatur, sed vitiatur ipse modus, adeo quod ego qui dono, si volo agere ad modum implenum, non debeo audiri, vt aliorum relatione Alexander ipse probauit. Ex quo, & praedictis non incongrue deducitur in terminis nostris, quod licet superuiuens voluntatem praemortui non seruauerit, sed dispositionem pro sua parte reuocauerit. provt iure potest, nihilominus vitiari non debeat alterius dispositio, ex qua percipit commodum; & sic non secuto etiam effectu, quem praemortuus desiderauit, cum in pari causa potior sit conditio possidentis, fructus aut commodum perceptum retinebit, nec tenebitur restituere, iuxta sententiam dictae Glossae iunctae suo textui, quae aliter induci non valet. Textus vero in dict. l. Imperator, §. cum quidam, ff.[sect. 58] de legatis 2. vere induci non potest in proposito, propterea quod in specie illius textus, compensatio fit, vel computatio virilis ad virilem, vt honoratus in Quota, grauari non debeat in alia Quota vltra vires relicti: inde est, quod si plus esset in virili portione, quam fratris reditas haberet, etiam fructuum quos patruus percepit, vel cum percepere potuit, dolo non percepit, haberi debere rationem; quod longe differt a casu nostro, in quo minime fit computatio haereditaris praemortui, cum haereditate superuiuentis, sed dumtaxat inquiritur de fructibus, aut de commodis ex haereditate praemortui perceptis ab eo, qui testamentum reuocauit pro sua parte, nec contingere potest inconueniens praedictum grauaminis, quod ibi principaliter inspicitur; imputet enim sibi, qui eam viam dispositionis elegit, per quam iudicium suum subuerti posset, fructibúsve, aut alia vtilitate fraudari. Denique dict. l. 2. tit. 4. partit. 6. quam ipse Salon ex[sect. 59]pendit loco relato supra, in neutram partem induci potest, quoniam dumtaxat dicit, quod conditiones de praeterito, vel de praesenti non suspendunt testatoris dispositionem, ideo non sunt proprie conditiones, nisi quae sunt de futuro; quod si quis dicat, cum de futuro sunt, impleri debere conditiones, aperte denotare eam legem, & sic videri quod in proposito facere possit; nihil inde deducet, cum ea conditio seruari non debeat, qua ad haeredem certum instituendum quis adstringitur, vt mox dicemus: quod ad fructus vero attinet restituendos, vel retinendos, nihil etiam ex illa lege potest deduci. Molina vero de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2.[sect. 60] num. 84. vers. vtrum autem in eodem dubio, an scilicet Maioratu a duobus simul confecto, & a superuiuenti reuocato, fructus percepti ab eius successore sint restituendi, vel non, nihil etiam resoluit, sed dumtaxat dicit videnda esse ea, quae circa id congerunt Palacios Rubios in repetitione rubricae, §. 69. num. 12. Segura in repetitione l. 1. §. si vir vxori, ff. de acquirenda possessione, Gregorius Lopez in l. 8. titul. 4. partita 5. in verbo, en vida, versiculo, vrget etiam. Baeca de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 33. per totum, Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 4. num. 21. & lib. 1. cap. 12. num. 4. Tiraquellus de iure constituti, ampliat. 24. num. 7. & in l. si vnquam, in verbo, reuertatur, num. 235. C. de reuocandis donationibus. Horum omnium resolutiones a me di[sect. 61]ligenter praelectae dumtaxat euincunt, donationem filio factam, & tanquam inofficiosam reuocatam, vel factam extraneo, ex superuenientia liberorum reuocari sine fructibus medio tempore perceptis; idémque obseruandum in alia dispositione quacunque, quae valet statim, nec suspenditur eius confirmatio post mortem alicuius, vel si ex voluntate domini rem quis possideat, vel cum is, qui fructus percepit, erat interim dominus, etiamsi res esset subiecta restitutioni; sed non sunt expressae in terminis nostris ad decisionem praefati dubij, quamuis rationes earum expendi possint in fauorem superuiuentis, vt commodum quod ex testamento praemortui habuit, aut fructus quos percepit, restituere non teneatur. Azeuedius etiam in l. 1. tit. 6. num. 25. lib. 5. nouae colle[sect. 62]ctionis Regiae, superiora non disputat, nec certam nobis resolutionem ostendit, sed remittit se ad ea, quae Burgos de Paz, & Molina vbi supra scripserunt, qui, vt vidisti, dubitationem hanc nullo modo diluunt. Et denique Aluarus Valascus, qui nihil dicit ex his,[sect. 63] quae superius a me adnotata fuere, in consultat at. 7. num. 7. per totum, latius rem hanc pertractat, & in proposito mouet dubium, an supposita validitate institutionis ad inuicem inter coniuges, possit alter ex coniugibus. postquam successit in haereditate alterius praedefuncti, & ea potitus est per totum vitae spatium, testamentum pro parte sua mutare, & substitutum, quem ambo de communi consensu in testamento vocarunt, portione sua priuare, pro sua parte testamentum mutando, vt quotidie solent facere coniuges superstites; Et dicit habere hoc plusquam dubitationis propter fraudem, quam coniux superstes videtur commisisse; forsan enim vxorem non instituisset, si cogitasset eam mutaturam voluntatem, & alteri quam personae designatae haereditatem suam relicturam, cum iuxta iuris regulas ex fraude sua nemo lucrum consequi debeat: qua ratione non defuisse viros doctos, qui dixerunt, quod etsi coniux superstes possit testamentum mutare, debet tamen refundere haeredibus mariti, quicquid ex eius testamento lucri fecerit, ne ex dolo suo commodum reportet; ipse tamen Valascus contrariam sententiam, & in iure, & in praxi receptam esse affirmat, imo quod coniux superstes possit libere testamentum reuocare pro parte sua, nec quicquam de lucro testamenti refundere teneatur: & in id refert Speculatorem, Oldrad. Suarez, Alciatum,[sect. 64] Tiraquellum, Burgos, Salon de Pace, & Petrum Pechium; qui omnes, quamuis expresse agnouerint, coniugem superstitem libere posse testamentum pro sua parte mutare, quod verissimum est, nec vllam habet dubitationem; tamen de fructibus nihil dicunt, nec etiam exprimunt, an coniux superstes, quicquid lucri habuit, refundere teneatur, vel non teneatur, vt ipsos legendo, dignosces apertius: Salon etiam, & Molina in locis relatis a praedicto Authore, praefatum dubium non dissoluunt, sed pro solutione eius legendos nonnullos Authores admonent, vt superius vidimus, quamuis ipsi, libere posse a superuiuente pro sua parte mutari dispositionem expresserint. Ego vero, vt in praefato dubio sententiam meam in[sect. 65]terponam, postquam longa consideratione processi, sequentia constituere omnino necessarium duxi, ne indistincte, aut confusé, distinctione potius, & resolutione procedam. In primis, dubij praedicti exemplum aut casum tripliciter proponi posse, vel vt proponebatur supra, num. 55. vel vt Valascus nunc relatus proposuit, vel etiam & generaliter, cum testamentum faciunt maritus & vxor simul in eadem scriptura, aut charta; & de rebus vtriusque certo modo, aut in certam causam disponunt, vel vt Maioratus constituatur, aut aliquod pium opus peragatur: & in dispositione cauetur, quod superuiuens per tempus vitae suae, bonis omnibus, aut vsufructu, eorúmve fructibus fruatur & post mortem eius, bona omnia in id conuertantur, quod expresse cautum fuerit; tunc enim succedit dubium propositum, an superstes reuocans testamentum pro sua parte, lucrum quod habuit ex testamento, fructúsve quos percepit, restituere teneatur. Secundo constituo, praemittendum esse vnum ca[sect. 66]sum, in quo nullus equidem dubitare poterit, nempe quando in casu praedicto expressa adsit testatoris dispositio, qua cautum sit expresse, quid in casu reuocationis Maioratus alteriúsve dispositionis fieri debeat; quamuis enim verum sit, ad haeredem aliquem instituendum, dispositione nulla quem adstringi posse, nec etiam esse viam, per quam non liceat testatori testamentum suum immutare: tamen in casu reuocationis aliter disponere, vel dispositionem reuocare, aut fructus, commodúmve superuiuenti relictum adimere illudve iubere restitui, iure quidem poterit is, qui cum alio simul testatur, nec aliter in causam expressam testari vult, quam si is, qui simul sibi testatur, voluntatem suam adimpleat; quemadmodum ergo superuiuens libere potest dispositionem immutare, nec haereditatis aditione, fructuúmve perceptione, onus sibi impositum agnouisse censetur, vt mutare nequeat; sic etiam & praemortuus in casum reuocationis sibi consulere, & de fructibus, haereditatéve sua ad alium modum disponere, vt voluntas eius modis omnibus adimpleri debeat, iuxta iuris regulas, vulgatasque, & communes traditiones Doctorum: quod licet inter omnes Scribentes; qui hoc capite praecitantur, sic in specie adnotatum non fuerit; nullus tamen eorum negauit; imo in fortioribus terminis Mieres, & Pechius probarunt, vt vidimus supra, num. 23. & statim dicemus: & quamuis in eisdem terminis, in quibus Mieres loquitur, contra tenuerit Valascus d. consultat. 7. n. 7. & 8. tamen in casu voluntatis expresse nihil dixit, sentiens aperte, in eo dubium non esse, & coadiuuatur ex his quae cum Placentino, Iacob. Butrig. Bella-Pertica, Cino, Baldo, Saliceto, Alberico, Fulgosio, Iasone, & Alciato, obseruauit Couarruuias in capit. cum tibi, de testamentis, num. 13. in versiculo, nec illud hac in re: coadiuuatur etiam ex text. singulari, & notando, ad quem miror nullum ex Scribentibus omnibus in proposito animaduertere, in l. ex facto, 17. ff. ad Trebellianum, vbi Vlpianus Iureconsultus in hunc modum scriptum reliquit: Ex facto tractatum est, an per fideicommissum rogari quis possit, vt aliquem haeredem faciat? Et Senatus censuit, rogari quidem quem, vt aliquem haeredem faciat, non posse. Subdit Glossa ibi, verbo, non posse: cum effectu; nam non potest ei auferre liberam testamenti factionem, argumento, &c. progreditur statim Vlpianus, & inquit: Verum videri per hoc rogasse, vt haereditatem suam ei restituat; idest, quicquid ex haereditate sua consecutus esset, vt ei restitueret, &c. Ac denique in vers. non tantum, sic scribit: Non tantum autem, si haeredem, quem scripsero, potero rogare, vt haeredem faciat aliquem: verum etiam si legatum illi, vel quid aliud reliquero; nam eatenus erit obligatus, quatenus quid ad eum peruenit. Tertio constituo, dubium esse, quid dicendum sit in[sect. 67] casu, quo expressam praemortui voluntatem, aut claram eiusdem dispositionem non habemus, qua in casu reuocationis superstitis sibi consuluerit; tamen ex aliis coniecturis, aut ex praefatione dispositionis apparet, non aliter sic dispositurum praemortuum, aut noti aliter fructus relicturum, quam si sibi certus esset, alterum etiam dispositionem suam, promissáve obseruaturum: qua in specie videnda erunt omnino ea, quae diximus supra, num. 22. & 23. vbi retulimus Pelaez a Mieres de maioratu, 1. part, quaest. 23. num. 3. & Petrum Pechium de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 19. num. 4. & 5. Ex quibus in hoc casu dici posset, morte praemortui, dispositionem non confirmari, nec pro sua parte, vt seruetur ad eum modum, ad quem vterque disposuit, nec etiam vt superuiuens lucrari posset fructus, quando ex contentis in dispositione aperte deprehendi posset; non alias relicturum fructus praemortuum, aut non alias sic dispositurum, quam si, vt dixi, seruaretur in totum dispositio, résve in eodem statu permaneret, in quo tunc erat. Valascus vero contradicit expresse dict. consultatione 7. num. 7. & num. 8. in vers. sunt qui limitant; qui tamen nec Mieres nec Pechij mentionem facit, sic nec etiam Mieres retulit illos: idcirco res erit, cum occasio se offeret, maturius consideranda; eo magis, quod admissa resolutione in casu praecedenti tradita, admitti etiam debebit & haec resolutio, cum satis expressum dicatur quod ex praefatione, aut verbis aliis dispositionis, siue ex probatis coniecturis deducitur, vt cum aliis multis plene adnotarunt Molina de Hispanorum primogeniis, liba. 1. cap. 5. num. 2. & quatuor seqq. & num. 11. & seqq. & lib. 3. cap. 4. num. 39. & 40. Mieres de maioratu, secunda pane, quaest. 3. ex num. 20. cum seqq. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 6. tit. 1. num. 8. Camillus Gallinius de verborum significatione lib. 2. c. 10. & non solum expressum dicitur, quod ex legitimis coniecturis colligitur; imo euidentem inducit voluntatem, ac si verbis expressum esset, l. licet Imperator, vbi Glossa, Bartol. Castrensis, Alexander, & omnes Doctores communiter, ff. de legatis 1. Decius in cons. 584. num. 2. Parisius in cons. 71. num. 5. lib. 4. & cum multis, Mieres de maioratu, in initio secundae partis, num. 3. & num. 6. cum seqq. Mantica lib. 3. tit. 3. num. 10. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 188. num. 2. cum seqq. & decisione 248. num. 3. Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 2. interpretatione 1. solutione 5. ex num. 13. cum seqq. fol. 153. Pedrocha in cons. 2. num. 196. & specialiter dictum, aut in specie prouisum dicitur, quod ex mente, apparet per coniecturas legitimas. Signorolus in cons. 176. num. 7. Barbacia in cons. 89. num. 9. & 12. lib. 3. qui citant Bartol. in l. 1. in vers. item si apparet, ff. vi bonorum raptorum. Quarto constituo, in casu dubio morte praemortui,[sect. 68] testamentum, dispositionémve adeo confirmari, vt quamuis superuiuens pro parte sua immutauerit, adhuc alterari non debeat dispositio pro sua parte, nec etiam fructuum, alteriúsve commodi restitutioni obnoxius sit superuiuensin; & in hoc casu libenter adhaereo resolutioni Valasci d. consultatione 7. num. 7. cuius rationes & verae sunt, & concludunt, & coadiuuantur omnino ex dictis supra, ex num. 26. vsque ad num. 32. vbi plene adnotauimus, ex reuocatione huiusmodi non resultare deceptionem defuncti, sibíque imputare debere, qui tutiorem viam non elegit, atque remediis opportunis sibimer consulere non studuit, nec naturam vltimarum voluntatum reuocabilem esse sciuit, ex dictis etiam per Tiraquellum in l. si vnquam C. de reuocandis donationibus, verbo, reuertatur, ex num. 224. vsque ad num. 236. in hoc etiam casu libenter probarem sententiam Alciati in l. licet, num. 6. C. de pactis, vbi dicit, quod si alter coniugum reuocet institutionem, altera reuocata non censebitur, cum verisimile sit propter affectionem, eam institutionem esse factam, non propter praemium mutuae nuncupationis, quia non potest quis ad instituendum adstringi spe praemij, l. ille antem, ff. de haeredibus instituendis, & doctrinam Alexandri in l. cum donationis, C. de transactionibus, qui num. 12. in idem indicens, quamuis antea in contrarium arguerit, rectissime aduertit, quod cum pure relinquitur, aut pure institutio sit a coniugibus, capienda potius est praesumptio, ex affectione institutionem processisse, quam vt conditio aliqua impleatur, per text. in l. nec adiecit, ff. pro socio. Procedit namque praesumptio haec Alexandri, Alciatíve verisimilitudo, cum in dubio versamur, vt dixi; secus tamen vbi euidenter aut clare etiam ex coniecturis probatis, quamuis non verbis expressis, aliud constare posset tunc enim contradicendum esset, vt in eisdem terminis Alexandri, & Alciati praesentire Pechium de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 19. aperte colligere poteris, si per totum caput prelegeris illum attente. Verum casus hic limitari, aut explicari debet dupli[sect. 69]citer: primo, vt notauimus supra, num. 25. Secundo, vt ibidem notauimus num. 37. Quinto & vltimo constituo aduertendum esse ad ea,[sect. 70] quae diximus supra, num. 24. vt scilicet, cum testamentum, aut aliam dispositionem quamcunque faciunt duo in fauorem alicuius: vel vt Maioratus, aut Patronatus instituatur, aut opus aliquod pium peragatur, si verba talia sint, quod modum, aut conditionem prae se ferre videantur causamve finalem dispositionis ostendant: tunc equidem, quamuis superstes libere reuocare possit pro sua parte; tamen ex defectu conditionis, vel modi, aut causae finalis, videtur necessario dicendum, quod impediri debeat, aut saltem resolui effectus dispositionis defuncti, ac etiam quod ex eodem defectu, superuiuens teneatur ad fructuum quorumcunque, alteriúsve commodiex ea dispositione prouenientis restitutionem, si fructus etiam, aliúdve commodum sic relictum appareat, aut ea verba prolata, quae conditionem inducant, aut modum, vel causam finalem. Ad quod dicendum moueor in primis ex dictis supra, dict. num. 24. maxime ex l. 7. tit. 4. partit. 6. in vers. pero aquel que fuere, quae in casu non faciendi loquitur; & sic in simili casui nostro, qui in facto alterandi, vel non alterandi dispositionem consistit, in hunc modum dicit: Pero aquel que fuere establecido so tal condition, que non ficiesse alguna cosa senaladamente este a tal menester, quede a tal recaudo, que sean seguros, que non faga aquello que le defendio el testador, e si esto non quisiere fazer non deue hauer la herencia, en que era establecido por heredero. Secundo quia in hoc casu nullo modo obstare debent leges prohibentes, ne adstringatur quis ad haeredem cerrum instituendum, néve alicui libera testandi facultas adimatur; neque enim illi adimitur, ipse namque libere testari potest, si velit: tamen conditionem, voluntatémve testatoris non obseruans, aequum non est, vt commodum ex eius testamento percipere velit, atque vt fructus perceptos, & omne id, quod ex haereditate praemortui, sine ex dispositione illius est consecutus, restituere sit adstrictus, tum ex ratione l. ex facto, 17. ff. ad Trebellianum. quam adduxi supra, num. 66. ad finem; tum quoniam ratio superior non impedit in conditione id poni, quod in dispositione positum, minime ar[sect. 71]ctaret, vt illemet textus indicat, & text. in l. vxorem, §. haeres, ff. de legatis 3. & non male coadiuuatur Cini, Butrigarij, Petria Bella-Pert. Baldi, Salic. & aliorum sententia, quos in vnum recenset Couarruuias in cap. cum tibi, de testamentis, num. 13. in vers. ne illud hac in re, liberationem a Titio Sempronio concessam, hac con[sect. 72]ditione, si Sempronius Titium haeredem fecerit, validam esse, nec vrgere in contrarium iura, quae captatoriam dispositionem prohibent, quibus ipse Couarruuias satisfacit ibidem. Tertio ex his, quae scribit Tiraquellus in dict. l. si vnquam, C. de reuocandis donationibus, in verbo, reuertatur, ex num. 225. vsque ad num. 232. quae mire vrgent, ac inter alia Signoroli consilium 227. in quaestione nullitatis, columna penultima, in versiculo, praeterea euentus, quod[sect. 73] defectus conditionis semper habet oculos retro, videlicet ad tempus dispositionis, vt actus annullari, aut rescindi debeat cum fructibus; Romanus etiam in singulari 540. per text. in l. necessario, §. quod si pendente, ff. de periculo, & commodo rei venditae, l. omnia, §. 1. ff. de legatis 2. Et hactenus de his. # 19 CAPVT XIX. Frater in quibus casibus querelare possit testamentum fratris, in quo turpem aut inhonestam personam instituit? turpi persona instituta, an in totum, vel vsque ad Legitimam tantum rescindi testamentum debeat: text. in authent. ex causa, C. de liberis praeteritis, vtrum obtineat in hoc casu: turpis, aut infamis persona, quae in proposito dici debeat? vulgata equidem, & mille in locis agitata dubia, sed hactenus nec absolute, nec distincte satis explicata, vt arbitratur Author, qui hoc cap. vt videbis Lector, diligenti, & accurata manu superiora omnia pertractauit, Aluari Valasci consultationem 17. noue, & vere improbauit, & Tiber. Decian. Anton. Galeat. Maluas, & Ioann. Vincentij Honded. consiliis tribus commendatis, nonnulla in hac materia adnotauit, ad quae caeteri Recentiores hucusque scribentes non sic animaduertebant. SVMMARIVM. -  1 Fratres testantes, cum plerumque alios potius relinquant haeredes, quam proprios fratres, quos saepissime grauiter ferunt. -  2 Fratrum quoque gratia cum rara sit, vt inquit Poeta. -  3 Frequenter dubitari contingit, vtrum frater praeteritus, vel exhaeredatus in testamento fratris, possit illud inofficiosi testamenti querela, vel alio remedio impugnare. -  4 Et communiter in eam itum est sententiam, vt licet ab intestato frater succedat fratri; tamen contra testamentum eius succedere non possit, quia frater libere extraneum instituere, & fratrem exhaeredare, vel praeterire potest sine causa. -  5 Dummodo frater, praeterito aut exhaeredato fratre suo, instituat personam honestam, & integrae opinionis & famae, quia alias frater contra testamentum fratris, turpi persona instituta, querelam mouere potest. -  6 Quod latissime explicarunt quamplures Authores, qui hoc num. & seq. vsque ad num. 10. recensentur in vnum -  7 Antonium Gomezium, Ferdinandum Menchacam, & Michaelem Grassum. breuiter, & distincte, atque absolute etiam explicasse materiam istam. -  8 Tiberij Deciani, Antonij Galeacij Maluassiae, & Ioannis Vincent. Honded. consilia tria in hac materia, singularia esse, & notanda, vt hoc num. adnotatur. -  9 Substitutus pupillaris etiam turpis, fratrem consanguineum, aut etiam matrem ipsam excludit, tam in pupillari, quam in exemplari substitutione, remissiue. -  10 Substitutus vulgaris, instituta turpi persona debeat excludi per fratrem, qui inofficiosi testamenti querelam instituit, vt quamuis institutus obtinere non possit haereditatem, locus non sit substituto, remissiue. -  11 Author mouet dubium circa promiscuam quorundam iurium allegationem, quam simul faciunt Doctores omnes communiter, & nouam, verámque eiusdem declarationem tradit, & num. seq. -  12 Fratribus, etiam Digestorum iure, siue seculo Iureconsultorum, nunquam licuisse de inufficioso fratris testamento agere, nisi turpis persona fuisset haeres instituta, vt hoc num. latius declaratur, & ibidem explicatur textus in leg. fratres, C. de inofficioso testamento, & num. seq. -  13 Fratres vterini tantum non habent querelam inofficiosi testamenti, etiam turpi persona instituta: & ibidem huiusce rei vera ratio redditur. -  14 Fratribus, etiam turpi persona instituta, in aliquibus casibus inofficiosi testamenti querelam non dari, remissiue. -  15 Frater a fratre praeteritus, vel exhaeredatus, cum testamentum impugnat, quia in eo fuit instituta turpis persona, vtrum in totum rescindi debeat testamentum, an autem vsque ad Legitimam tantum? Et quid si frater aliquid in testamento reliquisset fratri? Quid etiam, si totam integram Legitimam ei reliquisset? Dubium quidem maximum, & licet ab infinitis in mille locis tractatum, nondum tamen, vt Author arbitratur, absolute, aut distincte satis explicatum. -  16 Fratrem in casibus superioribus querelare posse testamentum fratris, & in totum subuertere illud, etiamsi frater instituat fratrem in Legitima, ex sententia Guil. de Cun. & aliorum, de qua per totum num. & num. seq. -  17 Guil. de Cun. & sequacium sententiam qui tueri velit aduersus Communem, praelegere debet omnino Anton. Galeat. Maluas. in cons. 24. ex num. 63. cum sequent. quo loco fundamentis Communis, sic eleganter, & vt prima facie videtur, concludenter adeo satisfacit, vt nihil vltra desiderari possit, nec alibi inueniri locus, quo sic possit Guil. sententia defendi. -  18 Pro sententia Guil. ponderata l. 12. tit. 7. partit. 6. quae vere in vno dumtaxat casu vrget, vt notatur infra, num. 25. -  19 Fratrem querelare non posse testamentum fratris, sed dumtaxat ad supplementum agere, cum instituta turpi persona aliquid sibi relictum est, aut nullo modo agere, si integra Legitima sibi relicta fuerit, ex sententia Angeli, & quamplurimorum. -  20 Quae duobus praecipuae fundamentis subsistit, vt hoc num. adnotatur. -  21 Frater in casibus propositis supra, ex num. 15. an possit querelare testamentum fratris, nec-ne? trium casuum distinctione explicandum esse, ex sententia Iulij Clari, de qua hoc num. mentio fit ab Authore. -  22 Iulij Clari sententia an probetur ab aliis, vel non? -  23 Hieronymum de Caeuallos, nouissime omnium quaestionem superiorem tractantem, circa distinctionem Iulij Clari non insistere, nec etiam mentionem facere quamplurimorum Authorum, qui hoc capite recensentur. -  24 Frater in casibus propositis supra, ex num. 15. vt dignosci valeat distincté, an querelare possit testamentum fratris, instituta turpi persona, vel agere dumtaxat ad supplementum? necessarium esse constituere nonnulla ex sententia Authoris, quibus praefata quaestio non adeo dubia videbitur; imo distinctione, & resolutione maiori, quam antea erat, explicata manebit, & num. seq. -  25 Frater, si instituta turpi persona, a fratre suo praeteritus fuit, vel exhaeredatus, nec aliquid ei in testamento relictum est, tunc per querelam rumpet testamentum in totum, ex sententia Baldi, quae probatur, & hoc num. exornatur per Authorem. -  26 Frater instituta turpi persona, si neque praeteriit fratrem, neque etiam exhaeredauit illum, imo potius titulo institutionis, aut titulo etiam particulari (in hoc differentia non est) integram Legitimam, hoc est quartam partem ei reliquit; tunc fratri querela non competit vllo modo, vt per totum num. declaratur. -  27 Et lex 12. titulo 7. partita 6. in id nouiter ponderatur. -  28 Ac contrariae sententiae Authores damnantur. -  29 Frater, si instituta turpi persona, fratri praeterito, vel exhaeredato aliquid reliquit, sed minus Legitima, titulo tamen institutionis; tunc ei dumtaxat competit ius agendi ad supplementum, nec querelare potest testamentum. -  30 Frater instituta turpi persona, si fratri praeterito, vel exhaeredato reliquit aliquid, sed non titulo institutionis, an tunc ad supplementum agi possit? & per totum num. vbi in effectu Angeli sententia probatur, & contraria Guil. reiicitur, defenditúrque, ad supplementum dumtaxat agi posse. -  31 Frater in omnibus casibus, in quibus instituta turpi persona a fratre suo, ad supplementum dumtaxat agere potest, vel Legitima tantum, hoc est quarta parte bonorum debet esse contentus, in his omnibus non tenetur ad legata pro quarta parte, remissiue. -  32 Frater si rumpat testamentum fratris per querelam, quia in eo fuit instituta turpis persona, an teneatur ad omnia legata, & fideicommissa etiam vniuersalia relicta in testamento fratris? Et sic an textus in authent. ex causa, C. de liberis praeteritis, habeat etiam locum inter fratres, instituta turpi persona? & certe dubia est, & difficilis haec quaestio, quam propterea egere decisione, & praesentia Principis dixit Salicetus, & arduam vocat Iulius Clarus. Et multas fuisse in expositione illius Authent. Doctorum opiniones, & eas retulisse P. Iacob. & Fulgosium dixit Antonius Thesaurus. -  33 Sed in terminis nostris, quod non habeat locum dispositio d. authent. ex causa, C. de liberis praeteritis, sed quod simul cum institutione omnia corruant, tenuerunt quamplures, qui hoc num. & seqq. praecitantur. -  34 Et hanc esse communem opinionem testantur Paulus, Alex. & Iason, & tenendam alij Authores dicunt, qui hoc num. referuntur. -  35 Ac denique, eiusdem fundamenta omnia adducunt Salicetus, Iason, & Menchaca. de quibus accipiunt alij. -  36 Et contrariae partis rationibus respondit Anton. Galeat. Maluassia in cons. 24. num. 71. & 72. -  37 Et post leges Partitarum amplectuntur eandem sententiam Gregorius Lopez, & Hieronymus de Caeuallos, vt hoc numero adnotatur, & vide infra, num. 44. -  38 Sed contrariam sententiam, imo decisionem text. in dict. Authent. ex causa, C. de liberis praeteritis, habere locum inter fratres, instituta turpi persona, tenent Bald. Curtius iunior, Cagnolus, & alij quamplurimi, qui hoc num. praecitantur. -  39 Et huius partis fundamenta quatuor, post Salicet adduxit Iason, qui in effectu, & vere quidem, atque concludenter (licet ipse in contrarium teneat cum Communi) respondet omnibus fundamentis, quae pro contraria parte ponderari solent. -  40 Praecipuo etiam fundamento Communis respondent Iulius Clarus, & Ferdinandus Menchaca. -  41 Iura etiam, & rationes permultas pro hac parte considerauit Igneus. -  42 Et concludentem, nouámque rationem tradit, ac etiam respondet praecipuae rationi Communis Anton. Thesaurus. -  43 Quae equidem rationes adeo mouent Authorem, vt secundam hanc sententiam contra Communem libentius probauerit, vt per totum num. latius adnotatur. -  44 L. finalis, titulo 8. partita 6. pro opinione Angeli vere non facit, vt contra Gregorium Lopez, & Hieronymum de Caeuallas, hoc numero adnotauit Author. -  45 L. 1. tit. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collectionis Regiae, expendi posse pro opinione Baldi contra Angelum, & sequaces. -  46 Turpes, aut infames personae quae dicantur, ad hoc vt Institutis, eis possit frater querelare testamentum fratris? & num. seq. -  47 Antonij Gomezij sententia in proposito, nouiter, & vere declarata per Authorem. -  48 L. fratres, C. de inofficioso testamento, cum alternatiue loquatur, sufficit quod vna qualitas ex illis tribus concurrat in haerede scripto; & sic, vel quod sit infamis, vel turpis persona, aut leui macula notetur. -  49 Infamis infamia facti dicitur ille, cuius opinio apud probos viros laesa est & onerata. -  50 Spury sunt infames, turpes, & viles. -  51 Expositus Hospitali, si non probetur legitimus, turpis persona dicitur in proposito, remissiue. -  52 Filius Presbyteri dicitur infamis infamia facti, & comprehenditur sub dispositione l. fratres, C. de inofficioso testamento. -  53 Nisi alias sit vir probus, & honestus, & maxime si ad officia publica sit admissus, ex sententia Aluari Valasci. -  54 Quem secuti sunt Moderni duo, qui hoc num. praecitantur. -  55 Author tamen contra defendit, & in id expendit optimum, & notandum consilium Tiber. Deciani 31. per totum, volum. 4. vbi adeo concludenter satisfacit omnibus, quae pro Valasco excogitari possunt, & sic plene sententiam hanc tuetur, vt nihil vltra desiderari possit. -  56 Naturalis filius, saltem ex legibus huius Regni comprehendi non debet sub dispositione l. fratres, C. de inofficioso testamento. CVm fratres restantes, plerumque alios potius re[sect. 1]linquant haeredes, quam proprios fratres, quos saepissime grauiter ferunt, l. cum pater, §. euictis, ff. de legatis 2. leg. cum oportet, versic. sic enim, C. de bonis quae liberis: ex quibus sic annotauit Joannes Cephalus in consil. 166. num. 10. lib. 2. & nonnulla dicit adpropositum Iacobus Mandellus de Alba in consil. 770. num. 1. & in consil. 773. in principio, lib. 4. Fratrum quoque gratia[sect. 2] cum rara sit, vt inquit Poeta, & refert Cagnolus in l. 1. ff. de inofficioso testamento, num. 8. frequenter dubitari[sect. 3] contingit vtrum frater praeteritus, vel exhaeredatus in testamento fratris, possit illud inofficiosi testamenti querela, vel alio remedio impugnare? Et communiter in[sect. 4] eam itum est sententiam, vt licet ab intestato frater succedat fratri; tamen contra testamentum eius succedere non possit, quia frater libere extraneum instituere, & fratrem exhaeredare, vel praeterire potest sine causa, l. 1. & per totum titulum, ff. &. C. de inofficioso testamento, vbi sic tenent communiter Doctores, nec vllus in hoc dissentit, vt constat ex referendis infra, & inter alios sic adnotarunt expressim Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 11. num. 37. in principio, Suarez in Thesauro commun. verbo, frater, num. 336. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. testamentum, quaest. 46. num. 1. Bonifac. Rogerius in cons. 9. num. 3. lib. 2. infinitos alios sciens, consultóque praetermitto, quia, vt dixi, statim referam eos: id tamen, & communiter etiam explicari solet, vt procedat, dummodo frater, praeterito, aut ex[sect. 5]heredato fratre suo, instituat personam honestam, & integrae opinionis, & famae, quia alias frater contra testamentum fratris, turpi persona instituta, querelam mouere potest, l. 1. l. fratris, 21. l. fratres, 27. C. de inofficioso testamento, l. 1. ff. eodem tit. §. soror autem, Instit. eodem tit. l. 12. tit. 7. partit. 6. & l. 2. eiusdem, titul. l. 2. tit. 8. partit. 6. & latissime explicarunt Bartolus, Baldus,[sect. 6] Angelus, Paulus, Salicetus, & Iason in dict. l. fratres, C. de inofficioso testamento, Curtius iunior, Cagnolus, & Cuiacius in d.l. 1. ff. eodem tit. Paulus in cons. 268. Ad primum, vol. 1. Iason in cons. 71. vol. 1. Decius in cons. 530. Cels. Hugo in cons. 73. Mathesil. Notabili 49. Cremensis singul. 90. Grat. in cons. 6. lib. 2. Berous in cons. 19. lib. 2. Ancharan. regien. quaest. familiar. lib. 1. q. 11. per totam, & lib. 2. q. 60. per totam, Paris. in cons. 64. lib. 3. Roland. in cons. 87. per totum, lib. 3. & in cons. 95. num. 25. lib. 4. Marcus Mantua in cons. 592. Viso testamento, Natta, in cons. 478. lib. 3. Afflictis decis. 125. & decisione 204. Rota Romana decis. 505. Gregorius Lopez dict. legibus Partitae, Didacus Perez in l. 1. tit. 8. lib. 5. ordinamenti, verbo, positiones, Roder. Suar. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso tectam. in princ. ex n. 12. Palacios Rub. in repet. rubric. de donat, inter, §. 10. ex n. 9. cum seqq. fol. mihi, 89. Guill. Bened. in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, Rainuncius de Clera, num. 28. & verbo, in eodem testamento, el 2. num. 23. & verbo, & vxorem, decisione 5. num. 157. Antonius Gomezius, Ferdinandus Mencha[sect. 7]ca, & Michael Grassus, qui breuiter, & distincte, atque absolute etiam explicarunt materiam hanc, ille tom. 1. variar, cap. 11. de successione contra testamentum, n. 37. 38. & 39. alter de successionum creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 565. vsque ad num. 609. Grassus denique in §. testamentum, quaest. 46. per totam, & quaest. 47. Quesada diuersarum quaest. iuris, cap. 6. num. 11. Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 50. & quaest. 52. num. 5. Gama decisione 143. Franciscus Viuius decisione 162. A num. 9. lib. 1. Aluarus Valascus consultatione 17. per totam, Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt, lib. 5. interpretatione 1. dubitatione 1. num. 69. & 70. folio 443. Hieronymus Gabriel in cons. 30. lib. 2. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana, 126. & tribus seqq. Achilles Pedrocha in cons. 19. num. 51. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 66. num. 1. & in cons. 68. n. 11. extántque singularia, & notanda consilia tria in hac materia Ti[sect. 8]berij Deciani, praecipue 31. per tot. lib. 4. vbi docte quidem, & late Antonij Galeatij Maluassiae cons. 24. per totum, lib. 1. & Ioannis Vincentij Hondedei 47. per totum. lib. 2. Costa etiam in cap. si pater, de testamentis, in 6. 3. part. in verbo, potest, num. 4. & 5. vbi recte probat,[sect. 9] quod substitutus pupillaris etiam turpis, fratrem consanguineum, aut etiam matrem ipsam excludit, idque ex ratione text. in l. Papinianus, §. sed neque impuberis, ff. de inofficioso testamento, & non solum in pupillari substitutione, sed etiam in exemplari, vt ibi videri poterit: in vulgari autem, an substitutus vulgaris debeat[sect. 10] instituta turpi persona, excludi per fratrem, qui inofficiosi testamenti querelam instituit, vt quamuis institutus obtinere non possit haereditatem, locus non sit substituto, vide Antonium Thesaurum, dict. decisione 127. per totam, ac denique in praesenti materia scripserunt etiam Antonius Pichardus in dict. §. soror, per totum, Instit. de inofficioso testamento, Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaest. 566. nouissime Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 91. & 93. Angelus Matheacius de legat. & fideicommissis, lib. 4. cap. 9. ij omnes non aduertunt ad vnum quod mihi aliquan[sect. 11]do difficultatem faciebat, nec hactenus ab aliquo explicatum video: videlicet communi tam Antiquorum, quam Neotericorum omnium consensu, simul aut promiscue allegari text. in dict. l. 1. ff. de inofficioso testamento, & in d.l. fratris, & l. fratres, de C. inofficioso testamento, quasi idem probent, hoc est fratrem de inofficioso fratris testamento agere non posse, nisi tunc demum, cum turpis persona sit haeres instituta; & tamen text. in dict. l. 1. ff. de inofficiofo testamento, & in dict. l. fratris, C. eodem titul. differentiam hanc non admittit, aut saltem nullo modo exprimit eam; imo simpliciter ad inofficiosi testamenti querelam fratres vocauit, nec distinguit, an honesta, vel turpis, aut infamis persona sit instituta, quod ex dictis legibus constat expresse: textus vero in d.l. fratres, C. de inofficioso testamento, id expressit apertius, & dubium omne remouet. Vnde vel aliter antea fuerat statutum, atque ex illa lege corrigitur, coarctatúrve, vt procedat dumtaxat, quando turpis persona fuit instituta: vel aliquid nouum lex illa venit decidere, quod superiores Interpretes minime explicarunt. Idcirco constituendum est ante alia, etiam Digesto[sect. 12]rum iure, & tempore, siue seculo Iureconsultorum, fratribus nunquam licuisse de inofficioso fratris testamento agere, nisi turpis persona fuisset instituta; quod licet non expresserint, aperte praesentiunt omnes Authores hucvsque in proposito scribentes qui, vt vides, inter haec iura non distinguunt, sed vniformiter accipiunt illa, & turpis personae institutionem requirentes, ad id allegant text. in dict. l. 1. ff. de inofficioso testamento, & in d.l. fratris, vbi de turpi, aut infami persona instituta nihil exprimitur, quasi ea iura explicari debeant per text. in dict. l. fratres, C. de inofficioso testamento, vbi Imperator vnum dumtaxat addit praedictis legibus; siue vnum de nono inducit, hoc est, quod licet ex generali traditione dict. l. 1. ff. de inofficioso testamento, l. posthumus, eiusdem tit. & dict. l. fratris, C. eodem, fra[sect. 13]ter quicunque, etiam vterinus, querelare posset fratris testamentum turpi persona instituta; tamen post decisionem d.l. fratres, solus frater ex vtroque latere coniunctus, vel saltem consanguineus ex parte patris, de inofficioso testamento possit experiri, nec vterinus poterit, qui tantum ex parte matris coniunctus est: quod aduertit Glossa ibi, verbo, consanguinei, dicens: Qui sunt ex eodem patre, sed matre eadem, vel non, vt Institut. eod. tit. §. 1. Et sic lex illa in sui materia est singularis, & notabilis secundum Bartol. & alios ibi, quia nulla alia est lex, quae tot casus complectatur, vt ibidem fatetur Iason in principio, & tria principaliter intendit, in quibus post Baldum ibidem in summario, conueniunt omnes Scribentes communiter. Primo enim dicit, quod fratres vterini tantum non habent querelam inofficiosi testamenti, vt superius diximus, atque ex illo textu adnotarunt Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 11. num. 37. in vers. quod primo intellige. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 577. & 578. Michael Grassus §. testamentum, quaest. 46. num. 5. qui tamen, & alij quamplurimi relati supra decipiuntur, dum ad id allegant text. in dict. l. fratris, & in dict. l. 1. ff. de inofficioso testamento, in quibus contrarium potius probatur, dum simpliciter ad querelam vocatur frater, nec distinctio praedicta adhibetur, an vterinus tantum vel consanguineus frater sit. Secundo quatenus non considerant nouum ius, quod in ea lege introducitur, nec antea fuerat introductum: introductionis autem ratio fuit, quia cum querela inofficiosi testamenti, iuris ciuilis remedium, esset, quod populi Romani moribus fuit receptum, vt contra alios resoluit Antonius Pichardus, ad rubricam, Institut. de inofficioso testamento, ex num. 18. cum seqq. quem vide ex num. 10. merito ad id cognati admitti non debuerunt, vt ex communi resolutione aduertit Curtius iunior in authent. ex causa, C. de liberis praeteritis, n. 50. per textum in l. vlt. C. vnde legitimi. Secundo dicit textus in dict. l. fratres, quod fratres vtrinque coniuncti, vel consanguinei tantum, habent querelam inofficiosi testamenti contra testamentum fratris in tribus casibus. Tertio, quod contra necessarium haeredem institutum, quanquam sit vilis persona, non datur inofficiosi testamenti querela, quae etiam non datur in aliis casibus,[sect. 14] etsi persona turpis, aut in honesta sit instituta, de quibus ad limitationem superioris doctrinae, & etiam pro ampliatione ipsius est videndus omnino Iason in dict. l. fratres, Curtius, & Cagnolus in dict. l. 1. ff. de inofficioso testamento, plene Antonius Gomezius tom. 1. variar, d.c. 11. num. 37. 38. & 39. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 565. vsque ad num. 609. Quibus praelectis, & legibus Partitae supra, in initio relatis, omnes fere huius materiae: ampliationes, & limitationes scire poteris. Et hactenus de praedictis, quae sunt notanda ad text, in dict. l. 1. ff. de inofficioso testamento, nec erant antea sic distincte explicata. Nunc vero, & secundo loco constituendum est, in proposito huius Capitis dubium maximum esse, & licet ab infinitis mille in locis tractatum, nondum tamen, vt arbitror, absolute, aut distincte satis explicatum, an cum frater a fratre praeteritus, vel exhaeredatus, testa[sect. 15]mentum impugnat, quia in eo fuit instituta turpis persona, in totum rescindi debeat testamentum, vel tantum vsque ad Legitimam: Et quid si frater aliquid in testamento reliquisset fratri: Quid etiam, si totam integram Legitimam ei reliquisset? Et quidem Guill. de Cun. in d.l. fratres, C. de inofficioso testam. n. 4. indistincte asse[sect. 16]rit, quod instituta turpi persona, non solum si frater omnino praeteritus fuerit, vel exhaeredatus, aut etiam si aliquid ei in testamento relictum fuerit, verum etiam si totam integram Legitimam ei reliquisset, frater querelare possit testamentum in totum, & aduocare totam haereditatem, & Guill. sequaces plures referunt Antonius Galeatius Maluassia in cons. 24. num. 63. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 47. num. 32. lib. 2. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana, 128. n. 12. Grassus §. testamentum, quaest. 46. num. 4. Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaest. 566. in princ. & sequitur Antonius Gomezius tom. 1. variar. dict. cap. 11. num. 37. in vers. Quinto intellige, & versic. Sexto intellige: quo loco secure affirmat, testamentum in totum rumpi, etiamsi frater instituat fratrem in Legitima, quae est quarta pars bonorum, si in residuo turpem personam instituerit. Fundamenta autem huius partis ex communi omnium Doctorum placito adduxerunt Iason in d.l. fratres, num. 2. Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, in princ. num. 12. in vers. sed Guillielmus Caeuallos, dict. quaest. 566. in princ. latius Antonius Galeatius Maluassia in cons. 24. ex num. 31. vbi firmiter asserit, testamentum fratris turpi persona instituta, in totum expugnari, idest, vt in vniuersam eius substantiam succedat frater, & non solum quando nihil, aut minus portione legitima relictum fuit, sed etsi plena, & integra Quarta relicta fuerit, & non quoad institutionem tantum, sed etiam quoad cetera in eo relicta: & idem prosequitur ex num. 69. cum seqq. & num. 63. 64. 65. & 66. quo loco[sect. 17] fundamentis contrariae partis, de qua mentio fiet statim, sic eleganter, & vt prima facie videtur, concludenter adeo satisfacit, vt nihil vltra desiderari possit, nec alibi inueniri locus, quo sic possit Guill. sententia defendi. Pro qua considerandum erit, non mediocriter videri vrgere l. 12. tit. 7. partit. 6. vbi indistincte dicitur, quod in[sect. 18]stituta turpi persona per fratrem, institutio haeredis non valet, & potest frater testamentum subuertere, & haereditatem consequi; id quod non aduerrunt recentiores huius Regni Scriptores, solus Gregorius Lopez considerasse videtur ibidem, verbo, la haeredad, in hunc modum dicens: Approbatur hic opinio Guilliel. relati a Paul. de Cast. in dict. l. fratres, vt non solum reuocetur testamentum per querelam, quoad Legitimam fratri debitam, sed etiam quoad omnia bona; & idem tenet Bartol. seu ille, cuius est illa lectura in Authent. de haeredibus, & Falcidia, in princ. collatione 3. per l. Paconius, ff. si quis a parente fuerit manumissus, in princip. Vere tamen dict. l. Regia partit. indistincte accipi non potest, sed in vno dumtaxat casu vrget, vt notabitur infra. Contrariam autem sententiam, imo quod frater dumtaxat[sect. 19] agere possit ad supplementum, cum instituta turpi persona, aliquid sibi relictum est, aut nullo modo agere, si integra Legitima sibi relicta fuerit, defendunt Angelus, Alexander, Afflictis, Curtius iunior, Cagnolus, Parisius, Fabian. de Guioch. Gabriel Eugub. Ancharanus, & alij, cum quibus sic firmiter amplectitur Anton. Thesaurus decis. 128. num. 11. & 12. vbi dicit, quod ipse credit hanc opinionem veriorem, per textum clarissimum, & nullam cauillationem admittentem in l. omnimodo, C. de inofficioso testamento, quicquid contra eum text. audacter, & subtiliter magis, quam vere, Decius, & alij scripserint, eandem sententiam secure admittit Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, num. 12. fol. 4. dicens sic tenuisse Accursium in dict. l. omnimodo, & respondens fundamentis Guilliel. & sequacium, Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 589. vbi dicit veram esse communem opinionem contra Paulum, & Guilliel. sed tunc neutram partem firmans propter textum in dict. l. Paconius, ff. si quis a parente fuerit manumissus, & num. 601. vbi fatetur, quod si fratri integra Legitima relicta fuerit, tunc etiam contra turpem personam querelam mouere non possit; quod tamen cogitandum reliquerat antea n. 590. ibidem. Michael Grassus. §. testamentum, quaest. 46. num. 4. vbi sententiam Glossae in dict. l. omnimodo, longe veriorem putat contra Guill. nec licere super hoc disputare, cum habeamus casum legis expressum in d.l. omnimodo, & refert Anton. Cucchum, & Emman. Suar. idem tenentes, Antonius Pichardus in §. soror, Institut. de inofficioso testamento, num. 88. vbi hanc opinionem veriorem, & communiorem vocat, & dicit probari per text. expressum in authent. de haeredibus & falcidia, §. 1. collatione 1. vbi dicitur, eodem modo deberi Legitimam fratribus, turpi persona haerede scripta, quo debetur liberis, & parentibus; & sic cum aequiparentur secundum generalem decisionem dict. l. omnimodo, hos omnes comprehendere: quem text. ante ipsum expendit Roderic. Suarez in d.l. quoniam in prioribus, in vers. neque obstat argumentum. Denique hanc partem veriorem etiam putat nouissime Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaestion. 566. ex num. 7. Angel. Matheacius de legat. & fideicommissis lib. 4. cap. 9. num. 8. & omnes duobus praecipue fundamentis mouentur. Primum deducitur ex verbis dict. l. omnimodo, C. de[sect. 20] inofficioso testamento, ibi: Certa & statuta lege tam mortuis consulere volentes, quam eorum liberis, vel aliis personis, quibus eadem actio compere poterat, &c. & ibi: Liceat vero his personis, quae testamentum quasi inofficiosum, vel alio modo subuertendum queri poterant, id quod minus portione legitima sibi relictum est, ad implendam eam sine vllo grauamine, vel mora exigere, &c. Secundum fundamentum ab absurdo vitando deducitur: quia si probaremus fratrem posse testamentum per querelam inofficiosi subuertere, & expugnare, melioris vtique conditionis esset frater ipse, quam revera esset filius, qui si quid iure institutionis habeat, testamentum inofficiosum dicere nequit, sed ad supplementum legitimae portionis tantum agit, ex text. in dict. l. omnimodo: quod maximum absurdum esset, igitur non probandum, l. diuortio, in princ. vbi Iason in 5. notabili, ff. soluto matrimonio, l. scire, §. aliud, vbi Baldus in vlt. notabili, ff. de excusationibus tutorum: quibus tamen fundamentis, vt dixi supra, ex proposito satisfacit Antonius Galeatius Maluassia in cons. 24. ex num. 63. cum tribus seqq. sic vt negari non possit, quin hac in re maxima difficultas sit, vt etiam constat ex his, quae scripsit Matheacius, vbi supra, dict. cap. 9. ex num. 4. Quapropter, vt eam apertius explicaret, tres casus in[sect. 21] proposito distinguit Iulius Clarus §. testamentum, q. 50. Primus casus est, cum in testamento, in quo turpis persona est instituta, nihil relictum est fratri; & tunc per querelam rumpit testamentum in totum. Secundus casus est, cum aliquid reliquit frater fratri, sed non titulo institutionis; & tunc inquit Iulius Clarus, quod frater pariter rumpit in totum, ad exemplum descendentium: & reddit rationem, quia licet regulariter in collateralibus non sit necessarius titulus institutionis, neque eis aliqua Legitima debeatur; est tamen speciale, quando turpis persona est instituta, quia eis debetur Legitima: & consequenter. quod non est impertinens dicere, quod talis Legitima sit eis relinquenda titulo institutionis, & quod ita procedat opinio Guil. de Cun. quam ipse sequitur. Tertius casus est, quando frater instituta turpi persona, reliquit titulo institutionis, sed minus Legitima; & tunc procedit opinio secunda Angeli, & sequacium, de qua supra: dicit tamen cogitandum esse, & omittit quartum, & necessarium casum, quando scilicet integra Legitima titulo institutionis, vel legati relinquitur. In[sect. 22] primo autem autem casu, Iulij Clari sententiam amplectitur Grassus in dict. §. testamentum, quaest. 46. num. 4. in principio. In secundo vero & tertio improbat eum ibidem, num. 5. dicens indistincte tenendum, quod in vtroque casu ad supplementum dumtaxat sit agendum, & probans cum Emman. Suarez, Antonij Gomezij Additionatore, relicti titulum, dicit nullam differentiam in proposito facturum, nec distingui debere an titulo institutionis, vel titulo particulari Legitima, aut pars eius relicta sit. Sed in praedictis etiam duobus casibus, hoc est secundo & tertio, an scilicet relictum sit aliquid titulo institutionis, vel titulo tantum particulari, Clarum videtur sequi, & praefatam differentiam admittere, quamuis in ea firmiter non insistat, Ioannes Vincentius Honded. in consil. 47. num. 34. volum. 2. Hiero[sect. 23]nymus vero de Caeuallos, qui, vt vides, nouissime omnium quaestionem superiorem tractauit, dict. quaest. 566. praedictorum nullam mentionem facit, nec de veritate distinctionis Clari disputationem suscipit, nec etiam refert Authores quamplurimos, superius a me relatos. Idcirco, vt ego sententiam meam interponam, nonnulla[sect. 24] constituere necessarium duxi, quibus praefata quaestio non adeo dubia videbitur, imo distinctione, & resolutione maiori, quam antea erat, explicata manebit. Et in primis constituo, quod si frater instituta turpi[sect. 25] persona a fratre suo, praeteritus fuit, vel exhaeredatus, nec aliquid ei in testamento relictum est; tunc per querelam rumpet testamentum in totum, vt in vniuersam eius substantiam succedat: idque ex sententia Baldi, in dict. l. fratres, C. de inofficioso testamento, num. 8. Iasonis ibidem, num. 16. in qua conueniunt omnes, vt scribit Grassus §. testamentum, quaest. 46. num. 4. in principio, & tenent Iulius Clarus in eodem §. quaest. 50. num. 3. in vers. aut in testamento. Afflictis d. decis. 204. num. 2. & 3. & ibi Vrsillus in addit. num. 1. & 4. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 47. num. 34. lib. 2. & in hoc casu loquuntur Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 586. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 11. num. 37. vers. Quinto intellige, dum dicunt, quod testamentum debet rumpi in totum, & non pro parte, vel non vsque ad Legitimam tantum, cum instituta est turpis persona. In eodem etiam casu loquitur aperte dict. l. 12. tit. 7. partita 6. vt constat ex illis verbis: Et dezimos que el vn hermano puede desheredar al otro conrazon, e sin razon. E aun que non fiziesse mencion del en el testamento, puede de jar lo suyo a quien quisiere, quando non ouiere fijos: nin otros que descendiessen del de la lifia derecha, nin padre, nin abuelos, fueras ende si estableciesse por su herectero a tal home, que fuesse de mala vida, o enfamado, ca estonze no valdria el establecimiento de tal heredero, ante decimos, que el hermano puede quebrantar el testamento, e auer la heredad de su hermano. Et sic in praedicto casu approbatur ibi opinio Guil. de Cun. vt non solum reuocetur testamentum per querelam quoad Legitimam fratri debitam, sed etiam quoad omnia bona, vt recte intellexit Gregorius Lopez, verbo, la heredad, ibidem, vt dixi supra, num. 18. ideo Gregorius ipse statim mouet dubium; Quid si aliquid fuit fratri relictum, quasi sentiens expresse, loqui eam legem dumtaxat in casu praedicto, quando fratri praeterito, vel exhaeredato nihil in testamento relictum fuit. Idem etiam in casu superiori aperte praesentit Angelus Matheacius de legat. & fideicommissis, lib. 4. cap. 9. num. 8. & ius Digestorum a iure Codicis optime distinguit. Secundo constituo, quod si frater instituta turpi per[sect. 26]sona, neque praeteriit fratrem, neque etiam exhaeredauit illum, imo potius titulo institutionis, aut titulo etiam particulari (in hoc differentia non est) integram Legitimam, hoc est quartam partem ei reliquit; tunc fratri querela non competit vllo modo, quia non est in hoc casu, cur frater ipse conqueri debeat, quippe cum Legitima integra ei relicta fuerit, ad quod tantum tenetur frater, cum turpem personam haeredem instituit, §. 1. cum Glossa, in Authent. de haeredibus & falcidia, vbi aperte datur intelligi, quod in reliquo ad libitum potest frater disponere, etiam turpi persona haerede instituta, ex quo ad relinquendam fratribus Legitimam, hoc casu lex cogit fratres; alias vana esset dispositio, & superuacuum relictum Legitimae, vt inquit Cagnolus, quem statim referam, si nihilominus posset frater in totum testamentum rescindere: & dicendum esset, totam substantiam esse fratribus eo casu relinquendam, non Legitimam tantum; & hunc casum vnanimiter admittunt omnes Authores praecitati supra, num. 19. qui, vt iam vidisti, etiam in fortioribus terminis, quando non integra Legitima relicta fuit fratri, id probarunt, & agendi ad supplementum ius dumtaxat concesserunt. Deinde in terminis nostris sic tenet superiorem resolutionem Alexand. in l. si patroni, in §. finali, in vltima columna, ff. ad Trebell. sequitur Cagnolus dicens, quod rationi praedictae non videt dari posse responsum in l. 1. ff. de inofficioso testamento, num. 11. Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 601. Grass. §. testamentum, quaest. 46. num. 4. & cum multis firmiter sustinet, hunc casum Anton. Thesaur. decis. 128. n. 11. & 12. & ante ipsos hoc dixit Salicet. in d.l. fratres, C. de inofficioso testam. in 3. qu. principali, qui quamuis sequutus sit Guil. de Cun. sententiam relatam supra, num. 16. tamen discrepat ab eo, vbi frater Quartam integram reliquisset fratri suo, dicens quod tunc non competeret querela fratri, instituta turpi persona: & in eum sensum recte citat Salicetum, & sequitur eum Rodericus Suarez in d.l. quoniam in prioribus, in princ. n. 12. fol. 4. in vers. in vno discrepat. Nec distinguunt ij omnes, an titulo legati, vel titulo institutionis Quarta relicta sit, quasi sentiant manifeste, sufficere, quod Legitima quocunque modo relicta fuerit; & ita tenendum est ex dictis Authoribus, & verbis d.l. 12. tit. 7. partita 6. quae loquitur dumtaxat, quan[sect. 27]do frater praeteritus fuit, vel exhaeredatus, vt tunc rumpatur testamentum in totam, non vero in isto casu, cum integra Legitima fratri relicta fuit; & sic ad eum trahi non debet, iuxta vulgata iuris principia, & communes traditiones Doctorum, quamuis contrarium in casu prae[sect. 28]dicto, sed male quidem, tenuerint omnes, qui Guil. de Cun. sententiam amplexi sunt, vt constat ex relatis supra, num. 16. & per Antonium Thesaurum dict. decis. 128. num. 12. & inter alios sic expresse, sed male, vt dixi, firmarunt Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 11. num. 37. vers. Sexto intellige, Rubeus in leg. Titia, §. Imperator, num. 287. ff. de legatis 2. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 24. num. 31. & n. 63. & seqq. volum. 1. quorum sententia clare conuincitur ex his, quae huiusce nostrae resolutionis sequaces notarunt, ac inter alios Rodericus Suares, Cagnolus, Grassus, & Thesaurus in locis relatis supra, Matheacius lib. 4. dict. cap. 9. num. 8. Tertio constituo, quod si frater instituta turpi per[sect. 29]sona, fratri praeterito, vel exhaeredato, hoc est haeredi non instituto aliquid reliquit, sed minus Legitima, titulo tamen institutionis; tunc equidem dumtaxat competere ei ius agendi ad supplementum, nec querelare posse testamentum fratris: quod fatetur Iulius Clarus dict. §. testamentum, quaest. 50. num. 3. in finalibus verbis, dicens sic procedere opinionem Angeli, & sequacium, contra Guil. de Cun. & sequaces eius; & in hoc libenter sequor praedictum Authorem, propter rationes communis sententiae, & authoritatem eorum, quos retuli supra, num. 19. & per text. in dict. l. omnimodo, & in dict. authent. de haeredibus & falcidia, §. 1. collat. 1. qui in hoc cauillari non possunt, quamuis contra, sed male quidem, tenuerint in hoc casu Antonius Gomezius, Rubeus, Anton. Galeat. Maluas. & caeteri alij adducti in secundo casu, supra, qui, vt vidisti, in fortioribus terminis contrarium defendunt. Quarto constituto, quod si frater instituta turpi per[sect. 30]sona, fratri praeterito, vel exhaeredato, hoc est haeredi non instituto reliquit aliquid, sed non titulo institutionis, succedere tunc contrarietatem Guil. de Cun. & sequacium eius, & Angeli, ac sequacium eiusdem, & sic diuersitatem primae, & secundae opinionis, quas adduxi supra, num. 16. & num. 19. in qua tamen Iulius Clarus dict. §. testamentum, quaest. 50. num. 3. in vers. aut reliquit aliquid, Guil. sententiam amplectitur, & existimat, in hoc casu fratrem rumpere debere testamentum in totum, ad exemplum descendentium. Grassus autem receptarum sententiarum, §. testamentum, quaest. 46. num. 4. contrarium defendit, & in praedicto casu, ius agendi ad supplementum dumtaxat fratri concedit, ac cum Emman. Suar. Antonij Gomezij Additionatore, quem ibidem refert, probabilius credit, relicti titulum, nullam differentiam in eo facturum. Ego vero in praxi omnino crederem seruandam Emman. Suar. & Grassi sententiam, nec constituendam differentiam, quo titulo relictum sit factum, dummodo verum sit, aliquid relictum fuisse fratri. Moueor in primis authoritate quamplurimorum, quos retuli supra, num. 19. qui etiam in hoc casu concedunt dumtaxat ius agendi ad supplementum: nec distinguunt, quo titulo relictum fuerit aliquid fratri, instituta turpi persona. Secundo per textum in dict. l. omnimodo, C. de inofficioso testamento, qui nullam cauillationem admittit, vt dicit Antonius Thesaurus d. decis. 128. num. 11. in fine. Tertio, quia negari non potest, quin diuersa sit causa fratrum, & descendentium, quippe cum fratribus nec Legitima debeatur, nec sit necessarius titulus institutionis: & quando turpis persona est instituta, licet eis Legitima debeatur, vt dicebam supra; tamen nullibi expressum est, quod talis Legitima sit relinquenda titulo institutionis: vnde non concludit Iulij Clari ratio, nempe quod non sit impertinens dicere, quod titulo institutionis debeat Legitima relinqui in eo casu: quia imo impertinens est, & a mente legis alienum. vt non obscure colligi valet ex l. 12. tit. 7. partita 6. quae si mature perpendatur, ex ea colligetur aperte, eo dumtaxat casu subuerti testamentum a fratre, & per eum integram haereditatem aduocari, quando instituta turpi persona, frater ipse praeteritus est, vel exhaeredatus, nihilo eidem relicto: cum vero aliquid relictum est, nihil lex illa decidit, nec loquitur in hoc casu; denotat potius, in alio casu, vltra positum ibi, testamentum non subuertendum, sed dumtaxat ad supplementum agendum, vt ibidem notauit Gregorius Lopez verbo, la heredad, in versic. & quid si aliquid, & coadiuuatur ex his, quae resoluit Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. n. 583. in versic. 4. & fortius, vbi dicit, quod vera, & communis opinio est, quod titulus institutionis non requiratur in Legitima fratrum, & se remittit ad alium locum, quo latius id tractauit: coadiuuatur denique ex his, quae mature & cum iudicio obseruauit in hac materia Angelus Matheacius de legat. & fideicommiss. lib. 4. cap. 9. num. 8. vbi, vt antea dicebam. ius Digestorum a iure Codicis optime distinguit, & in effectu dicit, quod Digestorum iure, si tota Legitima fuisset relicta, tunc etiam turpi haerede scripto, inofficiosi agere poterat: si vero quid minus Legitima, vel nihil relictum fuisset, fratres vtique, & liberi frangebant inofficiosi testamenta; iure vero Codicis, aut tota Legitima legata fuit, & nemo inofficiosi agere potest, nec tunc frater ipse, turpi quoque haerede scripto: aut quid minus Legitima relictum fuit, & tunc nec etiam frater rumpere potest testamentum fratris, sed tantum petere supplementum Legitimae, firmo manente testamento. Quinto constituo, quod in omnibus casibus, in qui[sect. 31]bus dictum est, quod fratri competit ius agendi ad supplementum dumtaxat, vel Legitima tantum, hoc est quarta parte bonorum debet esse contentus, in his omnibus non tenetur ad legata pro quarta parte: Ratio est, quia turpi persona haerede scripta, fratri debetur Legitima, quae est quarta pars & sic debetur illi absque onere, ex vulgatis iuribus, quae adducit, & latius probat Afflictis decis. 125. per totam, dicens in finalibus verbis, votatum fuisse in Senatu, quod legatum alimentorum factum quibusdam soluatur integre per haeredes scriptos, & nihil contribuat soror illa, quae dixit testamentum fratris inofficiosum, quia in eo fuit instituta turpis persona. Sexto & vltimo constituo, dubium maximum esse,[sect. 32] an si frater rumpat testamentum fratris per querelam, quia in eo fuit instituta turpis persona, teneatur ad omnia legata, & fideicommissa etiam vniuersalia relicta in testamento fratris: & sic an text. in authent. ex causa, C. de liberis praeteritis, habeat locum etiam inter fratres, instituta turpi persona? Et certe dubia est, & difficilis haec quaestio, quam propterea egere decisione, & praesentia Principis dixit Salicetus in dict. leg. fratres, C. de inofficioso testamento, in 4. quaest. & arduam vocat Iulius Clarus, vt refert Antonius Thesaurus decis. Pedemontana 128. num. 6. dicens multas fuisse in explicatione illius Authenticae Doctorum opiniones, & eas retulisse P. Iacob. in dict. authent. ex causa, & Fulgosium ibid. num. 25. & 26. Sed in terminis nostris, quod non habeat locum dispositio dictae Authenticae, sed quod simul cum[sect. 33] institutione omnia corruant, tenuerunt Angelus, Iacob. de Aren. Petrus, Cinus, Paulus, Franciscus de Rampon. Imola, Alexand. & Iason, quos in vnum congessit Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. n. 580. & 581. qui dicit hanc esse communem opinionem secundum[sect. 34] Iasonem, Paul. & Alexand. & tenendam secundum eum. Decius in leg. liberi, num. 13. de bonorum possessione contra tabulas. Petr. Iacob. Ruinus, Rolandus, Iacobinus, & Afflictis, quos retulit Antonius Thesaurus d. decis. 128. num. 6. Corneus in dict. authent. ex causa, sub num. 3. Mantica in consil. 199. Rubeus in l. Tuia, §. Imperator, num. 62. & num. 176. de legatis 2. Anton. Galeat. Maluass. in cons. 24. num. 70. volum. 1. Ioannes Vincentius Honded. in consil. 47. num. 37. volum. 2. Ac denique huius[sect. 35] partis fundamenta omnia adducunt Salicetus, in dict. l. fratres, in 4. quaest. principali, & ibidem Iason num. 3. & 4. Menchaca d. §. 10. num. 581. & num. 582. in vers. tamen communis opinio, a quibus accipiunt alij postmodum Scribentes, & contrariae partis rationibus respondet Antonius Galeatius Maluassia d. cons. 24. num. 71. & 72.[sect. 36] & post leges Partitarum, siue in terminis etiam earum, amplectuntur eandem sententiam Gregorius Lopez in[sect. 37] l. 12. tit. 7. partita 6. in verbo, el testamento, versicul an autem rupto, dicens, quod d. authent. ex causa, non habet locum in fratribus, instituta turpi persona & ad id bene facere text. in l. finali, tit. 8. partit. 6. vbi Gregorius ipse, verbo, el fijo, idem probauit. Hieronym. de Caeuallos practicarum communium, q. 566. qui dicit hanc esse communem sententiam, & iuxta eam hodie sancitum in d.l. finali, tit. 8. partita 6. Sed contrariam opinionem, imo decisionem text. in[sect. 38] dict. authent. ex causa, C. de liberis praeteritis, habere locum inter fratres, instituta turpi persona, tenent Bald. in dict. l. fratres, C. de inofficioso testamento, in 3. quaest. Curtius iunior ibidem, num. 75. Cagnolus num. 87. in fine, & num. 88. Ioannes Faber num. 5. & omnium latissime Ioannes Igneus in repetitione illius authent. num. 59. in versiculo, ego autem dico. Grassus, & Craueta, quos refert Antonius Thesaurus d. decis. 128. num. 7. dicens sibi videri, quod haec opinio in iudiciis est sequenda, cum sit aequior, & humanior, & eam constanter defendens Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 52. num. 5. vbi dicit, quod opinio praecedens semper visa fuit sibi terribilis, & si casus contingeret in facto, quod non peccaret mortaliter Iudex, qui iudicaret contra eam. Et huius partis fundamenta quatuor, post Salicetum[sect. 39] adducit Iason in d.l. fratres, num. 3. in versiculo, adde quod contrarium tenet Baldus, vsque ad versiculum, in contrarium, & vide num. 4. in versiculo, si velis tenere, vsque ad versiculum, Teneas communem sententiam, vbi in effectu, & vere quidem, atque concludenter, licet ipse contrarium teneat cum Communi, respondet omnibus fundamentis contrariae partis relatae supra, n. 33. praecipuo etiam fundamento Communis respondent[sect. 40] Iulius Clarus d.q. 52. n. 5. & Menchaca d. §. 10. n. 582. licet contrarium tueatur, vt supra vidimus; iura etiam & rationes permultas pro hac parte considerauit Igneus in dict.[sect. 41] authent. ex causa, num. 59. versiculo, ego autem dico, & concludentem, nouámque tradit Thesaurus, & praecipuae rationi Communis respondet d. decis. 128. n. 8. & 9.[sect. 42] Quae equidem rationes adeo me mouent, vt secundam hanc sententiam contra Communem libentius probauerim[sect. 43] excitatus in primis praedictis quatuor fundamentis Iasonis quae fortissime vrgent. Secundo iuribus, & rationibus Ignei, & Thesauri vbi supra, quae etiam non mediocriter iuuant hanc partem. Tertio, propter solutiones, quas ad rationes contrariae partis tradiderunt Iason, Menchaca, Clarus & Thesaurus, quae iuxta rationem iuris procedunt: & vere negari non potest quin in correctoriis fiat extensio, quando alias resultaret absurdum, vel quod verba d. authent. ex causa, generalia sint, & absque vlla extensione comprehendant hunc casum, vt aduertit Iulius Clarus vbi supra, quia vbi est maior ratio, ibi ex vi comprehensiua, idem cautum este intelligitur: ergo si rescisso ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis testamento, conseruantur legata aduersus liberos, & parentes querelam inofficiosi testamenti mouentes, multo magis, faciliúsque conseruabuntur aduersus fratres. Deinde, quia casus praedictus omissus est in dict. authent. vt ex verbis eius constat aperte; tamen ipsius dispositio non ideo excludi debet aduersus fratres, sed potius pro expressa haberi, propter rationes praedictorum Authorum, maxime ob rationem Thesauri d. decis. 128. num. 8. in principio. Ac denique, quod text. in dict. l. fratres, licet odio turpis personae sic disposuerit; eius tamen odio non debent alij sic grauari, vt beneficium amittant: quod etiam aduersus liberos, & parentes est institutum, eo maxime, quod conclusio illa, vt in correctoriis non admittatur extensio, non est sine controuersia, & multi attestantur communem opinionem esse in contrarium; aut saltem negari non potest, quod ipsa multas habeat limitationes, & declarationes, quae ad propositum nostrum accommodatae, communis sententiae fundamentum subuertunt, vt constat ex his, quae scripserunt Doctores in authent. quas actiones, C. de sacrosanctis Ecclesis. & in l. si vero, §. de viro, & in l. si constante, ff. soluto matrimonio. Gratianus regula 111. per totam. Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 6. cap. 6. num. 11. & cap. 14. per totum. Ex quibus etiam constat aperte, quod text. in dict. l.[sect. 44] finali, titul. 8. partita 6. vere non facit pro opinione Angeli, & sequacium, relata supra, num. 33. quicquid aliter dicat Gregorius Lopez, quem retuli supra, num. 37. nec etiam iuxta opinionem eiusdem Angeli sancitum in ea lege, vt male quidem existimauit Hieronym. de Caeuallo, quem ibidem citaui, propterea quod nihil in proposito statuitur ibi, nec iuri communi aliquid additur, sed dumtaxat ius commune confirmatur, & dicitur, quod rupto testamento ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis, annullatur testamentum quoad institutionem; legata tamen, & libertates valida remanent, vt in dict. authent. ex causa, fuerat statutum; vnde qua ratione dixi de iure communi, Baldi sententiam tenendam contra sententiam Angeli, & sequacium, ipsa etiam, & de iure Partitarum idem assero, cum eo iure attento, fic militent rationes omnes, quas praefati Authores considerarunt, sicut in terminis iuris ipsius communis vrgebant, & erit hodie magis certum ex generali decisione[sect. 45] l. 1. tit. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collectionis Regiae, iunctis his, quae in eius legis explicatione obseruauit Tellus Fernandez in l. 3. Tauri, 4. part. num. 18. & n. 21. dicens, regulariter obseruandum, quod vbicumque testamentum annullatur, quia in institutione peccauit, provt in nostro casu contingit, dumtaxat haberi pro non facta institutionem, caetera vero remanere firma, quamuis Azeuedius ibi, num. 179. non audeat firmare: Et hactenus de praefata quaestione. Nunc vero tertio loco, & principaliter constituen[sect. 46]dum est, dubitari etiam communiter, quae dicantur in proposito personae infames, turpes, vel inhonestae, vt eis institutis, possit frater querelare testamentum fratris? Et text. in dict. l. fratres, C. de inofficioso testamento, dubium diluit, in hunc modum scribens: Si scripti haeredes, infamiae, vel turpitudinis, vel leuis notae macula aspergantur, & c. & in l. 12. tit. 7. partit. 6. dicitur: Si estableciesse por su heredero a tal home, que fuesse de mala vida o enfamado, & ibi Gregorius Lopez, verbo, de mala vida, late explicat, quae dicantur in proposito turpes personae: Iason in dict. l. fratres, num. 10. 11. & 12. Gama decis. 143. & Additionator eius ibidem, Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 10. num. 569. & quatuor seqq. & num. 608. vbi dicit, quod haec conclusio intelligitur multipliciter. Primo, si persona instituta sit infamis de iure & de facto. Secundo, etiamsi sit infamis de facto tantum. Tertio, etiamsi nec sit infamis de iure, nec de facto, sed tantum sit turpis eius quaestus, & modus viuendi. Quarto, etiamsi nec sit infamis de iure, nec de facto, nec etiam habeat turpem modum viuendi,[sect. 47] si tamen est homo sinistrae, aut malae opinionis. Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 11. num. 38. per totum, vbi late declarat, & in fine constituit, Iudicis arbitrio relinqui, quae dicatur turpis persona, vel non, & dicit ita tenuisse solum Fabrum in §. soror, col. 2. in medio, Institut. de inofficioso testam. & reputat vnicum, & singulare in ista materia. Addiderim ego, arbitrium hoc non ita liberum esse debere, vt Gomezius supponit; imo potius regulari debere iuxta rationem, & verba dict. l. fratres, & dict. l. 12. partitae, communésque Doctorum omnium Scribentium resolutiones: nec verum esse, quod tractit ipse Gomezius, certam scilicet regulam, aut doctrinam in hoc dari non posse, nam imo dari potest certa regula ex decisione, & verbis dict. l. fratres, quamuis verum sit, regulae eius executionem, discreti Iudicis declarationi, aut arbitrio relinqui; & hoc obiter dictum: redeundo tamen ad propositum, scribunt etiam Quesada diuersarum quaestionum iuris cap. 6. num. 11. Simon de Pretis de interpretatione vltimarum volunt. lib. 5. dubitatione 1. num. 69. & 70. fol. 443. Grassus §. testamentum, quaest. 46. Aluarus Valascus consultatione 17. per totam, Plotus de in litem iurando, §. 49. num. 12. Guill. Benedict. in cap. Rainuncius, de testamentis, verbo, Rainuncius de Clera, num. 28. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 126. num. 4. optime Ioannes Vincentius Honded. in cons. 47. ex num. 11. vsque ad num. 29. vol. 2. qui cum aliis recte aduertit, quod cum text. in d.[sect. 48] l. fratres, C. de inofficioso testamento, loquatur alternatiue; sufficit quod vna qualitas ex illis tribus concurrat in haerede scripto: & sic, vel quod sit infamis vel turpis persona, aut leui macula notetur; vt etiam aduertit Antonius Galearius Maluassia in cons. 24. num. 32. & tribus seqq. & num. 55. & seq. vol. 1. vbi dicit, quod infamis in[sect. 49]famia facti dicitur ille, cuius opinio apud probos viros laesa est, & onerata, idque iure, & authoritate confirmat Tiberius Decianus in cons. 31. ex num. 11. vsque ad n. 31. vol. 4. & omnes praedicti tanquam indubitata tradunt, atque vnanimiter duo. Primum, quod spurij sunt infames, turpes, & viles,[sect. 50] vt late probauit Decianus dict. cons. 31. ex num. 15. vsque ad num. 24. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 47. ex num. 21. lib. 2. vbi num. 23. extendit ad eum, qui ex[sect. 51]positus fuit Hospitali, vt si non probetur legitimus, turpis persona dicatur in proposito, de quo latius Maluassia dict. cons. 24. per totum. Secundum, quod filius Presbyteri dicitur infamis[sect. 52] infamia facti, turpis, & vilis, & comprehenditur sicut spurius sub dispositione dict. l. fratres, C. de inofficioso testamento, vt institutis eis, querelari possit testamentum a fratre preterito vel exhaeredato, vt latius per Antonium Gomezium, Menchacam, Thesaurum, Decianum. Hondedeum, & reliquos citatos supra; id tamen existimauit verum Aluarus Valascus consultatione 17. num. 3. nisi filius Presbyteri sit alias vir probus, & honestus, &[sect. 53] maxime si ad officia publica sit admissus: tunc enim dicit, quod absque dubio non censebitur turpis persona, vt querelari possit testamentum propter eius institutionem, & quod ita iudicauit Senatus Vlyssiponensis, in quodam filio Presbyteri Portuensi & AEdilitia dignitate decorato, instituto haerede ab vxore sua, & exhaeredato fratre, vt non possit testamentum querela proposita, rescindi, quasi talis non corruptis moribus notatus, non sit censendus turpis persona, & sequitur Valascum Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 126. num. 6. vbi generaliter dicit quod si iste spurius aliis virtutibus[sect. 54] esset illustratus, & decoratus, ita vt fratre praeterito dignior esset; tunc non haberet locum querela, argumento text. in cap. nunquam de vitiis, & in cap. Apostolica, & cap. sequent. 56. distinctione, Blasius Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem 143. Gamae, in principio, fol. 61. vbi scribit in hunc modum: Fallit tamen, si talis bastardus esset notabilis, aut valde honorata persona, ex propriis meritis, & persona; & ita dicit iudicatum Aluarus Valascus, vbi supra. Et in effectu idem videtur probare nouissime Andreas Fachin. controuers. iur. lib. 4. cap. 93. ad finem, iuxta distinctionem quam adducit, vt resoluat, an contra spurium querela detur fratri: expendit autem Valascus pro hac sententia, aut communis resolutionis limitatione, nonnulla fundamenta, quae augeri possunt ex fundamentis adductis in simili per Antonium Thesaurum dict. decisione Pedemontana 126. num. 34. & 5. latius per Tiberium Decianum. in consil. 31. ex num. 1. vsque ad num. 11. volum. 4. Haec sciens, consultóque praetermitto, nec ideo refero,[sect. 55] quod in simili casu, nempe in spurio haerede scripto, & proprio fratre testatoris praeterito, qui spurius erat Tabellio, & officium Tabellionatus exercebat, item qui erat Clericus habens primam clericalem tonsuram, & quatuor minores Ordines, & Capellaniam, erátque adolescens bonis moribus praeditus, optimaeque vocis, existimationis, & famae, contrarium obseruauit ipse Decianus, ad quem nullus praedictorum aduertit, nec refert eum dict. consil. 31. per totum, volum. 4. vbi adeo concludenter satisfacit omnibus, quae pro Valasco excogitari possunt, & suam sententiam sic erudite tuetur, vt nihil vltra desiderari possit, nec eo praelecto, vllo modo limitatio, aut declaratio Valasci defendi: inter alia tamen, quae considerauit ibidem, ex num. 25. cum seqq. vt responderet his, quae ex num. 1. vsque ad num. 11. adduxerat pro contraria parte dicto num. 11. rectissime adnotauit, in proposito casu stare regulam certam in iure, quod frater praeteritus, vel exhaeredatus, possit querelare de inofficioso testamento fratris, in quo instituta est turpis persona, aut leui etiam macula notata, vt dicit text. in dict. l. fratres, C. de inofficioso testamento. Quanquam ergo constet, vt ipse Author dicit num. 24. institutum esse quantumcunque probum, honestum, & virtuosum virum; non propterea desinit esse infamis, aut macula quacunque notatus, quoad infamiam facti; haec enim tolli non potest nisi per expressam remissionem, ac indulgentiam Principis, nec tollitur ex eo, quod spurius sit probus, aut honestus, aut quibuscunque virtutibus condecoratus, vt de se patet aperte, sic, vt eo vel tantum verbo subuertantur omnino & Valasci rationes, & Antonij Thesauri, Blafiíque traditiones praedictae, quae vere repugnant communi Doctorum resolutioni, de qua supra, ex n. 46. cum seqq. & verbis text. in dict. l. fratres, ibi: Vel leuis notae macula aspergantur. Quis enim negauit, etiam omnibus qualitatibus praedictis in spurio concurrentibus, adhuc vel leuis saltem notae maculam remanere: quod vel solum sufficit, vt dicebamus supra, num. 48. in id referentes Ioannem Vincentium Hondedeum in consil. 47. volum. 2. qui num. 30. & 31. clare videtur in hanc[sect. 56] partem inclinare, sed Deciani mentionem non facit, Praetis etiam de interpretatione vltim. volunt. lib. 5. dubitat. 1. num. 70. Naturalis vero filius, quod hodie saltem attentis legibus huius Regni, turpis persona non dicatur, cum in nobilitate patris succedat, & consequenter quod comprehendi non debeat sub decisione dict l. fratres, C. de inofficioso testamento, recte aduertit Blasius Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem 143. Gamae, in versiculo, & licet aliqui dicant, qui tacuit Antonium Gomezium tom. 1. variarum, cap. 11. num. 38. in versic. sed hoc admitterem. Grassum §. testamentum, quaest. 46. num. 9. sic ante ipsum dicentes. # 20 CAPVT XX. Repraesentatio vtrum locum habeat in successione Maioratus, in quo proximior vocatur, vel continuo admitti proximiores cauetur: vbi quae hucusque in proposito scripserunt alij, suo ordine, & distincte recensentur in vnum; Ludouici Molinae, & aliorum sententia melius quam antea erat, corroboratur; & nonnullis nouiter & vere ab Authore adnotatis, dilucida traditur, & vera ratio l. si libertus praeterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, ad quam, vt videbis Lector, caeteri hactenus Scribentes non sic animaduertebant. SVMMARIVM. -  1 Olim inter antiquos Iuris Scriptores, ingentem fuisse, ancipitem, & fere inextricabilem controuersiam super causa nepotis, & patrui, quoad inducendum, vel impediendum effectum repraesentationis in fideicommissis, & Maioratibus. -  2 Tamen nepotis, causam aduersus patruum, fere apud omnes nationes, & gentes, quoad Maioratus successionem potiorem fuisse, provt remissiue demonstratur hoc num. vbi quamplures Authores recensentur in vnum qui de praefata altercatione, longa, & diffusa manu tractarunt. -  3 Nepotis, & patrui controuersiam quoad successionem Maioratus, sublatam ex decisione quarundam legum huius Regni, maxime ex verbis l. 40 Tauri, ex quibus praecipuum huius Capitis dubium descendit, provt hoc num. adnotatur. -  4 Repraesentatio vtrum exclusa censeatur ex eo, quod Maioratus institutor vocauerit proximiorem ad Maioratus successionem, vel continuo admitti proximiores voluerit, & num. seqq. -  5 Repraesentationem exclusam censeri in proposito casu, ex sententia multorum, qui hoc num. praecitantur, sed contra defenditur infra, ex num. 7. -  6 Et eius sententiae fundamenta & rationes, item & solutiones earum adducuntur remissiue, & de hac re Ioannes Guttierrez commendatur. -  7 Repraesentationem excludere non videtur, qui ad successionem Maioratus proximiores vocauit, nec aliud adiecit, ex quo voluntas excludendi repraesentationem deprehendi possit, ex sententia quamplurium, quae ab Authore probatur, & num. seqq. -  8 Repraesentationis virtute, remotior iudicatur propinquior, & qui admittitur per repraesentationem, non dicitur corrumpere gradum, sed potius gradum repraesentare. -  9 Glossae sententiam in l. cum ita, §. in fideicommisso, verbo, proximo, ff. de legatis 2. veram esse, & communiter receptam, quatenus repraesentationem admittit, quando ij, qui proximiori gradu procreati sunt, ad fideicommissum vocantur. -  10 Tiraquelli consideratio in hac materia, nouiter expenditur, & probatur per Authorem. -  11 Statuta strictissimam interpretationem recipiunt, nec plus valent quam sonant. -  12 Nihilominus tamen, si statutum ad successionem aliquam proximiores vocauerit, non censetur repraesentationem excludere. -  13 Maioratus institutor, et si ad successionem proximiores vocauerit, dici non potest quod excluserit eum, qui per repraesentationem contendit admitti, quia talis potius videtur proximior esse, eo quod si pater eius viueret, proximior esset, & reliquos excluderet, & sic ipse quoque proximior censendus est, & debet alios excludere, provt hoc num. & sequent. latius probatur. -  14 Repraesentans patrem, vel alium, in eius locum subintrat, & cum omnibus qualitatibus proximitatis, & & praelationis, quas ipse pater habebat. -  15 Subrogatum sapit naturam eius in cuius locum subrogatur. -  16 Et vtitur eisdem iuribus, & priuilegiis, quae habebat ille, in cuius locum subrogatur. -  17 Patrem & filium eandem personam esse, & non videri deficere patrem, cum superest filius ex illo, idque non modo secundum fictionem, sed nec etiam iuxta naturam. -  18 Pater si primogenitus erat, aut primus in successione, filius etiam iudicari debet primus, aut primogenitus in eadem successione. -  19 Nepos dicere potest se primogenitum, sicut poterat, & posset dicere pater eius, si viueret; eo quia portio paterni corporis transfusa fuit in procreationem filij, quae portio licet conuersa in nouum hominem, propter nouam, & diuersam animam, tamen negari non potest, quin remanserit vera caro, & corpus patris. -  20 Adducitur praecipuum motiuum l. 2. titulo 15. partita 2. in versiculo; e aun mandaron que si el fijo mayor. -  21 Text. in authent. de haeredibus ab intestato, §. reliquum, in versiculo, huiusmodi vero priuilegium, pro opinione relata supra, num. 7. & probata num. seqq. optime, ac vere ponderatus. -  22 Fundamenta omnia, quae communiter expendi solent contra sententiam probatam supra, ex num. 7. cessare omnino ex rationibus adductis numeris praeced. Item ex his, quae hoc num. & duobus seqq. adnotantur. -  23 Interpretatio fieri non debet contra id, quod verisimile est, aut magis communiter practicatur. -  24 Proximitatem in successione Maioratus, respectu vltimi possessoris considerandam esse, ex veriori, & recepta magis sententia. -  25 Maioratus institutor, etsi ex verbis, & facultate l. 40. Tauri, vocare possit eos, qui reuera proximiores sunt, & repraesentationem excludere; id tamen fecisse credendum non est, ex eo dumtaxat, quod dixerit sic proximiores vocare, ne vno dumtaxat verbo, omnia iura repraesentationis, & legum huius Regni dispositiones euertisse dicatur, nec se cum decisione ipsarum legum conformare voluisse. -  26 Expressio eorum, quae tacite insunt ex natura ipsius rei de qua agitur, nihil debet operari, neque immutare naturam illius rei, praesertim cum verba expressa sunt eo modo, quo inerant. -  27 Repraesentationem in successione Maioratus exclusam non censeri ex vocatione proximiorum, ineuitabiliter deduci ex l. 2. titulo 15. partita 2. & leg. 40. Tauri, inducendo eas leges provt hoc num. adnotatur. -  28 Ad excludendam repraesentationem, vtrum necessaria sit expressa dispositio, vel sufficiat tacita ex coniecturis deducta, per totum num. vbi Did. Couar. Ludouic. Molin. & aliorum resolutiones probantur, atque ex illis euidens, & concludens ratio deducitur pro sententia, quae defenditur supra, ex num. 7. cum sequent. -  29 Voluntas incerta non attenditur, vt recedatur ab eo quod est certum. -  30 L. si libertus praeterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, expenditur, fortius quam adhuc inducitur, & Ludouici Molinae solutionem defendi posse ostenditur, provt hoc num. adnotatur, & vide infra, num. 35. & seq. vbi noua traditur, & vera eiusdem legis interpretatio. -  31 Lege 12. tabularum, in successione aui ab intestato, nepotem in locum patris praemortui succedere, atque repraesentando eum, cum patruo simul ad successionem aui vocari. -  32 Idque in successione ascendentium tantum admissum fuisse; nam agnati transuersales secundum gradus praerogatiuam vocabantur. -  33 Nec filius repraesentabat gradum patris sui praedefuncti. -  34 Iustinianus vero in transuersalibus primi gradus hoc emendauit, statuítque, in successione fratris defuncti admittendos simul cum patruo, hoc est cum fratre, alterius fratris filios superstites, sed extra filios fratrum, repraesentationi locum non esse. -  35 L. si libertus praeterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, verus, & proprius intellectus adducitur. -  36 Rolandi traditio in proposito d.l. si libertus praeterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, noue confutatur per Authorem. -  37 Iasonis, & Riminaldi solutiones, in eodem proposito reiiciuntur. PRo huius Capitis expedita, atque absoluta explica[sect. 1]tione, constituendum erit in primis, olim inter antiquos Iuris Scriptores ingentem fuisse, ancipitem, & fere inextricabilem controuersiam super causa nepotis & patrui, quoad inducendum, vel impediendum effectum repraesentationis in fideicommissis, & maiorati[sect. 2]bus: Tamen nepotis causam aduersus patruum, fere apud omnes nationes & gentes, quoad Maioratus successionem potiorem fuisse, vt scribunt post alios Couar. practicarum quaest. cap. 6. num. 6. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 2. & magis veram, & communem sententiam profitentur innumeri, qui hac de re tractarunt latissime, ac etiam vtriusque partis rationes, aut fundamenta congesserunt in vnum Rodericus Suarez, Tiraquellus, Gualdensis, Didacus del Castillo, Antonius Gomezius, Antonius Gabriel, Burgos de Paz, Couar. Molina, Ioannes Guttierrez, & Velasquez de Auendano, quos refert nouissime Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaest. 197. per totam, fol. 285. Bellon. Decianus, Bursatus, Menchaca, & alij, quos adducit Grassus §. fideicommissum, quaest. 11. in principio. Iacobus Mandellus de Alba in consilio 60. lib. 1. Hieronymus Gabriel in cons. 107. ex num. 5. lib. 1. Cephalus in cons. 692. a num. 10. & in cons. 694. a num. 3. lib. 5. Alexand. Trentacinq. de substitut. parte 4. c. 7. ex num. 57. cum sequent. optime Ioseph. de Rusticis in cons. 2. impresso post tract. an, & quando liberi, per totum. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 10. num. 9. fol. 342. Hyppol. Riminald. in cons. 283. per totum, lib. 3. & in cons. 410. lib. 4. & in cons. 544. num. 60. & pluribus seqq. lib. 5. & in cons. 690. lib. 6. & in cons. 781. lib. 7. vbi latissime. Menochius lib. 4. praesumpt. 95. & in consil. 95. lib. 1. & in consil. 215. a num. 12. lib. 3. & in consil. 452. a num. 32. lib. 5. Simon de Praetis, Ziletus, Caldas Pereira, Aluarus Valascus, Aluaradus, Burgos de Paz iunior, Sfortia Oddi, & Marcus Antonius Eugenius, quos congessit Additionator Gamae in addit. ad decis. 59. in principio, & decis. 174. & 308. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 11. num. 39. & sequent. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 65. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 21. num. 16. fol. 186. & in cons. 39. per totum, lib. 1. Matiencus, & Azeuedius, quos statim commemorabo. Beretta in cons. 134. Alex. Raudensis de analogis lib. 1. cap. 15. n. 279. fol. 92. latius in responso 4. per tot. & responso 5. vol. 2. Ioan. Vincent. Honded. in cons. 70. n. 19. lib. 1. latius in cons. 63. per tot. lib. 2. Angelus Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 2. cap. 6. per totum, fol. 67. & seqq. Anton. Chiofius, in consil. 7. per totum, lib. 1. Fachineus controuers. iuris, lib. 6. cap. 2. Deinde, nepotis & patrui controuersiam praedictam,[sect. 3] quoad successionem Maioratus sublatam hodie ex decisione quarundam legum huius Regni, maxime ex verbis l. 40. Tauri, quae hodie est l. 5. tit. 7. lib. 5. nouae collectionis Regiae, provt in eisdem legibus aduertunt Antonius Gomezius, Velasquez de Auendano, Matiencus, & Azeuedius, Couarr. practiarum, cap. 38. ex num. 6. cum seqq. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. ex num. 3. cum multis seqq. Guttierrez practicarum lib. 3. quaest. 66. & 67. Additionator Gamae in additione ad decis. 59. vers. Quarta est, & ad decis. 174. in principio, & in fine, & ad decisionem 308. in principio. Dubium ta[sect. 4]men praecipuum huius capitis in eo consistere, vtrum scilicet quia dictae leges Regiae admittunt repraesentationem nepotis contra patruum, item & aliorum, Saluo en los casos que el que constituyo, y ordeno el mayorazgo huuiere dispuesto otra cosa, repraesentatio exclusa censeri debeat, cum is, qui Maioratum instituit, proximiorem vocauit, vel continuo admitti proximiores disposuit? Et in hoc casu repraesentationem exclusam vi[sect. 5]deri ex vocatione proximiorum, in fideicommissis, & maioratibus loquentes, tenuerunt Parisius, Antonius Gomezius, Gouarr. & Costa, quos retulit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 11. & vltra praedictos, quos tantum Molina allegat, Angel. Alexand. Ancharanus, Chassaneus, & alij, quos adducit Velasq. de Auendano in l. 40. Tauri, glos. 10. num. 16. plures alios Tiraquellus de primogenitura, quaest. 40. Menochius lib. 4. praesumpt. 95. num. 21. & vltra eos Riminald. senior in cons. 233. Thomas Grammaticus decis. 1. num. 2. Socinus iunior in cons. 126. num. 4. volum. 1. Caldas de nominatione emphyteutica, quaest. 17. n. 24. & dicunt communem opinionem, & sequuntur eam Grassus §. fideicommissum, quaest. 11. num. 9. Emmanu. Musculus 2. tom. commun. fol. 192. num. 14. Antonius Thesarurus decis. Pedemontana 65. num. 1. & 2. Rolandus in cons. 38. num. 33. lib. 1. Aluarus Valascus de iure emphyteutico, quaest. 50. num. 36. & cum Couar. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 10. Portius in cons. 54. num. 23. & pluribus seqq. latius in cons. 128. num. 8. & pluribus seqq. Anguissola in cons. 80. in fine, lib. 6. Marsarius in suo epit. fideicommis. quaest. 33. & in cons. 3. Gaspar Fabianus, qui sic consulendo obseruauit apud Portium dict. cons. 128. colum. 3. & cum aliis constanter tuetur, & in Maioratu loquitur Alexander Raudensis in responso 2. ex num. 45. vsque ad num. 62. volum. 1. & in responso 30. num. 127. volum. 2. alij etiam, quos retulit Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 11. num. 100. & num. 101. fol. 252. Octauian. Cacher. in cons. 72. num. 10. & in fideicommissis, contra Molinam hanc partem probauit Humada in l. 2. glos. 17. num. 10. tit. 15. partita 2. Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 9. num. 12. in fine, in versic. & circa hoc est etiam sciendum, vbi interminis dict. l. 40. Tauri, secure probat, quod in dispositionibus, quae proximioribus deferuntur, filius non intrat locum patris, nec habet locum decisio dict. l. Regiae Tauri: quod etiam cum Gama in decis. 308. constanter tuetur Additionator eius ibid. part. 2. fol. 31. colum. 2. Praedicti Authores rationes, & fundamenta expen[sect. 6]dunt, quae pro hac parte magis vrgent, & vere ad tria, vel quatuor principaliter reduci debent illa, vt mox dicemus. Inter alios tamen, ex Recentioribus latius scripsit, & huius partis rationibus, ex proposito solutiones considerauit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quaest. 67. per totam: idcirco videndus erit omnino; eo namque praelecto, omnibus responderi poterit, quae contra aliam sententiam excitari solent, maxime consideratis his, quae num. seqq. scribemus, ex quibus euidentius & alia dilui poterunt, quae a Recentioribus adnotantur. Succedit ergo secunda, & omnino contraria opinio,[sect. 7] videlicet, quod repraesentationem excludere non videatur, qui ad successionem Maioratus proximiores vocauit, nec aliud adiecit, ex quo voluntas excludendi repraesentationem deprehendi possit: & hanc opinionem in Maioratu loquens, constanter tuetur Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. ex num. 11. vsque ad num. 16. qui dicit etiam in fideicommissis veriorem sententiam esse; & quamuis nullum Authorem pro ea referat, recensere potuisset Baldum, in cons. 26. num. 3. melius in cons. 488. Casus talis est; quidam Titius, lib. 3. Alexand. in consil. 137. num. 1. lib. 1. & in cons. 88. num. 2. eodem lib. & in cons. 27. volum. 3. Iason in consil. 159. columna penultima, versiculo, Quarto in terminis, lib. 4. Corneum in cons. 24. in fine, & in consil. 115. lib. 2. Decium in cons. 484. colum. 2. & in cons. 527. colum. 1. Ruinum in cons. 171. num. 17. lib. 2. Portium in cons. 8. num. 20. & in consil. 54. num. 13. Crauetam in cons. 586. num. 1. in fine, & cum multis hanc partem defendunt, & optime comprobant eam Cephalus in consil. 489. num. 60. & seqq. lib. 4. Decianus in consil. 1. num. 348. & 349. & cons. 7. num. 80. & consil. 8. ex num. 79. vsque ad num. 90. & consil. 28. num. 32. volumin. 1. & in consilio 9. num. 18. & 62. volum. 2. Hyppolit. Riminald. in cons. 410. ex n. 20. lib. 4. latius in consil. 741. ex num. 10. vsque ad num. 19. lib. 7. Menochius lib. 4. praesumpt. 95. n. 21. & in cons. 357. n. 27. lib. 4. & in cons. 528. n. 26. lib. 6. Petr. Anton. de Petra de fideicommissis, q. 11. num. 53. in fine. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 20. num. 17. fol. 186. Angelus Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 2. cap. 6. num. 11. & 12. vbi postquam retulit priorem opinionem relatam supra, num. 5. & dixit, Couar. & Manticam probasse eam, veriorem putauit secundam hanc sententiam, & verba sequentia protulit: Ego vero longe veriorem existimaui Baldi opinionem, quia nepos in ordine succedendi est in eodem proximiori gradu, quo ipse patruus, ita lege statuente, cui adhaesit mens testatoris: & in maioratu constanter defendunt Ioannes Guttierrez practicar. lib. 3. quaest. 66. num. 36. & 37. & quaest. 67. num. 18. 19. & seqq. vsque ad num. 32. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, glos. 2. num. 21. vbi veriorem hanc opinionem appellat, & omnino tenendam; idque ex decisione legum huius Regni coacte dicendum, agnoscit D. Spino in speculo testamentorum, glos. 18. num. 52. & glos. 9. num. 56. & esse certissimam opinionem, nec licere ab ea recedere, fatetur Additionator Gamae in addit. ad decis. 93. in vers. Conclusio 8. & ad decis. 174. 1. parte, vbi dicit, quod in linea possessorum semper admittitur repraesentatio, etiamsi vocetur consanguineus proximior, & allegat Decianum in cons. 100. lib. 3. sed in decis. 308. latius, atque ex proposito loquitur, & contrarium tenet. Huic etiam sententiae magis videtur accedere Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaest. 197. in fine, & vide a num. 3. Petra etiam de fideicommissis, q. 11. num. 105. Nec contrarium tenet Humada in l. 2. glos. 17. n. 10. tit. 15. partita 2. sed potius Molinae sententiam probat; dicit enim, quod in fideicommissis verius sibi videtur, vt repraesentatio cessare debeat ex vocatione proximiorum: in Maioratu tamen, quod non obstante eorundem proximiorum expressa vocatione, omnino admittenda sit repraesentatio, indéque fatetur, quoad Maioratus successionem Molinae rationes conuincere, & ideo ab eo non esse recedendum, sed quoad fideicommissa parum adstringere. Verumenimvero in fideicommissis etiam idem defendunt Authores omnes, quos vides supra citatos, & vere in illis etiam valde adstringunt rationes, quas ipsi considerarunt. Qui autem contrariam partem sequuntur, & in fideicommissis repraesentationem excludunt, cum proximior vocatur, nequaquam negarent eam, si Maioratus naturam inspicerent, aut in Maioratu quaestionem praefatam proposuissent, idque sequentibus rationibus principaliter, quae omnino euincunt in proposito casu repraesentationem admitti. Primo, nam ex vocatione proximioris dumtaxat,[sect. 8] non censetur Maioratus institutor repraesentationem excludere voluisse; imo admittere eam potius videtur, eo quod repraesentationis virtute, remotior iudicatur propinquior, & qui admittitur per repraesentationem, non dicitur corrumpere gradum, sed potius gradum repraesentare, vt in terminis nostris vtrumque & iure, & Authorum authoritate confirmat Ioannes Guttierrez pract. lib. 3. dict. quaest. 67. ex num. 59. cum tribus seqq. & vltra eum Cephalus in cons. 489. num. 59. lib. 4. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 11. num. 53. in fine. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 21. num. 17. & fuit opinio Glossae, communiter re[sect. 9]cepta in l. cum ita, §. in fideicommisso, ff. de legatis 2. in verbo, proximo, quam cum infinitis aliis, quos referunt, sequuntur, & communem profitentur Antonius Gabriel lib. 4. communium, tit. de successionibus ab intestato, conclus. 3. num. 2. Gualdensis de arte testandi, tit. 5. cautela 27. Tiraquellus de primogenitura, quaest. 40. num. 184. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 70. num. 19. lib. 1. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, glos. 2. num. 31. & seqq. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. d. quaest. 67. num. 31. Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaest. 197. num. 7. Hyppolitus Riminaldus in consil. 283. lib. 3. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 10. & cap. 8. num. 12. vbi respondet fundamentis contrarium tenendum, quos Guttierrez, & Caeuallos vbi supra referunt. Nec vrget in contrarium (quod vltra praedictos Au[sect. 10]thores erit animaduertendum) si quis dixerit, praefatam sententiam, & opinionem communem Glossae in dict. §. in fideicommisso, tunc demum videri procedere, quando cum patruis possunt nepotes simul succedere, vtputa in fideicommissis diuisibilibus, sed non in casu proposito, vbi cum Hispanorum primogenia suapte natura indiuisibilia sint, solíque primogenito deferantur, vt latius probat Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 11. per totum, vnus tantum succedere potest in eis, ac per consequens vis erit, quod si repraesentationem admittimus, exclusus remaneat propinquior per alium, qui per repraesentationem succedit: Nam respondetur, quod si verum est, posse, & debere admitti repraesentationem quoad partem in fideicommissis, vt magis communiter, & verius probarunt Doctores; verum etiam erit admitti debere in Maioratu quoad totum, cum idem iuris sit in parte quoad partem, quam in toto quoad totum, leg. quae de tota, cum aliis vulgatis, ff. de rei vendicatione, late Tiraquellus de retractu lignag. lib. 1. tit. 1. §. 1. glos. 7. num. 40. qui in terminis nostris ita, & vere adnotaui de primogenitura, dict. quaest. 40. ex num. 21. vsque ad num. 25. & num. 17. & seqq. eleganter probat, in praedictis successionibus, propinquiorem iudicari eum, qui per repraesentationem succedit, & n. 20. idem[sect. 11] procedere in statutis probauit, vt quamuis statuta strictissimam interpretationem recipiant, nec plus valeant, quam sonant, l. 1. §. haec autem verba, ff. quod quisque iuris, vbi omnes, praecipue Iason num. 2. l. omnes populi, vbi alij Doctores communiter post Baldum num. 60. ff. de iustitia & iure; nihilominus tamen, si statutum ad suc[sect. 12]cessionem aliquam proximiores vocauerit, non censetur repraesentationem excludere; quod Alexander, Decius, & Iason ibidem relati probarunt. Et hactenus de primo fundamento praedictae sententiae. Deinde & secundo facit, nam etsi institutor Maio[sect. 13]ratus ad successionem proximiores vocauerit, dici non potest, quod excluserit eum, qui per repraesentationem contendit admitti, quia talis potius videtur proximior esse, eo quod si pater eius viueret, proximior esset, & reliquos excluderet; & sic ipse quoque proximior censendus est, & debet alios excludere, tum ex his, quae adnotarunt Curtius iunior in cons. 22. num. 11. & in consil. 126. num. 12. & 13. lib. 1. Cephalus in consil. 489. n. 60. lib. 4. Decianus in cons. 4. sub num. 46. lib. 2. & in cons. 55. num. 45. lib. 3. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 21. num. 17. Tum etiam, quia iuxta regulas[sect. 14] & principia iuris communis, si patrem repraesentat, (quod negari non potest) in eius locum subintrat, & cum omnibus qualitatibus proximitatis, & praelationis, quas ipse pater habebat, argumento l. via constitui, §. quaecunque, ff. de seruitutibus rusticorum, cap. maiores, de Baptismo. Subrogatum namque sapit naturam eius, in[sect. 15] cuius locum subrogatur, l. eum qui, §. qui iniuriarum. ff. si quis cautionibus, cum adductis ab Euerardo in locis legalibus, loco 93. & vtitur eisdem iuribus & priuilegiis,[sect. 16] quae habebat ille: in cuius locum subrogatur. leg. decernimus, & ibi Bartolus C. de aquaeductu, lib. 11. & in nostris terminis, multis confirmat Tiraquellus de primogenitura, dict. quaest. 40. num. 40. & seqq. & vide ex num. 28. cum seq. vbi plene probat, patrem & filium eandem per[sect. 17]sonam esse, & non videri deficere patrem, cum superest filius ex illo, idque non modo secundum fictionem, sed nec etiam iuxta naturam; & si pater erat primogenitus,[sect. 18] aut primus in successione, quod etiam filius iudicari debet primus, aut primogenitus in eadem successione. Quod etiam agnoscit verum Hyppolit. Riminald. in cons. 741. ex num. 10. vsque ad num. 19. lib. 7. vbi inter alias rationes, quas adducit, vt in proposito repraesentans alium praeferatur, dicit veram rationem esse, quia[sect. 19] nepos potest dicere, se primogenitum, sicut poterat, & posset dicere pater eius, si viueret, eo quia portio paterni corporis transfusa fuit in procreationem filij, quae portio licet conuersa in nouum hominem, propter nouam, & diuersam animam; tamen negari non potest, quin remanserit vera caro, & corpus patris. Et hoc, vt credo, fuit principale motiuum l. 2. tit. 15.[sect. 20] partita 2. in vers. E aun mandaron que si el fijo mayor, dum dicit: Et aun mandaron que si el fijo mayor muriesse antes que heredasse, si dexasse fijo, o fija, que quedasse de su muger legitima, que aquel, o aquella lo huuiesse, y no otra persona ninguna. Et facit textus optimus in propo[sect. 21]sito, in authent. de haeredibus ab intestato, §. reliquum, in versiculo, huiusmodi vero priuilegium, vbi probatur eodem modo successuros filios, quo pater succederet, quamuis in eis non concurrat qualitas coniunctionis ex vtroque latere cum defuncto, quia sufficit patrem coniunctum fuisse, cuius personam, & qualitatem repraesentant filij. Ex his quidem, & aliis superius dictis, cessare viden[sect. 22]tur omnino fundamenta contrariae partis, de qua supra ex num. 5. videlicet, quod institutor Maioratus ex vocatione proximiorum proximitatem respexerit pet veritatem, & non per fictionem. Item, quod vbi lex duodecim tabularum proximiorem vocabat ad successionem, nepos cum patruo non succedebat, per tex. in §. si plures, Instit. de legitima agnatorum successione. Nam, vt diximus supra, sub dispositione, aut institutione Maioratus, in qua vocatur proximior, continetur ille, qui est proximior per repraesentationem, idque proprie, & vere, atque ex voluntate testatoris praesumpta, vt statim dicetur, & aduertit Menochius lib. 4. praesumpt. 95. in principio, quia in ordine succedendi est in eodem proximo gradu, quo erat alius, quem repraesentat, ita lege statuente, cui adhaesit mens testatoris, vt eleganter, & erudite aduertit Angelus Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 2. cap. 6. num. 12. & legis duodecim tabularum ratio non aeque militat in Maioratibus, sicut in aliis successionibus; Nam alias si ex dictis verbis repraesentatio exclusa censeretur, nullus fere Maioratus esset, in quo locus esset repraesentationi, cum praedicta clausula communiter apponi soleat in omnibus Maioratibus, vt notauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 8. num. 11. & post eum Auendanus in l. 40. Tauri, glos. 20. num. 21. Et sic interpretatio fieri non debet con[sect. 23]tra id, quod verisimile est, aut magis communiter practicatur, l. Maeuius, 68. ibi: Nam incredibile, &c. ff. de legatu 2. leg. si venditor, 6. in vers. nam incredibile, ff. de seruis exportandis, l. cum in testamento, 25. ibi: & secundum id, ff. de rebus dubiis, l. si plures, 24. ibi: quod vix, & c. ff. de vulgari & pupillari substitutione. Deinde, nec etiam obstat, quod casus repraesentationis omissus fuerit, nec loquatur scriptura de eo, qui per repraesentationem succedere potest; & sic quod ad eum casum extendi non debeat dispositio, vt latius argumentatur Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. dict. quaest. 66. ex num. 6. vsque ad num. 18. quia ex praecedentibus apparet solutio; & respondet ipse Guttierrez vbi supra, num. 55. & quinque seqq. & ante eum diluit argumentum hoc Tiraquellus de primogenitura, d. quaest. 40. ex num. 193. recte probans, quod imo potius dictus casus comprehendatur sub verbis dispositionis, contineatúrque ex mente testatoris praesumpta, vt supra dixi. Praeterea, nec obstat dicere, proximitatem ad succe[sect. 24]dendum respectu primi institutoris Maioratus esse considerandam ex sententia quorundam; & inde proximiorem censeri respectu institutoris patruum, quam nepotem, vel eum qui revera proximior est, quam alius, qui per repraesentationem iudicatur proximior: Nam huic rationi plene satisfacit Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, glos. 20. num. 22. 23. 24. & 25. Et vt verum dixerim, negari non potest, contrariam sententiam, proximitatem scilicet considerandam esse respectu vltimi possessoris, veriorem esse, & magis communem, vt agnoscit idem Auendanus vbi supra, num. 23. & late, atque eleganter probauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 9. per totum, & sequuntur infiniti Authores, quos congessit in vnum Additionator Gamae, in locis referendis statim. Mieres de Maioratu, part. 2. quaest. 8. per totam. Cephalus in cons. 131. volum. 3. Alexander Trentacinquius de substitutionibus, 4. part. cap. 12. per totum. Alexander Raudensis post tractatum de analogis, in appendice, 1. part. a num. 15. vsque ad num. 67. & num. 118. Angelus Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 2. cap. 15. & cum Rolando, Parisio, Bursato, Menochio, Deciano, Riminaldo. Praetis, Mantica, & multis aliis Additionator Gamae, qui plures casus distinguit in addit. ad decis. 7. per totam, vbi latissime, & in addit. ad decis. 93. Non obstat etiam, quod institutor Maioratus ex de[sect. 25]cisione eiusdem l. 40. Tauri, vocare possit eos, qui revera proximiores sunt, & repraesentationem excludere: Quia fatemur libenter id verum esse; negamus tamen, videri in dubio Maioratus institutorem sic fecisse, aut eo dumtaxat, quod dixerit se proximiores vocare, repraesentationem exclusisse, ne alias sequatur absurdum, quod vno vel tantum verbo, omnia iura repraesentationis, & legum huius Regni dispositiones euertisse dicatur, contra rationem textus in leg. si quando, C. de inofficioso testamento, quam exornant nonnullis, Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. 6. num. 22. Anastasius Germonius lib. 1. animaduersionum, cap. 10. nec se cum decisione legum huius Regni conformare voluisse, quod in dubio praesumendum non est, iuxta vulgatam allegationem leg. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellianum, vbi post Bartolum notauit Ripa num. 74. & 75. & multis confirmant Alciatus regula 3. praesumpt. 32. in principio. Menochius lib. 4. praesumpt. vltima: eo praecipue,[sect. 26] quod iuxta regulas & principia iuris communis, certum est quod expressio eorum, quae tacite insunt ex natura ipsius rei, de qua agitur, nihil debet operari, neque immutare naturam illius rei, maxime cum verba expressa sunt eo modo, quo inerant, l. 3. vbi omnes communiter, ff. de legat. 1. Mieres de maioratu, part. 1. quaest. 60. n. 1. Duenas regula 285. Aluarus Valascus consultat. vltima. Grassus §. legatum, quaest. 47. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 179. Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 1. cap. 10. per totum, & cap. 13. & 14. qui multa adducunt in proposito praefatae doctrinae. Sed in omnibus Maioratibus certa regula est, successuros eos, qui proximiores sunt, idque tam ex natura ipsorum Maioratuum, quam ex legis dispositione: ergo adiectio vocationis proximiorum, nihil potest, nec debet immutare. Quod ineuitabili consideratione suaderi potest, quae[sect. 27] deducitur ex l. 2. tit. 15. partita 2. & l. 40. Tauri, vbi non obstante, quod sciebant conditores, vt certum est, praedictum modum succedendi, & quod in eisdem legibus facta erat mentio proximitatis, & filiorum primogenitorum, inducta fuit repraesentatio, atque staturum, quod nepos praedefuncti, cuicunque alij consanguineo praeferatur. Vnde intelligi datur aperte, admitti debere repraesentationem, non obstante vocatione proximiorum a testatore facta; siquidem praedictae leges, etiam proximiorem vocarunt, & nihilominus repraesentationem admittunt, vt cum iudicio aduertit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 11. & post eum Auendanus in l. 40. Tauri, dict. glos. 20. num. 21. Suadetur denique & alia ratione, quod ad hoc vt ex[sect. 28]cludatur ius repraesentationis, necesse est, que el testador aya dispuesto otra cosa, vt in dict. l. 40. Tauri, cauetur. Circa quam nonnulli Authores existimant, necessariam esse expressam dispositionem; alij vero credunt sufficere tacitam voluntatem ex coniecturis deductam: & quamuis haec opinio secunda probabilis sit, & tenenda, ex rationibus, atque authoritatibus adductis per Molinam de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. a princ. Auendanum in d.l. 40. Tauri, glos. 20. a princ. vsque ad n. 20. Tamen in specie quaestionis nostrae hactenus agitatae, nec est expressa, nec etiam tacita, aut coniecturata voluntas, ex qua repraesentationis ius excludi possit. Quod probatur in primis, quia testator, vel institutor Maioratus circa exclusionem repraesentationis nullum verbum allocutus est, nec credendus est id voluisse, quod verbis non expressit, & facile esset illi exprimere, per textum in l. quidam cum filium, vbi Doctores communiter, ff. de haeredibus instituendis, l. Diuus Trajanus, ff. de militari testamento, cum his, quae in proposito scribunt Baldus in l. vnica, §. ad deficientis, C. de caducis tollendis, per textum ibi. Decius in consil. 291. num. 6. Craueta in cons. 161. num. 12. & seqq. Alexander num. 4. & Iason colum. 2. in lege 3. C. de liberis praeteritis. Peralta in lege, si quis in princ. testamenti, num. 144. & 173. ff. de legat. 3. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 6. maxime in re tanti momenti, & considerationis, argumento text. celebris in leg. item apud Labeonem, §. ait Praetor, ff. de iniuriis, ibi: Ea enim, quae notabiliter fiunt, nisi specialiter comprehendantur, videntur quasi neglecta: cum adductis per Tiraquellum in l. si vnquam, in verbo, libertis, num. 3. C. de reuocandis donationibus. Corsetum in cons. 312. num. 9. volum. 1. Secundo probatur, nam qui dicunt ad exclusionem repraesentationis, tacitam voluntatem sufficere ex coniecturis deductam, tales coniecturas requirunt, quae ex verbis ipsius dispositionis colligantur, & adeo praecisae sint, vt ex illis nihil aliud, quam repraesentationis exclusio deduci possit, vt resoluit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 8. num. 15. & eum sequutus Menochius lib. 4. praesumpt. 95. num. 4. vbi in idem refert Afflictis, & Peraltam: Couarruu. etiam idem tenet, practicarum dict. cap. 38. num. 10. in fine, versic. haec autem voluntas, vbi dicit, quod voluntas excludendi repraesentationem, expressim constare debet, aut sane ita tacite, vt in dubium reuocari non valeat: quod non concurrit in nostro casu; siquidem ex verbis illis, Llamo al mas cercano, repraesentatio expressim exclusa non est, nec de repraesentatione aliquid dictum. Praeterea, nec exclusionis repraesentationis eiusdem coniectura aliqua deducitur, quae euidens sit aut ita sane vrgens, quod in dubium reuocari non possit; adhuc enim remanet maximum dubium, eo quod praedicta verba intelligi possunt iuxta dispositionem iuris, de eo, qui proximior est mediante repraesentatione, aut de eo, qui aliter proximior est: & sic cum in dubio versemur, nec certa, aut indubitata testatoris voluntas appareat, securius est repraesentationem admittere, cum lege ita statuente, in eodem proximiori gradu sit repraesentans alium, quo ipse repraesentatus erat, quam in casu incertitudinis repraesentationem excludere, ex his, quae scribit Craueta in cons. 32. num. 7. & in cons. 143. in fine, lib. 1. & cum aliis Menoch. lib. 4. praesumpt. 67. num. 4. vbi dicit, quod voluntas incerta[sect. 29] non attenditur, vt recedatur ab eo quod est certum. Nec obstat praedictus text. in l. si libertus praeterito, 23.[sect. 30] §. 1. ff. de bonis libertorum. Quia respondet Molina lib. 3. dict. cap. 8. num. 13. & duobus seqq. quod in eo textu, ideo ex vocatione proximioris excluditur repraesentatio, quia loquitur Iureconsultus ibi, in speciali materia, quae suapte natura non est repraesentatiua: eo quod proximiori ius ipsum Patronatus non iure haereditario defertur, & tamen repraesentatio admitti non potest in his, quae haereditario iure non capiuntur. Quam solutionem probauit Ioannes Guttierrez practicarum lib. 3. quaest. 66. num. 36. & 37. & quaest. 67. num. 33. & in effectu Pichardus etiam in §. 1. Institut. de haereditatibus, quae ab intestato deferuntur, tractatu de repraesentatione, num. 9. Verum haec solutio aut vere non diluit difficultatem illius textus, aut non omnino tollit inductionem contrariae partis, ea consideratione, quod in eo textu duo videantur principaliter contineri. Primum est eiusem textus decisio, qua probatur aperte, quod in successione liberti filius excludit nepotem, sic vt nepos non admittatur, quandiu filius est, quod Iulianus eiusdem §. Author probauit in haec verba: Si libertus intestatus decesserit, relictis patroni filio, & ex altero filio duobus nepotibus: nepotes non admittentur, quandiu filius est: Et hactenus Iulianus videtur expresse pro inductione eorum facere, qui priorem sententiam relatam supra, num. 5. tuentur; vere tamen, licet disposuerit filium excludere nepotem, si vlterius non progrederetur, pro illis non faceret: posset namque vitari ea decisio, dicendo praedictam praelationem aliis respectibus factam, qui proposito nostro non conueniunt; aut saltem eum textum plures specialitatis rationes habere, vt cum Iasone, & Fabro, probauit Guttierrez practicarum, lib. 3. dict. quaest. 66. num. 37. siue propter ampliandum fauorem libertatis procedere, ne libertus plures patronos habere cogatur, vt cum Alexandro, Imola, & aliis obseruauit Rolandus in consil. 68. num. 51. volum. 1. aut ex aliis, quae Hyppolitus Riminaldus notauit in cons. 410. num. 24. & n. 31. & 32. lib. 4. In eo tamen ineuitabilis videtur, quia Iureconsultus ibi, postquam superiora verba dixerat, eorum reddit rationem, dicens: Quia proximum quemque ad haereditatem liberti vocari manifestum est. Et hoc est secundum, quod textus ille continet; vbi, vt dixi, ponitur ratio, quare filius nepotem excludit, & videtur contra nos fortiter vrgere: siquidem dicitur, ideo nepotem non admitti, quia proximus ad successionem vocatur, & consequenter solutio Molinae, quod text. ille loquatur in materia speciali, conuenire potest primae parti, vbi simpliciter disponitur, quod filius succedit, & excludit nepotem; hoc enim speciale est in successione liberti, quia in omnibus aliis successionibus filius & nepos per representationem pariter admittuntur, §. cum filius, Institut. de haereditatibus, quae ab intestato, vbi Faber, & Angelus: sed non videtur conuenire rationi praedictae, quae euincit rationem specialitatis, vt non admittatur nepos cum filio, in eo consistere, quod proximus quisque ad haereditatem vocatur, & hoc modo inductus ille textus, fortiter adstringere videtur, vt ex vocatione proximioris, repraesentatio exclusa censeatur: nihilominus tamen solutio Molinae defendi posset, & pro defensione eius constitui, quod ratio illa, quia proximum quemque, &c. in contrarium non vrget; eo quod Iureconsulti Iuliani intentio dumtaxat est ostendere, in casu illo nepotes non admittendos, quandiu filius est, & reddit rationem: Quia proximum quemque ad haereditatem liberti vocari manifestum est. Quae ratio concludit, nepotes non admittendos, quia materia, de qua agitur ibi, suadet proximos tantum esse filios, cum in ea repraesentationi locus non sit, non vero concludit, vocationem proximiorum repraesentationem excludere, quinimo admittere eam, plene probatum fuit supra, si materia suapte natura habilis fuerit. Vel subtilius, & vltra Molinam, & reli[sect. 31]quos dici posset, constituendo in primis, lege 12. tabularum in successione aui ab intestato, nepotem in locum patris praemortui succedere, atque representando eum, cum patruo simul ad successionem aui vocari, l. in testato, l. si defunctus, C. de suis & legitimis haeredibus, §. cum filius, Institut. de haered, quae ab intest. defer. idque in suc[sect. 32]cessione tantum ascendentium admissum fuisse; nam agnati transuersales secundum gradus praerogatiuam vocabantur, l. 1. §. gradatim, ff. vnde cognati, l. 2. §. haereditas, & §. legitima, ff. de suis & legitimis haeredibus; &[sect. 33] sic filius non repraesentabat gradum patris sui praedefuncti, §. si plures, Institut. de legitima agnatorum successione, vbi Antonius Pichardus num. 1. sic adnotauit: Iu[sect. 34]stinianus vero in transuersalibus primi gradus hoc emendauit, statuítque, in successione fratris defuncti admittendos simul cum patruo, hoc est cum fratre, & alterius fratris filios superstites, sed extra filios fratrum, repraesentationi locum non esse, Authent. de haeredibus ab intestato venientibus, §. 1. vers. huiusmodi, Authent. cessante, Authent. post fratres, 2. C. de legitimis haeredibus l. 5. tit. 13. partita 6. l. 18. Tauri, vbi Antonius Gomezius num. 8. & Tellus Fernandez num. 3. l. 5. tit. 8. lib. 5. nouae collectionis Regiae, vbi late Matiencus, de Azeued. Grassus §. successio ab intestato, quaest. 30. & 31. Hoc supposito dicendum est, ideo in d.l. si libertus[sect. 35] praeterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, repraesentationem cessare, quia non tractabatur de succedendo in bonis aui, sed de succedendo in bonis liberti, vti ex contextura eius textus constat aperte: de iure autem antiquo, cum solum in successione ascendentium haberet locum repraesentatio, vt supra diximus; merito denegatur a Iuliano in ea specie repraesentatio. Nec obstat dicere, quod succeditur ibi in iure Patronatus, quod ipsius aui erat: Nam respondetur quod cum filius ex iure patronatus non consequatur ius succedendi in bonis aui, sed liberti; non inspicitur persona aui, nec seruatur ordo succedendi ab intestato ipsi auo, per textum singularem in l. Paulus, §. Paulus respondit nepotem, ff. de bonis libertorum; idcirco, quia agebatur de successione liberti, in qua repraesentationi locus non est, recte adiicitur illa ratio, Quia proximum quemque, &c. eáque ad excludendum nepotem sufficiens est, quippe cum ipse nepos remoto repraesentationis beneficio, in proximiori gradu non sit, cum praecedat eum pater suus; frustra tamen, & inepte quidem adiiceretur praedicta ratio, si de succedendo auo tractatum esset, cum in successione aui ab intestato proximum quemque lex vocauerit, per text. in d.l. 2. §. haereditas, & §. legitima, ff. de suis & legitim. haeredibus; & tamen nepos ex filio ad successionem admittitur, vt supra probauimus, quia per repraefentationem in proximo gradu constituitur, per text, in d. §. cum filius, Institut. de haeredit. quae ab intest. defer. Et in hoc consistit vera ratio illius textus, non[sect. 36] vero in alio, quod dicebat Rolandus in cons. 68. num. 51. volum. 1. cuius mentionem fecimus supra, propter ampliandum fauorem libertatis sic statutum, ne libertus cogatur plures habere patronos: id enim in consideratione non habetur in eo textu, vt constat ex fine eiusdem, ibi: Si autem ex duobus patronis alter vnum filium, alter duos reliquisset, dixi viriles inter eos partes fieri. Nihil ergo interesset, nepotes admitti cum filio ob praedictam rationem, nisi aliud resisteret, vt supra ostendi. Ex quibus, nec etiam probari possunt ea, quae in proposito d. legis cum aliis scribunt Iason in l. si auiae, num. 5. C. de successorio edicto, & in cons. 215. colum. penultima, lib. 2. Hyppolitus Riminaldus in consil. 410. num. 24. & num. 31. & 32. lib. 4. nec enim vera sunt, neque superius dictis conueniunt. Et de his hactenus dixisse sufficiat. # 21 CAPVT XXI. Ad explicationem 3. & 4. & 7. Assertionis, quae ad diuisionem Substitutionum pertinent, & cap. 81. lib. 1. continentur, breuis traditur, & dilucida interpretatio: Substitutionis Directae an quatuor sint, vel quinque species: Vulgaris etiam, an sit triplex: Fideicommissaria item, an proprie sit substitutio, discutitur, & nonnulla ab Authore adnotantur, quae sic distincte composita, atque originali Scribentium omnium lectura elaborata, nullibi antea fuerant. SVMMARIVM. -  1 Substitutionum quaedam directae sunt, quaedam obliquae: Directa est illa, quae substituto haereditatem defert sine alterius ministerio, & restitutione. Obliqua est, quae substituto haereditatem defert ex alterius ministerio, & restitutione, vt fideicommissiaria. Idque multorum Authorum sententia comprobatum, & latius explicatum, remissiue. -  2 Substitutionis directae quinque species sunt, videlicet Vulgaris, Pupillaris, Exemplaris, Reciproca, alias breuiloqua, item Compendiosa, idque ex sententia Communi. -  3 Contra quam plures rationes expendi solent, quae remissiue adducuntur. -  4 Et illis responderi potest ex his, quae hoc num. adnotantur, item ex his, quae in proposito Alexander Trentacinquius scripsit, & ibidem pro sententia communi, fortissimae duae rationes adductae, remissiue. -  5 Substitutiones principales duas tantum esse, Vulgarem, & Pupillarem: caeteras autem ad has referri, vel ex his compositas, ex noua Petri Gregorij obseruatione in hac materia. -  6 Substitutionis Directae quatuor species esse, Vulgarem, Pupillarem, Exemplarem, & Militarem: & consequenter, neque Breuiloquam, neque Compendiosam constituere diuersam speciem de per se, in puncto & rigore iuris verius esse ex sententia Authoris, quae & aliorum authoritate fulcitur. -  7 Substitutio proprie an dicatur fideicommissaria, & in statutis, vtrum appellatione Substitutionis comprehendatur, difficile quidem esse. -  8 Et vere in hoc dubio duas esse, & praecipuas Doctorum sententias: & disputationis gratia de facili posse quem vtramuis partem defendere, nonnullis etiam Authoribus originaliter, atque attente praelectis vtramque opinionem iure, & ratione corroborare, & euertere, & vtramque sustinere. -  9 Inter alios tamen in proposito dubio Paulus Leonius, Sfortia Oddi, Alexander Trentacinquius, Ioannes Bolognetus, & Angelus Matheacius commendantur. -  10 Substitutionem dici proprie fideicommissariam ex sententia Alex. & aliorum. -  11 Pro quibus remissiue expenduntur rationes nonnullae, quae fortius adstringunt. -  12 Alexandri sententiam qui defendere voluerit, facile respondere poterit omnibus contrariae partis fundamentis, praelectis nonnullis Authoribus, qui recensentur hoc num. -  13 Substitutionem non dici proprie fideicommissariam ex sententia Baldi, & aliorum. -  14 Pro quibus infinita fundamenta congeruntur in vnum -  15 Et contrariae partis fundamentis plenissime respondetur remissiue, atque responsum etiam generale num. seq. traditur per Authorem. -  16 Substitutionis nomen latissimum esse, & in lata significatione, quamcunque subrogationem appellari posse Substitutionem. -  17 Pauli Leonij locus, pro resolutione Authoris adducitur. -  18 Ioannis Bologneti resolutio pro sententia Authoris ponderata. -  19 Substitutio Vulgaris triplex, quaedam expressa, quaedam tacita, quadam tacita partim expressa, & partim tacita. -  20 Expressum aliquid tripliciter dicitur, in genere, in specie, & in indiuiduo. -  21 Substitutio Vulgaris, expressa dicitur in genere, in specie, & in indiuiduo. -  22 Substitutiones Vulgaris, & Pupillares, quae continentur sub Reciproca aut Breuiloqua, & Compendiosa, expressa dicuntur verbis generalibus, quia quamuis non contineantur sub Reciproca, aut Compendiosa expresse, si accipiamus expressum in specie, & singulariter; in genere tamen accipiendo, comprehendi dicuntur. -  23 Pro communi sententia nonnullae leges inductae. -  24 Communis sententia nonnullis modis limitata. -  25 Substitutiones Vulgares, & Pupillares, quae sub Reciproca continentur, tunc demum dicuntur expressa verbis generalibus, cum Reciproca generaliter, aut simpliciter concipitur; secus tamen, si ad vnum casum testator se restrinxit, provt hoc numero declaratur. -  26 Substitutio Pupillaris, quae non vigore Reciprocae, sed sub vulgari expressa continetur, matrem non excludit ex sententia communi; contra ex sententia Authoris, quae doctrina Bartoli fulcitur, & num. seq. ad finem. -  27 Substitutio Pupillaris, quae continetur sub reciproca simplici, aut generali, expressa dicitur verbis generalibus, & consequenter matrem excludit. -  28 Bartoli repugnantiam in quaestione superiori, recte notatam per Menochium. -  29 Diui Pij constitutionem non obstare resolutioni communi traditae supra, num. 22. & ibidem, vere, & dilucide explicatus textus in l. iam hoc iure, 4. ff. de vulg. & pup. substit. PRo huius capitis dilucida, & absoluta explicatione,[sect. 1] constituendum erit in primis, quod substitutionum. vt dicebamus lib. 1. cap. 81. assert. 3. quaedam directae sunt quaedam obliquae: Directa est illa, quae substituto haereditatem defert sine alterius ministerio, & restitutione. Obliqua est, quae substituto haereditatem defert ex alterius ministerio, & restitutione, vt Fideicommissaria; sic post Glossam in rubrica ff. de vulg. & pupill. substitut. Albericum, Bartol. Alex. Iason. Ripam, & alios, tradiderant Baldus de Vbaldis de substitutionibus, in praeludiis, num. 2. Bartolus de Hucio in praeludiis eiusdem tractatus, num. 1. & Antonius Fumeus in principio, n. 6. Lancelotus Politus in eodem tractatu, in principio, num. 17. Vdalricus Zasius num. 4. & Paulus Leonius num. 60. Lancelot. Galiau. in l. Centurio, col. 3. ff. de vulg. & pupil. substit. Guil Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, tit. de Compendiosa, num. 12. Couar. in cap. Rainuntius, de testamentis §. 4. num. 2. Costa in cap. si pater, eodem titulo, lib. 6. in principio, num. 1. Suarez in addit. ad Antonium Gomezium, lib. 1. variarum c. 3. litera B. Sfortia Oddi in praeludiis Compendiosae, 1. part. quaest. 5. num. 2. Michael Grassus §. substitutio, quaest. 3. num. 1. Petrus Gregor. in Syntagmate iuris, lib. 42. cap. 2. num. 1. D. Spino in speculo testamentorum, glossa 21. num. 17. Alexander Trentacinquius, de substitut. in praefatione, num. 20. qui rem hanc latius declarant, vt penes eos videri poterit. Secundo constituendum est, substitutionis Directe quin[sect. 2]que esse communi Doctorum placito species, videlicet Vulgarem, Pupillarem, Exemplarem, Reciprocam, alias Breuiloquam, item Compendiosam: quod scribunt Glossa. Bartolus, Albericus, Alexander, Aretinus, Iason, Ripa, & alij communiter in rubrica ff. de vulg. & pup. substitut. & in rubrica, & in l. precibus, C. de impuberum, Decius in l. in testamento, columna prima. C. de militari testamento, Baldus de Vbaldis, Bartolus de Hucio, Antonius Fumeus, & Lancelotus Politus de substitut. in locis relatis supra. Sfortia Oddi, in praeludiis Compendiosae, part. 1. quaest. 5. in finalibus verbis, Grass §. substitut. d. quaest. 3. In fine D. Spino in speculo d. glossa 21. num. 18. & nouissime cum Communi transit Antonius Pichardus in rubrica Institut. de vulgari substitut. num. 70. & 71. vbi reddit rationem, quare cum quinque sint substitutionum species ex sententia praedicta, duarum tantum meminerit Tribonianus in rubrica, ff. de vulgari & pupillari substitut. sed aliter obseruat Petrus Gregor. Tholosanus, quem tacet praedictus Author, vt mox videbimus; transit etiam cum sententia communi, & substitutionem Reciprocam, alias Breuiloquam, item & Compendiosam speciem esse substitutionis de per se, & propriam substitutionem defendit Alexander Trentacinquius de substitut. 4. part. cap. 1. num. 2. & 5. part. c. 3. ad finem, vbi in proposito diuersas Doctorum sententias cumulat: communem etiam Doctorum diuisionem sequitur Ioannes Oinotomi ad titulum Instit. de vulg. substit. in principio, num. 7. Verumenimuero, aduersus praefatam, & communem[sect. 3] Doctorum sententiam, quamplurima vrgent, quae: veré illam dubiam, & difficilem reddunt, & vndecim argumenta expendit contra eam, sed illis optime satisfacit Bartolus de Hucio in praeludiis substitut. ex num. 1. cum seq. & rationi cuidam, quae fortiter adstringit contra sententiam eandem, recte respondet Vdalricus Zasius in praeludiis substitut. num. 4. fortius argumentatur Paulus Leonius in eodem tractatu, de substitut. in praeludiis,[sect. 4] num. 60. & 61. cui tamen, & aliis contra Communem tenentibus, congruenter responderi poterit ex his, quae in proposito scripta reliquit Alexander Trentacinquius de substitut. 5. part. c. 3. a principio, vsque ad versiculum, secunda est opinio, & vide 4. part. c. 1. num. 2. Atque, vt generaliter dixerim, licet verum sit, quod substitutiones Reciproca, aut Breuiloqua, & Compendiosa resoluantur semper in vnam ex aliis substitutionum speciebus; tamen quoad earum conceptionem, & quoad modum & formam, negari non potest. quin sint diuersae ab illis aliis: ideo expediens fuit, vt ipsae quoque ponerentur, ad hoc vt cognoscerentur, & declararetur quibus verbis fierent, & quas substitutiones continerent, ac multa etiam alia detegerentur quae necessarium fuit declarare, quod & ipse Paulus Leonius vbi supra fatetur d. num. 61. & pro Communi fortissime etiam vrgent vltra praedictam rationem aliae duae rationes, quarum vnum tradit Couarr. in d. c. Rainuntius, de testamentis §. 7. num. 1. aliam Alexander Trentacinquius de substitut. 5. part. cap. 3. In finalibus verbis, ex quibus communis sententia probari posset nec placet noua quaedam substitutionum. diuisio, quam tradit Menchaca de successionum progressu, lib. 2. §. 11. ante num. 1. Cogita tamen, an forsan iure subsistere possit Petri Gregorij opinio noua in hac materia: Is enim in[sect. 5] syntagmate iuris, lib. 42. cap. 2. num. 10. in ea fuit opinione, vt existimaret, duas tantum principales substitutiones esse, Vulgarem, & Pupillarem, caeteras autem ad has referri, vel ex his compositas, vt latius ibi probat praedictus Author, & in id expendit titulum ff. de vulgari & pupillari substitut. vbi de Vulgari, & Pupillari tantum substitutione tractatur. Tertio deinde loco constituendum est, sententiam[sect. 6] communem, vt dixi, probabilem esse, & disputationis gratia facile defendi posset; tamen in puncto & rigore iuris verius esse, substitutionis Directae quatuor species esse, Vulgarem, Pupillarem, Exemplarem, & Militarem: & consequenter, neque Breuiloquam, neque compendiosam constituere diuersam speciem de per se: quod cum iudicio probauit Bartolus in l. Centurio, num. 11. & in l. Lucius, num. 2. ff. de vulg. & pupil. substitut & esse magis communem, & veriorem sententiam Bartoli testantur nonnulli relati per Alexandrum Trentacinquium de substitut. 5. part. cap. 3. in principio, & vltra relatos ibi. Bartolum sequuntur Marianus Socinus num. 179. Alciatus num. 56. in dict. l. Centurio Bolognetus in rubrica. ff. de vulgar. & pupil. substitut. num. 58. Antonius Fumeus de substitut. num. 68. Zasius in eodem tractatu, cap. 4. num. 1. & cap. 5. in principio, Couarruuias in dict. cap. Rainuntius de testamentis, §. 7. num. 1. Decianus etiam in consilio 1. num. 81. lib. 1. vbi dicit, quod substitutio Compendiosa non est species ab aliis separata, sed quaedam conceptio, plures substitutiones aeque principaliter expressas comprehendens. Suarez in addit. ad Antonium Gomezium, tomo 1. variarum, cap. 3. litera, B. vbi vide. Paulus Leonius de substitut. in praeludiis, num. 62. Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. in principio, num. 1. vbi num. 10. in versiculo, inter has singulares, concludentem rationem adducit pro hac parte, sed tacet Bartol. in dict. l. Lucius, columna 1. sic ante ipsum dicentem, sicuti ex eo colligunt Iason, & Ripa ibi, num. 11. & Costa non relato, aduertit Couarruuias in dict. cap. Rainuntius §. 7. in principio. Et hactenus de his, quae ad dictam 3. Assertionem pertinent. Nunc vero & quarto loco constituendum est, diffici[sect. 7]le quidem esse, an substitutio dicatur proprie fideicommissaria, & in statutis, vtrum appellatione Substitutionis comprehendatur? Et vere in hoc dubio duas esse, &[sect. 8] praecipuas Doctorum sententias: & disputationis gratia de facili posse quem vtranuis partem defendere, nonnullis etiam Authoribus originaliter, atque attente prelectis, vtramque opinionem iure, & ratione corroborare, & euertere, & vtrumque sustinere: inter alios tamen videndi erunt omnino in proposito Paulus Leo[sect. 9]nius, Sfortia Oddi, Alexan. Trentacinquius, Ioannes Bolognet. & Angelus Matheacius, quos statim commemorabo; ij enim eleganter, atque latissime omnium in hac quaestione scribunt. Et in primis affirmatiuam partem, videlicet quod fi[sect. 10]deicommissaria sit propria substitutio, & fideicommissarius dici possit substitutus, licet non dicatur proprie haeres, tenuerunt Alex. in rubrica, ff. de vulgar. & pup. substitut. num. tertio. Socin. num. 15. & Rapi num. 10. idem Alexander in rubrica. C. de impuberum, & Curt. iunior, ibi, num. 17. Marianus Socin. in l. Centurio, num. 34. ff. de vulg. & pup. substitut. Duarenus in paraphrasi ad illum titulum, cap. 1. colum. 3. Lancelotus Politus de substitut. in praeludiis, num. 8. & 9. Marianus Socin. in consilio. 128. lib. 1. cui consilio viginti tunc temporis excellentiores huius doctrinae Doctores se subscripserunt, vt testantur nonnulli referendi infra. Menchaca de successionum progressu, lib. 2. §. 11. num. 10. Sfortia Oddi in praeludiis Compendiosae, par. 1. quaest. quinta, ex num. 2. vsque in finem quaest. qui dicit hanc esse magis communem sententiam. Grassus §. substitut. quaest. 3. num. 2. Alexand. Trentacinquius de substitut. in praefatione, num. 24. plenissime Bolognetus in rubrica, ff. de vulg. & pupil, substitut. ex num. 53. cum sequentibus, qui eodem num. in versiculo, vnde in contrarium, pre[sect. 11]cipuas huius sententiae rationes adducit: plura etiam fundamenta pro hac parte congerit, & solutiones, quas contrariae opinionis Authores reddunt, improbat Alex. Trentacinquius d. praefatione, ex num. 24. vsque ad num. 28. Sfortia dict. quaest. 5. Versiculo, contrariam itaque sententiam, vsque ad finem quaest. Angelus Matheacius de legat. & fideicommissis, lib. 1. cap. 6. ex num. 10. Et qui hanc opinionem defendere voluerit, omni[sect. 12]bus contrariae partis fundamentis respondere poterit, vt plenissime respondent Leonius de substitut. in praeludiis, ex num. 85. vsque ad num. 100. Sfortia d. quaest. 5. ex num. 2. Bolognetus vbi supra d. num. 53. qui duodecim argumentis contrariae sententiae satisfacit: optime Alexander Trentacinquius vbi suprá, ex num. 22. cum sequent. Et hactenus de opinione Alexandri, quam & conditores Partitarum sequuti sunt, vt constat ex l. 1. titulo. 5. partita 6. in fine, dum dicit: Otra manera ya de substitucion, a que dizen en Latin fideicommissaria, & ibi Gregorius verbo, fideicommssaria, in hunc modum scribit: Dicitur ergo substitutio illa, quae est fideicommissaria, vt hic vides, &c. Sed contrariam sententiam, non dici proprie substi[sect. 13]tutionem illam, quae est fideicommissaria, tenuerunt Nicol. de Matta, Bald. Salicet. Castrensis, Decius, & alij in rubrica, C. de impuberum, Glossa, & Doctores in rubrica, ff. de vulg. & pup. substit. vbi Alciatus num. 17. & Ripa num. 5. Antonius Fumeus de substitut. in praeludiis, num. 7. & Politus num. 8. Claudius in eodem tractatu, cap. 7. in fine, Aretinus in tractatu Fideicommissaria, num. 4. & est communis opinio, vt dicti Doctores attestantur, & Iason in rubrica, C. de institut. & substitut. Socinus iunior in l. Centurio, num. 31. ff. de vulgar. & pup. substitut. Sapia in d. rubrica, C. de impuberum, num. 13. Decius in consilio 416. num. 12. Corneus in consilio 320. volumine 4. & nouissime cum hac opinione transit Antonius Pichardus in rubrica, Institut. de vulgari substitut. num. 72. & pro hac sententia quam[sect. 14]plurima fundamenta considerarunt superiores Authores, & illa congessit in vnum Sfortia Oddi in praeludiis Compendiosae, 1. part. quaest. quinta, ex num. 2. Bolognetus in rubrica, ff. de vulgari, & pup. substitut. ex num. 53. Angelus Matheacius de legatis, & fideicommissis, lib. 1. cap. 6. ex num. 2. vsque ad num. 10. Alexander Trentacinquius de substitut. in praefatione, num. 22. & 23. Paulus Leonius de substitut. in praeludiis, ex num. 85. cum sequentibus, & num. 100. vsque ad num. 107. & ve[sect. 15]re, & concludenter satisfacit praecipuis contrariae partis rationibus, sic vt qui hanc opinionem defendere voluerit, omnino ad eum confugere debeat; deinde, & expendere rationem efficacem, quam in proposito considerauit Antonius Fumeus in praeludiis, de substitut. num. 7. denique, & legere Decium in rubrica, C. de impuberum, num. 2. Alciatum in rubrica, ff. de vulg. & pup. substitut. ex num. 10. cum quibus optime satisfieri poterit cuicunque partis contrariae argumentationi, & vt generaliter, aut vno vel tantum verbo ad omnia fundamenta contraria dixerim, animaduertendum erit,[sect. 16] Substitut. nomen latissimum esse, & in lata significatione quamcunque subrogationem appellari posse substitutionem, quod Doctores profitentur communiter in rubrica, ff. de vulg. & pup. substitut. Grassus §. substitut. quaest. 1. in principio, Doctor Spino in speculo testamentorum, glossa 21. num. 2. Antonius Pichardus in rubrica, Institut. de vulgari substitut. num. 40. & num. 41. & in hoc sensu verbum, substitutio commune esse dicitur, tam ad directam, quam ad obliquam, seu fideicommissariam substitutionem, vt docuerunt Ripa num. 187. Marianus Socinus num. 331. & Galiaula num. 511. in dict. l. Centurio, ff. de vulg. & pup. substitut. In eodem etiam sensu, cum in fideicommisso detur saltem quoad iura vtilia, quaedam subrogatio in locum haeredis, eo respectu appellari potest fideicommissum Substitutio, quod ex superioribus Authoribus eleganter agnouisse videtur Paulus Leonius in praeludiis dicti tractatus, num. 100. &[sect. 17] num. 102. vbi post longam disputationem stat in ea conclusione quod licet verbum, substituo, propter sui generalitatem, possit etiam ad dispositionem fideicommissariam referri, non tamen sequitur, id proprie, & vere dici, sed improprie; & hinc esse dicit, quod in dubio substitutio intelligitur directa, non autem obliqua, seu fideicommissaria, cap. 1. de testamentis, in 6. quia scilicet verba in dubio in propria significatione accipiuntur, l. non aliter, ff. de legatis tertio, l. 3. §. haec verba, ff. de negotiis gestis; at fideicommissum propria substitutio non est: deinde ipsemet Author num. 107. 108. & sequentib. in eodem residet; concludendo enim sic putat dicendum, quod aut consideramus substitutionem directam in specie, & tunc non sit dubium, fideicommissariam non esse illam, sed diuersam ab ea, nam nomina sunt diuersa; ergo etiam res diuersae dici debent, l. si idem, C. de testamentis: item diuersa initia, & diuersam causam finalem hae dispositiones habuerunt, vt ibidem latius notauit: Aut vero capitur substitutio in genere; & tunc contrarium dicendum est, quia licet substitutio directa diuersum nomen, diuersum effectum, & finem a Fideicommissaria habeat, & vna species non est alia; tamen secus in genere, quia genus comprehendit sub se omnes suas species: item qualibet species habet suum genus necessario; terminus enim iste, substituo, in genere sumptus praedicatur de substitutione directa, & fideicommissaria, & vtraque sub suo genere aeque continetur, vt ibi latius ostendit Leonius ipse, & in idem incidit, sed tacet eum Ioannes Bolognetus in rubrica,[sect. 18] ff. de vulgari, & pup. substitut. num. 55. vbi concludendo dicit, quod substitutio capitur in genere, & in specie; & in genere comprehendit omnes directas, & fideicommissarias substitutiones de proprietate sermonis: in specie vero contra, vt ibidem ostenditur, Exquibus remanet vera huiusce disputationis resolutio, vt amplius de veritate eius dubitari non debeat: remanet etiam lib. 1. cap. 81. assertione quarta, recte dictum, vtramque opinionem disputationis gratia posse defendi, sed in puncto iuris, Baldi, & sequacium opinionem veriorem esse, Alexandrique, & aliorum sententiam iure non subsistere, nisi intelligendo eam, vt praefati Authores declarant, quomodo intelligit etiam Angel Matheacius de legat. & fideicommis. lib. 1. dict. cap. 6. num. 25. quatenus distinguit, an substitutio sumatur in genere amplissimo, &. aequiuoco, aut in genere vniuoco, & speciali substitutionis haeredis, vt latius ibi videri poterit. Nunc vero & quinto loco (constituendum est, quod ad 7. Assertionem pertinet) Doctores communiter in eam iuisse sententiam, & distinctionem, vt scilicet sub[sect. 19]stitutio Vulgaris triplex sit, quaedam Expressa quaedam Tacita, quaedam Mixta partim expressa, & partim tacita, Expressa rursus triplex est; nam sicut aliquid ex[sect. 20]pressum tripliciter dicitur, in genere videlicet, in specie, & in indiuiduo: ita Vulgarem omnes dicunt reperiri, expressam in genere, in specie, & in indiuiduo; quod[sect. 21] post Bartolum, & communem quamplurimorum sententiam, probarunt. & latissime explicant Couarruuias, Guil. Benedict. Sfortia Oddi, Grassus, Simon de Praetis, Bolognetus, & alij, quos statim congeram in vnum Substitutiones ergo vulgares, & pu[sect. 22]pillares, quae continentur sub Reciproca, aut Breuiloqua, & Compendiosa, expressae dicuntur verbis generalibus, quia quamuis non contineantur sub Reciproca, aut Conpendiosa expresse, si accipiamus expressum in specie, & singulariter; in genere tamen accipiendo comprehendi dicuntur: ita docet Bart. & Accursij sententias, quae contrariae videbantur, conciliat in l. 1. ff. de vulg. & pup. substitut. num. 8. receptus secundum Socin. Aret. & Iason num. 20. Ripam num. 77. & Ruinum num. 19. ibidem Bald. & Angel, in l. iam hoc iure, eiusdem tituli, Glossa, Bartol. Bald. Paul. Alex. Iason, Salicet. Cinus, & Decius in l. in testamento, C. de testamento militis, Corneus in consilio 199. volum. 2. Alexan. in consil. 52. colum. 4. versiculo, ad tertium, volum. 7. Rolandus in consilio 69. num. 21. volumine 1. Baldus de Vbaldis de substitut. cap. de vulgari substitut. num. 3. & 4. Bartolus de Hucio ibidem, num. 3. & 4. Antonius Fumeus in eodem tractatu, num. 12. & 13. Lancelotus Politus particula 1. num. 1. & sequentibus, Vdalricus Zasius de vulgari substitut. c. 1. num. 2. & in effectu idem concludit Leonius in eodem tractatu, cap. 1. ex num. 20. vsque ad num. 28. Capra ibidem, quarta specie de Reciproca, num. 35. Guillel. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, de vulgari substitut. ex num. 12. vsque ad num. 19. Duarenus in paraphrasi, ad titulum, ff. de vulg. cap. 10. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 12. Menchaca de successionum progressu, lib. 2. §. 12. num. 18. & 19. & §. 19. num. 20. Couarruuias in d. cap. Rainuntius, §. 4. num. 4. & §. 7. num. 3. Sfortia Oddi, in praeludiis Compendiosae, 2. part. quaest. 3. per totam. Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. verbo, si de cederet, num. 8. & num. 10. Bolognetus in rubrica, ff. de vulgar. & pup. substitut. num. 19. Vaconius declarat, iuris, lib. 4. declaratione 62. num. 7. 9. & 11. Grassus §. substitut. quaest. 7. ex num. 1. vsque ad num. 5. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. solutione 5. num. 32. & 33. folio. 69. & solutione. 9. num. 6. fol. 110. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. num. 3. Alexander Trentacinquius de substitut. 1. part. cap. 1. num. 3. 4. & 5. qui pro communi hac sententia & rationes adducit, & nonnullas leges inducit, ac inter alias recte expendit[sect. 23] text. in l. Lucius ff. de vulg. & pup. substitut. & in l. in testamento, C. de testamento militis, & in l. precibus, C. de impuberum. Denique, & merito improbat Fulgos. Christophor. de Cast. & Aretinum. contra tenentes, vt ibi videri poterit, & latissime penes praedictos Authores. Limitatur autem, & declaratur nonnullis modis sententia,[sect. 24] & resolutio superior, vt per Grassum d. §. substitut. quaest. 7. num. 2. in fine, Menochium lib. 4. praesumptione 60. num. 47. & sequentibus, latius ab Sfortia in praeludiis compendiosae, part. 2. d. quaest. 3. in principio, versiculo, vnde limitatur 1. & in versiculis sequentibus. Et tunc demum procedit, cum Reciproca generaliter,[sect. 25] aut simpliciter fit, & sine restrictione ad certum casum, vt si testator dixerit: Instituo filios impuberes, & eos inuicem substituo; tunc enim substitutiones vulgares, & pupillares, quae sub Reciproca continentur, sunt expressae verbis generalibus, secus tamen si testator ad vnum tantum casum se restrinxit, ita scilicet. Vos inuicem substituo, si alteruter vestrum haeres non erit; tunc[sect. 26] enim Pupillaris non continetur vigore Reciprocae, sed sub Vulgari expressa, nec matrem excludere potest, ex sententia Bart. in l. Lucius. num. 19. ff. de vulg. & pup. substit. vbi Alexander. & Iason num. 13. & Rapi num. 40. idem Alexander in l. precibus, C. de impuberum, columna peaultima, & ibidem Riminaldus iunior num. 617. & cum Guil. Bened. Beroo, & aliis, explicat Menochius lib. 4. praesumptione 60. ex num. 47. vsque ad num. 52. Alexander Trentacinquius, dicens communem omnium sententiam de substitut. 1. part. cap. 1. num. 6. & 7. Sub[sect. 27]stitutio vero Pupillaris, quae continetur sub Reciproca simplici, aur generali, expressa dicitur verbis generalibus, & consequenter matrem excludit, vt scribunt Glossa, Bartol. & alij communiter in dict. l. Lucius, Menochius d. praesumptione 60. num. 50. Alexander Trentacinquius d. cap. 1. num. 6. ad finem, Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. solutione 11. num. 6. fol. 110. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 5. titulo. 8. num. 12. qui omnes excepto Menochio, loco relato supra, non aduertunt ad vnum nempe in proposita specie, Pupillarem etiam omnino tacitam debere excludere matrem, eo quod substitutio Reciproca in casum Vulgaris expresse sacta, continet tacitam Pupillarem (quod nullus vnquam negauit) : ea autem sufficiens est ad exclusionem matris propter alias turis sententias, aut communem Doctorum resolutionem qua docemur, per Pupillarem substiutionem tacitam excludi matrem, cum substituitur alter eiusdem testatoris filius: tunc enim praesumitur voluisse patrem praeferre filium vxori, vt eum Accursio, Bartolo, Angelo, Castrensi, Alexandro, Iasone, Ripa, Calcaneo, Bolognino, Riminaldo, Socino, Ruino, Decio, Beroo, Guil. Bened. Costa, & aliis adnotauit, & latius declarat Menochius lib. 4. praesumptione 39.[sect. 28] num. 77. & sequentib. qui dict. praesumptione 60. num. 41. optime assequutus est Bartoli repugnantiam in hac quaestione: is enim in l. 2. num. 44. ff. de vulgar. & pupil. substitutio. docuit expressim, matrem excludi per tacitam pupillarem, quando substitutus est alter filius ipsius testatoris, sicque frater pupilli; & tamen in dict. l. Lucius, num. 14. contrarium tenuit aperte, cum dixit matrem non excludi tacita illa Pupillari comprehensa sub Vulgari facta reciproce, quae tamen facta est duobus filiis. Denique & vltimo constituto, resolutionem commu[sect. 29]nem traditam supra, num. 22. minime perturbari ex constitutione Diui Pij. de qua in l. iam hoc iure, 4. ff. de vulgar. & pupillar. substitut. vt contra nonnullos recte aduertit Alexander Trentacinquius de substitut. 1. part. cap. 1. num. quinto, per totum, vbi inducit in contrarium illum textum, & eidem respondet, vt ibi videri poterit. Vere tamen, (vtcunque res sit) negari non potest, quin constituio Diui Pij, cuius mentio facta est in ea lege, intelligenda non sit in substitutione Reciproca, verbis generalibus concepta, de qua Communis relata supra loquitur, sed in substitutione restricta ad vnum casum, ita scilicet: Vos inuicem substituo, si alteruter vestrum haeres non erit: quo casu, quamuis Reciprocam substitutionem faciat, quae sub illa continetur omnino tacita est. Quod manifesta, & concludenti ratione suadetur, si aduertamus, quod Diui Pij constitutio in eisdem terminis intelligi debet, in quibus Rescriptum Diui Marci, quod a Diuo Pio extenditur ad Reciprocam: vnde sicut Rescriptum procedit, quoties substitutio non simpliciter, sed in vnum tantum casum facta est; ita quoque, & Diui Pij constitutio, quae cum alter casus ex verborum significatione non contineretur, omnino necessaria fuit, vt vterque casus comprehensus intelligeretur. # 22 CAPVT XXII. MAioratum si quis instituens, duntaxat dixerit: Ex bonis meis Maioratum instituo, siue facio, aut volo, quod bona mea iure Maioratus deferantur, nec aliud adiiciat, vtrum ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria inducatur, & quis ordo in successione eius obseruari debeat? vbi quae hucusque in proposito scripta sunt ab aliis, in medium proferuntur, & Iacobi Simancae contra Communem opinio nouiter destructa, noue etiam & vere fundamento illius respondetur; atque eodem casu retento, si familia simpliciter vocetur, vel in fauorem consanguineorum, aut coniunctorum Maioratus instituatur, nec certus successionis ordo designetur, quid fieri debeat, explicatur: quid etiam, de Maioratus origine, & institutione per scripturam non appareat, sed per immemoriales praescriptionis probationem tantum, an perpetuus indicari debeat in dubio, & quo sit in eo ordine succedendum. Deinde si Maioratus institutor, vocato filio, vel consanguineo aliquo transuersali, aut etiam extraneo, dixerit se Maioratum instituere ex bonis suis, siue omnia bona sua, vel aliquam partem eorum, proprio testamento, vel donatione in aliquem detulerit; ita quod ea obtineat, & habeat titulo, & iure Maioratus, nec amplius adiiciat, an perpetuum Maioratum instituisse censeri debeat: Quid si pater meliorationem Tertij, & Quinti bonorum faciens, vocationes ad descendentes ex filiis primo nominatis restrinxerit, siue filios tantum, vel aliquem eorum, & descendentes ab eis vocauerit, & bona alienari perpetuo prohibuerit, aut alia verba adiecerit, quae videantur denotare perpetuitatem, verbum tamen vinculi, aut maioratus non expresserit, an perpetuus Maioratus praesumatur inductus? praeterea, si Maioratum instituens, ad eius successionem filium suum primogenitum, & eius descendentes vocauit, vel Maioratum in persona talis filij, ac descendentium instituit, siue reliquit talia bona tali filio, & eius descendentibus, vt illa possiderent iure Maioratus, vel inter filios, ac eorum descendentes Maioratum instituit cum vniuscuiusque filij, & descendentium speciali vocatione, transuersales tamen non vocauit, nec descendentes eorum, an perpetuus Maioratus institutus censeatur inter transuersales etiam qui ex genere institutoris fuerint; an vero in vltimo descendenti Maioratus extingui debeat? Denique, si factis aliquorum filiorum, & descendentium ab eis specialibus vocationibus, ad collateralium, vel aliorum vocationes institutor non descenderit; dixerit tamen suam dispositionem facere fauore generis & familiae, & ad conseruationem illius, vel vt bona perpetuo in sua familia, agnatione, aut domo conseruentur, vel ea ratione alienari bona prohibuerit, vtrum Maioratus perpetuus inducatur vltra nominatos etiam in infinitum, maxime si ratio haec adiecta sit in fine dispositionis, aut in principio: vbi quae hactenus in praefatis quaestionibus dici, aut excogitari potuerunt, diligenti & plena manu enucleata traduntur, multáque adnotantur per Authorem, quae ita dilucide, atque distincte explicata, nullibi inuenies, etiamsi omnes vsque ad praesentem diem Scribentes praelegeris. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, ob quam principaliter, huius capitis disputationem succepit. -  2 Maioratum si quis instituens, dumtaxat dixerit: Ex bonis meis Maioratum instituo, siue facio, aut volo, quod bona mea iure Maioratus deferantur, nec aliud adiiciat; an ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria instituta censeri debeat, & quis ordo in successione eius obseruandus sit? & num. seq. vsque ad num. 23. -  3 Maioratus verbum ex sui virtute significat maioricatum perpetuum, & omnium primogenitorum substitutionem, & quod res deueniat de maiore in maiorem in infinitum. -  4 Maioratus verbum est collectiuum, & sub se plures comprehendit primogenitos. -  5 Maioratus verbum ex sua natura perpetuitatem denotat. -  6 Maioratum ex omnibus suis bonis, vel ex aliquibus se facere eo ipso quod aliquis profitetur, bona ipsa in sua familia perpetuo conseruari velle videtur, etsi aliud non adi ciat. -  7 Didacum Couar. indistincte nimis, aut male citari communiter per Scriptores huius Regni, & vere & nouiter adnotatum per Authorem. -  8 Didacus Couar. quo loco, & numero citari debeat, vt faciat in proposito sententiae relatae supra num. 2. -  9 Dispositio qualibet secundum regionis consuetudinem interpretanda est. -  10 Testator praesumitur in dubio conformare voluisse suam dispositionem cum dispositione iuris, & faciendo Maioratum simpliciter, suos descendentes & consanguineos, eo iure, eo que ordine ad successionem admittere, quo de iure admitti debent. -  11 Maioratus mentione facta in aliqua dispositione, vel scriptura, omnes clausulae censentur appositae, & omnia subintelligi debent, quae solent communiter apponi in Maioratu, ex lege, consuetudine, vel alia constitutione. -  12 Actus omnis, in quo non apparet determinatio certa, debet accipi, & determinari secundum consuetudinem loci, quae est ibi ius commune. -  13 Maioratus iure, si pater relinquat aliquam rem, nihil aliud statuens, nec vocans filium maiorem, nec aliud vltra dicens, ex hoc solum remanet res vinculata in fauerem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quae in Maioratibus apponi solent, tam ex iure, quam ex consuetudine. -  14 Maioratus titulo, si pater relinquat filio quamlibet rem, ad id non habens facultatem Regiam, etiamsi res excedat valorem Tertij, & Quinti bonorum, Maioratus in Tertio & Quinto sustineri debet. -  15 Maioratum de talibus, & talibus bonis, si pater habens plures filios, dicat quod facit in filium suum, dispositio valet, & de filio maiori intelligi debet. -  16 Maioratus iure, si bona vinculentur inter descendentes alicuis, & si non dicatur, quod perpetuo sint vinculata, perpetua maioria constituta censetur. -  17 Maioratum instituens, si dixerit dumtaxat: Ex bonis meis Maioratum instituo, siue facio, aut volo, quod bona mea Maioratus iure deferantur ex hoc non censetur maioria perpetua instituta, ex sententia Didaci Simancae, contra Communem. -  18 Cuius fundamentum refertur, & nihil vrgere, num. seq. adnotatur. -  19 Ex testamento non completo, siue, vt Doctores dicunt, ratione voluntatis imperfecto, nihil debetur, & ibidem exornata nonnullis remissiue, communis allegatio l. si quis cum testamentum, 25. ff. de testamentis. -  20 Didaci Simancae fundamento contra Communem, noue & vere respondetur, & num. sequent. -  21 Maioratus institutor, eo ipso quod dixit se facere Maioratum ex bonis suis, etsi nihil aliud adiiciat, perinde haberi debet, ac si vincula omnia, conditiones, & substitutiones exprimeret, quae ad perfectionem suae voluntatis, atque perpetuitatem ipsam Maioratus inducendam, necessaria sunt. -  22 Maioratum instituens, intelligitur expressisse omnia, quae sunt illius propria, & naturalia etsi illa non expresserit, quia actus quilibet praesumitur gestus secundum suam naturam, aqua recipit interpretationem. -  23 Maioratum instituens, si ita dixerit: Ex bonis meis Maioratum faciat, siue volo, quod bona mea iure Maioratus deferantur, nec distincte, atque explicite successionis ordinem designauit, familiam tamen suam vocauit, aut in fauorem familiae suae Maioratum instituere professus est: an perpetuus Maioratus inducatur? & Didaci Simancae opinio probata, & num. seq. -  24 Ad fideicommissum relictum familiae, omnes de familia admittuntur, tam nominati, quam non nominati. -  25 In fideicommisso relicto familiae, succedendum est secundum ordinem successionis ab intestato, -  26 Familiae verbum collectuum est. -  27 Agnatósque, & cognatos omnes comprehendit. -  28 In Maioratu relicto familiae, omnes de familia succedere debent gradatim, perpetuo, ac per fideicommissum, non per Vulgarem substitutionem. -  29 Testator si relinquat bona propriae agnationi, seu familiae, & talia verba proferat, quae videantur tractum successiuum denotare, Maioratum perpetuum instituere censebitur, etsi verbo Maioratus vsus non fuerit. -  30 Maioratum instituens, si certum succedendi ordinem non designauerit, sed consanguineos, aut coniunctos suos vocauerit, aut se facere Maioratum ex bonis suis in fauorem suorum consanguineorum, aut coniunctorum profiteatur, Maioratum perpetuum instituere videtur. -  31 Verbum consanguineos, & coniunctos, sunt verba collectiua. -  32 Verba collectiua sunt quae de sua natura apta sunt comprehendere plures, & diuersas personas in pluribus, & diuersis gradibus existentes. -  33 De forma institutionis Maioratus, ita vt non appareat, an institutor perpetuum Maioratum efficere voluerit, an vero ad certas personas, vel ad certos gradus successionem restrinxerit, vt in Maioratu, de cuius origine, & institutione non apparet per scripturam, sed per immemorialis praescriptionis probationem: an Maioratus perpetuus iudicari debeat, & qualiter in eo sit succedendum & num. sequent. -  34 L. 41. Tauri materia plene tractata, remissiue. -  35 In successione Regni, in infinitum admittuntur descendentes, & in defectum eorum transuersales. -  36 L. 2. titulo 15. partita 2. pro resolutione quaestionis propositae supra, num. 33. optime ponderata. -  37 De natura Maioratus cuiuslibet est, quod debeat esse perpetuus, quando aliud non apparet, nec repugnat. -  38 Actus omnis potius censeri debet perpetuus, quam temporalis. -  39 Maioratus institutor, si vocato filio, vel alio consanguineo transuersali, aut etiam extraneo, dixit se instituere Maioratum ex bonis suis; siue omnia bona sua, vel aliquam partem eorum, proprio testamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quod ea obtineat, habeat titulo, & iure Maioratus, etiamsi alias conditiones, aut substitutiones non adiecerit, Maioratum perpetuum instituisse videtur. -  40 Itaut masculi omnes, & foeminae descendentes, etiam transuersales in infinitum admittantur, seruata tamen sexus, & gradus praerogatiua. -  41 Nec obstare debeat in contrarium Gregorij Lopez sententia, quae in proposito noue expenditur per Authorem, & taxatur. -  42 Nec etiam fieri differentia, an Maioratus, vel vinculi mentio fiat, prout hoc num. & sequentibus adnotatur. -  43 Maioratus & vinculum de consuetudine, & communi vsu loquendi, idem significant, & leges loquentes de Maioratu, pariter procedunt in Vinculo. -  44 Meliorationem Tertij, & Quinti bonorum suorum si pater faciat, & vocationes ad descendentes ex filiis primo nominatis restrinxerit, siue filios tantum, vel aliquos eorum, & descendentes ab eis nominauerit, & bona alienari perpetuo prohibuerit, aut alia verba adiecerit, quae perpetuitatem denotare videantur; vinculi tamen, aut Maioratus verbum non expresserit, perpetuus Maioratus non erit, sed in vltimo descendenti vocato, bona ipsa libera, & alienabilia remanent, idque melius, & latius quam antea erat, ab Authore explicatum. -  45 In re fideicommisso subiecta, vltimo loco succedens, succedit libere, & transmittit ad quemcunque haeredem vniuersalem, vel particularem bona fideicommissi. -  46 Alienationis prohibitio vltra personas nominatas extendi non potest. -  47 Alienationis prohibitio, quando constat de voluntate testatoris expressa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra personas nominatas, & vltra quartum gradum, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicari debet. -  48 Verba licet talia sint, quod perpetuitatem denotare videantur; tamen in quaestione proposita supra num. 44. restringi debent, vt inter personas tantum nominatas videantur relata, etiamsi ratio generalis, aut realis fuisset adiecta. -  49 Ratio generalis, aut verbum, quod perpetuitatem prae seferre videtur, ex appositione personarum supra nominatarum restringi debet, quando non militat ratio, quae contrarium suadeat. -  50 Maioratum, aut vinculum si testator efficere voluisset, credendum non est, quod id non exprimeret, aut saltem aliquo modo, eius verbi mentionem non faceret. -  51 Alphonsi Azeuedij resolutio in terminis quaestionis propositae supra, num. 44. adducitur, & probatur. -  52 Et Petrum de Peralta in diuerso casu loquutum, verborum eiusdem relatione, nouiter adnotatur. -  53 Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. ab Authore declaratus, vt superiori resolutioni conuenire potius, quam contradicere videatur. -  54 Parentes in melioratione Tertij bonorum, ex vi decisionis l. 27. Tauri, non teneri consanguineos transuersales ad meliorationem vocare, nec posse ipsos ius aliquod ex dispositione illius legis praetendere, nisi expresse vocentur per testatorem. -  55 Verbum potest, non inducit necessitatem, sed voluntatem. -  56 Ancharani consilium 300. adductum in confirmationem eorum, quae numeris praecedentibus adnotantur. -  57 Maioratum instituens, si ad eius successionem filium suum primogenitum, & descendentes eius vocauit, nec alias vocationes aliorum filiorum, nec descendentium adiecit, vel Maioratum in persona talis filij, ac eius descendentium instituit, siue reliquit talia bona tali filio, & descendentibus eius, vt illa iure Maioratus possideant, vel inter filios, & descendentes eorum Maioratum instituit cum vniuscuiusque filij, & descendentiam speciali vocatione, transuersales tamen, vel alios nominatim non vocauit, nec descendentes eorum: an perpetuus Maioratus institutus videatur in infinitum, an vero extingui debeat in vltimo descendente vocato, & num. seq. -  58 Vbi Ludouici Molinae sententia in praefato dubio refertur, & numeris sequentibus approbatur. -  59 Adducitur etiam aliorum Authorum sententia contraria, & mens eorum num. seq. enucleatur. -  60 Denique & Gregorij Lopezij in eodem proposito resolutio profertur. -  61 Maioratus conditor, si dixerit, quod in eo succedant silij masculi, & masculi descendentes ex eis per lineam masculinam, ita quod non veniat ad foeminas; an deficientibus masculis, foeminae succedere possint. -  62 Perpetuum dicitur saepe in iure, quod durat interim, dum aliqui viuunt, & ibidem adnotata nonnulla, quae resolutioni Molinae aduersari videntur, & eisdem satisfactum infra, num. sequentibus, solutione tradita generali. -  63 Dictio semper, in substitutionibus restringi debet ex praecedentibus, & sequentibus, vel ex subiecta materia, vel si alia quaeuis ratio id suadeat. -  64 Familiae conseruatio dari non potest in primis, aut in specialiter vocatis, nisi per subrogationem aliorum. -  65 Familiae appellatione, collaterales etiam continentur. -  66 Expressa censeri debent ea, quae testator verisimiliter disposuisset, si de ipsis interrogatus fuisset. -  67 In fideicommissis praedominatur verbis, defuncti voluntas. -  68 Maioratus institutor, qui ad successionem descendentes tantum vocauit, praesumitur etiam quod & collaterales vocaret, & perpetuitati Maioratus consuleret, si cogitaret descendentium lineam extinguendam esse. -  69 Ludouici Molinae fundamentis praecipuis, videri ex nonnullis satisfieri posse, quae hoc num. & sequent. adnotantur; eius tamen sententiam veriorem putat Author, vt infra dicitur num. 75. -  70 Voluntas testatoris in fideicommissis, & maioratibus ex coniecturis induci potest, illáque obseruari debet, modo vrgentes & necessariae coniecturae interueniant. -  71 Ex coniecturis legitimis quod deducitur, etsi verbis expressum non fuerit, euidentem inducit voluntatem, & expressum videtur. -  72 A coniecturis necessario recedendum est per voluntatem expressam. -  73 Coniectura nulla adeo efficax esse potest, vt sit potentior voluntate expressa, quae facit, vt coniecturis locus non sit. -  74 Coniecturae voluntatis sumi debent ex eo, quod est expressum in testamento, & non aliter. -  75 Ludouici Malinae opinionem securiorem, & veriorem videri, & si casus occurreret, quod libentius secundum eam consuleret, & iudicaret Author, qui hoc numero, vel vno verbo tantum omnibus satisfacit, quae contra eundem superioribus numeris adnotauerat. -  76 Voluntas, quae ex expressis in testamento colligitur, ita obseruari debet, ac si expressim, & nominatim expressa fuisset. -  77 Maioratus institutor, si factis aliquorum filiorum, & descendentium ab eis specialibus vocationibus iuxta speciem propositam supra, num. 57. ad collateralium vocationes non descenderit, dixerit tamen, se facere dispositionem suam fauore generis, & familiae, & ad conseruationem illius, vel vt bona perpetuo in familia, aut in agnatione sua conseruentur, vel alia similia verba adiecerit; tunc indubitanter videbitur maioricatus perpetuus institutus, etiam inter omnes transuersales in infinitum, & num. seq. -  78 Familiae conseruandae ratio, generaliter adiecta efficere debet, vt omnes de familia comprehendantur, quamuis non fuerint specialiter nominati. -  79 Fideicommissum simplex, & absolutum inter omnes de familia, aut de agnatione inducitur, quando testator procedit disponendo, quia vult bona sua perpetuo conseruari in familia, aut in agnatione sua. -  80 Et idem dicendum esse. si testator ideo expresserit se facere fideicommissum, vt bona conseruentur in sua domo. -  81 Maioratus institutor, si factis antea specialibus aliquibus vocationibus, prohibeat bona alienari ratione expressa, vt perpetuo conseruentur in agnatione, aut in familia sua, Maioratum perpetuum instituere videtur. -  82 Ex prohibitione alienationis facta expressa ratione, vt bona in familia, aut in agnatione perpetuo conseruentur, simplex inducitur, & absolutum fideicommissum inter omnes de familia: quod intellige, vt declaratur infra, num. 85. -  83 Fideicommissum ampliandum non esse, etiam propter rationem expressam, quae generalior sit ipsa dispositione; imo generalem rationem intelligendam esse, & restringendam iuxta specialem ipsam dispositionem, ex sententia quorundam, quae non probatur. -  84 Fideicommissa cum onus contineant, stricte interpretari debent; Maioratus vero fauorabiles sunt, atque propter bonum publicum introducti, cum de familiae conseruatione in eis tractetur, ideóque non sunt restringendi sicut fideicommissa, sed potius ampliandi, vt hoc numero adnotatur. -  85 L. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis tertio, explicata, & Bartoli intellectus receptus, -  86 Maioratus institutor, si post factas speciales aliquas vocationes, generalem clausulam subiiciat in fine dispositionis, qua significet, se velle familiae suae, aut generi consulere, perpetuum Maioratum instituere videtur. -  87 Clausula generalis in fine apposita, ampliat dispositionem praecedentem. -  88 Sub verbo, linaje, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & censentur vocati in dispositione ipsius fauore facta. -  89 Maioratus institutor, si verba proferat, quae perpetuam successionis causam denotent aperte, vt in perpetuum, semper, omni tempore, in infinitum, & alia similia, perpetuum Maioratum instituere videtur. -  90 Quia dictio semper, apposita in dispositione, significat tractum temporis, & omni casu, & tempore. -  91 Et similiter dictio in perpetuum, habet tractum successiuum in futurum, & denotat tempus in secula seculorum. -  92 Et idem dicendum est, quoties factis specialibus vocationibus, per modum rationis, aut causae finalis dixerit: Quia nolo, quod bona mea exeant de domo mea, aut de nomine meo. -  93 In casu proposito supra, num. 86. quod obiici non possit collaterali contendenti, se ad Maioratum admittendum esse, de te non loquitur scriptura, aut substitutio; item quod non fit extensio de persona ad personam cum singulari declaratione. -  94 Maioratus institutor, cum eius mentis fuit in institutione, vt bona sua in sua familia semper conseruari vellet, licet descendentes tantum vocauerit, & non collaterales, negari non potest quin in genere saltem, si non in indiuiduo, de collateralibus cogitauerit, quia alias bona non conseruarentur perpetuo in sua familia. -  95 Dispositio ex verisimili testatoris voluntate, de persona ad personam, sicut de casu ad casum extendi debet. -  96 L. si quis ita, §. penultimo, ff. de testamentaria tutela, explicata remissiue. -  97 Maioratus institutor, si in initio dispositionis, generale aliquod verbum, siue generalem clausulam adiiciat, qua perpetuum Maioratum instituere velle, aut perpetuo consulere conseruationi suae familiae videatur, postea vero speciales aliquas vocationes faciat, vel ad certas & limitatas personas dispositionem suam restringat; nihilominus perpetuum Maioratum fecissie videbitur. -  98 Praefatio, aut prooemium dispositionis, mentem, & voluntatem disponentis declarat, idque multis, exornatum, atque explicatum remissiue, & supra, cap. 6. num. 60. -  99 Principium constitutionis, si generale sit, quamuis postea subdantur aliqua verba, quae certas & limitatas personas respicere videantur omnino, constitutio interpretanda est, vt generalis sit, & generaliter comprehendantur omnes secundum naturam principij. -  100 L. Regula, §. & licet, ff. de iuris & facti ignorantia, nonnullis exornatur remissiue, & num. praecedent. EGregia est, & in iudiciis frequens huius Capitis dis[sect. 1]putatio, in qua tanta semper fuit inter Doctores contentio, & maxime inter recentiores huius Regni Scriptores altercatio, vt nimium altercando, amissa pene sit veritas, nec certum quid statutum, quo aperte dignosci possit, quae, qualis, quantáue sit virtus, & effectus dictionis huius Maioratus, cum simpliciter profertur, aut cum ad certas, & specialiter nominatas personas refertur, aut restringitur. Quare non absque maxima vtilitate futurum iudicaui, si quamplurima, quae in continua librorum lectura versando, in nonnullis etiam causis, & negotiis scribendo elaboraueram, in medium proferrem, & fere omnia, quae de hac re in variis locis ab aliis hactenus adnotata fuere, in vnum congererem, vt in futarum, quae antea scripserunt Doctores, atque in Scriptis eorum praesenserunt, clare, & dilucide percipere valeat Lector, & iuxta facti occurrentis qualitatem, quod verius sibi videatur, eligere; & promaiori distinctione sequentia constituere, siue nonnullos casus distinguere necessarium duxi. Sit igitur primus casus, quoties Maioratum quis in[sect. 2]stituens, duntaxat dixerit: Ex bonis meis Maioratum instituo, fine facio, aut volo, quod bona mea iure Maioratus deferantur, nec aliud adiiciat: quo casu dubitatur, vtrum ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria inducatur, & quis ordo in successione eius obseruari debeat? Et in terminis nostris, quod verbum Maioratus signi[sect. 3]ficet maioricatum perpetuum, & omnium primogenitorum substitucionem, & quod res deueniat de maiore in maiorem in infinitum, cum Castrensi in consilio 264. In praesenti causa, quae vocatur maioriae Hispalensis, columna 2. lib. 2. & Parisio in consilio 75. num. 7. & sequentibus, lib. 2. vbi proposuit speciem, in qua testator mandauit bona sua perpetuo subiacere fideicommisso, & cum aliis Authoribus resoluit Burgos de Paz iunior, ciuilium, quaest. 2. num. 118. per totum, folio mihi 79. quo loco, & praecipue num. 71. in finalibus verbis, aperte probat, in specie proposita, vel illis tantum verbis adiectis, perpetuum censeri Maioratum institui; in hunc enim modum scribit: Quare optime sequitur, quod non fuit necessarium, quod fundator plus diceret, quam se facere Maioratum, vt omnes primogeniti in perpetuum videantur vocati: & iterum num. 74. in fine, in versiculo, quare cum consuetudo, & num. 84. vbi ex sententiis aliorum Authorum comprobans, recte ostendit, quod praedicta verba, Maioratum instituo, nihil aliud denotant, quam vocare perpetuo maiorem natu, & velle, quod res deueniat de maiore in maiorem infinitum. In quo etiam concordant Socinus in consilio 47. Facti, num. sexto, lib. tertio. Decius in consilio 397. num. 7. dum dicunt, quod constituere Maioratum, nihil aliud est quam velle, vt bona vnita conseruentur perpetuo in personis primogenitorum, quia verbum Maioratus est collectiuum, & sub se plures comprehendit primogeni[sect. 4]tos, vt probauit Burgos ipse iunior, quaest. 2. num. 89. vbi multos Authores refert, atque ex sua natura perpe[sect. 5]tuitatem denotat, vt late ostendit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. per totum. Burgos de Paz in consilio 44. num. 11. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 307. fol. 99. Et sic eo ipso, quod[sect. 6] ex omnibus suis bonis, vel ex aliquibus, se facere Maioratum profitetur quis, bona ipsa in sua familia perpetuo conseruari velle videtur, etsi aliud non adiiciat, ex Parisio in consilio 72. num. 81. & 84. lib. quarto. Burgos de Paz in consilio 2. num. 75. Valazquez de Auendanno in l. 40. Tauri, glossa 1. num. 29. & tenet nouissime Blasius Flor. Diaz de Mena, variarum quaest. lib. 1. cap. 18. num. 19. & num. 32. aperte etiam probare videtur Couarr. variarum resolutionum, lib. 3. cap. 5. num. 6.[sect. 7] licet ipse Author indistincte nimis, aut male citari soleat communiter per Scriptores nonnullos huius Regni, qui simpliciter quoad nostrum casum allegant illum d. cap. 5. per totum; & sic eum refert Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 3. num. quinto. & Blasius Flores vbi supra, sed male quidem, vtpote, cum eo loco diuersam speciem proponat Couarruuias, nec loquatur eo casu, quo instituens Maioratum simpliciter dixerit, ex talibus bonis se facere Maioratum, nec aliquem ad successionem nominauerit: in quibus terminis dubium excitauimus, vt vides, & loquutus est Molina loco relato supra, sed in alio casu longe diuerso, nempe, cum vnus tantum nominatur, cui bona relinquuntur titulo, & iure Maioratus possidenda, quod valde differt a nostro proposito, vt de se patet manifeste. Debet igitur expendi Couarruu. lib. tertio, dict. cap. quinto, num. sexto,[sect. 8] vbi expresse affirmat, quod constitutio leg. 45. Tauri, admitti debet, non tantum, vbi ex Maioratus institutione expressim apparet, quis vocatus sit ad Primogenium, sed & quoties nullae adiectae fuerint clausulae Maioratui; imo is simpliciter fuerit institutus, apposito bonorum vinculo iure Primogenij, vt in eum transeat possessio mortuo vltimo possessore, qui tantum nominatus fuit, vel mortuo eodem institutore, qui nullum nominauit, nec aliquam clausulam adiecit, sed tantum Maioratum ex bonis suis instituit, qui de iure, & consuetudine huius Regni admitti debet. Ecce vbi praedictus Author dicit expressim, Maioratu simpliciter instituto, & nullo ad successionem nominato, eum admittendum, institutore defuncto, qui de iure, & consuetudine huius Regni admitti debet; & consequentur quod ex vi verbi Maioratus, perpetua maioria remanet instituta, quamuis institutor aliud non adiiciat: & in eandem sententiam inclinat aperte Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 3. num. 1. & sequent. vbi dicit, quod in successione Maioratus absque vlla lege, conditione, seu nominatione instituti, seruari debet idem succedendi ordo, qui legibus Regiis, & consuetudine in Regni successione seruatur; & reddit rationem, quia dispositio qualibet secundum regionis consuetu[sect. 9]dinem interpretanda est, vt iuribus, & Authoribus ibidem probat, & eadem ratione, & aliis similibus in confirmationem nostri casus vtuntur etiam Burgos de Paz iunior dicta quaest. 2. num. 72. & quatuor sequentibus. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 48. a num. 13. vsque ad num. 29. confirmatur ex resolutis per Menochium lib. quarto, praesumptione 106. num. 1. & 2. Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. sexto, titulo. 6. num. 1. & titulo. 7. & 8. Peregrinum de fideicommissis, articulo. 17. num. quarto, & quia testator praesumitur[sect. 10] in dubio conformare voluisse suam dispositionem cum dispositione iuris, & faciendo Maioratum simpliciter, suos descendentes, & consanguineos, eo iure, eoque ordine ad successionem admittere, quo de iure admitti debent, vt in fideicommissis loquentes adnotarant Rolandus in consilio 38. num. 44. lib. 4. Socinus iunior in consilio 146. num. 12. lib. 2. Hieronym. Gabriel in consilio 86. num. 8. lib. 1. Cephalus in consilio 489 num. 34. lib. quarto. Ruinus in consilio 163. num. 7. lib. 1. Thobias Nonius in consilio 4. num. 6. Alexan. Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 288. Tenuit etiam eandem sententiam ipse Molina lib. 1. cap. quarto, num. 30. in fine, vbi dicit in hunc modum: Haec autem omnia plane procedunt, quando Maioratus institutor ex bonis suis indefinite Maioratum instituit, absque aliqua descendentium, vel transuersalium vocatione: Hoc est dicere, vt eo casu perpetuus Maioratus inducatur in infinitum quoad descendentes, & transuersales etiam consanguineos testatoris, vt aperte colligitur ex his, quae ipse resoluit numeris praecedentibus. Sunt etiam eiusdem sententiae Ioannes Matienzus, & Alphonsus Azeuedius, ille in l. 1. titulo. 7. glossa 7. lib. quinto nouae collectionis Regiae, vbi adnotauit cum aliis, quos ibidem refert, quod Maioratus mentione facta in aliqua dispositione, vel scriptu[sect. 11]ra, omnes clausulae censentur appositae, & omnia subintelligi debent, quae communiter solent apponi in Maioratu, ex lege, consuetudine, vel alia constitutione, iste in rubrica eiusdem titul. 7. lib. 5. num. quinto, in fine, versiculo, etiamsi nihil adiiciatur. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 48. num. 24. vbi ex dictis antea, & traditis per Monderum in Consuet. Parisien. §. quinto, num. 74. fol. 84. quod omnis actus, in quo non apparer[sect. 12] determinatio certa, debet accipi, & determinari secundum consuetudinem loci, quae est ibi ius commune: item ex aliis similibus in eodem loco adductis, affirmat se alias sustentasse, cum quidam miles ex Primatibus[sect. 13] huius Regni in suo testamento cauisset, quod relinquebat quandam domum principalem, quam habebat valoris viginti mille ducatorum, titulo Maioratus, etsi nihil aliud statuisset, nec vocasset filium maiorem ad Maioratum, nec aliud vltra dixisset, quam praedicta verba; quod ex hoc solum domus remansit vinculata in fauorem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quae in Maioratibus tradi solent, tam ex iure, quam ex consuetudine. Quae decisio singularis est, dum extendit ea, quae hactenus diximus, vt procedant, non solum cum instituens Maioratum sic simpliciter, consanguineos tantum habet, sed etiam cum filij, aut descendentes eiusdem existant. Quo casu considero vnum ad declarationem praefatae doctrinae necessarium in praxi, vt si praedicta domus, vel alia res excedat Tertium, & Quintum, in quo dumtaxat Melioratio, aut Maioratus fieri potest inter filios, facultate Regia non interueniente: adhuc tamen, etsi res excedat valorem Tertij, & Quinti bonorum, Maioratus in Tertio & Quinto sustineri debeat, ex his, quae resoluit ipse Mieres de maioratu, in initio 1. partis, num. 8. & 9. vbi expresse affirmat, & recte comprobat, quod si pater[sect. 14] relinquat filio quamlibet rem titulo Maioratus, ad id non habens facultatem Regiam, resque excedat valorem Tertij, & Quinto bonorum, quod sustineatur Maioratus in Tertio, & Quinto: & sequitur Azeuedius in l. 8. titulo sexto, num. 1. & 2. lib. quinto nouae collectionis Regiae, idque certum est ex decisione l. 23. & 26. Tauri, quae hodie sunt l. 7. & 10. titulo. 6. lib. quinto nouae compilationis. Ex his inferri potest ad duo. Primo, verum esse, quod tradit Gregorius Lopez in l. 2. titulo. 15. partita 2. verbo, maioria, quaest. 1. incipit: Ex praedictis etiam videtur, dum dicit, quod si pater habens plures filios, dicat quod facit Maioratum de talibus, & talibus bonis in filium[sect. 15] suum, quod valeat dispositio, & intelligatur de filio maiori, cum hoc sit de consuetudine, & per consequens de mente testatoris: & ad text. in l. si quis ita, in versiculo, si quis filio, ff. de testamentaria tutela, qui videbatur in contrarium vrgere, optime respondet, & sequuntur Antonius Gomezius ini l. 40. Tauri, num. 59. qui nonnullis fundamentis confirmat. Aluaractus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. num. 6. fol. mihi 91. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 48. num. 27. & comprobari potest ex his, quae adnotauit Blasius Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. cap. 18. num. 33. Secundo infertur, veram esse eiusdem Gregorij Lo[sect. 16]pez resolutionem sub eodem verbo, Maioria, versiculo, vnde sufficeret, quatenus dicitur, quod si inter descendentes alicuius, bona vinculentur iure Maioratus, etsi non dicatur, quod perpetuo sint vinculata, perpetua Maioria constituta censebitur: & reddit eandem rationem, scilicet quod verba testatoris, vel alterius disponentis intelligi debent secundum consuetudinem, vel statutum loci, in quo disponitur; & cum eo transit simpliciter Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. d. §. 3. num. 8. fol. 92. & nonnullis comprobans, sequitur Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. num. 118. in versiculo, & ait etiam, fol. 80. & vltra eos id ipsum confirmari potest ex his, quae tradunt Alciatus in consilio 484. num. 3. & sequentib. & in consilio 561. in princ. Rubeus in consilio 53. Cephal. in consilio 353. num. 3. volumine 3. Roland, in consilio 70. num. 21. & sequentibus, lib. tertio. Aldobrandinus in consilio 31. num. 21. & 27. & in consilio 113. num. 24. volumine 1. Verum, quia in iure nostro nihil pacificum est, nec[sect. [17]] aliquid ita certe definitum, vt aliquam contradictionem non habeat; in eisdem terminis, in quibus casum praedictum proposuimus supra, num. 2. & sequentibus, contrarium defendit Didacus Simancas de primogenitis Hispaniae, lib. 1. cap. 25. per totum, fol. 24. & 25. vbi secure affirmat legibus Regiis id dumtaxat cautum, vt possint subiecti bona quaedam colligata, iliaque liberis, aut consanguineis relinqui, & quae velint fundatores onera, & conditiones adiicere, non tamen vsquam receptum esse, quod verbo illo Maioratus, prohibitio alienationis, & successionis ordo comprehendatur: & inde, quod qui vincula, onera, & conditiones explicare debuerat, & nihil aliud dixit, quam, facio Maioratum ex bonis meis, aut volo quod bona mea deferantur iure Maioratus, imperfecte suam voluntatem declarauit; atque ideo talis dispositio inutilis prorsus esse debet. Mouetur autem Simancas dumtaxat ex text. in leg.[sect. 18] si quis cum testamentum, 25. ff. de testamentis, qui vere nihil probat, loquitur enim Iureconsultus ibi, cum testator coepit facere testamentum, & haeredes aliquos instituit, vel aliqua legata reliquit, & antequam compleret testamentum, decessit, vel obmutuit: quo casu testamentum annullari, & consequenter ex testamento non completo nihil deberi respondet, dummodo constet[sect. 19] testatorem voluisse ad vlteriora procedere; nam alias in dubio si hoc non constaret, licet superueniret mors, vel alius morbus reddens testatorem ipsum mutum, non vitiaretur actus praeambulus, & primi haeredes ex testamento haeredes essent: vbi vero constat, quod testator vltra disponere volebat, & morte, aut morbo impeditus id non fecit, ideo testamentum vitiaretur, quod imperfecta sit, & non consummata voluntas; & sic ex defectu voluntatis valere non debet, vt post Bartol. Imolam, & Doctores ibi, recté ad explicationem eius text. obseruarunt, & multa in proposito congesserunt Iason in consilio 34. num. 5. volumine 1. Carolus Ruinus in consilio 1. num. 22. volumine 2. Parisius in consilio 146. num. 7. & sequentibus, volumine. 4. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quaest. 4. ad legem Regni, folio mihi 89. Gualdensis de arte testandi, titulo de testamentis, cautela 11. num. 6. Burgos Salon de Paz in l. 3. Tauri, num. 223. & sequentibus. & num. 232. & sequentibus, & ibi Antonius Gomezius a num. 105. Tellus Fernand. 2. part, illius legis, num. 18. cum sequent. Matienzus in l. 11. titulo, 4. glossa 1. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Petrus Magdalenus de num. testium in testamentis requisito, 2. part. cap. 5. per totum Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titulo 20. Caeterum in casu proposito supra, ex num. 2. perfe[sect. 20]cta datur, & consummata testatoris voluntas & dispositio, nec voluntatis desectus considerai potest, vtpore cum eo ipso, quod Maioratus institutor dixit, se facere[sect. 21] Maioratum ex bonis suis, satis explicite iudicium suum complerit, voluntatemque suam declarauerit; & quamuis nihil aliud adiiciat, perinde haberi debeat, ac si vincula omnia, conditiones, & substitutiones exprimeret, quae ad persectionem suae voluntatis, atque perpetuitatem ipsam Maioratus inducendam, necessaria sunt, sic vt nihil praefatae dispositioni deficiat, nec aliquid vltra desiderari debeat, ex Socino in consilio 47. num. sexto, & in consilio 57. num. 3. lib. 3. Parisio in consilio 72. num. 86. lib. 4. quos in alio casu cum iudicio expendit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 2. num. 13. & 14. & eodem lib. cap. 3. num. 5. in fine, recte dicit, Didaci Simancae superiorem sententiam, se nullo modo probare posse; non tamen respondet ad fundamentum praedictum: & cum eodem Molina, Mieres, & aliis Authoribus, Ioannes Vincentius Honded. in consilio 45. num. 9. & 10. & in consilio 46. num. 21. 22. & 23. lib. 2. vbi dicit, quod instituens primogenituram,[sect. 22] intelligitur expressisse omnia, quae sunt illius propria, & naturalia, etsi illa non expresserit, quia actus quilibet praesumitur gestus secundum suam naturam, a qua recipit interpretationem, l. quaero, §. inter locatorem, vbi Bartolus num. 1. ff. locati. Alciatus regula tertia, praesumptione 32. num. 1. Menochius lib. tertio, praesumptione 88. & lib. sexto praesumptione 10. & quod testator instituens Maioratum, censeturillum facere secundum leges, aut consuetudinem suae patriae, & alia similia, vt ibi videri poterit: Nouissime Blasius Flores Diaz de Mena variarum quaest. lib. 1. cap. 18. num. 19. vbi cum aliis multis, quos ibi refert, probauit, Maioratum ex coniecturis induci, atque ex sola dictione Maioratus, sine aliis vocationibus, & num. 32. vbi resoluit, quod si testator cum onere anniuersarij, aut memoriae perpetuae, professus est se velle facere Maioratum, etiamsi nec substitutiones, nec vocationes faciat, inducitur Maioratus perpetuus inter omnes de familia, & regulari debet regulis Maioratus. Et hactenus de primo casu. Secundus casus sit, cum instituens Maioratum, sic[sect. 23] dixerit: Ex bonis meis Maioratum facio, sine volo quod bona mea iure Maioratus deferantur, nec distincte atque explicite successionis ordinem designauit, familiam tamen suam vocauit, aut in fauorem familiae suae Maioratum instituere professus est: quo casu perpetuum Maioratum induci, & bonorum vincula perpetuo durare, atque ex Regni successione, ex generali consuetudine, ac verisimili testatoris voluntate, intelligi debere ordinem legitimae successionis esse seruandum, vt certum tradit Didacus Simancas de primogenitis Hispaniae, lib. 1. cap. vigesimo quarto, fol. 23. & 24. qui dumtaxat mouetur ad sic dicendum ex communi Doctorum resolutione in §. Diui, l. filiusfamilias, ff. de legatis 1. cum posset etiam atque ex aliis resolutionem suam iuuare, maxime ex textu in l. cum ita legatur, §. in fideicommisso, ff. delegatis 2. vbi ad fideicommissum relictum[sect. 24] familiae, omnes de familia admittuntur, tam nominati, quam non nominati, & valere fideicommissum pro certo supponitur, & in l. peto §. fratre, in versiculo, quid ergo, ff. eodem titulo, vbi Papinianus Iureconsultus eleganter aduertit, proximum quemque primo loco inuitatum videri, & ibi Glossa, verbo, proximus, iura similia allegat; ex textu etiam in l. finali, cap. de verborum significatione, vbi in fideicommisso relicto familiae, suc[sect. 25]cedendum esse dicitur secundum ordinem successionis ab intestato, atque ex his, quae in proposito eorum iurium obseruarunt Doctores ibi communiter, Barbacia consilio 14. columna 2. lib. 3. Zasius in consilio 36. lib. 2. Paulus Parisius in consilio 30. & in consilio 36. & 37. lib. 2. Couar. practicarum cap. 38. num. 2. in versiculo, idcirco pro Socini sententia, Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 9. num. 7. Cephalus in consilio 313. num. 45. lib. 3. Pancirolus in consilio 152. num. 6. Decianus in consilio 1. num. 344. volum. 1. Hieronymus Gabriel in consilio 86. num. 3. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in consilio 70. num. 23. volum. 1. & in infinitum; nam verbum Familiae, collectiuum est, vt obser[sect. [26]]uant communiter Doctores in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de liberis & posthumis, vbi Galiaula num. 24. Rubeus num. 49. & cum Socino, Cephalo, & aliis Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 5. num. 175. fol. mihi 77. agnatosque, & cognatos omnes compre[sect. 27]hendit, vt multis aliis relatis notarunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. num. 9. Velasquez de Auendanno in l. 40. Tauri, glossa 9. num. 16. Idcirco omnes de familia succedere debent gradatim perpetuo,[sect. 28] ac per fideicommissum, non per vulgarem substitutionem, vt in Maioratu loquens obseruauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 14. & 15. vbi in id retulit Cumanum, Socinum. & alios, & vltra relatos ibi, comprobatur optime haec doctrina authoritate eorum, quae resoluunt Couarruuias practicarum cap. 38. num. 4. per totum. Cephalus in consilio. 646. num. 2. & sequentibus, volum. 5. & in consilio 353. num. 28. & pluribus sequentibus, volum. tertio, Menochius in consilio 85. num. 77. & pluribus sequentibus lib. 1. Ruinus in consilio. 52. num. 5. & num. 8. volum. 2. Anguissola in consilio 38. num. 5. & multis sequentibus, lib. 6. Vegius in consilio 62. num. 63. & in consilio vltimo, num. 487. & sequent. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 5. ex num. 147. cum multis sequentibus, fol. mihi 71. Et procedit casus praedictus etiam in fortioribus terminis, nempe cum testator relinquit bona propriae agnationi, cognationi, seu familiae, & talia verba profert, quae videantur tractum successiuum denotare, &[sect. 29] sic ad primogeniturae ordinem referantur; ex his namque verbis Maioratus perpetuus institutus censebitur, etsi verbo Maioratus vsus non fuerit, ex Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 23. qui tamen non refert Simancam, nec tangit aliquid ex superius dictis pro eo autem expressim faciunt resoluta per Decianum in consilio 1. ex num. 266. cum multis sequentibus, lib. 1. Iacobum Mandellum de Alba in consilio 483. num. 4. Hyppol. Riminald. in consilio 279. a principio, lib. 3. & in consilio 482. num. 34. lib. 5. & in consilio 739. num. 53. & sequentibus, lib. 7. Procedit etiam, si instituens Maioratum, qui certum[sect. 30] successionis ordinem non designauit, vt dictum est, consanguineos, aut coniunctos suos vocauerit, aut ex bonis suis profiteatur Maioratum instituere, in fauorem suorum consanguineorum, aut coniunctorum, ex resolutis per Rolandum in consilio 70. num. 24. volumine 3. Socinum in consilio 57. num. 6. volumine 1. sunt enim haec nomina collectiua, vt probat Petrus Antonius de[sect. 31] Petra de fideicommissis, quaest. 5. num. 178. & num. 183.[sect. 32] sic dicta, quia de sua natura apta sunt comprehendere plures, & diuersas personas in pluribus, & diuersis gradibus existentes. Ruinus in consilio 159. num. 14. volumine. 2. Cephalus in consilio 353. num. 3. volumine. 3. Vegius in consilio vltimo, num. 126. Anguissola in consilio 38. in principio, lib. 6. Tertius casus sit, quoties de forma institutionis[sect. 33] Maioratus dubitatur, itaut non appareat, an institutor perpetuum Maioratum efficere voluerit, iliumque perpetuo, atque in infinitum durare, an vero ad certas personas, vel ad certos gradus successionem retulerit, aut restrinxerit, siue succedendi ordinem qualiter designauerit, aliter non constat: cuius rei exemplum poni posset in Maioratu, de cuius origine, & institutione non apparet per scripturam, sed per immemorialis praescriptionis probationem tantum, iuxta decisionem leg. 41. Tauri, quae hodie est l. 1. titulo. 7. de los mayorazgos, lib. 5. nouae collectionis Regiae; vbi plene decla[sect. 34]rant Antonius Gomezius, Velasquez de Auendanno, Ioan. Matienzus, & Alphonsus Azeuedius, Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 6. per totum, & cap. 8. ex num. 1. Couarr. in regula, possessor, de regulis iuris, lib. 6. 2. part. §. tertio. Mieres de maioratu, part. 4. quaest. 20. per totam. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. ex num. 19. cum sequentibus, & quaest. 4. per totam, Ioannes Garsia de expensis, & meliorationibus, cap. 9. ex num. 9. cum pluribus sequentibus, Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quaest. 73. & lib. 3. quaest. 62. qui sunt addendi ad dict. l. 41. Tauri, & quidem in hoc casu, sicut in superioribus, perpetuum Maioratum iudicari debere inter descendentes, & transuersales, & perpetuo inter eos duraturum, ac inter omnes, qui ex genere, aut ex familia institutoris fuerint, secure dici potest: sic vt in eo succedendum sit eo ordine, atque succedendi forma, qua succedi solet regulariter in Maioratibus perpetuis secundum ius commune, & iuxta consuetudinem Regni, de qua in l. 2. titulo. 15. partit. 2.[sect. 35] vbi probatur, quod in successione Regni, in infinitum admittuntur descendentes, & in defectum eorum transuersales, eo quod non constat de vocationibus limitatis, prout non constat in casu a nobis proposito, & sic: dicta[sect. 36] lex optime facit pro resolutione huius quaestionis facit etiam; nam, vt diximus supra, de natura Maioratus cuiuslibet est, quod debeat esse perpetuus, & ita iudicare[sect. 37] debemus, quando aliud non apparet, nec repugnat, vt in nostro casu, vt ex Baldo, & Decio notauit Gregorius Lopez in l. 2. titulo, 15. partita. 2. verbo, el mas propinquo pariente, 1. quaest. in fine. Didacus dei Castillo in l. 27. Tauri, in verbo, para siempre, & in l. 46. in verbo, todas, & omnis actus censeri debet potius per[sect. 38]petuus, quam temporalis, l. sufficit. ff. de condictione indebiti, cap. cum venissent, de institutionibus, cum adductis per Burgos de Paz dict. quaest. 2. num. 101. fol. 72. & ita hanc sententiam in casu praedicto amplectitur Didacus de Simancas de primogenitis Hispaniae, lib. 1. dict. cap. 24. fol. 23. & vere quidem, atque iuxta rationem iuris sic affirmat, quamuis nullo modo comprobet eam; nam si Maioratum ex immemoriali praescriptione admittimus, quod in dict. l. 41. Tauri expresse fuit statutum: necessario etiam, & perpetuum eum iudicare debemus, cum Maioratui tali, ex mente eius legis, omnia conueniant, & tribui debeant, quae aliis Maioratibus, de quorum origine, & institutione apparet, proprie conueniunt, vt omnes sentiunt aperte, qui legemillam explicarunt atque ex relatis supra, num. 34. euidenter colligitur, item ex his, quae multum ad propositum adducit Salazar de vsu, & consuet. cap. 2. ex num. 26. vsque ad num. 28. Quartus casus sit, cum institutor Maioratus, vocato[sect. 39] filio, vel alio consanguineo transuersali, aut etiam extraneo, dixit se instituere Maioratum ex bonis suis, siue omnia bona sua, vel aliquam partem eorum, proprio testamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quod ea obtineat, & habeat titulo, & iure Maioratus: in qua specie, etiamsi institutor ipse alias conditiones, aut substitutiones non adiecerit, dicendum est, Maioratum esse perpetuum, itaut vno deficiente, alius in eius locum in infinitum admittatur iuxta iuris communis dispositionem, & ordinem succedendi ab intestato, quod rationibus, aut testimoniis comprobare necesse non est, cum id praestent exactissime Couarruuias variarum resolutionum, lib. 3. cap. 5. num. 2. vbi refert Petrum de Peralta, Emmanuelem Costam, D. Antonium de Padilla, Tellum Fernandez, & alios idem tenentes, & vltra eum Burgos de Paz consilio 2. num. 75. & consilio 44. num. 5. & Burgos de Paz iuniorem quaest. 2. per totam, vbi ponit quaestionem, cum quis dicit se facere Maioratum in fauorem talis filij de talibus bonis, nihil plus adiecto & latissime arguit in contrarium a num. 1. vsque ad num. 66. & tandem num. 67. hanc partem veriorem credit, & multis fundamentis comprobat eam Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 59. & num. 64. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. fere per totum, & cap. 5. num. 20. & 21. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. num. 6. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 48. num. 22. & 4. part. quaest. 14. num. 16. & vide in initio 2. part. num. 15. & tribus sequentibus, vbi multa congerit, quae non mediocriter iuuant resolutionem praedictam, quam sequitur etiam Ioannes Matienzus in l. 1. titulo. 7. glossa 7. num. 3. lib. 5. nouae collectionis Regiae, Azeuedius in rubrica eiusdem tituli 7. num. 3. vbi expressim adnotauit, in pro[sect. 40]posito casu durare debere Maioratum sic institutum in perpetuum, ita vt masculi, & foeminae descendentes, & transuersales admitti debeant in infinitum, seruata tamen gradus & sexus praerogatiua. Nec vrget in contrarium Gregorij Lopez doctrina,[sect. 41] quam contra istum casum nullus Scribentium omnium expendit in l. 2. titulo 13. partita 2. in verbo, maioria, quaest. 5. incipit, Item pone quod quis habens filios, vbi videtur velle, quod Maioratus institutus forma praedicta, dumtaxat durare debear inter descendentes ipsius institutoris, non autem inter fratres eiusdem, & alios transuersales, nisi forte constaret ex aliquibus, quod instituens maioriam, voluit illam esse perpetuam, & ponit casum, cum habens filios, fecit maioriam, dicens quod volebat bona sua esse bona maioriae ex facultate quam habebat, & forte morte praeuentus, non aliter ordinauit circa perpetuam successionem maioriae, sed tantum reliquit illam filio maiori; qui casus omnino similis est proposito supra, num. 29. & tamen in eo, vt vidisti, verbum, Maioratus, sufficere, nec alia requiri ex quibus constare possit, quod instituens voluit maioriam esse perpetuam, omnes superius relati affirmant, & rectius quidem: quoniam negari non potest, quin verbum Maioratus sic adiectum perpetuum, & in infinitum duraturam successionem ostendat: Quod ex Authoribus relatis supra, & Burgos de Paz ciuilium, d. quaest. 2. ex num. 68. & multis sequentibus, vsque ad num. 122. constat aperte. Item etiam & vltra omnes, quia in casu, quem proponit Gregorius Lopez, nulla poterit constitui ratio, ex qua elici possit, duraturum Maioratum inter omnes descendentes institutoris, & no inter transuersales; nam aut ex vi, & natura verbi maioriae, deberet Maioratus in omnes transire in infinitum, qui ex genere, aut familia institutoris sunt: aut si verum esset Assumptum Gregorij Lopez, nec etiam descendentes, admitti deberent, qui ad successionem non magis reperiuntur vocati, quam transuersales, sed in persona filij specialiter nominati finiri deberet, quod menti institutoris, & naturae Maioratus valde repugnat; & denique verba illa, quod volebat, vt bona sua essent bona maioriae, nec debitum finem operarentur, nec iuxta intentionem testatoris acciperentur. Quocirca Gregorij sententia non placet, & contrarium ex dictis Authoribus libentius probamus, ac quemcunque probaturum credimus, qui rem hanc mature & cum iudicio inspexerit: extenditurque casus praedictus, de quo supra, ex num. 39. vt procedat, non solum si Maioratus[sect. 42] mentio fiat, sed etiam si vinculi mentio facta sit vt idem ius obseruari debeat, quoties vocato aliquo, vt supra diximus, bona vinculantur, aut ea lege in aliquem deferuntur, vt ea obtineat, & habeat vinculata, aut iure, & ratione vinculi possideat illa, cum Maioratus, &[sect. 43] vinculum de consuetudine, & communi vsu loquendi idem significent, & leges loquentes de Maioratu, pariter procedant in vinculo, vt late comprobans ostendit Mieres de maioratu, in initio 1. part. num. 4. per totum, & tribus sequentibus. Angulus ad leges meliorationum. l. 11. glossa 5. num. 2. fol. 215. vbi refert alios, & sequitur Azeued. in rubrica tituli 7. lib. quinti nouae collectionis Regiae, num. 6. in fine, vbi dicit expresse, quod in contingentia facti consuluit in quadam donatione per contractum inter viuos facta vni filio per partem Tertij, & Quinti bonorum ex causa dotis per viam vinculi, nihil amplius adiiciendo, quod censebatur perpetuum vinculum illud, vt regularetur tanquam bona Maioratus. Quae resolutio iuuari potest ex his, quae numeris praecedentibus adnotauimus. Quintus casus sit, quoties dispositio ita concepta est,[sect. 44] vt nomen Vinculi, aut Maioratus non contineat: quod frequenter contingere solet. vbi disponens sequutus legum Regiarum ordinationem, Tertij, & Quinti bonorum meliorationem facit: tunc enim quantumcunque sit adiecta alienationis prohibitio, ac etiam verba adiiciantur, quae perpetuitatem denotare videantur; si tamen vocationes ad descendentes primo nominatorum restringantur, Maioratus perpetuus non erit, vtputa si pater meliorationem Tertij & Quinti bonorum suorum faciat, & vocauerit talem filium, & descendentes eius, & in defectum eorum alium filium, eius descendentes, & his deficientibus alterum filium, & descendentes eius, & bona perpetuo alienari prohibuerit, aut perpetuo durare, siue conseruari velle declarauerit, Vinculi tamen, aut Maioratus verbum non adiecerit: tunc enim, vt dictum est, nec perpetuus Maioratus erit, nec etiam prohibitio durabit perpetuo, sed inter vocatos tantum, & eorum descendentes durare debebit, & consequenter in vltimo descendente bona manebunt libera, & alienabilia, ad quod est text. singularis, qui quotidie allegatur ad hoc in l. qui solidum, §. praedium, ff. de legatis secundo, vbi pater iure fideicomissi filiis suis praedium reliquit, & eius alienationem extra familiam prohibuit: & dicit text, quod non obstante fideicommisso, & alienationis prohibitione, supremus ex liberis, cui factum fuit fideicommissum, & alienatio inhibita, poterit in eo instituere haeredem etiam extraneum, ad idem est text. in l. cum pater, §. libertis, in fine, ff. de legatis 2. l. pater filium, §. fundum Titianum, ff. de legatis tertio, l. 2. cap. quando dies legati cedat, per quem textum dixit Baldus ibidem, quod in re fideicommisso subiecta, vltimo loco[sect. 45] succedens succedit libere, & transmittit ad quemcunque haeredem vniuersalem, vel particularem bona fideicommissi, l. Mutianae, in fine, ff. de condit. & demonstrat. & cum aliis plene adnotarunt Iason in l. filius familias, §. Diui, in 2. lectura, num. 82. ff. de legatis 1. Decius in consilio 182. num. 1. Castrensis in consilio 1. lib. 2. & melius in consilio. 453. lib. 2. Iason in consilio 4. In praesenti, num. 2. lib. 1. Angelus in consilio 169. Rolandus in consilio 25. Viso, num. 19. lib. 1. Mieres de maioratu, 4. part. quaest. 29. num. 1. & alij permulti in vnum congesti per Blasium Flores de Mena in addit. ad decisionem 193. Gamae, part. 2. qui praefatae resolutionis rationes plures assignant; earum autem praecipua est, quod cessante causa prohibitionis factae propter filios, & descendentes, cessare etiam debet prohibitio ipsa, & quia cum vltimus de familia alienat, nullus remanet, qui petere possit; & vbi nullus laeditur in alienatione, expirat prohibitio l. hoc edicto, §. si quis alienauerit, ff. de alienatione iudicij mutandi causa facta, l. sequitur, §. Labeo, ff. de vsucapionibus, cap. 1. §. & quia, versiculo, cum vero qui feudum dare possit, cap. 1. §. filia, de successione fendi. l. 7. titulo. 26. partita quarta, in fine. Praeterea & probatur eadem resolutio ex text. in Authent. de restitutione fideicommissi, §. nos igitur, collatione. 9. ex quo communiter adnotare solent Doctores in multis locis, alienationis prohibitionem vltra[sect. 46] personas nominatas extendi non posse, vt cum infinitis tradiderunt Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 64. in principio. Molina di Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 11. & 12. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. num. 53. & num. 60. Bolognetus in consilio 15. num. 33. & sequentibus. Natta in consil. 470. num. sexto. Cephalus in consilio 330. num. 72. & sequentibus, volum. tertio. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. quinta, num. 56. fol. 55. & quamuis alienationis prohi[sect. 47]bitio, quando constat de voluntate testatoris expressa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra personas nominatas, & vltra quartum gradum, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicati debeat, vt plene probarunt Couarruu: resolutionum, lib. 3. cap. 5. num. quarto. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. quarto, num. 30. & num. 36. in fine. Burgos de Paz d. quaest. 2. num. 61. & num. 86. & vltra relatos ab eis, Ruinus in consilio 147. num. 10. in fine, & numeris sequentibus, volum. 2. Achill. Pedrocha in tractatu de adipiscenda possessione, num. 192. & pluribus sequentibus, Vegius in consilio vltimo, num. 368. in fine, & num. sequent. & num. 490. & sequentibus. Hyppolit. Riminal. in consilio 279. num. 85. & sequentibus, & in consilio 313. ex num. 81. cum sequentibus, lib. tertio. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 2. ex num. 12. vsque ad num. 22. fol. 25. tamen in casu proposito non potest id obtinere, quippe cum testator ipse ad nominatos, & eorum descendentes se restrinxerit, nec verbum Vinculi, aut Maioratus adiecerit, ex quo perpetui Maioratus coniectura deprehendi possit, & quamuis bona perpetuo alienari prohibuerit, aut talia verba protulerit, quod perpetui[sect. 48]tatem denotare videantur, ea tamen alterare non debent naturam dispositionis, sed potius inter personas tantum nominatas intelligi fuisse relata, etiamsi ratio generalis, aut realis fuisset adiecta, quae ad personas expressas limitata videtur, ex his, quae multum ad propositum adnotarunt Rolandus, in consilio 84. num. 11. lib. 1. Alciatus responso 98. num. 16. in versiculo, Non obstant illa verba in perpetuum, & responso. 529. num. 9. & 10. Albanus in consilio 2. Ioannes Cephalus in consilio 17. num. 11. & sequentibus, & num. 21. in fine, lib. 1. & in consilio 330. num. 33. lib. 3. Biretta in consilio 55. num. 3. & in consilio 63. Hyppol. Riminald. in consilio 117. num. 71. volum. 2. & in consilio 279. num. 63. & sequentibus, & num. 97. volum. 3. & in consilio 371. num. 124. & sequentibus volum. 4. vbi cum aliis recte[sect. 49] adnotauit, quod ratio generalis, aut verbum quod perpetuitatem prae se ferre videtur, ex appositione personarum supra nominatarum, restringi debet, quando non militat ratio, quae contrarium suadeat, vt est in casu nostro, in quo Vinculi, aut Maioratus mentio facta non est; & sic intra personas tantum nominatas habere debet locum dispositio ex praedictis Authoribus, & his, quae scribit Barbosa in l. si constante, in principio, num. 103. ad finem, fol. 563. ff. soluto matrimonio: item, quia credendum non est, quod si testator Vinculum, aut Maioratum efficere voluisset, id non ex[sect. 50]primeret, aut saltem aliquo modo eius verbi mentionem non faceret; idcirco cum omissa fuerit, nulla ratione induci potest Maioratus perpetuus: quod ita in terminis, ex infinitis a me originaliter, atque attente praelectis, solus Azeuedius animaduertit, in rubrica, tit. 7. de los maiorazgos lib. quinti, nouae collectionis Regiae, num. 7. vbi postquam num. 6. in fine, dixerat, in contingenda facti consuluisse in quadam donatione per contractum inter vinos facta vni filio per patrem, Tertij, & Quinti bonorum ex causa dotis per viam vinculi, nihil amplius adiiciendo, quod censebatur perpetuum vinculum, subdit statim num. 70. in fine, verba sequentia: Sed si mentio verbi Maioratus, vel Vinculi non fieret, etiamsi vocaretur filius maior, & in eius defectum alter filius eius maior, nepos institutoris, ita vt bona essent inalienabilia, non erit perpetua haec institutio, sed durabit tantum vsque ad nepotem vocatum, secundum text. in authent, de restitutione fideicommissi, §. nos igitur. Et quamuis crediderint nonnulli in hoc casu loquutum Petrum de Peralta[sect. 51] in l. statu liberum, §. Stichum, ff. de legatis 2. num. 3. in versic. vnde recte potest inferri, fol. mihi 151. dum dicit, quod si testator prohibuit alienari fundum extra descendentes ipsius, etiam quod dixisset, vt perpetuo esset inalienabilis extra descendentes ipsius, & quod volebat eundem fundum perpetuo remanere apud eos, posset vltimus possessor descendens in quemuis extraneum illum alienare: tamen in alio casu loqui praedictum Authorem, satis mihi compertum est ex eo, quod suadeat sibi ipsemet procedere id etiam in confectione Maioratuum, & Vinculorum, vbi similis clausula adiicitur, & intra descendentes tantum res alienari perpetuo prohibetur: quod aperte deducitur ex verbis eiusdem Authoris, quae ibidem continentur in margine, vbi in hunc modum scriptum reliquit: De eadem re notanda illatio in materia prohibitionis alienationis, quae fit assidue: praesertim in confectionibus Maioratuum vniuersalium, item & vinculorum (quae vocant, particularium.) Et sic in fortioribus quidem terminis, vt vides, Maioratus, aut Vinculi perpetuitatem negauit, nec pertinet ad istum casum, sed ad casum sequentem, ad quem recte expendit Peraltam Pelaez a Mieres de maioratu, 4. part. quaest. 29. num. 2. in fine, intelligens loquutum eum, vbi fauore descendentium bona fuerunt vinculata, & alienari prohibita modo supra dicto; quod tamen an verum sit, casu sequenti videbimus, vt dictum est. Neque obstant superiori resolutioni traditiones Mo[sect. 52]linae, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. quoniam loquitur Molina eo casu, quo additum est verbum Maioratus, quod proculdubio multum adiicit perpetuitati successionis, estque maximi effectus, vt in initio huius capitis ostendi: cum vero deficit Maioratus verbum, nunquam ausus fuit affirmare Molina, quod fideicommissum, aut dispositio personas nominatas egredi possit; id enim esset directe contra rationem, & decisionem text. in l. quae conditio, ff. de condit. & demonstrat. & contra communem resolutionem, quam per illum text. tenuerunt quamplurimi, quos refert ipse Molina eodem lib. 1. cap. 5. num. 37. & 38. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo. 15. num. 6. & vere praefatus Author in eodem cap. 4. nullo modo extat resolutioni dictae contrarius, nec etiam dubitat, an fideicommissum, aut dispositio alia vltra personas nominatas extendi possit: voluit tamen constituere magnam differentiam inter Fideicommissum & Maioratum, quaesi ex verbo Maioratus, aut Hago maiorazgo, perpetua agnationis, aut familiae, aut generis totius in infinitum vocatio inducta censeri debeat, sed ex fideicommisso hae tantum vocationes, aut substitutiones factae censeantur, & attendi debeant, quae a testatore fuerunt expressae, vbi aliud manifeste non apparet, & ita sentit Molina ibidem, num. 13. & num. 17. & num. 20. in versiculo, quae omnia, & num. 22. & 23. & num. 32. & num. 26. in versiculo, nec obstat. Non obstat etiam dispositio l. 27. Tauri, quae hodie[sect. 54] est l. 11. titulo. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, vbi statuitur, quod in melioratione Tertij, in defectum descendencium, collaterales admittuntur, quamuis Vinculi, aut Maioratus verbum adiectum non sit, sed omnino omissum; nam vltra ea, quae ad explicationem eius legis plenissime adnotarunt Antonius Gomezius, Tellus Fernandez, Ioannes Matienzus, Alphonsus Azeuedius, Velasquez de Auendanno, & Angulus ibidem, idem Auendannus in l. 40. Tauri. glossa 1. num. 53. vsque ad num. 69. & glossa 15. num. 4. Petrus de Peralta in l. sed duobus, num. 3. de legatis 2. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 36. & cap. 11. num. 11. Mieres de maioratu, in initio 1. part. a num. 11. & quaest. 2. num. 13. versiculo, in filium, & num. 20. versiculo, Ex quibus, & quaest. 24. num. 14. & quaest. 16. num. 4. & quaest. 66. num. 5. & quaest. 71. num. 11. & 2. part. quaest. 6. num. 25. & num. 72. in fine, Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. quaest. 51. & quatuor sequentibus, & quaest. 58. num. 20. in proposito nostro constituendum est, quod in dict. l. 27. Tauri, non disponitur, nec aliquo modo statuitur, quod is, qui filium, aut descendentem aliquem meliorauerit, debeat necessario restitutionis grauamen apponere in fauorem collateralium deficientibus descendentibus, sed tantum dicitur, quod praedictum grauamen non possit apponi in fauorem extraneorum, fi supersint collaterales; si tamen institutor nolit collaterales vocate, nec extraneos, id efficere potest nec absque expressa vocatione praedicti censentur vocati ab ipsa lege, quinimo grauamen appositum in fauorem extranei, quamuis sit nullum, si aliquis collateralis existat, non sequetur inde, pertinere debere meliorationem ad collaterales, nisi expresse sint vocati; nec enim ex eo quod sint in conditione, videri debent esse in dispositione l. si quis sub conditione, ff. si quis omissa causa testamenti; & quamuis praeferantur extraneis, non tamen vocantur, argumento l. Lucius, cum sua glossa, ff. de haeredibus instituendis, & eorum, quae in proposito tractiderunt Antonius Gabriel communium lib. 4. titulo de fideicommissis, conclusione 4. Menochius lib. 4. praesumptione 76. Menchaca de successionum progressu, lib. 1. §. 4. a principio. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo. 3. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana. 96. atque ita nullum ius datur transuersalibus in d.l. 27. Tauri, nisi expresse vocentur: quia verbum potest, contentum ibi Ya falta lo puedan hazer[sect. 55] entre sus parientes, non inducit necessitatem, sed voluntatem, vt in l. non quicquid, ff. de iudiciis, & notatur per Doctores in l. Gallus, in principio, ff. de liberis & posthumis, Iasonem in l. 4. §. Cato, num. 47. ff. de verbor. oblig. & in l. 1. num. 3. ff. de iurisdictione omnium iudicum, & congerit plura Auiles cap. 3. praetorum, glossa, puedan, & in terminis dict. 1. Regiae, 27. aduertit Tellus Fernandez ibi, num. 12. & confirmatur ex dictis in si[sect. 56]mili per Ancharanum. in consilio 300. vbi ad interpretationem statuti cuiusdam excludentis foeminas maritatas, a quocunque dotaras, a patris haereditate ab intestato, stantibus agnatis masculis, dubitatui num. 3. an praedictum statutum videatur hoc disponere in fauorem agnatorum. & conseruare voluisse ius legitimarum haereditatum inter eos; & tandem resoluit, & magistraliter comprobat verbis sequentibus eiusdem num. intentionem statuti non fuisse propter exclusionem foeminarum, substituere inter se inuicem agnatos in haereditatibus acquirendis ex personis agnatorum, nec ius disponendi agnatis eisdem abstulisse, vt ibidem probat num. 4. Sextus casus sit, quoties quis Maioratum instituens,[sect. 57] ad eius successionem filium suum primogenitum, & descendentes eius vocauit, alias vocationes aliorum filiorum, nec descendentium adiecit, vel Maioratum in persona talis filij, ac eius descendentium instituit, siue reliquit talia bona tali filio, & descendentibus eius, vt illa iure Maioratu possideant, vel inter filios, & descendentes eorum, Maioratum instituit cum vniuscuiusque filij, & descendentium speciali vocatione; transuersales, tamen, vel alios nominatim non vocauit, nec descendentes eorum in omnibus casibus praedictis in quibus dubitatur, an sic instituens Maiorum, censeatur velle, ea bona iure Maioratus dumtaxat conseruari inter illos, in quorum personis Maioratum expresse instituit, siue expressas vocationes fecit, itaut deficientibus eis, bona ipsa libera esse debeant, possitque vltimo loco vocatus de illis libere disponere; an vero censendus sit perpetuum Maioratum instituere voluisse, itaut deficientibus filiis specialiter vocatis, & descendentibus eorum, ad transuersales institutoris, eiusdem Maioratus successio deuoluatur in infinitum, nec finiatur in vltimo descendenti vocato. Qua in re eruditissimus Ludouicus Molina de[sect. 58] Hispan. primogen. lib. 1. cap. 4. per totum, erudite satis, & caeteris aliis praestantius se expedit, atque in ea opinione est, vt constanter affirmet num. 12. in fine, & num. sequent. & num. 31. & sequent. & num. 37. 38. 39. & seq. Maioratum iudicari debere perpetuum, ita vt deficientibus nominatis, & descendentibus ab eis, bona in vltimo non remaneant libera, nec alienabilia, sed perpetuo, etiam vsque ad millesimum gradum iure Maioratus possidenda sint, & collateralis ei proximior admittatur, qui ex genere institutoris fuerit. Et Molinae resolutionem amplectuntur Burgos de Paz iunior ciuilium, q. 2. ex num. 67. cum multis seqq. qui in fortioribus terminis defendit eam, & multis rationibus confirmat Ioan. Matienz. in l. 1. tit. 7. glossa 7. n. 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Contrariam tamen sententiam imo quod in casibus[sect. 59] praedictis, Maioratus dumtaxat durare debeat inter filios, & eorum descendentes, & sic inter eos tantum, qui specialiter, aut generaliter sub verbo descendentes, vocati sunt, & in vltimo eorum bona remaneant libera, & alienabilia, deducitur ex sententia Oldrad. in cons. 21. Thema, col. fin. Bologneti in cons. 43. Iasonis in cons. 4. n. 2. lib. 1. Decij in cons. 95. col. 4. & in cons. 362. colum. 1. & 2. & in consil. 465. per totum. Crauetae in consilio 98. Parisij in consil. 82. Quaeris, num. 13. lib. 2. atque ex Scriptoribus huius Regni magis videntur probare Petrus de Peralta in l. 3. §. qui fideicommissam, num. 55. & 56. ff. de haeredibus instituendis, & in l. statu liberum, §. Stichum, num. 3. in versiculo, vnde recte, ff. de legatis 2. & in l. vnum ex familia, §. sed si fundum, num. 28. eodem titulo. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad l. Regiam, num. 15. & 18. in fine. Palacios Rubios in repetitione cap. per vestras, notabili. 3. §. 26. num. 20. Burgos de Paz in consil. 34. num. 12. & seq. & num. 34. & 35. Mieres de maioratu 4. part. quaest. 29. per totum: vbi ex multis probat, & generaliter constituit, quod vbicunque non superest in rerum natura aliquis de vocatis ad Maioratum, bona remanent libera, & vltimus Maioratus possessor potest illa alienare, & haeredem instituere, quem voluerit. Huic etiam sententiae adhaerere videtur Gregorius Lopez in l. 2.[sect. 60] titulo. 15. partita 2. in verbo, el mas propinque pariente, vbi in principio dixit, speciale esse in Regno, Ducatu, Marchionatu, vel Comitatu, quod finitis descendentibus succedant transuersales. Et postmodum subdit in hunc modum: In aliis vero Maioriis, vbi cessat similis ratio, saepe deficient, si vocationes deficiant, & bona erum libera, secundum quod tradit Oldradus in consil. 21. & iterum in 2. colum. in medio, in versiculo, vnde si aliquis faceret Maioriam in filium, in terminis decidit casum praesentem, dicens, quod si quis faceret Maioratum in filium, & eius descendentes, & in desectum eorum, in alium filium, & sic in alios filios, & descendentes eorum, si contingat quod omnes moriantur, expirabit Maioria, neque succedet frater constituentis Maioricatum, nisi expresse institutor asserat se velle Maioriam esse perpetuam: idem Gregorius in l. 3. titulo. 13. partita 6. in Glossa magna, incipit, mugeres, quaest. 4. vbi dicit, quod nisi constet voluisse testatorem Maioriam esse perpetuam, quod debeat bona in vltimo remanere libera, & inde esse, quod si conditor Maioratus dixerit, quod in[sect. 61] eo succederent filij masculi, & masculi descendentes ex eis per lineam masculinam, ita quod non veniat ad faeminas, quod tali casu deficientibus masculis, foemina non succedet, nisi constaret, testatorem voluisse Maioriam esse perpetuam, de quo tamen vide Mieres de maioratu, part. 2. quaest. 6. n. 44. & part. 4. quaest. 29. n. 2. Salazar de vsu & consuetudine, cap. 12. n. 28. iterum etiam Gregorius ipse in l. 10. titu. 26. partita 4. in Glossa magna, colum. 4. in fine, in eadem videtur permanere sententia. Vides ergo inter Scriptores omnimodam contrarietatem in casu praedicto; nam ex natura, virtute, & affectu verbi Maioratus, perpetuum induci Maioratum vsque in infinitum, nec ad nominatos tantum, & eorum descendentes restringi, etiamsi institutor non expresserit se velle Maioratum esse perpetuum, vel aliter circa perpetuitatem ipsius non prouideat, tenet expresse, & late fundat Molina loco relato supra, & omnibus fundamentis satisfacit, quae pro contraria parte excitari, aut cogitari possunt. Caeterum intra nominatos tantum, & eorum descendentes durare debere Maioratum, nec censeri vocatos transuersales, nisi testator expresserit se velle Maioratum perpetuum constituere, aperte tenet. Gregorius Lopez in locis relatis supra: at vero nec sufficere, quod testator in institutione dixerit, se velle perpetuam Maioriam facere, siue bona perpetuo alienari prohibuerit, vbi filios tantum, ac eorum descendentes ad successionem inuitauit, nec alias vocationes fecerit, quia intelligitur perpetuo, idest extantibus descendentibus, aut vocatis, & perpetuitas restringi debet ad eos dumtaxat, clare praesentiunt Petrus de Paralta vbi supra, maxime in dict. §. Stichum, versiculo, vnde recte potest inferri, & caeteri cum eo superius relati; nec differt D. Petrus de Barbosa in l. si constante, 25. in principio, num. 103. ad finem, ff. soluto matrimonio. Et facit pro illis, quod in iure nouum non est, vt[sect. 62] perpetuum saepe dicatur, quod durat interim, dum aliqui viuunt, l. 1. vbi notant Glossa, & Doctores ff. pro socio. Boerius decisione 158. & praecipue num. 12. vbi multipliciter probat dictionem illam, semper, in substi[sect. 63]tutionibus restringi debere ex praecedentibus, & sequentibus, vel ex subiecta materia, vel si alia quaeuis ratio id suadeat. Socinus in consilio. 67. volum. 1. Parisius in consilio 37. num. 24. volum 2. Hyppol. Riminald. in consil. 279. num. 64. & sequentibus, volum. 3. Deinde facit, quod rationes Molinae vitari possunt, si consideremus, quod ipse in eo praecipue fundatur in hac quaestione, quod ex coniecturis voluntatis testatoris necessario deduci debeat, voluisse ipsum instituere perpetuum Maioratum, & in infinitum duraturum, nam ex quo vsus est verbo Maioratus, eius intentionis fuisse videtur, vt bona in familia perpetuo conseruarentur, vt etiam late fundat Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. ex num. 68. cum multis sequentibus, & conseruatio familiae cum dari non possit in primis, aut in specialiter vo[sect. 64]catis, nisi per subrogationem aliorum, vt certum est, & latius conprobat Burgos de Paz in consilio 2. num. 76. & in consilio 14. num. 2. plane sequitur, deficientibus descendentibus, aut specialiter vocatis, ad collaterales debere transitum fieri, quia etiam ipsi familiae appellatio[sect. 65]ne continentur, l. pronunciatio §. familiae ff. de verb. sign. l. vltima, C. eodem titulo, atque ex voluntate institutoris veniunt; nam cum ipse Maioratum instituerit, (quod negari non potest) ac per consequens successionem perpetuam esse voluerit, credendum est, quod ordinauerit omnia, ad perpetuitatem inducendam necessaria, & de quibus disposuisset, si interrogatus fuisset,[sect. 66] aut si de illis cogitasset. Ideóque ea omnia velut expressa censeri debent, ex celebri doctrina Glossae in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, quam multis exornant Tiraquel. in l. si vnquam, C. de reuocandis donationibus, in praefatione, num. 55. & 56. Antonius Gabriel communium, titulo de regulis Iuris, conclus. 10. Molina de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 24. & cap. 13. num. 96. Burgos de Paz in consilio 2. n. 70. & in consilio 34. num. 29. & 30. Mieres de maioratu, 1. part. quaest. 51. num. 25. ad finem Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum lib. 3. dubitatione 4. solutione 1. num. 77. & 78. cum sequentibus, fol. 211. & 212. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titulo 2. num. 7. & titulo. 19. num. 4. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, articulo 11. num. 32. fol. 89. Camillus Gallinius de verborum signific. lib. 5. cap. 4. a principio, & cap. 5. ex num. 14. cum sequentibus & lib. 10. cap. vltimo. num. 21. Aldobrandinus in consilio 29. num. 30. & 31. & in consilio 30. ex num. 1. cum sequentibus, & num. 44. & 45. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 35. num. 16. Ioan. Franciscus de Ponte in consil. 40. num. 10. maxime in fideicommissis, in quibus praedominatur verbis[sect. 67] defuncti voluntas, l. cum proponebatur, ff. de legatis 2. l. fideicommissa, §. haec verba, ff. de legatis tertio, l. penultim. §. finali, ff. de legatis 2. Alex. in consilio 100. sub num. 5. lib. 4. Zancus in l. haeredes mei, §. cum it, sub num. 153. ff. ad Trebellianum. Molina de Hispan. primog. lib. 1. cap. 4. num. 18. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. num. 90. Alexand. Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 308. Camillus Gallinius de verbor, significatione, lib. 1. cap. 21. ex num. 9. cum sequentibus folio. 15. atque cum Maioratus Hispaniae in multis aequiparentur illis, vt cum aliis adnotarunt Molina lib. 1. cap. 1. num. 7. Burgos de Paz iunior quaest. 1. num. 23. vocatio collateralium necessario induci debet in casu praedicto ex tacita voluntate institutoris, qui quamuis descendentes tantum ad successionem vocaue[sect. 68]rit, praesumitur etiam quod & collaterales vocaret, si cogitaret descendentium lineam extinguendam esse, idque vt perpetuitati Maioratus consuleret, quasi antecedens necessarium iuxta naturam Maioratus antea instituti, ex regula l. 2. ff. de iurisdictione omnium iudicum, cum vulgatis, & ad hoc tendunt omnia, quae latius, & diffuse in comprobationem suae sententiae adducit Molina lib. 1. dict. cap. 4. ex num. 13. vsque ad num. 23. quae tamen, vt dixi, vitari possunt nonnullis conside[sect. 69]ratis, sed ex eo praecipue quod coniectura principalior inducta per Molinam ex praesumpta mente Maioratum instituentis, videtur quod cessare debeat per expressam ipsius dispositionem, quae ad certas personas, aut vocationes fuit restricta; nam etsi in fideicommissis, & maioratibus ex coniecturis indici possit voluntas, illa[sect. 70]que obseruari debeat, modo vrgentes, & necessariae coniecturae interueniant ex Parisio in consilio 41. num. 37. lib. 3. Cephalo in consilio 46. num. 19. lib. 1. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo. 14. num. quinto. Deciano in consilio 46. num. 19. volum. 1. & in consilio 1. num. 42. versiculo, non obstat etiam. vsque ad num. 58. volum. 2. & cum multis nouissime Blasius Flores Diaz de Mena variarum quaest. lib. 1. cap. 18. num. 19. Id enim, quod ex coniecturis legitimis indu[sect. 71]citur, etsi verbis expressum non fuerit, euidentem inducit voluntatem, & expressum videtur, l. licet Imperator, ff. de legatis 1. l. Diuus, ff. de in integrum restitutione. Decius in consilio 584. num. 2. Socinus in consilio 6. num. 9. lib. 3. Parisius in consilio 35. num. 12. cum sequent. lib. 3. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum volunt, lib. 2. interpret. 1. solutione. 5. a num. 13. cum seq. fol. 153. Molina de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 4. a num. 38. Mieres, de maioratu, in initio 2. part. num. 3. & num. 6. cum sequentibus Mantica de coniecturis vltimar. voluntatum, lib. 3. titulo. 3. num. 10. Antonio Thesauro decisio. Pedemontana 188. num. 2. & sequentibus, & decisione 248. num. 3. Ioanne Vincentio Honded. in consilio 69. num. 7. 8. & 9. lib. 1. Tamen[sect. 72] per voluntatem expressam, a coniecturis necessario recedendum est, l. cum ex filio, §. filio impuberi, ff. de vulgar. & pupil. substit. vbi notant Doctores. Iason in l. 1. §. si quis ita num. 16. ff. de verb. oblig. quia nulla con[sect. 73]iectura adeo efficax esse potest, vt sit potentior voluntate expressa, quae facit, vt coniecturis locus non sit, l. continuus, §. cum ita, ff. de verbor, obligat. l. Labeo, ff. de supellectile legata, l. ille, aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis, & plene confirmant Mantica de coniect. vltim. voluntatum, lib. 1. titulo 1. num. 1. & lib. 12. titulo. 17. n. 2. & 3. & lib. 3. titul. 4. num. 1. & sequentibus. Achilles Pedrocha in con. 36. num. 192. & num. 311. Petrus Magdalen. de num. testium in testamentis requisito, 1. part. cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126. Ioann. Vincent. Honded. in cons. 78. num. 40. lib. 1. Sed in proposita specie videtur adesse expressa voluntas, quae ex specialibus vocationibus deducitur; & sic cessare debet coniectura ex verbo Maioratus, aut institutione eiusdem deducta, vtpote cum coniecturae voluntatis sumi debeant ex eo, quod est expressum in testamento, & non aliter[sect. 74] Bald. in l. 1. C. de his qui ante apertas tabulas. Decius in consilio 397. num. 6. Socin. iunior in consilio 117. num. 33. lib. 1. quos adducit Ioan. Vincen. Handed. in consilio 60. num. 51. volum. 1. Nihilominus tamen in hoc dubio Ludouici Molinae[sect. 75] sententiam securiorem, & veriorem puto: etsi casus occurreret, libentius secundum eam consulerem, & iudicarem, credens in propositis casibus fortius vrgere eiusdem Authoris fundamenta, & rationes, illisque mature perpensis, de facili responderi posse his, quae numeris praecedentibus in contrarium adnotaueram, & vere negari non posse, quin vel vno tantum verbo omnibus sit satisfactum, ex dictis supra; item ex eo, quod in dictis casibus, adeo clare voluntas testatoris deprehendi valet, vt expressa illa iudicari debeat; nam ex quo testator expresse dixit, se facere Maioratum, & consequenter velle, vt bona perpetuo conseruentur in sua familia, quod est credendum ex sola prolatione verbi Maioratus, etsi aliter de conseruatione non sit cautum, iuxta ea, quae dicebam supra, in initio huius capitis, & considerata in proposito per Burgos de Pax iuniorem ciuilium, quaest. 22. num. 69. & seq. standum est huic voluntati, etsi vocationes deficiant, cum tamen[sect. 76] voluntas non deficiat, eaque ex his colligatur, quae in testamento expressa sunt, & idcirco ad perpetuitatem inducendam ita sufficiens esse debeat, sicut si nominatim, aut specialiter expressa fuisset, & plures aliae vocationes essent factae, iuxta ea, quae scripserunt Hieronymus Gabriel in consilio. 111. num. 3. lib. 1. Socinus iunior in consilio. 111. num. 26. lib. 1. & cum Rolando, & aliis Ioannes Vincentius Honded. in consilio 69. num. 10. & 11. lib. 1. & ad haec reduci debent quae adnotauit in proposito Molina ipse dict. cap. 4. lib. 1. num. 28. Burgos de Paz dict. quaest. 2. num. 91. & sequentibus. Nec potest deduci concludens coniectura ex eo tantum, quod certae quaedam, aut speciales vocationes factae fuerint: cum in contrarium fortius, & magis vrgeat coniectura alia, quae ab institutione Maioratus, & perpetuitate ipsius deduci debet; vbi vero de conseruatione bonorum in familia, aut in agnatione expresse caueretur, aut alio modo de perpetuitate ageretur ab institutore, indubitanter id procederet, quidquid Peralta, & alij superius relati repugnent: quod dilucide magis constabit ex his, quae dicentur casibus sequentibus, atque ex his, quae in proposito optime adnotarunt Roland. in consilio 23. num. 15. & sequentibus, lib. 4. Bursatus in consilio 52. num. 40. lib. 1. Hyppol. Riminal. in consilio 279. num. 1. & 2. & num. 6. & seq. lib. 3. & in consilio 482. n. 34. lib. 5. Decin. in consilio 1. ex num. 266. cum multis seq. lib. 1. Iacob. Mandellus de Alba in consilio 483. Idcirco septimus, & necessarius casus sit, quoties[sect. 77] Maioratus institutor, factis aliquorum filiorum, & descendentium ab eis specialibus vocationibus, iuxta speciem propositam in casu praecedenti, ad collateralium vocationes non descenderit, dixerit tamen dispositionem suam, aut Maioratum facere fauore generis, & familiae, & ad illius conseruationem, vel vt bona perpetuo in familia, aut in agnatione sua conseruentur, siue alia similia verba adiecerit; tunc enim manifeste deprehenditur, testatorem voluisse perpetuum Maioratum inter omnes, qui ex sua familia processerint, constituere, & consequenter bona non manebunt libera in vltimo ex descendentibus vocatis, sed ad collaterales etiam extendetur, cum verbo generis, aut familiae omnes coprehendantur, l. pronunciatio, §. familiae, ff. de verborum significatione, l. cum ita, §. in fideicommisso, ff. de legatis 2. & ratio generalis adiecta familiae conseruandae[sect. 78] efficere debeat, vt omnes de familia contineri dicantur, quamuis specialiter vocati non fuerint, l. cum pater, §. dulcissimis, ff. de legatis 2. Decius in consilio 23. num. 4. & in consilio 315. colum. 2. Socinus in consilio 227. colum. 4. in principio, lib. 2. Craueta in consilio 130. num. 10. & in consilio 113. num. 5. lib. 1. Alciatus in consilio 184. num. 1. & num. tertio. Cephalus in consilio. 137. num. 38. & 39. lib. 2. Beretta in consilio 39. num. 12. Marcarius in epitom. fideicommissorum, quaest. 14. Albanus in consilio 51. num. 6. &. 7. Peregrinus de fideicommissis, articulo. 29. num. 15. & 16. qui dicunt, & late comprobant[sect. 79] fideicommissum simplex, & absolutum inter omnes de familia aut de agnatione induci, quando testator procedit disponendo, quia vult bona sua perpetuo conseruari in familia, aut in agnatione sua. Decianus etiam in consilio 31. num. 98. volum. 1. Hyppol. Riminaldus in consilio 147. num. 7. & 8. lib. 2. & in consilio 279. num. 1. & 2. & num. 6. & 7. & 8. & num. 43. & 50. lib. 3. & in consilio 371. num. 2. & tertio, & num. 6. & 7. & sequentibus, lib. 4. & in consilio 739. num. 53. & sequentibus, & num. 83. lib. 7. vbi latius fundat, fideicommissum censeri auctum, & inductum actiue, & passiue, & in perpetuum in omnes de familia per ea verba, quod bona remaneant in familia, vel non exeant de familia, aut quod conseruentur in agnatione, & ob eam rationem fieri extensionem de vna persona in aliam, & cum Parisio, Decio, Rolando, Deciano, & Marcario. quos ibidem adducit, reddit rationem, quia qui vult consequens, vult necessarium antecedens, l. denique, §. interdum, ff. de peculio legato, cum similibus: non enim bona necessario conseruarentur in agnatione, & familia, si aliquo casu remanerent libera, nec fideicommisso obstricta. Iacob. Mandellus de Alba in consilio. 483. num. 4. & num. 17. & sequitur latissime declarans Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 5. num. 2. & multis sequentibus, vbi num. 8. ex Curtio, & aliis,[sect. 80] recte adnotauit, idem dicendum esse, si testator ideo expresserit se facere fideicommissum, vt bona in sua domo conseruatentur: quod est notandum, quia saepe vidimus in Maioratibus Hispaniae talem rationem per institutores Maioratum adiectam, & in casu nostro, atque in Maioratu loquentes, ex similibus verbis perpetuum Maioratum induci, probarunt expresse Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 7. & num. 16. in versiculo, imo plus dixit. Burgos de Paz senior in consilio 45. num. 8. & 9. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. num. 104. Blasius Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. cap. 18. num. 37. & ad haec reduci debent ea, quae ex Gregorio Lopez, in casu praecedenti adnotauimus, quatenus dicebat ipse, quod vbicunque adsunt verba perpetuitatem denotantia in fauorem generis, aut familiae, non inducitur restrictio aliqua ex eo, quod aliquae vocationes speciales fuerint factae, sed ad collaterales etiam extendi debet Maioratus in infinitum; & idem obseruandum erit, quoties[sect. 81] factis antea specialibus vocationibus aliquibus, Maioratus institutor bona alienari prohibeat ratione expressa, vt perpetuo conseruentur in agnatione, aut in familia sua: tunc enim Maioratum perpetuum instituere videtur, ex Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 7. & num. 16. Burgos de Paz senior in consilio 45. ex num. 5. vsque ad num. 14. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. num. 105. & numeris sequentibus, Velasquez de Auendanno in l. 41. Tauri, glossa 3.[sect. 82] num. 11. comprobaturque ex communi Doctorum resolutione, existimantium, ex huius rationis expressione censeri inductum fideicommissum perpetuum, & absolutum inter omnes, qui de familia sint: quod tenent infiniti relati per Molinam dict. cap. 5. num. 16. Achil. Pedrocha in tractatu adipiscendae possessionis a num. 192. vsque ad num. 233. Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo. 14. num. 24. Peregrinum. de fideicommissis, articulo. 29. ex num. 15. cum sequentibus, folio. 276. Grassum §. fideicommissum, quaest. 5. num. 9. & tribus, diuersisque Doctorum sententiis relatis, atque fundamentis earum adductis, in hanc sententiam se procliuiorem dicit Andreas Fachineus controuers. iur. lib. 4. cap. 49. fol. 455. dicens, quod ex prouisione alienationis, clausula adiecta, quia testator voluit bona conseruari in agnatione, & familia, simplex inducitur & absolutum fideicommissum, Cephalus etiam in consilio. 193. num. 6. & 7. lib. 2. & in consilio 353. num. 45. lib. 3. Rolandus in consilio 23. lib. 4. Menochius in consilio 197. sub. num. 55. lib. 2. Curtius iunior plures casus distinguens, in consilio 145. a num. 4. vsque ad num. 11. lib. 1. Anguissola in consilio 9. num. 2. & 6. lib. 6. Decianus in consilio 31. num. 19. & num. 103. & in consilio 50. num. 12. lib. 1. Vegius in consilio vltimo, num. 369. & pluribus seq. & num. 420. cum multis sequentibus, Hyppol. Riminald. in consilio 20. num. 7. cum seq. & in consilio 23. num. 229. lib. 1. & in consilio 147. num. 7. & 8. lib. 2. Fabius Turretus in consilio 77. num. 11. & seq. & num. 16. Ioannes Franciscus de Ponte in consilio 46. num. 28. & 29. Aldobrandinus in consilio 31. num. 14. & tribus sequentibus, Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 305. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 2. num. 43. & quaest. 5. ex num. 41. cum multis sequentibus, vbi num. 43. & 44. restatur hanc sententiam veriorem esse, & magis communem. Nec obstant praedictis, quorundam Authorum traditiones, Decij in consilio 261. Superioribus, columna finali, in versiculo, nec obstat, & in consilio 218. num. 16. Moderni Paris. in consilio 1. num. 109. & num. 113. cum aliis adductis per Petram de fideicommissis, d. quaest. 5. num. 28. in fine, & num. 50. & sequentibus, Menochij in consilio 347. num. 34. lib. 4. Barbosae in l. si constante, in principio, num. 103. in fine, versiculo, & ex ista secunda conclusione, fol. 563. ff. soluto matrimonio, qui in ea fuerunt sententia, vt existimarent, fideicommissum am[sect. 83]pliandum non esse, etiam propter rationem expressam, quae generalior sit ipsa dispositione; imo generalem rationem non alterare specialem ipsam dispositionem, sed iuxta eam potius intelligendam, & restringendam, idque per text. in l. pater filium, §. fundum Titianum. ff. de legatis tertio, vbi testator fundum alienari prohibuit, & adiecit haec verba: Ita enim fiet vt fundus Titianus de nomine vestro non exeat. Et tamen non inducitur simplex, & absolutum fideicommissum inter omnes de familia. Sed responderi potest; primo, id non esse absolute verum, aut valde incertum esse ex eo, quod infiniti contra tenuerint, vt supra vidimus, & in terminis contra Decium, & alios insurgit, & ab eis discedit Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 2. num. 21. & quaest. 5. num. 29. & sequentibus, & num. 41. & multis sequentibus. Secundo, dato quod superior traditio vera esset, procedere dumtaxat deberet in fideicommissis, non vero in Maioratibus, ea ratione, quod cum fideicommissa contineant onus, stricte interpretari debent, l. cohaeredi,[sect. 84] §. cum filiae, ff. de vulga. & pup. substit. Decius in consilio 95. columna antepenultima, versiculo, sed tamen in casu, & in consilio 465. num. 14. Craueta in consilio 181. num. 1. Cephalus in consilio 231. num. 15. & in consilio 168. num. 27. lib. 2. Berolus in consilio 79. num. 3. lib. 2. & cum aliis Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 29. num. 8. fol. 226. late Caeuallos practicarum commu. quaest. 674. a principio, Paul. Leonius Patauinus in consilio 27. num. 4. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 2. vbi dicit, quod ipse allegat ad hoc textum in l. si arrogator, ff. de adoptionibus, & ibidem optime inducit eum: Maioratus vero fauorabiles sunt, atque propter bonum publicum introducti, cum de familiae conseruatione in eis tractetur, ideoque non sunt restringendi sicut fideicommissa, sed potius ampliari debent, iuxta ea, quae scripserunt Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 28. in versiculo, similiter, & cap. 18. per totum. Roias in epitome successionum cap. 3. num. 20. 24. & 43. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. num. 36. Caeuallos practicarum commun. d. quaest. 674. num. 11. & sequentibus. Tertio etiam responderi potest ex his, quae erudite, & multum ad propositum obseruauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 20. & sequentibus, Bonifacius Regerius in consilio. 25. num. 100. & sequentibus, lib. 1. Quarto denique respondetur, text. in dict. §. fun[sect. 85]dum Titianum. l. pater filium, ff. de legatis tertio, nihil vrgere in contrarium; loquitur enim ille text. quando verba sunt enunciatiua futuri cuiusdam euentus, quem sperabat testator: quo casu non inducunt dispositionem, nec ampliant praecedentem legem, Iulianus, 66. §. 1. ff. de legatis tertio: secus tamen esset, quando in modum causae finalis prolata fuissent verba, vt in nostro casu; quoniam tunc dispositionem ampliant, & fideicommissum inducunt inter omnes de familia, licet specialiter non sint vocari, nec in dispositione expressi, vt eleganter explicauit Bartolus ibidem, quem sequuntur plures Authores relati per Molinam lib. 1. d. cap. 5. num. 17. Cephalus in consilio 510. num. 5. & num. 7. lib. 4. Bursatus in consilio 52. num. 40. & in consilio 97. num. 16. volum. 1. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. fideicommissum, quaest. 5. num. 6. Achilles Pedrocha in consilio 38. num. 169. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 5. num. 46. & num. 54. & num. 68. & num. 81. Fachineus, qui concludentem rationem assignat controuers. iuris, lib. 4. cap. 49. in fine. Octauus casus sit, cum institutor Maioratus post[sect. 86] factas speciales aliquas vocationes, generalem clausulam subiiciat in fine dispositionis, qua significet, se velle familiae suae, aut generi consulere, aut quid simile adiiciat, quod perpetuitatem denotare videatur; tunc enim indubitanter etiam verum erit, Maioratum non finiri in vocatis, sed ad collaterales, & omnes de familia ordine successiuo extendendum. Ratio est, quoniam[sect. 87] clausula generalis in fine apposita, ampliat dispositionem praecedentem l. si seruus seruum, §. inquit lex, ff. ad legem Aquiliam, & per Antonium Gabrielem communium, lib. 6. titulo, de clausulis, conclusione 9. & sub[sect. 88] verbo, linaje, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & censentur vocati in dispositione ipsius fauore facta, ex Barbatia in repetitione l. cum acutissimi, C. de fideicommissis, num. 114. Bologneto in repetitione §. Diui, l. filiusfamilias, ff. de legatis 1. num. 295. & sequentibus, Petro Antonio de Petra de fideicommissis, quaest. 5. num. 183. & casus praedictus conuenit omnino his, quae ex Gregorio in legibus quibusdam Partitae, superius tradidimus: quatenus ipse ad perpetuam Maioratus conseruationem dumtaxat requirit, quod aliquod verbum ab institutore adiectum fuerit, quo perpetua successionis causa in futurum denotari videatur, etiamsi speciales aliquae vocationes factae fuerint: conuenit etiam & aliorum quamplurium traditionibus, quos refert Auendannus in l. 41. Tauri, glossa 3. num. 24. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 33. Idem dicendum erit, si Maioratus institutor, quocun[sect. 89]que alio verbo, successionis perpetuitatem denotet aperte: vt si adiiciat verbum, in perpetuum, semper, omni tempore, in infinitum, aut aliud simile; tunc enim perpetuum maioratum instituere videtur ex his, quae scribunt Decianus, in cons. 50. num. 18. & sequentibus, lib. 1. Ruinus, in cons. 168. num. 119. & sequent. volumine. 3. Cephalus in cons. 624. num. 21. & sequent. lib. 5. Hyppolit. Riminald. in cons. 147. sub num. 13. lib. 2. & in cons. 279. num. 12. & 13. & num. 15. &[sect. 90] sequent. lib. 3. & in cons. 482. num. 67. lib. 5. Quia dictio, semper, apposita in dispositione, significat tractum temporis, & omni casu, & tempore, ex l. prima, cum communi Doctorum sententia ibi, ff. soluto matrimonio. Bonifacio Rogerio in cons. 25. num. 82. lib. 1. Similiter dictio, in perpetuum, habet tractum succes[sect. 91]siuum in futurum, & denotat tempus in secula seculorum, vt scribit Bartolus in l. annua, §. Titia. ff. de annuis legatis. Alexander, Socinus, Cumanus, Parisius, Gozadinus, Rolandus, & alij, cum quibus Riminaldus d. cons. 279. num. 16. & 17. lib. 3. Peregrinus de fideicommssiis articulo. 27. num. 2. fol. 251. Idem etiam dicendum est, quoties factis specialibus[sect. 92] vocationibus per modum rationis, aut causae finalis dixerit institutor. Quia nolo quod bona mea exeant de domo mea, aut de nomine meo, iuxta resolutionem Albani in cons. 54. colum. 2. Alciat in cons. 384. num. 3. & congerit nonnulla ad propositum Petrus Antonius de Petra, de fideicommissis, quaest. 5. num. 19. 20. & 21. Tiberius Decianus responso primo num. 284. & 285. volu[sect. 93]mine 1. vnde in casibus praedictis, collaterali contendenti se ad maioratum admittendum esse, obijci non posset obiectum commune, quod vulgo ferri solet: De te non loquitur scriptura, aut substitutio, ve alias argumentantur Socinus in cons. 62. num. 104. volumine 3. Oldradus in cons. 21. Decianus in cons. 10. num. 48. & in cons. 34. num. 7. lib. 3. & alios referens Molina de Hispanorum primogenijs, lib. 1. cap. 4. num. 5. Burgos de Paz in cons. 34. num. 13. & sequentibus, Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 328. nec etiam, quod de persona ad personam extensio fieri non debet, iuxta ea, quae communiter adnotare solent Scribentes in mille locis, & cum multis Decianus in cons. 1. num. 145. & 146. & in cons. 2. num. 27. lib. 3. Cephalus in cons. 582. num. 2. & 3. lib. 4. Hieronymus Gabriel in cons. 111. num. 13. lib. 1. Scotus in cons. 41. num. 7. tom. 2. lib. 5. cum infinitis alijs, quos congessit Additionator Gamae in addit. ad decisionem 27. sub. num. 2. Bonifacius Rogerius in cons. 25. per totum, lib. 1. Iosephus de Rusticis in tractatu, an & quando liberi in conditione positi vocentur, lib. 1. parte prima, cap. 2. ex num. 121. & num. 130. & in cons. 1. num. 65. 66. 67. & 69. Alexand. Trentacinquius de substitutionibus, prima parte, cap. 1. ex num. 25. cum infinitis sequentibus, Quoniam in illis adsunt verba, quae perpetuitatem denotant, & apta sunt conprehendere agnatos, & cognatos etiam in infinitum, argumento l. stemmata, & l. Iurisconsultus, §. nomen, & §. cognationis, ff. de gradibus. & sic omnes admitti debent ordine successiuo, nam cum Maioratus institutor eius mentis fuerit in institu[sect. 94]tione, vt bona sua in sua familia semper conseruari voluerit, licet descendentes tantum vocauerit, & non collaterales, negari non potest, quin in genere saltem, si non in indiuiduo, de collateralibus cogitauerit, quia alias bona non conseruarentur perpetuo in sua familia, vt cum alijs optime declarans, erudite aduerrit Paulus Leonius Patauinus in cens. 27. num. 110. inter consilia vltimarum voluntatum, volumine 2. Et consequenter ex praedictis verbis; atque ex versimili testatoris vo[sect. 95]luntate, de persona ad personam, sicut de casu ad casum extendi debet eius dispositio: quae in hac parte comprehensio dicitur potius quam extensio, ex Authoribus relatis supra, numero 92. in versiculo, nec etiam quod de persona. Molina de Hispanorum primogeniijs, libro primo, cap. quarto. numero 25. & tribus sequentibus. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, titulo. 19. numero octauo, & 9. Grasso, §. fideicommissum, quaestione. 4. num. 22. Menochio lib. 4. praesumptione. 73. numero 3. Beretta in consilio 118. numero 28. & sequentibus, Petra de fideicommissis, quaestione 2. numero 15. & quaestione 5. numero 56. & numero 66. & sequentibus, & numero 96. & sequentibus. Paulo Leonio Patauino dicto consilio. 27. a numero. 104. vsque ad numerum. 116. inter consilia vltimarum voluntatum, volumine 2. vbi optime declarat text. in l. si quis[sect. 96] ita, §. penultimo, ff. de testamentaria tutela. Camillo Gallinio de verborum significatione, libro 9. cap. 4. per totum, folio 221. vbi etiam agi de ratione text. in dict. §. penultimo, de quo etiam vide Aldobrandinum in consilio 105. numero 14. & tribus sequentibus, vide quoque Ioannem Bottam in cons. 50. per totum. Decianum in responso primo, numero 24. 25. 26. 36. 37. 44. 85. 100. & 101. numero 120. & num. 139. cum sequentibus, & numero 158. volumine 1. Alexandrum Raudensem in responso 24. numero 74. & num. 86. & 88. libro secundo, Hyppelit. Riminaldum in consil. 250. ex num. 12. lib. 3. & in consil. 531. num. 37. 38. & 39. libro 5. & in consil. 21. num. 59. & sequentibus, libro 1. & in consil. 181. num. 1. num. 33. & 39. & num. 4. & sequentibus, libro 2. Ioannem Vincentium Honded. in cons. 48. per totum, lib. 2. Bonifacium Rogerium in cons. 25. num. 87. & num. 92. lib. 1. Nonus & vlti[sect. 97]mus casus sit, cum institutor Maioratus, in initio dispositionis generale aliquod verbum, siue clausulam aliquam generalem adijciat, qua perpetuum Maioratum instituere velle, aut perpetuo consulere conseruationi suae familiae videatur, postea vero speciales aliquas vocationes faciat, vel ad certas, & limitatas personas dispositionem suam restringat: tunc etenim perpetuum etiam Maioratum fecisse videbitur, nec in vltimo descendente, aut vocato finietur; & in hoc casu videtur expresse loquutus, & exemplum ponens, sic affirmat Burgos de Paz senior in consil. 4. num. 12. & 13. & ipsum non referens, nec ita in terminis casum ponens Ludouicus Molina de Hispanorum primogenijs, libro 1. cap. 5. ex num. 1. cum sequentibus, qui ea precipue ratione mouetur, quem praefatio, aut prooemium dis[sect. 98]positionis, mentem & intentionem declarat disponentis, atque perpetuum Maioratum condere volentis, per text. in l. finali, ff. de haeredibus instituendis, quam multis exornant, Domin. Antonio de Padilla, in l. eam quam numero. 47. & sequentibus, C. de fideicommissis, Mieres de maioratu, in initio secundae partis, num. 43. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. tertio numero 40. & sequentibus, Menochius lib. 6. praesumptione. 2. Molina de Hispanorum primogenijs, dicto. cap. 5. ex numero. 2. Aldobrandinus in consilio 72. numero 9. volumine 1. Ioannes Guttierrez practicarum, libro tertio, quaestione 17. & 18. ex numero 88. per textum etiam in l. regula, §. & licet, ff. de iuris & facti ignorantia, ibi: Nam initium constitutionis generale est. Per quam dixit eleganter Imola in l. si[sect. 99] quis ita, §. ea lege numero 9. ff. de verborum obligationibus, quod si principium constitutionis generale sit, quamuis postea subdantur aliqua verba, quae certas & limitatas personas respicere videantur omnino; nihilominus constitutio talis ita interpretanda est, vt generalis sit, & generaliter comprehendat omnes secundum naturam principij: & sequitur Decius, in cap. primo, in prima lectura, numero 9. in versiculo, Vltimo notandum est, de constitutionibus, & in consilio. 51, columna quarta, Corneus in consilio 273. columna tertia sub numero 30. libro 4. Geminianus in consil. 39. columna prima, Aldobrandinus in consil. 72. numero 10. lib. 1. Camillus Gallinius de verborum significatione, libro 5. cap. 11. per totum fol. 70. vbi adducit nonnulla notan[sect. 100]da in proposito ad d. §. & licet, & vide eundem Authorem cap. 15. & 14. eiusdem libri. Ioan. Guttierrez practicarum libro 3. quaest. 17. & 18. ex num. 75. cum sequent. & num. 101. & 102. # 23 CAPVT XXIII. Instrumentum, in quo duo erant obligati, cum alteri eorum creditor reddiderit, an praesumi debeat liberatio debitoris, cui traditum fuit instrumentum, ac etiam coniectura sumi, quod eidem donauerit actionem, quae aduersus alium debitorem competebat sibi: vbi Guil. Cunei, Bartoli, & aliorum sententia communiter reiecta, ab aliorum impugnationibus immunis redditur, & l. primae, C. de donat, decisio exornatur nonnullis; item, an & quando donatio praesumi debeat, vel non, plenissime explicatur remissiue, nonnulla que nouiter, & vere adnotantur, quibus Menochij & aliorum considerationes contra Bartolum subuertuntur, & eiusdem Bartoli sententia tuta manet. SVMMARIVM. -  1 Instrumentum sui crediti cum creditor debitori suo reddidit, praesumitur remisisse creditum, atque ita virtute taciti pacti, debitorem ipsum liberasse. -  2 Et reiectis aliorum rationibus, Martini, Hugolinique ratio magis probatur. -  3 Atque in pignore diuersum ius constituitur. -  4 Instrumentum, in quo duo erant, obligati, cum creditor tradidit alteri eorum, praesumi debet liberatio debitoris, cui traditum est instrumentum, ac etiam coniectura sumi, quod eidem donauerit actionem aduersus alterum debitorem competentem sibi. -  5 Idque ex sententia Guillelmi Cunei, Bartoli, & aliorum, quae num. sequent. approbatur. -  6 Et pro illis fundamentum primum adducitur: & l. si is qui duos, ff. de liberatione legata, nonnullis exornatur, remissiue. -  7 Secundum etiam fundamentum proponitur, & l. primae. C. de donat. decisio nonnullis etiam exornatur, remissiue, & vide infra, num. 19. & sequentibus. -  8 Fortunij denique Garciae in eodem proposito cosideratio quaedam recensetur. -  9 Instrumenti traditionem per creditorem factam vni ex debitoribus, qui in instrumento erant obligati, illius liberationem operari, non tamen inducere praesumptionem donationis actionis contra alium debitorem; imo eo animo traditum praesumi instrumentum, vt is exigat ab altero debitore, & creditori deinde restituat exactum, ex sententia Alex. Iason. & aliorum contra Bartol. & num. seq. -  10 Donatio in dubio praesumenda non est, maxime vbi potest capi praesumptio, aut coniectura alterius rei, quam donationis, prout hoc num. latius probatur, & multis exornatur remissiue, & vide infra, ex num. 21. cum sequent. -  11 Instrumenti redditio per creditorem debitori facta, quando potest afferre aliam vtilitatem, nunquam praesumitur remissio debiti. -  12 Donationis praesumptio, vt excludatur, quaelibet occasio etsi leuis sufficit. -  13 L. vltima, C. de pactis conuentis, contra sententiam Bartoli inducitur, & respondetur illi infra, ex num. 29. cum sequentibus. -  14 In dubio proposito supra, ex num. 4. refertur sententia aliorum, qui opiniones contrarias conciliando, distinguendum esse arbitrantur, prout hoc num. adnotatur, & vide infra, vbi eorum distinctio improbatur. -  15 Opinio magis amplectenda est, quae plures conciliat, quam altera ex opinionibus conciliatis, maxime in casu dubio. -  16 Doctori licet magno credendum non est, quando aliquam legem non allegat, vel alias concludenter Dictum suum non probat. -  17 Bartoli opinio in casibus, in quibus extat Doctorum contradictio, tanquam principalior praeualere debet. -  18 Bartoli sententiam in superiori dubio a nonnullis improbatam, ab aliis in futurum amplectendam sperat Author, qui ex proposito considerauerint rationem, quam ad text. in l. 2. §. 1. ff. de pactis, adduxit supra in initio huius capitis. -  19 L. prima. C. de donationibus si recte ponderetur, negari non potest, quin Bartoli sententiam probet, prout hoc num. & sequentibus aduertit Author. -  20 Nec Menochij consideratio concludit, vt ibidem nouiter aduertit Author. -  21 Respondetur fundamento praecipuo, quod in quaestione praedicta contra Bartolum expendere solent Doctores communiter, & num. seq. -  22 Et constituitur, regulam vulgatam, quod donatio in dubio praesumenda non sit, ex coniecturis cessare, & illarum exempla nonnulla remissiue traduntur. -  23 Donationem praesumi solum ex facto subsequuto, in specie l. vxori, §. vltimo, ff. de legatis tertio. -  24 Donatio praesumi debet ex facto translationis, aut cessionis iurium. -  25 Donatio praesumi debet, cum de alio titulo non apparet. -  26 Creditor in eodem actu, credendum non est, quod habuerit animum biformem, & varium, quod esset absurdum. -  27 Atque ex ea coniectura, donationis titulum praesumi debere. -  28 Vna & eadem res, diuerso iure censeri non debet, cum nonnullis declarationibus, remissiue. -  29 Text. in l. vltima, C. de pactis conuentis, contra Bartolum male citari communiter, vt num. sequentib. demonstratur. -  30 Mulier tres species bonorum habere dicitur, scilicet dotalia, extra dotem, & paraphernalia, & num. sequentibus. -  31 Paraphernalium bonorum dominium regulariter non transfertur in maritum. -  32 Mulier eo ipso quod paraphernalia, aut instrumenta eorum tradidit marito, vel in domum eius intulit, eidem videtur committere custodiam, & administrationem illorum, & dare mandatum ad exigendum. -  33 In specie l. vltimae, C. de pactis conuentis, tam super dote, &c. plura concurrere, ex quibus mandatum ad exigendum praesumi debet, nec tenetur maritus agens cauere de rato, cum Alciato, remissiue. PRo dilucida, & distincta huius Capitis explicatione, antequam ad praecipuum dubium deueniam, quod Guil. Cune. Bartol. & alij nonnulli excitarunt; item vt apertius appareat, veram esse fortassis sententiam Bartoli, licet ab aliis improbatam communiter, constituendum erit necessario, quod cum debitori suo creditor reddiderit sui crediti ins[sect. 1]trumentum, praesumitur remisisse creditum, atque virtute taciti pacti, debitorem ipsum liberasse, per text. in l. 2. §. 1. ff. de pactis, cuius verba haec sunt: Et ideo si debitori meo reddiderim cautionem, videtur inter nos conuenisse, ne peterem, profuturamque ei conuentionis exceptionem placuit. Per text. etiam in l. 3. & 4. ff. de liberatione legata, l. creditricem, C. de remissione pignoris, l. seruum filij, §. eum qui chirographum, ff. de legatis primo, l. mortis causa, §. Titia chirographa, ff. de donation, causa mortis. Ex quibus sic adnotarunt Doctores communiter, & plene explicarunt in d.l. 2. §. 1. ff. de pactis, cap. Ecclesia, el 2. vt lite pendente, Felinus in cap. accedens el 1. vt lite non contestata, Franciscus Connanus commentariorum iuris cuilis, lib. 5. cap. 4. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 21. cap. 6. Ruinus in consil. 44. numero 2. & 3. libro primo. D. Ferdinan. de Mendoza disputationum iuris ciuilis, lib. 2. cap. 2. per totum, fol. 351. & vltra relatos ab eo, Bartholomaeus Socinus, regula 232. late Menochius lib. 3. praesumptione. 140. per totam, & lib. 4. praesumptione 164. num. 25. Mascardus de probationibus, tom. 1. conclusione 476. per totam. Et reiectis[sect. 2] aliorum rationibus, quas ipsimet Authores adducunt, & plene Menochius d. praesumptione 140. num. 2. 3. & 4. vera ratio eorum iurium, & praesumptionis praedictae colligitur ex his, quae Martinus, & Hugolinus adnotarunt, quos refert Accursius in l. 3. ff. de pactis, videlicet, quod in instrumento, aut cautione ius obligationis continetur; vnde reddito instrumento debitori, id actum videtur, vt soluatur actio principalis, & ius quod est in ipso instrumento, & in consequentiam soluantur etiam pignora quoque, & fideiussiones, & ceterae aliae obligationes accessoriae, l. soluitur, ff. quibus modis pignus, vel hypotheca soluitur. Quod secus est in pignore;[sect. 3] ideo diuersum ius statuitur in d.l. 3. ff. de pactis, vbi Modestinus in hunc modum scriptum reliquit: Post pignus vero debitori redditum, si pecunia soluta non fuerit, debitum posse peti, dubium non est; nisi contrarium specialiter actum esse probetur. Et sequuntur Baldus, Albericus, Fulgosius, Iason, Cuiacius, Connanus, & alij, quos referunt, & praedictum rationem ab aliorum impugnationibus defendunt D. Ferdin. Mendoza d. cap. 2. num. 2. per totum, Menochius lib. 3. de praesump. 140. num. 25. & duobus seqq. vbi in fine credit aliam, & nouam rationem reddi posse, vt ibi videri poterit. Menchaca etiam controuersiar. illustrium, quaest. 96. n. 97. Hoc ita constituto, subintrat nunc huius Capitis[sect. 4] dubium praecipuum, quod in eo consistit, vtrum idem dicendum sit, cum instrumentum in quo duo erant obligati, creditor reddidit alteri eorum, vt tunc praesumi debeat liberatio debitoris, cui traditum est instrumentum, ac etiam coniectura sumi, quod eidem donauerit actionem, quae aduersus alium debitorem competebat sibi: Et quidem Bartolus in d.l. 2. §. sed etiam tacito, num. 5. ff. de pactis, Guil. de Cun. sententiam sequutus, in ea opinione fuit, vt existimaret in casu[sect. 5] praedicto, traditionem, aut reddictionem, Instrumenti, vtcunque effectum operari debere, tam liberationis, quam donationis actionis contra alium debitorem competentis; & sequuntur Albericus, Angelus, & Fulgosius, ibi, & transit cum eis Fortunius Garsia ibidem num. 4. ac denique Bartoli opinionem veriorem sibi videri formauit Petrus Augustinus Morla emporij 1. parte, tit. 11. ff. de fide instrument. num. 8. in fine primae columnae, fol. 487. expendit autem Bartolus ipse pro hac sententia iura duo. Primo, text. in l. si is qui duos. ff. de liberatione legata,[sect. 6] quem alias multis exornant Tiraquellus de vtroque retractu, tit. 1. §. 26. glossa prima, num. 30. Hyppolitus in rubrica de fideiussoribus, num. 284. cum pluribus sequentibus. Mieras de maioratu, parte prima, quaestione 2. num. 24. Ioannes Guttierrez practicarum quaestionum, libro. 1. quaestione 6. Menochius in cons. 2. num. 226. libro 1. Secundo expendit textum in l. 1. C. de donationibus,[sect. 7] quem latius explicarunt, atque multis exornarunt Antonius Gomezius in l. 45. Tauri numero, 56. & tribus sequentibus, Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 65. & sequentibus, Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 10. Ioannes Matienzus in l. prima, tit. 6. glossa 6. ex num. 2. cum sequentibus, lib. 5. nouae collectionis Regiae. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 2. quaestione. 77. & sequentibus. Thomadoccius, in consil. 111. num. 6. lib. 1. Mascardus de probationibus, tom. 3. conclusione 1190. per totam. Fortunius etiam in[sect. 8] d.l. 2. §. 1. num. 4. ff. de pactis, rationem quandam considerauit pro eadem parte. Caeterum a sententia Bartoli, Guil. & sequacium[sect. 9] dissentiunt Alexander numero decimo Iason numero quarto, & Duarenus numero primo, in d.l. secunda, §. ff. de pactis, Antonius in caput. Ecclesia, vt lite pendente, Socinus in regula. 232. in versic. Secundo, fallit Menochuis, qui fundamentis Bartoli respondet, lib. 3. dicta praesumptione 140. num. 6. ij Authores constanter affirmant, instrumenti traditionem per creditorem factam vni ex debitoribus, qui in instrumento erant obligati, illius liberationem operari dumtaxat, non tamen inducere praesumptionem donationis actionis contra alium debitorem; imo eo animo traditum praesumi instrumentum, vt is exigat ab altero debitore, & creditori deinde restituat exactum: monentur eo praecipue, quod donatio in dubio prae[sect. 10]sumenda non sit maxime vbi potest capi praesumptio, aut coniectura alterius rei, quam donationis, per text, in l. si cum aurum, ff. de solutionibus, & in l. eleganter, §. qui reprobos, ff. de pignoratitia actione, & in l. Campanus, ff. de operis libertorum. Ex quibus sic adnotarunt, & latissime explicarunt Tiraquellus in l. si vnquam, C. de reuocandis donationibus, in verbo, donatione largitus, num. 168. & num. 169. & de retractu lignagier, §. 26. glossa 2. num. 49. & 50. Menochius, de arbitrarijs, lib. 2. centuria prima, casu 88. per totum, & in consilio 91. num. 53. lib. 1. & in consil. 280. num. 21. lib. 3. & in consil. 382. numero 17. libro 4. Palacios Rubios in repetitione rubricae de donationibus inter, §. 6. 7. 8. & 9. Rolandus in consilio 10. num. 13. num. sequentibus, volumine 1. Bursatus in consilio 104. numero 20. libro primo, Iacobus Mandellus de Alba in consilio 20. num. 17. & in consil. 340. num. 12. Marcus Antonius Eugenius, in consil. 13. numero 20. & numero 32. & in consilio 16. numero 6. & num. 54. lib. 1. Brecius in consil. 52. num. 55. libro 1. Decianus in cons. 79. num. 37. volumine 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 48. num. 17. & sequentibus, lib. 1. latissime Mascardus de probationibus, tom. 1. conclusione 554. per totam, & tom. secundo, conclusione 872. num. 4. & conclusione 981. Iacobus Concenatius quaestionum singularium iuris, lib. 2. quaestione 6. per totam, eleganter Hyppolitus Riminaldus in consil. 274. ex num. 55. vsque ad numerum 63. lib. 3. latius in consil. 493. lib. 5. Achilles Pedrocha in consilio 14. num. 40. & 41. Syluester Aldobrandinus in consil. 99. ex num. 1. & num. 25. volumine 1. Cum ergo in proposita quaestione sumi possit coniectura liberationis debitoris ipsius, cui traditum fuit instrumentum, sufficit quod traditio, aut redditio instrumenti eam vtilitatem afferat, nec donatio praesumi debet quod & ipse Bartolus fateri videtur alio loco, hoc est in explicatione Glossae ibidem. num. 3. vbi dicit expresse, quod quando instrumenti redditio[sect. 11] per creditorem debitori facta, potest afferre aliam vtilitatem, nunquam praesumitur remissio debiti; & sic argumentatur contra eundem Bartolum Iason. ibi, num. 4. & latius probat Socinus d. regul. 232. in versiculo. Secundo fallit, & coadiuuatur ex his, quae praefati Authores tradiderunt, ac inter alios Burgos de Paz in cons.[sect. [12]] 2. num. 5. & num. 65. & in cons. 3. num. 6. 9. & 10. vbi cum alijs probat, donationis praesumptionem excludi, si qualibet occasio sit, etsi leuis; quaecunque enim sufficit vt excludatur illa: quod etiam aduertit Mascard. de probationibus, tom. 1. conclus. 554. num. 14. Denique, & contra Bartol, expendi solet text. in l.[sect. 13] vltim. C. de pact. conuent. tam super dote quam super donatione ante nuptias, & paraphernis, iuncta expositione Glossae ordinariae, ibi, verbo, ratihabitatione, in versic. vel verius tacite fuit, quae expressim docet, quod tradens instrumentum debiti, alicui, videtur eidem dare mandatum ad exigendum debitum in instrumento contentum, ad quod notarunt Glossam illam, & sequuti sunt communiter Scribentes ibi, Baldus in l. finali, C. quando fisicus vel priuatus, Castrens. in l. si qua per calumniam, num. 3. C. de Episcopis & Clericis, Iason in l. 1. num. 12. C. de procuratoribus, Romanus singulari 637. & in consilio 446. num. 10. Guid. Pap. quaestione 13. in fine. Boerius decis. 281. num. 7. Alciatus optime declarans de praesumptionibus, regula 1. praesumptione 32. ex num. 1. cum sequent. Idque in casu nostro, maiori ratione dicendum videbatur, postquam redditio instrumenti iam produxit effectum liberationis debitoris, cui instrumentum ipsum traditum fuit. Quocirca in eodem dubio, aliorum succedit senten[sect. 14]tia, qui opiniones praedictas conciliando, sic arbitrantur distinguendum esse; aut enim (dicunt) creditor reddidisti instrumentum ei, qui aptus est ad procurandum, vtputa si consueuit iudicia tractare, & lites peragere, aut eius qualitatis, & conditionis est, vt circa hoc diligenter se habiturus sit, aut industriose; vel creditor est pauper, ille vero diues & hoc casu praesumitur quidem traditum instrumentum, vt is exigat ab altero debitore, & creditori deinde restituat exactum, & procedit Alexan. Iason. & aliorum sententia: aut vero creditor reddidit instrumentum ei, qui non est aptus ad procurandum, & in iudicijs agendum, vt si est mulier, miles, vel pupillus, aut eius status, & conditionis est, vt ipsum non deceat in iudicijs versari, vel si creditor est diues, ille vero pauper: & tunc praesumi debet donatio crediti etiam alterius debitoris & consequenter eo casu procedere debet Guil. Bartol & sequacium opinio, prout colligitur ex sententia Antonij de Butrio in cap. Ecclesia, el. 2. vt lite pendente, & Abbatis ibi col. 5. num. 14. quem refert, & praedictam distinctionem sequi videtur Menoch. lib. 3. de praesump. 140. num. 6. in fine, & num. 7. & vltra eum admittunt etiam Iason, & Duarenus in d.l. 2. §. 1. num. 4. ff. de pactis, & sibi tribuens, nullúmque ex praedictis referens D. Ferdin. Mendoza disputationum iuris ciuilis, lib. 2. cap. 2. num. 3. in versiculo, sed neutra harum opinio, qui addit in finalibus verbis illius numeri, quod si ad neutrum, hoc est procurationem, aut donationem non sit argumentum verosimile, vel aequaliter ad vtrumque adsit, tunc magis donationem, quam procurationem praesumere debeamus. Et quamuis praedicta distinctio a superioribus probetur, atque admitti debere videatur ex his, quae scribunt Cephalus in cons. 240. num. 21. vol. 2. & in cons. 306. num. 98. volum. 3. Decianus in cons. 28. num. 8. vol. 2. Scotus in cons. 18. num. 4. lib. 2. tom. 2. vbi cum alijs Authoribus probarunt, quod opinio illa magis amplectenda est, quae plures conciliat, quam[sect. 15] altera ex opinionibus conciliatis, maxime in casu dubio: item ex his, quae scribit Mascardus de probationibus, tom. 1. conclus. 554. num. 58. Tamen cum nullus sit pro ea casus legis, nec vere aliquo iure probetur, sed ex capite potius Doctorum procedat, placere mihi non[sect. 16] potest, tum ob praedictam rationem quae confirmatur ex resolutis per Iason. in l. illam, num. 6. & sequent. C. de collationibus, Bonincassium in §. actionum, num. 341. cum sequent. Institut. de actionibus Pedrocham in consil. 8. ex num. 209. cum tribus sequentib. vbi late adnotarunt, Doctori licet magno credendum non esse, quando aliquam legem non allegat, vel alias concludenter Dictum suum non probat; tum etiam, quia effectu redditionis instrumenti recte considerato, tam in primo, quam in secundo casu, ac etiam cum in dubio simus, idem dicendum esse necessario fateri debebit is, qui veram rationem huiusce rei maturo iudicio perpendet. Quapropter in praefata contrarietate; verior mihi[sect. 17] videtur indistincte opinio Bartoli cuius sententia in casibus, in quibus extat Doctorum contradictio, tanquam principalior praeualere debet, vt cum alijs scriptum reliquerunt, & latius probarunt Iason. in l. quidam cum filium, ex num. 35. vsque in finem, ff. de verbor. obligat. Gozadinus in consil. 39. num. 15. Alphanus in suis collectan. Iuris, collectan. 120. in fine, & quamuis a[sect. 18] nonnullis improbata fuerit, vt vidisti; amplectendam tamen in futurum speramus ab alijs, qui ex proposito considerauerint rationem, quam ad text. in d.l. 2. §. 1. ff. de pactis, adduximus supra, in initio huius capitis: Nam cum verum sit, in instrumento, aut cautione, ius omne debiti, aut obligationis contineri, vt ibidem diximus; plane sequitur, quod creditor, qui instrumentum, aut cautionem reddidit vni ex debitoribus, omne quod in instrumento continetur, reddidisse videatur, & consequenter ius etiam, quod est contra alium, cum eadem ratio militet in vno, quam in alio; & sic non diuersum, sed idem ius obseruari debeat: & hoc modo ponderatus text. in d.l. 1. C. de donation. optime vrget pro sententia Bartoli. Nec satisfacit solutio Menochij lib. 3. dicta praesump.[sect. 19] 140. num. 6. in princip. Quia negari non potest, quin Imperatores expresse dixerint, emptionum mancipiorum instrumentis donatis, & traditis, & ipsorum mancipiorum donationem, & traditionem factam intelligi. Nec concludit consideratio Menochij vbi supra,[sect. 20] dum dicit, quod in casu d.l. 1. inutilis prorsus fuisset traditio instrumenti, nisi ea mancipia censerentur donata; in casu vero nostro sufficere, quod traditio operetur remissionem ipsius debitoris, cui traditum est instrumentum ipsum: nam si verum est, vt dixi, in instrumento ius omne contineri, & instrumentum totum simpliciter redditum fuisse in casu praedicto; quare iuris omnis traditi donationem operari non debebit traditio ipsa, aut quare partis iuris in instrumento contenti differentia haec constitui poterit, si per traditionem instrumenti fingitur traditi ipsa res, aut ius ipsum tradi, cuius titulus, vel ius instrumento ipso continetur, vt ex mente communi inquit Anton. Gomez. in d. l. Tauri, num. 56. in princip. atque ita necessario debet effectum eundem operari traditio instrumenti, quem res ipsa tradita operaretur. Si autem traditio talis fieret, sumi non posset alia praesumptio, quam donationis in totum, aut pleno iure: ergo eadem sumenda est praesumptio, si instrumentum traditum fuerit, ex ratione d.l. primae. C. de donat. Nec vrget in contrarium praecipuum contrariae par[sect. 21]tis fundamentum, quod donatio in dubio praesumenda non sit; nam in specie proposita interuenit factum sufficiens ad donationem praesumendam, traditio scilicet instrumenti, quod cum inducat pactum de non petendo, in quo donatio continetur, l. contra iuris, §. vltimo, ff. de pactis: cur etiam & donationem contra alium non inducet, vt recte aduerrit Petrus Augustin. Morla Emporij prima parte, titulo 11. de fide instrumentorum, numero octauo, in versiculo, neque mouet. Vltra quem, & caeteros in proposito Scribentes, euidentius id constare poterit, si constituamus, regulam praedictam, quod donatio in dubio praesumenda non[sect. 22] sit, ex coniecturis cessare, prout ex Bellono, & Alciato, scribit Menochius de arbitrarijs, dicto casu 88. numero 8. & multis exemplis ostendit numeris sequentibus. Iacobus Mandellus de Alba in consil. 12. num. septimo, & in consil. 339. numero quinto, & in consilio 461. ex numero decimo, vsque ad numerum 18. & in consilio 782. num. 14. inter quas factum traditionis instrumenti, quod adest in casu nostro, merito enumerari debebit, vt inducat donationem iuris, quod est contra tertium, ex superiori ratione; item ex textu in l. vxori, §.[sect. 23] vltimo. ff. de legatis tertio, vbi donationem praesumi solum ex facto subsequuto, affirmat Menochius, & alios intellectus ad illum text. impugnat d. casu 88. numero 33. & confirmatur ex resolutis per Iacobum Mandellum de Alba d. consil. 461. numero 14. vbi di[sect. 24]cit, ex facto translationis, aut cessionis iurium, donationem praesumi; & idem videtur voluisse Barbosa, sed Mandellum non refert, tertia parte l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 69. sed in quaestione superiori, reddito instrumento, omne ius videtur translatum, quod in instrumento continetur, vt saepe dictum est: ergo male quidem donationem non praesumunt Authores praedicti, qui contrariam sententiam defendunt, male etiam praesumunt potius procurationem, aut mandatum ad exigendum, quam donationem, cum non magis sit vnum expressum, quam aliud, & sic potius[sect. 25] praesumi debet donatio, cum de alio titulo non apparet, quoad ius contra tertium creditori competens, ex Bertrando in consil. 79. num. 8. & in consil. 4. ante num. 6. versiculo & sic non videtur, lib. 3. & in consil. 213. sub num. 3. libro 7. alias 8. Portio in cons. 36. columna finali, Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 25. num. 63. praeterea, quia cum creditor simpliciter reddens instrumentum sui crediti, donare voluerit debitori ius contra illum sibi competens: sequitur quod etiam voluerit ius alterius debitoris donare, ne alioquin dicamus quod in eodem actu creditor habue[sect. 26]rit animum biformem, & varium, quod esset absurdum, vt in alio casu sic arguendo probauit Mandellus, in consil. 560. num. 28. vbi num. 29. dicit ex hac solum[sect. 27] coniectura, donationis titulum praesumi debere, ne[sect. 28] etiam dicamus, quod vna, & eadem res, & vno & eodem actu simpliciter facta, diuerso iure censeri debeat, contra text. in l. eum qui aedes, in fine, ff. de vsucapionib. quam nonnullis exornant Abbas in cons. 71. lib. 2. Tiraquellus n l. si vnquam, C. de reuocandis donationibus, in verbo, donatione largitus, num. 232. Menochius recuperandae possessionis, remedio 1. num. 36. 37. & 38. & in cons. 36. num. 38. lib. 1. Martinus Monter-a Cueua decis. 5. Regni Aragon. num. 79. Denique, nec vrget in contrarium text. in dict. l. vl[sect. 29]tima, C. de pact. conuentis tam super dote, &c. quae non recte contra Bartolum ponderatur, si animaduertamus, quod mulier interdum tres species bonorum habere di[sect. 30]citur, scilicet dotalia, extra dotem, & paraphernalia. Dotalia bona sunt, quae expressim dotis nomine, & causa data fuerunt, quorum dominium, & administratio apud maritum residet constante matrimonio, intelligendo, vt plene explicauimus. cap. 4. lib. 1. per totum. Bona extra dotem sunt, quae mulier apud se omnino retinet, nec dominium, nec administrationem vito concedit tacite, nec expresse, & in his nullum ius habet maritus. Bona denique Paraphernalia illa dicuntur, quae mulier extra dotem in domum viri infert, quorum dominium remanet apud ipsam mulierem; administratio vero est apud maritum, l. si ego, §. dotis, ff. de iure dotium, d.l. vltima, C. de pactis conuentis, vbi sic explicarunt Glossa, & Doctores communiter, Guido Pap. quaest. 468. col. 2. Baldus in cons. 478. Quaedam sunt res, lib. 5. Alex. in cons. 42. num. 1. lib. 1. Socinus senior in cons. 82. num. 4. lib. 4. Chassaneus in Consuetudinibus Burgnndiae, rubrica 4. §. 24. Glos. Sont heritages, Antonius Gomezius in l. 50. Tauri num. 20. in versiculo, item adde. Bonifacius Rogerius in cons. 45. lib. 1. Fortunius Garsia in l. 1. num. 44. ff. de iustitia & iure. Quesada diuersarum quaestio num. iuris cap. 14. num. 24. late Menochius lib. 3. praesumptione 8. ex num. 1. cum sequentibus, & praesumptione 9. num. 1. & 2. & in cons. 56. ex num. 2. vsque ad num. 10. lib. 1. Fabius Turretus in cons. 7. num. 26. lib. 1. Barbosa 1. parte l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 28. in vers. ad veram tamen resolutionem, & est optima partitae lex. 17. tit. 11. partita 4. Dominium itaque paraphernalium bonorum, re[sect. 31]gulariter non transfertur in maritum, per text. in dicta l. si ego, §. dotis, & in dicta. l. 17. partitae, & fatentur Baldus in cons. 132. in fine, lib. 4. Decius in cons. 521. num. 2. Lara in l. si quis a liberis, §. si quis ex his num. 236. ff. de liberis agnoscendis, Barbosa tertia parte l. primae. ff. soluto matrimonio, num. 67. in versic. & sic non potest. Vnde eo ipse, quod mulier voluit, vt ea bona[sect. 32] essent extra dotem; ipsa tamen, aut instrumenta eorum tradidit marito, vel in domum eius intulit, eidem videtur committere custodiam, & administrationem illorum, & dare mandatum ad exigendum: non vero aliquam donationem facere, vt est expressum in d.l. si ego, §. dotis, & in d.l. 17. partitae, & sic obseruant Bald, in eodem §. dotis, & in l. finali, C. de sententijs, quae sine certa quantitate, num. 5. Aretinus in l. de his, col. 2. C. de furtis Anton. Gomez in d.l. 50. Tauri num. 20. in versic. Secundo potest habere. Menochius lib. 3. d. praesumptione 9. num. 2. Barbosa prima parte d.l. primae,[sect. 33] ff. solut. matrimonio num. 29. in versiculo, sed si paraphernalia simpliciter. Alciatus regula 1. praesumptione 33. num. 2. in versic. sed tu considera, qui recte aduertit, in specie d.l. vltimae, C. de pactis. conuentis tam super dote, &c. plura concurrere, ex quibus mandatum ad exigendum praesumi debet, nec tenetur maritus agens cauere de rato; & sic casus illius textus longe differt a casu praedicto, in quo omnino praesumi debet donatio, ex dictis supra. Et hactenus de bonis paraphernalibus, de quibus, & praxi quoad ea hodie obseruanda, latius, remissiue tamen actum videre poteris lib. 1. de vsufructu, cap. 4. # 24 CAPVT XXIV. Legatum Quantitatis in pecunijs sic relictum: Lego Titio centum, quae in pecunijs ei praestari iubeo, aut lego Titio centum in pecunijs, vtrum praecise in pecunijs solui debeat, etiamsi pecunia in hereditate non sit? vbi Simonis de Praetis distinctio, & resolutio adducitur, quae vere Romani, & Iasonis consultationibus non probatur, ab Authore nouiter refellitur, & res ista melius quam antea erat, explicata relinquitur. Bursati consilium 84. per totum, libro primo, commendatur, vbi plene, ac erudite agitur de debitore, qui ex pacto bona stabilia loco pecuniarum tradere potest: quae, inquam, & cuius qualitatis bona tradere possit, & qualiter se habere debeat, vt electionem tradendi, si pecunias non habeat, non amittat: deinde, vtrum haeres cum beneficio legis, & inuentarij, teneatur satisfacere legatarijs, aut creditoribus pecuniarum in pecunia, quando haereditas est soluendo, etiamsi quantitates pecuniae simpliciter legata fuerit, nec in haereditate inueniatur pecunia: vbi tres precipue recensentur Doctorum sententiae, quas nullus antea sic distincte adduxerat, Iacob. de Aren. & Cini sententia probatur, argutem, & subtiliter corroboratur, multáque adnotantur per authorem, quae hactenus ab alio nec dicta fuerant nec forsam excogitata. Denique agitur de legato certae quantitatis pecuniae sic relicto, vt ex bonis, aut substantia, vel patrimonio defuncti sit soluendum, an inuito legatario, in pecunia numerata solui possit? & casus Azeuedio occurrens, nouiter declaratur per Authorem, & nonnulla dicuntur de materia l. non amplius, §. cum bonorum, ff. de legatis primo. SVMMARIVM. -  1 Huius capitis disceptationem, vtilem quidem esse & in iudiciis frequentem, nec ab aliquo hactenus sic distincte, aut absolute explicatam, vt longe maiori, & latiori declaratione non indigeat. -  2 Idcirco non absque maxima vtilitate futurum iudicasse Authorem, si congestis in vnum & breuiter relatis his, quae ad praesentem vsque diem alij Authores in proposito tradiderunt, additis etiam nonnullis, quae, vt videbis Lector, nullus antea sic dilucide explicauerat, & vera, & notanda huiusce rei resolutio tractatur. -  3 Vt in futurum, quamplurima distincte percipi valeant, quae confuse quidem, & minus bene adnotauerant Scribentes in multis locis. -  4 Pecuniarum certa quantitas cum legatur, velati centum, aut quinquaginta, & iubet testator legatum in pecuniis solui, veluti si dixerit: Lego Titio centum, quae in pecuniis illi praestari volo, aut lego Titio centum in pecuniis: vtrum haeres praecise teneatur legatum in pecuniis soluere, etiamsi pecunia in haereditate non sit, & num. seq. vsque ad num. 17. -  5 Vbi in primis refertur Simonis de Praetis in proposito casu distinctio, quae Authori non placet & num. sequent. nouiter & vere improbatur. -  6 Voluntas testatoris in testamentis totum facit, & omnino obseruanda est. -  7 Testatoris verba, credendum non est, otiose, aut sine effectu prolata sed potius sic debent intelligi, vt aliquid operentur. -  8 Voluntatem testatoris non obseruans, omni commodo ab illo proueniente, priuari debet. -  9 Pacto & conuentione contrahentium effici potest, ne sit locus beneficio Authent. hoc nisi debitor, C. de solutionibus, hoc est, vt debitor quantitatis, et si careat pecuniis, non audiatur volens dare aliquid de bonis suis immobilibus in solutum creditori, quamuis alias pacto cessante posset ex illo textu. -  10 Ergo multo magis effici poterit, voluntate, & dispositione testatoris in haeredem collata, quae fauorabilior est in iure. -  11 Et circa personas honoratas omnimodo seruanda est. -  12 Testator enim, quem honorauit, & commodo haereditatis affecit, iure optimo sic onerare potuit. -  13 Romanum in consilio 163. quem Praetis adducit, non loqui in terminis nostris, sed in diuersis, aut contrariis quidem, prout hoc num. nouiter, & vere adnotauit Author. -  14 Debitor, qui ex pacto bona stabilia loco pecuniarum tradere potest, quae, inquam, bona, & cuius qualitatis tradere possit, & qualiter se habere debeat, vt electionem tradendi, casu quo pecunias non habeat, non amittat, & ibidem de hac re commendatur Francisc. Bursat. consilium 84. per totum, volumine 1. -  15 Iasonem in consilio 44. num. 7. volum. 1. non probare id, ad quod citauit eum Simon de Praetis, & ibidem quaestio proposita supra, num. 4. contra haeredem, & in fauorem legatarij dissoluta. -  16 Et Petri Surdi decisio 30. pro resolutione Authoris nouiter ponderata, & ab eo sic explicata, vt in specie proposita ibi, iuramentum non fuisse necessarium, concludenti ratione probauerit. -  17 Haeres cum beneficio legis, & inuentarij, vtrum teneatur satisfacere legatariis pecuniarum in pecunia, cum legatum quantitatis simpliciter factum fuit, nec plus adiecit testator, & num. sequentib. -  18 Et vere, attente prius, atque originaliter perlectis his, quae alij hactenus scripserunt, tres esse in proposito dubio opiniones. -  19 Prima fuit opinio Bartoli, quae & communior est, vt hoc num. & sequent. demonstratur, vt si haereditas sit soluendo, nec venditio bonorum haeredi in propriis bonis nocumentum praestet, quod haeres teneatur vendere, & soluere, vel aliter tradere vendenda: si autem potest ei nocere propter promissionem euictionis, tunc non cogitur vendere, sed sufficit dare bona in solutum, idque per text. sic intelligendum in l. finali, §. & si praefatam, in versiculo, sed etsi legatarij, C. de iure deliberandi. -  20 Alphonsum Azeuedium nec distincte, nec absolute quaestionem superiorem tractasse: fortassis hoc ideo, quod Bursatum, Praetis, Riminaldum, Surdum, & alios non praelegisset. -  21 Contra communem resolutionem, de qua supra, num. 19. plurima obstare, quae ab Authore adnotatur hoc num. & sequent. -  22 Inuentarium non operatur, quin haeres voluntatem testatoris seruare teneatur. -  23 Tenetur enim haeres voluntatem defuncti adimplere, nec ei contrauenire potest, quando aliquid ex haereditate percipit, licet Inuentarium confecerit. -  24 Secunda opinio refertur in quaestione proposita supra, num. 19. dicens haeredem non cogi vendere ad soluendum legatariis, aut aliunde pecuniam quaerere, sed teneri dumtaxat bona haereditaria in solutum dare, iuxta quantitatem legati taxata: idque indistincte, siue damnum patiatur, siue non, & etiam si emptores inueniat, vel non; in quo, vt vides, haec secunda opinio distinguitur a prima. -  25 Quae originaliter, & ante alios fuit Angeli; vt recte expendunt Imola, & Alexander, & Petrus Surdus expressim intelligit. -  26 Sed vera non est, & concludenter hoc num. improbatur. -  27 Tertia in eodem dubio recensetur opinio, quae & verior videtur Authori, & omnino amplectenda, tenens haeredem cum beneficio legis, & inuentarij, teneri satisfacere legatariis, & creditoribus pecuniarum in pecunia, quando haereditas est soluendo, etiam si quantitas pecuniae simpliciter legata fuerit, nec in haereditate inueniatur pecunia, & num. seq. -  28 Vbi in primis aduertit Author in quo differat superior opinio a prima, & secunda, de quibus supra, num. 19. & 24. -  29 Deinde adducit pro ea fundamenta nonnulla, quae multum concludunt, & num. seq. -  30 Text. in l. si pecunia, 12. ff. de legatis secundo, vtrum corrigatur hodie ex decisione l. vltimae, §. et si praefatam, C. de iure deliberandi: & de intellectu illius textus, & infra, num. 36. & 37. -  31 Dictio, sed & ponit diuersitatem in facto, non autem in iure, sed identitatem. -  32 Pro opinione superiori duplex fundamentum expenditur, & n. seq. -  33 Inuentarium, non ob aliam causam introductum a lege dicitur, quam vt tollatur occasio committendae fraudis ab haerede, ne scilicet valeat occultare bona haereditatis. -  34 Item, ne haeres teneatur creditoribus vltra vires haereditarias ex propriis bonis. -  35 Non autem in iniuriam, aut damnum creditorum, vt aliud pro alio solui possit. -  36 Superiorem opinionem, quam cum aliis defendit Author, omnino tenendam esse, & in praxi seruandam, vtpote in d.l. si pecunia, probatam, & in d. §. etsi praefatam, non correctam. -  37 Nam vt diximus, text. ille dumtaxat procedit, quando haereditas soluendo non est, quo casu distinguitur, an haeres vendendo, damnum patiatur, necne: idest an sine onere euictionis vendere possit necne; nam vbi haereditas est soluendo in distincte haeres debet satisfacere in pecunia: quod Roland. & Riminald, recte probarunt. -  38 Haereditas cum soluendo est, & legatum quantitatis pecuniae relinquitur, nihil interesse, an haeres inueniat emptores, vel non: nam indistincte, siue inueniat, siue non inueniat, debebit legatariis in pecunia soluere, etiam si pecunia in haereditate non sit. -  39 Nihil etiam interesse, quod inueniat emptores, qui tamen iust um pretium non offerant; nam cum in eius voluntate positum sit non vendere, & tantum teneatur pecunias dare legatariis, non autem minori pretio vendere, potest res haereditarias sibi, vel alio tempore vendendas seruare, & de suo soluere, vel aliunde quaerere, iuxta rationem d.l. si pecunia, ff. de legatis secundo. -  40 Nec etiam interesse, quod haeres vendens aliquid pro satisfaciendis legatariis, ita demum emptores inueniat, si ipse de suo pro euictione promittat, nec hoc esse damnum considerabile, vt hoc num. explicatur; communis Doctorum sententia improbatur, ac Ludouici Molinae e Societate Iesu Religiosi adnotatio quaedam probatur. -  41 Haeres vt cogatur vendere bona haereditaria pro satisfaciendis legatariis pecuniarum in pecunia, quando in haereditate pecunia non est, tria concurrere debent ex communi sententia, quae iure subsistere non possunt, ni si intelligendo ea, prout hoc num. & noue, & vere explicauit Author. -  42 Haeres cum beneficio legis, & inuentarij, cum haereditas soluendo est, & legatum quantitatis pecuniae relinquitur, non potest legatariis inuitis, tot nomina debitorum haereditariorum assignare, absque eo quod ipse teneatur ea exigere, prout hoc num. contra Iason. & Roland, noue, sed vere quidem defenditur, & num. seq. -  43 Vbi Author tecte adnotauit, Rolandum in proposito casu minus aeque putasse, attendendum esse, ne haeres litibus vexetur, & expensis: & contrarium aequius esse, vt hoc loco demonstratur. -  44 Haeredem cum beneficio legis, & inuentarij, si haereditas soluendo fuerit, etiam si pecunia in haereditate non sit, teneri praecise mulieri dotem suam repetenti in pecunia soluere, cum pecunia debetur, nec posse in solutum dare tot bona haereditaria, vt hoc num. contra Alciatum, Phanucium, & Surdum nouiter, sed concludenter defendit Author. -  45 Testator si legauerit Titio, aut & seio certam pecuniae quantitatem de bonis, & substantia ipsius, vel de bonis suis, inuito legatario non potest fieri solutio legati in pecunia numerata; sed fieri debet in bonis haereditariis testatoris ad electionem legatarij, arbitrio tamen boni viri secundum communem aestimationem, vt hoc num. latius explicatur remissiue, & casus in facto contingens, & per Azeuedium adductus declaratur. -  46 Bonorum pars cum legatur, licet haec sit in obligatione; haeredi tamen succurritur, vt ipse eligat, siue rerum partes, siue aestimationem dare maluerit, sic vt vtrumque dicatur esse in solutione, licet vnum tantum in obligatione sit: in his tamen rebus partem dare haeredi conceditur, quae sine damno diuidi possunt. -  47 Quod si res naturaliter indiuisae sunt, vel sine damno diuisio earum fieri non potest, aestimatio ab haerede omnino praestanda est. -  48 Idque de iure communi per tex. in l. non amplius, 26. §. cum bonorum, ff. de legatis 1. qui corrigitur hodie ex decisione l. 20. Tauri, prout hoc numero latius explicatum ab aliis traditur, remissiue. -  49 Quota bonorum haeredi extraneo praelegata, vtrum solui debeat in pecunia, an in ipsis rebus haereditariis, & de contrarietate Telli Fernand. & Anton. Gomezij remissiue. VTilis quidem est, & in iudiciis frequens huius[sect. 1] Capitis disceptatio, nec ab aliquo hactenus sic absolute, aut distincte explicata, vt longe maiori, & latiori declaratione non indigeat: Idcirco non absque maxima vtilitate futurum iudicaui, si congestis in[sect. 2] vnum & breuiter relatis his, quae ad praesentem vsque vsque diem alij Authores in proposito tradiderunt, additis etiam nonnullis, quae, vt videbis Lector, nullus antea sic dilucide explicauerat, & vera, & notanda huiusce rei resolutio tractatur, vt in futurum quamplu[sect. 3]rima distincte percipi valeant, quae confuse quidem, & minus bene adnotauerant Scribentes in multis locis. Et ad rem deueniendo, in primis constituo, dubium[sect. 4] esse, cum legatur certa quantitas pecuniarum, veluti centum, aut quinquaginta, & iubet testator legatum in pecuniis solui: veluti si dixerit: Lego Titio centum, quae in pecuniis ei praestari volo, aut lego Titio centum in pecuniis: vtrum haeres praecise teneatur legatum in pecuniis soluere, etiamsi pecunia in haereditate non sit. Quam quaestionem, ex omnibus quos adhuc vi[sect. 5]derim, solus Simon de Praetis excitauit in terminis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. dubitatione vltima, num. 37. folio 583. vbi dicit, quod cum legatum est quantitatis ex testatoris mandato, si non possit solui pecunia, pro eo dari debent tot bona immobilia; ita tamen, quod haeres prius debeat probare, se non posse soluere in pecunia numerata, alias iussus per testatorem in pecunia soluere, non debet admitti offerendo tot bona immobilia, nisi prius probauerit: cessante tamen mandato testatoris, haeres si non habet pecuniam, vt quilibet debitor offerendo de melioribus bonis auditur, per text. in Authent. hoc nisi debitor, C. de solutionibus. idque ex sententia praedicti Authoris, qui, vt vides, dumtaxat insistit in hoc, quod mandatum tantum efficiat, vt oblatio bonorum sit inefficax, nisi haeres prius probauerit, se non posse soluere in pecunia numerata; non tamen vt haeres praecise compellatur in pecuniis soluere, cum pecunia in haereditate non est. Quod quidem nullo pacto placere potest, quippe cum etiam realiter facta probatione praedicta, adhuc existimem verius, conpellendum haeredem in pecuniis soluere, modo haereditas soluendo sit. Et ad id dicendum sequentibus moneor rationibus. In primis ex text. in l. si pecunia, ff. de legatis 2. per quem in fortioribus terminis, nempe quando simpliciter est factum legatum quantitatis, aut pecuniarum, quod haeres teneatur in pecunia soluere, si haereditas soluendo sit, nec possit in bonis soluere, etiamsi pecunia in haereditate non fuerit, probabimus infra, numeris sequentibus. Secundo, quoniam certum est, quod voluntas testa[sect. 6]toris in testamentis totum facit, & omnino obseruanda est, vt inquit textus in l. fideicommissa, §. item si quis, & in l. quisquis, ff. de legatis tertio, l. ex facto, ff. de haeredibus instituendis, & cum aliis multis latissime probarunt Mantica de coniecturis vlti marum voluntatum, lib. 3. tit. 3. per totum. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. per totam. Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, prima part, cap. 8. ex num. 6. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, articul. 11. ex num. 1. cum sequentibus folio 86. Sed in proposita specie voluntas testatoris est expressa, & quidem verba superius proposita superflua essent, aut vere nihil operarentur, nili haeres in pecuniis soluere teneretur: ergo in pecunia debebit legatario soluere, ne alias verba praedicta ociose, ac sine effectu prolata fuisse[sect. 7] videantur, quod credendum non est, sed potius sic intelligi debeant, vt aliquid operentur, iuxta doctrinam text. in l. si quando, ff. de legatis 1. quam multis exornant Mieres de maioratu, 1. part, quaest. 60. a num. 5. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 3. dubitatione 2. solutione 5. a principio, cum multis numeris sequentibus, folio 260. Achill. Pedrocha in consilio 40. ex num. 333. vsque ad[sect. 8] num. 339. alias priuari debet omni commodo ab illo prouenienti, tanquam voluntatem testatoris non obseruans, ex Parisio in consil. 19. num. 52. 55. & sequentibus, lib. 2. Rolando in consil. 70. num. 62. & 63. lib. 3. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 3. tit. 3. num. 5. Tertio facit, nam pacto & conuentione contrahen[sect. 9]tium effici potest, ne sit locus beneficio Authent. hoc nisi debitor, C. de solutionibus, hoc est, vt debitor quantitatis, edi careat pecuniis, non audiatur volens dare aliquid de bonis suis immobilibus in solutum creditori, quamuis alias pacto cessante posset ex illo textu. Quod cum Alexandr. Ripa, Ferrat. & Baetio, recte defendit Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, prima part. cap. 29. num. 3. & 4. Ergo multo magis effici po[sect. 10]terit, voluntate & dispositione testatoris in haeredem collata, quae fauorabilior indicatur iure, l. in testamentis, cum aliis multis vulgatis, ff. de regulis iuris, & circa[sect. 11] personas honoratas, omnimodo seruanda est, vt cum aliis multis scribit Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, articulo. 11. num. 57. & 58. quem enim honorauit testator, & commodo haereditatis affecit,[sect. 12] iure optimo sic onerare potuit per text. in l. ab eo, C. de fideicommissis, & alia, quae tradiderunt Guilliel. Bened. in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, el segundo, tractata de fideicommissaria substitut. num. 25. 26. & 27. & num. 31. & sequentibus, & num. 57. vsque ad num. 62. Cephalus in consilio 465. num. 32. lib. 4. Achilles Pedrocha in consilio 23. num. 59. nec de voluntate testatoris dubitari potest in casu praedicto, cum expressa sit, nec verbum illud pecuniis alium admittet sensum, idque concludenti, atque ineuitabili ratione, quae a verisimilitudine deducitur; verisimile, inquam, esse, scire testatorem pecunias se haereditate, aut patrimonio suo non relinquere, & adhuc praestari legatum in pecuniis dixisse, quod euidentem ipsius voluntatem ostendit. De potestate etiam dubitari non valet ex rationibus adductis supra, quae vere concludunt, etiam nullis nummis relictis, haeredem sic grauari potuisse. Quarto & vltimo facit, quod authoritates Doctorum, quas ipse Praetis adducit, nequaquam probant eius Assumptum. Nam in primis Romanus in cons. 163. ab[sect. 13] eodem Praetis relatus, non loquitur in illis terminis, sed in aliis longe diuersis, aut contrariis quidem, hoc est in debitore, qui ex pacto soluere potest immobilia loco pecuniarum, si pecunias soluere non possit: Et contendit in casu ibi proposito, huiusmodi debitorem electionem amittere, vel quod bonorum oblationem tempore debito non fecerit, vel quod non probauerit. bona oblata fuisse in eiusdem dominio, iura & instrumenta actoribus creditoribus ostendendo: in quem sensum Romanum. ipsum retulit Bursatus in cons. 84. num. 5. in fine, lib. 1. vbi in proposito multa dicit vti[sect. 14]lia, & necessaria, & per tot. cons. agit de debitore, qui ex pacto bona stabilia loco pecuniarum tractere potest: quae, inquam, bona, & cuius qualitatis tradere possit, & qualiter se habere debeat, vt electionem tractendi, casu quo pecunias non habeat, non amittat, vt ibi videri poterit, cum occasio offeret, & melius forsan, quam alibi. Deinde Iason in consil. 44. num. septimo, volum. 1.[sect. 15] in eisdem terminis loquitur, & eiusdem Romani mentionem faciens, probare contendit, in casu ibi relato, oblationem non valere, eo quod illegitima fuit, nec probatum de impotentia soluendi in pecunia numerata, quod haeredes facere debebant, quia erat fundamentum suae intentionis, eo quod Antonotus testator filiabus, & cuilibet earum pro dote reliquit florenos ducentum, & ordinauit, quod in quantum haeres suus praedictos florenos ducentum non solueret, vel soluere non posset, quod teneantur ipsae filiae accipere in solutum tot ex bonis immobilibus. Vere igitur in vtroque casu & Romani, & Iasonis, data impotentia soluendi in pecunia numerata, concessum est debitori, & haeredi tot ex bonis in solutum dare: quod in specie a me proposita non contingit, in ea namque, nihil in voluntate, aut in electione haeredis relinquitur, imo certam quantitatem, aut summam in pecuniis dare grauatur, nec in casu impotentiae soluendi in pecunia numerata, aliquid statituitur; idcirco haeres necessario tenetur in pecuniis soluere, si haereditas soluendo fuerit, & hoc damnum pati debet, qui vniuersum commodum haereditatis sentit. Et hactenus de his, quae, vt vides, non erant antea sic explicata, & intelligi debent, vt procedant, etiam cum haeres fecerit inuentarium iuridicem & solemne: in quibus terminis lo[sect. 16]quitur expressim & sic resoluit Petrus Surdus decisione. 30. ex num. 9. & vide etiam ex num. 1. vbi dicit, quod iurauit in suo testamento Domina Eleonora Calandra, se promisisse Domino Bartholomaeo Boneto viro suo libras quindecim mille in dotem, atque ita illas eidem legauit soluendas in pecunia, & non in alia re; & pronuntiatum fuisse solutionem fieri debere in pecunia, non in rebus, quia relictum factum est in pecunia, & non potest aliud pro alio solui creditore inuito vt latius probat ibidem sed non ita late, vt superius probaui, aliisque, & diuersis rationibus fundans, nec Praetis mentionem faciens: Vnde & libenter ego addiderim iuramentum in specie ibi proposita nihil augere (quamuis eo etiam iuuabatur Surdus) idem enim dicendum esset ex resolutis supra & dicendis infra, etiamsi iuramentum non praecessisset; sufficiebat enim expressum testatoris mandatum de libris in pecunia soluendis, & non in alia re, & esse soluendo haereditatem, quamuis nullum aliud interueniret. Secundo & principaliter constituo, maius dubium esse,[sect. 17] cum legatum quantitatis pecuniae factum fuit simpliciter, nec expressit testator quod in pecuniis solueretur, siue nihil aliud adiecit, sed quantitatem aliquam simpliciter reliquit, vtrum in hac specie haeres cum beneficio legis, & inuentarij teneatur satisfacere legatariis pecuniarum in pecunia? Et vere, attente prius, atque originaliter[sect. 18] praelectis his. quae alij hactenus scripserunt, tres sunt in proposito dubio opiniones: Prima opinio fuit Bartoli, quod si haereditas est sol[sect. 19]uendo, nec venditio bonorum haeredi in propriis bonis nocumentum praestet, quod tenetur vendere, & soluere, vel aliter tradere vendenda: si autem potest ei nocere propter promissionem euictionis, tunc non cogitur vendere, sed sufficit dare bona in solutum, idque per text. sic intelligendum in l. finali, §. et si praefatam, in versiculo, sed et si legatarij, C. de iure deliberandi, vbi in hunc modum scribitur: Sed et si legatariij inter ea venerint, eis satis faciant ex haereditate defuncti, vel ex ipsis rebus, vel earum forsit an venditione. Et Bartolus ibidem, num. 3. sic adnotauit. & in effectu distinxit, quod cum haeres reperit emptorem, qui velit emere ab eo tanquam ab haerede pro satisfaciendis legatis, & debitis, absque aliqua obligatione propria de euictione; & tunc cogitur vendere, quia ex hoc nullum damnum patitur, & regula subest, quod aliud pro alio, inuito creditore solui non potest: Aut vero non reperit emptorem, & tunc potest satisfacere de rebus, quia vendendo posset incurrere damnum. idemque si inueniat emptorem, sed petatur ab eo, quod se obliget de euictione. quia etiam posset pati damnum: & Bartoli sententiam sequuntur Baldus ibidem, num. 1. vbi consult, quod haeres, vt effugiat omne periculum, dicat creditoribus: Vendite vos, & ego consentio, & protestor non teneri de euictione, per text. in l. quamuis. ff. de pignoratitia actione, Salicetus etiam num. 2. Alexander num. 10. Comensis in versic. ex mente Doctorum, Castrensis num. 5. Corneus colum. 2. & Iason num. 1. in versicul. Quarta vtilitas, vbi dicit, haeredem non teneri vendere bona, quando pecunia non est in haereditate, etiam si inueniat emptores, quando illi nolunt emere, nisi haeres se obliget de euictione; & per hoc inferri vnum nouum, quod forte tactum in specie non inueniemus, vt ipse credit, quod qui fecit inuentarium, potest creditori inuito assignare tot nomina debitorum in solutum, nec haeres tenetur ea exigere, idque per text. in d. §. et si praefatam, in versicul. sed et si legatarij, inducendo eum prout ipse Iason inducit, qui cum superiori resolutione communi transit etiam in l. 2. in §. mutui datio, num. 9. ff. si certum petatur, vbi dicit id procedere, etiam nulla subsistente necessitate, vt scilicet possit haeres cum beneficio inuentarij soluere rem pro pecunia; & idem probarunt Ancharanus quaest. famil. quaest. 64. per totam, part. 2. Ioannes Andreas de instrumentorum edictione, §. finali, verbo, fecerit, Guido Papae de inuentario, num. 2. Porcelinus in eodem tractatu, quaest. 7. num. 3. Aluarus Valascus consultatione 52. num. 38. Simon de Praetis de interpretatione vltimaram voluntatum, lib. 5. dubitatione vltima, n. 24. fol. 582. Grassus lit. 2. §. inuentarium, quaest. 20. in principio, qui Bartolum sequuntur, Ioannes Franciscus de Ponte in consil. 37. num. 8. dicens, quod haeres in proposito casu, potest cogi ad vendendum, dummodo non teneatur de euictione promittere, & vndique semper indemnis seruetur. Azeuedius in l. finali, titulo 21. num. 132. lib. 4.[sect. 20] nouae collectionis Regiae, & in l. 4. titulo. 6. num. 7. & 8. lib. quinto, qui tamen nec absolute, nec distincte quidem quaestionem superiorem tractauit: fortassis hoc ideo, quod Bursatum, Praetis, Riminaldum, Surdum, &. alios non praelegisset, quos statim referam. Deinde, & eandem sententiam in effectu sequitur nouissime, nec etiam refert praedictos And. Fachineus controuersiarum Iuris, lib. 4. cap. 39. in fine, fol. 438. vbi postquam retulit opiniones duas duntaxat, nec tertiae mentionem fecit, dicit postmodum sententiam suam esse, quod si pecunia reperiatur in haereditate sufficiens ad satis faciendum creditoribus, & legatarijs, tunc dubium non esse quin haeres teneatur & debeat ex ea satisfacere. Caeterum, si non adsit pecunia sufficiens, hanc esse Iustiniani sententiam, vt ipse putat, vt ex suis proprijs pecunijs haeres cogi non possit ad soluendum, sed ex ipsis rebus defuncti, vel earum venditione; ex ipsis rebus, hoc est, vt idemmet Author interpretatur, si pecunia sit relicta, seu debeatur, illam creditoribus soluendo: si non sit pecunia, sed aliae res, illas trahendo in solutum, si creditores velint accipere neque enim aliud pro alio, inuito creditore solui potest. Caeterum, si accipere recusauerint, vendi debet ab haerede, & ex pretio creditoribus satisfieri; vendi, inquam, debet ex eodem Authore, eo modo, quo poterit iuste, & sine laesione, itaut euictionis periculo non haeredis bona, sed haereditaria subiaceant, quia illum ab omni damno praeseruat inuentarium. Quod si non inueniatur emptor, res addici poterunt ipsis creditoribus, argumento l. a Diuo Pio, §. si pignora. ff. de re iudicata. Et hactenus praedictus Author, qui, vt vides, nihil nouum adducit, sed in communem sententiam incidit, Iasonisque, & aliorum placitis adhaeret: Quibus etiam accessit Bursatus in cons. 9. ex num. 29. vsque ad num. 34. lib. 1. vbi dicit, quod non est in mera facultate haeredis cum beneficio inuentarij tradere bona vendenda, seu vendere, & soluere si velit; sin minus dare in solutum, sed quod ad id cogendus est, si sibi non noceat vendere, & soluere, vel vendenda tractere: quod in effectu est idem cum communi resolutione supra tradita. Cui vere repugnat text. in l. si pecunia, 12. ff. de legat. 2. vbi expresse probatur contrarium in haec verba: Si pecunia legata in bonis legan[sect. 21]tis non sit, soluendo tamen haereditas sit; haeres pecuniam legatam dare compellitur, siue ex suo, siue ex venditione rerum haereditariarum, siue vnde voluerit. Quod si dixeris de iure Digestorum, siue Iureconsultorum tempore procedere illum text. prout Bart. Bald. Alberic. & Cuman, notarunt, & cum eis transeunt Authores omnes superius relati; Correctum tamen esse ex decisione text, in d.l. vltim. §. et si praefatam, in versic. sed si legatarij, C. de iure deliberandi, vt ipsimet Doctores aduerrunt: Adhuc obstabit, legum correctionem non expressam inducendam non esse in casu dubio: Item illum text. non procedere generaliter, vt inferius probabo, sed eo dumtaxat casu, quo haereditas soluendo non est: Deinde voluntatem testatoris seruandam, qua credendum est motum Iureconsultum in eo textu; nec ita facile contra praesumptam testatoris intentionem tentari posse, statuisse contrarium Iustinianum in dicto vers. sed et si legatarij, haeredemque iuste in hoc grauari, cum in alijs vniuersae haereditatis commoda, & emolumenta percipiat. Denique, inuentarij confectionem operari non debere, vt aliud pro alio, inuito creditore, aut legatario, & verbis ipsis testamenti repugnantibus, solui possit, quoniam inuentarium non operatur, quin haeres voluntatem testatoris seruare te[sect. 22]neatur. Baldus in l. debitori, num. 4. in versic. breuiter respondeo, C. de pactis, Ioannes Vincent. Honded. in cons. 58. num. 2. lib. 1. Tenetur enim haeres volunta[sect. 23]tem defuncti adimplere, nec ei contrauenire potest, licet inuentarium confecerit, quando ex haereditate aliquid percepit. Decius in l. ex qua persona, & ibi Cagnolus ff. de regulis iuris. Hieronymus Gabriel in cons. 125. ex num. 12. lib. 1. Ioannes Vincent. Honded. d. cons. 38. num. 3. Vnde secunda succedit opinio, haeredem in propo[sect. 24]sita specie non cogi vendere ad soluendum legatarijs, nec etiam aliunde pecuniam quaerere, sed teneri dumtaxat bona haereditaria in solutum dare iuxta quantitatem legati taxata, idque indistincte, siue damnum patiatur, siue non; & etiam si inueniat emptores, vel non inueniat. Quod cum alijs non dubitauit asserere Monticulus in tractatu de inuentario, nono cap. principali, num. 8. & num. 27. & aperte videtur renere Azeuedius in l. vltim. tit. 21. num. 132. lib. 4. nouae collectionis Regiae, & in l. 40. tit. 6. num. 8. lib. 5. Vbi indistincte dicit, haeredem satisfacere soluendo legata in corporibus haereditarijs, siue inueniat emptores, siue non inueniat: nec distinguit, an patiatur damnum, vel non, propter obligationem de euictione, in quo, vt vides, haec secunda opinio differt a prima relata supra: & ante alios, Angeli fuit originaliter, pront referunt,[sect. 25] & improbant eum Imola in l. 1. §. haec stipulatio, col. in versiculo item 2. adde, ff. si cui plus quam per legem falcidiam. Alexand. in d. §. et si praefatam. Petrus Surd. decis. 318. num. 1. & expressim sequitur Ioann. Oinotomi in §. extraneis, Institut. de haered. qualit. & differ. num. 29. in fine, fol. 234. Sed vere nullo pacto sustineri potest, tum ex ratio[sect. 26]nibus contra praecedentem opinionem adductis supra, quae contra hanc procedunt apertius: tum ex text. in d. l. si pecunia, ff. de legat. 2. ex text. etiam in d.l. vltim. C. de iure deliberandi, qui in omnibus casibus ibidem propositis, dumtaxat intendit haeredi prospicere, ne damnum. patiatur, nec ita indistincte, ac in damnum legatariorum fauet eidem. Quod superioris opinionis Authores probarunt libenter, vt ex omnibus relatis constat expressim. Denique placere non potest ex his, quae in proposito considerauit Bursatus in cons. 9. num. 30. & 31. lib. 1. qui tamen de hac secunda opinione. mentionem non facit, nec etiam Riminald. quem statim referam, nullus denique eorum, quos recensui supra, excepto Surdo d. decis. 318. qui cum iudicio improbauit eam, & in effectu, licet pro vna & altera parte disputet, remanet cum opinione prima, quam supra adduxi, & improbaui, nec hanc secundam amplectitur. Tertia ergo succedit opinio, qui verior quidem[sect. 27] mihi videtur, & omnino amplectenda; haeredita, inquam, cum beneficio legis, & inuentarij teneri satis facere legatarijs, & creditoribus pecuniarum in pecunia, quando haereditas est soluendo, etiamsi quantitas pecuniae simpliciter legata fuerit, nec in haereditate inueniatur pecunia, hoc est, etiamsi adiectum non sit, quod legatum soluatur in pecunijs, prout in casu superiori, sed summa aliqua, quantitásue pecuniae simpliciter sit relicta. Quam sententiam sic distinguentes tenuerunt Cinus, & Iacobus de Arena in dict. l. vltima, §. & si praefatam, C. de iure deliberandi, quos refert, & sequitur Rolandus a Valle de confectione inuentarij, parte 4. vtilitate 9. inuentarij, §. quaero an sit dare, nec non Phanucius de inuent. quinta parte, num. 151. & cap. sequent. num. 2. & cum illis constanter defendit Hyppolit. Riminald. in cons. 621. ex num. 1. vsque ad num. 10. lib. 6. & vltra eum tenuit etiam Bald. in d.l. si pecunia, ff. de legat. 2. prout eum refert Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 5. dubitatione 1. num. 148. fol. 572. quamuis postea mutauerit sententiam in d. §. & praefatam, vt retulimus supra, num. 19. prout edam mutauit ipse Praetis eodem lib. 5. dubitatione vltim. num. 24. fol. 582. vt retuli supra, d. num. 19. cum tamen d. dubitatione 1. d. num. 148. hanc tertiam opinionem tenuisset, quam etiam tenet Ludouicus Molina e Societate Iesu Religiosus de iustitia & iure, tractatu 2. disputation. 216. in versic. Quartum commodum, fol. 1314. Surdus etiam. decis. 30. num. 14. vbi hanc partem firmiter tenet, licet primae opinioni relatae supra, d. num. 19. accesserit, d. decis. 318. sed male quidem ex dictis supra, & dicendis infra, qui tamen d. decif. 30. num. 14. cum iudicio constituit, quod vbi haereditas est opulenta, nihil interest pecuniam in haereditate non esse, cum illa rebus haereditariis distractis, facile comparari possit: & n. 15. merito improbat Marc. Brut. in cons. 3. num. 7. vers. intelligo etiam, vbi Author ille dixit, quod tunc demum opulenta dicitur haereditas quando in ea reperitur pecunia; id quod conuincitur aperte ex notatis supra, & nonnullis, quae notabuntur statim: & quoniam certum est, opulentas quandoque haereditates esse, & opulenta patrimonia, absque eo quod pecunia in haereditate sit. Differt autem tertia haec sententia, & opinio a prio[sect. 28]ri & communi supra relata; est enim dumtaxat contenta cum hoc, quod haereditas soluendo sit vt haeres teneatur in pecunia soluere, quamuis in haereditate pecunia non sic, nec requirit, quod absque damno haeredis, aut absque promissione de euictione solutio fieri possit in pecunia, nec etiam requirit, quod haeres reperiat, vel non reperiat rerum haereditariarum emptores, vel quod iustum pretium offeratur pro illis, vel non offeratur. Differt etiam multo magis a secunda opinione vt de se patet aperte estque illi omnino contraria, & quidem verior vt dicebam supra atque ex seqq. euidentius constabit. Primo ex his, quae contra Simonem de Praetis con[sect. 29]sideraui in initio huius cap. ex num. 5. vsque ad num. 17. quae in hoc casu aeque militant, sicut in illo: propterea quod clare constat de voluntate testatoris, qui legans quantitatem pecuniae, satis aperte ostendit, eius voluntatis esse. vt velit in pecunia legatum praestari. alias corpora haereditaria legasset, aut si aliter voluisset, id expressisset. Quocirca voluntatem testatoris amplexus, recte respondet Paulus Iureconsultus in d.l. si pecunia, 12. ff. de legat. 2. haeredem teneri soluere legatario pecuniae in pecunia, & non in corporibus haereditariis, idque etiamsi inuentarium confecerit, vt Baldus ibid. secutus Iacob. de Aren. notauit. Nec obstat commune Doctorum obiectum, videli[sect. 30]cet quod text. in d.l. si pecunia, corrigatur hodie per text, in d.l. vlt. et si legatarij, C. de iure deliberandi: quod Albericus, Bartol. Cuman. & alij communiter crediderunt ibi. Nam respondetur, quod ille text. loquitur, quando haereditas non erat soluendo; id quod ex verbis eiusdem constat aperte. Primo, quia dicit quod si haeredes fecerint inuentarium, haereditatem sine periculo habeant: ergo haereditas non erat soluendo, quia si fuisset soluendo, non fuisset periculum, etiam sine inuentario. Secundo, nam subdit, vt haeredes in tantum creditoribus haereditariis teneantur, in quantum rerum substantiae deuolutae ad eos valeant; quae verba praesupponinunt, quod creditores erant maioris summae, quam essent vires haereditatis, plus tamen habere non possunt. Tertio probatur ex illis verbis: Et eis satisfaciant, qui primi veniant creditores, &c. Ex quibus manifeste deprehenditur, quod haereditas non erat soluendo, inducendo, atque intelligendo verba illa, prout subtiliter, & cum iudicio inducit Hyppolit. Riminald. in cons. 621. num. 3. & 4. lib. 6. vbi dicit, quod dictio[sect. 31] illa sed &, apposita in versiculo, sed etsi legatarij, ponit diuersitatem in facto, non autem in iure, sed potius identitatem. Et aliis rationibus confirmat praedictum intellectum, vt scilicet text. in d. versiculo, sed etsi legatarij, loquatur, quando haereditas non erat soluendo, nec per eum corrigatur text. in d.l. si pecunia: nam cum veniat ad correctionem iuris antiqui, quo si haereditas erat soluendo, tenebatur haeres legatariis, vel creditoribus pecuniarum in pecuniis soluere, ex text. in d. si pecunia, stricte debet intelligi, vt minus corrigat illam legem: quod etiam vt certum supponit Molina, de iustitia & iure tractatu secundo, disputatione 216. in versiculo, Quartum commodum, fol. 1314. & Rolandus de confectione inuentarij, 9. vtilitate in versiculo, quaero an sit dare, fol. 121. & 122. Secundo & principaliter in eamdem sententiam[sect. 32] moueor ex his, quae contra opinionem primam relatam supra num. 19. fortiter vigere dicebam ibi, num. 21. 22. & 23. Item ex eo quod damnum. promissionis, aut obligationis de euictione, ad quod principaliter attendunt Doctores, in consideratione haberi non debet; siquidem eo casu, quo haereditas soluendo fuerit (quo dicimus tertiam hanc opinionem procedere) nullum damnum consideri debebit, cum in haereditate supersint alia bona, ex quibus haeres potest indemnis seuari, ac emptori satisfacere, si res ab eo euincatur: Nec mirum sit, vel iniquum, in hoc pati damnum haeredem, qui in aliis commodum sentit, ac vniuersae haereditatis emolumenta percipit. Tertio denique, & vltimo, nam inuentarium non[sect. 33] ob aliam causam introductum a lege dicitur, quam vt tollatur occasio committendae fraudis ab haerede, ne scilicet valeat occultare bona haereditatis, l. vlt. §. subscript. & §. licentia, C. de iure deliberandi, sancimus, & §. si vero absint, in Authent. de haeredibus, & Falcidia.[sect. 34] Item ne haeres teneatur creditoribus vltra vires haereditatis ex propriis bonis, ex eisdem iuribus, & cum aliis, qui de inuentario peculiares tractatus ediderunt, sic aduertunt Aluarus Valascus consultat. 52. ex num. 35. Iacobus Mandellus de Albia in cons. 253. num. 8. Octau. Cacheran. decis. 147. num. 22. Mascardus de probat. volum. 2. conclus. 851. num. 9. Menochius in[sect. 35] cons. 272. n. 53. & 85. lib. 3. Grassus lib. 2. §. inuentarium, quaest. 3. non autem in iniuriam, aut damnum creditorum, vt aliud pro alio solui possit, vt cum Ancharano, & aliis, adnotauit Bursatus in cons. 9. num. 30. lib. 1. Rolandus de confectione inuentarij, dicta vtilitate 9. versiculo, quaero an sit dare, num. 2. fol. 122. Vnde si haereditas soluendo sit, intentarij consectio quoad praedictum effectum nihil operari debebit ex dictis adhuc, ex quibus ad nonnulla inferri potest consequenter, quae hactenus ab alio scripta non erant, nec forsan excogitata. Et primo infertur, tertiam hanc opinionem, quam[sect. 36] defendimus, omnino tenendam esse, & in praxi seruandam, vtpote in dict. l. si pecunia, ff. de legat. 2. probatam, & in d. §. et si praefatam, non correctam. Nam, vt[sect. 37] diximus textus ille dumtaxat procedit, quando haereditas soluendo non est; quo casu distinguitur, an haeres vendendo, damnum patiatur, nec ne, id est, an sine onere euictionis vendere possit, nec ne: nam vbi haereditas est soluendo, haeres indistincte tenetur legatariis satisfacere in pecunia, vt expressim distinguit, & optime intelligit Rolandus de confectione inuentarij, dicta vtilit. 9. vers. quaero an sit dare casum, fol. 121. & sequitur Riminald. dicens sic intelligendas Doctorum traditiones d. cons. 621. num. 3. lib. 6. ij, & alij plures Authores superius relati, expressim, & vere quidem praesentiunt, haereditatem non ideo dici soluendo non esse, quod in ea nulla pecunia sit, si modo alias bonis, & facultatibus soluendo fuerit; illis enim distractis, facile pecunia comparari potest, atque haereditas soluendo esse dicitur, sicut etiam opulenta haeredi: as dici, & esse potest, absque pecunia, vt eleganter aduertit Petrus Surdus decis. 30. num. 14. quem retuli supra num. 27. ad finem. Secundo infertur, in proposito casu nihil interesse,[sect. 38] an haeres inueniat emptores, vel non inueniat; nam si haereditas soluendo fuerit, in pecunia debebit legatariis satisfacere, quamuis nullum inueniat, qui res haereditarias comparare voluerit: ídque ex mente omnium Autherum, qui opinionem, quam defendo, amplectuntur, licet in terminis nullus hactenús sic animaduertat; ex textu etiam in d.l. si pecunia, ff. de legat, 2. vbi sic indistincte probatur, nec praedictus casus distinguitur, dumtaxat consideratur, an haereditas soluendo sit, nec ne, & in dict. l. vltima, §. et si praefatam, C. de iure deliberandi, nullum verbum scribitur, quo huiusce rei correctio induci possit. Tertio refertur, eodem casu retento, nihil etiam[sect. 39] interesse, quod haeres inueniat emptores, qui tamen iustum pretium non offerant: nam cum in eius voluntate positum sit non vendere, & tantum teneatur legatariis pecuniarum, in pecunia dare, aut soluere legatum, nec minori pretio vendere adstringatur, res haereditarias subimetipsi, vel alio tempore vendendas seruare potest, & de suo soluere, vel aliunde pecuniam quaerere, iuxta rationem dict. l. si pecunia, ff. de legat. 2. ibi: Siue vnde voluerit. Inde & quarto loco infertur, nihil interesse, quod hae[sect. 40]res vendens aliquam rem pro satisfaciendis legatariis, ita demum emptores inueniat, si ipse de suo euictionem promittar, non alias, nec hoc hoc damnum esse considerabile, quicquid aliter declaret Communis; propterea quod haeres in pecunia soluere debet, quaerat ipse pecuniam vnde voluerit, iuxta rationem dict. l. si pecunia, nec vendere adstringitur, vt superius dixi si tamen vt soluat, vendere velit, quid interest, quod euictionis promissio ab eo petatur, cum in haereditate supersint alia bona, ex quibus ipse indemnis seruari potest, ac emptori satisfacere, si res ab eo euincatur vt optime aduertit Ludouic. Molina e Societate Iesv Religiosus de iustitia & iure tract. 2. disp. 216. in vers. Quartum commodum, f. 1315. & aequum sit voluntatem testatoris adimplere in hoc, vel damnum. pati in vno, qui in aliis commodum sentit: vt saepe dixi, vnde etsi nihil omnino superesset, attamen vel creditores omnes, vel legatarij, vel aliqui eorum onus in se susciperent satisfaciendi emptori, si res euinceretur, aut emptor ipse contentus esset, vt ad creditores, & legatarios recurreret loco haeredis pro euictione, quatenus ipsi refundere tenentur, quod in eo, euentu euinceretur, eo quod plus accepissent, quam de bonis defundi accipere debebant, sed cogere non posset creditores, aut legatarios, vt aliud pro alio acciperent, vt recte in hac materia annotauit solus Molina loco relato supra. Quinto infertur ad ea, quae Bartolus num. 3. Fulgos.[sect. 41] num. 2. & alij Scribentes communiter tradiderunt in dict. §. et si praefatam, Bursatus in cons. 9. num. 33. lib. 1. quod haeres, vt cogatur vendere bona haereditaria pro satisfaciendis legatariis, vel vendenda tradere, tria concurrere debent Primo, vt constet bona fuisse in haereditate, & dominio defuncti. Secundo, quod vendantur iusto pretio. Tertio, quod nec haeres de suo pro euictione promittat. Tunc primum Requisitum procedere posset quando legatarius cogere vellet haeredem vendere bona, vel vendenda tradere, idque praecise peteret, eo namque casu teneretur probare, ea bona fuisse in haereditate, & dominio defuncti, vt Communis affirmat: secus tamen, si peteret pecuniae quantitatem sibi dari, quam iure petit, ex text. in dict. l. si pecunia, ff. de legat. 2. & his, quae num. praeced. adnotaui; tunc enim nulla probatione adstringitur, nec communis resolutio procedit. Secundum vero Requisitum similiter procederet tantum, quando vellet legatarius adstringere haeredem ad vendendum, vt sibi soluat, vel vendenda bona tradi per haeredem; tunc enim, quod bona vendantur, aut vendi possint iusto pretio, necesse erit, si legatarius legatum dumtaxat, vel quantitatem pecuniae sibi relictam simpliciter petierit, quia tunc, vt dixi, obstare non debet legatario, quod iustum pretium non inueniatur, cum possit haeres non vendere, vel iustum pretium expectare, & aliunde pecuniam soluendam quaerere, iuxta text. in dict. si pecunia, vel ab initio subimetipsi consulere, inspiciendo, an vtile sibi sit, necne haereditatem adire, cum per aditionem etiam inuentario solemniter confecto, & nulla pecunia in haereditate relicta, in pecuniis debeat legatariis pecuniarum soluere, si modo, vt dictum est, haereditas soluendo fuerit. Tertium denique Requisitum, quod nec haeres de[sect. 42] suo pro euictione promittat, subsistere non potest, & manifeste conuincitur ex his, quae superius illat. 4. adnotauit, item ex his quae antea tradideram num. praecedentibus. Sexto infertur, ex dictis adhuc, non obscure dedu[sect. 43]ci, haeredem etiam cum beneficio legis, & inuentarij, non posse legatariis inuitis, cum haereditas soluendo est, & legatum quantitatis pecuniae relinquitur, tot nomina debitorum haereditariorum assignare, sic vt haeres ipse non teneatur ea exigere, sed assignando illa legatariis, liberetur: ídque per text. apertum in dict. l. si pecunia, ff. de legat. 2. ibi: Haeres pecuniam legatam dare compellitur. Per quem praecise ita obseruandum est, quicquid Iason num. 1. in dict. l. vlt. §. et si praestatam, C. de iure deliberandi, in creditoribus contra, sed male quidem statuerit, & sequutus eum, idem etiam male probauerit Rolandus de confectione inuentarij, vtilit. 9. in vers. haeres confectio inuentario, fol. 122. qui dicipiuntur per text. in dict. §. etsi praefatam, in vers. sed si legatarij, quatenus dicit: Ex ipsis rebus. Quarum appellatione continentur & nomina debitorum. Sed vere text. ille id non probat, nec praedicta inductio satisfacit; nam cum eo casu procedat, quo haereditas soluendo non fuerit, nec corrigat text. in dict. l. si pecunia, quotiescunque haereditas soluendo fuerit, manifestum est, praedictum Assumptum verum non esse, & verbis d.l. si pecunia, contrarium. Item attendendum non esse, ne haeres litibus vexetur, & expensis, quod minus aeque in hoc casu attendendum putat Rolandus loco relato supra, cum aequius sit, & iuris rationi magis consentaneum, creditores litibus & expensis non vexari, qui defuncti fidem sequuti crediderunt legatarios etiam legatum consequi, prout consequi, defunctus expressit, nec in hoc molestari, haeredes vero nomina exigere, litiumque, & expensarum incommoda pati, qui vniuersae haereditatis emolumenta, & commoda sentiunt. Septimo & vltimo infertur, superiora omnia, quae hucusque[sect. 44] dicta sunt, aequaliter, aut maiori ratione procedere in dotibus promissis, & debitis; & consequenter haeredes cum beneficio legis, & inuentarij, si haereditas soluendo fuerit, etiam si pecunia in haereditate non sit, non posse mulieri dotes suas repetenti, in solutum dare tot bona haereditaria, sed pecunias debitas, in pecunia teneri praecise soluere; quod cum in aliis creditoribus receptum sit, & probatum num. praeced. maiori comprobatione non indiget sed verum esse, & omnino tenendum, concludenter apparet ex dictis adhuc: nec vera est traditio Alciati in cons. 193. num. 3. quem cum Phanucio sequutus est Surdus decis. 318. num. 4. dicentis, dotem in proposita specie non reperiri priuilegiatam, & consequenter regulari debere ius eius, iuxta regulas iuris communis, & aliorum creditorum iura. Verumenimuero, cum in aliis creditoribus etiam non priuilegiatis contrarium a me obseruatum fuerit supra, nec vera sit prima, nec etiam secunda Doctorum opinio, quas supra improbaui, & quibus decepti Alciat. Phanuc. & Surdus,[sect. 45] sic in dote statuerunt: constat aperte, nec illationem, aut consequentiam stare, & contrarium in dote maiori & fortiori ratione obseruandum, vtpote, cum illa adeo priuilegiata sit in iure vt quando in aliis creditoribus sic statutum fuisset a nonnullis, non ita de facili idem statuendum esset in dote. Et hactenus de his, quae sunt notanda, quia noua quidem, nec alibi sic declarata. Tertio & principaliter constituendum est, aliquando, & e contrario casum esse, in quo haeres praecise tenebitur bona haereditaria in solutum dare legatariis, nec[sect. 45] soluendo pecunias liberabitur, ídque eueniet, cum testator legauerit Titio, aut seio certam pecuniae quantitatem de bonis & substantia ipsius testatoris, vel de bonis suis; tunc enim inuito legatario non potest fieri solutio legati in pecunia numerata, sed fieri debet in bonis haereditariis ad electionem legatarij, arbitrio tamen boni viri secundum communem aestimationem quod cum Ruino, Angelo, & Craueta, resoluit, & recte fundat atque Cornei consultationem in contrarium declarat Simon de Praetis de interpretat. vlt. volunt. lib. 5. dubit vlt. num. 19. & 4. seqq. fol. 582. qui hac de re videndus erit, cum occasio se offeret. Addiderim ego dumtaxat vnum videlicet ex dictis per eundem Simonem, facile dilui dubitationem Azeuedij in l. 4. tit. 6. num. 7. & 8. lib. 5. nouae collectionis Regiae, is enim dicit quaestionem habuisse de facto, qua sibi consultum est, quod quidam testator testamento suo, in quo instituerat haeredem extraneum, iussit haeredi. vt Titio cui legauerat viginti mille morapetinos in nummis per vnam ex clausulis sui testamenti; per aliam eiusdem testamenti clausulam, nummos illos solueret ex patrimonio suo: dubitatum fuit, num. in pecunia numerata essent soluendi, vel satisfaceret haeres si traderet ex patrimonio bona pro satisfactione legati taxata, & in solutum data. Et tandem concludit Azeued quod sufficit bona.?aestimata dare, idque verum est; non tamen ex his fundamentis. quae ipse attulit, sed eo principaliter, quod testator mutauit sententiam, & voluntatem suam, & legatum in nummis soluendum per vnam clausulam, solui ex patrimonio suo iussit in alia clausula: quo casu, mutata sic expressim voluntate certum est, patrimonium, aut bona defuncti in solutione esse, quantitatem autem morapetinorum in legato, vt Ruinus, Angelus, & Rolandus, concludunt, quos Praetis adducit: & sic haeredem dumtaxat teneri ex patrimonio tot bona aestimata in solutum dare. Addiderim etiam libenter, atque eodem casu Azeuedij retento, nec legatarium compellendum mutata sic voluntate in secunda clausula, legatum in pecunia recipere, sed ex bonis, aut ex patrimonio defuncti petere posse, quod soluatur legatum, & ad id haeredem adstringere iuxta voluntatem testatoris expressam, ex dictis supra, atque ex eisdem Authoribus, quos Azeuedius non citat. Quarto & vltimo constituendum est, quod vbicunque pars bonorum legatur, licet haec sit in obligatione,[sect. 46] haeredi tamen succurritur, vt ipse eligat, siue rerum partes, siue aestimationem dare maluerit, sic vt vtrumque dicatur esse in solutione, licet vnum tantum in obligatione sit: in his tamen rebus partem dare conceditur haeredi, quae sine damno diuidi possunt, per text, in l. non amplius, 26. §. bonorum, ff. de legatis 1. Quod si res naturaliter indiuisae sint, vel sine damno diuisio earum fieri non possit, aestimatio ab[sect. 47] haerede omnino praestanda est, ex text. in d. §. cum bo[sect. 48]norum, in secunda parte; qui tamen in vtroque corrigitur hodie ex decisione l. 20. Tauri, quae est l. 4. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, prout aduertit Tellus Fernand. in eadem l. Tauri, num. 1. & 2. Nec amplius in hoc insisto, propterea quod de praedictis, & in quo fiat hodie innouatio per dictas leges Regias, ad text. in dict. §. cum bonorum, & distincte Tellus Fernandez, & Auendanus in dict. l. 20. Tauri, Petrus de Peralta in l. si quis seruum 5. si cui, num. 3. ff. de legat. 2. fol. mihi 124. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quaest. 2. C. de inofficioso testament. Matienzus in dict. l. 4. tit. 6. glossa prima, num. 2. & glossa 3. num. 1. & 2. & num. 9. & Azeuedius ibi, num. 2. & Angulus glossa 5. fol. 22. lib. 5. nouae collectionis Regiae, Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 12. de legat, num. 21. vbi in versiculo, sed pulchrum & subtile dubium. mouet quaestionem, vtrum scilicet. Quot a bonorum haeredi extraneo praelegata, solui debeat in pecunia, an in ipsis re[sect. 49]bus haereditarijs, & Gomezij resolutionem sequitur Matienzus in d.l. 4. glossa 1. num. 2. D. Spino in speculo, glossa 17. num. 60. sed improbat Tellus Fernandez in d. l. 20. Tauri, num. 6. vt ibidem, cum necesse fuerit, videri poterit: Et de his hactenus egisse sufficiat. # 25 CAPVT XXV. Contractus simulatus pignoratitius, vel vsurarius, per quae, & quibus modis probetur? an ex modicitate pretij, ex pacto de retrouendendo, & ex eo quod emptor, vel venditor solitus sit foenerandi, vel ex pacto de retrouendendo, & modicitate pretij dumtaxat, etiamsi consuetudo foenerandi, aut alia coniectura non sit: vbi, quae hactenus in mille locis scripta erant ab alijs, plena & diligenti manu recensentur in vnum illis adduntur quamplurima, & text. in c. ad nostram, de empt. & vendit. (qui est fundamentum totius huius materiae) & in c. illo vos, de pignoribus, singulariter & vere enucleantur, multáque in proposito nouiter, & distincte adnotata traduntur, quae, vt videbis Lector importuno & assiduo labore digeruntur, nec vllus antea sic dilucide, nec absolute explicauerat. SVMMARIVM. -  1 Contractas in dubio non praesumitur simulatus, vel vsurarius in foro contentioso, cum semper interpretatio fieri debeat in bonam partem; idcirco, quoties negotij de quo agitur, qualitate prudenter considerat a, de contractu dubitatur, sit-ne vsurarius, vel licitus; iustus potius, quam foeneratitius est praesumendus. -  2 Contractum esse simulatum, vel foeneratitium qui dixerit, probare debet, & causam simulationis, aut vsurae estendere, & declarare. -  3 Contractus in iudicio animae, potius est praesumendus vsurarius, quam iustus, etiam in dubio, & contra eum fieri debet interpretatio, cum ea pars benignior sit, & tutior pro anima. -  4 Modo extet aliqua praesumptio & coniectura fraudis & vsurae. -  5 Pactum de retrouendendo est in se licitum de iure Ciuili, Canonico, Diuino, & in foro conscientiae seu animae iudicio, & antequam res redimatur, emptor licite fructus lucratur. -  6 Et de iure huius Regni non improbatur, prout hoc numero declaratur. -  7 Nisi concurrant cum eo aliae coniecturae, ex quibus contractus simulatus, & in fraudem vsurarum factus praesumi possit, quia tunc mutat eius primaeuam naturam & praesumptionem foeneris inducit. -  8 Nec interest, quod pactum collatum sit in voluntatem venditoris, vel emptoris, vbi nullae coniecturae sunt fraudis, doli, vel vsurarum. -  9 Pactum de retrouendendo adeo licitum esse in se, vt valeat, etiamsi ita conceptum sit, vt non ni si post certum tempus liceat redimere, & si restricta, & limitata potestate recuperandi: & etiam in contractu pignoris, dummodo restrictio facultatis luendi non excedat triginta annos. -  10 Et Authores nonnulli contrarium tenentes, in quem sensum accipi debeant ex sententia Deciani, quae in se verissima est, & ab Authore probatur. -  11 Hieronymi Gabrielis, Lofredi, & Ioannis Cephali resolutiones in proposito, qualiter accipiendae. -  12 Aluari Valasci sententia in consultatione 41. per communem nominationem sustinere contendunt. totam, refertur, & fundamenta illius expenduntur. -  13 Aluari Valasci sententia num. praecedenti relata, & vere, & nouiter confutatur, & eiusdem fundamentis respondetur. -  14 Contractus simulatus, vel fictitius in fraudem vsurarum multis modis committi dicitur. -  15 Quinque modis ex sententia Beroi ad quem Recentiores non animaduertunt: -  16 Quatuor modu ex sententia aliorum, qui hoc num. censentur. -  17 Tribus tantum ex sententia quorundam. -  18 Inter praedictos modos, primus est, qui ad rem nostram pertinet, quando scilicet de vno contractu ad alium simulatio datur, quia vere vnus contractus, puta Mutui, vel Pignoris celebratur, sed expresse alium celebrari puta emptionis, & venditionis simulatur. -  19 Sic loquitur totus titulus C. plus valere quod agitur, &c.l. empti fides, C. de contrahenda emptione, & text. in c. ad nostram de emptione & venditione, & in c. illo vos, de pign. -  20 Contractus in proposito casu, an possit dici simulatus, vel fictitius in fraudem vsurarum, si vnus simularet tantum, & alius non, vel si non cogitaret, quod originalis causa fuerit causa mutui, vel acta non fuisset mentio de mutuo: aut emptor arbitraretur emere, licet alius existimaret accipere mutuo, remissiue. -  21 Et an contractus huiusmodi licitus sit in foro conscientiae, remissiue. -  22 Contractus simulatus, vel fictitius, aut vsurarius probatur ex coniecturis, praesumptionibus, sic vt aliquando sufficiant etiam leues coniectura, aliquando vero vrgentes, aut fortiores coniecturae necessiariae, sint, nec in hoc certa possit constitui regula, sed Iudex ex suo arbitrio determinare debeat, quae coniecturae sint sufficientes, aut non sufficiant. -  23 Et quid obseruare debeat Iudex, vt pronuntiet ex coniecturis contractum esse simulatum, remissiue. -  24 Contractus per coniecturas & praesumptiones probari potest verus, & non simulatus, aut fictitius in fraudem vsurarum, sic vt cessent omnes contrariae coniecturae simulationis, & vsurae, & contractus iudicetur secundum naturam emptionis, & venditionis, licet si concurreret laesio enormissima vltra dimidiam iusti pretij, contractus veniret rescindendus per beneficium l. 2. C. de rescindenda venditione. -  25 Contractum vsurarum, fictitium, aut simulatum, in fraudem legis, multis coniecturis probari: siue multas esse, diuersasque coniecturas, & praesumptiones, quae adduci solent ad praesumptionem vsurae, simulationis, aut fraudis, eásque aliquando obstare, aliquando vero remoueri, prout negotij qualitas, & rerum circumstantiae patiuntur. -  26 Et latissime explicarunt quamplures Authores hic relati, inter quos Tiberius Decianus, Iacobus Menochius, & Ioannes Vincentius Hondedeus commendatur. -  27 Coniecturae positae in c. ad nostram, de emptione & venditione, & in c. illo vos, de pignoribus, non requiri necessario, quod interueniant ad conuincendum contractum foeneratitium, sed praeter enumeratas ibi, sufficere, quod aliae aequipollentes coniecturae, vel similes, aut maiorem, vel parem rationem habentes concurrant, quae fraudem aperiant, & numero sequenti. -  28 Quoniam si standum esset dictis coniecturis tantum in iure scriptis, non conuincerentur vsurarij, qui de facili tamquam astuti reperirent alios modos contrahendi , & ibidem singularis Authoris consideratio ad text. in d.c. ad nostram, & in d.c. ilio vos. -  29 Pacti de retrouendendo nominationem, apud omnes iuris Interpretes probatissimam esse, & receptissimam, & seruari posse, cum valide contractui venditionis accedere possit pactum huiusmodi, & nihil repugnet. -  30 Tauri nullam legem esse ciuilem aut canonicam, de tali pacto loquentem, vt non male contendunt Cagnol. & Corrasius nec dissentiunt alij Authores, qui referuntur infra. -  31 Nam in primis in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, ne verbum quidem repetitur de pacto de retrouendendo, sed tantum de restituenda re pro eodem pretio, quae inter se non parum differunt. -  32 Et in c. ad nostram, de emptione, & venditione, similis omnino pactio est, nec loquitur ille textus in pacto de retrouendendo, sed de restituendo rem, & pretium. -  33 Et in c. illo vos, de pignoribus, diuersa omnino pactio adiecta fuit venditioni. -  34 Neque leges Regiae praedicti pacti de retrouendendo mentionem faciunt, sed potius loquuntur in pacto de restituenda re vendita. -  35 Quod si dixeris, verbum positum in dictis iuribus restitutionem denotare; tamen quia restitutio huiusmodi mediante retrouenditione fit, dici posse pactum de retrouendendo vt plerique respondent, qui communem nominationem sustinere contendunt. -  36 Adhuc proculdubio remanet dubium ex his, quae respondens rationibus communis sententiae, non male considerauit Cagnolus. -  37 Inter pactum de retrouendendo, & de restituendo rem pro eodem pretio, de quo agit text. in d.l. 2. & in d.c. ad nostram, eam praecipuam differentiam esse ex sententia multorum, quod pactum de retrouendendo nudum continet factum, ita quod emptor praecise non cogitur retrouendere, sed liberatur soluendo interesse; pactum verb de restituendo rem, praecise ad restituendum obligat, si facultas est. -  38 Sed hac differentia Authori non placet, nec etiam hodie posset probari post decisionem l. 42. titulo 5. partita 5. vt hoc numero nouiter, & vere adnotatur. -  39 Dilucidam, & veram totius huius materiae explicationem, pendere ex vera interpretatione text. in c. ad nostram, de emptione & venditione, & in c. illo vos, de pignoribus, qui sunt fundamentum huius tractatus. -  40 Ac de intellectu eorum eleganter tractarunt Authores nonnulli, qui (alijs scienter, consulto que praetermissis) hoc num. praecitantur, & vide infra num. 54. 55. & seq. & supra num. 28. in versiculo, addiderim ego. infra etiam num. 45. & 46. -  41 Pactum de retrouendendo cum pretij rei emptae modicitate, an faciat contractum simulatum censeri, & factum in fraudem vsurarum, hoc est contractum fuissie pignoris, aut mutui, an vero tria simul concurrere debeant, pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & quod emptor solitus sit foenerari. -  42 Et in primis, quod duo sufficiant ad arguendum contractum foenaratitium, pactum de retrouendendo, & modicitas pretij, ex sententia glossarum & quamplurimorum Authorum, qui hoc numero recensentur in vnum -  43 Eorum fundamenta remissue adducuntur. -  44 Et in effectu ad sequentia reduci debere adnotatur. -  45 Primum deducitur ex textu. in cap. illo vos, de pignoribus, qui vere in hanc sententiam male expendi solet communiter, & contrarium probat, vt hoc numero adnotatur. -  46 Secundum ex cap. ad nostram, de emptione & venditione, qui etiam in contrarium retorqueri debet, vt hoc num. euidenter ostenditur. -  47 Tertium fundamentum consistit in hoc, quod ita tenendum sit propter authoritatem Glossarum, & Collegiorum, quae magna est: sed illi facile respondetur, vt hoc numero aduertit Author. -  48 Quartum fundamentum contendit, quod in proposito casu non sit vera venditio, sed mutuum sub dictis contractibus palliatum; ideo non debet attendi figura contractus, sed quod vere partes inter se agere voluerint, cui etiam hoc numero respondet Author. -  49 Et per praedicta constituitur responsum ad alia similia fundamenta, quae Authores huius partis ponderarunt communiter, vt sic appareat, nihil pro illa adduci, quod vere vrgeat, aut quod non sit dissolutum, nec fuisse antea disceptationem hanc ab vllo Recentiorum sic digestam, aut diminutam. -  50 Vnde succedit secunda opinio, quod imo haec duo, pactum scilicet de retrouendendo, & modicitas, aut iniustitia pretij non sufficiant ad arguendum contractum foeneratitium, ni si & tertium accedat, nempe quod emptor solitus sit foenerari, vel alia coniectura, aut circumstantia interueniat, quam opinionem tenuerunt infiniti Authores, qui hoc numero praecitantur. -  51 Et pro illa fundamenta septem adduxit Caepola, quae retulit Menochius & in effectu ad ea reducuntur rationes Cagnoli, & aliorum, qui hoc numero recensentur. -  52 Et principaliter in id tendunt: quod ab Authore hoc numero breuiter & summatim refertur. -  53 Et quamuis illis respondere conetur Menochius & in effectu respondeat, tamen solutiones praefatae sententiae non obsunt, vt nouiter & vere hoc loco aduertit Author. -  54 Deinde pro eadem sententia iure Canonico duo tantum sunt iura, quae fortissime vrgent: in primis text. in c. ad nostram, de empt. & vend. vbi ad arguendum contractum foeneratitium, non modo tres, sed etiam quinque coniecturae fuerunt, quae hoc numero exacte magis ponderauit Author, quam antea fecissent Recentiores alij. -  55 Et Tiberium Decianum iniuste argutum per Menochium, & noue & vere adnotauit. -  56 Nec vrgere Modernorum inductionem, siue difficultates duas in contrarium, ad text. in d.c. ad nostram de quibus hoc num. tractatur per totum. -  57 Et cum Beroo concludenter & subtiliter respondetur eisdem. -  58 Non etiam vrgere Menochij considerationem, aut solutionem ad text. in eodem cap. ad nostram, cui nullus Scribentium omnium hactenus satisfecit, sed nouiter & vere satisfacit Author. -  56 Denique nec Hyppolit Riminaldi considerationem aliam obstare, cui egregie & nouiter respondetur etiam hoc loco. -  60 Text. in c. illo vos, de pignoribus, recte expendi pro opinione relata supra, num. 50. vt hoc numero adnotatur, & ibidem traditur verus intellectus eiusdem textus -  61 Ex pacto de retrouendendo, modicitate pretiij, & quod emptor solitus sit foenerari, contractum non iudicari foeneratitium, sed vltra requiri, quod concurrant aliae coniecturae foeneratitij contractus, ex sententia quorundam, quae nouiter confutatur per Authorem. -  62 Ex sententia vero aliorum ea concordia, aut conciliatio profertur, videlicet, quod pactum de retrouendendo, & modicitas pretij tunc demum sufficiant, vt contractus praesumatur foeneratitius & vsurarius, quando magna laesio est in pretio, & quae vix dimidiam iusti pretij tangeret, vt si res constans mille, sit vendita pro ducentis: Si vero esset modica laesio, tunc non sufficeret pactum de retrouendendo cum ea laesione, sed aliae coniectura aut praesumptiones necessariae essent. -  63 Debet tamen feri aestimatio, & considerari valor rei, habendo respectum ad qualitatem diminutiuam pacti de retrouendendo, & non prout simpliciter res per se considerata valere poterat. -  64 Certum enim est, quod pactum de retrouendendo, rem minoris esse facit valoris & pretij, quam illa, quae libere venditur; cum nemo sit, qui non cupiat habere potius rem irreuocabiliter suam, quam reuocabiliter. -  65 Quod tamen arbitrio Iudicis deferendum, recte crediderunt nonnulli Authores, qui hoc numero praecitantur. -  66 Pactum de retrouendendo, & pretij tenuitas, an possint arguere contractum esse simulatum & foeneratitium? an vero tria interuenire debeant simul, hoc est duo praedicta; item & tertium, quod emptor solitus sit foenerari, Iudicis arbitrio relinqui ex sententia multorum, qua nulla melior, aut securior tradi potest, vt arbitratur Author -  67 Ipse tamen, vt disceptationem hanc diffiniat, siue quid verius in proposito sibi videatur declaret, nonnulla constituere necessarium duxit, quae nullibi inuenies hactenus sic adnotata per alium. -  68 Et in primis constituit, totam hanc materiam coniecturalem esse, & praesumptam, siue a coniecturis & praesumptionibus pendere, vt hoc numero latius adnotatur. -  69 Secundo constituit, praecipuam huius Capitis quaestionem, an scilicet duo tantum sufficiant, vt contractus emptionis dicatur fictitius & vsurarius; an vero requirantur tria, arduam quidem esse, & videri adhuc sub iudice esse, quanam de iure dicatur verior opinio, Doctorésque hinc inde varios esse, & sibiipsis contrarios, & ab vtraque parte existere, qui suam opinionem communem esse attestentur, & illam dicant in practica obseruari. -  70 Hos omnes sic varios & contrarios ideo crediderit Author, quod ipsi aliorum rationes, & fundamenta perscrutati non sint, nec veram rationem dictarum Decretalium inquirant, sed aliorum relatione, aut approbatione contenti, vel consulto, aut negligentia cum illis transeant; idcirco in his inquirendis, latius insistere necessarium fuit, vt insistebat Author supra ex num. 42. cum multis sequentibus. -  71 Tertio constituit, text. in dict. cap. ad nostram de emptione & venditione, male citari communiter, ad probandum, contractum praesumi foeneratitium cum alijs qualitatibus, si emptor solitus sit foenerari, aut non aliter praesumi vsurarium; quam si consuetudo foenerandi sit, pro vt hoc numero adnotatur, & Ludouici Molinae inductio ad illum text. nouiter & vere confutatur. -  72 Quarto constituit, negari non posse, quin Romanus Pontifex in d. cap. ad nostram, & in d. cap. illo vos, Contractus de quibus ibi, habuerit vsurarios ob coniecturas, & praesumptiones omnes, quae in illis casibus concurrebant simul; sic vt in eis iuribus nulla coniectura, aut praesumptio enumeretur, in qua Romanus Pontifex se non fundaret, quia (vt dictum est) concurrebat ibi. -  73 Caeterum, praefatum dubium, an modicitas pretij cum pacto de retrouendendo tantum, ad praesumptionem foeneris sufficere debeat; an vero & tertium requiratur, nequaquam Pontifice ibidem decisum, nec explicatum. -  74 Tamen, ex quo Romanus Pontifex in illis iuribus non duabus tantum, sed pluribus simul concurrentibus coniecturis mouebatur, validius resultare argumentum, vt non de facili contractus iudicari debeat foeneratitius, sed plures debeant concurrere coniecturae ad praesumptionem foeneris, & ad minus tres praedidictae, quas secundae opinionis Authores requirunt, aut aliae similes. -  75 Non vero, quod praecise requiratur vltra pactum de retoouendendo, modicitas pretij, & quod emptor solitus sit foenerari, aut aliud simile, quod etiam interueniat coniectura alia, vt tertiae opinionis Authores requirebant, qui adducuntur, & improbantur supra numero 61. -  76 Deinde, quod nec etiam requiratur praecise, vt tres praedictae coniecturae simul concurrant semper; nam & aliquando, negotij, personarum, & contractus qualitas, aut circumstantia, & pretij modicitas talis, tantaque esse poterit, vt etiam ex pacto de retrouendendo (maxime si fuerit post certum tempus, quod magis suspectum est) grandique aut enormi pretij laesione & modicitate, contractus debeat foeneratitius iudicari, iuxta concordiam relatam supra numero 61. -  77 Idcirco, vt dictum fuit supra num. 66. nulla melior, aut securior tradi potest in hac materia doctrina, quam quod totum hoc in dictis Decretalibus non decisum, nec declaratum, arbitrio prudentis, & discreti Iudicis relinquatur. -  78 Qui prae oculis habere debebit nonnulla, quae Couar. & Menochius ibi relati tradiderunt. -  79 Ac diligenter veritatem inuestigare, vbi suspicio simulationis in fraudem vsuarum esse possit. -  80 Contractum ex alij coniecturis foeneratitium praesumi posse, etiamsi deficiat coniectura illa, quod ab initio mutuum peteretur, postea venditionis contractus, vel alius gereretur, vt hoc num. & seq.latius explicatur. -  81 Et quorundam distinctio in proposito huius materiae, nouiter & vere improbatur. -  82 Traditúrque singularis & noua consideratio ad text. in d.c. ad nostram, de emptione & venditione. -  83 Ad ea quae in proposito quaestionis hactenus agitatae, Andreas Fachineus, nouissime omnium obseruauit, noua etiam Authoris nota profertur. -  84 Contractus simulatus & foeneratitius, an etiam argui possit in datione in solutum vbi Menochij resolutio probatur. PRo expedita huius Capitis explicatione, constituenda erunt nonnulla quae, ad dilucidam & claram interpretationem text. in cap. ad nostram, de empt. & vendit. & in cap. illo vos, de pignoribus, omnino necessaria sunt, nec vere praetermitti possunt: Et in primis constituendum erit, quod contractus in dubio[sect. 1] non praesumitur simulatus, vel vsurarius in foro contentioso, cum semper interpretatio fieri debeat in bonam partem: idcirco, quoties negotij, de quo agitur, qualitate prudenter considerata, de contractu dubitatur, sít ne vsurarius, vel licitus; iustus potius quam foenetacitius est praesumendus quod iure, & quamplurimorum authoritate probauit Mascardus de probationibus, tom. 1. conclusione 438. a principio, vsque ad num. 6. & conclusione 448. num. 3. & cum Barbatia, Baldo, & Decio, Menochius, qui rationem assignat lib. 3. praesumptione 122. num. 2. 3. 4. & 5. & in cons. 343. num. 1. lib. 4. Natta incons. 198. num. 5. & num. 21. lib. 1. Rolandus in cons. 40. in principio, & in cons. 96. num. 12. & seqq lib. 2. & in cons. 95. num. 10. lib. 4. Tiberius Decianus in cons. 2. n. 65. 66. & 67. lib. 2. & cum Craueta, Socino, Grato, Iasone Rota Romana, Bertazolo, & aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 33. num. 23. lib. 2. Bursatus in cons. 135. num. 12. lib. 2. Et qui con[sect. 2]tactum simulatum esse, vel foeneratitium dixerit, probate debt, & causam simulationis, aut vsurae ostendere & declarare, ex omnibus Authoribus nunc relatis, & Mascardo, dicta conclusione 448. per totam, qui etiam vnanimiter probarunt, in iudicio animae contra obser[sect. 3]uari: in eo namque contractus potius est praesumendus vsurarius, quam iustus, etiam in dubio, & contra eum fieri debet interpretatio, cum ea pars benignior sit, & tutior pro anima, vt cum Abbate, Felino, Alciato, Baldo, Marsil. Cotta, & Craueta, obseruauit Mascardus d. concl. 438. num. 6. Menochius d. praesumptione. 122. num. 3. qui recte intelligit id procedere, modo ex[sect. 4]tet aliqua praesumptio, & coniectura fraudis & vsurae & in cons. 109. num. 24. lib. 2. vbi sic accipit Geminianum in cons. 16. column. 3. in versiculo, praeterea, & in cons. 112. in fine. Secundo constituto, traditionem superiorem procedere, etiam si interueniat pactum de retrouendendo, per quod contractus non sit, nec praesumitur illicitus: quoniam pactum de retrouendo est in se licitum de iure Ciuili, Canonico, Diuino, & in foro conscientiae, seu animae iudicio, & antequam res redima[sect. 5]tur, emptor licite fructus lucratur, per text. in l. 2. C. de pactis inter empt. & venditorem & in cap. ad nostram, de emptione & venditione, vbi cum damnaretur emptio cum pacto de retrouendendo, quia pretium datum pro re erat nimium modicum, & vix dimidiam iusti pretij contingebat, item quod reuera sub nomine emptionis, contractus vsurarius ageretur. nec pacto vt liceret venditori nisi a septennio; aperte probatur a contrario sensu, quod si pretium esset iustum, & aliae coniecturae fraudis non interuenirent, pactum de retrouendendo valide adiici posset & vere sic deduci potest ex illo textu, iuxta communem traditionem Imolae, & aliorum Doctorum ibi, quamuis Berous num. 10. aliter sentiat, dicens, quod vere hoc neque probatur, neque praesupponitur in eo text. & quod melius probatur in cap. illo vos, de pignoribus, vbi re vera melius non probatur, sed sic praesupponitur, ex quo pactum illud ex aliis circunstantiis damnatur, & Leuitic. cap. 25. probatur, & cum multis Authoribus sic obseruant Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter empt. num. 7. & 9. & 10. Couar. variarum resolut. lib. 3. cap. 8. num. 4. Mascard. de probationibus, volum. 1. conclusione 441. num. 3. Rolandus in cons. 96. num. 2. & 3. lib. 2. & in cons. 58. num. 9. lib. 4. Antonius Galeatius Maluassia in cons 107. num. 2. lib. 1. Tiberius Decianus in cons. 2. num. 130. lib. 1. & in cons. 104. num. 6. lib. 2. Caualcanus decis. 1. num. 16. prima part. Hyppol. Riminald. in cons. 218. num. 146. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 33. num. 64. & 65. lib. 2. Menochius latissime explicans lib. 3. praesumpt. 122. ex num. 11. vsque ad num. 29. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, sua facilitate, num. 59. in principio, Azeuedius in l. 4. tit 6. num. 11. & tribus seqq. lib. 8. nouae collectionis Regiae. D. Felician. de Solis tractatu de censibus, lib. 1. cap. 6. num. 8. Ludouicus Molina de iustitia & iure, tract. 2. disput. 320. & disp. 375. vbi late fundat iustitiam huius pacti: quod etiam in d.l. 4. tit. 6. lib. 8. nouae collectionis Regiae, non improbatur, cum simpliciter emptioni, aut venditioni adiicitur, sed ita demum, si clausula apponatur, quod emptor interim lucretur fructus rei venditae; tunc enim contractus praesumitur vsurarius, ex ratione quam ad explicationem eiusdem l. 4. obseruauit Azeuedius ibi. num. 38. videndus ex num. 34. vsque ad num. 41. & cum aliis, D. Felicianus. lib. 1. d. cap. 6. num. 14. sicut etiam de iure communi, at que ex recepta omnium sententia a qua nullus dissentit pactum de retrouendendo licitum non censetur, quando cum eo concurrunt aliae coniecturae, ex quibus contractus simulatus, & in fraudem vsurarum factus praesumi possit: quia tunc mutat eius primaeuam naturam, & praesumptionem foenoris inducit, per text. in d. cap. ad nostram de empt. & vendit, & in d. cap. illo vos de pignoribus: & obseruant omnes Authores num. 5. relati, qui praefatam resolutionem sic explicarunt, & inter alios Caualcanus d. decisione 1. num. 17. Menochius lib. 3. d. praesumptione 122. num. 16. & 17. dicens nihil referre, quod pactum collatum sit in voluntatem venditoris, vel emptoris, vbi nullae coniecturae sunt fraudis, doli, vel vsurarum, & referens Couarr. Lupum, & Coepolam, sic tenentes. Tertio constituo, pactum de retrouendendo, adeo in[sect. 9] se licitum esse, vt valeat, etiamsi ita conceptum sit, vt non nisi post certum terminum liceat redimere, & sic restricta & limitata potestate recuperandi: quod tenuerunt Faber, in l. vlt. C. de pactis pignorum, qui loquitur expresse, etiam in contractu pignoris, dummodo restrictio facultatis luendi non excedat triginta annos, vt ibi dicit per illum textum Bald, in cap. 1. de feud. Dat. in vic. leg. commiss. col. 2. in versi. quaero de quibusdam pactis. Abbas in cons. 69. videtur primo, volum. 2. Petrus Cinus collect. Ange. Alex. Corneus, Caepola. Tiraq. Couar. Berous, Ioannes de Medina, Ant. Gomez. Didacus Perez. & Caldas Pereira, quos adducit, & sic de censibus, lib. 1. cap. 7. num. 7. Azeuedius in l. 4. tit. 6. num. 35. & 36. lib. 8. nouae collect. Regiae. Mascardus de probationibus, tom. 1. concl. 441. num. 4. 5. & 6. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 33. num. 65. & num. 75. lib. 2. erudite Decianus in cons. 2. num. 131. & 132. lib. 2. vbi dicit, quod nulla lex, aut Decretalis prohibet talem venditionem, & tale pactum, & licet aliqui tenuerint, quod istud pactum limitans potestatem redimendi, sit aliqualiter suspectum; attamen quod omnes concordant in hoc, quod solum istud pactum de per se non sufficit ad arguendum contractum vsurarium; sed oportet, quod interueniat modicitas pretij, & quod sit consuetudo foenerandi: & ita concludere Caepolam, Romanum. Socinum. & alios ibi relatos. Denique, quod omnes Authores adducti in contra[sect. 10]rium ab eodem Deciano ibid. ex num. 17. (alios plures adducunt Mascardus dicta concl. 441. in principio, Felicianus, & Azeuedius vbi supra) non dicunt solam hanc coniecturam sufficere; quia pactum de per se est licitum, & nisi concurrat aliqua suspicio vsurarum, non efficitur suspectum, vt probat aperte text. in d. cap. ad nostram, de emp. & vend. vbi non solum erat simile pactum ad tempus, & restringens potestatem, sed modicitas pretij, & aliae plures coniecturae, vt Decianus ipse aduertit vbi supra, cui accedo libenter, & vltra[sect. 11] eum sic admoneo intelligenda ea, quae in proposito tradiderunt Hieronymus Gabriel in cons. 74. num. 5. Lofredus in cons. 52. num. 31. & Cephalus in cons. 496. num. 49. lib. 4. quatenus dixerunt, pactum purum & simplex de retrouendendo, non esse ita suspectum, sicut illud de retrouendendo post certum tempus: Id enim ita demum intelligendum est procedere, si cum eo pacto modicitas pretij, aut coniectura alia concurrat, quae fraudis suspicionem inducere possit; alias enim pactum de retrouendendo, etiam post certum tempus de per se non est illicitum, neque suspectum, vt recte aduertit Ioannes Vincentius Hondedeus (qui Decianum dumtaxat refert) d. cons. 33. num. 65. volum. 2. Erunt haec notanda ad vnum ad quod nullus hactenus animaduertit; & vere praetermitti non potest, deceptum, inquam, Aluarum Valascum in consultat. 41. per totam: is enim in[sect. 12] quaestione proposita ibi, nempe quod Gregorius emit certas frumenti mensuras annuas, ex quibusdam molendinis, ducentis aureis, & pacti sunt, vt vsque ad quinquennium venditor posset retrahere praedictam venditionem reddito pretio quod accepit, & insuper conuenerunt, vt non nisi lapso biennio illius quinquennij inciperet facultas retrahendi; constanter defendit, huiusmodi venditionem adiecto tali pacto vsurariam esse: & mouetur triplici ratione; in primis, quia nulla alia cogitatione id pactum videtur appositum, nisi vt ex pecunia certum lucrum intra illud certum tempus necessario & secure proueniat, & sic contractus redditur vsurarius. Secundo mouetur ex l. 4. tit. 6. lib. 8. nouae Compilationis, de qua supra: aequiparando casum illum, quo cum pacto de retrouendendo sit apposita expresse conditio de lucrandis fructibus rei venditae ab ipso emptore (quo casu pactum huiusmodi damnatur ab illa lege) casui, quo adiicitur ea conditio, quod non nisi post certum tempus incipiat res posse redimi: quoniam tunc sic est certum lucrum, sicut in alio casu. Deinde & tertio mouetur, dicens quod retorcutio text. in d. cap. ad nostram, non eum torquet, quia in casu ita ibi contingente loquitur, non secus dicturus, si solum proponeretur, venditionem factam esse cum pacto redimendi intra certum tempus, & insuper adiecto pacto, vt non nisi post lapsum aliquod tempus, ex illo constituto non incipiat posse redimi: ac denique in fine dictae consultat. in hunc modum scribit: Sed ego vix vnquam obtinere potui secundum hanc opinionem iudicari, quia Iudices multoties non id, quod certius est sequuntur, sed Do[sect. 13]ctorum turbam. Et hactenus praedictus Author, qui, vt vides, decipitur aperte, vt constat ex his, quae diximus supra, ex num. 9. cum seqq.: Ex quibus euidenter probatur, quod solum istud pactum de per se, non sufficit ad arguendum contractum foeneratitium; sed oportet, quod simul concurrant alia, ex quibus foenerandi voluntas valeat deprehendi, vt cum magis communi sententia probarunt Authores omnes relati supra. Deinde quia cum pactum istud de per se illicitum non sit, seu suspectum, nec a iure improbatum, non reddit contractum vsurarium, nec etiam eo animo, eaue cogitatione censetur adiectum principaliter, quam praefatus Author considerauit, sed potius absque vlla fraude, vt iure & facultate sibi a lege concessa quisque vtatur: ex quo nemini censetur iniuria fieri, nec foeneratitij contractus praesumptio desumi potest in dubio, iuxta ea, quae in initio huius capitis dicebamus: maxime cum pactum istud de retrouendendo, in casu praedicto appositum esset in fauorem, & gratiam venditoris ipsius, qui potuit hanc liberalitatem exercere modo suo; nec inde arguitur suspicio fraudis, quippe cum illius nulla alia coniectura interueniat, vt cum aliis obseruauit erudite Decianus dict. cons. 2. num. 135. lib. 1. Praeterea non obstat text. in d.l. 4. tit. 6. lib. 8. nouae Compilationis, quae, vt dixi supra, num. 6. pactum de retrouendendo indistincte non improbat, sed eo dumtaxat casu, quo expressim adiicitur conditio de lucrandis fructibus; tunc enim praesumit lex illa vsuram, & fraudem contractus, ex ratione considerata per Azeuedium, & Felicianum in locis relatis ibi: quod non ita praesumitur, quoties praedicta conditione non expressa dumtaxat tempus exprimitur, post quod redimere liceat; id enim longe distat, & diuersam rationem constituit, qua eiusdemmet Authoris aequiparatio, aut argumentum non subsistit: quamuis enim is, qui eo modo & pacto emit, habeat intentionem interim lucrandi aliquid ex re empta, ob hoc tamen non debet dici committere vsuram, quia haec sua intentio conformis est dispositioni iuris communis, nec de re omnino certa, aut firma, imo & conformis est aequitati naturali, vt latius, atque erudite fundat Berous in d. cap. ad nostram, de empt. & venditione, num. 26. in vers. praeterea falsum esse arbitror, qui eleganter loquitur in proposito, & ipsius doctrina & theorica, concludenter conuincitur praecipua ratio, qua monetur Valascus. Denique in specie, quam ipse Valascus proposuit, torquere deberet eum decisio text. in d. cap. ad nostram, quia ex verbis eiusdem satis aperte deprehenditur, secus dicturum Romanum. Pontificem, si solum proponeretur, venditionem factam cum pacto de retrouendendo, conditione praedicta adiecta: ex quo vt moueretur ad sic dicendum, plures simul concurrentes coniecturas inspexit, vt ex ipsius text. contextura colligi potest, & latius a me probabitur infra: quapropter rectius quidem fecerunt, & non Doctorum turbam, vt dicebat Valascus, sed communes potius, ac veras resolutiones sequuti sunt ij, qui secundum opinionem ipsius, nunquam iudicare voluerunt. Quarto constituo, quod contractus simulatus, vel[sect. 14] fictitius in fraudem vsurarum, multis modis committi[sect. 15] dicitur: & in terminis, quod quinque modis possit committi, ostendit Berous, ad quem statim referendi non animaduertunt, nec re ferunt eum, in d. cap. ad nostram de empt. & vendit. num. 13. per totum: quod vero committatur quatuor modis, post Afflict. & Barbat. dixit Menochius lib. 3. d. praesump. 122. num. 1. Tribus[sect. 16] modis dixit Becius in cons. 52. num. 29. Bertrandus in[sect. 17] cons. 175. column. 2. lib. 2. Mascardus de probationib. tom. 1. concl. 438. num. 12. Hyppol. Riminald. in cons. 260. n. 16. & 18. lib. 3. & in cons. 355. n. 97. & 98. lib. 4. & in cons. 611. ex n. 37. vsque ad n. 47. lib. 6. Inter praedictos modos[sect. 18] primus est qui ad rem nostram pertinet (idcirco praetermittam alios) quando scilicet de vno contractu ad alium simulatio datur, quia vere vnus contractus, puta Mutui, vel Pignoris celebratur, sed expresse alium celebrari, puta emptionis & venditionis simulatur: sic loquitur totus titulus C. plus valere quod agitur, & c.l.[sect. 19] empti fides, C. de contrahenda emptione, & text. in d. cap. ad nostram, de emptione & venditione, & in cap. illo vos, de pignoribus, vt recte aduertit Berous in eodem cap. ad nostram, num. 13. in vers. quandoque, & eum non referens, sic tradit Mascardus de conclus. 438. num. 12. Menochius lib. 3. d. praesumptione 122. num. 1. Et in pro[sect. 20]posito casu, an contractus dici possit simulatus, vel fictitius in fraudem vsurarum, si vnus simularet tantum, & alius non, vel si non constaret quod originalis causa fuerit causa Mutui, vel facta non fuisset mentio de mutuo, aut emptor arbitraretur emere, licet alios existimaret accipere mutuo, tractant Mascard. de probationib. tom. 1. conclus 441. num. 10. & 11. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 33. ex num. 36. vsque ad num. 42. lib. 2. vbi vide omnino & ibid. num. 39. an contractus huiusmodi licitus sit in foro conscientiae.[sect. 21] Quinto constituo, quod contractus vsurarius, vel fi[sect. 22]ctitius, aut simulatus probatur ex coniecturis & praesumptionibus, sic vt aliquando sufficiant etiam leues coniecturae, aliquando, vero vrgentes, aut fortiores coniecturae necessariae sint, nec in hoc certa possit constitui regula, sed Iudex ex suo arbitrio determinare debeat, quae coniecturae sint sufficientes, aut non sufficiant, ita communiter DD. in d.c. ad nostram, de emp. & vendit. & in d.c. illo vos, de pignoribus, & post infinito alios Afflictis decis. 40. num. 19. Cephalus in cons. 198. num. 16. lib. 2. Bursatus in cons. 321. num. 52. lib. 3. & in cons. 153. num. 17. & sequent. lib. 2. Becius in cons 52. num. 46. & num. 51. lib. 1. Hieronymus Gabriel in consil. 74. num. 15. Decianus in cons. 2. a principio, vsque ad numerum 12. lib. 1. & in cons. 104. a princip. lib. 2. Bonifacius Rogerius in cons. 53. num. 27. & 28. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 509. num. 5. & 6. & vide in cons. 9. Mascardus de probationibus tomo 1. conclus. 438. num. 7. & sequentibus, & tomo 3. conclus. 1142. per totam, vbi vide latissime; optime Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 33. ex num. 1. vsque ad numerum 8. & num. 50. vsque ad num. 58. lib. secundo, Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 262. & 263. Menochius lib. 3. praesumptione 122. ex num. 5. vsque ad num. 8. & in cons. 109. num. 7. lib. 2. & de arbitrarijs, lib. 2. centuria 1. casu. 13. & centuria 3. casu 257. vbi cum Baldo admonuit nonnulla, quae ob[sect. 23]seruare debet Iudex, vt pronunciet ex coniecturis contractum esse simulatum, sic & per contrarias coniectu[sect. 24]ras, aut praesumptiones alias constare potest, quod contractus gestus, in veritate fuit contractus verus, aut emptionis & venditionis contractus; & tunc cessant omnes contrariae coniecturae simulationis, & vsurae, & contractus iudicatur secundum naturam emptionis & venditionis, licet si concurreret laesio enormissima vltra dimidiam iusti pretij, contractus veniret rescindendus per benesicium l. 2. C. de rescindenda venditione, vt eleganter annotauit Euerardus in cons. 150. num. 5. & 6. Decianus in cons. 2. num. 161. lib. 1. & cum aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 33. numero 59. & 60. lib. 2. Sexto constituo, contractum vsurarium, fictitium,[sect. 25] aut simulatum in fraudem legis, multis coniecturis probari: siue multas esse, diuersásque coniecturas, & praesumptiones, quae adduci solent ad praesumptionem vsurae, simulationis, aut fraudis, easque aliquando obstare, aliquando vero remoueri, prout negotij qualitas, & rerum circumstantiae patiuntur, & latissime explicarunt Doctores communi ter in d.c. ad nostram, & in dict. c. illo vos. Iac. Mandellus de Alba, in cons. 509. per tot. Ro[sect. 26]landus in cons. 40. per tot. lib. 2. & in cons. 96. per tot. eodem libro. Boerius in cons. 52. per totum, lib. 1. Hieronymus Gabriel in cons. 74. per totum, lib. 1. Mascardus de probationibus, tomo 1. conclus. 439. & seq. vsque ad conclus. 449. Tiberius Decianus in cons. 2. ex num. 1. vsque ad num. 22. & num. 31. 36. & 37. & num. 56. & 65. & num. 83. & sequentibus, & num. 97. & 98. & num. 132. vsque ad num. 137. & num. 176. & 177. volumine 1. vbi commendo, dicit enim quamplurima in hac materia[sect. 27] necessaria, circa praesumptiones & coniecturas admittendas, vel non admittendas, & probationem earum, & distincte explicat, quando simulatio contractus in fraudem vsurarum sit legitime probata, & in cons. 104. per totum, lib. 2. & in cons. 62. per totum lib. 3. & in consil. 23. ex num. 17. vsque ad numer. 23. & in consil 28. ex num. 10. lib. 5. Antonius Galeatius Maluassia in consil. 107. ex num. 18. cum multis sequentibus, Hyppolitus Riminaldus in cons. 62. ex num. 6. vsque ad numer. 21. lib. 1. & in cons. 433. lib. 4. & in cons. 725. lib. 6. Caualcanus decisione prima, ex num. 16. cum multis sequentibus, parte 2. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 2. ex num. 63. vsque ad numer. 135. Camillus Borrellus in cons. 87. per totum, Menochius in cons. 109. per totum, lib. 2. & praesumptione 122. per totam, lib. 3. vbi vide omnino; congerit enim eo in loco viginti & sex praesumptiones, aut coniecturas contractus simulati, & vsurarij, Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 33. per totum, lib. 2. vbi late, & erudite loquitur. Achilles Pedrocha in cons. 36. ex num. 7. vsque ad num. 126. vbi etiam latissime recenset coniecturas quamplurimas, ij omnes, & alij plures Authores, quos consulto duxi praetermittendos, dum tot, tantasque congerunt coniecturas, aut praesumptiones quibus simulatio, aut vsura contractus probari potest, supponunt aperte, aut vere expressim praesentiunt,[sect. 28] non requiri necessario, quod interueniant coniecturae positae d.c. ad nostram, de empt. & vendit. & in d.c. illo vos, de pignoribus, ad conuincendum contractum foeneratitium, sed praeter enumeratas ibi, sufficere, quod aliae aequipollentes coniecturae, vel similes, aut maiorem, vel parem rationem habentes concurrant, quae fraudem aperiant: quoniam si standum esset dictis coniecturis tantum in iure scriptis, non conuincerentur vsurarij, qui de facili tanquam astuti reperirent alios modos contrahendi, vt in terminis cum Laur. de Rodulph. Siculo, Ancharano, & Abbate, sic aduertit Rolandus in cons. 40. num. 23. lib. 2. Gratus in cons. 11. num. 15. in versic. & licet lib. 2. Portius in consil. 1. num. 3. Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter emptorem, num. 65. Hieronymus Gabriel. in cons. 74. num. 21. Decianus in cons. 105. num. 28. lib. 2. Vincentius Carocius de locato & conducto, titulo de vsuris, quaestione 11. num. 7. & num. 25. fol. 226. & 227. Caualcanus decisione prima, ex num. 8. vsque ad numer. 16. parte 2. vbi optime aduertit, quod Doctores tres illas coniecturas, pactum, inquam, de retrouendendo, modicitatem pretij, & quod sit emptor, vel venditor solitus foenerari, non nominant frequentius, quam alias, per modum limitationis, aut restrictionis, vt semper, & necessario illaemet tres adesse debeant ad conuincendum contractum foeneratitium, sed per modum exempli & demonstrationis, sic vt sufficiat, si aliae aequiualentes, vel apene fraudem detegentes concurrant. Addiderim ego libenter, neque etiam esse de mente Pontisicis Maximi, in d.c. ad nostram, & in d. c. illo vos, ad coniecturas ibi positas se restringere, sic vt ex alijs similibus, vel maioribus, aut aequipollentibus, contractum non damnaret, si hae propositae fuissent, aut si constaret sibi, quod coniecturae aliae eandem rationem habentes interuenissent: sed ex illis contractum damnasse eundem Pontificem maximum, quia vere interuenerunt in casibus, de quibus ibi agebatur. Ratio autem eorum iurium, quod plus valere debeat, quod agitur, quam quod simulate concipitur, ne etiam cuique dolus suus patrocinari debeat, aut vsuris, & in honestis lucris via aperiri; ita generalis est, & recte considerata, vt quoscunque alios contractus, & quascunque alias coniecturas sufficientes ad simulationem praesumendam comprehendant, vt ex serie eorundem iurium non obscure deduci valet. Septimo constituo, pacti de retrouendendo nomina[sect. 29]tionem, apud omnes iuris Interpretes probatissimam esse, & receptissimam, & seruari posse, cum valide contractui venditionis accedere possit pactum huiusmodi, & nihil repugnet; vere tamen nullam legem esse ciuilem,[sect. 30] aut canonicam de tali pacto loquentem, vt non male contendunt Cagnolus in d.l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem num. 16. Ioannes Corrasius miscellan. iuris ciuilis, lib. 3. cap. 9. num. 1. Alexander Raudensis decis. 16. num. 176. & 179. nec dissentiunt Couarr. Decianus, & Caldas Pereira, vt statim videbimus; nam in primis in d.l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit, ne ver[sect. 31]bum quidem est de pacto de retrouendendo, vt male intellexerunt Doctores communiter, sed tantum de restituenda re pro eodem pretio; quae inter se non parum differunt, vt ostendunt Corrasius d.c. 9. num. 1. & Cagnolus in dict l. 2. num. 12. Raudensis vbi supra, ex num. 176. Deinde in dict. cap. ad nostram, de emptione &[sect. 32] venditione, similis omnino pactio est, nec loquitur ille textus in pacto de retrouendendo, sed restituendo rem & pretium: quod patet ad oculum, nam inter emptorem & venditorem conuentum est, quod si venditor pretium reddidisset, aut obtulisset, res vendita illi restitueretur; quod pactum, vt dixi, longe distat a pacto de retrouendendo, vt aduertunt Corneus in cons. 4. lib. 1. Ruinus in cons. 16. num. 11. libro 4. Cagnolus in d.l. 2. C. de pactis inter emptorem, num. 14. Corrasius Miscellan. lib. 3. dict. c. 9. num. 1. in versic. omninóque. Couarruu. variarum resolutionum. lib. 3. cap. 8. num. 4. columna 3. in versiculo, praesertim quod in eiusdem decretalis specie. Decianus in cons. 2. num. 133. lib. 1. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, sua facilitate, num. 60. in vers. & re vera si aduertamus. Denique in dict. c. illo vos de[sect. 33] pignoribus, diuersa omnino pactio adiecta fuit venditioni, vt constat ex illis verbis: Cum venditioni praedictae talis adiecta fuerit conditio, vt si a tempore contractus vsque ad duos proximos annos praefato T. emptio displiceret G. pater H. ab inde vsque ad annum. vigesimum, sex libras (perceptis fructibus computatis in ipsis) dare deberet: Imo,[sect. 34] & vltra praedictos Authores, neque leges Regiae huiusce pacti de retrouendendo mentionem faciunt, sed potius loquuntur in pacto de restituenda re vendita, vt aperte deprehenditur ex verbis l. 42. in principio, titulo 5. partita 5. & in lege. 4. titulo 6. lib. 8. nouae collectionis Regiae: & sic videtur intelligere Gregorius Lopez in summario dict. l. 42. partitae, in hunc modum scribens: Pactum appositum de restituenda re vendita, quandocunque pretium daretur, est seruandum, &c. Quod si dixeris, verbum positum in dictis iuribus, restitutionem denotare;[sect. 35] tamen quia restitutio huiusmodi mediante retrouenditione fit, dici posse pactum de retrouendendo, vt plerique respondent, qui communem opinionem sustinere, contendunt: adhuc procul dubio remanet dubium ex[sect. 36] his, quae respondens rationibus communis sententiae, non male considerauit Cagnolus in dict. l. 2. C. de pactis inter emptorem, num. 14. 15. & 16. qui num. 12. inter[sect. 37] pactum de retrouendendo, & de restituendo rem pro eodem pretio, de quo agit text. in d.l. 2. & in dict. cap. ad nostram, eam differentiam constituit, quam cum Aretino probauit etiam Corrasius Miscellan. iuris ciuilis, lib. 3. cap. 9. in principio. Alexander Raudensis decisione 16. num. 176. & 179. quod pactum de retrouendendo nudum continet factum, ita quod emptor precise retrouendere non cogitur, sed liberatur soluendo interesse, per text. in l. stipulationes non diuiduntur, in versic. Celsus ff. de verbor. obligat. Pactum vero de restituendo rem restituto pretio, causam bonorum continet, idest, dominij transferendi, & si restituendae rei facultas adest, praecise ad restituendum quis adstringitur: Quae tamen[sect. 38] differentia mihi nullo pacto placere potest, etsi iuxta mentem communis sententiae procedat; & ad sic dicendum moueor principaliter ex his, quae scripsi c. 13. lib. 1. num. 14. vbi obligationem facti praecisam esse, cum ' faciendi facultas adest, defendi, & alios Authores sic tenentes retuli. Nec etiam hodie probari posset post decisionem l. 42. titul. 5. partit. 5. in illis verbis: Dezimos que si tal pleito fuere en la vendida, que debe ser guardado, & ibi: E si pena non fuesse puesta en el pleyto, entonze el comprador es tenudo de tornar la cosa en todas guissas si es en su poder, e si en su poder non es, debe de pechar al vendedor todos los danos, e los menoscabos, quart le vinieren, porque no torno aquella cosa, que assi auia vendido, & ibi Gregorius Lopez verbo, de tornar, si animaduertit in summario eiusdem legis, & dicit, quod emptor non liberatur soluendo interesse: quod etiam in terminis iuris communis verius crederem, licet Corneus, Cagnol. Aretinus, Socinus, Alexander Castrensis, Neuizan. & alij, ac cum illis Alexander Raudensis, decisione 16. num. 119. & 180. contra tenuerint: Socinus tamen & Gozadinus, ac cum illis Petra de fideicommissis, quaestione 8. num. 197. hanc nostram opinionem tuentur, nec inter pactum restituendi, aut retrouendendi differentiam constituunt, indistincte potius compelli promissorem ad retrouendendum affirmant. Octauo constituo, totius huius materiae dilucidam,[sect. 39] & veram explicationem pendere ex veta interpretatione text, in cap. ad nostram, de empt. & vendit. & in c. illo vos, de pignoribus, qui sunt fundamentum huius tractatus, ac de intellectu eorum eleganter tractasse, & varias interpre[sect. 40]tationes cumulasse in multis locis, (alijs praetermissis, quos referam quaestione sequenti) Beroum, & Burgensem in d.c. ad nostram, Nauarrum in repetitione c. final, num. quarto de vsuris, & in repetitione capit, primi, numero decimo quarto quaestione tertia. Couarr. variar, resolut. libro tertio capit, octauo numero quarto per totum, & cap. 9. num. 1. & 2. per totum. Rolandum in cons. 58. num. 10. in fine, lib. 4. Cagnolum in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, num. 50. vsque ad num. 53. vbi vide omnino, Tiberium Decianum. in cons 2. num. 10. & num. 132. 133. & 134. & num. 176. & 177. lib. 1. Aluarum Valascum consultatione 41. in finalibus verbis, in versiculo, similiter. Caldam Pereiram Lusitanum. in l. si curatorem habens, verbo, sua facilitate, num. 59. 60. & 61. Hyppolitus Riminaldus in cons. 218. num. 116. & num. 142. vsque ad num. 148. lib. 2. Caualcanum. decis. 1. num. 74. part. 1. Menochium lib. 3. praesump. 122. num. 38. & 39. Ioan. Vincent. Hondedeum incons. 33. num. 40. & 41. & num. 70. lib. 2. Alexand. Raudensem de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 241. & 4. seqq. D. Felicianum de Solis, qui praedictos Authores non refert, de censibus, libro 1. cap. 6. numero, decimo tertio ad finem, & numero decimo quinto per totum, Ludouicum Molinam e Societate Iesv Religiosum de iustitia & iure, tractatu secundo, disputatione 375. columna 6. folio. 789. in vers. quamuis autem maior horum omnium: & aliorum quamplurimorum scriptis attenté, saepéque reuolutis, veram speramus dictarum Decretalium interpretationem allaturos. Antea tamen accedamus ad indagationem vulgatae equidem, & mille in locis agitatae, sed nondum absolute, aut distincte satis, vt arbitror, explicatae quaestionis; ex illa enim & verus dictorum iurium intellectus pendet, & placita communia Doctorum, pariter & mentes eorum facilius percipi valent: Quaestio[sect. 41] autem in hoc consistit, an scilicet pactum de retrouendendo cum pretij rei emptae modicitate, faciat contractum simulatum censeri, & factum in fraudem vsurarum, hoc est contractum fuisse pignoris, aut mutui, an vero tria simul concurrere debeant, pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & quod emptor solitus sit foenerari? Et in primis, quod duo sufficiant ad arguendum[sect. 42] contractum foeneraritium, pactum de retrouendendo, & modicitas pretij, voluit Glossa in cap. conquestus de vsuris, & sequuti sunt infiniti Authores, quos summatim referam, quia praecitantur ab aliis, Panormitanus ibid. & in d. cap. ad nostram de empt. & vendit, num. 4. & in cons. 76. lib. 1. Innocentius, Ioannes Andreas, Anton. Butrius Ioan, de Anania, & Ioannes Imolens. in eodem cap. ad nostram, Ambrosius de Vignate in cap. salubriter de vsuris, & ibid. Andreas Siculus, & in cons. 51. lib. 1. Archidiaconus, Hostiensis, Albericus, Antonius Rosellus, Ioan. de Castellio Episcopus Vicentinus. Signorolus. Benedict de Plumbi, Fulgosius, Bernard. Gofredus, Speculator, & Thadeus de Vicomercato, Prosdocisimus de Comitibus, Ioan.Franc, de capitibus listae, Henricus de Alauio, Alex. Castrensis, & Bened. quos omnes cumulat Veronen. in tract, desimulat. contractuum in 6. casu, addens Collegium Mediolanense, pariter & Papiense sic consuluisse, & Alber, se coram magnis peritis sic obtinuisse. Christophor. de Castel. in cons. impresso post tractat. maleficiorum Bonifacio Vitalini, Alex, ipse addens Bald. & Panor. sic tenuisse, Barbatia, Abbas, Anton. Burg. Angelus, Roman. Guido Papae, Bald. Nouellus, Iacob. de Puteo. Lancel. Decius, Mandos. Gratus, Cassiod. Afflict. Corn. Bertran. Bart, de Capua, Thom. Ferrat. Paris. Ambros. Vignat. Calcan. Dominicus de Sanct. Geminiano, Ioan, de Aueraria, Cotta, Ioan. Bapt. Lupus, Iacob. a sancto Georgio, Grammaticus, Craueta, Capra, Chassan. Natta, Socin. iun. Riminaldus senior, Michael Grassus, Viuius, Emanuel Suarez, Card. Albanus, & Moderni Galli, quos omnes in vnum recensuit, & hanc partem constanter defendit Hyppolit. Riminald. in cons. 218. ex num. 122. vsque ad num. 147. lib. 2. & ante ipsum, maiorem partem praedictorum Authorum congessit Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, num. 50. qui dicit, quod maiori studio quam antea chartis reuolutis, enumeratisque, & ponderatis Doctoribus inuicem contrariantibus, hanc opinionem magis communem esse, fatendum est, vt etiam fatetur, & amplectendam tanquam magis salutiferam animae: dicit Rolandus in cons. 40. num. 13. & numero 21. & num. 24. & in cons. 96. num. 19. & 20. lib. 2. Caesar Vrsillus ad Afflictum decision. 65. Beneuenutus Stracha in addition. ad Crauetam, in consil. 156. Philippus Decius in cons. 692. Antonius Gomezius tomo 2. variarum, c. 2. num. 27. Aluarus Valascus consultatione 70. num. 6. vbi dicit hanc opinionem approbatam constitutione Regia Portugalliae, quae etiam quando venditio fit iusto pretio, iudicat contractum esse vsurarium, si homo est solitus foenerari. Franciscus Becius in consil. 52. num. 47. Ludouicus Bologninus ad Ananiam in cons. 48. Gerardus Luppus, & alij, quos adducit Mascardus de probationibus, tom. 1. conclusione 447. num. 30. secundo, 3. & 4. qui tamen in hac opinione firmiter non insistit, sed intelligit declarandam, vt ibidem declarauit num. 7. Verum receptissimam esse sententiam cum alijs multis dixit Menochius lib. 3. praesumptione 122. num. 3. quamuis ipse aliter sentiat, vt dicetur infra, Ioannes Corrasius Miscellan. iuris ciuilis, lib. 3. c. 9. num. 8. qui magis in hanc opinionem inclinat: quam etiam crebrius sequuti sunt Camerae: Imperialis Assessores, veluti securiorem, & communiorem, vt firmat Minsingerus singularium obseruationum, centuria 3. obseruatione 62. quamuis ipse Didaci Couarr. sententiam sequutus, Doctorum contrarietatem componendam esse arbitratus fuerit, vt infra dicetur: & crebriorem opinionem appellat Achilles Pedrocha in cons. 36. num. 82. magis communem, ac receptam Bonifacius Rogerius in cons. 53. n. 12. lib. 1. Arisminus Tepatus variar. lib. 2. fol. 124. Videamus nunc, quae sint praecipua huius sententiae fundamenta: & quidem Thomas Ferrarius in cautela[sect. 43] 17. nonnulla adducit, quae Doctores alij ante eum tradiderant: vnum Couarr. variar. resolutionum. lib. 3. cap. 8. num. 4. tria Cagnolus in d.l. 2. C. de pact, inter emptorem & venditorem num. 50. in versic. fundatur principaliter: vnum Roland. in cons. 40. num. 22. lib. 2. duo Hippolyt. Riminald. in cons. 218. num. 138. & seq. lib. 2. vnum Cald. Pereira in l. si curatorem habens, verb. sua facilitate, n. 60. duo D. Felicianus de Solis de censib. lib. 1. c. 6. n. 13. in vers. pro qua opinione solet, & nouissime omniú pro hac opinione vnum dumtaxat fundamentum expendit And. Fachin. controu. iur. lib. 2. c. 12. in vers. fundament, huius sententiae, fol. 151. idque deducit ex[sect. 44] text. in d.c. ad nostram, de empt. & vendit. In effectu autem ad sequentia debent eorum omnium fundamenta reduci. Primum deducitur ex text. in d. cap. illo vos, de pignoribus, prout eum communiter expendunt Doctores: sed vereor quidem ne decipiantur, quoniam quaestio praedicta procedit in contractu emptionis cum pacto de retrouendendo, data modicitate pretij; termini autem illius textus penitus sunt diuersi, atque in eo plura alia concurrebant, vt mox dicetur, & cum iudicio aduerunt Cagnolus in d.l. 2. n. 52. in fine. Couarru. variar. resol.[sect. 45] lib. 3. p. 9. n. 2. & 3. Tiber. Decianus in cons. 2. n. 177. lib. 1. Secundum deducitur ex text. in d. cap. ad nostram, de empt. & vendit. illum hoc modo inducendo; nam textus inquit, re vera contractum fuisse foeneraritium, quod inquit patere ex eo, quod factum fuit pactum de retrouendendo cum modicitate pretij, quae vix dimidiam iusti pretij tangebat, & consequenter Romanus Pontifex in his dumtaxat qualitatibus videtur se fundare, & non in aliis, vt Antonius Burgos contendit in eodem cap. ad nostram, num. 47. & illum sequutus Hyppol. Riminald. in cons. 218. num. 142. & 143. lib. 2. nec videtur ab eis dissentire Menochius lib. 3. praesumpt. 122. num. 138. & 139. vere tamen ille text. retorqueri debet in contrariam partem; tum quia in eo vltra praedictas duas coniecturas, erant & aliae, quae non leuiter mouebant animum Romani Pontificis, imo prae oculis eius maxima inconsideratione habebantur, vt post Caepolam tradiderunt Cagnolus in d.l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit, num. 52. in vers. non obstat, Couar. variar. lib. 3. d. cap. 8. num. 4. Caldas in d.l. si curatorem habens, verbo, sua facilitate, num. 60. Decianus d. cons. 2. num. 132. & 133. & 234. & num. 176. & 177. lib. 2. & nullo ex his relato, D. Felicianus de Solis de censibus, lib. 1. cap. 6. num. 13. in fine. Tum etiam, quia pactum de retrouendendo erat conceptum, vt ante septennium venditor non posset redimere, sed a septennio vsque ad nouennium, vt dicitur in illo texto: ex quo pacto clare apparebat, quod emptor volebat esse certus de lucro suae pecuniae ex perceptione fructuum per dictum septennium, & quia pretium solutum vix dimidiam iusti pretij contingebat, erat etiam certus emptor quod si venditor non redimeret a septennio vsque ad nouennium, ipse lucrabatur residuum valoris; ex quibus oritur ibi praesumptio contractus foeneratitij, atque ita non potest textus ille ita simpliciter, aut indistincte allegari in fauorem sententiae praedictae, vt optime aduertit Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 33. num. 40. lib. 2. Nec valet dicere, quod Romanus Pontisex in eo textu, se non fundauerit in petitione mutui, neque; in aliis qualitatibus, sed dumtaxat in his duabus, qui. bus praedictae sententiae sequaces mouentur: id enim & repugnat verbis Decretalis illius, & aperte conuincitur per Beroum ibid. n. 26. in vers. quae induct. vt statim dicetur. Tertium fundamentum consistit in hoc, quod ita tenendum sit propter authoritarem Glossarum, & Collegiorum, de quibus supra, quae magna est. vt probat Riminaldus dicto cons. 218. ex num. 139. lib. 2. Caeterum facile respondetur rationi huic, fatendo, Glossae, & Collegiorum authoritatem magnam esse, & probabilem, non autem necessariam, nec coacte sequendam; maxime vbi in contrarium & iura extant, & rationes fortissimae, ac etiam grauissimorum, multorumque Virorum Authoritates, vt statim videbimus.[sect. 46] Quartum denique fundamentum eo tendit, quod in proposito casu non sit vera venditio, sed Mutuum sub dictis contractibus palliatum, siue quod de ilio contractu iudicari debeat vt de pignore, cui magis adaptari videtur; quoniam pignus datur pro minori quantitate, quam valeat, vt per Doctores in cap. significante, de pignoribus, & restituto pretio illud redimere licet, l. si rem alienam, §. omnis, ff. de pignoratitia actione: ideo non debet attendi figura contractus, sed quod vere partes inter se agere voluerint, & ita argumentatur Rolandus in cons. 40. num. 22. lib. 2. Sed respondetur, rationem praedictam militare, quando constare potest sub contractu emptionis & venditionis Mutuum palliatum interuenisse, ac in fraudem vsurarum, contrahentes emptionem & venditionem simulasse; tunc enim potius attendi debet, quod vere actum est, quam id, quod simulate conceptum fuit. Caeterum ex pacto de retrouendendo, nulla fraus, nulla vsura deprehendi valet, cum id valide & lege ipsa approbante contractui emptionis adiiciatur, vt supra dixi, & in terminis adnotauit Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 33. num. 64. & 63. lib. 2. nec etiam ex modicitate pretij, quae a lege non improbatur, nec arguit contractum foeneratitium etiam alijs concurrentibus, nisi quando illud est valde tenue respectu valoris rei, aut cum aliae coniecturae concurrunt, vt per Abbatem in d.c. ad nostram, in secundo casu, Gratum in consil. 157. num. 5. lib. 2. Iasonem in cons. 151. num. 2. in fine, lib. 4. & dicemus infra in quarta opinione. Vnde ex praedictis duobus non debet suspicio vsurae deduci, nisi alia concurrant, ex quibus fraus arguatur. Et per haec[sect. 49] habebis responsum ad alia similia fundamenta, quae Authores huius partis ponderarunt communiter: vt sic appareat, nihil pro illa adduci, quod vere vrgeat, aut quod non sit dissolutum, nec fuisse antea disceptationem hanc ab vllo Recentiorum sic digestam, aut diminutam videbis. Vnde succedit secunda opinio, quod imo haec duo,[sect. 50] pactum scilicet de retrouendendo, & modicitas, aut iniustitia pretij non sufficiant ad arguendum contractum foeneratitium, nisi & tertium accedat, nempe quod emptor solitus sit foenerari, vel alia coniectura, aut circumstantia interueniat: quam opinionem tenuerunt Antiqui nonnulli, cum quibus sic consuluisse dicit Berous in d.c. ad nostram, de emptione & venditione, num. 26. ad medium, Iacobus de Arena, Cinus, Ioannes Andreas, Ancharanus, Cardinalis Zabarella, Baldus, Albericus, Salicetus, Fulgosius, Castrensis, Angelus, Comensis, Romanus, Abbas, Anania, Butrius, Cardinalis Florentinus, Rodulphus, Laurentius de Pinis, Alexander, Caepola, Corneus, Angelus, Aretinus, Calcaneus, Guido Papae, Fabianus de Monte, Hostiensis, Socin. senior, Bertran. Decius Afflictis, Ferratius, Boerius, Socinus iunior, Paris. & Ruin, quos longa serie referunt, & sequuntur, & hanc opinionem veriorem dicunt Tiraquellus de retractu conuentionali, in praefatione, num. 5. Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, num. 50. ad finem, Natta, Conrados, Antonius ab Alexandro, Iason, Crotus, Neuiz, Osascus, Rolandus, Pancirolus, Bellamera, Mansuerius, Iacobus Nouellus, & alij multi, quos congesserunt Hyppol. Riminald. in cons. 218. ex num. 108. vsque ad num. 116. lib. 2. qui contra defendit ex num. 122. vt supra dixi, Menochius in cons. 358. nam. 1. lib. 4. qui hanc opinionem receptiorem, & veriorem dicit, & num. 2. Profitetur in finalibus verbis, quod si diligenter Authores omnes enumerentur, haec est magis recepta opinio, & aperte videtur sequi hanc partem Menochius ipse de arbitrarijs, lib. 2. centuria 3. casu 217. num. 3. vt agnoscit lib. 3. praesumptione 122. num. 3. ibi: Et hanc visus sum sequi, Cumanus in cons. 184. Gozadinus in dict. l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit. num. 30. Ioannes Cephalus in consil. 289. num. 36. lib. 2. & in cons. 496. num. 48. lib. 4. late Berreta in consil. 114. Tiberius Decianus in consil. 2. ex num. 15. & num. 176. lib. 1. quamuis contra tenuerit, sibimetipsi contrarius in consil. 104. num. 13. lib. 2. Rolandus sibi contrarius in consil. 96. num. 19. & sequentibus, lib. 2. & in consil. 58. num. 10. & sequentibus lib. 4. Senatus Pedemontanus teste Osasco decisione 41. & 42. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, sua facilitate, num. 6. Calcaneus in cons. 85. Mascardus de probationibus, tom. 1. conclus. 447. num. 1. & 9. vbi modificat, & declarat eam, Franciscus Bursatus, in consil. 153. num. 33. & 34. lib. 2. & in consil. 117. n. 12. lib. 1. Ant. Galeat Maluassia in cons. 106. n. 18. & in cons. 107. n. 1. & sequent. Ioan. Vincent, de anania allegat. 83. num. 3. qui dicunt hanc esse veriorem, & magis communem opinionem, & quod plures numero, & pondere, ac nomine celebriores amplectuntur eam, Gamma in decisione 138. numero 1. qui dicit de iure communi tria interuenire debere, quae superius retulimus, duo solum de iure regni Portugalliae, & Additionator eius ibidem, in hanc partem magis inclinat, nec contrariam probat, nisi paruitas pretij sit notabiliter exigua, quando venditor non est solitus foenerari, sin minus quod debent alia indicia concurrere; huic etiam sententiae videtur magis accedere Borgninus Caualcanus decisione 1. ex num. 7. vsque ad num. 16. parte 2. Hyppolit. Bonascos, Cost. Ioannet. & alij, quos adducit Vincentius Carocius de locato, & conducto, titulo de vsuris, quaestione 11. num. 4. & num. 6. vbi expressim videtur hanc probare opinionem, eamque magis communiter probatam testatur Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 31. num. 68. lib. 1. & in consil. 33. num. 66. lib. 2. Alexand. Raudensis de annalogis. lib. 1. cap. 30. num. 255. & magis veram inquit Hieronymus de Caeuallos, qui praefatos Authores non vidit, practicarum commun, quaest. 224. in fine; adduxit autem pro secunda[sect. 51] hac opinione, fundamenta septem Caepola de simulatione contractuum, ex num. 102. quae retulit Menochius lib. 3. dicta praesumptione 122. ex num. 33. vsque ad num. 40. & in effectu ad ea reducuntur rationes Cagnoli in d.l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit, num. 51. & 52. in principio. Hyppolit. Riminald. in consilio 218. ex num. 115. cum sequentibus, lib. 2. Antonij Galeatij Maluassiae in consil. 106. a principio, vsque ad num. 7. & in consil. 107. ex num. 1. vsque ad num. 7. Ioannis Vincentij Hondedei in consil. 33. ex num. 22. lib. 2. Quae omnes in id principaliter tendunt, quod contra[sect. 52]ctus in dubio verus, & non fictus iudicandus sit, & talis, qualem eius prima facies ostendit, & quod in dubio standum est instrumento, nec in dubio praesumendum est, quod contractus sit simulatus, illicitus, aut vsurarius. manifeste euincatur, & quod contraria opinio nullo iure probatur, quoniam Canones, qui ad hoc allegantur, nempe c. ad nostram, de empt. & vendit. & c. illo vos, de pignoribus, id non probant vt superius dixi, & statim probabitur; pro hac veto velut expressa sunt iura, ac etiam fortissima fundamenta, vt statim dicetur, & his rationibus quamuis respondere conetur Meno[sect. 53]chius, & in effectu respondeat lib. 3. d. praesumptione 122. num. 33. vsque ad num. 38. & ibidem tacuerit Rolandum in cons. 40. lib. 2. vbi ex num. 38. vsque ad num. 44. eodem modo, quo Menochius, respondet, & adducit eas ibidem ex num. 1. cum sequentibus, tamen solutiones illius, praefatae sententiae non obsunt, propterea quod libenter fatemur, verum esse, quod dicit Menochius ipse, & ante illum Roland, vbi supra, num. 38. nempe praedicta procedere, quando in contrarium non extant coniecturae contrariae, aut quando aliter non constat de simulatione, aut vsura, vel cum obiicitur contra instrumentum de fraude, aut de foenore; negamus tamen in specie proposita extare coniecturas contrarias, quae sufficiant, aut de simulatione legitime constare, siue contra instrumentum valide obiici, nisi vltra modicitatem pretij, & pactum de retrouendendo, aliae coniecturae concurrant, quae simulationem, aut fraudis suspicionem inducant, nec ex capite procedit praefata solutio, siue non est authoritate destituta; in primis enim probatur ex sententia communi relata supra, ex num. 50. quae intrepide affirmat, quod modicitas pretij cum pacto de retrouendendo non sufficiat. Deinde, quia contraria opinio relata supra ex num. 42. cum sequentibus, nullo iure fulcitur, nec etiam valido argumento, vt ibidem dixi, quicquid aliter, sed male quidem contendat Menochius. Praeterea, quia negari non potest, quin pactum de retrouendendo de se prohibitum non sit, imo approbatum a lege, vt superius ostendi; emptio item pro minori pretio quam res valeat, non improbatur, l. in causae, §. idem Pomponius, ff. de minoribus, l. 2. C. de rescindenda venditione, c. cum dilecti, & cap. cum causa, de empt. & vendit. Ergo ex duobus licitis non potest nasci nisi licitum, vt ait Philosophus, & recte in proposito aduertit Cagnolus in dict. l. 2. C. de pactis inter emptorem, & venditorem, num. 52. in versiculo, Tertio, quia pactum, & eo non relato, Doctor Felicianus de Solis de censibus, lib. 1. cap. 6. num. 13. ante finem, eo praecipue, quod foeneratores etiam probos ac iure permissos contractus aliquando faciunt, vt cum alijs notauit Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 12. ante finem, versiculo, Quarta est sententia. Sunt etiam vltra fundamenta praedicta adducta supra,[sect. [54]] num. 51. & 52. duo iura de iure Canonico, quae fortissime vrgent: in primis text. in c. ad nostram, de empt. & vendit. vbi ad arguendum contractum foeneratitium, non modo tres, sed etiam quinque coniecturae, aut praesumptiones concurrebant simul. Primó, quia venditor requisierat emptorem de mutuo, illeque mutuum a venditore petitum negauit, & ex ea causa coactus fuit venditor vrgente inopia, & sic apparebat animus recipiendi mutuo, non vendendi. Item & secundo, quia asseritur, quod re vera contractus fuit simulatus, & quod in veritate contractus vsurarius agebatur. Item & tertio, domos, & oliuas venditas fuisse ab eo modico pretio, quod vix dimidiam iustae aestimationis tangebat, & apposita pactione pacti retrouendendi. Item & quarto, quia pactum de rettouendendo erat conceptum, vt ante septennium venditor non posset redimere, sed a septennio vsque ad nouennium, vt dicitur in illo textu: ex quo pacto maxima suspicio oriebatur, quod emptor ipse in quemcunque euentum, volebat esse certus de lucro suae pecuniae ex perceptione fructuum per dictum septennium, sic vt vltra sortem omnino habiturus esset praecipuos septem annorum fructus; erat etiam certus emptor quod si venditor non redimeret a septennio vsque ad nouennium, ipse lucrabatur residuum valoris, vt inquit Ioan. Vincent. Honded. referendus statim, & consequenter, vt solus Decianus animaduertit, quem illico referam, pactum illud dupliciter restringebat potestatem redimendi. Primo quia venditor ante septennium non poterat redimere. Secundo, quod similiter post nouennium numquam poterat redimere; adeo quod facultas redimendi erat tantum per biennium post transactos septem annos. Denique & quinto, quia ibi dictum fuerat, quod si venditor pretium reddidisset, aut obtulisset, res vendita illi restitueretur; quod verbum restituere, non signisicat venditionem, sed potius mutuum, vel pignus, cuius ea est natura, vt sine noua conuentione oblato pretio res pignorata debitori restituatur, l. si rem, §. omnis, ff. de pignoratitia actione. Quocirca cum Romanus Pontifex dixerit, quod contractus ille praesumitur foeneratitius ex coniecturis relatis: sequitur necessario dicendum, quod saltem ibi concurrebant tres coniecturae, nempe pretium modicum, pactum de retrouendendo, & quod emptor non reneretur retrouendere elapso termino, & ita expendunt illum text. sic intelligentes cum Authores sequentes, Ioannes Corrasius Miscellan. turis ciuilis, lib. 3. cap. 9. num. 2. qui non ita explicite superiores coniecturas enumerar. Cagnolus in d.l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit. num. 52. in versiculo, non obstant. Didac. Couar. variar. resolut. lib. 3. c. 8. num. 4. in versic. Sed si exactius pensitemus, vbi quatuor illas coniecturas eleganter considerauit, suppresso tamen Caepolae nomine, qui antea sic adnotauerat, vt dicit Menochius, & easdem quatuor coniecturas refert lib. 3. d. praesumptione 122. num. 38. & 39. Tiberius Decianus in cons. 2. num. 132. in fine, & num. 133. & 134. & num. 177. lib. 2. qui exacté magis quam caeteri, praefatas coniecturas enumerauit. Et quamuis Menochius vbi supra, num. 39. eum[sect. 55] arguerit, quod dixerit se aduertere ad vnum ad quod neminem legit aduertisse, vere tamen argui non debet, propterea quod Decianus ipse non dixit, ad tertiam illam, aut quartam coniecturam neminem aduertisse, sed aliud diuersum, ad quod re vera nullus aduertit, nempe quod pactum illud dupliciter restringebat potestatem redimendi, prout supra retuli. Quatuor etiam coniecturas praefatas recensuit Cald. Pereira in l. si curatorem habens, verbo, sua facilitate, num. 60. D. Felicianus de Solis tractatu de censibus, lib. 1. cap. 6. num. 13. ad finem, qui nullum ex praedictis refert, nec ita enumerat superiores coniecturas. Ioannes Vincent. Honded. in consil. 33. num. 40. lib. 2. Ludouicus Molina e Societate Iesv Religiosus de iustitia & iure, tractata 2. disputat. 375. colum. 6. in versic. quamuis autem maior, fol. 789. qui quatuor easdem coniecturas adduxit, & Couarr. retulit. Verumenimuero Authores nonnulli, & nomine qui[sect. 56]dem, & rei veritate grauissimi, vt praedictae Decretalis vim effugiant, non dubitarunt asserere, text. in d.c. ad nostram, potius opinionem optimam relatam supra ex num. 42. quam secundam hanc probare, contendentes, quod licet R allegauerit ab initio mutuum petijsse, postea tamen quando dixit contractum esse foeneratitium, nixus est dumtaxat in pacto de retrouendendo, & in pretij modicitate: & expendunt verba illa: Quod patet ex eo, quod creditor debitori promi sit, quod quandocunque a septennio vsque ad nouennium daret sexaginta vncias Tarinorum, quae vix dimidiam iusti pretij contingebant, domos restitueret, & oliuas: Summusque Pontifex audito casu mandat, quatenus si res ita se habet, domos, & oliuas restitui, non obstante instrumento venditionis in fraudem Canonis aduersus vsurarios promulgati confecto. Nec se fundat in alijs circumstantijs, sed in duabus duntaxat, nempe in pacto de retrouendendo, & in modicitate pretij; aliae enim circumstantiae licet fuerint allegata, & propositae, non tamen fuerunt probatae, & sic in consideratione esse non debent: Quomodo intelligunt illum text. Authores moderni, vt refert Berous, in eodem c. ad nostram, num. 26. in princip. & tuetur ibidem Antonius Burg. num. 47. Hyppol. Riminald. in consil. 218. num. 142. lib. 2. & refert Cagnol. in d.l. 2. C. de pactis inter emptor. & venditor. num. 52. in versiculo, sed etsi, in principio, qui etiam dicunt, non obstare, quod text. ille dixerit, quod emptor non tenebatur retrouendere nisi post septennium vsque ad nouennium, & quod sic videatur etiam in eo se fundare Romanus Pontifex: quia respondent, id nihil euincere, propterea quod existimant ipsi, differentiam non esse, an de septennio conuentum non esset, sed de anno, aut de mense, vel etiam simpliciter, quia semper emptor dicitur habere spem lucrandi aliquid vltra sortem; & sic nihil interesse, an fuerit factum pactum, prout factum fuisse dicitur in illo text quo casu apparet expresse, emptorem ipsum pro certo voluisse fructus illorum annorum lucrari: an vero pactum sit adiectum reuendendi simpliciter aut infra certum tempus ad libitum venditoris, quia tunc licet non adsit dicta spes certa, & indubitata; tamen adest saltem spes de lucrando interim fructus aliquos temporis alicuius incerti: quod incertum ab vsura non excusat, per text. in c. consuluit de vsuris, ibi: Nihil inde sperantes: & notatur in c. finali, de simonia, & in hoc constanter insistunt Antonius Burgos in d.c. ad nostram, num. 47. & Riminald. in d. cons. 218. num. 143. Nec satisfaciunt Recentiores, vt videre licet penes omnes vsque ad praesentem diem Scribentes. Ego tamen longe verius crediderim, obseruanda esse[sect. 57] in proposito nonnulla: in primis instineri non posse, quod praefati Authores dicunt, nempe, quod Romanus Pontifex non se fundauerit in qualitate petitionis mutui; nam imo se in illa fundauit vt superius dixi, tum: quia in d.c. ad nostram, a principio, vsque ad versiculum, quia igitur, proponitur, & narratur factum, atque allegantur ea, quae adducebantur ad arguendum contractum foeneratitium; narratur enim petitum fuisse mutuum, item creditorem voluisse emere cum pacto de retrouendendo post certum tempus, & vsque ad certum tempus, & emptionem factam fuisse modico adeo pretio, quod vix dimidiam iustae aestimationis contingebat, & dum dicitur in textu. Quod patet ex eo, &c. haec sunt verba narratiua Papae, qui inde in versiculo, Quia igitur, dispositiue loquendo inquit, quod si res ita se habeat, hoc est, quomodo fuit narratum; & sic omnia complectitur, res sunt restituendae, &c. Praeterea, vt melius quidem, atque subtiliter agnouit Berous in eodem c. ad nostram, num. 26. in versic. quae inductio & declaratio, cum ex inspectione instrumenti, de cuius tenore notitiam habuit Romanus Pontisex, constaret ipsi de venditione facta pro modico pretio, & de pacto de retrouendendo post certum tempus: necessario sequitur, quod verba illa, Si res ita se habet, referenda sint ad id, quod fuit propositum de petitione mutui facta, quae ex instrumento constare non poterat: & consequenter Romanum. Pontisicem ita se fundasse in illa qualitate petitionis mutui, sicut in alijs. Nec posset negari, quin etiam in alio se fundauerit, scilicet quod pactum de retrouendendo sic fuisset conceptum, vt quandocumque a septennio vsque ad nouennium, & c & consequenter, superiores Authores male constituisse, non esse differentiam in terminis nostris, an fuerit factum pactum de retrouendendo post certum tempus reftrictiue, vt in d.c. ad nostram: an vero simpliciter, vel vsque ad certum tempus quandocunque venditori placuerit: Rectius probarunt contrarium Authores omnes relati supra num. 54. & 55. imo Riminaldus ipse, qui secutus est praefatam inductionem contra Communem, vt dixi coacta ratione adstrictus est fateri in eodem consilio 218. num. 146. lib. 2. negari nisi maligne, ac proterue non posse, quod pactum sic appositum, vt non liceat nisi post aliquod tempus redimere, facilius, citiusque faciat praesumi contractum vsurarium, quam si simpliciter esset appositum sine expectatione alterius temporis. Denique falsum esse, quod ad praesumendum contractum vsurarium sufficiat simplex pactum de retrouendendo, ea ratione, quod emptor emens cum huiusmodi pacto, dicatur habuisse spem, & intentionem aliquid saltem incertum interim lucrandi, & succedat ratio text. in d. cap. consuluit, de vsuris: Quia respondet Berous (ad quem Recentiores non aduertunt) in dict. cap. nostram. num. 26. in 2. column. in versic. praeterea, quod vt committatur vsura ex hac spe, vel intentione, requiritur quod illa spes & intentio sit certa, & firma, saltem verisimiliter, vt est text. clarus in cap. in ciuitate, d. cap. consuluit, & cap. nauiganti, de vsuris. Deinde; quod intentio, aut spes illa non sit conformis dispositioni iuris, imo contra prohibitionem legis: at is, qui emit cum pacto de retrouendendo, quamuis habeat intentionem interim lucrandi aliquid ex re empta; ob hoc tamen non debet dici vsuram committere, quia haec sua intentio conformis est dispositioni iuris communis, vt in l. 2. C. de pactis inter emptor. & vendit. Item conformis aequitati naturali, quae est, vt is, qui sentit incommodum, sentiat & commodum; nam is, qui emit cum pacto de retrouendendo, tenetur interim de periculo rei: ergo naturale &. aequum est, vt commodum sentiat lucrando fructus, & possit habere hanc intentionem, & spem, dummodo aliae coniecturae non concurrant. Et per haec habes responsum ad praedictas duas difficultates Neotericorum contra communem intellectum dicti cap. ad nostram. Quod etiam videtur assequutus nouissime (sed Beroum non refert, nec ita exacte declarat) Andreas Fachineus controuers. iuris, lib. 2. cap. 12. circa finem, fol. 152. in versic. si replicetur: vbi proposica difficultate prima, de qua supra, quod etiam vbi sit pactum de retrouendendo simpliciter, vt venditori liceat quandocunque redimere, apparet emptorem animum lucrandi aliquid vltra sortem habuisse, respondet in hunc modum: Respondetur, non tam certum & magnum lucrum hoc in casu emptorem facere potuisse, sicut in ea specie, quando scilicet ante septennium redimere non licet. Sed adhuc obstat solutio, aut consideratio Menochij[sect. 58] lib. 3. d. praesumptione 122. num. 39. is enim accedens magis Anton. Burg. & aliorum Neotericorum sententiae, aut interpretationi, in primis constituit ibid. num. 37. in fine, text. in d. cap. ad nostram, nihil vrgere pro opinione praedicta: & tandem d. num. 39. dicit responderi facile posse ad eum text. Pontificem Maximum non negate in illo loco, quin duae coniecturae satis fuissent ad detegendum contractum foeneratitium; etsi enim ob tres, vel etiam quatuor coniecturas, quae ibi concurrebant, contractus ille fuerit a Pontifice habitus vsurarius, non tamen inde sequitur, quin aliae coniecturae satis fuis. sent, quia hoc non negauit Summus Pontifex. Huic tamen considerationi, cui nullus Scribentium omnium hactenus satisfecit, responderi potest, constituendo, concedi posse pro vero, Romanum. Pontificem in eo textu id non negasse, nec etiam declarasse, an duae illae coniecturae, pactum inquam de retrouendendo, & modicitas pretij sufficerent, vt statim dicam; tamen ex quo nullo iure probatur, quod duae praedictae coniecturae sufficiant ad arguendum contractum. foeneratitium, & in dict. cap. illo vos, vbi tantum sunt iura in proposito, inuenimus Pontificem ex pluribus coniecturis, quae ibi concurrebant, motum fuisse, non ex duabus tantum, vt supra probatum est, validius resultare argumentum pro hac sementia secunda contra primam relatam supra, num. 42. vt ex pluribus moueri debeamus coniecturis, sicut Romanus Pontifex mouebatur ibidem, non ex duabus tantum, maxime ob rationem, quam superius adduximus, quod ex duobus, quorum vnumquodque licitum est, non debet illicitum deduci, nisi aliis circumstantiis interuenientibus, nec ita de facili praesumundus est contractus foeneratitius, aut iniustus, iuxta ea, quae adnotaui supra in initio huius capitis, num. primo, & numero 52. Ex quibus etiam, & nouiter quidem, diluitur conside[sect. 59]ratio alia Hyppol. Riminald. in cons. 218. num. 144. lib. 2. vbi dicit, quod in dict. cap. ad nostram, de empt. & vendit. deciditur casus patens & clarus, vt constat ex vers. quod patet ex eo, ex quo deducitur, Romanum. Pontificem habuisse casum illum pro claro, & indubitabili, & ex vers. finali, vbi mandat domos illas, & oliuas restitui, appellatione remota; quae clausula denotat rem claram, quoniam in re dubia deferendum esset appellationi, vt cum Speculatore, Baldo, & aliis probauit Riminaldus ipse. Cui egregié, & vere responderi potest (tametsi nullus hucusque respondeat) Pontificem Maximum pro claro, & indubitabili habuisse casum illum, domósque & oliuas appellatione remota restitui mandasse, quoniam tot coniecturae, & praesumptiones concurrebant simul, vt nullo modo dubitari posset, quin reuera contractus vsurarius fuisset gestus, nec fraus, aut dolus vsurario patrocinari deberet; non tamen ex eo solum, quod pactum de retrouendendo, & modicitas pretij interuenissent, vt male asserebat ipsemet Author; contrarium namque aperte percipitur ex his, quae cum Beroo, & aliis superius tradidimus & hactenus de text. in d. cap. ad nostram, de empt. & vendit. ex quo praecipue fundatur sententia praedicta; fundatur etiam ex text. in dict.[sect. 60] cap. illo vos. de pignoribus, pro cuius explicatione quatuor casus distinguit Berous in d. cap. ad nostram, num. 26. ad finem, in vers. aduert. est, & num. 27. 28. & 29. & Beroi nulla mentione facta, eosdem casus adduxit Doctor Felician. de solis tract. de censibus, lib. 1. cap. 6. num. 15. per tot. nec distincte explicat illum text. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 241. & 242. nec etiam Ioannes a Medina de restitut. fol. 176. nec denique Borgninus Caualcanus decis. 1. num. 74. part. 2. Tamen, quod attinet ad propositum nostrum facilis est inductio, constituendo in primis, quod pacto de retrouendendo in voluntatem vel emptoris, vel venditoris collato, emptor semper facit fructus suos: quod quando est in facultate venditoris redimere, dubium non est, sed probatur ab omnibus, vt Couarruuias, & Menochius fatentur in locis referendis infra: quando vero pactum retrouendendi est propositum in voluntate, & arbitrio emptoris, maius est dubium, & quod emptor non faciat fructus suos in hoc casu, recepta magis opinio est, ex his quos refert Menochius lib. 3. d. praesumpt. 122. num. 7. ipse tamen cum Glossa, Cardinali, & Imola in d. cap. illo vos, & cum Couarru. variar. resolut. lib. 3. cap. 9. in principio cum Lupo etiam ibidem relato, verius existimat, emptorem etiam eo casu lucrari fructus; & hanc sententiam libentius probarem ipse, nec constituerem differentiam inter vnum & alterum casum, modo nulla interueniat coniectura, ex qua dolus, aut fraus praesumi possit. Constituo deinde negari non posse, quin pactum illud de computandis fructibus in sortem, de quo in d. cap. illo vos, dicatur esse contra naturam contractus emptionis & venditionis, vel quia fructus ibi ad emptorem spectare debebant, sicut si pactum de retrouendendo fuisset appositum, idque eleganti ratione considerata per Beroum in d. cap. ad nostram, de empt. & vendit. num. 42. in vers. at in casu d. cap. illo vos vel a contrario, quia emptor non poterat compensare fructus cum eo, quod erat vltra sortem percepturus, quia fructus tenebatur restituere iuxta naturam pacti de quo in eo textu, quamuis aliter declaret Butrius in d. cap. illo vos, num. 10. aut saltem coacta ratione fatendum esse, quod quando conditio in eo textu apposita, non est contraria naturae ipsius contractus venditionis, & fructus sunt venditori restituendi, est tamen propria pignoratitij contractus; & ob id cum aliis coniecturis vsurae praesumptionem inducit, vt non male aduertit Couarruuias variarum, lib. 3. d. cap. 9. num. 2. Hoc praemisso, constituo etiam, quod textum illum pro hac secunda sententia contra priorem, non male expendunt Authores communiter, qui amplectuntur eam, propterea quod plures ibi extiterunt coniecturae, & praesumptiones, ex quibus foeneratitius debuit contractus iudicari, quamuis termini illius textus sint diuersi a terminis quaestionis propositae, vt recte adnotauit Cagn. in d.l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit. num. 52. in finalibus verbis: Nam vt ex contextu eiusdem Decretalis apparet, pactum reuendendi collatum erat involuntatem emptoris, vt sic posset cogere venditorem ad restituendum pretium; item erat pactum, quod fructus percepti computarentur in sortem & pretium; item & aliud quod reuenditio maiori pretio fieri deberet quam ipsa venditio; & sic vltra Summam receptam, sexaginta solidi deberent persolui: item & quarto, quod ille emptor consueuerat vsuras excercere, quamuis verum sit, quod dictio illa, praesertim, in fine textus apposita, denotare videtur, contractum praesumendum fore foeneratitium ex qualitatibus, & coniecturis praedictis, etiamsi ea qualitas non interueniret: quia vnus contractus simulabatur, & alius vere agebatur, plusque valere debet quod in veritate agitur quam quod simulate concipitur, & ita considerarunt Caepola, & alij, quos adduxit Menochius lib. 3. praesumpt. 122. num. 39. in fine. Cagnolus in d.l. 2. C. de pact, inter empt. & vendit. num. 52. in vers. ad cap. illo vos, Couarruuias variar. lib. 3. d. cap. 9. num. 3. in vers. Tertio ex praenotatis. Decianus in consil. 2. numero 177. lib. 1. Nec obstat solutio Menochij d. praesumpt 122. num. 39. quod quamuis Romanus Pontifex in eo textu, ob coniecturas, aut praesumptiones praedictas, quae concurrebant ibi, contractum illum habuerit vsurarium, non tamen negauit, quin duae coniecturae, auc praesumptiones sufficiant: nam huic solutioni replicari, aut responderi poterit, vt respondi supra num. 58. ad explicationem text. in d. cap. ad nostram. de empt. & vendit. Et hactenus de secunda opinione in quaestione agitata supra, ex num. 50. quae, vt vides, fulta melius remanet, quam praecedens. Sed & tertia fuit aliorum opinio, & praecedentibus[sect. 61] omnino contraria; nempe, quod ex pacto de retrouendendo, modicitate pretij, & quod emptor solitus sit faenerari, contractus iudicari non debeat foeneratitius, sed requiratur vltra, quod concurrant aliae coniecturae foeneratitij contractus, Comeus in cons. 224. column. 2. lib. 1. qui huius opinionis commemorat Authores Din. Iacob. de Aren. Innocent. Ioann. Andre. Cardinal. Imol. & Ancharan. quos etiam commemorauit Berous in d. cap. ad nostram, num. 26. in principio. Menochius in cons. 358. num. 5. lib. 4. vbi etiam refert praedictos, & addit Veronens. Caepolam, & Anton, ab Alex. Ioannes Vinc. Honded. in cons. 33. num. 67. lib. 2. vbi addit Bald. Angelum, Afflictis, & alios: & consulendo sentit aperte Castrensis in cons. 66. incipiente, in causa quae vert. num. 2. volum. 2. vt firmat Mascardus de probat, tom. 1. conclus. 445. num. 13. Et certe vt inquit Decianus in cons. 2. num. 176. in fine, lib. 1. illa duo capita, videlicet dictum caput ad nostram, & dictum caput illo vos, non solum tria, sed & plura alia requirant. Addit tamen ipse Decianus ibid. num. 177. quod quicquid sit in eis iuribus, verior & magis communis opinio est, quod tria tantum requirantur, pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & quod emptor solitus sit foenerari. Sed non respondet illis capitibus, nec etiam hucusque respondet aliquis ex omnibus in proposito scribentibus, qui vnanimiter solent tertiam hanc opinionem improbare, aut saltem non amplecti eam: Planum tamen erit responsum, si constituamus, Romanum Pontificem in dictis iuribus motum fuisse ob plures coniecturas. quae ibi concurrebant simul; non tamen negasse, quin tres coniecturae praedictae satis fuissent. vt contractus foeneratitius iudicaretur: quamuis enim duae tantum sufficere non debeant ex his rationibus quas contra opinionem primam supra considerauit; tamen cum tres praefatae coniecture interueniunt; contra statuendum esse, eorumdem iurium ratio suadet, & verbum, praesertim, positum in fine d. cap. illo vos, quod auget vim eorum, quae Romanus Pontifex antea dixerat sed si non concurrat qualitas illa, non diminuit vim, aut rationem ipsorum, ex dictionis illius natura, & clara Romani Pontificis intentione ibi, qui etiam sic decideret ex tribus coniecturis antea enumeratis motus, quamuis facilius moueatur, si emptor consueuerit vsuras exercere, & vide infra, num. 71. in fine. Vnde quarta succedit opinio, & quae ad conciliatio[sect. 62]nem aut concordiam praedictarum tendit, videlicet, quod pactum de retrouendendo, & modicitas pretij tunc demum sufficiant, vt contractus praesumatur foeneratitius & vsurarius, quando magna laesio est in pretio, & quae vix dimidiam iusti pretij tangeret, vt si res constans mille, aut quingentis, sit vendita pro ducentis: & ita procedit opinio Glossae in d. cap. conquestus, de vsuris, & aliorum quamplurium, quos retuli supra, num. 42. Si vero esset modica laesio, tunc non sufficeret pactum de retrouendendo cum ea laesione sed aliae coniecturae; aut praesumptiones necessariae essent: & ita intelligitur secunda opinio relata supra, num. 50. idque ex sententia quorundam sic distinguentium, aut concordantium, Romani, inquam, Decij, Grati, Alexandri, Iasonis, Cagnoli, Baldi, Castrensis, Calcanei, Crauetae, & Grammatici, quos in id recenset Mascardus de probat. tom. 1. conclus. 447. num. 7. & num. 9. Rotae Romanae, Laurentij de Pinu, Boerij, Rolandi, Franc. Marci, Menochij, Magon. & aliorum quos refert Alexand. Raudensis de analog. lib. 1. cap. 30. n. 255. 256. & 257. & contrarias opiniones conciliantes, sic declarant Niuizan in cons. 88. n. 3. & seq. Corneus in consilio 241. num. 2. libr. 1. Cephalus in consilio. 496. num. 48. in fine, & sequent. lib. 4. Antonius Galeatius Maluassia, in consilio. 107. num. 11. Vincentius Carocius de locato & conducto, titulo de vsuris, quaestione 11. num. 14. folio. 227. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio. 31. num. 69. lib. 1. & in consilio. 33. num. 68. lib. 2. Azeuedius in l. 4. titulo 6. num. 25. & 26. lib. 8. nouae collectionis Regiae. Qui omnes, & caeteri alij in hac[sect. 63] materia scribentes, vnanimiter conueniunt in hoc, vt debeat fieri aestimado, & considerari valor rei, habendo respectum ad qualitate diminutiuam pacti. de retrouendendo, & non prout simpliciter res per se considerata valere poterat, vt cum Abbate, Anton. Burg. Beroo, Tiraquello, Mascardo, Couarr. Zabarell. Iosepho Ludouico, & Bursato resoluit Carocius d. quaest. 11. num. 15. fol. 227. certum enim est, quod pactum de retrouendendo, rem minoris esse facit valoris & pretij, quam illa, quae libere venditur, cum nemo sit, qui non cupiat habere potius rem irreuocabiliter suam, quam reuocabiliter, vt latius probant Roland, in cons. 54. num. 11. lib. 4. Decianus in cons. 2. num. 169. lib. 1. Tiraq. de retractu conuentionali, in praefatione, num. 20. cum seq. & ad finem tituli, ex num. 20. cum seqq. Cacheran. decis. Senat. Pedemont. 40. num. 14. Cephalus in cons. 496. num. 43. lib. 4. Menochius lib. 3. praesumpt. 122. num. 9. Ioann Vincentius Honded. d. cons. 33. num. 29. lib. 2. Hyppol. Riminal. in cons. 218. num. 117. & 118. lib. 2. vbi num. 120. post Veronens. Parisium, Afflict. & alios recte credidit, arb trio Iudicis deferendum, qualis, aut quanta esse debeat diminuito haec valoris propter pactum de retiouendendo, cum id a iure determinatum non sit: & Riminaldo non relato, recté etiam quantitatem pretij arbitrio Iudicis cum Menochio dimittit Additionator Gamae in addit. ad decis. 82. in fine, fol. 44. Et vere, cum adeo grauis laesio concurrit cum pacto de retrouendendo, non modica simulationis & fraudis, imo maxima foenerandi praesumptio resultat, sic vt non temere probari possit concordia haec, consideratis tamen rerum, & personarum circumstantiis, & nonnullis aliis perpensis, quae infra ad finem huius capitis adnotabo. Quinta denique & vltima opinio (aliam sextam subiiciam infra, num. 81.) fuit eorum, qui in praefata quaestione existimarunt, totam hanc disceptationem arbitrio iudicis relinqui, sic vt bonus, & discretus iudex arbitrari debeat. an duo haec tantum, pactum scilicet de retrouendendo, & pretij tenuitas arguere possint contractum esse simulatum, & foeneratitium: an vero tria interuenire debeant simul, prout secundae opinionis Authores crediderunt, atque ex variis coniecturis, & circumstantiis diffinire, contractum, vel iniquum esse, vel iusta ratione tolerandum: quod efficere poterit, si pretij tenuitatem, qualitatem personae emptoris, & naturam ipsius contractus inspiciat; ac denique si consideret alia, quae Couuaru. & Menoch. statim referendi, cum iudicio adnotarunt: & hanc opinionem probarunt expressim Corneus in cons. 4. lib. 1. Alex. in cons. 119. in fine, lib. 4. Neuizan, in cons. 88. num. 4. ioan. Bapt. Lup. in l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit. in 2. parte, §. 1. num. 29. in versic. illud tamen: sequitur Couar. variar. resol. lib. 3. c. 8. num. 4. in versic. caeterum ad sedandam. Ioachimus Minsingerus singular. obseruat. centuria 3. obseru. 62. 6. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 3. casu. 217. & Praesumptione 122. num. 40. & tribus seqq. vbi optime explicat lib. 3. Azeued. in l. 4. titulos. ex num. 28. vsque ad num. 34. lib. 8. nouae collectionis Regiae. Molina de iustitia & iure, tract. 2. disputation. 375. column. 6. in versic. quamuis autem maior. Et vt verum fatear, in hac materia, quae ardua est, & difficilis, ac plena scrupuli, nulla melior, ac securior tradi potest resolutio, cum vix impossibile sit, vt generalis aliqua proponi doctrina possit, quae omnibus negotiis, & causis occurrentibus aequaliter valeat applicari, sed iuxta diuersitatem casuum, diuersasque rerum qualitates, & circumstantias, atque personarum conditionem. & mores, diuersimode etiam res haec diffiniti debeat vt statim dicetur: & hactenus de praedictis & contrariis sententiis, quibus vt vidisti, omnium hucusque Scribentium placita, & resolutiones continentur. Nunc vero, vt ego vnam, aut alteram sententiam probem, siue quid verius in proposito mihi videatur, declarem, nonnulla constituere necessarium duxi, quae longa consideratione sic digeruntur, nec alibi inuenies hactenus sic adnotata per alium. Et in primis constituo, totam hanc materiam coniecturalem esse, & praesumptam, siue a coniecturis, & praesumptionibus pendere, nam, vt dixi supra, numer. 22. simulatio, aut vsura contractus probatur ex coniecturis, & praesumptionibus: & sic Romanus Pontifex in d.c. illo vos, de pignoribus, ex coniecturis, praesumptionibus, atque circumstantijs rerum, quae concurrebant ibi, motus fuit, vt pronuntiaret contractus illos simulatos & vsurarios; & ducebatur ex coniecturis illis, quia sic propositae fuerunt, vel quia in eo casu vigebant: non vero ex alijs mouebatur, quia aliae non erant in specie illa; tamen si fuissent aliae, etiam fortassis mouissent Pontificem, vt eorundem iurium ratio euincit aperte, & notaui supra num. 28. in versic. addiderim ego libenter. Vnde certum est, quod praesumptiones illae, quae in dictis iuribus enumerantur, alias similes, maiores, aut aequipollentes non excludunt, vt etiam dixi supra, num. 27. & 28. nec in discursu totius huius capitis verbum aliquod scripsi, quod otiose adiectum, aut extra propositum, vel ad explicationem dictarum Decretalium omnino necessarium non fuerit. Secundo constituo, praecipuam huius Capitis quaestionem, an scilicet pactum de retrouendendo, & pretij modicitas sufficere debeant ad hoc, vt contractus emption is dicatur fictitius, & vsurarius; an vero requirantur tria, scilicet quod vltra duo praedicta etiam emptor solitus fuerit foenerari, aut alia similis coniectura interueniat, arduam quidem esse, & videri adhuc sub iudice esse, quanam de iure dicatur verior opinio, & D.D. hinc inde varios esse, & sibi ipsis contrarios, & ab vtraque parte existere, qui suam opinionem communem esse attestentur, & illam dicant in practica obseruari, vt in proposito nostro recte aduertunt Cagnol. in d.l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit n. 50. in fine. Anton. Galeat. Malu. in consil. 107. in princ. Hos omnes sic varios & contrarios ideo crediderim, quod ipsi alioru rationes, & fundamenta perscrutati non sint, nec veram rationem dictarum Decretalium inquirant, sed aliorum relatione, aut approbatione contenti, vel consulto, aut negligencia cum illis transeant: idcirco in his inquirendis, latius insistere necessarium fuit, vt insistebam supra, ex num. 42. cum multis sequentibus. Turpe namque nimis est, aliorum scripta tantum referre, & nihil noni addere, vt inquit Baldas in l. non est dubium, num. 28. C. de legibus, & in repetitione legis primae, in fine. C. de sacrosanctis Ecclesiis. Tertio constituo, text. in d. cap. ad nostram, de emp. & vendit, male citari communiter, ad probandum, contractum praesumi foeneratitium cum aliis qualitatibus, si emptor solitus sit foenerari, aut non aliter praesumi vsuratium, quam si consuetudo foenerandi sit; nam etsi dicatur ibi, quod creditor, ne per canonem contra vsurarios editum posset in posterum conueniri, domos. & oliuas recepit titulo emptionis, cum reuera contractus vsurarius ageretur; nulla tamen parte eiusdem textus probatur emptorem consuetum fuisse foenerari, nec de consuetudine foenerandi facta fuit aliqua mentio, quae vere in eo textu necessaria non fuit, vt ex infinitis, quos attente praelegi, solus Caldas Pereira sic, & recte quidem adnotauit in l. si curatorem habens, verbo, sua facilitate num. 60. in fine, qui sentit aperte, nec etiam fuisse necessariam foenerandi consuetudinem in dict. c. illo vos, de pignoribus, vt contractus probaretur foeneratitius, quamuis probata multum vrgeat cum aliis coniecturis; quod, vt dixi supra, num. 61. in fine, mihi placet, moueorque vltra praedictum Authorem, ex dictione illa, praesertim, quae in fine d.c. adiecta, dictorum antea vim auget, sed non diminuit, si non concurrat; nec vera est inductio Ludouici Molinae de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 375. columna 6. in versiculo, quamuis autem maior, folio. 789. scilicet ex eo colligi, quod emptor ille assueuerat dare ad vsuram in d. cap. ad nostram, quod timeret ne vsurariorum poena damnaretur; id enim non concludit: posset siquidem (& probabilius certé) sic timere & is, qui nunquam vsurarius fuisset, & propter poenam praedictam nollet mutuo dare vnde verisimile non est, quod si emptor fuisset solitus foenerari, sic omitteret Romanus Pontifex, qui ita distincte circumstantias omnes alias, & coniecturas adduxit, qui etiam de consuetudine foenerandi, contrahentium in specie d.c. illo vos, in fine, expressam mentionem fecit. Quarto constituo, negari non posse, quin Roma[sect. 72]nus Pontifex in d.c. ad nostram, & in d.c. illo vos, contractus, de quibus ibi, habuerit vsurarios ob coniecturas, & praesumptiones omnes, quae in illis casibus concurrebant simul, sic vt in eis iuribus nulla coniectura, aut praesumptio enumeretur, in qua Romanus Pontifex se non fundaret; quia, vt dictum est, concurrebat ibi, vt contra Recentiores nonnullos latius ostendi supra, num. 56. & 57. vbi Beroi sententiam magis probaui. Caeterum, praefatum dubium, an modicitas pretij cum[sect. 73] pacto de retrouendendo tantum, ad praesumptionem foenoris sufficere debeat; an vero & tertium requiratur, nequaquam a Pontifice ibid. decisum, nec explicatum;[sect. 74] tamen ex quo Romanus Pontifex in illis iuribus, non duabus tantum, sed pluribus simul concurrentibus coniecturis mouebatur, validius resultare argumentum vt non de facili contractus iudicari debeat foeneratitius, sed plures debeant concurrere coniecturae ad praesumptionem faenoris, & ad minus tres praedictae, quas secundae opinionis Authores requirunt, aut aliae similes, vt ibid dixi, non vero, quod praecise requiratur vltra pactum de retrouendendo, modicitatem pretij &[sect. 75] quod emptor solitus sit foenerari aut aliud simile, quod etiam interueniat coniectura alia, vt tertiae opinionis Authores requirebant quos adduxi, & improbaui supra num. 61. & etiam improbari possunt ex his quae adnotarunt Decian, in consilio 2. num. 17. & 18. & num. 28. libro, 1. Bursatus in consil. 153. num. 34. lib. 2. Caeual. decisione prima num. 70. part. 2. Deinde, quod nec[sect. 76] etiam requiratur praecise, vt tres praedictae coniecturae simul concurrant semper; nam & aliquando negotij, personarum, & contractus qualitas aut circonstantia, & pretij modicitas talis, tantaque esse poterit, vt etiam ex pacto de retrouendendo (maxime si fuerit post certum tempus, quod magis suspectum est) grandique, aut enormi pretij laesione, & modicitate. contractus debeat foeneratitius iudicari, iuxta concordiam relatam supra, num. 62. & sequent. quae, vt vidisti, multorum authoritate fulcitur: Nec illi repugnant Decretales praedictae; nam etsi tot coniecturis simul moueatur ibi Romanus Pontifex, non abnegat potentiam iudici, vt possit ipse duabus praedictis sic vrgentibus coniecturis moueri, quibus tantum, & forsan ipse Romanus Pontifex moueretur, si aliae non fuissent, & ea, quae dixi, interuenirent. Idcirco, vt dicebam supra num. 66. nulla melior, aut[sect. 77] securior tradi potest in hac materia doctrina, quam quod totum hoc in dictis Decretalibus non decisum, nec declaratum, arbitrio prudentis, & discreti iudicis relinquatur, qui prae oculis habere debebit ea, quae Couar. Me[sect. 78]noc. & Azeued. ibi relati tradiderunt, ac diligenter veri[sect. 79]tatem inuestigare, vbi suspicio simulationis in fraudem vsurarum esse possit, per text. in l. iudices, C. de iudiciis, cap. indicant. 30. quaest. 5. & in nostris terminis scribit Decian. in cons. 2. num. 7. lib. 1. Regulariter autem potius amplecti debebit opinionem secundam relatam supra num. 50. & sequent. ob rationes ibidem adductas, quam primam, de qua superius egimus ex num. 42. cum sequent. nisi rerum, aut personarum qualitates, & circumstantiae, aliud suadeant, vt scripsi supra, num. 76. Quinto constituo, simulationem in fraudem vsura[sect. 80]rum ex coniecturis antea relatis deprehendi in dict. c. ad nostram, de empt. & vendit. intelligendo tamen, vt quamuis ibi dictum fuerit, quod ab initio venditor petijt mutuo pecuniam quandam, non inde coniecturam posse valide deduci, vt scilicet vltra speciem ibidem relatam, vel in alijs casibus regulariter, mutui petitio praecedere debeat, vt contractus praesumatur foeneratitius, sic vt pactum de retrouendendo, modicitas pretij, & aliae coniecturae sufficere non debeant, nisi etiam & illa coniectura adsit, quod ab initio mutuum peteretur; poterit enim & simulatio foenerandi, & fraus vsurarum praesumi, atque contractus ipse foeneratitius iudicari, etiam absque eo quod ab initio mutuum peteretur, postmodum vero alius contractus gereretur: quod est de mente omnium Authorum, quos in secunda opinione, & in tertia etiam retuli supra, num. 50. & 61. qui ex alijs coniecturis, etiam absque illa, contractum damnandum existimant, & apertius probant relati supra, num. 27. Hoc autem, non extra propositum, nec otiosé, sed[sect. 81] ideo a me dictum, vt quorundam distinctionem, aut sententiam improbarem, hoc est Odofredi relati a Baldo, in l. emptione, C. plus valere quod agitur, &c. Romani singular 368. quaero an pactum, & in consil. 423. Vitalis Cambani in tractatu clausularum, pagina. 274. num. 10. & Baldi in consil. 359. lib. 5. hi enim in praefata contrarietate, an duo, vel tria concurrere debeant, vt contractus praesumatur vsurarius, sic distinguendum existimarunt. aut praecessit mutui petitio, hoc est venditor ab emptore petijt mutuo pecuniam antequam venderet; aut non praecessit: primo casu, ex pacto reuendendi, & pretio exiguo, contractus illicitus reputatur; secundo casu non: sed quidem, vt vides, distinctio haec sustineri non potest, cum etiam absque eo quod mutui petitio praecedat, iudicari possit contractus vsurarius ex alijs coniecturis, vt supra dixi: item aliquando foeneratitius praesumetur contractus ex pretij modicitate, & pacto de retrouendendo tantum, absque eo etiam quod aliud interueniat, vt etiam dixi supra. Nec praefata[sect. 82] sententia probatur in dict. c. ad nostram, vbi ennarratur tantum mutui petitionem factam fuisse praecise, ex eoque simulationis & vsurae fraus aliqua detegitur, non tamen statuitur inde petitionem mutui praecessisse necessarium fuisse, vt contractus indicaretur foeneratitius; imo etiamsi ab initio mutuum petitum esse, Romano Pontifici enarratum non fuisset, ex alijs, quae proposita fuerunt, contractum ipsum damnaret, nec in eo, sed in alijs circumstantijs, & coniecturis concurrentibus, principaliter mouebatur, vt supra vidimus. Sexto constituo, silentio praetermittenda non esse[sect. 83] nonnulla, quae in proposito huius materiae, nouissime, & multo quidem post haec a me scripta obseruauit, sed nec vnum verbum ex omnibus a me notatis supra adnotauit Andreas Fachineus controuersiarum iuris libro 2. cap. 12. in fine, versic. ego in haec re sic statuo, fol. 154. columna 1. in princip. vbi postquam aliorum Scribentium sententias retulit, sic statuendum in superiori controuersia existimauit, vt si tria concurrant, nempe pretij modicitas, pactum reuendendi, & consuetudo foenerandi, tunc contractus sit censendus foeneratitius, idque per text. in dict. cap. ad nostram, & in dict. cap. illo vos, qui id probant, vt explicat ipse Author ibidem, in 2. opinione, in versiculo, nec obstant Canones: infert statim in hunc modum: Luare, si magna sit laesio circa pretium rei venditae, & pactum adsit reuendendi, nihil aliud suspicari licet, quam contractum fuisse initum in fraudem vsurarum, ita scilicet, vt partes animum habuisse praesumantur mutuum contrahendi vsque ad certum tempus, & fructus ex re vendita vsurarum loco percipiendi. Quae illatio vt vides, fit a praefato Authore, retenta ipsiusmet traditione, quod tria illa concurrant, vt constat etiam ex dictis ab eodem ad finem: & ob id non omnino tuta iudicatur a me; namque si magna sit, vt ipse dicit, aut tanta laesio circa pretium rei venditae, & pactum reuendendi adsit, etiam absque consuetudine foenerandi, vsurarius saepe praesumi posset contractus. vt latius explicaui supra. Nec ita indistincté, aut absolute contrarium obseruare licet, iuxta ea, quae numer. praecedentibus obseruaui. Placet tamen praedicti Authoris resolutio in eo sensu, quod tribus illis coniecturis concurrentibus, ita necessario praesumi debeat animus foenerandi, vt nihil aliud suspicari liceat, vt supra dicebam, quatenus ex illis tribus coniecturis, rem esse indubitatam statuebam. Dici postmodum Author idem, quod si tria illa non concurrant, nempe pretij modicitas, pactum reuendendi, & consuetudo foenerandi, vix animaduertit, quo argumento, contractus indicari possit foeneratitius, in quo, vt dixi, decipitur, nam licet ex his duobus non ita de facili fraus, aut simulatio sit presumenda, tamen res non adeo adstringi debet, vt dici possit vix ex illis duobus foenoris fraudem deprehendi valere: cum etiam aliquando ex eisdem tantum, foenerandi animus colligi possit, vt dicebam supra num. 76. & 77. Quare idemmet Fachineus, postquam praedicta dixerat, in finalibus verbis, d.c. 12. dicit, quod iudicis arbitrio libenter id committit, itaut si cum pacto reuendendi, & pretij modicitate, aliqua alia suspicio accedat, tunc ad iudicandum contractam vsurarium procliuior existat, & iuxta haec, vt vides, praefatus Author pro his citari debet, qui secundam opinionem amplectuntur; nunquam enim ipse duobus tantum, hoc est pacto de retrouendendo, & modicitate pretij contentus est, sed aliud etiam, hoc est consuetudinem faenerandi, aut suspicionem aliam requirit. Septimo & vltimo constituo, quod datio in solutum[sect. 84] vim obtinet venditionis; attamen difficilius in ea praesumitur exerceri foenus, quam vbi pecunia ipsa numeratur, vt diuersas sententias concordans, resoluit Menochius lib. 3. de praesumpt. 122. num. 42. & 43. & veram resolutionem dicit Additionator Gamae in addit. ad decis. 138. nec admittit eiusdem Gamae, & aliorum Authorum sententiam indistincte dicentium, quod datio in solutum non efficit contractum vsurarium, licet modicitas pretij cum pacto de retrouendendo apponatur, in quo libentus sequor Additionatorem praedictum; & sic intelligo aliorum traditiones in proposito, quas adducunt Conar. variar resol. lib. 3. c. 8. num. 5. Azeued. in l. 4. tit. 6. num. 27. lib. 8. nouae collect. Regiae. Ioseph. Ludouicus de simulatione contractuum, conclus 1. in versicul, est verum quod Decius, vbi cum Romano, Parisio, Aretino, Socino, Rolan. & Cephalo, rectius dixit veriorem, & communiorem opinionem esse, quod etiam in datione in solutum possit argui contractas simulatus, Mascardus etiam de probationibus, tomo 3. conclusione 1142. num. 15. & tomo 1. conclusione 447. num. 16. & 17. Antonios Galeatius Maluassia in consil. 106. num. 18. in fin. Alex Raudensis de Analogis, libro primo, cap. 30. num. 131. Et hactenus de praedictis. # 26 CAPVT XXVI. Concessa facultate, aut commissione alicui, vt Maioratum in aliquem ex filijs, aut filiabus, quem voluerit, aut quem elegerit, faciat, siue instituat, an possit ipse filio masculo praetermisso, in filia foemina Maioratum instituere; an vero filijs masculis existentibus, necessario debeat foeminis eos praeferre; quamuis inter illos, quem voluerit, etiam filium natu minorem eligere valeat: vbi in casu occurrenti, & Authori commisso, consultatio traditur eiusdem, qui vere primus omnium in proposito scripsit, & nullo alio causam defendente, primam sententiam pro se tulit, (alij postmodum scripserunt, sed non ita exacté, aut nihil quidem addentes) deinde alternatiuae secunda pars, quando censeatur apposita in defectum prioris, vt ordinis potius sit, quam electionis, quando etiam liberé accipienda non sit, sed limitatiue tantum, aut simpliciter, vt diuersos gradus constituat tam in fideicommissis, quam in Maioratibus, eleganter discutitur l. cum pater, §. a te peto, l. vnum ex familia, §. si de Falcidia, ff. de legatis 2. l. haeredes mei, §. fin. ff. ad S.C. Treb. c. 1. de eo qui sibi, vel haeredibus suis. optime expenduntur & declarantur, & Ludouici Molinae sententia, quod elector, cui libera facultas eligendi concessa est, possit ad Maioratus successionem, filiam etiam natu minorem omisso filio primogenito eligere, & quod vigore facultatis Regiae idem possit, nouiter improbatur, & declaratur: de verbis etiam enuntiatiuis, an, & quibus casibus dispositionem inducant, multa dicuntur, & in effectu circa omnia praedicta, quamplurima maturius nunc adnotata traduntur, quae vtilia sunt, & in praxi valde conducibilia, nec absque ingenti studio, & labore, sic recenseri potuissent. SVMMARIVM. -  1 Testator, si fratre, aut alio consanguineo haerede scripto, petierit ab eo, aut illi commiserit & mandauerit, vt ex bonis suis, vel aliqua parte eorum, instituat, siue faciat Maioratum in aliquem ex filijs, aut filiabus: an frater, vel consanguineus teneatur praecise ordinem literae, siue scripturae seruare, & consequenter filijs masculis existentibus eligere, aut nominare aliquem ex eis ad Maioratum; an vero filio masculo praetermisso, in filia foemina Maioratum instituere valeat? -  2 Et dubium consistit in hoc, quod eligendi facultas expresse, aut absolute concessa non est in casu praedicto, quamuis verba prima facie inspecta, liberam eligendi facultatem denotare videantur: & sic omnino incertum est, an libere censeatur data electio, an vero ordine scripturae videantur filij, & filiae ad successionem inuitari. -  3 In hoc autem dubio consultus olim Author, primus quidem omnium scripsit, & pro viribus laborauit, vt hoc numer. refertur & ibidem casus in facto contingentis, & authori commendati species proponitur, atque eiusdem consultatio profertur, qua solus ipse causam defendens primam sententiam pro se tulit. -  4 Voluntas & potestas in quocunque actu requiritur; quae duo actum perficiunt. -  5 Disiunctiua posita inter personas honoratas, resoluitur in coniunctam, & copulatiuam. -  6 Id tamen non procedit, quoties disiunctiua, aut alternatiua ponitur inter personas, inter quas cadit ordinata affectio; tunc enim non resoluitur in Coniunctam, nec censetur haereditata electio, sed denotat ordinem, & vltima pars censetur positae in defectum prioris. -  7 Ex ordine scripturae praesumptio resultans in Maioratibus quod maximi momenti sit, remissiue. -  8 In Maioratibus inter filios & filias, & inter masculos, & foeminas, ordinata datur institutoris affectio, quia per masculos familia, & agnatio illius conseruatur, & non per foeminas; vtpote cum illarum successio, agnationis conseruationi repugnet. -  9 Foemina familiae suae, atque agnationis est caput & finis. -  10 Maioratum instituentis nomen & memoria melius conseruntur per masculum, quam per foeminam. -  11 Maseuli honorem, splendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conseruant, iniurias propulsant, atque illatas vendicant. -  12 Maioratus institutor si sit nobilis, fama & nomine clarus, credendum est, quod desiderauerit familiae suaefauere, eamque propagare, & conseruare. -  13 Masculinus sexus a testatoribus nostri temporis praefertur, & magis honoratur, quam foemininus. -  14 Maioratuum finis, & natura genuina est, vt per eorum institutionem, agnationis & familiae conseruatio fiat in futurum. -  15 In Maioratibus, fideicommissis, & vltimis voluntatibus, sicut praecedentia declarant sequentia; sic e conuerso dubia defuncti voluntas, quae praecessit, coniecturatur & declaratur ex subsequenti, quae clara & aperta est. -  16 Voluntas testatoris obscura, ex aliis in testamento expressis declaratur. -  17 Voluntas ab initio qualis fuerit, ex actu sequenti, aut verbis sequentibus declaratur. -  18 Testator, qui in ordine succedendi ad Maioratum aut in vocatione speciali, quam ipse fecit, praetulit filium masculum filijs foeminis, credendum est, quod etiam voluerit, vt is, cui electionem comm sit, etiam libere, eundem ordinem seruare teneatur, & masculos praeferre debeat foeminis, quas ipse in defectum masculorum vocauit. -  19 Nulla enim est in iure certa magis regula, aut securior doctrina, ad testatoris defuncti voluntatem probandam, quam ea quae sumitur ex ipsius expressa dispositione, quae totum facit. -  20 Tutióque interpretatio est, qua scriptis in testamento adhaeremus. -  21 Affectio & dilectio maior habetur ad eos, qui sunt nati & cogniti tempore factae dispositionis, quam ad eos, qui nec nati sunt, nec cogniti. -  22 Testator, qui in vocatione speciali, quam ipse fecit, filiabus aut foeminis iam natis, & cognitis, filios aut masculos nascituros expressim praetulit, & sic non cognitos; credendum est, quod semper illos praeferre voluerit in alijs clausulis praecedentibus, in quibus electionem alteri commisit. -  23 Sic, vt per vnam clausulam censeatur declarata alia, & consequenter, vt quemadmodum testator ipse in sua vocatione non vocauit foeminam, nisi in defectum masculi, nec aliter admitti foeminam voluit, quam si masculus non existeret, pariter quoque, atque eodem modo voluerit, vt is, cui electionem commisit, se haberet in electione, nec aliter successores eligeret. -  24 Nam quod ipse viuus facturus esset, aut quod in defectum electionis haeredis fieri expressit, idem ab haerede suo faciendum esse iussisse intelligitur. -  25 Nec est verisimile, quod haeredi concesserit facultatem faciendi id, quod non fieri ipse expressit in alia clausula. -  26 Vnde eo ipso, quod aliter factum est ab eo, cui eligendi facultatem testator concessit, nihil aliud fuit, quam circumuenire voluntatem defuncti; quod indignum est. -  27 Nec haeres audiendus, qui nititur contra illam. -  28 Eligendi facultate quantumcumque libere concessa, ad electionem dolosam mandatum datum non praesumitur. -  29 Electio dolose facta nulla est. -  30 Is, cui electio commissa est, vtrum ex odio, aut inimicitia excludere possit eam, qui generaliter vocatus est; vbi constituitur differentia inter odium & inimicitiam haeredis. -  31 Testator iu casu Authori proposito, quod non dederit patri liberam, aut voluntariam eligendi facultatem, sed potius subalternauerit personas, ad quas ordinatam affectionem habebat, vt hoc numero latius probatur, & l. haeredes mei, §. finali, ff. ad Trebel. nonnullis exonatur, & num. seq. & vide infra numero 46. & seq. & num. 54. & 55. -  32 Eligendi facultatem habens de pluribus vocatis alternatiue, inter quos est ordo affectionis, non potest eligere de secundo nominatis, nisi primis deficientibus. -  33 In concessione facta pro filio, aut filia, existente filio, filia eligi non potest. -  34 Verba illa, hijo, o hija, mayor, in dispositione, aut electionis concessione apposita, ordine successiuo intelligenda, & primo loco nominatum praeferendum, masculúmque ante foeminam admittendum, etiam si foemina aetate maior sit, & natu maior filius sit vocatus. -  35 Ad faciendum Maioratum in vnum ex filijs, vel filiabus, quem quis elegerit, si alicui concedatur licentia per Regem, stante masculo, in foemina Maioratus non potest fieri. -  36 Etiamsi in licentia adiiciatur, quod Maioratus fiat in filio, aut filia, quem pater voluerit, quoniam talia verba debent intelligi secundum ordinem a iure praescriptum, idque ex sententia quorundam , contra vero ex sententia Molinae, de qua latius agitur infra, ex num. 56. cum multis sequentibus, vbi vide omnino. -  37 Testatoris dispositio recipit interpretationem a iure, & consuetudine, atque rei, de qua agitur, natura. -  38 Testator aut Maioratus institutor, in dubio se referre videtur ad leges, statuta, & consuetudines eius loci, aut regionis in qua testatur, aut maioratum instituit. -  39 Clausulae primogeniorum in Hispania sunt interpretandae iuxta consuetudinem quae est in Hispania in successione primogeniorum, & sic, vt masculus praeferatur foemina, & primogenitus caeteris fratribus secundo genitis. -  40 Masculus in Maioratu, licet sit minor natu, de more Hiapaniae praefertur foeminae. -  41 Et in successione Regni, lege quadam Partitae sic extat expresse decisum. -  42 Maioratis Hispaniae, ad exemplum, & similitudinem successionis Regni debent regulari. -  43 Testator in dubio cum dispositione legis se conformare videtur. -  44 Maxime, quando ex alijs scriptis in testamento id constat aperte, vt in hoc casu constabat ex alia clausula, qua dictus testator in casum, quo pater non eligeret, successuros in Maioratu nominauit, & masculos praeferendos foeminis dixit. -  45 Haeres quotiescunque grauatur alternatiue dare diuersis personis, inter quas militat diuersa ratio, licet inter eas non detur ordinata affectio simplex disiunctiua, si ne alternatiua non resoluitur in coniunctam, nec tribuit haeredi grauato electionem, quamuis verba ad eum referantur, sed ordine scripturae denotat factam fuisse substitutionem. -  46 Refertur singularis sententia Glos. in proposito, in cap. Metrop. 63. distinct. in verbo presbyteris, vbi glos. allegat text. in l. haeredes mei, §. fin. ff. ad Trebel. & illam glossam citat Dominicus. -  47 Qui eleganter explicat, quando secunda pars alternatiue in defectum primae censeatur apposita. -  48 Qualitas personarum posita in secunda parte alternatiuae, quando est diuersa a qualitate personarum posita in prima parte, tunc alternatiua est ordinis, & non electionis. -  49 In alternatiua cum ponuntur duo, quae eiusdem naturae sunt, tunc vtrumque est in obligatione: cum vero in secunda parte alternatiuae, aut in vnaquaque parte illius apponuntur duo quae diuersae natura sunt; tunc vtrumque in obligatione non est, sed alterum tantum, & alterum est in facultate soluendi. -  50 In alternatiua ex voluntate testatoris cessat electio, & ordo scripturae praecise obseruari debet. -  51 Respondetur obiectioni cuidam, quod superflua videretur clausula illa testamenti, vbi dicitur, en vno de los hijos, o hijas, que del quedaren, qual el quisiere. Nisi electori licitum esset filiam ad successionem Maioratus eligere, & numero seq. -  52 Alternatiua sui natura electionem concedit; ideo sufficit verificari quamcumque partem alternatiuae, intelligendo tamen, vt hoc numero, & sequenti adnotatur, hoc est, modo alternatiua sit propria, & vera; secus tamen si impropria, quia vna stat in defectum alterius sub alternatis verbis augmentatiuae; tunc enim seruandus est praecise ordo scripturae, non autem locus est liberae electioni. -  53 Quia ista est alternatiua posita ad ampliandam dispositionem; ideo verae alternatiuae effectum non operatur. -  54 Testator verba clausulae superioris adiiciens, en vno de los hijos, o hijas, que del quedaren qual el quisiere, cuius mentis fuisse, aut qualiter eligendi facultatem concessisse videatur, eleganter declaratur, & text. in l. haeredes mei, §. finali, ff. ad Trebel. optimé, & vere enucleatus relinquitur. -  55 Testator in casu praedicto per adiectionem verbi illius, qual el quisiere, naturam dispositionis non alterauit, nec etiam regulas iuris, vt hoc numero demonstratur, & ibidem eleganter expenditur text. in d. 1. haeredes mei, §. finali, ff. ad Trebel. -  56 Ludouici Molinae senentia contraria his, quae dicta fuere supra, numero 35. 36. & sequent. refertur, vt scilicet elector, cui libera facultas eligendi concessa est, possit ad Maioratus successionem, filiam etiam natu minorem, omisso filio primogenito eligere; & eidem pluribus modis respondetur, vt late adnotatur hoc numero, vbi traduntur nonnnulla, quae longa Authoris consideratione digesta sunt, & scripta, nec alibi inuenientur sic adnotata. -  57 Ludouici Molinae sententia posito quod sustineri possit, (quod Authori durum videtur) deberet intelligi in terminis, in quibus ipse quaestionem proposuit, nempe quando eligendi facultas non fuit data alternatiué, sed copulatiue inter filios, & filias, vt ipse loquutur, & sic coniungendo per sonas verbis, quae propter vnitatem sermonis quasi in vnum corpus redactae sunt. -  58 Et verbum entre, latine inter, distribuit aequaliter facultatem eligendi eodem tempore inter filios & filias. -  59 Et consequenter resultat effectus, qui a praefato Authore consideratur: in quem expendi potest text. in l. cum quidam, ff. de legatis secundo, vt hoc numero adnotatur. -  60 At in terminis casus Authori propositi, diuersum est, quoniam electio non liberé, sed alternatiue data fuit en vno de sus hijos, o hijas, &c. quod in effectu fuit, corpora duo personarum facere. -  61 Quia alternatiua, o latine vel, disiungit verba, & sensum; sic vt factus sit primo vnus gradus filiorum, & in defectum eius, augmentatiue, vel subsidiarie alius gradus filiarum, cap. 1. de eo qui sibi vel haeredibus suis. -  62 Vbi, quia concessio fuit alternatiua, hijos, o hijas, dum filij extiterunt, succedere non potuerunt, nec admitti foeminae. -  63 Et quamuis ille text. loquatur in feudis, nihil interest, quia alterata res erat per pactum concedentis, qui foeminas admisit: & sic illius textus vis consistit in forma pacti per alternatiuam, vel quae tantum operatur, vt faciat, quod omnes filij videantur positi ex vna parte, & latere, & foeminae ex alia parte. -  64 Text. in l. vnum ex familia, §. si de Falcidia, ff. de legatis secundo, nihil obesse Authoris resolutioni antea traditae, vt hoc numero adnotatur. -  65 Elector, cui electio competit ex vltima voluntate, si extra vltimam voluntatem, hoc est in quacunque dispositione inter viuos elegerit, amplius variare non potest. -  66 Ex pluribus electis, vbi non potest possidere nisi vnus solus, primo nominatus preaefertur alteri. -  67 Electorem in casu Authori proposito inter viuos elegisse probatur. -  68 Verba licet enuntiatiua sint, probant nihilominus in casu Authori proposito electionem, nominationem, seu institutionem antea factam. -  69 Verba enuntiatiua eius quod tempore enuntiationis, aut assertionis esse potest, plene probant. -  70 Verba enuntiatiua omnino probant, quando enuntiatio pertinet ad rem, quae pendet ex declaratione animi enuntiantis. -  71 Verba enuntiatiua, quando scienter proferuntur super eo, super quo partes sibi possunt praeiudicare, sic probant, vt non admittatur probatio in contrarium. -  72 Pronuntiari, atque affari aliquid, trifariam posse, dispositiue, assertiue, & enuntiatiue. -  73 Verba enuntiatiua quae sint? -  74 Verba dispositiua quae dicantur? -  75 Verba assertiua qualiter proferantur. -  76 Verba enuntiatiua propter aliud emissa, regulariter dispositionem non inducunt, prout hoc numero, remissiue tamen, latissime explicatum traditur, & limitatum, & vide num. sequent. -  77 Verba enuntiatiua, quoties proferuntur per tempus praeteritum, aut id, quod enuntiatur, est praeteriti temporis, dispositionem inducunt. -  78 Maxime, si ipsemet qui refert, & enuntiat aliquam suam voluntatem de praeterito, talis est, quod posset ipse adhuc ex integro illam facere, & sic disponere. -  79 Verba enuntiatiua dispositionem inducunt, quando proferuntur super his, qua dependent a voluntate partium, & super quibus possunt libere disponere. -  80 Verba enuntiatiua dispositionem inducunt, quoties id quod enuntiatur, necessarium est ad id, de quo agitur. -  81 Verba enuntiatiua, quoties per modum causae proferuntur, dispositionem inducunt, sicut si essent dispositiua. -  82 Habens nominare ad emphyteusim aliquem, si per verba enuntiatiua nominationis granauit eum, eo ipso inducitur dispositio & nominatio. -  83 Positus in conditione, an censeatur electus, aut nominatus? -  84 Ludouici Molinae traditio, de qua supra ex numero 65. posita quod vera non esset, adhuc tamen in casu Authori proposito defendi deberet, variationem licitam non esse electione semel facta, idque ex ratione, quae hoc numero & sequenti assignatur. -  85 Eligens ex concessione, aut commissione testatoris, in eligendo sequi tenetur voluntatem tacitam, vel praesumptam testatoris ipsius, nec potest variare, aut a declaratione semel facta recedere, quando constat iuxta confessionem, aut declarationem ipsiusmet eligentis (ex qua de voluntate testatoris constat) electionem fuisse factam. -  86 Res quando subrogatur cum facultate regiae in locum alterius, quae erat etiam vinculata, cum omnibus qualitatibus, & conditionibus subrogata remanet, cum quibus erat prima. -  87 Voluntas non minus deducitur, seu colligitur ex factis, quam ex verbis, imo potentius demonstratur, & probatur factis, quam verbis: quia facta effectum ostendunt, verba aliquando contra voluntatem proferentis sunt. -  88 Testator, quando committit jateri, vt pro eo Maioratum, vel meliorationem faciat in aliquem filium; an sufficiat, quod commissarius coram testibus dicat, se velle eligere ad Maioratum talem filium. -  90 Electio, seu nominatio ad Maioratum, an facta censeri debeat, si fiat actus in fauorem alicuius, qui non potest stare, nisi supposita nominatione, aut electione. SIngularis occurrit, & in praxi valde necessaria quaestio, & quae ita ex professo, vt necessarium est, a nullo ex Recentioribus pertractatur, si ponamus, quod[sect. 1] testator fratre suo aut alio consanguineo haerede scripto, petierit ab eo, aut illi commiserit, & mandauerit, vt ex bonis suis, vel aliqua parte eorum, instituat, siue faciat Maioratum in aliquem ex filiis, aut filiabus eiusdem fratris, aut consanguinei, vel etiam testatoris ipsius, in ea parte, in qua Maioratus licite institui potest per parentes, vel in omnibus bonis, aut maiori parte eorum cum facultate regia ad id concessa, an tunc frater, vel consanguineus, aut alius quicumque, cui facultas eligendi sit relicta, etiam libere, teneatur praecise ordinem literae, siue scripturae seruare, & consequenter filiis masculis existentibus, eligere, aut nominare aliquem ex eis ad Maioratum, an vero filio masculo praetermisso, filiam foeminam ad Maioratum eligere valeat. Et dubium consistit in hoc, quod eligendi facultas expresse, aut absolu[sect. 2]te concessa non est in casu praedicto, quamuis verba prima facie inspecta, liberam ligendi facultatem denotare videantur: & sic omnino incertum est, an libere censeatur data electio; an vero ordine scripturae videantur filij, & filiae ad successionem inuitari in quo dubio con[sect. 3]sultus ego olim, cum casus hic in terminis occurrisset in ciuitate de Guadalaxara, primus quidem omnium scripsi, & non mediocriter insudaui, & postquam verbo, & in scriptis Praetorem illius ciuitatis informaui, nullo alio causam defendente, primam sententiam pro me tuli (alij postmodum scripserunt, sed non ita exacte aut nihil quidem addentes) idcirco, non absque maxima vtilitate futurum existimaui, si hoc capite recenserem nonnulla, quae dubij praefati resolutionem praestant, & futuris negotiis multis decidendis non modicam vtilitatem afferre possunt, & pro clariori intelligentia praemitto, quod Petrus Ruyz de Alarcon, ex primo matrimonio habuit vnicum dumtaxat filium Bernardum de Mata, qui defuncta iam matre, & nullum filium relinquens, cum in extremis esset, condidit testamentum, & patrem suum dictum Petrum Ruiz de Alarcon liberé, vt debuit, haeredem instituit, postmodum vero petijt ab eo, quod de certis bonis faceret vinculum, & Maioratum, en vno de sus hijos, o hijas que del quedaren, qual el quisiesse, vt pars aduersa dicit; iam enim secundo nupserat, & filias habebat ex secundo matrimonio dictus pater eius, qui mortis tempore, atque in testamento suo filiam quandam, nomine D. Catharinam Carrillo, ad dictum Maioratum nominauit, cum haberet filium masculum ex eodem secundo matrimonio natum, qui D. Petrus Ruiz de Alarco, & Sotomaior nuncupabatur. Lis ergo, & quaestio orta est super Maioratu praedicto, & dicta D. Catharina petebat possessionem illius ex testamento patris, in quo erat nominata, contendebátque patrem praedictum lici. te posse vigore clausulae praedictae nominare eam; ego autem in contrarium dicebam, ex clausula dicti testamenti Bernardi de Mata, non potuisse patrem eius, cum filius masculus existeret, filiam foeminam ad Maioratum nominare, & sic dictum D. Petrum esse verum, & legitimum successorem, & consequenter in possessione bonorum dicti Maioratus tuendum, nihílque prodesse testamentum parris dictae filiae ad possessionem petendam, nisi constaret prius, quod pater eius sic disponere, & restari potuisset; quoniam in quocumque actu voluntas, & potestas requiritur: quae duo actum perficiunt secundum[sect. 4] Philosophum, & notatur in cap. cum super Abbatia, verbo, posset, & volet, de officio delegat. l. nolle, vbi Baldus, ff. de acquirenda haereditate, l. omne verbum, & ibi Bald. in vlt. notabili, C. communia de legat. Abbas in cap. sacerdos, de officio delegati, Aimon Craueta de antiquit. temporum, 1. sect. incipit, Ampliatur nunc, num. 52. fol. 36. Cephalus, in cons. 235. num. 24. lib. 2. Rolandus in cons. 35. num. 21. volum. 3. Franciscus Bursatus in cons. 396. num. 24. lib. 4. Burgos de Paz 5. part. l. 3. Tauri, num. 1442. Molina de Hispanorum primogeniis libro primo, capit. vigesimo quarto, numero vigesimo quarto, Surdus in cons. vigesimo septimo num. 13. lib. primo Hyppol Riminal. in cons. 255. num. 32. & 33. lib. 3. Hic autem, posito quod fuerit voluntas, cum tamen desiciat potestas taliter disponendi, nullum quidem facit negotium testamentum praedictum, quod autem defuerit potestas, facilé demonstrabitur, si constituamus nonnulla, quae magis ad rem faciunt: in primis, quod licet prima facie, vt dixi, videatur, quod dictus Bernardus de Mata dederit liberam facultatem patri suo eligendi ex filiis aut filiabus, quem voluerit, & sic masculo praetermisso, foeminam filiam eligere; tamen contrarium esse verius, & filios masculos primo loco nominatos fuisse, filias vero secundo gradu substituas in defectum masculorum, constat ex illis verbis. En vno de sus hijos, o hijas que del quedaren, idque ratione sequenti. Nam licet disjunctiua posita in[sect. 5]ter personas honoratas, resoluatur in coniunctam, & copulatiuam l. cum quidam, C. de verb. significat. id tamen non procedit quoties disjunctiua, aut alternatiua ponitur inter personas, inter quas cadit ordinata affectio; tunc enim non resoluitur in coniunctam, nec censetur haeredi data electio, sed denotat ordinem, & vltima pars censetur posita in defectum prioris, per text, valde singularem in l. cum pater, §. a te peto, ff. de legat. 2. vbi dicit Iureconsultus in hunc modum: A te peto, marie, si quos liberos habueris, illis praedia relinquas, vel si non habueris, tuis, siue meis propinquis, aut etiam nostris liberis, non esse datam electionem, sed ordine scripturae factam substitutionem respondi, & ibi notant Bartolus, Paulus, Alex. Cuman, & caeteri Scribentes communiter, Iason in d.l. cum quidam, nu. 2. & in l. Gallus §. quidam recté, ff. de lib. & posth. col. 6. in vers. Secundo amplia. Alex. in cons. 30. col. 1. lib. 2. Decius in cons. 319. In cansa istorum nobilium, num. 6. Socin. in cons. 52. num. 6. lib. 1. Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 80. num. 5. Ioan. Ceph. in cons. 53. num. 69. lib. 1. Menoch. in cons. 187. num. 20. & seqq. lib. 2. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 7. & lib. 2. cap. 11. num. 36. Mieres de maioratu, in initio secundae partis, num. 34. Angulus ad leges meliorationum. l. 11. glossa 8. num. 9. Iacobus Cancerius variarum resolutionem. cap. 1. de substitutionibus, num. 51. Angelus Matheacius de legat. & fideicom. lib. 2. cap. 13. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 12. vbi num. 14. & seqq. ex alijs probat, in Maioratibus praesumptionem ex ordine scrip[sect. 7]turae ortam, magni momenti esse, & nonnulla dicit in proposito Mieres vbi supra. num. 31. In primogeniis[sect. 8] autem aut maioratibus, quod detur ordinata affectio institutoris inter filios & filias, & inter masculos, & faeminas certum est, quia per masculos familia, & agnatio illius conseruatur, & non per foeminas, vt pote, cum illarum successio agnationis conseruationi repugnet, vt supra, cap. 4. huius lib. latissime probatum est; foemina[sect. 9] namque familiae suae, atque agnationis est caput, & finis, l. pronunciatio, §. familiae ff. de verbor. significat. l. Iureconsultus. §. 1. ff. de gradibus cognat. nomenque & memoria Maioratum instituentis, melius conseruatur per mascu[sect. 10]lum, quam foeminam, vt scribunt Romanus singulari 474. Barbatia in cons. 37. volum. 3. Ruin. in cons. 110. num. 14. volum. 2. & multos referens Simon de Praetis de interpretat., vlt. volunt, lib. 2. interpret, 3. dubitat. 1. solut. 11. num. 2. fol. mihi, 146. Gaspar Baetius de nou meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 2. num. 22. ipsi namque[sect. 11] masculi, honorem, splendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conseruant, iniurias propulsant, atque illatas vendicant, vt scribit Ioannes Chephalus in cons. 306. num. 72. lib. 3. & late adnotarunt Tiraquellus de primogenitura, quaest. 4. ex num. 13. cum seqq. Modernus in consuet. Parisien. titul. 1. §. 8. glossa 3. num. 30. & glossa 4. num. 15. in fine Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 3. Mieres de maioratu, in initio primae partis num. 2. & quaest. 3. in princip. Vnde multo magis,[sect. 12] si sit nobilis, fama, & nomine clarus, (qualis fuit testator, & institutor huius Maioratus) credendum est, quod desiderauerit familiae suae fauere, eamque propagare, & conseruare, vt eleganter adnotauit Zasius in cons. 2. num. 13. in fine, & seq. & ideo a testatoribus nostri tem[sect. 13]poris praefertur, & magis honoratur masculinus sexus, quam foemininus, vt tradit Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. tit. 15. n. 1. & 2. fol. 240. maxime in Maioratibus, quorum natura genuina & finis est, vt per eo[sect. 14]rum institutionem, agnationis, & familiae conseruatio fiat in futurum, post Tiraq. Conar. Ludouic. Molinam Padillam, Mieres & alios aduertit Ioan. Garsia in tract. de nobilitate, in diuisione operis, num. 38. & quod praedictus institutor Maioratus, hanc ordinatam affectionem, quam habebat, considerauerit, illamque obseruari voluerit manifeste colligitur ex eo, quod clausula testamenti, & Maioratus dicti Bernardi de Mata, super quo litigatur, tres in effectu continet partes. Prima est, in qua patrem suum haeredem instituit vniuersalem in remanente omnium bonorum suorum, iurium, & actionum. quae absque dubio valuit de iure. Altera est, vbi dicitur. Al qual pido por merced, que de los bienes rayzes haga vinculo en vno de sus hijos, o hijas que del quedaren. Alia denique, & tertia pars est, vbi testator ipse dixit: Y en caso que el no hiziere el dicho vinculo, quiero y es mi voluntad, que despues de los dias del dicho Pedro Ruyz de Alarcon mi senor, el dicho suelo de las dichas casas, y heredad de Camarma del Cano, suceda en el hija maior legitimo, que del dicho Pedro Ruyz de Alarcon mi senor quedare, y a falta de hijo varon, succeda en la hija maior legitima que dexare: y por este orden succeda en los descendientes dellos. Ex qua vltima clausula, & verbis supra dictis, manifeste colligi valeat, qualis, & quae fuerit testatoris voluntas in secunda clausula, in qua fuit concessa eligendi facultas; & consequenter non fuisse datam electionem, sed ordine scripturae factam substitutionem. Nam in Maioratibus, fideicommissis, & vltimis volunta[sect. 15]tibus, sicut praecedentia declarant sequentia; sic e conuerso dubia defuncti voluntas quae praecessit, declaratur, & coniecturatur ex subsequenti, quae clara, & aperta est l. si seruus plurium, §. fin. ff. de legat. 1. l. 1. ff. de rebus dubijs, l. si cum fundum, ff. de verb. oblig. & post Tiraquellum ab eo relatum, adnotauit Mieres de maioratu, in initio secundae partis, num. 42. versiculo 14. vbi dicit hanc esse non modicam coniecturam, tradunt etiam Socin. Iun. in consil. 65. num. 11. volum. 4. Paris in consil. 73. num. 19. lib. 2. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 14. num. 22. Menochius lib. 4. praesumptione 54. numero 24. Achilles Pedrocha in consil. 28. numero 138. Ioannes Guttierrez in cons. 18. num. 38. vbi ex multis[sect. 16] probat, obscuram testatoris voluntatem ex aliis in testamento expressis declarari, quod etiam superius relati adnotarunt, & qualis fuerit ab initio voluntas, ex actu[sect. [17]] sequenti, aut verbis sequentibus declaratur, l. sed Iulianus, §. proinde, ff. ad macedonianum. l. cum quis, C. de naturalibus liberis. Crotus in consil. 66. num. 1. Decius in consil. 490. num. 9. & in consil. 559. num. 1. & in cons. 644. num. 8. Et sic testator ipsemet qui in ordine succe[sect. 18]dendi ad Maioratum, aut in hac secunda clausula, & vocatione speciali, quam in desectum electionis parentis sui fecit, praetulit filium masculum filijs foeminis, quas in desectum masculorum vocauit, credendum est necessario, quod etiam voluerit vt is, cui electionem commisit etiam liberé, eundem ordinem seruare teneatur, & masculos debeat foeminis praeferre, sicut & ipse praetulit expressim; quod aperte probatur ex his, quae multum ad propositum scribunt Ruinus in cons. 110. num. 15. & sequent. lib. 2. Socinus in consi 141. num. 26. volum. 2. Ferdinandus Loazes in repetitione §. diui, legis, filiusfamilias, ff. de legat. 1. num. 198. & 199. Ioannes Guttierrez dicto cons. 18. num. 39. nulla enim est in iure certa magis regula, aut securior doctrina, ad testatoris[sect. 19] defuncti voluntatem probandam, quam ea, quae sumitur ex ipsius expressa dispositione, quae totum facit, lege ex facto, ff. de haeredibus instituendis, l. cum quaest. C. de legat, cum alijs vulgatis, Ripa in l. haeredes mei, §. cum ita, num. 31. ff. ad Trebellian. tutiorque interpreta[sect. 20]tio est, qua scriptis in testamento adhaeremus, argumento text. in l. si alij, ff. de vsufruct. legato, & in l. cum virum, C. de fideicommissis, & cum Castrensi, eleganter aduertit Marsarius in consil. 7. fol. 83. in antiquis, & confirmatur consideratio, & ratio superior, quia tempore testamenti dicti Bernardi de Mata, erant iam natae dicta D. Catharina Carrillo, & aliae sorores eius, sed dictus D. Petrus de Alarcon natus non erat, nec alius filius masculus procreatus, & quamuis habeatur maior[sect. 21] affectio, & dilectio ad eos, qui sunt nati, & cogniti tempore factae dispositionis, quam ad eos, qui nec nati sunt nec cogniti, vt ex alijs probarunt Mieres de maioratu, 2. parte, quaest. 6. num. 16. Mascardus de probationibus, tom. 1. conclus. 67. num. 5. & 6. & num. 8. Decianus in cons. 1. num. 14. lib. 2. Paulus Leonius Patauinus in cons. 27. num. 103. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 2. fol. 53. Achilles Pedrocha in consil. 20. num. 68. & 69. & notarunt Baldus in l. Lucius, ff. de haeredibus instituendis, Alexander in cons. 52. colum, 1. volum. 4. Oldra. in cons. 141. colum, 2. in princip. & est optimus text. in l. alumnos, ff. de manumissis vindicta, ibi In quo instruendo propensiorem animum habuit. Quem singularem dicit Romanus in consil. 231. num. 3. l. qui filiabus, ff. de legatis primo: nihilominus tamen filiabus patris sui, aut suis[sect. 22] sororibus iam natis, & cognitis tempore factae dispositionis, expressim praetulit filios masculos ex dicto patre eius nascituros; vnde credendum est, quod semper illos praeferre voluerit in alijs clausulis praecedentibus, in quibus patri electionem commisit, & iuxta haec intelligenda, & regulanda verba superioris dispositionis, ex his, quae scripserunt Modernus Paris, in cons. 1. a num. 18. Marsarius in cons. 6. num. 5. Simon de Praetis in cons. 161. num. 19. Pinellus in l. 3. C. de bonis maternis, num. 24. Achilles Pedrocha in consil. 3. num. 21. in fine; sic, vt per clausulam supradictam qua dictus testator, in casu[sect. 23] quo parer eius vinculum non fecisset, primo loco filium eius maiorem masculum primogenitum, & in defectum eius, filiam foeminam primogenitam nominauit, declarata videatur clausula alia, in qua patri suo electionem dederat: & consequenter, vt quemadmodum testator ipse in sua vocatione non vocauit foeminam, nisi in defectum filij masculi, nec aliter admitti foeminam voluit, quam si masculus non existeret; pariter quoque, atque eodem modo voluerit, vt pater eius, cui electionem commisit, se hiberet in electione, nec aliter successores eligeret: Nam quod ipse viuus facturus esset, aut quod[sect. 24] in defectum electionis haeredis fieri expressit, idem ab haerede suo faciendum esse iussisse intelligitur, vt dicit pulchre text. singularis in l. cum seruus, ff. de condit & demonst. l. ab exhaeredati substituto, ff. de legat. 1. ibi: Quae ille si viueret debiturus erat, 1. postulante, ff. ad SC. Trebel, ibi: Caeterum existimo idem in haerede citu esse constituendum, quod in illo constitutum est. Nec est verisimile, quod haeredi concesserit facultatem faciendi id, quod non fieri expressit in alia clausula, ex eisdem iuribus & Authoribus numeris praecedentibus relatis. Vnde, eo ipso, quod aliter factum, aut dispositum est a patre praedicto, nihil a iud fuit, quam circumuenire voluntatem defuncti, quod indignandum est, vt dicit text, in l. si quis pecuniam, ff. si quis omissa causa testamenti, nec haeres audiendus, qui nititur contra illam, l. illis libertis, 83. ff. de condition. & demonstration. Nec etiam[sect. 25] credendum, quod electione eo modo, aut quantumcunque libere concessa dolose eligere potuerit pater ipse, vel ad electionem dolosam mandatum datum praesumi, per text. in l. creditor, §. Lucius, ff. mandati, l. si procurator, ff. de conductione indebiti: quas nonnullis exornant Molina de Hispanorum primog. lib. 2. c. 5. n. 15. & seq. Achilles Pedrocha in cons. 36. n. 149. vbi concludunt, electionem dolosé factam nullam esse, quod melius procedit in casu praedicto, in quo dictus Petrus Ruiz de Alarcon excludit dictum D. Petrum de Alarcon filium eius, & nominauit dictam filiam propter odium & inimicitiam, quam habebat cum vxore eiusdem filij, cum qua vt ipse pater dicebat, contra suam voluntatem nupsit dictus D. Petrus de Alarcon, id autem sufficiens esse non debuit, vt negligere pos. set nominare illum, sicut filius eius testator voluerat, vt ad text. in l. 3. §. si emancipatus, ff. de contra tabulas, erudite ostendit Decianus in cons. 13. num.15. & 17. lib. 1. & ratione concludenti probatur, quia cum inimicitia haec, aut odium testatoris praedicti non esset, sed ipsiusmet haeredis, in consideratione haberi non debuit, ad effectum, vt dictus D. Petrus excludi posset a iure succedendi, quod ex voluntate testatoris habebat, argumento text. in. l. cum pater, §. rogo. ff. de legat, 2. iuncto text. in. l. cum filius §. pater, eodem titul, intelligendo eum text, prout recte inducit Imola, vt hanc differentiam constituat, in d. §. rogo, post Bartolum ibi relatum, qui ita magistraliter & vere considerauit distinguendos casus, vt scilicet inimicitia, & odium testatoris sufficiens sit ad excludendum eum, qui generaliter vocatus est l. Lucius Titius §. Lucius Titius Damam, el 2. ff. de legat. 2. Rubeus Alexand. dicens se ita de facto consuluisse in l. Gallus, §. quidam recte ff. de liberis & posth. Molina de Hisp. primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 8. Mieres de maioratu 1. part. quaest. 48. ex num. 33. odium tamen haeredis, aut eius, cui electio commissa est, sufficiens non sit, argumento text. singularis in l. vnum ex familia, §. fin. ff. de legatis 2. & eorum quae scribit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 9. num. 2. Et per haec patet responsum ad vnum ex fundamentis praecipuis, in quo moueri potest contraria pars; nempe, quod per verba superius relata, Haga vinculo en vno de sus hijos, o hijas, que del quedaren, qual el quisiere. Eligendi facultas censeatur concessa Item quod alternatiua illa, sua natura liberam videtur electionis libertatem includere; & consequenter, quod dicta filia, omisso etiam filio masculo. eligi potuerit: euidentius tamen, & quidem concludenter, conslabit solutio, si in vi praefatae alternatiuae, aliquantulum latius insistendo, ante alia constituam, quod vere testator in casu praedicto &[sect. 31] in verbis supra relatis (dato pro vero quod verbum illud, qual el quisiere, a testatore adiectum fuerit) non dedit patri liberam, aut voluntariam eligendi facultatem, nec vere, aut propre alternatiua fuit electio, sed potius testator ipse subalternauit personas, ad quas ordinatam affectionem habebat, & sic praeferri debet primo nominatus, hoc est filius masculus; nam ordo verborum describit ordinem intellectus, vt ad text. in l. cum pater. §. a te peto, ff. de legatis secundo, tradiderunt Baldus n. 3.[sect. 32] & Castrensis num. 2. in l. cum quidam, C. de. verborum significatione, & est text. valde singularis in l. haeredes[sect. 33] mei. §. finali. ff. ad Trebel. vbi alternatiua posita inter personas nominatas, ex praesumpta mente disponentis ordinis est, & non electionis, & per illam eligendi facultas censetur prohibita, vt constat ibi: Non recte mulierem electuram: & optime aduertunt Felinus in c. inter[sect. 34] caeteras, de rescriptis num. 4. fallentia prima, Ripa in d.l. haeredes mei §, fin. num. 7. versi. vnde aliter, Ruin, in l. Gallus, §. quidam recte, num. 46. & 47. & num. 52. & 60. & 61. ff. de lib. & posth. Idem in cons. 92. num. 7. lib. 2. & sic filiae in casu praesenti censentur nominatae sub conditione si filij masculi non existant, ex dictis iuribus, & Authoribus, & text. in d.l. cum pater, §. a tepeto, ff. de legat. 2. vbi dictum facit: Tuis, siue meis propinquis Et ideo, vt seruaretur ordo alternatiuae, propinqui mariti, qui erant extranei, praeferuntur propinquis vxoris, quae testamentum condidit, vt etiam notarunt Alex. in cons. 119. num. 2. & num. 6. lib. 5. Rubeus Alexandrinus in cons. 40. num. 9. qui duo Authores concludunt, quod in alternatiua dispositione, secundo loco vocati, ita demum admittuntur, si primo loco vocati defecerint, & non aliter, per text. in d.l. haeredes mei. §. fin. per quem etiam Iacobus Cancerius variarum resolutionum, lib. 1. cap. 1. num. 53. adnotauit, quod habens facultatem eligendi de pluribus vocatis alternatiue, inter quos est ordo affectionis, non potest eligere de secundo nominatis, nisi primis deficientibus; & in concessione facta pro filio aut filia, quod existente filio, filia atur eligi non possit. ex eisdem iuribus iudicatum refert Decisio Gamae 260. num. 2. & Additionator eiusdem in add. ad decisionem 51. & 140. in fin. fol. 40. cum Mantica, & aliis probauit, verba illa, hijo, o hija maior, in dispositione, aut electionis concessione apposita, ordine successiuo intelligenda, & primo loco nominatum praeferendum, sic vt quamuis filius, aut filia natu maior vocetur, adhuc tamen filius masculus etiam aetate minor praeferri debeat, ex communi praxi huius Regni, & quia non est eadem, sed diuersa masculi, & foeminae ratio, vt concludit Additionator ipse in addit, ad. d. dec. 51. & 340. vbi vide cum necesse fuerit: eiusdem etiam sententiae suit Gregorius Lopez in l. 2. titulo 15. partita. 2. verbo, fijo varon, & in l. 3. tit. 13. partita 6. verbo, mugeres, ver[sect. 35]siculo, & ex his inferre poteris: vbi affirmat quod si concedatur licentia per Regem ad faciendum Maioratum in vnum ex filiis, vel filiabus, quemquis elegerit, quod stante masculo non poterii fieri in foemina: & quamuis de illius doctrina dubitet Aluaradus de coniecturata mente defuncti, l. 2. c. 3. §. 4. num. 48. & ab ea discedat Molina de Hispanor. primog. lib. 2. cap. 5. num. 6. id tamen nihil obesse, statim probabitur: & Gregorium ipsum sequutus est Mieres de maioratu, prima parte, quaestione 16. n. 4. vbi in hunc modum scribit, postquam Gregorij sententiam retulit & probauit. Et ista procedunt etiam, si in facultate regia adiiciantur haec verba: Podais hazer[sect. 36] mayorazgo en el hijo, o hija, que quisieredes; nam talia verba debent intelligi, & moderari secundum ordinem a iure praescriptum, & rationem eius, quod constat ex iam dictis, & l. si quando, C. de inofficioso testamento, cum similibus. Antea vero ex num. 1. constanter probauerat, quod si quis habeat a Principe facultatem faciendi Maioratum in vnum filium, non possit facere Maioratum in filiam, & quod filia, licet sit capax Maioratus, hoc intelligitur in defectum masculorum, & non alias. Quae omnia in casu praesenti optime militant, tum ex dictis supra, num. praecedentibus, tum etiam ex alia iuris doctrina, quod testatoris dispositio recipit interpretationem a iure, & consuetudine, atque rei, de qua agitur, natura, l. nummis, l. librorum, §. quod tamen Cassius, ff. de. legatis tertio, l. Caius, vbi Bartulus num. 7. & alij Doctores communiter ff. soluto matrimonio & multis probant Julius Clarus §. testamentum, quaestione 76. num. 11. & seqq. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, l. 6. titulo octano, num. 13. & l. 11. titulo 14. num. 15. Molina de Hispanorum primogeniis, l. 1. cap. 3. num. 2. Mieres de maioratu, prima parte, quaest. 48. num. 13. & multis seqq. Grassus §. testamentum, quaest. 76. num. 10. Peregrinus de fideicommissis, articulo. 17. num. 4. & inde testator, aut institutor Maioratus, quod in dubio videatur se reserre ad leges, statura, & consuetudines eius loci, aut regionis in qua testatur aut Maioratum instituit, post Decium, & Andream Siculum aduertit Gregorius Lopez in l. 3. titulo, 1. partita sexta, verbo, mugeres, & Molina vbi supra, d. num. 3. Burgos de Paz iunior ciuilium quaestione. 2. num. 72. & seqq. Clausulae etiam primogeniorum, quod in Hispania sint interpretandae: iuxta consuetudinem, quae est in Hispania in successione primogeniorum, & sic, vt masculus praeferatur foeminae, & primogenitus caeteris fratribus secundo genitis, adnotauit Mieres de maioratu, prima parte, dicta quaest. 48. n. 20. vbi refert Decium, & Barbaciam sic tenentes, & antea num. 16. ex aliis probat, quod mulier, cum marito concedit facultatem eligendi filium ad Maioratum, videtur tacite se conformare cum iure communi, & legibus, & consuetudinibus Hispaniae, quae praeferunt filium primogenitum caeteris fratribus, & sororibus, & de more Hispaniae est, vt in Maioratu masculus praeseratur foeminae, licet sit minor natu, Couarruuias variar. res. l. 3. cap. 5. num. 5. Burgos de Pace in prooemio legum Tauri, num. 66. cum sequent. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 62. Molina de Hispanorum primogeniis, l. 3. cap. 4. num. 4. Matienzus in l. 6. titul. 7. glossa. 3. num. 27. l. 5. nouae, collectionis Regiae. Salazar de vsu & consuetudine, cap. 12. num. 32. Auendanus in. l. 40. Tauri, glossa 9. num. 33.[sect. 41] Doctor Spino in speculo, glos. 19. de maioricatu, num. 84. & glossa. 20. de exhaeredatione, num. 8. & in successione, Regni habemus hoc expressum in. l. 2. tit. 15. partita. 2. ad cuius exemplum & similitudinem regulari debent[sect. 42] Maioratus Hispaniae, vt post Castrensem, & alios notarunt Couarruuias variar. l. 3. dicto cap. 5. num. 9. Peralta in l. 3. §. qui fideicommissum, num. 122. & num. 139. Simancas de primogen. Hispaniae, l. 1. cap. 22. 23. & 24. Molina de Hispanorum primogeniis, l. 1. cap. 2. num. 16. Padilla in rubrica C. de fideicommissis, num. 6. Aluaradus de coniecturata mente defunct. l. 2. cap. 3. §. 3. num. 2. & cap. 4. num. 60. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, n. 11. Ioannes Guttierrez. Canonic. quaest. l. 2. cap. 14. num. 26. & num. 50. Vnde ex natura Maioratuum, & iure, atque[sect. 43] consuetudine succedendi in eis cum quibus credendum est quod testator se conformare voluerit, ex text. in leg. haeredes mei, §. cum ita ff. ad Trebel. & multis exornant, at que latissime explicant Mieres de maioratu, in initio secundae partis, num. 15. & 16. Alciatus regula 3. praesumptione 32. Menochius in cons. 172. num. 21. lib. 2. & lib. 4. praesumptione vltima, Grassus, §. testamentum quaest. 76. num. 25. & seqq. Alexander. Raudensis de analogis, l. 1. c. 35. num. 47. Camillus Gallinius de verborum signisicatione, lib. 10. cap. 9. 10. 11. & 12. ex fol. 267. cum[sect. 44] seqq. maxime quando ex aliis scriptis in testamento id constat aperte, vt in hoc casu constabat ex alia clausula, qua dictus testator in casum, quo pater non eligeret, successuros in Maioratu nominauit, & masculos praeferendos foeminis dixit, ex eisdem Authoribus superius citatis, in proposito casu dicendum est, verba illa disiunctiua, siue alternatiua: En vno de sus hijos o hijas, intelligi debere ordine successiuo in scriptura expresso.[sect. 45] Quod etiam suadetur ex singulari doctrina Castrensis in dict. l. cum quidam, num. 2. C. de verborum significatione, vbi singulariter adnotauit. quod quotiescunque grauatur haeres alternatiue dare diuersis personis, inter quas militat diuersa ratio, licet inter eas non detur ordinata affectio, adhuc tamen simplex disiunctiua. siue alternatiua non resoluitur in coniunctam. nec tribuit haeredi grauato electionem, quamuis verba ad eum referantur; sed ordine scripturae denotat factam fuisse substitutionem: & haec doctrina confirmari potest ex singulari tra[sect. 46]ditione Glossae in proposito, in cap. Metropolitano, 63. distinctione, in verbo, Presbyteris vbi glossa allegat text, in d.l. haeredes mei, §. finali, ff. ad Trebellian. & dicit in hunc modum: Haec dictio vel, no dat illis optionem, sic vel sic eligendi, sed ordo verborum ostendit, quo ordine debeant eligere; & optime hoc deciditur ff. ad Trebellianum. l. haeredes in fine. Quam glossam citat Dominicus in cap. mandato, de praebendis in 6. num. 2. & in terminis melius quam[sect. 47] alibi in iure explicat, quando secunda pars alternatiuae censeatur apposita in defectum primae, idem Dominicus in cap. licet, de sepulturis in 6. vbi probat expressim, quod[sect. 48] quando qualitas personarum posita in secunda parte alternatiuae, est diuersa a qualitate personarum posita in prima parte, vt in nostro casu, vbi prius nominati fuerunt filij, postmodum filiae, in quibus quoad successionem Maioratus diuersa militat ratio, & diuersa qualitas est, vt supra probaui; quod tunc alternatiua est ordinis, & non electionis, & sequitur Felinus in cap. cum dilecta, de rescriptis, columna 4. Versic. & dicit Glossa, confert etiam singularis Theorica Ioannis de Imola in l. si quan[sect. 49]do, §. haeres, per text. ibi. ff. de legatis 1. vbi ad explicationem text. in l. Titio vsusfructus, ff. de vsufructu legato, adnotauit, quod cum in alternatiua ponuntur duo, quae eiusdem naturae sunt, tunc vtrumque est in obligatione, l. huiusmodi. §. sicut. ff. de legatis 1. l. duo rei ff. de verbor. obligat. Caeterum cum in secunda parte alternatiuae, aut in vnaquaque parte illius apponuntur duo, quae diuersae naturae, & conditionis sunt, tunc vtrumque non est in obligatione, sed alterum tantum, & alterum est in facultate soluendi, l. si quis stipulatus decem in mille, ff. de solutionibus; vnde ad propositum nostrum, cum in alternatiua praedicta Haga vinculo en vno de sus hijos o hijas personae sint diuersae naturae, & conditionis, sicut diuersae qualitatis, vt antea dixi; sequitur necessario, quod pater praedictus filium masculum nominare debeat, maxime ob aliam clausulam, quae verba praedicta declarat, vt superius dixi; atque ex illa voluntas testatoris manifeste colligitur, ex qua certum est, quod in[sect. 50] alternatiuis cessat electio, & ordo scripturae praecise obseruari debet vt cum Felino tradit Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaestione. 10. num. 52. fol. 108. vbi ex num. 50. de alternatiua dicit nonnulla, sed nihil tangit ex omnibus antea dictis, ex quibus nouissime nunc, siue multo postquam haec scripseram, considerabam, minime refragari praedictae resolutioni considerationes, aut resolutiones quasdam Hieronymi de Caeuallos practicarum communium quaestione. 265. ex num. 4. vsque ad num. 24. fol. 368. Posito enim, quod de iure procedere possint (quod nunc non firmo) nec omnino certa existimo quae ad text. in l. cum pater §. a te peto ff. de legatis secundo, ipse tradit ibid. idque per text. in l. haeredes mei, §. finali, ff. ad Trebellianum: & quia Ludouici Molinae sententiam, qua ipse nititur principaliter, alij impugnant, aut contra tenent, vt vidimus supra ex num. 35. & dicemus infra ex num. 56. vtcunque tamen res sit, obesse non debent ea, quae praedictus Author adnotauit ibi, propter rationes & doctrinas adductas supra: & quia in casibus ab eo propositis non agebatur de successione Maioratus, nec inter masculum, & foeminam lis erat, aut controuersia quoad successionem, sed de successione, aut electione Capellani tractabatur, in qua omnes capellaniam praetendentes, qualitates requisitas habebant, sic vt dici non possit, quod qualitas personarum erat diuersa, aut quod diuersa ratio militabat in illis. Denique nec concurrebant in fauorem aliquorum ex illis, ea, quae pro D. Petro de Alarcon, in casu praesenti consideraui; ex verbis potius dispositionis constabat, ordinatam affectionem testatores non habuisse. Et haec sint obiter dicta. Superest nunc, vt aliis fundamentis respondeamus,[sect. 51] quibus contraria pars moueri potest: & in primis, quod superflua videretur clausula illa, vbi dicitur, Haga vinculo en vno de sus hijos, o hijas que del quedaren, qual el quisiere; nisi licitum esset patri filiam eligere: tum ex natura alternatiuae, quae sic regulariter permittit, atque[sect. 52] electionem tribuit, l. plerumque, ff. de iure dotium, l. si sic legatum, ff. de legatis 1. cum vulgatis; ideo sufficit verificari quamcunque partem alternatiuae, l. is qui du-i centa, §. vtrum ff. de rebus dubiis l. Titio, aut Seio vtr haeres, ff. de legatis 2. Tum etiam vigore dictorum verborum, Qual el quisiere. quae liberam eligendi facultatem denotant, iuxta ea, quae scripsit Molina de Hispan. primogeniis, l. 2. cap. 5. num. 2. & 3. & num. seqq. quia respondetur in primis, quod regulae praedictae procedunt, ac intelligi debent in vera, & propria alternatiua, quando in vtraque parte illius est: in obligatione, aut quando persona fuit aeque principaliter nominata; de qua vera alternatiua plurima scribunt Felinus in cap. inter caeteras, de rescriptis, Doctores communiter in §. huic autem, Institution. de actionibus. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaestione. 10. num. 52. cum seqq. Nos vero agimus de alternatiua, quae non est vera, aut propria alternatiua, sed impropria potius, quia vna stat, in defectum alterius sub alternatis verbis augmentatiuae; quo casu seruandus est praecise ordo scripturae, nec est locus liberae electioni, quia ista est alternatiua posi[sect. 53]ta ad ampliandam dispositionem; ideo verae alternatiuae effectum non operatur, l. cum quis, §. finali, ff. de legatis tertio, Bartolus in l. si quis ita. ff. de auro & argento legato Socinus in l. si is qui ducenta, §. vtrum, versic. Vltimo pono, columna 3. ff. de rebus dubiis, & columna 2. affirmat, quod ita tenent communiter Ordinarij. Praeterea respondetur, clausulam praedictam, en vno[sect. 54] de los hijos, o hijas, que del quedaren qual el quisiere, ex praesumpta mente testatoris sic declarandam, vt scilicet testator ipse hoc in effectu voluerit, vt si dictus Petrus Ruiz de Alarcon pater eius, plures filios masculos haberet, quamuis de iure, maiori natu deberetur Maioratus, vt certum est, & in l. 2. titulo. 15. partita 2. & numeris praecedentibus probatum; tamen ex dictis verbis, Que le haga en vno de sus hijos qual el quisiere, vt in l. haeredes mei, §. fin. ff. ad Trebel, ibi: Filiis meis, vel vni eorum, possit inter filios, quem voluerit eligere, & Maioratum in persona filij minoris instituere. praetermisso, & excluso filio maiori: similiter, si dictus pater non habuerit filios, sed filias, possit inter ipsas ad eiusdem Maioratus successionem quam voluerit, ac etiam filiam minorem eligere, quamuis filiae natu maiori deberetur de iure: & sic singula singulis referendo, vnamquanque partem alternatiuae in suas singularitates resoluere, iuxta text in l. falsa demonstratio, §. finali, ff. de condit. & demonstrat. & ea, quae latius tradiderunt Tiraquellus in l. si vnquam, in verbo, susceperit liberos, num. 241. & seqq. C, de reuocandis donationibus. Franciscus Beccius in consilio. 39. ex num. 2. cum seqq. & num. 11. Corneus in consilio 159. columna 2. cum seqq. lib. 2. Ioannes Guttierrez cons. 4. ex num. 6. & in substitutionibus declarandis, hanc regulam tradit Aimon. in cons. 98. num. 12. & in terminis propriis (vt alia praetermittam, quae adducere possem) probat text. in dict. l. haeredes mei, §. finali, ff. ad Trebel, vbi in alternatiua dispositione electio fit ex personis contentis in altera parte alternatiuae, seruato ordine nominationis, & dispositionis, vt concludit Iureconsultus, ibi: Deficiente vero gradu nepotum, ex cognatis, quam velit personam eligi posse, Et sic multum operatur electio data in dicta clausula patri praedicto; ita tamen vt semper videatur concessa inter personas vniuscuiusque gradus, vt scilicet inter filios masculos quem voluerit, & inter filias foeminas etiam quam voluerit eligere possit: non vero, quod a gradu filiorum, & excluso eo, transire possit ad gradum filiarum, contra text. in dict. l. haeredes mei, §. finali ibi: Ex caeteris autem cognatis, si nepotes superessent, non recte mulierem electuram propter gradus fideicommissi praescriptos. Ecce textum valde singularem, & notandum, vbi in concessione alternatiua permissum non est, vt relicto gradu nepotum, ex cognatorum gradu eligi possit; deficiente tamen gradu nepotum, tunc ex gradu cognatorum, quam velit personam eligi posse, quoniam electio fieri debet seruando in vtroque gradu suum tempus separatim, vt dicit Consultus in l. ex facto, §. item quaero, ff. de vulg. & pupillar. substitut. Denique, & vltimo respondetur, nihil obstare, quod vltra alternatiuam illam. En vno de sus hijos, o[sect. 55] hijas, additum fuerit verbum illud, Qual el quisiere. Quia ad hoc respondetur, quod verbum praedictum non alterat naturam dispositionis, nec etiam regulas iuris, aut doctrinas superius relatas: nam in dict. l. haeredes mei, §. finali, cum alternatiua illa dispositione: Peto a te, vxor charissima, vti cum morieris, haereditatem meam restituas filijs meis, vel vni eorum, vel nepotibus meis; additum, etiam fuit verbum, Cui volueris: & nihilominus respondet Iureconsultus Papinianus, non alterari ordinem succedendi, sed primo nominatos eligendos; & consequenter secundam partem alternatiuae subsidiariam esse, & in desectum personarum primi gradus. Deinde & in l. Titio, ff. de legatis secundo dictum fuit: Vtri haeres velit; & nihilominus legatum remansit alternatiuum, sicut antea erat: quia expressio eorum, quae insunt ex natura dispositionis, si exprimantur per eundem modum, quo insunt, nihil operatur, l. 3. ff. de legatis primo, l. non recte, C. de fideiussoribus, cum vulgatis; & sic, nec in casu praesenti aliquid operari debebit verbum praedictum. Non obstat etiam aliud fundamentum, quod desu[sect. 56]mitur ex authoritare Molinae de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 5. n. 4. vbi dicit, quod is. cui libera electio a Maioratus instituore relicta est, vt inter filios & filias, quem velit ad Maioratus successionem eligat, possit filiam minorem, exclusis masculis natu maioribus eligere, ex text. vt ipse putat, ad hoc notabili, in l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de leg 2. ibi Eodem, vel dispari gradu, quem etiam in id expendit, & Molinae sententiam probat nouissime Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quaestione. 265. num. 4. & 5. Quia respondetur, in primis, praefatam opinionem Molinae non esse omnino certam, imo contradictionem habere ex Authoribus relatis supra, num. 35. qui expressim probarunt contrarium, & non modicam dubitandi rationem ex his omnibus, quae numeris praecedentibus adnotauimus. Deinde respondetur, quod verbum liberae facultatis aut liberae electionis, in quo fundatur Molina, nihil in proposito facere debet, nec etiam alterare naturam dispositionis, nec iuris regulas, vt supra probaui num. 53. & constat ex text. in d.l. haeredes nei, §. finali, ff. ad Treb. ad quem Molina non aduertit, nec refert illum; vbi etiam apposita fuerunt verba liberae facultatis eligendi, vt constat ibi: Cui voluerit, & tamen inquit textus ordinem scripturae seruandum, atque ex caeceris cognatis, si nepotes superessent, non recte mulierem electuram. Respondetur etiam & tertio loco, quod dato casu, quod esset vera, & indubitabilis sentencia Mol. temperari deberet vt minime procederet, cum de voluntate testatoris in contrarium constaret, siue cum testator ipse alias expressisset forman, quam voluit in successione Maioratus obseruari, aut in alia parte testamenti voluntatem suam ostendisset: tunc enim forma ab eo tradita obseruanda erit omnino, nec interest, quod libera electio relicta fuerit, necne: at in casu praesenti certum est, quod testator quamuis in vna clausula relinquerit facultatem eligendi quem pater voluerit; tamen in illa aperte ostendit voluntatem suam, & expresse dixit, quomodo esset succedendum si pater non eligeret, statuitque quod succederet filius maior masculus legitimus, & in defectum eius filia maior legitima, vt dicebam supra; & sic per hanc clausulam declarauit, & reformauit generalitatem alterius clausulae, qua patri electionem concesserat, vt in tantum valeat, in quantum ex hac clausula, in qua testator disposuit, colligi possit, argumento text, singularis in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de liberis & posthumis, ibi: Vt eo casu valeat qui ex verbis, concipi possit, l. alumnae, §, qui filias, ff. de adimendi legatis, in versic. non a tota voluntate, quia sequentia declarant, & moderantur praecedencia, l. quaedam, ff. de rebus dubiis, l. qui non militabat ff. de haeredibus instituendis, l. vtrum, ff. de petitione haereditatis: alias sequeretur maximum absurdum, nempe, quod per primam clausulam pater possit ordinare successionem Maioratus, aut successores eligere alio modo, quam ipse testator expresse disposuit in alia parte alterius clausulae eiusdem testamenti; quod esset seipsum contradicere, & eligere quoddam genus disponendi ad impugnandum iudicium suum, quod credendum non est, per text. singularem in. l. 3. ff. de militari testamento, & ea, quae in propositum tradunt Alciatus regula 3. praesumptione 35. Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 12. titulo. 17. num. 13. Mascardus de probationibus, tomo. 2. conclus. 594. num. 11. & 12. Petrus Magdalenus de num. testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 16. num. 84. & 85. & 3. parte, c. 3. n. 34. quia testator non videtur aliquid contra seipsum consensisse, l. inquisitio, ff. de solutionibus & notanter scripsit Bald, in l. 1. per illum textum, ff. si quis omissa causa testamenti. Praeterea & quarto loco respondetur, posito etiam, quod[sect. 57] Ludouici Molinae sententia sustineri posset (quod mihi durum videtur) quod intelligi deberet in terminis, in quibus ipse quaestionem proposuit, nempe quando eligendi facultas non fuit data alternatiue, sed copulatiue inter filios & filias, vt ipse loquitur; & sic coniungendo personas verbis, quae propter vnitatem sermonis, quasi in vnum corpus redactae sunt, vt dicit text. in l. vnica, §. haec ita tam varie, C. de caducis tollendis, & verbum[sect. 58] entre, latine inter, distribuit aequaliter facultatem eligendi eodem tempore inter filios & filias, l. cum pater, §. haereditatem, ibi: Viriles inter eos fieri, ff. de legat 2. & in §. cum inter, eiusdem legis, l. inter eos, ff. de re iudicata: & consequenter resultat efsectus qui a praefato Au[sect. 59]thore consideratur; in quem expendi potest text in l. cum quidam, ff. de legatis secundo quem adducit ipse Molina, vbi fideicommissum relictum fuit per illa verba: Rogo restituas libertis meis quibus velis, & sic vnum corpus personarum factum est; & Iureconsultus respondet haeredem posse indignum. praeferre: at in terminis nostris diuersum est, quoniam electio non libere, sed alter[sect. 60]natiue data fuit, En vno de sus hijos, o hijas, &c. Quod in effectu fuit corpora duo personarum facere. quia alternatiua o latine vel, disiungit verba, & sensum, sic vt fa[sect. 61]ctus sit primo vnus gradus filiorum, & in defectum eius augmentatiue, vel subsidiarie alius gradus filiarum, cap 1.[sect. 62] de eo qui sibi, vel haeredibus suis. Vbi, quia concessio fuit alternatiua, hijos, o hijas: dum filij extiterunt, succedere non potuerunt nec admitti foeminae, vt constat ibi: Qui sibi, vel haeredibus suis masculis, vel his deficientibus foeminis, & quamuis ille text. loquatur in feudis, nihil inte[sect. 63]rest, quia alterata res erat per pactum concedentis, qui foeminas admisit: & sic vis illius text. consistit in forma pacti per alternatiuam vel, quae tantum operatur, vt faciat quod omnes filij videantur positi ex vna parte, &; latere, & foeminae ex alia parte, vt optime declarat Ruin. in const. 9. lib. 1. Ceph. in cons. 30. num. 44. & 47. lib. 1. Denique & quinto loco respondetur, text. in d. §. si de[sect. 64] Falcidia, l. vnum ex familia, ff. de legat, 2. nihil vrgere contra resolutionem praedictam, aut partem, quam defendo; quoniam loquitur Iureconsultus ibi, in legato relicto familiae, & cum verbum familiae sit collectiuum personarum existentium in diuersis gradibus, l. vltima, ff. de verborum signisicatione, & obseruant communiter Doctores in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de liberis & posthumis, vbi Galiaula num. 24. Rubeus num. 49. & cum Socino, Cephalo, & alijs Petrus Antonius de Petra de fideicommissis. quaestione. 5. num. 175. & dixi supra, hoc eodem lib. cap. 22. num. 26. & 27. electio etiam est generalis, l. legato generaliter, ff. de legatis 1. & sufficit quod haeres eligat quemcunque ex familia, in eodem, vel dispari gradu existentem, & in familia reliquisse, vt eo ipso caeteri conditione deficiantur, ex eodem text. Caeterum, in dispositione alternatiua, de qua agimus, aliter obseruatur, vt supra dixi, quia vnaquaeque pars alternatiue facit suum gradum, vt probat text. ind. l. haeredes mei, §, finali, ff. ad Trebellian. ibi: Propter gradus praescriptos. & sic quando gradus sunt diuersi, non est electio adeo libera, sed potius restricta, vt electio fieri debeat de personis vniuscuiusque gradus; ita vt de vno gradu ad alium transitus fieri non possit, vt expresse dicit text. ille, & communiter Scribentes in dictis iuribus sic resoluunt, ac inter alios eleganter Ripa in d.l. haeredes mei, §. finali. ff. ad Trebel, num. 7. imo & Molina ipse alio in loco, & in alio proposito hoc agneuisse videtur; inquit enim lib. 2. c. 11. num. 37. quod text. in d. §. si de falcidia, cum similibus procedit, quando electio inter omnes ex familia generice, atque inordinate concessa fuit; secus tamen esse, quando per dinumerationem certotum graduum, vel personarum, certo ordine seruato; tunc enim ordo scripturae, ac dinumerationis graduum seruandus erit, per text. in dict. l. haeredes mei, §. finali, & in dict. l. cum pater, §. a te peto, quae iura adduxerat supra in eodem cap. 11. num. 36. Et quamuis statim num. 38. quoad Hispanorum primogenia de hoc dubitet in quaestione agitata ibi: tamen in quaestione nostra dubitandum non esse, & diuersos terminos concurrere, diuersamque rationem militare, tam ex dictis ibidem, quam ex resolutis antea, constat aperte: verumenimvero, vt in his amplius non insistam, quae, vt vides, concludenter vrgent nec cauillari possunt, quando praedicta omnia cessarent, adhuc dicendum esset, dictam filiam in testamento patris sui ad Maioratum eligi non potutisse: idque manifesta, & vera ratione, quae militat, etiamsi concedamus, quod eidem patri a dicto testatore libera, & absoluta eligendi facultas fuerit concessa; nam ex quo semel elegit dictum D. Petrum de Alarcon filium eius masculum, & sic vnum ex filiis, finitum fuit ius eligendi vt amplius variare non possit, vt in illa quaestione, an elector semel facta variare possit, post longam disputationem concludit Molina de Hispanorum primo[sect. 65]genijs, lib. 2. cap. 4. num. 37. vbi affirmat, quod elector, cui electio competit ex vltima voluntate, vt in casu praesenti, si extra vltimam voluntatem, hoc est in quacunque dispositione inter viuos elegerit, amplius variare non potest. Quod tenent etiam Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. c. 2. num. 28. fol. 36. Mieres de maioratu, 1. parte, quaest. 48. num. 45. vbi dicit, quod non licet poenitere patri, postquam virtute commissionis in testamento sibi relictae, filium elegit ad Maioratum, aut meliorationem, nec amplius variare potest. Caldas Pereira de nominatione emphyteut. quaestione 10. num. 83. fol. 115. vnde si constiterit, quod dictus Petrus Ruiz de Alarcon nominauerat iam inter viuos, siue electionem fecerat in persona dicti filij, remanebit probatum, quod non potuit postea in testamento mutata voluntate dictam D. Catharinam nominare, aut eligere; & consequenter velificari poterit doctrina Bald. in l. 1. C. de edicto Diui Adriani tollendo, quem refert, & se[sect. 66]quitur Petrus de Peralta in l. cum ita, §. in fideicommisso, ff. de legat. 2. num. fol. 352. quod vbi ex pluribus electis, non potest possidere nisi vnus solus, primo nominatus praefertur alteri: : sed in casu praesenti, ex natura Maioratus non potest succedere, nec possidere bona, nisi vnus duntaxat, vt plene probat Molina de Hispan. primog. lib. 1. c. 11. per totum, ergo dictus D. Petrus de Alarcon primo nominatus praeferri debet: quod au[sect. 67]tem primo nominatus fuerit, & inter viuos electus, probatur ex verbis quibusdam appositis in matrimoniali capitulatione, quae inita fuit inter dictum Petrum Ruiz de Alarcon, & D. Ferdinandum de Figueroa, dictae D. Catharinae Carrillo maritum, vbi dicitur: Que si por caso, lo que Dios no quiera, muriere, y pasare desta pres. vida Don Pedro hijo de nos los dic. Pedro Ruiz, de Alarc. y donna Ysab. de Salin, mi muger sin hijos, por manera que la dicha Dona Catal Carrillo nuestra hija, aya de suced. y suceda en el mayorazgo, en que esta inst. el dic. Don Pedro por mi el dicho Pedro Ruiz, de Alarcon, y Bernardo de Mata mi hijo, & c. Ecce verba expressa, & aperta, in quibus pater praedictus fatetur, quod dictus D. Petrus de Alarcon iam ab eo est institutus in dicto Maioratu, & quamuis verba praedicta enuntiatiua sint (enuntiant enim iam esse D. Petrum institutum) nihilominus probant[sect. 68] nominationem, electionem, seu institutionem antea factam, vt in terminis multos referens, testatur Caldas Pereir. de nominatione emphyteut. quaestione 1. num. 46. Marc. Anton. Peregr. de fideicommis. articul 51. num. 60. Abbas etiam in cons. 11. colum. 1. versic. nec obstat, l. 1. Angelus in cons. 384. num. 3. Iason in cons. 155. num. 2. lib. 2. Ruinus in cons. 116. num. 1. lib. 2. Parisius in cons. 31. num. 30. lib. 2. Purpuratus in cons. 605. n. 2. volumine 2. Rolandus incons. 23. num. 15. lib. 4. Tiberius Decianus in cons. 41. num. 122. lib. 1. & per verba enuntiatiua sic prolata, remanere probatam intentionem eius, in cuius fauorem proferuntur, donec contrarium manifeste probatur ab alio, post Alex. Curr. seniorem, Roland. & Menoch. obseruauit Fabius Turretus in consil. 71. num. 15. lib. 1. & quando verba[sect. 69] enuntiatiua sunt eius, quod tempore enuntiationis, aut assertionis esse potest, vt in casu praesenti, quod plene probent. post apostil. ad Alexand. in cons. 21. num. 4. litera, B. lib. 1. adnotauit Mascardus de probationibus, tomo. 2. conclusione 621. num. 4. Marcus Antonius Eugenius in consil. 58. num. 49. lib. 1. vbi num. 45. dicit vnum singulare ad propositum nostrum, quod verba[sect. 70] enuntiatiua omnino probant, quando enuntiatio pendet ex declaratione animi enuntiantis, vt est in casu praedicto: vbi electio, aut nominatio ad successionem dicti Maioratus, pendet ex declaratione animi dicti patris, cui eligendi facultas fuit relicta; imo in fortioribus terminis, quod quando verba enuntiatiua scienter profe[sect. 71]runtur super eo, super quo partes sibi possunt praeiudicare, sic probent, vt non admittatur probatio in contrarium, cum Cino, & Alexandro, tenet Paulus Parisius in repetitione ad text. in l. ex hac scriptura, ff. de donationibus, num. 51. in fine, fol. mihi, 71. Mascardus etiam tom. 2. de probationibus, dicta concl. 621. num. 52. sed in nostro casu, verba illa, En el mayorazgo, en que esta instituydo por mi el dicho don Pedro, proferuntur a patre ipso, qui etiamsi haberet liberam, & absolutam eligendi facultatem inter filios & filias, potuit sibi electione illa praeiudicare, ex Molina, Aluarado, & Mieres vbi supra: ergo adeo efficaciter probant, vt ex sententia praedictorum Authorum, nulla admitti debeat in contrarium probatio. Et in fortioribus terminis, quod verba praedicta, non solum probationem, sed etiam dispositionem inducant, & sic disponant, siue nominationem aut electionem operentur, vt amplius non licuerit patri praedicto variare, apertius constare poterit, si antea constituamus nonnulla, quae pro clariori intelligentia omnino necessaria sunt. Et in primis, trifariam posse[sect. 72] aliquid pronuntiari, & effari: : Aliquando enim aliquid praedicatur, & dicitur dispositiue, aliquando assertiue, aliquando velo enunciatiue: distinctio haec est communiter a Doctoribus recepta in cap. si Papa, de priuilegiis in sexto, vbi Ioan, Andreas, Ancharanu, Archidiaconus, & Francus, docet Oldrad. in cons. 258. tit, de priuilegiis, calderinus in cons. 2. tit. eodem. Albericus in authent. si quis in aliquo documento, num. 8. c. de edendo. Craueta de antiquitate temporum, 1. part, §. ampliatur, num. 28. & de omnibus tribus formis, & modis loquendi apparet in d. cap. si Papa, de privilegiis, lib. 6. de enunciatiua, siue narratiua forma pronuntiandi & loquendi, loquitur principium d. cap. si Papa, vsque ad versic. si autem, de modo, & forma loquendi assertiue, a versiculo, si autem, vsque ad versiculum, & est idem, de tertia forma loquendi, a versiculo, & est idem, vsque ad finem dicti capitis. Rursus constituendum est, verba narratiua, siue enuntiatiua esse illa, quae non stant per se principaliter, nec in[sect. 73] eis insistit, & remanet voluntas, sed transeunt ad aliud; & sic proferuntur per modum transeuntis, vt constat ex d. cap. si Papa, in principio, vbi Archidiaconus, Ioann. Andr. Dominic. Francus, & alij, & ibidem Philippus Probus in addit. ad Monachum. Bartolus, in l. ex hac scriptura, vbi communiter omnes, ff. de donationibus, ibidem Parisius, & in consilio 127. num. vlt. lib. 1. Baldus in 1. prima, num. 2. C. de falsa causa adiecta legato, & est de mente Crauetae, vbi supra. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quaest. 1. num. 42. vbi etiam adducit aliam descriptionem verborum enuntiatiuorum traditam a Paulo Castrensi in cons. 246. num. 2. volum. 1. quod scilicet verba enuntiatiua dicuntur, quae proferun turper tempus praeteritum. vt veluti, Donaui, legaui, & alia similia; & aliam Paul, de Montepico in repet. l. Titia cum testamento, §. Titia. post num. 2. ff. de legat, 2. quam sequitur Menchaca controuers. illustr. lib. primo, cap. 30. num. 8. quae omnes in idem reincidunt, & ad idem tendunt; Praetis etiam de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretat, 3. solut. 3. num. 18. fol. 256. Verba autem dispositiua, illa sunt, quae stant per se, & prin[sect. 74]cipaliter enunciant id, de quo agitur, per orationem perfectam, ita probat text. in d. cap. si Papa, in vers. & est idem, & infra, & docent omnes supra allegati, & alij referendi infra, praecipue Pereira, qui alias declarationes Pauli, Alex. Pauli de Montepico, & aliorum adducit, quae omnes ad idem tendunt. Denique verba assertiua[sect. 75] dicuntur illa, qualicet sola per se non subsistunt, tamen super eis intentio, & mens proferentis fundatur, & pronuntiatur in negotio, de quo principaliter agitur: ita probat text. in d.c. si Papa, de priuil. 6. in v. si autem Ecclesiae, in illis verbis: Cum de ipsius exemptionis negotio ageretur, asserat ipsam Ecclesiam fore exemptam, &c. & docent Authores supra citati, & alij plures referendi infra, ex quibus apparet, inter verba enuntiatiua, hoc constitui discrimen, quod licet in vtrisque aliquid de praeterito narretur, & enuncietur; tamen in assertiuis profertur cum iudicio, & deliberatione, cum ponatur pro fundamento rei, & negotij, de quo agitur, quod in enuntiatiuis non est, vt exemplo ostendit Craueta vbi supra, num. 31. Praeterea, si constituamus, quod regulariter verba[sect. 76] enuntiatiua propter aliud emissa, dispositionem non inducunt, vt per textum in l. ex hac scriptura, ff. de donat. adnotarunt Doctores communiter ibi, & cum multis Pereira de nominat. emphyteutica, d. quaest. 1. num. 33. & 41. Mascardus de probat. tom. 2. conclus. 621. & latissime explicarunt Doctores in eadem lege, ex hac scriptura, vbi Petrus Paulus Parisius eleganter repetit istam materiam, Alexand, Iason, & alij in l. ex his, C. de militari testamento, Hostiensis, Abbas, Antonius & omnes Doctores in cap. illud. de praesumpt. Craueta de antiquit. temporum, prima part, principali, in illa particula, propositum nostrum, quae est fol 19. a num. 18. vsque ad num. 65. & particula statim seq. incipit, Ampliatur nunc, fol. 30. per tot. Mascardus vbi suprá. Caldas Pereir. dict. quaest. 1. ex num. 33. & num. 47. seqq. vsque in finem quaest. vbi latissime Gratianus regula 165. per tot. & regula 483. per tot. Cephalus in cons. 191. num. 34. lib. 2. & in cons. 37. num. 32. lib. 1. & in cons. 443. num. 7. & 8. lib. 4. Mantica de coniecturis vlt. volunt. lib. 3. tit. 12. pertot. Menoch. in cons. 147. ex num. 2. & num. 19. & seqq. lib. 2. Antonius Galeatius Maluassia in cons. 91. num. 34. & num. 41. vsque ad num. 47. Marcus Antonius Eugenius in cons. 21. num. 25. & in cons. 41. num. 122. lib. 1. & in cons. 44. num. 53. lib. 3. Hyppolit Riminald. in cons. 41. ex num. 8. vsque ad num. 15. lib. 1. & in cons. 693. ex num. 2. & num. 15. & num. 55. & 56. lib. 6. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 31. num. 8. & num. 28. 29. & 31. lib. 2. Sfortia Oddi in cons. 64. num. 2. & seqq. & num. 57. vsque ad num. 66. & num. 75. 76. & 77. lib. 1. Fabius Turretus in cons. 71. a principio. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 95. ex num. 12. vsque ad num. 19. Ioannes Guttierr, practicar. lib. 3. quaest. 17. ex num. 63. vsque ad num. 74. qui omnes multa congesserunt, quae non mediocriter intentionem nostram, aut praefatum assumptum iuuant; omissis tamen aliis, limitationes nonnullas recensebo ad praefatam doctrinam, ex d.l. ex hac scriptura, & aliis iuribus deductam, ex quibus non leue fundamentum deduci poterit. Primo igitur limitatur doctrina praedicta, quod ver[sect. 77]ba enuntiatiua dispositionem non inducant, quoties talia verba proferuntur per tempus praeteritum, aut id, quod enuntiatur, est praeteriti temporis, tunc enim dispositionem inducunt: ita communiter DD. in d.l. ex hac scriptura; Corneus in cons. 269. num. 3. lib. 3. Castrensis in cons. 177. num. 7. lib. 2. Decius in cons. 159. num. 10. Sfortia Oddi in cons. 64. num. 76. volum. 1. & sic in nostro casu inducere debent dispositionem, & nominationem verba illa: En el mayorazgo, en que esta instituido el dicho Pedro Ruiz, de Alarcon, cum sint praeteriti temporis, & ita in terminis adnotauit Caldas Pereira de nominat, emphyteut. d. quaest. 1. num. 43. & 44. vbi quaerit, an per verba enuntiatiua propter aliud emissa, indicatur nominatio ad emphyteusim; & respondet quod sic. atque in hunc modum scribit: Vnde ego aliquando vtiliter in praxi respondebam, nominatum dici ad emphyteusim filium, cuius pater in test amento ita cauit: quod attinet ad talem emphyteusim, iam nominaui filium meum Antonium. & iterum in fine, ibi. Quo argumento idem dicendum est in donatione, vt dicatur de nouo facta ab eo, qui enunciatiue testatur, se iam donasse, aut ad emphyteusim nominasse. Ac denique ibid. nu. 60. id ipsum tenuit etiam, & alios retulit Sfortia Oddi dicto cons. 64. num. 77. vbi dicit, quod praefata resolutio indubitanter procedit, quando ipsemet qui refert, &[sect. 78] enunciat aliquam suam voluntatem de praeterito, talis est, quod posset adhuc ex integro illam facere, & sic disponere, vt in casu praesenti, in quo certum est, quod dictus Petrus Ruiz de Alarcon, tempore factae dictae capitulationis matrimonialis posset nominare ad dictum Maioratum dictum filium eius. In eadem etiam senten[sect. 79]tia, scilicet quod verba enunciatiua dispositionem inducant, quando proferuntur super his, quae dependent a voluntate partium, & super quibus possunt libere disponere & sunt de praeterito, fuerunt Bartolus in leg. si socer, §. Lucius, ff. soluto matrimonio, & in dict. l. ex hac scriptura, column 3. vers. venio ad 2. Decius in authent. si quis in aliquo documento, column. 3. limitat. 6. num. 36. C. de edendo. Curtius senior in cons. 40. num. 20. Curtius Iunior in cons. 161. num. 11. in principio. Parisius in cons. 26. num. 27. vol. 2. Ruinus in cons. 27. num. 3. lib. 1. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 95. num. 17. & nullo ex his relato, Caldas Pereira dicta quaest. 1. num. 82. Secundo limitatur eademmet doctrina, vt non pro[sect. 80]cedat, quoties id quod enunciatur, necessarium est ad id, de quo agitur, prout est in dicta capitulatione matrimoniali; tunc enim verba enunciatiua dispositionem inducunt, vt latius probat Paulus Parisius in cons. 77. ex num. 30. lib. 1. & sequitur Caldas Pereira dicta quaest. 1. num. 81. Tertio limitatur, vt non procedat, quoties verba[sect. 81] enuntiatiua per modum causae proferuntur; tunc enim dispositionem inducunt, sicut si dispositiua client, Decius in consilio 218. numero decimo quinto Parisius in consilio 31. numero 30. libro secundo & in consilio.77. num. 36. lib. 3. Ruinus in consilio 95. num. 6. lib. 5. Ioannes Cephalus in cons. 191. num. 34. lib. 2. & agnoscit verum Petrus de Peralta in l. Tit. cum testamento, ff. de legat 2. num. 2. fol. 397. ponens exemplum, cum grauatur aliquis interpositis verbis enuntiatiuis, quae enuntiant eum nominatum, aut honoratum, Caldas Pereira de nominat. emphyteut. dicta quaest. 1. n. 70. 71. & 72. vbi[sect. 82] dicit, quod habens nominare ad emphyteusim aliquem, si per verba enuntiatiua nominationis grauauit eum, eo ipso inducitur dispositio, & omnia fundamenta per eum adducta, eo principaliter tendunt, quod nullo modo esse possit, quod aliquis grauetur, nisi sit nominatus; & sic eo ipso quod grauatur, censetur nominatus, maxime si de nominatione enuntiatio fiat: sic ergo in casu praesenti, eo ipso, quod dicitur, & enuntiatur, successuram esse in dicto maioratu dictam D. Catherinam, si fortassis dictus D. Petrus Ruiz de Alarcon sine liberis decesserit, sequitur necessario dicendum, quod ipse iam erat ad dictum Maioratum nominatus, & electus, nam si nominatus non esset, quid interesset, quod cum liberis decederer, aut sine illis: vt quid etiam mors eius expectaretur, qui nominatus non erat: Ne igitur frustratoria, aut ridiculosa sint praedicta verba, in quibus declaratur successuram dictam D. Catharinam in Maioratu, si dictus D. Petrus Ruiz de Alarcon sine liberis decesserit, necessario dicendum est, quod ipse iam fuerat a patre suo institutus, & nominatus, vt idemmet pater in dictis verbis capitulationis matrimonialis agnouit expressim. Et confirmatur, quia praedictis verbis recte pondera[sect. 83]tis, quibus declaratur, & enuntiatur, successuram dictam D. Catharinam, si praedictus D. Petrus Ruiz de Alarcon frater eius sine liberis decesserit, clarum est, quod ipse Petrus positus est in conditione, & sic eo ipso censetur positus in dispositione, & nominatus, ex his, quae multum ad propositum scribit Caldas Pereira de nominatione emphyteut. quaest. 2. num. 5. & 6. Nec obstat doctorina Glossae, & post illam communis traditio DD. in l. Lucius 85. ff. de haeredibus instituend. quod positus in conditione, in dispositione non sit: nam responderi potest, vt respondet Caldas ipse d.n. 6. & vide relatos supra, cap. 12. hujus lib. Nec obesse debet superius dictis, si quis dixerit,[sect. 84] non esse omnino certam traditionem Molinae, de qua supra n. 65. imo nonnullos alios Authores tenuisse contrarium, nempe quod elector, cui electio competit ex vltima voluntate, si inter viuos elegerit, adhuc variare possit, constat ex his, quae nouissime scripsit cum aliis pluribus, Blasius Flores Diaz in addit. ad decis. 36. Gamae & var. lib. 3. quaest. 22. a princ. Quia respondetur, concesso etiam pro vero, quod in eo sit dubium (quod tamen aliquando explicabimus) adhuc in casu praesenti variationem licitam non esse, propterea quod verba quaedam superius relata, in capitulis matrimonialibus prolata, ibi: En que esta instituido el dicho don Pedro por mi el dicho Pedro Ruiz de Alarcon, y Bernardo de Mata mi hijo, &c. variandi facultatem impediunt, eo quod sunt declaratoria voluntatis defuncti, & continent declarationem illius, vt scilicet ea fuerit voluntas dispositiua testatoris; & sic in voluntate aliena amplius variare non potest pater praedictus, posito quod in sua posset, vt eleganter tradit Crotus in cons. 11. num. 31. lib. 1. & in terminis considerans confessionem haeredis, ad declarandam formam electionis, an sit admittenda foemina, vel masculus, Ruinus in cons. 28. num. 8. lib. 2. vbi num. 9. ex hoc concludit, quod eligens ex concessione, aut commissione[sect. 85] testatoris, tenetur sequi in eligendo voluntatem tacitam, vel praesumptam testatoris ipsius. Gozadinus etiam haeredis confessionem, aut declarationem considerans, idem concludit in cons. 79. n. 9. Ab illa ergo declaratione recedere non licet, iuxta sententiam Glossae in l. quicquid adstringendae, ff. de verb, oblig. quam ibi dicunt communem Aretinus, & Iason, & alij Authores superius relati. Parisius in cons. 75. num. 55. lib. 2. Decian. in cons. 7. num. 115. lib. 1. maxime, vt dixi, quando constat, quod secundum voluntatem testatoris electio facta fuerit, ídque ex verbis, aut declaratione ipsiusmet eligentis notum est. Tandem & vltimo, in fauorem dicti D. Petri fortiter facit, quod cum pater eius dictus Petrus Ruiz de Alarcon possideret domum, & alias res iure Maioratus, sub prohibitione alienationis, & cum caeteris clausulis consuetis, ad quem Maioratum post mortem dicti patris vocatus erat dictus D. Petrus de Alarcon, pater ipsemet petiit facultatem, & licentiam regiaem ad alienandum domum praedictam, atque in locum eius subrogando aliam domum, quae est ipsa, quae ex testamento dicti Bernar. de Mata cum haereditate de Camarma, & aliis rebus debuit vinculari, & iure Maioratus relinqui vni ex filiis aut filiabus, qui ex dicto Petro Ruiz de Alarcon superessent; & facultate ad alienationem, & subrogationem faciendam, sic concessa, dictus pater subrogauit, & incorporauit, in locum dictae domus sic venditae, dictam domum, quae ex testamento dicti Benardi de Mata vinculari debuit, & super qua nunc lis agitatur, dixítque praedictam subrogationem fieri cum omnibus vinculis, conditionibus, & qualitatibus, cum quibus erat prima domus vendita, cum aliis rebus, quas ex dicto Maioratu possidebat ipse, & post mortem eius ad dictum filium peruenire debebant; quae omnia latius constant ex processu, & actis huius causae. Tunc sic, certum est, quod quando res subrogatur cum[sect. 86] facultate regia in locum alterius, quae erat etiam vinculata, cum omnibus qualitatibus, & conditionibus subrogata remanet, cum quibus erat prima, vt late probant Molina de Hispanorum primog. lib. 4. cap. 4. num. 24. & seqq. & num. 36. Mieres de maioratu, part. 1. quaest. 11. vnde quemadmodum dictus Petrus Ruiz de Alarcon non posset nominare ad Maioratum dictae domus venditae: dictam filiam, nec vlla dispositione auferre dicto D. Petto Ruiz de Alarcon, ius quaesitum ex vocatione, & testamento Didaci Paez de Sotomayor, qui Maioratum illum instituit; sic nec poterit nominare eandem filiam ad domum subrogatam, quae intrat cum omnibus qualitatibus, & conditionibus alterius, & consequenter, nec ad Maioratum dicti Bernardi de Mata, iam enim res subrogata non saperet naturam illius, in cuius locum subrogatur, nec esset cum eisdem qualitatibus, & conditionibus, quod esse non debet, ex his, quae optime congerit Mieres de Maioratu, dicta quaest. 11. num. 1. & seqq. Praeterea, subrogatio praedicta manifeste probat institutionem, seu nominationem antea factam in persona dicti D. Petri de Alarcon, ad Maioratum dicti Bernardi de Mata, quia nullo modo esse potest, quod in locum dictae domus venditae, in qua necessario debebat succedere dictus D. Petrus, subrogetur alia domus, quae ex testamento dicti Bernardi de Mata, vni ex filiis relinqui debuit iure Maioratus, nisi posito prius, quod idemmet D. Petrus succedat in Maioratu praedicto dicti Bernar. de Mata; nec etiam aliquo modo succedere potest in eo dicta filia, subrogatione, vt dictum est, antea facta: vnde eo ipso, quod dictus pater domum praefatam sic subrogauit, supposuit aperte quod ad maioratum dicti Bernardi de Mata, iam nominauerat dictum D. Petrum (quod ipse suo ore confessus fuit,) & sic amplius variare non potuit, nec aliter disponere, argumento eorum, quae scripsit Syluester Aldobrandinus in consilio 2. num. 16. lib. 1. Et quia voluntas, aut factum eligendi,[sect. 87] non minus deducitur, seu colligitur ex factis, quam ex verbis; imo potentius demonstratur, & probatur factis, quam verbis, quia facta effectum ostendunt, verba vero aliquando contra voluntatem proferentis sunt, vt cum aliis adnotauit Menoc. in consil. 5. num. 16. lib. 1. & probat text. in l. Paulus respondit, ff. rem ratam haberi, l. si tamen, §. ei qui, ff. de edicto, cum aliis adductis a Mieres de maioratu, part. 1. quaest. 36. num. 6. Ioanne Vincentio Hon[sect. 88]ded. in consil. 5. num. 64. lib. 1. Sed quando testator committit alicui, vt pro eo Maioratum faciat, vel meliorationem in aliquem filium sufficit, quod talis commissarius coram testibus dicat, se velle eligere ad Maioratum talem filium, sic vt talis dispositio dispositiua dicatur, non enuntiatiua, & statim eligere videatur, ex Socino in{ Verbum Volo, quando dispositionem, aut electione inducat, vltra relatos hic, vide omnino P. Thomam Sanchez de sponsal. lib. 6. disp. 22. } consil. 88. num. 4. lib. 3 quem sequitur Marianus, Socinus iunior in consilio. 179. numero 25. l. 2. item ex his, quae adducit Ioannes Vincentius de Anania allegatione 139. ex num. 12. vsque ad num. 20. & confert multum ad propositum resolutio Ioannis Marci Aquilini in leg. prima, §. si quis ita, num. 35. ff. de verborum obligat. ex quo num. vsque ad numerum 38. latius agit, an, & quando verbum Volo adiectum Infinitiuo disponat, aut non; & quando verba praedicta cum deliberatione, & intentione eligendi proferuntur; verum credit Mieres de maioratu, parte 1. quaest. 48. num. 59. & confirmatur ex his, quae adnotarunt Antonius Gomezius in l. 3. Tauri, num. 119. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 2. in principio, num. 26. vbi vero dispositiue verba proferuntur, & coram testibus, quod variare non liceat, ex Molina, & aliis supra tradidi & probat ipse Molina lib. 2. de Hispanorum primogeniis, cap. 4. num. 37. Mieres dicta quaest. 48. num. 45. Idem ergo obseruari debebit, facta subrogatione praedicta, & sic actu, qui stare non potest, nisi supposita nominatione, vt facta non minus operentur, quam verba, ut dictis supra: item ex his, quae fere in terminis nostris, de eo, qui habet nominare ad emphyteusim, obseruauit Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, q. 1. num. 9. Et hactenus de his, ex quibus manifeste apparet de iustitia, & iure dicti D. Petri de Alarcon: & ita in fauorem ipsius pronuntiatum vidimus olim, hodieque pacificam obtinet dicti Maioratus possessionem, quam sententiis conformibus in Regio Pinciano Senatu latis obtinuit. # 27 CAPVT XXVII. Ad explicationem Assertionis 13. & 115. quae cap. 81. libri primi continentur, vtrum, inquam, in formula Galli Aquilij institutio filij, per emancipationem irritetur, vt tunc nepos posthumus admitti debeat, ac si mortuus esset filius: vbi res ista breuiter, & absolute explicatur, & §. & quid si tantum, legis, Gallus, ff. de liberti & posthumis, verus intellectus adducitur. SVMMARIVM. -  1 Authoris circa praecipuum huius cap. dubium, sententia tradita supra, cap. 81. lib. 1. assert. 13. & assert. 115. proponitur, & ibidem dictarum Assertionum verba referuntur. -  2 Bartol. sententia in praefato dubio recensetur, quae in effectu continet casus duos. -  3 Bartoli & sequacium praecipuum fundamentum refertur, & numeris sequentibus diluitur concludenter. -  4 Emancipationem filij instituti, non facere locum nepoti posthumo iuxta Galli Aquilij formulam substituto, ex sententia quorundam contra Bartolum, quam defendit Author. -  5 Et pro illa nonnulla fundamenta adducit, & numer. seq. -  6 Textum in §. & quid si tantum, legis, Gallus, ff. de liberis & posthumis, communem sententiam non probare, vt hoc numero adnotatur, vbi eiusdem §. verus intellectus adducitur. PRo huius capitis dilucida, breui tamen, & vera ex[sect. 1]plicatione constituendum erit in primis, quod c. 81. libri primi, duae in proposito continentur Assertiones, quae idem in effectu probarunt, vt constat ex assertione 13. & 115. ibidem prolatis, nam dicta assertione. 15. contra Bartolum, & eius sequaces verius credideram. instituti filij emancipationem locum non facere substituto vulgari, cum substitutio facta est secundum formulam Galli Aquilij. nec in illa formula institutionem haeredis irritari per emancipationem; dicta vero assertione 115. secure defendi, casum emancipationis, quem ad extensionem casus mortis Scaeuola adduxit, non pertinere ad filium, cuius emancipatio institutionem non infirmat, licet iura sui haeredis auferat, sed ad nepotem, qui praeteritus fuit, ideoque non obstat pronepoti posthumo: hoc autem, quoniam difficultatem habet, & in scholis frequenter controuerti solet, maiori equidem explicatione indiget. Idcirco, & secundo loco constituendum erit, quod[sect. 2] Bartolus quaestionem hanc proponens in terminis, in l. prima. ff. de vulgar. & pupil. substitut. num. 29. quaerit in hunc modum: si institutus in primo gradu potest esse haeres, sed non eodem modo, quo defunctus voluit, quia fuit institutus suus, vel necessarius, sed in tempore mortis repetitur emancipatus, vel manumissus; an tunc admittetur institutus, vel substitutus? Et in hoc dubio distinguit duos casus principales, quorum primus est, cum vulgatis substitutio fuit facta ex necessitate, vt quando nepos substituitur filio, & tunc inquit, quod substitutus praeferatur, quasi institurio filij sui haeredis tunc per emancipationem ipsius irrita fiat, eo quod in sui are magis, quam in haereditate facta videatur, & allegat Bartol. text. in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthumis. Secundus casus est, quando substitutio facta fuit ex voluntate, idest, quando is substitutus fuit, qui non potest subintrare in locum suitatis; & tunc praefertur institutus non attenta status mutatione, per text. in eadem l. Gallus, §. vltimo, & in §. seruus autem, versiculo, si vero, Institut. de haered. instit. l. si paterfamilias, ff. eodem titulo. Ratione etiam, quia testator videtur substituere in eum casum, si haeres non erit quoquo modo; & idem tenuit ipse Bart. in dict. l. Gallus, §. & quid si tantum, num. 4. & eiusdem distinctionem, seu doctrinam sequuntur communiter omnes, vt testantur Iason in dict. §. & quid si tantum, in prima lectura, num. 45. & in secunda lectura, num. 46. Fortunius ibidem, num. 196. & Costa 3. part num. 15. Socinus in dict. l. 1. ff. de vulgar. & pupil. substitut. num. 34. Alexander num. 30. & Ripa num. 208. Baldus de Vbaldis de substitutionibus, cap. de vulgari, num. 20. & sequuntur Sfortia Oddi in praeludiis compendiosae, 2. part. quaest. 5. in versiculo, hoec tamen vera sunt. Grassus §. substitutio, quaest. 10. num. 3. Alexander Trentacinquius de substitutionibus, 1. par. cap. 10. ex numero. 7. cum sequentibus, qui dicit distinctionem Bartoli in primo casu procedere etiam secundum hodierna iura, quoniam emancipatus in successione ex testamento non habet suitatem, vt latius probat ibidem. Et veré, communis haec sententia eo dumtaxat, aut[sect. 3] praecipuo fundamento nititur, vt substitutionem per emancipationem filij, habuisse effectum dixerit, quod, vt dixit Bartolus vbi supra, non tam in haereditate, quam in suitate factam videri substitutionem crediderit, & sic, quod nepos posthumus censetur vocatus eo casu, quo silius desinat esse suus, per text. in §. praeterea. Institut. quibus modis ius patriae potestatis soluitur, iuncto text. in §. sui, Institut. de haered. qualitat. & different. vbi text. inquit, nepotem, cuius pater emancipatus est, consequi iura sui haeredis, quoniam pater per emancipationem desinit esse in potestate sui patris, & consequenter suus esse non potest: vnde ex eadem sententia communi, institutio restringitur per substitutionem, & intelligitur facta, si non emancipetur filius a patre ante aditam haereditatem. Verumenimvero, vt in praefatis Assertionibus dixi, ne[sect. 4]que secundum hodierna iura, neque etiam secundum antiqua, vera est opinio Bartoli, aut distinctio supra relata, quatenus ex ea colligitur expressim, emancipationem filij instituti facere locum vulgari substituto, cum nepos substitutus est iuxt Galli Aquilij formulam, & contrarium rectius defendit Emanuel Costa tertia parte dicti §. & quid si tantum, num. 15. & sequentib. & in effectu idem tenent Recentiores alij, quorum statim mentionem faciam: & vltra rationes, quas adducit Costa, haec pars probatur primó, per text. in dict. l. Gallus, in[sect. 5] §. finali, in versiculo, quaeramus, vbi institutio haeredis non irritatur per emancipationem, etiam cum testamentum factum est secundum formulam Galli Aquilij, imo emancipatus admittitur, & substitutus excluditur, & vere substitutio facta fuit in haereditate; nec potest negari, quin falsum sit dicere, quod per illa verba Filius haeres esto, dumtaxat censeatur filius institutus in suitate, & non in haereditate, cum nulla verba esse possint, quibus institutio in haereditate aptius concipi valeat, quam per praedicta. Secundo probatur per text. in l. ante penult, ff. de iniusto rupto, l. filio, quem pater, ff. de liberis & posthumis, in §. finali, §. alienus quoque. Institut. de haered. institu. dum probant, quod mutatio qualitatis haeredis instituti, non vitiat eius institutionem. Tertio. quia si verum esset substitutionem praedictam in suitate factam fuisse, vt Communis, sed male quidem affirmat, sequeretur, quod apposita esset conditio, si suus erit filius, quae conditio cum in potestate filij non sit sub ea non posset ipse institui; imo sic institutus, iure Digestorum praeteritus dici deberet, per text. in l. suus quoque, 4. ff. de haeredibus instituendis. Item quod conditio illa, si suus erit, etiam non expressa, subintelligi deberet, contra text. in l. prima, ff. de condition. & demonstration. Quarto, & vltimo, quoniam text. in dict. §. & quid si[sect. 6] tantum, dict. l. Gallus, per quem Bartol. & sequaces mouentur, superiorem sententiam non probat; nam iuxta veram interpretationem, quam tradiderunt Salomonius num. 1. & 20. Sarmientus num. 41. Costa 3. part. num. 23. in eodem §. Cuiacius & Hotomannus ibidem, Laelius Taurelius in enarratione ad eundem text. Alciat Paradox. lib. 3. cap. 9. casus emancipationis non refertur ibi ad filium institutum, sed ad nepotem praeteritum, vt constat ex versiculo. quid si nepos, vbi Iureconsultus Scaeuola continuat speciem, quam tractauerat in §. praecedenti, & ad illum se refert: in eo autem dixerat valere pronepotis posthumi substitutionem, si filius sit institutus, & nepos praeteritus, dummodo ipse nepos moriatur ante filium; & retinendo eandem speciem in dict. §. & quid si tantum, in dict. versic. quid si nepos, quaerit ipse Iureconsultus, an si nepos non moriatur ante filium, sed emancipetur viuo filio, valeat pronepotis substitutio, & respondet valere, idque iure optimo, quoniam eo casu, cum nepos emancipatus sit, non potest postea sublato filio in locum eius succedendo; rumpere tanquam praeteritus testamentum, vt latius constare poterit ex his, quae tradit Costa vbi supra, ex num. 23. & in effectu tenuerunt etiam Duarenus, & AEmilius Perottus in commentariis eiusdem §. Anton. Faber lib. 9. coniect. cap. 3. & vide nouissime Andream Fachineum controuersiarum iuris, lib. 10. cap. 45. & Iason in dict. §. & quid si tantum 1. lect. num. 13. & 2. lect. num. 5. qui praefatam interpretationem sentire videtur. # 28 CAPVT XXVIII. SVMMARIVM NON deducitur, quia seipsum summat propter sui breuitatem. De potestate Principis circa tollendum ius quaesitum, siue a lege, siue ab hominis dispositione proueniat, vel circa tollendam, aut mutandam, siue reuocandam testatoris voluntatem quoad fidei commissa, & maioratus, legesque, & conditiones illorum, & qualiter in his dispensatio, vel mutatio impetrari debeat, & ab ipsomet Principe contra testatoris, vel ad eius voluntatem, an possit aliquis habilitari, vt in fideicommisso, aut maioratu succedat, vel relicta in vnum vsum, an Principis decreto possint commutari: vbi in proposito eorum omnium, quamplures Authores congeruntur in vnum ac inter alios, Antonius Gabriel, Didacus Couarruuias, D. Francisc. Sarmient. Simon de Praetis, Marcus Antonius Peregrinus, Angelus Matheacius, Pelaez a Mieres, Fortunius Garsia, & Andreas Fachineus magis commendantur, & redditur ratio, quare huiusce capitis maiorem disputationem Author omiserit. DE potestate Principis circa tollendum ius quaesitum, siue a lege, siue ab hominis dispositione proueniat, vel circa tollendam, aut mutandam siue reuocandam testatoris voluntatem quoad fideicommissa, & maioratus, legesque, & conditiones ipsorum, & qualiter in his dispensatio, vel mutatio impetrari debeat, & ab ipsomet Principe concedi, tot tantaque tradiderunt Scribentes nostri multis in locis, vt de his velut plena volumina, integrique tractatus esse videantur: Idcirco, quamuis possem nunc ex multis, quae assiduo, importunoque labore perlegi, & in nonnullis causis tractaui, aliqua no contemnenda in medium adducere, consultius duxi, eam quaestionem, vel ad alium locum reseruare, quoniam opus hoc in maius volumen accreuit, quam putaram, vel his, quae in proposito adnotare possem, scienter, consultoque praetermissis, dumtaxat recensere hoc loco Authores quamplures, qui magis ex professo, atque vtilius de praedictis tractarunt, & fere nihil, quod in proposito excogitari valeat, intactum relinquunt. Sic enim eueniet, vt cum occasio se offerat, ipsis nunc congestis in vnum absque tanto labore possit propositarum, & aliarum similium quaestionum vera resolucio deduci. Et ad rem deueniendo, in primis monendum Lectorem duxi, hisce de rebus sequentes Authores, ordinéque sequenti legendos omnino; Antonium Gabrielem lib. 3. de commun. conclus. conclusione prima, vbi latissimé, & conclus. 5. num. 18. & vide etiam conclus. 2. & 3. Guid. Pap. in quaestione. 556. Romanum singulari 475. Socinum seniorem in consilio 76. num. 131. cum sequentibus, lib. primo, & in consilio. 266. num. 49. cum sequentibus, l. 2. Alexandrum in consilio. 2. numer. 14. cum sequentibus, lib. primo. Socinum iuniorem in consilio. 65. ex numer, 3. cum sequentibus, lib. 2. Curtium iuniorem in consilio primo, ex num. 20. cum sequentibus, prima parte, Paulum Parisum in consilio primo, num. 49. cum sequentibus, lib. primo. Rolandum in consilio. 69. numer. 23. & sequentibus, lib. 2. Crauetam in consilio. 299. per totum, & in consilio. 5. n. 4. & in consilio, 135. num. 21. cum sequentibus, & in consilio. 241. num. 13. vbi considerat aliquas causas, ex quibus permissum sit tolli ius quaesitum per principem. Capicium decisione. 108. Fortunium Garsiam, qui optimé, & late in proposito loquitur in l. Gallus, §. & quid si tantum, columna. 137. cum pluribus sequentibus, ff. de liberis & posthumis. Ioannem Lecirier, qui etiam latissime loquitur in proposito huius materiae, de primogen. lib. 3. quaestione 7. Burgos de Pace, qui etiam latissime prosequitur hanc materiam, in proemio legum Tauri, ex num. 323. cum pluribus sequentibus, & in consilio. 26. num. 7. Iacobum Philippum Portium lib, primo, commun, sentent. regula 43. colum. 21. Petrum de Peralta in l. 3. ff. de haeredibus instituendis, ex num. 146. cum seq. Menchacam de successionum creatione, lib. primo. §. 1. num. 29. cum sequentibus, & controuersiarum illustrium, lib. primo, cap. 12. per totum. Qui, vt videbis, in nonnullis aduersatur his. quae loco statim referendo annotauit Didacus Couarruuias. Barthol. Romul. in tractat. de testat. praecep. 60. extra famil. alie. prohibend. ad §. diui, num. 223. cum sequentib. vsque ad finem. . Gregorium Lopez in l. prima, titulo primo, verbo, ante siete, in fine, &. in l. 31. titulo 9. Glossa magna columna. 11. partita 6. & in l. 3, titulo, 13. verbo, mugeres, columna 8. & 9. eadem partita 6. & in lib. 6. titulo 12. verbo, que la no pudiesse vender, colum, 3. partit. 6. Didacum Couarruuiam, variarum, lib. 3. cap. 6. per totum, qui videndus est ex proposito; ibi namque in praecipuis huius capitis dubiis, omnia quaecunque pro Principe, & contra Principis potestatem fundamenta esse possunt, adducit; & tandem num. 5. veriorem sententiam esse dicit, vt Princeps regulariter, minime possit testamentis priuatorum derogare, nec eorum leges & conditiones tollere, nec immutare: postmodum vero n. 6. & 7. id limitat, & declarat, nisi fiat ex causa publicae, non priuatae vtilitatis, vt latius ibidem inuenies resolutum. D. Franciscum Sarmientum, quem in hac materia Lectori commendo, selectarum lib. 1. cap. 8. vbi num. 13. ipsummet. quod Couarruuias, obseruat, & recte constituit, principem sine causa non posse praedicta facere, & repetit num. 15. & num. 16. & 17. & vide num. 21. & 22. vbi eleganter, & mature probat, Principem habere maiorem potestatem in his, quae publicam vtilitatem, aut pietatem respiciunt, quam in his, quae in priuatorum vtilitatem fiunt, in quibus voluntas disponentis pro lege obseruanda est, & dumtaxat considerari debet, ne aliquid iniquum, vel a lege reprobatum contineant; non autem, quod melius potuissent disponere considerandum est. Quod enim testator voluit, vt ipse inquit, non quod voluisse melius suisset, est attendendum. Quae verba sunt proculdubio singularia, & notanda, nec per alios sic in proposito considerata. Vide etiam eundem Authorem ibidem, num. 24. & 25. vbi agit de commutatione voluntatis in aliam causam. vel ad alium modum. Antonium Gomezium in l. 40. Tauri, n. 82. & n. 86. & 89. Emanuel Suarez in Thesaur. recept. opinion. sit. P. num. 264. Tiberium Decianum. in consilio 88. num. 63. lib. 2. Ariam Pinellum in rubrica. C. de rescindenda venditione, 1. part. cap. 2. ex num. 15. cum sequentibus, vbi in effectu cum communibus resolutionibus transit, & idem obseruat, quod Couarruuias, & Sarmientus, in locis antea relatis, & num. 19. in fine, secure affirmat, nec summum Pontificem, nec Principem alium secularem sine causa, testatoris voluntati posse derogare, maxime, vbi vertitur tertij praeiudicium: & eodem num. atque etiam num. 18. agit, qualiter in his dispensatio, vel mutatio impetrari debeat. Ludouicum Molinam, & Mieres, quem etiam in summario comendandum eo duxi, quod late ipse loquatur in hac materia, & latius se habeat, quam Molina, multaque congerat, quae in casibus occurrentibus vtilissima esse possunt, Molinam inquam, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 8. ex num. 28. & lib. 2. cap. 7. num. 18. & lib. 3. c. 3. ex num. 11. & num. 20. & 27. Mieres de maioratu, in initio secundae partis, ex num. 46. vsque ad numerum 64. vbi vide omnino, & ij duo Authores excitant omnia superiora dubia, & causam etiam omnino necessariam in Principe affirmant, nec absque causa, vel pro arbitrio mutationem, aut derogationem voluntatis testatoris fieri posse defendunt. Mascardum de probationibus, lib. 1. conclusione 276. in principio, & num. 7. 8. & 9. Bonifacium Rogerium in consilio 2. num. 149. lib. 1. & in consilio 2. num. 80. & 81. & num. 19. & 110. lib. 2. Antonium Thesaurum decisione Pedemontana 87. per totam, maxime num. 10. quo loco inter alia, optime agit, an Princeps possit impuberi testamenti factionem concedere, in praeiudicium venientium ab intestato, vel aliorum, quibus ex substitutione pupillari ius erat acquisitum, & ibi plura cumulat, & tandem dicto num. 10. suam sententiam interponit. Petrum Magdalenum de num. testium in testamentis requisito 2. parte, cap. 4. num. 73. & num. 79. & vide etiam prima part. cap. 22. num. 77. Simonem de praetis, quem, vt vidisti commendaui etiam in summatio huius capitis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. solutione 13. per totam, folio mihi, 41. vbi inuenies nonnulla necessaria, maxime, an, & qualiter possit Princeps testatoris voluntatem interpretari, ad corrigendum, addendum supplendum, vel extendendum testamentum, vel illud confirmandum, aut annullandum: & an habeat tantam potestatem in interpretandis testamentis, quantam in legibus interpretandis. Vide etiam eundem Authorem lib. 4. dubitatione 3. ex num. 18. vsque in finem dubitationis, folio mihi 427. vbi laté, & vtiliter, an & quando testatorum voluntates, & dispositiones, Principis authoritate mutari possint, vel in aliam, aut consimilem, aut diuersam causam, aliumve vsum conuert; & ibidem recte in proposito distinguit, & optime considerat, vt & Sarmientus relatus supra considerauit, an dispositio sit facta in commodum, & vsum priuatum, vel in commodum, aut vsum pium, & publicum, & antea dictis conuenit semper ipsius resolutio, nempe testatorum voluntates tollere, aut mutare Principem non posse, nisi ex iusta & publica causa, & vide num. 29. vbi dicit vnum singulare, videlicet, quod si a testatore legata sit certa quantitas pecuniarum ad certum opus pium perficiendum, eo completo, & perfecto, si de quantitate relicta aliquid superfuerit, reliquum hoc non debet conuerti in alium vsum pium, sed restitui haeredi, vel legatario, cui fuerat relicta tota quantitas ad opus pium perficiendum, & refert Angelum, Castrensem, & Alexandrum sic tenentes. Vide etiam de eisdem quaestionibus, Hartman. Pistorium lib. 2. quaestionum. iuris, parte posteriore, capite. 4. Andream Gail. practicar. obseruat. lib. 2. obseruat. 56. Oddum in tractatu de in integrum restitutione, part. 2. quaest. 99. artic. 8. Iacobum Menochium in consilio. 103. num. 68. lib. 1. & in consilio 20. ex num. 30. eodem libro. Marcum Antonium Peregrinum. in summario huius capitis a me commendatum, de fideicommissis, articulo. 52. vbi latissime, atque ex professo scribit de hac materia, & multa congerit vtilia quidem, & notatu digna, ex num. 108. vsque ad numerum 135. & num. 144. vsque ad finem articuli, & num. 117. cum Communi transit, quod absque causa non possit Princeps derogare voluntati testatoris; possit tamen ex causa, quae respiciat publicam vtilitatem, & num. 154. agit, an Princeps possit contra testatoris voluntatem, vel ad ipsius voluntatem habilitare aliquem, vt succedat in fideicommisso: & n. 159. & seqq. an Principis decreto possint commutari relicta in vnum vsum, in alium, vel vnares fideicommissaria in aliam rem. Marcum Antonium Eugenium in consilio. 50. ex num. 5. num. 23. cum seqq. lib. 1. Angelum Matheacium de legatis, & fideicommissis, lib. 2. cap. 22. per totum, vbi originaliter videas, & omnino, & hic Author in effectu, communi Scribentium resolutioni accedit in omnibus, atque ex num. 16. quinque principales conclusiones in hac materia proponit, ex quibus perfecte, vt existimat, diluitur dubium praecipuum de potestate Principis circa tollendum ius quaesitum. Ioannem Marcum Aquilinum. in repetitione §. & quid si tantum, legis, Gallus, ff. de liberis & posthumis, in versiculo, Quid enim si aquae, num. 98. & num. 107. cum sequentibus, vsque ad numerum 117. vbi agit de intellectu l. item si verberatum, §. 1. ff. de rei vendicatione, & l. Lucius, ff. de euictionibus, de quibus etiam Fachineus. Denique vide Andream Fachineum controuersiarum iuris, lib. 8. cap. 63. per totum, quem in summario huius capitis ideo commendaui, quod ipse, sex quaestionibus principalibus omnia comprehendit, quae in proposito dubio, de potestate Principis circa tollendum ius quaesitum, vel quaerendum, videntur praecipua. Vide etiam & infinitos alios Authores, quos, Deo dante, lib. 3. cap. 6. harum quotidianarum controuersiarum, congeram in vnum; ipsi namque, in illa quaestione, an Princeps sine causa possit subditis rei suae dominium auferre, multa recensent, quae huic capiti, & materia sunt valde conducibilia, ac eodem loco, Hyppoliti Riminaldi consilij cuiusdam specificam mentionem faciam, & ideo multum commendare decreuerim, quod inter omnes hucusque scribentes, nullum inuenies, qui in proposito quaestionis praedictae, sic ex professo, atque erudite, & magistrasiter se habuerit, vt tunc videbis. # 29 CAPVT XXIX. Ad explicationem text. in l. & quia, in fine, ff. de iurisdict. omn. iudic. in c. gratum, in c. relatum, & in c. licet vndique, de officio, & potest. iudic. deleg. in c. quamuis, & in c. si delegatus. eod. tit. lib. 6. & in c. vltimo, de officio legati; diligens equidem, accurata, & noua, vera tamen, atque notanda interpretatio traditur, qua, vt videbis Lector, adnotantur nonnulla per Authorem, quae nullibi inuenies scripta, etsi Interpretum omnium, atque aliorum traditiones, siue obseruationes praelegeris, & in effectu res haec distinctione, & certa resolutione explanatur, quae velut in tenebris antea fuisse videbatur. SVMMARIVM. -  1 Delegantis morte, re integra, delegati iurisdictionem extingui; re non integra, non extingui. -  2 Et de ratione actum hoc numero per totum. -  3 Delegatus, si vices suas in totum alteri commiserit, siue subdelegauerit, causam sibi commissam, re integra eam reassumere potest, re non integra non potest: & ibidem ratio assignatur. -  4 In delegatione, quando res dicatur esse integra, vel quomodo integra esse desinat: vbi tres referuntur in proposito dubio sententiae, contrariaeque omnino opiniones, vt hoc numero latius adnotatum inuenies, & vide infra num. 15. -  5 Quorundam Authorum sententiae, atque interpretationes damnantur. -  6 Delegati iurisdictio vt perpetuetur, an de iure ciuili litis contestatio, vel citatio necessaria sit, vel actus citerior etiam citatione sufficiat, quamuis nec citatio, nec litis contestatio interueniat, idque eodem iure ciuili non expressum, nec etiam clare diffinitum, vt nouiter, & vere hoc numero adnotauit Author. -  7 Idem etiam nec iure Pontificio explicatum in cap. licet vndique, de officio delegati, constare ex serie eiusdem textus aperte, vt nouiter etiam, seu vltra omnes adnotatur hoc loco. -  8 Nec etiam a Bonifacio VIII. distincte explicatum, deduci manifeste ex verbis duorum iurium, quae hoc n. recensentur. -  9 Caeterum Vrbanum III. & Gregorium IX. Pontifices maximos, distincte satis, & aperte rem hanc explicasse, & pro perpetuanda delegati iudicis iurisdictione, citationem omnino requirere. -  10 Iudicium proprie incipere a litis contestatione, non vero a citatione. -  11 Text. in cap. relatum, de officio delegati, eleganter exornatur, & Lucij III. mens, dilucide, & melius quam antea fuisset, enucleatur, & vide numeris sequentibus. -  12 Text. in cap. gratum, de officio delegati, explicatur; & Vrbani III. mens declaratur. -  13 Text. in cap. licet vndique, de officio delegati, intelligi debere iuxta text. in cap. vltimo de officio legati, & in dicto cap. gratum, de officio delegati, non vero iuxta text. in d.e. relatum, eiusdem tituli, noua, & vera Authoris consideratio, in hac materia. -  14 Ad text. in d.c. gratum, noua & vera ratio assignatur, qua Romanus Pontifex moueri potuit, vt sic decideret. -  15 Delegati iurisdictionem, de iure canonico per citationem perpetuari, ex veriori, & communiori sententia, & aliorum sententias improbari debere, prout hoc numero aduertit Author, idque & de iure Caesareo similiter obtinere. -  16 Delegati iurisdictio de iure Regio, an per citationem perpetuetur, vel per litis contestationem, & ibidem de intellectu leg. 21. titulo quarto, partita tertia, & leg. 35. titulo 18. eadem partita. PRo dilucida & singulari praesentis materiae explicatione, atque vt in futurum vera, & certa huiusce rei resolutio, & dictorum iurium interpretatio haberi possit, nec amplius de ipsorum intellectu dubitari valeat; nonnulla equidem adnotanda erunt, quae ex eisdem iuribus velut expressim deducuntur, nec alibi inuenientur scripta, sed a me fuerunt longa consideratione praehabita. Et ad rem deueniendo, inprimis, quo dilucide magis, & distincte procedamus, constituere necessarium erit, explorati, certique iuris esse, delegantis morte, re integra, de[sect. 1]legati iurisdictionem extingui; re non integra, non extingui, per text. in d.l. & quia, ff. de iurisdictione omnium iudicum, in cap. gratum, in c. relatum, & in c. licet vndique, de officio & potestat. iudic. deleg. in c. vltimo, de offic. legati, & in c. quamuis, & c. si delegatus, de officio delegati, lib. 6. l. 21. tit. 4. partit. 3. l. 35. titul. 18. partit. 3. per quae iura, certissima est, atque indubitata omnium Doctorum conclusio, tam in ipsis, quam in aliis pluribus locis, & pro regula constituunt Bartholomaeus Socinus in regula 311. Anton. Gabriel communium lib. 2. titulo, de procuratoribus, conclusione 1. & 2. Et de ratione superioris regulae, aut doctrinae, videbis actum ab Interpretibus communiter, tam in dict. cap. gratum, & cap. relatum, quam in dict. l. & quia, vbi post alios Antiquiores, & Ordinarios, Curtius iunior, & Oroscius, Purpuratus etiam num. 110. qui nonnullas rationes assignant, & Abbatis traditionem damnatam communiter sustineri posse declarant, & inter Pontisicij iuris Interpretes multos, Felinus, Barbacia, & Alciatus eleganter, nec non & Decius numero quinto, in dicto cap. relatum. Vere tamen, si Authores omnes originaliter praelegeris, & mentem ipsorum perspicias, omnes rationes in eundem finem tendunt, nec in effectu differunt (aliae mihi non placent, ideo scienter, consultóque eas non recenseo) scilicet, delegantis morte re integra, ideo delegati iurisdictionem extingui, quia cum vti iurisdictione non coeperit delegatus, nullum ius ab ipso acquisitum est, quo in eius persona efficaciter resideat, aut illius extinctio impediri valeat, sed tota dicitur penes delegantem residere, atque ab eius voluntate dependere; tunc autem temporis, vt incipiat, voluntas expectanda non est, quae ipso delegante defuncto esse non potest, & sic non incepisse vti delegatum, impedimento est, quominus illa eradicari, aut in persona delegati post mortem delegantis manere potuerit. Caeterum re non integra, ideo iurisdictio non extinguitur delegante defuncto, quia cum primum iurisdictione delegata vti coepit delegatus ipse, per vsum & exercitium (per quae iurisdictio tanquam ius Incorporale acquiritur) eam efficaciter acquirit, & velut suam efficit; idcirco cum sua sit, & voluisse tunc delegantem sussiciat, nec alia voluntas, aut voluisse post requiratur, absque facto suo, iurisdictio iam semel in sua persona eradicata, auelli ab eo non debet, ex regula vulgata l. quod nostrum, ff. de regulis iuris, & l. vltimae, ff. de pactis: qua etiam ratione, si delegatus vices suas in totum[sect. 3] alteri commiserit, siue subdelegauerit causam sibi commissam, antequam subdelegatus vti coeperit iurisdictione, vel re integra, subdelegato rebus humanis exempto, eam reassumere potest: sed re non integra, & sic postquam subdelegatus vti coeperit, minime potest, quia ex vsu, & exercitio efficaciter subdelegato acquisita fuit; ita procedit textus in c. quamuis, 6. & in c. si delegatus, 7. de officio deleg. l. 6. vbi Ioan. Monac. recte percipit superiorem rationem in illis verbis: Cum hisce casibus iurisdictio efficaciter non transiuerit in subdelegatum, & aperte probat ille text dum inquit, cum iurisdictio (ex quo ipsa vsus non extitit) non censeatur in eum efficaciter transiuisse; qui equidem singularis est in proposito, & pro ratione superiori notandus, non enim sic notatur, nec expenditur ab aliis: idcirco, ex quo eum text. habemus, Pontificiae rationi adhaerere, nec aliunde rationes quaerere, velut necessario adstringimur, nec amplius licet in hoc immorari. Inquirere tamen necesse est, quando in delegatione[sect. 4] res dicatur esse integra, & delegatus coepisse videatur, vel non coepisse; siue quo facto, aut modo res desinat esse integra: & quidem si hucusque Scribentes omnes originaliter, atque ex proposito praelegeris, tres inuenies esse in praefato dubio sententias, contrariasque omnino opiniones, de quibus post ordinarios omnes antiquos videndus est Iason, in d.l. & quia ff. de iurisd. omn. iudic. n. 57. & ibidem Socin. n. 75. Oroscius num. 26. & Purpuratus num. 111. Imola, Barbacia, Felin. Decius, & Alciat. in d.c. gratum, & in d.c. relatum. Plerique namque arbitrati sunt, per actum citeriorem citatione delegatam iurisdictionem perpetuari, & sic nedum litis contestationem, sed nec citationem necessariam esse, sufficeréque, quod delegatus aliter, aut modo quocunque, iurisdictione vti coeperit. Alij (& magis communiter) ad effectum praedictum, citationem omnino requirunt: nonnulli vero litis contestationem exigunt; nullus autem temerarie, aut sine iure loquitur: primi namque per text. in dicta l. & quia, ff. de iurisdict. omnium iudic. & in dict. cap. licet vndique, 30. de offic. delegat. iuuari videntur, vbi nec citatio, nec litis contestatio exprimitur, sed vt res integra esse desinat, dumtaxat exigitur, quod vti coeperit delegatus, siue quod res geri coepta fuerit. Secundae vero opinionis Authores fulciuntur per text. in d.c. vlt. de officio legati, & in d.c. gratum, vbi citatio requiritur adeo expresse, quod de mente, aut decisione eorum duorum iurium aliter inquirere, vel aliquo modo interpretari ea, nulla ratio patiatur. Tertiae denique opinionis Authores, non adeo a veritate, aut iurismet ipsius dispositione deuiant, vt pro se non citent text. expressum in d.c. relatum, de officio deleg. quo in text. vltra verba, quae apud nos communiter reperiuntur, aut in vulgatis codicibus, & Decretalibus Pontificum traduntur, & alia in integra adiiciuntur, quae magis enixam voluntatem Lucij III. circa requisitum litis contestationis ostendum; ille namque non modo verbis vulgatis, & litis contestationem exigentibus contentus est. sed post illa verba, Non est a iudicibus quos delegauerat, ex delegatione huiusmodi procedendum, quibus apud nos text. contextura aut litera finitur: sic & vlterius scripsit. Poterit ergo in eo casu ap. cess. procedi, in quo ante mortem mandatoris lis fuerit per narrationem, & responsionem contexta: Vbi autem mors mandatoris litis contestationem praecessit, penitus subsistat, siue fuerit, siue non fuerit ap ab interiectum. Et hactenus ille text. vt constat ex integra ipsius, de qua Anton. Augustin. Episc. Ilerden. collect. 1. Decret. lib. 1. tit. 21. de off. & pot. iud. deleg. c. 2. fol. mihi, 19. in fine. Apud omnes tamen tam Pontisicij, quam Caesarei iuris Interpretes. secunda sententia magis obtinuit, quae & verior est, & communior) ad effectum delegatae: iurisdictionis perpetuandae, citationem sufficere, per duo iuta allegata supra, quae vitari non possunt, nec aliorum solutiones, aut interpretationes ad ea admitti, vt recte, & cum iudicio probauit Decius ind. c. relatum, n. 5. Iason etiam in d.l. & quia, n. 57. in vers. Breuiter communis sententia est. Id autem, quod vere pendet ex dictarum Decreta ium intellectu, nec dilucide satis apparere, nec etiam secure probari poterit, nisi prius de ipsarummet interpretatione tractetur. Qua in re, facile ego possem, & nouis quidem atque concludentibus rationibus, ab aliis hucusque excogitatos intellectus subuertere, si in his, quae necessaria non sunt, & praetermitti possunt, insistere, ab instituto, & conditione mea non ita grauiter abhorreret: si etiam non viderem, ab eisdem traditas hactenus interpretationes hallucinari quidem, nec praefatis Pontificiis constitutionibus satis conuenire. Item, si assequutus non cessem, iam iam post haec a me scripta, sicque ex professo elaborata, omnes in futurum mirari debent, Doctores omnes communiter, tam recentiores, quam antiquos in explicandis, atque componendis duobus iuribus torqueri, & insistere, quae vere componi non possunt, vtpote. cum duorum Pontificum contrarias omnino in eadem re decisiones contineant: caetera autem iura, quae ad praesentem materiam spectant. non sic dilucidé, atque distincte declarasse, vt certam nobis in futurum resolutionem, aut absolutam doctrinam relinquerent, nec probari posse Ioannis Oroscij n. 26. & Francisci Purpurati n. 111. interpretationem in d.l. & quia, traditam; distinctio námque illa, an delegatus mortis delegantis conscius sit, vel ignarus, vt citatio sufficiat, vel non sufficiat. euincitur manifeste ex natura dictionis, maxime, quae in d.c. gratum, apponitur, & implicatiue, non taxatiue accipitur. Item per claram decisionem text. in d.c. vltimo, de officio legati, in quo simpliciter citatio requiritur, nec vltra aliud exigitur, aut exprimitur. Quocirca, vt certissimam ego, atque absolutam in hac re traderem resolutionem, vtque in futurum dubirandi amplius de praedictis, atque de intellectu praefatorum iurium occasionem submouerem, longa equidem a me praehabita consideratione, atque & Scribentium originali, & attenta lectura, sequentia constituere, adeo necessarium duxi, vt nihil eorum praetermitti potuerit. Et in primis constituo, de iure ciuili certum esse ( quamuis a nullo hactenus sic animaduersum) nullibi expressum fuisse, vtrum ad delegatae iurisdictionis perpe[sect. 6]tuationem, litis contestatio, an citatio necessaria sit, vel actus citerior etiam citatione sufficiat, quamuis nec citatio, nec litis contestatio interueniat; dumtaxátque in proposito esse text. in dicta. l. & quia, ff. de iurisdict. omn. iudic. vbi in hunc modum scribitur: Ideo si is, qui mandauit iurisdictionem, decesserit antequam res ab eo, cui mandata est iurisdictio, geri coeperit, solui mandatum Labeo ait, sicut in reliqua causis. Idcirco eodem iure ciuili attento, mirum non esse, quod Interpretes communiter, & varij, & contrarij extiterint, vtpote cum nullum, aut certum aliquod responsum inuenerint, quo rem hanc diffinire audacter valuerint; namque, vt vides, in d.l. Et quia, dumtaxat expressum est: An res abeo, cui mandata est iurisdictio, geri coeperit. nec aliter declaratur, siue non aperitur, quando res geri coepta dicatur, vel qui actus. contestationis, inquam, aut citationis, ad id efficiendum, necessarius fuerit: taciturnitas ergo Iureconsulti, tot ambagibus, atque contrarietatibus occasionem praestitisse videtur; qui tamen, si amplius suam sententiam, aut intentionem expressisset, atque declarasset, nec cot extitissent contrariae diuersaeque sententiae, nec etiam forsan, vt ego credo, Lucius III. & Vrbanus III. Pontifices Maximi sic contrarias constitutiones protulissent. Deinde & secundo constituo, Innocentium III. in[sect. 7] cap. licet vndique, 30. de. off. & pot. iudic. deleg. eodem loquendi modo vsum fuisse in tractatu delegatae iurisdictionis, eiusque perpetuatione, quo Iureconsultus Paulus in d.l. & quia, antea vsus fuerat, & dumtaxat inquirere, an delegatus vti coeperit iurisdictione, vel non coeperit ante mortem delegantis; non vero exprimere (sicut nec Paulus expressit) per quem actum, citationis, inquam, contestationis, vel alterius, dicatur delegatus vti coepisse. Quod negari non potest ex verbis eiusdem textus, ibi: Inquisitioni tuae taliter respondemus, quod si iurisdictione a suo sibi collega delegata, ac viuente vti non coeperit, quia mandatum huiusmodi re integra morte mandatoris expirauit, non habet solus officium iudicandi; si vero ante mortem illius iurisdictione vti coeperit taliter demandata vices suas, & illius poterit adimplere. Eodem etiam modo[sect. 8] in subdelegato distinguit Bonifacius VIII. in c. quamuis 6. in c. si delegatus 7. de officio delegati, lib. 6. nec exprimit per quem actum res geri coepta dicatur: quod in d.c. quamuis, apparet aperte, dum dicitur: Quamuis alicui vices tuas in causa tibi a sede Apostolica delegata, in totum commisisse noscatur, si tamen antequam ille iurisdictione vsus fuerit, commissio huiusmodi per te reuocetur ab ipso, vel eum rebus eximi contingat humaris, causam ipsam reassumere poteris: cum iurisdictio (ex quo ipsa vsus non extitit) non censeatur in eum efficaciter transiuisse, & in d.c. si legatus, constat etiam manifeste, dum dicitur: Si delegatus quoties eum abesse contigerit, tibi commiserit vices suas; poteris, eo rebus humanis exempto (cum & tunc censeatur abesse) commissum tibi negotium (dum tamen illo viuente iurisdictione vti coeperis) libere diffinire. Pontifices ergo praefati (nec absque maximo mysterio, vt credo) magis sentenciae Pauli accedere, siue modi loquendi eiusdem sectatores potius, quam ipsius declaratores, aut nouitatis alicuius introductores esse voluerunt, & sic rem hanc non satis clare decisam reliquerunt, sed ambagibus etiam praefatis occasionem tribuerunt, nec aliquid in praedictis iuribus vltra Paulum Iureconsultum adiecerunt. Praeterea & tertio constituo, Vrbanum. III. Pontifi[sect. 9]cem maximum in d.c. gratum, de officio delegati, idem etiam dixisse, quod in praecitatis antea iuribus Romani Pontifices alij dixerunt, nempe ad perpetuandam delegati iudicis iurisdictionem, sufficere quasi coeptum esse iudicium; ipse tamen addit vnum quod in eisdem iuribus expressum non fuerat, videlicet citatione facta, quasi coeptum videri negotium; & sic per text. in d.c. gratum, declaratur text. in d.l. & quia, ff. de iurisd. omn. iudic. & in dict. cap. licet vndique, cum similibus; quando, inquam, res geri coepta dicatur, declaratur etiam per textum in cap. vltimo, de officio legati, vbi Gregorius IX. persecte rem hanc declarat, & citationem expressim requirit, nec nobis perplexitatem relinquit, sed in fine textus in hunc modum scribit: Secus autem si causas duxerint delegandas aliquibus, cum iurisdictio istorum expiret, si ante illorum discessum, horum citatio non praecessit. Idque recte assequutus videtur Iason in eadem lege, & Quia, num. 57. versic. Breuiter communis sententia est.; dicens, quod per text. in dict. cap. gratum, & in dicto cap. vltimo, declarantur dicta lex & quia, & alij similes textus, quando scilicet res coepta geri dicatur; alij vero, & quamplures Authores decipiuntur aperté, qui dum intendunt decisionem d.c. gratum, & d.c. vltimi, vitare, Gregorij IX mentem manifeste subuertunt, vt Decius in d.c. relatum, num. 5. eleganter, & vere probauit, & quorundam interpretationes cum iudicio damnauit. Quarto constituo, ex textu in d.c. gratum, de officio[sect. 10] delegati, non obscure deduci, iudicium proprie dici, siue incipere a litis contestatione, non vero a citatione; nam dum dicitur, Citatione facta quasi coeptum esse negotium, clare innuitur, iudicium proprie non dici coeptum ab ipsa citatione, sed improprie; & ita intelligunt, & declarant Castren. in l. 1. num. 4. C. de iudiciis. Decius in rubrica, eod. titul. lectura 2. num. 1. & communiter omnes secundum Curtium in rubric. ff. de iudiciis, n. 11. D. Paz in praxi, annotatione 1. de iudicio, num. 39. Deinde, Lucium III Pontificem Maximum in d.c. relatum, de[sect. 11] officio delegati, vt delegati iurisdictio perpetuetur, adeo clare litis contestationem exigere, quod eius decisio, nulla ratione, neque interpretatione possit subuerti; fortassis hoc ideo, quod ipse Pontifex crederet, non sufficere quasi coeptum esse negotium, quod per citationem quasi coeptum dicitur, vt in d.c. gratum: Sed vere coeptum esse, & sic litis contestationem praecessisse, necessarium existimaret: idque vel ideo introduxisse, quod ius ciuile, siue textum in d.l. & quia corrigere vellet, & nouum ius introducere, vel quod credidisset, ita ius ciuile, textum ve in dicta l. & quia, accipiendum, vt litis contestatio requireretur ab eodemmet iure; vtpote, cum a litis contestatione proprie incipiat iudicium, vt dictum remanet; & in eadem l. & quia, dictum non fuerit. sufficere quasi coeptú esse iudicium, sed an res ab eo, cui mandata est iurisdictio, geri caeperit, Paulus dicat; res autem proprie, & vere a litis contestatione geri coepta dicatur, vt supra probauimus. Caeterum Vrbanus III in d.c. gratum, aliter equidem sensit, & vel emendare Lucij III responsum in d.c. relatum, contendens, siue declarare volens, male Lucium ipsum intellexisse de iure ciuili, siue ex decisione d.l. & quia, non alias rem geri coeptam a delegato dici, quam si litis contestatio praecedat, de nouo induxit, siue ex declaratione, atque interpretatione d.l. & quia, tradidit in eo loco, a citatione quasi coeptum videri iudicium, & ad effectum perpetuationis iurisdictionis delegatae: id sussicere. nec litis contestationem necessariam esse, vt Lucius III. arbitrabatur, cuius constitutionis non immemor neque ignarus, eiusdem potius memor Vrbanus ipse, illam correxit atque emendauit, & sola citatione perpetuari iurisdictionem respondit. Vere ergo negari non potest, quin text. in d.c. relatum, litis contestationem exigens, correctus sit per text. in d.c. gratum ex cuius integra non obscure id colligitur sed potius deducitur aperte; in ea namque vltra vulgata, aut ordinaria verba, quae communiter in d.c. gratum traduntur, adiiciuntur & alia, quae si in vulgatis codicibus apposita fuissent, tantae dubitandi occasioni locus relictus non esset: & in versic. Et vtrum is intelligatur, post verbum illud, Petit solemniter publicari, in hunc modum scribitur: Sicut hoc totum circa decessum bonae memoriae praedecessoris nostri Lucij Papae qui vos indices delegauerat, sub examine vestro asseritis contigisse. Postea vero sequitur versiculus: Nos autem inquisitioni vestrae taliter respondemus, vt refert, & aduertit Antonius August. Episcopus Ilerdensis collectionis 1. Decretal, lib. 1. tit. 21. de off. & pot. iudic. deleg. c. 23. fol. mihi, 20. & in scholiis postea animaduertit: quae licet non vidissent, nec sic animaduerterent, correctionem praefatam rectissime probarunt, & vnam Decretalem corrigi per aliam, magis communiter vtriusque iuris Interpretes constituerunt; inter quos Bartol. in d.l. & quia, num. 13. Paulus, Fulgosius, & Communis secundum Alexan. n. 30. secundum Socin num. 75. Iasonem num. 57. in princip. Oroscium num. 26. & Purpuratum num. 111. ibid. Innocent. etiam, Ostiensis, Ioannes Andreas, Imola, & Abbas in d.c. relatum, vbi Felinus num. 10. Siculus num. 6. & Decius num. 3. idem Felinus & Alciatus in d.c. gratum, in principio. Anton. Gab. commun, lib. 2. titulo de procuratoribus, concl. 2. Cuiacius obseruat. lib. 9. cap. 22. & secundum haec, vt antea dixi, frustra torquentur, qui Lucij III. & Vrbani. III. Pontificias constitutiones conponere, in concordiámve reducere contendunt, cum ex dictis iam, atque ex verbis in integra adiectis, manifeste constet Vrbanum. non solum Lucij III Praedecessoris sui successorem, sed etiam emendatorem, atque suae constitutionis circa requisitum litis contestationis alteratorem fuisse. Quod si dixeris, text. in d.c. relatum, iam correctum ex d.c. gratum; ad quid in volumine Decretalium insertum, siue cum vtrumque ius sua voce dilucide protestatum fuerit, nihil absonum, nihilque contrarium relinquere, quonam pacto Pontificias constitutiones sic contrarias reliquerit? Obiectioni huic, ex mea equidem, & non contemnenda consideratione, responderi poterit, in primis, nouum non esse, vna iura alia corrigere, & nihilominus correcta, sic in corpore iuris includi, ac si nunquam correcta fuissent, vel quia compilatori sic placuit, vel quia opposita iuxta se posita magis elucescunt; Deinde non videri, nec dici posse contraria relicta, ex quo de correctione apparet; aliud namque est, in eodem casu duo iura contrarium directo decidere, nec de correctione prioris apparere: quo casu absonum. esse, & iuris protestationi contrarium diceremus. Aliud vero, constitutionibus duabus contrariis appositis, potestatorem emendare priorem, & factam ab eo, qui emendandi, atque corrigendi potestatem habuit; tunc namque dici non posset absonum aliquid, aut contrarium relictum: absonum namque non est, vna iura alia corrigere. Respondetur deinde, quod cum Vrbanus III. constitutionis Praedecessoris sui Lucij III. memor, consciusque fuisset, illámque emendaret expressim, conueniens quidem fuit, eiusdem Lucij decisionem in volumine decretalium, & adeo proximam, atque coniunctam decisioni d.c. gratum, relinquere, (quod non absque maximo mysterio factum est, vt credo) vt quae esset illa constaret, Vrbani etiam emendatio, aut constitutio contraria, an iuris rationi magis consentanea esset, deduci posset apertius: absonum namque esset, quod Vrbanus III. Lucij III. sic mentionem fecisset, atque ipsius constitutionis emendator fuisset, nec de eiusdem Lucij decisione constaret. Quinto deinde constituo, Innocentium III. in d.c. licet[sect. 13] vndique, non ita clare rem hanc explicasse, sicut Vrbanus III. in. d.c. gratum, & Gregorius IX. in d.c. vltimo, de officio legati, explicarunt; propterea quod Gregorius, & Vrbanus, eo ipso dixerunt iurisdictionem delegatam perpetuari, quod res geri capta est, & quod per actum citationis, res geri caepta censeatur declararunt. Ipse tamen Innoc. duntaxat dixit perpetuari iurisdictionem, si delegatus vti coeperit, sed non aperuit per quem actum videretur vti coepisse, siue res geri coepta diceretur, vt supa, num. 7. aduertebam. Inde, & consequenter, eum text. intelligi debere, iuxta text. in d.c. gratum, & in d.c. vltimo, non vero secundum text. In d. c. relatum, correctum iam, & emendatum ab Vrbano III. in dict. cap. gratum. Praeterea. Vrbanum ipsum III. in d.c. gratum, & iu[sect. 14]ridice quidem, & docte, & pie etiam se habuisse, siue cum ratione iuris aequitatem summam prae oculis etiam posuisse, eo in primis, quod cum iure ciuili id esset clare, & velut expressim denotatum in d.l. & quia ff. de iurisdict. omni. iudic. ex quo verba illa (antequam res ab eo, cur mandata est iurisdictio. geri coeperit) actum citationis conprehendunt omnino: & iure Pontificio licite posse, ac debere id ipsum fieri videbatur, argumento text.in c. 2. de causa possession. & propr. & in c. 1. de noui operis nuntiatione, eo etiam, quod ita lites magis abbreuiari, nec propter mortem delegantium retardari, parciumque sumptus, expensas, & labores excusari intendisset; id quod efficere debuit, & curare, iuxta text. in l. properandum, C. de iudiciis, & in c. finem litibus, de dolo & contumacia. d c. 2. de causa possession. & propriet. & ne ita de facili contingeret, mandata Apostolica debitum exitum non habere, siue illa reddi illusoria, nouosve iudices delegatos exigia partibus, atque a Sanctis Patribus creari necessarium soret, si litis contestatio requireretur, idcirco eam viam elegit, qua facilius delegatae iurisdictionis perpetuatio. & difficilius extinctio eiusdem contingeret, & in proposito sufficere citationem decreuit, quia Iam res geri coepta, aut quasi coepta est, nec contestationem litis exegit, quae in dict. l. & quia, expressa non fuit. Sexto constituo, ex dictis hactenus manifeste dedu[sect. 15]ci, secundam opinionem ex tribus a me relatis supra num. 4. veriorem esse, & tenendam omnino, & consequenter de iure Pontificio ad perpetuandam delegati ludicis iurisdictionem, solam citationem requiri ex clara decisione text in d.c. gratum, & in d.c. vltimo, de officio legati, idque & de iure Caesareo similiter obtinere, ex d.l. & quia, vt vtrumque recte profitentur Iason num. 57. versic. Breuiter communis sententia est, in eadem l. & quia Decius num. 5. in eodem c. gratum. Primam autem relatam supra, d. num. 4. minime iuuati ex decisione text. in d.c. licet vndique, de offic. deleg. & destrui ex decisione clara d.c. gratum, & dict. c. vlt. de offic. leg ex quibus explicari debet (vt antea dixi) text. in eodem c. licet vndique, vt Decius d. num. 5. optime percipit, & praefatum dubium vere declarat. Tertiam denique opinionem (quam ibid. retulid. num. 4.) nullo pacto sustineri posse, tanquam contrariam decisioni text. in d.c. gratum, & in d.c. vltimo. nec fulciri per text. in d.c. relatum, vt pote ab Vrbano III. iam correctum, & emendatum. Septimo & vltimo constituo, ius Regium nostrum[sect. 16] Partitarum in eadem videri fuisse contrarietate, qua ius Pontificium fuisse ostendimus; nam in l. 21. titulo. 4. partit 3. delegati potestatem solui, ante litis contestationem delegante mortuo, vel ab officio remoto, probatur expressim, & vel Lucij III. constitutionem in d.c. relatum, contentam, videtur lex illa sequuta, in illis verbis: La tercera es, si muere, o pierde el offic. aquel, que mando oyr el pleyto en ante que el deleg. lo comienze a oyr por demanda, e por respuesta. aut verba Iureconsulti Pauli, in d.l. & quia, ad litis contestationem referenda putarunt eius compilatores, vt tunc scilicet res ab eo, cui demandata est iurisdictio, geri coepta dicatur, cum litis comestatio ante obitum delegantis praecessit: l. vero 35. titul. 18. eadem 3. partita, vel Vrbani sententiam in d.c. gratum, aut Gregorij IX. in d.c. vltimo, sequitur; vel verba d.l. & quia, ad citationem referenda arbitratur, & in hunc modum scribit. Ca muriendo alguno destos no debe valer la carta, si el pleyto no es comencado, a lo menos por emplazamiento; mas pues que comencado fuere desta manera, deue valer la carta para delibrarse el pleyto dende en adelante por ella, entre aquellos cuyo es el pleyto, o sus herederos. Vtraque autem lex (vt vides) sic aperte & expressim, modo litis contestationem, modo citationem requirit, vt fere videatur prima facie legis ipsas ad concordiam reduci non posse; sed quod debeant (vt ego secure arbitror) iuxta veriorem, & communiorem iuris communis sententiam accipi, & declarari: & consequenter per solam citationem, etiam de iure huius regni, iurisdictionem delegati perpetuari, asserere necessarium est; vt recte asserit, & contrariam Didaci Perez opinionem merito improbat D. Paz, in sua praxi, annotatione 1. de iudicio, num. 39. in fine, dicens illa iura Regia conponenda, & intelligenda esse, sicuti intelligitur text. in d.c. relatum, cum textu in d.c. gratum: quod etiam in effectu sentit Gregorius Lopez, in d.l. 21. verbo, por respuesta, dum dixit, Vel per citationem; vt ostenderet, citationem solam sufficere. Contrarietas autem ipsarummet legum Partitae, fortassis (vt ego assequi possum) fluxit ex eo, vel quod illo tempore Lucij III. & Vrbani III. constitutiones viderentur adeo contrariae, vt Partitarum conditores, atque compilatores nollent tunc aliquam de praedictis sententiis reprobare, nec cuiquam earum aliquod praeiudicium ex sua responsione generari; sed in terminis iuris communis re illa relicta, nec aliquo de nouo introducto, modo litis contestationem exigit vna lex; modo sola citatione, alia contenta est, iuxta terminos d.c. relatum, & d.c. gratum, vel forsan in d.l. 35. idcirco sufficere citationem fuit expressum, vt per eam legem corrigeretur decisio. d.l. 21. & communior sententia DD. probaretur, quemadmodum per text. in d.c. gratum, corrigitut textus in d.c. relatum. # 30 CAPVT XXX. Ordo & forma, quae in l. 27. Tauri praescribitur, vtrum seruari debeat, non solum in substitutionibus descendentium legitimorum, sed etiam illegitimorum, tam respectu patris, quam matris; vbi omnia recensentur in vnum quae huius regni Scriptores hactenus tradiderunt, his & nouiter, & vere adiiciuntur nonnulla, quae dictae l. Regiae mentem, & intentionem dilucide magis declarant, nec per aliquem fuerunt hucusque sic adnotata, nec scripta. SVMMARIVM. -  1 Meliorationem tertiae partis bonorum suorum facientem, teneri praecise obseruare ordinem in l. 27. Tauri, praescriptum; nec posse illum aliquo modo peruertere, est enim de substantia actus, vt denotat verbum illud, con tanto; quod inducit conditionem, quae conditio in specifica forma debet adimpleri. -  2 Meliorationem tertiae partis bonorum suorum faciens, vtrum ordinem l. 27. Tauri, praecise obseruare teneatur, non solum in substitutionibus descendentium legitimorum, sed etiam in caeteris substitutionibus descendentium illegitimorum, & aliorum, qui in eadem lege enumerantur; & per totum caput. -  3 L. 27. Tauri, verba expenduntur quae praefato dubio occasionem tribuisse videntur, prout hoc num. adnotatur. -  4 Verbum pueda, Latine, possit, non inducit necessitatem, sed voluntatem. -  5 Filij naturales, & spurij, & nati ex damnabili coitu quocunque modo mater ex illo poenam mortis non incurrat, ex testamento, & ab intestato, & contra testamentum matri succedunt. -  6 Filij naturales ab intestato non succedunt patri, nisi in duabus vnciis, hoc est in sexta parte haereditatis, nec contra testamentum admittuntur, sed dumtaxat ex testamento non extantibus descendentibus legitimis, licet ascendentes supersint. -  7 Dictae l. 27. Tauri dubium proponitur, & numero seq. -  8 Vocationes omnes quae in l. 27. Tauri, continentur, fieri ex sententia quorundam ad similitudinem earum, quae in substitutione exemplari formantur; & vide infra, num. 20. & 21. -  9 In substitutione exemplari vltra descendentes legitimos, hoc est filios furiosi, vel mentecapti, non inducitur a lege necessitas subsituendi alios; & vide infra, num. 20. vbi magis declaratur. -  10 Andreae Angeli in dubio proposito supra, ex num. 2. opinio refertur, & num. seq. improbatur. -  11 Ordo in in l. 27. Tauri praescriptus, quod debeat omnino, & praecise obseruari in omni substitutione tam descendentium legitimorum, quam illegitimorum, & aliorum, qui in eadem l. enumerantur; & num. seqq. -  12 Et huius sententiae concludens fundamentum adducitur. -  13 Diluitur primum fundamentum quod resolutioni traditae supra, num. 11. obstare videbatur, & l. 27. Tauri verus sensus profertur. -  14 Secundi fundamenti contra eandem resolutionem adducti, communis resolutio refertur. -  15 Auendani in proposito resolutionis superioris rationes duae, & nouiter, & vere conuicte. -  16 Pro ratione, atque explicatione d.l. 27. Tauri, nonnulla nouiter, & distincte magis, quam antea fuissent, hoc loco adnotata per Authorem. -  17 L. 27. Tauri constitutionem, in filiis naturalibus respectu successionis matris nihil noui continere, nec dubitationem aliquam specialem venire decidere. Sed duntaxat ad tollendas dubitationes omnes, quae respectu ordinis vocationum esse possent, in futurum statuere, atque praefingere ordinem, quo vincula, aut grauamina apponi, vel substitutiones fieri debeant. Quod hoc num. latius demonstratur, Auendanique, & Ioannis Gutierrez, consideratio, nouiter, & vere euincitur. -  18 Filij naturales, vtrum matri in maioratu succedant, an etiam in quocunque maioratu regulariter succedere possint, remissiue. -  19 Legis 6. Tauri decisionem, minime obesse resolutioni traditae supra num. 11. Et ibidem Auendani intellectum ad eandem leg. Didaci del Castillo fuisse adnotatum ab Authore. -  20 L. humanitatis. C. de impuber. & aliis substitut. verus sensus adducitur. -  21 Exemplaris substitutionis similitudo, tunc demum procedit cum substitutionibus, quae in l. 27. Tauri apponuntur, cum eadem ratio militat, aut idem ius, non diuersum statutum est; non vbi contrarium in altera harum substitutionum reperitur expressum. PRo absoluta & distincta huius capitis explicatione constituendum erit in primis, hoc vnum certum esse & ab omnibus vnanimiter receptum, qui hactenus in[sect. 1] proposito scripserunt, siue ad leges huius regni commentaria ediderunt, videlicet, facientem meliorationem tertiae partis bonorum suorum teneri praecise obseruare ordinem in l. 27. Tauri praescriptum, nec posse illum aliquo modo peruertere, est enim de substantia actus, vt denotat verbum illud Con tanto, quod inducit conditionem, quae conditio in specifica forma debet adimpleri: l. qui haeredi. l. Maeuius. ff. de condit. & demonst. & in terminis, sic in ead. l. 27. obseruarunt Didacus del Castillo, in princip. Ioannes Lupus num. 50. Gomez Arias num. 59. Tellus Ferdinandez num. 3. & num. 17. & Velazquez de Auendano glossa 2. in princip. Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 2. num. 11. & 12. & 14. Mieres de maior. 2. part. quaest. 6. num. 25. & in initio 1. part. circa fin. Ioan. de Matien. in l. 11. tit. 6. glos. 9. in princip. & glossa 11. num. 3. lib. 5. nouae collectionis Regiae, & ibid. Azeuedus, num. 38. & num. 45. & And. Angulus, glos. 11. num. 2. Ioan. Guttier. practicarum lib. 3. quaest. 52. in princip. ij tamen Authores, tametsi praefatum assumptum, siue doctrinam communem ex verbis eius legis, sic generaliter deduxerint, communiter etiam dubitare solent, vtrum meliorationem tertiae partis bonorum suorum fa[sect. 2]ciens, praecise teneatur obseruare ordinem d.l. 27. Tauri, non solum in substitutionibus descendentium legitimorum, sed etiam in ceteris substitutionibus descendentium illegitimorum & aliorum, qui in ead. l. 27. enumerantur. Et in primis dubium facit, quod ipsamet l. 27. Tauri quae hodie est l. 11. tit. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, in prima vocatione descendentium legitimorum, praecipiendo[sect. 3] loquitur, & sic praecise vult, quod in substitutione praecise vocandus sit descendens legitimus, quod constat expressim ex illis verbis: con tanto que los hagan entre sus descendientes legitimos. Sed insequenti ocatione illegitimorum, & aliorum, lex iam non praecipiendo, nec diffiniendo loquitur, sed verbis merae facultatis, & voluntatis vtitur, qualia sunt illa: Y a falta dello, que lo puedan hazer entre sus ascendientes, y a falta lo puedan hazer entre sus descendientes illegitimos; y a falta, lo puedan hazer entre sus parientes; y a falta entre estranos, quod verbum, puedan, toties repetitum. Latine, possit, non inducit necessitatem,[sect. 4] sed voluntatem, vt in l. Gallus, in princ. ff. de liber. & posth. & in l. non quicquid. ff. de iudiciis, per quae iura sic in terminis nostris notauit Tellus Ferdinand. in ead. l. 27. Tauri, num. 12. in princ. Iason etiam in l. 4. §. Cato num. 47. ff. de verbor. oblig. vnde videtur, quod licet illegitimi substitui possint, non tamen praecise, aut necessario eorum substitutio fieri debeat: vt acute, & subtiliter ante alios considerauit Tellus ipse in d.l. 27. Tauri, num. 12. & post eum sic expendunt caeteri Authores, qui praefatum dubium excitarunt; & vere illud fortius adstringitur ratione alia, ab eodemmet Tello considerata: nam licet filij[sect. 5] naturales, & spurij, & nari ex damnabili coitu quocunque, modo ex illo mater non incurrat poenam mortis, ex testamento, & ab intestato, & contra testamentum matri succedant. si descendentes legitimi non extent, quamuis ascendentes supersint. l. 7. tit. 8. lib. 5. nouae collect. Regiae. vbi latius probant Matienz. glos. 7. & 8. & Azeu. num. 18. & 19. idem Matien. in l. 11. tit. 6. glos. 5. eod. lib. Anton. Gomez. in l. 9. Tauri. num. 12. vbi recte in intelligit, & de iure communi citat textum expressum in l. si suspecta. §. de inoffic. ff. de inoffic. testam. Patri tamen iidem filij natu[sect. 6]rales ab intestato non succedunt, nisi in duabus vnciis, hoc est in sexta parte haereditatis; nec contra testamentum admittuntur, sed dumtaxat ex testamento non extantibus descendentibus legitimis, licet ascendentes supersint. l. 8. tit. 8. lib. 5. nouae collect. Reg. vbi late probauit Matienz glos. 5. & Azeued. in d.l. 7. eod. tit. & lib. num. 19. idem Matienz. in d.l. 11. tit. 6. glos. 5. in princip. Mench. de succes. creat. lib. 1. ad. l. quoniam in prioribus, num. 559. Rojas, in epit. succes. cap. 11. num. 9. & seqq. Aluarus Valas. consultat. 94. num. 3. Anton. Gomez. in d.l. 9. Tauri, num. 11. vbi in proposito citat l. optimam, 8. tit. 13. part. 6. & Greg. Lopez ibi, verbo, acordasse, sic scribit: Satis hic probatur, testamento facto per patrem, nihil posse praetendere filios naturales contra tale testamentum patris; licet enim ad[sect. 7]mittantur secundum voluntatem, non tamen contra voluntatem patris &c. Idcirco quamuis dicta lex Regia Tauri, quoad matrem facientem meliorationem recte videatur procedere posse, ac iuste etiam matri metipsi necessitatem imponere potuerit vocandi filios illegitimos post vocationem legitimorum, & praeferendi eos parentibus: quoad patrem tamen de quo etiam loquitur, dum dicit, mandamos que quando el padre, iniusta videtur quidem, & contra iuris praefati decisiones; iniungit namque necessitatem vocandi filios illegitimos ante meliorantis patres, quos constat filiis naturalibus preferri, nisi testator contra voluerit expressim: quo argumento, siue ratione superatus Tellus Ferdin: in d.l. 27. num. 12. in princ. ingenue fatetur, se adhuc non capere efficacem rationem eius decisionis, sed voluntariam in eo iudicare, quatenus in ordine substitutionum. meliorationis Tertij, naturalem praefert ascendenti; quod durum sibi videtur, ac necessitatem imponit in Tertio ipso naturales vocandi; cum tamen in legitima siue in caeteris bonis totum hoc patris voluntati sit relictum; sic vt ascendentes naturalibus filiis possint, si velint praeferre patres naturales. Praeterea, & alias rationes accurate, & erudite in eiusdem rei confirmationem expendit, quas ideo recensere necessarium non est quod omnes in eundem finem tendunt, ad probandum scilicet eius legis rationem capi non posse. Addunt & aliam rationem Velazquez de Attendano, Andreas de Angulo & Ioannes Gutierrez (quos statim commemorabo) videlicet, quod omnes vocationes, quae[sect. 8] in dict. l. 27. Tauri apponuntur, fiunt ad similitudinem earum, quae in substitutione exemplari formantur, sed in substitutione exemplari vltra descendentes legitimos, hoc[sect. 9] est filios furiosi, vel mentecapti, non inducitur a lege necessitas substituendi alios, vt colligitur ex l. 11. tit. 5. part. 6. ergo idem dicendum est in casu proposito, vt scilicet vltra primum casum descendentium legitimorum a lege expressum, necessitas non inducatur substituendi alios, sed quod testatori melioranti data sit voluntaria facultas substituendi eos, si velit. Et ita in nostro casu, & dubio[sect. 10] proposito supra ex num. 2. intelligit d.l. Regiam 27. Tauri Andreas de Angulo, ad leges meliorationum. l. 11. glos. 11. num. 3. per tot. ac in effectu defendit secure. quod filius naturalis, vel spurius, si mater meliorationem faciat, necessario vocandus sit, quia eius successio necessaria est. Si vero pater meliorationem efficiat, non ita, nec necessario, sed voluntarie vocandus sit, hoc est si pater velit, quia patris successio voluntaria est, & non praecisa, aut necessaria, vt supra vidimus. Caeterum contraria sententia communior quidem[sect. 11] est, & verior, ac omnino amplectenda, nempe, quod ordo, & forma quae in d.l. 27. Tauri, praescribitur, omnino, & praecise obseruari debeat in omni substitutione, tam descendentium legitimorum, quam illegitimorum, & aliorum, qui in ead. l. enumerantur. Quod (vt vides) conuenit doctrinae generali traditae supra, num. 1. & in terminis sic omnes huius regni Scriptores fatentur, vt agnoscit ipse Andr. de Angulo, quamuis contrarium defendat, vt dixi supra, & post Palac. Rub. Didacum del Castillo, & Tellum Ferdinandez, qui in effectu sic tenet, dicit enim, quod quantumcunque dura sit lex illa, forma ipsius obseruari debet. Hanc secundam sententiam & opinionem constanter tuetur Velazquez de Auendano, in ead. l. 27. Tauri, glos. 2. ex num. 2. & num. 14. Ioan. Gutier practic. lib. 3. quaest. 52. ex num. 5. Mieres de maioratu, 2. part. quaest. 6. num. 25. Ioan. Matien. in l. 11. tit. 6. glos. 6. in princip, lib. 5. nouae collectionis Regiae, & ibid. Azeued. num. 44. & pro hac parte expresse faciunt, nec[sect. 12] aliquo modo cauillari possunt: d.l. 27. verba in fine, ibi: Y que de otra manera no puedan poner grauamen alguno, ni condicion en el dicho tercio, quae cum sint generalia ad omnia, quae antea dicta fuerant, generaliter accipi debent: l. de pretio ff. de publiciana in rem actione, & omnes casus praecedentes aequaliter comprehendunt, & sic vtramque substitutionem, tam legitimorum, quam illegitimorum, idque iuxta vulgatam regulam l. tertiae. §. filius intermedias ff. de liberis & posthumis, quod clausula in fine posita, refertur ad omnia praecedentia, & multis exornant Auiles cap 1. praetorum, glossa, lo susodicho, & cap. 2. glossa so pena. Mieres de maioratu, part. 2. quaest. vlt. num. 3. Menochius, lib. 2. praesumpt. 7. per tot. & lib. 4. praesumpt. 181. ac pariformiter debent terminare omnes substitutiones, quae praecedunt, cum omnes illas respiciant, prout respicere in dicta leg. 27. Tauri negari non potest, ex l. iam hoc iure, ff. de vulgari & pupillari substitut. qua vel sola ratione, & vltra Authores praefatos manifeste conuinci considerabam intellectum quendam, quem ad dict. l. 27. Tauri adducit Andreas Angul. d.l. 11. glossa 11. n. 3. in vers. in primis aduerto. Quo loco contendit probare, verba dict. l. 27. Tauri ibi: Que ayan derecho de les poder heredar, non esse omnino similia verbis l, 1. tit. 8. lib. 5. nouae collect. Regiae, ibi enim solum dicitur: Que ayan derecho de les heredar, vt solum comprehenderet naturales, vel spurios respectu matris, qui etiam matre nolente, & etiam extantibus ascendentibus, sunt haeredes necessarij in defectum legitimorum. Caeterum dict. l. 27. Tauri aliter loquitur: Que ayan derecho de les poder heredar, quibus verbis (vt Author metipse arbitratur) complexa est lex illa necessitatem vocandi in eo, qui necessarius erat, in verbis: Que ayan derecho, & complexa est etiam impossibilitatem in eo, qui erat voluntarius, in verbis: Poder heredar, vt sit sensus, quod non extantibus legitimis vocentur illegitimi ad substitutionem Tertij, eo modo & ordine, quo ipsis competit ius succedendi, ad cuius iuris succedendi normam, & aequiparationem lex voluit regulari hanc vocationem, siue substitutionem in Tertio. Atque ita filius naturalis, vel spurius respectu matris necessario vocandus est, quia eius successio necessaria est. Filius autem naturalis respectu patris voluntarie vocandus est; scilicet si pater velit, quia eius successio voluntaria est. Subdit Angulus idem, hunc intellectum, iuri consonum. & necessarium esse, cum aliter praedicta iura concordari non possint. nec tot difficultates subterfugi. Mihi autem falsum admodum esse, nec menti dictarum legum consonum. absonum. potius atque extraneum, vel ex eo solum videri deberet. quod supra dixi, negari vere non posse, quin verba dict. leg 27. Tauri, ibi. Y que de otra manera no puedan poner granamen alguno, ni condicion en el dicho Tercio, aequaliter debeant ad omnium substitutiones antea adiectas referri, siue omnes vocationes supra positas, pariformiter terminare. nam cum verbis praecedentibus substitutionum ordo expressus fuisset, dicitur tandem, y que de otra manera no puedan. Ergo si deficiant legitimi, nullo modo illegitimi praetermitti poterunt, vt lex ipsa satis clare praesentit, ibi: Con tanto que lo hagan entre sus descendientes legitimos: y a falta dellos, que lo puedan hazer entre sus descendientes illegitimos. Praeterea dici non potest, verba dictae l. primae, titulo octano lib. 5. nouae collectionis Regiae, ex solum non esse omnino similia verbis dictae leg. 27. Tauri, quod in ea deficiat verbum poder, quod legis dictae 27. Tauri, conditores expresserunt: nam etsi verbum illud omissum fuerit, eundem tamen sensum, atque conditorum intentionem, & voluntatem fuisse in nostro casu, satis clare deprehenditur ex aliis verbis omnino similibus, quae in l. 11. titulo sexto, lib. 5. nouae collectionis Regiae transcribuntur. Vnde a verbis dictae legis primae, titul. 8. nullum argumentum, aut fundamentum potest valide, aut concludenter deduci, cum in canon decideretur, aut tractaretur, praecipue casus tractatus aut decisus in dicta l. 27. Tauri, & in dicta lege 11. titulo sexto, sed alius longe diuersus. quod negari non potest; nam in dicta leg. 27. Tauri, & in d. leg. 11. nouae collectionis Regiae, agitur de ordine substituendi, quoties parentes meliorationem Tertij bonorum suorum velint efficere: at vero in dicta lege prima, titulo 8. eiusdem Regiae collectionis, de successione ascendentium, quoties descendentes legitimi deficiant, vel, que ayan derecho de los heredar, & sic in casibus longe diuersis, nequaquam debuerunt earum legum conditores omnino similia verba adijcere, imo ex proposito, atque consulto, & necessario fecisse, ex dictis supra deducitur manifeste, vtpote cum ad successionem vocandi necessitas patri non imponeretur, quae in melioratione Tertij substituendi imposita est in dicta leg. 27. Tauri. Deinde falsum omnino est, quod praefatus Author afferit, verba illa: Que ayan derecho de los poder heredar, respectu matris necessitatem praecisam continere, respectu vero patris solam voluntatem, nam in hoc differentia non est inter patrem & matrem, quod quisque fatebitur, qui connexitatem verborum dictae legis Regiae 27. perspiciat attente. Et aperte satis colligitur ex initio eiusdem legis, ibi; Mandamos, que quando el padre, o la madre mejoraren a alguno de sus hijos, & c. & statim sequitut versiculus: Con tanto que lo hagan, &c. Ac demum adijcitur versiculus: Y que de otra manera no puedan. Quo igitur pacto mater a patre distingui poterit in eo casu, quae ibidem non modo non distinguitur, imo potius (vt vidisti) simul atque iure eodem scribitur. Nec etiam eidem necessitas imponitur vocandi illegitimos, si eo modo necessitatem accipias, quo Angulus ipse intellexit. Poterit namque legitimis descendentibus ad meliorationem vocatis, ad aliorum vocationes non procedere, & sic illegitimos omnino praetermittere, eorúmve nullam mentionem facere, nec etiam vocationem: aliud ius erit, si ad vlteriores, aliorumve vocationes procedat intendere, & tunc eadem necessitas patri erit, vt lex ipsa voluit, & dicetur statim. Denique, & deterius quidem loquitur Angul. metipse, quatenus in explicatione verborum d.l. 27. Tauri, constitutus ibi que ayan de recho de les poder heredar, inquit verba illa, poder heredar, complexa esse impossibilitatem in eo, qui non necessarius, sed voluntarius est, & sic in illegitimis, etiamsi naturales sint respectu patris. nam (vt vides) certissimi quidem, atque explorati iuris est, neque in patre, neque in filio naturali vllam impossibilitatem esse in hoc, idque non solum respectu vocationum, aut substitutionum facta melioratione tertij; quod idemmet Author statim agnoscit in fine d. glos. 11. ibi, filius autem naturalis, &c. sed etiam respectu successionis vniuersae, si legitimi filij, aut descendentes legitimi deficiant, etiamsi adsint ascendentes legitimi, vt in lib. 8. tit. 8. lib. 5. compilationis deciditur. Retenta autem sententia communi, quae relata fuit[sect. 13] supra, num. 2. cum seqq. non obstat primum fundamentum quod in contrarium expendi solet communiter, atque ex verbis eiusdem l. 27. Tauri, deducitur: eidem namque plenissime satisfacit Velazq. de Auendano, ibidem, glos. 2. n. 6. in versic qua veritate, vsque ad num. 8. & eius solutionem amplectitur Ioan. Gutierrez, pract. lib. 3. quaest. 52. n. 5. in fine, & n. 6. per totum, qui recte aduertit, obstaculum deductum ex verbo puedan, nihil vrgere, & subuerti ex versic. y que de otra manera. Ex quo colligitur etiam substitutiones omnes, de quibus ibi, necessarias, non voluntarias esse. Addiderim ego subuerti etiam ex verbis primis eiusdem l. ibi: Mandamos, que quando el padre, o la madre mejoraren. nam si in matre omnes agnoscunt vnanimiter substitutiones easdem necessarias esse, idem etiam necessario in patre agnosci debebit, cum ad vtrumque pariter illius legis decisio relata sit, nec pater distinguatur a matre. Deinde, necessitatem illam non iniungi melioranti praecise, sed causatiue tantum: potest enim pater, vel mater melioratione facta, vel nullum grauamen adiicere, vel in fauorem vnius, vel aliquorum illud apponere: si tamen plures substitutiones efficere velit, siue vlterius progredi, & ad vlteriores vocationes accedere, necessario tenebitur ordinem ibi praescriptum obseruare: ideo dicimus, formam illarum vocationum non inducere necessitatem praecisam, quoniam pater, aut mater omittere potest substitutiones, aut vocationes illas, si velit, sed causatiuam quandam necessitatem, vt si ad illas velit peruenire, modo; ordine, atque forma ibidem praescriptis, id efficere debeat: quamuis ergo personarum vocatio, atque grauaminum. appositio voluntaria sit, non tamen inde sequitur, vocationum. ordinem voluntarium esse, si testator, aut meliorationem efficiens per omnes gradus personarum faciat subftitutiones, aut vocationes. Non obstat etiam secundum fundamentum contra[sect. 14] communem sententiam, cui Velazquez de Auendano, num. 8. & Ioannes Gutierez, num. 7. in locis supra relatis respondent in effectu, filium naturalem ex voluntate tantum patris eidem succedere, non vero esse necessarium ipsius haeredem. Caeterum in Tertio imponi patri necessitatem, vt si velit filium aliquem legitimum meliorare, & meliorationi grauamina, aut substitutiones adiicere, teneatur prius filium naturalem, quam ascendentes substituere, & quod ita nouiter introduxit lex illa ac proinde quamuis dura videatur, sic obseruari debet. Verumenim vero, Authores omnes praefati non reddunt rationem vllam concludentem, qua legem ipsam principaliter moueri ostendant: nam in primis Ioan. Gutier. vbi supra, d.n. 7. dumtaxat dicit, Auendani rationes sibi non placere, nec aliquo modo improbat eas, sed residet semper in hoc, quod lex illa seruanda sit, prout iacet, nec aliam rationem detegit, nec inuenit, prout inueniri non posse dixit etiam Tellus Ferdin. in eadem l. 27. n. 12. qui etiam nihil concludens adduxit. Angul. vero (vt, supra vidisti) non modo legis ipsius rationem, aut motiuum praecipuum proponit, sed etiam decisionem claram, atque expressam subuertit, sic vt eius scripta, si attento animo velis intueri, multa quidem inuenies, quae Regiae illi constitutioni, ac eius menti refragantur aperte, quod supra, num. 12. nouiter, & vere remanet adnota[sect. 15]tum. ac denique Velazq. de Auend. glos. 2. n. 14. in eadem l. 27. Tauri, duas rationes adducit. Prima est, quod ideo filij naturales, qui in l. 10. Tauri, capaces erant institutionis, necessarij sunt in substitutione in d.l. 27. Tauri, quia cum in Tertio non possent substitui extranei (Tertium namque extraneorum respectu legitima est) sed qui proximiori loco successionis capaces erant, & ex ipsa l. 10. Tauri, naturales filij respectu patris, etiam stantibus ascendentibus haberent ius successionis, merito in substitutione praetulit eos lex illa. Haec tamen ratio (vt ego & vere quidem considero) non concludit, nec suffciens est, nam etsi filij naturales respectu patris ius successionis haberent, ius tamen succedendi, vel non succedendi in voluntate patris relictum fuerat omnino; vnde si pater vellet, essent quidem proximiori loco capaces successionis ascendentes, quam descendentes ipsi naturales, idque ex eadem l. 10. Tauri, & sic non esset ratio, quare magis in substitutionibus meliorationis tertiae partis bonorum praeferri debuissent filij naturales quam ascendentes, nisi lex illa ita voluisset: cum etiam ascendentes capaces essent ex eadem leg. 10. Tauri. & proximiori loco vocari possent, si testator voluisset, atque sic ob eam rationem circa filios naturales necessitas imponi non debuisset, nec dari praelatio. Secunda ratio eiusdem Auendani consistit in hoc, quod d.l. 10. Tauri (vt ipsemet arbitratur) loquitur in filiis naturalibus testatoris, sed d.l. 27. Tauri in filiis naturalibus substituti, quos testator omittere non poterat, si descendentes praelegatarij substituere tenebatur: id autem a mente, & verbis ipsius l. Taurinae valde alienum esse, constat aperte, in illa namque de filiis naturalibus substituentis tractatur, statuiturque, vt post filios, & descendentes legitimos, eos substituere teneantur parentes, prout in eum sensum acceperunt legem illam Authores relati supra, & omnes etiam, qui hactenus in proposito scripserunt. Et confirmatur omnino ex his, quae contra eundem Auendanum scripta reliquit Ioannes Gutierrez,[sect. 16] practicarum, lib. 3. quaest. 53. ex num. 2. Quocirca pro distincta, & maiori explicatione praedictorum nonnulla constituere omnino necessarium duxi, sine quibus res haec, ita commode, & absolute diffiniri non valet. In primis negari non posse, quin certissimum sit, & necessario obseruandum, Regiam Taurinam constitutionem saepe allegatam, praecise voluisse, quod in ordine substitutionum. atque vocationum, filij naturales ascendentibus praeferantur, siue quod priori loco vocentur: Cum tamen in successione ex testamento voluntati patris reliquisset hoc Regia lex alia, atque etiam Taurina constitutio; & in successione ab intestato, & contra testamentum ascendentes eisdem filiis naturalibus praetulerit, vt numeris praecedentibus dicebamus, & Andream ab Angulo haec inuoluentem, siue aliter intelligentem, & contra communem omnium Scribentium sententiam d. lib. 27. Tauri accipientem, ex professo improbauimus. Deinde & secundo, parum vrgere, naturalium filiorum successionem respectu patris necessariam non esse, sed potius voluntariam, & liberam; nam & successio consanguineorum aeque necessaria non est, & nihilominus in ea lege substitui iubentur. Vnde mirum non est, sed potius rationi, atque aequitati consentaneum, vt etiam naturales filij substitui iubeantur, cum idem ius in consanguineis statuatur (vt dixi) quibus certum est, minus deberi, quam filiis, ipsosque filios praeferri debere. Tertio praeterea, praedictam necessitatem substituendi, aut vocandi naturales filios praecisam non esse, etiam legitimis filiis a parentibus melioratis, potest enim pater si velit filium legitimum meliorare, eidemque meliorationi grauamina, aut substitutiones non adiicere, siue filios tantum legitimos, ac eorum descendentes vocare, nec ad filiorum naturalium, aut aliorum vocationes accedere. Esse tamen causatiuam (vt dicebam supra, n. 13.) vt si pater velit ad aliorum substitutiones, aut vocationes descendere, necessario teneatur ordinem ibi praescriptum obseruare, & loco praefixo naturales vocare. Quae necessitas, eo modo sumpta, etiam & aliorum consanguineorum respectu imponitur, quoniam lex illa generaliter intendit prouidere consulere toti generi & familiae meliorantis. Vnde quemadmodum successio filiorum naturalium respectu patris praecisa non est, sed voluntaria, sic & vocatio, aur substitutio eorundem filiorum naturalium ad meliorationem Tertij, potest enim pater plures gradus subsitutionum omittere, nec ad eos accedere. Quarto etiam, dubium praecipuum, aut mirum Scriptorum huius regni, in eo principaliter consistere, quare ascendentes, si silius eorum velit, in successione praeferantur filijs naturalibus, vel filij naturales necessario institui non debeant a parentibus. Et tamen in melioratione tertiae partis bonorum, contra voluntatem etiam substitui iubentur, ac etiam ex necessitate ascendentibus praeferuntur in ordine substituendi. Et quidem si verum amamus, nec ab aliorum sententiis iniuste deuiare intendimus, fateri velut necessario adstringimur, dubium praefatum certa, aut concludenti ratione diffiniri non posse, sed voluntatem legis fuisse, non improbe dici posse, vt Tellus dicebat, & Velazquez de Auendano, d. glos. 1. n. 14. ad finem, post eum agnouit, ac etiam Ioannes Gutier. practic. lib. 3. d. quaest. 52. n. 7. negari tamen non posse, quin Taurinae: illius constitutionis conditores, non modo vna sed & pluribus rationibus adducti, sic statuerint. Male ergo nostri Scriptores, voluntati legis dumtaxat hoc tribuunt, nec ratione, siue iustis de causis moueri aduertunt, aliud enim est, legis rationem non expressam non assequi, aliud vero sola voluntate niti legem praefingere. Quinto deinceps (& forsan vere) pro ratione d.l. 27. Tauri dici posset, quod lex, quae filios naturales in vno onerauit, & ascendentibus magis, quam ipsis prospexit, nempe vt in successione ab intestato, & contra testamentum, ascendentium causa potior esset, ac nisi ex testamento, & voluntate patris ius succedendi praetendere non possent: in alio eos honorare voluit, siue magis illis quam ascendentibus prospexit, vt scilicet, cum pater meliorationi a se factae substitutiones adiicere voluerit, praeferre debeat eos ascendentibus in ordine vocationum: considerauit namque in hoc paruum praeiudicium ascendentibus fieri, auc non ita magnum. sicut si a successionibus suorum filiorum, etiam descendentibus legitimis eorum deficientibus, absolute, aut praecise excluderentur & cum turbato ordine mortalitatis non minus parentibus, quam filiis parentum haereditas pie relinqui debere videatur, ex l. nam et si parentibus, ff. de inofficioso testamento, pietatis hoc iudicium, filiorum voluntati relinquere melius esse putauit, quam ipsorum manus, & dispositionem sic ligare, vt praecise deberent naturales filios ascendentibus eisdem praeferre. Sic enim pro temporum, & personarum qualitatibus, rerumque circunstantiis, commodius diiudicare poterunt, quid melius ac securius efficere debeant, & an ascendentes debeant filiis naturalibus in successione facto testamento praeferre, vel non praeferre, quod in substitutionum aut vocationum meliorationis articulo, non sic aequaliter, sicut in successione factum est; fortassis etiam hoc ideo, quod a communiter accidentibus, cum meliorationibus huiusmodi factis, plures, diuersaeque personae suo ordine, gradatimque ad successionem vocantur, siue plures gradus fiunt, & vincula, grauaminaque adiiciuntur prout adiici posse lex ipsa Taurina 27. considerauit: hoc quidem non alia ratione efficitur, quam vt certa bona omnibus de familia colligata, & perpetuo successoribus vnita, atque alienari prohibita relinquantur, sicque & nomen, & familia meliorantis refulgeat, & bona ipsa inter suos conseruentur facilius. Id autem aptius meliusque fiet, si ad descendentes, etiamque naturales tantum liberos. bona praedicta deuenerint, quam si ascendentibus deferantur, in quibus non ita haec fient, sicut in descendentibus ipsis meliorantis, imo a consanguineis, aliisque transuersalibus eiusdem meliorantis naturales filios excludi contingerer contra legis illius voluntatem, si in vocationibus ascendentes praeferri possent, vtpote, cum successione maioratus ab ipsorum ascendentium linea occupata, ipsamque semel ingressa, non antea exire deberet ab eius descendentibus, nec ad naturales filios transire, quam si omnes ex eadem linea ascendentium deficerent, quorum etiam respectu proximitas ad succedendum deberet considerari, iuxta ea, quae huius regni Scriptores, exteri etiam tradiderunr communiter. Caeterum post ipsos filios naturales vocari debere ascendentes, aliisque consanguineis praeferri, iuste, & sancte lex illa decreuit. Sexto denique, & vltimo loco constituendum duxi,[sect. 17] dictam Taurinam constitutionem 27. in filiis naturalibus respectu successionis matris nihil noui continere, ius enim eorum iam antea diffinitum erat in l. 9. quae inter easdem Taurinas constitutiones praefixa fuerat: nec dubitationem aliquam specialem venire decidere; sed dumtaxat ad tollendas dubitationes, quae respectu ordinis vocationum. esse possent, statuere in futurum, atque praefigere ordinem, quo vincula, aut grauamina apponi, vel substitutiones fieri debeant. Quod aperte constare poterit, si aduertas, legem ipsam in primis decidere, patrem, vel matrem meliorantem aliquem ex filiis, vel descendentibus legitimis posse apponere vincula, & grauamina, quae voluerit. Postmodum eadem leg. 27. inquit, ita demum id fieri posse, si inter personas ibi enumeratas, ordineque praefixo fiat; ac primum enumerantur descendentes legitimi, quos primum locum in su cessione obtinere, ac necessarios haeredes esse, certum est: postmodum apponuntur illegitimi, qui succedendi potentiam habeant, deinde & ascendentes vocantur, quos etiam descendentibus deficientibus primum locum in successione obtinere certum est; ac denique post eos, & consanguinei sequuntur, sic vt eis extantibus, ad extraneos valide perueniri non possit. Et secundum haec videbis aperte, potuisse legem illam, locum aut ordinem illegitimorum praefigere, quemadmodum & legitimorum locum apposuit, vt formam praescriberet, & certum ordinem in futurum designaret, quamuis successionis eorum, respectu matris nullum dubium haberet. Nam nec legitimorum dubium habuit, nec habere potuit, & tamen ordinem apposuit, eosque enumerauit. Quae non otiose, aut extra propositum, sed ideo dicta, vt ostenderem, minime vrgere dubium, aut difficultatem Auendani, in eadem l. 27. Tauri. glos. 2. n. 14. ad principium, & Ioannis Gutierrez, practic. lib. 2. quaest. 52. num. 3. ij enim Authores supponunt pro certo, legem illam dubium aliquod venire decidere, & controuersiam, siue altercationem tollere dubitantium, an filij naturales matri succederent in maioratu, in quo non succedere plures tenuerunt ex natura successionis, quae nobilior est, quam diuidua, vt cum Isernia, & Mieres contra Gregorium Lopez probarunt. Sed quidem dubium hoc decidere, adeo alienum est a mente illius legis, vt nec verbum aliquod dixerit, quo id dignosci aut diffiniri valeat. Nec cuiquam placebit, necessarium adeo & singulare dubium, subobscure ita, atque per transitum legem ipsam diluisse, si dubitantium controuersiam submouere veniret Eo magis, quod melioratione Tertij facta, substitutiones nonnullae adijci possunt absque eo, quod maioratus, aut primogenium instituatur, vt supra, hoc eodem libro, c. 22. adnotaui. Et Auendanus ipse fatetur in eadem l. 27. Tauri, glos. 2. n. 13. ad finem: ac denique, quod dubitantium controuersia etiam post eandem Taurinam constitutionem 27. remanet hodie, & in maioratu qui a genere, vel a maioribus proueniar, eadem ratio militat, vt recte aduertit Mieres, a superioribus relatus, & ab inferioribus referendus, qui & Molina, de Hispan. primogenijs, l. 3. c. 3. ex n. 41. latius erunt videndi, & Azeuedus, in l. 11. tit. 6. n. 45. l. 5. nouae collectionis Regiae, & nouissime, vtrum filij naturales matri in maioratu succedant, an etiam in quocunque maioratu[sect. 18] regulariter succedere possint, ex proposito atque latissime disputat Flores Diaz de Mena, variarum, quaest. l. 1. q. 16. ex n. 2. vsque ad n. 37. vbi vide omnino. Quinimo, & ipse Auendanus, in l. 40. Tauri, glos. 11. n. 45. etiam ad maioratum mattis non admitti naturales contra Gregorium Lopez affirmat, nec in eo residet, quod loco citato supra, tenuerat. Recte tamen aduertit l. 6. Tauri decisionem minime[sect. 19] obesse resolutioni traditae: supra, n. 11. & seq. vt vltra Castellum, & Gomez. Arias obseruauit, & ad eam legem respondet in d.l. 27. Tauri, glos. 2. n. 14. in finalibus verbis, & recte quidem (vt dixi:) eius tamen solutio Castelli fuit, in d.l. 6. Tauri, in verbo, entre los estranos, quem refert, & solutionem eius sequitur Matienzus, (quem Auendanus non retulit) in l. 11. tit. 6. glos. 6. n. 3. lib. 5. nouae collect. regiae. Vltimum tandem non obstat fundamentum de similitudine exemplaris substitutionis adductum, quod excitarunt, sed illi non respondent Auendanus, d. glos. 2. n. 3. Ioannes Gutierrez, practicarum l. 3. dict. quaest. 52. n. 2. & 3. nam respondetur, legem 11. tit. 5. p 6. nequaquam corrigere decisionem d.l. humanitatis, C. de impuberum, prop[sect. 20]terea quod text in d.l. humanitatis, loquitur eo casu, quo mente captus, vel furiosus, cui substitutio sit, non habet liberos; quo.casu si pater velit facere substitutionem exemplarem mente capto, vel furioso filio, necessario debet vocare, ac substituere alios filios suos, hoc est, fratrem vnum vel plures eiusdem filij mente capti, alias tamen existentibus filijs eius, cui substitutio fit, non tenetur parens post descendentes fratres mente capti, aut furiosi vocare, potest tamen si velit ex d. lib. 11. partitae, ac ordo ibi praescriptus necessarius erit, si testator velit ad fratres, & ad extraneos vocationes suas extendere; si tamen nolit, necessitas non imponitur ei, vt dixi. Denique, praedicta similitudo exemplaris substitutio[sect. 21]nis cum substitutionibus in l. 27. Tauri contentis, tunc demum procedit, cum eadem ratio militat, aut idem, non diuersum ius statutum est, non vero vbi contrarium in altera harum substitutionum reperitur expressum, vt aliud agens, cum Mieres probauit Gutierrez, practicarum, lib. 3. quaest. 53. num. 3. FINIS LOCA IVRIS COMMVNIS Tam Caesarei, quam Pontificij, & legum Regiarum Castellae, quae in hoc libro secundo explicantur, & quibus veri, & notabiles intellectus assignantur. -  Ex Digesto veteri. -  LEx. si sterilis. §. cum per venditorem, ff. de actionibus empti, num. 37. pag. 5. -  L. vltima. ff. de periculo & commodo rei venditae, num. 39. ibid. -  L. 1. & titulus. ff. quod quisque iuris in alium statuerit, &c. num. 62. & 64. p. 39. -  L. in causae 16. §. idem Pomponius. ff. de minoribus, num. 12. 13. 14. & 15. p. 54. -  L. pen. ff. de petitione haereditatis, num. 9. p. 56. -  L. is quo. 57. cum lege seq. ff. de rei vendicatione num. 9. ibid. -  L. in hoc iudicio. ff. familiae erciscundae, c. 9. per totum. p. 55. -  L. haereditas. 53. ff. de petitione haereditatis c. 17. per totum. p. 84. -  L. peculium nascitur. ff. de peculio. num. 36. p. 86. -  L. 1. ff. de inofficioso testamento, n. 11. 12. & 13. p. 101. -  L. regula. §. & licet. ff. de iuris & facti ignorantia, n. 100. p. 128. -  L. 2. §. 1. ff. de pactis, 1. 2. c. 23 in principio. p. 129. -  L. & quia, in fine. ff. de iurisd. omn. iud. & eius materia plene, lib. 2. cap. 29. -  Ex Infortiato. -  L. Caio ff. de adimendis legatis, num. 20. & n. 115. cum sequentib. p. 22. & 28. -  L. si tibi, cum l. seq. ff. de adimendis legatis, num. 21. & n. 120. & 121. ibid. -  L. cum pater. §. ab instituto. ff. de legatis secundo, n. 22. & n. 122. & seqq. ibid. -  L. 3. §. filius. ff. de liberis & posthumis, n. 23. & n. 126. & 127. vbi agitur de materia eius text. ibid. -  L. pater fundum §. fundum Titianum. ff. de legatis tertio num. 40. p. 23. -  L. sub conditione. ff. de haeredibus instituendis num. 41. ibid. -  L. Iulius Paulus. 80. ff. de conditionibus, & demonstrationibus, num. 111. p. 27. -  L. cum seruus 81. ff. de conditionibus & demonstrationibus, num. 112. ibid. -  L. captatorias 70. ff. de haeredibus instituendis, num. 5. p. 42. -  L. Clemens patronus, §. finali. ff. de haeredibus instituendis, n. 6. ibid. -  L. illa institutio. 32. ff. de haeredibus instituendis, ex n. 20. & num. 26. p. 43, & 44. -  L. si ita expressum. ff. de conditionibus & demonstrationibus, n. 34. p. 45. -  L. prima. ff. de legatis secundo, num. 43. ibid. -  L. senatus §. legatum. ff. de legatis primo, n. 44. p. 46. -  L. mulier 20. §. finali, ff. de conditionibus institutionum, n. 2. & sequent. p. 58. -  L. vtrum ff. de assignandis libertis, n. 14. p. 69. -  L. in tempus ff. de haeredibus instituendis, materia, n. 48. p. 73. -  L. patris & filij ff. de vulg. & pupil. substit. & l. 2. §. prius, in versiculo. constat, eodem titulo, num. 5. p. 75 -  L. 1. §. sed si vnum ff. de bonorum possessione secundum tabulas num. 59. p. 83. -  L. impetrator §. cum quidam ff. de legatis secundo, num. 58. p. 96 -  L. si libertus praeterito §. 1. ff. de bonis libertorum, n. 30. & n. 35. 36. & 37. p. 111. & 112. -  L. iam hoc iure 4. ff. de vulg. & pup. substitut. n. 29. p. 115. -  L. si quis cum testamentum 25. ff. de testamentis, n. 19. pag. 120. -  L. pater filium §. fundum Titianum ff. de legatis tertio, n. 85. pag. 127. -  L. si quis ita §. de testamentaria tutela, n. 96. p. 128 -  L. si is qui duos. ff. de liberatione legata, n. 6. p. 230 -  L. vxori. §. vltimo, ff. de legatis tertio, n. 23. p. 131. -  L. si pecunia 12. ff. de legatis secundo, num. 30. & 36. & 37. & vide per totum caput. p. 137. -  L. non amplius 26 §. cum bonorum ff. de legatis primo, num. 48. pag. 141. -  L. cum pater §. a te peto ff. de legatis secundo, n. 5. & 6. & seq. & n. 31. & seq. & n. 46. & seq. p. 156 & seq. -  L. haeredes mei §. finali. ff. ad Senatuscon. Treb. n. 30. & seq. & num. 46. & seq. & n. 54. & 55. p. 158. & seqq. -  L. vnum ex familia, §. si de Falcidia, ff. de legatis secundo, n. 64. pag. 161. -  §. Et quid si tantum, legis, Gallus ff. de liberis & posthumis, lib. 2. c. 27. n. 6. -  Ex Digesto nouo. -  L. Eum qui aedes, in fine. ff. de vsucapionibus, traditio, exornata nonnullis, remissiue, n. 28. p 132. -  Ex Codice. -  L. Vnica, cum sua materia C. de sententiis quae pro eo quod interest, c. 1. per totum. pag. 3. -  L. lege duodecim tabularum, §. huiusmodi C. de legitimis haeredibus, c. 2. in principio. p. 11. -  L. Iubemus C. de emancipationibus liberorum, num. 25. pag. 13. -  L. si viua matre, C. de bonis maternis, num. 16. & num. 109. & 110. p. 22. & 27 -  L. omnes & l. bene a Zenone, cum sua materia, C. de quadriennij praescriptione, c. 5. per totum. p. 35 -  L. 2. C. de rescindenda venditione, rationes, & materia, cap. 8. per totum. p. 53. -  L. vltima C. de his qui veniam aetatis impetrauerunt, n. 41. p. 65. -  L. si vnquam, C. de reuocandis donationibus, n. 38. & 40. & 41. & 42. & n. 50. p. 72. & 73. -  L. cum donationis, C. de transactionibus, n. 57. p. 96 -  L. fratris & l. fratres C. de inofficioso testamento, c. 19. per totum. p. 101. -  L. 1. C. de donationibus, l. 2, c. 23. num. 7. & n. 19. p. 130. & seq. -  L. vlt. C. de pactis conuentis tam super dote &c. lib. 2. c. 23. n. 13. & n. 29. & sequent. ibid. -  L. vltim. §. & si praefatam, in versiculo, sed etsi legatarij C. de iure deliberandi, num. 19. & n. 30. & 36. & 37. p. 135. & 137. -  Ex libris Feudorum. -  CAp. 1. de eo qui sibi, vel haeredibus suis, lib. 2. c. 26. n. 62. & 63. -  Ex Institutionibus. -  §. Caeterum, Institut. de legitima agnatorum successione, 2. in princ. & fere per totum fol. 29. & cap. 4. num. 81. & 82. §. Igitur, Instit. de Pupill. substit. cap. 14. num. 5. -  Ex Decretalibus. -  CAp. 1. de consuetudine. cap. 5. num. 51. -  Cap. cum tibi de testamentis, cap. 6. num. 8. & 9. & num. 19. -  Cap. peruenit, & cap. ex tenore, qui filij sint legitimi, cap. 11. in princ. & multa ad propositum eorum iurium, per totum cap. -  Cap. ad nostram, de empt. & vend. latissime cap. 25. -  Cap. illo vos, de pignoribus, latissime, cap. 25. -  Cap. relatum, cap. gratum, cap. licet vndique. de off. & pot. iud. deleg. & cap. vltim. de off. leg. & eorum materia plenissime, cap. 29. num. 1. -  Ex lib. 6. Decretalium. -  CAp. qui sentit, de regul. iur. lib. 6. cap. 5. n. 54. 55. & 56. -  Cap. quamuis, cap. si delegatus, de offic. delegati, lib. 6. cap. 29. num. 3. -  Ex Decreto. -  CAp. placuit 16. quaestion. 3. cap. 5. numero 49. -  Ex legibus Partitarum. -  Leg. 29. titul. 9. part. 6. cap. 6. numero 37. & 50. -  L. 6. tit. 10. part. 3. cap. 9. num. 9. -  L. 2. tit. 4. part. 6. cap. 18. num. 50. -  L. 12. tit. 7. part. 6. cap. 19. num. 18. & num. 25 & 27. -  L. fin. tit. 12. part. 6. cap. 19. num. 44. -  L. 2. tit. 15. part. 2. cap. 22. num. 36. -  L. 42. tit 5. part cap. 25. num. 38. -  L. 21. tit. partit. 3. & leg. 35. tit. 18. ex eadem partit. cap. 29. num. 16. -  Ex legibus Tauri. -  LEg. 31. Tauri, cap. 6. num. 59. & vide num. 36. & num. 49. -  L. 27. Tauri, cap. 7. -  L. 27. Tauri. cap. 13. num. 26. & 29. -  L. 41. Tauri materia, plene explicata remissiue, cap. 22. num. 34. -  Ex legibus nouae collectionis Regiae. -  LEg. 5. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, cap. 13. num. 7. -  L. 12. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, cap. 13. num. 8. -  L. 4. tit. 6. lib. 6. nouae collectionis Regiae, cap. 25. num. 6. & num. 12. in princ. & in vers. praeterea non obstat textus. FINIS LOCORVM IVRIS COMMVNIS. INDEX COPIOSISSIMVS ET LOCVPLETISSIMVS MATERIARVM, QVAESTIONVM, Ac omnium quae in hoc Libro II. continentur, Serie Alphabetica scriptus & Numerorum ratione fideliter subducta, diligenter ordinatus. -  A. -  ABbatis consil. 36. num. 2. lib. 1. expenditur, & sententia illius refertur, de qua agitur cap. 4. n. 9. &seq. & per totum cap. 8. ibid. cap. 4. num. 25. -  Abbatis & Annaniae sententias contrarias, vt concordarent, permulta quidem scripsisse, atque excogitasse authores infinitos (quorum Author mentionem facit) vere tamen, nonnulla eorum vel falsa esse, aut si vera non perfecte. nec absolute intellecta, siue omnes casus non continentia, vel saepe inuoluta, & aliis contraria omnino, lib. 2. cap. 4. n. 99. -  Abbatis sententiam non omnino constare, aut Annaniae contrariam opinionem regulariter veriorem esse coeptis casibus quibusdam, lib. 2. cap. 4. num. 100. -  Abbatis rationes dilui posse, atque illis veras & concludentes solutiones allignari, lib. 2. cap. 4. num. 101. & multis seqq. -  Abbatis sententiam in consil. 36 num. 3. lib. 1. procedere posse ex voluntate testatoris, rationis idemtitate, agnationis conseruandae ratione, expressa in dispositione. vel subintellecta. ex nonnullis causis, rationibus, & dictionibus probatissimisque & necessariis, aut concludentibus coniecturis ex quibus elici, possit aperte aut colligere necessarium sit. agnitionem conseruare, qualitates repetere, aut praecedentia seqq. inesse, testatorem voluisse, lib. 2. cap. 4. n. 135. -  Actus qui non valet vt agitur, aut valere debeat omni meliore modo, quo posset, latissime tractatum remissiue, & hac de re Aquillinus & Gallinus commendati, lib. 2. cap. 7. num. 19. ídque quando procedat, ibid. n. 21. & in ambiguis id accepimus, quo res de qua agitur in tuto fit, ibid. n. 22. -  Actus valet omni meliore modo, quo potest, quando apparet ex coniecturis disponentem voluisse, valere actum omni meliore modo, quo posset, lib. 2. d. cap. 7. num. 23. -  Et de voluntate disponentis velut expresse apparere in casu proposito, vbi supra, dict. cap. 7. ex num. 24. -  Actus semel persectus, atque consummatus non vltiatur, etiamsi deueniat ad casum. a quo incipere non potuisset: secus tamen si perfectus, aut consummatus non fuit, lib. 2. cap. 13. numero.53. -  Actus omnis, in quo non apparet determinatio certa, debet accipi, & determinari secundum consuetudinem loci, quae est ibi ius commune, lib. 2. cap. 22. num. 12. -  Actus omnis potius censeri debet perpetuus, quam temporalis, lib. 2. c. 22. num. 38. -  Acchiles Pedrocham, in consil. 5. per totum, & in consil. 12. per totum, lib. 1. latissime, atque ex proposito scripsisse de materia cap. 4. huius libri, & multa cumulasse non inutiliter, lib. 2. c. 4. num. 175.. -  Affectio, & dilectio maior habetur ad eos, qui sunt nati & cogniti tempore factae dispositionis, quam ad eos, qui nec nati sunt, nec cogniti, lib. 2. cap. 26. num. 21. -  Agnationis conseruandae rationem expressam censeri. tametsi in dispositione non exprimatur, vbi ea sola, & non alla reddi potest ratio, lib. 2. cap. 4. n. 90. -  Agnatio tunc censetur conseruari voluisse, quando foemina semper excluditur, & nullo casu admittitur, secus tamen, vbi in aliqua parte dispositionis vocatur foemina, lib. 2. cap. 4. n. 178. -  Agnationem conseruare voluisse, vel non, ex quibus videantur maioratuum institutores, vt faemina admitti debeat, vel excludi, aut etiam propter masculos remotiores vinci, latissime lib. 2. cap. 4. per totum. -  Ayorae, & aliorum sententia, in quaestione quadam meliorationis refertur, lib. 2. cap. 7. num. 12. -  Alienationis prohibitio, vltra personas nominatas extendi non potest, lib. 2. cap. 22. n. 46. -  Alienationis prohibitio, quando constat de voluntate testatoris expressa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra personas nominatas, & vltra quartum gradum, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicari debet, lib. 2. c. 22. num. 47. -  Ex alienationis prohibitione facta expressa ratione, vt bona in familia, aut in agnatione perpetuo conseruentur. simplex inducitur, & absolutum fideicommissum inter omnes de familia, lib. 2 cap. 22. num. 82. quod intellige, vt declaratur, ibid. num. 85. -  Alternatiuae, quotiescumque haeres grauatur dare diuersis personis, inter quas militat diuersa ratio, licet inter eas non detur ordinata affectio, simplex disiunctiua, siue alternatiua non resoluitur in coniunctam, nec tribuit haeredi grauato electionem, quamuis verba ad eum referantur, sed ordine scripturae denotat factam fuisse substitutionem, lib. 2. cap. 26. n. 45. -  Alternatiuae secunda pars, quando in desectum primae censeatur apposita, lib. 2. cap. 26. numero 47. -  In alternatiuae: secunda parte, qualitas personarum posita, quando est diuersa a qualitate personarum posita in prima parte, tunc alternatiua est ordinis, & non electionis, lib. 2. cap. 26. num. 48. -  In alternatiua ex voluntate testatoris cessat electio, & ordo scripturae praecise obseruari debet, lib. 2. cap. 26. num. 50. -  Alternatiua sui natura electionem concedit, ideo sufficit verificari quamcumque partem alternatiuae, dummodo alternatiua sit propria & vera, secus tamen si impropria, quia vna stat in defectum alterius, subalternatis verbis augmentatiuae, tunc enim seruandus est praecise ordo scripturae, non autem locus est liberae electioni, lib. 2. cap. 26. num. 52. -  Alternatiua o, Latine vel, disiungit verba, & sensum, sic vt factus sit primo vnus gradus filiorum, & in defectum eius augmentatiue, vel subsidiarie, alius gradus filiarium, lib. 2. c. 6. num. 61. -  Aluarad. Ioan. Gutier. Belazquez de Auend. iacob. Mand. de Aluar. & Anton. Thesaur. latissime tractasse materiam cap. 4. huius libri, & in effectu accessisse omnes Annaniae opinioni contra Abbatem, lib. 2. d. cap. 4. num. 157. -  Alexandrum Trentacinquium, de materia, cap. 4. huius libri, & repetitione qualitatum praecedentium inducenda, vel non, plena manu scribere, atque ex proposito videndum esse, lib. 2. d. cap. 4. num. 169. -  Alexandrum Raudensem in proposito cap. 4. huius libri late scripsisse, & multa scitu, & notatu digna tradidisse in illa materia: ac denique probasse magis sententiam Annaniae, intelligendo cam iuxta communem scribentium concordiam, lib. 2. cap. 4 n. 172. -  Aluarum Valascum, in proposito quaestionum. cap. 18. huius libri, caeteris quidem elegantius loqui, & septem dubiis propositis. rem hanc distincte magis, quam alios explicasse, lib. 2. dict. cap. 18. num. 4. -  Aluarum Valascum in consult. 7. num. 7. latius se habuisse in quaest. quadam agitata per authorem, quam caeteri faciant, nihil tamen dixisse ex his. quae authore ipso adnotantur, lib. 2 c. 18. num. 63. -  In id etiam, eundem Valascum Authores nonnullos praecitasse, qui eiusdem resolutionem non iuuant, prout author metipse adnotauit, ibid. lib. 2. cap. 18. num. 64. -  Aluari Valasci opinio improbata, lib. 2. cap. 19. num. 55. -  Aluari Valasci sententia, in consultatione 41. per totam refertur, & fundamenta illius expenduntur, lib. 2. c. 25. n. 12. -  Aluari Valasci sententia numero praecedenti relata, & vere, & nouiter confutatur, & eiusdem fundamentis respondetur, lib. 2. cap. 25. numero 13. -  Alphons. Azeb. in quaest. quaedam meliorationis ab authore agitata, nullum verbum loquutum, lib. 2. cap. 7. num. 7. -  Alphons. Azeb. minus bene gloriari, sed attingere nouum dubium, & per neminem tactum; prout noue, & vere adnotauit author, lib. 2. cap. 7. numero 11. -  Alphons. Azeb. non tractasse quaestionem quandam meliorationis, aut maioratus ab authore agitatam, sed remisisse se ad alios, quin etiam certam resolutionem non tradiderunt, lib. 2. cap. 18 num. 62. -  Alphons. Azebed. resolutio adducitur & probatur, lib. 2. cap. 22. num. 51. -  Et Petrum de Peralta, in diuerso Casu loquutum, verborum eiusdem relatione, nouiter adnotatur. ibid. n. 52. -  Alphons. de Azeb nec distincte. nec absolute quaestionem quandam tractasse: fortassis hoc ideo, quod Bursatum, Praetis, Riminaldum, Surdum, & alios non praelegisset, lib. 2. cap. 24. numero 20. -  Ancharrani consil. 300. adductum in confirmationem quorundam, quae adnotauit author, lib. 2. cap. 22. num. 56. -  Angeli Matheacij sententia refertur, & per authorem probatur, lib. 2. cap. 2. num. 16. -  Angeli, & sequacium sententiam veram non esse, nec probari per textum in l. haereditas 53 ff. de petit. haered. & contrariam Fulgosij probabiliorem videri, & authori magis placere, lib. 2. c. 17. num. 19. -  Antonij Gabrielis, circa dubia proposita cap. 4. huius libri, conclusiones congeruntur, & lectura originalis caurm commendatur, lib. 2. d. cap. 4. num. 4. -  Annaniae consil. 22. num. 3. expenditur, & illius sententia referitur, quae contraria est sententiae Abbatis, in consil. 36 lib. 1, scilicet masculinitatis verbum in vna, seu etiam in pluribus partibus maioratus, aut dispositionis appositum in alia eiusdem parte, vbi deest, supplendum non esse, nec posse repetitionem induci, lib. 2. cap. 4. num. 25. -  Pro Annaniae sententia, commune Doctorum fundamentum proponitur. lib. 2. cap. 4. n. 28. -  Pro Annania fundamentum quoddam, quod adduci solet communiter, sumptum esse originaliter ex cons. Anchar. 120. num. 4. lib. 2 d. cap. 4. num. 34. -  Annaniae sententia, opinioni Abbatis contrariam regulariter veriorem esse, casibus quibusdam exceptis, lib. 2. d. cap. 4 num. 100 -  Andreae Anguli in quaest. quaedam meliorationis, loquendi modum, nimis perplexum esse, aut saltem obscurum, & improprium, prout author nouiter adnotauit, lib. 2 cap. 7. n. 13. -  Andreae Fachinei in proposito cap. ad nostram, de empt. & vendit. & materiae illius textus nouissima obseruatio, noue etiam notata, atque explicata per authorem, lib. 2. cap. 25. numero 83. -  Ab Anton. Pich. verbum quoddam, communis vulgaris substitutionis diffinitioni nouiter adiectum, necessarium non esse, noua authoris consideratio, lib. 2. cap. 10. n. 15. -  Ant. Gom. & aliorum recentiorum distinctio adducitur, vt scilicet restari non possit, qui nulla bona habet, nec habere potest actu, & potentia: ille vero, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter potest habere, testari possit, lib. 2. cap. 17. num. 3. -  Ant. Gom. & aliorum distinctionem, num. praecedenti propositam, non recte accommodari ad propositum eorum, quae author scribit, lib. 2. d. cap. 17 num. 10. -  Ab Ant. Gom. effectus nonnullos consideratos in proposito. q. 17. huius lib. habere locum non posse; si vere testatore defuncto, nulla bona, aut iura remanserint, lib. 2. cap. 17. num. 22. -  Ant Gom. Ferd. Mench. & Mich. Gras breuiter, & distincte, atque absolute etiam explicasse materiam. l. Fratris, & l. Fratres. C. de inofficioso testamento lib. 2. cap. 19. num. 7. -  Anton. Gom. sententia, nouiter & vere declarata per authorem. lib. 2. cap 19. num. 47. -  A principio quod non valuit, ex causa de nono superuenienti confirmari potest, lib. 2. cap. 13. num. 44. -  Appostilla in margine protocolli, manu eiusdem notarij, qui contextum scripsit apposita, an fidem faciat, remissiue, lib. 2. cap. 16. num. 18. -  Author pro enucleatione. c. 1. huius lib. 2. atque materiae lucricessantis, & damni emergentis explicatione, tot, tantáque originaliter, atque attente praelegit, vt ex ipsis facile posset integrum librum, aut plenum. tractatum de interesse conficere, illa tamen sciens, consultóque praetermittit, contentus in eo cap. ea, quae frequentius accidunt, & magis necessaria sunt. tradidisse, lib. 2. cap. 1 num. 82. -  Author postquam in materia agitara, cap. 4. huius lib. quamplurima euoluerat, & infinita, attenta, atque originali librorum omnium lectura praelegerat (quod moris habet) nonnulla constituere necessarium duxit, quibus materia ipsa absolute, & distincte magis, quam antea erat, explicata manebit, lib. 2. cap. 4. num. 46. -  Author reddit rationem, ob quam motus est principaliter, vt cap. 6 huius lib. materiam scriberet, lib. 2. cap. 6. num. 1. -  Author, vt in q. agitata cap. 6. huius lib. ex n. 56. sententiam suam, interponeret, nonnulla praemittit, quae verissima putat, nec ab aliquo hactenus sic fuerunt excogitata, & tandem Ioann. Gut. resolutionem tuetur, lib. 2. d.c. 6. n. 58. -  Ab authoris natura & conditione, transcribendi vitium abhorret, lib. 2. cap. 8. num. 5. -  Author melius esse putauit nonnulla, quae in materia substitutionum. non ineleganter notare posset, intacta relinquere, quam in his insistere, quae ex professo, plenéque explicantur ab aliis, lib. 2. cap. 10. num. 5. -  Authoris in scriptura cap. 10. huius libri finis, & intentio proponitur, lib. 2. d. cap. 10. num. vlt. -  Author reddit rationem, ob quam praetermittit disceptationem, & disputationem cap. 12. huius libri, ibidem numero 2. -  Author recenset in vnum permultos authores, qui cap. 12. huius lib. materiam, seu quaest. tractarunt, lib. 2. d cap. 12. num. 3. -  Author reddit rationem, qua praecipue mouetur, vt cap. 16. huius libri materiam scriberet, ibidem num. 1. -  Author in materia cap. 17. huius libri ad nonnulla nouiterinfert, quae per aliquem hactenus sic adnotata non erat, lib. 2, d. cap. 17. num. 18. -  Author reddit rationem quae praecipue mouit eum, vt cap.18. huius lib. disceptationem susciperet. de qua multis in locis egerunt antea permulti, ibidem num. 1. vbi etiam eius rei vtilitatem ostendit. -  Author recenset in vnum quamplures auth. quos pro dilucida explanatione, cap. 18. huius lib. attente, atque originaliter praelegisse fatetur, lib. 2. d. cap. 18. num. 2. -  Author in quaestionibus agitatis, cap. 18. huius libri, quam plurima nouiter adnotauit, & quae hactenus ab alio sic explicata non erant, lib. 2. d. cap. 18. num. 47. & seq. & num. 65. & seq. -  Author mouet dubium circa promiscuam quorundam iurium allegationem, quam simul faciunt Doctores omnes communiter, & nouam, veramque eiusdem declarationem tradit, lib. 2. cap. 19. num. 11. & seq. -  Author reddit rationem, ob quam principaliter suscepit disputationem, cap. 22. huius libri ibidem, num. 1. -  Authores huius regni, exteri etiam recentiores quamplures, in quaestione agitata, cap. 4 huius lib. scribentes, notati per authorem, quod paucis leg bus, & rationibus moueantur, nec ad ea respondeant, quae in contrariam partem vrgere videntur, lib. 2. d. cap. 4. num. 8. -  Authores huius Regni quamplures, etsi vnanimiter obseruauerint, ordinem, & formam, l. 27. Tauri, praecise obseruari debere, nec praeuerti posse; non tamen attingunt, quid inde fieri debeat, si contingat ordinem illum a meliorante praeuerti, lib. 2. cap. 7. num. 3. -  Augustinum Beroium, late, & erudite loquutum in materia l. bene a Zenone C. de quadriennij praescriptione, & sententiam Abbatis optime comprobasse, plene etiam respondisse ad text. in cap. placuit. 16. quaest. 3. -  B. -  BArtholi opinio probatur, & eiusdem doctrinis receptis, eleganter explicatur text. in l. is a quo. 57. & 58. ff. de rei vendicatione, & in l. pen. ff. de petitione haereditatis, lib. 2. capit. 9. num. 9. -  Bartholi repugnantiam in materia substitutionis pupillaris, recte notatam per Menochium, lib. 2. cap. 21. num. 28. -  Bartholi opinio, in casibus, in quibus extat Doctorum contradictio, tanquam principalior praeualere debet, lib. 2. cap. 23. num. 17. -  Bartoli sententiam a nonnullis improbatam, ab aliis in futurum amplectendam sperat author, qui ex proposito considerauerint rationem, quam ipse assignauit, lib. 2. cap. 23. num. 18. -  Bartholi sententia refertur, quae in effectu continet casus duos, lib. 2. cap. 27. num. 2. -  Bartholi, & sequacium praecipuum fundamentum expenditur, & ab authore diluitur, lib. 2. c 27. num. 3. & seq. -  Belazquez de Auendano confutatus ab authore, lib. 2. cap. 4. num. 87. -  Belazquez de Auendano, si Menochium, & alios recentiores praelegisset, fortassis a sententia, quam defendit author, non recessisset, lib. 2. cap. 4. num. 91. -  Belazquez de Auendano, & Alphonsum de Azebedo, lapsos in explicatione verborum quorundam Telli Ferdinandez, & iniuste carpere eum, lib. 2. cap. 7. num. 8. -  Bernardi Diaz opinio refertur, lib. 2. c. 13 num. 41. -  Et contraria opinio probatur, ibidem num. 42. -  Bellonij lectura, in proposito dubij cuiusdam ab authore excitati commendatur, lib. 2. cap. 17. num. 34. -  Blasij Flores Diaz de Mena, ex mente communi, nouissimam, & generalem resolutionem in materia lucricessantis & damni emergentis tenendam, & ad illam aduertere debere eos, qui non ingenti studio, aliorum scripta, & resolutiones praelegerint, ne facile in istis rebus diiudicandis decipi possint, quod ex defectu lecturae scribentium passim contingit, lib. 2. cap. 1. num. 12. -  Blasij Flores Diaz de Mena, in addit, ad decis. 13. Gamae. num. 4. nouissima resolutio expenditur, & probatur, & Rolandi, authoris, & aliorum resolutioni applicatur, lib. 2. cap. 3. num. 17. -  Blasij Flores dias de Mena, generalem resolutionem in materia, cap. 4. huius lib. recte procedere, & conuenire his, quae auth. eo, cap. adnotauit, lib. 2. dict. cap. 4. num. 185. -  Burgos de Pace, erudite, & melius, quam ex relatione aliorum haberi poterit, si originaliter non legatur, tractasse materiam repetitae, vel non repetitae: qualitatis in testamentis, & maioratibus: & de contrarietate Abbatis, & Annaniae plena manu egisse, lib. 2. cap. 4. n. 141. -  Burgos de Pace, tractatu, atque resolutione quaestionum pertinentium ad cap. 18. huius lib. antecellit alios multos, idcirco videndus erit omnino, lib. 2. dict. cap. 18. num. 3. -  C. -  CArolum Molineum, in materia cap. 4. huius libri, eleganter, & vtiliter loquutum & de successione foeminarum cum masculis in pari, vel remotiori gradu, & de dictionibus inducentibus, aut excludentibus tacitam repetitionem, multa necessaria, & notatu digna dixisse, lib. 2. cap. 4. num. 5. -  Canonico iure deficiente, recurrendum esse ad ius ciuile, etiam in foro ecclesiastico, nisi sit ius regium, illud enim praecise obseruari debet in hoc regno, tanquam ius commune eiusdem regni, lib. 2. cap. 5. num. 69. -  Captatoria voluntas, quae senatus consulto improbatur, quae sit, lib. 2. cap. 6. num. 2. -  Captatoria voluntas, diuersa est ab ea quae ex alieno pendet arbitrio, vel quae in alterius voluntatem confertur. lib. 2. dict. cap. 6. n. 3 & seq. captare quid ibidem d.c. 6. n. 4. -  Captatoria voluntas, vtrum permittatur fauore piae causae d.c. 6. n. 7. & seq. -  Captatoriam dispositionem, statuto, lege, vel consuetudine posse permitti, lib. 2. d. cap. 6. numero 13. -  Adhuc tamen nullo iure permissam, ibidem numero 14. -  Nam in primis, iure ciuili ex senatus consulto captatoriae dispositiones improbantur, ibid. numero 15. -  Ius vero Pontificium circa captatoriam voluntatem nihil disposuit, sed de alia, & diuersa dispositione, aut voluntate tractauit ibidem n. 16. & vide num. 8. 9. & 10. -  Ius autem regium nihil nouum induxit, nec antiquum alterauit, sed ius commune quoad captatorias dispositiones intactum, & illaesum reliquit, sic vt nec eas reprobaret expresse, nec aliquo modo permiserit, ibid. num. 17. -  Cap. 24. huius libri disceptationem, vtilem quidem esse, & in judiciis frequentem, nec ab aliquo hactenus sic distincte, aut absolute explicatam, vt longe maiori, & latiori declaratione non indigeat, lib. 2. d. cap. 24. num. 1. Idcirco non absque maxima vtilitate futurum iudicasse authorem, si congestis in vnum & breuiter relatis his, quae ad praesentem vsque diem alij authores in proposito tradiderunt, additis etiam nonnullis, quae (vt videbit lector) nullus antea sic dilucide explicauerat, & vera, & notanda huiusce rei resolutio tradatur, ibid. num. 2. -  Vt in futurum, quamplurima distincte percipi valeant, quae confuse quidem, & minus bene adnotauerant scribentes in multis locis, ibidem, num. 3. -  Capite primo de eo, qui sibi, vel haeredibus suis explicatur lib. 2. cap. 26. num. 62. & 63. -  Clausula posita inter plura capitula, vel ante omnia, vel post omnia, ad omnia refertur, lib. 2. cap. 4. num. 23. & vide. ibid. num. 126. & 127. -  Clausula generalis restringitur ad specificata, si plura fuerunt, lib. 2. cap. 4. num. 24. -  Clausula generalis in fine apposita, ampliat dispositionem praecedentem, lib. 2. c. 22 num. 87. -  Clausulae primogeniorum in Hispania sunt interpretandae iuxta consuetudinem quae est in Hispania in successione primogeniorum, & sic, vt masculus praeferatur foeminae, & primogenitus caeceris fratribus secundo genitis, lib. 2. cap. 26. num. 39. -  Clerici a potestate seculari, qualiter, & quo iure exempti sint, vbi spiritualia a temporalibus distinguuntur, vt in illis exemptio clericorum sit de iure diuino, in his vero, humano tantum iute prodita fuerit, lib. 2. cap. 5. num. 29. -  Coniecturae ex testamento resultantis materia, & & qualiter, quoue probationis genere illa probari debeat, late, & vtiliter explicata remissiue, lib. 2. cap. 4. num. 62. -  Coniecturae illae duntaxat attendi debent in interpretanda defuncti voluntate, quae necessariae, aut valde probabiles sint, aut concludentes, lib. 2. cap. 4. num. 63. -  Et quae colligantur ex dictis, & dispositis per testatorem ibid. num. 64. -  In coniecturanda, atque interpretanda defuncti voluntate saepe decipimur, lib. 2. cap. 4. num. 56. & seq. -  Ex coniecturis legitimis quod deducitur, etsi verbis expressum non fuerit euidentem inducit voluntatem, & expressum videtur, lib. 2. cap. 22. num. 71. -  A coniecturis necessario recedendum est per voluntatem expressam, lib. 2. cap. 22. num. 72. -  Coniectura nulla adeo efficax esse potest, vt sit potentior voluntate expressa, quae facit, vt coniecturis locus non sit, lib. 2. cap. 22. num. 73. -  Coniecturae voluntatis summi debent ex eo, quod est expressum in testamento, & non aliter, lib. 2. cap. 22. num. 74. -  Coniecturae positae in, cap. ad nostram de emptione & venditione, & in, cap. illo vos de pignoribus, non requiri necessario, quod interueniant ad conuincendum contractum foenerauitium, sed praeter enumeratas ibi, sufficere, quod aliae aequipollentes coniecturae, vel similes, aut maiorem, vel parem rationem habentes concurrant quae fraudem aperiant, lib. 2. c. 25. n. 27. -  Quoniam si standum esset dictis coniecturis tantum in iure scriptis, non conuincerentur vsurarij, qui de facili tanquam astuti reperirent alios modos contrahendi, ibid. num. 28. vbi etiam traditur singularis authoris consideratio ad text. in dict. cap. ad nostram, & in dict. cap. illo vos. -  Conditio adiecta vni gradui, vel personae iam nominatae, non censetur repetita in persona alterius substituti, aut coniuncti, quod plenissime explicatum proponitur remissiue, lib. 2. cap. 4. num. 44. -  Conditionem si sine liberis verificari tantum in masculis, quando testator propriam filiam exclusit, & masculos tantum haeredes instituit, ex magis communi & recepta sententia, lib. 2. c. 4. num. 85. -  Et pro ea multum vrgere, aut vere concludere fundamenta nonnulla, quae adducit Menochius, qui etiam erudite, & subtiliter omnibus satisfacit, quae in contrarium excitari, aut moueri possunt, ibid. n. 86. -  Conditio apposita in testamento, regulariter in codicillis repetita praesumitur, libro 2. cap. 4. num. 117. -  Conditio, vel qualitas posita in clausula separata a praecedentibus, aut sequentibus, ex praesumpta mente testatoris, an & quando referatur ad omnia, vel ad vnum tantum, vel aliqua ex praecedentibus, vel sequentibus, quae certa regula diffiniri non possit: a multis tamen plene, & diuersimode tractatum, libro 2. cap. 4. numero 126. -  Conditionalis, vel potius pura, aut modalis, vel in diem, an, & quando praesumi debeat dispositio: accurate, & vtiliter actum per Menochium, lib. 2. cap. 4. num. 36. -  Conditio quando est necessaria ad actum vel ad effectum actus, permissa est extensio ad alium casum, & sic impleri potest per equipollens, lib. 2. cap. 11. num. 23. -  In conditione id poni potest, quod in dispositione positum, minime arctaret, lib. 2. cap. 18. numero 71. -  Conditionis defectus semper habet oculos retro, videlicet ad tempus dispositionis, vt actus annullari, aut rescindi debeat cum fructibus, lib. 2. cap. 18. num. 73. -  Contractus in dubio non praesumitur simulatus, vel vsurarius in foro contentioso, cum semper interpretatio fieri debeat bonam partem: idcirco, quoties negotij de quo agitur qualitate prudenter considerata, de contractu dubitatur, sit ne vsurarius, vel licitus, iustus potius, quam foeneratitius est praesumendus, lib. 2. cap. 25. num. 1. -  Contractum esse simulatum, vel foeneratitium qui dixerit, probare debet, & causam simulationis, aut vsurae ostendere, & declarare, lib. 2. d. cap. 25. num. 2. -  Contractus in iudicio animae, potius est praesumendus vsurarius, quam iustus, etiam in dubio, & contra eum fieri debet interpretatio, cum ea pars benignior sit, & tutior pro anima, lib. 2. d. cap. 25. num. 3. -  Modo extet aliqua praesumptio & coniectura fraudis, aut vsurae, ibid. num. 4. -  Contractus simulatus, vel fictitius in fraudem vsurarum, multis modis committi dicitur, lib. 2. cap. 25. n. 14. -  Quatuor modis ex sententia aliorum ibidem numero 16. -  Tribus tantum ex sententia quorundam, ibidem num. 17. -  Inter praedictos modos vnus est, qui ad rem nostram pertinet, quando scilicet de vno contractu ad alium simulatio datur quia vere vnus contractus puta mutui, vel pignoris celebratur. sed expresse alium celebrati, puta emptionis & venditionis simulatur, lib. 2. dicto capite 25. num. 18. -  Sic loquitur totus titulus. C. plus valere quae agitur, &c.l. empti fides. C. de contrahenda emptione, & text. in, cap. ad nostram de emptione & venditione, & in c. illo vos de pignoribus, ibid. num. 19. -  Contractus in proposito casu, an possit dici simulatus, vel fictitius in fraudem vsurarum, si vnus simularet tantum, & alius non, vel si non cogitaret, quod originalis causa fuerit causa mutui, vel facta non fuisset mentio de mutuo: aut emptor arbitraretur emere, licet alius existimaret accipere mutuo, remissiue, ibidem num. 20. -  Contractus simulatus, vel fictitius, aut vsurarius probatur ex coniecturis, & praesumptionibus, sic vt aliquando sufficiant etiam leues coniecturae, aliquando vero vrgentes, aut fortiores coniecturae necessariae sint, nec in hoc certa possit constitui regula, sed iudex ex suo arbitrio determinare debeat, quae coniecturae sint sufficientes, aut non sufficiant, lib. 2. capite 25. numero 22. -  Et quid obseruare debeat iudex, vt pronuntiet ex coniecturis contractum esse simulatum, remissiue, ibid. num. 23. -  Contractus per coniecturas & praesumptiones probari potest verus, & non simulatus, aut fictitius in fraudem vsurarum, sic vt cessent omnes contrariae coniecturae simulationis, & vsurae, & contractus iudicetur secundum naturam emptionis, & venditionis, licet si concurrerer laesio enormissima vltra dimidiam iusti pretij, contractus veniret rescindendus per beneficium, l. 2. C. de rescindenda venditione, lib. 2. dict. cap. 25. num. 24. -  Contractum simulatum, vsurarium, aut fictitium in fraudem legis multis coniecturis probari: siue multas esse, diuersásque coniecturas & praesumptiones, quae adduci solent ad praesumptionem vsurae, simulationis, & fraudis, eásque aliquando obstare, aliquando vero remoueri, prout negotij qualitas, & rerum circunstantiae patiuntur, lib. 2. cap. 25. num. 25. -  Et latissime explicarunt quamplures authores in vnum congesti, inter quos Tiberius Decianus, Iacobus, Menochius, & Ioannes Vincentius Hondedei: commendantur, ibid. n. 26. -  Contractum ex aliis coniecturis foeneratitium praesumi posse, etiamsi deficiat coniectura illa, quod ab initio multuum peteretur, postea venditionis contractus, vel alius gereretur, lib. 2. d. cap. 25. num. 80. & duobus sequentibus, vbi quorundam distinctio, nouiter, & vere improbatur, traditúrque singularis & noua consideratio ad text. in cap. ad nostram de empt. & vend. -  Contractus simulatus & foeneratitius, an etiam atgui possit in datione in solutum: vbi Menochij resolutio probatur, lib. 2. d. cap. 25. numero 84. -  Contractus ex pacto do retrouendendo, & pretij modicitate duntaxat, an praesumatur simulatus & foeneratitius, an vero & tertium requiratur, nempe, quod emptor solitus sit foenerari, vel aliud simile, vide infra litera P. verbo, pactum de retrouendendo, & latissime, cap. 25. huius libri per totum. -  Consuetudo a principio valida, cum primum Ecclesiae praeiudicialis esse coeperit irritatur, lib. 2. cap. 5. num. 51. -  Cognati iure ciuili non admittebantur ad haereditatem, sed a praetore tertio ordine per bonorum possessionem vocabantur, lib. 2. cap. 4. numero 82. -  Codicilli trahuntur ad mentem testamenti, lib. 2. cap. 4. num. 118. -  Costani obseruatio quaedam ponderata, & probata per authorem, lib. 2. cap. 17. n. 24. -  Creditor in eodem actu, credendum non est quod habuerit animum vniformem, & varium, quod esset absurdum, lib. 2. cap. 23. n. 26. -  Atque ex ea coniectura, donationis titulum praesumi debere, ibid. num. 27. -  Curtij, & Alexandri solutiones reiectae, lib. 2. c. 11. num. 20. -  Curtij Iunioris praecipuum fundamentum contra Decium adducitur, lib. 2. cap. 11. numero 25. & seq. -  Curtij Iunioris praecipuo fundamento contra Decium, optimé, ac vere satisfactum, lib. 2. d.c. 11. num. 29. Curtij Iunioris, ac sequacium fundamentis nonnullis respondetur, lib. 2. d. cap. 11. num. 30. -  Curtij contra Decium, triplex argumentum, breuiter & vere dissolutum, ibidem numero 31. -  D -  DAmni emergentis materiam vide infra, littera. 1, verbo interesse, & libro 2. cap. 1. per totum. -  Damnum qui sentire non vult, nec commodum percipere debet, lib. 2. cap. 5. n. 34. -  Descendentes per lineam masculinam, vel de linea masculina si ab institutore maioratus vocentur nihil interesse, vere namque inter haec verba, nulla differentia est, contra Socinum, & alios, lib. 2. cap. 2. n. 24. -  Aduersus quos expenditur per authorem text. solennis in l. iubemus. C. de emancipationibus liberorum, ibid. n. 25. -  Descendentium, filiorum, aut liberorum nomen, foeminas sicut masculos comprehendit, lib. 2. cap. 4. num. 102. -  Descendentes per virilem sexum, aut de virili, a virili, per lineam masculinam, vel de linea masculina, cum vocantur vtrum foeminae per lineam masculinam descendentes vocatae censeantur, lib. 2. c. 2. per totum. -  Decius studio contradicendi aliis dicit dictum Ioannis Andreae semper visum fuisse sibi dubitabile, & cum aliis authoribus impugnat illud, lib. 2. cap. 3. num. 5. -  Et Decium sequuntur quamplures, qui referuntur ab aliis, & copiose per Rolandum, ibidem num. 6. -  Decij fundamenta contra dictum Ioannis Andreae, reduci ad quatuor, vt ibi adnotatur d. cap. 3. num. 7. -  Decij solutionem, contra rationem Ioannis Andreae de circuitu vitando, recte subuerti, provt demonstratur per authorem d. capite 3. numero 14. -  Decij fundamentis contra doctrinam Ioannis Andreae, ideo respondere noluit author, quod plene respondeant authores nonnulli praecitati, d. cap. 3. num. 15. -  Decium in proposito materiae, cap. 4. huius libri breuiter, substantialiter tamen, & vtiliter loquutum, & eiusdem authoris consilium. 599. per totum commendatum, lib. 2. c. 4. n. 107. -  Decij consideratio in consilio. 494. ante finem, concludenti, & noua ratione destructa, lib. 2. cap. 6. num. 27. -  Decium, ac eius sequaces in confirmationem resolutionis traditae, cap. 11. huius libri, num. 12. & 13. quatuor in effectu adducere fundamenta, ex quibus sufficienter non probatur eorum conclusio, lib. 2. d.c. 11. num. 16. -  Decij sententia validissimo fundamento munita, lib. 2. d.c. 11. n. 17. -  Decij sententia fundamento alio confirmata, ibid. num. 18. -  Decij resolutio concludenti ratione comprobata, ibid. num. 19. -  Debitor, qui ex pacto bona stabilia loco pecuniarum tradere potest, quae inquam bona, & cuius qualitatis tradere possit, & qualiter se habere debeat, vt electionem tradendi, casu quo pecunias non habeat, non amittat, & ibidem de hac re commendatum Francisci Bursati consilium. 84. per totum, volumine primo, lib. 2. cap. 24. num. 14. -  Debitori suo, cum creditor instrumentum sui crediti reddidit, praesumitur remisiffe creditum, que ita virtute taciti pacti, debitorem ipsum liberasse, libro 2. capite 23. numero primo, & seq. -  Debitoris, cui traditum est instrumentum, in quo duo erant obligati, an praesumi debeat liberatio, ac etiam coniectura sumi, quod eidem creditor tradens instrumentum donauerit actionem, aduersus alterum debitorem competentem sibi, lib. 2. cap. 23 per totum. -  Delegati iurisdictio vt perpetuetur, nec per mortem delegantis expiret, an litis contestatio requiratur, an vero citatio sola sufficiat, vide, plene, & cum intellectu multorum iurium, lib. 2. c. 29. per totum. -  Dispositio conditionalis, vel potius pura, vel modalis, vel in diem, an & quando praesumi debeat, accurate, & vtiliter actum per Menochium, lib. 2. cap. 4. num. 36. -  In dispositione facta per masculum, & foeminam, si mentio fiat de filiis, & descendentibus, verisimile est eos intellexisse de descendentibus vtriusque sexus: quoniam sicut masculus sexum masculinum. dilexit, ita foemina suum foemininum. sexum pariter dilexisse presumitur, lib. 2. cap. 4. num. 148. -  Dispositionem legis partitae, in casu quodam loquentis, ex decisione. l. 31. Tauri confirmatam videri, noua authoris consideratio in hac materia, lib. 2. c. 6. n. 39. -  Dispositionis substantia in alterius voluntatem conferri non potest, qualitas vero, vel accessorium, hoc est, personarum electio, vel declaratio tantum, de iure confertur, lib. 2. capite 6. num. 51. -  Dispositio, quae simpliciter facta non valeret, potest fieri sub conditione collata in tempus habile, & l. in tempus, ff. de haeredibus instituendis, decisio non nullis exornata remissiue, lib. 2. c. 13. num. 48. -  Dispositio testatoris simpliciter facta, intelligitut facta eo casu, & modo quo de iure fieri potest, vt valeat, lib. 2 c. 13. n. 49. -  Dispositio quaelibet secundum regionis consuetudinem interpretanda est, libro 2. capite 22. numero 9. -  Dispositio ex verisimili testatoris voluntate, de persona ad personam, sicut de casu ad casum extendi debet, lib. 2. cap. 22. num. 95. -  Disiunctiua posita inter personas honoratas, resoluitur in coniunctam & copulatiuam, lib. 3. c. 26. num. 5. -  Id tamen non procedit, quoties disiunctiua, aut alternatiua ponitur inter personas, inter quas cadit ordinata affectio, tunc enim non resoluitur in coniunctam, nec censetur haereditata electio, sed denotat ordinem, & vltima pars censetur posita in defectum prioris, ibidem numero 6. -  Dicta in vno capitulo, an, & quando in sequentibus censeantur repetita, libro 2. capite 4. numero 38. -  Dicta & disposita in vna parte legis, an, & quando praesumantur repetita in alia parte, lib. 2. cap. 4. num. 39. -  Dictio semper, in substitutionibus restringi debet ex praecedentibus, & consequentibus, vel ex subiecta materia, vel si alia quaeuis ratio id suadeat. lib. 2. c. 2. num. 63. -  Dictio semper, apposita in dispositione, significat tractum temporis, & omni casu, & tempore, lib. 2. c. 22. n. 90. -  Dictio in perpetuum, habet tractum successiuum in futurum, & denotat tempus in secula seculorum, lib. 2. cap. 22. n. 91. -  Dictio sedet, ponit diuersitatem in facto, non autem in iure, sed identitatem, libro 2. cap. 24. num. 31. -  Didaci Couarr. sententiam, temperandam, ac intelligendam, provt optime, ac vere intellexit Sarmientus, lib. 2. cap. 6. n. 11. -  Didacum Couar. indistincte nimis, aut male citari communiter per scriptores huius regni, & vere, & nouiter ad notatum per authorem, lib. 2. cap. 22. num. 7. -  Didacus Couar. quo loco, & numero citari debeat, vt faciat in proposito quaestionis agitatae ibi, lib. 2. dicto capite 22. num. 8. -  Didaci Simancae sententia contra communem in quaestione maioratus refertur, lib. 2. cap. 22. num. 17. & num. seq. nouiter & vere improbatur. -  Didaci Simancae fundamento contra communem, noue & vere respondetur, ibidem numero 20. & seqq. -  Diui Pij constitutionem non obstare resolutioni communi: & ibidem vere, & dilucide explicatus text. in. l. iam hoc iure. 4. ff. de vulg. & pup. substitut. lib. 2. c. 21. n. 29. -  In dote putatiua locum habere priuilegium. l. in rebus. C. de iure dotium remissiué, lib. 2. c. 11. num. 39. in dote putatiua habere locum priuilegia respicientia exactionem dotis, ibidem numero 37. -  Dominij superuenientia, confirmat ius pignoris, & hypothecae ab initio inutiliter constitutum in re aliena, lib. 2. c. 13. num. 47. -  Doctores deceptos communiter, qui verba. l. haereditas. 53. ff. de petitione haereditatis. ad corpora haereditaria retulerunt, cum ad ius tantum referre ea debuissent, libro 2. capite 17. numero 21. -  Doctori licet magno credendum non est quando aliquam legem non allegat, vel alias concludenter dictum suum non probat, lib. 2. cap. 23. num. 16. -  Donatio omnium bonorum, vel maioris partis eorum, facta ab eo, qui liberos non habebat, reuocatur in totum ipso iure natiuitate filiorum postea natorum, & de materia. l. si vnquam. C. de reuocandis donat, latissime actum remissiué, lib. 2. cap. 13. num. 38. -  Donatio facta a patre filio, quem vnicum habebat, aliis postea susceptis liberis an reuocetur hodie attento iure regio quoad tertiam bonorum portionem, lib. 2. capite 13. numero 40. & seq. -  Donatio liberis postea susceptis, an reuocetur ex constitutione. l. si vnquam. C. de reuoc. donat si donans tempore donationis de liberis cogitasset, & adhuc donationem fecisset, lib. 2. dict. cap. 13. numero 50. vbi Gregorij Lopez & Bernardi Diaz contrarietas distinctione componitur. -  Donatio in dubio praesumenda non est, maxime vbi potest capi praesumptio, aut coniectura alterius rei, quam donationis, lib. 2. cap. 23. numero 10. vbi latius id explicatum traditur remissiue. -  Donationis praesumptio, vt excludatur, qualibet occasio etsi leuis sufficit, lib. 2. dict. capite 23. num. 12. -  Donationem non praesumi vulgatum assumptum, ex coniecturis cessare, & illarum exempla nonnulla remissiue traduntur, libro 2. dict. cap. 23. num. 22. -  Donationem praesumi solum ex facto subsequuto, in specie. l. vxori §. vltimo. ff. de legat. 3. ibidem, num. 23. -  Donatio praesumi debet ex facto translationis, aut cessionis iurium. ibid. n. 24. -  Donatio praesumi debet, cum de alio titulo non apparet, ibid. num. 25. -  E -  ECclesia, quae vult vti statutis, aut legibus laïcorum, oportet quod seruet formam ipsarum. lib. 2. cap. 5. num. 36. -  Ecclesia seruare debet aequalitatem, lib. 2. d. cap. 5. num. 37. -  Ecclesiae maxime conuenit aequitatem obseruare, ibid. n. 39. -  Praesertim, vbi ipsius conditio non fit deterior, ibid. num. 40. -  Ecclesia impie videtur agere, si summo iure vtatur, vbi aequitas repugnat, ibid. num. 41. -  Ecclesia non debet admittere lucrum cum aliqua iniquitate, aut cum aliena iactura locupletari, lib. 2. d.c. 5 num. 42. -  Ecclesia & autrix & cultrix iustitiae, nec se, vel alium pro se pati iniustitiam, aut aliquid contra rationem fieri, permittere debet ibidem, numero 43. -  Ecclesia non est deterioris conditionis, quam priuatus, imo melioris esse debet, vt pote, cum in iute multa concedantur eidem, quae denegantur priuato, libro 2. capite 5. numero 50. -  Ecclesia potest vti lege pro se, & eam non recipere contra se, idque ob rationem ibi assignatam, propter quam nulla iniquitas, aut inaequalitas ex hoc consideratur in Ecclesia, ibidem numero 52. -  Ecclesia, quae emit rem alienam a principe, aut ex donatione, aliove titulo eam accepit, quia ex dispositione. l. bene a Zenone. C. de quadriennij praescriptione, honorem percipit, & commodum, & onera rei empte iniuncta patietur, lib. 2. cap. 5. num. 57. -  Ecclesia, ad quam res oneri censuum obnoxia, aut alio modo onerata peruenit, ipsos census soluere, oneraque adimplere tenetur, lib. 2. cap. 5. num. 58. -  Ecclesia maiori priuilegio digna est, quam priuatus lib. 2. cap. 5 num. 65. -  Ecclesiae, & priuati diuersam rationem esse quaestione agitata, ibidem, libro secundo, capite 5. num. 66. -  Electionis, aut praelationis ratio considerari non potest nisi inter duos, vel inter plures, lib. 2. cap. 13. num. 10. -  Eligendi facultate quantuncunque libere concessa ad electionem dolosam, mandatum datum non praesumitur, lib. 2. cap. 26. num. 27. -  Electio dolose facta, nulla est, lib. 2. d. capite 26. num. 29. -  Is, cui electio commissa est, vtrum ex odio, aut inimicitia excludere possit eum, qui generaliter vocatus est, vbi constituitur differentia inter odium testatoris, aut odium & inimicitiam haeredis, lib. 2. dict. cap. 26. numero 30. -  Eligendi facultatem habens de pluribus vocatis alternatiue, inter quos est ordo affectionis, non potest eligere de secundo nominatis, nisi primis deficientibus, d. cap. 26. numero 32. -  Elector, cui electio competit ex vltima voluntate, si extra vltimam voluntatem, hoc est in quacunque dispositione inter viuos elegerit, amplius variare non potest, lib. 2. d. cap. 26. numero 65. -  Ex pluribus electis, vbi non potest possidere nisi vnus, primo nominatus praefertur alteri, ibid. num. 66. -  Eligens ex concessione, aut commissione testatoris, in eligendo sequi tenetur voluntatem tacitam, vel praesumptam testatoris ipsius, nec potest variare, aut a declaratione semel factare cedere, quando constat iuxta confessionem, aut declarationem ipsiusmet eligentis (ex qua de voluntate testatoris constat) electionem fuisse factam, lib. 2. dict. capite 62. num. 85. -  Electio, seu nominatio ad maioratum, an facta censeri debeat, si fiat actus in fauorem alicuius, qui non potest stare, nisi supposita nominatione, aut electione, libro 2. dict. cap. 26. numero 89. -  Emens a principe, vel a fisco rem alienam, vel ex donatione, aliove titulo eam accipiens, statim securus est, nec aliquid ab eo peti potest: dominus tamen rei habet regressum contra principem, aut fiscum infra quadriennium ad consequendum pretium, & lapso quadriennio amplius non auditur, lib. 2. cap. 5. numero 1. & late per totum caput. -  Emptio aut nulla est, aut rescindenda. Nulla ipso iure corruit, nec eget rescissione, sed interdum exigit, vt talis a iudice declaretur, rescinditur emptio, quae aliquo modo subsistere poterat, verum ab illa recedi, ratio quaedam maior suadet, lib. 2. cap. 8. num. 4. -  Emptio, aut venditio ipso iure valet, si emptor, aut venditor circunueniatur in pretio vltra dimidiam, sed contractus rescinditur, & subuenitur laeso, libro 2. dict. cap. 8. num. 6. -  Ratio est in promptu, quoniam emptio, aut venditio huiusmodi in substantia non peccat, nec in se habet aliquid vitij, quippe cum in ea sint res, & pretium, & consensus, quae emptionis substantialia dicuntur, ibidem numero septimo. -  Idcirco necessarium fuit remedium. l. 2. C. de rescindenda venditione, ibid. num. 8. -  Vbi emptori ideo datur facultas supplendi pretij, & eius electioni res relinquitur, quia (vt dictum est) emptio non peccat in substantia, sed potius iuse est, & perfecta, ex eaque factus dominus ipse emptor, vt eam a se inuito auelli leges non permittant: nam si quid est in eo negotio vitij, non in ipso contractu est, & sic rescindi non debet emptore inuito, sed in pretio, quod satis est suppleuisse vsque ad iustum, ibidem numero 9. -  Emptori in casu. l. 2. C. de rescindenda venditione, tum ex iuris, tum ex aequitatis ratione eligendi facultatem concedi: ibidem numero 10. -  Emanuelis Costae. & D. Francisci Sarmienti opinio quaedam contra communem consutatur, & communis defenditur, libro 2. capite 6. n. 42. & seqq. -  Emancipationem filij instituti, non facere locum nepoti posthumo iuxta Galli Aquillij formulam substituto, ex sententia quorundam contra Bartolum, quam defendit author, lib. 2. cap. 27. num. 4. -  Et pro illa nonnulla fundamenta adducuntur, ibid. num. 5. -  D. Espino deceptum in allegatione Fumei, & Polliti, nouiter detectum per authorem, lib. 2. cap. 10. num. 14. -  D. Espino. non percepisse verum intellectum. 1. haereditas. 53. ff. de petitione haereditatis, nec conuenire eiusdem interpretationem rationi illius legis noua authoris consideratio, lib. 2. c. 17. n. 12. & vide num. 27. -  Expressum dicitur. quod ex praecedentibus, siue sequentibus verbis, errore, aut obliuione disponentis, apparet fuisse omissum, lib. 2. capite 4. num. 74. -  Expressum dicitur, quod ex prooemio, siue praefatione dispositionis colligitur, quae praestat lumen, ac intellectum ipsi dispositioni, & inducit causam, & rationem finalem ipsius, lib. 2. cap. 4. num. 75. -  Expressio eorum, quae tacitae insunt ex natura ipsius rei de qua agitur, nihil debet operari, neque immutare naturam illius rei: praesertim cum verba expressa sunt eo modo, quo inerant, lib. 2. c. 20. num. 26. -  Expressum aliquid, tripliciter dicitur, in genere, in specie, & in indiuiduo, libro 2. capite 21. num. 20. -  Expressa censeri debent ea, quae verisimiliter testator disposuisset, si de ipsis interrogatus fuisset, libro 2. capite 22. num. 66. -  Expositus hospitali, si non probetur legitimus, turpis persona dicitur in proposito. l. fratres. C. de inofficioso testamento, lib. 2. cap. 19. numero 51. -  Exemplis, aut exemplaribus instrumentorum, fidem adhibendam non esse in iudicio, lib. 2. cap. 16. n. 52. & seq. -  Exemplum instrumenti, vt probet, qua forma, & qua solennitate sit transcribendum ex originali, aut ex protocolo, & quae interuenire debeant, remissiué, libro 2, cap. 16. num. 55. -  Exemplum nimis antiquum ex originali instrumento traductum, vtrum propter antiquitatem exemplationis fidem, aut probationem faciat, etiam si de solennitate traductionis non appareat, & quando illud dicatur antiquum remissiue, lib. 2. dicto capite 16. num. 56. -  In dubio, vtrum praesumendum sit, citationem partis interuenisse, quae necessaria est, cum exemplum transcribitur, remissiue, ibidem numero 57. -  Exemplum desumptum ab eodem notario, qui originale instrumentum confecit, vtrum plenam probationem faciat, ibid. num. 58. & 59. -  F -  FAmiliae verbum collectiuum est, agnatósque, & cognatos comprehendit, lib. 2. cap. 22. n. 26. & 27. -  Familiae conseruatio dari non potest in primis, aut in specialiter vocatis, nisi per subrogationem aliorum, lib. 2. c. 22. num. 64. -  Familiae appellation, collaterales etiam continentur, lib. 2. cap. 22. num. 65. -  Familiae conseruandae ratio generaliter adiecta, efficere debet, vt omnes de familia comprehendantur, quanuis non fuerint specialiter nominati, libro 2. cap. 22. num. 78. -  Familiae causa, aut fauore fideicommissum relictum, vide infra, litt. F, verbo, fideicommissum. -  Foeminis per lineam masculinam descendentibus, vtrum debeatur fideicommissum, vel primogenium sic relictum, vt descendentibus per virilem sexum, aut de virili, a virili, per lineam masculinam, vel de linea masculina vocentur, lib. 2. capite 2. num. 1. & vide vsque ad numerum 17. -  Foeminam per lineam masculinam descendentem, non comprehendi in Hispanorum primogeniis, ad quae vocantur hij, qui per ineam masculinam descendunt, ex sententia Ludou. Molinae, lib. 2. d. cap. 2. num. 17. -  Quae indubitabilis erit ex sententia authoris, cum instituens maioratum, agnationem suam conseruare voluit, aut semper agnatos masculos vocauit, foeminas vero, etiam propter masculos remotiores exclusit, ibid. num. 18. -  An vero ex sola primogeniorum natura, & perpetuitate simpliciter sumpta, absque eo, quod constiterit primogenij institutorem voluisse agnationem conseruare, foeminae censeantur exclusae, cum descendentes per lineam masculinam, vel ex linea masculina vocantur, difficilius esse, ibidem num. 19. -  Excludi tamen perpetuo, etiam in hoc casue x sententia Molinae, in qua ipse firmiter semper permansit, nec vnquam mutauit illam, vt contra Abendanum nouiter, & vere ostendit author, & contrariam eiusdem opinionem refert, quam probauit contra Molinam, ibidem num. 20. 21. & seq. -  Foeminas proximiores qui excludit, vlteriores etiam excludere velle, multo magis credendus est, lib. 2. cap. 4 num. 15. & 16. & vide ibidem, num. 109. & 110. -  Foeminas propter masculos remotiores, ex coniecturis, non aliter exclusas censendas esse, quam si coniecturae indubitatae fuerint, vel tam euidentissimae, vt. salua mente testantis ab eis recedi non possit, lib. 2. cap. 4. n. 65. -  Vel nisi euidenter, aut clare constet de testatoris voluntate, ibid. n. 66. -  Aut verba expressissima sint, ibid. n. 67. & num. 159. & 160. -  Foeminas propter masculos remotiores excludi ex voluntate expressa testatoris, vt in exemplo quod adducit Molina, lib. 2. capite 4. numero 71. -  Foemina maioratum instituens, quod in casu quodam per authorem considerato, censeatur velle agnationem conseruare, & foeminas proptet masculos etiam remotiores excludere, lib. 2. dict. cap. 4. num. 150. & seq. -  Foemina descendentes agnatos habere non potest, ibid. num. 151. -  Foemina dicitur finis lineae masculinae, & principium foemininae, ibid. num. 152. -  Foemina est finis agnationis, & principium, & origo cognationis, ibid. num. 154. -  Foemina agnatos transuersales habet, ibidem, num. 155. -  Foemina in perpetua masculorum vocatione, quoties agnatos transuersales. vel aliquos eorum ad successionem maioratus inuitauit, censetur agnationem sui patris conseruare voluisse, ibidem num. 156. -  Foeminae regulariter succedunt in quocunque maioratu, & in regno, & ducatu, sicut masculi, dummodo non adsint masculi in eodem gradu licet aetate minores; & si sint in proximiori gradu, excludunt masculum remotiorem, vbicumque apertissime, aut euidentissime non repelluntur, libro secundo, capite 4. numero 159. -  Et ad haec reduci debere infinita, quae adnotata sunt per authores innumeros, qui de successione foeminarum tractarunt, ibidem, numero 160. -  Foeminae etiam descendentes, exclusae censentur in. 14. casibus, quos congessit in vnum Alexander Raudensis, libro secundo, capite quarto, num. 173. -  D. Feliciani de Solis opinio quaedam, nouiter, sed vere quidem, & concludenter taxatur, lib. 2. c. 1. num. 72. -  Ferendus non est qui lucrum amplectitur, onus autem subire recusat, libro secundo, cap. 5. num. 35. -  Fideicommissum, vel primogenium sic relictum, vt descendentes per virilem sexum, aut de virili, a virili, per lineam masculinam, vel de linea masculina vocentur, vtrum foeminis per lineam masculinam descendentibus debeatur, lib. 2. cap. 2. ex num. 1. cum sequent. vbi diuersae sententiae Doctorum recensentur in vnum & a num. 11. cum sequentibus, sententia authoris profertur. -  Fideicommissum, an, & quando inducatur, siue amplietur agnationis conseruandae ratione expressa: item conseruandae agnationis ratio, quando dicatur expressa, & quando tacita; plenissime tractatur remissiue, libro 2. capite 4. numero 77. vbi de aliis multis, quae vtilissima sunt, & Hispanorum maioratus quotidie applicari possunt, libro secundo capite 4. numero 77. -  Ad fideicommissum relictum familiae, omnes de familia admittuntur, tam nominati, quam non nominati, lib. 2. cap. 22. num. 24. -  An fideicommisso relicto familiae, succedendum est secundum ordinem successionis ab intestato lib. 2. c. 22. num. 25. -  Fideicommisso res, cum subiecta est vltimo loco succedens in illa, succedit libere, & transmittit ad quemcunque haeredem vniuersalem, vel particularem bona fideicommissi, lib. 2. cap. 22. num. 45. -  In fideicommissis praedominatur verbis defuncti voluntas, lib. 2. cap. 22. num. 67. -  Fideicommissum simplex & absolutum inter omnes de familia, aut de agnatione inducitur, quando testator procedit disponendo, quia vult bona sua perpetuo conseruati in familia, aut in agnatione sua, lib. 2. c. 22. num. 79. -  Et idem dicendum esse, si testator ideo expresterit se facere fideicommissum, vt bona conseruentur in sua domo, ibid. num. 80. -  Fideicommissum simplex & absolutum inducitur inter omnes de familia, ex prohibitione alienationis facta expressa ratione, vt bona in familia, aut in agnatione perpetuo conseruentur, ibidem numero 82. & intellige vt declaratur, numero 85. -  Fideicommissum ampliandum non esse, etiam propter rationem expressam, que generalior sit ipsa dispositione, imo generalem rationem intelligendam esse, & restringendam iuxta specialem ipsam dispositionem, ex sententia quorundam, quae non probatur, lib. 2. d. cap. 22. num. 83. -  Fideicommissa, cum onus contineant, stricte interpretari debent, maioratus vero fauorabiles sunt, atque propter bonum publicum introducti, cum de familiae conseruatione in eis tractetur, ideoque non sunt restringendi sicut fideicommissa, sed potius ampliandi, lib. 2. dict. c. 22. num. 84. -  Fideicommissarius ab haerede fideicommissum petere, & de manu eius recipere debet, neque propria authoritate possessionem bonorum iure fideicommissi relictorum occupare potest, alias a iure fideicommissi cadit: sed in maioratus successore contra statuitur, libro 2. capite 9. numero 15. -  Fideicommissarius nullum ius habet in bonis subiectis fideicommisso, nec actiones aliquas intentare potest, quousque re, aut verbis restitutio fiat per haeredem, libro 2. cap. 9. num. 16. -  Filij nati ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, hoc est ambobus, vt altero coniugum, probabili facti ignorantia impedimentum ignorantibus, legitimi sunt, quanuis postea detectum fuerit impedimentum, idque respectu vtriusque parentis, lib. 2. cap. 11. numero primo, & vide numero 2. vbi latius id explicatur remissiue, & in proposito congeruntur permulti, qui de matrimonio putatiuo scripserunt plenissime. -  Filij ex matrimonio putatiuo nati, vere & proprié legitimi sunt; primo, siue vere, siue praesumptiue coniuges ignorauerint impedimentum, ibid. num. 3. -  Secundo, etiam si vnus tantum ex coniugibus impedimentum ignorauerit, ibid. num. 4. -  Tertio, quoad omnes effectus, dignitates, honores, spiritualia, temporalia, feuda, emphyteutica, fideicommissa, successiones ab intestato, atque ex testamento, tam parentum suorum, quam etiam consanguineorum, & aliorum coniunctorum, ibid. num. 5. -  Quarto, vt in aliquo a caeteris filiis legitimis non differant, ibid. num. 6. -  Quinto, vt ignorantia in dubio praesumatur, quando non constat de scientia, ibid. n. 7. -  Sexto, matrimonium putatiuum ad effectus praedictos tunc dici, quando vere, & solenniter contractum fuerit, ibid. num. 8. vbi agitur de intellectu text. in cap. cum inhibitio. de clandestina dispensatione. -  Filium primogenitum natum ex matrimonio putatiuo bona fide contracto, in maioratu succedere, ac etiam excludere alios filios ex legitimo matrimonio procreatos, cum maioratus simpliciter institutus est, lib. 2. cap. 21. numero 9. & seqq. -  Filios ex matrimonio putatiuo natos, substitum excludere, ac etiam facere deficere conditionem, quando testator sic dixit, & si haeres meus decesserit sine filiis, substituo Titium, ibidem, num. 10. -  Filius primogenitus ex matrimonio putatiuo natus succedit in maioratu, tam respectu vltimi possessoris, quam aliorum coniunctorum, ibidem, num. 11. -  Filios ex matrimonio putatiuo bona fide contracto succedere, etiam in maioratu, qui ea lege, aut conditione institutus sit, vt non nisi filiis legitimis, aut legitimo natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deferatur, lib. 2. dict. cap. 11. num. 12. & seq. -  Filium natum ex matrimonio putatiuo legitimum dici, vt substitutum excludat, cum testator dixerit, & si haeres meus decesserit, sine filiis ex legitimo matrimonio natis, substituo Caium, ibid. n. 13. -  Filij nati ex matrimonio putato, an in fideicommissis, & primogeniis succedant, ad quae filij legitimi, vel ex legitimo matrimonio procreati inuitantur, lib. 2. d.c. 11. ex num. 14. cum seq. vbi latissime. -  Filios ex matrimonio putatiuo natos, in maioratu non succedere, si institutor ad successionem duntaxat inuitauerit eos, qui ex vero matrimonio nati sunt. ibid. n. 42. -  Filius presbyteri, dicitur infamis infamia facti, & comprehenditur sub dispositione. l. fratres. C. de inofficioso testamento, lib. 2. cap. 19. numero 52. -  Nisi alias sit vir probus, & honestus, & maxime si ad officia publica sit admissus, ex sententia Aluari Valasci, quem sequuti sunt moderni nonnulli, ibid. num. 53. & 54. -  Author tamen contra defendit, & in id expendit optimum, & notandum consilium, Tiber. Deciani. 31. per totum, volumine. 4. vbi adeo concludenter satisfacit omn. bus, quae pro Valasco excogitari possunt, vt nihil vltra desiderari possit, ibid. n. 55. -  Filius naturalis, saltem ex legibus huius regni non comprehenditur sub dispositione. l. fratres. C. de inofficioso testamento, lib. 2. dict. cap. 19. num. 56. -  Filio existente, filia eligi non potest, cum concessio facta fuit pro filio, aut filia, lib. 2. cap. 26. num. 33. -  Franciscum Bursatum optime, & erudite loquutum in materia lucri cessantis, & damni emergentis, lib. 2 cap. 1. num. 5. -  Francisci Bursati, consilium commendatum, lib. 2. cap. 4. num. 165. -  Francisci Manticae, viri equidem eruditissimi; in proposito quaestionum, cap. 4 huius libri resolutiones adducuntur, remissiué, dicto cap. 4. numero 176. -  Francisci Manticae, aduersus communem concordiam Abbatis, & Annaniae obstaculum expenditur, ad quod recentiorum omnium scribentium nullus animaduertit, & nouiter, vere tamen, & concludenter ab Authore diluitur, lib. 2. cap. 4. num. 177. -  Franciscum Manticam, Simonem de Praetis, & Iacobum Menochium, plena & distincta manu de materia cap. 12. huius libri scribere, ibid. d.c. 12. num. 4. -  Francisci Conani opera, integre, atque attente prelegisse, nunquam authorem poenitebit, lib. 2. cap. 17. num. 26. -  Fratres testantes, cum plerunque alios potius relinquant haeredes, quam proprios fratres, quos saepissime grauiter ferunt, lib. 2. cap. 19. numero 1. -  Fratrum quoque gratia cum rara sit, vt inquit Poeta, ibid. num. 2. -  Frequenter dubitari contingit, vtrum frater praeteritus, vel exhaeredatus in testamento fratris, possit illud inofficiosi testamenti querela, vel alio remedio impugnare, ibid. num. 3. -  Et communiter in eam itum est sententiam, vt licet ab intestato frater succedat fratri, tamen contra testamentum eius succedere non possit, quia frater libere extraneum instituere, & fratrem exhaeredare, vel praeterire potest sine causa, ibid. num. 4. -  Dummodo frater praeterito, aut exhaeredato fratre suo, instituar personam honestam, & integrae opinionis, & famae, quia alias frater contra testamentum fratris turpi persona instituta, querelam mouere potest, ibid. num. 5. & vide numer. 6. vbi referuntur quamplures authores, qui id explicarunt latissime, & num. seq. vsque ad num. 11. -  Fratribus etiam digestorum iure, siue seculo Iureconsultorum, nunquam licuisse de inofficioso testamento fratris agere, nisi turpis persona fuisset haeres instituta, lib. 2. cap. 19. ex num. 12. & sequent. vbi id latius declaratur, & explicatur text. in l. fratres, Cod. de inofficioso testamento. -  Fratres vterini tantum, non habent querelam inofficiosi testamenti, etiam turpi persona instituta, lib. 2. d. cap. 19 num. 13. -  Fratribus etiam turpi persona instituta, in aliquibus casibus inofficiosi testamenti querelam non dari, remissiue, ibid. num. 14. -  Frater a fratre praeteritus, vel exhaeredatus, cum testamentum impugnat, quia in eo fuit instituta turpis persona, vtrum in totum rescindi debeat testamentum, an autem vsque ad legitimam tantum, ibid. num. 15. & quid si frater aliquid in testamento reliquisset fratri: quid etiamsi totam integram legitimam ei reliquisset, ibid. d. num. 15. -  Fratrem in casibus superioribus querelare posse testamentum fratris, & in totum subuertere illud, etiamsi frater instituat fratrem in legitima, ex sententia Guil. de Cun. & aliorum, de qua per totum num. & num. sequent. dict. cap. 19. ex num. 16. -  Fratrem querelare non posse testamentum fratris, sed dumtaxat ad supplementum agere, cum instituta turpi persona aliquid sibi relictum est, aut nullo modo agere, si integra legitima sibi relicta fuerit, ex sententia Angeli, & quamplurimorum, ibid. num. 19. & vide numeris sequentibus, vsque ad num. 24. ex quo num. nonnulla nouiter & vere constituenda putat author, quibus praefata quaestio non adeo dubia videbitur, imo distinctione, & resolutione maiori, quam antea erat, explicata manebit. -  Frater si instituta turpi persona, a fratre suo praeteritus fuit, vel exhaeredatus, nec aliquid ei in testamento relictum est, tunc per querelam rumpet testamentum in totum, ex sententia Baldi, quae probatur, & per authorem exornatur, lib. 2. d. cap. 19. num. 25. -  Frater instituta turpi persona, si neque praeteriit fratrem, neque etiam exhaeredauit illum, imo potius titulo institutionis, aut titulo etiam particulari (in hoc differentia non est) integram legitimam, hoc est quartam partem ei reliquit, tunc fratri querela non competit vllo modo, ibid. num. 26. -  Et l. 12. tit. 7. partit. 6. in id nouiter ponderatur, ibid. num. 27. -  Ac contrariae sententiae authores damnantur, ibid. num. 28. -  Frater si instituta turpi persona, fratri praeterito, vel exhaeredato aliquid reliquit, sed minus legitima, titulo tamen institutionis, tunc ei dumtaxat competit ius agendi ad supplementum, nec querelare potest testamentum, ibid. numero 29. -  Frater instituta turpi persona, si fratri praeterito, vel exhaeredato reliquit aliquid, sed non titulo institutionis, an tunc ad supplementum agi possit. ibid num. 30. vbi in effectu Angeli sententia probatur, & contraria Guil. reiicitur, defenditúrque ad supplementum dumtaxat agi posse. -  Frater in omnibus casibus, in quibus instituta turpi persona a fratre suo, ad supplementum dumtaxat agere potest, vel legitima tantum, hoc est quarta parte bonorum debet esse contentus, in his omnibus non tenetur ad legata pro quarta parte, remissiue, ibidem, numero 31. -  Frater si rumpat testamentum fratris per querelam, quia in eo fuit instituta turpis persona, an teneatur ad omnia legata, & fideicommissa etiam in vniuersalia relicta in testamento fratris, lib. 2. cap. 19. num. 32. -  Et sic an text. in authent. ex causa. C. de liberis praeteritis habeat locum etiam inter fratres instituta turpi persona. -  Et certe dubia est, & difficilis haec quaestio, quam propterea egere decisione & praesentia principis dixit Salicetus, & arduam vocat Iulius Clarus. -  Et multas fuisse in explicatione illius authent. Doctorum opiniones, & eas retulisse P. Iacob. & Fulgosium, dixit Antoninus Thesaurus. -  Sed in terminis nostris, quod non habeat locum dispositio dict. authent. ex causa, C. de liberis praeteritis, sed quod simul cum institutione omnia corruant, tenuerunt quamplures, quos refert author, dict. cap. 19. num. 33. & seq. -  Et hanc esse communem opinionem testantur Paul. Alex. & Iason. & tenendam alij authores, ibidem relati, num. 34. -  Ac denique, eiusdem fundamenta omnia adducunt Salicet. Iason, & Menchaca, a quibus accipiunt alij, ibid. num. 35. -  Et contrariae partis rationibus, respondit Anton. Galeat. Maluas. in consil. 24. num. 71. & 72. ibid. num. 36. -  Et post leges partitarum amplectuntur Gregorius Lopez, & Hieronymus de Zauallos, ibid. n. 37. & vide, num. 44. -  Sed contrariam sententiam, imo decisionem text. in. d. authent. ex causa. C. de liberis praeteritis, habere locum inter fratres instituta turpi persona, tenent Bald. Curt. Iun. Cagnolus, & alij quamplurimi, qui ab authore praecitantur. dict. cap. 19. num. 38. -  Et huius partis fundamenta quatuor, post Salicet. adduxit Iason: qui in effectu, & vere quidem, atque concludenter (licet ipse in contrarium teneat cum communi) respondet omnibus fundamentis, quae pro contraria parte ponderari solent, ibidem num. 39. -  Praecipuo etiam fundamento communis respondent Iulius Clarus, & Ferdinandus Menchaca, ibidem num. 40. -  Iura etiam, & rationes permultas pro hac parte considerauit Igneus, ibidem num. 41. -  Et concludentem, nouámque rationem tradit, ac etiam respondet praecipuae rationi communis Antoninus Tesaurus, ibidem, num. 42. -  Quae equidem rationes, adeo mouent authorem, vt secundam hanc sententiam contra communem libentius probauerit, ibidem numero 43. -  Fratri, vt querela inofficiosi testamenti competar, quae dicantur turpes, aut infames personae, lib. 2. dict. cap. 19. num. 49. & seq. -  Fulgosij, & aliorum authorum opinio, quod testari non possit is, qui nulla bona reliquit, neque eius haereditas dici possit, refertur, & ab authore probatur, lib. 2. cap. 17. num. 11. -  G. -  GErardum Mazollum in materia repetitae, vel non repetitae qualitatis masculinitatis praecedentis erudite loquutum, & consilium 5. eiusdem authoris, a num. 5. vsque ad num. 60. commendatum per authorem, lib. 2. cap. 4. num. 182. -  Glossa, in cap. 2. de rebus Ecclesiae non alienandis dicens, quod. l. bene a Zenone. C. de quadriennij praescriptione non habet locum secundum canones, in quem sensum accipi debeat lib. 2. cap. 5. num. 27. & numero 67 in principio. -  Glossae interpretatio, ad text. in. l. haereditas. 53. ff. de petitione haereditatis, euidenti ratione conuicta, lib. 2. c. 17. num. 23. -  Glossae sententiam, in l. cum ita, §. in fideicommisso, verbo, proximo, ff. de legatis secundo, veram esse, & communiter receptam, quatenus repraesentationem admittit, quando hi, qui proximiori gradu procreati sunt, ad fideicommissum vocantur, lib. 2. cap. 20. num. 9. -  Glossae sententia, in cap. metropolitano 63 distinctione, in verbo presbyteris pro singulari refertur, in proposito. l. haeredes mei, §. finali, ff. ad Trebell. lib. 2. cap. 26. num. 46. -  Gomez Arias, Tellum Ferdinandez & Velazquez de Abendano, in quaestione quadam meliorationis nihil dixisse, nec etiam aliquid praesentire, quo in proposito aliqua resolutio deduci possit, lib. 2. cap. 7. num. 5. -  Guil. de Cun. & sequacium sententiam, qui tueri velit aduersus communem, praelegere debere omnino Anton. Galeat. Malu. in consilio. 24. ex num. 63. cum seq. quo loco fundamentis communis, sic eleganter, & vt primafacie videtur, concludenter adeo satisfacit, vt nihil vltra desiderari possit, nec alibi inueniri locus, quo sic possit Guil. sententia defendi, lib. 2. cap 19. num. 17. -  H. -  HAEreditas nomen iuris est, & ab ipsis rebus haereditariis separatur, lib. 2. cap. 17. numero 9. -  Haereditatem proprie dici, cum testator bona, aut iura reliquerit, licet aere maximo alieno oppressa, secus tamen, vbi nulla bona, aut iura relinquat, lib. 2. cap. 17. ex num. 25. cum seq. -  Haereditas iacens, imaginaria, siue ficta quaedam persona est, in qua continuatur magis, quam finitur ius defuncti, lib. 2. cap. 17. num. 32. -  Haereditas iacens, dominium retinet, & obligationes, lib. 2. cap. 17. num. 33. -  Haereditariae res, ante quam haeres adeat, vere in nullius bonis sunt, lib. 2. cap. 17. num. 14. -  Vere enim dominium testatoris, morte ipsius fuit dissolutum, ibid. num. 15. -  Sed attenta iuris fictione, per quam in locum defuncti haereditas succedit, res haereditariae: in alicuius bonis videntur esse, ibid. num. 16. -  Idque velut necessitate cogente, a iure statutum fuisse, ibidem, num. 17. vbi ratio redditur. -  Haeres cum beneficio legis, & inuentarij, vtrum teneatur satisfacere legatariis pecuniarum in pecunia, cum legatum quantitatis simpliciter factum fuit, nec plus adiecit testator, lib. 2. capit. 24. num. 17. -  Et vere, attente prius, atque originaliter perlectis his, quae alij hactenus scripserunt, tres esse in proposito dubio opiniones, ibid. num. 18. -  Prima fuit opinio Bartoli de qua ibid. ex num. 19. -  Secunda fuit aliorum opinio de qua vide, ibidem, ex num. 24. -  Tertia denique fuit opinio, quae & verior videtur authori, & omnino amplectenda, haeredem cum beneficio legis, & inuentarij, teneri satisfacere legatariis, & creditoribus pecuniarum in pecunia, quando haereditas est soluendo, etiam si quantitas pecuniae simpliciter legata fuerit, nec in haereditate inueniatur pecunia, ibid. ex num. 27. cum seq. -  Haeres inueniat rerum haereditariarum emptores, siue non, nihil interesse, cum haereditas soluendo est, & legatum quantitatis pecuniae relinquitur: nam indistincte, siue inueniat, siue non inueniat, debebit legatariis in pecunia soluere, etiamsi pecunia in haereditate non sit, lib. 2. cap. 24. num. 38. -  Nihil etiam interesse, quod inueniat emptores, qui tamen iustum pretium non offerant: nam cum in eius voluntate positum sit non vendere, & tantum teneatur pecunias dare legatariis, non autem minori pretio vendere, potest res haereditarias sibi, vel alio tempore vendendas seruare, & de suo soluere, vel aliunde quaerere, iuxta rationem. l. si pecunia, ff. de legatis secundo, ibid. num. 39. -  Nec etiam interesse, quod haeres vendens aliquid pro satisfaciendis legatariis, ita demum emptores inueniat, si ipse de suo pro euictione promittar, nec hoc esse damnum considerabile, ibid. num. 40. vbi latius id explicatur. -  Haeres vt cogatur vendere bona haereditaria pro satisfaciendis legatariis pecuniarum in pecunia, quando in haereditate pecunia non est, tria concurrere debent ex communi sententia, quae iure subsistere non possunt, nisi intelligendo ea; prout nouiter, & vere intellexit author, lib. 2. cap. 24. num. 41. -  Haeres cum beneficio legis, & inuentarij, cum haereditas soluendo est, & legatum quantitatis pecuniae: relinquitur, non potest legatariis inuitis, tot nomina debitorum haereditariorum assignare, absque eo quod ipse teneatur ea exigere contra Iasonem, & Rolandum lib. 2. d.c. 24. num. 42. & vide num. 42. vbi author recte adnotauit Rolandum in proposito casu minus aeque putasse, attendendum esse, ne haeres litibus vexetur, expensis, & contrarium aequius esse, vt demonstratur, ibi. -  Haeredem cum beneficio legis, & inuentarij, si haereditas soluendo fuerit, etiam si pecunia in haereditate non sit, teneri praecise mulieri dotem suam repetenti in pecunia soluere, cum pecunia debetur, nec posse insolutum dare tot bona haereditaria, contra nonnullos authores, lib. 2. d. cap. 24. num. 44. -  Haeres quotiescunque grauatur alternatiue dare diuersis personis, inter quas militat diuersa ratio, licet inter eas non detur ordinata affectio, simplex disiunctiua, siue alternatiua non resoluitur in coniunctam, nec tribuit haeredi grauato electionem, quamuis verba ad eum referantur, sed ordine scripturae denotat factam fuisse substitutionem, lib. 2. cap. 24. num. 45. -  Hypolitus Riminaldus plene, & erudite (vt solet) lucricessantis, & damni emergentis materiam pertractat, & in negotiis variis consultus multa dicit notatu quidem digna, lib. 2. cap. 1. n. 7. vbi eiusdem authoris plura consilia recensentur in vnum -  Hypolitum Riminaldum, multis in locis, atque erudite multum tractasse materiam, capite 4. huius libri, eumque a primo vsque ad 7. consiliorum volumen, cum author euoluerit, & non absque consideratione praelegerit, nullum fere in proposito eiusdem cap. 4. scriptum verbum omisit, quod non inspiceret, & omnia, quae praedictus author scripsit consilia, in vnum congessit, vt ea recenseret suo ordine, vt recensentur, lib. 2. dict. cap. 4. num. 184. -  Hypoliti Riminaldi consilium. 358. volum. 4. expenditur. Vbi a numero. 260. vsque ad numerum. 270. singulariter limitat, & declarat praedictus author, vulgatam Doctorum traditionem, ex lege, sunt personae, in fine. ff. de rel. & sumpt. fun. desumptam, piae causae fauendum, aut in dubio iudicandum pro illa, lib. 2. cap. 5. num. 44. -  Hypolitum Riminald. in consilio. 598. per totum, late & eleganter tractasse materiam, capite. 6. huius libri, lib. 2. dict. cap. 6. num. 22. -  Hypoliti Riminaldi considerationem quandam non obstare, cui egregie, & nouiter respondet author, lib. 2. cap. 25. num. 59. -  Hieronymi Gabrielis Lofredi, & Ioannis Cephali resolutiones, qualiter accipiendae, lib. 2. cap. 25. num. 11. -  Hieronymum de Zaballos, nouissime omnium, quaestionem, capitis. 19. huius libri tractantem, circa distinctionem Iulij Clari non insistere, nec etiam mentionem facere quam plurimorum authorum, quos author recenset, lib. 2. d. cap. 19. num. 23. -  I -  IAcobus Menochius laudatur, & lectura eiusdem in proposito, cap. 4. huius libri commendatur, lib. 2. cap. 4. num. 179. -  Iacobum Menochium, de dictionibus, causis, aut rationibus, ex quibus repetitio inducitur, siue excluditur, plenissima manu scripsisse, idcirco ad eum confugiendum esse, cum occasio se obtulerit, lib. 2. dict. cap. 4. num. 180. -  Iasonis & sequacium fundamentum diluitur, & in proposito noua, & vera ratio consideratur per authorem, lib. 2. cap. 14. num. 7. -  Iasonis & Riminaldi solutiones reiiciuntur, lib. 2. cap. 20. num. 37. -  Iasonem, in consilio. 44. num. 7. volumine primo non probare id ad quod citauit eum Simon de Pretis, lib. 2. cap. 24. num. 15. -  De interesse lucricessantis, & damni emergentis, tractatum, & disputationem suscipiens author, quid principaliter intenderit, lib. 2. cap. 1. numero 1. -  De interesse lucricessantis, & damni emergentis, permultas quaestiones excitari communiter, lib. 2. dict. cap. 1. num. 2. -  Reduci tamen in effectu ad eas, quas proposuit author, dict. cap. 1. num. 3. -  Interesse lucricessantis, & damni emergentis, quod vere creditoris intersit, recte ab eo exigitur absque labe, aut periculo vsurarum, idque vltra sortem ipsam principalem, ac etiam iure pontificio, lib. 2. dict. cap. 1. num. 14. -  Quia non vt vsura, sed interesse, & damnum petuntur, ibidem, num. 15. -  Et in hoc nullus scribentium dissentit, ibidem, num. 16. -  Dummodo bonus & discretus iudex animaduertat, quod interesse petitum sit verum, nec antea concedatur quam constet verisimiliter de damno contingenti creditori, aut de lucro, quod illi euenire potuisset: item quod omnis dolus, & fraus palliandi vsuras ab eo absit, ibid. num. 17. -  Quod ex persona creditoris, & debitoris, qualitate negotij, & rerum circunstantiis poterit diiudicare, ibid. num. 18. -  Ac creditorem iuste potentem admittere, vsurarium vero, vel palliatum reiicere, ibidem numero 19. -  Quoniam iudices boni, & optimi debent repellere vsurarios a limine iudicij, & eos seueriter punire, cum sint deuoratores pauperum, & oppressorum, ibidem num. 20. -  Interesse hodie de iure canonico non debetur nisi in quatuor casibus ex sententia Iacobi Mandelli de Alba, quae ab authore praecitatur, & pro regula generali huius materiae commendatur, lib. 2. dict. cap. 1. num. 21. -  Interesse damni emergentis, & lucricessantis causam, non eandem, sed diuersam esse in nonnullis, siue diuersum ius in illis constitui, provt author, lib. 2. dicto capite primo, numero 22. adnotauit, & ibidem probauit labi Doctores vtrumque interesse confundentes, & simul vtrumque tractantes, idcirco distingui debere vnum ab altero, ac de vnoquoque separatim agendum, ne confuse, sed distincte procedatur. -  Interesse triplex, commune, singulare, & conuentum, & de vnoquoque actum remissiue, lib. 2. d. capite 1. n. 23. -  Interesse diuidi in extrinsecum, & intrinsecum, ibid. num. 24. -  Interesse intrinsecum quod dicatur, ibidem numero 25. -  Et quod extrinsecum, ibidem, num. 26. -  Interesse intrinsecum, hoc est ipsa aestimatio rei, in quolibet contractu debetur a tempore morae, lib. 2. d. cap. 1. num. 27. -  Interesse extrinsecum, ex quo tempore debeatur, vbi distinguitur inter contractus bonae fidei, & stricti iuris, ibidem num. 28. & vide num. 59. & num. 65. -  Interesse naturale & rei cohaerens, quodammodo dici lucrum, quod mercator, & alius negotiari, & lucrari solitus, pecunia sibi debita fecisset, ibid. num. 29. -  Ea ratione, quia lucrum illud consistit in proxima potentia pecuniae, & eius fructus quodammodo censetur, ibid. num. 30. & vide, num. 31. 32. & 33. -  Interesse lucricessantis exempla plura, remissiue, lib. 2. dict. cap. 1. num. 34. -  Interesse lucricessantis debetur mercatori, qui solitus est cum pecunia negotiari, ibid. num. 35. & vide rationem, ibidem num. 37. -  Interesse lucricessantis solito negotiari quare denegetur in l. vltima. ff. de periculo & commodo rei venditae, ibid num. 39. vbi verus traditur illius text. intellectus, & Ioannis Corassij, ac aliorum interpretatio noue reiicitur. -  Interesse lucricessantis petens, probare debet, se fuisse solitum negotiari eo tempore, quo debitor fuit in mora, lib. 2. d cap. 1. num. 40. -  Interesse lucricessantis peti non potest, vbi qui illud habere non vult, nihil lucraturus esset, ibidem, num. 41. -  Et ideo neque Doctor, miles, vel persona Ecclesiastica, huiusmodi interesse praetendere potest, neque alius, qui cum pecunia aut non vult, aut non potest negotiari, ibidem, num. 42. & vide numero 46. vbi nouiter, ac vere, & notabiliter declaratur. -  Quod etiam in mercatore solito negotiari procedere potest, intelligendo prout Nauarrus explicat, ibidem, num. 43. -  Interesse lucricessantis solito negotiari deberi non solum in contractu mutui, sed etiam in aliis contractibus, in quibus, a fortiori debebit eius lucri ratio haberi, maxime in contractu emptionis & venditionis, vt in eo quidem liceat mercatoribus, lucricessantis ratione, carius merces vendere pecunia credita, quam statim pecunia numerata vendidissent, modo interueniant ea, quae Doctores requirunt communiter, lib. 2. dict. cap. 1. num. 44. -  Interesse lucricessantis deberi etiam non solito negotiari, si pecuniam destinatam, vel ad emptionem praediorum, vel censuum habebat, vel aliud lucrum speratum, quod ideo amisit, quia pecunia soluta non est: dummodo per probationem propinquam ostendat creditor, separatos habuisse venditores praediorum, vel censuum, & reddituum, ibidem, num. 45. vbi latius id declaratur, & vide num. 72. vbi Doctoris Feliciani de solis contraria sententia noue taxatur. -  Interesse lucricessantis articuli debere in libello, ac postea probari: quod certissimum est, sic vt nullus Doctorum in hoc dissentiat, lib. 2. dict. cap. 1. num. 47. -  Sed in modo articulandi, & probandi dissentiunt, ibidem, num. 48. vbi latius explicatur, & numeris sequentibus, & authoris sententia proponitur. -  Interesse lucricessantis in facto versari, ac certe difficilem probationem habere, lib. 2. d.c. 1. n. 49. -  Vt cunque tamen sit, probationem concludere debere, vt lucricessantis condemnatio fiat, nec solam praesumptiuam probationem sufficere, ibidem num. 50. -  Interesse lucricessantis solito negotiari deberi, si saltem lucri probationem faciat eo modo. quem requirunt authores nonnulli, ibidem, numer. 51. -  Interesse lucricessantis non probari, nisi per restes in ea re expeditos, & sui dicti rationem certam reddentes, ibid. num. 52. -  Interesse lucricessantis, etiam vbi plene probatum fuerit per creditorem, non debet fieri plenaria condemnatio, sed de summa interesse probata, aliqua diminutio fieri debet, ibidem, num. 53. vbi plenius explicatur. -  Interesse lucricessantis debetur non solum pro primo anno, sed pro sequentibus, in quibus interest, modus contractus duabus conditionibus iustisicetur, ibid. num. 54. -  Interesse interesse, aut lucrum lucri non deberi, etiam si mora debitoris intercedat, ibidem numero 55. -  Interesse omne soluendum in pecunia, remissiue, & ibidem quomodo sententia ferri, & executio eius fieri debeat in interesse, ibid. num. 56. -  Interesse lucricessantis, vt debeatur, omnino necessarium esse, quod debitor in mora soluendi sit constitutus, ibidem, num. 57. -  Nec valere pactum, quod ante moram interesse debeatur, ibidem, num. 58. -  Ad interesse cum agitur, quando mora dicatur interuenire ex sententia communi, & quando ex sententia authoris ibidem, num. 59. & seq. -  Interesse lucricessantis, in contractibus stricti iuris non deberi ex tempore morae, sed ex litis contestatione; verius esse in puncto iuris contra communem, a qua tamen durum esset in praxi recedere, lib. 2. dict. cap. 1. num. 65. -  Interesse lucricessantis, in foro conscientiae debetur ex tempore morae citra vllam expressam interpellationem, quando ex signis, vel alio modo, de egestate creditoris, debitori constiterit, ibid. num. 66. -  Interesse lucricessantis, ab initio certa summa expressa in conuentionem deduci posse; & consequenter licere creditori ratione lucricessantis, ante moram mutuatarij pacisci de tali interesse sibi soluendo, absque eo, quod contractus vsurarius, aut palliatus videatur, nec etiam quod mora praecesserit ídque ex sententia multorum authorum, quos sequueus est author, ibidem, num. 67. -  Dummodo fraus, & dolus creditoris absit, ac vere sit lucrum cessans, conueniátque summa expressa quantitati, quae vere intersit, ibidem, num. 68. -  Nec aliquid statim soluendum a creditore exigatur, maxime in mutuo, ibidem num. 69. -  Interesse lucricessantis sub incerta quantitate, ab initio posse in conuentionem deduci ex communi scribentium omnium sententia, sicut in hoc nullus dissentiat, ibid. num. 70. -  Interesse damni emergentis certa summa expressa, ante moram mutuatarij in stipulationem, & pactum posse venire: nec in hoc esse controuersiam, ibidem numero 71 & vide numero 75. -  Interesse damni emergentis, variis modis probari, lib. 2. d. cap. 1. n. 74. -  Interesse damni emergentis, regulariter non deberi, nisi a tempore morae, & hoc vtriusque interesse commune esse, ibid. n. 75. -  Interesse damni emergentis articulari, & probari debere, & hoc esse vtriusque interesse commune. ibid. num. 76. -  Interesse damni emergentis, vt debeatur, non sufficit probare, quod debitor non soluit in tempore, & quod creditor pecunias sub vsuris accepit, nisi iustificetur, quod ob retardatam solutionem illas acceperit, ex quo possibile est ex aliis causis recepisse, ibid. num. 77. -  Sufficit tamen damnum. verificari, nec est necesse actorem probare, quod si pecuniam habuisset, damnum. illud non esset passus; nam ex quo constat de damno, praesumitur, quod illud non incurrissut, si pecunia tempore debito fuisset soluta, ibid. num. 78. -  Sed cum agitur ad interesse lucri cessantis contra statuitur, nec enim sufficit constare, quod creditor desiit lucrari, sed oportet probari, quod creditor verisimiliter, & quasi certitudinarie aliquid esset lucratus, si pecunia debita, ci suo tempore fuisset soluta, ibidem, numero 79. -  Interesse damni emergentis, vt debeatur, non requiritur, quod actor solitus sit negotiati cum pecunia, sed indistincte debetur; & tamen in interesselucricessantis contra statuitur, ibidem, num. 80. -  De interesse damni emergentis, cum agitur, exigitur etiam interesse ipsius interesse, quicquid in interesse lucri cessantis contra dicatur, ibidem, num. 81. -  Institutionem haeredis, vel legatum fauore piae causae ab alieno arbitrio, vel a libera voluntate posse pendere, lib. 2. cap. 6. num. 18. hunc tamen casum separandum ab eo, de quo agitur, ibid. num. 7. -  Institutionem illam, quos Titius voluerit haeredes instituo, vel aliter quocunque modo in alterius voluntatem colatam, vitiosam esse, & a veteribus improbatam, ibid. num. 20. & vide num. seq. vbi ratio redditur. -  Institutio incerti de certis, vtrum voluntati alterius committi possit, tam de iure communi, quam de iure regio, ex decisione l. 31. Tauri. lib. 2. cap. 6. num. 23. vbi scribentium quorundam huius regni sententia probatur. -  Institutio haeredis in arbitrium alterius colata, vtrum de iure communi valida esse debeat; sic vt distingui debeat, an in liberam alterius voluntatem conferatur, an in arbitrium, prout in relictis particularibus distinguitur, lib. 2. d.c. 6. num. 14. & seq. vbi Castrensis, & Cumani sententiae contrariae: referuntur. -  Instantia coepta cum maioratus possessore. transiit in sequentes ipsius maioratus successores, ita vt denuo lis non debeat cum eisdem inchoari, sed sequens successor in eo statu iudicium subire debeat, in quo ab ipso maioratus possessore relictum fuerit, lib. 2. cap. 9. numero 1. -  Instantia litis, transiit in successorem etiam particularem rei, si ex necessitate succedat, si autem voluntarius successor sit, non transfertur instantia, lib. 2. cap. 9. num. 2. -  Et necessitas duplici modo in proposito consideratur ibid. remissiue. num. 3. -  Instantia vbi transit aduersus aliquem, is citandus est, & re assumpta instantia actoris reproducuntur omnia acta, & docetur de translatione iustitiae; & sic quoque vbi instantia transit aduersus successorem rei, omnia acta repetuntur, ibid. num. 4. -  Instantia iudicialis actiue, & passiue transit ad vniuersales iurium successores, ibidem, numero 5. -  Et est valde vtile, vt instantia transeat, propter expensas, fructus, & accessiones, ibid. num. 6. -  Instantia generaliter transit in casibus, vbi bona & iura transferuntur, lib. 2. d. cap. 9. num. 7. -  Instantia, an transeat in singularem rei successorem in iudiciis realibus, & de opinione Bartoli, ibid. num. 8. & 9. -  Instantia caepta cum testatore defuncto, licet transire debeat in fideicommissarium, caepta tamen cum ipso haerede, in fideicommissarium non transit, ibid. num. 10. -  Instrumenti publici solennia necessaria censeri nonnulla, sine quibus minime consequitur publicam authoritatem, nec authenticam fidem, quorum septem, quae potissima sunt, vt instrumentum dicatur solemne, adducit Didac. Couarr. & late prosequuntur alij, qui ab authore referuntur, lib. 2. cap. 16. num. 2. -  Instrumentum habens solennia, praesumitur verum, validum, & solenne, lib. 2. cap. 16. n. 3. -  Et dicitur probatio probata, ibid. num. 4. -  Dicitur etiam euidentissima, ac plenissima probatio, ideo pro instrumento est magna praesumptio, & illi statur, atque fides integra adhibetur, donec contrarium manifestissime probatur, ibid. num. 5. -  Instrumentum plenam facit probationem. -  Probatam, euidentem, ac manifestam, euidentissimam, realem, indubitatam, & notoriam, nec indiget disceptatione sori, & habet vim decisionis causae, & ex eo fundatur intentio, ibid. num. 6. -  Instrumentum plenam fidem facere, in solidum, & quoad omnia, ita vt omnes claufulae in eo contentae, censeantur adiectae a Tabellione ex voluntate contrahentium, & ipsis petentibus, ibid. num. 7. -  Habet enim pro se instrumentum tres praesumptiones; prima est, quod sit verum, & non falsum, nec simulatum: secunda, quod sit solenne; tertia, quod scilicet omnia in eo scripta, de voluntate partium scripta censeantur, ibidem, num. 8. -  Instrumentum probare non solum id, quod expresse, & directe continetur in eo, sed etiam id, quod indirecte, lib. 2. dict. cap. 16. num. 9. vbi etiam de intellectu text. in cap. cum olim. de censibus remissiue. -  Instrumentum in longinquis partibus confectum, vtrum probet, quando apparet in eo publicam, & solennem formam interuenisse, ibidem, numer. 10. -  Instrumento fidem adhibendam esse, cui alioqui iure fides adhibenda est, quanuis non appareat protocolum, lib. 2. d. cap. 16. num. 11. -  Instrumentum ita demum probationem plenam inducere, si notarius sit omni exceptione maior; quod necessarium est, vt eius instrumentis plena fides adhibeatur, ibid. num. 12. -  Instrumentum reddi suspectum ex qualitate scribentis, vt quia alias fecerit scripturas falsas, qui illud composuit, vel ex qualitate scripturae, vel ex persona producentis, item ex vitio visibili, ideo instrumentum factum a notario suspecto non probare, ibidem, num. 13. -  Instrumentum vtrum probet, vel de falso suspectum sit, quando notarius fuit condemnatus de falso in officio, vel extra officium: & an ex falsitate vnius instrumenti resultet suspicio falsitatis, respectu aliorum instrumentorum, remissiue, ibid. num. 14. & 15. -  Instrumentum non continens verisimile, suspectum praesumitur, & falsum, & non probat, lib. 2. dict. cap. 16. num. 16. -  Instrumentum interlineatum, cancelatum, abrasum, appostillatum, & diuersa manu, vel atramento scriptum, auctum, vel diminutum, an fidem faciat, ibid. num. 17. & duobus seq. -  Instrumentum rasum, an dicatur suspectum, si in parte substantiali sit rasum, & quae dicatur pars substantialis, ibidem, num. 19. vbi etiam de protocolo, in parte substantiali raso, remissiue. -  Instrumentum non probare; quando suspicio falsitatis oritur ex vitio latenti, aut viabili ipsius instrumenti: tunc enim sola suspicio falsitatis habetur pro falsitate, ne instrumento fides detur, ibidem, num. 20. -  Nisi suspiciones essent leues, & fragiles, ibidem, numer. 21. -  Vel nisi adessent probationes veritatis in contrarium, ex quibus instrumentum ipsum coadiuuatur. quod quoad iuuari potest testibus instrumentariis, & scripturis aliis, ibid. num. 22. -  Item nisi praesumptiones validiores adsint pro instrumento, quam sint suspiciones, quae contra instrumentum allegantur, ibid. num. 23. -  Vel si accedit bona fama, & opinio notarij, quae est sufficiens praesumptio etiam sola ad tollendas plures alias praesumptiones, quae in contrarium occurrerent, ibid num. 24. -  Instrumenti falsitatem, praesumptionemve, aut suspicionem falsitatis instrumenti argui ex multis, quae ab authore remissiue recensentur, lib. 2. d. cap. 16. n. 25. vbi refertur Menochius, decem casus congerens. Adducitur etiam Mascardus, praefationes quasdam generales faciens, quae iustam suspicionem falsitatis inducunt, ac denique Petri Surdi. Hyppoliti Riminaldi, & Ioannis Vincentij Hondedei, consilia nonnulla in proposito commendantur. -  Instrumenti falsitatem, vel quod deest in instrumento probari posse per testes, lib. 2. d.c. 16. n. 26. -  Id tamen dupliciter contingere posse, si testes, vel instrumentarij, vel ex non descriptis contradicant instrumento, aut aliquomodo illud impugnent, ibid. num. 27. -  Instrumentum publicum, tam de iure communi, quam de iure regio, quot testibus reprobari possit, & cuius qualitatis & conditionis debeant esse testes, qui instrumentum publicum impugnare, aut subuertere intendunt, & qualiter deponere debeant, remissiue, vbi inter alios multos Menochius, & Couar. hac de re commendantur, lib. 2. d. cap. 16. num. 28. -  Instrumentum nullam fidem facere, sed reprobari omnino, cum testes in eo nominati, dixerint, se instrumenti confectioni non interfuisse, ibid. num. 29. -  Quid si vnus testis tantum instrumentarius contradicat, integro stante testium numero, ibidem num. 30. -  Si probatum fuerit aliter scripsisse notarium in instrumento, quam a partibus actum fuerit tempore actus celebrati, non inde inferri debet, eum per dolum dixisse, cum esse possit, quod per errorem, ibid. num. 31. -  Contra instrumentum vbi aliqua opponuntur, nullitatem, vel falsitatem respicientia, vel quid aliud simile, aut propter aliquas suspiciones extrinsecas, est in indicis facultate, aut arbitrio, instrumento fidem adhibere, vel non adhibere, ibidem, num. 32. -  Et vere materiam hanc arbitrariam esse, siue iudicis arbitrium hac in re multum posse, ibidem, num. 33. -  Probatio contra instrumentum debet esse manifestissima, & concludens, nec probatio praesumptiua sufficit, ibidem, num. 34. -  Ratio est, quia notatius habet praesumptionem iuris pro se, ideo, liquidissime constare debet de falsitate contra cum, ibid. num. 35. -  Pro instrumento, etiam in dubio fit praesumptio; adeo vt caeteris etiam paribus, vel in obscuro, semper contra falsitatis praesumptionem fiat interpretatio, ibid. num. 36. -  Praesumptiones hinc inde, cum adsunt tam contra instrumentum, quam pro eo, ita vt possit dici res in obscuro manere, vel praesumptiones pares esse; tunc in dubio iudex instrumento adhaerere debet, & pro eo iudicare, ibidem, num. 37. -  Instrumentum aduersus nonnullas suspiciones de falso, defendi posse multis modis, quos in er alios authores, erudite quidem, & vtiliter considerauit Hyppol. Rimin. in cons. 58. volumine 1. qui hac de re videndus erit omnino, ibidem, num. 38. -  Instrumentum publicum tripliciter considerari communiter, aut enim est protocolum, seu registrum, aut originale, vel authenticum, aut exemplum sumptum, vel transumptum, lib. 2. dict. cap. 16. num. 39. -  Instrumentum desumptum ex protocolo, seu registro vitioso, & non solenni nullum esse, tanquam extractum & productum ex radice infecta, lib. 2. d.c. 16. num. 45. -  De instrumenti viribus, aut validitate, quoties dubitari contingit, recurritur ad protocolum, tanquam ad fontem & matricem, ibidem num. 48. -  Instrumentum originale, vel authenticum, dicitur prima scriptura, quae ab eodem Tabelione a partibus rogato ex protocolo a se confecto extrahitur, & partibus datur, lib. 2. dict. cap. 16. num. 49. -  Nec potest amplius quam semel dari, nisi casu amissionis probato coram indice, & ipsius authoritate, ex partis citatione interueniente: ac denique concurrentibus his, quae adducit Couarr. ab authore relatus, ibidem, numero 50. -  Instrumentorum exemplis, aut exemplaribus, fidem adhibendam non esse in iudicio, lib. 2. d. cap. 6. num. 52 & 53. vbi ratio redditur. -  Instrumentum mentionem faciens de alio regulariter non probare, ibid. num. 60. -  Institutionum sui crediti, cum creditor debitori suo reddidit, praesumitur remisisse creditum, atque ita virtute taciti pacti, debitorem ipsum liberasse, lib. 2. cap. 23. num. 1. & vide, n. 2. vbi ratio redditur, & num. 3. vbi in pignore diuersum ius constituitur. -  Instrumentum in quo duo erant obligati, cum creditor tradidit alteri eorum, praesumi debet liberatio debitoris, cui traditum est instrumentum, ac etiam coniectura sumi, quod eidem donauerit actionem, aduersus alterum debitorem competentem sibi, lib. 2. dict. cap. 23. num. 4. idque ex sententia Guillielmi Cunei, Bartoli, & aliorum: quae num. seq. approbatur, contra vero ex sententia aliorum, vt ibidem. traditur ex numero 9. cum seq. -  Instrumenti redditio per creditorem debitori facta, quando potest afferre aliam vtilitatem, nunquam praesumitur remissio debiti, ibidem, num. 11. -  Inducta ad restrictionem, seu diminutionem, augmentum operari non possunt, lib. 2. cap. 13. num. 39. -  Infamis infamia facti dicitur ille, cuius opinio apud probos viros laesa est, & onerata, lib. 2. cap. 19. num. 49. -  Interpretatio fieri non debet contra id, quod verisimile est, aut magis communiter practicatur, lib. 2. cap. 20. num. 23. -  Inuentarium non operatur, quin haeres voluntatem testatoris seruari teneatur, lib. 2. cap. 24. num. 22. -  Tenetur enim haeres voluntatem defuncti adimplere, nec ei contrauenire potest, quando aliquid ex haereditare percipit, licet inuentarium confecerit, ibidem num. 23. -  Inuentarium, non ob aliam causam introductum a lege dicitur, quam vt tollatur occasio committendae fraudis ab haerede, ne scilicet valeat occultare bona haereditatis, lib. 2. dict. cap. 24. num. 33. -  Item, ne haeres teneatur creditoribus vltra vires haereditarias ex propriis bonis, ibidem, num. 34. -  Non autem in iniuriam, aut damnum creditorum, vt aliud pro alio solui possit, ibidem, num. 35. -  Ioannes Bolognetus, tractatu, resolutione, & explicatione materiae lucricessantis, & damni emergentis; multos alios antecellit, idcirco videndus erit omnino, lib. 2. cap. 1. num. 4. -  Ioannis Bologneti resolutio, pro sententia authoris ponderata, lib. 2. cap. 21. num. 18. -  Ioannes Vincentius Hondedei laudatur, & eiusdem sententia probatur, lib. 2. cap. 5. num. 70. -  Ioannis Andreae doctrina, quod promittens se obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente, statim conueniri possit, ac si de praesenti se obligasset; defenditur, atque explicatur per amorem, lib. 2. cap. 3. num. 1. & seq. & per totum caput. -  Ioannis Andreae sententiam, intellectam in terminis, in quibus ipse loquitur, verissimam quidem esse, & tenendam omnino, idcirco merito probasse eam infinitos authores, & contrarium tenentes, decipi manifeste, ibidem, num. 10. & vide num. seq. -  Ioannis Andreae doctrinam superius adductam, reddi certiorem hodie ex decisione, l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collectionis regiae, dum probat lex illa, quod qualitercunque constiterit, aliquem se velle obligare, remaneat obligatus, ibid. num. 16. -  Ioannis Andreae doctrinam relatam supra, in aliis terminis intellectam, periculosam esse, nec tenendam quidem: idque per rationes, authoritates, & decisiones Doctorum traditas a Tiraquello, & aliis, qui recensentur, ibid. num. 18. -  Maxime in promissione de vendendo, in qua verius est, promissionem differre ab ipsa venditione, nec promittentem vendere certo pretio, dici posse iam vendidisse, ibidem, num. 19. -  Et inter hunc casum, & casum Ioannis Andreae, veram rationem differentiae reddidisse Rolandum, ad quem author se remittit, ibidem, num. 20. -  Ioannem Corassium recte intellexisse materiam, capite 17. huius libri, multa tamen praetermisisse, quae ab authore adnotantur, lib. 2. dict. cap. 17. num. 20. -  Ioannis Parladorij solutio, nouiter & vere diluitur, lib. 2. cap. 13. num. 4. -  Ioannem Parladorium, contra communem sententiam scribentium huius regni, minus bene expendere. l. Regiam. 12. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, lib. 2. cap. 13. num. 8. -  Ioannis Parladorij contra communem ratio quaedam diluitur, & inter descendentes nullo casu considerari electionem, seu meliorationem ad tertium in quo non detur aliquo respectu praelatio, & vere, & concludenter demonstratur ab authore, lib. 2. d. cap. 13. num. 11. -  Ioannes Parladorius, lapsus errore manifesto, dum existimauit, maiori ratione competere patri ius meliorandi in tertio bonorum, quando vnicum filium habet, quam cum habet plures; vt nouiter, & concludenter ostendit author, lib. 2 cap. 13. num. 18. -  Ioannis Parladorij contra communem scriptorum huius regni sententiam, fundamenta duo adducta, lib. 2. dict cap. 13. num. 25. & num. seq. satisfactum eisdem. -  Ioannis Parladorij contra communem ex l. 27. Tauri, fundamentum deductum, non subsiste. re, ibidem, num. 26. -  Ioannes Parladorius, contendens nullam discriminis causam posse dari, quare magis tertia bonorum portio computetur intra legitimam vnico filio existenti, quam existentibus pluribus, deceptus aperte; & discriminis ratio noue considerata aduersus ipsum per authorem, lib. 2. d. cap. 13. num. 28. -  Ioannis Parladorij fundamentum contra communem ex. l. 27. Tauri deductum, fallax esse, & minus idoneum, ibid. num. 29. vbi traditur verus sensus legis. 27. Tauri. -  Ioannis Parladorij obiectum aduersus ipsum retorqueri posse, lib. 2. d. cap. 13. num. 35. -  Ioannis Parladorij sententia contra communem, quod vnico filio melioratio tertij bonorum fieri possit; nouiter, & melius quam antea erat, improbata per authorem, lib. 2. cap. 13. per totum. -  Iosephum Mascardum, plenissima, & absoluta, atque distincta manu scribere in materia lucricessantis, & damni emergentis, idcirco prae oculis habendum, & omnino legendum, lib. 2. cap. 1. num. 6. -  Iosephi de Rusticis, tractatus plenus, an & quando liberi in conditione positi censeantur vocati, authoris manum ligauit, vt amplius in ea materia insistere nollet, sed ad ipsum, & alios lectorem remitteret, lib. 2. cap. 12. num. 6. -  Iulij Clari sententia refertur, & de veritate eius discutitur, lib. 2. cap. 19. num. 21. & 22. -  Iudicium, quod a principio erat nullum, ex iure superuenienti confirmatur, lib. 2. cap. 13. num. 46. -  Iudicium proprie incipere a litis contestatione. non vero a citatione, lib. 2. cap. 29. num. 10. -  L. -  LAurentij de Pinu resolutio, in cons. 90. num. 9. lib. 1 quod decisio l. bene a Zenone, C. de quadriennij praescriptione, procedere non possit in donatione, vel alienatione facta a principe Ecclesiastico, nouiter & vere improbata, lib. 2. cap. 5. num. 71. -  Laurentij de Pinu ratio in proposito superiori, euidenti ratione destructa ab authore, ibidem, num. 72. -  Legatum in dubiis, videtur translatum in alium cum onere suo, lib. 2. cap. 4. num. 20. -  Legatum, fideicommissum, & omnis alia dispositio, in dubio censetur pura, si in ea non inseratur dies, nec conditio, nec in dubio conditio praesumitur adiecta, lib. 2. cap. 4. numero 35. -  Legatum, an, & quando cum eisdem conditionibus translatum praesumatur, plenissime actum, remissiue, lib. 2. cap. 4. num. 116. Legatum translatum ab ipso testatore de eadem -  persona in eandem personam, non transferri cum eadem conditione, & onere, lib. 2. cap. 4. num. 121. -  Legata ab instituto relicta, praesumi repetita a substituto, & de hoc accurate, & diligenter actum per Menochium, lib. 2. cap. 4. numero. 125. -  Legati repetitionem fuisse a lege introductam, ne testator frustra legasse videatur, lib. 2. cap. 4. num. 125. -  Legatum relictum in arbitrium, vel in voluntatem ipsius legatarij validum esse, lib. 2. cap. 6. num. 32. -  Adiecta tamen conditione, si velit, aut si voluerit, conditionale esse, nec ad haeredes transmitti, nisi legatarius declaret se velle, lib. 2. d. cap. 6. num. 33. & 34. -  Legatum, vel fideicommissum in meram haeredis voluntatem relictum, non valere, in arbitrium tamen, vel arbitrio heredis posse relinqui, lib. 2. cap. 6. num. 35. -  Legatum, cum arbitrio haeredis relinquitur, ex boni viri arbitrio legatario debetur, si haeres arbitrari nolit, aut sit in mora arbitrandi, siue arbitretur aliter, quam bonus vir arbitraretur, lib. 2. d. cap. 6. num. 36. & vide num. 50. -  Legatum, cum arbitrio haeredis ponitur, ex lege quadam partitae omnino debetur, nisi haeres iustam habeat contra dicendi causam, ibidem, num. 37. & vide num. 50. vbi dicta lex partitae explicatur. -  Legatum in voluntatem haeredis collatum, ex lege quadam partitae validum esse, atque ex nutu haeredis omnino pendere, sic vt in eius voluntate positum sit rem dare, vel non dare legatario, quod de iure communi secus erat, quia initio legatum nullius momenti fuerat, lib. 2. d. cap. 6. num. num. 38. & vide num. 39. vbi ex noua authoris consideratione, dicta lex partitae confirmata videtur ex decisione leg. 31. Tauri. -  Legatum, vel fideicommissum, in liberam & absolutam cuiusque tertij voluntatem conferri non posse; vt lego Titio centum, si Sempronius voluerit: in arbitrium tamen conferri posse, quod ad arbitrium boni viri reducitur, lib. 2. d. cap. 6. n. 40. & de ratione differentiae, vide ibid. n. 44. in fine. -  Legatum posse conferri in liberam voluntatem alterius, quam haeredis, ex sententia quorumdam quae ab authore improbatur, lib. 2. d. cap. 6. num. 41. & seq. -  Legatum in liberam cuiusque tertij voluntatem, ex legibus partitae conferri non potest, sicut nec de iure communi conferri poterat, ibidem, num. 45. -  Legata, ac etiam dispositiones aliae particulares quaecumque, ex legibus Tauri, in voluntatem alterius valide conferuntur ex sententia Petri de Peralta, quae ab authore probatur. ibid. n. 46 & num. 39. -  Legatum certae quantitatis, aut certae speciei relictum alicui, si Titius arbitratus fuerit, non esse purum, sed conditionale, ac per consequens Titio non arbitrante, vel arbitrari nolente, aut in mora arbitrandi existente, legatum corruere, sicut defectu cuiuslibet conditionis ex sententia communi, lib. 2 d. cap. 6. num. 47. -  Contra ex sententia Cumani, Socini, & aliorum, quam probauit author ibid. ex num. 48. vsque ad num. 51. -  Legatum, pecuniarum certa quantitas cum legatur, veluti centum, aut quinquaginta; & iubet testator legatum in pecuniis solui, veluti si dixerit; lego Titio centum, quae in pecuniis illi praestari volo, aut lego Titio centum in pecuniis: vtrum haeres praecise teneatur legatum in pecuniis soluere, etiamsi pecunia in haereditate non sit, lib. 2. cap. 24. ex num. 4. vsque ad numerum 17. -  Legatum quantitatis, aut certae summae pecuniarum cum simpliciter fit per testatorem, & pecunia in haereditate non repertur, ipsa tamen haereditas soluendo est, vtrum haeres cum beneficio legis, & inuentarij, praecise in pecunia soluere teneatur, nec liberetur, etiam tot bona haereditaria in solutum dando, lib. 2. cap. 24. ex num. 17. cum multis sequentibus, vbi diuersae sententiae proferuntur, & in praefato dubio vera, & notanda resolutio traditur. -  Legitimatus substitutum excludit, & conditionem facit deficere, si testator dixerit, si haeres decesserit sine filiis legitimis & naturalibus, lib. 2. cap. 11. num. 27. -  Legitimatus non excludit substitutum, quando testator dixerit, & si decesserit sine filiis legitimis & naturalibus legitime natis, vel ex legitimo matrimonio, ibid. num. 28. & vide num. 26. vbi agitur an legitimatus per rescriptum principis, sit vere legitimus. -  Legitima quod sit quota haereditatis ex sententia multorum, lib. 2. cap. 13 num. 30. -  Legitima quod sit quota bonorum ex sententia aliorum ibid. num. 32. -  Legitima filiorum, vt aestimetur, consideratur tempus mortis illius, de cuius bonis legitima debetur, lib. 2. cap. 13. num. 52. -  Lex, quae statuit, legata ab instituto, esse repetita in substitutum, est fundata in sola coniecturata mente testatoris, quam ob aequitatem quandam eiusmodi fuisse lex coniicit, lib. 2. cap. 4. num. 124. -  L. omnes, & l. bene a Zenone, C. de quadriennij praescriptione materiam, plena manu tractatam ab his, qui ab authore recensentur, lib. 2. cap. 5. num. 2. -  L. omnes, & l. bene a Zenone, dispositio, vtrum habeat locum in iuribus dotalibus: & Consilium Baldi. 359. lib. 3. eleganter, atque vtiliter explicatum ab Sfortia, remissiue, ibidem, num. 3. -  Legis bene a Zenone, & similium decisio, tot habet limitationes, & exceptiones, vt nunquam fere ipsarum decisio practicari potuerit ex sententia quorundam; sed author earum decisionem, non ita sterilem arbitratur, imo potius in publicis causis, & practicis negotiis frequenter allegari, multísque conducibilem esse testatur, ibid. num. 4. -  L. bene a Zenone. C. de quadriennij praescriptione. non procedit, quando actor praetendit causam ab vno principe, reus vero ab alio, ibid. num. 5. -  L. omnes, & l. bene a Zenone, dispositio, velut rigorosa restringenda est, atque strictissime interpretanda, sic vt quilibet error, seu modicus defectus faciat eam cessare, ibidem, numero. 6. -  L. bene a Zenone, cum similibus, non procedit in praeiudicium minoris; & in rebus suis, ex sententia communi Doctorum, dict. cap. 5. num. 7. -  Qui concordant in hoc, nempe quod in proposito casu per beneficium restitutionis in integrum, minori succurrendum sit, non tamen in specie declarant, vtrum restitutio haec contra principem, aut fiscum concedenda sit, an vero contra emptorem, siue donatarium, ad rem ipsam recuperandam, ibidem numero 8. -  Nec etiam exprimunt tempus restitutionis petendae; alij enim simpliciter dicunt, quod dictae leges non habent locum in rebus minoris, alij vero quod contra dispositionem earum minor venit restituendus, ibid. num. 9. -  Idcirco, pro expedita, breui tamen, & distincta resolutione, vltra omnium scribentium sententiam, nonnulla constituere duxit author, ibid. num. 10. & seq. -  L. bene a Zenone dispositio, comprehendit minores, & res eorum ex sententia authoris cum aliis, ibid. num. 11. -  Lex generaliter loquens, comprehendit omnes, & quascunque personas etiam priuilegiatas, si in ea re, de qua agitur, non reperiuntur habere priuilegium aliquod peculiare, lib. 2. dict. cap. 5. num. 12. -  Lex generaliter loquens, comprehendit personam minoris, ibid. num. 13. -  L. bene a Zenone, & l. omnes. C. de quadriennij praescriptione, dispositio, in praeiudicium Ecclesiarum, siue in rebus earum a principe donatis, vel aliter alienatis non procedit: idcirco emens a principe, aut ex donatione, aliove titulo accipiens rem Ecclesiae; securus non est, & ad rem ipsam consequendam Ecclesia potest experiti, libro 2. dict. capite 5. numero 25. -  Lex secularis, fiue constitutio, aut dispositio quaecunque, vtilitati, aut libertati Ecclesiae contraria, vel de Ecclesiis: earúmque bonis disponens, nulla est ob defectum potestatis condentis, neque etiam etsi fauorabilis sit, nisi ab Ecclesia probetur, vel nisi in vim priuilegij lata sit, lib. 2. dict. capite 5. numero 26. -  L. bene a Zenone, & l. omnes dispositio contra Clericum, cuius res a principe seculari donaretur, vel aliter alienaretur, non procedit, lib. 2. dict. capite 5. numero 28. -  L. bene a Zenone, in pia causa, siue in rebus piis a principe seculari donatis alteri, vel aliter alienatis non procedit, ibid. num. 29. -  L. bene a Zenone decisio, quae in praeiudicium Ecclesiarum non procedit, vtrum in fauorem Ecclesiarum locum habeat, quam res priuati, ipsi Ecclesiae concederetur, vel aliter alienaretur, ibid. n. 33. & seq. -  L. bene a Zenone Decio, perdura est, & maximum rigorem continet, ibid. n. 38. -  L. bene a Zenone, in fauorem Ecclesiarum locum non habet ex sententia quorundam, ibidem, num. 47. -  Contra ex sententia Abbatis, Barbaciae & aliorum, quae per authorem magis probatur, & concludentibus rationibus corroboratur, ibid. n. 48. & seq. -  L. bene a Zenone, C. de quadriennij praescriptione, procedit, quando princeps ignoranter, & bona fide rem alienam donauit, aut aliter alienauit, credens suam esse, & non ad alium pertinere, lib. 2. d.c. 5. num. 60. -  L. bene a Zenone, inter laicos seruatur etiam de iure canonico, reprobata opinione quorundam dissentientium, ibid. num. 67. & seq. -  Lex ciuilis, deficiente canonica, etiam in foro canonico obseruatur, lib. 2. d. cap. 5. num. 68. -  L. bene a Zenone, C. de quadriennij praescriptione, generaliter procedit in omni principe habente iura imperij, & non recognoscente superiorem, ibid. num. 73. -  L. bene a Zenone, & similium decisio, vtrum procedere debeat, si princeps, vel fiscus cesserit iura ex causa confiscationis, remissiue, ibidem, num. 54. -  L. 2. C. de rescindenda venditione nouum ius attulit, & Iureconsultis antiquis, quorum responsa extant in pandectis incognitum, lib. 2. cap. 8. num. 1. -  L. 2. C. de rescindend. vendit. materiam tractatam a multis, qui ab authore praecitantur, lib. 2. d.c. 8. num. 2. -  L. 2. C. de rescind. vend. decisionis rationes, melius quam antea fuissent, ab authore explicatae, lib. 2. d. cap. 8. per totum. -  L. 2. C. de rescind. vend. remedium; ex humanitate magis, quam ex iuris rigore introductum, ibid. num. 11. -  L. 2. C. de rescindenda venditione, remedio, quare intra dimidiam laesis succursum non sit, ibid. num. 17. -  L. in hoc iudicio, ff. familiae erciscundae, procedit in restitutione, quae fit iudicio reali, lib. 2. dict. cap. 9. num. 13. & vide ibidem, ex num. 2. cum sequent. vbi nonnulla dicuntur in proposito illius text. -  L. fin. C. de his qui veniam aetatis impetrauerunt, contra Decium expenditur, & respondetur eidem, lib. 2. cap. 11. num. 41. -  Lex, vel canon, quando vtitur aliqua dictione ratione frequentioris vsus, non per hoc excludit, nec stat exclusiue, quin etiam habet locum in aliis casibus, lib. 2. cap. 13. n. 5. -  Lex, id quod facile exprimere potuisset, si voluisset, nec expressit, videtur in consideratione non habuisse, ibid. num. 6. -  L. 5. tit. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, communi sententiae scriptorum huius regni non obstare, contra Parladorium, ibidem, numero 7. -  L. vtrum. ff. de assignandis libertis, quod optime vrgeat pro communi sententia scriptorum huius regni, contra Parladorium, ibidem numero 14. -  Leges in plurali loquentes, verificantur in vno, si eadem sit ratio, secus si diuersa, quia tunc verba pluralis numeri, non verificantur in singulari: libro secundo, capite 13. numero 24. -  L. haereditas. 53. ff. de petitione haereditatis, verba referuntur, & de intellectu illius text. late agitur, libro 2. cap. 17. ex num. 1. cum sequentibus. -  L. nihil aliud. ff. de verbor. significat. ponderatur contra sententiam communem, lib. 2. cap. 17. num. 4. -  L. haereditas. 53. ff. de petitione haereditatis, quod male expendi soleat communiter, lib. 2. d.c. 17. num. 8. -  L. haereditas. 53. ff. de petitione haereditatis, verus traditur intellectus, ibidem, numero 13. & seq. -  Lex peculium nascitur. ff. de peculio, explicatur, lib. 2. d.c. 17. num. 36. -  L. cum donationis. C. de transactionibus expenditur, de qua agitur, & de sententia glossae, ibid. lib. 2. c. 18. num. 57. -  L. imperator. §. cum quidam. ff. de legatis secundo, explicatur, libro 2. capite 18. numero 58. -  L. 2. tit. 4 part. 6 quam Burgos de Pace expendit, in neutram partem induci potest, lib. 2. cap. 18. num. 59. -  L. finalis, tit. 8. part. 6. pro opinione Angeli, vere non facit, vt contra Gregorium Lopez, & Hieronymum de Zauallos, adnotauit author, lib. 2. cap. 19. num. 44. -  L. 1. tit 4. de los testamentos. lib. 5. nouae collectionis Regiae, expendi posse pro opinione Baldi contra Angelum, & sequaces, lib. 2. cap. 19. num. 45. -  L. fratres. C. de inofficioso testamento, cum alternatiue loquatur, sufficit, quod vna qualitas ex illis tribus concurrat in haerede scripto; & sic, vel quod sit infamis, vel turpis persona, aut leui macula notetur, lib. 2. cap. 19. num. 48. -  L. 12 tit. 7 part. 6. nouiter ponderatur, lib. 2. cap. 19. num. 18. & num. 27. -  L. 2. tit. 15. part. 2. in versic. e aun mandaron que si el fijo mayor, motiuum praecipuum adducitur, lib. 2. cap. 20. num. 20. -  L. si libertus praeterito. §. 1. ff. de bonis libertorum, latius & melius quam antea fuisset explicata, lib. 2. cap. 20. num. 30. & numero 35. & seqq. -  Lege duodecim tabularum, in successione aui ab intestato, nepotem in locum patris praemortui succedere, atque repraesentando eum, cum patruo simul ad successionem aui vocari, lib. 2. cap. 20. n. 31. -  Idque in successione ascendentium tantum admissum fuisse, nam agnati transuersales secundum gradus praerogatiuam vocabantur, lib. 2. d.c. 20. num. 32. -  Nec filius repraesentabat gradum patris sui praedefuncti, ibid. num. 33. -  Iustinianus vero in transuersalibus primi gradus hoc emendauit, statuitque, in successione fratris defuncti admittendos simul cum patruo, hoc est cum fratre, alterius fratris filios superstites, sed extra filios fratrum, repraesentationi locum non esse, ibid. num. 34. -  Legis 41. Tauri materia, plene explicata, remissiue, lib. 2. cap. 22. num. 34. -  L. 2. tit. 15. part. 2. optime ponderata, lib. 2. cap. 22. num. 36. -  L. 1. C. de donationibus, si recte ponderetur, negari non posse, quin Bartoli sententiam probet, vt aduertit author, lib. 2. cap. 23. num. 19. & sequent. -  L. vltima. C. de pact. conuent. tam super dote, &c. quod male citetur communiter contra Bartolum lib. 2. cap. 23. num. 29. & de eadem. l. vide, ibidem num. 33. -  L. si pecunia. 12 ff. de legatis secundo, vtrum corrigatur hodie ex decisione. l. vltimae. §. etsi praefatam. C. de iure deliberandi, lib. 2. cap. 24. numero 30. vbi agitur de intellectu illius text. & numero 36. & 37. & fere per totum caput. -  Limitata causa limitatum producit effectum, tam in dispositionibus testatorum, quam in aliis casibus, idque nonnullis exornatum, & declaratum, remissiue, libro 2. capite 4. numero 129. -  Liberi in conditione positi, an, & quando censeantur vocati, & quae coniecturae vocationem, vel grauamen in re dubia inducant, lib. 2. cap. 12. per totum. -  Liberationem a Titio Sempronio concessam hac conditione, si Sempronius Titium haeredem fecerit, validam esse ex sententia multorum, lib. 2. cap. 18. num. 72. -  Ludouicus Molina, e Societate Iesu Religiosus laudatur, lib. 2. c. 1. n. 9. -  Ludouici Molinae, e Societate Iesu Religiosi, Michaelis Salonis Valentini, & Alphonsi Villagutta resolutiones, in materia lucri cessantis, & damni emergentis, adeo plenas, & absolutas esse, vt praedicti authores, nihil, quod in proposito excogitari possit, intactum relinquant, lib. 2. d.c. 1. n. 10. -  Ludouici Molinae rationem in quaestione quadam maioratus, non conuenire casui proposito; & eidem nonnulla obstare, quae subtiliter, & vere adnotauit author, libro secundo, capite secundo, num. 21. -  Ludouicus Molina laudatur, & eiusdem resolutiones circa quaestiones omnes capite 4. huius libri commendantur, libro 2. dict. cap. 4. num. 6. -  Ludouici Molinae, ex mente aliorum, ad contrarietatem Abbatis, & Annaniae, concordia relata, & per authorem probata, lib. 2. capite 4. num. 26. & vide num. 136. & seq. -  Ludouicum Molinam, deceptum aperte, allegando Burgos de Pace, in fauorem Abbatis, cum potius ille Annaniae sententiam constanter defendat, & ad consilium Abbatis, multas solutiones assignet, libro secundo, capite 4. numero 142. -  Ludouicum Molinam, indubio quodam maioratus excitato per authorem, cap. 18. huius libri, numero 55. nihil resoluisse, sed dixisse dumtaxat videnda esse ea, quae circa id congesserunt nonnulli authores, qui ab authore praecitantur, libro 2. dicto capite 18. numero 60. -  Quorum omnium resolutiones, ab authore diligenter praelectae quid in proposito euincant, & noue, & vere adnot. ibid. num. 61. -  Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. ab authore declaratus, vt ipsius resolutioni conuenire potius, quam contradicere videatur, lib. 2. cap. 22. num. 53. -  Ludouici Molinae sententia refertur, & probatur, lib. 2 cap. 22. num. 58. -  Ludouici Molinae fundamentis praecipuis in quaestione quadam maioratus, videri ex nonnullis satisfieri posse, quae adnotauit author, lib. 2. cap. 22 num. 69. & sequent. eius tamen sententiam veriorem esse, vt ibidem dicitur, & numero 75. -  Ludouici Molinae sententia, contraria his, quae author defendit, refertur, vt scilicet elector, cui libera facultas eligendi concessa est, possit ad maioratus successionem, filiam etiam natu minorem, omisso primogenito eligere, & eidem pluribus modis respondetur, lib. 2. cap. 26. num. 56. vbi traduntur nonnulla, quae longa authoris consideratione digesta sunt, & scripta, nec alibi inuenientur sic adnotata. -  Ludouici Molinae sententia, relata supra, posito quod sustineri posset, (quod authori durum videtur) in quibus terminis intelligi deberet, ibid. num. 57 & seq. -  Ludouici Molinae sententia in quaestione quadam maioratus, posito quod vera non esset, adhuc authoris resolutioni, id non obesset: libro 2. cap. 26. num. 84. -  M -  MAsculinitatis qualitas, in vno gradu, vel substitutione, aut parte testamenti adiecta, vtrum in alteris repetita esse, censeri debeat, libro 2. cap. 4. ex numero 7. cum multis seqq. -  Masculinitatis expressionem, praebere coniecturam, vt prospectum sit agnationi, lib. 2. cap. 4. num. 80. -  Masculinitatis qualitas reiterata, aut in pluribus substitutionibus repetita, ostendit indubitanter, agnationi fuisse prospectum, ibidem, numero 83. -  Masculinitatis qualitatem, censeri repetitam, vel non, ex multis coniecturis, quas adduxit Raudensis, libro secundo, dicto capite quarto, num. 174. -  Masculinitatis qualitas, posita in primo testamento, an, & quando censeatur repetita in secundo, remissiue, ibid. num. 181. -  Masculos verbum, sui natura, absque vlla ratione conseruandae agnationis expressa, vel subintellecta exclusiuum est foeminarum, lib. 2. cap. 4. num. 79. -  Per Masculum & foeminam dispositione facta, si mentio fiat de filiis, & descendentibus, verisimile est, eos intellexisse de descendentibus vtriusque sexus: quoniam sicut Masculus sexum Masculinum. dilexit, ita foemina suum foemininum sexum pariter dilexisse praesumitur, ibid. num. 148. -  Masculi, honorem, splendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conseruant, iniurias propulsant, atque illatas vendicant, lib. 2. cap. 26. num. 11. -  Masculinus sexus, a testatoribus nostri temporis praefertur, & magis honoratur, quam foemininus. ibid. n. 13. -  Masculus in maioratu, licet sit minor natu, de more Hispaniae praefertur foeminae, libro 2. cap. 26. num. 40. -  Et in successione regni, lege quadam partitae sic extar expresse decisum, ibid n. 41. -  Maioratus institutor, qui per viam regulae generalis, qualitatem masculinitatis in maioratu apposuerit, licet in quibusdam gradibus, aut vocationibus eam omiserit, perpetuo eam repetere voluisse credendus est, libro 2. capite 4. numero 72. -  Et in hoc casu ad exclusionem foeminarum, includi masculos etiam remotiores, non ex vi repetitiua, sed potius comprehensiua contra Molinam, ibid num. 73. -  Maioratus institutor, qui in eiusdem institutione profitetur, se maioratum instituere ea ratione, vt bona perpetua in agnatione conseruentur, ex hoc solum, foeminas propter Masculos remotiores excludere, & qualitatem Masculinitatis repetere voluisse videtur, libro secundo, dicto cap. 4. num. 26. -  Maioratus institutor, si masculos simpliciter & absolute vocauerit, nec de foemina in aliqua parte dispositionis meminerit, quamuis rationem conseruandae agnationis non expresserit, ex hoc solum agnationem conseruare voluisse videtur, foeminasque propter masculos remotiores excludere, ibid. num. 78. -  Maioratus institutor, si relictis propriis filiabus, filios masculos ad successionem eiusdem inuitauit, inuicémque eos substituit, aut (quod indubitatum erit) si ad vocationem agnatorum etiam collateralium processit, & easdem filias reliquerit, agnationem conseruare voluisse, & foeminas propter masculos remotiores in perpetuum exclusisse videbitur, ibidem num. 84. & seq. -  Maioratus institutor, qui relictis propriis filiabus, masculos tantum ad successionem inuitauit, nulla alia ratione id fecisse dici potest, quam vt agnationem conseruaret, ibid. num. 88. -  Maioratus, quoties a foemina processit, nunquam in casu dubij iudicandum fore, foeminas propter masculos remotiores ab eius successione exclusas, etsi verbis vsatur, quae ad masculos referri soleant, ibid. num. 143. -  Et hac de re ponderatum per authorem, & commendatum optimum consil. Rolandi. 76. ex numer. 9. lib. 3. ibid. num. 144. & vide num. 145. vbi limitatur, vt non procedat, vbi de contraria voluntate testatoris in contrarium constare possit. -  Maioratus, cum a viro & foemina simul institutus fuit, vtrum foemina propter masculos remotiores censeri debeat exclusa: vbi authorum huius regni contrarietas proponitur, & Molinae opinio magis probatur, libro 2. dict. cap. 4. n. 147. & 148. -  Maioratus, cum instituitur a marito & vxore simul; & adiicitur, quod succedat propinquior consanguineus eorum, aut quod succedat vnus consanguineus ex parte vxoris, & alius ex parte viri, qualiter succedi debeat, remissiue, ibidem num. 149. -  Maioratus bona, sui natura perpetuo debent inter omnes; qui successuri sunt, conseruari, lib. 2. cap. 7. n. 15. -  Maioratus primo institutori, quilibet successor succedere dicitur in infinitum, libro 2. cap. 9. num. 12. -  Maioratus & fideicommissa, in aliquibus conueniunt, sed differunt in multis, ibid. num. 14. -  In maioratus successorem, an transeat instantia coepta cum vltimo ipsius maioratus possessore, lib. 2. cap. 9, per totum. -  In maioratus successorem, ipso iure transit dominium bonorum maioratus, & possessio etiam absque aliqua restitutione, ibidem, numero 17. -  Maioratus aut melioratio, a viro & vxore simul institutus, ab vno illorum reuocari valet altero mortuo, lib. 2. cap. 18. num. 34. -  Nisi maioratus facti tempore, vel postea antequam alter eorum reuocaret, possessio bonorum, aut scriptura maioratus coram Tabellione tradita sit, vel melioratio ob causam onerosam fuerit facta, secundum formam, l. 17. & 44. Tauri, tunc enim, reuocatio non permitteretur, ibidem num. 35. -  Vel nisi ex scriptura maioratus, quem vir & vxor constituerunt, constaret, quod vnus sine altero maioratum illum non constituisset, neque alioquin fecisset, ibid. n. 36. -  Deinde, nisi maritus, & vxor faciant simul contractum insertum in tenore maioratus, vel meliorationis, in quo vnus alteri inuicem promittit, quod nunquam discedet a tali contractu, nam tunc coniux superstites reuocare non poterit, ibid. num. 37. -  Ac denique, nisi maritus ipse solus testetur de consensu vxoris, constituátque maioratum, aut meliorationem de bonis tam ipsius, quam vxoris faciat; tunc enim mortuo marito, eius morte confirmatur haec vltima voluntas, tam quoad bona viri, quam quoad bona vxoris, ibidem num. 38. & vide, num. 39. & 40. vbi id extenditur, vt procedat etiam de iute regio post decis. l. 17 & 44. Tauri. -  Maioratum de re vxoris, si faciat maritus consentiente vxore ipsa, an possit filius primogenitus petere aliquid in vita patris, si mater sit mortua, libro secundo, dict. capite 18. num. 42. vbi Pelaez a Mieres sententia refertur, & nouiter explicatur. -  Maioratum de omnibus bonis vxoris suae, si maritus consentiente ipsa instituerit, licite potest vxor reuocare illum, ex quo nulla ei supersunt, de quibus testari possit, & quia esset facere donationem omnium bonorum, quae a iure reprobatur, ibid. num. 44. -  Maioratum maritus, si de consensu vxoris, & de bonis illius instituat, & postea reuocet maioratum, ad quem debeant pertinere res maioratus: difficillima quaestio, in qua Gregorius Lopez cogitandum reliquit, alij vero authores, amplius non insistunt sic potius transeunt cum illo, lib. 2. d. cap. 18. num. 45 -  Author vero, vt in praefato dubio sententiam suam interponat, nonnulla constituere necessarium duxit, quibus haec res distincte, & absolute magis quam antea erat, explicata manebit, ibidem num. 46. & sequent. Vsque ad numer. 55. -  Maioratus institutor, etsi ad sucessionem proximiores vocauerit, dici non potest, quod excluserit eum, qui per repraesentationem contendit admitti, quia talis potius videtur proximior esse, eo quod si pater eius viueret, proximior esset, & reliquos excluderet & sic ipse quoque proximior censendus est, & debet alios excludere, lib. 2. c. 20. num. 13. & seq. vbi latius id explicatur. -  Maioratus institutor, etsi ex verbis & facultate. l. 40. Tauri, vocare possit eos, qui se vera proximiores sunt, & repraesentationem excludere, id tamen fecisse credendum non est, ex eo dumtaxat, quod dixerit se proximiores vocare; ne vno dumtaxat verbo omnia iure repraesentationis, & legum huius regni dispositiones euertisse dicatur, nec se cum decisione ipsarum legum conformare voluisse, lib. 2. dict. capite 20. numero 25. -  Maioratum si quis instituens, duntaxat dixerit, ex bonis meis maioratum instituo, siue facio, aut volo, quod bona mea iure maioratus deserantur, nec aliud adiiciat: an ex vi verbi maioratus, perpetua maioria instituta censeri debeat, & quis ordo in successione eius obseruandus sit, lib. 2. cap. 22. ex num. 2. vsque ad numer. 23. -  Maioratus verbum, ex sui virtute significat maioricatum perpetuum, & omnium primogenitorum substitutionem, & quod res deueniat de maiore in maiorem in infinitum, lib. 2. cap. 22. num. 3. -  Maioratus verbum, est collectiuum, & sub se plures comprehendit primogenitos, ibidem, num. 4. -  Maioratus verbum, ex sua natura, perpetuitatem denotat, ibid. num. 5. -  Maioratum ex omnibus suis bonis, vel ex aliquibus se facere, eo ipso quod aliquis profitetur, bona ipsa in sua familia perpetuo conseruari velle videtur, etsi aliud non adiiciat, ibidem, numero 6. -  Maioratus mentione facta in aliqua dispositione, vel scriptura, omnes clausulae censentur appositae, & omnia subintelligi debent, quae solent communiter apponi in maioratu, ex lege, consuetudine, vel alia constitutione, ibidem, num. 11. -  Maioratus iure, si pater relinquat aliquam rem, nihil aliud statuens, nec vocans filium maiorem, nec aliud vltra dicens, ex hoc solum remanet res vinculata in fauorem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quae maioratibus apponi solent, tam ex iure, quam ex consuetudine, lib. 2. dict. cap. 22. numero 13. -  Maioratus titulo, si pater relinquat filio quamlibet rem, ad id non habens facultatem regiam, etiamsi res excedat valorem tertij, & quinti bonorum, maioratus in tertio, & quinto sustinere debet, ibid. num. 14. -  Maioratum de talibus, & talibus bonis si pater habens plures filios, dicat quod facit in filium suum, dispositio valet, & de filio maiori intelligi debet, ibid. num. 15. -  Maioratus iure si bona vinculentur inter descendentes alicuius etsi non dicatur, quod perpetuo sint vinculata, perpetua maiora constituta censetur, ibid. num. 16. -  Maioratum instituens, si dixerit dumtaxat, ex bonis meis maioratum instituo, siue facio aut volo quod bona mea iure maioratus deferantur, ex hoc non censetur maiora perpetua instituta, sententia Didaci Simancae contra communem, lib. 2 cap. 22. num. 17. -  Cuius fundamentum praecipuum refertur, & noue, & vere respondetur eidem, ibid. num. 18. 19. & 20. -  Maioratus institutor, eo ipso quod dixit, se facere maioratum ex bonis suis, etsi nihil aliud adiiciat, perinde habere debet, ac si vincula omnia, conditiones, & substitutiones exprimeret, quae ad perfectionem suae voluntatis, atque perpetuitatem ipsam maioratus inducendam, necessaria sunt, ibid. n. 21. -  Maioratum instituens, intelligitur expressisse omnia, quae sunt illius propria & naturalia, etsi illa non expresserit, quia actus quilibet praesumitur gestus secundum suam naturam a qua recipit interpretationem, lib. 2. d. capite 22. numero 22. -  Maioratum instituens, si ita dixerit, ex bonis meis maioratum facio, siue volo, quod bona mea iure maioratus deferantur, nec distincte, atque explicite successionis ordinem designauit, familiam tamen suam vocauit, aut in fauorem familiae suae maioratum instituere professus est: an perpetuus maioratus inducatur, & Didaci Simancae opinio probata, ibidem, num. 23. & seq. -  In maioratu relicto familiae, omnes de familia succedere debent gradatim, perpetuo, ac per fideicommissum, non per vulgarem substitutionem, ibid. num. 28. & 29. -  Maioratum instituens, si certum succedendi ordinem non designauerit, sed consanguineos, aut coniunctos suos vocauerit, aut se facere maioratum ex bonis suis, in fauorem suorum consanguineorum, aut coniunctorum profiteatur, maioratum perpetuum instituere videtur, ibid. num. 30. 31. & 32. -  De maioratus institutionis forma si dubitetur, ita vt non appareat, an institutor perpetuum maioratum efficere voluerit, an vero ad certas personas, vel ad certos gradus successionem restrinxerit, vt in maioratu, de cuius origine & institutione non apparet per scripturam, sed per immemorialis praescriptionis probationem: an maioratus perpetuus iudicari debeat, & qualiter in lib. 2. dict. cap. 22. numero 33. vsque ad numero 39. -  De natura maioratus cuiuslibet est, quod debeat esse perpetuus, quando aliud non apparet, nec repugnat, ibid num. 37. -  Maioratus institutor, si vocato filio, vel alio consanguineo transuersali, aut etiam extraneo, dixit se instituere maioratum ex bonis suis, siue omnia bona sua, vel aliquam partem eorum, proprio testamento, vel donatione in aliquem detulerit, ita quod ea obtinear, & habeat, titulo, & iure maioratus, etiamsi alias conditiones, aut substitutiones non adiecerit, maioratum perpetuum instituisse videtur, ibidem, numero 39. -  Ita vt masculi omnes, & foeminae descendentes, & etiam transuersales in infinitum admittantur, seruata tamen sexus, & gradus praerogatiua, ibid. num. 40. -  Nec obstare debeat in contrarium Gregorij Lopez sententia, quae in proposito noue expenditur per authorem, & taxatur, ibidem, numero 41. -  Nec etiam fieri differentia, an maioratus, vel vinculi mentio fiat, vt latius explicatur, ibidem n. 42. & seq. -  Maioratus & vinculum, de consuetudine, & communi vsu loquendi, idem significant, & leges loquentes de maioratu, pariter procedunt in vinculo, ibid. num. 43. -  Maioratum, aut vinculum, si testator efficere voluisset, credendum non est, quod id non exprimeret, aut saltem aliquo modo, eius verbi mentionem non faceret, libro 2. dict. cap. 22. num. 50. & vide num. sequentib. vbi Azebedij, Peraltae, & Molinae resolutiones expenduntur. -  Maioratum instituens, si ad eius successionem filium suum primogenitum, & descendentes eius vocauit, nec alias vocationes aliorum filiorum, nec descendentium adiecit; vel maioratum in persona talis filij, ac eius descendentium instituit, siue reliquit talia bona tali filio, & descendentibus eius, vt illa iure maioratus possideant, vel inter filios, & descendentes eorum maiorartum instituit cum vniuscuiusque filij, & descendentium speciali vocatione, transuersales tamen, vel alios nominatim non vocauit, nec descendentes eorum: an perpetuus maioratus institutus videatur in infinitum, an vero extingui debeat in vltimo descendenti vocato, lib. 2. cap. 22. num. 57. & seq. -  Maioratus conditor, si dixerit, quod in eo succedant filij Masculi, & masculi descendentes ex eis per lineam masculinam, ita quod non veniat ad foeminas, an deficientibus masculis, foeminae succedere possint, lib. 2. d. cap. 22. numero 61. -  Maioratus institutor, qui ad successionem descendentes tantum vocauit, praesumitur etiam, quod & collaterales vocaret, & perpetuitati maioratus consuleret, si cogitaret descendentium lineam extinguendam fore, ibidem, numero 68. -  Maioratus institutor, si factis aliquorum filiorum, & descendentium ab eis specialibus vocationibus, ad collateralium vocationes non descenderit, dixerit tamen, se facere dispositionem suam fauore generis, & familiae, & ad conseruationem illius, velut bona perpetuo in familia, aut in agnatione sua conseruentur, vel alia similia verba adiecerit, tunc indubitanter videtur maioricarus perpetuus institutus, etiam inter omnes transuersales in infinitum, lib. 2. d.c. 22. num. 77. -  Maioratus institutor, si factis antea specialibus aliquibus vocationibus, prohibeat bona alienari ratione expressa, vt perpetuo conseruentur in agnatione, aut in familia sua, maioratum perpetuum instituere videtur, ibidem, numero 81. -  Maioratus institutor, si post factas speciales aliquas vocationes, generalem clausulam subiiciat in fine dispositionis, qua significet, se velle familiae suae, aut generi consulere, perpetuum maioratum instituere videtur, lib. 2. dict. cap. 22. num. 86. -  Maioratus institutor, si verba proferat, quae perpetuam successionis causam denotent aperte, vt in perpetuum, semper, omni tempore, in infinitum, & alia similia; perpetuum maioratum instituere videtur, ibid. num. 89. -  Quia dictio semper, apposita in dispositione, significat tractum temporis, & omni casu, & tempore. ibid. num. 90. -  Et similiter dictio in perpetuum, habet tractum successiuum in futurum, & denotat tempus in secula seculorum, ibid. num. 91. -  Et idem dicendum est, quoties factis specialibus vocationibus, per modum rationis, aut causae finalis dixerit, quia nolo, quod bona mea exeant de domo mea, aut de nomine meo, ibid. num. 92. -  Maioratus institutor, cum eius mentis fuit in insticutione, vt bona sua, in sua familia semper conseruari vellet licet descendentes tantum vocauerit, & non collaterales, negari non potest, quin in genere saltem, si non in indiuiduo de collateralibus cogitauerit, quia alias bona non conseruarentur perpetuo in sua familia, lib. 2. dict. cap. 22 num. 94. -  Maioratus institutor, si in initio dispositionis, generale aliquod verbum, siue generalem clausulam adiiciat, qua perpetuum maioratum instituere velle, aut perpetuo consulere conseruationi suae familiae videatur, postea vero speciales aliquas vocationes faciat, vel ad certas & limitatas personas dispositionem luam restringat, nihilominus perpetuum maioratum fecisse videbitur, lib. 2. d. c 22. n. 97. -  Maioratum in vnum ex filiis, aut filiabus instituendi facultas, si alicui concedatur per testatorem, an filio Masculo praetermisso, in filia foemina maioratus institui valeat; an vero ordo literae praecise obseruandus sit, libro 2. cap. 26. a principio, & latissime per totum caput. -  In maioratibus, inter filios & filias, & inter Masculos & foeminas, ordinata datur institutoris affectio, quia per masculos familia, & agnatio illius conseruatur, & non per foeminas: vt pote, cum illarum successio, agnationis conseruationi repugnet, lib. 2. c. 26. n. 8. Maioratum instituentis nomen & memoria, melius conseruatur per Masculum, quam per faeminam, ibid. num. 10. -  Masculi enim, honorem, splendorem, & dignitatem familiarum tuentur, & conseruant, iniurias propulsant, atque illatas vendicant, ibid. num. 11. -  Maioratus institutor, si sit nobilis, fama & nomine clarus, credendum est, quod desiderauerit familiae suae fauere, eamque propagare, & conseruare, libro secundo, cap. 26. num. 12. -  Maioratuum finis, & natura genuina est vt per eorum institutionem, agnationis & familiae conseruatio fiat in futurum, ibid. num. 14. -  In maioratibus, fideicommissis, & vltimis voluntatibus, sicut praecedentia declarant sequentia; sic e conuerso dubia defuncti voluntas, quae praecessit, coniecturatur, & declaratur ex subsequenti, quae clara & aperta sit, ibid. num. 15. & seq. -  Maioratus testator, qui in ordine succedendi ad maioratum, aut in vocatione speciali, quam ipse fecit, praetulit filium Masculum filiis faeminis, credendum est, quod etiam voluerit, vt his, cui electionem commisit etiam libere, eundem ordinem seruare teneatur, & masculos praeferre debeat foeminis, quas ipse in desectum masculorum vocauit, lib. 2. dict cap. 26. num. 18. & vide num. seqq. vbi ratio redditur. -  Ad faciendum maioratum in vnum ex filiis, aut filiabus, quem quis degerit, si alicui concedatur licentia per Regem, stante masculo, in faemina maioratus non potest fieri, ibid. num. 35. -  Etiamsi in licentia adiiciatur, quod maioratus fiat in filio, aut filia, quem pater voluerit: quoniam talia verba debent intelligi secundum ordinem a iure praescriptum; idque ex sententia quorundam contra vero ex sententia Molinae, ibid. num. 36. & vide numer. 65. & sequentib. vbi latius agitur de sententia Molinae. -  Maioratus Hispaniae, ad exemplum & similitudinem successionis regni debent regulari, lib. 2. cap. 26 num. 42. -  Maritus & vxor, qui simul in eadem charta, aut scripta testantur, & ibidem maioratum instituunt, aut faciunt meliorationem; & vtrum superstes pro sua parte dispositionem reuocare possit, vide plene, lib. 2. capite 18. per totum, & supra verbo, maioratus, & infra, verbo, testamentum. -  Ex matrimonio putatiuo nati filij, vtrum in fideicommissis, & maioratibus succedant, lib. 2. cap. 11. per totum. -  Matrimonium putatiuum, simpliciter & absolute loquendo, licet non sit verum matrimonium, nec etiam legitimum, sed inualidum propter impedimentum, tamen quoad effectum legitimitatis filiorum, & successionis eorum, & matrimonium legitimitatem producere possit, habilitatur, & legitimum, & validum efficitur, libro 2. dicto capite 11. num. 24. -  Inter matrimonium verum, & putatiuum cum sint multae differentiae, si enuntiatur matrimonium simpliciter, non sufficit figura matrimonij, quia non semper eundem effectum operantur, secus si matrimonium enuntiatur ad vnum effectum, qui ex, vnoque pariformiter resultat, tunc enim matrimonij figura sufficit, ibid num. 33. -  Matrimonio vero concessa priuilegia, aliquando non competere matrimonio putatiuo, ibidem, num. 34. & num. 40. in fine. -  Nihilominus tamen, inter matrimonium verum, & putatiuum aequiparatio admittitur, vbi comparantur respectu vnius effectus, qui ex vtroque pariformiter resultat, ibidem, numero 35 -  Et aliquando etiam, priuilegia concessa matrimonio vero, & matrimonio putatiuo competunt: mulierque in matrimonio putatiuo habere solet priuilegia doti concessa, ibidem, num. 36. & seq. -  In matrimonio putatiuo, locum habere communicationem lucrorum, remissiue, ibidem numero 40. -  Marcum Antonium Peregrinum, de materia c. 4. huius libri, & repetitione inducenda, siue non, plena manu scripsisse, & omnino legendum esse, lib. dicto capite 4. numero 167. -  Marci Antonij Peregrini, distinctio probatur, ibid. num. 168. -  Marcum Antonium Peregrinum, Tiberium Decianum, & Hyppol. Rimin. latissime egisse de materia, cap. 12. huius libri, libro 2. d.c. 12. num. 5. -  Marcum Antonium Peregrinum. & Angelum Matheacium, omnino contrarios existere in explicatione quaestionis agitatae per authorem, cap. 2. huius libri, lib. 2. dicto capite 2. num. 8. -  Mercatoris pecuniam, in materia lucri cessantis, & damni emergentis, maiorem conseri habere aestimationem, quam alterius, sicuti & triticum semini destinatum, libro 2. capite 1. num. 32. -  Mercatoris pecuniam negotiationi exposita, vel alterius emptioni frugiferae rei destinatae, pluris valet, quam altera tanta aliorum, & etiam ipsius, illi non ita exposita, ibidem, num. 33. -  Meliorandi aliquem ex filiis facultas, si concedatur alicui, & is meliorare, siue nominare aliquem ex filiis ad meliorationem noluerit; omnes filij ad meliorationem aequaliter admittentur, libro secundo, cap. 6. num. 55. -  Melioratio tertij & quinti est legatum, aut saltem praelegatum, & quota pars bonorum, non haereditatis, ibidem, num. 62. -  Meliorare, aut non meliorare, si in voluntate vxoris, vel commissarij, ita libere positum sit, vt nihil disponere, aut exprimere testator voluerit, sed duntaxat dixerit, quod si velit vxor, vel commissarius. -  Melioret, aut meliorare possit vnum, ex filiis testatoris ipsius, aut ex tertia bonorum substantia, si velit in aliquem ex filiis primogenium instituat, vtrum dispositio valeat, libro secundo, capite 6. num. 63. & vide d. capite 6. vbi in materia meliorationis alia dicuntur. -  Quod meliorat vnum, ex filiis, quem vxor, vel commissarius elegerit, si pater dicat, dispositio valet, vt latius explicatur, lib. 2. dict. cap. 6. num. 53. -  Si meliorauit vnum, ex filiis pater, non designata melioratione, neque quotitatiue, neque quantitatiue, sed eo duntaxat dicto, quod meliorabat vnum, ex filiis, arbitrio, vel ad arbitrium Sei, vel in eo, quod si ius fuisset arbitratus, valebit melioratio, tamen prius debet fieri executio, & declaratio quantitatis, quam melioratio peti valeat per melioratum, lib. 2. cap. 6. n. 54. -  Melioratio pater si dicat, concedo facultatem, vel do potestatem vxori meae, vel alicui alteri, meliorandi vnum vel duos ex filiis, vel nepotibus, vtrum melioratio valeat, ibidem, num. 56. & sequent. vbi plene explicatur praefatum dubium. -  Melioratio in totum, vtrum corruere debeat, si in grauaminibus, substitutionibus, aut vocationibus, seruata non fuerit forma, quae in. l. 27. Tauri. statuitur, an vero reducenda sit ad ordinem & formam in ea lege praescriptam, lib. 2. capite 7. ex num. primo, cum sequentibus. -  In melioratione tertij descendentes primo substituendi sunt, & his deficientibus ascendentes, & statim transuersales, ita quod dum adfuerint descendentes, & ascendentes, siue Masculi, siue foeminae, transuersales non admittantur, nec possint vocari, & dum adsunt transuersales, similiter extranei, nec admitti, nec vocari possint, lib. 2. capite 7. num. 4. -  Meliorans in tertio, vocando aut substituendo vnum ex descendentibus, non potest alios ex descendentibus dimittere, & transitum facere ad collaterales, aut extraneos, sed antequam ad collaterales deueniat, debet prius omnes descendentes substituere, nec sufficit vnicum tantum descendentem substituisse, ibidem, numero 6. -  Meliorans in tertio bonorum suorum aliquem filium, aut descendentem alium, siue in testamento, siue in contractu inter viuos, si iure perpetui vinculi, aut maioratus, meliorationem possideri voluerit, & in substitutionibus submissionibus, aut vocationibus. l. 27. Tauri, ordinem non seruauerit, sed alterauerit illum, dispositio non vitiabitur, imo potius valebit, vocationes tamen ad ordinem, & formam eius legis reduci debebunt, ita vt in perpetuum valitura sit melioratio, ordine tamen a lege praescripto succedendum erit, lib. 2. cap. 7. num. 14. & seq. -  Meliorationem tertij, si testator iure perpetui vinculi, aut maioratus possideri voluerit, tametsi in vocationibus ordinem legis praeuerrerit censendus est voluisse facere omnes substitutiones ad ipsam perpetuitatem inducendas necessarias, & sine quibus bona ipsa perpetuo, iure maioratus conseruari non possunt, etsi alter non expresserit: & in definitis vocationibus, vtiliter & iuxta formam legis factis, successio ad eos deuenire debet, qui ex lege vocantur, & sine quibus maioratus perpetuo conseruari non potest, libro 2. dict. cap. 7. num. 17. -  Idque ex praesumpta, & coniecturata mente testatoris ipsius, qui credendus non est voluisse facere inutilem dispositionem, imo illam sustineri eo modo, quo possit, & perpetuitatem inducat, ibid. num. 18. -  Meliorationem tertij bonorum suorum, si iure maioratus possideri non expressit, nec voluit testator, sed tantum restitutionis grauamen apposuit, aut inter aliquas personas substitutiones fecit, quoad eas tantum, in quibus. d. l. 27. Tauri, ordo fuit omissus, vitiabitur dispositio, & rata manebit quoad reliquas, quae secundum ordinem vocatae: fuerunt, ita vt in vltimo, quia testatore vtiliter, & secundum formam legis nominatus est, bona maneant libera, & diuisibilia, & ab onere restitutionis immunia, libro 2. dicto capite 7. numero 25. -  Meliorari in tertio bonorum, vtrum filius vnicus, quem pater habet, possit sic vt melioratio valida sit quoad effectum, vt in ea parte possit filius grauari, lib. 2. cap. 13. num. 1. & seqq. vbi late disseritur dubium praedictum, & communis sententia scriptorum huius regni, ab impugnationibus Parladorij noue defenditur. -  Melioratio nihil aliud est, quam praelegatum, libro secundo, dicto capite decimotertio, numero 12. -  Melioratio tertij, quota bonorum dicitur, lib. 2. d.c. 13. n. 31. -  Melioratio si fiat filio, quem pater vnicum habet, & postea nascantur alij filij, vel nepotes viuo patre, an talis melioratio conualescat, quae ex tertia bonorum portione facta est, lib. 2. dict. cap. 13. ex numer 36. cum sequentibus, vbi dubium hoc late, & melius quam hactenus disputatur, & numer. 43. resolutio traditur. -  Melioratio tertij vinculata, an valeat, si quando pater eam fecit, plures filios habebat, aut nepotes ex filiis, tempore autem mortis, vnicus tantum filius supersit, lib. 2. dict. cap. 13. numero 37. & vide num. 37. vbi traditur resolutio. -  Meliorationem tertij & quinti bonorum suorum si pater faciat, & vocationes ad descendentes filiis primo nominatis restrinxerit, siue filios rantum, vel aliquos eorum, & descendentes ab eis nominauerit, & bona alienari perpetuo prohibuerit, aut alia verba adiecerit, quae perpetuitatem denotare videantur, vinculi tamen, aut maioratus verbum non expresserit, perpetuus maioratus non erit, sed in vltimo deicendenti vocato, bona ipsa libera, & alienabilia remanent, lib. 2. cap. 22. num. 44. vbi id ab authore latius, & melius quam antea erat, explicatur. -  In melioratione tertij, ex vi decisionis. l. 27. Tauri, non teneri parentes vocate ad meliorationem consanguineos transuersales, nec posse ipsos ius aliquod ex dispositione illius legis praetendere, nisi expresse vocentur per testatorem, lib. 2. c. 22. num. 54. -  Minori restitutionem competere aduersus decisionem. l. bene a Zenone. C. de quadriennij praescriptione ex sententia communi, quae ab authore probatur, lib. 2. cap. 5. num. 14. -  Minor contra decisionem. d.l. bene a Zenone, restituitur ad rem ipsam, etiam post quadriennium, ex sententia Glossae, & quorundam, ibidem, num. 20. -  Ex sententia vero aliorum, ad pretium tantum, etiam post quadriennium, & non ad rem ipsam, quod ab authore magis probatur, ibidem num. 21. & seq. -  Minoris rem, si fiscus, vel princeps vendit, non tanquam alienam, sed tanquam propriam, emptor est securus, & tunc vbi Maior habet regressum in quadriennium, ad pretium, habet etiam similiter minor post quadriennium, ad pretium, non ad rem, ibidem, numero 22. -  Moram duobus modis committi, ex re, aut ex persona, & ibidem, quando dicatur ex re, vel ex persona, lib. 2. cap. 1. num. 60. -  Moram committi ex vnica interpellatione, etiam extraiudiciali, ibid. num. 61. -  Moram committi, non solam per interpellationem expressam hominis, sed etiam per tacitam interpellationem extraiudicialem, quae sit per dici appositionem, quoniam tunc dicimus diem pro homine interpellare, idque ex communi, & recepta sententia, ibidem, numero 62. -  Cui vere repugnant nonnulla, quae ab authore adnotantur, ibid. n. 63. -  Vnde licet in iudicando, & consulendo a communi recedendum non sit, tamen in puncto iuris, forsam verior erit Camillij Plautij distinctio, an dies adiecta sit ex actioni, an solutione pecuniae, vt ibidem adnotatur, numero 64. -  Mulier tres species bonorum habere dicitur: scilicet dotalia, extra dotem, & paraphernalia, lib. 2. cap. 23. num. 30. -  Mulier eo ipso, quod paraphernalia, aut instrumenta eorum tradidit marito, vel in domum eius intulit, eidem videtur committere custodiam, & administrationem illorum, & dare mandatum ad exigendum, ibid. num. 32. -  Mutatio voluntatis praesumi non debet, maxime in continenti, vel in eadem dispositione, lib. 2. cap. 4. num. 18. quod intellige, vt declaratur, ibid. num. 114. -  N -  NAturalis filius, saltem ex legibus huius regni, comprehendi non debet sub dispositione. l. fratres. C. de inofficioso testamento, lib. 2. cap. 19 num. 56. -  Nepotis & patrui causam, quoad inducendum, vel. impediendum effectum repraesentationis in fideicommissis, & maioratibus, inter antiquos iuris scriptores ingentem fuisse, ancipitem, & fere inextricabilem, lib. 2. cap. 20. num. 1. -  Nepotis tamen causam, aduersus patruum fere apud omnes nationes & gentes, quoad maioratus successionem potiorem fuisse, ibidem, num. 2. vbi quamplures authores recensentur in vnum qui de praefata altercatione, longa & diffusa manu tractarunt. -  Nepotis & patrui controuersiam quoad successionem maioratus, sublatam ex decisione quarundam legum huius regni, maxime ex verbis. l. 40. Tauri, ibid. num. 3. -  Nepos in materia repraesentationis dicere potest se primogenitum, sicut poterat, & posset dicere pater eius, si viueret, eo quia portio paterni corporis transfussa fuit in procreationem filij, quae portio licet conuersa in nouum hominem, propter nouam & diuersam animam, tamen negari non potest, quin remanserit vera caro, & corpus patris, libro 2. dict. cap. 20. num. 19. -  Nominandi aliquem ad emphyteusim potestatem habens, si per verba enunciatiua nominationis grauauit eum, eo ipso inducitur dispositio & nominatio, lib. 2. cap. 26. num. 82. -  O -  ORdo datus inter primo nominatos seruari debet inter reliquos substitutos, lib. 2. cap. 4. num. 14. quod intellige, vt declaratur ibi, ex num. 101. cum seq. -  Ordo vocationum & substitutionum, qui in. l. 27. Tauri, quoad meliorationem tertij praescribitur; praecissus est & substantialis & ad vnguem obseruari debet, sic vt nullo modo praeuerti possit, nec alterari, lib. 2. capite 7. num. 2. -  Ex ordine scripturae praesumptio resultans, in maioratibus quod maximi momenti sit, lib. 2. cap. 26. num. 7. -  Opinio communis omnino amplectenda est, lib. 2. cap. 13. n. 33. -  Maxime, si melioribus & fortioribus rationibus sit comprobata, ibid. num. 34. -  Opinio magis amplectenda est, quae plures conciliat, quam altera ex opinionibus conciliatis; maxime in casu dubio, libro secundo, capite 23. num. 15. -  P -  PAtrentes, qui filio furioso, vel mentecapto exemplariter substituunt, deficientibus liberis mentecapti, tenentur illi substituere alios fratres eiusdem, possunt tamen vnum, vel certos, vel omnes substituere, lib. 2. cap. 7. num. 10. -  Patrem & filium eandem personam esse, & non viderideficere patrem, cum superest filius ex illo, idque non modo secundum fictionem, sed nec etiam iuxta naturam, lib. 2. capite 20. num. 17. -  Pater si primogenitus erat, aut primus in successione, filius etiam iudicari debet primus, aut primogenitus in eadem successione, lib. 2. cap. 20 num. 18. -  Pactum reciprocum inter coniuges de succedendo, an valeat tam de iure communi, quam de iure regio, lib. 2. capite 18. num. 15. vbi nonnulla considerauit author, ad quae nullus antea respexit. -  Pacto & conuentione contrahentium effici potest, ne sit locus beneficio authent. hoc nisi debitor C. de solutionibus, hoc est, vt debitor quantitatis, etsi careat pecuniis, non audiatur volens dare aliquid de bonis suis immobilibus in solutum creditori, quamuis alias pacto cessante possit ex illo textu, libro 2. capite 24. num. 9. vbi num. 10. id extenditur, vt multo magis effici possit voluntate, & dispositione testatoris in haeredem colata, & ratio redditur, ibid. n. 11. -  Pactum de retrouendendo est in se licitum de iure ciuili, canonico, diuino, & in foro conscientiae, seu animae iudicio, & antequam res redimatur, emptor licite fructus lucratur, lib. 2. c. 25 num. 5. -  Et de iure huius regni non improbatur, ibidem, num. 6. -  Nisi concurrant cum eo aliae coniecturae, ex quibus contractus simulatus, & in fraudem vsurarum factus praesumi possit: quia tunc mutat primauam eius naturam, & praesumptionem foenoris inducit, ibid n. 7. -  Nec interest, quod pactum collatum sit in voluntatem venditoris, vel emptoris, vbi nullae coniecturae sunt fraudis, doli, vel vsurarum, ibid. n. 8. -  Pactum de retrouendendo, adeo licitum esse in se, vt valeat, etiamsi ita conceptum sit, vt non nisi post certum tempus liceat redimere, & sic restricta & limitata potestate recuperandi: & etiam in contractu pignoris, dummodo restrictio facultatis luendi non excedat triginta annos, ibid. n. 9 & 20. -  Pacti de retrouendendo nominationem, apud omnes iuris interpretes probatissimam esse, & receptissimam, & seruari posse, cum valide contractui venditionis accedere possit pactum huiusmodi, & nihil repugnet, lib. 2. dict. c. 25. num. 29. -  Tamen nullam legem esse ciuilem, aut canonicam, de tali pacto loquentem, vt non male contendunt Cagnol. & Corasius, nec dissentiunt alij authores, ibid. numero 30. & vide num. seq. vsque ad num. 37. vbi id probatur aperte. -  Inter pactum de retrouendendo, & de restituendo rem pro eodem pretio, de quo agit text. in. l. 2. C. de pact. interemptorem, & in. c ad nostram. de emp. & vendit. eam praecipuam differentiam esse ex sentencia multorum, quod pactum de retrouendendo nudum continet factum ita quod emptor non cogitur praecise recrouendere, sed liberatur soluendo interesse, pactum vero de restituendo rem, praecise ad restituendum obligat, si facultas est, libro secundo, dict. capite 25. numero 37. -  Sed haec differentia authori non placet, nec etiam hodie posset probari post decisionem. l. 42. titulo. 5. partita. 5. vt nouiter & vere adnotauit author, ibidem n. 38. -  Pactum de retrouendendo cum pretij rei emptae modicitate, an faciat contractum simulatum censeri, & factum in fraudem vsurarum; hoc est contractum fuisse pignoris, aut mutui: an vero tria simul concurrere debeant, pactum de retro vendendo, modicitas pretij, & quod emptor solitus sit foenerari, lib. 2. dict. cap. 25. vbi latissime ex numer. 41. vsque ad numero 84. -  Paraphernalium bonorum dominium, regulariter non transfertur in maritum, lib. 2. cap. 23. num. 31. -  Pauli Leonij praecipuam rationem contra diffinitionem communem vulgaris substitutionis cessare, nouiter animaduersum ab authore, lib. 2. cap. 10. num. 17. -  Pauli Leonij locus, pro resolutione authoris adducitur, lib. 2. cap. 21. n. 17. -  D. Petrum de Barbosa magistraliter, & docte loquutum in materia lucri cessantis, & damni emergentis, & aliorum resolutiones percepisse distincte, libro 2. cap. 1. num. 8. -  D. Petri de Barbosa resolutiones in proposito, cap. 17. huius libr. qualiter intelligi debeant ex sententia authoris, lib. 2. dicto capite 17. num. 37. -  P. Petrum de Aragon, late, & erudite quidem, atque ingeniose egisse de materia lucri cessantis, & damni emergentis, libro 2. capite 1. num. 11. -  Petrum de Peralta, recte improbarum a Mieres, lib. 2. cap. 4. num. 146. -  Petri de Peralta sententia, pro resolutione authoris adducitur, libro 2. capite 6. num. 61. & 62. -  Petri Surdi decisio. 30. pro resolutione authoris nouiter ponderata, & ab eo explicata, vt in specie proposita, ibi, iuramentum non fuisse necessarium, concludenti ratione probauerit, lib. 2. cap. 24. num. 16. -  Pelaez a Mieres, notatus per authorem, quod expendat leges nonnullas, quae vere, nec Abbatis, nec Annaniae sententiam possunt probare, & confuse inducuntur, lib. 2. cap. 4. num. 19. -  Pelaez a Mieres, deceptum in allegatione. l. Iulius Paulus. 80. ff. de condit. & demonstrat. & illum textum (vt cunque sit) probare contrarium eius, ad quod expenditur; noue & vere adnotatum per authorem, lib. 2. cap. 4 numero 11. -  Pelaez a Mieres adnotatio quaedam, probata per authorem, atque ex his, quae scribit Menochius, remissiue confirmata, libro 2. capite 4. num. 130. -  Pelaez a Mieres, latissime scripsisse materiam, capit. 4. huius libri, & omnino legendum esse, libro secundo, capite quarto, numero 158. -  Pelaez a Mieres, recte se habuisse in resolutione contrarietatis Abbatis, & Annaniae, quanuis in allegatione iurium, & authorum, confuse versatus sit, lib. 2. dicto cap. 4. numero 161. -  Pelaez a Mieres, in materia, cap. 18. huius libri, latius loquumtum, quam Molinam, & trium casuum distinctione, nonnulla adnotasse, ad quae alij antea non sic animaduertebant. lib. 2. d. cap. 18. num. 5. -  Perpetuum dicitur saepe in iure, quod durat interim, dum aliqui viuunt, lib. 2. capite 22. num. 62. -  Pecuniarum certa quantitas cum legatur, veluti centum, aut quinquaginta, & iubet testator legatum in pecuniis solui, veluti si dixerit, lego Titio centum, quae in pecuniis illi praestari volo, aut lego Titio centum in pecuniis, vtrum haeres praecise teneatur legatum in pecuniis soluere, etiamsi pecunia in haereditate non sit, lib. 2. cap. 24. ex numero 4 vsque ad numerum 17. vbi Simonis de Praetis distinctio, & resolutio nouiter ab authore improbatur, & contraria sententia defenditur. -  Pecuniarum legatariis, vtrum haeres cum beneficio legis, & inuentarij, in pecunia satisfacere teneatur, cum legatum quantitatis simpliciter factum fuit, nec plus adiecit testator, lib. 2. d. cap. 24. ex num. 17. cum multis sequentibus. -  Piae causae fauendum, multáque in iure in fauorem piae causae introducta, lib. 2. cap. 5. num. 31. & vide num. 44. -  Pia causa quae dicatur, cum multis exemplis, remissiue, ibidem, num. 32. -  Pluralis locutio, licet soleat in vnico filio verificari, hoc tamen procedit ex voluntate testatoris, & vbi subiecta materia non suadet, appellationem liberorum ad plures esse referendam, lib. 2. cap. 13. num. 23. -  Politi rationi cuidam contra Bartolum, nouiter & vere satisfactum, libro 2. cap. 14. numero 8. -  Positi in conditione, an & quando censeantur vocati, lib. 2. cap. 12. per totum. -  Positus in conditione, an censeatur electus aut nominatus ab eo, qui nominare poterat, lib. 2. cap. 26. num. 83. -  Promittens se obligaturum ad decem intra certam diem, die adueniente, statim conueniri potest, ac si de praesenti se obligasset, quia inutilis circuitus est vitandus, ídque ex sententia Ioannis Andreae, de qua late, lib. 2. cap. 3. ex num. 1. -  Promittens vendere certo pretio, dici non potest, quod iam vendiderit, & promissio de vendendo, longe ab ipsa venditione differt, lib. 2. cap. 3. num. 19. & vide num. 20. vbi inter hunc casum, & Ioannis Andreae casum superiorem, ratio quaedam a Rolando tradita approbatur. -  Promittens vendere foeudum, vel rem emphyteuticam, non cadit a iure suo, licet caderet, si irrequisito domino alienaret, ibidem, num. 21. -  Prouisio facta a testatore per viam dispositionis in vno casu, comprehendit alium omissum, omnino similem, & eundem effectum habentem, ídque ex verisimili disponentis voluntate, lib. 2. cap. 11. num. 22. -  Proximitatem in successione maioratus, respectu vltimi possessoris considerandam esse, ex veriori, & recepta magis sententia, lib. 2. cap. 20. num. 24. -  Pronuntiari, atque effari aliquid, trifariam posse, dispositiue, assertiue, & enuntiatiue, lib. 2. cap. 26 num. 72. -  Protocolum quid sit, & vnde originem habuerit, libro 2. capite. 16. num. 40. -  Protocolum in iudicium productum, vtrum paratam executionem habeat, remissiue, ibidem num. 41. -  Protocolum, vt sit legitimum & solenne, atque vt ex illo instrumentum authenticum sumi possit, quae debeat continere, ibidem numero 42. -  Protocolum seu registrum, vt fidem faciat, & solenne sit, atque vt ex illo authenticum instrumentum sumi possit, continere debere omnes solennitates in instrumento publico requisitas, ibid. num. 43. -  Et apud nos hodie, qualiter confici debeat, expressum esse in. l. 13. tit. 25. li. 4. nouae collectionis Regiae, ibid. num. 44. -  Ex protocolo, seu registro vitioso in instrumentum desumptum, nullum esse, tanquam extractum & productum a radice infecta & vitiosa, ibid. num. 45. -  Protocolum cancelatum, seu vitiatum in partibus substantialibus, an fidem faciat, remissiue, ibid num. 46. -  Protocolum seu registrum penes tabelionem seruari, nimis necessarium esse, ob rationem assignatam dicto capite 16. numero 47. & 48. -  Priuilegium tacitae hypothecae, competere doti putatiuae, lib. 2. cap. 11. num. 37. -  Priuilegium. leg. in rebus. 30. C. de iure dotium, in dote putatiua locum habere, ibid. num. 38. -  Principium constitutionis, si generale sit, quanuis postea subdantur aliqua verba, quae certas, & limitatas personas respicere videantur omnino, constitutio interpretanda est, vt generalis sit, & generaliter comprehendentur omnes secundum naturam principij, lib. 2. cap. 22. num. 99. -  Primogeniorum clausulae in Hispania, sunt interpretandae iuxta consuetudinem, quae est in Hispania in successione primogeniorum, & sic, vt Masculus praeferatur foeminae, & primogenitus caeteris fratribus secundo genitis, lib. 2. cap. 26. num. 39. -  Praecedentia declarant siue determinant sequentia, & e contra, libro 2. capite 4. numero 10, -  Praecedentia in sequentibus, nunquam debent censeri repetita, quoties agitur de repetenda qualitate aduersus dispositionem iuris communis, lib. 2. cap. 4. num. 37. -  Praescriptio quadragenaria, quare necessaria sit aduersus Ecclesias, earúmque res, siue praescriptio procedat a priuato, siue ab altera Ecclesia, Ecclesiis autem contra alios, cur decem, aut viginti annorum praescriptio sufficiat, nec obstet illis ratio tituli, ff. quod quisque iuris, libr. 2. capite 5. numero 63. & sequent. -  Praefatio legis, causam finalem dispositionis ostendit, & mentem condentis declarat, lib. 2. cap. 6. num. 60. & cap. 20. num. 98. -  Praelegatum vnico haeredi fieri non potest, lib. 2. cap. 13. num. 13. -  In pretio emptionis & venditionis negari non posse, quin contrahentibus liceat se circumuenire, sic enim expressum est in iure, libro 2. capite 8. num. 12. -  Dubium tamen maximum esse in explicatione. l. in causae. 17. §. idem Pomponius, ff. de minoribus, sic dicentis: idcirco scribentes in multis locis, diuersimode interpretari legem illam, ibidem, num. 13. -  Magis tamen communiter probari, naturaliter licere contrahentibus se circumuenire in pretio, non quod natura ipsa rerum hoc permittat, sed natura, id est naturales regulae contractus emptionis & venditionis sic permittant, & patiantur, ibidem, numero 14. -  Quod libenter admittit Author, nec aliam pati interpretationem verba, d. §. idem Pomponius, firmiter credit, exactius tamen necessarium fore hoc explicare, vt ibidem explicatur, num. 15. & Caroli Molinei traditiones in proposito recensentur. -  Q -  QValitas masculinitatis in testamentis, fideicommissis, & primogeniis, an, & quando requisita censeatur, vel repetita, lib. 2. cap. 4. per totum, vbi latissime. -  Qualitas masculinitatis in vno gradu, vel substitutione, aut parte testamenti adiecta, vtrum in alteris repetita esse, censeri debeat, lib. 2. dict. cap. 4. ex num. 7. cum infinitis seq. -  Qualitates, & circunstantias casuum occurrentium considerandas esse in materia repetitae, vel non repetitae qualitatis praecedentis, nec certam regulam dari posse, ibidem, num. 47. -  Qualitatem masculinitatis, legitimitatis, aut aliam similem, positam in prima dispositione, repetitam censeri in secunda, & vlterioribus, quando adest praesumpta, & coniecturata mens ac voluntas testatoris, ibidem, num. 136. -  Et quando militat eadem ratio, ibidem, numero 137. -  Quod quisquis iuris in alium statuerit, ipse eodem iure vtatur: edictum, aut communis doctrina, qualiter procedere debeat, lib. 2. cap. 5. numero 45. & 46. & numero 62. & 64. -  Quota bonorum haeredi extraneo praelegata, vtrum solui debeat in pecunia, an in ipsis rebus haereditariis, & de contrarietate Telli Ferdinandez, & Ant. Gomez, remissiue, lib. 2. cap. 24. num. 49. -  R -  RAtio subintellecta, pro expressa habetur, quae vnica imaginari potest in testamento, lib. 2. cap. 4. num. 89. -  Ratio agnationis conseruandae, quando considerata censeri debear, tam in fideicommissis, quam in maioratibus, lib. 2. cap. 4. vbi latissime. -  Ratio generalis, aut verbum, quod perpetuitatem praeseferre videtur, ex appositione personarum supra nominatarum restringi debet, quando non militat ratio, quae contrarium suadeat, lib. 2. cap. 22. num. 49. -  Repetitio qualitatis praecedentis ob praesumptam testatoris voluntatem fieri debet, quae alias non fieret, libro 2. capite 4. numero 17. -  Repetitionis inducendae, vel non inducendae dispurationem totam, coniecturalem esse, & praesumptam, lib. 2. cap. 4. num. 51. -  Sic, vt coniecturae in ea materia fallacissimae esse possint, cum non solum diuersi in varias, & diuersas trahantur sententias, sed etiam iidem sibi non constent, ibidem numero 52. -  Idcirco cautissime agendum est, vt plura attendantur, quae in interpretanda defuncti voluntate, prae oculis haberi debent, ne facile decipiamur, vt ibidem admonet Author, ex numer. 53. vsque ad num. 65. -  Repetitionem, aut restrictionem masculinitatis, legitimitatis, aut aliarum qualitatum praecedentium, totam pendere a voluntate testatoris ibid num. 68 -  Idcirco cum expressa, aut clara, siue etiam praesumpra fuerit voluntas testatoris, qualitates praecedentes repetere volentis, aut restringere, foeminas proximiores propter masculos remotiores excludere, vel non excludere, illa omnino, & praecise obseruanda est, ibidem, num. 69. -  Repetitio qualitatum, vel conditionum fit, vel non sit ex praesumpta mente disponentis, ac etiam impeditur, vbi alias de iure fieri deberet, si constat de tacita mente disponentis, ibidem num. 70. -  Repetitionem omnem tacitam procedere, aut ratione copulae, vel coniunctionis, quia sunt plura legata copulata, vel per dictionem &, vel, item, & similes alias dictiones coniunctiuas, vel connexiuas, vel quia reguntur ab eodem verbo, & determinantis, auc regentis totam orationem, aut per identitatem rationis, quando subest ratio repetendi antecedentia in sequentibus, lib. 2. capite 4. numero 94. vbi, quod ita in in summa totam hanc materiam explicauit Baldus, in cons. 153. quidam testator, lib. 5. -  Vbi magistraliter, & docte constituit, tres causas esse tacitam repetitionem inducentes, videlicet copulam, identitatem orationis, & identitatem rationis: e conuerso tres esse causas repetitionis exclusiuas, videlicet aduersatiuam, vt quia est ibi dictio sed, vel secus, & similes, diuersitatem, siue separationem orationis, & temporum, & diuersitatem, siue aduersatiuam rationis, lib. 2. d. cap. 4. num. 95. -  Nam habentia inter se aduersatiuam rationem, non habent ad inuicem tacitam repetitionem, ibid. num. 96. -  Et ad haec in effectu reduci debere infinita, quae licet diuersis modis, & in variis, & multis locis adnotarunt scribentes in hac materia, & vere illa a doctrina superiori fundamentum sumunt, ibidem, num. 97. -  Repetitae qualitatis regula, procedit in fauorabilibus, non autem in odiosis, lib. 2. d. cap. 4. num. 103. -  Per repetitionem qualitatis, vbi fit differentia inter masculos & foeminas, aut foemina excluditur, materia odiosa dicitur, ibidem, num. 104. -  Repetita qualitas nunquam censetur, quando ex repetitione inducitur aliquid contra ius commune, ibidem, num. 105. -  Repetitionem qualitatum praecedentium non admitti, vbi qualibet substitutio, praecedens, & subsequens sunt ad inuicem separatae, & in diuersis capitulis, aut clausulis positae, & perfecta oratione determinatae, ibid. num. 131. -  Etiamsi adsint dictiones repetitionem significantes, cum tunc stent potius continuatiue, quam repetitiue, ibid. num. 132. -  Nec aliqua repetitione indigeat clausula continens rationem, siue orationem perfectam, ibidem, num. 133. -  Idque maxime procedere, vbi adest personarum identitas, ibidem, num. 134. & vide ex numero 138. & seq. vbi latius id explicatum inuenies. -  Repetitionem qualitatum praecedentium, ex identitate rationis, coniecturata, & verisimili mente testatoris, dictionum natura, & aliis probatissimis coniecturis, fieri debere ad sequentes gradus, aut substitutiones, etiamsi simus in diuersis, aut separatis orationibus, & in diuersis personis, ibidem, num. 138. -  Restitutio in integrum minori laeso regulariter competit, nisi aliqua lege repeciatur expresse prohibita, libro 2. capite 5. numero 15. -  Et adeo fauorabilis est, vt nec tollatur per verba generalia legis, vel statuti, ibidem, num. 16. -  Nec per generalem exclusionem alicuius legis, ibid. num. 17. -  Nisi per specialem nominationem, ibidem, numero 18. -  Et quanuis lex, vel statutum de quacunque persona loquatur, si de minore specifice non loquitur, tunc minori competit restitutio, ibid. num. 19. -  Restitutio minori aduersus decisionem. l. bene a Zenone. C. de quadriennij praescriptione, an detur ad rem ipsam, vel tantum ad pretium, lib. 2. cap. 5. num. 20. & seq. & vide etiam ex num. 7. -  Recisionis, & remedij. l. 2. C. de rescindenda venditione, vera ratio adducitur, & Petri Gregorij adnotatio quaedam in proposito recensetur, lib. 2. cap. 8. num. 16. -  Respublica minori aequiparatur, & iure minoris vtitur, vt restituatur contra dispositionem. l. bene a Zenone. C. de quadriennij praescriptione, & similium, lib. 2. cap. 5. numer. 23. -  Respublica, aut communitas non debet gaudere beneficio restitutionis in integrum, ad petendum pretium a Principe, si a tempore persectae praescriptionis quadriennij, quod in. dict. leg. bene a Zenone statuitur, lapsum est: aliud quadriennium, & vltra, infra quod restitutio in integrum postulari debuit, ibidem, numero 24. vbi non ponderatur in terminis Iasonis consilium, cuius mentionem non faciunt hi, qui in proposito huius quaestionis scribunt. -  Res vna & eadem; diuerso iure censeti non debet, cum nonnullis declarationibus, remissiue, lib. 2, cap. 23. num. 28. -  In regni successione, in infinitum admittuntur descendentes, & in defectum eorum transuersales, lib. 2. cap. 23. num. 35. -  Regula illa, quod tibi non vis, alteri ne feceris, non procedit vbi Ecclesia vtitur iure suo, defendendo se priuilegio a iure sibi concesso contra alium non sic priuilegiatum, lib. 2. cap. 5. num. 53. -  Regula cap. qui sentit, de regulis iuris, lib. 6. fallit interdum ratione contractus, aut personae, aut causae, aut speciali dispositione legis, lib. 2. cap. 5 num. 54. -  Regula, dict. cap. qui sencit, obtinere debet in his, quae proueniunt ex ipsius actus natura, non vero in his, quae ex accidenti contingunt, ibid. num. 55. -  Repraesentatio vtrum exclusa censeatur ex eo, quod maioratus institutor vocauerit proximiorem ad maioratus successionem, vel continuo admitti proximiores voluerit, lib. 2. cap. 20. ex num. 4. cum multis sequ. vsque in finem cap. vbi latissime. -  Repraesentationis virtute, remorior iudicatur propinquior, & qui admittitur per repraesentationem, non dicitur corrumpere gradum, sed potius gradum repraesentare, ibidem num. 8. -  Repraesentans patrem, vel alium, in eius locum subintrat, & cum omnibus qualitatibus proximitatis, & praelationis, quas ipse pater habebant, ibid. num. 14. -  Repraesentationem in successione maioratus exclusam non censeri ex vocatione proximiorum, ineuitabiliter deduci ex. lib. 2. titulo. 15. partita. 2. & l. 40. Tauri, inducendo eas leges pro vt notauit Author, lib. 2. d. cap. 20. num. 27. -  Repraesentatio vt exclusa censeatur, vtrum necessaria sit expressa dispositio, vel sufficiat tacita ex coniecturis deducta, ibidem numero 28. -  Roderici Iuarez singularia verba referuntur, lib. 2. cap. 6 num. 52. -  Roderici Iuarez locus explicatur, ibidem numer. 64. -  Roderici Iuarez dubium, quod ipse determinare ausus non est, sed cogitandum reliquit, vere, & eleganter explicatum ab Authore, lib. 2 cap. 18. num. 43. -  Rolandum in consilio. 69. ex numero primo, vsque ad numerum vigesimum septimum, volumine tertio & erudite loquutum, & veram dubij Ioannis Andreae resolutionem assequutum, lib. 2. cap. 3. num. 9. -  Rolandi ratio probata, ibid. num. 20. -  Rolandi traditio in proposito. leg. si libertus praeterito, §. 1. ff. de bonis libertorum, noue confutatur per Authorem, lib. 2. cap. 20. num. 36. -  Romanum in consilio. 163. (quem Praetis adducit) non loqui in terminis, in quibus Praetis ipse loquitur, sed in diuersis, aut contrariis quidem, lib. 2. cap. 24 num. 13. -  Ruini resolutionem, in consil. 208. num. 7. libro primo (qua principaliter monetur Molin.) nec esse securam, nec vere concludere, lib. 2. cap. 3 num. 23. -  Ruini resolutiones in consiliis quibusdam, nouae non sunt, nec ipsi tribuendae (vt nonnulli scribentes crediderunt) imo ex prima parte distinctionis cuiusdam Baldi deducuntur aperte, lib. 2. cap. 4. nam. 98. -  Ruini, & Parisij opinionem minime destruere resolutionem Authoris, libro 2. cap. 17. numero 35. -  S -  SArmienti dubium contra sententiam Costrensis, iuridica, & vera ratione sublatum, lib. 2. cap. 6. num. 28. -  Sfortiae Oddi, & Ioannis Vincentij Hondedei resolutiones in materia capit. 4. huius libri notandas, libro 2. dicto capite 4. numero. 63. -  Simonis de Praetis sententia, Peregrini resolutioni conformis adducitur, libro, 2. cap. 2. numero 10. -  Simon de Praetis laudatur, lib. 2. capite 4. numero 31. -  Simonem de Praetis, materiam capite 4. huius libri, plenissima manu tractasse, & de dictionibus, causis, & rationibus, propter quas repetitio induci, aut restringi debeat, ex proposito egisse; ac in effectu circa contrarietatem Abbatis, & Annaniae, multas concordias adduxisse, & inter alias eam probasse, quam cum Molina saepe veriorem dixit Author, lib. 2. cap. 4. num. 171. -  Spurij sunt infames, turpes, & viles, lib. 2. c. 19. num. 50. -  Statuta strictissimam interpretationem recipiunt, nec plus valent, quam sonant, lib. 2. cap. 20. num. 11. -  Nihilominus tamen, si statutum ad successionem aliquam proximiores vocauerit, dici non potest, quod excluserit eum, qui per repraesentationem contendit admitti, vt latius probatur, ibid. num. 12. -  Substantia dispositionis in alterius voluntatem conferri non potest, qualitas vero, vel accessorium, hoc est, personarum electio, vel declaratio tantum, de iure confertur, lib. 2. capite 6. num. 51. -  Substantia dispositionis, quando in alterius voluntatem, vel in arbitrium conferri dicatur, & post. l. 31. Tauri, vtrum conferri possit valide quoad meliorationes, & relicta particularia, vide omnino, dict. cap. 6. per totum, vbi inuenies multa, quae nullibi erant antea sic declarata. -  Subrogatum sapit naturam eius, in cuius locum subrogatur, lib. 2. cap. 20. num. 15. -  Et vtitur eisdem iuribus, & priuilegiis quae habebat ille, in cuius locum subrogatur, ibid. num. 16. -  Res quando subrogatur cum facultate Regia in locum alterius; quae erat etiam vinculata, cum omnibus qualitatibus, & conditionibus subrogata remanet, cum quibus erat prima, libro 2. capite 26. num. 86. -  Substitutus pupillaris etiam turpis, fratrem consanguineum, aut etiam matrem ipsam excludit, tam in pupillari, quam in exemplari substitutione, remissiue, libro 2. capite 19. num. 9. -  Substitutus vulgaris, instituta turpi persona, an debeat excludi per fratrem, qui inofficiosi testamenti querelam instituit, vt quanuis institutus obtinere non possit haereditatem, locus non sit substituto, remissiue, ibidem, num. 10. -  Substitutionis vnus gradus, alium gradum declarat, lib. 2. cap. 4. num. 13. -  Substitutio vtiliter, & secundum formam legis facta, non debet per inutilem vitiari, lib. 2. cap. 7. num. 26. -  Substitutionem, vere, ac proprie institutionem esse ex sententia quamplurimorum, quae ab Authore probatur, lib. 2. cap. 10. ex num. 1. & vide num. 3. vbi refertur sententia aliorum, asserentium substitutionem institutionem non esse proprie. -  Substitutionis in genere, infinitae diffinitiones relatae, lib. 2. d. cap. 10. num. 6. -  Substitutionem, secundam institutionem dici ex sententia Accursij, quae ab Authore probatur, ibid. num. 8. -  Et omnibus fundamentis, quae in contrarium excitari possent, plenissime satisfactum ostenditur, atque de hac re Alexander Trentacinquius, Sfortia Oddi, & Paulus Leonius commendantur omnino, ibid. num. 8. -  Substitutionis definitiones, a Paulo Leonio, & Thobia Nonio consideratas probabiles esse ex sententia Authoris. ibidem, numero 9. -  Substitutio vulgaris, quare sic appellata, libro 2. dict. cap. 10. numero 10. -  Substitutiones quare introductae: & in id Petri Gregorij locus, nouiter adductus, ibidem, num. 11. -  Substitutionis vulgaris diffinitiones infinitae relatae, ibidem, num. 12. -  Substitutionis vulgaris, vera diffinitio traditur, ibidem, num. 13. & vide numer, sequent. vbi nouiter, & melius, quam hactenus explicatur. -  Substitutiones omnes vulgares, addita haereditate expirant, libro 2. dicto capite 10. numero 18. -  Substitutionis vulgaris, noua diffinitio refertur, quam Petrus Gregorius Tolosanus non male considerauit, ibid. num. 19. -  Substitutio pupillaris, an ex rigore iuris, vel ex humanitate, aut gratia fuerit introducta, lib. 2. cap. 14. per totum. -  Substitutio pupillaris, patris, an filij testamentum dicatur: item an duo testamenta videantur, vnumve tantum, lib. 2. cap. 14. num. 5. vbi vera resolutio traditur, Bartolíque, Connani, & Vaconij declarationes in propofito recipiuntur. -  Substitutio pupillaris, quare introducta, lib. 2. capite 15. per totum, vbi plures rationes adducuntur remissiue, & vera, dilucidáque resolutio traditur. -  Substitutionis pupillaris introductionis rationem inquirentes Doctores, omnes fere in vnum finem, eandémque rationem tendere, ignominiae dumtaxat rationem a recentioribus expressam, ibidem, numero sexto. -  Substitutio pupillaris, an filij impuberis tantum, pro quo testatur pater, fauorem, & commodum contineat, an vero fauorem etiam, & commodum patris, cui pro filiis, ac de bonis eorum testari lex permisit. lib. 2. dict. cap. 15. num. 2. -  Substitutionum quaedam directae sunt, quaedam obliquae. Directa est illa, quae substituto haereditatem defert sine alterius ministerio, & restitutione. Obliqua est, quae substituto haereditatem defert ex alterius ministerio, & restitutione, vt fideicommissaria, lib. 2. cap. 21. num. 1. vbi id multorum Authorum sententia comprobatur, & latius explicatur, remissiue. -  Substitutionis directae, quinque species sunt, videlicet vulgaris, pupillaris, exemplaris, reciproca, alias breuiloqua, item compendiosa, ídque ex sententia communi, lib. 2. dict. cap. 21. num. 2. -  Contra quamplures rationes expendi solent communiter, quae adducuntur remissiue, ibid. num. 3. -  Et illis responderi potest ex his, quae adnotantur, ibidem num. 4. item ex his quae in proposito Alexander Trentacinquius scripsit. -  Substitutiones principales duas tantum esse, vulgarem, & pupillarem, caeteras autem ad has referri, vel ex his compositas, ex noua Petri Gregorij obseruatione in hac materia, ibid. num. 5. -  Substitutionis directae, quatuor species esse, vulgarem, pupillarem, exemplarem, & militarem, & consequenter, neque breuiloquam, neque compendiosam constituere diuersam speciem de per se, in puncto & rigore iuris verius esse ex sententia authoris, quae & aliorum authoritate fulcitur, lib. 2. dicto cap. 21. num. 6. -  Substitutio proprie, an dicatur fideicommissaria, & in statutis, vtrum appellatione substitutionis comprehendatur, lib. 2. dicto cap. 21. ex numer. 7. vsque ad numerum 20. vbi latissime. -  Substitutionis nomen latissimum esse, & in lata significatione, quamcumque subrogationem appellari posse substitutionem, ibid. num. 16. & sequent. -  Substitutio vulgaris triplex, quaedam expressa, quaedam tacita, quaedam mixta, partim expressa, & partim tacita, lib. 2. d. cap. 21. num. 19. & 20. -  Substitutio vulgaris expressa dicitur in genere, in specie, & in indiuiduo, ibidem. numero 21. -  Substitutiones vulgares, & pupillares, quae continentur sub reciproca, aut breuiloqua, & compendiosa; expressae dicuntur verbis generalibus, quia quamuis non contineantur sub reciproca, aut compendiosa expresse, si accipiamus expressum in specie, & singulariter, in genere tamen accipiendo, comprehendi dicuntur, ibid. num. 22. -  Substitutiones vulgares, & pupillares, quae sub reciproca continentur, tunc demum dicuntur expressae verbis generalibus, cum reciproca generaliter, aut simpliciter concipitur secus tamen, si ad vnum casum testator se restrinxerit, libro 2. dicto cap. 21. numero 25. -  Substitutio pupillaris, quae non vigore reciprocae, sed sub vulgari expressa continetur, matrem non excludit ex sententia communi, contra ex sententia authoris, quae doctrina Bartholi fulcitur, ibidem, num. 26. & 27. ad finem. -  Substitutio pupillaris, quae continetur sub reciproca simplici, aut generali, expressa dicitur verbis generalibus, & consequenter matrem excludit, ibid. num. 27. -  T -  TEstamenti vna pars, aliam declarat, & inde si verbum aliquod dubium sit, aut obscurum, eo modo intelligi debet, secundum quem repentur in alia parte testamenti, lib. 2. cap. 4. num. 11. -  Testamentum potest a duobus, vel a pluribus in eadem charta, aut scriptura confici, idque ex communi omnium Doctorum placito, sicut nullus in hoc dissentiat, lib. 2. cap. 18. numero 6. -  Testamentum cum faciunt duo, plurésve in eadem scriptura, aut charta, tunc, quot sunt personae restantes, tot esse testamenta censentur, in quo etiam conueniunt omnes authores, nec vllus in hoc dissentit, ibidem, num. 7. -  Testamentum a duobus in eadem scriptura, aut charta confectum, vnicam tantum solemnitatem requirit, non duplicatam; nam et si duo testamenta censeantur, non vnum testamentum, solemnitas tamen illa vno contextu adhibita, sic refertur ad omnes personas testantes, vt pro vnoquoque separatim adhibita censeantur, ibidem, numero 8. -  Quod procedit, quoad numerum testium, sigilla, subscriptiones, vnicam contexturam, & reliqua, quae plurium personas possunt respicere, non vero quoad ea solemnia, quae ab ipsis testatoribus debent peragi, quia talia ab ipsis testatoribus, & a singulis eorum debent fieri; ibidem, numero nono, vbi latius id explicatum traditur, remissiue. -  Et iuxta ea, intelligenda dicit author nonnulla, quae non ita distincte, aur absolute in proposito adnotauit Andreas Gail, ibidem, num. 10. -  Testamentum vxoris & mariti, an validum sit, in quo maritus sua manu se haeredem scripsit, lib. 2. d. cap. 18 num. 11. -  Testamentum viri sua manu factum, in quo ille vxorem haeredem instituit, valere debet, etsi non valeat testamentum vxoris instituentis virum, manu ipsius viri scriptum, contra Lusitanum, Gamam, cum Beccio, & ipsius Gamae additionatore, ibidem, numero 12. -  Testamentum; in quo maritus & vxor se ad inuicem, & reciproce haeredes instituunt, validum esse ex sententia communi, ibidem, numero 13. & vide numerum 14. vbi admonet author, qualiter responderi possit rationibus nonnullis, quibus mouetur D. Franciscus Sarmientus, vt contrariam sententiam tueatur. -  Testamentum a marito & vxore, vel a duobus aliis confectum simul in eadem scriptura, aut charta, potest ab altero pro parte sua reuocari, ex sententia multorum authorum, lib. 2. d. cap. 18. num. 16. -  Quae & iure, & rationibus concludentibus fulcitur, ibid. num. 17. per totum. -  Et extenditur, vt procedat, siue alter reuocauerit in vita eius, qui simul cum eo disposuit, siue etiam post eius mortem; nam in vtroque casu indistincte reuocatio fieri potest, ibidem, num. 18. -  Dummodo reuocetur dumtaxat quoad partem teuocantis, quia quoad alias non reuocantes, firmum remanet testamentum, ibidem, num. 19. -  Secundo extenditur, vt procedat, etiamsi testamentum simul faciant coniuges in fauorem alicuius, vel aliquoram, vel vt vtriusque proximi haeredes bona sua, aut aliquam partem eorum accipiant; nam adhuc vno ex coniugibus mortuo, superstes iure potest dispositionem suam reuocare, ibidem, numero 20. -  Testamentum, si maritus & vxor simul fecerint, & cum conuenissent de instituendo aliquem heredem, forte consanguineum, (vt frequenter accidit) implendo promissa, eum haeredem instituerunt, vnusquisque pro parte sua, & vno mortuo, alter testamentum reuocauit, nihilominus tamen firma erit institutio, quam fecit praemortuus, ex sententia quorundam, lib. 2. capite 18. numero 21. -  Qui crediderunt procedere id, etiamsi ex praefatione institutionis, aut aliis verbis dispositionis constare posset, non aliter instituturum praemortuum, quam si alter promissa seruaret, ibid. num. 22. -  Sed veretur quidem author, ne forsan contrarium dici possit, ex his, quae in proposito Mieres tentauit, ibid. num. 23. & vide omnino, numer. 67. ibid. -  Testamentum, aut vltimam aliam dispositionem quamcumque, si ponamus a duobus simul, in fauorem alicuius, vel vt maioratus institueretur, aut opus aliquod pium perageretur, sic confectum, vt verba eiusdem conditionem, aut modum praeseferre videantur; hunc equidem communes Doctorum resolutiones circa confirmationem testamenti pro parte praemortui, aut fructus a superstite perceptos non restituendos, obtinere non posse, vt latius adnotauit author, lib. 2. dicto cap. 18. num. 24. & vide ibidem, num. 70. & sequent. -  Testamentum, cum fecerunt maritus, & vxor simul, in casu proposito supra, numero 21. non procedere resolutionem traditam ibi, si probetur dolo alterius inductum instituentem; tunc enim pro parte eius auocaretur haereditas a venientibus ab intestato, ibidem, numero 25. vbi Ludouici Molinae resolutio generalis in proposito nouiter expenditur, & ad vtrumque forum applicatur. -  Testamentum, cum faciunt maritus, & vxor, vel alij duo simul, in eadem scriptura, aut charta coniunctímque de bonis suis disponunt, vel aliquo modo, aut nominatim in aliquam causam expendi illa decernunt, vsque adeo superstes pro sua parte eam dispositionem reuocare potest, vt defunctus ex hac reuocatione deceptus non videatur, nec illi ex hoc aliqua fraus, aut iniuria facta fuisse censeatur, lib. 2. dict. cap. 18. numero 26. -  Cum notum sit omnibus, eam conditionem actum illum ex sui natura sortiri, ibidem, numero 27. -  Nec posse quem pactione aliqua ad non mutandum suum testamentum adstringi, ibidem, num. 28. -  Sibíque imputare debere, qui cum remediis oportunis vti potuisset, ne propria voluntas illusoria redderetur, neve alterius simul sibi testantis dispositio reuocari posset ab eo, non se praeuenit, ibidem, numero 29. -  Damnúmque ex hoc contingens, aequo animo pati debet, cum magis propria culpa, & negligentia sua, quam aduersarij fraude id contingat, ibid. num. 30. -  Eo magis, quod damnum hoc promiscuum est, & casus communis; nam poterat prius superuiuens mori, quam defunctus, & tunc defunctus eiusdem conditionis esset, cuius & nunc viuens, & ob id onus dissimile non fuisse, nec aequale diiudicari non potest, ibidem, num. 31. -  Testamentum a coniuge superstite pro sua parte reuocari posse, quamuis maritus & vxor simul testentur, & in aliquam causam sua bona simul expendi, aut conuerti constituant, & vtriusque bonorum vsufructu superuiuentem frui cauerint expresse, superuiuénsque alio mortuo, praedicto vsufructu fuerit fruitus, lib. 2. dicto cap. 18. numero 32. -  Testamentum in eadem scriptura, si maritus & vxor faciant simul, & in testamento, ipsum testamentum non reuocandi onus expresse fuisset constitutum; & ob id fructus superuiuenti illico assignarentur, quod nec haereditatis additione, nec fructuum perceptione praedictum onus acceptatum videtur, nec fieri potest irreuocabile testamentum, ibid. num. 33. -  Testamentum de bonis tam ipsius, quam vxoris, si faciat maritus solus ex consensu vxoris, solum operatur vnum effectum, quod licet posset ipsa reuocare, si faceret testamentum, tamen ex quo consentit, reuocare non possit, sed non operatur effectum, vt possit pater inter filios disponere, nec eos in legitima amplius grauare in bonis vxoris, ex sententia Roderici Iuarez, quae ab. Authore probatur, & nouiter declaratur, lib. 2. dict. cap. 18. num. 41. -  Testamentum, cum a duobus fit in eadem scriptura, aut charta, posito quod certum est, licere superuiuenti pro sua parte reuocare illud, etiam si vsufructu, aut fructibus bonorum, aliove commodo fruitus sit, atque etiam si in testamento onus non reuocandi testamentum ipsum, expresse fuisset iniunctum, an testamentum dicto in casu reuocans, perceptos fructus, siue commodum ex testamento sibi proueniens, restituere sit adstrictus, ibid. num. 55. & sequent. vbi latissime. -  Ex testamento non completo, siue (vt Doctores dicunt) ratione voluntatis impersecto, nihil debetur, lib. 2, cap. 22. num. 19. vbi communis allegatio. l. si quis cum testamentum, 25. ff. de testamentis, exornatur nonnullis remissiue. -  Testari posse, & haeredem scribere eum, qui nulla bona reliquit, neque corporalia, neque incorporalia, atque eius haereditatem non improprie dici, ex sententia multorum Authorum, quae adducitur, libro 2. cap. 17. numero 2. & improbatur, ibidem ex numer. 4. cum sequent. & vide numerum 11. -  Testari non potest, qui nulla bona habet, nec habere potest actu, & potentia: ille vero, qui de facto nulla bona habet, tamen potentialiter potest: habere, testari potest, ídque ex communi sententia, lib. 2. cap. 17. numer. 2. vbi ex numero 10. agitur de veritate illius. -  Testari de iure communi, quare inductum sit, cum dispositio in tempus inhabile conferatur, quo dominium bonorum suorum testator iam amisit, lib. 2. dicto cap. 17. ex numer. 28. -  Testandi facultatem, multis de causis inuentam fuisse, remissiue, ibid. num. 29. -  Testandi facultatem, ex gratia potius competere, quam ex mero iure, ex sententia Guli. Benedicti, ibid. num. 30. -  Vel de aequitare iuris, non de subtilitate, vel de gratia, ex sententia Belonij, quae ab authore probatur, ibid. num. 31. -  Testator censetur noluisse disponere, cum facile illi fuit, aliqua de re disponere, & non disposuit, lib. 2. cap. 4. n. 29. -  Testator hoc non dixit, hoc non expressit; ergo neque nos dicere debemus, vulgatissimum Doctorum assumptum, & multis conformatum, & declaratum, remissiue, lib. 2. cap. 40. num. 30. -  Testatoris, & cuiuslibet alterius disponentis verba, in dubio ad intellectum Iuris communis referenda sunt, lib. 2. cap. 4. numero 32. -  Testator in dubio censetur cum dispositione legis, aut Iuris communis se conformare voluisse, lib. 2. cap. 4. num. 33. & cap. 26. num. 43. & 44. -  Testator substituens filio suo decedenti sine filiis masculis, fratres, & ipsorum silios masculos exclusa filia, id videtur fecisse ratione conseruandae agnationis, nec exclusio faeminae, & masculinitatis qualitas expressa, propter aliud videtur apposita, lib. 2. cap. 4. num. 92. -  Testator in codicillis, non censetur recessisse a voluntate & dispositione facta in testamentis, lib. 2. cap. 4. num. 119. -  Testatoris vltima voluntas aut dispositio, quare ex alterius voluntate pendere non possit, lib. 2. cap. 6. num. 21. -  Testator non potest directe, nec per indirectum disponere contra leges, vel aliter quam ipsae disponunt, lib. 2 cap. 13. num. 20. -  Testatoris voluntes seruari non debet, nec est sequenda, etiam per filium, quando est ea, in quibus disponere non potest, nec grauamen adiicere, ibidem, numero vigesimo primo. -  Testator praesumitur in dubio conformare voluisse suam dispositionem cum dispositione Iuris communis, & faciendo maioratum simpliciter, suos descendentes, & consanguineos, eo iure, eóque ordine ad successionem admittere, quo de iure admitti debent, lib. 2. cap. 22. num. 10. -  Testator si relinquat bona propriae agnationi, seu familiae, & talia verba proferat, quae videantur tractum successiuum denotare, maioratum perpetuum instituere censebitur, et si verbo maioratus vsus non fuerit, lib. 2. dicto cap. 22. num. 29. -  Testatoris verba credendum non est, otiose, aut sine effectu prolata, sed potius sic debent intelligi, vt aliquid operentur, libro 2. cap. 24. num. 7. -  Testator quem honorauit, & commodo haereditatis affecit, iure optimo & onerare potuit, ibid num. 12. -  Testator, si fratre, aut alio consanguineo haerede scripto, petierit ab eo, aut illi commiserit & mandauerit, vt ex bonis suis, vel aliqua parte eorum instituat, siue faciat maioratum in aliquem ex filiis, aut filiabus: an frater, vel consanguineus teneatur praecise ordinem literae, siue scripturae seruare, & consequenter filiis masculis existentibus eligere, aut nominare aliquem ex eis ad maioratum, an vero filio masculo praetermisso, in filia foemina maioratum instituere valeat, libro secundo, cap. 26. per totum. -  Testator, qui in ordine succedendi ad maioratum, aut in vocatione speciali, quam ipse fecit, praerulit filium masculum filiis foeminis, credendum est, quod etiam voluerit, vt is, cui electionem commisit, etiam libere, eundem ordinem seruare teneatur, & masculo praeferre debeat foeminis, quas ipse in defectum masculorum vocauit, ibidem, numero 18. -  Ad testatoris enim defuncti voluntatem probandam, nulla est in iure certa magis regula, aut securior doctrina, quam ea, quae sumitur ex ipsius expressa dispositione, quae totum facit, ibid num. 19. -  Tutiórque interpretatio est, qua scriptis in testamento adhaeremus, ibid. num. 20. -  Testator, qui in vocatione speciali, quam ipse fecit, filiabus, aut foeminis iam natis & cognitis, filios, aut masculos nascituros ex. pressim praetulit, & sic non cognitos; credendum est, quod semper illos praeferre voluerit in aliis clausulis praecedentibus, in quibus electionem alteri commisit, libro 2. dicto cap. 26. numero 23. & 24. 25. 26. & 27. vbi latius id probatur, & ratio redditur. -  Testatoris dispositio recipit interpretationem a iure & consuetudine, atque rei de qua agitur natura, ibi. 2. cap. 26. num. 37. -  Testator, aut maioratus institutor, in dubio se referre videtur ad leges, statura, & consuetudines eius loci, aut regionis, in qua testatur, aut maioratum instituit, ibidem, numero 38. -  Testator, quando committit alteri, vt pro eo maioratum, vel meliorationem faciat in aliquem filium, an sufficiat, quod commissarius coram testibus dicat, se velle eligere ad maioratum talem filium, lib. 2. dict. cap 26. numero 88. -  Tempus solum, licet non sit modus tollendae, aut inducendae obligationis, cum aliis tamen adminiculis vtrumque potest operari, lib. 2. cap 13. n. 45. -  Tertium bonorum, legitimam esse filiorum praecisam, extraneorum respectu, sed inter ipsos filios, & descendentes voluntariam, ita vt cui velint parentes, possint tertium relinquere, dummodo ex ipsorum dispositione ad extraneos non perueniatur existentibus filiis, aut dcscendentibus eorum, lib. 2. cap. 13. numero 27. -  Text. in cap. cum ibi de testamentis, non loqui de captatoria voluntate, sed de dispositione, quae in alterius arbitrium, aut voluntatem confertur, lib. 2. cap. 6. num. 9. -  Text. in cap. cum tibi de testamentis, explicatur, remissiue, ibid. n. 19 -  Text. in authent. de haeredibus ab intestato §. reliquum, in versiculo, huiusmodi vero priuilegium, optime & vere ponderatus, lib. 2. capite 20. num. 21. -  Text. in. l. vnum ex familia. §. si de falcidia ff. de legatis secundo, nihil obesse authoris resolutioni, lib. 2. cap. 26. n. 64. -  Text. in. l. Gallus. §. & quid si tantum. ff. de liberis & posthumis, communem sententiam non probare, lib. 2. cap. 27. numero sexto, vbi eiusdem. §. verus intellectus adducitur. -  Titulus. ff. quod quisque iuris in alium statuerit, &c. qualiter, & quomodo procedat, vide, libro 2. capite 5. num. 45. & 46. & num. 61. & 62. & 64. -  Tiraquelli diligentiam, in congerendis vtrinsque partis, tam Ioannis Andreae sententiae, quam alterius illi contrariae, decisionibus, rationibus, & authoribus; non contemnendam, laudandam potius, & notandam, lib. 2. cap. 3. num. 3. -  Is enim author, omnia fere, quae in proposito ad sua vsque tempora scripta erant ab aliis, studio, & labore congessit in vnum ac multa quidem adduxit, quae vtranque partem & confirmant, & dubiam etiam reddunt, ibidem num. 4. -  Tiraquelli consideratio in materia repraesentationis, nouiter expenditur, & probatur per authorem, lib. 2. cap. 20 num. 10. -  Tiberium Decianum, erudite (vt solet) tractasse materiam, cap. 4. huius libri, lib. 2. dicto cap. 4. num. 183. vbi eiusdem sententia, circa contrarietatem Abbatis, & Annaniae proponitur, & in effectu omnia consilia recensentur in vnum quae de hac re praefatus author scripsit. -  Tiberij Deciani consilium in proposito. l. fratres. C. de inofficioso testamento, commendatum ab authore, lib. secundo cap. 19. numero 8. -  Tiberium Decianum, iniuste argutum per Menochium, & noue, & vere adnotauit author, lib. 2. cap. 25. num. 55. -  Transcribendi vitium, ab authoris natura, & conditione abhorret, libro 2. cap. 8. numero 5. -  Turpes, aut infames personae, quae dicantur, ad hoc vt institutis eis, possit frater quaerelare testamentum fratris, lib. 2. cap. 19. n. 46. & sequentibus. -  V -  VBertini Zuccardi concordia adducitur, & per authorem probatur, lib. 2. cap. 4. numero 162. -  Vbertini Zuccardi concordia, aut distinctio explicatur, ibid. num. 164. -  A verbis legis, ad verba testatoris, validum est argumentum, libro 2. capite 11. numero 21. -  Verbum, quod praelationem denotat, etiam in vnica persona non improprie cadit. quando subiecta materia id suadet, vel dispositio ita apte verificatur in vna, sictu in pluribus, lib. 2 cap. 13. num. 22. & vide num. seq. vbi id explicatur. -  Verbum consanguineos, & coniunctos sunt verba collectiua, lib. secundo cap. 22. numero 31. -  Verba collectiua sunt, quae de sua natura apta sunt comprehendere plures, & diuersas personas, in pluribus & diuersis gradibus existentes, ibid. n. 32. -  Verba licet talia sint, quod perpetuitatem denotare videantur, tamen aliquando restringuntur, vt inter personas ramum nominatas videantur relata, etiamsi ratio generalis, aut realis fuisset adiecta, lib. 2. capite 22. numero 48. -  Verbum potest, non inducit necessitatem, sed voluntatem, libro 2. capite 22. numero. 55. -  Sub verbo linaje, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & censentur vocati in dispositione ipsius fauore facta, lib. 2. cap. 22. num. 88. -  Verba testatoris, credendum non est, quod otiose, aut sine effectu sint prolata, sed potius sic debent intelligi, vt aliquid operentur, lib. 2. cap. 24. num. 7. -  Verba illa, hijo, o hija mayor, in dispositione, aut electionis concessione apposita, ordine successiuo intelligenda, & primo loco nominatum praeferendum, masculúmque ante foeminam admittendum, etiamsi foemina aetate maior sit, & natu maior filius sit vocatus, lib. 2. cap. 26. num. 34. & vide num. seq. -  Verbum entre, latine inter, distribuit aequaliter facultatem eligendi eodem tempore inter filios & filias, lib. 2. capite 26. numero 58. -  Verba licet enuntiatiua sint, probant nihilominus in casu authori proposito electionem, nominationem, seu institutionem antea factam, libro secundo, dicto cap. 26. num. 68. -  Verba enuntiatiua eius, quod tempore enuntiationis, aut assertionis esse potest, plene probant, libro secundo, dicto capite 26. num. 69. -  Verba enuntiatiua omnino probant, quando enuntiatio pertinet ad rem, quae pendet ex declaratione animi enuntiantis, ibidem, numero 70. -  Verba enuntiatiua, quando scienter proferuntur super eo, super quo partes sibi possunt praeiudicare, sic probant vt non admittatur probatio in contrarium, ibidem, numero 71. -  Verba enuntiatiua quae sint, ibidem, numero 73. -  Verba dispositiua quae dicantur, ibidem, numero 74. -  Verba assertiua qualiter proferantur, ibidem, num. 75. -  Verba enuntiatiua propter aliud emissa, regulariter dispositionem non inducunt, libro 2. dicto capite 26. num. 76. vbi latius explicatum, ac etiam limitatum traditur, remissiue. -  Verba enuntiatiua, quoties proferuntur per tempus praeteritum, aut id, quod enuntiatur, est praeteriti temporis, dispositionem inducunt, ibidem, num. 77. -  Maxime, si ipsemet qui refert, & enuntiat aliquam suam voluntatem de praeterito, talis est, quod posset adhuc ex integro illam facere, & sic disponere, ibidem, numero 78. -  Verba enuntiatiua dispositionem inducunt, quando proferuntur super his, quae dependent a voluntate partium, & super quibus possunt libere disponere, ibidem, numero 79. -  Verba enuntiatiua dispositionem inducunt quoties id quod enuntiatur, necessarium est ad id, de quo agitur, ibidem numero 80. -  Verba enuntiatiua, quoties per modum causae proferuntur, dispositionem inducunt, sicut si essent dispositiua, ibidem, numero 81. -  Voluntas testatoris in substitutionibus talis esse praesumitur, qualis fuit in institucionibus, vnde sequens substitutio debet regulari, & intelligi secundum qualitatem prioris, lib. 2. cap. 4. num. 12. -  Voluntates hominum variae, & diuersae sunt, lib. 2. cap. 4. numero 48. -  Cum possit testator cum dispositione legis se conformare, vel sua dispositione facere cessare dispositionem illius, foeminas excludendo, vel non, ibid. num. 49. -  Possit etiam diuersimode suam dispositionem facere, aut generalem, aut specialem, aut limitatiuam, & restrictiuam, aut respicientem aliquid substantiale ipsius dispositionis, vel accidentale, aut expressam, vel tacitam, ibidem, num. 50. -  Voluntas ex coniecturis collecta, expressa voluntas dici solet, libro secundo, capite 4. numero 55. -  In voluntate defuncti interpretanda saepe decipimur, libro secundo, capite 4. numero 56. & 57. -  Voluntatis testatoris interpretatio, plena periculi est, & persaepe in illius cognitione errare solemus, ibid. num. 58. & 59. -  Voluntas testatoris, quoties expressa non fuerit, aut clara, incerta potius, & obscura, atque ex coniecturis colligenda, cautissime agendum est, vt plura attendantur, quae vt interpretatio congrua dicatur, necessaria sunt, & plenissime adnotata, remissiue, ibid. num. 61. -  In voluntate defuncti coniecturanda, quae coniecturae arrendi debeant, lib. 2. dict. cap. 4. num. 62. 63. & 64. -  Voluntas testatoris, in liberam alterius voluntatem, aut in arbitrium, an, & quando possit relinqui, libro secundo, capite 6. per totum. -  Voluntas cuiusque testatoris, vt alterius dispositioni possit committi, etiam libere, lege, vel statuto effici potest, ibidem, numero 31. -  Voluntas vltima defunctorum, late, begnignéque interpretari debet, atque modis omnibus obseruari, libro secundo, capite trigesimo, numero 19. & vide numero 21. vbi id explicatur. -  Voluntas incerta non attenditur, vt recedatur ab eo, quod est certum, libro secundo cap. 20. num. 29. -  Voluntas testatoris in fideicommissis, & maioratibus ex coniecturis induci potest, iliáque obseruari debet, modo vrgentes, & necessariae coniecturae interueniant, libro secundo, capite vigesimo secundo, numero 70. & vide numero 71. & sequent. vbi id explicatur. -  Voluntate expressa, nulla coniectura potentior esse potest, ibid. num. 73. -  Voluntas, quae ex expressis in testamento colligitur, ita obseruari debet, ac si expressim, & nominatim expressa fuisset, lib. 2. cap. 22. num. 76. -  Voluntas testatoris in testamentis totum facit, & omnino obseruanda est, lib. 2. capite 24. num. 6. -  Voluntatem testatoris non obseruans, omni commodo ab illo prouenienti, priuari debet, ibid. num. 8. -  Voluntate & dispositione testatoris in haeredem collata, effici potest, quod pacto, & conuentione contrahentium effici posse dicitur, in specie authentic, hoc nisi debitor. Cod. de solutionibus, libro secundo, capite 24. numero nono & decimo & vndecimo & duodecimo. -  Voluntas & potestas in quocunque actu requiritur, quae duo actum perficiunt, lib. 2. capite 26. num. 4. -  Voluntas testatoris obscura, ex aliis in testamento expressis declaratur, libro secundo, capite 26. num. 16. -  Voluntas ab initio qualis fuerit, ex actu sequenti, aut verbis sequentibus declaratur, ibid. num. 17. -  Voluntas non minus deducitur, seu colligitur ex factis, quam ex verbis, imo porentius demonstratur, & probatur factis, quam verbis: quia facta effectum ostendunt, verba aliquando contra voluntatem proferentis sunt, libro secundo, capite 26. num. 87. -  Vsura licet omni iure prohibita sit, diuino, naturali, canonico, & Regio, ac etiam ciuili, iuxta declarationem communem intelligendo: tamen interesse lucri cessantis, & damni emergentis prohibitum non est, vt latius explicatur, lib. 2. cap. 1. num. 13. & sequent. vsque ad num. 22. -  Vtile per inutile non vitiari in his, que separationem recipiunt, libro 2. cap. 7. numero 27. -  Idem esse in personis, ibid. num. 28. -  Et in testamentis, ibid. num. 29. -  Vtile per inutile quando vitietur, plene explicatum, remissiue, ibid. num. 30. FINIS [Vol. 3] D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS academiae antecessoris primarii ; Postmodum in Gallaeciano, Hispalensi, & Granatensi Auditoriis, Regiísque Curiis, succes siue Senatoris Amplis simi; Demum in Supremo Dominicae Rei, siue Patrimonij Regij Senatu Consiliarij prae stantis simi; QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER TERTIVS: IN QVO DIVERSAE ET VTILISSIMAE QVAESTIONES AD VSVM Forensem accommodatae explicantur, & accuratus De Ivre Repraesentationis , circa fideicommis sarias, & primogeniorum succes siones, tractatus inferitur. OPVS REVERA PRAGMATICIS FORENSIBVS vtilis simum, cum Summarijs, & Indicibus, ad subleuandum Lectoris laborem, opportunis: Nunc recens Typis Lugdunensibus editum, ab innumeris veteris praeli mendis expurgatum, & Characterum varietate distinctis allegationibus non mediocri labore adornatum. LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII. cvm privilegio regis . ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVAE in hoc Volumine Tertio continentur, Sic absolute digesta vt quilibet vniuersas materias, quae in vnoquoque explicantur, facili cursu percipere possit. -  Cap. I. AD Titulum D. & C. si quis aliquem te stari prohibuerit, vel coegerit, & leg. 26. 27. 28. & 29. tit. 1. part. 6. vbi earum legum deci siones exornantur nonnullis, quae scitu quidem & notatu sunt digna, nec ab alio hactenus fuerant sic adnotata. Deinde, de testatore impedito, aut prohibito testari, testamentúmve, aut dispositionem antea factam mutare. De eo etiam qui ad te standum, aut non testandum, aut sic, vel certo modo disponendum, aut non disponendum, vi, metu, vel dolo, aut blandis verbis suggestionibúsve, aut instigationibus, siue assiduis, & importunis precibus est inductus. Item de eo, qui propter metum reuerentialem, vel ad suasionem eius, cui reuerentiam debet, aut etiam coniunctorum ad testandum, vel non testandum, aut certis modis de rebus suis disponendum adducitur. Et an solus metus reuerentialis efficiat, quod aliquis dicatur prohibitus testari, vel ita libere, & spontanee, vt debuit, non testatus. Quarum etiam personarum respectu timor reuerentialis consideretur? & an legata debeantur hodie post decisionem l. 2. tit. 4. lib. 5. nouae collect. Reg. ex testamento facto per vim, aut per metum, siue per dolosas, aut importunas instigationes. Ac denique de coniecturis, quibus in proposito, vis, metus, aut fraus colligi valeat, & de modo probationis: diligens equidem, & in vtroque foro neces saria valde explanatio, qua (vt videbis, lector) prolixa, & originali Scribentium omnium lectura, multa & nouiter & vere digeruntur, quae nullus antea sic distincte & dilucide explicauerat, nec absque ingenti studio in vnum recenseri potuis sent. pag. 1. -  Cap. II. Authent. Sacramenta puberum, C. si aduersus venditionem, & cap. quamuis pactum, de pactis in 6. decisio & materia exornata, atque declarata nonnullis, quae vtilis sima sunt, quotidiana, & ab Authore hoc loco dilucide, atque distincte explicata; vbi praecipue tractatur, Vtrum contractus a minore cum iureiurando ge stus, aut renuntiatio facta patri, vel fratribus per filiam, dum nuptui, aut Monasterio tradebatur, in amplis sima forma, ac etiam cum iuramento, praetextu enormis, aut enormissimae lae sionis, siue ob defectum certiorationis beneficij competentis, retractari & rescindi debeat. pag. 26. -  Cap. III. Ad explicationem legis 21. 22. & 23. tit. 8. partita, 6. l. 2. tit. 9. de las condiciones generales, lib. 9. nouae collect. Regiae. & l. fistulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione, vbi locati & conducti materia, quod attinet ad conductorem quocumque casu, aut modo, vtifrui impeditum, vtiliter & notabiliter tractatur; ipsarummet legum decisio exornatur & declaratur quamplurimis; & in quae stione illa, an conductor, vel alius suscipiens in se generaliter casus fortuitos, censeatur etiam suscepis se insolitos, aut insperatos omnino, sic vt nullius, etiam rarissime, aut nunquam contingentis euentu se excusare possit, contrariae opiniones proferuntur: dicta lex partitae 23 & d. § frumenta, ita fortiter & vere ponderantur, atque declarantur, vt amplius cauillari non possint. Ac denique nonnullis nouiter & dilucide, vere tamen & iuridice adnotatis, in prae fato dubio sententia Authoris proponitur, quae in futurum cuicumque rem hanc mature & recte consideranti placere debebit. -  Cap. IV. Hypotheca tacita dotis, sicut prae fertur aliis hypothecis tacitis anterioribus non priuilegiatis, an ita expressis quoque anterioribus non priuilegiatis praeferri de beat? Deinde si expres sa sit, vtrum anterioribus expres sis sit praeferenda, & deci sio leg. 33. tit. 13. partita 5. an in hoc casu aliquid nouum induxerit? an etiam quoad bona quae sita post hypothecam mulieris, aliquid vltra ius commune prae senserit, iúsve pro fisco introductum in l. si is qui, ff. de iure fisci, datis eisdem terminis; an in dote intactum relinquat, quamuis contra dotem non obtineat? Praeterea, hypotheca competens arrhis, & donationi propter nuptias, an habet priuilegium praelationis, sicut dos? vbi expenditur lex 29. in fine, titulo 13. partita 5. & noue discutitur quid dicendum sit, quando ex causa remunerationis, vel a viro ignobili, aut sene vxori nobili, aut iuueni donationem propter nuptias ante matrimonium, vel post, factam es se constiterit, & nouiter consideratis, maturéque, & distincte perspectis nonnullis, quae (vt videbis lector) nullibi erant antea sic scripta: proposita omnia dubia, sic accurate, & vere resoluuntur, vt tam de iure communi, quam de iure Regio absoluta in futurum, & diligens maneat resolutio, nec amplius hisce de rebus dubitandi locus es se pos sit. pag. 61. -  Cap. V. Ad explicationem leg. 7. titulo 11. partit. 6. vbi illius legis verus & germanus sensus, veráque ratio dilucide as signatur; eiusdem decisio nonnullis, & nouiter, & notabiliter exornatur; & in quae stione illa, vtrum legitimam filius amittat propter inuentarium non confectum, quae hucvsque ab aliis scripta erant, recensentur in vnum; distinctione, & resolutione adnotantur quamplurima, quae scitu quidem, & notatu sunt digna. Et tandem agitata quae stione altera, an legitima filiorum de iure naturali, aut ciuili procedat? & an lege, statuto, consuetudine, aut Principis rescripto tolli pos sit; & in illa consideratis nonnullis, quae alibi non inuenies sic adnotata, nec scripta, dubium superius absolute & vere, atque originali Scribentium omnium lectura declaratum relinquitur. p. 69. -  Cap. VI. Ad explicationem leg. 53. titulo 5. partita 5. versiculo, Otrosi dezimos, vbi illius legis verus, & germanus sensus adducitur. L. 2. C. de commun. rerum alienat. & l. 1. C. de vendit. rerum Fiscal. cum priuato communium lib. 10. decisio, & priuilegium Principis, vt si habeat rem communem cum alio, pos sit vendere eo inuito: noua, & notabili quamplurimorum resolutione exornatur. Ac denique antiqua illa, vulgatis sima quae stio, vtrum pos sit Princeps de plenitudine potestatis aliquem cum causa, vel sine causa, dominio rei suae priuare, tractatur, & permultis Authoribus in vnum congestis; Hippolyti Riminaldi consil. 45. ex num. 41. vsque ad num. 91. lib. 1. ideo commendatum hoc loco, quod ipsemet Author, erudite (vt ad solet) & plena manu scripserit; Angeli fundamentis concludenter satisfacit, omniáque in praefato dubio neces saria absolute annotauit. p. 82. -  Cap. VII. Ad explicationem l. 14. in versic. fin. tit. 4. partita 6. vbi de intellectu illius legis dilucide, atque ex proposito agitur, ipsius difficultas perpenditur; aliorum interpretationes dubiae relinquuntur; & quae stio illa, vtrum valeat praeceptum de contrahendo cum consanguinea intra quartum, vel intra secundum gradum coniuncta, siue simpliciter siue sub conditione, si Papa dispensauerit, adiiciatur? absolute & distincte explicatur. Deinde vulgatum illud Doctorum as sumptum, quod impos sibile reputetur id, quod a Principis voluntate dependet, falsum es se; nec etiam distinctione communi Doctorum componendum, melius quam antea fuis set, demonstratur hoc loco; & omnia quaecumque in proposito iura sunt, singulariter, & vere enucleantur. Ac demum inquiritur, cum in testamento, aliáve di spositione praeceptum, aut conditio apponitur, quae ex facto, aut voluntate Principis pendet, siue quae non alias adimpleri valeat, quam si Princeps voluerit; vtrum teneatur quis id a Principe postulare, ac vt obtineat, diligenter insistere, & quicquid in eo sit facere, quorundam traditiones in proposito confutantur, l. 2. §. tractari, ver sic. finge autem ff. ad Tertull nouiter, & vere explicatur, & in effectu per totum caput quamplurima traduntur, quae notabilia quidem sunt, nec alibi inuenies, etsi hucvsque Scribentium omnium traditiones perlegeris. p. 88. -  Cap. VIII. Mutuans ad refectionem alicuius rei, & merces vendens, habita fide de pretio; vtrum acquirat ius hypothecae in ipsa re, vel mercibus? Item qui mutuauit pecuniam ad aliquam rem emendam, an eam obligatam habeat a iure, vt prioribus etiam hypothecis debeat praeferri? & an hoc procedat etiam respectu dotis prioris: vulgata equidem, & multis in locis ab Scribentibus agitata, sed hic aliter, quam caeteri faciant, explicata dubia. Et ibidem legibus 26. & 28. & 29. & 30. tit. 13. part. 5. singulariter enucleatis, aliorum traditiones reiiciuntur, & nonnulla nouiter & vere adnotantur, quibus amplius hisce de rebus dubitandi occasio, cuicunque videbitur omnino sublata. p. 101. -  Cap. IX. Pactum de futura succes sione, aut de haereditate patris, vel alterius cuius que viuentis certo modo habenda, seu diuidenda, vsque adeo non valere, vt nec iuramento firmetur, idque tam de iure Canonico, quam de iure Ciuili, ac etiam de iure Regio procedere, prout hoc cap. latis sime probatur, & multorum doctrinis exornatur. Deinde, ipsummet pactum de haereditate viuentis, an valeat in foro con scientiae? An etiam pactum mutuae succes sionis initum inter aliquos, iuramento firmetur? exacte, & dilucide explicatur. Et in casu occurrenti, Authoríque commis so, ipsius responsum seu con silium hic transcribitur; & nonnulla adnotantur per eundem, quae sic conge sta, & distincte adnotata, antea non erant. pag. 106. -  Cap. X. Ex l. perfecta donatio. C. de donationibus, quae sub modo. Vbi in proposito illius legis, quod perfecta donatio conditiones postea non capiat; quamplurima variis in locis scripta, & per Doctores ex eo textu desumpta in vnum congeruntur: & nonnulla adnotantur per Authorem, quae in praxi conducibilia, & tam in primogeniis, & vinculis, quam in meliorationibus, & aliis dispositionibus vtilia es se poterunt, nec alibi hucvsque sic elaborata inueniuntur. Inter alia tamen, id principaliter actum; an scilicet, & quando maioratus primus institutor, siue alius eiusdem pos ses sor, aut succes sor quicunque antiquas conditiones aliquo modo alterare, siue modificare, aut aliquid de nouo adijcere pos sit? Quid etiam quando ex propriis bonis aliquid adiunxerit, propriave bona libera addiderit, aut donatarium inter viuos, in testamento haeredem instituerit? Quando etiam perplexitas, siue repugnantia dis solui debeat, secundum verisimilem mentem testatoris? Ac denique D. Francis. Sarm. aduersus Socin. & Did. de Couar. sententia, vt perfectae donationi, nec modus, nec conditio, nec grauamen etiam incontinenti adiici pos sit, concludenter & vere corroboratur. p. 114. -  Cap. XI. Filio in tertia parte bonorum a parentibus meliorato, vtrum pos sit dari substitutus vulgaris, aut pupillaris extraneus; descendentibus, ascendentibus, vel transuersalibus extantibus; siue ordo, & forma in l. 37. Tauri prae scriptus, in substitutionibus huiusmodi alterari? vbi in proposito huius quae stionis, nonnulla adnotauit Author, ad quae caeteri huius Regni Scriptores non sic animaduertebant. Ibidem etiam, an substitutio vulgaris tol lat existentiam suitatis, breuiter declarauit. p. 124. -  Cap. XII. Maioratui, vel fideicommis so bona subiecta pos sidens, si Religionem capacem, aut incapacem bonorum in communi profiteatur, vtrum sequens vocatus, vel substitutus admitti debeat statim, non expectata morte naturali, ac si maioratus pos ses sor, vel fideicommis so grauatus, Monachus effectus vere deces sis set? an etiam fructibus, & commoditatibus maioratus eiusdem, aut fideicommis si illico fruatur, vel interim dum Monachus naturaliter viuit, monasterium, vel succes sores alij ab intestato, aut ex te stamento ante ingres sum, vel ante profes sionem Religionis facto, fruendi bonis omnibus ius obtineant. Quid etiam, si maioratus pos ses sor, aut fideicommis so grauatus, in praeiudicium sequentis vocati, aut substituti, ius suum alteri vendiderit, ces serit, aut donauerit ante ingres sum, vel ante profes sionem Religionis? vbi noue insistit Author circa traditionem Baldi, in consilio 280. Factum tale, libro primo, ad quam caeteri non sic animaduertunt; & Baldi eiusdem consilium 389. eod libro, recte ad propositum expendit: de renuntiatione etiam primogeniturae aliqua dicit notanda, & vtrum profes sione Religionis extingui debeat ius fructuum, commoditatúmve, aut prouentuum maioratus, quod alicui antea conces sum fuerat, vel pro vita naturali Monachi duret, noua, & singulari distinctione declarat? Quid etiam dicendum sit de iure Monacho ad vitam competenti? & an profes sione, sicut morte naturali eiusdem extinguatur: optime, ac etiam noue aperit. Praeterea, an in dubio, in distinctéque videantur maioratuum institutores ab eorum succes sione Monachos, & Monasteria excludere, regularitérque: tum ex natura, & fine primogeniorum; tum etiam ex prae sumpta eorundem institutorum mente, & intentione id intelligi debeat, quamuis expres sum non fuerit: vbi & de consilio Decij 259. num. 2. singulariter agitur, & contenditur; nec decisionem, nec rationem §. Cornelio Foelici, l. Statius, Florus, ff. de iure fisci, Hispanorum primogeniis conuenire, nec Monachi, aut Monasterij in eisdem succes sioni suffragari. Denique si in legibus, statutis, contractibus, sententiis, testamentis, conces sionibus, & aliis dispositionibus quibuscunque indefinita mentio mortis fiat, an intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque, & quibus in casibus mors ciuilis aequiparetur naturali: ab soluta equidem, diligens, atque notanda explanatio. p. 128. -  Cap. XIII. Substitutionis vulgaris ius, vtrum iure transmis sionis ex capite iuris deliberandi, vel ex potentia sanguinis potentius es se debeat; siue (quod idem est) an decedente instituto, praeferatur in haereditate agnoscenda substitutus, vel instituti haeres ex iure transmis sionis. Quid etiam, si transmis sionis ius ex potentia suitatis contingat: vbi hac in re contrarietas, & varietas Scribentium ostenditur, multáque nouiter & vere adnotantur, quae sic non erant per alios animaduersa. p. 157. -  Cap. XIV. Ad explicationem §. Augerius, l. qui Romae, ff. de verborum obligation. vbi quae in proposito eius textus hucvsque diuersimode, variisque in locis scripta erant, distincte, & breuiter commemorantur, Recentiorum omnium subtilitates, excogitataeque, & argutae magis, quam verae interpretationes, nouiter, & subtiliter confutantur; ac denique communi sententia ab eorum impugnationibus, qui ipsummet Iureconsultum Scaeuolam arguere, atque carpere non dubitarunt, reddita immuni: siue aliter & melius, quam caeteri hactenus fecis sent, exornata, & defensa: l. etiam fideius sor obligari 17. §. fin. ff. de fideius soribus, decisione explicata: nonnulla in proposito adnotantur per Authorem, quae sic enucleata, atque elaborata, nullibi antea fuerant. p. 164. -  Cap. XV. A succes sione maioratus non simpliciter, aut perpetuo, siue non absolute, & indistincte, sed propter aliquam rationem, vel causam, aliquóve casu, aut qualitate superueniente, excluso eo, qui prius ad succes sionem inuitatus fuerat, si casus, vel qualitas superueniat, an personalis tantum, an vero realis, & linealis exclusio censeri debeat? Deinde, si sequens in gradu, vel proximior eo casu vocetur, quis dici debeat proximior, & vtrum descendens ex eo, qui prohibetur succedere, vel propter aliquam rationem, in euentúmve alicuius casus a succes sione repellitur, admitti debeat, vel repelli; siue an dici pos sit sequens in gradu, vel non? Regulariter etiam, cum a succes sione maioratus aut fideicommis si aliquis excluditur, vel cum succedere prohibetur; an omnes ab eo descendentes exclusi cen seantur, vel succedere prohibiti absolute? Quid si ratio exclusionis, vel qualitas ob quam excluditur, in eius descendentibus ces saret, aut si exclusio ipsa personalis es set, descendentésve ex propria per sona, aut vocatione, siue ex proprio iure succes sionem praetenderent? Sed & ex clusa filia, quando censeatur exclusus nepos, & de intellectu theoricae, seu doctrinae Bartoli in proposito; ibidem etiam, Angeli, Pauli Castrensis, Philippi Cornei, Hippolyti Riminaldi, Iacobi Menochij, Syluestri Aldobrandini, Telli Ferdinandez, & aliorum traditiones, sic ponderatae, atque exornatae, vt vtilitatem contineant, & futuris aliis negotiis contingentibus prodes se valeant. Denique casus, vel qualitas superueniens, quae tunc succes sionem impediret, an noceat ei, qui antea legitime, siue tempore habili succes serat? Vbi in facti contingentia consultus, de iure respondit, & primus quidem omnium scripsit Author, eiúsque consilium, prout editum fuit, transcribitur hoc loco, & quamplurima diligenter, & accuraté explanata relinquuntur. p. 169. -  Cap. XVI. Depositum quid, & quare fiduciae iudicium dicatur, nec compensationis exceptionem admittat? pos ses sionem, aut dominium rei depositae an in depo sitarium transferat; & quid in sequestrum? Qualiter etiam regulare, & irregulare depositum differant, & quos effectus vtrumque producat? Deinde, an depositum maneat pactione adiecta, vt tantundem reddere, vel vti pecunia, aut re deposita liceat? An etiam Bancharij nostri temporis sint vere depositarij, & eorum fideius sores illis teneantur, qui de pecunia interes se percipiunt? Vbi nonnulla inuenies, singulariter, vere adnotata, atque elaborata, & rem hanc breuitate, & resolutione explanatam. Demum, & principaliter inquiritur, vtrum res suas, vel pecunias apud alium deponens, caeteris creditoribus prae ferendus sit circa actiones personales, vel reales; siue an habeat ius praelationis contra bona depositarij falliti? Et de intellectu l. si hominem 7. §. quoties ff. depositi, l. si ventri, §. in bonis. ff. de priuilegiis creditorum, & l. 2. & 9. tit. 3. part. 5. & nonnullis casibus distincte, & vere constitutis, dubium hoc, tam de iure communi, quam de iure Regio partitarum, vtilius, quam antea fuis set, remanet dis solutum, atque explicatum. pag. 186. -  Cap. XVII. Institutus in re certa, nullo dato cohaerede vniuersali, vel dato nolente, aut non valente haereditatem adire, siue ante testatorem decedente, iure nostro Regio, ac post decisionem l. primae, titul. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, nunquid habeatur loco haeredis? an loco legatarij? Vtrum etiam vniuersam consequatur haereditatem, & rei certae mentio detrahatur? an rem ipsam in qua est institutus, dumtaxat, sic vt reliquum haeredibus legitimis, siue ab intestato succes soribus debeatur: difficilis equidem, & neces saria, dilucide tamen & plene elucidata quae stio. Vbi & Burgensis Salon de Paz opinio, aduersus Ioannem Matienzum, & Neotericos alios, noue defensa, & recepta; eorundem argumentis vere, & concludenter satisfactum ; & plures casus, quam antea fuis sent, di stincti, & considerati per Authorem. Deinde institutus in re certa, an, & quibus casibus, siue quarum rerum respectu, & effectu habeatur loco haeredis, vel loco legatarij; & de materia, & ratione ad textum in §. si ex fundo, l. primae, ff. de haered. instit. cum concordantibus, stricte & accurate actum, & permulti Authores commemorati, qui eiusdem §. materiam latis sime tractarunt, atque exornarunt? Demum de praedictis omnibus quod attinet ad forum interius, siue conscientiae: & vtrum institutus in re certa, habere debeat reliqua bona, quando testator hoc prohibuit; expres sáve testatoris dispositione, & prohibitione, vtrum ces set dispositio dicti §. si ex fundo, siue ius accrescendi in hac materia? an etiam regulariter, & quare illud fuerit introductum? Dyni, Bartoli, & aliorum Authorum contrarietas proponitur, & Dyni opinio contra Bartolum su stinetur. p. 198. -  Cap. XVIII. Poenas negantium, & de mendacio conuictorum, permultas es se in iure, quae diffuse, remis siue tamen enumerantur hoc capite. Ac praecipue agitatur, qualiter, & quibus casibus locum habeat poena constitutionis legis finalis, ff. de rei vendicatione : nonnulla ad propositum eius dem adnotantur, legis 3. tit. 3. part. 3. decisioni applicantur, & permultis aliis commemoratis, Fuluij Paciani locus commendatur. Deinde, vtrum negans rem habere, quam exhibere rogatur, si non constet ad eum peruenis se, pos sit iure negare, & eius as sertioni iuratae credatur, tam si extet, quam si non extet suspicio, rem ad eum peruenis se, vel si ipse fateatur rem peruenis se, sed dicat amis sis se eam? vbi Francisci Bursati consilium 354. volum. 4. expenditur in terminis. Tandem, instrumentum amis sum es se; quo pacto, quibús ve modis, aut testibus probari pos sit? an etiam iuramento probari valeat? & de materia l. fin. C. de fid. instrumentorum, remis siue actum hoc loco. pag. 216. -  Cap. XIX. -  1. Reprae sentationis materiam circa succes siones legales, testamentarias, fideicommis sarias, feudales, emphyteuticarias, & primogeniorum, siue maioratuum permultos Authores tractas se, qui hoc capite commemorantur, & ingenti studio congregantur. p. 218. -  2. Reprae sentationis diffinitiones quamplures referuntur, ac vera & noua diffinitio traditur, & ibidem nonnullae regulae, siue obseruationes generales in hac materia proponuntur. -  3. Reprae sentatio, vtrum per rationem fictionis, potius quam priuilegij accipi, ac diffiniri debeat; siue lex dum reprae sentationem introduxit, vtrum fingendo proces serit? vbi Doctorum contrariae sententae proferuntur, & res haec dilucide, & subtiliter explanata relinquitur. -  4. Reprae sentatio, an in casibus duntaxat a iure expres sis admitti pos sit, & propterea ei in dubio locus non sit? an etiam in his succes sionibus tantum procedat, quae iure haereditario deferuntur, & non in aliis; vbi Doctorum confusio, & contrarietas ponderatur, & melius quam antea fuis set, articulus hic declaratur. -  5. Reprae sentationis introducendae, quae fuerit ratio potis sima, vnde etiam introductionis eiusdem neces sitas effluxerit: quo denique iure reprae sentatio, & eius effectus proces serint, & vbi dicimus per repre sentationem filium ingredi locum patris, an gradus reprae sentari potius, quam corrumpi dicatur? vbi horum omnium breuis, & dilucida traditur resolutio, atque explanatio. -  6. Reprae sentationis priuilegium quibus personis communicatum, seu conces sum fuerit: vbi in primis reprae sentationi locum non es se inter ascendentes, & quare. Deinde reprae sentationis beneficium des cendentibus communicari, & in infinitum quoad omnes protrahi, idque praecipue in Hispanorum primogeniis, siue in vinculis, aut maioratibus perpetuis, prout singulariter declaratur. Inter transuersales quoque reprae sentationem admitti in filiis fratrum cum patruis suis succedentibus, in stirpes, & non in capita; sed vltra filios fratrum non porigi; quamuis in primogeniorum succes sione, iure Hispano, inter transuersales etiam, in infinitum reprae sentatio porrigatur, dummodo pater, aut ascendens reprae sentatus, succedere pos set, si viueret, non alias, prout latius probatur. Legis 40. Tauri constitutio, quatenus de succes sione, atque reprae sentatione trans uersalium, seu collateralium loquitur, vtiliter, & singulariter explicatur, atque ex profes so discutitur, vtrum reprae sentatio in maioratibus transuersalibus conces sa, abs que graduum restrictione intelligenda sit? & an procedat, etiamsi ipsimet transuer sales a primo institutore maioratus non procedant? Ludouici Molinae, & Velas quez Auendani sententiae contrariae proferuntur; & Ludouici Molinae opinione retenta, egregie admodum articulus hic dis soluitur. Praeterea difficilis illa quae stio, atque inueterata Doctorum controuersia, vtrum fratrum diuersorum filij, quando soli sunt, nec concurrunt cum patruo suo superstite, succedant alteri patruo suo in stirpes, reprae sentando parentum personas? an in capita? singulariter, & dilucide extricatur. Denique, quando plures patrueles, siue consobrini tractant inter se de succedendo alteri suo patrueli, siue consobrino, an succes sio fiat in stirpes, vel in capita? dilucide etiam explanatur, praefatorum omnium distincta admodum, & notanda traditur resolutio. -  7. Regnorum, & maioratuum, seu primogeniorum succes sio, vtrum iure sanguinis, an iure haereditario deferatur; reprae sentatio etiam in eis, an de iure communi procederet, & de iure huius regni, recta iuris ratione, siue qua praecipue fuerit admis sa, vbi ratio decidendi ad l. 40. Tauri as signatur, quae hactenus ab aliis mille in locis tradita fuere, suo ordine commemorantur; qualiter, siue quo ordine, & forma in regno debeat succedi? & an ab vltimo regni pos ses sore proximitas debeat accipi? quid etiam in aliis maioratibus inferioribus? Demum textus, in cap. licet, de voto, & voti redemptione, & in cap. grandi, de supplenda negligentia praelatorum, lib. 6. & in l. 2. 3. & 4. tit. 15. part. 2. & in l. 8. & 12. tit. primo part. eadem 2. cuma aliis pluribus, in quibus adeo variarunt hucusque Scribentes omnes, vt fere nihil certum reliquerint scriptum, dilucidé, & absolute explanantur. -  8. Reprae sentatio nepoti ex filio primogenito ante mortem aui defuncto, in l. 40. Tauri conces sa, vtrum nepti etiam conces sa es se intelligatur, & consequenter neptis ex filio primogenito praemortuo; an secundogenitum a succes sione maioratus excludat? Neptis etiam eiusdem reprae sentatio, vtrum excludatur ex maioratu foeminas propter masculos excludente; si masculus ex foemina, & foemina ex mas culo ad succes sionem maioratus simul concurrant; & de succedendo vltimo pos ses sori transuersali tractent, atque in eodem gradu sint, vter eorum debeat prae ferri? Ex duabus etiam foeminis in eodem gradu existentibus, cui praelatio detur? Et an qualitas masculinitatis, siue sexus masculini in filiam transmitti, siue ab illa reprae sentari valeat? Denique tam de iure communi in succes sione ascendentium, & transuersalium quoque, & in bonis liberis, & diuisibilibus, quam de iure huius regni post decisionem l. 40. Tauri in Hispanorum primogeniis, siue maioratibus, vtrum filius parentis personam reprae sentans, dicatur venire ex propria per sona, & vocatione, atque proprio iure, vel ex persona parentis reprae sentati, & de effectu huius indagationis, breuis & diucida atque in hoc vltimo notanda, & aliter quam caeteri fecis sent, tradita resolutio. -  9. Reprae sentatio, vtrum locum habeat, quando in patre, vel auo ius succedendi firmiter radicatum non fuit, siue ius certum, & firmum, atque inuariabile vtrum neces sario requiratur, vt reprae sentatio admittatur; an vero sola potentia, siue spes, aut pos sibilitas succedendi, etiam remota sufficiat? & de intellectu l. 40. Tauri, circa istum articulum; dilucida equidem, atque egregia explanatio, vbi Taurinae dictae l. germanus, & verus sensus adducitur. Conditorum eiusdem mens, & intentio detegitur, Neotericorum quorundam aduersus Ludouicum Molinam obseruationes, seu placita nonnulla, nouiter & vere subuertuntur, & quamplurima adnotantur. Deinde, an nepos institutoris ex filio, ante maioratum institutum, vel in vita institutoris praemortuo, patruum excludat? an etiam reprae sentationi locus es se pos sit, quando vltimo maioratus pos ses sore absque descendentibus praemortuo, transuersalis aliquis succes sionem praetendit, cuius pater si viueret, succes surus sane es set vt proximior, ipse tamen multis ab hinc annis, & ante maioratum institutum, vel etiam post, sed in vita institutoris deces sit: vbi etiam in proposito considerantur accurate, & subtiliter aliqua, quae vltra Scribentes omnes, matura consideratione fuerunt excogitata. Ac denique de nepote mortuo, viuentibus auo pos ses sore maioratus, & patre primogenito; relicto tamen pronepote pos ses soris: & de filio incapacis, ante incapacitatem nato, & de posthumo, vtrum patruum excludant, breuiter inquiritur. -  10. Reprae sentatio in fideicommis si succes sione, an, & quando locum habeat? vbi de contrarietate Accursij, & Baldi, sic trita, & vulgata, vt nulli non innotescat: an etiam dicta l. 40. Tauri constitutione edita, aliquid citra ius commune, aut Interpretum traditiones communes additum, vel innouatum fuerit in materia reprae sentationis circa fideicommis sa. Praeterea de succes sione feudi, & emphyteusis, & quatenus in ea reprae sentatio admittatur: diligens equidem, atque notanda, & accurata magis, quam antea fuis set, explanatio. -  11. Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, vtrum admittenda sit in primogeniis, seu maioratibus, non solum ex vltima voluntate, sed etiam ex contractu institutis, vbi non modo interminis praefatae l. Tauri, sed etiam in terminis iuris communis, articulus hic dilucide magis, & aliter, quam caeteri huius Regni Scriptores fecis sent, explanatus relinquitur: an etiam admittatur reprae sentatio in maioratibus, qui absque institutionis scriptura, ex sola antiquitate, aut consuetudine constant? In donatione Dominica, seu Regia conces sione, in his bonis, quae iure maioratus a Rege Henrico II. Nobilibus Hispaniae fuere donata; in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, siue in vinculis ordinariis, quae absque Regia facultate instituuntur quotidie, & in Anniuersariis, & Capellaniis aut Memoriis perpetuis, quae iure maioratus deferuntur: vbi horum omnium breuis, & distincta traditur resolutio, & Petri Salazaris aduersus Lud. Molinam, & alios, opinio noua, nouiter & vere, atque vel vno tantum verbo concludenter conuicta. -  12. Reprae sentatio, vt exclusa censeatur, atque in primogeniorum, seu maioratuum succes sione excludi debeat, vtrum neces saria sit expres sa dispositio, vel etiam tacita, atque ex coniecturis deducta sufficiat? an etiam exclusa, aut admis sa, reprae sentatione alicuius personae, aut gradus res pectu, siue in aliqua parte dispositionis, in reliquis quoque partibus, siue aliorum quoque graduum, aut vocatorum respectu, exclusa, aut admis sa censenda sit, quámque firmiter, siue qualiter in casu dubij standum sit dict. l. 40. Tauri dis positioni, vt potius admittatur, quam excludatur reprae sentatio, & an eiusdem legis decisio sit iuri communi consona in postrema sui parte, & procedat quoque respectu primi succes soris, vel vlteriorum, vt possint ipsi reprae sentationem excludere, vel ces sione sua iuri nepotis praeiudicare, ac secundogenito filio fauere. Deinde, ex vocatione proximioris, vulgo el mas propinquo, o el mas cercano patiente. Vel cum dicitur, quod aliquibus deficientibus, proximior succedat, aut proximior meus, vel proximior in gradu, vel quod succedatur salua gradus praerogatiua, aut ordine succes siuo, vtrum reprae sentatio exclusa censeatur? an etiam ex vocatione filij maioris, aut filij primogeniti, vel filij super stitis tempore mortis vltimi pos ses soris, vel proximioris, eodem tempore superstitis, reprae sentatio excludatur, vel non? Quid denique, si primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, seu condi tione ab institutore maioratus adiecta, verificata; & vtrum qualitas in persona succedentis, ad succedendum requisita, praecise ades se debeat tempore delatae succes sionis? an vero sufficiat, quod antea adfuerit, etiam si ante aduentum succes sionis primogenitus mortuus fuerit? vbi horum omnium dilucida, & distincta, atque notanda resolutio traditur, & nonnulla (vt videbis) & nouiter, & vere adnotantur per Authorem, quae sic diligenter ordinata, atque digesta, nullibi antea fuerant. Inter alia tamen articulus ille circa vocationem factam in maioratu de filio primogenito superstite, hoc est, del hijo mayor que fincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo pos seedor, sic accurate, & vere resoluitur, atque Ludouici Molinae sententia recepta, fundamentis, plurimis que Auendani rationibus in contrarium, nouiter & subtiliter respondetur, vt attenta constitutione dictae l. 40. Tauri, amplius de ipsius articuli vera resolutione dubitari nequeat. pag. 218. & seqq. -  Cap. XX. Ad ea, quae Hieronymus de Ceuallos sub quae stione 749. nouis sime scripsit, & poenas simul criminis falsi. Obiectionibus deinde eiusdem contra Authorem, non modo falsis & iniquis, verumetiam a veritate, & bono quoquo viro, maxime iuris profes sore, valde abhorrentibus, non vt satisfiat (satisfactione namque non indigent, & veritas patet, & clamat) sed vt iustis aliis de causis responsum praebeatur hoc loco, & e Petri Ricciardij commentariis in titulum Institut. de vsufructu, multo post peractum, & absolutum tractatum de vsufructu ab Authore perlectis, & in hisce Regnis expositis, nec vnum verbum, nec syllabam Authorem metipsum subtraxis se; nihil etiam Ricciardium eundem attigis se, nec obseruas se ex infinitis, quae per totum tractatum, & in vnoquoque capite de vsufructu ab eodem Authore traduntur, & ingenti studio, & diligentia, originalíque & prolixa omnium tunc vsque Scribentium lectura sic digeruntur, & vltra alios animaduertuntur , vt inuincibiliter ostendatur, ac etiam (vt aliis opus non fit, & tacuis se placeret) Ricciardium eundem in materia vsusfructus quatuor decim duntaxat (nec eas omnes ex profes so) Authorem vero centum, & quadraginta fere quae stiones, in eo tractatu conges sis se, atque scripsis se, quo magis malitia eius detegitur, & falsitatis adeo grauis crimen euincitur, nec aliquid Authori detrahitur. Ricciardium potius, & Caualcanum ex proposito inquirere, & perlegere, & iuxta Authoris tractatum apponere, laborémque, & diligentiam vniuscuiusque metiri, nimis gloriosum & iucundum futurum; modo eorum omnium, & aliorum quamplurimorum, quae typis mandabuntur, honor, & gloria tribuatur soli Deo, a quo cuncta procedunt, & sine quo factum est nihil. p. 317. -  Cap. XXI. Ad Titulum ff. ad S.C. Turpillianum, & de calumniatoribus, in Decretalibus. Vbi nonnullis de calumniatoris crimine (quod graue est) breuiter commemoratis, aliisque omis sis consulto, ne transcribantur, id praecipue intenditur (quod in vsu forensi controuertitur s aepe, & dilucide satis explicatum non est) vtrum calumniator etiam prae sumptus, is scilicet, qui vel accusationem non probauit, vel ab ea destitit, teneatur ad damna, expensas, & interes se: & ibidem Bartoli sententia (quae in puncto iuris veris sima est, quicquid de consuetudine contra ip sum alij enunciauerint) constanter, ac ita defenditur, vt omnino debeat obseruari, prout hic explicatur. p. 328. -  Cap. XXII. Ex l. nihil pro haerede. C. de vsucapione pro haerede. Vbi quamplurimorum interpretationibus argute, & subtiliter refutatis, & nouiter conuictis, multisque ingenti studio & diligentia in proposito eius textus, suitatis etiam, & prae teritionis, atque exhaeredationis liberorum obseruatis; & viuo quoque patre an dominium, an etiam pos ses sionem bonorum paternorum habere, siue domini aliquo modo filij dicantur, textus ille adeo vulgatus, vt in scholis per manus tradatur quotidie, ita dilucide, & ingeniose enucleatus relinquitur, vt Authoris studium, & laborem fatearis libenter. p. 334. -  Cap. XXIII. Ex cap. salubriter, de vsuris. Vbi Pontificia ea constitutio, adeo vulgata, sed summe difficilis; cap. etiam ad nostram 11. de rebus Ecclesiae non alienandis: Et cap. ad nostram 7. de iureiurando, ita accurate & vere explicatur, vt aliorum intellectus quamplures, vere & nouiter conuincantur; nonnulla in proposito dicti cap. salubriter, dilucide obseruata tradantur, & verus atque genuinus sensus eiusdem decisionis ostendatur. Denique, & infertur ad quae stionem practicam, vtrum hodie in terminis legis Regiae taxantis dotes, procedat dicti cap. salubriter, constitutio, si fructus ex pos ses sionibus pignori datis, excedant quantitatem dotis a lege Regia taxatam? & que stio metipsa accuratius, & dilucide magis quam hactenus fuis set, explicatur, & l. debitor. ff. in quib. caus. pign. vel hypot tacit. contrah. singulariter expenditur, & declaratur. p. 350. -  Cap. XXIV. Legis finalis, C. de edict. Diui Adrian. tol. materia, diligenter & dilucide, breuiter tamen, & vtiliter discutitur ac inter alia principaliter inquiruntur ex profes so nonnulla; legis, inquam, eiusdem, & l. 3. tit. 13. lib. 4. nouae collect. Regiae (quae lex Soriana vulgo nuncupatur) remedium, quibus, & quando competat, vel non, quae etiam adstringantur probare, qui legum earundem beneficium implorant; siue quae requirantur, vt quis in summario, pos ses sorióque eius legis iudicio obtineat. Deinde, an semiplenae probationes sufficiant? an vero plenae neces sariae sint? Rur sum, quando quis dicatur legitimus contradictor ad impediendam mis sionem in pos ses sionem ex dictis ll. & quae vitia dicantur visibilia, aut inuisibilia, vt eam impediant, vel non? An etiam admittantur probationes, seu exceptiones altiorem indaginem requirentes, & quando in continenti probationes fieri pos se dicatur, vel non pos se. Succes sori deinde maioratus (quod hactenus absolute satis explicatum non erat) an remedium dict. l. finalis competat; fideicommis sario etiam de iure communi, & hoc de iure Regio post decisionem l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, etiam nullus restitutione facta ab haerede? (quod nullus itidem explicauerat absolute:) An denique haeres hodie post decisionem eiusdem l. Regiae primae, pos sit a fideicommis sario compelli, vt adeat haereditatem, & sibi restituat, & de intellectu praefatae l. primae: vbi ingenti studio, & labore eximio, Authorem aliorum Interpretum placita euoluis se, & quamplurima obseruas se, libenter fatebitur quicunque. pag. 366. -  CAP. XXV. Leg. vnicae. C. quando Imperator inter pupillos & viduas, &c. Constitutio, & materia exornatur, & priuilegium illud quo pupilli, viduae, & miserabiles personae euocare ad Curiam Principis aduersarios quoad primam causarum cognitionem pos sunt, sed non euocari; qualiter, & quando, & quibus casibus, ac personis competat, tractatur vtiliter. De ratione etiam introductionis priuilegij ipsius, & an praefatis personis, non modo pauperibus; sed etiam diuitibus concedatur, eleganter discutitur. Rursus, an l. eiusdem decisio procedat post coeptum coram ordinario iudicium, siue actoris, siue rei partes pupilli, & viduae sustineant; aliter equidem, & dilucide magis, quam hactenus factum fuis set, explanatur. Demum inquiritur, an personae praedictae eo priuilegio vti, fruíque pos sint, si tanquam haeredes succes serint in lite coepta? & de his omnibus vtilis traditur, atque notanda resolutio, & explanatio. pag. 409. -  Cap. XXVI. Contractus, vel actus, qui geritur, an, & quando intelligatur, siue prae sumatur in scriptis, vel absque scriptura celebratus, vt dicatur purus & perfectus, vel imperfectus, & conditionalis, & poe nitere liceat, vel non, ante instrumentum confectum, si inter contrahentes de instrumento conficiendo conuenit? vbi ad interpretationem l. contractus. C. de fide in strument. l. 6. tit. 5. part. 5. & l. 2. tit. 16. lib. 5. nou. collect. Regiae, & praefatae disceptationis inter Scribentes omnes adeo controuers ae, absolutam, & veram resolutionem, tam de iure communi, quam de iure Regio, obseruantur ab Authore nonnulla, quae dilucide traduntur hoc loco. pag. 420. -  Cap. XXVII. Alimenta, sumptúsque litis, an, & quando teneatur reus suppeditare actori, cum lite pendente, vel antequam iudicium promoueatur, actor petit sibi prouideri de alimentis a reo, & quando quis pauper dicatur, & eiusmodi, quod alimenta, & litis expensas iure valeat eligere: l. si instituta. §. de inofficioso, ff. de inofficioso testament. cum aliis iuribus in materia, intellectus verus adducitur, & extenditur eiusdem decisio ad alias personas quamplures, maxime ad eas, quae non leuem iustitiae prae sumptionem pro se habent, & quatenus prae sumptio operetur? an etiam inops dicatur, quae maritum, patrem, vel filios habet diuites? vtiliter explanatur. pag. 427. -  Cap. XXVIII. Ad ea, quae cap. 6. huiusce libri 3. & cap. 18. lib. 2. scripta fuere, addenda nonnulla, quae etiam pertinent ad potestatem Principis, vt tollere, aut mutare valeat testatorum voluntates quoad fideicommis sa, & maioratus ex causa publicae vtilitatis. Et an procedat id duntaxat, quando non aliter consuli potest publicae vtilitati. Principi etiam aliquid attestanti vtrum plena fides adhibenda sit? ad Clement. vnicam, de probat. Et an cau s ae cognitio, atque vocatorum, siue substitutorum citatio neces saria sit, vt iuri eorum praeiudicium generetur, & derogetur. Deinde, clausulae, ex certa scientia, & motu proprio, & de plenitudine potestatis, & pro expressis habentes, cuius effectus, & virtutis sint in proposito, & in aliis quibuslibet regulariter? Rursus in Principe iuri alterius praeiudicante, an prae sumatur iusta causa, & an ipsius as sertio, siue expres sio sufficiat? Denique, de ratione, & interpretatione l. 7. tit. 7. lib. 5. nou. collect Regiae, circa diuisionem duorum maioratuum, qui ex causa matrimonij vniuntur, & excedunt summam praetaxatam ibi, breuis & notanda resolutio, atque explanatio, pag. 440. -  Cap. XXIX. Masculi ex foeminis, an, & quando masculorum descendentium appellatione comprehendantur, vel comprehensi dicantur in fideicommis sis, & vltimarum voluntatum dispositionibus, diligens, & breuis explanatio. p. 429. -  Cap. XXX. Regula illa, siue Interpretum omnium axioma commune, & per manus traditum quotidie; Si vinco vincentem te, multo magis vincam te, in succes sionum. & aliorum actuum materia, an, & qualiter procedat, & de aliorum variis in locis traditionibus (quae hic aggregantur) breuis resolutio, atque explanatio. p. 460. # 3 QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER TERTIVS. # 1 CAPVT I. Ad titul D. & C. si quis aliquem testari prohibuerit, vel coegerit , & l. 26. 27. 28. & 29. titulo primo, partit. 6. vbi earum legum decisiones exornantur nonnullis , quae scitu quidem & notatu sunt digna, nec ab alio hactenus fuerant sic adnotata; deinde de testatore impedito, aut prohibito testari, testamentúmve aut dispo sitionem antea factam mutare: de eo etiam, qui ad testandum, aut non testandum, aut sic vel certo modo disponendum, aut non disponendum, vi, metu, vel dolo, aut blandis verbis, suggestionibúsve, aut instigationibus, siue as siduis, & importunis precibus est inductus: Item de eo, qui propter metum reuerentialem, vel ad suasionem eius, cui reuerentiam debet, aut etiam coniunctorum ad te standum, vel non restandum, aut certis modis de rebus suis disponendum adducitur: & an solus metus reuerentialis efficiat, quod aliquis dicatur prohibitus testari, vel ita libere & spontane e, vt debuit, non testatus: quarum etiam personarum respectu timor reuerentialis consideretur? & an legata debeantur hodie post decision. l. 1. titul. 4. lib. 5. nou. collect. reg. ex testamento facto per vim, aut per metum, siue per dolosas aut importunas instigationes: ac denique de coniecturis, quibus in proprosito dolus, vis, metus, aut fraus colligi valeat, & de modo probationis: diligens equidem, & in vtroque foro neces saria valde explanatio, qua, vt videbis Lector, prolixa & originali Scribentium omnium lectura, multa & nouiter, & vere digeruntur, quae nullus antea sic di stincte & dilucide explicauerat, nec absque ingenti studio in vnum recenseri potuis sent. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, ob quam huius capitis disputationem neces sario suscipiendam putauit. -  2 Author recenset quamplurimos Authores, quos pro huius capitis dilucida explicatione, originaliter, vt solet, & s aepe perlegit. Et inter alios, Bartoli doctrinas, atque theoricas in pro posito commendat. Ipse enim plenius, & melius quam caeteri faciant, materiam hanc tractauit. -  3 Paulum Parisium in cons. 67. lib. 3. coaceruando materiam hanc, & late & docte loquutum. -  4 Iacobum Menochium distincte, & vtiliter se habuis se in hac materia, ac inter omnes Recentiores, ipsum dumtaxat circa resolutiones Bartoli insistere, & optime prosequi illas. -  5 Ludouici Molinae e Societate Iesu Religiosi, ideo ab Authore mentionem factam hoc loco, quod vel ipso solo praelecto, eorum omnium vera, & distincta re solutio deduci pos sit, quae in proposito huius capitis, ad forum Conscientiae pertinent. Et vide omnino Patrem Thomam Sanchez, relatum infra num. 139. & 140. -  6 Testatorum voluntates liberas es se debere, atque in actu testandi consensum requiri cum qualitate libertatis plenae, & sic omnino & absolute liberum in disponendo . -  7 Atque in id verba leg. Theodosianae adducta, quae pulchra quidem sunt, & notanda. -  8 In testando leges volunt cuique liberam voluntatem es se, & odio habent adulationes, & suggestiones, & importunitates, & caetera alia, quae fiunt testatoribus si ex illis quocunque modo, absoluta omnino, & plena liberaque voluntas eorum impediatur. -  9 Testatoris vltima dispositio vt valida sit in foro conscientiae, ac etiam in foro exteriori, neces se est, vt non sit inuoluntaria mixte, vel errore, vel vi, aut metu iniuste illato, ita dispositioni causam dantes, vt secluso tali errore, vel vi, aut metu, testator nullo modo ita di sponeret, quin potius vellet, vt nihil impediente sua illa dispositione, longe aliud de suis bonis fieret. -  10 Ratio est, quia libera haeredis institutio, legatum, & donatio causa mortis, mere gratis fiunt, sicut & donationes inter vinos, & promis siones mere gratis facta. -  11 Ad transferendum autem dominium, aut conferendum ius titulo mere gratuito, ea libertas in dante est neces saria, quae inuoluntarium mixte excludat. -  12 Testatoris liberam voluntatem impediens, punitur, quod poena primum ciuili constituit Adrianus, deinde criminali Alexander Seuerus. -  13 Et sic poena haec duplex est, criminalis scilicet, & ciuilis. -  14 Testari aliquem impediens, aut prohibens, qualiter puniatur, & num. seq. -  15 Vbi inprimis Aluaradi adnotatio taxatur, ad quam nullus hactenus animaduertit. -  16 Probatur deinde Menchij resolutio in proposito, criminalem poenam a lege diffinitam non es se, sed iudicis arbitrio indicendam relinqui. -  17 Ac denique de iure Partitarum, criminalem poenam nullam, nec etiam arbitrariam impositam fuis se vltra amis sionem bonorum, quod ex testatoris bonis prohibens erat habiturus; & nouiter, & vere adnotatur. -  18 Contra impedientem aut prohibentem quem testari, ciuilis poena quae statuta fuerit? & num. seq. -  19 Testari aliquem dolo impedientes, vel vi, aut metu, alio ve modo prohibentes, aut inducentes teneri praetendentibus interes se, actione de dolo, vel alia subsidiaria in factum ad interes se. -  20 Impediens, ne quis instituatur haeres per testatorem, tenetur illi ad totale interes se, & num. seq. in fine. -  21 Impediens, aliquem, quominus consequatur aliquam commoditatem, etiamsi ad illam non competeret aliquod, ius agendi, tenetur tamen ad totale interes se. -  22 Impediens alterum a consequutione legati, vel gratuitae donationis, dolo, vi, vel fraude; tenetur eidem ad restitutionem arbitrio boni viri; secus si absque vi, aut dolo, vel fraude, etiam odio, vel vt sibi consulat, alterum ad mutationem voluntatis induxerit, & num. 24. in fine. -  23 Testator, si vi, aut metu iniuste illato adducatur, vt in stituat aliquem haeredem, aut legatum illi relinquat; inualidum id erit in conscientiae, & exteriori foro, eum onere restituendi illi, in cuius detrimentum id cedit, quia alioquin bona illa ad eum erant deuentura. -  24 Quod etiam procedit de filio ad patrem, & e contra, vt hoc numero adnotatur. -  25 Testari impediens, vel prohibens alium, an ad duplum lae sis teneatur. -  26 Et teneri duplum prae stare ex sententia multorum. -  27 Qui omnes adducti sunt ex textu, in §. & hoc peruenit, in Authent. vt nulli iudicum liceat habete. -  28 Contrarium tamen, imo quod poena haec dupli non habeat locum in quouis priuato prohibente, aut impediente, sed solum in administratore ciuitatis, in quo loquitur ille text. probarunt alij, qui hoc numero recen sentur. -  29 Menochius autem neutram partem expresse probauit, & priori sententiae potius acces sis se videtur, quatenus dixit, verba dict. §. & hoc peruenit, generalia es se. -  30 Author vero, iure communi attento, posteriorem sententiam veriorem existimat. -  31 Caeterum de iure Regio Partitarum, priorem sententiam receptam, ambigi non potest, post decisionem l. 29. titulo primo, partit. 6. cuius verba referuntur hic. -  32 Et Ludouici Molinae traditio probatur. -  33 Contra prohibentem aut impedientem aliquem testari, iuratur per illum, qui habet interes se, in litem, tanquam contra dolosum, ex sententia quorundam. -  34 Quae tamen nulla lege Partitarum probatur, imo in pluribus legibus in proposito loquentibus, iuramenti in litem nunquam mentio facta est, vt hoc num. & noué, & vere adnotauit Author. -  35 Idcirco totum hoc religioni & bono arbitrio iudicantis relinquendum es se, ipsemet Author putauit. -  36 Prohibens aut impediens aliquem testari, si soluendo non fuerit, nec damnum aut interes se lae sis prae stare pos sit, tunc equidem contra fiscum reuerti potest lae sus, idque ex recepta & communi Doctorum sententia. -  37 Quae etiam hodie obseruari debebit de iure Partitarum, ex noua & vera Authoris consideratione. -  38 Prohibentem aliquem testari, aut impedimentum aliquod prae stantem, poenas praedictas incurrere, licet postmodum impeditus potuerit condere testamentum: quia id non releuat impedientes a poena incursa propter impedimentum perfectum & consummatum. -  39 Quod est singulare & notandum pro ampliatione l. 29. titulo primo partit. 6. vt etiam hoc casu illius decisio procedat. -  40 Testamentum vi aut metu factum, an sit ipso iure nullum, sic vt haereditas fisco deferri non debeat, cum testator vi aut dolo inductus est, vt me, vel alium haeredem institueret? an vero valere debeat mero iure, sed postmodum annullari, & auferri haereditas cogenti tanquam indigno? -  41 Et quidem Ioannes de Imola, & Iason secure scripserunt, testamentum hoc es se ipso iure nullum, cum vi aut metu celebratum fuerit: & ob id sentiunt aperte, haereditatem fisco non deferri, sed potius succes soribus ab intestato. -  42 Nec ab eis dis sentit D. Spino, qui male equidem, & sine aliqua disputatione nec relatione authorum, sic absolute constituit, testamentum in proposito casu non valere. -  43 Et pro hac parte, quinque praecipua fundamenta expendi pos sunt, quae ex Imola & Aretino non obscure colliguntur, & nouis sime omnium, illa conges sit Fachineus. -  44 Verum contraria sententia & verior est, & communior, testamentum vi aut metu factum, ipso iure valere, sed auferri cogenti, metumve inferenti haereditatem tanquam indigno. Quam defendunt plures Authores, qui praecitantur hic. -  45 Et huius sententiae fundamenta adducuntur remis siue. -  46 Et Contrariae partis fundamenta, siue Imolae argumentationes, abunde dis soluuntur, vt hoc numero adnotatur. -  47 Ad textum etiam in l. 1. C. si quis aliquem testari prohibuerit, qui in contrarium ponderari solet, optime respondet Aretinus, vt notatur hic. -  48 Et de iure Partitarum, magis probari videtur haec secunda opinio, vt aduertit Gregorius Lopez; & latius explicauit Author hoc numero. -  49 Legata & caetera relicta an debeantur ex testamento facto per vim? vtilis quidem, & neces saria quae stio in hac materia. -  50 Quam ex omnibus Scribentibus huius Regni, excitauit in terminis solus Azeuedus, nec aliquid in ea resoluit, sed duntaxat se remisit ad Gregorium Lopez. -  51 Qui etiam dubium hoc non explicauit, sed tantum dixit videndum es se Baldum, nec retulit Bartolum, cuius traditiones ad verbum recenset Baldus ibi. -  52 Et in effectu post Bartolum distinguendo concludit, prout latius hoc numero adnotatur, & eiusdem Bartoli distinctio probatur. -  53 Et in vtroque casu, etiam hodie post decisionem l. primae, titul. 4. lib. 5. nou. collect. reg. admittitur, vt vltra omnes nouiter, & vere hoc loco adnotauit & probauit Author. -  54 Legata ex testamento per vim facto, quando non debentur, legatarijs erit saluum ius recuperandi interes se, aut damnum contra inferentem metum. -  55 Vt in simili casu, quando quis compellit testatorem, vt instituat alium, obseruauit Bartolus. -  56 Dolus alterius, quando est causa immediata acquisitionis, quamuis ei, cui acquisitum fuit, noceat, tamen ipsi aduersus alterum, qui metum adhibuit, modo praedicto succurritur. -  57 Legata an debeantur ex testamento, quod per dolum, non per metum factum fuit? vtilis quae stio, nec ab aliquo hactenus explicata. -  58 Idcirco pro ipsius explicatione, nonnulla constituenda duxit Author, quibus perfecte quidem, & distincte explicata manebit. -  59 Et in primis constituit, de iure communi certum es se, quod titulus, si quis aliquem testari prohibuerit, habet locum in prohibente dolo. -  60 Secundo constituit, & de iure Regio Partitarum, idem ius constitutum, & obseruandum. -  61 Tertio constituit, veram resolutionem in praefato dubio petendam ex his, quae in dubio superiori, an legata debeantur ex testamento facto per vim, dicta fuere numeris praecedentibus. -  62 Quoniam dolus & metus in hac materia aequiparantur. -  63 Et sic distinguendum es se, quando constat testamentum totum, aut totam dispositionem dolo factam fuis se, aut constat de dolo in institutione, non tamen in legatis, vt supra dictum fuit. -  64 Quarto constituit, ex lege quadam Partitae, ex dictis etiam Baldi, minime pos se in praefato dubio certam aut absolutam resolutionem deduci, quamuis ad ea se remittat Gregorius Lopez, vt hoc numero adnotatur. -  65 Testamentum in dubio non prae sumitur vi, aut metu, sed potius sponte factum, cum metus tanquam delictum non prae sumatur; & consequenter nec prae sumendum est, testatorem metu compulsum ad disponendum. -  66 Actus quicunque spontaneus prae sumitur regulariter, nisi coactio probetur. -  67 Testamentum semper validum prae sumitur, nisi contrarium probetur. -  68 Receditur tamen a praedicta regula, coniecturis, quibus metus illatus prae sumitur. -  69 Metum plene probari coniecturis, & prae sumptionibus, modo illa legitimae sint, & propinquae. -  70 Testatoris metum in testando, ex nonnullis coniecturis prae sumi, quas Mantica, & Menochius plenius quam alij recensent. -  71 Testamentum in dubio non prae sumitur dolo confectum, & consequenter nec testatorem dolo inductum fuis se ad testandum. -  72 Receditur tamen ab hac regula coniecturis, & prae sumptionibus, quibus dolus in hoc casu prae sumitur. -  73 Testatorem dolo fuis se inductum ad testandum, prae sumitur ex coniecturis nonnullis, quas Menochius conges sit, & ad illum se remittit Author. -  74 Testamentum si fuit confectum noctis tempore, sine tot luminariis, quibus manifeste cerni pos sit persona ipsius testatoris, & testium, dolus prae sumitur. -  75 Et in id Hipp. Riminal. & Pet. Surdi consilia tria commendantur, vbi etiam discutitur, an cortina exi stens circa lectum testatoris, & impediens testes, ne videant testatorem, reddat testamentum nullum. -  76 Testamentum dolo factum prae sumi, quando extat nouerca, cuius suasonibus & delinimentis prae sumitur pater testator filium nouercae haeredem fecis se, filium vero primae vxoris, vel exhaeredas se, vel minus ei reliquis se. -  77 Testamentum patris factum ad praeiudicium filij prioris matrimonij, & ad fauorem filiae secundi matrimonij an prae sumatur factum ad instigationem nouercae contra priuignum, & ob id valere non debeat? remis siue, & Hipp. Riminaldi consilium 428. lib. 4. in proposito commendatum. -  78 Testator, quando filio prioris matrimoniij integram Legitimam iure debitam reliquit, dolus nouercae prae sumi non debet; & consequenter quod pater dolo & suasionibus nouercae fraudare voluerit filium, prae sumendum non est, ex singulari obseruatione Menochij. -  79 Quae est notabilis, & neces saria pro melioratione Tertij & Quinti bonorum, quam filio, vel filiae secundi matrimonij, filiis ex primo matrimonio relictis, pater fecerit, vt scilicet eo casu dolus aut fraus nouercae prae sumi non debeat, si filiis prioris matrimonij integra Legitima relicta fuerit a parente. -  80 Atque ex illa, dubia redditur Petri de Peralta resolutio, vt hoc numero adnotatur. -  81 Testamentum in dubio, libere existimandum est fuis se confectum, nonque importunis precibus, nec illicitis persuasionibus. -  82 Sed ab hac regula receditur similiter contrariis coniecturis & prae sumptionibus, quibus testatoris liberam, & absolutam voluntatem impeditam fuis se ex precibus, aut suasionibus ostendi pos sit. -  83 Metus, aut dolus testatori adhibitus, qualiter in hac materia debeat probari: & ibidem ab Authore adnotatum, Doctores communiter, duo in proposito tradidis se simul, quorum vnum vel alterum verum non est, aut simul stare non pos sunt, nisi ipsorum sensus aliter declaretur. -  84 Quapropter, vt mentem, & intentionem Scribentium declaret Author, nonnulla constituere neces sarium duxit, quae nouiter adnotantur hoc n. & seq. -  85 Metus aut dolus testatori adhibitus quod coniecturis & prae sumptionibus legitimis probari non pos sit, ne quaquam statutum in l. 29. tit. 1. p. 6. quidquid Burgos de Pace aliter sentiat: idque ex noua & vera Authoris consideratione, vbi etiam in id expendit verba l. 28. eod. titul. & Partit. -  86 Traditur resolutio & conclusio Authoris circa ea, quae dicta sunt supra ex num. 83. & Parisij traditio declaratur. -  87 Titulus, si quis aliquem testari prohibuerit, duo continet capita, coactionis scilicet, & impedimenti. -  88 Et quatuor modis verificatur: primus est, quando ego cogo te, vt me instituas, vel vt mihi aliquid relinquas: secundus est, quando compello te, vt instituas alium, vel aliquid ei relinquas: tertius est, quando impedio aliquem volentem testari de nouo: quartus est, quando quis prohibet aliquem, qui volebat primum testamentum mutare, idque ex communi & recepta omnium sententia. -  89 Et confirmat l. 27. tit. 1. p. 6. quae addit alium casum, quando quis, posito quod alium testari non prohibeat, facit tamen, quod ille ad libitum, & voluntatem suam testamentum ordinet, aut de suis rebus di sponat. -  90 Et his casibus haereditas, seu relictum quibus applicetur, an fisco, vel venientibus ab intestato, eleganter explicauit Bartolus, cuius doctrinas sequuntur alij communiter. -  91 Testatorem cum cogit quis vt alium instituat, tunc ab illo instituto haereditas aufertur, & fisco applicatur, idque de iure communi verius es se. -  92 Sed de iure Partitarum videri aliud sancitum, ex verbis l. 28. tit. 1. p. 6. vt in casu praedicto, venientium ab intestato haereditas sit, & non fisci, & ibidem reddit Author rationem, qua forsan excitati sic statuerunt legis illius Conditores. -  93 Prohibentis mutari testamentum, cum institutus est filius, vel seruus, & ij tempore institutionis erant in ipsius prohibentis potestate, tunc instituti indigni iudicantur, & fisco haereditas defertur. -  94 Et id procedit etiam, si filius, vel seruus tempore aditionis haereditatis, sui iuris effecti forent: quoniam tempus ipsius institutionis spectatur. -  95 Sed de iure Partitarum aliter statuitur, & destruitur communis opinio, vt scilicet hoc casu non fisco haereditas deferatur, sed proximiori testatoris consanguineo. -  96 Testari quem fuis se prohibitum, coactum, aut impeditum, multis modis probari. -  97 Testari prohibitus non solum dicitur ille, qui modis expressis prohibitus est, sed etiam, qui alio quocumque modo impeditus est, ne testamentum condere pos set, aut primum iam conditum mutare, dummodo tale impedimentum dolose fuerit prae stitum. -  98 Quod Paulus Parisius recte in hac materia adnotauit, & Regia lex 28. tit. 1. partit. 6. expres sim di sposuit, vt numero sequent. aduertit Author. -  99 Testandi impedimentum non dicitur prae stitum alicui, si eo instanti procurabantur illi medicinae aut si propter malam infirmi dispositionem, dilationis impedimentum praestitum fuit, quia deficit dolus. -  100 Prohibitionis, coactionis, aut impedimenti testatori adhibiti exempla nonnulla referuntur, quae Menochius conges sit. -  101 Ad testandum qui dicit impedimentum, aut metum alicui illatum, neces se habet tria copulatiue atque specialiter probare, alias obtinere non poterit. -  102 Ac primum neces sario probandum est, quod ille fuerit prohibitus, & per actus innuentes prohibitionem & impedimentum, & a iute reprobatum tanquam dolosum. -  103 Secundum requisitum neces sario probandum est, quod ille impeditus, tunc temporis, quo fuit prohibitus, volebat testari, & quod ces sante impedimento fuis set testatus; non enim satis es set, si vno tempore vo luis set testari, & alio fuis set prohibitus, aut impeditus. -  104 Tertium requisitum, & neces sario probandum ex parte querelantium est, vt neces se probari debeat, testatorem eos voluis se instituere, aut illis aliquid relinquere, vel in eorum fauorem disponere, eósque instituis set, vel in fauorem eorum disposuis set, si prohibitus non fuis set, nec impeditus. -  105 Testator, cum adductus immodicis persuasionibus testatus est, vel allectus ad sic, vel certo modo te standum, aut de rebus suis disponendum, vel ad iam, conditum testamentum reuocandum, vel non reuocandum, tunc equidem dolus prae sumitur. -  106 Persuasiones multae arguunt dolum. -  107 Persuasio nimia aut immodica habet vim doli. -  108 Et est plus quam violenta compulsio. -  109 Testatoris metus arguitur ex persuasionibus multorum factis cum calliditate, ac variis molestiis, maxime si ille aegrotus erat, vel quando ob nimiam mariti reuerentiam, sic testatus est. -  110 Mulierem prae sumi metu mariti legatum ei fecis se ob ipsius mariti lachrymas, suasionem, & reuerentiam, & vide Authores relatos infra, n. 147. in principio, & dicta num. 193. -  111 Maioratum factum in fauorem vnius filij, si pater reuocauerit persuasionibus alterius, qualiter filio consuli pos sit, plene explicatum per Pelaez a Mieres. -  112 Persuasio nimia filij inducentis parentem, vt reuocet Maioratum antea factum; habetur loco compulsionis & coactionis, maxime si pater sit valde senex. -  113 Expenduntur iura nonnulla ad probandum, quod persuasio nimia, & violentia aequiparantur. -  114 Importunae preces habent instar, imo effectum, & vim iusti metus, qui caderet in virum constantem, sicque actum factum praetextu earum, reddunt meticulosum, & generaliter rescis sioni ex edicto Quod metus causa suppositum. -  115 Et in id expenduntur nonnulla iura, quae sic probant. -  116 Adducuntur etiam remis siue quamplures authoritates Doctorum, qui in variis causis & negotiis respondent, per importunitatem obtenta non debere valere, & dici fieri inuito dante. -  117 Patris Thomae Sanchez e Societate Iesu Religiosi honorifica mentio facta hic. -  118 Importunae preces vtrum inferant metum viri con stantis, & ita annullare debeant matrimonium, & rescindere alios contractus. -  119 Et in hoc dubio triplicem sententiam refert pater Thomas Sanchez, & inter eas probabiliorem putat secundam, preces, inquam, importunas cum metu reuerentiali, matrimonium & alios contractus quoscumque rescindere, alias autem metu reuerentiali deficiente, preces solas etiam importunas, persuasionémve etiam nimiam, non sufficere, nisi cum illis dolus adiunctus fuerit. -  120 In quo praedictus Author refragatur directe quamplurimis Scribentibus, qui in casibus praedictis, precibus solis importunis, persuasionibúsve as siduis contenti sunt, nec aliud vltra requirunt. Imo & iidemmet Authores in hac materia sibi non constant; nam dum talem metum requirunt, qui in constantem etiam virum potuerit, & debuerit cadere, supponunt contrarium eius, quod antea dicunt, & sic preces solas, aut persuasiones importunas non sufficere. -  121 Quapropter, vt Author distincte magis explicaret haec, ad quae nullus hactenus animaduertit, sequentia neces sario constituenda duxit. -  122 Inprimis, persuasionibus, aut etiam precibus (modo ab illis dolus absit fraus & calliditas) licite quemque pos se amicum, vel coniunctum inducere, vt eum instituat, vel vt aliquo modo in fauorem eius disponat, licitéque vtilitatem suam procurare quemcunque, & vide infra, numer. 176. -  123 Et vere in illis nullus dolus, nullaque fraus est, & ob id non sine ratione admittuntur. -  124 Illaeque dumtaxat damnantur, quae importunae sunt, & propter earum frequentiam nimiae, aut immodicae. -  125 Preces importunae dicuntur illae, quae sunt instantis simae, & s aepius repetitae, atque inculcatae. -  126 Secundo constituit ipsemet Author, negari non pos se, quin preces importunae aliquo modo cogere videantur, aut vere genus quoddam violentiae contineant. -  127 Imo coactionem ipsam, compulsionem, aut violentiam excedere, docuit text. in l. 1. in vers. persuadere, ff. de seruo corrupto. -  128 Et suasione inductum inuito aequiparari, dixit text. in l. 5. C. de apostatis, quae duo iura fortiter adstringunt, vt notatur hic. -  129 Nec id absque ratione procedit, cum vere is etiam vir, qui metu (qualiscunque ille sit) minísve, aut alia de causa simili impelli non pos set, importunis precibus, immodicísve persuasionibus affectus, in id forte adducatur, in quod, sua sionibus aut precibus non interuenientibus, nullo modo allici pos set. -  130 Quod maxime procedit, si a coniuncto, vel con sanguineo preces, persuasionésve inferantur, vel si testator aegrotus sit. -  131 Quo casu, vel vt molestiis, suasionibúsve, aut importunis precibus non vexetur, siue vt a coniunctis, vel aliis ibi as sistentibus non derelinquatur, facile aliorum precibus acquiescit, qui alias nulla vi acquiesceret, si sanus es set. -  132 Testator, si in graui infirmitate constitutus, propinquorum precibus legat, tale legatum metu factum dicitur, quia timet derelinqui, si negat ea, quae petuntur. -  133 Tertio idem Author constituit, ex ratione superiori, quod suasio violentiae aequiparetur; item ex eo, quod in testando leges volunt cuique liberam & absolutam voluntatem es se, & odio habent adulationes, suggestiones, & importunitates, & caetera alia, si ex illis quocunque modo libera, & absoluta testatoris voluntas impediatur. -  134 Aperte deduci, persuasiones multas, siue importunas preces in hac specie dolum admixtum continere, eo ipso quod instantis simae sunt, aut nimiae, vel s aepius inculcatae, & repetitae. -  135 Et vere legis voluntati refragari, quae liberum te stantis iudicium in testando requirit, nec alterius iudicium aut voluntatem patitur immisceri. -  136 Dolus ex natura actus, qui geritur, hoc est te stamenti, quod libere & absque aliqua coactione fieri debet, eo ipso interuenire videtur, quod quis alium immodice persuadet, aut precibus vtitur importunis. -  137 Nec alius dolus requiritur de per se vltra eum, qui ex immodicis persuasionibus, siue ex importunis precibus inducitur, vt hoc numero adnotatur, & ibidem Patris Thomae Sanchez resolutio contraria taxatur. -  138 Authores nonnullos non arguendos, quod existimauerint sponsalia, & matrimonia contracta ob nimiam importunitatem es se irrita; idque ob rationem as signatam hoc numero. -  139 Preces nimis as siduae, & importunae, quando in hac materia obligent ad restitutionem in foro conscientiae . -  140 Precibus importunis impediens legatum , tenetur restituere, quando preces mixtum inuoluntarium continent. -  141 Metus, & coactio, qualis es se debeat, vt propter timorem dicatur quis impeditus testari, seu primum testamentum mutare, aut aliquo modo de rebus suis disponere, vel non disponere. -  142 Metus quis, & qualis es se debeat, vt talis dicatur, qui etiam in constantem virum cadat? remis siue. -  143 Metus quis sit iustus, Iudicis arbitrio relinquitur, qui motum animi sui confirmare poterit ex varis prae sumptionibus, & rerum circunstantiis arguentibus metum , & iuxta personarum qualitatem id diffiniet. -  144 Quoniam in muliere non requiritur ille metus, qui caderet in constantem virum, sed longe minor metus sufficiet quam in masculis, ratione sexus imbecillioris, qui facilius terretur. -  145 Sic minor metus cadit in puerum, quam in virum. -  146 Metus quis sit iustus, etiam iure Regio Castellae, iudicis arbitrio relinquitur, nec censetur correctum hoc ex decisione l. 7. titul. 33. partit. 7. imo etiam ex illa lege conces sum; vt contra Villalobos hoc numero adnotatur. -  147 Metus reuerentialis vtrum in consideratione haberi debeat in hac materia, ad effectum irritandi testamentum, aut legatum, vel aliam dispositionem, vltimamve voluntatem quamcunque: item vt alios contractus, obligationésve voluntarias rescindere debeat. -  148 Et pro huiusce rei exacta, atque absoluta explicatione, inprimis constituit Author, se originaliter & s aepe praelegis se Authores plures, qui num. seq. recensentur. -  149 Antiquos vero, ac cum illis infinitos alios etiam Recentiores, scienter consultoque praetermisis se, quoniam citantur ab aliis. -  150 Deinde & secundo constituit, metum reuerentialem sola reuerentia & Maioris prae sentia illatum nonprae sumi. -  151 Idque procedere, siue contractus, actu sve, qui geritur, initus sit cum eo, aut in fauorem, & vtilitatem eius, cui reuerentia debetur, siue cum alio ad vtlitatem alterius; adhuc enim metus solus reuerentialis non prae sumitur illatus, nec annullat contractii initum etiam cum ipso, cui reuerentia debetur. -  152 Tertio constituit, ex dictis supra inferri neces sario, veram non es se, aut saltem ita absolute, & indistincte procedere non pos se sententiam quorundam as serentium, metum reuerentialem sola prae sentia eius, cui reuerentia debetur, illatum prae sumi, & consequenter actum gestum absque aliis adminiculis irritare. -  153 Et inde veriorem es se, ac etiam securiorem aliorum opinionem existimantium, metum reuerentialem ita demum prae sumi, actu sque annullationem inducere, si minae aut verbera praeces sis sent, nempe a viro contra vxorem, vel a patre contra filium; tunc enim si mulier ipsa, aut filius con sentiat, prae sumetur eos metu consensis se. -  154 Vel quando preces importunae adhibitae fuerunt, aut si immodica, & nimia persuasio praeces sis set, vt num. praecedentibus dicebatur. -  155 Vel si enormis lae sio orta est, quo casu actus quilibet metu reuerentiali gestus, iuncta lae sione re scinditur, etiamsi non constaret de minis, vt cum communi sententia defenditur contra Menes. de Padilla, cui noue & vere satisfacit Auctor. -  156 Quarto constituit, adnotata supra num. 152. ideo sic posita, quod forsan ea opinio aliquando vera es se pos sit, & in casu occurrenti practicari debeat, etiam si minae aut verbera non praeces sis sent, modo non ita distincte & absolute accipiatur. -  157 Vt puta, si matris, vel mariti iubentis magna sit authoritas, soleatque des aeuire in eos, qui sibi non obtemperant; tunc enim solo metu reuerentiali, minis quoque ces santibus actus gestus rescindetur. -  158 Vel si talis, ac tanta es set reuerentia pro personae conditione, vt iudex ae stimare pos sit, metu consen sum adhibitum. -  159 Ad huius namque rei iustificationem, satis est timeri per patrem aut maritum vim inferri pos se, quamuis adhuc illata non sit, nec etiam minae praeces serint. -  160 Metum reuerentialem illatum prae sumi, & actus gesti annullationem induci, quando interuenit expres sum mandatum eius, cui reuerentia debetur, etiamsi minae aut verbera non praeces serint, ex sententia Neoterici cuiusdam. -  161 Quam probandam arbitratur Author, modo patris, aut mariti iubentis magna sit autoritas, magnáve reuerentia; alias enim solum mandatum non sufficeret, vt in his terminis loquuti sunt Authores nonnulli, qui solo mandato contenti non sunt, & vide infra num. 165. -  162 Reuerentia duplex est, vna simpliciter, & in gradu positiuo; altera nimia, & sic in gradu superlatiuo: Primo casu, quando est talis persona, cui solum reuerentia debetur simpliciter, procedit sententia eorum, qui dicunt ad rescis sionem actus, solum metum reuerentialem non sufficere. -  163 Secundo vero casu, quando est persona ita grauis, quod ei debeatur reuerentia nimia, tunc temporis procedit opinio illa, quod sufficiat sola prae sentia absque mandato, vel solus metus reuerentialis ab sque minis vel verberibus. -  164 Et in hoc casu induci debent duo iura, vt hoc numero adnotauit Author. -  165 Patris Thomae Sanchez obseruatio quaedam in hac materia, Authoris resolutioni conueniens , adducitur. -  166 Ludouici Molinae e Societate Iesu Religiosi verba quaedam recensentur, quae Authoris resolutionem confirmant. -  167 Reuerentia nimia quae dicatur, Iudicis arbitrio relinquitur, qui ex qualitate personarum, ac rerum circunstantiis diiudicare poterit, quid iuxta ca sus occurrentis speciem obseruare, & decidere debeat. -  168 Metum reuerentialem dari respectu soceri, quia socer parentis locum obtinet. -  169 Et respectu aui, & curatoris. -  170 Metus reuerentialis an detur respectu matris? vbi Author adnotauit nonnulla, quae nullus antea sic diligenter tradiderat. -  171 Metus reuerentialis an detur in sorore respectu fratris maioris natu? -  172 Et in fratre minori respectu maioris. -  173 Metus reuerentialis an detur respectu patrui, hoc est, tio de parte de padre, ac etiam respectu auunculi, que es tio hermano de madre. -  174 Reuerentia quibus personis debeatur, & quae sit reuerentia , quae operatur in nostra materia, remis siue. -  175 Ex dictis supra, nu. precedentibus, haberi perfectam, absolutámque resolutionem dubij propositi supra, n. 147. non quod ita perfecte explicauit Cae s. Vrsil. in addit. ad decis. Afflict. 69. num. 4. -  176 Testatorem , amicum, vel coniunctum licite pos se quem blandis verbis, & suasionibus leuibus inducere ad testandum, vel ad eum instituendum, aut de rebus suis certo modo disponendum, & supra, num. 122. -  177 Quod procedit tam in marito respectu vxoris, quam in vxore respectu mariti, & idem in quocumque alio, vt hoc numero adnotatur, & ibidem ratio Philippi Decij probatur. -  178 Modo fraude omis sa, & absque dolo, vel fraudulenta suggestione aut instigatione, blanditiae aut suasiones interueniant. -  179 Nec minae, aut verbera immisceantur. -  180 Nec etiam importunis precibus, & as sidua petitione, aut immodica persuasione quis inducatur, & vide latius supra ex num. 113. cum seq. -  181 Testatorem blandis verbis ad testandum pos se induci, vel vt alium instituat, aut in fauorem eius aliquo modo disponat, nisi testator prius fecis set te stamentum, & alium instituis set haeredem, quia tunc si eo modo testator induceretur, licet testamentum valeat, tamen primus institutus, vel per actionem de dolo, vel actione in factum, haereditatem seu legatum reuocaret. -  182 Idque (vt Doctores existimant communiter) ex sententia Angeli, quae hoc numero praecitatur. -  183 Et pro illa adduci potest resolutio Castrensis, quam expendit Decius. -  184 Alia etiam eiusdem Castrensis doctrina, quam etiam ponderauit ipsemet Decius. -  185 Ac denique Afflictis decisio 69. prout hoc num. ponderatur. -  186 Verum in contrarium extat sententia Glos s ae, quam alij Authores probarunt; illa namque, ad hoc vt primus institutus pos sit agere contra secundum, requirit, quod interueniat dolus secundi instituti, nec ex solis blanditiis actionem concedit, vt hoc num. adnotatur. -  187 Et Authori verior videtur, atque pro ea concludentes rationes considerantur hoc num. & seq. -  188 Testamentum primum tollitur per secundum, idque latis sime explicatur remis siue. -  189 Pro testamento in dubio iudicandum est. -  190 Angeli sententia relata supra num. 182. explicatur. -  191 Pauli Castrensis decisioni relatae supra, num. 183. egregie respondis se Decium. -  192 Pauli Castrensis doctrinae adductae supra, num. 184. ideo Author respondere noluit hoc loco, quod eidem optime & vere Decius respondeat. -  193 Afflictis decisio 69. explicatur. -  194 Testatori licitum est blandis verbis persuadere, vt testamentum antea factum non mutet, siue vt secundum testamentum non faciat. -  195 In testamento primo institutis, instare licet, ne illud mutetur aduersus alios satagentes vt mutetur. -  196 Venientium ab intestato desiderium, ne testator testamentum condat, improbatum non es se. EGregia quidem est, & in iudiciis frequens hu[sect. 1] ius capitis disceptatio, & quamuis ab infinitis Authoribus variis in locis, a nullo tam ex Recentioribus omnibus sic ex proposito declarata, vt vel omnia ad eius absolutam explicationem neces saria scribere, aut saltem aliorum traditiones in vnum recen sere, & caeteros quaerendi, & congerendi labore excu sare studuerit, vnusquisque namque eorum omnium, qui in proposito loquuntur, aut nonnulla dumtaxat ad prae sentem materiam pertinentia adnotauit, aut vere multa praetermisit, quae latiorem indaginem, atque interpretationem requirunt, nullus etiam hucusque communes Doctorum resolutiones in hac materia, legibus quibusdam Partitae applicauit; nec denique quamplurimorum explicationem suscepit, quae etiam hodie valde difficilia, atque subobscura videntur, aut satis, vt arbitror, non declarata: Quapropter non absque maxima vtilitate futurum ego iudicaueram, si originaliter prius, & attente infinitis Authoribus praelectis, & quamplurimis studio & diligentia adnotatis, rem hanc ex profes so magis breuiter tamen, & distincte tractarem, ex illísque certas quasdam, siue generales, & communi Scribentium omnium placito receptas magis doctrinas elicerem, & nonnulla ordine, & distinctione maiori composita, in medium proferrem, quibus huiusce altercationis dilucida magis, & distincta resolutio haberi pos sit, Lectorésque futuris negotiis decidendis, tantorum Authorum lectura, atque scriptis grauari, minime contingat. Et ad rem deueniendo, inprimis monendum Lectorem duxi, me circa prae sentem materiam, multa quidem alia scribere potuis se, aut si vellem integrum librum, siue plenum tractatum conficere; quae consulto omisi, aliorum studio, atque scriptura impeditus, vel ne eorum compilator videri pos sem, quae a plerisque ex profes so, licet in diuersis locis, latis sime que sunt explicata. Deinde pro dilucida, atque absoluta huius capi[sect. 2] tis dilucidatione, maximo equidem, & pene incredibili labore, sequentes Authores originaliter, vt soleo, & s aepe praelegis se. Dinum, Cinum, Petrum, Bartol. Bald. Alexand. Alexand. Angel. Paul. Salicetum, Iasonem, Corneum, Decium, Iacob. a Sanct. Georg. & alios ordinarios, ad tit. ff. & C. si quis aliquem testari prohibuerit. Imolam, Aretinum, Castrensem, Albericum, Ferretum, Lancelotum, Decium, & Constantium Rogerium in l. prima, ff. de testamentis. Ac vere inter hos omnes, nec non & alios Antiquos, & recentiores etiam quamplures, Bartoli doctrinas, atque theoricas in proposito notandas: ipse enim ad l. 3. ff. si quis aliquem testari prohibuerit, plenius quam caeteri faciant, materiam hanc tractauit, quod certum est, & agnouit Bald. in l. prima, num. 5. C. eodem, idcirco ad eum aduertere, atque ex proposito eiusdem resolutiones attingere, omnino neces sarium es se. Praelegis se etiam Gregorium Lopez in l. 26. 27. 28. & 29. titul. 1. partit. 6. & in l. 2. titul. 8. verb. Por falago, ead. 6. part. Bald. in cons. 350. volum. 3. Curtium iuniorem in cons. 141. ex num. 17. & 18. lib. 1. Ioannem Crotum in l. 1. §. si quis ita, ff. de verborum obligat. vbi etiam Socin. col. 1. eundem Crotum in consil. 120. ex num. 27. lib. 1. Corneum in cons. 84. volum. 1. & in cons. 209. volum. 2. vbi pulchre, & latis sime. Iasonem in cons. 141. volumin. 4. Socinum Iuniorem in consil. 148. lib. 2. Carolum Ruinum in consil. 73. lib. 2. Hieronym. Grat. consil. 20. Placet, lib. 2. Butrium in cons. 78. Alciatum in respons. 657. Cels. Hug. in cons. 14. per totum. Boerium decis. 100. Afflict. decis. 69. vbi Cae s. Vrsil. Ioann. Angel. Pisan. & Marcus Anton. Pulu. eius Additionatores. Franc. Marc. Decis. Delphinat. 129. volumin. 2. Vincent. de Franch. decis. 180. Nattam in cons. 166. num. 3. & sequentibus. Aymon. Crauet. in consil. 49. Iacobum Mandellum de Alba in consil. 77. num. 21. & sequent. Paulum Parisium in consil. 67. lib. 3. vbi coacer[sect. 3] uando materiam, late loquitur, & vtiliter; idcirco videndus erit omnino. Chas saneum in consuetudi. Burg. rub. 2. §. 1. glos s. Qui confisque, n. 21. vers. septimus casus est. Palacios Rubios in repet. rubr. de donat. inter. §. 81. ex num. 14. folio mihi, 59. Auiles in cap. Praetor, cap. 21. gl. 1. num. 6. cum sequent. Gualdensem de arte testandi, tit. 11. cautel. 4. Hippolytum singular. 526. Licitum. Bernard. Diaz regul. 798. Vxori. D. Salzedum in addit. ad illam regulam, vbi late. Pet. Gerard. singul. 77. Rodericum Xuarez allegatione 20. ad finem. Petrum Pechium de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. & 4. & cap. 9. Iulium Clarum sentent. lib. 5. §. finali, quaest. 79. num. 9. & quaest. 83. num. 5. Veronens. cautel. 36. Catelian. Cott. lib. memorialium, verbo, Testatorem inducere. Ioan. Arnon. Dialog. 6. Gratianum regul. 314. Rebuffum ad constit. Galliae, tom. 2. folio. 45. Marzarium cons. 20. ex num. 30. & cons. 67. ex n. 2. Pancirol. cons. 1. ex num. 76. cum sequentibus. Emmanuel Suarez recept. sentent. in littera M. ex num. 150. Grammat. cons. ciuili. 26. per totum. Menchacam de succes sion. creat. lib. 2. §. 17. num. 4. & sequent. & de succes sion. resolut. lib. 1. §. 10. num. 25. & in l. testamenti, C. de inofficioso testamento. Burgos de Paz in cons. 7. ex num. 7. cum sequent. Petrum de Peralta in l. si quis in principio testamenti, ff. de legatis 3. n. 93. & 94. & num. 133. & 134. Tiberium Decianum in con. 65. lib. 2. & in 2. part. tract. crimin. libr. 8. cap. 7. vbi vide omnino. Bos sium titul. de his quis prohibent aliquem testari, per totum. Andream Gaill. pract. obseru. lib. 2. obseruat. 117. num 4. Peregrinum de iure fisci, lib. 2. tit. 6. per totum ex fol. 121. vsque ad folium 137. vbi latis sime & erudite. Michael. Gras. lib. 2. recept. §. officium haeredis, ex numer. 2. vsque ad num. 7. & lib. 1. §. testamentum, quae stione 83. Bonifacium Rogerium in consilio 17. ex n. 133. vsque ad numerum 142. lib. 1. Osascum decis. 179. ex n. 5. & in cons. 12. ex n. 20. Ioannem Vaudi variar. quae stion. lib. 1. ca. 30. Aluaradum de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 3. num. 10. & lib. 2. cap. 3. num. 36. & quatuor sequen. & num. 49. Ioannem Garsiam tractat. de nobilitate Hispan. glos. 17. Petrum Gregor. in syntagmat. iur. lib. 41. cap. 14. D. Francis. Sarmient. in l. si quis seruum, num. 6. ff. de legatis secundo. Anton. Gomez tom. 2. variar. cap. 14. n. 27. Mieres de maioratu, parte prima, quae st. 25. per totam. Borgninum Caualcan. de tutore & curatore, ex num. 279. folio mihi, 157. Franciscum Manticam, mihi equidem ob summam eius eruditionem, atque distinctionem semper prae stantis simum, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. titul. 7. per totum, & lib. 3. titul. 1. n. 8. & 9. Simon. de Praetis de interpretat. vltim. volunt. lib. 2. dubitat. 2. solut. 1. a num. 13. cum sequentibus, fol 186. & lib. 5. dubitat. 1. a num. 74. cum multis seqq. fol. 444. & in cons. 5. num. 13. Ioannem Cephalum in cons. 276. n. 41. lib. 2. Francis. Bursat. in cons. 47. num. 4. & 26. lib. 1. & in cons. 189. num. 27. lib. 2. Iacobum Cancerium variar. resolut. c. 6. n. 17. Iacobum Menochium, qui late, vtiliter, & di[sect. 4] stincte se habuit in hac materia, ac inter omnes Recentiores, ipse dumtaxat circa theoricas, & resolutiones Bartoli insistit, & optime pro sequitur illas, de arbitrariis, lib. 2. centuria 4. casu 295. per totum, & lib. 4. prae sumptione 11. & 12. vbi vide ex proposito, & in cons. 1. num. 492. & seq. & in cons. 29. ex num. 18. lib. 1. & in consil. 678. lib. 7. Fabium de Monte, & Ioan. Bapt. de Plot. inter cons. vltimar. volunt. volum 2. illum in cons. 149. n. 57. per totum, istum in cons. 168. a num. 51. vsque ad numer. 60. Antonium Thesaurum quae stion. forensium, libro singulari, vbi singulariter, quando metus causa dicatur aliquid factum, & de metu reuerentiali, & quibus coniecturis metus probetur. Alexandrum Raudensem decision. 45. per totam, prima parte, vbi congerit nonnulla in praxi multum conducibilia. Hippol. Riminald. in cons. 234. ex num. 116. cum seq. lib. 3. & in cons. 235. num. 89. eod. lib. & in cons. 428. ex num. 1. cum seq. lib. 4. & in cons. 624. ex n. 33. vsque ad numerum 40. lib. 6. Albanum in addit. ad Bartol. in rubrica ff. quod metus causa, num. 16. & 17. Sfortiam Oddi in cons. 89. n. 87. lib. 1. Ioannem Vincent. Hondedeum in cons. 32. num. 6. & n. 55. 56. 57. & 58. lib. 1. Ioannem Guttierez Canonicar, qq. lib. 1. q. 37. n. 20. & lib. 2. cap. 11. n. 83. Azeuedum in l. 1. tit. 4. n. 112. & num. 147. lib. 5. nou. collect. Reg. D. Spino in speculo testamentorum, glos sa rubric. 2. p.n. 5. & 4. seqq. Ceruantes in l. 3. Tauri, n. 209. Mascardum de probat. lib. 1. conclusione 531. & lib. 3. conclus. 1356. Antonium Fabrum in libros 9. C. & definitionum forensium, ad titul. si quis aliquem testa. prohib. vel coege. definition. 1. & 2. folio mihi, 682. & 683. & ad tit. C. de eo quod metus causa, definit. 4. & 6. fol. 129. vbi de metu reuerentiali. Alex. Trentacinquium variar. resolut. lib. 1. de his quae vi, metúsve causa fiunt, resolut. 1. per totam, folio 137. & sequen. Andream Fachineum controuersiarum iuris, lib. 9. cap. 4. fol. 1139. & lib. 10. cap. 15. fol. 1263. Martinum Monter a Cueua causarum Regni Arag. decis. 45. in prima parte responsi pro si amita vxoris, ex n. 56. cum multis sequentibus. Cardinal. Dominic. Tusc. practic. conclus. iur. tom. 8. litera T. concl. 147. fol. 128. Patrem Ludouicum Molinam e Societate Iesu[sect. 5] Religiosum de iustitia & iure, tom. 1. tractat. 2. disputat. 135. ex versiculo, quoad secundum attinet, folio 731. vsque in finem disputationis, & disputat. 176. in vers. Nona, fol. 1037. cuius mentionem fieri hoc loco ideo neces sarium duxi, quod vel ipso solo praelecto, eorum omnium vera & distincta resolutio deduci pos sit, quae in proposito huius capitis ad forum conscientiae pertinent, & iunge illi Sarmien. in d. l. si quis seruum, n. 6. ff. de legatis 2. Et vide omnino patrem Thomam Sanchez, cuius specificam mentionem faciam infra numero 139. & 140. Deinde, secundo loco & principaliter constituen[sect. 6] dum erit, testatorum voluntates liberas es se debere, atque in actu testandi consensum requiri cum qualitate libertatis plenae, & sic omnino & absolute liberum in disponendo, l. 1. C. de sacros. Ecclesiis, ibi: Liber sit stylus, & in terminis nostris sic aduertunt Menoch. de arbitrar. lib. 2. centuria 4. casu 395. n. 1. Constantius Rogerius in l. 1. ff. de testamen. num. 2. Petrus de Peralta in l. si quis in principio testamenti, ff. de leg. 3. num. 94. in vers. ex quibus manet, & n. 132. vbi citat verba legis Theodosianae vltim. lib. illius,[sect. 7] C. tit. 7. de testamentis, post principium, vbi in hunc modum repetitur scriptum: Ideo diuinis sensibus, die, noctúque res humani generis pertractantes, gratum duximus, deficientium voluntatibus subuenire, vt pro suo quisque testetur arbitrio, aut in voluntate sua, suam habeat voluntatem, vt inuitus nemo nec taceat, neque loquatur. Idem etiam annotauit Ioannes Baptista de Plotis in consil. 168. num. 52. inter consilia vltimarum voluntatum, volum. 2. dicens, quod leges volunt, cuique liberam voluntatem es se in testando, & odio habent adulationes, & suggestiones, & importunitates, & caetera alia, quae fiunt testatoribus, si ex illis[sect. 8] quocumque modo, absoluta omnino, & plena, liberáque voluntas eorum impediatur, & in id pungit l. 26. titulo primo partit. 6. Molina etiam de iustitia & iure, tractatu 2. disput. 135. in vers. quod ad secundum attinet, fol. 371. in terminis huius materiae loquendo, inquit quod testatoris vltima dispositio, vt valida sit in foro conscientiae, ac etiam in foro exteriori;[sect. 9] neces se est, vt non sit inuoluntaria mixte, vel errore, vel vi, aut metu iniuste illato, ita dispositioni illi causam dantes, vt secluso tali errore, vi, aut metu, testator nullo modo ita disponeret, quin potius vellet, vt nihil impediente sua illa dispositione,[sect. 10] longe aliud de suis bonis fieret; & reddit rationem, quia libera haeredis institutio, legatum, & donatio causa mortis, mere gratis fiunt, sicut & donationes inter viuos, & promis siones mere gratis factae; ad transferendum autem dominium aut confe[sect. 11] rendum ius titulo mere gratuito, ea libertas in dante est neces saria, quae inuoluntarium mixte excludat, vt ipsemet probat ibidem. Idcirco lege sancitum est, quod testatoris libe[sect. 12] ram voluntatem impediens, puniatur: quod poena primum ciuili constituit Adrianus in l. 1. ff. si quis aliquem testari prohibuerit, deinde criminali Alexander Seuerus, vt aduertit Menochius lib. 2. de arbitrariis, dicto casu 395. n. 2. vbi recte intelligit, poenam hanc duplicem es se, criminalem scilicet, & ciuilem, Bos sius etiam, dicto titulo, si quis aliquem testari pro[sect. 13] hibuerit, vbi primum agit de poena criminali, & de iure fisci in proposito; postmodum vero de interes se, aut de poena ciuili quoad partem lae sam, Peregrinus de iure fisci lib. 2. tit. 6. num. 8. & latius num. 40. qui etiam primo tractat de poena criminali, & de iure fisci contra inferentem vim, aut metum in hac materia, postea vero de iure lae si sermonem instituit, vt etiam instituitur in l. 26. & 29. titulo primo, partita sexta, & ante alios sic obseruauit Bartolus in dict. l. 1. ff. si quis aliquem testari prohibuerit, num. 3. vbi quaerit qualiter practicari debeat illa lex, & dicit quod sic practicetur, quod ille, qui prohibuit testari, accusetur, & puniatur, & hoc facto proponatur contra eum actio ciuilis, scilicet petitio haereditatis, & idem annotauit Baldus in l. prima. C. eodem titulo, num. 9. & nouis sime omnium Andreas Fachineus controuersiarum iuris, libr. 9. capit. 4. in principio, fol. 1139. Vt autem a poena criminali incipiam, dicen[sect. 14] dum est, videri quod prohibens, aut impediens aliquem testari, sit puniendus poena falsi, tanquam veritatis occultator, per tex. in l. Paulus, ff. de falsis, & in l. prae scriptione, cum ibi notatis, C. si contra ius vel vtilitatem publicam; per quae iura sic contendit Bos sius dicto titulo, si quis aliquem testari prohibuerit, in principio, & sequitur Gras sus § testamentum, quaestion. 83. Quod autem efficiatur indignus haereditate defuncti, & insuper eadem poena puniatur, hoc est, vt nec actiuam, nec pas siuam testamenti factionem habeat, scribit Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 36. in principio, & num. 37. in[sect. 15] fin. & in id citat l. 27. & 28. cum duabus sequentibus, tit. 1. partit. 6. in quibus tamen nequaquam probatur eius As sumptum; nam inprimis in l. 28. & 29. nullum verbum scribitur, quo praefatus Author moueri potuerit; & in l. 26. eiusdem tituli, & Partitae, dumtaxat exprimitur, aequum non es se, vt alium prohibens testari, impunitus remaneat, quoniam graue crimen committit, vt ipsa lex dicit in principio, & in fine; & ideo statuitur in eadem lege, vt perdat ius, quod ex testatoris bonis erat habiturus, & Regi applicetur; quod etiam statuitur in l. 27. statim sequenti, in vers. E por ende mandamos , que qualquier que embargas se a otro en alguna destas maneras sobredichas, o en otra semejante dellas, sil fuere prouado, que pierda el derecho, que podia auer en los bienes de aquel, a quien fizo este embargo en qualmanera quier. Vides ergo in dictis legibus actiuam testamenti factionem non sublatam, quamuis pas siua auferatur, & consequenter praefatum Authorem, poenam excogitas se, quae nullibi a lege reperitur inuenta, nec expres sa, contra rationem text. in l. interpretatione, ff. de poenis, & in l. 2. ff. si a parente quis manumis sus fuerit, cum vulgatis. Quapropter dicendum est, criminalem[sect. 16] poenam a lege diffinitam non es se, sed Iudicis arbitrio indicendam relinqui, idque siue armis illata fuerit vis, siue sine armis, aut etiam si solus metus intercedat, vt post Glos sam in l. 1. in verbo, crimen, C. si. quis aliquem testari prohibuerit, Bartolum, Guliel. Cun. Alexandrum, Iacob. a Sancto Georgio, Bos sium, & Iulium Clarum, firmauit Menochius de arbitrarijs lib. 2. d. casu 395. n. 3. & 4. & sic sunt accipiendi Gras sus dicto §. testamentum, quae st. 83. & Fachineus lib. 9. dict. capit. 4. in principio, & Gregorius Lopez in l. 26. tit 1. partit. 6. qua in lege praetermittendum non est, criminalem poenam nullam, nec etiam arbitrariam[sect. 17] impositam fuis se prohibenti aliquem testari, sed dumtaxat dictum : Que deua perder el derecho, que deue auer en los bienes de aquelque destoruo, en qual manera quier que los deuies se auer, e aquello que el perdiere por esta razon , deue ser de la camara del Rey. Idque pro poena imponitur in eadem l. 26. Partitae, vt constat ex verbis sequentibus , vbi sic dicitur: E esta pena deue auer por el gran yerro que fizo a Dios, e por el atreuimiento, e el tuerto quo faze al sennor de la tierra, e al alma del finado, e a todos los otros homes, en dar mal exemplo de si. Et ibi Gregorius Lopez, verbo. El alma, allegat text. in l. testamenti, C. de inofficioso testam. deinde in l. 29. eodem titul. 1. & partit. 6. poena ciuilis prae standa parti lae s ae imponitur, nusquam tamen ibi, nec in dict. l. 27. quam retuli supra, de alia poena criminali tractatur; quod est notandum propter traditiones Doctorum relatas supra, vt iuxta dictas leges Partitae, poena falsi per Bos sium adducta, locum habere non pos sit, vt pote cum grauis sima sit, nec eisdem legibus expres sa; arbitraria vero criminalis ex sententia Menochij, Iudicis discretioni relicta, quamuis in dictis legibus Regiis Partitae non proposita, fortas sis exclusa non censebitur, si casus occurrentis qualitas aut circumstantia id suadeat, vel vis, dolus, metus, aut impedimentum sic prae stitum fuerit, quod delicti poenam euadere, ac impunitum manere, aequum non sit; id quod totum Iudex perpendere, ac attentis circumstantiis rerum, & qualitatibus personarum diffinire debebit. Ad ciuilem vero poenam deueniendo, dicendum[sect. 18] est, illam in hoc casu varie indicendam, modum autem diffiniendum es se iuxta doctrinas, & resolutiones Bartol. in l. 3. ff. si quis aliquem testari prohibuerit, Baldi etiam in l. 1. C. eodem titulo, quo loco ad verbum recenset, seu transcribit Bartoli Theoricas vbi supra, Menochij etiam, qui solus vt dixi supra prosequitur & eleganter explicat illas dict. ca su 395. ex num. 5. vsque ad num. 30 vbi videri poterit, ne ab eo plene, & erudite resoluta transcribam; ex illis tamen, & aliis quamplurimis Authoribus in hac materia scribentibus, sequentia obseruare neces sarium fore. Imprimis, impedientes aliquem testari dolo, vel[sect. 19] vi, aut metu, alióve modo prohibentes, aut inducentes, teneri praetendentibus interes se, actione de dolo, vel alia subsidiaria in factum ad interes se, quod cum Angel. Iac. de Sanct. Georg. Alex. & Ia son. aduertit Paris. in consil. 67. num. 20. lib. 3. & cum Castrensi, & Alexandro, Grammaticus in consilio ciui[sect. 20] li 26. num. 4. vbi dixit, quod si aliquis volebat me in stituere haeredem, & tu impediuisti, certe teneris ad interes se totale, & in fortioribus terminis ibidem notauit num. 5. quod impediens aliquem, quominus[sect. 21] consequatur aliquam commoditatem, etiamsi ad illam non competeret aliquod ius agendi, tenetur tamen ad totale interes se, & in id citat Rayn. Paul. Cast. & Alex. in l. dedi. §. quanquam, ff. de condictione ob causam, accedit Gregorius Lopez in l. 27. tit. 1. partit. 6. verbo, Pierda, dicens quod si prohibitio, vel coactio fuit in damnum alterius, quem testator in stituere volebat, tunc succurritur lae so, per text. in l. Lucius, §. Sempronia, ff. de legatis secundo, & doctrinas Bartoli & Baldi in locis ibi relatis Mieres de maioratu, 1. part. quae st. 25. ex num. 2. Menochius dict. casu 395. num. 9. in fin. & num. 27. Ioannes Guttierez canonicar. quae st. lib. 2. cap. 11. num. 83. & in tractatu de tutelis & curis, 2. par. c. 14. num. 6. vbi aliis mul[sect. 22] tis Authoribus relatis probauit, quod impediens alterum a consequutione legati, vel gratuitae donationis dolo, vi, vel fraude, tenetur eidem ad restitutionem arbitrio boni viri, secus si absque vi, aut dolo, aut fraude, etiam odio, vel vt sibi consulat, alterum ad mutationem voluntatis induxerit, D. Francisc. Sarmientus in l. si quis seruum, num. 6. ff. de legatis secundo. Ludouicus Molina de iustitia & iure, tom. 1. tractat. 2. disp. 135. in vers. ex eadem doctrina, fol. 732. dicens, quod si quis vi, aut metu iniuste illato ad[sect. 23] ducatur, vt instituat aliquem haeredem, aut legatum illi relinquat, inualidum id sit in conscientiae & exteriori foro, cum onere restituendi illi, in cuius detrimentum id cedit, quia alioquin bona illa ad eum erant deuentura, & ibidem, in vers. qui impedimento est alicui, folio 733. vbi id extendit ad filium, & ad[sect. 24] patrem, vt si impedimento sit filius patri, vel pater filio, non solum peccet lethaliter, & restituere teneatur in exteriori, & interiori foro emolumentum, quo ea ratione priuat eos, ad quos bona defuncti es sent deuentura; sed etiam inter alias poenas, priuatur omni emolumento bonorum talis defuncti, vt ibidem probat: denique & Andr. Fachin. controu. iur. lib. 9. cap. 4. in principio, inquit, quod si testator quidpiam alicui relicturus erat, is qui testari eum prohibuit, merito condemnatur ad id quod interest, per text. in d. §. Sempronia, & in l. si quis affirmauerit, ff. de dolo, nam cum dolo alterius id amiserit, aequum & bonum est, vt ille condemnetur; & huc alludunt quae de ciuili disceptatione dicuntur in dict. l. 1. C. si quis aliquem testari prohibuerit. Deinde obseruandum erit, in superiori casu aut obseruatione, teneri, inquam, sic prohibentem aut impedientem, damnum & interes se lae sis resarcire, nullum equidem ex Scribentibus hactenus dis sentire; quod recte agnoscit Menoch. dict. casu 395. num. 27. dubios tamen aut non conformes es se in eo, an scilicet testari prohibens, aut impediens[sect. 25] alium, ad duplum lae sis teneatur: & quidem prohibentem aut impedientem, duplum lae so prae stare[sect. 26] debere probarunt Bart. Angelus, Imola, Fulgosius, Iason, Butrius, & Alciatus, quos adducit Menochius de arbitrariis, lib. 2. d. casu 395. n. 28. Corneus etiam in l. 1. C. si quis aliquem testari prohibuerit, & cum illis secure Grammaticus consilio ciuili 26. n. 6. Parisius in cons. 67. n. 4. lib. 3. Hieronym. Gabriel in cons. 99. n. 13. & 14. lib. 1. Peregrin. de iure & priuilegiis fisci, lib. 2. tit. 6. n. 8. & vide num. 40. Horum & aliorum Authorum fundamentum[sect. 27] praecipuum desumitur ex textu in §. & hoc peruenit, in authen. vt nulli iudicum liceat habere, qui tamen textus, quod solum procedat in administratore ciuita[sect. 28] tis, in quo loquitur; & consequenter, quod poena dupli non habeat locum, in quouis alio priuato prohibente aut impediente, probarunt Cinus, Petrus Rainerius, Baldus, & Comensis, quos refert Ias. in l. 1. C. si quis aliquem testari prohibuerit, num. 2. in fin. qui sic accipiunt text. in d. §. & hoc peruenit, Alber. in l. Lucius, §. Sempronia, ff. de legat. 2. & constanter defendunt Ioann. Vaudus lib. 1. variarum quae st. c. 30. & Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 9. cap. 4. Menochius autem neutram partem expresse pro[sect. 29] bauit, aut saltem priori sententiae potius acces sis se videtur, quatenus dixit, verba dict. §. & hoc peruenit, generalia es se, quasi diceret apta, vt omnem casum, & personam comprehenderent. Ego vero iure communi attento, posteriorem[sect. 30] sententiam veriorem existimo, & ad id dicendum moueor authoritate & rationibus praedictorum Authorum, moueor etiam verbis claris, & expres sis d. §. & hoc peruenit, in quo negari non potest, quin prohibitio illa generalis fiat Iudicibus, & eorum Officialibus & Ministris, & cuicumque alteri, qui scilicet Iudici hac in re ministrauerit, & operam suam prae stiterit, vt scilicet aliquis testari prohibeatur, vt constat in illis verbis: Omnibus Iudicibus tam ciuilibus, quam militaribus, & eorum Officiis, aut alij cuilibet aliquid prae sumere, & ibi: Huiusmodi odibilem rem in quolibet loco nostrae rei publicae prae sumpserit agere, aut ministrare ei, qui hoc prae sumpserit, facere iubemus, &c. Verba autem illa, Si vero quidam, de iudicibus neces siario accipienda, nec aliqua in eo textu posita, quae alios priuatos generaliter comprehendere pos sint; sic concludenter, & vere Fachineus probauit d.c. 4. ad fin. fol. 1140. vt vltra aliquid addere, siue in huius rei confirmationem latius scribere, superfluum potius, quam vtile videri pos sit. Caeterum de iure Regio Partitarum, priorem sen[sect. 31] tentiam receptam, ambigi aut dubitari non potest post decisionem l. 29. tit. 1. partit. 6. in ea namque clare approbatur, dum in hunc modum scribitur: Voluntad auiendo alguno home de establecer a otro por heredero en su testamento, o demandarle alguna cosa en el, si otro tercero le embargas se por fuerca, o por engano, que lo non fizies se: si el embargo, o el engano podies se ser prouado, deue aquel que lo fizo pechar al otro, a quien deue ser fecha la manda, doblado todo aquello quel fizo perder por tal razon como esta. Et Gregorius Lopez ibidem in summario inquit, Concor. cum authent. vt nulli iudicum, §. & hoc peruenit, postmodum tamen, verbo Pechar, dicit: Et videtur hoc intelligendum de interes se, non respectu poenae dupli, licet Salicetus aliud innuat in dicta l. prima, C. si quis aliquem testari prohibuerit. Vides ergo legem istam Partitae, aut venis se decidere altercationem praefatam Doctorum, aut decisionem dict. §. & hoc peruenit, ad quemcumque priuarum extendere voluis se, & ad id forsan excitatam fuis se propter rationem consideratam in l. 26. eodem tit. 1. & p. 6. in versiculo, E osta pena deue auer; & ita in eum sensum non male accipit illam Molina, de iustitia & iure, tom. 1. tract. 2. disputatione 176. [sect. 32] in vers. Nona, fol. 1037. vbi sic scriptum reliquit: Comparatione tamen lae si, qui alioquin haeres erat instituendus, aut cui legatum erat relinquendum, punitur poena dupli, vt constat ex authent. vt nulli iudicum, §. & hoc peruenit, & ex l. 29. titulo primo, partit. 6. erit itaque dictae legis Partitae prohibitio sic accipienda, vt generaliter atque indistincte omnibus facta censeatur, omne sque etiam priuatos, non solum Iudices, & eorum Officiales seu Ministros comprehendat, & in hoc quidem singularis, vt sic testatoribus magis consulatur, & aliorum vis, dolus, aut fraus contineatur. Praeterea obseruandum est, quod contra impe[sect. 33] dientem aut prohibentem aliquem testari, iuratur per illum, qui habet interes se, in litem tanquam contra dolosum; quod firmauit Ioannes Plotus in repetit. l. si quando, C. vnde vi, num. 723. & cum eo transeunt Menochius de arbitrariis, lib. 2. dict. ca su 395. num. 27. Cae s. Vrsil. in addit. ad decis. 69. Afflictis. 13. quod tamen de iure Regio Parti[sect. 34] tarum decisum non fuit, nec aliquo modo expres sum, aut denotatum; nam in l. 26. tit. 1. partit. 6. vbi imponitur poena prohibenti aliquem testari, iuramenti in litem mentio non sit, nec etiam in l. 27. eod. tit. & partit. de iuramento in litem tractatur, ac denique in l. 29. eod. tit. & partit. vbi congruentius id exprimendum es set, nequaquam exprimitur; ibi namque succurritur lae so contra impedientem ad duplum, sed de eo iuramento nihil dicitur, vt con stat ibi: Si el embargo, o el engano podies se ser prouado. Vnde totum hoc religioni & bono arbitrio iudi[sect. 35] cantis relinquendum erit, qui rerum circumstantiis, & negotij de quo agitur, atque personarum qualitatibus inspectis diiudicare debebit, Si el embargo, o el engano puede ser prouado, vt dicta lex requirit, ad id obseruando nonnulla, quae in materia huius probationis dicentur statim, ac etiam prae oculis habendo, ne dictarum legum Partitae terminos, aut intentionem excedat. Obseruandum etiam erit, quod in casibus praedictis, si prohibens aut impediens testari alium, sol[sect. 36] uendo non fuerit, nec damnum & interes se lae sis prae stare pos sit, tunc equidem lae sus contra fiscum reuerti poterit, argumento l. fin. ff. de eo per quem factum est, & l. plane, la 2. §. 1. ff. de legatis 1. per quae iura sic s aepe obseruauit Bartolus in dict. l. 3. ff. si quis aliquem testari prohibuerit, Baldus in l. prima, C. eodem titul. & ibidem Corneus colum. 2. & in cons. 219. colum. penul. lib. 2. Menochius dicto casu 395. ex n. 5. Gregorius Lopez in l. 29. tit. 1. partit. 6. verbo pechar: & quamuis in ea lege Partitae id non exprima[sect. 37] tur, tamen ex quo non excluditur, & lae sis succurrere lex illa intendit, credendum est, ius commune intactum & immutatum relinqui, & regulis aut doctrinis communibus ita rem expediendam fore, vt lae sis prospectum es se pos sit iuxta intentionem eius legis; & in hoc quidem maxima aequitas interuenit & testantis voluntati valde prospicitur. Denique & vltimo obseruandum erit, prohiben[sect. 38] tem aliquem testari, aut impedimentum aliquod prae stantem, poenas praedictas incurrere, licet postmodum impeditus potuerit condere testamentum; quia id non releuat impedientes a poena incursa propter impedimentum perfectum & consummatum, l. qui ea mente, ff. de furtis, & probatur in authen. vt cum de appellat. cognoscitur, §. si conuictus, per quem tex. item per ea, quae Bartolus, & Alexander in l. fin. ff. si quis aliquem testari prohibuerit, & Paulus de Ca stro in l. final. C. eodem, tradiderunt: sic in terminis obseruauit Parisius in cons. 67. num. 23. & 24. lib. 3. [sect. 39] quod est singulare & notandum pro ampliatione d. l. 29. tit. 1. partit. 6. vt etiam hoc casu, illius legis decisio procedat; nam cum ibi exclusus non sit, omnes equidem intellectus atque interpretationes ipsa lex apta est recipere, quae iure communi attento in hac materia tradiderunt DD, imo si verum amamus, neces sario fateri debemus, declarationem hanc de mente eiusdem legis es se, aut verbis ipsius multum conuenire; in ea namque duntaxat requiritur voluntas ex parte testatoris relinquere volentis, & dolus aut vis ex parte impedientis, & quod vis aut dolus probetur; non vero inspicitur, an postea impeditus potuerit condere, vel non condere testamentum, vti ex verbis positis ibi, & superius relatis constat manifeste. Et hactenus de secundo Praemis so, aut con stituto, siue obseruatione 2. in hac materia. Nunc vero tertio loco, & principaliter con[sect. 40] stituendum erit, dubium es se, an testamentum vi aut metu factum, sit ipso iure nullum, sic vt haereditas fisco deferri non debeat, cum testator vi aut dolo inductus est, vt me, vel alium haeredem institueret? an vero valere debeat mero iure, sed postmodum annullari, & auferri cogenti, aut metum inferenti haereditas tanquam ab indigno? Et quidem Ioannes de Imola in l. 1. num. 4. ff. de testamentis, & [sect. 41] Iason in l. 1. num. 3. C. si quis aliquem testari prohibuerit, Rubeus in repetit. §. morte, l. non solum, ff. de noui operis nunciatione, num. 222. secure scripserunt, testamentum hoc es se ipso iure nullum, cum vi aut metu celebratum fuerit: & ob id sentiunt aperte, haereditatem fisco non deferri, sed potius succes soribus ab intestato, nec ab eis dis sentit D. Spino[sect. 42] qui in speculo testamentorum, glos. rubricae, 2. part. num. 5. male quidem, & sine aliqua disputatione, nec relatione Authorum, sic absolute constituit, te stamentum in proposito casu non valere. Et pro hac parte, quinque praecipua fundamen[sect. 43] ta expendi pos sunt, quae ex Imola vbi supra deducuntur dict. num. 4. & Aretino in eadem l. 1. ff. de te stamentis, colum. 1. a vers. in glos. ibi, vsque ad vers. in eadem glos. ibi, & nouis sime omnium in vnum conges sit illa And. Fachineus controu. iur. lib. 10. capit. 15. per totum, fol. 1263. & ante ipsum Peregrin. de iure fisci, lib. 2. tit. 6. ex numer. 4. vsque ad num. 8. Verum contraria sententia, & verior est, & com[sect. 44] munior, testamentum vi aut metu factum, ipso iure valere, sed auferri cogenti, metumve inferenti haereditatem tanquam indigno, quam defendunt Castrens. num. 4. Aretin. col. 1. in d. l. 1. ff. de te stamentis, & ibidem Duarenus, & Constantius Rogerius ex num. 2. vsque ad num. 7. vbi in proposito tres casus distinguit, & in effectu sic semper concludit, sequuntur etiam hanc partem Menchaca, & Ferretus, cum quibus Michael Gras sus recept. iur sentent. §. testamentum, quaest. 83. in principio, & Lancellotum Decium dumtaxat referens, Hieronymus de Caeuallos pract. commun. contra commun. q. 348. num. 4. Bos sius titulo, si quis aliquem testari prohibuerit, num. 5. Peregrinus de iure fisci dict. tit. 6. ex num. 4. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dict. casu 395. numer. 7. Gregorius Lopez in l. 27. titul. 1. part. 6. verbo, Haz endo fuerca, Fachineus lib. 10. dict. cap. 15. Et huius sententiae rationes, & argumenta su[sect. 45] periores Authores ex proposito adducunt, quae fortiter quidem adstringunt, aut vere concludunt, vt penes ipsos videri poterit, ne in re ab aliis ex profes so agitata, amplius insistam. Contrariae autem partis fundamenta, siue Imolae [sect. 46] argumentationes abundé dis soluit, & ante alios Aret. loco antea relato, & ipsum non referens Fachin. d. cap. 15. vbi vide omnino, & Peregrin, dict. tit. 6. ex num. 4. vsque ad num. 8. vbi etiam Imolae rationibus respondet. Ad textum etiam in l. prima, C. si quis aliquem te[sect. 47] stari prohibuerit, qui pro contraria opinione ponderari solet, optime satisfacit, & respondet ipsemet Aretinus, & Menochius sequitur illum dicto casu 395. num. 7. Et de iure Partitarum, magis probari videtur haec[sect. 48] secunda opinio, vt aduertit Greg. Lop. in d. l. 27. tit. 1. partit. 6. verbo, Haziendo fuerca, qui recte adnotauit ibidem, quamuis affirmatiue id dicere deberet, & non sub verbo, forte, quod forte etiam de iure communi non procederet dictum Imolae, cum non reperiatur expres sum, institutionem vi vel metu factam es se ipso iure nullam, & per alias rationes, quas ipse eodem loco considerat; vere tamen, leges nonnullae ab eodem Gregorio in id adductae, nequaquam probant eius As sumptum: nam inprimis in d. l. 27. qua ipse mouetur, nullum verbum exprimitur, quo elici valeat, an testamentum vi vel metu factum, sit ipso iure nullum, vel non: etenim in vers. E por ende mandamos, que qualquier, dumtaxat dicitur, que qualquier que embargas se a otro, en alguna de las maneras sobredichas, o en otra semejante a ellas, que pierda el derecho que podia auer en los bienes de aquel, a quien fizo este embargo. Sed non declaratur, cui bona haec sic amis sa applicari debeant, nec etiam dicitur, an sit nullum testamentum, vel mero iure valeat, quamuis veniat rescindendum. Praeterea in l. 29. eod. titul. 1. & partit. 6. potius contrarium desumi pos se videtur, quatenus statuitur, quod in casu ibi proposito, propinquior defuncti consanguineus succedere debeat, nisi & ipse impediuerit, quo casu Princeps succedit. Melius ergo probari potest Greg. Lopez sententia ex l. 26. titul. eodem primo. p. 6. quamuis enim in ea lege expresse sublatum non fuerit dubium prae fatum, siue expresse declaratum non sit, an testamentum vi, dolóve factum, valeat ipso iure, nec ne: tamen ex quo exprimitur, atque expres sim deciditur, prohibentem aliquem testari, perdere ius, quod ex testatoris bonis erat habiturus, & illud Regi applicari, aperte datur intelligi, testamentum in proposita specie ipso iure valere, auocari tamen haereditatem a fisco; quod & ratione etiam comprobatur, quia cum iure communi, vt dicit ipse Gregorius, non reperiatur expres sum, testamentum sic factum es se ipso iure nullum, nec etiam legibus Partitarum expres sum fuerit, ex eisdem legibus argumentum deduci non potest, quo nullum ipso iure testamentum dici pos sit. Nunc tamen neces sarium subintrat dubium, an[sect. 49] scilicet legata & caetera relicta debeantur ex testamento facto per vim? quam quae stionem ex omnibus Scribentibus huius Regni excitauit in terminis solus Azeued. in l. 1. tit. 4. num. 147. lib. 5. nouae [sect. 50] collect. Regiae, nec aliquid in ea resoluit, sed dumtaxat se remittit ad Gregor. Lopez, in l. 27. tit. par. 6. verbo, Por fuerca in fine, qui etiam dubium hoc non explicauit, sed tantum dixit videndum es se Baldum[sect. 51] in l. 1. C. si quis aliquem testari prohibuerit, in 2. col. nec retulit Bart. in l. 3. num. 3. ff. eodem titulo, cuius traditiones ad verbum recenset Baldus ibi, & in effectu post Bartolum sic concludit, quod si constat, quod[sect. 52] testator me coacte instituit, & nihil aliud vltra con stat, tunc legata debentur, arg. l. 1. §. 1. & l. 2. in fine, ff. si quis aliquem testari prohibuerit: si vero constaret, quod totam illam voluntatem fecit coacte, tunc nihil debetur; & reddit rationem, quia postquam fecit testamentum totum inuitus, ita non habent voluntatem legatarij, sicut nec haeredes; & quamuis coactio fuerit facta per alium, non tamen debet prodes se legatariis, vt ipse Bar. ibidem comprobat num. 6. & 7. & Bald, vbi supra, num. 5. vbi recte inquit, mirandum non es se, quod sine suo delicto aliquis fiat indignus, quia hoc non est odio personae, sed propter vitium actus, & Bartolum sequutus est Peregrin. de iure fisci, lib. 2. tit. 6. num. 37. Procedit autem praedicta distinctio in vtroque[sect. 53] casu. etiam hodie post decisionem l. 1. titul. 4. lib. 5. nou. collect. Reg. in primo casu, ea ratione, quia ex quo non constat de vi aut metu in legatis, sed tantum , quod testator coacte aliquem instituit, vis quidem aut metus quoad legata, & caetera relicta in dubio prae sumi non debet, sed potius quod sponte & libere relicta fuerint prae sumendum est, iuxta traditiones Baldi in cons. 350. colum. 2. vers. dico quod, lib. 3. Socini iunioris in consil. 113. num. 8. lib. 3. Francisci Manticae de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 7. numer. 1. & 2. Mascardi de probationibus, tom. 2. conclus. 1054. num. 1. 2. & 3. Menochij lib. 3. prae sumptione 126. in principio, & lib. 4. prae sumption. 11. & 12. in principio; vnde conseruari debent ex illa lege, quae vltimae defunctorum voluntati consulere potius venit quam refragari, vt mox dicetur, & Burgos de Pace scribit in l. 3. Tauri, num. 834. In secundo vero casu, quando constat, quod totum testamentum, aut totam vltimam dispositionem coacte fecit testator, tunc quidem etiam hodie stante lege illa regia, nihil debebitur; nam quod legata debeantur, etiamsi nullus haeres institutus fuerit, aut si institutus hae reditatem non adierit, vel si aliter vitiata fuerit in stitutio, contingit equidem in fauorem vltimarum voluntatum, vt defunctorum eloquia conseruentur, quibus omnia iuta fauent; quippe cum durum, & iniquum videri pos set, ob id solum quod haeres non existeret, contra expres sam testatoris voluntatem legata non prae stari, vt cum aliis Authoribus non male obseruauit Ioannes Mantiencus in eadem lege prima, nouae collect. regiae, glos. 10. in principio, quae tamen ratio ces sat in casu praedicto, vbi legitime non constat de testatoris voluntate, siue non datur absoluta omnino & libera voluntas, qualis in testatoribus neces sario requiritur vt in initio huius capitis probaui; & sic ces sare debet eiusdem dispo sitio, ex vulgatis iuribus & principiis, nec in eo ca su locum habere potest. Erit tamen obseruandum, quod quamuis eo casu[sect. 54] legata non debeantur ex testamento per vim facto, tamen legatariis erit saluum ius recuperandi interes se, aut damnum contra inferentem metum, vt in simili casu quando quis compellit testatorem, vt in[sect. 55] stituat alium, obseruauit Bartol. in dict. l. 3. num. 8. in fine, ff. si quis aliquem testari prohibuerit, Bald. in l. 1. C. eodem titul. num. 10. quamuis ergo, vbi dolus alterius[sect. 56] est causa immediata acquisitionis, ei, cui acquisitum fuit, noceat, l. si procurator, ff. de doli exceptione, l. 1. §. si quis tamen, & §. si filius, ff. de vi & vi armata, & probat textus in l. 1. C. si quis aliquem testari prohibuerit, vt credidit Bart. vbi supra num. 7. & refert Menoch. de arbitrariis, lib. 2. dict. casu 395. num. 12. tamen ipsi aduersus alterum, qui metum adhibuit, modo prae dicto succurritur. Quod si non vis, aut metus, sed dolus interueniat, an debeantur legata ex testamento facto per dolum;[sect. 57] quaerit Gregorius Lopez in dict. l. 27. titulo 1. partit. 6. verbo, Por fuerca, in finalibus verbis, & remittit se ad Baldum in dict. l. 1. C. si quis aliquem testari prohibuerit, columna finali, numer. 17. & ad legem regiam 28. eodem titulo primo, & partita 6. ex quibus vt infra dicetur, certa aut absoluta resolutio deduci non po[sect. 58] terit: idcirco nonnulla, vt arbitror, neces sario con stituenda erunt, quibus res haec perfecte equidem, & distincte explicata manebit. Et in primis constituto , quod testamentum noue fieri, aut antea factum mutari dolo impediens, poena dictarum legum punitur, & sic titulus, si quis aliquem testari prohibuerit, habet locum in prohibente dolo: quod de iure communi certum est, & in specie affirmarunt Socinus iunior in cons. 148. num. 34. & num.[sect. 59] 49. lib. 2. Paulus Parisius in cons. 67. ex num. 6. & n. 8. & num. 14. & num. 72. & 73. lib. 3. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dict. casu. 395. num. 33. qui, vt locus sit poenis relatis supra, recte requirit prohibitionem, aut dolum interuenis se, aut quodcumque impedimentum dolo adhibitum fuis se, & latius comprobat Mieres de maioratu, 1. part. quae st. 25. ex num. 2. vsque ad num. 7. Cae s. Vrsil. in addit. ad decisionem Afflictis 69. num. 4. in fine, Borgninus Caualcanus de tutore & curatore, num. 280. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. dubitatione prima, num. 74. fol. 444. vbi dicit, quod dolum aut fraudem continens testatoris voluntas non est seruanda, quando constare potest etiam coniecturis, dolo, fraude, delinimentis, instigationibus, machinationibus, & simulatione quorundam fuis se inductum testatorem ad faciendum testamentum, relinquendo ipsis dolosis, vel aliis suis, aut priuando succedentes ab intestato, vel haeredes scriptos in primo testamento, Ioannes Baptista de Plotis in cons. 168. n. 52. inter cons. vltimarum voluntatum, volum. 2. Hippol. Riminald. in consil. 624. num. 36. lib. 6. Tiberius Decianus in consil. 65. num. 10. lib. 2. Ioannes Vincentius Honded. in consil. 32. num. 58. libro primo, & eos non referens Peregrinus de iure fisci, lib. 2. tit. 6. num. 9. & num. 14. in fine, & num. 18. in finalibus verbis, & num. 28. vbi probat, quod leges in hac materia loquentes, intelliguntur de impedimento doloso, & verificantur in dolo, sicut in vi, aut metu, & in hoc nullus Scribentium omnium dis sentit, omnes potius vnanimiter sic probarunt. Secundo constituo, & de iure Regio Parti[sect. 60] tarum, idem ius constitutum, & obseruandum, & consequenter dictum titulum, si quis aliquem testari prohibuerit, habere locum in prohibente dolo de iure huius regni, sicut de iure communi habebat, per textum in l. 28. titul. primo, partit. 6. vbi Gregorius Lopez ex illis verbis, Le fizies se engano en alguna manera, sic rectis sime deduxit, & adnotauit, & in terminis illius legis, & aliarum Partitae, s aepe obseruauit Mierez de maioratu, prima parte, dicta quae st. 25. ex num. 2. vsque ad num. 6. Aluaradus etiam de coniecturata mente defuncti, libro secundo, cap. 3. num. 38. & 39. Hoc ita supposito, deinde & tertio loco consti[sect. 61] tuo, veram resolutionem in praefato dubio petendam ex his, quae in dubio superiori, an legata debeantur ex testamento facto per vim, tradidi sup. in quae stione praecedenti: quoniam dolus, & metus in[sect. 62] hac materia aequiparantur omnino, ex Authoribus superius relatis, & late per Parisium, Praetis, Peregrinum. Mieres, & Menochium in locis antea relatis: & [sect. 63] sic quando constat testamentum totum, aut totam dispositionem dolo factam fuis se, idem dicendum erit, quod dictum est supra, quando per metum facta fuit, vt scilicet nec legata, nec caetera relicta debeantur; quando vero non constat de dolo in legatis, sed tantum in institutione, tunc etiam idem dicendum erit, quod dixi supra, dolum, inquam, respectu legatorum non prae sumi, & consequenter deberi legata, vt ibidem fuit dictum; in alio tamen casu, quando legata non debentur propter dolum alterius, legatariis contra illum saluum ius remanebit, quemadmodum in quae stione praecedenti superius dixi. Quarto constituo, nec ex dict. l. 28. Partitae, nec[sect. 64] etiam ex dictis Baldi in dict. l. prima, C. si quis aliquem testari prohibuerit, colum. fin. d. nu. 17. certam aut absolutam resolutionem deduci pos se, nisi omnia prae dicta considerentur, quamuis ad ea se remittat Gregorius Lopez, vt superius vidimus, idque euidenter constare poterit: in primis; nam in d. l. Partitae, dumtaxat consideratur dolus in casu ibi proposito adhibitus, non tamen deciditur aliquid ibi quo efficax argumentum, aut persecta resolutio ad decisionem praefati dubij deduci pos sit; Baldus vero in loco relato, ad quem Gregorius se remisit, in primo casu distinctionis loquitur in diuersa specie, in qua dolus non adhibetur, vt alteri tertio relinquatur legatum, siue vt alter instituatur, sed vt ipse haeres scribatur, qui dolum adhibuit; quo casu Baldus di stinguit, quod aut fuit dolus bonus, aut malus: si bonus, vt si frater meus volebat instituere turpem personam, & ego suasi sibi, quod illa turpis persona erat mortua, & quod me institueret, certe talis dolus non est irreprehensibilis, & ideo non punitur, argumento l. cum pater, §. Titio, ff. de legatis secundo: In secundo vero casu, cum dolus malus interuenit, loquitur etiam Baidus in eisdem terminis, cum te stator inductus est dolo malo, vt institueret ipsum, qui dolum adhibuit: quo casu distinguit, quod aut dolus est commis sus in praeiudicium descendentium, & videtur quod tunc testamentum sit nullum, vt in authent. vt cum de appellatione cognoscitur, §. in aliquo, ibi: Dolo malo & machinatione, aut in prae iudicium transuersalium, & tunc distingui debet, vt ibi distinguit, & vide Bartolum, in l. 3. ff. eodem titulo, & Menochium, dicto casu 395. ex num. 5. cum sequentibus. Quinto deinde loco & principaliter, ac pro regu[sect. 65] la generali huius materiae constituendum erit, testamentum in dubio non prae sumi vi aut metu, sed potius sponte factum; cum metus tanquam delictum non prae sumatur, & consequenter nec prae sumen dum est, testatorem metu compulsum ad disponendum: quod in terminis consuluit Baldus in consil. 350. num. 1. lib. 3. quem sequuti sunt Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 7. num. 2. Menochius, lib. 4. prae sumptione 11. in principio, & lib. 3. prae sumptione 126. ex num. primo, & num. 6. Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 1054. n. 1. & 2. qui plenius comprobant, & rationem reddunt, Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 29. num. 9. lib. 1. & in nostra materia sic etiam notarunt Corneus in cons. 77. Viso dicto themate, colum. 3. versic. non obstant, lib. 4. Decius in consil. 489. num. 6. cum sequentibus, Burgos de Paz in consil. 7. num. 7. Paulus Parisius in consil. 67. num. 61. volumin. 3. Et actus[sect. 66] quicumque spontaneus prae sumitur regulariter, nisi coactio probetur, vt cum Decio, Alciato, & Neuiz probauit Ioannes Vincentius Hondedens dict. consil. 29. num. 8. Ac denique testamentum semper[sect. 67] validum prae sumitur, nisi contrarium probetur, Decius in consil. 11. in secundo dubio principali. Ioan. Angel. Pisan. in addit. ad decisionem Afflictis 69. in principio, & late comprobat Menochius lib. 4. prae sumptione 10. per totam, & in consil. 224. numer. 32. lib. 3. Receditur tamen a praedicta regula, coniecturis,[sect. 68] & prae sumptionibus, quibus metus illatus prae sumitur, iuxta ea, quae cum multis aliis scripta reliquit Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 29. ex num. 21. cum sequentibus, libro primo, vbi retulit Ancharanum, Ruinum, Corneum, Socinum, Gratum, Purpuratum, Baldum, Alexandrum, Parisium, Barbatiam, Rolandum, Decium, Riminaldum, Mandellum, Alciatum, Couar. Menochium, Mascardum, Neuiz. Beccium, & Bursatum, & cum illis obseruauit ibidem metum plene probari coniecturis, & [sect. 69] prae sumptionibus, modo illae legitimae sint & propinquae; & in terminis huius materiae sic obseruant, & coniecturas nonnullas, quibus testatoris metus[sect. 70] prae sumitur, recensent Mantica lib. 2. dict. tit. 7. num. 3. 4. & 5. Menochius lib. 4. dict. prae sumptione 11. num. 7. 8. & 9. & 10. vbi lector, cum occasio se offerat videat omnino, ne amplius in transcribendis his immoremur, quae alij sic absolute tradiderunt, & praedictis Authoribus iungat Alexandrum Raudensem decisione 45. per totam, prima parte, vbi late & vtiliter, quibus coniecturis metus, vis, aut dolus testatori adhibitus probetur, Peregrinum etiam de iure fisci, lib. 2. tit. 6. n. 21. cum seqq. Similiter nec dolo prae sumitur testamentum[sect. 71] in dubio confectum; & consequenter nec testatorem circumuentum, aut dolo inductum fuis se ad testandum: quod in specie respondent Socin. iun. in consilio 113. num. 8. lib. 3. & Decian, in cons. 65. num. 10. lib. 2. & secuti sunt Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 7. num. 1. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 12. in principio, qui num. 2. in finalibus verbis, recte adnotauit, recedendum es se ab hac regula, coniecturis & prae sumptionibus, qui[sect. 72] bus dolus in hoc casu prae sumitur, ac demum ex num. 3. vsque in finem prae sumptionis, sex congerit[sect. 73] coniecturas, ex quibus prae sumi debet, testatorem dolo inductum fuis se ad testandum, vt ibidem videri poterit, & penes Peregrinum & Raudensem in locis citatis supra num. 70. & dum dicit Menochius eadem prae sumptione 12. num. 5. post Iasonem, Decium, & Decianum, quos refert, dolum prae sumi, quando testamentum fuit confectum no[sect. 74] ctis tempore sine tot luminaribus, quibus manifeste cerni pos sit persona ipsius testatoris, ac testium, & tria luminaria es se adhibenda: vide etiam Hippolit. Riminaldum in cons. 269. lib. 3. [sect. 75] & in consil. 742. lib. 7. Petrum Surdum in cons. 158. lib. 2. vbi ingeniose quidem, & erudite loquutus est Riminaldus, disputans duo: in primis, vtrum testamentum factum de nocte suspectum reddatur: deinde, an cortina existens circa lectum te statoris, & impediens testes, ne videant testatorem, testamentum reddat nullum, & iunge eisdem Stephan. Gratian. disceptationum forens. cap. 199. ex n. 13. cum seqq. Praeterea dum ipsamet prae sumptione, post num. 10. vers. Sexta est coniectura, dixit idem Meno[sect. 76] chius, testamentum dolo factum prae sumi, quando extat nouerca, cuius suasionibus, & delinimentis prae sumitur pater testator filium nouercae haeredem fecis se, filium vero primae vxoris, vel exhaeredas se, vel minus ei reliquis se: idque per tex. in l. non enim, ff. de inofficioso testamento, & alia, quae eodem loco adducit: vide etiam Hippol. Riminald. quem Me[sect. 77] nochius ipse refert in cons. 428. lib. 2. vbi Riminaldus eleganter discutit, an testamentum patris factum ad praeiudicium filij prioris matrimonij, & ad fauorem filiae secundi matrimonij, prae sumatur factum ad instigationem nouercae contra priuignum, & ob id valere non debeat, vide quoque Petrum de Peralta in l. si quis in principio testamenti, ff. de legatis tertio, num. 219. per totum, fol. 503. vbi contra nouercas adducit nonnulla in proposito. Denique & tene menti declarationem aut limitationem eiusdem Menochij lib. 4. dict. prae sumption. 12. post num. 10. in versiculo, declaratur secundo, qua[sect. 78] tenus dixit, in nouerca dolum prae sumendum non es se, quando testator filio prioris matrimonij, integram Legitimam iure debitam reliquit; tunc enim cum residuum relinquere non teneatur, & iure suo vtatur, prae sumi non debet, quod pater dolo & sua sionibus nouercae fraudare voluerit filium, vt etiam probauit ipse Menochius in consil. 678. lib. 7. quae [sect. 79] est notabilis & neces saria obseruatio pro melioratione Tertij, & Quinti bonorum, quam filio, vel filiae secundi matrimonij, filiis ex primo matrimonio relictis, pater fecerit; vt scilicet eo casu dolus aut fraus nouercae prae sumi non debeat in melioratione, eo quod filiis secundi matrimonij facta fuerit, si filiis prioris matrimonij integra Legitima relicta sit a parente: atque ex illa dubia redditur Petri de Peralta adnotatio quaedam in l. si quis in principio testa[sect. 80] menti, num. 219. ff. de legatis tertio, vt lib. 1. de vsufructu, cap. 2. num. 49. obseruaui, tunc tamen eo loco Menochium non retuli, nunc vero ingenio, & cogitationi meae congratulabar, quod illius cogitationi, & intentioni correspondis set; erit ergo addendus Menochium his, quae dicto n. 49. scripsi, ex quibus resolutio a me tradita ibi comprobatur omnino, nec Petri de Peralta dictum indistincte ita procedere potest: circa quod tamen vide nonnulla, quae conges sit Mieres de maioratu, part. 1. quae st. 25. num. 7. vbi in versiculo, licet contra hanc doctrinam, dubitet etiam de resolutione Peraltae. Pariter etiam atque eadem ratione, testamentum[sect. 81] in dubio libere existimandum est fuis se confectum, nónque importunis precibus aut illicitis persuasionibus; ad quod est textus notabilis in proposito in l. final. C. si quis aliq. testa. prohibue. & ibi notat Bald. colum. vltim. vers. sed nunquid, & text. in l. fin. ff. eodem titulo. Decius in consilio 489. In casu occurrenti, num. 6. Corneus in consil. 77. Viso dicto themate, col. 3. vers. non obstant adducta in contrarium, lib. 4. Burgos de Paz in cons. 7. n. 7. Sed ab hac regula receditur similiter contrariis[sect. 82] coniecturis & prae sumptionibus, quibus testatoris liberam, & absolutam voluntatem impeditam fuis se ex precibus aut suasionibus ostendi pos sit, vt con stat ex his, quae scripsit Afflictis in decision. 69. vbi Additionatores eius etiam notarunt, Decianus in cons. 65. num. 2. & 4. lib. 2. Parisios in cons. 67. num. 11. & num. 47. & 49. & n. 71. & 124. lib. 3. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dict. casu 395. n. 41. alios plures referam statim, dum versabor circa explicationem l. vltimae, ff. & C. si quis aliq. testa. prohibue. ex ipsis autem colliguntur nonnulla, quae in hac materia erunt notanda, & prae oculis habenda. Inprimis, Authores omnes supra citatos, & fere [sect. 83] omnes in proposito loquentes, vnanimiter dixis se, metum aut dolum ex nonnullis coniecturis prae sumi, vt ex superius citatis constat expres sim, & latius per Menochium lib. 4. prae sumptione 11. & 12. Raudensem decis. 45. per totam, prima parte, Cae s. Vtsil. in addit. ad decisionem Afflictis 69. num. 4. Mieres de maioratu, prima parte, quae stion. 25. num. 7. per totum, vbi cum Iasone, Ripa, & aliis Interpretibus tuetur, quod vbi tractatur de annullando testamento, vel alia dispositione propter metum, aut dolum, vel per suasionem alicuius, sufficiunt probationes per coniecturas, & tamen eosdemmet, & alios Authores in eisdem terminis loquentes, vnanimiter etiam probas se, metum, dolum, prohibitionem, coactionem, vel impedimentum aliud quodcumque testatori adhibitum, claris atque apertis simis probationibus, non obscuris aut dubiis probandum es se: quod ita expres sim firmarunt Corneus in cons. 56. Videtur, colum. 2. lib. 1. Paulus Parisius in cons. 67. num. 67. lib. 3. & ibidem, num. 90. vbi dixit impedimentum debere probari concludenter per testes contestes, & non variantes: & in eadem specie Socinus iunior in cons. 148. n. 11. lib. 2. vbi num. 36. scribit, prae sumptiones his casibus non sufficere, vt refert Menochius dict. casu 395. num. 30. qui etiam in hoc casu claris simas & apertis simas probationes requirit, quamuis ipsemet lib. 4. dicta prae sumption. 11. & 12. metum aut dolum in hac specie coniecturis prae sumi, & probari dixerit, idémque in omni casu generaliter post alios probauit de arbitrariis, lib. 2. casu 136. in principio Burgos de Paz in cons. 7. num. 10. vbi etiam aduertit, metum in proposito probandum es se veris & claris probationibus, nónque ambiguis aut obscuris, & citat text. in l. fin. C. de probationibus, & in l. metum, C. de eo quod metus causa, & l. 29. tit. 1. partit. 6. Verum enim vero, aut vnum, vel alterum prae dictorum verum non est, vt vides, aut quidem haec duo simul stare non pos sunt, nisi mens & intentio Doctorum in praefatis traditionibus aliter aut melius declaretur, quam tamen nullus ex Scribentibus omnibus huc vsque aperit, nec ad praedictam contrarietatem aut dis sonantiam aduertit; idcirco vt[sect. 84] mentem, & intentionem, siue verum Doctorum sensum ego declarem, rem hanc non ita indistincte accipiendam, vt caeteri faciunt, sed nonnulla dilucide atque distincte magis pro ipsorum explicatione constituere, omnino neces sarium duxi, sic enim & perplexitas Scriptorum ces sabit, & in proposito dubio quid dicendum sit, securius constabit. Et ad rem accedendo, primo constituo, veris simum es se, quod metus, dolus, fraus, aut machinatio in hac materia prae sumi non debeat, vt numeris prae cedentibus obseruaui, sed potius claris simis atque apertis simis probationibus illam ostendi & probari debere: & in hunc modum recte & generaliter loquutos Authores omnes superius citatos, & alios plures, qui in hoc conueniunt. Secundo constituo, probationis genus in hac materia non ita restringendum, vt vis, metus, doli, fraudis, vel machinationis directa omnino, & sic stricta probatio requiratur, nec admittatur probatio, quae a legitimis & iure probatis, verisimilibús que coniecturis deducatur: quippe cum adeo efficaces, aut propinquae, & legitima: coniecturae es se pos sint, vt etiam illis metus, dolus, aut fraus detegi valeat: quod in terminis huius materiae Parisius ipse fatetur dict. cons. 67. num. 15. & 16. lib. 3. Menochius etiam lib. 4. dicta prae sumptione 11. & 12. & Alexander Raudensis decision. 45. prima parte, vbi plures congerunt coniecturas & prae sumptiones, quibus metus aut dolus argui debet in proposito, Mieres de maioratu, prima parte, dicta quae st. 25. n. 7. in vers. sed adhuc, vbi postquam dubitauit, an dolus probari debeat claris, & apertis probationibus, cum a lege non prae sumatur, inquit verius es se, quod etiam per coniecturas probetur in materia nostra, sicut & in aliis regulariter probatur, vt latius per Menochium lib. 3. prae sumptione 126. & lib. 5. prae sumptione 3. Mascar. de probationibus, tom. 2. concl. 1114. Ioannem Vincentium Hondedeum in cons. 29. ex n. 21. cum seqq. libro primo. Tertio constituo, quod in hoc casu, prae sumptio aut coniectura illa, qua metus, doli, fraudis, vel suggestionis prae sumptio deducitur, clara & aperta probatione ostendi debet & probari, nec dubia, incerta, vel obscura admittitur, & sic duobus testibus ad minus debet confirmari, ex Parisio dict. cons. 67. n. 18. lib. 3. dicente, quod ad probandum dolum aut impedimentum in hac materia, duo testes sufficiunt, & cum Boerio & aliis idem obseruauit D. Spino in specul. testam. glos. rubric. 2. part n. 5. sic ergo procedit Authorum quamplurium traditio aut obseruatio in hac materia, non vt probationem per legitimas, & probabiles coniecturas aut prae sumptiones excludant, sed vt coniecturas, quibus ad dolum, vel metum arguendum adducimur, apertis simis, non subobscuris aut dubiis probationibus ostendi, & probari debere contendant, nec incertis contenti es se voluerint; & ita debent intelligi, & accipi tradita supra n. 83. & vide infra, n. 86. Quarto constituo, hac in re, & circa probationem vis, metus, doli, vel fraudis adhibitae, iudicis boni ac discreti arbitrium multum valere, sicut in caeteris probationibus, ex his, quae Mascardus, Menochius, & Hondedeus in locis antea relatis tradiderunt, & in nostris terminis sic obseruat Mieres parte prima, dicta quae stion. 25. num. 7. in finalibus verbis, qui cum antea dubitas set, an in nostra materia sufficerent probationes per coniecturas, subdit po stea, se totum hoc arbitrio iudicantis relinquere. Addiderim ego, Iudicis arbitrium potens es se multum in proposito, vt supra dixi ipsum tamen; animum suum ex multis informare debere, personarum qualitates inspicere, loci & temporis circumstantias inquirere, & plenius ad alia attingere, ex quibus moueri debebit, ac denique ad ea attendere, quae Menochius, Mantica, & Raudensis in proposito considerarunt, quatenus coniecturas plures & prae sumptiones adduxerunt. Quinto constituo, probationem per coniecturas[sect. 85] aut prae sumptiones in hac materia nequaquam excludi per text. in l. 29. titul. 1. partit. 6. quidquid Burgos de Pace dict. cons. 7. n. 10. aliter senserit; in ea namque lege dumtaxat dicitur, Si el embargo, o el engano pudies se ser prouado. Non tamen exprimitur, nec declaratur, quomodo metus aut dolus pos sit probari, & sic relinquitur iuris communis dispositioni, vt eis modis probari pos sit, quibus probari metum, aut dolum, vel fraudem de iure communi dixerunt Authores supra relati, & cum multis Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 29. num. 21. cum sequentibus, lib. 1. vbi plene comprobat, metum prae sumptionibus, & coniecturis probari, & coadiuuatur ex verbis legis 28. eod. titul. 1. & partit. 6. vbi etiam dumtaxat dicitur, Sil fuere prouado; nec declaratur, quomodo id pos sit aut debeat probari. Similiter in d. l. metum, C. de his quae vi &c. quam etiam adducit ipse Burgos de Pace nullum verbum scribitur, quo praefatae probationis modus videri pos sit exclusus, cum atrocitas facti etiam coniecturis propinquis, & legitimis pos sit ostendi. Sexto & vltimo constituo, superiorem resolutionem non solum ex antea dictis comprobatam ma nere, sed etiam omnino confirmari ex his, quae statim dicentur, dum tractabitur, quomodo probetur testatorem fuis se impeditum aut prohibitum testari, in quo dubio nonnulla exempla & casus constituunt Doctores, quibus prohibitio aut impedimentum non directe, sed per coniecturas & prae sumptiones inducitur, vt constat ex his, quae scripsit Menochius de arbitrariis, dict. casu 395. ex num. 34. vsque ad num. 42. Cae s. Vrsil. in addit. ad decisionem Afflictis 69. ex num. 4. alios plures referam statim: ac denique in dubio proposito supra, veris simam es se[sect. 86] resolutionem, aut concludendum es se in eo, prout conclusum remanet antea num. 84. in vers. sic ergo procedit, modo prae sumptiones sint legitimae & propinquae, nec leues aut faciles coniecturae sufficiant, illaequae apertis sime probentur, vt etiam ibidem dixi, & requirit Ioannes Vincentius Hondedeus dicto consil. 29. num. 22. lib. 1. optime Peregrinus de iure fisci, lib. 2. artic. 6. num. 20. vbi dicit in primis, quod in hac materia probationes luce meridiana clariores requiruntur, & statim subdit in hunc modum: Verum Gratus, in responso 21. in secundo conclusit, sufficere probationes per coniecturas; quia dolus & metus etiam per coniecturas probantur, & idem ante eum in materia ista voluit Ancharanus in cons. 337. sub num. 5. Ac denique suam sententiam interponendo, sic scriptum reliquit: Tu dic ex testibus & coniecturis probari pos se, modo coniectura sint legitimae & conferentes. Ita ergo accipiendum est quod tradit Parisius dict. cons. 67. num. 90. volumin. 3. impedimentum debere probari concludenter per testes contestes non variantes, hoc est, quod circa coniecturas legitimas, & conferentes non varient, sed contestes omnino deponant. Et hactenus de prima obseruatione. Erit deinde & secundo obseruandum, quod titu[sect. 87] lus, si quis aliquem testari prohibuerit, duo continet capita, coactionis scilicet, & compulsionis, realis primum, secundum vero respectu prohibitionis, & impedimenti adhibiti & commis si, ne etiam testamentum primo loco factum mutaretur; quod cum aliis Authoribus obseruauit Parisius in consil. 67. lib. 3. & aperte probatur in l. 27. tit. 1. partit. 6. Veri[sect. 88] ficatur autem ipse titulus quatuor modis: primus est, quando ego cogo te, vt me instituas, vel vt mihi aliquid relinquas: secundus est, quando compello te, vt instituas alium, vel vt aliquid ei relinquas: tertius est, quando impedio aliquem volentem te stari de nouo: quartus est, quando quis prohibet aut impedit aliquem, qui volebat primum testamentum mutare; ita distinguendo docuit Bartol. in l. 3. ff. si quis aliq. testa. prohibue. num. 1. & num. 6. & n. 9. & 11. Baldus etiam in l. 1. C. eodem titulo num. 6. & 9. & num. 11. & 12. & ibidem Salicetus num. 3. & Ca strensis columna prima, & late prosequitur Peregrinus de iure fisci lib. 2. artic. 6. num. 2. & num. 13. & 15. & 18. vbi refert alios, & plene explicat: nec in hoc[sect. 89] dis sentit ius nostrum Regium Partitarum, imo aperte confirmat l. 27. tit. 1. partit. 6. quae in proposito singularis est & notanda, eo magis quod in vers. Otros ya que maguer. addit praedictis alium casum, scilicet, quando quis, posito quod alium testari non prohibeat, facit tamen, quod ille ad libitum, & voluntatem suam testamentum ordinet, aut de suis rebus disponat, vt constat ex illis verbis, Otros ya que maguer consientan que fagan testamento, con todo es so quieren que lo ordene a su guisa, e a su plazer, e este embargo fazen en muchas maneras, &c. Dictis autem casibus, haereditas seu relictum qui[sect. 90] bus applicetur, absolute & distincte explicauit Bartolus vbi supra, cuius traditiones recensent & sequuntur Baldus, Salicetus, Alexander, & Castrensis ibi, late Menochius de arbitrariis, dicto casu 395. ex num. 5. vsque ad num. 30. His dumtaxat addenda erunt duo: Primum apud praedictos communiter probari (vt etiam cum aliis probauit Menochius vbi supra, n. 11. ) quod cum testatorem cogit quis, vt alium[sect. 91] instituat, tunc ab illo instituto haereditas aufertur, & fisco applicatur; idque de iure communi verius es se, quamuis antiqui Doctores nonnulli, & cum illis Iason in dict. l. prima, C. si quis aliquem testar. prohib. num. 3. vers. praedicta autem, contrarium senserint, quorum rationibus concludenter satisfieri potest ex his, quae Bartolus in d. l. 3. optime scripsit, sed de iure Partitarum videri aliud sancitum ex verbis l. 28. tit. 1. partit. 6. vt scilicet in casu praedicto, ve[sect. 92] nientium ab intestato haereditas sit, & non fisci; quod ex ratione, & decisione illius legis non male deduxit Gregorius Lopez ibidem, verbo, El sea sin culpa, & verbo sequenti, vers. & facit ad id; forsan enim aequitatem magis, quam strictam iuris rationem sequuti compilatores eius legis sic statuerunt; & ideo excitati sunt, quod durum videri pos set, absque culpa auferri haereditatem propter dolum alterius eis quibus alias ab intestato deferenda es set: & ideo lex ipsa considerauit, an proximior defuncti consanguineus impediret, aut in coactione participaret, vel non; vt si impediret, vel participando in culpa es set, fisco applicaretur haereditas; sin minus eidem proximiori daretur, qui in coactione innocens fuit, & alias testamento non facto succes surus erat: quod lex illa adeo clare videtur significare & velle, vt ex ipsa altercationes siue contrarietates iuris communis ces sare omnino videantur, & res haec praefata distinctione neces sario diffinienda, cum occasio se offerat; quod est notandum, quia nullus antea sic explicauerat. Secundum praedictis addendum, in eo consistere,[sect. 93] quod etiam de iure communi certum est, quod cum institutus est filius, vel seruus prohibentis mutari testamentum, & ij tempore institutionis erant in ipsius prohibentis potestate, tunc instituti indigni iudicantur, & fisco haereditas defertur. Idque pro[sect. 94] cedit, etiamsi filius vel seruus tempore aditionis haereditatis sui iuris effecti forent: quoniam tempus institutionis spectatur, vt resoluit Menoch. dict. ca su 395. num. 19. sed de iure Partitarum aliter statui[sect. 95] tur & destruitur communis opinio, vt scilicet hoc casu non fisco haereditas deferatur, sed proximiori testatoris consanguineo; quod etiam, & cum iudicio obseruauit Gregor. Lopez per illum tex. in d. l. 28. tit. 1. partit. 6. quae aperte, id probat. Hoc supposito, erit & tertio loco obseruandum, in superioribus omnibus casibus testari quem fuis se prohibitum, coactum, aut impeditum, multis[sect. 96] modis probari, quos recensent Bartol. in d. l. 3. ff. si quis aliq. testar. prohib. num. 13. & 14. Bald. in l. 1. C. eodem tit. num. 14. & 15. Salicet. num. 7. Corneus in cons. 84. colum. 1. vsque ad finem, volumine primo. Iason in consil. 32. colum. 2. volumine primo, Parisius in cons. 67. ex n. 5. cum sequent. & n. 72. lib. 3. Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 2. tit. 7. n. 4. & 5. & lib. 3. titulo primo, n. 8. & 9. Bos sius titulo, si quis aliquem testari prohib. n. 2. & 6. per totum, Cae s. Vrsil. in addit. ad decisionem Afflictis 69. n. 4. Mascardus de probationibus, tom. 3. conclus. 1356. per totam, Burgos de Paz in cons. 7. n. 11. Peregrinus de iure fisci, lib. 2. artic. 6. ex n. 21. Molina de iustitia & iure, tom. 1. tract. 2. disput. 176. vers. Nona, fol. 1037. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dicto casu 395. ex n. 34. vsque ad n. 42. qui in primis rectis sime aduertit, prohibitionem hanc generalem es se, cum variis modis, & causis impedimentum, & prohibitio contingere soleat & refert Parisium dict. consil. 67. n. 6. lib. 3. vbi optime dixit[sect. 97] Author ipse, quod in hac materia prohibitus testari dicitur ille, qui non solum modis expres sis prohibitus est, sed etiam qui alio quocunque modo impeditus est, ne testamentum condere pos set, aut primum iam conditum mutare, dummodo tale impe dimentum dolose fuerit prae stitum; quod etiam cum aliis requirit Menochius vbi supra, n. 33. & inde eleganter dixit idemmet Parisius ibidem, n. 37. & n. 55. quod testandi impedimentum prae stitum non dici[sect. 98] tur alicui, si eo instanti procurabantur illi medici[sect. 99] nae, aut si propter malam infirmi dispositionem, dilationis impedimentum prae stitum fuit, quia deficit dolus, Peregrinus etiam de iure fisci, lib. 2. dict. articul. 6. n. 28. vbi dicit, quod ista materia intelligitur de impedimento doloso; & idcirco si propter aliquod accidens neces sarium infirmo eueniens, differretur introitus testibus & Notario, ea prohibitio vti non dolosa, non es set damnabilis, & refert Parisium vbi supra, n. 34. cuius obseruatio tradita supra, n. 97. probatur hodie expres sim ex l. 27. tit. 1. partita 6. vbi exprimuntur modi, quibus quis prohibitus dicitur fuis se testari; & postmodum adiicitur: E por ende mandamos, que qualquier que embargas se a otro en alguna destas maneras sobre dichas, o en otra semejante dellas, dicitur etiam & iterum: Quin fizo este embargo en qual manera quier. Deinde Menochius ipse eodem casu 395. ex n. 36. [sect. 100] vsque ad num. 41. quo generalis regula haec melius intelligatur, sequentia exempla subiicit: Primum est, quando prohiberentur testes & Notarij, ne ad testatorem accederent, quod in d. l. 27. titulo 1. partit. 6. fuit expres sum, ac ita intelligi debet, prout tum Parisio & Peregrino nunc intelleximus. Secundum exemplum est, vt si impediatur aliquod neces sarium a statuto requisitum, quod erit notandum pro his, qui in hoc Regno testantur; coacti namque aut impediti dicentur, si modo quocumque aliquod requisitum impediatur ex his, quae pro forma & solemnitate testamenti a lege Regia sunt requisita. Tertium exemplum est, cum apud testatorem tantus extiterit clamor & vociferatio eorum, qui praeteriri a testatore timebant, vel verebantur testamentum in quo instituti erant, vel eis aliquid relictum reuocari; vt indignatus testator, vel mente abalienatus testatori omiserit; quod Iudicis arbitrio merito relinquit ipse Menochius, & optime explicat vbi supra. Quartum exemplum erit, quando alio modo quocunque testator videri pos sit impeditus fuis se, vt cum Parisio superius notaui, vel coactus fuerit ad sic, vel certo modo, vel ad voluntatem, & libitum alterius disponendum, vt considerat expresse dicta l. partitae. 27. titulo primo, in 6. partita, in vers. Otros ya que maguer, vt supra ponderaui eam. Quintum exemplum est, quando testator immediate metu sibi illato impeditus fuit, vel ipse affirmauit, quod metu testamentum non condidit, vel conditum non reuocauit, vt inquit Menochius dicto casu 395. n. 40. & tunc qui id dicit, & proponit, ne[sect. 101] ces se habet tria copulatiue, & in specie probare, alias obtinere non poterit; quorum duo tradiderunt communiter omnes in hac materia Scribentes, & in indiuiduo Bartolus in dicta l. 3. ff. si quis aliq. testari prohibue. n. 13. Baldus in l. prima, C. eodem titulo, n. 14. Bos sius titulo, si quis aliq. testari prohib. n. 2. ante finem, in vers. est etiam, vt supra dixi, Burgos de Paz in consilio 7. n. 11. Socinus iunior in consilio 148. n. 13. & n. 40. lib. 2. Menochius de arbitrariis, lib. 2. dicto casu 395. n. 31. plene Peregrinus de iure fisci, lib. 2. articulo 6. ex n. 21. vsque ad num. 27. aliud vero, & tertium requisitum subdit Parisius, & notanter loquitur dicto consilio 67. ex n. 30. vsque ad num. 37. lib. 3. Ac primum neces sario probandum est, quod ille[sect. 102] fuerit prohibitus, & per actus innuentes prohibitionem, & impedimentum, & a iure reprobatum tanquam dolosum, de quo vide superius relatos, & omnino Parisium vbi supra, n. 30. 31. & 32. & in hoc aperte conueniunt, sicque materiam hanc accipiunt leges Regiae Partitae in proposito loquentes, vt ex verbis earum, quas supra retulimus constat aperte. Secundum requisitum neces sario probandum est,[sect. 103] quod ille impeditus, tunc temporis, quo fuit prohibitus volebat testari, & quod ces sante impedimento fuis set testatus: non enim satis es set, si vno tempore voluis set testari, & alio fuis set prohibitus, & impeditus, quemadmodum probat l. prima. ff. si quis aliq. testa. prohibuer. ibi: Volente eo facere testamentum, & l. vltima eiusdem tituli, ibi: Mutata voluntate codicillos facere, & declarat consilio citato Parisius ipse n. 33. 34. & 35. Menochius dicto casu 395. n. 31. Tertium requisitum, & neces sario probandum ex[sect. 104] parte querelantium est, vt neces se probari debeat, te statorem eos voluis se instituere, aut illis aliquid relinquere, vel in eorum fauorem disponere, eósque instituis set, vel in fauorem eorum disposuis set, si prohibitus non fuis set, nec impeditus, constare enim debet, quínam es sent hi quos instituere volebat, aut in quorum fauorem disponere intendebat, vt eodemmet loco probauit ipse Parisius n. 36. & confirmat l. 29. titulo 1. partita 6. quae in his terminis loquens, dicit expres sim: Si el engano, o el embargo pudies se ser prouado. Sextum tandem & vltimum exemplum est, quod & ipse Menochius adducit dicto casu 395. n. 41. & lib. 4. prae sumption. 12. n. 8. cum testator immodicis[sect. 105] persuasionibus adductus, testatus est, vel allectus ad sic, vel certo modo testandum, aut de rebus suis di sponendum, vel ad iam conditum testamentum reuocandum, vel non reuocandum; tunc enim prae sumitur dolo inductus, & reddit rationem Menochius, quia persuasiones multae arguunt dolum, l. cum quis, vbi Bart. sic, & Glos. in l. apud Celsum,[sect. 106] ff. de doli exceptione, Peregrinus referens alios de iure fisci, lib. 2. artic. 6. n. 12. & persuasio nimia aut immodica habet vim doli, l. prima, in versiculo persua[sect. 107] dere, ff. de seruo corrupto, vbi dicit Iureconsultus: Persuadere est plusquam compelli, & cogi sibi parere; & [sect. 108] sic quod sit plusquam violenta compulsio, recte inquit Decianus in consil. 65. n. 2. lib. 2. & illum referens Mantica de coniect. vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 7. n. 4. vbi merito obseruauit, quod metus testa[sect. 109] toris arguitur ex persuasionibus multorum factis cum calliditate, ac variis molestiis, maxime si ille aegrotus erat, quoniam, vt dicit Raudensis decis. 45. n. 2. aegroti intempestiuis suasionibus non audent refragari, vel quando ob nimiam mariti reuerentiam sic testatus est, vt probat Afflictis decis. 69. num. 4. dicens, mulierem prae sumi metu mariti legatum ei fecis se ob ipsius mariti lachrymas, suasionem, & re[sect. 110] uerentiam; quod latius explicant Cae s. Vrsil. in addit. ad dictam decis. 69. n. 10. Parisius dicto consil. 67. num. 70. lib. 3. Raudensis dicta decision. 45. in principio, comprobat etiam nonnullis Petrus de Peralta in l. si quis in principio testamenti, ff. de legat. 3. n. 94. & Pelaez a Mieres de maioratu, 1. p.q. 25. n. 4. in fine, & n. 5. & n. 9. & vide per totam quae stionem, vbi ex pro[sect. 111] fes so tractat, si pater maioratum factum in fauorem vnius filij, alterius filij persuasionibus reuocauerit, qualiter filio consuli pos sit, & postquam huiusce dubij resolutionem tradidit, & filij alterius dolum aut persuasionem dolosam semper exegit, adhoc vt maioratus primo factus, reuocatus non diceretur, vel vt filio consuli debeat, inquit statim dict. n. 9. quod[sect. 112] persuasio nimia filij inducentis parentem, vt reuocet maioratum antea factum, habetur loco compul sionis, & coactionis, maxime si pater sit valde senex, & in id refert Castrensem in cons. 174. contra superius consulta n. 3. lib. 1. Socinum in consil. 263. lib. 2. & Crauetam in consil. 192. n. 12. pro quibus & iura etiam expendi pos sunt, ac primo textus, in l. 1. C. ne filius pro patre, iuncta Glos sa, verbo, extorta, vbi pe[sect. 113] cunia extorta suasionibus, Prae sidis Prouinciae authoritate recuperatur: ergo importunae aut nimiae suasiones id efficiunt, & actum rescindunt, quod minime efficerent, nisi metum iustum, ac constantis viri in se continerent, & in l. 5. C. de apostatis, vbi violentia & importuna, immodicáve suasio aequiparantur, vt constat ibi: Qui seruum, siue ingenium, inuitum, vel suasione. Et ita Salicetus ibi adnotauit, facta per suasionem importunam, dici fieri prope violenter; & est singularis l. partitae 1. titul. 19. partita 7. in fine, ibi: Como manera es de fuerca solsacar, confert etiam textus, in l. vnica C. de raptu virginum, in fine, in vers. quia hoc ipsum velle, quem expendit[sect. 114] Peralta vbi supra, dicto num. 94. & per totum illum numerum late probat, quod importunae preces habent instar, imo effectum & vim iusti metus, qui caderet in virum constantem, sicque actum factum earum praetextu reddunt meticulosum, & generaliter rescis sioni ex edicto, Quod metus causa suppositum,[sect. 115] quae sententia ex sequentibus etiam iuribus comprobari poterit, ac primum ex tex. in extrauag. Execrabilis, Ioan. 22. de praebend. in principio, ibi: Et improbitas importuna petentium a nobis, & praedeces soribus nostris, non tam obtinuis se, quam extorsis se plerumque noscuntur, & ibi Glos sa, verbo, quam extorsis se, ait ab in uito per talem importunitatem. Secundo ex c. fin. de rescrip. in 6. ibi: Quia per ambitiosam importunitatem petentium, &c. & ibi glos sa, verbo, importunitatem, & in l. 1. C. de petit. bonor. sublat. ibi: Inuerecunda petentium inhiatione constringimur. Vbi Glos sa explicat, idest frequenti petitione, vt significet, quod nimia importunitas cogit Principem, nedum priuatos, Tertio ex tex. in l. 3. vers. si quit volentem, ff. de libero hom. exhibendo, vbi sollicitatio aequiparatur deceptioni, quae voluntati omnino repugnat.[sect. 116] Quarto denique faciunt quamplures authoritates Doctorum, qui variis in causis, & negotiis respondent, per importunitatem obtenta non debere valere, & dici fieri inuito dante; horum numero sunt Glos sa, Dominicus, Rebuffus, Palacios Rubios, Ioannes Matiencus, Azeued. Peralta, Ludouicus, Burgensis, Anton. de Petrucia, Segur. Auil. Cae pola, Luc. de Pen. Gomez-Ariaz, Boer. Calcan. D. Spino, Romanus, Curtius iun. Decianus, Padilla, Menoch. Ioannes Guttierez, Angelus de Vbald. Martinus de Garatis, & alij, quorum dicta, & ob seruationes in proposito ideo recensere omitto, quod eas recenseat, & nouis sime omnium congerat[sect. 117] in vnum Pater Thomas Sanchez e Societate Iesu Religiosus, & propter singularem eruditionem, mirámque Scribentium omnium lecturam, quacunque laude dignus de sponsalibus, lib. 4. de consensu coacto, disp. 7. n. 4. per totum, fol. 720. & 721. qui tamen in[sect. 118] illa quae stione, an preces importunae inferant metum viri constantis, & ita annullare debeant matrimonium, & rescindere alios contractus, triplicem refert sententiam, & tandem n. 7. veriorem, & pro[sect. 119] babiliorem es se putat secundam, preces, inquam, importunas cum metu reuerentiali matrimonium & alios contractus quoscunque rescindere: & reddit rationem, quia cum ex vna parte importunitas (cuiuscunque illa sit) fortiter vrgeat, & ex alia parte reuerentia personae petentis debita pusillanimem, ac timidum, nec audentem contradicere, rogatum reddat, merito ac iure optimo vtraque metuendi causa coniuncta, prudentem ac constantem coget, ipsiús que consensum extorquebit: alias autem metu reuerentiali deficiente, preces solas importunas etiam, persuasionémve, quantumuis nimiam non sufficere, nisi cum illis dolus adiunctus fuerit, expresse affirmat ibidem, num. 9. in solutione ad argumenta, folio mihi 723. Ex quibus constat in proposito dubio varias es se, & diuersas Doctorum sententias, varia etiam, & diuersa iura expendi pos se, quibus non mediocriter impelli pos semus, vt probabile fateremur, importunas preces, nimiamque suasionem, iusti metus occasionem incutere; e contrario tamen, eosdem & alios plures Doctores in hac materia loquentes (quorum statim mentionem faciam) non quocumque metu contentos es se, sed eum requirere, qui in constantem etiam virum potuerit & debuerit cadere, cui equidem non ita absolute adaptari pos se videtur is, qui ex precibus aut suasionibus tantum inducitur, cum illis non obtemperare quisque pos sit:[sect. 120] praeterea praefatum Authorem, siue ex Societate Ie su Religiosum dignis simum, non solum importunas preces, as siduámque & nimiam persuasionem requirere, sed etiam cum illis metum reuerentialem, siue suadentis, aut petentis dolum, aut fraudem ades se voluis se, alias actus annullationem, aut re scis sionem non conces sis se, nec aliorum sententiam admisis se, qui solis importunis as siduísque precibus contenti fuerant: Ipsos vero, qui solis immodicis suasionibus adducti sunt, nec sibi constare ex dictis supra, hoc est dum metum requirunt, qui in con stantem virum cadere pos sit; & tamen ex alia parte, preces solas importunas sufficere affirmant: Alios denique sic in rescis sione actus duros es se, vt preces importunas etiam metui reuerentiali coniunctas non es se sufficientes crediderint, hos retulerunt Rolandus in consilio 83. num. 27. volumine 2. Antonius Gabriel tom. 2. communium conclus. lib. 11. verbo, metus, vers. preces instantis simae, folio 107. colum. 1. Peregrinus autem, quem pater Thomas Sanchez minime refert, de iure fisci, lib. 2. artic. 6. num. 12. per totum; in hoc dubio constitutus, an importunitates, & nimiae persuasiones sufficiant, Ruini, Angeli, Decij, Castrensis, & aliorum diuersas sententias cumulat, & tandem inquit, quod in hoc negotio Iudicis arbitrium multum poterit, & facti circumstantia multum iuuabit in hanc vel alteram partem. Quapropter, vt ego haec distincte magis expli[sect. 121] carem, ad quae, vt videbis, nullus hactenus animaduertit, nec aliquis est ex Recentioribus omnibus, qui in eisdem insistat, siue vt certam, & distinctam resolutionem in futurum traderem, nec adeo dubiam & perplexam rem hanc relinquerem, sequentia neces sario constituenda duxi: Et in primis,[sect. 122] persuasionibus, aut etiam precibus, modo ab illis dolus absit, fraus, & calliditas, licite quemque pos se amicum, vel coniunctum inducere, vt eum instituat, vel vt aliquo modo in fauorem eius disponat, licitéque vtilitatem suam procurare quemcunque, vt ad explicationem l. vltimae. ff. & C. si quis aliq. testa. prohibuer. notabimus infra n. 176. & in terminis aduertit, & latius comprobat Hippol. Riminal. in con sil. 234. n. 114. 115. & 116. lib. 3. Mieres de maioratu, parte prima, quae stion. 25. ex n. 2. vsque ad num. 7. & consequenter preces, persuasionésve testatori adhibitas, non indistincte prohiberi in hac materia, admitti potius expres sim ab omnibus, qui hactenus hac de re scripserunt, vt constat ex Glos sa, Ioanne Andrea, Antonio, Cardinali, Abbate, Felino, Beroo, Iasone, Romano, Alciato, Aretino, Guil. Benedicto, Alexandro, Decio, Parisio, Tiraquello, Rosella, Angelo, Nauarro, Antonio Cucco, Padilla, Auiles, Bursato, Mascardo, Flaminio, & aliis multis, quos conges sit in vnum pater Thomas Sanchez de spon salibus, lib. 4. disp. 7. n. 10. folio mihi 719. qui preces & suasiones praedictas admittit, & quando non sunt importunae, dicit commune es se & veris simum placitum, quod etiam in Principe considerari non debeant, & in id recte expendit tex. in l. vlt. C. de his quae vi, ponderando verbum, extorquere, quod violentiam significat: admittunt etiam Peregrinus, Menochius, Alexander Raudensis, & indistincte caeteri[sect. 123] alij a me in initio huius capitis praecitati, & vere id illis nullus dolus, nulla fraus est, & ob id non sine ratione, merito potius sic vnanimiter sunt admis siae,[sect. 124] illaeque dumtaxat damnantur, quae importunae sunt, & propter earum frequentiam aut reiterationem nimiae aut immodicae quibus in terminis loquuntur & intelligi debent Authores omnes, quos numeris praecedentibus adduxi, ac inter illos in specie Decianus, Mantica, Menochius, Peregrinus, Raudensis, Mieres, & Peralta, qui in d. l. si quis in principio te stamenti, num. 94. fol. 428. in versic. & quatenus ipsemet, probauit sententiam Crauetae in consil. 192. Ca sus ita se habet, ex n. 12. quod preces importunae di[sect. 125] cuntur illae, quae sunt instantis simae, & s aepius repetitae, atque inculcatae, & Peraltae mentionem faciens Pater Thomas Sanchez dicta disp. 7. n. 8. fol. 723. vbi in id ponderat nonnullas authoritates. Secundo constituo, negari non pos se, quin pre[sect. 126] ces importunae aliquo modo cogere videantur, aut vere violentiae quoddam genus in se continere; quod pater ipse Thomas Sanchez non negauit, imo in solutione ad iura & authoritates contrariae partis sic expres sim fatetur dicta disput. 7. n. 9. fol. 723. in vers. ad 3. 4. 5. &c. & in versicul. ad 8. & 9. & vnanimiter probarunt hucusque Scribentes communiter in hac materia, qui stricte magis loquuti non dubitarunt as serere, imo coactionem ipsam, compulsionem aut[sect. 127] violentiam preces sic importunas excedere: & ita docuit tex. in l. prima in versic. persuadere, ff. de seruo corrupto, qui in hoc cauillari non potest; & suasio[sect. 128] ne inductum inuito aequiparari, dixit tex. in l. 5. C. de apostatis, quae duo iura superius ponderaui, & quidem non verbis improprietatem aut similitudinem denotantibus vtuntur, sed verbis potius veritatis ipsius significatiuis; & sic fortem etiam, constantem, & animosum virum comprehendere apta sunt, nec[sect. 129] id absque ratione procedit, cum vere in etiam vir, qui metu (qualiscunque ille sit) minísve, aut alia de causa simili impelli non pos set, importunis precibus, immodicísve suasionibus in id forté adducatur, in quod precibus aut suasionibus non interuenientibus, nullo modo allici pos set; quod maxime [sect. 130] procedit, si a coniuncto, vel consanguineo preces aut suasiones inferantur, iuxta ea, quae tradit Cae s. Vrsil. in addit. ad decisionem Afflictis 69. n. 9. vel si testator aegrotus sit, quo casu, vel vt molestiis, sua[sect. 131] sionibúsve, aut importunis precibus non vexetur, siue vt a coniunctis, vel aliis ibi as sistentibus non derelinquatur, facile aliorum precibus acquiescit, qui alias nulla vi acquiesceret, si sanus es set, ex Parisio in consilio 67. n. 70. & 71. lib. 3. Alexand. Raudens. decis. 45. n. 32. prima parte, & aduertit Hieronym. Albanus in addit. ad Bartol. in rubric ff. quod metus causa, n. 16. & 17. vbi ex Decio, Alexandro, Socino, Craueta, & aliis Authoribus ibi relatis, dicit es se perpetuo notandum, & ratione comprobat, quod si testator in graui infirmitate constitutus, propinquorum pre[sect. 132] cibus leget, tale legatum metu factum es se dicitur, quia timet derelinqui, si negat ea, quae petuntur. Tertio constituo, ex resolutione superiori, quod[sect. 133] violentiae aequiparetur suasio, item ex eo, quod in testando leges volunt cuique liberam & absolutam voluntatem es se, non alieno arbitrio aut voluntati suppositam, & odio habent adulationes, & sugge stiones, & importunitates, ac caetera alia, si ex illis quocunque modo absoluta omnino, & plena, liberáque voluntas testatoris impediatur, vt supra probaui in initio huius capitis, n. 7. 8. & 9. aperte deduci,[sect. 134] persuasiones multas, siue importunas preces in hac specie dolum admixtum continere, eo ipso quod in stantis simae sunt, aut nimiae, vel s aepius inculcatae, & repetitae, & verae legis voluntati refragari, quae libe[sect. 135] rum testantis iudicium in testando requirit, nec alterius iudicium aut voluntatem patitur immisceri: quod in terminis materiae nostrae recte adnotarunt Decianus dicto consilio 65. n. 2. lib. 2. Menochius dicta prae sumptione 12. num. 8. & 9. lib. 4. quatenus dixerunt, persuasiones multas arguere dolum, Alexander Raudensis dicta decisione 45. n. 15. prima parte, vbi post alios quos citat, optime scribit in propo sito, importunitatem immodicam transire in dolum, Mieres etiam de maioratu, parte prima, dicta qu. 25. num. 9. qui licet numeris praecedentibus dolum requirat cum persuasione, nec alias dispositionem annullari conces serit, quam si dolus interueniat cum illa, tamen cum persuasio nimia est, nihil aliud requirit; ideo forsan, vt ego intelligo, quod dolus ex natura[sect. 136] actus, qui geritur, hoc est testamenti, quod libere & absque aliqua coactione fieri debet, eo ipso interuenire videtur, quod quis alium immodice persuadet, aut precibus vtitur importunis. Quocirca tra[sect. 137] ditiones, siue obseruationes nonnullae Doctorum, quas recenset, & improbat pater ipse Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 4. dicta disput. 7. n. 4. non ita absolute aut indistincte improbari pos sunt, vt ipse improbandas dixit, idque propter superius dicta, & quia in proposito nec dolus alius requiritur de per se, vltra eum, qui ex immodicis persuasionibus, siue importunis precibus inducitur; illae namque, vt antea dixi, faciunt statim rem ipsam in dolum tran sire, vt Decianus, Menochius & Raudensis melius considerant, vel saltem Iudicis arbitrium multum pos se, & facti circumstantiam multum iuuare, vt dixit Peregrinus relatus supra num. 120. in fine. Quarto constituo, ex praedictis mirum non es se,[sect. 138] nec temeritate arguendos Angelum de Vbaldis inter consilia matrimonialia Zileti, consil. 46. num. 4. & Martinum de Garatis inter eadem consilia, cons. 15. num. 17. quos citat ipse Thomas Sanchez vbi supra, num. 4. & numeris sequentibus improbat, eo quod iidemmet Authores in ea fuerint sententia, vt exi stimauerint sponsalia, & matrimonia contracta ob nimiam importunitatem es se irrita; nam si verum est in matrimonio liberum & absolutum consensum requiri, vt certum est, & nimium persuadere; siue importune precari, plusquam cogere est ex dictis supra; videtur sequi neces sario dicendum, quod prae fati Authores dicunt, aut saltem non ita absolute improbari debuis se, quod tamen nunc non firmo, sed aliis differendum & cogitandum relinquo, siue Iudicis arbitrium multum in hac re valere, aut totum hoc eius discretioni & rerum circumstantiis relinquere, securius es se credo. Quinto & vltimo constituo, ex dictis antea circa[sect. 139] forum exterius, aperte deduci resolutionem circa forum interius, quod Conscientiae appellatur; & consequenter preces nimis as siduas, & importunas incutere metum, & es se causam inuoluntarij mixti obligantis ad restitutionem in foro conscientiae: quod ex his, quae annotaui superius, manifeste probatur, & ex aliis pluribus, quae adducit, & sic resoluit, atque latius explicat pater Thomas Sanchez de sponsalib. lib. 4. disp. 10. n. 2. & num. 4. 5. 6. & 7. & n. 8. vbi recte probat, quod precibus importunis impe[sect. 140] diens legatum, tenetur restituere, quando preces mixtum inuoluntarium continent, & refert Guttierez Canonicarum, lib. 1. cap. 37. n. 20. sic tenentem, cui iunge Ludouicum Molinam e Societate Iesu etiam Religiosum relatum supra n. 5. Et hactenus de his. Nunc vero quinto loco & principaliter in hac[sect. 141] materia constituendum erit, quod in proposita specie, vt propter timorem dicatur quis impeditus te stari, seu primum testamentum mutare, aut aliquo modo de rebus suis disponere, vel non disponere, coactio & merus debet es se talis, qui in constantem virum cadat: ita concludit Bartolus, & iura citat in l. 3. col 4. num. 4. ff. si quis aliq. testa. prohibuer, Baldus in l. 1. C. eodem, colum. 2. num. 8. & ibidem Salicetus colum. penultim. Corneus colum. 2. in principio, vers. in textu, ibi, & in consil. 219. colum. 10. lib. 2. Parisius in consil. 67. ex num. 41. cum sequentibus, lib. 3. Burgos de Paz in consil. 7. n. 11. Franciscus Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. tit. 7. num. 6. Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 395. n. 32. Peregrin. de iure fisci, lib. 2. artic. 6. num. 3. Molina de iustitia & iure, tom. 1. tractat. 2. disput. 135. in vers. ex eadem doctrina, ibi: In foro tamen exteriori, latius Pater Thomas Sanchez de matrimonio, lib. 4. disp. 1. per totam, ex[sect. 142] fol. 681. cum sequentibus, qui late explicat, quis & qualis es se debeat metus, vt talis dicatur, quod etiam in constantem virum cadat, Mogollon, etiam in tractatu de his quae vi, metúsve causa fiunt, c. 2. §. 1. per totum, fol. 16. & seq. & quamuis in terminis nostrae materiae id non exprimatur in l. 26. 27. 28. & 29. titulo 1. partit. 6. quae sunt leges conducentes ad hunc tractatum, & ad titulum, si quis aliq. testa. prohib. vt supra vidimus; regulariter tamen in quouis alio actu, qui ob metum irritatur, expres sim declaratur in l. 7. tit. 33. partit. 7. & vere ad cognoscendum, quis[sect. 143] sit iustus metus, non datur in iure certa regula, sed Iudicis arbitrio relinquitur, qui motum animi sui confirmare poterit ex variis prae sumptionibus, & rerum circumstantiis arguentibus metum & iuxta[sect. 144] personarum qualitatem id diffiniet, quoniam in muliere non requiritur ille metus, qui caderet in constantem virum, sed longe minor metus sufficiet, quam in masculis, ratione sexus imbecillioris,[sect. 145] qui facilius terretur; sic minor metus cadit in puerum, quam in virum, vt haec omnia & iure, & ratione, & quamplurimorum authoritate comprobant Mantica dicto titul. 7. n. 6. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. casu 135. per totum. Iacobus Mandellus de Alba in consil. 77. num. 3. Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 1052. n. 10. & 12. Caballinus milleloquio 786. Mogollon. vbi supra, dict. §. 1. n. 5. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 29. n. 28. 29. & 30. lib. 1. Pater Thom. Sanchez de matrimonio, lib. 4. disp. 5. n. 1. fol. 689. & num. 3. ibidem, vbi[sect. 146] recte, & cum iudicio annotauit, & concludenter fundauit, arbitrium hoc, etiam attento iure Castellae, Iudici relictum, nec correctum es se ex decisione dictae l. 37. tit. 33. partit. 7. quae declarat, quarum rerum metus cadat in constantem virum; imo potius ex lege illa conces sum, quia post enumerata nonnulla, subdit in hunc modum; E de tal miedo como este, o de otro semejante, & sic desideratur ibi arbitrium Iudicis, vt perpendat, quis metus, aut quod damnum illis as similetur, idque contra Villalobos tenuerunt etiam Olanus, & Henriquez, quos ipse Pater Thomas Sanchez adducit, nec videtur dis sentire Mogollon. dict. cap. 2. §. 1. num. 6. fol. 18. dum dicit, quod id fallit, vbi interuenit metus mortis, aut cruciatus corporis, quia si hoc constat, non cadit arbitrium, alias sic, sed non refert praedictos, nec facit mentionem traditionis seu obseruationis Olani contra Villalobos, cuius sententia merito improbatur per Patrem praedictum, nec in hoc est dubium; imo in dubio, quamuis verba illa dictae legis deficerent, boni & discreti Iudicis arbitrium non es set credendum exclusum. In alio tamen erit maxima dubitandi ratio, quod[sect. 147] in proposito praetermini non potest, an scilicet metus reuerentialis in consideratione haberi debeat in hac materia, ad effectum irritandi testamentum, aut legatum, vel aliam dispositionem, vltimámve voluntatem quamcunque, item vt alios contractus, obligationésve voluntarias rescindere debeat; quam quae stionem sic in terminis, atque in nostra materia excitatam inuenies per Vincentium de Franchis decisione 180. Martinum Monter a Cueua inter decisiones Regni Aragon. in responso pro vxoris amita, prima parte, n. 59. & nonnullos alios relatos supra, hoc eodem capite, n. 110. Ego vero pro huiusce rei exacta[sect. 148] atque absoluta explicatione, multos alios origina liter, & s aepe praelegi, & sequentes praelegere, atque ex proposito videre, neces sarium omnino, lectorem monendum duxi; item & Antiquos alios quamplu[sect. 149] res, & Recentiores etiam scienter, consultóque praetermisis se, quoniam citantur ab aliis, ex his, quos nunc congeram in vnum, Socinum, inquam, iuniorem in consil. 47. num. 32. & sequentib. lib. 3. Menochium de arbitrariis, lib. 2. casu 136. & prae sumptione 127. per totam, lib. 3. & in consilio primo, n. 493. & in consil. 29. num. 18. lib. 1. & in cons. 181. num. 88. vol. 2. Bernardum Diaz regul. 532. & ibidem D. Salzed. eius Additionat. Roland. in consil. 95. n. 28. 29. & 30. lib. 1. & in consil. 83. n. 25. lib. 2. Iacobum Mandellum de Alba in cons. 77. volumine 1. Neuizan. in consil. 22. ex n. 20. Crotum in consil. 120. num. 27. & 28. & 33. & 34. lib. 1. Grammaticum decision. 103. n. 56. & n. 66. & seq. Pancirolum in consilio primo. n. 76. cum sequentibus. Cephalum in consil. 62. num. 29. & 30. & in con sil. 142. num. 38. & sequentibus, lib. 1. & in consil. 592. n. 11. & sequent. lib. 4. Tiberium Decian. in consil. 18. num. 127. vol. 2. Bursatum in consil. 72. num. 21. 33. & 39. lib. 1. Padillam in l. interpositas, ex num. 16. vs que ad num. 22. C. de transact. Mascardum de probationibus. tom. 2. conclus. 1054. ex num. 16. vsque ad num. 25. & num. 27. 28. & 29. & tom. 1. conclusion. 193. num. 25. Osascum in cons. 12. num. 20. cum seq. Ioann. Guttier. in consil. 16. per totum. Caldam Pereiram in l. si curatorem habens, verbo, lae sis, n. 40. C. de in integrum restitutione, Ioann. Gars. de nobilitate, glos. 17. num. 11. & 19. & num. 34. & sequentibus. Gamam decis. 250. num. 4. & decis. 262. num. 1. & eius Additionatorem ibidem, fol. mihi 18. Hippol. Riminal. in cons. 5. num. 31. & in consil. 42. n. 49. lib. 1. & in consil. 295. num 74. lib. 3. & in consil. 404. num. 58. & seq. lib. 4. Ioannem Vincentium Hondedeum in cons. 29. num. 34. & n. 42. & sequentibus, lib. 1. Balthazar Mogollon, qui Rodericum Suarez, Burgos de Pace, Molinam, Couar. Sarmientum, Mieres, Azeuedum, Gratianum, & Ioannem Guttierez non in consilio relato supra, sed in alio loco refert, & plene tractat in tractatu, de his quae vi, metúsve causa fiunt, cap. 4. §. 1. per totum, ex fol. 68. vsque ad fol. 76. & nouis sime Patrem Thomam Sanchez de matrimonio, lib. 4. de consensu coacto, disput. 6. per totem, ex fol. 706. vbi vide omnino, & vltra alios ab eodem relatos, Andream Fachineum controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 96. Martinum Monter a Cueua causarum regni Aragon, decision, 32. & in responso pro vxoris amita, 1. part. ex num. 56. & num. 62. folio 503. Hieronym. de Caeuallos practicarum commun. contra communes, quae st. 727. ex num. 21. Petrum Augustinum Morlam emporij prima parte, titulo 23. quae st. 8. quibus omnibus, & aliis, vt dixi, praelectis, sic praefatum dubium diffiniendum erit, si, quod atti ad nostram materiam, & alias, ipsius accurata, & perfecta resolutio desideretur, vt deinde & secundo loco constituamus, metum reuerentialem sola reuerentia, & Maioris prae sentia illa[sect. 150] tum non prae sumi, nisi extrinseca probatione, aut de iure metus ipse probetur, Innocentius in c. cau sam matrimonij, de officio delegati, vbi Felinus, & Doctores, Alex. & Doctores in l. interpositas, C. de tran sactionibus, Bartol. & Doctores in l. prima, §. quae onerandae, ff. quarum rerum actio non detur. Osascus decis. 179. num. 5. & in consil. 12. num. 20. vbi refert quamplurimos, Parisius in consil. 26. num. 66. volum. 3. Vitalis in tract. clausul. titulo, de metu vxoris, num. 3. & 4. Menochius de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. ca su 136. num. 8. latius lib. 3. prae sumptione 127. ex n. 1. vsque ad 11. Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 1054. num. 16. & num. 22. & cum multis aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 29. num. 8. & 9. lib. 1. Martinus Monter a Cueua in decis. 33. causar. regni Aragon. num. 6. & num. 29. qui inter alia iura citant ad id tex. in cap. quamuis pactum, de pactis lib. 6. vbi dicitur valere renuntiationem iuramento factam a filia in fauorem patris, nisi iuramentum vi aut dolo prae stitum sit: & sic sola reuerentia paterna, quae ibi concurrit, metum aut vim non inducit, nec eam facit prae sumi; idque procedit, siue[sect. 151] contractus, actúsve qui geritur, initus sit cum eo, aut in fauorem, & vtilitatem eius, cui reuerentia debetur, siue cum alio, vel ad vtilitatem alterius: adhuc enim metus solus reuerentialis non prae sumitur illatus, nec annullat contractum initum, etiam vt dixi, cum ipso, cui reuerentia debetur, vt aperte significat text. in d.c. quamuis pactum, & notarunt Felin. in dict. cap. causam matrimonij, num. 3. declaratione prima. Romanus in dicta l. interpositas, num. 14. & ibidem Alciatus num. 13. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 14. num. 27. & referens eos, optime aduertit Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 4. de consensu coacto, disputat. 6. num. 10. fol. 711. vbi cum indicio, & vere improbat sententiam quorundam Authorum distinguentium in proposito dubio, an metus reuerentialis sufficiat; vt cum contractus es set initus cum eo, cui reuerentia debetur, vel cum alio: vt primo casu rescindatur actus gestus ob metum reuerentialem; secundo vero non rescindatur: quia, vt dixi, sententia praefata indistincte procedit. Tertio constituo, ex his quae dicta sunt obserua[sect. 152] tione praecedenti, neces sario & vere quidem inferri, veram non es se, aut saltem ita absolute, & indistincte procedere non pos se sententiam quorundam Authorum existimantium, metum reuerentialem sola prae sentia eius, cui reuerentia debetur, illatum prae sumi, & consequenter actum gestum absque aliis adminiculis irritare: horum numero fuerunt Glos sa, Bartolus, Baldus, Aretinus, Romanus, & nonnulli alij Antiqui, quos retulit Antonius Gomezius tom. 2. variar. dict. cap. 14. num. 27. Socin. vterque, & Ferretus, quos adduxit Mascardus de probationibus, tom. 2. conclusione 1054. num. 29. Andreas Siculus Barbatia, Salicetus, Ripa, & Prateius, quos recenset Bal thasar Mogollon in tractatu, de his quae vi, metúsve causa fiunt, cap. 4. §. primo num. 3. qui decipitur equidem, dum dicit hanc opinionem sequutum fuis se Padillam in dict. l. interpositas, n. 20. cum Author ille non loquatur in hoc casu, & in specie contrarium tenuerit ibidem, num. 16. vers. sed nec textus hic, Authorum etiam praefatae opinionis numero fuerunt Corneus, Ancharanus, Hugo Celsus, Afflictis, Igneus, Nauarrus, Carrerius, & Menchaca, quos adduxit Pater Thomas Sanchez de matrimonio, lib. 4. dict. disput. 6. num. 4. per totum, fol. 707. sed decipiuntur proculdubio Authores praedicti, ita indistincte loquentes, nec probatur sententia ipsorum ex iuribus nonnullis, quae in id expendunt, ex textu, inquam, in l. velle 4. ff. de regulis iuris, & in l. prima. §. quae onerandae, ff. quarum rerum actio, & in l. penul. ff. de furtis, quod statim ostendam. Verior ergo est,[sect. 153] ac etiam securior aliorum opinio as serentium, metum reuerentialem ita demum prae sumi, actúsque gesti annullationem inducere, si minae aut verbera praeces sis sent, nempe a viro contra vxorem, vel a patre contra filium; tunc enim, si mulier ipsa aut filius consentiat, prae sumetur, eos metu consensis se: ex sola autem reuerentia prae sumi non debebit: quod ita tenent Bartolus, Aretinus, Socinus, Curtius senior, Alciatus, Curtius iunior, Alexander, Boerius, Couar. & Antonius Gomezius, cum quibus Con stanter tuetur Padilla in dict. l. interpositas, C. de tran sactionibus, num. 16. & cum eisdem, Decio etiam, Ia sone, Baldo, Albano, Vital. Zabarel. Felino, Ancharano, & Gama, Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 1054. n. 17. Menochius lib. 3. prae sumption. 127. num. 11. & cum Zasio, Angelo, Abbate, Riminaldo, Tiraquello, Bernardo Diaz, Gratiano, Molina, Ploto, Burgos de Paz, & Ioanne Guttierrez, Balthasar. Mogollon. Dicto tractatu, de his quae vi, metúsve causa, fiunt c. 4. §. primo num. 2. Qui postmodum ex num. 5. latius distinguit, vt infra dicam, Iacobus Mandellus de Alba in consil. 77. n. 5. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 96. dum minas, aut lae sionem requirit, Martinus Monter a Cueua causarum regni Aragon, decis. 33. num. 29. & n. 31. & 33. & vide num. 23. vbi probat ex aliquibus coniecturis metum reuerentialem ces sare inter patrem & filium, Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 32. n. 99. & in con sil. 29. n. 41. 42. & 43. lib. 1. Senatus Pedemontanus decis. 175. n. 5. Cephalus in consil. 592. n. 11. cum sequentibus, lib. 4. Hippol. Rimin. in consil. 295. n. 74. lib. 3. Hieronymus de Caeuallos practicar. commun. contra commun, quae st. 727. n. 22. & 23. Petrus Augu stinus Morla Emporij, prima parte titul. 8. q. 23. & cum Glos sa, Ancharano, Abbate, Alexandro de Neuo, Hostiensi, Innocentio, Ioanne Andrea, Antonio, Baldo, Decio, Felino, Praeposito Beroo, Probo, Natta, Vitali, Medicis, Ploto, Boerio, Rosella, Angelo, Syluestro, Gail, Rota, Bernardo Diaz, Couar. Gama. Guttierez, Saliceto, Cumano, Angelo, Fulgosio, Paulo, Aretino, Curtio, Imola, Romano, Zasio, Alciato, Ripa, Capicio, Campegio, Croto, Bertachino, Euerardo, Rolando, Villalobos, Gregorio Lopez, Antonio Gomezio, Molina, Burgos de Paz, Padilla, Azeuedio, Matienco, Ioanne Garcia, Mascardo, Deciano, Bursato, Barbosa, Humada, Soto, Veracruz, Palacios, Henriquez, Ludou. Lop. Munuel. Carbon. Maur. Anton & Capua, optime defendit hanc partem, quam veriorem & securiorem supra dixi, pater Thomas Sanchez lib. 4. dict. disputat. 6. n. 7. per totum, fol. 708. vbi in principio pro ista opinione recte expendit text. in cap. ex literis, de desponsatione impuberum, in cap. 2. de pactis lib. 6. in l. si patre cogente, ff. de ritu nuptiarum, in l. fideius sor impetrauit, 26. §. pater Seij, ff. de pignoribus, & in l. 10. tit. 1. partit. 6. de quibus iuribus, & aliis in proposito huius materiae vide Fachineum controuer siarum iuris lib. 2. dict. cap. 96. is enim Author, qui a praedicto Patre Thoma Sanchez non praecitatur, vt Francisci Duareni sententiae contra communem satisfaciat, quatenus Duarenus ipse contendit, reuerentiae causa gesta, etiamsi minae praeces serint, aut lae sio interces serit, rata es se habenda, quaecumq. iura sunt in hac materia, optime declarat, & a communi sententia non es se recedendum, concludenter probat. Deinde ipsemet Pater eodem libro, disp. 7. num. 5. [sect. 154] fol. 722. scribit idem es se, quando preces importunae adhibitae fuerunt, & simul cum metu reuerentiali interuenerunt, vt tunc quidem actus, vel con sensus subsequutus, prae sumatur metu adhibitus; id quod ex notatis a me numeris praecedentibus optime confirmari potest, & ante illum, sic in nostris terminis scriptum reliquit Menochius lib. 3. dicta prae sumptione 127. num. 12. Octauianus decisione Pedemontana 179. num. 4. Afflictis decision. 69. num. 3. in fine, & num. 4. & 5. Socinus senior in consil. 263. n. 8. volumin. 2. Neuizan. in consil. 22. num. 22. & in effectu sic tenent Montaluus, Bernardus Diaz, Mascardus, Vitalis, Couar. Villalobos, Padilla, & Ioannes Garsias, quos ipse Pater retulit, & num. 7. in eadem sententia remansit, & secundum haec idem erit, si cum metu reuerentiali immodica & nimia persua sio eius, cui reuerentia debetur, interces serit, idque ex his etiam, quae superius annotaui, item ex his, quae scripta reliquerunt Iacobus Mandellus de Alba in cons. 77. num. 10. Grammaticus decision. 103. n. 56. in fine, & 57. Parisius in consil. 48. num. 54. lib. 4. Hippol. Riminaldus in consil. 48. num. 54. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 29. n. 34. lib. 1. Sed & ipsum erit, si ex actu vel contractu gesto,[sect. 155] enormis lae sio orta fuerit; tunc namque etiamsi non constet de minis, contractus metu reuerentiali ge stus iuncta lae sione rescinditur: quemadmodum in praecedenti obseruatione ob minas rescindendum diximus, etiamsi lae sio nulla probaretur, vt cum infinitis Authoribus obseruarunt Mascardus de probationibus, tom 2. conclus. 1054. num. 27. & sequentib. Menochius lib. 3. prae sumption. 127. num. 14. Hippol. Riminaldus in cons. 295. num. 74. lib. 3. & in consil. 5. num. 31. & in consil. 42. n. 49. lib. 1. & in consil. 404. num. 58. & seq. lib. 4. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, lae sis, num. 40. vers. hac tamen non procedunt, Burgos de Paz ciuilium, quae st. 7. n. 60. Azeuedus in l. prima, titulo 21. n. 192. lib. 4. nouae collectionis regiae, & cum Molina, Couar. Rolando, Capicio, Matienco, Ioanne Guttierrez, & aliis, Mogollon. dicto tractatu, de his quae vi, metúsve causa fiunt, cap. 4. §. 1. num. 10. & cum Craueta, Curtio iuniore, Neuizan. Castrensi, Ruino, Decio, Grato, Cephalo, Pancirolo, Suarez, Beroo, Croto, & multis aliis, Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 29. ex n. 42. vsque ad n. 46. lib. 1. affirmans non requiri concursum minarum & lae sionis ad ostendendum metum, & rescindendum contractum, sed satis es se cum reuerentia paterna concurrere vel lae sionem, vel minas, Fachineus controu. iur. lib. 2. d. cap. 96. Martinus Monter a Cueua causar. regn. Aragon. decison. 33. n. 31. 32. & 33. & vide num. 40. vbi probat, durante eadem causa metus, actum quantumlibet ex longo interuallo celebratum, ex metu praecedenti gestum censeri, Osa scus decision. 179. num. 5. & in consil. 12. num. 20. cum sequentibus. Ioannes Garsias in tractatu de nobilitate, glos. 17. ex num. 34. cum sequentibus, & ita tenendum est, licet contrarium defendat Padilla in dict. l. interpositas, C. de transactionibus, num. 21. dicens; quod in hoc libenter discedit a communibus, vulgóque receptis sententiis, nec eas admittens, nisi dolus aliquis, aliquáve persuasio interueniat; ego vero libentius communem probauerim, atque eo ipso quod notabilis aut enormis lae sio, vt Doctores dicunt, interueniat, dolum interuenis se probarem, & absque alia probatione ex reuerentia paterna, iuncta lae sione, contractum rescindendum firmarem: ratio concludens, quam Author praedictus as sequutus non fuit, in eo consistit, quod sola lae sio iuncta reuerentia paterna, aut viri, metum & dolum ostendit, vt rectius annotarunt, & sic tradiderunt Ruinus in cons. 98. num. 24. lib. 1. Gratus in cons. 109. num. 18. lib. 1. Craueta in consil. 461. num. 18. lib. 3. Decius in l. pactum quod dotali, num. 7. C. de collationibus, & cum multis sic expresse, atque in nostra materia obseruauit Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 29. num. 43. lib. 1. aliunde ergo dolum aut suasionem, quam ex ipsa lae sione quaerere, neces sarium non est; maxime quia non est verisimile, quem summam lae sionem pas sum fuis se, sine minis aut aliis dolosis persuasionibus, vt cum Decio, & Craueta, in no stris terminis recte considerat Martinus Monter a Cueua causar. regni Aragon. decision. 45. in prima parte responsi pro vxoris amita, num. 76. fol. mihi 507. item ob aliam prae sumptionem iuris, quae in contrarium non leuiter vrget, videlicet quod quilibet potius. suum conseruare praetendat, quam illud perdere vt per tex. in cap. cum super, de electione, testatur Parisius in consil. 39. num. 6. volumin. 4. & quod nemo prae sumitur velle iactare suum, aut tantae lae sioni con sentire libenter, ex vulgata regula legis, cum de indebito, ff. de probationibus, quam late exornat Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 872. & in nostris terminis, sic notauit Ioannes Guttierez in consil. 16. num. 20. & vltra eum Decianus in consil. 32. num. 12. lib. 3. vbi post Baldum in consilio 213. in fine, volumine primo, annotauit, ex eo ipso quod mulier donat, vel remittit ius suum viro, prae sumi circumuentam, & sequitur Martinus Monter a Cueua vbi supra dicto folio 507. n. 175. Quarto deinde constituo, ideo dictum a me su[sect. 156] pra, num. 152. veram non es se, aut saltem ita absolute, & indistincte procedere non pos se sententiam eorum, qui as serunt metum reuerentialem sola prae sentia eius, cui reuerentia debetur, illatum prae sumi, & consequenter actum gestum absque aliis adminiculis irritare; quod forsan ea opinio aliquando vera es se pos sit, & in casu occurrenti practicari debeat, etiamsi minae aut verbera non praeces sis sent, modo non ita distincte, & absolute accipiatur, vt puta, si[sect. 157] patris vel mariti iubentis magna sit authoritas, qui soleat des aeuire in eos, qui sibi non obtemperant; tunc enim solo metu reuerentiali, minis quoque ces santibus, actus gestus rescindetur, vt cum Boerio decision. 100. n. 19. in specie scriptum reliquit D. Anton. de Padilla in d. l. interpositas, C. de transactionibus, num. 20. in fine, & eum non referens Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 136. num. 8. & prae sumpt. 127. num. 13. lib. 3. vbi relato Socino iunior. in consil. 47. num. 33. lib. 3. admonuit, solam ipsam Maioris prae sentiam metum probare, si modo ex Iudicis ar[sect. 158] bitrio huiusmodi sit, vt probabiliter metus dici pos set, vel si talis ac tanta es set reuerentia pro personae conditione, vt iudex ae stimare pos set, metu consen[sect. 159] sum adhibitum: ad huius namque rei iustificationem, satis est timeri per patrem aut maritum vim inferri pos se, quamuis adhuc illata non sit, nec etiam minae praeces serint, vt cum aliis scripserunt Hippol. Riminald. in consilio. 48. lib. 11. Parisius in con silio 58. num. 66. lib. 4. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 29. num. 34. lib. 1. Ioannes Guttierez dicto consilio 16. num. 11. & vltra eos in terminis no stris quoad rescis sionem contractus per vxorem facti, simili ratione vtitur Bertrandus in consilio 163. num. 7. & 8. & in consil. 126. n. 8. volumine 3. & an vxor viro suo valde subdita fuerit, & perhorrescens admodum maritalis austeritatis toto tempore vitae suae extiterit, duráque eiusdem viri conditio, rectis sime considerauit, & ob id solum contractum rescindendum putauit Martinus Monter a Cueua causarum regn. Aragon. decis. 45. in prima parte responsi pro vxoris amita, num. 56. folio mihi 502. & n. 59. versiculo ex eo etiam, folio 503. vbi cum aliis multis in casu sibi consulto considerauit etiam, virum au sterum, iracundum, seuerum, & in lucris quaerendis & captandis valde expertum & sagacem fuis se, & num. 60. & num. 57. eodem folio 503. ex sententia Cardinalis Barbatiae, & aliorum multorum probauit, Iudicem facilem es se debere ad pronuntiandum, mulierem non sponte contractui consensis se; imo prae sumere debere, renuntiationes, obligationes, & alios contractus a mulieribus sub virorum potestate constituris celebratos, ad eorum preces, instigationes, & nutum fieri, & metu reuerentiali inductas; quod etiam tenuerunt post alios multos Ioannes Cephalus in consilio 405. num. 36. lib. 3. Menochius in consilio 29. num. 18. lib. 1. Hippol. Riminald. in consil. 295. num. 73. vers. 2. volumine 3. & huic prae sumptioni locum es se, nullis etiam minis praecedentibus post Aretinum, Ripam, & alios, censuit Menochius in consilio 1. num. 492. & seq. lib. 1. Pancirolus in consilio 1. num. 76. cum sequentibus, quorum resolutiones in proposito, multis ab hinc diebus ego legeram, & memoriae commendaueram; nunc tamen inuenio eos praecitatos in idipsum per Martinum Monter a Cueua vbi supra, eo etiam tendunt Roderic Suarez obseruationes allegation. 24. vbi ad finem distinguendum putauit; quod si vxor ad vtilitatem viri sui contraxit, tunc praeter vtilitatem consideretur, an mulier multum obediens & tenera sit, & quae virum amet, iracundúmque etiam in alios perhrorescat; tunc enim, his concurrentibus quoad rescis sionem actus, sufficiens metus probatus cen sebitur ex sententia ipsius, cui subscribunt, eam commendant & nonnullis comprobant Osascus decisione 179. num. 3. Ioannes Garsias de nobilitate, glos sa 17. num. 12. & 15. idem etiam obseruauit (sed nullum ex praedictis Authoribus refert) Balthasar Mogollon. dicto tractatu, de his quae vi, metúsve causa fiunt, cap. 4. §. 1. vbi num. 5. in primis constituit, metum reuerentialem illatum prae sumi, & actus ge[sect. 160] sti annullationem induci, quando interuenit expres sum mandatum eius, cui reuerentia debetur, etiam si minae, aut verbera non praeces serint, vt latius ibi probat, & in id citat text. qui vere in hoc casu procedit in l. velle, 4. ff. de regulis iuris, dum dicitur ibi: Velle non creditur, qui obsequitur imperio patris vel domini. Quod tamen vltra eum ego intelligerem iuxta ea, quae modo adnotaui, hoc est, si patris aut mariti[sect. 161] iubentis magna sit authoritas, magnáve reuerentia, siue austerae, iracundae, aut seuerae conditionis; alias enim solum mandatum non sufficeret, vt puta si eius qualitatis imperans es set, vt ei non obsequi facile mulier aut filius pos set, & in his terminis loquuntur Suarez, Padilla, & alij Authores relati supra, nec solo mandato contenti sunt. Deinde in praefata contrarietate Doctorum ipsemet Mogollon. sic distinguendum putauit, vt con[sect. 162] stitui debeat, quod duplex sit reuerentia: vna simpliciter, & in gradu positiuo; altera nimia, & in gradu superlatiuo. Primo casu, quando est talis per sona, cui solum reuerentia debetur simpliciter, vt puta si est ita ignauus, aut vilis pater aut maritus, aut eius conditionis, quod filius aut mulier audeat dicere Nolo; & tunc procedat opinio dicentium, metum solum reuerentialem non sufficere, sed quod praecedere debeant verbera, minae, vel mandatum. Secundo vero casu, quando est persona ita grauis,[sect. 163] quod ei debeatur reuerentia nimia, tunc temporis procedat opinio illa, quod sufficiat sola prae sentia etiam absque mandato, vel solus metus reuerentialis absque minis, vel verberibus, per text. in l. penultima, ff. de furtis, & in l. prima, §. quae onerandae, ff. quarum rerum actio non detur, quae duo iura in hoc casu debent induci; nam in dicta l. penultima, sic scribi[sect. 164] tur: Et hoc modo patronus quoque liberto, & is, cuius magna verecundia, ei quem in prae sentia pudor ad resi stendum impedit, furtum facere solet. Et in dict. §. quae onerandae, in hunc modum dixit Iureconsultus: Et hoc causa cognita, si liquido appareat libertum metu solo, vel nimia patroni reuerentia ita se subiecis se. Quo loco adnotandum erit vltra praedictum Authorem, & alios, appositam fuis se alternatiuam metus aut reuerentiae, ad cuius veritatem solum desideratur alterius partis adimplementum, cap. in alternatiuis, cum vulgatis, de regulis iuris, lib. 6. & sic probatur expres sim, sufficere solum metum reuerentiae nimiae, sicut & alius metus sufficeret; non tamen ita indistincte dicitur, reuerentiae metum sufficere, sed nimiae reuerentiae metum neces sarium es se, expres sum est; & in isto casu nimiae reuerentiae, sic tenuis se expresse Baldum, Capram, Barbatiam, Romanum, Hippol. de Marsil. Padillam & Menchacam, firmat ipse Mogollon. vbi supra, qui tamen non retulit Menochium, nec caeteros adductos a me supra, ex num. 156. vsque ad num. 160. qui in effectu ad hoc tendunt, quatenus non quacunque reuerentia contenti sunt, sed viri aut patris conditionem, & qualitatem respiciunt; in eodem etiam casu reuerentiae nimiae loquuntur Zasius in dict. §. quae onerandae, Galli. practicarum obseruat. lib. 2. obseruatione 117. num. 4. vbi post alios ibi relatos dicit nimiam reuerentiam coniugalem inducere iustum metum, & actum vitiare, Menochius in cons. 67. num. 70. lib. 3. & nullo ex superioribus relato, eandem resolutionem in hoc casu amplectitur, & pro ea citat Suarez, Matiencum,[sect. 165] Guttierrez, Ioannem Garsiam, & Bernardum Diaz, Pater Thomas Sanchez de matrimon. lib. 4. disput. 6. num. 11. fol. 711. vbi dicit, quod in aliquo casu, attentis particularibus circumstandis pos set admitti eorum opinio, qui solum metum reuerentialem sufficere as serunt, nempe si cum metu reuerentiali concurrat, filium es se valde praeceptis paternis obtemperantem, & mulierem valde imbecillem, virumque crudelem & austerum circa vxorem, vel patrem erga filium sibi non consentientem; tunc enim si pater, aut vir praecipiat vxori, vt actum quemcunque gerat, sufficiens metus est ad rescindendum illum, sicut e contra sufficiens non erit, si contingat filium tam sui iuris & arbitrij es se, & adeo ius sa paterna paruifaciens, vt non reperiatur in ipso respectu patris timor reuerentialis, vt ipsemet Author adnotauit dicta disput. 6. quae st. 4. in principio, fol. 715. cui ego addendum arbitror Barbatiam in cons. 60. a n. 1. vsque ad. 4. lib. 1. Alexandrum in l. si cum dotem, §. eo autem tempore, num. 11. ff. soluto matrimonio, vbi inter reuerentiam simpliciter sumptam, & nimiam reuerentiam aperte constituunt discriminis rationem; con siderant etiam, solam reuerentiam vxoris circa maritum non sufficere ad rescindendum contractum gestum, sed inspiciendum es se, an vxor nimiam reuerentiam ad virum soleat habere; ac denique Lu[sect. 166] douici Molinae in proposito huius materiae considerationem: is enim de iustitia & iure, tom. 1. tractat. 2. disp. 135. in vers. quod dictum est, fol. 733. sic expres sim scribit: Quod dictum est de precibus importunis, quae molestiam ac taedium pariunt, dicendum maiori cum ratione est de reuerentiali timore vxoris comparatione mariti, aut filij comparatione parentis: prae sertim si vultu, aut aliqua ratione ostendant, se aegre ferre, quod ab eis non instituantur haeredes, aut legatarij, aut quod in scriptis, & occulte libere de suis bonis disponant, prae sertim cum timere ij merito pos sint; quod si mortem euadant, molestiam ea de causa patiantur reliquo vitae tempore. Remanet ergo ex dictis adhuc, solum metum reuerentialem, regulariter aut absolute loquendo, non sufficere ad annullandum, vel rescindendum actum gestum, sed simul cum illo verbera aut minas interuenire, aut saltem minis quoque deficientibus, enormem lae sionem neces sariam es se, vt omnes Authores antea notati dixerunt, & ita practicari communiter affirmat Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad decis. Gam. 251. 2. par. folio mihi 18. aliquando tamen ob conditionem, & qualitatem eius, cui reuerentia debetur, vel ob nimiam reuerentiam eidem debitam, aliásve circumstantias, rescindendum contractum, & metu gestum prae sumendum es se, vt late probaui supra; quae omnia, item quae [sect. 167] nimia reuerentia dicatur, cum certa regula aut doctrina diffiniri non pos sint, Iudicis arbitrio ea relinquere securius erit, qui equidem ex qualitate personarum, ac rerum adminiculis diiudicare poterit, quid iuxta casus occurrentis speciem obseruare, & decidere debeat, vt supra diximus, & in his terminis obseruarunt Ioannes Guttierrez in consilio 16. num. 11. & 12. Mogollon. dict. cap. 4. §. 1. n. 5. in fine, fol. 72. Pater Thomas Sanchez de matrimonio, lib. 4. disputat. 6. quae st. 4. per totam, folio 715. vbi in primis[sect. 168] constituit, metum reuerentialem dari respectu soceri, quia socer parentis locum obtinet, l. quia parentis, 17. ff. soluto matrimonio, & sic tenent Aretinus in consilio 24. num. 26. Craueta in consil. 282. n. 9. volumine 2. Padilla in d. l. interpositas, n. 21. in fine, C. de transactionib. Salzedo in addit. ad regulam 532. Bernard. Diaz in fine, Mogollon. dicto tractatu, de his quae vi, cap. 4. in principio, n. 15. deinde probat, idem[sect. 169] dicendum es se de auo, quia tanquam pater colitur, & de curatoris timore, quia loco parentis habetur, & citat Nauar. & Henriquez; postmodum vero de metu reuerentiali matris agit, & citat Burgos de Paz in[sect. 170] consilio 3. num. 55. & Hippol. in consilio. 124. num. 13. qui dicunt non sufficere metum reuerentialem ma tris, & reddunt rationem, quia foeminae minus timentur, cum minus audaces sint, & imbecilliores; ipse autem Thomas Sanchez num. 30. fol. 716. rectius id intelligit, nec ita indistincte accipiendum putat; dicit potius, quod quamuis non ita facile prae sumatur hic metus respectu matris, inspici tamen debeat, an mater es set crudelis, & austera, solitáque minas exequi: tunc enim sufficiens es set metus reuerentialis matris, sicut & patris, quia vtrique parenti subditus est filius, & vtrumque tenetur reuereri, ac vtrique ratione huius reuerentiae debitae di splicere timet, & dicit ita supponere Aretinum in consilio 24. num. 6. & tenere Ioannem Guttierrez in consilio. 16. num. 16. & 19. addiderim ego libenter, Burgos de Pace, & Hippolyti rationem es se quidem valde fallacem, & minus concludentem; idcirco totum hoc discreti & boni Iudicis arbitrio relinquendum: quod in hac re, atque respectu matris multum iuuabit, sicut respectu patris iuuare, & multum pos se superius diximus; ipse autem Iudex aequaliter debebit in matre perpendere, & prae oculis habere ea, quae notauimus supra, ex num. 156. cum vere in ea sic militent, & in casu occurrenti obseruari debeant, sicut in patre; deinde ex conditione, statu, & qualitate matris, item ex reuerentia illi debita, ae stimare debebit, an hic metus sufficiens es se debeat, vel non: frequenter enim contingit, matres quamplures terribiles es se, crudeles quidem & austeras, ac eius conditionis, quod earum mandatis facilius filij, & filiae pareant, siue precibus, aut suasionibus ipsarum melius quam parentum precibus, aut mandatis obtemperent, nec audeant earum voluntati resistere, aut quouis modo contradicere: e contra tamen (vt experientia docet, & videmus quotidie) diuers ae conditionis matres sunt, ac eius quidem, vt ipsarum respectu timor reuerentialis sufficiens in filiis considerari non pos sit; quo casu obtinebit Hippol. & Burg. de Paz sententia tradita supra, obtinere etiam poterit, quando filia es set nupta, & seorsum habitaret cum marito; tunc namque non ita facile prae sumeretur contractus metu reuerentiali gestus, sicut quando nupta non es set, sed cum matre ipsa habitaret, non tamen ex eo solum, quod nupta non sit, & habitet cum matre, generaliter prae sumendum erit, metu fuis se contractum celebratum, aut reuerentialem ipsum metum ad actus gesti rescis sionem sufficientem es se, sed inspici debebunt ea, quae notaui superius, ad quae equidem non ita diligenter aduerit Balthasar Mogollon. dicto tractatu, de his, quae vi, metúsve causa fiunt, dicto cap. 4. in principio, num. 9. qui Author, cum filia nupta non est, & cum matre habitat, indistincte probat, metum reuerentialem considerari respectu matris; quod vt vides, sic indistincte procedere non potest, nisi boni Iudicis arbitrio, ac rerum circumstantiis iuuetur, siue eo modo declaretur, quo declarandum diximus supra; cum vero filia nupta est, seu habitet seorsum, tunc merito, indi stincte etiam tradit Mogollon. ipse, metum reuerentialem respectu matris non considerari: quod etiam ita absolute accipiendum non erit; nam etsi verum sit in ea specie, non ita de facili metum prae sumendum, vt supra dixi, non tamen inde poterit sic regula generalis constitui, vt nunquam in filia nupta, seu habitante seorsum, metus sufficiens con siderari valeat: aliquando enim ex rerum qualitate, & casus circumstandis, item ex conditione matris, ac eius precibus, suasionibúsve moueri debebit Iudex, vt contractum rescindendum pronuntiet; quapropter, vt s aepe dixi, securius est, bono eius arbitrio & discretioni totum hoc relinquere, quam etiam respectu matris, regula generali aut doctrina, diuersos casus decidere velle. Praeterea Pater ipse Thomas Sanchez dicta disp. 6. [sect. 171] quae st. 4. num. 31. fol. 716. profitetur idem dicendum es se in sorore respectu fratris maioris natu: vnde in casibus, in quibus patris vel mariti metus reuerentialis sat est ad contractus rescis sionem, sufficiet etiam fratris maioris natu, respectu sororis: & reddit rationem, quia soror minor quandam reuerentiam, & timorem habet respectu fratris maioris, dicítque sic tenere Socin. sen. Aretin. Curt. iunior. Ripam. Tiraquel. Ruinum, Peraltam, Auendanum, Menochium, Padillam, Oroscium, Cuccum, Matiencum, Azeuedum, Salzedum, & Anton. Gabrielem, & subiungit, Capicium, decis. 159. num. 35. dixis se se vereri, non dari in fratre timorem reuerentialem, idque admittit, quando soror non habitaret cum fratre, ab eoque non gubernaretur, inferens, Aretinum, Ruinum, Tiraquellum, Antonium Gabrielem, Peraltam, & Padillam, merito non dixis se absolute, dari timorem reuerentialem in sorore, respectu fratris maioris, sed addidis se, quando cum eo habitat, ab ipsoque gubernatur, sed & eo casu crederem ego, multum hac in re Iudicis arbitrium valere debere, & iuuare, ipsúmque non ita de facili ob metum reuerentialem fratris, contractus sororis rescis surum, etiam in casibus in quibus patris vel mariti metus sufficiens est, sicut ob patris vel mariti metum, cum illis longe maior reuerentia sit debita, multum tamen attendi debere, an soror cum eo habitet, ab ipsóque gubernetur, vel non, vt praefati Authores aduertunt, cum eo casu facilius credendum sit eam consentire, siue illius precibus acquiescere: considerandam es se denique eiusdem fratris qualitatem, & conditionem; eiusmodi namque es se poterit, vel soraris erga ipsum fratrem reuerentia, vt ea quae hactenus in patre, & marito adnotauimus, aequaliter, aut forsan alienando fortius obtinere debeant; & his iunge Marc. Anton. Eugenium in cons. 3. ex num. 65. Idémque dicendum erit in fratre minori, respectu[sect. 172] maioris, quando frater minor cum maiore habitat, & gubernatur ab eo, & de sorore minori cohabitante cum sorore maiori, a qua gubernatur, vt scilicet attendi etiam debeant, quae superius diximus, quamuis in illis duntaxat, quod habitent & gubernentur, consideret Pater ipse Thomas Sanchez vbi supra, num. 32. & 33. fol. 717. qui in id citat Curt. iu[sect. 173] nior. Ripam, Tiraquel. Oroscium, Salzedum, Claudium, Matiencum, Azeuedum, Auendanum, Guttierrez, Padillam, & alios: ac denique num. 34. dict. fol. 717. similiter inquit, respectu patrui es se metum reuerentialem, quia patruelis, seu neptis ex fratre patris, illum tanquam partem veneratur, modo patruelis sit in domo patrui, & sub eius gubernatione, & idem de auunculo, Que es tio hermano de madre, quando cum eo nepos ex sorore habitat, ab eóque gubernatur, quia eadem est ratio, vt ibi probat, & [sect. 174] multos alios Authores sic tenentes adducit, & vide Balthas. Mogollon. dicto tractatu, de his quae vi, cap. 4. in principio per totum, vbi enumerat omnes personas, quibus reuerentia debetur, & declarat, quae sit reuerentia, quae operatur in nostra materia, de quo etiam Pater Thomas Sanchez d. disp. 6. quae st. 4. in principio, fol. 715. Et de his hactenus, ex quibus perfectam, absolutamque habebis resolutionem dubij propositi[sect. 175] supra num. 147. an scilicet metus reuerentialis in consideratione haberi debeat in hac materia, ad effectum irritandi testamentum, aliámve vltimam dis positionem quamcunque: quod non ita absolute, nec perfecte quidem explicauit Cae s. Vrsil. in addit. ad decisionem Afflictis 69. num. 4. idcirco aduertendum erit ad ea, quae superius a me annotata fuere: ex ipsis namque, cum occasio se offeret, cuiuscunque dubij occurrentis facile poterit vera resolutio deduci. Nunc vero sexto deinde loco, & principaliter[sect. 176] constituendum erit in hac materia, testatorem amicum vel coniunctum licite pos se quem blandis ver bis, & suasionibus leuibus inducere ad testandum, vel ad eum instituendum, aut de rebus suis certo modo disponendum, vt dixi supra num. 122. & notant Bartolus, Baldus Salicetus, Paulus, Alexander,[sect. 177] Corneus, & communiter Scribentes in l. vltima, per illum text. C. si quis aliq. test. prohibue. vbi Iason n. 4. dicit id procedere tam in marito respectu vxoris, quam in vxore respectu mariti, & idem in quocunque alio per eundem text. Afflictis decis. 69. Vincentius de Franchis decis. 180. & cum multis Bonifacius Rogerius in cons. 17. n. 33. & quinque sequentibus, lib. 1. Alexander Raudensis decis. 45. n. 33. 1. part. Hippol. Riminald. in consil. 234. n. 114. 115. & 116. lib. 3. vbi post Decium in consil. 489. n. 6. reddit rationem, quod omnis qui se haeredem institui curat, non ex hoc in dolo es se dicitur, quilibet enim ius suum, suámque vtilitatem procurat, vt in l. pupillus, ff. de his quae in fraudem creditorum, cum aliis, & est optimus text. in l. fin. ff. si quis aliq. testar. prohibuer. & quia si quis suum commodum quaerat, dato quod in consequentiam ex eo alteri damnum sequatur, non est dicendum id fecis se animo nocendi; & ideo sibi permittitur, vt constat in l. iniuriarum, §. qui iure publico, ff. de iniuriis, & notatur in l. fluminum, §. fin. ff. de damno infecto, & post Decium vbi supra, notauit etiam Burgos de Paz in consil. 7. n. 14. tradunt etiam superiorem resolutionem, & optime exornant tex. in d. l. fin. C. si quis aliq. test. prohibuer. Montaluus, Palacios Rubios, Bellonus, Parisius, & Ruinus, quos recenset Burgos de Paz. dict. consil. 7. n. 7. Andreas Gaill. pract. obseru. lib. 2. obseru. 117. n. 4. Bernardus Diaz regul. 798. incipit, Vxori. in principio. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 39. Auiles cap. 21. Praetorum, glos sa, ruego, ex n. 6. Bursatus cons. 47. n. 26. lib. 1. & in cons. 189. n. 27. lib. 2. Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 395. n. 42. Borgninus Caualcanus de tutore & curatore, n. 280. fol. 158. Mieres de maioratu, 1. part. quae st. 25. num. 1. Ioannes Baptista de Plotis in cons. 168. num. 52. inter cons. vlt. volun. volumine 1. Fabianus de Monte, in con silio 149. num. 57. inter eadem consilia, eod. volumine 1. Simon de Praetis de interpret. vlt. volunt. lib. 2. dub. 2. solut. 1. num. 18. fol. 186. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 32. num. 6. lib. 1. Ioannes Guttierrez de tutelis & curis, 2. part. cap. 14. num. 6. vbi allegat l. 27. tit. 1. partita 6. an versiculo, E por ende mandamos, iuncto versiculo, Empero si fuerca nin premio ninguno no le fizies se, mas rogandole por buenas palabras le aduxes se, &c. Quam etiam allegarunt Burgos de Paz, Aluaradus, & Mieres in locis relatis supra, Molin. de iustitia & iure, tom. 1. tract. 2. disp. 135. in versic. blanditiis autem, fol. 732. & postmodum in versiculo, si tamen preces, infert ad forum conscientiae, cum preces importunae sunt, latius Pater Thomas Sanchez de matrimonio, lib. 4. disp. 10. concl. 2. num. 4. fol. 743. Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. num. 1. qui recte ponderat verba dictae l. vltimae. C. si quis aliq. testar. prohibue. ibi: Maritali sermone, hoc est blando, amico, & nihil doli habente, quod etiam caeteri superius praecitati, vnanimiter probarunt, expres sim notantes, praefatam resolutionem tunc de[sect. 178] mum procedere, quando fraude omis sa, & absque dolo, vel fraudulenta suggestione aut instigatione, blanditiae aut suasiones interueniant, non alias, vt late probat Mieres d. quae st. 25. ex num. 2. vsque ad n. 7. Praetis loco, supra relato, num. 15. fol. 186. Ioannes Baptista de Plotis dicto consilio 168. num. 52. vbi dicit, quod non licet testatorem suadere aut inducere per dolosas, & fraudulentas instigationes, ac minus veras suggestiones, nec per falsas as sertiones, vt dicit etiam Aluaradus, lib. 2. cap. 3. num. 39. in fine, & late dictum fuit numeris praecedentibus, & probauit Parisius in consilio. 67. num. 10. & 11. & 12. & num. 47. 49. & 71. & 124. lib. 3. Menochius in consil. 45. n. 35. versic. non obstat, volum. 1. qui dicit tex. in d. l. vltim. ita demum obtinere, si maritus in dolo versatus non fuerit, qui dolus arguitur ex nonnullis coniecturis ibi relatis, & adductis per Vincentium de Franchis dicta decis. 180. Et haec sit prima limitatio ad doctrinam praedictam, ex verbis dicta l. vltimae, C. si quis aliq. testa. prohibue. deductam. Secunda limitatio sit, vt lex illa minime proce[sect. 179] dat, quando talibus blanditiis, & verbis minae aut verbera immiscerentur, vt post Bart. Iason Paul. & Salicet. obseruauit Bernardus Diaz dicta regul. 798. in versiculo, limita primo, Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. n. 1. in fine, versic. sed si probari pos set, & n. 2. & 3. per totum. Hippol. Riminald. in consilio 624. n. 34. lib. 6. Vincentius de Franchis d. decision. 180. in principio, ibi: Non tamen procedit ille text, illatis per prius minis, & omnes Authores supra relati, sic vt nullus in hoc dis sentiat. Tertia limitatio sit, quando vxor, maritus, con sanguineus, vel alius testator quicunque non modo [sect. 180] blandis verbis, sed importunis quoque precibus, & as sidua petitione, aut immodica persuasione induceretur; tunc namque non procederet decisio d. l. vltimae, quod ex his, quae dicta fuere supra, ex n. 113. cum sequentibus, sufficienter ostenditur, nec maiori comprobatione indiget, & cum aliis obseruarunt Bernardus Diaz dicta regula 798. in fine. Petrus Pechius de testament. coniug. lib. 1. dicto cap. 3. ex n. 4. vsque ad n. 8. eleganter Fabian. de Monte in cons. 149. num. 57. inter. consilia vltimar. volunt. volum. 1. vbi dicit, quod blanditiae, siue blanda verba tolerantur seruatis seruandis, & congruo loco, & tempore; non tamen licet inuitum, & in extremis constitutum per improbam, & insolentem importunitatem cogere ad respondendum suae petitioni, & quod haec omnia Religioni iudicantis subiiciuntur, qui debet es se circumspectus ad veritatis indaginem eruendam . Quarta denique & vltima limitatio sit, testato[sect. 181] rem blandis verbis ad testandum induci pos se, vel vt alium instituat, aut in fauorem eius aliquo modo disponat, nisi testator prius fecis set testamentum, & alium instituis set haeredem, quia tunc si quis blandis verbis, vel adulationibus induceret testatorem, vt eum institueret, vel vt in fauorem eius disponeret, licet testamentum valeat, tamen primus institutus, vel per actionem de dolo, vel actione in factum, haereditatem seu legatum reuocaret; ita ob seruat Angelus in d. l. vltima, C. si quis aliq. testa. pro[sect. 182] hibuer. vt Doctores existimarunt communiter; id em Angelus in l. non enim, per illum textum, ff. de inos ficioso testamento, dicens, quod ita fuit iudicatum Perusij, dum ipse es set Vicarius Episcop, & se obtinuis se magnam haereditatem pro pauperibus, quibus erat relicta, quia agnati persuaserant testatori, quod mutaret testamentum, ipsósque haeredes in stitueret, & sequuntur Castrensis, & Alex. in l. 3. §. quanquam, in versiculo, item nota, ff. de condict. ob turp. causam. Caepola cautela 62. Palacios Rubios in repetitione rubricae, de donat. inter, §. 81. n. 11. Gregor. Lopez in l. 2. tit. 8. par. 6. verbo, Por falago, & alij relati per Bernardum Diaz in addit. ad Pala. Rub. & dict. regula 798. in versic. 2. limita. vbi ipse sequitur Auiles c. 21. Praetorum, glos sa, ruego, n. 7. & 8. Ioannes Guttierrez in tract. de tutelis & curis 2. par. c. 14. num. 7. & vltra relatos ab eis, Craueta in cons. 670. num. 3. lib. 4. vbi concludit suffiere solas suasiones in proposita specie, mendacio, dolóque amotis, & huius sententiae fuis se Marsilium, Socinum, & Neuizanum, profitetur Alexander Raudensis decis. 45. ex n. 53. cum sequent. 1. par. quo loco constanter tuetur superiorem opinionem, scilicet, quod d. l. fin. C. si quis aliq. test. prohib. liceat mihi blandis verbis inducere testatorem, vt me instituat, procedere, vbi agitur de testamento faciendo, non autem si agatur de iam facto reuocando; & sic, quod blanditiae solae etiam absque probatione quod fuerint dolos ae, impediunt reuocationem primi testamenti fieri per secundum, Surdus etiam in cons. 373. n. 17. & sub n. 25. in vers. sic etiam, & sub n. 31. lib. 3. vbi firmat, blanditias adhibitas post primum testamentum, vt fiat secundum, sufficere absque probatione doli, ad effectum, vt testamentum primum sit attendendum, quia ex blanditiis prae sumitur dolus, adeo vt vel sit nullum secundum, vel reuocandum per actionem de dolo, & pro resolutione Angeli adduci potest decisio, & sententia Castrenfis in[sect. 183] cons. 367. Viso puncto, in fine, lib. 2. quam expendit Decius in consil. 489. n. 1. vt ibi videri poterit & eiusdem[sect. 184] Castrensis doctrina in l. hac consultis sima, §. at cum humana fragilitas, C. qui testamenta facere pos sunt, quam etiam ponderauit Decius in eodem consil. n. 2. ac denique Afflictis decis. 69. vbi aperte concludit, quod il[sect. 185] lud legatum factum marito blandis verbis & persua sionibus ipsius non valet, vt notauit Cae s. Vrsil. in addit. ad illam decisionem, in principio. Verumenimvero in contrarium extat sententia[sect. 186] Glos s ae in eadem l. vltim. C. si quis aliq. testa. prohibuer. quam sequuntur Cinus in l. quidquid, C. arbitrium tutelae, vbi docuit, quod ad hoc, vt primus institutus pos sit agere contra secundum, requiritur, quod interueniat dolus secundi instituti, nec ex solis blanditiis competit actio; & hoc dicit es se verius Iason in eadem l. vltima, n. 5. & constanter tuetur Decius in dicto consilio 489. ex num. 3. & n. 6. sequuntur Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. dicto cap. 3. n. 8. versiculo, sed contra hanc limitationem, fol. 17. & Glos s ae, Iasonísque sententiae subscripsit Hippol. Riminald. in cons. 624. n. 35. lib. 6. Ruinus etiam in consil. 2. n. 10. lib. 1. Socinus iunior in cons. 144. n. 55. lib. 2. Iason in consil. 141. sub n. 5. volumin. 4. Plotus in consil. 17. n. 59. qui dicunt, Angeli decisionem intelligendam es se, quando ex falsis causis, & suggestionibus testamenta secunda captantur, & veris simum putat Bonifacius Rogerius in consil. 17. n. 142. lib. 1. dicens, communem Doctorum traditionem, quod testatorem blandis verbis non liceat alio testamento praecedente inducere, procedere, quando blandorum verborum terminos, vel aduersus Religionem, vel dolosis artibus quis excederet, clare etiam secundam hanc sententiam probarunt P. de Peralta in l. si quis in principio te stamenti, n. 92. in vers. Decimatertia. vbi requirit, quod secundum testamentum factum fuerit per dolosas vel fraudulentas instigationes, aut machinationes, ad hoc, vt in primo testamento haeres scriptus agere pos sit contra eum, qui in secundo testamento fuit institutus, Ioan. Bapt. de Plot. in consil. 168. n. 59. inter consilia vltimar. volunt. volum. 1. fol. 222. dicens, testamenta vltima non valere, nec tollere prima, vbi vltima sunt facta ad falsam suggestionem, vel per dolo sam importunitatem, & subdit postmodum in haec verba: Et hoc intellige, si probetur, quod per dolum malum ex falsa suggestione sunt prima reuocata, alias secus, Decius d. cons. 489. n. 1. & 6. Optime Mieres de maioratu 1. par. qu. 25. ex n. 2. vsque ad n. 7. vbi late & docte probat, quod in specie proposit a, vbi quis blandis verbis inducit alium ad reuocationem dispositionis, aut Maioratus in fauorem alterius antea facti, non sufficiunt blanditiae solae absque dolo, nec dant actionem, nisi dolus malus aut fraus probetur, vt ibi videri poterit. Cae s. Vrsil. in addit. ad dictam decision. Afflictis 69. n. 10. nec dis sentit Sfortia in consil. 87. n. 89. lib. 1. dum dicit, quod secundum testamentum factum ad manifestam consanguineorum instigationem , non tollit primum, & refert Decium, Vrsillum, & Plotum vbi supra, & sic intelligi debet iuxta sententiam eorum, quos citat, non etiam dis sentit Ioann. Vincent. Hondedeus in consil. 32. n. 58. lib. 1. licet enim videatur sequi opinionem primam relatam supra, postmodum tamen, non sic prima facie inspiciendo, satis aperit intentionem suam, & dolum aperte requirit, dum inquit, quod ratione doli procurans sibi relinqui, excluditur, imo & Alexander ipse Raudenfis, qui, vt dixi supra, constanter tuetur sententiam contrariam dicta decis. 45. ex num. 53. 1. part. manifeste sentit, hanc es se veriorem ibidem, num. 35. dum dixit, & multorum Authorum allegatione comprobauit, stante instigatione dolosa, ex qua adductus est testator ad reuocationem testamenti, dubium non es se, quin codicillus remaneat inefficax; maxime, quando non constat de causa reuocationis, aut in continenti reuocauit, vt num. seq. ostendit. Secunda ergo haec opinio verior mihi proculdu[sect. 187] bio videtur, & omnino amplectenda, tum propter authoritarem tot, tantorúmque virorum, qui eam sunt sequuti, vt vidimus, tum etiam aliis scienter consultóque praetermis sis, nonnullis rationibus, quae multum vrgent, vt puto; & in primis, quia nullibi in iure cautum est, nec expres sum reperitur, quod blanditiae solae absque dolo sufficere debeant, vt testamentum primum, siue prima dispositio reuocetur per secundam: imo blanditias solas non sufficere; colligitur apertius ex his, quae adduxit Mieres dicta quae st. 25. num. 6. per totum, vbi & iura, & rationes, atque authoritates in id expendit; e contra tamen, licere testatorem inducere blandis verbis ad testandum, vel ad disponendum de rebus suis in fauorem suadentis aut precantis expres sum est in d. l. vlt. C. si quis aliq. test. prohibue. cuius decisio aequaliter militat in vtroque casu, modo al sit fraus, dolus, & calliditas; siue ante blanditias nullus alius institutus sit, nullumve aliud testamentum, aut dis positio praecedat, siue alius institutus fuerit, aliáue dispositio praeces serit, idque colligi potest ex verbis l. 27. tit. 1. partit. 6. in illis verbis: Si premia ni fuerca no le fizies se, mas rogandole por buenas palabras lo aduxes se. Quae, vt vides, vni & alteri casui aequaliter conuenient, vt conuenit etiam communis Doctorum ratio, de qua per Decium dict. cons. 489. n. 6. Burgos de Paz dict. consil. 7. num. 14. Pechium de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. num. 8. Hippol. Riminald. in consil. 234. num. 115. & 116. lib. 3. quod in hac specie, qui vtilitatem suam procurat, dato quod in consequentiam alteri noceat, animo nocendi facere non prae sumitur, cum iure suo vtatur, & sic nihil dolo facere prae sumatur, nec ob id doli prae sumptio accipienda sit, vt in nostris terminis probauit Hipp. Rimin. in cons. 624. num. 37. lib. 6. dicens in hoc casu dolum non prae sumi, vt ibidem ostendit; quod est notandum contra prioris opinionis Authores, qui errore manifesto lapsi sunt, credentes eo ipso dolum interuenire videri, quod ad mutandum primum testamentum, siue dispositionem primam, quis inducitur; quod verum non est, nisi aliunde dolus, aut suggestio falsa probetur, vti ex his, quae superiores Authores notarunt, manifeste & verius deducitur. Deinde, eadem opinio & alia ratione fulcitur, quod haeredes in secundo testamento instituti, fundatam habeant suam intentionem secundum regulam iuris, quae est, quod primum testamentum tolli[sect. 188] tur per secundum, l. si quis priore, ff. ad Trebellianum, §. posteriore, Institut. quibus modis testamenta infirmentur, l. 22. tit. 1. partita 6. quam materiam latis sime declarant Anton. Gomez. in l. 3. Tauri, ex nu. 92. cum multis sequen. Iulius Clarus §. testamentum, quae st 99. Gras sus in eodem §. testamentum, quae st. 84. & multis seqq. Cephalus in consilio 32. lib. primo. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, testamentum, el. 2. per totum. Couar. in rubrica, de testam. 2. par. Ioannes Guttierrez, practicarum lib. 3. quae st. 46. & 47. Marcus Antonius Eugenius in consil. 59. lib. 1. Aldobrandinus in consil. 14. lib. 1. Bursatus in cons. 47. per totum, & in cons. 96. per totum, lib. 1. Hippol. Riminal. in consil. 235. per totum, lib. 3. & in consil. 278. eodem libro, & in consil. 682. lib. 6. Sarmientus selectarum, lib. 3. cap. 14. ex num. 16. Simon de Praetis de interpretat. vltim. volunt. lib. 4. interpretat. 3. dub. 2. per totam, fol. 410. Pedrocha in cons. 17. per totum, lib. 1. alios infinitos praetermitto consulto: regula autem prae dicta procedit etiam in nostro casu, & sic iudicari debet in fauorem testamenti, aut dispositionis secundae. iuxta eandem regulam, quae, vt dixi, aequaliter procedit in specie proposita, cum contrarium a iure non reperiatur expres sium: item, secundum[sect. 189] aliam regulam iuris, quae est, quod in dubio iudicandum sit pro testamento, l. si pars, ff. de inofficioso testamento, & in cap. fin. de re iudicata, cum aliis vulgatis, & consequenter, quod secundum testamentum vires habeat, & de iure tollat primum, nisi dolus aut fraus aliunde probetur. Praeterea corroboratur, quoniam traditiones Angeli, Castrensis, & Afflictis, quae in contrarium adduci solent communiter, nullo modo in eum sen sum, aut pro contraria parte expendi pos sunt; nam[sect. 190] in primis Angel. in d. l. non enim, ff. de inofficioso te stam. & in d. l. vlt. C. si quis aliq. testa. prohibue. dumtaxat dixit quod blanditiae tunc demum conceduntur, quando quis blanditur ad sui commodum tantum, secus tamen es se as serit, si blanditur in perniciem alterius, suggerendo falsas causas testatori, ad hoc vt testator priuet haereditate illum, cui volebat haereditatem relinquere, & sic loquitur Angelus, quando quis dolose per falsas causas, testatorem induxit, vt antea factum testamentum mutaret; quo casu, & in his terminis idem libenter amplectuntur omnes, qui secundam hanc sententiam tuentur, & sic expres sim atque eleganter declarat Decius dict. cons. 489. n. 6. & eo non relato Mieres de maioratu, part. 1. dict. quae st. 25. num. 10. Simon de Praetis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. dubitat. 2. solutione prima, num. 12. in fine, fol. 186. vbi in simili casu de facto occurrenti, dixit non secundum, sed primum testamentum valere, & confraternitatem quandam iure pos se haereditatem obtinere. Deinde Castrensis resolutio aut sententia in d.[sect. 191] cons. 367. non vrget in contrarium; eam namque intelligere debemus, prout eidem egregie respondendo, intellexit Decius in dict. consil. 489. num. 8. & sequentibus. Nec etiam vrget eiusdem Castrensis obseruatio in[sect. 192] dict. l. hac consultis sima, §. at cum humana fragilitas, cuius mentionem feci supra, num. 184. illi namque ideo etiam non respondendum duxi, quod optime, & vere respondeat ipsemet Deci. in eodem consil. 489. num. 11. Sed nec obstat decisio Afflictis 69. de qua supra,[sect. 193] num. 185. pro cuius vera explicatione constituere atque obseruare neces sarium erit, quod maritus in specie ibi proposita, in actu quo testabatur vxor, dolose ingres sus est locum, vbi illa condebat testamentum, in quo patrem haeredem instituerat, & quia vxor erat in articulo mortis, & grauitate infirmitatis oppres sa, ob nimiam reuerentiam maritalem, & blanditias dolosas, importunásque preces, & persuasiones, aliasque coniecturas, ex quibus dolus arguebatur, annuit precibus prae dicti mariti, in eundem conferens legatum domus; quod minime fecis set, si ea non interuenis sent, vt idemmet Afflictis intellexit ibidem, numer. 8. & Cae s. Vrsil. in addit. num. 10. Paul. Paris. in consil. 67. num. 70. & 71. lib. 3. Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 395. num. 41. & lib. 4. prae sumpt, prae sumpt. 11. n. 9. Simon de Praetis de interpret. vltimar. voluntat. lib. 2. dubitation. 2. solution. 1. n. 19. fol. 186. vbi recte annotauit, tot coniecturas interuenis se in illo casu, quot ex illis apparebat, testa mentum non fuis se conditum voluntare vxoris libera, & lib. 5. dubitatione prima, n. 75. fol. 444. vbi dixit, quod ex introitu mariti clam, & occulte ad cubiculum vxoris infirmae testantis, & super eius facie importuné stantis, & rogantis enixe, vt sibi faceret legatum de vna domo, & ex aliis simul probatur dolus ibidem. Nunc vero decis. d. l. vltim. C. si quis aliq. test. prohibue. hactenus limitata extenditur, vt non solum liceat alicui blandis verbis testatorem inducere, vt eum instituat, vel vt in fauorem eius aliquo modo disponat, sed etiam licere testatori persuadere, vt testamentum in suadentis fauorem antea factum[sect. 194] non mutet, siue vt secundum testamentum non faciat; quod Paulus Iurecons. in l. vlt. ff. si quis aliq. testa. prohibue. expresse probauit, & in hunc modum scripsit: Virum, qui non per vim, nec dolum, quominus vxor contra eum, mutata voluntate, codicillos faceret interces serat, sed (vt fieri as solet) offensam aegrae mulieris maritali sermone placauerat, in crimen non incidis se respondi, nec ei quod testamento fuerat datum, auferendum, quia scilicet vtilitatem suam procurauit. Et ita ex illo textu notarunt Scribentes communiter, & cum multis Petrus Pechius de testamentis coniugum, lib. 1. cap. 3. n. 1. in fine. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 32. n. 58. lib. 1. Paulus Parisius in cons. 67. n. 51. & 52. lib. 3. dicens, licere institutis in primo testamento instare, ne illud mutetur aduersus alios satagentes, vt mutetur, Socinus iunior in consilio 148. n. 30. in versiculo, verumtamen, lib. 2. vbi scribit, non es se improbatum desiderium venientium ab intestato, ne testator testamentum condat; & sequitur Menochius de arbitrariis, lib. 2. dicto casu 395. in finalibus verbis, quae omnia intelligi debent, modo sic suadentes aut desiderantes, iusti de siderij licitaeque suasionis aduersus Religionem terminos non excedant, frau sque, dolus, & calliditas absit omnino, intelligendo semper iuxta ea, quae superius diximus, & ita expresse probat tex. in d. l. vltim. ff. si quis aliq. testar. prohibuerit. Et de his hactenus egis se sufficiat. # 2 CAPVT II. Authent. Sacramenta puberum, C. si aduersus vendit. &c. quamuis pactum, de pactis in 6. deci sio & materia exornata, atque declarata nonnullis, quae vtilis sima sunt, & quotidiana, & ab Authore hoc loco dilucide atque distincte explicata, aliisque omis sis consulto (quoniam ab instituto, & conditione Authoris transcribendi vitium multum abhorret) id praecipue tractatum, vtrum, inquam, contractus a Minore cum iureiurando gestus; aut renunciatio facta patri, vel fratribus per filiam, dum nuptui, aut Monasterio tradebatur in amplis sima forma, ac etiam cum iuramento, praetextu enormis, aut enormis simae lae sionis, siue ob defectum certiorationis Beneficij competentis, retractari, & rescindi debeat? quamplurimorum sententiae, & resolutiones ibidem congestae, & sic distincte compositae, vt in futurum certa praefatorum dubiorum resolutio haberi pos sit, quae confuse quidem, atque intricate explicabantur ab aliis, nec absque ingenti studio, originalíque Scribentium omnium lectura deduci potuis sent. SVMMARIVM. -  1 Minor iurans contractum a se gestum, censetur quodammodo, aut per fictionem maior, vnde aduersus contractum venire, aut in integrum restitui non potest, sed ad ipsius obseruantiam praecise adstringitur. -  2 Quod procedit, quocunque modo minor contrahat, & quamuis contraxerit sine curatore, quem habebat, aut sine decreto super re immobili, vel cum alias contractus es set nullus. -  3 Idque iuxta intellectum communem, quem magis communiter probarunt Scribentes, vt constat ex multis hoc loco commemoratis, qui ex proposito, atque latis sime tractarunt & exornarunt materiam Authent. Sacramenta puberum, C. si aduersus vendit. -  4 Tex. in. Authent. Sacramenta puberum, locum obtinet in omni dispositione Minoris, & etiam in donatione, quae a minore facta, cum iuramento confirmatur, & validis sima reputatur. -  5 Quamuis absque iuramento nulla sit, nec consensu curatoris, & Iudicis decreto confirmetur. -  6 Donatio facta a Minore cum iuramento, vtrum ob enormem aut enormis simam lae sionem debeat re scindi, & quid si ex causa remunerationis, vel ob aliam causam facta fuerit. Vbi diuers ae sententiae Doctorum commemorantur, & inter alios Authores, Marcus Antonius Eugenius, & Ioannes Vincentius Hondedeus, magis commendantur. -  7 Iuramenti relaxatio a Minore petita, vtrum illi opitulari debeat, dumtaxat, vt periurus non dicatur, nou autem vt ius partis laedere pos sit, siue quid relaxatio huiusmodi operari debeat, remis siue. -  8 Minor non certioratus de beneficio restitutionis in integrum, iurans contractum, vtrum beneficium illud amittat, nec ne? & ibidem quamplurimi Authores congesti, qui de hoc dubio tractarunt. -  9 Minor non certioratus de beneficio restitutionis in integrum sibi competente, restitui potest, etiamsi contractam iurauerit, ex sententia Dini, quem & alij Authores sequuntur. -  10 Ac de illorum fundamentis agitur, remis siue. -  11 Minor iurans non contrauenire contractui, etiam non certioratus, excluditur a beneficio restitutionis in integrum. Idque ex sententia Bartoli, quem permulti Authores sequuntur. Ac cum eo tenendum putat Author, vt hoc numero adnotatur, & ibidem ostenditur, qualiter sententia hac retenta, Dini rationibus responderi valeat. -  12 Minor enormiter aut enormis sime lae sus, vtrum in integrum restitui pos sit aduersus contractum iuramento firmatum, & relaxationem ab eo impetrare. Et ibidem Authores quamplurimi adducti, qui in praefato dubio, magis ex profes so loquuntur. -  13 Ex illis autem sequentia constitui pos se existimauit Author, quae magis communiter probantur. In primis, diuersimode & varie Doctores se habuis se, quatenus explicare curarunt, quae dicatur in proposito enormis, aut enormis sima lae sio. Obtinuis se tamen sententiam eorum, qui totum hoc Iudicis arbitrio relinquendum dixerunt. -  14 Et inde Ioannis Mauritij Dolani de enormi, atque enormis sima lae sione internoscenda, sententiam Authori placuis se, & n. seq. in fine, & inferius, n. 42. -  15 Quamuis non ignoret, lae sionem apud Scribentes diuersimode considerari, enormem inquam, enormiorem, atque enormis simam, prout hoc numero latius declaratur, & Cornei obseruationes in proposito recensentur. -  16 Secundo constituit, negari non pos se, quin in dubio praefato maximus sit Doctorum conflictus; idque propter multas rationes, quae hinc inde considerantur, pro vtraque parte pas sim a Scribentibus adducuntur. Vt constat ex his Authoribus, qui hoc numero praecitantur, vbi etiam Burgos Salon de Pace contrarietas adnotatur. -  17 Tertio constituit, Authores nonnullos non dubitas se as serere, ob lae sionem quamcunque, etiam enormis simam, Minorem non restituendum aduenus contractum iuramento confirmatum. -  18 Contrarium tamen, magis communiter, & verius quidem, probas se Scribentes permultos variis in locis. Idque intrepide tenendum, prout hoc numero ob seruatur, & multae rationes, atque authoritates adducuntur, remis siue. -  19 Quoniam, vt ipsimet Authores notarunt, tex. in d. Authent. Sacramenta puberum, C. si aduer sus vendit. non procedit extante dolo. -  20 Sed vbicunque in contractu adest enormis sima lae sio, ibi dicitur ades se dolus prae sumptus, siue re ipsa, & sic iuramenti vinculum non obstat, & Minor restitui debet. -  21 Tutoris aut Curatoris authoritas, decretum Iudicis, & iuramentum operantur in dubio, secus quando constat de enormis sima lae sione; tunc enim contractus a Minore gesti firmitatem non inducunt. -  22 Quarto constituit Author, in proposito dubio di stinguere nonnullos Doctores inter enormem, atque enormis simam lae sionem, vt scilicet propter enormis simam concedatur restitutio iuramento non obstante: propter enormem vero, denegetur. -  23 Alios vero Authores, praefata distinctione non admis sa, indistincte probas se, quod Minor quando ex contracta est enormiter lae sus, vel enormis sime, restitui debet aduersus contractum, etiam iuramento munitum, & sic nullam differentiam con stituendam inter enormem, atque enormis simam lae sionem arbitrantur communiter. -  24 Horum sententia libenter se subscripsit Author, ed praecipue excitatus ratione, quod fundamentum praecipum doli prae sumpti, siue re ipsa (quo in enormis simia lae sione adducti sunt Doctores principaliter) sic aequaliter militet in enormi, sicut enormis sima lae sione, & per consequens in vtraque procedere non debet dict. Authent. decisio. -  25 Id quod recte adnotarunt Authores nonnulli, qui hoc numero praecitantur. Qui etiam in confirmationem huius rei, rationes alias, & authoritates adducunt. -  26 Enormiter, aut enormis sime cum lae sus est Minor, vel alius, an absolutio a iuramento neces saria sit, vbi sententia diuers ae proferuntur, & tutius es se absolutionem impetrare, resoluitur. -  27 Vxor fideiubens pro marito cum iuramento, vel tanquam principalis cum eo intercedens, an obligetur de Iure Canonico. Et posito, quod obligetur, an illi succurrendum sit stante enormi lae sione Et an enormis lae sio dicatur tantum, quando indemnitatem consequi non potest in bonis mariti? Vbi infertur ad l. 61. Tauri, & Hieronymi de Cae uallos resolutio, at que obseruatio in proposito illius legis probatur. -  28 Quinto constituit, Minorem enormis sime, aut grauiter lae sum, pos se restitutionem petere aduersus contractum, seu renunciationem etiam si lae sioni huiusmodi renunciauerit, aut iurauerit se illum ratione cuiuscunque lae sionis non impugnaturum. -  29 Et clausulas generales nihil in proposito operari, vt hoc numero adnotatur, & vera ratio redditur. -  30 Principalia si dolosa sunt, & acces soria similiter eiusdem naturae es se prae sumuntur. -  31 Minor qua facilitate contraxit, eadem renuncias se, & non contrauenire, iuras se prae sumitur. -  32 In Minore, muliere, ac rustico semper prae sumitur simplicitas & ignorantia, si contractus damnosus sit, quamuis iuramento firmatus. -  33 Mulieres, maxime Minores, semper contra propria commoda laborare videntur. -  34 Sexto tandem, & vltimo loco constituit, Minorem simpliciter contrahentem iuramento praestito, solum renuncias se videri beneficio aetatis, nec per hoc excludi ab auxilio l. 2. C. rescindenda venditi. -  35 Iuramentum excludit Maiorem a beneficio l. 2. C. de rescindenda vendition. -  36 Sed non excludit stante enormis sima lae sione, vt hoc numero latius, atque ex proposito explicatum traditur, remis siue. -  37 Minor renuncians cum iuramento haereditati paternae, vel maternae acquisitae, vel acquirendae, non potest contra pactum venire, nec etiam absolutionem obtinere, vt agat contra renunciationem, quia per iuramentum Maior efficitur, vt hoc numero adnotatur. -  38 Et ibidem permulti Authores congeruntur in vnum, qui materiam cap. quamuis pactum, de pactis, lib. 6. latis sime explicarunt. -  39 Dolum prae sumi ex enormis sima lae sione, & con sequenter in eo verificari decisionem text. in d. cap. quamuis pactum, dum vult, quod renunciatio, etiam iurata, interueniente dolo non valeat, & vide infra, ex num. 50. -  40 Quia licet loquatur de dolo generaliter, non debet restringi ad dolum ex proposito magis, quam ad dolum re ipsa, qui ex enormis sima lae sione causatur, & quamuis prae sumptus, vere tamen dolus est siue proprio dolo comparatur, qui ex enormis sima lae sione resultat. -  41 Dolus verus sicut remitti non potest in specie d.c. quamuis pactum, pariter dolus prae sumptus, & inde enormis simae lae sioni, etiam cum iuramento valide renunciari non potest, vt latius adnotatur hic, & vide infra, num. 53. in fine. -  42 Et totum hoc discreti, bonique iudicis arbitrio relinquitur, & vide supra, num. 13. & 14. -  43 Renunciationis factae tempus, semper, & perpetuo considerandum, cum de lae sione in huiusmodi renunciationibus agitur, etiamsi ex post facto facultates patris excreuerint. -  44 Considerandum etiam, an filia, quae haereditati paternae futurae renunciauit, dotem acceperit iustam eo tempore inspecto, quo dos ei data, & constituta fuerit a parente, & computatis illis bonis, quae eo tempore pater habebat; non his, quae vel habuit post, vel habere potuit. -  45 Quia tunc dotis datio non est ad rationem Legitimae consideranda, quo casu foret constituenda iuxta quantitatem bonorum, quae pater habebat mortis tempore, sed est constituenda iuxta officium paternum. & sic secundum bona, quae tempore nuptiarum, & constitutionis dotis pater habuit. -  46 Idque ex resolutione quorundam Authorum, quibus Syluestri Aldobrandini resolutio conuenit, vt hoc numero demonstratur. -  47 Atque ex sententia eiusdem probatur, quod dos congrua in terminis nostris solet dupliciter considerari: vno modo dicitur congrua inspecto tempore matrimonij, vel carnalis, vel spiritualis, & in ea considerantur facultates patris tempore constitutionis, non tempore mortis, numerus filiorum, qualitas mariti, seu Monasterij, & mos regionis, vt hoc numero latius adnotatur, vbi vide omnino. -  48 Alio modo dos dicitur congrua, siue congruitas con siderari potest, scilicet habita consideratione ad Legitimam, & tunc attenditur tempus mortis. An autem sic considerata congruitate, filia quae renunciauit, aliquid petere pos sit pro supplemento dotis receptae aut Legitimae, explicatur hoc num. -  49 Et quorundam Authorum traditiones siue obseruationes in proposito, qualiter, siue quibus in terminis accipi debeant, nouiter & vere declaratur per Authorem. -  50 Decisio text. in d. cap. quamuis pactum, de pactis lib. 6. vtrum habeat locum data enormi lae sione. -  51 Quod dubium, vt commode atque dilucide declarari valeat, neces sarium est ad ea aduertere, quae de enormis sima lae sione dicta fuere supra, n. 39. & 40. item inquirere magis ex profes so, an certum omnino sit, text. in d. cap. quamuis pactum, data enormis sima lae sione non procedere. -  52 In ea namque etiam, & non solum in enormi, inter Doctores altercatio fuit & contrarietas. -  53 In primis namque, quod renunciatio etiam iurata, si enormis simam lae sionem contineat, iuranti non noceat, nec sibi vendicet locum decisio tex. in d. c. quamuis pactum, saltem petita absolutione a iuramento, tenuerunt quamplures Authores, qui hoc numero, & supra n. 40. praecitantur. Et ibidem eorum rationes breuiter expenduntur. -  54 E contra tamen, quod renunciatio iurata, etiamsi enormis simam lae sionem contineat, iuranti noceat, nec vllo pacto contraueniri pos sit, tenuerunt alij Authores, qui hoc loco commemorantur. -  55 Et mouentur dumtaxat ex decisione tex. in d. cap. quamuis pactum, qui indistincte dicit, quod iuramentum inuiolabiter obseruetur. -  56 Tamen ille tex, vitari potest facillime, & vere quidem, inducendo atque accipiendo eum, vt hoc numero adnotatur, & supra n. 53. -  57 Quocirca in praefato dubio, alij distinguendum exi stimarunt inter enormem, atque enormis simam lae sionem; vt scilicet renunciatio iurata, saltem petita prius absolutione a iuramento, iuranti non noceat, si enormis simam lae sionem contineat, secus vero si lae sio enormis tantum sit. -  58 Verum haec distinctio nouiter, manifesta tamen, & vera ratione ab Authore improbatur. -  59 Nec pos se sustineri, cum renunciatio iurata a Minore facta fuerit, pro certo defendit; tunc namque in terminis dict. cap. quamuis pactum, eadem omnia obseruari debebunt in Minore, quae in terminis d. Authent. Sacramenta puberum, adnotata fuere supra, ex num. 22. vsque ad n. 27. circa enormem lae sionem. -  60 Sed cum renunciatio iurata a Maiore fiat, non ita de facili rescindendam arbitratur Author ob enormem lae sionem, sed Iudicis arbitrium multum in hac re valere existimat. -  61 Quamuis Doctores communiter, terminos hos inuoluant, nec ita distincte rem ipsam considerent, vt hoc numero adnotatur. -  62 Alij vero, & permulti quidem, indistincte dixerunt, ob enormem lae sionem renunciationem iuratam rescindi, nec es se locum decisioni tex. in d. cap. quamuis pactum. -  63 Quorum sententia probabilis videtur Authori, modo intelligatur iuxta ea, quae numeris praecedentibus, hoc est n. 59. & 60. annotata remanent . -  64 Vel quia in terminis dict. c. quamuis pactum, non soum in enormi, vt dictum est, sed etiam in enor mis sima lae sione Doctores dis sentiunt, vt non tantum alij aliis, sed etiam plures sibi inuicem contradicant, nonnulli casus ex mente & placito aliorum Authorum distinguantur. Sic enim res haec facilius, ac distincte magis, & dilucide diffiniri pos se videtur, vt numeris sequentibus apparebit. Nec caeteris in futurum tanta confusio, dubitandíve, aut dis sentiendi occasio relinquetur. -  65 Et primus casus sit, quando renunciatio filiae iurata, facta fuit viuo patre, vel matre, & sic agitur de iure quaerendo, non de iure quae sito, quia nondum haereditas delata est: & tunc quidem renunciatio iurata, etiam a Minore facta valida erit, quamuis lae sio enormis sima interueniat. Et in hoc conueniunt Authores permulti, qui hoc loco commemorantur. -  66 Nec dis sentit Molina de Hisp. primogen. lib. 2. cap. 3. num. 27. & 28. imo in his terminis, renunciationis scilicet haereditatis nondum delatae, idem probauit aperte, vt hoc numero nouiter, & vere adnotatur. -  67 Solus Didac. Couar. ab hac resolutione recedit. -  68 Cuius sententia Authori non placet, nec sustineri pos se videtur ex his rationibus, quas Authores relati supra, n. 65. latis sime conges serunt. Inter quas, vel vna tantum concludit, quae ponderatur hoc numero. -  69 Renunciatio haereditatis futurae, siue iuris quaerendi a filia facta viuo patre, vel matre, vtrum retractetur ex eo, quod nihil ob renunciationem acceptum fuerit, siue qualiter eo casu filiae sit subueniendum. Vbi aliorum sententiae in proposito expenduntur, & vera traditur, breuisque resolutio per totum numerum. -  70 In renunciatione iurata, facta per filiam de haereditate paterna, vel materna, patri, vel matri ipsi, metus aut dolus ad eius rescis sionem minime prae sumitur. -  71 Imo renunciatio hac, quae sit patri, vel matri, fauorabilis debet reputari. -  72 Maxime si ex iusta, aut neces saria, vel pia causa facta fuerit. -  73 Vel accepta dote congrua. -  74 Siue Monasterio reseruata eleemosyna, dotéve competenti as signata: tunc enim non poterit dici filia enormiter lae sa, quae Monasterium ingredi volens, haereditati paternae, vel maternae, vel etiam vtrique renunciauit. Et multo magis, si iam ingres sa, & dote competenti ad Religionis ingres sum, siue ad Monasterium re seruata, vel obtenta, praedictam renunciationem fecerit. -  75 Quia fecit illud, quod communiter faciunt multae aliae filiae ingredientes Religionem, nihilque proprium habere potest, cum huiusmodi Moniales paupertatem profiteantur. -  76 Secundus casus sit, quando filia cum iuramento renunciauit haereditati paternae, aut maternae sibi iam delatae, mortuo patre, vel matre, puta fratribus suis, seu patruo, vel aliis personis, & es set enormiter, aut enormis sime lae sa: & isto casu iuramentum relaxabitur, & non habebit locum decisio d. cap. quamuis pactum, de pactis, lib. 6. -  77 Quod procedit aequaliter, quando filia cum iuramento renunciaret patri, haereditati maternae sibi delatae, vel alterius iuri sibi delato, & quae sito per viam renunciationis, quae non es set mera donatio, quia si enormiter laederetur, non haberet locum d. cap. quamuis pactum, dispositio. -  78 Quod est de mente quamplurimorum Authorum, qui dumtaxat differentiam constituunt in hoc, quod renunciatio sit iuris quae siti, vel quaerendi, non vero in hoc quod patri, vel consanguineo, aut alteri renunciatio fiat. -  79 Vere namque, iuris iam quae siti renunciatione facta, & enormi, aut & enormis sima lae sione interueniente, nulla inter has personas differentia con stituenda est. -  80 Quod in specie Paulus Parisius, & Syluester Aldobrandinus singulariter animaduertunt. -  81 Nec dis sentit Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 3. num. 28. prout nouiter, & vere in proposito expenditur per Authorem. -  82 Qui vltra ipsum Molinam, & reliquos hucusque Scribentes, nonnulla animaduertenda, atque con sideranda duxit hoc loco. -  83 Atque inprimis, in proposita specie forsan non habituram locum resolutionem praefatam, nec deci sionem Pauli Parisi; in consil. 26. n. 80. lib. 3. prout hoc numero nouiter, & latius adnotatur, & Ludouici Molinae resolutio expenditur, atque declaratur. -  84 Deinde & secundo; communem resolutionem Doctorum, quod decisio tex. in dict. cap. quamuis pactum, habeat locum, quando pater dotat filiam de suo, secus si dotaret eam de bonis filiae, puta de dote materna, sic intelligendam & declarandam, vt hoc numero adnotatur. -  85 Praeterea & tertio loco, minime etiam obtinere ea, quae cum aliis Authoribus scripta reliquit Marcus Antonius Eugenius in cons. 28. num. 37. & 38. lib. 1. quando ex aliqua iusta causa renunciatio iurata facta fuis set, vt nouiter & vere hic obseruatur. -  86 Quarto etiam loco, superius dicta de renunciatione iuris quae siti, & haereditatis iam delatae in fauorem fratris, aut patrui, vel alterius personae facta, minime etiam obtinere, quando renunciatio ex aliqua neces saria, aut vtili, vel pia causa fieret, vel vt Maioratus institueretur, aut etiam factus augeretur. Tunc enim renunciatio valebit, nec etiam propter enormis simam lae sionem infringi poterit, modo renuncians dotem congruam acceperit, vel aliunde habeat vnde se honeste alere pos sit, vt latius hic explicatur. -  87 Et Hippol. Riminaldi sententia in consil. 228. lib. 2. singulariter, & noue ponderatur. -  88 Tertius & vltimus casus sit, quando filia cum iuramento haereditati paternae renunciauit, & pater tunc dedit dotem, qua succedit loco Legitimae, vel nullam dotem dedit, aut incongruam: quo casu, nec ratione enormis simae lae sionis, renunciatio infringi potest. -  89 Sed eo modo agendum est, quo adnotatur hoc num. -  90 Renunciationes generales cuiuscunque lae sionis, vel alterius remedij, aut remediorum omnium in genere, cum a Minore, vel Maiore adiiciuntur, quae debeant prae oculis haberi? -  91 Summaria traditur, ac breuis, & vera resolutio eorum omnium, quae supra ex n. 50. diffuse, & late agitata fuere. S Ingvlaris extat in Iure nostro Imperatorum constitutio, & quae ita frequenter occurrere, atque allegari solet, vt nulla equidem frequentior, aut in multis causis quotidie occurrentibus, magis conducibilis & neces saria sit: quamobrem non absque maxima vtilitate futurum ego iudicaueram, si omis sa huiusce rei latiori altercatione (quamplures enim ex profes so, latis siméque tractarunt) dumtaxat hoc loco, in vnum recenserem Authores nonnullos, qui si in proposito praelegantur attente, nihil ad materiam hanc pertinens remanebit intactum. ac etiam aliqua (quae ipsimet non satis distincte, nec absolute explicarunt) sic dilucide adnotarem, ordinéque composita relinquerem, vt ex ipsis, cum occasio se offeret, facile pos sit lector, non solum eorum, sed & aliorum multorum veram resolutionem deducere, quam vere loquendo, vt & antea dicebam, subobscure, & intricate Scriptores nostri tradiderunt: Et ad rem accedendo, vt distincte procedamus, & ab exordio siue principio rem as sumamus, constituere inprimis neces sarium erit, singularem es se, vt dixi, Imperatorum constitutionem, quae habetur in Authent. Sacramenta, puberum C. si aduersus vendit. ex illaque, tam ibidem, quam mille in aliis locis, vnanimiter[sect. 1] Doctores deduxis se, quod Minor iurans contractum a se gestum, censetur quodammodo, aut per fictionem Maior; vnde aduersus contractum venire, aut in integrum restitui non potest, sed ad ipsius obseruantiam praecise adstringitur. Quod procedit, quo[sect. 2] cunque modo Minor contrahat, & quamuis contraxerit sine curatore, quem habebat, aut sine decreto super re immobili, vel cum alias contractus es set nullus; idque iuxta veriorem, & communiorem in[sect. 3] tellectum ad tex. in d. authent. Sacramenta puberum, quem magis communiter probarunt Scribentes, vt constat ex his Authoribus, qui mox referentur, & confirmat l. 6. titul. 19. partita 6. & l. 16. in principio, titul. 11. partit. 3. inter alios tamen pro absoluta huiusce materiae explicatione, vltra ordinarios, & antiquos ibi, videndi erunt ex proposito Ioannes Guttierrez in repetit. ad text. in d. authent. Sacramenta puberum, vbi latis sime, & vide ex num. 9. vbi bene dis serit, quid text. in d. authent. addiderit textui in l. 1. eiusdem tituli, agítque de intellectu Martini ex n. 10. cum sequent. & latius Caldas Pereira, quem statim referam, Gregorius Lopez in d. l. 6. titul. 19. partit. 6. verbo, Mayor de catorze anos, & verbo, Iuras se. Anton. Gomezius tom. 2. variarum, c. 14. de restitutione minorum, ex num. 18. cum sequent. Antonius Gabriel communium opin. titulo de minoribus, conclus. 5. Hippolitus singulari 299. Capella Tholosana quae stion. 45. & 49. Rolandus in consil. 59. n. 5. & 6. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in consil. 11. n. 4. & in cons. 651. num. 4. & in consil. 734. n. 18. Burgos de Paz in consil. 3. ex num. 15. cum multis sequentibus, & in consilio 28. ex num. 11. cum sequentibus. Ioannes Mauritius Dolanus in tractatu de in integrum restitution. c. 12. & cap. 118. & sequentib. Paulus Parisius in con sil. 97. ex num. 1. cum multis sequentibus, lib. 1. Sfortia Oddi de in integrum restitutione, prima parte, qu. 26. articul. 6. & 7. Afflictis decisione 322. Parladorus rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 4. per totum, Menchaca de succes sion. creat. lib. 1. §. 10. num. 648. Andreas Gaill. practicarum obseruationum, lib. 2. obseruat. 41. ex num. 6. & num. 12. & obseruatione 65. ex num. 5. cum sequentibus, Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 3. ex num. 14. Ioannes Cephalus in consil. 403. ex num. 24. cum sequentibus, lib. 3. & in consil. 334. ex num. 5. eodem lib. Hieron. Gabriel in consil. 127. n. 8. lib. 1. Franciscus Beccius in consilio 58. ex num. 6. cum sequentibus, & in consilio 100. numer. 9. lib. 1. Franc. Viui. conclus. 221. lib. 1. receptar. senten. Seraphinus de priuilegiis iuramenti, priuilegio 83. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, C. de in integrum restitut. ex num. l. vsque ad num. 10. sub verbo, Minoribus, vbi etiam agit de intellectu d. l. primae, & d. authent. Sacramenta puberum, C. si aduersus vendit. & de contrarietate Martini, & vulgari circa intellectum eorum iurium, Marcus Antonius Eugenius in consil. 3. ex num. 6. cum pluribus sequentibus, lib. 1. qui ex n. 14. cum sequent. plures declarationes adducit ad doctrinam supradictam, quod scilicet contractus etiam nullus, iureiurando confirmetur, Borgnin. Caualcan. de tutore & curatore, n. 168. & decis. 30. n. 11. Ioannes Botta in consil. 51. ex n. 13. cum multis sequent. vbi copiose loquitur Ioseph. Lud. deci. Perusina 18. ex n. 50. & n. 70. Octauius Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 18. num. 133. cum infinitis sequentibus, folio mihi 443. & sequentibus. Brunorius a Sole quae st. 22. per totam. Hippol. Riminaldus in consilio 228. num. 18. lib. 2. latius in consilio 5. per totum, lib. 1. Gratianus regula prima, num. 4. & 5. Anton. Galeat. Maluas. in consilio 65. volum. 1. Fabius Turretus in cons. 40. per totum, lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 42. ex num. 9. cum multis sequentibus, & in consilio 18. ex num. 58. lib. 1. Achilles Pedroccha in consilio 26. a principio. Azeued. in l. 6. titul. 10. lib. 9. recapilat. Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 6. disputat. 38. num. 14. & 15. qui omnes, vt dixi, latis sime, atque ex profes so loquuntur, & omnia ad materiam d. authent. Sacramenta puberum, pertinentia, copiose declarant; nihilominus tamen ad nonnulla eorum, quae ipsimet scripta reliquerunt, plenius attingere, & dilucide magis eadem declarare neces sarium erit. Et in primis aduertere, quod textus, in d. Au[sect. 4] thent. Sacramenta puberum, C. si aduersus vendit. locum obtinent in omni contractu, atque dispositione Minoris, & etiam in donatione, quae a Minore facta cum iuramento confirmatur, & validis sima reputatur, vt probarunt Doctores communiter in d. authen. sacramenta puberum, post Glos sam ibi, verbo, contractibus. Baldum, col. fin. versiculo Vlterius quaeritur. Corneum, Curtium iuniorem, & alios Repetentes, Decius dicens communem, & alios allegans in con silio 180. 181. & 232. columna 2. Ripa de donationibus, responso. 15. in principio, attestans pariter de communi opinione, Hippol. Riminald. in principio, Institut. quib. alien, lic. vel non, num. 208. & eodem titulo § 2. num. 24. Anton. Gabriel commun. conclus. lib. 2. titul. de minoribus, conclus. 5. num. 5. vbi infinitos Authores congerit, & de communi pariter attestatur, Hieronymus Gabriel in consil. 127. num. 8. Ioannes Cephalus in consil. 334. ex num. 3. cum sequentib. lib. 3. Aldobrandinus in consil. 26. num. 37. Burgos de Paz in consilio 3. num. 16. Marcus Antonius Eugenius in consilio 3. ex num. 7. vsque ad num. 14. & in consil. 28. num. 14. 15. & 16. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus, quem vide omnino, quia multos Authores citat, & quorundam authoritates in contrarium ex profes so, atque erudite declarat, in consil. 42. num. 9. & num. 16. & num. 19. & tribus sequentibus, lib. 1. Antoninus Thesaurus decis. Pedemontana 66. Quamuis ergo donatio a Minore facta, sit ipso iure nulla[sect. 5] l. final. §. cum autem, C. si maior fact. alienat. rat. habue. nec consensu curatoris, & iudicis decreto confirmetur, Baldus in l. 1. C. si aduersus donationem. Ca strensis in l. 2. C. eodem, Bartol. Bald. Salicet. & omnes communiter in d. l. fin. Roland. in consil. 54. num. 29. lib. 2. & post alios multos, Octauius Simoncellus de decretis, lib. 1. titulo 2. de donat. inspectione prima, num. 1. & num. 14. Marcus Antonius Eugenius dict. consil. 3. num. 1. & 2. Ioannes Vincentius Hondedeus dict. consil. 42. num. 1. & 2. & 19. accedente tamen iuramento confirmatur, vt dixi, & validis sima reputatur, vt ipsimet Authores latius ostendunt; qui tamen, licet in donatione non cadere, nec considerari pos se lae sionem, vnanimiter dixerint; statim quidem dubitant, vtrum ob enormem, aut enormis [sect. 6] simam lae sionem in donatione ipsa contingentem, restitui debeat Minor iuramento non obstante: in quo dubio diuers ae fuerunt, & contrariae Scribentium sententiae; alij namque indistincte arbitrantur in contractu donationis, lae sionem considerabilem non es se, vt modo dixi: alij vero etiam in donatione, lae sionem adeo grauem attendendam affirmant: alij vero distinguunt, an donatio pura & mera, atque ex libera, omninóque spontanea voluntate proueniens sit, & non correspectiua ad aliquid; vt eo casu restitutio non concedatur, quoniam tunc in donatione considerari non potest lae sio, secus tamen si correspectiua fuerit, aut aliqua ratione facta; tunc namque, si ratione, aut respectu, ob quem donationem factam fuis se apparet inspecto, enormis, aut enormis sima lae sio resultet, restitutionem concedunt, sicut in aliis contractibus respectiuis, quoniam eo casu non dicitur absolute donatio; ac denique alij Authores distinguunt, an donatio certae rei, aut quantitatis fuerit, & donans habuerit, nécne certam scientiam rei, aut iuris donati: an vero certae rei, aut quantitatis, vel iuris non fuerit, vt primo casu, nullo modo etiam ob enormis simam lae sionem, restitutioni locus sit; secundo vero, quod restitutio debeat concedi: de his autem opinionibus, & praefati dubij resolutione veriori, consulendi sunt, cum casus se offerat, aliis multis omis sis, Sfortia Oddi in tractatu de in integrum restitutione minorum, part. 2. quae st. 32. Simoncellus de decretis, lib. 1. titulo 2. inspectione 3. num. 27. folio mihi 162. Franciscus Beccius in consil. 58. num. 6. & sequentib. Cephalus in consil. 134. ex num. 3. cum sequentibus, lib 1. Hieronym. Gabriel in consil. 127. num. 29. Vincentius de Franchis decision. 119. num. 12. Anton. Thesaurus decis. Pedemontana 66. per totam, vbi vide omnino, Ioannes Mauricius Dolanus in tractatu de in integrum restitutione, cap. 132. fol. mihi 149. Ioannes Vincentius Hondedeus, & Marcus Antonius Eugenius, quos inter alios magis commendo, ille in cons. 42. ex num. 23. vsque ad num. 35. lib. 1. iste in consilio 3. ex num. 41. vsque ad num. 65. & in cons. 28. num. 14. 15. 16. 72. & 73. quibus iunge Bonifacium Rogerium in cons. 16. num. 130. & sequentibus, lib. 1. qui, si attente perpendatur, videtur in omnibus Hondedei resolutioni accedere, quamuis vnus alterius mentionem non faciat; considerandum enim multum obseruat, an de expres sa donatione agatur, aut simus in claris, quod donatio confici voluerit; an vero in casu correspectiuitatis versemur: addit tamen num. 134. quod lae sio enormis sima, etiam in donatione fraudem arguit, & citat Corneum, Ca strensem, Ripam, Curtium iuniorem, Ruinum, & Cephalum sic tenentes, iunge etiam Burgos de Paz in cons. 3. num. 34. & seq. vbi agit, an Minor ex causa renumerationis donare pos sit; & tunc, an lae sio considerari valeat ad effectum restitutionis in integrum perendae, iuramento interueniente, vel non, Molinam etiam de Hispan. primog. lib. 2. cap. 3. n. 30. 31. & 32. & 33. vbi optime de donatione iurata facta a Minore ex causa iusta, ac honesta, & de intellectu tituli, C. si aduersius donationem, & vide eundem num. 21. & 24. Acchil. Pedroccham in consil. 35. ex n. 109. lib. 1. Syluestrum Aldobrandinum in cons. 75. ex num. 20. cum sequentibus, vbi de donatione ob causam iurata, facta a Minore. Deinde & secundo tractarunt Authores praedicti[sect. 7] an iuramenti relaxatio a Minore petita, tantum sibi opitulari debeat, vt periurus non dicatur; non autem, vt ius partis laedere pos sit, siue quid relaxatio huiusmodi operari debeat, de quo vide omnino Anton. Gomez. tom. 2. variarum cap. 14. num. 21. Ioannem Guttierrez in d. authent. sacramenta puberum, num. 20. 21. & 22. & vltra relatos ab eis, Parisium in cons. 43. ex num. 15. cum pluribus sequentibus, lib. 1. Rolandum in cons. 34. ex num. 6. cum multis sequentibus, lib. 1. Hieronymum Gabrielem in cons. 127. num. 33. lib. 1. Borgninum Caualcanum decis. 9. num. 25. & seq. vbi plura de iuramenti relaxatione, & de effectibus illius, Francum Beccium in cons. 63. per totum lib. 1. vbi late, & erudite de omnibus praedictis, Ioannem Bottam in cons. 51. ex n. 21. cum sequentibus, lib. 1. Menochium in cons. 24. ex num. 11. cum seq. lib. 1. Fabium Turret. in cons. 40. ex num. 5. cum sequentibus, Achillem Pedroccham in cons. 35. ex n. 87. vsque ad num. 103. & dubium prae fatum procedit in multis casibus ab eisdem adductis, vel quando verba contractus sic se habent, vt ius partis in ambiguo sit, an laedi pos sit, vel non; in alio vero casu, quando scilicet enormis adest, vel enormis sima lae sio, quid iuris sit statuendum, statim dicetur. Tractarunt praeterea & tertio loco iidemmet Au[sect. 8] thores, vtrum Minor non certioratus de beneficio restitutionis in integrum iurans contractum, excludatur a praedicto beneficio; & consequenter, an iuramentum nocere debeat ipsi Minori si de beneficio restitutionis non certioretur: quo in dubio, adeo pugnant inter se Interpretes nostri, vt vix digno sci pos sit, vtra harum opinionum crebrior sit, aut verior, vt affirmat Pedroccha in cons. 26. n. 9. idcirco, vt id intrepide deduci, atque probari pos set, neces se fuit sequentes Authores originaliter, & attente praelegere, Patrol. inquam, Bald. Alex. Salicet. Iasonem, Curt. iun. & alios Repetentes in d. authent. sacramenta puberum, vbi Ioannes Guttierrez ex. 113. vsque ad num. 17. Tiraquel. Anton Gomez. Padillam, Pinellum, & alios, quos ipse retulit, Socinum iuniorem in cons. 48. sub num. 35. cum sequent. lib. 1. Mohedan. decis. 209. & 276. Franc. Marc. decis. 51. num. 11. in 2. part. Paulum Parisium in cons. 31. n. 14. & 15. lib. 1. Iacobum Mandellum de Alba in consil. 751. n. 12. Andream Gaill. practicar. obseruat. lib. 2. obseruation. 41. per totam. Bursatum in cons. 16. n. 37. volumine 1. & in cons. 248. num. 19. lib. 3. & in consilio 339. num. 40. eod. lib. Tiberium Decianum in consil. 39. num. 75. lib. 1. Seraphinum de priuileg. iuramenti, priuilegio 63. & 99. Hippol Rim. in cons. 215. num. 12. lib. 4. Ioan. Mauricium Dolan. in tractatu de in integrum restitutione c. 113. per totum, Octauium Simoncellum de decretis lib. 3. tit. 8. inspection. 18. num. 159. fol. 455. Fabium Turretum in cons. 41. ex num. 2. Achil. Pedroccham dict. cons. 26. ex n. 8. vsque ad num. 23. Brunorium a Sole q. 22. Hieronymum de Caeuallos qui praedictos non refert, practicarum commun. contra communes, q. 723. Ex quibus apparet duas es se, & omnino contrarias in proposito dubio sententias: Dinus namque & cum eo quamplurimi[sect. 9] alij, quos referunt Ioan. Guttier in d. authen. Sacramenta puberum, n. 113. latius Caeuallos vbi supra n. 4. Pedroccha d. cons. 26. num. 9. & num. 17. constanter affirmant, iuramentum non debere nocere Minori, qui de beneficio restitutionis certioratus non fuit: & consequenter Minorem ipsum neces sario certiorandum de beneficio restitutionis sibi competenti; alias iuramentum non supplere certiorationis defectum: & veriorem, atque magis communem opinionem dicit ipse Pedroccha dict. num. 17. qui ex num. 10. eiusdem opinionis fundamenta & rationes[sect. 10] expendit; Mauricius etiam, Gail, Ioannes Guttierrez, & Caeuallos in locis antea relatis, omnes rationes conges serunt, quibus Dini Sequaces praecipue adduci solent. Bartolus tamen, & cum eo infiniti alij quos Si[sect. 11] moncellus vbi supra d.n. 159. & superiores commemorarunt, in contraria sententia fuit, videlicet, quod Minor iurans non contrauenite contractui, etiam non certioratus, excludatur a beneficio restitutionis; iuramentum namque tanti roboris est, & efficaciae, vt in genere prae sumi debeat, iurantem de quocunque remedio, etiam implicite cogitas se; habet etiam vim specialis consensus, & renunciationis specificae, virtutemque expres s ae & enixae voluntatis inducit, & Bartoli sententiam, post Salicetum, Ca strensem, Iasonem, Angelum, Fulgosium, Alexandrum, Romanum, Cagnolum, Pinellum, Archidiaconum, Abbatem, Imolam, Barbat. Bald. Socin. Pari sium, Neuizan. Cephalum, Hieronymum Gabrielem, Bauer. Tiraquel. Anton. Gomez. Anton. Gabriel. & alios, veriorem & communiorem dicunt Mauricius, Simoncellus, & alij ex relatis supra. Andreas Gail. dicta obseruatione 41. n. 4. in fin. qui firmat hanc opinionem in camera Imperiali approbatam, & seruandam in praxi, & es se communem, & magis communem, contra Dinum dixit Fabius Turretus d. cons. 41. num. 4. & receptam semper in iudicando, & consulendo, nec vnquam de ipsa dubitari, as serit Caeuallos dicta quae st. 723. in finalibus verbis. Ioannes Guttierrez vbi supra, qui n. 115. in eandem sententiam optime ponderat l. 16. in principio, tit. 11. partit. 3. & dictam l. 6. titul. 19. partit. 6. quae vere ponderatae, hanc partem probant aperte, nec vllo pacto cauillari pos sunt; dicunt enim expres sim, Minorem propter iuramentum excludi a beneficio restitutionis in integrum, nec requirunt, quod Minor de beneficio illo sibi competenti certioratus fuerit, siue de certioratione huiusmodi nullam mentionem faciunt, quae, si neces saria fuis set, credendum non est, quod omitteretur ibi, imo potius consulto omis sam dicendum est, vt eius legis Conditores, aut Partitarum Compilatores, Bartoli sententiam probarent, quae & de iure communi verior erat, erat, cum apud Iureconsultos, nec Imperatores vsquam cautum es set, quod Minor deberet de beneficio restitutionis certiorari, sed dictum dumtaxat, quod contractus iuratus valeret omnino, vt in d. authen. sacramenta puberum, videre licet, & in cap. quamuis pactum, de pactis in 6. quod non alia ratione praetermis sum dici potest in eisdem, & aliis iuribus, quam quod iuramentum interueniens, omnia alia requi sita, aut defectus omnes alios suppleret. Et retenta Bartoli opinione, quae verior est, Dini & sequacium rationibus, & fundamentis facile re spondere poterit vnusquisque, qui Bartoli, & sequacium rationes perpendat mature; ex illis namque contrariae partis argumenta omnia diluuntur, & in terminis responderi poterit illis, prout Gail. dicta obseruat. 41. Mauricius dict. c. 113. & Ioannes Guttierrez vbi supra respondent, qui tamen, & alij plures ex relatis supra, post Bartol. & ordinarios in d. authen. sacramenta puberum, ad vitandas omnes difficultates, dicunt es se bonam cautelam, quod Minor certioretur de restitutionis beneficio sibi competenti: si tamen certioratus non fuerit, id minime nocebit, si contractus iuratus fuerit, vt ipsimet Authores defendunt. Denique & quarto loco tractarunt Scribentes[sect. 12] communiter, vtrumne pos sit Minor enormiter, aut enormis sime lae sus, in integrum restitui aduersus contractum iuramento firmatum, & relaxationem ab eo impetrare? Et quidem circa hoc dubium, quod, vt mea fert opinio, non satis distincte vel ab solute explicatur ab aliis, neces se fuit ante omnia s aepe euoluere, atque originaliter praelegere Authores sequentes, & alios consulto duxi hic praetermittendos, quoniam a Recentioribus citantur, Ioannem Guttierrez in d. authent. sacramenta puberum, ex num 92. vsque ad num. 103. quo loco retulit ipse Alciatum, Socinum iuniorem, Curtium iuniorem, Decium, Afflictis, Gregorium Lopez, Couar. Padill. Burgos de Pace, Pinellum, & nonnullos alios, Gratum in cons. 88. ex num. 3. cum sequentibus, lib. 1. Rolandum in consil. 7. ex num. 43. cum multis sequent. lib. 3. & in consil. 59. num. 27. lib. 1. & in consilio 60. num. 68. lib. Cephalum in consilio 207. num. 74. & sequent. lib. 2. Menchacam de succes sion. resolut. lib. 3. ad l. si quis in suo, §. legis, num. 32. C. de inofficioso testamento. Antonium Gabrielem commun. conclusionum, tit. de iure dotium, concl. 1. num. 8. & 9. Capicium decis. 159. ex n. 23. cum sequent. Anton. Gomez tom. 2. variarum, cap. 14. num. 20. Bursat. in consil. 75. in principio, lib. 1. Hippol. Rimin. in cons. 247. ex n. 58. cum sequentibus, lib. 3. Borgninum Caualcanum de tutore & curat. num. 141. folio mihi 85. Iacob. Mandel. de Alba in cons. 198. num. 24. Pancirolum in consil. 1. Seraphinum de priuilegiis iuramenti, priuilegio 136. Gratianum regul. 1. num. 4. Ioannem Vincentium Hondedeum in consil. 18. ex n. 58. & in cons. 5. n. 118. & sequentibus, lib. 1. Achil. Pedrocham in cons. 26. ex num. 1. vsque ad 8. & in consil. 39. n. 76. Cald. Pereiram in l. si curatorem habens, verbo, lae sis, num. 1. per totum, vbi vide omnino, quia copiose loquitur, Andream Fachineum controuersiarum iuris, lib. 3. c. 14. per totum, folio mihi 298. Ex his autem, sequentia constitui, atque obser[sect. 13] uari pos sunt, quae magis communiter probantur; inprimis diuersimode, & varie se habuis se DD. quatenus in proposito explicare curarunt, quae diceretur enormis, aut enormis sima lae sio: id quod ex referendis statim satis aperte constabit, obtinuis se tamen sententiam eorum, qui totum hoc Iudicis arbitrio relinquendum dixerunt, vt cum Abbate, Anton. Burgen. Ioan. Andrea, Hippol. Socin. Couar. Menochio, Corneo, Paris. Anton. Gabriele, Rolan. Grato, & Bursat. probauit Caldas Pereira in d. l. si curatorem habens, dicto verbo, lae sis, num. 1. col. 2. versic. sed verior in hoc sententia, & vltra relatos ab eo, Azeued. in l. 4. tit. 21. num. 139. & num. 142. lib. 4. recopil. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. c. 3. num. 18. in fine, qui in terminis cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. vt explicaret, quae diceretur enormis sima lae sio, dicit verius es se, quod totum hoc Iudicis arbitrio committendum sit. Marcus Antonius Eugenius in cons. 28. num. 39. 40. 41. lib. 1. nouis sime Georgius de Cabedo decisione Lusitaniae 70. num. 1. & 2. Ioannes Mauricius Dolanus, qui rem hanc[sect. 14] mature percipit, & dis soluit, & in tractatu, de in integrum restitutione, c. 124. folio mihi 150. & 151. in eo dubio constitutus, quid spectandum sit, vt habeatur cognitio enormis, seu enormis simae lae sionis, inprimis obseruat, variam fuis se in proposito Scribentium sententiam, & Cornei resolutionem in cons. 62. volum. 3. adducit demum & vere quidem atque erudite constituit, quod ad indagationem enormis, & enormis simae lae sionis, & veram eius cognitionem, inspici debet personae restitutionem petentis qualitas, vt iuxta eius paupertatem, aut diuitias negotium metiamur; inspici etiam debet res, cuius est controuersia, & omnia, quae in proposito ferri pos sent exempla, non es se neces saria in quit, sed secundum casuum contingentiam es se considerabilia, ita vt ad elucidationem lae sionis enormis & enormis simae, plurimum conferat Iudicis arbitrium, quod ego iudico veris simum, & in proposito nihil securius tradi pos se arbitror, quamuis non ignorem, lae sionem apud alios Authores diuersimode consi[sect. 15] derari: Primo modo, quando scilicet enormis est, & haec secundum ipsos, si in tertia parte damnum sit, verificatur; vel secundum alios, si in sexta parte, vt per Barrol. & DD. in l. societatem, §. arbitrorum, per illum text. iuncto text. in l. vnde si Neruae, cum ibi notatis, ff. pro socio, per Decium in cons. 39. num. 7. Cumanum in consilio 50. Alia & secundae lae sionis species est illa, quae enormior dici debet, sed tamen dimidiam excedit, vt per Iasonem in cons. 55. col. 2. volum. 1. per Bellameram in cons. 24. col. 4. Curtium iuniorem in consilio 141. colum. 3. Denique tertia lae sionis species est, quae enormis sima communiter denominatur, & haec nedum eo casu verificatur, quando in toto est lae sio, verum etiam, quando dimidiae partis terminos multum excedit, vt per Couar. in c. quamuis pactum, de pactis in 6. in. 3. p. §. 4. num. 5. vbi multos citat, & in specie Craueta in cons. 192. num. 6. cum aliis multis, quos citat, & superiorem distinctionem sequitur Bonifacius Roger. in cons. 16. num. 47. & sequentibus, & in cons. 37. num. 1. lib. 1. vbi dicit superiorem doctrinam ad praecisos, clarósque terminos redegis se Corneum in cons. 133. num. 8. in fine, volumine 3. vt scilicet enormis sima lae sio dici debeat, quando ad damni tres partes peruenit, vt si rei pretium de quadringentis es set, & solummodo centum data es sent, vel si filiae quatuor millia debebantur, & mille solummodo data es sent, prout idem Corneus in cons. 214. n. 4. volum. 3. in filia a patre in sola quarta parte illius, quod consequi poterat, dotata respondit, & in consil. 27. num. 5. volum. 4. cui opinioni (dicit ipse Rogerius) enormis & enormioris terminos recte distinguenti, proculdubio inhaerendum est, & videtur sequi Ioseph. Ludouicus decisi. Perusina 18. n. 62. Addiderim ego praefatam distinctionem mihi non displicere, probabilem potius, & iuridicam videri, semper tamen in eo in sistere, vt exemplis nonnullis adductis, siue generali aliqua regula, aut aliquibus regulis propositis, vel doctrinis quibuscunque consideratis, rem hanc congrue diffiniri non pos se existimem, sed ad boni di scretíque Iudicis arbitrium confugere, siue totum hoc remittere, securius es se, vt supra dixi, ac etiam congruentius; is namque personarum qualitatibus, atque actuum causarumque occurrentium circum stantiis inspectis, & dictis testium pensatis, atque exquisitis, facile diiudicare poterit, quae, qualísve fuerit, an enormis, vel enormis sima lae sio contingens. Deinde & secundo, in eadem quae stione consti[sect. 16] tuo, negari non pos se, quin in dubio proposito supra, num. 12. maximus sit Doctorum conflictus, idque propter multas rationes, quae hinc inde con siderantur, & ab Interpretibus pro vtraque parte pas sim adducuntur, quod aliis omis sis constat aperte, ex his quae Burgos de Pace in cons. 3. num. 20. & num. 29. scripta reliquit, vbi refert quamplures Authores tenentes, & dicentes communem opinionem, es se, quod tex. in d. authen. sacramenta puberum, procedit etiam data enormi atque enormis sima lae sione; quam sententiam defendit ipse ibi, numeris antea relatis, & sequentibus, postmodum vero as sertione reuocata, contrarium sustinuit in consilio 28. n. 11. & 16. & 21. dicens, quod secundum magis communem sententiam text. in dicta authent. sacramenta puberum, non procedit data enormis sima lae sione, & quod secundum hanc sententiam quotidie in Pinciano Regio Praetorio iudicatur, & quod habet maximam aequitatem, id ipsum etiam, & de praefato conflictu, atque diuersitate rationum in eodem dubio constat ex his, quae ipsemet Burgos de Pace in cons. 5. num. 7. annotauit, item ex his, quae in propo sito scripserunt Socinus iunior in cons. 67. Prima prae sentis, ex num. 22. cum sequentib. lib. 2. Rubeus in cons. 12. num. 16. & 18. Parisius in cons. 96. ex n. 65. cum seq. lib. 1. Pancirolus in cons. 1. Cephalus in cons. 207. num. 74. & seq. lib. 2. Port. Imolen. in cons. 101. num. 33. & seq. Hippol. Rimin. in cons. 5. ex n. 118. lib. 1. Simon. de decret. lib. 3. tit. 8. inspect. 18. n. 215. & seq. Andreas Fachin. controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 14. Tertio constituo, Authores nonnullos in praefa[sect. 17] to dubio non dubitas se as serere, ob lae sionem quamcunque, etiam enormis simam, Minorem non restituendum aduersus contractum iuramento confirmatum, vt in terminis tenent plures DD. relati per Iasonem in d. authent. sacramenta puberum, num. 43. & sequentibus, per Couar. in c. quamuis pactum, de pactis in 6. in 3. parte relectionis, §. 4. n. 3. colum. 3. per Burgos de Pace dict. consilio 3. num. 20. vbi adducit rationes praecipuas, quibus huius opinionis sequaces adduci solent, praecipue, de quibus abunde per Alexandrum in cons. 42. Super praemis sio, col. penul. lib. 1. & in cons. 125. Visis & consideratis, col. antepenul. lib. 1. & in consil. 222. col. 2. lib. 2. & in consil. 53. col. 6. lib. 3. ac denique per Marcum Antonium Eugenium in cons. 28. num. 20. & 21. lib. 1. cum aliis allegatis per Anton. Gabriel, cuius ipse Eugenius mentionem fecit d.n. 21. Contrarium tamen, & in nostris propriis termi[sect. 18] nis magis Communiter, & verius quidem, probas se Scribentes permultos variis in locis, qui data enormis sima lae sione, non procedere decisionem tex. in d. authent. sacramenta puberum, constanter & secure defendunt; horum numero fuerunt Anton. Ancharan. Caldetinus, Cumanus, Abbas, Castrensis, Barbat. Corneus, Socinus, Alexand. sibi contrarius. Iason, Decius, Curti. iun. Chas san. Parisius, Ripa, & Rolan. quos conges sit, & sic resoluit Burgos de Paz in cons. 28. n. 16. Ioan. Guttierrez, Molina, Caldas Pereira, Franciscus Bursat. Hippol. Rimin. relati, supra, n. 12. qui infinitos alios commemorarunt, Marcus Antonius Eugenius in cons. 28. n. 42. lib. 1. qui vltra relatos supra, Caepolam, Cephalum, Cagnolum, Port. Imol. Anton. Gabriel. & Simoncellum retulit, qui omnes cum aliis quamplurimis, posteriorem hanc sententiam amplexi sunt, Marzarius etiam in cons. 20. num. 24. in fine, cum seqq. qui de frequentiori opinione Canonistarum, & Legistarum fidem facit, Albanus cons. 89. num. 6. Afflictis decis. 322. sub num. 8. cum seq. & in fine inquit, quod ita per omnes Con siliarios votarum fuit, Achil. Pedrocha, qui etiam multos in idem recenset in consil. 26. num. 2. & n. 3. & 4. & in fortioribus terminis, videlicet in enormi laeesione, defendunt & alij permulti, qui infra prae citabuntur; intrepide ergo tenenda erit haec vltima sententia, propter rationes & authoritates ipsorum, Cephali etiam, Riminal. & Port. Imol. in locis relatis supra, n. 16. in fine, qui rationes, & fundamenta contrariaae partis remouent, idcirco satis putaui ad eos me referre hoc loco, nec in transcribendis alienis scriptis amplius immorati, quoniam, vt ipsimet Authores notarunt text. in d. authent. sacramenta[sect. 19] puberum, C. si aduersus venditionem, non procedit extante dolo, ex communi sententia omnium Scribentium ibidem, sic vt in hoc nullus adhuc dis sentiat, vnanimiter potius conueniant infiniti congesti a me supra, ex num. 12. cum sequent. Decius in con silio 180. num. 4. Iason in consilio 133. colum. 4. & 5. lib. 4. Rolandus in consilio 80. num. 69. lib. 4. Natta in cons. 658. num. 12. lib. 4. Burgos de Paz in cons. 28. num. 14. Sed vbicunque in contractu adest enormis sima[sect. 20] lae sio, ibi dicitur ades se dolus prae sumptus, siue re ipsa, & sic iuramenti vinculum non obstat, & Minor restitui debet, vt vltra relatos supra, sic in terminis obseruant, & post in finitos alios rationem hanc as signant Iosephus Ludouicus decis. Perusina 18. num. 55. & 56. & num. 63. & 70. qui aliis relatis ob seruauit, dolum in enormis sima lae sione, non solum re ipsa, sed etiam ex proposito prae sumi, Crauet. in cons. 42. n. 28. subdens in Minoribus ex enormis sima lae sione, sine dubio argui dolum ex proposito, cum facilius decipiantur, sequitur Alciatus in tract. prae sump. regul. 1. prae sump. 42. Marcus Antonius Eugenius in cons. 28. num. 60. qui num. 48. & n. 76. in omnibus generaliter, tam Minoribus, quam Maioribus constituit, ex enormis sima lae sione dolum resultantem, dolo ex proposito aequiparari, Sfortia Oddi in cons. 37. num. 58. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 18. num. 58. lib. 1. Bonifacius Rogerius in cons. 16. ex num. 55. & num. 112. cum seq. lib. 1. Inde fit, quod Tutoris aut Curatoris authori[sect. 21] tas, decretum Iudicis, & iuramentum operantur in dubio, secus quando constat de enormis sima lae sione; tunc enim contractus a Minore, gesti firmitatem non inducunt; ita Ripa in responso 4. num. 15. Imol. in l. si quis cum aliter, in fin. ff. de verborum, obligat. & cum aliis Ioseph. Ludouic. dicta decis. Peru sina 18. n. 72. Praeterea & quarto loco constituo, in proposito[sect. 22] dubio distinguere nonnullos DD. inter enormem, atque enormis simam lae sionem; vt scilicet propter enormis simam concedatur restitutio iuramento non obstante; propter enormem vero denegetur, quae distinctio aperte colligitur ex nonnullis, ex his, quos superius adduxi, item ex relatis per Couar. in d.c. quamuis pactum, in 3. p. §. 4. num. 3. Pancirolum in cons. 1. Antonium Gabrielem commun. concl. lib. 3. tit. de iure dotium, conclus. 1. num. 8. & 9. & in terminis dictae authent. sacramenta puberum, sic distinguere DD. & enormis simam lae sionem ab enormi separare, affirmat Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 3. cap. 14. in principio, folio mihi 310. alios vero [sect. 23] Authores, praefata distinctione non admis sa, indi stincte probas se, quod Minor quando ex contractu est enormiter lae sus, vel enormis sime, restitui debet aduersus contractum, etiam iuramento munitum: & sic nullam differentiam constituendam inter enormem, atque enormis simam lae sionem arbitrantur communiter; qua in sententia firmiter insistit, quamuis praefatae distinctionis Doctorum mentionem non faciat, nec dixerit, sic eos distinguere Caldas Pereira in d. l. si curatorem habens, d. verbo, Lae sis, num. 1. col. 2. in versic. quando igitur minor, & col. 3. in versiculo, prae sumitur enim dolus: quibus in locis lae sionem enormem, atque enormis simam aequiparat quoad effectum praedictum, atque idem ius in vtraque constituit; Pedrocha etiam in cons. 26. num. 3. qui recte aduertit, quod plerique ex Doctoribus loquuntur in terminis, quibus non adest enormis sima, sed tantum enormis lae sio, & in eisdem terminis loquitur Hippol. Rimin. in cons. 228. num. 36. & 50. lib. 2. qui cum aliis pluribus Authoribus resoluit, decisionem tex. in dict. authen. sacramenta puberum, non procedere data enormi lae sione, sed eo casu Minori restitutionem concedendam; idem etiam tuetur constanter Andreas Fachineus lib. 3. d.c. 14. affirmans Minorem enormiter lae sum, iuramento non obstante restitui debere, tuentur & alij quamplurimi mox referendi, quorum omnium sententiae li[sect. 24] benter ego me subscripserim, inter alias, ea praecipue excitatus ratione, quod fundamentum praecipuum doli prae sumpti, siue re ipsa (quo in enormis sima lae sione adducti sunt Doctores principaliter) sic aequaliter militer in enormi, sicut in enormis sima lae sione, & per consequens in vtraque procedere non debet d. authen. decisio: quod non male con siderarunt Caldas Pereir. Achil. Pedroch. Hip. Rimin.[sect. 25] & Andreas Fachin. vbi supra, quatenus dixerunt expres sim, quod in enormi laesione dolus re ipsa interuenire censetur, & sic ea a iuramento videtur excepta, subdit Fachin. ipse, veris simum es se, iuramenta puberum es se inuiolabiliter obseruanda, prout in d. authent. expres sum est, sed non ideo in integrum restitutionem denegari eisdem grauiter lae sis, vt latius ostendit ibidem, & conuenit Cagnolus, qui alios refert, & in enormi lae sione egregie hanc opinionem defendit contra eos, qui contrarium tenent in l. 2. num. 98. cum sequentibus, C. de rescindenda vendit. Sfortia Oddi in cons. 37. num. 58. volum. 1. dicens, & multorum allegatione comprobans, quod quando in contractu adest saltem enormis lae sio, ibi dicitur ades se dolus prae sumptus, siue re ipsa, sicut quando adest lae sio enormis sima; quod etiam recte annotauit ipse in tractatu, de restitutione in integrum, part. 1. q. 15. artic. 8. n. 70. vbi dicit, quod dolus, qui in enormis sima lae sione includitur, includitur etiam in enormi simplici, secundum magis communem sententiam, de qua dicit testari Aluar. Cagnol. & Neuiz. ibi relatos, Andreas Gaill. qui etiam in enormi idipsum profitetur pract. obseruat. lib. 2. obseruation. 77. num. 12. Decius in cons. 180. num. 4. 5. & seq. Ripa respons. 4. sub tit. de donation. Matth. Gribal. in commun. opin. in verbo, lae sio. Lauren. Rirchou. commun. opinion. centur. 3. concl. 8. & centur. 4. conclus. 5. vbi latis sime Iason in cons. 133. col. 10. lib. 4. & in eisdem terminis enormis scilicet lae sionis loquentes, & Minori aduersus contractum iuramento vallatum restitutionem concedentes, plene Cephalus in cons. 107. ex num. 74. lib. 2. Portius Imolensis in cons. 101. ex num. 33. cum sequentibus, Marcus Antonius Eugenius in cons. 28. ex num. 49. cum sequent. lib. 1. vbi in enormi lae sione constituit idem ius, quod in enormis sima, & refert Cas sador. in decision. vnica, sub titul. de emption. & vendit. attestantem, quod Rota, quae aequitati innititur, non curat de iuramento in casu enormis, aut enormis simae lae sionis, quem etiam refert, & in fortioribus terminis, nempe, quando Minor iurauit generaliter non contrauenire ratione minoris aetatis, vel alia quacunque ratione, vel cau sa, sic defendit Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 18. num. 229. & 231. & 232. & 233. in fin. folio mihi 485. 486. & 487. dicens, quod quando enormis lae sio interuenit, Minor contrauenire potest iuramento, non obstantibus clausulis prae dictis, & refert quamplurimos alios, in casu enormis lae sionis sic tenentes, Hippol. Rimin. aliis in locis, vltra locum relatum supra, num. 23. in cons. 5. ex num. 118. cum sequent. lib. 1. vbi n. 124. & 126. affirmat, in Minore non es se neces sarium, quod constet de lae sione vltra dimidiam, sed satis es se, quod sit in sexta parte lae sus, & in consil. 203. n. 108. & seq. lib. 2. vbi alios multos Authores de communi testantes in enormi lae sione adducit, & his, quae in contrarium expendi pos sunt, satis facit, & cum Iasone, Rolando, Natta, & nonnullis aliis, secure etiam sic defendit, & in Minore enormiter lae so loquitur expres sim Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 18. num. 58. 59. & 60. lib. 1. Constituo etiam ex sententia quorundam, quos[sect. 26] adduxi supra, maxime Ioan. Guttier. in d. authent. sacramenta puberum, n. 95. Molinae de Hispan. primog. lib. 2. c. 3. num. 25. Cald. Pereirae in d. l. si curatorem habens, dict. verbo, lae sis, n. 1. colum. 3. in versic. idque adeo verum est. Riminaldi dict. consilio 228. num. 50. lib. 2. Pedrochae dict. consil. 26. num. 3. cum aliis multis, quos ipsi praecitarunt: certum es se, in terminis d. authen. sacramenta puberum, & cap. quamuis pactum, de pactis in 6. quod vbi dolus ex proposito interuenit, neces saria non est absolutio aut relaxatio iuramenti ad effectum agendi, vt etiam optime declarant Cou. & Padilla, quos Molina ipse d.c. 2. lib. 2. recensuit, ac cum illis Abbatem, Alex & Decium etiam retulit: caeterum in eo dubio constitutos DD. an absolutio aut relaxatio iuramenti neces saria sit, quando Minor, vel alius est enormiter, aut enormis sime lae sus, & sic quando non ex proposito, sed re ipsa dolus contigit, contrarias quidem eosdem protulis se sententias; nonnulli namque prae supponunt, contractum ipso iure nullum es se, ne scilicet iuramentum iniquitatis ac doli vinculum es se contingat: alij vero in alia sunt sententia, in quam ego magis inclino & securiorem arbitror, videlicet, quod in omnibus casibus, vbi ex dolo re ipsa contingenti Minor, vel Maior contractum a se gestum, seu renunciationem impugnare contendit, absolutione atque relaxatione iuramenti prius obtenta, & petita, contractum dolose, hoc est enormi, aut enormis sima lae sione confectum rescindendum es se, vt superiores Authores, multos alios cumulando, ac etiam contrarium tenentes recensendo, magis communiter obseruarunt, & tam in enormis sima, quam in enormi lae sione id ipsum aequaliter acceperunt, quamuis absolutionem neces sariam non es se permulti alij firmauerint, quos Burgos de Pace in con sil. 28. num. 17. & Simoncellus de decret. lib. 3. tit. 8. inspectione 16. num. 231. adduxerunt, & alij etiam ex his, qui mox praecitabuntur: rectius ergo rela xationem atque absolutionem exigunt superiores, & cum illis Neuizan. in cons. 22. & in consil. 23. n. 2. & seq. Marcus Antonius Eugenius in consil. 12. n. 62. Iosephus Ludouicus decisione Perusina 18. num. 67. 68. & 69. qui multos alios adducunt, Ioannes Mauricius in tractatu de restitut. in integ. c. 119. num. 11. & cap. 123. Bonifacius Rogerius in cons. 16. n. 52. 53. & 54. lib. 1. & in terminis d. authent. sacramenta puberum, eorum sententiam sibi magis placere, qui ab solutionem a iuramento petendam dicunt, firmauit Andreas Fachineus controuersiarum iuris lib. 2. c. 14. in versiculo, non me latet, folio 299. in principio, qui in terminis d. cap. quamuis pactum, idem etiam ob seruauit, & absolutionem a iuramento petendam dixit lib. 8. c. 69. in finalibus verbis, fol. 1074. Anton Thesaurus decisione Pedemontana 223. num. 9. & 10. & 11. & 18. vbi vide omnino, an vxor fideiubens[sect. 27] pro marito cum iuramento, vel tanquam principalis cum eo intercedens, obligetur de iure Canonico, & posito quod obligetur, an illi succurrendum sit stante enormi lae sione, & an enormis lae sio dicatur tantum, quando indemnitatem consequi non potest in bonis mariti, & iunge illi Hieron. de Caeual. practic. commun. contra communes, q. 727. ex n. 1. vsque ad num. 41. qui loquitur in terminis l. 61. Tauri, & ipsius sententiam atque resolutionem veris simam credo, & in casu occurrenti seruandam omnino, nec enim in ea lege excluditur beneficium aut remedium ex enormi aut enormis sima lae sione, mulierum fragilitati conces sium, indistincte potius earum obligatio annullatur, nisi ea concurrant, quae ibi traduntur, iunge etiam Ioannem Guttierrez de iuram. confirm. prima parte cap. 55. & practicarum, lib. 2. quae st. 28. & 29. Azeuedum in l. 9. tit 3. num. 9. lib. 5. nou. collect. reg. Ioannem Vincent. Hondedeum in consil. 45. lib. 1. vbi plene de materia authent. si qua mulier, C. ad Velleianum, & commendo Petrum de Barbosa 5. par. legis primae ff. soluto matrimonio, ex num. 54. versiculo, secundus casus est, vsque ad n. 60. & vide etiam D. Morquech. de diuisione bonorum, lib. 1. c. 9. num. 43. Quinto etiam loco constituo, Minorem enor[sect. 28] mis sime, aut grauiter lae sum, pos se restitutionem petere aduersus contractum, seu renunciationem, etiamsi lae sioni huiusmodi renunciauerit, aut iurauerit se illum ratione cuiuscunque lae sionis non impugnaturum, & consequenter ex nulla renunciatione, quantumcunque specifica, atque amplis sima illa sit, non censebitur exclusa ea lae sio, quae adeo enormis, aut enormis sima fuerit: quod cum Antonio, Abbate, Decio, Ruino, Corneo, Craueta, & aliis obseruat Burgos de Pace in cons. 28. num. 18. & cum Cas sador. Abbate, Couar. Padilla, Ruino, Crauet. Grammatico, Neuizan. Cagnol. Castrens. Corneo, Bolier. & Pinel. Ludouic. Molin. de Hispan. primogen. lib. 2. d.c. 3. n. 19. & 20. qui dicit, quamplures tenuis se contrarium; caeterum eos non loqui, nec intelligi debere in hac lae sione adeo enormi, sed in lae sione vltra dimidiam tantum contingenti, quae exclusa censeri debet, quoties renunciatio enormis simae lae sionis specifice, atque ex profes so facta sit; enormis sima vero lae sio nusquam excepta censetur in Minori, ex dictis Authoribus, & eodem Molina vbi supra, num. 24. nec in Maiore, iuxta ea, quae re soluit ipse eodem cap. 3. num. 18. versiculo, quod temperandum est, idem etiam obseruauit Caldas Pereira in d. l. si curatorem habens, dicto verbo, lae sis num. 1. in fine, vbi refert Corneum, Rolandum, & Bursatum, & dicit talia verba renunciationis ciuiliter intelligi, & ab illis quantumcunque generalibus grauem lae sionem excipi, Octauius Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 18. videndus ex num. 207. fol. 474. vsque ad finem inspectionis, fol. 487. ibi enim plenius quidem caeteris omnibus loquitur, & octo casus principales distinguit, vt ostendat, an & quando Minor beneficio aetatis, vel iuris, vel alias generaliter renuncians excludi debeat, vel non, & tandem num. 229. fol. 484. inquit, quod Minor. quando generaliter iurat non contrauenire ratione minoris aetatis, vel alia quacunque ratione, vel causa, tunc nullo pacto potest contrauenire, quia virtute illius clausulae adeo generalis, iuramentum validat contractum quacunque ratione inualidum, & in id refert, congeritque infinitos Authores, statim tamen numero sequenti, fol. 485. subdit in hunc modum: Limitatur vltimus iste casus, quando es set enormis lae sio in ipso contractu, quia tunc iuramentum non est obligatorium, & propterea poterit Minor contrauenire, etiam nulla absolutione petita, & citat Hippol. Riminald. Anton. de Perut. Cagnolum, Cuman. Anton. de But. Pet. de Anchar. Calderinum, Iasonem, Decium, Ripam, Socinum, Curt. iunior. Cephalum, Bursatum, & alios sic tenentes, & demum num. 232. fol. 486. sic scriptum relinquit: Ampliatur praedicta limitatio, etiamsi Minor in ipso contracta promisis set, non venire contra, neque ratione enormis, neque enormis simae lae sionis, prout communiter fieri solet: nam adhuc praedicta clausula non obstante, poterit contrauenire, & contractum rescindere, & refert Abbatem, Imolam, Alciatum, Socinum, Decium, Ripam. & Neuizan. ipsum probantes, Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad decis. 66. Gamae, in fin. folio mihi 40. qui attestatur hanc opinionem veriorem es se, & ira seruari in iudicando & consulendo, quamuis alij Authores contradicant. Iosephus Ludouicus decisione Perusina 18. num. 66. aduertens, iuramentum, & [sect. 29] clausulas generales nihil in proposito operari stante enormis sima lae sione, & inde es se, quod quamuis Minor iurauerit omnia in instrumento contenta es se vera, & renunciauerit generaliter omni legum auxilio & fauori, ac etiam lae sioni praedictae, contractus ob huiusmodi lae sionem debet rescindi, Marcus Antonius Eugenius in cons. 12. num. 70. lib. 1. Ratio est, quia tales clausulae, quae huiusmodi renunciationes continent, dolos ae sunt, ad faciliorémque fraudibus parandum aditum apponuntur; ac ita quemadmodum & contractus ipsi dolosi sunt, ita & clausulae ips ae dolos ae indicantur, vt per Decium in consil. 80. colum. penul. per Parisium in consil. 91. volumine 1. Grammaticum decis. 66. num. 49. & decis. 76. num. 16. Bonifacium Rogerium in consil. 37. num. 52. lib. 1. vbi citat multos alios, & num. 53. dicit, id recte a Doctoribus decisum, quia si princi[sect. 30] palia dolosa sunt, & acces soria similiter eiusdem naturae es se prae sumuntur, l. cum principalis, ff. de regulis iuris, regula, Acces sorium, eodem titulo, lib. 6. l. non dubium, in fine, C. de legibus, idem Rogerius in consilio 16. ex num. 58. eodem lib. 1. dicens, clausulas praedictas, atque renunciationes generales ideo non nocere, quia qua facilitate Minor contraxit, eadem[sect. 31] renunciauit, & non contrauenire iurauit, & refert Butrium, Castrensem, Socinum, Corneum, Calcan. & alios sic notantes, & multos alios cumulauit Simoncellus de decretis, lib. 3. titulo 8. dicta inspectione 18. in principio, num. 135. folio 443. ac demum Rogerius ipse eodem loco, num. 61. & sequentibus, optime adnotauit, & aliorum Authorum relatione comprobauit, quod in Minore, muliere, ac rustico[sect. 32] semper prae sumitur simplicitas & ignorantia, si contractus damnosus sit, quamuis iuramento firmatus, & num. 65. inquit, quod mulieres, maxime Mino[sect. 33] res, semper contra propria commoda laborare videntur, l. 4. in vltimis verbis, C. de sponsalibus, l. 2. §. verba, ff. ad Velleianum, atque ex his debent explicari aut restringi, quae in proposito nimis generaliter resoluit Ioan. Guttierrez in d. authent. sacramenta puberum, num. 88. Sexto tandem, & vltimo loco constituo, ex dictis adhuc, atque ex communi Doctorum resolutione,[sect. 34] aperte deduci, Minorem simpliciter contrahentem iuramento prae stito, solum renuncias se videri beneficio aetatis, nec per hoc excludi ab auxilio l. 2. C. de rescindenda vendit. siquidem ex renunciatione, & iuramento simpliciter adhibito, tantum Maior effectus est, siue pro Maiore habetur, & sic videtur, vt dixi, iuras se non contrauenire, ratione minoris aetatis, secus vero si contractus aliquem alium defectum patiatur: ita notarunt Glos sa, Bartol. Bald. Angel. Castrensis, & omnes Doctores communiter in l. 2. C. de rescindenda vendit. Glos sa, Ioannes Andreas, Barbat. & alij communiter in cap. cum causa, de empt. & vendit. atque ex communi Doctorum sententia recte adnotauit Couar. in d. cap. quamuis pactum, 3. par. §. 4. num. 6. vbi eleganter explicat l. 56. titulo 5. partita 5. & cum Pinello, Padilla, Craueta, Anton. Gomez. Anton. Gabriel. & multis aliis, Ioannes Guttierrez in d. authen. sacramenta puberum, num. 86. & de iuramento confirmatorio, prima part. cap. 26. Menochius in consilio 29. n. 39. & 40. & in consil. 84. num. 46. lib. 1. Chas san. in consil. 7. num. 26. Marcus Antonius Eugenius in consil. 28. ex num. 55. vsque ad num. 59. lib. 1. & haec est communis, magis communis, verior, & aequior opinio secundum Simoncellum de decretis, lib. 3. titul. 8. inspection. 18. num. 215. folio 477. & 478. vbi respondet fundamento praecipuo Authorum quorundam, qui contrarium dicebant; idcirco siue renunciatio aut iuramentum fiat forma praedicta, siue generaliter fuerit iuratum, aliqua ratione, vel causa non contrauenire contractui, adhuc per iuramentum dumtaxat censetur sublatum impedimentum minoris aetatis, non vero aliud impedimentum annullatiuum quodcunque; imo quamuis sit renunciatum beneficio d. l. 2. C. de rescindenda vendit. non dicetur exclusum remedium enormis, vel enormis simae lae sionis, sed tantum censebitur cogitatum de aetate, aut de aliis beneficiis expres sis, non vero de enormi lae sione, nec de alio impedimento annullatiuo; quod cum aliis multis optime obseruauit Hippol. Riminald. in con silio 5. num. 113. cum sequentibus, lib. 1. & sequitur Simoncellus vbi supra num. 218. fol. 479. & citatis quamplurimis Additionator Gamae ad decis. 66. n. 3. folio mihi 40. Inde fit, quod quamuis apud Legistas & Cano[sect. 35] nistas crebrior visa sit sententia, iuramentum excludere Maiorem a beneficio dictae l. 2. C. de rescindenda venditione, secundum Glos sam, Bartolum, Salicetum, & omnes ibi, Imolam, Castrensem, Alexandrum, Crauetam, Caccialupum, Socinum, Curt. Capram, Corneum, Caualcanum, Cagnolum, & alios plures, cum quibus Couar. in dict. cap. quamuis pactum 3. par. §. 4. n. 4. Cacheranum decis. 41. n. 8. Ioannem Guttierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 26. n. 4. tamen stante enormis sima lae [sect. 36] sione id non procedit; propter illam namque remedium huiusmodi competere debet non obstante iuramento, aut clausulis, siue renunciationibus quibuscunque, a quibus omnibus, & renunciatione d. l. 2. etiam in Maiore, enormis sima lae sio censetur semper excepta, sicuti post infinitos alios Authores annotarunt Capra, in suis regulis, cap. 87. num. 126. & seq. Couar. vbi supra, num. 3. & 5. Cacheranus dicta decis. 41. num. 1. & num. 4. & seq. Ioannes Gutti dict. cap. 26. num. 8. Marcus Antonius Eugenius in cons. 12. supra citato, num. 73. & in effectu as sentit Molina de Hisp. primog. lib. 2. cap. 3. num. 18. Et hactenus de materia textus in d. authent. sacramenta puberum, & de his, quae pertinent ad illam. Nunc vero subsequenter agendum est de materia tex. in d. cap. quamuis pactum, de pactis in 6. & pro vera explicatione eorum, quae ad Institutum meum attinent, aliis quamplurimis consulto praetermis sis, antequam deueniam ad quae stionem principalem, verum illius tex. dispositio, data enormi vel enormis sima lae sione procedat, monendum Lectorem duxi, hoc loco, siue hic dicendis, circa eiusdem capitis decisionem, addenda es se, aut aequaliter intelligenda ea, quae superius diximus ex num. 7. vsque ad num. 12. similiter & dicta ex num. 13. vsque ad num. 16. quatenus explicare curauimus ex propo sito, quae diceretur enormis, aut enormis sima lae sio; ibi namque permultos Authores citauimus, quorum plures in terminis dicti cap. quamuis pactum, loquuntur; alij vero in terminis, atque specie d. authent. sacramenta puberum: ea etiam, quae in Minore ibi obseruata fuere ex num. 16. vsque ad num. 34. aequaliter etiam obseruanda in Minore, quoties in terminis dicti cap. quamuis pactum versamur, ac denique circa Maiores, & Minores vera es se & tenenda in specie d.c. quamuis pactum, quae circa absolutionem aut relaxationem iuramenti annotaui superius, n. 26. Praeterea & monendum Lectorem duxi, pro dilucida praefati dubij explicatione, atque re solutione neces sarium es se praemittere, siue constituere antea nonnulla, quae vere praetermitti non pos sunt, vt Doctorum hucusque scribentium placita, & resolutiones diligentius declarem. Et in primis constituo, quod Minor renuncians[sect. 37] cum iuramento haereditati paternae, vel maternae acquisitae, vel acquirendae, non potest contra pactum venire, nec etiam absolutionem obtinere, vt agat contra renunciationem ratione minoris aetatis, quia vt dixi supra in initio huius capitis, per iuramentum Maior efficitur: sic probatur in dicto cap. quamuis pactum, de pact. in 6. vt recte aduertit Couar. in relectione illius textus, 3. par. § 4. num. 6. in versic. 5. conclusio, & ibidem, §. 1. num. 3. Ioannes Guttierrez in verbo, a filia, num. 1. dicens, quod decisio illius capitis procedit, etiamsi filia sit minor vigintiquinque[sect. 38] annis, maior tamen duodecim; quod ipsum, & alij quamplures sequuntur, & materiam illius cap. latis sime declarant Antonius Gomez. in l. 22. Tauri, ex num. 6. cum seq. Tellus Fernandez in l. 6. Tauri, num. 39. cum multis sequent. Menchaca de succes sionum creatione, lib. 2. § 18. per totum, vbi vide omnino, & quae stionum vsufrequentium, lib. 3. cap. 43. & cap. 44. & 45. Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 3. Burgos de Paz in cons. 5. per totum. Gaspar Baetius de non meliorand. dotis rat. filiab. cap. 10. ex n. 102. cum multis sequentibus, & multos alios congerit Petrus Cenedo in collectanea decima, ad librum sextum Decretalium. Paulus Parisius in cons. 26. lib. 3. qui optime loquitur in materia dicti cap. quamuis pactum. Hippol. Riminaldus in cons. 228. lib. 2. Marcus Antonius Eugenius in consil. 28. per totum, lib. 1. & in cons. 12. ex num. 62. eodem Libro. Seraphinus de priuilegiis iuramenti priuilegio 21. per totum. Syluester Aldobrandinus in consil. 26. per totum, & in consilio 75. volumine 1. Menochius in consil. 6. lib. 1. Michael Gras sus recept. iur. sentent. §. succes sio ab intestato, quae st. 10. & sequentibus, & §. institutio, quae st. 11. & §. legitima, quae st. 3. num. 13. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 29. ex num. 5. & num. 70. cum multis sequentibus, lib. 1. Hieronymus de Caeuallos practicar. commun. contra commun. quae st. 115. & 116. infinitos alios sciens, consultóque praetermitto, quoniam a superioribus praecitantur. Deinde & secundo constituo, ex enormis sima lae [sect. 39] sione dolum prae sumi, quod numeris praecedentibus late explicatum, & s aepe repetitum fuit, & con sequenter in eo verificari decisionem text. in dict. cap. quamuis pactum, dum vult, quod renunciatio etiam iurata, interueniente dolo non subsistat; quia quamuis loquatur de dolo generaliter, non debet[sect. 40] restringi ad dolum ex proposito magis, quam ad dolum re ipsa, qui ex enormis sima lae sione causa tur: & quamuis prae sumptus, vere tamen dolus est, siue proprio dolo comparatur, qui ex enormis sima lae sione resultat; ita ex communi omnium intellectu ad tex. in dicto cap. quamuis pactum, post Castren sem, Aretinum, Socinum, & Decium testantur Paris. dicto cons. 26. num. 73. lib. 3. Marcus Anton. Eugenius in cons. 28. n. 49. & 50. lib. 1. Syluester Aldobrandinus in cons. 26. num. 110. & in consil. 75. n. 8. & n. 9. & 10. lib. 1. Hippol. Riminaldus in cons. 228. n. 47. lib. 2. dicens ita tenere communiter Doctores, & multos referens Antonius Galeatius Maluas sia in consil. 126. ex num. 26. cum sequentibus, lib. 1. Cephalus in con sil. 34. num. 24. & in consilio 142. num. 29. lib. 1. quo loco, num. 30. inde infert, quod sicut dolus verus re[sect. 41] mitti non potest in specie dicti cap. quamuis pactum, pariter nec dolus prae sumptus; & consequenter, quod enormis simae lae sioni, etiam cum iuramento valide renunciari non potest, & latius prosequitut Maluas sia dicto consilio 126. ex num. 28. in cons. 65. ex num. 29. cum sequentibus, eodem libro. Vincentius de Franchis decisione 119. num. 6. Iosephus Ludouic. decis. 18. num. 64. Hieronymus de Caeuallos commun. contra communes, quae st. 115. n. 4. optime Bonifacius Rogerius, atque in terminis dicti cap. quamuis pactum, in consil. 16. ex num. 52. vsque ad num. 58. & num. 86. & num. 112. cum seq. lib. 1. vbi plene pro sequitur, & rationes concludentes superioris resolutionis communis as signat; vnde & neces sario ad limitationem, aut generalem declarationem eorum, quae dicentur infra, obseruandum erit, quod vbicumque ex renunciatione facta patri, matri, vel fratri dici pos sit, renunciantem circumuentum, saltem dolo prae sumpto, & re ipsa, aut alio modo quocumque adhibito, tunc quidem renunciatio non producet effectum, nec subsistere poterit: quod As sumptum probatur ex communi vtriusque iuris Interpretum sententia, tam in dicto cap. quamuis pactum, quam in d. authent. sacramenta puberum, & in specie, post Abbatem, Socinum, Curtium iuniorem, Neuiz, Ripam, Felinum, Decium, Cephalum, Fab. Syluanum. Alex. Grammaticum, Rolandum, Parisium, & alios annotauit Sfortia Oddi in consil. 37. num. 57. lib. 1. & vltra eum Hippol. Riminald. in cons. 228. num. 49. lib. 2. qui ex aliis recte, & generaliter con stituit, quod vbi lex dolum prae sumit, iuramentum renuncianti non obest; id ergo, vt dixi absolute erit intelligendum in omnibus casibus, qui infra, numeris sequentibus distinguentur; & siue delatae iam, siue deferendae haereditati, aut in fauorem vnius, vel alterius renunciado fiat: quod tamen di[sect. 42] screti, bonique Iudicis arbitrio relinquere, securius erit; is enim iuxta facti occurrentis, & personarum qualitates, & circumstantias, melius diiudicare poterit, an dolus prae sumi debeat, vel non, siue an dolus prae sumptus sufficiens sit ad renunciationem inualidandam, an etiam lae sio valde enormis, aut enormis sima sit, vel non; quod pariter etiam secundum eius arbitrium debebit semper diffiniri, atque diiudicari, vt in terminis d. authent. sacramenta puberum, obseruaui supra, hoc eodem cap. num. 13. & 14. & in terminis dicti cap. quamuis pactum, postquam aliorum sententias retulit, qui enormis simam lae sionem diuersimode acceperunt, sic obseruauit, & plures alios in id retulit Marcus Anton. Eugen. in consil. 28. num. 39. 40. & 41. lib. 1. & es se magis receptam sententiam dixit Rolandus in consilio 7. num. 56. volumine 3. Molinam, & alios retuli supra d. num. 13. & 14. & vltra relatos ibi, idipsum tenuit Ioannes Guttierrez, in dict. cap. quamuis pactum, verbo, Si tamen iuramento, n. 2. vbi postquam retulit Anton. Gabriel. & Grati resolutionem, quod tunc lae sio dicatur nimis exces siua, quando est vltra triplum, vel quadruplum iusti pretij, inquit se verius credere vt hoc relinquatur arbitrio Iudicis. Denique obseruandum erit, dicta hactenus ex num. 39. cum seq. notanda es se ad resolutionem eorum, quae mox agentur ex num. 50. cum sequentibus; nam si verum est, decisionem text. in d. cap. quamuis pactum, sic procedere in dolo prae sumpto, sicut in dolo vero, ex enormis sima autem lae sione dolum prae sumi; consequens erit, vt ex dictis superius, eorum, quae inquiruntur ex dicto num. 50. resolutio pos sit deduci: id tamen commodius visum fuit re seruare ibi, & antea nonnulla alia praenotare. Praeterea ergo & tertio loco constitui, in hac ma[sect. 43] teria renunciationis factae tempus semper, & perpetuo considerandum, cum de lae sione in huiusmodi renunciationibus agitur, etiamsi ex post facto facultates patris excreuerint, nec renunciantem ex eo se lae sum contendere pos se; nam sicut bonis diminutis, non diminuitur, nec restituitur id, quod ex cau sa renunciationis semel acceptum fuit, ita super crescentibus parentum facultatibus, augendum non erit: quod es se sine dubio per text. in dict. c. quamuis pactum, firmauit ibidem Ioannes Guttierrez in verbo, A filia, num. 11. & retulit Couar. Tellum Fernandez, & Villalobos, & cum Alex. Decio, Parisio, Boerio, Menchaca, & Tello Fernandez, ipsummet obseruauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. num. 29. vbi etiam citauit Couar. sed non in loco relato per Guttierrez, sed in alio diuerso, hoc est in dicto cap. quamuis pactum, 3. parte, §. 4. num. 7. ad finem, vbi Couar. dixit ex sententia aliorum Authorum, semper in proposito casu considerandum,[sect. 44] an filia, quae haereditati paternae futurae renunciauit, dotem acceperit iustam eo tempore inspecto, quo dos ei data & constituta fuerit a parente, & computatis illis bonis, quae eo tempore pater habebat, non his, quae vel habuit post, vel habere potuit: & reddit rationem, quia tunc dotis datio non est ad[sect. 45] rationem Legitimae consideranda; quo casu foret constituenda iuxta quantitatem bonorum, quae pater habebat mortis tempore, sed est dos constituenda iuxta officium paternum, & sic secundum bona, quae tempore nuptiarum, & constitutionis dotis pater habuit, & in id refert Decium, Alexandrum,[sect. 46] Georg. Nattam, & Parisium, & in effectu as sentit Molina dicto cap. 3. num. 28. conuenitque Aldobrandini resolutio in consil. 26. num. 114. lib. 1. vbi aliis multis Authoribus relatis obseruauit, quod lae sio in filia, quae renunciauit haereditati paternae cum iuramento, non debet considerari, habito respectu ad Legitimam sed ad congruitatem dotis, & antea num. 109. dixerat, quod filia renuncians Legitimae, non potest petere dotem, nec supplementum dotis, habito respectu ad Legitimam, quia sic Legitimam, cui renunciauit, peteret, cum dos loco Legitimae succedat, & n. 102. in eodem consilio 26. cum aliis multis Authoribus annotauit, quod filia, quae renunciauit succes sioni paternae, non dotata, vel incongrue dotata, potest petere vsque ad congruentiam supplementum, & vide omnino dicta infra, num. 65. atque eundem Aldobrandinum in eodem consilio 26. ex num. 103. vbi post Decium in cons. 26. colum. 1. & in consilio 180. columna prima, & in con silio 276. column. 1. versiculo, sed tamen his, Paulum Parisium in consil. 26. num. 88. & 89. lib. 3. a quo in effectu omnia fere transcribit, quae illo loco annotauit; recte aduertit Aldobrandinus ipse, quod dos[sect. 47] congrua in terminis nostris solet dupliciter considerari: vno modo dicitur congrua inspecto tempore matrimonij, vel carnalis, vel spiritualis, & in ea considerantur facultates patris tempore constitutionis, non mortis, numerus filiorum, qualitas mariti, seu Monasterij, & mos regionis: & consequenter non attenditur, quod fuis sent bona patris postmodum augmentata, ex quo poterant decrescere, & filia poterat praemori patri, sed tempus renun ciationis tantum inspicitur, vt supra diximus, ac etiam consideratur dumtaxat, si filia sit nupta condigno, & habuit dotem secundum loci consuetudinem, aut personarum qualitatem, vel si posita fuit in Monasterio condigno qualitati, & nobilitati suae, & data sit loco eleemosynae tanta dos, quanta dari solet secundum morem Religionis ab aliis similibus filiabus; his enim duobus concurrentibus non potest allegari incongruitas dotis, vt idem Aldobrandinus probauit dicto num. 103. vsque ad num. 107. & cum Castrensi, Alexandro, Curtio senior. Corneo, Craueta, Parisio, Moderno Paris. & Alberto Bruno, eleganter Molina de Hispanor. primog. lib. 2. dicto c. 3. num. 27. & 28. firmans non pos se dici filiam enormiter lae sam, quae sponte Monasterium ingredi volens dote competenti ad Religionis ingres sum obtenta, paternae, ac maternae haereditati renunciauerit; cum enim ipsa Religionem profiteri velit, nullóque alio, quam dote competenti indigeat; si dos competens eidem secundum eiusdem, ac Monasterij qualitatem, ac consuetudinem as signata fuerit, in nullo lae sa dici poterit, quamuis parentum bonis consideratis, enormiter lae sa videatur; idque (aduertit ipse Author) pari ratione dicendum in filia, quae dote competenti accepta iuxta eius, ac patrimonij qualitatem, & quantitatem, haereditati parentum renunciauerit, vt ex ea pater ipse, in per sonam filij maioris natu Primogenium institueret, ac etiam in filiis as signatis sibi competentibus alimentis renunciantibus dicendum fore, nisi ex maximo exces su dolus argueretur; quod colligi dicit ex Authoribus antea relatis, quibus iunge Aldobrandinum dicto consilio 16. num. 36. 38. 39. & 40. & 47. Demum inquit Molina, se veram existimare conclusionem, & doctrinam praedictam, dummodo ad id recte qualitas personarum, atque actus, & caus ae, ex qua renunciado fit, quantitásque patrimonij consideretur, sicque etiam veram existimas se Menchacam de succes sionum creatione, lib. 2. §. 18. num. 129. quamuis de ea dubitet Couarru. in dicto cap. quamuis pactum, par. 3. §. 4. num. 6. versiculo, Septima conclusio, qui adductus est ex communi opinione, quod scilicet filia pos sit ex enormis sima lae sione renunciationem etiam iuratam infringere, cui tamen ipsemet Molina, & vere respondet & erudite; & quidem terminos hos eleganter distinguit, quos alij inuoluunt, & confundunt, & in proposito aequiuoce loquuntur: dicit ergo veris simam es se communem sententiam, quod renunciatio etiam iurata ex enormis sima lae sione pos sit infringi; caeterum filios, vel filias dotem, aut alimenta competenda accipientes, parentúmque haereditati, vt ex ea primogenium in stituatur, renunciantes, non pos se se enormiter lae sos appellare, cum id in eorum, totiúsque familiae, reipublicaeque vtilitatem conuertatur: & hactenus Molina, cuius resolutionem ideo hoc loco inserendam, neces sario putaui, quod sic intelligi atque explicari debeant omnia, quae in hac materia infra dicentur: fatemur ergo indistincte, ex enormis sima lae sione renunciationes etiam iuratas infringi; negamus tamen, enormis simam lae sionem respectu haereditatis aut patrimonij renunciati metiendam, aut inspiciendam es se dumtaxat, sed & alia aduertenda, atque prae oculis habenda in proposito con stituimus, ex quibus enormis simae, lae sionis casus vitari poterit, hoc est, si casus erectionis atque in stitutionis Maioratus interueniat) quem Molina considerauit) aliáve iusta causa accedat, quae iudicantis Religioni debebit relinqui, aut saltem, quando aliud non interueniat, si inspecto tempore matrimonij, vel carnalis, vel spiritualis, & caeteris, quae in initio huius numeri inspicienda es se notauimus, obseruatis, congrua dos as signata fuerit; congruitas namque illa, actúsve, aut caus ae qualitas, enormis simae lae sionis rationem sic excludet, vt nus quam renunciationes sic factas infringi ex sola con sideratione haereditatis, aut patrimonij renunciati contingat, nisi ex aliis dolus argueretur: quod ex Parisio, Aldobrandino, & aliis, quos paulo ante citauimus, apertis sime comprehenditur, & multum notari debet; alij namque quamplurimi, vt vidisti supra, ex num. 12. atque ex num. 17. ac num. 40. & videbis statim ex num. 50. indistincte tradiderunt ex lae sione enormis sima rescindi renunciationem iuratam, nec ad praedicta aduertunt, vt etiam non aduertit Ioannes Guttierrez, sed sic indistincte resoluit, in dicto cap. quamuis pactum, verbo, Si tamen iuramento, num. 2. Et hactenus de primo modo, quo dos solet considerari, vt congrua dicatur; de his autem omnibus nunc consideratis, latius agetur infra, maxime ex n. 86. Alio denique, & secundo modo, vt ipse Aldo[sect. 48] brandinus dicto consil. 26. ex n. 107. vsque ad n. 110. subdit, dos dicitur congrua, siue congruitas con siderari potest, scilicet, habita consideratione ad legitimam, & tunc attenditur tempus mortis, sic vt non pos sit es se dos minus legitima, quae deberet considerari iuxta valorem bonorum secundum tempus mortis: & si isto etiam modo consideretur congruitas, siue incongruitas dotis, adhuc filia, quae renunciauit, nihil petere poterit pro supplemento dotis receptae, aut legitimae, quia ex quo renunciatum est Legitimae, & doti commensurandae ad rationem Legitimae renunciatum censetur, tanquam subrogatae loco Legitimae, cui renunciatur, & renunciari potest, vt cum aliis Authoribus, & post Parisium sic in specie, atque expres sim dicentem, obseruauit idem Aldobrandinus in proposito videndus omnino, qui tamen, ac etiam Couar. & Mo[sect. 49] lina in locis relatis supra, num. 47. Castrenfis denique, Decius, Alexan. Georg. Nat. Parisius, Corneus, Crauet. & alij, quos Molina recensuit, loquuntur in renunciatione haereditatis paternae, au maternae nondum delatae, sed in futurum deferendae, in qua, aut respectu iuris nondum quae siti, sed quaerendi, sic recte congruitatem dotis accipiunt, quamuis parentum bonis consideratis, enormiter fuis se lae sam filiam renunciantem appareat, vt supra diximus, & Molina inquit vbi supra, dicto num. 27. Si vero renunciatio fieret delatae iam haereditatis, & iuris quae siti, non ita de facili congruitas praefata dotis induceretur ab ipsis, iuxta ea, quae infra dicentur, quod est notandum, ne in istis terminis decipiamur, aut Authores praedictos extra terminos, in quibus loquuntur, accipiamus, quamuis semper, ac indi stincte verum sit, lae sam non pos se dici filiam, quae ad carnale, vel spirituale matrimonium congruam dotem acceperit, iuxta rationem numeris praecedentibus intellectam, illam accipiendo, quamuis habita consideratione omnium bonorum parentis, enormis lae sio dici pos set, ex superioribus Authoribus, & rationibus Parisij in loco supra commemorato, & vide omnino infra, ex num. 65. cum sequen. & n. 83. Quarto deinde loco, & principaliter constituo,[sect. 50] dubium es se, an decisio text. in d.c. quamuis pactum, de pactis in 6. habeat locum data enormi lae sione dumtaxat, non enormis sima? Pro cuius dubij exacta, atque perfecta explicatione, neces se erit in me[sect. 51] moriam reuocare ea, quae supra, ex num. 39. vsque ad num. 43. diximus, quatenus obseruauimus, decisionem Pontificiam d.c. quamuis pactum, sic obtinere in dolo prae sumpto, sicut in dolo vero, & inde animaduertere, quod quamuis Authores omnes ibidem a me relati, vnanimiter dixerint, renunciationem etiam iuratam propter enormis simam lae sionem rescindi, & id ipsum quamplures alij tenuerint, qui mox referentur; alij tamen contradixerunt, idcirco in enormi tantum lae sione difficilius id redditur;[sect. 52] nam si in enormis sima etiam lae sione, inter Doctores altercatio fuit & contrarietas, illámque indistincte dicunt nocere iuranti, fortius videtur, quod enormis absolute debeat nocere. Caeterum rem hanc[sect. 53] magis specifice tractando, quod renunciatio etiam iurata, si enormis simam lae sionem contineat, iuranti non noceat, nec sibi vendicet locum decisio tex. in dicto cap. quamuis pactum, saltem petita absolutione a iuramento, tenuerunt quamplures Authores, quos in vnum conges si supra, num. 40. & seq. qui & infinitos alios commemorarunt, ac etiam Pet. de Anchar. Abbas, Calderinus, Felinus, Federicus de Senis, Castrensis, Aretinus, Barbat. Ripa, Decius, Soc. Corneus, Anton. de Butrio, Alex. Curtius iunior, Calcan. Gualdens. Guid. Pap. Gozadinus, Parisius, Craueta, & Grammaticus, quos retulit, & hanc opinionem videri magis communem dixit, ac eam pluribus modis ampliauit, & limitauit Anton. Gab. commun. conclus. lib. 3. tit. de iure dotium, conclus. 1. n. 8. & sequentibus, Ruinus, Cagnolus, Albanus, Alexand. Decius, & alij, cum quibus Ioannes Cephalus in consil. 34. num. 20. & in consil. 62. num. 14. & in con silio 137. num. 53. & in consil. 142. num. 25. & n. 47. lib. 1. & in consilio 208. num. 5. lib. 2. Couar. in dicto cap. quamuis pactum, 3. parte, §. 4. num. 6. & ibidem Ioannes Guttierrez in verbo, Si tamen iuramento, n. 2. Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 3. n. 28. in ver siculo, verumtamen ego, vbi veram opinionem dicit, Portius Imol. conclus. lib. 4. conclus. 32. Bursatus in consilio 75. sub num. 5. lib. 1. concludens hanc opinionem aequiorem, veriorem, & magis communem, Marcus Antonius Eugenius, qui multos sic tenentes refert, & tuetur constanter in consilio 12. ex n. 62. vsque ad num. 76. & in consil. 28. ex num. 42. vsque ad num. 54. lib. 1. Syluester Aldobrandinus in consil. 75. ex num. 5. vsque ad num. 16. lib. 1. Antonius Galeat. Maluas sia in consil. 65. ex num. 24. & in consil. 126. ex num. 24. vsque ad num. 40. lib. 1. Hippol. Rimin. Bonifacium Rogerium, Vincentium de Franchis, Iosephum Ludouicum, & Hieronym. de Caeuallos retuli supra, n. 41. Ij autem omnes, & alij quamplures, qui ab eis dem praecitantur, ducuntur & iuribus & rationibus, ac primum ex textu in l. si superstite, C. de dolo, vbi immodica lae sio sic in consideratione habetur, vt propter illam in factum actio tribuatur; dicitur namque, Sane si immodice lae sa es, non de dolo propter paternam verecundiam, sed in factum actio tibi tribuenda est. Deinde per textum in l. maioribus, C. communia vtriusque iudicij, vbi quod inaequaliter factum fuerit, reformandum fore Imperator promittit, ac denique ex ratione tex. in l. 2. C. de rescindenda vendit. ratione etiam, quia propter enormis simam lae sionem illatam, perinde res iudicatur, ac si dolus interuenis set, l. si quis cum aliter, ff. de verborum obligat. dolus autem si interuenis set, certum est quod contractus aut renunciatio rescinderetur, per text. in l. & eleganter, ff. de dolo, l. qui cum tutoribus, §. qui per fallaciam, ff. de transactionibus, l. vltim. C. mandati. Denique, quia, vt dictum fuit supra num. 39. & 40. quamuis textus in dict. cap. quamuis pactum, loquatur de dolo generaliter, siue ab eius regula excipiat pactionem iuratam dolo aduersarij, non debet re stringi ad dolum ex proposito tantum, sed etiam intelligi in dolo reipsa contingente ratione enormis simae lae sionis; ille namque proprio, & vero dolo comparatur, vt ibidem probaui; vnde cum talis lae sio doli prae sumptionem inducat, nec verisimile sit paciscentem tantae lae sioni consentire voluis se, iuramentum nihil operari debebit, quoniam illud non debet es se vinculum iniquitatis, sed tres comites habere, veritatem scilicet, iudicium, & iustitiam, cap. inter caetera, 22. quae st. 4. cap. quanto, de iureiurando, c. animaduertendum, 22. quae st. 2. vt in nostris terminis post multos alios sic probarunt Antonius Galeatius Maluas sia, Ioannes Cephalus, Syluester Aldobrandinus, Marcus Antonius Eugenius, & alij supra, hoc eodem numero a me relati, qui etiam subdunt, lae sioni enormis simae, nec cum iuramento valide renunciari pos se, imo ipsius ratione contractui contraueniri pos se, etiam quod illi expresse sic renunciatum fuerit, & nullam cautelam verborum dari pos se, qua rescis sionis remedium tollatur, vt antea probaui num. 41. vbi multos retuli, & in terminis dicti cap. quamuis pactum, cum Abbate, Imola, Alciato, Socino, Nonio, Cagnolo, Alex. Craueta, Ruino, & multis aliis adnotarunt Cephalus in consilio 142. n. 30. lib. 1. Antonius Galeatius Maluas sia in consil. 65. ex n. 29. cum seq. & in consilio 126. ex num. 28. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius in consil. 12. num. 70. & in consil. 28. num. 52. lib. 1. plene Ioannes Guttierrez in d. authent. sacramenta puberum, ex num. 97. vsque ad num. 103. qui licet loquatur in terminis illius Authenticae; aequaliter tamen accipi debet in terminis dicti cap. quamuis pactum, & sic ipse in repetitione eiusdem cap. verbo, Si tamen iuramento, num. 2. se remittit in proposito ad ea, quae scripsit in d. authent. sacramenta puberum, dicto. num. 97. cum seq. vbi rectius id intelligit & declarat, quam intellexerat ibidem, num. 88. quo in loco ab eo dicta nimis generalia fuis se, aut restringi, vel explicari debere iuxta ea, quae a me explicata fuere, aduertebam supra, n. 33. Et hactenus de prima, atque communiori opinione in proposito dubio. E contra tamen, quod renunciatio iurata, etiam[sect. 54] si enormis simam lae sionem contineat, iuranti noceat, nec vllo pacto pos sit illi contraueniri, renuerunt & alij quamplures Authores, Archidiaconus, inquam, Ioannes Andreas, Imola, Baldus, Angelus, Alexander, Castrensis, Romanus, Iason, Corneus, Ioan. Anton. Alex. Anton. de But. Socinus senior, Crotus, Aretinus, Curtius senior, Georg, Nat. Bertrandus, Gozadinus, & Grammaticus, quos in id conges sit Antonius Gabriel commun. conclus. lib. 3. titulo de iure dotium, conclusione prima, num. 5. Burgos de Paz in consilio 5. numer. 7. Achilles Pedrocha in consil. 35. num. 104. & 105. & horum numero recen seri etiam pos sunt Pancirolus in consilio 35. num. 15. & in consilio 62. num. 21. Berous in consil. 51. num. 1. versiculo, & quamuis hic, & num. 9. lib. 1. VVesembec. in consilio 22. num. 47. Capicius decis. 159. n. 13. cum aliis, quos pro hac parte adduxit Carolus Antonius Puteus in consilio vnico, ex num. 53. vsque ad n. 56. quod habetur post consilia Sfortiae lib. 1. Ij omnes mouentur dumtaxat ex Pontificia de[sect. 55] cisione text. in dicto cap. quamuis pactum, de pactis, lib. 6. qui indistincte dicit, quod iuramentum omnino obseruari debet, & dum excipit, si non vi, nec dolo prae stitum fuerit, non potest accipi in dolo re ipsa, sed intelligi debet tantum respectu doli ex proposito, vt huius opinionis sequaces inducere, atque accipere illum textum, constat ex dictis per Marcum Anton. Eugen. in consilio 28. num. 20. & 21. lib. 1. Tamen textus ipse vitari potest facillime, & vere [sect. 56] quidem, inducendo, atque accipiendo eum, provt communiter inducere, atque accipere Doctores, qui primam opinionem tuentur, diximus supra, num. 53. ante finem, in versiculo, Denique quia vt dictum fuit supra; & sic nullo modo vrgere poterit in contrarium, quippe cum negari non pos sit, quin Romanus Pontisex ibi, a regula generali expres sim excipiat pactionem iuratam dolo aduersarij, vt constat ex illis verbis: Si tamen iuramento non vi, nec dolo prae stito. Quare ergo accipiendus non est in dolo re ipsa ex enormis sima lae sione contingente, sicut in dolo ex proposito, cum vterque dolus sit, & verba prae fata sic generaliter prolata, omnem dolum aut machinationem includant, & ab intentione Romani Pontificis valde alienum sit, dolum quempiam excludere, aut vim aliquam iuramento praebere, quod quacunque ex parte aliquam iniquitatem continere pos sit; vnde apparet secundam hanc opinionem, nec iure aliquo, nec ratione vrgenti fulciri, textum potius pro ea adductum, in contrarium retorqueri, & verba eiusdem ponderata superius, primam opinionem clare confirmare videri. Quocirca in praefato dubio, alij distinguendum[sect. 57] existimarunt inter enormem, atque enormis simam lae sionem, vt scilicet renunciatio iurata, saltem petita prius absolutione a iuramento, iuranti non noceat, si enormis simam lae sionem contineat; secus vero si enormis tantum lae sio sit: quo modo expresse distinguit Corneus in consil. 166. volum. 1. ad quem, ex omnibus, quos hucusque praelegerim aduertit solus Antonius Gabriel, & refert eum, commun. opinion. lib. 3. titulo de iure dotium, conclusione prima, n. 5. in fine, sed & alij eandem distinctionem, & sententiam tenuerunt, quos adducunt Couar. in dict. cap. quamuis pactum, part. 3. §. 4. num. 3. versiculo, contrariam, Menochius in consilio 410. num. 174. lib. 5. qui in terminis quae stionis praedictae sic obseruant, & renunciationem iuratam propter enormem lae sionem non rescindi affirmant, & ita firmare atque di stinguere nonnullos as serit Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 8. cap. 69. in versiculo, Sexto propter authoritatem, folio mihi 1073. qui ipse & fundamenta, siue rationes conges sit, quibus huius di stinctionis Authores moueri potuerunt. Verumenimvero aut opinio prior communis re[sect. 58] lata supra, num. 53. tenenda erit indistincte, vel secunda probanda erit, dummodo intelligatur, vt declarabitur infra, aut mehercle distinctio haec inter enormem, atque enormis simam lae sionem sustineri non potest, vtpote cum omnia iura, & rationes, quibus in lae sione enormis sima Doctores excitantur praecipue, dolíque, fraudis, & machinationis prae sumptiones, ac etiam verba dicti cap. quamuis pactum, ibi, Non vi, nec dolo prae stito, pariter etiam militent, & habeant locum in enormi lae sione, vt in terminis dict. authent. sacramenta puberum, probaui supra hoc eodem capite, & multorum Authorum allegatione comprobaui, & in nostris terminis, si a Minore fiat renunciatio iurata, iuxta formam dictae [sect. 59] constitutionis Pontificiae, eadem ratio militet, nec pos sit diuersum ius constitui, idque certis simum est, & aliis omis sis ab Andrea Fachineo, sic aequaliter acceptum: ipse namque in enormi lae sione idem ius statuit in renunciatione iurata, iuxta formam dicti cap. quamuis pactum, dict. cap. 69. lib. 8. quod in terminis d. authent. sacramenta puberum, antea lib. 3. [sect. 60] c. 14. fol. 298. obseruauerat: quod si renunciatio iurata a maiore fiat, in enormis sima lae sione certum etiam erit, superius dicta, & communiorem resolutionem (de qua supra, n. 53. ) aequaliter obtinere, sicut in minore, ídque pro indubitato supponunt omnes fere Doctores, qui in hac materia loquuntur, & expres sim sic aduertit Marcus Antonius Eugenius in consil. 12. num. 74. lib. 1. postquam enim dixit, stante enormis sima lae sione, non procedere text. in dicto cap. quamuis pactum, & rationes adduxit, multósque Authores in confirmationem conges sit, dicto num. 74. subdit sic: Quae similia in prae senti casu nullam habent difficultatem, quia si procedunt in masculis & maioribus, quanto magis in foemina minore, vt hic: & repetit in cons. 28. num. 57. eodem lib. 1. Idipsum aperte etiam tradit Molina de Hispan. primog. lib. 2. c. 3. n. 18. qui ob lae sionem enormis simam, concedit maiorem etiam non obstante iuramento rescis sionem contractus petere pos se, & dicit se eam opinionem in forensibus controuersiis receptam vidis se, quamuis Menchaca ab ea discedat, & Pinellus etiam de ea dubitet in locis ibi relatis. Caeterum ob enormem lae sionem tantum, renunciatio iurata a Maiore facta, non ita de facili rescindetur, siue enormis ac enormis simae lae sionis comparatio non ita absoluté procedet, iuxta ea, quae ipse Molina annotauit dicto cap. 3. ex num. 18. vsque ad num. 26. siue iuxta ea, quae infra dicentur, sed totum hoc discreti bonique Iudicis arbitrio committendum putarem, qui plura considerare debebit, etiam in Maiore renunciante, ac enormiter tantum lae so, vt congrue, iustéque diiudicare valeat, an decisioni text. in dicto cap. quamuis pactum, locus sit, necne: aliquando namque ex rerum circumstantiis, & personarum qualitatibus, aliisque simul concurrentibus, etiam in Maiore, atque ob enormem tantum lae sionem, iuratam renunciationem rescindi debere statuet, aliquando vero eisdem mature perspectis contrarium statuet, quamuis Doctores communiter terminos hos inuoluant,[sect. 61] & confundant, & inter enormem, atque enormis simam lae sionem nullam differentiam constituant, sed in Maiore, atque in Minore indistincte dixerint, quod stante enormis sima, aut enormi lae sione, non[sect. 62] procedit text. in dicto cap. quamuis pactum, quorum opinio, vt impugnando sententiam eorum, qui differentiam inter enormem atque enormis simam lae [sect. 63] sionem constituunt, supra dixi, mihi admodum placet, modo, vt dictum remanet, & Molina contendit, non ita de facili in Maiore, sicut in Minore renunciatio iurata rescindatur; & ita accipi, atque explicari debebunt Authores quamplures, qui renunciationem iuratam filiae rescindi ob enormem lae sionem dixerunt, & per Antonium Gabriel. citantur libro 3. commun. conclus. titulo de iure dotium, conclusione prima, a Couar. in dicto cap. quamuis pactum, 3. parte, §. 4. Pancirolo in consil. 1. num. 79. Minsingero centuria 5. obseruation. 59. & defendunt Andreas Gail. pract. obseruat. lib. 2. obseruat. 147. & obseruat. 77. ex num. 11. cum sequentibus, vbi in hunc modum scribit: Notandum tamen, quod ex communi Doctorum sententia mulier enormiter lae sa, pos sit contrauenire renunciationi, non obstante iuramento, &c. Hippolyt. Riminald. (qui etiam loquitur in terminis dicti cap. quamuis pactum, & in lae sione enormi) in consil. 228. num. 22. & 29. lib. 2. Paulus Parisius in consil. 26. num. 77. in principio, lib. 3. Syluester Aldobrandinus in cons. 26. num. 111. ibi: Et isto casu, stante enormi lae sione, relaxatur iuramentum. Marcus Antonius Eugenius in consilio 12. num. 62. lib. 1. ibi: Tertio respondetur, quod stante enormis sima lae sione, aut etiam enormi, vt supra, non procedit textus, in dicto cap. quamuis pactum Cephalus in consil. 34. num. 20. & in consil. 137. n. 60. & in cons. 142. num. 25. lib. 1. Iacob. Phil. Port. concl. lib. 4. concl. 32. & eis non relatis, Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 8. dict. c. 69. qui ex proposito disputat, & tandem resoluit probabiliorem sententiam videri, eámque & Imperialem Cameram secutam, quod renunciatio filiae iurata ob enormem lae sionem debeat rescindi, & pro hac parte fundamenta nonnulla adducit, ac etiam fundamentis omnibus contrariae partis satisfacit: poterit ergo haec sententia, tot Authorum authoritate comprobata defendi, & praefata opinio, quae differentiam con stituit inter enormem, atque enormis simam lae sionem, probabiliter non admitti, modo arbitrium Iudicis habeatur semper prae oculis, vt supra obseruaui, nec in Maiore ita facile, sicut in Minore rescis sio renunciationis iuratae concedatur, vt etiam dixi supra, & Molinam sic volentem adduxi; vnde opinio communis relata hoc eodem cap. num. 53. multo magis poterit indistincte probari, dummodo intelligatur iuxta ea, quae dicta fuere supra, num. 47. per[sect. 64] totum, sed quia, vt ibidem vidisti num. 54. in enormis sima etiam lae sione varij extant Doctores & contrarij, non solum in enormi, & non tantum alij aliis, sed plures inuicem sibi contradicunt, vt ex aliis affirmat Carol. Anton de Puteo in consilio vnico, num. 53. quod habetur ad finem consiliorum Sfortiae, tom. 1. ita vt nec prima opinio relata supra, d.n. 53. quamuis communior & verior sit, per text. in dict. cap. quamuis pactum, ponderando eum, vt supra n. 56. nec secunda dict. num. 54. adducta, indistincte & ab solute procedere pos se videatur, sed forsan iuxta diuersitatem casuum, diuersum ius constituendum sit; neces sarium potius, quam incongruum mihi visum fuit, rem hanc nonnullis casibus distinctis, qui ab aliis Authoribus traduntur, dilucide magis declarare: sic enim res ipsa facilius diffiniri poterit, nec caeteris in futurum tanta confusio, dubitandíve, aut dis sentiendi occasio relinquetur, ac etiam in quibus terminis Doctores loquantur, aperietur, & quando prima, vel secunda opinio libentius amplecti pos sit, demonstrabitur. Idcirco primus casus sit, quando renunciatio filiae [sect. 65] iurata, facta fuit viuo patre, vel matre, & sic agitur de iure quaerendo, non de iure quae sito, quia nondum haereditas paterna, vel materna delata est, sed potius deferenda: & tunc quidem renunciatio iurata, etiam a Minore facta patri, vel matri de haereditate ipsorum futura, & ad commodum patris, aut matris, vel fratrum, valida erit, quamuis lae sio enormis sima interueniat; quod sic concludunt Castrensis in cons. 174. Contra superius, colum. 2. lib. 1. Veronens. in consil. 17. colum. 3. Socinus in cons. 263. colum. 2. lib. 2. Ripa lib. 2. respons. de donationibus reuocand. c. 15. colum. 7. circa medium, in versiculo, non obstat, Rubeus Alexan. qui late comprobat in consil. 12. per totum, Corneus in cons. 11. colum. 1. iuncto cons. 13. versiculo, nec supradictis decisionibus, volum. 3. aperte Craueta in consil. 114. n. 13. & sequentibus, Gozad. in cons. 9. col. 11. Bonifacius Rogerius in cons. 16. n. 66. 67. & 68. lib. 1. vbi expres sim aduertit, quod in renunciatione haereditatis deferendae, & nondum delatae, non ita graue consideratur praeiudicium, sicut in renunciatione iuris, aut haereditatis iam delatae; & ideo enormis simae lae sioni non sic consulitur in vno casu, sicut in alio: eleganter Paulus Parisius in cons. 26. ex num. 81. cum sequentibus, vsque in finem, lib. 3. vbi ex num. 77. tres casus principales distinguit, & in tertio casu, quem ipse adducit, (qui est primus hic casus noster) ex dicto num. 81. concludit, quod si filia renunciat haereditati paternae nondum sibi delatae, dote recepta, nullum habet remedium, vt ex lae sione enormis sima pos sit petere succes sionem, vel supplementum dotis, aut Legitimae, si fuit nupta cum dote condecenti, licet dos, qua mediante renunciauit, sit minor Legitima, Modernus Parisiens. in Alexandrum consilio 29. num. 6. lib. 3. vbi scribit, s aepe vidis se iudicari in Senatu Parisiensi, famosis Arrestis, clas sibus congregatis, latis, quod etiamsi constet minus Legitima filiae in dotem datum, si deferendae haereditati renunciauit, quod tunc nec ex lae sione restituatur, nec ad supplementum Legitimae agere pos sit, Idem in consilio 50. vbi ait practicari, quod si viuo patre facta sit renunciatio, dósque sit congrua, secundum morem patriae, omnis restitutio ob lae sionem Legitimae sileat, & de Senatu Parisiensi id ipsum testatur VVesembec. in cons. 23. num. 49. & de Consilio Neapolitano Capicius decisione 159. num. 13. ante finem, in versiculo, & si dicatur, idem quoque probarunt Ioannes Cephalus in consil. 467. n. 54. & num. 92. lib. 3. Tiber. Decianus in consilio 6. num. 52. & 53. lib. 1. Hippolyt. Riminal. in consilio 228. ex num. 21. vsque ad num. 26. lib. 2. expres sim Burgos de Paz in consil. 5. num. 7. vbi refert Castrensem dicto consilio 174. lib. 1. & alios plures, dicítque in hoc casu, quando renunciatio sit patri, vel matri de haereditate ipsius nondum delata, ita omnes tenere, etiam data enormis sima lae sione, & veram rationem as signat, atque ad eum se remittit Ioannes Guttierrez in dicto cap. quamuis pactum, in verbo, Si tamen iuramento non vi, in fine, in versiculo, in renunciatione Legitimae, idem quoque probarunt Pancirolus in cons. 62. in fin. versiculo, caeterum quod pertinet, Boerius decis. 62. colum. 4. dicens in Senatu secundum hanc opinionem iudicatum, Syluester Aldobrandinus in consil. 26. num. 111. & num. 118. 119. & 120. lib. 1. defendit quoque constanter, & quatuor rationibus adductis confirmat Carol. Anto. Puteus in cons. vnico, ex n. 53. vsque ad n. 63. quod ha[sect. 66] betur post consilia Sfortiae, lib. 1. & conueniunt tradita supra, ex num. 43. vsque ad num. 50. nec dis sentit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. num. 27. & 28. imo in his terminis, renunciationis, inquam, haereditatis nondum delatae, dote tamen competente accepta, atque ex iusta causa factae, venit intelligendus: quod constat aperte; nam vltra alios, quos ibidem refert, allegat Modernum Paris. ad Alexandrum, dict. cons. 29. lib. 3. atque statim dicto num. 28. ponit casum renunciationis factae, vt ex ea pater ipse in persona filij maioris natu Maioratum institueret, & sic loquitur aperte de renunciatione haereditatis nondum delatae, atque in eis terminis ius agendi ex lae sione enormis sima denegauit omnino, quoties dotem congruam acceptam es se con staret, vt supra, dicto num. 47. latius ostendi, & su stinent etiam Craueta in consil. 569. per totum, & in consil. 552. num. 21. vbi vide omnino, & in cons. 593. num 2. & in consil. 964. num. 40. & in consil. 661. num. 9. & 10. Bursatus in consil. 249. num. 2. Alciatus in cap. cum contingat, num. 88. in fine, & num. 83. in principio, de iureiurando. Solus Didacus Couar. in dict. cap. quamuis pa[sect. 67] ctum, 3. par. §. 4. nu. 7. versiculo septima conclusio, ab hac resolutione recedit, as seritque indistincte, quod filia renuncians haereditati paternae nondum acquisitae, sed acquirendae iuramento prae stito, pos sit ex enormis sima lae sione renunciantem ipsam infringere, nec tantae lae sioni renunciare videatur, & sic communem opinionem traditam supra, num. 53. absolute accipit, nec ad terminos praefatos restringit. Vere tamen eiusdem Didaci sententia placere[sect. 68] non potest, nec etiam sustineri ex his rationibus, quas Authores omnes relati supra, num. 65. & 66. adduxerunt, inter quos Carolus Antonius Puteus, vt supra dixi, quatuor fortis sima fundamenta con siderat, & num. 54. expres sim reprobat Couar. dicens, quod eius opinio soliuaga, & sub dubio non est attendenda contra authoritates tot Patrum, qui contrarium tuentur, & num. 57. constituit, alias fru stra emanas se dispositionem dicti cap. quamuis pactum, si filia renuncians, dote congrua aut competente accepta ob enormis simam lae sionem agere pos set, quia minus Legitima sibi datum pro dote foret, & quod otiosa redderetur eiusdem capitis constitutio, & tota renunciationum materia quorsum enim patres studerent filias renunciare; & quorsum remedia haec a iure procedunt, si dando omnino Legitimam filiabus, est, quia clarum est, quod pater data Legitima filiae, de reliquo potest pro libito suo disponere, l. Papinianus, §. quoniam autem, ff. de inoffic. testa. l. parentibus, C. eodem tit. vnde filia in renunciatione non potest pretendere lae sionem, nisi re spectu Legitimam, quia filia non habet ius in aliis bonis vltra Legitimam, de quibus pater potest, vt dixi, ad libitum disponere; & sic quia lae sio prae supponit competentiam iuris, illo iure ces sante, ces sat & lae sionis nomen: ergo si ad validitatem renunciationis, coguntur parentes omnino Legitimam dare, quae est totum suum debitum, non est, quod renunciationes fiant, adeo quod vel fateri oportet renunciationes ad hoc seruire, vbi minorem dotem Legitima pater constituit; vel omnino neces sarias eas non fuis se, & frustra, vt dictum est, introductam Pontificiam constitutionem dicti cap. quamuis pactum: & hactenus praefatus Author, qui, vt supra aduertebam, & alias rationes in idem ponderat, & late atque erudite Rubeus Alexander in consil. 12. per totum, quod celebre est, & multum notandum in hac materia, Parisius etiam, Craueta, & alij, quos superius adduxi: inter alias tamen vltra praedictam, vel vna sola, vt ego credo, concludit, quod viuente patre, vel matre, filiae renuncianti nullum ius competit in Legitima, nisi spe, quae quidem spes ad effectum lae sionis digna consideratione non est, per tex. in l. 1. §. si impuberi, ibi: Praematura enim spes est, ff. de collat. bonor. vt in terminis nostris scripsit Capicius dicta decis. 159. num. 13. ante finem, in versiculo, & sic dicatur, vbi inquit in casu praedicto non tam Legitimae renunciationem, quam spei remis sionem interuenire, in qua spe lae sio non consideratur vtpote cum ea es set iuris praemoriente patre quaerendi, vt etiam in terminis nostris annotauit post alios Syluester Aldobrandinus in cons. 26. n. 119. lib. 1. multaque euenire postmodum pos sent, ex quibus vel nihil quidem, aut non tantum habuis set filia renuncians; poterat enim patri praemori, aut si non prae moreretur, pater ipse viuens aes alienum contrahere, vel aliter culpa, aut casu bona propria consumere, aut dilapidare, siue nouam prolem suscipere, ac denique alio modo quocunque ad paupertatem, aduersámve fortunam sic deuenire, vt vtile potius, quam damnosum illi furorum sit accepta dote competenti, Legitimae paternae vel maternae renuncias se; vnde ob incertitudinem hanc, lae sio aliqua con siderari non debet, vt Capicius ipse dicta decis. 159. num. 15. & 16. optime annotauit, Decianus etiam dicto cons. 6. num. 52. & 53. lib. 1. Carolus Antonius Puteus d. cons. vnico, num. 55. & num. 60. 61. & vltra relatos ab eo, Hippol. Rimin. in cons. 228. num. 23. lib 2. vbi expendit textum in l. si iactum retis, ff. de actionibus empti, & quorundam Authorum traditiones ad propositum facientes adducit, & vide omnino Crauetam in cons. 569. per totum. Nunc vero extenditur primus casus praedictus, vt[sect. 69] procedat, etiamsi filia renuncians, nihil a patre habuerit; & consequenter, quod renunciatio filiae iurata, facta viuo patre, & sic iuris nondum quae siti, non retractetur ob lae sionem etiam enormis simam: quod Alciatus in cap. cum contingat, num. 83. in principio, & num. 88. in fin. de iureiurando, non dubitauit as serere, & cum aliis sequutus est Carolus Antonius Puteus in dicto consilio vnico, num. 55. in principio, quod habetur post consilia Sfortiae, lib. 1. & videtur consentire Syluester Aldobrandinus in consil. 26. num 102. quibus adiicitur ex communi Doctorum resolutione, textum in d. cap. quamuis pactum, procedere, etiamsi nulla dote recepta renunciation iurata a filia fiat: Ratio est, quia licet verba Pontificiae illius constitutionis, casum illum non exprimant, sed tantum dicant, Vt dote contenta; ratio tamen eius dem constitutionis, quae legis anima dici solet, eum comprehendunt, cum dicatur ibidem, Cum non vergat in aeternae salutis dispendium, nec redundet in alterius detrimentum. Quae ratio etiam militat in hoc casu, sicut quando filia renunciat accepta aliqua dote; & hoc sufficit, vt locum habeat ipsa constitutio, argumento l. cum mulier, ff. soluto matrimonio, vt in hoc dubio positus, sic recte intelligit, & firmat ita tenere DD. communiter, Andreas Fachin. controuersiarum iuris, lib. 3. c. 24. fol. mihi 307. vbi refert Imolam, Alex. Couar. Ruinum, & Seraphinum sic tenentes, & cum eodem Couar. Alex Imola, Dominico, Georg. Natta, & Menchaca, Molina de Hispan. primogeniis, lib. 2. c. 3. n. 31. & cum Antonio Gomez. & Couar. Ioan. Guttierrez in d. cap. quamuis pactum, verbo, Vt dote contenta, num. 1. dicens ita tenendum, licet vltra allegatos per ipsos, Ancharan. Barbatia, & Matthaeus de Afflictis contra tenuerint & cum Imola, Dominico, Phil. Franc. Bened. Capra, Georg. Nat. Romano, Aretin. Alex. Iasone, Croto, & aliis Sylue ster Aldobrandino in cons. 26. antea praecitato, num. 100. & 101. vbi Anchar. & eius sequaces impugnat: ego vero, vt in proposito dubio, primique casus extensione sententiam meam interponam, nonnulla obseruare, atque constituere neces sarium duxi, sine quibus res hae c absolute, aut distincte quidem explicari non poterit; in primis negari non pos se, quin quamplures ex Scribentibus nostris, confuse in proposito se habuerint, confundunt enim terminos praefatos, nec vnum ab alio distinguentes, longe ab ipsa veritate deuiare, discederéque videntur: aliud namque est inquirere, vtrum decisio text. in dicto cap. quamuis pactum, procedat, etiamsi nulla dote recepta renunciatio fiat, quod verum es se fatemur cum communi sententia, nec Ancharani sententiam amplectimur, quippe cum fundamento eiusdem praecipuo ex d. cap. quamuis pactum, deducto, facile & vere satisfieri pos sit, inducendo eum text. prout vere induxi supra hoc eodem numero, in principio. Aliud vero, eo sic admis so, quaerere postmodum, vtrum filiae, quae nihilo accepto renunciauit, succurrendum sit, siue vtrum ipsa ob enormis simam lae sionem eo ipso contingentem, renunciationem iuratam rescindere pos sit; quod Ioannes Guttier. loco citato supra, & alij plures omittunt. Deinde Carol. Anto. Puteum d. cons. vnico, num. 55. deceptum aperte, dum existimauit, paria es se, siue eandem rationem militare, quod dote accepta, siue non accepta renunciatio fiat, modo, vt ipse intelligit, nondum delatae haereditatis renunciatio fiat; nam si verum amamus, & mentes, placitáque communia Doctorum perpendimus, negari equidem nullo modo poterit, longe differre, an dote congrua recepta, filia renunciet, an vero nulla dote accepta renunciauerit, quoad effectum de quo agimus, vt scilicet filiae sic enormiter lae s ae succurri debeat; quod aperte, expres simque fatentur omnes Authores relati supra, num. 65. & in fortioribus terminis relati antea hoc eodem cap. num. 53. & num. 40. nullo ergo modo poterit quoad eundem effectum vnius & alterius casus comparatio ita absolute procedere, longe potius diuersa ratio militat in vno, quam in altero. Denique Ancharani, & sequacium sententiam forsan in futurum placituram, si ad modum prae dictum restringatur, intelligatúrve, vt filiae succurri debeat, quae nulla dote accepta ad renunciandum fuit inducta, Molinámque de Hispanorum primogenijs, lib. 2. d. cap. 3. num. 30. 31. 32. & 33. rectius id percepis se videri, nam ibid. num. 18. distinguendum putauit, an renunciatio aliquo a renunciante recepto, aut gratis, nullóque ob illam recepto, facta fuerit, & in hoc secundo casu, qui ad propositum pertinet, dict. num. 30. inquit, quod si talis renunciatio facta fuerit a filijs maioribus consulte, & ex causa donationis, eisdémque alimenta supersint, nulla eis actio danda erit ad petendam ex enormis sima lae sione renunciationis rescis sionem, vt ibidem comprobat, & multos Authores sic tenentes adducit, imo, vt ipse subdit d. num. 32. si Minor consulte, ac in causam iustam, & honestam, sibique alioquin vtilem id fecerit, aduers us donationem, seu gratuitam renunciationem restituendus non erit, vt ibidem declarat; si vero a filijs minoribus, seu maioribus pauperibus, nihilque vnde se alant habentibus, nec ex causa sibi vtili, nec etiam pia, nec religiosa id factum fuerit, in hac specie sequendam es se opinionem Ancharani dicentis, hanc renunciationem ex causa enormis simae lae sionis rescindi pos se, quam etiam inquit Molina Salicetum, Decium, & Crauetam fuis se sequutos, nec dis sentit Syluester Aldobrandinus dicto consilio 26. num. 102. is enim post Parisium, & alios plures, sed Molinam non refert, in nostris terminis ingenue fatetur, omnes in propo sito concludere, quod filia renuncians cum iuramento, non pos sit succedere, esto quod dotata non fuerit, vel incongrue, cum ea vel dotem pos sit petere vel eius supplementum; quo consequuto, ces sabit lae sio: vides ergo filiae lae s ae succurrendum dixis se Authorem praedictum, etiamsi nondum delatae haereditati renunciaret, quod ipsum firmauit Hippol. Rimin. in cons. 228. num. 34. lib. 2. dicens, enormiter lae so, qui nihil ex renunciatione accepit, subueniendum es se, vt ibidem probauit; diuersum itaque ius constituendum erit in renunciatione facta, dote non recepta, etiamsi nondum delatae haereditatis renunciatio fiat, quam in ea, quae dote accepta fiat, nisi renunciatio gratis, nullóque accepto facta, alicuius iustae caus ae, vel alioquin vtilis interuentu iustificetur, ex eodem Molina, quae iusta causa etiam videtur interuenire in terminis, in quibus Fachin. lib. 3. d. cap. 24. quae stionem proposuit, videlicet, cum filia diues sit, & maternam haereditatem consequuta fuerit, vel alia multa bona habeat; tunc namque inquit es se locum decisioni dicti cap. quamuis pactum, etiamsi filia gratis, nulla dote accepta, renunciauerit paternae succes sioni, & vere, vt ego credo, renunciatio praedicta ex co iustificari poterit, vt non ita de facili retractetur, sicut si a filia non diuite fuis set facta, vel vt nunquam retractetur, iuxta ea, quae Molina ipse eodem in loco scripta reliquit. Extenditur etiam casus praedictus, vt in renun[sect. 70] ciatione iurata, facta per filiam de haereditate paterna, vel materna, patri, vel matri, metus aut dolus ad eius rescis sionem minime prae sumatur; quod regulariter verum est, & a me supra, hoc eodem libr. cap. 1. s aepe adnotatum, probatúrque in d. cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. secundum communem inductionem Doctorum, de qua testatur Parisius dicto cons. 26. num. 66. libr. 3. nam cum ibidem excipiatur casus, quo vis, aut dolus interueniat, liquido datur intellige nec vim, nec dolum prae sumi, quia tunc fuis set neces sarium excipere eum casum, qui legis prae sumptione es set comprehensus; imo renunciatio haec, quae sit patri, vel matri, fauorabilis reputari[sect. 71] debet, ex sententia Aretini in consilio 93. columna 4. versiculo, praeterea etiam concurrit. Baldi in l. pactum, num. 24. in 21. quae stione, C. de collationibus. Castrensis in consilio 421. versiculo, secundo principaliter, libr. 2. Ripae libr. 3. responsorum, cap. 10. super dubijs, column. 10. quod maxime procedit, vbi ex iusta, aut neces [sect. 72] saria, vel pia causa facta fuerit, vt supra hoc eodem cap. num. 47. dicebam, & ostendit Molina de Hisp. primog. lib. 2. dicto cap. 3. num. 27. & 28. vel accepta[sect. 73] dote congrua, vt ibidem dixi, & num. 65. plures retuli sic tenentes, siue Monasterio reseruata eleemosyna,[sect. 74] dotéve conpetente; tunc enim non poterit dici filia enormiter lae sa, quae Monasterium ingredi volens, haereditati paternae, vel maternae, vel etiam vtrique renunciauit, & multo magis, si iam ingres sa, & dote competente ad Religionis ingres sum, siue ad Monasterium reseruata, vel obtenta, praedictam renunciationem fecerit; sic namque dolus aut metus minus prae sumetur, quia fecit illud, quod com[sect. 75] muniter faciunt multae aliae ingredientes Religionem, nihílque proprium habere potest, cum huius modi Moniales paupertatem profiteantur, cap. cum ad monasterium, de statu monachorum, & in terminis sic obseruant Decius in cons. 31. Et pro tenui facultate mea, col. fin. in versiculo, vltimo non obstat. Burgos de Pace in cons. 5. n. 3. & eum non referens Molina de Hispanorum primogeniis, libr. 2. dict. cap. 3. num. 27. & latius prosequitur Syluester Aldobrandinus dicto cons. 26. ex num. 38. vsque ad num. 45. libr. primo. Et hactenus de primo casu. Secundus vero casus sit, quando filia cum iuramento renunciauit haereditati paternae, aut maternae sibi iam delatae, mortuo patre, vel matre, puta fratribus suis, seu patruo, vel aliis personis, & es set enormiter, aut enormis sime lae sa; & isto casu relaxabitur iuramentum, & habebit locum decisio d.c. quamuis pactum, de pactis in 6. dum excipit pactionem iuratam dolo, vel metu, iuxta ea, quae superius, num. 53. & num. 56. latius annotaui, & in hoc casu conueniunt aperte omnes fere Authores, quos casu praecedenti ex num. 65. adduximus; loquuntur namque in renunciatione iuris nondum quae siti, siue haereditatis nondum delatae, in qua enormis, aut enormis simae lae sionis considerationem dicunt non habendam, vt ibid. vidimus, quasi velint expres s e, in renunciatione iuris iam quae siti, haereditatisve iam delatae contra es se: in illa namque lae sio enormis, aut enormis sima adeo in consideratione habetur, vt renunciationem iuratam nullam reddat, & sine effectu, & ita inter hos casus distinguunt Corneus in consilio 11. columna prima, iuncto consilio 13. versiculo, nec supradictis decisionibus, volumin. 3. Pari sius dict. consil. 26. num. 77. & num. 80. & 81. & 86. volumine 3. Rubeus Alexander in cons. 12. colum. 3. Craueta in cons. 7. num. 6. sequitur Couar. in dicto cap. quamuis pactum, qui inde infert elegantem intellectum ad illum tex. 3. par. §. 4. num. 6. versiculo, sexta ex praemis sis. Hyppolit. Riminald. in consilio 228. num. 21. & 22. & num. 29. lib. 2. Syluester Aldobrandinus in consilio 26. num. 111. lib. 1. Et iste casus procedit aequaliter, quando filia cum[sect. 77] iuramento renunciaret patri, haereditati maternae sibi delatae, vel alterius, seu alicui iuri sibi delato, & quae sito per viam renunciationis, quae non es set mera donatio, quia si per talem renunciationem factam patri, vel e contra matri enormiter, aut enormis sime laederetur, non haberet locum decisio principalis dicti cap. quamuis pactum, sed potius eius exceptio, & sic iuramentum relaxari deberet, & renunciatio rescindi; quod est de mente quampluri[sect. 78] morum Authorum maxime eorum, quos nunc recensui, qui dumtaxat differentiam constituunt in hoc, quod renunciatio sit iuris quae siti, vel quaerendi, non vero in hoc, quod patri, aut matri, vel con sanguineo, aut alteri renunciatio fiat; vere namque,[sect. 79] iuris nam quae siti renunciatione facta, & enormi, aut enormis sima lae sione interueniente, nulla inter has personas differentia constituenda est: quod in specie sic aduertunt Parisius in consilio. 26. num. 80. [sect. 80] libr. 3. qui id ponit pro casu secundo & diuerso a primo, quem tradit ibidem, num. 77. cum tamen idem casus sit & dumtaxat diuersitas personarum accedat, Syluester Aldobrandinus in consilio s aepe praecitato 26. num. 111. nec dis sentit Molina de Hispanorum[sect. 81] primogeniis, lib. 2. dicto cap. 3. num. 28. is enim semper verum putauit; vt ibidem fatetur, quod ex enormis sima lae sione filia pos sit renunciationem etiam iuratam infringere; id tamen limitauit, vel quando hae reditatis paternae patri ipsi, dote congrua accepta, renunciatio fieret, quod verum est, & latius supra explicatum vel quando paternae, ac etiam maternae haereditati ideo renunciatum est, vt ex ea Maioratus institueretur: tunc namque filij, vel filiae dotem, aut alimenta competentia accipientes, parentum que haereditati vt ex ea primogenium institueretur, renunciantes, non pos sent se enormiter lae sos dicere, vt ibidem latius ostendit; vnde in hoc casu vltra eundem Molinam, & reliquos Authores hucusque scribentes animaduertenda, atque notanda duxi nonnulla in primis, in proposita specie forsan non habituram locum resolutionem praefatam, nec deci sionem Pauli Parisij dicto consilio 26. num. 80. lib. 3. quando scilicet filia renunciaret cum iuramento patri haereditati maternae iam sibi delatae, vel alterius cuiuslibet, seu alicui iuri sibi iam acquisito & delato; nam si haereditati aut iuri huiusmodi ideo renunciaret, vt ex ipsis bonis, atque ex bonis etiam patris, cui renunciauit, Maioratus institueretur, ad cuius succes sionem ipsa etiam vocaretur, velut aliud opus vtile perageretur: tunc equidem iuris etiam, aut haereditatis iam acquisitae & delatae renunciatio propter enormem, aut enormis simam lae sionem non infringeretur; quod sentit aperte Molina dicto cap. 3. num. 28. tam in principio, quam in fine; ponit enim casum, atque speciem, qua filia hae reditati paternae & maternae simul, ideo iureiurando renunciauit, vt Maioratus a patre ipso institueretur, nec distinguit, an maternae haereditatis ius fuis set iam delatum, vel non, quasi supponens pro certo, quod etiam iuris quae siti respectu haereditatis maternae renunciatio valeret, quae propter eam cau sam, vel aliam similem fieret, & ipsi etiam renuncianti vtilis es se pos set, cum aliquando euenire pos set, quod ipsa succedat, vel etiam si rei publicae neces saria, expediénsque foret; idcirco in hoc casu propter interuentum iustae caus ae, & futuro euentu considerato, nec pos set incongruitas dotis considerari, nec etiam attendi lae sio; imo eadem ratio militaret, quae in renunciatione iuris quaerendi, & haereditaris nondum delatae as signabatur supra in primo casu principali, quod nullus hucusque animaduertit & sic procedit dictum a me supra num. 49. in fine: interuentu namque, & cohaerentia iustae caus ae, etiam iuris iam quae siti, aut iam delatae haereditatis renunciatio iu stificari poterit. Deinde & secundo animaduertendum duxi[sect. 84] in casu praedicto minime etiam habiturum locum, nec procedere debere commune aliud Doctorum placitum, videlicet, quod decisio dicti cap. quamuis pactum, de pactis, lib. 6. habeat locum, quando pater dotat filiam de suo, secus si dotaret eam de bonis eiusdem filiae, puta de dote materna, & renunciaret filia dictis bonis cum iuramento; quia cum pacer dotat de bonis filiae, dicunt Doctores, quod concurrente enormi lae sione, ideo renunciatio rescinditur, quod prae sumitur a patre seducta & circumuenta, & consequenter ratione seductionis renuncias se; sed quando pater dotat de bonis suis, tunc dolus aut metus patris non prae sumitur circa filiam, vt renunciet, idque ob rationem principalem quam in primo casu principali supra adduximus, scilicet, quod patre viuente, nullum ius competit filiae in bonis eiusdem; & in futurum, aut propter dubium euentum contingere pos set, quod eidem vtile potius, quam damnosum fuis set dote congrua ex bonis patris obtenta, renunciationem huiusmodi fecis se: & sic ratione lae sionis infringi non potest renunciatio: sic sane distinguunt communiter inter Doctores, vt testatur Georg. Natta in dict. c. quamuis pactum, in 7. limitatione, num. 38. & sequentibus, Syluester Aldobrandinus, in cons. 75. num. 14. & 15. lib. 1. in proposito ergo casu minime habebit locum praefata resolutio communis, si ponamus filiam de bonis suis, & non parentis ideo dotatam; ea etiam ratione paternae haereditati renunciatum, vt ex bonis parentis Maioratus institueretur: vel vt illa in aliam iustam, ac hone stam, vel neces sariam, aut alioquin vtilem conuerterentur: quotiescunque namque iustae caus ae & probabilis interuentu renunciatio facta fuerit, ac consulte, an ex his, vel ex illis dotata fuerit filia, horumve, vel aliorum renunciatio fiat, & differentia adhibenda non erit, iuxta ea, quae superius notauimus. Praeterea & tertio loco obseruandum duxi, in eodem casu & specie, atque vtili, neces sariáve, aut[sect. 85] iusta causa interueniente, minime etiam obtinere ea, quae post Ancharanum in consilio 38. Pro clariori, col. 2. Decium in consil. 180. col. 3. Corneum in consil. 147. lib. 4. & Cephalum in consil. 142. num. 24. lib. 1. scripta reliquit Marcus Antonius Eugenius in consil. 28. num. 37. & 38. lib. 1. dicens, quod filia renuncians, enormis sime lae sa dicitur, & consequenter renunciationem infringere potest, quando pro vnica dote, & quidem constituta sibi ex bonis paternis solis renunciauit non solum haereditati patris, qui dotem constituit, sed etiam aui, matris, & fratris; ac insuper conces sit omnia iura sibi competentia super dictis bonis: tunc namque enormiter lae sa dicitur, eo quod respectu dotis promis s ae ex bonis patris, non debuit remittere materna, auita, fraterna, & alia; & sic venire potest contra dictam renunciationem iuratam, ex eisdem Authoribus, qui ipsummet obseruant in renunciatione facta in manibus patris dotantis de bonis vnius, vt scilicet non valeat de bonis alterius, de quibus non dotatur; temperari ergo debebit praedictorum Authorum resolutio, vt non procedat in terminis antea dictis, in quibus Molina ipse libr. 2. dicto cap. 3. num. 30. 31. & 32. loquutus est, videlicet, quando filia de bonis patris, vel alterius solum dotata, aliorum plurium haereditati ideo renunciauerit, vt Maioratus instituatur, vel vt opus aliquod pium peragatur, siue ad praefatam renunciationem efficiendam consulte, ob aliámque iustam ac honestam, vel neces sariam, aut piam & religiosam causam moueatur, sic vt iustae potius caus ae interuentu adducta, quam ob alia, seducta videri pos sit. Duxi etiam & quarto loco obseruandum, supe[sect. 86] rius dicta de renunciatione iuris quae siti, & haereditatis iam delatae in fauorem fratris, aut patrui, vel alterius personae facta, minime etiam obtinere, quando poneremus renunciationes huiusmodi iam delatae paternae & maternae haereditatis, ideo a filiabus fratri, aut patruo, vel alteri consanguineo factas es se, vt parentum, aut Maiorum suorum nomen & familia duraret, eorúmque memoria in stituto Maioratu, vel aucto iam antea facto, in futurum conseruaretur, tunc enim ex hac causa, vel etiam si propter aliam iustam equidem & honestam, sibique alioquin vtilem, vel propter piam & religio sam causam moueatur, aut etiam intuitu pietatis, quia fratres, aut patrui, vel patrueles pauperes erant, ad renunciandum adducatur, etiam propter enormis simam lae sionem, renunciationem infringere non poterit, imo ad eius obseruantiam tenebitur, modo dotem congruam vel vt nubat, vel vt Religionem ingrediatur sibi reseruauerit, vel aliunde habeat, vnde se honeste, ac pro dignitate alere pos sit, quod est singulare & notandum, ac de mente Molinae procedit de Hispan. primog. lib. 2. dict. cap. 3. num. 31. & 32. quamuis enim ipse loquatur in renunciatione eo respectu, vel ob aliquam excausis praedictis patri facta, eadem tamen ratio militat in ea, quae fratri fieret, aut patruo; & cum eidem patri ob eam rationem promiserit, haereditatis maternae, vel alterius, etiam iam delatae renunciationem valide fieri, non est cur in fratre, eadem interueniente causa aut ratione, non sit idem ius constituendum. Sed & vltra Molinam in terminis dictis extat[sect. 87] singularis decisio Hyppoliti Riminaldi in consilio 228. num. 76. lib. 2. is enim num. 29. egerat de renunciatione haereditatis iam delatae a sorore quadam facta in fauorem fratris sui, & num. 22. cum sequentibus, tractauit de renunciatione a Federico quodam patruelibus suis ideo facta, quod ipsi pauperes erant, & parum in bonis habentes, quódque nisi Marcus quidam eis subueniret, nec se alere, nec su stinere pos sent, sed neces saria aliunde quaerere co gerentur, & demum contendit probare, renunciationem factam alicui ob eius paupertatem, dici factam causa pietatis, & idcirco irreuocabilem es se; postmodum vero se remittit ad num. 76. cum seq. eiusdem consilij, vbi dicit haberi, qualiter id sit intelligendum, vt constat ex summario posito ibidem, num. 24. at dict. num. 76. vsque ad finem consilij, pluribus modis id declarat, & in effectu Riminaldus ipse concludit, renunciationem ob paupertatem ibi factam subsistere, modo paupertas dilucide probaretur, ac etiam quod intuitu pietatis, siue pro salute animae fieret, & quod dolus, aut deceptio ces saret: his ergo concurrentibus vel aliis similibus interuenientibus, ex quibus iusta aliqua & probabilis causa inducatur, vides fateri Riminaldum expres sim, renunciationem iuratam retractari non pos se enormis simae lae sionis praetextu, nec etiam quod haereditatis iam delatae renunciatio alteri, quam patri facta fuerit, sic vt ex dictis & notatis per eundem Authorem, a me antea obseruata confirmari pos sint omnino; quae tamen cum noua sint, nec ab alio hactenus sic adnotata, erit de ipsis, cum occasio se offeret, & iuxta casus contingentis qualitatem & circumstantias maturius deliberandum. Tertius denique & vltimus casus sit, quan[sect. 88] do filia cum iuramento haereditari paternae renunciauit, & pater tunc dedit dotem, quae succedit loco Legitimae; nam si supplet Legitimam, non potest vlterius aliquid consequi filia: quod si non as cendit ad integram Legitimam, potest agere ad supplementum, nec etiam ratione enormis simae lae sionis aliter poterit experiri; & si nullam dotem,[sect. 89] constituit, seu incongruam, & minimam, vt dixi, agere poterit eo modo, quo dictum remanet supra, num. 47. & 48. vbi notaui, qualiter in proposito dos diceretur congrua. Ita sane, sed latius quidem, & post alios multos ad literam declarat Parisius dicto consilio 26. ex num. 82. cum multis seqq. lib. 3. & sequitur Aldobrandinus in cons. 26. num. 111. libr. 1. quae veris sima sunt, modo semper, ac indistincte, cum a Maiore, vel a Minore renunciationes ge[sect. 90] nerales cuiuscunque lae sionis, vel alterius remedij, aut remediorum omnium generaliter in casibus praedictis factae fuerint, vt dignosci pos sit, an eisdem minime refragantibus, aduers us renunciationem iuratam reclamare pos sit Maior, vel Minor: prae oculis habeantur ea, quae supra ex num. 28. vsque ad num. 37. & num. 41. obseruauimus, & quae Molina de Hispan. primog. lib. 2. dict. cap. 3. ex num. 18. vsque ad num. 25. mature & vere scripta reliquit, & numeris praecedentibus latius a me explicata fuere. Ioannes Guttierrez in d. authent. sacramenta puberum, ex num. 97. cum seq. Et de his actenus; resumendo tamen quaecun[sect. 91] que adhuc ex num. 50. supra, hoc eodem capite, sic diffuse & late a me annotata fuere, sic concludo: in primis in proposito dubio ex dict. num. 50. excitato, tres es se praecipuas & diuersa sententias, Prima relata est supra, num. 53. per totum, & num. 56. fortis sime, vt vidisti, comprobata per text. in dict. cap. quamuis pactum. Secunda vero refertur num. 54. & 55. Tertia denique adducitur num. 57. & improbatur. n. 58. & seq. Inter has autem, prima opinio vera est, & communis, imo verior, communior, & omnino tenenda, scilicet renunciationem iuratam ob enormis simam lae sionem regulariter rescindi debere, iuxta ea, quae plene resoluta fuere d. num. 53. & num. 56. & num. 39. & 40. ac etiam pariter ob enormem lae sionem, modo intelligatur, vt declaratum fuit supra, num. 59. 60. 61. & 62. In vtraque ergo tam enormis sima, quam enormi lae sione accipienda erit praefata resolutio communis, quoties vere dici pos sit, quem enormiter, aut enormis sime lae sum; declaratur tamen, nec enormem, nec enor mis simam lae sionem considerari in casibus adductis ex num. 43. vsque ad num. 49. & latius declaratis ex num 65. cum multis sequentibus, ac etiam num. 86. cum seq. dici tamen enormem, aut enormis simam lae sionem interuenire in casibus relatis infra, ex num. 76. cum sequentibus, in quibus, & in aliis etiam similibus, quicunque illi sint, si in ipsis enormis aut enormis sima lae sio de iure ac congrue considerari pos sit, certum erit, renunciationem iuratam rescindi, neces se locum Pontificiae constitutioni dicti cap. quamuis pactum; locum tamen es se eiusdem capitis exceptioni, quatenus vi aut dolo factam renunciationem excipit: ac denique enormis simam lae sionem non tantum respectu haereditatis aut patrimonij renunciati metiendam, aut diffiniendam, sed alia considerari debere, quae num. 47. in versiculo, & hactenus Molina, & num. 72. cum sequen. perpenduntur mature, vt ibidem vidisti. # 3 CAPVT III. Ad explicationem leg. 21. 22. & 23. tit. 8. partit. 5. & leg. 2. tit. 9. De las condiciones generales, lib. 9. nouae collect. regiae, & l. fistulas, §. frumenta, ff. de contrahen. empt. vbi locati, & conducti materia, quod attinet ad conductorem quocunque casu, aut modo vtifrui impeditum, vtiliter, & notabiliter tractatur, ipsarummet legum decisio exornatur, & declaratur quamplurimis, quae abs que maxima vtilitate, vt videbis Lector, non erunt, nec ab vllo hactenus fuerant sic egregie, nec distincte adnotata: vtpote cum originali, attentáque omnium vsque ad prae sentem diem Scribentium lectura, sic mature composita sint, & in quae stione illa, an conductor, vel alius suscipiens in se generaliter casus fortuitos, censeatur etiam suscepis se insolitos, aut insperatos omnino, sic vt nullius, etiam raris sime, aut nunquam contingentis euentu se excusare pos sit: contrariae opiniones proferuntur, dicta lex Partitae 23. & d. §. frumenta, ita fortiter, & vere ponderantur, atque declarantur, vt amplius cauillati non pos sint: ac denique nonnullis nouiter, & dilucide, vere tamen, & iuridice adnotatis, in praefato dubio sententia Authoris proponitur, quae in futurum cuicumque rem hanc mature & recte consideranti, placere debebit. SVMMARIVM. -  1 Locatio & conductio iisdem, quibus emptio & venditio, consistit regulis, quamuis in aliquibus a contractu emptionis & venditionis differat. -  2 Et contrahitur simul atque de mercede conuenit. -  3 Duplicémque actionem parit; ex locato, quae locatori ad mercedem; ex conducto, quae conductori ad vsum & confruitionem rei datur. -  4 Locationis contractus vt adimpleatur, libere & plene debet vtifrui conductor. -  5 Et sic locator tenetur ad factum, idest pati, conductorem vti re conducta, & eam prae stare, nihilque facere, quominus libere & pacifice fruatur. -  6 Et quemadmodum venditor tenetur tradere rem, si pretium consequi velit; ita locator tenetur prae stare, vt conductor fructus & preuentus percipiat, non solum per simplicem traditionem rei, sed per continuam patientiam & omnis obstaculi remotionem. -  7 Et sicut in venditione rei constituitur pretium res pectu rei; ita in locatione constituitur pretium gratia fructuum, & habito respectu ad prouentus, & fructus singulis annis. -  8 Vnde sequitur, quod sicut quando venditor non tradit rem, tenetur ad interes se; ita locator, si non facit, quod conductor pos sit fructus percipere, tenetur ad interes se. -  9 Et quamuis in vendicatione, & in aliis contractibus, primo vsu etiam momentaneo quis censeatur tradidis se, & es se liberatus; tamen in contractu locationis & conductionis, locator non dicitur tradidis se, nisi pro eo tempore, quo conductori frui licuit, quia vniuersa substantia eius contractus in eo versatur, vt liceat conductori vti, quod est factum succes siuum. -  10 Nec sufficit, quod in principio interueniat patientia, sed eius perseuerantia requiritur. -  11 Sic vt non dicatur tradita libera pos ses sio rei locatae, quando non durauit pro toto tempore conuento vtendi & fruendi facultas. -  12 Quia prae statio patientiae, ad quam tenetur locator, dicitur indiuidua, & non sufficit pro parte impleri, atque ideo si locator non prae stitit integram patientiam, non dicitur pro sua parte impleuis se: quoniam in talibus indiuiduis nihil actum intelligitur, cum quid superest agendum. -  13 Locator, si toto tempore locationis, patientiam non prae stet, & omne obstaculum non remoueat, pen sionem exigere non potest. -  14 Quia in contractibus vltro citroque obligatoriis, vt est Locatio, agere volens, oportet impleuis se pro parte sua implenda, alias obstabit exceptio non implementi. -  15 Haec autem exceptio, quod alter ex contrahentibus non impleuerit pro parte sua, semper opponi potest, etiamsi statuto omnes exceptiones remoueantur. -  16 Locator in Libello, in quo petit pensionem, vt obtineat, neces sario adiicere debet, quod prae stiterit & accommodauerit liberum vsum, & patientiam, quia ex sola locatione non videtur adimpleuis se contractum ex parte sua, nisi in patientia perseuerauerit. -  17 Et sic non solum tenetur patientiam allegare, sed probare. -  18 Conductor, si propter factum, culpam, aut non implementum locatoris, vel propter damnum, quod praeter spem euenit, re conducta vti sit impeditus, succurritur ei, vt remittatur pro ratione pensionis debitae nonnihil. -  19 Quia prae stat pensionem propter vsum rei, & in recompensationem fructuum; & ideo si fructus absque propria culpa impeditur percipere, iuste petit remis sionem mercedis. -  20 Conductor regulariter non tenetur ex natura contractus, de quocunque casu, aut impedimento, quod vsum & fruitionem rei locatae impediat, sed id omne ad locatorem spectat. -  21 Quod procedit, etiamsi in se suscipiat conductor periculum simpliciter & absolute & sine aliqua adiectione, siue suscipiat cum signo vniuersali, nisi alias teneretur de leuis sima culpa. -  22 Vel nisi vnus casus fortuitus specificetur, cum clau sula, Et omne aliud periculum; tunc enim venirent casus fortuiti, similes tamen expres sis. -  22 Legis 2. titul. 9. lib. 5. nouae collect. Reg. decisionem, superius dictis, & iuris communis regulis contrariam omnino, vt hoc numero adnotatur. -  24 Conductor absque pacto non excusatur ex casu solito, sed ex insolito, euenientéque contra morem regionis: idcirco si ex consueto casu fortuito fructus corripiantur, non tenebitur dominus ad remis sionem pensionis, sed solum tenebitur propter casus insolitos, & vide per totum numerum. -  25 Conductor quando non patitur damnum, remis sionem mercedis non petit, licet non faciat solitum lucrum. -  26 Conductor cum impeditur frui re conducta, facto & culpa locatoris, non solum consequi potest a locatore mercedis remis sionem, sed etiam potest agere contra eum, vt sibi resarciat omnem vtilitatem, & omne interes se, quod ex conductione percipere poterat, si ipse locator nihil faceret, quominus vteretur & frueretur re conducta. -  27 Et inter alios Authores, Francisci Connani locus optimus in id ponderatur, vbi ipse erudite, & distincte rem hanc explicauit, & in summa di stinxit. -  28 Quod si culpa locatoris non vtatur conductor, plectitur ille damno litis ae stimatae, quantum interest conductoris: sin casus impedimentum attulit, satis est, conductorem indemnem es se, nec vltra locator ipse obligatur, quam vt remittat pensionem eius temporis, quo non est vsus conductor. -  29 Conductor si re conducta non vtatur propter impedimentum a tertio prae stitum, quod locator, diligentiam adhibendo, remouere poterat, & non adhibuit, ad plenum interes se agere potest. -  30 Quod si etiam diligentiam adhibendo, illud remouere non potuit locator, tunc conductor liberatur a solutione mercedis, & si merces soluta es set, eam repeteret a locatore. -  31 Nisi conductor impeditus fuis set propter locatoris inimicitias, quia tunc factum, & culpa ipsius tertij licet iniustum, cum dicatur factum & culpa ipsius locatoris, merito tenetur ipse locator ad damna, & interes se conductoris; & ibidem de materia legis, damnum, C. locati, remis siue. -  32 Vel nisi impediens conductorem vtifrui re conducta, talis es set, quod ex iusta causa id efficeret, aut ratione dominij, vel pignoris, vel ex alio iure; tunc enim si eam causam sciebat locator tempore locationis, & nihilominus locauit, tenebitur conductori non solum ad damnum, sed etiam ad omne lucrum, quod inde habiturus erat conductor ipse, si prohibitus non fuis set. -  33 Sed si ignorauit, tenebitur dumtaxat ad recepta vel si non recepit, remittere. -  34 Si vero conductor tempore contractus sciuis set, iuste eum pos se impediri, tunc ipsi denegaretur actio contra locatorem. -  35 Conductor quando facto aut culpa locatoris impeditur vti; ideo plenum interes se, & lucrum petere potest, quia tacite inter eos videtur actum, ne quid fiat per locatorem in praeiudicium conductoris, propter quod impediatur vsus, & reddituum perceptio; quapropter si socus fiat, recte potest non solum pro damno, sed etiam pro interes se agi. -  36 Mercedis remis sio, quando propter agri sterilitatem, vel fructuum exiguitatem petitur, intolerabile damnum requiritur, aut quod magnum sit conductoris incommodum, vt hoc numero declaratur. -  37 Similiter, quando peritur propter bellum, pestem, aut casum alium quemcunque sine culpa locatoris contingentem, neces sario requiritur, quod damnum sit intolerabile, vt remis sio fiat; quoniam medicum damnum aequo animo ferre debet conductor. -  38 Mercedis aut pensionis remis sio, vt propter casum fiat, plura sunt neces saria: primo quod casus, qui contigit, sit insolitus: secundo quod magnum afferat damnum: tertio quod contingat ante perceptionem fructuum. -  39 Conductori cum damnum prouenit ex facto, impedimento, aut culpa locatoris, etiamsi illud immodicum sit, est reficiendum absque distinctione, an sit magnum, vel paruum? -  40 Conductori damnum resarciendum es se ex facto locatoris illatum, absque distinctione aut consideratione, an factum, ex quo damnum sequutum est, principaliter, & directe dirigeretur, aut non ad damnum conductoris, vel vt prohiberetur vtifrui re conducta, siue secundario & incidenter illud eueniat? -  41 Conductor gabellarum, aeque non potest impediri per indirectum, ne colligat solitos redditus, quemadmodum si directe prohibitus fuis set, quia vterque casus eodem iure censendus est, & eadem remis sio facienda. -  42 Et hoc, vere & mature intellecta disposuit l. 21. titulo 8. partita 5. vt hoc numero noue con siderauit Author. -  43 Conductori mercedis remis sionem fieri debere, etiamsi locator damnum inferens, habito respectu ad causam, qua motus fuit, non videatur in culpa, si tamen ex eius facto damnum proueniat. -  44 Et quamuis iusta, publicá ve, aut neces saria causa, quae impellit locatorem ad ponendum impedimentum, ne conductor vtatur, pos sit forsan illum excusare, ne teneatur ad damna, & interes se lucri ces santis, non tamen excusabit, quin pro rata temporis remittere pensionem teneatur. -  45 Conductor, cum re conducta vtifrui prohibetur facto iusto locatoris, tunc ad totale interes se non tenetur locator, sed sufficit, quod pensionem pro residuo tempore remittat, si vero facto iniusto, tunc ad totale interes se & lucrum agi potest. -  46 Pet. August. Morlae ad l. 2. tit. 9. de las condiciones generales, lib. 9. nouae collect. Regiae, declaratio quaedam nouiter, vere tamen, & concludenter confutata, & vide latius infra, ex n. 59. cum sequent. -  47 Conductor quare agere pos sit contra locatorem ad damna, & interes se, aut lucrum, cum locator impedimentum ab alio prae stitum tollere potuit, & non fecit; e contra etiam, quando impedimentum tollere non potuit locator ipse, quare ad damnum tantum aut mercedis remis sionem agere debeat. -  48 Conductor potest se adstringere ad casus fortuitos, siue casibus quibuscunque renunciare, & se, eis dem non obstantibus, ad integram pensionis solutionem obligare. -  49 Sic e contrario pacisci licet ad conductoris fauorem, quod certis casibus locator mercedem non exigat, siue vt fiat remis sio, etiam in casibus, in quibus alioquin ex natura contractus non fieret. -  50 Quia non debent locator & conductor ad imparia iudicari, & cum sint correlatiua, dispositum in vno, debet locum habere in altero. -  51 Renunciatio generalis casuum fortuitorum in contractibus facta, valet & tenet, quamuis in iudiciis specialis neces saria sit. -  52 Et quamuis Bulgar. relatus per Glos sam, ita demum crediderit, valere renunciationem casuum fortuitorum, si modo aliquis casus in specie exprimatur, & postea subiiciatur generalis renunciatio. -  53 Et sequuti fuerint Authores nonnulli. -  54 Tamen in contrarium veritas se habet, sat es se re nunciare generice casibus fortuitis, nullum in specie exprimendo. -  55 Idque legis 23. titulo 8. partita 5. decisione probatur expres sim, vt hoc numero adnotatur. -  56 Conductor, quamuis pos sit se obligare ad casum fortuitum, licet regulariter de iure ad illum non teneatur, tamen ita demum tenebitur, si talis casus fartutius non adueniat culpa locatoris, tunc enim non tenetur de eo conductor. -  57 Nec etiam tenetur, si facto ipsius locatoris etiam iusto, casus contingat, vt hoc numero latius declaratur. -  58 Ratio est, quia quod casu fortuito euenit, inuoluntarium dicitur; vnde ad illud nullo modo applicari potest damnum, aut impedimentum culpa, aut facto locatoris contingens. -  59 Casus fortuitus quamuis eueniat ob factum Regis, & bellum ab eo motum, vel ob sterilitatem, pe stem, terraemotum, siccitatem, & pluuiam, vel ob alium quemlibet casum fortuitum, nulla conductori fit remis sio in Gabellarum materia, & conductione earum, iuxta decisionem l. 2. tit. 9. lib. 9. nou. collect. reg. -  60 Pro cuius iustificatione, quorundam Scribentium huius Regni considerationes proferuntur, & vera eiusdem legis ratio redditur, & num. sequen. -  61 Bellum inter casus fortuitos connumerari debere, quamuis a Principe moueatur. -  62 Cum Principes non moueant, nec mouere pos sint bella voluntarie, sed cum causis, quae casus fortuiti iudicantur. -  63 L. 2. titulo 9. de las condiciones generales, lib. 9. nou. collect. reg. in versiculo finali, explicatur, & num. seq. -  64 Naturalia accidentalia, siue vt alij dicunt, adminicula, & qualitates contractuum, licet pos sint partium conuentione tolli & mutari; tamen contra substantialia; vel naturalia intrinseca contractus pactum initum nullo iure valet, nec ex eo vlla nascitur obligatio. -  65 Vsus rei in contractu locationis, & conductionis, est ex substantialibus, vel naturalibus intrinsecis illius contractus. -  66 Vnde pactum initum per quod vsus rei auferatur, siue renunciatio casus prouenientis facto, aut impedimento locatoris, tanquam contra substantiam, vel naturam intrinsecam ipsius contractus, nihil valeret, atque viribus non subsisteret. -  67 Quia talis obligatio dabet materiam delinquendi, adeo quod non firmaretur iuramento. -  68 Idcirco non solum Iureconsulti, sed etiam & legum Partitarum Conditores caute, aut cum mysterio in proposito fuerunt loquuti, vt nouiter & vere hoc numero adnotauit Author. -  69 L. 2. tit. 6. lib. 9. nouae compil. in vers. final. con stitutio Regia, nouiter declarata & limitata, & numeris sequentibus, vsque ad n. 77. -  70 Legis verba quantumuis generalia sint, recipiunt interpretationem restrictiuam, ne quis indebite damnum patiatur. -  71 Et ne lex ipsa iniquitatem aliquam, siue defectum rationis contineat, semper interpretatio admitti debet. -  72 Contractus firmitas aut valor ipsius, durum es set quod ab vnius dumtaxat ex contrahentibus voluntate penderet, & quod in eius arbitrio positum es set, adimplere, vel non adimplere contractum pro parte sua, alterúmque ad implementum contractus adstringere. -  73 Quia, vt inquit Baldus, non debet claudicare conuentio, vt vnus teneatur eam seruare, alter non; quia quod claudicat, iustum non est. -  74 Contractus sic interpretandus est, ne contrahentium alteri licitum sit reddere pactionem, alteri inutilem. -  75 Contractus in sui es se, non pos se habere dependentiam a voluntate vnius. -  76 Quod non, solum respectu priuatorum locum habet, sed etiam respectu ipsius Principis contrahentis, vt hoc numero adnotatur, & ibidem verba singularia Baldi in proposito proferuntur. -  77 Dictae l. 2. tit. 9. lib. 9. nouae compil. in eodem versiculo finali, constitutio Regia, iterum & nouiter declarata, & numeris seqq. -  78 Verbum Ipsius est personalis simum. -  79 Prohibitio alicui facta cum hoc verbo Ipsi, adeo personalis est, vt haeredes prohibiti excludat. -  80 Casus fortuitos in se suscipiens, vel eis renuncians, quod non intelligatur sentire de insolitis, aut raro contingentibus, ex sententia Bartoli, quam permulti Authores sequuntur, qui hoc numero praecitantur. -  81 Et huius partis fundamenta plura expendi pos sent, quae ideo, consultóque omittit Author, quod a superioribus Authoribus expendantur. -  82 Duntaxat referri debent duo, quibus in praefatam sententiam magis communiter adduci solent Doctores. -  83 Primum deducitur ex textu in l. fistulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione. Qui tamen textus vere ponderatus, & non cauillatus, contrarium probat expres sim, nec vllo pacto vitari potest, vt hoc numero singulariter, & melius quam antea fuis set, ostendit Author. -  84 Secundum fundamentum eo tendit, quod ad ca sum fortuitum insolitum, aut raro euenientem, renunciatio ideo trahi non debeat, quod illi nunquam censeatur renunciatum, quia nec cogitatum de eo videtur. Vnde conuentio, aut casus fortuiti susceptio, quantuncunque generalis sit, ad casum fortuitum trahi non debet. -  85 Quod fundamentum parum etiam, aut nihil subsi stit, vt hoc numero adnotatur per totum. -  86 Casus fortuitos in se suscipiens, quod intelligatur sentire etiam de insolitis, nec ex raritate casus obuenientis excusetur, ex sententia aliorum Authorum contra Bartolum. -  87 Author vero, vt in praefato dubio sententiam suam interponat, sequentia constituere neces sarium duxit, quae nullus hactenus sic ex proposito considerauit. In primis negari non pos se, quin opinio Bartoli aequitatem prae se ferre videatur, ipsum tamen refragari aperte decisioni textus, in dicto §. frumenta, es séque directe contrariam verbis, & menti eiusdem §. vt ostensum fuit supra, n. 83. -  88 Verbis etiam, & decisioni l. 23. titulo 8. partita 5. clare contrariari; illa namque omnino destruit sententiam Bartoli, nec cauillari potest, vt melius, quam antea fuis set, adnotatur hoc numero, & sequenti. -  89 Et Ioannis Guttierrez ad eandem legem, & l. 22. eodem titulo, & partita, interpretatio nouiter, vere tamen & concludenter damnatur, atque eiusdem legis finis, & intentio detegitur. -  90 Secundo constituit, durum admodum sibi videri, & contra rationem quidem fateri Ioannem Guttierrez, & Hieronymum de Cauallos, opinionem Bartoli es se contra textum, in dict. §. frumenta, & nihilominus iuri contrariam decisionem probare, diceréque, quod ab illa recedendum non est in praxi. -  91 Et consequenter, terribile etiam videri, quod prae fati duo Authores, non illius textus decisione decepti (quod ferri pos set;) fatentes potius & agnoscentes, per eundem textum destrui opinionem Bartoli, tantam eidem fidem aut authoritatem contendant tribuere, quod iurismet ip sius decisionem stare nolint, sed a sententia Bartoli pos se vinci, intenderint. -  92 Aut ergo iniqua est, vel iuris rationi non conueniens dicti §. frumenta, & dictae l. 23. parritae constitutio (quod dicendum non est) aut Bartoli opinio stare non potest, nec attendi aequitas, quae iuris expres si correctionem, & alterationem inducit. -  93 Idcirco in proposito dubio, rectius se habuit Menchaca, qui etiam attento iure communi sententiam Bartoli damnauit, per text. in dicto §. frumenta, & dicta lege 23. partitae, contrarium probari, non dubitauit as serere. -  94 Fachineus etiam multo post haec scripta ab Authore praelectus, rectis sime intellexit praedicta, & text. in dicto §. frumenta, ad verum retulit intellectum, vt hoc numero latius demon stratur. -  95 Tertio constituit, dubium praefatum aperte, vt dixit, sublatum ex decisione dictae legis 23. Partitae, sed Iudicis nanus non adeo ligatas, Iudicisve arbitrium non ita exclusum, vt ipse aliquando arbitrari non valeat iuxta facti contingentis naturam, & circumstantias, quid aequius, & menti contrahentium magis conueniens sibi videatur. -  96 Verba enim contrahentium talia es se poterunt, vt omnino incogitatum, aut insolitum, & raris sime contingentem casum non contineant; poterunt etiam adeo vniuersaliter proferri, vt nullum ca sum exclusum diiudicare debeamus. -  97 Atque conductori imputare, quod sibi non consuluerit tempore contractus, aut quod verba ita absoluta & generalia, siue vniuersalia protulerit. -  98 Quae tamen iuxta verisimilitudinem semper interpretari debebunt, secundum quam pacta & verba locationis & conductionis sunt interpretanda. -  99 Item eo modo, quo inter contrahentes seruetur bona fides, & aequitas naturalis. -  100 Quia omnium obligationum materia, potis simum ab aequitatis considerationis dependet. -  101 Alias autem & regulariter adhaerendum erit deci sioni dictae legis 23. Partitae. -  102 A qua tamen si aliquo modo recedi potest, vel vllo pacto eiusdem decisio explicari, nullo equidem congruentius, quam adhibita distinctione Cornei, quam Menochius, & alij sequuntur. -  103 In quo etiam mature Iudex se habere debebit, cuius arbitrio totum hoc relinquere, securius est. -  104 Vt etiam relinquitur, quis casus dicatur solitus, vel insolitus, aut insperatus. -  105 Quamuis de hoc variae fuerint, diuers aeque Doctorum sententiae. -  106 Quarto & vltimo constituit, ex dictis antea ad textum in d. §. frumenta, & dictam l. 23. Partitae, destrui omnino, nec vllo pacto sustineri pos se Cornei resolutionem in cons. 23. lib. 2. quem Pinellus recte improbauit, vt hoc num. adnotatur. PRo dilucida atque absoluta huius[sect. 1] Capitis explicatione, constituendum erit in primis, quod locatio, & conductio iisdem, quibus emptio & venditio, consistit regulis, quamuis in aliquibus a contractu emptionis & venditionis differat, l. 2. ff. locati, §. 1. Institut. eodem titul. vbi tradit succincte & bene Minsingerus, & ibidem Antonius Pichardus ex num. 7. cum sequentibus, & contrahitur[sect. 2] simul atque de mercede conuenit, l. prima, ff. locati, l. 2. ff. de obligat. & act. duplicémque actionem parit,[sect. 3] ex locato, quae locatori ad mercedem; ex conducto, quae conductori ad vsum & fruitionem rei datur, ex eisdem iuribus, & l. 1. cum sequentibus, tit. 8. partit. 5. Vnde illud constitutis simum est, & pro explicatione eorum, quae dicentur infra; omnino neces sarium, quod conductor, vt locationis contractus[sect. 4] adimpleatur, libere & plene debet vtifrui, l. si tibi, & in l. sequenti, l. si quis domum, l. habitatores, l. ex conducto, §. ff. locati, cum aliis multis, quae adducit Paulus Parisius in consil. 40. numer. primo libro primo. Antonius Gomezius tomo 2. variarum, cap. 3. in principio. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 11. per totum. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, tertia parte lib. 27. cap. primo, folio mihi 290. Nicol. Moc. de contractibus, titulo de locato, & conducto, in principio. Iacobus Cancerius variarum resolutio n. cap. 14. ex numero primo, cum sequentibus, & eos non referens Antonius Pichardus ad rubricam, Institut. de locato, & conducto, ex num. 9. cum sequentibus; & sic locator tenetur ad factum, id est pati, conductorem vti re conducta, & eam prae stare,[sect. 5] nihílque facere, quominus libere & pacifice fruatur, vt tradit Bartolus in l. prima, oppositione prima. C. de iure emphyteutio, & ibidem Iason num. 39. Angelus in §. item quaeritur, & in §. finali, Institut. de actionibus. Betrazolus in consilio 267. num. 2. lib. 2. Socinus in cons. 156. num. 10. lib. 2. vbi singulariter inquit, quod quemadmodum venditor tenetur tradere rem, si pretium consequi velit; ita locator te[sect. 6] netur prae stare, vt conductor fructus, & prouentus percipiat, non solum per simplicem traditionem rei, sed per continuam patientiam, & omnis obstaculi remotionem: & sicut in venditione rei consti[sect. 7] tuitur pretium respectu rei; ita in locatione con stituitur pretium gratia fructuum, & habito res pectu ad prouentus & fructus singulis annis, quod docuit Bartolus magistraliter in l. si merces, §. vis maior, ff. locati, & cum aliis adnotarunt Bellon. in con. 45. num. 8. Petrus Surdus in cons. 34. num. 1. libro primo. Vnde sequitur, quod sicut quando venditor non[sect. 8] tradit rem, tenetur ad interes se; ita locator si non faciat, quod conductor pos sit fructus percipere, tenetur ad interes se, vt scribunt Simon de Pretis in consilio 23. numer. 9. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, libro 27. capite primo, numero 32. Et quam[sect. 9] uis in venditione, & aliis contractibus, primo vsu etiam momentaneo, quis censeatur tradidis se, & es se liberatus; tamen in contractu locationis & conductionis, locator non dicitur tradidis se, nisi pro eo tempore, quo conductori frui licuit, quia vniuer sa substantia eius contractus in eo versatur, vt liceat conductori vti, quod est factum succes siuum, vt pulchre docuit Bartolus in l. si quis domum, numero primo, in fine, & numero 2. ff. locati, sequuntur Antonius Natta in consilio 360. numero primo, libro 2. Alciatus in l. 2. §. & harum, numero 43. ff. de verborum obligationibus. Crotus in consilio 96. numero 4. vbi dicit, quod ad hoc vt res locata dicatur tradita, debet prae stari patientia, quae habet tractum succes siuum; ita quod non sufficit interuenire in prin[sect. 10] cipio, sed eius perseuerantia requiritur: alioquin[sect. 11] non dicetur tradita libera pos ses sio rei locatae, quando non durauit pro toto tempore conuento, vtendi & fruendi facultas, vt ante alios annotauit Calderinus in consilio quinto titulo, de locato, in ver siculo, praeterea, sequuntur Francis. Beccius in consilio 45. num. 19. vbi plurium authoritate comprobat Ioannes Botta in cons. 96. num. 4. & 5. Bimius in consil. 97. num. 34. Surdus in consil. 38. num. 17. & 18. Libro primo. Riminal. senior in consil. 342. num. 4. lib. 2. quia prae statio patientiae, ad quam tenetur locator, dici[sect. 12] tur indiuidua, & non sufficit pro parte impleri; at que ideo si locator non prae stitit integram patientiam, non dicitur pro parte sua impleuis se: quoniam in talibus indiuiduis nihil actum intelligitur, cum quid superest agendum; ita intelligit & & declarat Alexander in l. diuortio, num. 33. in versiculo, contra eum, ff. soluto matrimonio, refert & sequitur Ioannes Cephalus in cons. 577. num. 4. & 5. lib. 3. ex hoc inferens, quod propterea locator, qui non prae stitit huiusmodi patientiam, pensionem exigere non potest, per textum in l. Iulianus, §. offerri, ff. de actionibus empti, per quem id ipsum, atque in eis dem terminis scribit Hieronym. Magon. decis. Lucen. 69. num. 7. subiiciens, quod si toto tempore loca[sect. 13] tionis locator non prae ster patientiam, & omne ob staculum remoueat, per consequens non potest effectualiter agere, quia in contractibus vltro citró[sect. 14] que obligatoriis, vt est locatio, agere volens, oportet impleuis se implenda pro parte sua, alias obstabit exceptio non implementi: haec autem exceptio,[sect. 15] quod alter ex contrahentibus non impleuerit pro parte sua, semper opponi potest, etiamsi statuto omnes exceptiones remoueantur, teste Romano in consil. 244. num. 5. versiculo, primo enim, Craueta, qui late comprobat in consilio 127. num. 14. & in consilio 53. num. 32. libro primo. Ioannes Cephalus in consilio 407. num. 19. lib. 3. Tiberius Decianus in consilio primo, numero 67. volumine primo. Achilles Pedrocha in consilio primo, num. 238. atque in terminis contractus locationis, Franciscus Beccius in cons. 45. num. 13. idcirco Angelus in §. sequens, n. 28. [sect. 16] Institut. de actionibus, optime consuluit, quod locator in libello, in quo petit pensionem, vt obtineat, neces sario adiicere debet, quod prae stiterit & accommodauerit liberum vsum, & patientiam, quia ex sola locatione non videtur adimpleuis se contractum ex parte sua, nisi in patientia perseuerauerit; & sequitur Cacheranus decision. 51. num. 12. vbi variis fundamentis & rationibus probauit. quod locator non solum tenetur patientiam allegare, sed[sect. 17] probare. Iosephus Ludouicus decis. 2. n. 7. Vnde & consequenter infertur dicendum, aut con[sect. 18] stitui neces sario debet, quod ex causa praedicta, culpae scilicet, aut facti, vel non implementi locatoris, aut pro ratione damni, quod praeter spem euenit, succurritur non nunquam conductori, vt si impeditus fuerit vti re conducta, remittatur ei pro rata pensionis debitae nonnihil, vt probat textus in l. si quis domum, in principio, & in l. si merces, §. vis maior, & in l. qui insulam, ff. locati, & in §. penul. Instit. eodem[sect. 19] tit. quia colonus prae stat pensionem propter vsum rei, & in recompensationem fructuum; & ideo si fructus absque propria culpa impeditur percipere, iuste petit mercedis remis sionem, vt constat ex eis dem iuribus & l. 21. & 22. tit. 8. partit. 5. & in terminis sic obseruant Angel. in authen. de non alienandis, §. quia vero. Paul. Castrens. in l. cum in plures, in principio, ff. locati, Alex. in cons. 107. lib. 3. Boetius decis. 149. num. 5. Matthaeus VVesembec. in paratitla Digestor. titul. de locato, num. 16. in fin. Socin. iun. in consil. 120. num. 20. lib. 3. Bellon. in consil. 45. num. 8. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 11. num. 13. per totum. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 27. cap. 1. num. 22. & 28. Petrus Surdus in consil. 34. numero primo, lib. 1. Deinde quia conductor[sect. 20] regulariter non tenetur ex natura contractus de quocunque casu, aut impedimento, quod vsum & fructum rei locatae impediat, sed id omne ad locatorem spectat, l. in indicio, C. locati, l. si quis fundum, §. Imperator, l. ex conducto, §. si vis, ff. locati, l. prima, § is vero, ff. de obligat. & actio. l. 22. in principio. l. 23. titulo 8. partit. 5. Bartolus in l. opus quod in auer sione, ff. locati. Castrensis in consilio 471. Viso, prima parte, Fulgosius, in consilio 193. numero 2. Berous quae stion. familiar. 53. num. 4. Stephanus a Freder. de interpretatione iuris, prima parte, num. 131. Decius in l. contractus, num. 33. ff. de regulis iuris, & ibidem Antonius del Rio cap. 11. colum. final. Anchar. Regien. lib. 3. quae stio. famil. quae stion. 36. num. 17. Stracch. de mercat. parte 2. titulo de naut. num. 6. Laurentius de Pinu in consilio 144. num. 3. Iacobus Cancerius variar. resolut. cap. 14. num. 28. & 29. Conrad. de contractibus, tractat. 5. quae stion. 78. conclus. 4. in principio, vbi dicit vnum ex naturalibus contractus locationis es se, vt periculum eueniens circa rem, ad locatorem pertineat; Vincent Carocius de locato, & conducto, 4. p. de casibus, in principio, folio mihi 169. col. vltim. vbi quae stione prima, fol. 170. plene comprobat, & quamplures Authores citat ad hoc, quod con[sect. 21] ductor nunquam regulariter tenetur de casibus fortuitis, etiamsi in se suscipiat periculum simpliciter, absolute, & sine aliqua adiectione, siue suscipiat cum signo vniuersali, nisi alias reneretur de leuis sima culpa, vt ibidem probauit q. 40. & tenuit etiam vltra relatos ab eo, Ioannes Guttierrez de iu[sect. 22] ramento confirmatorio, 1. p. cap. 24. num. 10. Vel nisi vnus casus fortuitus specificetur cum clausula, Et omne aliud periculum; tunc enim venirent casus fortuiti, similes tamen expres sis, vt ipse Carocius eodem in loco, q. 2. & 3. folio 170. probauit, & eum non referens Azeued. in l. 2. tit. 9. lib. 9. nouae collect. regiae, ex num. 5. cum seq. qui tamen, & alij quamplures inferius citandi rem hanc non satis distincte, aut non absoltue satis, vt arbitror, explicarunt; idcirco nonnulla adiicere, & rem ipsam latius explanare neces sarium erit omnino, quod vt distincte, & apertius fiat, sequentia constituo.[sect. 23] In primis, superiora omnia, quae numeris praecedentibus tradita, atque obseruata fuere, & alia, quae inferius obseruabuntur, non otiose, aut extra propositum, sed ideo a me dicta, aut praemis sa, vt ostenderem euidentius, legis 2. tit. 9. De las condiciones generales, lib. 9. nouae collectionis Regiae decisionem, superius dictis, & iuris comnunis regulis contrariam omnino, idcirco mature & recte accipiendam, rationem eiusdem considerandam, atque ipsius dis positionem vtpote iuri communi, vt dixi, contrariam, vltra limites au terminos, in quibus loquitur, non contrahendam; sic potius interpretandam, vt marte & intentione ipsius impleta, eiusdémque dispositione obseruata, quantum minus pos sit, iuri communi, ac etiam contrahentibus damnum inferatur.[sect. 24] Secundo constituo, superiorem communem resolutionem, quod conductor non teneatur de casu quocunque, quo vsus & fructus impediatur, ita demum accipiendam, atque intelligendam, si casus in solitus sit; nam si ex consuero casu fornito fructus corripiantur, non tenebitur dominus ad remis sionem mercedis, sed solum tenebitur propter casus insolitos, quod cum Glos sa, & Alberico recte percipit Arias Pinellus 1. par l. 2. C. de rescindenda venditione, capite 3. num. 30. in sine, dicens, quod absque pacto non excusatur conductor ex casu solito, sed ex insolito, euenientéque contra morem regionis; & probat textus in l. ex conducto, §. si vis, ff. locati, ibi: Solis feruore non as sueto, & ibi: Si vero nihil extra con suetudinem acciderit. Et vltra Pinellum, id ipsum obseruat Gregorius Lopez in l. 22. titulo. 8. partita 5. verbo, Muy acostumbrada, per illum textum, vbi in hunc modum scriptum apparet: Destruyendose, o perdiendose los frutos de alguna heredad, o vina, o otra cosa semejante, que touies se arrendada vn ome de otro, por alguna ocasion que acaecies se, que non fues se muy acostumbrada de venir, as si como por auenidas de rios, o por muchas lluuias, o por granizo, o por fuego que los quemas se, &c. Et sic debet intelligi l. 23. eodem titulo 8. & partita 5. in principio, & iuxta eam distingui, quatenus indistincte dicit: Perdiendose los frutos de la cosa que es arrendada por alguna ocasion que vinies se por auentura, no seria tenudo de dar al senor la renta el que la prometiera, as si como de suso diximos. Quod verbum As si como de suso diximos, refertur ad dictam l. 22. praecedentem, non vero ad l. 21. vbi de impedimento proueniente facto locatoris agitur, vt statim dicetur; sic etiam intelligi debent aliorum Scribentium traditiones, qui indistincte as serunt, quod conductor de casu quacunque non teneatur, sunt enim accipiendae iuxta distinctionem praedictam an casus solitus & consueras, an vero insolitus, & fere nunquam consuetus sit; namque si consuetus, & iuxta consuetudinem regionis, tacite de eo actum videbitur, nec conductor a solutione excusabitur, alias secus; vt dixi: & ita etiam intelligit Castren sis in d. l. ex conducto, §. si vis, num. 2. ff. locati, qui vt fiat remissio pensionis, inter alia requirit, quod ca sus sit insolitus, & sequitur Petrus Surdus in cons. 34. num. 4. lib. 1. Vincen. Carocius de locato, & conducto, q. 8. num. 19. fol. 173. Tertio constituo, quod remis sio mercedis regu[sect. 25] lariter non sit, quando conductor non patitur damnum. licet non faciat solitum lucrum; & ita loquuntur in proposito omnia iura, vt declarat optime Paulus Paris. in cons. 38. ex num. 12. cum sequentibus, volum. 1. latius Petrus Surdus d. consil. 34. n. 4. vsque ad num. 7. lib. 1. Dixi, regulariter, nam aliquando lucri etiam ces santis habetur ratio in conductore:[sect. 26] ac primum quidem, cum conductor impeditur frui re conducta, facto, & culpa locatoris; tunc enim conductor non solum consequi potest a locatore mercedis remis sionem, sed etiam potest agere contra eum, vt sibi resarciat omnem vtilitatem, & interes se, quod ex conductione percipere poterat, si ipse locator nihil faceret, quominus vteretur & frueretur re conducta, per rectum in l. si fundus, versiculo, Nam & si colonus, & in l. si in lege, versiculo, Item si ex conducto, in l. si vno, §. vbicunque, versiculo, Plane, ff. locati, l. 21. in principio, tit. 8. p. 5. ibi: E por ende dezimos, que si lo senores destas cosas embargas sen en alguna manera a los que las touieren arrendadas, o alagadas, que non pudies sen vsar, nin aprouecharse dellas, que les denen pechar todos los danos, e los menos cabos, que vinieren por tal razon como esta. E aun deuen les pechar demas desto las ganancias que pudieran auer hecho en aquellas cosas que tentian arrendadas o alogadas, sin aquellas ouies sen ellos embargado. Et notarunt Bartolus in dict. l. si vno, §. item cum quidam, versiculo, Tertio casu, ff. locati, Romanus in consil. 178. num. 1. Bellon. in cons. 22. num. 1. Bos sius in praxi, tit. de remis sione mercedis conductoris, num. 108. & cum aliis multis Roland. in cons. 69. num. 22. Libro. 4. Natta in cons. 261. num. 1. lib. 2. Paulus de Montepico in consil. 76. n. 15. Tiberius Decian. in cons. 108. num. 2. & 3. lib. 2. Vincen. Carocius de locato, & conducto, 4. par. de casibus, quae st. 7. num. 16. fol. 172. col. 3. Cuiacius ad Africanum, tract. 8. pag. 188. in fine, lit. F. Caualcanus decis. 44. num. 50. lib. 1. Paulus AEmilus decis. 183. num. 2. & 3. Part. 1. Paulus Augustinus Morla[sect. 27] emporij, 1. part. tit. 10. de locato & conduct. num. 23. eleganter atque erudite Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 11. num. 16. in principio, fol. 541. & in versiculo, etenim ae stimatio eius, & in versiculo, hoc enim intelligendum est, & num. 17. in fin. vbi dicit eorum omnium, quae in proposito tra[sect. 28] ctantur, vnam rationem es se, quam si tenuerimus, nunquam errabimus in iudicando; quod locator obligatus est ad rem tradendam eiusmodi, vt ea pos sit conductor vti, secundum legem conuentionis: quod nisi fiat, locatoris culpa plectitur damno litis ae stimatae quantum interest conductoris; sin casus impedimentum attulit, satis est conductorem indemnem es se, nec vltra locator ipse obligatur,[sect. 29] quam vt remittat pensionem eius temporis, quo non est vsus conductor: & ij omnes Authores loquuntur promiscue, etiam in impedimento a tertio prae stito, quod ipse locator diligentiam adhibendo, remouere poterat; nam si diligentiam non adhibuit, vt obuiaret, nec obuiauit diligenter, tenetur etiam ad plenum interes se, & lucrum conductori, idque ex eisdem iuribus praecitatis supra & d. l. 21. tit. 8. partit. 5. quae duos hos casus aequiparat, vt coastat ibi: E por ende dezimos, que si los senores destas cosas sobredichas, o otros a quien lo ellos pudies sen vedar, &c. Et ibi notauit Gregorius Lopez verbo, Vedar, & constituit exemplum in seruis, famulis, vel subditis locatoris, Bart. in l. si merces, §. culpae, num. 1. ff. locati. Iulius Ferretus in tractatu de Gabellis, num. 300. Decianus dict. consil. 108. num. 2. Hippolytus Riminal. in. consil. 719. num. 13. & 14. lib. 6. Petrus Morla d.[sect. 30] tit. 10. de locato & conducto, num. 21. versic. Secunda conclusio. Si vero tale impedimentum, propter quod conductor libere re conducta frui non potest, superuenit facto tertij, quod etiam, adbibendo diligentiam, remouere non potuit locator, tunc conductor liberatur a solutione mercedis, & si merces soluta es set, eam repeteret a locatore, per textum in dicta l. si fundus, §. & si colonus, ff. locati, quam in hoc casu accipiendam, cum aliis dixit Morla eodem tit. 10. de locato & conducto, numero 21. in principio, & sic intelligunt Authores superius relati, Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. part. de casibus, quae stion. 7. numero 8. fol. 172. colum. 3. in principio, nisi conductor impedi[sect. 31] tus fuis set propter locatoris inimicitias, quia tunc factum, & culpa ipsius tertij, licet iniustum, cum dicatur factum & culpa ipsius locatoris, merito tenetur ipse locator ad damna. & interes se conductoris, secundum Barcolum in l. si vno, §. item cum quidam, col. 2. ff. locati, per textum in l. si merces, §. culpae, eius dem tituli, Gregorium Lopez in l. 21. verbo, Razon derecha, tit. 8. part. 5. Francisc. Connan. qui late explicat lib. 7. comment. iur. ciuil. d. cap. 11. num. 17. fol. 542. Ioan. Cephal. in cons. 217. ex num. 13. lib. 2. Francis. Becci. in cons. 45. num. 19. Iacob. Menoch. in consil. 27. num. 53. lib. 1. Hippol. Riminald. in consil. 719. num. 8. & num. 15. & 16. lib. 6. & vide per totum consilium de materia l. damnum, C. locati, an, & quando damnum datum in rebus coloni pertineat ad eum, vel ad dominum: vel nisi impediens conductorem vti frui re conducta, talis es set, quod ex[sect. 32] iusta causa id efficeret, aut ratione dominij, vel pignoris, vel ex alio iure; tunc enim si eam causam sciebat locator tempore locationis, & nihilominus locauit, tenebitur conductori non solum ad damnum. sed etiam ad omne lucrum, quod inde habiturus erat conductor ipse, si prohibitus non fuis set: sed si ignorauit, tenebitur dumtaxat ad recepta, vel si non recepit, remittere, ex dicta l. 21. tit. 8. part. 5. [sect. 33] in versiculo, Mas si otros estranos, quae singularis est in hoc; item in alio, quod in fine subiicit, quatenus expresse disponit, quod in eadem lege dicta, ita demum habent locum, nisi conductor tempo[sect. 34] re contractus sciuis set iuste pos se impediri; tunc enim denegaretur ipsi actio contra locatorem, vt constat ex illis verbis: Esto que diximos en esta ley, se entiende, si los arrendadores auian buena fe, quando las arrendaron, cuydando, que aquellos de quien las recibieron, auian derecho de las arrendar, o de las logar: ca si ellos auian mala fe, sabiendo que eran de otro, estonce no aurian demanda ninguna, en esta razon contra aquellos, de quien las tenian. Praedictorum autem ratio ea est, in primis, con[sect. 35] ductorem plenum interes se & lucrum petere pos se, quando casus aut damnum culpa, aut facto locatoris contigit: quia vt tradit optime Iulius Ferretus de Gabellis, num. 294. in contractu locationis tacite videtur actum, ne quid fiat per locatorem in prae iudicium conductoris, propter quod impediatur vsus, & reddituum perceptio; quapropter si secus fiat, poterunt publicani agere, non solum pro damno, sed pro interes se suo, l. Proculus, §. fin. ff. de vsufructu, & in terminis notarunt etiam Bursatus in consilio 309. num. 5. lib. 3. Bertazolus in consilio 267. num. 6. versiculo, ad damnum, lib. 2. & quamuis regulariter, quando propter agri sterilitatem, vel fru[sect. 36] ctuum exiguitatem petitur remis sio mercedis, intolerabile damnum requiratur, aut quod magnum sit conductoris incommodum, vt notarunt Bartolus, & Castrensis in l. si merces, § vis maior, per illum textum, ff. locati, Corneus in cons. 128. colum. 4. lib. 2. Pari sius in cons. 38. n. 14. lib. 1. Natta in cons. 449. n. 1. lib. 2. Gofredus in summa Decretal. tit. de locato, n. 13. Connanus comment lib. 7. c. 11. n. 13. in princ. Hippolyt. Riminald. in cons. 92. n. 11. lib. 1. Petrus Surdus in cons. 34. n. 9. in princ. & in vers. confirmatur etiam, lib. 1. nec damnum quodcumque sufficiat, vt ipsimet Authores probarunt, & permulti in vnum congesti per Cenedum in collectaneo 116. ad Decretales, Antonius The saurus decisione Pedemontana 108. per totam. Hippol. Riminald. dicto cons. 92. & in cons. 48. lib. 1. & in cons. 282. lib. 3. & quale es se debeat, disponitur hodie in l. 22. tit. 8. part. 5. quam optime explicant Couar. practicarum, c. 30. Ioannes Garsias de expens. & meliorat. c. 13. num. 9. Antonius Gomezius tom. 2. variar cap. 3. num. 18. Menchaca quae stionum vsufrequentium lib. 3. quae st. 54. Caeuallos practicar. commun. contra commun. quae st. 57. Similiter, quando conductor impeditur frui re conducta sine locatoris culpa propter bel[sect. 37] lum, pestem, aut casum alium quemcunque contingentem, & ideo pensionis remis sionem petit pro rata, vt dixi supra, neces sario requiritur, quod damnum sequutum sit intolerabile, vt remis sio fiat, quoniam modicum damnum aequo animo ferre debet conductor, l. habitatores, dicta l. si merces, §. vis maior, ff. locati. Castrensis in l. ex conducto, §. si vis, num. 2. ff.[sect. 38] eodem tit. dicens, quod vt siat remis sio pensionis, vel mercedis propter casum, plura sunt neces saria. Primo, quod casus, qui contigit, sit insolitus. Secundo, quod magnum afferat damnum. Tertio, quod contingat ante perceptionem fructuum, & cum Aretino, Socino, Beroo, Cephal. Bos sio, & aliis Authoribus sequitur, & latis sime & constanter tuetur, ac omnium aliorum authoritatibus in contrarium satisfacit erudite Petrus Surdus in consil. 34. ex num. 4. vsque ad num. 22. lib. 2. vbi vide omnino: tamen cum damnum conductori prouenit ex facto,[sect. 39] impedimento, aut culpa locatoris, etiamsi illud immodicum sit, est reficiendum absque distinctione an sit magnum, vel paruum, vt decidit egregie Catelian. Cotta in memorabilibus, verbo, Conductor, vers. Quarto adde, & allegat Florianum in l. Proculus, §. finali, ff. de vsufructu, Bertachinum in tractatu de Gabellis, 2. part. quae st. 22. num. 41. & 42. quos sequitur Hippol. Riminaldus in consil. 282. num. 16. lib. 3. ibi: Non omitto, quo a etiam hic agitur de conductoribus impeditis vti & frui casu fortuito contingente facto locatoris, ob proclamata facta, prohibentia concur sum & transitum ad ciuitatem Ferrariae, quo casu remis sio fieri debet pro rata damni, quodcumque id sit. Et in eodem casu (sed Riminaldo non relato) praeclare Marcus Antonius Eugenius in consilio 50. numer. 58. lib. 1. qui loquens in terminis nouae indictionis, aut vectigalis impositionis, per quam conductoribus damnum inferebatur, & declarans dicta ibid. num. 41. sic scripsit: Secundo dato, non admodum magnum futurum damnum, & pro non magno damno remis sionem mercedis reficiendam non es se conductori, d. lege si merces, si vis maior; Respondetur istud procedere in damno proueniente iudicio Dei, vt propter sterilitatem, bellum, & similia, vt loquitur d. §. vis maior, & alia allegata; secus in proueniente facto, & culpa locatoris, quia illud etiam modicum reficiendum venit & videtur quorundam Authorum aequis sima declaratio, ne locator pos sit obes se conductori aliquo modo, quidquid aliqui dubitauerint de hoc. Et num. 56. ipse Marcus[sect. 40] Anton. Eugen. dixerat vnum verbum notabile, videlicet conductori damnum resarciendum es se ex facto locatoris illatum, absque distinctione, aut consideratione, an factum ex quo damnum sequutum est, principaliter & directe dirigeretur, aut non principaliter & directe, sed secundario, vel in con sequentiam ad damnum conductoris, vel vt prohiberetur vti frui re conducta: quia cum ex tali facto idem effectus sequeretur, damnum resarciendum est, quamuis Princeps, ciuitas, aut priuatus locator id intulerit secundario, & incidenter, & inde ad argumentum adductum in eodem cons. 50. num. 40. ex l. si quis nec causam, ff. si certum petatur, quod damnum contingens secundario, & in consequentiam facti iusti, in consideratione haberi non debeat, recte respondet, vt ibi videri poterit, & in eisdem terminis Bertazolus in cons. 165. num. 9. lib. 1. vbi ex pluribus concludit, quod conductor Gabellarum,[sect. 41] aeque non potest impediri per indirectum, ne colligat solitos redditus, quemadmodum si directe prohibitus fuis set, quia vterque casus eodem iure censendus est, & eadem remis sio facienda, & hoc,[sect. 42] vere & mature intellecta disposuit dicta l. part. 21. tit. 8. part. 5. nam dum dicit, quod si conductor impeditur vti re conducta facto, aut culpa locatoris, tenetur ei locator ad omne damnum & lucrum, nec distinguit, an magnum sic, vel modicum damnum subdit in hunc modum: Si los senores destas cosas embargas sen en alguna manera, quod verbum, En alguna manera, vnum & aliud comprehendit, siue idem importat, ac si diceret, directe, vel indirecte, vel quocunque modo contingat; & corroboratur ex resolutione[sect. 43] Cornei in cons. 23. ex n. 9. lib. 2. vbi probat, conductori mercedis remis sionem fieri debere, etiamsi locator damnum inferens, habito respectu ad causam, qua motus fuit, non videatur in culpa; si tamen ex eius facto damnum proueniat: & loquitur Corneus in ca su, quo iustum bellum motum erat, aut literae emis s ae quae ad vtilitatem publicam tendebant, & nihilominus inquit, iniquis simum es se locatorem non teneri de damno dato, idem Corneus in cons. 38. n. 20. lib. 2. Neuizan. in cons. 91. n. 11. Alexander in cons. 151. n. 2. in fine, & n. 3. lib. 6. Craueta in cons. 95. n. 7. Bursatus in cons. 309. n. 9. in versic. nec obijciatur, lib. 3. dicens, quod quamuis iusta causa, publicáve, aut neces saria[sect. 44] impellat locatorem ad ponendum impedimentum, ne conductor vtatur, id dumtaxat proderit, vt for san excusetur, ne teneatur ad damna & interes se lucri ces santis, non tamen, vt pro rata temporis conductor de damno non reficiatur, & quod nemo id abnegat; & in quocunque priuato idem obseruat Bartolus in l. si vno, §. item cum quidam, numero 20. ver siculo, Si vero factum locatoris est iustum, vbi distinxit inter factum iustum & iniustum locatoris, vt scilicet, cum conductor vtifrui prohibetur re conducta[sect. 45] facto iusto locatoris, tunc ad totale interes se non teneatur locator, sed sufficit, quod pensionem pro re siduo tempore remittar, sicut quando casu fortuito prohibetur conductor: si vero facto iniusto, tunc ad totale interes se, & lucrum agi potest, & Bartoli di stinctionem sequuntur Romanus, Anania, Bertachinus, Parisius, Bellonus, Bos sius, & Natta, qu refert, ac etiam sequitur Petrus Surdus in cons. 34. num. 1. lib. 1. . Et his etiam, vt vides, refragatur aperte decisio[sect. 46] d. l. 2. tit. 9. de las condiciones generales, lib. 9. nouae collectionis Regiae, & quamuis ea non expendat, nec aliquem ex praefatis Authoribus adducat Augustinus Morla emporij prima parte, tit. 10. de locato, & conducto, num. 23. in fin. fol. 434. sic declarandam existimat dictae l. 2. constitutionem, vt ipsa procedat quoad interes se ipsius conductoris, cuius respectu nullus casus, nullúsque euentus consideratur in ea lege, non vero quoad pretium, aut mercedem ipsius locationis, quam, vt idemmet Author existimat, pro rata remittere tenebitur Princeps: Ego vero a generalitate, & verbis, ac etiam mente & ratione d. l. regiae 2. id adeo extraneum & alienum puto, vt negare non pos sim, quin vllo pacto defendi pos sit: propterea quod in eadem lege, non solum interes se aut lucrum, sed etiam & damni compensatio, aut mercedis remis sio excluditur expres sim, vt constat ex illis verbis: Sin poner en ollas, ni en parte dellas des quento alguno, aunque dano, o perdida, o mengua, &c. Et ibi: Saluo que todo ello sea a su auentura, segun dicho es. Et ibi: y que son de tal calidad, que a no se auer expres sado, se deuia hazer baxa y desquento, &c. Vnde sic interpretari, aut intelligere legem illam, potius es set eiusdem decisionem reformare, & destruere, quam ipsam declarare: quo igitur pacto quáve ratione pos sit lex ipsa defendi, & ab omni iniquitate immunis relinqui, inferius dicetur. Denique, ideo dixi conductorem agere pos se[sect. 47] contra locatorem ad damna, interes se, aut lucrum, cum locator impedimentum tollere potuit, & non fecit; quia eo casu in culpa dicitur es se locator, quae venit in contractu locati, l. si merces, §. culpae, ff. locati, ac sibi imputare debet, qui cum pos set obuiare impedimento huiusmodi, & diligentiam adhibere, vt tolleret illud, id non fecerit, vt post Bartolum, Baldum, Speculatorem, Socinum, Alexandrum, Beroum, & Cagnolum, obseruarunt Decianus in con silio 108. num. 2. volumin. 2. Hippol. Riminald. in con sil. 719. num. 13. & 14. lib. 6. & eis non relatis, Morla dict. tit. 10. de locato, num. 22. in fine, cum autem impedimentum tollere non potuit, aut iusta ex causa alius impedit conductorem, quam ipse locator ignorauit tempore locationis, nihil est, quod eidem imputari pos sit, nisi inimicitia imputetur, vt supra dixi, & idcirco ad damnum tantum, & mercedis remis sionem tenetur, ex eisdem Authoribus, & dicta l. partitae 21. quae ex praedictis dilucide remanet & singulariter explicata. Nunc vero tertio deinde loco, & principaliter[sect. 48] constituendum erit, quod conductor potest se ad stringere ad casus fortuitos, siue casibus quibus cunque renunciare, & se, eisdem non obstantibus, ad integram pensionis solutionem obligare, l. si quis fundum, in principio, ff. locati, l. 1. vbi Iason num. 92. C. de iure emphyteutico. Berous in cons. 143. num. 14. volumine primo. Francis. Beccius in consilio 94. num. 29. Iacobus Mandellus de Alba in consilio primo, n. 10. & cum multis Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 3. num. 19. Arias Pinellus prima parte l. 2. C. de rescindenda venditione, cap. 3. num. 26. Menchaca lib. 3. quae stionum vsufrequentium, c. 54. num. 6. Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, capit. 24. num. 1. & probatur in l. 23. titulo 8. partit. 5. in principio, in versiculo, El primero es, quae loquitur in contractu locationis, & conductionis; sic e contrario pacisci licet ad conductoris fauorem, quod certis casibus locator merce[sect. 49] dem non exigat, siue vt fiat remis sio etiam in casibus, quibus alioquin ex natura contractus non fieret, quia non debent locator & conductor ad im[sect. 50] paria iudicari, & cum sint correlatiua, dispositum in vno, debet locum habere in altero, vt in propo sito tenuit Glos sa in dicta l. si quis fundum, sequuntur Berous in consilio 142. num. 12. volumine primo. Petrus Surdus in consilio 34. num. 25. & 26. Cum sequentibus, volumine primo; & regulariter, quod re[sect. 51] nunciatio generalis casuum fortuitorum in con tractibus facta, valeat & teneat, quamuis in iudiciis specialis neces saria sit, cum multis aliis Authoribus probarunt Pinellus dicto cap. 3. num. 26. 27. & 28. Menchaca dicto cap. 54. num. 6. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, dicto cap. 42. numero primo. Et quamuis Bulgar. relatus per[sect. 52] Glos sam magnam in l. sed & si quis, §. quae situm, ff. si quis cautionibus, ita demum crediderit, valere renunciationem casuum fortuitorum, si modo aliquis casus in specie exprimatur, & postea subiiciatur generalis renunciatio, & sequuti fuerint nonnulli,[sect. 53] quos Menchaca, Pinellus & Ioannes Gutierrez retulerunt; tamen in contrarium veritas se habet, sat[sect. 54] es se renunciare generice casibus fortuitis, nullum in specie exprimendo, vt in materia volunt communiter Doctores, maxime Alexander, Iason, Imola, & Corneus, quos refert, & sic defendit Pinellus prima part. d. l. 2. C. de rescindenda venditione, dicto cap. 3. num. 26. in principio, & num. 27. Menchaca quae stionum vsufrequentium lib. 3. dicto cap. 54. num. 5. & num. 8. & 9. qui pro hac parte expendit rationes nonnullas, quae fortiter vrgent, & es se magis communem sententiam. quod in contractibus generalis renunciatio casuum fortuitorum valeat absque alia specificatione, recté resoluit Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, dicto cap. 24. num. 5. dicens & lege Regia probari, hoc est l. 23. titulo 8. partit. 5. in versiculo. El primero es, vbi Gregorius Lopez verbo, Porqualquier ocasion, sic adnotauit, quamuis in l. 2. titul, 2. partita 5. verbo, Por algunas destas cosas, firmiter in hoc non insistat; quod tamen absque dubio tenendum erit ex deci sione dictae l. 23. partitae, quae nullius casus expres sio[sect. 55] nem requirit, sed generice casibus renunciare sat es se, probat aperte: hoc ideo forsan, quod generalitas tantum operari soleat, quantum particularis specierum enumeratio, l. si chorus, ff. de legatis tertio, Glos sa in l. si seruitus, ff. de seruitutibus vrbanorum prae diorum, & sufficiat cogitas se in genere, argumento l. qui iure militari, ff. de militari testamento, atque vt altercationem, & contrarietatem Doctorum submoueret omnino, vt submouere videtur clare, ibi: El primero es, si quando se fizo il pleyto de arrendamiento, se obligo el que recibio la cosa, que por qualquier ocasion que se perdies se el fruto, a el pertenecies se el dano. Est tamen animaduertendum, quod licet verum[sect. 56] sit, quod pos sit conductor ad casum fortuitum se obligare, licet regulariter de iure ad illum non teneatur; tamen ita demum tenebitur, si talis casus fortuitus non adueniat culpa locatoris: tunc enim non tenetur de eo conductor, vt scribunt Ancharanus in consilio 414. num. 2. Romanus singulari 441. Anania in consilio 74. num. 2. & 3. Parisius in consilio 40. num. 6. volumine primo. Alciatus in consilio 789. num. 4. Craueta in consilio 95. num. 8. Grammaticus in consilio 9. numero promo, inter ciuilia, Mar silius singulari 96. Corneus in consilio 12. per totum, maxime ex: num. 9. lib. 4. & in consilio 23. num. 22. lib. 2. Gozadinus, Ruinus, Decius, Bertachinus, Neuizan. & Menochius, quos referunt, & sic resoluunt Carocius de locato & conducto, 4. parte, de ca sibus, quae stion. 5. in principio fol. 171. Petrus Surdus in consilio 12. num. 63. libro primo, qui ad id expendunt textum in l. cum proponas, C. de nautico foenore, & in l. qui officiij. §. finali, ff. de contrahenda emptione, & ante illos ad hoc allegauit ea iura Aretinus in consilio 110. Consideratis, columna finali, in versiculo, vnde dicit, & intelligunt id procedere etiam quando facto locatoris casus proueniat, quamuis casus[sect. 57] iustus fuerit, & a culpa remotus, vt puta si locator iuste bellum mouet, vel ei mouetur iniuste, cuius belli, vel alterius casus de se iusti occasione conductor damnum patitur, vt in fortis simis terminis probauit Alexander in cons. 84. lib. 6. nam cum ciuitas Cesenae, & eius conseruatores & magistratus locas sent Francisco ius exigendi, & percipiendi datia & Gabellas, & ipse Franciscus ita pepigis set, quod susciperet in se omne periculum pestis, ac sterilitatis cuiuscunque, ac etiam guerrae, seu guerrarum cuiuslibet conditionis, tam licitae, quam illicitae, & quae sumpta occasione a praedicta ciuitate originem traherent, & quemcumque alium casum fortuitum, tam diuinum, quam humanum, & postmodum dicta ciuitas, & eius Conseruatores seu Magistratus certa impedimenta adhibuis sent, ex quibus contigit praedictum Franciscum pas sum fuis se damnum circa perceptionem datiorum, & Gabellarum: Alexander num. 3. respondet, memoratum pactum, & renunciationem nihil obstare; quia intelligitur, ac intelligi debet respectu sterilitatis, inundationis, aut alterius casus fortuiti, non vero quando periculum, & impedimentum obuenit ex facto & culpa locatoris, per textum in d. l. cum propons, per quem etiam mouetur Corneus dicto consilio 12. ex num. 9. lib. 4. vbi in specie sibi propo sita, inquit indubitanter teneri summum Pontificem, quia damnum ibi contingens euenit ex facto ipsius, & propter bellum ab eo motum, & quod tenetur non solum ad remittendum eis pensionem pro rata, sed etiam ad reficiendum quidquid percepis sent, & solitum erat antea percipi tempore pacis, Craueta etiam dicto consilio 95. num. 6. vbi scribit, quod in renunciatione casuum fortuitorum, nullo modo continetur is, qui ex facto Principis locatoris contigit. Parisius dicto consilio 40. num. 6. libro primo, dicens, quod susceptio periculi, & omnium casuum, nunquam comprehendit periculum, & casum procedentem ex facto ipsius locatoris. Paulus de Montepico in consilio 76. num. 18. Natta in consil. 360. numero primo lib. 2. Rolandus in consilio 69. numero. 14. lib. 4. Ioannes Bolognetus in consil. 30. n. 23. & nullo ex his relato Azeuedus in l. 2. tit. 9. lib. 9. compilat. ex num. 11. Ratio praedictorum est, quia quod casu fortuito[sect. 58] euenit, inuoluntarium dicitur, vt explicat in proposito Antonius De-lrio in repetitione l. contractus, ff. de regulis Iuris, capit. primo, in fin. perpendens textum in l. non vtique, § si eo tempore, ff. de administrat. rer. ad ciuitat. pertinent. & in l. quae fortuitis, C. de pignoratitia actione. Seraphinus in tractatu, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 106. num. 2. vnde ad id nullo modo applicari potest damnum aut impedimentum culpa aut facto locatoris contingens, ex eisdem Authoribus, & supremi Parlamenti Parisiensis in fortis simo casu, authoritate, & exemplo, quod refert Renatus Chopinus lib. 3. de dom. Franc. tit. 13. num. 10. scribens, quod cum quidam redditus Regij locati fuis sent cuidam Matthaeo in Ciuitate Pictauiensi, qui in lege conductionis in se susceperat omnium casuum fortuitorum periculum, & propter quasdam prohibitiones & praeconia causa bellorum ciuilium emis sa, contigit illam reddituum Regalium perceptionem impediri; causa delata ad amplis simum Parisiensem Senatum, licet fisci Patronatus in contrarium instaret, & renunciationis vim obiiceret, tamen Senatus decreto pronunciatum est, conductori remis sionem fieri debere. Idcirco haec omnia praeuidens, atque vt illis ob[sect. 59] uiaret dicta l. 2. tit. 9. De las condiciones generales, lib. 9. nouae collect. Regiae, expres sim statuit, quod quamuis casus fortuitus eueniat ob factum Regis, & bellum ab eo motum, nulla conductori fiat remis sio. vt constat ibi: Y aunque se mueuan, y comiencen por nuestra parte. Et recte percipit Azeuedus in eadem l. 2. num. 14. sed non reddit rationem aliquam, qua ipsius legis decisio valeat iustificari, sed dumtaxat dicit ibidem num. 26. quod credit in Gabellarum ma teria, & earum conductione non habere locum remis sionem pensionis, ob sterilitatem, pestem, bellum, terraemotum, siccitatem, & pluuiam, vel ob alium quemlibet casum fortuitum, quia sic statutum est in illa lege, nec aliter eiusdem rationem, aut iustitiam ostendit: Morla velo emporij prima[sect. 60] parte, tit. 10. de locato, & conducto, num. 23. in fin. fol. 434. nullam etiam rationem as signat, sed sic putat eam legem intelligendam, vt dixi supra num. 46. cum vere lex eadem in contrarium refragetur expres sim, & non solum interes se, aut lucrum, sed etiam & damni compensationem, aut mercedis remis sionem excludat aperte. Quapropter pro ratione & iustitia dictae legis Regiae, Ignatius Lasarte de decima vendit. & permutat. cap 18. num. 83. non male constituit, quod in Gabellarum, aut reddituum Regalium materia, ea lege & pacto locatio eorum iurium fiat, & semper multis retro annis facta fuerit, & fieri consueuerit; atque ideo nedum vt lex, sed & vt iustitia, & formalis partium conuentio seruari debet, quia sic conuentum censetur cum conductoribus Gabellarum, cum haec sit vna ex conditionibus generalibus locationum earum, argumento textus in l. si quis domum, §. Iulianus, ff. locat. quod mihi admodum placet, quamuis Azeuedus in eadem l. 2. num. 26. prae fato Authori acquiescere nolle videatur, sed pro ratione ipsius legis, solam Principis condentis eam, voluntatem consideret, quae vere pro ipsius iustificatione non sufficit; idcirco libenter ego, & vltra Authores praefatos addiderim, negari non pos se, quin dictae legis Regiae constitutio, iustis ac necef sessariis de causis suo initio sic condita fuerit, postmodum vero, ac in futurum, nullum debere, nec pos se inde conqueri, si legis illius tenorem, & con stitutionem ad vnguem compellatur obseruare, quippe cum eo ipso, quod iura ea Gabellarum, siue redditus regales, aut prouentus quoscunque conduxerit, ex quo scit, aut leges generaliter iam latae tenorem, & dispositionem scire debet, videatur iam eiusdem decisioni voluntarie se velle adstringere, & illius dispositionem sua quodammodo voluntate expres sim corroborare, cum ab initio id efficere, vel non efficere, liberum sibi es set; nec conducendi neces sitate pos set grauari, qui inuitus ad conducendum non teneretur: vnde aduersus contractum sponte initum, & contra formam illius legis quocunque modo venire, aut casus cuiuslibet occasione remis sionem in eadem lege prohibitam petere, nihil aliud es set, quam fisci patronos, & procuratores decipere, fidem tacitam ex cognitione legis publice promulgatae, siue generaliter latae frangere, nec placitis acquiescere ob aduersam fortunam, qui ob prosperam & foelicem, siue ob vbertatem quamcunque, siue casu quocunque prouenientem, conductionis pensionem augeri, nequaquam vellet consentire, nec ad id teneretur; idcirco cum casus in dicta lege regia enumerati, dubij sint & incerti, & ades se pos sint, vel non ades se; aequum non solum est, sed & iuris rationi consonum. vt promiscui euentus, aut communis fortunae ratione, eam legem patiatur conductor, quam aduersus omnes conducentes videns generaliter latam, ipse libenter in initio contractus pro se tulit, siue legi illi libenter se subiecit, vnde sibi scienti & consentienti, aut saltem scire debenti, nullam iniuriam factam dicere potest, quod ipsamet lex 2. si accurate perpendantur verba eiusdem, s aepe quidem considerat, quatenus tam in prooemio, quam in medio dicit: Las cojan y recauden a toda su auentura, & ibi: Saluo que todo ello sea a su auentura, como dicho es. Siquidem certum est, quod vbi fit mentio fortunae, intelligitur de casibus, qui pos sunt se habere ad es se, & non es se, & sic in prima parte ipsius legis, vsque ad versiculum, Y que an si mismo no pidan, semper sit sermo de casibus fortuitis, inter quos connumeratur etiam bellum, quamuis a Prin[sect. 61] cipe moueatur, vt eadem lex inquit, & docet Bartolus in l. cotem ferro, §. qui maximos, ff. de publicanis, num. 4. quia cum Principes non moueant, nec mo[sect. 62] uere pos sint bella voluntarie, sed cum causis, quae casus fortuiti indicantur, vt in cap. quid culpatur in bello, 23. quae stione prima, & in casibus fortuitis est verum dicere, quod conductor tenetur, si renunciauerit eis, aut si renuncias se videatur, vt in terminis dictae l. regiae, ex ratione superius dicta videtur. Inde fit, sic recte statutum fuis se, quia cum se habeat conductor ad lucrum & damnum considerata fortuna, eo ipso facta renunciatio iustificatur, aut ea, quae facta censetur, argumento text, in l. si iactum retis, ff. de actionibus empti, & in l. de fideicommis so, cum ibi notatis, C. de transactionibus, vnde non[sect. 63] absque maximo mysterio in eadem l. 2. in fine, in versiculo, Y que an si mismo no pidan, separatur ille casus a praecedentibus, quia vere multum differt ab illis, & si expres sus non fuis set specialiter, aut verbis expres sis, quae casuum praecedentium diuer sitatem denotant, nullo modo sub illis comprehenderetur eo quod casus fortuitus non est, sed a voluntate Principis dependens, vt constat ibi: Y que an si mismo no pidan, ni pongan desquento ninguno por ningunos nauios, ni bestias de carga que su Magestad embargare, o tomare para cosas que tocan a su seruicio en qualesquier puertos, o lugares del Reyno, o fuera del. Et sic virtute dictae conditionis generalis, ant tacitae conuentionis non censeretur renunciatus, cum etiam absque expres sa legis dispositione renunciari non pos set casus ille, aut pactum sic expres sim initum subsistere: quod patebit ad oculum, si in memoriam repetantur nonnulla, quae in proposito praetermitti non pos sunt: In primis, quod licet naturalia, accidentalia, siue, vt[sect. 64] alij dicunt, adminicula & qualitates contractuum pos sint pacto & conuentione partium tolli & mutari; tamen contra substantialia, vel naturalia intrinseca contractus pactum initum nullo iure valet, nec ex eo vlla nascitur obligatio: quod docent eleganter Zasius lib. 2. singul. respons. cap. 12. num. 3. Alciatus lib. 2. paradox, cap. 16. litera B. Ioan. Corras. Mis cellan. cap. 20. num. 3. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 5. cap. 2. num. 6. acute Iacob. Cuiacius obseruat. lib. 2. cap. 5. litera B. Stephan. Forcatul. in necyomant. iuris, dialogo 4. num. 4. Nicol. Valla de rebus dubiis, tractatu primo, pagina 7. columna prima, in medio. Sebastian. Medicis in tractatu de legibus, & statutis, 3. par. quae st. 4. num. 2. & 3. Ioannes Bolognetus in l. 2. in principio, num. 24. ff. si certum petatur. Modernus Paris. in l. prima, §. sed si mihi, num. 67. ff. de verbor. obligat. & ex antiquis, Baldus in l. prima, num. 14. C. de vsufructu, quem in terminis contractus locationis & conductionis sequuntur Neuizan. in consilio 91. num. 12. Curtius senior in consilio 49. num. 40. Lofredus in consilio primo, num. 175. & optime declarans alios refert Petrus Surdus in consilio 243. num. 29. 30. & 31. lib. 2. atque exemplis comprobant Decius in l. contractus, num. 41. ff. de regulis iuris. Petrus Pechius in cap. contractus, num. 9. eodem titulo, lib. 6. Deinde, quod vsus rei in contracta locationis[sect. 65] & conductionis est ex substantialibus, vel naturalibus intrinsecis illius contractus, vt Petrus Pechius & Neuizan. in locis relatis affirmant, Bartolus etiam expres sim in l. si quis domum, in principio, ff. locati. Anton. Gomezius tomo 2. variarum, cap. 3. numero primo. Paris. de Puteo in tract, de reintegrat. feudorum, §. plerumque num. 8. fol. 101. Antonius Delrio in repetitione dict. l. contractus, cap. 11. in principio Baconius a Vacuna lib. 5. declarat. iuris, cap. 68. num. 7. Conradus de contractibus, tractatu 5. quae st. 87. conclus. 4. in principio, & alij relati supra in initio huius capitis, qui continuam & indiuiduam locatoris patientiam requirunt, atque vt conductoris vsus[sect. 66] nullo modo impediatur per locatorem: vnde sequitur manifeste, quod pactum huiusmodi, per quod vsus rei auferatur, siue renunciatio casus prouenientis facto aut impedimento locatoris, posito quod renunciatio es set expres sa, tanquam contra substantiam, vel naturam intrinsecam ipsius contractus, nihil valeret, atque viribus non subsisteret, vt in terminis pulchre probarunt Berous in cons. 144. per totum, maxime num. 5. libro primo. Craueta in cons. 233. num. 9. vbi post Baldum a se relatum inquit, quod non potest quis se obligare ad talem casum ex facto Principis prouenientem, quia talis obligatio dat, & continet materiam de[sect. 67] linquendi, adeo quod non firmatur iuramento, Galiaula in l. prima, num. 4. ff. de verborum obligat. Alciatus in responso. 49. num. 9. ad finem lib. 8. Conradus de contractibus, dicta quae stione 87. conclusione 4. ad finem. Cae sar Vrsil. in addit. ad decisionem 150. Matthaeus Afflict. num. 7. ibi: Et videretur dicendum. Antonius Mocius de contractibus, tractat. de locato, titulo de accidentalibus locationis, num. 57. ibi: Tale pactum non valeret, quia est iniquum, & contra sub stantiam locationis, vt re non pos sim vti, & soluam pretium: quod ipse latius fundat ibidem, atque exornat, & ex antea adnotatis ratio colligitur, quoniam si locator dolo non caret, impediendo quominus conductor habeat liberum vsum, & solitam facultatem vtendi & fruendi, quod dicit Alexander in consilio 84. num. 7. lib. 6. neces sario consequitur, quod talis dolus per pactum remitti non potest, vt probat textus in l. contractus, ff. de regulis iuris, l. prima. §. si conueniat, vers. illud, ff. depositi. si vnus, §. illud, ff. de pactis, cum aliis, quae adducit Decius in dict. l. contractus, num. 41. & Ioannes Igneus ibidem, num. 70. Idcirco non absque maximo my[sect. 68] sterio lex 23. titulo 8. partit. 5. in principio, se referens ad l. 22. praecedentem, in qua agitur de casibus fortuitis, non vero ad l. 21. in qua agitur de impedimentis prouenientibus facto aut culpa locatoris, inquit, quod regula tradita in l. 22. praecedenti, circa remis sionem, quae fieri debet, quando damnum prouenit fortuna, aut casu, non procedit, cum conductor casibus renunciat, & sic non se refert ad l. 21. nec ad ea, quae ibi disposita erant, quia cum in ea lege tractetur de impedimentis prouenientibus facto locatoris, ex quibus vsus rei aufertur, illi renunciari non potest, & per consequens dicta l. partitae 23. solum approbat renunciationem, quando ca sus fortuna eueniunt, nihil vero dicit de casibus facto locatoris euenientibus, nec renunciationis facultatem extendit ad illos, & eademmet consideratione procedunt Iureconsulti, si attenté facta combinatione procedamus, & iungamus textum in l. si vno, §. item cum quidam, l. si merces, §. vis maior, l. si quis fundum, & l. si fundus quem, ff. locati; nam cum in dicto. §. item cum quidam, & in dicto §. vis maior, cum similibus, cautum es set, quod si casu fortuito non pos set conductor libere vti frui, remis sio ei facienda es set, & in dicta l. si fundus quem, quando facto locatoris impedimentum euenit, non solum ad pensionis remis sionem; sed ad totalis interes se satisfactionem, locator ipse obligatus fuis set, Iureconsultus Iulianus in dicta l. si quis fundum, tractans, vtrum id pacto & renunciatione contrahentium pos set mutari, vel alterari, dumtaxat disponit, quod pactum in contrarium, siue renunciado valebit quoad casus fortuitos, aut fortuna euenientes, & sic intactam relinquit, & immutatam & absque praedicta exceptione legem, quae disponit & loquitur in impedimento facto locatoris causato; quod constat aperte ex verbis eiusdem legis, quatenus in ea sic scribitur: Si quis fundum locauerit ea lege, vt etiam si quid vi maiori accidis set, hoc prae staretur pacto standum es se. Vides ergo de impedimento locatoris nihil in ea lege dictum, & consequenter, vt antea dixi, neces sarium fuis se, quod in dicta l. 2. tit. 9. De las condiciones generales, lib. 9. nouae collect. Regiae, casus ille facto Principis proueniens exciperetur; alioquin enim non obstantibus verbis generalibus in eadem l. prolatis. (quae vt superius dixi, ad casus fortuitos semper referuntur) absque dubio reneretur Princeps eo casu ad damni satisfactionem plenariam, cum facto ipsius fuerit sors, aut fortuna conductoris impedita, vt in terminis contendit Corneus in cons. 38. num. 15. lib. 2. Ex quo, & verbis eiusdem legis Regiae, firmari pos [sect. 69] set, constitutionem ipsius in versiculo finali, fortas sis locum non habituram, cum Princeps absque vlla neces sitate, Ni para su seruicio, (in quo casu lex ibi loquitur) impedimentum adhiberet, ex quo conductor vtifrui impediretur: idque ex traditionibus Cornei in dicto consilio 38. & aliorum Authorum, quos supra retuli. Item etiam, quia verba illius le[sect. 70] gis, quantumuis generalia sint, recipiunt interpretationem restrictiuam, ne quis indebite damnum patiatur, vt probat textus in l. 2. & ibi notant Bartolus, & Salicet. C. de noxalibus actionibus, Hotomannus in consilio 57. num. 20. & in simili materia remis sionis faciendae obseruarunt Socinus in con silio 44. num; 10. libro primo, Craueta in consilio 221. num. 5. Bursatus in consilio 360. num. 41. lib. 4. pulchre Modernus Paris. in consuet. Parisiens. titulo primo. §. 8. glos sa 4. num. 8. vbi constituens argumentum ex verborum generalitate, singularia verba profert, ex quibus probare contendit, legis interpreta[sect. 71] tionem semper admittendam, quae eo principaliter tendit, ne lex ipsa iniquitatem aliquam, siue defectum rationis contineat. Denique, quia durum es set, quod contractus firmitas, aut valor ipsius ab vnius[sect. 72] dumtaxat ex contrahentibus voluntate penderet, & quod in eius arbitrio positum es set adimplere, vel non adimplere pro parte sua contractum, alterúmque ad ipsius adimplementum adstringere; quod maxime iura abhorrent: nam, vt inquit Baldus in consilio 18. num. 2. libro primo, non debet[sect. 73] claudicare conuentio, vt. vnus teneatur eam seruare, alter non: quia quod claudicat, iustum non est, l. si socius pro filia, ff. pro socio. sequitur Federicus Scotus responso 17. num. 3. libro primo, tomo primo: vbi inquit, quod contractus sic interpretan[sect. 74] dus est, ne contrahentium alteri licitum sit reddere pactionem alteri inutilem: idem Baldus per textum ibi, in l. in vendentis, numer. primo. C. de contrahenda emptione, vbi dicit, contractus non pos se habere in sui es se, dependentiam a voluntate vnius;[sect. 75] quem textum in locatione accepit expres sim idem Baldus ibidem, num. 4. in versic. nam hoc idem, Petrus Surdus in cons. 136. num. 24. lib. 1. & facit text. in l. Iulianus, §. si quis colludente, ff. de actionibus empti, l. si cum dies §. 1. in fine, ff. de arbitris, cum aliis, quae citat in proposito Bolognetus in cons. 10. num. 35. Ac eorum ratio non solum respectu priuatorum[sect. 76] locum habet, sed etiam respectu ipsius Principis contrahentis, vt eleganter dixit Bald. in l. Princeps, ff. de legibus, vbi singularia verba protulit, & in hunc modum reliquit scriptum: Cum Princeps contrahit, iure gentium & ciuili obligatur, quia ciuili rationi naturalis ratio cooperatur; alioqui enim ipsio non obligato, nec alius, qui contrahit, obligaretur ex natura correlatiuorum, & sic contractus claudicaret. Socinus iunior in cons. 69. q. num. 26. lib. 4. & in terminis locationis factae a Principe, Bursat. in cons. 104. num. 9. lib. 1. Et haec sit prima declaratio ad dictam l. regiam 2. & vera quidem, quoniam absque causa, siue neces sitate, vel extra ministerium sui seruitij, credendum non est, velle Principem conductori damnum aut praeiudicium inferri. Praeterea tentari pos set, ipsammet l. 2. in eodem ver[sect. 77] siculo finali, dumtaxat obtinere locum quoad impedimenta particularia, siue momentanea, aut modico tempore duratura, non vero quoad impedimenta generalia, aut toto, vel maximo locationis tempore duratura; quae ideo lex illa permisit, quod es sent ad seruitium Principis neces saria; & sic vel non multum temporis duratura, aut etiam non maximum damnum allatura, vt eisdem verbis antea relatis deprehenditur, ibi: Para su seruicio. Quod idem est, ac si diceret, ipsius seruitio; quoniam verbum ipsius, est personalis simum, secundum Iaso[sect. 78] nem in l. filiusfamilias, §. Diui, lectura 2. num. 151. ff. de legatis primo, qui allegat Baldum in cons. 204. lib. 5. vbi vult; quod prohibitio alicui facta cum verbo Ipsi, adeo personalis est, vt haeredes prohi[sect. 79] biti excludat: & latius Rolandus in cons. 59. num. 28. lib. 3. Et haec est secunda declaratio, quae probabilis videtur, sed erit maturius cogitandum de ea, quoniam in d. l. 2. sic generaliter statutum est, vt vidimus, nec ad vna vel alia impedimenta legis ip sius constitutio restringitur. Vnde videtur, quod etiam in omnibus accipi pos sit, nec conductor conqueri ex ratione adducta supra, num. 60. cum sequentibus. Et de his hactenus, quae, vt vides, singularia sunt, nec antea sic dilucidé, atque specifice declarata. Nunc vero quarto deinde loco & principaliter, quod ad §. frumenta l. fistulas, ff. de contrahenda emptione, attinet, constituendum erit in ea fuis se quamplurimos Scriptores sententia, vt existimauerint, quod casus fortuitos in se suscipiens, vel eis re[sect. 80] nuncians, non intelligatur sentire de insolitis, aut raro contingentibus; quod notauit Bartolus in l. sed & si quis, §. quae situm, num. 3. ff. si quis cautionibus, & ibi Fulgosius num. 11. idem Bartolus in l. Seio, §. medico, in fine, ff. de annuis legatis: & cum Bartolo fuerunt Iason in dicto §. quae situm, num. 33. & plures, quos ibi refert, Alexander, Socinus, Corneus, Ripa, Imola, Felin. Afflictis, Gratus, & Natta, quos recensent Pinei. 1. par. l. 2. C. de rescindenda venditione, cap. 3. num. 29. in principio. Menchaca quae stionum vsufrequentium lib. 3. cap. 54. num. 6. Antonius Gomezius, Gama, Oroscius, Craueta, Alciat. & Rolandus, quos retulit Caeuallos practic. commun. contra commun. quae st. 702. numero primo, & 2. qui num. 3. dicit, hanc opinionem es se magis receptam, & pro ea iudicatum fuis se in Pinciano Praetorio, & num. 5. sequitur eam, Azeuedus etiam in l. 2. tit. 9. lib. 9. nouae collect. Regiae, ex num. 9. cum pluribus sequentibus, & receptiorem dicit, summámque aequitatem habere, & ideo in practica tenendam, Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 24. num. 6. & vltra eos Iacobus Portius in cons. 143. num. 3. cum sequentibus, & in cons. 144. num. 9. Iacobus Mandel. de Alba in cons. 1. num. 5. vbi dicit certis simum es se, quod licet quis se obliget ad casus fortuitos, talis tamen obligatio non comprehendit casus valde insolitos, & refert Angeli, Alexandri, Baldi, Fulgosij, Andreae Siculi, & Cornei plura consilia, Anchar. Regiens. lib. 3. quae st. familiar. quae stio. 36. num. 7. & 8. Sebastian. Medicis in tractata de compensat. par. 1. quae sitone 45. in fine, & in tractatu de casibus fortuitis, prima parte, quae stione 15. Baldus, Salicetus, Angelus, Alex. Socin. Alberic. Bertachinus, Fulgosius, Ripa, Gratus, Craueta, Felin. Anton. Alex. Anton. Gabriel, Viuius, Michael Neuizan. Alciatus, Celsus Hugo, Laurent. Chircou. Emanuel Suarez, Aretinus, Bos sius, Mozius, & Iosephus Ludouicus, quos congerit, & Bartoli sententiam magis communem, & in iudicando omnino tenendam dicit Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. par. de casibus, quae st. 8. num. 6. fol. 172. in fine, & folio 273. vbi num. 7. ex Mohedano, Palcoto, Ioseph. Mandos Mago. Rot. Florent. Puteo, Francis. Marco, refert ita s aepe iudicas se sacrum Rotae Auditorium, vt etiam refert, & eandem opinionem Bartoli amplectitur Franciscus Bursatus in cons. 81. num. 6. lib. 1. amplectitur etiam Hippolytus Riminaldus in cons. 637. num. 40. lib. 5. Renat. Chopin. lib. 3. de dom. Franc. tit. 13. num. 9. in principio. Gaspar Caballin. in tractatu de euictionibus, §. 5. num. 11. atque in fortioribus terminis, videlicet pacti & renunciationis omnium casuum fortuitorum, statuto & lege municipali corroboratae, quod non extendatur ad casum insolitum, qui verisimiliter acciderit praeter contrahentis opinionem, & cogitationem, multis fundamentis & rationibus adductis respondit Anchar. in cons. 402. per totum: singulariter Menochius in cons. 27. num. 18. cum sequentibus, libro primo, vbi cum Gisulphus conduxis set pedagia a Curisiensibus cum expres sa conuentione susceptionis omnis periculi, casus fortuiti, omnísque aduers ae fortunae, & nedum casuum cogitatorum, qui ab euentu fortunae pendent, sed etiam casuum incogitatorum, qui euenire pos sent, & tam solitorum, quam insolitorum; ex pluribus probat remis sionem es se faciendam, ex eo quod Cae sariani, & Galli ab induciis reces serunt, & bellum inter se nuntiauerunt, propter quod pedagiis fuit damnum illatum, & sic quia casus insolitus in renunciatione casuum etiam quantumcunque generali comprehensus non fuit: tenuerunt denique eandem Bartoli sententiam Aluarus Valascus, Fabius Turretus, Iacobus Leonius, Franciscus Beccius, & Bonifacius Rogerius, quos commemorauit, & sequutus est Additionator decisionum Gamae, ad decisionem 352. Et huius partis fundamenta plura expendi pos [sect. 81] sent, quae ideo consultóque omitto, quod a superioribus plene ponderantur, & expenduntur. Dum[sect. 82] taxat referri debent duo, quibus in praefatam sententiam magis communiter adduci solent Doctores. Primum deducitur ex textu in l. fistulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione. Qui tamen textus[sect. 83] vere ponderatus, & non cauillatus, contrarium probat expres sim, nec vllo pacto vitari potest, inquit enim Iureconsultus in hunc modum: Frumenta, quae in herbis erant, cum vendidis ses, dixisti te, si quid vi, aut tempestate factum es set, prae staturum, ea frumenta niues corruperunt, si immoderatae fuerunt, & contra consuetudinem tempestatis, agi tecum ex empto poterit. Ecce, vbi is, qui vendidit frumenta in campis existentia, promisit se prae staturum id, quod vi aut tempestate accidis set, & sic niuis ac tempestatis periculum in se suscepit, postmodum contigit, quod niues frumenta corruperunt; & Iureconsultus respondet verbis praedictis: Si immoderatae fuerunt, & contra consuetudinem regionis, venditorem teneri, ac cum eo ex empto agi pos se. Tantum ergo abest, quod textus ille sententiam dictam iuuare pos sit, quod contrariam clare confirmet; Iureconsultus namque eo casu, non modo liberare voluit venditorem, imo teneri eum ex sua pactione, cum casus insolitus fuit, & contra con suetudinem regionis, profitetur expres sim: Et sic clare ostendit non alias venditorem obligari in casu illius textus, quam si insolita & inopinata tempestas fuerit; siue venditorem censendum non es se in se voluis se suscipere periculum vis, aut tempestatis naturaliter, siue s aepe, aut secundum con suetudinem regionis euenientis, sed dumtaxat sensis se de insolito, aut valde extraordinario, raróve, aut nunquam contingenti: idque ex dictis ver bis adeo certum est, vt nullo modo negari pos sit; ac inter alia dictio illa, Si, (Si immoderatae fuerint,) maximo cum mysterio & neces sario non otiose adiecta est: Et sic vt demonstretur, conditionaliter requiri, quod niues immoderatae fuerint, & contra consuetudinem regionis; alias enim si casum solitum, aut aliquando contingentem, siue ex con suetudine regionis euenientem voluis set etiam contineri Iureconsultus, ex illóve obligari venditorem, non dixis set: Si immoderatae fuerint, & contra consuetudinem regionis; Sed dicere debuis set, Si moderatae fuerint, & secundum consuetudinem regionis: aut dictionem etiam adiicere, & sic dicere, Etiamsi immoderatae fuerint, & contra consuetudinem regionis, agi tecum ex empto poterit. Clare ergo significat, conuentionem illam restringi debere ad insolitam, & raro, & nunquam euenientem vim & tempestatem, nec pos se extendi ad solitam, vel aliquando, aut secundum consuetudinem regionis contingentem. Quod vel vno tantum verbo sentit Accursius in eodem §. frumenta, verbo, si immoderatae, vbi sic dicit: Si obligat se ad insolita, non ideo tenetur ad solita, vt hic. Quasi diceret, venditorem non prae sumi, nec es se credendum voluis se obligare se ex causa cuiuscunque vis, aut tempe statis euenientis, nec emptorem ex solita, aut aliquando contingenti tempestate damnum timuis se; idcirco venditorem ad insolita se obligantem, non ideo teneri de insolitis: Bartolus etiam, quamuis in dicto. §. quae situm, num. 3. tenuerit sententiam relatam supra num. 80. tamen in dicto, §. frumenta, clare probauit nostrum As sumptum; nam in summario eiusdem §. sic reliquit scriptum: Casus fortuitus intelligitur inopinatus. Et sic expres s e ostendit, in specie illius textus, casum solitum non comprehendi, sed de inopinato aut insolito tantum venditorem teneri. Quo ergo pacto, siue quomodo textus in praedicto §. frumenta, pro opinione Bartoli poterit induci, qui non modo casum inopinatum, aut insolitum reiicit, sic potius, & conditionaliter eum admittit, vt solitum, aut iuxta consuetudinem regionis euenientem excludat omnino. Deinde Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. parte, de casibus, quae stione 8. num. 3. & num. 18. & 19. fol. 172. & 173. clare inclinat in hunc intellectum ad d. §. frumenta, quamuis opinioni Bartoli relatae supra, dicto num. 80. magis videatur accedere; nam dicto num. 3. pro intellectu & introitu dicti §. frumenta dicit considerandum es se, quod quidam casus eueniunt secundum naturam, & isti non dicuntur fortuiti, sed naturales, vt niues, pluuiae, & grandines in hyeme; vnde venditor sus cipiens in se casum fortuitum, non tenetur, si sit secundum naturam, & consuetudinem regionis. Quidam vero casus eueniunt quodammodo supra naturam, vt nimiae tempestates, niues immoderatae, & similia, & ista facta exces siua, & immoderata dicuntur casus fortuiti, & de istis venditor, vel locator suscipiendo periculum, tenetur. Et demum inquit, quod textum in dicto §. frumenta, sic declarat Baldus in cap. quoniam frequenter, columna finali, num. 9. vt lite non contestata, & in cap. cum olim, num. 3. de consuetudine, & commendat Iasonem in l. sed & si quis, §. Quae situm, num. 33. ff. si quis cautionibus: ac denique dict. num. 18. & 19. ipsemet Vincentius sic scribit: Circa tamen intellectum §, frumenta, non omittam vnum, quod illud, quod venit ex natura temporis, vel qualitate regionis, non alterat dispositionem, sed dispositio semper venit interpretanda de eueniente vltra temporis naturam, vel regionis qualitatem: Vnde si conductor dicat, si occurrant aliqua ex niuibus, vel tempestatibus, nolo teneri; cui dubium, quod vtplurimum arguendo a communiter accidentibus, niues veniunt, & pluuiae in hyeme? & tamen non intel ligitur de his sermo prolatus a contrahentibus, prout vulgares multi fortas se intelligerent, sed de facto, & niuibus immoderatis, & nimia tempestate proueniente. Vides ergo, praefatum Authorem sensis se aperte, textum in d. §. frumenta, probare contrarium eius ad quod citatur communiter ab his, qui sententiam Bartoli amplectuntur, & nihilominus eius dem Bartoli as sertioni magis videri eo loco acces sis se, ac etiam pro nobis distinctionem praefatam attulis se: Sed & Antonium Rubeum in l. vinum, num. 80. ff. si certum petatur, contra communem omnium Scribentium sententiam, & veris simam omnium Pandectarum lecturam, non dubitas se as serere, text. in d. §. frumenta, negatiue legendum es se, vt scilicet sic dicatur: Agi tecum ex empto non poterit. Quod tamen ex dictis antea, & omnium Codicum fide, sic manifeste subuertitur, vt alia refutatione non indigeat. Secundum vero fundamentum, quod pro ea[sect. 84] dem Bartoli opinione adducitur, eo tendit, quod ad casum fortuitum insolitum, aut raro euenientem, renunciatio ideo trahi non debeat, quod illi nunquam censeatur renunciatum, quia nec cogitatum de eo videtur; vnde conuentio, aut casus fortuiti susceptio, quantumcunque generalis sit, ad casum incogitatum trahi non debet, argumento textus in l. mater decedens, cum aliis vulgatis, ff. de inofficioso testamento. Quod fundamentum pa[sect. 85] rum etiam, aut nihil subsistit, ea ratione, quia si verum est, casus fortuiti appellationem proprie congruere casui raris sime contingenti, siue proprie continere, seu denotare illum, vt significat textus in dicto §. frumenta, & post Corneum erudite aduertit Arias Pinellus prima parte l. 2. C. de res cindenda venditione, cap. 3. num. 30. in principio, & dictionis omnis, aut omnes eam es se naturam, vt nihil excludat, qui eam apponit, l. Iulianus, ff. de legatis tertio, l. in fraudem, in fine, ff. de militari testamento, l. a procuratore, C. mandati, cum similibus congestis per Decianum in consilio 84. num. 13. volumine 3. imo etiam ad casum improprium huius modi dictionem trahi, & eius virtute includi illa, quae alias non comprehenderentur: quemadmodum ex Glos sa, & Alexandro obseruat Craueta in consilio 249. num. 2. Decius in l. certi condictio, in principio, & in l. omnia, ff. si certum petatur, & in con silio 69. num. 4. versiculo, & ad hoc specialiter. Rubens in consilio 235. nu. 3. Bursatus in consilio 173. num. 42. lib. 2. Sequitur neces sario, verba praedicta conuentionis intelligenda es se de casu magis in solito, aut omnem, & quemcunque casum includere, de quo saltem in genere cogitatum intelligi sufficit, argumento textus in l. qui iure militari, ff. de militari testamento: cum his, quae adducit Afflictis decisione 44. numer. primo, alias verba ipsa adeo generalia, siue vniuersalia sic restringi contingeret, vt vel sine effectu manerent, vel contra proprietatem inique acciperentur; quod dicendum non est ex his, quae in nostris terminis adnotauit Pinellus vbi supra, d. cap. 3. ex num. 29. cum sequentibus. Vbi contrariam sententiam aduers us Barto[sect. 86] lum, ac sequaces eius constanter defendit, & dicit, quod in eo articulo mire variant Doctores, & quod contradicit Bartolus ipse summando tex. in d. §. frumenta. Et tenent etiam contrarium plurimi Authores, maxime Baldus, Angelus, & alij, quos sequuntur Alexander, Imola, Decius, & Iason sibi contrarij ibidem relati, & firmantes, quod in renunciatione casuum fortuitorum comprehenduntur insoliti, nec excusatur renuncians ex raritate talis casus: Quam opinionem contra Bartolum sequitur etiam, & alios plures allegat Menchaca quae stion. vsufrequent. lib. 3. cap. 54. qui hanc putat veriorem sententiam, & rationes efficaces pro ea ad ducit, & dicit probari in. l. 23. tit. 8. par. 5. & quod ibi sentit Gregorius Lopez glos s. 1. veriorem etiam dicit in puncto iuris, & quod plures eam sequuntur contra Bartolum, tanquam veriorem Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 24. num. 6. vbi subdit, quod textus in d. §. frumenta, manifestis sime probat hanc secundam opinionem, & destruit primam, quamuis in iudicando & consulendo non auderet recedere ab opinione Bartoli, quoniam illa communior est, & summa aequitate nititur; & ideo est in praxi tenenda: idem etiam agnoscit, quamuis sententiae Bartoli sub scripserit, Hieronymus de Caeuall. practicar. commun. contra communes, quae st. 702. num. 3. & 4. ac denique & contra Bartolum tenuerunt Iason in cons. 107. columna penul. lib. 1. Decius in cons. 7. colum. fin. vers. Quarto illa opinio. Tiraquellus post leges connubiales, glos s. 2. num. 35. Bellon. supputat. lib. 2. cap. 19. & Antonius Rubeus in l. vinum, num. 80. ff. si certum petatur. Ego vero, vt in praefato dubio sententiam me[sect. 87] am interponam, sequentia constituere neces sarium duxi, quae (vt videbis Lector) nullus hactenus sic ex proposito considerauit. In primis negari non pos se, quin opinio Bartoli, quod in renunciatione casuum fortuitorum non veniant casus insoliti, aut raro vel nunquam contingentes, aequitatem prae se ferre videatur, vt nonnulli Authores notarunt: Ipsam tamen, vtcunque res sit, refragari aperte decisioni textus in dict. §. frumenta, atque es se directé contrariam verbis, & menti illius §. vt supe[sect. 88] rius ostendi; verbis etiam, & decisioni dictae l. 23. titulo 8. partita 5. clare contrariari: ipsa namque nullo pacto cauillari potest, aut torqueri; dicit enim in hunc modum: Perdiendose los frutos de la cosa, que es arrendada por alguna ocasion, que vinies se por auentura, non seria tenudo de dar al senor la renta, el que la prometiera, as si como de suso diximos. Ecce vbi ponitur regula generalis, nempe, quod conductor ad casus fortuitos non teneatur, quod ex natura contractus regulare est, vt in l. opus quod in auer sione, vbi Bartolus, l. item quaeritur, §. si nauicularius, & §. si magister, versicula, Labeo, l. maritus, l. ex locato, §. vis maior, ff. locati, & tenuerunt Castrensis in cons. 471. Viso, libro primo. Decius in l. contractus, num. 33. ff. de regulis iuris. Strach. de mercat. parte 2. titulo de naut. num. 6. Vincent. Carocius de locato & conducto, titulo de casibus, in principio, numero primo, & 2. folio mihi 169. in fine, & intelligitur, vt dictum erat antea in l. 22. praecedenti, ad quam, vt supra aduertebam, se refert dicto l. 23. ibi: As si como de suso diximos, vt scilicet non teneatur, si casus sit insolitus, & non consuetus; tunc enim locator tenebitur: secus tamen si casus fortuitus, ex quo fructus corrumpuntur, sit consuetus; tunc enim absque pacto dominus non tenetur ad remis sionem mercedis, sed conductoris damno cedit, nisi pactum in contrarium fuerit: postmodum vero, in versiculo, Pero casos, eiusdem l. 23. partitae, ponuntur exceptiones regulae generalis praedictae, & antea traditae: ac primus exceptionis casus est, quando conductor ad casum fortuitum fe obligauit; quo casu indistincte dicitur, quod ad solutionem pretij, aut mercedis tenetur, nec distinguitur, an ca sus solitus fuerit, vel insolitus; generaliter potius casus sufceptio pro omni, & quocunque casu accipitur, etiamsi ille insperatus omnino, & valde insolitus fuerit: quod constat aperte ex verbis eius dem leg. ibi: Pero casos ay, en que non seria ansi. El primero es, si quando se fizo el pleyto de arrendamiento, se obligó el que recibio la cosa, que por qualquier ocasion que se perdies se el fruto, a el pertenecies se el da no. Nec satisfacit solutio, quam tradit Ioannes Gu[sect. 89] tierrez de iuramento confirmatorio, 1. p.d. cap. 24. n. 6. in fin. dum dicit, quod d. l. 23. partitae, & l. 22. prae cedens, non loquuntur de casibus insolitis, & raris sime contingentibus (de quibus prae sens quae stio est) sed de non multum solitis: & ad id expendit verba d. l. 22. ibi: Que non fues se muy acostumbrada: Ergo, vt ipse intelligit, aliquando solita; in quo equidem manifeste decipitur Author ipse, vt ratione euidenti, atque concludenti ostenditur. In primis nam que, quod attinet ad dictam l. 22. ex illo verbo, Que non fues se muy acostumbrada, nihil in proposito nostro potest deduci; propterea quod lex illa non loquitur in casu praedicto, quando scilicet conductor casibus fortuitis renunciauit, siue eorum periculum in se suscepit: quo casu certum quidem est, non excusari conductorem, etiam ex casu solito, sed ad omnes casus teneri, quamuis alias absque renunciatione aut pacto non teneretur de insolitis: sed loquitur quando absque vllo pacto aut renunciatione casus euenit: & tunc di stinguitur inter casum solitum, & insolitum, vt scilicet propter casum insolitum teneatur dominus ad remis sionem pensionis, non vero pro solito, a quo conductor non liberatur ex natura contractus, nisi pactum in contrarium fuerit. Deinde, quia vt supra dixi, in dicta l. 23. in qua agitur de pacto renunciationis, indistincte & ab solute dicitur, quod ad conductorem pertinet damnum, nec distinguitur eo modo, quo in dicta l. 22. praecedenti erat antea distinctum, an scilicet casus eueniens solitus es set, vel insolitus; fortas sis hoc ideo, vt lex illa Doctorum altercationem, & contrarietatem submoueret, & tot, variísque Scribentium sententiis finem imponeret, generalémve casuum fortuitorum renunciationem, generaliter de omnibus, ac quibuscunque casibus accipiendam declararet, ac contra eum quidem, quidum casibus fortuitis euenientibus, sic absolute, & generaliter renunciauit, conqueri non potest, sibi potius imputare debet, qui cum pos set casus distinguere, & rem ipsam apertius explicare, id non fecit; & ideo contra eum fieri debet interpretatio, per tex. in l. veteribus, ff. de pactis: quae etiam in contractu locationis obtinet, & contra conductorem, qui sic generaliter periculum casus cuiuscumque in se suscepit; iuxta ea, quae scripsit Antonius Pichardus in §. conductor, num. 2. & num. 9. Institut. de locato & conducto, ac omnem casum sus cepis se ex proprietate verborum videtur, vt cum Pinello supra adnotaui; ex quo dictae legis partitae mens, & intentio clarius detegitur, eiusdemque decisio magis iustificatur, nec aliorum Scribentium ad ipsammet legem obseruationes probari pos sunt. Secundo deinde loco constituo, durum admo[sect. 90] dum mihi videri, & contra rationem quidem, fateri Ioannem Gutierrez, & Hieronymum de Cae uallos, in locis relatis supra, opinionem Bartoli es se contra textum in dict. §. frumenta, & nihilominus probare eam, aut dicere, quod ab illa non est recedendum in praxi: & consequenter terribile[sect. 91] etiam, & irrationabile videri, eosdem, & praefatos duos Authores, non illius textus decisione deceptos (quod ferri pos set) agnoscentes potius, & fatentes per eundem textum destrui opinionem Bartoli, tantam eidem fidem, & authoritatem tribuere contendis se, quod iurimet ipsius decisionem stare nolint, illi potius refragentur aperte, & a sententia Bartoli pos se in praxi vinci prae sumant. Aut ergo iniqua est, vel iuris rationi non conueniens dict. §. frumenta, & dictae legis 23. par[sect. 92] titae constitutio (quod dicendum non est) ; aut Bartoli opinio nullo pacto stare potest, nec attendi aequitas, quae iuris expres si correctionem, & alterationem inducit. Idcirco in proposito dubio,[sect. 93] rectius se habuis se videtur Menchaca, qui loco relato supra, etiam attento iure communi, sententiam Bartoli damnauit per text. in dicto §. frumenta, & dicta lege 23. partitae, contrarium probari, non dubitauit as serere: Andreas etiam Fachineus con[sect. 94] trouersiarum iuris, libro primo, cap. 86. folio mihi 106. multo post haec scripta a me praelectus, rectis sime intellexit praedicta, & textum in dicto §. frumenta, ad verum retulit intellectum; ipse namque in quae stione proposita supra ex num. 80. an conductor suscipiens in se periculum casus fortuiti, censeatur etiam suscepis se insolitum, sic vt de illo teneatur? in primis refert opinionem Bartoli, quod non censeatur cogitare de casu insolito, & sic de illo non teneatur: Postmodum vero inquit, contrarium sibi verius videri, & Baldi, ac eius sequacium, Angeli, inquam, Fulgosij, Castren sis, Alexandri, Iasonis, Imolae, & Crauetae (quos ibi refert) contrariam sententiam amplectitur; pro qua expendit text. in l. si quis fundum, & l. ex conducto, §. si quis tempestatis, ff. locati: rationem etiam adducit, videlicet, quod saltem in genere, de omni casu fortuito, siue solito, siue insolito cogitatum videtur ea pactione, qua quis in se generaliter suscipit casus fortuiti cuiuscunque periculum. Ac demum probat, textum in dicto §. frumenta, nihil facere pro sententia Bartoli, nec eam vllo modo iuuare, imo alteram, & contrariam partem potius confirmare; & postquam retulit verba eius dem §. frumenta, in hunc modum scriptum reliquit, sed nihil dixit ex his omnibus, quae a me annotata fuere supra, & infra annotabuntur; Sensus legis est (inquit ipse,) eum qui vendidit frumenta in campis existentia, si promisit emptori se prae staturum id, quod vis, ac tempestas mala damni attulis set, eum ex hac promis sione teneri, si damnum niues immoderatae intulerunt, & contra consuetudinem s aeuientes, non si ordinariae, mediocres, & moderatae sunt: quia cum tempore hyemis ningere soleat, non censetur emptor damnum ex moderata niue, ac solita tempestate timuis se, sed ex insolita, nec venditor prae sumitur voluis se obligare se ex causa cuiuscunque damni euenientis. Tertio praeterea constituo, dubium praefatum[sect. 95] aperte, vt dixi, sublatum ex decisione dict. 123. partitae; sed Iudicis manus non adeo ligatas, Iudicísve arbitrium non ita exclusum, vt ipse aliquando iuxta facti contingentis naturam, & circum stantias arbitrari non valeat, quid aequius, & menti contrahentium magis conueniens sibi videatur: Verba namque contrahentium talia es se po[sect. 96] terunt, vt omnino incogitatum, aut insolitum, & raris sime contingentem casum non contineant, nec apta sint continere; poterunt etiam adeo vniuersaliter proferri, vt nullum casum exclusum diiudicare debeamus, atque conductori imputare, quod[sect. 97] sibi non consuluerit, aut quod ita absoluta & generalia, siue vniuersalia verba protulerit. Quae ta[sect. 98] men iuxta verisimilitudinem semper interpretari debebunt, secundum quam pacta & verba locationis & conductionis interpretanda, scribunt Alexander in consil. 11. num. 18. lib. 7. Bursat. in con silio 104. num. 11. libro primo. Socinus iunior in cons. 78. num. 18. lib. 2. Item eo modo, quo inter contrahentes seruetur bona fides, & aequitas natu[sect. 99] ralis, vt notarunt Baldus in consilio 112. num. 9. libro primo. Craueta in cons. 70. num. 13. & num. 24. Albert. Bolognet. In tractatu, de iure, & aequitate, capite primo, num. 17. vbi inquit, quod omnium obli[sect. 100] gationum materia, potis simum ab aequitatis con sideratione dependet: Alias autem & regulariter[sect. 101] adhaerendum erit decisioni dictae legis 23. partitae, a qua tametsi aliquo modo recedi potest, vel vllo pacto eiusdem decisio explicari, nullo congruen[sect. 102] tius, quam adhibita distinctione Cornei in consilio 12. lib. 4. quam sequuntur Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 80. numero 1. Azeuedus in l. 2. tit. 9. lib. 9. nouae collectionis regiae, num. 23. In quo[sect. 103] etiam mature iudex se habere debebit, cuius arbitrio totum hoc relinquere, securius existimo, vt etiam relinquitur, quis casus dicatur solitus, vel[sect. 104] insolitus, aut insperatus, vt firmat Menochius vbi supra, num. 8. & sequuntur Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. par. dict. cap. 24. num. 8. Azeuedus in dicta l. 2. num. 24. Hieronymus de Caeuallos pract. commun. contra communes, q. 702. in fin. quamuis de hoc variae fuerint, diuers aeque Do[sect. 105] ctorum sententiae, vti constat ex eisdem Authoribus, maxime ex Menochio vbi supra; quo loco, sex in proposito opiniones recenset: eodem etiam in cons. 27. num. 14. & in cons. 156. num. 6. lib. 2. Iacobo Mandello de Alba in cons. 1. num. 8. Caputaquens. decis. 96. par. 1. Vrsillo ad Afflict. decis. 150. num. 27. & 28. Seraphino de priuilegiis iuramenti, priuilegio 106. num. 5. Pinello in l. 2. C. de rescindenda venditione, 1. p. cap. 3. num. 32. & octo, diuer s a sque opiniones in eodem dubio, quis, inquam, & quando dicatur casus insolitus, conges sit Vincentius Carocius de locato §. conducto, 4. p. de casibus, q. 9. per totam, fol. 173. Quarto denique & vltimo constituo, ex dictis[sect. 106] antea ad textum in d. §. frumenta, & ad dict. l. 23. partitae, destrui omnino, nec vllo pacto sustineri pos se Cornei resolutionem in cons. 23. lib. 2. is enim Author, Bartoli opinione retenta, quod casuum renunciatio non comprehendat insolitos nimis, inquit id procedere, etiamsi in contractu exprimatur, vt conductor non excusetur, etiam ex casu incogitato: & Corneum sequuti sunt Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. par. dicto cap. 24. num. 7. & cum Ripa, & Seraphino, Azeuedus in l. 2. tit. 6. num. 25. lib. 9. nouae collectionis regiae, sed conuincuntur aperte ex his, quae dicta remanent, maxime ex decisione dict. §. frumenta, & dictae l. 23. partitae, quae in non ita forti casu contrarium dicunt, ac damnum es se conductoris indistincte probant: item ex eo, quod verbis praedictis adiectis, dici non potest, contrahentes de insolitis, aut inopinatis casibus non cogitas se; in quo praecipue Bartoli sequaces fundantur: contrarium namque ex eisdem verbis colligitur, ex quibus constat aperte, etiam de incogitatis casibus teneri conductorem voluis se, nec id alia ratione expres sum dici pos se, quam vt nullius casus euentu conductor ipse valeat excusari. Rectius ergo defendit contrarium Arias Pinellus in d. l. 2. C. de rescindenda venditione, prima parte, c. 3. n. 33. Caeterum, si conductor susciperet in se periculum, etiam simpliciter & absolute, aut cum signo vniuersali, nedum ex casu incogitato excusaretur, verum etiam de nullo casu fortuito teneretur, quoniam periculi appellatione casus fortuitus non continetur, etiamsi quantuncunque vniuersale signum apponeretur, vt per Alex. in consilio 28. volumine primo, & in consilio 33. volumine 2. & in sua distinctione tenuit Bartolus in d. l. sed & si quis, §. quae situm, ff. si quis cautionibus, & eius distinctionem reas sumendo, distincte tradit Castrensis in l. 1. C. depositi: sequuutur Decius in consilio 473. numer. 7. Cephalus in consilio 20. numero 12. libro 1. & cum aliis latius declarat Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. parte de casibus, quae stione 1. & 2. & 3. & 4. folio 170. cum sequentibus. Et de his hactenus egis se sufficiat. # 4 CAPVT IV. Hypotheca tacita dotis, sicut praefertur aliis hypothecis tacitis anterioribus non priuilegiatis, an ita expres sis quoque anterioribus non priuilegiatis praeferri debeat? Deinde si expres sa sit, vtrum anterioribus expres sis sit praeferenda, & decisio l. 33. titulo 13. partita 5. an in hoc casu aliquid nouum induxerit? an etiam quoad bona quae sita post hypothecam mulieris, aliquid vltra ius commune prae senserit, iúsve pro fisco introductum in l. si is qui, ff. de ture fisci, datis eisdem terminis, an in dote intactum relinquat, quamuis contra dotem non obtineat? Praeterea, hypotheca competens arrhis, & donationi propter nuptus, an habeat priuilegium praelationis, sicut dos, vbi expenditur l. 29. in fine, titulo 13. part. 5. & noué discutitur, quid dicendum sit, quando ex causa remunerationis, vel a viro ignobili, aut sene vxori nobili, aut iuueni donationem propter nuptias ante matrimonium, vel po st, factam es se constiterit: & nouiter consideratis, maturéque, & distincte perspectis nonnullis, quae, vt videbis Lector, nullibi erant antea sic scripta, proposita omnia dubia sic accurate, & vere resoluuntur, vt tam de iure communi, quam de iure Regio absoluta in futurum & diligens maneat resolutio, nec amplius hisce de rebus dubitandi locus es se pos sit. SVMMARIVM. -  1 Hypothecam tacitam pro dote competere mulieri, & eius haeredibus in bonis mariti. -  2 Maritum etiam tacitam hypothecam habere pro dote promis sa prae standa. -  3 Illam tamen non praeferri aliis anterioribus quia hoc iure cautum non inuenitur, prout hoc numero euidenter ostenditur. -  4 Hypotheca tacita pro dote inducta a iure, durat etiam si mulier speciali pignore, vel hypotheca sibi prouideat. -  5 Hypothecam tacitam anteriorem praeferri posteriori creditori habenti hypothecam tacitam, siue expres sam. -  6 Tamen speciale es se in dote, vt mulier habens tacitam hypothecam, praeferatur tacitis anterioribus: & a fortiori praeferri debebit, si dotis hypotheca expres sa sit. -  7 Hypotheca tacita pro dote competens, si anterior sit, praefertur expres s ae hypothecae alterius po steriori. -  8 Idque ex regula cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quae & in tacitis, & in expres sis hypothecis locum sibi vendicat. -  9 Et conuenit verbis, & menti legis 33. titulo 13. partit. 5. vt noue, & vere hoc numero adnotauit Author. -  10 Hypotheca tacita dotis non praefertur aliis hypothecis tacitis anterioribus priuilegiatis, de iure communi. -  11 Et idipsum obseruandum es se de iure Regio post decisionem dict. l. 33. Partitae, vt hoc numero adnotatur. -  12 Hypotheca tacita dotis non praefertur fisco habenti tacitam hypothecam anteriorem, de iure communi. -  13 Nec etiam de iure Regio post decisionem dictae l. 33. Partitae, vt hoc loco Author animaduertit. -  14 Fiscus vtrum priuilegium praelationis haberet contra creditores habentes hypothecas tacitas anteriores, dubium fuis se de iure communi; de iure tamen Regio post dictam legem 33. Partitae, certum es se, fisci & dotis causam aequalem es se, & sicut doti conces sam fuis se praelationem, ita fisco. -  15 Hypotheca tacita dotis vtrum praeferatur expres sis hypothecis anterioribus, tam de iure communi, quam de iure Regio, & per totum numerum, vbi breuis traditur, & vera resolutio. -  16 Hypotheca expres sa dotis posterior, vtrum prae ferri debeat aliis expres sis hypothecis anterioribus: vbi iure communi attento, veriorem es se existimat Author eam opinionem, quae dotis hypothecae praelationem concedit. -  17 Sed post decisionem dictae l. 23. titul. 13. partita 5. contrarium defendit, vt hoc numero latius, & melius, quam antea fuis set, explicatum inuenies. -  18 Hypothecam generalem anteriorem habens, prae fertur posterioribus creditoribus, non solum in bonis iam debitori quae sitis, sed etiam in bonis po stea acquirendis. -  19 Id tamen speciale est in fisco, ipse namque licet posterior creditor sit, tamen in quaerendis prae fertur creditori anteriori habenti hypothecam generalem, quamuis in antea quae sitis non prae feratur. -  20 In dote tamen, vtrum haec specialitas procedat, an vero obseruari debeat regula generalis, dubium quidem est, prout hoc numero latius adnotatur, & contrariae sententiae in proposito proferuntur. -  21 Author vero, vt contrarietatem hanc dilueret, & veriorem sententiam in medium proferret, nonnulla annotauit hoc loco, quae fortiter vrgent, nec in proposito fuerant antea sic considerata. -  22 Et in eam sententiam procliuior fuit vt fisci specialitas in dote, non procedat de iure communi, vt hoc numero adnotatur. -  23 Nec etiam de iure Regio post decisionem dictae l. 33. titul. 13. partit. 5. quae, & noue, & vere in proposito ponderatur, & dubium hoc accuratius, & melius quam antea fuis set, explicatur. -  24 Fisci priuilegium, de quo in l. si is qui, ff. de iure fisci, non procedit aduersus pariter priuilegiatum, qui habeat hypothecam generalem omnium bonorum debitoris. -  25 Et consequenter non obtinebit aduersus mulierem dotem suam repetentem; imo illa, si prior sit tempore, etiam in bonis postea quae sitis erit praeferenda fisco. -  26 Hypothecam tacitam pro dote constitutam, & priuilegium praelationis inductum a iure, non obtinere vires in praeiudicium alterius mulieris suam dotem repetentis, sed inter eas obseruari debere regulam c. qui prior, de regulis iuris, libro 6. -  27 Quae regula obseruari etiam debet inter fiscum, & dotem. -  28 Mulier in rebus dotalibus extantibus, indistin cté praefertur omnibus creditoribus, etiam hypothecas expres sas anteriores habentibus. -  29 Idque procedit etiam, quando mulier vendicat rem per vtilem rei vendicationem in subsidium, quia maritus non est soluendo, & res fuerunt datae ae stimatae ea ae stimatione, quae faciat emptionem. -  30 Arrhae an habeant priuilegium praelationis aduersus creditores, sicut dos habet? vbi refertur communis sententia, & vide Valdesium relatum infra, num. 34. in fine. -  31 Donationi propter nuptias hypotheca competens, non habet ius praelationis, ex communi sententia, & idem tenet nouis sime Stephan. Gratian. videndus disceptation. forensium, cap. 53. ex num. 8. cum seq. & limitat n. 15. -  32 Author vero, vt vtrumque dubium dis soluat, nonnulla in proposito constituit, atque obseruauit, ad quae non sic animaduertunt caeteri hactenus Scribentes, vt hoc numero, & sequentibus adnotatum inuenies. -  33 L. 29. titul. 13. partit. 5. in finalibus verbis, fortiter ponderata contra communem Scribentium sententiam, de qua supra, numero 30. -  34 L. 29. tit. 13. partit. 5. subtili & noua consideratione declarata, sic vt communi Scriptorum huius Regni sententiae non refragetur. -  35 Ioannem Cephalum in consil. 762. ex numero 2. libro 5. clare videri, donationi propter nuptias praelationis priuilegium conces sis se, prout hoc numero adnotatur. -  36 Caeterum Authores ibi relatos, eiusdem Cephali As sumptum, aut sententiam non probare, noue & vere ostenditur. -  37 Nouiter etiam, & vere notatur, eundem Cephalum saluari non pos se eo modo, quo D. Barbo sa saluandum es se credidit. -  38 Circa dubium propositum supra, numero 31. sententia Authoris profertur, & communis sententia defenditur. -  39 Ioannis Cephali sententiam relatam supra, numero 35. fortas sis sustineri pos se in donatione propter nuptias, ex causa remunerationis, vel ex alia iusta causa, vtputa a viro ignobili, vel sene vxori nobili, aut iuueni factam, prout hoc numero adnotatur. -  40 Donatio facta inter virum & vxorem ex causa remunerationis, non est proprie donatio, sed debiti solutio, & dicitur potius contractus onerosus permutationis, aut venditionis, quam lucratiuus donationis, & debet sustineri, etiamsi fiat constante matrimonio, maxime quando fit a viro ignobili, vel sene, vxori nobili, aut iuueni, vel ipso nobiliori. Nec in ea debent seruari regulae iuris communis, & caeterarum donationum, vt hoc numero per plures decisiones remis siué probatur. -  41 Donatio, aut dos, quam constituit vir ignobilis mulieri nobili, vel etiam nobilis mulieri ipso nobiliori, vel senex iuueni, vt effectum habeat matrimonium, deducenda est ex toto haereditatis cumulo, tanquam aes alienum, & ita minuet Legitimas filiorum postea natorum. -  42 Donationem propter nuptias cum fecit maritus, vel cum arrhas promisit, si liberis carebat, postea his natis, an praedicta extrahi debeant de quinta bonorum parte dumtaxat, vel de omnibus bonis? -  43 Donatio ex causa remunerationis, vel ex alia iusta causa facta, filiorum natiuitate non reuocatur. -  44 Donatio propter nuptias ex causa remunerationis, vel ab ignobili, aut sene viro, vxori no bili, aut iuueni facta, pro augmento dotis credendum est, quod fiat. PRo absoluta, & distincta huius Ca[sect. 1] pitis explicatione, in primis constituere neces sarium erit, hypothecam tacitam pro dote competere mulieri, & eius haeredibus in bonis mariti; per textum in l. vnica. §. & vt plenius, C. de rei vxoriae actione, & in l. as siduis, C. qui potiores in pignore habeantur, & in l. 23. titulo 13. partita 5. Maritum[sect. 2] etiam tacitam hypothecam habere pro dote promis sa prae standa, vt probatur in eodem §. & vt plenius, & in dictal. 23. partitae, & notarunt ibi communiter Scribentes, & cum multis Antonius Gomezius in l. 50. Tauri, num. 37. in versiculo, item etiam competit. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 46. num. 1. & practicarum lib. 3. quae stione 99. Barbosa 6. part. l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 1. qui recte aduertit, quod licet ma[sect. 3] ritus habeat tacitam hypothecam, tamen illa non praefertur aliis anterioribus, quia hoc iure cautum non inuenitur: & refert Glos sam, Azonem, Salicetum, Iasonem, & Gregorium Lopez, idem tenentes: quorum sententia non obscure deducitur, atque probatur ex verbis dictae l. 23. partitae, vbi in hunc modum scribitur: E aun calladamente se obligan por fecho, e esto seria, como si alguna muger por si, o per otro, o por ella prometies se de dar dote a aquel con quien casas se: ca estonce todos los bienes della fincarien obligados al marido, e los del otro que la prometies se de dar por ella, fasta que la pagas se: maguer quando prometio a dar la dote, non fues se fecha mencion de fincar los bienes obligados del vno ni del otro. Otro si dezimos, que los bienes del marido sincan obligados a la muger por razon de la dote que recibio con ella. Ecce textum aperte probantem, contrahi tacite pignus, si quis promittat dotem viro, sed non dicentem, quod vir habeat in hac tacita hypotheca priuilegium praelationis aduersus alios creditores, sicut mulier habet; & quamuis id nec in hypotheca mulieris caueatur in illa lege, statim tamen cauetur, atque exprimitur in l. 33. eodem titulo 13. partita 5. in hypotheca vero mariti, nec ibi, vt dixi, nec alibi etiam tam de iure communi, quam de iure Partitarum vnquam cauetur. Et hypotheca ta[sect. 4] cita illa pro dote competens, durat etiam, si mulier speciali pignore, vel hypotheca sibi prouideat; adhuc enim non praeiudicat sibi in tacita hypotheca, quae a lege inducitur, vt resoluit Ioannes Gutierrez, & alios citat, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 46. num. 12. vbi firmat hanc es se communem omnium opinionem. Secundo & principaliter constituo, hypothe[sect. 5] cam tacitam anteriorem praeferri posteriori creditori habenti hypothecam tacitam, sine expres sam: nouis sime Cardinal. Dominic. Tuscus tomo 2. practic. conclusion. iur. litera D. concl. 745. fol. 964. Idque per textum in l. vnica, C. rem alienam gerentibus, & cum Abbate, Antonio de Fano, & Chas saneo firmauit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae stione 99. num. 6. Barbosa 6. parte l. 1. ff. soluto matrimonio, num. 1. Tamen speciale es se in dote,[sect. 6] vt mulier habens tacitam hypothecam, praeferatur tacitis anterioribus: & a fortiori praeferri debebit, si dotis hypotheca expres sa sit, vt vtrumque probat text. in l. as siduis, C. qui potiores in pignore habeantur, & in l. 33. titulo 13. partita 5. & Cum infinitis Authoribus, ita obseruatum es se communiter, nec aliquem in hoc dis sentire, ostendunt Antonius Gomezius in l. 50. Tauri, ex num. 38. Matiencus in l. 7. titulo 16. glos. 5. num. 3. & 4. lib. 5. nouae collectionis regiae. Ioannes Gutier. Alex. Trentacinquius variar. resolut. lib. 3. de pignor. & hyp. re solut. 6. numero 5. cum seq. Ioannes Gutierres d. quae stione 99. num. 4. & num. 5. & 6. Barbosa 6. part. dictae l. 1. in principio, & num. 1. & num. 17. in fin. ff. soluto matrimonio, & vltra eum Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 10. cap. 35. Prae [sect. 7] fertur etiam expres s ae hypothecae alterius posteriori, tacita hypotheca anterior pro dote competens, ex eisdem Authoribus, Ioanne Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 46. num. 7. & praticarum, dicta quae stione 99. num. 9. Barbosa 6. parte dictae l. primae, num. 17. versiculo, illud certum est. Idque ex regula capit. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. [sect. 8] quae & in tacitis, & in expres sis hypothecis locum sibi vendicat, secundum Fulgosium in consilio 132. num. 1. & satis conuenit verbis, & menti legis 33. titulo 13. partit. 5. Quae tacitis anterio[sect. 9] ribus praeferri hypothecam dotis, dicit expres sim: & respectu anteriorum expres sarum dumtaxat denegat praelationem doti, non vero denegat respectu posteriorum expres sarum; & sic relinquit in hoc communes Doctorum resolutiones in suo robore, nec alterat in aliquo ius commune, vt constat ibi: Fueras ende en vn caso, si el debdo primero es sobre peno, que ouies se empenado a alguno senaladamente, o si ouies se obligado por palabras todos sus bienes, que entonce tal debelo como este que fues se primero ante deue ser pagado, &c. Nihil ergo decidit lex illa quoad hypothecam expres sam posteriorem, quo ius commune, aut dotis fauor videatur subuerti; imo dum expres sis anterioribus denegat dotis hypothecam praeferri, circa posteriores etiam expres sas aperte censetur hypothecae tacitae pro dote competenti praelationem concedere, si illa anterior sit. Si tamen priuilegiata sit anterior hypotheca[sect. 10] tacita, non praefertur illi hypotheca tacita pro dote competens, & consequenter generalitas dictae l. as siduis, C. qui potiores in pignore habeantur, intelligi debet, vt procedat respectu habentium hypothecas tacitas non priuilegiatas; nam respectu habentium priuilegiatas, nullum habet dos priuilegium, vt cum Bologneto ibi, num. 205. as serit receptum Barbosa 6. parte, dict. l. primae. ff. soluto matrimonio, num. 2. & tenet Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. dicta quae stione 99. num. 4. Vltra quos addide[sect. 11] rim ego, idipsum obseruari debere post decisionem dictae legis 33. partitae, & sic de iure Regio, sicut de iure communi, quoniam ea lex dumtaxat venit ad confirmandum ius commune circa prae lationem tacitae hypothecae dotis posterioris, & ad derogandum regulis cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quemadmodum & iure communi derogabantur. Et sic tollit dumtaxat ius ex alio priuilegio tacitae hypothecae, non vero ex alio priuilegio competens. Inde fit, hypothecam tacitam dotis non[sect. 12] praeferri fisco habenti tacitam hypothecam anteriorem, vt de iure communi probat text. in l. 2. C. de priuilegio fisci, adiuncta l. 2. C. in quibus causis: & tradit Socinus in l. 1. num. 7. ff. soluto matrimonio: vbi Barbosa 1. parte illius legis, numer. 12. & num. 23. vltra quem addiderim etiam, idem quoquoque & de iure Regio prae sentire dictam l. 33. [sect. 13] Partitae, quae licet generaliter praeferat tacitam hypothecam dotis, tacitis anterioribus hypothecis; specialiter tamen, aut in specie loquendo, non prae fert illam tacitae hypothecae anteriori fisci, nec ius commune alterat, aut corrigit in hoc, imo potius ius fisco, & dotis quoad hanc praelationem aequiparat, & fisco metipsi concedit vnum, quod iure communi non erat ita aperte conces sum, imo apud Scribentes fuit semper valde dubium: Fiscum nam[sect. 14] que non habere priuilegium dotis, neque praeferri creditoribus habentibus tacitas hypothecas anteriores, per text. in l. vnica, C. rem alienam gerenti bus, adiuncta l. pro officio, C. de administratione tutorum, tenuit Glos sa in dicta l. as siduis, & sequuntur multi relati per Ioannem Gutierrez practicarum lib. 3. dicta quae st. 99. num. 16. Barbos. 6. parte dictae l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 9. Contrarium tamen; imo ius praelationis aduersus tacitas hypothecas fisco competere, tenuerunt Glos sa in l. eos, C. qui potiores in pignore habeantur. Baldus, Ripa, Cephalus, & Nauarrus, quos adduxit Barbosa vbi supra, dicto num. 9. & horum opinio probatur hodie de iure Regio in dicta l. 33. Partitae vbi fiscus & mulier aequiparantur in proposito, & vterque praefertur anterioribus tacitis hypothecis, vt ibi notat Gregorius Lopez verbo, Obligado por palabras, dicens, tenendum menti, quia Communis erat in contrarium, & cum aliis obseruant Matiencus in l. 7. titulo 16. glos sa 5. num. 5. lib. 6. nouae collectionis Regiae. Ioannes Gutierr. dicta quae st. 99. num. 17. & Barbosa dicto num. 9. Voluit ergo lex illa fisci causam in hoc iuuare, seu aequalem cum dote facere, & Doctorum contrarietatem omnino diluere, non vero contra fiscum pro dote in eis terminis aliquid de nouo introducere, nec vllo modo alterare decisionem dictae l. 2. C. de priuilegio fisci. Tertio deinde & principaliter constituo, du[sect. 15] bium es se maximum, vtrum hypotheca tacita dotis praeferatur expres sis hypothecis anterioribus; quod quidem de iure communi fuit valde controuersum, & contrariis opinionibus diuersum. Vere tamen iure ipso communi attento negari non pos se, quin verior es set ea opinio, quae doti contra expres sas hypothecas etiam anteriores fauebat, & tacitam hypothecam dotis quibuscunque hypothecis anterioribus etiam expres sis praeferebat. Haec namque opinio maius habebat & firmius fundamentum, quam altera, & nitebatur clara decisione textus in dicta l. as siduis, C. qui potiores in pignore habeantur, qui vere cauillari non potest multis in locis, vt Ioannes Bolognetus in l. 1. ff. soluto matrimonio, num. 176. & Barbosa 6. parte illius legis, num. 5. Baconius declarat. iuris, lib. 6. cap. 92. & Fachineus statim referendus, late deducunt, & verba illius legis multis modis fortiter expendunt: Contraria vero opinio, etsi communis es set, non iure, aut clara aliqua decisione, sed excogitatis tantum, leuibús que, & non sane probabilibus Doctorum argumentis consistebat; quod optime as serit, & partem hanc constanter tuetur, atque argumentis contrariae sententiae satisfacit Andreas Fachineus controuersiarum iuris, libro 10. cap. 35. latius Barbosa, qui eandem opinionem contra communem docte defendit, atque ex proposito respondet fundamentis contrariis, 6. part. dictae l. 1. ff. soluto matrim. videndus ex n. 4. vsque ad numerum 16. n. 5. retulit Martinum Glos satorem antiquum, Petrum, Iacobum de Aretio, Cinum, Fabrum, Cardinalem, Panormitanum, Socinum iuniorem, Crotum, Angelum, Bolognetum, Boscheum, Antonium Vsillum, Min singerum, Corrasium, Costanum, Vanderanum, Baconium, & Harmenopulum idem tenentes, & tacitam dotis hypothecam, etiam expres sis aliorum anterioribus praeferentes. Quod etiam vltra praefatos Authores tenuerunt Mudeus ad titulum, quibus modis hypotheca soluitur. Cuiacius nouella 91. Lex tamen Regia 33. titul. 13. part. 5. dubium hoc considerans, & Doctorum altercationem atque contrarietatem submouere volens, sed doti minus fauens, quam dicta l. as siduis, fauebat, claré introduxit, tacitam hypothecam dotis prioribus tacitis etiam anterioribus, sed non expres sis anterioribus praeferendam es se. Et sic sequuta est in hoc Accursij sententiam, quae & communior fuit, & ab infinitis probata, quos adduxit Barbosa 6. parte dictae l. 1. num. 4. in principio. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. dicta quae st. 99. num. 7. ad hos terminos restringens priuilegium dictae l. as siduis, vt aduertit Gregorius Lopez, ibi, verbo, Entonce, & cum aliis Ioannes Gutierrez dict. num. 7. Hieronymus de Cae uallos practicar. commun. contra communes, quae st. 371. qui minus proprie loquitur, dum dicit, quod lex Partitae facit pro opinione hac communi; non solum enim facit, sed expresse confirmat eam, & Doctorum contrarietatem in proposito dubio venit dis soluere, de qua etiam Alex. Trentacinq. variar. resolut. lib. 3. de pignorib. & hypothec. resolut. 9. ex n. 4. Quarto constituo, de iure communi dubium[sect. 16] etiam fuis se maximum, vtrum expres sa hypotheca dotis posterior praeferri deberet aliis expres sis anterioribus, & in hoc fuis se etiam diuersas, & contrarias sententias, sicut in praecedenti. Vere tamen negari non pos se, quin in puncto iuris verior etiam sit ea, quae doti fauebat, & expres sis anterioribus expres sam dotis posteriorem praeferebat; nam qua ratione, tacita hypotheca dotis praefertur aliis tacitis anterioribus, eadem etiam expres sa hypotheca dotis debet praeferri aliis expres sis: & si tacita tantum praefertur ex veriori sententia de iure communi, vt supra dixi; multo magis expres sa praeferri debet: & ita hanc partem post Angelum, Iasonem, Aretinum, Nouellum, & Socinum iuniorem defendit Barbosa 6. parte dictae l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 16. & num. 17. pro hac sententia ita fortiter expendit text. in dictae l. as siduis, vt reuera nullum congruum responsum ei pos sit as signari. Eandem etiam sententiam tenet Fachineus controuersiarum Iuris, lib. 30. dict. cap. 35. in versiculo, mihi vero, vbi dicit magis consonam sibi videri eorum sententiam, qui affirmant, mulierem praeferendam es se omnibus creditoribus hypothecam anteriorem habentibus, siue tacitam, siue expres sam: De iure ergo communi absque dubio existimo opinionem hanc admittendam, nec contrariam tenendam, ídque per claram decisionem tex. in dicta l. as siduis, C. qui potiores in pignore: quem variis modis expendere, atque inducere ideo omitto, quod ex proposito expendant, & fortiter induxerint Barbosa, & Fachineus in locis supra relatis. Sed post decisionem dictae l. 33. Partitae, an aliter dicendum [sect. 17] sit, siue lex illa vtrum in hoc casu aliquid vltra ius commune contineat, ideo nunc neces sarium erit inquirere, quod omnes huius Regni Scriptores intactum relinquant, & sic adhuc videatur es se opinionibus contrariis locus, sicut de iure communi erat ante constitutionem Regiam dictae l. 33. Partitae. Et quidem Ioannes Gutierrez, qui solus dubium praefatum excitauit, practicarum, lib. 3. dicta quae st. 99. num. 8. per totum, postquam in terminis iuris communis retulit sententiam Angeli, & Sequacium, quam supra probaui, Saliceti, & aliorum sententiam contrariam recensuit, & in iudicando & consulendo dicit tenendum, quod hypotheca expres sa pro dote, non praefertur expres sis anterioribus, sicut nec tacita anteriori expres s ae. Et sic eiusdem sententia magis consistit in fundamento communis sententiae Saliceti contra Angelum, quam in decisione dictae l. 33. Partitae, cum verba illius legis Regiae nullo modo expendat, sed dumtaxat dubitet, an communis sententia probata in ipsamet lege Partitae, vt scilicet tacita hypotheca dotis non praeferatur expres s ae anteriori alterius creditoris, procedat, si posterior hypotheca mulieris sit etiam expres sa. Et iuxta haec, vt vides, si ad fundamentum communis sententiae tantum attendamus, ad quod dictus Author tantum attendit, nec intentionem dictae legis Partitae amplius inquiramus; coacta ratione dicendum erit totum contrarium eius, quod Ioannes Gutierrez as serit: quippe, qui Angeli sententiam veriorem es se, & ex pres sim probatam in dicta l. as siduis, dixerimus supra, & in terminis iuris communis post multos ab eis relatos, ita constanter tueantur Barbosa, & Fachineus relati supra, num. 16. Quapropter alia via dubium praefatum diffiniendum erit, & Angeli sententia de iure communi a nobis probata, in terminis dictae l. 33. Partitae, & sic de iure Regio probanda non est, sed potius Saliceti opinio amplectenda, quam dicta l. Regia 33. aperte videtur amplecti: Dotem namque, & fiscum dumtaxat expres sit tacitis anterioribus hypothecis praeferri, & sic probauit communiorem interpretationem ad text. in dicta l. as siduis, C. qui potiores in pignore, vt scilicet praelatio in ea lege conces sa hypothecae mulieris, tantum habeat locum contra tacitas hypothecas, & non contra expres sas. Et sic neces sario credendum est, idem voluis se, etiamsi mulier expres sam hypothecam, posteriorem tamen haberet: voluntas autem illius legis clara quidem est, nam dum excogitauit, expres sam hypothecam, siue specialem, fine generalem praeces sis se, & anteriorem es se, tunc indistincte anteriorem expres sam praetulit doti, & fisco; quod constat ex illis verbis: Fueras ende en vn caso si el debdo primero es sobre peno, que ouies se empenado a alguno senaladamente, o si ouies se oblihado por palabras todos sus bienes, ca estonce, tal debdo como este, que fues se primero, ante deue ser pagado que el otro de la Camera del Rey, nin el dote de la muger. Quibus sané verbis non potuit apertius id significare; nam dum prioritatem, & hypothecam expres sam anteriorem principaliter considerauit, indistincte exclusit fiscum & dotem posteriorem hypothecam habentes. Nec absque maximo mysterio inter hypothecam expres sam, aut tacitam dotis & fisci desiit differentiam constituere, nec ad vnam habuit maiorem considerationem, quam ad aliam: quoniam ratio prioritatis expres s ae hypothecae, qua lex illa mouetur principaliter, sic militat in vna, quam in altera fisci, aut dotis, modo illa posterior sit: & sic cum indistincte propter anteriorem expres sam, fiscum & dotem excluserit, indistincte debemus exclusionem admittere, nec distinguere aliquo modo, iuxta vulgata iuris principia, & communes traditiones Doctorum: alia etiam ratione, quia praelationis ius contra tacitas hypothecas anteriores doti conces sum, negari non potest, quin priuilegium contineat aduersus iuris communis regulas ordinarias, vt supra annotaui num. 5. Idcirco priuilegium huiusmodi, quod contra tacitas dumtaxat conceditur in dicta l. 33. Partitae, contra expres sas extendi non potest, etiamsi eadem ades set ratio, quae non adest considerata prioritate, quam lex illa, vt dixi, principaliter considerauit, quia priuilegia non admittunt extensionem in damnum alterius, etiam ex paritate rationis, l. quod vero, ff. de legibus, l. quod constitutum, ff. de militari testamento, cap. sane, de priuilegiis: & secundum haec, opinio Saliceti, quae de iure communi communior erat, remanet sic defensa, vt post constitutionem Regiam dictae l. 33. Partitae, in indicando, & consulendo ab ea recedi non pos sit, nec Angeli, & sequacium sententia contraria obtinebit; imo a priori expres sa, posterior dotis hypotheca, etiamsi expres sa sit vinci debebit. Quinto deinde & principaliter constituo, cer[sect. 18] tum es se in iure, quod habens generalem hypothecam anteriorem, praefertur posterioribus creditoribus, non solum in bonis iam debitori quae sitis, sed & in postea acquirendis, per text. in l. 2. C. qui potiores in pignore habeantur, l. si generaliter, ff. eodem tit. & notauit Castrensis in l. in operis, num. 7. ff. locati, notabiliter Euerardus in cons. 204. & pro certo tradit Barbosa secunda part. l. primae. ff. soluto matrimonio, num. 12. in. versiculo, & confirmatur, & num. 16. in fi ne, in versiculo, non obstat secundum. Id tamen speciale est in fisco; ipse namque licet posterior creditor sit, tamen in quaerendis praefertur creditori an[sect. 19] teriori habenti hypothecam generalem, quamuis in antea quae sitis non praeferatur. Idque per text. singularem in l. si is qui, 28. ff. de iure fisci: vbi probatur, quod si creditor anterior habet bona debitoris generaliter hypothecata, & debitor ipse postea cum fisco contraxit, & sic bona eius tacite remanent hypothecata fisco, l. 2. C. in quibus causis pignus; tunc prior creditor, qui cum fisco concurrir, ratione suae hypothecae generalis praefertur in bonis, quae debitor habebat iam quae sita tempore quo contraxit cum fisco: Fiscus tamen ratione suae tacitae hypothecae, in bonis postea quae sitis praeferetur; & ita per illum text. expres sim atque communiter tenent omnes Scribentes ibidem, & in aliis locis, vt profitentur Ioannes Guttierr. practicarum lib. 3. dicta quae st. 99. num. 11. Barbosa 2. part. dict. l. primae ff. solutomatrimon. num. 12. & num. 16. ad finem: & ante ipsos Gregorius Lopez in l. 33. tit. 13. part. 5. verbo, Entonce, versiculo, cum & fiscus. In dote tamen, vtrum haec specialitas procedat,[sect. 20] an vero obseruari debeat regula generalis proposita supra, num. 18. dubium quidem est: Glos sa namque in dicta l. as siduis, C. qui potiores in pignore, in versiculo, sed numquid, aperte censet, dotem in hoc priuilegiatam non es se; & ideo regulam generalem, & non specialitatem fisci in ea obseruandam: idem firmat expresse Antonius Gomezius in l. 50. Tauri, num. 39. in finalibus verbis: Nam cum antea dixis set indistincte tenendum, hypothecam tacitam dotis non praeferri aliis creditoribus anterioribus habentibus hypothecam expres sam; subdit statim, id procedere indistincte, vt scilicet non praeferatur expres s ae anteriori, tam in bonis quae sitis, quam in postea quaerendis. Quod idem firmauit, & es se veriorem opinionem dixit Crotus in l. prima, num. 24. ff. soluto matrimonio. Contrarium tamen, imo datis eisdem terminis, specialitatem eandem obseruandam in dote, sicut in fisco, aduersus Glos sam in dict. l. as siduis, concludit Salicetus ibi, num. 4. & communiter tenere Doctores affirmat Barbosa, & ipse sequitur 2. part. dict. l. primae. ff. soluto matrim. num. 17. vbi retulit Fabrum, Nouellum, Socinum, Negusantium, & Alciatum sic tenentes: & cum eisdem hanc es se veriorem. & receptiorem sententiam suo indicio, atque tenendam in indicando, & consulendo, & iuxta eam iam con suluis se, scripsit Ioannes Guttier. practicarum, lib. 3. d. q. 99 n. 18. in fine, qui intelligit hoc procedere etiam in terminis dictae. l. 33. tit. 13. partita 5. (in eis namque loquitur) & in terminis eiusdem legis dixerat antea Gregorius Lopez ibid. verbo, Entonce, versiculo, item limita: & ij duo Authores huius Regni, caeteri etiam relati supra, totum fundamentum sumunt ex decisione dictae l. si is qui, ff. de iure fisci, atque ineuitabile dixit Ioannes Gutierrez loco antea citato, num. 11. in principio, ea ratione, quod cum in fisco id introductum fuerit in ea lege, multo magis debet etiam habere locum in muliere pro sua dote, cum mulier & fiscus aequiparentur, & respectu hypothecae pari pas su ambulent, nec vnus alreri praeferatur, sed qui prior est tempore, potior est iure, imo mulier est magis priuilegiata, quam fi scus, vt ipse Gutierrez eadem quae st. 99. ex num. 13. cum sequentibus fundauit, & vide latius per Barbo sam 2. par. dict. l. primae. ff. soluto matrimonio, per totam, vbi de priuilegiis fisci & dotis, tam inter se, quam contra alios, erudite atque absolute tractauit. Ego vero, vt contrarietatem hanc diluam, & in[sect. 21] proposito dubio sententiam meam interponam, nonnulla constituere neces sarium adeo duxi (ad quae vt videbis, nullus hactenus animaduertit) vt sine ipsis, vera & dilucida resolutio haberi non pos sit. Et in primis constituo, iure communi attento, negari non pos se, rem hanc difficilem quidem es se[sect. 22] & obscuram, nec ab ipsis Iureconsultis aut Legislatoribus satis explicatam: quod ad oculum patet; nam priuilegium aut ius speciale ex decisione dict. l. si is qui, in fisco constitutum, in dote, aut in muliere, ita specialiter aut expres sim constitutum nullibi apparet in iure: quod non leue prae stat argumentum ad probandum, regulam generalem in aliis statutam, & notatam supra, num. 18. nec in dote alteratam, aut limitatam sicut in fisco, in dote ipsa relictam censeri, & manere debere sicut in aliis: argumento textus in l. praecipimus, in fin. C. de appellationibus, & in l. sancimus; C. de testamentis. Deinde, inter dotem & fiscum frequenter in iure constitui differentiam, nec in vno statutum contra alios, alteri conces sum, vt Bolog. num. 18. & num. 81. Ripa num. 43. & Socinus iunior num. 119. as serunt in dict. l. prima, ff. soluto matrim. Imo valide argumentum proponi & fieri: dos in hoc expresse inuenitur priuilegiata, & non fiscus; ergo fiscus non censetur priuilegiatus. Item e contra de priuilegio fisco expres sim conces so, & non doti, vt ostendit Barbosa in d. l. 1. ff. soluto matrimon. 1. par. num. 52. & 2. par. num. 16. vbi dict. num. 52. ponit exemplum in l. properandum, C. de iudiciis, quae iubet omnes causas terminari intra triennium, excipítque a praedicta regula causas fiscales tantum; & idcirco cum non excipiat causas dotis, haec videntur includi sub regula generali, vt probarunt vnanimiter quamplures Doctores ibidem relati, & ab eodem Barbosa recepti. Praeterea & secundo Constituo, non concludere argumentum, aut vere loquendo, non es se ita ineuitabile, vt censet Gutierrez: Quod prout excipitur fiscus in d. l. si is qui, a regula generali tradita supra, num. 18. pariter & dos debet videri excepta, quia aequiparantur, l. 2. C. de priuilegio fisci: Debet namque considerari, quod dos & fiscus non aequiparantur per viam regulae; & ideo dispositum in vno, non debet trahi ad aliud, nisi in casibus, in quibus inueniatur facta aequiparatio: Glos s. in c. 1. verbo, declaramus, ne Clerici vel Monachi, nec probat contrarium text. in dict. l. 2. C. de priuilegio fisci, quia dumtaxat dicit, quod si concurrat priuilegium fisci & dotis, non praefertur priuilegium fisci; inde tamen inferri non potest, quod omne priuilegium fisco conces sum, debeat videri communicatum doti, sed illud tantum, quod si dos inueniretur priuilegiata in vno, tunc priuilegium fisci non praeferretur, iuxta regulam l. sed & milites, ff. de excusationibus tutorum, & in aliis terminis, hoc est, ponens exemplum dictae l. properandum, quod adduxi supra, eleganter & docte aduertit Barbosa prima parte dict. l. primae. ff. soluto matrimon. num. 52. Cum ergo nulla inueniatur lex, quae eximat expressé dotem a regula generali tradita supra, dict. num. 18. & decisio dict. l. si is qui, quae specialiter loquitur in fisco, regulam videatur firmare in contrarium, admitti non potest extensio de specialitate fisci ad causam dotis, quae nulla alia lege inuenitur expres sa: Et consequenter non ex aliis fundamentis aut rationibus, sed ex ip sismet, quae in terminis antea dictis idem Barbosa adduxit, euincitur concludenter argumentum ex dicta l. si is qui, pro dote deductum; & quo ipse, cae teríque Authores principaliter nituntur ad dicendum, decisionem praefatae legis procedere etiam in dote, sicut in fisco, & sic de iure communi probabilior mihi videtur sententia contraria Glos s ae in dict. l. as siduis, quam merito veriorem dixit post Bulgar. Crotus num. 24. in dict. l. prima, ff. soluto matrimonio: quidquid alij Authores contra tenuerint. De iure vero Regio non solum haec opinio Glos [sect. 23] s ae alteratur, aut stare prohibetur; imo velut expresse probari videtur in dicta l. 33. titul. 13. part. 5. quod accuratius, & melius quam antea erat, con stabit, si inprimis aduertas, quod fiscus & mulier dumtaxat aequiparantur in eadem lege Partitae, ad vnum effectum, scilicet vt fiscus praeferatur anterioribus tacitis hypothecis, sicut mulier praefertur pro sua dote. In eo namque magis priuilegiata erat mulier, quam fiscus de iure communi, iuxta veriorem & communiorem Doctorum sententiam, de qua memini supra, num. 14. & agnoscit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. dicta quae st. 99. num. 16. & 17. & sic fisco conceditur idemmet ius, quod doti quoad praelationem praefatam: non vero e contra conces sum fuit doti ius, quod in dicta l. si is qui, fisco conces sum erat; nec aequiparatio fisci, & dotis quoad praelationem tacitae hypothecae anterioris: & sic eo dumtaxat casu, potest trahi ad alium casum nulla lege expres sum, vt antea dicebam. Imo ex eo efficax inde resultat fundamentum ad dicendum, quod in alio casu, nempe in specie d. l. si is qui, aequiparatio admitti non potest, quae expres sa non est, sicut alia praelationis praedictae, quae in d. l. partitae, sic aperte exprimitur. Id autem non absque maximo mysterio a Compilatoribus siue Authoribus illius legis regiae factum es se credo; nam cum creditor habens generalem hypothecam, perindo habeatur, ac si in quibuscunque bonis, etiam po stea quae sitis specialem & expres sam hypothecam haberet, l. 2. ff. qui potiores in pignore, l. si generaliter, eodem titulo C. merito eum casum debuerunt omittere, nec aequiparationem admittere: quoniam si expres sam & specialem hypothecam in bonis postea quae sitis creditor haberet, certum est, quod eius causa potior es set, quam mulieris, iuxta communem opinionem ibi probatam, & contrarietatem Doctorum illa lege sublatam, vt antea dixi: quod autem eius legis Compilatores sic voluerint, & in bonis etiam postea quae sitis expres sam hypothecam anteriorem dotis hypothecae posteriori praetulerint, constat manifeste, quoniam lex illa non distinguit inter bona quae sita ante hypothecam dotis, vel post, sed indistincte dicit: Fueras ende en vn caso, si el debdo primero es sobre peno, que ouies se empenado a alguno senaladamente, o si ouies se obligado por palabras todos sus bienes, ca estonce tal debdo como este, que fues se primero, ante deue ser pagado, que el otro de la camara del Rey, nin el del dote de la muger. Cum ergo dixerit, priorem hypothecam generalem omnium bonorum praeferri debere dotis hypothecae posteriori, & prioritatem dumtaxat considerauerit; consequens fit neces sario, quod etiam praeferri debeat in bonis quae sitis postea, si ad solutionem neces saria sint, quia alias frustra dixis set, Ante deue ser pagado que el otro, nisi in effectu solutio fieret, & aliis bonis non exi stentibus, etiam in postea quae sitis praelatio dicta daretur. Et negari non potest, quin haec fuerit eius legis intentio; alias enim ipsius decisio per limitationem huiusmodi subuerteretur omnino, aut s aepe contingeret, quod non pos set verificari: negari etiam non potest, quin graue nimis & durum videatur, doti priuilegium hoc concedere, quod nullibi in iure expres sum est: Vt sic tam deiure communi, quam de iure Regio haec videatur verior sententia, quae, vt antea dixi, fuit opinio Glos s. in dict. l. as siduis, & post dictam l. partitae 33. sustinuit eam Antonius Gomez. loco relato supra: Fisci[sect. 24] autem priuilegium, de quo in d. l. si is qui, ff. de iure fisci, non procedit, quando ille qui habet hypothecam generalem, est etiam priuilegiatus; tunc namque fiscus aduersus paritet priuilegiatum non vtetur priuilegio suo, sed remanebit in di spositione iuris communis, l. sed & si milites, ff. de excusationibus tutorum. Et consequenter non obti[sect. 25] nebit aduersus mulierem, cui pro restitutione doris bona mariti censetur generaliter hypothecata; imo illa, si prior sit tempore, etiam in postea quae sitis erit praeferenda fisco: quod vtrumque vere resoluit Barbosa 2. parte dictae l. primae. ff. soluto matrim. num. 22. in fine, & num. 23. in versiculo, & ideo melius: vbi refert Socinum seniorem, & iuniorem, Ripam, Negusantium, & Capicium idem recentes. Sexto constituo, hypothecam tacitam pro dote[sect. 26] constitutam, & priuilegium praelationis inductum a iure, non obtinere vires in praeiudicium alterius mulieris suam etiam dotem repetentis, sed tunc inter eas obseruari debere regulam cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quod expresse probat tex. in dict. l. as siduis, §. exceptis, & in authent. vt exactione instante dotis, ad medium, collatione 7. & cum Nouello, Purpurato, Aretino, Baptista, & Negusantio, notauit Barbosa 6. part. dictae l. primae, ff. soluto matrim. num. 15. & vltra eum probat expres sim dict. l. 33. tit. 13. part. 5. ibi: Pero si vn ome ouies se auido dos mugeres, e fues sen amas muertas, entonce la dote, que deuies se a dar a la primera muger, deue ser pagada primeramente a sus fijos, que la deuen auer, e despues a la segunda muger, porque estos debdos son de vna natura. Et simi[sect. 27] liter si fiscus & dos concurrant, idem etiam obseruari debebit, atque inter eos habebit locum regula dict. cap. qui prior, per text. in l. 2. C. de priuileg. fisci; & cum Nouello, & Negusantio resoluit Barbosa vbi supra, dicta 6. part. num. 15. Id tamen singulariter limitat, & declarat dicta l. 33. partitae, vt scilicet superior resolutio non procedat, si in bonis mariti extent[sect. 28] res secundae mulieris, quia tunc in illis, primae etiam mulieri, & fisco venit praeferenda, vt constat ibi: Mas si en los bienes del marido fues sen falladas algunas cosas, que fues sen primeramente de la secunda muger estas a tales en saluo deuen fincar a ella, e a sus herederos. Et probat textus singularis, in l. in rebus, C. de iure dotium, qui in rebus dotalibus extantibus, expresse dicit praeferri indistincte mulierem omnibus creditoribus, etiam expres sas hypothecas anteriores habentibus, vt notat Baldus ibi, num. 1. & Ripa in l. prima, ff. soluto matrimonio, num. 1. post medium: vbi Barbosa 6. par. num. 6. reddit rationem concludentem, & dicit id procedere etiam, quando mulier vendicat rem per vtilem vendicationem in[sect. 29] subsidium, quia maritus non est soluendo: & refert Nouellum, Aretinum, & Purpuratum idem tenentes, sed tacuit Gregorium Lopez, qui in dict. l. 33. partitae, verbo, Que fues sen primeramente, sic scriptum reliquit: Ergo etiam procedet haec lex, et si res datae fuerint ae stimateae ea ae stimatione, quae faciat emptionem, quando bona mariti non es sent soluendo vtramque dotem: nam tunc in rebus ae stimatis praefertur secunda dos, ac si res non fuis sent datae astimatae. Septimo deinde & principaliter constituo, du[sect. 30] bium singulare es se, & in praxi valde neces sarium, vtrum scilicet arrhae idem priuilegium praelationis habeant aduersus creditores tempore anteriores, qui tacitas hypothecas habeant, sicut dos obtinet, per tex. in dicta l. as siduis, & in dicta l. 33. partitae? Et quidem in hoc dubio Antonius Gomezius in l. 50. Tauri, num. 42. in fine, secure as serit, quod hodie in nostro Regno pro arrhis competit tacita hypotheca in bonis mariti, sed quod illa est sine prae latione; & dicit idem dicendum es se in vestibus, & iocalibus vxori datis, & in redditibus dotis: sequitur Ioannes Gutierrez practicarum lib. 2. quae st. 17. num. 5. & de eo aliquando interrogatus sic respondis se firmat Aluarus Valascus consultatione 16. num. 15. & 16. Et in donatione propter nuptias idem[sect. 31] ius constituunt Scribentes communiter; nam pro rebus donatis propter nuptias tacitam hypothecam conces sam a iure, & bona alia mariti censeri hypo thecata, & tamen huic tacitae hypothecae non es se conces sum priuilegium praelationis, scripsit Baldus in l. vnica, num. 26. C. de priuilegiis dotis: sequuntur Aretinus, Baptista Negusantius, Couar. & Antonius Gomezius, cum quibus sic resoluit Barbosa in dict. l. 1. ff. soluto matrimon. 3. part. num. 31. & 6. part. num. 16. & 17. & ij dicunt ita expres sum es se in §. fin. d. l. as siduis, in illis verbis: Haec autem ad dotem tantum sancimus, non ad ante nuptias donationem, quam suo tempori seruare disponimus, & habere inter creditores sui temporis ordinem; non enim pro lucro fouemus mulieres, sed ne damnum patiantur, suisque rebus defraudentur, curamus. Et cum Couar. & Ludou. Lop. idem etiam tenet nouis sime Pater Thomas Sanch. de sponsalibus, lib. 6. disput. 7. num. 5. fol. 924. vbi firmat, donationem per virum factam vxori, non gaudere priuilegiis dotis, quamuis communiter dos appellari soleat: & reddit rationem, quia talis donatio, non est proprie dos, sed sola illa, quam vxor tradit marito ad onera matrimonij sustinenda: idem quoque tenet, & vtiliter limitat nouis sime Steph. Gratian, disceptation. forens. cap. 53. ex numero 8. & num. 15. Vides ergo, hucusque Scribentes communiter,[sect. 32] sic simpliciter transire, & vere in proposito reliquis se intacta nonnulla, quae maiorem explicationem requirunt, nec omitti pos sunt, si plenius, quae ad haec spectant, velis attingere; idcirco vt dubium vtrumque congruentius valeat dis solui, sequentia constituere neces sarium omnino duxi. In primis, (quod ad arrhas attinet) Antonium Gomezium, Ioannem Gutierrez, & Aluarum Valascum indistincte as serere, praelationis priuilegium, quod doti conceditur, non es se a iure arrhis conces sum: nec[sect. 33] citant ipsi legem quandam Partitae, quae dotem & arrhas in proposito aequiparat, & sicut doti, sic & arrhis praelationis ius concedit; aequiparatio autem non obscure, sed clare & expresse fit, & praelatio etiam aperte conceditur, idque ex decisione l. 29. titul. 13. partit. 5. nam cum dixis set antea lex illa, praeferri creditorem mutuantem ad solutionem portationis mercium, vel conductionis domus, vbi reponuntur, licet priori fuerint merces expresse obligatae; irem praeferri alios creditores posteriores in casibus enumeratis in legibus praecedentibus, hoc est in l. 27. & 28. eiusdem tituli, subdit statim: Fueras ende en debdo, que fues se de dote, o de arras de muger, o en debdo antiguo que ouies se dedar a la camara del Rey, ca en estas dos cosas, en ante se pagaria el primer debdo destas personas, que el segundo. Et horum verborum difficultatem sentiens, restrinxit illa Gregor. Lopez ibidem, vt intelligi debeant de arrhis, quae fiunt in augmentum dotis, non vero de simplici donatione propter nuptias, & Gregorium sequutus est Blazius Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. quae st. 6. artic. 3. num. 10. fol. 61. qui in hunc modum reliquit scriptum: Ex quo infertur in praxi: quod quando arrhae promittuntur in scripturis, si promittantur in augmentum dotis, pro illis habebit mulier praelationem, sicut pro dote. Verum, vt vides, lex illa non restringit sui generalitatem ad hunc casum specialem dumtaxat, simpliciter potius, atque indistincte verba praefata adiecit, & doti arrhas aequiparans, idem priuilegium illis conces sit, quod negari non potest; nec etiam aequiparationem ibi absolute factam fuis se, fortas sis hoc ideo, quod arrharum promis sio iustis sima fit, atque in iure fauorabilis, eo quod in remunerationem dotis, vel virginitatis, seu nobilitatis vxoris fieri soleat, vt per Anton. Gomez. in l. 50. Tauri, num. 12. Palacios Rubios in repetitione rubricae, de donationibus inter, §. 2. latius per Ayoram de partitionibus, prima parte, cap. 7. ex num. 16. Patrem Thomam Sanchez de sponsalibus, lib. 6. disp. 27. & sequentibus: & sic aequum est, vt frui debeat eodem priuilegio, quo dos ipsa: fortiter ergo lex ilia vrget contra communem Scriptorum huius Regni sententiam; nisi subtili & noua, vera tamen atque[sect. 34] notanda consideratione dixeris vnum, ad quod ex omnibus Scribentibus nullus hactenus animaduertit, scilicet d. l. 29. finalia verba relata supra, nequaquam vrgere in contrarium, nec aliquo modo subuertere communem Doctorum traditionem, de qua supra, num. 30. & 31. Propterea quod Doctores metipsi communiter loquuntur in terminis d. l. as siduis, C. qui potiores in pignore, d. l. 33. partitae & sic quando hypotheca tacita dotis venit tacitis etiam anterioribus praeferenda; & hoc ius praelationis negant arrhis competere, quamuis, vt dixi, tacitam hypothecam es se fateantur: textus vero in d. l. 29. tit. 13. part. 5. loquitur in aliis terminis longe diuersis, scilicet quando creditores posteriores mutuantes ad res ibi contentas, veniunt etiam prioribus creditoribus praeferendi; tunc enim voluit lex illa, quod non praeferantur doti, neque arrhis, neque fisco, quando dos, arrhae, aut fiscus tempore sunt priores, vt lex illa dixit in fine: & quoad hunc casum aequi parantur doti arrhae propter prioritatem; & sic in illis conseruatur ius commune, & regula cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. non vero aliquid statuitur contra eiusdemmet iuris communis regulas ordinarias: aequiparatio vero non fit quoad alium casum, de quo in dicta l. as siduis; cum tunc dotis hypotheca, etiam posterior veniat tacitis anterioribus praeferenda, vt s aepe dictum est, in quo speciali dotis fauore a regulis iuris communis receditur, & non seruatur regula dicti cap. qui prior: & secundum haec non procedit limitatio aut declaratio Gregorij Lopez ad illam legem, aut saltem ex verbis eius congrue non deducitur, cum ibi concedatur praelatio eo dumtaxat casu propter prioritatem; quo quidem casu fauor ille male restringitur per Gregorium Lopez, vtpotecum indistincte concedatur, atque etiam debeat indistincte accipi, siue simpliciter; siue in augmentum dotis, arrhae fuerint promis s ae: priuilegium etiam ibi conces sum, male quidem extenditur ad terminos, siue ad ca sum d. l. as siduis, cum vtique diuersi sint casus, atque in vno d. l. as siduis, praelatio detur hypothecae dotis posteriori; in alio vero d. l. 29. partitae, debito arrharum anteriori: quamuis autem, vt dixi, Gregorij Lopez sententia de arrhis in augmentum dotis promis sis, non probetur ex d. l. 29. partitae singularis quidem est, & notanda, atque in casu occurrenti seruanda potius, quam contemnenda; probari namque, atque fulciri non inopportune potest ex aliis, quae de dotis augmento obseruarunt Doctores communiter in l. prima, ff. solut. matrimonio, & adduxit Ioannes Cephalus, cuius statim specialem mentionem faciam, Valdesius etiam in addit. ad Roderic. Suar. ad l. 1. titul. De las arras, fol. 36. §. quod pone, idem priuilegium competere pro arrhis, sicut pro dote, ex aliis Authoribus obseruauit, qui tamen id non dicunt. Deinde & secundo loco quod ad donationem propter nuptias attinet, constituendum, atque animaduertendum erit, nam contrarium eius, quod vnanimiter probarunt Doctores omnes, & supra [sect. 35] dictum est, videtur clare tenuis se Ioannes Cephalus in consilio 762. ex num. 2. vsque ad num. 10. lib. 5. nam cum antea dixis set num. 3. quod dos in exactione praefertur quibuscunque creditoribus, etiam anterioribus; subdit statim, idem procedere in donatione propter nuptias, quia & illa idem priuilegium consequitur hypothecae, quod habet dos ipsa, quia est dotis augmentum, & idem iudicium fit de tali dotis augmento, quod fit de dote ipsa; & citat Castrensem in l. prima, num. 7. in fine, ff. soluto matrimon. & ibidem Ripam num. 28. & 29. Rubeum in consil. 25. num. 29. Ruinum in consil. 53. num. 7. lib. 2. Iasonem in rubr. ff. soluto matrimon. col. finali. Decium in cons. 331. num. 7. qui tamen, si originali[sect. 36] ter praelegantur, id minime probant: Nam etsi dixerint, idem iudicium fieri de dotis augmento, quod fit de dote ipsa; dicant etiam donationi propter nuptias tacitam hypothecam competere, eidem tamen donationi nusquam praelationem concedunt: & sic pro apparentia, aut partis cui respon sum praebuit, iustitiae fundandae gratia citat Authores ad probandum id, cuius contrarium dicunt. Nec potest saluari ipsemet Cephalus eo modo, quo[sect. 37] saluandum credidit D. Barbosa 6. part. l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 16. dum aduertit, eum Authorem intelligendum es se iuxta terminos communis sententiae, vt scilicet idem iudicium sit de donatione propter nuptias, quod de dote quoad tacitam hypothecam, non vero quoad praelationem. Nam & praelationis respectu, idem iudicium es se de dicta donatione, quod de dote, voluit aperte, vt constat ex his, quae dixit ibi, dicto num. 3. & illatione facta statim n. 4. Et secundum haec, vt mea fert[sect. 38] opinio, tenenda erit omnino communis sententia tradita supra, num. 31. nec dictae donationi propter nuptias concedi poterit praelationis priuilegium non expres sum, imo denegatum in iure, nisi quando donatio propter nuptias fieret expresse in augmentum dotis; tunc enim probari pos set concedendam illi praelationem sicut doti, prout de arrhis dixit Gregor. Lopez in d. l. 29. partitae, quem retuli supra, num. 33. quamuis. vt notaui ibidem, & num. 34. lex illa Partitae: loquatur in alio casu, quando scilicet dos est anterior, & non posterior, qui valdé diuersus est, vt etiam ibi dixi; & in hoc casu procedere pos set Cephali resolutio, quae indi stincte accepta, aut eo modo, quo ipse accipit, saluari nullo pacto potest. Sic partem hanc resolutiue quoque tradit nouis sime Alexand. Trentacinq. variar. resolut. lib. 3. resolutione 9. num. 23. folio 235. Alio etiam casu fortas sis pos set procedere, quan[sect. 39] do scilicet donatio propter nuptias non fieret simpliciter, sed ex causa remunerationis, vel ex alia iusta causa, vt puta a viro ignobili, vel sene, vxori nobili, aut iuueni, idque a ratione ces sante dict. l. as siduis, dum dicit: Non enim pro lucro fouemus mulieres, sed ne damnum patiantur, suisque rebus defraudentur, curamus. Nam si ex causa donatio fie[sect. 40] ret, magis debitum, aut causa onerosa, quam lucrum, aut lucratiua causa censeretur ades se; & con sequenter deberet fieri idem iudicium, quod de dote ipsa. Idque multum conuenit communi Scribentium omnium sententiae, qui pro certo constituunt quod donatio facta inter virum & vxorem ex causa renumerationis, non est proprie donatio, sed debiti solutio, & dicitur potius contractus onero sus permutationis, aut venditionis, quam lucratiuus donationis: & sic quod sustineri debet, etiamsi fiat constante matrimonio: maxime quando fit a viro ignobili, vel sene vxori nobili, aut iuueni, vel ipso nobiliori, nec in ea debent seruari regulae iuris communis, & caeterarum donationum, vt multis iuribus, & Authoribus exornant, & late probant Palacios Rubios de donationibus inter. in rubrica, §. 31. Couar. de sponsal. 2. par. cap. 3. §. 3. num. 3. Bolognetus in l. prima. ff. soluto matrimonio, num. 250. per totum. Petrus Surdus in cons. 164. num. 3. 4. 5. & 6. lib. 2. Azeued. in l. 2. tit. 2. nu. 11. lib. 5. nouae collectionis Regiae, vbi dicit, quod donatio facta vxori ex causa iuuentutis , vel nobilitatis, vel alterius iustae caus ae, est remuneratoria in praemium iuuentutis, nobilitatis, vel virginitatis amis s ae, & valet, etiamsi excedat summam ab illa lege Regia taxatam: Ioannes Gar sia de donatione remuneratoria, num. 21. Gratianus regul. 150. num. 28. Menoc, de arbitrariis, lib. 2. ca su 132. num. 4. Pater Molin. de iustitia & iure, tomo 2. tract. 2. disput. 289. & nouis sime Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 6. disput. 6. num. 11. & 12. filio 921. & 922. & statim eodem lib. disput. 7. num. 2. vbi facit regulam generalem, non valere donationem, qua alteruter coniux alteri, constante matrimonio. dotem constituit: quam statim limitat num. 3. fol. 924. in nonnullis casibus, in quibus probat valere dotis constitutionem, etiam con stante matrimonio factam. Quorum primum & praecipuum es se dicit, quando vir exceditur ab vxore nobilitate, vel aetate: vt si ignobilis, aut senex ducat nobilem, aut iuuenculam; tunc enim valet absque dubio dotis constitutio, etiam constante matrimonio facta, quia est donatio remuneratoria beneficij in virum collati per vxorem, quae cum nobilis, vel iunencula es set, non dedignata est ignobili, aut seni nubere; & sic donatio, aut dotis con stitutio, tanquam aes alienum, & debitum mariti debet prae stari: & pro hac resolutione Pater ipse Thomas Sanchez refert Authores sequentes, Glos sam, Bartolum, Angelum, Paulum, Alexandrum, Baldum, Iasonem, Abbatem, Praepositum, Alex. de Neuo, Tiraq. Ioannem Lup. Seguram, Summam Angeli, Armillam, Castillum, Couar. Gregorium Lopez, Anton. Gomez. Villalobos, Didacum Perez, Duenas, Baezam, Ioannem Garsiam, Ayoram, Aluarum Valascum, Molinam, Ludou. Lop. Rolandum, & barbosam, & vltra eum, idem etiam notarunt, atque in ipsa resolutione fuerunt Alciatus in cos. 254. num. 1. Begius in cons. 52. num. 20. Decianus in consil. 74. per totum, maxime num. 12. volumine 4. Petrus Surdus decisio. 166. num. 22. & 23. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 68. ex num. 16. vsque ad num. 22. lib. 1. Hieronym. de Caeuallos, qui nullum ex praedictis refert, practic. commun. contra communes, q. 273. ex num. 8. usque ad num. 18. Et inde est, quod donatio huiusmodi,[sect. 41] aut dos, quam constituit vir ignobilis mulieri nobili, vel etiam nobilis mulieri ipso nobiliori, vel senex iuueni, vt effectum habeat matrimonium, deducenda est ex toto haereditatis cumulo, tanquam debitum, aut aes alienum, & ita minuet Legitimas filiorum postea natorum, vt cum multis Authoribus docte resoluit, & rationem concludentem adducit Pater Thomas Sanchez de sponsal. lib. 6. disput. 7. num. 2. per totum: & idem in effectu tenet eodem ib. 6. disput. 38. num. 16. Vbi dubitauit, an si vir empore, quo fecit donationem, aut promisit arrhas, carebat liberis, & postea liberi nascantur, extrahi[sect. 42] debeant de quinta bonorum parte dumtaxat, vel de omnibus bonis; & resoluit ex toto haereditatis aceruo extrahenda es se, tanquam aes alienum & debitum, & minuere Legitimas filiorum postea natorum, & pos se postmodum patrem in vita, vel in morte de integro Quinto disponere; & rationem as signat, & alios Authores sic tenentes citat. Inde[sect. 43] etiam est, quod donatio huiusmodi ex causa remunerationis, vel ex alia iusta causa facta, filiorum natiuitate non reuocatur. Quod testatur, & multos Authores congerit ita tenentes, Tiraq. in l. si vnquim, in verbo, donatione largitus, num. 12. Bernar. Diaz. regul. 213. fallentia 6. Gregor Lop. in l. 8. tit. 4. p. 5. verbo, dies se. Villalob. littera D. verbo, Donatio, num. 189. & 190. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. num. 39. Mieres de maioratu, 1. par. q. 21. num. 15. Ioannes Gutierr. practic. lib. 3. quae st. 43. num. 21. Gratianus regula 140. num. 26. Pater Thomas Sanchez dicto lib. 6. disput. 38. num. 16. vbi huiusce resolutionis veram reddit & concludentem rationem, Ioannes Vincentins Hondedeus in cons. 48. num. 4. lib. 1. quae omnia, & alia plura, quae in proposito recen seri pos sent & consulto hic emittuntur, non leuiter probant As sumptum praedictum, & nouam hanc meam considerationem, dum text. in dict. l. as siduis expres sim dixerit: Non enim pro lucro fouemus mulieres, se ne damnum patiantur, &c. Et in donatione propter nuptias, quoties illa ex causa renumerationis, vel ex alia iusta causa fit, non pro lucro fouemus, nec mulier desineret pati damnum, nisi cum effectu donatio fuis set, cum debitum potius, atque permutatio, siue recompensatio nobilitatis, aut iuuentutis mulieris es se dicatur, & sic a ratione ces sante eiusdem legis, & eadem ratione, quae in dote, militante, idem ius, quod in ipsa dote statutum, eo casu censeri debebit; imo in dubio; quoties donatio huiusmodi ex ea causa, vel ab igno[sect. 44] bili, aut sene vxori nobili, aut iuueni facta fuerit, pro augmento dotis credendum est quod fiat: iuxta ea. quae adnotarunt Scribentes communiter in l. si voluntate, C. de dotis promis sione, Baldus in l. 1. C. de donationibus ante nuptias. Abbas in cap. gemma, col. penultima, de sponsalibus, & cum aliis Petrus Surdus in cons. 164. num. 6. lib. 2. & secundum haec praelatio debebit illi concedi, sicut doti, tam ex dictis nunc, quam ex sententia Gregorij Lopez in d. l. 29. Partitae, dum dixit, donationi, aut promis sioni pro augmento dotis factae, praelationem dari, sicut doti: quod tamen, cum occasio se offeret, matura deliberatione cogitandum, atque diffiniendum erit, quamuis negari non pos sit, quin consideratio haec ex mente, atque intentione dictae l. as siduis, procedere videatur. # 5 CAPVT V. Ad explicationem l. 7. tit. 11. part. 6. vbi illius legis verus & germanus sensus, veráque ratio, dilucide, & melius quam antea fuis set, as signatur; eiusdem deci sio nonnullis & nouiter, & notabiliter exornatur, & in quae stione illa vtrum Legitimam filius amittat propter inuentarium non confectum, quae hucusque ab aliis scripta erant, recensentur in vnum; distinctione & resolutione adnotantur quamplurima, quae scitu quidem & notatu sunt digna, nec ab alio hactenus fuerant sic explicata & tandem Agitata quae stione altera, an Legitima filio, rum de iure naturali, aut ciuili procedat; & an lege, statuto, consuetudine, aut Principis rescripto tolli pos sit, & in illa nonnullis consideratis, quae alibi non inuenies sic adnotata, nec scripta, dubium superius sic absolute & vere, atque originali Scribentium omnium lectura declaratum relinquitur, vt nihil vltra desiderari pos sit, sed cum occasio se offeret, hoc loco tradita resolutio, sit omnino amplectenda, & notanda. SVMMARIVM. -  1 Praecipuum huius Capitis dubium, an scilicet Legitima propter non confectum inuentarium amitti debeat, nulla lege iuris communis expres sim decisum, nec etiam Regia constitutione ita clare su blatum, vt dubitationi locus adhuc non sit, & es se potuerit. -  2 Nam in §. si vero non fecerit, in authen. de hae red. & falcid. & in l. vltima, C. de iure deliberandi, dumtaxat exprimitur, quod haeres, qui non fecerit inuentarium, debeat de iure soluere legatariis, & non fruatur commodo legis Falcidiae, quae locum habet, cum vltra dodrantem legata relinquuntur. -  3 Legitima tamen filiorum, quod ob inuentarium non confectum amittatur, nulla lege reperitur cautum, nec prouisum. -  4 Nec etiam aliqua lege ad effectum praedictum, scilicet Legitimae non amittendae, praeceptum filio impositum est, vt inuentarium conficiat. Quod si neces sarium fuis set, aequum non solum, imo & neces sarium erat exprimere, vt filius sciret inuentario non confecto Legitimam amitti, sicut expresse cautum est in Falcidia. -  5 Alias iniquum quidem videretur, filium priuari Legitima ex postfacto, eo quod inuentarium non fecis set, cuius conficiendi nulla obligatio erat ei iniuncta. -  6 Praeterea, de iure Regio Partitarum, idem quod de iure communi disponitur in Falcidia, vt scilicet propter inuentarium non confectum, ab haerede amitti debeat; non vero declaratur, an etiam id intelligendum sit de filio haerede, aut respectu Legitimae filiis debitae. -  7 Et quamuis Gregorius Lopez in l. 10. titulo 6. partita 6. etiam in filio haerede acceperit, vt hoc numero adnotatur. -  8 Tamen illa non loquitur in filio haerede, aut respectu Legitimae: & quamuis in haerede loquatur indistincte; distingui debet, cum per aliam legem distinguatur, hoc est per l. 7. tit. 11. partit. 6. vbi filiorum ius a iure extraneorum distinguitur. -  9 Item & per rationem, ne filius Legitimam amittat, ob quam dictae l. 7. Partitae Compilatores, siue Authores mouentur. -  10 Vt in terminis iuris communis, vt respondeat ad text. in dict. §, si vero non fecerit, in authent. de haered. & falcid. adnotauit Cinus. -  11 Legum Partitarum Conditores in proposita specie amis sionis Falcidiae ob non confectum inuentarium, potentius ius tribuis se semper filiis, quam extraneis haeredibus, & vltra alios haeredes, praerogatiuam eis conces sis se, vt hoc numero adnotatur. -  12 Et inde validis simum argumentum deduci contra Authores nonnullos huius Regni, qui filiorum ius ita laedunt, vt ob inuentarium non confectum, Legitimam eorum minuere, aut grauare solutione legatorum contendant, quae tamen ex mente, atque intentione ipsarummet legum Partitae, immunis semper, & integra manere debet. -  13 Sicuti etiam ex decisione iuris communis, & regula certa, ex qua Legitima debetur filiis libera, & sine vllo grauamine, aut onere, vt nec directe tolli pos sit, nec indirecte, nec etiam villo modo minui. -  14 Vnde quod ad Legitimam attinet, credendum non est, quod lex voluerit grauare filios confectione inuentarij, vt eius omis sio, Legitimae amis sionem induceret, quoniam sic non diceretur Legitima sine grauamine de iure communi. -  15 Nec de iure Regio Partitarum verificarentur verba quaedam vniuersalia, quae omne grauamen excludunt, y todo embargo, & sic comprehendunt etiam grauamen, o el embargo, inuentarij non confecti, quo haeredes alij adstringuntur. -  16 In quae stione praefata, an scilicet amittatur Legitima propter non confectum inuentarium, praepostere quidem & male argumentari Doctores de Falcidia ad Legitimam, vt hoc numero latius adnotatur. Et ratio quaedam in terminis iuris communis recte procedens, quod de iure Partitarum fortius, aut magis concludenter adstringat, singulariter con sideratur. -  17 Haeredem teneri de iure inuentarium conficere, alias non conficientem, omnibus creditoribus, legatariis, & fideicommis sariis, etiam vltra vires haereditarias teneri, & Falcidiae commodo priuari. -  18 Filium haeredem ab onere conficiendi inuentarium non liberari, imo sicut extraneum, ad confectionem inuentarij teneri. -  19 Quia text. in l. fin. C. de iure deliberandi, quae praecipit inuentarium fieri, mixtim loquitur de filiis, & de extraneis haeredibus, & s aepe vtitur verbo immiscuerit, quod ad suos haeredes tantummodo refertur. -  20 Inde infert Sarmientus, & secure defendit, quod si filius tenetur facere inuentarium, quod & poe nis subiicitur non conficientis inuentarium, scilicet vt teneatur creditoribus, & legatariis, etiam vltra vires haereditarias: & consequenter, quod Legitimam amittat propter inuentarium non confectum, idque per text. in dict. l. final. cum aliis similibus. -  21 Ex quibus mouentur etiam principaliter caeteri Authores, qui eam partem sequuntur. -  22 Verum illa iura non obstare, & sic debere intelligi, vt his Legitimae saluum semper es se debere legatariorum, & fideicommis sariorum respectu, nec omis sio inuentarij poenam amis sionis Legitimae inducat, euidenter hoc numero & seq. demon stratur. -  23 §. sin vero postquam, legis vltimae, C. de iure deliberandi, explicatur. -  24 Et de iure Regio Partitarum, omne dubium sublatum, posito quod de iure communi id haberet aliquam difficultatem; Legitimámque ante omnia legata debere deduci, concludenter ostenditur. -  25 Dubium commune Doctorum, an scilicet Legitima filiorum propter non confectum inuentarium amittatur, non versari circa creditores haereditarios, sed circa legatarios, & fideicommis sarios dumtaxat. Quia cum Legitima non sit, nec debeatur, nisi deducto aere alieno: Imo si totam haereditatem absorbeat aes alienum, nulla omnino debentur Legitima, etiamsi inuentarium confectum es set, aduersus creditores Legitima non detraheretur; Quia aes alienum praecedit Legitimam, siue factum sit inuentarium, siue non: & ideo deductio Legitimae aduersus creditores locum non habet. -  26 Legitimae deductio aduersus legatarios locum obtinet, & in illa potior est causa filiorum, etiamsi inuentarium confectum non fuerit, contra D. Franc. Sarmientum, & vide infra, num. seq. vbi eiusdem Sarmient. resolutio in proposito confutatur. -  27 Haeres non conficiens inuentarium, ex sententia communi Doctorum, quare teneatur vltra vires haereditarias, & vide numero sequenti, in fine, vbi aliae duae rationes as signantur. -  28 Legis 7. titul. 11. partita 6. vera ratio redditur, & vide supra, num. 26. & num. 11. vsque ad num. 17. & num. sequenti, vbi elegans declaratio traditur ad illam legem: vide etiam infra num. 40. -  29 Filius inuentarium non conficiens, dato, quod ex decisione dictae l. 17. titulo 11. part. 6. Legitimam amittere non debeat; id tamen ita demum intelligendum erit, si ab eo dolus malus & fraus absit omnino, vt hoc numero adnotatur, & ibidem noua Authoris declaratio traditur in propo sito. -  30 Legitima filiorum, vtrum de iure naturali sit, vel de iure ciuili positiuo, vulgata equidem, & frequenter, variísque in locis agitata quae stio, vt constat ex multis Authoribus, qui hoc numero recensentur. -  31 Legitima ex sententia Dini, & aliorum, nomine, origine, quantitate, & neces sitate, quod de iure ciuili descendat; & consequenter, quod licet quodam instinctu naturae, ac ratione quadam & cursu naturali debita videatur Legitima. Eiusidem tamen relinquendi neces sitas, tam quoad ipsam Legitimam simpliciter sumptam, atque alimenta, quam quoad eiusdem quotam & quantitatem ex iure ciuili procedat, non ex iure naturali. -  32 Legitima ex sententia praecedentis opinionis Authorum in totum tolli potest per legem, vel statutum, vel per consuetudinem aut rescriptum Principis. -  33 Legitimae quota, seu eius quantitas, ex sententia aliorum quamplurimorum Authorum, quod sit de iure ciuili positiuo: Legitima tamen ipsa simpliciter sumpta, quod ex iure naturali, vel gentium primaeuo procedat: Ideoque tolli non pos sit in totum per legem, vel statutum, nec etiam per consuetudinem, vel Principis rescriptum. Quamuis in quantitate, quae est de iure ciuili, lege, statuto, consuetudine, seu Principis rescripto minui pos sit, vt vsque ad naturam reuertatur, id est ad alimenta tantum, ea enim tolli non pos sunt, tanquam iure naturae debita. -  34 Legitima ex sententia quorundam Authorum, quod simpliciter atque indistincte debeatur filiis de iure naturali, & ibidem in quo differat haec opinio a praecedenti, adnotatur. -  35 Ex sententia tamen Authoris, quod nonnulla constitui debeant pro dilucida atque absoluta prae fati dubij resolutione, quae nouiter, & vltra alios, vere tamen hoc num. & seq. adnotantur, vbi in effectu secunda opinio magis probatur, & tertia declaratur infra, num. 39. -  36 Legitima aliquando a lege tolli potest in totum, vel minui, iusta scilicet causa interueniente, quia tunc lex ipsa naturae, siue ius naturale non modo repugnat; imo ratio alia naturalis, qua ius ciuile fundatur, sic suadet, vt hoc numero latius explicatur, vbi vide omnino. -  37 Alimenta filiis, non ex iure naturali, sed solum ciuili deberi, ex sententia quorundam, quos recte carpit, & contrarium defendit Molina. -  38 Et ad vulgatum argumentum, quod si alimenta iure naturae deberentur, nulla lege tolli pos sent, nec etiam in casu Authent. ex complexu, C. de incestis nuptiis, plene, & vere respondetur, vt hoc numero adnotatur. -  39 Tertia opinio relata supra, num. 34. declarata, & ibidem explicatum, cui magis ex superioribus opinionibus acces sis se videantur legum Partitarum Conditores. -  40 Legitimam non amitti ob inuentarium non confectum, qua ratione legis 7. tit. 11. part. 6. Conditores statuerint, & vide supra, num. 28. & in aliis locis ibidem in summario relatis. -  41 Legitimam ob inuentarium non confectum non amitti de iure Regio partitarum, sic clarum, atque indubitatum ex dictis antea remane re vt omnino probari non debeat. Et inde inferri pos se ad nonnulla, quae notatu & scitu digna sunt, nec vllus hactenus sic adnotauit. -  42 Et primo infertur ad ea, quae in proposito Gregor. Lopez scripta reliquit, ad quae nullus hucusque animaduertit, eiusdem resolutio nouiter, sed vere quidem & concludenter carpitur, Cini, & Bartol. declaratio quaedam in proposito, quae & de iure communi dubia est, vt infra dicetur, quod stare non pos sit post decisionem d. l. 11. Partitae probatur, & aliorum resolutiones expenduntur in contrarium, ac denique res ista, melius quam antea erat, declarata relinquitur. -  43 Secundo infertur ad ea, quae in eadem quae stione adnotauit Roder. Suar illa namque absolute aut indistincte intellecta, vera non sunt, & vltra Recentiores omnes nouiter explicantur. -  44 Tertio infertur ad resolutionem D. Francis. Sarmienti, qui dict. l. partitae immemor fortas sis, nonnulla ingeniose considerauit, quae ex constitutione d. l. Regiae, sic subuertuntur, vt nullo pacto sustineri valeant. Alia etiam Sarmientus ipse impos sibilia iudicauit, quae vere impos sibilitatem nullam continent, vt hoc numero adnotatur. -  45 Quarto infertur ad ea, quae Hieronymus de Cae uallos in eodem dubio obseruauit, vbi eius Authoris resolutio nouiter, & vere confutatur, & dubium ipsius clare su ablatum relinquitur. -  46 Quinto infertur, seclusa legis Partitae constitutione, & in terminis iuris communis loquendo, in praefato dubio, an Legitima amittatur propter inuentarium non confectum, duas es se ex sententia communi opiniones, & illas contrarias omnino. Verum tres es se opiniones, vltra omnes longe verius Author credidit. -  47 In primis namque, quod filius Legitimam amittat propter inuentarium non confectum, atque adeo vt ad omnia legata & fideicommis sa persoluenda teneatur, etiamsi eis solutis nihil ei pro Legitima supersit, tenuerunt nonnulli, qui hoc numero praecitantur. -  48 Et pro hac parte plura fundamenta expendunt Neoterici quae prius considerauerat Salicetus. -  49 Et illis vere quidem, & concludenter respondent Authores nonnulli hoc loco relati. -  50 Vnde contrariam opinionem, videlicet filium Legitimum non amittere propter inuentarium non confectum, & ideo ad solutionem legatorum, vel fideicommis sorum non teneri, defendunt alij quamplures hoc numero praecitati. -  51 Qui tamen non indistincte accipiunt eam; imo expres sim affirmant, filium in poenam omis sionis inuentarij integra legata soluturum etiam de proprio, si bona non sufficerent. Sed Legitimae fauent in vno, quod primae opinionis Authores negarunt, aut eisdem filiis non conces serunt, scilicet quod Legitima ab initio minuere debet legata, & ea legata sic diminuta filius prae stat, licet excedant vires haereditatis, & ad hoc prodest detractio Legitimae, vt hoc numero adnotatur. -  52 Et iuxta hanc declarationem, vt vides, valde destruitur opinio eorum, qui propter inuentarium non confectum Legitimam non amitti, & ad solutionem legatorum filios haeredes non teneri dixerunt. Et sic in effectu secunda haec opinio cum prima conuenit superius relata, aut parum ab ea differt. -  53 Nec vera videtur, vt hoc numero, & sequentibus adnotatur. -  54 Idcirco tertia succedit & vltima opinio aliorum, qui Cini, Bartoli, & sequacium declaratione non relata, nec etiam illius aliqua mentione facta, ideo fortas sis, quod veram non crediderint, nec aliquo iure probatam (quod negari non potest) simpliciter & indistincte obseruarunt, filios propter inuentarium non confectum Legitimam non amittere, nec ad solutionem legatorum teneri. -  55 Quod ita indistincte probarunt Authores quamplures, & Glos s ae, vt hoc numero adnotatur. -  56 Et pro hac parte, quae magis placet Authori, fortiter vrgent ea, quae hoc numero & seq. ab eodem considerantur. -  57 Patronus ob non confectum inuentarium, Legitimam non amittit. -  58 Petri Surdi decis. 316. num. 16. traditio quae dam in hac materia, ad quam nullus hactenus animaduertit, & nouiter, & vere improbata. PRo dilucida atque absoluta huius Capitis explanatione, nonnulla constituere neces sarium erit, ad quae alij Scribentes non sic animaduertunt, nec vere praetermitti pos sunt: & in primis constituo, praecipuum dubium, quod a me exci[sect. 1] tatur hoc loco, nulla lege iuris communis expres sim decisum, nec etiam Regia aliqua constitutione ita clare sublatum, vt dubitationi locus adhuc non sit, & es se potuerit. quod manifeste probatur; nam §. si vero non fecerit, in authent. de haeredibus, & [sect. 2] Falcidia, & in l. vlt. C. de iure deliberandi, dumtaxat exprimitur, quod haeres, qui non fecerit inuentarium, debeat de iure soluere legatariis, & non fruatur commodo legis Falcidiae, quae locum habet, cum vltra dodrantem legata relinquuntur, vc cum aliis multis plene explicat Antonius Pichardus ad principium, instit, de lege Falcidia n. 1. & 2. & seq. Legitima tamen filiorum quod ob inuenta[sect. 3] rium non confectum amittatur, nulla lege reperitur cautum, nec prouisum: nec etiam aliqua lege[sect. 4] ad effectum praedictum, scilicet Legitimae non amittendae, praeceptum filio impositum est, vt inuentarium conficiat. Quod si neces sarium fuis set, aequum non solum, imo & neces sarium erat exprimere, vt filius sciret inuentario non confecto Legitimam amitti, sicut expresse cautum est in Falcidia alias iniquum quidem videretur, filium priuari Legitima ex postfacto, eo quod inuentarium[sect. 5] non fecis set, cuius conficiendi nulla obligatio erat ei iniuncta quod in terminis nostris, eleganter quidem & vere adnotauit solus Fachin. controuers. iuris, lib. 4. c. 34. in versiculo, & hanc sententiam, & in versculo, haec igitur Legitima, fol. mihi 429. alij vero non sic as sequuntur. Praeterea de iure Re[sect. 6] gio Partitarum, idem quod de iure communi di sponitur in Falcidia vt scilicet propter inuentarium non confectum ab haerede amitti debeat, vt in l. 10. tit. 6. par. 6. probatur: non vero declaratur, an etiam id intelligendum sit de filio haerede aut re spectu Legitimae filiis debitae. Et quamuis Gregor. Lopez in l. 7. tit. 11. p. 6. verbo, Legitima, in prin[sect. 7] cipio, in hunc modum scripserit: Sed quae erit vtilitas in hoc, cum filius non conficiens inuentarium, etiam de suo proprio teneatur solida praestare legata, vt in l. 10. tit. 6. supra, eadem partita; & sic etiam in filio haerede, aut respectu Legitimae eam constitutionem accipiat: tamen lex illa, vt dixi, non loquitur in fi[sect. 8] lio haerede, aut respectu Legitimae & quamuis in haerede loquatur indistincte, distingui debet, cum distinguatur per aliam legem, hoc est per dict. l. 7. tit. 11. par. 6. vbi filiorum ius a iure extraneorum distinguitur. Item & per rationem, ne filius Le[sect. 9] gitimam amittat, ob quam dict. l. partitae conditores mouentur, vt infra dicam: & in terminis iuris[sect. 10] communis, vt respondeat ad tex. in d. §. si vero non fecerit, in authent. de haeredibus & falcidia, ita adnotauit Cinus in authent. sed cum testator, in 7. quae st. C. ad legem falcidiam: & sequitur Rolandus in tractatu de confectione inuentarij, 5. part. quae st. 3. incipit, Dubitatio oritur, num. 19. circa finem. Secundo deinde & principaliter constituo, le[sect. 11] gum Partitarum Conditores in proposita specie amis sionis Falcidiae ob non confectum inuentarium, potentius ius tribuis se semper filiis, quam extraneis haeredibus, & vltra alios haeredes praerogantiam eis conces sis se. Quod praeter vulgatam decisionem dict. l. 7. titul. 11. partita 6. vbi haeres extraneus non conficiens inuentarium priuatur Falcidia, & tamen Legitima debita iure naturae non priuatur filius; probatur etiam noua & singulari consideratione, quae deducitur ex l. prima, eodem titul. 11. & partita 6. vbi statuitur, quod haeres extraneus institutus debet habere Quartam, quae dicitur Falcidia, quando grauatur multis legatis, ita quod excedunt alias tres partes haereditatis: Si vero haeres institutus sit de descendentibus testatoris, quod habere debet Legitimam debitam iure naturae. Vn[sect. 12] de validis simum argumentum deducitur ad probandum in praedicto casu non pariformiter terminari debere ius filiorum cum iure haeredum extraneorum, imo eorum causam separari debere, ac in ipsis ius diuersum constitui, vt in dictis legibus Partitae separatur, & constituitur: ad quas leges, si ita dilucide, atque ex proposito nonnulli huius Regni Authores attendis sent, non sic filiorum ius laederent, vt ob inuentarium non confectum Legitimam eorum minuere, aut solutione legatorum grauare contenderent, quae ex mente earundemmet legum Partitae, immunis semper, & integra manere debet,[sect. 13] sicuti etiam ex decisione iuris communis, & regula certa, ex qua Legitima debetur filiis libera, & sine vllo grauamine aut onere, vt nec directe tolli pos sit, nec indirecte, nec etiam vllo modo minui, iuxta tex. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, & in l. 17. tit. 1. par. 6. ibi: E por es so es llamada legitima, porque la otorga la ley a los fijos, e deuen la auer libre, e quita, e sin embargo, e sin agrauamiento, e sin ninguna condicion, & in l. 11. tit. 4. eadem par. 7. ibi: Libremente e sin ningund agrauamiento. Vnde quod ad Legitimam attinet, creden[sect. 14] dum non est, quod lex voluerit grauare filios confectione inuentarij, vt eius omis sio Legitimae amis sionem induceret, quoniam sic non diceretur Legitima sine grauamine de iure communi; nec de iure[sect. 15] Regio Partitarum verificarentur verba illa: Libre, e quita, e sin embargo, e sin agrauamiento. Quae cum adeo vniuersalia sint, excludunt omne grauamen, Y todo embargo; & sic grauamen etiam, O el embargo, quo alij haeredes propter non confectum inuentarium adstringuntur. Vnde sequitur, non solum ra[sect. 16] tione superius dicta, quod iure expres sum sit ob non confectum inuentarium amitti Falcidiam legitimam autem amitti, cautum non es se: sed etiam alia & concludenti ratione non subsistere praecipuum quorundam Authorum fundamentum, qui a Falcidia argumentum sumunt ad praefatae quae stionis Legitimae decisionem: vt pote cum longe diuersa ratio militet, & alia sit detractio ex lege Falcidia, alia vero Legitime filiis iure nature debite deductio: quoniam illa, nec ratione naturali debetur, nec eo iure, quo filiis debita est Legitima, & legi antique duodecim Tabularum repugnat, qua statutum erat, Vti quisque rei suae legauerit, ita ius esto, vt latius ostendit Antonius Pichardus ad principium, Instit. de lege Falcidia, num. primo, & num. 15. 16. & 17. & num. 21. cum sequentibus, Legitima vero non solum iure naturali debetur, vt infra dicam, sed etiam omnibus legibus antiquis & nouis adiuuatur, ac relinqui prae cipitur: Falcidia vero hodie prohiberi potest per te statorem, Authentic. sed cum testator, C. ad legem Falcidiam, l. 6. titulo 11. partita 6. & latius explicat Antonius Pichardus vbi supra, num. 7. & num. 53. 54. & sequen. Hieronymus Caeuallos practic. commun. contra communes, quae stione 27. 28. & 29. quam rationem in nostro proposito, ac in terminis iuris communis recte considerauit Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 34. in fine. folio 429. ipsa tamen interminis legum Partitarum, fortius quidem, aut concludenter magis adstringit; cum non solum in Falcidia cautum, in Legitima omis sum fuerit (vt omis sum fuit de iure communi) sed etiam vltra progrediantur praefatae legis partitae Conditores, & in Falcidia ob non confectum inuentarium statutum, in Legitima debita iure naturae non seruandum expres sim deciderint, vt sic ea lege condita, opinionum contrarietatem, aut dubium de iure communi procedens tollerent omnino. Tertio praeterea constituo, indubitatum es se, & [sect. 17] iuxta communem omnium sententiam introductum, haeredem teneri de iure inuentarium conficere, alias non conficientem, omnibus creditoribus, legatariis, & fideicommis sariis, etiam vltra vires haereditarias teneri, & Falcidiae: commodo priuari: idque per text. in l. fin. per totam legem, maxime in §. sin autem, in versiculo, si quis autem temerario, C. de iure deliberandi, & in l. 10. titulo 6. partita 6. Et rationem ex mente communi reddit Rolandus in tractatu de confectione inuentarij, 5. part, quaestione prima, & 2. folio mihi 166. Caeuallos practicar. commun. contra commun. quae stione 411. Et iunge Antonium Pichardum in §. sed nostra beneuolentia, Institut. de haered. qual. & differ. num. 1. & 2. vbi inuentarij introducendi causam adducit. Deinde, filium haeredem ab onere conficiendi[sect. 18] inuentarium non liberari, imo sicut extraneum ad confectionem inuentarij teneri; quia tex. in dict. l. finali, C. de iure deliberandi, quae praecipit inuen[sect. 19] tarium fieri, mixtim loquitur de filiis, & de extraneis haeredibus, & s aepe vtitur verbo, immiscuerit, quod ad suos haeredes tantummodo refertur, vt in terminis nostris recte obseruarunt D. Francis. Sarmient. selectarum lib. 2. cap. 7. num. 2. Octauianus Cacherannus decision. 148. num. 3. & eos non referens D. Spino in speculo testamentorum, glos. 35. de confectione inuentarij, num. 6. qui expendunt textum in eadem l. fin. in §. 1. ibi, Spe certis sima hoc fecerit, vel se se immiscuerit. Et in §. sin autem dubius, ibi: Vel se se immisceat. Et in §. sin vero postquam, ibi: Vel se se immiscuerint. Qui loquitur de filiis, & de haeredibus extraneis, & eos damnat, si inuentarium non fecerint, vt debitis haereditariis in solidum teneantur: & in §. Sancimus, in versiculo, si vero non fecerit, in authent. de haeredibus & Falcidia, ibi: Compleuit legatarios & fideicommis sarios, quamuis purae substantiae morientis excedat mensuram legatorum datio. Inde infert Sarmientus, & loco relato supra, [sect. 20] secure defendit quod si filius tenetur facere inuentarium, quod & poenis subiicitur omittentis inuentarium, scilicet vt teneatur creditoribus, & legatariis, etiam vltra vires haereditarias: & consequenter quod Legitimam amittat propter inuentarium non confectum, per iura supradicta; per quae etiam[sect. 21] principaliter mouentur & caeteri Authores, qui eam partem sequuntur. Verumenimvero, & congrue & vere responderi[sect. 22] potest iuribus praefatis, si constituamus, vt supra, dixi, quod dubium propositum amis sionis Legitimae propter non confectum inuentarium, non deciditur ibi expres sim, & quamuis dicatur, immiscentem se, debitis haereditariis in solidum teneri: id tamen sic intelligi debet, vt ius Legitimae: saluum semper es se debeat, ac quocunque casu videatur exceptum: quoniam dispositio quaelibet quantumcunque generalis sit, non comprehendit Legitimam, vt in terminis statuti loquentis generaliter, & non facientis mentionem de Legitima, quod eam non comprehendat, scribunt Alexander in consilio 7. num. 2. lib. 2. Corneus in consil. 290. num. 5. lib. 3. Balbus de prae scriptionibus, in 4. p. quartae partis principalis, quae st. 32. num. 3. & in fortioribus terminis post multos alios annotauit Francis. Becci. in consil. 112. num. 13. cum seq. lib. 1. Et sic quamuis filius teneatur creditoribus omnibus hae reditariis, non vero Legitima amissa, legatariis etiam & fideicommis saris tenebitur: quod in terminis nostris cum indicio aduertit Albericus in authent. sed cum testator, C. ad legem Falcidiem, dicens, quod quamuis illa iura indistincte loquantur; imo mixtim de filiis, & de haeredibus extraneis: attamen distingui debent per alias leges, quibus dispo situm est, quod Legitima nullo modo amittatur, ni si ex causis, quae inofficiosi testamenti querelam excludunt, quarum numero inuentarij omis sio non est, & sic legitima propter inuentarium non confectum amitti non debet, vt cum Alberico firmauit Cacherannus decisione 148. num. 10. in fine, & nu. 11. in finalibus verbis, in versiculo, non obstat vltimo, re[sect. 23] cte explicat textum in dicta l. finali, §. sin vero postquam, C. de iure deliberandi: vt scilicet intelligi debeat non de debito iure naturae, quo ob inuentarium non confectum filius non priuatur, sed de debito iure institutionis, quo priuatur prout quilibet extraneus haeres, quia vtriusque par ratio non est: & Albericum non referens, nec etiam Cacheranum. idem in effectu respondet Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 34. in versiculo, ad primum argumentum, folio 429. vbi dicit, iura superiora intelligenda, vt procedant, cum legata & & fideicommis sa talia sunt, quae de iure valent, & relin qui pos sunt; tunc enim haeres inuentarium non conficiens, in solidum tenetur ad ea prae standa, etiam vltra vires haereditarias, sed legata & fideicommis sa in praeiudicium Legitimae ordinata, quod irrita sunt, ac nullius momenti, & pro non scriptis habentur, & sic filius ad ea soluenda non tenetur. Denique & vltra omnes respondetur, quod posi[sect. 24] to, quod de iure communi id habeat aliquam difficultatem ex eisdem iuribus superius adductis: tamen de iure Regio Partitarum, ex decisione dict. l. 7. titul. 11. partita 6. dubium omne sublatum, & Regia illa constitutione aperte decisum, quod filius legitimam portionem priusquam legata deducantur, deducat, nec legata ipsa soluere teneatur, nisi quatenus pos sit, accepta prius Legitima, quae vt dixi, ante omnia legata deduci debet libera, vt etiam probatur in l. prima, eodem titulo 11. partita 6. & infra dicetur, quidquid aliter intellexerit Hieronymus de Caeuallos, sed male quidem, vt ibidem notabitur. Quarto constituo, huiusce capitis, & commune[sect. 25] Doctorum dubium, an scilicet Legitima amittatur propter inuentarium non confectum, non versari circa creditores haereditarios, sed circa legatarios & fideicommis sarios dumtaxat, quia cum Legitima non sit, nec debeatur nisi deducto aere alieno, ex l. Papinianus, §. 4. ff. de inoffic. testam. imo si totam hae reditatem absorbeat aes alienum, nulla omnino debeatur Legitima, vt notauit Bald. in l. fin. §. in computatione, C. de iure deliberandi, etiamsi inuentarium confectum es set, aduersus creditores Legitimam non detraheret, quia aes alienum praecedit Legitimam, siue factum sit inuentarium, siue non; & ideo deductio Legitimae aduersus creditores locum non habet. Quod cum Ioanne Andrea, Castrensi, & aliis, recte obseruauit in proposito nostro Cacheranus decisione praecitata 148. num. 12. Rolandus etiam de confectione inuentarij, 5. parte, quae st. 3. num. 8. & 9. folio 169. Fachineus controuersiarum iuris lib. 4. dicto cap. 34. columna prima, in versiculo, & hanc sententiam, ibi: Quantum enim attinet. Ayora de partitionibus, cap. 2. num. 23. & ante omnes Glos sa, quam ipsi non referunt, in l. finali, §. sin autem, in verbo, Sacramento, C. de iure deliberandi. Vbi in terminis nostris distinguit inter creditores, & legatarios. Quae stio ergo prae sens quoad legata[sect. 26] rios, & fideicommis sarios dumtaxat mouetur, ac eorum respectu intelligi debet, vt aperte loquitur dict. l. 7. titul. 11. partit. 6. cuius immemor, & non referens eam, mirandum est, quod contrarium tenuerit eruditis simus, & prae stantis simus Sarmientus selectarum lib. 2. dicto cap. 7. num. 4. dicens, quod filius in Legitima potior est legatariis, si inuentarium conficiat, sed inuentario non confecto legatarios potiores es se. Quod quidem nec iure communi su stineri potest ex his rationibus, quas superius adduxi, vtpote cum eo iure decisum non sit expres sim, filium ob non confectum inuentarium Legitima priuari, & in contrarium repugnent ea, quae in fauorem Legitimae, & contra legatarios obseruarunt Rolandus de confectione inuentarij, dicta parte, quae st. 3. num. 18. & 19. fol. 170. Cacheranus dicta decisione 148. num. 8. Andreas Fachineus controuersiarum. iuris libro 4. dicto cap. 34. qui eodem iure communi attento, contrarium constanter tuetur: De iure autem Regio Partitarum idipsum probari expresse in dicta l. 7. & Sarmienti sententiam conuinci certum est, vt supra dixi, & infra animaduertam. Quinto constituo, haeredem non conficientem[sect. 27] inuentarium, ex communi Doctorum sententia, ideo teneri vltra vires haereditarias ad legata, & debita, oneráque alia defuncti, quod lex prae sumat ipsum subtraxis se, siue occultas se res haereditarias: per text. in authent. de haeredibus, & Falcidia, §. hinc nobis, & §. sancimus, & cum aliis multis notarunt Rolandus in tractatu de confectione inuentarij, prima parte, quae st. 5. num. 1. fol. 4. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 35. num. 25. lib. 1. Ioannes Gutierrez de tutelis, & curis, 2. parte, cap. 1. num. 6. vere tamen rationem vltimam, & principalem dictae decisionis in prae sumptione fraudis non con sistere: Dictio etenim forte, qua Iustinianus vtitur in dicto §. hinc nobis, ibi: Forte surripuerint. Et ibi: Si nihil malignati es sent, non forte competeret; Cau sam impulsiuam legis, non principalem aut finalem inducit, vt in aliis terminis annotauit Couar. in cap. 1. de testamentis, numero 14. in versiculo, nec ratio vltima lex itaque non omnino prae sumit, hae redem, qui inuentarium non confecit, aliquid surripuis se, vel malignatum fuis se, sed dumtaxat con sident, pos sibile es se, eum aliquid subtraxis se, vel surripuis se, cum etiam pos sibile sit, nihil subtraxis se, nec dolus aut delictum indubio debeat prae sumi, vt in nostris terminis Couarruuiam non referens aduertit Menchaca de succes sionum creatione, lib. 1. §. 8. num. 15. ad finem, versiculo, denique sequenda. Idcirco in d. l. 7. titulo 11. partita 6. non absque my[sect. 28] sterio, aut ratione, iuridice potius statutum fuit, quod filius inuentarium non conficiens, Legitimam deberet deducere, non aliter atque si inuentarium fecis set; durum enim es set, quod ex sola ratione aut causa impulsiua legis, item ex eo, quod potest considerari, nec omnino, aut certe lex prae sumit, priuaretur filius Legitima, cum pos set etiam euenire plerumque, quod consideratio ea legis fallax es set, & deficeret, & filius Legitima, tot, tantisque iuribus sibi debita, eo dumtaxat priuaretur, quod inuentarium non fecis set: Quod es set iniquum, & iuris ipsius rationi contrarium, vt pote cum Legitima, vt dixi supra, nec tolli pos sit directe, nec indirecte, nec vllo modo grauari, & per indirectum contingeret filium Legitima priuari ob non confectum inuentarium, qua ob id dumtaxat nullibi priuatur de iure communi. AEquius ergo non solum, sed & rationi iuris magis conueniens fuit contrarium statuere in dicta l. 7. partitae, ob rationem ibidem as signatam; & potius ad debitum naturae, quam ad non confectum inuentarium attendere. Quod si dixeris, & aliis etiam rationibus inuentarium introductum fuis se, aut repertum, scilicet ad commodum haeredis, ne vltra vires hae reditarias teneatur, & sic ne sentiat damnum l. finali, §. & si praefatam, C. de iure deliberandi. Item ne is, qui dubitat de viribus haereditatis, petat terminum ad deliberandum, dict. l. finali, §. 1. C. de iure deliberandi: atque excommuni Doctorum sententia vtramque rationem as signat Rolandus de confectione inuentarij, prima parte, quae st. 5. folio 4. Videbis apertius neutram rationem astringere, vt in damnum aut praeiudicium Legitimae pos sit aliquid inde deduci, & in dicta l. partitae, optimo iure re seruari illae sam Legitimam, quamuis inuentarij confectio omis sa fuerit, vt supra dixi. Sexto constituo, superiora omnia, & inferius [sect. 29] dicenda, sic semper intelligi debere, vt a filio propter non confectum inuentarium Legitimam non amittente ex dicta l. 7. partitae, dolus malus & fraus absit omnino; nam si filius inuentarij confectionem ideo omitteret, vt bona aliqua secrete occultaret, aut surriperet, vel vt legatariis, & fideicommis sariis malitiose, datáque opera noceret, tunc quidem dolus malus aut fraus ei patrocinari non deberet, vt pungit Couar. in cap. si haeredes, de testamentis, num. 9. colum. 3. in versiculo, caeterum, & expres sim aduertit Ioannes Gutierrez in tractatu de tutelis & curis, 2. part. cap. primo, num. 43. in versicul. ego vero filium: vbi dicit, ex decisione legum huius Regni, filios non conficientes inuentarium, vel illud conficientes, legatis, & fideicommis sis non onerandos in legitima; & subdit statim in hunc modum: Nisi legitime constaret de fraude, & occultatione bonorum: Haec tantum ille Author. Addiderim ego Libenter, quod eo casu, vel recedi pos set a decisione dict. l. 7. titul. 11. part. 6. vt propter dolum, & fraudem ea praerogatiua filij non fruantur, sed potius indistincte sicut caeteri haeredes vltra vires hae reditarias teneantur, nec legis Falcidiae, aut integrae Legitimae deductionis commodo gaudeant, idque propter fraudem adhibitam, quae in dicta l. partit. censeri debet exclusa: nec mirum est, si tantum illis afferat damnum, vel quod securius est, & probabilius, ac rationi eiusdem l. 7. partitae, magis con sentaneum, vt retenta integra Legitima quae in eadem leg. indistincte conceditur) nec propter fraudem aut dolum amissa, legatariis sit succurrendum, vt id consequi valeant, quod dolo, aut fraude ces sante consequi potius sentirent: quod est notandum, quia nouum quidem, nec antea sic explicatum. Septimo constituo, pro dilucida, & maiori dict.[sect. 30] l. partitae explicatione, neces sarium es se in memoriam reuocare vulgatam illam, & a Doctoribus no stris frequenter agitatam quae stionem; vtrum, inquam, Legitima filiorum de iure naturali sit, vel de iure ciuili positiuo: in quo dubio post ordinarios, & antiquos, aliósque Scriptores multis in locis, quos ideo omitto, quia a sequentibus praecitantur, videndi sunt ordine sequenti Authores non nulli, qui a me originaliter, atque attente praelecti sunt. Franciscus Ripa responsorum lib. 1. cap. 7. Berengar. Fernand. in repetitione l. in quartam, ff. ad legem Falcidiam, cap 1. ex num. 169. Albert. Brun. in tractatu statut. exclus. foemin. in art. 9. quae st. 23. & 24. Port. Imol. lib. 1. conclus. 42. Viuius in lib. commun. opinion. opin. 316. Mathesilanus in tractat. de succes sion. ab intestat. 3. membro, articulo primo. Antonius Tostanus lib. 1. quae st. iuris, cap. 15. numero 5. Guid. Pap. consilio 65. num. 4. Didacus Couar. in 4. in 2. part. cap. 8. §. 6. ex numero 4. Rodericus Suar. in l. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad legem fori, a principio vsque ad finem, vbi erudite, & laté. Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem, nomine Adelsiam, ex num. 176. & eodem verbo, decisione 5. a num. 41. Chas saneus in consuetudinibus Burgundiae, rubrica 7. §. 1. glos. Le plus. Boerius decisione 14. & 188. Fernandus Loazes in addit. ad Lancelotum Galiaulam, in l. Centurio, ff. de vulgari, num. 86. Franciscus Iannetus de primatu prioris geniti, cap. 2. Menchaca de succes sionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 297. & num. 320. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 1. ex num. 2. Dominicus Sotus lib. 4. de iniustitia, & iure, quae st. 1. articul. 1. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. ex num. 14. vsque ad num. 27. Benedictus Capra conclus regul. 10. ex num. 25. cum seq. Rojas in epitome succes sionum, cap. 7. ex num. 1. cum multis sequentibus. Michael Gras sus receptarum sententiarum, §. Trebellianica, quae st. 2. & §. Legitima, quae st. 43. Bernardus Diaz, regula 436. Iosephus Ludouicus decis. Perusina 11. num. 11. & decis. 21. num. 37. & num. 50. & 51. Alexander Trentacinquius de substitut. prima parte, cap. 9. num. 21. & 22. Gratianus regula 436. Ioannes Matiencus in l. 2. tit. 7. glos sa 1. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Ioannes Garsia videndus omnino, de expensis, & meliorationibus, cap. 3. ex num. 7. vsque ad numerum 27. Lara in l. si quis a liberis, §. idem rescripsit, ex numero 146. vsque ad numerum 150. & §. parens, numero 19. Antonius Quesada diuersarum quae stionum iuris, cap. 6. num. 17. & 18. per totum. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quae st. 82. ex num. 12. cum sequentibus. Andreas Gail. practicarum obseruat. lib. 2. obseruatione 122. Angelus Matheacius de legatis & fideicommis sis, lib. 4. cap. 12. num. 5. per totum. Doctor Spino in speculo testamentorum, glos sa 17. ex num. 19. vsque ad num. 25. & glos sa 18. num. 3. & 4. & glos sa 19. num. 23. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 32. folio. 426. Hieronymus de Caeuallos practicarum commun. contra commun. quae st. 112. per totam. Antonius Pichardus in rubrica, Instit. de haered. quae ab intestato, num. 60. 61. & 62. Deinde obseruandum est, tres es se praecipuas in[sect. 31] proposito dubio opiniones. Prima opinio est, quod Legitima nomine, origine, quantitate, & neces sitate, de iure ciuili descendat, & dicenda sit: & con sequenter, quod licet quodam instinctu naturae, ac ratione quadam, & cursu naturali debita videatur Legitima, eiusdem tamen relinquendi neces sitas, tam quoad ipsam Legitimam simpliciter sumptam, atque alimenta, quam quoad eiusdem quotam, & quantitatem ex iure ciuili procedat, non ex iure naturali: & ita docuit Dinus in cap. indultum, de regulis iuris, lib. 6. a quo Salicetus, Baldus, Angelus, Cardinalis, Alexander, Andreas Siculus, & alij Authores antiqui acceperunt, qui eam sententiam sunt sequuti, vt affirmat Rodericus Suarez in leg. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad legem fori, num. 1. vbi subdit, Andream Siculum, & alios Authores sic respondis se ad omnia iura, quae dicunt, quod Legitima debetur de iure naturae, vt intelligantur, & exponantur, idest ratione naturali, aut quodam instinctu naturae. Et eandem sententiam amplectuntur, & plures alios sic tenentes referunt Menchaca de succes sionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 300. Alexander Trentacinquius de substitutionibus, in prima parte, cap. 9. num. 11. fol. 39. Vbi dicit, quod si verum amamus, Legitima est introducta de iure ciuili, naturali ratione suadente. Iosephus Ludouicus decisione Perusina 11. num. 11. & decisione 21. num. 50. & 51. dicens, quod Legitima non debetur iure naturae, sed naturali quadam ratione, & aequitate, de iure tamen ciuili; & refert Socinum iuniorem in consilio 52. colum. 2. lib. 3. & Menochium de arbitrariis, ca su 149. num. 12. & Alexandrum in consilio 75. lib. 1. Aymon Craueta, Boerius, Bertiandus, Ioannes Annibal, Albert. Brun. & Marcus Anton. Nat. quos pro hac parte expendit Lara in dicta l. si quis a liberis, §. idem rescripsit, num. 149. Ioannes Marcus, Aquilinus, Franciscus Viuius, & Tellus Fernandez, quos in eandem partem retulit Antonius Pichardus ad rubricam, Instit. de haered. quae ab inte stato, num. 60. In qua etiam firmiter insistunt & [sect. 32] alij quamplures Scriptores, qui dum affirmant, quod Legitima in totum tolli potest per legem, per statutum, vel consuetudinem, aut rescriptum Principis, id aperte supponunt, quod non solum praecitati nunc Authores, & quasi in neces sariam consequentiam praedictae sententiae, sed & Bartol. Ca strens. Imol. Abbas, Dec. Anania, Corneus, & alij probarunt, cum quibus Trentacinquius dicto cap. 9. num. 22. & plures alios retulit Gras sus §. Legitima, quae st. 43. in principio. Hieronymus de Cae uallos practicarum commun. contra communes, quaest. 112. vbi dixit, communem opinionem es se, quod Legitima pos sit totum tolli per legem, vel statutum, & viginti Authores sic dicentes conges sit. Secunda vero opinio est, quod Legitimae quota,[sect. 33] seu eius quantitas sit de iure ciuili positiuo; Legitima tamen ipsa simpliciter sumpta, quod ex iure naturali, vel gentium primaeuo procedat: ideóque tolli non pos sit in totum per legem, Vel statutum, nec etiam per consuetudinem, vel Principis rescriptum, quamuis in quantitate, quae est de iure ciuili positiuo, lege, statuto, consuetudine, seu Principis rescripto, minui pos sit, vt vsque ad naturam reuertatur, idest ad alimenta tantum; ea enim tolli non pos sunt, tanquam iure naturae debita: Quam sententiam latis sime, atque erudite, vt adsolet, probauit Rodericus Suarez in dicta leg. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad legem fori, a num. 1. vsque ad finem eiusdem, vbi per plures columnas id probauit, & sequuntur Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. ex n. 14. cum sequentibus, vbi pro hac parte refert Iasonem, Ripam, Decium, Aufrerium, Felinum, Addition. Decij, Ioannem de Garron. Couarru. Gregorium Lopez, & Anton. Gomez. Rojas in epitome succes sionum. cap. 7. num. 7. Gras sus §. Trebellianica, quae st. 2. & §. Legitima, quae st. 43. vbi in proposito dubio, an Legitima lege, vel statuto, aut consuetudine tolli pos sit, tres refert sententias, & tandem ipsius resolutio superiori conuenit sententiae. Gratianus regula 436. qui hanc appellat magis communem, & veriorem resolutionem, & in effectu tenuit Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. tit. 8. num. 2. dum dicit, quod Legitima debetur iure ciuili, & naturali, & in alio loco eum citat, & hanc sententiam profitetur veriorem, & contrariam falsam, & erroneam, Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae st. 82. ex num. 12. vsque ad numerum 16. Ioannes Garsia de expensis, & meliorationibus, cap. 3. num. 7. Ioannes Matiencus in l. 2. tit. 7. glos sa prima, num. 3. lib. 5. nouae collection. regiae. Lara in dicto. §. idem rescripsit, num. 146. vbi refert multos alios sic tenentes, & in §. parens, num. 19. & in effectu idem obseruat Quesada diuersarum quae st. iuris, cap. 6. num. 18. Doctor Spino in tribus locis relatis supra, num. 30. ad finem, qui dum instam causam requirit, vt alimenta tolli pos sint, vel vt filius Legitima priuari pos sit, aperte in hanc sententiam inclinat; tunc etenim ratione alia naturali suadente, id debet es se permis sum, vt mox dicetur, Hieronymus de Caeuallos practicarum communium, quae st. 112. num. 5 qui etiam eandem sententiam sequitur aperte; dum etiam causam requirit, vt Legitima, vel alimenta tolli pos sint: & dicit Ioannes Gutierrez sententiam in loco relato supra, lege quadam Partitae probari; eo etiam, quod Caeuallos ipse statim se remittit ad Gratianum dict. regula 436. dicens, rem hanc distinguendam, & resoluendam secundum Gratianum, Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 10. num. 15. lib. 1. Antonius Pichardus ad rubricam, Institut. de haeredit. quae ab intestato, num. 61. Angelus Matheacius de legat. & fideicommis. lib. 4. cap. 12. num. 5. per totum, fol. 194. vbi in praefata quae stione, numquid Legitima statuto tolli pos sit, tres refert sententias, quas prius retulerat Giais sus loco citato supra, & in effectu resoluit, Legitimam ita demum ex iusta causa tolli pos se, si alimenta, vel si bonorum aliquod debitum subsidium prae seruatum sit, vel relictum; alioquin quod lex, vel statutum Legitimam tollens, & alimenta, aut debitum aliquod bonorum subsidium non relinquens, iniquis sima, & inanis es set, & contra omnem aequitatem, nisi filius haberet, vnde viuere pos set; vnde sentit aperte, Legitimam, quod attinet ad alimenta, de iure naturae es se, nec tolli pos se, nisi ex alia ratione naturali tollatur, vt infra dicam. Andreas Gail. practicar. obseruat. lib. 2. obseruatione 112. Andreas Fachineus controues. iuris, lib. 4. cap. 32. fol. 426. qui in eadem quae stione, vtrum filiorum Legitima statuto tolli pos sit, tres refert sententias; tandem inquit aequiorem, ac probabiliorem sibi videri, & omnino tenendam, quod iure naturali Legitima debeatur, & idcirco in totum tolli non pos sit: tamen quia eius quantitas iure ciuili prae scripta, & diffinita est ideo ex lege municipali minui potest aliqua ex parte, insta scilicet subsistente causa, & quod hanc opinionem amplecti solet Rota Romana, vt notatur decisione 18. in nouis s. Fuit dubitatum, & decis. 476. in antiquis, Nota consuetudo. Tertia denique opinio est, quod filiis Legitima[sect. 34] simpliciter, atque indistincte debeatur de iure naturali, quod constanter defendit Rojas in epitome succes sionum, dicto cap, 7. num. 9. & 10. qui ibidem num. 7. licet pro concordia opinionum dixerit dici pos se, vt in secunda opinione dictum est; tamen dicto num. 9. indistincte inquit, quod prima opinio verior est absolute, scilicet de iure naturali Legitimam filiis deberi, & in id plura adducit fundamenta, ex num. 1. cum sequentibus. Videtur etiam huic adhaerere sententiae Costa in cap. si pater, de testament. in 6. in 3. parte, verbo, priuare non pos sit, num. 41. & 42. Fabius Turretus in cons. 5. num. 25. & 27. Vbi citat etiam Nattam in consilio 201. num. 9. lib. 1. Socinum in consilio 62. num. 10. lib. 3. Menochium in consil. 115. num. 48. lib. 2. & in consil. 168. num. 4. eodem lib. Cephalum in consil. 278. num. 45. lib. 2. & firmat hanc es se communem opinionem, Tiberius Decianus in consil. 54. num. 29. lib. 1. Simon de Praetis de interpretatione vltim. voluntatum, lib. 5. dubit. 1. num. 140. Sfortia Oddi in consil. 5. num. 3 Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 1. num. 1. huic etiam opinioni aperte acces sit nouis sime nunc Ioannes Parladorius quotidianar. different, different. 3. num. 6. Nam cum antea dixis set, quod ius naturale in duas partes secatur, alterum est ius naturale commune omnibus animantibus, alterum est ius naturale commune omnibus gentibus, quod latius ibidem comprobat num. 1. & num. 3. & 5. explicat, quod dicatur vnum & alterum ius naturale: subdit denique dicto num. 6. quod ex praefata differentia iuris naturalis communis omnibus animantibus, & communis omnibus gentibus, discernere licet differentiam inter Legitimam haereditarem parentum, & filiorum: Nam, vt ipse putat, vna ad ius naturale commune omnibus animantibus referenda est, altera ad ius naturale gentium, hoc est, Legitima de bonis parentum debetur filiis iure illo naturali, communi omnibus animantibus, per text, in § 1. Institut. de iure naturali, & in l. 9. tit. 19. partita 4. Legitima vero filiorum debetur parentibus iure naturali communi omnium gentium, per text. in l. scripto, ff. vnde liberi, & in l. nam et si parentibus, ff. de inofficioso testamento, & in l. si quis a liberis, §. parens, ff. de liberis agnoscendis: quae iura Parladorius ipse citauit. Et differt haec tertia opinio a secunda superius adducta; eo quod absolutam continet propositionem, nec distinguit, vt in illa distinguitur, indistincte potius iuri naturae, debitum Legitimae tribuit. Bene verum est, quod nonnulli ex superioribus Authoribus dumtaxat dicunt simpliciter, Legitimam es se debitam filiis de iure naturae, nec de quota, aut quantitate tractant specifice, sicut si inquirerent de illa, forsan id non negarent, quod superioris opinionis Authores fatentur expres sim: Recte namque, atque absolute dici potest, Legitimam filiorum iuris naturalis es se; & alia parte dicere, quotam, aut quantitatem eius de iure ciuili positiuo procedere, & sic temporum varietate, variatam, & mutatam fuis se. A prima autem opinione relata supra, num. 31. differt omnino & illi contraria est, vt vides, eadem haec secunda opinio nunc relata. Ego vero, vt in proposito dubio sententiam[sect. 35] meam interponam, ac rem hanc dilucide, & distincte magis quam alij Faciant, breuiter tamen explicare valeam, nonnulla constituere neces sarium duxi, quae omnino neces saria sunt, nec vere praetermitti pos sunt. Et in primis constituo; articulum predictum, vtrum scilicet Legitima filiorum de iure naturali sit, vel de iure ciuili an lege, vel statuto tolli pos sit, difficillimum es se, & valde controuersum, & circa veritatem eius ex ore Socini, Doctores inter se pugnare a ducentis annis citra, quódque capita, tot fuis se sentencias; omnes tamen quaecunque illae sunt, in tres incidere principales quoad vnum, & alterum articulum, vt de primo vidimus supra, ex n. 31. & de alio, an scilicet Legitima tolli pos sit lege, vel statuto, testatur Gras sus receptarum sententiarum, §, Legitima q. 43. in principio. Vbi eas refert Angelus Matheacius de legatis, & fideicommis sis, lib. 4. cap. 12. num. 5. in principio. Deinde & secundo, negari non pos se, quin prae fata controuersia hactenus non fuerit lege aliqua sic expres sim decisa, vt adhuc res sub iudice es se non videatur, & maximam habere difficultatem, vt dixi, ac vere pro vtraque parte, iura & rationes, extare, quae fortiter adstringiunt, vt constat ex his Authoribus, quos pro prima, & secunda opinione relatos supra adduximus. Ac inter alios pro vtraque parte iura expendit Quesada diuersarum quae stionum iuris, cap. 6. num. 17. & 18. in principio: fortius tamen adstringere eas, quae pro secunda, & tertia opinione adducuntur, quam iura, & rationes prioris partis; quod negari non potest, & probatur ex textu in §. 1. Instit. de iure natur. gent. & ciuil. & ex l. 2. tit. 19. partia 4. nec male percipit Parladorius quotidianarum different, differ. 3. num. 6. Quinimo, non solum Legitimam iuris naturae es se, verum & iure diuino filiis deberi, tradit Socinus in consil. 30. columna prima, lib. 1. Antonius Rubeus in l. pater filium, num. 41. ff. de inofficioso testamento, Sigismundus Neapolitanus in consil. 26. num. 11. inter consilia feudalia, & iure, atque authoritate contendit probare Antonius Gomezius tom. 1. variarum, capit. 1. numer. 2. versiculo similiter & secundo. Tertio constituo, primam sententiam Dini, & sequacium relatam supra, num. 31. disputationis gratia facile defendi pos se; facile etiam es se retenta ea, contrariae; partis fundamentis satisfacere, & re spondere, si solutionem generalem solutionem generalem sustineas, quam Dinus ipse, & cum eo permulti alij as signarunt, videlicet nullum textum dicere, Legitimam deberi iure naturae, sed naturali quadam ratione, & aequitate; de iure tamen ciuili, & ita Dini sequaces respondere, post alios multos constat ex Roderico Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad l. fori, ex num. 1. Iosepho Ludouico decisione Perusina 21. num. 50. Vere tamen loquendo, & disputatione omis sa, secundam sententiam, ac etiam tertiam, quatenus continet, iure naturae parentes non solum moueri, sed etiam quodam instinctu naturae ad relinquendam filiis partem aliquam, siue subsidium bonorum suorum quodammodo impelli, non solum aequiorem, & securiorem, ac omnino tenendam, verum etiam, & veriorem es se, & pro illa fortiter vrgere iura, & rationes, quas Authores praefati conges serunt, & inter alios, latius quidem Rojas in epitome succes sionum. dicto cap 7. ex num. 1. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 32. fol. 426. Eaque sententia retenta, non solum facile, sed etiam vere, & concludenter quidem omnibus satisfieri pos se, quae pro prima opinione relata supra, num. 31. eiusdem sequaces attulerunt. Ac omis sis aliis considerai debere ea, quae distinctione adhibita, secundae opinionis Authores considerarunt; Legitimam, in quam, filiorum quantum ad quotam, seu quantitatem es se de iure ciuili; in quo omnes conueniunt, nec vllus dis sentit, patétque ad oculum, si varietatem temporum circa eandem quotam, aut quantitatem Legitimae considerat, vt optime ob seruat & tempora diuersa considerat, atque distinguit Rodericus Suarez loco relato supra, in principio, in versiculo, praemitto, & num. 2. in versiculo, mihi autem alia videtur, Menchaca de succes sionum creatione, lib. 2. §. 20. num. 302. Idcirco cum lege ciuili prae scripta, ac definita sit quota, quod lege, vel statuto tolli potest, aut minui; dummodo iusta causa interueniat: quatenus vero ex iure naturae debetur, hoc est vsque ad alimenta, vel vsque ad debitum aliquod bonorum subsidium, mutati non po test, vt nec ipsum ius naturale. Quod sic resoluunt eiusdem secundae opinionis Authores, vt dixi, ac inter alios eleganter Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 16. Andreas Fachineus controuersiarum iuris lib. 4. dicto cap. 32. in finalibus verbis, Angelus Macheacius de legatis, & fideicommis sis, lib. 4. dicto cap. 12. num. 5. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae st. 82. ex num. 12. cum sequentibus Quesada diuersarum quae stionum iuris, cap. 6. num. 18. in versiculo, Quam tamen opinionem. Quarto constituo, ideo a me dictum, aliquando[sect. 36] a lege ciuili tolli in totum, vel minui Legitimam pos se, iusta scilicet causa interueniente quia tunc lex ipsa naturae, siue ius naturale non modo repugnat, imo ratione ipsa naturali non dis sentiente aut sic suadente, vel saltem non prohibente id statuitur: & licet ius naturae sit, suam cuique filio relinqui Legitimam, iusta tamen ratione, vel causa aliter potest fieri, vt in proposito eleganter quidem animaduertit, & fundat Antonius Quesada dicto cap. 6. num. 18. in fine, & ante finem, ni versiculo, quod si Legitimae tolluntur, dicens, quod ratione mediante distingui, ac limitari solet ius ipsum naturae quod alias videbatur immutabile. Nam ius naturale suapte immutabile, flexibile, & mutabile redditur, iuxta rationem temporum, & illud, quod ius ipsum naturale suadente ratione exposcit, vt ipsemet Author authoritate latius confirmat ibidem. Tollitur ergo (non modo minuitur) lege ipsa ciuili in aliquibus casibus ex iusta causa Legitima filiorum, hoc est vel propter delictum criminis, quale habetur in l. quisquis, C. ad legem Iuliam Maiestatis, vel aliud simile, & graue delictum in iure expres sum, vel ingratitudinis, de qua in authent. vt cum de appellatione cognoscitur, § aliud quoque capitulum. Nam qui facit contra leges naturae delinquendo, & iniuriam grauem alteri inferendo, aut parentem, cui lege naturae reuerentia summa debetur, laces sendo, aequis simum est, & iuri metipsi naturali conueniens, vt naturae, quoque legibus destituatur, & quod Legitima priuari pos sit per exhaeredationem, vt recte aduertit Ioannes Garsia de expensis, & meliorationibus, cap. 3. num. 26. qui in id expendit l. 6. tit. 9. partita 6. & eo non relato Antonius Pichardus ad rubricam, Institut. de haeredit. quae ab intestato, num. 62. vbi eleganter obseruat. quod cum filius exhae redatur, obligatio illa naturae, aut ius naturale tollitur, non quidem iure ciuili, quo caus ae expres s ae sunt, sed altera ratione naturali, aua ius ciuile fundatur. Tolli etiam pos sunt, seu denegari alimenta legis ipsius ciuilis dispositione, cum filius habet vnde se alere pos sit, quia tunc ces sat etiam obligatio naturalis, siue ratio illa naturae, ex qua alimenta prae standi obligatio descendit, remanétque patri sola obligatio ciuilis, a qua, lege vel statuto liberari potest, vt cum aliis Authoribus erudite annotauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 23. Ioannes Garsia de expensis, & meliorationibus, cap. 3. num. 26. Gratianus regula 436. num. 4. minuitur etiam lege, vel statuto, aut Principis rescripto Legitima, ex iustis causis, modo tunc alimenta neces saria relinquantur, quae, vt dixi, tolli non pos sunt, quamuis minui Legitima pos sit, quia tunc id pro Legitima as signari potest, quod iure fieri valet, cum Legitimae quota a iure ciuili positiuo descendat, vt latius resoluunt Gratianus dicta regula 436. D. Spino in speculo testamentorum, glos s. 17. num. 23. & 24. & glos. 18. num. 3. & glos. 19. num. 23. Matien. in l. 2. tit. 7. glos sa prima num. 3. & 4. lib. 5. nouae collectionis regiae, Gras sus §. Legitima, quae st. 43. num. 3. 4. & 5. Angelus Matheacius de legatis, & fideicommis sis, lib. 4. dict. cap. 12. num. 15. & ante alios Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. ex num. 10. cum sequentibus. Et vide num. 17. vbi[sect. 37] eleganter, & vere quidem carpit errorem eorum, qui alimenta filiis non ex iure naturali, sed solum ciuili deberi affirmant, & sequitur Ioan. Gutierrez pacticarum lib. 3. cap. 82. num. 17. & iunge Ioann. Garsiam de expensis, & meliorationibus, cap. 3. ex num. 10. cum seq. vbi plene respondet ad argumen[sect. 38] tum quoddam vulgatis simum, atque desumptum ex textu in authent. ex complexu, C. de incestis nuptiis. Quod si alimenta iure naturae debentur, videtur quod in casu illius textus, nec in vllo alio tolli pos sent. Cui etiam respondere contendit, sed Ioann. Garsiae mentionem non facit, nec refert illum Petr. August. Morla emporij prima parte, tit. 1. de legibus, num 35. & 36. Quinto constituo, opinionem tertiam relatam[sect. 39] supra, num. 34. sustineri pos se, eo modo acceptam, ac intellectam, quo communis superius relata intellexit; indistincte tamen accipiendo eam, vt indi stincte accipit Rojas dicto cap. 7. num. 9. in fine, ac etiam nouis sime Parladorius quotidian. different. differentia 3. num. 6. periculosam es se, nisi dixeris, vt pungebam supra eodem num. 34. in fine, praedictos Authores, & alios nonnullos, qui indistincte as serunt Legitimam deberi de iure naturae, pro certo supponere, Legitimae quotam, aut quantitatem de iure ciuili procedere, Legitimam tamen aliquam siue debitum aliquod bonorum subsidium, generice loquendo deberi de iure naturali. Quod veris simum est, & legum Partitarum Conditores in eundem sensum accipientes, probas se videntur aperte; semper namque cum de legitima filiorum tractant, debitum naturae appellant illam, siue iure naturae deberi dicunt, vt constat ex l. 2. tit. 1. partita 2. & l. 2. tit. 19. partit. 4. & l. 17. tit. 1. part. 6. ibi: E a esta parte legitima, dizen en Latin, parte debita iure naturae, & in l. prima, tit. 11. eadem 6. partit, ibi: Mas si los herederos fues sen de los que decienden, &c. Estonce deuen auerla su parte legitima, a que llaman en Latin, debitum iure naturae, & in l. 7. eod. tit. & partit. ibi: Fueres ende si los herederos fues sen de los que decienden, &c. Ca estos a tales deuen auerla su parte legitima por debdo que han en los bienes de su padre naturalmente. Quae leges singulares sunt in proposito, & notandae, nec citantur ab aliis, Parladorius namque loco relato supra, dumtaxat citat l. 9. tit. 19. partita 4. quae l. 9. non est sub illo titulo, sed l. 2. debuit citari: Pontifices etiam in eodem sensu leges Cae sareas, siue ius commune accepis se, clare colligitur ex textu in cap. Rainuncius, de testamentis, ibi: Vt legitima portio iure naturae debita. Et in cap. Rainaldus, eodem titul. ibi: Demum eodem R. naturae debitum persoluente, & ibi: Quoniam idem R. habebat in bonis quondam Peponis patris sui tertiam partem debitam iure naturae, in qua grauari nequiuit. Et in cap. si pater, eodem tit. de testamentis in 6. ibi: Absque deductione Trebellianicae, siue partis iure naturae debitae facienda, ipsis pauperibus bona omnia deferuntur. Sexto constituo, superiora omnia, quae ex num.[sect. 40] 30. hactenus diximus, & ad id tendunt, vt apertius dignosci valeat, quo scilicet iure Legitima sit introducta, non otiose, aut extra propositum, sed ideo, & neces sario praemis sa, vt ostendam legum Partitarum Conditores, qui Legitimam filiorum de iure naturali deberi, sine iuris naturae es se semper, vel dixerunt expres sim, vel aperte supposuerunt, mirum non es se, si in d. l. 7. tit. 11. part. 6. in fauorem Legitimae ius statutum relinquerent, ac vere eo praecipue excitarentur. vt Legitimam propter inuentarium non confectum non amitti exprimerent; quod, vt dixi supra, durum eisdem Conditoribus videretur, ius filiorum a iure extraneorum haeredum non secerni, & distingui, vt in l. prima? eodem tit. & partita 6. distinguitur, & propter inuentarium non confectum Legitimam sic debitam filio, & iure naturae competentem ipsi amitti, vt in consequentiam, iuris ciuilis dispositione, & poena ab eo statuta, naturalis iuris rationem aut dispositionem mutari, ciuilique constitutione Legitimae amis sionem contra iuris naturalis rationem induci contingeret. Quapropter ad naturae potius, siue iuris naturalis rationem, quam ad inuentarij confectionem omis sam attendere sunt adstricti, vt maior ratio, & naturalis quidem, minorem & ciuilem vinceret. Quod, si verba dictae legis 7. partitae maturé perspicias, deduces aperte; inprimis enim ea in lege dicitur, quod haeres inuentarium non conficiens, priuatur Falcidia: statim vero ponitur exceptio, & redditur ratio in hunc modum: Fueras ende, si herederos fues sen de los que descienden, o su ben por linea derecha ae los fazedores de los testamentos, ca estos a tales denen auer la su parte legitima por debdo que han en los bienes del padre naturalmente, mas los otros herederos han la falcidia por otorgamiento de ley. Ecce vbi redditur ratio debiti iure naturae, qua, vt vides, lex illa praecipue mouetur; vt etiam mouetur l. 1. eodem tit. & partit. His ita suppositis, & constitutis, clarum equi[sect. 41] dem, aut indubitatum remanet, de iure Regio Partitarum ex constitutione dictae l. 7. tit. 11. partita 6. filium Legitimam non amittere propter inuentarium non confectum; imo, vtcunque res sit, saluam & integram illam es se debere, siue inuentarium confecerit, quo casu extraneo haeredi Quarta dumtaxat Falcidia conceditur, filio vero haeredi instituto integra Legitima debita iure naturae reseruatur, cum multis legatis grauatur haereditas, vt in l. 1. tit. 11. part. 6. siue illud non conficiat, vt in dict. l. 7. vbi propter rationem praedictam filio relinquitur integra Legitima inuentario non consecto; haeredi vero extraneo Quarta praedicta denegatur, vt ibidem exprimitur. Ex praefata autem resolutione, ad nonnulla inferre placuit inprimis; postmodum vero in dubio praecipuo huius Capitis, veriorem sententiam attento iure communi probare, & duas praecipuas, & in eodem contrarias opiniones referre. Et primo [sect. 42] infertur, praepostere quidem, & contra claram decisionem dictae l. 7. tit. 11. partita 6. dubitas se ibidem Gregorium Lopez verbo, Legitima, versiculo, sed quae erit vtilitas, de vtilitate eiusdem legis, dicens, sed quae erit vtilitas in eo, quod filius non conficiens inuentarium, non priuetur Legitima debita iure naturae ex illa lege, cum alias reneatur filius de suo proprio solida prae stare legata, vt in l. 10. tit. 6. partita 6. & dicit respondendum es se, vt respondet Bartol. in authent. sed cum testator, C. ad legem falcidiam. Cuius resolutionem amplectitur ipse Gregorius in dicta l. 10. verbo, de las mandas, in fine: dicens, quod quamuis filius non perdat Legitimam debitam iure naturae ob nó confectum inuentarium, tamen Legitimae ratione diminuantur legata, & sic diminuta soluuntur vltra vires haereditarias, sic vt de residuo, & de proprio teneatur filius soluere legata integraliter. Vnde resolutiue inquit Gregorius eodem in loco, dicto verbo, de las mandas: quod grauato filio legatis, deducatur Legitima, & tenebunt legata respectu quintae partis, & integraliter soluet illa filius, licet excedant Quintum. Et sic quod interes se affectionis ad bona paterna, erit vtilitas, quam ex hoc consequetur filius, & quia propria bona filij augentur ex deductione Legitimae. In quo equidem decipitur manifeste Gregorius, nec vllo pacto potest saluari; id quod rationibus sequentibus patebit ad oculum. Inprimis, quia textus dict. l. 10. tit. 6. part. 6. in qua principaliter se fundat, non loquitur in filiis, sed in aliis haeredibus extraneis, vt ex eius serie constat expres sim, & supra in initio huius capitis dixi. Vnde in praeiudicium Legitimae filiorum ad ipsos filios trahi non potest, maxime stante decisione d. l. 7. tit. 11. part. 6. vbi in filiis deciditur contrarium , statuiturque expres sim, quod filius inuentarium non conficiens, Legitima debita iure naturae non priuetur. Deinde, quia licet iure communi attento, Cinus, Bartolus, & alij quamplures Authores eorum sequaces, quos infra referam in praefato dubio Legitimam ob non confectum inuentarium amitti dixerint, sic tamen eam sententiam temperanerint, Vt temperauit Gregorius, nempe quod Legitima ipsa diminuantur legata, & sic diminuta legata per Legitimam prae stari debeant solida, etiam si excedant vires patrimonij: Tamen ea sententia, aut declaratio Cini, & Bartoli, stare quidem non potest hodie post decisionem dictae l. 7. partit. vbi id nullo modo exprimitur, nec etiam datur intelligi, sed potius indistincte, atque simpliciter dicitur: Que estos a tales deuen auer la su parte legitima por debdo que han en los bienes del padre naturalmente. Quae verba excludunt omnino declarationem praedictam, nec intelligi pos sunt aliquo modo, vt in idem conueniant; cum, vt dixi, omnino, atque praecise velint, quod filius Legitimam suam consequatur indemnem & integram: quod minime contingeret, si sententia, aut declaratio superior admitti deberet, quae vere, & menti, & intentioni, atque verbis expres sis. d. l. 7. repugnat. Quod Gregorij Lopezij re solutionis mentione non habita, recté firmauit nouis sime Ioannes Gutierrez in tractatu, de tutelis & curis, 2. p. cap. 1. num. 45. vbi etiam attento iure communi, dubitauit de veritate dictae declarationis: & de iure regio post constitutionem eiusdem; l. 7. part. certum es se dixit, admitti eam non pos se, sed potius reiiciendam. Idem etiam erudite, & ante alios annotauit Couar. in c. si haeredes, de testamentis, num. 9. ante finem, in vers oportet autem: vbi dicit, quod licet communis opinio eam pos sit pati declarationem, quam Cinus, Bart. & alij frequenter comminiscuntur, tamen regia l. 7. part. ita communem opinionem probat, vt seclusa Bartoli declaratione, filius haeres Legitimam portionem, prius quam legata deducat ex bonis, quae constiterit in patris hae reditate eo mortuo mansis se, nec legata soluere tenebitur, nisi quatenus pos sit deducta Legitima solui ex bonis haereditariis: quoniam lex illa statuit aperte, filium haeredem non confecto inuentario Legitimam portionem pos se deducere eo modo, quo haeres conficiens inuentarium e legatis deduxis set: eandem etiam resolutionem probauit D. Anton. de Padilla in l. si emancipati, num. 31. C. de iuris, & facti ignorantia, & in authent. hoc amplius, num. 19. C. de fideicommis s. qui praefatam Cini, & Bart. declarationem non refert, sed simpliciter inquit in d. l. 7. partit. probatam sententiam eorum, qui Legitimam ob non confectum inuentarium non amitti dicunt. Imo in fortioribus terminis, nempe attento iure communi, eandem declarationem non admittit; imo indistincte, & constanter probat, Legitimam integram in praedicto casu pos se deduci, nec amitti ex eo, quod inuentarium confectum non fuerit: Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 34. per totum, fol. 428. & d. l. partit mentione non facta, nec relata illa, sic obseruat, nec prae fatam resolutionem Bart. adducit Ayora de partitionibus, 1. part. cap. 2. num. 23. vbi sic dicit: Quanto a los legatarios que pretenden causa lucratitua, puede el hijo sacar su legitima, y no es obligado della a pagar los legados enteramente, aunque no haga inuentario, pero quanto a las deudas que dexo su padre, sera obligado a pagallas enteramente, porque estas consumen la herencia. Villalobos etiam in AErario commun. littera 1. num. 137. fol. 90. Rojas in epitome succes sionum, cap. 7. num. 53. & 54. & sic probari in dicta l. 7. partitae, dixit Menchaca de succes sionum creatione, lib. l. §. 8. num. 15. in fine. Denique & alia ratione sustineri non potest: Gregorius ipse, quod admis sa declaratione Cini, Bartoli, & sequacium, sic filiorum ius ob non confectum inuentarium damnatur, vt in proposito casu tenere legata respectu quintae partis ab initio, & ex postfacto integraliter soluenda, licet excedant Quintum, ausus sit dicere. Quod quidem est contra claram decisionem legum huius Regni, quae contrarium expres sim disponunt, nec in casu inuentarij non confecti aliud exprimunt; imo etiam non confecto inuentario, legitimam integram reseruat, vt in dict. l. 7. titulo 11. partit. 6. Quae (si declaratio praedicta admitteretur) minime reseruata maneret, vt supra dictum est. Secundo infertur ad ea, quae in eadem quae stione[sect. 43] scripta reliquit Rodericus Suarez in dict. l. quoniam in prioribus, in principio, ampliatione 7. fol. mihi 21. in antiquis. Is enim Author postquam in praefato dubio duas retulit Doctorum sententias, dixit opinionem primam, quod Legitima ob non inuentarium confectum amittatur, subtiliter, & cum aequitate consideratam non carere defensione: maxime; quia secundum eam consuluerunt Oldrad. & Paul. de Cast. Ac denique subdit, quod si iudex es set, recurreret ad coniecturas tam filij, & eius famae, quam ad facultates per testatorem eius patrem relictas: Vtrum opinio vulgi cum alia coniectura det aliquam certitudinem, seu iustam causam opinandi, eum reliquis se plura bona quam apparent, vt ex his, & aliis insurgat opinio contra filium, qui non fecit inuentarium, & legatarij non remaneant defraudati. Verumenimvero, vt ex dictis antea con stat aperte, vel traditio haec caret potius defensione ex decisione dict. l. 7. partitae, quam Rodericus ipse non refert, vel regulariter contraria opinio, & verior est, & aequior, atque ex illa lege neces sario tenenda. Nec vrget in contrarium timor fraudis, quo Rodericus mouetur praecipue, quoniam vt numeris praecedentibus dicebam ita demum Legitimam filius retinet inuentario non confecto, si ab eo dolus malus, & fraus absit omnino, nec vllo modo fraudari legatarios permittendum sit; tunc enim ces saret aequitas, & praerogatiua Legitimae iure naturae debitae, qua excitantur praecipue dict. l. 7. Conditores, & recurrere ad coniecturas optimum consilium es set, atque ea considerare, quae prae sumptionem fraudis contra filios inducere pos sunt: fraude vero, aut dolo ces sante (qui in dubio prae sumendus non est, nec etiam delictum) contrarium statuere debemus ob claram decisionem eiusdem l. 7. partitae quam si Rodericus ipse expenderet, aut illius memor fuis set, forsan hac de re minime dubitas set. Nec video quo pacto, vel ratione turbet eundem Authorem constitutio huius Regni, qua cauetur, quod omnia bona paterna dicuntur Legitima filiorum, excepta quinta parte bonorum; cum potius deberet inde facilius in contrarium suaderi, nec tanti legatariorum causam habere, vt in praeiudicium Legitimae ob non confectum inuentarium potiores eos es se vellet, quos inferiores voluit aperte eadem l. 7. partitae. Nec erit in potestate filiorum legatarios fraudare, aut bona occultare, cum eo ca su succurrendum illis, superius probatum reman serit: atque in dubio Legitimae potius quam eisdem legatariis fauere, aequum fuerit, vt etiam dictum est supra. Tertio infertur, mirandum es se, prae stantis si[sect. 44] mum equidem, atque eruditis simum virum D. Francis. Sarmient. d. l. 7. partit. immemorem fuis se, & selectarum, lib. 2. cap. 7. vbi late scripsit in quae st. principali huius capitis, eiusdem legis Regiae nullam mentionem fecis se, vt etiam illius non meminit D. Spino in speculo testamentorum, glos. 35. num. 7. & consequenter ipsius Sarmienti adnotationes nonnullae, ingeniose, & subtiliter traditae eo loco, quamuis attento iure communi vrgere pos sent, tamen ex constitutione dict. l. Regiae sic subuertuntur, vt nullo pacto sustineri valeant. Nec erit impos sibile, vt Sarmientus idem putabat, Legitimam reperire in specie praedicta; facile potius videbitur creditoribus prius satisfactis, qui Legitimae, vt dixi, praeferuntur, in bonis remanentibus Legitimam filiis as signare iuxta decisionem legum huius Regni, nec illam aliquo modo grauare, eósve solutione legatorum. ob non confectum inuentarium adstringere. Quarto infertur ad ea, quae Hieron. de Caeuall.[sect. 45] pract. commun. contra commun. q. 691. num. 3. & 4. in eodem dubio obseruauit: is enim Author nescio qua ratione ductus, postquam contrarias sententias retulit, dixit quod adhuc dubitat de intellectu, & veritate d. l. 7. part. & quod nescit qualiter hodie pos sit procedere, vt filius deducat suam Legitimam non conficiens inuentarium, & ex alia parte teneatur creditoribus. Caeterum, vt ex dictis antea con stat aperte, sic expres sa, & clara remansit d. l. 7. constitutio, vt quidem clarioribus verbis Legitimae filiorum consulere non potuerit, nec vere vllam dubitandi rationem reliquerit; vere namque, iuridice, & absque vlla repugnantia procedit, quod filius omnibus creditoribus haereditariis teneatur, vt etiam teneretur, etsi inuentarium conficeret; quoniam aes alienum, vt saepe dixi, praefertur Legitimae & quod deinde aere alieno soluto Legitimam deducat, nec teneatur legatariis, nisi quatenus deducta Legitima vires patrimonij patiantur: Vnde eiusdem Authoris resolutio, quod filius teneatur ad debita ex corpore haereditario, & ad legata ex Legitima, ad quorum solutionem non teneretur, si inuentarium conficeret, destruit aperte expres sam decisionem praefatae l. 7. nec potest confirmari ex traditis per Couar. loco ab ipso Caeuallos relato; cum potius Couarr. metipse in terminis no stris loquendo, ex decisione dictae l. 7. contrarium obseruandum dixerit in dicto cap. si haeredes, num. 9. ad finem de testamentis, vt vidimus supra, num. 42. & aliorum Authorum huius Regni sententias adduximus, quas si ex proposito, attentóque animo praelegamus, dubium praedicti Authoris nullum nobis faciet negotium; vtpote cum ipsi nec Bartol. declarationem admittendam putauerint, sed eius dem l. partitae decisionem indistincte obseruandam expres serint. Quinto infertur, seclusa dict. l. 7. partitae consti[sect. 46] tutione, atque in terminis iuris communis loquendo, duas es se ex sententia communi in praecipuo huius capitis dubio opiniones, & illas contrarias omnino. Verum, vt ego arbitror, tres es se opiniones vltra omnes longe verius crediderim, quod ex sequentibus in futurum constabit apertius. Inprimis namque, quod filius Legitimam amittat pro[sect. 47] pter inuentarium non confectum, atque adeo, vt ad omnia legata, & fideicommis sa persoluenda teneatur, etiamsi eis solutis, nihil ei pro Legitima supersit, tenuit Glos s. in auth. de haeredibus, & falcidia, §. si quis autem non implens, in verbo, auferri. Oldrad. in cons. 134. num. 4. Salicet. post Albericum, & alios antiquos in l. final. §. si quis autem temerario, num. 35. C. de iure deliberandi, & in authent. sed cum testator, num. 6. C. ad legem falcidiam: vbi Cumanus, qui refert eandem sententiarm renuis se Ricard. de Malumb. & Nicol. de Neapol. & Romanus columna 57. versicul. sed nunc succedit dubium. Qui dicit hanc opinionem de subtilitate iuris veriorem es se, Paulus Castrensis in cons. 188. lib. 2. Imola, & Angelus in l. 1. §. haec stipulatio, ff. si cui plus quam per legem Falcidiam. Ioannes de Amic. in consil. 3. num. 21. Phanucius de inuentario haeredis parte 7. num. 13. & hanc es se veris simam opinionem, contrariam vero falsam, & absurdam defendit constanter D. Francisc. Sarmient. selectar. lib. 2. cap. 7. ex num. 1. cum seq. Cuiacius etiam in expositione Nouellae, de haeredibus, & falcidia. Et pro[sect. 48] hac parte plura fundamenta expendunt Menchaca de succes sionum creatione, lib. 1. §. 8. num. 15. Cacheranus decisione 148. ex num. 1. vsque ad num. 5. Sarmientus loco relato supra, Rolandus de confectione inuentarij, 5. part. quae st. 3. a principio. Andreas Fachineus controuersiarum iuris lib. 4. cap. 34. a principio, vsque ad versiculum, Sed contraria sententia. Et ante alios huius opinionis fundamenta considerauit Salicet. in dict. l. final. §. si quis autem temerario, a quo caeteri recentiores accipiunt. Sed illis vere [sect. 49] quidem, & concludenter satisfacit Cacheranus, dicta decisione 148. ex num. 6. vsque ad num. 12. Roland. de confectione inuentarij, quinta parte, quae st. 3. ex num. 19. in fin. cum sequentib. & eos non referens, subtiliter, & distincte respondet Fachineus dict. cap. 34. fol. 429. ex vers. ad primum argumentum. Idcirco amplius in hoc insistendum non erit, sed ad dictos Authores res haec remittenda, vt cum neces se fuerit, Sarmienti argumentis, item & aliorum omnium fundamentis pro hac eadem opinione adductis hactenús satisfieri pos sit. Succedit ergo secunda, & omnino contraria opi[sect. 50] nio videlicet, filium Legitimam non amittere propter inuentarium non confectum; & ideo ad solutionem legatorum, vel fideicommis sorum non teneri. Et hanc sententiam tenuerunt plures, Glos. Alberic. Angel. Corn. Alex. Iason, Calcaneus, Guido Pap. Porcellinus, Guid. de Suza, Alciat. Bald. Ancha. Speculator, Fabian. Barbatia, Socinus iunior, Fernand. Loaz. Gazadin. Fulgo sius, Cumanus, Villalobos, Rodericus Suarez, Castrensis, Segura, Berous, & Ruinus, cum quibus secure, & constanter sic defendit Rolandus de confectione inuentarij, 5. p.q. 3. num. 19. fol. mihi 170. Padilla in l. si emancipata, num. 31. C. de iuris, & facti ignorantia. Et in authent. hoc amplius, num. 12. C. de fideicommis sis. Et hanc es se magis communem attestatur Francisc. Viuius lib. commun. opinio in verbo, haeres extraneus. Couarr. in cap. si haeredes, num. 9. de testamentis. Antonius Gabriel. commun. conclus. lib. 6. tit. de legitima, conclusione 7. Cuccus in tractatu, de legitima. super authent. nouis sima, in ver siculo, nec vsufructu defraudari, num. 43. fol. 118. Aluis. de Albert. Alex. de Neuo, Cagnolus, & alij citati a Phanucio in tractatu de inventario, parte 7. num. 8. & sequentibus. Et veriorem sententiam atque sequendam dicit Rojas in epitome succes sionum, cap. 7. num. 53. & 54. Menchaca de succes sionum creatione, lib. 1. §. 8. num. 15. in fine Cacheranus deci sione 148. ex num. 6. vsque ad finem quae stionis, qui in finalibus verbis subdit Senatum censuis se sequendam crebriorem sententiam, videlicet Legitimam non amitti. Doctor Spino in speculo testamentorum, glos sa 35. num. 7. Caeuallos practicar. commun. contra communes, quae st. 691. num. 1. Ioannes Guttierrez di tutelis, & curis, 2. parte, cap. 1. num. 43. in fine, & num. 45. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 34. per totum. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, art. 36. num. 140. & 141. Gras sus commun. sententiar. §. Legitima, quae st. 45. num. 1. & per totam, & lib. 2. artic. Inuentarium. quae st. 24. in versiculo, sed verior est. Et es se magis communem opinionem, quod propter omis sam inuentarij confectionem filius non priuetur Legitima, imo pos sit de rebus legatis suam detrahere Legitimam, firmauit Petrus Surdus decision. 316. num. 8. & pro hac sententia, tria fundamenta adducit Rolandus de confectione inuentarij, 5. part. quae st. 3. ex num. 10. vsque ad num. 20. ad quae in effectu tendunt & reduci debent Cacherani considerationes dicta decis. 148. num. 8. & Fachinaei raciones lib. 4. dicta controuersia. 34. in versiculo, & hanc sententiam ego. Nec illis satisfaciunt Recentiores, qui opinionem contrariam amplectuntur: Ij vero, qui secundam hanc sequuntur, non indistincte, aut simpliciter accipiunt[sect. 51] eam, imo expres sim affirmant, filium in poe nam omis sionis inuentarij, integra legata soluturum etiam de proprio, si bona non sufficerent; sed Legitimae fauent in vno, quod primae opinionis Authores negarunt, aut eisdem filiis non conces serunt, scilicet quod Legitima ab initio minuere debeat legata, & ea legata sic diminuta filius prae stat, licet excedant vires haereditatis; vtputa, si te stator habens in bonis 300. legauit 400. de iure ciuili ante leges de inuentario, legata primo redigebantur ad vires patrimonij, & sic ad 300. & de his deducebatur Legitima, vt est casus in l. 1. interdum, ff. si cui plusquam per legem Falcidiam. Iure autem nouo ces sat prima defalcatio, sed habet locum secunda; nam filius per Legitimam minuet legatum in centum, quia de 300. quae sunt in haereditate, detrahet centum, legata autem remanent in 300. & haec solida erunt prae standa, quamuis in hae reditare remanserint 200. tantum, & ad hoc prodest detractio Legitimae, non vero vt a solutione legatorum liberetur filius omnino: quamuis ergo, vt vidisti, relati supra, num. 50. tenuerint, quod filius haeres Legitimam non perdat ob inuentarium non confection, conueniunt tamen communiter in hoc, quod etsi filius pos sit a legatariis bona petere pro sua Legitima, teneatur tamen exinde integra legata supplere de suo, si est soluendo, & legatariis refundere, quidquid ab eis ratione Legitimae ademit: & post Bart. Cinum. Salicet. Bald. Angel. Alex. Ananiam. Roderic. Suarez, Ruin. Fabian. & alios sic intellexerunt & alij Recentiores, quos adduxit Ioan. Guttier. in tract. de tutelis, & curis, 2. part. cap. 1. num. 45. & vltra relatos per eum, Rolan. de confectione inuentarij, 5. part. dict. quae st. 3. num. 19. in versiculo, subdit, & ibi Bart. Phanucius de inuentario, part. 7. num. 13. & seq. Doctor Spino in speculo, dicta glos sa 35. num. 7. Peregrinus de fideicommis sis, articulo. 36. num. 141. Sic etiam intelligit, & declarationem hanc secure defendit Petr. Surd. decis. 316. num. 15. versiculo, confirmatur haec opinio. Sequuntur & alij ex relatis supra, dicto num. 50. Verum, vt vides, iuxta declarationem hanc, valde [sect. 52] restringitur, aut destruitur omnino opinio eorum, qui propter inuentarium non confectum, Legitimam non amitti, & ad solutionem legatorum filios haeredes non teneri dixerunt; & sic in effectu, secunda haec opinio aut conuenit cum prima relata supra, num. 47. aut parum ab ea differt, quod non male considerauit Ioan. Gutier. 2. part. dicto cap. 1. num. 45. in versiculo, respondemus. Vbi affirmat Cini, Bart. & aliorum declarationem veram non es se, nec procedere pos se vllo pacto, stante opinione magis communi, quod filius Legitimam non amittat ob inuentarium non confectum, quia alias per indirectum, filius non conficiens inuentarium, priuaretur re ipsa, sua Legitima, vel parte ipsius, si semel deducta integra ex legatis, postea legata solida teneretur soluere ipsis legatariis, etiamsi excederent vires patrimonij: & ante ipsum Gutierr. eleganter idipsum animaduertit Cacheranus dicta decis. 148. num. 11. dicens, quod declaratio haec aut responsio Cini, Bart. & sequacium, parum apta, quin potius in se repugnans videtur, quia simul stare non pos sunt, quod Legitima filij diminuat legata, obque non confectum inuentarium non perdatur, & quod propter non confectum inuentarium teneatur soluere solida legata, quamuis fines, seu sub stantiam haereditatis transcendant, satisfaceréque de proprio, & sic de Legitima; quo casu inquit Cacheranus ipse inficiari non pos se, quin pro ea parte, pro qua satisfit legatariis de Legitima, dicatur effectu ipso perdi Legitima; quod quidem vt mea fert opinio, valde repugnat, & iuri, & rationibus, quas huius secundae opinionis Authores[sect. 53] probarunt communiter: & vere, si illae mature perpendantur, sic adstringunt, vt simpliciter dicere, Legitimam ob inuentarium non confectum non amittere, filiósque ad solutionem legatorum absque distinctione non onerari, velut neces sitate quadam simus obnoxij. Idcirco non absque mysterio quamplures, & maximi quidem nominis Authores sic simpliciter dicunt, Legitimam ob non confectum inuentarium non amitti, & absque vlla distinctione filios ad solutionem legatorum non teneri as serunt, vt statim dicetur. Succedit ergo tertia, & vltima opinio aliorum,[sect. 54] qui Cini, Bar. & sequacium declaratione non relata, nec etiam illius aliqua mentione facta: ideo fortas sis, quod veram eam non crediderint, nec aliquo iure probatam (quod negari non potest) simpliciter, & indistincte obseruarunt, Legitimam filios propter inuentarium non confectum non amittere, nec ad solutionem legatorum teneri. Quo stante, quasi in neces sarium Antecedens inferunt, quod contra filios non militat ea prae sumptio, quod res haereditarias subtraxerit, vel occultauerit, quae militat contra alios, vel si ea prae sumptio afficit filium, non tamen operatur quin Legitimam ipse deducat: & sic nullatenus tenebitur supplere legata de proprio: & hanc sententiam ita indistincte [sect. 55] probarunt quamplurimi ex his, quos superius pro secunda opinione adduxi; & inter alios expres sim Glos s. verb. Sacramento, in fin. l. fi. §. pen. C. de iure deliber. Vbi sic scriptum reliquit: In quarta tamen iure naturae, puto, quod non prae iudicat sibi filius quoad legata, licet non faciat inuentarium. Similis Glos sa in authent. hoc amplius, in verbo, naturale, in fine, C. de fideicommis sis, & in authent. sed cum testator, in verbo, excedant, C. ad legem Falcidiam, & in authent. de haeredibus, & Falcidia, §. si vero non fecerint, verbo, lucrari, collatione prima. Vbi sic dicit: Item numquid priuabitur debito iure naturae, si non faciat inuentarium ille, cui ex neces sitate relinquitur, vt est filius, & similes, respondeo non, &c. Alciat. in cons. 41. lib. 9. Cagnolus in l. Papinianus, §. meminis se, num. 15. ff. de inofficioso testamento. Padilla in l. si emancipata, num. 31. C. de iuris & facti ignorantia, & in authent. hoc amplius, num. 19. C. de fideicommis sis. Rojas in epitome succes sionum, cap. 7. num. 53. & 54. Villalobos littera 1. verbo, Legitima, num. 137. fol. 90. secure Roland. de confectione inuentarij, 5. parte, quae st. 3. num. 19. Cacheranus decisione Pedemontana 148. num. 11. quos duos dumtaxat pro hac sententia retulit Petrus Surdus dicta decisione 316. num. 9. Ayora de partitionibus, cap. 2. num. 23. constanter Gras sus receptar. commun. articulo, inuentarium, quae st. 24. lib. 2. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 34. & his non relatis, nec hac tertia opinione considerata, Cini tamen, & Bartoli declaratione improbata, Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, 2. part. c. 1. num. 45. in versiculo, respondemus igitur. Et pro hac parte, quae magis placet, vltra ea,[sect. 56] quae in initio huius capitis, latius consideraui, fortiter vrget, inprimis, quod vere in contrarium nihil expendi potest, cui ex ibidem a me adnotatis congruum responsum dari non valeat. Deinde, Cini, & Bartoli declarationem nullo iure probari, vt etiam superius dixi, & in contrarium fortis sime vrgere ea omnia, quae pro Legitima etiam ibi dixi: durúmque & iniquum videri, legatariorum causam Legitima potiorem es se, cum illa quasi aes alienum censeatur; nec vrgere pro contraria parte D. Francisc. Sarmienti fundamentum praecipuum, quod haeres non conficiens inuentarium, si sit creditor, defuncti actionem, & creditum amittit, l. debitori, C. de pactis, l. vltima, §. in computatione, C. de iure deliberandi: & sic nihil interes se, quod Legitima es set aes alienum; quia rationi huic plene satisfacit Cacheranus dicta decisione 148. num. 9. & 10. vbi vide. Rolandus etiam de confectione inuentarij, dicta 5. parte, quae st. 3. num. 22. fol. 172. & eos non referens, respondet etiam huic fundamento contrariae sententiae Fachineus lib. 4. dicto cap. 34. in ver siculo, ad secundum respondeo. Praeterea certum es se, quod Legitima debetur filiis libera, & sine vllo grauamine, aut onere, vt est tex. clarus, & expres sus in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento: sed si ob non confectum inuentarium, Legitimae amis sionem, aut legatorum onus pateretur filius, non diceretur sine grauamine, & sic iuris certi & clari correctio, aut alteratio induceretur ob ius non certum, nec expres sum, quod es set maximum absurdum. Deni[sect. 57] que, quia per non confectionem inuentarij patronus non perdit Legitimam, §. penul. in authent. de haeredibus & Falcidia. Ergo multo minus eam amittere debet filius, cum illa magis debeatur filio in bonis patris, quam patrono in bonis liberti, vt probauit Rolandus dicta quaest. 3. num. 13. & 14. fol. 169. nec diluit vim illius text. consideratio Cumani, de qua Cacheranus ibid. num. 7. ad quem merito se remittit Ioannes Gutierr. de tutelis & curis, 2. parte, dicto cap. 1. num. 43. ante finem. Et de his hactenus, quae vt vides, nullibi antea erant sic ex profes so, atque dilucide explicata; & ideo absolute, & plene pertractata hoc loco, vt amplius in futurum de hac re dubitari non valeat, sed cum occasio se offeret, neces sario sit amplectenda & probanda resolutio & sententia praefata. Ex ipsis autem clare infertur (ad quod nullus hu[sect. 58] cusque animaduertit) Petri Surdi traditionem quandam, aut considerationem in hac materia, veram non es se: is enim decisione 316. num. 16. & 17. non solum dixit, teneri filium exinde integra legata supplere de suo, si est soluendo, & legatariis refundere quidquid ratione Legitimae ademit, motus doctrina, aut declaratione Bartoli, & sequacium, quam superius adduximus, sed etiam ausus est affirmare, quod si ita verum est, vt filius haeres non facto inuentario teneatur legata supplere de suo, certe vt euitentur circuitus, prohiberi debet a petitione bonorum aliis legatorum; & dicit, quod exceptio haec, quae filio obstaret, eodem modo nocere debet ei, qui emit a filio. Et reddit rationem, quia exceptio, quae nocet Authori, nocet etiam singulari succes sori, vt ibi probat. Et denique subdit, quod quamuis duae vtilitates resultent filio ex eo, quod per omis sionem inuentarij non perdat Legitimam, sed teneatur supplere de proprio, vt tenent Authores ibi citati; tamen quod vbi quae stio est tractanda, sola facti veritate inspecta, non sunt curandae subtilitates, sed sicuti filius condemnaretur ad supplendum, potest & debet arceri a molestia, vt inde euitentur lites, quae fierent pro supplemento legatorum. Verum, vt dixi, & vides aperte, traditio haec nec vera est, nec vllo pacto sustineri valet; nam cum filius ad supplendum condemnari non pos sit, nec vere de suo, etiamsi soluendo sit, supplere teneatur, nec legata soluere debeat; sequitur, multo minus filium eundem a molestia praefata arceri debere, nec es se super hoc lites, aut circuitus, qui euitentur; sine circuitu namque, & absque omni lite soluere legata non adstringitur, vt supra dixi: idque & de iure communi verius est, & probabilius, & post dictam l. 7. Partitae, & sic de iure Regio, omnino & neces sario tenendum. # 6 CAPVT VI. Ad explicationem l. 53. tit. 5. part. 5. in ver siculo, Otro si dezimos, vbi illius legis verus & germanus sensus adducitur, & in proposito consideratis, & nouiter declaratis nonnullis, quae sic dilucide & distincte nullus antea tradiderat, l. 2. C. de commun. rer. alienat. & l. primae, C. de vendit. rer. fiscal. cum priuato commun. lib. 10. decisio, & priuilegium Principis, vt si habeat rem communem cum alio, pos sit vendere eo inuito; noua & notabili quamplurimorum resolutione exornatur: ac denique antiqua illa, & vulgatis sima quae stio, vtrum pos sit Princeps de plenitudine potestatis aliquem cum causa, vel sine causa, dominio rei suae priuare? tractatur: & permultis Authoribus in vnum congestis, Hippolyti Riminaldi cons. 45. ex num. 41. vsque ad num. 91. lib. 1. ideo commendatur hoc loco, quod ipsemet Author erudite, vt adsolet, & plena manu scripserit, Angeli fundamentis concludenter satisfacit, omniáque in praefato dubio neces saria sic absolute, atque ex profes so annotauit, ac omnium iurium, quae in propo sito sunt, verum sensum adduxit, vt nihil vltra pos sit desiderari. SVMMARIVM. -  1 Ad explicationem l. 53. tit. 5. part. 5. in versiculo, Otro si dezimos, placuis se Authori adnotare hoc loco nonnulla, ex quibus cum occasio se offeret, ipsius legis mens, & decisio apertius valeat intelligi. -  2 Apud Authores nostros frequenter, atque in mille locis agitatam quae stionem illam antiquam, vtrum Princeps de plenitudine potestatis pos sit absque causa aliquem dominio rei suae priuare, cum causa etiam, vtrum iure communi, aut de communi & ordinaria, non absoluta potestate pos sit subditis rerum suarum dominia tollere. -  3 In qua quae stione, duae principales, & omnino contrariae sententiae reperiuntur. Angelus namque, quem alij multi sequuntur, in ea fuit opinione, vt existimaret, Principem de plenitudine potestatis absque causa pos se alteri rerum suarum dominium tollere. -  4 Cuius fundamenta adducunt Authores quamplurimi mox referendi, ac inter alios latius recenset, & erudite, vt adsolet, satisfacit omnibus Hippol. Riminal. cuius statim num. 10. specifica mentio fiet. -  5 Idcirco, cum sententia secunda contra Angelum, & verior sit in puncto iuris, & magis communis, vt statim constabit, amplius in hoc insistendum non erit. -  6 Sed cum illis indistincte probandum, Principem absque causa publica non pos se quem priuare do minio rei suae, neque in foro interiori, neque in exteriori, cum causa tamen publica pos se, & tunc domino soluendum es se iustum pretium, vel dari debere bonum cambium. -  7 Nec in Principe Christiano considerari pos se absolutam potestatem, quae potius tyrannis, quam potestas, nominari deberet; imo in dubio iu stam causam prae sumendam semper in Principe. -  8 Idque non solum de iure communi, sed etiam de iure Regio Partitarum, vt constat ex Authoribus quamplurimis, qui hoc numero & seq. recensentur in vnum. -  9 Ac inter illos commendantur nonnulli, quoniam rem hanc ex profes so magis tractarunt. -  10 Hippolyti etiam Riminaldi in proposito, ideo honorifica mentio facta, quod praefatus Author plenis sima manu scripserit, Angeli fundamentis late respondet, pro communi sententia concludentes rationes, & fundamenta adducit, & quarundam legum verum sensum as signat. Sic, vt ipsius occasione disputationem hanc coactus fuerit praetermittere Author, ac etiam nonnulla ab eodem aliquando, non modica, longa potius consideratione adnotata, intacta relinquere. -  11 Syluestri Aldobrandini consilium primum ideo commendatum hoc loco, quod Author ille de pote state Principis, latius, & vtilius tractauerit, quam adhuc videri pos sit per alium. -  12 L. 53. tit. 5. p. 5. in versiculo, Otro si dezimos, quod non loquatur in casu praedicto, quando scilicet Princeps cum causa vellet vendere, aut donare rem communem cum alio in totum, absque con sensu aut voluntate domini in ea communionem habentis, vt latius hoc numero demonstratur, vbi nouiter considerauit Author nonnulla, quae nullus antea sic tradiderat. -  13 Fiscus, aut Princeps, cum partis dominus erat, soliditatem iuxta proprium priuilegium vendere poterat, tam de iure communi, quam de iure Partitarum. Idque indistincte, siue ex venditione totius rei sequeretur vtilitas, siue non, vt cum Accursio, & Odofredo contra Communem latius probatur hic. -  14 Princeps ratione partis, totam rem donare potest alteri, etiam inuito domino partis, debet tamen reddere ae stimationem illius habenti communionem in re. Idque ex singulari decisione l. 53. tit. 5. partit. 5. nam de iure communi non ita reperitur expres sum, vt latius hoc numero adnotatur. -  15 Nec subsistentia alicuius caus ae legitimae requiritur. -  16 Princeps venditurus rem communem, requirere non tenetur consortem, nec ipsum aliis praeferre; & quamuis hoc non faciat, non ideo ab aequitate deuiare videbitur, contra nonnullos. -  17 Communis res si videatur, pro aequali pretio praefertur socius, si eam vult, ex singulari decis. l. 53. tit. 5. par. 5. quod de stricto iure communi non erat ita expres sum, nec contra Principem procedit, vt hoc numero latius adnotatur. -  18 Fiscus habens rem cum priuato communem, an pos sit eam in totum in feudum, aut in emphyteusim dare, & locare: vbi refertur sententia Baldi in cons. 336. Praemitto, lib. 5. contraria Peregrini probatur, & melius quam antea fuerit, corroboratur, & num. seq. -  19 Emphyteusis contractus vt celebretur, an aliquid a principio dari debeat? -  20 Verba legis cui non conueniunt, nec conuenit eius dispositio. -  21 Emptionis & venditionis appellatione comprehen di caeteros contractus, ex quibus dominium transfertur, vel perpetua vtilitas; commune es se, & vulgatis simum Doctorum axioma, nec verum quidem indistincte, sed sic accipiendum, vt hoc numero latius adnotatur cum aliis. Et ibidem de intellectu l. statu liberi a caeteris, §. Quintus Mutius, in versiculo, quoniam, ff. de statuliberis. -  22 Fiscus, aut Princeps, si rem habeat cum alio communem, an totam locare pos sit ad longum tempus, vel ad modicum? -  23 Vnus ex sociis cum rem communem locare vult, & alius non, vel cum vnus intendit locare vni, alius alij, quis debeat praeferri? remis siue. -  24 Fiscus sicut vendit in totum ratione partis, ita & obligare, aut oppignerare in totum potest ex sententia Glos s ae, quae noue, vere tamen ab Authore improbatur. -  25 Fisco, & alij si res obligata sit, tunc potest res ipsa per fiscum vendi, dummodo ius creditorum non laedatur, & inprimis praecedentibus, aut prioribus creditoribus satisfiat. -  26 Fiscus habens tantum ius hypothecae, non vero dominium rei pro parte pro indiuiso, an in totum vendere pos sit bona communia, & per consequens vtrum ad hunc casum extendi debeat priuilegium l. 2. C. de commun. rer. alie. & l. 1. C. de vend rer. fiscal. cum priuat. commun. lib. 10. Vbi Marci Antonij Peregrini resolutio in proposito refertur, & sententia Authoris in medium profertur. -  27 Fiscus cum habet in re ius vsusfructus tantum, & priuatus ius proprietatis, non potest, nec solet rem vendere nisi pro iure suo, ex sententia Baldi, quae ab Authore probatur, & nouiter atque eleganter explicatur. AD explicationem, & intellectum l.[sect. 1] 53. titulo 5. par. 5. in versiculo, Otro si dezimos, placuit mihi hoc loco adnotare nonnulla, ex quibus cum occasio se offeret, legis ipsius mens & decisio apertius valeat intelligi; & pro maiori, absolutáque interpretatione, in primis con stituendum duxi, apud Authores nostros frequen[sect. 2] ter, atque in mille locis agitatam quae stionem illam antiquam, vtrum Princeps de plenitudine potestatis pos sit absque causa aliquem dominio rei suae priuare, cum causa etiam, vtrum iure communi, aut de communi & ordinaria, non absoluta potestate pos sit subditis rerum suarum dominia tollere. In qua quae stione, duae principales & [sect. 3] omnino contrariae sententiae reperiuntur; Angelus namque, quem alij multi sequuntur, in l. item si verberatum, §. primo, ff. de rei vendicatione, in ea fuit opinione, vt ex, Principem de plenitudine potestatis absque causa pos se alteri rerum suarum dominium tollere : & Angeli sequaces conges serunt Menchaca, Riminaldus, & Cae uallos, quos statim referam; alij etiam eiusdem Angeli fundamenta recensent, ac inter caeteros,[sect. 4] ex proposito, atque erudite, vt adsolet, satisfacit omnibus, quae pro ipso Angelo, & sequacibus excogitari pos sunt, Hippolytus Riminaldus nonnullis in locis, quorum statim mentio fiet.[sect. 5] Idcirco cum secunda sententia contra Angelum, & verior sit in puncto iuris, & magis communis, vt ex infra referendis constabit; amplius in hoc in sistendium non erit, sed cum illis indistincte probandum, Principem absque causa publica[sect. 6] non pos se quem priuare dominio rei suae, neque in foro interiori, neque in exteriori, cum causa tamen publica pos se, & tunc domino soluendum es se iustum pretium, vel dari debere bonum cambium: nec in Principe Chri[sect. 7] stiano considerari pos se absolutam potestatem, quae potius tyrannis, quam potestas nominari deberet; imo in dubio iustam causam semper prae sumendam in Principe: idque non solum de[sect. 8] iure communi iuxta iura, rationes, authoritates, & fundamenta, quae Molina, Menchaca, Gratianus, Caeuallos, & Riminaldus statim referendi commemorant, sed etiam de iure Regio Partitarum, vt affirmat Gregorius Lopez in eadem l. 53. titulo 5. partita 5. verbo, El Rey, in fine, in versiculo, veritas huius puncti, & in l. 2. titul. 1. partita 2. & in l. 31. titul. 18. partita 3. Molina etiam de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 7. num. 28. Mieres, Azeuedus, Caeuallos, Carolus de Tapia, & alij mox referendi, & expresse probatur in dicta l. 2. titul. 1. partita 2. in haec verba: Otro si dezimos, que quando el Emperador quisies se tomar heredamiento, o alguna otra cosa a algunos para si para darlo a otro, como quier que el sea senor de todos los del imperio, para ampararlos de fuer ca, e para mantener los en iusticia, con todo es so non puede el tomar a ninguno lo suyo sin su plazer, si non fizies se tal porque lo deuies se perder segund ley, e si por auentura gelo ouies se a tomar por razon, que el Emperador ouies se menester de fazer alguna cosa en ello, que se tornas se a procomunal de la tierra, tenudo es por derecho de le dar ante buen cambio, que vaia tanto o mas de guis sa, que el fin que pagado a bien vista de omes buenos. Et in dicta l. 31. titulo 18. partita 3. in hunc modum scribitur: Contra derecho natural seria, si dies sen por priuilejo las cosas de vn ome a otro, no auiendo fecho cosa porque las deuies se perder aquel cuyas eran, fueras ende, si el Rey las ouies se mene ster por fazer dellas, o en ellas alguna lauor, o alguna cosa, que fues se a procomunal del Reyno: as si como si fues se alguna heredad, en que ouies sen a fazer castillo, o torre, o puente, o alguna otra cosa semejante destas, que tornas se a pro, o a amparamiento de todos, o de algun lugar senaladamente: pero esto deuen fazer en vna destas dos maneras, dandole cambio por ello primeramente, o comprandogelo segund que valiere. Erunt autem de praedictis, siue de quae stione, atque altercatione praefata sequentes Authores, ordinéque sequenti; cum occasio se offeret, praelegendi; alios plures sciens consultóque duxi praetermittendos. Antonius Gabriel commun. conclus. titul. de iure quae sito non tollendo, conclusione prima, 2. & 3. & 4. Andreas Tiraquell. de poenis temperandis, in praefatione, ex num. 38. cum sequent. Didacus Couarr. in regula, pos ses sor, de regulis iuris, lib. 6. tertia parte, §. 1. num. 5. Alphonsus a Castro de lege poenali, capite 10. Guerrero in speculo Principum, cap. 54. Portius Imolensis lib. 5. regularum, conclus. 15. & 16. & 17. Tiberius Decianus in consil. 25. per totum, volum. 1. Menchaca, qui hisce de rebus videndus erit[sect. 9] omnino, quae stionum vsufrequentium, lib. 1. cap. 1. ex numer. 6. cum multis sequentibus, & controuer siarum illustrium, lib. 2. cap. 20. per totum, & de succes sionum creatione, libro primo, § primo, numero 35. Carolus de Tapia, qui etiam videndus erit omnino in rubrica, ff. de constitutionibus Principum, ex num. 49. vsque in finem capitis primi, fol. 19. vbi latis sime, & cum multis declarationibus, & limitationibus. Alphonsus Azeuedus, qui etiam late atque ex proposito scribit in l. prima, titulo primo, ex nu mer. 20. vsque ad numer. 30. lib. 4. nouae collectionis regiae, & in l. 4. tit. 14. ex num. 1. vsque ad num. 21. eodem lib. 4. & in l. prima, titul. 11. num. 4. lib. 6. Pater Michael Salon Valentinus, qui etiam ex proposito scribit de iustitia & iure tom. 2. articul. 6. quae st. 4. per totam fol. 436. D. Ferdinand. Mendoca late etiam scribens, di sputationum, lib. 1. cap. 5. ex num. 50. cum sequentibus. Fortunius Garsia, Molina, Mieres, Sarmientus, Simon de Praetis, Marcus Antonius Peregrinus, Angelus Matheacius, Andreas Fachineus, & Ioannes Marcus Aquilinus in locis a me relatis, lib. 2. harum quotidianarum controuersiarum iuris, cap. 28. Craueta de antiquitate temporum, 1. parte, in principio, ex num. 49. cum sequentib. & in cons. 135. ex nu. 7. cum sequentibus. ' Antonius Gomezius in l. 1. Tauri, q. vltima, post num. 11. Auiles cap. 18. Praetorum, glos sa finali, numero 3. Arias Pinellus in rubrica, Cod. de rescindenda, vend. 1. part. cap. 2. Rolandus in consil. 91. ex num. 29. cum sequentib. lib. 2. Gracian. regul. 403. per totam. Mieres etiam vltra locum remis siue relatum supra, de maioratu, 4. par. quae st. 1. ex num. 14. vsque ad num. 24. Ioannes Gutierr. in l. nemo potest, ff. de legatis primo, ex num. 69. cum sequentibus. Capicius decis. 166. ex num. 6. Lancel. Conrad. in templo omnium iudicum lib. 1. c. 1. de Imperatore, §. 4. Franciscus Bursatus in consilio 78. numero 15. lib. 1. Marcus Antonius Eugenius in cons. 1. ex num. 61. lib. 1. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 87. & 91. Menochius lib. 1. prae sumptione 48. & in consilio 20. & in consilio 75. & in consilio 103. lib. 1. & in consilio 108. ex num. 56. & in consilio 156. num. 47. lib. 2. Lara in l. si quis a liberis, §. idem rescripsit, ex num. 157. Petrus Surdus in consilio 203. nu. 21. & 22. & 26. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 86. nu. 4. & 5. & 6. lib. 1. Mari. Anguis. in cons. 214. num. 6. & in cons. 5. num. 14. & in cons. 90. num. 15. lib. 1. Alexander Raudensis in responso 27. nu. 29. & sequentibus, volum. 1. & in responso 30. num. 209. & 213. volum. 2. Humada in l. 2. titul. 1. partita 22. glos sa 23. per totam. Villaguta in tractatu de extensione legum, quae st. de extensione legis poenalis quoad valorem actus, num. 32. per totum, fol 92. & num. 163. & 164. & 165. fol. 113. vbi late in proposito. Pater Thom. Sanch. de sponsalib. lib. 2. disp. 15. nu. 3. per totum. Martinus Monter a Cueua causarum regni Aragon. decis. 8. num. 24. fol. 126. Hieronymus de Caeuallos practic. commun. contra commun. quae st. 576. 577. & 578. Hipolytus Riminaldus, qui erudite admo[sect. 10] dum, vt adsolet, & late se habuit in altercatione praedicta, in consil. 199. ex num. 146. vsque ad numerum 188. lib. 2. & consil. 45. ex numer. 41. vsque ad numerum 91. lib. 1. & vere ipsiusmet Authoris occasione, velut neces sitate quadam coactus sum disputationem hanc praetermittere, & nonnulla a me aliquando non modica, longa potius consideratione adnotata, intacta relinquere, eo quod praefatus Author plenis sima manu in proposito scripserit, & dicto numero 41. refert sententiam Angeli, & sequacium existimantium, pos se Principem alteri auferre dominium rei suae de plenitudine potestatis, etiam nulla subsistente caus ae & Angeli fundamenta adducit vsque ad numerum 45. quo loco dicit in oppositum plures alios Authores versari, ac pro illis concludentes rationes considerat vsque ad numerum 60. ex quo numero vsque ad numerum 91. omnibus fundamentis & rationibus satisfacit, quae pro sententia Angeli expendi pos sunt, textui etiam in l. item si verberatum, §. primo, ff. de rei vendicatione, & in l. 2. & l. bene a Zenone, C. de quadriennij prae scriptione, & in l. si pendentes, §. si quid cloacarij, ff. de vsufructu, in l. si priuatis, ff. qui, & a quibus manumis si, in l. quoties, in fin. ff. de pollicitationibus, & in l. si venditor, §. si constat, ff. communia praediorum, intellectum, atque interpretationes veras as signat, sic vt in eo articulo, nullibi ita late, & vtiliter actum inueniri pos sit, ac etiam de potestate Principis dicta nonnulla, quae vtilia sunt, & scitu quidem digna: de qua Vide etiam Syluest. Aldobrandinum in cons. 1. fere per[sect. 11] totum, lib. 1. quod ideo a me commendatur hoc loco, quod Author ille de potestate summi Pontificis, & Principis alterius secularis, latius & vtilius tractauerit, quam adhuc videri pos sit per alium: & iunge Tiberium Decianum in cons. 25. per totum, vol. 1. Hoc ita supposito pro intellectu & explicatio[sect. 12] ne d. l. 53. titul. 5. partit. 5. Secundo loco con stituo, quod regia lex illa in versiculo, Otro si dezimos, non loquitur in casu superiori, quando scilicet Princeps cum causa vellet vendere, aut donare rem communem cum alio, in totum absque consensu aut voluntate domini in ea communionem habentis; namque si iusta causa subsisteret, non modo communem, sed etiam omnino alienam rem alteri vendere, aut donare mero iure pos set, dummodo pretium iustum solueret, aut bonum cambium daret, vt superius dixi. Idque manifesta ratione probatur, quae ex verbis eiusdem legis colligitur, dum ibi dicitur: Otro si dezimos, que si el Rey huuies se alguna cosa comunalmente con otros, que la puede vender toda, o dar por razon de aquella parte que a en ella, e pas sa el senorio de aquella cosa, al que la vende, o al que la da, mas con todo es so deue dar la estimacion a cada vno de los otros, segund la parte que auian en a quella cosa. Ecce vbi ratione partis, conceditur Principi, vt totum vendere, aut alio modo elargiri pos sit, non vero versatur lex illa in terminis praedictis, quando scilicet iusta causa interuenit; nec etiam id prae sumi deberet, quamuis verba non es sent ita clara, cum id iam es set expresse decisum in dicta l. 2. titulo primo, partita 2. & in l. 3. titulo 18. partita 3. vt supra vidimus, & earum legum verba retulimus. Prae terea, nec in principio loquitur eadem lex in hoc casu, quando Princeps ex iusta causa contendit alteri dominium rei suae auferre, sed quando ignorans rem alienam, Princeps donat, vel alienat; quo casu confirmat decisionem l. bene a Zenone, C. de quadriennij prae scriptione, de qua late egimus lib. 2. cap. 5. per totum. Denique, vt statim aduertam, quia in terminis in quibus lex ipsa loquitur, neces sarium etiam non erat, quod aliqua iusta aut neces saria causa interueniret; & sic ad ca sum praedictum nullo modo trahi potest, sed sim pliciter vt iacet, intelligi debet, vt mox subiiciam. Quocirca & tertio loco constituo, in dicta l. 53. [sect. [13]] partitae, dicto versiculo, Otro si dezimos, ius commune confirmari; quo attento certum erat, pos se fiscum au Principem, cum partis dominus es set; soliditatem iuxta proprium priuilegium vendere, per text. in l. 2. C. de communium rerum alienatione; imo etsi minimae portionis tantum ius ad eum pertineret, vniuersam vendere pos set, per text. in l. prima, C. de venditione rerum fiscalium cum priuatis communium, lib. 10. Bartolus tamen, & Ioannes de Platea ibi. intelligunt propter vtilitatem fisci id permis sum es se. Vnde limitant & intelligunt dictas leges, vt procedant, quando fiscus, vel Princeps ex venditione totius rei perciperet vtilitatem, vt puta quia maiori pretio venderet solidam rem, quam pro parte: si vero ces saret vtilitas, tunc non pos set vendere nisi suam partem; & idem tenet Baldus in eadem l. prima, num. 7. vbi insi stens in quae stione Glos s ae ordinariae ibidem, refert opinionem Martini dicentis, quod lex illa non habet locum in qualibet re communi fisco & priuato, sed in ea tantum, quae commode diuidi non potest: & tandem inquit, quod aut constat, tantum pos se percipi de parte respectu partis, quantum de toto respectu totius; & tunc sit vera opinio Martini, nam ad quid daretur fisco priuilegium cum alterius iniuria, & sine fisci commodo: aut non potest commode vendi nisi tota, & tunc ex priuilegio sui fiscus vendicat totam, vt in dictis iuribus, Glos sa etiam in dicta l. 2. C. de communium rerum alienatione, idem probauit, dicens, fisci proprium priuilegium es se, vt occasione modicae partis totum vendere pos sit, vel quia melius vendit suam partem, vel quia indiuidua est, & sequitur Salicetus ibidem, & in eandem sententiam aperte inclinat Peregrinus de iure fisci, Libro 6. titulo 4. num. 23. in versiculo, item amplia. Verumenimvero Accursius, & Odofredus in dicta l. prima, C. de vendit. rer, fiscal. cum priuat. commun. lib. 10. contrarium affirmant, & indistincte legem ipsam accipiunt, co excitati quod indistincte loquitur, & sic debeat indistincte intelligi, nec adhiberi pos sit praefata distinctio, quae ibi non exprimitur: & sic distinctionem praedictam adhibere non videtur, sed simpliciter, & indistincte legem illam accipit Baldus in dicta l. 2. C. de communium rerum alienatione, numero. 2. quo loco plures casus distinguit, vt ostendat quod modis, seu titulis fiscus vendat rem; & tamen quando vendit ratione communionis, pretio diligenter exquisito, & sine aliqua collusione, inquit iure id fieri, aequum tamen es se, quod faciat requisito con sorte: indistincte etiam accipere videtur Salazar de vsu & consuetudine, cap. 11. num. 4. dicens speciale es se in fisco, quod vendere pos sit totam rem, in totúmque communem obligare, per iura praedicta, nec dictam distinctionem adhibens, & hanc sententiam in terminis dicta l. 53. titulo 5. partita 5. magis probauit Gregor. Lopez ibidem, verbo, Vender, dicens, quod es set magna re strictio ad eam legem, vt tantum procederet, si Princeps vtiliter venderet: Ideo magis sibi placere, quod procedat indistincte sine dicta limitatione. Et Gregorium sequutus est Carolus de Tapia in rubrica, ff. de constitution. Princip. c. 1. numer. 72. fol. 24. Ego autem non solum de iure Regio Partitarum eam opinionem probarem propter verba dictae legis 53. partitae, quae omnino id probant, nec cauillari pos sunt, aut aliquo modo restringi, cum ita absoluta & generalia sint, & ratione partis, priuilegium praedictum speciale Principi concedant; sed etiam & de iure communi, Accursij, & Odofredi sententiae Libentius accederem. Vere namque in dictis iuribus nullum verbum inuenio, quo fisci priuilegium ita limitari, aut restringi pos sit; imo in dicta l. 2. ita indistincte cautum video, & in dicta l. prima. C. de vendit. rer. fiscal. cum priua. commu. lib. 10. quoties ad fiscum vel minima portio rei pertinet, vniuer sam distrahi pos se dicitur. Quo casu magis ad proprium priuilegium fisci, vel ad ius illud, qualecunque sit, quam ad vtilitatem respectus habitus videtur, cum ex minima parte aut portione, in Principe, aut fisco non pos sit ex venditione ea vtilitas considerari, qua dictatum legum decisio procedere, aut ces sare debeat. Idcirco dumtaxat statuitur, quod pretium partis in fiscum redigatur, reliquum dominis partium reddatur; nec distinguitur, an res commode diuidi, vel cum vtilitate vendi, aut non vendi pos sit; vt etiam non distinguitur in d. l. Partitae, sed ita indistincte cauetur, fortas sis hoc ideo, vt Accursij sententia probaretur: quod ex adnotatione sequenti euidenter etiam con stabit. Quarto deinde & principaliter constituo, sin[sect. 14] gularem es se decisionem dictae l. 53. titulo 5. partita 5. quatenus leges praedictas iuris communis, quae dumtaxat loquebantur in venditione, ad donationem etiam extendit; id quod de iure communi non ita reperitur expres sum, vt recte aduertit Gregorius Lopez ibidem, verbo, Toda, o dar. Princeps ergo ex decisione regiae legis illius, ratione partis, totam rem donare potest alteri, etiam inuito domino partis, debet tamen reddere ae stimationem illius habenti communionem in re, vel dare bonum cambium, vt inquit Gregorius ip se, qui miratur sic statutum in ea lege, & dum intendit as signare rationem, firmiter non resoluit, an ea lex procedere debeat dumtaxat cum causa, an vero etiam nulla causa subsistente: Inprimis enim dicit, quod lex illa procedit dato bono cambio, & legitima causa interueniente; postmodum inquit, quod secundum haec non erit aliqua specialitas ratione communionis: & tamen lex illa denotat aliquid in hoc es se speciale fauore Regis; vnde infert, quod forte non ita sufficiens causa sufficeret, tamen pretium semper deberet solui. Ego vero firmiter quidem in hoc insiste[sect. 15] rem, & veris simum putarem a mente & intentione dictae legis Regiae Partitae valde alienum es se, legitimam aliquam causam quaerere: imo indistincte eadem in lege statutum, ob specialem fauorem Regis id permis sum, nec aliam causam requiri, sed dumtaxat exprimi: Que la pueda vender toda, o dar por razon de aquella parte, que a en ella. Non ergo exprimitur, nec aliquo modo requiritur, quod legitima subsistat causa, vel non, sed lex ipsa ratione partis hoc concedit, & dum aequiparat casum venditionis & donationis, aperte insinuat, idem in donatione dicendum, quod in venditione diximus, in qua nullam causam requiri longe verius ostendimus, & sic planus erit eius legis sensus, si sic accipiatur, nec subsistentia iustae caus ae requiratur, quae ibi non exprimitur, cum tamen in aliis casibus expresse fuerit requisita, vt in l. 2. titulo primo, partita 2. & in l. 31. titulo 18. partita 3. & in terminis nostris, sic expres sim agnoscit Carolus de Tapia in rubrica, ff. de constitut. Princip. cap. 1. numer. 73. folio 24. Primo enim tentauit dicere, dictum l. 53. partitae, forsan in donatione remuneratoria locum habere, in qua nulla causa, nulláve vtilitas neces saria est; statim tamen eiusdem legis generalitatem considerans, subdit sic: Sed quia ver bum simpliciter ibi prolatum est, ita nos intelligere debemus. Quinto constituo, vera non es se, vt etiam[sect. 16] libro primo de vsufructu, capite 74. numero 12. dixi, ea, quae post Felinum, & alios tradit Hippolytus singulari 441. Licet de iure, num. 2. Baldus etiam in dicta l. 2. C. de communium rerum alienat. num. 2. & cum aliis Perigrinus de iure fisci, lib. 6. titulo 4. num. 23. in principio, aequum es se, quod Princeps venditurus talem rem communem, prius requirat ipsum consortem, & eum aliis praeferat, si vult tantum dare, quantum alius: mihi autem displicent ex eo principaliter, vt alia omittam, quoniam aequitas praedicta ex capite Doctorum descendit, nec iure aliquo probari potest, priuilegium potius Principis restringitur, qui, vt vides, denunciandi neces sitate non adstringitur in dictis iuribus, sed ratione partis, Libere soliditatem, & cui voluerit, vendere potest, ita vt si id omittat facere, nulla iniquitas in eo considerari valeat, nec etiam aequitas abes se videbitur: Si autem fecerit, efficiet ex liberalitate id, ad quod de iure, siue de neces sitate minime tenebatur; aliis vero priuatis contra statuitur, vt etiam dixi lib. 1. de vsufructu, dicto cap. 74. num. 13. & probat textus in l. prima. C. de communium rerum alienatione. Et si res communis vendatur,[sect. 17] pro aequali pretio prae sertur socius, si eam vult, ex singulari decisione l. 55. titulo 5. partitae 5. in illis verbis: Pero si alguno de los que han parte en la cosa, quisieren dar tanto por ella, como el estrano, es se la deue auer antes que el estrano. Quod de stricto iure communi non erat ita expres sum; imo libere poterat venditor vendere in extraneum, vel con sortem, sed de aequitate debebat praeferri consors, si vellet, tantum dare, quantum alius: quod recte aduertit Gregorius Lopez ibidem, verbo, Deue auer: & sic illius legis decisio locum non habet contra Principem, qui, vt dixi, Libere poterit totam rem vendere, & dumtaxat tenetur dominis partium ae stimationem soluere, vt in dicta l. partitae 53. probatur, non vero tenetur eos aliis praeferre, quidquid de iure communi socium praeferendum es se, si tantum quantum alius offerat, post Tiraquellum, in fisco rem cum alio communem alienante, probauerit Peregrinus de iure fisci, lib. 6. titul. 4. num. 23. in principio. Quorum sententia nullo vere iure probatur, imo dictarum legum verbis, & menti repugnat. Sexto praeterea constituo, silentio praetermit[sect. 18] ti non pos se nonnulla, quae in proposito scripta reliquit Baldus; is enim in consilio. 336. Praemitto, lib. 5. dictorum iurium decisiones, quae in venditione peculiariter loquuntur, ad alios contractus translatiuos dominij, vel vsus extendit, dicens, quod si fiscus habeat rem cum priuato communem, pos sit eam in feudum, aut in emphyteu sim dare, & locare, quae est notabilis ampliatio ad dicta iura, sed displicuit Peregrino de iure & priuilegio fisici, libro 6. tit. 4. num. 23. in versiculo, amplia item, fol. 512. ea ratione, quod sic priuatus haberet inuitus emphyteutam, & vas sallum perpetuum; ideoque priuilegium fisci in venditionibus non videtur sic protrahendum, quoniam re vendita priuatus consequitur statim suae partis ae stimationem & pretium, de qua pro Libito suo disponere valet, nec amplius dicit praefatus Author: quapropter neces sarium erit inquirere, quanam ratione moneatur principaliter Baldus in dicto consiliio; & quidem si originaliter legatur, vnica dumtaxat ratione mouetur, videlicet, quod venditionis appellatione, venit omnis contractus, & omnis alienatio, ex qua dominium transfertur, vel perpetua vtilitas, per text. in l. statu liberi a caeteris, §. Quintus Mutius, ff. de statuliberis, & cui permittitur, inquit Baldus ipse, quod est maius, permittitur & quod minus; vnde locare, infeudare, & in emphyteusim concedere permittendum est. Ego vero in hoc dubio Libentius probarem Peregrini sententiam, nec Baldi relatam traditionem admitterem, tum ob rationem Peregrini, quae fortiter quidem adstringit, & quia durum es set, quod Princeps aut fiscus eum contractum celebrare pos set in re communi, ex quo socius rem habens communem cum eo, integrum partis suae pretium non acciperet, quod es set quidem iniquum & contra intentionem dictorum iurium, & verba dictae l. 53. titulo 5. partita 5. ibi: Mas con todo es so deue dar la estimacion a cada vno de los otros seguna la parte, que auian en aquella cosa. Quae verba, vt vides. non verificarentur in contractu emphyteusis, qui ex sententia multorum ce[sect. 19] lebrari potest, etiamsi nihil a principio detur, vt refert Caeuallos practicar. commun. contra communes, quae stione 571. vel saltem sufficit ex sententia aliorum, quod aliquid detur a principio, vt ibidem Caeuallos ipse retulit, & probat lex 3. titulo 14. partita 3. & sic[sect. 20] cum feudi, & emphyteusis conces sioni verba illius legis, & dictorum iurium non conueniant, nec etiam conuenire debet eorum dispositio, vt est vulgatum, & probatur in l. 4. §. totiens, ff. de damno infecto: & ibi notarunt Doctores, l. ita autem, in principio, ff. de administratione tutorum, & in l. bos accusare, §. omnibus, ff. de accusationibus: tum etiam, quia etsi commune sit, & frequenter vsitatum Doctorum axioma, appellatio[sect. 21] ne emptionis & venditionis comprehendi caeteros alios contractus, ex quibus dominium transfertur, vel perpetua vtilitas, & ad id citari soleat textus in dicto §. Quintus Mutius, vt notarunt permulti, quos in vnum conges sit Arias Pinellus 2. parte l. 2. C. de rescindenda venditione, capite primo, numero 10. Petrus Augustinus Morla Emporij, prima parte, titulo 9. ff. de contrahenda emptione, numero 8. qui Sarmientum, Cuiacium, Connanum, Petrum Gregorium, & alios recenset: tamen in contrarium alij plures extant Authores, quos retulit ipse Pinellus vbi supra, numero 11. & 12. & Morla numero 28. & 29. qui late explicaut text. in dicto §. Quintus Mutius, versiculo, quoniam. Deinde, vtcunque se res habeat, praefatum As sumptum ex vi verbi falsum es se, recte aduertunt superiores Authores, & merito probant ex vi rationis tantum sustineri pos se, vt si ratio legis loquentis de emptione & venditione talis est, quae versetur etiam in aliis contractibus aequaliter, tunc ad eos extendatur, alias secus, vt cum Pinello, Sarmiento, Rebuffo, Deciano, & Petro Gregorio aduertit Morla vbi supra, n. 29. in fine, & n. 30. Cum ergo in feudo, & in emphyteusi diuersa militet ratio, quam in venditione; consequens est, dictorum iurium decisionem, quae in venditione loquuntur, ad feudi, vel emphyteusis conces sionem extendi non pos se, nec etiam ad locationem, quamuis contra Baldus ipse volue[sect. 22] rit, qui nullo quidem pacto sustineri poterit, si fis cus, aut Princeps rem cum alio communem, totam locare vellet ad longum tempus, ob eandem rationem, ne scilicet socius habeat inuitus conductorem perpetuum, quod es set nimis grane: item quod statim non consequatur suae partis pretium, de quo pos sit; vt velit, disponere, iuxta verba dictorum iurium, & dict. l. 53. partitae, ibi: Mas con todo es so deue dar la estimacion. Valde namque differunt, suae partis instum pretium quod statim consequi, aut inuitum & reluctantem conductorem, aut emphyteutam pati eum, qui potius distrahere, quam locare, aut in emphyteusim concedere vellet. Quod si ad vnum annum, vel duos, aut modicum tempus locatio fieret a fisco, tunc equidem permitteretur facilius, aut obseruari deberent ea, quae in locatione rei commu[sect. 23] nis, cum vnus ex sociis vult locare, alius non, vel cum vnus intendit locate vni, alius alteri, obseruarunt Antonius Gomezius tomo 2. variar. cap. 3. num. 14. Menoebius de arbitrariis, libro 2. centuria 5. casu 442. Septimo constituo, decisionem dictae legis 2. C. de[sect. 24] communium rerum alienatione, & dicta l. primae. C. de venditione rer. fiscal. cum priuato commun, lib. 10. ad pignoris obligationem extendi, vt scilicet pos sit fis cus pignerare, siue obligare rem communem, sicut potest illam vendere: ita Glos sa ad limitationem illius textus in leg. prima C. si communis res pignori data sit, dicens quod si fiscus alienat in totum ratione partis, ergo multo magis obligare potest; quam sententiam nullus ex ordinariis Scriptoribus declarat ibi: tamen Gregorius Lopez in dicta l. 53. titulo quinto, partita 5. verbo, Vender, in versiculo, an autem, simpliciter transit cum Glos sa, Salazar etiam de vsu, & con suet. cap. 11. numero 4. vt retuli supra, numero 13. columna 2. in principio. Mihi autem traditio Glos s ae dura admodum videtur, nec vere in dictis iuribus probatur; aliud enim est concedi priuilegium fisco, vt vendere pos sit totam rem, dummodo statim pretij partem communionem in re habenti soluat; aliud vero, in praeiudicium socij, obligationis, aut pignoris facultatem concedi, nec aliter ipsi consuli, sicut quando res venditur, consulitur, quod es set quidem iniquum; nec cum iniuria tertij ad eum casum extendi potest earum legum dispositio, maxime cum in dicta l. 53. partitae, postquam dicitur, Que la pueda vender toda o dar, statim subditur, Mas con todo es so deue dar la estimacion a cada vno de los otros, segund la parte, que auian en aquella cosa. Et sic non aliter obligandi, aut pignerandi rem communem cum effectu facultas concedenda est fisco, quam si socio satisfaciat, vel statim partis ae stimationem soluat, idque ex mente communi Doctorum: diuersum ius erit,[sect. 25] cum res obligata sit fisco, & alteri; tunc enim potest per fiscum vendi, dummodo ius creditorum non laedatur, & inprimis creditoribus praecedentibus satisfiat, vt in l. res quae, §. 1. ff. de iure fisci, quae est notabilis ad hanc materiam, secundum Bartolum in dict. I. prima. C. de vendit. rer. fiscal. cum priuato commu. lib. 10. numero 3. & notandum dixit Gregorius Lopez in l. 33. titulo 13. partit. 5. verbo, Obligado por palabras, in fine, vbi sic dicit: Et nota, quod in casu, in quo alius creditor in hypotheca est priuilegiosior fisco, potest fiscus vendere hypothecam, & satisfacere primis, & residuum sibi retinere. Et subdit de hoc videndum es se Ioannem de Platea in l. vnic. C. poenis fiscal. creditor. praefer. lib. 10. Octauo & vltimo constituo, vtile quidem, & sin[sect. 26] gulare dubium es se, an dictorum iurium specialitas, aut priuilegium extendi debeat ad casum, quo fiscus tantum habeat ius hypothecae, non vero dominium rei pro parte pro indiuiso: in quo dubio Peregrinus de iure & priuilegio fisci, libro 6. dicto titul. 4. num. 23. in versiculo, & secundum regulam, folio 512. inquit, quod de facto per illa iura fuit obseruatum in Camera Patau. quod pro debito Excellen. D. Ioannis a Ferro fuerunt vendita bona sua communia cum D. Petro fratre suo; & licet D. Petrus pro sua portione valide se opposuis set; attamen retulit iudicium contrarium Pad. quod ad eius appellationem fuit confirmatum in excellent, consil. de 40. subdit statim, quod est maxima ampliatio ad dicta iuta, quae loquuntur in fisco habente dominium rei pro parte, & pro indiuiso, ideóque priuilegium videri de iure non extendendum ad casum, quando fiscus habet tantum ius hypothecae pro parte; nam cum fiscus habet ius vsusfructus, & priuatus ius proprietatis, non potest, nec solet fiscus rem vendere, nisi pro iure suo, ex sententia Baldi in dicta l. 2. C. de commun. rerum alienatione, numero 6. Tandem inquit, quod haec secunda opinio indubitanter vera es set, si fisco con suli pos set in aliis bonis sui debitoris; alias quod prior obseruata opinio in Camera Patauin. ex fisci priuilegio non est sine fundamento, quia illorum iurium ratio punctualiter seruit Ego autem, vt mea fert opinio, longe verius crediderim, eorum iurium rationem non ita punctualiter seruire vt prae fatus Author affirmat; nam licet expres sim probetur ibi, quod fiscus ratione partis attrahit ad se partem focij oblata ae stimatione, vt rei soliditatem iuxta proprium priuilegium vendere pos sit: tamen in dicta l. 2. C. de communium rerum alienatione, partis dominium requiritur, vt constat ibi: Cum partis dominus es set. Et in dicta l. prima. C. de vendit. rer. fiscal. cum priuato commun. lib. 10. vel minima portio rei exigitur, vt constat ibi: Quoties ad fiscum vel minima portio rei pertinet, Et in dicta l. 53. partitae, in hunc modum scribitur: Que la pueda vender toda, o dar por razon de aquella parte, que ha en ella. Ecce clara & expres sa iura, in quibus partis dominium, aut minima saltem rei portio requiritur, & ratione partis, totius rei alienandae facultas conceditur. Et sic non ita facile extendi pos sunt ad casum, quo fiscus ius hypothecae dumtaxat obtinear: tunc namque, minime verificaretur dictorum iurium requisitum. Quocirca, vt Peregrinus ipse aduertit, non alias extendi pos set dictum priuilegium, nisi cum alias fisco consuli non pos set. Quod si in aliis bonis pos set es se consultum, minime quidem iuuari pos set, nec deberet specialitate, aut priuilegio dictarum legum vti, vtpote cum loquantur in fisco, qui cum partis dominus es set, soliditatem rei alienare contendit, non vero in eo, qui cum ius hypothecae tantum habeat, alienare velit. Quatenus vero inquit Peregrinus, quod cum fis [sect. 27] cus habet in re ius vsusfructus tantum, & priuatus ius proprietatis, non potest, nec solet fiscus rem vendere nisi pro iure suo, sequutus doctrinam Bald. in d. l. 2. C. de communium rerum alienatione, num. 6. recte se habet; erit tamen neces se, & vltra eum animaduertere. quod fundamenta, quae Baldus ibi adducit, non modo non concludunt, sed nec vera sunt absolute. Nam in primis, vt Libro primo de vsufructu probaui, verum non est, quod vsusfructus finiatur ipsius alienatione, quippe cum ille iure potius ipso vendi, & distrahi pos sit; intelligendo, vt latius explicaui ibidem: deinde, nec etiam absolute dici potest, quod vsusfructus pars dominij non sit, nec portionis in star obtineat, cum in contrarium expendi pos sint iura quamplurima, quae etiam Libro primo de vsufructu, latius adduxi: nec etiam indistincte probari, quod forma tantum sit corruptibilis, & de facili reuertibilis ad proprietatem, tanquam ad materiam: quoniam etsi verum sit, de facili vsumfructum corrumpi, & ad proprietatem reuerti; non ideo forma dumtaxat quaedam est, sed sub venditione bonorum aliquando venit, & dominij, aut portionis instar obtinet in multis: quapropter licet sententia Baldi in se veris sima sit in effectu, alia tamen via confirmari debebit, quae petenda est ex his, quae eodem libro de vsufructu, resolui in illa quae stione, an vsusfructus, seruitutis pars sit, vel dominij; in qua, vt vides, cum sententia communi probaui, vsumfructum regulariter seruitutis potius, quam dominij partem es se; aliquando tamen, aut in aliquibus casibus in iure expres sis, dominij partem iudicari, quia in illis idem effectus resultat. cum ergo casus prae sens a iure expres sus non fuerit, hoc est expresse cautum non sit, vsumfructum in nostris terminis portionis in star obtinere, aut dominij partem es se, & in dicta l. 2. C. de commun. rer. alienat. & in dict. l. prima. C. de vendit. rer. fiscal. cum priu. commu. lib. 10. partis dominium aut portio rei requiratur; consequens est, neces sario dicendum, eorum iurium decisionem, quae a regulis iuris communis exorbitans est & specialis in fisco, trahi non debere ad vsumfructum, qui in co casu pars dominij non est, nec instar portionis obtinet, sed pars dicitur seruitutis; idcirco in illo procedere non debebunt dicta iura, sicut in aliis seruitutibus non procedunt, vt cum iudicio obseruauit Baldus vbi supra, numero 7. Et de his hactenus, quae vt videbis lector, noua quidem sunt, & notanda, quia nullibi erant antea sic explicata. # 7 CAPVT VII. Ad Explicationem leg. 14. in versiculo finali, titulo 4. partita 6. vbi de intellectu illius legis dilucide, atque ex proposito agitur; ipsius difficultas perpenditur, aliorum interpretationes dubiae relinquuntur, & quae stio illa, vtrum valeat praeceptum de contrahendo cum consanguinea intra quartum, vel intra secundum gradum coniuncta, siue simpliciter, siue sub conditione, si Papa dispensauerit, adiiciatur; sic absolute, & distincte explicatur, vt in futurum certa & vera praefati dubij resolutio maneat. Deinde vulgatum illud Doctorum As sumptum, quod impos sibile reputetur id, quod a Principis voluntate dependet, fal sum es se, nec etiam distinctione communi Doctorum componendum, melius quam antea fuis set, demonstratur hoc loco, & omnia quaecunque in proposito iura sunt, singulariter, & vere enucleantur. Ac demum inquiritur, cum in testamento, aliáve dispositione praeceptum, aut conditio apponitur, quae ex facto aut voluntate Principis pendet, siue quae non alias adimpleri valet, quam si Princeps voluerit, vtrum teneatur quis id a Principe postulare, ac vt obtineat, diligenter insistere, & quidquid in eo sit, facere; quorundam traditiones in proposito confutantur, lex 2. §. tractari, vers. finge autem, ff. ad Tertul. nouiter & vere explicatur, & in effectu per totum caput quamplurima traduntur, quae notabilia quidem sunt, nec alibi inuenies, etsi hucusque Scribentium omnium traditiones praelegeris. SVMMARIVM. -  1 Impos sibile vtrum iudicetur id, quod a Principis voluntate dependet. -  2 Et in hoc dubio tres fuis se praecipuas, & contrarias Doctorum sententias. -  3 Inprimis namque, quod ea, quae a Principis voluntate pendent, impos sibilia reputari debeant, docuerunt quamplures Authores, qui hoc numero prae citantur. -  4 Ij autem, nedum ea, quae a Principis voluntate pendent, impos sibilia reputarunt, sed etiam ea, quae a voluntate cuiusque alterius magni Viri dependent. -  5 Promis sio de contrahendo inter impeditos, sub conditione, si Romanus Pontifex dispensauerit, non obligat ex sententia 27. Authorum, qui hoc numero remis siue recensentur, & vide infra, numero 29. -  6 Impos sibile reputari id, quod a Principis voluntate dependet, ex sententia Authoris, nequaquam probari in l. apud Iulianum, §. constat, ff. de legatis primo, quamuis Doctores communiter eo textu adducti sint principaliter. -  7 Non etiam probari in l. inter stipulantem, §. sacram, ff. de verbor. oblig. prout hoc numero adnotatur. -  8 Denique idipsum nec etiam pos se deduci ex textu in l. continuus, 137. §. cum quis, ff. de verbor. obligat. quod hoc loco & noue, & eleganter ostenditur. -  9 Principis a voluntate quod pendet, tunc demum impos sibile reputari, quando illud Princeps non solet concedere: id vero quod Princeps solet concedere, non es se dicendum impos sibile ex sententia multorum. -  10 Sed eorum distinctio Authori non placet, nec probatur in dicto §. constat, vt hoc numero adnotatur. -  11 Minus etiam probatur in l. qui cum maior, post principium, ff. de operis libertorum, quod nouiter, & vere hoc loco annotauit Author. -  12 Deinde nec text. in l. prima, §. permittitur, ff. de aqua quotidiana & ae stiua, aliquid probat, quo communis praefata distinctio fundamentum capiat. -  13 Textus autem in l. intercidit, 58. ff. de condit. & demonstrat. & in l. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis, nihil etiam dicit, quo eadem distinctio confirmari valeat, vt latius hoc numero demonstratur. -  14 Principis a voluntate quod pendet, & per remedium extraordinarium dispensationis, aut gratiae, vel priuilegij, aut conces sionis fieri potest, impos sibile non dici, etiamsi Princeps nullo modo concedere, aut frequenter denegare soleat, sed vere difficile tunc dici. -  15 Conditiones, quae ex facto, aut voluntate Principis pendent, difficilibus magis, quam impos sibilibus aptari debent, quia difficultatem dumtaxat, non impos sibilitatem continent. -  16 Quod adeo certum est, & ratione concludenti probatum, vt maiori comprobatione non indigeat. -  17 Conditio in testamento, vel in alia dispositione adiecta, quae ad factum Principis referatur, vel eiusmodi sit, quod absque voluntate, aut gratia, vel dispensatione Principis impleri non valeat, cum impos sibilis dici non pos sit, in ea locum non habebunt iuris communis circa impos sibiles conditiones in testamentis, aut in contractibus tradita principia, sed de iure potius debebit subsistere. -  18 Conditio pendens a voluntate Principis, quoties est praeambula, & neces saria ad dispositionis & actus valorem, non est reiicienda, etsi summe difficilis sit sed eius euentus expectatur. -  19 Quod licet vnanimiter probauerint Scribentes, in modo tamen loquendi, sicut in alio decipiuntur, vt hoc numero & noue, & vere annotauit Author. -  20 Conditio pendens ex voluntate, vel ex facto Principis non vitiat dispositionem, etiamsi difficultatem contineat. -  21 Conditio cum adiicitur, quae ex facto, aut voluntate Principis pendet, non excusatur quis, etiamsi conditio difficultatem contineat, aut Princeps non soleat facile concedere, nisi a Principe postulauerit, & quantum in se sit, efficiat, vt petitum obtineat. -  22 Obligatus ad impetrandam licentiam ad faciendum Maioratum, vel ad extrahendam aliquam rem a Maioratu, tenetur ostendere obnixe, se omnia fecis se, quae pertinent ad impetrationem fa cultatis Regiae, & quod tales licentias petiuit, & caetera neces saria fecit. -  23 Nec distingui debet inter facile & difficile, aut inter consuetudinem vel desuetudinem concedendi, vel non concedendi, quicquid alij Authores, sed male quidem distinguant. -  24 Et text. in l. 3. §. quid ergo, ff. de contrario iudicio tutelae, optime in id ponderatus. -  25 Relictum fratribus minoribus cum onere, cuius implementum requirit Pontificis licentiam, purum es se, reiecta conditione tanquam impos sibili, ex sententia Bartoli, quae Authori displicet, & num. seq. -  26 Pauli Castrensis consultatio & sententia refertur, & concludenti ratione confutatur. -  27 L. 2. §. Tractari, versiculo, finge autem, ff. ad Tert. nouiter, sed vere quidem, atque eleganter explicatur. -  28 Patris Thomae Sanchez sententia & resolutio pro sententia & resolutione Authoris ponderatur contra Bartolum, & Castrensem, & num. seq. -  29 Promis sio de contrahendo inter impeditos, sub conditione, si Romanus Pontifex dispensauerit, obligat ex veriori sententia. -  30 Quae etiam a peccato liberat contrahentes. -  31 Conditio, aut praeceptum de contrahendo cum con sanguinea, in institutione Maioratus adiecta, vtrum neces sario a succes soribus adimplenda sit, dubium quidem maximum, in quo diuersimode se habuerunt Scribentes. Nec adeo clare, nec absolute decisum reliquerunt, vt etiam hodie quae stio praefata difficultatem non habeat. -  32 Inprimis namque conditionem adiectam Maioratui, legato, vel aliae vltimae voluntati, ducendi consanguineam existentem in gradu prohibito, inhonestam es se, & inualidam, & ea reiecta dispositionem manere puram, non dubitarunt as serere quamplures Authores, qui hoc numero prae citantur. -  33 Et pro hac sententia videtur adeo expres sa quae dam lex Partitae, vt dici pos set non temerarie, amplius in hoc non insistendum, sed ita tenendum indistincte, quidquid alij quamplures aliter declarauerint. -  34 Quoniam vbi habemus claram legis decisionem; non est amplius elaborandum, nec aliter dubitandum, sed ita tenendum, provt lex dicit. -  35 Decisionem autem es se expres sam & claram, vnicuique constabit, qui legis 14. in sine, titulo 4. partit. 6. verba praelegerit, prout hoc numero referuntur. -  36 Et eius verba fortiter adstringere, vel fateri, vel saltem agnoscere nonnullos Authores, prout hoc numero latius adnotatum, inuenies. -  37 Vbi etiam duplex limitatio aut declaratio proponitur, quae ad dictam l. 14. partitae, magis communiter tradi solet ab eisdem. -  38 Et circa vtramque, nonnulla & nouiter & vere animaduertit Author, quae nullus antea sic annotauerat, nec scripserat, & num. seq. -  39 Legis 14. in fine, titulo 4. partitae 6. Conditores quid in consideratione principaliter habuerint, vt eius decisionem sic compositam, aut scriptam relinquerent. Et ibidem, aliorum Authorum in proposito, attento iure, communi praecipua ratio adducta. -  40 L. 14. titulo 4. partita 6. & quae circa eam numeris praecedentibus sunt adnotata, velut destruere omnia, quae in hac materia Authores nonnulli huius Regni scripta reliquerunt. Et ibidem circa obseruantiam eiusdem legis Partitae sententia & resolutio Authoris tradita. -  41 Glos s ae sententiam, in l. vter ex fratribus, verbo, consobrinam, ff. de condit. institut. de qua supra numero 32. veram non es se, nec aliquo iure probari; quod latius & nouiter hoc loco adnotatur, & ad fundamenta dictae Glos s ae, nouiter etiam responsum praebetur. -  42 Conditio aut praeceptum ducendi consanguineam, in institutione Maioratus adiectum, vtrum ob seruari debeat, nécne, ex sententia Emanue lis Costae, distinctione explicandum es se, an scilicet praeceptum factum fuerit simpliciter, vel adiecta conditione, si Romanus Pontifex dispen sauerit. -  43 Sed in vtroque casu praeceptum praedictum obseruandum es se, nec interes se, an exprimatur praefata conditio, si Romanus Pontifex dispensauerit, siue non exprimatur; Ludouicus Molina rectius tuetur, & alij sequuntur eum. Qui tamen loquuntur, quando consanguinitatis impedimentum intra quartum, vel etiam intra tertium gradum subsistit. Caeterum, quando in secundo consanguinitatis gradu impedimentum versatur, tunc aperte prae sentiunt, praedictum praeceptum non obligare, nisi exprimatur conditio, si Romanus Pontifex dispensauerit, quod numero sequenti adnotatur, & infra numero 49. contrarium nouiter, sed vere quidem, & concludenter defenditur, nec inter quartum aut secundum gradum differentia profata admittitur. -  44 Conditio aut praeceptum ducendi consanguineam, in institutione Maioratus adiectum, vtrum ob seruari debeat, quando consanguinitas est in secundo gradu. -  45 Vbi aliorum sententiae referuntur; qui praeceptum praedictum obseruandum as serunt. -  46 Author vero licet eandem sententiam numeris sequentibus sit sequutus, antea tamen nonnulla constituit, quae notabilia quidem sunt, nec ab alio hactenus sic explicata, nec forsan excogitata, & num. seq. -  47 Ludouicus Molina quare in proposito dubio variauerit, caeteri etiam Authores, quare contrarias aut diuersas sententias in eodem protulerint; ratio certa, & nouiter & vere considerata per Authorem. -  48 Ludouici Molinae resolutionem in praefato dubio, seruandam omnino in praxi, & eiusdem Authoris ambiguitatem, aut varietatem non debere aliis in futurum, variandi, aut diuer sas sententias sustinendi ansam, aut occasionem prae stare. -  49 Praeceptum de contrahendo cum consanguinea, cum in Maioratus institutione, aliáve vltima voluntate adiicitur, nec exprimitur conditio, si Romanus Pontifex dispensauerit, sic obseruandum inter consanguineos intra secundum gradum coniunctos, sicut inter coniunctos intra quartum gradum, nec interes se, dictam conditionem expres sam non es se, vt hoc loco nouiter, & latius demon stratur. Et Ludouici Molinae rationes in consanguinitate intra quartum gradum, vel etiam intra tertium gradum, non solum aequaliter, sed etiam fortius militare inter consanguineos intra secundum gradum coniunctos, euidenter ostenditur, & numeris seqq. -  50 In testamentis, & vltimis voluntatibus ea interpretatio sumi debet in dubio, per quam testatoris dis positio sustineatur, & actus magis valeat, quam pereat. -  51 Nec recipienda est interpretatio, per quam dispositio reddatur inutilis, si per aliam potest sustineri. -  52 Quia non est credendum, testatorem voluis se iudicia sua subuerti, nec etiam voluis se id de quo non potuit disponere. -  53 Et verba testamenti sunt pos sibiliter, non impos sibiliter intelligenda. -  54 Testator prae sumitur sensis se id, quod verbis non continetur expres sium, ne alioquin eius dispositio reddatur inutilis. -  55 Patris Thomae Sanchez, verba quaedam dubia, eleganter & noue explicata, & pro sententia Authoris ponderata. -  56 Patrem Molinam in eadem, quam Author defendit sententia permansis se. PRo huius Capitis dilucida, & notanda interpretatione, atque vt distincte, & facile percipi valeant nonnulla, quae confuse, atque intricate traduntur ab aliis, praemittere in primis, atque con stituere neces sarium erit, Interpretes nostros variis in locis in dubium, atque disputationem excitas se:[sect. 1] Vtrum impos sibile iudicetur id, quod a Principis voluntate dependet? Quo in dubio, si hucusque[sect. 2] Scribentium placita, & resolutiones intuearis, tres inuenies fuis se praecipuas, & contrarias etiam Doctorum sententias. Inprimis namque, quod ea, quae a Principis voluntate pendent, impos sibilia reputa[sect. 3] ri debeant, docuerunt Glos sa, Bartol. & communiter Doctores in l. continuus, §. cum quis, ff. de verbor. obligat. Idem Bartol. in l. apud Iulianum, § constat. num. 2. ff. de legatis 1. Et in aliis locis, quae in eodem §. conges sit Iason num. 8. & 9. & sequentibus. Vbi nonnullis exornat, & communem sententiam profitetur. Dinus in regula, semel Deo, num. 2. de regulis iuris, lib. 6. Abbas in cap. cum es ses, num. 19. de testament. Decius in l. 1. sub num. 31. ff. de officio eius cui mand., est iurisd. Crau. in cons. 64. num. 9. & in consil. 121. num. 10. lib. 1. Signorolus in consilio 39. columna 1. versicul. tertio probat, Alexander in consilio 124. columna 1. versicul. & quando pendet, lib. 6. quem, Cardinalem etiam Florentinum, Rainerium, Ca strensem, & Franciscum Curtium iuniorem adduxit in hanc sententiam Tiraquellus de retractu lignagier, §. 32. glos sa vnica, num. 57. Rebuffus, Cephalus, Ioannes Baptista de Plotis, & Mandosius, quos in eandem sententiam conges sit Pater Thom. Sanchez de sponsalibus, lib. 5. disputat. 5. num. 5. fol. 841. & vltra relatos ibi, sic etiam probauit, & nedum ea, quae a Principe dependent, impos sibilia reputari debere, sed etiam ea, quae dependent a voluntate cuiusque alterius magni Viri, scripsit Boni[sect. 4] facius Rogerius in consil. 17. num. 152. & 153. lib. 1. qui Alexandrum, Cephalum, & alios sic dicentes retulit. Et cum Socino, Alexandro, Iasone, & Cephalo, id ipsum notauit Pater Thomas Sanchez dicta dis putat. 5. quae st. 4. num. 31. fol. 848. Angelus etiam, Socinus, & Ripa in eadem fuerunt opinione, & ea, quae a Principis voluntate pendent, impos sibilia indicarunt, vt ipsos retulit Mieres de Maioratu, quarta parte, quae st. 40. num. 6. Ac denique Gregorius Lopez in l. 13. tit. 9. partit. 6. verbo, sin mandado. Fuerunt praeterea & in eadem opinione 27. alij, tam vtriusque iuris Interpretes, quam Theologi, qui[sect. 5] in ea quae stione, an promis sio de contrahendo matrimonio inter impeditos, sub conditione, si Romanus Pontifex dispensauerit, obliget, negatiuam partem defendunt, & huiusmodi promis sionem es se nullam as serunt: Ipsi autem ea ducuntur ratione principaliter, quod conditio haec, si Pontifex dispensauerit, impos sibilis sit; & sic ea reiecta, promis sio remanet pura, ac proinde minime obligare potest, vtpote cum sit inter personas inhabiles, & contra bonos mores: sic testatur Pater Thomas Sanchez, & praefatos Authores 27. congerit dicta disp. 5. n. 5. per totum. Horum omnium, & superiorum fundamenta[sect. 6] nonnullis iuribus principaliter subsistunt: Ac primum ex textu in l. apua Iulianum, §. constat, ff. dele gatis primo. Vbi dicunt clare probari, quod impos sibile reputetur illud quod a Principis voluntate dependet. Cauetur namque in eo textu, quod si res Principis legata sit, nec ae stimatio quidem eius debetur: Vere tamen as sumptum praedictum non ita clare, nec etiam concludenter probatur ibi; non enim dixit textus: legatum non valere, quod impos sibile sit; nec etiam valere, quando res aliena priuati legatur, quod sit pos sibile: sed alia ratione duci videtur, quod rerum Principis commercium non est, & idcirco legatum huiusmodi, nec quoad ae stimationem valere debeat, quemadmodum nec valet regulariter legatum rei, cuius commercium non est, etiam si Principis non sit, iuxta Glos sam, & communem Doctorum resolutionem in l. sed si res, ff. de legatis primo, & in l. 13. titulo 9. partita 6. Quamuis ergo pos sibile sit, quod res Principis pos sideantur ab alio, si ex donatione, aut venditione, alióve legitimo contractu transferantur in eum, nec vere pos sit in hoc impos sibilitas considerari; impos sibilitas enim non est: quia tamen resmetips ae Principis a priuatorum rebus debent di stingui, nec in illis ita facile commercium datur, sicut in priuatorum rebus; merito statuitur ibi, legatum, nec quoad ae stimationem valere debere, idque propter commercij defectum, non quidem propter impos sibilitatem, ad quam si lex ipsa principaliter attenderet, forsan contrarium decideret, & ae stimationem prae stari debere dicerer, vt impos sibilium impedimentum non obstaret, sed potius tolleretur. quod ad vitiandas, aut inanes reddendas vltimas voluntates non attendendum, cum de testatoris voluntate apparet, ius ipsum docuerat. Ducuntur secundo ex textu in l. inter stipulantem,[sect. 7] §. Sacram, ff. de verbor. obligat. quatenus Iureconsultus respondet, inutilem es se stipulationem, si aliquem locum sacrum, cum profanus es se coeperit, stipulatus fueris. Et reddit rationem: Quia nec prae sentis obligationem temporis recipere potest, & ea dumtaxat, quae natura sui pos sibilia sunt, deducuntur in obligationem. Verum hic tex. nullo etiam modo praefatum As sumptum probat, nec circa factum Principis aliquam impos sibilitatem considerai, sed etiam loquitur, cum res in stipulationem deducitur, cuius commercium non est, nec attendit, quod es se pos sit, si locus profanus fiat, quia prae sens tempus inspici debet; si autem prae sens tempus in spiciatur, rei huius modi stipulatio non potest iure subsistere. Quod si dixeris negari non pos se, quin eius textus ratio pro opinione Theologorum, & Pontificij Iuris Interpretum sententia relata supra num. 6. fortiter vrgere videatur: quin etiam fortiter expendi pos sit ad probandum. quod ea, quae ex facto, aut voluntare, siue dispensatione Principis pendent, velut impos sibilia iudicari debeant, cum sui natura & absque facto Principis pos sibilia non sint; Adhuc responderi poterit, diuersum quidem es se, in stipulationem & obligationem deducere rem, quae sui natura, & qualitate prae senti considerata deduci non potest, nec eius mutationem expectare decens est, indecens potius, atque impium quodammodo desiderare, quod res sacra profana fiat, quemadmodum, quod homo liber seruus fiat, vt idem textus exprimit, & idcirco iuridice, & iuste stipulatio vitiatur ibi: Aliud vero es se, & diuersum, obligationem, aut promis sionem sub eo modo, formáve concipere. quae nihil quidem impium , indecens, aut bonis moribus contrarium contineat; in id potius tendat, quod pro substantia, aut subsi stentia, & validitate actus futuri expectare, atque desiderare omnino neces sarium est. Nec dici potest, eam conditionem impos sibilem es se, id etenim, si fieri a Principe potest, & frequenter fit, pos sibile quidem, non impos sibile est, quod fiat. Praeterea (quod ad quae stionem praecipuam huius capitis attinet) no tandum etiam erit, diuersum quoque videri, inter impeditos sub conditione, si Pontifex dispensauerit, matrimonij contrahendi promis sionem fieri, ip sósve obligari ex propria promis sionem; tunc enim expendi pos set ratio textus in dicto §. sacram: aut quem non ex propria promis sione, sed ex dispositione, & voluntate alterius praemio accepto obligati; tunc enim voluntatem Principis exquirere, & diligentiam in hoc adhibere tenetur, vt statim dicam; & ad id tantum cum ex dispositione huiusmodi remaneat obligatus, & adstristus, nulla etiam impos sibilitas valet considentari si ea conditio adiiciatur, quae vere impos sibilis non est. Et idcirco nullo pacto expendi pos sent in contrarium verba textus indicto §. constat: Tum quia dispositio praedicta prae sentis etiam temporis obligationem recipere potest, & id continet, quod sui natura pos sibile est, si ad futurum tempus, siue factum respicias: Tum etiam, quia ex voluntate, aut licentia Principis dispositionem velle pendere, non turpe quidem, non inhonestum, nec impium est, sed naturae actus, bonisque moribus adeo conueniens. vt etiamsi id non exprimatur, subintelligi debeat, vt mox dicetur. Denique ducuntur ex textu, quem magis com[sect. 8] muniter citant, in l. continuus, 137. §. cum quis, ff. de verborum obligation, quo in loco sic scriptum inuenies: vbi omnino conditio iure impleri non potest, & si velit facere, ei non liceat, nullius momenti fore stipulationem: perinde ac si ea conditio, quae natura impos sibilis est, inserta es set. Nec ad rem pertinet, quod ius mutari potest, & id quod nunc impos sibile est, postea sit pos sibile fieri: non enim secundum futuri temporis ius, sed secundum prae sentis, ae stimari debet stipulatio. Caeterum, vt vides, nec in verbis praefatis probari potest As sumptum praedictum: nusquam enim dicitur, quod ea, quae a voluntate Principis pendent, impos sibilia reputentur; quod es set neces se, vt ita secure ac communiter pos sent ab omnibus eiusdem §. verba in id ponderari: Sed loquitur ille textus in alia materia, ac in ea fortas sis, in qua ex natura actus non inest conditio, quae adiicitur, provt ines se semper videtur, cum adiicitur conditio, cuius implementum non alias euenire potest, quam si Princeps voluerit. Quod animaduertit Molina de Hispan. primog l. 2. c. 13. n. 7. in fin. Cui ego addiderim, eundem textum loqui etiam in ea conditione, quae iure impleri non potest omnino, etsi impleri eam partes voluerint; quod in casu praecipuo huius capitis, quando in vltima voluntate imponitur praeceptum de contrahendo cum consanguinea, diuersum est; iuxta ea enim, quae frequentius accidunt, si ad successionem inuitatus, & eo praecepto oneratus facere velit, hoc est, si diligentiam necessariam adhibeat, a communiter accidentibus impleri conditio poterit, cum frequenter Romanus Pontifex dis pensationes huiusmodi concedere soleat, vt experientia ipsa docet. Quod es se non pos se in conditione , de qua loquitur ille textus, clare constat ex verbis ip sius, quae supra retuli. Deinde in eadem quae stione no stra non est incertum ab initio, quod ius mutari pos sit, & impos sibile nunc, postea pos sibile fieri pos sit: quemadmodum incertum est in materia, de qua in eodem §. agebatur; in illo namque sub incertitudine id ponitur, Caeterum in nostris terminis, & quoties ex facto, aut voluntate Principis aliquid pendet, ab initio certum est pos sibile id es se, & non solum pos sibile post modum futurum , sed ab initio fuis se pos sibile, si Romano Pontifici placuerit, cui, vt supra dixi, a communiter accidentibus, si iusta causa interuenerit, & diligenter petitum fuerit, placiturum velut certum est: vnde non conueniunt verba illa: Non enim secundum futuri temporis ius, sed secundum prae sentis, ae stimari debet stipulatio. Nam praeceptum praedictum, aut conditio pos sibilis quidem est, tam secundum futuri temporis, quam prae sentis ae stimationem, & ab initio certum est, quod pos sibile es se potest. Ex his ergo, quae, vt videbis, nullus antea sic annotauerat, clare destruitur, nec vere sustineri potest opinio prima relata, aut vulgatum & commune Doctorum As sumptum, ex dictis iuribus male deductum.[sect. 9] Succedit igitur secunda opinio, quae in praefato dubio distinguit: id quod a Principis voluntate pendet, reputari impos sibile, quando illud Princeps non solet concedere; id vero quod Princeps solet concedere, non es se dicendum impos sibile: Idque per textum in d. l. apud Iulianum, §. constat, ff. de legat. 1. dum dicit: Cum distrahi non soleant, & ita notarunt ibi, Cumanus, Aretinus, & Alexander num. 5. & Iason dicens communem num. 13. Paulus Castrensis in l. continuus, § cum quis, numer, 5. ff. de verbor. oblig. Socin. & Lusitanus in l. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis. Socin. iun. Decius, Cagnolus, & Costa, cum quibus Molin. de Hispan. primogen. lib. 2. capite 13. numero 8. Couar. in 4. 2. part, cap. 3. numer. 8. Antonius Gomez. in l. 9. Tauri, num. 18. circa finem, cum sequentibus. Mieres de maioratu, prima parte, quae stio. 50. num. 2. & 4. part. quae stio. 40. numer. 10. Rolandus in consilio vndecimo, numero 15. libro 2. Praepositus, Additionator Abbatis, Gregorius Lopez, Pinellus, Tellus Fernandez, Annoius Gabriel, Matiencus, Bae ca, Caldas Pereira, & D. Spino, cum quibus de communi resolutione testatur Pater Thomas Sanchez de sponsalibus Libre 5. disput. 5. quae st. 1. num. 12. fol. 842. Cephalus in consil. 304. num. 124. lib. 3. Ruin, in consilio 123. libro 4. Ioannes Gutierrez canonicarum, libro 1. cap. 22. num. 10. & in consilio 18. numero 10. Franciscus Bursatus in consilio 56. numero vigesimo quarto, libro primo: qui omnes expres sim as serunt, impos sibile reputari id, quod a Principis voluntate pendet, quando non solet a Principe fieri.[sect. 10] Caeterum nec id probatur in dict. § constat, quamuis eo textu excitari soleant Doctores praecipue: Nam licet dicatur ibi, legatum rerum Principis non valere, nec quoad ae stimationem, & pro ratione expres serit Iureconsultus: Quoniam commercium earum non est nisi ius su Principis, cum distrahi non soleant: Vere tamen impos sibilitas haec non inde Commode considerri valet; vere enim impos sibile non est, etiam si a Principe concedi non soleat, cum concedi pos sit, si Princeps voluerit: & idcirco impos sibile dicendum non est. Quod in hac materia caeteris omnibus elegantius animaduertit Couar. in 4. 2. part. capitul. 3. numer. 8. vbi sic scribit: Imo licet id quod pendet a Principis voluntate, dici pos sit impos sibile large, non tamen ex stricta interpretatione, etiam si non soleat a Principis concedi. Id etenim si fieri a Principe potest, pos sibile est, quod fiat; tamen quia Princeps, etiam si id pos sit, non solet facere, dicitur impos sibile, sed non eo modo, quo impos sibile dicitur, & sumitur in capitul. finali. de condition. appositis. vbi impos sibile ego intelligo, quod natura, vel iure est impos sibile. Id ergo quod a Principe iure fieri potest, licet non soleat fieri, nec erit impos sibile a natura, nec a iure. Pro altero vero casu, quando id, quod a Principis voluntate pendet, ab ipso solet concedi, quod impos sibile non reputetur, citati solet textus in l. qui cum maior, post principium, ff. de bonis libertorum. [sect. 11] Qui tamen melius expendi pos set pro primo casu, quamuis vere pro neutro vrgeat: Ibi namque dumtaxat dicitur, quod si Minor libertum capitis accu sauerit, Maior autem factus sententiam acceperit, benigne dicendum est, ignosci ei debere, quia Minor coepit. Et subdit textus in hunc modum: Neque enim imputare ei pos sumus, cur non deseruit accu sationem, vel cur abolitionem non petierit: cum alterum si faceret, in Turpilianum incideret; alterum facile impetretur. Itaque eo in textu ignoscitur ei, qui cum Minor es set, accusationem instituit contra libertum, quamuis Maior factus sententiam acceperit, ratione praedicta, quod vel vnum non facile im petretur; vel alterum si fiat, in Turpillianum incideret. Non tamen inde deducitur, impos sibile iudicari debere id, quod non facile solet a Principe impetrari: Nec etiam distinctio praefata confirmatur aliquo modo; imo e contra deducitur, pos sibile quidem es se, & non impos sibile iudicandum id, etiam si non soleat concedi, aut non facile impetratur: nam si non facile impetratur, sequitur inde non es se praeclusam potentiam impetrandi; imo supponitur aperte impetrari pos se, licet cum difficultate; & sic pos sibile, non impos sibile reputandum fore. Quod Glos sa ibi non obscure sentit, quatenus totum hoc ad facilitatem, aut difficultatem retulit, non ad impos sibilitatem. Et sic verbo, non facile, in hunc modum scriptum reliquit: Quia cum quadam solemnitate petitur, vt C. de abolit. l. 3. in principio. Et nota de facili, & difficili, vt & supra de negotiis gestis, sin autem, in principio. [sect. 12] Praeterea citant Doctores textum in l. 1. §. permittitur, ff. de aqua quotidiana, & ae stiua. Vbi beneficium consuetum concedi a Principe, censetur impetrabile, & potest impetrari. Sed nec ille textus aliquid probat, quo distinctio communis fundamentum capiat: Quia non inde deduci potest. beneficium non consuetum impetrari, impos sibile es se, quod impetretur: Aut omnino certum, quod consuetum concedi, debeat concedi; cum aliquando denegari pos sit. & denegetur, & totum hoc ad facilitatem, vel maiorem, aut minorem difficultatem , non ad impos sibilitatem, aut pos sibilitatem debeat referri, quemadmodum cum iudicio retulit Accursius ibi, verbo, impetrabile. Citant etiam tex. in l. intercidit 58. ff. de condit. & [sect. 13] demonstr. & in l. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis. Ex quibus pro communi distinctione nihil etiam certum potest deduci: supponunt namque Doctores, quod illa iura loquuntur in his, quae solita sunt facile per Principem concedi. Quod non bene dictum cuique videbitur, qui considerabit, relegationem fieri propter delictum l. relegatum, in principio. Et per totam legem, ff. de interdictis, & relegatis. Vnde non debebit ita facile per Principem concedi, quia daretur materia, & occasio delinquendi, contra l. conuenire, ff. de pactis dotalibus. cum aliis iuribus vulgatis: nec est verisimile, quod Princeps de facili, aut sine causa sit consuetus restitutionem relegationis inducere: quod optime aduertit Iason in dict. §. constat, num. 15. subdens, quod si aliquis dixerit in illis iuribus relegationem fuis se factam ex causa leui; ideo prae sumi Principem facile concedere, es set somniare quidem, & quod ea solutio procederet attento pos sibili, sed non attento solito, & facili. Praeterea si velis admittere ad ea iura solutionem Iasonis in eodem §. constat, numero 16. quam ipse conficiendam putat ex doctrina Baldi in l. prima, in 6. quae stione, C. de institu. & sub stitut. de qua statim agetur; non etiam relinques probatam communem distinctionem, nam regulariter verius erit, conditionem, aut factum ex voluntate Principis pendens, nunquam impos sibile reputandum, siue nunquam reiiciendum tanquam impos sibile, & consequenter non attendendum, an Princeps soleat, vel non soleat concedere, vel vtrum conces surus sit, vel non conces surus. Id quod Iureconsultus Vlpianus, & Caius Iureconsultus maturius, & subtiliter as sequuti fuere: alter enim in d. l. quidam relegatus, rectis sime scribit, legatum, aut fideicommis sum deberi, cum ita relictum est: Siquis ex haeredibus, caeterísque amicis, quorum hoc testamento mentionem habui, siue quis alius restitutionem mihi impetrauertit ab Imperatore, & ante a deces sero, quam ei gratias egerim; volo dari ei, qui id egerit, a caeteris haeredibus aureos tot. Alter vero in dicta l. intercidit, optime etiam inquit, legatum non extingui, si legatarius, cui relictu fuerat, si Con sul fuerit, insulam deportatus est. Et reddit rationem , Quia restitui in ciuitatem potest. Ecce vbi non considerat , an soleat, vel non soleat restitutio huiusmodi concedi , sed restitutionem, potentiámve, aut spem restitutionis deportati in consideratione docuit habendam; atque ita generaliter ex eo textu deduxit, atque notauit Ripa in. l. 1. num. 223. ff. de vulg. & pupil, substitut. & vide Socinum num. 11. in dict. l. quidam relegatus. Tiraquell. de retractu lignagier, §. 32. glos s. 1. num. 56. Tertia denique & vltima opinio fuit, quae & ve[sect. 14] rior quidem atque omnino tenenda, id quod pendet a voluntate Principis, & per remedium extraordinarium dispensationis, aut gratiae, vel conces sionis fieri potest, nullo modo dici impos sibile, etiamsi Princeps non concedere, aut frequenter denegare soleat, sed difficile tunc vere dici: Id quod Couarr. eleganter, & docte obseruauit in 4. secunda parte, dicto cap. 3. num. 9. cuius verba retuli supra, num. 10. Costa Selectarum lib, 1. cap. 8. num. 14. qui Couarr. sequitur, & s aepe dicit, quod conditiones,[sect. 15] quae ex facto, aut voluntate Principis pendent, difficilibus magis, quam impos sibilibus aptari debent, quia difficultatem dumtaxat, non impos sibilitatem continent. Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 13. num. 12. dicens quod quamuis conditio contineat id quod difficillime solet a Principe concedi; dicendum non est, impos sibilitatem es se, sed verius difficultatem continere. Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 5. disputat. 5. quae st. 1. num. 12. fol. 842. vbi sic scriptum reliquit: Imo nec quando Princeps difficillime concedit, reputatur hoc impos sibile: quia hoc potius ad difficultatem, quam ad impos sibilitatem pertinet. Et iterum eodem in loco, num. 13. in principio, fol. 844. Et pro hac sententia, & [sect. 16] resolutione fundamenta adducere, ideo neces se non est, quod ex dictis hactenus, euidentis sime appareat, nullibi in iure probari, impos sibile reputari pos se id, quod a Principis voluntate dependet. Deinde, quia concludit dicere, quod si fieri a Principe potest, pos sibile est quod fiat: nec attendi debere, quod solitus sit facere, vel non, aut quod difficillime faciat, aut facile, sed dumtaxat, quod pos sit, aut non pos sit; quemadmodum, nec ipsimet Iureconsulti in locis antea relatis attendunt. Vnde sequitur, conditionem in testamento,[sect. 17] vel in alia dispositione adiectam, quae ad factum Principis reseratur, vel eiusmodi sit, quod absque voluntate, aut gratia. vel dispensatione Principis impleri non valeat, impos sibilem dici non pos se, nec debere: & consequenter nec in ea locum habere iuris communis circa impos sibiles conditiones in testamentis, aut in contractibus adiectas, tradita principia, de iure potius subsistere: quod in hac materia clare obseruauit Couarr. in 4. secunda parte, cap. 3. num. 9. dixit enim, quod conditio, quae dependet ex facto Principis, qualis est illa, quae in promis sione de contrahendo matrimonio apponitur, scilicet si Romanus Pontifex dispensauerit, non reiicitur a matrimonio, nec in ea habet locum decisio textus in cap. vltimo, de condition, appositis. Idem etiam clare prae sentit Costa selectarum, lib. 1. capit. 8. numer. 14. ad finem, & tenet expresse Molina de Hispanor. primog. lib. 2. Capit. 13. numer. 11. vbi dicit conditiones huiusmodi non reiiciendas, sed potius admittendas, quia difficultatem dumtaxat, non impos sibilitatem continent. Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 5. disputat. 5. quae st. 1. numer. 12. fol. 842. ibi: Quare talis conditio non di[sect. 18] citur impos sibilis reiicienda, iuxta cap. finale, de condition. appositis. Et consequenter succedit doctrina Baldi in l. 1. quae st. 6. num. 17. C. de institution. & substitution. quod quoties conditio pendens a voluntate Principis, est praeambula, & neces saria ad dispositionis, & actus valorem, non est reiicienda, etsi summe difficilis sit, sed eius euentus expectatur: & Baldum sequitur Alexander in dict. §. constat, num. 5. & ibidem Iafon num. 16. Socinus in dict. l. quidam relegatus. Vbi Sadoletus colum. 2. vers. 2. potest responderi. Antonius Gomez in l. 9. Tauri, num. 18. in fine. Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 5. dicta disput. 5. quae st. 1. num. 12. in versiculo, 2. principaliter, fol. 843. & vltra relatos ab eo, Costa dict. cap. 8. num. 14. versiculo, quod in simili. Molina dicto cap. 13. numer. 11. & in annotationibus, numer 12. Ioannes Gutierrez Canonicarum lib. 1. capit. Vigesimo secundo, numero 13. & pro hac sententia vltra textum in l. in tempus, ff. de haeredibus instituendis, qui a superioribus expendi solet communiter, optime conducit textus in dict. l. quidam relegatus, & in l. intercidit, ff. de condition. & demonstration. Ex qui[sect. 19] bus obseruandum erit, deceptos quamplures ex Interpretibus nostris, qui sequuti dictam theoricam, aut doctrinam Baldi, eo extollunt, & commendant eam, quod licet conditio pendens a voluntate Principis, reputetur impos sibilis; tamen quoties est qualitatis praedictae, hoc est, praeambula, & neces saria ad valorem actus, non reiicitur. Nam, vt supra vidisti, si ex facto, aut voluntare Principis pendet, impos sibilis dici nullo pacto potest, nec vere impos sibilitatem aliquam continet: Idcirco semper, aut regulariter praeambula erit, & neces saria ad valorem dispositionis, & actus, si verum sit ad eius implementum, factum aut voluntatem Principis requiri, vt aperte ostendunt iura superiora. Et consequenter regulariter etiam aut semper id erit obseruandum, & generaliter constituendum, conditionem huiusmodi non reiiciendam Quod autem non debeat vitiare dispositionem, etiamsi difficultatem contineat, satis colligitur ex dictis supra: & certius redditur ex his, quae annotauit Costa selectarum lib. 1. dicto cap. 8. num. 14. in versic. ego autem facilius, vbi doctis sime obseruauit, in contrarium allegari non pos se textum in l. cum haeres, §. 1. ff. de statuliberis: quoniam ibi, nec animus dandae libertatis fuit; vbi vero conditio aponitur, quae ex facto, aut dispensatione Principis pendet, ex ipsa conditione apparet, animum contrahendi matrimonium, vel grauatum honorandi fuis se, quum remota conditione, nec matrimonium valeret, nec institutio, aut dispositio. Et Costam sequitur Molina de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 13. num. 11. Et inde est, quod[sect. 20] conditio huiusmodi, quae ex facto, aut voluntate Principis pendet, cum sic adiicitur, non excusatur quis, quamuis difficultatem conditio contineat, aut Princeps non soleat facile concedere, nisi a Principe postulauerit, & diligentiam adhibuerit, aut quantum in se sit, effecerit, Vt petitum obtineat. Quod tradiderunt Baldus in consilio 395. numer. 3. lib. 2. Paulus in consilio 433. num. 2. versic. sed his non ob stantibus, lib. 1. Romanus in consilio 332. Decius in consilio 627. numero 5. Lapus allegatione nona, Curtius iunior in consilio 182. Sacratis simae Trinitatis, numer. 2. lib. 2. Craueta in consilio 64. numero 6. & in consilio 121. numero 10. lib. primo. Mieres de maioratu, quarta parte, quae stione 4. numero 10. & numero 20. qui refert Tiraquellum de retractatu lignagier, §. 32. glos sa vnica, numero 64. & generaliter obseruat, quod factum pen[sect. 21] dens ex voluntate Principis, licet ex communi sententia reputetur impos sibile, non tamen ob id excusatur quis, nisi illud a Principe postulauerit. Et infert statim, quod obligatus ad impetran[sect. 22] dam licentiam ad faciendum maioratum, vel ad extrahendam aliquam rem a maioratu, tenetur ostendere obnixe, se omnia fecis se, quae pertinent ad impetrationem facultatis regiae, & quod tales licentias petiuit, & caetera neces saria fecit, ad hoc, vt propter difficultatem excusetur a poena & liberetur ab obligatione: quod dicit notandum ad alia plura, que quotidie contingunt. Idem etiam resoluit Pater Thomas Sanchez lib. 5. dicta disput. 5. quae st. 1. num. 12. ante finem. versic. 3. quia licet factum, fol. 843. & vltra relatos ab eo, Hippolytus Riminaldus in consil. 115. num. 54. volum. 2. Molina etiam de Hispanor. primogen lib. 2. cap. 13. num. 11. & 12. & Ioannes Gutierrez in cons. 18. ex num. 9. velut expresse id prae sentiunt, quatenus dicunt, conditionem aut prae ceptum nubendi cum consanguinea in institutione Maioratus adiectam, efficaciter obligare, & seruari debere, quamuis id non alias effici pos sit, quam si Romanus Pontifex dispensauerit. Et procedit indistincte, vt dixi, siue facile impe[sect. 23] trari pos sit quod a Principis voluntate pendet, aut solitus sit Princeps concedere, siue impetrari non pos sit nisi maxima cum difficultate, aut Princeps solitus non sit dispensare, aut concedere; in hoc enim differentia non est, quamuis inter facile & difficile nonnulli, sed male quidem distinxerint, alias culpa imputaretur, & poenam incurreret is, qui a Principe non postulauit, & obtineri non curauit, licet in eo maxima difficultas es set. Quod expres sim praefati Authores as serunt, & Craueta dicto consilio 121. num. 10. sic dicit: Ad istud respondeo, culpam imputari debere ipsi aduersario, cur talem licentiam non petierit, etiam quod talis licentia facile concedi non soleret. Et citat textum in l. 3. §. quid ergo, ff. de contrario indicio tutelae, ibi: Si quidem non postulauit a Praetore, sibi imputet: textum etiam in l. 1. §. permittitur ff. de aqua quotidiana, & astiua, & in l. sed & si per praetorem, §. 1. versiculo, sed nec eos, ff. ex quibus causis maiores. Et in l. qui cum maior, in principio, ff. de bonis libertorum. Deinde Castrensis dict. consil. 433. Visis omnibus, num. 2. ad medium, vers cum ergo, lib. 1. multum ponderat textum in d. l. 3. §. quid ergo, & sic scribit: Praetereá posito, vt dicit Consultor, quod illa verba deberent intelligi, si per Ioannem steterit, &c. adhuc idem est, quia per eum videtur stetis se. Quod sic probatur; nam licet non fuerit in potestate Ioannis impetrare, idest obtinere veniam aetatis a superiori, vt dicit: tamen in sua potestate fuit eam postulare, & facere quidquid in eo erat: cum igitur ipse non postulauerit eam, videtur per ipsum stetis se quominus ipsam obtinuerit; & ideo sibi imputet: textus optim. ad hoc, ff. de cont. iudicio tutelae, L 3. §. quid ergo: si autem postulas set, & non obtinuis set, tunc procederet dictum Consultoris, quia nihil es set sibi imputandum, vt dicit textus in dicto §. quid ergo. Riminald. etiam dicto cons. Céntesimo, num. 54. sic scriptum reliquit. Tantóque magis, quia negari non potest, quin in culpa fuerit D. Blanca non quaerendo, numquid istud a Principe, vel magnifica signatura pos set obtineri, ex eo quod scribit Baldus dicens, quod licet reputetur impos sibile, quod dependet a voluntate Principis, culpa tamen imputatur ei, qui a Principe illud non postulauit, nec quae siuit quantum in se erat, an illud obtineri pos set, vel non, &c. Denique & Tiberius Decianus in consil. 8. num. 99. & 100. & num. 123. lib. 1. superiora con sirmat, & in proposito sic scribit: Attamen pos sem dicere, quod praedicta procederent in conditionibus potestatiuis, vt dixi, quia imputandum est adimplere debenti, cur non adimpleuit, vt dicitur in dict. clem. 1. in fine. Secus ergo vbi nihil potest imputari ipsi adimplere debenti, qui semper non modo paratus fuit adimplere, sed etiam s aepis sime, & cum maxima instantia id requi siuit, vt in facto constat; quo casu nihil sibi imputari potest: & ideo pro impleta haberi debet, quia quod ip se declaret, non dependebat ab eius voluntate, sed etiam a voluntate Summi Pontificis, qui declarationem recipere debebat, vel mandare vt reciperetur, &c. Et iterum dicto num. 123. verba sequentia profert: Tertio dico, quod dato, & non conces so; quod debuis set sequi declaratio super responsionibus factis, debet haberi pro facta secundum iuris prae sumptionem, quia per ipsum Dom. Patriarcham non stetit; quinimo s aepis sime, & maxima cum instantia id requisiuit fieri: ergo cum per eum non steterit, haberi debet perinde ac si facta fuis set, vel perinde ac si impediretur facto impos sibili, quod quidem omnes excusat. Et ibidem quamplures Authores refert, qui vnanimiter concludunt, factum quod dependet a sola voluntate Principis, censeri impos sibile; & ideo quemlibet excusari, si non exequitur tale factum, dummodo exequi diligenter curauerit; postmodum num. 124. obseruauit, quod si quis promisit, quod talis priuatus, qui non est Princeps, consentiet sub tali poena, excusetur si fecit quod potuit, & maxima instantia curauit, vt is consentiret: & dicit in pulchro casu sic tradidis se Bartolum consil. 236. Martinus promisit, & sequutum Federicum de Senis in consil. 122. Martinum, Abbatem, Anton. & Aretinum ibidem relatos. Ac denique eodem num. 124. concludit: Concludendo ergo, dico, quod quanquam requireretur declaratoria, tamen si per eum non stetit, quin fieret, imo omni diligentia, & interces sione etiam illust. Domini Veneti s aepius institit, & instat, quod declaretur, satisfecis se dicitur, faciendo quod potuit, non cum pos sit cogere Summum Pontificem, vt declaret; & ideo factum dicitur impos sibile, & satis est quod id, quod in sua erat manu, nempe implere conditionem declarando as sertiones, &c. His ego addiderim libenter, ne ipse cauillari[sect. 24] pos sit, quod quamuis textus in. dicto §. quid ergo, tractet de tutore, qui ex officio diligentiam prae stare tenetur, & ideo postulare debet: item de po stulatione iusta, & quae coram Praetore fieri debet, ac super re non multum difficili; eius tamen textus ratio, & decisio militat etiam in alio quocumque, qui quacunque alia ratione, siue ex legis, vel testatoris, praecepto aut conditione, alióve modo diligentiam teneatur adhibere; nam etiamsi res difficilis multum sit: nihilominus si non postulauerit, & quidquid in eo sit fecerit, maximáque instantia curauerit, sibi imputari debebit, & per eum stetis se videbitur, quominus obtinerer. Quod satis aperte constabit, si verba Iureconsulti perspexeris, quae in hunc modum fe habent: Quid ergo, si de re pupillari non potuit sibi soluere, quia erat deposita ad prae diorum comparationem: si quidem non postulauit a Prae tore, vt promatur pecunia, vel hoc minus deponatur, sibi imputet; si vero hoc desiderauerit, nec impetrauit, dicendum est non deperire ei vsuras in contrario iudicio. Et rationem subiicit statim Iureconsultus, quae mire conuenit his, quae superiores Authores scribunt, sufficere, inquam, maxima diligentia instare, & curare, vt petitum obtineatur, quamuis id obtineri non potuerit; quia sufficit bene ges sis se, & quod in eo fuit, effecis se, quamuis non ita factum fuerit: non tamen excusari, qui id quod debebat, non po stulauit, quia non postulando, nec bene se ges sit, nec in potentia obtinendi se posuit. Retenta autem sententia superiori, & exclusa[sect. 25] differentia illa, an facile sit a Principe impetrare id quod impetrari iubetur, vel nisi maxima cum difficultate impetrari non pos sit: consideratis etiam his, quae superius diximus, conditionem, inquam, quae ad factum Principis refertur, siue ab eius voluntate dependet, impos sibilem non es se, nec reiiciendam; facile quidem erit intelligere, nequaquam procedere pos se, nec placere debere Bartoli traditionem in dict. l. apud Iulianum, §. constat, num. 2. ff. de legatis 1. quamuis eum sequuti fuerint Paulus Castrensis num. 8. & Iason num. 9. ibidem. Ioannes Baptist. Plot. inter consilia matrimonialia Zileti, consilio 87. num. 9. Bartolus itaque ipse minus quidem bene, nec vere scriptum reliquit, relictum fratribus Minoribus cum onere, cuius implementum exigit Pontificis licentiam, es se purum, reiecta conditione tanquam impos sibili: nam cum conditio impos si bilis non sit, nec eam es se impos sibilem dixerit Iureconsultus illius §. Author; sequitur, reiiciendam non es se, & consequenter debere fratres Minores instare, & facere quantum in eis sit, vt locum acquirant, in quo Monasterium construere valeant, si ipsis eo onere adiecto relictum sit, vt debeant aliquem locum acquirere. Vnde & deterius quidem constabit per eundem[sect. 26] textum consuluis se Castrensem, vt refert ipse in dict. §. constat, num. 9. quo loco sic scribit: Per istum etiam textum consului, cum quidam Doctor Mutinena sis, moriens Ferrariae, mandans haeredi suo, quod infra annum corpus suum, & filij sui, quod erat ibi sepultum, portaret Mutinam, alias priuabat ipsum haereditate, & eam relinquebat cuidam alteri: haeres autem infra annum voluit hoc facere, sed fratres Minores, apud quos erant corpora, non permiserunt, nec permittere tenebantur, nisi ius su Papae postquam non suberat iusta cau sa, vt notatur C. de religiosis, l. penul. vel final. quod non incideret in poenam, & quod non potuerit sibi imputari, Quare non procurasti habere licentiam a Papa, quia obtinuis ses. Nam poterat respondere, quod hoc non est verisimile, quia ius prae sumit, quod potius impos sibile; ideo non tenebatur hoc tentare: & pro hoc text. expres sus not. in fine, infra ad Tert. l. 2. §. tractari, versiculo, finge autem, ibi: Aut hoc imputatur matri cur non desiderauit a Principe, &c. vbi est expres sum; & sic non incidit in poenam, vt Institu. de haer. Institu. §. Impos sibilis, licet viderim tunc consilium Domini Raphaelis Fulgosij consulentis contrarium, de quo fui valde miratus, nec alij voluerunt ipsi subscribere, excepto vno, & fuit magna quae stio, quam habui Bononiae. Praepostere autem & male consuluis se Castrensem, ad oculum patet; ipse namque ideo haeredem excusat, quod licentiam habere a Papa non procurauerit, quia ius prae sumit, quod hoc impos sibile est; & ideo intentari non debuit: verum, vt antea vidi sti, nec ius hoc prae sumit, nec prae sumere potest, vtpote cum impos sibile dici nequeat, nec vere sit id, quod a Pontifice iure fieri potest, & pos sibile est quod fiat: & sic destructa ratione principali, de struitur etiam & decisio quae stionis ex ea resultans. Rectius ergo consuluit contrarium Raphael Fulgo sius, nec quod ita consuluis set, miraretur Castren sis, si animaduerteret, nullibi in iure expres sum, impos sibile reputari id, quod a Facto, aut voluntate Principis pendet, nec vere impos sibile dici pos se: Id namque impos sibile dicitur, quod nullo modo, nec tempore fieri potest, id vero pos sibile dicimus, quod in futurum fieri potest: ita scribit Glos s & ibi Doct. in l. quod Seruius, ff. de condict. caus. data. Menochius in consil. 97. num. 127. lib. 1. vnde textus in dict. §. Impos sibilis, male citatur per Castren sem; loquitur namque ille textus in conditione omnino impos sibili, & quae nec a iure, nec a natura impleri potest, non vero in ca, quae ex arbitrio, aut voluntate Principis pendet. Praeterea nec idem diceret Castrensis, si ad ea animaduerteret, quae superius diximus etiam, curandum, inquam, vt impleatur, quod absque voluntate Principis impleri non valet, atque expectandum, an Princeps velit, vt aperte deducitur ex textu in dict. l. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis, cum aliis allegatis supra. Denique Castrensis metipse decipitur equidem,[sect. 27] dum inquit es se textum expres sum pro sua resolutione in dicta l. 2. §. tractari, versiculo, finge autem, ff. ad Text. Ne autem textus ille alios decipiat, siue ne nostrae sententiae, atque supra traditae resolutioni aliquo modo refragari videatur, libuit hoc loco eiusdem verba referre, & vltra omnes hucus que in proposito Scribentes, vera & germana interpretatione explicare illum: Tractari (Ita Iureconsultus inquit) belle potest, si pupillo amplum le gatum sub conditione sit relictum, si tutores non habuerit, & propterea ei mater non petierit ne conditione deficeretur, an constitutio ces set? Et puto ces sare, si damnum minus sit cumulo legati; quod & in Magistratibus municipalibus tractatur apud Tertullianum: & putat dandam in eos actionem, quatenus plus es set in damno quam in legato: nisi forte quis putet, conditionem hanc quasi vtilitati publica oppugnantem remittendam, vt alias plerasque, aut verba cauillatus imputauerit matri cur curatorem non petierit. Finge autem conditionem plenius conscriptam: Nonne erit matri ignoscendum; aut hoc imputatur matri, cur non desiderauerit a Principe conditionem remitti? Et puto non es se imputandum. Ego etiamsi mater ei, qui soluendo non erit, non petierit tutorem, puto ignoscendum; consuluit enim ei, vt minus inquietetur, quasi indefensus. Et hactenus Iureconsultus, cuius verba ideo retuli, vt aptius, meliu sque constaret, in eo textu non ideo ignoscendum matri, dici, quod factum petendae remis sionis impos sibile es set, aut multum difficile, siue non multum difficile: nec enim in impos sibilitate, aut difficultate fundatur eiusdem textus decisio; imo potius, si rem attente, & maiori consideratione percipias, intelligi datur non obscure quod si mater desideraret a Principe conditionem remitti, facile id es set, aut non multum difficile, eo quod conditio illa vtilitati publicae oppugnans videretur, vt colligitur ex versiculo, Nisi forte quis putet. Ideo igitur ces sare constitutionem in eo casu dicitur, quod matri nihil, nec culpae, nec doli, nec etiam negligentiae imputari potuis se videatur; ea siquidem ratione ducta non petiit, ne conditione pupillus deficeretur atque vt ei consuleret, vt minus inquietaretur quasi indefensus: Item quod damnum cumulo legari minus fuerit, & ideo constitutio ces sauit, quia iuxta interuenit excusationis causa, nec iu stum es set, matrem ipsam damnum reportare ex eo, quod pupillo vtile fuis se credidit. Id autem adaptari non potest nec decisioni Bartoli, nec etiam Ca strensis consultationi; tunc etenim; nisi is, cui prae ceptum aut conditio imponitur, quae ex facto Principis pendet, diligenter insistat, atque sollicite id impetrari curauerit, multum quidem est, quod ei imputetur, ac iuste creditur stetis se per eum, iuxta ea, quae superius dixi. Sed nec excusari potest ex eo, quod id petere, atque impetrari omiserit, vt testatori consuleret, siue damnum eius vitari curaret, quemadmodum ibi pupillo consulebatur; melius namque eidem consuleretur, si eius voluntatem, atque praeceptum implendo, id ipsum peti, atque impetrari desideraret; damnumque testatoris ipsius agitur, nec vlla excusationis causa es se potest, dum illud non petitur: & ita nec ille textus aliquid probat, quo Bartoli, & Castrensis sententia pos sit subsistere, nec etiam eorundem resolutio aliquo pacto sustineri valet. Vnde in terminis nostris, ex[sect. 28] Recentioribus omnibus, quos hactenus praelegi, contra Bartolum, & sequaces inuenio tenuis se, sed nihil ex hactenus a me adnotatis dixis se Patrem Thom. Sanchez de sponsalibus. lib. 5. d. disput. 5. quae st. 1. iungendo ea, quae ipse tradit num. 8. & 9. & 10. fol. 842. & num. 16. fol. 844. nam cum antea num. 5. retulis set sententiam eorum, qui as serunt, promis sionem inter impeditos, sub conditione, si Pontifex dispensauerit, non obligare, quia conditio huiusmodi est impos sibilis; dicit statim num. 8. ex ea sententia inferre nonnullos, peccare impeditos contrahendo sub ea conditione, & iurando, quia promittunt, & iurant rem illicitam, & num. 9. inquit inferri etiam, minime teneri contractu, nec poena: Et tandem dicto num. 10. dicit inferre eos dem, & alios Authores ad sententiam Bartoli in dict. §. constat, num. 2. super legato relicto Fratribus Minoribus cum onere, cuius implementum exigit Pontificis licentiam, vt sit purum ea condi tione tanquam impos sibili reiecta postmodum ve[sect. 29] ro eadem disput & quae st. num. 13. fatetur multo probabiliorem sententiam es se contrariam, scilicet promis sionem huiusmodi obligare, nec dici conditionem impos sibilem, sed ad difficultatem potius, quam ad impos sibilitatem referri debere: Eáque opinione retenta, infert statim num. 16. fol. 844. [sect. 30] contra Authores a se relatos antea dict. num. 8. verius es se. hos impeditos contrahentes sub conditione, si Pontifex dispensauerit, minime peccare. Et reddit rationem, quia illa conditio suspendit in tempus habile, tollitque rationem culpae ab eo contractu, atque eodem numero, quod ad nostrum propositum & dictam doctrinam Bartoli attinet. sic scribit: Similiter neganda sunt corollaria, quae intulit prima sententia, num. 9. & 10. innituntur enim illi fundamento, Quod pendet a voluntate Principis, es se impos sibile. Ecce vbi negat expres sim Bartoli traditionem, quam antea retulerat dict. num. 10. & con stituit, falsum es se fundamentum, quo Bartolus, & Paulus praecipue innituntur, impos sibile, inquam, es se id, quod a Principis voluntate dependet. Et de his hactenus, quae sunt notanda, quia noua quidem, nec ab alio sic explicata, longa potius consideratione, atque originali Scribentium omnium lectura ita digesta. Nunc vero, & secundo loco principaliter, vt ad alia deueniamus, quae tamen absque superioribus nec absolute, nec distincte explicari potuis sent con stituere, atque obseruare neces sarium erit, apud Scribentes communiter dubium maximum reputa[sect. 31] ri, vtrum conditio, aut praeceptum de contrahendo cum consanguinea intra quartum gradum, vel etiam intra secundum coniuncta, in institutione Maioratus adiecta, neces sario a succes soribus adimplenda sit, an vero absque metu poenae, aut priuationis succes sionis Maioratus omitti pos sit eius implementum. In quo dubio si hactenus ab aliis traditas sententias diligenter inquiras, diuersimode, & varie inuenies Scriptores se habuis se, & rem hanc non ita clare, aut absolute decisam, & explicatam reliquis se, vt etiam hodie quae stio praefata difficultatem non habeat. Inprimis namque conditionem adiectam Maioratui, legato, vel aliae vltimae voluntati ducendi consanguineam existentem in gradu prohibito, inhonestam es se, & inualidam, & ea reiecta dispositionem manere puram, non dubitarunt as serere Glos sa in l. vter ex fratribus, in verbo, consobrinam. ff. de condition. institut. vbi Albericus, Bart. & Cumanus, & in l. 2. verbo, voluerit, C. de in stitut. & substitut. vbi Baldus num. 1. Cinus, Albericus, Salicetus, & Bellapertica, Abbas in consil. 65. colum. 3. in principio, lib. 2. Sigismundus Lofredus in consil. 16. num. 1. & quasi per totum consilium. Curtius iunior in consil. 54. a num. 12. Ioan. Bapt. Plot. inter consil. matrimon. consil. 89. num. 9. cum sequentibus, & num. 18. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 18. num. 6. fol. 357. Simon de Pretis de interpretat, vltim. volunt. lib. 4. dubitatione prima, num. 7. & 8. fol. 385. Ludouicus Morotius in responso 97. num. 21. & 22. Et pro hac sententia videtur adeo expres sa, & clara quaedam lex Partitae, vt dici pos set non temerarie, amplius in hoc non insistendum, sed ita tenendum indistincte, quicquid alij quamplures aliter declarauerint, quoniam vbi habemus claram legis decisionem, non est am[sect. 34] plius elaborandum, nec aliter dubitandum, sed ita tenendum, provt lex dicit, per textum in l. ancillae, iuncta Glos sa, C. de furtis, & in l. illam, vbi Doctores, prae sertim Decius num. 1. C. de collationibus, Corneus in consil. 109. in fine, lib. 1. Cephalus in cons. 479. n. 79. lib. 4. Iason . Vincent. Honded. in cons. 32. n. 84. lib. 1. [sect. 35] Decisionem autem expres sam es se, & claram vnicuique constabit, qui legis 14. fine, titul. 4. partit. 6. verba sequentia praelegerit; ibi namque in hunc modum scribitur: E si la muger non quiriendo cumplir la condicion, non casare con aquel con quien le mandaua el testador, non aura el heredamiente, nin la manda: fueras ende, si aquel con quien demandaua que cafase fues se pariente de ella, o tal ome con quien non deuia, nin podia casar, segun derecho. Nec desunt Authores, & ma[sect. 36] ximi quidem nominis viri, qui legem praedictam fortiter adstringere, siue clare, vt dixi, quae stionem hanc decidere, vel fateantur, vel agno scant. Nam inprimis Gregor. Lopez ibi, non absque maximo mysterio amplius in eius declaratione non insistit, sed cum decisione eiusdem legis simpliciter transit, & dumtaxat retulit l. cum ita legatum, ff. de[sect. 37] condition. & demonstrat. ibidem, Glos sa vltima, & generaliter accepit eam legem, vt iacet, nec limitauit aliquo modo Molin. etiam de Hispan. primog. lib. 2. cap. 13. num. 6. postquam retulit sententiam Glos s ae in dict. l. vter ex fratribus, dixit eam apertius probari in dict. l. partitae, 14. & quamuis num. sequentibus eandem legem limitandam putauerit, eius tamen limitatio ex verbis ipsius legis non iuuatur, nec aliquo pacto deduci valet, vt infra dicam. Deinde Mieres de maioratu, 1. parte, quae st. 50. num. 2. expres sim fatetur, quod si pater grauat filium, vt contrahat matrimonium cum aliqua muliere, quae est eiusdem consanguinea intra quartum gradum, vel habet aliud impedimentum, per quod filius eam ducere non potest, absque Summi Pontificis di spensatione, non amittit Maioratum, si illam non ducat, & dicit ad id es se singularem dictam l. 14. tit. 4. part. 6. & textum notabilem in l. vlt. ff. de condictione sine causa. Vbi ille, qui dat dotem pro futuro matrimonio contrahendo inter consanguineos, repetere potest quod dedit: & quamuis Mieres etiam ipse dictam legem limitauerit, & declarauerit; vere tamen eius limitatio aut declaratio refelli, aut tolli pos se eadem ratione videbitur, qua Molinae limitationem refelli, aut non omnino certam es se, tentauimus: Ob eámque fortas sis, quando conditio praefata adiicitur, nec exprimitur, si Romanus Pontifex dispensauerit, a dispositione reiiciendam conditionem ipsam, nec succes sorem Maioratus obligare, secure defendit Costa selectarum lib. 1. cap. 8. num. 14. in principio. Denique Pater Thom. Sanch. de sponsalibus, lib. 5. disput. 5. quaest. 3. num. 26. fol. 847. recte perpendit verba dict. l. partitae, atque difficultatem as sequitur, quae ex verbis ipsius ad propositam quae stionem oritur. Idcirco, quando in conditione praedicta non exprimitur, si Romanus Pontifex dispensauerit, magis in. eam sententiam inclinat, vt praeceptum ducendi consanguineam, reiici impune pos sit, quamuis quae st. 1. eiusdem quintae disput. num. 19. expresse probauerit aliorum Authorum limitationes aut declarationes ad eandem l. Partitae, & dixerit legem illam intelligendam procedere, quando non exprimitur conditio, si Pontifex dispensauerit; vel si exprimitur, est tale impedimentum, in quo non est solitus dispensare, aut non facile dispensat. Quo etiam modo accipi debere legem metipsam, obseruarunt Molina lib. 2. dict. cap. 13. num. 6. & 8. & expres sim ita limitauit num. 10. Emanuel Costa selectarum, lib. 1. cap. 8. num. 14. Mieres dict. quae st. 50. num. 2. ibi: Sed dispositio dictae legis Partitae potest limitari, nisi dispensatio facile impetrari pos sit per filium grauatum; nam tunc filius tenetur procurare, & petere di spensationem, maxime si sit in casu, & in gradu, in quo faciliter dispensari pos sit, &c. Et sequitur eum Ioan. Gutierrez in consil. 18. num. 9. & num. 12. & canonicarum quae st. lib. 1. cap. 22. ex num. 9. cum sequentibus. Ego vero, vt quod sentio, liberé dicam,[sect. 38] circa praefatas limitationes aut declarationes, non nulla post: longam considerationem animaduertenda duxi, ex quibus adhuc dubia videbitur, atque in generalitate difficilis dictae l. partitae decisio, vt sic de eiusdem constitutione, aut conditorum ip sius intentione dubitari merito valeat. Et inprimis animaduerto, negari non pos se, quin admis sis declarationibus aut limitationibus praedictis, quas Molin. Mier. Gutierr. & Pater Thom. Sanchez tradiderunt, destrui videatur omnino mens, & deci sio dict. l. 14. quae cum generaliter loquatur & indistincte, nec praefatas limitationes adiiciat, generaliter, & indistincte videtur, quod intelligi debeat per textum in l. 1. §. 1. ff. de legatis prae standis, & in l. de pretio, de Publiciana in rem actione, cum aliis allegatis per Decian. in consil. 44. num. 3. lib. 1. Beccium in cons. 16. num. 4. & in consil. 87. num. 4. lib. 1. Cephalum in cons. 393. num. 164. lib. 3. & verba eius quemcunque casum ex his, quos iidemmet Authores excipiunt, sui natura comprehendunt, iuxta resoluta per Bursatum in consil. 114. num. 7. & sequent. lib. 1. Deinde & secundo, quoad primam limitationem, aut declarationem, scilicet quod dicta l. Partitae intelligi debeat, vt loquatur, dum non exprimitur conditio, si Romanus Pontifex dispensauerit, mihi equidem summam difficultatem facit: nam si verum est, nullam differentiam as signari pos se in hoc, quod Maioratus succes sori praeceptum imponatur simpliciter de contrahendo cum consanguinea, aut quod factum fuerit praeceptum de contrahendo cum ea non simpliciter, sed praecedente Romani Pontificis dispensatione, quod affirmat Molina, & contra Costam defendit, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. dicto cap. 13. num. 7. dicens eam conditionem a iure ines se, atque subintelligi, quia a iure inest, & etiam ex natura actus prouenit, adeo vt etiamsi omittatur, pro expres sa habenda sit, vt latius ipse consirmat, & sequitur Ioannes Gutierrez Canonicarum, lib. 1. cap. 22. num. 24. & in cons. 18. num. 5. & 6. & 7. Sequitur equidem dici non pos se, legis illius Conditores id ignoras se, vel in consideratione tanta eam differentiam habuis se, quam iure ipso attento non habendam, sed potius respuendam, ex dictis per eundem Molinam satis aperte deprehenditur. Vnde qua ratione Molina ipse carpit Co stae distinctionem relatam ibi, d. num. 7. eadem proculdubio carpi debebit, & praedictorum Authorum limitatio ad dict. l. qui in eadem distinctione dumtaxat, quod conditio praedicta sit expres sa, vel non, totum fundamentum faciunt. Et sic verisimilius quidem erit, Conditores eius legis, praefatae differentiae conscios fuis se, nec eam in consideratione habuis se, sed in vtroque casu, siue exprimeretur conditio, si Romanus Pontifex dispensauerit, siue non, conditionem reiiciendam fore decidis se; alias si in eo, quod exprimeretur, vel non, principaliter in sisterent, nequaquam id omitterent, nec tantae dubitationi locum relinquerent: Aut quemadmodum regulae prioris generalis traditae: ibi, in versiculo, E si la muger non qui siere, proposuerunt statim limitationem, aut exceptionem, siue declarationem in dicto versic. Fueras ende si aquel con quien le mandaua que ca sase; & sic exceptionis, aut declarationis eiusdem ver siculi limitationem aut declarationem adeo neces sariam proponerent, si eam efficacem es se, aut attendi debere credidis sent. Idque & alia ratione confirmatur , quod, vt infra dicetur, dumtaxat ea lex considerauerit, matrimonium huiusmodi secundum Canones contrahi non pos se, nec in facultate grauati es se nubere; nec attenderit, quod ex dispensatione Romani Pontisicis, matrimonium es se pos sit inter consanguineos: quae ratio aequaliter militat, siue exprimatur praefata conditio, siue non. Praeterea & tertio, quoad secundam limitatio nem aut declarationem, quod eadem l. partitae intelligi debeat, quando impedimentum est tale, in quo non est solitus Romanus Pontifex dispensare, vel non facile dispensat; tunc enim dicunt praeceptum praedictum non obligare, etsi conditio, si Romanus ipse Pontifex dispensauerit, expres sa fuerit: secus tamen si solitus est dispensare, aut facile di spensatio impetrari potest, vt Mier. Gutierr. & Pater Thom. Sanch. obseruant: praeterquam quod di stinctio haec in eadem lege non probatur, & his repugnat, quae ipse Molin. num. sequent. d.c. 13. & in annotationibus num. 12. obseruauit. Item quod ex dictis supra numeris praecedentibus, euidenter apparet, conditionem huiusmodi, quae ex facto aut voluntate Principis pendet, obseruari debere, atque ea oneratum siue praecepto praedicto grauatum, quantum in se sit, efficere teneri, vt impleatur, nec excusari ex eo, quod difficultas sit in impetratione aut quod solitus sit Princeps dispensare, vel non, faciléve, aut non facile dispenset, vt ibidem dixi, Praeter haec, inquam, ex eo mihi displicet dicta limitatio aut declaratio, quod quamuis verum sit, conditionem praefatam , si Romanus Pontifex dispensauerit, non es se impos sibilem, neque a iure, neque a natura, vt etiam supra probatum remanet, nec etiam de facto impos sibilem dici pos se, quamuis eam de facto impos sibilem aliquando vocet Molina dicto cap. 13. [sect. 39] ex num. 8. Nihilominus lex ipsa partitae, aut eius Conditores, qui id agnouerunt, & non es se impos sibilem sunt as sequuti, conditionem eam respuendam dixerunt; & sic neque in difficultate, neque in impos sibilitate fundantur, cum impos sibilitatem non es se certo scirent, difficultatem etiam parum interes se non ignorarent, sed ideo sic statuerunt, quia non habuerunt in consideratione, nec inspexerunt, quod dispensatio impetrati pos set a Romano Pontifice, aut quod ipse dispensare pos set in gradu prohibito sed dumtaxat insistunt in eo, quod testator ab initio in sua dispositione conditionem aut praeceptum posuerit de contrahendo cum eo, cum quo de iure, & secundum Canones, idest absque dispensatione matrimonium contrahi non poterat: & ad hoc lex illa respectum habuit principaliter, non ad aliud. Idque ex verbis ipsius iam antea relatis, adeo aperte constat, quod nullo pacto torqueri potest, vel restringi eius decisio: illud namque propter quod ita statuitur, verum est, & locum obtinet, etiamsi postmodum Romanus Pontifex dispensauerit, quoniam tunc contraheretur matrimonium propter dispensationem, non autem ex iuris dispositione, iuxta quod contrahere prohibentur: Haec autem omnia non sunt imaginaria tantum, vel authoritate destituta, imo colliguntur clare ex sententia Glos s ae in dicta l. vter ex fratribus, verbo, consobrinam, ff. de condition, institut. vbi sic dicit: Sed secundum Canones constat conditionem talem pro non adiecta debere haberi, cum interdictum sit tale matrimonium. Ecce vbi Glos sa illa, ac cum ea Doctores communiter in eo duntaxat se fundant, quod de iure interdictum sit matrimonium, aut od de iure inter consanguineos contrahi non pos sit matrimonium, nec ad dispensationem re spectum, aut considerationem aliquam habent: quemadmodum nec ad eam attendunt Abbas in cons. 65. post n. 3. lib. 2. Plotus dict. consil. 89. n. 10. Simon de Praetis de interpretat. vltimar. Volunt. lib. 4. dubit. 1. n. 7. fol. 385. Ludouicus Morotius in responso 97. num. 21. & 22. dum dicunt sufficere in proposito casu, quod is, cui nubendi praeceptum impositum est, honeste nubere non pos sit, hoc est ex iure communi, quamuis ex dispensatione pos set, vt praeceptum adimplere non teneatur, sed spreta conditione, non nubere, vel alteri nubere pos sit. Mantic. etiam de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 18. num. 6. fol. 557. aperte superiora confirmat; ex mente namque communi, & alios Authores citans, probáns que sententiam Glos s ae in dict. l. vter ex fratribus, verbo, consobrinam, ea dumtaxat ratione reiiciendam conditionem huiusmodi dixit, quod nuptiae a Iure Pontificio inter consanguineos sint prohibitae, nec eodem iure attento inter eos matrimonium es se pos sit. Et sic communis sententia in proposito, sequacés ve omnes dictae Glos s ae, non in alio se fundant, quam in eo, quod apponatur conditio ducendi vxorem, quam de iure, & secundum Canones ducere quis prohibetur. Vides ergo primam hanc opinionem ex num. 32. [sect. 40] relatam, velut destruere omnia, quae in hac materia Molina, Mieres, Ioannes Gutierrez, Emanuel Costa, & Pater Thomas Sanchez scripta reliquerunt, & prima quidem facie multum videri adstringere, cum pro ea ita fortiter vrgeat dict. l. partitae, vt vel dicendum sit, eius decisionem omnino, atque vt iacet, obseruari dabere: Vel ideo non seruandam, aut saltem limitandam, & declarandam, vt praefati Authores limitarunt, & declararunt, quod eiusdemmet legis Partitae Conditores sequuti sint traditionem Glos s ae in dict. l. vter ex fratribus, & Doctorum probantium eam: quae tamen Glos sa cum limitationes ab eisdem ad dict. l. partitae consideratas, commode recipere pos sit, nec in terminis expres s ae, aut subintellectae conditionis, si Romanus Pontifex dispensauerit, loquatur; videtur, quod commode etiam ipsamet lex Partitae pos sit easdem limitationes, aut declarationes recipere, quia verba, quantumcunque generalia sunt, de habilitate debent restringi, l vt gradatim, §. 1. ff. de muneribus, & honoribus, Glos. iuncta textui in l. 1. C. de sacro sanctis Eccles. sempérque prae supponi debent termini habiles, & eo modo, quo iuri conueniant, secundum Socin. In consil. 31. num. 68. & 69. vol. 2. Vel ideo etiam non seruandam, aut modis praedictis temperandam, quod sequatur traditionem[sect. 41] Glos s. in d. l. vter ex fratribus, quae vera non est, nec aliquo iure probari potest, nam si ponderetur textus in cap. vlt. de conditionibus appositis, nihil equidem pro ea vrget; loquitur namque illud caput in conditione impos sibili, quae a matrimonio reiicitur: conditio autem haec expres sa, vel subintellecta, si Romanus Pontifex dispensauerit, nec est impos sibilis a iure, nec a natura, sicut nec alia quaelibet a Principis voluntate dependens, vt supra probatum remanet. Quod si dixeris, difficilem es se, negari non pos se; non ideo sequetur reiiciendam fore, quoniam difficultas non vitiat, vt etiam supra probaui, & legis, cum haeres, §. 1. ff. de statuliberis, re sponsum in contrarium expendi non pos se, obseruaui. Praeterea textus ille inepte inducitur, siue ca sui nostro applicatur; etenim si fauore matrimonij conditio impos sibilis tollitur, absurdum est contra cap. sententiam inducere, vt eo casu tollatur conditio, quo purum matrimonium nullius momenti futurum sit, l. quod fauore, C. de legibus, idque ex omnibus Neotericis in proposito nostro, solus Emanuel Costa sic animaduertit, atque cum indicio Obseruat selectar. lib. 1. dict. cap. 8. num. 14. in vers nam plerosque. Textus vero in l. cum ita legatum, ff. de conditio. & demonstrat. quo Glos sa, & eius sequaces innituntur praecipue, nihil etiam probat, quia dumtaxat dicit conditionem, qua quis grauatur nubere ei, cui honeste nubere non potest, reiiciendam: quod veris simum es se fatemur; negamus tamen, succes sorem Maioratus honeste non pos se consanguineam in vxorem ducere, si Romanus Pontifex dispensauerit. ex ipsius namque dispensatione, licite & honeste, atque iure ipso nubere potest: & quamuis id expres sum non sit, tamen ex natura actus ines se credendum est, vt supra diximus, & Molina probauit. Denique nec aliquid vrget aliud fundamentum, quo etiam principaliter Glos sa, & Doctores excitantur communiter, vt supra vidimus, videlicet, ideo conditionem praefatam reiiciendam fore, quod secundum ius Canonicum, quod in copulandis nuptiis, magis quam ius ciuile seruari debet, cap. 1. de desp. Impub. cap. tuam, de ordine cognition. c. vlt. de secundis nuptiis, inter consanguineos non pos sit es se matrimonium, & id tantum attendi debeat. Quia respondetur, non inde sequi, quod es se non pos sit, adueniente Summi Pontisicis dispensatione, & ideo conditionem huiusmodi reiiciendam non es se. sed potius expectandam, vt & aliarum euentus expectatur, iuxta iura, & rationes, quas superius notaui: Vbi etiam text. in l. continuus, 137. §. cum quis, ff. de verbor. oblig. sic explicaui, vt huic resolutioni refragari non valeat. Et hactenus de prima sententia, & opinione in proposito dubio. Succedit ergo secunda opinio Emanuelis Costae [sect. 42] select. lib. 1. dict. cap. 8. num. 14. quo loco vir iste doctis simus sic in praefata quae stione distinxit, quod cum maioratus succes sori factum fuit praeceptum, aut imposita conditio simpliciter de contrahendo cum consanguinea, tunc praeceptum hoc simpliciter factum, impos sibile de iure iudicandum fore; atque idcirco ex Maioratus institutione reiiciendum. Et reddit rationem, nam cum matrimonium inter eas personas es se non valeat, ea conditio veluti impos sibilis de iure reiicienda erit, ex l. continuus, §. cum quis, ff. de verbor. obligat. & dict. l. 14. titul. 4. partita 6. ex qua id apertis sime probari videri, referens Costam dixit Molina, cuius statim mentionem faciam. Nec oberit, quod ex dispen satione Romani Pontisicis ea conditio purificari pos sit; ea namque secundum prae sens tempus accipienda erit: Si vero praeceptum factum fuerit, aut conditio apposita de contrahendo cum consanguinea, praecedente Romani Pontisicis dispensatione; tunc inquit praeceptum hoc ex Maioratus institutione non reiiciendum, sed potius non dubitandum, quin cum effectu valeat, & succes sores obliget. Et denique subdit, quod si instituero Lucretiam sub conditione, si Francisco nupserit; Lucretia autem es set consobrina Francisci, adhuc conditionem valere, & es se iustam si expres sum fuerit, si Romanus Pontifex dispensauerit, vt latius praedictus Author obseruat. Verum eiusdem distinctionem in primo casu re[sect. 43] futat, & sibi veram non videri dicit Molina de Hi span. primogeniis, lib. 2. cap. 13. num. 7. quo loco profitetur, semper eius sententiae fuis se, vt inter primum & secundum casum nulla differentia as signari valeat: Et reddit rationem, quoniam is, qui consanguineae praeceptum iniunxit, vt consanguineo nubat, id neces sario prae supponit, vt ad hoc Romani Pontificis dispensatio interueniat, nec absque illa matrimonium contrahatur, cum ea conditio a iure insit, & etiam ex natura actus proueniat; adeo vt etiamsi omittatur, pro expres sa habenda sit, l. 1. l. conditiones extrinsecus, ff. de condition. & demonstrat. subdítque id veris simum es se; non enim potest in rectum sensum cadere, quod diuersum sit dicere: Nubat Seia Titio consanguineo simpliciter, vel hoc adiecto, vt id fiat praecedente Romani Pontificis dispensatione, cum neque aliter matrimonium inter eos contrahi pos sit, nec verisimile sit de matrimonio absque dispensatione contracto, Maioratus institutorem sensis se, eiúsque dispositio a iure, & verisimilitudine interpretationem accipere debeat. Tandem inquit. Molina ipse non obstare textum in dicto §. cum quis: & idem respondet. Sed latius ego respondi supra hoc eodem capite, in initio. Et Molinam sequitur, Costaeque distinctionem in eodem primo membro reiicit Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 1. Cap. 22. Num. 23. & cons. 18. num. 6. & 7. & 8. & secundum haec, quando consanguinitatis impedimentum intra quartum gradum, vel etiam tertium subsistit, dubium non erit, quin conditio aut praeceptum ab institutore Maioratus iniunctum, ob seruari debeat, & succes sores obliget, siue dictum praeceptum factum fuerit simpliciter, siue factum sit de contrahendo cum consanguinea, praecedente Romani Pontisicis dispensatione: idque mihi placet ex dictis supra, quamuis d. l. 14. partitae verba adhuc repugnent; ipsa tamen intelligi debebunt, vt supra dixi. Et ita in tertio quoque gradu recté obseruarunt Molina dict. cap. 13. num. 8. & 9. & Ioannes Gutierr. dict. cons. 18. n. 11. & 12. quorum resolutio corroboratur multum ex his, quae in initio huius capitis a me adnotata fuere: item ex his, quae obseruauit Pater Molina tom. 3. de iust. & iur. disp. 613. num. 2. & 3. Caeterum quando consanguinitas est in secundo[sect. 44] gradu, vtrum conditio ducendi consanguineam, obseruari debeat, difficilius quidem est, atque in eo maior versatur controuersia: in qua ante omnia prae mittendum erit, dubium hoc versari in eo casu, siue in eis terminis illud proponere Authores mox referendos, quando expres sim adiicitur conditio, si Romanus Pontifex dispensauerit; nam si ea expres sa non fuerit, sed simpliciter factum fuerit praeceptum de contrahendo cum consanguinea intra secundum gradum coniuncta, quod praeceptum aut conditio huiusmodi reiici debeat, clare defendit Costa selectarum lib. 1. dict. cap. 8. num. 14. & quamuis Molina dict. cap. 13. num. 8. & 9. improbauerit eum, quando consanguinitatis impedimentum intra tertium, vel quartum gradum subsi stit, vt supra vidimus; tamen quando impedimentum in secundo consanguinitatis gradu ver satur, aperte sequitur eundem Costam: siue non expres sa conditione, si Romanus Pontifex di spensauerit, praeceptum non obligare consanguineos intra secundum gradum, clare prae sentit Molina eodem cap. 13. num. 11. iuncto numer. 7. in principio, & num. 8. vbi loquebatur in casu, quo factum fuit praeceptum de Contrahendo cum consanguinea, praecedente Romani Pontisicis dispen satione; & in eis terminis resoluit quae stionem dicto num. 11. quod, si praedictus Author attenté, atque originaliter praelegatur, certum erit, nec vllo pacto poterit negari; in eisdem etiam terminis, cúm expres sim adiicitur, si Romanus Pontifex di spensauerit, loquitur Ioannes Gutierrez dicto con sil. 18. num. 9. & Pater Thomas Sanchez de spon salibus, lib. 5. disputat. 5. quae st. 1. num. 20. folio 844. & si omittatur, non obligare, clare prae sentiunt: Contrarium tamen etiam in hoc casu, clare tenet Pater Molina tom. 2. de iust. & iur. disp. 613. num. 3. Hoc ita praemis so & supposito etiam in casu prae [sect. 45] dicto, quando scilicet impedimentum in secundo consanguinitatis gradu versatur, & praeceptum apponitur de contrahendo cum consanguinea, praecedente Romani Pontisicis dispensatione, quod prae ceptum non sit reiiciendum, sed potius admittendum, & sic quod succes sores Maioratus obligare debeat, expres sim as serunt Costa selectarum lib. 1. dict. cap. 8. num. 14. Molina lib. 2. dict. cap. 13. num. 11. qui attento iure communi de hoc non dubitat. Sed attenta decisione Sacri Concilij Tridentini ses s. 24. de reformat. matrim. cap. 5. statim num. 12. non dubitauit as serere id nullo pacto admittendum es se, sed potius preceptum huiusmodi ex institutione reiiciendum, & Maioratuum institutoribus consulit, ne similes conditiones contrahendi cum consanguineis in suis Maioratibus apponant, nec etiam succes sores ad contrahendum cum consanguineis adstringant: postea tamen ad finem operis, mutata sententia in annotationibus, num. 12. contrarium sustinuit, & etiam stante Tridentini decreto, praeceptum huiusmodi obseruandum, & non reiiciendum ab institutione Maioratus defendit, & sequitur Ioannes Gutierr. canonicarum lib. 2. cap. 22. num. 12. & 13. & 24. & 25. & dict. cons. 18. num. 9. Pater Thomas Sanchez dict. disput. 5. quae st 1. num. 20. fol. 844. qui expres se loquitur in hoc casu, quando adiicitur conditio, si Romanus Pontifex dispensauerit, & consanguinitas est in secundo gradu, vt constat ibidem, num. 19. & 20. & etiam num. 21. vbi sic subdit: Incumbet autem legatario, vel Maioratus succes sori grauato ad contrahendum cum consanguinea, si Romanus Pontifex dispensauerit, impetrare dispensationem, cum ipse teneatur niti implere conditionem, si vult legatum, vel Maioratum. Ego vero, vt meam sententiam interponam in[sect. 46] dubio praedicto, sequentia constituere neces sarium duxi; ex ipsis namque nihil praetermitti potest, nec aliter absoluta eiusdem resolutio tradi. Et in primis constituo, inspecto rigore, aut generalitate verborum dict. . 14. partitae, videri dicendum non obligare, nec seruandum es se praeceptum ducendi consanguineam intra secundum gradum coniunctam, a Maioratus institutore adiectum. Nam si in quocunque gradu consanguinitatis id statuit lex illa; quanto magis in secundo gradu locum habere debebit? Caeterum consideratis his, quae in prima opinione relata supra, num. 32. a me adnotata fuere, contrarium dicendum es se, & praeceptum huiusmodi non reiiciendum, sic potius legem illam limitandam, siue intelligendam & declarandam, vt ibidem subiiciebam; & omnes limitationes, aut declarationes ibi adductas, sic aequaliter conuenire, cum impedimentum in secundo consanguinitatis gradu ver satur, sicut quando versatur in quarto: quia cum lex ipsa Partitae, vt conditionem huiusmodi reiiciendam diceret, dumtaxat inspexerit, quod matrimonium de iure, & secundum Canones contrahi non potest inter consanguineos, nec in consideratione habuerit, quod ex dispensatione contrahi pos sit, sic vt nullo modo, ad dispensationem ip sam attendat, vt numeris praecedentibus obseruabam: idem operari debebit impedimentum vtrumque, & easdem declarationes admittere, cum in vtroque gradu verum sit, matrimonium contrahi non pos se de iure, & solum stet differentia in hoc, quod facilius, aut difficilius concedatur dispensatio in vno gradu, quam in alio. Quod tamen, (si ad ea quae superius notaui ex proposito attingas) non debet inducere aliquam differentiam, nec in consideratione haberi. Secundo constituo, huius puncti difficultatem, quando scilicet consanguinitas est in secundo gradu, an dictum praeceptum obseruari debeat, ex relatione Authorum superiorum clare constare, clariu s que deduci nos se, si ipsimet originaliter, atque attenté praelegantur. In primis namque Molina ipse sibi non constat, sed eodem lib. eodemve opere, duas, diuersásque & contrarias sententias profert, vt constat lib. 2. dict. cap. 13. n. 12. vbi attento Concilij Tridentini decreto, admittenda non putauit ea, quae attento iure communi vera crediderat antea, eodem cap. n. 11. & vere Tridentinum non ita vrgere, vt in hanc varietatem aut contradictionem animum eius debuis set excitare: Idcirco statim in annotationibus, nu. 12. mutata sententia contrarium credidit verius, & prae ceptum huiusmodi non reiiciendum, sed potius ob seruandum dixit; Mieres voro de maioratu, 1. part. dict. q. 50. n. 2. in eo casu, hoc est. quando consanguinitatis impedimentum in secundo gradu versatur, loquutus non est, sed in quarto loqui videtur, ac in eo quidem, in quo facile impetrari pos sit dispensatio: Atque eo dumtaxat casu limitauit dictam l. 14. partitae, vt videre poteris. Nusquam enim in secundo consanguinitatis gradu que stionem proposuit: hoc ideo forsan, quod is Author animaduerterer, illius legis decisionem multum adstringere, & valde generaliter loqui, & sic videri, quod non pos set in alio gradu limitari, quam in eo, in quo facilis est dispensatio, quamuis in secundo etiam gradu frequenter dispensari soleat. Veré tamen, vt antea dicebam, in hoc differentia non est; nam generalitas illius legis (si eiusdem ratio praecipua consideretur) sic comprehendit quartum consanguinitatis gradum, sicut secundum. Et idcirco de habilitate, aut secundum terminos habiles, ita commode in secundo, sicut in quarto gradu limitari aut declarari valet: aut aliter rem accipiendo, nec in vno, nec in altero gradu limitationes aut declarationes admittit. Deinde Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 2. quae st. 22. nonnulla expendit, atque con siderat, quae pro vtraque parte vrgent, sed demum Molinae sententiam in annotationibus traditam, magis probauit, vt constat ibi num. 12. & 13. & 24. & 25. & dict. cons. 18. num. 9. & eandem credidit etiam veriorem Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 5. disputat. 5. quae st. 1. num. 20. sed statim quae st. 3. fol. 486. quando non exprimitur conditio, si Romanus Pontifex dispensauerit, dubius videtur es se, & in fine, num. 28. subobscura quidem verba profert, nisi intelligantur, vt statim dicam: denique Henriquez lib. 12. de matrimonio, cap. 10. num. 4. conditionem reiiciendam es se, quando consanguinitas est in secundo gradu, dicit expres sim: Molina vero dict. disp. 613. de iust. & iur. non reiiciendam affirmat. Tertio constituo, negari non pos se, quin Mo[sect. 47] lina variauerit in proposito dubio, caeteri etiam Authores sic diuersas, aut contrarias sententias protulerint, siue certam nobis resolutionem non reliquerint, quod nusquam in ratione vera huiusce rei firmi fuerint, siue nusquam firmiter insistant in vno, quod veris simum es se, & contrarium aperté falsum, ex iam antea dictis constat euidenter: videlicet conditionem huiusmodi, quae ex voluntare, aut dispen satione Romani Pontificis pendet, impos sibilem non es se, neque a iure, neque a natura, neque etiam ex facto, in quo etiam Molina variauit, quia aliquando eam de facto impos sibilem vocauit; idcirco dicendam in conditione praefata nullam impos sibilitatem es se, sicut nec In alia quacunque, quae ex facto, aut voluntate Principis pendet, vt latius remanet probatum: & consequenter confundi concludenter eorum fundamentum, qui ob impos sibilitatem conditionem reiiciendam putarunt in secundo gradu, cum vere nulla impos sibilitas sit; imo frequenter in eo etiam dispensationes concedi soleant: quod pater Molina tom. 3. dict. disp. 613. num. 3. vers. duae autem, rectius perpendit. Deinde, eo etiam varias se eundem Molinam, aliósque Authores contrarios extitis se, quod vt admitterent, vel respuerent conditionem praefatam, in consideratione posuerunt, an facilius, vel difficilius dispensatio impetrari pos set, siue ad maiorem, vel minorem difficultatem attendunt; cum tamen certius, & verius sit, conditionem ex facto aut voluntate Principis dependentem , nequaquam a dispo sitione reiiciendam, sed potius admittendam, vt granatus, quantum in se sit, efficiat, vt conditio impleatur: difficultatem autem non excusare, quoniam eo praecepto grauatus, non adstringitur praecise ad impetrationem, quod es set iniquum, quia ad impos sibile quodammodo adstringeretur, si ad id teneretur; sed dumtaxat tenetur dispensationem po stulare, & diligenter insistere, atque vt concedatur, curate, vt etiam resolutum fuit supra, & tradit Mieres de maioratu, 1. parte, dict. quae st. 50. num. 3. & 4. part. quae st. 40. num. 20. Denique, quia non considerarunt ea, quae Pater Molina vbi supra, optime aduerrit. Quarto constituo, ex his, quae obseruatione prae [sect. 48] cedenti dicta sunt, deduci manifeste, opinionem Molinae in annotationibus relictam, & ab aliis postmodum probatam, in praxi seruandam omnino, & contrariam non tenendam. Deinde eiusdem Authoris ambiguitatem, aut varietatem non debere aliis in futurum variandi, aut diuersas sententias sustinendi, ansam aut occasionem prae stare; vtpote cum sententia haec, & opinio, certa iam ratione subsistat, & communior sit, iurisque principiis magis consona, iuxta ea, quae in initio huius capitis remanent scripta: contraria vero rationibus communibus, quibus innitebatur, remaneat iam destituta, nec aliquo iure probetur, & in dicto Concilij Tridentini decreto dispensandi facultas non praecludatur; imo frequenter dispensari soleat: & hoc certum es se, quando imponitur praeceptum ducendi consanguineam in secundo gradu, adiecta conditione, si Romanus Pontifex dispensauerit; quo casu tanquam omnino indubitatum, recté id habuit Pater Molin. tom. 3. de iustit. & iure, disp. 613. num. 2. & 3. Quinto constituo, idem obseruandum es se, cum[sect. 49] simpliciter imponitur praeceptum de contrahendo cum consanguinea intra secundum gradum coniuncta, nec exprimitur conditio, si Romanus Pontifex dispensauerit, quod in casu praecedenti quando dicta conditio fuerit expres sa. Et quamuis Costa, Molina, & alij relati a me supra, numeris praecedentibus repugnent, vt ibidem ostendi; contrarium tamen in futurum tenendum, nec etiam cum in secundo gradu consanguinitatis impedimentum versatur, differentiam hanc expres s ae, vel non expres s ae conditionis, si Romanus Pontifex dispensauerit, admittendam, rationibus sequentibus euincendum arbitror. Et in primis, quia si ad rationes Molinae lib. 2. dict. c. 13. n. 7. attendas, quibus probauit conditionem praedictam subintelligi debere, quando consanguinitas est intra quartum gradum, nec ideo reiiciendum praeceptum de contrahendo cum consanguinea, quod expres sum non sit, si Romanus Pontifex dispensauerit; inuenies proculdubio, rationes easdem non solum aequaliter, sed & fortius militare, cum in secundo gradu consanguinitas est, quam cum in quarto tantum: quia quanto maius impedimentum est, tanto magis videri debebit sensis se, atque voluis se Maioratus institutorem, vel alium testatorem quemcunque, quod matrimonium fiat praecedente Romani Pontificis dispensatione: & si verisimile non est de matrimonio absque dispensatione contracto Maioratus institutorem sensis se, cum in quarto gradu con sanguinitas est (quod ipse Molina affirmat;) cur etiam verisimile non erit, testatoremmetipsum, aut Maioratus institutorem idem supposuis se, aut sensis se, cum in secundo gradu consanguinitas est, eóque modo, quo potuit de iure, & secundum terminos habiles disposuis se? vt in consanguinitate intra quartum gradum dixit Ioannes Gutier dict. consil. 18. n. 7. & 8. Deinde, si is, qui consanguineo, aut consanguineae praeceptum iniunxit, vt consanguineo, vel consanguineae nubat id neces sario prae supponit, vt ad hoc Romani Pontisicis dispensatio interueniat, nec absque illa matrimonium contrahatur cum ea conditio a iure insit, & etiam ex natura actus proueniat, adeo vt etiamsi emittatur, pro expres sa habenda sit, l. 1. & l. conditiones extrinsecus. ff. de condit. & demonstrat. nec potest in rectum sensum cadere, quod diuersu sit dicere Nubat Titia Seio consangui neo simpliciter; vel hoc adiecto, vt id fiat praecedente Romani Pontificis dispensatione, cum neque aliter matrimonium inter eos contrahi pos sit: quod vtrumque in consanguinitate quarti gradus obseruauit Molina lib. 2. dict. cap. 13. num. 7. quis sanae mentis firmare poterit, idem obseruandum non es se, aut aequaliter non habere locum, quando con sanguinitatis impedimentum in secundo gradu ver satur; quaeve poterit inter vnum & alterum con sanguinitatis gradum, differentiae ratio as signari, si certum est in vtroque absque dispensatione matrimonium contrahi non pos se? & si dato minori impedimento, Romani Pontificis dispensatio quod praecedat, subintelligere adeo neces sarium dicit Molina; cur etiam multum magis id subintelligendum non erit, quoties maius detur impedimentum? Praeterea, si rem hanc ex aliis regulis & iuris principiis metiri, atque definire velimus, neces sario equidem etiam in secundo consanguinitatis gradu praefatam conditionem subintelligere, atque Maioratus institutorem sensis se, vt id fiat praecedente Romani Pontificis dispensatione fateri debebimus; quoniam in vltimis voluntatibus & testamen[sect. 50] tis ea interpretatio sumi debet in dubio, per quam testatoris dispositio sustineatur, & actus magis valeat, quam pereat, l quoties, & l. vbi est verborum ambiguitas, ff. de rebus dubiis, cum conclus. Bartoli in l. 1. num. 11. ff. de iure codicillorum: nec recipienda est interpretatio, per quam dispositio reddatur[sect. 51] inutilis, si per aliam potest sustineri, Bartolus in l. cum Senatus, num. 3. ff. de rebus dubiis. Castrensis in dict. l. vbi est verborum ambiguitas. Ruinus in cons. 72. num. 4. volum. 2. quia non est credendum, te[sect. 52] statorem voluis se iudicia sua subuerti, nec etiam voluis se id, de quo non potuit disponere, l. 3. ff. de militari testamento, l. si quis ita, ff. de condit. instit. l. Lucius, §. penult. ff. ad municipalem. Mantica latius comprobans de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 15. num. 2. & lib. 3. tit. 2. num. 12. & verba testamenti[sect. 53] sunt pos sibiliter, non impos sibiliter intelligenda, Baldus pet illum textum in l. antiquitas, circa principium, num. 1. C. de vsufructu. Socinus iunior in consil. 72. num. 55. & in consil. 74. num. 4. volum. 1. Idcirco testator prae sumitur sensis se id, quod verbis[sect. 54] non expres sit, nec continetur, ne alioquin eius di spositio reddatur inutilis, Bartolus in l. 5. 1. §. num. 3. ff. de auro & argento legato, & in l. pediculis, §. item cum quaereretur, num. 1. eodem tit. Post Glos sam in verbo, videri. Mantica lib. 3. d. tit. 2. num. 17. Neces sarió ergo in quocunque consanguinitatis gradu interpretari debebimus, id institutorem sensis se, quamuis verbis non contineatur expres sum, cum aliter actus sustineri non valeat, nec dispositio, nec matrimonium contrahi pos sit: & forsan testatorem eundem ideo non expres sis se, siue dispen sationis Pontificis mentionem non fecis se, quod plusquam certum, omnibu sque notum sit, absque ea matrimonium contrahi non pos se, & eo ipso quod illud contrahi voluit, di spensationem ante omnia impetrari debere, semper intelligi: haec autem licet noua sint, nec ab alio hactenus sic adnotata, nihilominus cum casus se offeret, obseruari debebunt omnino, vtpote concludentibus rationibus corroborata, & veris sima quidem. Quod quicunque fatebitur, qui ea attente consideraueriti & videntur confirmari ex resolutione Patris Thomae Sanchez de sponsalibus, lib. 5. disput.[sect. 55] 5. quae st. 3. fol. 846. quo loco in primis quaerit is Author, an valeat promis sio matrimonij inter impeditos, non expres sa conditione, si Pontifex di spensauerit, perinde ac si expres sa es set. Et primo refert opinionem as serentium valere, & comprobat alio simili, videlicet, quando testator apponit conditionem in Maioratu, vel legato, vt succes sor ducat consanguineam; dicunt enim tunc Authores ab eo relati, non es se differentiam, siue explicet prae cedente dispensatione, fiue non: statim tamen num. 26. probabilius es se inquit, minime obligare promis sionem ea conditione non expres sa, & latius comprobat ibidem; ac denique num. 28. in fin. fol. 847. vt respondeat ad simile adductum pro prima opinione, quam improbat. sic scribit. Ad confirmationem, & aliud argumentum de dispositione testatoris, dic ea es se vera, quando verba sunt dubia: at in prae senti casu sunt clara. Quae verba praefati Authoris, vt vides, cum in vtroque casu, tam in vltima voluntate , quam in contractu, siue in promis sione inter viuos aequaliter sint dubia, aut aequaliter clara, cum in vna, & in altera conditio expres sa non sit, non aliam interpretationem recipiunt, quam quod ipsemet Author aperte prae senserit, in vltima voluntate verba dubia videri, siue dubium es se, quid testator senserit, aut intellexerit; idcirco iuxta iuris regulas, & vulgata principia interpretari debere, vt dispositio valeat, iuxta ea, quae superius diximus, & plene comprobat Mantica de coniecturis vltim. volunta. lib. 3. tit. 3. Caeterum in promis sione inter viuos, ideo dicit verba es se clara, aut non es se dubia, sicut quando in vltima voluntate adiiciuntur; quod clarum sit conditionem illam, si Romanus Pontifex dispensauerit, non fuis se expres sam, nec tunc subintelligi debet; aut verba in dubio accipienda, sicut in vltimis voluntatibus, quoniam illae fauorabiliores sunt, l. in testamentis, cum vulgatis, ff. de regulis iuris. In contractibus autem, in quibus stricte magis proceditur, quidquid omis sum est, pro omis so haberi debet, l. quidquid adstringendae, ff. de verbor. obligat. & sibi imputent contrahentes, qui id non expres serunt, quod facile potuerunt, iuxta textum: in l. veteribus, ff. de pactis: vnde rationes a me superius adductae; ea etiam, quae lib. 2. dict. cap. 13. num. 7. Molina notauit, non aequaliter militant in promis sione sic facta, sicut in vltima voluntate, aut in Maioratus institutione. Denique confirmantur ex traditis per Patrem Molinam multo proculdubio post haec scripta a me praelectum, tom. 3. de iust. & iur. disput. 613. num. 3. vers. in posteriori, qui in eadem remanet sententia, quam defendo, licet nihil ex notatis a me supra, scripserit eo loco. # 8 CAPVT VIII. Mutuans ad refectionem alicuius rei, & merces vendens habita fide de pretio, vtrum acquirat ius hypothecae in ipsa re, vel mercibus: item qui mutuauit pecuniam ad aliquam rem emendam, an eam obligatam habeat a iure, vt prioribus etiam hypothecis debeat praeferri? & an hoc procedat etiam respectu dotis prioris? vulgata equidem, & multis in locis a Scribentibus agitata, sed nunc forsan melius, & aliter quam caeteri faciant, explicata dubia: & ibidem legibus 26. & 28. & 29. & 30. tit. 13. partit. 5. singulariter enucleatis, & aliorum traditiones in propo sito carpuntur, & nonnulla nouiter, & vere adnotantur, quibus amplius hisce de rebus dubitandi occasio cuicunque videbitur omnino sublata. SVMMARIVM. -  1 Mutuans in refectionem domus, vel nauis, seu alterius rei, vtrum acquirat hypothecam super ipsa re, in cuius refectione pecunia consumpta est, negari non pos se, quin dubium sit de iure communi. -  2 Sunt namque in hoc diuers ae, & contrariae sententiae, & responderi potest ad iura, quibus hypotheca concedi videtur, vt hoc numero adnotatur. -  3 De iure tamen huius Regni, dubium praefatum sublatum est, atque in l. 26. tit. 13. part. 5. expresse decisum, quod is, qui mutauit ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, habeat in tali re tacitam hypothecam. -  4 Ius etiam praelationis ex eadem hypotheca consequatur, vt hoc numero adnotatur. -  5 Et leges 26. & 28. tit. 13. partita 5. dilucide magis, quam antea erant, enucleatae traduntur, & in quo vna ab altera differat, noue & vere detegitur. -  6 Noua etiam & notanda consideratio ad easdem leges Partitae adducitur, & idem discutitur, an cum pecunia mutuatur ad domum, vel nauem con struendam de nouo, tacita contrahatur hypotheca et si nihil dictum sit. -  7 Et Hieronymi de Caeuallos ex dict l. 26. partitae sententia noue deducta, noua equidem, sed vera & concludenti ratione reiicitur, vt hoc numero adnotatur, & vide infra, num. 25. -  8 Venditor antequam pretium sibi soluatur, potest rem retinere quasi loco pignoris. -  9 Tamen si res aut merces tradiderit emptori, habita fide de pretio, dominium rerum venditarum in ipsum emptorem transfertur; & ideo res ips ae venditae & traditae, non sunt hypothecatae venditori pro pretio soluendo, nec in illis etiam extantibus vllam habet praerogatiuam, sed simul cum aliis creditoribus in tributum veniet. -  10 Nec etiam habet priuilegium personale, quo aliis creditoribus praeferatur, qui personalem actionem obtineant. -  11 Et sic in talibus rebus venditis etiam extantibus, creditores hypothecarij praeferuntur. -  12 Caeterum si venditor expres se conuenit, vt res venditae sibi sint, & remaneant hypothecatae, donec integrum pretium soluatur, tunc praefertur in illis, caeteris creditoribus hypothecarijs, etiam anterioribus. -  13 Et idem erit, si in contrahendo cauerit, vt res venditae, precario, aut conducto sint penes emptorem, quoad pretium vniuersum persoluatur. -  14 D. Petri de Barbosa obseruationes duae in proposito huius materiae (ad quas nullus hactenus animaduertit) sic dilucide enucleatae, vt communi & receptae sententiae nusquam valeant refragari, vt hoc numero latius traditur. -  15 Venditor cum res venditas tradidit habita fide de pretio, & tamen non specialiter, nec expres sim res ips ae, donec pretium persolueretur, hypothecatae fuerunt, sed generalis tantum hypotheca omnium bonorum emptoris constituta fuit, vtrum illa generalis alteri anteriori debeat prae ferri? -  16 Vbi aliorum Authorum sententiae proferuntur. -  17 Et pro vera, distinctáque praefati dubij explicatione, nonnulla nouiter & vere adnotantur, quae hoc numero & sequent. traduntur. -  18 Hypotheca generalis prior, regulariter praefertur speciali posteriori. -  19 Contra Albericum, & eius sequaces fortis simum argumentum deductum. -  20 Alberici praecipua ratio in quae stione proposita supra num. 15. nouiter, & vere conuicta. -  21 Mutuans pecuniam ad emptionem alicuius rei, & expres sim adiiciens, quod ea pecunia mutuo datur ad ipsius rei emptionem: si in eam conuertatur, habet in actione personali priuilegium praelationis, non vero habet tacitam hypothecam, nisi dictum fuerit, quod res empta expressé sit pro mutuatae pecuniae solutione obligata, vel hypothecae subiecta. -  22 Idque iuxta veriorem & communiorem Scribentium omnium sententiam. -  23 Sed alij tenent contra, vt hoc numero adnotatur, & num. sequent. referuntur. -  24 Eorúmque praecipuo fundamento respondetur, & sententiam communem post legem Partitae neces sario seruandam, concludenter ostenditur. -  25 Et Hieronymi de Caeuallos as sertionem refragari verbis expres sis & claris legis Partitae adnotatur. -  26 Nec pos se amplius hac de re dubitari probatur. -  27 Mulier pro sua dote, an praeferatur expres s ae hypothecae posteriori, de qua in l. licet, C. qui potior. in pignore, & in l. 30. titulo 3. partit. 5. ac etiam habenti priorem tacitam ratione mutui ad refectionem. PRo dilucida & breui, vera tamen, at[sect. 1] que absoluta huius Capitis explicatione, constituere inprimis neces sarium erit, de iure communi negari non pos se, quin dubium sit, vtrum mutuans in refectionem domus, seu nauis, fiue alterius rei, acquirat hypothecam super ipsa re, in cuius refectione pecunia consumpta est, vel actionem priuilegiatam dumtaxat? Glos sa namque, ver[sect. 2] bo, credidero, in l. interdum, ff. qui potiores in pignore, quam sequuntur Bartolus, & Salicetus ibidem, Angelus etiam in l. quod quis, ff. de priuilegiis creditorum. Antonius Negusantius de pignoribus, in secundo membro, quintae par. principalis, num. 4. in ea fuit opinione, vt existimaret, in proposita specie solam actionem personalem, eam tamen priuilegiatam acquiri: quod & Glos sa tenere voluit in authent. de aequalitate dotis, §. his consequens, in princip. super verbo, agrum, vt refert Gregor. Lopez in l. 26. tit. 1. partit. 5. verbo, Para fazer, dicens, quod de iure communi videtur communis opinio, quod is qui credidit ad fabricandam, vel reficiendam domum, vel nauem, seu aliam rem, non habeat in tali re tacitam hypothecam, licet habeat actionem personalem priuilegiatam: dicens etiam ibidem, quod perleges iuris communis potius videbatur probari opinio Glos s ae in dict. l. interdum, & respondens ad textum in l. quod quis, ff. de priuileg. creditorum & ad dictum §. his consequens, in principio, praefatum etiam dubium de iure communi recte agnoscit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. capit. 10. num. 19. vbi retulit Ripam in l. si ventri, §. 1. ff. de priuilegiis creditorum, contra tenentem, & dicentem in casu praedicto acquiri hypothecam super ipsa re, in cuius refectione pecunia consumpta est: alij vero Authores mox referendi, Barbosa, inquam, Gutierrez, Caeuallos, & Flores Diaz non ita dilucidé explicarunt, nec ad dubium hoc de iure communi attendunt: fortas sis hoc ideo, quod iam ex legibus Partitae ces sas set, aut sublatum es set, vt dicetur statim; vere tamen negari non potest, quin textus in dicto § his consequens, multum vrgeat de iure communi contra sententiam Glos. In dict. l. interdum, qui & loquitur expresse quoad hypothecam, vt Angelus sibi contrarius rectius intellexit ibidem & Greg. Lop. in dict leg. 26. partitae, dicto verbo, Para fazer, in fine. Caeterum hodie de iure Regio praefatum dubium[sect. 3] sublatum est. atque in eadem l. 26. titulo 13. partita 5. expresse decisum, quod is qui mutuauit ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad ip sam reficiendam, habeat in tali re tacitam hypothecam, & sic lex illa tollit opiniones de iure communi, vt ibidem aduertit Gregorius Lopez dicto verbo, Para fazer, in fine, Molina etiam id ipsum notauit de Hispan. primog. lib. primo, dicto cap. 10. num. 19. Barbosa in l. si cum dotem, §. finali ff. soluto matrimonio, numero 35. versiculo, illud certum est, folio 499. vbi dicit certum es se, quod cum mutuatur pecunia ad rem reficiendam, tunc res illa censetur tacite hypothecata cum priuilegio praelationis; idem Barbosa in sexta parte l. primae, eiusdem tituli, num. 12. Minsingerus singularium obseruation. centuria prima, obseruatione 60. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae st. 98. num. 2. vbi adducit duo, quae copulatiue requiruntur, vt praedicta hypotheca acquiratur, & refert alios Authores idem tenentes, Hieronymus de Caeuallos practicar, commu, contra communes, quae st. 744. num. 9. qui tamen minus bene dixit, quod in casu quo datur pecunia ad refectionem alicuius rei, nemo vnquam dubitauit, creditorem habere tacitam hypothecam. Nam, vt vides, iure communi attento, non solum dubitarunt, sed & contrarium tenuerunt quamplures, Flores Diaz de Mena variarum quae stionum. libro primo, quae st. 6. art. 3. num. 12. Ces sabit ergo iam dubitatio praedicta ex decisione dicta l. 26. partitae, vbi, vt dixi, tacita hypotheca conceditur in casu praedicto, & in hunc modum scribitur: E aun dezimos, que si algun ome recibies se de otro marauedis prae stados, para guarnir alguna naue, o para refazerla, o para sazer alguna cosa, o otro edificio, o para refazerlo, que qualquier destas cosas en que fues sen metidos, o despendidos los marauedis, fincan obligadas calladamente aquel que los empresto. Et ius praelationis ex eadem hypotheca concedi[sect. 4] tur in l. 28. tit. 13. eadem 5. partitae, vbi statuitur, mutuantem in domus, vel nauis refectionem, vel armaturam eius, vel marinariorum cibaria, praeferri prioribus etiam creditoribus, quibus mutuum recipiens rem ipsam expresse obligauerat, & reddit lex ipsa rationem: Porque con los dineros que el dio, fue guardada la cosa que se pudiera perder. Vtraque ergo lex, tam[sect. 5] 26. quam 28. in hoc potest expendi, quamuis communiter dumtaxat expendatur l. 28. vt constat ex Ioanne Gutierrez, Caeuallos, & Flores Diaz, vbi supra: sed dictam l. 26. expresse citat ad hoc soins Molina lib. 1. dicto cap. 10. num. 19. & in effectu vna ab alia solum distat in hoc, quod in dicta l. 26. agitur de domo, naui, vel alia re refecta, vel facta de creditoris pecuniis, statuitúrque éas res tacite es se mutuanti obligatas. Caeterúm in dicta l. 28. agitur tantum de re refecta de creditoris pecuniis, & ius prae lationis conceditur, quod in dicta l. 26. conces sum non erat; sed dictum dumtaxat, rem refectam, vel factam de creditoris pecuniis, tacite hypothecatam censeri. Vnde praetermittendum non erit, priuilegium praelationis concedi expresse pro domo, vel naui refecta in dicta l. 28. sed pro domo, vel naui fabricata de nouo, vel nouiter constructa de pecuniis creditoris, nihil caueri in idem l. 28. Nisi dicas, videri conces sum idem praelationis beneficium in dicta leg. 25. Partitae, eo ipso, quod ius hypothecae conceditur; quod tamen nusquam exprimitur, nec vere dici potest: nam cúm in ipsamet lege 26. quoad ius tacitae hypothecae aequipararentur mutuantes ad refectionem vel constructionem, & quoad hoc simul coniungerentur; tamen in dicta l. 28. eiusdem tituli, dum de priuilegio praelationis tractar, solum meminit mutuan tis ad refectionem: Vnde aperte excludit alterum creditorem, scilicet mutuantem, vt res de nouo con struatur, vel aedificetur ab hoc priuilegio, iuxta regulam l. cum Praetor, cum vulgatis, ff. de iudiciis: idque concludenti consideratione euincitur, quae ex eadem l. 28. Partitae deducitur, nam ratio illa, Porque con los dineros que el dio, fue guardada la cosa que se pudiera perder, optime vrget, cum res reficitur, quae alias pos set deperdi; ces sat tamen, fiue non militat, cum res de nouo construitur, vel aedificatur: quoniam etsi id non fieret, nihil proculdubio deperderetur, nec pos set alicuius damni consideratio fieri: tollit tamen dicta lex 26. partitae, quoad ius tacitae hypothecae, opiniones contrarias de iure communi; quo attento, cum mutuatur pecunia ad construendam domum de nouo, vel etiam nauem, controuersia erat inter Doctores. vtrum tacita hypotheca contraheretur, nécne? & minime contrahi tacitam hypothecam docuerunt Bartolus in l. interdum, in fine, ff. qui potiores in pignore. Iafon in l. creditor, num. 4. ff. si certum petatur. Contrarium tamen tenuit Glos sa prima in authentic quo iure, C. qui potiores in pignore: quam sequuntur relati per Couarruu. resolution. libro primo, cap. 3. num. 7. sed sententiam Bartoli sequutus est Barbosa sexta parte levis primae. ff. soluto matrimonio, num. 11. fol. 496. dicens ideo opertere, quod sic mutuans caueat expres sim de hypotheca; & quod si illa expres sim constituta sit, illud obtinet priuilegium, vt praeferatur creditoribus anterioribus, etiam habentibus hypothecas expres sas, & citat ad hoc textum in l. licet, C. qui potiores in pignore: quae tamen, (vt infra dicetur & vltra praefatum Authorem animaduertitur) in alio casu loquitur, sed ex ratione ipsius huic etiam poterit adaptari. Subdit denique Barbosa ipse, priuilegium praefatum praelationis locum habere, siue haec expres sa hypotheca constituatur tempore mutui dati, siue ex postfacto: & citat Ruinum, Curtium iuniorem, & Stracham sic tenentes: & in effectu, vbi expres sim hypotheca constituta non est, eorum sententiam improbat, qui in casu praedicto tacitam intelligebant contrahi hypothecam: quae tamen sententia vt vides, in dict. l. 26. partitae approbata est, & non sententia Bartoli supra relata, quamuis hypotheca huiusmodi absque praelatione conces sa fuerit: quod minime aduertit Barbosa vbi supra, nec citat dictam l. partitae. Nec etiam praetermitti potest (quod nullus alius[sect. 6] animaduertit) Hieronymum de Caeuallos, pract. commu. contra communes, q. 744. n. 10. & 11. errore manifesto lapsum, quatenus ipse expendit d. l. 26. tit. 13. part. 5. in verbis antea relatis, ad decisionem quae stionis, vtrum scilicet, quando mutuatur pecunia ad rem aliquam emendam, remaneat res empta iure hypothecae obligata: & per eandem l. 26. firmat, rem emptam ex tali pecunia, hypothecatam manere, licet nihil actum sit de speciali rei hypotheca: & dicit multum mirari de Scriptoribus Hispanis, qui non considerarunt, nec memoriae mandarunt legem illam, nec doctrinam Gregorij ibidem, vbi Gregorius clamat, menti tenendam: ac denique subdit. quod si legem illam vidis set Ioannes Gutierrez, non loqueretur sub dubio, quia ex ipsa tollereretur omnino dubietas: sed, vt nunc dicebam, manifesto labitur errore Author praedictus; vere namque ex illa lege ni[sect. 7] hil deduei potest quo propositum dubium dilui valeat, nec lex ipsa loquitur in hoc casu, sed in alio longe quidem diuerso, hoc est, in proposito hactenus, quando scilicet mutuata est pecunia, vt domus vel nauis construeretur, vel reficeretur: & sic rectius accipiunt Gregor. Molina, & Gutierrez in locis antea relatis; & idcirco dubium hoc de pecunia mutuata ad rem aliquam emendam, ex proposito atque specisice deciditur in l. 30. statim sequenti, eius dem tituli, & partitae: vtpote cum de ipso nec verbum aliquod prolatum fuis set, nec etiam aliquo modo actum in d. l. 26. nec in aliis legibus praecedentibus: praefatus ergo Author, & male. damnat Scriptores huius Regni, quod dict. l. 26. non expendant, cum nec vere, nec aliquo modo eam expendere potuis sent: & loquitur contra manifestam, atque expres sam decisionem d. l. 30. partitae, vbi requiritur quod agatur de hypotheca, vt infra dicam: & iure communi attento, cum aliis resoluit Barbosa sexta parte d. leg. primae, ff. soluto matrimonio, num. 11. fol. 496. nec etiam aliquo pacto iuuari potuit ex verbis eiusdem l. 26. vt intuenti ea, plusquam manifeste apparebit. Secundo & principaliter constituo, certum es se,[sect. 8] quod venditor antequam pretium sibi soluatur, potest rem retinere quasi loco pignoris, per textum in l. Iulianus, §. offerri, ff. de actionibus empti, l. haereditatis 22. ff. de haereditate vel actione vendita: De quibus videndus est Mascardus de probationibus, tomo 2. conclu sione 1393. Decianus in consilio primo, num. 96. lib. 3. Beccius in cons. 45. num. 15. lib. 1. Pedrocha in consilio primo, ex num. 232. & num. 246. & in consilio 13. ex num. 60. & num. 90. & sequentibus, & in consil. 39. n. 9. & sequentibus: tamen si res, aut merces venditas ha[sect. 9] bita fide de pretio tradiderit emptori, dominium earum rerum transfertur in ipsum emptorem; & ideo res ips ae venditae, & traditae non remanent hypothecatae venditori pro pretio soluendo, nec in eisdem rebusetiam extantibus vllam habebit praerogatiuam; sed simul cum aliis creditoribus in tributum veniet, l. procuratoris, 5. §. si plures, versiculo, plane, ff. de tributoria actione, l. quidam fundum 16. ff. de in rem verso: & ita post Dinum concludunt Bartolus. Baldus, Salicetus, Alexander, Chas saneus, Nauarrus, Caepola, Ripa, Negusant. Couar. Stracha, Fanus, Nouellus, Matiencus, & alij, quos referunt, & sequuntur Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. Quae st. 98. num. 6. & 7. & allegatione 5. num. 1. Barbosa in l. si cum dotem, §. fin. num. 31. & 32. ff. soluto matrimonio. Caeuallos practic. commun. contra communes, quae st. 744. num. 3. & nullum referens Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. quae st. 6. art. 3. num. 13. & Authores contrarium tenentes decipi manifeste, Barbosa ostendit vbi supra dict. num. 31. in principio, & num. 32. vbi respondet duobus iuribus, quae videri pos sent in contrariam partem expendi pos se, & n. 34. in fine, ipsemet Author op[sect. 10] time aduertit, adeo certum es se, nullum habere in proposita specie priuilegium venditorem circa merces, aut res venditas etiam extantes, vt nec habeat priuilegium personale, quo praeferatur aliis creditoribus, qui personalem actionem obtineant: quod ita specifice atque eleganter nullus alius aduertit; & sic in talibus rebus etiam extantibus creditores[sect. 11] hypothecarij praeferuntur, vt iidemmet Authores vnanimiter obseruarunt; Morotius etiam in responso 54. num. 4. Caeterum si venditor res aut merces venditas tra[sect. 12] diderit emptori habita fide de pretio, & expresse conuenerit, vt res venditae sibi sint, & remaneant hypothecatae, donec integrum pretium soluatur, tunc praefertur in illis, caeteris creditoribus hypothecariis, etiam anterioribus: idque iuxta regulam l. licet C. qui potiores in pignore, vt cum multis Authoribus obseruarunt Ioannes Gutierrez dicta quae st. 98. nu. 8. & dicta allegatione 5. num. 1. qui ponit casum in quodam venditore, qui vendidit certas oues habita fide de pretio cuidam homini, qui tunc temporis habebat plures creditores, quibus bona sua generaliter obligauerat, & sibi prouidit, atque consuluit speciali hypotheca earundem ouium. &c. Barbosa in dict. l. si cum dotem, §. finali, num. 34. D. Felicianus de Solis in tractatu de censibus, lib. 3. cap. 5. num. 22. Flores Diaz de Mena dict. art. 3. num. 13. Ioannes Parladorius rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 8. vbi vltra alios consi[sect. 13] derat aliam cautelam, & dicit idem es se, si venditon in contrahendo cauerit, vt res venditae, precario, aut conducto sint penes emptorem, quoad pretium vniuersum persoluatur, per text, in l. ea quae distracta, ff. de precario, & in leg. 3. C. de pactis inter emptorem, § venditorem, § in l. cum venderem, ff. locati, Ludouicus Morotius dict. Responso 54. num. 4. Verumenimvero D. Petrus de Barbosa in d. l. si[sect. 14] cum dotem, §. fin. num. 34. in versiculo, inde tamen inferri non potest, vnum dicit, quod superius dictis repugnat, nec vllus Recentiorum ad eum animaduertit: Inprimis enim constituit, quod text. in l. licet, C. qui potiores in pignore, non loquitur in terminis praedictis supra, ex num. 9. & inde eam legem loquentem in mutuante ad rem emendam, non pos se adduci, aut inferri ad casum, quo merces venduntur & hypothecantur, donec pretium soluatur: quod quidem mihi non displicet; vere enim id negari non potest: tamen ex ratione illius textus, recte dici potest, non male deduxis se communiter Scribentes argumentum de vno casu ad alium, in quo videtur eadem, siue omnimoda paritatis ratio versari: deinde ipsemet Author ex alio probat, casum dict. l. licet, trahi non pos se ad casum prae sentem, quo res vendita & tradita hypothecatur: Nec enim iure cautum inuenitur, quod hoc casu hypotheca huiusmodi anterioribus prae feratur; vnde recedendum non videtur a regula cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. & idem sentit iterum aperte ibidem, num. 35. in principio: vides ergo, eruditum valde, & proculdubio maximi nominis Authorem tenere totum contrarium eius, quod vnanimiter, & absque aliquo dubio amplexi sunt hucvsque Scribentes communiter; nec eodem Authore relato pertransire Hieronymum de Caeuallos, & Flores Diaz de Mena in locis antea relatis. Nihilominus tamen ex ratione textus in dicta l. licet, quamuis in aliis terminis lex ipsa loquatur, vt antea dixi, defendi potest, non male arguere Doctores ad casum praedictum: nam si verum est, quod generalis hypotheca prior praefertur speciali posteriori, ex l. si generaliter, cum aliis, C. qui potior, in pigno. habean. & tamen id non habet locum, quando specialis hypotheca posterior es set facta super re empta ex pecuniis meis, per textum in dict. l. licet, quae nulla alia ratione fulciri potest, quam quod ex pecuniis meis ortum habuerit, atque comparata fuerit: ergo ex eadem, fiue ex fortiori ratione, idem ius obseruari debebit, quando res vendita est cum pacto, vt ipsa teneretur, quovsque pretium solueretur, cum magis immediate suum persequi dicatur venditor, quam cum ex sua pecunia emptum, & specialiter sibi obligatum petit, vt in nostris terminis, ex omnibus Neotericis, eleganter, & solus quidem annotauit Ioannes Gutierrez dicta allegatione 5. num. 1. & ita cum occasio se offeret, a communi sententia nequaquam recedendum est. An autem idem dicendum sit, cum venditor res[sect. 15] tradidit habita fide de pretio, & tamen non specialiter aut expres sim res ips ae fuerunt hypothecatae donec pretium solueretur, sed generalis tantum hypotheca omnium bonorum emptoris constituta fuit, dubium quidem est, nec ab aliquo hactenus satis distincte, aut absolute explicatum; Albericus tamen in l. obligatione generali, num. 4. ff. de pignoribus, re[sect. 16] fert antiquum quendam, qui dubitationem praefatam excitauit in terminis, eoque loco quaerit, an si primo obligaui bona mea creditori generaliter, deinde emo praedium, & venditori, qui adhibet fidem de pretio, obligaui generaliter omnia bona mea, numquid priores creditores in praedio empto erunt potiores ipso venditore, si velit agere ad pretium: deinde pro vtraque parte rationes, & fundamenta adducit; & tandem in fauorem venditoris magis se inclinat: dicit tamen, quod praedictus D. antiquus, nomine Huber. ad tollendum omne dubium consuluit, quod venditor in se praedium retineat, quovsque sibi satisfiat de pretio: Caepola etiam cautela 124. num. 2. partes venditoris sustinet, & Alberici sententiam tuetur: sed de ipsa dubitauit Antonius de Fano de pignoribus, in secundo membro quintae partis principalis, numer. 18. nec aliquid resoluit Ioannes Gutierrez allegatione 5. num. 2. rem potius hanc indecisam relinquit, ea fortas sis ratione, quod ad victoriam partis suae neces sarium non erat in ca su sibi consulto discutere hoc: Caeuallos autem nouis sime, practic. commun. contra commu. quae st 744. in fin. dubitationem istam inuoluit, sed iuxta ea, quae numeris praecedentibus affirmauit, in fauorem venditoris quae stionem dis soluit, & l. licet, C. qui potiores in pignore, dicit procedere etiam quando bona generaliter obligantur, vt constat ex summario eiusdem quae stionis, n. 14. Ego tamen (cum a conditione & instituto meo[sect. 17] confusionis vitium abhorreat, certáque resolutione, atque distinctione, altercationes omnes tractari, neces sarium semper crediderim) nonnulla constituenda duxi, quibus facilius poterit propositi dubij resolutio haberi: Et in primis certum es se, in dicta l. licet, C. qui potiores in pignore, & in l. 30. titul. 13. part. 5. expres sim actum de hypotheca expres sa, atque speciali, statutumque, quod si mutuatur pecunia ad rem aliquam emendam, & res empta specialiter hypothecatur pro mutuo, tunc praeferri mutuantem creditoribus hypothecariis, etiam anterioribus. In quo sensu, atque in hypotheca speciali, a Glos sa vsque ad Nouiores legem illam receptam, plusquam compertum est, vt aliis Authoribus consulto praetermis sis, constat ex Ioanne Gutierrez practicarum lib. 3. quae st. 98. per totam, & quae st. 99. num. 1. & dicta allegatione 5. num. 1. Barbosa in dicta l. si cum dotem, § finali, num. 34. qui ipsi multos alios referunt, & vide Ludouicum Morotium in responso 54. numer. 12. & 3. Legem ergo, quae expres sam atque specialem hypothecam requirit, in generali etiam accipere, non videtur tutum omnino; imo ab eius mente & intentione alienum, quippe cum si generali tantum contenta fuis set in eo casu, vel id exprimeret, nec ita expres sim specialem hypothecam requireret, vel diceret simpliciter, hypothecam eam praelationem habere. Vnde ab eius casu extrahenda non erit, nec ad generalem hypothecam extendenda, maxime cum[sect. 18] eius dispositio deuiet a iure communi, iuxta quod hypotheca generalis prior, regulariter praefertur speciali posteriori, per text. in l. si generaliter, C. qui potiores in pignore, & latius probat D. Felicianus de Solis in tractatu de censibus, lib. 3. cap. 5. num. 11. Ex quo, vt vides, colligi potest, quam periculosa sit Hieronymi de Caeuallos extensio supra relata: eo maxime, quod ipsamet extensio procedit ex antea dictis ab eodem Authore, quae etiam subuerti per textum in dicta l. licet, & in d. l. partitae 30. superius ostendimus, & infra dicemus. Deinde constituo, negari non pos se, quin validis [sect. 19] simum argumentum deducatur ex eadem l. licet, contra venditorem, qui generali tantum hypotheca sibi consuluit; nam si in suis terminis, fiue in casu proprio in quo loquitur, hoc est cum mutuatur pecunia ad rem aliquam emendam, lex illa nisi speciali atque expres sa hypotheca contenta non fuit, quare dicemus in alio casu, ad quem ex paritate rationis trahitur, scilicet cum res vendita & tradita hypothecatur, donec pretium soluatur, generalem hypothecam sufficere. Idcirco non absque mysterio, aperte potius sic prae sentientes, quicunque fere de hac quae stione tractant, proponunt eam in terminis, quando conuentum es set, vt merces venditae, es sent venditori specialiter hypothecatae, seu obligatae, quoad totum pretium solueretur, quasi videant ex dicta l. licet, ex qua argumentum desumitur, generalem non sufficere: & sic expres sam atque specialem hypothecam in hoc casu mercium, vel aliarum rerum venditarum, cum multis aliis, quos recensent, requirunt Ioannes Gutierrez practicarum, dict. quae st. 98. num. 7. D. Felicianus de Solis lib. 3. dict. cap. 5. num. 22. Flores Diaz de Mena variarum, lib. 1. quae st. 6. art. 3. n. 13. quamuis praefatum dubium non sic specifice proponant, nec declarent. His addo Iosephum Ludouicum decisione Perusina 45. n. 19. vbi dicit, quod dispositio dictae l. licet, non ita simpliciter loquitur, sed eo tantum casu procedit, quo res emptae, particulariter obligantur pro soluendo pretio venditori: idque sensis se ibidem omnes Doctores communiter affirmat ipsemet Author, & citat in terminis Socinum iuniorem in cons. 10. n. 8. l. 1. vbi n. 11. dicit es se communem opinionem contra Caepolam, & sic secundum praedictos Authores, atque ex mente eorum, lex illa alium quemcunque casum excludit, nec in alio, quam ibi expres so verificatur. Denique constituo, Alberici fundamentum prae [sect. 20] cipuum in d. l. obligatione generali, n. 4. in fine, in proposito nequaquam concludere: Nec enim sequitur, ille ex cuius pecunia nauis est refecta, praefertur etiam prioribus creditoribus, l. interdum, ff. qui potiores in pignore, & supra diximus; ergo venditor, cuius res fuit, fortius debet praeferri: nam in primo casu cautum in iure reperitur, hypothecam illam iure singulari, ob rationémque ab initio huius capitis adnotatam, anterioribus praeferri; in secundo vero casu cum merces vel aliae res venduntur habita fide de pretio, & hypothecantur, id cautum non est, vt dixit Barbosa in dicta l. si cum dotem, §. finali, n. 34. cuius mentionem feci supra hoc eodem capite, & quamuis ex decisione, atque ratione dictae l. licet, idem pos set admitti, non tamen vt concedamus generali hypothecae beneficium praelationis, quod in eadem lege dumtaxat tribuitur speciali, vt supra probaui. Et hactenus de quae stione praefata. Nunc vero & tertio loco principaliter, consti[sect. 21] tuendum est, ex dictis adhuc deprehendi manifeste, quod mutuans alteri pecuniam ad emptionem alicuius rei, & expres sim adiiciens, quod ea pecunia mutuo datur ad ipsius rei emptionem, si in eam conuertatur, habet in actione personali priuilegium praelationis, non vero habet tacitam hypothecam, nisi dictum fuerit, quod res empta, expresse sit pro mutuatae pecuniae; solutione obligata, vel hypothecae subiecta: ita tenent Glos sa, Bartolus, Cinus, Baldus, Salicetus Ripa, Zasius, Baldus Nouell. Antonius[sect. 22] Fanensis, Caepola, Negusantius, & Socinus iunior, quos referunt & sequuntur Couar. variar. l. 1. c. 7. n. 3. vbi dicit hanc opinionem veriorem es se, & frequentiori calculo receptam, Matiencus in l. 7. tit. 16. glos s. 5. n. 6. lib. 5. nouae collectionis regiae, vbi etiam Azeuedus n. 3. Ioannes Gutierrez pract. lib. 3. q. 98. n. 3. & quae st. 99. n. 1. vbi etiam testatur hanc es se veriorem opinionem, & allegat. 5. n. 1. Barbosa in l. si cum dotem, § final. ff. soluto matrimonio, n. 34. vers. sed est aduertendum, & versiculo, & tamen si mutuatur pecunia. Flores Diaz de Mena variar. lib. 1. q. 6. art. 3. n. 13. ij Authores mouentur praecipue per text. in d. l. licet, C. qui potiores in pignore, a contrario sensu cui consonat l. 30. tit. 13. part. 5. vbi apposita expres sa hypotheca in fauorem mutuantis ad emptionem fundi, praefertur in eo fundo prioribus etiam expres sis hypothecis: igitur no adiecta hypotheca expres s a, nulla competit mutuanti, nec hypotheca tacita, nec praelatio iure pignoris, vt ex mente communi ita ante alios ex Recentioribus inducit Couar. loco antea citato, & in effectu ab eo dicta refert, & sequitur Ioannes Gutierrez d.q. 98. n. 3. 4. & 5. Verum alij in contraria fuerunt in proposito du[sect. 23] bio sententia, & non dubitarunt as serere, sufficere, quod pecunia detur ad emptionem alicuius rei, vt ipsa res empta ex tali pecunia, remaneat hypothecata, licet nihil dictum sit de speciali rei hypotheca; qui mouentur per vnicum textum, sed expres sum, vt ipsi putant in authent. de aequalitate dotis, §. his consequens est, collatione 7. vbi Iustinianus inquit in hunc modum: His consequens est & illud decernere, quod in casibus huiusmodi dubitatum est. Nouimus, antiquioribus creditoribus aliquas hypothecas praeponere iuniores existentes, ex priuilegiis a legibus datis; quale est, quando aliquis propriis pecuniis procurauerit nauem comparare, aut fabricare, aut reparare, aut domum forsan aedificare, aut etiam emi agrum, aut aliquid horum; in his enim omnibus priores existunt po steriores creditores, quorum pecuniis empta, aut renouata res est, iis qui etiam multo antiquiores sunt. Et inde ipsimet constituunt, non es se admittendum argumentum a sensu contrario aduersus expres sam lustiniani nouellam constitutionem, ex qua deducitur, mutuanti ad emptionem praedij competere tacitam hypothecam, sicuti competit mutuanti ad domus refectionem, cui tacita datur a iure hypotheca cum praelationis priuilegio; Ego tamen in communem sententiam procliuior sum, nec mihi[sect. 24] suadeo, ita facile inducendam correctionem textus in d. l. licet, C. qui potiores, non expres sam in d. §. his consequens; imo in eo textu alia ratione apposita fuis se ea verba, non vero vt ex sola mutuatae pecuniae datione ad emptionem praedij, absque pacto induceretur aliqua hypotheca. Idcirco libenter probarem Didaci Couarr. interpretationem variarum lib. 1. cap. 7. dict. num. 3. quam sequutus est Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 3. quae st. 98. num. 5. & Barbosa sexta parte legis 1. ff. soluto matrim. num. 11. scilicet in eo textu non satis liquere, tacitam hypothecam a lege concedi mutuanti ad emptionem alicuius praedij; neque enim hoc aperte ibidem probatur, sed potius es se quasdam hypothecas, quae expres s ae, vel tacitae pos sunt dari, quibus a iure conces sum est priuilegium praelationis. Et inde dum dicit, parem es se hypothecam competentem mutuanti ad emptionem, si illa expresse adiecta fuerit, illi quae competit mutuanti ad refectionem; Voluit equidem, vt ego existimo, textus ille, mutuantis prouisioni sibi per expres sam hypothecam consulentis tantum tribuere, quantum ex legis dispo sitione & prouisione mutuanti ad refectionem conceditur: non vero voluit subuertere decisionem dictae l. licet, nec corrigere eam. Quod si forsan corrigere voluit, aut indubio sumus, quod negari non potest ex Authoribus superius relatis, quid inde apud nos: cum habeamus legem regiam 30. tit. partita 5. quae expres sim dubium praefatum decidit, & consirmat decisionem dictae l. licet, C. qui potiores in pignore, sic vt recte tentari pos sit, ac dici, Compilatores illius legis, huius contrarietatis, aut dubij existentis de iure communi memores, consciós que, sic statuis se in ea lege, vt Doctorum altercationes ces sarent, & ipsius legis partitae constitutionem, neces sario tenerentur omnes seruare. Quod planum videbitur cuicunque ex illis verbis: Otro si dezimos, que si vu ome ouies se obligados todos sus bienes, tambien los que auia entonce quando fizo la obligacion, como los que auria dende adelante, si despues desto tomas se marauedis prestados de otro ome, para comprar alguna cosa, faziendole pleyto, que aquella cosa que compras se de los marauedis que el prestaua, que le fincas se obligada por ellos fasta que los cobras se, entonce mayor derecho auria el postrimero en la cosa as si comprada, que el primero a quien fuera fecho el pleyto de la obligacion general, sobre todas las cosas del comprador. Ex his infertur aperte, magis communem es se primam opinionem relatam supra, num. 22. quam con trariam num. 23. relatam, licet eam tenuerint Glos sa, Baldus, Angelus, Alex. Iason, Campegius, & Chas saneus, quos retulit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. d.q. 99. num. 2. in fin. Ripa, Socinus, & Baldus Nouel. quos recenset, & improbat Barbosa in d. l. si cum dotem, §. fin. num. 35. ff. soluto matrim. Vbi etiam in terminis iuris communis contrarium tuetur; quanto magis ergo tenendum erit post decisionem d. l. 30. partit. que, vt dixi neces sario obseruauda est, quamuis fateamur de iure communi dubium es se. Secundo infertur, Hieronymi de Caeuallos pract. commun. contra commun. q. 744. eandem opinionem[sect. 25] contra communem, & nouam ipsius as sertionem, falsam equidem es se, & refragari verbis expres sis d. l. 30. partitae, nec probari in d. l. 26. tit 13. p 5. vt supra ostendi num. 7. & consequenter non sufficere, quod pecunia detur ad emptionem alicuius rei, vt ipsa res empta ex tali pecunia remaneat hypothecata, nisi mutuans ipse ita expresse cauerit: quod ita tenendum est, quidquid Audior praedictus, etiam post dictam legem partitae, contrarium, sed male quidem defendat. Tertio infertur, in terminis iuris communis,[sect. 26] non immerito hac de re dubitari potuis se, per tex. in d. §. his consequens est, quod supra dixi, & Authores omnes in proposito fatentur. Caeterum post d. l. 30. part. amplius dubitari non pos se, nec dubitandum: Indeque Ioannem Gutierrez d.q. 98. n 9. minus bene dubitas se, nec meliori indicio rem ipsam referre debuis se; nam licet text. in d. §. his consequens, multum adstringat, vt ipse dicit fortius tamen ad stringit, & clare diluit dubitandi occasionem dicta lex Partitae. Vnde idemmet Author secure pos set, & absque omni dubio sic as serere, & contrariam sententiam damnare. Quarto, & vltimo infertur ad explicationem[sect. 27] eiusdem l. 30. titul. 13. part. 5. & vulgatae illius quae stionis, vtrum scilicet mulier pro sua dote preferatur expres s ae hypothecae posteriori, de qua in dict. l. licet, C. qui potiores in pignore. Et in dict. l. 30. partitae, ac etiam habenti priorem tacitam ratione mutui ad refectionem. Quo in dubio duae quidem sunt, & contrariae sententiae; alij enim praedictum priuilegium vtrumque, maius, & fortius es se existimant, quam priuilegium dotis: Alij vero, & magis communiter contrarium tuentur: quod testatur Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. quae st. 6. art. 3. num. 12. & 14. Ego vero in vtroque communem pro dote sententiam magis amplector, & text. in dict. l. 30. partitae, quamuis casum dotis omisit, quem excepit l. 29. tit. 13. part. 5. non ideo credo, quod eum comprehendere voluerit, vt latius ostendit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae st. 99. num. 20. & tribus sequentibus, quo praelecto, satisfieri poterit inductioni, atque sententiae Azeuedi, quem nullus refert in. l. 7. tit. 16. num. 4. & 5. lib. nouae collectionis regiae; vbi dicit, eo loco tradita notanda es se, quia noua, & singularia. Sed vere non vrgent. si ea consideres, quae Ioannes Gutierrez nunc relatus obseruauit, & latius Barbosa, quem vide 6. part. l. 1. ff. soluto matrimon. num. 12. & 13. Ludouicus Morotius dict. respons. 45. num. 5. & 6. dicens posteriorem tacitam hypothecam dotalem, praeferri ei, qui pecuniam dedit ad reficiendam rem aliquam. # 9 CAPVT IX . Pactum de futura succes sione, aut de hae reditate patris, vel alterius cuiusque viuentis certo modo habenda, seu diuidenda, vsque adeo non valere, vt nec iura mento firmetur, idque tam de iure Canonico, quam de iure Ciuili, ac etiam de iure Regio procedere, prout hoc cap. lati s sime probatur, & multorum doctrinis exornatur. Deinde, ipsummet pactum de haereditate viuentis an valeat in foro con scientiae, an etiam pactum mutuae succes sionis initum inter aliquos, iuramento firmetur, exacte, & dilucidé magis, quam antea fuis set, explicatur: Et in casu occurrenti, Authoríque commis so, ipsius respon sum, seu consilium hic transcribitur, & nonnulla adnotantur per eundem, quae sic congesta, & distincte adnotata antea non erant. SVMMARIVM. -  1 Dubium proponitur, seu casus in quo consultus Author de iure respondit, eiusdémque consilium, seu responsum hic transcribitur. -  2 Pactum super haereditate patris, seu alterius tertij viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, vs que adeo inualidum de iure, vt nec iuramento firmetur. -  3 Quia improbum est, impium, & turpe, & contra bonos mores. -  4 Vtpote, cum iniquum sit, quod tertio viuente, ac ignorante, alij de bonis suis paciscantur, & conueniant, & contra, aut praeter domini voluntatem pacta inire prae sumant. -  5 Solicitudóque versatur in hoc omnimodo inhonesta, & illaudabilis. -  6 Pactum de haereditate tertij certo modo habenda, vel diuidenda, vt valeat, neces sarium est quod eiusdem consensu, & voluntate fiat: imo non sufficit, quod ipsius voluntas, & consensus a principio accedat, sed in ea vsque ad mortem per seuerare requiritur. Alias pactio ista etiam iurata, nisi patre, aut tertio in eodem consensu semper perseuerante, effectum nullum habebit. -  7 Pactum de haereditate patris, vel alterius cuiusque viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, improbum es se, & sine effectu, quamuis eidem iuramentum acces serit; aut etiam post decisionem cap. quamuis pactum, de pactis in 6. Quoniam ille textus dumtaxat confirmat pactum absolute negatiuum de non succedendo, non vero se extendit ad pacta de succedendo, aut de haereditate parentum certo modo diuidenda, inter fratres inita. -  8 Pactum de haereditate viuentis improbum es se, & sine effectu, etiamsi filij, aut cognati de haereditate viuentis patris, aut cognati paciscerentur eo modo, quo erant ad haereditatem venturi, & sic vt aequalibus portionibus, & non aliter succederent. -  9 Quia non modus paciscendi, sed pactio ipsa est reprobata. -  10 Pactum de certo modo succedendo, siue de haereditate patris viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, hodie iure nostro Regio non es se validum nisi in vno casu, nec corrigi ius commune ex in stitutione legis Tauri, prout hoc numero latius adnotatur, & Ferdin. Vasq. Menchac. noua consideratio, noue etiam declaratur. -  11 Pactum de haereditate patris certo modo diuidenda, siue renuntiatio de consensu patris per fratres si fiat, quod valeat, reuocabiliter tamen. Et consequenter, vt tale pactum cum primum pater ipse, cuius de succes sione agebatur, coepit poenitere, & consensum prae stitum reuocare, statim euanescat. Idque ex sententia Baldi, quae magis communiter approbatur, & bellis sime comprobatur. Et contraria opinio Didaci de Couar. sic explicatur, vt in effectu ostendatur, eundem Authorem in sententiam Baldi magis se inclinare, quod alij Authores non sic animaduertunt. -  12 Ac denique pro eadem Baldi doctrina Rotae decisio in terminis adducitur. -  13 Et Vincentij Mancini Tyburtini aduersus decisionem Rotae dubium excitatum; siue sententia eius dem, concludenter, & noue diluitur. -  14 Ioannis etiam Vincentij Hondedei pro hac parte, locus, & resolutio, noue, & vere, & contra Mancinum eundem expenditur, & pactum mutuae succes sionis, a pacto de haereditate viuentis certo modo diuidenda, longe distare ostenditur. -  15 Andreae Gaill. obseruatio quaedam circa pactum mutuae succes sionis refertur, & in proposito huius c. explicatur. -  16 Minori propter enormem, aut enormis simam lae sionem succurrendum, etiam si contractus iuramento confirmatus, & in se validus fuerit. Quoniam vbicunque in contractu adest enormis, aut enormis sima lae sio, ibi dicitur ades se dolus prae sumptus, siue re ipsa; & sic iuramenti vinculum non obstat. -  17 Pactum de haereditate patris adhuc viuentis, etiamsi valide inter filios fiat; adhuc tamen propter enormem, aut enormis simam lae sionem, filiis eisdem viginti quinque annorum minoribus succurrendum, prout hoc numero obseruatur. -  18 Pactum de haereditate viuentis, simpliciter es se reprobatum a iure Canonico. -  19 Et propterea nullam inducere obligationem, neque etiam naturalem. -  20 Pactum de certo modo succedendo, etiamsi ipsi pacis centes velint, adhuc non producere vllam obligationem, quia lex noluit obligationem pos se contrahi. -  21 Pactum de certo modo succedendo, siue haereditate viuentis diuidenda, es se contra ius diuinum, & contra bonos mores naturales, & nutrire peccatum. -  22 Pactum de certo modo succedendo, siue de haereditate viuentis diuidenda, improbatum fuis se pluribus rationibus, quae hoc numero recensentur. -  23 Pactum super bonis, & haereditate viuentis initum, nec in conscientia obligare, provt hoc numero, & melius. -  24 Patris Ludouici Molinae e Societate Iesu Religiosi locus pro resolutione, & sententia Authoris nouiter expenditur. EX Facto mihi proponitur, fratres tres,[sect. 1] Petrum, inquam, Ioannem, & Francis cum, adhuc viuente Ioanne patre suo, inter se conuenis se, iuramentóque firmas se, quod si pater eorum mortis tempore, aliter de bonis suis liberis dispositum relinqueret, quam in conuentionem deducebant, atque eo tempore dispositum habere existimabant, quod tunc damna, aut meliorationes ex hoc contingentes ita inter eos resarciri deberent, vt res ad eam summam reduceretur, ac pro ea parte vnicuique bona ipsa libera as signarentur, iuxta quam inter eos conuentio inita manebat; & consequenter, quod frater maior fratribus minoribus, & ipsi fratres minores maiori id redderent, quod minus, aut plus accepis sent, quam inter eos conuenit: vt sic non patris dispositio, aut distribuendi modus, sed eorum conuentio circa bonorum diuisionem obseruari deberet, quidquid pater postmodum aliter efficeret; nunc autem patre ipso Ioanne defuncto, filiis minoribus ab eo melioratis, siue bonis suis aliter diuisis, & distributis, quam tempore con uentionis, iidem diuisa arbitrabantur; frater maior conuentionem factam, & iuratam obseruari debere intendit, petítque fratres minores sibi reddere meliorationes huiusmodi, aut earum valorem, siue ad modum conuentionis bonorum diuisionem reduci: ipsi autem e contra conuentionem eandem in scio patre factam, de iure non subsistere as serunt, & consequenter nec ad eius obseruantiam teneri. Que ritur ergo quid iuris in casu proposito; in quo supponunt fratri maiori vltra Maioratum, statúmque amplis simum, relictum a patre omne id, quod de iure debuit relinqui? Et veritati inhaerendo, consultationíque respondendo, dicendum est, praefatam conuentionem nullam in se fuis se, & a iure improbatam omnino; idcirco seruari non debere, sed patris vltimam dispositionem seruandam, fratrésque minores id ex testamento habituros, quod habere pater ipse voluit, nec aliquid ratione praefatae conuentionis reddituros: idque in vtroque foro, interiori, inquam, (in quo etiam quaeritur) atque exteriori procedere, & in fauorem dictorum fratrum minorum probari: quoniam in effectu pactum praedictum fuit de bonis liberis praefati parentis inter fratres aliter diuidendis, quam a parente ipso tempore mortis diuisa, aut distributa fuis sent, siue de eisdem bonis liberis, certis quibusdam modis habendis, aut pretio eorum reddendo, si pater tempore mortis testamentum tunc factum mutas set, siue aliter de bonis eisdem disposuis set, quam tempore factae conuentionis dispositum erat ab eodem. De iure autem certis simum est, pactum super hae [sect. 2] reditare patris, seu alterius tertij viuentis, certo modo habenda, vel aliter diuidenda, quam ipse diui serit, aut disposuerit, vsque adeo inualidum, & sine effectu, vt nec iuramento firmetur: quia improbum[sect. 3] est, impium, & turpe, & contra bonos mores, vtpo[sect. 4] te, cum iniquum sit, quod tertio viuente, ac ignorante, alij de bonis suis paciscantur, & conueniant, & contra, aut praeter domini voluntatem, ad aliumque modum pacta inire prae sumant super rebus tunc alienis: solicitudóque versatur in hoc[sect. 5] omnimodo inhonesta, & illaudabilis, vt probat textus optimus, & notabilis ad hoc in l. vltima, C. de pactis, & concordat textus in l. quidum in iure, §. fin. ff. de donationibus, & in l. 2. in fine, ff. de his quibus vt indignis, & in l. 2. §. interdum, ff. de vulgari, & pup. substitu. & in l. si quis mihi bona, §. sed vtrum, versiculo, sed an nominatim, ff. de acquir. haered. & in dicta l. vltim. C. de pactis, secure obseruarunt, & pactum prae dictum iuramento non confirmari docuerunt Bartolus numero 11. & numero 17. Salicetus numero primo, Baldus numero 22. Paulus Alex. & Iason numero 5. & late explicant, prosequuntúrque ibidem Cagnolus ex numero 28. cum sequentibus, & numero 34. cum sequentibus. Vbi tuetur, pacta huiusmodi es se contra bonos mores naturales, & contra ius gentium, & ideo iuramento non validari, Bolognetus num. 11. & 15. & numero 22. cum seq. & numero 27. Purpuratus ex numer. 6. cum pluribus sequentibus, & numero 40. cum sequentibus. Martinus Monter a Cueua in eadem l. vltima, numero 4. & in l. pactum quod dotali, eiusdem tituli, numero 6. & Curtius numero 5. Petrus de Ancharano in consilio 403. Viso. Fulgosius in consilio 73. Paterfamilias. Angelus in consilio 179. columna 4. versiculo, nec obstat, & cum infinitis aliis Authoribus, vt indubitatum, & certum resoluunt Parisius in consilio 26. numero 76. & numero 114. libro 2. Andreas Gaill. practicarum obseruation. libro 2. obseruatione 125. Guil. Benedict. in capit. Rainuncius, de testamentis verbo, duas habens filias, ex numero 235. cum sequentibus. Antonius Gomez, in l. 22. Tauri, numero 30. & 31. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, limitatione 5. ad legem Regni, numero primo, 2. & 3. Couarr. in capit. quamuis pactum, de pactis in 6. in initio tertiae partis, numero 5. & numero 8. & ibidem Ioannes Gutierrez in initio repetitionis illius textus, numero 4. & 5. & verbo, improbet lex ciuilis, numero 2. & de iuramento confirmatorio, 2. parte, capite 5. numero primo, Viuius dicens istam es se communem opinionem, libro 1. verbo, pactum, numero 5. Villal. in suis commun. verbo, pactum, numero primo. Franciscus Beccius in consilio 74. numero 2. Valent. Forster. de succes sion. descend. libro primo, quae stione 2. Antonius Gabriel libro 3. de pactis, conclusione prima, numero 11. Menchaca de succes sionum creatione, libro 2. & 18. numero 191. & numero 197. cum sequentibus. Molina de Hispanorum primogeniis, libro 2. capite 3. numero 3. & 4. Octauianus Cacheranus decisione Pedemontana 100. numero 31. Michael Gras sus receptar. sententiar. §. succes sio ab intestato, quae stione 9. numero 6. per totum. Gratianus regula 335. Seraphinus de priuileg. iuram. priuilegio 20. Et[sect. 6] in casu prae senti magis indubitatum est, quoniam prae supponitur patrem praedictum ignoras se, quod pactum huiusmodi inter filios fieret, nec in eo con sensis se, & tamen vt valeret, neces sario requiritur, quod patris ipsius, siue alterius, de cuius succes sione certis modis habenda, aut diuidenda tractabatur, consensus expres sus, & voluntas accederet: imo, quod magis est, non sufficit patrem ipsum consensis se ab initio, si ante mortem consensum reuocet, nec in eo perseueret, siue aliter, quam tunc existimabat, disponat, sed in eodem consensu perseuerare, nec aliter disponere, neces sarium est, alias pactio ista, etiam iurata, nisi patre, aut tertio in eodem consensu semper perseuerante, effectum nullum habebit; ita Bartolus in dicta l. vltima. C. de pactis, numero 17. Baldus numero 22. Salicetus numero primo. Decius, & Curtius columna 2. Riminaldus notabili 2. Gozadinus numero 8. cum sequentibus, Purpuratus numero 185. Cagnolus ex numera 64. cum sequentibus, Bolognetus num. 4. qui ad hoc recte ponderat text. in eadem l. vltima, in versiculo, Nisi forte, & subdit in hunc modum: Et sic habet locum poenitentia eius, de cuius haereditate agitur, & qui consensit, & est in eius arbitrio facere, quod habeat effectum, vel non, & potest reuocari consensus ignorantibus paciscentibus. Idem Bolognetus post Bartolum ibi, numero 5. in l. stipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obliga. numero 117. vbi etiam Iason numero 12. ver siculo, nec obstat. Alexander n. 7. Socinus iunior n. 45. & in consilio 143. numero 33. libro primo, Simon de Praetis in consilio 123. numero 10. & sequentibus. Fortunius de vltimo fine, illatione 20. Rodericus Suarez dict. limitatione 5. ad legem Regni, numer. 2. Antonius Gomez, in dicta l. 22. Tauri numero 30. in principio. Cou. in dicto cap. quamuis pactum, in initio tertiae partis, num. 7. & 8. ibidem Ioannes Gutierrez in initio, num. 35. Menchaca de succes sion. creatione, l. 1. §. 18. num. 198. & 199. vbi firmat, valere pactum huiusmodi factum de consensu eius, de cuius succes sione certo modo diuidenda tractatur, euanescere tamen, etiam si iuratum fuerit, si pater, aut tertius consen sum reuocauerit, & dicit es se magis communem opinionem, eámque defendit Ioannes Vincentius Honded. in consilio 40. num. 35. libro primo. Seraphinus de priuilegiis iuramenti, priuilegio 20. numero 6. 30. & 31. Michael Gras sus §. succes sio ab intestato, quae stione 9. num. 12. Vincentius Mancinus in tractatu de iuramento, parte 4. effectu 61. numero 5. folio 297. vbi concludit non valere pactum, nisi is, de cuius bonis agitur, consenserit, & in consensu perseuerauerit. Procedunt autem superiora, non solum de iu[sect. 7] re ciuili, sed etiam de iure Canonico, ac etiam post decisionem capit. quamuis pactum, de pactis in 6. & sic quamuis pactum de non succe dendo factum a filiis patri, & iuramento firmatum, validum sit, & omnino seruari debeat ex decisione illius textus, quia non vergit in dispendium salutis aeternae, nec contra bonos mores est: tamen pactum de succedendo affirmatiuum, fiue de haereditate patris, vel alterius cuiusque viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, improbum est, & sine effectu, nec seruari debet, etiamsi eidem iuramentum acces serit, quia contra bonos mores est: Quod vnanimiter probarunt omnes Authores supra citati, & defendunt Glos sa, Bartolus, Salicetus, Angelus. Baldus, Castrensis, Alexander, Butrius, Geminianus, Cinus, Romanus, Decius, Corneus, Socinus, Cagnolus, Iafon, Boerius, Tiraquellus, & alij, quos refert: & sic, constantérque tuetur Cacheranus decisione Pedemontana 100. numero 31. vbi affirmat ita tenere omnes Canonistas, & Legi stas, Ioannes Gutierrez in dicto capit. quamuis pactum, verbo, improbet lex ciuilis, numero 3. vbi resoluit, textum illum loqui, & procedere in pacto de non succedendo iurato, de quo dumtaxat ip se textus loquitur; quia cum non sit contra bonos mores, bene firmatur iuramento: sed non loqui, nec procedere in pacto affirmatiuo de succedendo, quia cum in eo tractetur de haereditate viuentis, improbum quidem est, & contra bonos mores, & sic nec iuramento firmatur, quia iuramentum contra bonos mores obligatorium non est, etiam de iure Canonico, vt in capit, non est obligatorium, de regulis iuris, libro 6. & citat plures alios Authores sic tenentes, vt etiam citat, & sic resoluit Michael Gras sus receptar. sententiarum. §. succes sio ab intestato, quae stione 9. numero 6. & in terminis nostris, inter vnum, & aliud pactum distinguit, & pactum negatiuum de non succedendo, iuramento firmari de iure Canonico; pactum vero de haereditate viuentis certo modo habenda, vel disponenda non firmari, as serit Purpuratus in d. l. vltima, C. de pactis, n. 165. & n. 212. Bolognetus etiam ibid. n. 22. in fine, vbi expres sim aduertit, quod pactum inter alios de hae reditate tertij, nec valet de iure ciuili, nec iuramento confirmatur de iure Canonico, etiam post decisionem dicti capit. quamuis pactum, sed si fit cum eo, de cuius haereditate agitur, inquit ipse Author, quod si est, pactum de succedendo, non valet de iure ciuili: similiter si est pactum de non succedendo, non valet de iure ciuili, secus de iure Canonico, per text. in dicto capit. quamuis pactum, Rodericus Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, limitatione 5. ad legem Regni, numero 2. & 3. vbi probat, multum interes se, an pactum sit absolute negatiuum de non succedendo, quoniam illud iureiurando confirmatur de iure Canonico, ex deci sione dict capit. quamuis pactum: an vero sit pactum de succedendo, seu de haereditate patris viuentis certo modo diuidenda, quia tunc non valet, nec iuramento firmatur: & iterum num. 208. subdens, quod dictum caput quamuis pactum, solum loquitur in pacto facto patri, & sic non potest extendi ad pacta seu conuentiones de haereditate parentum certo modo diuidenda inter fratres inita; Antonius Gomezius in dicta leg. 22. Tauri, numero 30. & 31. qui etiam expres sim distinguit, inter pactum de non succedendo, & pactum de haereditate patris viuentis, certo modo diuidenda; & pactum huiusmodi, nec iuramento firmari as serit, vt etiam as serit Cagnolus in dicta l. vltima. C.[sect. 8] de pactis ex numero 34. & numero 40. in fine, subdit id procedere, etiamsi filij aut cognati de haereditate patris viuentis, aut cognati paciscerentur eo modo, quo erant ad haereditatem venturi, & sic vt aequalibus portionibus, & non aliter succederent, siue sibi inuicem haereditatem haberent: nam adhuc non valeret huiuscemodi conuentio, quia quo quomodo pacisci de haereditate viuentis prohibitum est; id ipsum firmauit etiam Riminaldus in eadem l. vltima;, in secundo notabili, & Bolognetus numero 36. in fine, versicul. decimotertio, & reddit rationem in haec verba: Nam adhuc talis conuentio prohibetur,[sect. 9] quia non modus paciscendi, sed ipsa pactio est reprobata, quia per eam arguimus desiderium turpe, & praematuram conuentionem; & sic non interest, quod paciscantur pro illis partibus, pro quibus ad succes sionem erant peruenturi. Et confirmatur ex his, quae Bolognetus ipse ibidem antea adnotauerat numero 11. & 15. De iure etiam huius Regni plusquam certum est,[sect. 10] superiora procedere, & nulla lege Partitarum, nec nouae collectionis Regiae, ius praefatum commune, tam Canonicum, quam Ciuile alterari: nullibi enim legitur, nec aliquo modo cauetur, quod pacta de certo modo succedendo, siue de haereditate viuentis certis modis habenda, vllam firmitatem obtineant, imo cum legibus eisdem Regiis, de pactis seu conuentionibus fit sermo, omnino reprobantur ea, quae iuri, legi, rationi, aut aequitati repugnant, siue quae bonis moribus contraria sunt: idque in nostris terminis, atque in pacto de haereditate viuentis certo modo diuidenda (de quo tractatur) vnanimiter probas se videntur, aut prae sentiunt aperté omnes huius Regni Authores, quos hactenus retulimus; ij enim omnes sic absolute, & distincte cum iure communi transeunt, nec aliquid nouitatis de iure Regio detegunt, nec etiam inquirunt: Inter alios tamen, solus Menchaca in terminis animaduertit; is enim Author de succes sion. creation, lib. 2. §. 18. nu. 271. quamuis antea numero 209. indistincte dixis set, pactum de certo modo succedendo hodie iure nostro Regio validum es se irreuocabiliter ex consensu eius, de cuius succes sione agitur, ex l. 22. Tauri, statim tamen dicto numero 271. melius id explicat, & in hunc modum scribit: Nec tamen intelligas, quod vniuersa haec materia per legem Tauri recipit innouationem; Nam imo intelligo, quod lex illa magis limitat, quam corrigit nostram materiam, dum id tantum disponit, vt matrimonij causa gener cum socero talem pactionem facere pos sit: in reliquis autem causis, seu casibus praeter illum, qui illa lege comprehensus fuit, magis est vt ius commune integrum, illae s umque permaneat; quia quod non mutatur, quare stare prohibetur, vt in l. Sancimus, C. de testamentis, prae sertim cum interpretatio fieri debeat, vt Rescripta, & statuta ius commune laedere quanto minus fieri pos sit, intelligantur, l. si quando, cum glos sa, C. de inofficioso testamento. Addiderim ego libenter duo: inprimis, sententiam hanc, & nouam praefati Authoris considerationem, certis simam quidem es se, & veris simam, tum ob rationes ab eo adductas, tum etiam, quia, vt dixi, nullibi apud nos cauetur, nec est credendum Principes nostros, adeó religiosos, & Christianos, vllamve legem Regiam, pacta huiusmodi, sic inhonesta, & turpia generaliter approbaturam, imo illa reiicere semper, & damnare , eáque omnia curare, quae bonis moribus, & bene institutae Reipublicae magis conueniant. Deinde, dictae legis Taurinae constitutionem, quod attinet ad pactum de haereditate viuentis certo modo diuidenda, in nullo a iure communi deuias se, quod nullus hactenus sic animaduertit: nam si verum est, vt antea dixi; etiam iure communi attento, pactum de haereditate tertij certo modo diuidenda de consensu ipsius validé fieri pos se, & nullibi legitur, quod pactum de futura succes sione initum cum eo, de cuius succes sione agitur, vel cum alio de voluntate ipsius, dicatur es se contra bonos mores, quod in aliis terminis recté aduertit Menchac idem dicto §. 18. n. 186. imo eo ipso, quod eius dem consensus accedit, ea omnia ces sare videantur, quae pactionibus huiusmodi repugnant, impedimentumque prae stant: valide proculdubio, atque iure optimo dicta lex Taurina, si in hoc pacto loqueretur, id efficere pos set, & pacta matrimonij caus a inter generum, & socerum validare, ne alias gener remaneret deceptus, si oneribus matrimonij supportandis ligatus, socer non adimpleret id, quod adlmplendum promisit: Eo magis, quia cum parentibus conces sum es set eisdem legibus Taurinis, vt pos sent vnum ex filiis, quem vellent, meliorare, vel non meliorare, totúmque hoc eorum voluntati sit relictum, nihil equidem interest, quod ex postfacto meliorent, vel non meliorent, aut quod tempore matrimonij, meliorandum, aut non meliorandum promittant. Et vere, si promittunt meliorare, id efficiunt, quod iure, eisdémque legibus efficere pos sunt; quod si de non meliorando promis sio fiat, id etiam iure faciunt, cum in eorum voluntate totum sit, & ad aequalitatem velint filios reducere, quam omnia iura clamant. At in vtroque pacto, si verum amamus, negari non potest, quin pactum de succedendo, aut de non succedendo proprie non sit, nec etiam proprie dicatur eo casu, pacto haereditatem dari, vel adimi, sed potius contractum onerosum, super certáque parte dumtaxat bonorum, non super tota haereditate contrahi, fatendum est; idcirco su stineri debebit, vt lex ipsa Taurina 22. exprimit, cuius decisionem in vtroque casu, pluribus rationibus iustisicat Antonius Gomezius ibi n. 20. & 21. iustificant etiam Tellus Fernandez, & Auendanus ibidem. Matiencus in l. 6. tit. 6. glos sa 1. in principio, & ibidem Azeuedius n. 27. lib. 5. nouae collectionis regiae. Denique (quod etiam ad nostrum propositum, & pactum de certo modo succedendo attinet) proprie loquendo, lex eadem Taurina non solum correctoria non est iuris communis, vt inquit Menchaca, sed nec etiam limitatoria; loquitur namque in alio, & diuerso casu, quam ius commune: ius namque commune loquitur, quando inter alios fit pactum de haereditate viuentis certo modo diuidenda, inscio eo, de cuius succes sione agebatur, vel etiam eo sciente, & consentiente; lex vero 22. Tauri loquitur, quando ipsemet, cuius de succes sione aut haereditate agitur, principaliter init pactum cum alio, hoc est, cum genero, ita quod gener non cum aliis, socero consentiente, sed cum ipsomet socero pactum facit; & sic non alij de haereditate viuentis, eometipso consentiente, aut sciente, pacta efficiunt, sed ipsemet cum alio, ac de propriis bonis conuenit. Et secundum haec (quae sunt notanda, quia noua quidem, & singularia, nec in consilio parti edita, sed huic loco ad explicationem dicta l. Taurinae reseruata) concludenter remanet fundata dictorum fratrum minorum contra fratrem maiorem intentio: Nam praeterquam quod patris consensus in conuentione non interfuit, qui, vt dictum est, omnino neces sarius fuit. pater, ipsemet in vltimo testamento, vltimáve dispositione, cum qua mortuus est, aliter, & diuersimode dispositum reliquit de bonis suis liberis, quam tempore factae conuentionis inter fratres habebat. Et sic quamuis tunc consensis set, siue praefatam conuentionem approbas set expres sim; ex reuocatione consensus, & dispositionis, siue quia in eadem voluntate non perseuerauit, aut aliter dispo suit, quam tunc dispositum habebat, pactio ipsa quantumcunque iurata, non haberet firmitatem, nec aliquo iure seruari deberet, iuxta authoritates, & doctrinas superius adductas. Vltra quas in fortioribus etiam terminis, hoc est[sect. 11] quando filius, vel filia renunciauit cum iuramento haereditati patris, in manibus, & fauore fratrum, vel eorum, & patris simul, quod non obstante tali pacto, & renuntiatione iurata, pos sit succedere patri, si non perseuerauerit in eadem voluntate, tenet Bal dus in capit. ad. nostram, el, 1. columna 2. numero 9. de iureiurando, & per textum in dicta l. vltima, C. de pactis, affirmat, quod quamuis pactum huiusmodi fratribus sit factum. in manibus ipsorum, & patris, atque eisdem fratribus ius quae situm ex eo; nihilominus, quia requiritur perseuerantia patris vsque ad mortem, si pater ipse voluerit, quod succedat filia cum fratribus, iuramento non obstante, siue aliter disponat, quod filia succedere debebit, non obstante renunciatione aut pacto: & Baldum sequuntur Fulgosuis, & Corneus in l. pactum, C. de collationibus. Cumanus in dicta l. stipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. & ibidem Alexander, num. 12. Felinus in capit. primo, de iureiurando, columna 3. Georgius Nathanus in dicto capit. quamuis pactum, prima limitatione, num. 3. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testament. verbo, duas habens filias, num. 288. Purpuratus in dict. l. vltima, C. de pactis, numer. 187. erudite Rodericus Suarez, in. l. quoniam in prioribus, limitation. 5. ad legem Regni, numero 2. & 3. & 8. Antonius Gomezius in dicta 1. 22. Tauri, numero 31. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 2. capit. 3. numero 4. Ioannes Gutierrez in initio dict. capit, quamuis pactum, numer. 5. Michael Gras sus, receptar. sententiar. §. succes sio ab intestato, quae stion. 9. num. 13. & quae st. 10. num. 7. vbi dicit Baldi opinionem communiter approbatam, & tenendam omnino. Quod etiam dixit Paris in cons. 24. num. 18. lib. 2. & ij omnes reprehendunt Iasonem, dum dixit in d. l. fin. de pactis, num. 13. in hoc Baldum erras se, aequiuocéque loquutum fuis se, & optime probant, ipsum potius Iasonem erras se, & Baldum subtiliter & recté loquutum: & inter alias rationes, rectis sime constituunt, pactum huiusmodi, aut renunciationem factam in manibus patris, & fratrum, ipsorum tamen fratrum fauore, non es se absoluté pactum de non succedendo, quod iuramento firmatur ex dict. c. quamuis pactum, quia non est contra bonos mores, nec inducit votum captandae mortis, sed potius respectu fratrum, cum quibus pactum apponitur, & quibus sit renunciatio paternae haereditatis, dici pactum de succedendo, & de haereditate viuentis certo modo diuidenda: & sic militare rationem, & dispositionem dictae l. vltimae, C. de pactis, & per con sequens non debere valere sine voluntate, & consen su illius, cuius de succes sione agitur, in quaque per seueret vsque ad vltimum vitae exitum. Quod Rodericus Suarez, Anton. Gom. Ioann. Gutierr. & alij superius relati latius probarunt: & mirantur de hoc dubitas se Cou. In d.c. quamuis pactum, in initio 3. part. n 7. & 8. ipse tamen Cou. licet dubitauerit de sententia Baldi, ex eo quod ab initio, patris prae sentia, & authoritate pactum initum fuit, & ipsius consensus acces sit. ex eóque videbatur fratribus ius quae situm vt supra dixi; statim tamen (quod superiores non animaduertunt) in sententiam Baldi magis videtur animum inclinare, & censet multi faciendam es se tanti Viri authoritatem, & ita videtur cum eo tran sire; quod in terminis nostris solus, & vere obseruauit Michael Gras s sus d. §. succes sio ab intestato, quae stion. 10. numero 7. quotiescunque etiam de haereditate patris viuentis certis modis habenda, vel diuidenda pactum inter fratres initum est, nec eiusdem patris consensus, & approbatio acces sit, Anthórmet ip se pactum es se illicitum, & turpe, & contra bonos mores. nec iuramento confirmari, expres sim as serit, & tanquam indubitatum semper supponit. Praeterea Baldi doctrinam bellis simé comprobat, & Didaci de Couar, sententiam improbat Menchaca de succes sion. creat. lib. 2. d. §. 18. n. 198. 199. & 200. quo loco dicit tenendam, & veriorem opinionem eam. quae docet pactum de haereditate certo modo diuidenda, de consensu patris per fratres iuratum, validum es se, dummodo intelligatur reuocabiliter; & consequen ter, vt tale pactum, cum primum ille, cuius de succes sione agebatur, coepit poenitere, & consen sum prae stitum reuocare, statim euanescat: Quod, vt dixi, validis sime comprobat, & recté obseruat, ipsos etiam paciscentes, quasi sub hac virtuali, & subintellecta conditione iuras se videri, si is, cuius de succes sione agitur, in eadem voluntate perseuerauerit; nam id venit ex natura rei: vltra praedictos etiam, Baldi doctrinam sequuta est Rota prima Aprilis 1585. in quadam causa Romana haeredita[sect. 12] tis de Marganis, in qua teste Vincentio Mancino Tyburtino, in tractatu, de iuramento, 4. par. effectu 62. num. 3. fol. 298. fuit resolutum, & decisum, renunciationem factam per sororem Gregoriam de non succedendo Francisco fratri tunc absenti, in fauorem alterius fratris, matris, & aliorum, de quibus in donatione, fuis se nullam, etiam stante iuramento, quia licet expresse contineat pactum negatiuum de non succedendo, tamen virtualiter, & aequé principaliter continet etiam pactum affirmatiuum, quod illi succedant Francisco. Quod pactum absque illius consensu factum, est de iure improbatum, & contra bonos mores, nec iuramento sirmatur, vt ipsemet Vincentius refert; qui tamen decipitur, dum existimat, praefatam Rotae decisio[sect. 13] nem rigorosam fuis se, & propter vim iuramenti dubitat, an pactum futurae succes sionis seruari debeat: Quod autem decipiatur, ostenditur manifeste; inprimisque propter communes vtriusque iuris Interpretum sententias, quibus adhuc ostendimus, pactum praedictum improbum es se, & iuramento minime confirmari. Deinde, quia si originaliter prae legantur Authores, quos ipse pro se citat, constabit equidem, eosdem as serere indistincte contrariam sententiam tenendam fore, nec iuramentum tribuere vim aliquam pacto huiusmodi: quod constat ex Cacherano, quem ipse pro se citat in decisione Pedemontata 100. num. 13. quo loco licet arguendo, aut dubia excitando, nonnullos Authores retulerit sic tenentes, statim tamen num. 31. & sequentibus, decisiue loquendo, contrarium es se verius, & receptius affirmat, vt etiam affirmant multi Authores, quos in vnum conges sit Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 40. num. 13. & 14. lib. 1. Praeterea ipsimet Authores ab eodem relati, loquuntur in aliis terminis, hoc est, quando pactum factum est de propriis bonis, & de succes sione propria inter aliquos; quo casu Authores relati per Cacheranum dict. num. 13. & per eundem Vincentium Mancinum, crediderunt pactum sic initum de propriis bonis, & de succes sione eorum, iuramento confirmari. Caeterum quando pactum fit de bonis alienis, & de hae reditate tertij, certo modo habenda, vel diuidenda, nullus vnquam tentauit, iureiurando illud robur, aut firmitatem accipere pos se; imo nullum prorsus es se, & absque effectu as serunt vnanimiter omnes, vt supra in initio remanet probatum. Id autem clare as sequutus est, & in effectu ita[sect. 14] explicauit Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 40. ex num. 27. lib. 1. Is enim Author quamuis eo loco constanter tueri voluerit, securéque tueatur, quod pactum mutuum, aut reciprocum futurae succes sionis de propriis bonis inter aliquos initum, & iuramento confirmatum, debeat obseruari, & loquutus fuerit in casu, quo fratres quidam conuenerunt, vt si aliquis ipsorum decederet sine filiis legitimis & naturalibus, portio sic decedentis deuenire deberet ad alterum fratrem, eiúsque filios: Tamen in casu nostro, quando fit pactum de haereditate tertij certo modo habenda, vel diuidenda, expres sim dixit eodemmet consil. 40. num. 34. & 35. non aliter pactum valere, nec iuramento confirmari, quam si eius, de cuius haereditate agitur, con sensus, & voluntas accedat, eóque consentiente pactum fiat. Et distinguit casum, quo fit conuentio, vt certa bona praecedentis deueniant ad superuiuentem a casu, quo fit pactum de haereditate tertij, absque eius consensu: ira etiam in effectu distinxit Bartol. in consil. 8. colum. 2. & sequuntur eum multi relati per Cacheranum d. decis. 100. num. 34. in vers. imo potest retorqueri Bartolus contra Decium, Viuius etiam commun, opin. lib. 1. verbo, pactum, num. 8. Anton. Gabriel. lib. 3. tit. de pactis, conclus. 1. num. 8. Michel Gras sus receptarum sententiarum, §. succes sio ab intestato, quae st. 9. n. 6. 10. & 11. vbi plene, an reciprocum pactum mutuae succes sionis admittatur ratione vicis situdinis: de quo etiam Andreas Gaill. practicarum obseruationum, lib. 2. obseruatione 126. Qui tamen obseruatione 127. fol. 243. in eis [sect. 15] dem terminis pacti vicis situdinarij, aut mutuae succes sionis loquutus est, dum dixit, quod pacta, & statuta de mutua succes sione in casu deficientium liberorum masculorum, inter Principes, Comites, Barones Imperij, & Nobiles Germaniae in vsu sune frequenti, & consuetudine hominum memoriam excedente confirmata valent: quia in Principibus, & illustribus Personis omnis sinistra suspicio, & prae sumptio ces sat, & quia ad pacem, & tranquillitatem illius Imperij id conueniens est. Aperte ergo loquitur Gaill in pacto mutuo de succedendo inter aliquos Principes, aut personas illustres, & do propriis bonis, post eorumque mortem inito: nec in pacto super bonis, & haereditare tertij, eoque ignorante facto, aliquid inquit; illud namque semper prae supponit illicitum es se, & a iure improbatum: & antea dixerat lib. 2. obseruation. 125. in principio, imo in pacto illo mutuae, aut vicis situdinariae succes sionis, in consuetudine hominum memoriam excedente, vsúque frequenti fundatur prae cipue, & in contrarium es se ius commune, communésque Doctorum theoricas, & doctrinas, fatetur expres sim, & latius explicat antea, dict. obseruatione 116. per totam. Denique Vincentius ipse conuincitur ex his rationibus, quas in proposito con siderauit Menchac. de succes s. creat. lib. 2. §. 18. num. 199. ac iterum decipitur, quia ideo, dubitat, an pactum illud succes sionis iuramento firmetur, siue firmari debere contra decisionem Rotae arbitratur, quod firmiter crediderit, pactum huiusmodi es se dumtaxat contra bonos mores ciuiles, non vero naturales, & sic iuramentum seruari debere: & tamen in eo casu, ac in nostris terminis es se contra bonos mores naturales etiam, & per illud induci quem ad peccandum, verius arbitramur, vt infra ostendam: idcirco obseruandum non est, quamuis iuramentum eidem acces serit. Et per haec patet, omnia iura, omnésque Doctorum doctrinas & resolutiones (quaecunque in proposito sunt) ita fratribus minoribus opitulari, fratríque maiori aduersari vt amplius pro eorum iustitia ostendenda insistere neces sarium non sit: Sed dato, aut absque veri praeiudicio conces so, quod praefata ces sarent, quae absque omni dubio, fortis siméque, & vere vrgent, ex alio capite aut iure se defenderent dicti fratres minores contra maiorem, ita vt nullo modo ad obseruantiam pacti pos sent adstringi, sed liberi, & immunes manerent; quia vt in facto ponebatur, ipsimet fratres minores tempore conuentionis initae minores erant viginti quinque annorum, & negari noti potest, quin ex conuentione huiusmodi, vel si ad eius obseruantiam pos sent adstringi, enormiter laederentur: At[sect. 16] propter enormem, aut enormis simam lae sionem, certum est minori vigintiquinque annorum succurrendum, etiamsi contractus iuramento confirmatus, & in se validus fuerit, quoniam vbicunque in contractu adest enormis, vel enormis sima lae sio, ibi dicitur ades se dolus prae sumptus, siue re ipsa; & sic iuramenti vinculum non obstat, quoniam text. in authent. Sacramenta puberum, C. si aduersus venditionem, & in c. quamuis pactum, de pactis in 6. non procedit extante dolo; vt vtrumque as serunt, & latius comprobant post alios multos, quos ipsi praecitarunt, Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 14. num. 20. Bursatus in consil. 75. in principio, lib. 1. Hippolyt. Riminald. in cons. 247. ex num. 58. cum sequentibus, lib. 3. Borgninus Caualcanus de tutore, & curatore, num. 141. Cald. Pereira in l. si curatorem habens, verbo, lae sis, num. 1. per totum. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 18. ex num. 58. & in cons. 5. num. 118. & seq. lib. 1. Burgos de Paz. in consil. 28. num. 14. & 16. Achilles Pedrocha in cons. 26. ex num. 1. Ioannes Gutierr. in authent. Sacramenta puberum, ex num. 62. vsque ad num. 103. Simoncellus de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 18. num. 215. & seq. Andreas Fachineus controuersiar. iuris, lib. 2. cap. 14. Michael Gras sus §. succes sio ab intestato, quae st. 13. vbi in illa quae stione, an filia, quae cum iuramento renunciauit paternae haereditati, propter enormis simam lae sionem restitui debeat, duas refert communes contrarias sententias, & tandem inquit, quod priot opinio restitutionem concedens, aequitate ninitur, & bonis rationibus, & quod putat sequendam, quia in summo consistorio Imperatoris recepta est. Idque maxime futurum, quando lae sio est grauis sima, & admodum enormis: & ita Romae in Praetorio Rotae iudicatum fuis se frequenter, Cas sad. testatur decisione 1. tit. de emptione. Ij autem Authores, & alij plures, supra hoc eodem lib. cap. 2. a me congesti, vsque adeo minori propter enormem, aut enormis simam lae sionem succurrendum putarunt, vt as serant contractum es se ipso iure nullum, ne scilicet iuramentum, iniquitatis, ac doli vinculum es se contingat, nec es se neces sariam iuramenti relaxationem contendant, quamuis alij relaxationem obtineri voluerint, vt ibidem inuenies. Sed magis specifice, ac in eisdem terminis, in[sect. 17] quibus versamur, loquendo, quod si conuentiones a filiis fiant, & de haereditate parentis certo modo diuidenda, eiusdem patris consensu accedente, & sic valide, absque iuramento tamen, paciscantur, quod adhuc si filij minores fuerint, quaelibet lae sio considerabilis sufficiens es se debeat, vt conuentio ipsa rescindatur, etiamsi dimidiam non excedat, expres sim as serit Molin. de Hispanor. primog. lib. 2. dict. cap. 3. num. 26. dicens hoc in quolibet contractu fauore minoris statutum es se, & ad id plura iura citans. Caeterum si de haereditate patris certo modo diuidenda filij minores pacisicantur, & iuramento id firmauerint, vel pactum non valere, iuxta ea, quae superius dicta sunt, vel si validum sit, quia consentiente patre factum fuerit, quod adhuc propter enormem lae sionem rescindi debeat, & filiis minoribus succurrendum sit, expres sim dixit Author numeris praecedentibus, & ibidem clare prae sentit: Imo, quod magis est, eodem in loco num. 25. idem ius statuit in filiis etiam maioribus vigintiquinque annorum propter enormem lae sionem, etiam si consentiente patre id fecerint: eiusque re solutio consirmatur ex his, quae praefati Authores in locis antea relatis tradiderunt; item ex his, quae supra hoc eodem lib. dicto capite secundo, a me adnotata fuere. Et hactenus de his, quae ad forum exterius pertinent. Nunc vero de foro conscientiae, quod Interius vocatur, agendum erit. Et quidem etiam in conscientia as serendum est, fratres praedictos minores securos es se, securéque, & absque omni periculo peccati pos se a pactione cum fratre maiore inita, & iurata discedere, & patris voluntatem, vltimámve dispositionem sequuti, id capere, quod ex ipsius dispositione, & bonis, ad eos peruenire pater voluerit: & sic non teneri eos in conscientia ad aliquid reddendum; imo, quod magis est, fratrem maiorem non pos se in conscientia aliquid retinere ratione conuentionis praedictae: Idque & iure, & ratione, & etiam authoritate confirmabitur. Iure namque probatur inprimis ex omnibus iuribus in initio adductis supra, quae probant, quod pactum de haereditate viuentis non valet, sed reprobatur a iure: Item etiam, quia huiusmodi conuentio est simpliciter reprobata a Iure Canonico, cap. 1. [sect. 18] & secundo, & cap. proposui, §. licet autem, de conces sione praebendae, & cap. detestanda, de conces. praebend. in 6. Et propterea nullam inducit obligationem, ne[sect. 19] que etiam naturalem; & sic nec in conscientia obligat. Quod autem nec naturalem inducat obligationem, docuerunt Castrensis in dict. l. pactum quod dotali, num. 1. & Iason in principio, C. de pactis. Pari sius in consilio 24. num. 55. & seq. volum. 2. Cagnolus in dicta l. vltim. num. 116. C. de pactis. Cacher. decisione Pedemontana 100. num. 18. & notauit expres sim in materia hac, in qua versamur, Ioan. Vincent. Honded. in cons. 40. num. 8. lib. 1. eleganter Menchac. de succes sionum creation. lib. 2. §. 8. num. 207. [sect. 20] dicens, quod pactum de certo modo succedendo, etiamsi ipsi paciscentes velint, adhuc non producit vllam obligationem, nec personalem, nec naturalem, quia lex noluit obligationem pos se contrahi; & sic nullo pacto contrahi valet, vt ibidem concludenti ratione fundat. Imo pactum huiusmodi, quo de succedendo[sect. 21] certo modo, siue de haereditate viuentis diuidenda agitur, contra ius diuinum est: quod as serit Baldus, in l. pactum, colum, 2. vers. 5. oppono, C. de collationibus, & Salicetus ibi, expresse dicit num. 5. pactum de succedendo, quocunque modo initum, non validari iuramento, quia est contra bonos mores, & nutrit peccatum, dicens etiam, ita tenere Canonistas, & ponit quatuor rationes, ex quibus arguit huiusmodi pactum es se contra ius diuinum, naturale, & ciuile, & nutriens peccatum, ideo es se omnino improbatum: sequitur Alexander in dict. l. pactum, in 1. notabili, & colum, 2. vers. aduerte tamen, clarius in consil. 28. num. 6. vol. 3. Ias. in d. l. pactum, num. 1. vbi dicit, pactum de futura succes sione es se contra bonos mores, etiam de iure canonico, duplici respectu, vt ibi probat. Et Baldi, Saliceti, Alexandri. Iasonis, & sequacium, doctrinas sequutus est, & dixit veris simas Cacheranus dict. decis. 100. num. 36. & 37. as serens huiusmodi pacta de succedendo, es se contra bonos mores improbata a iure diuino, naturali, canonico, & ciuili. Idem etiam as serit Cagnolus in dict. l. vltima, C. de pactis, num. 78. in fin. & num. 79. in finalibus verbis, qui loquitur in terminis dict. l. vltimae & sic in pacto de haereditate viuentis certo modo habenda, vel diuidenda: & dicit, quod dispositio annullans pactum huiusmodi, non est mere positiui iuris, cum sit fundatum in ratione naturali, & de iure gentium, quia turpitudinem in se continet: Et in eisdem terminis idem Cagnolus ibidem, num. 33. dicens, pactum praedictum dici contra bonos mores naturales, & iuri, rationíque naturali multis rationibus aduersari, vt ibidem probat, sic vt concludat, nullo modo obligare pactum praedictum. Ratione etiam confirmabitur, idque vt dilucide [sect. 22] magis, & concludenter fiat, neces sarium erit, vt in memoriam reuocemus rationes praecipuas, ob quas pactum super haereditate, & bonis viuentis non valere statutum est: Et illas quidem superius praecitati Authores adducunt, maxime Menchaca de succes sionum creatione, lib. 2. §. 18. ex num. 191. & num. 270. Gras sus receptarum sententiarum, §. succes sio ab intestato, quae st. 9. num. 1. & communiter omnes Scribentes conueniunt in illis, tam in dict. l. pactum, & in d. l. vltima, quam in d. l. stipulatio hoc modo concepta: vbi Ioannes Bolognetus num. 10. & 11. exacte, & docte, atque ex mente communi eas proponit, & verba sequentia profert. Ex quibus apparet, quod duae sunt principales caus ae annullandi stipulationes appositas super succes sionibus: vna, quando inducitur votum captandae mortis, quae pertinet ad l. final. C. de pactis: alia, quando aufertur libera testandi facultas, quae pertinet ad nostram legem, & vtraque causa est valde rationabilis, & rectis sime recepta, cum conuentiones inducentes votum captandae mortis sint contra ius diuinum, naturale, gentium, canonicum, & ciuile. Nam quando sperantes succedere, conueniunt de haereditate viuentis, demonstrant maximam auaritiam, & nimiam cupiditatem bonorum viuentis, & praematuram & enixam, voluntatem; vnde incidunt in peccatum auaritiae contra praeceptum Dei, in quo semper morantur. Item faciunt contra aliud praeceptum: Dilige proximum tuum sicut te ipsum, Item incipiunt desiderare mortem proximi sui, & s aepis sime insidiari vitae ipsius, quod est contra praeceptum naturale, quia nefas est, hominem homini insidiari, l. vt vim, ff. de iustitia & iure, & po stea aliquando subsequuntur homicidia, & infinita alia mala & reprobatur per legem ciuilem, per dictam l. finalem, cum concordantibus & de iure canonico per cap. ne captandae, de praebendis: & propterea apparer, quod tales stipulationes annullantur quoniam sunt contra bonos mores naturales, per praedicta. Et succedit, quod nec etiam iuramento validantur, per caput, Non est obligatorium, de regulis iuris in 6. Ipse etiam Bolognetus in dict. l. vltim, C. de pactis, num. 23. easdem rationes adducit, & dicit, quod licet videantur quatuor rationes, quae per Doctores as signantur, vere tamen omnes rationes ad vnam reducuntur, quae cum suis partibus sic subordinantur, vt ex illis nostrum As sumptum, nostráque intentio optime comprobetur. Subordinatio autem sit per Authorem praedictum verbis sequentibus: Nam paciscendo super hae reditate viuentis, contrahentes demonstrant, desiderare res alienas, contra praeceptum Decalogi. Et quia ipsi non pos sunt habere nisi per eius mortem, inducitur Votum captandae mortis, idest procurandae mortis alterius, vt pos sint habere rem desideratam, contra aliud praeceptum Decalogi. Ex qua procuratione succedunt insidiae, vt moriatur, & per consequens inducitur periculosus, & tristis euentus. Et quia hominem homini insidiari nefas est, l. vt vim, ff. de institia, & iure, sequitur quod est contra bonos mores naturales, vltra quod est contra praeceptum Decalogi. [sect. 23] Authoritate autem satis remanet res ista confirmata ex his Authoribus, quos superius retulimus: illorum namque rationes, & doctrinae euincunt concludenter, pactum praedictum manifestam in se turpitudinem continere, es séque contra bonos mores naturales, similitérque contra ius diuinum, naturale, gentium, canonicum, & ciuile, nullámque obligationem, etiam naturalem producere; & con sequenter nec in conscientia obligare: Et vltra relatos supra, probatur authoritate, & sententia Ancharan i, Imolae, Dominici, & Georgij, in dict cap. quamuis pactum, in prima limitatione: vbi obseruarunt expres sim, pactum de haereditate tertij viuentis, etiam iuratum, impium es se, & a lege improbatum, & adeo iniquum, vt absque periculo, & di spendio salutis aeternae seruari non pos sit: plures etiam Authores hoc eodem cap. 9. num. 7. supra relati, expres sim as serunt, pactum absolute negatiuum de non succedendo iuratum, ideo obligare, absque ex constitutione cap. quamuis pactum, confirmari, quia nec contra bonos mores, nec vergit in dispendium salutis aeternae pactum vero de succedendo simpliciter, siue de certo modo succedendo, ideo non obligare, nec confirmari ex constitutione illius textus, quia contra bonos mores est, & in dispendium salutis aeternae vergit. Quod cum as serant, aperte equidem prae sentire, aut velut expres sim as serere videntur, nec in conscientia obligare, cum generaliter sit omni constitutioni, aut dispositioni, derogandum, quae absque mortali peccato obseruari non, valet, iuxt. text, in c. vltim. de prae scriptionibus, & in c. vltim. de consuetudine. Praeterea, & his conuenit Ioannis Bologneti in nostis terminis resolutio, & sententia; is namque Author, vltra ea, quae duobus in locis, supranum. 22. relatis, generaliter obseruauerat, quae adeo concludunt, vt ipsa sufficerent pro fundamento huius sententiae, quando omni alio deficerent, in dict. l. vltima, num. 49. C. de pactis, specifice quaerit, vtrum pactum super haereditate, & bonis viuentis initum, valeat in foro conscientiae? Et resolutiue inquit, quod in foro conscientiae non valet, nec obligat: & reddit duplicem rationem. Prima consi stit in eo, quod quando aliquid prohibetur a lege ciuili propter prae sumptionem delicti, tunc seruatur ius ciuile in foro canonico, vt per Abbatem de exceptione Macedoniani, & alia simili exceptione, in cap. finali, de prae scriptionibus, colum. 6. versiculo, hic dicit Baldus, num. 26. & 27. vbi sequuntur Felinus, & omnes Doctores communiter. Secunda ratio est, quia, vt supra probaui num. 18. conuentio ista est simpliciter reprobata a iure Canonico, & sic obseruari etiam debet in foro conscientiae quantum ad validitatem, vel inualiditatem actus, argumento eorum, quae notarunt Abbas, & communiter omnes in cap. vigilanti, colum, penult. & cap. fin. de prae script. Ac denique Bolog. ipse postquam rationibus praedictis sic fundauit, subdit in hunc modum: Et alias es set in mala fide, qui retineret contra pactionem a lege reprobatam, & per consequens peccaret, cum de iure Canonico non valeret pactio, argumento cap. 2. de maioritate, & obedientia. Quae verba sunt Valde singularia, & notanda in casu prae serni; nam iuxta ea frater maior ob conuentionem super haereditate patris viuentis initam , nihil poterit in conscientia consequi, nec etiam retinere, sed potius fratribus minoribus restituere debebit, & ad eum modum bona parentis libera reducere, ad quem ipse in testamento, vltimáve sua dispositione expres serit. nec alio modo contendere ea obtinere. Et Bologneti resolutio, atque obseruatio corroboratur aperte ex omnibus rationibus, & doctrinis superius adductis; ips ae namque euincunt manifeste, non es se licitum aliquid in conscientia retinere, nec petere ratione conuentionis iuri diuino, & naturali contrariae, nec absque dispendio salutis aeternae seruari pos se pactum huiusmodi, nec etiam iuramentum super eo interpositum.[sect. 24] Corroboratur etiam, ac omnino confirmatur ex sententia, & resolutione Patris Ludouici Molinae, e Societate Iesu Religiosi dignis simi: Is enim Author in tractatu, de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. disput. 271. fol. 114. ad fin. in primis dixit haec verba: Pactum circa bona eius, qui adhuc viuit, sub conditione, si ad ipsos, aut eorum aliquem ea bona deueniant, est nullum, nisi in tali pacto is consentiat, cuius sunt ea bona vt habetur in l. vltim. C. de pactis. Deinde, & de aliis pactis tractat, quae similiter nulla es se decernit, quia ex illis facile praeiudicium oriri potest aduersus bonos mores, aduers u sve id, quod expedit, vt in bene instituta Republica ad commune bonum seruetur; postmodum eodem in loco, in versiculo, dubium est, fol. 115. dubitat, vtrum si pacta, & promis siones huiusmodi confirmentur iuramento, obligent vi iuramenti ad sui obseruationem? & dicit multos communiter, & indistincte hoc in dubio existimas se, eiusmodi pacta, esto consirmentur iuramento, non obligare, quia non est obligatorium contra bonos mores prae stitum iuramentum. Ecce vbi as serit, multos in foro conscientiae id ipsum arbitrari indistincte, quod arbitrari, atque as serere Bologn. supra vidimus: Ipse autem Molin, dubiummetipsum resoluendo, in versiculo, Hoc tamen loco, regulam vniuersalem statuit, & in no strum fauorem rem decidendo, distinguit, an non folum pactum homini factum, sed etiam iuramentum iure humano reperiatur irritum; & tunc inquit, quod pactum nullo modo obligat. nec etiam iuramentum, quia non solum pactum, sed etiam iuramentum irritum est iure humano: An vero dumtaxat reperiatur irritum pactum, non vero iuramentum; & tunc inquit iuramentum obligare, & ponit exemplum in promis sione facta vsurario, aut gras satori, ne iniuste nos interficiat, quae; de iure irrita est, nec absque culpa lethali, & onere restituendi aliquid recipi potest: & nihilominus talis promis sio vsurario, aut gras satori facta obligat, si iuramento confirmetur: Id tamen, atque in no strum fauorem, vt dixi, limitat statim, vt minime habeat locum, quando pactum fiat de re mala, hoc est iure diuino, aut humano prohibita; tunc namque affirmat pactum non obligare: idque con stat expres sim ex verbis eiusdem Authoris, ibi: Itaque quando iuramentum non est iure humano irritum, tunc, vt promis sio, aut pactum iuramento confirmatum non obliget ad sui impletionem, si homini sint facta, neces se est, vt sint de re mala, hoc est iure diuino, aut humano prohibita. Et ponit exemplum in promis sione non reuocandi testamentum, & in aliis similibus, quae cum iure prohibita sint, nec iuramento confirmantur, nec in conscientia obligant. Ecce vbi in nostris terminis, & in pacto, aut promis sione homini facta de re iure prohibita, aut humano, aut diuino, secure as serit in foro conscientiae obligationem non es se, & se remittit ad disput. 151. vbi tractauit de pacto, aut promis sione, aut alia quacumque dispositione super haereditate, aut bonis viuentis: & sic casum prae sentem decidit expresse, tum ob ea, quae ibi dixit, quotiescumque libera testandi facultas aufertur, aut de haereditate viuentis agitur; generaliter enim ea improbauit, & voluntatem testatoris seruandam dixit; tum ob rationem superiorem, cum pactum hoc de haereditate viuentis fiat super re de se mala, & non solum iure humano (quo solo contentus est Molina.) sed tot iuribus prohibita, vt supra probaui: cum etiam iuramentum sit irritum, vtpote super tali re, & contra bonos mores, praeceptáque naturalia interpositum: Idcirco, & concludendo in vtroque foro, negari non potest, quin ius dictorum fratrum minorum adeo certum sit, vt de eorum iu stitia dubitari nullo modo valeat. Et de his hactenus egis se sufficiat. # 10 CAPVT X. Ex l. perfecta donatio, C. de donat, quae sub modo. Vbi in proposito illius legis quod perfecta donatio conditiones postea non capiat; quamplurima variis in locis scripta, & per DD. ex eo textu desumpta, in vnum congeruntur, & nonnulla adnotantur per Authorem, quae in praxi conducibilia, & tam in primogeniis & vinculis, quam in meliorationibus, & aliis dispositionibus vtilia es se poterunt, nec alibi hucusque sic elaborata inueniuntur. Inter alia tamen id principaliter actum, an scilicet, & quando Maioratus primus institutor, siue alius eius dem pos ses sor aut succes sor quicunque antiquas conditiones aliquo modo alterare, siue modificare aut liquid de nouo adiicere pos sit. Quid etiam, quando ex propriis bonis aliquid adiunxerit, propriáve bona libera addiderit, aut donatarium inter viuos, in testamento haeredem instituerit. Quando etiam perplexitas, siue repugnantia dis solui debeat secundum verisimilem mentem te statoris. Ac denique D. Francis. Sarm. aduersus Socin. & Did. de Couar. sententia, vt perfectae donationi nec modus, nec conditio, nec grauamen etiam in continenti adiici pos sit, concludenter adeo, & vere corroboratur, vt de ipsa amplius dubitari non valeat. SVMMARIVM. -  1 Donatio semel perfecta, conditiones postea non capit, nec eidem potest ex postfacto modus, grauamen, vel conditio apponi, siue quid aliud de nono adiici. Et ibidem l. perfecta donatio, C. de donation. quae sub modo, decisio, siue vulgatum Doctorum As sumptum ex illo textu, quamplurimorum Authorum relatione, & doctrinis exornatum. Qui equidem variis in causis, diuersimodéque con sulti, varia equidem, & multa respondent, quae negotiis multis frequenter occurrentibus, vtilis sima es se pos sunt. -  2 L. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, indistincte procedit in dispositione, ac in persona quacunque, nec vlla causa, aut persona ab eius decisione excipitur. -  3 Procedit etiam in Principe, adeo quod Princeps etiam non pos sit modificare, nec alterare aliquo modo donationem perfectam, per eum in fauorem alicuius factam, nec eidem nouas conditiones adiicere. -  4 Donationes Regiae, etiam ex causa remunerationis factae, quoties nimis laederent Regiam Coronam, moderari postea pos sent. -  5 L. perfecta donatio, C. de donat quae sub modo, procedit etiam in vinculis perpetuis, seu primogeniis, ac etiam in meliorationibus inter viuos factis. -  6 Maioratus institutor, siue pater, qui de proprijs bonis Maioratum instituit, meliorationémve in aliquem ex filiis aut descendentibus fecit irreuocabiliter, non poterit ex postfacto in Maioratu, aut melioratione addere alias conditiones, quam illas, quas tempore confectionis eiusdem apposuit, nec de nouo modificare, aut quocumque modo alterare. -  7 Contra tamen obseruandum erit, si Maioratus, aut melioratio reuocabiliter facta fuerit. Nam cum eo casu pos sit pater in totum reuocare; multo magis nouas conditiones adiicere, aut de nouo modificare poterit. -  8 Maioratus primus institutor, sine pater, qui Maioratum, aut meliorationem irreuocabiliter con stituit, an pos sit alia bona subrogare, quam ea, quae a principio comprehensa, siue expres sa, aut as signata fuerunt. -  9 Maioratus irreuocabiliter facti primus institutor, siue eiusdem succes sor, aut pos ses sor alius quicumque, qui ipsi Maioratui aliquid ex bonis propriis adiunxit, siue propria bona libera addidit, an pos sit nouas conditiones antiquo Maioratui adiicere, & num. seq. vsque ad num. 24. Vbi Ludouici Molinae distinctio & resolutio refertur. Et Blazij Flores Diaz de Mena in eodem dubio ob seruatio quaedam adducitur. Ac denique eiusdem Authoris sententia vt proferatur, nonnulla in primis pro maiori explicatione adnotantur. In primis tamen eiusdem Molinae locus, singulariter & noue explicatur, nec aliquid nouitatis Neotericum quendam contra eundem Authorem detegis se, & noue, & eleganter demonstratur. -  10 Maioratus pos ses sor, si antiquo Maioratui bona propria libera adiunxerit, siue nouum Maioratum instituens, praecipiat, quod in illo succedatur, sicut in antiquo, hoc sufficit. -  11 De inuestitura noua si non appareat, sed de antiquae, prae sumitur quod noua sit facta secundum conditiones inuestiturae antiquae. -  12 Maioratui antiquo bona ab eiusdem institutore, siue alio succes sore nouiter addita, vel adiuncta, eodem iure iudicari debere, eisdem legibus, vinculis, & conditionibus habenda, quibus Maioratus antiqui bona haberi debent. -  13 Dispositioni alicui quando fit additio, iudicatur de additione, sicut de principali. -  14 Regno addita terra, debet iudicari secundum leges Regni. -  15 In rebus augmentatis in Maioratu, cum sit eadem ratio, quae est in aliis bonis Maioratus ab antiquo constituti, idem ius seruari debet. -  16 Re sque augmentatae, eaedem cum aliis iudicantur, nec aliquid distant ab illis, sed legibus & conditionibus ipsarum gubernantur. -  17 Dubij propositi supra num. 9. vera resolutio traditur, & duo casus principaliter distinguuntur. -  18 Ac in eodem dubio, Blazij Flores Diaz, de Mena obseruatio quaedam, nouiter comprobatur per Authorem. -  19 Perplexitas siue repugnantia dis solui & remoueri debet in testamentis, quando potest aliquo modo fieri, maxime ad dispositionem vltimam conseruandam. -  20 Et ita semper interpretatio fieri debet, quoties alias dispositio corrueret, vel non pos set ad eum modum reduci, quem testator desiderauit. -  21 L. vbi repugnantia, ff. de regulis iuris septem limitationes, seu restrictiones, remis siue. -  22 Perplexitas dis soluenda est secundum verisimilem mentem testatoris. -  23 Perplexitas solet vitiare dispositionem, quando nullo probabili modo potest dis solui, secus autem si dis solui pos sit aliquo modo. -  24 Maioratum, vel meliorationem Tertij bonorum semel irreuocabiliter factam, sicut non potest institutor reuocare, sic nec circa eam aliquam declarationem facere, filio non consentiente, quae illi praeiudicium aliquod afferat, & si vult facere aliquam declarationem, debet stare in finibus declarationis, nec vltra progredi, siue nihil de nouo disponere. -  25 Maioratus, vel meliorationis etiam irreuocabili ter factae scriptura quoties obscura est, ad institutorem Maioratus spectat declarare eam. -  26 Maioratus institutori in casu, in quo licitum est declarare, seu interpretari verba obscura, siue aliquam clausulam institutionis, vel dispositionis irreuocabiliter facta, ita debet fieri declaratio, seu interpretatio, sicuti a lege ip sa fit, & non aliter. -  27 Item vt verbis dispositionis, & subiectae materiae proprie conueniat. Quod in quacunque dispositione obseruandum est, nec a sensu verborum recedi potest, quando actus non est reiterabilis. -  28 Et si declaratio fiat iuxta proprium sensum, debent citari aut vocari hi, qui ex declaratione laedi pos sunt; maxime si ex dispositione iam fuerit ius aliquod quae situm illis, & si vocarentur forsan, vel non, vel aliter declaratio fieret, & vide Menoch. in cons. 190. numer. 49. & in cons. 191. num. 48. & 49. lib. 2. -  29 Declaratio seu interpretatio non facta circa verbum aliquod ambiguum, sed circa id, quod non erat dubium, aut quae verbis dubiis, vel non dubiis principalis dispositionis proprie & vere non conueniat, non censetur es se declaratio prioris dispositionis, sed noua, atque alia dispositio, quae sustineri non debet, nec potens est tollere ius quae situm alteri ex priori dispositione. -  30 Dispositionem suam qui declarat, nihil de nouo facit, sed ostendit, qualis fuerit voluntas eius in dispositione. Idque nonnullis exornatum, atque explicatum traditur remis siue. -  31 Declarationem vltimi Maioratus pos ses soris, aliis vocatis, vel qui ex legis, aut institutoris dispositione ad succes sionem admitti debent, non nocere. -  32 Maioratus pos ses sorem nihil innouare pos se in conditionibus per institutorem iniunctis, nec alias nouas ponendo, nec antiquas remittendo. -  33 Primam inuestituram, seu Maioratus institutionem semper attendendam es se, nec pos se ei ex po sterioribus derogari. -  34 Ludouici Molinae in proposito huius materiae considerationes quaedam ab Authore probatae, remis siue. -  35 Maioratus pos ses soris de sequenti succes sore aut de rebus ad Maioratum ipsum pertinentibus declaratio cuius effectus sit ex sententia Molinae, & vide num. seq. -  36 Succes sori Principis non licere declarare animum praedeces soris circa facultatem datam ad faciendum Maioratum, quia non potest attestari de animo praedeces soris, & declaratio cohaeret per sonae. -  37 Haeres quando pos sit interpretari testatoris voluntatem. -  38 Et ibidem, cuius effectus es se debeat eiusdem interpretatio, aut declaratio. -  39 Donator vtrum pos sit in testamento suo haeredem instituere donatarium in rebus irreuocabiliter donatis sub nouis conditionibus aut pactionibus. Vbi Guid. Pap. & Celsi Hugonis sententia refertur, & numer. seq. concludenter confutatur. -  40 Donationi perfectae, ex consensu donatarij, modus, conditio, & grauamen adiici potest. -  41 Donatorem nullo modo pos se dere inter viuos donata, in testamento disponere in praeiudicium donatarij, aut donationem reuocando, aut illam minuendo. -  42 Quippe cum donatio perfecta & irreuocabilis impediat testamenti factionem super bonis donatis. -  43 Et sicut expresse reuocari non potest, ita nec tacite per aliam dispositionem quamcunque in contrarium factam. -  44 Guid. Pap. & Cels. Hugon. deceptos in allegatione, atque inductione tex. in l. Titia Seio, 89. §. Lucius, ff. de legatis secundo, prout hoc numero adnotatur, vbi redditur vera ratio illius textus. -  45 Donatio inofficiosa filio facta, reuocatur, & quando inofficiosa dici pos sit, & vt talis infringatur, remis siue. -  46 Donator de rebus etiam irreuocabiliter donatis, donatarium haeredem institutum grauare potest, si in aliis bonis praeter donata, eum haeredem instituat. -  47 Et eo casu si donatarius omnibus bonis frui velit, tenebitur neces sario adimplere onus & grauamen adiectum in his, quae antea irreuocabiliter sibi donata fuerunt. -  48 Imo eo ipso, quod donatarius adierit haereditatem, & fecerit se haeredem virtute ipsius testamenti, censetur consensis se modis, & conditionibus donationi, aut rebus antea donatis, adiectis. Ad quod in terminis ponderatur Curtij iunioris con silium 120. num. 9. lib. 2. & verba eiusdem referuntur hoc loco. -  49 Donationi perfectae ex sententia Socini, Did. de Couar. & aliorum, modum, conditionem, & grauamen adiici pos se in continenti. -  50 Contra ex sententia D. Francis. Sarmien. quae verior est, & concludentibus rationibus corroboratur per Authorem, & num. seq. -  51 L. sicut, C. de obligat. & act. contra Socin. Couar. & sequaces, fortiter inducta. -  52 Et ibidem Marc. Mant. Benauidij verba quaedam nouiter ponderata, & relata. -  53 Donatio hodie perficitur solo consensu, nudáque voluntate donantis. -  54 Borgninum Caualcanum, Hieronymum Gabrielem, Franciscum Bursatum, & alios videri fuis se in eadem sententia, quam defendit Author, prout hoc numero, & sequentibus adnotatur. -  55 Donator in sua donatione inter viuos potest apponere pactum, conditionem, modum, & tempus, & facere illam reuocabilem, prout sibi videbitur, dum tamen hoc faciat a principio contractus, & antequam sit ius quaesitum donatario, quod illi quaeritur statim perfecta donatione. -  56 Donatio statim vt perfecta est, perpetua fit, & irreuocabilis, nec amplius donantem poenitere potest. -  57 Ripae responsum 63. num. 6. & nu. 8. expenditur, ac ita accurate, & vere ponderatur, vt aperte probet contrarium eius, ad quod citatur ab aliis. -  58 Donatio omnium bonorum, vel maioris partis eorum, facta ab eo, qui liberos non habebat, natis liberis, statim reuocatur ipso iure. -  59 Donatio quantumcunque perfecta, per ingratitudinem donatarij reuocabilis efficitur: Idque latis sime explicatum traditur, remis siue. S Ingvlaris sane extat in iure[sect. 1] Cae sarum decisio in l. perfecta donatio, C. de donationibus, quae sub modo. Ex qua communiter solent, atque mille in locis adnotare Scribentes, quod donatio semel perfecta, conditiones postea non capit, nec eidem potest ex postfacto modus, grauamen , vel conditio apponi, siue quid aliud de nouo adiici. Quod ex illa lege vltra ordinarios ibi, adnotarunt & alij quamplures, tam huius Regni, quam exteri Authores, & variis in causis, diuersimodéque consulti, varia equidem eiusdem legis decisione excitati respondent, multáque ob eiusdem constitutionem, statuunt, quae negotiis multis frequenter occurrentibus, vtilis sima es se pos sunt. Pro nunc tamen sequentes erunt notandi in proposito, ac cum occasio se offeret, videndi Doctores. Baldus, qui notanter loquitur in consilio 381. Factum tale, lib. 4. & in consil. 277. in principio, libro 3. Paulus Castrensis in consil. 258. num. 4. & 5. lib. 1. & in consil. 2. num. 106. lib. 2. & in consil. 164. num. 4. & 5. lib. 2. Alexander in consil. 15. lib. 5. Socinus iunior in consil. 108. Viso puncto, num. 3. lib. 2. Socinus senior in consilio 66. columna vltima, lib. 1. Iason in cons. 73. ex num. 2. lib. 1. Decius in consil. 543. In casu proposito, nu. 3. & num. 7. & in consil. 468. Superiori anno, num. 28. & 29. & in cons. 498. Curtius iunior in cons. 120. ex numero 9. libro 2. Gratus in consil. 7. ex num. 41. lib. 2. Roland. in cons. 61. num. 4. volum. 2. Gozadinus in consil. 5. num 23. Bellonus in consil. 29. num. 11. & 12. & in consil. 60. num. 16. Iacobus Madellus de Alba in consil. 782. nu. 40. & quatuor sequentibus. Tiberius Decianus, qui nonnullis modis declarat, & vtiliter loquitur; idcirco videndus erit omnino in cons. 1. ex nu. 29. cum sequentibus, vsque ad nu. 37. volum. 3. & in consil. 8. num. 4. & nu. 16. volum. 2. Franciscus Ripa responso primo, num. 4. & respons. 181. num. 15. & respons. 38. numer, 23. lib. 3. Luc. de Pen. in l. praedia, col. 14. & 15. C. de locat. prae dio, lib. 11. Tiraquellus de tractatu conuentionali, ad finem tit. num. 108. Pinellus 3. par. l. primae, C. de ben. mater. numer. 62. ex vers. infertur 15. vsque ad vers. infertur 17. Vincentius de Franchis decis. 213. numer. 4. & 5. Marcus Mantua Benauidius in l. iurisgentium, §. quinimo, num. 8. & 9. ff. de pactis. Iacobus Menochius in cons. 91. n. 17. & in cons. 92. num. 25. & num. 75. lib. 1. & in cons. 178. num. 9. & in cons. 191. num. 43. lib. 2. Borgninus Caualcanus decis. 45. num. 6. & decis. 41. num. 19. & num. 34. Gama, decisione 262. & ibidem Blazius Flores Diaz de Mena, eius Additionator, quem etiam vide in addit. ad decis. 107. Franciscus Bursatus in cons. 16. ex numer. 45. lib. 1. Carolus de Tapia ad l. finalem, ff. de constitut. Princip. 2. par. cap. fin. per totum. Petrus de Peralta in l. 3. §. qui fideicommis sam, n. 68. fol. 202. ff. de haeredibus instituendis, & l. cum pater, §. a filia, ex n. 32. ff. de legatis secundo. Et vide ibidem, ex nu. 92. cum sequent. Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 4. nu. 11. & in l. 17. Tauri, num. 22. Didacus Couar. variar. lib. 1. cap. 14. & lib. 2. cap. 23. Duenas regula 216. Aluarus Valascus consult. 37. in princip. Burgos de Paz in cons. 25. num. 46. & 58. & in cons. 26. num. 3. D. Francisc. Sarmient. de redditibus ecclesiasticis, 1. part. cap. 4. n. 10. Lambertin. de iure patronat. 1. part. libre primo, quae st. 9. Pelaez a Mieres de maioratu, 1. parte, quae stion. 26. ex numero primo, vsque ad numerum 9. & vide numerum 10. & 11. & quae stione 44. ex numero 11. & 2. parte quae st. 4. illatione 8. numero 14. quibus in locis per text. in dict. l. perfecta donatio, multa adnotauit, quae quotidiana sunt & vtilia. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 8. ex n. 21. vsque ad num. 28. & n. 35. 36. 37. & 38. Qui etiam per eundem tex. in Hispanorum primogeniis nonnulla neces saria obseruauit. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 35. & lib. 2. cap. 2. ex num. 4. cum sequentibus. Ayora de partitionibus, 2. parte quae stione 9. per totam. Matiencus in l. 11. tit. 6. glos. 3. & in l. 11. tit. 7. glos. 9. lib. 5. nouae collectionis regiae. Azeuedus in d. l. 11. & in l. 1. 3. & 4. tit. 10. lib. 5. compilationis. Ioannes Gutierrez practicarum libro 2. quae st. 53. & lib. 3. quae stione 101. ex numero 6. cum sequentibus. Achilles Pedrocha in consilio 1. n. 152. & n. 200. & seqq. Angulus ad leges meliorationum, l. 11. glos sa prima, num. 2. 3. & 4. Velasquez de Auendano in l. 40. Tauri, glos s. 2. numero 84. & glos s. 1. ex num. 51. cum seq. & in l. 46. glos s. 8. D. Ferdinand. Mendoca disp. iur. ciuilis, lib. 1. c. 5. ex num. 41. Vide etiam tradita a me, harum quotidianarum controuersiarum iuris, libro 1. de vsufructu, capite 39. numero 41. & 42. & numero 34. cum sequentibus. Denique vide P. Molinam de iust. & iure, tom. 3. disp. 617. per totam. Ex his autem Authoribus nonnulla (aliis pluribus scienter, consultóque praetermis sis) adnotauimus hic quae vtiliora sunt, & frequentius euenire solent. Et in primis obseruandum erit, textum in dict. l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, indistincte procedere in dispositione, ac in persona quacunque; in quo omnes Authores superius praecitati conueniunt, nec vllus hactenus in hoc dis sentit; imo legem illam quae sancit, perfectam donationem es se irreuocabilem, adeo quod conditio, modúsve, vel quid aliud adiici non potest, indistincte accipiunt, nec vllum casum, aut personam excipiunt. Idcirco & secundo loco statuunt, procedere etiam[sect. 3] in Principe, adeo quod Princeps etiam ex communi sententia non pos sit modificare, nec reuocare, nec alterare aliquo modo donationem per eum factam in fauorem alicuius, nec eidem nouas conditiones adiicere; quod maxime procedere dicunt, quando ante alterationem, siue modificationem, fuis set iam plenum ius quae situm. Quod post Bald. Alex. Decium, Castrensem, Romanum, & alios, constanter tuetur Burgos de Paz in cons. 25. num. 46. & num. 58. & in consil. 26. num. 3. latius Mieres de maioratu, prima parte, quae stione 26. numero primo, & num. 5. defendit D. Ferdinandum de Mendoca disput. iur. ciuil. libro primo, capite 5. numero 41. & post alios multos sequuntur etiam, & optime comprobant Auendafius de exequendis mandatis, cap. 12. numero 10. Menchaca de succes sionum creatione, lib. 2. §. 14. num. 66. Pinel. 3. parte l. primae. C. de bonis maternis, num. 62. versiculo, infertur decimoquinto, vsque ad versiculum, Infertur decimosep timo. Velasquez de Auendasio in l. 40. Tauri, glos. 2. num. 84. Matiencus in l. 11. tit. 7. glos sa prima, & seq. & in l. prima, 3. & 4. vbi etiam Azeuedus titul. 10. lib. 5. nouae collectionis regiae. Tiberius Decian. in consilio 29. numero 55. & 57. volumin. 2. Bursatus in consil. 16. numero 45. & 46. lib. 1. Sfortia Oddi in consil. 23. numero 8. & 9. & numero 22. & 23. Pedrocha in consilio primo, ex numero 200. cum sequentibus, & in consil. 37. numero 8. & 9. Fabius Turretus in consil. 4. numero 17. & 18. Barbosa prima parte l. primae, numer. 7. ff. soluto matrimonio. Et vide omnino Carol. de Tapia ad l. final. ff. de constitutionibus Principum 2. part. c. fin. per totum. Vbi in propo sito, & quando Princeps priuilegium a se conces sum reuocare pos sit, latis sime se habet, & cum multis limitationibus, & declarationibus procedit: Matiencum etiam in dict. l. 11. titulo 7. libro 5. glos. 9. ex numero 3. Vbi id limitat, quoties donationes[sect. 4] Regiae, etiam ex causa remunerationis factae, nimis laederent Regiam Coronam; tunc namque moderari postea pos sent, vt ibidem latius subiungit. Tertio deinde, procedere etiam in vinculis per[sect. 5] petuis & primogeniis, ac etiam in meliorationibus inter viuos factis: in quo conueniunt Molin. Mieres, Matienc. Ioan. Gutierr. Aluarad. Angulus, & caeteri huius Regni Authores mox referendi. Indéque es se,[sect. 6] quod Maioratus primus institutor, siue pater, qui de propriis bonis Maioratum instituit, meliorationémve in aliquem ex filiis, aut descendentibus fecit irreuocabiliter, aliquáque ex causis contentis in l. 17. & in l. 44. Tauri, non pos sit ex postfacto in Maioratu, aut Melioratione addere alias conditiones, quam illas, quas tempore institutionis, aut primaeuae dis positionis apposuit, nec de nouo modificare, aut modo quocunque alterare, vel reformare. Quod iure & ratione, atque ex decis. d. l. perfecta donatio, optime comprobarunt Anton. Gomezius in l. 17. Tauri, n. 22. Peralt. in l. cum pater, §. a filia, n. 32. folio 321. ff. de leg. 2. Auendafius de exequendis mandatis, c. 12. n. 20. vers. post as signatam vero, Molina de Hispan. primog. lib. 1. c. 8. n. 37. Mieres de maioratu, 1. p.q. 26. n. 4. & 5. & q. 44. n. 11. & 2. p.q. 4. illatione 8. n. 14. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 1. n. 4. Matiencus in l. 11. tit. 6. glos sa 3. lib. 5. nouae collectionis regiae, & ibidem Azeuedus, & Angulus glos s. 1. Ioan. Gutierrez pract. lib. 3. q. 51. n. 7. & 8. & q. 101. n. 8. qui omnes, vt dixi, latius comprobant, sed praecipue excitantur decisione text. in d. l. perfecta donatio, & in melioratione, aut[sect. 7] maioratu reuocabiliter factis, contrarium recte con stituunt, & rationem concludentem as signant; nam cum eo casu pos sit pater, aliúsve institutor maioratum, aut meliorationem in totum reuocare, multo magis nouas conditiones adiicere, aut de nouo modificare poterit. Sic Molina vbi supra, n. 37. qui citat text. in l. iuris gentium, §. adeo, ff. de pactis. Aluaradus etiam lib. 3. c. 2. n. 35. & post Anton. Gomezium, Matiencus in d. l. 11. glos. 3. n. 2. & ibidem Angulus glos. 1. n. 4. Auendanus in l. 40. Tauri, glos. 1. ex n. 51. & eorum resolutio confirmatur ex his, quae adducit Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dub. 2. solut. 3. folio 172. & nouis sime, atque in terminis P. Molina tom. 3. de iust. & iure, disp. 617. His etiam accedit, Maioratus primum instituto[sect. 8] rem, siue patrem Maioratum, aut Tertij bonorum meliorationem irreuocabiliter facientem, qui, vt dixi, nouas condiciones adiicere non potest, ita nec alia bona subrogare pos se, quam ea, quae a principio comprehensa, siue expres sa, aut as signata fuerunt; quia in nullo potest alterare, nec mutare naturam primaeuam, quam Maioratui dedit. Quod per eundem text. in d. l. perfecta donatio, obseruauit Mieres de maioratu, primae parte, dicta quae stione 26. numero 10. vbi latius declarat, & vide numeris sequent. vbi aliorum similium obseruatione, atque resolutione comprobat. Caeterum si Maioratus primus institutor, siue[sect. 9] eiusdem succes sor, aut pos ses sor alius quicunque, ipsi Maioratui aliquid ex propriis bonis adiunxit, siue propria bona libera addidit, poterit equidem quaecunque vincula, ac etiam conditiones nouas, tam bonis antiquis, siue antiquo Maioratui, quam propriis bonis adiicere, nec is, qui in bonis eius succes serit, poterit nouum Maioratum consequi, & ex bonis antiqui Maioratus, nouas conditiones reiicere, sed aut debet bona nouiter Maioratui addita relinquere, aut ipsas conditiones adimplere: sic scribit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 8. num. 35. qui dicit contrariam sententiam in hoc probas se Pinellum, & probabilem videri, vbi nouae conditiones antiquis contrariae, ac repugnantes fuerint: si vero antiquis contrariae non sint, sed nouae cum antiquis compatiantur, tue superiorem sententiam, veriorem, ac probabiliorem sibi videri: interim tamen Molina ipse Maioratuum pos ses soribus consulit, vt si antiquo Maioratui bona libera aliqua iure Maioratus adiicere velint, ea antiqui Maioratus conditionibus subiiciant, nec nouas conditiones, aut vocationes, prae sertim primi Maioratus conditionibus repugnantes adiiciant. Et reddit rationem, quia alias futurum erit, vt ex nouarum conditionum adiectione, bona, quae ipsi semper vnita es se volunt, in diuersos succes sores diuidantur. Quod inconueniens in pluribus huius Regni Primogeniis, iam experientia compertum fuit, vt idemmet Molina annotauit; & ipsius meminit Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad decisionem 263. Gamae. dicens secundum eum simpliciter tenendum es se, quod Maioratus pos ses sor quomodocunque velit, pos sit adiicere nouas conditiones, aut vocationes, licet postea sequatur diuisio horum Maioratuum, nisi aliquid incompatibile & repugnans resultet, ex quo alter eorum supprimi pos sit, vt infra dicetur. Et vide nouis sime Patrem Molinam tom. 3. de iust. & iur. disp. 617. num. octauo. Ego vero, vt in praedictis sententiam meam interponam, atque rem ipsam dilucide magis declarem, nonnulla obseruare, atque constituere, neces sarium omnino duxi: Et in primis constituo, certum es se, Maioratus primum institutorem, siue eiusdem pos ses sorem, aut succes sorem quemcunque, qui propria bona libera antiquo Maioratui addiderit, siue aliquid ex suis bonis adiunxerit, quaecunque vincula, ac conditiones, tam antiquo Maioratui, quam propriis bonis adiicere pos se; nam cum propriis bonis succes sorem honoret, & nouis vinculis aut oneribus eum onerare pos se ratio ipsa iuris suadet, vt est vulgatum, & probatur in l. ab eo, C. de fideicommis sis, cum aliis multis, & ita expres sim obseruauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dict. capite 8. num. 35. in principio. Et est text. optimus in l. cum pater, §. Titio fratri; ff. de legat. 2. & in l. cum filius, ff. de militari te stamentos, ibi: Quia haereditati quidem suae miles quamcunque substitutionem facere potest, verumtamen alienum ius tollere non potest. Limitauit tamen ipse Molina, quando vocationes aut conditiones es sent contrariae vocationibus aut conditionibus primi Maioratus; & tunc dicit Pinelli sententiam sibi probabilem videri. Verum Molinae limitationem reiicit Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad Gamam, dicta decisione 262. dicens secundum cum simpliciter & indistincte tenendum es se, quod quomodocunque velit, potest adiicere conditiones, licet postea sequatur diuisio horum Maioratuum. In quo quidem Blazius decipitur manifeste, & rem hanc rectius percipit ipse Molina; namque Maioratus pos ses sorem, qui propria bona antiquo Maioratui adiunxit, quomodocunque velit, pos se vin cula, & conditiones adiicere expres sim, vt vides, dixit Molina dict. cap. 8. num. 35. in principio. Quoad effectum tamen separationis siue diuisionis Maioratuum, considerauit, an nouae conditiones antiquis conformes, siue contrariae & repugnantes fuerint, vt statim eodem num. declarat, & seipsum magis explicans num. 37. statim sequenti, Maioratuum pos ses soribus consulit, vt supra consultum retulimus, ne alias bona, quae ipsi vnita semper es se voluerunt, in diuersos succes sores diuidantur. Hoc ergo inconueniens in consideratione, merito, & recte habuit Molina, nusquam tamen dubitauit, valide adiici pos se vincula, & conditiones quascunque, vt dict. num. 36. as serit. Idque statim agnoscit Blazius ipse, inquit enim, simpliciter in proposito casu, & valide adiici pos se conditiones quascunque, licet postea sequatur Maioratuum diuisio: fatetur ergo sequi pos se diuisionem; ad quod respexit mature Molina, & consequenter Neotericus hic nihil noui adducit, quamuis aliquid adducere censeat. & Molinam carpere intendat; Imo in mentem & cogitationem eiusdem Molinae reincidit. Sed Molinam eundem limita in casu considerato per Auendanum in l. 46. Tauri, glos. 8. Secundo constituo, contingere pos se, quod Maioratus primus institutor, siue alius pos ses sor quicunque bona aliqua adiunxerit simpliciter, hoc est nullis conditionibus adiectis, scienter tamen, ac cum qualitate Maioratus siue vt perpetuo Maioratus iure habeantur. Quod ita dicimus, vt excludamus casum, quo simpliciter res Maioratui addita est, quae ab eodem separari potest; non enim res addita simpliciter, si potest a Maioratu separati, eidem cedet, sed pos ses soris haeredibus adiicienda erit; idcirco requirimus, quod expresse, ac scienter a Maioratus pos ses sore addita sit cum eadem qualitate Maioratus, & vt perpetuo ipsius Maioratus efficiatur, vt vtrumque post Modernum Paris. Tiraquel. & Gregor. Lop. recte aduertit, & latius re soluit Molina de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 26. num. 3. & sequentibus: eleganter Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, cap. 22. num. 5. & 6. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae st. 90. & sentit aperte Mieres de maioratu, 4. part. quae st. 33. a principio; & vide Auendanum in l. 46. Tauri, glos sa 7. & addit. Gamae, 219. in principio. Aliquando vero contingere potest, bona adiuncta fuis se conditionibus, & vinculis adiectis expres sim; & tunc aut talibus, quae antiqui Maioratus conditionibus conueniant omnino, siue eisdem, aut valde conformibus, vel non omnino dis similibus, aut repugnantibus. Aliquando denique euenire potest, addita fuis se bona a pos ses sore omnino contrariis, aut repugnantibus conditionibus expres sis, siue talibus equidem, quod inter se nullo modo compatiantur. In primo casu praemittendum est, quod Maiora[sect. 10] tus pos ses sor, si antiquo Maioratui bona propria libera adiunxerit, siue nouum Maioratum instituens, praecipiat, quod in alio succedatur, sicut in antiquo, hoc quidem sufficere, quamuis nullas alias ponat conditiones, nec aliud exponat; nam cum relatum sit in referente cum omnibus qualitatibus suis, vt in l. as se toto, ff. de haeredib. instit. l. si ita scripsero, ff. de condit. & demonstrat. & late per Tiraquel. in legibus connubia. glos. 7. in verbo, Exprez, num. 182. cum seq. Perinde haberi debet, ac si antiqui Maioratus conditiones specifice relatae, aut expres s ae fuis sent, nec aliter eas referre, aut exprimere neces sarium est. Quod aperté prae sentit Molina lib. 1. d. cap. 26. num. 3. Is enim Author, vt res addita Maioratui, ac res ipsa Maioratus fiat vna, eadémque res, ac cum eisdem qualitatibus, dumtaxat requirit, quod expresse, ac scienter, & cum qualitate Maioratus addita fuerit, nec vltra requirit, quod conditiones aut vincula exprimantur, siue Maioratus antiqui leges repetantur: Aperte etiam & idem prae sentit Ioannes Garsia dict. cap. 22. numer. 6. in principio, in illis verbis: Quod si Maioriae fiat augmentum, ita vt perpetuo sit in Maioria, & ad succes sores in ea perueniat, legibus, & conditionibus ipsius, & ita vna eadémque res sit cum ea, hoc casu nihil distat a Maioria, quia expresse id actum est. Ecce vbi praedictus Author dumtaxat contentus est cum hoc, quod bona addantur, vt Maioratus antiqui perpetuo efficiantur; atque, vt ad succes sores legibus, & conditionibus ipsius perueniant, expres sim dicatur, nec vltra aliquid aliud requirit: sed non eundo per alias ambages, in terminis nostris id ipsum, quod nunc ob seruamus, expresse notauit Pelaez a Mieres de maioratu, part. 2. q. 5. n. 10. dicens, quod Maioratum faciens, sufficit, quod praecipiat, quod in illo succedatur, sicut in antiquo: Et n. 11. inquit in proposito vrgere textum in cap. 1. in fine, de eo, qui fin. fec. agnat. per quem Curtius post Castrensem in tractatu de[sect. 11] feudis, part. 2. q. 7. folio 19. scriptum reliquit, quod in dubio, si non apparet de inuestitura noua, sed de antiqua, prae sumitur, quod noua sit facta secundum conditiones inuestiturae antiquae. Quod Pelaez ipse eodem n. 11. & n. 12. 13. 14. 15. & 16. pluribus aliis comprobat, atque exornat, vt ibidem videri poterit, & per Auendanum in l. 46. Tauri, glos. 7. Hoc ita praemis so, in primo casu, quando nullis[sect. 12] conditionibus adiectis Maioratui antiquo, bona ab eiusdem institutore, siue alio succes sore, aut pos ses sore quocunque nouiter addita, siue adiuncta fuerint, vt perpetuo sint in Maioratu, eiusdemve Maioratus pos ses sores sequantur: dicendum est, eodem iure indicari debere, eisdemque legibus, vinculis, & conditionibus habenda, quibus Maioratus antiqui bona haberi debent. Id quod multis equidem confirmati, ac comprobari pos set. Sed aliis ex proposito omis sis, in primis comprobatur ex his, quae notarunt Decius in consil. 407. Vi sis, & diligenter, n 8. Alexander consilio 30. lib. 1. Tiraquellus de retracta lignagier, §. 1. glos s. 10. n, 27. Mieres d. 2. p.q. 5. n. 14. & 15. vbi probauit, quod contractus renouatus, videtur factus secundum formam prioris contractus, si de diuersitate non appareat. Et quaelibet renouatio tacite recipit quidquid prius inerat, vt iure, & authoritate ibidem inuenies confirmatum. Deinde comprobatur ex his, quae multum ad propositum, & erudite quidem adduxit Modernus Paris. in consuet. Parisien. tit. 1. §. 7. n. 29. Mieres de maioratu, 1. part. q. 10. vbi n. 4. in fine refert Cardinalem in Clementin. statutum, opposition. 2. de electione, qui dicit,[sect. 13] quod quando alicui dispositioni fit additio, iudicatur de additione, sicut de principali. Et idem notauit Felin. in c. cum olim, n. 4. ad finem, de maioritate & obedientia. Gregorius Lopez in l. 3. tit. 9. part. 6. verbo, Se aiuntas sen. Vbi notauit, quod terra addita Regno,[sect. 14] debet indicari secundum leges Regni. Et fundat Ripa respons. 92. n. 7. idem Gregor. in d. l. 37. verbo, Con todo loque Vbi per illum tex. & alia iura, diuersisque rationibus excitatus, expres sim dicit, quod si quis addidit Maioriae antiquae, & de vinculis, & conditionibus, aut prohibitionibus nihil vltra addidit, quod debet intelligi sub eisdem vinculis, & conditionibus, per text. in c. cognouimus, 12. q. 2. & in l. 3. vbi Ioan. de Plat. C. de agrico. & cens. lib. 11. per quae iura mouetur etiam Mieres de maioratu, 2. part. dict. q. 5. ex n. 10. cum seqq. Quo loco in terminis nostris, atque specifice dixit, quod si Maioratus pos ses sor alium Maioratum conficiat, & nihil aliud disponat, quam quod in Maioratu nouo succedatur, sicut in antiquo succeditut; quod eo ipso, etiam nullo alio expres so, secundus, aut nouus Maioratus regulari debet in omnibus, sicut in primo Maioratu dispositum fuit. Idem Mieres p. 3. q. 8. per totam, vbi n. 2. inter alia ob[sect. 15] seruauit, quod cum in rebus augmentatis in Maioratu, sit eadem ratio, quae est in aliis bonis Maioratus ab antiquo constituti, idem ius seruari debet; idque per totam quae stionem latius exornat, & iunge tradita dict. q. 5. p. 2. conuenit etiam Ioannes Garsia de expen sis & meliorationibus, c. 22. n. 22. & 23. & melius n. 5. & 6. vbi cum Maioratui fit augmentum, vt res augmentatae perpetuo sint in Maioratu, optime probat,[sect. 16] tunc vna & eadem es se bona cum bonis antiqui Maioratus, & nihil distare ab illis, sed potius omnia simul iuncta, vnam eandémque rem iudicari, legibús que, vinculis, & conditionibus gubernari eisdem, vt ibidem videre poteris. Et per Auendanum in l. 45. Tauri, glos s. 1. n. 5. & in l. 46. glos sa 7. latius per Patrem Molinam tomo 3. de iust. & iure, disput. 642. 643. & 644. vbi plene agit de augmento facto in rebus Maioratus, & quando Maioratui accedat, vel non. In secundo vero casu, quando bona libera anti[sect. 17] quo Maioratui eisdem vinculis, & conditionibus, aut valde conformibus, vel non omnino dis similibus, siue non incompatibilibus adiiciuntur, vel adduntur, dicendum est, valide illa adiici, nec eum, qui in huiusmodi bonis succes serit, pos se nouum Maioratum consequi, & ex bonis antiqui Maioratus, nouas conditiones reiicere; sed aut debere bona nouiter Maioratui addita relinquere, aut ipsas conditiones admittere, atque adimplere. Quod per tex. in l. filius familias, §. cum pater, ff. de legatis primo, recte ob seruauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 8. n. 35. in principio. Idque adeo verum, & certum est, vt maiori comprobatione non indigeat, maxime vbi conditiones, & vincula, antiqui Maioratus conditionibus conuenirent; tunc namque, nec eiusdem bona obtinere pos set succes sor, si legibus ipsius non pareret: optime tamen comprobari poterit ex his, quae per tex. in l. ab eo, C. de fideicommis sis in simili obseruarunt Peralta in l. cum pater, §. a filia, ff. de legatis secundo. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. n. 4. & n. 8. & vide tradita infra, ex n. 46. cum seq. In tertio denique casu, vbi conditiones antiquis contrariae, & repugnantes fuerint, nec cum illis compatiantur, negari non potest, quin eueniat absurdum quod Molina loco antea praecitato considerauerat, videlicet, vt ex nonarum conditionum adiectione, bona, quae institutores, aut Maioratus pos ses sores vnita semper es se voluerunt, in diuersos succes sores diuidantur: & consequenter, quod ex postfacto diui sio horum Maioratuum sequatur; cum is, qui a primo institutore, siue vltimo Maioratus pos ses sore, qui bona propria libera addidit, bona nouiter addita consequi, ac retinere velit, omnino debeat nouis vinculis, & conditionibus ab eodem praefixis subiici, alias bona ipsa dimittere debeat: si autem velit conditionibus huiusmodi patere, Maioratus antiqui bona consequi non valeat, cum omnino contrariis, aut se non compatientibus conditionibus sint relicta, voluntásque prioris dispositionis dominari, & attendi debeat, iuxta tex. in l. in conditionibus, ff. de condit. & demonstrat. & in l. cum virum, C de fideicommis sis, & in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellianum. Quod recte percipit, atque in explicatione huius dubij cum iudicio se habet Molina, loco supra citato: atque in effectu, in eiusdem resolutionem reincidit Blazius Flores Diaz de Mena, vt antea dixi. Addit tamen Blazius ipse vnum verbum vltra[sect. 18] Molinam, & concludit, regulariter habituram locum sententiam praedictam, aliquando tamen non procedere, nec etiam appositis conditionibus, aut vocationibus contrariis in bonis additis, sequi pos se, aut debere Maioratuum diuisionem, videlicet, quando aliquid incompatibile & repugnans resul tet, ex quo alter Maioratuum supprimatur, vel supprimi poterat, vel pos set in futurum; tunc enim (vt idemmet Author putat) etiam quoad bona addita, seruanda es sent in primo Maioratu disposita, nec Maioratuum diuisio locum haberet: id tamen ita simpliciter, aut absque alia comprobatione inquit, nec aliquo modo suam resolutionem, aut obseruationem praefatam confirmat: ipsa tamen probabilis mihi videtur & tenenda, & inter alia moueor ob naturam, & peculiarem rationem institutionis Maioratuum, aut Primogeniorum, quorum causa perpetua es se debet, nec aliquo tempore supprimi, iuxta ea, quae latius scripsit Molina de Hispan. primog. lib. 1. c. 4. & quia instituens Maioratum, siue antiquo propria bona libera adiiciens, eo ipso quod Maioratum es se voluit, siue eadem bona Maioratui subiecit, cen setur voluis se omnia, sine quibus Maioratus effici, siue conseruari perpetuo, aut bona ipsa Maioratus iure haberi non pos sent, iuxta ea, quae scripserunt Socinus in consilio 57. n. 3. lib. 3. Parisius in consil. 72. n. 81. & 85. & 100. cum seq. lib. 4. Ludo. Bologninus in consil. 62. col. penultima, & finali. Et potius in primo Maioratu disposita seruari, quam ex nouiter a se adiectis, seu dispositis, eius dispositionem, aut maioratus perpetui efficiendi voluntatem infringi, l. 3. ff. de militari testamento, l. Titia cum testamento, §. 1. & l. Mae uius, in principio, ff. de legat. 2. qua ratione, & ne eius voluntas frustratoria reddatur, potius ad primi Maioratus dispositionem, & leges, rem reducere debemus, quam dare casum, quo alter Maioratuum in futurum supprimatur; & ita credendum est testatorem voluis se, Ruinus in cons. 72. n. 4. volum. 2. Socinus senior in cons. 38. n. 11. vol. 1. Socinus iunior in consil. 103. n. 28. lib. 1. latius Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 15. nec ex proposita perplexitatem hanc inducere voluis se, & sic obstare non debere, quod perplexa sit dispositio praedicta, vel quod ambiguitas non pos sit dis solui, quia imo dis solui debet, & potest, vt supra vidimus, & ita fieri debet, l. qui quadringenta, in principio, & ibi Bartolus, ff. ad legem falcidiam Mantica lib. 2. dict. titul. 15. n. 12. & vltra eum Angelus in l. 1. colum. fin. versicul. sed vbi[sect. 19] perplexitas, ff. de condition. institution. dicens, quod perplexitas, siue repugnantia dis solui, & remoueri debet in testamentis, quando potest id aliquo modo fieri, maxime ad dispositionem vltimam conseruandam, vt cum aliis Authoribus scriptum requit Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretat. 1. dub. 4. solut. 7. num. 6. folio mihi 52. vbi etiam citat Baldum in l. finali, columna fin. C. de haered. instituend. vbi dixit Baldus, interpretationem[sect. 20] semper fieri debere, separando vnum ex perplexis, sic vt conseruetur dispositio, eo modo, quo pos sit, quoties alias corrueret, & separatio fieri potest, nec alias ad eum modum reduci pos set eius voluntas, quem testator desiderauit: & conuenit Castrensis in cons. 241. super hoc puncto, col. 2. lib. 2. Ruinus in consil. 111. n. 8. l. 2. & latius explicant Decius Mainerius, & Cagnolus in l. vbi repugnantia, ff. de regulis iuris: vbi Cagnolus ipse septem adducit fallentias, seu restri[sect. 21] ctiones ad regulam illius textus, ex quibus As sumptum nostrum non mediocriter iuuari potest: iuuatur etiam ex his, quae in pulchro casu obseruauit Iacobus Mandellus de Alba in cons. 24. n. 2. & 3. vbi proposuit casum prima facie, vt ipse dixit, maximam difficultatem habentem propter perplexitatem, & euidentem repugnantiam prouenientem ex verbis ipsius testamenti; testator namque voluit simul duo, quorum vnum cum altero euidentem contradictionem habebat, vt in casu prae senti, quo is, qui bona propria libera addidit, voluit illa simul cum bonis antiqui Maioratus ad succes sores peruenire, & simul contrarias, aut repugnantes conditiones apposuit: & nihilominus fundat Mandellus, perplexitatem in[sect. 22] casu illo non vitiate, sed dis soluendam es se secundum verisimilem mentem testatoris. Et inter alia, eo praecipue excitatur fundamento, quod perplexitas[sect. 23] soleat vitiare dispositionem, quando nullo probabili modo potest dis solui, secus autem si dis solui pos sit aliquo modo, vt per Bartolum, & Decium ibi relatos: & idem obseruat Vincentius Annibaldus eius Additionator ibidem, litera A. qui citat Marianum Socinum in l. ita stipulatus, n. 173. ff. de verb. obligat. & Cagnolum in dict. l. vbi repugnantia, numero 4. Infertur deinde, atque ex generica traditione dict.[sect. 24] l. perfecta donatio, quod si pater virtute facultatis Regiae ad faciendum Maioratum sibi conces s ae, vel absque facultate Regia ex Tertio bonorum suorum vinculum, aut Maioratum, vel meliorationem fecerit siue in contractu, siue in vltima voluntate, & filio tradita fuerit scriptura, vel pos ses sio, vel alia cau sa interueniat, ex qua Maioratus, aut melioratio irreuocabilis remaneat; quod sicut postea non potest Maioratum, aut meliorationem reuocare, sic nec aliquam declarationem facere, filio non consentiente, quae illi praeiudicium aliquod afferat; & si vult facere aliquam declarationem, debet stare in finibus declarationis, nec vltra progredi, siue nihil de nono disponere. Quod in his terminis, ex ratione dict. l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, aduertit Mieres de maioratu. 1. p.q. 44. n. 11. cui iungere neces sarium erit ea, quae congerit Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 2. n. 4. & seq. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 1. n. 27. subdit tamen Mieres ipse eodem in loco, in finalibus verbis, quod[sect. 25] vbicunque Maioratus, vel melioration is, etiam irreuocabiliter factae scriptura obscura est, ad institutorem spectabit declarare eam: & citat Socinum in cons. 129. n. 4. lib. 3. Curtium iuniorem in cons. 56. col. vltim. Boerium decis. 172. idque verum est, & vltra prae fatos Authores confirmari poterit ex his, quae in eis dem terminis obseruarunt Burgos de Paz in pro oemio legum Tauri, numero 109. cum sequentibus, vbi latius declarat: Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. d. cap. 2. numero 12. vbi numer. 13. annotauit nonnulla, ex quibus moueri debet taliter declarans: Item ex his, quae congerunt Mantica de coniecturis vltim. voluntatum, lib. 3. dict. tit. 1. Simon de Praetis de interpretat. vltim. volunt. lib. 1. interpretatione prima, dubit. 3. solutione 5. fol. 26. interpretatio namque, aut declaratio dispositionis conditae, a nullo clarior haberi potest, quam ab eo, qui dispositionem ipsam condidit, l. ex facto, in principio, & ibi notant DD. ff. de vulg. & pup. substit. & in cap. cum venis sent, & ibi Glos sa, de iudiciis. Decius in consilio 51. in fin. Craueta in consil. 135. num. 39. nulla etiam melior, aut securior es se potest, Socin. in consil. 102. colum. penult. lib. 3. Parisius in consil. 91. num. 27. & in consil. 97. num. 24. libro 2. Grammatic. consil. ciuili 105. num. 167. Aduerte tamen, ne in proposito decipiaris, & quia exteri Authores relati loquuntur in terminis dispositionis antea factae, quae sui natura reuocabilis est. Item quando non potest dispositionis certitudo haberi per alia remedia, vt per Abbatem in cap. ad audientiam, de decimis, Simonem de Praetis[sect. 26] loco antea citato num. 2. Quod in proposito casu, in quo ex praedictis Authoribus, licitum est Maioratus institutori declarate, seu interpretari verba obscura, siue aliquam clausulam institutionis, vel dispo sitionis, ita debet fieri declaratio, seu interpretatio, sicuti a lege fit, & non aliter: quod latius probat Mantica lib. 3. d. tit. 1. num. 23. dicens, quod voluntas ambigua, aut dubia, debet intelligi, sicuti lex ipsa interpretatur: Item vt verbis dispositionis[sect. 27] eiusdem, & subiectae materiae, proprie, atque omnino conueniat. Quod in quacunque dispositione obseruandum est, nec a sensu verborum recedi potest, quando actus non est reiterabilis, vt in terminis nostris, cum Maioratus, aut melioratio irreuocabiliter facta est; sic post Alex. Castrensem, & alios tradit Tiraq. in l. si vnquam, C. de reuocand. donat. in verbo, libertis, num. 22. Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, 1. part. cap. 30. num. 11. & 12. Et si declaratio fiat iuxta proprium sensum verbo[sect. 28] rum, debent vocari, aut citari hi, qui ex declaratione laedi pos sent, & maxime illi, quibus ex dispositione iam videretur ius quae situm, etsi vocarentur forsan, vel non, vel aliter declaratio fieret, ex his. quae scribit Mascardus de probationibus, tom. 1. conclus. 485. n. 10. atque intelligendo, prout ipse explicat ex num. 8. Vnde sequitur quod declaratio, seu interpretatio[sect. 29] non facta circa verbum aliquod ambiguum, sed circa id, quod non erat dubium, aut quae verbis dubiis, aut non dubiis principalis dispositionis, proprie & vere non conueniat, non censetur es se declaratio prioris dispositionis, sed noua, atque alia dispositio, quae sustineri non debet, nec potens est tollere ius quae situm alteri ex priori dispositione, vt eleganter scribunt Castrensis in l. haeredes palam, §. si quid post, columna 2. ff. de testamentis, & in consilio 22. Adhoereo. lib. 1. Decius in l. in ambiguis. ff. de regulis iur. Ancharanus in consilio 398. Pro clariori, in fine. Craueta de antiquitate temporum, 1. part. q. 2. n. 28. folio 15. Burgos de Paz in consilio 25. num. 60. Ioannes Franciscus de Ponte in consil. 1. n. 50. & 52. Simon de Praetis de interpretat. vltimar. volun. lib. 1. interpretat. 1. dubitat. 5. solut. 11. n. 8. folio 76. Menochius in consilio 317. n. 12. & in consilio 331. num. 100. lib. 4. Carolus de Tapia ad l. finalem, ff. de constitution. Principum. 2. p.c. finali, n 28. & 29. folio mihi 255. Et sic in hoc casu proprie habebit locum d. l. perfecta donatio, decisio: & videtur aperte prae sentire Mieres de maioratu, 1. part. dicta quae st. 44. num. 4. & numer. 11. vbi dicit, quod in terminis praefatis, declaratio debet es se tali modo facta, quod nihil de nouo disponat, sed aperiat, quod latebat, nullam speciem nouam constituendo: idque quamplurimis doctrinis, atque Doctorum resolutionibus Confirmat, vt ibidem videre poteris ex num. 4. vsque ad num. 11. sed nullum ex praedictis Authoribus citat. Horum omnium ratio est, quia qui dispositionem suam declarat, nihil de nouo facit, sed ostendit, qualis fuerit voluntas eius in dispositione: idcirco, si declaratio aliter fiat, vel nouum aliquid contineat, aut ius alteri quae situm intendat quoquo modo auferre, & sit circa actum cum aliis gestum, & sui natura irreuocabilem, declaratio non est, nec vim aliquam obtinere potest ad alterationem praecedentium: ita colligitur per text. singularem in l. haeredes palam, & si quid post, ff. de testamentis. Quem multis exornant , atque declarant late, qualiter declaratio voluntatis obscurae fieri debeat, Decius in l. edita, n. 47. C. de edendo. Gomezius in rubrica, de iure quae sito non tollendo, n. 13. Anania in consil. 84. Barbatia in consilio 19. volum. 2. Anton. Gabriel. commun. lib. 6. tit. de regulis iuris, conclus. 3. per totam. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpret. 1. solut. 5. per totam, fol. 67. Hippol. Riminal. in consil. 112. num. 26. & n. 230. & seq. lib. 1. Mascardus de probationibus, tomo 1. conclus. 485. Achilles Pedrocha in consil. 2. a n. 107. vsque ad numerum 117. Petrus Magdalenus, quem vide omnino, de numero testium in testamentis requisito, 1. part. c. 30. per totum, folio mihi 333. Burgos de Paz in cons. 25. n. 60. & 61. qui multum ad propositum loquitur, & recte constituit duo: Primum, quod vt declaratio dicatur, requiritur, quod res sit dubia. Secundum, quod qui declarate potest, non potest corrigere, nec alterare; idcirco in casu, super quo praebuit illud consilium, optime contendit, non refragari quandam Regiam declarationem in schedulis quibusdam factam aduersus eum, cui iam ex Regio contractu ius suerat quae situm. Et de his hactenus, quae, vt vides, pertinent ad declarationem eius, qui Maioratum irreuocabiliter antea instituerat. In vlterioribus vero succes soribus, aut pos ses so[sect. 30] ribus quibuscunque maiori ratione procedunt, aut fortius militat ratio & constitutio l. perfecta donatio, C. de donation. quae sub modo. Quapropter constituen[sect. 31] dum etiam erit, vltimi Maioratus pos ses soris declarationem, aliis vocatis, vel eis, qui ex legis, aut institutoris dispositione ad succes sionem admitti debent non nocere; cum enim Maioratus ex dispositione & voluntate primi institutoris deueniat, nec ab vltimo pos ses sore aliquid capiatur, non potest is sequentem succes sorem, qui ab eo nullum emolumentum percipit, declaratione quacumque damnum aliquod irrogare, l. ab eo, C. de fideicom. l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legat. 2. l. si arrogator, ff. de adoptionibus. Palacios Rubios in l. 46. Tauri, n. 20. Quesada diuer sarum quae stionum iuris. cap. fin. n. 7. Mieres de maioratu, part. 2. q. 4 illatione 8. n. 14. Vbi ex aliis probauit, Ma[sect. 32] ioratus pos ses sorem nihil innouare pos se in conditionibus per institutorem iniunctis, nec alias nouas ponendo, nec antiquas remittendo: & ad id inducit text. in d. l. perfecta donatio, & alia iura, vt ibi videbis, & in pulchra quae stione idem obseruauit Aluarus Valascus consultatione 27. num. 8. in fine, Gama deci sione 262. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. num. 2. ante alios etiam, idem annorauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 8. num. 21. quo loco, erudite fundat, non pos se Maioratus pos ses sorem, eiusdem Maioratus antiquas conditiones aut vocationes mutare, nec alias nouas apponere. Et optime ponderat textum singularem in l. cum filiusfamilias ff. de militari testamento , iuncta theorica Baldi ibidem. Aduertit etiam, semper primam in[sect. 33] uestituram, seu Maioratus institutionem attendendam es se, nec ei pos se ex posterioribus derogari; atque num. 22. in id citat Decium, Bertandum, Gozadinum, Tiraquellum, Afflictis, Modernum Pari siens. Couar. Peraltam, & Celsum. Et nu. 23. & qua[sect. 34] tuor sequentibus, nonnullis modis superiora limitat, & declarat, sed, vt ipse cum iudicio & recte animaduertit, limitationes illae nihil detrahunt resolutioni praefatae, nec Maioratus pos ses sori aliquod ius tribuunt, vt ibi videri poterit: & sequitur Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad decis. Gamae 344. in principio. Ac demum Molin. metipse eodem cap. 8. num. 38. [sect. 35] subiicit, quod quamuis vltimus Maioratus pos ses sor non pos sit quidpiam ex his, quae eius institutor dis posuit, alterare; poterit tamen dubiam illius dispo sitionem interpretari, designando in suo testamento illum, quem arbitratur Maioratus institutorem in eiusdem succes sione praeferre voluis se, & quod ea interpretatio, si verisimilis sit, a iudicibus erit sequenda , vel saltem summe consideranda, atque ae stimanda: & citat Bartolum, Baldum, Paulum, Afflictis, Palat. Rubi. Alex. Parisium, & Corsetum: atque admittendum dicit, quando vltimus Maioratus pos ses sor id ab institutore intelligere potuit. Idque admodum mihi placet, si iuxta ea intelligatur, quae obseruaui superius, vel ita accipiatur, vt illis conueniat, & consequenter iuxta praefatas doctrinas declaratum, nullam neces sitatem, aut voluntatis institutoris alterationis occasionem inducat, sed dumtaxat considerari, atque ae stimari debeat, vt aperiat viam Iudicibus, vt institutoris ipsius Maioratus voluntatem, & intentionem melius percipere valeant, atque in casu occurrenti instruantur facilius; non autem, vt dixi, vt praecise aut neces sario declarationem huiusmodi sequi teneantur: & conuenit his, quae Pelaez Mieres de maioratu, 1. p.q. 44. per totam, latius obseruauit: vbi vide n. 12. Ibi namque satis ad propositum probauit, non licere succes sori Principis declarare animum praedeces soris circa[sect. 36] facultatem datam ad faciendum Maioratum, etiam in casibus, in quibus in declaratione Principis, nulla substantia mutatur. Et reddit rationem, quia non potest attestari de animo praedeces soris, & declaratio cohaeret personae, vt ibidem & iure, & authoritate confirmat. Sic ergo nec succes sor in Maioratu id efficere poterit ad effectum praecisum, vel vt eius declaratio neces sitatem inducat, vt ipse Mieres 2. part. quae st. 4. illatione 8. num. 14. iterum obseruauit: secus tamen ad instructionem, vel voluntatis institutoris meliorem, aut faciliorem cognitionem, vt Molina voluit aperte: cui conueniunt Francisci Manticae, viri equidem mihi semper valde eruditi, resolutiones; is enim Author de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 1. ex num. 24. in illa quae stione, quando[sect. 37] scilicet haeres pos sit interpretari testatoris volunta[sect. 38] tem, nonnulla obseruauit, ex quibus deducitur manifeste, haeredis declarationem tunc demum attendi, quando alias certe colligi potest, aliquid certo hae redem sensis se: Item vt declaratio attendatur, tanquam eius, qui voluntatem testatoris melius cognoscere potuit; non tamen, vt id dicatur semper perpetuum. Praeterea, quando declaratio alteri damnosa non sit, sic vt in damnum, aut praeiudicium aliorum eius declaratio non attendatur, vt ipse haec omnia latius confirmat, & succes sori Maioratus cuicunque applicata, manifeste succes sori comprobant, quae ita dilucide, atque distincte explicari, atque intelligi debent. atque eisdem adiungi tradita per Addit. ad decis. Gamae 18. Infertur praeterea ex superiori traditione, & regula dict. l. perfecta donatio, ad indagationem, & ex[sect. 39] plicationem eorum, quae cum aliis scripserunt Guid. Pap. in consilio 194. circa finem. Hugo Celsus in consil. 120. Ij namque Authores in proposito tradiderunt, donatorem pos se in testamento suo instituere donatarium haeredem in rebus irreuocabiliter donatis sub nouis conditionibus, aut pactionibus; quod supponunt procedere, etiam donatario non consentiente: nam ex consensu illius dubium non est, quin donationi perfectae modus, conditio, & grauamen adiici pos sit: & ita agnoscunt Ripa in responso 63. num. 6. [sect. 40] Curtius iunior in cons. 120. num. 9. lib. 2. Fundantur autem Guid. Pap. & Celsus dumtaxat ex text. in l. Titia 89. §. Lucius, ff. de legatis secundo, sed decipiuntur equidem: idque aperte probari poterit, ac primum ex decisione d. l. perfecta donatio, & his, quae antea diximus. Secundo ex l. si ante, 8. C. de donat. ante nuptias, quae innuit manifeste, donatorem nullo modo pos se[sect. 41] de re inter viuos donata, in testamento disponere in praeiudicium donatarij, aut donationem reuocando, vel alterando, aut illam quoquo modo minuendo: & ita adnotarunt ibi Baldus, Salicetus, & omnes Doctores communiter, Beccius in cons. 58. n. 1. lib. 1. Alex. in consil. 31. n. 3. volum. 5. Velasquez de Auendano in l. 25. Tauri, glos sa vnica, n. 3. Quippe cum donatio per[sect. 42] fecta & irreuocabilis impediat testamenti factionem super bonis donatis, vt scribunt Castrensis in consilio 831. n. 1. volum. 2. Parisius in cons. 63. n. 16. volumin. 1. Cephalus in cons. 531. n. 22. l. 4. Borgninus Caualcan. decisione 45. n. 6. fol. 723. & sicut expresse reuocari[sect. 43] non potest, ita nec tacite per aliam quamcunque dis positionem in contrarium factam: Craueta in consil. 103. n. 16. l. 1. Curtius iunior in cons. 189. n. 22. volum. 3. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 782. numer. 40. lib. 4. Cephalus in consil. 33. n. 6. lib. 1. Iosephus Ludouicus decisione Perusina 29. numero 25. Borgninus Caualcanus decisione 42. n. 19. Deinde & tertio decipiuntur ex eo, quod textus[sect. 44] in d. §. Lucius, procedit alia ratione, ob quam donatio ibi facta filio emancipato, potuit in testamento nouum grauamen, & conditionem recipere, quia erat inofficiosa, & quae reuocari poterat ex constitutione Alexandri, quae refertur in §. Imperator, eiusdem legis. Et probat l. si tot as, C. de inofficiosis donat. l. 8. tit. 4. p. 5. & latius declarant Iulius Clarus lib. 4. §. donatio, quae st. 24. Ripa in l. fi vnquam, C. de reuocandis donation. num. 91. Costa. in cap. si pater, de testamentis, in 6. verbo, priuare, num. 21. Matiencus in l. 3. tit. 8. glos. 5. & 6. & 7. & seq. & in l. 10. tit. 5. glos. 4. vbi etiam Azeuedus lib. 5. nouae collectionis regiae. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 43. volumin. 1. vbi ex num. 8. vsque ad finem consilij latis sime agit, quando donatio inof[sect. 45] ficiosa a filiis dici pos sit, & vt talis infringatur, de quo etiam superiores tractarunt: Filius ergo, cui inofficiose donatum fuerat, recte potuit in d. §. Lucius, grauari, debuitque grauamen mero iure tolerari, vt Bartol. ibi docuit in summario eiusdem §. Lucius, Gratus in cons. 7. num. 43. lib. 2. eleganter Modernus Parisiensis ad titulum C. de inofficiosis donationibus, numero 55. nam & donatio metipsa, tanquam inofficiosa reuocari pos set; vnde multo magis nouis conditionibus onerari. Poterit tamen Guid. Pap. & Hug. Cel. resolutio[sect. 46] procedere, quoties donatarius non solum in rebus irreuocabiliter antea sibi donatis haeres in stitutus fuerit, sed etiam in aliis bonis vltra illa; tunc namque donator etiam de irreuocabiliter antea donatis, potest donatarium haeredem institutum nominatim grauare; quód expres sim adnotarunt Alex. in consilio 20. Ponderatis, lib. 3. Parisius in consilio 33. numero 78. lib. 3. Corneus in cons. 228. Quod dictus, volumine 4. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum lib. 3. dubitatione 2. solutione 3. num. 3. in fine, folio 172. Marcus Antonius Peregrinus de[sect. 47] fideicommis sis, art. 6. num. 4. fol. 55. Et eo casu, si donatarius omnibus bonis frui velit, tenebitur neces sario adimplere onus, & grauamen adiectum in his, quae antea irreuocabiliter sibi donata fuerunt. Quod est de mente Alexandri, Cornei, & Parisij in locis praecitatis. Et confirmatur ex resolutis per Baezam de non meliorand. dot. rat. filiab. cap. 9. num. 11. Molinam de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 11. n. 8. Matien cum in l. 2. tit. 6. glos. 3. n. 3. in fine, lib. 5. nouae collectionis regiae: imo eo ipso, quod donatarius adierit haeredita[sect. 48] tem, & fecerit se haeredem virtute ipsius testamenti, censetur consensis se modis, & conditionibus donationi, aut rebus antea donatis, adiectis. Quod in terminis, & recte quidem annotauit Curtius iunior (quem nullus quem ego viderim ad propositum ponderat) in consilio 120. n. 9. lib. 2. vbi in hunc modum scriptum reliquit: Sed quid plura, hanc controuersiam decidit textus in terminis, in l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo: dum vult, quod donationi perfecte non pos sit donans apponere modum, vel conditionem, nisi de voluntate donatarij. Accedente igitur voluntate donatarij, nulla dubitatio est, quominus donationi perfectae pos sit addi modus, & conditio: Ergo prae supposito, quod donatio, de qua agitur, es set perfecta, & per donatarium acceptata; ex quo tamen donans postea fecit test amentum, in quo instituit haeredem donatarium in omnibus bonis donatis, in testamento specialiter expres sis, & in aliis etiam ipsi donanti reseruatis, apponendo onus fideicommis si, si donatarius deces serit sine filiis masculis, & prohibendo quamcunque speciem alienationis, ac quamcunque diminutionem bonorum suorum in casu restitutionis fideicommis si, & ipse donatarius fecit se haeredem virtute ipsius testamenti, & per consequens consensit modis, & conditionibus donationi adiectis, &c. Idem etiam Curtio non relato scripsit Iacobus Mandellus de Alba in cons. 762. n. 41. & seq. qui tamen videndus est ex n. 4. Denique, & vltimo loco, infertur ad ea, quae in[sect. 49] proposito huius materiae tradiderunt Socinus in cons. 66. in fin. l. 1. Ripa l. 3. respons. c. 1. n. 4. quos refert, & sequutus est Couar. var. resol. l. 1. c. 14. n. 1. Qui eo loco non dubitauit as serere, donationi perfectae non pos se apponi conditiones ex interuallo, per text. quem sic declarat in d. l. perfecta donatio; secus tamen inconti nenti, hoc est, vel in ipso contractu, vel post ipsum contractum perfectum succes siue, nullo medio temporis interuallo; id namque, ve ipsi putant, permis sum es se videtur ex aliis iuris principiis, nec prohibitum est in d. l. perfecta donatio: & in idem videntur conuenire, & praefatam sententiam tenere Petr. de Peralta in l. 3. §. qui fideicommissam , n. 68. fol. 583. ff. de hae red instit. Tiber. Decia. in cons. 1. ex n. 29. & n. 37. vol. 3. Sed contrariam sententiam ingeniose, & vere qui[sect. 50] dem tuetur D. Francisc. Sarmient. de redditibus Eccle siasticis, 1. p.c. 4. n. 10. vbi verius existimat, in contractibus nominatis iam perfectis, poenitentiam nihil operari, etsi illa incontinenti superueniat: & consequenter perfectae donationi, nec incontinenti modum, aut conditionem adiici pos se; & hanc opinionem veriorem semper existimaui, & nunc existimo, & in puncto iuris contrariam defendi non pos se arbitror, & ad id dicendum , sequentibus moueor praecipue rationibus. Inprimis, quia si consideres fundamentum principale, in quo torum negotium consistere, ac fundari credidit Couarr. fallax proculdubio est, & de struitur manifeste ex solutione, & consideratione, quam tradidit Sarmientus loco, & numero antea citatis. Secundo ex l. quamuis, C. de transactionibus, l. non idcirco, c. de contrahenda emptione, & d. l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, provt subtiliter, & vere expendit eas ipse Sarmient. Tertio, & vltra eum, ex l. eo quod 10. C. si certum petatur, in illis verbis: Negotij gesti poenitentia contractum recte habitum non constituit irritum Et textu singulari in l. sicut, C. de obligationib. & action. quem dico singu[sect. 51] larem ex eo, quod non considerat, an ex interuallo, vel incontinenti vnus ex contrahentibus velit recedere a contractu, vel aliquo modo innouare eum: sed dumtaxat inspicit, an semel fuerit perfecta, & constituta obligatio, vt tunc nequaquam liceat alicui recedere, altera parte inuita. Idque constat ex illis verbis: Ita renunciare semel constitutae obligationi, aduersario non consentiente, nemo potest. Et iterum, ibi: Quapropter intelligere debetis, voluntariae obligationi vos semel nexos; ab hac, non consentiente altera parte, cuius precibus fecistis mentionem, minime pos se discedere. Quae verba ita locum obtinent, ac velificantur in poenitentia in continenti adhibita, quia tunc iam semel constituta est obligatio, & semel contrahentes sunt nexi obligatione; alias si non es set perfectus contractus , & perfecte constituta obligatio, quae pos set es se dubitandi ratio quam in poenitentia, quae ex interuallo adhibetur? Quod cum mysterio lex illa non distinguit, ac[sect. 52] vere quidem, & cum iudicio etiam in poenitentia adhibita incontinenti intelligit eam Marcus Mantua Benauidius, quem hactenus nullus refert, in l. iurisgentium, §. quinimo, n. 9. ff. de pactis: Vbi in hunc modum reliquit scriptum: Dubitatur quare perfecto contractu, si pars velit, recedere incontinenti potest, quod tamen non potest altera parte inuita, alias secus. Et quod non liceat, probatur in l. non idcirco, in fine, C. de contrahenda emptione. Solutio: hoc ideo dicas, quod in contractibus iam perfectis, & absolutis, statim est ius acquisitum parti, quod sibi auferre non potest, nec ex interuallo, nec incontinenti, l. sicut, C. de oblig. & actio. l. final. ff. de pactis. Quarto facit, quia hodie donatio perficitur solo[sect. 53] consensu, nudáque voluntate donantis, l. si quis argentum, §. vltim. & ibi notant Doctores, C. de donat. §. aliae autem, Institut. eod. tit. l. prima. tit. 4. partit, 5. Anto. Gomezius to. 2. var. c. 4. de donat. in principio. Francisc. Marc. decis. 326. n. 11. prima parte Mendoca disp. iur. ciuilis lib. 3. c. 3. n. 11. Ioan. Vinc. Honded. in cons. 37. n. 13. & n. 44. lib. 1. Vnde ex ratione, & decisione d. l. sicut, semel constituta donatione ex consensu, nec incontinenti, nec ex interuallo, poenitentia, seu innouatio, aut alteratio admitti potest. Quod est etiam de[sect. 54] mente Borgnini Caualcani decis. 45. num. 6. & decis. 42. num. 34. fol. 580. expresse videtur hoc tenere,[sect. 55] dum dicit, quod donator in sua donatione inter viuos potest apponere pactum, conditionem, modum, & tempus, & facere illam reuocabilem, prout sibi videbitur, dum tamen hoc faciat a principio contractus, & antequam sit ius quae situm donatario, quod illi quaeritur statim perfecta, aut semel constituta donatione: & ante illum, idem obseruarunt Hieron. Gabriel in consilio 3. columna prima, & secunda, lib. 1. Sigismundus Lofredus in consil. 5. numer. 6. cum seqq. Francisc. Bursatus in consil. 173. n. 68. & 70. volum. 2. qui aliis multis relatis Authoribus, genera[sect. 56] liter obseruauit, quod donatio statim vt perfecta est, perpetua fit, & irreuocabilis, nec amplius donantem poenitere potest. Sed non eundo per alias ambages, in terminis[sect. 57] nostris, quod donatio semel perfecta, reuocari non pos sit etiam incontinenti, nec eidem modus, conditio, aut grauamen etiam incontinenti adiici, tenuit expresse Ripa in responso 63. num. 6. & num. 8. quem pro contraria parte, male expendunt Couar. & Sarmient. vbi supra; male etiam allegant eum in responso 1. num. 4. lib. 1. aut mehercle mihi, vt dixi, in ordine est respons. 63. quo loco ex principio argumenta proponit Ripa, quae pro altera parte, vt scilicet incontinenti adiici pos sit modus, vel conditio, vrgere magis videbantur: Et n. 2. in fin. & n. 4. (quo num. citatur a Couar.) dicit arguendo, videri, quod donatio perfecta inter viuos, reuocari pos sit, si paulo po st, & sic incontinenti reuocetur: sed statim postquam d.n. 4. & 5. haec dixerat arguendo, contrarium n. 6. decidendo resoluit, & verba sequentia in proposito profert: Sed his non obstantibus puto intrepide contrarium es se de iure verius: & pro fundamento praemitto, Quod donatio inter viuos perfecta nullam recipit retractationem, nec mutationem, nisi consentiente donatario, dicta l. perfecta, & l. si donationem, & l. velles, C. de reuocandis donationibus, &c. Praeterea, ibidem n. 8. respondendo ad argumentum propositum, dicto n. 2. in fin. & n. 4. & 5. de reuocatione facta incontinenti, dicit expresse, quod postquam contractus fuit habitus pro perfecto, & absoluto, non potuit es se locus alicui reuocationi, nec retractationi: & quod non potest dici, donatorem reuocas se donationem incontinenti, qui reuocauit eam, semel iam perfectam & absolutam, etiam incontinenti post perfectionem illius, vt con stat ex illis verbis: cum igitur donationis contractus es set absolutus, & ius Ecclesiae acquisitum; constat ipsum donatorem non potuis se amplius poenitere. Quod verbum amplius ponderari debet; comprehendit namque poe nitentiam habitam incontinenti post perfectam iam donationem: militat enim eadem ratio, & dumtaxat attendi debet, an perfecta fuerit donatio semel, necne, iuxta ea, quae Caualcanus, Riminal. & alij supra relati resoluunt. Et de his hactenus, ex quibus apparet, donationem semel perfectam amplius reuocari, nec modificari, nec donantem poenitere pos se, quae regula certis sima est & generalis, praeterquam in tribus casibus. Primus casus est, quando donatio inofficiosa est, quo casu reuocatur, vt supra diximus, & probat tex. in l. prima, & per totum titulum, C. de inofficiosis donat. l. 8. tit. 4. p. 5. & vide Ant. Gom. tom. 2. var. c. 4. n. 13. & relatos supra, n. 45. Secundus casus est, quando aliquis filios non ha[sect. 58] bens, donauit alteri omnia bona sua, vel maiorem partem eorum, & postea nascuntur sibi filij; tunc namque statim, ipsóque iure reuocatur donatio, per textum singularem, & vnicum in l. si vnquam, C. de reuoc. donat. de cuius materia vltra ordinarios, & Tiraq. ibi, latis sime tractant Ant. Gom. to. 2. var. d.c. 4. de donat. n. 11. & 12. Ioan. Gutier. de iuram. confirmat. 1. p.c. 9. per totum. Grac. reg. 150. Hippol. Rimin. in cons. 254. per totum , lib. 3. Io. Vincent . Hond. in cons. 43. lib. 1. Aluar. Valas. con sult. 31. & alij relati a me, harum quot id. contro. lib. 2. cap. 13. n. 38. & n. 4. & seq. Anton. Faber ad titulum, C. de reuocand. donation. definitione 2. & multis seqq. Tertius & vltimus casus, in quo donatio quantum[sect. 59] cunque perfecta, & irreuocabilis, reuocari potest, est quando donatarius ingratus efficitur; namque per illius ingratitudinem, donans potest donationem reuocare, per textum, in l. finali, C. de reuocandis, donationibus, l. penultima, titul. 4. partit. 5. vnde si velit, multo magis poterit donationi huiusmodi nouas conditiones adiicere, aut grauamina donatario apponere. Quod ex his, quae ad explicationem dictae l. perfecta donatio, antea obseruauimus, deducitur manifeste, atque certis simum est, modo obseruentur etiam in hoc casu ea, quae ad explicationem dict. l. fin. & eius materiae, ibidem, & multis in aliis locis obseruarunt DD. Inter alios tamen, quos hic recen sere, ex proposito omitto, latis sime tractarunt eius dem legis materiam, atque cum occasio se offeret, videndi erunt omnino mox referendi, Anton. Gom. tom. 2. variar. d.c. 4. de donat. n. 14. per totum. Palacios Rub. in rubr. de donationibus inter, §. 66. num. 23. latius in §. 79. Cou. resolut. lib. 1. c. 1. n. 8. Menoch de arbitrariis, lib. 2. cent. 2. casu 130. Iul. Clar. §. donatio, q. 21. Anton. Gabriel communium conclusion. in criminalibus, conclusione 35. Antonius de Padilla in l. cum acutis simi, num. 10. C. de fideicom. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 10. per totum, & con silio 24. Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, numer. 9. Molin. de Hispanorum primogeniis lib. 1. cap. 9. numer. 31. cum sequentibus, & lib. 4. cap. vltim. ex num. 41. Mieres de maioratu, prima parte, quae st. 22. ex num. 23. cum sequentibus. Ioannes Garsia de expensis, & meliorationibus, capite 12. numero 73. Azeuedus in l. 2. titul. primo, ex numero 2. cum sequentibus, libro primo compilationis. Matiencus in l. 7. titul. 10. glos sa 5. lib. quinto nouae collectionis Regiae. Et commendo Ripam in eadem l. finali, C. de reuocandis donat. a principio, maxime ex num. 150. cum multis seqq. quo loco, adeo exacte atque absolute, & erudite hanc materiam pertractat, omniaque neces saria cumulat, & resoluit, vt nihil vltra pos sit desiderari: vide etiam Antonium Fabrum ad titulum C. de reuocand. donation. definitione 44. & 45. & 47. D. Barbos. in l. 2. in principio, n. 134. & 135. ff. solut. matrimon. Cardinal. Dominicum Tuscum nouis sime practicar. conclus. tom. 2. litera D. conclus. 711. fol. 924. # 11 CAPVT XI . Filio in tertia parte bonorum a parentibus meliorato, vtrum dari pos sit vulgaris, aut pupillaris substitutus extraneus, descendentibus, ascendentibus , vel transuersalibus extantibus; siue ordo, & forma in l. 27. Taur. prae scripta, in substitutionibus huiusmodi alterari pos sit? vbi in proposito huius, Quae stionis, nonnulla adnotauit Author, ad quae caeteri huius Regni Scriptores non sic animaduertebant; & in effectu dubium prae fatum sic dilucide explica tum reliquit, vt amplius de ipso dubitari non debeat: Ibidem etiam, an substitutio vulgaris tollat existentiam suitatis, breuiter declarauit. SVMMARIVM. -  1 Substitutio vulgaris ex veriori & recepta magis sententia in Legitima fieri potest, & in vtrumque casum, impotentiae scilicet, & noluntatis. -  2 Per substitutionem vulgarem nullum grauamen infertur filio, nec tollitur suitas, nec impeditur trans mis sio. Idque iuxta veriorem sententiam, quam probauit Author hoc loco. Et ibidem, l. si filius haeres, ff. de liberis, & posthumis, verum intellectum reddidit. -  3 Tertium bonorum parentum, Legitimae effectus sortiri, nec pos se, filiis existentibus, a parente extraneo relinqui. -  4 Substitutio vulgaris in Tertio bonorum absque dubio fieri potest. -  5 Substitutus vulgaris extraneus dari non potest filio in Tertio bonorum meliorato, sed neces sario obseruari debet in substitutione ordo, & forma, quae in l. 27. Tauri, prae scribitur, alias ordine illo praetermis so, substitutio non valebit. -  6 Et huiusce resolutionis, seu sententiae vera & fundamentalis ratio adducitur. -  7 Substitui pupillariter filio in Tertio bonorum meliorato extraneus non potest, si extent descendentes, ascendentes, vel alij consanguinei, sed in substitutione huiusmodi, praecise obseruari debet dictae Taurinae constitutionis 27. decisio. Idque ex veriori sententia contra nonnullos, quorum as sertio infra improbatur. Atque eorum fundamentis satisfit, remis siue. -  8 Superioris resolutionis vera ratio as signatur, & Andreae ab Angelo ratio quadam noue conuincitur. -  9 Pelaez a Mierez nec ex proposito, nec in transitu voluis se id, ad quod per Ioan. Gutier. praecitatur, nouiter consideratum, atque detectum ab Authore. -  10 Pelaez eundum, male citatum per Auendanum, nouiter, & vere hic consideratum. -  11 Velasquez Auendani consideratio noua in hac materia, noue, & concludenter conuicta. -  12 Eorum, quae superius annotata fuere, extensionem, aut declarationem, nouiter traditam ab Authore. -  13 Substitui vulgariter, aut pupillariter filio in Tertio bonorum meliorato nec matrem ipsam pos se, filiis, aut descendentibus omis sis, prout hoc numero adnotatur. PRo dilucida, atque absoluta huius Capitis explicatione, praemittere inprimis atque constituere omnino neces sarium erit, substitutionem vulgarem ex verio[sect. 1] ri, & recepta magis sententia in legitima fieri pos se, & in vtrumque casum, impotentiae scilicet, & uoluntatis : idque per tex. in l. si posthumus, §. quod. vulgo, ff. de lib. & posth. l. 2. §. sed si ita scripserit, l. iam hoc iure, ff. de vul. & pup. subst. §. 1. Instit. de pup. subst. provt ea iura inducit, & nonnullas rationes in confirmationem adducit Ant. Gom. to. 1. var. c. 3. n. 17. in prin. & sic resoluunt Bal. Paul. Aret. Alex. & Ias. in d. §. quod vulgo, & cum aliis Gre. Lop. in l. 11. tit. 4. p. 6. Orasc. in l. si arrogator, n. 32. & n. 147. ff. de adoptionibus. Segura in l. cohaeredi, §. cum filiae, n. 97. & 98. cum seqq. ff. de vulgar. & pupil. substitu. erudite Peralta in l. cum patronus, n. 21. ff. de leg. 2. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, limitat. 3. C. de inofficioso testamento. Emanuel Costa in c. si pater, de testam. in 6. p. 2. verbo, debitae, n. 4. Menchaca de succes sion. creat. lib. 1. §. 10. n. 421. Matiencus in l. 11. tit. 6. glos s. 9. n. 2. lib. 5. nouae collectionis regiae. Michael Gras sus receptarum sententiarum, §. legitima, q. 39. n. 9. Ioannes Gutierrez practic. lib. 30. q. 51. n. 14. D. Spino in specul. testam. glos s. 22. n. 30. Ratio[sect. 2] est, quia substitutio vulgaris onerosa non est, nec per eam vllum grauamen infertur filio, nec tollitur suitas, nec impeditur transmis sio. Quod vnanimiter probarunt superiores omnes Authores, & alij antiquiores, quos ipsimet referunt: Iidem etiam as seuerarunt, & per vulgarem substitutionem filio factam, non tolli suitatem, nec effectum transmis sionis impediri, constanter tenuerunt Christophorus de Castel. Bald. Cumanus, Paul. & Aretinus, quos retulit Iason in l. si filius haeres, num. 41. ff. de liberis, & posthumis. Fulgosuis, Paulus de Castr. & Benedict. de Plumbi, in l. si fratris, C. de iure deliberan. Angel. in l. si pater, C. de instit. & subst. & in l. suus quoque, §. fin. & in l. iam dubitari, ff. de haeredibus instituend. Angelus, & Romanus in l. apud Iulianum, §. idem Iulianus, ff. ad Trebellianum; & hanc es se communem sententiam Modernorum firmat Cumanus in dict. l. si filius, & Alciat in l. si filius, qui patri, numero 40. ff. de vulg. & pup. substitut. & veriorem profitentur, atque sequuntur eam Ioann. Corras. lib. 1. Miscellan. capite 2. Loriotus in tractatu de substitut. axiomate 54. & 55. Berengar, in l. si fratres, num. 40. C. de impuberum. Antonius Gomezius tomo primo variarum, capite 3. numero 15. & capite 11. numero 34. Baconius declarationum iuris, libro 3. capite 50. numero 9. Goueanus variarum, libro primo, cap. 4. Menchaca de succes sion. creation. libro primo, §. 21. ex numero 84. cum sequentibus, & numero 209. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, libro 42. capite 13. Doctor Spino, qui dicit hanc sententiam veriorem es se, & omnino tenendam in specul. testamen. glos. 20. numero 117. & glos. 33. ex numer. 91. Hieronymus de Cae uallos practicar. commun. contra communes, quae stione 602. & quae stione 205. numero 6. Et ita tenendum est, quamuis contrariam sententiam tenuerint permulti alij Authores, quos superiores praecitarunt, & cum illis constanter tuentur Alexander Trentacinquius de substitutionibus, primae parte, capite 14. qui quamuis fateatur vtramque opinionem defendi pos se disputando, vltimo tandem inquit ab hac non es se recedendum, Andreas Fachineus controuersiarum iuris, libro 4. capite 71. folio 488. dicens, per vulgarem substitutionem tolli suitatem illam, de qua Paulus Iureconsultus in l. in suis, ff. de liberis, & posthumis, & argumentum ponderans pro ea parte: Ego vero, vt dixi, priorem sententiam amplectendam ideo moneo, quod in primis considerem, pro hac secunda opinione nullam legem, nec rationem adduci pos se, cui commode, & concludenter responderi non pos sit. Quod adeo certum est, vt & Trentacinquius ipse fateatur loco antea relato, versiculo, ex supradictis vides, sub numero 1. imo & fundamentis omnibus huius partis idemmet Author respondet ibidem. Deinde, quod videam aperte, rationem prae cipuam, qua huius sententiae sequaces inniti solent communiter, rationes etiam, & fundamenta Fachinei subuerti congrue ex his, quae Corras. Bereng. Goueanus, & Menchaca considerarunt: Item ex his quae Petrus Gregorius mox praecitatus adduxit, qui quamuis ex proposito non respondeat fundamento adducto per Fachin. de quo Fachin. ipse conqueritur vbi supra, d. cap. 71. Vere tamen dum aliis respondet argumentis, satis aperte prae sentit, per dationem substituti vulgaris, non impediri effectum illum continuationis, atque existentiae sui haeredis ipso iure. Quod & superius praecitati Authores prae sentiunt, imo & nonnulli ex eisdem clare comprobant: & plene Antonius Pichardus, cuius statim faciam mentionem specificam. Praeterea, quod negari non pos sit, quin pro hac opinione, quam defendimus, validis sima extent fundamenta, & quibus non omnino concludens responsum dari valeat; quamuis eisdem respondere conentur, atque respondeant Trentacinquius, & Fachin. vbi supra: negari etiam nullo pacto valeat, quin ipsimet Authores, & caeteri huius secundae partis sectatores decepti fuerint circa intellectum d. l. si filius haeres, ff. de liber. & posth. siue quod minus bene eiusdem sensum perceperint: Ibi namque per dationem substituti vul garis non fuit sublata suitas filij, & licet nepos auo suus haeres sit, ex alio quidem prouenit scilicet quia patri eius non fuit delata haereditas propter pendentem posthumi natiuitatem, vt latius declarauit D. Francisc. Sarmient. ibidem, & ante alios Christophor. de Castel. in eadem l. vbi sequuntur Raphael Cuman. Paul. Castr. Aretinus, & Ias. qui subdit, quod Chri stophor. intellectus est sicut sol verus: & recte quidem sic dicit, quoniam filius ille institutus, prius deces sit, quam per abortum periis set posthumus in testamento praeteritus, sicque filius ipse impeditus fuit suus hae res es se per posthumi pendentiam, non per dationem substituti vulgaris: Certum namque erat, quod quamdiu posthumus nasci sperabatur, tandiu haeres scriptus non poterat es se haeres, neque iure aditionis, vel immixtionis, neque iure suitatis, l. illud. §. finali, cum l. seq. ff. de honor. pos ses sion. contra tabul. l. ventre, in principio, & versiculo, ergo si pleno, ff. de acquir. haered. pendente itaque posthumi natiuitate, filius ille suus haeres es se nullo modo poterat, neque ex testamento propter incertam eiusdem validitatem, ex eisdem iuribus; neque ab intestato, quia quandiu locus es se potest succes sioni ex testamento, succes sio ab intestato locum non habet, vt vulgatum est; & probatur in l. quandiu, ff. de acquirend. haeredit. Et ideo cum per mortem filij destituatur primus gradus, & sit factus locus secundo, erit nepos substitutus suus, quia non praeces sit alius suus, iuxta ea, que dicta remanent, quibus etiam accedit, & superiorem sententiam ex profes so defendit Antonius Pichardus ad principium, Institution. de vulgari substitut. ex numer. 28. vsque ad numerum 33. & in §. ita demum, Institut. de haereditatibus, quae ab intestato, ex numero 7. vsque ad numerum 34. qui recte considerat, in filiis suis haeredibus non sublatum suitatis effectum, nec tolli per dationem substituti vulgatis, sed neces sitatem adeundi dumtaxat. Secundo, & principaliter constituendum est, Ter[sect. 3] tium bonorum parentum, Legitimam reputari, ac eius effectus sortiri; idcirco a parentibus, filiis exi stentibus, extraneo relinqui non pos se. Quod certis simum est, & expres sim aduertit Tellus Fernand. in l. 27. Tauri, num. 3. Matiencus in l. 11. titul. 6. glos sa prima num. 1. & 2. lib. 5. nouae collectionis regiae, & lib. 2. cap. 7. & cap. 13. iterum obseruaui, & alios Authores retuli:[sect. 4] Deinde in eo Tertio substitutionem vulgarem absque dubio fieri pos se; quod mox referendi vnanimiter admiserunt, nec in dubio posuerunt, solus dubitauit Antonius Gomezius tomo primo variarum, cap. 3. num. 22. quem non male carpit Azeued. in l. 11. tit. 6. numero 35. lib. 5. nouae compilat. Vere namque negari non potest, quin substitutiones, & submis siones faciendi, grauamina etiam, & conditiones apponendi facultas concedatur parentibus ea in lege; quomodo ergo substituendi vulgariter facultas videri poterit praeclusa? Caeterum, quamuis in Legitima libere pos [sect. 5] sit substitutio vulgaris fieri, & Tertium Legitima sit, vt dixi, substitutus vulgaris extraneus dari non potest filio in Tertio bonorum meliorato, sed neces sario obseruari debet in substitutione ordo, & forma, quae in l. 27. Tauri, prae scribitur, alias ordine illo praetermis so, substitutio erit nullius momenti, nec ad extraneum perueniri potest, nisi in defectum descendentium, ascendentium, & transuersalium. Quod contra Seguram, & Cifuentes, recte defendit Antonius Gomezius tom. 1. variarum capite 3. numero 22. Costa etiam in capit. si pater, de testamentis, in 6. 2. parte, verbo, debitae, numero 5. Matiencus in l. 11. titul. 6. glos s. 9. numer. 3. & ibidem Azeuedus nume. 35. ad fin. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Auendanus in l. 27. Tauri, glos s. 2. num. 12. Angulus ad leges meliorationum, dicta l. 11. glos. 6. numero 5. fol. 218. Ioan. Gutierr. practicarum lib. 3. quae stione 51. num. 13. & 14. qui dicit absque dubio id procedere in substitutione fideicommis saria. Prefatae autem resolutionis, siue sententiae prae cipuum fundamentum deducitur ex verbis dictae l. 27. Tauri, quae hodie est l. 11. tit. 6. lib. 5. nouae compilationis: in ea namque dicitur: Que le puedan poner el grauamen que quisieren, as si de restitucion, como de fideicomis so, y hazer en el dicho tercio los vinculos, y submis siones, y substitutiones que quisieren, con tanto que lo hagan entre sus descendientes legitimos, y a falta dellos, que lo puedan hazer entre sus descendientes, y legitimos, que ayan derecho de los poder heredar, y a falta de los dichos descendientes, que lo puedan hazer entre sus descendientes, y a falta de los susodichos puedan hazer las dichas submis siones entre sus parientes, y a falta de parientes entre los estranos, y que de otra manera no puedan: &c. Ecce vbi lex illa generaliter, atque indistincte loquitur, & absolute prohibet, ne substitutio aliqua, aut submis sio aliter fiat, quam forma ibi prae scripta, & sic de omni substitutione intelligi debet, & sic de vulgari, sicut de fideicommis saria, vt recté obseruauit Ayora de partitionibus, secunda parte, quae st. 42. num. 51. in principio, fol. mihi centesimo decimo nono. Deinde vltra praedicta verba Taurinae illius constitutionis, quae clara sunt, expendi debet, atque maxima in consideratione haberi intentio, & voluntas eiusdem legis, quae facta melioratione Tertij, atque grauaminibus adiectis, vel factis substitutionibus quibuscumque, siue conditionibus adiectis, voluit consulere atque fauere descendentibus, ascendentibus, transuersalibus, aut toti generi, & familiae meliorationem facientis, nec ad extraneos perueniri, aut Tertium pertinere permisit, nisi deficientibus omnibus de familia: idque propter praeiudicium, quod alias filiis, aut de scendentibus fieret; cum eorum Legitima diminueretur deducto Tertio, aliter quam illa forma, & ordine, relicto. Quod praeiudicium non consideratur, cum inter eos remanet Tertium, aut cum forma praedicta substitutiones fiunt, grauamináve adiiciuntur; nec etiam substitutio vulgaris dumtaxat fit in eo, quod vere pertinet ad filium pro sua Legitima, quoniam tunc Legitimae aliorum fratrum vere nullum damnum irrogatur: enimvero siue damno, aut diminutione Legitimae ipsorum fit, ac in eo, quod non est aliquo modo Legitima eorum, sed eius tantum filij est, cui substitutio fit: caeteri vero integram Legitimam suam accipiunt, vt certum est, & a Doctoribus obseruatum communiter in l. prima, & in l. 2. ff. de vulg. & pup. substit. & in l. precibus, C. de impuberum. Tertio deinde constituendum est, idem ius ob[sect. 7] seruandum es se in substitutione pupillari, quod in vulgari constituimus; & consequenter, quod filio in Tertio bonorum meliorato, substitui pupillariter non pos sit extraneus, si extent dependentes, ascendentes , vel alij consanguinei, siue omis sis his, in d. l. 27. Tauri, enumerantur , sed potius, quod in substitutione pupillari, sicut in fideicommis saria, praecise obseruari debeat ordo ibidem prae scriptus: idque ob eandem ra[sect. 8] tionem, quam in vulgari substitutione supra consideraui, quod licet in Legitima libere pos sit fieri sub stitutio pupillaris, fit namque sine iniuria, & grauamine aliorum filiorum, quorum Legitima integra, & intacta relinquitur, nec ipsi pos sunt aliquo modo conqueri, non etiam mater, si substituta non sit, quia pater hoc testamentum siue pupillarem substitutionem fecit, vt hoc eodem lib. latius declarabitur infra: tamen in Tertio bonorum aliter voluit illa lex, idque, vt supra dicebam, vt generi, & familiae testatoris, aut meliorationem facientis in futurum consuleretur, & ne Tertium, quod extraneorum respectu, filiorum etiam Legitima, siue Legitimae pars est, ab illis extraheretur, sed penes aliquem eorum maneret; alias namque fieret eisdem iniuria, si ad extraneos perueniri pos set ante illos, vel si ordo ibi prae scriptus alteraretur modo quocumque, & in parte Legitimae grauamen reciperent, quod tamen, cum in Legitima tantum aliorum fratrum substitutio fit, nullo modo recipiunt: & in hoc consistit vera ratio praefatae Taurinae constitutionis, non vero in alio, quod Angulus ad leges meliorationum, dict. lege 11. glos s. 6. numer. 3. fol. 217. considerauit; nempe, quod Legitima neces sario relinquenda sit, melioratio autem Tertij ex voluntate fiat, quia ex voluntate aut electione parentum, vnus filius aliis praefertur, siue ad meliorationem eligitur: nam secundum hoc sequeretur, quod etiam in Tertio fieri pos set substitutio, non seruato ordine dictae l. 27. Tauri: quoniam substitutio pupillaris non solum fieri potest filio in Legitima sibi debita, verum etiam in omnibus, & quibuscumque bonis vndecunque quae sitis; per pupillarem namque in omnibus filio pupillo succeditur, l. sed si plures, §. ad substitutos, ff. de vulgar. & pup. substit. vbi Doctores communiter, & cum suis ampliationibus & limitationibus explicat Alexand. Trentacinquius de substitutionibus, part. 2. cap. 15. fol. 107. Imo etsi limitata, & restricta sit substitutio ad certa bona, trahitur ad vniuersa, quae vndecumque obuenerunt, l. cohaeredi, §. fin. de vulg. & pupil. sub stitut. Vnde dict. lex Tauri, sic ex proposito, eáque, vt arbitror, praecipua ratione id statuit, vt patris potestatem restringeret, & forsan ad facultatem de iure communi eidem conces sam libere sub stituendi pupillariter, maximam habuit considerationem, ipsámque coarctauit eo loco quoad Tertium, quamuis quoad Legitimam intactam reliquerit: quid enim prodes set, ordinem ibi, certámque formam prae scribere, iuxta quam pater grauamina, & vincula apponere, ac substitutiones ordinare debeat, si ipse facili negotio illum praeuertere, aut legi fraudem facere pos set, extraneum, vel alium, vel alio, diuersóque modo substituendo? quamuis ergo fauore pupilli, qui propter defectum aetatis testari non potest, fauore etiam patris, & patriae potestatis virtute, libere pupillarem substitutionem faciendi, patri concedatur facultas, matrémque, & fratres excludendi vt harum quotid. controu. iur. lib. 2. cap. 14. & 15. latius obseruaui, & hoc eod. lib. alio cap. infra dicam, in Tertio bonorum non idem ius conces sum, sed potius sic denegatum, aut restrictum, vt eiusdem legis ordinem, & formam seruare teneatur praecise & in eo namque nullus fauor, nullumve commodum consideratur, nec inde sequitur, quod testatus, aut intestatus decedat, & familiae aut generi meliorantis maximum damnum irrogatur: Idcirco hanc eandem sententiam, quam defendimus, sed non ita exornatam, neque explicatam, contra & Seguram, & Cifuentes tuentur Ayora de partition. 2. p.d.q. 42. per totam. Velazq. de Auend. in eadem l. 27. Tau. glos. 2. num. 13. Angulus in d. l. 11. glos s. 6. num. 2. & 3. Azeu. in eadem l. 11. tit. 6. num. 35. ad fin. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Ioan. Gutier. pratic. lib. 3. q. 51. num. 4. qui dicit, quod in transitu sic etiam voluit[sect. 9] Pelaez a Mier. de maioratu, 1. part. quae st. 71. num. 5. vere tamen, nec in transitu id voluit, quia eo loco Pelaez ipse dumtaxat allegat d. l. 27. Tauri, & dicit licere patri eligere ad Tertium vnum ex pluribus filiis, modo in eadem l. 27. contento: non tamen tangit, an modum, aut ordinem ibidem prae scriptum obseruare debeat, cum vnum ex filiis in Tertio meliorauerit, eidémque pupillarem substitutum dederit: Nec etiam contrariam sententiam, aut diuersam ab ea, quam tuemur, sustinuit Pelaez ipse eadem quae st. 71. num. 3. quamuis Auendanus vbi supra, dicta glos sa 2. num. 3. quae si contrariam[sect. 10] partem tenentem praecitauerit. Idque ad oculum patet; nam dict. num. 3. loquitur in terminis iuris communis, quo attento non coarctatur pater ad substituendam personam aliquam determinatam, sed quem voluerit libere potest pupillariter substituere, licet aliter statutum sit in exemplari substitutione, vt idemmet Mieres dicit, non vero loquitur in terminis dictae leg. 27. Tauri, in quibus substituere, & grauamina apponere coarctatur pater, iuxta ordinem ibidem prae scriptum: sententia itaque praefata omnino tenenda est, quamuis contrariam, imo pos se patrem filio meliorato substituere pupillariter quemlibet extraneum, etiamsi descendentes extarent, vel alij consanguinei, amplexi fuerint Segura, Cifuentes, Antonius Gomezius, Emanuel Costa, & Matiencus, quos refert Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. dict. quae st. 51. num. 3. Et duplici eorundem fundamento, sic concludenter satisfacit num. 4. per totum, vt aliud adiicere, neces se non sit, maxime consideratis verbis dict. l. 27. Tauri, & mature perpensis his, quae superius scripta remanent; ex illis namque omnia diluuntur concludenter, quae in contrarium pos sunt excogitari. Quarto deinde constituendum est, praefatam[sect. 11] resolutionem vltra caeteros huius Regni Scriptores, limitatam, aut declaratam per Auendanum in dict. leg. 27. Tauri, glos s. 2. num. 13. ad finem: vt scilicet praedicta sententia procedat, quando ex Tertio fit primogenium; secus vero quando simpliciter melioratio fit: & reddit rationem, quia cum pupillo tunc succedatur, & postquam filius Tertium acqui siuit, potuis set de eo ad libitum disponere, neque vlla perpetua substitutio facta fuerit, dari potest substitutus extraneus, sicut ante ipsam legem dabatur ad exclusionem ascendentium, & collateralium, ex l. Papinianus, §. sed nec impuberis, ff. de inofficioso testamento. Verum haec limitatio, aut noua praefati Authoris consideratio, falsa quidem est, & verbis, atque intentioni dict. l. Taurinae valde repugnans, nec vllo pacto sustineri valet. Id quod ad oculum videri poterit, & concludentibus rationibus demonstratur. Inprimis, quia vt supra diximus, quocunque modo extraneus aliis fratribus in Tertio praeferatur, maxima iniuria irrogatur eisdem, nec absque diminutione eius, quod pars Legitimae reputatur, hoc est Tertij, contingere potest: Et ratio illa diminutionis Legitimae aequaliter militat in vtroque casu, nec vlla potest inter vnum, & alterum congrua differentiae ratio as signari; textus etiam in dict. §. sed nec impuberis, nihil ad rem facit, quoniam illud absque diminutione aliqua Legitimae aliorum fratrum, vel eius, quod pars Legitimae reputatur, (quale est Tertium extraneorum respectu,) contingit; illísque integra, & intacta Legitima relinquitur: idcirco conqueri non pos sunt ob eiusdem textus rationem, quam alio capite infra, latius declarabo. Deinde, quoniam verba dictae l. 27. Tauri, omnino excludunt declarationem, aut limitationem huiusmodi, nec illo modo accipi pos sunt, quo eam admittunt. Dicunt enim: Y hazer en el tercio los vinculos, y sumis siones, y sustitutiones, que quisieren, con tanto que lo haga entre sus descendientes legitimos, &c. y que de otra manera no puedan. Ecce vbi vincula, & substitutiones coniunguntur, & comparantur, & in omnibus idem ius, idemque ordo prae scribitur, nec substitutiones, quocunque modo fiant, a vinculis, & submis sionibus separantur, sic vt idemmet ius, siue ae quale semper constituatur, & dumtaxat in con sideratione habeatur, an Tertij melioratione facta, substitutio aliqua fiat, vt scilicet debeat tunc eiusdem legis forma praecise obseruari; nec di stingui pos sit, an primogenium, seu vinculum perpetuum, perpetuáve substitutio, an temporalis, siue aliqua tantum fiat substitutio; semper namque, atque indistincte ordo ille obseruari de bebit, & Tertij respectu, ius commune remanebit correctum: praeterea id ipsum & alia ratione corroboratur; nam licet verum sit praefati Authoris As sumptum praecipuum, videlicet, quod tunc pupillo succedatur, & postquam filius Tertium acquisiuit, potuis set de eo disponere, non inde sequitur aliquid, quo eiusdem sententia vere aut firmiter subsistere pos sit: pater namque cum de Tertio disponit, & meliorationem facit, aliud ius consideratur, nec legis ordinem praeuertere potest; ipsi enim denegatur facultas, quae postmodum filio competere pos set: ipse etiam filius nullam iniuriam fratribus irrogaret, si tunc de eo, quoquo modo vellet, disponeret; quoniam tunc diminutionis eius, quod pars Legitimae reputatur, damnum considerari non valeret; ac fortas sis de Tertio eodem filius non disponeret, si in pupillari aetate decedere eum contingeret, & sic excluderentur eo casu fratres, qui alias substitutione a patre non facta admitterentur; quod lex illa prouidens, generíque, & familiae meliorantis, vt s ae pe dixi, consulens, absolute, & generaliter statuit, quod in omni vinculo, aut submis sione, vel substitutione, seruari debeat ordo ibi prae scriptus: idque quamuis non ita expresse, nec explicite dixerit, prae sentire tamen, atque aperte velle videtur Tellus Fernandez in eadem, l. 27. Tauri, num. 3. quatenus inquit, ex ea lege diffiniri, non solum directe extraneo relinqui non pos se Tertium, sed nec indirecte, & sic per viam substitutionis, nisi in defectum descendentium, ascendentium, & trans uersalium. Quinto, & principaliter constituendum est,[sect. 12] superiora omnia, quae hactenus diximus, sic intelligenda, vt procedant indistincté, siue in Tertio tantum vulgaris, aut pupillaris substitutio fiat de per se, quae in Legitima facta non fuerit, vel si in Legitima; & Tertio diuers ae substitutiones fiant: aut si in Legitima, & in Tertio coniunctim pupillaris substitutus detur; vtcumque enim se res habeat, semper, atque indistincte verum erit, ordinem, & formam dictae l. Taurinae, obseruari debere praecise quoad Tertium; quoad Legitimam ius commune remanere illae sum: idque verbis, menti, atque intentioni eiusdem legis adeo conueniens est, vt maiori comprobatione non indigeat: & quamuis a nullo ex hactenus praecitatis Authoribus, sic fuerit animaduersum, de mente eorum procedit aperte, atque ex dictis supra certis simum videtur. Sexto, & vltimo loco constituendum est, in [sect. 13] terminis nostris, ac dictae l. 27. Tauri, vsque adeo ces sere ea, quae in dicta l. Papinianus, §. sed nec impuberis, ff. de inofficioso testamento, tradiderunt Doctores per illum text. vt nec mater ipsa vulgariter, aut pupillariter substitui pos set filio in Tertio bonorum meliorato, dum alij filij, aut descendentes meliorantis extarent, nec illis omis sis perueniri pos set ad eius vocationem: debet enim praecise, ac semper, vt dixi, eiusdem legis ordo seruari: in defectum tamen descenden tium, si forsan vocata aut substituta non es set, deberet proculdubio substitutionem respectu Tertij praeuertere, quamuis respectu Legitimae non pos sit, ex decisione eiusdem §. sed nec impuberis. Et de his hactenus. # 12 CAPVT XII. Maioratui, vel fideicommis so bona subiecta pos sidens, si Religionem capacem, aut incapacem bonorum in communi profiteatur, vtrum sequens vocatus, vel substitutus admitti debeat statim non expectata morte naturali, ac si Maioratus pos ses sor, vel fideicommis so grauatus, Monachus effectus, vere deces sis set. An etiam fructibus, & commoditatibus Maioratus eiusdem, aut fideicommis so illico fruatur, vel interim dum Monachus naturaliter viuit, Monasterium, aut succes sores alij ab intestato, vel ex testamento ante ingres sum, vel ante Profes sionem Religionis facto, fruendi bonis omnibus ius obtineant. Quid etiam, si Maioratus pos ses sor, aut fideicommis so grauatus, in praeiudicium sequentis vocati, aut substituti, ius suum alteri vendiderit, ces serit, aut donauerit ante ingres sum, vel ante Profes sionem Religionis: vbi noue insi stit Author circa traditionem Baldi in cons. 280. Factum tale, lib. 1. ad quam caeteri non sic animaduertunt, & Baldi eiusdem consil. 389. eodem lib. recte ad propositum expendit. De renunciatione etiam primogeniturae aliquae dicit notanda, & vtrum Profes sione Religionis extingui debeat ius fructuum commoditatúmve, aut prouentuum Maioratus, quod alicui antea conces sum fuerat, vel pro vita naturali Monachi duret, noua, singulari distinctione declarat. Quid etiam dicendum sit de iure Monacho ad vitam competente, & an Profes sione, sicut morte naturali eiusdem, extinguatur, optime, ac etiam noue aperit. Praeterea, an in dubio, indistinctéque videantur Maioratuum institutores ab eorum succes sione Monachos, & Monasteria excludere, regularitérque, tum ex natura fine primogeniorum, tum etiam ex prae sumpta eorundem in stitutorum mente & intentione id intelligi debeat, quamuis expres sum non fuerit? vbi & de consil. Decij 259. num. 2. singulariter agitur. Et contenditur, nec decisionem, nec rationem §. Cornelio Felici, l. Statius Florus, ff. de iure fisci, Hispanorum primogeniis conuenire, nec Monachi, aut Monasterij in eisdem succes sioni suffragari. Denique, si in legibus, statutis, contractibus, sententiis, testamentis, conces sionibus, & aliis dispositionibus qui buscunque indefinita mentio mortis fiat, an intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque & quibus in casibus mors ciuilis aequiparetur naturali; absoluta equidem, diligens, atque notanda explanatio, qua, vt videbis Lector, originali, incredibilíque, & importuna Authorum omnium lectura, dubia proposita, sic distincte, & singulariter composita, atque dilucide, & absolute explicata relinquuntur, vt absque ingenti studio, summóque labore, ita fieri non potuis se, alitérque, & melius, quam caeteri soleant, factum, fateatis libenter, multáque inde deducere pos sis, quae nullibi inuenies sic scripta, nec declarata. SVMMARIVM. -  1 Mortis indefinita mentio cum fit in legibus, statutis, contractibus, sententiis, testamentis, conces sionibus, & aliis dispositionibus quibuscunque, vtrum intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque: siue mortis appellatione simpliciter, an veniat mors ciuilis, sicut naturalis? Dubium equidem intricatum, & variis diuersís que Doctorum distinctionibus, & doctrinis diuisum. Nec hactenus satis distincte, aut absolute explicatum. -  2 Quamuis tractatum ab infinitis Authoribus, qui hoc numero, & seq. vsque ad numerum 12. praecitantur. Inter quos ij magis notandi, plurísque habendi erunt cum occasio se offeret, quos Author commendandos duxit praecipue. -  3 Donatio inter coniuges inualida, an sicut confirmatur morte naturali, confirmetur & morte ciuili? remis siue. -  4 Petri Surdi consil. 90. lib. 1. excellens es se, & singulare in hac materia, vt hoc numero adnotatur. -  5 Alimenta finiri sola morte naturali dumtaxat, non vero ciuili, vt banno, deportatione, damnatione in metallum, & capitis diminutione. -  6 Et ibidem reddita ratio remis siue, quare mors ciuilis naturali non aequiparetur eo casu. -  7 Alimenta debita alicui, an finiantur eo ingres so Religionem, & profes so: vbi distinguitur inter Religionem capacem bonorum in communi, vel incapacem etiam in communi. -  8 Fratribus Minoribus an alimenta valide pos sint relinqui, & ibidem actum etiam de legato alio quocunque eisdem relicto, remis siue. -  9 Ius annuatim, singulísve annis, vel pro vita, aut tempore, diebúsve vitae alicui competens, an per ingres sum Religionis, & Profes sionem finiatur? Vbi etiam distinguitur, an sit Religio bonorum in communi capax, vel non? Et noua, & vera, atque notanda resolutio traditur in proposito. -  10 Monachum tunc pro mortuo haberi, cum ingreditur Monasterium incapax, tam in particulari, quam in communi, & vniuersali, alias secus quoad effectum praedictum. Et consequenter si Monasterium sit capax in communi, non dari locum iuri eorum, quibus alias daretur, si vere, & naturaliter Monachus mortuus fuis set. -  11 Mors verbum, quoties profertur in dispositione hominis, nec sumus certi de mente disponentis, tunc semper debemus intelligere, quod homo velit, & se referre videatur ad mortem naturalem, non ad ciuilem. -  12 Mortis appellatione simpliciter, an veniat mors ciuilis in dispositione quacunque, disceptationem susceptam difficilem admodum es se ex sententia Authoris, vt supra dixit numero primo. -  13 Atque in ea Doctores adeo varios fuis se, vt quot capita, tot sententiae es se videantur. -  14 Vere namque Moderniores in eorum repetitionibus, consiliis, & decisionibus variis modis loquuntur. Alij enim communes opiniones, aut communes theoricas impugnant. Alij eas ab aliis defendunt. Alij vero suo arbitrio, & diuersimode materiam hanc declarant. -  15 Nec potest dari firma aliqua doctrina, vel adeo generalis theorica proponi, quae valeat omnibus casibus aequaliter conuenire. Sed potius per regulas prae sumptiuas dumtaxat, iuxta facti occurrentis qualitatem, materia haec declarari debebit. -  16 Mortis ciuilis nomen non es se legale, quia non sic iura loquuntur, siue mors ciuilis apud Iureconsultos non reperitur, sed dicitur nomen imaginarium, siue sic a iuris Praeceptoribus compositum. -  17 Mortis appellatione, in dubio intelligimus de naturali morte, non ciuili, siue vere & proprie loquendo, cum de morte mentio sit, ex vi verborum venit tantum vera mors. Mors autem ciuilis, ficta est, & non vera. -  18 Verbum deces serit, & verbum moriatur, non verificatur in morte ciuili, sed in morte naturali tantum. -  19 Mortis ciuilis denominationem quibus rationibus siue fundamentis carpant Authores nonnulli. -  20 Mortes duas, naturalem scilicet, & ciuilem, non inepte Doctores constituis se communiter, vt hoc numero adnotatur. Et contrarium tenentium rationi praecipuae respon sum praebetur. -  21 Ioannis etiam Bologneti consideratio in proposito ab Authore confutatur. -  22 Mortis appellatione, quae est vox analoga, quid contineatur ex sententia Alexandri Raudensis. -  23 Mors ciuilis ex sententia communi, nunquam aequiparatur morti naturali, nec e contra naturalis morti ciuili, nisi in casibus a iure expres sis. -  24 Contra vero ex sententia Authoris, qui quorundam Scriptorum authoritate, ipsa etiam veritate, atque iuris ratione adductus, contrarium & noue, & vere contendit hoc loco. Et conclusionem praefatam, siue generalem Doctorum traditionem, aut doctrinam, aliter conficiendam, nec ita indistincte (prout ipsi tradiderunt) procedere pos se arbitratur. Vt per totum numerum latius adnotatur. -  25 Mors ciuilis non aequiparatur morti naturali, nisi in casibus, in quibus eundem omnino operatur effectum quoad casum de quo agitur, quem mors naturalis, vel quando militat eadem ratio, vel mens disponentis suadet. Quod hoc numero, & sequentibus latius corroboratur. -  26 Et Ioannem Bolognetum in proposito erudite loquutum, ac etiam prudenter, ostenditur. Verbaque eiusdem Authoris praecitantur, & per Authorem commendantur. -  27 Socini etiam iunioris distinctio refertur, ac ideo commendatur, quod Author ipse totam hanc materiam breuiter comprehendat, & in effectu dumtaxat putet considerandum, an mens disponentis, & ratio dispositionis loquentis de morte, reperiatur in alio casu, vel non reperiatur. -  28 Indeque aperiri intellectum omnium iurium in hac materiae loquentium, optime ostenderit, vt hoc numero latius inuenies. -  29 Mors ciuilis, in casibus, in quibus naturali aequiparatur, & e contra naturalis morti ciuili, id quidem non fieri ex neces sitate naturae, siue ex vi verborum, sed per interpretationem, & verisimilem disponentis voluntatem, quam aucupiis verborum neglectis, sequi conuenit. -  30 Testamentum eius, qui profes sus est Religionem Fratrum Minorum, qui non sunt bonorum capaces etiam in communi, statim confirmari abs que expectatione mortis naturalis, & ex eo statim pos se adiri haereditatem, & legata deberi. De quo tamen, & an regulariter testamentum sequuta Profes sione confirmetur, vel reuocetur, siue an mors naturalis Monachi expectari debeat, vt haeredi scripto locus detur, latius actum traditur remis siue. -  31 Filium, patre Monasterium ingres so est Religionem profes so, adhuc viuente, an pos sit petere legitimam portionem, quae ad eum mortuo patre peruentura es set. Et ibidem de intellectu tex. in cap. cum simus, de regularibus, late actum, remis siue. -  32 Mortem ciuilem in conditionibus implendis, minime aequiparari morti naturali, ex sententia communi. Cum qua fere omnes simpliciter, atque indistincte transeunt, nec aliter declarant. Ex sententia tamen Authoris, nec id es se ita absolute verum, nec indistincte accipi pos se, sed potius distingui debere, vt Ioannes, Bolognetus hoc loco commemoratus, vltra alios vere di stinxit. -  33 Mortem ciuilem minime comprehendi sub generali dispositione loquente de morte, vbi de morte ciuili specialiter fuit prouisum. Quia specialis illa prouisio inducit coniecturam euidentem in contrarium, facítque mentionem mortis proprie ac vere accipi. -  34 Idque multo magis procedit, quando in dispositione expres sum fuerit, de qua morte intelligatur, vel ex aliis in eadem dispositione dictis aut scriptis deprehendi pos sit aperte. Tunc namque idem erit obseruandum, nec aliter hac de re inquirendum. -  35 Maioratui, vel fideicommis so bona subiecta pos sidens, si Religionem ingrediatur, an facta Profes sione sequens admittatur statim; an expectari debeat mors naturalis Monachi profes si. Et vide multis numeris sequentibus, vsque in finem capitis, vbi latis sime, & cum distinctione quamplurimorum casuum. -  36 Monachos, Religiosos, Moniales, aut Mona steria expres sim, atque de iure, & valide a succes sione Maioratuum excludi pos se. Idque ex communi & vera sententia, quae solida & veris sima ratione innititur, vt hoc numero, & sequenti adnotatur. -  37 Et fundamenta eorum, qui opinati sunt, Monasterium, & Monachos a succes sione excludi non pos se, optime dilui per Menochium, & alios, qui hoc numero praecitantur. -  38 Monachos, Religiosos, Moniales, Monasteria, ad fideicommis si, vel Maioratus succes sionem, valide & mero iure inuitari pos se, atque in eorum succes sione ordinem & formam ab institutore prae scriptam, obseruandam omnino. -  39 Idque procedere, siue ex Regia facultate, siue ex legibus Regni Maioratus fiat. -  40 Siue Maioratus ex bonis patrimonialibus solum consistat, siue ei dignitas, vel iurisdictio annexa sit. -  41 Monachos, Religiosos, Moniales, & Monasteria excludi a Maioratus succes sione, non solum quando de eorum exclusione appareat expresse; sed etiam cum ex euidentibus, aut multum vrgentibus coniecturis id constat, vel constare potest. -  42 Expres sum quodammodo dici, manifestamque, & euidentem voluntatem inducere, quod ex euidentibus, aut valde vrgentibus coniecturis deducitur. -  43 Et specialiter prouisum videri, quod ex mente aut intentione disponentis apparet per coniecturas. -  44 Monachos, Religiosos, Moniales, & Monasteria a succes sione Maioratus aut meliorationis ex tertia bonorum portione, atque ex legum Regiarum facultate institutae, excludi non pos se a parentibus, prout hoc numero obseruatur, atque dilucide magis, siue melius quam caeteri fecerint, explanatur. -  45 A Maioratu ex facultate legis Regni in tertia parte bonorum facto, filias propter masculos trans uersales, aut remotiores non pos se excludi, quamuis pos sint a Primogenio ex Regia facultate in stituto. -  46 Didaci Couar. & Pelaez a Mieres sententia sic explicatur, vt & l. 27. Tauri constitutioni conueniat (quod neces sarium est & contrarium non verisimile) nec dictis ab eisdem Authoribus repugnet. -  47 Blazij Flores Diaz de Mena in eodem proposito locus declaratur. -  48 L. 27. Tauri, noua & notanda interpretatio, atque veris sima consideratio proponitur, & concluditur non pos se eidem legi fraudem fieri appositis conditionibus eiusmodi, ex quibus priorum vocationum reuocatio, aut alteratio inducatur, vt hoc numero latius demonstratur. -  49 Legis dispositio, realis potius, quam verbalis es se debet. -  50 Legis dispositio & voluntas machinatione aliqua circumscribi non debet. -  51 Monachus, aut Monasterium, etiam cum in dubio versamur, nec de exclusione apparet in dispositione, non succedit in Maioratu, cui annexa est dignitas, seu iurisdictio, sed statim facta Profes sione, sequens admittitur, qui de iure admitti debet, & num. sequent. Idque ex communi & vera sententia, cui omnes accedunt. -  52 Solus Auendanus dis sentit, nec hoc etiam casu Monasterium, Monachumve excludit. -  53 Sed eius sententiam Author improbat, & praecipuo fundamento, quo adductus est, satisfacit. -  54 Monachum, aut Monasterium, etiam cum de exclusione non apparet, nec Maioratui annexa est dignitas, vel iurisdictio, non succedere in Maioratu, quoties familiae suae, aut agnationis, vel cognationis conseruationi institutor pro spexit. Vel arma & nomen succes sores deferre ius sit. Aliúdve simile expres sit, & numeris seqq. -  55 Monachus, etiamsi profes sus sit in Monasterio bonorum capaci in communi, quoad praedicta mortuus censeri debet. Cum non pos sit ipse memoriam familiae institutoris, neque agnationem, seu cognationem, atque splendorem conseruare. Imo eius succes sionem supprimere, & abolere, vis est. Nec etiam potest arma, & nomen institutoris deferre. Sicut nec iurisdictionem exercere, aut dignitatem Ducatus, Comitatus, seu Marchionatus habere. Idcirco sequens in gradu statim admitti debet, ac si Monachus naturaliter mortuus fuis set. -  56 Monachus, aut Monasterium succedit in Maioratu, ex bonis tantum patrimonialibus instituto, & cui dignitas, aut iurisdictio annexa non est, nec etiam de familiae, agnationis, vel cognationis, memoriaeve institutoris conseruatione, siue nominis, aut armorum delatione specialiter actum. Idque ex communi sententia, & pro vita naturali Monachi dumtaxat. -  57 Contra vero ex sententia Authoris, qui nouiter, vere tamen, & ratione subsistente, vt putat, intendit contrarium tueri, ostenderéque, natura & conditioni Maioratus, seu primogenij cuiuscunque, menti etiam, & intentioni primogenia in stituentium, nihil magis repugnans dici pos se. Idcirco nec pro vita Monachi succes sionem Monasterio deferendam. -  58 Maioratuum, siue primogeniorum finem praecipuum es se, vt familiarum dignitas, & nomen, ac in stitutorum memoria conseruetur. Idque de natura omnium primogeniorum es se, etsi aliter non exprimatur. -  59 Monachorum succes siones in Primogeniis & Maioratibus, credendum es se in dubio quod institutores abhorreant, & quod eas prohibuis sent, si eum euentum cogitas sent. -  60 Eámque coniecturatam & prae sumptam voluntatem seruandam es se, & pro expres sa habendam. -  61 Adducitur validior ratio, siue consideratio communior, qua ij vtuntur, qui Monasterium pro vita Monachi ad succes sionem Maioratus admittunt. Illáque concludenter, & vere diluitur; & vide nu. praecedent. & seq. -  62 Maioratuum, seu primogeniorum institutiones, ipsáque primogenia minime conuenire Monachis, ex sententia Didaci Couar. Vbi eiusdem Authoris locus singulariter & vere explicatur, nec ipsius authoritati satisfacere Georgium de Cabedo, & noue, & eleganter ostenditur. -  63 Et pro explicatione Authoris, Iacobi Menochij verba quaedam aperta praecitantur. -  64 Monachorum, aut Monasteriorum succes sionem in Hispanorum primogeniis, seu Maioratibus, ipsorum naturae, & fini, & prae sumpta instituentium voluntati repugnare, fateri expresse Ludouicum Molinam, vt hoc numero adnotatur. Et ibidem eiusdem Molinae locus explicatur. -  65 Atque Georgij Cabedij ad ipsius Molinae locum interpretatio, seu declaratio, & nouiter, & vere conuincitur. -  66 Monachorum, seu Monasteriorum succes sionem in primogeniis, & prae sumptae instituentium ea voluntati, atque ipsorum Maioratuum rationi & naturae repugnare, clare etiam obseruas se Pelaez a Mieres, & huiusce rei difficultatem agnouis se, vt hoc numero adnotatur. Vbi mens, & intentio, varietas etiam eiusdem Authoris melius detegitur, & ostenditur, quam antea fuis set. -  67 Aluardi locus expenditur, quo sententia Authoris corroboratur, Monasteriíque, aut Monachi ius in Primogeniis eliditur. -  68 Maioratuum, seu Primogeniorum institutiones sustineri, iustásque reputari nonnullis de causis, siue rationibus, de quibus hoc numero, remis siue. Illásque, Monachorum, seu Monasteriorum succes sioni minime conuenire, aut non congrue adaptari. -  69 Maioratum, seu primogenium es se ius succedendi in bonis; ea lege relictis, vt in familia perpetuo integra conseruentur, proximóque cuique primogenito, ordine succes siuo deferantur. Idque secundum Maioratus naturam, ac substantiam es se. -  70 Maioratum eo ipso quod ex aliquibus bonis se facere quis profitetur, bona ipsa in propria familia velle perpetuo conseruari, ac familiae ipsius fauore disponere, censendum est. -  71 Idcirco neces sario dicendum videtur, quod nunquam ad succes sionem Monasterium admitti pos sit. Quia nec vno momento pos sunt bona a familia extrahi. Extraherentur autem, si Monasterium pos sideret illa in communi, cum in particulari pos sidere, aut obtinere eadem Monachus non pos set. -  72 Fideicommis sum concernens fauorem familiae, vel ita relictum, vt bona in familia conseruentur, Monachis, vel Monialibus non competere, etiamsi Monasterium sit capax bonorum in communi. -  73 Quia eo ipso, quod testator voluit, bona in familia conseruari, intelligitur noluis se, ea ad Monasterium modo aliquo peruenire. Quod Decius in consil. 259. n. 2. ingeniose, & erudite obseruauit. -  74 Georgij Cabedi decis. 133. num. 9. ad consil. Decij 259. numer. 2. interpretatio optime & noue conuicta, & eiusdem mens singulariter explicata. -  75 Georgij eiusdem ad D. Anton. Menes. de Padilla locum explanatio quaedam, noue etiam, & vere confutata. -  76 Francisci Manticae locum pro sententia Authoris non mediocriter vrgere, & per Cabedum minus bene explicari. -  77 Parisium in cons. 22. n. 9. volum. 3. probare contrarium eius, quod Georgius Cabedus intendit, prout hoc numero adnotatur. -  78 Monachos, & Monasteria, ad primogeniorum, seu Maioratum succes sionem admitti non debere, validis sima ratione comprobari, quae hoc numero adducitur, & ponderatur. -  79 Et Pelaez a Mieres consideratione simili corroborari. -  80 Muniri etiam & Blazij Flores Diaz de Mena ob seruatione alia, qui in Maioratibus Nobilium in hoc Regno non succedere Monachos, nec Monasteria firmauit. -  81 Pelaez a Mieres distinctio noua in hac materia (ad quam ex Recentioribus nullus hactenus animaduertit, noue etiam, & vere confutata per Authorem . -  82 Monachi, aut Monasterij in primogeniis aut Maioratibus succes sioni non suffragari decisionem text. in §. Cornelio Felici, l. Statius Florus, ff. de iure fisci, nec eiusdem decisionem, aut rationem primogeniis Hispanorum conuenire, eleganter, & melius qua antea fuis set, hic obseruatum , & vide infr. n. 88. -  83 Monasterium bonorum in communi etiam incapax, certum es se, & absque controuersia quod in Maioratu non succedat. -  84 Dubitari tamen, & in controuersiam excitari communiter, an eo casu, statim facta Profes sione admittendus sit sequens in gradu, vel is, qui ex legis, aut institutoris dispositione admitti debet; an vero expectanda sit mors naturalis Monachi profes si. -  85 Et quidem in fideicommis sis quamplurimi arbitrantur, mortem naturalem expectandam es se, nec antea cedere diem fideicommis si, prout hoc numero praecitamur. -  86 Ipsi autem inde, & quae si in neces sariam consequentiam eius opinionis, statuunt, interim dum profes sus, & fideicommis so grauatus decedit, penes eius haeredes ab intestato, aut ex testamento, bona ipsa manere. -  87 Omnésque principaliter adducti sunt ex decisione textus in dict. l. Statius Florus, §. Cornel. Felici, ff. de iure fisci. -  88 Qui tamen non vrget, neque in primogeniis, expendi valide potest, prout hic adnotatur, & vide supra, num. 82. -  89 Imo prae sumptae testatoris cuiusque, aut institutoris Maioratus menti, & intentioni repugnat aperte, vt ibidem obseruatur. Et Socini iunioris verba singularia in proposito praecitantur. -  90 Legis, res vxoris, in fine, C. de donat. inter vir. & vxor. vera. interpretatio traditur. -  91 §. haereditatem, 1. l. cum pater, ff. delegatis secundó, verus, & genuinus sensus adducitur. -  92 L. ex ea parte, §. in insulam, ff. de verbor. obligat. declaratur, & communis interpretatio approbatur. -  93 Monasterium succes sionis incapax etiam in communi si pos ses sor Maioratus ingrediatur, statim facta Profes sione, ad succes sionem admitti sequentem vocatum, eúmve, qui ex institutoris, vel ex legis di spositione admitti debet, nec Monachi mortem naturalem expectandam. -  94 Imo eo casu l. 45. Tauri remedium succes sori competere, quamuis lex illa non veniat ad decidendum hoc dubium principaliter, nec illud decidat, vt hoc numero adnotatur. -  95 In fideicommis sis quoque idem statuis se, & fideicommis sum statim restituendum es se non expectata morte naturali Monachi, tenuis se Authores quamplures, qui hoc numero praecitantur. -  96 Eorundem vero, pro hac communi & vera sententia, plura fundamenta expendi pos sent. Omnia tamen in vnum principaliter tendunt, ad illudque reduci debent, vt num. sequenti obseruatur. -  97 Monasterium incapax bonorum etiam in communi profes sus, omnino pro mortuo habetur, sicut si vere mortuus fuis set. -  98 Et mors ista ciuilis quoad effectum fideicommis si, de quo agitur, & bona ipsa eundem effectum operatur, quem mors naturalis, & sic de illa iudicatur idem, quod de morte naturali. -  99 Vnde substitutis, vel sequentibus vocatis, statim aperiri debet via succes sionis, ac si Monachus vere, & naturaliter fuis set mortuus. -  100 Nam etsi mors naturalis expectaretur, id nec Monasterio, nec Monacho prodes set, vtpote cum acquirendi bona sint incapaces omnino. -  101 Alexandri Trentacinquij obstacula quaedam contra superiorem, & communem Doctorum omnium rationem, nihil concludens continere, nec vere vim eius aliquo modo elidere, prout hoc numero adnotatur. -  102 Proximior ad succes sionem Maioratus, per profes sionem Monachi, vacantis quis dicatur? & vtrum habilitas aut proximitas considerari debeat tempore profes sionis, an tempore mortis, & nu. seq. maxime num. 105. vbi resolutio traditur. -  103 Habilitatem ad Maioratus succes sionem, tempore quo succes sio defertur, considerandam es se, nec antea existentem, vel po st superuenientem prodes se, si tunc, cum defertur succes sio, non existat. -  104 Monachum quem ante Profes sionem non dici, & idcirco in omnibus casibus proximitatem non es se considerandam tempore ingres sus Religionis, sed tempore Profes sionis. -  105 Factae Profes sionis tempore, an proximitas, vel habilitas sit neces saria in eo, qui succes sionem Maioratus praetendit, distinctione singulari explicari, prout hoc numero obseruatur, vbi singulariter, & distincte magis quam caeteri faciant, res haec explanatur. -  106 Monasterium ingredi volens, & Maioratum pos sidens, quod eiusdem renunciationem faciat, sanum es se & rectum consilium ex sententia Pelaez a Mieres. Circa quam latius insistit Author, & num. seq. vbi rem hanc dilucide, & absolute magis quam hactenus factum es set, explicatam relinquit, & vide num. 116. -  107 Maioratus, seu Primogeniturae ius renunciari, cedi, atque etiam vendi, vel in alium transferri potest. -  108 Idque maxime procedit, si renunciatio, ces sio, vel translatio fiat sequenti in gradu. -  109 Potest tamen in quemcunque alium, etiam non sequentem, vel extraneum fieri, modo pro vita dumtaxat cedentis, & in sui praeiudicium, commoditatísque, aut fructus, & prouentus Maioratus, non iuris eiusdem renunciatio fiat, prout hoc numero explicatur. -  110 Atque in proposito singularis, & noua atque notanda resolutio traditur, qua distincte dignosci poterit, vtrum ces sio haec, aut commoditatis conces sio per ingres sum Religionis, & Profes sionem concedentis finiatur; an vero mors naturalis eiusdem expectari debeat? -  111 Maioratus, seu primogeniturae ius, renunciari, cedi, vel etiam quoquo modo transferri pleno iure non pos se in praeiudicium sequentium Maioratus succes sorum, & potius ius ces sionario habentium. Imo sequentem succes sorem, ex legis, vel ex iustitutoris dispositione ad succes sionem tunc venientem, statim pos se ces sionem, aut renunciationem reuocare. Nec valide, ac cum effectu fieri pos se, nisi in eiusdem fauorem fiat. -  112 Et si aliter facta es set, a Maioratus pos ses sore ius non discederet, sed potius illae sum, & intactum maneret, nec succes sionis vocatio contingeret. -  113 Maioratus, seu primogeniturae ces sione, aut renunciatione facta sequenti vocato, adeo plenum ius eidem acquiri, vt & remedio l. 45. Tauri, pos sit ipse vti. -  114 Modo pos ses sor integrum ius Maioratus renunciauerit, & a se illud penitus abdicauerit; nec enim sufficeret, solam pos ses sionem Maioratus in alium transtulis se. -  115 Maioratus, seu primogeniturae, aut fideicommis si renunciatio, si a patre fiat in vita, & de praematura hac restitutione, aut translatione caeteri filij, aut etiam creditores conquerantur, quid tunc obseruari debeat? remis siue. -  116 Pelaez a Mieres obseruationem, seu consilium, de quo supra n. 106. verum es se, & de iure procedere, prout hoc numero obseruatur. -  117 Substitutus sub conditione, si quis deces serit sine filiis, statim admittitur sequuta Profes sione grauati Religionis incapacis, etiam in praeiudicium eius, cui grauatus donauerat ante ingres sum Religionis, & vide infra, num. 120. -  118 Substitutum non excludi per Monasterium, quando grauatus non profiteretur, sed ex testamento hae redem faceret Monasterium. -  119 Vel si ante ingres sum Religionis a grauato in quos cunque vsus bona erogarentur, vel dispensarentur quoquo modo. -  120 Marci Antonij Peregrini resolutionem & obseruationem contrariam his, quae cum Grato, & Hondedeo, supra, n. 117. diximus, de iure non procedere, nec vllo pacto sustineri pos se, vt hoc numero adnotatur. -  121 Baldi traditionem in cons. 280. Factum tale, lib. 1. veram non es se, nec vim habere contra superius, resoluta, prout hic, & noue, & vere, & eleganter demonstratur. -  122 Et Baldi eiusdem consil. 389. col. 3. lib. 1. expenditur, quo Baldus ipse contrarium de iure verius innuit aperte. -  123 Georgij Cabedi resolutio nouis sima, & Regni Lusitaniae in casu contingenti, & ad Senatum adducto decis. 96. 1. p. expenditur, & exornatur. PRo dilucida, atque absoluta huius ca[sect. 1] pitis explicatione, inprimis nonnulla constituere, seu praemittere, neces sarium duxi, sine quibus Quae stionis, & disputationis praecipuae huius Capitis circa primogenia, & fideicommis sa, de quibus prae sens altercatio suscipitur, vera ratio, seu resolutio haberi minime poterit. Et inprimis obseruandum erit, Interpretes nostros variis in locis, frequentis siméque in dubium & disputationem excitas se, nunquid mortis indefinita mentio cum sit in legibus, statutis, contractibus, sententiis, testamentis, conces sionibus, & aliis dispositionibus quibuscunque, intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque? siue mortis appellatione simpliciter, an veniat mors ciuilis, sicut naturalis? Et quidem si in eo dubio, hucusque Scribenres omnes originaliter, & attente praelegeris, & non mediocriter, diligenter potius, & importune aliorum scripta & traditiones euoluendo insudaueris, rem ipsam valde intricatam, variísque, & diuersis Doctorum doctrinis, & distinctionibus diuisam fateri debebis. Ego tamen ideo, atque ex proposito prae fatae altercationis declarationem omittendam existimaui, quod longo sermone eam prosequi vis videretur, & ea, quae ad propositum pertinent explicare, atque recensere, sufficiens es set: in caeteris vero aliorum confusionem & contrarietatem euitare, communésque Doctorum resolutiones subordinare nunquam neglexi, sempérque Authores quamplures commemorare, & in vnum congerere conueniens mihi visum est: sic enim & tanto labore quicunque excusabitur, & cum occasio se offeret, pro casus & negotij occurrentis qualitate, facilius respondere, & quod sibi magis neces sarium fuerit, poterit inuenire. Sequentes ergo Authores legendos admoneo ab eo, qui dubitationis propositae absolutam resolutionem consequi intendat; hos enim ego, & originaliter & s aepe, vt dixi, praelegi. Et ante omnia videndi sunt Bartol. Angel. Imola,[sect. 2] Alexand. Socin. & caeteri alij communiter scribentes in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthumis, vbi etiam Iason num. 8. & num. 10. Iacobus Cuiacius, Franciscus Duarenus, & AEmilius Perotus in princip. eiusdem §. vbi subtiliter, & ingeniose in proposito loquuntur. Bartolus, Alexander, Paulus, Ripa, & communiter omnes Doctores in l. ex ea, §. in insulam ff. de verbor. oblig. vbi inter alios Iason. & Aretinum commendo. Bartolus, Cumanus, Alexander, Imola, Angelus, & Ripa in l. ex facto, §. ex facto, vbi & Claudius, & Herculanus latius scribunt, ff. ad Trebellianum. Bartolus, Cumanus, Imola, & alij Doctores in l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis secundo. Baldus & omnes Doctores Legistae communiter in l. Deo nobis, C. de Episcopis & clericis. Canonistae in. cap. in prae sentia, de probationibus: Vbi post alios videndi sunt Abbas ex n. 58. cum seq. Decius n. 260. & seq. Berous num. 554. & Felin. num. 56. Canonistae etiam in cap. cum sis, de conuersione coniugatorum. Vbi Abbas num. 4. & 5. cum seq. in propo sito refert aliquas opiniones. Petrus de Ancharano in consil. 272. Barbatia in consil. 82. per totum, volumine 4. vbi plene, quando mors ciuilis aequiparetur naturali, vel non. Alexander in consil. 13. volum. 3. & in cons. 2. num. 16. & in consil. 23. num. 9. lib. 1. Bartholomaeus Socinus in l. cum auus, ff. de condit. & demonstrat. ex num. 100. vsque ad numerum 105. & in consil. 92. volum. 1. Oldradus in consil. 84. Corneus in consil. 258. volum. 3. Decius in cons. 419. num. 2. & in consil. 259. col. fin. Berous in famil. quae st. quae stion. 41. per totam. Iacobus de sancto Georgio in l. si deces serit, ff. qui satisdare cogantur. Antonius Rubeus in consil. 155. in principio. Iason in consil. 135. volum. 3. Romanus singulari 439. & in consil. 296. Petrus Paulus Parisius in cons. 65. volum. 2. & in cons. 5. ex n. 149. cum seq. lib. 4. & vide omnino eundem in repetitione §. & quid si tantum, dict. Gallus, ex n. 30. cum seq. vbi latius elaborauit circa quae stionem praefatam, an mors ciuilis naturali aequiparetur, & quando, quot etiam sint mortis species, inquirit. Vide etiam de resignatione benef. lib. 8. q. 10. num. 27. Ioannes de Monteferrato in eodem §. & quid si tantum, col. 9. & 10. Guid. Pap. decis. 486. Grat. in cons. 68. ex num. 13. cum seq. lib. 1. Antonius Corsetus in singul. verbo, legitima, inter singularia Doctorum, fol. mihi 603. Catel. Cot. in memorabilibus, in verbo, Conditio adiecta. Duenas regula 259. versic. & non obstat. Viuius lib. 2. commun. opinion. opinione 190. Boerius decis. 278. Emanuel Suarez in thesauro commun. opin. littera M. num. 226. AEgidius Bos sius in pract. crim. tit. de bonorum publicatione, num. 49. Carolus Ruinus in consil. 122. colum. 4. lib. 2. & in l. filius familias, §. diui, colum. 19. ff. de legatis 1. latius, in repetit. ad text. in dict. §. & quid si tantum, ex num. 2. vsque ad num. 14. vbi in praefata quae stione, nunquid appellatione mortis veniat ciuilis, ex profes so procedit, diuersimodéque declarat, vt ibi videri poterit, & videre neces se est; nam ex variis Authorum doctrinis, atque theoricis in proposito, variis etiam causis, & diuersis negotiis emergentibus poterit ius deduci. Rolandus de lucro dotis, quae st. 95. Pyrrhus in tract. de suitate, quae st. 4. Marsilius in l. finali, ff. de quae st. ex nu 28. cum multis seqq. & in pract. causar. criminal. in verbo, opportune, num. 48. 49. & 50. Baldus Nouellus in tract. de dote, par. 7. priuileg. 11. Phanucius in tractatu de lucro dotis, in rubrica statuti, in versiculo, per mortem, ex num. 1. cum multis seqq. vbi vide omnino. Bartholomaeus Chas saneus in consuet. Burgun. rubric. 4. §. 6. Apres le trespas, ex n. 3. fol. mihi 149. col. 3. vsque ad n. 11. sol. 151. hunc Authorem commendare, atque ex proposito legere, ideo vis est, quod inprimis ipse communem Doctorum resolutionem tradit in proposito dubio, vtrum appellatione mortis simpliciter, comprehendatur mors ciuilis, sicut naturalis? Deinde ea adducit, quae in contrarium vrgere videntur: mox Socini Senioris distinctionem improbat, & sex opiniones in eadem quae stione recenset, ac denique constituit, quod triplex est mors ciuilis, & pro conclusione huius materiae plures casus separat, atque distinguit. Gregorius Lopez in l. 2. tit. 18. part. 4. verbo, ciuil. Rodericus Suarez allegat. 28. ex versiculo, forte Aduocatus actorum, vsque ad versiculum, per prae dicta redditur negotium. Menchaca controuers. vsufrequent. lib. 2. cap. 27. num. 15. & de succes s. creatione, lib. 3. §. 21. num. 171. & seq. & de succes s. progres su, §. 26. num. 40. & controuer. illust. cap. 37. ex num. 10. cum seq. Castellus in l. 27. Tauri, num. finali. Ascanius Clemens in tractatu, de patria potestate, cap. vltimo. Euerardus in suo centiloquio, capite 55. Ludouicus Gomezius in regul. Cancell. de impetrat. benef. vacan. per obit. familiar. Cardinal, quae st. 7. per totam. fol. 110. Didacus Couar. in cap. cum tibi, de testamentis, ex num. 9. cum sequentibus. Portius Imolensis in cons. 23. nu. 18. & seq. lib. 1. Villalobos commun. littera M.n. 212. folio 120. Emanuel Costa in dicto §. & quid si tantum, ex numer. 7. vsque ad numerum 15. Fortunius Garsia in eodem §. ex num. 40. vsque ad num. 54. qui ideo videndus erit, quod in proposito erudite, atque ingeniose loquitur, & in quae stione praefata mortis ciuilis, nonnullos casus distinguit. Lancelotus Galiaula, qui etiam aliquos casus di stinguit, & late scribit in eodem §. & quid si tantum, ex numer. 7. cum seq. Ioannes Crotus, qui etiam ex proposito scribit in dict. §. & quid si tantum, ex num. 5. vsque ad numer 16. & duos casus principaliter considerat, atque constituit. Primus est, quando mors profertur a lege: secundus, quando profertur ab homine. In primo, quatuor alios casus considerat. In secundo, aliquas conclusiones deducit. Mandosius Cancel. regula. 32. quae st. 5. num. 2. & 3. vbi, an statutum loquens de morte, verificetur in morte ciuili. Ioannes Bolognetus in dicto §. & quid si tantum, ex num. 57. vsque ad numer. 72. vbi plena quidem manu procedit, & pro declaratione praefati dubij, an, inquam, indefinita mentio mortis intelligatur de naturali morte tantum, an etiam de ciuili, multa, diuersáque congerit, & diuersos casus distinguens, aliorumque traditiones improbans, nonnulla ob seruat, quae in praxi, & casibus occurrentibus erunt conducibilia. Eo autem loco, tria principaliter Bolognetus intendit : in primis duplicem es se mortem, naturalem, & ciuilem, vt ibidem declarat n. 63. Deinde, quinque refert aliorum sententias, eásque ex propo sito improbat ex nu. 64. vsque ad num. 69. quo num. & duobus sequent. tandem inquit, pleniorem, & magistralem distinctionem pos se tradi distinguendo, vt ibi distinguit. Boetius Eppo. (quem nullus hactenus praecitauit) in commentar. ad dict. §. & quid si tantum, num. 6. vbi de proposito dubio, & de intellectu illius §. agit. Marius Salomonius in eodem §. & quid si tantum, ex n. 20. cum pluribus seqq. vbi etiam distinguit nonnullos casus, & tractat de intellectu eorum iurium, quae in hac materia expendi solent communiter: contendit tamen, firmiter tenendum, notabile vulgatum ex dict. §. & quid si tantum, deductum, appellatione mortis venire etiam ciuilem, nedum in eo textu non probari, sed contrarium liquidius es se: in quo etiam & Franciscus Duarenus, & Iacobus Cuiacius conueniunt ibidem, & ante alios eruditis simus Aretinus in vltimo notabili eiusdem §. & quid si tantum, ex eo textu totum contrarium dicit, scilicet, quod appellatione mortis non veniat mors ciuilis. Ludouicus Molina de Hispanor. primogeniis lib. 1. cap. 13. num. 94. Gaspar Valascus in l. Imperium, num. 180. ff. de iurisdictione omni. iudi. Dominus Francis. Sarmient. in dict. §. & quid si tantum, ex num. 41. & num. 58. & 59. Ioannes Corrasius in eodem §. num. 7. & 8. qui & indistincte, & erudite, vt adsolet, loquitur, & mortis ciuilis & naturalis inuentionem tuetur. Quando etiam ciuilis mors comprehendi debeat mortis appellatione, breuiter, atque exemplis declarat, vt infra in notabilibus dicetur. Ioannes Cephalus in consil. 395. lib. 3. vbi agit, an substitutus alicui decedenti sine filiis, admittatur, quando grauatus moritur ciuiliter, & quando ciuilis mors sub appellatione mortis comprehendatur. De vtroque etiam Hieronymus Gabriel in cons. 184. per totum. lib. 1. Franciscus Bursatus in cons. 48. num. 27. lib. 1. Socinus iunior in cons. 158. num. 67. & in consil. 14. nu. 16. lib. 2. melius in dict. §. & quid si tantum, ex num. 13. vsque ad numerum 24. hunc Authorem omnino legendum, atque praenotandum, ideo Lectorem moneo, quod non intricate aut confuse, sed distincte potius, atque certa doctrina seu resolutione rem hanc declarat: deinde ciuilis mortis nomen eleganter tuetur, & totam hanc materiam duplici consideratione comprehendit: & omnia iura, quae in proposito sunt ad eos terminos reducit, vt videbis ibidem, & statim dicetur. Guillem. Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, mortuo itaque, 1. num. 29. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 166. & 167. cum seqq. Andreas Gail practicarum obseruationum, lib. 2. ob seruatione 140. num. 18. Ioannes de Montesperello in consilio primo, volum. 1. Capra in consilio 83. ex num. primo, cum sequentibus. Francis. Marc. decis. 833. 1. part. Ioannes a Capistrano in consil. 39. num. 13. inter consil. vltim. voluntatum. volum. 2. Sfortia Oddi in tractatu Compend. substit. par. 4. art. 3. fol. 40. Nicotius in rubrica, ff. soluto matrimonio numer. 155. Rolandus in consil. 97. num. 34. 39. 40. & 41. lib. 2. Pancirolus in consil. 114. Achilles Pedrocha in cons. 40. num. 283. qui tamen materiam hanc nimis restrinxit; generaliter enim, atque indistincte obseruauit, quod mortis appellatio in fideicommis sis intelligitur tantum de morte naturali: nam vt infra dicetur, & Socinus iunior rectis sime obseruauit, ex mente disponentis, siue ex dispo sitionis ratione aliud dici pos se, ac s aepe dici debere, euidenter constabit. Petrus Antonius de Petra de fideicommis sis, quae st. 11. num. 618. Thomadoccius in consilio vltimo. Iacobus Beretta in consil. 40. lib. 1. vbi vide. Simon de Praetis de interpret. vltim. voluntat. lib. 2. interpretat. 1. dubit. 1. solution. 7. ex num. 6. fol. mihi 157. Ioannes Franciscus de Ponte in consil. 39. ex numer. 2. cum sequentib. lib. 1. Ioannes Marcus Aquilinus in repetitione ad text. in dicto §. & quid si tantum, vers. quid enim si aquae & ignis, fol. mihi 45. ex n. 6. vsque ad nu. 27. vbi in propo sita quae stione, numquid mentio mortis simpliciter, de ciuili etiam morte intelligatur, ex profes so insistit. Et tandem credit, aliorum Doctorum dictis omis sis, nonnullos casus distinguendos es se: Ac primum, quando mortis casus comprehensus est non restrictiue, quasi dispositio ad illum dumtaxat casum restricta sit, sed vel ratione frequentioris vsus, vel tanquam sit vnus ex casibus, quibus dispositio de qua agitur, seu idem effectus inducitur: & tunc inquit ipse subdistinguendum es se, an materia sit permis soria, an prohibitoria, & an in vim merae conditionis mentio mortis ponatur, vel non, prout latius explicat, & aliorum traditiones improbat: noue etiam explicat text. in l. ex ea parte, §. in insulam, ff. de verbor. obligat. in l. ex facto, §. si quis rogatus, ff. ad Trebellian. in l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fisci, vt ibidem videri poterit. Michael Gras sus receptarum sententiar. §. fideicommis sum, quae st. 40. num. 7. & quae st. 41. Hubertinus Zuchardus in consil. 78. num. 168. & 169. Pater Ludouicus Molina tom. 1. de iustitia & iure, tract. 2. disput. 9. Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 3. cap. 20. ex num. 33. fol. mihi 48. Alexander Trentacinquius de substit. 4. part. cap. 6. per totum, vbi vide omnino. Iacobus Menochius in consil. 388. num. 23. lib. 4. & in consil. 227. num. 45. & in consil. 211. num. 47. lib. 3. & in consil. 536. num. 4. & 5. lib. 6. Ioan. Petr. Mollignat. de appellatiua iuris vtrius que extensione, fol. 92. ex num. 749. vsque ad numerum 756. Tiberius Decianus in consil. 86. num. 39. lib. 3. & in consil. 20. num. 24. lib. 4. & in consil. 31. num. 16. 17. 18. 19. & 20. lib. 5. & in consil. 61. num. 1. 2. & 3. eodem lib. Quibus tamen in locis Author hic, nec in articulo principali huius Capitis, (fideicommis si, inquam, aut Maioratus) nec in quae stione praedicta, an veniat mors ciuilis, aliquam certam, siue absolutam tradit resolutionem, quamuis nonnulla generaliter constituat. Anton. Faber lib. 9. coniect. c. 3. & ad tit. C. de sacros. Ecclesiis, definit. 44. & ad tit. C. de Episcopis & Cleric. definit. 2. Alexander Raudensis de Analogis, lib. 1. cap. 10. num. 26. 27. & 28. & cap. 34. ex num. 318. Carolus de Tapia in authent. ingres si, C. de sacros. Ecclesiis, verbo, sua, cap. 17. Antonius de Amatis decis. 46. num. 38. Borgninus Caualcanus decis. 1. 3. part. & de vsufructu mulieri relicto, ex num. 238. cum seq. Pelaez a Mieres de maioratu, 2. part. quae st. 3. ex num. 15. cum sequentibus. Marcus Antonius Eugenius in cons. 58. num. 59. lib. 1. Andreas Fachineus controu. iur. lib. 10. cap. 45. Velazquez de Auendano in l. 4. Tauri, glos. 4. & in l. 44. glos. 7. Andreas Angulus ad leges meliorationum, l. 1. glos sa 6. per totam, fol. 9. Petrus Loriotus de iuris apicibus, tractatu 5. de morte, axiom. 1. & 2. & 3. fol. mihi 258. quo loco inquit, non paruam es se difficultatem, an cum de morte fit mentio, ciuilis quoque comprehendatur, & dict. axiom. 2. communem Doctorum sententiam profert: Tandem dict. axiom. 3. ipse putat, quod in his, quae ex prae senti tempore suum effectum habent, mors ciuilis aequiparetur morti naturali, vtputa in in stitutione, in bonorum pos ses sione contracta, in legitima parentum, vel libertorum succes sione. In his vero, que temporis tractum habent, deportationem, nec non aquae & ignis interdictionem a morte differre, vt in legato conditionali, in fideicommis so post mortem restituendo, in promis sione post mortem adimplenda, & in donatione que per donantis mortem confirmari solet: verumenimvero , distinctio haec ex eo tuta mihi non videtur, sed potius periculosa, quod etiam in his, que temporis tractum habent, non pos sit id ira generaliter constitui; aliud vero dici debeat, quoties disponentis mens, vel dispositionis ipsius ratio aliter suadeat, vt infra dicam: quoties etiam casus mortis restrictiue appositus non fuerit, vel materia stricta non sit, vt Aquilinus relatus supra probauit: vel etiam si materia fauorabilis sit & lata, vt Ioan. Vincent. Honded. in cons. 62. n. 29. & 30. lib. 1. optime aduertebat: ex eo deinde mihi displicet, quod omnia iura, quibus Author ipse innititur, id non probant praecise, sed potius in casibus peculiaribus loquuntur, vel ob rationem diuersam procedunt. Vnde & in his etiam, quae ex prae senti tempore suum effectum habent, aliud dici deberet, quoties subiecta materia, aut disponentis prae sumpta mens, vel diuersa ratio sic suaderet, vt Socinus iunior in d. §. & quid si tantum, num. 16. & 17. rectius considerauit, & quamplurimis iuribus comprobauit. Salazar de vsu & consuetudine, capite primo, numero 65. Bonifacius Rogerius in consil. 27. ex n. 141. vsque ad numerum 145. lib. 1. Gratianus regula 456. Franciscus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 11. tit. n. 8. & n. 23. Ioannes Matiencus in l. 3. tit. 4. glos. 2. lib. 5. nouae collect. regiae. Antonius Robertus, qui eleganter atque erudite loquitur, lib. 4. rer. iudic. cap. 16. folio mihi 117. atque omnia iura explicat ex proposito, quae contraria, aut dis similia videntur in hac materia, & nonnulla adducit notanda in proposita quae stione, an mors ciuilis eundem sortiatur effectum, quem mors naturalis. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, art. 28. num. 62. & 63. & de iure fisci, titulo, de deportatis, numero 21. Ioannes Gutierrez practicar. lib. 3. q. 71. n. 10. latius canonicarum, lib. 2. cap. 1. ex num. 37. cum multis sequentibus. Sebastianus Medices in suis tractatibus, tomo 2. tractatu, mors omnia soluit, 1. p. ex n. 22. vsque ad n. 60. vbi n. 23. cum pluribus seqq. plene, explicat, an, & quando in omni dispositione, mortis appellatione, ciuilis mors comprehendatur, sicut naturalis, & n. 33. iterum in eodem dubio distinguit, an mortis mentio fiat in dispositione hominis, aut in dispositione legis, & an simus in materia poenali, vel non, & numero 47. cum sequentibus, adducit nonnullos ca sus, in quibus mors ciuilis non aequiparatur morti naturali. Petrus de Barbosa prima parte l. secunda, ff. soluto matrimonio, numero 154. ad finem, & numer. 155. & 156. D. Spino in speculo testamentorum, glos sa 13. de legato monacho relicto, ex n. 32. vsque ad num. 38. & glos. 27. de fideicommis saria substitutione, ex num. 24. vsque ad numer. 28. Andreas Fachineus in cons. 75. lib. 1. Hieronym. de Caeuallos pract. commun. contra communes, q. 63. & 64. Hippol. Riminal. in consil. 416. lib. 4. vbi etiam agit de praedictis, an scilicet, & quando mors ciuilis appellatione naturalis contineatur: & per totum consilium, casum egregium, & notatu dignum tractat, de substitutis, inquam, filio, si deces serit naturaliter sine liberis, an filio occiso, vel decapitato, sit eis locus, explicátque eleganter consilium Baldi 8. Si codicillaris, lib. 4. Fuluius Pacianus in cons. 19. ex n. 1. & n. 5. & seq. & in cons. 131. ex n. 16. Ioannes Vincentius Hondedeus mihi quidem semper eruditis simus in cons. 62. per totum, volum. 1. quo in loco ex profes so, atque singulariter quae stionem vtramque mortis ciuilis, & fideicommis si prosequitur, & ingeniose procedit. Alphonsus Villagutta in tractatu de extensione legum, q. vnica, de extens. leg. correct. & poen. simul, n. 262. per totum, fol. mihi 80. col. 3. in fine, & col. 4. vbi Geminiani, & Antonij de Burtio distinctiones refert, & illas probat, atque in praefata quae stione inquit di stinguens, quod aut verbum mors profertur a iure, aut ab homine: si profertur a iure, distinguendum es se sic; aut ius exprimit de qua morte intelligatur, & illud seruandum est, vt in cap. penul. de supplen. neglig. Praelat. si vero ius non exprimit, tunc sic procedendum est, vt inspiciamus, an ius loquatur in materia stricta, vel non stricta, vt ibi distinguit. Quod si materia stricta non sit, inspiciendum etiam es se, an sit identitas rationis, vel non: Et an mors ciuilis quoad id, de quo agitur, habeat per omnia eundem effectum, quem habet mors naturalis, vel non habeat. Quando autem haec vox mors profertur ab homine, tunc etiam distinguendum es se, an materia sit stricta & odiosa, an larga; & tunc in materia stricta intelligendum de morte naturali: in materia vero larga vtendum distinctione, scilicet, aut sumus certi de mente proferentis, aut non. Primo casu mens illa seruanda erit, idque ob rationem, quam ibidem adducit; si vero de mente ipsius certi non sumus, tunc semper debemus intelligere, quod homo velit, & se videatur referre ad mortem naturalem. Et in hoc vltimo, Ioannes Crotus, Ioannes Marcus Aquilinus, Ioannes Vincentius Hondedeus, Sebastianus Medices, & alij multi ex superius citatis conueniunt: ab aliis autem, quae Villagutta ipse tradit, non omnino dis sentiunt, imo frequenter cum illis Concordant; idcirco distinctio haec notari, & prae oculis haberi debebit. Vide etiam tradita a me quotidianarum harum controuersiarum iuris, lib. 1. de vsufructu, cap. 64. & 65. & 66. Et regularum iur. ciu. & Pontificij, ex variis collectarum, tom. 2. lib. 11. fol. 94. & 95. vers. Tertio praemitto, & vers. Quarto praemitto. Vide etiam Patrem Thom. Sanchez de sponsalibus,[sect. 3] lib. 6. disp. 17. fol. 956. & 957. vbi plene explicat illam quae stionem, an donatio inter coniuges inualida, sicut confirmatur morte naturali, confirmetur & morte ciuili, sed nullum ex praefatis omnibus Authoribus citat, nec terminos illius quae stionis egreditur. Cardinal. Dominic. Tuscum nouis sime practicarum conclus. tom 5. conclusion. 393. folio 834. litera M. vbi, quando mors ciuilis aequiparetur naturali, vel non. Denique Petri Surdi consil. 90. per totum, lib. 1. ex[sect. 4] cellens est, & notandum in hac materia: in vtroque namque, quando scilicet mortis nomen ciuilem quoque mortem, sicut naturalem comprehendat; an etiam substitutus admitti debeat in casu fideicommis si, quando grauatus ciuiliter moritur, eleganter, atque erudite Author ille se habet. Et vide eundem in tractatu, de alimentis tit. 7. q. 39. [sect. 5] & tit. 8. priuilegio 7. & tit. 5. q. 1. n. 1. & in. 11. vbi tractat, an alimenta debita alicui, quae regulariter cum morte finiuntur, vt ibidem probauit d.n. 1. durent vs que ad mortem naturalem, vel dum vita naturalis durat? Et cum aliis Authoribus resoluit, alimenta relicta, seu debita, prae standa es se durante vita, & finiri sola morte naturali, non vero ciuili, vt banno, deportatione, damnatione in metallum, & capitis diminutione. Quod etiam probauit d.q. 39. & ibidem [sect. 6] rationes concludentes adduxit, quare in hoc casu mors ciuilis naturali non aequiparetur. Regulariter[sect. 7] ergo & in aliis casibus, non solum in alimentis idem ius erit obseruandum, vt scilicet nunquam alimenta, vel annuae prae stationes finiantur sola morte ciuili, dum naturalis durat, etiamsi pro mortuo quis reputetur: sed & consequenter idipsum obseruari debebit in eo, qui Religionem ingres sus est, & profes sus, modo Religio sit bonorum in communi capax, quod ex traditis & resolutis per Surdum dictis in locis, manifeste & vere procedit, quamuis Author ipse non ita specifice dixerit: & in fortioribus terminis corroboratur ex aliis, quae Surdus metipse notauit d. priuilegio 7. tit. 8. n. 4. & n. 10. Si vero Religio es set bonorum in communi etiam incapax, qualis est Fratrum Minorum, & aliorum; tunc equidem mors ciuilis, quae per Profes sionem inducitur, naturali aequiparari deberet, & consequenter sola morte ciuili in hoc casu finirentur alimenta, aliaeve prae stationes annuae singulis annis debitae: idque conuenit his, quae Surdus idem d. priuilegio 7. n 11. resoluit[sect. 8] in illa quae stione, an & quando Fratribus Minoribus alimenta pos sint validé relinqui, vel relicta debeantur: His etiam quae in eadem quae stione, & in alio quocunque legato Fratribus Minoribus relicto, scripserunt post ordinarios, & alios multos, Anton. Gabriel communi. conclus. lib. 4. tit. de haered. instit. concl. 1. & tit. de legat. conclus. 1. Michael Gras sus receptar. sententiar. iuris, c. 22. per, q. 8. latius Quesada diuersar. quae stion. iuris, c. 22. per totum, vbi vide omnino de capacitate, aut incapacitate Fratrum Minorum quoad legatum quodcunque, Angelus Matheacius de legat. & fideicommis. c. 2. n. 14. & sic longa differentia erit in casu praedicto, & morte ciuili per Profes sionem Religionis bonorum etiam in communi incapacis inducta, ab aliis casibus, in quibus quis ciuiliter mori dicitur, vt puta banno, deportatione, damnatione in metallum, & capitis diminutione; quod Quesada d.c. 22. ex n. 8. vsque ad num. 12. optime animaduertit & fundat, & num. 29. citat Fulgosium in consil. 104. Titius condidit testam. col. 3. qui scripsit, Fratribus his Minoribus non licere habere annuos redditus, quantumcunque sint modici valoris: & num. 30. probauit, idem Bartolum voluis se, si recte expendatur, & alia adducit, quae & superiora, & inferius dicenda non leuiter confirmant. Eadem itaque distinctio adhiben[sect. 9] da, idemque ius obseruandum erit, an scilicet Religio sit bonorum in communi capax, vel non, dum quaeritur, an ius annuatim; singulísve annis, vel pro vita, aut tempore, diebúsve vitae alicui competens, per ingres sum Religionis & Profes sionem finiatur: nam licet in aliis non militet eadem, peculiarisve ratio, quae in alimentis militat, iuxta ea, quae Surdus d.q. 39. considerauit. Ex quo tamen aliae rationes militant, Religióque est bonorum in communi capax, retinere proculdubio debebit pro vita naturali Monachi ea, quae Monacho ipsi competebant, & dum vita naturalis duraret, prae standa es sent, si Religionem non fuis set profes sus, quemadmodum ex communi Doctorum sententia, bona Maioratus pro eodem tempore retinet; imo eo casu non repugnant aliquo modo ea, quae in succes sione Maioratus repugnare, mox dicemus: quemadmodum etiam, & vsusfructus, qui adeo personae vsufructuarij cohaeret, in Monasterium tandiu transit, quandiu Monachus vixerit, eóque naturaliter mortuo, ad proprietatem reuertitur, vt Ioannes Gutierrez canonic. quae st. lib. 2. c. 1. n. 98. 99. & 100. cum multis Authoribus obseruauit. Et nos diximus lib. 1. de vsufructu, c. 64. ídque magis certum redditur ex his, quae infra dicentur, & cum aliis annotauit Ioannes Gutierrez vbi supra, num. 50. scilicet, in dubio facta mentione mortis, intelligendam dispositionem de morte naturali, non de ciuili: sicque intelligendum es set regulariter, ac idem ius constituendum, quoties vitae mentio fieret, vt verba in dubio de vita naturali ac cipi deberent, per text. in l. vltima, C. de his qui veniam aetatis impetrauer. maximéque, vbi alia ratio, vel iuris dispositio contrarium non suaderet, & Monachi Religionísve fauor in eo versaretur, vel alias odium aut damnum eiusdem resultaret, iuxta ea, quae Chas saneus, Crocus, Bolognetus, & alij in locis superius citatis, latius obseruarunt: Monachus namque, licet habeatur pro mortuo, iuris fictione; tamen secundum veritatem stat, viuit, ambulat, & alimentis indiget, sicut alius quicunque, caeteráque facit, quae omnes alij: vnde iure quocunque illi competente (si alia ratio in contrarium non sit) Monasterium pro ipsius vita fraudari non debet, si bonorum in communi capax sit, vel iuris communis dispositione aut permis sione, vel saltem ex dispensatione, aut priuilegio, & consuetudine, ex quibus Monasteria Monialium, etiam Ordinis Minorum sunt habilia ad succes sionem, & consequenter iura etiam earundem retinere valent, sicut in Monachis remanet scriptum: Et per Iulium Clarum lib. 4. §. testamentum. quae st. 21. Bursatum in consil. 60. n. 21. lib. 1. Capicium decis. 10. Cephalum in cons. 56. n. 46. & in cons. 98. n. 7. lib. 1. AEmilium in cons. 135. n. 2. & 3. & in Tridentino ses sione 24. c. 3. de reform. Quibus etiam conuenit Bonifacij Rogerij traditio[sect. 10] in proposito; is enim Author in cons. 27. num. 141. lib. 1. generaliter obseruauit, Socinúmque, & alios Authores commemorans, Monachum tunc pro mortuo haberi, cum ingreditur Monasterium incapax, tam in particulari, quam in communi & vniuersali, alias secus. Et consequenter, si Monasterium sit capax in communi, non dari locum iuri eorum, quibus alias daretur, si vere & naturaliter Monachus mortuus fuis set. Quod latius prosequitur, & multorum Authorum obseruationibus comprobat Ioannes Gutierrez canon. lib. 2. cap. 1. ex num. 48. vsque ad numerum 53. Accedit etiam Alphonsi Villaguttae distinctio & [sect. 11] resolutio in hac materia, is enim Author, vt supra retuli in tractatu, de extensione legum, dicta quae stione vnica, de extens. leg. correct. & poenal simul, numer. 262. singulariter obseruauit, quod in dispositione hominis, quoties non sumus certi de mente disponentis, tunc semper debemus intelligere, quod homo velit, & se videatur referre ad mortem naturalem, per text. in l. ex ea, §. in insulam, ff. de verbor. obligat. Idemque es se obseruandum, si simus in dispositione legis, si mors ciuilis per omnia, non habeat eundem effectum, quem mors naturalis, vt ibidem latius obseruat: Et in eo quod dixit in dispositione hominis, conuenire etiam Ioannem Crotum, Ioannem Marcum Aquilinum, Ioannem Vincent. Honded. & Sebastian. Medices, supra annotaui, dum eundem Villaguttam retuli; & sentit clare Salazar de vsu & consuet. c. 1. n. 65. quod est notandum pro conces sionibus, aut iuribus ab homine factis & datis, vt in dubio durare debeant, ve dixi, dum vita naturalis durat eius, cui conces sio facta est, nisi alia ratio, aut Religionis incapacitas aliud suadeat, vt etiam per Alexandrum Raudensem de Analogis, lib. 1. c. 10. n. 26. cuius resolutionem adducam infra, n. 22. Deueniendo igitur ad propositum nostrum, a quo occasione praedictorum digres si sumus, vtile tamen, atque lectori iucundum arbitramur, sic specifice superiora declaras se ac etiam huic disputationi conueniens omnino exi stimamus: obseruandum & deinceps erit, superioribus omnibus Authoribus originaliter, atque attente praelectis, & non mediocri, importuno potius, maximóque labore, & studio euolutis, duo manifeste & vere deduci, quorum neutrum negari potest. Inprimis, tot, tantósque Authores in vnum conges sis se superius, & nunc ex eisdem, certas, aut communi Scribentium placito magis as sidue receptas doctri nas elicere, atque in huius dubij explicatione insi stere, non otiose, aut extra propositum, sed neces sario, vt ita dicam, fieri: alias enim in tenebris versaremur, nec dubij praecipui huius Capitis circa fideicommis sa, & Maioratus, veram rationem, siue certam resolutionem as sequi valeremus: ac denique, non sequeremur omnium fere in eadem quae stione Scribentium ordinem, seu vestigia, qui antequam ad fideicommis si, seu Maioratus quae stionis explanationem deueniant, prius, atque ex proposito inquirunt, & tractant, vtrum mors ciuilis & naturalis ae quiparentur, siue an mortis appellatione simpliciter ciuilis quoque mors comprehendatur: Quo modo in hoc tractatu ab Antiquioribus vsque ad nouiores procedunt omnes tam in d. §. & quid si tantum, quam multis aliis in locis Scribentes, vt si eosdem praelegeris, videbis aperte. Praeterea & secundo (quod etiam vt dixi, negari[sect. 12] non potest) deducitur manifeste, disceptationem susceptam; an inquam, mortis appellatione simpliciter, mors ciuilis in dispositione quacunque veniat, difficilem admodum es se. Quod agnoscit Petrus Loriotus de iuris apicibus, tract. 5. de morte, axiomate pri[sect. 13] mo, atque in ea Doctores adeo varios fuis se, vt quot capita, tot sententiae es se videantur, vt Aquilinus in d. §. & quid si tantum, versiculo, quid enim si aquae, n. 11. obseruauit. Vere namque Moderniores in eorum[sect. 14] repetitionibus, consiliis, decisionibus, atque scriptis, variis modis loquuntur in prae senti difficultate: Alij enim communes opiniones, aut communes theoricas impugnant: Alij eas ab aliis defendunt: alij vero suo arbitrio, & diuersimode materiam hanc declarant; quod Socinus iunior in d. §. & quid si tantum n. 14. sic recte annotauit. Quocirca in eadem alter[sect. 15] catione, aut dubio non potest quidem dari firma aliqiu doctrina, vel adeo generalis theorica proponi, quae valeat omnibus casibus aequaliter conuenire, sed potius per regulas prae sumptiuas dumtaxat, iuxta facti occurrentis qualitatem, materia haec declarati debebit: id quod Ioannes Bolognetus in eodem §. & quid si tantum, n. 71. ad finem, cum iudicio obseruabat: Si quae autem regulae generales, aut theoricae nos ducere in eadem materia, nec decipere pos sunt, sequentes proculdubio erunt, quae & prae cipue huius Capitis disceptationi, & conueniunt omnino, & valde neces sariae sunt, ac etiam futuris aliis negotiis decidendis occasionem prae stabunt. Et quo dilucide, & distincte procedatur, sequentia, vt moris habeo principaliter constituam. In primis ergo constituo, quod mors ciuilis non[sect. 16] est legale nomen, quia non sic iura loquuntur, siue mors ciuilis apud Iureconsultos non repetitur, sed dicitur nomen imaginarium, siue sic a iuris Praeceptoribus compositum: ita Emanuel Costa in praecitato §. & quid si tantum, n. 4. & ante eum Lucas de Pefia in l. vnica C. de impon. lucrat. descrip. lib. 10. fol. 70. col. 1. in vers. & cum dicimus mortem, quem Costa ipse non retulit. vel obliuione, vel data opera, vt firmauit Mieres de maioratu, p. 2. q. 3. n. 15. in principio, & vltra eos, sic etiam obseruauit Socinus iunior in d. §. & quid si tantum, num. 15. in principio, & clare sentiunt Ioannes Bolognetus ibidem, n. 58. & 59. & Ioannes Cephalus in cons. 395. n. 29. & 30. lib. 3. Idcirco mortis appella[sect. 17] tione, in dubio intelligimus de morte naturali, non de ciuili; siue vere & proprie loquendo, cum de morte fit mentio in iure, vel in aliqua dispositione, ex vi verborum venit tantum vera mors: mors autem ciuilis ficta est, & non vera; ita Scribentes omnes communiter in d. §. & quid si tantum, vbi Socinus iunior ex communi sententia sic resoluit post alios n. 14. Bolognetus n. 57. & 58. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 62. numer. 2. libro primo. Ioannes Cephalus dicto consil. 395. numero 31. libro 3. qui ad id citat text. in l. ab omnibus, §. fin. ff. soluto matrimonio, in l. ex parte, §. in insulam, ff. de verbor, obligat. & in cap. susceptus, de rescrip. in 6. Petrus Surdus in cons. 90. numero 23. 24. & 25. lib. 1. Camillus Gallinius de verbor. significatione, lib. 3. cap. 20. numer. 33. fol. 48. dicens, in illa quae stione, an mortis appellatione, de morte quoque ciuili accipiamus, pro regula traditum es se, non accipi, per text. in dicto §. in insulam, cum similibus; & reddit rationem, quia vis verborum talem sensum non patitur, Alexander Trentacinquius de substitutionibus, quarta parte, capite 6. numero primo, vbi firmat, verbum, deces serit, [sect. 18] non verificari in morte ciuili, sed in morte naturali tantum: idque iure, & ratione fundat: Iure, ex l. Statius Florus, §. Cornelio Foelici, ff. de iur. fisc. l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legat. 2. Ratione, quia verba in dubio intelligenda sunt naturaliter, l. finali, C. de his qui veniam aetatis. Idem quoque de eodem verbo, & de verbo moriatur, & de aliis similibus verbis ob eadem iura, eandemque rationem, superius praecitati Authores omnes obseruarunt, & alij multi, quos ipsi commemorarunt. Id autem cum de iure, atque ex verbi proprie[sect. 19] tate ita sit, mirum non est, quod quidam ex Recentioribus Authoribus, ac etiam antiquiores nonnulli contra communem insurgant, contendantque, Interpretes nostros male loqui communiter, dum ciuilem mortem appellant, eamque frequenter, multisque in casibus dicunt venite appellatione mortis: & consequenter ciuilis mortis denominationem carpere non dubitarunt; ducuntur autem praecipue fundamento superiori, ac etiam alio innituntur, quod textus in d. §. & quid si tantum, l. Gallus, ff. de. liberis & posthumis, potius videatur probare contrarium; nam in fine dicit, casus de quibus ibi, ad similitudinem mortis admittendos es se: si ergo sunt ca sus similes, non sunt iidem, l. actionis verbo, ff. de obligat. & action. l. quod Nerua, ff. depositi, cum similibus. Praeterea, si ex vi verborum mors ciuilis, hoc est interdictio aquae & ignis, deportatio, damnatio in metallum, & emancipatio veniret; non es set neces se, quod Scaeuola tales casus suppleret: & ita argumentantur Aretinus, Duarenus, Cuiacius, & Salomonius ve supra, dum hos Authores adduxi, animaduertebam: & referunt Socinus iunior in eodem §. & quid si tantum, num. 13. Bolognetus num. 57. qui huic fundamento, aut inductioni respondent: alter n. 15. vers. verum tu potes: alter d.n. 57. Mihi autem admodum placet Ioannis Corrasij in[sect. 20] eodemmet §. solutio & theorica, num. 7. & 8. vbi defendit, Doctores communiter non inepte duas mortes constituis se, naturalem scilicet, & ciuilem, vt etiam Socinus, & Bolognetus defendunt: ad argumentum autem praedictum respondet, dicens, minime vrgere nullum simile es se idem; & aliud, quem es se talem; aliud, haberi pro tali: fatetur siquidem, ciuilem mortem, naturali similem, non es se naturalem, sed legis interpretatione pro naturali haberi; & inde legis interpretatione, idem quoque de morte ciuili aliquando iudicati, quod de naturali: in dubio autem, & naturaliter, & secundum propriam significationem , verbo mortis simpliciter prolato, naturalem mortem intelligi, non vero ciuilem, quia vere mors non est, sed mortis loco habetur: quod etiam in effectu obseruauit Socinus iunior vbi supra, d.n. 15. & iuribus comprobauit Ioan. Bolognet. d.n. 57. qui tamen in solu[sect. 21] tione ad dictum argumentum, quo praefati Authores contrarij adducuntur communiter, male contendit, non negare Iureconsultum in d. §. & quid si tantum. in illis casibus es se proprie mortuus: vere namque, aut proprie loquendo, mortuus non est, sed legis interpretatione, mortui loco habetur, l. primae, §. deportatos, ff. de bonor. pos ses s. contra tabulas, ibi: Mortuorum loco sunt, l. si necem, §. si deportati, ff. de bonis libertorum, ibi: Tanquam mortui habentur: idque agnoscunt Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 3. cap. 20. num. 33. & 34. Alexander Raudensis de Analogis, lib. 1. c. 10. n 26. vbi dicit, appellatione mortis, quae est vox Analoga, loquendo in abstracto, & in materia fauorabili, contineri secundum communem opinionem, etiam mortem ciuilem, cuiuscunque speciei illa sit: verum si vertatur controuersia, quid denotetur per mentionem mortis in aliqua dispositione appositae, in quae sit facienda stricta interpretatio, vtique intelligi per prius, & sic de morte naturali. per text. in d. §. in insulam. & in l. sed & si mors, §. tam igitur, ff. de donat. inter, l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis 2. l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fisci. Et hactenus de primo praemis so, aut de obseruatione prima in hac materia. Secundo & principaliter constituendum est, quod[sect. 23] mors ciuilis, ex sententia communi, nunquam aequiparatur morti naturali, nec e contra naturalis morti ciuili nisi in casibus a iure expres sis, vel cum hoc a iure reperitur cautum, Glos. in cap. susceptum, de res criptis in 6. & in cap. placuit, 17. q. 1. Ripa in d. §. ex facto, n. 11. Costa, Alex. Socinus, Felin. Iason, Parisius, Gomezius, Praetis, & alij, cum quibus sic obseruauit Alexand. Trentacinquius de substit. 4. p.c. 6. n. 4. vers. huic rationi dupliciter, qui dicit hanc conclusionem probari in l. primae. c. finali, versiculo, & si pater, ff. de bonor. pos ses s. contra tabulas, in l. sed si mors §. cum igitur, ff. de donationibus inter. in l. sed & si §. quod si deportetur, cum aliis, ff. de bonis damnatorum. Ioannes Vincentius Hondedeus, qui etiam refert alios in cons. 62. n. 3. & 4. & 5. lib. 1. & es se communem omnium sententiam testatur Boerius decis. 323. n. 6. & eum, atque Menchacam referens, idem profitetur Michael Gras sus recept. senten. §. fideicommis sum, quae st. 41. in vers. pro quo militat alia communis, Mieres de maioratu, p. 2. q. 33. n. 15. Auendansius in l. 4. Tauri, glos. 4. num. 2. & magis communem traditionem as serit Viuius lib. 2. commu. opinione 190. Caeuallos commun. contra commun q. 63. in principio. Verum enimvero, si doctrinam hanc ita indistincte [sect. 24] accipias, ex aliisve regulis aut doctrinis, quas iidemmet Doctores tradiderunt communiter, eandem non declares, facile quidem decipi poteris, aut confuse, & non distincte materiam hanc percipies. Nam (quod caeteri supra relati non sic animaduertunt) si verum es set, mortis appellatione, ciuilem nunquam intelligi, nisi cum lex, aut dispositio ita expres serit; sequeretur inde, quod ex paritate, aut similitudine rationis, vel ex disponentis intentione, aut voluntate prae sumpta, nunquam extensio fieri pos set ad alios casus, similem, vel eandem rationem habentes, quam expres si in iure haberent, sed neces sario requiri deberet, quod lex aut dispositio, ita expresse diceret; quod tamen absurdum es set, vtpote, cum eo casu locus dubitandi non maneret, ac etiam repugnaret Scaeuolae decisioni, atque rationi in d. §. & quid si tantum, quatenus dixit, casus de quibus ibi, ad similitudinem mortis admittendos es se; & sic occasionem, atque decisionem apertam reliquit, ex qua ad similitudinem mortis naturalis, & mortis ciuilis casus, alijve similes admitti debeant, quoties res, de qua sermo sit, atque materiae subiectae ratio, aut similitudo sic suadeat. Denique id ipsum aperte repugnat communi aliae Doctorum obseruationi in hac materia, iuxta quam, vnum, vel alterum sufficere, nec requiri, quod casus expres sus sit, plusquam certum est. Iura autem, quibus communis, ac post alios adductus est Trentacinquius, vt supra vidimus, nihil equidem faciunt ad rem; in illis namque, atque in caeteris, quae in proposito huius materiae hucusque expendi solent communiter, propositio praefata non probatur aliquo modo, sed dumtaxat statuitur, aliquando sub commemoratione mortis, ciuilem quoque comprehendi, aliquando non contineri, id quod ex alio quidem prouenit, nec ex eo descendit, quod expres sum fuerit nécne, vt ex eisdem iuribus constat adeo clare, vt maiori comprobatione non indigeat, & Scaeuola in d. §. & quid si tantum, id aperte prae sentit; ad similitudinémque, eadémve subsistente ratione, alios casus admittendos es se, satis acute, & cum ingenio in futurum nobis reliquit eo loco scriptum. Nec cogitatio haec, aut sententia nostra, quae, vt vidisti. euidenti & clara ratione fulcitur, authoritate est destituta, imo subtilis simus, atque eruditis simus Aretinus eam confirmat; is enim Author in d. l. ex ea, §. in insula, ff. de verbor. oblig. communem superius traditam resolutionem improbauit, & eum sequuti, impugnant etiam & alij Recentiores: ac inter alios Ioan. Crotus in d. §. & quid si tantum, n. 12. vers. 1. fuit, post eundem Aretinum affirmat, quod regula illa, quae habet, quod mors ciuilis non aequiparetur naturali, nisi in casibus a iure expres sis, communiter non approbatur. Idem quoque firmauit, & de regula illa merito dubitauit Hondedeus d cons. 62. n. 41. l. 1. Sed & Trentacinquius ipse de substitutionibus, 4. p.d.c. 6. n. 4. col. 3. in vers. huic rationi dupliciter, in fine, id ipsum agnouit, & cum doctrinam communem pro fundamento quae stionis ibi excitatae adduxis set, statim vt eidem respondeat, subdit in hunc modum: Haec res ponsio communiter reprobatur, prout refert & probat Aretinus in d. §. in insulam: Ideo non est facienda multa vis in hac responsione, quam non puto in iure pos se subsi stere ex aliquibus rationibus, quas hic breuitatis causa omitto. Denique Ioannes Bolognetus in eodem §. & quid si tantum, n. 64. in principio, recte animaduertit, corollarium aut regulam praedictam es se contra tex. in d. §. & quid si tantum, & communem Doctorum sententiam cum omnibus iuribus de materia: videmus enim, cum prouisio Galli loqueretur in materia suitatis, & patriae potestatis, Doctores ad alios casus similes id extendis se. Regula ergo haec, aut doctrina generalis, vt procedat, atque ex aliis Interpretum doctrinis congrue explicetur, in hunc modum, vt ego arbitror, confici debebit; mortem ciuilem non aequiparari morti naturali, nisi cum aequiparandam es se ius dixit, expres súmve reliquit: quia cum verbo regulariter intelligenda sint naturaliter in casibus non expres sis, semper ac in dubio intelligi debebit mentio mortis de naturali, vt supra animaduertebam, nec de facili ad alios non expres sos trahi poterit, aut debebit; non tamen inde excludetur: nam nec Iureconsulti, legúmve metipsarum Authores excludere voluerunt, quin ex decisione casuum expres sorum in iure, atque ex ratione, ac similitudine eorum, ex ratione etiam iurium in hac materia loquentium, & sub appellatione aut commemoratione mortis, ciuilem quoque s aepe accipientium, ad alios casus similes, vel eandem rationem habentes. iura eadem, eorúmve decisiones protrahamus, vel argumentum validum ad casuum similium decisionem deducamus: nam & Scaeuolam Iureconsultum sic fecis se, ac post eum Authores no stros pariter obseruas se, ex text. in d. §. & quid si tantum, & dictis supra, nobis compertum est: ac etiam in quacunque materia fit extensio ex paritate rationis. Quod quidem recte agnouit (quanuis non ad hunc modum, nec ita superiora animaduertens) Ioannes Bolognetus in eadem §. & quid si tantum, n. 70. & clare prae sentit Socinus iunior ibidem, n. 15. & 16. quo loco notandum est, Authorem hunc, regulae praedictae, quod mors ciuilis non aequiparetur naturali, nisi in casibus a iure expres sis, nunquam acces sis se; nec etiam aliquam mentionem eiusdem fecis se, sed duabus dumtaxat regulis aut doctrinis totam hanc materiam explicas se, nec in eadem doctrina vim aliquam aut fundamentum fecis se, vt statim dicetur. Et ha stenus de secundo praemis so, aut obseruatione secunda in hac materia. Tertio deinde & principaliter constituendum[sect. 25] est, quod mors ciuilis non aequiparatur morti naturali, nisi in casibus, in quibus eundem omnino operatur effectum, quoad casum de quo agimus, quem mors naturalis, vel quando militat eadem ratio, vel mens disponentis suadet, l. prima. §. finali, ff. de bonor. pos ses s. contra tabulas, cum omnibus iuribus de materia. Dinus, Cinus, Baldus, Socinus, Bartolus, Aretinus, & alij cum quibus sic obseruat Alexander Trentacinquius de substitut. 4. parte. cap. 6. numero 4. Iason, Natta, Parisius, Crotus, Ripa, Ruinus, Gratus, Decianus, & alij, cum quibus Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 62. numero 12. & numero 36. & numero 39. vbi loquitur, quando mors ciuilis eundem effectum operatur, Et numero 40. vbi loquitur, quando militat eadem ratio, libro primo. Mieres de maioratu, secunda parte, quae stione 3. numero 15. in versiculo, sed haec etiam. Gras sus §. fideicommis sum, quae stione 41. in fine. Petrus Antonius de Petra de fideicommis sis, quae stione 11. numero 260. Molina de Hispanorum primogeniis, libro primo, cap. 13. numero 94. Auendanus in l. quarta Tauri, glos sa quarta, numero tertio, Camillus Gallinius de verborum significatione, libro 3. cap. 20. n. 34. ibi: In omnibus tamen Casibus. Alexand. Raudensis de Analogis, libro primo, cap. 34. numero 319. & 520. Ioannes Cephalus in consilio 395. numero 32. libro 3. Barbosa prima parte, l. 3. ff. soluto matrimonio, numero 154. ad finem, & numero 155. Hieronymus de Cae uallos practicar. commun. contra commun. quae stione 63. numero primo. Menochius in consilio 388. numero 23. libro 4. qui loquitur, quando eadem ratio militat,[sect. 26] Ioannes Bolognetus in dicto §. & quid si tantum, numero 70. & 71. qui erudite loquitur in proposito, ac etiam prudenter: Erudite, quatenus inquit, quod quando sit mentio mortis in aliqua dispositione, indubio intelligitur de morte naturali, tamen si militat eadem ratio, quod intelligitur etiam de morte ciuili, & quod sit extensio ad omnes casus, qui producunt eundem effectum, vel fuerunt cogitati, quia, vt ipse dicit, quando militat eadem ratio, sit extensio ad casum similem in quacumque dispositione, tam poenali, odiosa, & correctoria, quam fauorabili; sed si non militat eadem ratio, vel non producit eosdem effectus in Casu de quo quae ritur, non fit extensio, per textum, quem citat, in dicta l. ex ea, §. in insulam, ff. de verborum obligation. Prudenter, quatenus postquam superiora tradidit, subdit haec verba, quae, vt ego arbitror, notanda, & prae oculis habenda erunt ab omnibus: Solum ergo restat diligens inquisitio, vt bene cognoscatur, an militet eadem ratio, seu an producat eundem effectum; nam tunc appellantur casus similes, & faciliter fit extensio: Et si sunt casus dis similes, non potest fieri extensio nisi ex validis sima coniectura, de qua, in l. si extraneus, ff. de condictione ob causam. Socinus etiam iunior in eodem §. & quid si tan[sect. 27] tum, numero 16. & 17. qui totam hanc materiam, & optime percipit, & breuiter comprehendit; & duntaxat putat considerandum, an mens disponentis, & ratio dispositionis loquentis de morte reperiaturin alio casu, vel non reperiatur: Si enim reperiatur eadem ratio, & eadem mens disponentis; procedet etiam dispositio, alias non; cum ratio ipsa sit, quae ante omnia attendi debet, & ab ea dispo sitio soleat qualificari ampliatiue, vel restrictiue, l. & cum pater, §. dulcis simis, ff. de legatis secundo. Et ex[sect. 28] ista distinctione inquit ipse Socinus aperiri intel lectum omnium iurium in materia loquentium, & quae stiones aliquas de facili decidi: & primo intelligi text, in eodem §. & quid si tantum, in quo eadem ratio ostenditur, quia deportatio, sicut & vera mors tollit suitatem, & aperit locum nepoti in ea: propter quod Gallus induxit posthumos nepotes pos se institui, si filius viuo testatore moriatur. Secundo intelligi text, in l. 1. §. penul. ff. de bon. pos s. contra tabulas, Tertio declarati textum in l. si necem, §. si deportatus, ff. de bonis liberi. Quarto in l. in actione, §. publicatione, ff. pro socio, Quinto in l. in in sulam, in principio, ff. de bonis libertorum. Sexto in l. Deo nobis, in secundo responso, C. de Episcop. & Clericis, provt illa iura Author ipse inducit, & declarat: Similiter autem, & per contrarium inquit, vbi non idem disponitur; id quidem propter diuer sitatem rationis contingit. Quod primo obseruat ortendi in d. l. ex ea parte, §. in insulam, ff. de verborum obligation, vbi ideo deportatio non aequatur morti, quia non est eadem ratio; siquidem in ea stipulatione solum consideratum fuit tempus mortis, vt ex verbis constat, dixit enim: Cum morieris, Vnde illud tempus expectandum est, quod non dicitur euenis se per deportationem, quia verum est, deportatum non mori, sed adhuc viuere, vt infra dicetur num. 92. Secundo, idem dicit ostendi in l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fisci, vbi etiam ces sat ratio & mens disponentis in illa damnatione, prout ibi explicat idem Socinus, & infra dicetur. Tertio idem as serit ostendi in l. ex facto, §. si quis rogatus 2. ff. ad Trebellian. & in l. cum pater, §. haereditatem, 1. ff. de legatis secundo. Quarto in l. intercidit, ff. de conditionibus & demonstrationibus, Quinto in l. res vxoris, in fine, C. de donat. inter. inducendo, atque explicando, vti Socinus metipse explicauit ibidem. Ex quo, & his, quae Bolognetus supra relatus[sect. 29] obseruauit, deducitur manifeste, veram es se aliorum Doctorum traditionem in hac materia, atque praecedentibus conuenire omnino: videlicet, quod in casibus, in quibus mors ciuilis naturali aequiparatur, & e contra naturalis morti ciuili, id quidem non fieri ex neces sitate naturae, siue ex vi verborum, sed ex legis dispositione, vt dicunt nonnulli; vel per interpretationem, vt alij obseruant: quod ita expres sim animaduertit Alexander Trentacinquius de substitut, quarta parte, cap. sexto, numero quarto, versiculo, huic rationi, ibi: Et sic mors ciuilis. Et conuenit Ioannes Corrasius in dict. §. & quid si tantum, num. 8. quatenus dixit, mortem ciuilem naturali aequiparari, siue mortis mentionem ad ciuilem mortem protrahi, non quidem ex verbis, sed per interpretationem, & verisimilem disponentis voluntatem, quam aucupiis verborum neglectis sequi conuenit. Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 3. c. 20. n. 34. ibi: Tunc ex interpretatione, de illa quoque actum censebitur. Et ante alios sic animaduertit Alexander, quem praefati Authores non citant, in d. §. & quid si tantum, in primo notabili. Et eum ad hoc propositum retulit Socinus iunior in eodem §. nu. 13. vers. & ideo Alex. clare etiam docuit Aretin. ibid. notabili vltimo. Deducitur etiam, vera videri notata & reso[sect. 30] luta per Bartol. Bald. & alios communiter in l. prima, ff. de testamentis: Testamentum eius, qui profes sus est Religionem Fratrum Minorum, qui non sunt bonorum capaces, etiam in communi statim confirmari absque expectatione mortis naturalis, & ex eo statim pos se adiri haereditatem, & legata deberi, quia ex Profes sione idem effectus resultat, qui ex morte naturali: quam sententiam probauit etiam Bartolus in authent. si quae mulier, column. 3. n. 10. & 11. versic. ex praedictis venio. Et ibi Baldus sub versiculo, quarto testamentum, C. de sacros. Ecclesiis. Ruinus, Simon de Praetis, Soci nus, Alexand. & Capra, cum quibus Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 62. numero 32. libro primo, multos etiam refert Ioannes Gutierrez Canonicar. quae stion. libro 2. capite 1. ex numero 48. cum sequentibus, & vide quamplures congestos a me, libro primo, de vsufructu, capite 15. numero 6. Ioannem Gutierrez late dicto capite primo. Auendansium in l. 44. Tauri, glos sa 7. Andream Fachineum controuers. iuris, libro 6. capite 14. capite 15. folio 694. Patrem Molinam tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 604. numero 3. qui latius id explicant, & an regulariter testamentum sequuta Profes sione confirmetur, vel reuocetur, vel vtrum ante Profes sionem reuocari pos sit, nécne: & an mors naturalis Monachi expectari debeat, vt haeredi scripto locus detur; tam cum Monasterium est bonorum capax saltem in communi, quam cum in communi etiam incapax est: Iunge etiam Hieronym. de Caeuallos practicar. commun. contra communes, quae stione 63. ex numero 2. vsque ad numerum 6. vbi cum his casus iste de facto sibi contigis set, refert iudicatum fuis se in fauorem hae redis scripti, non expectata morte naturali Monachi. Denique & vltimo deducitur, veram etiam vi[sect. 31] deri communem aliam Doctorum traditionem in hac materia, videlicet filium, patre Monasterium ingres so, & Religionem profes so adhuc viuente, petere pos se Legitimam portionem, quae ad eum mortuo patre peruentura es set; quasi haec ciuilis mors, quae per Profes sionem patris inducitur, eundem effectum operari videatur, quem mors naturalis eiusdem operaretur. Quod post alios multos sic as serunt, atque ex profes so explicant text. in cap. cum simus, de regularibus. Couar. in cap. 2. de testamentis, n. 7. Duenas regula 356. limitatione vltima. Menchaca de succes sion. creatione, libro 2. §. 20. num. 285. Lara in l. si quis a liberis, §. item rescriptum, num. 14. ff. de liber, agnos. & cum Fulgosio. Saliceto, Iasone, Butrio, Felino, Decio, Baldo, Anania, Menchaca, Guil. Bened. Didaco Perez, Gregorio Lopez, & Couarru. hanc dicunt veriorem & receptiorem sententiam Ioannes Gutierrez Canonicarum quae stionum libro 2. capite primo, numero 77. Caeuallos practicar, commun. contra commun. quae stione 342. Gras sus §. Legitima, quae stione 12. numero 6. Ioannes de Montesperello in consilio 46. n. 9. volumine primo. Corsetus, Costa, Rolandus, Viuius, & alij, quos refert Surdus de alimentis, titulo primo, quae stione 29. numero 7. & defendit Fachineus controuersiarum iuris, libro 6. capite 13. folio 694. quamuis alij contra tenuerint, vt Couarru. Ioannes Gutierrez, Surdus, & Caeuallos vbi supra ostendunt: quorum fundamentis vt satisfacias, atque plenius, quae ad haec spectant, attingas, vt etiam de intellectu textus in dicto cap. cum simus, de regularibus, melius instruaris, vide late per Ioannem Gutierrez vbi supra. Menchacam controuer. illust. cap. 37. num. 10. 11. & 12. Angulum ad leges meliorationum, l. prima, glos sa 6. per totam, folio 9. cum sequentibus. Anton. Corset. in singularibus suis, in verbo, Legitima, inter singularia Doctorum, solio mihi 603. D. Spino in speculo testament. glos sa 12. principali, numero 32. Denique vide tradita a me libro primo, de vsufructu, capite 64. numero 10. & aduerte, quod praecipuum fundamentum, propter quod tunc de priori sententia affirmatiua dubitabam, dilui sane potest, atque dis solui, praelectis his, quae Andreas Fachineus lib. 6. d.c. 13. maxime in finalibus verbis scripta reliquit. Et hactenus de tertio praemis so, aut de obseruatione tertia in hac materia. Quarto praeterea constituendum est, mortem ci[sect. 32] uilem in conditionibus implendis, minime aequiparari morti naturali, nec facta mentione mortis comprehendi; quia conditiones in specifica forma debent impleri, l. qui haeredi, & l. Maeuius, ff. de condit. & demonstrat. ita communiter Doctores in dicto §. & quid si tantum, vbi Ioannes Marcus Aquilinus in vers. quid enim si aquae & ignis, numero 12. & cum multis Ioannes Cephalus in consilio 395. numero 31. libro 3. Petrus Surdus in cons. 90. numero 33. lib. primo. Alex. Trentacinquius de substitut. 4. parte, cap. 6. numero 4. in fine, qui aliter in hoc non insistunt, nec distinguunt, sed cum hoc communi traditione vnanimiter transeunt, & sic indistincte. Quocirca, ne for san aliquando decipi pos sis, si ita simpliciter, atque generaliter accipias, monere neces sarium duxi, regulariter loquendo, ac cum disponens non cogitauit de actu, sed solum de ipsa conditione, cum etiam de forma potius; quam de effectu cogitauit (quod in dubio prae sumendum erit, cum conditio videatur causa ipsius dispositionis) verum es se, mortis mentionem non extendi ad alios casus, siue ad ciuilem mortem minime trahi: aliquando tamen contingere pos se, quod ipsa mortis mentio, si per modum conditionis fiat, extendi debeat ad omnes mortes ciuiles, tam proprias, quam improprias, si producunt eosdem effectus: vnde distingui debebit, an conditio fit neces saria ad actum, an voluntaria, Vt cum iudicio distinguit, & considerat , ex infinitis quos praelegi, solus Ioannes Bolognetus in dicto §. & quid si tantum, num. 71. per totum, cuius distinctionem & theoricam videre, & notare neces sarium erit; non enim licet omnia ab aliis dicta referre, & transcribendi vitium, vt s aepe dixi, ab instituto & conditione mea multum abhorret. Similiter, mors ciuilis minime comprehendetur[sect. 33] sub generali dispositione loquente de morte, vbi de morte ciuili specialiter induit prouisum, quia specialis illa prouisio inducit euidentem coniecturam in contrarium, facítque, mentionem mortis proprie ac vere accipi: idque per text. in cap. susceptum, de res criptis, in 6. qui proprie hoc modo loquitur secundum Chas saneum in consuet. Burgundiae, rubrica 4. §. 6. glos sa, Apres le trespas, n. 10. vers. fallit tertio, folio 151. & in simili considerat Bartolus in l. hoc iure, ff. de solut. in secunda responsione, ad l. non solum, ff. soluto matrimonio, vt per Alexandrum ibidem: idem etiam obseruauit Crotus in distinct. ex n. 6. vsque ad nume. 16. Et[sect. 34] sane multo magis obseruandum erit, quando in dis positione expres sum fuerit, de qua morte intelligatur, vel ex aliis in eadem dispositione dictis, aut scriptis deprehendi manifeste pos sit; tunc namque dictis aut scriptis, vel ex illis deductis adhaerendum est, nec aliter de hac re inquirendum, vt per Villaguttam de extens. legum, d.q. vnica, de extens. leg. correct. & poenal. simul, n. 262. in principio, & ad medium. His ita praehabitis & constitutis, & ad quae stionem[sect. 35] principalem huius Capitis accedendo, constituendum erit inprimis, dubium es se, an si Maioratui, vel fideicommis so bona subiecta pos sidens, Religionem ingrediatur, facta Profes sione sequens admittatur statim, qui de iure, vel ex dispositione institutoris admitti debet, an expectari debeat mors naturalis Monachi profes si? Et pro dilucida, atque absoluta huiusce altercationis explanatione, plures casus distinguere, atque constituere, omnino neces sarium est; illis namque, nihil in proposito intactum aut pretermis sum manebit, omnia potius dilucide explicari, atque comprehendi poterunt, quae ad hanc quae stionem spectant. Primus igitur casus & indubitabilis sit, quando[sect. 36] Monachus, Religiosus, Monialis, aut Monasterium expres sim a succes sione excluditur, siue in Maioratu succedere prohibetur; tunc namque cum in claris simus, non est locus dubitationi, nec aliter inquiri oportet, non etiam licet inspicere, an Monasterium sit capax bonorum in communi & vniuersali, vel incapax sit, siue vtrum bona Maioratus habeant annexam digni tatem, vel iurisdictionem, siue non habeant; sed voluntati institutoris inhaerendum est indistincte: ipse namque valide & mero iure talem conditionem adiicere potest, & ita testari & disponere, vt Monachos, & Monasteria a succes sione in perpetuum excludar: nec eius intentio est, vt aliquem ab ingres su Religionis diuertat, sed voluntas & intentio eius dem eo tendit, vt posteritati & familiae suae consulat. Nec est verisimile, retrahi quempiam a Religione ob id, quod si ingrediatur Monasterium, Maioratum amittat. Quod si contingat eam ob causam ab ingres su Religionis diuerti; id equidem contingit praeter animum & mentem testatoris, qui ob causam sic non disposuit: ita colligitur ex mente communi omnium fere Doctorum hactenus scribentium, qui aliquando in fideicommis so, aliquando in Maioratu sic respondent, & latius fundant; ac in terminis post Alexandrum, Calcaneum, Baldum, Corneum, Ruinum, Decium, Ioan. Lup. Paris. Durandum, Ripam, AEmilianum, Alciatum, Beroum, Padillam, Sfortiam, Marzarium, Osascum, Vincent. de Fran[sect. 37] chis, & alios obseruauit Iacobus Menochius lib. 4. prae sumptione 83. ex num. 1. vsque ad numerum 27. Quo loco rationes concludentes pro hac resolutione communi adducit, & num. 16. cum sequentibus diluit, atque confutat argumenta eorum, qui opinati fue re, Monachos, aut Monasteria a succes sione excludi non pos se, vt ibi videri poterit, Idipsum, atque ex communi etiam sententia obseruauit cum aliis, Michael Gras sus receptar sentent. §. fideicommis sum. q. 40. num. 2. Couarru, variarum lib. 1. cap. 19. num. 11. vbi expresse dicit, in primogeniis admittendam es se eam conditionem, ex qua primogenium ea conditione posteris defertur, vt nec Monachis, nec Presbyteris competere pos sit: Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 12. num. 54. & lib. 1. cap. 13. num. 99. & lib. 2. cap. 10. ex num. 81. & cap. 11. num. 16. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 3. Mantica de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 8. tit. 12. num. 29. & lib. 11. titulo 7. numero 4. Borgninus Caluacanus decisione 1. n. 38. quarta parte, optime Pelaez a Mieres de maioratu, 2. parte, q. 3. ex n. 1. vsque ad numerum 6. vbi ex proposito, & late fundat, pos se Maioratus institutores, Monachos, Moniales, & Monasteria a succes sione excludere: & dicit nemini dubium es se, quin prohibitio succes sionis eorum, valide apponatur, Ioannes Gutierrez Canonicarum quae stion. lib. 2. cap. 25. num. 5. D. Spino in speculo testamentorum. glos sa 12. principali, numer. 33. versiculo, in tertio vero casu. Pater Ludouicus Molina tomo primo, de iustitia & iure, tractatu 2. dis putatione 207. ad finem, in solutione ad primum. & tomo 3. vbi agit de Maioratibus, disputatione 613. numero 2. & disputatione 623. numero 2. versiculo, quando autem ex prima institutione, Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, libro primo, disputatione 34. numero 11. per totum, folio mihi 156. qui etiam prae fatae resolutionis rationem fundamentalem adducit, & contrarias partis fundamento praecipuo respondet: & hos non referens Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem 6. Gamae, conclusiue 6. in versiculo, nisi fundator contrarium velit: & variarum libro primo, quae stione 16. articulo & §. 2. numero quinto, & numero 7. Georgius Cabedus decisione Lusitaniae 133. n. 6. Ij omnes, atque e contrario, vnanimiter etiam[sect. 38] sentiunt, Monachos, Religiosos, Moniales, & Monasteria, ad fideicommis si, vel Maioratus succes sionem, valide, & mero iure inuitari pos se, & admitti, atque in eorum succes sione ordinem & formam ab institutore prae scriptam, obseruandam es se: testatori namque permis sum est testari, & ad libitum de rebus suis disponere, l. prima C. de sacro sanct. Ecclesiis, l. prima ff. ad leg. Falcid. l. verbis legis, ff. de verborum significatione, authentic. de nuptiis, §. disponat, collatione quarta, quilibétque est arbiter & moderator rei suae, l. in re mandata, C. mandati. Hoc autem adeo certum est, vt maiori comprobatione non indigeat; nullus enim vnquam de ipso dubitauit: imo in fortioribus terminis tenent quamplures Authores mox referendi, dum Monasterium capax bonorum in communi non vocatum, dummodo non sit expresse exclusum, pro vita Monachi naturali ad succes sionem Maioratus admittunt, vt infra dicetur. In fortioribus etiam terminis idipsum firmauit Molina de Hispan. primogen. libro[sect. 39] primo capite 13. numero 101. Quo loco dixit, Maioratus institutorem pos se furiosos, surdos, & mutos, ac Monachos, & similes, ad succes sionem Maioratus expresse inuitare, siue ex Re[sect. 40] gia facultate, siue ex legibus Regni Maioratus fiat: ac etiam, siue Maioratus ex bonis patrimonialibus solum consistat, siue ei dignitas, vel iurisdictio annexa sit, nam cum ij omnes succes sionis capaces sint, nec indigni indignitate iuris es se censeantur; id quidem sufficit, vt ad succes sionem vocati pos sint, vti ipsemet Author ob seruauit, & probauit ibidem. Nunc extenditur primus hic casus, Monachos,[sect. 41] inquam, Religiosos, Moniales, & Monasteria a succes sione Maioratus excludi, non solum quando de eorum exclusione apparet expresse, ita quod expres sim exclusi fuerint; sed etiam, cum ex euidentibus, aut multum vrgentibus coniecturis de institutoris voluntate constat, vel constare potest. Quod etiam admittunt post alios Authores, quos referunt Couarr. variar. libro primo, dicto capite 19. numero 11. vers. Quartum, verum es se. Alciatus in dicto §. & quid si tantum, numero 7. Mantica libro 8. titulo 12. ex numero 25. cum sequentibus. Vincentius de Franchis decisione 29. numero 5. Mieres de maioratu, secunda parte, quae stione 3. numero 22. & numero 28. in fine. Molina de Hispan. primogen. libro primo, cap. 13. numero 95. Menochius libro 4. prae sumptione 83. numero 26. in fine, & numer sequent. Hieronymus de Caeuallos practicar. commun. contra communes, quae stione 194. numero. 4. & numero 11. Blazius Flores Diaz de Mena variar. libro primo, quae stione 16. articulo, & §. 2. numero 5. & numero 7. ibi: Et idem quando expresse exclusum est, vel ex coniecturis constat. Georgius Cabedus decisione Lusitaniae 133. numero 7. versiculo, ad con silium 22. Id namque, quod ex euidentibus, aut[sect. 42] valde vrgentibus coniecturis deducitur, quodammodo expres sum dicitur, manifestámque, & euidentem voluntatem inducit, vt per Doctores notatur communiter in l. licet Imperato per illum text ff. de legaetis primo. l. cum virum, C. de fideicommis sis, l. Praetor, §. primo iuncta Glos sa, verbo, expres sam. ff. de noui oper. nuntiat. l. quoties, §. si quis nomen, iuncta Glos sa, ff. de haeredibus instituendis: & per Tiraquellum de legibus connubiaibus, glos sa 7. exprez, numero 164. Mieres de maioratu, in initio secundae partis, numero 6. & quae stione 3. n. 21. & 28. Molinam de Hispan. primog. libro primo, cap. 4. n. 19. & num. 28. & lib. 3. c. 4. n. 39. Cephalum in consilio 74. numero 10. libro primo Auendanum in l. 40. Tauri, glos sa 20. numero 6. 7. & 8. vbi probat, expres sum dici omne id, quod ex verbis infertur, seu deducitur, quamuis illud verba non exprimant: & scriptum, quod ex scriptis colligitur, Hippolyt. Riminald. in consilio 116. ex umero 12. volumine 2. Menochium in consilio 95. numero 31. & 33. & 36. libro primo. Et specialiter prouisum vi[sect. 43] detur, quod ex mente, aut intentione disponentis apparet per coniecturas, l. cum acutis simi C. de fideicommis sis. Et cum multis Tiraquellus vbi supra ob seruauit. Antonius Thesaurus decisione Pede montana 248. num. 3. Simon de Praetis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. solutione 5. ex num. 13. fol. 153. & dubit. 1. num. 178. fol. 248. Tiberius Decianus in consil. 41. num. 126. lib. 1. Et harum quotidian. controuers. iur. lib. 2. cap. 4. num. 53. & 54. sic etiam obseruaui, & plures Authores in id retuli. Limitatur vero casus primus praedictus, vt pro[sect. 44] cedat, quando Maioratus ex Regiae facultate institueretur, vel cum conditio praefata inter extraneos, aut inter consanguineos transuersales apponitur, vel cum apponitur inter descendentes etiam, intra limites tamen ordinis, qui in l. 27. Tauri prae scribitur, & sic in fauorem alicuius descendentis, vt scilicet, si melioratus, vel ad Maioratum inuitatus, profiteatur aliquam Religionem, ipse, etiamsi des cendens sit primi institutoris, non succedat, sed maioratus, vel melioratio transeat in alium descendentem: & sic de singulis iuxta ordinem dict l. 27. Tauri: quia cum omnes descendentes sint a principio, meliorationis, aut Maioratus capaces, & cuique eorum dari potuerit, vel fieri melioratio, aut Maioratus relinqui sic & in fauorem vniuscuiusque conditio praefata apponi, aut descendens, qui eius qualitatis sit, excludi poterit. Caeterum, quando ex tertia bonorum portione, atque ex legum Regiarum facultate, Maioratus institueretur, non pos sent vtique parentes filios, aut descendentes Monacho, Religiosos, aut Moniales, Monasteriáve eorum a succes sione excludere, ita vt per ingres sium Religionis & profes sionem ipsi manerent exclusi, & extranei, aut transuersales ante eos vocati; sic enim parentes per indirectum efficere pos sent id, quod directe efficere minime valent: nam cum Tertium bonorum, extraneorum respectu, Legitima filiorum reputetur praecisa, sed inter ipsos filios & des cendentes voluntaria, ita vt cui velint parentes, pos sint Tertium relinquere, dummodo ex ipsorum dispo sitione ad extraneos non perueniatur, existentibus filiis, aut descendentibus eorum, l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, & in omnibus legibus Tauri de melioratione loquentibus Ant. Gomez. in l. 17. Tauri, n. 1. Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, n. 3. Molina de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 11. num. 11. Gaspar Baecius, Ioannes Gutierrez, Quesada, Mariencus, & Azeuedius, quos in idem commemoraui lib. 2. harum controuersiar. cap. 13. num. 27. quemadmodum in Legitima ipsorum, conditio, aut grauamen adiici non potest, & si adiiciatur, ipso iure reiicitur, & habetur pro non scripta, l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, l. 11. tit. 4. partita 6. & plene per Gratianum, & relatos ab eo, regul. 194. ita & eodem modo conditio haec, aut praeceptum, per quod Monachi, aut Moniales a succes sione excluduntur, si in Tertio bonorum apponatur, non valet, atque ex decisione dict. l. 27. reiicitur, nisi, vt supra dixi, descendens alius eo casu vocaretur: lex namque illa in vocationibus, & substitutionibus ordinem prae cisum, & formam substantialem inducit, quae nullo pacto praeuerri, aut alterari potest, Palac. Rubios, Gomez. Arias, Didac. del Castill. Tellus Fernandez, Auendanus, Molina, Mieres, Matienc. Azeuedius, Couar. Angulus, & Ioannes Gutierr. quos in id commemoraui, & sic obseruaui, lib. 2. quotidianar. harum controuers. iur. cap. 7. num. 2. & sic dum adsunt descendentes, vel ascendentes, ad collateralium, vel extraneorum vocationes perueniri non potest; nec eosdem, euentu quocunque prae ferendo, aut prius vocando, Monachos aut Moniales excludere: & ita videntur prae sentire Costa in cap. si pater, de testam. in 6. verbo, si absque liberis, num. 66. pag. 162. Mieres de maioratu, part. 2. quae st. 3. num. 32. in fin. atque expres sim obseruauit Molina de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 12. nu. 55. dicens, non pos se parentes primogenium instituentes de Tertio bonorum ex legis facultate, filios Clericos, vel Religiosos, seu etiam filias Moniales excludere, cum neces sario teneantur ordinem a dict. l. 27. Tauri, prae stitutum obseruare: & sequitur Aluarad, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 4. ante finem, in versiculo, & quod in melioratione tertiae; qui tamen, vt vides, non ita dilucide, nec distincte explicarunt: sequitur etiam Pater Molina tom. 3. de iustit. & iur. (in quo agit de Maioratibus) disput. 612. num. 12. fol. mihi 272. quo loco recte quidem se habet; inprimis namque obseruat, Clericos, aut Religiosos a succes sione Maioratus pos se excludi: deinde cum Molina limitat, quando Maioratus in hoc Regno ex Tertio bonorum sit institutus absque Regia facultate; tunc enim ipsi excludi non pos sunt: denique id intelligit de omnimoda exclusione, ita vt ordo in dict l. 27. Tauri prae scriptus non seruetur: secus vero dicendum es se intra limites ordinis eiusdem legis, vt scilicet, si alius descendens primi institutoris existat, non succedat descendens, qui eis qualitatibus sit affectus: & dicit, quod postea in fine operis in additione, ita obseruauit Molina, exponens quae antea minus caute dixerat dicto num. 55. lib. 2. cap. 12. Ob eandem etiam rationem, Molina ipse de[sect. 45] Hispanor. primogen. lib. 2. dict. cap. 12. num. 53. vere, atque singulariter tradidit, quod quamuis is, qui ex Regia facultate primogenium instituit, filias foeminas propter masculos a succes sione pos sit excludere; is tamen, qui ex legum Regiaerum facultate ex tertia bonorum suorum parte Maioratum instituit, nullo pacto poterit ab eiusdem succes sione foe minas propter masculos agnatos transuersales excludere: idque ex decisione dict. l. 27. Tauri, & eius ordine, concludenter fundat: & ante ipsum verum es se censuit Gomez. Arias in eadem l. num. 59. quem refert, & sequitur Tellus Fernandez ibidem, num. 16. & Velasquez Auendanus glos s. 2. num. 10. Pelaez a Mieres de maioratu, part. 2. quae st. 6. num. 25. vbi retulit Ariam, & Tellum & in fine numeri, subdit vnum, quod est veris simum, & menti tenendum, non es se neces sarium parentibus, cum faciunt meliorationem vinculatam, continuare totam lineam alicuius filij, sed pos se ad libitum tran sire de vna linea ad aliam: & citat verba eiusdem l. 27. Tauri, eandem etiam resolutionem tradit, & solum Molinam citat, Pater Ludouicus Molina e Societate Iesu Religiosus tom. 2. de iustit. & iure, disputat. 912. num. 10. fol. 270. & dicit, quod si Maioratus absque Regia facultate sit institutus ex Tertio bonorum, tunc licet pos sit praeponere mas culos, a se tamen descendentes per lineam virilem, quibuscunque foeminis a se etiam descendentibus, & filiis etiam procreatis, etiamsi tales foemino, & filij ex eis procreati, proximiores sint in gradu in stitutori, quam masculi per masculinam lineam des cendentes; imo etiamsi tales masculi per lineam masculinam descendentes, transuersales sint, & remotiores in linea, comparatione vltimi pos ses soris, quam sint filiae, & filij ex eis procreati: nihilominus tamen in hoc Regno, nec licite, nec valide pos se statuere, vt transuersales comparatione ipsius, praeferantur foeminis a se descendentibus, & masculis ex eis legitime procreatis: id enim es set contra decisionem claram dictae Taurinae constitutionis 27. A sententia autem & resolutione superiori ne[sect. 46] quaquam dis sentit Couarru. variar. lib. primo, dicto cap. 19. numero 11. nec etiam Mieres de maioratu, 2. parte, dicta quae st. 3. ex num. primo. vsque ad num 6. quatenus vterque dixit, quod in melioratione Tertij per viam Maioratus relicti, excludi pos sunt Clerici, & Religiosi: dumtaxat enim, atque absolute tractarunt dubium illud, an Clericus, & Monachus pos sint a succes sione Maioratus excludi; atque in hoc, vt supra vidisti, recte obseruarunt, valide pos se ipsos excludi, non tamen attingunt, siue specifice in dubium non excitant, vtrum ita excludi valeant, vt ad transuersales, vel extraneos, eis omis sis Meliorans, aut ex Tertio bonorum Maioratum instituens pos sit peruenire, siue collaterales, aut extraneos eis dem praeferre; sic enim loquerentur contra expres sam & claram dictae l. Taurinae constitutionem, quae ponit pro forma, vt filij, & descendentes omnes antea vocentur, quam ad remotiores consanguineos perueniri contingat, & in contrarium factas vocationes, aut substitutiones annullat; id quod Mieres ipse alio in loco, dilucide, & distincte percipit, atque eleganter explicat dictam l. 27. Tauri, 2. inquam parte, quae st. 6. num. 24. & 25. qui in illa quae stione, vtrum masculus remotior, ex voluntate institutoris, foeminam proximiorem a succes sione Maioratus excludere valeat, ante omnia tradit vnum pro certo, & indubitato, quod cum Maioratus sit ex facultate legis Regni, ex Tertióque tantum bonorum, sint ante omnia substituendi descendentes, & in eorum defectum ascendentes, & postea trans uersales: Ita quod dum adfuerint legitimi descendentes, siue masculi, siue foeminae, transuersales non admittuntur, nec pos sunt vocari, etiamsi sint masculi; quod, vt vides, circa filios, aut descendentes Monachos, aequaliter obtinet. Sic etiam explicari debebit Blazius Flores Diaz[sect. 47] de Mena variar. lib. 1. quae st. 16. §. & artic. 2. num. 5. dum dicit, in meliorationibus Tertij, & Quinti, etiam per viam Maioratus factis, succedere Mona sterium, nisi expresse exclusum fuerit; nam ex antea dictis aperte constat, excludi non pos se, nisi intelligendo, vt dictum remanet, ac ordine l. 27. Tauri non alterato: nec aliter intellexis se Authorem prae fatum, verisimile est, cum habeamus adeo claram, atque expres sam dictae l. regiae decisionem. Denique & notandum erit vnum, quod singula[sect. 48] re equidem est ad eiusdem l. 27. Tauri declarationem, nec vsquam ab aliquo ex Scribentibus omnibus huius Regni, sic annotatum; videlicet, legemmet ipsam nequaquam permittere, quod parentes inter filios, & descendentes substitutionibus, & vocationibus factis, statim ad transuersales libere accedere valeant, & eisdem descendentibus vocatis, quas voluerint conditiones, aut grauamina adiicere, sed potius praecise statuere, vt inprimis, & ante omnia vocationes fiant inter descendentes, & conditiones, substitutiones, aut grauamina apponantur, ita vt vnum, & alterum fieri debeat ante omnia inter descendentes, & postmodum inter transuersales fieri pos sit: vnde subsequitur, non sufficere, quod parentes ad meliorationem huiusmodi perpetuam, siue Maioratum ex tertia bonorum portione, filios omnes, tam masculos, quam foeminas inuitas sent, atque expresse vocas sent, si postea omnibus sic vocatis, eos excluderent, qui Clerici, Monachi, Religiosi, aut Moniales fierent: sic enim, & intentio Taurinae dictae l. frustraretur, & perinde es set, ac si vocati non fuis sent, cum sub ea conditione excludantur, argumento l. legatum pure, ff. de adimendis legatis, l. legata inutiliter, eodem tit. l. quod pure, ff. quando dies legati cedat. Debebit ergo lex illa, dum praecipit, quod substitutiones, & vocationes fiant inter descendentes, & postea inter transuersales sic accipi, vt cum effectu, & citra omnem fraudem id fiat; & consequenter, vt prius descendentes, omnes succedant, quam ad transuersales perueniri pos sit, nec ipsi admittantur, nisi in defectum illorum, l. penultima, §. docere, ff. ve quis eum, qui in ius vocatus est, vi eximat: vbi Glos sa allegat alia iura. Bar tol. in l. 1. §. haec autem verbo, ff. quod quisque iuris, vbi Iason num. 6. ne alias verbalis potius sit, quam[sect. 49] realis eiusdem l. constitutio, contra textum in dicto §. haec verba, ibi: Non verbo tenus; & machinatione[sect. 50] quadam lex ipsa circumscribatur, si liceat parentibus tales conditiones apponere, ex quibus vocationum priorum reuocatio inducatur, contra text. in l. 2. §. hoc autem, C. de iuramento calumniae, ibi: Ne vel ex hac machinatione lex circumscribi. Et hactenus de primo casu in quae stione praedicta. Secundus deinde casus sit, quando versamur in[sect. 51] dubio, quoniam ex tota dispositione, aut Maioratus institutione, vel scriptura, non apparet de vocatione, nec etiam de exclusione Monachi, Monialis, aut Monasterij, ac vere institutor nihil de hoc di sposuit; Monasterium autem est capax pos sidendi bona in communi, vt in Monasteriis Diui Dominici, Diui Augustini, Hieronymi, Bernardi, & aliis similibus: & tunc quidem praemittendi sunt casus nonnulli, in quibus communiori Doctorum placito dubium hoc ces sat, & Monasterium a succes sione excluditur; postmodum vero difficilior casus proponetur, & discutietur. Primus igitur casus in hoc secundo casu principali sit, quando Maioratui est annexa dignitas, seu iurisdictio, vtputa Ducatus, Comitatus, aut Marchionatus, vel oppidorum, & vas sallorum: & tunc Maioratus non transit ad Monasterium, etiam pro vita proximioris consanguinei Monachi, qui alias Maioratum obtineret, si Monachus non es set, sed potius ad haeredes sanguinis defertur, & sic eo excluso, admittitur sequens in gradu: ita Glos sa in cap. scripsit nobis, verbo, dignitate, 27. quae st. 2. & cum illa Archidiaconus, Baldus, Speculator, Decius, Nicolaus de Vbaldis, Laudensis, Ioannes Lecirier, Cifuentes, Palacios Rubios, Antonius Gomezius, & Gregorius Lopez, quos refert, & sic resoluit Ludouicus Molina de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 13. ex num. 81. vsque ad numerum 96. Vbi nouem fundamenta pro hac parte adducit, ex quibus diluuntur septem alia, quae pro contraria parte ex num. 72. vsque ad numerum 81. adduxerat Matiencus in l. 1. tit. 7. glos. 1. num. 16. lib. 5. nouae collectionis regiae, vbi eosdem Authores recenset, quos Molina retulit: Pelaez a Mieres de maioratu, 2. part. quae st. 3. num. 17. vbi retulit Antonij Gomezij, & aliorum distinctionem, & in casu praedicto sententiam superiorem sibi placere, & veram es se dixit, Aluar. Valascus consultation, 101. num. 6. Gratianus regul. 321. num. 5. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 4. versiculo, istam tamen quae stionem. Doctor Spino in speculo testamentorum, glos. 12. principali de legato Monacho relicto, num. 33. in principio, vers. Primo casu. Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem 6. Gamae, vers. Quinta conclus. est. & variar. quae st. lib. 1. quae st. 16. Artic. & §. 2. num. 2. Georgius Cabedus decis. Lusitaniae 133. num. 7. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iustitia, & iure (in quo agit de Maioratibus) tractata 2. disp. 623. num. 3. versic. quando vero Maioratus, & num. 4. per totum, qui pro hac resolutione communi, quatuor validis sima fundamenta expendit, contrariae vero partis rationes, ad duas dumtaxat cum indicio reducit, & postmodum eisdem respondet num. 5. in versic. ad primum ergo: nullus ergo Scriptorum huius Regni in hoc casu dis sentit, omnes potius, vno excepto, vnanimiter sic probarunt, Auendano, inquam, in l. 27. Tauri, glos. 4. num. 39. Quo loco[sect. 52] is Author non modo contendit contra Communem insurgere, verum etiam non dubitauit as serere, contrariam sententiam veriorem videri, imo Monasterium succes sionis capax, ad primogenium, cui annexae sunt dignitates, seu iurisdictiones cum villis, aut castris debere admitti: & eo adductus est fundamento dumtaxat, quod nulla lege prohibita videatur succes sio huiusmodi; imo regulariter receptum sit, Monasterium ex persona Monachi ad quamcunque succes sionem, etiam primogeniturae es se admittendum, vt eodem in loco Auendanos ipse ex num. 30. vsque ad numerum 39. probauit: Vbi in effectu ad corroborandam suam opinionem, contra communem, ea fundamenta expendit, quae contra eandem, Molina loco antea relato ponderauit; & quamuis ex num. 41. conetur respondere his, quae pro communi sententia idem Molina adduxit: vere tamen, nec congruenter satisfacit illis,[sect. 53] nec etiam vim eorum diluit: denique, nec aliquid contra Communem considerat, quod eam aliquo modo vacillare efficiat; rationes potius ab vtroque Molina consideratae, & congestae firmiter remanent in suo robore, nec vllam diminutionem patiuntur: idcirco a superiori sententia communi recedendum non erit, eaque admis sa, concludens responsum as signari poterit eiusdem Auendani fundamento piaecipuo, praelectis his, quae Molina dict. cap. 13. ex numer. 81. vsque ad numerum 96. scripta reliquit, qui equidem concludenter magis satisfacit, quam satisfaciat Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad dictam decisionem Gamae 6. versi. Quinta conclusio, quamuis ipse Author, recte Auendani opinionem carpat in hoc, & communem sententiam Scriptorum huius Regni amplectatur: Responderi etiam poterit ex his, quae Pater Molin, d. disputat. 623. num. 5. ad fin. fol. 363. obseruauit, concedendo, verum es se, quod Monasterium est capax succes sionis cuiusque ex persona sui Monachi; & quod retinet ius prioritatis in gradu, iuráque omnia cognationis, & iura sanguinis, & suitatis, vt Molina ipse probauit ibidem, num. 3. in fine, qui tamen Auendani nus quam mentionem fecit: negando vero, quod inde sequatur, vt in Maioratibus qualitatis praefatae succedere valeat, cum aperte repugnet menti, & intentioni institutorum eiusmodi Maioratum, vt in eis succedant Monasteria, cui menti, & intentioni standum est: Quod autem repugnet, adeo euidenter Molina vterque probauit, vt nihil vltra adiicere, neces sarium sit: vere namque negari non potest, quin in casu praedicto bonorum qualitas, Maioratus natura, Monasterij conditio, atque institutoris finis, & intentio, sic Monasterij succes sioni repugnent, vt velut expres sim a succes sione exclusum, & prohibitum succedere Monasterium ipsum diiudicari debeamus: idque clarius procedit, ea sententia admissa, quae contra Monasterium sic simpliciter respondet, vt a cuiuscunque Maioratus succes sione illud excludat, vt mox videbitur; idcirco Auendanus ipse eadem glos. 4. dict. l. 27. Tauri, num. 45. quasi modificans ea, quae nimis generaliter dixerat, differentiam, constituit inter Ducatus, Comitatus, & Marchionatus succes sionem, & Maioratum inferiorum, vt in illis non succedat Monasterium; in istis sic. Caeterum, si administratio, gubernatio, & iuris dictio eisdem annexa sit, eadem proculdubio ratio militat, & mens institutoris sic suadet; ideo differentia constituenda non est. Secundus casus sit, quando Maioratus institutor,[sect. 54] eius intentionis, atque voluntatis fuit in institutione, vt agnationem suam conseruari desideraret, ob idque foeminas propter masculos a succes sione exclusit, vel misculos perpetuo ad succes sionem inuitauit, aut etiam familiae suae vel agnationis con seruationi, nominísque memoriae, & armorum delationi adeo consuluit, vt specialiter bona in sua familia, agnatione, aut nomine conseruari, aut succes sores cognomen, & arma deferre statueret: tunc namque ex his, & alis similibus verbis, atque dispositionibus Monasterium, aut Monachos excludere velle, videbitur aperte: idcirco Monasterium ipsum, quamuis expresse exclusum non fuerit, etiam pro vita Monachi succes sionem praetendere non poterit, quia horum omnium, vel cuiusque qualitatis ex praedictis, aut similium implementum in Monasterio non cadit, nec subsistere potest, vt statim dicetur, & probauit erudite Ludouicus Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 13. num. 91. 92. 93. 94. & 95. in fin. sequuntur Couarr. variarum lib. 1. cap. 19. num. 11. D. Anton. Padilla in l. cum acutis simi, num. 44. & 45. C. de fideicommis sis. Aluarad, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 4. Mier. de maioratu, 2. part. dicti. quae st. 3. num. 18. & num. 22. Gratian. regula 321. num. 5. optime Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 12. ex num. vsque ad num. 29. Vincentius de Franchis decis. 29. num. 7. Menochius lib. 4. prae sumptione 83. num. 45. Hieronymus de Caeuallos practicar. commun. contra commun. quae st. 193. num. 11. & 12. Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad dictam decisionem Gamae 6. conclusione 6. versiculo, Quarta conclusio est. & variarum lib. 1. dict. quae st. 16. art. & §. 2. num. 3. Horum duorum casuum fundamentalis ratio in[sect. 55] eo consistit, quod Monachus, etiamsi profes sus sit in Monasterio bonorum capaci in communi, quoad praedicta mortuus es se censeatur, cum non pos sit ip se, nec Monasterium memoriam familiae institutoris, neque agnationem, seu cognationem, atque splendorem conseruare; imo ex eius succes sione, supprimere, & abolere, vis est: Nec etiam potest arma, & nomen, seu cognomen institutoris deferre, sicut nec iurisdictionem exercere, aut dignitatem Ducatus, Comitatus, seu Marchionatus habere: ideo sequens in gradu statim admitti debet, ac si vere, & naturaliter mortuus fuis set Monachus, quia in his casibus mors ista ciuilis per Profes sionem inducta, eiusdem effectus est, cuius es set mors naturalis; ratio etiam eadem militat, & voluntas prae sumpta Maioratum instituentis, sic suadet: vnde mortis naturalis effectum producere debet, iuxta ea, quae supra, hoc eodem cap. latius remanent explicata: si autem mors naturalis interueniret, nullus vnquam dubitauit, sequenti, proximioríque consanguineo succes sionem deferri: & ita superiorem rationem optime agnouit, atque as signauit Molina loco & num. antea relatis. Pater etiam Molina tom. 3. de iustitia, & iure (in quo agit de Maioratibus) disput. 623. num. 4. ante finem. fol. 362. dicens, quod praecipuus finis institutionum Maioratuum, eorum prae sertim, qui iurisdictionem habent annexam, est, vt memoria institutoris, eiúsque familia cum splendore conseruetur: ex succes sione vero Monasterij, toto tempore, quo perseuerat, vita eius, qui ad illum erat vocatus, & profes sus est illam Religionem, memoria institutoris Maioratus, splendórque familiae ipsius supprimuntur, & quasi abolentur, nec nomen, & arma institutoris, nec familiae, & Maiorum ornamenta conspiciuntur, & apparent: quo fit, vt credendum non sit, institutorem voluis se, & intendis se, vt Monasterium eo euentu succederet: neque enim, quod ad vnum finem, & effectum est institutum, debet operari contrarium. Et hactenus Pater Molina, cuius rationem, & verba superiora ideo hic inserere volui, vt ad oculum quisque videat, pro nostra sententia, quae casu sequenti adiicitur, non mediocriter vrgere, imo potius validis sime comprobare ea, quae dicentur statim, & cuicunque Maioratui conuenire: Quod Parer ipse Molina agnoscit aperte; idcirco dixit: Eorum prae sertim, qui iurisdictionem habent annexam. Tertius deinde, & vltimus casus secundi casus[sect. 56] principalis sit, quando Monachus, aut Monaste rium exclusum non est, vt supra dixi, & bonorum in communi, & vniuersali capax est, vt etiam dixi, nec etiam in institutione expres sum fuit aliquid ex his, quae casibus praecedentibus diximus, hoc est, familiae, memoriae, nominis, vel splendoris institutoris, siue agnationis, aut cognationis eiusdem conseruandae ratione, aliáve simili, Maioratum institui, vel arma, nomon deferri, statutum non es se; aut denique Maioratui, nec dignitatem, nec iurisdictionem annexam ines se, sed solum cum vinculis, & probationibus ordinariis, atque ex bonis patrimonialibus institutum: & tunc equidem communis sententia est, quod Monasterium succedere debeat ad vitam Monachi, vel Monialis, & post eius mortem naturalem, sequens in gradu, vel is, qui ex legis, aut institutoris dispositione ius obtineat: idque per text. in l. Statius Floras, §. Cornelio felici ff. de iure fisci; sic resoluit Molina, & in casu contingenti pronuntiatum fuis se testatur de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dicto cap. 13. num. 95. Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, num. 66. ad finem, Pelaez a Mieres de maioratu, 2. part. dict. quae st. 3. num. 17. & num. 32. in principio. Matiencus in l. 1. tit. 7. glos. 1. num. 18. lib. 5. nouae collect. regiae. Doctor Spino in Speculo testamentorum, glos s. 12. principali, de legato Monacho relicto, num. 33. vers. secundo vero casu: & in fortioribus terminis Velasq. Auendan. vt supra vidisti, in l. 40. Tauri, glos s. 4. num. 39. & in num. 13. & 45. Gratianus regul. 321. num. 5. Aluar. Valascus consultatione 101. num. 6. Hieronymus de Caeuall. practic. commun. contra communes, quae st. 193. num. 8. & 9. & 10. Ioannes Vincent. Hondedeus in cons. 62. num. 37. volum. 1. qui in terminis fideicommis sorum iuris communis, refert multos Authores sic tenentes. Blazius Flores Diaz de Mena in additionibus ad dictam decisionem Gamae, 6. versic. Sexta conclusio; & variarum quae stionum iuris, lib. 1. quae st. 16. §. & artic. 2. num. 5. dicens; quod quando sola primogenitura consideratur, nec de his agitur, quae duobus casibus praecedentibus fuerunt explicata, ipsáque in bonis patrimonialibus non qualificatis consistit, quod tunc Monasterium succedit: idémque obseruandum es se dicit in Anniuersariis, Capellis, & Patronatibus, & meliorationibus Tertij, & Quinti, etiam per viam Maioratus factis: sic etiam in hoc casu resoluit; & cum communi distinctione transit Georgius Cabed, decis. Regni Lusitan. 133. num. 7. 1. part. Vbi refert Abbat. Decium, Bero. Salic. & Galiaul. Id ipsum etiam in fideicommis sis, ex communi sententia probauit Socin. iun. in dict. §. & quid si tantum, num. 23. in versic. si vero ingreditur. Rolandus in consil. 97. num. 34. lib. 2. Ioannes de Montesperello in consil. 1. in princip. lib. 1. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, lib. 4. quae st. 16. num. 29. Portius Imolensis in consil. 23. num. 18. & sequent. Pancirolus in consil. 114. num. 3. Pater Molina tom. 3. disput. 623. num. fol. 359. Sed quamuis temerarium quodammodo videa[sect. 57] tur, a tantorum Patrum iudicio discedere, si tamen veritati omnia cedere debent, & cuique liberum es se debet suum indicium, maxime cum ratione sub sistit; ea sententia mihi equidem nunquam placere potuit, nec etiam nunc, post longam, importunámque considerationem, & Authorum omnium euolutionem placet; si enim inspicimus naturam, & peculiarem conditionem Maioratuum, primogeniórumve Hispaniae, institutorúmque mentem, & intentionem, cum bona sic coaceruata, vinculísque perpetuis coalligata relinquunt, consideramus; certe negare nullo pacto pos sumus, quin Monachi, Monasteriíve ius adeo clare elidatur, vt Monasterium ipsum, Monachúmve, etiam ad vitam a succes sione Maioratus, primogeniíve cuiuscunque Hispaniae excludere debeamus omnino, nec aliter admittere, quam si expresse vocatum fuerit, aut adeo certis, clarísque coniecturis admis sum, vt de voluntate in stitutoris aliquo modo dubitari non valeat. Et ad id probandum, duobus principaliter, sempérque innitendum, atque insistendum duxi, ratione scilicet, & disponentis voluntate; quibus interuenientibus, hoc est cum ratio eadem militat, & mens disponentis sic suadet, certum quidem est, in morte naturali statutum, vel ex ilia procedens, aequaliter & in ciuili locum habere debere; quod supra hoc eodem cap. plene remanet probatum, & Socini iunioris distinctio ad hos duos casus totam hanc materiam reducens, merito laudata: vtrumque autem in primogeniorum institutione concurrere, & per Profes sionem inductam mortem ciuilem, naturali aequiparari debere, etiamsi Religio sit capax bonorum in communi, ideo ostenditur, quod plusquam certum sit, Maioratuum, siue primogeniorum finem praecipuum[sect. 58] es se, vt familiarum dignitas, & nomen, ac institutorum memoria conseruetur: idque de natura omnium primogeniorum es se, etsi aliter non exprimatur. Quod post Socinum, Decium, Paris. & Tiraquel. profitetur Molin. de Hispan. primog. lib. 1. c. 11. num. 3. & c. 13. num. 91. in princ. & lib. 2. c.n. 4. nu. 46. Pater Molin. tom. 3. de iustitia, & iure, disput. 581. in princ. & disput. 362. num. 4. vers. Quarto quoniam praecipuus finis. Pelaez a Mier. de maior. p. 2. quae st. 3. num. 18. dicens, quod proposita, & mentes eorum, qui faciunt Maioratus, in id tendunt, & illud re spiciunt, quemadmodum succes sores in Maioratibus reprae sentent pompam, gloriam, nomen, familiam, arma, & caetera omnia, quae homines naturaliter exoptant absque aliqua temporis interpolatione: Ex Monachi autem successione per tempus vitae suae, memoria institutoris penitus supprimitur, atque aboletur, maxime si, vt contingere potest, & frequenter contingit, longo tempore Monachus viuat. nam nec nomen, nec arma institutoris, nec eius familiae, ac Maiorum ornamenta apparent eo tempore, imo extincta quodammodo reputantur, vt supra, num. 55. dicebam, & Patris Ludouici Molinae locum referebam: ideóque credendum non[sect. 59] est, quod institutor quicunque, qui Maioratum, aut primogenium perpetuum instituit, Monachi, aut Monasterij vocationem facere voluerit; imo verisimile est, quod tales succes siones Monasterij abhorreat, & quod eas prohibuis set, si eum euentum cogitas set. Quod vtrumque recte considerarunt, & contra communem sententiam fortis sime vrgere, expresse agnouerunt Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. dict. cap. 13. num. 91. Mieres de maioratu, 2. part. d. quae st. 3. num. 18. dicens, communem eandem sententiam multis tormentis quati pos se: & [sect. 60] coniecturatam hanc instituentium Maioratus voluntatem seruandam es se, & pro expres sa habendam, vt ibidem comprobat num. 19. 20. 21. & 22. id ip sum clare etiam agnouit Pater Molina tom. 3. de iustitia, & iure (in quo, vt iam dixi, de Maioratibus agit) disput. 623. num. 4. in versiculo, quoniam, fol. 361. nam cum contenderet iuxta communem sententiam, in Maioratu habere dignitatem, vel iurisdictionem adiunctam, Monasterium non succedere, & ad id probandum inter alias, talem rationem adduxis set, quod in Maioratus dispositione, sicut in quacunque alia, is non succedit, de quo, si disponens, quando disponebat, interrogaretur, an vellet, & intenderet, vt succederet, proculdubio responderet neganter; sed dubitandum non es se, si institutores Regnorum, Ducatuum, Marchionatuum, Comitatuum, & aliorum Maioratuum, habentium iurisdictionem, interrogarentur, quando eos instituebant, an vellent, & intenderent, si aliquis ex vocatis profiteretur Religionem, vt Mona sterium loco illius in eis succederet, eáque admini straret interim dum ille viueret, responsuros negantes; ergo Monasterium in eis non succedit: Cum, inquam, in Maioratibus huiusmodi habentibus dignitatem, vel iurisdictionem annexam, ratione hac vsus fuis set, verba sequentia profert, quae ad propo situm, & intentionis nostre probationem perpendi, & notari debebunt: Atque haec vrgens ratio non modicum suadet, idem dicendum es se de Maioratibus non habentibus iurisdictionem annexam. Ecce, vbi difficultatem contra communis sententiae as sertionem agnoscit, & rationem dispositionis, disponentísque mentem in contrarium videri fatetur. Quod idem fatetur etiam, & difficultatem eandem magis adstringit contra Communem in versic. sequenti, prout supra num. 55. ad finem notauit. Si ergo hoc est de natura primogenij, aut Maioratus cuiuscunque, etiamsi non exprimatur, si etiam institutoris intentioni, & menti prae sumptae conuenit; sequitur neces sario dicendum, Monachum, aut Monasterium indistincte excludi debere a succes sione cuiuscunque Maioratus perpetui, quemadmodum excludendum es se, si id exprimeretur, vt vidisti eo casu as serere Authores supra, num. 54. & pro expres so haberi debere, concludenter & vere probas se Mier. loco supra relato: & intendis se alio in loco Molin. lib. inquam 2. de Hispan. primog. c. 14. num 46. Hac autem consideratione, siue ratione supe[sect. 61] riori, subuertitur euidenter validior ratio, aut con sideratio frequentior communis sententiae, quam ex mente aliorum adducit Georgius Cabedus decis. Regni Lusit. 133. num. 9. in princ. eáque principaliter innititur: videlicet Monachum ingres sum, & profes sum Religionem bonorum in communi capacem, non haberi pro mortuo totaliter, quia Monasterium pro eo dicitur retinere illius vita durante; & licet in particulari nihil habere pos sit, tamen habere potest in communi cum aliis, nec eo casu extinguitur conseruatio familiae, aut illius perpetuatio, cum deinceps continuetur per sequentes in gradu, prout proximus quisque fuerit repertus, vt ipsemet Cabedus ex sententia communi obseruat. Caeterum, vt vides, ratio haec rem non concludit, nec vim superiorum tollit aliquo modo; nam si eo casu ratio eadem militat, primogenij; natura, & fine consideratis, disponentísque mens, & intentio sic suadet, proculdubio & Monachus haberi debet pro mortuo quoad effectum praedictum; nec ideo, quod deinceps conseruatio familiae continuetur per sequentes in gradu, sequitur, quod toto tempore vitae Monachi in suspenso es se, aut extingui pos sit, Imo id repugnat aperte institutoris menti, & voluntati, quae totum facit in hac materia, vt Socinus iunior in dicto §. & quid si tantum, num. 23. in principio, eleganter praemittit: & cum iudicio[sect. 62] considerat Didacus Couar. variarum lib. 1. dict. cap. 19. num. 11. in principio, dum dixit, primogeniorum, seu Maioratuum institutiones, ipsáque primogenia minime conuenire Monachis, ídque in specie notare Ioann. Lup. Alexand. & Iason. ibi relatos: nec eiusdem authoritati congrue satisfacit Georgius Cabedus dict, decis. 133. num. 9. in versiculo, nec ibi Couarr. negari enim non potest, quin ipse eius mentis aperte fuerit, vt Monachis primogenia, seu Maioratus non conuenire absolute voluerit; id namque expresse dicit: Nec interest, quod id subiiciat, postquam dixerat, testatores pos se prohibere, ne Maioratus bona ad Monachos, Moniales, aut Presbyteros perueniant, quamuis interes se Cabedus existimauerit: potius namque eo ipso, Didaci eiusdem authoritas magis adstringit, vt ad oculum patet: id enim subiicit ad corroborandum illud Praemis sum, quasi diceret, nihil interes se, mero iure, atque expresse remoueri pos se a succes sione Maioratus eos, qui alias etiam tacite, seu etiam expres sa exclusionis dispositione deficiente excludi deberent, quoniam illis primogeniorum institutiones, ipsáque primogenia minime conueniunt: & sic in consideratione haberi non debet quod mortuo naturaliter Monacho, Maioratus a Monasterio discedat sequentéfque admittantur ad succes sionem statim, si vere a principio, Monacho succes sio non conuenit: Et quamuis Monasterium alias capax sit succes sionis bonorum, ratione sui Religiosi profes si, non etiam capax erit succes sionis in Maioratu, ídque propter eandem rationem, scilicet, quia repugnat menti, & intentioni institutorum, vt mona steria loco suorum Religiosorum succedant; cui menti ac intentioni standum est: ac etiam Monasterio succes sionem praetendenti obiici potest exceptio, quod petat Maioratum, cum de eo nulla loquatur substicutio; & sic constituitur differentiae ratio concludens, quare Monasterium ex persona Monachi succedere non debeat in Maioratu, cum tamen succes sionis aliorum bonorum capax sit, quamuis nullam rationem as signari pos se, crediderit Pater Molin. tom. 3. de iustitia, & iure, disput. 623. num. 3. in vers. ratio primae partis est, fol. 359. nam succes sioni aliorum bonorum nihil proculdubio repugnat, nihil impedimentum prae stat, iuris potius communis regulae suffragantur eidem: Maioratus vero, seu primogenij cuiuscunque succes sioni, & finis praecipuus institutionis eiusdem, & mens, & intentio institutoris repugnat, familiaeque splendor, memoria, & conseruatio contradicit: quod Pater ipse Molina, nu. seqq. expresse agnoscit, atque animaduertit, vt supra dicebam num. praecedentibus. Et in sensum praedictum Didac. Couar. accipit Ia[sect. 63] cob Menoch. lib. 4. prae sump. 83. num. 45. vt constat ex illis verbis: Idem sensit Didac. lib. 1. variar, resolut. cap. 19. num. 11. qui scripsit, in primogeniturae constitutione, rationem non haberi Monasterij, cum illud familiam, ob quam primogeniturae constitui solent, conseruare non valeat. Sed & id ipsum agnoscit, & Monachis primoge[sect. 64] nia Hispaniae, seu Maioratus non conuenire, aperte sentit, & communem sententiam propter institutorum contrariam voluntatem prae sumptam, absque difficultate non procedere fatetur ipse Molina de. Hispanorum primogeniis, lib. 1. d. cap. 13. num. 95. quod vt appareat euidenter, adnotandum erit, Authorem praefatum dict. num. 95. obseruas se, quod cum Maioratui dignitas, sen iurisdictio annexa non est, sed solum ex bonis patrimonialibus constat, tunc ex communi sententia succedit Monachus, qui in Monasterio bonorum capaci profes sus fuit: postmodum subdit in hunc modum: Quamuis in Maioratibus Hispanorum, qui in familiarum ac memoriae con seruatione versantur, & quorum vocationibus Monachorum succes sio repugnat, haec opinio non absque aliqua difficultate procedat, propter institutorum contrariam voluntatem prae sumptam; ideóque etiam in hac specie cum casus occurrerit, deliberandum erit. Ecce, vbi loquitur expresse Molina, quando Maioratus ex bonis patrimonialibus institutus est, nec ab institutore adiectum, an in familiae ac memoriae conseruatione, & perpetuitate instituatur, (quemadmodum & in eis terminis, Didacus, & Menochius loquuntur;) & nihilominus de sententia communi dubitat, quoniam id quamuis non exprimatur, de natura tamen primogenij, seu Maioratus cuiusque est, vt supra dicebam: & sic repugnantia videntur haec duo, familiam, nomen, splendorem, atque memoriam institutoris conseruari, & Monacho, Monasterióve succes sionem dari: idemque subiicit, quando ex presse iniungitur succes soribus. nominis & armorum praeceptum. Haec autem a me ideo sic specifice dicta, ve diluerem & conuincerem manifeste ad dictum locum Molinae, interpretationem seu declarationem[sect. 65] nouis simam Georgij Cabedi decis. Regni Lusit 133. n. 9. in fin. versi. nec Molina. Ibi namque vt authoritatem Molinae, seu difficultatem, quam contra communem sententiam ipsemet Molina expres sit, vitaret; as serit, Molinam nihil aliud dixis se. quam quod opinio communis non sustineretur, vbi succes sionis natura repugnaret, scilicet, quia interuenit expres sa prohibitio, vel tacita succes sionis Monachi: sed tamen, vt iam vidisti, nec id dicit Molina; nec eo in sensu, vllo pacto accipi potest: tum quia non loquitur, quando prohibitio expres sa interuenit, quo casu difficultas omnis ces sabat, vt dictum remanet supra, nec deliberandi, cum casus occurreret, locus es se poterat, vtpote cum tunc res adeo clara & deliberata sit: tum etiam, quia falsum est dicere, eundem Molinam dixis se quod communis sententia non sustineretur, cum institutionis natura repugnaret; cum aliter longe diuersimode ipse dixerit, videlicet, simpliciter atque indi stincte siue semper ac regulariter, institutionis Maioratus naturam & finem (quae in familiae ac memoriae conseruatione versatur) Monachi. aut Monasterij succes sioni repugnare: Quod Pater Molina (qui tamen nec Menochium, nec Cabedum, nec Mieres citauit) rectiús as sequitur, & Molinam vero in sensu accipit tom. 3. de iusti. & iur. disput. 623. num. 3. in vers. tametsi Molin. fol. 360. is enim Author, postquam Anton. Gomez. Gamam, & Molinam retulit pro sententia communi, vt scilicet Monasterium succedat in Maioratu, cui dignitas, aut iurisdictio annexa non est, verba sequentia profert: Tametsi Molina non admodum firmus ad eam sententiam accedat, motus prae sumpta contraria voluntate institutoris Maioratus qui in bonum, & memoriam suae familiae, prae sumendus est instituis se eum Maioratum, & vt arma & Insignia deferret, quae locum non habent in succes sione Monasterij, nec censendum est institutorem id velle, aut intendis se. Et secundum haec, Didac. Couar. Ludou. Molina Senator olim Regius supremi Consilij Hispanie meritis simus, Iacobus Menochius, & Pater Ludou. Molina e Societate Iefu Religiosus, potius huic nostrae sententiae, quam contrariae communi accedunt, aut saltem difficultatem eiusdem communis sic fatentur, vt As sumptum nostrum non leuiter videantur iuuare; quod etiam non mediocriter[sect. 66] iuuit Pelaez a Meres de maioratu, 2. parte, dict. quae st. 3. ex n. 18. Ibi namque, & difficultates contra eandem sententiam communem prae sentit, & nonnullas rationes expendit, quae difficiliorem eam relinquunt: & quamuis num. 32. in principio, dixerit, supposita veritate communis sententiae, ex ea inferri nonnulla; tamen n. 29. in fine, dixit etiam, quod habita opinione contraria pro vera, imo quod Monasterium a succes sione Maioratus excludatur indistincte, non obstare argumenta communis sententiae, & praecipuo eius dem fundamento respondet, vt ibi constat: ac denique n. 33. numquam quiescit, nec etiam firmiter adhaeret communi sententie, sed potius distinguendum in hac laboriosa quae stione putat; & si tempore, quo Monacho ius succedendi competere poterat, iam erat Monachus, Monasterium indistincte repelli a succes sione Maioratus, etiam pro vita eiusdem Monachi, expres sim affirmat, & sic nostrae potius quam communi sententiae accedit in hoc casu. Atque ex his, vt vides, mens & intentio, varietas etiam in proces su dictae Que stionis, eiusdem Authoris, melius remanet detecta, quam ostendatur, vel detegatur per Cabedum dict. decis. 133. num. 9. in princ, versiculo, ad consilium. Nostrae deinde sententiae claré videtur accedere[sect. 67] Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. n 4. maxime in fine versiculi, recté quidem conside rat: ibi enim, postquam retulit Antonij Gomezij di stinctionem, an Maioratui annexa sit dignitas, aut iurisdictio, vel non sit annexa, subdit in fine in hunc modum: Non est ergo cur ad primogenituram iurisdictionem & gubernationem habentem restringamus, prout ipse videtur restringere. Quibus sane verbis clare suam voluntatem insinuat, Monachíque, aut Monasterij ius elidit; prout etiam elidere videtur Dominus Antonius de Padilla, cuius statim mentionem faciam corollario sequenti. Et hactenus de primo fundamento, siue de ratione prima contra Communem in secundo casu principali, de quo supra, ex nu. 56. Deinde & secundo contra communem eandem[sect. 68] sententiam, non leuiter vrget, Maioratuum, seu primogeniorum institutiones sustineri iustásque reputari nonnullis de causis siue rationibus, quas late, ex profes sóque adduxerunt Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 3. Pelaez a Mieres de maioratu, parte 1. quae st. 3. Ioannes Guttierrez canonicarum, lib. 2. cap. 14. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iustitia & iure, tractam 2. disputat. 578. per totam, & 576. num. 11. & 12. Et tamen si omnes, quaecunque sunt, mature & cum iudicio considerentur, coacta proculdubio ratione fatendum erit, ipsorum primogeniorum succes sionem, atque institutionem Monachis aut Monasteriis non conuenire. Praeterea, siue Maioratus sit ius succedendi in[sect. 69] bonis, ea lege relictis, vt in familia perpetuo integra conseruentur, proximóque cuique primogenito, ordine succes siuo deferantur, idque secundum Maioratus naturam ac substantiam, Molin. de Hispan. primog. lib. 1. c. 1. ex num. 22. adnotauit: Siue aliis modis Maioratum, seu primogenium ipsum diffiniamus vt Pelaez a Mieres de maioratu, in initio primae partis, n. 1. Salazar de vsu & consuetudine, c. 12. n. 2. & 33. Pater Molin. to. 3. disp. 577. per totam. Matiencus in l. 1. tit. 7. glos. 2. lib. 5. diffiniunt ex omnium proculdubio diffinitione, negari non potest, quin eo ipso, quod ex[sect. 70] aliquibus bonis se facere Maioratum quis profitetur, bona ipsa in propria familia velle perpetuo conseruare, ac eiusdem fauore disponere censeatur. Quod Molina ipse as serit de Hispan. primog. lib. 1. cap. 4. num. 13. & 14. & Burgos de Paz iunior in quae st, ciuili 2. n. 76. & 78. Idcirco neces sario dicendum videtur,[sect. 71] quod nunquam ad succes sionem Monachus, aut Monasterium admitti pos sit: tum quia familiae aut cognationis conseruationi prospectum fuis se, semper intelligitut, vt supra dicebam, atque ex dictis nunc colligitur: tum etiam, quia nec vno momento pos sunt bona a familia extrahi, vt per Molinam lib. 1. cap. 1. & lib. 3. cap. 9. num. 2. extraherentur autem, si Mona sterium pos sideret illa in communi, cum in particulari pos sidere, aut obtinere Monachus non pos sit; & sic Monasterium ipsum admitti non debet, iuxta ea, quae idem Molina vbi supra obseruauit; ea etiam, quae vnanimiter probarunt Authores permulti, qua[sect. 72] tenus as seuerarunt, fideicommis sium concernens fauorem familiae, vel ita relictum, vt bona in familia conseruentur, Monachis, vel Monialibus non competere, etiamsi Monasterium sit capax bonorum in communi: & reddunt rationem, quia eo ipso, quod[sect. 73] testator voluit, bona in familia conseruari, intelligitur noluis se, ea ad Monasterium modo aliquo peruenire; idque expresse, atque etiam ingeniose, & erudite annotauit Decius in consilio 259. num. 2. & consuluit Parisius in consilio 22. numero nono, volumine 3. vbi loquitur de Fratre Dominicano, & cum aliis, distincte Franciscus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat, lib. 8. titulo 12. numero 25. vsque ad numerum 29. qui dicit, quod in hoc casu deficit ratio & intentio testatoris; & sic Monasterium excludi debet, Vincentius de Franchis decisione 29. numero 7. & 8. Iacobus Menochius, qui citat alios, lib. 4. prae sumptione 83. num. 45. alios etiam adducit Georgius Cabedus decis. Lusitaniae 133. num. 3. 4. & 5. Ipse tamen Cabedus, vt praedictorum Authorum[sect. 74] authoritatem diluat, & in quae stione nostra Maioratus, non vrgere Contra Monasterium ostendat, eadem decis. ex num. 9. nonnulla obseruat: ac primum dicit, ad dictum consilium Decij 259. responderi pos se, quod loquitur, vbi Monasterium vellet ex persona propria, tanquam filius legalis admitti, excluso substituto, & contenderet, quod tanquam filius de sanguine, manerent bona Maioratus penes se in perpetuum; nos autem loqui, vbi Monasterium petit bona nomine Monachi, seu Monialis, tanquam coniuncti. seu de sanguine; idque vt illa ad eius vitam pos sideat: Haec tamen solutio aut declaratio nec concludens est, nec etiam diluit vim rationum & doctrinarum precedentium. secundum quas efficaciter probatur, Monasterium nec nomine Monachi, ea bona petere pos se, nec etiam ad eius vitam pos sidere: repugnant namque quamplurima, quae superius notauimus. Deinde, quia si Decius dicto consil. 259. n. 2. attente & vere perpendatur, atque ponderetur, non quidem se fundat in eo, quod Monasterium ex sua persona, & perpetuo voluerit succedere, sed quia in omnem euentum. omnémque casum. exclusum censeri debet eo ipso, quod testator voluit, bona in familia sua con seruari. Quae ratio sic aequaliter militat, quando ageretur de obtinendis bonis pro tempore aut vita Monachi, sicut quando agitur de eisdem perpetuo obtinendis; quod autem Decius sic se fundet, constat euidenter, tum quia maiorem vim facit in eo, quam in illis verbis: De matrimonio vero & eorum vero torpore descendentibus; tum etiam ex illis verbis: Eo maxime, quia ipse dominus testator voluit & vult, quod omnia bona sua conseruentur & remaneant in familia sua, & sic manifeste ostenditur, quod de exclusione Monasterij testator cogitauerit. Et iterum. ibi: Si ergo voluit bona remanere in familia; ergo noluit, quod peruenirent in Monasterium: ergo fateri neces se est, quod cogitauit de exclusione Mona sterij. Nam in fideicommis so, de quo agitur, tacita voluntas sufficit, quae ex coniecturis colligitur. Ecce, vbi in hoc facit totum fundamentum, & mirabiliter obseruat, quod eo ipso, quod testator voluit, bona in familia remanere, videtur noluis se, quod in Monasterium perueniant, & Consequenter de exclusione Monasterij tacite cogitas se, eámque tacitam & prae sumptam exclusionem pro expres sa habendam. Quo quidem nihil melius, nec magis concludens in proposito potest adduchi: nam si eo ipso id noluit, & de exclusione Monasterij cogitauit; ergo non solum pro vira Monachi, sed nec vno momento penes Monasterium potuerunt bona Maioratus residere: Iterum etiam Decius ipse eodem in loco, ibi: Et inisto casu non solum ex coniecturis, sed etiam ex verbis videtur constare, quod de exclusione monasterij cogitauit saltem in genere, quod sufficit: nam etiam expres sum dicitur illud, quod sub generalitate verborum continetur & sic satis constat de voluntate testatoris, quod voluerit monasterium excludere Et inferius, ibi: Circa primum, de quo in casu nostro agitur, quia voluit bona conseruari in familia, ex quo sequitur, quod noluit illa peruenire ad Monasterium. Ex his ergo aperte destruitur Georgij Cabedi ad praefatum consilium Decij interpretatio. Quod etiam, & subtiliter animaduertendum erit, non absque maximo mysterio. ex proposito potius, atque ob vim rationis superioris, quia testator voluit bona conseruari in familia, Decium ipsum, in dubium aut disputationem non excitas se, an saltem pro vita Monachi deberent bona penes Monasterium manere, eóque naturaliter mortuo ad familiam reuerti; considerauit namque etiam succes sionem temporalem refragari manifeste testatoris dispositioni, qua, vt bona perpetuo in familia conseruentur, actum est, & sic Monasterium absolute, & semper videtur exclusum. Sed & deterior est eiusdem Georgij Cabedi ad D.[sect. 75] Anton. Menes. de Padilla locum explanatio; contendit namque eadem decis. 133. n. 9. in vers. sed etiam Antonius, in terminis praedictis, quando Monasterium in perpetuum vellet succedere, eundem Antonium loquutum, in l. cum acutis simi, n. 44. C. de fideicommis sis; & consequenter eius authoritatem nihil vrgere contra Monasterium in terminis, ac quae stionem Maioratus: in quo equidem decipitur manifeste; nam licet verum sit eo in loco ipsummet Authorem Decij con silium citas se (quod Cabedus adeo restrinxit) constituit tamen generaliter & absolute, euidentem coniecturam exclusionis Monasterij es se, si testator agnationis, nominísque sui in fideicommis so relinquendo , curam aliquam ges sis se visus fuerit; vt si primogenium seu Maioratum instituerit, iam enim ab huius fideicommissi succes sione Monasteria videbitur exclusis se, ad quae si primogenium, vel Maioratus deferatur, pror sus peribit nomen, a que memoria fundatoris. Ecce, vbi ex eo dumtaxat, quod primogenium seu Maioratus instituatur simpliciter, etiamsi aliud non adiiciatur, ipsemet Padilla infert, Monasterium exclusum videri debere, testatoremque Maioratum perpetuum instituentem, non alia ratione censeri fecis se, quam vt nominis sui, vel agnationis, aut cognationis curam haberet: & sic sententia & authoritas haec non mediocriter iuuat etiam nostrum As sumptum: ipsum etiam[sect. 76] iuuit Francisc. Mantica de coniect. vlt. volunt lib. 8. dict. tit. 12. ex n. 25. vsque ad n. 29. nec satisfacit Cabedus dict. decis. 133. n. 9. in versic. sic etiam potest, dum dixit, responderi pos se eodem modo, scilicet, quod Mantica loquatur, quando Monasterium vellet sibi acquirere bona in perpetuum; nam si eundem Authorem prae legeris, inuenies proculdubio, non in eo fundari, quod perpetuo, aut ad tempus Monasterium succedere velit (in hoc enim differentia non es set, si testatoris voluntas ades set vel non refragaretur) sed potius in alio, scilicet quod eo ipso, quod familiae fauore dispositio fuit facta, Monachus, aut Monasterium omnimodo videretur exclusum, nec ad fideicommis sum potest admitti, quia deficit ratio & voluntas testatoris, & de Monacho nullo modo sensis se credendum est, vt ibidem latius obseruat. Sed nec Parisium in consil. 22. n. 9. vol. 3. fideliter ex[sect. 77] plicauit idem Cabedus in eadem decis. d.n. 9. in vers. ad consilium: probat enim Parisius totum contrarium, & contra Monasterium respondet; dicit enim, relictum ob eam causam, vt familia conseruetur, non comprehendere eum, qui ingres sus est Religionem, prout melius citarunt eum Mantica vbi supra, n. 25. & Menochius lib. 4. prae sumptione 83. n. 45. Et hactenus de secundo fundamento, aut ratione secunda contra Communem. Praeterea & tertio loco, contra communem eandem[sect. 78] sententiam, & pro hac parte vrgere etiam videtur; nam si regulariter, vbi nomen & arma ferendi praeceptum succes soribus Maioratus iniungitur, Monachi, & Monasteria propter prae sumptam instituentium voluntatem a succes sione repelluntur, 'vt cum Molina & aliis Authoribus obseruauimus supra, n. 54. & cum insignia domus ferendi onus imponitur. annotauit Vincentius de Franchis decis. 29. n. 7. & a communiter accidentibus, aut iuxta ea, quae frequentius contingunt , hoc, vel simile praeceptum apponi soleat, vt experientia docet, vel si illud deficiat, verisimiliter credendum sit, hoc ipsum institutorem Maioratus voluis se ideo, quod nullo alio medio melius pos sit eiusdem memoria conseruari, quam ex nominis & armorum delatione, vt Molin. de Hispan. primog. lib. 2. c. 14. n. 46. singulariter considerauit: proculdubio semper dicendum erit, Monasteria excludenda es se, nec aliter admittenda, quam si expresse vocata fuerint, nec eorundem succes sio cognationis, aut familiae conseruationi repugnet, cui, vt dictum est, semper prospectum atque consultum es se videtur. Ad quod conducit Pelaez a Mieres consideratio[sect. 79] alia, de maioratu, 2. p.q. 3. num. 23. in versiculo, prae terea cum testatores: vbi aduertit, quod cum fundatores Maioratuum magis communiter excludant Monachos & Moniales a succes sione eorum, licet in aliquo Maioratu talis exclusio & priuatio deficiat, debet haberi tanquam si apposita fuis set: & quod ista tacita exclusio, quae testatori prae sumitur placuis se propter praedicta, & quia omnibus placet, per text, in c. prudentia, in fine, de officio delegati, l. si seruus plurium, in fin. ff. de legatis 1. eundem operatur effectum quantum ad hoc, ac si expres sa fuis set, prout aliis rationibus latius fundat ibidem. Conducit denique Blazij Flores Diaz de Mena in[sect. 80] eodem proposito obseruatio alia; is enim variarum quae st. lib. 1. quae st. 16. artic. & §. 2. num. 4. in praefato dubio constitutus, an scilicet Monasteria ad succes sionem Maioratus admittantur, inter alias conclusiones, eam veram & certam es se existimat, quod in primogeniis & Maioratibus Nobilium, in quibus vtplurimum praetenditur nominis conseruatio ex consuetudine huius Regni, & prae sumptis fundatorum voluntatibus, non succedit Monasterium, etiamsi fundatione expresse, exclusum non sit; & citat nonnullos Authores, qui tamen id non probant: Ita tamen tenendum firmat, quia procedit ab vsu & communi testatorum mente; & sic in fortioribus terminis, hoc est quando nominis aut arma ferendi praeceptum expresse iniunctum non est, sed quando praetendi dumtaxat prae sumitur, ex sola prae sumptione Monasterium repellendum, praefatus Author affirmat, nec es se verisimile dicit a Nobilibus, a quibus vt plurimum primogenia instituuntur, Monasteria eadem admitti: pro se autem pos set Blazius ipse expendere locum Molinae de Hispan. primog. lib. 2. c. 14. n. 46. vbi in quae stione illa. vtrum praecepto delationis nominis, & armorum ab institutore Maioratus omis so, succes sores teneantur arma, & nomen institutoris deferre, nonnulla singulariter considerauit ipse Molina, ex quibus suaderi pos set, Maioratus succes sorem teneri indistincte nomine Maioratus institutoris appellari, atque eius Insignia & arma deferre: idque propter finem praecipuum institutionum primogeniorum, & horum Regnorum obseruationem, & consuetudinem communem, ac etiam ipsorum Primogeniorum naturam. Et tandem resoluir, quod cum familiatum nobilium conseruatio, Reipublicae summe conueniens sit, eáque ex nominis, & armorum delatione pendeat, quod non obsonum fecis se arbitraretur, si Iudex, qui de hac re aditus fuis set, succes sorem primogenij, quod vir aliquis nobilis simus instituit, ad nominis, atque armorum delationem adstrinxerit; id namque ex ip sa Maioratus natura, atque ex Hispana etiam con suetudine, atque ex verisimili mente disponentis palam deducitur: & Molinam sequitur Pater Molina tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 615. numero 8. Ex his autem dubia equidem mihi videtur in vno[sect. 81] casu Pelaez a Mieres distinctio, seu obseruatio noua in hac materia; is enim de maioratu, 2. par. d.q. 3. n. 33. in tam laboriosa quae stione, vt ipse dicit, quandam distinctionem adhiberi pos se existimauit; quod si quis, postquam iam succes sit in bonis Maioratus, Monachus factus sit. proprietas bonorum Maioratus a Monasterio non auferatur. Si autem tempore, quo Monacho ius succedendi competere poterat, iam erat Monachus, a tali succes sione repellitur. Et ad hanc di stinctionem inquit facere regulam l. per retentionem, C. de vsufructu, l. patre furioso, ff. de his qui sunt sui vel alieni iuris, l. pluribus, §. & si placeat, ff. de verb. oblig. cum aliis iuribus & doctrinis in proposito, quae adducit ibidem, per totum illum num. Displicet autem mihi relata distinctio in primo casu, siue non secura videtur; nam si iuxta ea, quae superius diximus, Monasterij succes sio intentioni & voluntati institutoris, fini etiam & naturae Maioratus repugnat, atque eo ipso, quod institutor in sua familia perpetuo bona coalligata, & vnita vinculis & prohibitionibus perpetuis reliquit, censetur prohibuis se, ne bona ad Monasterium peruenirent: quid interest, quod ante ingres sum. vel post succes sio deferatur; refragante namque eiusdem in stitutoris voluntate, nec antea delatam succes sionem retinere poterit, siue propter ingres sum & Profes sionem Religionis, sic delata succes sio finiri debebit, sicut po st delata impediri. Et vere si totum hoc a voluntate institutoris pendet, nulla potest inter vnum & alterum casum differentia constitui. Praeterea, si de familiae, agnationis, aut cognationis conseruatione actum fuerit, siue nominis, aut arma ferendi preceptum sit iniunctum tacite, vel expresse, retineri quidem primogenium nullo pacto poterit a Monasterio, quippe cum tunc repugnent ea omnia, quae numeris praecedentibus obseruauimus, & illa ita aequaliter militent in iam delata, sicut in postea eueniente succes sione. Quarto denique & vltimo loco, pro hac nostra[sect. 82] sententia contra Communem, illud non mediocriter vrget, quod si hucvsque in proposito Scribentes in spicias attente, inuenies proculdubio, fere omnes praecipue excitatos, atque adductos fuis se pro sententia communi ex decisione textus in l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fisci: per illum namque sic fimauit Bartolus in l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis secundo. Et caeteri etiam adducuntur, qui de hac quae stione hactenus tractarunt, vt ex relatis supra, n. 56. constat aperte; & per Cabedum dict. decis. 133. in fine: idcirco, si eius textus decisionem & rationem in proposito non vrgere, nec in primogeniis seu Maioratibus Hispanorum militare, probatum fuerit; firma equidem adeo videtur haec nostra sententia manere, vt de eiusdem veritate amplius dubitari non valear. In primis ergo, quod dict. §. decisio non obtineat, nec procedat, quando ratio, & mens disponentis aliud snaderet, prout in nostris terminis suadere, eriamsi Monasterium sit capax bonorum in communi, supra probauimus. expres sim, atque ex communi omnium sententia firmauit Socinus iunior in d. §. & quid si tantum, n. 17. in princip. & num. 23. Alexand, in consil. 13. n. 2. lib. 3. Socinus senior in cons. 92. num. 1. in fine, lib. 1. Deinde, textum eundem similiter non obtinere, quando eiusmodi es set dispositio, quod mors ciuilis inducta per profes sionem Religionis, eundem omnino effectum produceret, quem mors naturalis, quemadmodum in primogeniis propter nominis, memoriae, ac familiae conseruationem producere, supra diximus; tenuerunt etiam expresse Ioannes Crotus in eodem §. & quid si tantum, n. 23 & Socinus iunior nu. 17. Angelus in l. ex facto, §. ex facto, n. 3. ff. ad Trebel. & cum aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 62. num. 47. lib. 1. Praeterea, in primogeniis & Maioratibus perpetuis aliter es se indicandum in quae stione praefata, quam in fideicommis sis temporalibus, atque in illis ces sare rationem praecipuam textus in eodem §. Cornelio Felici, fideicommis sarium, inquam, non es se admittendum vsque ad mortem naturalem & veram haeredis, quia potuit fideicommis sarius ipse praemori, & substitutio euanescere, l. vnica, §. in serundo, C. de caducis tollendis: quoniam in bonis Maioratus, siue in primogeniis perpetuis, licet vocatus post Monachum, ante eum decedat, substitutiones non remanent caducae, sed Maioratus bona ad alios de familia institutoris deferuntur & sic diuersam rationem militare, diuers umque ius seruari debere inter fideicommis sum simplex, & primogenium perpetuum optime considerauit ex omnibus huius Regni Authoribus, solus Pelaez a Mieres de maioratu, secunda parte, dict. quae st. 3. num. 29. qui dicit, sic ipsum tam nouiter, quam vere consideras se, nec iuste aduocari sententiam Bartoli, & aliorum quoad decisionem huius Quae stionis in primogeniis; longéque distare bona fideicommis sorum, de quibus Iurisconsulti, & no stri Doctores saepe loquuntur, in vocationibus, conditionibus, grauaminibus, vinculis, & aliis plerísque rebus a bonis Maioratus, prout etiam hoc vltimum ostendit Molina de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 1. ex num. 7. & num. 14. cum seq. & cap. 6. per totum. Et hactenus ipse Mieres, qui recte quidem, atque iuste gloriatur, se tam nouiter, quam vere ad text. in dict. §. Cornelio Felici, & doctrinam Bartoli communem sic consideras se. Addiderim ego libenter, pro clariori praedictorum, & eiusdem. § Cornelio Felici, intelligentia, prae mittendum es se, in eo textu disponi aperte, per condemnationem matris grauatae de restituendo hae reditatem post mortem, diem fideicommis si non venis se, duplicémque rationem as signari ibidem, quia pos set prius substitutus mori, vel etiam mater grauata alias res acquirere. Caeterum in nostris terminis, vnam & aliam rationem ces sare, nec eiusdem §. decisionem vrgere, sic ostenditur. In primis, ex his, quae supra obseruauimus, ex quibus apparet, in primogeniis aut Maioratibus Ces sare rationem illam, quia pos set prius substitutus mori; nam & si moreretur post Monachum substitutus, aut sequens vocatus, non ideo primogenium desiceret, vel extingueretur, sed sequens post illum admitteretur, vel is qui de uire, aut ex institutoris dispositione admitti deberet: ac deinceps & alij plures venirent, qui ex nomine & familia institutoris fuis sent, l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo. Et. sic deficiente illa ratione, deficere quoque debet eiusdem §. decisio. provt erudite & mirabiliter in proposito obseruauit etiam Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 62. num. 33. lib. 1. qui dixit illius, §. decisionem expendi non pos se, led potius in contrarium vrgere, quando non fuis set substituta particularis persona, quae pos set prius praemori, sed Monasterium, aut Hospitale, quorum respectu perpetuitas consideratur (prout in Maioratu considerari debet) & Ces saret ratio illa caducitatis, vtpote cum Monasterium, aut Hospitale mori non pos set: Et repetit iterum in eodem consil. 62. n. 36. & num. 46. Praeterea, Ces sare etiam in primogeniis rationem aliam, quia pos set mater grauata alias res acquirere, patet etiam ad oculum: nam etsi Monasterium Maioratum non pos sideret, sed statim facta Profes sione Monachi, ad sequentem transferretur Maioratus ipse; proculdubio pos set Monachus alias res acquirere, ac per eum Monasterio acquirerentur, ita quod ex eo quod Maioratus transeat statim in sequentem, vel non transeat, non potest diuersum ius, diuersáve ratio constitui; nam vtcunque res se habeat, si Monachus acquirat, Monasterio equidem acquiret, nec res immutabitur aliquo modo, siue nullus effectus emanabit ex eo, quod statim succedat is, qui post Monachum succedere debet. Nec etiam, quando Maioratus penes Monasterium man sis set, acquisitae res simul cum rebus & bonis Maioratus postea transirent, sed penes Monasterium manerent: & sic in primogeniis Hispanorum, ratio illa Ces sat omnino; & consequenter, si ita statuitur, quando in communi Monasterium est capax bonorum, certius quidem erit, & absque omni difficultate, mortem naturalem non expectandam, quando Monachus ingrederetur Religionem, bonorum in communi incapacem: tunc namque in contratium faceret aperte, atque expendi deberet text. in dict §. Cornelio Felici, dum dicit, potuit interim res acquirere, Contrario sensu, & a ces sante ratione, quia cum talem Religionem profes sus non pos sit aliquid acquirere, nec in particulari, nec in communi, & sic nec sibi, nec alij, nec etiam Monasterio, ob incapacitatem regulae; statim proculdubio, tam ex iuris dispo sitione, quam ex voluntate primogenij institutoris, videretur vocatus sequens in gradu, & per Profes sionem veniret dies vocationis; ne interim vacet Maioratus, cuius succes sio nec per momentum potest es se in pendenti, vt plene probatur per Molinam de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 10. per totum, Patrem Molinam tom. 3. de iustitia & iure, disput. 634. fol. 488. nec aliquo tempore in extraneos, aut non vocatos transire, vt per eundem Molinam ibidem, & lib. 3. cap. 9. num. 2. Additionem ad decisionem Gamae. 259. versic. de prima conclusione. Quod etiam in hoc secundo casu, quando Monasterium est incapax bonorum in communi, erudite considerauit Ioannes Vincentius Hondedeus dict. consil. 62. num. 33. & 36. lib. 1. Et hactenus de sequndo casu principali huiusce disputationis, quando a succes sione Maioratus Monasterium expresse exclusum non fuit & capax est bonorum in communi; in quo tamen cum occasio se offeret, mature erit deliberandum, ac etiam cum iudicio ponderari debebunt institutionis, aut scripturae Maioratus verba, quamuis mihi haec opinio, attenta primogeniorum ipsorum natura, & fine, & institutorum desiderio & intentione, valde probabilis, & tenenda videatur, maxime cum tot authoritatibus, atque adeo vrgentibus rationibus comprobata remaneat. Tertius deinde & principalis casus sit, quando[sect. 83] etiam Monasterium exclusum non fuerit, sed bonorum in communi, aut vniuersali incapax sit, & tunc quidem certum erit, & absque controuersia, Monasterium, nec Monachum succedere pos se: quia cum Monachus Monasterium huiusmodi profes sus fuerit; consequens est, vt pro mortuo reputandus sit, fiátque statim locus sequenti vocato, ac si Monachus non es set in rerum natura. Idem namque operatur succes sionis incapacitas, quod mors, l. prima, §. sed si patronus, ff. de coniung, cum emancip. liber, eius. Quam rationem as signat, & sic resoluit Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. dict. cap. 13. num. 69. Mieres de maioratu, 2. parte, dicta quae st. 3. ex num. 6. vsque ad num. 11. vbi eadem ratione excitatur praecipue, & dicit, resolutionem praefatam procedere, siue Monachus ingrediatur Mona sterium, iam factus pos ses sor bonorum Maioratus, siue ante succes sionem ingrediatur: & quia si Mona sterium est incapax succedendi in aliis bonis minime vinculatis, maiori ratione debet es se incapax vinculatorum; citat etiam Bartolum in l. cum pater, & haereditatem, num. 1. ff. de legatis secundo. Alex. & alios plures, qui in fideicommis so sic tenuerunt: Id ipsum in Maioratu, post Tiraquellum, Gregor. Lopez, & alios, tenuit quoque Velasquez Auendanus in l. 40. Tauri, glos. 4. num. 10. & 11. Doctor Spino in speculo testamentorum, glos. 12. principali, de legato Monacho relicto, num. 34. & 37. & gl. 27. de fideicommis saria substitutione, num. 24. Ioannes Matiencus in l. 3. tit. 4. glos. 2. num. 3. lib. 5. nouae collectionis regiae. Blazius Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. quae st. 16. artic. & §. 2. num. 7. dicens, omnes vnanimiter, & nemine discrepante tenere, quod Monasterium non capax bonorum in communi, in Maioratu non succedat, & pro certo supponit; ac in Monasterio capaci bonorum in communi, dubium & disputationem mouet Georgius Cabedus decisione Regni Lusitaniae 133. numer. 1. & numer. 7. Denique in Maioratu idem quoque resoluit Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iustitia & iure. disp. 623. n. 1. & 2. folio mihi 359. Vbi inprimis obseruat quod Religiosus si nondum Profes sionem emisit, aut in Societate Iesu ad gradum Coadiutoris as sumptus est, capax est Maioratus cuiuscunque, quoniam vs que ad profes sionem, aut ad vota Coadiutorum in dicta Societate, incapax non est succes sionis in quibuscunque bonis, dominiíque illorum, iuxta ea, quae Molina ipse eodem tractatu, disp. 139. & 140. copiose scripta reliquit: deinde constituit, quod Religiosi earum Religionum, quarum Domus, Collegia, ac Monasteria incapacia sunt succes sionis suorum Religiosorum, pro mortuis reputantur, ad effectum, vt neque ipsi, neque Monasteria, neque alius loco illius succedere pos sit in quibuscunque bonis, sed deuoluuntur ad alios haeredes. Vnde infert, quod eiusmodi Religiosi, & Monasteria eorum succedere non pos sunt in vllo Maioratu, sed perinde talis Maioratus deuoluitur ad sequentem vocatum; ac si Religiosus ille e vita deces sis set, aut natus non fuis set: & refert Molinam dumtaxat d.c. 13. n. 69. & in fideicommis so, post Bald. Alex. Deci. Paris. Thesaurum, Ripam, Costam, Sfort. Odd. & Franciscum Manticam; sic etiam obseruauit Michael Gras sus receptar. sentent. §. fideicommis sum, 940. n. 7. Roland. in consilio 97. n. 41. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 62. n. 37. lib. 1. vbi refert multos Authores, sic etiam tenentes. Et post Bartolum, Gratum, Ruinum, Beroum, Fortunium Garsiam, Parisium, Boerium, Baldum, Butrium, Abbatem, Angelum, Imolam, Ca strensem, Alex. Socinum seniorem, Decium, Sfortiam, & Osascum, Menochius lib. 4. prae sumpt. 83. nu. 71. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, art. 28. n. 62. Hoc autem quamuis adeo certum sit, & absque controuersia, vt dixi, substitutóque, vel sequenti vocato, data incapacitate Monasterij, locum es se[sect. 84] omnes admiserint vnanimiter; de alio tamen dubitant, atque in controuersiam excitant communiter vtrum, inquam, eo casu, statim facta Profes sione admittendus sit sequens in gradu, vel is, qui ex legis, aut institutoris dispositione admitti debet, an vero expectanda sit mors naturalis Monachi profes si? Et[sect. 85] quidem in fideicommis sis, quamplurimi arbitrantur, ante mortem naturalem non cedere diem fideicommis si, mortémque naturalem expectandam es se, Salicetus, inquam, in l. prima, n. 6. ver siculo, item vt dies fideicommis si, C. de haeredibus instituendis. Vincent, de Hercul. col. 1. & 2. Alexander n. 5. & 6. & Ripa n. 12. in l. ex facto, §. ex facto, ff. ad Trebel. Raphael Cumanus, & Ioannes Imolen. in l. cum Lehm pater, §. haereditatem 1. ff. de legatis 2. Socinus etiam in repetitione l. cum anus, ff. de condit. & demonstrat. n. 104. Felinus in c. in prae sentia, n. 56. de probationibus. Iason in authent. si qua mulier, n. fin. C. de sacrosanctis Ecclesiis. Romanus singulari 434. Ioannes Crotus in l. Gallus, §. & quid si tantum, n. 23. & 27. & ibid. Emanuel Costa 2. p.n. 12. huic opinioni magis accedit, tanquam veriori, vt ipse putat, sequitur eam Michael Gras sus d. §. fideicommis sum, q. 41. Ioannes Matiencus in l. 3. tit. 4. glos sa 2. n. 3. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Iacob. Bareta in cons. 40. col. 2. versic. sed quid in fine. Alexander Raudensis de Analogis, lib. 1. c. 34. n. 318. & seq. & tuetur constanter Alexander Trentacinquius de substitutionibus, quarta parte, cap. 6. in fine, in versiculo, ego con sidero. Ij omnes inde, & quasi in neces sariam consequen[sect. 86] tiam huius opinionis statuunt, interim dum fideicommis so grauatus, & Religionem bonorum in communi incapacem profes sus decedit, penes eius haeredes ab intestato, aut ex testamento, bona ipsa manere: & superioris sententiae Authores sic tenere communiter, firmarunt Marcus Antonius Peregri nus de fideicommis sis. art. 28. n. 63. ibi Quoniam spes est. Alexander Trentacinquius loco relato supra, n. 85. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 62. nu. 17. lib. 1. & ante ipsos, Alex. in d. §. ex facto, n. 6. prope fi[sect. 87] nem. Crotus in d. §. & quid si tantum, num. 28. qui principaliter excitati atque adducti sunt ex decisione texe. in d. l. Statius Florus, §. Cornelio Felici, ff. de iure fisci, ponderando eum, vt ponderaui supra, n. 82. scilicet, quod potest praemori substitutus, & sic caducum effici fideicommis sum. & consequenter mortis naturalis expectatio effectum maximum operari, tam in fauorem legitimorum haeredum, quam sub stitutorum, quam etiam ipsius grauati, cum fauor sit, haeredem habere. Verum vt supra, d.n. 82. vidisti,[sect. 88] quamuis ille textus in fideicommis sis, ac in terminis, in quibus exteri Authores loquuntur, aliquam difficultatem videretur habere, quae tamen etiam in ipsismet fideicommis sis congrue subuerti potest; tamen in terminis nostris, ac circa Hispanorum Maioratus seu primogenia, clarum quidem est nullo modo vrgere, nec expendi pos se, vtpote cum ratio vtraque, qua textus idem innititur principaliter, in primogeniis omnino deficiat, nec ipsorum succes sioni couneniat, vt ibidem ostendi: Nunc etiam addiderim, in eisdem primogeniis nihil vrgere rationem prae fatam (qua adeo insistit atque excitatur Trentacinquius) scilicet quod expectatio mortis naturalis pos sit praedictum effectum operari. Nam in primis, quod caducitatis effectum operari non pos sit concludenter ibidem ostendi: alterum vero succes sionis fisci, haeredum ex testamento, vel ab intestato, sine alterius cuiusque personae, in consideratione habendum non es se, repugnare potius instituentium[sect. 89] menti & intentioni, manifestum est: vtpote, cum is, qui Maioratum instituit, non fauore aliorum, sed familiae suae commodo, & Conseruatione inducatur praecipue, eiúsque voluntatis sit, vt ad succes sionem illos tantum admitti desideret, qui ex nomine & familia sua fuerint, & quod prius habeat sequens vocatus post: Monachum profes sum, quam haeres ip sius, vel alius quilibet: nec ob hoc desinet haeredes habere, si antea testamentum condiderit, vel alias succes sor ab intestato proximior sit ad succedendum in bonis liberis, quam is, qui ex institutoris dispositione ad Maioratum admitti debet: idque in fideicommis sis, ac in terminis nostrae Quae stionis, rectius quam Trentacinquius, atque erudite considerauit Socinus iunior in d. §. & quid si tantum, n. 23. in principio, qui cum totum fundamentum huius materiae fecerit in eo, quod vigeat ratio & mens disponentis, quare voluerit fideicommis sum post mortem restitui, vel non vigeat; decidendo articulum hunc, sic scriptum reliquit: ltaque in hoc articulo distinguendum est; aut iste grauatus ingreditur Religionem incapacem bonorum, & tunc habet locum fideicommis sum incontinenti, aliter morte naturali non expectata, & hoc quia eadem ratio viget; nam testator voluit, vt post mortem restituat, quia voluit post illum, quod prius habeat fideicommis sarius, quam haeres grauati, aut alius quilibet. Ecce, vbi etiam in terminis iuris communis, Author hic singulariter sic obseruat, nec aliorum commodum aut fauorem attendit, sed dumtaxat, optimóque iure considerat , ex voluntate testatoris praecise fieri debere id, quod nunc praediximus, nec mortem naturalem expectandam; sic enim alius interim haberet, quam is, quem testator voluit. Quod etiam Fortunius Garsia in eodem §. & quid si tantum, recte intellexit, dum pro communi sententia prae sumptam testatoris voluntatem vrgere non negauit num. 51. qua etiam & innituntur alij Authores, qui contra sententiam superiorem d.n. 85. relatam scribunt, vt mox videbimus. Et secundum haec plané ces sat fundamentum, quod Trentacinquius adeo fortiter ponderauit: apparet etiam, deceptum eun dem, quatenus in eodem proposito existimauit, mortem ciuilem per Profes sionem Religionis bonorum incommuni incapacis inductam, non operari eundem effectum, quem naturalis, cum vere eundem operetur, ac operari debeat effectum; tum ob ea, quae d.n. 82. obseruaui supra, & infra dicentur: tum etiam, quia cum tota haec materia a ratione, & mente disponentis regulari debeat; certum proculdubio est, & eo casu rationem eandem, & manifestam testatoris voluntatem vrgere. Aliud vero fundamentum,[sect. 90] quo etiam Trentacinquius ipse loco praecitato mouetur, ex l. res vxoris, in fine, C. de donat. inter, l. sed si mors, ff. de donat. & l. cum pater, §. haereditatem, 1. ff. delegatis secundo, parum etiam vrget, quoniam in eis iuribus, propter diuersitatem rationis aliud statuitur, nec mentio mortis in ciuili verificatur, quia diuersa ratio militat, nec mens disponentis sic suadet. Quod sic ostenditur, nam in d. l. res vxoris, ideo donatio illa morte confirmatur, quia creditur in ea voluntate donatorem semper permansis se, & cum ea deces sis se, ex quo iam certum est, eum mortuum, contrariam voluntatem demonstrare non pos se. Quae ratio ces sat in deportato, vel simili, cum, ex quo viuit, pos sit contrarium velle, & donationem reuocare, prout ex mente communi recte intellexit Socinus iunior in d. §. & quid si tantum, n. 17. in versiculo, Quinto etiam. Idipsum contingit etiam in terminis d. §. haereditatem[sect. 91] 1. propterea quod in eo texat pro ratione dispositionis dicitur fuis se sola voluntas testatoris in tempus mortis collata, vt sic post mortem grauati, illi haberent, qui tunc viuerent; idcirco illud statuitur, si grauatus deportetur, quia ex morte ciuili resultante ex deportatione ipsius haeredis grauati, de qua ipse textus loquitur, non resultat effectus mortis naturalis; tum quia substitutus praemori pos set ante grauatum, vt considerat textus in d. §. Cornelio Felici, & sic fideicommis sum pos set effici caducum: tum etiam, quia deportatus pos set restitui per Principem, & post re stitutionem procreare liberos, qui substitutum excluderent, l. intercidit, ff. de condit. & demonst. quae duo in proposito casu & quae stione ces sant, quoniam nec potest considerari ratio caducitatis, ob superius a me adnotata & resoluta; nec etiam spes es se, quod liberi procreari valeant, quia profes sus Religionem, matrimonium contrahere non potest, & liberos procreare: & ideo praefata iura, & alia, quae de deportato loquuntur, non pos sunt congrue expendi ad deci sionem huius Quae stionis in Primogeniis Hispanorum: Imo nec in fideicommis sis iuris communis, prout eleganter animaduertit Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 62. n. 45. in fine, lib. 1. & Socinus iunior d.n. 17. in praecitato §. & quid si tantum, optime & vere percipit. Denique, nec text. in l. ex ea parte, §. in insulam, ff. de[sect. 92] verbor. oblig. pro superiori communi sententia, aliquo modo vrget: ibi namque, ideo deportatio non aequatur morti naturali, quia non est eadem ratio, vt supra post initium huius capitis animaduertebam. Quoniam in ea stipulatione, mortis tempus adiectum fuit principaliter causa differendae solutionis, provt in dubio prae sumitur; & sic solum mortis tempus in consideratione fuit habitum, facta promis sione per illa verba, cum morieris. Vnde illud tempus expectandum est, nec per deportationem euenis se dicitur, quia verum est, deportatum non es se mortuum, sed adhuc viuere, & maior dilatio prouenit ex expectatione mortis naturalis, quam ciuilis, & sic ciuilis operari non potest, nec vere operatur eundem effectum, maxime in stipulatione, quae stricte interpretari debet, & provt verba sonant, I. quicquid ad stringendae, ff. de verbor, obligat. & ita communiter declarant illum textum Doctores, & post alios, Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 62. n. 42. & 43. lib. 1. & vide n. 49. vbi retenta communi hac inter pretatione, respondet obiectioni Ruini in d. §. & quid si tantum, n. 16. atque eodem numero, in versiculo, quibus addo, recte constituit, textum in eodem §. in in sulam, non obes se in terminis dispositioni testatoris, quae fauorabilior est, & latius interpretari debet, quam stipulatio stricte interpretanda, vt dixi, quasi diceret, in vltima voluntate, & dispositione testatoris, Mortis verbum aliquando latius accipi, & sic, vt in ciuili etiam morte verificetur, quando scilicet militat eadem ratio, & mens disponentis suadet, vt in eiusdem §. in insulam explicatione, optime aduertit Socinus iunior in d. §. & quid si tantum, n. 17. in principio. Cum ergo prior opinio, de qua supra, ex n. 85. de[sect. 93] iure non subsistat, nec pro ea sit concludens aliquod fundamentum; secunda succedit, eidem omnino contraria, quae & verior quidem est, & omnino amplectenda, mortem, inquam, naturalem non expectandam, sed statim facta Profes sione, ad succes sionem Maioratus admittendum sequentem in gradu, eúmve, qui ex institutoris, vel legis dispositione admitti debet. Quod in Maioratu vnanimiter probarunt Authores omnes, qui de Hispanorum primogeniis tractarunt, vsque adeo vt nec m dubium reuocauerint altercationem praefatam, an scilicet mors naturalis Profes si expectari debeat, vel non. Inter alios tamen expresse dixit Molina lib. 1. d.c. 13. n. 70. qui cum Monachus profes sus est Religionem bonorum, & succes sionis incapacem etiam in communi, dixit pro mortuo eum habendum, atque statim fieri locum sequenti vocato, ac si Monachus ipse in rerum natura non es set, & repetit lib. 3. c. 2. n. 13. Pater Molina tom. 3. de iustitia & iure, disp. 623. n. 1. & 2. dicens, quod eo casu, perinde Maioratus deuoluitur ad sequentem vocatum, ac si Religiosus ille e vita deces sis set, aut natus non fuis set, Velasquez Auendanus in l. 40. Tauri, glos. 4. n. 10. qui etiam statim aperiri viam sequenti vocato affirmat, nec mortis naturalis expectationis dubium mouet. Id ipsum clare etiam voluit Pelaez a Mieres de maioratu, 2. p.d.q. 3. n. 6. & seqq. & Doctor Spino in conclusione aut huius dubij resolutione, quamuis in progres su eiusdem confuse se habuerit, in speculo testam. glos sa 12. principali, ex n. 33. nam num. 37. in hunc modum inquit: Patet igitur ex his, quod grauatus restituere post mortem, si ingrediatur Religionem incapacem bonorum. statim non expectata morte naturali, ei succedit fideicommissarius , vel succes sor in Maioratu. Quae sententia verior est per textum in l. 45. Tauri. Sic Author praedictus. Verum lex[sect. 94] illa Tauri (vt ego animaduerto) id non probat, dumtaxat enim disponit, mortuo pos ses sore, transire bonorum Maioratus pos ses sionem in eum, in quem ex legis, vel institutoris dispositione transire debet, non obstante alterius occupatione vel detentatione: non tamen exprimit, vtrum id habeat locum similiter mortuo pos ses sore ciuiliter, fiue profes so Religionem succes sionis etiam in communi incapacem. Quamuis ergo ex ratione, atque decisione eius legis id dici pos sit, & vere dici debeat, quia pro mortuo, aut non nato tunc reputatur profes sus; lex tamen ipsa non venit ad id dicendum, nec decidit: ex ratione tamen atque decisione ipsius sic dici debet, vt dixi, atque ita in terminis adnotauit Molina de Hispan. primogeniis, lib. 3. c. 13. n. 59. quo loco singulariter animaduertit, quod quamuis lex illa dixerit: En caso que algun pos seedor do mayorazgo falleciere. Nihilominus diffitendum non es se, quod si aliquis alius casus euenerit, ex quo vltimus Maioratus pos ses sor pro mortuo sit habendus, pos sit in vita, eius dem l. 45. remedium proponi: Idque per text. in dict. l. Gallus, §. & quid si tantum. ff. de liber. & posthum. ibi: Vt ad similitudinem mortis caeteri casus admittendi sint, l. si necem, §. deportatus, ff. de bonis libertorum, cum similibus, Mieres etiam de maioratu, 3. p.q. 3. in terminis idip sum notauit: inquit enim, quod si Monasterium, in quod se contulit Monachus, est incapax bonorum, & succes sionis etiam in communi, tunc statim transfertur ad sequentem in gradu, tam proprietas, quam pos ses sio bonorum Maioratus, & mors illa ciuilis operatur eundem effectum, quem naturalis, ad trans lationem pos ses sionis in sequentem: & verba ipsius met legis, Muerto el tenedor, in hoc etiam casu exemplificari, vt ibidem latius obseruat, sequitur Auendanus in l. 45. Tauri, glos sa 2. n. 9. nec in hoc casu contradicit Ioannes Gutierrez pract. lib. 3. q. 71. quamuis in casu alienationis bonorum a pos ses sore Maioratus factae, eiusdem legis remedium sequenti vocato denegauerit eodem in loco, n. 15. & seq. Vides ergo superiorem sententiam in Maioratu tenuis se Molinam vtrumque, Mieres, Auendanum, & D. Spino, nec expectandam es se mortem naturalem Monachi optime statuis se. Idem etiam clare prae sentit Blazius Flores Diaz de Mena variarum quaestionum iuris, lib. 1. quaestione 16. articulo & §. secundo, numero 7. & expresse, atque iterum firmauit Mieres p. 3. d. quae st. 3. In fideicommis sis quoque idem statuerunt, & fi[sect. 95] deicommis sum statim restituendum es se, quod gra uatus emisit Profes sionem in Monasterio bonorum in communi etiam incapaci, as seuerarunt Bartolus, & post eum Baldus n. 3. in fine, & communiter omnes in l. cum pater, §. haereditatem, 1. ff. de legatis 2. Idem Bartolus in tractatu minoritarum, in 4. parte, in versiculo isti etiam haeredes instituti. Angelus ind. l. ex facto §. ex facto, n. 3. Ioannes Imolensis, & Castrensis in eadem l. ex facto, §. si quis rogatus, el 2. n. 23. Paulus de Leaz. in disputatione incipiente, Substitutus, Ruinus in d. §. & quid si tantum, & ibidem Socinus iunior, vterque n. 23. & Crotus sub n. 13. Alexander in d. §. ex facto, n. 5. in fine, & n. 6. & in consilio 13. volum. 3. Socinus senior in consilio 92. volum. 1. Corneus in consilio 258. volumine 3. Parisius in consilio 65. numero 7. & sequentibus lib. 2. Rolandus in consilio 97. numer. 41. volumin. 2. Iason in consilio 135. columna 2. libro primo. Boerius decisione 354. numer. 11. vbi hanc es se communem opinionem attestantur, & dicunt ab ea non es se recedendum, Thomadoccius, Ioannes de Montesperello, Decius, Bertrandus, Bos sius, & Octauianus, cum quibus Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, articulo 28. numero 63. dicens, hanc opinionem receptiorem es se, & in praxi seruatam. Idem Peregrinus in tractatu de iure fisci, titulo, de deportatis, numero 21. Pancirolus in consilio 114. numero 3. qui loquitur in ingres so Religionem Iesuitarum, Bursatus in consilio 48. numero 27. libro primo. Abb. Decius, Berous, Capra, Portius, Imolens. Vual. Mathesilan. Bologninus, Parisius, Gratus, Riminaldus senior, Rolandus, Bos sius, Simon de Praetis, As canius Clemens, & alij, cum quibus istam partem constanter, atque erudite tuetur, & in ingres so Religionem Capuccinorum loquitur Ioannes Vincentius Hondedeus dict. cons. 62. num. 37. & 38. lib. 1. & vide numero 49. in fine, vbi dicit, quod si Authorum numero, & authoritatibus certandum est, longé plures sequuntur istam opinionem pro substitutis, aut sequentibus vocatis, contra haeredes ex testamento, vel ab intestato Profes si. Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 7. num. 8. hanc quoque sententiam firmiter defendit, & dicit es se veriorem & receptiorem, ac in praxi, indicando, & consulendo tenendam, Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 2. cap. 1. numer. 62. qui tamen videndus erit ex numero 60. vsque ad numerum 69. & denique alij plures, quos ideo omittendos duxi, quia a superioribus praecitantur. Eorundem vero, pro hac communi & vera sen[sect. 96] tentia, plura fundamenta expendi pos sent, provt Ioannes Vincentius Hondedeus dicto consilio 62. ex numero 18. vsque ad numerum 39. expendit. Omnia tamen in vnum principaliter tendunt, ad illúdque reduci debent, provt etiam apparebit, si Hondedeum ipsum, & Ioannem Gutierrez praelegeris: videlicet,[sect. 97] quod Monasterium incapax bonorum in communi profes sus, omnino pro mortuo habetur, sicut si vere mortuus es set, cap, placuit, 2. 16. quae stione prima, capit. nullus, 2. quae stione 7. Bartol, in tractatu minoritarum, lib. 4. distinctione 3. cap. primo. numero 8. Paulus in dicto §. si quis rogatus, 2. numero 2. Decius in consilio 419. numero 2. Et mors ista ciuilis quoad effectum fidei[sect. 98] commis si (de quo agitur) & bona ipsa, operatur effectus omnes, quos operari solet mors naturalis, & sic de illa iudicatur idem quod de morte naturali. Vnde substitutis, vel sequentibus vocatis statim aperiri[sect. 99] debet via succes sionis, ac si Monachus vere & naturaliter fuis set mortuus. Nam etsi mors naturalis ex[sect. 100] pectaretur, id nec Monasterio, nec Monacho prodes set; vt pote cum acquirendi bona sint incapaces omnino, nec vllam potentiam, aut capacitatem vllo tempore quoad bonorum acquisitionem con sequi valeant, Clementina, exiui, de verborum significatione. Huic autem rationi quamuis dupliciter respon[sect. 101] dere conetur Alexander Trentacinquius de substitut. 4. p.d.c. 6. num. 4. in versiculo, huic rationi, vsque ad ver siculum, cum superius: Vere tamen non respondet, nec etiam aliquid concludens adducit, quo ratio ipsa aliquo modo elidatur; imo considerationes ipsius manifeste diluuntur; tum ex his, quae supra, n. 23. & 24. ad explicationem quae stionis illius, An mortis appellatione simpliciter, veniat mors ciuilis, sicut naturalis, obseruaui; tum etiam ex his, quae ad veram interpretationem d. §. Cornelio Felici, notaui n. 82. & n. 88. supra. Ex quibus sententia haec in fideicommis sis sic ab infinitis recepta, in Primogeniis, siue Maioratibus Hispanorum indubitanter magis procedit, coadiuuatúrque ex prae sumpta mente & voluntate instituentis, vt ibidem etiam notaui. Et in fideicommis sis quoque sic tenentem expresse Socinum iuniorem adduxi. Ex his autem, facile & distincte magis quam ipse[sect. 102] faciat, resolui poterit, atque explicari dubium, quod in proposito excitauit Mieres de maioratu, part. 2. dict. quae st. 3. num. 32. quis, inquam, dicatur proximior ad succes sionem Maioratus per Profes sionem Monachi vacantis; & vtrum proximitas, aut habilitas considerari debeat tempore Profes sionis, an tempore mortis. Quod ideo neces sarium est inquirere, quia certum[sect. 103] est, habilitatem ad Maioratus succes sionem, tempore quo succes sio defertur, considerandam es se, nec antea existen tem, vel po st superuenientem prodes se, si tunc cum defertur succes sio, non existat, l. intercidit, ff. de condit. & demonstrat. l. non oportet, ff. de legatis 2. l. interuenit, ff. de legatis praestandis, cum aliis, quae in id ponderauit, & ita resoluit Molin. de Hispan. primogen. lib. 1. c. 13. n. 37. & lib. 3. c. 2. num. 16. optime eodem libro, cap. 10. ex num. 39. Mieres de maioratu, part. 1. quae st. 2. num. 11. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. n. 12. Auendafius in l. 40. Tauri, glos sa 8. n. 30. & glos sa 13. n. 26. cum seqq. & glos sa 18. ex n. 26. vsque in finem glos s ae. Et in primis praemittendum est vnum,[sect. 104] quod plane & absque dubio procedit, Monachum quem ante Profes sionem non dici; & idcirco in omnibus casibus proximitatem non es se considerandam tempore ingres sus Religionis, sed tempore Profes sionis. Quod vtrumque recté considerauit & probauit Mieres vbi supra, dicto num. 32. Menochius etiam lib. 4. prae sumptione 84. num. 73. & 74. & fere omnes, qui de hac materia tractarunt, semper in eis terminis loquuntur, siue id tanquam certum supponunt, vt per Peregrinum de fideicommis sis, dicto articulo 28. num. 60. Patrem Molinam tom. 3. de iustitia & iure, disput. 623. num. 1. & 2. fol. 359. quo loco, expresse & vere obseruauit, quod Religiosus vsque ad Profes sionem capax est succes sionis, & quorumcunque bonorum, dominiíque illorum, vt supra retuli num. 83. Ante Profes sionem ergo nunquam de proximi[sect. 105] tate, aut de succes sione, siue habilitate ad succedendum tractare oportebit: Facta autem Profes sione, si Monasterium sit incapax bonorum, etiam in communi, tunc certum est, eo tempore proximiorem, eúmve, qui tunc ex institutoris dispositione admitti debeat, admittendum es se, cum mors naturalis ipsius Monachi expectanda non sit, sed sequenti statim fiat locus, iuxta ea, quae superius resoluimus, & huius Regni Scriptores amplectuntur communiter. Quod si Monasterium capax sit bonorum in communi; tunc equidem idipsum, atque indistincte obseruare debebit, qui nostram sententiam veriorem arbitratus fuerit, vtpote cum iuxta eam, aperitur etiam via statim sequenti Vocato, vel ei, qui ex legis, aut institutoris dispositione admitti debet, nec vllo tempore, aut modo admitti pos sit Monasterium, etiam pro vita Monachi, sed potius ex prae sumpta instituentis primogenium voluntate, & eiusdem primogenij natura, ac fine, in quem dirigitur, debeat excludi, Admis sa autem sententia communi, proximitas, & habilitas ad succedendum inspicienda erit tempore mortis naturalis Monachi, quo tempore incipit deferri succes sio, quae antea, & vsque ad mortem naturalem (ex eadem sententia communi) penes Monasterium es se debuit: praeterquam in casibus, in quibus Maioratum in Monasterium non transire, Communis eadem ob seruauit, hoc est. quando eidem dignitas annexa est, vel iurisdictio vel de agnationis, cognationis, familiae, aut nominis conseruatione fuit actum: Tunc namque, cum Communis eadem affirmet, in Mona sterium non transire Maioratum, nec etiam pro vita Monachi; planum equidem erit, Profes sione facta, succes sionem deferri, & sic eo tempore habilitatem succes sionis considerandam, proximitatemque in spiciendam. Quod est notandum, quia nouum quidem , nec hactenus sic explicatum. Et hactenus de tertio casu principali in quae stione predicta. Quartus denique & vltimus casus sit, quando[sect. 106] Monasterium ingredi volens, & Maioratum pos sidens, renunciationem eiusdem Maioratus fecerit in filium, vel fratrem, aut alium consanguineum sibi proximiorem succes surum: tunc namque litibus & difficultatibus via praecludetur, & renunciatio ante ingres sum Monasterij facta valebit. Quod ita resoluit Pelaez a Mieres de maioratu, parte 2. quae stione 3. num. 33. in fin. qui in id citat text. in l. qui autem, ff. quae in fraudem creditorum, cum concordantibus adductis ab eodem, 4. part. eiusdem tractatus, quae st. 23. ex n. 45. cum sequentibus, & per Aluaradum de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 1. ex num. 26. & loquitur Mieres, quando Maioratus pos ses sor sic renuntians, ingreditur Monasterium capax bonorum in communi, vt constat aperte, quatenus dicit, rectum consilium es se hoc ad volentem ingredi Monasterium, & Maioratum pos sidentem. Id namque consulit propter ambiguitatem, & altercationem quae stionis praefatae, an succedat Monasterium, vel non, & ad difficultatem eorum, quae ibidem adduxerat ex numer. 11. a quo numero vsque ad numerum 34. quae stionem prosequitur. Ego vero his adiiciam nonnulla, & rem hanc ex profes so, atque dilucide magis declarandam suscipiam; idque vt radicitus & absolute fiat, sequentia constituere, atque obseruare, neces sarium erit. Et in primis, Pelaez a Mieres As sumptum praedictum, siue eiusdem Authoris obseruationem genetice sumptam, veram es se, & placito communi Scribentium probatam: As serunt namque Doctores communiter,[sect. 107] Maioratus, seu Primogeniturae ius, renunciari, cedi, atque etiam vendi, vel in alium transferri pos se; pro vt habetur Gen. c. 25. & ad Hebraeos, cap. 12. tex. in cap. quam periculosum, 7. q. 1. vbi glos sa sic annotauit: Idque [sect. 108] maxime procedere, si renunciatio, ces sio, vel translatio fiat sequenti in gradu, vt cum Hostiensi, Ioanne Andrea, Praeposito, Acharano, Panormitano, Iasone, Bald. Iacob. de Bellou. Martin. Laudens. Aluaro, Prae posito, Decio, Guil. Benedicto, Roderico Suarez, Afflictis, Ioanne Lecirier, Tiraq. & Burgos de Paz, vtrumque adnotauit, & firmauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. numero 44. & lib. 3. cap. 2. numero 21. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 1. num. 26. & seqq. & Cum Tiraquello, & Moderno Parisiens. Mieres de maioratu, p. 3. q. 18. per totam, maxime num. 7. & cum Peralta, Molina, & Mieres, Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae st. 71. num. 4. & 5. & 6. & quae st. 79. num. 8. Velasquez de Auendano, in l. 45. Tauri, glos sa 2. n. 4. & 5. Azeuedus in l. 8. tit. 7. num. 10. lib. 5. nouae collectionis regiae, Gras sus §. fideicommis sum, quae st. 62. num. 3. Blazius Flores Diaz de Mena in addit, ad decisionem Gamae 92. sub num. 2. folio mihi 46. Pater Molina tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 624. numero 7. folio 375. & nouis sime omnium, Georgius Cabedus decisione Regni Lusitaniae 96. numero 4. qui Tiraquel. Socin. Grammaticum, & Mieres dumtaxat retulit. Id autem quod de venditione diximus, intelligi debebit, provt Molina supra relatus intellexit, & infra declarabitur, ac etiam semper absque damno seu praeiudicio eorum, qui ius succedendi praetendere pos sunt. Secundo constituendum est, Maioratus seu primo[sect. 109] geniturae ius renunciari, cedi, atque etiam vendi, seu in alium transferri pos se, etiamsi is, cui sic ceditur, aut renunciatur, non sit sequens in gradu, vel is, qui post cedentem aut renunciantem ad succes sionem debet admitti, sed alius remotior, vel etiam extraneus; modo renunciatio huiusmodi fiat dumtaxat pro vita cedentis, & in sui praeiudicium, hoc est, vt alter commoditatibus, aut fructibus, & prouentibus Maioratus fruatur, & non ius eiusdem Maioratus cedatur: Sic explicari, atque intelligi debent omnes Authores, qui in hac materia loquuntur; nam dum prohibent, ces sionem, aut renunciationem fieri, nisi in sequentem, vel in eum, qui post ipsum cedentem succedere debet; dum etiam Maioratus iura ad alios transferri pos se negant, hunc casum ces sionis aut renunciationis, pro fructuum dumtaxat & prouentuum commoditate & vsu, nullo modo excludunt, vt obseruatione sequenti dicetur: & sic loquitur Molina de His pan. primog. lib. 1. c. 21. maxime n. 24. & n. 25. in versic. in tertia & vltima specie. Velasquez Auendanus in l. 45. Tauri, glos sa 2. n. 6. Ioannes Gutierrez pract. lib. 3. d.q. 71. n. 12. quatenus dixit, pos ses sorem Maioratus pos se Maioratum ipsum fruendum, cui voluerit prae stare, & nullo Authore relato, recte & distincte in proposito obseruauit Blazius Flores Diaz de Mena in addit ad decis. Gamae 92. ibi: Communis resolutio est, quod succes sor Maioratus pro tempore vitae suae, & in sui praeiudicium potest renunciare commoditatem Maioratus in quem voluerit. Cabedus etiam, quamuis non ita specifice declaret, hoc ipsum clare admittit & prae sentit, d. decis. Regni Lusitan. 96. n. 7. & accedit eiusdem Blazij Flores Diaz de Mena alio in loco resolutio & sententia: is enim in addit. ad decisionem Gamae ipsius 16. n. 3. folio 20. in eo dubio constitutus, an scilicet Maioratus bona aut alia prohibita alienari, pos sint ad longum tempus locari, vel in emphyteusim dari, plures Authoresillud tractantes refert, ac demum inquit, semper vidis se obseruari in praxi opinionem Molinae, scilicet, quod cum non locantur res ips ae Maioratus, sed sola earum commoditas, fructúsve, aut pensiones, quod valeat locatio, etiam ad longum tempus facta, Et vere sententia haec mihi admodum placet, quamuis Blazius ipse de ea dubiter: Nam, vt inquit idemmet Molina dict. cap. 21. num. 25. negari non potest, quin ex huiusmodi locatione, sola personalis obligatio ad fructus percipiendos concedatur, non autem ius aliquod in re ipsa prae stari, ex quo alienationem interuenire dici pos sit: & conuenit eiusdem Molinae eodem lib. 1. c. 20. n. 11. & 12. resolutio, quatenus dicit, per tempus vitae Maioratus pos ses soris, percipi pos se commoditates rerum Maioratus ex quacunque causa. non obstante alienationis expres sa prohibitione: Item quandam facultatem fructuum, seu commoditatum percipiendarum, pos se etiam in rebus Maioratus constitui, quamuis ius formatum vsusfructus constitui non pos sit, vt ibi probat, & plures Authores sic tenentes refert. Tandiu ergo ces sio haec, aut commoditatis, fru[sect. 110] ctuúmve, & prouentuum Maioratus conces so durabit, quandiu Maioratus pos ses sor, qui conces sit, vixerit: Mortuo autem eo naturaliter, plusquam certum est, quod finietur, vt per Molin. lib. 1. d.c. 21. Idemque dicendum erit, si ciuiliter mortuus fuerit, vt quia Religionem bonorum in communi, etiam incapacem profes sus fuerit: Tunc namque cum perinde habeatur, ac si vere & naturaliter mortuus fuis set, succes sioque statim deferatur sequenti vel ei, cui ex legis, aut institutoris dispositione deferri debet, vt supra probauimus; finito iure dantis, finietur & ius accipientis, nec mors naturalis pos ses soris Maioratus Monachi effecti expectari debebit, vtpote cum naturae, & fini Maioratus id repugnet, nec potuerit ius eo casu statim competens sequenti vocato per Profes sionem, directe, nec indirecte, nec quouis alio modo auferri, vt infra etiam dicetur. Quod si Religionem capacem bonorum in communi profes sus sit is, qui fructus, prouentus, aut commoditates Maioratus quocunque modo conces sit, id erit magis difficile. Et quidem iuxra sententiam a me probatam. supra, numeris praecedentib. idem erit dicendum, quod nunc dixi, quando Religionem bonorum in communi incapacem pos ses sor Maioratus profitetur, eo quod statim etiam ius succedendi defertur sequenti, nec penes Monachum, aut Monasterium Maioratus ipse es se pos sit; natura, & fine institutionis repugnante: militat enim eadem ratio, vt ius sequenti competens ex eo tempore, auferri eidem non potuerit ex die factae profes sionis; si verum est (vt contendimus) ex prae sumpta, & clara in stituentium primogenia voluntate, statim admittendum es se sequentem, eorumdemque intentioni, & voluntati, Monasterij succes sionem repugnare: Sed si Communem sententiam amplectimur, in quibus ca sibus ipsa Monasterium excludit, idem quoque probari debebit, cum etiam statim ius succedendi de feratur sequenti, nec commoditatum, fructuúmve perceptione, & iure ex tunc priuati potuerit directe, nec indirecte: Cum vero ipsa Communis Monasterium admittit pro vita Monachi; tunc equidem, cum vs que ad mortem naturalem ipsius Monachi, succedendi ius non deferatur sequenti, debebit proculdubio, dum Monachus viuit, aut pro tempore, quo ipse concessit , vel transtulit quoquo modo, commoditatibus, aut prouentibus vti is, cui ante ingres sum, vel ingredi volens (paria namque sunt haec duo) Monachus idem Conces sit. Quod etiam erit notandum, quia nouum quidem, nec alibi sic declaratum, & statim latius declarandum, & comprobandum. Tertio deinde constituendum est, Maioratus seu[sect. 111] primogeniturae ius, renunciari, cedi, vel etiam quoquomodo transferri , simpliciter & absolute, siue pleno iure non pos se in praeiudicium sequentium Maioratus successorum , & potius ius ces sionario habentium: imo sequentem succes sorem, vel eum, cui ex lege, aut in stitutoris dispositione, post cedentem succes sio competit , statim pos se ces sionem, aut renunciationem reuocare. nec fieri pos se valide, ac cum effectu, nisi in eiusdem fauorem fiat: Sic post alios obseruauit Burgos de Paz in prooemio leg. Taur. n. 95. & 96. qui citat opti mum tex. in l. si mulier, §. ex as se, ff. de iure dotium, ibi: Quas transferre ad alium, quam cui debet fideicommis sum, haeres non potest: & alia iura in proposito adducit; tenet etiam Petr. de Peralt. in rubric. ff. de haered. instit. n. 122. pag. 72. Molina de Hispan. primog. lib. 1. c. 6. n. 45. Vbi etiam dicit, quod primogenitus non potest Maioratum cedere secundogenito, siue sequenti in gradu, in praeiudicium filiorum, ac descendentium eorum, qui nati sunt. vel etiam nasciturorum: Et citat Iasonem, Decium, Tiraquellum, & Burg. de Pace, vbi supra. Idem Molin lib. 3. cap. 2. num. 21. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 3. §. 1. nu. 27. & 28. Mieres de maioratu, part. 3. q. 18. n. 4. & n. 6. Vbi dicit, renunciationem huiusmodi, aut ces sionem, fieri debere in illum, in quem ex lege, vel constitutione, Maioratus ius competit, non alias, nec pos se ipsum proprietate, & pos ses sione bonorum, per quodcunque factum anteces soris priuari, & n. 7. ibi: Et solida & vera est conclusio, quod primogenitus potest renunciare iuri primogeniturae, dummodo renunciationem faciat in filium, vel alium, qui vocatus est ex dispositione. Et 2. parte, d.q. 3. n. 33. in fine, Azeuedus in l. 8. titul. 7. nu. 10. & 11. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. q. 71. n. 13. & q. 79. n. 8. Velasq. Auendan. in l. 45. Tauri, glos sa 2. num. 5. & 6. Vbi rem hanc optime percipit, & declarat; inquit enim, primogeniturae ces sionem, aut renunciationem ita demum validam es se, si ipsa fiat in fauorem sequentis succes soris, qui vere ad Maioratum erat admittendus : Et tunc per eam ces sionem contingere vacationem Maioratus, sicut per mortem naturalem contingeret, & sequentem in gradu admittendum ad successionem & pos ses sorium interdictum intentare pos se. Quod[sect. 112] si in fauorem remotioris renunciatio fieret, & alteri ius ad Maioratum competeret, ex ces sione, aut renunciatione huiusmodi, a Maioratus pos ses sore ius non discedere, sed potius intactum, & illae sum manere, nec succes sionis vacationem contingere, cum pos ses sor nequiret cedendo, aut renunciando, succes soribus legitimis praeiudicium generare, Blazius Flor. Diaz de Mena in addit, ad dictam decis. Gam. 92. vbi postquam dixit, Maioratus pos ses sorem pro tempore vitae suae, & in sui praeiudicium pos se renunciare commoditatem Maioratus in quem voluerit, subdit in hunc modum: Simpliciter tamen non potest renunciare, nisi in sequentem succes sorem. Cabedus etiam dicta decisione Regni Lusitaniae 96. num. 4. & 5. & haec sunt notanda, quia ex ipsis subuertitur manifeste traditio Baldi in cons. 280. lib. 1. vt infra etiam notabitur. Quarto constituendum est, primogeniturae, seu[sect. 113] Maioratus ces sione aut renunciationis facta alteri sequenti vocato, ces sionarium adeo plenum ius acquirere, vt & remedio I. 45. Taur. hodie l. 8. titul. 7. lib. 5. nouae collect. Reg. vti pos sit ipse, vt Pelaez a Mieres de maioratu, 3. part. q. 18. probauit; modo pos ses sor inte[sect. 114] grum ius Maioratus renunciauerit, & a se illud penitus abdicauerit. Nec enim sufficeret solam pos ses sionem Maioratus in alium transtulis se, provt latius explicat Ioann. Gutier. pract. lib. 3. q. 71. n. 14. & ante ipsum considerauit Auendan. in eadem l. 45. Maur. glos sa. 2. n. 8. qui hac de re videndi erunt, cum neces se fuerit. Quinto constituo, quod si primogeniturae, seu Ma[sect. 115] ioratus, aut fideicommis si renunciatio in vita fieret a parente, & de praematura hac restitutione, aut translatione , filij filij, aut etiam creditores conquerentur ; tunc equidem, vt congrue discerni valeret, an renunciatio huiusmodi in praeiudicium aliorum filiorum, aut creditorum parentis subsisteret, & pro qua parte; consideranda es se ea, quae in proposito vtiliter considerauit Aluarad de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 3. §. 1. num. 26. per totum, & n. 28. & post eum, Ioan. Gutierr. Azeued. & Baeca, Blazius Flor. Diaz de Mena in addit. ad. dictam decisionem Gamae 92. Vbi breuem tradit resolutionem in proposito. Sexto deinde constituo, ex his quae numeris prae [sect. 116] cedentibus obseruaui, sequi & constare manifeste, Pelaez a Mieres de maioratu, parte 2. dicta quae stione 3. numero 33. in sine, recte monuis se, atque annotas se duo, quorum supra, num. 106. meminimus: Primum, quod Monasterium ingredi volens, & Maioratum aliquem pos sidens, renunciationem faciat illius: Sic enim de iure & valide fieri pos se certum est, vt supra obseruatione prima remanet probatum. Secundum, quod renunciatio huiusmodi in filium, vel fratrem, aut alium proximum succes sorem fiat: Nam proximioris ius derogari, vel auferri nullo pacto pos se, ex eisdem etiam, & obseruatione 3. supra notatis, constat aperte. ipsa autem & in eo, qui Religionem ingreditur, aequaliter obseruari debebunt; iuri namque sequentium, & eorum, qui facta Profes sione ad succes sionem Maioratus admitti debent, nullo modo nec dispositione quacunque per ingredientem Religionem poterit praeiudicium generari: Idque vltra ea, quae supra, dicta obseruatione 3. adduximus, & num. 110. annorauimus; & sequentium Authorum authoritate, & doctrinis comprobari validé poterit. Et in primis comprobatur ex his, quae Gratus in consil. 68. ex num. 13. lib. 1. & post eum Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 62. num. 38. lib. 1. scripta reliquit,[sect. 117] qui respondit, quod substitutus sub conditione, si quis deces serit sine filiis, statim admittitur sequuta profes sione grauati Religionis incapacis, etiam in praeiudicium eius, cui grauatus donauerat ante ingres sum Religionis. Deinde ex communi sententia Doctorum in authen. nisi rogati, C. ad Trebel. & in cap. in prae sentia, de probationibus, vbi Abbas nu. 41. & Decius num. 56. Baldi in consil. 58. lib. 1. Socini in consilio 92. columna 3. lib. 1. Crauetae in consi 152. n. 1. Peregrini de fideicommis sis, art. 28. n. 61. quod substitutus[sect. 118] in conditione praefata, non excluditur per Mona sterium, quando grauatus non profiteretur, sed ex testamento haeredem faceret Monasterium. Et confert Decij resolutio in cons. 259. col. vltim. substiturum etiam in eodem casu, ita demum excludi, si re vera acquiruntur bona Monasterio, non si aliis relinquatur , vel a grauato ante ingres sum Monasterij, in quos [sect. 119] cunque vsus erogentur, vel dispensentur; sequitur Menochius lib. 4. prae sumpt. 183. n. 64. qui n. 76. simili resolutione comprobat, eáque ratione principaliter, ac semper adducitur, quod haeredis grauati nulla pos sit es se in detrimentum substituti, aut ex legis voluntate venientis, dispositio. Peregrinus etiam d. art. n. 65. qui substituto locum aperiri probat, vbicunque ingres sus ante Profes sionem, de bonis suis in fauorem alicuius quoquomodo disposuit, & alios Authores sic tenentes refert, atque eadem, qua Menochius, ratione adducitur, videlicet quod grauatus nihil m praeiudicium substituti, aut vocati efficere pos sit. Ipsamet etiam ratione, & dictis supra, obseruation.[sect. 120] 3. num. 111. & num. 110. in distinctione adhibita, eliditur euidenter Marci Antonij Peregrin. resolutio contraria his, quae supra n. 117. cum Grato, & Ioan. Vincent. Hondedeo constituimus: is namque Author in tractatu de fideicommis sis, art. 28. num. 63. in fin. & in tractatu iure fisci, in titul. de deportato, num. 21. secure resoluit (sed Hondedei, aut Grati mentionem non facit, nec etiam Hondedei ipse Peregrin. aut consilij Bald, mox referendi meminit) & sic ex facto obtinuis se pro D.M. Antonio Curt. amico suo testatur, scilicet communem resolutionem, quod substitutus admitti debeat statim sequuta Profes sione grauati Religionis incapacis, nec mors naturalis sit expectanda, limitari debere, vt non procedat quoad bona per profes sum ante Profes sionem vendita, vel aliter alienata, vt interim durante vita naturali ipsius profes si, emptor conueniri nequeat, & sic Profes sionis factum operetur expropriationem, & abdicationem bonorum, quae tunc profes sus pos sidebat, non autem in praeiudicium tertij: Et denique subdit Peregrinus idem; quod ad id adduxit decisionem Bald. in terminis, in cons. 280. Factum tale, lib. 1. Ego vero traditionem hanc falsam omnino cre[sect. 121] do, nec vllo pacto sustineri pos se arbitror, tum ob ea, quae supra d.n. 110. & 111. notaui, quae in hac specie prae oculis haberi, atque obseruari debebunt, siue ante ingres sum Religionis, siue ingres sus tempore, de bonis modo quocunque ingrediens disponat: Non enim ius ab eo conces sum amplius durabit, quam ibi duraturum diximus: Tum etiam ex dictis nunc, ex n. 117. Ex quibus negari non potest, quin grauati in detrimentum substituti, aut alterius vocati, nulla es se pos sit modo quocunque dispositio, sed facta Profes sione obseruari debeant ea, quae d.n. 110. in distinctione obseruari: illa autem in primogeniis, & Maioratibus Hispanorum fortiori quidem iure, fortioríque ratione militant: Et vere pos ses sor Maioratus, nullo pacto, nullóque modo in damnum sequentis aliquid disponere, aut efficere valet, quo ius eiusdem elidi aliquantulum contingat, quando dies succedendi venerit, vt supra relati animaduertunt; & optime Mieres de maioratu, part. 3. q. 18. n. 5. Rectius ergo obseruarunt, & consuluerunt Gratus, & Hondedeus vbi supra; qui tamen (vt dixi) consilij praefati Baldi mentionem non faciunt; nec vere illud aliquam vim in contrarium facit. Inprimis enim considerandum est, Baldum ipsum non firmiter insistere in ca sententia, in quae sola eiusdem authoritate excitatus, adeo certus fuit Peregrinus, dubium potius, & ancipitem vsque adeo fuis se, vt modo vnum, modo aliud probare videatur, & pro vtraque parte rationes & fundamenta adduxis se, nullo tamen firmo fundamento muniri, nec certa resolutione subsistere. Idque negari non poterit, si originaliter Bald. metipse prae legatur eodem cons. num. 2. per totum, constat in illis verbis: sed dubitatio est, numquid fideicommis sum peti pos sit in vita istius ingres si? Et videtur quod non, quia mors naturalis expectanda est. In contrarium videtur, quod ingres sus Religionis Minorum , vere naturali morti aequiparandus est quoad bona temporalia , nec alia mors expectanda videtur, quia ex morte non potest augeri effectus. Ecce vbi pro substituto, & contra emptores rem fundat; subdit statim: Mihi videtur, quod ingres sus Ordinis Minorum non faciat caducum ius emptoris, imo emptor pos sit, pos sidere, donec viuit talis Frater Minor, argum. ff. de leg. 2. l. peto, §. praedium. Nam factum tutoris, & mutatio status auctoris, non officit emptori, cui erat ius quae situm. Ecce, vbi in fauorem emptorum, & contra substitutum loquitur, sed nihil concludens adducit. vt supra dicebam; nam tex. in d. §. praedium, id non probat, nec casui illi commode applicari potest, quo ius grauati non durat, sed extinctum est omnino Deinde, quod de mutatione status authoris. ibi consideratur, diuersam continet rationem in casu proposito, atque officere deberet emptori, cui ex facto grauati ius es set quae situm, quando grauatus ipse in substituti damnum, & praeiudicium , id efficere non valuit, iuxta ea, quae supra diximus; quando etiam ex prae sumpta testatoris, siue institutoris Maioratus voluntate, neces sario substitutus, aut sequens vocatus admitti debet statim, eoque ipso quod grauatus bona pos sidere non potest, nec ate ipsum vllus alius fideicommissum habere potest. Quod in eodem consil. sub verbis sequentibus, clare sentit Bal. metipse, vbi in hunc modum scribit: In contrarium facit, quia fictione iuris auctoris per impos sibilitatem iuris, propter ingres sum videtur finitum ius succes sorum. ff. de pignor. l. vetus: Sed ibi penes authorem erat adhuc dominium, & idem deprehendebat ius alterius, & ideo sublato principali, tollitur ius acces sorium , ff. de transact. l. & post, §. 1. Praeterea Bal. loquitur in terminis iuris communis , ac fideicommissorum simplicium , in quibus, cum altercatio es set inter DD. an mors naturalis expectari deberet, nécne (vt supra vidimus) altercationis etiam rationem militare in eo casu, Bald. existimauit. Caeterum, cum etiam in fideicommis sis, mortem naturalem expectandam non es se, verius fuerit, & communiter magis obtinuerit (vt etiam diximus:) consequens quidem erit, statim facta Profes sione, emptorum ius sic extingui, vt nullo modo amplius subsistere, aut durare pos sit. Nam si ex persona grauati fundabatur, & subsistebat, iure eiusdem sublato, & finito, & ius alterius ab eo causam habentis extingui, vis est. Nec in persona emptoris incipere, aut durare potest eo tempore, quo a persona grauati discedere, & in alium transire debet, argum. tex. in 1. Titio cum morietur, ff. de vsufr. Quo etiam ius suum aliis auferri non potest, eisdem inuitis, argument. l. ius nostrum, ff. de regul. iur. & l. fin. ff. de pactis. resoluto namque iure dantis, ius accipientis resolui debebit, iuxta tex. in l. lex vectigali, ff. de pignor. cum similibus. Idque in primogeniis, seu Maioratibus Hispanorum magis indubitabile erit; nam cum ingres so, & profes so Religionem bonorum in communi incapacem Maioratus pos ses sore, statim deferatur succes sio sequenti , ac si vere, & naturaliter mortuus fuis set pos ses sor, vt probatum remanet numeris praecedentibus; manifeste consequitur, quod statim finiri debeatius quodcunque ab eodem conces sum, aut dispositione quacunque translatum, quemadmodum finiretur morte naturali, vt dicebam supra, nu. 110. alias enim pos ses sor ipse pos set iuri vocatorum praeiudicare, vel etiam efficere, quod aliquo tempore penes extraneos Maioratus ipse es set; quod nequaquam dicendum est, ipséque Bald alio in loco, hoc est, in cons. 389. Consuetu[sect. 122] do, col. 3. eod. lib. 1. excludit, nec pos se eisdem, renunciatione, aut quacunque alia dispositione ius suum auferri, optime probat, atque in eum sensum & ad id Bal. citarunt Burg. Salon. de Paz in prooemio leg. Tauri, n. 96. & Mieres de maioratu, p. 3. q. 18. n. 6. Et in idem conducit nouis sima Georg. Cabed. re[sect. 123] solutio, & Regni Lusitan. decis. 96. 1. part. ex quae apparet, quod cum quidam N. Clericus renuncias set sorori nupturae ius Maioratus, quod sibi competebat post: mortem matris, quae vsumfructum bonorum habebat in vita sua ex testamento mariti, & patris, sorórque ipsa habuis set Maioratum vigore renunciationis, simul cum marito suo; postea vidua facta, cum liberos non haberet, Monasterium Monialium ingres sa est, & antequam Profes sionem faceret, alteri sorori suae Maioratum renunciauit: frater vero Clericus non obstante renunciatione facta, contendebat Maioratumad se reuerti debere; soror vero ex renunciatione sororis reuersionem denegabat: Et demum senatus Lusitanus sua sententia lata anno 1588. pronunciauit in fauorem fratris Clerici contra sororem, ita vt mortua sorore Moniali, in quam frater renunciationem fecit, frater ipse iterum ex noua succes sione, & causa succedat, cui non visus fuit renunciare: Quia cum ille frater es set, & masculus, noue succedere debebat in Maioratu, exclusa sorore iuniori, atque illam excludere, quia (vt dixi) nouae huic succes sioni non ipse renunciare visus est. Ecce, vbi sororis Monialis renunciatio fratri, ob rationem praedictam ius potentius habenti, praeiudicare non valuit. Id quod adhuc dictis omnino conuenit: declarauit tamen Senatus metipse Lusitanus, vt soror iunior Maioratum haberet invita sororis Monialis, si de consensu Monasterij, Maioratum ipsum alteri sorori dederit, vel quod habeat Monasterium, quod capax erat bonorum in communi, & mortua sorore Moniali ad fratrem reuertatur. Quod quidem (vt ego arbitror, & Cabedus denotat) Senatus sic declarauit, quia sequutus est communem illam sententiam , quod durante vita naturali Monachi, aut Monialis, Monasterium capax bonorum in communi Maioratum retineat: Et sic durante eiusdem vita naturali, quoad fructus. aut commoditates, & prouentus, debeat habere effectum renunciatio. Vnde si nostram sententiam contra communem amplecteretur, statim forsan adiudicaret fratri Maioratum pleno iure, vt pote iuxta eandem sententiam, iure sororis Monialis ex tunc, & per Profes sionem extincto; & sic nec in alia persona, eiusdem renunciatione, aut facto, valente quoquomodo subsistere, aut durare: ideo etiam sic declarauit Senatus, quod consideras set, sororem Monialem ex renunciatione fratris Clerici Maioratum habuis se, nec fieri eidem fratri iniuriam, si fructus Maioratus sorori adiudicarentur, quos alias iuxta eandem sententiam communem, Monasterium deberet pro vita Monialis percipere; sempérque in eis terminis loquebatur, in quibus Monasterium capax es set bonorum in communi, vt tunc scilicet alteri cedi pos set ius pro vita Monachi, aut Monialis, quod eadem vita durante, Monasterium ipsum haberet, eadem sententia communi retenta: Si vero Monasterium es set incapax bonorum, etiam in communi, tunc equidem aliter rem diffiniendam , nec mortem naturalem Monialis expectandam, clare prae sentit. Et de his hactenus. # 13 CAPVT XIII. Substitutionis vulgaris ius verum iure trans mis sionis ex capite iuris deliberandi, vel ex potentia sanguinis potentius es se debeat; siue, quod idem est, an decedente in stituto, praeferatur in haereditate agnoscenda substitutus, vel instituti haeres ex iure transmis sionis? Quid etiam, si transmis sionis ius ex potentia suitatis contingat: vbi hac in re contrarietas, & varietas Scribentium ostenditur, & hactenus ab aliis in proposito traditis, distincte, & breuiter commemoratis, nouiter etiam, & vere nonnullis ipsorum conuictis, & confutatis, dubium hoc dilucide magis, quam antea fuis set, explicatum relinquitur, multáque adnotantur hoc loco, quae sic non erant per alios animaduersa. SVMMARIVM. -  1 Quae stionem principalem huius capitis, multis in locis, latis siméque tractatam; ipsius tamen disputationem non inutilem, neces sariam potius ideo, quod ab Authore multa nunc adnotentur, quae hactenus sic explicata non fuerant. -  2 Transmis sionis species tres constitui communiter. Prima ex potentia suitatis. Secunda ex potentia sanguinis. Tertia ex capite iuris deliberandi. -  3 Substitutum vulgarem excludi per haeredem haeredis, si institutus deces sit ante aditam haereditatem, tamen ex potentia iuris deliberandi, vel ex potentia sanguinis, ius adeundi transmisit. Idque ex sententia Bartoli, quem multi Authores sequuntur, provt hoc numero congerunt. -  4 Et pro illis primum & praecipuum fundamentum adducitur, atque respondetur eidem. -  5 Aliter etiam ipsimet fundamento respondetur. -  6 Atque Ioan. Imolens. obiectionem solutioni traditae non obstare, ostenditur. -  7 Anton. Gomez. ratio quaedam pro sententia communi ponderatur, eidémque nouiter respondetur. -  8 Bartoli pro eadem sententia communi, ex l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, fundamentum minime probare sententiam ipsius, vt hoc numero adnotatur, vbi etiam agitur de intellectu legis eiusdem. -  9 Textum in l. si quis filium, §. primo, ff. de acquirenda haereditate, non vrgere pro sententia communi relata supra num. 3. vt hoc num. ob seruatur. -  10 Pro sententia Bartoli alia fundamenta adducuntur, & remis siue respondetur eisdem. -  11 Textum in l. vnica, § cum autem, & §. in nouis simo, C. de caducis tollendis, non probare communem sententiam, quidquid alij Authores aliter intellexerint. -  12 Sententiam communem relatam supra num. 3. scilicet, quod substitutus vulgaris excludatur per haeredem haeredis instituti, si institutus deces sit ante aditam haereditatem, nihil firmum pro se habere, aut saltem nullo iure, vel ratione fundari, cui congrue responderi non pos sit. -  13 Ioan. Imolens. distinctionem in quae stione proposita supra, ex num. 3. probabilem non es se, multa potius in contrarium considerari pos se, quae ipsam de struerent, atque eliderent. -  14 Substitutum vulgarem haeredi haeredis instituti, qui ex potentia sanguinis, vel iuris deliberandi trans misit haereditatem, praeferri debere ex sententia Angeli, & aliorum, quae numeris sequentibus approbatur. -  15 Et pro ea videri concludere septem fundamenta, quorum remis siue mentio fit per Authorem, & alia numeris sequentibus adducuntur. -  16 Pro eadem etiam sententia contra communem, fortiter vrgere duo fundamenta, quae hoc numero expenduntur. -  17 Vnoque eorum dilui aperte praecipuum fundamentum, quo Leonius contra sententiam superiorem excitabatur. -  18 Ces sare etiam Antoniij Gomezij obiectiones nonnullas in proposito. -  19 Denique & pro eadem sententia tertium fundamentum adducitur, & potiorem es se substitutionem iure transmis sionis concluditur. Ac demum noue infertur ad nonnulla, & numeris seqq. -  20 Communis sententia relata supra, numer. 3. improbatur. -  21 Paulum Leonium deceptum in hac materia & nouiter, & vere probatur. -  22 Alexandri Trentacinquij distinctionem nouam in hac materia, ratione concludenti conuictam. -  23 Inter transmis sionem inductam virtute l. vnicae, C. de his qui ante apertas tabulas, & transmis sionem procedentem ex capite iuris deliberandi, non inducendam differentiam, sed in vtroque potiorem es se iure transmis sionis substitutionem, contra Politum, Zasium, & Trentacinquium, optime probatum hoc loco. -  24 Superiores Authores nunc improbatos, vnica dumtaxat ratione excitari caeteris potentiori, & eidem nu. seq. per totum, concludenter, & vere satisfactum. -  25 Conditionem si sine liberis non intelligi in vulgari substitutione, & consequenter coniecturam l. cum acutis simi, C. de fideicommis sis, contra fideicommis sarium dumtaxat procedere, non contra substitutum vulgarem. -  26 Substitutionem vulgarem praeferri transmis sioni ex potentia suitatis contingenti, ex communi sententia. -  27 Cuius praecipita ratio adducitur, & num. seq. concludenter respondetur eidem. -  28 Suitatem non tolli per dationem substituti vulgaris, contra communem. -  29 Verba illa, si haeres non erit, diuersimode accipiuntur in suo haerede, quam in extraneo, prout hoc numero declaratur. -  30 Suitas retinetur hodie, tametsi abstinendi beneficium filiis conces sum fuerit. -  31 Suitas non tollitur per conditionem, si velit. -  32 Transmis sionem ex potentia suitatis, potentiorem es se iure substitutionis vulgaris. -  33 Politi resolutio probatur. -  34 Vdalrici Zasij, & Alexand. Trentacinq. resolutiones notatae, & declaratae. -  35 Pauli Leonij resolutioni nota adiicitur per Authorem. -  36 Sententiae traditae supra, num. 32. vera ratio redditur. -  37 Ioannem Corrasium recte, & accurate materiam hanc percepis se, atque intellexis se, vt hoc num. declaratur. -  38 Michaelem Gras sum in explicatione huius quae stionis deceptum, noue & manifeste ostenditur. -  39 Andream Fachineum in eadem quae stione non recte se habuis se, nonnulla potius minus bene obseruas se, vt hoc numero adnotatur. PRo dilucida, atque absoluta huius[sect. 1] Capitis explicatione, constituere inprimis, atque praemittere neces sarium erit, quae stionem eiusdem praecipuam multis in locis, latis siméque tractatam ab aliis, ipsius tamen disputationem non inutilem, neces sario potius agitatam ideo, quod hoc loco multa adnotentur, quae hactenus sic explicata non fuerant, ab aliis etiam diuersimode obseruata, & distinctione, & certa resolutione commemorantur, atque explanantur, sic vt alibi quaerendi, aliterve inquirendi, prae senti enucleatione vnusquisque excusetur. Secundo deinde constituendum erit, transmis sio[sect. 2] nis species tres constituis se DD. communiter. Prima est ex potentia suitatis, de qua in l. apud hostes, C. de suis, & legitimis haeredibus, l. 2. titul. 6. part. 6. secunda ex potentia sanguinis, de qua in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas. Tertia, ex capite iuris deliberandi, de qua in l. cum antiquioribus, C. de iure deliberandi: Ita Bartol. & communiter Doctores in l. ventre praeterito, ff. de acquirenda haereditate, & post alios, de communi sententia profitentur Dilectus de arte testandi, tit. 11. cautela prima. Chas saneus in consuetudinibus Burgundiae. rubrica 10. Guil. Bened. in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, & sobolem, quam gestabat in vtero, n. 41. & verbo, si absque liberis, el. 2. n. 67. & verbo, mortuo itaque testatore, el 2. ex n. 107. cum seq. Antonius Gomezius, qui exempla adducit, & late declarat tom. 1. variarum, cap. 9. num. 7. & nu. 41. & 51. Michael Gras sus receptarum sententiarum, §. siue articulo, transmis sio, quae st. 17. num. 2. fol. 68. vbi Pyrrhum, Menchacam, & alios Authores refert. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana 88. Praeterea & tertio loco constituendum erit, Bart.[sect. 3] in quae stione proposita in l. 1. num. 20. ff. de vulg. & pupil. substitut. in ea opinione fuis se, vt semper exi stimauerit, substitutum vulgarem excludi per hae redem haeredis instituti, si institutus deces sit ante aditam haereditatem; tamen ex potentia iuris deliberandi, de quo in dict. l. cum antiquioribus, vel ex potentia sanguinis, de quo in dict. l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, ius adeundi transmisit, & Bartoli opinionem tam in vna, quam in altera trans mis sione probarunt Socinus num. 18. Iason num. 41. & Alciatus num. 78. in eadem l. prima, ff. de vulg. & pupil. substitut. idem Iason in l. cum proponas, num. 18. C. de haered, instit. & in l. quamdiu, num. 3. ff. de acquirenda haereditate, & in l. si filius heres, num. 39. ff. deliberis & posthumis, & in consil. 201. num. 4. volum. 2. Gozadinus in l. qui se patris, num. 208. c. vnde liberi, Antonius Rubeus in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, num. 73. Alexander in consil. 79. num. 3. lib. 6. Corneus in consil. 125. numer. 4. lib. 3. Petrus Paulus Parisius in consil. 59. num. 14. lib. 2. Crotus in repetitione l. re coniuncti, num. 150. ff. de legatis tertio. Duarenus in commentariis ad titulum de vulg. & pupill, substitut. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris ciuilis, lib. 42. cap. 13. Guil. Bened. in dict. cap. Rainuntius, verbo, si absque liberis, de vulgari substitutione, ex num. 65. vsque ad numerum 73. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, capit. 3. num. 25. & cap. 9. num. 50. per totum: & es se magis communem & veriorem sententiam profitentur, atque eam sequuntur Ioannes Orosius in l. si arrogatur, num. 138. ff. de adoptionibus. Costa in cap. si pater, de testamentis in 6. verbo, habens, num. 20. & 22. Sfortia in praeludiis Compendios ae, parte 2. quae st. 5. num. 5. Baldus de Vbaldis in tractatu, de substitutionibus, de vulgari, num. 13. & in eodem tractatu, Bartolus de Hucio num. 9. & Paulus Leonius num. 145. & num. 155. vbi in omni transmis sione sub stitutum excludi defendit. Ioannes Gutierrez in repetitione ad §. sui, Institut. de haered, qualit. & different. num. 55. & 56. & in effectu probauit D. Spino in speculo testamentor. glos. 22. num. 34. dicit enim, per substitutionem vulgarem non impediri transmis sionem ex potentia sanguinis, vel iuris deliberandi: & ita tenendum firmarunt etiam, sed superiores non referunt, Antonius Pichardus ad princip. Institut. de vulg. substitut. num. 36. Hieronymus de Caeuallos pract. commun. contra communes, quae st. 206. num. 5. probabiliorem quoque sententiam as serit, & constanter tuetur, atque contrariae fundamentis respondet Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 62. fol. 476. & 477. Michael. Gras. receptar. sententiar. tom. 2. artic. Transmis sio, quae st. 18. num. 4. fol. 69. dicens, quod omis sis Doctorum altercationibus, in subtili & vtili hoc articulo sic respondet, & dicit breuiter, quod ius transmis sionis per omnes species sit fortius iure substitutionis, & quod haeres instituti prae feratur substituto in agnoscenda haereditate. Denique Bartoli opinionem communiter teneri, sed pas sim es se disputabilem, post Alexandrum, & Socinum dixit Gregorius Lopez in l. 2. tit. part. 6. verbo, desechas se, in principio; qui tamen in l. 4. eiusdem tituli, & partitae, verbo, ante que muera, simpliciter as serit, haeredem instituti substituto praeferri; dicit enim: Quia si non adita haereditate moreretur, admitteretur substitutus, nisi institutus transmis sisset ius adeundi in eius haeredem; quia tunc praeferretur eius haeres substituto, vt dixi supra eodem. l. 2. Glos. magna. Alij vero Authores partim sententiam praefatam admittunt, partim vero improbant; hos statim referam ad finem: Nunc autem videamus, vtrum fundamenta, quibus prae cipue adductus est Bartolus, ac cum eo Communis, sic vrgeant, vt ipsorum partem valide & concludenter probent. Et in primis Bartolus in dict. l. 1. ff. de vulg. & pup.[sect. 4] substitut. num. 20. supra citato, ea ratione excitatur, quod illa verba, si haeres non erit, quae in substitutione vulgari adiiciuntur, sic interpretari debeant, si ipse haeres non erit, vel alium haeredem non fecerit, l si paterfamilias ff. de haeredibus instituendis, l. cum proponas, C. eodem titulo: Sed institutus facit alium haeredem transmittendo: Ergo excludi debet substitutus per eum. Et hoc est praecipuum fundamentum, quod post: Bartolum in hoc dubio adducunt Doctores communiter: Cui tamen responderi potest, inprimis, quod verba illa interpretari debent. si alium haeredem non fecerit suo facto, & sic sua aditione, vt puta quia seruus adeundo acquirat domino, & ita illum faciat haeredem. Et hoc modo loquuntur iura praedicta, vt notauit Leonius dict. tractatu, de siubstitutonibus, cap. de vulgari. num. 148. cui in effectu conuenit, sed eum non refert Alexander Trentacinquius de substitutionibus, prima parte, cap. 5. num. 2. dum dicit, quod textus in dicta l. paterfamilias, loquitur, quando haeres institutus port: aditionem haereditaiis, alium fecit haeredem; tunc verum est, non es se locum substituto, cum per aditionem instituti, substitutio euanescat, l. post aditam, C. de impuber. & aliis substitut. diuersum est in quae stione proposita, vbi haeres instituti, aditione propria, & legis ministerio efficitur haeres. Deinde respondetur, quod[sect. 5] ea conditio, si haeres non erit, adiecta homini libero, significat, si neque ipse haeres erit, neque alium hae redem fecerit, mutando conditionem, per textum eundem in dict l. si paterfamilias. Sed in casu prae senti, haeres institutus, qui transmittit, neque ipse hae res existit, neque alium haeredem facit mutando conditionem, quia per mortem omnia extinguuntur, nec dici potest conditionem mutari, §. deinceps, cum vulgatis, in authent. de nuptiis, collat. 4. Quod si contra solutionem hanc obiicias, vt Ioannes Imolensis[sect. 6] obiecit, id proculdubio non obstabit; eidem potius responderi poterit, vt Alexander Trentacinquius dict. cap. 5. num. 2. vers. & si dixeris, cum Imola, optime respondet, & satisfacit, vt penes ipsum videre poteris. Addiderim ego, quod si transmis sionis virtute, substitutus excludi deberet, proculdubio te stator haberet haeredem, de quo non cogitauit, isque excluderetur, quem haerede instituto deficiente, ad haereditatem suam nominatim vocauit. Ca sum etiam subintelligere deberemus, quem testator ipse nullo modo expres sit, sed dumtaxat substitutum indistincte admisit, admittique voluit omnino, si institutus haeres non es set; nihil tamen disposuit eo casu, Imo contrarium disposuis se videtur aperte. Deinde, nec ratio quaedam, siue obstaculum An[sect. 7] tonij Gomezij tom. 1. variarum, dict. cap. 9. num. 50. versic. sed his non obstantibus, ibi: Secundo facit, nocere potest; dum fundat sententiam communem ea ratione, quod ita demum admittitur substitutus vulgaris, si primo institutus penitus excludatur, ex regula l. 3. ff. de acquirenda haereditate: Sed is qui trans mittit haereditatem, non dicitur penitus exclusus, quia ex persona sua, & iure transmis so, haeres eius potest adire, & per medium ipsius efficitur haeres: Ergo (inquit ipse) substitutus non debet admitti, quousque etiam haeredis haeres sit exclusus. Nam licet recentiores omnes hucvsque Scribentes ad hoc fundamentum non animaduertant, nec eidem re spondeant; facile tamen, & vere (vt ego arbitror) responderi poterit, obseruando ea, quae numero prae cedenti, in fine, annotaui, quae adeo fortiter vrgent (vt vidisti) ad hoc quod haeredis haeres excludi debeat: Adiiciendo etiam, haeredem institutum decedentem haereditate non adita, penitus per mortem remanere exclusum, & substituto vsque adeo locum aperiri, vt non pos sit ipse proprio facto alium haeredem facere, nec quoquo modo substitutus ipse excludi. Namque transmis sionis ius ex ministerio & facto legis inducitur, nec factum atque dispositionem testatoris auferre, aut vincere, potens es se debet. Deinde & secundo loco mouetur Bartolus per[sect. 8] textum, in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, vbi dicit videri casum pro quae stione superiori, quatenus dicit ille textus, Aliósque, &c. quae verba explicati solent communiter, aliósque, scilicet Substitutos. Deinde & secundo induci potest ipsemet textus in illis verbis, Licet non sint inuicem substituti: Quasi velint Imperatores, quod habeat locum transmis sio, etiamsi es sent substituti filij testatoris adinuicem deducto argumento a contrario sensu. Denique & tertio induci potest in illa ratione, Siquidem perindignum est Et ita textum illum pro communi sententia, tripliciter inducit, sed vnicuique inductioni recte satisfacit Alex. Trentacinquius de substitutionibus, prima parte, capite 5. numero 7. per totum, vt ibi videre poteris, nec hic transcribere neces sarium est: Plures etiam solutiones ad eundem text. as signant Politus de vulgari substit. particula 3. ex nu. 84. Leonius in eodem tractatu, num. 158. & seqq. Vtcunque tamen res se habeat, veris simum est, textummet ipsum nihil concludere, quo praefata Communis firmiter subsistat. Deinde verba illa, Aliósque, &c. contra auitum, vel pro auitum desiderium, non ad substitutos referenda; illi namque ex voluntate, atque expres sa vocatione testatorum, non contra eorum desiderium succedunt: Sed & ad fiscum referri pos se probabile est, & nouis sime omnium obseruauit Antonius Pichardus ad principium, Instit. de vulgari substit. num. 37. & 38. vbi etiam vide. Mouetur etiam & tertio loco Bartolus per text,[sect. 9] quem expendit in l. si quis filium, §. 1. ff. de acquirenda haereditate, & dicit videri casum pro hac quae stione, referendo eum text. ad principium illius legis: Vere tamen, quamuis eum referas, nihil pro ea parte facit, quia de substituto, in quo totum ius rei consistit, nec verbum quidem loquitur: Quod recte aduertunt Politus de vulgari, dict. particula 3. num. 84. in princip, vers. secundum est. Leonius de vulgari, num. 149. optime Alex. Trentacinq. dict. c. 5. n. 6. versiculo, Quinto mouetur. Denique & quarto loco, pro eadem sententia dicit Bartolus videri Glos sam in l. sed etsi pro dote, §. penult. ff. de legatis prae standis: sed nec etiam facit, vt Politus vbi supra, dict. numer. 84. in principio, adnotauit. Sed & vltra Bartolum, alia fundamenta quam[sect. 10] plurima in idem expendunt; eisdem tamen optime satisfaciunt idem Politus loco antea relato, ex num. 84. vsque ad num. 90. Leonius ex num. 147. vsque ad num. 155. Alexand. Trentacinq. de substitut. 1. parte, dict. cap. 5. ex num. 1. vsque ad num. q. Inter alia tamen putant nonnulli, videri casum[sect. 11] pro superiori sententia communi, in l. vnica, §. in nouis simo, iuncto §. cum autem, C. de caducis tollendis: atque sic inducunt ea iura, vt probent, substitutum non admitti, nisi cum prorsus ces sat ius transmis sionis; atque adeo ipsum ius transmis sionis substitutioni praeferri. Deinde eiusdem legis sententiam claram es se, haereditatem non aditam non transmitti, exceptis liberorum personis, & salua transmis sione iuris deliberandi, ex dict. l. cum antiquioribus: His vero ces santibus, haereditatem non aditam ad substitutos deuolui, & illis nolentibus, vel non valentibus, ad haeredes ab intestato pertinere, vel ad fiscum, eisdem non adeuntibus; quo modo praefata iura accipienda, firmiter putauit Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 62. fol. 477. in principio, qui vt suam intentionem fundet, commemorare verba vtriusque §. neces sarium existimauit. Quod ego etiam sic existimo, atque in dict. §. in nouis simo, sic scriptum inuenio: Haereditatem etenim, nisi fuerit adita, transmitti nec Veteres concedebant, nec nos patimur: exceptis videlicet liberorum personis, de quibus Theodosiana lex super huiusmodi casibus introducta loquitur; his nihilominus, quae super iis, qui deliberantes ab hac luce migrant, a nobis constituta sunt, in suo robore mansuris. Postmodum in §. cum autem, sic scribitur; cum autem in superiore parte legis non aditam hae reditatem minime, nisi quibusdam personis, ad haeredes defunonti transmitti disposuimus; neces se est, si quis solidam haereditatem non adierit, hanc, siquidem habeat substitutum, ad eum, si voluerit & potuerit, peruenire; quod si hoc non sit, vel ab intestato succes sores, eam sus cipiant, vel si nulli sunt, vel accipere nolunt, vel aliquo modo non capiunt, tunc ad nostrum aerarium deuoluatur. Verumenimvero, si vero a superiora mature perpendas, atque considerate inspicias, inuenies proculdubio, imo potius contrarium probare aperte, atque retorqueri debere contra Communem; in sinuant namque manifeste totum oppositum, & post sub stitutum venire eos, qui ime transmis sionis venire pos sunt, clare decidit textus vterque, & ad caducitatem remonendam, ius transmis sionis vtile es se; ces sare tamen, vbi testator substituendo. prouidit, non obscure ostendit: Quod Ripa in eadem l. prima, ff. de vulg. & pupill. substit. num. 138. rectis sime animaduertit: Nec eidem congrue satisfacit Andreas Fachineus dict. cap. 62. fol. 477. in fine, versiculo, haec responsio nihil obstat. Vere namque negari non potest, quin substitutus praeferatur ibidem, nec in eum casum, quo haereditas es set in causa caduci, sed potius indistincté, atque in casu haereditatis non aditae vocetur, quamuis transmis sioni alias locus sit: Transmis sio ergo tunc operabitur ad caducitatem remouendam, cum substitutus haereditatem consequi non pos sit, vel datus non fuerit; nunquam tamen ex eis iuribus deduci potest, quod quia transmis sio pos set locum habere, substitutus deberet excludi, sed totum contrarium deducitur clare, vt dixi. Nec etiam valet dicere, quod conditio ad actum neces saria, potest adimpleri per aequipollens, iuxta communes theoricas Doctorum in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthumis: Et sic quod illa conditio vulgaris substitutionis, Si haeres non erit, pos sit adimpleri per aequipollens, nempe institutus haeres non erit, vel per se, vel ficte per haeredem suum. Quomodo pro communi sententia argumentabatur Fachineus dict. cap. 62. fol. 476. in principio. Sed ideo argumentum hoc non subsistit, quod communis illa theorica minime obtineat, quoties testatorem aliud voluis se, quoquo modo deprehendi potest, vti etiam ibidem obseruarunt Doctores communiter: non etiam habeat locum, quoties in aequipos senti diuersa ratio militat, diuersúmque ius statuitur legismetipsius voluntate & dispo sitione, prout statim videbitur. Et secundum haec (vt vides) plane quidem ap[sect. 12] paret, sententiam communem relatam supra, num. 3. nihil firmum pro se habere, aut saltem nullo iure, nulláve ratione fundari, cui congrue responderi non pos sit: Deinde, nec Ioannis Imolensis distin[sect. 13] ctionem in proposito probabilem es se, videtur, aut securam, multa potius contra eam considerari pos se, quae omnino ipsam destruerent, quorum nonnulla non male considerarunt Guillel. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis. dict. verbo, si absque liberis, num. sexagesimonono, & septuagesimo, Politus dict. particula tertia, num. nonagesimosexto, in fine, & num. nonagesimoseptimo, Alexander Trentacinquius dicto capit. 5. numer. duodecimo, versiculo, Tertia & vltima, & numer. decimotertio & decimo quarto. Quocirca succedit alia opinio, & praecedenti om[sect. 14] nino contraria, substitutum vulgarem, haeredi haeredis instituti, qui ex potentia sanguinis, vel iuris deliberandi transmisit haereditatem, praeferri debere; & consequenter instituto praemortuo, in haereditate agnoscenda potiorem es se substitutionis, quam transmis sionis causam. Quam sententiam amplexi sunt Angelus in l. si paterfamilias, prima columna, num. decimoquarto. ff. de haeredibus instituendis, & in l. finali, in principio, ff. de vulgar. & pupil. substit. & in l. cum proponas, C. de haered. instituend. & in consil. 151. num. 1. Salicetus in dicta l. cum antiquioribus, Ripa in l. prima, ff. de vulgar. & pupil. substit, numer, 139. Ioannes Corrasius in l. post aditam, num. 41. C. de impub. & aliis substitut. Connanus commentar. iur. ciuili. lib. 14. capitulo 7. num. 6. Zasius de substitutionibus, in materia vulgaris substitutionis, versiculo, Tertia species transmis sionis. Ij omnes pro hac parte diuersa fundamenta expendunt: Inter alia tamen[sect. 15] concludere mihi videntur septem praecipua, quae conges serunt in vnum Politus de substitut. dict. particula tertia, de vulgari, ex num. 90. vsque ad num. 96. ad finem: Alexander Trentacinquius de substitut. prima parte, dict, cap. 5. ex num. 9. vsque ad num. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. quarto, dict. cap. 62. fol, 476. ex versiculo, contrariam sententiam: qui quamuis fol. 478. eisdem respondere conetur, atque tueri communem sententiam contendat; vere tamen non respondet, nec huius partis rationes elidit: Tria etiam fundamenta pro hac secunda opinione adduxit Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 25. & cap. 9. num. 50. Sed[sect. 16] ea fortius adstringunt: Inprimis, certum es se, quod substitutus venit immediate ex vocatione atque di spositione expres sa testatoris; transmis sio vero venit immediate ex legis dispositione, quae ius transmis sionis conces sit, atque introduxit: substitutus autem potior es se solet his, qui a lege vocantur l. vltima, C. de neces sariis seruis haeredibus instit. & facit regula l. quandiu 90. ff. de regulis iuris. Ergo excludere debet eos, qui a lege habent ius ex transmis sione introducta: Quod etiam non leuiter iuuat textus in l. 2. §. si duo, de honor. pos ses s. secund. tabul. l. prima, §. in primo, & §. pro secundo, C. de caducis tollendis, dum disponunt, substitutionem potentiorem es se iure accres cendi, quod ex legis dispositione locum habet, vnde & potentior es se debet iure transmis sionis, de quo agitur: Iuuat etiam textus in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, in illis verbis: Licet non sunt inuicem substituti. Nec satisfacit Fachineus loco antea relato, fol. 478. versic. ad Quintum, quatenus dicit, quod textus in dict. l. vltim, C. de neces sar. seru. haered. institu. dumtaxat probat, substitutum efficere, vt haereditas non pertineat quasi caduca ad eos, qui ab intestato vocantur ad succes sionem defuncti, non autem probat, aliquam transmis sionem impediri: Nam si verum amamus, nec verba legis contra proprium & germanum eius sensum torquemus, negare nullo pacto pos sumus, legemmetipsam caeteris aliis substituti causam praetulis se indi stincte, ac sub illis verbis, Quos leges vocant, eos etiam comprehendi, qui ex iure transmis sionis vocantur. Quod ad oculum patet, quatenus ibidem dicitur: Haereditatem autem, si quidem soluendo sit, ad alios venire, quos leges vocant, si non aliquis fuis set sub stitutus. Praeterea, minus bene constituit Fachineus idem, ex iure accrescendi non recte sumi argumentum ad propositum nostrae quae stionis; nam Imo recte sumitur, ex quo ex legis dispositione locum obtinet, sicut transmis sio, vt supra diximus: imo in iure accrescendi, quod est ad instar tacitae substitutionis, atque ex tacita testatoris voluntate venire videtur (vt ipsemet fatetur expresse) fortior videbatur militare ratio, quam in iure transmis sionis; vnde in ipso statutum, vrgentis sime etiam & in transmis sione militat. Denique, licet concedamus, quod in dicta l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, nullum verbum exprimatur, quo substitutus expresse praeferatur, (quod adeo Fachineus ponderat;) nihil inde procedet, quo pos sit Communis subsistere, nec secunda haec opinio vires amittet: siquidem negari non potest, quin textus ille tanti habuerit substituti causam, vt substitutione facta, ces sare transmis sionem, illáve opus non es se dixerit (quod Fachineus idem negare non potuit:) Vnde non leue resultat argumentum in substitu ti fauorem, atque in damnum eorum qui ex legis dispositione, quoquo modo admitti pos sent. Praeterea & secundo loco pro hac sententia illud facit, quod substitutus vulgariter, & sic sub conditione, si primus haeres non erit, sub contraria conditione, si haeres erit, exclusus censetur, argumento textus in l. aliquando, 107. ff. de condition. & demon strat. 1. legata, ff. de adimendis legatis. Sed haec conditio, si haeres non erit, non comprehendit haeredem haeredis, l. qui liberis, 8. §. haec verba, l. 3. ff. de vulgar. & pupil. substitut. Ergo quamuis haeres haeredis, ex transmis sione haeres es se pos sit, non excluditur substitutus. Qua vel sola ratione diluitur praecipuum[sect. 17] fundamentum, quo adducebatur contra sententiam hanc secundam Leonis de vulgari, nu. 156. Ces sant[sect. 18] etiam obiectiones nonnullae Antonij Gomezij in proposito tom. 1. variarum, dict. c. 9. n. 50. Propositam autem rationem optime excogitauit Politus dict. particula tertia, num. nonagesimonono, in principio, vbi nonnullis obiectionibus satisfacit, & sub stitutum habere pro se manifestam testatoris voluntatem ad exclusionem haeredis instituti, & vere & erudite ostendit. Nec placet Andreae Fachinei lib. 4. dict. cap. 62. fol. 478. versic. ad Tertium, inanis & leuis euasio, dum dict, vulgarem substitutionem eo casu locum habere, quo institutus haeres es se nolit, vel non pos sit; sed hic casus non euenit, cum intra deliberandi tempus decedit, transmittit enim ad haeredem adeundi facultatem, & ideo haerede adeunte, merito substitutus excluditur. Nam (vt supra diximus) & substitutus eo casu pro se habet manifestam testatoris voluntatem ad exclusionem iuris transmis sionis. Et negari non potest, quin substitutio ipsa vulgaris in eum casum facta fuerit, atque ex mente testatoris locum habere debeat, quo institutus hae res non sit: Sed in casu praedicto verum est, quod institutus, haeres non est, vt patet. Ergo statim fit locus vulgari substituto, nec de iure transmis sionis tractari potest: sic enim indicium & voluntas testatoris subuerteretur omnino, Denique & vltimo loco, contra eandem senten[sect. 19] tiam communem illud facit, quod praecise fatendum est. testatorem in casu noluntatis omnibus aliis substitutum praeferre voluis se; ergo similiter credendum est, in casu mortis praetulis se, quoniam in materia substitutionum, casum noluntatis ad casum mortis trahi, & e contra, vnanimiter receptum est, vt alio capite ex profes so dicetur, & notarunt Scribentes communiter in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthumis: Et in vno casu facta prouisione, perinde est, ac si alio specialis prouisio acces sis set; ergo prouisio testatoris substituere volentis, ac vere in vtroque casu substituentis, omnino faciet Ces sare prouisionem legis, & sic transmis sionem, ex regula l. vltimae, C. de pactis conuentis, cum aliis vulgatis. Cui rationi ex prouisione hominis speciali inductae minime quidem satisfacit Fachineus loco s aepe relato, fol. 478. versic. ad Quartum re spondeo: Imo eadem fere conuictus & superatus, male proculdubio constituit, nihil valere argumentum ex generali (vt dicunt) Brocardico, vbi specialis lex, & ratio pugnat in contrarium. Id quod merito debet retorqueri contra ipsum, cum specialis lex, ac etiam iudicium testatoris, iurísque ratio pro substituto pugnet, & transmis sionis effectum impediat, vt ex dictis supra constat euidenter. Ex his itaque, & aliis, quae sciens consultóque praetermitto, longe veriorem & probabiliorem exi stimo secundam hanc opinionem contra Communem antea relatam, atque potiorem es se sustitutionem iure transmis sionis, concludo; & inde ad nonnulla placuit inferre, quae attenta, atque originali Scribentium omnium lectura digeruntur, nec alibi inueniuntur sic adnotata. Et inprimis infero, Bartoli sententiam, de qua supra, ex num. 3. commu[sect. 20] niorem fuis se; falsis tamen, ac incertis fundamentis inniti, nullúmque pro eadem adduci, quod (vt supra vidisti) concludenter & vere non elidatur, & confutetur. Deinde, secundam hanc opinionem Angeli voluntaremet ipsa testatoris subsistere, ac etiam clara legis dispositione corroborari, & non solum grauis smorum Authorum testimonio & authoritate muniri, sed etiam pro se quamplurima, atque vrgentis sima fundamenta habere, atque in proposito adeo concludere, vt nullus hucusque congruenter eisdem satisfacere & respondere potuerit. Secundo deinde infertur, Paulum Leonium de[sect. 21] substitut. dict. cap. de vulgari substitutione, num. 155. & 156. deceptum in hac materia, quatenus eo loco indistincte concludit, ius transmis sionis ex omni & quocunque capite, substitutioni vulgari prae ferri; id enim quam in se falsum sit, atque superioribus repugnet, patet ad oculum. Rectius ergo percipit, & in duplici transmis sione (de qua adhuc loquimur) contrarium obseruat Politus, de substit. in materia vulgaris substitutionis, quae st. 44. Tertio infertur, circa transmis sionem inductam[sect. 22] beneficio iuris deliberandi, obseruandam omnino Angeli & sequacium sententiam, quam adduximus, & probauimus supra, nec admittendam distinctionem nouam in hac materia, quam adduxit & con siderauit Alexand. Trentacinquius de substitut. prima parte, cap. 5. num. 14. versic. aut vero loquimur, folio 24. columna 4. ea namque, ex his quae superius diximus, aperte redditur falsa, atque ex his improbari potest, quae Salicetus in dict. l. cum antiquioribus, & Ioannes Corrasius Miscellan. Iur. lib. 1. capite 2. num. 6. ob seruarunt. Quarto infertur, in quae stione superiori non in[sect. 23] ducendam differentiam inter transmis sionem, quae sit in descendentes, virtute l. vnicae, C. de his qui ante apertas tabulas, & transmis sionem procedentem ex capite iuris deliberandi, ex dict. l. cum antiquioribus. Sed in vtraque potiorem es se iure transmis sionis substitutionem vulgarem, quamuis in prima, hoc est in transmis sione dicta l. vnicae, contrarium defendant Politus dict, particula tertia, num. 98. Zasius de vulgari, num. 13. & 14. & eos non referens, sibi potius eam differentiam tribuens Alexander Trentacinquius dict cap. 5. num. 14. in principio, versic. remota ista, qui vt hanc differentiam con[sect. 24] stituant, vnica dumtaxat ratione adducuntur, quae caeteris potentior est, vt Politus credidit vbi supra, & deducitur ex coniectura l. cum acutis simi, C. de fideicommis sis, quod nemo prae sumi debeat suae po steritati extraneos praeferre voluis se: Cui tamen, reiecta duplici solutione, quam antea tradiderat Fachineus ipse dict. cap. 5. num. 6. vers. Sexto mouetur, Responderi congrue poterit, conditionem si sine liberis non intelligi in vulgari substitutione, & consequen[sect. 25] ter coniecturam dictae l. cum acutis simi, contra fideicommis sarium dumtaxat intelligi, & procedere, non contra substitutum vulgarem. Quod sentit aperte Glos sa in l. generaliter. §. cum autem, in verbo, substituit, C. de institut. & substitut. quam sequuntur Albericus, & alij Doctores communiter, Corneus, qui reddit discriminis rationem inter vulgarem & fideicommis sariam substitutionem, Riminaldus senior, Decius, vterque Socinus, Alexander, Curtius iunior, & alij, cum quibus communem & veram sententiam profitentur Antonius Gabriel commun. opinionum, lib. 4. de fideicommis sis, conclus. 2. num. 57. Franciscus Mantica de coniecturis vltim. voluntatum, lib. 10. tit. 8. num. 1. & 2. D. Anton. Padilla in l. cum acutis simi, C. de fideicommis sis, numer. septimo. Quibus addo, in preposita specie negari non pos se, quin testator praetulerit substitutum nepotibus in casu repudiationis; vnde & in casu mortis praetulis se credendum est, quoniam testator in dubio cum legis dispositione se conformare videtur, vt certum est, & communi Doctorum placito semper receptum: Sed ex legis dispositione casus noluntatis comprehendit casum impotentiae, & e contra, vt in l. 1. ff. de vulg. & pupil. substitut. & in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liber. & posthum. tradiderunt Scribentes communiter; & huius libri, vel quarti alio capite, latius dicetur: Ergo eadem ratio militat in vno, quam in altero casu; ad quod Politus, Trentacinquius, Gras sus, & alij nequaquam aduertunt. Quinto, & vltimo infertur, Doctores commu[sect. 26] niter in hac materia, diuersum ius constituis se in transmis sione, quae ex potentia suitatis inducitur, quam in aliis transmis sionibus induxerint: Nam in transmis sione inducta virtute dict. l. vnicae, C. de his qui ante apertas tabulos, & ex capite dictae l. cum antiquioribus, C. de iure deliberandi, substitutum excludunt (vt supra vidimus) & transmis sionem substitutione potiorem es se as serunt: Quando vero haeres transmittit ex potentia suitatis, substitutum prae ferunt. In quem sensum accipiunt communem sententiam, ac pro ea referunt multos, eos fere omnes, quos pro communi opinione Bartoli retulimus supra, num. 3. ac inter alios sic intelligunt, & declarant istam materiam, Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 3. num. 25. & cap. 9. num. 50. Sfortia in praeludiis Compendios ae, num. 5. versic. quando trans mittit. Ioannes Gutierrez in repetitione ad §. sui, In stit. de haered. qualitat. & different. n. 55. & 56. D. Spino in Speculo testamentorum , glos sa 22. n. 34. Horum, & aliorum praecipua ratio est, per substitutionem vulgarem sublatum fuis se suitatis effectum, & consequenter praeferri debere substitutum: Filius namque, cui datus est substitutus vulgaris sub conditione, si hae res es se noluerit, institutus videtur sub contraria conditione si haeres es se voluerit, quae verba conditionem faciunt in suo, ac de neces sario voluntarium haeredem efficiunt ipsum, l. verba, ff. de condition, instit. l. iam dubitari, l. Cornelius, ff. de haeredibus institut. Vnde suitate sublata, non poterit transmis sio ex potentia suitatis substitutum excludere. Verum huic rationi, reiecta solutione Aretini: & Socini in dict. l. 1. ff. de vulgar. & pupill, substitut. num. 18. concludenter responderi poterit. Ac pri[sect. 28] mum respondetur, falsum es se, per dationem sub stituti vulgaris suitatem tolli; quod contra Communem redictius probarunt, & communis sententiae fundamentis responsum praebuerunt Calancus in repetitione l. primae, ff. de vulg. num. quinquagesimoseptimo, Menchaca de succes sionum creatione, lib. 2. §. 21. ex num. 183. Vbi 2 3. fundamenta pro hac parte adducit, & concludentibus rationibus probat eam, refértque Angelum, Fulgosium, Paulum, Romanum. Baldum, Aretinum, & Alciatum sic tenentes, Domin. Franciscus Sarmient. in l. si filius haeres, num. vigesimo. ff. de liberis de posthumis, Loriotus, Berengarius, Valonius, Goueanus, Ioannes Corrasius, Petrus Gregorius, Doctor Spino, & Antonius Pichardus, quos supra, hoc eodem libro, capite vndecimo, num. 2. retuli, & sic defendi. Deinde respondetur, verba illa, si haeres non erit, [sect. 29] diuersimode accipi in suo haerede, quam in haerede extraneo: Nam in extraneo eum sensum habent, si non potuerit, vel si noluerit haeres es se: in suo vero, si non potuerit, vel si se abstinuerit, quia filius aliter nolle potest, quam se abstinendo, l. neces sarij, ff. de acquirenda haereditate, §. sui institut, de haered, qualit. & differ. & testator dando substitutum filio, prouidere voluit in casu, quo se abstinere filium contingat. Vnde sequitur manifeste, quod cum substitutio facta non fuerit sub conditione, si noluerit, non etiam videbitur filius institutus sub contraria, si voluerit. Et quemadmodum suitas retinetur hodie,[sect. 30] etiam abstinendi beneficio filiis conces so, l. si filius qui patri, 12. ff. de vulg. & pup. substitut. l. si filius qui se paterna, 41. ff. de acquir. haered. l. et si ex modica, 6. §. si filius, ff. de bonis libertorum, l. prima, §. qui sunt in potestate, ff. si quis omis sa causa testamenti, & latius probauit Antonius Gomezius tomo 1. variar. cap. 9. num. 21. & numer, 23. & 26. ita etiam & translata hae reditate in substitutum eo casu, quo filius se abstinuerit, effectus suitatis, & transmis sionis retineri po[sect. 31] terit, nec per dationem substituti impedietur: Imo nec expres sa conditio, si velit, aliquid immutare debebit, ex his, quae cum aliis Authoribus contra Communem adnotauit Menchaca de succes sionum creatione, lib. 2. §. 21. n. 209. vbi defendit, suitatem non tolli per conditionem, si velit. Quocirca, transmis sionem ex potentia suitatis po[sect. 32] tentiorem es se iure substitutionis vulgaris, rectis sime (vt arbitror) substinuit & docuit Bartolus in dicta l. prima, ff. de vulg. & pup. substitut. num. 20. & in l. sed si pro dote, §. penultimo, & ibi Glos sa, ff. de legatis prae standis, & sequuntur Ripa numer. 130. Socinus in versiculo, sed caue, & Alciatus num. 71. in eadem l. prima, idem Alciatus in l. si filius qui patri, numero 52. eod. tit. Bald. & Paul. Castrens in l. filius haeres, num. 18. ff. de liber. & posthum. idem Ca strens. in consil. 222. col. vltima, lib. 3. Alexander in con sil. 4. lib. 2. Menchaca dict. §. 21. numer. 266. Politus in tractatu de substitut. de vulgari, numer. 97. ad finem, qui recte constituit in primis, ex potentia sui[sect. 33] tatis transmitti pos se haereditatem, non obstante l. si filius haeres, ff. de liberis & posthumis: Deinde, trans mis sionem huiusmodi potentiorem es se iure substitutionis. Quod etiam admittendum, quando per da[sect. 34] tionem substituti vulgaris non tollitur suitas, as serunt Vdalricus Zasius de vulgari, num. 13. Alexander Trentacinquius de substitut. prima parte, dict. cap. 5. numer, 15. qui tamen nota digni sunt ex eo, quod generalirer, atque indistincte id deberent admittere, nec restringere ad casus in quibus per dationem sub stituti vulgaris suitas non tollitur; cum absolute, atque in omnibus casibus suitatem ex datione sub stituti non tolli, verius sit, & contra Communem supra probatam: Hac autem in re sic deceptum Trentacinquium, non absque admiratione mihi videtur; nam si ipse consideras set attente rationem illam, ob quam excitabatur praecipue, vt non obstante substitutione, transmis sionem habere locum in ca sibus in quibus per dationem vulgaris substituti, suitas non tollitur, diceret; proculdubio euidenter detegeret, atque inueniret, rationemmetipsam, ob quam mortuo patre filius suus in potestate absque alia immistione efficitur haeres a lege, & haereditas dicitur velut sua, atque eam transmittere potest; sic vrgere, atque efficacem es se, vt etiam substitutione vulgari facta, non desinat effectum habere, imo sic militer, ac si substitutus vulgaris datus non es set: Non etiam abs que admiratione cuique videbitur, Doctores communiter sic deceptos, vt regulariter potiorem es se iulis transmis sionis, quam substitutionis vulgaris cau sam as serentes, in transmis sione prefata diuersum, deteriúsque ius constituerint , in qua, vt vides, diuersum, sed non deterius, potentius potius ius constituere debebant, prout Leonius dict. tractatu de substitutioni[sect. 35] bus, de vulgari, num. 156. rectius probauit, atque in ea specie substitutum excludi defendit, quamuis (vt supra vidimus) in aliis duabus transmis sionibus male excluserit substitutum ipsum & instituti haeredis he redem in agnoscenda haereditate praetulerit. Erit autem huius transmis sionis ex potentia suitatis[sect. 36] inductae, ab aliis duabus manifesta discriminis ratio, si animaduertamus, quod in transmis sione, quae virtute dictae l. vnicae, C. de his qui ante apertas tabulas atque ex capite iuris deliberandi, ex dicta l. cum antiquioribus, inducitur: haereditas tanquam non adita, & nondum quae sita transmittitur: Quod certis simum est, atque ab omnibus vnanimiter probatum, & per textum in eadem l. vnica, notauit Salicetus ibi num. 2. At vero in transmis sione ex potentia suitatis inducta, aliter equidem id contingit, atque haereditas, velut iam adita, & quae stita transmittitur, quoniam suus ipso iure existit haeres, vt supra dicebam, & probatur in l. in suis, ff. de suis & legitim. haered. l. in suis, ff. de liber. & posthum. §. sui, Institut. de haered. qualit. & sic facilius excludi potest substitutus; imo excludi debet, ex ratione & decisione l. post aditam, cum vulgatis, C. de impuber, & aliis substitut. idque magistraliter & singulariter annotauit Alexander in l. ventre praetente, numer, 23. ff. de acquirenda hae reditate. Cuiacius tractatu 4. ad Africanum, fol. 47. & expres sim agnouit Trentacinquius dict. cap. 5. num. 15. in fine, qui tamen (vt supra vidisti) eo defecit in huiusce quae stionis explicatione, quod sententiam istam ad casus restrinxerit, in quibus per dationem substituti vulgaris suitas non tollitur. Re[sect. 37] ctius ergo id percepit, atque quae stionem hanc accurate intellexit Ioannes Corrasius Miscellan. Iur. lib. 1. cap. 2. quo loco is Author optime atque indi stincte as serit, per vulgarem nullo Casu suitatem submoueri; siquidem testator vulgariter substituit, vt sibi prospiciat, relinquendo haeredem, quod maxime eius interest, §. si modo, Institut. quib. ex caus. manumit. non liceat, Ne ergo prouisio, quam in sui gratiam testator induxit, in maximam eiusdem perniciem reflecteretur, si ea tolleretur suitas: Ne etiam credatur quod quisquam id genus restandi elegit, quo suum, aut filij commodum tam grauiter laedatur, l. 3. ff. de militari testamento: neces sario dicendum est, quod suitas, quae cum defuncti voluntate concordat, pervulgarem non impediatur, vt Corrasius ipse dict. cap. 1. numer, 2. & 3. & 4. & 5. optime ob seruauit: infert statim numer. sexto, quod si filius non adita patris haereditate deces serit, eam ad des cendentes, deuicto substituto vulgari, transmittet; iu quo conuenit omnino superiori sententiae, quam probauimus: & ita inquit accipienda Iul. Paul. verba, ni l. si quis filium. §. primo, ff. de acquirend. hae redit. quod si de transmis sione ad exteros facienda tractetur; tunc constituit (in quo etiam superius dictis conuenit) quod non submouebitur suitas, sed eius effectus per vulgarem impedietur, ne habeat testator haeredem, de quo non cogitauit, isque explodatur, quem haerede instituto deficiente, ad hae reditatem suam nominatim vocauit, l. prima. C. de neces. seru, haered, instit. Et hactenus Corrasius, & [sect. 38] optime (vt dixi;) non sic, sed praepostere quidem, Michael Gras sus, is enim receptarum sententiarum, tom. 2. articul. transmis sio, quae stion. 18. num. 4. fol. 69. non solum in hac transmis sione, quae ex potentia suitatis inducitur, & peculiarem in se rationem continet (vt supra vidimus;) sed & in omnibus transmis sionibus, quod ius transmis sionis per omnes species sit fortius iure substitutionis, generaliter obseruat: cum tamen in duabus diuersum deberet ius constituere, nec ea ratione excitari, quam ibi adducit, iuxta ea, quae supra adduximus, vbi rationi illi concludenter remanet satisfactum; In alia autem, rationem illam ponderare deberet, qua propter suitatis effectum, diuersimode respondetur. Andreas etiam Fachineus controuersiarum iuris,[sect. 39] lib. 4. cap. 62. per totum, fol. 476. in eadem quae stione non recte se habuit, nonnulla potius minus bene obseruauit, quibus numer. praecedentibus (vt vidisti) optime, & vere satisfecimus: Ac inter alia deceptus quidem fuit, dum firmauit, priorem sententiam, hoc est Communem longe probabiliorem es se; cum non modo probabilior sit, sed potius fal sa, & rationibus supra adductis conuicta. Deinde, eodem in loco, in versiculo, sententia legis est, hallucinatur equidem, legísque sententiam retorquet; quippe cum & legis sententia, & testatoris substituentis mens, substitutioni magis, quam iuri transmis sionis opituletur. In versiculo etiam, ad secundum respondeo, proculdubio aberrauit; quia traditum ibi, dumtaxat procedere potest, quando substitutus datus non est, sed minime obtinet, quando substitutus aliquis fuit. Denique praefatus Author in transmissione , in quae loquitur, vllo pacto sustineri non valet; in transmis sione autem ex potentia suitatis inducta, nullum verbum alloquitur, nec sciri potest, cui magis, an primae, vel secundae sententiae acces serit. Et de his hactenus. # 14 CAPVT XIV. Ad explicationem §. Augerius, l. qui Romae. ff. de verborum obligat. vbi quae in proposito eius textus hucusque diuersimode, variisque in locis scripta erant, distincte, & breuiter commemorantur, Recentiorum omnium subtilitates, excogitataeque, & argutae magis, quam verae interpretationes, nouiter & subtiliter conuincuntur, & confutantur: ac denique communi sententia ab eorum impugnationibus, qui ipsummet Iureconsultum Scae uolam arguere, atque carpere non dubitarunt, reddita immuni, siue aliter & melius, quam caeteri hactenus fecis sent, exornata, & defensa: l. etiam fideius sor. obligari, 17. §. finali, ff. de fideius soribus, decisione explicata; nonnulla in proposito adnotantur per Authorem, quae sic enucleata, atque elaborata, nullibi antea fuerant. SVMMARIVM. -  1 §. Augerius, l. qui Romae, ff. de verborum obligat. summam difficultatem, atque huiusce Capitis altercationem, ortam ex verbis ambiguis Scaeuolae Iureconsulti, eiusdem §. Authoris. Si enim apertius sententiam suam proposuis set, atque explicas set ipse, & quae stioni propositae dilucide & distincte magis respondis set: & dubitandi occasionem in futurum adimeret, ac etiam decisionem suam arguendi, carpendíque, non ita latam & liberam facultatem Scribentibus reliquis set. -  2 Negari tamen non pos se, quin eiusdem Iureconsulti mens & intentio satis aperte dignosci, atque intelligi valeat; & sententia illa, tum in se veris sima, & iuris principiis conueniens omnino, tum etiam iuxta mentem contrahentium verisimilius continens sit: quamuis a magnis Interpretibus non intellecta, nec vere explicata. -  3 §. Augerius, dictae l. qui Romae, verba praecitantur ideo, quod ad eius interpretationem, atque enucleationem dicenda dilucide magis appareant, & ostendantur. -  4 Bartoli ad textum, in dict. §. Augerius, summarium minime conuenire eidem, nec ex verbis ip sius deduci pos se As sumptum commune, prout hic adnotatur. -  5 Conditionis implendae ius vtrum in contractibus ad haeredes transeat? vbi in primis refertur commu nis Doctorum sententia, quae inter casualem & potestatiuam conditionem distinguit. -  6 Postmodum vero Didaci Couar. aduersus Communem opinio profertur. Quae & grauis simorum aliorum Authorum fuit. Ac pro se vrgentis sima fundamenta habet, vt Didacus ipse argute, & erudite conges sit, atque ponderauit illa. Et negari non potest, quin probabilis videatur, aut saltem rem hanc difficultate plenam relinquat. Denique, quod aliquando amplecti debeat omnino, hoc est, quando iuxta contactus, aut rei de qua agitur, subiectam materiam & naturam, siue conceptionis verborum formam, aut modum, ad quem contrahitur, id verisimilius videatur, vt noluerint contrahentes excludere eorum haeredes a iure adimplendi conditionem, si per eosdem haeredes ad eundem effectum impleri conditio pos sit. -  7 Antonij Pichardi theoricam, siue distinctionem in hac materia, nouam non es se, sed ex mente aliorum Authorum procedere, qui hoc numero praecitantur. -  8 In specie proposita a Iureconsulto Scaeuola, in dict. §. Augerius, interuenis se nonnulla, quae hoc numero praemittuntur. -  9 Iasonis, & Zasij, & aliorum Authorum ad tex. in dict. §. Augerius, summarium ab Authore probatur. -  10 Ad tex. in d. §. Augerius, communis interpretatio probatur, & num. sequent. ab aliorum impugnationibus defenditur. -  11 Communis sententiae vera & fundamentalis ratio adducitur. -  12 Et Hieronymi de Caeuallos considerationes nonnullae in proposito, noue expenduntur, atque admittuntur. -  13 Neotericorum contra rationem communem obstaculum quoddam diluitur. -  14 Vdalrici Zasij ratio quaedam ab Authore probatur. -  15 Contra communem interpretationem fundamentum aliud adducitur, & diluitur. -  16 Alciati, Connani, & Duareni rationibus seu fundamentis contra communem interpretationem, ab Hugone Donello, & vere, & concludenter satisfactum, vt hoc numero adnotatur. -  17 Rationi cuidam siue obstaculo contra eandem Communem respondetur, & Petri Salazar consideratio in proposito noue expenditur. -  18 Text. in §. ex conditionali, Institut. de verbor. oblig. (quo decipiuntur Doctores quamplurimi) nihil facere contra communem interpretationem, de qua supra, ex num. 10. -  19 Text. in l. ventris, C. de contrahenda & committenda stipulat. contra eandem interpretationem communem non vrgere, prout hic adnotatur. -  20 Text. in dict. §. Augerius, decisionem non alterari ex decisione l. 2. tit. 16. De los contratos, lib. 5. nouae collect. Regiae, contra Azeuedum, noua & vera Authoris consideratio in hac materia. -  21 Antonij Gomezij ad text. in. dict. Augerius, intellectus damnatur. -  22 Ioannis Gutierrez ad eundem text. interpretatio, nouiter & vere conuincitur. -  23 Alciati, Duareni, & Petri Stellae intellectus ad dictum §. Augerius, improbantur. -  24 Francisci Connani ad ipsum §. Augerius, interpretatio noua, nouiter & vere confutatur, & num. seq. -  25 Legis, si ita stipulatus, §. pos sunt, ff. de verb. obligat. promis sionem aut obligationem longe differre a promis sione dict. §. Augerius, contra Connanum. -  26 Emanuelis Costae ad tex. in dict. §. Augerius, interpretatio noua, noue & vere conuincitur. -  27 Ad text. in dicto §. Augerius, noua Authoris consideratio proponitur. -  28 L. fideius sor obligari, 17 §. finali, ff. de fideius soribus, vera ratio adducitur, & decisioni dicti § Augerius, textum illum non refragari, ostenditur aperte. -  29 L. 16. tit. 11 part. 5. intellectus, remis siue: & ibidem, quod lex illa decisioni dict. §. Augerius, nullo modo repugnet. PRo expedita huius Capitis explana[sect. 1] tione, constituendum erit in primis, § Augerius, l. qui Romae, ff. de verborum obligat. summam facere difficultatem, atque huiusce Capitis altercationem, ortam ex verbis ambiguis Scaeuolae Iureconsulti, qui eiusdem §. author fuit: Si enim apertius sententiam suam proposuis set, atque explicas set ipse, & quae stioni ibi propositae, dilucide & distincte magis re spondis set; & dubitandi occasionem in futurum ademis set, ac etiam decisionem suam arguendi, carpendíque, non ita latam & liberam facultatem Scribentibus reliquis set: Negari tamen non pos se, quin ipsius Iureconsulti mens & intentio satis aper[sect. 2] te dignosci, atque intelligi valeat, & sententia illa, tum in se veris sima, & iuris principiis conueniens omnino, tum etiam iuxta mentem contrahentium verisimilius continens sit, quamuis a magnis Interpretibus non intellecta, nec vere explicata. Secundo deinde constituendum est, d. §. Augerius, [sect. 3] verba praecitare ideo neces sarium omnino es se, vt quae ad eius interpretationem, atque enucleationem dicenda sunt, dilucide magis appareant, & ostendantur, atque vt aliorum errores commodius conuinci valeant. Iureconsultus ergo Q. Seruius Scaeuola, qui floruit sub Marco Anton. Philosopho, ita scriptum reliquit eo loco: Augerius filiusfamilias seruo Publij Maeuij stipulanti spopondit, se daturum quidquid patrem suum Publio Maeuio debere constitis set. Quae situm est, patre defuncto antequam constitis set, quid, quantúmque deberet? an si aduersus eius haeredem actum fuis set, aliúmve succes sorem, & de debito constitis set, Augerius teneatur? Respondi, si conditio non extitis set, stipulationem non es se commis sam. Haec Iurisconsultus; ex quo Bartolus ibidem in summario, credidit expres sim probari, quod[sect. 4] facultas implendi conditionem non transit ad haeredem; & sic neque conditio cum haerede adimpleri potest, vt ex persona haeredis conditioni fiat satis: Inquit namque textus, Augerium non teneri ex stipulatione, etiam si mortuo patre conditio fuerit adimpleta Et ita etiam, licet varie inducant, intellexerunt textum eundem Albericus, Paulus Castrensis, Imola, Alexander, Socinus, & alij ibidem, Galiaula in l. 2. §. ex his, ff. eodem tit. Paulus Parisius in consilio 121. lib. 4. Denique & sic intelligunt alij Authores, quos statim commemorabo, sed male quidem, vt Iason, Zasius, & alij Recentiores in eodem, §. animaduertunt, qui rectius firmarunt, summarium Bartoli minime conuenire, nec ex verbis illius §. deduci pos se: ibi namque non agebatur, vt haeres promis soris aliquid adimpleat, pater enim nihil promiserat, & sic nec ex eius persona aliquid implendum erat, sed potius ad Publium Maeuium creditorem spectabat, eo mortuo ad eius haeredes conditionem impleri, & curare, quid & quantum deberet pater Augerij. Aliter ergo summari debet textus ipse, vt ex infra dicendis constabit.: Antea tamen praetermitti silentio non debebit, quod quamuis summarium Bartoli non conueniat text. in dict. §. Augerius, (vt supra dixi,) nec etiam eiusdem doctrina probetur ex illo textu: ex aliis tamen congrue probari videtur, quae [sect. 5] ij Authores considerarunt, qui in ea quae stione, vtrum conditionis implendae ius in contractibus ad haeredes transear; inter conditionem casualem & potestatiuam distingunt: vt scilicet in casuali conditione, implendae conditionis ius ad haeredes transferatur. Ratio est, quia talis conditio per haeredem non impletur, sed fortuna & casu; ideóque quandocunque fortuna, vel casus euenerit, hoc sufficit: Potestatiuae vero conditionis implendae ius ex contractibus ad haeredes non transmittatur, nec haeredibus: competat. Ratio est, quia conditio soluitur morte; & conditiones in forma specifica impleri debent, l. qui haeredi, & l. Maeuius, ff. de condit. & demonstrat. vnde a nominata persona recedi non potest, vt perueniatur ad eam, quae nominatam & expres sam reprae sentat. Et ita distinguunt, & superiorem sententiam tenent Petrus a Bellapertica, Cinus, Albericus, Salicetus, & alij in l. si plures, C. de conditionibus insertis. Bartolus, & alij communiter, maxime Imola. Alexander, Iason, & Zasius in l. si decem cum petiero, ff. de verbor. obligat. Socinus & alij in dict. §. Augerius, cum quibus est communis Doctorum sententia, vt constat ex traditione Didaci Couarr. practicarum capit. 39. num. primo, in principio, & in finalibus verbis, ibi: Igitur secundum communem opinionem, qui in effectu quatuor expendit fundamenta communis eiusdem sententiae, ad quae aliorum rationes siue fundamenta reduci debent: Communem quoque di stinctionem sequuntur, & alios pro eadem citant Antonius Gomezius tom. secundo variarum, cap. 11. num. 36. versic. quod tamen intellige quando conditio, Francisc. Marc. decis. 406. prima parte. Andreas Gaill, practicarum obseruation. lib. 2. obseruar. 2. num. 12. & 3. & latius declarat numeris sequent. Andreas Tiraquellus de retractu conuentionali, §. primo, glos sa 6. numer, 15. Ioannes Cephalus in consil. 43. num. 7. lib. 1. Ruinus in consil. 26. num. 12. lib. 2. Fulgo sius in consil. 101. numer. 2. Boerius decisione 182. numer. 22. Ioannes Corrasius in rubrica, ff. soluto matrimonio, num. 11. vbi D. Petr. de Barbosa prima parterubricae, nu. 34. Menochius in consil. 143. nu. 24. lib. 2. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, art. 16. num. 125. fol. 158. Verum Didacus Couarru. practicarum dict. cap.[sect. 6] 39. num. 2. & 3. & 4. & num. 6. & 7. contra Communem insurgit, & contrariam sententiam, quod ius conditionis implendae transeat ad haeredem, & cum haerede conditio impleri pos sit ex contractibus, etiamsi conditio sit potestatiua constanter defendit. Quod & grauis simi alij Authores antea tenuerunt: Sic enim prouit Glos sa in l. sub hac, verb. nam nec, ff. de obligat. & action & in l. fideius sor obligari, §. vltim. ff. de fideius sor. Ioannes Faber in l. si plures, C. de condition. insertis. Petrus Stella, & Franciscus Duarenus in d §. Augerius. Ioannes Corrasius in l. si decem cum petiero, ff. de verbor, obligat. Franciscus Connanus comment, iur. ciuil. lib. 6. cap. 3. Ac vere haec opinio contra Communem, vrgentis sima pro se habet fundamenta, prout Didacus ipse Couar. d.c. 39. num. 2. per totum, argute, & erudite conges sit, atque ponderauit illa. Et negari non potest, quin probabilis videatur, aut saltem rem hanc difficultate plenam relinquat: imo & aliquando amplecti debeat omnino, hoc est, quando iuxta contractus, aut rei, de qua agitur, subiectam materiam & naturam, siue conceptionis verborum formam, aut modum ad quem contrahitur, id verisimilius videatur, vt noluerint contrahentes excludere eorum haeredes a iure adimplendi conditionem , si per eosdem haeredes ad eundem effectum impleri conditio pos sit, eiusque intentionis & voluntatis fuis se, saltem in genere, quamuis specifice & expresse non dixerint, deprehendi pos sit. Quo casu procedere poterit Didaci Couar. as sertio & resolutio tradita ibi, ac etiam obtinebit ratio, quam ipse ponderauit eodem in loco n. 7. in princip. & in vers. sic sane in prae senti quae st. dum etiam in contractibus attendi debere contrahentium voluntatem probauit, quamuis in dubio atque regulariter) provt ipse voluit contra Communem) nequaquam (vt ego arbitror) obtinebit. Minus etiam obtinere poterit Didaci eiusdem sententia dict. cap. 39. num. 5. in principio, & num. 7. dum intendit probare contra claram decisionem dict. §. Augerius, falsum es se, stipulationem illam, mortuo patre prius quam constet de quantitate debita, non committi, si post mortem patris constiterit. & tamen id es se veris simum, & contrarium contra verba aperta illius text. statim euidenter probabitur. Rationem etiam, qua Communis vtitur, & Didacus ipse euincere & confutare conatur, in proposito concludere, & verisimilem contrahentium voluntatem ostendere, ob quam ita statui debuit in specie ibi proposita, ostendetur statim: Vnde ad verisimile attendimus, & voluntati contrahentium adhae remus, (prout fieri debete Didacus ipse firmauit;) ita quidem, & non e contrario docere debuit Iureconsultus. Nec mouere debent Andreae Alciati, Petri Stellae, Francisci Duareni, Emanuelis Costae, & aliorum traditiones (quibus praecipue adducebatur Couar. ibidem, num. 5. ) ips ae enim & a veritate alienae, vt statim dicetur, nec ad interpretationem eiusdem §. aliquid certum continent. Remanet ergo iuxta nostram sententiam, regulariter veriorem videri communem opinionem, aliquando vero ab ea discedendum, si ea concurrant, quae superius notauimus; & sic procedere pos se Didaci, & sequacium As sumptum: Nunquam tamen quoad text, in dict. §. Augerius, Eorum interpretationem, aut contra communem resolutionem, existimamus locum habituram, quoniam verba clara eiusdem textus repugnant. Denique, in eodem proposito praetermittendum[sect. 7] non erit, Antonij Pichardi theoricam, siue distinctionem, quam adducit in §. ex conditionali, num. 14. Institut. de verbor. obligat, nouam non es se, sed ex mente eorum procedere, qui contra communem di stinctionem scribunt, semper tamen intelligunt, conditionis implendae ius ita demum ad haeredes transire, & cum haerede impleri pos se conditionem ex contractibus, si conditio potestatiua personalis non sit, nec omnino adhaereat personae, imo commode pos sit per alium actus in conditionem deductus expediri. Quod expres sim aduertit Couar. dict. cap. 39. num. 2. in principio, & repetit ad finem capitis, colum, vltim. in sine, in versic. 5. vt libere, ibi: Imo existimo, ius conditionis adimplendae ad haeredem transire, etiamsi conditio potestatiua sit, modo ea conditio non sic adhaereat personae nominatae, quod per alium expediri ad similem effectum & aequipollentem minime pos sit. Et repetit statim in versic. Octauo ex praenotatis. Sic etiam intelligunt Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, dict. artic. 16. num. 125. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 24. cap. 1. nu. 27. & eos referens, Hieronymus de Caeuallos practic. communium contra commun. q. 727. num. 54. 55. & 56. quae equidem communis traditio non mediocriter iuuat intellectum communem ad text. in d. §. Augerius, quamuis Didacus, & caeteri, quos ipse praecitauit, non ita percipiant, siue sic fateri repugnent. Reiecto itaque superiori summario, Secun[sect. 8] do deinde loco & principaliter constituendum erit, quod in specie proposita in dict. §. Augerius, creditor patris cum patre non egit, aut certe ita egit, vt viuo eo de debito non constaret: Pater aliis haeredibus relictis deces sit, siue quod Augerius exhaeredatus fuis set, siue quod institutus hae reditatem repudias set: Deinde cum haeredibus patris egit stipulator, & probauit quantum sibi pater debuis set: Tamen (vt in lectura eiusdem §. rectis sime aduertit Donellus in principio) siue quod comperis set, hos creditores soluendo non es se, siue quod es sent omnes litigiosi, siue quauis alia de cau sa cum Augerio coepit experiri ex suprascripta stipulatione, vt solueret quod pater debuis set. Augerius negabat se ea stipulatione teneri: Quae situm est, an teneatur? Et respondet Scaeuola, si conditio non extitis set, stipulationem non es se commis sam, hoc est Angerium nequaquam teneri ex stipulatione, prout non teneri, cum communi sententia tenuerunt (praeter alios quos statim referam) Ia[sect. 9] son, Zasius, Socinus, & alij, qui rectius summarunt illum textum, dum dicunt, quod promittens soluere quidquid alium debete constitis set, non tenetur, nisi constiterit illo debitore viuente, vt sic dictio illa Sic, accipienda sit pro Quia: Quasi diceret Iureconsultus, quia conditio non extitit, stipulationem non es se commis sam. Et haec fuit (vt videtur) sententia Rogerij, quae ibidem refertur in Glos sa Accursij, & tum a Veteribus, tum etiam ab infinitis Neotericis magis communiter probatur; qui omnes ad hoc reputant decisionem illam valde singularem, & consulunt creditoribus, atque aliis personis, in quorum fauorem huiusmodi promis siones aut obligationes factae fuerint, quod faciant constare de tali debito, viuente principali debitore, quoniam alias eo mortuo, fideius sor liberabitur, licet debitum constet, & liquidetur cum haeredibus debitoris: Sic ergo tenent, & textum illum negatiue loqui, scilicet conditionem non extitis se, & consequenter stipulationem non es se commis sam intelligunt Bartolus, Albericus, Baldus, Castrensis, Imola, Alexander, Socinus, Iason, & Zasius ibidem, idem Bartolus in l. cui fundus, ff. de condition. & demonstration. Alberic. in l. neces sarias, §. de vendendo, ff. de pignoratitia actione. Alciatus, & Galiaula in l. 2. §. ex his, ff. de verbor. obligat. Paulus Parisius in consil. 121. lib. 4. Bald. in cap. ad nostram, col. 2. de iureiurando. Fulgosius in consilio 102. Decius in l. haeredem. num. 1. ff. de regulis iuris. Socinus in consil. 24. num. 3. volumine 3. Hyppolitus singulari 304. defendunt etiam communem hunc intellectum Robertus, lib. 4. sententiarum, cap. 16. Hotmannus lib. 1. obseruationum. c. 8. Iacob Cuiacius in d. §. Augerius, Hugo Donellus, qui equidem hac in re caeteros alios antecellit, atque eleganter prosequitur, & communem interpretationem tuetur in lectura eiusdem §. Augerius: Et vere pro communi sententia (quae mihi semper placuit) fortiter vrget; in primis, quia in ea stipu[sect. 10] latione negari non potest, quin insit conditio, si patrem postea debere constiterit, éstque in illa de[sect. 11] monstratio in futurum collata, cuius generis demonstratio omnis conditionem continet, l. Stichum qui meus erit, 6. ff. de legatis 1. conditio vero nequaquam extitit, nunquam enim conditio pro impleta habetur, nisi plane ad eum modum impleta sit, quem verba conditionis prae scribunt, l qui hae redi, & l. Maeuius, ff. de condit. & demonstrat. Id autem in conditione illa, mortuo iam patre contingere non potest; nam per probationem factam de debito mortuo patre effici potest, vt constet patrem dum viueret, debuis se, non tamen vt constet patrem debere, quod verba conditionis exigebant, vt in proposito eleganter atque erudite animaduertunt Zasius, & Donellus in dict. §. Augerius, & eos non referens, nihil etiam dicens ex omnibus, quae hoc[sect. 12] capite a me adnotantur, Hieronymus de Caeuallos practicar. commun, contra commun, quaest. 727. qui ex num. 50. cum seq. vsque ad finem quae stionis, agit de intellectu ad illum textum, & num. 53. dicit veriorem sibi communem interpretationem, & pro eius intelligentia praemittit nonnulla, ex num. 54. vsque ad num. 62. demum ex eo numero, recte obseruauit, quod ille contractus siue promis sio conditionalis in se fuit, & quod in ratione reddenda fuit considerata industria personae, & consequenter debitum dumtaxat quod in vita patris liquidatum fuis set, non vero quod post eius mortem debuis se constitis set; quia illud iudicatur velut nouum debitum, nouáve obligatio, ad quam fideius soris promis sio trahi non debet. Praeterea pro eodem intellectu communi, & pro eo quod dicitur de industria principalis debitoris, & quod melius instructus iudicatur circa rationes reddendas ipsemet promis sor, ponderat text. in l. inter artifices, ff. de solutionibus, & concludit, quod contractus in quo requiritur alia industria personalis non transit contra haeredem, nec liquidatio facta mortuo principali nocet fideius sori. Denique expendi verba illa, Quidquid patrem suum, ponderando dictionem illam Suum, quae de fui natura restringit obligationem ad prae sens tempus, & sic ad debitum liquidatum in vita patris principalis debitoris, quia prae sens tempus significat, non vero in futurum trahitur, siue ad liquidationem postea factam non extenditur. Et hactenus Author praefatus. Praeterea & secundo loco pro eadem communi[sect. 13] sententia non leuiter iuuabit id, quod ad solutionem Neotericorum impugnantium communem intellectum, hoc numero, & seq. deducetur. In primis ergo, eo praecipue contra Communem adducuntur, atque excitantur, quod iniqua & absona, atque rationi & aequitati contraria & repugnans videatur interpretatio superior, ex eo, quod in re, in veritate, aut in effectu, idem sit debitum, & quod viuus probatur debere, & quod mortuus probatur debuis se. Quo fundamento contra Communem intellectum insurgunt, & improbant eum post alios, quos referunt Couar. practicarum dicto capit. 39. num. 5. qui tamen non recte citauit Paulum Ca strensem in dict. §. Augerius, vt iniquitatem aut repugnantiam praedictam probaret; Castrensis namque non dicit communem opinionem contrariam es se rationi & aequitati naturali (vt Couar. retulit) sed inquit dumtaxat, quod decisio illius textus, laicis & ignorantibus iura, videretur extranea, & contra omnes rationes. Eodem etiam fundamento, iniquitatis inquam, & repugnantiae, vtuntur Alciatus lib. primo dispunctionum, cap. 13. Duarenus, & Stella in dicto § Angerius. Connanus commentarior. iur. ciuil. lib. 6. capit. 3. num. 9. fol. 407. Antonius Gomezius tom, 2. variarum, capit. 11. numer. 36. versic. item adde quod ius vel spes. Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 37. num. finali, folio mihi 190. Alphonsus Azeuedus in l. 2. titul. 16. num. 8. lib. 5. Nouae collectionis Regiae. Verum huic ratio aut fundamento respondetur concludenter, multum inquam interes se, & re ipsa, & veritate, atque effectu, vtrum viuo patre agatur, & de debito constet, an vero mortuo patre id fiat; pater namque habere potuit exceptionem aliquam, aut pacti de non petendo, aut rei iudicatae, similémve aliam, qua consequeretur viuus, vt constaret eum multo minus debere, & melius sciretipse qualiter negotium & liquidatio expediri, aut se habere deberet, & iuxta qualitatem occurrentium se defendere, ac neces sarias probationes facere: Id quidem quod alius quicunque, etiam eius haeres non ita faceret, quia prae sumitur ignorare factum defuncti, aut non es se ita instructus, & certioratus de illo, l. qui in alterius, vbi Decius, Cagnolus, & Mainerius exornant, ff. de regulis iuris, l. vltima, ff. pro socio. Vnde magna fieret Augerio iniuria si debito per mortem patris probato, perinde id accipimus ad conditionem implendam, ac si viuo patre de eo constitis set: Eo maxime quod conuentionem aut promis sionem huiusmodi sic interpretari, atque accipere debemus iuxta debitorum aut fideius sorum intentionem, quorum mentem semper in dubio, & nisi de contrario constet, intelligendum est fuis se, vt non teneantur ex ratione praedicta, nisi viuo principali de debito constiterit, vt optime adnotarunt Iacobus Cuiacius, & Dionysius Gothofredus ibidem. Id autem non solum non contrarium est rationi, & aequitati, imo maxime conueniens, tum ob formam, & modum conceptionis stipulationis, tum etiam ob praefatum inconueniens ignorantiae facti defuncti, ad quod inter alia cum iudicio ani[sect. 14] maduertit Zasius in eodem §. Augerius; dum dicit, quod verbum constare de debito, habet vim debiti liquidandi, sed non ita certe potest debitum liquidari post debitoris mortem in persona haeredis, sicut in viuente; quia haeres probabiliter ignorat ea, quae defunctus contraxerat: Et, vt inquit Iason ibidem, columna penultima, viuo patre, verius ac certius con staret de quantitate debita, nec pos set vlla fraus contingere in probatione debiti, quae eo mortuo forsan dolo & fraude fieret. Deinde, nec mouere debet fundamentum aliud[sect. 15] contra Communem, scilicet quod Scaeuola Iureconsultus conditionaliter respondit, Si conditio non extitis set, Quasi nihil affirmet: quoniam vsitato more loquendi, conditionem posuit pro causa, si, pro, quoniam; quasi diceret, si conditio non extitis set, id quod existimo atque ex his, quae proponuntur, intelligi debet, respondi stipulationem non es se commis sam. Quo modo loquendi non solum Iurecon sulti, sed & alij Authores frequenter vtuntur, & tamen vt certum supponunt id, de quo conditionaliter loqui videbantur, vt videre est in l. fideius sor. §. sin. ff. de pignorib. in vers. respondi, & penes Virgilium lib. 1. Georgic. Vestro si munere, &c. Ciceronem in Topicis, Si sines in vbe, &c. Et officiorum lib. 3. Quod si Aquiliana, &c. Quibus in locis non dubitanter loquuntur, sed affirmatiue, dum in propo sitione intelligi volunt as sumptionem, quam prae mittunt, vt cum iudicio, atque erudite animaduertit Hugo Donellus in lectura dict. §. Augerius, circa[sect. 16] finem: Qui Author ex num. 2. ibidem, contra communem interpretationem, hactenus a nobis probatam, & quam ipse quoque constanter tuetur, quatuor rationes, siue argumenta adducit, duas Alciati, vnam Connani, & alteram Duareni, illis autem concludenter adeo satisfacit, vt Communis eadem tutis sima sic remaneat, nec aliquid adiicere neces se sit. Remanet ergo, dici non pos se, in specie propo sita idem es se debitum, & quod viuus probatur debere, & quod mortuus probatur debuis se: Cer[sect. 17] tum etiam est, minus dici pos se, semper videri rem cum eadem persona gestam, quasi haeres & defunctus, vna & eadem reputentur, l. vlt. in sin. C. de impuberum, & aliis. Id namque est ciuiliter & secundum fictionem, non vere, nec naturaliter. Quia (vt vides) promis sio relata fuit ad personam patris, & conditionaliter equidem, atque per stipulationem, quae stricti iuris est; & sic sublata persona illa naturaliter, non debuit promis sor pro ciuili, atque sictitia teneri, vt non male obseruauit Petrus de Salazar de vsu & consuetudine, capti. primo, numer. 22. qui recte probauit, Scaeuolam Iureconsultum, qui creditur duram & scandalosam decisionem nobis edidis se, honori suo restituendum, carpendósque potius atque notandos eos, qui multipliciter ipsum legunt. Certum denique erit, atque ex superioribus facili negotio vnusquisque poterit responsum prae bere rationibus nonnullis, quas contra Iasonem, & communem intellectum adeo fortiter vrgere arbitratus est Couar. dict. cap. 39. num. 5. in versiculo, Primum etenim ipse quaeram, Omnes siquidem obtinere non pos sunt ex his, quae superius notauimus, ex quibus vis est fateri, videri id tacite actum inter contrahentes, & iuxta verisimilius sic respondis se Scaeuolam, eorumdemque negotium accipiendum fore, vt supra notaui. Nec vis est in eo, quod hoc, vel illo modo, generéve diuerso probationis de debito conster, siue quod in genere tantum promis sio illa facta fuerit (quamuis in hoc Couar. metipse maximam vim faciat ibidem,) sed in eo dumtaxat facienda est tota vis, quod num. 11. supra dicebam, & Iureconsultus Scaeuola mature & acute pensitauit: In alio etiam, scilicet negari nullo pacto pos se, quin verba illa, Quicquid patrem suum Publio Maeuio debere constitis set, clare denotent, non ita certe aut liquidé, certóve aut concludenti probationis genere constare; & quod tunc non constabat, quid, quantúmve deberetur, debitúmve liquidum non erat, sed potius liquidandm, atque ex calculo rationum, ex his quoque, quae postmodum gererentur, sciendum & discutiendum, idcirco Iureconsultus Scaeuola sic recté respondit, vt s aepe dixi. Praeterea nec mouere debet fundamentum aliud[sect. 18] contra Communem, deductum ex textu in §. ex conditionali, Institut. de verbor. obligat quo equidem decepti sunt Doctores communiter, quoniam verba illius textus accipi debent de his conditionibus, quae ex futuro incertóque euentu dependent, non vero de his, quae in potestatem alicuius collatae sunt, qualis est conditio illa, de qua agebatur in d. §. Augerius; quae etiam eius naturae erat, vt mortuo patre debitore, non pos set amplius existere: Enimvero personae patris sic iniuncta erat conditio, vt non pos set egredi personam eius, & sic deficit mortuo ipso, l. si ita expres sum, ff. de condit. & demonstrat. Vnde conuenire non pos sunt verba eiusdem §. Tantum est spes debitum iri, eamque spem, &c. Quoniam deficiente conditione, nulla amplius est spes, nec debiti, nec conditionis implendae, ideóque nec spes, quae non est, transmitti potest. Nec etiam ad rem facit textus in l. veteris, C. de[sect. 19] contrahen. & committen. stipulat. quamuis contra Communem induxerit eam Couar. d.c. 39. n. 2. vers. Quinto ad probandum: Multum enim distat conditio stipulationis ab stipulatione ipsa; stipulatio namque ad haeredes transit regulariter, nisi aliquid sit, quod transmis sionem impediat; & iuris est, siue ius ex illa oritur: Conditio autem nullum ius continet, sed facti tantum est, vnde si alicui personae iniuncta sit eo modo, quo hactenus dictum est, in haeredem non transit, sed vna cum persona cui erat sic iniuncta, debet extingui, per text. in dicta l. si ita expres sum, cum similibus, ff. de condition, & demon strat. Denique nec alteratur decisio textus in d. §. Auge[sect. 20] rius, ex decisione l. 2. titulo 16. lib. 5. nouae collect. Regiae. Quidquid contrarium expresse tenuerit Azeuedus in eadem l. 2. n. 8. idque concludenti ratione euincitur, quam praedictus Author non considerauit, videlicet, quod lex illa dumtaxat dixerit: Que de qualquier manera que parezca que vno se quiso obligar a otro quede obligado: Sed non dixit, Que quede obligado de la manera que no se quiso obligar. Sed in terminis d. §. Augerius, non apparet quod promis sor voluerit se obligare nisi in casu, quo in vita debitoris constaret quid quantumve deberet; id quod in dubio prae sumendum est ex mente promittentis, vt in terminis eiusdem §. profitentur Iacobus Cuiacius, & Diony sius Gothofredus: Nec aliquid concludit Azeuedi eiusdem ratio; ideo reiiciendam decisionem praefatam in iustitia & conscientia, quod si creditor sciret promis sorem non teneri mortuo debitore, non adquieuis set promis sioni, sed debitori molestiam inferret; imputet enim sibi creditor, qui molestiam non intulit debitori, & negligens fuit in iure suo consequendo, vel qui ab initio cum pos set, legem non dixit apertius, ad eúmve modum & formam stipulationem confecit, vt de nullo conqueri pos set, iuxta vulgatas iuris regulas, & communes traditio nes Doctorum: Scaeuola autem (vt dixi supra ) sic rectis simé docuit; non enim negauit euenire pos se, vt aliquando stipulatio ea forma concepta committatur, si contrahentes senserunt de eo, quod quandocunque constitis set; id potius tacite concedit, sic tamen decidit, atque in casu adeo incerto verbis conditionalibus vtitur, quia verisimilius est, actum fuis se, vt promis sor non aliter teneatur, quam si viuo patre de debito constiterit, vt supra dixi. Quod si ab stipulatore aliter forsan actum est, id proculdubio parum interest, nec praedicta debuit alterare, tum quia de eo certi non sumus, nec es se pos sumus, & sibi (vt dixi) imputet, qui rem magis non expres sit, alitérve geri curauit: Tum etiam, quia concepta stipulatione sic, contrarium magis nobis suadere debemus, vt dictum remanet. Tertio & principaliter constituendum est, ex dictis hactenus, sustineri non pos se intellectus, siue terpretationes nonnullas, quas ad textum in eodem §. Augerius, excogitarunt ij, qui communem intellectum subuertere, atque impugnare contendunt: Nam in primis intellectus Antonij Gomezij tom. 2. varia[sect. 21] rum, dict. c. 11. n. 36. ad finem, quod in eo textu actum videretur, ne filius promis sor aliter teneatur, quam si constiterit de ipso debito in vita patris: vel in communem intellectum incidit, quem ipse malé improbauit: vel si intelligit claré, aut expres sim actum, diuinat manifeste, vt aduertit Emanuel Suarez in addit. ad Antonium Gomezim, folio 471. in principio. Vltra quem animaduerto, negari non pos se, quin (vt supra dicebam) Iureconsultus pro certo supposuerit, non apparere; an inter contrahentes aliquo modo actum fuerit, vt Augerius soluere teneretur, quod viuo patre, ac lite cum eo mota, & computatione facta, debere constiterit; an vero quod quandocunque debere constitis set: sed in eo dubio ob rationes praedictas, & id quod verisimilius est, prae ponderans, sic statuit, quia ex incertis verisimilius, & formae. verbísque stipulationis magis conueniens videbatur. Deinde, nec sustineri potest intellectus Ioannis[sect. 22] Gutierrez de iuramento confirmatorio, 1. p.c. 37. n. finali, fol. mihi 190. scilicet quod stipulatio & obligatio non fuit relata in futurum, sed potius in praeteritum, & ad id, quod ante constabat patrem debere; nunquam autem constitit, quod pater antea aliquid deberet, & sic stipulatio committi non potuit: Displicet autem ex eo, quod in effectu fuerit prima interpretatio Glos s ae ibidem, quae nec Glos s ae-metipsi placuit, & communiter improbatur ab omnibus, tam communem opinionem sequentibus, quam impugnantibus illam, vt constat ex his, quae scripta reliquit Iason in eodem § Augerius, num. 5. & 6. vere namque secundum hoc, ineptum vanúmque foret tractare de implemento conditionis, viuo vel mortuo patre Augerij, & an cum debitore principali, an vero cum haeredibus actum fuis set: Nec Iureconsultus conditionem appellaret illam, quae in praeteritum fuis set relata, nec etiam tractaret de effectu stipulationis, si conditio relata in praeteritum, fuis set falsa; quia conditio, quae in praeteritum refertur, cum non suspendat, non est vera aut propria conditio, l. cum ad prae sens, ff. si certum petatur, l. conditio, l. si stipulatus, ff. de verbor. obligat. nec erat verisimile, quod creditor stipularetur hoc casu ab Augerio, vel ab alio fideius sore sub tali conditione relata in praeteritum, quam sciret falsam, nec in facto proprio talis verisimiliter cadere poterat ignorantia, l. finali, ff. pro suo. Nec magis probari pos sunt aliae interpretatio[sect. 23] nes Alciati, Duareni, & Petri Stellae, vt aduertit Emanuel Suarez in additionibus ad Anton. Gomez. loco relato supra, dict. folio 471. & fortis simis, atque concludentibus rationibus impro bant Couar. practicarum dict. cap. 39. n. 5. ex versiculo, verum quia Scaeuolae responsum, vsque ad numerum 6. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis,[sect. 24] lib. 6. cap. 3. num. 9. quo loco ipse tradit nouam aliam interpretationem, quam Couar. ibidem retulit, & non improbauit in versiculo, sed & Franciscus Connanus, & sequutus fuit Emanuel Suarez vbi supra, dicto folio 471. in versiculo, quocirca cum Connano: videlicet, quod conditio illa, de qua tractauit Iureconsultus Scae uola in dicto §. Augerius, non sit ea, quam Doctores putauerunt communiter, hoc est consistentem circa liquidationem debiti, sed potius in alio; an, inquam debitor, vel eius haeres es sent soluendo, iuxta l. si ita stipulatus, §. pos sunt, ff. eodem titulo, de verbor. obligat. Atque ita intelligit Iureconsultum loqui negatiue, ex eo quia non sus siciebat constare de debito, nisi etiam constaret, an debitor es set soluendo. Et in hoc inquit Connanus versari conditionem: Sed male quidem, & longe a litera & mente eiusdem textus, qui vere tractauit de liquidatione debiti, & de vita, mortéque debitoris: & denique de conditione, quae ex verbis ipsius promis sionis resultabat, non vero de[sect. 25] alia conditione extranea. Item etiam, quia casus Scae uolae in dicto §. Augerius, longé distat a casu dicti §. pos sunt: cum ibi decisio principaliter consistat ex illa forma promis sionis soluendi nomine alterius, quod ita non fuit in dicto § Augerius, vt patet maniseste: Et ideo promis sio Augerij non potest censeri, nec regulari iuxta decisionem dicti §. pos sunt: Imo potius vnius & alterius textus verba longé in se differunt, vt dignosci valet ex his, quae ibidem scripserunt Bartolus, ac cum eo Doctores communiter, iuncta regula l. §. magis, ff. de solutionibus. Tandem nec Emanuelis Costae aduersus Com[sect. 26] munem, intellectus placere potest, quem retulit, sed non improbauit Couar, dicto capite 39. numero 5. ad finem, vers. caeterum Emanuel: Nec enim verum est, quod Scaeuola Iureconsultus videns se fuis se con sultum de re claris sima, respondis set oblique, & qua si irridendo consultorem, quasi diceret, dubium non es se, conditionem extitis se, & consequenter stipulationem fuis se commis sam: Verius namque est, con sultum fuis se Scaeuolam de re non clara, sed potius habente maximam difficultatem (vt supra vidisti:) casus enim ille tam in iure, quam in factodifficilis erat, vt videre licet ex omnibus Authoribus s uperius praecitatis: & responsum illud non habet verba ironica, nec contraria menti, sed potius debet intelligi ita plané, provt verba sonant. Idque vltra alia superius dicta, aperte colligitur ex §. sequenti vbi Iurecon sultus respondit eodem modo, conditionaliter & negatiue, & non ironicé aut iocose, sed satis serió & affirmatiue. Et secundum haec libentius probandam existimo[sect. 27] communem interpretationem, caeterásque reiiciendas, & adhuc dictis, vltra omnes adiiciendum, Scae uolae responsum intelligi pos se, prout iacet, etiam non accepta dictione Si, pro quia: Idque in hunc modum, quod idemmet Iureconsultus iuxta mentem & intentionem promittentis pro cerro supponat, conditionem existere non pos se, nisi viuo patre de debito constirerit, nec aliter committendam stipulationem, quam si viuo eo liquidationes fiant: Vnde in propo sito consultus, breuiter & ingeniose respondet. si conditio non extitis set, hoc est nisi viuente patre, de debito constiterit; quo modo conditio existere potest, & non aliter, stipulationem non es se commissam : Nam cum vnus tantum casus es se pos sit, quo conditio exi steret, perinde est, ac si specifice is expres sus fuis set, aut specialiter Iureconsultus dixis set, si conditio liquidationis viuo patre non existeret, respondi stipulationem non es se commis sam. Quarto & vltimo loco constituendum est, hucus [sect. 28] que ad interpretationem d. §. Augerius, obseruata, nequaquam alterari, siue nullo modo dubia reddi ex decisione l. fideius sor obligari, 17. §. finali, ff. de fideius soribus; vbi sic scribitur: Cum fideius sor hoc modo acceptus es set, si reus quadraginta quae ei credidi, non soluerit, fide tua es se iubes: verisimile est id es se actum, vt cum interpellatus reus non soluis set, fideius sor teneretur: Sed & si reus ante, quam interpellaretur, deces sis set; fideius sor obligatus erit: quasi hoc quoque casu verum es set reum non soluis se. Ibi namque (vt vides) licet conditionalis fuerit obligatio, aut fideius sio illa, quod Bartolus, & Paulus Castrensis recte obseruarunt in lectura eiusdem §. tamen obligationis eiusdem aut fideius sionis forma, & conceptio longé distat a forma & conceptione stipulationis, de qua in d. § Augerius, non enim promis fum fuit a fideius sore, quidquid reum debere constitis set: quo casu verisimilius est (vt dixi) actum de eo, quod viuo eo constitis set, sed aliter fideius sio facta est. si reus quadraginta quae ei credita erant, non soluerit; quo casu & certa quantitas ab initio designatur, atque in casum quo reus non soluerit, in fideius sionem deducitur, ac etiam ex calculo siue computatione, quae postmodum fieret, non pendet, an plus, vel minus debeatur, nec maior, nec minor erit in vno, quam in altero industria: semper enim certum est, quid, quantúmve debeatur, & a fideius sore promissum fuerit; idcirco eleganter respondet Iureconsultus, verisimile es se id actum fuis se, vt indistincte & absolute fideius sor teneatur. modo interpellatus reus non soluis set: Non enim sufficit. quod reus sit in mora, vt conditio illa impleatur, & purificet obligationem fideius soris. sed interpellatio tacita vel expres sa neces saria est, vt docuit Castrensis ibid. n. 1. in fine, Caeterum quando reus antequam interpellaretur, deces sit, fideius sor etiam remanet obligatus, quia sicut conditio censetur impleta propter moram principalis debitoris ita & cum desiit pos se soluere per mortem, & sic non requiritur interpellatio haeredis, licet illo viuente requireretur eius interpellatio, vt etiam Ca strensis in eadem l. animaduertit, num. 2. in principio, & postmodum in vers. vltimo oppono, latius declarat: Vno autem & altero casu indistincte tenetur fideius sor, quia in casu quo non soluerit reus, fideius sio facta est: Vtroque autem verum est, reum non soluis se, vt expres sit Iureconsultus ibi, qui ad verisimile attendit in specie illa, sicut etiam in specie d. § Augerius, verisimilius respiciens Scaeuola, sic respondit. Et haec est vera & genuina interpretatio illius legis, circa quam (vt videre poteris) vacillat Couar. nec certum quid adducit praticarum d.c. 39. n. 6. ad finem, in vers. item non oberit. Minus denique alteratur d. §. Augerius, decisio, ex[sect. 29] decisione l. 16. tit. 11. partita 5. ibi enim diuersa proponitur facti species, & quantitas certa & liquida ab initio fuit promis sa, & alia interuenerunt, propter quae, legis ipsius Compilatores sic respondere debuerunt: Haec autem ideo, atque ex proposito non adduco, quod recte perpendat, & adducat ea Hieronymus de Caeuallos pract. commun. contra commun. qu. 727. n. 61. Et de his hactenus. # 15 CAPVT XV. A succes sione Maioratus non simpliciter aut perpetuo, siue non absolute & indistincte, sed propter aliquam rationem, vel causam aliquóve casu, aut qualitate superueniente, excluso eo, qui prius ad succes sionem inuitatus fuerat, si casus, vel qualitas superueniat, an personalis tantum, an vero realis & linealis exclusio censeri debeat? Deinde si sequens in gradu, vel proximior eo casu vocetur, quis dici debeat proximior; & vtrum descendens ex eo, qui prohibetur succedere, vel propter aliquam rationem, in euentúmve alicuius casusa succes sione repellitur, admitti debeat, vel repelli: siue an dici pos sit sequens in gradu, vel non? Regulariter etiam, cum a succes sione Maioratus, aut fideicommis si aliquis excluditur, vel cum succedere prohibetur, an omnes ab eo descendentes exclusi cen seantur, vel succedere prohibiti absolute? Quid si ratio exclusionis, vel qualitas ob quam excluditur, in eius descendentibus ces saret, aut si exclusio ipsa personalis es set, descendentésve ex propria persona, aut vocatione, siue ex proprio iure succes sionem praetenderem? Sed & exclusa filia, quando censeatur exclusus nepos, & de intellectu theoricae, seu doctrinae Bartoli in proposito. Ibidem etiam. Angeli, Pauli Castrensis, Philippi Cornei, Hippolyti Riminaldi, Iacobi Menochij, Syluestri Aldobrandini, Telli Fernandez, & aliorum traditiones, sic ponderatae, atque exornatae, vt vtilitatem contineant, futuris aliis negotiis contingentibus prodes se valeant. Denique casus, vel qualitas superueniens, quae tunc succes sionem impediret, an noceat ei, qui antea legitime, siue tempore habili succes serat? Vbi in facti contingentia consultus, de iure respondit, & primus quidem omnium scripsit Author, eiúsque consilium, provt editum fuit, transcribitur hoc loco, & quamplurima diligenter & accurate explanata relinquuntur, quae cum hactenus in eo casu nullus alius scripserit, nec parti consilium aliud prae stitum, imo nec ab ipsa petitum sit, nullibi sic ex proposito elaborata, atque dilucide enucleata reperiri poterunt. SVMMARIVM. -  1 Supponuntur aliqua ad maiorem claritatem & di stinctionem tam facti, quam iuris huius litis, ca súsque Authori consulti, omnino neces saria. Clausulae etiam Maioratuum referuntur, & duo articuli principales proponuntur, qui per totum caput, siue responsum tractantur. -  2 De iure eius, qui in casu succes sionis Maioratus principalis patris sui ab his Maioratibus exclusus est, incipit tractari, & contenditur probari, quod quamuis ipse post obtentum Maioratu principalem, hos Maioratus de nouo acquirere non pos set, tamen quod illos retinere poterit, considerata habilitate & capacitate, quae tempore succes sionis in eo fuit. -  3 Habilitas ad Maioratus succes sionem, tempore delatae succes sionis consideranda est, & neque praecedens, neque subsequens inhabilitas in consideratione habetur. -  4 Idque in quacunque materia generaliter procedit, quidquid postea contingat. -  5 Ea namque, quae vtiliter constituta sunt, durant, licet postea contigerit casus, a quo initium capere non potuerunt. -  6 Nec debent ex superueniente quopiam casu reuocari illa, quae iam perfecta & absoluta, atque consummata fuere. -  7 Ius quando alteri est iam quae situm ex aliqua dispo sitione; etsi ces set dispositionis causa, non tamen subuertitur dispositio. -  8 Ius quae situm facilius conseruatur, quam ius nouum acquiritur & difficilius excluditur quis a iure iam quae sito, quam a iure quaerendo. -  9 Retentio facilius, quam petitio conceditur. -  10 Non est enim par causa retinendi, & de nouo acquirendi. -  11 Idcirco, qui non potest petere, vel acquirere, potest retinere. -  12 Qualitas inhabilitans, quando a principio non adfuit, sed postea superuenit, non impedit, nec inhabilitat in iure iam delato. -  13 Admis sus semel, perpetuo debet durare admis sius, donec ipse, seu omnes eius descendentes supererunt, licet causa deficiat, vel causa de nouo emergat, quae admitti eum de nouo impediret. -  14 Statutum, quod mulier non nubat cum haereditate extra territorium, non comprehendit mulierem, quae nupsit haereditate iam adita, & sic tantum videtur eam excludere ab haereditate acquirenda, non vero ab haereditate iam acquisita. -  15 Statutum disponens, quod mulier nupta extraterritorium, non succedat in territorio, non comprehendit mulierem, quae prius se immiscuit paternae haereditati, & postmodum nupsit extra territorium . -  16 Pelaez, a Mieres resolutio, atque obseruatio quaedam in proposito huius materiae ponderatur, quae intentionem Authoris non mediocriter iuuat, & superiora singulariter confirmat. -  17 Expenduntur verba quaedam Maioratus vtriusque, & declarantur, & textus singularis in l. vltima, ff. vnde liberi, optime ponderatur. -  18 Proponitur difficultas quaedam, quae ex verbis Maioratus resultat, & illi respondetur, & num. seq. -  19 Dispositio quaelibet ex sua causa, & ratione regulari debet restrictiue, vel extensiue, & causa in testamento expres sa extendit, & restringit verba secundum mentem testatoris. -  20 Expenditur ratio quaedam, qua pars aduersa in casu prae senti nitebatur; & concludenter & vere res pondit illi. -  21 Coniecturis locus non est in claris. -  22 Exclusio non debet subintelligi, quae in verbis dispo sitionis non reperitur expres sa. -  23 Maxime contra eos, qui antea, atque in eadem dis positione vocantur expres sim. -  24 Excludens vnam personam dispositio, non trahitur ad aliam, et si casus dis similis es set, propter absurdum vitandum, quod minus dilectus magis dilecto praeferatur. -  25 Exclusio vel inclusio non se extendit vltra personas nominatim exclusas, vel nominatim vocatas. -  26 Gradus secundus primum, vel tertius secundum quod peruertat, eumque excludat, absurdum es se, & contra rationem iuris; & ideo seruari debent gradus a testatore expres si, & omnes admittendi sunt eo ordine, quo sunt substituti, nec ordo substitutionum debet peruerti. -  27 Lineam filiorum alicuius praecedentem in ordine scripturae lineam aliorum, qui post eos vocantur, praeferendam omnino in ordine succes sionis. -  28 Dispositio praecedens expres sa, per verba sequentia non potest videri reformata, nisi in his, in quibus expresse reformatur, non vero in aliis non expres sis. -  29 Substitutio, vel scriptura quod de aliquo non loquatur, semper dici potest ad exclusionem eiusdem. -  30 Testamenti vna pars aliam declarat. -  31 Substitutiones omnes reducendae sunt ad rationem, & intellectum institutionis prioris, & ipsius formae caeterae cedunt. -  32 Verba praecedentia cum sunt clara & determinata, omnino declarant, & determinant verba sequentia obscura & generalia. -  33 Gradus sequens quis sit, ex praecedenti gradu colligitur. -  34 Quia vnus gradus alium declarat. -  35 Et substitutio secunda interpretationem recipit a priore. -  36 Filius quilibet, vel descendens pos ses soris, dicitur sequens in gradu post eum. -  37 Maioratum instituens, si alienationem bonorum eius prohibeat, vel aliquas conditiones posuerit, quas a succes soribus seruari praeceperit sub poena, quod si succes sor contra fecerit, ad proximiorem, vel ad sequentem in gradu Maioratus deueniat, si pos ses sor alienauerit, vel conditiones non seruauerit, filius eius, vel descendens debet admitti, vt latius hoc numero probatur. -  38 Relatio cum fit, haberi debet in omnibus & per omnia, & cum omnibus qualitatibus, clausulis, & conditionibus, in termino ad quem refertur, contentis; quia quidquid continetur in termino relato, continetur etiam in termino referente. -  39 Dispositio referens, licet alio modo referat, quam continetur in dispositione relata, modisicari debet ad terminos relatae. -  40 Verba se referentia ad iam dispositum, nunquam veniunt augmentatiue, etiam quod ipsa videantur sonare in augmentum. -  41 Ex referente scriptura velle quem plus consequi, quam ex scriptura relata, absurdum est, nec pati debemus. -  42 Dictiones, is, ille, & ipse, de sui natura referuntur praecise ad personas expres sas, & personalitatem quandam important, sic vt non pos sint ad alios referri, quam ad eos, qui in scriptura relata specialiter continentur. -  43 Dictio, dicha, Latiné dicta, aut ditio, praedicta, repetitiua est rerum tantum, & personarum praecedentium cum suis qualitatibus, dispositionémque ad praecedentia tantum restringit. -  44 Ex Maioratu, in quo plures gradus substitutionum continentur, quaelibet substitutio iudicatur de per se, & vna non dependet ab alia; imo quot sunt personae vocatae, tot resultant substitutiones. -  45 Inde fit, vt vno mortuo, vel aliter succedere non valente, siue a succes sione, tempore, aut alio euentu excluso, ius substitutionis post eum vocati non deficiat. Imo ex persona suá tunc succedere pos sit. -  46 Mortuum es se aliquem, & sic non extare, siue extare, & non pos se succedere, paria sunt. -  47 Incapax pro mortuo reputatur. -  48 Nec obstat sequentibus in gradu, imo statim fit locus sequenti substituto post eum, ac si primus vocatus non fuis set. -  49 Filij vocati post mortem patris, statim admittuntur, atque succedere debent post eum, etiamsi citra casum mortis contingeret, quod pater excluderetur, & non succederet. Maxime eadem subsistente ratione. -  50 Pater & filius sunt in primo gradu inter se. -  51 Proximitas in Maioratuum succes sione respectu vltimi pos ses soris consideratur. -  52 Fratrum quilibet constituit propriam lineam, & alter de alterius linea non dicitur. -  53 Linea illius, qui semel Maioratum acquisiuit, caeteris praeferenda est, nec admittendus alius, donec deficiunt omnes qui ex eius linea proces serint. -  54 Patrum inhabilitatem in materia fideicommis saria, filiis non falere, nec debere nocere. -  55 Filius primogeniti furiosi, caeci, muti surdi, aut alterius aliam inhabilitatem habentis, propter quam ex dispositione fundatorum succedere non potest in Maioratu, fratrem secundogenitum excludit. -  56 Filius proditoris, seu haeretici in Maioratu succedit, & sequentibus in gradu praefertur. -  57 Masculi ex foeminis succedunt in Maioratu, a quo foemina repelluntur, quando non agitur de agnationis conseruatione. -  58 In Maioratibus, substitutione prima deficiente, tunc demum & sequentes corruere, quando dependerent a prima tanquam acces soriae, & non pos sent absque illa subsistere, secus tamen si aeque principales es sent, & per se subsisterent. -  59 Exclusa filia, quando censeatur exclusus nepos ex ea, & per totum numer. vbi Bartoli theorica seu doctrina in proposito, eleganter exornatur, atque declaratur. -  60 Exclusa vna persona a succes sione, vel succedere prohibita, & omnes ab ea descendentes exclusos censeri, vel succedere prohibitos, prout hoc numero adnotatur, & plures Authores congeruntur in vnum, qui As sumptum hoc latius prosequuntur. -  61 Ob exclusionem patris vel matris, non censeri exclusos filios aut descendentes, qui se vocatos expres sim, aut sub verbis substitutionum contentos, praetenderent, prout hoc numero latius demon stratur. -  62 Syluestri Aldobrandini distinctio in hac materia, tradita in consilio 3. numero 57. & 58. libro primo, noue ponderata, atque explicata per Authorem. -  63 Excluso aliquo a succes sione, tunc demum eius descendentes exclusos censeri, quando eadem ratio exclusionis militaret in illi; secus tamen quando ratio aequaliter non militat, vel si ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quae in eius descendentibus ces saret, prout hoc numero latius explicatur. -  64 Philippi Cornei consilia duo (quae singularia sunt & notabilia in hac materia) expenduntur, & verba eorum proferuntur. -  65 Pater, vel mater si propter aliquam causam excludatur, & filios, atque descendentes censeri exclu sos; sed vbi exclusio fit propter delictum, tunc des cendentes non censeri exclusos, idque ex communi quadam distinctione Doctorum. -  66 Quae tamen (vt supra dictum fuit) procedit, quando ratio exclusionis aequaliter militat in filiis, secus tamen si non militat, & cohaeret personae, quia tunc indistincte non afficit filios. -  67 Exclusio semper restringitur ad suam causam. -  68 Exclusionis causa limitata, limitatam producit exclusionem. -  69 Hippol. Riminaldi cons. 632. n. 132. & 134. lib. 6. expenditur, & verba eius referuntur. -  70 Exclusa vna persona, vel succedere prohibita, eius descendentes tunc demum censeri exclusos, quando ex persona exclusi, & per reprae sentationem venirent; secus tamen quando ad succes sionem venirent ex persona propria, & proprio iure, & non per reprae sentationem. -  71 Filios ob exclusionem patris vel matris non excludi, quando pater vel mater nunquam fuit exclusa dum viueret, ex quo casus fideicommis si nunquam euenerat. Si autem euenis set, & fuis set exclusa, ita etiam & filios eius exclusos manere. Et ibidem distinctio quaedam Angeli, & Castrensis in hac materia adducta, & Iacobi Menochij tra ditio noua contra Rubeum ponderata, & numeris seqq. reiecta. -  72 Exclusio parentum vt filiis non noceat quando ipsi dicantur venire ex persona propria, vel ex per sona illorum? vbi Baldi, & alio rum theorica in id ponderatur, & Philippi Cornei, atque Syluestri Aldobrandini consilia duo in eandem rem expenduntur, & praecitantur. -  73 Angeli, & Castrensis doctrina in hac materia, optime & vere explicata. -  74 L. & si ex modica, § si filius, ff. de bonis libertorum, explicatur, & Francisci Manticae aduersus Menochium interpretatio probatur. -  75 Angeli, & Castrensis distinctio, de qua supra, n. 71. iterum explicata. -  76 Excluso aliquo a succes sione, tunc demum eius filios & descendentes exclusos censeri, quando exclu sio fuit perpetua & absoluta, atque exclusus fuit omnino inhabilis & incapax ad succedendum. Secus tamen si non omnino exclusus est, sed potius aliquando vocatus, siue aliquo casu aut tempore admis sus; tunc enim eius filij & descendentes exclusi non censentur. -  77 Per solam vocationem alicuius, & sic aptitudinem & potentiam succedendi aliquo tempore, in sic vocato linea videtur initium accipere, & omnes eius descendentes inclusi videntur virtualiter. -  78 Filius non potest personam patris sui reprae sentare, quando pater fuit omnino exclusus, ita quod non potuit vllo tempore ius primogeniturae nec in potentia, nec in spe habere. Secus tamen si potuit, quia tunc filius reprae sentando personam patris, Maioratus succes sionem con sequetur. -  79 Ad descendentium admis sionem, & inclusionem, maxima in consideratione habendum, quod eorum auctrix aliquando succes serit, & realem succes sionem obtinuerit. -  80 Eradicata namque semel succes sione vnius personae, ita ius acquiritur succes soribus suis, vt caeteris aliis praeferri debeant. -  81 A persona quae Maioratum amisit propter delictum, vel propter aliam causam, non potest fieri graduum computatio, quia media scala est inhabilis & si ne viribus. -  82 Quod procedit, vbicumque propter delictum, vel propter aliam causam, fuit incapax succedendi in Maioratu, & Maioratum adeptus non fuit, secus tamen si pos ses sionem apprehendit, vt hoc numero declaratur. -  83 Vulgatum Doctorum As sumptum, quod filij aut descendentes non debeant es se melioris conditionis, quam auctor suus, a quo habuerunt causam, optime & vere declaratum. -  84 Tellus Fernandez, in l. 27. Tauri, n. 9. cum seqq. nouiter & singulariter declaratus per Authorem. IN Causa & lite, quae vertitur inter D. Alphonsum Daualos, & Roxas, & Sotomayor, & filias eius ex vna parte, & D. Antonium de Torres, & D. Catharinam de Sotomayor vxorem ipsius ex altera, super succes sione bonorum quondam Roderici de Roxas, & D Catharinae; de Sotomayor, ex quibus ipsimet duo primogenia de per se principaliter instituerunt; ius dict. D. Alphonsi, & filiarum eius probauimus, & dato quod ipse retinere hos Maioratus non pos sit, filias eiusdem, prout vltimi pos ses soris filias, & post patrem suum vocatas, in succes sione praeferendas dictae D. Catharinae. & eius marito, concludenter & vere demonstrabimus, atque vt con gruentius, & distincte magis id fiat, nonnulla, prius tam in facto, quam in iure supponere, neces sarium duximus. Et primo supponendum est, quod dictus D. Alphonsus Daualos post obtentam multis ab hinc annis horum Maioratuum, de quibus controuersia, succes sionem, pos ses sionémque eorum pacifice habitam, mortuo fratre suo maiori, nullo filio relicto, ad succes sionem Maioratus principalis patris sui est admis sus, cuius succes sionis occasione, controuersia praefata & lis excitatur. Item, quod dictus D. Alphonsus Daualos, dictorum Maioratuum (de quibus nunc controuertitur,) pos ses sor, duas habet legitimas, atque ex legitimo matrimonio procreatas filias; fundatores autem vtriusque Maioratus in omnibus vocationibus atque substitutionibus filiorum Ferdinandi Daualos (plures namque fratres & descendentes eorum suo ordine vocarunt) semper atque expres sim ad succes sionem inuitarunt filios, nepotes, & caeteros descendentes vniuscuiusque eorum: Et sic in vocatione aut subistitutione dicti D. Alphonsi Daualos, (quae fuit facta post substitutiones aliorum fratrum suorum, & descendentium ab eis,) antequam ad vocationem seu substitutionem aliorum fratrum eiusdem D. Alphonsi peruenirent, immediate post eum, omnes filios & descendentes ipsius, suo ordine ad succes sionem inuitarunt: Sic autem substitutionibus factis, & semper (vt dixi) primo vocati descendentibus sequenti vocato praelatis, in Maioratu dicti Roderici de Roxas, verba talia proferuntur: Pero si el dicho Francisco Daualos, y Roxas, y otro qualquiera de sus hermanos acacciere, que sucedaen el mayorazgo principal de fu abuelo, o fuere clerigo de orden sacra, de manera que no se pueda sacar: quiero que pas se esta mi herencia en el siguente en grado. Con que a falta de otro hijo lo pueda auer el que sucediere en el dicho mayorazgo. In Maioratu vero dictae D. Catharinae de Sotomayor, (quae litigantium auia fuit) eodem ordine, & forma substitutionibus, atque vocationibus factis, & post dictum D Alphonsum, & filios omnes, atque descendentes ipsius, aliis eiusdem fratribus vocatis, in hunc modum inuenitur scriptum. Porque es mi voluntad, que el suces sor en el mayorazgo que tienen instituydo los dichos Hernando Daualos y su muger, no suceda en este mayorazgo e vinculo, pues queda y esta bienremediado, y suceda en tal caso el llamado tras el en este mi mayorazgo por la orden que dicha es. Et sic in casu huius litis, & Maioratus vtriusque, filiae D. Alphonsi fundatam habent suam intentionem contra dictam D Catharinam, tam de iure, quam ex verbis dictarum omnium substitutionum. ex quibus in defectum patris sui, atque post cum immediate fuerunt vocatae, vnde eo excluso casu quocunque, omnino debent atque statim admitti. Item supponendum est, quod dicta D. Catharina de Sotomayor, nec ad vnum, nec alterum Maioratum virtute expres s ae aut specialis alicuius vocationis, ius aliquod praetendere potest, quamuis vetum sit, comprehendi ipsam sub vocationibus aut substitutionibus generalibus in fine Maioratus adiectis: quae tamen post substitutiones, & vocationes omnium fratrum suorum, atque in defectum eorum, & omnium descendentium ab eis factae fuerunt. Et sic iuxta tenorem & forman dictarum sub stitutionum, non potest ipsa succes sionem praetendere. nisi deficientibus praedictis fratribus suis, & omnibus descendentibus eorum. Supponitur etiam, quod in clausulis vtrius que Maioratus (ex quibus dicta D. Catharina principaliter iuuatur) quando verum sit, quod omnino excludatur is, qui in Maioratu principali succes serit, siue ante succes sionem horum Maioratuum, siue post succedat; tamen negari non potest, quin ipse dumtaxat exclusus sit eo casu; filij tamen aut descendentes eiusdem nequaquam excluduntur, imo antea fuerunt expresse & specialiter vocati, (vt vidisti) nec in eisdem clausulis aliquo modo mutantur siue alterantur vocationes & substitutiones illae, nec ordo ipsarum. qui praeces sit, praeuertitur: Non etiam ob talem. calum succes sionis Maioratus principalis sit transitus ad aliam lineam, vel persona alterius lineae vocatur, sed potius verba talia adiiciuntur, quae ad vocationes praecedentes referuntur, & ordinem succedendi antea prae scriptum confitmant omnino. His ita suppositis, gratia clarioris intellectus, atque vt distincte magis procedatur. allegatio haec, siue iuris responsum, in duos articulos magis principales diuidendum est. In primo de iure dicti D. Alphonsi Daualos dictorum Maioratuum (super quibus lis vertitur) pos ses soris agetur. In secundo vero de iure filiarum eius, vt conces so absque veritatis praeiudicio, ius illius dubium es se, ius tamen filiarum ipsius certum & clarum es se, manifeste & concludenter appareat. Deueniendo igitur ad primum articulum, certum[sect. 2] est, quod tempore delatae succes sionis dictorum duorum Maioratuum (de quibus lis excitatur) dictus D. Alphonsus Daualos, habilis & capax extitit, vt in eis succedere pos set, & quod in effectu succes sit, habuítque, & pos sedit dictos Maioratus, & nunc actualiter tenet etiam, & pos sidet: Si autem iuris regu[sect. 3] las, & in tractatu succes sionum communes doctrinas inspicimus, ad succedendum in fideicommis sis & Maioratibus habilitas tempore delatae succes sionis consideranda est, & neque praecedens, neque subsequens inhabilitas in consideratione habetur, l. intercidit. ff. de condition. & demonstrat. cum aliis adductis per Fredericum de Senis in consilio 26. columna 2. & 3. Pornum in consilio 23. numero 39. & 40. Tiraquellum de retractu Lignagier, §, 2. glos sa 9. num. 103. & in terminis notarunt Ludouicus Molina de Hispanor. primogeniis, lib. 1. cap. 13. num. 37. & lib. 3. cap. 2. num. 16. & 17. in Mieres de maioratu, part. 1. quae st. 2. num. 11. & parte 2. quae st. 3. num. & 33. & quae st. 6. n. 47. & 48. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 3. numero 12. Menochius, libro 4. Prae sumptione 69. Antonius Gama, qui dicit sic pronuntiatum in Regio Lusitaniae Senatu, decisione 27. prima parte. Alios retuli supra, hoc eodem libro, capite 12. [sect. 4] numero 103. & 105. & vltra eos, Albanus etiam in consilio 106. numero 10. & 11. subiungens numero 12. generaliter id procedere in quacunque materia, vt scilicet habilitas inspici debeat tempore, quo casus succedendi euenit, quidquid postea contingat: sequuntur Iacobus Beretta in consilio 20. numero 18. libro primo, Tiberius Decianus in. con silio 86. numero 40. libro 3. Benedictus Capra in consilio 19. Columna vltima. Tiraquellus, qui aliqua ad propositum adducit, in tractu de primogenitura, quae stione 23. numero 2. Et ratio est, quoniam ea, quae vtiliter constituta sunt, durant, licet postea contigerit casus, a quo initium capere non potuerunt, l. pluribus, § & si placeat, ff. de verborum[sect. 5] obligat. l. patre furioso, ff. de his, qui sunt sui, vel alien. iur. l. vt pomum, §. primo ff. de seruitutibus, l. in ambiguis §. non nonum, vbi late Decius ff. de regulis iuris, l. vltima, C. de acquirenda pos ses sione, cap. factum legitimé, de regul. iur. lib. 6. quibus plura cumulat Titaquellus in l. si vnquam, in verbo. donatione largitus, numero 230. & in verbo, susceperit liberos, numero 55. C. de reuocand. donat. & in l. boues, §. hoc sermone, limitatione prima, num. 38. cum sequentibus, ff. de verbor. significat. vbi late & per plura probauit, quod ea, quae iam facta, & absoluta, atque consum[sect. 6] mata fuere, certe non debent ex superueniente quopiam casu reuocari, l. si Gaudentius, C. de contra henda emptione, l. si vt proponis, C. de confirmando tutore: sequuntur Mieres de maioratu, parte 2. quae stione 6. ex numero 37. & 38. Molina de Hispanorum primgeniis, libro 3. cap. 10. num. 3. Burgos de Paz in consilio 26. num. 36. dicens, quod quando ius alteri[sect. 7] est iam quae situm ex aliqua dispositione, etsi ces set dispositionis causa, non tamen subuertitur dispo sitio: & refert Barrolum in l. 2. §. Titio, column final. versiculo, si vero accipis, ff. de donat. Decium in cap. cum ces sante, de appellat. columna prima, versiculo, Secundó limita: potuis set etiam referre Tiraquel. in tractatu, Ces sante causa, limitatione 12. ex numero primo, cum sequentibus. Ius enim quae situm facilius[sect. 8] conseruatur, quam ius nouum acquiritur, & difficilius excluditur quis a iure iam quae sito, quam a iure quaerendo, l. filius familias, ff. de solutionibus, cum multis in proposito recollectis per Tiraquellum de iure primogeniturae, quae stione 55. numero 13. & in dicto §. hoc sermone, limitatione prima, numero 39. & in dicta l. si vnquam, dicto verbo, donatione largitus, numero 80. & in legibus connubialibus, glos sa 5. verbo, contractus, numero 31. per Menochium in consilio 71. numero 5. & 6. libro primo. Hippolyt. Riminald. in. consilio 164. numero 21. lib. 4. Et facilius[sect. 9] retentio, quam petitio conceditur, l. per retentionem, C. de vsur. l. seruus, C. de pactis, l. 2. quod Baldus ibi notat, C. de fideicommis sis; non est enim per causa re[sect. 10] mittendi, & de nouo acquirendi, ex eisdem iuribus, & cap. quemadmodum, de iureiurando. Iason in dicta l. patre furioso, ex numero 8. Alexander in consilio 82. lib. 2. Curtius iunior in consilio 231. numero 45. lib. 3. Id[sect. 11] circo, qui non potest petere, vel acquirere, potest retinere, Decius in consilio 257. columna finali, & in consilio 298. numero 4. & in consilio 300. column. penult. numero 10. Socinus iunior in consilio primo, numero 20. & sequentibus, & nonnulla adducit in proposito Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, libro quinto, dubitatione 3. ex numero 115. cum pluribus sequentibus, folio 522. Anton. Gomezius in l. 45. Tauri, n. 101. Iuxta haec igitur neces sario dicendum videtur, quod quamuis praedictus D. Alphonsus Daualos de nouo non pos set in his Maioratibus succedere, si quando eorum succes sio delata fuit, succes sis set iam in Maioratu principali patris sui: caeterum, quia antea succes sit legitimé & tempore habili, potest, & debet retinere eos, quamuis ex postfacto dicti Maioratus principalis succes sio delata suerit:[sect. 12] ad quod facit etiam textus singularis in l. scidendum, §. vltimo, ff. qui satisdare cogantur: Vbi habetur, quod quando qualitas inhabilitans, a principio non adfuit, sed postea superuenit, non impedit, nec inhabilitat in iure iam delato: Et per eum textum sic[sect. 13] notauit Barthol. Socinus in consilio 81. column. 3. libro tertio, Marianus Socinus iunior in consilio 5. numero 18. & eos referens Mieres de maioratu, parte secunda, quae stione sexta, numero 38. & semel admis sus perpetuó debet durare admis sus, donec ipse, seu omnes eius descendentes supererint, licet causa deficiat, vel causa de nouo emergat, quae admitti eum de nouo impediret, l. post mortem, §. primo, l. non putauit, ff. de bonor, pos ses s. contra tabul. l. cum vxori, C. quando dies legati cedat. Ioannes Andreas in cap. decet, columna 3. in versiculo, & idem in simili, de regulis iuris, in 6. Baldus in l. filiam, lectura prima, ff. de Senatoribus, Mieres vbi supra, n. 39. Molina de Hispanor. Primogen. lib. 3. cap. 10. num. 11. Deinde facit Raphaelis Cumani[sect. 14] resolutio in l. prima. §. veteris, ff. de acquirenda pos ses sione, quem ibidem refert Iason numero 20. & 27. dicit enim legem illam induci pos se ad quae stionem, quam as serit se habuis se de facto, & super ea consuluis se; Statutum est in ciuitate Mediol. quod nulla mulier nubat cum haereditate extra territorium, & si nubat extra territorium, perdat haereditatem; quaedam mulier succes sit patri, & eius haereditatem adiuit, postea nupsit extra territorium, dicit se consuluis se, quod talis mulier non incidat in statutum Mediolan. & sic non perdat haereditatem, quia iam illam acquisierat, & statutum videtur eam excludere ab haereditare acquirenda, non vero ab haereditate adita, & acquisita: Et ad hoc citat textum notabilem in l. si seruum, §. Praetor ait, in versiculo, haec verba, ff. de aecquirenda haereditate: Vbi est textus singularis, quod si filius amoueat, vel amouere faciat aliquid de haereditate, perdit beneficium abstinendi, tamen si prius abstinuit, & postea amoueat rem haereditariam, non priuatur abstensione prius facta, Baldus etiam in l. si viua matre, in fine, C. de bonis maternis, quaerit in[sect. 15] simili casu: Statutum Mediolan. disponit, quod mulier nupta extra territorium, non succedat in territorio Mediolan. quaedam mulier mortuo patre immis cuit se haereditati paternae, deinde nupsit extra territorium cuidam Mutinensi, quaeritur numquid perdat haereditatem paternam? & determinat, quod non: quia istud statutum debet intelligi in acquirendis, non in acquisitis prius quam nuberet: & Baldum sequitur Iason in dict. § veteres, num. 31. vbi reddit rationem, quia statutum prohibet actum succedendi; ergo si prius succes serit, antequam nubat extra territorium, non tollitur succes sio prius facta: & postmodum eodem num. 31. sic scribit: Ego Aretino addo aliam rationem, quia dispo sitio legis vel statuti vetans aliquid de nouo acquiri, non vetat ius acquisitum retinere, cap. Iudaei, & ibi notat Abbas, & in cap. consuluit, de Iudaeis: & num. 32. meminit Iason ipse textus supra citati, in dict. l. sciendum, § vltimo, ff. qui satisdare cogantur, & in hunc modum dicit Quia vbi qualitas habilitans, vel inbabilitans debet ades se certo tempore, si tunc non adest, vel adest, licet postea superueniat, vel desinat, non irritat actum, nec tollit ius quae situm: Baldum etiam sequitur Ludouicus Romanus in consil. 40. & in con sil. 442. Aretinus in l. haeres per seruum, ff. de acquirenda haereditate, & Angelus in dict. l. sciendum, §. vltim: Et facit eiusdem Baldi resolutio in consil. 46. num. 5. & consil. 110. num. 1. lib. 2. faciunt etiam expres sim ea, quae adducit Caeuallos commun. contra commun. quae st. 693. ex num. 20. Denique & vltimo loco facit Pelaez a Mieres in[sect. 16] proposito huius materiae obseruatio quaedam singularis, & quae in terminis videtur casum nostrum decidere: is namque Author de maioratu, parte 2. quae st. 6. num. 48. columna 2. in principio, versiculo, infertur etiam, postquam num. praecedenti probauerat, quod in succes sione Maioratus inspici debet tempus, quo succes sio ipsa defertur, atque acquiritur, adeo quod ille qui tunc praefertur, efficiatur perpetuus succes sori, & transmittat, & semper excludat alterum; superioribus tamen theoricis non relatis, nec dicens aliquid ex his, quae supra conges simus, in hunc modum scriptum reliquit: Infertur etiam, quod si testator exclusit a Maioratu filium primogenitum habentem alium Maioratum, & vocauit secundogenitum, si Maioratus perueniat ad secundogenitum, mortuo vltimo pos ses sore, & postea frater maior primogenitus defunctus sit absque liberis, ob quod Maioratus perueniat ad secundogenitum tenentem alium Maioratum, non excluditur a tali Maioratu: quia considerari debet tempus prioris succes sionis. In quo tamen existimo es se inspiciendam mentem testatoris, & rationes, quas in dispo sitione inseruit, quae rectis sime eandem interpretabuntur. Et hactenus Author ille, cuius verba vltima nequa[sect. 17] quam nobis refragantur quoad retentionem Maioratus per dictum Rodericum de Roxas instituti; clausula namque illa: Que si acacciere, que el dicho Francisco Daualos y Roxas, y otro qualquiera de sus hermanos succeda en el mayorazgo principal, &c. ad iuris intellectum relata, & iuxta congruam interpre tationem accepta, sic intelligi debet, vt videatur prohibere, ne Maioratum suum acquirat is, qui in Maioratu principali iam succes sis set; non vero, vt vetet Maioratum eundem tempore habili delatum, & acquisitum retineri: idque ex dictis iuribus, & doctrinis antea relatis, ac textu etiam in proposito valde singulari, & notando in l. vltima, ff. vnde liberi: vbi Paulus Iureconsultus in haec verba scripsit: Si postea quam filius emancipatus bonorum pos ses sionem patris petiit, statum suum mutauerit; nihil obes se ei quo minus id quod acquisiuit, retineat: quod si prius conditionem suam mutauerit, bonorum pos ses sionem eum petere non pos se. Quoad retentionem vero alterius Maioratus, quem dicta D. Catharina de Sotomayor instituit, res est absque omni difficultate propter clausulam quandam claram, & expres sam, qua in hunc modum dicitur: Porque es mi voluntad, que el suces sor en el mayorazgo que tienen instituydo los dichos Licenciado Hernando Daualos, y su mugen, no suceda en este mi mayorazgo, e vinculo, pues queda, y est a bien remediado: y en caso que alguno sucediere en el tal mayorazgo, no pueda suceder, ni suceda en el dicho mayorazgo. Ex verbis enim his (vt vides) nequaquam excluditur facultas, & potentia retinendi Maioratum antea acquisitum, & delatum, prout in casu prae senti, sed dumtaxat denegatur ius & potentia succedendi in eo de nouo, hoc est post habitum, & delatum Maioratum principalem: & consequenter testatrix ipsa voluit aperte, quod qui in dicto Maioratu principali succes serit, non pos sit ex postfacto in suo Maioratu succedere vt clarius explicat statim in versiculo, y en caso que sea Dios seruido. Sed si antea succes serit in Maioratu ab ea instituto, & postea Maioratus principalis succes sio deferatur, non prohibet, quin pos sit eum retinere, & retinear: Nec verba omnia clausulae praecitatae referri postunt ad casum prae sentem, cum non sit succedendi, sed retinendi, qui longe diuersus est, vt supra vidimus. Praeterea non obstat dicere, quod vnus, & alius[sect. 18] casus tam retinendi, quam de nouo acquirendi comprehendi videatur sub clausula illa, quia adiecta fuit ratio: Pues queda, y esta bien remediado. Ob quam rationem de vtroque casu cogitatum videtur, & di spositio accipi debet aequaliter in vno & altero: quia quaelibet dispositio ex sua causa, & ratione[sect. 19] regulari debet restrictiue, vel extensiue, & causa in testamento expres sa, extendit, & restringit verba secundum mentem testatoris l. cum pater, §. dulcis simis, ff. de leg. 2. l. vlt. ff. de haered. instit. & late exornant Mantic. de coniect. vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 14. ex num. 8. cum sequentibus. Simon de Prae tis de interpretatione vltimar. Volunt. lib. 2. fol. 270. ex num. 14. Mieres de maioratu, part. 2. quae st. 6. num. 105. & num. 48. in versiculo, infertur etiam, (vt antea retulimus) dixit inspiciendas es se in ca su huiusmodi rationes in dispositione insertas; ipse enim rectis sime eandem interpretabuntur. Quoniam considerationi huic respondetur dupli[sect. 20] citer; inprimis, quod praedicta regula, ea etiam, quae de inducenda, aut excludenda, repetitione, siue inclusione, aut exclusione, & de extensione dispo sitionis facienda, Doctores dixerunt communiter, minime obtinent, quando apposita est dictio tua, vel dictio eo casu, quia talia verba videntur restringere vocationem, aut substitutionem in casu expres so, & sic dispositio non extenditur ad alium casum, quam ad expres sum. Quod post Ancharanum, Decium, & alios, obseruarunt Mieres de maioratu, parte 2. eadem quae st. 6. num. 99. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 5. num. 67. sed in casu prae senti adest dictio, & eo casu, quoniam, dicta D. Catharina expres sit casum exclusionis, ibi: y en caso que sea Dios seruido, &c. & statim dixit Y suceda en tal caso, &c. Vbi apponitur dictio illa, en tal caso; & sic restrictiua ad casum praedictum, qui (vt antea visum fuit) dumtaxat continebat prohibitionem succedendi de nouo, non vero retinendi, si antea succes sis set in hoc Maioratu, quam principalis succes sio delata fuis set: ergo neces sario accipi debet restrictiue, nec ratio illa aliquid debet immutare, vel alterare. Deinde respondetur, quod intentio dictae testatricis in initio illius clausulae, fuit ostendere, ac etiam rationem reddere, quare ad succes sionem sui Maioratus vocauit omnes filios, tam natos, quam nascituros Ferdinandi Daualos, & recordatus non est filij Maioris, quem tunc Ferdinandus ipse habebat, & in eius Maioratu succes surus erat: Et cum tali filio maiori, quem in dicto Maioratu principali succes surum, certa erat, sic disposuit, vt expres sum est. Caeterum cum aliis fratribus quos vocauerat, & incertum erat, an succes suri es sent, vel non in dicto Maioratu principali, voluit, vt si in eo succederent, non succederent, nec pos sent succedere in Maioratu ab ea instituto, sed non prohibuit retentionem eiusdem, si casus prae sens contingeret: Et sic quamuis in ipsis etiam expres sit eandem rationem; satis scilicet eis consultum es se Maioratus principalis succes sione: tamen ex diuersitate rationis, & propter incertitudinem praedictam non extenditur dispositio ad casum retentionis, de quo nunc agimus, eo quod in tali casu verba potius indicant contrarium; & sic ex ratione expres sa non pos sunt desinere operari suum effectum, iuxta ea, quae cum aliis Authoribus adnotarunt Praetis, & Mantica in locis relatis supra. Et hactenus de primo articulo, qui pertinet ad ius, & iustitiam dicti D. Alphonsi Daualos. Deueniendo autem ad secundum articulum, ius filiarum eius certum, ac planum mihi videtur, quando in iure patris sui dicti D. Alphonsi, dubium aliquod es se pos sit: & claré probatur ex verbis institutionis vtriusque Maioratus, quia in vtroque expres sim vocantur, atque specialiter filij, nepotes, & des cendentes dicti D. Alphonsi post eum: postea autem quando excluditur is, qui in dicto Maioratu principali succes serit, exclusio personalis fit, eius dumtaxat, quem sic contingat succedere; caeterum filij, & descendentes ipsius, qui antea in dispositione principali tam expresse, atque specialiter fuerunt vocati post patrem suum, nequaquam propter hunc casum excluduntur a fundatoribus, sed personalis dumtaxat sit (vt dixi) non vero realis, aut linealis exclusio, vt ex verbis dictarum clausularum manifeste colligitur: Et ita cum simus in claris, hoc est in clara, atque expres sa vocatione filiorum, & omnium descendentium dicti D. Alphonsi, & in[sect. 21] claris locus non sit coniecturis, l. ille aut ille, § cum in verbis, ff. de legatis tertio, l. continuus, §. cum ita, & ibi notat Baldus in principio, ff. de verborum obligation. cum. aliis adductis per Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 1. num. 11. non potest dari locus, vt tractetur de inducenda, aut coniecturanda exclusione non expressa, nec etiam vt diuinetur, an in verbis relatis excludantur, vel non excludantur dicti filij, & descendentes: Exclusio namque non debet subintelligi, quae in verbis di[sect. 22] spositionis non repetitur expres sa, Decius in consil. 379. num. 7. & in consil. 553. num. 4. & in consil. 688. Rubeus in consil. 94. Franciscus Beccius in cons. 107. num. 19. Petrus Surdus in cons. 416. num. 13. lib. 3. Maxime contra eos, qui antea, atque in eadem di[sect. 23] spositione vocantur expres sim, Alexander in consil. 139. Circa primum, columna 2. & sequentibus, lib. 6. Iason in consil. 142. num. 3. versiculo, Quinto, lib. 2. Decius in consil. 68. columna prima, & secunda, & in consil. 261. & in consil. 309. Modernus Paris. in con silio pro Duce de Villahermosa, num. 113. Alias in ca[sect. 24] su praedicto maximum absurdum sequeretur, videlicet, quod dicta D. Catharina ab institutoribus Maioratuum minus dilecta, veniret praeferenda filiis dicti D. Alphonsi, qui multo magis dilecti, atque prius ad succes sionem inuitati fuerunt, contra rationem tex. in l. si seruus plurium, §. finali, ibi: Charitas, ff. de legat. 1. l. Lucius, § pater, ff. ad Trebellianum, Glos s. notabilis in l. si mater, §. 1. ff. de vulgar. & pupi. substit. Alex. in consil. 17. num. 6. lib. 7. & in consil. 3. columna 3. lib. 3. ob quam rationem di spositio vnam excludens personam, non trahitur ad aliam, etsi casus dis similis es set, vt multis authoritatibus probarunt Parisius in consil. 47. numer. 77. lib. 3. Decius in consil. 377. colum, 2. Burgos de Paz in consil. 29. num. 52. & num. 61. Iacobus Menochius in consil. 197. num. 68. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 95. num. 98. lib. 1. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dubit. 3. solut. 2. num. 27. fol. 186. & in consil. 90. Ex num. 7. & num. 29. Vbi probat, quod[sect. 25] exclusio, vel inclusio non se extendit vltra personas nominatin exclusas, vel nominatim vocatas; Mieres etiam de maioratu, parte 2. quae st. 6. num. 102. 103. & 104. Remanet ergo, quod filiae dicti D. Alphon si nominatim, atque specialiter fuerunt vocatae ad succes sionem Maioratus vtriusque post: patrem suum, nunquam vero exclus ae ob casum praefatum, quod pater ipsarum in Maioratu principali succederet. Secundo deinde, & ius earundem filiarum efficaciter probatur, quoniam (vt ante supponebam) filiaemetips ae vocantur multo ante quam dicta D. Catharina vocetur, & verbis expres sis, atque specialibus ad successionem inuitantur: Catharina autem, nunquam vocata est expres sim, vel specialiter, sed dumtaxat comprehensa sub vocationibus generalibus, vt constat ex vtriusque Maioratus verbis. Quis ergo negabit, contra omnem rationem, & manife stam institutorum voluntatem es se, dicere, quod sic generaliter comprehensa, & non specialiter vocata, velit praeferri expres sim, atque specialiter vocatis, maxime cum vocatio eiusdem non aliter comprehendatur, quam in defectum dicti D. Alphonsi Daualos, & omnium descendentium eius: sicut[sect. 26] contra rationem iuris es set dicere, quod secundus gradus primum, vel tertius secundum praecedat, eúmque excludat, l. potest, ff. de vulgar. & pupil. substitut. & in princip. Institut. eod. tit. l. Iurisconsultus, §. gradus, ff. de gradibus, & ita in terminis no stris ad decisionem similis fere casus argumentatur, & intentionem dictae Dominae Catharinae subuertit Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titul. 8. num. 19. fol. 365. Vbi ponit adeo singularia verba ad propositum, vt hic transcribere ea neces sarium mihi visum sit: Quarto dicebam, Dom. Elisabetham in hoc secundo capite sub stitutionis non es se comprehensam, sed eam vocatam in tertio capite: Vnde absurdum est dicere, quod ipsa Domina Elisabetha pos sit excludere Dominum Hieronymum, & fratres; sicut absurdum est dicere, quod tertius gradus secundum praecedat, eumque excludat. Nam & D. Elisabetha est substituta, quando nullus ex dictis des cendentibus masculis, & legitimis ipsarum filiarum reperietur: Atqui reperiuntur D. Hieronymus, & fratres, Ergo nullo iure Domina Elisabetha potest admitti peruerso ordine substitutionum ab ipso testatore constituto. Et iterum ipse Author eodem loco, num. 56. in principio, vers. Tertio respondi, in hunc modum scribit: Tertio respondi, quod D. Hieronymus & Fratres reperiuntur substituti in secundo capite; at D. Vanius, & Dominicus sunt substituti in tertio post filios filiorum: & ideo debent seruari gradus ab ipso testatore expres si, & omnes sunt admittendi eo ordine, quo sunt substituti: Quid ergo concludentius potest ad decisionem huius litis adduci? Et accedunt Decius in consil. 408. numer. 8. Tiberius Decianus in consil. 51. num. 26. volum. 2. Hippolytus Riminaldus in cons. 651. num. 7. lib. 6. quatenus ibidem notarunt, lineam siliorum alicuius[sect. 27] praecedenrem in ordine scripturae lineae aliorum, qui post eos vocantur, praeferendam omnino in ordine succes sionis, per text. in l. generaliter, §. quid ergo, ff. de fideicommis sariis libertatibus, l. cum pater, §. penultimo, ff. de legatis 2. Et quemadmodum dicta D. Catharina ad peruertendum, & alterandum ordinem substitutionum & vocationum, non potest iuuari ex verbis praecedentibus; ita neque ex sequentibus: tum ex his, quae supra notaui; tum etiam, quoniam verba, aut clausulae illae praecedentes non pos sunt videri reformatae, nec vere aliquo modo reformantur per sequentes, nisi in his quae exprimuntur, non vero in aliis non expres sis: Et sic cum praecedat or[sect. 28] do vocationum forma superius dicta, & s aepe repetita, & sequuta postea reformatione dumtaxat in per sona eius, qui succes serit in dicto Maioratu principali, non vero in eius filiis expres sa, nec repetita, in eo tantum dispositio remansit reformata, non autem in filiis, aut descendentibus ipsius, in quibus gradus substitutionum, aut ordinem vocationum peruertere non licet, per textum optimum in l. alumnae, §. qui filias, ff. de adimendis legatis, in illis verbis: Respondi non a tota voluntate reces sis se videri, sed ab his tantum rebus, quas reformas set. Er per ea, quae notarunt Aretinus in cons. 21. colum. 1. in fine, Octauianus decis. Pedemontanae 52. num. 14. Tertio etiam pro ipsismet filiabus facit euidens ratio; nam vt pars contraria iuuari pos set ex verbis vtriusque Maioratus, ex quibus principaliter iuuatur, neces se erat, quod in ipsis expres sa esset, vel quod fuis set vocata in casu, quo horum Maiora, tuum pos ses sor ad succes sionem Maioratus principalis veniret, alteriúsve lineae persona vocaretur. Sed sic est, quod nec filij, aut descendentes eius, qui sic succes serit, excluduntur, vt remanet probatum, nec pars contraria, aliáve persona alterius lineae eo casu vocatur: ergo dicta D. Catharina nullo modo[sect. 29] ius suum fundat, & consequenter cum pro se non habeat verba, nec dispositionem, ipsi agenti, & succes sionem horum Maioratuum praetendenti, ob stat equidem peremptoria exceptio, & obiici debet, Male agis, & sine iure, quia tali casu de te non loquitur substitutio, vel scriptura, vt in quit Socinus in consil. 62. col. 3. lib. 1. Craueta in cons. 161. n. 16. lib. 1. Siluanus in cons. 64. n. 14. lib. 2. Burgos de Paz in cons. 29. n. 46. & in cons. 34. n. 14. & 21. Simon de Praetis, qui plura congerit in proposito de interpret. vlt. volunt . lib. 2. interpret. 3. dub. 1. solut. 3. an. 126. vsque ad n. 166. fol. mihi 245. quem retuli lib. 2. cap. 4. num. 30. Deinde pars aduer sa, vt filias praedictas excludere pos set, quae ex ordinariis iuris regulis, & principiis, atque ex praecedentibus vocationibus, & substitutionibus habent fundatam suam intentionem in hac lite, tenebatur dispositionem in contrarium ostendere, eámque talem, ac adeo expres sam, quod de ea aliquo modo dubitari non valeret, Couar. pract. cap. 38. ante num. 11. Molina de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 4. num. 38. Mieres de maioratu, parte 2. quae st. 6. num. 2. & num. 6. in fine Ioannes Gutierrez in consil. 13. num. 14. Petrus Surd. in cons. 316. ex num. 31. lib. 2. Burgos de Paz in cons. 29. num. 66. alios plures retuli, & sic notaui lib. 2. cap. 4. num. 65. 66. & 67. & 159. & 160. De filiis autem, & descendentibus dicti D. Alphonsi Daualos, etiam in illis verbis, in quibus pars contraria totum fundamentum facit, loquitur aperte scriptura, vel substitutio facta illo casu: Quia cer[sect. 30] tum est, quod vna pars testamenti aliam declarat l. qui filiabus, l. si seruus plurium §. vltimo, ff. de legatis 1. l. quae situm, §. Papinianus quoque, ff. de fundo instrutto. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 13. num. 5. Simon de Praetis lib. 2. interpretatione 3. dubitatione 1. solution. 3. num. 64. & seq. fol. 241. Et[sect. 31] omnes substitutiones reducendae sunt ad rationem, & intellectum prioris institutionis, aut dispositionis: Text. est vnicus in l. in ratione, §. filio ff. ad legem Falcidiam: Vbi Vincent. Hercul. 6. & 10. col. hanc es se literam illius textus fatetur: & sequitur Alexand. Raudensis in respons. 30. num. 78. lib. 2. Vbi dicit, quod prioris institutionis formae cedunt omnes substitutiones. Idque maxime procedit,[sect. 32] quando verba sequentia sunt obscura & generalia, praecedentia autem sunt clara & determinata (vt in casu prae senti) quia tunc praecedentia declarant omnino, & determinant sequentia, vt post Cinum intelligit & declarat Bald, in l. legatorum petitio, §. vltimo, in fine, ff. de legatis secundo per illum textum, & in l. si cum fundum, ff. de verbor, obligat. & sequuntur Iason in dicta l. si seruus plurium, §. vltimo, num. 3. Mantica lib. 6. dicto titulo 13. num. 14. Sed sic est, quod in dispositione principali praecedenti, & in substitutionibus superioribus institutores prius vocarunt dictum D. Alphonsum, & omnes filios, ac descendentes ipsius, & in defectum eorum, aliorúmque fratrum eiusdem Alphonsi, & descendentium suorum, vocarunt filias Ferdinandi Daualos, quae erant sorores dictorum fratrum ante vocatorum, & postmodum non mutarunt, nec alterarunt id in verbis sequentibus, aut in dispositione sequenti; vbi in vno Maioratu dicitur, quod si contingat succes sio Maioratus principalis, Pas se esta mi herencia en el siguiente en grado: In alio vero scribitur: Suceda el llamado tras el por la orden que dicha es. Ergo neces sitate, & veritate ipsa adstringimur ad dicendum, sequentem in gradu eum dici, qui ex ordine scripturae, atque substitutionum, sequens in gradu est, cum in verbis praedictis aliter expres sum non fuerit: Quia quis sit sequens gradus, ex praecedenti[sect. 33] gradu colligitur, l qui liberis, in fiue, ff. de vulgar. & pup. substit. l. 1. C. de impuber. & aliis, Rolandus de communi in cons. 39. num. 38. lib. 4. Fabius Turretus in consil. 82. num. 5. lib. 1. Vbi dicit, in fi[sect. 34] deicommis sis regulam es se, sequentem in gradu debere intelligi secundum contenta & expres sa in eadem dispositione, quia vnus gradus alium declarat,[sect. 35] vt inquit Mantica dicto titulo 13. num. 5. & secunda substitutio interpretationem recipit a priore, l. final. vbi Scribentes, ff. ad Trebel. Decius in consil. 227. num. 3. Iacobus mandellus de Alba in consilio 234. n.[sect. 36] 13. Et magis in specie, quod sequens in gradu post pos ses sorem Maioratus, dicatur filius, aut descendens quilibet ipsius, expresse agnoscit Tellus Fernandez in l. 27. Taur. colum. 2. num. 10. in illis verbis: Vnde sequitur, quod cum quilibet filius, vel de scendens pos ses soris, sit sequens in gradu post eum. Expresse etiam Pelaez a Mieres de maioratu, parte secunda, quae stione quarta, illatione 8. num. 22. Probatúrque neces saria ratione, quoniam in Maioratu dicti Roderici de Roxas, vbi sunt verba illa: Pas se esta mi herencia en el siguiente en grado , prius fuerunt ad succes sionem vocati specifice quatuor fratres, ac vniuscuiusque eorum filij, & descendentes; postmodum autem facta est substitutio generalis, qua dicta D. Catharina litigans comprehenditur, & in hunc modum scribitur; Y desta manera vaya por los hijos de la dicha dona Maria, y del dicho Hernando Daualos, y por sus des cendietes para siempre jamas. Si ergo hac forma ire debet Maioratus, scilicet antea expres sa in vocationibus dictorum fratrum, ad quos refertur verbu illud, y desta manera: scilicet, vt vnus veniat post alium, & post omnes filios, & descendentes, siue in defectum filiorum & descendentium vniuscuiusque, alius veniat; quonam pacto dicta D. Catharina, quae est filia D. Mariae, & vocatur post omnes suos fratres, & filios atque descendentes eorum, praetendere potest suc ces sionem, quovsque omnes deficiant , si hac forma vocata est, & hac forma venire non potest, dum aliquis ex descendentibus dicti D. Alphonsi supererit. Idque claré etiam colligitur ex aliis verbis, quae reperiuntur in institutione eiusdem Maioratus, vbi ad eundem modum dicitur: Pas se mi herencia en el siguiente en grado, & posita fuere immediate post prae cedentia. Cauetur namque per dictum Rodericum de Roxas, quod qui in suo Maioratu succes serit, bona aliqua eiusdem nequaquam alienet, & sic dicit: So pena, que el que lo hiziere, o tentare hazer, pierda mi herencia, y pas se en el siguiente llamado. Sed sic est,[sect. 37] quod in tali casu alienationis a pos ses sore factae, est certum in iure, quod filij, ac descendentes eiusdem dicuntur sequentes in gradu, & admittuntur post patrem suum alienantes, vt optime, expresse probauit Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, num. 10. Vbi ponit quae stionem, quando parentes filium aliquem meliorarunt, substitutionúmque plures gradus fecerunt, & voluerunt, quod bona non alienarentur, & si melioratus alienaret, proximiorem sui generis vocarunt; & inquit, filios vniuscuiusque ex vocatis proximiores iudicari debere, & praeferendos es se, quamuis ipsi filij vocati non fuerint: qui tamen in casu prae senti vocati sunt (vt vidisti) & sic in fortioribus terminis admittit eos Tellus, & sequitur Mieres de maioratu, parte quarta, quae st. 19. num. 25. & 26. Vbi dicit in materia alienationis rerum Maioratus notandum es se, quod si faciens Maioratum, alienationem rerum eius prohibeat, & clausulam adiiciat, quod si pos ses sor alienauerit, ad proximum succes sorem Maioratus deueniat, quod tunc filij alienantis, immediate succedunt, atque admitti debent, aliis vocatis exclusis, vt latius fundat ibidem: & Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 1. Bursatus in consil. 13. num. 65. lib. 1. ibi: Vnde cum sit sequuta alienatio, filius ipse contrauenientis admittetur vt proximior. Cephalus in consil. 283. in fine, lib. 2. idem Mieres 2. parte quae st. 4. illatione octaua, num. 22. vbi ponit casum, qui de facto in Regali Cancellaria Granatensi contigit: Quod quidam faciens Maioratum, posuit aliquas conditiones, quas a, succes soribus seruari praecepit, sub poena quod si succes sores in Maioratus eas non seruarent, bona Maioratus deferrentur ad sequentem in gradu: Et dicit, quod si succes sor illas non seruauit, verior sententia est, ve filius eius debeat in succes sione praeferri, quoniam ipse est vere proximior patri, & sequens in gradu illi, qui conditionibus non paruit, vt etiam ibidem latius confirmat. Hoc ergo ipsum, quod neces sario concedi debet in his duabus partibus dictae dispositionis, atque Maioratus institutionis, aequaliter concedendum est in alia parte praedicta, cum omnes sint adeo proximae, in eadem dispositione, atque verbis eis dem expres s ae, & sic vniformiter sunt terminandae. Quod attinet vero ad alium Maioratum institutum per dictam Catharinam de Sotomayor, res est quidem clarior, & Minus in eo, quam in praecedenti habet pars contraria verba, substitutionem, aut scripturam, ex quibus iuuari pos sit ideo, quod pater dictarum filiarum in Maioratu principali succes serit, quia in eo dumtaxat dicit: Y suceda en tal caso el llamado tras el, por la orden que dicha es. Quae verba[sect. 38] ponderari debent attente, quia cum relatiua sint, siue relationem contineant ad clausulas praecedentes, & substitutiones antea factas, relatio huius modi haberi debet in omnibus, & per omnia, & cum omnibus qualitatibus, clausulis, & conditionibus in termino ad quem refertur, contentis; quia quidquid continetur in termino relato, continetur etiam in termino referente, l. si ita scripsero, ff. de con ditionibus, & demonstrationibus, l. as se toto, ff. de hae redibus instituendis. Bartolus in l. prima, ff. de receptatoribus, & in l. prima, §. finali, ff. si famil. furt. fecis. dicat. Decius in consil. 182. num. 3. Parisius in consil. 19. num. 68. lib. 2. Decianus in consil. 66. num. 5. lib. 2. Peregrinus de fideicommis sis, artic. 16. num. 2. latius num. 111. Vbi aliis Authoribus relatis proba[sect. 39] uit, quod dispositio referens, licet alio modo referat, quam continetur in dispositione relata, modificari debet ad terminos relatae: & repetit iterum in eodem tractatu, articulo 31. num. 39. Hieronymus Butigella in cons. 153. n. 8. inter cons. vltimarum, volunt. volumine 1. Vbi as serit cum aliis, quod verba se re[sect. 40] ferentia ad iam dispositum, nunquam veniunt augmentatiue, etiam quod ipsa videantur sonare in gmentum: eleganter Craueta in cons. 987. num. 56. & 57. Vbi absurdum reputat, velle quem plus con[sect. 41] sequi ex scriptura referente, quam ex scriptura relata: Quod etiam voluit Curtius iunior in cons. 94. n. 10. & hoc est multum ad propositum nostrum; siquidem dicta D. Catherina, in his verbis non vocata, nec contenta, intendit plus iuris consequi ex eis, quam ex praecedentibus principalibus ad quae referuntur: cum tamen vocati ibi post dictum D. Alphon sum Daualos, sint eius filij, & descendentes: Y la orden dicha, quod filiae dicti Ferdinandi Daualos non succedant, nisi in defectum omnium fratrum suorum, ac vniuscuiusque eorum filiorum, & descendentium: Et ita vana equidem est, & absque omni fundamento eius praetensio. Quod fortius constabit, si magis specifice loquendo, ponderemus naturam, vim, & effectum illorum verborum, siue dictionum illarum: Tras el, y por la orden que dicha es. [sect. 42] Certum namque est, quod dictiones, is, ille, & ipse, de sui natura referuntur praecise ad personas expres sas, & personalitatem quandam important, sic vt non pos sint ad alios referri, quam ad eos qui in scriptura relata specialiter continentur: Ita Fachineus in cap. final. columna prima, de officio delegati. Baldus in consil. 304. Nobilis vir, lib. 5. Iacobus Mandellus de Alba in consil. 328. num. 25. vbi citat textum, in cap. per inquisitionem, de electione, Rolandus in consil. 59. num. 27. lib. 3. qui ad hoc expendit textum in l. generaliter, in fiue, ff. de officio Prae sidis, in l. vnica, §. finali, C. de caducis tollendis, & in l. fideicommis sa, §. finali, ff. de legatis 3. Cephalus in consilio 219. nu. 1. volum 2. Hippolyt. Riminald. in cons. 528. num. 2. lib. 5. Vbi notauit, dictiones praefatas, ad supra proxime nominatos referri, illósque tantum comprehendere. Dictio etiam illa, que dicha es. Latine[sect. 43] dicta, aut praedicta, certis simum quoque est, quod sit repetitiua rerum tantum, & personarum praecedentium cum suis qualitatibus, dispositionémque ad praecedentia tantum restringit, Decius in consil. 377. num. 5. Craueta in consil. 89. num. 3. Berous in consil. 132. num. 7. lib. 3. Parisius in consil. 86. nu. 36. lib. 2. Cephal. in consil. 292. num. 9. lib. 2. Rolandus in consil. 30. num. 30. cum sequentibus, lib. 4. Hippolyt. Riminald. in cons. 597. num. 12. lib. 5. Petrus Surdus in consil. 417. num. 4. lib. 3. Et sic dictorum verborum, aut dictionum personalitas, personas dumtaxat filiarum dicti D. Alphonsi respicit, & intentionem partis aduerfae manifeste subuertit, vt etiam ex aliis tradidit Ludouic. Casanate in cons. 4. num. 139. & in cons. 36. num. 6. Quarto praeterea, ius ipsarum filiarum probatur, quoniam in Maioratu dicti Roderici de Roxas, priori loco ad succes sionem vocatur Franciscus Daualos, y Roxas, & post eum filius ipsius maior, & eius des cendentes: Et si Franciscus absque liberis decedat, fuerint aliae substitutiones aliorum fratrum eiusdem Francisci, & filiorum ac descendentium eius eadem forma; in Maioratu autem instituto per dictam D. Catharinam, in vnaquaque vocatione; aut substitu tione, ipsamet forma, & ordo seruatur: Prius namque vocatur D. Antonius de Sotomayor, & post eum filius eius maior, & caeteri alij ab eo descendentes: Et post eum, dictus D. Alphonsus Daualos, & eius filij, & descendentes vocantur: Postmodum vero alij fratres eorundem Antonij, & Alphonsi, ac eorum descendentes eodem ordine ad succes sionem inuitantur: Et sic in vtroque Maioratu, & in vocationi[sect. 44] bus eorum, quaelibet substitutio est de per se, & vna hon dependet ab alia; imo quot sunt personae vocatae, tot resultant substitutiones respectu vniuscuius que vocati, & filiorum, atque caeterorum ab eo des cendentium: Ideóque vocationis, aut substitutionis die adueniente, quilibet ex vocatis in vnoquoque gradu, consequitur dominium rerum Maioratus ex propria persona, sublato de medio praecedenti succes sore; non autem ex iure ab eodem sibi transmis so, vt cum aliis Authoribus optime adnotauit Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. c. 1. n. 17. Mieres de maioratu, part. 2. q. 10. n. 4. quo loco, & antea nu. 1. in fine, vtiliter, & vere obseruauit, quod cum in dispositione, in qua continentur plures gradus substitutionum, tot dicantur substitutiones, quot sunt perso[sect. 45] nae in ea contentae; inde fit, vt vno mortuo, vel aliter succedere non valente, siue a succes sione tempore, aut alio euentu excluso, ius substitutionis post eum vocati non deficiat, imo ex persona sua tunc succedere pos sit: Et n. 2. ibidem, cum aliis Authoribus probauit, quod quando substitutiones sunt positae de per se, nec vna dependet ab alia; tunc deficiente vna (quocunque casu deficiat) sequentes non corruunt, imo cum deficit, quilibet suo loco, & tempore ad succes sionem admittitur. Molina etiam de Hispanor. primog. lib. 3. cap. 6. n. 39. dicens, quod quando plures, vnus post alium ad alicuius fideicommis si succes sionem vocantur, atque vocatio primi in causam caduci deuenit, ex eo quod ipse succedere non valeat, vel in vita testantis mortuus sit, nihilominus tamen sequentes ex propriis vocationibus succedent: Et dicit id probari per textum in l. vna, §. pro secundo, & in §. si autem aliquid sub conditione, C. de caducis tollendis; & l. quandiu, la 3. §. is autem, vbi Bar. & communiter Scribentes id notant, ff. de acquir. haered. & citat Alexand. Socin. Iasonem, Alciatum, Parisium, & Tiraquellum sic tenentes. Quod optime conducit ad nostrum casum, & decidit illum, quia (vt dictum est) fundatores praefati, plures gradus substitutionum fecerunt, & sic vt succedat in secundo gradu vocatus, vel in secundo loco, aut secunda substitutione positus, neces se est, quod in primo gradu, aut prima substitutione vocatus deficiat: Et vt succedere pos sint filiae dicti D. Alphonsi, quod ipse deficiat, quia post eum vocatae fuere, aut in eo gradu, in secunda substitutione positae; & ita antequam ille deficiat filiabus eius locus es se non potest, & tunc incipit locus es se, cum deficiat. Quod etiam cum aliis Authoribus optime aduertit Mieres part. 2. d.q. 10. n. 1. & 2. Sed in casu prae senti deficit pater, quia ex fundatorum dispositione retinere non potest hos Maioratus eo ipso quod in Maioratu principali succes serit; ergo ips ae filiae statim admitti debent, tanquam in hunc casum, & in defectum patris sui vocatae, & quemadmodum admitterentur, si mortuus fuis set. Quoniam[sect. 46] in hac materia paria sunt, mortuum es se aliquem, & sic non extare; siue extare, & non pos se succedere, l. pater filium, & ibi Glos sa, ff. de inofficioso testamento, l. secunda, §. sed si sunt sui, & ibi notat Bart. ff. ad Senatusc. Tertul. l. prima, §. vltimo, cum l. sequenti. Et ibi etiam Bartolus ff. de bonor. pos ses s. contra tabulas, l. si necem, §. si deportatus, l. & si ex modica. ff. de bonis libertorum: Inca[sect. 47] pax enim pro mortuo reputatur, l. prima, §. sed si patronus, ibi: pro mortuo habetur, ff. de coniungend. cum emancip. liber. Nec obstat sequentibus in gradu (vt[sect. 48] supra dixi;) imo statim sit locus sequenti substituto post eum, ac si primus vocatus non fuis set, ex eis dem iuribus, ex quibus ita obseruant Tiraquell. de iure primogeniorum, q. 3. n. 16. Mieres de maioratu, 2. p. d.q. 10. & 1. p.q. 2. ex n. 14. vbi dicit nonnulla ad propositum, Molina de Hispan. primog. lib. 1. c. 9. n. 29. & 30. ibi; Ideóque primo vocato existente incapaci, statim sequenti substituto locus fit, ac si primus vocatus non fuis set. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 21. ex n. 17. lib. 1. qui id ipsum multis confirmat, & in no stris terminis, scilicet, quando pater vel mater viuit, & succedere non potest propter aliquam qualitatem, quae in eo concurrit, vel propter casum superuenientem, hanc aequiparationem mortis & inhabilitatis admittendam es se, post Rubeum in consil. 22. in fine, constanter tuetur. Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. finali, num. 49. & 50. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 75. n. 39. lib. 1. qui singulariter inquit, quod filij vocati post mor[sect. 49] tem patris, statim admittuntur, atque succedere debent post eum, etiam si citra casum mortis contingeret, quod pater excluderetur, & non succederet: maxime eadem ratione subsistente, per textum in l. si ita, ff. quando dies legati cedat, & in l. si mater, C. de institut. & substit. Igitur in casu prae senti certis simum atque indubitatum est, dictas filias succes suras, quia post dictum D. Alphonsum, filij eius immediate vocantur: Y muriendose, o no pudiendo tener estos mayorazgos, quien es el siguiente en grado, o el llamado, o que viene tras el, sino sus misimos hijos, l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis 2. ibi: Et qui ex his proximo gradu procreati sunt; quoniam filius respectu patris, certum est, quod primum gradum obtiner: textus est in[sect. 50] l. 1. in principio. ff. de gradibus, §. 1. Inst. eodem tit. ibi: Pater & filius sunt in primo gradu inter se. Notauit Mieres de maioratu, p. 2. q. 4. illatione 8. n. 22. in fine: & propinquitas haec aut proximitas in Maioratuum succes sione, respectu vltimi pos ses soris consideranda est,[sect. 51] l. 9. tit. 1. p. 2. & latis sime comprobant Molina lib. 3. c. 9. ex n. 11. Mieres p. 2. q. 8. Alexander Raudensis post tractatum de analogis, in appendice, 1. part. ex n. 15. cum seq. & multi congesti per Blazium Flores Diaz de Mena in addit. ad decis. Gama 7. & 93. & vltra relatos ab eo, Angelus Matheacius de legatis & fideicommis sis, lib. 2. c. 15. Andreas Fachineus controu. iuris, lib. 5. c. 85. Hieronymus Caeuallos pract. commun. contra communes, q. 398. Quinto etiam earundem filiarum ius concludenti ratione probatur, quoniam (vt supra, in initio, remanet prae suppositum) dictus D. Alphonsus Daualos, multis abhinc annis succes sit in his Maioratibus (super quibus lis est) & habuit, atque pos sedit eos, & nunc quoque habet, & pos sidet: Et sic iuxta iuris regulas, cum succes sio ire debeat per lineam directam. non pos sunt dicti Maioratus in aduersam partem transire, aut ingredi: Quia quilibet fratrum con[sect. 52] stituit propriam lineam, & alter de alterius linea non dicitur, vt declarant Socinas incons. 33. n. 8. lib. 3. Decius in cons. 379. n. 4. Ruinus in cons. 27. n. 4. lib. 3. Ioannes Gutierrez in cons. 13. n. 12. Sed eo ipso, quod ingredi potuerunt, atque tempore habili & legitimo ingres si sunt in personam dicti D. Alphonsi, & eius lineam, durare debent in eadem linea, quousque omnes filij & descendentes deficiant, atque ex eis omnibus, & tota linea nullus supersit, vt est certis simum & probat textus in c. 1. de natura succes sionis feudi, ibi: Ad solos, & ad omnes, qui ex illa linea sunt, ex qua iste fuit. Et ibi: Sed omnibus ex hac linea deficientibus, omnes aliae lineae aequaliter vocantur; per quem textum ita tenent permulti Authores. quos citat, & in succes sione Maioratuum pro indubitato obseruat Molina de Hispan. primog. lib. 3. c. 4. n. 14. & c. 6. n. 33. melius n. 30. Vbi inquit, quod inclusio lineae vnius,[sect. 53] omnes alias lineas excludit, vsquequo omnes ij deficiant, qui ex eius linea proces serint; & ideo dum ali quis superest ex illa linea, nullus ex alia potest admitti: & n. 35. & 36. idem notauit ibidem. Maximi ergo momenti atque considerationis esi, quod dictus D. Alphonsus succedere potuerit in his Maioratibus, & quod realiter, temporéque habili succes serit in illis; eo namque ipso acquisitum est ius perpetuum & irreuocabile omnibus ex eius linea procedentibus, atque effectum est, vt dicantur sequentes in gradu, quos institutores vocarunt, vt sic nullus de alia linea succedere pos sit, nec ius aliquod praetendere, quovsque omnes de hac linea deficiant, vt etiam cum Molina obseruauit Mieres de maioratu parte 2. q. 7. n. 10. Ioannes Gutierrez in cons. 13. n. 13. & 14. & iterum dicetur infra:: Et sic incapacitas, quae dicto D. Alphonso Daualos superuenit, quia succes sit in dicto Maioratu principali, nec tollit specialem atque expres sam vocationem. quam post eum habent sui filij, nec aliquo modo alterat ius irreuocabile iam acqui situm lineae ipsius, vt agnoscit Molina locis antea relatis. & ibid. n. 39. & institutoresmetipsi non obs cure sic voluerunt; imo in hoc cum dispositione iuris communis, & regulis praedictis aperte se conformare visi sunt, vt ex clausulis dictorum Maioratuum colligitur. Sexto & vltimo loco eadem pars comprobatur & corroboratur exemplis & casibus similibus, in quibus si pater ad succedendum inhabilis sit, vel succedere non pos sit, etiamsi sint clausulae aut vocationes similes, hoc est, quod vocetur sequens in gradu; nihilominus filius succedit, & non transuersalis, vel alius alterius lineae: Quod generaliter constituunt, Aluarus Valascus de iure emphyteutico, qu. 41. num. 5. Pancirolus in cons. 169. n. 13. & 17. & 18. & 19. Alexander Raudensis in responso 1. n. 26. & 27. lib. 1. Vbi[sect. 54] probant, patrum inhabilitatem filiis non solere, nec debete nocere in materia fideicommis saria: Quod etiam deducitur ex resolutionibus Pelaez a Mieres de maioratu part. 2. q. 10. Molinae de Hispanor, primog. lib. 1. cap. 1. n. 17. & cap. 9. n. 29. & 30. Et magis speci[sect. 55] fice loquendo, quod filius primogeniti furiosi, coeci, muti, surdi, aut alterius aliam inhabilitatem habentis, propter quam ex fundatorum dispositione succedere non potest in Maioratu, fratrem secundogenitum excludit, etiamsi vocatus fuerit sequens in gradu, cum Baldo, Socino, Lecirier, Tiraquello, & Gregorio Lopez affirmat Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap 13. num. 35. & si committit deli[sect. 56] ctum, propter quod inhabilis efficiatur, etiamsi sit delictum lae s ae maiestatis diuinae, vel humanae, & ideo succes sione priuari debeat; filius tamen non priuatur, imo sequentibus in gradu praefertur, secundum Molinam, qui alios citat, & id optime comprobat lib. 4. c. 11. n. 51. & tribus seqq. Mieres de maioratu, part. 4. illatione 8. num. 22. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 31. similiter (vt supra diximus, & Tellum Fernandez in l. 27. Tauri, num. 10. Mieres dicta illatione 8. num. 22. retulimus) si pos ses sor Maioratus, quia conditionibus non paruit, sed potius praecepto ab institutore iniuncto contrauenit, Maioratu priuetur; tunc filius eius succedit, quamuis proximior, aut sequens in gradu, eo casu vocetur, vt in his terminis praefati duo Authores affirmant, & tenet Cephalus in cons. 282. num. 34. & sequentibus, lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 72. num. 44. lib. 1. Et si mulier incapax est ad succeden[sect. 57] dum in Maioratu, dummodo non sit Maioratus in quo agatur de conseruatione agnationis perpetua, filius eius masculus succedit, vt latius probant Molina libro 3. cap. 5. numero 48. Mieres parte 2. quae stione 6. numero 58. Iacobus Mandellus de Alba in consilio 86. num. 4. optime Franciscus Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 8. tit. 18. per totum, maxime ex n. 20. Peregrin. de fideicommis sis, art. 26. & 27. Ac denique, vbicunque filius habet specificam vocationem, atque ex sua persona succes sionem praetendit, incapacitas patris ei non nocet, vt statim dicetur; imo potius praebet locum filiometipsi, vt tunc ex sua vocatione & substitutione succ dere, atque ingredi pos sit, vt supra dictum fuit in quarto fundamento, vbi Mieres, & Molinae resolutiones in terminis adduximus. Constat igitur ex omnibus hactenus adductis, ius dictarum filiarum certis simum es se, & apertum, nihilque pro aduersa parte ponderari pos se, quod ex verbis dictarum institutionum Maioratuum non elidatur: imo ex eisdem pos se satisfieri his, quae in fauorem dictae Dominae Catharinae expenduntur: Nihilominus tamen neces se erit. vt veritas magis eluces cat praecipua fundamenta proponere, quibus eadem Catharina innititur, atque illis suo ordine respondere, & satisfacere. Et primó contenditur ab aduersis probari, quod substitutio aut vocatio ducti D. Alphonsi, & siliorum ac descendentium eiusdem, vna dumtaxat atque eadem est, & quod filiorum substitutio & vocatio a patris vocatione dependet; & consequenter deficiente patris substitutione & iure, quod debet etiam & ipsorum substitutio, & ius deficere, & ces sare: sublato namque principio, reliqua ab eo dependentia corruunt, vt per Ancharanum in consilio 137. Cephalum in consilio 17. numero 11. libro primo, Caeterum, vt vidimus supra, & ad id, verba clara Maioratus vtriusque ponderauimus, facile & vere fundamento huic respondetur; quoniam certis simum est, quod in casu prae senti, plures substitutiones sunt in vnoquoque gradu, & tot equidem, quor suerunt personae vocatae: & quod vnaquaeque est de per se, nec vna dependet ab alia, & sic omnes vocati, iure proprio ad succes sionem admittuntur, vt Molina, Mieres, & caeteri adducti supra. in quarto fundamento obseruarunt: Et siccum vnaquaeque substitutio per se subsistat. defectus substitutionis patris, non modo non nocet filiis, sed potius efficit, vt ipse statim admitti debeant ex propria substitutione, vt ipsemet Molina, & Mieres in eisdem locis latius probarunt, & eos retuli supra. ex n. 44. cum seqq. Quod autem in con[sect. 58] trarium dicitur, deficiente prima substitutione patris, & sequentes filiorum in eo gradu corruere; tunc demum potest, ac procedere debet, quando dependerent a prima tanquam acces soriae, & non pos sent absque illa subsistere, vt per dictos Authores: secus tamen quando concipiuntur forma proposita supra, d. 4. fundamento. quia tunc dependentiam non habent, nec dicuntur acces soriae, sed aeque principales iudicantur, & sic de per se subsistunt. Secundum fundamentum partis aduers ae deduci videtur ex theorica seu doctrina Bartoli in l. liberorum, numero 16. ff. de verbor. significat. Vbi decla[sect. 59] rando, quando exclusa filia, censeatur etiam exclusus nepos ex ea, distinguit aliquos casus, quorum tertius ad propositum facit, & pro iure aduerfae partis (vt dixi) ponderari potest: scilicet quando filia exeluditur propter fauorem alterius; tunc enim (inquit Bartolus) quia ille fauor, ob quem filia excludebatur, ita durat filia mortua, sicut ea viua; quemadmodum excludebatur filia, ita etiam excluditur nepos, & cum Bartolo scripserunt Decius in cons. 584. n. 5. Ruinus in cons. 120. n. 3. lib. 1. Menochius, qui refert alios in cons. 172. n. 32. in fine, lib. 2. Decian. cons. 98. n. 17. vol. 3. Inde deducens, quod cum a succes sione excluditur aliquis in fauorem alterius, omnes ab eo descendentes censentur exclusi, sicut ille, cuius contemplatione alter est exclusus, dicitur admis sus simul cum omnibus ab eo descendentibus: dicit ergo dicta D. Catharina, quod exclusio eius, qui in Maioratu principali succes serit, facta fuit in fauorem personarum alterius lineae, aut gradus sequentis; & cum ipsa sit principium lineae sequentis, quod excluso dicto Domino Alphonso, censeri debent etiam & caeteri ab eo descendentes exclusi: & ita quoque alio in loco Menochius ipse in consil. 522. n. 11. lib. 6. Verum huic fundamento, iam antea dicta numeris praecedentibus, concludens prae stant res ponsum. Et in primis respondetur, doctrinam Bartoli & sequacium in eis terminis procedere, in quibus ipsi loquuntur; scilicet quando aliquis fuit exclusus a succes sione in fauorem certae, atque determinatae, siue specialiter nominatae personae: tunc enim & des cendentes ab eo censentur exclusi, vt notauit Decianus; secus tamen, quando exclusio facta non est in fauorem certae, atque specialiter nominatae personae, vel sumus in dubio, qualis fuerit haec persona, propter quam exclusio facta fuit; quia tunc vel res definienda erit, iuxta terminos iuris communis, vel ins pici debebit, qualis fuerit in hoc disponentis voluntas, sicut in casu prae senti neces sario inspiciendum erit: quia quando excluditur, qui venerit ad succes sionem Maioratus principalis patris sui, non dicitur hanc exclusionem fieri in fauorem talis, aut talis, nec certa aut determinata persona exprimitur, quae eo casu succes sura sic, sed dumtaxat cauetur, Que pas se el mayorazgo en el siguiente en grado: Vel, que suceda el llamado tras el por la orden que dicha es: Sic enim in institutione vnius & alterius Maioratus dicitur. Ins piciendum itaque erit, quis sit sequens in gradu, Y el llamado tras el, y qual fue la orden dicha. Et secundum hoc iudicabimus, quis eo casu admitti debear: Si autem hoc inspicimus, nec dicta D. Catharina est sequens in gradu, nec post dictum D. Alphonsum vocata, vt supra remanet probatum. Non etiam eo casu fuit ipsa admis sa, nec filij aut descendentes eius, qui sic succes serit in Maioratu principali, excluduntur; ergo non potest dicere, hanc exclusionem in eius fauorem Factam fuis se, nec exclusio ipsa extendi potest contra filias dicti D. Alphonsi, prout late explicat Ioan. Cephalus in consil. 103. n. 15. cum seqq. lib. 1. dicens, quod filij ob exclusionem personalem patris, nunquam cen sentur exclusi a succes sione, ad quam alias es sent admittendi. Opportune ergo & iuridice ips aemet filiae pro se expendere pos sent dictam doctrinam Bartoli, quoniam eo casu vocantur, & sic statim admitti debent. Secundo respondetur, doctrinam Bartoli procedere, quando vna persona non absolute excluditur ob fauorem alterius, sed simul propter aliquam causam vel rationem particularem, siue propter aliquam qualitatem; quo casu inspici debet, vtrum ratio exclusionis aequaliter duret, vel non duret in descendentibus exclusi, quia si durat, censentur exclusi des cendentes, sed si non durat, non censentur exclusi: Et ita in terminis declarat Alex. in consil. 75. ad finem, lib. 1. & infra ad solutionem secundam tertij fundamenti latius dicetur. Et in his terminis loquutus est Bartolus in d. l. liberorum, quando scilicet filia excluditur ratione agnationis; tunc namque etiam filius filiae excluditur, quia in eo, & in omnibus aliis filiae des cendentibus durat exclusionis ratio, quia sunt cognati, & non agnati, vt Cephalus declarat d. cons. 103. ex n. 15. Mantica de coniect vltimar. volunt. lib. 8. tit. finali, n. 72. & seqq. Sed in casu huius consultationis, non durat in filiis exclusionis ratio, vt statim probabitur; Ergo exclusio non nocet illis. Tertio & vltimo respondetur, doctrinam Bartoli nequaquam procedere in materia fideicommis saria, quoties filij exclusi, vocati sunt expres sim, vel contendunt se contineri sub vocationibus aliquibus, vel sub verbis substitutionum, vt infra latius dicetur, & plene comprobabitur: Et in terminis declarat Mantica lib. 8. d. tit. finali, n. 75. Sed in prae senti filias vocatas es se, constat manifeste ex antea dictis: Ergo doctrina Bartoli nullo modo expendi potest aduersus ipsas. Tertium deinde par tis aduers ae fundamentum ex[sect. 60] eo deducitur, quod quando vna persona prohibetur succedere, vel a succes sione excluditur, censeri debent quoque succedere prohibiti, vel a succes sione exclu si omnes ab illo descendentes: Et casus exclusionis patris vel matris, quod continet & comprehendit casum exclusionis filiorum, & descendentium eorum; Ac denique exclusio extenditur, siue trahitur ad personam, quae venit a persona exclusa; sublatáque media persona, sequens non potest admitti. Quae sunt regulae siue doctrinae generales in hac materia, & quae pas sim, multisque in locis a Doctoribus expenduntur, vt late per Tiraquellum de iure primogeniorum, quae stione 12. ex numer. 5. vsque ad numerum 16. vbi in effectu congerit ea omnia, quae pro contraria parte adduci pos sunt: congerit quoque ea in terminis fideicommis si, Ioannes Cephalus in consilio 103. per totum lib. 1. Simon de Praetis in cons. 98. per totum, lib. 1. erudite etiam & distincte Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo finali, ex nu. 72. cum seqq. Ludouicus Molina de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 5. n. 41. Mieres de maioratu, part. 2. q. 4. illatione 8. n. 22. in principio, & q. 6. n. 52. Iacobus Menochius in consil. 318. ex nu. 21. vsque ad n. 29. lib. 4. latius in cons. 172. a n. 1. vsque ad numerum 13. & n. 30. 31. & 32. lib. 2. Vbi in proposito congerit nouem fundamenta, quae in effectu sunt omnia, ac quaecunque pro parte contraria expendi, & considerati pos sunt: Alios plures ideo hic non commemoro, sed potius sciens consultóque praetermitto, propterea quod superiores referunt eos, vel postmodum ego referam: congerit etiam fundamenta eadem Aldobrandinus in consilio 5. ex numero 1. cum sequentibus, & consil. 3. ex numero 33. cum seqq. Nunc autem suo ordine, atque distincte regulis praefatis, siue generalibus Doctorum obseruationibus respondendo, ante omnia animaduertere neces se est, quod regulae ips ae siue doctrinae, plures limitationes recipiunt, siue pluribus casibus non procedunt: Et[sect. 61] primum procedere seu obtinere non pos sunt, quando patre vel matre exclusis, filij vocari sunt expres se, vel sub verbis substitutionum, aut vocationum aliquando contenti, vel comprehensi; tunc namque propter substitutionem aut vocationem expres sam, vel quia comprehensi sunt, ces sante exclusionis coniectura (quae ab exclusione patris tantum deducitur) filij indistincte admittuntur, nec de exclusione patris curatur, siue illa sit simplex aut absoluta, siue conditionalis, aut in euentum alicuius casus facta: quia cum haec omnia a testatorum voluntate & dispositione dependeant, ex ipsorum placito alterantur, siue procedunt, aut non procedunt doctrinae praefatae. Quod ita eleganter in hac materia tradiderunt atque adnotarunt Raphael Fulgosius in con silio 85. Ex facto proponitur, sub numero tertio, vbi dicit, quod in succes sionibus, quae ex testamento deferuntur, s aepenumero accidit, vt vlteriores in gradu admittantur, & anteriores excludantur. Tob. Perusi. in consil. 29. sub nu. 24. Simon de Praetis in con silio 90. num. 7. & 29. libro primo, & de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dubitatione 2. numero 26. folio 186. Franciscus Mantica lib. 8. dicto tit. finali, num. 49. & num. 57. Tiberius Decianus in cons. 1. ex num. 186. lib. 1. Qui Authores loquentes in nostris terminis, limitant regulas predictas, vt ips e non procedant, quando aliquis ex his, qui descendit a persona exclusa, praetenderet ius ex verbis dispositionis, vel alicuius substitutionis, & diceret se vocatum in aliqua parte, & nunquam exclusum: & ira expres sim admittit Menochius d. consil. 318. n. 30. lib. 4. Is enim Author, quamuis ex num. 21. plura fundamenta adduxerit contra filios exclusi, eósque sicut patrem excludendos putauerit; tandem dict. num. 30. in hunc modura scribit: Et praeterea illa traditio Bartoli intelligitur, quando ille nepos ex filia potest succedere, vt quia vocatus est, vel ab intestato lex ei defert succes sionem, sicut in specie declarat Ruinus in consilio 120. n. 15. lib. 1. ita hic es set dicendum, quando ij filij D. Prosperi es sent antea ex propria eorum persona vocati ab ipso testatore: Sed cum ij filij non sint vocati. &c. Menoch. itaque, qui contra filios exclusi, rem caeteris aliis fortius ad stringit, non excludendos fatetur (ve vides) quando antea in aliqua parte dispositionis fuerunt ad succes sionem inuitati: & dicto consilio 172. cum ex numero primo, cum sequentibus, plura conges sis set fundamenta, ad probandum quod vna persona exclusa, intelligi quoque debent aequaliter omnes eius filij, & descendentes exclusi; tandem limitat eodem modo, quando scilicet filij ex verbis alicuius substitutionis, aut vocationis ius suum praetenderent, & vere sub illa continerentur, vt constat ibidem ante numerum 13. in illis verbis: Primo hi nepotes ius suum praetendunt ex illa substitutione, quae incipit, &c. Et statim probat, quod sub illa substitutione non pos sunt videri contenti rationibus ibi adductis, quia si continerentur aliquo modo, res es set absque dubio & difficultate; & iterum numero 19. in fine, in ver siculo, caeterum re ipsa, ibi: Vt hi nepotes nec etiam ex sua persona non succedant, cum vere illi nec contineantur sub verbis secundae illius substitutionis, id quod ita multis demonstratur. Atque ex numer. 20. cum sequentibus, ex proposito demonstrat, vt inde elici debeat, tanti momenti atque considerationis es se, quod exclusi filius aut descendens dixerit, se nulla parte dispositionis exclusum expresse, & sub aliqua vocatione aut substitutione comprehendi, quamuis non expresse aut specialiter, sed sub verbis generalibus comprehendi aut contineri videatur: quod eo in loco neces sitate adstrinxit Menochium, vt ex propo sito ostenderet, atque probaret, nepotes illos, de quibus quaerebatur, nullo modo videri contentos sub verbis substitutionis cuiusdam, sub qua dicebant se contentos fuis se: Quanto igitur magis hoc procedet in casu prae senti, in quo dicti D. Alphonsi filiae non contendunt se comprehensas fuis se sub aliqua substitutione, vel sub verbis generalibus vocationum, aut vocationis alicuius contineri, sed potius expres sa atque speciali vocatione iuuantur, & contra eas verbum nullum exclusionis in tota dispositione inuenitur. Quo casu nullo modo fieri potest argumentum ab exclusione alicuius ad exclusionem des cendentium ab eo, ex dictis Authoribus; vltra quos idem expres sa firmarunt Curtius senior in consil. 44. alias 45. Statuto, col. 10. vers. & si ex praemis sis. Iacobits Mandellus de Alba in consil. 12. & 9. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 73. n. 47. lib. 1. Quo loco dixit, non obstare authoritates quasdam , per Mathaeum, per Parisium, & per Rolandum adductas, & in terminis nostris, siue ad decisionem casus prae sentis, verba clara, atque singularia scripta reliquit, & in hunc modum dixit: Quoniam in casu illo filij non erant vocati, & agebatur de portione matris, qua ipsa mater ob contrauentionem priuabatur, quae ces sant hic, cum nepotes sint expresse vocati. Syluester Aldobrandinus[sect. 62] in cons. 3. nu 57. & 58. lib. 1. qui in fauorem nostrum scribit, quamuis prima facie in contrarium scribere videatur: Nam etsi afferat distinctionem quandam in proposito huius materiae, quam attulerunt Doctores per eum relati, & communiter Scribentes in l. pactum quod dotali, C. de collationibus, & in l. qui super stitis, ff. de acquirenda haereditate. Vt quando mater excluditur ex facto proprio, tunc ipsius exclusio non inficiat eius descendentes; caeterum si facto legis, vel disponentis sit exclusa, tunc & descendentes inficiat: haec tamen distinctio procedit in terminis, in quibus Doctores loquuntur, scilicet quando ex mente aut Voluntate, vel intentione legis aut disponentis appa ret, exclusionem aequaliter debete filios, sicut matrem comprehendere; vt quia mater ob aliquem calum excluditur, nec filij eius vocantur: & sic qua ratione mater excluditur, & filij censeri debent exclu si; si tamen filij in aliqua parte dispositionis vocati fuerint, aut aliquo modo colligi valeat ex mente te statoris, quod filios excludere noluerit, tunc equidem ea distinctio non procedit, sed. filij indistincte admittuncur: Et ita expresse declarat & intelligit Aldobrandinus ipse eodem cons. 3. n. 57. Nam vt res pondeat fundamentis contrariis, verba quedam profert quibus meliora excogitari non pos sent ad propositum, & in hunc modum scribit: Quia non est inconueniens, quod licet radix ipsa, hoc est mater inutilis sit, ex mente disponentis, quae totum facit, palmites ipsi admittantur. Secundo deinde & principaliter respondetur, quod[sect. 63] praefatae doctrinae, siue generales Doctorum obseruationes superius adductae, procedunt, quando in filiis eadem ratio exclusionis militat, quae in patre militabat, aut quae circa personam patris mouit principaliter testatorem; secus tamen quando ratio, cur pater, vel mater excluditur, non militat aequaliter in filiis: vel si excluderetur ob aliquam qualitatem, quae in eius descendentibus ces saret: ita Bartolus in l. libertorum, ff. de verb. signific. col. 5. tradens regulam generalem, quod quando lex loquitur de filio non simpliciter, sed respectu alicuius qualitatis, quae est in filio, si illa qualitas non est in nepote, non trahitur ad nepotem: & Bartoli doctrinam sequuntur communiter Scribentes, vt constat ex multis, quos refert Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. fin. n. 45. & n. 49. latius n. 71. & seq. & nu. 75. vbi congerit in vnum quamplurimas diuersorum Authorum doctrinas, quae in id tendunt, vt exclusa vna persona, omnes ab eo descendentes censeantur exclusi: Et tandem inquit, omnes procedere, quando ratio exclusionis habet etiam aequaliter locum in filiis. Ioannes Cephalus in cons. 103. per totum. lib. 1. vbi ipse fere omnes authoritates, quae contra filios exclusi faciunt, pro ratione dubitandi adducit, & po stea diluit, & ex eius rationibus, & contrariorum solutionibus, haec sententia confirmatur expres sim, Rubeus Alex. in cons. 22. col. final. vers. non obstat si dicatur. Ant. Gabriel lib. 4. commun. tom. 3. tit. de fideicommis sis, concl. 6. n. 7. & 8. & lib. 6. titulo, de verbor signific. concl. 1. limitat. 7. n. 58. concludens, quod quando aliquis excluditur ratione alicuius qualitatis, vel inhabilitatis, quae in eius descendentibus non repetitur, tunc descendentes ab eo non excluduntur. Anton. Bagna sacus in cons. 140. n. 28. inter consilia vltimar. voluntar. vol. 2. Emanuel Costa de succes sione Regni, 3. p. fol. mihi 442. numero 45. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quae stione 14. numer. 7. Simon de Prae tis, in consilio 31. numero 16. & sequentibus, & in cons. 90. num. 7. & seqq. lib. 1. & de interpretat. vltimarum volunt. lib. 3. dubit. solut. 2. n. 25. in fine, & n. 26. fol. 186. vbi dicit, quod in nostra materia ces sat filiorum exclusio ob euidentem dis similitudinem, & inaequalitatem, aut diuersam conditionem per sonarum, rerúmve, aut caus ae. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, articulo 27. numero 18. sed sic est, quod in casu prae senti, ea ratione institutores horum Maioratuum excludunt eum, qui in Maioratu principali succes serit, quia sic succedendo, satis ei erit consultum; sed haec ratio non aequaliter militat in eius filiis, nec qualitas illa concurrit in eisdem: siquidem dici non potest, quod ipsi succes serint in dicto Maioratu principali, ex eo quod pater eorum succes serit, nec etiam satis eis consultum est ipsamet parentis succes sione (vt de se patet:) ergo exclusio patris, non simpliciter, sed quia succes sit in dicto Maioratu principali facta, nullo modo eis debet obes se, vt praefati Authores notarunt. Et inter alios,[sect. 64] adeo eleganter atque erudite, & in terminis Philippus Corneus duobus in locis, vt controuersiam hanc omnimodo dirimere videatur: Is namque Author in consilio 21. numero 23. & 24. & 25. volum. 1. in hunc modum scripsit: Item Doctores loquuntur in casu, quo persona simpliciter excluditur, non quando excluditur propter aliquam qualitatem, quae cohaeret personae exclus ae, & non cohaeret attinentibus ea mediante, prout contingit in nostro casu, vbi mater non excluditur, quia mater; sed excluditur, quia secundo nupta, quae ratio ces sat in aliis, Et hoc Casu matre similiter exclusa, propter non petitum tutorem, succedunt cognati, ac si mater non extaret; non enim excluditur mater, tanquam corrupta sit radix; quod patet: quia non excluditur simpliciter ex ea causa, sed excluditur demum, si filij deces serint in pupillari aetate. Item excluditur, quia non petiit tutorem, & sic propter dictam qualitatem excluditur, quae qualitas ces sat in descendentibus ex ea, &c. Deinde ipsemet Author confirmat idem in consilio 116. n. 9. & n. 11. & 12. volumine 2. quo loco vt respondeat omnibus authoritatibus, & doctrinis, quae contra filios & descendentes exclusi ponderari pos sunt, & solent, quas etiam ipse arguendo, & pro ratione dubitandi in initio consilij adduxerat; verba proculdubio profert, quae maximi ponderis & momenti sunt ad casum prae sentem, & quae ad eius decisionem sufficerent, quando aliorum Authorum authoritate destituti es semus: Non enim in casu, quo filij exclusi in aliqua parte dispositionis vocati fuerunt (qualis est prae sens,) sed in fortiori equidem, quando scilicet nunquam fuerunt, nec aliquo modo ad succes sionem inuilitati, & pater eorum fuit exclusus; constanter defendit, exclusionem cen seri debete personalem dumtaxat, non vero realem aut linealem. Et in hunc modum inquir; Quia res pondetur, quod dictum argumentum procedit caeteris paribus: sed haec non sunt paria, quia quando filia est simpliciter exclusa, tunc censetur es se simpliciter & penitus affecta & extincta ipsa radix, ex qua caeteri attinent: sed quando est exclusa propter aliquam qualitatem, quae inhaeret personae, persona censetur remota: tamen ipsa radix, id est ipsa parentela, non censetur affecta. Et iuxta hanc resolutionem procedit, atque intel[sect. 65] ligi debet alia doctrina aut communis Doctorum distinctio, quam relatis aliis Authoribus adduxit Hippol. Riminaldus in cons. 664. n. 69. vol. 5. & in cons. 313. n. 37. lib. 3. vbi distinguit, an pater vel mater excludatur propter aliquam causam, vel excludatur propter delictum; & cum excluditur propter causam, dicit exclusa matre, vel patre, & filios, aut descendentes censeri exclusos: Sed vbi exclusio sit propter delicti, tunc eam non afficere descendentes . Nam (vt supra dixi) resolutio[sect. 66] aut distinctio procedit, quando exclusio sit ob cau sam, rationem, vel qualitatem, quae in filiis aequaliter militat, sicut in patre excluso militabat; secus tamen si non militat aequaliter, & personae cohaeret, quia tunc non afficit filios, vt s aepe dictum est, & declarant superius praecitati Authores: Exclusio nam[sect. 67] que semper restringitur ad suam causam, l. si is qui, ff. de inofficioso testamento, l. cancellauerat, ff. de his, quae in testamento delentur. Decius in cons. 379. n. 7. vbi dicit,[sect. 68] quod limitata exclusionis causa, limitatam producit exclusionem. Tiraquellus late in tractatu, ces sante causa, 1. p.n. 99. & n. 142. vbi alios plures Authores citat; imo & Hippolytus ipse Riminaldus alio in[sect. 69] loco expresse amplectitur distinctionem praedictam siue ita superiora declarat: Is enim in cons. 632. num. 133. & 134. lib. 6. an terminis nostiis, & multum ad propositum annotauit, quandoque matre, vel patre exclusis, aut succedere prohibitis, filios & descendentes exclusos non censeri. Et ponit exemplum, quando in filiis, aut nepotibus non militat eadem rario exclusionis, vel ces sat qualitas; vt puta, quando mater fuit exclusa, quia congrue, multísque bonis mobilibus & immobilibus dotata, filiae vero, vel vlteriores foeminae dotatae non sunt: quia tunc non sequitur; mater cui congrua dos relicta fuit, exclusa est: ergo & filiae eius non dotatae excluduntur; imo melius sequitur, filiae dotatae non sunt: ergo exclus ae non censentur, quamuis mater exclusa fuerit, vt melius sequi firmarunt etiam Socinus senior, Alexander, Parisius, & Cephalus, quos Riminaldus ipse retulit ibidem. Haec autem resolutio adeo grauis Authoris, & in terminis, de quibus agitur, maximi momenti atque considerationis est; quoniam (vt dictum remanet) horum Maioratuum institutores excludunt, aut succes sione priuant eum, qui in dicto Maioratu principali patris sui succes serit, & pro ratione huius dispositionis aut exclusionis exprimunt, Porque con el estara bien remediado: Et sic talis excluditur, vel priuatur, quia congrue habet, & vnde pro dignitate viuere pos sit: ergo ob eius exclusionem, nullo modo inferri potest ad exclusionem filiarum praedictarum, quia non ideo habent vnde congrue & pro dignitate viuere pos sint. Ideo melius sequitur, Estas hijas no estan remediadas por auer heredado su padre: Ergo non intelliguntur exclus ae; siquidem deficit in ipsis ratio principalis dispositionis, & non velisicatur qualitas, siue casus ille succes sionis Maioratus principalis, siquidem non succes serunt in dicto Maioratu: Sed & ponderari debebit, Riminaldum in fortioribus terminis loquutum, scilicet quando mater aut pater excluditur, & filij aut des cendentes eorum in nulla parte dispositionis vocantur; & nihilominus ob defectum qualitatis illius, sic pro constanti as serit: Quanto ergo magis id dicendum erit in casu prae senti, in quo sic expresse atque specifice dictae filiae vocatae fuerunt, cum etsi earum vocatio deficeret, adhuc ratio, & resolutio superior procederet. Id quod clare colligitur ex Riminaldo vbi supra, dict. n. 134. vbi sic inuenitur scriptum: Ad quintum & vltimum, quod exclusis filiabus testatoris ob masculos, multo magis exclus ae censeri debent istae mulieres vlteriores, ne dicantur illis praedilectae, contra l. si uiua matre, C. de bonis maternis, Vera fuit & realis res ponsio, quod filiae fuerunt dotatae, multísque bonis mobilibus & immobilibus honoratae: at istis mulieribus nihil testator reliquit, nec illis prouidit; vnde non inconuenit, quod per masculos non excludantur, sicque ces set dicta l. si viua matre: Quia cum testator filiabus dotes reliquerit, magis quam neptibus; non bene infertur; filia quae habuit dotem, est exclusa; ergo & neptes non dotatae, imo melius sequitur e contra. Tertio respondetur, praefatas regulas & doctrinas,[sect. 70] scilicet quod exclusa vna persona, vel succedere prohibita, & eius descendentes exclusi, aut prohibiti censeantur, tunc demum procedere, quando filij aut descendentes ad succes sionem venirent, & persona patris vel matris per reprae sentationem, & tanquam subingredientes eorum locum & gradum, ipsósque reprae senrando; secus tamen quando venirent ad succes sionem ex persona eorum, & iure proprio, vti existentes proximiores in gradu, vt in casu prae senti quo certum est, filias praedictas ex persona earum, & iure proprio vocationis & substitutionis, non vero per reprae sentationem patris sui ad succes sionem venire, & sic non consideratur medium a quo procedunt, nec impediuntur ex inhabilitare aut exclu sione parentum: Ita Bartolus in l. 1. §. si sit nepos, ff. de collatione dotis, & in l. 1. §. si sit filius, ff. de coniungend. cum emancip. liber. Baldus in l. si auia, in 4. opposit. C. de liberis praetentis, & in authent. ces sante, C. de legitimis haeredibus. Socin. senior in l. Gallus, §. nunc de lege Velleia, col. 2. versiculo, Tertio etiam deducitur, ff. de liber. & posthum. & in terminis sic consulendo tradiderunt Fulgosius in consilio 86. columna 2. Rubens Alexander consilio 22. columna finali. Iacobus Mandellui de Alba in consilio 81. n. 9. Sicinus iunior in consilio. 2. num. 20. & seq. lib. 3. vbi post alios scribit, quod quando quis vocator ex persona propria (vt nunc fuit) non autem ve alium reprae sentans; tunc inhabilitas eius, quem non reprae sentat, non impedit, quin admittatur: Et sequitur Antonius Bagnasacus in con silio 140. num. 26. inter consilia vltimarum voluntatum, votum. 2. Berous in cons. 96. vol. 1. & in materia pulchre & late Ioannes Cephalus in cons. 103. lib. 1. Rolandus in cons. 78. n. 3. & seqq. lib. 4. Pancirolus in cons. 169. n. 13. Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo finali, n. 72. & 75. Peregrinus de fideicommis sis, art. 26. nu. 6. & art. 27. num. 9. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 72. n. 43. & admittit Menochius in cons. 172. n. 7. versiculo, nec hoc genus, & n. 19. lib. 2. & in cons. 318. n. 30. lib. 4. atque in effectu cum aliis Authoribus sic declarat Molina de Hispan. primog. lib. 3. c. 5. n. 41. dum distinguit, vtrum persona, quae excludi praetenditur, dependeat a per sona, quae expresse exclusa fuit; & tunc inquit, quod similiter censeri debet exclusa: an vero non dependeat: & tunc non debet censeri exclusa. Quod in effectu dicere est, an iure proprio, vel ex persona alterius veniat, vt de se pater aperte. Nec obstat in contrarium, si aliquis dixerit, negari non pos se, quin dictae filiae intrent in locum patris sui, & quod intrare non pos sent, nec etiam succedere, nisi filiae eius es sent, quoniam post eum filij sui vocantur; & sic videri, nihil interes se, quod proprio iure, atque ex persona propria succes sionem praetendant. Eo magis, quia dictus D. Alphonsus Daualos, pater earum viuit, & in vita sua venit excludendus, quia succes sit in dicto Maioratu principali: Tali autem casu, quando mater vel pater exclu sus viuit, omnino sunt impedimento filiis suis, vt filij ex persona etiam propria, siue proprio iure succedere non pos sint, quamuis si pater aut mater deces sis set, succedere pos sent: Et quod ita videtur tenuis se, & materiam hanc declaras se Angelus in l. illam C. de collationibus. Castrensis etiam in l. si defunctus, n. 3. alias 2. C. de legitimis haeredibus, dum quaerunt, quid si mater excludatur a statuto, existentibus agnatis masculis, &c. Et si contingat extare aliquos cognatos proximiores, qui de iure communi praeferrentur agnatis, an stante dicto statuto excludantur cognati illi, sicut excluditur mater? & distinguunt, quod aut mater est in medio & superuiuit, & tunc excluduntur etiam cognati, quia es set absurdum, quod mater proximior excluderetur, & alij remotiores in gradu existentes admitterentur: Aut mater non superuiuit; & tunc alij cognati non excluduntur, quamuis sint remotiores ipsa matre, quia isto casu ces sat ratio praedictae: Et hanc distinctionem sequuti sunt Ruinus in cons. 120. n. 16. lib. 1. & in cons. 18. n. 3. lib. 3. Sociniis senior in consil. 69. n. 23. in fine, lib. 3. & amplectitur Menochius in cons. 318. num. 25. lib. 4. latius in consil. 172. num. 31. lib. 2. vbi in casu sibi proposito, super quo consuluit, maximam vim facit in hac distinctione, & refert Socinum iuniorem in cons. 2. n. 25. versiculo, praeterea lib. 3. cum ex sententia Ruini in l. Gallus, §. etiam si parente, col. 2. versic. non ob stant rationes, respondit, quod tunc filius ex persona[sect. 71] sua venit, nec ob matris personam excluditur, quando mater ipsa nunquam fuit exclusa, dum viueret, ex quo casus fideicommis si nunquam euenerat; si autem euenis set casus fideicommis si, & fuis set exclusa, ita etiam & filios eius exclusos manere: Deinde & Menochius ipse eodem in loco improbat Rubeum in cons. 22. in fine, qui tenuit contra distinctionem praedictam, & dixit a pari procedere, quod quis non extet, siue mortuus sit, vel quod exter, & succedere non pos sit, iuxta iura allegata supra, hoc eodem c.n. 46. 47. & 48. vnico autem dumtaxat fundamento improbauit Menochius, scilicet, quod as sertio Rubei procedit tantum quoad ipsammet per sonam inhabilem ad succedendum, & sic dicit toqui textum in l. si ex modica, §. 1. ff. de bon. libertorum, quem Rubeus expendit: non autem procedit quoad impediendum alterum, quoniam tunc paria non sunt ea duo, vt ipse Menochius existimat. Hoc autem ideo adductum, atque vltra cogitationem forsan partis aduers ae detectum, vt nihil pro ipsa excogitari valeat, cui concludens responsum non as signetur. Fundamento igitur praedicto, quod negari non pos sit, quin dictae filiae ingrediantur in locum patris sui, & quod succedere non pos sent, nisi filiae eius es sent; respondetur veris sime, quod ex quo sunt filiae dicti D. Alphonsi, & post dictum patrem suum vo[sect. 72] catae fuere, vis est, quod in isto casu admittantur, quemadmodum admitterentur, si dictus pater mortuus fuis set: Quoniam duo isti casus aequales sunt, atque eundem effectum producunt, vt supra ex n. 44. vsque ad numerum 50. concludenter remanet probatum, & Menochius male quidem contrarium sustinuit; & ideo forte, vt parti suae placeret aut deseruiret, vt infra dicetur: Et quamuis succedunt ingrediendo in locum patris sui, non tamen succedunt loco patris, seu patrem reprae sentando, sed intrant Iocum vacantem, qui fuerat locus patris, vt in simili voluerunt Bartolus & Baldus in l. si auus, C. de liberis praeteritis: idem Baldus in l. pactum dotali, C. de collationibus, q. 18. dicens, quod si filia in contractu dotali fecit pactum de non succedendo, & firmauit iuramento, licet ipsa excludatur, non excluduntur nepotes ex ea, & subdit: Nec eis obstat, quod intrant in locum matris, quia succedunt per locum de remotione seu priuatione matris; vnde non as sumunt sibi materiam iam extinctam, sed sibi as sumunt locum, quem inueniunt vacantem. Quae verba notabilia sunt, & singularia ad propositum nostrum; & ita multum commendauit, & in nostris terminis adduxit, & sic respondit in simili casu, in quo agebatur de iure filiorum cuiusdam exclusi, Philippus Corneus in cons. 116. n. 13. vol. 2. Syluester etiam Aldobrandinus in cons. 3. num. 58. & 59. lib. 1. Qui cum fundas set partem contrariam, & numeris praecedentibus loquutus fuis set contra filios exclusi, & expendis set Baldi locum in d. l. si auus. (quem citauit Corneus) d.n. 58. & 59. scribit in hunc modum. Nec obstat doctrina Baldi, & Saliceti, in d. l. si auus, quod quando quis succedit priuatiue, non dicitur venire ex persona patris, ita quod excludatur, ac ille excluditur, secus si transmis siue: Quia illa doctrina non facit in proposito in hoc casu; nam hi nepotes non veniunt priuatiue, quia non est euacuatus superior gradus, aut de medio sublatus, quibus casibus nepotes Venire pos sent ex persona propria, sed neces sario veniunt ex trans mis sione quadam generationis. Aldobrandinus ergo idem considerat, quod Corneus; & vterque sequitur communem Antiquorum sententiam, an filij veniant per locum a remotione seu priuatione patris, vel matris; & sic an gradus superior sit euacuatus, aut de medio sublatus: & tunc filios & descendentes exclu si admittunt, quia non veniunt per reprae sentationem, aut transmis sionem, sed intrant locum, quem inueniunt vacantem: Et sic in nostrum fauorem respondent expresse, & in fortioribus equidem terminis, vt ex eorum doctrinis & responsis constat aperte. Quod attinet vero ad aliud fundamentum do[sect. 73] ctrinae aut distinctionis Baldi, & Castrensis, animaduertendum est, in contrarium non vrgere, quia ij Authores loquuntur in succes sione, quae a statuto defertur agnatis ab in testato; tunc enim, quandiu mater, quae excluditur fauore agnatorum, superstes est, non potest filius admitti: quia (vt Angelus dicit) magna absurditas es set, quod veniant remotiores in gradu, qui sunt eiusdem capitis, & propinquiores repellantur: Sed in casu prae senti agitur de succes sione ex testamento, atque de materia fideicommis sa ria, in qua non est absurdum, quod viuo patre admittantur filij, qui post eum vocati sunt, & sic succedentes ex persona propria, & in quibus ces sat ratio ob quam pater fuit exclusus, quo casu existentiam patris non nocere filiis, cum multis Authoribus defendit Ioannes Cephalus d. consilio 103. lib. 1. imo & Doctoresmetipsi, quos Menochius in contrarium praecitauit, in his terminis idem tuentur, vt docte aduertit, & sic intelligit & declarat Angelum, & Paulum, Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo finali, n. 48. & 49. vbi citat Guid. Pap. decis. 612. n. 1. & Ruinum in consilio 49. n. 4. in fine; vol. 1. Qui, quando militat diuersa ratio in filiis, vel a testatore fuerunt vocati, & sic sumus in succes sione ex testamento, as serunt etiam viua matre, filios debere admitti: imo (quod est notandum) ipse Menochius d. cons. 318. num. 30. lib. 4. postquam n. 25. retulit praefatam Angeli distinctionem, dicit eam non procedere, quando nepos ex filia vocatus est; & sic quando sumus in succes sione ex te stamento: & in cons. 172. lib. 2. vbi n. 30. adeo magnam vim in eadem Angeli distinctione fecit, semper loquebatur in terminis, in quibus nepotes illi nullum ius praetendere poterant ex verbis secundae substitutionis, quia vere sub illis non continebantur: Et sic si continerentur, atque in succes sione ex testamento Versaremur, non haberet locum Angeli, & Pauli doctrina praedicta: Quod erudite aduertit, atque tuetur Mantica dicto titulo finali, lib. 8. num. 49. & 72. cum seqq. & ibidem, n. 50. postquam in principali, quod tenuit contra Rubeum, improbauit Menochium; merito etiam & in alio improbat eum, quod d. consil. 22. Rubeus Alexander notauit, & rectius firmabit: dixit namque Rubeus ipse, paria es se non extare aliquem, vel extare, & non pos se succedere. Quod Mantica op[sect. 74] time approbat, & veris simum profitetur, & Menochij solutionem ad l. & si ex modica, §. si filius, ff. de bonis libertorum, falsam euincit: Quoniam textus ille loquitur expresse, quando agitur de impediendo alium , vt non succedat, vt euidenter ibi ostendit, & latius videri poterit. Negari itaque nullo pacto potest, quin eiusdem effectus sit, aliquem viuere, & succedere non pos se, siue non extare, aut mortuum es se. Deinde, quod absurdum ab Angelo, & Paulo consideratum, omnino ces set, quando filius subintrat locum, per remotionem aut priuationem patris sui vacantem; & quando locus aut gradus viuentis euacuatus est, atque de medio sublatus; qui tamen in terminis, in quibus Angelus, & Paulus loquuntur, euacuatus es se non poterat: Et sic sublato de medio patre, eiusque gradu euacuato ex institutorum dis positione, atque ob casum succes sionis principalis Maioratus euenientem, nihil est, quod filiorum succes sionem impediat, quemadmodum non es set, si pater ipse mortuus fuis set, ex eisdem Authoribus antea relatis, & n. 45. cum seqq. adductis: Et ita quoque expres sim tenuit Syluester Aldobrandinus dict. cons. 3. n. 58. & 59. lib. 1. Ex cuius resolutione, (quae communis omnium doctrina fuit) ces sat quodcunque Menochius in contrarium ponderauit; siquidem procedit dumtaxat, quando is qui praetendit succes sionem, non potest succedere priuatiue, quia non est euacuatus, nec de medio sublatus gradus superior: Secus tamen si priuatiue succedere potest, quia tunc nullum absurdum est, vt viuente excluso, cuius gradus remotus est, succedere pos sit: Et ita concludenter, & vere remanet satisfactum praedictae Angeli, & Pauli distinctioni. Cui & aliter responde[sect. 75] ri poterit; scilicet, quod procedit in terminis, in quibus ipsi loquuntur, quando, inquam, supersunt agnati, quorum fauore mater ipsa excluditur: Sed in casu nostro nullus superest, vel extat; cuius fauore patris exclusio fieret praeter filios dicti D. Alphonsi, qui post patrem suum immediate atque expresse vocantur; Ergo ex quo ipsi admittantur in vita patris sui, nullum absurdum sequitur, nec aliqua per sona est, quae id impedire valeat: siquidem quaecunque sunt, vel es se pos sunt, post filios dicti D. Alphon si ad succes sionem inuitatae fuere. Et sic ces sat doctrina dictorum Authorum, vt ipse Mantica aduertit vbi supra, n. 49. vbi in fauorem nostrum, & contra partem aduersam, adeo singularia & vigentia verba proponit, vt si de hoc casu consultus fuis set, magis ad propositum loqui non potuis set. Et in hunc modum scribit: Ego dicebam supradictam deci sionem procedere provt loquitur, quando supersunt agnati, quorum fauore mater ipsa excluditur; & ita loquuntur expresse Angelus & Paulus: Sed in proposito non extant agnati masculi, neque etiam alij, quorum fauore isti pronepotes masculi excludantur, sicut eorum mater fuit exclusa; & ideo non potest rationabiliter dici, quod super stite matre exclusa, eius filij non pos sunt admitti, quia imo admittuntur; quoniam masculi descendentes ex filiabus vsque in infinitum praeferuntur filiabus filiorum ip sius testatoris, &c. Quod in effectu est, ac si diceret, & claré dicit, dictas filias admittendas es se, etiam viuente patre suo; & non modo ex eo aliquod absurdum non sequi, imo ex neces sitate ita fieri debere, quia post dictum patrem suum vocantur, & post eum caeteris aliis praeferuntur: & ita curari non debet, nec in consideratione haberi, an extet, vel non extet dictus pater, sed tantum an remotus fuerit, necne, vt statim in fine dicti n. 49. firmat Mantica ipse, & alios Authores citat. Et hactenus de tertio responso ad dictas regulas, si ue generales Doctorum obseruationes. Quarto denique & vltimo loco respondetur, re[sect. 76] gulam eandem generalem, exclusa scilicet vna persona, descendentes etiam ex ea exclusos censeri, tunc demum procedere, quando aliquis simpliciter atque indistincte exclusus est, ita quod semper & absolute incapax fuerit & inhabilis omnino ad succedendum, nec vllo modo aut tempore succedere potuerit; eo namque casu & eius filij atque descendentes inhabiles iudicantur, & exclusi: secus tamen si non simpliciter aut absolute exclusus est, sed potius ad succes sionem vocatus, licet in aliquem casum aut euentum exclusus, vel semotus a succes sione, ita quod non omnino incapax fuerit, sed potius aliquando capax; tunc namque eius descendentes non censentur inhabiles, nec exclusi, imo eo ipso, quod pater eorum vocatus fuit, vel si non vocatus, saltem aliquo tempore, vel aliquo casu habilis es se potuit, descendentes eius habilitantur, & capaces redduntur. Quae doctrina & resolutio communis est, & eorum testimonio probatur, qui hucusque in propo sito scripserunt: Et post alios ita in terminis materiam hanc declarant Emanuel Costa de succes sione regni, 3. p.n. 44. & 45. folio mihi 442. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, art. 27. n. 8. Aluarus Valascus de iure emphyteutico, quaest. 41. Modernus in consuet. Parisien. §. 16. n. 2. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quae st. 14. n. 7. qui recte considerat, multum interes se, an foemina, vel alia persona simpliciter & perpetuo excludatur, quia tunc tota linea censetur exclusa: an vero non simpliciter & perpetuo excludatur, sed tantum submoueatur stante fratre masculo eiusdem gradus, vel propter aliam qualitatem; quia tunc tota linea non censetur exclusa; imo filij masculi admittuntur: Alexander Raudensis in responso 2. n. 126. lib. 1. & in responso 30. ex n. 73. & 74. lib. 2. vbi multum ponderat, an quis simpliciter exclusus fuerit, vel nunquam vocatus, an vero aliquando vocatus & ad oculum demonstratus sit? Vt primo casu eius descendentes excludan[sect. 77] tur omnino, secundo vero admitti debeant: quia per vocationem & demonstrationem certae personae, & per potentiam & facultatem succedendi aliquo tempore, vel aliquo casu, & defectum absolutae exclusionis, in sic vocato linea videtur initium accipere, & omnes eius descendentes inclusi videntur virtualiter, vt latius probat ipse Raudensis dictis in locis, & multum ad propositum loquitur, atque ponderat textum in l. qui in aliena, §. interdum, ff. de acquirenda haereditate, & in l. Titio vsusfructus, ff. de conditionibus & demonstrationibus, ibi: Nec initium accepit, & in l. Seia, ff. de donationibus causa mortis, ibi: Quae nondum in persona filiorum initium acceperat. Et tenet etiam Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. numero 36. & 37. & 38. facitque singularis eiusdem Authoris resolutio alio in loco, eodem, inquam, lib. 3. c. 7. n. 4. vbi limitat. ac eleganter declarat regulam & doctrinam generalem, quod filius reprae sentare non[sect. 78] pos sit patrem exclusum; vt intelligi debeat, quando pater fuit exclusu a tempore natiuitatis, ita quod non potuit vllo tempore ius primogeniturae, nec in potentia, nec in spe habere: secus autem, si aliquo tempore potuit pater habere ius primogeniturae saltem in spe vel in potentia, licet ex postfacto adueniente conditione, vel aliquo casu, inhabilis efficiatur ad Maioratus succes sionem; quia tunc filius reprae sentando personam patris, succedere poterit. Igitur si ex eo solum quod quis vocatus fuerit, vel ad oculum demonstratus (vt Raudensis dixit) vel ius haberet saltem in spe & potentia, vt Molina obseruauit lib. 3. dicto cap. 6. numero 37. & 38. tanti effectus est, quod efficere pos sit, ac etiam efficiat, vt omnes descendentes includantur, & linea initium accipiat; quanto magis atque extra omnem dubitationem hoc erit, quando filij etiam, aut descendentes vocati fuis sent, sicut in casu prae senti vocati sunt, & pater eorum non solum vocatus est, & ius habuit in spe vel in potentia (quo ad inclusionem filiorum & descendentium contenti sunt Doctores, vt vidisti) sed etiam actu habuit, & habet ius illud, ita quod actualiter & realiter succes sit; tunc enim nullus proculdubio dubitauit, nec dubitare potuit, incipiente in eo linea, siue succes sione eius linea ingres sa, omnes de ipsius linea praeferendos, quamuis ipse ex postfacto deberet excludi. Idque tam ex regulis & fundamentis superius adductis, & notatis per Moli[sect. 79] nam lib. 3. cap. 6. numero 30. & 31. quam ex his quae in nostris terminis, & in hac materia exclusionis notarunt Gratus in consilio 120. numero 32. volumine 2. Mantica libro 8. dicto titulo finali, numero 16. vbi ad inclusionem & admis sionem descendentium, maxima habent in consideratione, quod eorum auctrix aliquando in fideicommis so succes serit, & realem succes sionem obtinuerit: & latius id confirmat Alexander Raudensis in responso 30. numero 76. & numero 159. cum sequentibus, lib. 2. Vbi irradicata semel[sect. 80] succes sione in vnius persona, ita probat eius succes soribus ius acquiri, vt caeteris aliis preferii debeant: Menoehius etiam adducit nonnulla, quae rem hanc satis confirmant in cons. 72. numero 36. lib. 2. multum ponderans. inspiciendum es se, in quibus personis feudum semel sit consolidatum, vel fideicommis sum initium sumpserit; & Mieres de maioratu, parte 2. quae stione 4. illatione 8. numero 22. qui in terminis as serit, quod eo ipsoquod aliquis in Maioratu succes sit, tale ius eius descendentibus acquiritur, quod quamuis ipse in vita aliquo casu aut ratione excludatur; quovsque tamen tora eiusdem linea finiatur, alij alterius lineae admitti non pos sunt: & in eadem 2. parte quae st. 7. num. 10. dixit aliud ad propositum valde singulare. Et primo constituit,[sect. 81] quod a persona quae Maioratum amisit propter delictum, vel propter aliam causam, non potest fieri graduum computatio, quia media scala est inanis & sine viribus; statim autem sic limitat atque declarat id ipsum: Quod procedit, vbicunque propter delictum[sect. 82] fuit incapax succedendi in Maioratu, & non apprehen dit pos ses sionem, neque proprietatem bonorum Maioratus; nam si illam apprehendit, & aliquo tempore fuit pos ses sor, gradum sine dubio facit: quod ex praedictis constat, & maxime notandum est. Ex dictis autem, facile etiam & vere respondetur rationi principali, qua precipue excitantur Doctores communiter, vt ira generaliter constituant, ex[sect. 83] cluso aliquo a succes sione, vel succedere prohibito, & eius filios atque descendentes exclusos censeri: ne scilicet filij aut descendentes melioris sint conditionis, quam auctor suus, a quo habuerunt cau sam, contra l. si vina matre, C, de bonis maternis l. in his, §. 1. l. quod ipsis, ff. de regulis iuris, vt pro ratione principali adducunt Tiraquellus de iure primogeniorum, quae stione 7. numero 7. & 8. & 9. & caeteri alij relati supra, numero 60. Quoniam ratio ea tunc demum procedit, quando aliquis simpliciter & absolute excluditur, nec eius filij aut descendentes vocantur, itavt si succedere vellent, succedere deberent ex persona patris sui, ex qua non pos sunt, & ideo & ipsi censeri debent neces sario exclusi, ne melioris conditionis sint, quam pater suus: Secus tamen vbi pater non omnino, siue non absolute & indistincte exclus sus fuit, vel vbi filij pos sunt ex persona propria atque ex proprio iure succedere; quo casu non dicuntur habere causam a patre suo. quia tunc ea ratio non procedit vt ipsimet Authores num. praeced. relati farentur, & latius comprobant, vt vidisti. Ratio ergo praefata nec militat in casu prae senti, nec etiam contra dictas filias adduci potest, quoniam pater ipsarum dictus D. Alphonsus, expresse fuit, atque ante filios suos ad praefatos Maioratus vocatus; & sic omni tempore, & omni statu attento, melioris conditionis est, quam filij sui es se pos sint, nec sequitur absurdum ex d. l. si viua matre, cum similibus, deductum: Et quod sit melioris conditionis. patet ad oculum, quia a principio (vt dixi) & ante filios suos vocatur ad succes sionem, & tunc melioris conditionis est: Postea vero cum excluditur ob casum succedendi in Maioratu principali patris sui, filij non pos sunt dici es se melioris conditionis, quia iam pater ipse succes sit, quamuis ex postfacto excludatur; id quod ex voluntate institutorum effici potest, sicut ex eorundem dispo sitione & vocatione filij tunc admittitur (vt remanet supra probatum;) imo & eo casu melioris etiam est conditionis, quia de serit hos Maioratus inferiores, & minoris redditus & valoris propter Maioratum principaliorem & maioris redditus & valoris; & ita nullo euentu ratio praefata militat, nec absurdum predictum procedit. Denique & vltimo loco, pars contraria iuuari[sect. 84] pos se videtur ex resolutione quadam, siue obseruatione Telli Fernandez in l. 27. Tauri, n. 9. Ex illa namque colligi videtur prima facie, quod quando vocatus ad vinculum, siue meliorationem Tertij bonorum, tenetur vinculum in vita restituere, quod eo casu, post eum, atque restitutionis casu eueniente, non debent admitti filij eius, sed potius excludi. atque aliis succes sio deferenda est: Et quia ita indistincte ab aliis, & in contrarium expendi pos set, neces se mihi visum est, Telli locum ex profes so, nouiterque & vere explicare: Et pro eius veris sima explicatione obseruandum erit, quod Author ille non proposuit quae stionemin terminis Casu mihi consulti, sed in aliis longe diuersis. scilicet quando pater, qui plures filios habebat, vnum ex eis meliorauit, & post eum non vocauit filios suos sed alium filium, & postmodum alios filios suo ordine; ita quod meliorati prius filij aut descendentes vocati non sunt, sed post ip sum, alius ipsius meliorantis filius vocatur. Quo ca su dixit in primis, quod si filius melioratus, & primo loco electus, siue nominatus ad meliorationem filiis relictis deces serit, tunc non succedit frater eius, hoc est alius meliorantis filius, qui post eum fuit vo catus, sed quod debent admitti eiusdem filij, quamuis vocati non fuerint. Et reddit rationem quoniam tacita conditio, si sine liberis deces serit, intelligi debet in melioratione huiusmodi, siue illa fiat inter viuos, siue in vltima voluntate: & sic filij eius, qui primo vocatus fuit, sequentem filium vocatum excludunt. vt latius ibi comprobat, atque ostendit: Statim vero Author ipse hoc limitat, vt intelligi debeat, quando substitutio, vel grauamen confertur post mortem donatarij, siue filij priori loco ad meliorationem inuitati; nam si ad certum tempus es set facta melioration, & post tempus in vita granatus restituere: tunc inquit, quod filius meliorantis, secundo loco substitutus & vocatus, excluderet filios meliorati; & sic in eisdem terminis l. cum auus, ff. de condit. & demonstr. in quibus quae stionem proposuit, hoc est, quando filij eius, qui melioratus fuit, vocati non sunt, dictam declarationem aut limitationem proponit. Et iuste equidem atque iuridice sic statuit, quoniam si filius melioratus, grauatus fuit, vtviuens siue in vita, antéque mortem meliorationem restitueret, & in vita, temporéque limitato, & certo fuit ab eo iure exclusus; multo magis intelligi debent cius filij exclusi, qui nunquam fuerunt vocati: imo eis omis sis, ad alios filios pater meliorans proces sit. Caeterum in casu prae senti, filij (vt s aepe dictum est) vocati sunt expresse & specialiter, & fundantur ex proprio iure. propriáque & speciali vocatione, atque substitutione, non ex decisione d l. cum anus: nec etiam ex tacita & coniecturata voluntate testatoris, sed adeo expres sa, atque peculiari dispositione. vt visum est; Et ita in terminis nostris, & in casu vocationis filiorum filij meliorati, nec es set locus coniecturis, nec aliquo pacto admitti pos sent sequentes filij eius, qui meliorationem fecis set. Vnde secundum haec. quaecunque Tellus tradit in d. l. 27. Tauri, d.n. 8. & 9. & 10. intentionem nostram confirmant; siquidem procedit probando, & concludit, quod si filius melioretur a patre, & post eum vocentur alij fratres ad meliorationem, quod filij eius, qui melioratus fuit, quamuis vocati non fuerint, debent admitti, & alios filios meliorantis excludere, quia censentur omnibus aliis praelati, ex ratione d. l. cum auus, cum similibus: Limitatio autem contraria nobis ideo non est, quoniam (vt dixi supra ) ponitur in eisdem terminis, hoc est; quando filiis meliorati non vocatis, ad alios fratres ipsius peruentum est, & ita procedit: Item procedit, quando is qui meliorauit, filium melioratum, & primo loco nominatum vocauit ad certum & limitatum tempus, & in vira grauauit eum, vt meliorationem restitueret; quo casu inquit, sequentem vocatum filios eius excludere, nec pos se subintelligi tacitam conditionem d. l. cum auus, vt supra obseruaui: Eo autem casu in fallibile est, quod adueniente tempore limitato & expres so, restitutio fieri debeat, nec aliquo modo omitti potest. Sed in casu prae senti diuersimode res se habuit, quoniam dictus D. Alphonsus, & eius filij & descendentes prius fuerunt pure, atque simpliciter, & indistincte ad hos Maioratus vocati; ita quod neque certum tempus prae fixum, nec grauamen restituendi adiectum fuerit: postmodum vero institutores decreuerunt, quod succes sor Maioratus principalis, non pos sit in Maioratibus ab eis institutis succedere. Et ita nec est tempus certum aut limitatum , quo restitutio fieri debere aut priuatio Maioratuum induci, nec etiam certum aut infallibile est, restitutionem ipsam fieri debere, aut priuationem inducendam: Nam si dicti Maioratus principalis succes sio non obueniat, nunquam etiam restitutio, aut priuatio continget: Et sic diuer sum ius debet statui, vt Tellusmetipse satis aperte prae sentit, & declarat ibidem. Nam cum filius melioratus, & primo loco vocatus ad meliorationem, po stea venit excludendus, siue excluditur non ad cer tum & limitatum tempus, sed propter aliquem ca sum superuenientem; indistincte probat, filios eius dem etiam non vocatos, excludere sequentes vocatos, quia non fuit expres sum siue determinatum certum tempus, post quod de neces sitate teneretur re stituere, sed casus dumtaxat expres sus, quo es se potuit, vt ante mortem restituere teneretur, vt si alienas set bona Maioratus, vel conditionibus appositis non paruis set. Quod idem in casu prae senti contigit, in quo (vt dixi) vocantur prius nonnulli pure & simpliciter; postmodum statuitur, quod excludi aut submoueri debeant propter casum succedendi in Maioratu principali patris sui: Si ergo filij eius, qui melioratus fuit, etiam si vocati non sint, excludunt sequentes vocatos aut substitutos post patrem suum; sequitur euidenter Telli Fernandez resolutionem adeo adstringere, vt ius dictarum filiarum corroboret, etiamsi contin geret, ipsas vocatas non es se, quia pater ipsarum non ad certum aut limitatum tempus, sed absolute vocatus fuit, quamuis eo casu exclusus: Et Tellum sequuti sunt Angulus ad leges meliorationum.. l. 11. glos sa 6. ex n. 6. fol. 218. Mariencus in eadem l. 11. tit. 6. glos sa 4. num. 9. lib. 5. nouae collectionis Regiae, & Azeuedus ibid. n. 27. qui multum ad propositum dixit, quod in casu adducto per Tellum, filij eius, qui melioratus fuit, non excludunt substitutos, quando expres sa voluntate meliorantis restitutio erat facienda in vita, atque in certo tempore; non sic si ex tacita, vt quia in aliquem futurum euentum dedit sub stitutos, aut fecit plure gradus substitutionum, quia tunc filij etiam non vocati excludunt substitutos aut sequentes vocatos ex ratione generica, quod sicut praedilexit primo loco vocatum, & eum praetulit cae teris post eum vocatis; ita & eius descendentes prae tulis se videtur, & sic in omnibus concordat cum Tello, & dictas filias etiam non vocatas admittendas fore resoluit. Et de his hactenus, ex quibus dilucide constat, dictam D. Catharinam ius non habere aduersus dictas filias, & ob id obtinere non debere; ipsas potius filias in succes sione dictorum Maioratuum iustis simam & certam causam fouere. # 16 CAPVT XVI. Depositum quid, & quare fiduciae; iudicium dicatur, nec compensationis exceptionem admittat? Pos ses sionem, aut dominium rei depositae, an in depositarium transferat; & quid in sequestrum? Qualiter etiam Regulare & Irregulare depositum differant, & quos effectus vtrumque producat? Deinde, an Depositum maneat pactione adiecta, vt tantundem reddere, vel vti pecunia, aut re deposita liceat? An etiam Bancharij nostri temporis sint vere depositarij, & eorum fideius sores illis teneantur, qui de pecunia interes se percipiunt? Vbi nonnulla inuenies singulariter & vere adnotata, atque elaborata, & rem hanc breuitate, & resolutione explanatam. Demum & principaliter inquiritur, vtrum res suas, vel pecunias apud alium deponens, caeteris creditoribus praeferendus sit circa actiones personales vel reales: siue an habeat ius praelationis contra bona depositarij falliti? & de intellectu l. si hominem, 7. §. quoties ff. depositi, l. si ventri. §. in bonis ff. de priuilegiis creditorum, & l. 2. & 9. tit. 3. part. 5. & nonnullis casibus distincte & vere constitutis, dubium hoc tam de iure communi, quam de iure Regio Partitarum, melius ac vtilius, quam antea fuis set, remanet dis solutum, atque explicatum, & in effectu hucusque Scribentium omnium in proposito huius materiae, placita & resolutiones congeruntur, & commemorantur dilucide. SVMMARIVM. -  1 Depositum quid, & n. seq. -  2 Deponendi verbum, idem significare, quod credendi, & committendi, ex sententia Franc. Connani. -  3 Depositi contractus bonae fidei est. -  4 Ad Depositi probationem cum agitur, consentaneum non est de apicibus iuris disputare, ex sententia Baldi, cuius hoc loco mentio fit. -  5 Fiduciae iudicia es se dicuntur, quae de Deposito fiunt, quia deponimus fiducia custodia & fidei bonae depositarij. -  6 Depositi instrumentum paratam executionem habet. -  7 Etiamsi sit depositum simulatum & irregulare; & infra, n. 41. -  8 Dummodo de deposito constet per instrumentum, ex sententia quorundam. -  9 Vel per confes sionem partis, ex sententia aliorum, qui depositum confes sionatum eodem iure censeri debere existimarunt, quo verum & reale depo situm. -  10 Depositum sui natura, adeo celerem restitutionem exposcit, vt nec compensatione rei quantumcunque liquidae impediri debeat, & vide infra, num. 41. -  11 Cap. bona fides, de deposito, ratio explicatur, atque exornatur. -  12 In Deposito multa es se singulariter atque specialiter constituta. -  13 Depositum, excepta dote, aliis contractibus es se magis priuilegiatum. -  14 Deposito vero, aut confes sionato numquid exceptio non numeratae pecuniae pos sit opponi? Vbi breuis & vera traditur resolutio, & in proposito Hippol. Riminaldi consilia duo expenduntur, & commendantur. Ibi namque praefatus Author ex profes so, plenéque disputat. -  15 Depositae rei pos ses sionem in depositarium non transferri, sed penes deponentem remanere, siue retineri per eum, si eam habebat, nisi aliter inter ip sos actum fuerit. -  16 Apud sequestrum cum res deponitur, sequester pos sidet, vt inquit textus, in l. licet, §. rei depositae, ff. depositi, qui ita generaliter statuit, & sic generaliter accipiendus est. -  17 Nec pos sunt probari communes Doctorum distinctiones, aut diuers ae eorundem traditiones; vere namque repugnant dicti §. decisioni, & nimis verba ipsius restringunt. -  18 Non etiam probantur aliorum placita, & ad textum eundem diuersimode excogitatae interpretationes, de quibus hoc numero remis siue. -  19 Textum in cap. 1. de sequestratione pos ses sionis & fructuum, diuinatorie quidem, ac contra mentem Pontificis explicatum per Corrasium, provt hoc numero obseruatur. -  20 Apud sequestrum ex neces saria, vel ex voluntaria causa quod res deponatur, nihil interes se, contra Communem; nam vtroque casu sequester pos sidet, vt hoc numero demonstratur. -  21 Et textus in l. interes se puto, 39. ff. de acquirenda pos ses sione, optime & vere explicatur. -  22 Sequestri nomen vnde dictum, & quid olim? -  23 Depositae rei dominium aut proprietatem, ex ipsa Depositi natura penes deponentem manere. -  24 Pos se tamen contrahentium conuentione effici, vt rei depositae dominium in depositarium transeat, vel vt non idem, sed tantundem reddere liceat. -  25 Depositi contractus an maneat, cum rei depositae dominium in depositarium transit, vel cum pactum adiicitur, vt tantundem reddere, veluti deposita pecunia liceat, & n. seq. vbi in effectu probatur communis Doctorum resolutio. -  26 Ipsa tamen intelligitur & moderatur, dummodo tempore contractus pactio praedicta adiiciatur; adhuc enim durat depositum, quamuis pactio huiusmodi notis simos depositi terminos excedere videatur. -  27 Secus vero statuendum est, si pactum tale ex interuallo adiectum fuerit; tunc namque depositi contractus alterari videbitur. -  28 L. certi condictio, 9. §. fin. ff. si certum peccatur, verus sensus traditur, & ibidem explicatur l. quod si ab initio, eiusdem tituli. -  29 Belloni obseruatio in hac materia, Depositum, inquam , non es se, quando ab initio deponitur, vt tantundem reddatur, vel vt accipiens vti pos sit pecunia deposita, vere & concludenter conuicta, & Accursij sententia contraria, probata, & n. seq. & vide etiam ex n. 39. cum seq. -  30 Ioannis Corrasij in eodem articulo distinctio confutatur, & de iure huius Regni fortius ac nouiter conuincitur n. seq. -  31 Ex l. 2. tit. 3 p. 5. noua & singularis consideratio deducitur, & eiusdem legis decisio, melius quam antea fuis set, ponderatur per Authorem in proposito. -  32 Eruditis simi Petri de Barbosa resolutio in hac materia, nouiter & concludenter conuicta, & vide infra n. 39. vbi inuenies tenuis se ipsum alio in loco contrarium, & Authoris sententia conuenire. -  33 Eiusdem Barbae in proposito huiusce materiae, alio tamen in loco traditae resolutiones, atque de regulari & irregulari deposito obseruationes commendantur. -  34 Ioannem Vincentium Hondedeum in cons. 43. per torum, vol. 2. optime & vtiliter loquutum in hac materia, & ibid. dixis se quamplurima , quae circa depositum neces saria sunt, & in praxi conducibilia. -  35 Deponens pecuniam numeratam, in dubio prae sumitur voluis se transferre dominium pecuniae in depositarium, & illum constituere debitorem generis, idcirco quia genus perire non potest, depositarium, quasi debitorem generis, de periculo etiam aut casu fortuito teneri, nec ob illum liberari, vt hoc numero remis siue, & latius probatur. -  36 Francisci Bursati lapsus in hac materia nouiter detectus. -  37 Ioannis Francisci de Ponte obseruationes in propo sito huius materiae, quas in cons. 36. per totum, lib. 1. reliquit scriptas, probantur. -  38 Deposita aliquando dici regularia, aliquando vero irregularia. Et quae dicantur regularia, & qua irregularia? -  39 Depositum cum ita fit, vt depositarius pecunia vti pos sit, adhuc depositum manet ex sententia Petri de Barbosa, quamuis irregulare sit. -  40 Et non solum Depositi nomen habet, sed omnes illius effectus. -  41 Et inde competunt ei omnia priuilegia regulari Deposito conces sa, vt hoc numero adnotatur. -  42 Bancharij nostri temporis non sunt vere depositarij iuxta notis simos terminos depositi. -  43 Depositi actio (quae datur etiam pro depositis irregularibus, & vbi vsura pecunia transfertur) competit etiam, vt vsurae conuentae petantur. -  44 Imo pactum soluendi interes se, facit, vt ex depo sito agatur, quia si es set mutuum, vsurae peti non pos sent. -  45 Et initium inspicitur, quod fuit deponere pecuniam, & quod principaliter actum est. -  46 A prima obligatione depositi non censeri contrahentes recedere voluis se ex perceptione interes se pecuniae, nec illam neuare, provt hic adnotatur. -  47 Deposito irregulari pacto penes campsorem, qui de restituendo post annum fideius sores dedit, elapso anno si campsor se conuenit cum deponente, vt pecunia penes ipsum per aliquot annos detineatur pro certo lucro, non videbitur per hoc reces sum a prima obligatione depositi, nec nouatio inducta censebitur; inde fideius sores remanent obligati. -  48 Depositarij generalis, aut bancharij fideius sores, vtrum teneantur illis, qui de pecunia interes se percipiunt? remis siue. -  49 Deponens vtrum habeat ius praelationis contra bona depositarij, sic vt debeat ex speciali priuilegio Depositi, caeteris creditoribus etiam priuilegiatis circa actiones personales, vel reales praeferri, & n. seq. vsque in finem capitis. -  50 Et huic dubitationi initium aut occasionem tribuis se Vlpianum Iureconsultum, qui duobus in locis contrarius sibi videtur. -  51 Vere tamen Scribentibus omnibus hactenus, attente & originaliter praelectis, certum quid, aut distincte satis & absolute resolutum in hoc dubio non reperiri. Idcirco Author hac in re ex profes so magis insistens, & longa consideratione aliorum placita inspiciens, nonnulla constituit numeris seqq. quibus altercatio haec, & vere & melius, quam antea erat, explicata remaneat. -  52 Ac primum, Glos s ae expositionem ad textum in l. si ventri, §. in bonis, ff. de priuilegiis creditorum, reiiciendam putauit. -  53 Deinde Vdalrici Zasij & aliorum interpretationem ad eundem textum, & textum in l. 7. §. quoties, ff. depositi, damnauit. -  54 Ripae etiam ad ipsamet iura intellectum, fortius quam antea factum es set, confutauit. -  55 Et demum verum & communem intellectum magis probauit. -  56 Deposita olim variis in locis, maxime in publicis, & in aede sacra fieri solita; item & penes nummularios , qui in foro erant, idque vt res depositae tutius es sent conseruatae. -  57 Nummularios & Argentarios, publicas olim reputatas fuis se personas, publicumque officium aut ministerium quodammodo obtinere, atque exercere, dici solitum. -  58 Mensas etiam in foro cum aerario habuis se. -  59 Et apud eos emptiones, venditiones, permutationes, & alios contractus fieri; item & instrumenta, vt hodie apud Tabelliones fiunt. -  60 Idcirco eorum officium in republica valde neces sarium & vtile fuis se, & omnibus ordinibus gratiosum . -  61 Campsores hodie, licet priuati sint, eadem actione teneri, qua olim in antiquo Romanorum foro, Nummularios, Argentarios, & Mensurarios fide publica deputatos, teneri scriptum est, & debere librum rationum conficere. -  62 Apud Nummularios & Campsores, vel pro foenore, vel pro custodia frequentius deponi. -  63 Depositi priuilegia non dari pro foenore deponenti. -  64 Depositum pro foenore, siue cum interes se aut cambiis, ex sententia quorundam depositum non es se, sed contractum potius foeneratinum: contra vero ex sententia aliorum. Et vide n. seq. vbi contrarietas haec ad concordiam reducitur, atque veris sime explicatur. -  65 Quorundam etiam Authorum sententiae proferuntur circa quae stionem praefatam, an deponens pecunias, & dominium earum transferens, priuilegium praelationis habeat, nécne, qui etiam distinguunt circa factum praelationis, an scilicet detur pecunia pro foenore, vel absque foenore. -  66 Deinde & Ioannis Francisci de Ponte limitatio quaedam, aut singularis eiusdem obseruatio in proposito huius materiae, nouiter adducitur. -  67 Ac demum superiora limitantur in pupillo, qui per receptionem vsurarum non perdit priuilegium prae lationis. Et agitur de intellectu l. qui nominibus, §. finali, ff. de administratione tutorum. -  68 Deponentibus olim apud Argentarios & Nummularios, priuilegium praelationis competens, & lege quadam Partitae competere hodie omni deposito indistincte, non considerata persona depositarij, noua & vera consideratio in hac materia. -  69 Et Patris Ludouici Molinae, e Societate Iesu Religiosi, in eodem proposito sententia nouiter adducta. -  70 Sine foenore vel interes se deponens pecuniam numeratam, vel rem quae consistit in pondere, numero, vel mensura, quamuis regulariter praeferatur anterioribus creditoribus personalibus, siue habentibus priuilegia personalia. Tamen in hypotheca & iure reali, aliis creditoribus non praefertur, sed illi praeferendi sunt. Etiam si (vt dictum est) absque foenore vel vsuris depositum factum sit. Non etiam praefertur ei, quod expenditur in funus defuncti, vel in domus, aut nauis refectionem neces sariam. Sed nec Regi praefertur, si quid ei ex contractu, vel ex delicto debetur. Vel etiam pro dote vxoris. -  71 Deposita pecunia clausa vel obsignata, vel numerata etiam, sed tanquam specie hoc est, cum conuentione, vt eadem nummorum corpora redderentur; quoad ius praelationis idem dicendum es se, quod de specie deposita, aut alia qualibet re, cuius dominium non transit, prout hoc numero declaratur. -  72 Deposita pecunia numerata, illi á que extante, vtrum deponens indistincte debeat caeteris aliis praeferri, tam in terminis iuris communis, quam post deci sionem legis cuiusdam Partitae, quae eleganter, & melius quam hactenus enucleatur, & articulus iste dilucide explanatur. -  73 Venditorem, vendita re, cuius dominium translatum fuit in emptorem, in re extante nullam habere prae rogatiuam et si illius dominus fuit, sed simul cum aliis creditoribus concurrere. -  74 Patris Ludouici Molinae in proposito huius materiae, ac de iure communi veris simam resolutionem, dubiam reddi de iure Regio post decisionem legis Partitae, vt hoc numero nouiter adnotatur. -  75 Vendicans aliquam rem, praefertur omnibus & quibuscunque aliis creditoribus. -  76 Deponens, omnibus aliis creditoribus praefertur indistincte si res deposita in potestate depositarij, vel haeredum eius inueniatur, nec fuerit de his, quae in pondere, numero, vel mensura consistunt. -  77 Inter creditores personales priuilegium praelationis non dari, sed simul admitti, ita vt si debitor soluendo non sit, omnes faciant partes per concur sum, & solutio fiat pro rata eius, quod cuique debetur. -  78 Depositarios simul inter se concurrere, si plures sint, nec habere inter se praelationem, siue prioritatem temporis non considerari, sed solum, an vsuras aut interes se recipiant, vel non recipiant. -  79 Priuilegiatus contra pariter privilegiatum, non gaudet priuilegio suo. PRo expedita & dilucida huius Capitis explicatione, nonnulla praemittere, atque constituere, neces sarium ideo duxi, quod vere ad explicationem eorum, quae dicentur infra, praetermitti non pos sint: Et in primis custodiendum est, Depositum[sect. 1] dici, quod alicui custodiendum, siue custodiae causa datur, l. 1. cum seq. ff. depositi: & communiter omnes, vt testantur Anton. Gomez, tom. 2. variar. c. 7. num. 2. Bris sonius de verbis iuris, verbo, depositum. Ioan. Matiens. in l. 9. tit. 11. glos. 4. lib. 4. nouae collectionis Regiae. Socin. in l. mutuum, num. 3. ff. si certum petatur. Vel aliter (& melius quidem) diffiniri potest secundum Cuiacium, in paratitla, in lib. 50. Digestorum, ad titulum ff. depositi. fol. 87. qui dicit: quod Depo situm est conuentio gratis custodiendae rei, quae traditur sub fide restituendi. Et aperte colligitur ex l. 1. & per totum titulum ff. depositi, cap. 1. & 2. de deposito, §. prae terea, Institut. quibus modis re contrahitur obligatio, l. 1. & per totum tit. 3. part. 5. maxime ex principio dictae l. 1. ff. depositi. vbi Vlpianus Iureconsultus in hunc modum scribit: Depositum est, quod alicui custodiendum datum est: dictum ex eo, quod ponitur; Praepositio enim de, auget positum, vt ostendat totum fidei eius commis sum, quod ad custodiam rei pertinet. Et idem in effectu voluit Francis. Connan. commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap, 4. in principio, fol. mihi. 479. vbi etiam opti[sect. 2] me aduertit, deponendi verbum idem significare, quod credendi, & committendi. Et depositum, quod alicuius fidei est, & diligentiae creditum. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 23. cap. 3. in principio, dicens, Depositum es se, quod custodiae causa apud aliquem gratuito positum & commendatum est. Et confirmat dicta regia l. 1. tit. 3. part. 5. in illis verbis: conde sijo, a que llaman en Latin Depositum, es quando vn ome da a otro su cosa en guarda, fiandose en el. Inde & [sect. 3] & consequenter, Depositum est contractus bonae fidei, l. bona fides, ff. depositi, §. actionum, Institu, de actionibus, vbi omnes Scribentes communiter, Franciscus Connanus, Petrus Gregorius, & Antonius Gomezius vbi supra. Mascardus de probationibus, tom. 1. conclus. 509. num. 1. qui aliis multis relatis, inde & quasi consequenter ex hoc deduxit, quod ad depositi probationem cum agitur, consentaneum[sect. 4] non est de apicibus iuris disputare; & antea scripserat idipsum Baldus in consil. 256. num. 3. in fine, volum. primo. Et quia deponimus fiducia custodiae, & fidei[sect. 5] bonae depositarij i l. 1. §. haec autem, l. quod seruus, ff. depositi. ludicia fiduciae es se dicuntur, quae de depo sito fiunt, vt latius probauit Connanus d.c. 4. in principio. Antonius Pichard. in § praeterea, 3. num. 11. In stitut. quibus modis re contrahitur obligatio. Iacobus Menoch. de arbitrariis, lib. 2. centuria 3. casu 208. num. 28. Vnde & paratam executionem habet in[sect. 6] strumentum depositi, l. si quis vel pecunias, C. depo siti, vbi notarunt Bartolus, Baldus, & Paulus num. 2. Boerius, decis. 295. ex num. 7. Rodericus Suarez in l. post rem iudicatam, notabili 5. num. 2. Iacobus Man[sect. 7] dellus de Alba in consil. 3. num. 12. dicens id procedere, etiam quod depositum sit simulatum & irregu[sect. 8] lare, & conuenit Mari. anguis sola in cons. 96. num. 14. & in consil. 200. num. 4. lib. 1. dum intelligit, Depositum etiam simulatum & irregulare paratam executionem habere, si de eo per instrumentum constiterit, & sic dicit limitari l. penult. C. depositi: & refert Mathesilanum notabili 6. & Francis. Curtium in l. tale pactum, §. qui prouocauit, in 11. col. ff. de pactis, idem tenentes, Hippolytus etiam Riminaldus in cons. 60. num. 29. & 30. & 31. lib. 1. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 92. in versic. final, idipsum[sect. 9] tenuerunt. Sed & partis confes sionem in proposito, ac etiam in tali deposito sufficere, as seuerarunt hi, qui depositum confes sionatum eodem iure censeri debere existimarunt, quo verum & reale depositum, prout in hac sententia Fuerunt Bald. in l. in contractibus, §. 1. C. de non numerata pecunia, & in cons. 226. Actum fuit, vol. 3. Paulus Castrensis in cons. 9. In antiquis, volum. 1. & in cons. 170. lib. 2. Curtius iunior in l. 2. ff. si certum petatur, & in l. bona fide, in fine, ff. depositi. Angelus Aretin. & Bellon. in §. praeterea, in principio, Institut. quibus modis re contrahitur obligatio, & cum aliis istam partem sequitur Roland. in cons. 17. lib. 1. & es se veram conclusionem profitetur Vincentius Carocius in tractatu de deposito, 1. p.c. 2. num. 18. vbi latius disputat, & alterius, contrariaeque sententiae. Authores, & rationes adducit; sic tamen (vt dixi) concludit, & fundamentis contrariis optime satisfacit: veriorem etiam sibi videri sententiam hanc firmauit Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 2. dicto cap. 92. qui pro vtraque parte eam disputat, & tandem sic defendit: Et vere quidem, tum ex his, quae ipsimet Authores considerarunt, tum etiam ex textu in l. in contractibus, primo. C. de non numerata pecuniae: Vbi probatur, quod exceptio non numeratae pecuniae locum non habet in instrumentis depositarum rerum: Sunt autem talia instrumenta confes sionum, in quibus scilicet, aliquis se ex causa depositi debitorem es se fatetur; ergo in vtroque, siue in omni deposito militat ratio, & dispositio illius textus. Deinde, sui natura depositum adeo celerem resti[sect. 10] tutionem exposcit, vt scribunt Socinus senior in cap. ex literis, col. 30. versiculo, Vndecimo fallit, de mutuis petitionibus, Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 284. num. 6. vt nec compensatione rei quantumcunque liquidae impediri, aut retardari debeat; idque per textum in l. vlt. C. de compensationibus, l. si quis vel pecunias, C. depositi, §. in bona fidei, Institut. de actionibus, l. 5. tit. 3. part. 5. textus optimus, in cap. bona fides, de deposito: vbi Gregorius IX. veram rationem as signat,[sect. 11] contra depositum, inquam, compensationi, vel deductioni locum non es se, ne contractus, qui ex bona fide oritur, ad perfidiam referatur; plane ad perfidiam referri videretur, si petenti depositum, qui bonam fidem depositarij sequutus, & fiducia custodiae depo suit, compensationis exceptio objici pos set contra bonam fidem, quae in deposito sic requiritur, & ver satur respectu fiduciae: Item contra aequitatem, & naturalem rationem, quae pro depositore stat, & suadet debete statim depositarium reni restituere, exdictis iuribus, in quibus tamen nonnulli casus excipiuntur, quos exornant Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 4. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 23. cap. 3. Iacobus Cuiacius obseruationum lib. 9. cap. 2. postmodum vero ius suum persequi siue eidem teneri deponentem respondere, vt optime pungit dict l. partitae, & singulariter limitat decisio Genuae. 34. num. 9. vbi vide contra depositum, an & quando pos sit opponi compensatio, & an praedicta procedant in casu in quo depositarius aliam consimilem pecuniam reddere potest: Et an in commodato procedant, vide l. finalem, C. de commodato: Vbi clare deciditur idem, quod in deposito dictum remanet; & merito quidem, quoniam commodarum non consistit in rebus, quae pondere, numero, mensuráve constant; id enim es set mutuum: compensatio autem in illis tantum rebus admittitur, non vero de corpore ad pecunias, vel de corpore ad corpus; cum ergo commodatum non in eis rebus, sed in corporibus consistat, admitti compensatio non debet, id que ex natura rei (vt vides:) non sic in deposito, in quo ex natura actionis compensatio rejicitur. Secundo deinde & principaliter constituendum[sect. 12] est, in deposito multa es se singulariter atque specialiter constituta; Depositíve contractum in multis differre ab aliis contractibus, sicuti constat ex l. si quis & l. vlt. & aliis legibus, C. depositi: vbi notarunt Glos sa, Bartolus, Baldus, Castrensis, & communiter Scribentes, Bellonus supputationum iuris, lib. 4. c. 6. Antonius Gomezius tom. 2. variarum, c. 7. n. 2. Connanus dicto c. 4. a principio. Petrus Gregorius lib. 23. dicto cap. 3. Petrus Richardus ad §. item is cui, n. 5. Institut. quibus modis re contrahitur obligatio. Ioannes Corrasius Mis cellan. iur. lib. 3. c. 10. n. 4. Pater Ludouicus Molina de iustitia & iure, lib. 2. art. 2. disp. 526. ad finem; & nullo relato Andreas Fachineus lib. 2. dicto cap. 92. in principio. Mari. Anguis sola in cons. 96. num. 15. lib. 1. di[sect. 13] cens, depositum excepta dote, aliis contractibus es se magis priuilegiatum: in quo etiam conuenit (sed nullum refert) Vincentius Carocius de deposito, 1. p. quae st. 2. num. 5. dum dicit, quod non procedit consequentia a dotis materia, quae est priuilegiatis sima ad depositum, inferendo; hoc procedit in dote, ergo in deposito: concedens tamen eodem in loco, & per illam quae stionem, in aliis es se valde priuilegiatam depositi causam, Hippol. Riminald. in cons. 152. n. 34. lib. 2. vbi ex n. 30. cum multis seqq. vsque in finem con[sect. 14] silij, eleganter discutit, numquid exceptio non numeratae pecuniae in deposito vero aut confes sionato pos sit opponi, vt ibi latis sime videri poterit: & in cons. 191. eodem lib. 2. & per Barbosam in l. si mora, 10. nu. 84. ff. soluto matrimonio. Qui post Baldum, Salicetum, Paulum, Felinum, Purpuratum, & Tiraquellum re soluit aduersus depositum regulare, aut irregulare non admitti exceptionem non numeratae pecuniae: Idque per textum in l. in contractib. §. sed quoniam, C. de non numerata pecunia, quem supra, n. 9. in fine citauimus, & idem dixit Acosta in l. si ex cautione, fallentia 2. n. 4. distinguens in hoc contractum depositi ab aliis contractibus, in quibus certum est exceptionem illam locum habere: & nullum Authorem citans, Vincentius Carocius de deposito, 1. p.q. 2. n. 19. de quo tamen (vt dixi) ideo Riminaldus videndus erit omnino, quod ex profes so, latéque & erudite id dis cutiat. Praeterea, quamuis in aliis contractibus & pos ses sio & proprietas transferri soleat, aliter tamen in deposito fuit constitutum; regulariter namque, deposi[sect. 15] tae rei pos ses sio in depositarium non transfertur, sed penes deponentem remanet, siue retinetur per eum, qui deponit, si pos ses sionem habebat, nisi aliter inter contrahentes actum fuerit, l. licet, 17. §. rei depositae, ff. depositi. Vbi sic scribitur: Rei depositae proprietas apud deponentem manet, sed & pos ses sio; nisi apud sequestrem deposita est, nam tunc demum sequester pos sidet: Id enim agitur ea depositione, vt neutrius pos ses sioni id tempus procedat, c. 1. de sequestratione pos ses sion. & fruct. & ibidem adnotarunt Scribentes vtriusque iuris communiter, & in l. interes se puto ff. de acquirenda pos ses sione. Francisc. Connan. commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. c. 4. in principio. Petrus Gregor. in syntagmate iuris, libro 23. c. 3. n. 4. in versiculo, quod tamen aliter in deposito; & confirmat regia l. 2. tit. 3. partit. 5. quae tamen limitat in rebus consistentibus in pondere, numero, vel mensura, vt infra dicemus: in caeteris vero approbat ius commune. Id quod constat ex illis verbis: E aun dezimos, que el senorio, e la tenencia de la cosa que es dada en guarda, no pas sa aquel que la recibe, fueras ende, &c. Vbi agitur de rebus praedictis, quae pondere, numero, mensuráve constant: Apud sequestrum vero [sect. 16] cum res deponitur, quod sequester pos sideat, expres se (vt vides) decidit textus in d. §. rei depositae, qui ita generaliter id statuit, & ita quoque generaliter accipiendus est: Nec pos sunt probari communes Docto[sect. 17] rum distinctiones, aut diuers ae eorundem traditiones multis in locis; vere namque repugnant d. § rei depositae, decisioni, & nimis verba ipsius restringunt: Non etiam placent, nec iure probantur aliorum[sect. 18] placita, & ad textum eundem diuersimode excogitatae interpretationes. Has ex profes so conges serunt Iacobus Menochius retinendae pos ses sionis remedio 3. ex numero 88. vsque ad numerum 100. Charondas verosimilium, lib. 1. c. 6. Duarenus de sacris Ecclesiae ministeriis, lib. 3. c. 10. & ad titulum de deposito, cap. 1. in fine. Cuiacius lib. 9. obseruationum, c. 33. Robertus lib. 4. sententiarum, cap. 6. Curtius lib. 2. coniecturarum, c. 9. Petrus Gregorius in syntagmate, lib. 23. d.c. 3. num. 20. Corrasius Miscellan. iuris, lib. 3. c. 2. n. 12. & 13. & 14. [sect. 19] & 15. qui (vt obiter dicam) diuinatorie quidem loquitur, & contra mentem & verba clara textus in c. 1. de sequestratione pos ses sionis & fructum: dum defendendo communem intellectum, aliter dicit explicandum allegatum c. 1. vt scilicet non dicat pos ses sionem, prout ius est insistendi rei, apud sequestrem es se, sed pos ses sionem, hoc est, rem ipsam; quia nouum non est, vt pos ses sionis verbo, res ipsa contineatur, l. interdum, ff. de verbor. significat. l. Imperatores, ff. de seruit. rustic. praedior, cum aliis similibus. Vere tamen id sustineri iuste non valet, tum quia textus ipse contrarium iudicat aperte, & pos ses sionem translatam es se in sequestrem, sic vt neuter pos sideat, clare supponit: tum etiam ex verbis textus in d. §. rei depo sitae; quae cauillari nullo pacto pos sunt: dicitur namque expresse, quod tunc demum sequester pos sidet: Qua etiam ratione manifeste conuincitur, & eorum cogitatio, qui dum intendunt sequestrem non pos sidere, intelligunt verba dicti §. rei depositae; vt referri debeant non ad rem ipsam depositam, sed ad verbum pos ses sio quod immediate praeces sit: Vt sit sensus, rei depositae proprietatem, & pos ses sionem apud deponentem manere, nisi cum lis es set super pos ses sione, & pos ses sio ipsa deposita fuerit apud sequestrem; tunc enim pos sidet sequester: Nam cum antea dictum fuerit, Rei depositae proprietas apud deponentem manet, sed & pos ses sio; sequitur statim, Nisi apud sequestrum deposita est, nam tunc demum sequester pos sidet. Quibus verbis negari non potest, quin agatur de rei depositae pos ses sione, vt exceptio aut limitatio regulae aut doctrinae superiori conueniat, non vero de pos ses sione ipsa deposita, de qua antea non agebatur, sed potius adeo expresse (vt vidisti) dictum fuit, Rei depositae, &c. Denique, nec mihi placere potest communis alia[sect. 20] Doctorum traditio in proposito huius materiae, qui vt Florentinum & Iulianum Iureconsultos in d. §. rei depositae, & in l. interes se puto, 39. ff. de acquirenda pos ses sione, sibi aduersantes (vt vulgus semper existimauit) ad concordiam reducant, seu disceptationem hanc componant, sic rem definiendam arbitrati sunt, vt scilicet distinguenda sic neces saria a voluntaria sequestratione: vt in voluntaria, hoc est, quae fit con sensu & voluntate partium, transeat in sequestrem pos ses sio, ex d. l. licet, §. rei depositae: In neces saria vero, hoc est ea, quae Iudice iubente fit, non transeat pos ses sio, nisi euidens sit animus eius dimittendae, ex d. l. interes se puto. Et pro hac distinctione, nonnulla considerarunt Menochius, & Corrasius vbi supra; ex quibus elicitur, voluntarium actum neces sario potentiorem es se. Caeterum si verum amamus, theoricam hanc, siue doctrinam reiicere omnino debemus. Primum ex textu in d.c. 1. de sequestratione pos ses sion. & fructuum, vbi neces saria erat facta sequestratio; ex qua textus supponit, pos ses sionem in sequestrem translatam, cum inquit: Et praelibatam pos ses sionem Coelestinus sequestrari praecepit, iniungens Regio & Mutinensi Episcopis, vt de causa pos ses sionis & proprietatis plenius cognoscentes, eam debito fine deciderent, & pos ses sionem ei parti postmodum resignarent, quae obtineret de proprietate triumphum. Ergo secundum hoc neutra partium, sed sequester pos sidebat. Quod Ioannes Corrasius d.c. 2. nu. 13. in principio, singulariter animaduertit: Sed & post Barbatiam in c. examinata, col. 14. de iudiciis, recte annotauit, Bartoli ad eum textum meram diui nationem fuis se, quatenus respondet, de voluntate Iudicis illic apparuis se, vt transiret in sequestrum pos ses sio. Id quod ego veris simum credo, vt pote cum ex verbis relatis, nec aliis eiusdem textus deprehendi pos sit aliquo modo. Deinde & secundo, eadem distinctio communis conuincitur ex textu in d. l. licet, §. rei depositae: vbi generaliter constituitur, depositae rei proprietatem & pos ses sionem penes sequestrem es se, nec inter neces sariam & voluntariam sequestrationem distinguit. Et sic regulae illius textus omnino & neces sario standum est; eo magis, quod in d. l. interes se puto, de[sect. 21] pos ses sione sequestri minime tractatur, imo potius supposito pro constanti, quod sequester pos sideat; quae stio mouetur per Iureconsultum Iulianum, vtrum pos ses sio illa, quae penes sequestrem est, ad vsucapionem prosit victori? cui vt ipse satisfaciat, duos casus principaliter distinguit. Primus est, quando dimittendae pos ses sionis causa, res deponitur apud sequestrem; & tunc dicit sequestri pos ses sionem ad vsucapionem victori non prodes se. Secundus casus est, cum res custodiae causa deponitur, & tunc sequestri pos ses sio victori prodest ad vsucapionem: Et ita eleganter & subtiliter annotauit olim, & textum d. l. interes se puto, intellexit D. Sahagun de Villasante in commentariis ad textum, in d. cap. 1. de sequestratione pos ses sion. & fruct. n. 8. & n. 16. cui (vt vides) superius obseruata addidimus: Addidimus etiam ex eo videri veris simam interpretationem praefatam, quod etiam cum res deponitur custodiae causa, pos sidere sequestrem, dixerit expresse Iureconsultus, eámque pos ses sionem (vt dixi) ad vsucapionem prodes se: Et dumtaxat non procedere, nec prodes se scrip serit. cum dimittendae pos ses sionis causa, res depo sita est, quasi non debeat eo casu alterius pos ses sio ei prodes se, qui pos sidere noluit, sed dimittere potius pos ses sionem contendit. Quod ergo dimittere, vel non dimittere voluerit, non inspicitur sequestri tespectu; ille namque semper & regulariter pos sidere dicitur, sed ad effectum praedictum. an ea pos ses sio ad vsucapionem prodes se debeat, vel non; quia sine pos ses sionevsucapio non procedit, vt est certis simum: pos sidere autem quomodo videbitur, siue alterius, hoc est sequestri pos ses sione quo pacto iuuari poterit is, qui dimittendae pos ses sionis causa deposuit, & hoc aperte adeo approbauit, vt de eo dubitari non valeat. Denique & vltra eundem Authorem, & caeteros hucusque Scribentes. addimus, ex his aperte & vere subuerti ea, quae in proposito scripta reliquit Ioannes Corrasius Miscellan. lib. 3. d.c. 2. num. 14. & 15. qui dicit, quod vt Colophonem disceptationi huic addat, veris simum putat, vt neque per neces sariam, neque per voluntariam sequestrationem transeat in sequestrem pos ses sio, sed apud eum, qui sequestri tempore pos sidebat, permaneat, nisi constet dimittendae; pos ses sionis causa, rem depositam fuis se, idque velle textum, si sine calumnia intelligatur in d. l. interes se puto. Caeterum (vt supra vidimus) & contrarium ille textus voluit, siue alio fine & respectu ducitur: Et pos sidere sequestrem, adeo expresse dixit vtroque, casu, vt de hoc diuinare, siue textum illum torquere non liceat: Dimittendae autem pos ses sionis causa, factum sequestrum ant depositum, siue non factum, non pos ses sionis sequestri, sed vsucapionis respectu considerandum & attendendum, clare etiam ostendimus supra; dum vero Corrasuis ipse subiicit, non obstare textum in d. l. licet, §. rei depositae, & intelligit, cum sequestratio fit propter incertirudinem pos ses sionis, quia vterque se pos sidere contendebat; nullo modo subuertit As sumptum a nobis probatum. vere namque textus ille indistincte probat, sequestrem pos sidere, siue vterque se pos sidere contendat, siue de iure suo experiatur; vtcumque enim res sit, tunc demum sequester pos sidet, vt pos sidere dixit textus, & semper pro indubitato supposuit in dicta l. interes se puto. Sequestri autem nomen vnde dictum, & quid[sect. 22] olim, & quotuplex; optime explicauit Ioannes Corrasius eodem c. 2. ex n. 1. vsque ad numerum 4. quem in hoc omnino probamus, quamuis in aliis sequuti non simus: eleganter explicant Franciscus Connan. commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. c. 4. n. 6. fol. 483. Petrus Gregorius in syntagmate, lib. 23. c. 3. n. 5. Et hactenus de pos ses sione rei depositae. De dominio vero seu proprietate, idem quod de[sect. 23] pos ses sione statuitur in d. l. licet, §. rei depositae. Ex qua (vt antea vidimus) expresse colligitur, depositae rei dominium aut proprietatem ex ipsa depositi natura penes deponentem manere, & confirmat d. l. 2. tit. 3. partita 5. vbi Gregorius Lopez verbo, Recibe. Connanus d.c. 4. in principio, Petrus Gregorius lib. 23. d.c. 3. n. 4. vers. quod tamen aliter, Iacobus Menoch. in cons. 37. n. 26. lib. 1. Corrasius Miscellan. lib. 3. c. 10. num. 4. Bellonus supputationum iuris, lib. 1. cap. 7. Ioannes Franciscus de Ponte in cons. 56. ex n. 5. cum seq. & nu. 12. & 15. lib. 1. Qui omnes in hoc conueniunt; item in alio quod ex eodem sequitur, in deposito, inquam , restituendam es se eandem rem, l. 1. ff. de oblig. & action. §. praeterea, Institut. quibus modis re contrahitur obligat. l. 2. tit. 3. partit. 5. pos se tamen contrahentium con[sect. 24] uentione effici, vt & rei depositae dominium in depositarium transeat, & non eadem res deposita re stitui debeat, vel vt non idem, sed tantumdem reddere liceat: in quo etiam conueniunt, in alio etiam, videlicet pactione huiusmodi adiecta, vel cum rei depositae dominium transfertur, aut quod vti pecu[sect. 25] nia deposita liceat, subiicitur, adhuc depositi contractum manere, nec depositum in alium contractum transferri. Id quidem quod expresse probant quaecunque iura in proposito loquuntur: sed praecipue textus in l. Lucius 24. ff. depositi, melior textus in proposito, in l. die sponsaliorum, 25. §. 1. eodem titulo, vbi Papinianus sic scripsit: Qui pecuniam apud se non ob signatam, vt tantundem redderet, depositam, in vsus proprios conuertit; post moram in vsuras quoque iudicio depositi condemnandus est, & l. Publia Maeuia, 26. §. 1. eius dem tituli, ibi: Paulus respondit, eum contractum de quo quaeritur, depositae pecuniae modum excedere: & ideo secundum conuentionem vsurae quoque actione depositi peti pos sunt, & l. 1. §. eleganter, vers. si pecunia, ff. eodem titulo depositi. Sed in contrarium, imo quod depositi contractus non maneat, fortiter vrgere videtur textus in l. certi condictio, 9. §. finali, ff. si certum petatur, vbi Vlpianus Iureconsultus aperte probat, quod si deposuero pecuniam, & ea vti depositarium permisero, depositum transfertur in mutuum. Deinde si ea conditione pecunia a me deposita sit, vt si vellet accipiens, ea vteretur, impita conditione transferri contractum in mutuum; non obscure etiam probauit Iureconsultus idem Vlpianus in l. quod si ab initio, 10. statim sequenti, eiusdem tituli, nec absque ingenio & iudicio sic deduxerunt ex eo textu Alexander n. 1. Fulgosius n. 2. & Alciant. n. 3. in d. §. finali. Haec autem iura vt componant Doctores, diuersimode solent rem hanc explicare, & variis modis iurametipsa accipiunt, vt con stat ex superius relatis, & aliis statim referendis: Mihi tamen semper placuit communis interpretatio, adhuc scilicet depositum manere, nec pactione praedicta adiecta, in alium contractum transferri, propter ipsam tamen negari non pos se, quin depositum irregulare dici debeat (vt Doctores communiter: comminiscuntur,) vel notis simos depositi terminos excedat pactum huiusmodi aut conces sio, siue eo modo factum depositum. Quomodo expresse loquuntur ipsimet Iureconsulti in iuribus praecitatis supra, n. 27. in principio. Et post Bartolum, Paulum, & Fulgosium probarunt Aretinus n. 8. Iason n. 6. Curtius num 4. Ripa nu. 10. Purpuratus num. 40. Alciatus, & Corrasius n. 3. Bolognetus n. 33. in l. 2. in principio, ff. si certum petatur. Emanuel Costa in l. si ex cautione, C. de non numerata pecunia, fallentia 2. n. 4. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. c. 4. n. 3. & 4. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 23. c. 3. n. 11. qui pecuniae non obsignatae vsu conces so, adhuc depositum manere, recte probauit; quidquid aliter (sed male quidem) defendat Bellonus supputationum lib. 1. d.c. 7. n. 3. communem quoque sententiam defendunt Antonius Gabriel commun. conclusion. lib. 3. titulo, de rebus creditis, conclus. 2. Ioannes Franciscus de Ponte, Ioannes Vincentius Hondedeus, Petrus de Barbosa, & alij quos statim referam: Et in praxi seruandam dixit Antonius Pichardus ad principium, Institut. quibus modis re contrahitur obligatio, nu. 69. in fine: qui tamen n. 79. & 80. recte existimauit, Com[sect. 26] munem limitandam aut declarandam, vt scilicet ipsa procedat, dummodo tempore contractus, aut quo res in pondere, numero, mensuráve constans deponitur, praefata pactio expres sim adiicitur, vt tantundem reddere liceat, vel vt pecunia, réve deposita vtatur accipiens; tunc namque non desinit es se, sed potius manet depositum. Ratio est, quia contrahentes hoc agunt expresse, & depositi contractum celebrare intendunt, nec est credendum, quod pactione huiusmodi adiecta, videantur statim, siue in eodem actu ab eo recedere, siue sic in continenti intentionem suam mutare, eo magis quod pactio ea licet contractus modum aut terminos excedat, non tamen est contra ipsius substandam. Haec autem duo adeo expresse traduntur & probantur in dictis iuribus, hoc est, d. l. Lucius, 24. d. l. die sponsaliorum 25. §. 1. d. l. Publia Maeuia, 26. §. 1. ff. depositi, & l. in naue Saupheli. 34. ff. locati: vt nullo pacto subuerti, aut torqueri valeant. In primis namque depositum manere, & depositi actionem competere, dicitur expresse: Deinde, pactionem eam es se contra substantiam contractus, nunquam exprimitur, nec vllo modo denotatur; Depositi tamen terminos excedere, cauetur expres sim, vt antea dixi. Denique in eis terminis, rem hanc accipiendam, in quibus dicimus, clare eadem iura expres serunt; semper enim eis verbis vtuntur, quae ad tempus celebrati depositi referuntur. Id quod dilucide constar, & veris simum est: Nam in. d. l. Lucius, 24. clare agitur de conuentione aut pactione tempore ipsius depositi adiecta; dicitur enim: Nam si vt tantundem solueretur, conuenit, &c. Et in dicta l. die sposaliorum, §. 1. scriptum est: Qui pecuniam apud se non obsignatam, vt tantundem redderet, depositam: Et in d. l. Publia Maeuia, §. 1. sic dicitur; Conueni me foenoris nomine daturum in vnumquemque mensem tibi pro singulis libris obolos quatuor, donec omne argentum reddidero. At vero si depositi contractu solemniter cele[sect. 27] brato absque vlla pactione, siue tempore quo pecunia, aliáve res in pondere, numero, aut mensura con stans deponitur, nihilo adiecto, postmodum atque ex interuallo actum fuerit, vt accipiens tantundem reddere, vel vti deposita pecunia pos sit; tunc proculdubio depositi contractus alterari videbitur, & incipit es se mutuum noua conuentione ex interuallo adiecta. Et ita procedit textus in d. l. certi condictio, 9. §. finali, ff. si certum petatur: Vbi quod erat antea depo[sect. 28] situm, in mutuum conuerritur vtriusque partis connectione, quae postmodum interuenit, vt constat ex illis verbis; Deposui apud te decem; postea permisi tibi vti. Ecce vbi Iureconsultus non absque maximo mysterio sic loquutus est, & dictione Postea vsus. Nec obstat, quod in l. sequenti dicitur: Quod si ab initio cum deponerem, vti tibi (si voles) permisero Et tamen statim as serit Iureconsultus, creditam non censeri pecuniam, antequam mota sit; & sic a contrario creditam censeri ex permis sione illa, quamuis pecunia ipsa deposita fuerit, & ab initio ita conuentum. Nam (vt ex eodem textu clare colligitur) facultas illa non fuit data simpliciter aut pure, sed potius sub conditione, si voles, ita vt ea conditione existente, credita censeri debeat pecunia; quoniam tunc, eáve existente, mutuum voluerunt es se contrahentes. His ita constitutis, quibus (vt vidisti) vltra Pichardum & alios addidimus nonnulla, alia etiam & vltra eosdem Authores annotanda, atque in proposito huius materiae obseruanda duximus, quae nullibi inuenientur sic elaborata, nec animaduersa: Et in pri[sect. 29] mis, Bellonium supputation. lib. 1. d.c. 7. n. 3. recte improbatum supra: is namque Author male equidem constituit, depositum non es se, quando ab initio deponitur, vt tantundem reddere, vel vti pecunia deposita liceat: & contrarium verius es se ex dictis supra deprehenditur manifeste; imo & iura relata ita expresse probant, & cum tempore ipso depositi sic cauetur, rectius firmauit Accursius per illum textum, in d. l. 1. §. eleganter in versiculo, si pecunia, verbo tenebris ff. depositi. Nam cum textus dixis set, quod si pecunia apud re ab initio hac lege deposita sit, vt si voluis ses vtereris, actione depositi te teneri; inquit Accursius in hunc modum: Aliter si permisit tibi po stea vti, quia hunc etiam anteaquam moueatur, fit mutuum. Quae verba sunt notanda, quia confirmant distinctionem traditam supra, num. 26. & 27. rcectius etiam intellexerunt, atque in proposito huius materiae firmarunt Franciscus Connanus, & Petrus Gregorius relati supra. n. 25. in fine, qui pecuniae non ob signatae vsu conces so, adhuc depositum manere, con stanter as seuerarunt; prout etiam as serunt & alij, quos ibid. commemorauimus, & referendi infra, n. 39. cum seqq. Secundo deinde obseruandum erit, Ioannem[sect. 30] Corrasium (mihi equidem Virum valde eruditum) deceptum etiam in hac materia; is enim Miscellan. iur. lib. 3. c. 10. n. 4. distinguendum existimat, vt quamuis rei depositae dominium non transeat regulariter; tamen contraria pactione pos sit, vt non idem, sed tantundem reddatur, reíque depositae dominium ad depositarium transeat, & adhuc depositum maneat; in quo verum dicit, & superius traditis conuenit: Subdit postmodum, id intelligendum dumtaxat in. pecunia numerata; caeterum in aliis speciebus seu corporibus diuersum ius statuendum. Et consequenter tunc alterari contractum, siue non ex depo sito, sed ex mutuo agendum; quod vere repugnat communi Doctorum traditioni relatae supra: Item & his quae cum aliis Antonius Pichardus scripsit dicto principio, Institut. quibus modis re contrahitur obligatio, num. 79. & 80. vbi non distinguit inter praedicta, sed dumtaxat insistit in hoc, an tempore depositi pactio hniusmodi adiiciatur, an vero post, siue pecunia numerata deponatur, siue res, quae in pondere, numero, vel mensura consistat: Et sic praefatae res aequiparantur in l. 9. tit. 3. p. 5. Tertio obseruandum est, superiorem annotatio[sect. 31] nem contra Corrasium, apertius procedere de iure huius Regni; ex illo namque deposita re, quae in pondere, numero, vel mensura consistat, dominium transit in depositarium, etiam absque conuentione, quod tantundem reddere liceat, vt per illum textum intelligit Gregor. Lopez in.d. l. 9. tit. 3. partit. 5. & adhuc manet depositum, nec in dubium excitatur, an in mutuum transferatur: ipsam tamen rem depositam, vel tantundem reddere tenetur, sic vt in eius voluntate & electione totum hoc positum fuerit ex lege illa, quae singularis est, & notanda, nec ab aliis sic ex proposito ponderata: ac etiam ex eadem dici pos set, quod quemadmodum cum pecunia numerata, non clausa. neque obsignata deposita est, tacite conuencum intelligitur, nihil aliud debere eum, apud quem pecunia deposita est, nisi tantundem pecuniae soluere, ve probat Corrasius vbi supra, d. num. 4. & infra dicetur; sic etiam, cum res deponitur, quae in pondere, numero, vel mensura con sistit, tacite actum videatur non debere depo sitarium, nisi tantundem soluere, aut etiam rem eandem, provt pecuniam eandem soluere potest, cum pecunia deponitur: Idque ex dicta l. partitae 9. electionem praedictam concedente, subtiliter ac vere quidem in illis verbis deducitur: E aun dezimos, que el senorio, e la tenencia de la cosa que es dada en guarda no pas sa aquel que la recibe, fueras ende si fues se de aquellas, que se pueden contar, o pesar, o medit, si quando la recibies se le fues se dada por su cuento, o por peso, o por medida. Ca estonce pas saria el senorio a el, pero seria tenudo de dar aquella cosa, o otro tanto, e a tal como aquello que recibio al que gelo dio en su guarda, Et coadiuuatur omnino consideratio superior ex his, quae cum Azone, & Baldo scripta reliquit Gregor, Lopez in eadem l. verbo, Recibe: vbi dicit legem d. 9. partitae limitandam, nisi res huiusmodi signatae, vel clau s ae es sent depositae; tunc namque tacite videtur prohiberi, ne depositarius eis vtatur; sicut tacite videtur actum, vt eis vti pos sit, cum non signatae, nec claus ae deponuntur. Quarto obseruandum est, eruditis simi Petri de[sect. 32] Barbosa resolutionem in hac materia veram non es se, atque ex dictis supra, numeris praecedentibus, concludenter & vere conuinci: is namque Author in l. si cum dotem, 23. §. finali, ff. soluto matrimonio, num. 32. in versicul. vnde & in deposito, fol. 497. indistincte nimis, ac multum generaliter constituit, quod si in deposito ita pecunia deponatur, vt ea depositarius vti pos sit; depositum transit in mutuum: & tamen contrarium verius es se, & multis iuribus probari, ex eisdem quae antea notauimus, adeo clare & vere constat: vt maiori comprobatione non indigeat: textus autem in dicta l. certi condictio, 9. §. finali, ff. si certum petatur (quem ipse Barbosa adduxit) eius As sumptum non probat, probat supra vidimus num 27. & 28. vbi textum eundem declarauimus. In hoc ergo Author praefatus nullo modo saluari poterit: Eiusdem tamen alio in loco, hoc est[sect. 33] in l. si mora, 10. ex num. 82. vsque ad numerum 86. ff. soluto matrimonio: Atque in proposito huius materiae traditae resolutiones, & de regulari & irregulari deposito obseruationes scriptae, notari debebunt; nam & verae sunt, & superiori resolutioni contrariae, vt infra videbitur numer. 39. conueniunt autem his, quae probanda duximus, vt ibidem notabitur. Quinto obseruandum est, Ioannem Vincen[sect. 34] tium Hondedeum in consilio 43. per totum, volum. 2. optime loquutum in hac materia, multáque de deposito dixis se, quae neces saria sunt, & in praxi valde vtilia: Inter alia tamen, num. 12. & num. 13. & 21. recte constituis se, quod deponens pecu[sect. 35] niam numeratam; in dubio prae sumitur transferre voluis se dominium pecuniae in depositarium, & tacite egis se, vt tantundem in genere restitui sufficiat, nec ex hoc desinere es se depositum, siue in mutuum non conuerti, quamuis egredi fines depo siti, & mutuo as similari videatur: Inde infert ex hoc, deponentem constituere depositarium debitorem generis, & quia genus perire non potest, teneri depositarium quasi generis debitorem de periculo etiam aut casu fortuito, nec ob illum liberari, vt iure, & ratione, ac etiam plurimorum authoritate latius probauit. Et vltra eum idem quoque tenuerunt Antonius Gomezius tom. 2. variarum, cap. 7. num. 3. in principio. Gregorius Lopez in l. 2. tit. 3. part. 5. verbo. Fueras ende. Iacobus Mandellus de Alba in consil. 3. num. 3. Sexto obseruandum est, praetermitti non pos se[sect. 36] Francisci Bursati lapsum in hac materia; is enim in consilio 155. num. 16. volum. 2. manifeste decipitur, dum tradit pro certo, depositarium pos sidere bona deposita penes se, siue pos ses sionem in eum transferri: Idque vt generale ac certum constituens ex toto titulo ff. & C. depositi. Vbi vides expresse probari contrarium, maxime in dicta l. licet, §. rei depositae: & adiiciens, quandoque depositarium dominium tenere, quod verum est ex dictis supra; falso tamen adiicitur ad differentiam pos ses sionis, quasi pos ses sio semper aut regulariter sit penes depositarium, dominium vero quandoque; cum idem ius de pos ses sione, quod de dominio aut proprietate statutum fuerit in dict. §. rei depositae: nec differentia haec valeat constitui. Septimo obseruandum est, Ioannem Franciscum[sect. 37] de Ponte in cons. 56. per totum, lib. 1. erudite & vere istam materiam percepis se: & cum iudicio in ea se habuis se; ipse namque ex num. 1. cum seq. recte [sect. 38] constituir deposita aliquando dici regularia aliquando vero irregularia: & regularia dici. cum pecunia obsignata datur alicui, vt eadem specie, & numero reddatur; ita quod illius dominium non transferatur iuxta terminos l. Lucius, 24. ff. depositi, cum concordantibus adductis supra, num. 25. Irregularia vero deposita dici, cum pecunia obsignata non deponitur, nec vt eadem in specie reddatur, sed in quantitate, sic vt cum alia confundatur, & dominium transferatur, actione tamen depositi agatur ad illius consequutionem, & adhuc depositum dici debeat ex eisdem iuribus, dict. num. 25. relatis, & communi Doctorum traditione ibidem: In quo (vt vides) communi Doctorum resolutioni, & antea a me adnotatis conuenit omnino. Conuenit etiam his, quae ex mente communi obseruauit etiam Vincentius Carocius de deposito, prima parte, quae st. 2. num. 21. & part. 2. quae st. 47. num. 15. in fine: dicens, quod aliud est depositum regulare, aliud irregulare: & Regulare es se, quando deponitur aliquid, & idem venit restituendum, nec transfertur dominium, vel pos ses sio: Irregulare, quando egreditur terminos depositi, & transfertur dominium rei depositae, illáque functionem recipit. Denique & conuenit traditis per Barbosam in l. si mora,[sect. 39] ex num. 82. ff. soluto matrimonio: quo loco veris sime obseruauit, in primis, quod cum pecunia deponitur non signata, transfertur dominium & pos ses sio in depositarium; nam tacite viderunt facultas conces sa depositario, vt pecunia vti pos sit, & tantundem reddere sufficiat ex dict. l. Lucius, 24. ff. depo siti, & l. in naue Saupheli 34. ad medium, ff. locati, Glos s. finali in l. 3. C. depositi. Baldo, Iasone, Capel. Tholosana, & aliis ibi relatis: Deinde quod cum depositum ita sit, vt depositarius pecunia vti pos sit, adhuc dicatur depositum, quamuis irregulare, ex eisdem iuribus: Et non solum depositi no[sect. 40] men habeat, sed & omnes illius effectus, vt Costa, Corrasius, & Rolandus ab eodem Barbosa relati notarunt: & inde ei competere omnia priuilegia re[sect. 41] gulari deposito conces sa, vt etiam iure, & authoritate ibidem confirmat: Et demum probat, quod sicut regulare depositum petenti non potest obiici compensatio, l. penultima, C. depositi, & diximus supra, ex num. 10. ita etiam neque repetenti depo situm irregulare, ex eadem l. penultima, ibi: pecunias, vbi notat Salicetus num. 2. Similiter, quemadmodum depositum regulare potest statim repeti, neque valet pactum in contrarium, l. prima, §. penultimo, ff. depositi: Ita & irregulare statim repeti poterit, vt colligitur ex generalitate cap. bona fides, de deposito. Denique, & statim obseruat alia in hac materia, quae ibidem videri poterunt. Et subdit Fran[sect. 42] ciscus ipse de Ponte vbi supra, ex dictis inferri, quod bancharij nostri temporis non sunt vere depositarij, iuxta notis simos terminos depositi, sed potius irregulares; quoniam accipiunt & habent pecuniam, non vt eandem reddant in specie, sed eandem in quantitate, & sic habent vsum illius, sed remanent obligati ad reddendum tantundem: Et depositi actione agetur ad pecuniae consequutionem, quemadmodum in deposito quocunque irregulari dictum fuit supra. Deinde ipsemet Author ex nu. 5. vsque ad numerum 12. obseruauit, quod licet alias ex permis sione vsus pecuniae ex deposito, transeat debitum in mutuum, & ex mutuo agatur, iuxta text. in dicta l. certi condictio, in §. finali, ff. si certum petatur: tamen quando partes voluerunt sortiri hoc naturam depositi, & non mutui (prout inquit exploratum es se in banchis huius temporis;) tunc semper datur[sect. 43] actio depositi, vt in iuribus praeallegatis, quae etiam competit pro depositis irregularibus, & vbi vsus pecuniae transfertur: competit denique, vt & vsurae conuentae petantur, vt tradit textus in d. l. Lucius, in fine, & ibi Paulus Castrensis declarat post Glos sam ibidem, in vers. seruabitur: idem textus in d. l. Publia, §.[sect. 44] Lucius, in fine, Nec pactum soluendi vsuras id alterat, imo efficit, vt ex deposito agi debeat, quia alias si es set mutuum, vsurae peti non pos sent: Idque duplici ratione, quam ex mente communi recte perpendit ibidem; & propterea depositi prima obligatio durat, nisi probaretur, quod es set actum, vt ex mutuo agatur, ex Glos sa notabili in l. si sacculum, §. si ex promis so, vbi est textus in vers. vt in caeteris, ff. depositi. Et ratio[sect. 45] nem quare agatur depositi, tradit Glos sa singularis in d. l. die sponsaliorum, in vers. condemnandus, quia in spicitur initium, quod fuit deponere pecuniam, ex regula textus in l. 1. §. idem Pomponius, eodem titulo, & quod principaliter actum fuit, attenditur, l. si quis nec causam, ff. si certum petatur: Idcirco dum tradatur de istis depositis irregularibus, iam quod datur permis sio vsus pecuniae, etiamsi eiusdem interes se soluatur, depositum durat: nam omnia sunt contra naturam depositi, & ita impropriat illud perceptio interes se; sicut e conuerso pecuniae vsum transferri : Et paria sunt, vel vsuras percipere, vel pecunia deposita vti: l. Quintus, ff. depositi; concludit ergo (& veris sime) quod omnes isti erunt depositarij irregulares, siue interes se ex pecunia deposita habuerint, siue non habuerint: nec censentur voluis se ex per[sect. 46] ceptione interes se recedere a prima obligatione depositi iam contracta, illámque nouare: Et propter[sect. 47] istum casum dicit factam es se solemnem decisionem Rotae in titulo, de deposito, n. 859. in antiquis, quae proprie loquitur in eo, qui depositum irregulare fecit penes campsorem, qui de restituendo post annum fideius sores dedit, & tandem eo elapso, campsor conuenit cum deponente, vt per tres alios annos pecuniam penes cum dimitteret pro certo lucro dando quolibet anno; & determinat decisio illa, quod non per hoc reces sum erit a prima obligatione depositi, nec inducta erit nouatio, & consequenter fideius sores semper erunt obligati, vt ibidem obseruat: Et vide eundem Ioannem Franciscum de Ponte eo[sect. 48] dem in loco, n. 13. & 14. vbi tractat, vtrum depositarij generalis, aut bancharij fideiuis sores teneantur illis, qui de pecunia interes se percipiunt: Et decisionem Rotae praefatam vide etiam probatam, & confirmatam per Benuenut. Strac. in tractatu, de decoctoribus, quinta parte, n. 1. in fiue: vbi & tractat illam quae stionem, vtrum fideius sor liberetur ex prorogatione termini facta a creditore reo, si reus decoxerit in termino prorogato. Et de his hactenus. Nunc vero tertio deinde loco & principaliter[sect. 49] constituendum erit, dubium praecipuum huius Capitis ineo considere, vtrum scilicet deponens res suas. vel pecunias apud alium, habeat ius praelationis contra bona depositarij, sic vt debeat ex speciali priuilegio Depositi, caeteris creditoribus etiam priuilegiatis circa actiones personales, vel reales prae ferri: Et quidem Baldus in cons. 400. num. 8. lib. 5. & in cons. 432. lib. 1. disputat istud dubium: Idem in l. pro debito, C. de bon. aut. iud. pos sid. dicens istam quae stionem frequenter occurrere; mercator enim labefactata fide decoxit, & aufugit, insurgunt deponentes, & petunt depositum; vendentes instant, & petunt pannos, aut pretia: hypothecarij se offerunt, & se praeferendos aiunt: vxores vero & nurus donum suarum causa se potiores inquiunt, concurrant & alij pro extortis vsuris: denique & alij simplices priuilegiarij eorum causam meliorem es se dicunt. Quaeritur ergo, quo ordine satisfieri debeat, quorúmve causa sit potior? Et Baldus praedictis in locis, absolute res pondit, primo loco rationem habendam dominorum rerum, & ponit exemplum in deponente, si extat depositum, sed plenius rem non attigit; idcirco plenius tractare, & apertius altercationem hanc dis serere, omnino neces sarium es se, rectis sime obseruauit Benuenut. Strac. in tractatu de decoctoribus, vltima parte, num. 1. vbi & num. 2. & 3. & 4. ex profes so explicat, atque plene resoluit: & eum non referens, siue non dicens sic explicas se, & casus nonnullos di stinxis se, transcribit Vincent. Caroc. de deposito, p. 2. quae st. 47. fol. mihi 11. & seq. quibus (vt videbis) addemus nonnulla, & quid de iure huius Regni in proposito statutum fuerit, annotabimus, ac denique ab solute adeo & plene explicabimus, vt nihil vltra in praefato dubio desiderari valeat. Ante omnia tamen animaduertendum erit, dubi[sect. 50] tationi superiori initium, aut occasionem tribuis se Vlpianum Iureconsultum, qui duobus in locis contrarius sibi videtur, siue duo iura inuicem pugnantia nobis reliquis se ideo censetur, quod in l. si hominem 7. §. quoties, ff. depositi, sentire videtur, deponentes omnibus praeferendos etiam ante priuilegia; & in haec verba scribit. Quoties foro cedunt Nummularij, solet primo loco ratio haberi depositariorum: hoc est eorum, qui depositas pecunias habuerunt, quas non foenore apud Nummularios, vel cum Nummulariis, vel per ipsos exercebant, & ante priuilegia: Igitur si bona venierint, depo sitariorum ratio habebitur, dummodo eorum, qui postea vsuras acceperunt, ratio non habeatur, quasi renunciauerint deposito: At in l. si ventri, 8. §. in bonis, ff. de priuilegiis creditorum. contrarium sentit, siue praelationem istam denegat non obscure, & in hunc modum sententiam suam profert: In bonis Mensularij vendendis post privilegia, potiorem eorum causam es se placuit, qui pecunias apud mensam fidem publicam secuti, deposuerunt: Sed enim qui depositis nummis vsuras a Mensulariis acceperunt, a caeteris creditoribus non separantur; & merito: Aliud est enim credere, aliud depenere. Si tamen nummi extent, vendicari pos se puto eos a depositariis; & futurum eum qui vendicat, ante priuilegia. Hanc disceptationem, vt diluant & declarent DD. diuersimode solent praefatam contrarietatem explicare: vere ta[sect. 51] men si Scribentes omnes hactenus, attente & originaliter praelegeris, certum quid, aut distincte satis, & absolutum in hoc dubio vix reperire poteris. Ex omnibus tamen rectius explicarunt, & nonnullas conclusiones deduxerunt Benuenut. Strac. in tractatu, de decoctoribus, vltima parte, ex n. 1. vsque ad numerum 5. & post eum, nihilque addens, ab eo potius transcribens, Vincent. Carocius de deposito, 2. p.q. 47. qui non as signant aliquem intellectum, aut interpretationem ad ea iura, sic tamen componenda exi stimant, vt ex mente communi Doctorum distinguendum sit in propositio: Ac primum quidem, quod si deponens dominium non transtulit, quia forte in sacculo deposuit. in te deposita, quae extat, omnibus est praeferendus. tam in realibus, quam in personalibus: Quod si dominium transtulit quia deponendo numerauit, tunc de hoc deposito idem iudicandum, quod de aliis bonis depositarij, quoniam in creditum abiit: Distinguendum tamen circa factum prae lationis; nam si deponens recipiebat vsuras, vel commodum aliquod, separandus non est a caeteris creditoribus, nec datur ei priuilegium: Si vero vsuras non recipiebat, tunc praefertur deponens aliis creditoribus priuilegia personalia habentibus; non tamen creditoribus hypothecam, ant ius reale obtinentibus, sed illi potius praeferendi sunt. Denique statuunt, quod attinet ad depositarios inter se, simul ipsos concurrere , nec prioritatem temporis considerai, sed solum, si aliquis vsuras recipit, vel non recipit; recipiens namque perinde habetur, ac si depositi titulum non haberet. Haec dicti Authores, qui & iure, & authoritate confirmant. Ego vero hac in re ex profes so magis insistens, & longa consideratione aliorum platica inspiciens, nonnulla constituenda, atque obseruanda duxi (prout num. sequent. tradentur) quibus altercatio haec iure omni attento (vt supra dixi n. 49. in fine) & vere, & melius, quam antea erat, explicata manebit. Antea ta[sect. 52] men existimaui (quod praefati Authores non faciunt ) referri debete, nec pos se praetermitti quorundam solutiones. siue ad praefata iura interpretationes. Et inprimis Glos. verbo, post priuilegia, in dict. §. in bonis, verbum, post priuilegia, positum in eo textu, explicat, idest, postpositis priuilegiis, siue, supra priuilegia: Sed nec iure probatur, nec sustineri potest ex iuribus antea relatis, quae (vt vides) expresse repugnant: Item ex communi Doctorum sententia, quae alia est (vt statim dicetur.) Vnde alij interpretantur textum[sect. 53] in dict. §. quoties. vt intelligatur de priuilegiis personalibus: Textum vero in dict. §. in bonis, vt intelligatur de priuilegiis realibus. Quod tamen aperte diuinat, nec verum est quoad textum in dict. §. in bonis: Item conuincitur, quoniam & personalia etiam plerumque deponenti praeferuntur, vt recte aduertit, & exempla adducit Glos sa in dict. §. quoties, verbo depositariorum: quamuis ergo praefata doctrina in se vera sit, vt statim dicetur, non licet sic interpretari ea iura, quae tamen sic (sed male quidem) interpretatur Vdalricus Zasius in eodem §. in bonis, num. 2. dicens dumtaxat, quod deponens est ante priuilegia, scilicet personalia, dict. §. quoties: Sed post priuilegia scilicet realia, iuxta textam in l. eos, C. qui potiores in pignore. Alij vero existimant, textum in dict. §. quoties, procedere in vendicatione, hoc est, cum exe[sect. 54] cutio fit in re deposita, quae adhuc extat; tunc namque rem meam contra dotalia, & funeralia priuilegia recte vendico: & ita accipiendum putant textum in d. §. quoties; textum vero in dicto §. in bonis, intelligunt procedere, quando res non extant, & sic quando actione depositi experitur deponens, atque in bonis depositarij fit executio; quo casu post priuilegia venit deponens: & ita declarat Ripa in eodem, §. in bonis, num. 12. ad finem. Sed cum recte improbauit Petrus de Barbosa in l. si cum dotem, 23. §. finali, n. 33. vers. Ripa, fol. 498. ff. soluto matrimonio; & in contrarium expendit ipse textum in l. quod priuile[sect. 55] gium, 8. ff. depositi, quae sequitur statim post dictum §. quoties: & denotat aperte, eiusdem §. decisionem procedere, etiam quando executio fit in rebus depositarij. Idque prius prae senserat Glos sa (sed non refert illam Barbosa) in dicto §. quoties, verbo, depositariorum, vbi in hunc modum scribit: Sed contra infra de priuileg. cred. l. si ventri, §. in bonis, Solut. hic res depositae extabat, ibi non. Quod non placet, vt in l. proxima, hoc est, dicta l. quod priuilegium 8. Sed & vltra Barbosam, manifestius conuincitur interpretatio haec ex eo. quod ipsa attenta, fateri deberemus coacta ratione, textum in dict. §. quoties, & in dict. l. quod priuilegium, minime procedere pos se in deposito pecuniae numeratae, quod vtique & verbis eorundem iurium, & communi Doctorum traditioni valde repugnat: Fateri etiam debetemus, priuilegium ipsorum iurium, potius rei vendicationi, quam deposito dari; aut propter bonam fidem, & naturam illius non competere; quod es set maximum absurdum, & a verbis illorum, & mente Iureconsultorum alienum: illi namque dum ea priuilegia concedunt, depositi fauore, aut propter eiusdem peculiarem rationem, & naturam excitantur praecipue, vt ibidem constat aperte. Quapropter aliis interpretationibus reiectis, communis intellectus ad ea iura, verior quidem mihi videtur, videlicet quod in d. §. quoties, regula constituitur, deponentem, inquam, preferri creditoribus etiam priuilegiatis; regula autem haec in d. §. in bonis, limitatur, siue excipiuntur ibi ab ea regula maiora quedam priuilegia, quae deponenti praeferuntur. Maiora cen sentur. priuilegium pupilli, item mutuantis ad refectionem domus, item dotis, impensa etiam funeris; haec namque cum bona soluendo non sunt. praecedit, l. penultima, ff. de religios. & sumptib. funer. Idem in aliis casibus ab Accursio notatis in dictis iuribus, in quibus creditores illi priuilegiarij praeferuntur, & ita intelligendus est d. §. in bonis: vbi dicitur, depositarios post priuilegia admitti; & extra illos casus deponentes admittuntur, sicque intelligendus est d. §. quoties, in quo dicitur ante priuilegia habendam es se rationem depositariorum: & ita explicarunt Glos s ae ordinariae in d. §. in bonis, vbi Ripa n. 12. Cuman. n. 3. & in. d. §. quoties: vbi Paulus, Salicet. & Fulgos. Salicet. etiam & Bald. in l. vlt. C. depositi: Idem Bald. in cons. 382. nu. 17. volum. 5. Castrens. in cons. 285. n. 4. prima parte, Beneuent. Strac. in tractatu de decoctorib. vltim. parte, n. 3. in fine. Petrus de Barbosa in l. si cum dotem, §. fin. ff. soluto matrim. n. 34. in Et vltra eum, communem quoque interpretationem probarunt Cuiacius in Nouella 88. ad medium. Reuar. varior. lib. 1. cap. 15. Fornerius select. lib. 3. cap. 8. Petrus Greg. in Syntagmate iuris, lib. 23. cap. 3. n. 19. Ipsáque veris sima est, & verbis dictorum iurium multum conueniens, quae tamen vt radicitus magis intelligantur atque enucleentur, materia etiam haec vt magis exornata remaneat, sequentia constituere neces sarium duxi, provt supra promisi: Eo magis, quod ex Recentioribus Flores Diaz de Mena, hac de re nouis sime omnium scribens, variar. quaest. lib. 1. quae st. 6. artic. 3. nu. 25. breuiter nimis se habuerit, nec perfecte, aut absolute explicauerit. Et inprimis constituo, deposita olim variis in lo[sect. 56] cis, maxime in publicis, & in aede sacra fieri solita, item & penes Nummularios, qui in foro erant; idque vt res depositae tutius es sent conseruatae. Quod latius non probo, sed in proposito ad Petrum Greg. me remitto: is namque in Syntagmate iuris, lib. 23. dict. c. 3. n 18. & 19. fol. mihi 150. id eleganter, & vere ob seruauit, atque probauit. Deinde, Nummularios, & Argentarios, publicas[sect. 57] olim reputaras fuis se personas, publicúmque officium , aut ministerium quodammodo obtinere, atque exercere, dici solitum; per textum, in l. argentarios, in principio, ff. de edendo. ibi: Quia officium eorum publicam habet causam. Et haec principalis eorum opera est, vt actus sui rationem diligenter conficiant: Mensas etiam in foro cum aerario habuis se, l. qui tabernas, ff. de contrahenda emptione: Et apud eos emptiones,[sect. 59] vendictiones, permutationes, & alios contractus fieri, item & instrumenta; vt hodie apud Tabelliones fiunt, l. ait Praetor, l. si quis ex argentariis, l. quae dam, ff. de edendo, l. item videndum, ff. de petitione hae reditatis: Idcirco eorum officium in Republica valde [sect. 60] neces sarium & vtile fuis se, & omnibus ordinibus gratiosum. Quod optime adnotarunt Alciatus in l. 1. num. 14. C. de edendo, lib. 4. dispunction. cap. 22. & lib. 8. Parergon, cap. 18. & in l. boues, §. vltimo, ff. de verborum signification. Vbi etiam Rebuffus, Bris sonius, & Berrucius de verborum significatione, lib. 1. verbo, argentarios. Carolus Sigonius de antiquo iure Romanorum, lib. 2. capit. 11. Cuiacius lib. 10. obseruationum, capit. 14. Oroscius in dict. l. Praetor ait, ff. de edendo. Budeus in d. l. si hominem, §. quoties, ff. depositi: vbi cum campsoribus, hoc est, Banqueros, seu cambios argentarios, & nummularios confert: Et Rebuf. vbi supr. Corrasius in l. prima, §. praeterea. ff. de officio Praefecti vrbis. Vtcunque tamen res sit, cam[sect. 61] psores hodie, licet priuati sint, eadem actione teneri, qua olim in antiquo Romanorum foro, nummulario, Argentarios, & Mensurarios fide publica deputatos, teneri scriptum est per totum titulum, ff. de eden. & Authores relatos supra, & debere librum rationum consicere, prout expres sum est in l. 10. tit. 18. lib. 5. nouae collect. Regiae. Secundo, & principaliter constituo, depositi cau sam (vt supra n. 12. & 13. dicebam) multum fauorabilem, & priuilegiatam; siue in deposito multa fuis se singulariter, atque specialiter constituta, vt ibidem [sect. 62] probaui, & aduertit Alciatus in l. prima, n. 3. C. de edendo; frequentius tamen apud nummularios, & campsores, vel pro foenore, vel pro custodia deponi, vt constat ex dicta l. si ventri, §. in bonis, & dictal. si hominem, §. quoties: Vbi specialiter distinguuntur ij casus, vt ibidem apparet in vers. quas non foenore, & in vers. sed enim qui depositis: Depositi tamen[sect. 63] priuilegia, dumtaxat dari pro custodia, non vero pro foenore deponenti, vt iura praefata probant: quoniam pro foenore deponens, illis renunciare videtur, vt constat ibi, & inde ex sententia quo[sect. 64] rundam, Depositum in hoc casu in Mutuum videri transire dixit Barbosa, quem referam statim: & vltra eum idem notauit Caballinus in tractatu de vsuris, quae st. 83. num. 637. dicens Depositum pro foe nore, siue cum cambiis, & interes se, solo nomine dici pos se depositum, quia re vera depositum non est, sed contractus potius foeneratitius: Sequitur Alexander Raudensis responso 50. num. 353. lib. 1. Deponens ergo in summa, si recipiebat vsuras, vel foenus, aut aliud interes se, separandus non est a caeteris creditoribus, nec aliis praefertur: Caeterum si vsuras non recipiat, nec commodum aliud, tunc regulariter praefertur aliis creditoribus habentibus priuilegia personalia: quod ita concludunt praefata iura, & cum aliis Barbosa in dicta. l. si cum dotem, 23. §. finali, num. 33. ff. soluto matrimonio. Vincentius Carocius de deposito, 2. part. quae st. 47. num. 5. & num. 13. Beneuenut. Strac. de decoctoribus, vltima parte, num. 1. 2. & 3. alios retuli supra, num. 55. Ex sententia vero aliorum (quae & verior est) [sect. 65] quamuis in mutuum non transeat, sed adhuc depo situm maneat, & prima obligatio depositi duret, & potius pactum soluendi interes se, faciat vt ex depo sito agi debeat, quia alias si es set mutuum, vsurae peti non pos sent, tum quia illae peti non pos sunt citra vinculum stipulationis: tum etiam, quia mutuum dantes, nihil inde sperantes, vt supra dicebam, & Ioannes Franciscus de Ponte dict. cons. 56. ex n. 5. vs que ad num. 13. constanter tuetur: Semper tamen certum est, (nec in hoc vllus dis sentit) ex pecunia deposita interes se percipientem, non vti dicto priuilegio praelationis in personalibus conces so, vt idemmet Franciscus de Ponte agnoscit eodem in loco, num. 12. dicens, quod in depositis huiusmodi irregularibus, vbi datur permis sio vsus pecuniae, & eiusdem interes se prae statur, non habent locum iura in dict. §. quoties, & in dicto §. in bonis, nec dicta per Doctores ibidem: quia illa iura loquuntur in depositis regularibus, & dant praelationem inter creditores in actione personali; non tamen negant, quin alij depositarij, qui pecuniam recipiunt, depositarij sint, quamuis improprie, & quamuis priuilegiis dictis praelationis non vtantur: Et hoc modo concordari potest con trarietas, siue differentia praefata Doctorum, an scilicet depositum sit. siue non , eo casu: Depositum namque manet, & dicitur tunc, quamuis improprie. Vel ideo non manere dicitur depositum, quia dicta priuilegia eo casu non competunt, vt Ponte ipse fatetur; depositum tamen est, vt dicit etiam pater Lud. Molin, de iustit. & iure, tom. 2. disp. 526. ad finem, in vers. Quod attinet ad vltimum, fol. 1723. & 1724. vbi resoluit, quod cum depositum est regulare, & huiusmodi, quod non transeat dominium rei depositae in depositarium, atque res deposita extet, in illa deponens praefertur vniuersim creditoribus omnibus depositarij, de quo statim videbimus infra: Si vero depositum est irregulare, & tale, quod depositarius comparat dominium illius; tunc si deponens nullum interes se ob id accipiebat, gaudet priuilegio, vn praeferatur caeteris creditoribus non habentibus tacitam, nec expres sam hypothecam in bonis depositarij: Secus vero si interes se aliquod percipiebat (vt dictum est;) intelligendo tamen, vt Ioannes Franciscus de Ponte dict. cons. 56. intellexit, qui post[sect. 66] Ripam in dicto §. in bonis, dicit reuidendum es se textum in eodem §. in bonis, & in dict. l. si hominem, §. quoties, vt ea iuta intelligi debeant, quando effectualiter interes se suit receptum; nam se fundant in effectualiter receptione vsurae, & hanc conditionem recipit conuentio: Vnde non sufficeret, conuentum dumtaxat fuis se foenus, aut interes se; non enim ea iura considerarunt simplicem conuentionem (vt Ripa ipse eleganter animaduertit) sed effectualem receptionem. Et consequenter si vsurae non fuerint exactae, & habitae, ces sat ratio illorum iurium, & in consequentiam eorum dispositio, nec dicta praelatio ob solam conuentionem denegabitur. Cuius rei rationem Ponte ipse num. 26. as signauit, quia quando actus facti inducit mutationem caus ae, tunc non sufficit conuentio, sed actus positiuus, & executiuus requiritur; partes enim noluerunt a deposito recedere, léxque hoc non obstante facit, vt detur pre latio: facit (inquam) hoc propter commoditatem perceptam a deponente, cuius conditio propter vsuras perceptas sit deterior. Vnde dum vsurae non fuerunt exactae, ces sat ratio legis; sic Author ille, qui nu. 17. concludendo sic scribit: Sed receptio interes se a iuribus ponderata, quae consistit in actu facti, non consideratur in abstracto, seu in potentia, sed requirit realem receptionem, quia ipsa receptio est, quae commoditatem causat, ex qua lex alios praetulit, vnde hoc ces sante remanet ca sus extra omnem dubitationem. Intelligi denique debet, vt alio etiam casu non[sect. 67] procedat; in pupillo, inquam, qui per receptionem vsurarum non perdit priuilegium praelationis, l. qui nominibus, §. fin. ff. de administrat. tutorum, cui post alios Authores quinque intellectus as signauit Vincent. Carocius de deposito, 2. parte, quae st. 47. ex num. 6. vsque ad n. 12. Communior tamen fuit interpretatio Bartoli, quod ibi priuilegium duplici de causa erat conces sum; vna erat, quia depositarius; alia, quia pupillus: vnde licet prima ces set, non ces sat alia, quia pupillus: & ita respondere communiter DD. as serit Carocius vbi supra. Tertio, & principaliter constituo, iura praefata, hoc[sect. 68] est textum in d. §. in bonis, & in d. §. quoties, priuilegium praefatum praelationis concedentia, quando absque foenore depositum sit, loqui in depositis, quae apud Argentarios, & Nummularios olim fiebant, in quibus depositi fauore, & propter publicam fidem conseruandam ita statutum, agnoscunt Authores plures superius praecitati, & ibidem etiam diximus: Idcirco extra eum casum , siue cum apud eas personas depositum non fieret, praedictum priuilegium non videri competere, as serit Cuman. eodem §. in bonis, n. 1. Et videtur probare Barbos. in d. l. si cum dotem , §. fin. n. 33. vers. sed pro vera concordia, fol. 498. Vltra qué tamen , & alios animaduertendum erit in praxi, priuilegium praefatum sine distinctione de iure Regio admis sum, ex l. 9. tit. 3. p. 5. vbi deponenti simpliciter conceditur, nec distinguitur persona depositarij; sic potius absolute in omni deposito statuitur, quod in deposito facto apud Argentarios, & Nummularios , statutum fuerat in dictis iuribus. Quod ex verbis dictae l. Partitae certis simum est, & de iure communi, non distincta etiam depositarij persona, sic in omni deposito statuerunt, & in personalibus priuilegium illud conces serunt Baldus, & Salicetus in l. vltima, C. depositi, idem Baldus in consil. 144. lib. 1. 80. consil. 382. num. 17. volum. 5. Castrensis in consil. 285. num. 4. lib. 1. Decius in consil. 645. num. 2. Zasius in dicto §. in bonis, num. 2. Curtius iunior in l. 2. in principio, ff. si certum petatur, num. 15. & in eisdem terminis, ac etiam in mercatore priuato quocumque penes quem depositum factum es set, loquuntur Beneuenut. Strac. de decoctoribus, parte vltima, ex num. 1. Vincentius Carocius de deposito, parte secunda, quae stion. 47. num. 1. Et merito quidem; nam, vt s aepe repositum est, fiducia custodiae, & fidei bonae depositarij depositum sit, idque cuicunque res deponatur: vnde priuilegio huiusmodi deponenti succurrere, aequis simum quidem est, propter bonam fidem in contractu depositi generaliter adeo, & indistincte consideratam, cap. bona fides, de deposito, l. bona fides, ff. deposit. quamque sequutus deponens, res suas, aut pecunias deposuit: & ita tenendum est, & videtur agnoscere Pater Ludouic.[sect. 69] Molin, de iustitia, & iure, tom. 2. dict. disputation. 526. ad finem. In primis namque dixit, dari priuilegium praelationis praedictum, quando depositum factum sit penes Argentarium, hoc est, publicum depositarium a Republica ad id constitutum, modo, (vt dictum est) interes se, aut foenus non recipiatur; statim vero annotauit ex dicta l. 9. partitae, extendi videri priuilegium huiusmodi ad deponentes penes quoscunque depositarios res, quarum dominium transit in illos: As serit tamen de iure communi, solum competere priuilegium metipsum deponentibus penes personas publicas, & a Republica ad id constitutas: Idque propter publicam vtilitatem, quae est in huiusmodi depositis & depositariis ad mercatorum negotiationem fouendam, & augmentandam; fatetur ergo ex dict. l. partitae idem, quod probamus, quamuis de iure communi aliter existimet. Sed & eodem iure attento aliter existimas se, & tenuis se quamplures Authores, ex dictis nunc constat aperte. Quarto, & principaliter constituo, deponentem[sect. 70] absque foenore, vel interes se pecuniam numeratam, vel rem, quae consistit in pondere, numero, vel men sura, praeferri (vt dictum remanet) anterioribus creditoribus personalibus, siue habentibus priuilegia personalia; non tamen praeferri aliis creditoribus in hypotheca, & iure reali, sed illi praeferendi sunt, l. procuratoris, §. si plures, vers plane, ff. de tributor. act. l. pro debito, C. de bon. aut. iud. pos sid. etiamsi (vt dictum est) absque foenore, vel vsuris deponat: Quod vnanimiter probarunt Authores relati supra, n. 55. atque ex communi omnium sententia tradiderunt Beneuenut. Strac. de decoctoribus, part. vlt. n. 3. Vincent Caroc. de deposito, 2. par. q. 47. n. 12. non etiam praefertur ci, quod expenditur in funus defuncti, vel in domus, aut nauis refectionem neces sariam: Sed nec Regi praefertur, si quid ei ex contractu, vel ex delicto debetur; nec etiam debito pro dote vxoris: Ita expres sum est in d. l. 9. tit. 3. part. 5. vbi ex principio, vsque ad versic. Mas las otras cosas, haec omnia probantur: & in versic. o por mal fetrias, innui videtur, quod fiscus habeat tacitam hypothecam in bonis delinquentis, etiam contra creditores, & quamuis illi sint depositores: Quod ibidem aduertit Gregorius Lopez, & intellige, vt ipse declaranti & verbo, obligado. reddit rati onem eius, quod de hypotheca, & iure reali diximus, scilicet, quod habens hypothecam , praefertur omnibus priuilegiis personalibus. l. eos, C. qui potiores in pign. habeant. & hypotheca sequitur ipsam rem, l. rescriptum, ff. de pactis. Denique & superioribus conuenit Flores Diaz de Mena var. lib. 1. q. 5. art. 3. n. 25. & n. 55. vers. supra tradita resol. Caeterum si pecunia deposita sit clausa, vel[sect. 71] obsignata, vel etiam numerata, sed tanquam species, hoc est, cum conuentione, vt eadem nummorum corpora redderentur , tunc proculdubio de huiusmodi pecunia sic deposita, idem ius obseruandum erit, quod de specie aut alia re deposita, cuius dominium non transit, vt dicemus infra, & Gregor. Lopez verbo, contar, in dicta, l. partitae, obseruat: vt scilicet si res deposita extet, tunc deponens omnibus tam realibus, quam personalibus praeferendus sit indistincte, vt infra dicetur. Alias re non extante caeteris creditoribus personalibus praefetatur, sed non his, qui maiora habent priuilegia, quos num. Praecedenti excepimus: & vide nouis sime Cardin. Dominic. Tuscum tom. 2. verbo, depositum, concl. 200. ex fol. 568. Quod si pecunia numerata deposita fuerit, ipsaque[sect. 72] extet, vtrum deponens, debeat etiam tunc caeteris aliis praeferri? maius proculdubio dubium est de iure huius Regni; nam de iure communi expresse videtur decisum, atque in hoc casu indistincte deponenti conces sa praelatio in d l. si ventri, §. in bonis, ff. de priuil. credit. in illis verbis: Si tamen nummi extent, vendicari eos pos se puto a depositariis; & futurum eum qui vendicat ante priuilegia: per quem textum sic admittunt Scribentes communiter, exceptis nonnullis. quos statim referam: verum ex dicta l. 9. tit 3. part. 5. innui videtur contrarium: ibi namque quoad priuilegium hoc pre lationis indistinctum, cum res deposita extat, principaliter attenditur, an a principio in depositarium trans latum fuerit dominium, necne: quod negare non poteris, si prima verba legis eiusdem praelegeris, ibi: Dineros contados, o otra moneda de oro, o de plata, o alguna de las otras cosas, que se suelen, e pueden contar, o pesar, o medir: recibiendo alguno en guarda de otro, &c. Et iungas ea cum finalibus verbis legis ipsius, ibi: Mas las otras cosas que fues sen dadas en condesijo, non por cuento, nin por peso, nin por medida, si fueren falladas entre los bienes del finado, ellas denen ser entregadas en todas gui sas a sus duenos, ante que se paguen las otras debdas, de qual manera quierque sean. Vbi (vt vides) praedictum priuilegium absolutum praelationis quoad omnes dumtaxat conceditur, cum res extant, & in potestate depsitarij, vel haeredum eius inueniuntur, eius tamen conditionis, aut qualitatis sunt, vt in pondere , numero, vel mensura minime consistant: Quasi in illis, etiamsi extent, nullum aliud priuilegium concedi debeat, quam quod concedendum diximus supra, nu. 63. & n. 70. Nec est authoritate destituta noua haec nostra consideratio ex dicta lege Partitae deducta; nam & Gregorius Lopez ibidem, verbo, contar, sic clare prae sentiens, in hunc modum reliquit scriptum: De his rebus dicit, quia in eis transit dominium in depositarium, vt supra eod. l. 2. Nam si res deposita extaret, cuius dominium non transiret, tunc deponens indistincte praeferretur, l. in rebus: & ibi Baldus 2. lectura, C. de ture dotium, & ista l. in fin. Ecce vbi apertis sime inquit, non sufficerequoad priuilegium praedictum praelationis absolutum, quod res extaret, sed quod extaret res, cuius dominium non transiret: Idque lex illa clare adeo voluit, vt nullo pacto torqueri valeat; ergo si pecunia numerata deposita fuerit, quamuis extet, non praeferetur indistincte deponens, sed fructur dumtaxat iure resoluto supra dict. n. 63. & 70. Imo non visa, aut saltem non ponderata, nec adducta decisione dictae l. nouae partitae: sed in terminis iuris communis loquendo , quod deponens non pecunia, vt ea vti liceat depositario, deponens non praeferatur in illa, etiamsi extet, cum Alberico tuetur Petrus de Barbosa in dicta l. si cum dotem; vigesimatertia, §. finali, n. 32. in fine, ff. soluto matrim. qui vere loquitur contra communem omnium sententiam, & contra textum in dict. l. si ventri, § . in bonis; ac praecipuum eius fundamentum destruit ex his, quae numeris praecedentibus annotauimus: De iure tamen Regio probatur optime ex dict. l. partitae, ex quo transit dominium in depositarium, quod magis attenditur in ipsa quoad effectum praelationis indi stincte, quam aliud, scilicet rem extare, & deponentis fuis se: sicut in simili videmus, venditorem, ven[sect. 73] dita re, cuius dominium translatum fuit in emptorem, in re ipsa etiam extante, nullam habere praerogatiuam, etsi illius dominus fuit, sed simul concurrere cum aliis creditoribus, l. si procuratoris, §. si plures, vers. plane, ff. de tributoria act. l. quidam fundum, 16. ff. de in rem verso: & cum Dino concludit Bartol. in l. si cum dotem, §. finali, in fine, ff. soluto matrim. vbi Alexander n. 5. & Barbosa plures referens num. 31. & 32. Couar. Resolut. lib. 1. cap. 7. num. 3. ad medium. Ioannes Gutierrez practic. lib. 3. quae st. 98. num. 3. Flores Diaz de Mena var. lib. 1. quae st. 5. artic. 3. num. 40. & supra, hoc eodem lib. cap. 8. sic adnotaui: Nullo ergo pacto de iure conmmuni sustineri valet D. Barbos ae sententia, quamuis de iure Regio optime procedat. Deinde, quamuis Patris Ludouici Molinae de iustitia,[sect. 74] & iure, tom. 2. disput. 526. ad finem, in eodem proposito resolutio veris sima sit de iure communi, & in dict. §. in bonis, probetur: vbi & post Glos sam sic intellexit communis sententia; de iure tamen Regio, ac post decisionem dictae l. partitae non procedit: As serit namque praefatus Author, quod quando eadem numero pecunia deposita, extat apud depositarium, aut aliquid ex ea emptum, in ea pecunia praefertur in particulari, qui illam deposuit, etiamsi vsuram ex deposito acciperet; & tamen contrarium (vt vides) decidit lex ipsa Partitae, quoties rei, aut pecuniae depositae dominium transferri contingat: Et ita quoque intelligenda sunt tradita nouis sime per Tuschum tom. 2. dict. concl. 200. verbo, depo situm, fol. 568. Quinto constituo, certam es se, & generalem in[sect. 75] materia creditorum regulam, aut doctrinam, quod qui rem aliquam vendicat, praefertur omnibus, & quibuscunque aliis creditoribus, l. in rebus, & ibi Baldus in secunda lectura, C. de iure dotium, l. vbi adhuc, C. eodem titulo, l. deposui, l. ex facto, in principio, ff. de peculio, l. vndecima, in fine, titul. 14. partit. 5. & cum communi sic resoluunt Authores prae citati supra, num. 73. Matiencus in l. 7. titul. 16. glos. 5. num. 1. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Vincentius Carocius de deposito, parte. 2. quae st. 47. num. 1. in fin. dicens, quod vbicunque res mea reperitur penes te, & non est translatum dominium, ego libere vendicare potero, & praeferor omnibus creditoribus, tam in personali, quam in reali. Ratio est, quia is qui vendicat rem, non creditor, sed dominus est, l. officium, l. in rem actio, cum vulgatis, ff. de rei vendic. creditores autem ad bona sui debitoris admittuntur, non ad bona aliena, tex. singularis in l. a Diuo Pio, §. si super rebus, vers. si forte, ff. de re iudic. l. veniunt, ff. de priuilegiis creditorum, l. si non expedierit, ff. de bonis author, iudic. pos sidend. In[sect. 76] de & consequenter, si res deposita inueniatur in porestate depositarij, vel haeredum eius, nec fuerit de his, quae in pondere, numero, vel mensura consistunt; deponens praefertur omnibus aliis creditoribus indistincte. Quod ita expres sit dict. l. 9. titul. 3. part. 5. in finalibus verbis: & Gregorius ibi, verbo, Contar, Matiencus in dicta. l. 7. titul. 16. glos sa 5. num. 1. Vincentius Carocius dicta 2. part. quae st. 47. num. 1. Beneuenut. Strac. de decoctoribus, vltima part. num. 1. Pater Molina de in stituta & iure, tom. 2. disputat. 526. ante finem. Et hoc est certis simum omni iure attento, prout sentit Flores Diaz de Mena variar, lib. 1. quaest. 5. artic. 3. num. 25. Sexto & vltimo constituo, quod cum creditores[sect. 77] nudam habent dumtaxat actionem personalem sine hypotheca & priuilegio, quos Chirographarios, siue Personales appellamus, tunc equidem simul omnes admittuntur, & simul veniunt in tributum, nec vnus alteri praefertur; imo si debitor soluendo omnino non est, omnes faciunt partes per concursum, & solutio fit pro rata eius, quod cuique debetur, l. pro debito, C. de bonis author. iud. pos sidend. l. si procuratoris, 5. §. si plures, & § plane, ff. de tributoria actione, l. 11. titul. 14. partita 5. & cum multis ex communi sententia tradiderunt Matiencus in l. 7. titul. 16. glos sa 5. num. 15. lib. 5. nouae collect. Regiae, Blazius Flores Diaz de Mena variar, quae stion. libro 1. quae st. 5. articul. 1. numer. 1. & 2. & sequent. Quod ipsum in nostra materia, ac depositariis si[sect. 78] mul concurrentibus, dixit Vlpianus in dicta l. si hominem, 7. §. quoties, ff. depositi; vbi scribit, depositarios simul inter se concurrere, si plures sint, nec habere inter se praelationem, siue prioritatem temporis non considenti, sed simul admittendos: Satisfieri ergo debet pro rata, nec prioritatis ratio habenda est, nisi alter vsuras receperit; is enim habetur, ac si depositi titulum non haberet, vt probat Salicetus in l. finali, quae stione vltima, C. depositi, Ripa in dicto §. in bonis, numer. 8. Beneuenut. Strac. in tractatu, de decoctoribus, vltima parte, num. 4. Vincentius Carocius de deposito, parte, 2. quae st. 47. num. 15. Pater Molina tom. 2. de iu stitia & iure disp. 526. in finalibus verbis, dicens, quod deponentes omnes aequaliter admittuntur, vt eis soluatur de bonis depositarij; esto quidam eorum sint tempore anteriores, & quidam sint tempore posterioris: Ioannes Franciscus de Ponte dict. consil. 56. num. 12. lib. 1. dicens, quod iura in dict. §. quoties, & in dict. §. in bonis, praeferunt proprie deponentes illis, qui interes se percipiunt: & citat Ripam in dict. §. in bonis, vt probet, deponentes regulariter simul concurrere; caeterum eos qui interes se non percipiunt, praeferri eis qui ex deposito interes se, aut foenus recipiunt: & repetit iterum num. 17. Si ergo interes se nullus percipiat, nulla datur inter eos praelatio, nec priuilegium competit predictum contra depositorem alium, qui eodem iure & priuilegio munitur: Idque ex vulgata iuris regula, quod priuilegia[sect. 79] tus contra pariter priuilegiatum non gaudet priuilegio suo, l. verum, §. finali, ff. de Minoribus, cap. auditis, in fine, de in integrum restitutione, cap. cum pro cau sa, de sententia excommunicat. Vbi Doctores sic notarunt communiter, & cum aliis multis late explicauit Azeuedus in l. 10. tit. 3. num. 15. & 17. & 18. & 19. lib. 5. nouae collectionis Regiae: latius atque erudite nouis sime Alexander Trentacinquius variar. resolut. lib. 1. titul. de rescript. & priuileg. resolutione prima, & secunda, ex folio 15. cum sequentib. Ioannes Cephalus in consil. 7. num. 16. & 17. lib. 1. Petrus Surdus in consilio 335. num. 70. lib. 3. # 17 CAPVT XVII. Institutus in re certa, nullo dato cohaerede vniuersali, vel dato nolente, aut non valente haereditatem adire, siue ante testatorem decedente, iure nostro Regio, ac post decisionem l. primae, titulo 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, numquid habeatur loco haeredis, an loco legatarij? Vtrum etiam vniuersam consequatur haereditatem, & rei certae mentio detrahatur, an rem ipsam in qua est institutus dumtaxat, sic vt reliquum haeredibus legitimis, siue ab intestato succes soribus debeatur? difficilis equidem & neces saria, dilucide tamen nunc & singulariter, siue aliter, & melius, quam caeteri huius Regni Scriptores fecis sent, explanata, atque elucidata quae stio: Vbi & Burgensis Salon de Paz opinio aduersus Ioannem Matiencum, & Neotericos alios, noue defensa & recepta, eorundem argumentis vere & concludenter satisfactum; & plures casus, quam antea fuis sent, distincti & considerati per Authorem. Deinde, institutus in re certa an, & quibus casibus, siue quarum rerum respectu & effectu habeatur loco haeredis, vel loco legatarij? & de materia, & ratione ad textum, in §. si ex fundo, l. primae, ff. de haeredibus instit. cum concordantibus, stricte & accurate actum, & permulti Authores commemorati, qui eius dem §. materiam latis sime tractarunt, atque exornarunt. Demum de praedictis omnibus quod attinet ad forum interius, siue conscientiae: & vtrum institutus in re certa habere debeat reliqua bona, quando testator hoc prohibuit, expres sáve testatoris dispositione & prohibitione, vtrum ces set dispositio dicti §. si ex fundo; siue ius accrescendi in hac materia, an etiam regulariter, & quare illud fuerit introductum? vbi Dini, Bartoli, & aliorum Authorum contrarietas proponitur, & Dini opinio contra Bartolum, sic sustinetur, vt in tuto relinqui videatur, multáque & noue & singulariter adnotantur, quae sic tacta nullibi inuenies, nec absque studio & labore ingenti, ita ordinari potuis sent. SVMMARIVM. -  1 Proponitur dubium praecipuum, cuius occasione dis putatio huius Capitis excitatur, & resolutio traditur infra, ex n. 123. vbi vide. -  2 §. Si ex fundo, l. primae, ff. de haeredibus instituendis, materiam, latis sime, atque ex profes so tractas se Authores permultos, qui hoc numero, & sequent. commemorantur. -  3 Ioannis Imolensis in proposito huius materiae, lectura originalis commendatur. -  4 Institutus in re certa, vtrum succedere pos sit in feudo, & in emphyteusi conces sa alicui, & filiis, aut haeredibus suis? remis siue. -  5 Institutus in re certa, si nullus alius datus sibi fuerit cohaeres, vel si datus, modo quocunque haeres es se non pos sit; haeredis vniuersalis loco habetur, & totam haereditatem consequitur. Et vide infra, num. 12. -  6 Si vero cohaeres vniuersalis datus fuerit, illéque adiuerit, erit vtique loco legatarij. -  7 Quod si cohaeres vniuersalis nec adiuit, nec repudiauit, siue non deliberat, ius eius ex futuro euentu decidi debebit, an scilicet cohaeres deliberauit adire, vel non adire, vt hoc numero adnotatur. -  8 Ex euentu futuro multa in iure ciuili decidi. -  9 Institutum in re certa, non es se proprie legatarium, nec proprie haeredem, siue non pos se dici simpliciter & absolute vnum aut alterum, sed potius anomalum succes sorem appellari, qui in aliquibus legatarij naturam, in aliquibus autem haeredis imitatur. -  10 Et rei singularis ratione, tanquam legatarius habetur, ac merito personae, & tituli institutionis, eorum etiam quae extrinsecus accidunt, non nisi hae res existimandus est, vt instar aliorum haeredum habeatur. -  11 Institutus in re certa, quibus in casibus, siue quarum rerum respectu sit loco haeredis, vel loco legatarij, siue participet de vno aut altero. Et vtrum actionibus haereditariis vti pos sit, illísve conueniri, atque ex lege Falcidia detractionem pati? An etiam mitti debeat in pos ses sionem bonorum ex l. vltima, C. de edicto Diui Adriani, remis siue. -  12 Institutum in re certa, dato cohaerede vniuersali, habere ius accrescendi, si cohaeres vniuersalis ante aditam haereditatem, vel ante testatorem moriatur, siue haereditatem repudiet. Et omnibus rationibus siue fundamentis, quae in contrarium excitari pos sunt, plenis sime satisfactum ab aliis, vt hoc numero adnotatur. -  13 §. Si ex fundo, l. primae, ff. de haeredibus instituendis, circa rationem, Scriptores omnes sic varias se, vt in resolutione, aut explanatione quae stionum eiusdem materiae variare & dis sentire, vis quodammodo fuerit; vtpote cum eas sententias proponant, opinionésve tueantur, quae dicti §. rationi, iuxta eorum placita magis conueniant. -  14 Emanuelis Suarez a Ribera, ad textum in dicto §. si ex fundo, ratio adducitur (quae fuis se Cumani ostenditur) & numeris sequent. improbatur. -  15 Impos sibiles conditiones, siue adiectiones omnes impos sibiles, de testamentis reiiciendas fore, & pro non scriptis habendas. -  16 Haeres succedit in vniuersum ius, quod defunctus habuit. -  17 Impos sibilitas aliqua, si in specie §. si ex fundo, dictae l. primae, ff. de haered. instit. dari pos set, negandum non es se, quin ea ex verbis, siue ex facto ip sius, hoc est ex adiectione certae rei particularis contingat. -  18 Perplexitatis impos sibilitas, institutiones, & legata vitiare solet. -  19 Instituto in re certa, reliquam haereditatem obuenire propter ius accrescendi, siue in iure accrescendi fundari dicti §. si ex fundo, decisionem, ex multorum Authorum sententia. -  20 Contra vero ex sententia aliorum, qui non es se proprie ius accrescendi in hac specie as serunt. -  21 Et eorum opinio ab Authore probatur, & num. seq. -  22 Portio deficiens in iure accrescendi, portioni, non personae accrescit. -  23 Ioannis Marci Aquilini nullum hactenus mentionem fecis se in hac materia, & eiusdem obseruationem in proposito hoc loco adduci. -  24 Institutionem certae rei ex sententia Aquilini, & aliorum, trahi ad vniuersam haereditatem propter prae sumptam defuncti sic testantis voluntatem. -  25 In contrarium tamen grauis simorum Authorum authoritates, & iuris non incognita, vulgata potius, & certa principia vrgere, vt hic adnotatur, & num. seq. -  26 Ioannis Imolensis in proposito resolutio adducitur, & ab Authore probatur, & n. seqq. -  27 Petri de Peralta obseruatio quaedam in hac materia expenditur, & ab Authore probatur, & num. sequent. -  28 Petri eiusdem de Peralta traditio, quod text. in d. §. si ex fundo, in fictione potius, quam in prae sumptione fundetur, probatur, & numeris sequentibus. -  29 Prae sumptio semper versatur circa rem dubiam, quae scilicet es se, vel non es se potest. -  30 Fictio est in re certa, eius quod est pos sibile, contra veritatem pro veritate a iure ficta as sumptio. -  31 Fictio dicitur quaedam legis prouisio, siue dispositio ita constabilita. -  32 Prae sumptio est hominis dispositio multis in casibus, & versatur circa id, quod est gestum, sed ignoratur, qualiter gestum fuerit. -  33 Fictio & prae sumptio in multis differunt. -  34 Nicolaum Bellonum in hac materia constitutum, non sine mysterio dixis se, institutum in re certa, ex legis benignitate remanere haeredem in solidum, detracta mentione rei, nec de prae sumpta siue tacita testatoris voluntate aliquod verbum scrip sis se. -  35 Guil. Benedict. in proposito huius materiae verba singularia proferuntur. -  36 Institutio in re certa cum fit, lex (vt Author exi stimat) non tractat de interpretanda, siue coniecturanda, aut prae sumenda defuncti testatoris voluntate, sed de remonendo obstaculo illo, ne testator pro parte testatus, & pro parte intestatus decedat. -  37 Antonium Gomezium, & Franciscum Manticam, ad textum in d. §. si ex fundo, rationem optime & vere percepis se. -  38 Institutum in re certa, non dato cohaerede vniuer sali, ad vniuersam admitti haereditatem ex beneficio siue dispositione legis, quae eo casu rei particularis mentionem adimit, vt hoc numero, & sequent. obseruatur. -  39 Idque institutionis verba sic importare, vt aliud effici non debuerit. -  40 De institutione, certae rei mentionem vt lex detrahat, in quo fundetur praecipue? -  41 Institutio certae rei, quare ad vniuersum trahatur, nec in ipsa sola re particulari sustineatur? -  42 Institutus in re certa, ne ad vniuersam haereditatem admittatur, siue plus accipere prohibeatur, etiam nullo alio cohaerede existente, vtrum expres sa te statoris voluntate & dispositione effici pos sit, & multis numeris seqq. -  43 Vbi primo loco sententia Bartoli in proposito dubio praecitatur. -  44 Adducitur etiam praecipuum fundamentum eius dem, quod deducitur ex l. quoties, §. si duo, ff. de haeredibus instituendis. -  45 Et ostenditur, eius opinionis sequaces errore manifesto lapsos circa illius textus explicationem. -  46 Deinde, in eodem §. quae stionem tractari, quae ad di stributiones partium pertinebat. -  47 Et Bartoli argumentationi, siue inductioni contrariae, recte satisfactum ab Imola. -  48 Voluntas manifestis sima dicitur etiam ea, quae apparet ex coniecturis. -  49 Voluntas manifestis sima, quare requiratur in dicto §. si duo, recte explicatum ab Imola, & num. seq. -  50 Vlpianus Iureconsultus dicti §. si duo, author, quare attendere noluerit in eo textu ad coniecturam, quae ex as signatione partium in institutione fundi deduci poterat? -  51 Bartoli secundum fundamentum adducitur, & res pondetur eidem. -  52 Ioannem Marcum Aquilinum iniuste carpere Imolae, & Croti solutionem, provt hoc numero adnotatur. -  53 Pro sententia Bartoli expendi communiter duo iura, quae hoc numero praecitantur, & Anguli ad ea solutio, remis siue probatur. -  54 Bartoli fundamentum ex l. quidam cum seruum, C. de neces sariis seruis haeredibus instit. deductum refertur. -  55 Et Ioannis Imolensis ad eam legem solutio, & arguta consideratio probatur. -  56 Ratio communis, quae as signatur ad textum in d. §. si ex fundo, vniformis est, etsi testator prohibeat, ne institutus in re certa amplius petere pos sit, & sic vniformiter debet habere locum eius dis positio. -  57 Lex antiqua, vt induxit, quod institutio partis traheretur ad totum, quare non ita induxit, quod in stitutio serui traheretur ad libertatis donationem? remis siue. -  58 Ioannis Marci Aquilini aduersus solutionem Imolae argumentationem propositam, veram non es se, & ex dictis supra, ex numero 24. manifeste conuinci. -  59 L. Lucius, §. quae habebat, ff. ad Trebellianum, quae solet pro sententia Bartoli induci, expenditur. -  60 Et eidem textui vera & communis as signatur solutio. -  61 Ius accrescendi in legatis, & fideicommis sis, etiam vniuersalibus, prohiberi pos se, vnanimiter omnes docuis se. -  62 Ius accrescendi, etiam absque prohibitione testatoris ces sare in substitutione fideicommis saria, si vnus ex fideicommis sariis repudiet partem suam, & tunc haeredem institutum illam in se retinere. -  63 Ad textum in d. l. Lucius, §. quae habebat, nouus intellectus adductus, remis siue. -  64 Fundamenta & alia, quae pro sententia Bartoli solent adduci, consulto, ideóque per Authorem omis sa, quod debilia sunt, & recte per Crotum confutata. -  65 Institutus in re certa, ne vniuersam consequatu hae reditatem, nec expres sa testatoris prohibitione effici potest; ideo prohibitione non obstante, tota haereditas ad sic institutum pertinere debet, ex sententia Dini. -  66 Pro qua expenduntur, & commemorantur hic Authores permulti. -  67 Et tuendam es se contra Bartolum, & sequaces, con stanter defenditur, & num. seqq. -  68 Dini sententiam validis simo fundamento muniri, quod hic expenditur, & n. seq. -  69 Testator sibi imputare debet, qui legem contempsit, quam scire debebat habere locum in suo testamento; & si aliter disposuit, standum est legi. -  70 Ioannis Gutierrez, in terminis quae stionis Dini, verba quaedam noue ponderata, & prolata hoc loco. -  71 Ioannem Marcum Aquilinum contendis se euertere praecipuum fundamentum opinionis Dini. -  72 Sed eius solutionem falsam es se, vt noue ostendit Author hoc loco. -  73 Textum in l. si quis ita, 74. ff. de haeredibus instituendis, expres sum es se pro sententia Dini. -  74 Nec valere aliquid solutionem Ioannis Marci Aquilini ad eam legem, & infra, numero 98. & 99. -  75 Dini sententiam tertio quoque fundamento muniri, quod hic expenditur, & numeris sequent. -  76 Institutus a milite ex fundo, vel alia re particulari certa, non efficitur haeres in vniuersum, nisi expresse constet de voluntate militis sic voluis se. -  77 Miles ex priuilegio decedere potest pro parte testatus, & pro parte intestatus. -  78 Textum in l. si miles vnum, ff. de militari testamento, non iuuare, nec probare sententiam Dini, habuis se pro constanti Ioannem Marcum Aquilinum. -  79 Sed eius verba vera non es se, nec sine nota praetermitti pos se, noue probatum ab Authore, & num. sequent. -  80 Voluntatis coniecturae, ac legis interpretationes, etiam in militis testamento recipiendae sunt. -  81 Decisio textus in l. prima, §. si exfundo, ff. de hae redibus instituendis, quare ces set in milite? vbi & Ioannis Marci Aquilini ratio noue improbatur. -  82 Dini opinione retenta, Author ad plura infert, quae noua sunt in hac materia, nec per aliquem hactenus sic adnotata. -  83 Doctorum opiniones, & distinctiones plures in hac materia, veras non es se, nec iuris rationi conuenire, ideo non admittendas, sed Dini opinionem ab solute, & indistincte tenendam. -  84 Ioannis Croti Dictum in hac materia, Authori non placere, vt hic obseruatur. -  85 Emanuelis Costae noua concordia in quae stione prae dicta, noue & argute improbata, & num. sequent. -  86 Haeredes plures instituere sub conditione, si omnes acceptauerint, aut pluribus haeredibus institutis prohibere ius accrescendi, longe diuersa es se secundum Authorem, contra Emanuelis Costae sententiam. -  87 Ius accrescendi introduci, qua ratione neces se fuit? -  88 Ius accrescendi a testatore prohiberi non potest. -  89 Iure accrescendi a testatore prohibito, quod adhuc ipse testatus censeatur, non intestatus deces sis se. -  90 Et argumento cuidam, quod in contrarium videtur fortiter vrgere, optime & vere satisfactum, remis siue. -  91 Ius accrescendi descendere principaliter, siue immediate inuentum, atque introductum fuis se a lege; secundario tamen ex tacito iudicio testatoris, siue tacita & coniecturata mente ipsius. -  92 Ioannis Marci Aquilini, pro conciliatione contrarietatis Bartoli & Dini concordiam & distinctionem adductam, nec es se veram, nec etiam nonam, vt hic nouiter ostenditur, & numer. sequent. -  93 Imo expresse traditam per Baldum. -  94 Et communiter reprobatam. -  95 Et partem capere ab his, quae in eadem quae stione Angelus obseruauit. -  96 Quae similiter improbari solent. -  97 Angelum varias se in hac materia, & longe diuer sas, siue contrarias opiniones sustinuis se. -  98 L. Si quis ita haeres institutus fuerit, ff. de haeredibus instituendis, Aquilini distinctionem de struere. -  99 Et eiusdem solutionem ad eam legem, violentam es se, & literae textus repugnantem. -  100 Textus in dicto §. si ex fundo, ratio fundamentalis, quod sic militet in institutione facta ex re certa, sicut in ea, quae ex aliqua haereditaria portione fiat. -  101 Aymon. Crauetae distinctio & concordia in hac materia adducitur. -  102 Et nouiter improbatur per Authorem. -  103 Testator, qui expresse prohibet, ne institutus in re certa, reliquam haereditatem obtineat, in totum videtur ab intestato decedere, velle tamen taliter instituto rem certam iure fideicommis si deberi; idque ex sententia quorundam. -  104 Quam es se falsam, concludenter & noue ostendit Author; & n. seq. -  105 Testari quod quis voluerit, & potius testatus, quam intestatus decedere, ex haeredis institutione clare probatur. -  106 Institutus in re certa, & vltra capere a testatore prohibitus, residuum praeter rem certam grauatus censetur ex fideicommis so venientibus ab intestato restituere, nec retinere poterit, siue ius accrescendi non habebit; idque ex sententia Saliceti. -  107 Pro qua tria fundamenta expenduntur. -  108 Sed contraria sententia (quae ab Imola & aliis recipitur) ab Authore magis probatur. -  109 Ac pro ea textus in l. si ita quis haeres institutus fuerit, ff. de haered. institu. ponderatur. -  110 Nec Bartoli ad eum textum solutio admittitur. -  111 Ea potius recte improbatur ab Imola, vt hic ostenditur. -  112 Contra Salicetum concludens ratio proposita. -  113 Fundamento secundo respondetur, quod pro sententia Saliceti adductum fuit supra. -  114 Textum in l. Peto, ff. de legatis secundo, Saliceti sententiam non probare, & in diuerso casu loquutum, recte Imolam respondis se. -  115 Et in contrarium male contendis se Gregorium Lopez, noue & euidenter demonstratur hic. -  116 Saliceti fundamento tertio in eadem quaestione res pondetur. -  117 Institutus in re certa, habetur pro haerede vniuer sali, & totam haereditatem consequitur, vbi cohaeres vniuersalis datus non est, vel datus non adit, non solum in foro exteriori, sed etiam inforo conscientiae interiori. -  118 Et Petrum de Peralta, latis sime omnium in propo sito scribentem, erudite & vere respondis se omnibus, quae in contrarium poterant excitari. -  119 Patrem etiam Ludouicum Molinam, recte in eius dem dubij resolutione se habuis se, & singulariter obseruas se nonnulla, vt hic adnotatur. -  120 Institutus in re certa, vbi testator expresse prohibuit, ne vltra capere pos set, salua conscientia vltra capere, siue retinere non poterit, sed reliqua bona venientibus ab intestato tenebitur restituere, ex sententia multorum. -  121 Vbi & Patris Ludouici Molinae obseruationes in proposito nouiter expenduntur. -  122 Contra vero ex sententia aliorum, vt hic adnotatur. -  123 Institutus in re certa, nullo alio haerede scripto, vtrum iure Regio vniuersam consequatur haereditatem, sicut iure communi consequebatur, & multis numeris sequentibus vsque in finem capitis. -  124 Vbi Ioannis Matienci primo loco refertur sententia, quae ius communis correctionem inducit, & in stituto in re certa ius accrescendi, siue in caeteris rebus incrementum denegat. -  125 Eiusdem fundamenta expenduntur, & ad duo principaliter reducuntur. -  126 Et Neotericorum duorum eiusdem opinionis sequacium, mentio fit. -  127 Deinde Burgensis Salon de Pace contraria omnino proponitur sententia, institutum, inquam, in re certa, alio cohaerede non dato, etiam iure Regio ad vniuersam haereditatem admitti, nec abrogari ius commune ex decisione l. primae, tit. 4. lib. 5. compil. Aliorum etiam in eodem placito praecitatur opinio, & ipsismet conueniens Authoris ostenditur re solutio. -  128 Primúmque pro ea parte expenditur fundamentum, & numeris seqq. -  129 Lex noua interpretari debet, vt potius distinguatur per legem antiquam, siue communem, quam quod illam corrigere, siue abrogare voluerit. -  130 Legem nouam corrigere antiquam, vbi non constat, sed vnam generaliter, alteram specialiter loqui; tunc correctio non inducitur, sed vna potius ab altera declaratur. -  131 Interpretatio, per quam ius commune seruatur illae sum, fauorabilis dicitur, & omnino amplectenda. -  132 Secundum adducitur pro eadem sententia fundamentum contra Matienzum; & declaratur l. prima, tit. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collect. Regiae. -  133 Omis sum tunc dici in dispositione iuris communis relictum, quando nihil fuit omnino a lege noua, siue statuto determinatum. -  134 Testatorem nulla ex parte intestatum decedere, verum es se in casu adhuc proposito, quando scilicet ex re certa aliquem instituit. Id tamen non contingere ex eo, quod Matienzus exi stimauit, sed potius ex alio, quod noue & eleganter consideratur hic per Authorem. -  135 Argumentum praecipuum, in quo Matienzus insi stit, nihil vrgere, vt hoc loco euidenter ostenditur ab Authore. -  136 L. Prima, tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, quid de nouo attulerit? -  137 Testator quoties non disposuit, ad quem haereditas debeat peruenire, prae sumitur voluis se, quod perueniat ad legitimes haeredes ab intestato. -  138 Testatorem, qui fecit testamentum, sed nullum hae redem instituit, nulla ex parte decedere testatum sed in testatum iure Regio, ex sententia Ioannis Matienci. -  139 Contra vero ex sententia Telli Fernan. & D. Ferd. Vasq. de Menchaca. -  140 Quorum opinionem veriorem as serit, & noue confirmat Author, & n. seq. -  141 Succedentes ab intestato, siue ex ficta morientis voluntate, siue tacita aut prae sumpta succedere dicantur, vere & proprie non dicuntur substituti, aut vocati a testatore, sed a lege. -  142 Succedentes ab intestato, non habere formalem titulum ab homine, sed a lege, & sic improprie venire, idest, tacite ex voluntate defuncti; proprie vero exlegis dispositione. -  143 Nec pos se dici haeredes institutos. -  144 Non etiam innouari ius commune iure Regio in hoc, contra Matienzum, noua Authoris con sideratio. -  145 Institutus in re certa, dato cohaerede vniuersali, vtrum iure Regio vniuersam consequatur haereditatem, si vniuersalis cohaeres ante testatorem moriatur, vel haereditatem repudiet, aut alia quacunque ratione haereditatem non adeat? & n. seq. vbi resolutio traditur & pars affirmatiua probatur. -  146 Ius accrescendi de iure huius Regni sublatum non es se. -  147 L. primae, tit. 4 de los testamentos, lib. 5. Nouae Collect. Regiae, noua declaratio proponitur. -  148 Et quae stionis agitatae supra, ex n. 145. concludens ratio, & resolutio traditur. -  149 Institutus in re certa, vtrum iure Regio ad vniuer sam admittatur haereditatem, cum testator expresse prohibuit, ne ex bonis aut haereditate sua vltra consequi pos set siue rem illam certam, aut partem tantum haberet; & numeris seqq. -  150 Vbi Ioannis Matienci sententia in proposito recipi tur, eiusdem tamen ratio improbatur, & noua, diuersaque ratio redditur. -  151 Gregorium Lopez male citari, siue expendi per Matienzum in quae stione superiori, provt noue & vere adnotauit Author hoc loco. -  152 Testatorem pos se hodie post decisionem l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, ius accrescendi expressé prohibere, imo & tacite prohibuis se, sufficere, vt hic adnotatur. -  153 Institutio in re certa, facta per verba obliqua, aut communia, non directa, vtrum iure Regio ad vniuersum trahatur, alio non dato cohaerede vniuersali? Siue quid eo casu debeat obseruari? INstitutus in re certa, non dato sibi co[sect. 1] haerede vniuersali, siue nullo alio hae rede scripto, numquid hodie post decisionem l. primae, tit. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collect. Regiae, vniuersam con sequatur haereditatem: an vero rem illam, in qua est institutus dumtaxat, habere debeat, & reliquum ad haeredes legitimos pertineat? & sic de iure nostro[sect. 2] Regio, vtrum etiam obtineat l. primae, § si ex fundo, ff. de haered. Instit. cum concordant. decisio, sicut de iure communi obtinet? Difficilis equidem est, & neces saria quae stio, nec satis distincte & plene (vt credo) explicata: Enimvero Scriptorum huius Regni nonnulli intactam illam relinquunt, aut breuiter nimis absoluunt; alij vero latius aliquantulum insistunt, sed non omnino aut concludenter eam declarant. Quocirca, cum adeo lata & profunda sit d. § si ex fundo, materia, & a multis Authoribus plena manu scripta, sciens consultóque praetermittenda duxi quamplurima, quae ad eandem materiam pertinere, sed ad quae stionis praedictae explicationem neces saria non es se agnoui; & his dumtaxat hoc capite contentus ero, quae pro dilucida & certa eiusdem dubij resolutione omitti vere non pos sunt. Et vt clarior prae sentis dis putationis cognitio, atque explanatio haberi pos sit, decreui primo & neces sario constituendum, hisce de rebus, latis sime (vt antea dicebam) multísque in locis scripsis se Authores nostros, & ab eis in proposito resoluta, atque obseruata, ex profes so, atque originaliter a me euoluta, atque praelecta fuis se: Sic enim (quamuis as siduo & importuno labore) quid ipsi dixerint & intenderint, quid etiam prae senserint, as seuerare potero, nec aliorum relatione (quod frequenter contingit) decipiar. Et ad rem accedendo, d. §. si ex[sect. 3] fundo, materiam tractarunt latis sime Glos sa ordinaria, Bartolus, Albericus, Cumanus, Angelus, & reliqui Scribentes communiter ibid. & in aliis legibus eiusdem tituli, provt statim aduertam. & prae caeteris diffuse, vtiliter etiam , magistraliter, & subtiliter loquutus est Ioannes de Imola, videndus omnino, atque originaliter. in d. §. si ex fundo, ex n. 1. vsque ad n. 92. & in l. quoties, §. si duo, per totum, & in l. ex facto, a n. 7. vsque ad n. 15. & in l. si ita quis, per totam, ff. eod. tit. de haered. instit. Aretinus in l. cohaeredis, §. finali, n. 6. & seqq. ff. de vulg. & pupil. subst. Iason in l. cum quidam, ff. de liber. & posthum. idem Iason, Salicet Alex. Alberic. Fulg. Rom. Corneus, & Decius in l. 1. C. de testam. militis, & in l. quoties, C. de haered. Instit. Decius ipse, & Cagnol. in l. ius nostrum, ff. de regulis iuris, Gozadinus in cons. 21. col. 6. Craueta de antiquitate temporum, in 4. part, numero 129. & in consil. 131. numer. 13. & in consil. 186. col. 1. & 2. Decianus in consil. 18. numero 25. libro 2. Franciscus Duarenus libro 2. de iure accrescendi, capite 14. & 15. Viglius in §. haereditas, Institut. de haered. instit. & ibidem Antonius Pichardus, Gregorius Lopez in l. 14. titul. 3. partita 6. per totam l. & in l. 6. eod. tit. & part, glos s. penultima, Bartholomaeus Socinus regula 340. Gualdensis de arte testandi, titulo 6. cautela 15. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quae st. 7. a numero 2. Ioannes Crotus in l. re coniuncti, ff. de legatis 3. numero 57. & numero 61. cum sequentibus, Nicolaus Bellonus supputationum turis, libro 4. cap. 18. per totum, Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de te stamentis, verbo, in eodem testamento relinquens, el 1. ex numero 257. & numero 259. vsque ad numerum 274. Burgos Salon de Paz in l. tertia Tauri, prima parte, conclusion. 6. ex numero 857. vsque ad numerum 864. Couarru. in cap. Rainuntius, de testamentis § primo, numero 9. & 10. Iulius Clarus receptar, sententiar. §. testamentum, quae stione 74. per totam. D. Anton. de Padilla in l. eam quam, C. de fideicommis sis, numero 93. & tribus sequentibus, Petrus de Peralta in rubrica, ff. de haeredibus instituendis, ex numero 27. vsque ad numerum 48. Menchaca de succes sionum progres su, libro 3. in praefatione, numero primo & tribus sequentibus, & numero 17. & sequentibus. Antonius Gomezius tomo primo variarum, capite 2. numero 16. & capite decimo, de iure accrescendi, ex numero 7. vsque ad numerum 16. Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. prima parte, verbo, in re certa, a numero 12. cum sequent. & 3. parte, verbo, pupillares, ex numero 2. cum sequentibus, Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 4. titulo tertio, numero 17. & titulo 10. ex numero primo, Michael Gras sus receptarum sententiarum, §. institutio, quae stione 21. & 22. & §. haereditas, quaestione 3. per totam, Matiencus in l. prima, titulo 4. glos sa 10. ex numero 46. libro 5. nouae collectionis Regiae, Ioannes Gutierrez in l. nemo potest, ff. de legatis primo, ex numero 98. Vsque ad numerum 104. & in l. vnica, C. quando non petentium partes, a numero 18. Vsque ad numerum 26. Gratianus regula 821 Iacobus Mandellus de Alba in consilio 310. numero 16. & sequentibus, & ibi Additionator eius Vincentius Annibaldus litera D. Viuius in suis commun. opinion, verbo, filius institutus in re certa, Villalobos commun. opinion. verbo, haeres, numero 15. Menochius adipiscendae pos ses sionis, remedio 4. ex numero 132. Vsque ad numerum 155. & libro 4. prae sumptione 20. per totam, & in consilio 194. numero 46. vsque ad numerum 53. lib. 3. & in consilio 194. numero 1. 2. & 3. libro 2. vbi tractauit, vtrum institutus in re certa, succedere pos [sect. 4] sit in feudo, & in emphyteusi conces sa alicui, & filiis, aut haeredibus suis, de quo etiam Gras sus dicto §. haereditas, quae stione tertia, a numero octauo, & Andreas Fachineus controuersiarum iuris, libro quarto, capite 20. tractarunt etiam eandem materiam, Simon de. Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, libro tertio, solutione 6. numero 78. folio mihi 97. & solutione tertia, in principio, folio 24. Ioannes Marcus Aquilinus in l. Centurio, ff. de vulgar. & pupil, substitut, tertia parte, a numero 20. Vsque ad numerum 50. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, libro 10. capite sexto, numero vndecimo, Biretta in con silio 122. numero sexto, Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 89. numero 52. cum sequentibus, Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quae stione nona, numero primo & tertio, Marcus Antonius Peregrinus de legatis & fideicommis sis, articulo tertio, numero septimo, articulo quinto, numero 13. & numero 33. cum sequent. articulo 9. numero tertio & quarto, articulo vndecimo, numero 65. & 66. articulo 34. numero 59. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, libro quarto, capite 15. & cap. 20. & 21. Angelus Matheacius de legatis & fideicommis sis, libro primo, capite secundo, numero 20. & quatuor sequentibus, Pater Ludouicus Molina de iu stitia & iure, tomo primo, tractatu 2. disputatione 155. Hieron. de Caeuallos pract. communium contra communes, quae st. 214. & 707. Ij omnes dubitarunt communiter, vtrum in stitutus in re certa, simplicis legatarij loco habeatur, an vero tanquam haeres vniuersalis accipi debeat? Et quidem huius dubij resolutio facile deduci potest ex nonnullis iuribus, quae in proposito ponderarunt communiter, maxime ex dicta l. prima, §. si ex fundo, l. quoties, §. si duo, l. si alterius, l. si quis ita, l. si ita quis, l. ex facto, ff. de haeredibus instituendis, l. cum quidam, ff. de liberis & posthumis, l. cohaeredi, §. finali, ff. de vulgar. & pupil. substitut. §. haereditas, versiculo, & si vnum, Institut. de haered. Instituend. l. quoties, C. eod. titul. l. 14. titulo tertio, partita 6. Nonnulli tamen aut non absolute, vel distincte satis, aut minus perfecte explicarunt: alij vero ad iura praefata simpliciter se retulerunt: Idcirco ne confuse, sed clare procedatur, perfecta etiam resolutio vt habeatur, sic distinguendum erit. Ac inprimis[sect. 5] dicendum, quod haeres institutus in re certa, puta domo, vel fundo, si nullus alius datus sibi fuerit cohaeres, vel si datus, modo quocunque haeres es se non pos sit; haeredis vniuersalis loco habetur, & totam haereditatem consequitur, per textum in dicto §. si ex fundo, & in dicta l. cohaeredi, §. finali, cum[sect. 6] aliis supra citatis. Et in hoc omnes conueniunt, nec vllus hactenus dis sentit: Si vero cohaeres vniuersalis datus fuerit, illéque adiuerit, erit vtique loco legatarij, dicta l. quoties, C. de haered., instit. vbi etiam Scribentes communiter in hoc conueniunt, nec aliquis contradicit. Quod si cohaeres vniuersalis nec adiuit, nec repudiauit, siue non deliberat, sed procrastinatur: Bartolus, & cum eo nonnulli in ea fuerunt sententia, vt existimarent, interim institutum in re certa fore haeredem, & bonorum pos ses sione potiri. Et reddunt rationem, nam cum institutus in re certa, pos sit propria manu & authoritate rem capere, eiúsque pos ses sionem ingredi, multo magis id poterit Iudicis authoritate accedente. Hoc tamen Decio non placuit, quoniam hic non agitur de ordinaria pos ses sione a Praetore decernenda, sed potius de extraordinaria & executiua testamenti, quaeque iuris ordine non seruato, eo tamen ostenso non abolito, nec in aliqua sui parte vitiato, deferri solet. Quapropter Decij aduersus Bartolum sententiam Recentiores propugnant, atque ex futuro euentu quae stionem hanc decidendam, rectius arbitrantur; & constituunt, quod si datus cohaeres deliberauerit non adire, tunc equidem institutus in re certa, haeredis loco erit, & vniuersam haereditatem consequetur: At si adierit, legatarius erit, nec ei deferenda erit haec bonorum pos ses sio. Et ita ex communi sententia refert Angelus Matheacius de legat & fideicommis sis, libro primo, capite secundo, numero 24. in fine, qui di[sect. 8] stincte & vere materiam hanc percipit, & Bartoli, & Decij superiores sententias refert, multáque in Iure Ciuili ex futuro euentu decidi, affirmat, & citat textum in l. sed & si quis §. in ter dum, ff. de vsufructu, l. sic, in fine, ff. de legatis 1. Ex his autem dilucide apparet, institutum in re[sect. 9] certa, non es se proprie legatarium, nec proprie haeredem, siue non pos se dici simpliciter, & absolute vnum ant alterum (modo sit filius, modo extraneus; in hoc namque nulla differentia est) sed tertiam quandam speciem constituere, siue anomalium succes sorem dici, qui in aliquibus legatarij naturam, in aliquibus autem haeredis imitatur: & rei singularis ratione (vt inquit Bartolus) tanquam le[sect. 10] gatarius habetur, at merito personae, & tituli institutionis, eorum etiam, quae extrinsecus accidunt, nonnisi haeres existimandus est, vt instat aliorum haeredum habeatur: sic docuerunt Bartolus in l. ex facto, la 2. numero primo, ff. de haered. instit. idem Bartolus, Alexand. Castrensis, Salicetus, Iason, & Sichardus in dicta l. quoties, C. de haered. instit. & sequuntur communiter Doctores omnes Antiqui & Moderni, vt firmarunt Guil. Benedictis in dicto capite Rainuntius, verbo, in eodem testamento relinquens, el 1. numero 257. & ibidem Couarru. §. primo, numero 9. Costa in dicto capit. si pater, prima parte, verbo, in re certa, numero 12. Bellonus supputation. iur. libro primo, capite 18. numero 1. Emanuel Suarez in addit. ad. Antonium Gomezium, primo tomo, capite 2. litera, G. Petrus de Peralta in rubrica, ff. de haered. institut. numero 27. Michael Gras sus receptar. sentent. §. institutio, quae stione 22. num. 2. & §. haereditas, quae stione 3. nu[sect. 11] mero 12. & 13. Ioannes Gratianus regula 281. numero 14. Sfortia Oddi in consilio 37. numero 13. & 14. & 15. Angelus Matheacius de legatis & fideicommis sis, libro primo, capite 2. numero 21. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, libro 4. capite 15. in principio, in versiculo, postrema est sententia: Ibidem etiam Authoresmetipsi explicarunt; institutus in re certa, quibus in casibus, siue quarum rerum respectu sit loco haeredis, vel loco legatarij, siue participet de vno, aut altero: & vtrum actionibus haereditariis vti pos sit, illísve conueniri, atque ex lege Falcidia, detractionem pati? An etiam mitti debeat in pos ses sionem bonorum ex l. vltima, C. de edicto diui Adriani tollendo: de quo etiam Fachineus libro 4. capite 21. & commendo Imolam in dicto §. si ex fundo, numero 29. Guil. Benedictum in dicto capite Rainuntius, verbo, in eodem testamento relinquens, el 1. numero 257. & 258. & tribus sequentibus, & vide numero 265. vsque ad numerum 272. Vbi constanter[sect. 12] defendit, institutum in re certa dato cohaerede vniuersali habere ius accrescendi, siue ad vniuersam haereditatem admitti, si cohaeres vniuersalis ante aditam haereditatem, vel ante testatorem moriatur, siue haereditatem repudiet: & omnibus fundamentis siue rationibus, quae in contrarium excitari pos sent, plenis sime satisfacit. Quod ipsum ex profes so atque erudite fecerat antea Ioannes de Imola in dicto §. si ex fundo, ex numero 10. vsque ad numerum 18. & numero 33. & numero 76. vsque ad numerum 83. & in dicta l. quoties, §. si duo, numero 35. & 36. & eandem opinionem post alios multos, quos citat, es se communem, & iuris rationi magis conuenire, affirmat Costa dicto verbo, in re certa, numero 13. sequuntur Iulius Clarus §. testamentum, quae stione 74. numero 10. Gras sus §. institutio, quae stione 22. & §. haereditas, quae stione 3. numero 3. Gratianus dicta regula 281. numero 12. vbi refert Castillum, Couarr. Anton. Gomez. Villalobos, & Menchacam idem tenentes, Iacobus Mandellus de Alba in consilio 310. numero 16. & 17. vbi ex mente communi duplicem as signat huiusce doctrinae rationem, quae sic concludit, vt de ipsa dubitari nullo modo pos sit: Eandem quoque tenuit Angelus Matheacius de legat. & fideicommis sis, lib. 1. capite 2. num. 21. vt supra vidimus numero 5. Secundo & principaliter constituendum est, pro[sect. 13] vera resolutione quae stionis principalis huius Capitis, & materiae, atque decisionis dicti §. si ex fundo, intelligentia, neces sarium es se inquirere veram rationem ad textum, in eodem §. si ex fundo, circa quam, sic inuenio Scriptores omnes variare, & dis sentire, vt in resolutione, aut explanatione quae stionum eiusdem materiae variare, & dis sentire, vis quodammodo fuerit; vtpote cum eas sententias proponant, opinionés ve tueantur, quae dicti §. rationi, iuxta eorum placita magis conueniant. Et inprimis Emanuel Suarez a Ribeira, ope[sect. 14] rum Antonij Gomezij additionator, in additionibus capitis secundi libri primi variarum, litera G. folio mihi 22. existimauit, veram rationem illius textus deducendam ex vulgato quodam iuris principio, quo in fauorem vltimarum voluntatum, siue testamentorum praerogatiuam & gratiam statutum est, im[sect. 15] pos sibiles conditiones, siue adiectiones omnes impos sibiles, de testamentis reiiciendas fore, & pro non scriptis habendas, l. obtinuit, vbi. Doctores communiter, ff. de condit. & demonstrat. §. impos sibilis, vbi plene Pichardus, Instit. de haered. instit. l. 3. titulo quarto, partita sexta, cum aliis iuribus adductis per Antonium Gomezium tomo primo variarum, cap. 12. de legatis, numero 67. Guil. Bened in cap. Rainuncius, de testament. verbo, reliquit, ex numero 11. cum sequent. Sarmientum selectarum libro secundo, capite primo, & secundo, & tertio, D. Spino in speculo, glos sa rubricae, prima parte, a numero 38. & glos sa 14. a numero 138. Adiectio autem fundi, vel certae rei particularis in institutione, vitioso atque impos sibili modoa concepta videtur, siue impos sibilitatem ideo inducit, quod impos sibile sit, quod haeres sit aliquis, & quod in certa re dumtaxat succedat: haeres[sect. 16] namque succedit in vniuersum ius, quod defunctus habuit, l. nihil aliud, ff. de verbor. significat. l. haeres in omne, ff. de acquirenda haereditate, Michael Gras sus receptarum sententiarum, §. haereditas, quae stione prima; & consequenter rei certae mentio, siue fundi adiectio, tanquam impos sibilis, de institutione reiicitur: idque per textum, quem Author ipse ponderat coniuncta Raphaelis Cumani argumenti interpretatione, in l. prima, ibi: Vel alio modo, ff. de conditionibus institut. & hanc rationem sequutus est etiam Emanuel Costa in dicto cap. si pater, prima parte, verbo, in re certa, numero quinto, versiculo, magis ergo, & tertia parte, verbo, pupillares, numero secundo, versiculo, huius sententia ratio, & selectarum libro primo, capite 8. numero octauo, & pro ratione dicti §. si ex fundo, constituerunt & alij Authores (quos ipsi non referunt,) Cumanus, inquam, in eodem §. si ex fundo, & in l. quoties, §. si duo, numero tertio, ff. de haered, institu. Socinus in. l. 3. §. pure, numero 3. ff. de liberis & post humis, Aretinus in l. cohaeredi, §. finali, numero sexto, ff. de vulg. & pupil. substitut. Vere tamen praecitati Authores ex eo decipiuntur manifeste, quod ratio praefata (vt vides) non solum vt fundi mentio de institutione detraheretur, non vrgebat, imo in contrarium potius trahi pos set, atque vt institutionem vitiaret, ipsaque dubitandi rationem potius prae staret, quam difficultatem dilueret. Quod clare constabit, si animaduertas, in specie[sect. 17] dicti §. si ex fundo, negari non pos se, quin si aliqua impos sibilitas dari pos set, ea ex verbis testatoris, siue ex facto ipsius, hoc est ex adiectione certae rei particularis contingeret: Haec autem vitiare solet institu[sect. 18] tionem, & itidem vitiare deberet, vtpote cum es set perplexitatis impos sibilitas, quae & institutiones, & legata vitiat, l. si Titius, ff. de condition. institut. cum aliis vulgatis, & a me addictis supra, hoc eodem libro, c. 10. Et tamen in eo textu ex dispositione, siue fauore legis non vitiat, vt statim dicam, & videtur probare l. cum quidam, ff. de liberis & posthumis, quae ex alio, non ex impos sibilitate fundamentum sumit. Vnde & se[sect. 19] cundo loco existimarunt alij (& in hoc conuenire videtur maior fere pars eorum Authorum, quos in initio huius capitis commemoraui) decisionem dicti §. si ex fundo, in iure accrescendi fundari, & reliquam haereditatem instituto in re certa accrescere, siue propter ius accrescendi illi obuenire. Cuius sententiae & permulti fuerunt ex Doctoribus antiquis, vt con stat ex Imola in eodem §. si ex fundo, num. 33. & numer. 91. Corneo in dicta l. quoties, C. de haered. instit. colum. 3. Maranta in l. is potest, num. 18. ff. de acquirenda haereditate, Gras so dicto §. institutio, quae st. 22. Antonio Gomezio tom. 1. variarum, cap. 10. numer. 8. Gratiano regula 357. numer. 3. & consilio incerti Author 88. n. 3. & num. 15. inter consilia vltimarum voluntatum, volumine primo. Caeterum contrariam sententiam, imo instituto[sect. 20] in re certa non accrescere reliquam haereditatem, nec id prouenire ex iure accrescendi, rectius docuerunt Salicetus, & Angelus in dicta l. quoties, columna prima, Imola in dicto §. si ex fundo, numero 33. & numero 91. vbi dicunt non es se propriam locutionem dicere, quod instituto in re certa reliqua haereditas accrescat, nec es se proprie ius accres cendi, quod in dict. §. si ex fundo inducitur, sed potius delationem quandam haereditatis ex tacita defuncti voluntate, vt Salicetus as serit, sed male quidem, vt statim ostendetur: vel (vt inquit Imola) ex legis dispositione, quae voluit, quod institutio in re certa trahatur ad vniuersum, ne quis decedat pro parte testatus, & pro parte intestatus; & recte quidem, vt dicam statim. Mouentur autem praedicti concludenti ratio[sect. 22] ne, quod in iure accrescendi portio deficiens, portioni, non personae accrescit, l. si ex duobus §. si ali, iuncta l. si duo, l. si totam, & ibi Bart, notat, ff. de acquir. haeredit. & pro regula constituit, & multos refert Gratianus regula 557. in principio, & vltra eum sic etiam adnotarunt Iason in l. re coniuncti, numero. 193. ff. de legatis tertio. Ioannes Cephalus in consilio 390. numero septimo, libro tertio, Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio octauo, numero 59. sed in specie dicti § si ex fundo, nulla portio hae reditatis instituto in re certa data est: Ergo eius dem textus decisio non potuit fundari in iure accrescendi; quod cum indiuio sic etiam defendunt Cumanus in l. ex facto, numero secundo, ff. de haered. instit. Iason in l. cum quidam, numero quinto, ff. de liberis & posthumis, Aretinus in dicta l. cohaeredi, §. finali, numero sexto ff. de vulgar. & pupill. substitut. Berous in capite Rainuntius, de testamentis, numero 247. & Guil. Benedictus ibidem, verbo, in eodem testamento, el. 1. numero 270. optime Antonius Gomezius tomo primo variarum, cap. 10. de iure accrescendi, numero 9. Vides ergo nec secundam istam rationem concludere ad textum, in dicto §. si, ex fundo. Quocirca & tertio loco, Ioannes Marcus Aqui[sect. 23] linus (cuius in hac materia hucusque nullus mentionem facit,) in l. Centurio, ff. de vulg. & pupil. subst. tertia parte, numero 20. secure scripsit certae rei in stitutionem in vniuersam haereditatem trahi, iuxta textum in dicto §. si ex fundo, ex prae sumpta defuncti voluntate, quia testator dum inquit,[sect. 24] haeres esto, vel, haeredem instituo, siue facio, videtur simpliciter siue partibus ex as se haeredem facere; verbum enim ipsum, haeres, hoc importat, vt interpretatur Vlpianus in l. ex facto, ff. de haeredibus instit. & dum etiam inquit ex re certa, puta ex illo fundo, videtur fundi mentionem, non restringendi, sed augendi causa fecis se, perindeque habetur, ac si dixis set, prae sertim, seu maxime ex fundo, ne alias videatur voluis se decedere pro parte testatus, & pro parte intestatus, quod ius nostrum non patitur, l. ius nostrum, ff. de regulis iuris; sicque inutilem actum facere, atque viam ad impugnanda sua indicia eligere, quod neutrum prae sumendum est: Vnde cum intelligatur ius ipsum vniuersale simpliciter relictum, fundi mentio nihil operabitur, perindéque erit, ac si non es set adiecta. Et hactenus Aquilinus, qui (vt vides) expresse intelligit, fundari decisionem textus in dicto §. si ex fundo, in prae sumpta testatoris voluntate, sed pro hac sententia nullum refert Authorem, cum tamen quamplures Authores sic prius docuerint, aut in hac materia aperte prae senserint: Inprimis namque Salicetus, & Angelus in dicta l. quoties, C. de haeredibus instit. expres sim scribunt, & s aepe repetunt, instituto in re certa reliquam haereditatem deferri ex tacita quadam defuncti voluntate, quae colligitur propter titulum institutionis, quem dederit instituto in re certa, quia videtur velle, quod per hoc habeat totum, non dato, siue deficiente haerede vniuersali. Deinde Baldus in l. vnica, C. quando non petentium partes, numero 23. quem sequitur Costa in dicto capite, si pater, verbo, in re certa, numero 14. versiculo, si inprimis, ex be nignitate legis, & prae sumpta testatoris voluntate, id contingere arbitratur Gregorius etiam Lopez in dictal. 14. titulo tertio, partita 6. glos sa magna, Todos los bienes, in illis verbis: Et longe interest, an quis fuerit institutus in re certa sine prohibitione, quod plus non petat, vbi ex mente testatoris capere totum videtur, &c. In eodem praeterea conueniunt Cumanus in l. quoties, §. si duo, num. 4. ff. de haered. instit, Andreas Siculus consilio 2. columna finali, libro primo, & cons. 71. columna penultima, in principio, lib. 3. Antonius Rubeus in l. non solum, §. morte, n. 365. ff. de noui operis nunciatione. Verum nec ista ratio concludit ad textum in dicto[sect. 25] §. si ex fundo, nec etiam secura est; vrgent enim in contrarium grauis simorum Doctorum authoritates, & iuris non incognita, vulgata potius, & certa principia: Et inprimis Ioannes Imolensis in[sect. 26] dicto §. si ex fundo: mihi, numero 33. & numero 68. & 78. constanter firmauit, institutum in re certa, nullo sibi cohaerede dato, non habere totum ex prae sumpta defuncti voluntate, sed potius ex legis dispositiones, quia testator hoc non dixit, hoc non expres sit, & sic credendum est, quod noluerit amplius dare, ex regula l. vnicae, §. sin autem ad deficientis, iuncta doctrina Baldi ibidem, C. de caducis tollendis, & potius prae sumi potest: oppositum, cum assignando vnam rem, videatur de reliquis prohibere, l. maritus, C. de procuratoribus, l. cum Praetor, ff. de indiciis, capit. nonne, de prae sumpt. & in hanc partem velut expresse inclinant alij multi, dum as seuerarunt, decisionem dicti §. si ex fundo, procedere etiam contra voluntatem, siue contra prohibitionem testatoris volentis, quod institutus in re certa, amplius petere non pos set, quos hic consulto omitto; statim enim referam eos. Non ergo fundatur ille textus in tacita, aut prae sumpta voluntate defuncti; sic enim quoties de illa in contrarium con staret, siue cum praefatam prohibitionem testator adiiceret, ipsius decisio ces saret. Praeterea eandem partem neruóse tuetur Petrus de Peralta in rubri[sect. 27] ca, ff. de haeredibus instituend. numero 27. & 28. & pluribus sequentibus, scribens, & s aepe repetens, in stitutum in re certa quoad reliquum bonorum habere tacitam voluntatem contrariam ipsius testatoris, & nihilominus legem contra prae sumptam defuncti voluntatem, fundi mentionem detrahere: Deinde[sect. 28] num. 33. & seq. constituens, dict. §. si ex fundo, & similium iurium decisionem, fundari in fictione, non autem in prae sumptione. Quamuis enim fictio sit Contra veritatem per legem inducta; tamen disponit supercerto, idest super eo, quod lex habet pro certo, comperto, & explorato, licet sit contra veritatem: quo casu non cadit legis prae sumptio, quae suapte natura non concernit nisi id, quod dubium & incertum est, & super eo cadit iuris prae sumptio. Et hoc modo loquendi vtitur Author praefatus vbi supra, num. 34. cuius resolutio (quamuis ipse aliter non probauerit eam) satis confirmatur ex his, quae scripserunt Doctores communiter in l. si is qui pro emptore, ff. de vsucapionibus: vbi Bartolus num. 21. Iason num. 166. Crotus n. 73. Bolognetus a n. 192. Curtius iunior in cons. 4. n. 15. Bartholomaeus Philippus in tractatu fictionum, 2. p.c. 1. Corrasius in l. qui liberos, n. 79. ff. de ritu nuptiarum. Iacob. Menoch. lib. prae sumpt. 8. qui vnanimiter obseruarunt, prae sumptione semper[sect. 29] versari circa rem dubiam, quae scilicet es se, vel non es se potest: Fictionem vero es se in re certa, eius quod[sect. 30] est pos sibile, contra veritatem pro veritate a iure ficta as sumptio: Fictio etiam dicitur quaedam legis prouisio, siue dispositio, ita constabilita, vt ait Berous in[sect. 31] c. at si Clerici, in princip. n. 110. de iudiciis; & sequitur Menochius dict. prae sumpt. 8. n. 12. & 19. Prae sumptio[sect. 32] vero & hominis dispositio multis in casibus, ver satur circa id quod est gestum , sed ignoratur, qualiter gestum fuerit. Quod eleganter dixit Marius Salomonius in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de liber. & posth. Denique Fictio, & Prae sumptio in multis differunt,[sect. 33] vt plene reliquit scriptum Menoc. lib. 1. d. prae sumption. 8. per totam. Sequitur ergo neces sario dicendum, textum in d. §. si ex fundo, in prae sumptiua te statoris voluntate fundari non pos se; si quidem in fictione fundatur, vt sentit Glos s. ibi, verb, detracta, & concludenter probauit Peralt. vbi supra. Sed & opinionis eiusdem multi etiam alij videntur fuis se; Bellonus namque supputationum iuris, lib. 4. c. 18. [sect. 34] num. 1. cum in hac materia versaretur, non sine my sterio dixit, ex benignitate l. cum quidam, ff. de liberis, & posthum. detracta mentione rei, institutum in re certa remanere haeredem in solidum, nec de prae sumpta, siue tacita testatoris voluntate, aliquod verbum scripsit. Guill, etiam Benedictus in dicto[sect. 35] cap. Rainuntius, verbo, in eodem testamento, el 1. num. 262. Baldi doctrina relata, rectis sime adnotauit, quod institutio rei certae, licet non sit vere vniuerfalis, est tamen vniuersalis interpretatiue, quia lex, ne testator dicatur testatus, & intestatus deces sis se, eam interpretatur vniuersalem: Itaque secun[sect. 36] dum haec, quae singularia sunt, & notanda in hac materia, non tractat in proposito lex de interpretanda, siue coniecturanda, aut prae sumenda defuncti voluntate, sed de remouendo obstaculo illo, ne testator pro parte testatus, & pro parte intestatus deces sis se dicatur, & propter illud sic disponit, siue interpretatur institutionem vniuersalem. In quo[sect. 37] sensu optime etiam, & vere textum in dicto §. si ex fundo, intelligit Antonius Gomezius tom. 16. variarum, cap. 2. de succes sione vniuersali, numer. 16. & cap. 10. de iure accrescendi, num. 9. Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 4. tit. 3. numer. 17. vnde nec Aquilini ratio probari potest, sed falsa potius redditur ex his, quae hactenus diximus. Quapropter vt rem istam absoluam, & dilucide [sect. 38] magis declarem, tertio, & principaliter constituendum erit, veris simum es se (vt ex Imola, & multis aliis Authoribus superius dicebam) institutum in re certa non dato sibi cohaerede, ad vniuersam admitti haereditatem ex beneficio siue dispositione legis, quae eo casu rei particularis mentionem adimit, l. cum quidam, ff. de liberis, & posthumis: Et sic[sect. 39] cum testator dicit, Titius ex fundo haeres esto, aut Titium ex fundo haeredem instituo, siue facio (in hoc enim nulla vis est) l. quoniam indignum, C. de te stamentis: ex prouisione siue dispositione legis remanent verba illa, Titius haeres esto, quae ex sui proprietare vniuersam haereditatem deferunt Titio; hoc enim ipsum importat verbum Haeres, l. ex facto proponebatur, ff. de haered, instit. & sic totam consequitur haereditatem Titius ex verbis quae supersunt, sublata rei particularis mentione, ad quam tollendam fauor, siue dispositio, aut prouisio legis in eo[sect. 40] fundatur, quod licet adiectio rei particularis, eius naturae es se videretur, vt tolli non deberet, siue haberi pro non scripta, vtpote cum contrarietatem siue perplexitatem quodammodo induceret, tamen vt ex aliis inquit Ioannes Crotus in d. l. re coniuncti, num. 59. quia quando ex duabus qualitatibus contrariis, quae contrarietatem, siue perplexitatem inducunt, dis solui tamen pos sunt, vt in terminis no stris scribit Ioannes de Imola in eodem §. si ex fundo, num. 68. vna est fauorabilior altera, illa praefertur, & sic valet actus. I. inter pares, ff. de re iudicata, cap. fin. eod. tit. Vnde cum qualitas testamenti sit fa[sect. 41] uorabilior, l. si pars, ff. de inofficioso testamento, prae fertur, & valet institutie propter eius fauorem, vt clare, & eleganter probatur in d. l. cum quidam, ff. de liber. & posthum. & ad vniuersum trahitur, nec in ipsa solare particulari sustinetur: Idque ideo, ne testator dicatur pro parte testatus, & pro parte intestatus deces sis se, quod ius nostrum non patitur, l. ius nostrum, ff. de regulis iuris. Et haec est vera huius decisionis ratio, quae colligitur ex dict. §. haereditas, versic. & si vnum, Institut. de haeredibus instituendis: & traditur per Glos sam in dict. l. quoties, C. eodem titulo, per Imolam (qui ipse refert alios) in dict. §. si ex fundo, num. 68. & num. 78. & in l. quoties, §. si duo, num. 35. ff. de haeredibus instituendis. Aretinum in l. cohaeredi, § final, num. 7. ff. de vulgar. & pupil. substitut. Guill. Bened. in dict. cap. Rainuntius, verbo, in eodem testamento, num. 262. Anton. Gom. variar. d.c. 2. num. 16. & d. cap. 10. num. 9. Ruinum in cons. 54. column. 2. volum. 2. Socinum iuniorem in consil. 95. num. 12. lib. 1. Burgos de Paz in l. 3. Tauri, num. 857. Padillam in l. eam quam, num. 93. C. de fideicom. Menoc. in cons. 224. num. 51. lib. 3. qui tamen (vt penes ipsos videri poterit) non ita dilucide, & distincte rem hanc explicarunt. Quarto & principaliter constituendum est, ex[sect. 42] his quae superius diximus, petendam es se solutionem, atque, explanationem quae stionis admodum difficilis, & inter Scriptores omnes hactenus controuers ae, vtrum scilicet expres sa testatoris voluntate, atque dispositione effici pos sit, ne institutus in re certa ad vniuersam haereditatem admittatur, siue plus accipere prohibeatur; etiam nullo alio cohaerede dato, siue nullo alio haerede existente: quo in[sect. 43] dubio Bart. quidem, & alij permulti, qui eum sequuntur, tradiderunt communiter, decis. text. in d. §. si ex fundo, ex voluntate testatoris ces sare, & consequenter prohibitionem huiusmodi valere, atque ex ipsa sic testamentum corruere, vt tota res ad causam intestati reducatur, ac si certae rei institutio nulla praeces sis set: Id autem non vno modo, sed & multis in locis Bart. firmauit in d. l. quoties, §. si duo, ex num. 2. ff. de haered. instit. in l. si ego, num. 2. ff. de iniusto, rupt. in l. re coniuncti, num. 35. ff. de legat. 3. in l. si quis priore, num. 3. ff. ad Trebell. & in cons. 136. Titius fecit, num. 2. latius in cons. 177. Mathaeolus, Paul. Castr. in l. si posthumus a primo num. 2. ff. de liberis, & posthum. & in dict. §. si duo. Alberic. in l. seruo manumis so, ff. de condiction. indebiti. Bald in l. vnica, C. quando non petent. partes, nu. 23. & es se communem sententiam profitentur, atque sequuntur illam Corn. Curt. iun. Ias. & Paris. quos in vnum recenset, & istam partem amplectitur Emanuel a Costa in c. si pater, de testamentis in 6. verba, in re certa, num. 14. in princ. & in vers. ego imprimis resoluo. Gozad. in cons. 21. col. 6. Crauet. de antiquitate temporum, in 4. part. sectione prima, num. 130. & 133. Gregorius Lopez in l. 14. titul. 3. part. 6. verbo, todos los bienes. Ripa in l. re coniuncti, ff. de legatis 3. num. 13. & ibi Crotus num. 55. Cagnolus in rubrica, C. quando non petentium partes, num. 36. & ibi quoque Bologn. sub num. 41. versic. si tamen contingeret. Viglius in §. haereditas, ad finem, Institut. de haeredib. institut. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 10. de iure accrescendi, num. 10. & 11. & Emmanuel Suares, eius additionator in addit. ad cap. secundum, tom. 1. littera G. fol. mihi 22. Guill. Bened. in dict. cap. Rainuntius, verbo, & vxorem nomine Adelasiam, num. 105. cum sequentibus, & verbo, in eodem testamento relinquens, el 1. num. 272. Purpuratus in cons. 558. lib. 2. Iulius Clarus receptarum sententiarum, §. testamentum, quae st. 72. num. 3. Michael Gras sus §. institutio, quaest. 21. nu. 3. Iacobus Menochius in consil. 483. lib. 5. Ioannes Matiencus in l. prima, tit. 4. glos. 10. num. 47. lib. 5. nouae collectionis regiae, Petrus Gregor. in Syntagmate iuris, lib. 46. cap. 11. nu 15. Ioannes Marcus Aquilinus in l. Centurio, 3. p.n. 21. 22. 23. & quatuor. sequent. ff. de vulg. & pup. Videamus ergo, numquid sententia haec, quae tantorum Patrum authoritate munitur, vera in se sit, idque cum dignosci minime pos sit, nisi eorundem fundamenta & rationes prius perpendantur atque expendantur, illa quae magis vrgent, in medium proferre neces sarium omnino est, vt si ipsis concludenter responderi pos se ostendamus, nec vere concludere, in contrariam opinionem animum inclinare non dubitemus. Praecipuum ergo huius[sect. 44] partis fundamentum (vt ipsimet credunt) prae stat Vlpianus in l. quoties, §. si duo, ff. de haered. instit. quo loco sic reliquit scriptum: & duo sint haeredes instituti, vnus ex parte tertia fundi Corneliani, alter ex bes se eiusdem. fundi: Celsus expeditis simam Sabini sententiam sequitur, vt detracta fundi mentione, quasi sine partibus haeredes scripti haereditate potiantur, si modo voluntas patrisfamilias manifestis sime non refragetur. Hactenus Iureconsultus, ex quo superiores omnes Authores clare existimarunt deduci, rei certae mentionem adimendam non es se de institutione, quoties de contraria patrisfamilias voluntate manifestis sime constare pos sit, & inde constituunt, dict. §. si ex fundo, decisionem, ex textu. in. d. §. si duo, declarari, vel limitari, vt minime procedat ex contraria, manifestis sima tamen testatoris voluntate. Verumenimvero, iidemmet Authores errore ma[sect. 45] nifesto labuntur; sic enim iuxta praedictum sensum, aut interpretationem dicendum es set, in eo §. quae situm, aut dubitatum fuis se, an detracta fundi mentione, in vniuersa haereditate succedere deberent hi, qui ex partibus inaequalibus alicuius fundi hae redes instituti sunt. Quod certum erat; & indubitatum, & in dict. §. si ex fundo, & aliis iuribus similibus, ita clare decisum, vt nullo modo sibi suadere aliquis pos sit, de hoc mouis se quae stionem, siue dubitandi rationem habuis se Vlpianum Iurecon sultum: Et consequenter verba illa, quae continentur in versiculo, si modo, ad limitationem eius, de quo Vlpianus nec tractauit, nec excogitauit, expendi non pos sunt. Quae stio igitur, quae in eo §. tra[sect. 46] ctabatur, ad distributionem partium pertinebat, quas in fundo instituti, in vniuersa haereditate habituri erant, an scilicet ex aequalibus. portionibus succederent, an vero secundum partes, quas in fundo habituros eos expres sit testator? Et respondet Vlpian. detracta fundi mentione, aequaliter succes suros eos, quasi siue partibus institutos: Postmodum vero limitat hoc, nisi voluntas testatoris manifestis sime refragetur, si voluerit, inquam, eos ex inaequalibus partibus haeredes es se: Et sic textus ille non debet allegari ad istum articulum, nec pro sententia Bartoli quidquam facit. Id quod post Salicetum, Baldum, & Angel, optime probauit Ioannes de Imol. in d. §. si ex fundo, num. 59. in princip. & num. 61. & 65. & in eodem §. si duo, num. 37. in versic. aduerte tamen pro intellectu. Et in eodem sensu textum illum accipiunt Balduinus in Iu stinianum, pagina 73. & 74. Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. num. 11. in versic. imo, vt respondet Vlpianus. Et hos non referens, sibi potius intellectum istum tribuens Ioann. Gutier, in repetitione l. vnicae, C. quando non petentium partes, num. 22. vbi recte adnotauit, manifestis simam illam defuncti voluntatem non impedire vllo modo ius accrescendi, sed portionem vacantem distribuere certo modo inter haeredes: Sic etiam videtur intelligere Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, art. 11. n. 66. in vers. caeterum aduersus Dinum. Nec obstat huic veris simae interpretationi id,[sect. 47] quod opponit Bart, in eod. §. si duo, num. 3. ad inducendam inaequalitatem inter cohaeredes, manifestis simam voluntatem neces sariam non es se, sed manifestam sufficere, ex Vlpiano in eadem l. quoties, §. 1. ideo ad distributionem partium non videri praedicta verba referri pos se: Nam respondet Imo. in d. §. si ex fundo, num. 60. & in dicto §. si duo, num. 39. Inprimis, quod manifestis sima dicitur es se vo[sect. 48] luntas, quae etiam apparet ex coniecturis, vt est text. in. l. si quis locuples, ff. de manumis. testamento, & notarunt DD. communiter in l. licet Imperator, ff. de legat. 1. & de vsufruct. lib. 1. cap. 1. ad fin. latius probaui. Secundo, & eleganter respondet,[sect. 49] ideo manifestis simam requiri voluntatem in eo textu, quia videbatur, quod ex rata as signata in in stitutione particulari, deberemus prae sumere mentem testatoris fuis se, quod haberent eandem rat am in haereditate: tamen ista coniectura non sufficit, sed oportet quod aliter manifestius constet de voluntate testatoris ad hoc vt non veniant aequaliter ad ipsam haereditatem: Quapropter Vlpianus adiecit: Si modo voluntas manifestis sime non refragetur. Quasi requiratur aliter constare, quam ex as signa[sect. 50] tione facta in institutione particulari, & ideo attendere noluit ad coniecturam, quae ex as signatione partium in institutione fundi deduci poterat, quia videbat neces se es se, fundi mentionem de ipsa institutione prius detrahere, vt instituti in fundo, in vniuersa haereditate succedere pos sent, iuxta textum in dict. §. si ex fundo: Detracta autem fundi mentione, & partium distributiones tolli neces se est, & sic remanent sine partibus instituti; idcirco succedere debent aequaliter, & hoc significant illa verba, Quasi siue partibus: Distributio ergo partium fundi, quae legis dispositione tollitur, non potest inducere coniecturam voluntatis quoad distributionem partium haereditatis, sed alia maiori coniectura opus est, vt ponens exemplum aduertit Imola in d. §, si ex fundo, num. 60. & in d. §. si duo, num. 39. Secundo deinde mouetur Bart. quia vt quis sine[sect. 51] haereditate haeres sit, & perplexitas, & contrarietas est, quorum neutrum ratum habendum est, vt de primo est tex. in l. si Titius, ff. de condition, institutionum: Et de secundo in l. vbi repugnantia, ff. de regul. iur. Talis autem videtur es se dispositio testatoris prohibentis, ne institutus in re certa amplius petere pos sit, cum non pos sit decedere pro parte te status, & pro parte intestatus; ideo vitiari debet tota dispositio. Sed huic obiectioni satis patet solutio ex his, quae superius diximus, dum con stituimus veram rationem ad textum in dicto §. si ex fundo: Et eidem in terminis etiam respondent Ioannes de Imola in eodem §. si ex fundo, num. 67. & 68. & Ioannes Crotus in l. re coniuncti, sub num. 59. ff. de legatis tertio. Quorum solutio vera est, & omni[sect. 52] no tenenda; tametsi contra senserit Ioannes Marcus Aquilinus in dict. l. Centurio, tertia parte, num. 22. Vbi dicit, praedictae argumentationi non satis re spondere Crotum, & Imolam; ipse tamen nulla ratione aut fundamento eorum solutionem improbat, nec aliud dicit, vnde iniuste a doctis simorum Virorum doctrina discedit: Peregrinus quoque de fideicommis sis, artic. 11. sub num. 66. in ver siculo, aduersus Dinum, fol mihi 94. fundamento Bart. respondet, & dicit istud es se de quo quaeritur, an scilicet dispositio haec iuri repugnans vitietur in hac parte; an vero vitiet institutionem tex. autem in d. l. si Titius, quod locum habet, in perplexitate facti. Tertio expendit Bartolus textum in l. penultima,[sect. 53] ff. de iniusto, rupto, & in l. si posthumus, versiculo, si cum duobus, ff. de liberis, & posthum. Circa quae iura amplius non insistam, eorum potius solutionem ideo omittam, quod Bart, opinionem non probare, Angelum etiam in eadem l. penultima, optime eisdem respondis se non ignorem: & Angeli solutionem probauit Imola in d. §. si ex fundo, num. 68. & in d. §. si duo, num. 41. vers. item non obstat, Ioan. Crot, in dict. l. re coniuncti, num. 60. Quarto deinceps, & sequenti argumentatione[sect. 54] adducitur Bart. quod sicut institutio in re certa, tacite attrahit ad se vniuersam haereditatem, ex textu in dict. §. si ex fundo: ita institutio facta de seruo, tacite attrahit ad se hodie libertatem, l. quidam cum seruum, C. de neces sariis seruis haered, instit. & tamen si testator expresse prohibuerit, seruum fieri liberum, institutio vitiatur, & seruus non erit liber: Ergo similiter (inquit ipse) si constet de voluntate te statoris, quod noluit institutum in re certa, ad vniuersam haereditatem admitti, vitiabitur institutio, & res omnis reducetur ad causam intestati. Caeterum huic argumento eleganter, & argute re[sect. 55] spondet Imola in eodem §. si ex fundo, num. 68. & in dict. §. si duo, num. 41. scribens seruum a domino hae redem institutum, ex prae sumpta eiusdem domini voluntate consequi libertatem, vt patet in d. l. cum quidam: Dominus enim, qui seruum suum haeredem es se voluit, voluis se etiam videtur, eum es se liberum cum alias siue libertate haeres es se non pos sit: Ideo nimirum, vt cum constet de expres sa voluntate testantis, quod noluit illum es se liberum; tunc non habeat libertatem, quia in obscuris & incertis, non in claris, & certis locus est coniecturis. Sed in casu prae senti institutus in re certa, non habet totum ex prae sumpta mente testantis, quia imo prae sumi potest oppositum (vt in ratione ad textum in dict. §. si ex fundo, superius obseruabam,) sed potius ex legis dispositione, quae rei certae mentionem adimit, cum non pos sit quis pro parte testatus, & pro parte intestatus decedere. Quae ratio (vt[sect. 56] Imola ipse rectis sime inquit) est vniformis, etiam si testator prohibeat, ne institutus in re certa amplius petere pos sit; & sic vniformiter debet habere locum dispositio: Nam contraria voluntas testatoris quidquam operabitur, ex regula l. nemo potest, ff. de legat. 1. & hanc solutionem tradit etiam (sed Imolae mentionem non facit) Menchaca de succes sionum progres su, lib. 1. §. 3. num. 61. Vbi quaerit[sect. 57] vnum, quod ab alio in hac materia tactum non vidi, quare scilicet, vt lex antiqua induxit tempore Digestorum, quod institutio partis traheretur ad totum, non ita induxit, quod institutio serui traheretur ad libertatis donationem: de quo curiosus Lector ibidem (cum neces se fuerit) instrui poterit.[sect. 58] Praedicta ergo solutio omnino tenenda est, quidquid in contrarium insurgat Aquilinus in dict. l. Centurio, 3. parte, num. 23. cuius doctrina vera non est, & destruitur euidenter ex his, quae diximus, supra, ex num. 24. cum sequentibus. [sect. 59] Vltimo tandem pro opinione Bart. induci solet textus in l. Luclus, §. quae habebat, ff. ad Trebell. Pro[sect. 60] cuius solutione animaduertendum erit, longe interes se, an simus in directa institutione, in qua te stator prohibere non potest, quod directo, institutus, vniuersam non consequatur haereditarem, ne resultet inconueniens d. l. ius nostrum, ff. de regul. iur. An vero in fideicommis saria versemur; in ea namque prohibere potest testator, ne vnius fideicommis sarij portio deficiens alteri accrescat, quia ex hoc non potest absurdum illud sequi, vt decedat quis pro parte testatus, & pro parte intestatus: Nam licet portio deficiens non accrescat fideicommis sario coniuncto, recurrit tamen ad haeredem scriptum: Qua ratione ius accrescendi in legatis,[sect. 61] & fideicommis sis, etiam vniuersalibus prohiberi pos se, quia ces sat prae scripta ratio, tradiderunt Bald. Castr. & alij DD. communiter indict. §. quae habebat. idem Bald. in l. unica, num. 13. & num. 23. C. quando non petentium partes. Ioannes Crotus in l. re coniuncti, num. 52. & 53. & ibi Ripa num. 179. ff. de legatis tertio. Iulius Clarus §. testamentum, quae stione 74. num. 1. Curtius iunior, Paulus Pari sius, Aymon Crauet. Alexand. & Couar. quos refert, & resoluit Franciscus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 10. titul. 3. num. 2. in fine, & num. 21. & quamplurimos concordantes adducit Pereg. de fideicommis s. art. 9. sub num. 3. & artic. 11. num. 65. Menchac de succes. progres. lib. 3. §. 23. num. 103. Vbi ob rationem praedictam, textum etiam in d. §. quae habebat, & alia iura, quae allegat, magis, atque in fortioribus terminis probauit, ius accrescendi etiam absque prohibitione testatoris ces sare in substitutione fideicommis saria, si vnus[sect. 62] ex fideicommis sariis repudiet partem suam; & tunc haeres institutus, qui remanet haeres fideicommis si, partem repudiatam in se retinet, nec alteri fideicommis sario accrescit, quia testator in ea parte habet haeredem, vt ibi late, & subtiliter comprobat; & in eodem §. 23. num. 102. agit de intellectu ad[sect. 63] textum in dicto §. quae habebat: & as signat nonum, & verum intellectum, iuxta quem, siue superiorem interpretationem nullo modo probat ille textus Bartol. doctrinam: superiora denique fundamenta[sect. 64] concludenter in eius fauorem non vrgent; alia vero, quae pro eadem etiam parte solent adduci, sciens consultóque omitto, cum videam illa nimis debilia es se, & recte per Crotum confutari loco a me relato supra. Quocirca in eodem articulo, & quae stione succedit[sect. 65] secunda, & omnino contraria opinio, vt scilicet, nec expres sa testatoris prohibitione effici pos sit, ne institutus in re certa, vniuersam consequatur hae reditatem; ideo non obstante prohibitione, tota haereditas pertinere debet ad sic institutum in re certa: Et haec fuit opinio Dini in l. si quis ita haeres[sect. 66] institutus fuerit, excepto fundo, ff. de haered, instit. quem sequuntur Alexand. in l. quoties, num. 11. C. de haeredibus instituend. &, in l. si quis priore, num. 9. ff. ad Trebellian. Vbi alios Authores refert, & as serit hanc es se communem opinionem, Baldus in eadem l. si quis ita haeres, idem Bald, in l. dominus, §. 1. ff. de vsufructu, & in consil. 468. & 480. lib. 7. & in cons. 379. column. 2. lib. 4. Angelus in consil. 148. D. Quircius colum. 3. Federicus de Senis in consil. 126. Ancharanus in cap. 1. in fine, de testamentis. Barbatia in cons. 71. colum. 8. lib. 3. Salicetus in l. vnica, num. 16. C. quando non petentium partes: Vbi Romanus num. 30. & Sapia num. 49. Philippus Francus in cap. si pater, de testamentis, in 6. num. 32. in versic. ergo quaeritur. Curtius senior, qui latis sime loquitur in cons. 74. Faber in §. haereditas, num. 4. Institut. de haered. instituend. & ibi Angelus Aretinus num. 5. dicens, quod haec est veritas in hoc puncto, & hanc es se communem opinionem testantur Decius in rubrica, C. quando non petentium partes, in prima lectura, num. 3. & in secunda lectura, num. 21. Ripa in l. re coniuncti, ff. de legatis tertio, num. 134. & ibi Crotus num. 61. & Ioannes Bolognetus num. 296. Aimon Crauet. in consil. 360. num. 4. lib. 3. Capra in consil. 9. in tertio dubio, num. 15. Ruinus in consil. 109. colum. fin. circa principium, lib. 3. Ioannes Cephalus in consil. 438. num. 79. lib. 3. Iacobus Menochius in consil. 224. num. 52. lib. 3. & post longam, accuratámque disputationem, hanc es se veriorem sententiam constanter defendit Ioannes de Imola in dict. §. si ex fundo, num. 66. & 70. videndus ex num. 59. & in dict. l. si ita quis, num. 3. & in dict. l. quoties, §. si duo, a num. 37. vsque ad finem §. & in cap. Rainuntius, num. 64. de testamentis: & ibidem Ioannes de Anania num. 44. Franciscus Duarenus lib. 2. de iure accrescendi, cap. 14. Menchaca de succes sionum progres su, in praefatione, lib. 3. num. 4. & num. 17. 18. 19. & §. 23. num. 105. Gualdensis de arte testandi, titulo 6. cautela 15. num. 4. Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum vo luntatum, lib. sexto, titulo 1. num. 6. Iulius Clarus receptarum sententiarum, §. testamentum, quae st. 74. num. 3. Vbi dicit, opinionem Dini contra Bartolum es se magis communem, & consulit, quod de facili quis ab ea non recedat in praxi, quia sustinendo testamento fauet. Ioannes Gutierrez in l. nemo potest, ff. de legatis primo, num. 103. in fin. videndus ex n. 98. & in dict. l. vnica, C. quando non petentium partes, n. 19. ante finem: videndus ex n. 18. vsque ad numerum vigesimumsextum; quibus in locis hanc opinionem, & veriorem es se & communiorem profitetur: Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 2. dubitatione 2. versic. 29. & lib. 3. interpretatione prima, dubitatione 5. solutione 3. num. 11. fol. 25. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, art. 11. num. 66. & in hanc sententiam procliuior est Andreas Fachineus controuer siarum iuris, lib. 4. cap. 15. ad finem. Eandem etiam[sect. 67] libentius & ego amplector, & fundamenta, siue rationes vtriusque partis attente, & cordate perpendens, omnino sequendam, & probandam es se arbitror; & ad sic tenendum, sequentibus moueor fundamentis, quae praecise, & concludenter adstringunt. Ac primum quidem, quod ademptio mentionis[sect. 68] rei certae (vt numeris praecedentibus dicebam) de in stitutione, legis ministerio, & dispositione, non autem ex voluntate testatoris contingit: Sed testator efficere non potest, ne leges in suo testamento locum habeant, l. nemo potest, ff. de legatis 1. Ergo voluntas testatoris etiam expres sa non poterit impedire adimpletionem rei certae de institutione; & consequenter in repugnantia voluntatis defuncti, qui videtur pro parte testatus, & pro parte intestatus decedere voluis se, quod ius nostrum non patitur, via testati eligi debet, quae fauorabilior est, l. pars, ff. de inofficioso testamento: Quod absurdum,[sect. 69] aut regulis iuris contrarium nullo modo est; sibi enim imputare debet testator, qui legem contempsit, quam scire debebat habere locum in suo te stamento, & si aliter disposuit, standum est legi; vt iure, atque authoritate comprobans, recte adnotauit Francisc. Mant. de coniect. vltim. volunt, lib. 6. tit. 6. num. 6. & num. 18. Et in terminis quae [sect. 70] stionis nostrae (vt suum vnicuique tribuamus) optime prae sentit Ioannes Gutierrez in repetitione dict. l. vnicae, C. quando non petentium partes, n 19. in fine: Vbi scribit, quod secundum vtramque opinionem Bart. & Dini, datur inconueniens, quod voluntas testatoris non seruetur: In prima opinione Dini, quod prohibitio testatoris non valeat, & habeatur ac si non prohibuis set: & hoc non dicitur inconueniens proprie; imo iuridicum est, quia nemo potest facere, quin leges in suo testamento locum habeant: In altera vero opinione Bart. datur maximum inconueniens, quod tota causa deuoluatur ab intestato, quod est absurdum; quid enim peccauit voluntas testatoris in ea parte, qua fuit solemnis, vt per alteram particulam testamenti tollatur? Et hactenus Ioannes Gutierrez. Potius ergo vitiari debet expres sa voluntas testatoris, vtpote substantiae testamenti contraria, ex dicta l. ius nostrum, ff. de regul. iur. quam ipsa principalis institutio, l. cum precario, ff. de precario. Et quae ibi notarunt Doctores communiter . Verumenimvero, rationi huic, quam videbat[sect. 71] nimis vrgere, conatus est respondere Ioannes Marcus Aquilinus in d. l. Centurio, 3. par. n. 25. & in effectu respondet, regulam d. l. nemo potest, & dict. l. ius nostrum minime obstare, quia iste, qui vnum tantum in re certa haeredem instituit, & ne ei quid aliud accrescat, prohibuit; testatus ex aliqua parte non censetur (vt ipse credit) cum ne de sua quidem testatus fuerit, sed in totum intestatus censetur. Haec tamen solutio (vt vides) falsa quidem[sect. 72] est, nec sustineri valet aliquo pacto; tum quia sumit fundamentum ex distinctione, quam idemmet Author proposuit ibidem, num. 22. quae tamen improbabitur statim illation. 2. cum etiam, quia dicere, testatorem in ea specie testatum ex aliqua parte non videri, maximum absurdum est, & ipsi veritati contrarium, vt statim illatione quinta, subiiciam, atque ex dictis hactenus constat manifeste. Deinde, & secundo loco pro opinione Dini pon[sect. 73] deratur tex. in l. si quis ita, 74. ff. de haered, instit. Vbi scribitur, quod si quis ita haeres institutus fuerit, Ex certo fundo, excepto vsufructu, haeres esto, perinde es se iure ciuili, atque si sine ea re haeres institutus fuis set: Idque authoritate Galli Aquilij factum es se. Vnde deducitur expresse, prohibitionem testatoris nihil operari quominus institutus in re certa, totam consequatur haereditatem. Nec valet[sect. 74] aliquid solutio Ioannis Marci Aquilini in eadem l. Centurio, 3. part. num. 24. qui prosequendo distinctionem a se propositam ibidem num. 22. respondet in ea lege, institutum in fundo, censeri ex as se in stitutum, & ob id exceptionem vsusfructus reddi inutilem: Id enim est contra verba clara illius textus, vbi ex fundo fuis se quem institutum, non ex as se dicitur, & constitutum, quia institutus fuit ex fundo non adiecta haereditatis portione, non solum est diuinare, sed etiam violare literam illius tex. prout statim illatione 2. probabitur, Tertio deinceps, & pro eadem parte facit, quod[sect. 75] speciale est in milite, ne in eo locum habeat deci sio textus in dicto §. ex fundo. Vnde in contrarium videtur ius commune in pagano, l. ius singulare, ff. de legibus: Et sic in nostra quae stione argumentatur Imola in eodem §. si ex fundo, num. 61. in principio. Et vt clarius percipias, aduerte, institutum a mili[sect. 76] te ex fundo, vel alia re particulari certa, non effici haeredem vniuersalem, nec ad reliquam haereditatem admittendum fore, nisi expresse constet de voluntate militis, quod eum voluit admitti, licet secus sit in pagano, vt supra vidimus, & probat textus in l. si miles vnum, ff. de militari testamento: vbi si miles vnum ex fundo haeredem scripserit, creditur quantum ad residuum patrimonij, deces sis se intestatus: Miles namque ex priuilegio decedere[sect. 77] potest pro parte testatus, & pro parte intestatus, vt ille texens probat, & l. miles ita, in principio, eodem tit. l. cogi, §. sed si miles, ff. ad Trebellian. §. hereditas, Institut, de hered. institu. & ita tenent Glos s. in dict. §. si ex fundo, & in l. qui non militauerat, ff. de militari testamento. Fulgosius, Romanus, Alexander, Decius, & Caro Saccus in l. prima, C. de testamento militis. Cumanus in dict. l. si miles vnum, & in l. si duobus, eiusdem tituli, Angelus Aretinus num. 2. & Viglius num. 7. in dict. §. haereditas. Vbi etiam Antonius Pichard, num. 32. 33. & 34. Et post longam disputationem, & omnium quae in contrarium excitari solent, solutionem, Constanter defendit Ioannes de Imola in dict. §. si ex fundo, ex num. 43. vsque ad num. 50. & num. 74. & 75. & num. 85. vsque ad numerum 91. & in dict. §. si duo, num. 39. & in dicta l. cogi, §. sed si miles. Galiaula in l. Centurio, num. 147. ff. de vulg. & pupil. subst. vbi Ripa num. 24. & Alciatus num. 35. Menchaca de succes sionum resolutione, lib. 2. §. 9 num. 16. Mant. de coniecturis vltimar. voluntatum, lib. 6. titul. primo, num. 24. Menochius lib. 4. prae sumptione 86. numer. 8. Caeterum, textum in dict. l. si miles vnum, non iuuare, nec probare sententiam Dini, sic conatur probare Ioannes Marcus Aquilinus in dict. l. Centurio, 3. parte, num. 26. quod ex re certa facta institutio, ad vniuersum ex prae sumpta defuncti voluntare contra verborum proprietatem porrigitur: Sed talis prae sumptio in milite locum habere non potest cuius quidem voluntas, prout verba sonant. & litera iacet, seruanda est, I. prima, ff. de militari testamento: Ideo si miles vnum ex fundo haeredem scripserit, creditur quantum ad residuum patrimonij intestatus deces sis se. Et hactenus verba Aquilini, quae nec vera sunt, nec siue aliqua nota praetermitti pos sunt: Tum quia, (vt superius dictum, & [sect. 79] s aepe repetitum est) institutio rei certae non trahitur ad vniuersum ex prae sumpta mente defuncti; imo ex legis dispositione ad reliquam haereditatem contra prae sumptam defuncti voluntatem porrigitur: Tum etiam, quia si ex prae sumpta voluntate testatoris id contingeret, idem & in militis testamento locum habere debebat, vt pote cum voluntatis coniecturae, ac legis interpretationes,[sect. 80] etiam in militis testamento locum obtineant, & debeant, vt erudite comprobans, sic defendit Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titul. 1. ex num. 6. vsque ad numerum 13. Et sic decisio textus in dicto §. si ex fundo, non ideo ces sat[sect. 81] in milite, quod in eius testamento coniectura voluntatis locum non habeat (vt male credebat Aquilinus;) sed quia militi conces sum est priuilegium, vt pos sit decedere pro parte testatus, & pro parte intestatus, l. miles ita, in principio, ff. de militari te stamento, l. prima, & 2. C. eodem titulo, & hanc rationem expres sit textus in dict. l. si miles vnum, in illis verbis, Miles enim, &c. & rectis sime as squuti fuere eam Mantica dict. tit. 1. num. 16. Menochius dict, prae sumptione 86. num. octauo. Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 15. ad finem. Vides ergo opinionem Dini, optime & vere comprobatam, & argumentis siue rationibus Ioannis Marci Aquilini noue & vere satisfactum: Reliquum erit[sect. 82] nunc, vt ea retenta, ad nonnulla inferam, quae hucusque per aliquem sic tacta, vel adnotata non fuerunt, noue potius a me expenduntur, atque con siderantur. Et primo infero, in eadem quae stione[sect. 83] & dubio alias fuis se Doctorum opiniones atque distinctiones, quas in vnum conges sit Ioannes Imolensis in d. §. si ex fundo, a num. 59. & in d. §. si duo, num. 37. vsque in finem. Curtius iunior in consil. 12. ex num. 5. cum quatuor sequentibus, lib. 1. Andreas Fachineus lib. 4. dict. cap. 15. Pater Molina tom. 1. de iustitia & iure, disput. 155. Eas tamen veras non es se, nec iuris rationi conuenire, ex capite potius, non ex lege procedere; ideo non admittendas, sed Dini opinionem absolute & indistincte tenendam. Secundo infero, Ioannem Crotum in dict. l. re[sect. 84] coniuncti, num. 59. & num. 61. Minus bene dixis se, vnam & alteram sententiam, Bartoli, inquam, & Dini in puncto iuris pos se defendi: Nam etsi vtraque communis sit (vt ipse etiam dicit) in puncto tamen siue ratione stricta iuris, Dini solum opinio defendi potest, & contraria decisioni textus in d. §. si ex fundo, repugnat. Tertio infero ad ea, quae noue (vt ipse existi[sect. 85] mat) in hac materia resoluit Emanuel Costa in cap. si pater, de testamentis in 6. prima parte, verbo, in re certa, num. 14. ver sic. ego in primis resoluo: Vbi postquam retulit Bartoli & Dini contrarias sententias, pro earum concordia constituit primo, quod si in terminis legis primae, §. si ex fundo, ff. de haeredibus instituendis, instituatur quis in re certa, vel in aliqua parte haereditatis, non dato cohaerede vniuer sali, eo casu institutio traheretur ad vniuersum, quod certum est & indubitatum, vt s aepe diximus. Secundo, quod si in specie proposita in d. §. si ex fundo, voluntas testatoris manifeste refragaretur; si videlicet testator ita concepis set: Instituo Sempronium haeredem ex fundo, vel ex dimidia parte meae haereditatis dumtaxat; Ita quod in reliquis bonis nullo modo sit haeres; nemo dubitaret, quin in stitutio in totum infirmaretur. Et reddit rationem, quia hic exerceri non pos set benignitas, de qua in dicto §. si ex fundo; quoniam in repudiantem & inuitum testatorem non debet conferri, ex regula l. quod fauore, cum aliis iuribus, ff. de legibus, Hoc tamen verum non est, & manifeste conuincitur ex his, quae diximus supra, numeris praecedentibus, dum opinionem Dini ab aliorum obstaculis tuebamur: Item etiam, quia decisio textus in dict. §. si ex fundo, non fundatur in fauore testatoris (vt s aepe diximus;) quo casu ratio ista, & dictae legis, quod fauore, regula militaret: Non etiam fundatur in prae sumpta eiusdem testatoris voluntate (quidquid lpse aliter, sed male quidem sentiat;) potius enim contrarium prae sumi, siue potius odium, quod fanor testatoris in hoc considerari poterat. In alio ergo lex illa fundatur, vt ostendi supra, quod vniformiter militat, cum testator prohibuit, sicut quando non prohibuit. Tertio constituit Costametidem, quod si institutione rite celebrata plurium haeredum, testator vel in eadem oratione, vel in alia testamenti parte praecepis set ita: Et volo, quod si portio Vnius ex haeredibus defecerit, non accrescat reliquis haeredibus, nec vlli illorum: in tali specie in stitutio erit valida, & nihilominus portio vnius si vacauerit, non accrescet reliquis haeredibus. Quod in primis videbitur mirabile, est tamen facillimum secundum eundem, nempe quod vtraque testantis voluntas siue repugnantia procedere pos sit, si intelligamus, cum testator plures haeredes instituit,[sect. 86] & inter eos prohibuit ius accrescendi, videri eos instituis se sub conditione, si omnes acceptauerint, & non alias. Et hactenus Vir praefatus doctis simus, qui reuera fallitur in hoc, nec etiam aliquid noui adducit; aliud enim & longe diuersum est, plures haeredes instituere sub conditione, si omnes acceptauerint, quod rite, & recte a testatore fieri potest, vt de se patet: Aliud vero, pluribus haeredibus institutis, prohibere ius accrescendi, quod legis dispositioni repugnat, quippe cum nemo decedere pos sit pro parte testatus, & pro parte intestatus; qua ratione ius accrescendi introduci, neces [sect. 87] se fuit, vt post Glos sam in l. seruus communis ab extero, ff. de acquirenda haereditate, notarunt omnes antiqui & moderni Doctores in l. re coniuncti, ff. de legat. 3. & in l. vnica, C. quando non petentium partes, vt dicit Cagnol. in l. ius nostrum, num. 5. ff. de regulis iuris, & Romul. in dict. l. re coniuncti, num. 15. & multos referens, sequitur Menchaca de succes sionum progres su, lib. 3. in praefatione, numer. 1. Michael Gras sus receptar, sentent. §. ius accrescendi, quae st. 3. Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 4. titul. 10. num. 2. Simon de Prae tis de interpretat, vltim. volunt. lib. 3. dubitat. 5. solut. 3. num. 11. fol. 25. Angelus Matheacius de legatis & fideicommis sis, lib. 3. cap. 4. in principio, vbi vide, & [sect. 88] sic a testatore prohiberi non potest, vt secure & vere probarunt permulti, quos expendi supra pro opinione Dini, & eos referentes, sic etiam tenent Menchaca vbi supra, num. 4. & num. 17. & 18. Mantica dicto tit. 10. num. 6. Simon de Praetis dict. num. 11. fol. 25. Ioannes Gutierrez in repetitione l. nemo potest, ff. de legatis primo, num. 103. in fine, & in repetitione l vnicae, C. quando non petentium partes, num. 19. in fine. Cuius contrarium male equidem resoluit Costa vbi supra, nec aliud nouum detegit, quam in effectu dicere, prohibitionem iuris accrescendi alia ratione valere, nec portionem vnius si vacauerit, reliquis accrescere; quod falsum est, & non nouum, ac re solutioni praedictorum repugnans, qui rectius ob[sect. 89] seruarunt, accrescendi iure per testatorem prohibito, testatum potius, quam intestatum censeri deces sis se, & sic portionem vacantem non obstante prohibitione cohaeredibus accrescere: Et ad argumentum quod in contrarium videtur fortiter vrgere, optime respondet Ioannes Gutierrez in dicta l. vnica, num. 19. & num. 23. cuius solutio clare comprobatur ex his, quae post Bartolum, Alexandrum, & alios plures scripserunt Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 4. tit. 10. numer. 2. & 3. & num. 6. & 7. Iacobus Menochius lib. 4. prae sumptione 86. per totam, & prae sumption. 87. num. 1. Michael Gras sus dict. §. ius accrescendi, quae st. 2. vbi dicunt, ius accrescendi descendere[sect. 91] principaliter, siue immediate inuentum atque introductum fuis se a lege; secundario tamen ex tacito iudicio testatoris, siue tacita & coniecturata mente ipsius procedere; & sic testator non poterit legis dispositioni, illud prohibendo, derogare, vt latius explicant Ioannes Gutierrez, & Mantica vbi supra: quamuis pos set expresse haeredes instituere sub conditione, si omnes acceptauerint, quod diuer sum est, vt supra dicebam, & vide Angelum Matheacium de legatis & fideiciommis sis, lib. 3. cap. 3. Quarto infero, distinctionem Ioannis Marci[sect. 92] Aquilini in dict. l. Centurio, 3. parte, nu. 22. quam ipse vt nouam tradit, & nullum Authorem refert, nec veram es se, nec etiam nouam. quod ex ipsa satis constat aperte: dicit namque pro responsione siue conciliatione contrarietatis Bartoli & Dini, considerandum es se, quod si testator vnum ex haereditaria portione licet minima, verbi gratia, ex vncia haeredem scripserit, & ius accrescendi prohibuerit; tunc nihilominus, ne ex vncia testatus, ex residuo intestatus decedat, totus as in vncia erit, & prohibitio adiecta cum sit contra leges, reiicienda est, & causa restati tanquam magis fauorabilis praeualere debet: Sed si vnum tantum quis non ex aliqua haereditaria portione, sed dumtaxat ex re certa haeredem scripserit, & ei ne ius vniuersale, vel pro vncia quidem accrescat, prohibuerit; quod tunc non potest dici, quod totus as in re illa particulari erit: & sic cum testati causa penitus ces set, nec fauorem alicuius respiciat, prohibito iure accrescendi, refici non debet. Verum (vt antea dicebam) praedicta distinctio, siue conciliatio, nec vera est, nec noua, imo expresse tradita[sect. 93] per Baldum in l. vnica, quae stione 9. num. 23. C. quando non petentium partes: vbi distinxit inter institutionem factam ex re certa, & institutionem factam ex aliqua haereditaria portione, veluti tertia, aut quarta haereditatis parte; & tamen non probauit illam Ioannes de Imola in dict. §. si ex fundo, num. 62. & nullum saporem habere dixit Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo potest, numer. 98. & com[sect. 94] muniter reprobari testatur, & reprobat eam Ioannes Crotus in dict. l. re coniuncti, num. 57. Dein[sect. 95] de, eadem distinctio partem capit ab his, quae adnotauit Angelus in l. si ego, columna 2. versic. tu conclude, ff. de iniusto, rupto & irrito. Quae similiter[sect. 96] improbantur per molam in dict. §. si duo, num. 64. & 65. firma non es se profitetur Ioannes Gutierrez in dict. l. nemo potest, num. 99. in fine; idque vltra eum probatur euidenter ex eo, quod ipsemet Angelus variauit in hac materia: Nam[sect. 97] in dict, l. penultima, plures casus distinguit, & semper eo tendit, vt inspici debeat, quae causa testati aut intestati sit potentior, nec curetur expres sa prohibitio? Et in hoc variauit expresse ab eo, quod dixerat in l. prima, C. de testamento militis: vbi in effectu sequutus fuit opinionem Bartoli, & sic voluit seruari expres sam prohibitionem. Prae [sect. 98] terea, distinctio praefata conuincitur aperte per textum (cui nullo modo responderi valet) in l. si quis ita haeres institutus fuerit ex certo fundo, ff. de haeredibus instituendis: Vbi prohibitio non tenet, & institutio ex fundo, & sic ex re particulari, non ex vncia siue aliqua haereditaria portione fa cta fuit. Nec admitti potest solutio eiusdem Aqui[sect. 99] lini, quae violenta est, & literae eiusdem legis repugnans, vt antea notaui num. 73. & 74. Tandem,[sect. 100] si attente & vere perpendatur fundamentalis ratio dict. § si ex fundo, sic militat in institutione facta ex re certa, sicut in ea, quae ex aliqua haereditaria portione fiat, & sic idem ius statuendum est, l. illud, cum aliis vulgatis, ff. ad legem Aquiliam. Vnde sequitur, quod textus in dict. l. si quis ita haeres, 74. ff. de haeredibus instituendis, non probat distinctionem praefatam, quocunque modo legatur, siue quod quis fuit institutus ex certo fundo, excepto vsufructu, vt in Pandectis vulgatis scriptum est, & sic intellectum a Glos sa ibi, dum ponit casum, quod institui mihi haeredem Titium ex fundo meo Titiano, excepto vsufructu: Et respondet textus, videri haeredem in tota haereditate institutum, detracta fundi mentione: Sic etiam intelligit Ioannes Gutierrez in l. vnica, C. quando non petentium partes, num. 18. dicit enim, quod in ea lege, quidam ex certo fundo fuit haeres institutus, excepto vsufructu, & similiter intelligit idem Aquilinus loco relato supra, num. 24. in illis verbis: Nec me mouet textus in dicta l. si quis ita haers institutus fuerit ex certo fundo, excepto vsufructu, haeres esto. Quia & ibi ille institutus fuit exfundo, &c. Quapropter eiusdem intellectum merito improbabam supra, dicto numer. 74. vtpote, cum ea lectura retenta, manifeste literae eiusdem repugnet: siue (vt magis communiter legitur) ex certo fundo, excepto vsufructu legatur; nam vtroque casu idem dicendum est coacta ratione: nec sentit contrarium ille textus, siue ex certo fundo excepto vsufructu quis instituatur, siue ex omnibus excepto fundo; vtroque enim casu haeres manet in solidum sic in stitutus, nec prohibitio aliquid operatur, vt claré prae sentiunt omnes, qui Baldi distinctionem impugnant, & Fachineus lib. 4. c. 15. in finalibus verbis. Quinto infero, an vera sint, siue iure procedere[sect. 101] pos sint ea, quae in quae stione praedicta adducit Craueta de duitate temporum, quarta parte, sectione prima, num. 130. versic. secundus casus, & numeris sequentibus, & in consil. 360. num. 4. in fine, lib. 3. & sequutus est, Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 89. num. 54. & 55. lib. 1. Qui dictas contrarias opiniones concordando, dixit, institutum in re cera, etiam cum taxatiua, succedere per ius accrescendi, quando est talis persona, quae verisimiliter fuis set instituta in solidum, haerede vninersali non adeunte, vel non succedente: Sed si fuis set talis persona, quam testator verisimiliter in stituturus non erat, vt quia eum odio haberet, vel alij ades sent. tunc procedat illa opinio, vt institutus in re certa cum taxatiua non admittatur per ius accrescendi: Et pro hac distinctione allegat Ioannes Vincentius Hondedeus loco proxime relato, Iulium Clarum quae st. dict. 74. in fin. & Bursatum in cons. 262. num. 33. lib. 3. dum dixerunt, ius accrescendi locum non habere, quando aliquae adsunt coniecturae voluntatis testatoris, vt quod institutus non consequatur residuum haereditatis. Verum vterque decipitur aperte, tum quia praedi[sect. 102] cta distinctio nullo iure probari potest, nec in quae stione hactenus proposita. lex tractat de coniecturanda defuncti voluntate, vt supra dicebam numeris prae cedentibus, sed tantum de remouendo illo obstaculo, ne testator pro parte decedat testatus, & pro parte intestatus, quod ita militat in persona dilecta. sicut in non dilecta, vt de se patet; & sic discriminis ratio constitui non debet inter vnam & alteram per sonam: tum etiam, quia coniectura illa, quod persona dilecta, in re certa instituta, verisimiliter fuis set instituta in solidum, alio haerede non existente, elideretur equidem (si ad coniecturas consideratio haberi deberet) per aliam, & fortiorem coniecturam, quae ex institutione facta in re certa cum taxatiua deduci pos set: vtpote cum testator concepta sic in stitutione, manifeste videatur ex residuo haereditatis suae noluis se haeredem facere eum, quem ita instituit. Coniectura ergo admis sa, admitti ipse non deberet, sed potius excludi, nisi lex ob praedictam rationem alitet disposuis set. Vnde hac in re coniecturis locus non datur, sed Dini opinione defensa, disceptatio huiusmodi facile soluitur. Sexto infero, errore manifesto lapsos fuis se quam[sect. 103] plures Authores ex his, quos supra pro opinione Bartoli adduxi, & inter alios, Aquilinum in dicta l. Centurio, ff. de vulg. & pup. substitut. tertia parte, num. 25. Michaelem Gras sum, receptarum sententiarum, §. institutio, quae st. 3. in fine, Patrem Molinam tomo 1. de Iustitia & iure, disputation. 155. columna penultima. Ij namque existimarunt in quae stione proposita, & s aepe repetita supra, ces sare inconueniens dict. l. ius nostrum, ff. de regulis iuris, scilicet, quod testator dicatur pro parte decedere testatus, & pro parte intestatus, nec pos se illud contra Bartoli sententiam ponderari ex eo, quod testator, qui expresse prohibet, ne institutus in re certa, ad reliquam admittatur haereditatem, in totum videtur ab intestato decedere; voluis se tamen admitti institutum iure fideicommis si ad rem in qua institutus fuit: & sic succes sores ab intestato, in ea parte grautos censeri pet fideicommis sum Sed errant quidem (vt[sect. 104] nunc dicebam, ) quippe coniecturam eam admittentes, quae regulis iuris contrariatur, nec admitti potest: Nam qui testamentum facit, & verbis directis haeredem instituit, sine dubio vult cum testamento decedere, l. non codicillum, C. de testamentis, vbi Bartolus, Baldus, Alexander, Salicetus, & Iason; idem Bartolus, & omnes Doctores communiter in l. prima, §. si quis ita, ff. de verbor, oblig. Baldus num. 7. & Salicetus numer. 4. in l. filij, C. familiae herciscundae. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 8. numer. 29. & 34. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. titul. 3. num 1. & sequentibus. Menoch. lib. 4. prae sumptione 3. ex num. 1. & alibi pas sim adnotare solent, ex haeredis in[sect. 105] stitutione euidenter probari, quod quis testari voluerit, & potius testatus, quam intestatus decedere: Nec prohibitio succes sionis in residuo, contrarium probat in specie proposita; licet enim ostendat, in aliis praeter rem certam voluis se testatorem ab intestato decedere: non tamen quod in re certa noluerit habere haeredem ex testamento; vnde in hac contrarietate siue perplexitate, merito via te stati potius quam intestati a lege fuit admis sa; maximum enim inconueniens & absurdum es set, quod tota causa deuolueretur ab intestato, & voluntas testatoris in ea parte, qua fuit solemnis, deficeret. In super, quod per vnam particulam testamenti, non quidem contrariam, qua testator prohibuit ius accrescendi, destrueretur totum testamentum, vt optime animaduertit Ioannes Gutierrez in repetitione dict. l. vnicae; C. quando non petentium partes, num. 19. in fine. Septimo infero, neces sarium es se omnino ad per[sect. 106] fectam explicationem quae stionis hactenus agitatae, inquirere, numquid vera sit Saliceti traditio in hac materia; is namque in dict. l. quoties, num. 14. C. de hae redibus instituendis, vt Bartoli & Dini opiniones concordaret, constituit, quod si institutus in re certa, prohibitus fuerit a testatore, ne reliquam haereditatem consequatur, prohibitio non teneat, imo tota haereditas accrescat haeredi instituto in re certa, tenebitur tamen sic prohibitus, restituere residuum venientibus ab intestato, quorum fauore videtur facta dicta prohibitio Et hoc operabitur prohibitio ip sa, vt teneatur haeres ex fideicommis so id quod prae terrem certam habet, restituere: Vnde Saliceti opi nio videtur differre ab opinione Dini; nam Dinus (vt vidimus) indistincte atque simpliciter voluit, quod prohibitio reiiciatur, & sic institutus, effectualiter habeat totum: Salicetus autem aliter tenet, vt licet institutus de rigore habeat totum; in effectu tamen non sit habiturus totum, quia cogetur residuum restituere venientibus ab intestato: Et Saliceti sententiam tenuerunt etiam Raphael Cumanus im dicta l. quoties, §. si duo, nu. . ff. de haeredib instituendis. Andreas Siculus in consil. 2. columna finali, lib. 1. & in consil. 71. columna penultima, in principio, lib. 3. Curtius iunior in consil. 12. num. 8. prima parte, Iacobus Menochius lib. 4. prae sumptione 20. num. 4. in fine, constanter: defendit, & comprobat eam Gregorius Lopez in l. 14. titulo tertio, partita 6. verbo, Todos los bienes. Et pro hac parte (vt alia praetermittam consulto, tria[sect. 107] sunt fundamenta praecipua. Vnum colligitur ex Saliceto vbi supra: reliqua vero adducit Gregorius dicto verbo, Todos los bienes, versiculo, ego vero adhuc resideo. Primum igitur deducit Salicetus ex l. peto, ff. de legatis secundo. Vbi si haeres institutus sit ex parte siue ex as se, & a testatore ius sus, siue grauatus sit contentus es se centum aureis, vel alia certa quantitate pro parte sua: respondet Papinianus legis 28. illius author, fideicommis sum induci, & haeredem sic institutum, dumtaxat retenturum, siue prae ceptum id quo contentus es se voluit defunctus; reliquum vero aut cohaeredibus, aut legitimis hae redibus restituere. Secundum consistit in hoc, quod dubium non sit, quin ex coniecturis verisimilibus inducatur fideicommis sum ex coniecturata mente testatoris, & quomodocunque de eius voluntate constet, l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo, l. vnum ex familia, §. finali & ibi Bartol. ff. eodem tit. & in fideicommis sis praedominatur mens & voluntas testatoris, l. ex facto proponebatur, ff. de haeredibus instituendis, l. in conditionibus, ff. de condit. & demonstrat. sed quando testator prohibuit, institutum in re certa plus accipere, nihil probabilius coniecturari potest de mente ipsius, quam quod fauore venientium ab intestato fecerit id, ergo tenebitur institutus ipsis ex fideicommis so reliquum restituere: & sic argumentatur Gregorius, Lopez vbi supra. Tertium fundamentum, atque ex eodem Gregorio in eo con sistit, quod nullo modo tolerandum sit, vt haeres habeat & retineat bona defuncti, contra expres sam prohibitionem testatoris, & contra eius voluntatem, maxime cum pos sit capi alia via, qua nec violentur leges, quae prohibent, quem pro parte testatum, & pro parte intestatum decedere, neque etiam contra voluntatem testatoris eatur. Nihilominus tamen in contrariam sententiam[sect. 108] procliuior sum, & in casu praedicto, non obstante expres sa prohibitione testatoris teneo pro certo, ad institutum in re certa, vniuersam haereditatem peruenturam cum effectu, sic vt ipse ex fideicommis so nequaquam teneatur residuum, siue aliquid venientibus ab intestato restituere. Haec autem opinio aperte procedit de mente Dini vbi supra, ac caeterorum omnium, qui eiusdem sententiam sequuntur, dum expresse affirmant, vitiari prohibitionem, & haeredem taliter institutum, in vniuersum succes surum: Et sic etiam tenuerunt expresse, & Saliceti traditionem constanter impugnarunt Ioannes de Imola in dict. §. si ex fundo, numer. 68. versic. item aduerte. Romanus in l. vnica, C. quando non petentium partes, num. 35. Ioannes Crotus in dict. l. re coniuncti, num. 58. Ioannes Gutierrez in repetitione dict. l. nemo potest, num. 100. & num. 103. in fine: Vbi dicit, Saliceti opinionem sibi non placere. Dini autem sententiam omnino probare: ipsorum autem fundamenta ad duo principaliter reduci debent. Primum[sect. 109] deducitur ex l. si quis ita haeres institutus fuerit, ff. de haeredibus instituendis. ex qua lege (quocunque modo legatur) aperte colligitur, exceptum a testatore, venientibus ab intestato non es se restituendum. Nam ibi dicitur, quod in dicto casu perinde est, ac si siue aliqua exceptione fuis set haeres institutus; sed si fuis set institutus simpliciter sine exceptione, clarum es set, quod haberet totum in effectu, nec aliquid restitueret: Ergo eodem modo & in ca su praefato nihil restitueret; & consequenter nec institutus in re certa, & prohibitus reliquam haereditatem capere, eam restituere tenebitur, cum. vtroque casu adsit prohibitio te statoris. Nec satisfacit solutio Bartoli ad eam legem, qui[sect. 110] cum videret ipsam nimis adstringere in d. l. quoties, §. si duo, in principio; respondet, quod ideo ibi haeres ad vniuersam hereditatem admittitur, quia non con stabat in contrarium de voluntate testatoris, quod vellet impedire ius accrescendi: tunc enim aliter dicendum es set; quod autem non constaret, in hunc modum probauit, quod quando testator dicit, Talis sit haeres excepto fundo, videatur in effectu dixis se, Omnia mea bona illi do, excepto fundo, scilicet, quem non do. Et sic erit sensus, quod non habebit fundum immediate ex dispositione testatoris, sed tamen per hoc non videtur manifeste prohibuis se, quod non habeat ex dispositione legis, & ideo non videtur manifeste prohibuis se ius accrescendi. Sed non satisfa[sect. 111] cit (vt dixi) responsio haec, aut interpretatio Bartoli euidenti ratione, scilicet, quod exceptio debeat es se, & in dubio fuis se intelligatur de contentis sub regula, vt notarunt Scribentes communiter in l. 1. ff. de regulis iuris, Dinus & Ioannes Anania in rubrica, eodem tit. lib. 6. vnde testator qui dicit, Titius haeres esto, excepto fundo, videtur in effectu dixis se, quod sit hae res in aliis, & non sit haeres in fundo, & cum exceptio fundi fiat ab eo, quod dictum est; manifeste apparet, quod vult prohibere ius accrescendi, vt contra Bartolum rectis sime adnotauit Ioannes de Imola in eadem l. si ita quis, num. 3. Secundum deinde fundamentum contra Salicetum, colligitur ex his, quae superius diximus, dum[sect. 112] quaerebamus veram rationem ad textum in dict. §. si ex fundo: Imo & de mente Imolae in lectura eiusdem §. dict. num. 68. procedit: Nam expres sa prohibitio te statoris habetur pro non scripta, & cum ipsa mentione rei certae legis ministerio & dispositione de in stitutione tollitur (vt s aepe dictum est:) Si ergo in stitutus in re certa, & prohibitus aliquid amplius ex haereditate consequi non ex indicio, neque voluntate testatoris (voluntas namque in contrarium potius apparet) sed ex legis dispositione reliquam haereditatem consequitur, quomodo ferendum est, cum non entis nullae sint qualitates, vt fideicommis so grauatus dicatur is, qui non modo admis sus aut vocatus est ad bona, in quibus a Doctoribus fideicommis sum inducitur, aut constituitur; imo expres se ex dispositione testatoris exclusus. Quod argumentum (vt patet) nimis concludens est, nec hoc modo per aliquem ponderatum: Siue qua ratione ferendum etiam erit (quod alij attingunt) vt fideicommis si onus induci pos sit in ea haereditatis parte, quae ex legis beneficio defertur; contra textum in l. si arrogator, in fine, ff. de adoptionibus: Aut circa quam aliqua verba non sunt (quippe cum adiecta pro non scriptis habeantur) ex quibus fideicommis sum inductum censeri pos sit. Vnde ces sat secundum argumentum, quod ex Gregorio Lopez pro Saliceti sententia supra [sect. 113] adduximus: Nam verum est, fideicommis sum induci, quomodocunque de voluntate testatoris constet, sed in specie prae senti, de voluntate testantis non aliunde constare potest, quam ex verbis ipsis prohibitionis (quod ipse Gregorius fatetur:) Sed verba prohibitiua, quasi continentia vitium siue re pugnantiam, legis ministerio tolluntur, & pro non scriptis habentur: Ergo verbis deficientibus, nec alia coniectura apparente, fideicommis sum induci non poterit; idque ex iuris ratione, item ex his, quae scribunt Baldus in cap. secundo requiris, de appellationibus, num. 1. & in cap. mandatum, n. 2. de rescriptis, Decius in cons. 465. num. 7. Craueta in consil. 161. n. 12. & multa cumulat Tiraquellus in l. si vnquam, C. de reuocandis donat. verbo, libertis, numer. 18. & 19. Praeterea non obstat primum argumentum dedu[sect. 114] ctum ex l. peto, ff. de legat. 2. cui respondet Imola in dict. §. si ex fundo, num. 68. versic. nec obstat praedictis, diuersam es se speciem eius legis ab ea. de qua nunc tractamus; nam ibi institutio vniuersalis praeces sit super toto, & c deinde institutus ius sus fuit per testatorem contentus es se certis rebus pro sua portione: At in quae stione nostra non praeces sit in stitutio vniuersalis; imo a principio institutus fuit haeres ex certis rebus, & prohibitus aliquid petere praeter ipsas res; quod est longe diuersum, quid quid contrarium conatus fuerit ostendere Gregorius Lopez dict. verbo, Todos los bienes; versic. neque satisfacit responsio: Vbi dicit, quod in effectu Imolae solutio[sect. 115] est diuersificare casus, non autem reddere rationem diuersitatis inter eos, neque enim est (vt ipse credit) diuersitatis ratio inter vnum & alterum casum: quia cum institutus in re certa, debeat habere totum, perinde est, ac si es set institutus in totum : Et prohibitio plus habendi, & quod certa re contentus sit, idem debet operari in vtroque casu. Sed si verum amamus, negari equidem nullo pacto potest, quin inter hos duo: casus manifesta sit discriminis ratio & differentia, ad quam mirandum est, Virum alias doctis simum non attendis se; eo praecipue, quod expresse tradita sit ab Imola ibidem, dum dicit, quod quando institutio a principio fuit vniuersalis, tunc nihil repugnat, id est, nullum vitium continet institutio; & ideo legem addere aut detrahere aliquid de illa, neces se non est: & consequenter verba illa, centum aureis contentus sis, vel alia similia, nihil aliud operari pos sunt, quam fideicommis sum inducere in fauorem venientium ab intestato, quorum gratia videtur facta dicta dispositio. Sed in casu secundo, quando a principio institutio non praeces sit super toto, sed ex certis tantum rebus facta est, & adiecit testator exceptionem, siue prohibitionem, quae (vt dicit Imola) contra formam iuris est, lex habet neces se so intromittere, & praedictam exceptionem siue prohibitionem aut vitium, quod ex ea resultat, detrahere: & ideo tunc reiicitur illa exceptio aut prohibitio, & habetur perinde, ac si simpliciter haeres institutus es set. Vnde ex eo, quod contra formam iuris est, siue legis ministerio sublatum, induci fideicommis sum non potest. Tertium etiam & vltimum argumentum non ob[sect. 116] stat, quia in casu nostro dici non potest, iniquum es se, institutum in re certa, & prohibitum vltra petere, contra voluntatem testatoris residuum haereditatis obtinere, cum de voluntate non constet legitime, & perinde haberi debeat, ac si de ea non constaret. Deinde, quia in hac specie, voluntatem testatoris non seruari, non dicitur inconueniens proprie; imo iuridicum est, cum nemo pos sit facere, quin leges in suo testamento locum habeant, & sibi imputate debeat testator, si voluntas eius non seruetur, cum legem contempsit, vt numeris praecedentibus dicebam: Idque in foro exteriori veris simum arbitror, nec Saliceti sententiam sustinendam affirmo. In foro tamen con scientiae, vtrum idem obseruari debeat, nec-ne, neces sarium est inquirere. Et breuiter attingendo, pro[sect. 117] vera resolutione constituo, institutum in re certa, haberi pro haerede vniuersali, vbi cohaeres vniuersalis datus non est, non solum in foro contentioso, sed etiam in foro conscientiae: Et sic quoad Deum etiam efficitur Dominus vniuers ae haereditatis, in re certa institutus, vbi in contrarium non adest expres sa testatoris prohibitio. Et in his terminis loquuntur, & ita defendunt Abbas in cap. 2. de testamentis, num. 4. Petrus Ancharanus in cap. 1. eiusdem tituli, num. 11. & duobus sequentibus, & ibidem Imola num. finali, Perusinus in cap. 1. de testamentis, in 6. num. 33. Decius in cap. primo, de constitutionibus, prima lectura, columna 6. num. 28. Syluester in summa, verbo, haereditas, el 3. num. 3. Lancelotus Galiaula in l. Centurio, num. 148. ff. de vulgar. & pupil. substitut. Guill. Benedictus in cap. Rainuncius, de testamentis, verbo, in eodem testamento, el 1. num. 262. Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. decimo, de iure accrescendi, num. 9. versiculo, & in tantum ista sententia: Et latis sime omnium, qui in[sect. 118] proposito scribunt, Petrus de Peralta in rubrica, ff. de haeredibus instituendis, ex num. 27. vsque ad numerum 48. erudite tuetur istam partem, & subtiliter ac vere respondet omnibus, quae in contrarium poterant excitari. Eandem quoque sententiam defen[sect. 119] dit Pater Ludouicus Molina tomo primo de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 155. versiculo, ad dubium propositum, fol. mihi 890. qui dicit, ita communiter respondere Doctores, & rationem reddere quoniam ius humanum, quando Diuino non aduer satur, vim habet in foro conscientiae, sufficiensque est ad dominij translationem: Adhibere etiam limitationem, modo dolose non fuerit testatori persua sum, reliqua ipsius bona non pertinere ad ita institutum in quota, aut in re certa, sed ad haeredes ab intestato; idque in causa fuerit, quod eo pacto suum condiderit testamentum. tunc namque notum est in conscientiae foro, incrementum illud restituendum es se haeredibus ab intestato, quibus per fraudem iniuste est ablatum. Et quod idem in exteriori foro iudicaretur, si de tali fraude constaret, & insuper poena imponeretur iniusto inductori: & intelligit su periora Authormetipse, quando nullus alius es set simul institutus haeres, sed in re certa institutus dumtaxat aliquis fuis set; quoniam si alius institutus simul es set, tunc manifestum, atque indubitatum erit, etiam ab eo incremento voluis se excludere venientes ab intestato, ac proinde si per defectum haeredis, aut haeredum simul institutorum vacaret, quia mortui es sent ante testatorem, vel repudias sent haereditatem, aut aliqua alia ratione, proculdubio per ius accrescendi, etiam in conscientiae foro pertineret ad haeredem institutum in re certa, nec tunc es set aliquod dubium, vt dixi. Caeterum si testator expresse prohibuit, de insti[sect. 120] tutus in re certa, vltra capere pos set, tunc quia voluntas manifesta refragatur, non poterit ipse vltra capere, siue retinere in foro conscientiae, in quo secundum veritatem iudicatur, cap. tua nos, de sponsalib. cap. inquisitioni, de sententia excommunicationis. Et sic reliqua bona tenebitur venientibus ab intestato re stituere: Idque secundum Federicum de Senis in cons. 126. incipit, Casus est talis, Perusinum in cap. 1. n. 34. de testamentis in 6. quorum opinionem sequuntur, & alios Authores referunt Villalob. in repetitione, l. re coniuncti, ff. de legatis tertio, fol. 41. columna 3. & 4. & ibidem Ioannes Crotus num. 172. Paulus Patisius in consil. 69. num. 12. lib. 2. quod tamen Theologorum voto relinquit nec certe resoluit Ioannes Gutierrez in repetitione dictae l. vnicae, C. quando non petentium partes, num. 25. Verum Pater Ludouicus Molina lib. 1. de iustitia & iure, dict. disputat. 155. in vers. cum hoc dubio,[sect. 121] ex fol. 890. vsque ad folium 894. latius in hoc insistit, & vt diluat difficultatem propositam, quando scilicet testator instituit vnum in quota, aut in re certa, nec dedit cohaeredem, non etiam de aliis suis bonis disposuit, sed solum expres sit, ne aduenirent, nec accrescerene haeredi ita instituto; tunc, inquam, vt resoluat, an ad haeredes ab intestato pertinere debeant in foro conscientiae, congerit diuersas in eodem dubio sententias, quod attinet ad forum exterius & tandem dubium decidens in versic. opinio Bartoli, dicit Bartoli, & sequacium sententiam sibi placere tam in conscientiae, quam in exteriori foro, vt scilicet haereditas tota debeat eo casu pertinere ad. haeredes ab intestato; ipsi tamen ex fideicommis so teneantur restituere haeredi ita instituto rem illam certam, aut quotam, in qua institutus fuit: explicat tamen id procedere, quando testator illo modo es set testatus, ignarus iuris prohibentis quemquam decedere ex parte testatum, eáque de causa concedentis totam haereditatem cuicunque haeredi ex testamento: Et subdit, quod ea ignorantia regulariter prae sumenda est in omnibus, qui in Ciuili Iure non sunt versati, cum haec res non peruia, sed multum abdita eiusmodi hominibus sit: Quod si testator prudens & sciens id es se contra iuris dispositionem, eo pacto fuis set testatus; quod tunc merito haereditas tota, in poenam ipsius, adiudicaretur instituto solum in re certa: quin merito statueretur vt nulla expectata sententia, haereditas tota adueniret eiusmodi haeredi. Et hactenus Author praedictus, qui (vt vides) licet diuerso modo, rem certam dumtaxat concedit haeredi instituto in vtroque foro in casu praedicto: limitat tamen, quando testator non ignorans inuincibiliter iuris dispositionem, eo pacto testamentum condidis set, & vtrumque membrum latius comprobat, atque exornat, vt ibi videri poterit. Addit etiam, te[sect. 122] nuis se nonnullos, stante etiam prohibitione testatoris praedicta, securum es se institutum in foro con scientiae, nec teneri reliquam haereditatem restituere: & ij citant Curtium seniorem in cons. 7. columna 4. Nec dicunt obstare, quod totum retineat contra voluntatem testantis: Quia cum lex iusta irritauerit eam voluntatem, & ipsa non obstante constituerit, institutum totum habere, de voluntate irritata per legem in foro conscientiae curandum non est, vt colligitur ex cap. Raynaldus, in fine, de testamentis, & ex Theologis tradit Ledesma in secundam quarti, parte 18. artic. 1. fol. 227. quo modo (si haec pars probabilis videatur) responderi poterit fundamento prae cipuo, in quo totam vim facit Pater Molina loco relato supra. Et de his hactenus. Nunc vero & quinto loco principali, vt deue[sect. 123] niamus ad ea, quae in initio huius capitis proposuimus, vbi quaerebamus, vtrum scilicet decisio textus in dict. §. si ex fundo, procedere debeat etiam hodie, stante dispositione, l. primae, tit. 4. de los testamentos, lib. 5. nouae collect. Regiae An vero per illam legem correctum censeatur ius commune, ex quo (vt s aepe diximus) institutus in re certa, nullo alio haerede scripto, vniuersam consequebatur haereditatem; constituendum erit, quod vere hac in quae stione, quamuis nonnulli huius Regni Authores scripserint, atque sententiam suam interposuerint; non tamen absolute adeo explicarunt eam, vt nonnulla alia adiicere, siue ex profes so magis insistere neces se non sit: Idcirco plures ego proponam & distinguam casus, quam iidemmet huius Regni Scriptores proposuerint, aut distinxerint, vt sic in futurum res haec dilucide & indistincte magis maneat explicata, nec amplius dubitari de ipsa valeat, diuersas etiam, aut contrarias sententias sustinendi (cum occasio se offerat) locus non relinquatur. Sit igitur primus casus, cum quaeritur, vtrum in stitutus in re certa, nullo alio cohaerede scripto, vniuersam consequatur haereditatem de iure Regio, sicut de iure communi consequebatur: loquimur autem in institutione facta simpliciter per testatorem ex re certa, siue dispositione alia, aut expres sione eius, quod ex suo patrimonio superest praeter rem illam certam , ita quod de caeteris bonis nullo modo disposuerit, sed dumtaxat, quem in re certa haeredem instituerit: Item loquimur in institutione ex re certa, verbis tamen directis aut ciuilibus facta, quae ad inducendam institutionem sufficiant. Et quidem in hoc casu Ioannes Matiencus in d. l. prima, tit. 4. de los te[sect. 124] stamentos, lib. 5. recop. glos. 10. num. 47. secure firmauit, decisionem textus in d. §. si ex fundo, correctam manere ex decisione legis illius; ex illa namque noue induci videtur, vt institutus in re particulari, vel certa parte haereditatis, in ea re dumtaxat succedat, & reliqua bona ad venientes ab intestato pertineant. Vnde inquit ipse, quod Regia lex illa prima decidit[sect. 125] hanc quae stionem, quia cum per eam legitimi hae redes admittantur, ac si in testamento instituti fuis sent, atque scripti haeredes censeantur, vt constat ex illis verbis: Aunque el testador no aya hecho heredero alguno, y entonces herede aquel, que segun derecho y costumbre de la tierra auia de heredar en caso que el testador no hiziere testamento, y cumplas se el testamento, aperte videtur velle ex sententia eiusdem, quod institutus in re certa, ad vniuersam haereditatem non admittatur: Nam quoties quis institutus est in re certa, & sibi datur cohaeres vniuersalis; habetur loco legatarij, nec aliquid praeter rem certam consequitur, l. quoties, cum Glos sa, C. de haeredibus instituendis, l. 14. tit. 3. partit. 6. & supra diximus: Sed ex decisione dictae legis Regiae, haeredes legitimi instituti videntur vni uersaliter: Ergo sequitur neces sario dicendum, quod ipsa lex Regia prima corrigat decisionem textus in dict. l. 1. § si ex fundo ff. de haeredibus instituendis. Sequitur etiam (vt ipsemet Matiencus putauit) quod in hac specie dici non pos sit, quem decedere pro parte testatum, & pro parte intestatum; imo in omnibus testatum decedere: ideo dicendum es se, quod haeredes legitimi, scripti censeantur, & vocati: Dicendum etiam, eo modo institutum in re certa, datis cohaeredibus vniuersalibus legitimis succes soribus ab intestato, loco legatarij habendum, & testatorem nulla ex parte intestatum deces sis se videri. Et ad haec duo principaliter reduci debent fundamenta Ioan[sect. 126] nis Matienci in quae stione praefata: atque eiusdem sententiam ita simpliciter amplectitur Antonius Pichardus ad §. haereditas, num. 36. Institut. de haeredibus instituendis: Vbi dicit in primis, lege municipali effici pos se, vt pos sit quis pro parte testatus, & pro parte intestatus decedere. Quod in eodem §. notauit Minsingerus in fine. Decius etiam in l. ius nostrum, num. 12. ff. de regulis iuris. Deinde infert, quod cum hodie attenta decisione dictae l. Regiae primae, pos sit quis decedere pro parte testatus, & pro parte inte status, institutus in re certa, eam tantummodo rem consequetur, non vero vniuersam haereditatem. Et reddit rationem, quia scilicet ces sat ratio, propter quam ad reliqua bona institutio certae rei trahitur, intelliguntúrque eo casu ex tacita mente defuncti in reliquis bonis venientes ab intestato vocati: In ipsa quoque sententia fuit (sed alia via, diuersáque ratione, aut fundamento; non fundamento aut con sideratione Matienci adducitur) Hieronymus Cae uallos practicarum communium contra communes, quae stione 214. per totam: vbi firmat hanc opinionem veram es se, & certis simam, & tenendam in iudicando & consulendo, & consequenter succedere venientes ab intestato in reliquis bonis, & institutum in re certa, eam dumtaxat consequi rem, non vero vniuer sa bona. Et quamuis (vt dixi) alia via ducatur, nec moueatur verbis dictae l. Regiae primae (quibus Matien cus nitebatur praecipue) totum tamen fundamentum in prae sumpta defuncti voluntate facit, qui tacite videtur (vt ipse credit) in reliquis bonis sic institutum excludere, & venientes ab intestato vocare. Verum in casu praedicto, ac in eisdem terminis,[sect. 127] quod institutus in re certa, alio cohaerede non dato, etiam iute Regio ad vniuersam haereditatem admittatur, nec corrigatur ius commune ex decisione dictae legis Regiae primae; primus omnium defendit Burgos Salon de Paz prima part. l. 3. Tauri, 6. conclus. num. 858. & 859. folio mihi 283. sequuntur D. Anton. de padilla in l. eam quam, num. 93. & 94. C. de fideicommis sis. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1.6.17. n. 23 Ioannes Gratianus (qui Matiencum refert & improbat) regula 281. num. 8. eiusdem etiam opinionis fuis se videtur Alphonsus Azeuedus; is namque in eadem l. 1. tit. 4. lib. 5. nu. 163. in fin. mouet praedictam quae stionem, & se remittit ad ea, quae Burgos de paz vbi supra scripsit; & sic clare videtur ilium sequi: Ipsam quoque sententiam, veriorem, & omnino tenendam ego arbitror, & libentius amplector: & vltra ea, quae superiores Authores in proposito considerarunt, adnotabo nonnulla, quae ab eisdem tacta non fuerunt, nec forsan excogitata; idque vt distincte magis fiat, ea in primis expendi debebunt fundamenta, quibus ipsimet pro hac opinione excitantur praecipue. Et in primis ideo addu[sect. 128] cuntur, quod legum correctio, quantum fieri pos sit, vitari debeat, l. vnica, C. de inofficiosis donationibus, cap. cum expediat, de electione, lib. 6. cum aliis vulgatis: Sed in dicta l. prima nouae collectionis Regiae, nullo modo disponitur, haeredem in re certa institutum, cohae rede non dato, a caeteris rebus haereditariis excludendum es se; imo nec de hoc aliquo modo tractatur: Ergo nequaquam dicendum est, legem illam[sect. 129] correctoriam es se iuris communis, sic potius interpretari ea debet, cum noua sit, vt distinguatur & declaretur per legem antiquam, siue communem, nec correctio aut innouatio inducatur, de qua non apparet: Idque iuxta sententiam Glos s ae singularis in l. sciendum, in principio, vbi Bartolus nu. 2. Angelus in principio. Iason n. 4. & Castrensis num. 5. ff. qui satisdare cogantur. Fulgosius in cons. 85. colum. 2. Socinus iunior in cons. 131. n. 36. lib. 1. Ruinus in cons. 29. num. 5. prope medium, lib. 3. & plura dicit Rodericus Suarez in prooemio legum fori, fol. 4. pagina 2. cum sequentibus. Menochius in cons. 187. num. 37. & 38. lib. 2. vbi aliis pluribus Authoribus relatis, doctrinam Glos s ae in[sect. 130] praecitara l. sciendum, tunc demum procedere explicarunt, quando non constat, legem nouam corrigere antiquam, sed vnam generaliter, alteram specialiter loqui: Tunc enim vna ab altera declaratur; sic ergo & in casu prae senti declarari & interpretari debebit, nec correctio praedicta poterit admitti: Eo magis,[sect. 131] quod talis interpretatio fauorabilis est, quia per eam ius commune seruatur illae sum, & sic omnino amplectenda, Socinus iunior in cons. 105. n. 32. volum. 3. Craueta in cons. 135. n. 38. Deinde & secundo, pro eadem parte non medio[sect. 132] criter vrget, quod negari non pos sit, quin dicta l. Regia prima loquatur in casu dis simili a nostro; nempe quando nullus est haeres scriptus in testamento, aut scriptus non adit haereditatem: & sic in casu, quo haeres ex testamento deficit; vnde alter casus, quo hae res scriptus sit, sed dumtaxat in re certa, vel in aliqua parte haereditatis, omis sus est, & sic manere debet in dispositione iuris communis, iuxta quam institutio trahitur ad vniuersum. Nec deficit haeres testamentarius, cum ex dispositione legis, institutus in re certa, alio cohaerede non dato, habeatur pro haerede vniuersali, vt diximus supra, in initio huius capitis, & in proposito recte adnotauit Gratianus dicta regula 281. n. 8. & fuit prius de mente Salon. Burgensis de paz vbi supra, n. 858. in versiculo, tum quia, & D. Anton. de padilla in dicta l. eam quam, C. de fideicommis sis, n. 93. qui inde atque ex eo recte inferunt, etiam de iure Regio non ces sare rationem decisionis dicti §. si ex fundo, vt referens ipsorum opinionem & fundamenta expendit etiam Matiencus dicta glos sa 10. num. 46. in principio. Et praedictum argumentum comprobatur satis ex his, quae scripserunt Berous in cons. 143. nu. 20. versiculo, non obstat, lib. 2. Riminaldus senior in cons. 187. nu. 22. versiculo, ad secundum, lib. 1. Menochius in cons. 187. n. 32. lib. 2. vbi declarando re[sect. 133] gulam l. commodis sime, ff. de liberis & posthumis constituunt, tunc dici relictum in dispositione iuris communis, id quod omis sum est, quando nihil fuit omnino a lege noua, siue statuto determinatum, prout in dict. l. contingit, vbi hac de re nullum verbum scribitur, nec aliquid noui determinatur (quod ne[sect. 134] gari non potest.) Fatemur ergo verum es se, in hac specie dici non pos se, testatorem pro parte testatum, & pro parte intestatum decedere; imo in totum deces sis se testatum (vt ipsemet Matiencus affirmat;) id tamen euenire ex eo, quod beneficio & dispositione legis, institutio certae rei ad vniuersum trahitur, sicut iure communi statutum erat, nec iure Regio correctum apparet; non vero (vt idemmet Author arbitrabatur) ex eo quod haeredes legitimi censeantur scripti & vocati, & admitti debeant, cum potius reuera excludendi sint, nec eo casu admittantur in ea lege: Vnde ces sat argumentum in quo principaliter insi[sect. 135] stit, & suam opinionem fundat Matiencus, quia in dicta l. Regia prima non sunt dati cohaeredes vniuer sales, legitimi succes sores ab intestato, eo casu, quo aliquis institutus est in re certa, vel in aliqua parte hereditatis, nec fit de hoc casu aliqua mentio ibidem; non etiam aliquid disponitur: & sic remanet incorrecta decisio textus in dicto §. si ex fundo, vtpote co[sect. 136] haerede vniuersali non dato. Tantum ergo deciditur ibi de nouo, valere testamentum, & legata relicta deberi, etsi nullus in eo haeres institutus sit, vel institutus haereditatem non adierit, quod aliter erat iure communi statutum, vt ibidem ipsemet Matiencus, & Azeuedus notarunt, Tellus Fernandez in l. 3. Tauri, 3. p.n. 1. & 2. & 3. & tunc eos succes suros. qui ex dis positione iuris, aut terrae consuetudine succes suri erant, si testator nullum testamentum fecis set, id quod iuris communis dispositionij, & voluntati te statoris valde consonum es se videtur, ea ratione, quod testator quoties non disposuit, ad quem haere[sect. 137] ditas debeat peruenire, prae sumitur voluis se, quod perueniat ad legitimos haeredes venientes ab inte stato. Paulus Castrensis in cons. 241. ad finem, versiculo, idem ergo, vol. 2. Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 17. in finalibus verbis. Non tamen inde sequitur, quod dicatur eos haeredes instituis se, aut pro parte testatum, & pro parte intestatum non deces sis se, cum legatis relictis, aut aliis dispositis, haeredem non scripsit, vel scriptus noluit adire, cuius contrarium constanter tuetur Mariencus idem in d. l. 1. tit. 4. glos. 10. n. 47. & nu 56. & glos. 13. per totam, & glos sa 11. n. 2. Quibus in[sect. 138] locis in ea opinione est, vt existimet, intestatum non decedere iure Regio testatorem, qui fecit testamentum, sed nullum haeredem instituit, quia secundum eum censentur scripti venientes ab intestato, seu ab eo tacite vocati; & improbat Tellum Fernandez in[sect. 139] dicta l. 3. Tauri. 3. p.n. 2. & Ferdinandum Vasq. de Menchac. de succes sionum creatione, lib. 2. §. 20. n. 245. & n. 249. versiculo, ex quo patet: qui contra tenuerunt, scilicet in terminis dictae l. Regiae primae, testatorem decedere pro parte testatum, & pro parte intestatum: Eo autem dumtaxat improbat, quod (vt antea dicebam) succes sores legitimi, tacite censeantur vocati, & sic non ab intestato, sed potius ex testamento succedere dicantur. Ego vero (vt supra notabam) verius[sect. 140] contrarium arbitror, & Telli, & Ferdinandi sententiae magis accedo, vt scilicet eo casu, pro parte testatus, & pro parte intestatus dicatur testator decedere, & haeredes legitimi non ex testamento, sed ab intestato ex lege vocentur, atque succedant: Ipsorum autem sententia, vt noue & melius comprobari pos sit, neces se erit discutere prius, quid in hac re iure communi sancitum sit, & vtrum iure Regio innouatum, siue correctum fuerit ex dispositione dictae l. Regiae [sect. 141] primae. Et quidem iure communi, succedentes ab intestato, siue ex ficta morientis voluntate succedere dicuntur, vt scribit Glos sa in l. conficiuntur, ff. de iure codicillorum: & sequuntur Iacobinus a S. Georg. in inuestitura feudali, in verbo, Marchio, in fine, & Berous in cons. 84. in fin. lib. 2. siue ex prae sumpta defuncti voluntate, vt dicit Baldus Nouellus in l. Cum filiofamilias, num. 4. ff. de legatis 1. quem sequuti sunt Hugo Celsus in cons. 97. n. 4. Menochius in cons. 210. n. 50. lib. 3. siue ex tacita testatoris voluntate, vt docuit Baldus in cons. 118. Prae supposito, col. 2. lib. 4. quem sequuntur Craueta in cons. 176. in fine. Menochius lib. 4. Prae sumptione 27. num. 13. siue, vtcunque sit, vere & proprie non dicuntur substituti, aut vocati a testatore, sed a lege, vt constat ex his, quae scribunt Bald. in l. si emancipati, in 8. oppositione, n. 11. C. de collationibus, Alexand. in cons. 44. in fin. lib. 4. Iason in cons. 202. col. 7. lib. 2. Petrus de Peralta in l. si quis in principio te stamenti, n. 69. ff. de legatis primo, Padilla in l. ab eo, n. 5. in fin. C. de fideicommis sis: Vbi dicunt succedentes ab[sect. 142] intestato non habere formalem titulum ab homine, sed a lege, & sic venire improprie, idest tacita voluntate defuncti; proprie vero dispositione legis: & latius comprobat, & sequitur istam resolutionem Menochius dicta prae sumpt. 27. n. 7. & n. 13. & 14. & n. 15. refert Aretinum, Marium Salomonium, & alios dicentes, verum es se, succedentes ab intestato venire quidem ex tacita mente defuncti, non tamen pos se dici haeredes institutos. Quod etiam probauit aperte [sect. 143] Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 4. [sect. 144] tit. 1. n. 9. Iure autem Regio nulla lege hoc reperitur innouatum, nec verba d. l. Regiae primae contrarium denotant; quippe cum potius verbis eiusdem clare probari videatur, vocationem illam potius legis es se, quam testatoris. Dicit enim lex ipsa: Y entonces herede aquel, que segun derecho, o costumbre de la tierra auia de heredar, si el testador no hiziera testamento. Ecce, vbi lex dumtaxat disponit id, quod ipsamet iuris communis dispositione contingeret, scilicet, succedere eos, qui alias nullo condito testamento succes suri erant, non vero alterat ius commune nouitate aliqua quoad id introducta, nec ex eo, quod testator, qui nullum hae redem instituit, videatur se conformare cum legis dispositione & vocatione, & voluis se succedere eos, qui ex lege ad succes sionem vocantur, Inde sequitur, dicendum es se, eos videri haeredes institutos proprie, aut ex testamento succedere, siue testatorem ex ea parte cum haerede deces sis se: cum re vera (quod attinet ad institutionem) intestatus deces serit, qui nullum haeredem scripsit, quamuis quo ad alia testatus videatur, & sic eorum respectu dicatur, Y cumplas se el testamento: Non vero testatus iudicatur ex alia parte, qui reuera intestatus pro parte deces sit. Secundus casus sit cum quaeritur, vtrum institu[sect. 145] tus in re certa, dato cohaerede vniuersali, de iure Regio vniuersam consequatur haereditatem, si vniuer salis cohaeres ante testatorem moriatur, vel haereditatem repudiet, aut alia quacunque ratione haereditatem non adeat. Et quidem iure communi manife stum est, ius accrescendi habere locum in hoc casu, & sic institutum in re certa, ad vniuersum admitti iure accrescendi; id quod aliis Authoribus relatis in initio huius capitis probauimus: & tenuerunt expresse post alios, Costa in dict. c. si pater, verbo, in re certa, n. 13. Gras sus receptar. sentent. §. haereditas, quae st. 3. n. 3. & §. institutio, quae st. 22. n. 3. Iure autem Regio quid dicendum sit eodem casu retento, non modo explicarunt Authores superiores, imo ex his omnibus quos adhuc praecitaui, nullus equidem tangit: Mihi tamen iuris rationem attente consideranti, veris simum videtur, idem ius statuendum es se iure nostro Regio, quod statutum diximus lege ciuili, & sic innouatum non es se ius commune. Nam & iure[sect. 146] Regio iuri accrescendi locum es se, nec illud sublatum ex decisione dictae l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, probatis simum est, & recte tuetur Padilla in l. eam quam, n. 95. & 96. C. de fideicommis sis. Vnde reliqua haereditas ex dispositione legis sic debet in hoc casu instituto in re certa accrescere de iure Regio, sicut de iure communi accrescebat. Deinde, nam in hac specie perinde haberi debet, ac si ab initio institutus in re certa fuis set haeres vniuersalis institutus, nec aliquis cohaeres fuis set datus, vt in hac materia scriptum reliquerunt omnes fere, qui de hac quae stione tractarunt: & ex aliis notarunt Costa, & Gras sus in locis proxime praecitatis, Couar. in cap. Rainuntius, de testamentis, §. 1. n. 9. Bellonus supput. iuris. lib. 4. c. 18. in principio. Menoch adipiscendae pos ses. remed. 4. n. 116. & seq. & sic idem dicendum est, quod in casu praecedenti, cum nulla pos sit congrua discriminis ratio as signari. Praeterea (& hoc est praecipuum fundamen[sect. 147] tum) quia d. l. Regia prima nihil disponit in hoc casu; loquitur enim illa lex, quando nullus scriptus suit haeres, vel scriptus repudiatur, aut noluit adire, & sic quando nullus est haeres: qui casus diuersus est a nostro, vbi ex legis dispositione, & iure accrescendi datur haeres vniuersalis qui ad vniuersam haereditatem debet admitti, vel non dato cohaerede vniuersali, vel dato repudiante: Procedit ergo Regia lex ipsa, quando institutus repudiat, & nullus alius reperitur haeres scriptus; tunc enim deuoluitur ius succedendi ad haeredes legitimos: secus tamen est, vbi alius hae res existit, licet in re certa institutus; quo casu nihil ibi de nouo deciditur, & sic ius commune remanet incorrectum: Imo si verum amamus, & communes[sect. 148] Doctorum resolutiones in hac materia euoluimus, atque subtiliter expendimus, inueniemus equidem, fortius ipsas in hoc casu, quam in praecedenti adstringere, & vrgere; namque instituto aliquo in re certa, & cohaerede vniuersali dato, siue alio instituto simul, manifesta redditur atque indubitata testatoris voluntas, voluis se, inquam, cum, etiam ab eo incremento venientes ab intestato excludere. Idcirco, si per defectum haeredis, aut haeredum simul institutorum vacaret, quia mortui es sent ante testatorem, vel haereditatem repudias sent, aut aliqua alia ratione; absque dubio ea pars ad haeredem institutum in re certa, pertineret de iure Regio, sicut de iure communi pertinere diximus supra. Ratio namque ipsa, eadémque testatoris voluntas, sic vno iure attento, sicut alio mílitat, nec potest in hoc diuersum ius constitui: Iure autem communi attento, claram es se & indubitatam testatoris voluntatem, vt scilicet venientes ab intestato voluerit excludere, expres sim & vere as seuerarunt permulti citati supra, in initio huius capitis, n. 12. & tam in exteriori, quam in interiori conscientiae foro id indubitatum es se, optime obseruauit P. Ludouicus Molina tom. 1. de iustitia. & iure, tract. 2. disp. 155. fol. 889. ad finem. Tertius casus sit, cum quaeritur, vtrum institutus[sect. 149] in re certa, admittatur de iure Regio ad vniuersam haereditatem, cum testator expresse prohibuit, ne ex bonis aut haereditate sua vltra consequi pos set, siue quod rem illam certam, aut partem tantum haberet. Et quidem in hoc casu nihil certum scripsit, nec aliquid resoluit, sed dumtaxat retulit se ad ea, quae Greg. Lopez scripserat, Burgos Salon de Paz 1. p.l. 3. Tauri, concl. 6. n. 863. Matiencus vero in eadem l. 3. tit.[sect. 150] 4. lib. 5. glos. 10. n. 48. in ea opinione fuit, vt existimaret, sic institutum in re certa, & prohibitum amplius petere, iure Regio nihil praeter rem certam consequi pos se, sed reliquum haeredi legitimo competere: & quamuis de iure communi contrarium ego neruose (vt vidisti) probauerim; iure tamen Regio attento, & noua decisione d. l. primae, tit. 4. lib. 5. extante, eandem sententiam Matienci libenter amplector; non tamen intelligo ex eo procedere, quod haeres legitimus censeatur a testatore institutus (vt Matiencusmetipse, sed male quidem putauit, & superius etiam ex profes so improbaui:) Ex alio ergo ita tenendum erit, videlicet quia ratio praecipua, propter quam iure communi attento, aliter resolui, ces sat hodie omnino ex nona decisione eiusdem l. primae, & sumus in casu, in quo apparet manifeste, voluis se testatorem pro ea parte intestatum decedere; vnde ex ipsamet lege impleri debet testamentum quoad rem illam certam, & reliquum haeredi legitimo ideo concedi, quod nullus alius a testatore haeres institutus fuerit, & potuerit paganus etiam pro parte testatus, & pro parte intestatus decedere, vt inquit Tellus Fernandez 3. p. l. 3. Tauri, n. 2. id quod aliter iure communi procedebat, vt certis simum & vulgatum est: Iure autem Regio attento, siue post decisionem Praefatae l. primae, contrarium resoluit Greg. Lopez, quidquid in eam sen sum, male ipsum citauerit Matiencus loco relato supra. d.n. 48. dicens hanc opinionem tenendam es se, quidquid iure communi, & Regio contrarium as seruerit Greg. Lopez; in quo equidem decipitur: id namque ab ipsa veritate, & eius viri resolutione & mente omnino alienum est: Tum, quia quae stionem, quam[sect. 151] Gregorius ipse mouet in l. 14. tit. 3. partita 6. verbo, Todos los bienes, non inducit ad terminos iuris Regij, aut terminos d. l. Regiae primae: Tum etiam , quia Saliceti opinio, quam ipse tuetur ibi, huic opinioni potius conuenite, quam contrariari videtur, & sic in contrarium allegari aut expendi non debet: Imo pro hac parte adduci potest idemmet Greg. in l. 2. tit. 2. partit. 6. ibi namque ab eo dicta, potius huic resolutioni conuenire, quam aduersari videntur: conuenit etiam Hier. de Caeuallos pract. commun. contra communes, qu. 707. in fine, resolutio & obseruatio, quatenus ex decisione d. l. Regiae primae obseruauit, testatorem de iure Regio decedere pos se pro parte testatum, & pro parte intestatum; idcirco & ius accrescendi pos se expresse prohiberei: Vnde (ve ego considero) & tacite [sect. 152] poterit prohibere, aut videbitur equidem prohibuis se, si specie superiori retenta, verba praefata adiecerit. Quartus & vltimus casus sit, cum quaeritur, vtrum[sect. 153] institutio in re certa facta, trahatur de iure Regio ad vniuersum, alio non dato cohaerede vniuersali, si facta fuerit per verba obliqua, & communia, non autem directa: & quidem in hoc casu, sicut de iure communi sic institutus, censetur legatarius, & non hae res, vt communi consensu affirmare as serunt, & sic resoluunt Anton. Gomez, tom. 1. var. c. 10. de iure accrescendi, n. 12. Roderic. Suar. in l. quoniam in prioribus, q. 7. n. 2. Guill. Bened. in d.c. Rainuntius, n. 264. Iacob. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 20. n. 3. & 4. dicens, quod in stitutus in re certa, habetur loco legatarij, quando testator eum verbis obliquis vocauit, vt si dixit, iure institutionis reliquit, & legauit: haec enim verba, relinquo, Lego, & similia, sunt obliqua, quae ad haeredis institutionem non trahuntur, vt ibidem ipse probauit: Sic ergo & iure Regio legatarius, & non haeres censeri debebit: Erit tamen iure Regio verum, etiam alio cohaerede non instituto, quidquid sit de iure communi, tamen legatarium rem illam certam habiturum, & reliquum ad legitimos haeredes peruenturum, cum eo iure valeant legata, & caetera in testamento relicta, etiam absque haeredis institutione, vt scribit Tellus Fernand, in l. 3. Tauri, num. 3. & ibidem tradiderunt omnes communiter. # 18 CAPVT XVIII. Poenas negantium, & de mendacio conuictorum, permultas es se in iure, quae diffuse, remis siue tamen enumerantur hoc cap. ac praecipue agitatur, qu aliter, & quibus casibus locum habeat poena constitutionis legis final, ff. de rei vendicatione, nonnulla ad propositum eiusdem adnotantur, legis 3. tit. 3. p. 3. decisioni applicantur, & permultis aliis commemoratis, Fuluij Paciani locus commendatur. Deinde, vtrum negans rem habere, quam exhibere rogatur, si non constet ad eum peruenis se, pos sit iure negare, & eius as sertioni iuratae credatur, tam si exter, quam si non extet suspicio, rem ad eum peruenis se, vel si ipse fateatur, rem peruenis se, sed dicat amisis se eam? vbi Francisci Bursati cons. 354. vol. 4. expenditur in terminis. Tandem, instrumentum amis sum es se, quo pacto, quibúsve modis, aut testibus probari pos sit; an etiam iuramento probari valeat? & de materia l. finalis, C. de fide instrumentorum, remis siue actum hoc loco. SVMMARIVM. -  1 Negans se pos sidere, si de mendacio conuincatur, priuatur pos ses sione, & transfertur in aduersarium sine aliqua traditione. -  2 Sed ius proprietatis saluum remanet neganti, sic vt super illa agere pos sit. -  3 Negans se pos sidere, quare pos ses sione priuetur? -  4 Negans se pos sidere, & de mendacio postea conuictus, vt pos ses sione priuetur, nonnulla interuenire neces se est, quae remis siue traduntur; & num. seq. -  5 Author reddit rationem, ob quam huius Capitis latiorem explicationem reliquit. -  6 L. finalis, ff. de rei vendicatione materiam, absoluta & prena manu tractas se quamplures, qui hoc numero praecitantur. Vbi inter alios Authores, Fuluius Pacianus in propo sito commendatur. -  7 Negans narrata, provt narrantur, vtrum incurrere debeat poenam dictae l. finalis? vbi opinio Bartoli magis probatur, & legis 3. tit. 3. partit. 3. decisioni applicatur. -  8 Negans narrata, prout narrantur, nec videtur prae cise negare, nec praecise confiteri. -  9 Negans, vt incurrat poenam l. finalis, ff. de rei vendicatione, neces se est, quod specifice, non autem vniuersaliter sub inuolucro verborum negaverit. -  10 L. finalis, ff. de rei vendicatione, praxis adducitur, & instruitur actor, qualiter negatione facta, debeat experiri. -  11 Negans, vt incurrat poenam dicta constitutionis, neces se est, vt actor petat, reum poena negationis puniri, quoniam illo non instante, poena non committitur. -  12 Negans in omnibus casibus, in quibus non incurrit poenam dictae legis finalis, eo quod simul non interueniunt multa, quae ad incurrendam eam poenam neces saria sunt; saltem in hoc punitur, vt teneatur ad omnia damna & expensas, quae agens petitorio pas sus fuerit ob talem negationem, prout hoc numero declaratur. -  13 Negans se pos sidere, non priuatur pos ses sione, nisi actor as sumpserit in se onus probandi pos ses sionem suam, etiamsi constaret reum pos sidere, antequam actor probas set. -  14 Negans rem habere, quam exhibere rogatur, si non constet ad eum peruenis se, vtrum pos sit iure negare, & eius as sertioni iurata credatur, tam si extet, quam si non extet suspicio, rem ad eum peruenis se, vel si ipse fateatur rem peruenis se, sed dicat ami sis se eam. Et hac de re Francisci Bursati locus commendatus. -  15 Instrumentum amis sum es se, an & quo pacto, quibúsve casibus, iuramento probari pos sit? vbi & de intellectu. & materia l. finalis, C. de fide instrumentorum, remis siue. -  16 Ibidem etiam, qualiter instrumenti amis si tenor, quibúsve testibus, aut modis probari pos sit? remis siue. -  17 Negans in casibus omnibus praedictis, & in aliis similibus, ita demum punitur, prout dictum est, si dolo & scienter facta fuerit negatio, vel in fraudem. -  18 Fideius sor, qui negat se fideius sis se; vtrum perdat excus sionis beneficium? -  19 Vbi & quid de haerede negante rem haereditariam es se. -  20 Et de negante se pos sidere rem iure pignoris, vel rem es se debitoris, cum ab alio creditore conuenitur. SIngularis extat in Iure constitutio legis[sect. 1] fin. ff. de rei vendicatione, qua plane probatur, quod negans se pos sidere rem petitam ab alio, si de mendacio conuincatur, priuatur pos ses sione, & transfertur in aduersarium, sine aliqua traditione. Id quod expresse docuit Iureconsultus ibi, in haec verba scribens: In rem actionem pati non compellimur, quia licet alicui dicere, se non pos sidere, ita tamen vt si pos sit aduersarius conuincere , rem ab aduersario pos sideri, transferat ad se possessionem per Iudicem, licet suam es se non probauerit: Et confirmat Regial. 3. tit. 3. par. 3. que subdit, in propo sita specie saluum remanere ius proprietatis negan[sect. 2] ti, & de mendacio conuicto, sic vt super illa agere pos sit, quamuis (vt diximus) pos ses sione priuetur: Fortas sis hoc ideo quia mentitus est, & sic in poenam[sect. 3] mendacij, vt pro certo tradunt Authores omnes referendi statim, qui poenas negantium & de mendacio conuictorum, permultas es se in iure, diffuse ob seruarunt: vel quia metu actionis videtur derelinquere pos ses sionem, secundum Bartolum in d. l. final. quem sequuntur communiter Scribentes, vt iidemmet Authores nunc commemorandi adnotarunt, & aduertit Gregorius Lopez in d. l. 3. partitae: Verum vt[sect. 4] negans se pos sidere, & de mendacio postea conuictus, pos ses sione priuetur, nonnulla simul interuenire neces se est, quae quidem, & alia nonnulla in[sect. 5] proposito vtilia, & neces saria, non mediocri studio & diligentia aliquando ego elaboraueram, atque distinctione, & resolutione explicata, in medium proferre proposueram: Nunc autem sciens, consulto que coactus vt (vt ita dicam) praetermittenda duxi; & ideo, quod de ipsis, plena atque absoluta manu[sect. 6] scripserit, & quae ad hanc quae stionem conferunt siue spectant, plene quidem, & caeteris aliis diligentius explanauerit Fuluius Pacianus, quem statim referam: Ipse autem disputationem hanc longa serie prosecutus est, poenas etiam negantium diffuse enumerauit, & multis, atque diuersis casibus applicauit, sic vt omnino debeat in proposito commendari. Nec nocebit, eadem de re alios quamplures originaliter praelegis se, quos ego & praelegi, & in vnum conges si: Doctores, inquam, in dict. l. fin. ff. de rei vendicatione. Gregor. Lopez in dict. l. 3. partitae, per totam, & in l. 5. tit. 13. partit. 2. glos. 1. & penultima, & in l. 8. titulo 7. verbo, El que negare, partita 3. Iasonem, qui adducit multos casus, in quibus mendax punitur priuatione rei, vel iuris, quod praetendit, in l. quod te mihi, numero 30. ff. si certum petatur, & in l. 2. ex num. 86. C. de iure emphyteutico, & in l. final. ex numero 3. C. de fideicommis sis. Afflictis decision. 18. Felin, cum ampliationibus, & limitationibus in cap. caeterum, numero 28. Duenas regula 335. Hippol. in singulari 242. Chas saneum in consuet. Burg. rubrica 4. §. 17. verbo, pour le prix, numero 5. Guill. Bened. in cap. Rainuntius, de te stament. verbo, si absque liberis, el 2. num. 164. qui rem hanc multis exornat atque corroborat doctrinis. Didacum Perez in l. 1. tit. 4. verbo, positiones, lib. 3. ordinamenti. Alexand. cons. 35. volum. 3. Barbatiam cons. 82. volum. 3. Roman, in cons. 59. Guidon. Papaeum singulari 609. Modernus Paris. qui in vas sallo prae scrip sit regulam d. l. finalis, cum quinque limitationibus, in consuet. Paris. titulo primo, §. 30. numero 5. Marc. Anton. Cuccum in tractatu, de metiente circa pos ses sionem, per totum, vbi plenis sime de materia d. l. final. qui habetur tractatuum tomo 3. part. 2. fol. mihi 291. & sequentib. Catel: Cottam in memorabilibus iuris, verbo, negans, & verbo, mendax. Anton. Gabriel. communium lib. 5. titulo, de acquirenda pos ses sione, conclus. 5. per totam, vbi latis sime. Hippol. etiam in rubrica de fideius soribus, ex numero 322. vsque ad numerum 345. Rolandum in consil. 88. per totum, volumin. 4. Stephanum Gratianum disceptation. forensium, cap. 109. per totum. Bernard. Vvermens inter oper. Harmant. libro 1. practicarum obseruation. cap. vltim. Simonem de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 2. ex numero 278. folio 504. Petrum Surdum in cons. 214. lib. 2. D. Anton. Menes. de Padilla in l. quae stionem, a principio, C. de fideicommis sis, vbi per totam legem explicat, limitat, atque extendit decisionem dictae legis finalis. ff. de rei vendicatione. Anton. Galeat. Maluas. in cons. 101. num. 21. & 22. volum. 1. Iacobum Mandellum de Alba in consil. 606. Cacheranum decis. 29. & decision. 178. num. 8. & decis. 66. num. 15. Antonium Thesaurum decision. 50. Hippolyt. Ruminal. in cons. 382. numero 8. & num. 88. & numero 104. & seq. lib. 4. Matthaeum Brunum in tractatu, de ces sione bonorum, quae stione 50. principali, ex numero 104. & seq. Hieronymum Laurentium decisione Auenionensi 115. Osasc. deci sion. 66. ex num. 5. Ioannes Gutierrez in authen. sacramenta puberum, C. si aduersus venditionem, num. 69. & de iuramento confirmatorio, capite 16. numero 72. & cap. 16. numero 20. Matthae. Coler. in tractatu, de proces sibus execut. 1. par. capit. 10. numero 349. Hartman. practicarum obseruat. forens. libro 2. obseruatione 5. Ioannem Gratianum regula 312. per totam. Martin. Monter. a Cueua causar. ciuili. regni Aragonum, decisione 48. numero 37. & 38. Alphons. Azeued. in l. 10. titulo 2. numero 2. lib. 1. latius in l. 2. titul. 7. lib. 4. ex numero 54. vsque ad numerum 61. Hieronymum de Caeuallos, qui superiores non refert, praticarum communium contra communes, quae stione 128. & 129. Arismin. Tepat. lib. 1. fol. 399. Fuluium Pacianum (qui vt dixi, latis sime explicauit) de probationibus, libro primo, capite 19. per totum. Antonium Fabrum in lib. 9. C. ad titulum de rei vendicat. definitione 7. folio 249. late Seraphinum referendum infra in vltimis verbis huius cap. Ij omnes vnanimiter dubitarunt, vtrum negans narrata, prout narrantur, incurrere debeat poenam, quae in d. l. finali, statuitur contra negantem? Et non incurrere eam poenam, nec pos ses sionem amittere, tenuerunt Salicetus, Bartolus, Ioannes de Imola, Paulus Castrensis, Baldus, Alexander, Hippol. de Marsil. Parisius, Anton. Gabriel, Trigon. Iason, & alij permulti, cum quibus sic defendit, & ab hac opinione in indicando & consulendo recedendum non es se, affirmat Fuluius Pacianus (mihi quidem valde eruditus) d.c. 19. num. 108. & 109. & eum non referens, sic dixit tenere nonnullos, alios vere contrarium arbitrari, & neutram partem probauit Hieron. de Caeuallos pract. commun. contra communes, q. 128. n. 7. sed Bartoli sententiam expresse sequitur D. Anton. Menes de padilla in d.q.n. 10. C. de fideicommis sis, quam ita renendo, nonnulla vltra Authores relatos, & alios, erunt in proposito obseruanda. Ac primum quidem, sic intelligendam decisionem d. l. 3. tit. 3. par. 3. vt Bartoli doctrinae ac resolutioni conueniat, & consequenter, vt poena ibi posita, dumtaxat intelligatur in mendacio circa pos ses sionem commisso, intelligendo provt praefati Authores declarant, & in d. l. fin. ff. de rei vendicatione exprimitur, ibi: Quia licet alicui dicere, se non pos sidere: Non vero in eo, qui narrata negauit simpliciter, aut negat narrata prout narrantur: & discriminis ratio manifesta est, quoniam qui taliter negat, nec videtur praecise negare, nec fateri praecise, & ad poenam praedictam incurrendam, neces se est, quod negans, specifice, non autem vniuersaliter, & sub inuolucro verborum negauerit: quod singulariter docuit Salicet. in l. 1. in sin. C. de litis contestatione, & aduertit Fulu. Pacian. d.c. 19. n. 108. Steph. Gratian. discept. forens. c. 109. n. 9. cum seq. Deinde & secundo obseruandum erit, singularem[sect. 10] es se, & iuri consonam praxim, quam in proposito d. l. fin. cum pluries sibi casus occurris set, obseruas se dicit Angelus in eadem l: fin. & cum iudicio probauit Greg. Lop. in d. l. 3. partit. verbo, De la tenencia, scilicet, quod negatione facta, actor petat dari per Iudicem licentiam intrandi pos ses sionem rei peritae, tanquam vacantis a reo, seruato iure cuiuslibet tertij, nec pos sit reus licentiae contradicere, cum sua non intersit; quia as serit, se non pos sidere, & quod Index id facere debeat, quoties de alterius tertij pos ses sione non constiterit: Et hoc fuit de mente Speculatoris (quem Gregorius non citat;) is enim in §. nunc aliqua, in q. 65. in fin. de emphyt. expres sim dixit, quod ad hoc vt negans[sect. 11] incurrat poenam constitutionis d. l. fin. neces se est, vt actor petat, reum poena negationis puniri, quoniam illo non instante, poena non committitur: & Speculatore eodem non relato, sic etiam probauit Angeli praxim Hier. de Caeuallos d.q. 128. n. 4. & pro cautela posuit Caepola cautela 161. fuit etiam de mente d. l. 3. partitae, in principio, vt satis ibi constat, dum dicitur; Si despues de auer negado, le fuere prouado, que la tenia, deue entregar at demandador de la tenencia de aquella cosa, maguer el que la pide, non probas se que era suya. Idemque obseruandum erit in quacunque alia actione reali, cum lex ipsa finalis, ac eius decisio, in omni actione reali procedat, vt Glos sa, Albericus, & Angelus tenuerunt ibidem, & sequutus est Gregorius in eadem l. 3. verbo, Non dezir mentira. Praeterea & tertio obseruandum est, quod in om[sect. 12] nibus casibus, in quibus negans non incurrit poenam praefatae constitutionis, ex defectu eorum, quae in proposito Doctores requirunt communiter, ac inter alios plene Fulu. Pacian. de probat. lib. 1. d.c. 19. ex n. 3. vsque ad numerum 11. vbi septem cumulat, quae simul requirit interuenire, vt sic locus poenae d. l. fin. saltem negans punitur in hoc, vt teneatur ad omnia damna & expensas, quae aduersarius agens petitorio, pas sus fuerit ob talem negationem: Idque ex singulari doctrina Baldi, Alba, & Praepositi, quam retulit, & in proposito probauit Octauian. Cacher. decis. Pedemont. 29. n. 14. vbi dicit, quod si vas sallus feudum , vel feudi partem neget, & de mendacio sit conuictus, feudo spoliatur; potest tamen negationem vsque ad sententiam reuocare: sic tamen, vt reuocatione non obstante, ad expensas & damna teneatur propter negationem praedictam. Quod aeque militat in alio quocunque casu, in quo dubium es se potuerit, locus fuerit, nécne constitutioni d. l. fin. Sic enim hunc casum caeteris aliis aequipararunt in hac materia Iason, Roman. Anton. Gabriel, Roland. & Fulu. Pacian. vbi supra, qui n. 103. quamuis superiores non referat, satis videtur As sumptum praedictu probare, dum dicit, quod reus mentiendo, facit conditionem suam deteriorem in alio, in expensis scilicet; & citat Baldum, Salicetum, Castrensem, & Aretinum sic tenentes, nec id excluditur ex decis. d. l. 3. partitae: ibi enim de damnis & expensis nihil cauetur, sed dumtaxat approbatur decisio d. l. fin. ff. de rei vendicat. In qua etiam de expensis sermo non as sumitur, sed translationis pos ses sionis poe na dumtaxat instituitur: sicut ergo de iure communi, ita ad d. l. fin. obseruarunt DD. vnanimiter; sic & de iure Regio obseruari debebit propter aliarum legum Regiarum decisionem, quae ob dolum aut contumaciam, siue ob malam fidem, & iniustam causam, in expensis condemnant: item & propter verba generalia eiusdem l. 3. in versic. E porende se deue mucho guardar. Denique obseruandum est, negantem se pos sidere,[sect. 13] non priuari pos ses sione, nisi actor as sumpserit in se onus probandi pos ses sionem suam, etiamsi constaret, reum pos sidere, antequam actor probas set. Quod sic supponunt, atque intelligunt communiter Doctores in d. l. finali, ff. de rei vendicat. & in terminis obseruarunt Guid. Pap. in cons. 3. n. 3. Gratus in cons. 37. n. 8. in versic. 4. Prae suppono, vol. 2. & cum aliis Fulu. Pacianus loco supra relato, & sentit aperte d. l. 3. part. in illis verbis: Si despues destole fues se probado que la tenia. Quod est singulare, & notandum; videmus enim ex eo deduci, quod negationi aut as sertioni alicuius non creditur in damnum ipsius, nisi actore probante: In[sect. 14] fauorem vero, vtrum credendum sit, cum quis negat se habere rem, quam exhibere rogatur, idque cum extat suspicio, vel non extat, vel quando constat peruenis se, sed dicit rem amisis se: Vide melius forsan, quam alibi, per Francisc. Bursatum in cons. 354. n. 21. & 22. & 23. & 24. vol. 4. vide etiam, sed non ita ab solute Fulu. pacian, de probat. lib. 1. c. 45. n. 13. & 14. & iunge Achil. pedrocham in cons. 3. ex n. 21. vsque ad n. 32. & n. 67. & n. 142. Vbi etiam agit de intellectu, & materia l. fin. C. de[sect. 15] fide instrumentorum: Instrumentum, in quam, amis sum es se, an, & quo pacto, quibúsve casibus, iuramento probari pos sit? Et latius in cons. 4. ex n. 60. vsque ad n. 93. vbi congerit alios de hoc tractantes, & octo ca sibus, siue modis octa limitat vulgatam eiusdem legis allegationem: & vltra relatos ibi, vide etiam omnino Petrum Surdum in cons. 144. lib. 1. Felin. in c. sicut, de re iudic. num. 2. & 3. & 4. & 5. & n. 7. & 8. & 9. Iacob. Mandel. de Alba in cons. 192. n. 8. & in cons. 195. n. 8. & 9. & in cons. 34. n. 12. & in cons. 607. n. 15. Afflictis decis. 13. n. 9. & 10. & decis. 330. Roman. in cons. 126. Alciatum in cons. 28. per totum: & post Hippol. Bernar. Diaz, Oroscium, & alios, omnino Velasq. de Auend. in l. 41. Taur. glos. 4. ex n. 13. vsque ad num. 19. Gratian. reg. 31. Mascard. de probat. concl. 909. per totam , vbi latis sime; & vide eundem concl. 908. per totam, vbi[sect. 16] etiam latis sime, qualiter instrumenti amis si tenor, quibúsve modis, aut testibus probari valeat: De quo plenis sime etiam Auend. d. glos. 4. ex n. 20. vsque ad fin. glos s. & Felin. loco superius praecitato; nouis sime Alex. Trentacinquius var. resol. lib. 2. tit. de fide instrum. res. 4. ex fol. 266. & 267. Tandem & vltimo obseruandum erit, in proposito[sect. 17] huius Capitis, ac in his, quae contra mendaces , & negantes statuuntur, de quibus (vt ibi dixi) plena manu tractarunt ij, quos in initio huius capitis commemoraui; generaliter praemittendum, ita demum hucusque dicta, & alia similia procedere, si dolo, & scienter, vel in fraudem facta fuerit negatio; in quo vnanimiter omnes conueniunt, atque ex mente communi obseruauit Greg. Lop. in d. l. 3. tit. 3. part. 3. glos. 1. Ant. The saur. decis. Pedemont. 50. n. 4. qui ex profes so disputat, vtrum fideius sor, qui negat se fideius sis se, excus sionis beneficium perdat: Caeuallos etiam d.q. 129. vbi & [sect. 18] de haerede negante rem haereditariam es se, & dene[sect. 19] gante se pos sidere rem iure pignoris, vel rem es se de[sect. 20] bitoris, cum ab alio creditore conuenitur: Igitur is, qui ignoranter negaret, non puniretur poena d. l. fin. secus tamen si lata culpa id fecerit, vt Greg. d. glos. 1. probauit, vel per calumniam, vt per Anton. Fabrum in lib. 9. C. ad titul. C. de rei vendicat. definit. 7. fol. 250. per Seraphinum de priuileg. iuramenti, priuil. 31. ex n. 41. vsque ad n. 50. vbi plene probat, leges introduxis se multa singularia mendacij causa, latis sime Marc. Anton. Cuccus in tractatu, de mentiente circa pos ses sionem, per totum. Steph. Gratian. discept. forensi, cap. 109. # 19 CAPVT XIX. 1 Reprae sentationis materiam circa succes siones legales, testamentarias, fideicommis sarias, feudales, emphyteuticarias, & primogeniorum, siue Maioratuum, permultos Authores tractas se, qui hoc capite commemorantur, & ingenti studio congregantur. 2 Reprae sentationis diffinitiones quamplures referuntur, ac vera, & noua diffinitio traditur; & ibidem nonnullae regulae, siue obseruationes generales in hac materia proponuntur. 3 Reprae sentatio vtrum per rationem fictionis, potius quam priuilegij, accipi, ac diffiniri debeat, siue lex dum reprae sentationem introduxit, vtrum fingendo proces serit? vbi Doctorum contrariae sententiae proferuntur, & res haec dilucide, & subtiliter magis, quam antea fuis set, explanata relinquitur. 4 Reprae sentatio an in casibus dumtaxat a iure expres sis admitti pos sit, & propterea ei in dubio locus non sit: an etiam in his succes sionibus tantum procedat, quae iure haereditario deferuntur, & non in alis? vbi Doctorum confusio, & contrarietas ponderatur, & melius quam antea fuis set, articulus hic declaratur. 5 Reprae sentationis introducendae quae fuerit ratio potis sima; vnde etiam introductionis eiusdem neces sitas effluxerit: quo denique iure Reprae sentatio, & eius effectus proces serit? vbi dicimus per reprae sentationem filium ingredi locum patris, an gradus reprae sentari potius, quam corrumpi dicatur vbi horum omnium breuis, & dilucida traditur resolutio, atque explanatio. 6 Reprae sentationis priuilegium quibus personis communicatum, seu conces sum fuerit? vbi inprimis reprae sentationi locum non es se inter ascendentes, & quare deinde reprae sentationis beneficium descendentibus communicari, & in infinitum quoad omnes protrahi, idque praecipue in Hispanorum primogeniis, siue in vinculis, aut Maioratibus perpetuis, prout singulariter declaratur: Inter transuersales quoque reprae sentationem admitti in filiis fratrum cum patruis suis succedentibus, in stirpes, & non in capita, sed vltra filios fratrum non porrigi, quamuis in primogeniorum succes sione, iure Hispano, inter transuersales etiam, in infinitum reprae sentatio porrigatur, dummodo pater, aut ascendens reprae sentatus, succedere pos set, si viueret, non alias, prout latius probatur; leg. 40. Tauri constitutio , quatenus de succes sione, atque reprae sentatione transuersalium, seu collateralium loquitur, vtiliter, & singulariter, & melius forsan, quam antea fuis set, explicatur, atque ex profes so discutitur, vtrum reprae sentatio in Maioratibus collateralibus conces sa, absque graduum restrictione intelligenda sit; & an procedat, etiamsi ipsimet transuersales a primo institutore Maioratus non procedant: Ludouici Molinae, & Velasquez Auendani sententiae contrariae proferuntur, & Ludouici Molinae opinione amplexa, egregie admodum articulus hic dis soluitur: Praeterea difficilis illa quae stio, atque inueterata Doctorum controuersia, vtrum fratrum diuersorum filij, quando soli sunt, nec concurrunt cum patruo suo superstite, succedant alteri patruo suo in stirpes, reprae sentando patentum per sonas, ac in capita singulariter, & dilucide extricatur, & tot Authores, originaliter antea, & attente praelecti, commemorantur , vt absque ingenti studio, & labore id effici non potuis se, libenter fateatur quicunque. Denique, quando plures patrueles, siue consobrini tractant inter se succedere alteri suo patrueli, siue consobrino , an succes sio fiat in stirpes, vel in capita, dilucide etiam explanatur, & praefatorum omnium distincta admodum, & notanda traditur resolutio. 7 Regnorum, & Maioratuum, seu primogeniorum succes sio vtrum iure sanguinis, an iure haereditario deferatur; reprae sentatio etiam in eis, an de iure communi procederet, & de iure huius Regni, recta iuris ratione, siue qua praecipue fuerit admis sa, vbi ratio decidendi ad l. 40. Tauri, as signatur: & quae hactenus ab aliis, mille in locis tradita fuere, suo ordine commemorantur, qualiter, siue quo ordine, & forma in Regno debeat succedi; & an ab vltimo Regni pos ses sore proximitas debeat accipi; quid etiam in aliis Maioratibus inferioribus? Demum tex. in c. licet, de voto, & voti redemptione, & in c. grandi, de supplenda neglig. praelat. lib. 6. & in l. 2. & 3. & 4. tit. 15. p. 2. & in l. 8. & 12. tit. 1. par. eadem 2. cum aliis pluribus, in quibus adeo variarunt hucusque Scribentes omnes, vt fere nihil certum reliquerint scriptum, sic dilucide, & absolute explanantur , vt multa & noue, & singulariter adnotentur, nec amplius de ipsorum intellectu, ac vera praefatorum omnium resolutione, & veritate ambigi valeat. 8 Representatio nepoti ex filio primogenito ante mortem aui defuncto in l. 40. Taur. conces sa, vtrum nepti etiam conces sa es se intelligatur, & consequenter neptis ex filio primogenito praemortuo, an secundogenitum a succes sione Maioratus excludat; neptis etiam eius dem repre sentatio, vtrum excludatur ex Maioratu foeminas propter masculos excudente ? & masculus ex foemina, & foemina ex masculo ad succes sionem Maioratus simul concurrant , & de succedendo vltimo pos ses sori transuersali tractent, atque in eodem gradu sint, vter eorum debeat preferri? Ex duabus etiam foeminis in eodem gradu existentibus, cui praelatio detur, & an qualitas mas culinitatis, siue sexus patris in filiam trans mitti, siue ab illa reprae sentari valeat? Denique tam de iure communi, in succes sione ascendentium , & transuersalium quoque, & in bonis liberis, & diuisibilibus, quam de iure huius Regni post decis. in l. 40. Taur. in Hispanorum primogeniis siue Maioratibus, vtrum filius parentis personam reprae sentans, dicatur venire ex propria persona, & vocatione, atque proprio iure, vel ex persona parentis reprae sentati; & de effectu huius indagationis, breuis, & dilucida, atque in hoc vltimo notanda, & aliter quam caeteri fecis sent, tradita resolutio. 9 Reprae sentatio vtrum locum habeat, quando in patre, vel auo ius succedendi firmiter radicatum non fuit, siue ius certum, & firmum, atque inuariabile, vtrum neces sario requiratur, vt reprae sentatio admittatur; an vero sola potentia, siue spes, aut pos sibilitas succedendi, etiam remora sufficiat? Et de intellectu l. 40. Taur. circa istum articulum, dilucida equidem, atque egregiae explanatio, vbi Taurinae d. l. germanus & verus sensus adducitur, Conditorum eiusdem mens & intentio detegitur, Neotericorum quorundam aduersus Ludouicum Molinam obseruationes, seu placita nonnulla nouiter, & vere subuertuntur, & quamplurima adnotantur, quae nullibi fuerant antea sic digesta, nec explicata. Deinde, an nepos institutoris ex filio ante Maioratum institutum , vel in vita institutoris praemortuo, patruum excludat; an etiam reprae sentationi locus es se pos sit, quando vltimo Maioratus pos ses sore absque descendentibus praemortuo transuersalis aliquis succes sionem praetendit, cuius pater si viueret, succes surus sane es set, vt proximior; ipse tamen multis ab hinc annis, & ante Maioratum institutum, vel etiam post, sed in vita institutoris deces sit? vbi etiam in proposito considerantur accurate, & subtiliter aliqua, quae vltra Scribentes omnes, matura consideratione fuerunt excogitata. Ac denique de nepote mortuo viuentibus auo pos ses sore Maioratus, & patre primogenito, relicto tamen pronepote pos ses soris, & de filio incapacis, ante incapacitatem nato, & de posthumo, vtrum patruum excludant, breuiter inquiritur. 10. Reprae sentatio in fideicommis si succes sione, an, & quando locum habeat? vbi de contrarietate Accursij, & Baldi, sic trita, & vulgata, vt nulli innotescat: an etiam dict. l. quadragesimae Tauri constitutione edita, aliquid citra ius commune, aut Interpretum traditiones communes additum, vel innouatum fuerit in materia reprae sentationis circa fideicommis sa? Praeterea, de succes sione fundi, & emphyteusis, & quatenus in ea reprae sentatio admittatur, diligens equidem, atque notanda, & accurata magis, quam antea fuis set, explanatio. 11. Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, vtrum admittenda sit in primogeniis, seu Maioratibus, non solum ex vltima voluntate, sed etiam ex contractu institutis? vbi non modo in terminis praefatae l. Tauri, sed etiam in terminis iuris communis, articulus hic dilucide magis, & aliter, quam caeteri huius Regni Scriptores fecis sent, explanatus relinquitur: An etiam admittatur Reprae sentatio in Maioratibus, qui absque institutionis scriptura, ex sola antiquitate, aut consuetudine constant: in donatione Dominica, seu Regia conces sione, in his bonis, quae iure Maioratus a Rege Henrico Secundo Nobilibus Hispaniae fuere donata, in meliorationibus Tertij, & Quinti vinculatis, siue in vinculis ordinariis, quae abs que Regia facultate instituunt quotidie, & in Anniuersariis, & Capellaniis, aut Memoriis perpetuis, quae iure Maioratus deferuntur: vbi horum omnium breuis, & distincta traditur resolutio, & Petri Salazaris aduersus Ludouicum Molinam, & alios opinio noua, nouiter, & vere, atque vel vno tantum verbo, concludenter conuicta. 12. Reprae sentatio, vt exclusa censeatur, atque in primogeniorum, seu Maioratuum succes sione excludi debeat, vtrum neces saria sit expres sa dispositio, vel etiam tacita, atque ex coniecturis deducta, sufficiat an etiam exclusa, aut admis sa Reprae sentatione alicuius personae, aut gradus respectu, siue in aliqua parte dispositionis, in reliquis quoque partibus, siue aliorum quoque graduum, aut vocatorum respectu, exclusa, aut admis sa censenda sit; quamque firmiter, siue qualiter in casu dubij standum sit dict. l. 40. Tauri, dispositioni, vt potius admittatur, quam excludatur reprae sentatio: & an eiusdem legis decisio sit iuri communi consona in postrema sui parte, & procedat quoque respectu primi succes soris, vel vlteriorum, vt pos sint ipsi Reprae sentationem excludere, vel ces sione sua iuri nepotis praeiudicare, ac secundogenito filio fauere. Deinde, ex vocatione proximioris, vulgo, el mas propinquo, o mas cercano pariente, vel cum dicitur, quod aliquibus deficientibus, proximior succedat, aut proximior meus, vel proximior in gradu, vel quod succedatur salua gradus praerogatiua, aut ordine succes siuo, vtrum Reprae sentatio exclusa censeatur? An etiam ex vocatione filij maioris, aut filij primogeniti, vel filij superstitis tempore mortis vltimi pos ses soris, vel proximioris, eodem tempore superstitis, Reprae sentatio excludatur, vel non? Quid denique, si primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, seu conditione ab institutore Maioratus adiecta, verificata? vtrum qualitas in persona succedentis, ad succedendum requisita, praecise ades se debeat tempore delatae succes sionis; an vero sufficiat, quod antea adfuerit, etiamsi ante euentum succes sionis primogenitus mortuus fuerit; vbi horum omnium dilucida, & distincta, atque notanda resolutio traditur, & nonnulla (vt videbis) nouiter, & vere aduocantur per Authorem, quae sic diligenter ordinata, atque digesta, nullibi antea fuerant: Inter alia tamen, articulus ille circa vocationem factam in Maioratu de filio primogenito superstite, hoc est, del hijo mayor, que fincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo pos seedor, sic accurate, & vere resoluitur, atque Ludouici Molinae sententia recepta, fundamentis, plurimísque Auendani rationibus in contrarium, nouiter, & subtililiter respondetur, vt attenta constitutione dictae. l. 40. Tauri, amplius de ip sius articuli vera resolutione dubitari nequeat. SVMMARIVM. -  1 Reprae sentationis materiam circa succes siones legales, testamentarias, fideicommis sarias, feudales, emphyteuticarias, & primogeniorum siue Maioratuum Hispaniae, permultos Authores tractas se, qui ex profes so, & latius quam alibi, hoc numero commemorantur, & congregantur. -  2 Reprae sentationis nomen, & ab ipsismet Iurecon sultis cognitum, & doctrinae gratia a iuris quoque Interpretibus inuentum, siue introductum, prout hic explanatur. -  3 Res in diem debita, quoties creditori simpliciter, aut prae senti die soluenda legatur, reprae sentationis commodum Iureconsulti considerant. -  4 Et vtrum legatum creditori (quod reprae sentationis commodum facit vtile) perlegem Falcidiam sit resecandum de toto legato principali, an vero dumtaxat de ipso reprae sentationis commodo, in dubium excitant. -  5 In hoc autem sensu manifestum est, Reprae sentationis nomen alienum es se ab hoc tractatu, & materia prae senti. -  6 Haeredem defuncti personam reprae sentare, vulgo circumferri. -  7 Et in hoc etiam sensu, reprae sentationis huiusmodi ratio non conuenit disputationi Prae senti; illa namque de personis haeredum ad personas defunctorum, quibus succedunt, reprae sentatio, communis & ordinaria dicitur: haec autem, de qua disceptatio prae sens est, extraordinaria, seu anomala, & exorbitans nuncupatur. -  8 Agitur ergo nunc de reprae sentatione quadam, quae de patre per eius filium fit circa succes siones, ad eum effectum, vt filius sic succedere valeat, ac si pater ipse, si viueret, succedere pos set. -  9 Ex communi namque Doctorum sententia, succedere quem reprae sentando personam parentum, id significat, quod filius as sumat gradum succedendi, qui patri competebat, & omnia iura gradui cohaerentia, & quae competerent parentibus, si viuerent. -  10 Ipsam tamen succes sionem, non ex persona parentum, sed ex propria persona consequuntur, prout Communis explicat, & latius declaratur infra, num. 162. & 163. -  11 Reprae sentatio, de qua hoc in capite disputatio suscipitur, aliquando contingit in succes sione legali ab intestato, aliquando vero ex dispositione hominis in succes sione testamentaria. -  12 In succes sionibus deferendis, duplicem considerandam es se coniunctionem, vnam videlicet legalem, quam facit lex ob sanguinis coniunctionem, quae solum consideratur in succes sione ab intestato, nulla hominis affectione concurrente, cum neque aliqua adsit eius dispositio, ex qua affectio colligi valeat. Altera est, ex testatoris dispositione, quia ex ipsius affectione regulatur, quae tantum operatur, quantum testatoris affectio significat. -  13 Reprae sentationis diffinitiones quamplures quare periculosas Author iudicauerit? -  14 Reprae sentare ex sententia Iacobi Menochij, nihil aliud es se, quam ex integro aliquem referre. -  15 Et ideo reprae sentari aliquis non potest pro vna parte tantum. -  16 Reprae sentatio, & transmis sio ex sententia eiusdem Menochij, nihil aliud est, quam quaedam subrogatio, quae fit de persona filij ad personam patris. -  17 Reprae sentatio, ex eiusdem Menochij placito, est quaedam fictio, quam lex facit, fingendo, personam filij, es se illam patris. -  18 Reprae sentatio, ex sententia Lusitani Caldas Pereira, est fictio, per quam mortuus fingitur viuus. -  19 Ex sententia vero Hispani Auendani, est fictio quae dam a lege ciuili inducta, ad subrogandum nepotem in locum patris. -  20 Denique ex obseruatione Antonij Pichardi, fictio est, per quam is, qui in remotiori gradu constitutus est, in proximiori gradu consideratur. -  21 Ex sententia vero Authoris, sic potest, & magis generaliter Reprae sentatio diffiniri, vt sit priuilegium lege ciuili conces sum, quo filius in locum patris, ad succes sionem ascendentium in infinitum, vel patrui tantum vocatur. Et in succes sione bonorum, sui natura non diuisibilium, nec plurium concursum admittente, veluti Maioratus, qualiter diffiniri valeat ex sententia Authoris vltra alios, vbi & singulae diffinitionis praedictae partes explicantur. -  22 Reprae sentationem, per rationem potius fictionis, quam priuilegij diffiniri ex sententia multorum Authorum, qui beneficium huiusmodi fictionem vocant; & hoc numero congregantur. -  23 E contrario tamen, quod per rationem priuilegij, & non fictionis introducta fuerit, alij quam plures as seuerarunt. -  24 Imo & in fortioribus terminis, hanc non es se fictionem, sed potius veritatem, & eam quidem naturalem, vt scilicet filius sit eiusdem gradus, quo pater, cum sit eadem persona cum patre, constanter contendunt nonnulli, vt hic obseruatur. -  25 Praeterea, reprae sentationem hanc es se Prae sumptam, non autem fictam, scripserunt alij nonnulli. -  26 Quorum contrarietatem distinctione quadam declarauit Menochius, & eam Author numero sequenti, nouiter improbauit. -  27 Quocirca, Authormetipse pro absoluta huius articuli explanatione, nonnulla nouiter considerat, atque constituit, vt hoc numero adnotatur, vbi prima traditur in eodem articulo obseruatio. -  28 Secunda traditur in ipso proposito obseruatio, & aliorum sententiae singulariter declarantur. -  29 Traditur & tertia obseruatio, atque resoluitur, quod lex ciuilis; quae beneficium reprae sentationis conces sit, nullo modo finxit, filium in locum patris sui ita substitui, vt qui in remotiori gradu antea constitutus erat, modo per fictionem ad gradum proximiorem reducatur. -  30 Eidem tamen in remotiori gradu existenti, ex iu sta causa, atque ex aequitate proximioris gradus priuilegium communicauit: quod latius hic probatur, atque exornatur, & num. seq. -  31 Reprae sentationis ius, quod olim descendentibus concedebatur, non differre a iure suitatis, & his dumtaxat conces sum fuis se, qui sui haeredes erant, vt latius hic probatur. -  32 Et obstaculum quoddam remouetur, quod in collateralibus videbatur doctrinam superiorem dubiam facere. -  33 Generales etiam Doctorum omnium traditiones in hac materia, quod quando agitur de succes sione ascendentis, vel patrui, nepotes ex filio, vel fratre praedefuncto, succedunt in locum & gradum patris, declarantur. -  34 Et ne ab ita receptis & communibus Doctorum sententiis recedatur, eo frequenter loquendi modo vsurum profitetur Author, quo ipsi Scribentes vtuntur, & considerato effectu, succedere filium in locum & gradum patris, dicendum. -  35 Reprae sentatio ex communi Doctorum sententia, non nisi in casibus a iure expres sis admitti potest. -  36 Et consequenter ei in dubio locus non est, quoniam iure quodam speciali fuit introducta, & propterea extraordinarium est. -  37 Sed ex sententia Tiberij Deciani fauorabile, & in omni materia extendendum, & vide infra, nu. 43. ad fin. & num. 44. -  38 Reprae sentatio ex communi Doctorum sententia dumtaxat habet locum in his succes sionibus, quae iure haereditario deferuntur, & non in aliis. -  39 Ipsi autem DD. communiter, duorum iurium authoritate adducuntur praecipue, vt hic obseruatur. -  40 Caeterum reprae sentationem obtinere etiam in his, quae iure sanguinis, & non iure haereditario deferuntur, nonnullis rationibus demonstratur quae fortiter videntur adstringere. -  41 Et Iasonis, aeque Sfortiae Oddi contra Communem resolutio profertur. -  42 His etiam iuribus respondetur, quae pro communi sententia adducta fuere supra. -  43 Et si quis velit communem sententiam tueri, qualiter in proposito debeat regulam deducere, & ca sus nonnullos excipere, demonstratur: & Ludouici Molinae obseruationes in proposito proferuntur. -  44 Vtcumque tamen sit in terminis iuris communis, ex decisione legum Partitarum, & Tauri, dubitari non pos se, quin reprae sentatio in quacunque dispositione, iure Maioratus facta, sit admittenda. -  45 Reprae sentatio quo iure inuenta, atque introducta fuerit, per totum num. Vbi etiam explicatur haereditas, testamentum, & succes sio, quo iure inuenta sint; & diuers ae Doctorum sententiae breuiter praecitantur. -  46 Reprae sentationis effectum a iure ciuili procedere, ipsámque reprae sentationem ex aequitate atque iure quodam speciali introductam. -  47 Imo & a iure Diuino, & naturali aequitate contingere, vt hic probatur. -  48 Nec per eam corrumpi gradum, sed potius reprae sentari. -  49 Atque ita non remotior dicitur gradus, sed ille in quo pater reprae sentatus succederet. -  50 Et filius as sumit omnes qualitates, & omnes prae rogatiuas, quas pater ratione illius gradus habebat, dum viueret, & nunc habuis set, si vixis set. -  51 Legis 40. Tauri verba quaedam, an potius ad qualitatem primogeniturae, quam ad gradum referenda sint? & vide infra, num. 159. & 160. & num. 161. & 162. cum seqq. vsque ad num. 172. -  52 Reprae sentationis introducendae quae fuerit ratio potis sima, & ibidem legis Tauri 40. iustificatio, & confirmatio vltra alios, notabilis. -  53 Reprae sentationis introducendae neces sitas vnde effluxerit? vbi late & distincte per totum numerum; & ibidem de neces sitate introductionis, reprae sentationis in primogeniis, seu Maioratibus, de qua in dict. l. 40. Tauri. -  54 Reprae sentationi locus non est inter ascendentes, sed ipsi iuxta gradus praerogatiuam succedunt; ita quod prioritas gradus dumtaxat attenditur. -  55 Reprae sentationi inter ascendentes quare locus non sit remis siue. -  56 Reprae sentationi locum es se inter descendentes, cum de succes sione ascendentium agitur, idque ius, aequitate suadente, semper in succes sione ascendentium obseruatum fuis se; & ideo antiquum vocari. -  57 Nepotes namque ex filio praemorato, reprae sentant personam patris sui, & subintrant, atque tenent locum eius, & succedunt cum patruis suis in stirpes, & non in capita. -  58 Idque cum agitur de succes sione aui, vel proaui, vel de succes sione auiae, vel proauiae, vel de succes sione abaui, vel ascendentis alterius. -  59 Reprae sentationis priuilegium in nepotibus auo paterno succedentibus, dumtaxat admis sum fuis se olim; hodie in omnibus, etiam maternis ascendentibus succedentibus admitti generaliter, non habita differentia sexus, & agnationis; idque ex communi & vera sententia. -  60 Cui conuenit Authoris resolutio, ex ipsa tamen, res magis elucidata relinquitur, & tria tempora in proposito fuis se, vltra alios consideratur. -  61 Reprae sentationi locum es se, & in stirpes, non in capita admitti, quando intestato auo, & nullo superstite relicto filio descendente, ex diuersis filiis plures nepotes ad succes sionem vocantur, provt hic obseruatur, & vera ratio redditur. -  62 Reprae sentationem vsque in infinitum ad omnes de scendentes extendi in succes sione ascendentium, ex veriori & communiori sententia, & supra, sub num. 21. -  63 Idque in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, aut Maioratibus perpetuis, plusquam certum es se post decisionem l. Tauri, circa quam hoc loco adnotantur nonnulla vtilia, & notanda. -  64 Dummodo intelligatur in his casibus, & quoad ea, in quibus pater ipsi a filio reprae sentatus, succes sis set, non autem quoad ea, in quibus non succes sis set. -  65 Reprae sentationem in Maioratus succes sione, filio solum concedendam es se in eo casu, quo eius pater, si viueret, pos set in Maioratu succedere. -  66 Reprae sentans aliquem non exclusum, nec ipse debet excludi. -  67 Reprae sentationem de iure antiquo, in succes sione transuersalium non fuis se introductam; in ea namque semper proximior admittebatur ad succedendum, & legis duodecim Tabularum tenor obseruabatur. -  68 Et sic nepos ad succes sionem patrui non admittebatur cum alio patruo, sed patruus tanquam proximior, & in priori gradu succedebat. -  69 Neque vnquam vsque ad ius Authenticorum admis sum fuit ius reprae sentationis, quo filius intraret in locum patris: superueniente vero Autenticorum iure, a Iustiniano edito, constitutum est; ad fratris intestati succes sionem, non solum alios fratres superstites, sed & praedefunctorum fratrum filios admitti. -  70 Ad eamque portionem, quam eorum parentes erant habituri, sicque in stirpes, & non in capita. -  71 Et quamuis in linea recta descendentium, in infinitum admitteretur reprae sentatio (vt dictum est supra;) inter collaterales tamen, vltra filios fratrum non porrigitur, nec filiis filiorum fratris, vel sororis conceditur. -  72 Reprae sentationem inter transuersales concedi, quando agitur de succedendo patruo: idem, quando agitur de succes sione auunculi, qui dicitur trans uersalis, gradu proximior ex latere matris: idem, quando agitur de succes sione materterae. -  73 Reprae sentationi locum es se inter transuersales, non solum in succes sione delata iure communi, sed etiam in delata a statuto. -  74 Et quare filij fratris defuncti vocentur in stirpes, & non in capita, quando cum patruis succedunt patruo? remis siue. -  75 Quare etiam reprae sentatio non extendatur vltra fratrum filios? remis siue. -  76 Plures etiam nepotes cum filiis in succes sione aui, quare non succedant in capita, sicut filij, sed in stirpes? remis siue. -  77 Reprae sentationi vtrum locus sit, vt in stirpes, non in capita succedatur, quando fratrum diuer sorum filij soli sint, nec concurrant cum aliquo patruo superstite, & num. seq. -  78 Quo in dubio Accursius existimauit, quod ex diuersis fratr: bus filij succedant patruo in stirpes, & non in capita, etiam quando non concurrunt cum altero patruo superstite. Et Accursium sequuti sunt permulti Authores, qui hoc numero commemorantur. -  79 Et eorum rationes, atque fundamenta remis siue expenduntur. -  80 Remis siue etiam diluuntur, atque subuertuntur. -  81 Quocirca contrariam sententiam, videlicet, quod diuersorum fratrum praemortuorum filij succedant patruo suo intestato defuncto, in capita, & non in stirpes, quando cum patruo non concurrunt, infiniti alij Authores cum Azone tenuerunt, eam quoque tenet, & veriorem existimat Author; & vide infra, numer. 84. per totum. -  82 Et de iure huius Regni procedere, nec alterari ex decisione l. 8. Tauri, post Tellum, Molinam, & alios defendit. -  83 Ac demum pro hac parte, concludentia fundamenta breuiter expendit. -  84 Plures patrueles, siue consobrini, quando tractant inter se succedere alteri suo patrueli, siue consobrino, an succes sio fiat in stirpes, vel in capita? Quod fiat in stirpes, ex sententia Baldi. Contra ex sententia altorum, quos Author hic sequitur. -  85 Patruus in succes sione consobrini Prae sertur fratribus patruelibus, vt hic explicatur, & exemplum proponitur. -  86 Reprae sentatio inter transuersales in Maioratus succes sione, vsque in infinitum admittitur iure Hi spano, & infra, ex num. 91. Idque ex decisione l. 40. Tauri, quae est l. 5. titulo 7. lib. 5. nouae collectionis Regiae. -  87 Cuius constitutio valde videtur a iure communi exorbitare, vt hic ostenditur. -  88 Ac pro vera & absoluta ipsius explicatione constituuntur sequentia. Primum, reprae sentationem in quacunque succes sione indiuidua, siue in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & Maioratibus perpetuis inter fratres, fratrúmque filios, vnanimiter omnes concessis se, nec aliquem in hoc dis sentire. -  89 Secundo, reprae sentationem in linea collaterali ad succedendam vltimo pos ses sori, eo ordine, atque forma admitti, vt hic exprimitur. -  90 Tertio, reprae sentationis ius transuersalibus in dict. l. 40. Tauri conces sum, procedere etiam in trans uersalibus, qui a primo institutore Maioratus non procedunt, & sic in transuersalibus vtrius que, nempe fundatoris, & vltimi pos ses soris, prout latius hic probatur. -  91 Inde & consequenter, reprae sentationem in succes sione Maioratuum transuersalibus conces sam, absque graduum restrictione, & vsque in infinitum procedere, etiam inter descendentes a fratre, vel sorore, patruele, vel auunculo, vel alio quolibet consanguineo vltimi pos ses soris; idque ex sententia Ludouici Molinae. Qui tamen firmiter in ea non remansit, sed deliberandum de hoc dixit, cum casus contigerit. Alij tamen Authores firmiter eam partem sustinent, vt hic adnotatur, & supra, num. 63. & numer. 86. -  92 Et eorum fundamenta praecipua expenduntur. -  93 Caeterum contrariam sententiam, imo reprae sentationem non dari inter transuersales remotioris gradus, aduersus Molinam Auendanus su stinuit. -  94 Cuius fundamenta debilia equidem sunt, nec multum adstringunt, ac eisdem plenis sime satisfecit Ioannes Gutierrez, vt hic adnotatur. -  95 Et dictae l. 40. Tauri decisio sic exornatur, atque dilucide & singulariter explicatur, vt Ludouici Molinae, & sequacium Authorum sententia relata supra, num. 91. veris sima demonstretur, ac in futurum in tuto maneat, vt late, & melius quam antea fuis set, per totum numerum: & vide tradita supra, numer. 63. per totum. -  96 Reprae sentationis ius in succes sione Maioratuum, transuersalibus ex dicta l. 40. Tauri, vsque in infinitum conces sem, vtrum in Regni succes sione locum obtineat. -  97 Et obtinere, sicut in succes sione alterius Maioratus cuiusque, ex sententia Ludouici Molinae. -  98 Contra ex sententia Ludouici alterius Molinae, e Societate Iesu Religiosi, ante quem etiam de opinione Molinae Author dubitauerat, & nunc quoque dubitat, ac ipsiusmet Religiosi fundamen tum expendit, quod fortiter adstringit. -  99 Et vltra ipsum, & caeteros omnes hucusque Scribentes, sic dilucide atque egregie dict. l. 40. Tauri decisionem explicat, vt in Regni succes sione ipsa procedere non valeat, vt hic ob seruatur. -  100 Maioratus, & Hispanorum primogenia, vtrum iure sanguinis, an iure haereditario deferantur? vbi duae opiniones contrariae commemorantur. -  101 Ludouici Molniae distinctio & resolutio probatur (quam & alij sequuntur) videlicet, quod Maioratus respectu primi institutoris iure haereditatio, respectu autem vltimi pos ses soris, iure sanguinis deferuntur. -  102 Ac demum Petri de Salazar contra Molinam ob seruationes nonnullae nouiter carpuntur. -  103 Reprae sentatio in Hispanorum primogeniis, vtrum deberet admitti, vel non, & praelatio nepotis contra patruum concedenda foret, quare dubium & anceps olim fuis set? -  104 Patrui & nepotis quae stionem difficilem admodum, atque inextricabilem reputatam communiter; nepotis tamen causam aduersus patruum, fere apud omnes nationes & gentes, quoad fideicommis si perpetui, & Maioratus succes sionem, potiorem semper fuis se. -  105 Et in Hispania lege Regia 40. Tauri edita, prae ualuis se, nec habuis se legis eiusdem Conditores in consideratione nonnulla, quae reprae sentationi inducendae impedimentum, & obstaculum prae stare videbantur, vt melius quam antea fuis set hic ostenditur, & supra, num. 87. rationibus nonnullis in contrarium respondetur. -  106 Taurinae etiam eiusdem constitutionis vera decidendi ratio as signatur, & Didaci Couarruu. & Ludouici Molinae obseruationes in proposito approbantur, & vide supra, num. 52. in 4. & 5. & 6. columna. -  107 Demum concluditur, dict. l. 40. Tauri circa reprae sentationem in primogeniorum succes sione, non es se iuris communis correctoriam, sed potius iuxta ipsorum naturam, quae est, vt in eis succedat primogenitus, &c. & supra, num. 95. in fine. -  108 Et Ioan. Lup. de Palaci. Rub. rationes duae ad eandem legem, nouiter, & vere carpuntur aperte: Et vide infra, num. finali, vbi ostenditur, quam neces saria fuerit dictae Taurinae legis con stitutio, & aliis numeris ibidem relatis. -  109 Regna olim electione constitis se, & in Hispania in Rege Pelagio principium obtinuis se, a quo vs que ad nostra tempora, iure Maioratus & primogeniturae Regnum defertur. -  110 Regum constituendorum summa, optimáque ratio est per succes sionem, iuréque gentium constitutum & nomen, & Regni succes sio. -  111 Regnum Hispaniae succes sione deferri, certis simum es se, atque indubitatum. -  112 Regnum iure haereditario deferri ex sententia quorundam, qui hoc numero praecitantur, & improbantur statim num. 117. -  113 Ij autem adducuntur praecipue ex textu, in capit. licet, de voto, & voti redempt. qui nihil probat, vt dicetur infra, ex num. 119. vsque ad numerum 125. vbi melius quam antea fuis set, de eo textu inquiritur. -  114 Ex textu etiam, in cap. grandi, de supplenda neglig. praelat. lib. 6. qui etiam nihil probat; imo contrarium denotat aperte, vt infra adnotatur num. 118. -  115 Adducti fuere etiam ex decisione l. 14. tit. 15. partita 2. de cuius intellectu infra, ex num. 125. cum sequent. -  116 Denique in eandem sententiam expendunt leges nonnullas Partitae, quae cum egis sent de succes sione Regni, expres sim vtuntur verbo, heredar, & verbo, herederos, & respondetur infra, num. 128. cum seq. -  117 Regnum non iure haereditario, sed potius sanguinis iure deferri ex sententia multorum, quos Author hoc numero congregauit, & eorum sententiam veriorem, & omnino tenendam dixit. -  118 Adduxit etiam fundamenta praecipua, quibus haec pars euincitur concludenter, & ibidem interpretatur text. in dict. cap. grandi, de sup. negl. praelat. lib. 6. -  119 Agitur de intellectu text. in c. licet, de vot. & voti redempt. §. Ludouici Molinae obseruationes adducuntur, quae partim approbantur, partim vero improbantur. -  120 Ioannis Garsiaae in eiusdem textus interpretatione, obseruationes quaedam, nouiter & vere carpuntur. -  121 Carpuntur etiam Antonij Quae sadae annotationes in eodem proposito. -  122 Velazquez. Auendani ad text. in dict. cap. licet, placita quaedam, & noue, & vere taxantur. -  123 Patris Ludouici Molinae e Societate Iesu Religiosi, ad interpretationem text. in eodem cap. licet, obseruationes duae approbantur, aliae vero duae nouiter carpuntur. -  124 Et ad text. eundem, veris sima, & absoluta omnino interpretatio redditur, aliterque, & dilucide magis, quam antea fuis set, explicatus reliquitur. -  125 Regis defuncti debita, vtrum Rex succes sor in Regno soluere teneatur? vbi de intellectu l. 4. tit. 15. part. 2. agitur. -  126 Ludouici Molinae ad eam legem, interpretationes tres referuntur. -  127 Ac pro earum defensione, & vera & genuina legis illius explanatione, obseruantur nonnulla, que nullus antea sic annotauerat. -  128 Ad leges nonnullas Partitae, in quibus Legislatores, cum de succes sione Regni agerent, verbo, heredar, & verbo, herederos, vtuntur, generalis & vera solutio traditur, & num. seq. specifice magis leges metips ae declarantur. -  129 L. 7. & 8. tit. 1. partita, 2. verus sensus adducitur, & Pelaez a Mieres intellectus recipitur. -  130 L. 12. titul. 2. & l. 9. tit. 15. partita 2. explicantur. -  131 Et Patris Ludouici Molinae obseruatio quaedam in hac materia approbatur. -  132 Reprae sentatio vtrum in Regni succes sione admitti deberet, dubium fuis se, & controuersum de iure communi. -  133 Sed ex decisione l. 2. titulo 15. partita 2. in hoc Regno antiquam difficultatem ces sas se, & reprae sentationem in Regni succes sione admis sam, vt hic adnotatur. -  134 Et decisionis legis eiusdem ratio redditur. -  135 In Regno qualiter, siue quo ordine & forma debeat succedi? -  136 In Regni succes sione proximitas ab vltimo eiusdem pos ses sore considerari debet. -  137 Et vera ratio redditur. -  138 Proximitas in aliis Maioratibus inferioribus, an respectu vltimi pos ses soris, vel primi Maioratus institutoris debeat considerari, difficilis & controuersa quae stio, & agitata a multis, qui hoc numero congregantur. -  139 In fideicommis sis quoque, & substitutionum materia, difficilis etiam & intricata quae stio, & ab infinitis Authoribus pertractata, qui hoc numero praecitantur. -  140 Caeterum proximitatem respectu vltimi grauati, aut pos ses soris, non modo in Maioratibus, sed etiam in fideicommis sis considerari debere, defendit Author, & id explicat, prout hoc numero adnotatur. -  141 Vbi etiam redditur verus & germanus intellectus ad textum in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis. 2. -  142 Regni, & Maioratus succes sio perpetua es se debet, non solum inter descendentes, sed etiam inter collaterales, inter quos in infinitum progreditur ad miliesimum vsque gradum. -  143 Est tamen differentia in hoc, quod in Maioratibus inferioribus, in vltimo de familia Maioratus finitur, ita vt eius respectu bona sint libera, liberaque similiter bonorum dispositio. -  144 Intelligendo semper, prout latius intellectum, atque explicatum traditur remis siué. -  145 In Regni tamen succes sione, diuersum ius constituitur, nam licet ad vltimum de familia Regnum perueniat, aut est liberum eius patrimonium, aut libera Regni ipsius dispositio non datur, sed populus eligit nouum Regem, a quo principaliter potestas Regalis effluxit. -  146 Foeminae regulariter succedunt in quocunque Maioratu, & in Regno, & in Ducatu, sicut masculi, dummodo non adsint masculi in eodem gradu, licet aetate minores, & sic cum in proximiori gradu sunt, excludunt masculum remotiorem, vbicunque expressé non excluduntur a succes sione. -  147 Nec sufficiunt ad earum exclusionem coniecturae, quae indubitatae non sint, aut euidentis sima; requiritur enim, quod euidenter & clare constet de voluntate institutoris volentis a Maioratus succes sione excludere. -  148 Neptis ex filio primogenito praemortuo, secundogenitum excludit, & sic praefertur patruo, etiam masculo, idque in Regno, & in succes sione Maioratus cuiuslibet. -  149 Nisi ex institutoris dispositione, foeminae sint propter masculos, etiam remotioris lineae, & gradus exclus ae; tunc namque neptis a patruo excluditur. -  150 Quod si foeminae admittuntur in defectum masculorum eiusdem lineae, & gradus, tunc reprae sentatio neptis non excluditur. -  151 Masculus ex foemina, & foemina ex masculo, si ad succes sionem Maioratus simul concurrant, & de succedendo vltimo pos ses sori transuersali pertractent, atque in eodem gradu sint, masculus foe minae Praefertur, ex sententia Ancharani, & aliorum. -  152 Et inde deducitur ex sententia Auendani Hispani, potentis simum Hispaniae Regem Philippum secundum, ad Regni Portugaliae succes sionem, aduersus Catharinam Ducem de Braganca, fuis se admis sum. -  153 Et in eodem placito fuerunt quoque expres sim alij Authores hic commemorati, & infra, num. 155. & 157. -  154 Maioratus institutus, si ad eius succes sionem mas culos inuitauit, & in defectum illorum, foeminas; si linea masculorum finiatur, & masculus & foe mina ex linea masculina reperiantur, masculus foeminae praefertur. -  155 Masculus Praefertur foeminae in succes sione Maioratus, quando in eodem gradu sunt, etiam in casu dubio, ac etiam si filius maior vocetur. -  156 Foeminae duae, quae in eodem gradu sunt, si ad succes sionem Maioratus concurrant, Praefertur foemina nata ex masculo, & si vtraque ex foemina des cendant, Praefertur maior aetate, & num. seq. -  157 Iserniae, Gregorij Lopez, & Moderni Parisiensis re solutio, atque in terminis propositis supra, n. 151. ex quibus masculus ex foemina, Praefertur foeminae ex masculo, obseruatio quaedam adducitur. -  158 Et dubitandi ratio aduersus superiora proponitur, quae ex decis. l. 40. Tauri deducitur, & hic diluitur. -  159 Foemina masculinitatem, siue sexum patris reprae sentare non potest; qualitas namque sexus mas culini in foeminam patrem reprae sentem, non transit. -  160 Et ideo priuilegiatam succes sionem, siue eam, quae patri ob qualitatem masculinitatis competeret, si viueret, non potest praetendere. -  161 Reprae sentatio personae propter succes sionem, duplex reperitur, eáque declaratur. -  162 Reprae sentatio in succes sione aui, vel proaui, nepoti conces sa, gradus potius dicitur, quam personae, quia non ex persona patris de medio sublati, sed ex propria persona succedit. -  163 Filius vero fratris in succes sione patrui vna cum alio fratre defuncti, reprae sentat patrem, sed non ex persona sua propria succedit, sed ex persona patris sui. -  164 Reprae sentantis qualitas & conditio attendi debet, quando succeditur ex persona propria; quando vero reprae sentatur persona alterius, attenditur qualitas, conditio, & status ipsius reprae sentati. -  165 Reprae sentatio in l. 40. Tauri introducta, an ita introducta dicatur, vt filius ex persona patris, vel ex propria ipsius in Maioratu succedat, & quid rem hanc dubiam magis efficiat ex noua Authoris consideratione? -  166 Reprae sentatio in d. l. 40. Tauri introducta, non excludit, quin filius, ex persona magis propria, & proprio iure a lege sibi conces so, quam ex persona patris dicatur succedere, & num. seq. -  167 In primogenij, seu Maioratus institutione, semper censetur vocata linea recta primogenitorum succes siue in in finitum de primogenito in primogenitum; & sic quilibet eorum habet propriam vocationem iure proprio, atque ex propria vocatione, abs que iuris alterius transmis sione: & supra, num. 95. -  168 Quo nedum procedit in linea recta descendentium, sed etiam transuersalium, vt hic adnotatur. -  169 Idque ex propria natura primogenij, & consuetudine succedendi in Maioratibus. -  170 Atque ex intentione, & mente aperta dict. l. 40. Tauri, vt hic obseruatur. -  171 Et inde qui reprae sentando personam parentis succedit, ex iure tamen proprio, & propria vocatione, (vt in linea recta descendentium in hoc Regno, ac etiam in linea collaterali, considerata proximitate respectu vltimi pos ses soris Maioratus contingit) incapacitas primogenitoris ipsi non nocet, si ipse etiam incapax non sit. -  172 Reprae sentatio vtrum locum habeat, quando in patre, vel auo, ius succedendi firmiter radicatum non fuit, sed dumtaxat ius eius in spe, aut pos sibilitate consistebat. -  173 Dubium equidem intricatum & maximum, & cui occasionem prae stitis se videntur legis Regiae 40. Tauri Conditores, vt hoc numero adnotatur. -  174 Reprae sentationi locum non es se, nisi in patre, vel auo radicatum fuis set ius succedendi certum & firmum, atque inuariabile, nec spem succedendi remotam sufficere, ex sententia Velasquez Auendani. -  175 Cui & Blazius Flores Diaz de Mena acces sit, & contrariam Molinae, Gutierrez, & aliorum improbauit, sed stricte magis rem ipsam accepit, nec ita indistincte reprae sentationem exclusit, vt hic adnotatur. -  176 Alexander quoque Raudensis in eodem placito fuit, qui etiam non ita indistincte, sicut Auendanus, loquutus est, vt hic obseruatur. -  177 In eandem quoque sententiam & alij Authores perpendi pos sunt, vt hoc numero adnotatur. -  178 Est denique & in eodem placito Iacobus Menochius in consil. 269. ex num. 12. atque ex num. 64. lib. 3. vt hic commemoratur. -  179 Ac pro ipsis fundamenta nonnulla generalia perpendi valeat, quae ideo omittuntur, quia ab eisdem traduntur, nec concludenter adstringunt. -  180 Sed ea magis adstringere, & fortius vrgere videntur, quae Blazius Flores Diaz de Mena, relatus supra, nu. 175. -  181 Fundamenta etiam nonnulla Auendani, quae in idem tendunt, & hic adducuntur per totum numerum. -  182 Ad quae in effectu reduci debent infinitae Doctorum authoritates, allegationes, & doctrinae, quae pro eadem parte & As sumpto probando, videlicet, quod spes vaga & incerta, & ex futuro euentu dependens, transmitti non pos sit, nec debeat in consideratione haberi, expendi pos sent. -  183 Reducuntur etiam Menochij traditiones dict. cons. 269. ex num. 8. atque ex num. 21. cum sequentibus, lib. 3. -  184 Quibus omnibus dilucide & distincte, nouiter etiam & melius quam antea factum es set, respondetur per totum numerum, & vide tradita supra, nu. 52. columna 5. & 6. -  185 Respondetur etiam & alteri fundamento, atque ex responsione validis simum & vrgentis simum fundamentum deducitur pro opinione Molinae contra Auendanum, & ibidem l. 40. Tauri, explicatur. -  186 Atque de fideicommis so conditionali, & an, & quando illud transmittatur, adnotantur nonnulla. -  187 Reprae sentationi locum es se inter transuersales, etiam quando in patre ius succedendi firmiter radicatum non fuis set, sed ius tantum de futuro, & in spe, aut pos sibilitate competeret, & quod pater, si tempore delatae succes sionis viueret, succedere pos set, ex decisione l. 40. Tauri, sufficere, quamuis actu non succes serit. -  188 Idque ex veriori & tenenda omnino sententia provt hoc numero adnotatur, ac pro ea Authores nonnulli commemorantur. -  189 Qui expres sim loquuntur in terminis praedictis, quamuis Blazius Flores Diaz de Mena aliter, sed male quidem contenderit. -  190 Eiusdem tamen in alio obseruatio quaedam contra Auenda num. probatur. -  191 Sed in linearum distinctione excogitatio quaedam Blazij metipsius contra Molinam, improbatur ab Authore. -  192 Ac denique l. 50. Tauri verba, sic fortiter, & vere ponderantur pro sententia praedicta, vt post deci sionem eius legis, nullo pacto valeat contraria opinio defendi. -  193 Auendani quoque rationes nonnullae, siue ad eandem l. Tauri solutiones non admittuntur. -  194 Et ipsius Authoris lapsus duplex, & noue, & vere detegitur. -  195 Blazij quoque Flores Diaz de Mena ad dictam l. 40. Tauri euasiones, siue excogitationes nonnullae manifeste subuertuntur, & vide tradita supra, num. 52. column. 5. & 6. -  196 Nepos institutoris ex filio mortuo ante Maioratus institutionem, an patruum excludit. -  197 Et quod excludat ex Prae sumpta institutoris Maioratus voluntate in casu hic proposito, non vero ex iure transmis sionis, aut reprae sentationis, ex sententia Auendani, quam & Author sequitur. -  198 Sed vnum nouum & singulare circa eam excogitat, vt hic videbitur. -  199 Reprae sentationi an locus es se pos sit, quando vltimo Maioratus pos ses sore, absque descendentibus prae mortuo, transuersalis aliquis succes sionem prae tendit, cuius pater si viueret, succes surus sané es set, vt proximior, ipse tamen multis ab hinc annis, & ante Maioratum institutum deces sit. Vbi considerantur nonnulla nouiter & acute, vt hoc numero adnotatur, & vide tradita infra, n. 212. -  200 Filius primogenitus, si filium habeat, nepotem pos ses soris, & hic nepos moriatur viuentibus auo pos ses sore, & patre primogenito, relicto tamen filio, pronepote pos ses soris: pronepos hic ad successionem Maioratus admittitur, & excludit patruos, item fratres aui primogeniti. -  201 Filius capacis ante incapacitatem natus, in succes sione maioratus patritum excludit. -  202 Intelligendo semper, prout latius declaratum traditur per Authorem. -  203 In vtero existentes eodem priuilegio gaudent, quo nati. & pro natis habentur, quoties de ipsorum commodo agitur. -  204 Ac impediunt sequentem in gradu. -  205 Posthumus ex primogenito, in succes sione Maioratus excludit patruum, siue secundo, aut tertiogenitum, quemadmodum & nepos natus excludit. -  206 Lex 45. Tauri procedit in succes sione Maioratus eius, qui adhuc est in vtero. -  207 Venter in dubio mittendus est in pos ses sionem, quamuis a Maioratus succes sione foeminae excludantur. -  208 In materia fideicommis saria circa patruum & nepotem, obseruatio quaedam Authorum quamplurimorum, vt scilicet nepos non intret in locum patris, quando non erat natus tempore mortis testatoris, minime procedit in Hispanorum primogeniis post decisionem l. 40. Tauri. -  209 Imo & interminis quoque iuris communis, traditio ea difficultatem habet, vt ex eisdem Authoribus relatis numero praecedenti, apparet. -  210 Reprae sentationi vtrum locus es se debeat, vt nepos patruum excludat, quando primogenitus in vita institutoris Maioratus deces sit. -  211 Vbi Auendani resolutio inproposito approbatur, & concludenter , atque noue corroboratur per totum nu. -  212 Reprae sentationi vtrum locus es se debeat inter trans uersales, quando pater, vel aus, ex cuius persona succes sionem quis praetendit, in vita institutoris Maioratus deces sit. Dubium equidem singulare, & nouum, atque singulariter & vere explicatum. -  213 Reprae sentatio vtrum locum habeat in succes sione fideicommis si, arduum & intricatum dubium, & ab ab infinitis tractatum , qui hoc num. congregantur. -  214 Reprae sentationem in succes sione fideicommis si, siue vniuersalis siue particularis admittendam es se, & consequenter nepotem ex filio praemortuo, vna cum patruo, & in locum patris succedere. Idque ex vulgata, & omnibus nota sententia Glos s ae in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, in verbo, proximo. Cuius traditionem sequuti fuere permulti, maximi nominis Authores, vt ex relatis supr. n. 213. apparet. -  215 Et validiora fundamenta pro ea, siue illa, quae vere concludunt, hic adducuntur. -  216 Reprae sentationi locum non es se in succes sione fideicommissi , & inde nepotes cum patruo non concurrere, ex sententia Baldi contra Glos sam, quem & alij multi Authores sequutur: vt hic referuntur. -  217 Ac praecipua Baldi fundamenta adducuntur, & eisdem concludenter & vere respondetur. -  218 Baldi etiam eiusdem traditio in dicto §. in fideicommis so, ideo euitatur, & Authoritas loci illius minuitur, quod ipsemet Baldus contrarium re spondit in consil. 488. Casus talis est, lib. 3. vbi Accursij sententiam relatam probauit. -  219 Euitatur etiam, & Accursij sententia in tuto manet, conciliando opiniones, vt illas Corneus, Iason, Curtius iunior, & Alciatus, ac post eos alij Recentiores permulti conciliant, & eorum conciliatio hic praecitatur. -  220 Legis 40. Tauri pro singulari confirmatione, & iu stificatione, mire vrgere ea, quae singulariter & vere hic adnotauit Author. -  221 Reprae sentatio vtrum hodie post decisionem l. 40. Tauri, in fideicommis sis familiae, aut pluribus nomine collectiuo relictis, eo modo, atque ordine locum habeat, quo ea in lege in primogeniis, seu Maioratibus inducitur? vbi breuis & vera solutio traditur. -  222 Ludouicus etiam Molina nouiter explicatur. -  223 Reprae sentatio vtrum locum habeat in feudi succes sione? & multis num. sequent. -  224 Feudum de sui natura ad proximiores deuoluitur. -  225 Filius in feudis intrat in locum patris, & succedit, vti succes sis set pater; est enim receptum, vt in illis locum habeat reprae sentatio. -  226 Tam in linea recta descendentium, quam in linea transuersalium. -  227 Atque in descendentibus in infinitum in feudis, sicut in allodialibus: in collateralibus vero, vsque ad filios fratrum inclusiue, non vero vltra. -  228 Reprae sentationi locum es se in feudo haereditario, & filium intrare in locum patris, vnanimiter omnes Interpretes tradidis se, nec aliquem in hoc hactenus dis sentire. -  229 Et quod dicatur feudum Haereditarium, & in dubio Haereditarium prae sumatur; quod etiam Familiare siue ex pacto & prouidentia? -  230 Reprae sentationi locum non es se in feudo ex pacto & prouidentia concedentis, siue Familiari, nec filium intrare in locum patris, vt Natta contendit & alios prose citat. -  231 Sed eiusdem fundamenta conuincit concludenter Hippolytus Riminaldus, vt hoc numero adnotatur. -  232 Et Cumani etiam, Rubei, & aliorum authoritati pro hac parte respondetur. -  233 Ac denique, constanter & veris sime defenditur, reprae sentationi locum es se in feudo, etiam ex pacto & prouidentia concedentis, & non haereditario. -  234 Et pro hac parte, validis sima, & concludentia fundamenta expenduntur. -  235 In feudis, in quibus iure primogeniturae aut Maioratus succeditur, reprae sentationi locum es se. -  236 Ac in illis reprae sentationem iuxta formam l. 40. Tauri regulandam, & concedendam es se. -  237 Reprae sentatio an habeat locum in emphyteusi, & numeris sequentibus; vbi casus nonnulli distinguntur, & absolute, atque distincte in hoc articulo proceditur, & vide supra, numero 40. -  238 Emphyteusis conces sa prose, & haeredibus a persona priuata, haereditaria est; & ideo ad quemcunque haeredem extraneum institutum transire potest. -  239 Et regulatur secundum naturam aliarum rerum haereditariarum. -  240 Reprae sentationi locum es se in emphyteusi haereditaria, cum acquisitor ab intestato deces sit, & sic nepotem ex filio praemortuo, cum patruo concurrere. -  241 Idque procedere etiam, cum ab Ecclesia fuit emphyteusis conces sa, modo illa haereditaria sit. -  242 Reprae sentationi locum es se in emphyteusi haereditaria, cum acquisitor non ab intestato, sed testatus deces sit; & tunc nepotem etiam cum patruo concurrere ex veriori sententia, prout latius hoc numero declaratur. -  243 Emphyteusis Ecclesiastica conces sa pro se, filiis, & nepotibus, non est haereditaria. -  244 Nec in ea ingreditur filius locum patris, atque ita eius personam non reprae sentat, ex sententia multorum Authorum, qui hoc num. praecitantur. -  245 Quorum ratio praecipua expenditur. -  246 Contra vero ex sententia aliorum quamplurimorum, quae verior est, & communior, & ab Authore probatur. -  247 Ac pro ea concludens & verum fundamentum expenditur, quod originaliter tradidit Corneus in consilio 131. & in consilio 24. vol. 2. -  248 Fundamento etiam partis contrariae praecipuo, noue & vere respondetur. -  249 Reprae sentationem in emphyteusi, iure Maioratus relicta, admitti, ac in ea seruanda es se omnia, quae in aliis Maioratibus & primogeniis, ex deci sione l. 40. Tauri, & aliarum legum decisione disposita sunt. -  250 Reprae sentationi locum es se in iurepatronatus Ecclesiastico. -  251 Et si iure Maioratus aut primogeniturae fuerit relictum, reprae sentationem secundum ordinem l. 40. Tauri futuram. -  252 Substitutiones, fideicommis sa, & Maioratus, non solum in vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus, & dispositionibus inter viuos pos sunt fieri. -  253 Maioratus in contractu instituti, vtrum vim vltimae voluntatis obtineant. -  254 Reprae sentatio vtrum locum habeat, vt filij intrent in locum patris, in fideicommis so facto in contractu. -  255 Et ibidem, ex his, quae in terminis iuris communis Interpretes tradiderunt nonnulli, resolutionis Ludouici Molinae, de qua statim num. 257. noua & clara confirmatio, atque iustificatio deducta. -  256 Reprae sentationem absque omni dubio admittendam in Maioratu ex contractu instituto inter viuos, quando ex causa onerosa matrimonij, & in fauorem alicuius filij institutus fuis set Maioratus. Tunc namque indubitanter nepos patruum excluderet, etiamsi pater eius viuo auo moreretur. -  257 Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, admittitur in primogeniis, seu Maioratibus ex contractu institutis, sicut in his, qui ex vltima voluntate instituuntur, & num. seq. -  258 Primogenitus viuo patre decedens, spem sibi ex donatione competentem, in filium suum transmittere potest. -  259 Donatarius secundus, cui post mortem prioris, res donata restituenda est, si in specie l. quoties, C. de donat. quae sub modo, viuo primo donatario decedat, an spem illius actionis in filium suum transmittat. -  260 Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, habet quoque locum in his Maioratibus, qui absque institutionis scriptura, ex sola temporis antiquitate, aut consuetudine constant, vt latius hic explanatur. -  261 Et Aluari Valasci locus perpenditur, atque declaratur. -  262 Reprae sentatio vtrum admittenda sit in donatione Regia, seu dominica, vt nepos primogeniti patruum excludat, vbi in primis recensetur Bartoli, & aliorum quamplurimorum sententia negatiua, reprae sentationem, inquam, non admitti in ea donatione. -  263 Adducitur deinde Emanuelis Costae, illatio quaedam , in Regia quoque donatione, iure Maioratus facta, reprae sentationem non dari. -  264 Et ibidem Auendani lapsus in allegatione Ludouici Molinae, nouiter detegitur. -  265 Bartolique, & Acosta sequaces commemorantur. -  266 Et ratio quaedam Auendani nouiter, & subtiliter subuertitur. -  267 Adducitúrque praecipua ratio, qua ducuntur ij. qui in Regia, seu Dominica donatione, reprae sentationem admitti negarunt. -  268 Ac Ludouici Molinae sententia contraria, reprae sentationem admitti, etiam in donatione Regia, seu Dominica, si illa iure Maioratus facta fuerit, ab Authore defenditur. -  269 Et ab altero Ludouico Molina, e Societate Iesu Religioso approbatur, vt hic obseruatur. -  270 Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, admittenda esti in his bonis, quae iure Maioratus a Rege Henrico Secundo Nobilibus Hispanae donata fuere, ex sententia Molinae. -  271 Cuius rationes in quacunque Regiae conces sione, iure Maioratus facta, concludunt, nec Auendani sententia contraria placet. -  272 Atque eiusdem fundamenta debilia sunt, & eliduntur ex his, quae ipsemet Molina in eodem proposito annotauit. -  273 Ex his etiam , quae Author hoc numero obseruauit. -  274 Maioratus, seu primogenia, non modo cum facultate Regia, sed etiam absque ea, ex certa parte bonorum, aut ex vniuersis bonis pos sunt institui. -  275 Maioratus, si institutus sit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter liberos, aut Anniuersarij, vel Capellaniae, Iurisve patronatus perpetui, absque facultate Regia, verus quidem Maioratus est, ac leges omnes Regiae, quae de Maioratibus loquuntur, habent locum in eis, prout hoc numero diffusé probatur. -  276 Et Petri Salazaris in Iurispatronatibus, Anniuer sariis, & Capellaniis, aduersus Ludouicum Molinam opinio noua, nouiter & vere, atque vel vno tantum verbo, concludenter conuicta. -  277 Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, procedit, & habet locum in vinculis particularibus, in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, in Anniuersariis, & Patronatibus, siue Capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure Maioratus relictis, & absque Regia facultate institutis. -  278 L. 41. Tauri procedit in vinculis particularibus, in Anniuersariis, & Patronatibus, siue Capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure Maioratus relictis. -  279 Proximitas quemadmodum in Maioratus succes sione, respectu vltimi Maioratus pos ses soris, inspicienda est regulariter; sic quoque & in vinculis particularibus, & in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, & in Anniuersariis, atque Patronatibus, aliisque similibus dispositionibus, iure Maioratus relictis inspici debet. -  280 L. 45. Tauri remedium procedit etiam, & habet locum in vinculis particularibus, absque Regia facultate, authoritate legum huius Regni factis, & in Anniuersariis, atque Patronatibus, iure Maioratus relictis. -  281 L. 46. Tauri, procedit etiam in vinculis particularibus, absque Regia facultate factis, sed authoritate legum huius Regni, Tertij & Quinti, stantibus descendentibus legitimis, & his deficientibus, omnium bonorum, in Anniuersariis etiam defunctorum, & Patronatibus, atque Capellaniis perpetuis, quando iure Maioratus relinquuntur. -  282 Reprae sentationis totam materiam, ex prae sumpta voluntate, atque dispositione testatoris gubernari, atque interpretari debere; ex ipsa namque, vel admitti, vel excludi debet reprae sentatio. -  283 Vbi & legis 40. Tauri mentio fit, & Conditores eiusdem in prae seruando voluntatem primi institutoris studiose semper se habuis se, dilucide demonstratur -  284 Reprae sentatio semper excluditur in succes sione Maioratus, vbi ex verbis, ac dispositione institutoris, apertis sime comprehenditur, institutoremmetip sum reprae sentationem excludere voluis se; ex verbis tamen ambiguis & incertis reprae sentatio non excluditur. -  285 Et ibidem, eiusdem Taurinae l. 40. vera ratio redditur. -  286 Reprae sentationi locus est ex voluntate testatoris, etiam in casibus, in quibus reprae sentatio non admittitur. -  287 Reprae sentatione exclusa in succes sione ascendentium , censetur etiam reprae sentatio exclusa in succes sione transuersalium. -  288 Reprae sentatione exclusa in aliqua parte dispositionis, aut institutionis Maioratus, siue in aliqua vocatione, aut substitutione, aut respectu alicuius nominati, vel nominatorum, vtrum in alia par. te dispositionis; eiusdem, aut in caeteris vocationibus exclusa censeri debeat reprae sentatio. -  289 Reprae sentationem , si in aliqua parte dispositionis, aut in aliqua persona, aut gradu inducta, atque admis sa fuerit ab institutore Maioratus, credendum es se in caeteris quoque personis, aut gradibus admis sam; idque noua & singulari ratione, prout hic adnotatur. -  290 Reprae sentationem in casu dubij, ac regulariter, stando verbis, & dispositioni dict. l. Tauri 40. admittendam, potius quam excludendam. -  291 Reprae sentatio in succes sione Maioratus, vt ex coniecturis excludatur, quam euidentes, & vrgentes, atque ex verbis dispositionis deductae, siue quales coniecturae neces sariae sint. -  292 Reprae sentatio vt excludatur, sequentium succes sorum, aut Maioratus pos ses sorum declaratione, aut moderatione effici non potest, sed primi instituentis dispositio neces siaria est, vt latius hic demonstratur. -  293 Et inde infertur, quod pater ipsius nepotis, idemque filius primi instituentis, in vita sua non potest cedere iuri suo in praeiudicium nepotis, & fauorem fratris minoris secundogeniti, etiam maioris nepote. -  294 Idemque ius in aliis descendentibus, siue succes soribus vlterioribus, similiter obseruandum est. -  295 Petrus de Peralta Authori semper eruditis simus. -  296 L. 40. Tauri, in postrema sui parte, es se iuri communi consonam, recte obseruas se Peraltam. -  297 In caeteris quoque partibus iuri communi conuenire, vt hic adnotatur, & numeris praecedentibus remanet dictum. -  298 Reprae sentationem admitti in testamentaria succes sione ex hominis dispositione, Taurinae dictae l. 40. constitutione cautum expresse, vt hic adnotatur. -  299 Reprae sentatio vtrum in succes sione Maioratus cen seatur exclusa, ex eo quod eiusdem Maioratus institutor proximiores ad succes sionem vocauerit, vel quod succedat proximior post aliquos nominatos praeceperit; & num. sequent. -  300 Vbi inprimis refertur sententia negatiua eorum, qui ex vocatione proximioris exclusam reprae sentationem censuerunt. -  301 Atque eorum fundamenta remis siue adducuntur, & illa non concludere, nec vere vrgere, resoluitur. -  302 Idcirco contraria proponitur, & verior quidem, atque omnino amplectenda opinio, videlicet, quod reprae sentatio non excludatur ex eo, quod Maioratus institutor vocauerit proximiorem, aut proximiores, vulgo, Al pariente mas propinquo, o mas cercano. -  303 Et plures huiusce opinionis rationes, atque fundamenta expenduntur remis siue, quae vere concludunt, nec vitari pos sunt aliquo modo; aliae etiam breuiter commemorantur hoc loco. -  304 Et ibidem Pelaez a Mieres traditio, seu ad l. 40. Tauri restrictio, quae improbatur. -  305 L. si libertus praeterito, § primo, ff. de bonis libertorum, intellectus adducitur remis siue. -  306 Ac denique concludens ratio pro sententia praefata proponitur remis siue. -  307 Reprae sentatio potius admis sa, atque inducta es se videtur, quam exclusa, cum institutor Maioratus proximiores ad succes sionem vocauit, & adiecit, secundum ordinem & dispositionem iuris, & vera Authoris consideratio in hac materia. -  308 Cui non refragatur quorumdam Authorum traditio, qui ea in sententia fuerunt, vt existimarent, clausulam, succedant ordine succes siuo, operari debere reprae sentationis exclusionem. -  309 Quoniam ij loquuntur in terminis iuris communis, ac in fideicommis sis, ad quae plures nomine collectiuo vocantur, non vero in primogeniis Hispaniae, nec in terminis dictae l. Regiae 40. Tauri. -  310 Deinde, quoniam in fideicommis sis etiam, ac in terminis turis communis, reprae sentationem admitti in casu praedicto, rectius defendit P. Paul. Pari sius hic praecitatus. -  311 Pro quo, concludentem & veram rationem Author considerauit. -  312 Francisci quoque Manticae obseruationem quondam, atque in hac eadem materia traditionem ponderauit. -  313 Reprae sentatio in succes sione Maioratus non censetur exclusa ex eo, quod eiusdem institutor proximiores suos vocauerit, vel (vt fieri solet) dixerit. suceda el pariente mio mas cercano. -  314 Aut etiam si proximiores in gradu vocauerit. -  315 Reprae sentatio vtrum excludatur ex eo quod Maioratus institutor praeceperit, atque statuerit, quod in eo succedatur, salua gradus praerogatiua. -  316 Quod excludatur ex sententia quamplurimorum, qui hic praecitantur, & in fideicommis sis loquuntur. -  317 Quod non excludatur etiam in eisdem terminis fideicommis sorum, ex sententia aliorum, prout hic commemorantur. -  318 Vtcunque res sit, quod in primogeniis seu Maioratibus perpetuis, & vni dumtaxat deferendis (provt de natura Maioratuum est) reprae sentatio non cen seatur exclusa, nec excludatur, ex sententia Molinae, & aliorum Hispanorum, quae ab Authore probatur. -  319 Et post decisionem dict. Taurinae legis 40 veris sima, atque indubitata ab eodem reputatur. -  320 Reprae sentatio vtrum exclusa censeatur, atque excludi debeat ex vocatione filij primogeniti, aut filij maioris? & num. seq. -  321 Reprae sentatio exclusa censetur in Maioratus, aut primogenij, seu fideicommis si succes sione ex vocatione filij maioris, ex sententia Authorum quorundam, qui hoc numero praecitantur , atque fundamenta praecipua, quibus eorum opinio inniti potest, adducuntur. -  322 Alexandri quoque Raudensis traditiones in propo sito, nouiter, & vltra alios expenduntur. -  323 Noue etiam perpenditur Antonij Galeatij Maluas siae consil. 22. lib. 1. quo loci erudite admodum loquutus est Author ille, consultus de facto in conces sione quadam feudi, facta vas sallo, & eius des cendentibus, vt maior natu pro tempore existens, in feudo admittatur mortuo vas sallo. -  324 Sed in Hispanorum primogeniis, aut in Maioratibus perpetuis cuiusque nationis (si vni dumtaxat sint deferendi) ex vocatione filij maioris, aut maioris natu, reprae sentationem non excludi, Author cum aliis firmiter defendit. -  325 Et pro eorum sententia adducit fundamenta nonnulla, quae in proposito concludunt, & num. seqq. -  326 Reprae sentatio non excluditur ex vocatione primogeniti, aut primogenitorum. -  327 Reprae sentationem exclusam non censeri ex vocatione filij maioris, concludenter probari ex his quae. hoc numero adnotantur que ex illis subuerti etiam contrariae partis rationes, vt noué, & vere hic demonstratur. -  328 Maioria, aut maior aetas, virum in persona succedere volentis in Maioratu, praecise considerari debeat tempore, quo succes sio defertur?vbi Antonij Galeatiae Maluas siae, & Iacobi Menochij ob seruationes in proposito, breuiter recensentur, & latius explicantur numer. sequent. maxime numero 333. -  329 Reprae sentationi, an transmis sioni vtrum locus sit, quoties primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, seu conditione ab institutore Maioratus requisita, verificata. -  330 Qualitas, seu conditio in persona succes sorum, aut succedere praetendentium, praecise ab institutore Maioratus requisita, vtrum ades se debeat neces sario tempore euenientis conditionis, an vero sufficiat, quod viuente vltimo Maioratus pos ses sore interuenerit? -  331 Vbi primo loco refertur sententia eorum, qui euenientis succes sionis tempore, qualitatem verificari in persona succedere volentis, requirunt. -  332 Postmodum contraria sententia probatur, sufficere in vita cuiuslibet pos ses soris Maioratus verificari, etiam si ante euentum conditionis is moriatur. -  333 Ac denique infertur ad succes sionem Maioratus, quo cauetur, quod filius primogenitus, aut filius maior succedat, an scilicet sufficiat, qualitatem eam in vita pos ses soris Maioratus interuenis se; de quo etiam supra, n. 328. -  334 Distinguitur etiam, an qualitas per modum causa finalis, & existentiae, an per modum demonstrationis adiiciatur. -  355 Et Blazij Flores Diaz de Mena concordia quaedam in proposito, quae ex mente aliorum, atque obseruationibus Auendani procedit, approbatur. -  336 Reprae sentatio vtrum excludatur ex vocatione filij superstitis, aut primogeniti superstitis, hoc est, del hijo mayor que sincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo pos seedor; siue cum in defectum vocatorum, superstites proximiores vocantur. -  337 Quod excludatur reprae sentatio in specie proposita, refertur prima quamplurimorum Authorum sententia, & opinio. -  338 Qui permultas expendunt rationes, atque fundamenta quamplurima considerant pro hac parte. -  339 Sed & iura quoque diuersa perpendunt, vt hic adnotatur. -  340 Atque eisdem respondetur statim numero 345. & 350. -  341 Quod vero in articulo praefato reprae sentatio non excludatur, nec censeri debeat ab institutore Maioratus exclusa, aliorum Interpretum sententia probatur, qui hoc numero commemorantur. -  342 Et haec opinio verior, & probabilior, atque omnino tenenda Authori videtur, & numeris seqq. validis simé, & aliter siue melius, quam hactenus fuis set, ab eo defenditur, atque ab aliorum impugnationibus immunis redditur. -  343 Primum deinde huiusce partis fundamentum hoc numero expenditur. -  344 Et Velasq. Auend. ad illud imaginatae quaedam solutiones, siue euasiones nonnullae, nouiter carpuntur, atque conuincuntur. -  345 Omnibus etiam fundamentis, quae Auendanusmetipse contra Molinam, & eius sequaces perpendit, breuiter, & vere hoc num. respondetur. -  346 Secundum praeterea adducitur pro eadem sententia Molinae fundamentum, quod deducitur ex l. 2. tit. 15. p. 2. atque ab impugnatione, siue solutione Auend. liberum & immune relinquitur, & n. seq. -  347 Regnum est caput omnium primogeniorum. Hispaniae, ab eoque caetera primogenia, tanquam a capite deriuantur succes sionísque ordinem, & rationem accipiunt. -  348 Auendani lapsus, ordinem l. 40. Tauri praeuertens noue, & vere detegitur. -  349 Tertium denique & vltimum fundamentum adducitur pro eadem opinione Molina, quod deducitur concludenter ex l. 40. Tauri, nec diluitur aliquo modo ex traditione, aut solutione Auend. vt hic perpenditur. -  350 Et fundamentis aliis ab eodem Auend. contra Molinam consideratis, noue, & vere respondetur. -  351 Et Ludouici Molinae in articulo hactenus agitato, mens clara, & velut expres sa sententia pro opinione, quae defenditur, demonstratur. -  352 Patris etiam Ludouici Molinae placitum noue approbatur. -  353 Ac l. Taur. 40. in eodem articulo decisio iustificatur, & comprobatur. -  354 Quam etiam neces saria fuerit in his Regnis eius dem decisio, vt tot ambages, atque contrarietates ces sarent, & primogeniturae ius mortuo filio in vita parentis, eiusdem filij descendentium respectu constitueretur, prout hic singulariter obseruatur; & vide supr. n. 51. & n. 52. & n. 53. in fin. & n. 87 -  355 Nec super existentia ipsius neces saria es set. PRo dilucida, & singulari, atque notan[sect. 1] da huius Capitis explanatione, & interpretatione, inprimis constituendum atque praemittendum duxi, Reprae sentationis materiam (de qua hoc in capite disputatio, atque tractus suscipitur) altam es se, subtilem, difficilem, & intricatam, & in vsu forensi, siue in negotiis practicis frequentis simam; hactenus tamen, licet variis, multísque in locis, de eadem permulta suerint scripta, atque adnotata, non ita absolute, & dilucide tractatam, vt antea, siue hucusque dictis & scriptis, alia adiicere, siue ipsamet distincte magis, & pleniori manu explanare, & contrarias sententias Authorum, ad concordiam reducere, quaeve earum verior sit, aperire, neces se non fuerit. Quocirca non absque maxima vtilitate futurum iudicauimus, si in proposito huiusce materiae, quamplurima hoc loco obseruaremus, quae & vtilia valde erunt, & futuris negotiis contingentibus multum conducibilia: Alia vero (si quae deficiant) consulto aliquando praetermittemus, & in as siduo ita, & frequenti articulo, quae magis neces saria sunt, explanabimus. Ex ipsis autem, si integram librum conficere intenderemus, facile equidem nobis es set, nec plura euolueremus, atque praelegeremus, quam quae pro istiusmet Capitis elucidatione praelegimus: Attenté itaque, atque originaliter quamplures Authores a me prae lecti ideo fuere, quod Reprae sentationis materiam circa succes siones legales, testamentarias, fideicommis sarias, feudales, emphyteuticarias, & Maioratuum cuiusque prouinciae, atque primogeniorum Hispaniae, vtilius, & melius scripserint; erunt autem ipsi hoc ordine commemorandi, atque cum neces se suerit, inspiciendi; Bartol. Albericus, Fulgosius, Cuman. Baldus, Alex. Decius, Iason, Corneus, Aretinus, Salicetus, Sichard. Castrensis, Angelus, & alij ordinarij, quorum, & aliorum in suis locis vulgatis, & cognitis, Authores sequentes mentionem faciunt, idcirco eos. ex profes so magis non recenseo, Tiraquellus namque, & alij plures Ipsos commemorarunt. Philippus Decius in cons. 1. & in cons. 79. & in cons. 272. & in cons. 478. & in cons. 527. & in cons. 480. col. 3. & 4. & in cons. 217. Rubeus Alex. in cons. 36. & 37. & 38. & 39. & 40. vbi optime. Carolus Ruinus in consilio 166. per totum, & in consiliis sequentibus, lib. 2. & in consil. 115. lib 3. Augustinus Berous in cons. 94. per totum. Thobias Nonius in cons. 34. per totum. Petrus Paulus Paris. in cons. 18. a n. 56. vsque ad nu. 90. & in cons. 9. & cons. 30. ex 17. cum pluribus seqq. & in cons. 40. n. 29. & seq. & in cons. 41. ex num. 46. & in cons. 36. & 38. lib. 2. & in cons. 8. & in cons. 42. col. 3. & 4. lib. 3. & in cons. 64. n. 33. & seq. & in cons. 90. nu. 48. cum seq. lib. 2. Anton. de Rosell. in tract. de succes sion. ab intest. ex n. 68. cum multis seqq. Bellonus in cons. 40. per totum. Marianus Socinus iunior in consil. 5. per totum, volum. 2. Curtius senior in cons. 51. per totum. Rolandus a Valle in cons. 68. per totum, lib. 1. & in cons. 59. per totum, lib. 4. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 60. per totum, & in con. 382. ex n. 65. cum seq. Capel. Tholos. quae st. 434. Puteus decision. 18. Laurent. de Pinu in cons. 66. lib. 1. Guil. Bened. in c. Rainuntius, de testament. verbo, & vxorem nomine Adelasiam, ex n. 53. vsque ad 70. & n. 101. & 102. Bologninus in cons. 62. Andreas Tiraquellus de primogenitur. quae st. 40. cum seq. Andreas Alciat. lib. 8. Parergon, c. 15. & inter consil. Grati, cons. 8. Ioannes Lecirier de primogenitura, quae stione 25. & 26. Matthaeus de Afflictis in rubrica, de succes sione feudi. Iacob. a Saa Lusit. in tractatu de primogeniis, vbi late in proposito, & in cons. 224. Thom. Grammat. decis. 1. Iacobin. de S. Georg. in tractatu de feudis, §. quid si Rex? Anton. Gabriel communium conclusionum iuris, in tit. de succes sionibus ab intestato, conclusione prima, per totam, & in titulo, de fideicommis sis, conclu sione 3. Portius Imolensis in consil. 8. per totum, & in cons. 21. Tiberius Decianus in cons. 1. ex n. 344. vsque ad nu. 353. & 355. & 356. & 358. vsque ad numerum 368. & n. 371. & 374. vsque ad numerum 379. & n. 391. & 394. & 398. lib. 1. & in cons. 7. ex n. 78. vsque ad n. 91. & n. 106. & in cons. 28. per totum, eodem lib. 1. & in cons. 9. lib. 2. & in cons. 26. num. 66, 71. 74. & seq. lib. 2. & in cons. 43. ex n. 47. cum seq. eodem lib. 2. & in cons. 63. n. 7. & 16. cum seq. lib. 2. & in cons. 21. per totum, & in cons. 25. per totum, lib. 3. & in cons. 55. ex n. 10. vsque ad n. 27. & num. 34. & quatuor seqq. eodem lib. 3. & in cons. 23. in princip. lib. 4. & in cons. 13. ex n. 25. vsque ad numerum 31. lib. 5. Ioannes Cephalus in cons. 16. lib. 1. & in cons. 137. ex n. 30. lib. 2. & in cons. 215. & cons. 283. eodem libro, & in cons. 313. n. 45. 49. & 56. lib. 3. & in cons. 489. n. 59. & seq. eodem lib. 3. & in cons. 333. n. 25. cum seq. eodem libro, & in cons. 536. & 537. lib. 4. & in consil. 489. per totum, lib. eodem, & in cons. 600. ex num. 18. & in consil. 616. lib. 5. Anton. Scap. de consuet. lib. 2. c. 10. Durandus de arte testandi, tit. 5. cautela 27. Natta in consil. 129. per totum, lib. 1. & in cons. 682. lib. 4. Ferronus de testam. § 7. Marsilius singulari 33. Ioan. Baptista Ferret. in. cons. 384. Ludouic. Bolognet. cons. 9. per totum. Rupellanus in enchirid. iuris Galliae, verbo, succeditur, per totum. Vdalricus Zazius singul. respons. lib. 1. c. 7. & in cons. 4. a principio, lib. 1. Guill. Haneton. libro 2. de feudis, capite 6. per totum. Didacus del Castillo, Cifuentes, Palacios Rubios, Tellus Fernandez, & Ceruantes in l. 8. & in l. 40. Tauri, illi duo posteriores in l. 8. tantum. Marcus Salon de Pace in cons. 29. Anton. Gomez in l. 40. Taur. n. 65. & in l. 8. Taur. per totam. Velasquez Auendanus in eadem l. 8. & in dict. l. 40. Tauri, vbi materiam hanc reprae sentationis, singulariter, & vtiliter admodum pertractat, atque latis sime omnium prosequitur, vt nihil fere intactum relinquat, idcirco videndus est omnino, atque prae notandus. Renatus Chopinus lib. 2. de dominio Franciae, tit. 12. per totum. Guillielm. de Monserr. in tract. de succes sione Regum Francorum, vol. 13. tractatuum, in antiquis, super primo dubio, per totum. Marzarius in epitome fideicommis sorum, quae stione 18. & 33. & in consilio 3. per totum. vbi latis sime. Alcinus in cons. 59. Testamentum Nobilis, ex n. 12. cum multis seqq. lib. 9. Hieronymus Zanchus in repetitione §. cum ita, legis, haeredes mei, ff. ad Trebell. ex num. 114. cum pluribus seqq. Petrus de Peralta in rubrica, ff. de haeredib. instituend. ex numero 121. cum multis seqq. & in §. in fideicommis sio, l. cum ita, ff. de legatis 2. ex num. 12. cum sequent. Aluar. Valasc. de iure emphyteut. q. 50. per totam, & cons. 122. & 147. tom. 2. Emanuel Costa in tract. de patruo & nepote circae Maioratus bonorum Regiae Coronae, seu patrimonialium, & de Regni succes sione, per totum, fol. mihi 389. vsque ad fol. 449. vbi multa in hac materia, & de intellectu legis Regiae mentalis Portuga. libro 2. titul. 17. §. 1. ordinat. l. etiam 40. Tauri, & l. 2. tit. 15. p. 2. latis sime. Ludouic. Molina de Hispan. primog. lib. 3. cap. 6. & 7. & 8. vbi ex proposito, atque erudite, & mature admodum, materiam hanc Reprae sentationis pertractat, & in as sequenda eiusdem, atque Taurinae d. l. 40. vera resolutione, & explicatione. alios multos, atque caeteros alios ad sua vsque tempora Scribentes antecellit, idcirco originaliter eum praelegere, atque ipsius resolutionibus adhaerere, non modo neces sarium, sed etiam securius est. Didac. Couar. pract. qq. cap. 38. per totum, qui etiam erudite (vt adsolet) in proposito scribit, & rationem decidendi ad dict, l. 40. Taur. subtili, & singulari ingenio as signat; quod ante ipsum, nullus sic perfecerat. Iacobus Cuiacius in feuda, lib. 2. tit. 11. & in capite 1. de gradibus succes sionis, in feudis, vbi, vt as solet, erudite. Laurentius Chircou. communium opinionum, centur. 3. concl. 54. Iacob. Spiegel. in lexicon iuris ciuilis, verbo, succedere, & verbo, in capita succedere. Federic. Schenc. lib. 1. interpret. feudal. tit. 8. de succes sione feudi, pag. 46. Ludolph. Schrader. in consil. 3. numero 16. & sequent. lib. 1. Brunorius a sole in locis commun. verbo, consanguinei, fol. 259. Simon Schari. in lexicon iuridic. verbo, in capita, pagina 1064. & verbo, legitima nepotum, pag. 1264. Fabricius Lazar. in volum. consil. pro Triuultiis, fol. 89. col. 1. & 2. & tribus seqq. Collegium Ticinense in eodem volumine consiliorum pro Triuultis, ex numero primo, cum infinitis sequentibus. Petrus Herodius libro 3. rerum indicatarum, titulo 14. de suis & legitimis haeredibus, capite 34. & seq. Praepositus Alexandrinus in titulo de feudis March. Iacobus Bucherellus in §. si plures, Instit. de legitima agnatur. succes sione, & in §. cum autem quaeritur, Instit. de haered. quae ab intest. defer. Valent. Forster. in tract. de succes sione ab intestato, lib. 4. conclus. 2. & 3. & 4. Matur. Montan. in eodem tractatu, libro 4. conclu sione 3. & 4. Matthae. Busemberch. in consil. 83. per totum, lib. 2. Ferrar. Montan. in §. cum filius, Instit. de haereditatibus, quae ab intestato. Ioannes Crispus a Montibus in eodem §. cum filius, & in §. item vetustas, eiusdem tituli. Franciscus Hotmannus in §. si plures, Instit. de legitima agnatorum succes sione, & lib. singular. quae st. illustrium, c. 3. & 4. & c. 14. & ad leges 12. tabularum, in l. vt si quis ex suis haeredibus. Loriotus 3. parte feudorum, in titulo de succes sione feudi. Gaspar Caballinus milleloquiorum iuris, 2. p milleloquio, seu c. 619. Ioannes Fichard. lib. 6. communium opinionum, verbo, fratrum filij. Ioannes Antonius Canetius in extrauag. Siciliae, si aliquem folio mihi 287. columna prima, & secunda, & tertia. Antonius Rosellus in tract. de succes sionibus ab intest. ex n. 30. & n. 37. cum seq. Isernia, quem nullus refert, atque vtiliter, & erudite loquitur, in aerario, seu repertorio, super capitulis Regni, verbo, feudum hodie, mortuo feudatario. Franciscus Beccius in cons. 81. lib. 1. Octauianus Cacheranus in cons. 72. per totum. Petrus Gregorius lib. 7. reipublicae, c. 10. per totum, & in Syntagm. lib, 45. capite 6. numero 5. vbi vtiliter, & erudite. Hippolytus Riminaldus in cons. 283. per totum, lib. 3. & in cons. 40. per totum, lib. 4. & in cons. 542. n. 104. & seq. & in cons. 557. n. 491. lib. 5. optime in cons. 526. per eotum, eodem lib. 3. & in cons. 690. per totum, lib. 6. & in cons. 65. n. 18. & in cons. 13. n. 34. & in cons. 31. n. 47. lib. 1. & in cons. 222. ex n. 119. lib. 2. Marius Anguis sola in cons. 134. & in cons. 191. & in cons. 194. Chas saneus in consuetudinibus Burgundiae, rubrica 7. §. 10 ex folio 258. vsque ad folium 263. vbi docte vt as solet. Oliuer. Textor. in tract. de succes sionibus ab intestato, in primo articulo, & in 2. Franciscus Bursatus in cons. 67. & in cons. 71. lib. 1. & in cons. 170. lib. 2. vbi opusculum fecit Reprae sentationis. Iacobus Menochius lib. 4. Prae sumptione 95. per totam vbi optime, & distincte, & in cons. 124 & in cons. 200. lib. 2. & in cons. 357. n. 27. & seq. lib. 4. & in cons. 215. num. 130. & seq. vsque ad numerum 158. lib. 3. & in consilio 528. ex numero 24. cum seq. vsque ad finem consilij, libro 6. Benintend. decis. 88. per totam. Ioann. Baptist. Villalobos in aerario communium opinionum, litera N.n. 5. fol. 122. Michael Gras sus receptarum sententiarum, § fideicommis sum, quae st. 11. & §. succes sio ab intestato, quae stione 2. & 23. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dubitatione 4. solut. 3. & vltima, ex num. 31. fol 225. vsque ad num. 33. & in cons. 73. num. 11. cum seq. Iacobus Reuardus ad leges 12. Tabularum, capite 19. Hieronymus Gabriel in cons. 86. per totum, libro 1. & in cons. 130. num. 31. & seq. & in cons. 135. per totum, lib. 2. Viuius Aquilan. decis. 502. lib. 3. Pelaez a Mieres, qui quamuis de Maioratu tractatum ex proposito susceperit, atque non mediocri studio & diligentia perfecerit, circa Reprae sentationis materiam modicum insistit, & breuiter de ipsa agit 2. p.q. 6. ex n. 6. cum seq. vsque ad n. 22. & n. 31. & seq. & in initio eiusdem secundae partis, numero primo, in fine, & num. 17. Arias Pinellus in l. 1. C.de bonis maternis, 1. p.n. 69. & in l. 3. n. 63. eodem titulo. Dominus Francisc. Sarmient. in d. §. in fideicommis so, l. cum ita ff. de legat. 2. fere per totum. Petrus Antonius de Petra de fideicommis sis, q. 11. n. 8. & numero 14. cum pluribus sequentibus, vsque ad numer. 160. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana 66. per totam, & lib. singulari quae stionum forensium, q. 35. per totam, vbi vide omnino. Iacob. Beretta in cons. 134. & cons. 140. & 142. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, q. 17. per totam. Antonius Galeatius Maluas sia in consil. 22. per totum. Sfortia Oddi in cons. 38. ex n. 68. cum seq. & n. 74. & n. 83. & in cons. 39. per totum, lib. 1. Fabius Turretus in cons. 12. per totum, & in cons. 38. ex n. 1. vsque ad n. 16. lib. 1. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. c. 15. ex nu. 265. vsque ad numerum 280. & in appendice, 1. p. ex nu. 56. vsque ad numerum 69. & nu. 161. vsque ad numerum 173. & de succes sione Regni Portugaliae, cons. 41. & 142. inter consilia vltimarum voluntatum, vol. 2. & variarum re solution. cap. 60. per totum, vbi late de dis sidio inter patruum ac nepotes. Angel. Matheacius in tractatu de via, & ratione iuris, lib. 2. cap. 21. & de legatis, & fideicommis sis, lib. 2. c. 6. per totum. Rolandinus in flore testamentorum, rubrica 25. de Compendiosa, sub n. 12. Ioann. Matien. in l. 5. tit. 7. glos. 1. & 2. & 3. & 4. & 5. & 6. & in l. 1. tit. 8. lib. 5. nouae collect. Regiae. Alphonsus Azeued. in d. l. 5. tit. 7. & in l. 5. tit. 8. lib. 5. collect. Regiae. Bartholomaeus Humada in l. 2. tit 15. part. 2. glos. 17. & 18. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommis sis, art. 21. per totum, fol. 184. vbi plene, an, & quando nepos ingrediatur locum patris. Petr. Surd. in. cons. 403. lib. 4. Francisc. Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 9. per totum. Mohedanus decis. 38. Ioannes Gutierrez pract. lib. 3. q. 67. & 68. vbi nonnulla tradit in hac materia, & Ludouici Molinae ve stigia in omnibus sequitur. Minsinger. obseruat. centur. 3. obseru. 23. Roxas in epitome succes sionum, cap. 5. ex num. 36. cum seqq. Capic. & Salen. in c. moriatur, de succes sion. ab intestato. Petrus Barbosa in l. post dosem, 41. n. 53. per totum, ff. soluto matrimonio. Iosephus Ludouicus decision. Perusina 11. numero 1. & 2. & 3. Bonifacius Rogerius in consilio 43. per totum, libro 1. Syluester Aldobrandinus in cons. 31. ex n. 20. & n. 27. & seq. lib. 1. Cagnolus in prooemio, ff. n. 177. Rota Auenion. decis. 37. per totam. Rota in nouis simis, decis. 209. p. 2. Hubertinus. Zuchard. in cons. 2. ex nu. 40. vsque ad numerum 50. lib. 1. & in cons. 31. ex numero 98. cum seq. eod. lib. 1. Otth. Florentin. cons. fin. lib. 1. consiliorum Socini senioris. Anton. Faber. in libros 9. C. ad tit. C. de legitimis hae red. definition. 1. fol. 757. & ad tit. C. de pactis, definit. 1. ex n. 15. fol. 102. & de erroribus Pragmat. tom. 3. decad. 55. errore 1. & nouem sequent. ex fol. 98. vsque ad folium 123. Iosephus de Rusticis in cons. 2. ex n. 72. cum pluribus seqq. Quod habetur post tractatum, an, & quando liberi in conditione positi censeantur vocati. Franciscus Viuius in suis communibus opinionibus, opinione 121. & in decision. decisione 300. & 398. Borgninus Caualcanus decis. 9. n. 78. & n. 84. vsque ad numerum 90. & n. seq. p. 2. & decis. 33. n. 25. & decis. 21. n. 70. & seq. & decis. 29. n. 73. p. & decis. 25. n. 4. & decis. 31. n. 24. & decis. 24. n. 1. & n. 24. cum sequentibus 4. parte. Chiofius in cons. 7. lib. 1. D. Spino in Speculo testamentorum, glos sa 19. principali, de maioratu, ex numero 52. cum sequent. & num. 65. Floren. Milanens. decis. 9. per totam. Ioan. Vincent. Honded. in cons. 70. per totum, lib. 1. vbi plura vtiliter, & erudite (vt adsolet) in hac eadem materia obseruauit. Ludouicus Morotius in responso 1. per totum, & in responso 91. per totum. Andreas Fachineus in consil. 83. lib. & in cons. 35. lib. 3. Iacobus Cancerius variar. resol. c. 5. ex n. 6. vsque ad n. 13. & n. 42. & quatuor seqq. Ioannes Oinotomi ad tit. Instit. de haered. quae ab intest. deferuntur. fol. 221. in addition. ad c. de succes sione filior. legitimorum, &c. de tertio ordine succedendi, ex nu. 11. fol. 232. Pater Ludouicus Molina e Societate Iesu Religiosus tom. 3. de iustitia, & iure, in quo agit de Maio ratibus. disp. 626. 627. 628. 629. & seq. Flaminius de Rubeis Vtinensis in consil. 35. per totum. Fulu. Pacian. in cons. 49. per totum. Cae sar Barzius decis. Bononiae 93. per totam. Hugo Donellus commentarior. iuris ciuilis, libro nono, capite quarto per totum, folio mihi 404. vsque ad folium 409. Antonius Pichardus ad titulum, Instit. de haered. quae ab intestato defer. ad principium tituli, §. 1. de reprae sentatione, & § 2. & 3. ex folio 1231. vsque ad 1263. Ludouicus Casanate nouis sime in consil. 59. per totum. Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad decision. Gam. 59. per totam, & ad decis. 93. per totam, & ad decisi. 174. per totam, & ad decisionem 308. per totam, & ad decis. 348. Omnium nouis sime Cardinalis Dominicus Tus cus pract. concl. iuris, tom. 8. litera R. concl. 352. per totam, fol. 915. & vide tom. 3. fol. 915. concl. 352. litera F. & Sebastianus Naeuius selectar. iur. ad text. in authent. ces sante, & in authent. post fratres, C. de legitimis haered. Si quos alios non refero, sciens, & consulto, atque ideo praetermitto eos, quod ab aliquo praedictorum praecitantur, vel sub relatis supra continentur. Secundo & principaliter constituendum est, Re[sect. 2] prae sentationis nomen, & ab ipsismet Iureconsultis cognitum, in alio tamen sensu, quam in eo, in quo nunc accipimus, vsurpatum, & doctrinae gratia a iuris quoque Interpretibus inuentum, siue introductum: Iureconsulti namque, quoties creditori res in[sect. 3] diem debita, simpliciter, aut prae senti die soluenda legatur, reprae sentationis commodum considerant, idest, medij temporis intervsurium: Et vtrum lega[sect. 4] tum creditori (quod reprae sentationis commodum facit vtile) per legem Falcidam sit resecandum de toto legato principali, an vero dumtaxat de ipso reprae sentationis commodo, in dubium excitant, prout constat ex text. in l. 1. §. si quis creditori, ff. ad legem Falcidiam, l. 2. §. per contrarium, versiculo, idem quaerit, ff. de dote praelegata, l. debitor, ff. de legatis 2. l. verbis, ff. ad legem Falcid. Et ex profes so explicat Emanuel Co sta in cap. si pater, de testamen. in 6. in. 1. p. verbo, legauit, ex n. 22. vsque ad numerum. 32. vbi plura iura declarat. Et in hoc sensu manifestum est, quod Reprae sen[sect. 5] tationis nomen alienum est ab hoc tractatu, & materia prae senti. Similiter, quod haeres censeatur vna & eadem[sect. 6] persona cum defuncto, siue quod reprae sentet defunctum, vulgo circumferri solet, seu per manus quotidie traditur, & probatur per tex. in l. haeres, & in l. haereditas, ff. de vsucapionibus, l. 2. §. ex his, ff. de verbor, oblig. & in authent. de iureiuran. a moriente prae stito, collat. 5. Et in hoc etiam sensu, reprae sentationis huiusmo[sect. 7] di ratio non conuenit disputationi prae senti; illa namque de personis haeredum ad personas defunctorum, quibus succedunt, reprae sentatio, communis & ordinaria dicitur; haec autem, de qua disceptatio prae sens est, extraordinaria, & seu anomala, & exorbitans nuncupatur: prout ex omnibus, quos hactenus praelegi, & in hac materia aliqua ediderunt, solus Petrus de Peralta in rubrica, ff. de haered. instituend. nu. 89. & n. 121. & nu. 130. animaduertit, caeteri omnes non sic adnotarunt. Agitur ergo nunc de reprae sentatione quadam,[sect. 8] quae de patre per eius filium fit circa succes siones, ad eum effectum, vt filius sic succedere valeat, ac si pater ipse si viueret, succedere pos set: Ex communi[sect. 9] namque Doctorum sententia, succedere quem reprae sentando personam parentum, id significat, quod filius as sumat gradum succedendi, qui patri competebat, & omnia iura gradui cohaerentia, & quae competerent parentibus, si viuerent, authentic. de haered. ab[sect. 10] intestato venient. §. sic igitur 2. collation. 9. Ipsam tamen succes sionem, non ex persona parentum, sed ex propria consequuntur persona, l. 2. C. de liberis praeteritis, & ibi Bar. cum similibus, de quibus per Tiraq. in commentariis de primogen. q. 40. n. 119. & latius declarabitur, siue quo modo id intelligi debeat, aperietur infra numera 162. & 163. quod autem ex communi Doctorum sententia, succedere quem reprae sentando personam parentum, significet ipsum, quod nunc diximus, fere ex omnibus hucusque Scribentibus, vnanimiter constat, atque ex communi placito ob seruauit Petrus Barbosa in l. post dotem. 41. n. 53. folio 869. ff. soluto matrimonio. Alios plures referam statim, & latius id exornabo, atque corroborabo. Reprae sentatio autem huiusmodi, aliquando con[sect. 11] tingit in succes sione legali ab intestato, vt statim videbitur: Aliquando vero ex dispositione hominis in succes sione testamentaria, vt etiam videbitur infra, in illa quae stione, an in succes sione fideicommis si, & Maioratus locum habeat reprae sentatio? Et in terminis sic distinxit, atque adnotauit Iacobus Menochius lib. 4. Prae sumptione 95. num. 1. & 2. Qui Author, cum agitur de succes sione ex testamento, siue ex hominis dispositione, recte dixit, totum pendere a testatoris prae sumpta mente, an voluerit locum es se huic reprae sentationi, vel non: Id quod infra, hoc eodem cap. latius exornabitur, atque decla rabitur, & harum quotidian arum controu. iur. lib. 2. cap. 20. numero 28. aliorum Authorum relatione comprobaui: Et vltra ibi tradita, confert, in primo genere succedendi, ex legis, inquam, dispositione, legem ipsam, reprae sentationem conces sis se, atque introduxis se ob rationes infra as signandas, nulla hominis affectione, aut dispositione concurrente. In secunda vero ob prae sumptam testatoris voluntatem, & affectionem, vt etiam infra dicendum est. Et conuenit[sect. 12] distinctio ab eodem Menochio tradita in cons. 124. n. 110. lib. 2. vbi ex relatione Ripae in l. Lucius, n. 47. ff. de vulg. & pupil. substit. dixit duplicem considerandam es se coniunctionem in succes sionibus deferendis: Vnam videlicet legalem, quam facit lex ob sanguinis coniunctionem, quae solum consideratur in succes sione ab intestato, nulla hominis affectione concurrente, de cuius succes sione agitur, cum neque aliqua adsit eius dispositio, qua affectione colligi valeat. Altera est ex testatoris dispositione, qua ex ip sius affectione regulatur, quae tantum operatur, quantum testatoris affectio significat. His ita constitutis, reprae sentatio haec in sensu[sect. 13] praefato accepta, & de qua sermo, & disputatio hoc in capite suscipitur, diuersimode diffiniri solet; vere tamen Authorum omnium diffinitiones ad eum finem, eumque effectum tendunt, vt reprae sentare quem personam parentum, nihil aliud sit, aut significet, quam filium as sumere gradum, & ius succedendi, quod patri competebat, & si viueret, competeret, vt Barbosam ex mente, seu placito communi sic dicentem, supra retuli numero decimo. Caeterum diffinitiones metips ae, (vt statim apparebit) aut non perfectae, nec absolutae, siue non satis verae videntur, aut fictionem quandam introducunt, quam lege ipsa introductam, siue sic appellatam non inuenimus, ac denique easdem periculosas, seu nonconcludentes nullus negare poterit, qui rem hanc deliberate, & mature perspexerit. In primis ergo Iacob. Menochius[sect. 14] in cons. 215. n. 145. lib. 2. scriptum reliquit, quod reprae sentare, nihil aliud est quam ex integro aliquem referte: & ideo infert, quod reprae sentari aliquis non[sect. 15] potest pro vna parte tantum, sicuti manifeste respondit Curtius senior in cons. 75. col. 3. versic. sed praemis sis non obstantibus. Deinde Menochiusmetidem in cons.[sect. 16] 413. n. 39. lib. 5. aliter inquit, videlicet, quod reprae sentatio, & transmis sio, nihil aliud est, quam quae dam subrogatio, quae fit de persona filij ad personam patris: Et lib. 4. dicta prae sumpt. 95. n. 2. sic dixit, quod[sect. 17] reprae sentatio est quaedam fictio, quam lex facit, fingendo personam filij, es se illam patris, & as serit sic clare probare text. in §. cum filius, versiculo, AEquum enim es se, Instit. de haered, quae ab intest. defer. dum dixit Iustinianus, aequum videri, vt filius loco partis habeatur. Caeterum Caldas Pereira de nominatione emphy[sect. 18] teutica, quae st. 17. n. 42. fol. 17. mihi 191. dicit, quod reprae sentatio est quaedam fictio, per quam mortuus fingitur viuus. Velasquez Auendanus in l. 40. Tauri, glos sa 2. num.[sect. 19] 5. quod reprae sentatio est fictio quaedam, a lege ciuili inducta, ad subrogandum nepotem in locum patris, ex l. Gallus, § etiamsi parente, ff. de liber. & posthumis. Denique Anton. Pichar, ad titulum, Instit. de haered.[sect. 20] quae ab intest. defer. §. 3. de reprae sentatiue in Hispan. primog nu. 15. fol. mihi 1251. sic scribit, nec aliquem praedictorum Authorum recenset: Reprae sentatio fictio est, per quam is, qui in remotiori gradu constitutus est, in proximiori consideratur. Sed quia (vt dixi) praefatae omnes diffinitiones,[sect. 21] aut integré non constant, aut sine scrupulo non transeunt, sic potest, & magis generaliter Reprae sentatio in hoc sensu accepta, diffiniri, vt sit Priuilegium lege ciuili conces sum, quo filius in locum patris ad succes sionem ascendentium in infinitum, vel patrui tantum inter transuersales vocatur. Et haec quoad ius commune, atque reprae sentationem circa succes siones bonorum liberorum, & sui natura diuisibilium: Quoad succes siones vero primogeniorum, & Maioratuum, atque fideicommis sorum perpetuorum, in quibus sui natura, vnus dumtaxat succedere potest, ac debet, nec bona diuidi valent (vt compertum est,) dici quoque potest vltra omnes, tam exteros, quam huius Regni Authores, quod reprae sentatio in Hispanorum primogeniis, est priuilegium legibus huius Regni conces sum, quo filius in locum patris ad succes sionem tam ascendentium, quam transuersalium, in infinitum vocatur, & personam parentum reprae sentando, sic succedit, ac si pater eius, si viueret, succes surus es set, aut succedere pos set. Dicitur autem quod Reprae sentatio sit priuilegium, quia contra iuris regulas, & eos, qui vere sunt in proximiori gradu constituti, velut priuilegium quoddam iure speciali est introductum: & ita appellatur ab Imperatore, in authentic. de haered. ab intestat. venient. §. si autem defuncto, versiculo, huius modi vero priuilegium, collatione 9. & es se priuilegium, reprae sentationis beneficium, post alios scribunt Andreas Tiraquel. de retractu, lib. 1. § 10. glos sa 9. numero 4. Tiberius Decianus in consilio 1. numero 369. lib. 1. Ioannes Cephalus in consil. 616. numero 200. lib. 5. Aluarus Valascus de iure emphyteutico, quae st. 50. numero 4. & numero 6. versiculo, & cum ius reprae sentationis, Guillelm. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelasiam, numero 63. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 8. numero 65. lib. 1. D. Spino in Speculo te stamentorum, glos sa 19. numero 52. Dicitur etiam lege ciuili conces sum, quia lege ciuili conces sum, & introductum , certis simi iuris est, vt statim probabitur. Deinde dicitur, quo filius in locum patris, quia tota reprae sentationis substantia in eo consistit, vt filij in locum patrum demortuorum constituantur. Quod probat textus singularis, & notandus in hac materia, in dict. § cum filius, Institut. de haered. quae ab intestat. defer. Ad succes sionem autem ascendentium in infinitum, ideo in diffinitione dicitur, quod quando agitur de succes sione ascendentium, ius reprae sentationis nedum ad nepotes, & pronepotes, sed ad caeteros omnes descendentes, ex vera, & communi sententia (quidquid repugnent nonnulli) protrahitur, vt infra obseruabitur, & post Glos. Ioann. Fabian. Salicet. Couar. & Greg. Lopez, constanter tuetur Ludouic. Molin. de Hispan. primog. lib. 3. cap. 7. numero 5. & 6. Antonius Gomezius tomo primo variarum, capite primo, numero 15. Antonius Pichard. ad dictum titulum, Institut. de haered. quae ab intes. defer. § 2. de reprae sentation. numero 18. & 19. Denique dicitur, vel patrui tantum, quia quando agitur de succes sione, vel haereditate transuersalis, reprae sentatio vltra fratrum filios non extenditur, vt infra dicetur, & probatur per text. in authent. post fratres, 1. & 2. C. de legitimis haered. Quod attinet vero ad diffinitionem circa primogenia, seu Maioratus Hispaniae, diximus Reprae sentationem es se priuilegium legibus huius Regni conces sum; quoniam reprae sentatio eadem, legibus huius Regni sic introducta, atque antiqua patrui & nepotis altercatio sublata fuit, prout sublatam fuis se, atque praefatam reprae sentationem introductam apparet ex l. 2. tit. 15. partit. 2. & l. 40. Taur. quae hodie est l. 5. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae. Diximus quoque, quo filius in locum patris, §. c. quoniam verba ea omnia, eisdem legibus Regiis, sic clare, & expres sim probantur , vt nullo pacto subuerti, aut negari valeant: Sed & verbum in infinitum, etiam respectu transuersalium adiecimus, quoniam reprae sentatio illa, Regia dicta Taurina constitutione introducta, etiam inter transuersales in infinitum accipitur: Fuit namque ad eum modum, ad quem ascendentium respectu accipitur, recepta; & ideo non aliter regulari, siue intelligi debet, quam altera descendentium regulatur, atque accipitur: Id quod numeris seqq. latius probabitur, atque demonstrabitur. Verumenimvero, ad uersus superiorem diffinitio[sect. 22] nem, & ea, quae scripta fuere, vrgere videntur quamplurimorum Authorum obseruationes, & placita in eodem proposito, quamplures namque reprae sentationem, per rationem fictionis potius, quam priuilegij diffiniunt, & beneficium hoc, Fictionem vocant: Id autem ex superius praecitatis Authoribus ex n. 14. cum seq. apparet manifeste: ipsi namque (vt vidimus) dum Reprae sentationem diffiniunt, fictionem es se, siue per fictionem introductam, profitentur, & alij etiam vltra ibi relatos, in eodem quoque placito sunt. Quocirca erit & tertio loco principaliter obseruandum, atque constituendum, dubium es se, vtrum Reprae sentatio metipsa, fictione iuris sit introducta, nécne, siue ex fictione illa procedat, an vero iure speciali, & priuilegio absque aliqua fictione proces serit? Et quidem, quod Reprae sentatio fictio sit, & quod eadem introducta, lex fingit es se quod non est, scripserunt Baldus in authent. Ces sante, columna vltima, C. de legitimis haeredibus, Angelus in §. cum filius, Instit. de haered. quae ab intest. not abili 2. Tiraquel. de primogenitura, quae st. 40. n. 131. & n. 218. Aluarus Valasc. de iure emphyteutico, quae st. 50. num. 6. Rubeus in con silio 39. numero 5. Ruinus in consil. 17. numero 11. lib. 2. Ioannes Cephalus in consil. 431. numero 29. libro 3. & in consil. 489. numero 9. lib. 4. Ioannes Crotus in consil. 9. numero 11. Tiberius Decianus in consil. 7. num. 85. libro 1. Didacus del Castillo in l. 8. Mauri, in principio, & ibidem Cifuentes numero 2. Roland. in consilio 68. numero 6. libro 1. Auendanus in l. 40. Tauri, glos. 2. numero 5. & glos. 16. numero 5. Couar. practic. cap. 38. num. 4. in vers. 3. ad intellectum, ibi: In hoc quod vere proximior. Menochius libro 4. Prae sumptione 95. numero 2. & in consilio 200. numero 42. libro 2. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quae st. 17. numero 42. Petrus Anton. de Petra de fideicommis sis, quae st. 11. numero 54. & numero 57. Martinus Monter a Cueua decision. Regni Aragon. 36. numero 46. & cum Baldo, Iasone, Alex. Grato, Rubeo, Cephalo, & Menochio, Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 70. num. 16. lib. 1. constanter Anton. Pichardus ad dictum titulum, Instit. de haered. quae ab intest. defer. de reprae sentatione, §. 2. numero 11. & 12. & 13. & §. tertio, numero 15. E contrario tamen, quod reprae sentatio ex fictio[sect. 23] ne non procedat, siue quod lex non per rationem fictionis, sed potius priuilegij, reprae sentationem introduxerit, ij Authores tenuerunt, quos praecitaui supra, numero vigesimo primo, in versiculo, dicitur autem, qui & alios plures commem orarunt, idem as seuerantes: & vltra illos, ipsum quoque tenuit Chas saneus in consuet. Burg. §. 10. verbo, Representation, folio 261. Imo & in fortioribus terminis, hanc non es se fictio[sect. 24] nem, sed potius veritatem, & eam quidem naturalem , vt scilicet filius sit eiusdem gradus, quo pater, cum sit eadem persona cum patre, constanter contendit Andreas Tiraquellus de primogenitura, dicta quae st. 40. sub num. 31. & num. 37. & num. 134. & 219. & mouetur per textum in l. vltima, C. de impuber. & aliis substit. idem quoque videtur contendere Ruinus in cons. 115. num. 6. lib. 3. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 70. ex n. 63. lib. 1. & expres sim as serit, atque copiose comprobat Iacobus Menochius in cons. 124. ex numero 100. vsque ad numerum 108. lib. 2. & in con[sect. 25] silio 211. numero 88. 89. & 90. lib. 3. Praeterea reprae sentationem hanc es se prae sumptam, non autem fi ctam, scripserunt Petrus Paulus Parisius, Socinus iunior, Ioannes Cephalus, Tiberius Decianus, & alij nonnulli, quos retulit, & probauit Iacobus Menochius ipse in consilio 357. numero 33. lib. 4. & dicta Prae sumptione 95. numero 2. lib. 4. vbi in proposito articulo existimat, vtramque opinionem es se veram; illam scilicet, quae Reprae sentationem fictionem es se[sect. 26] as serit; & hanc, quae prae sumptam es se, non autem fictam affirmat: Sic declarando, quod scilicet reprae sentatio sit quaedam fictio, quam lex facit, fingendo personam filij es se illam patris; haec tamen fictio fundata est in prae sumpta mente, & voluntate eius, de cuius succes sione & haereditate agitur: lex enim prae sumit, quod moriens, vt puta auus, vel proauus ab intestato, tacite vocauerit filium loco patris, qui alioqui succes surus erat. Vides ergo inter Scriptores nostros miram varietatem, ac etiam contrarietatem existere, & vix dignosci pos se, quid sit receptius, aut verius, quid ve tenendum sit, nam & ipsimet Authores sibi non con stant, aliquando potius Reprae sentationem Fictionem, aliquando Priuilegium vocant; siue nunc dicunt, ipsam per fictionem procedere, statim vero as serunt, dispensatiue, & per priuilegium fuis se introductam: Horum numero fuerunt Ioannes Cephalus, Tiberius Decianus, Iacobus Menochius, & Ioannes Vincentius Hondedeus, vt ex relatione eorum facta supra, num. 14. cum sequent. & num. 21. versic. dicitur autem, & n. 22. deducitur, & pariter se habuit Octauianus Cacheranus in cons. 72. is namque Author n. 20. in fine, & n. 24. quod reprae sentatio procedat per fictionem as seuerauit: statim vero num. 25. quod dis pensatiue & per priuilegium fuerit introducta, dixit expres sim: Quocirca, vt res haec dilucide magis,[sect. 27] & melius quam antea fuis set, remaneat explicata, sequentia constituere, atque obseruare neces sarium erit. Ac primum quidem, Reprae sentationem iniuste, & minus vere ac proprie appellari Fictionem, con stanter & secure as seuerandum erit; ipsa namque non per rationem fictionis, sed potius priuilegij introducitur, siue non fictio, sed priuilegium appellatur, vt supra vidimus, & ad id textum expres sum adduximus in authent. de haeredib. ab intestato venientibus, §. si autem defuncto, versic. huiusmodi vero priuilegium, collat. 9. qui textus cum adeo expresse id dixerit, nec de fictione meminerit, cum etiam alibi fictionis mentio non fiat, subuerti nullo pacto potest, nec aliter reprae sentatio nominari, siue non per alium modum accipi, quam per eum, per quem a lege ipsa accipitur, atque nominatur: Iustinianus autem in dicto §. cum filius, Instit. de haereditatib. quae ab intest. defer. quamuis dixerit aequum es se, vt filius loco patris habeatur; nunquam tamen dixit per fictionem aliquam, siue ad modum fictionis id fieri, imo alio iure, non per fictionem filium loco patris haberi, satis aperte insinuauit, vt infra dicetur. Non ergo de iure procedere potest eorum sententia, qui Fictionem Reprae sentationem appellant: nec etiam Iacobi Menochij concordia relata numero praecedenti: eo praecipue, quod ia succes sione ab intestato, de qua loco illo, hoc est, d. Prae sumpt. 95. n. 2. ipse Author agebat, prae sumpta illa mens & voluntas eius, de cuius succes sione agitur, non ita valeat deduci, imo eidem repugnent expresse ea, quae ex eodem Menochio in cons. 124. n. 110. lib. 2. supra adduximus, dum in succes sione legali, nullam hominis affectionem concurrere as seruit ipse secure. Deinde & secundo, si veritati simpliciter inhae [sect. 28] remus, negari non pos se, quin alia sit persona patris, alia vero filij, cap. iam itaque, prima, quae stione 4. & quod text. in dicta l. vltima, C. de impuberum, & aliis substitut. vtitur dictione illa pene, & verbo, intelligantur, quae improprietatem denotare, compertum est, vt vtrumque recte obseruauit, & comprobauit Antonius Pichardus ad titul. Institut. de haered. quae ab intestato defer. §. 2. numero 11. & 12. folio 1239. Alij quoque Authores in eodem placito fuerunt, atque praefato, & aliis etiam modis explicarunt text. in dicta l. vltima, hos retuli libro primo, controuersiarum iur. de vsufructu, capite 63. numero 89. & 10. Caeterum (quod Pichardus non animaduertit) negari etiam non pos se, quin quoad effectum succes sionis, filius censeatur vere & proprie eadem persona patris, siue es se idem, quod pater, nec ab eo differre; quia cum in potestate legis fuerit efficere, quod filius subintret in locum patris, & eius personam sustineat, dicto §. cum filius, sane quoad succes sionem dici potest vere & proprie pater, atque ita aequalis cum cae teris succedentibus, etsi ipsi in proximiori gradu inueniantur, & ideo cum eisdem succedere debet, quia quod filius loco patris habeatur, aequum a lege visum est, vt in dicto §. cum filius, scribitur: & resolutionem hanc eleganter adduxit, atque latius comprobauit Iacobus Menochius dicto consilio 124. ex numero 104. vsque ad numerum 108. lib. 2. & dicto con silio 211. numero 87. & duobus sequent. libro 3. Ioannes quoque Vincentius Hondedeus dicto consilio 70. nu. 63. & duobus sequent. libro 1. & ita ad hunc sensum acceptae, procedere pos sunt Tiraquelli, & aliorum Authorum rationes plures, ac etiam iura ab eisdem allegata, quibus contendunt, reprae sentationem es se potius veritatem, quam fictionem; semper tamen (vt dixi) as serendum est, per rationem fictionis legem in hac materia non proces sis se, siue reprae sentationem fictionem non es se: quod apertius ex obseruatione sequenti constabit. Tertio ergo loco constituitur, quod lex ciuilis,[sect. 29] quae reprae sentationis beneficium conces sit, nullo modo finxit, filium in locum patris sui ita substitui, vt qui in remotiori gradu antea constitutus erat, modo per fictionem ad gradum proximiorem reducatur: Eidem tamen in remotiori gradu existenti, at[sect. 30] que in eo succes sionis tempore inuento, ex iusta causa, atque ex aequitate, proximioris gradus priuilegium communicat, & ad succes sionem sic eum admittit, ac si in proximioris, aut proximiorum cum eo concurrentium gradu existeret: Quae sententia & doctrina non obscure, aperte potius probatur per textum notabilem ad hoc, in authent. de haered. ab intest. venient, in principio, ibi: in hoc enim ordine gradum quaeri nolumus, sed cum filiis & filiabus ex praemortuo filio aut filia, nepotes vocari sancimus: & in §. si autem defuncto, versiculo, vnde consequens, ibi: Licet in tertio sint gradu; vbi notandum est, conces so iam reprae sentationis beneficio, fateri textum illum, quod per ip sammet reprae sentationem lex ciuilis non finxit, consobrinum , qui est in tertio gradu, reponi, & constitui in secundo: alias enim sumpta fictione, dicere debuis set Imperator contrarium eius, quod dixit; gradum ergo non quaerit in eo ordine succedendi, neque ad gradum fictionem aliquam introducit, sed dumtaxat fictione omni sublata, quod cum filiis de filiabus ex praemortuo filio aut filia, nepotes vocentur , statuit: Idque & vere etiam & singulari ratione demonstratur, quia reprae sentationis beneficium circa collaterales, introductum fuit ad similitudinem reprae sentationis, quae in descendentibus erat iam introducta, vt colligitur ex textu, in d. authent. de haered. ab intest. venient. in principio, iuncto versiculo, reliquum, cum seq. Sed sic est, quod per reprae sentationem, quae descendentibus concedebatur, lex ciuilis nullo modo fingebat, filium es se in eodem gradu, in quo pater eius fuit: Ergo idemmet procedere debet in reprae sentatione, quae collateralibus fuit conces sa. Quod autem[sect. 31] in reprae sentatione descendentibus conces sa, id ita fuerit, euidenter constabit, si animaduertamus, ius reprae sentationis. quod olim descendentibus concedebatur, non differre a iure suitatis, & his dumtaxat conces sum fuis se, qui sui haeredes erant. Quod aperte probatur in d. §. cum filius, Instit. de haered. quae ab intest. defer. Quoniam igitur in linea descendentium, patre sublato de medio, filius in locum eius succedebat, §. sui, Instit. de haered. qual. & differ. cum vulgatis, nepotes patre sublato de medio, in loco sui haeredis succedebant, quia nemo eos praecedebat, sed non reponebantur in gradu parentum suorum, quia id neces sarium non erat, cum omnes sui haeredes primo loco pariter vocarentur ad intestati succes sionem, §. 1. In stit. de haered. quae ab intest. Et sic (vt vides) aliud est succedere in locum patris sui, vel in locum sui hae redis. aliud vero & longe diuersum reponi, & constitui in gradu, in quo pater fuit. Quod si dixeris, in linea descendentium neces sa[sect. 32] riam non es se fictionem, quia nepotes, & alij liberi sub potestate, iure suorum haeredum succedebant, neque aliquis eos praecedebat, patre sublato de medio, ex d. §. sui: At vero in collateralibus cum Ces set haec ratio suitatis, neces sariam videri fictionem, quia ea remota, patruus tanquam proximior, succedere debuis set, §. si plures, cum iuribus aliis vulgatis, Instit. de legitima agnatorum succes sione. Responderi poterit, prout Virum equidem eruditum respondis se, mihi compertum est, quod etiam in emancipatis liberis, iura suitatis deficiebant, vt certum est; & tamen in illis gradum non es se quaerendum, dixit expres sim text. in d. authent. de haered. ab intest. venientibus, in principio; vnde de in transuersalibus idem quoque dici poterit, ac debebit, in eis etiam beneficio reprae sen sationis introducto. Et iuxta haec debebunt accipi, atque moderari ge[sect. 33] nerales, & nimis indistinctae traditae Doctorum omnium sententiae, & obseruationes in hac materia, quatenus dicunt, quod quando agitur de succes sione ascendentis, vel patrui, nepotes ex filio, vel fratre praedefuncto succedunt in locum & gradum patris, prout scripserunt post alios plures, Socinus iunior in cons. 252. n. 8. lib. 2. Iason in cons. 159. n. 2. lib. 4. Ruinus in cons. 12. n. 13. lib. 2. Tiraquellus de primogenit. q. 40. n. 166. Hieron. Gabriel in cons. 86. n. 3. lib. 1. Rolandus in cons. 68. n. 23. lib. 1. Francisc. Beccius in cons. 81. n. 1. & 2. Grammaticus decis. 1. Ioannes Bolognetus in cons. 8. in principio, & n. 8. & seqq. & quod dicantur es se in eodem gradu, in quo erat pater, & sic in aequali cum patruo, non autem in remotiori, reliquerunt scriptum Iason dicto cons. 159. n. 4. lib. 4. & in consilio 215. columna 4. libro 2. Corneus in consilio 131. columna 4. numero 10. versiculo, praeterea, libro 2. Parisius in consilo 36. numero 8. libro 2. Decius in cons. 87. in fine, & in cons. 97. numer. 4. & in l. 1. num. 19. C. de secundis nuptiis, Rolandus dict. cons. 68. n. 41. Bursatus in cons. 67. n. 23. & 24. lib. 1. Francisc. Beccius d. cons. 81. Ioannes Cephalus in cons. 489. n. 59. lib. 4. Vere namque, neque ad gradum proximiorem, per fictionem (vt ipsi existimarunt) reducuntur, neque in locum & gradum patris succedunt; de gradu enim non quaeritur, vt in dict. authent. expres sum vides; sed ex aequitate (vt dixi) proximioris gradus priuilegium communicatur, hoc est, (vt eodem in loco dicitur) cum filiis, & filiabus ex praemortuo filio, vel fratre admittuntur. Caeterum, ne ab ita receptis, & communibus[sect. 34] Doctorum sententiis, atque traditionibus recedamus, quamuis rem hanc sic intelligendam, atque interpretandam credamus, prout nunc intelleximus; eo frequenter loquendi modo vtemur, quo ipsi Doctores vtuntur, & succedere filium in locum & gradum patris dicemus, effectu, atque exitu considerato: communicatio namque illa. eum effectum operatur, quamuis non per fictionem procedat, vt dixi, sed ex aequitate cum filiis & filiabus, succes sio eiusmodi detur: Id quod in effectu voluit etiam communis illa Doctorum sententia relata supra, num. 9. quatenus succedere quem reprae sentando personam parentum, id significare dixerunt, quod filius as sumat gradum succedendi, qui patri competebat, & omnia iura gradui cohaerentia, & quae competerent parentibus, si viueret: Nam licet text. in dict. authent. de haered. ab intestat. venient. in principio, alio (& diuerso equidem) loquendi modo vtatur, ex quo tandem cum filiis & filiabus ex praemortuo filio, nepotes vocari statuit, id in effectu introducere intendit, vt iura patris filius consequatur, & sic admittatur, ac pater ipse si viueret, admittendus es set: Verbis ergo magis, quam re, & effectu, praefati textus, & communis Scribentium obseruationis differentia est; semper tamen erit, vt dixi, intelligenda. Quarto deinde & principaliter obseruandum, at[sect. 35] que constituendum est, ex dictis hactenus, deducendam resolutionem articuli as sidui, & neces sarij in hac materia; vtrum, inquam, reprae sentatio dumtaxat admitti debeat in casibus a iure expres sis: Et quidem ij omnes Authores, qui Reprae sentationem Fictionem legis appellarunt, siue per rationem fictionis introductam eam as seuerarunt; inde & quasi neces sario, & consequenter inferunt, quod cum reprae sentatio iuris fictione introducta sit, non nisi in casibus a iure expres sis admitti poterit. Cuius sententiae Authorem dicunt communiter Nicolaum de Matharenis in l. finali, C. de iurisdictione omnium indicum: prout eum retulit Angelus in dict. §. cum filius Institut. de haered. quae ab intestato defer. num. 7. Decius in consil. 1. num. 5. Emanuel Costa de patruo & nepote, prima parte, num. 18. fol. 399. & eundem sequuntur Guil. Benedictus, & Antonius Gama, cum quibus sic quoque obseruauit Velasquez Auendanus in l. 40. Tauri, glos sa 16. num. 4. Aluarus Valascus de iure emphyteutico, quae st. 50. num. 6. in fine, qui ea ratione excitatur, quod si Reprae sentatio est ex priuilegio iuris (Priuilegium enim appellat textus iam allegatus in dict. §. sin autem defuncto, vers. huiusmodi autem priuilegium:) Sequitur (inquit ip se) quod non non pos sit habere locum nisi in casibus a iure expres sis; priuilegia enim iuris non inducimus, nisi lex inducat, §. sed & quod Principi placuit, Institut. de iure natur. gent. & ciuili: Si autem est fictio, idem etiam dicendum est; non enim fictionem inducimus, nisi quando lex fingit, quia fictio est opus legis, & ab homine induci non potest, vt ibidem probat Valascus: Eandem quoque regulam, quod reprae sentatio locum non habeat, nisi in casibus a iure expres sis, generaliter in hac materia tradiderunt Tiberius Decianus in consil. 1. num. 398. lib. 1. Paulus Parisius in consil. 37. ex num. 1. cum sequent. volumine 2. Marcus Anton. Anguis sola in cons. 3. num. 49. lib. 3. Didacus Couarr. practicarum cap. 38. num. 4. sub versic. ex his poterit perpendi, in fine. Ioannes Matiencus in l. 5. tit. 7. glos sa prima, num. 1. lib. 5. nou. collect. Regiae. Iacobus Cancerius variarum resolut. cap. 5. num. 7. in fine, Caldas Pereira de nominat. emphyteutica, quae st. 17. num. 9. Anton. Pichardus ad titulum, Institut. de haered. quae ab intestato defer. §. 2. num. 13. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iustitia & iure, disputatione 626. num. 2. fol. 388. Inde etiam, quasi neces sario & conse[sect. 36] quenter inferunt, reprae sentationem hanc es se iure quoddam speciali introductam, & propterea es se quoddam ius extraordinarium, nec ei in dubio locum fore, sicuti scripserunt Iacobus Beluisius, Bartol. Castren sis, Aretinus, & Lofredus, quos retulit, & sequutus est Iacobus Menochius in consil. 200. num. 41. lib. 2. & in consil. 269. num. 61. vers. Octauo, lib. eodem, & lib. 4. Prae sumptione 95. num. 3. & idem quoque post alios scripsit Emanuel Costa de patruo & nepote, prima parte, num. 15. fol. 398. Raudensis etiam in consil. 141. num. 45. inter consilia vltimarum volunt. volum. 2. dum dixit, capiendam in dubio interpretationem contra reprae sentationem. Caete[sect. 37] rum ius reprae sentationis ex naturali ratione fuis se introductum, & consequenter fauorabile es se, & in omni materia extendendum: Tiberius Decianus profitetur in consil. 9. num. 3. lib. 2. qui autem sint casus expres si, in quibus representatio locum habere debet, iidemmet Authores declarant, & dilucide magis constabit ex his, quae obseruationibus sequentibus dicenda sunt, vbi suo ordine explicauimus, quibus personis reprae sentationis beneficium fuerit conces sum, & quando habeat locum, vel non, constat etiam; & quoad Regni succes sionem, & Maioratus, aut Primogenia, deducitur quando locum habeat, ex l. 2. tit. 15. partita 2. & l. 40. Tauri, quae hodie est l. 2. tit. 7. lib. 5. nou. collect. Regiae, & infra etiam latius declarabitur. Et pro regula generali, quod reprae sentatio dum[sect. 38] taxat habeat locum in his succes sionibus, quae iure haereditario deferuntur, & non in aliis, scipserunt in hac materia Nicol. de Matha. Bald. Bartolus, & post alios antiquos Emanuel Costa, quos retulit, & ita generaliter in hac eadem reprae sentationis materia obseruauit Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 40. & num. 47. Andreas Tiraquellus de primogenitura, quae st 40. ex mm. 152. Aluarus Valascus de iure emphyteutico, dict. quae st. 50. num. 30. Natta in consil. 127. in fine, volumine primo, Tobias Nouius in consil. 4. num. 8. Paulus Parisius in consil. 37. num. 74. lib. 1. Decius in consil. 1. columna penultima. Curtius iunior in l. 2. num. 11. C. de succes sorio edicto. Guil. Bened. in cap. Rainuncius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelasiam, num. 60. Didacus Couarr. practicarum dict. cap. 38. num. 5. versic. sic sane. Ioannes Matien cus in dict. l. 5. tit. 7. glos sa 5. in principio lib. 5. nouae collect. Regiae, Velasquez Auendanus in l. 40. Tauri, glos sa 16. num. 3. Franciscus Bursatus in consil. 170. num. 47. lib. 2. Humada in l. 2. tit. 15. partita 2. glos sa 17. num. 2. Antonius Pichardus ad tit. Instit. de hae red. quae ab instato deferunt. de Reprae sentatione, §. 2. num. 25. fol. 1244. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iustitia & iure, dict. disput. 626. num. 1. in principio, fol. 386. Ij autem, & alij plures Authores, quos sciens,[sect. 39] consultóque praetermitto, excitantur praecipue per textum, in l. tutela, §. si duo, ff. de legitimis tutoribus, & in l. si libertus praeterito, §. primo, ff. de bonis libertorum. Sed aduersus hanc communem, & rece[sect. 40] ptam Scriptorum sententiam, quamplurima quidem vrgent, quae suspectam & periculosam eam reddunt. Ac primum, quod in emphyteusi, quae iure sanguinis defertur de generatione in generationem, contrarium tenent communiter Doctores, ac in ea reprae sentationem admittunt, vt infra, obseruationibus vlterioribus, latius ostenditur: & tenuit Alexander in cons. 26. num. 9. lib. 3. & in cons. 88. lib. 1. Ruinus in consil. 12. num. 13. & 14. lib. 1. & in cons. 17. num. 13. in fine, vbi de communi & veriori, & simul loquitur in vtroque loco de feudo, quod iure sanguinis debetur ex contractu; & tamen vult, quod filius reprae sentet in eo patris personam: idem tenuit Rolandus in consil. 68. num. 24. lib. 1. vbi refert Concordantes, & de communi testatur, & de feudo paterno, quod iure sanguinis defertur, Ruinus in consil. 171. columna 4. lib. 2. vbi etiam loquitur in emphyreusi Ecclesiastica, quae debetur iure sanguinis, idest masculis tantum: idem Ruinus in emphyteusi Ecclesiastica, in consil. 163. lib. 1. id ipsum Corneus in consil. 131. per totum, lib. 1. & in consil. 24. columna vltima, eodem lib. Tiberius Decianus in consil. 9. num. 5. lib. 2. & in consil. 55. num. 18. lib. 3. pod alios, de quibus ibi: & loqui tur in fideicommis so facto in contractu, ac in eo reprae sentationi locum es se defendit; Molina quoque de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 47. & Sfortia Oddi in consil. 11. num. 39. lib. 1. in feudo, & in emphyteusi, locum es se reprae sentationi, as seuerarunt: ergo absolute verum non est, quod in his dumtaxat, quae iure haereditario deferuntur, sit locus reprae sentationi. Deinde, quod in fideicommis sis familiae relictis, locum habeat reprae sentatio, communis est post Accursium Scribentium quamplurimorum sententia, vt infra dicendum est; & tamen in fideicommis sis iure haereditario non succeditur, imo fideicommis si titulus, cum titulo haereditario simul concurrere non potest, l. legatum, 119. §. primo, ff. de legatis primo. Denique tam in Regni, quam in Maioratus cuiusque succes sione, reprae sentationem habere locum, expres sum est in l. 2. titul. 15. partita 2. & in l. 40. Tauri, & latius infra explicandum est; & tamen Regni succes sio, iure sanguinis, & non iure haereditario defertur, vt latius statim probabitur, & post alios tenuit Molina lib. 3. de Hispan. primogen. cap. 6. num. 9. Mieres de maioratu, 4. part. quae st. prima, num. 47. Gama Lusitanus decisione 174. num. 15. Similiter Maioratus seu primogenia, non iure haereditario, sed iure sanguinis deferuntur, vt late obseruauit Molina lib. 1. cap. 8. per totum. Quapropter solo feudi argumento adductus, at[sect. 41] que excitatus principaliter, a communi sententia discedere videtur Iason in l. si auiae, num. 5. C. de succes sorio edicto, & eam non es se tutam ob rationes prae dictas, expres sim as seuerauit Sfortia Oddi in consil. 11. nunc praecitato, num. 39. quo loci multum dubitat de veritate traditionis praefatae, quod reprae sentatio locum non habeat nisi in his succes sionibus, quae iure haereditario deferuntur: Sed non respon[sect. 42] det his iuribus, quae pro communi praefata distinctione, an scilicet succedatur iure hereditario, vel sanguinis , supra adduximus: Eisdem tamen facile poterit solutio prae stari, si in memoriam repetantur ea, quae quotidianarum harum controuers. iuris, cap. 20. lib. 2. num. 35. per totum, obseruauimus; ideo, inquam, in dictis iuribus reprae sentationem ces sare, quod non tractabatur de succedendo in bonis aui, sed de succedendo in bonis liberti: reprae sentatio autem olim solum in succes sione ascendentium locum habebat, & quamuis succedatur ibi in iure patronatus, quod erat ipsius aui; tamen cum ex illo iurepatronatus filius non consequatur ius succedendi in bonis aui, sed liberti, non inspicitur persona aui, nec seruatur ordo succedendi ab intestato ipsi auo, per text. singularem, in l. Paulus, §. Paulus respondit nepotem, ff. de bonis libertorum: Idcirco quia agebatur de succes sione liberti, in qua reprae sentationi locus non est, recte adiicitur illatio, Quia proximum quemque, & c. Eaque ad excludendum nepotem sufficiens est, vt dict. num. 35. ostendi. Quod si velis communem sententiam tueri, di[sect. 43] cere poteris, reprae sentationem in succes sione hae reditaria semper admittendam, in aliis vero succes sionibus denegandam, nisi in feudo, in quo reprae sentatio iure singulari semper admittitur, etiamsi iure haereditario non deferatur, prout pluribus probant Iason, Afflict. Tiraquel. Grammatic. Acost. & Rosellis, quos refert, & ita obseruauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. d. cap. 6. num. 47. Praeterea, regulam eandem, quod in his, quae iure haereditario non deferuntur, reprae sentatio admittenda non sit, tribus in casibus non procedere. Primus est in succes sionibus, in quibus line a recta & iure primogeniturae succedendum est, vbi reprae sentatio admittitur, etsi iure haereditario non deferantur: Et idem est in iuribus patronatus, & anniuersariis, atque emphyteusi, iure primogeni turae relictis. Secundus casus est, vbi adest primogenitorum perpetua vocatio; illa namque efficit, vt omnes in infinitum ex repre sentatione succedant; etsi iure haereditario non deferatur. Tertius casus est in fideicommis sio familiae, cognationi, seu propinquis relicto, in quo reprae sentatio semper admittenda est, etsi in eo iure haereditario non succedatur: Et ita regulam superiorem, quod in his, quae iure haereditario non deferuntur, reprae sentatio admittenda non sit, deducit. & praefatos tres ca sus excipit, & latius eos probat Ludou. Molin. de Hispan. primog. lib. 3. cap. 6. ex num. 41. vsque ad num. 48. & Molinam sequitur Humada in l. 2. tit. 15. part. 2. glos sa 17. num. 3. Antonius Pichardus ad titulum, Institut. de haered, quae ab intestat. defer. tractatu, de reprae sentatione, §. 3. ex n. 35. vsque ad nu. 40. Verumenimvero (vt supra, num. 40. dicebam) negari non potest, quin praefata Doctorum sententia, quae reprae sentationem in his dumtaxat admittit succes sionibus, quae iure haereditario deferuntur; doctrina etiam superior, quae casus nunc relatos excipit, atque in contrarium regulam constituit, suspecta & periculosa reddatur ex eisdem, quae dict. num. 40. fuere adnotata; nam si in feudo, & in emphyteusi reprae sentatio admittitur, etiamsi in illis iure haereditario non succedatur, & iuris huius singularis (quod post alios in feudo constituit Molina) nulla ratio specialis ostenditur, aut si quae iuris singularis ratio as signari valet, non modo non concludens, sed nec apparens est, si etiam in casibus aliis mox relatis, reprae sentatio admittitur, atque in illis non succedi iure haereditario conceditur, proculdubio non leue argumentum deducitur ad probandum, quod vbi subiecta materia, de qua tractetur, ratióve aliqua iuris contrarium non suadeat, reprae sentatio admittenda sit, etiam in his succes sionibus, quae iure haereditario non deferuntur. Vnde rectius pos set in contrarium regula generalis deduci, ius reprae sentationis fauorabile es se, atque ideo in dubio extendendum, & pro eo iudicandum, vt potius admittatur, quam excludatur reprae sentatio, nisi ratio aliqua contrarium suadeat; id quod Tiberius Decianus relatus supra, num. 37. rectius obseruauit, & vtcumque sit in terminis iuris communis, ex decisione legum partitarum, & dict. l. 40. [sect. 44] Tauri constitutione, coacta ratione id dicendum erit, ex qua legum illarum dispositione, iam dubitari non potest, quin reprae sentatio in quacunque dispositione iure Maioratus facta, sit admittenda; prout Ludouicus Melina de Hispanorum primogenus, lib. 3. dicto cap. 7. num. 13. in fine, profitetur expres sim. Auendanus etiam, qui ius reprae sentationis non habere locum, nisi in casibus a iure haereditario deferuntur, antea dixerat, vt numeris praecedentibus retuleram: tandem in eadem l. 40. Tauri glos. 16. num. 6. fatetur regulam constitui eadem in l. generalem, quoad reprae sentationem in omni dispositione iure Maioratus facta admittendam, & subiicit verba quaedam, quae Tiber. Decian. placitum, de quo supra, d. num. 37. & nostrum, atque Sfortiae Oddi relati supra, num. 41. contra Communem, As sumptum mire adiuuant; inquit enim Auenda nus ipse in hunc modum: Et credo non immerito, cum ius istud reprae sentationis aequam sit, & a naturali ratione, & aquilate procedat; & ideo extendendum est; & in dubio pro eo iudicandum, vt per Baldum in l. prima, §. in primo, per illum text. C. de caducis tollendis. Ecce vbi Author is velut expres sim tradit id, quod contendimus, & dicta Taurina constitutione clare deduci, Conditores eiusdem eorum sententiae acces sis se, qui etiam in succes sionibus non haereditariis reprae sentationem admittunt: Imo adeo eam admis sis se, vt voluerint non modo concursum, sed etiam exclusionem aliorum operati debere reprae sen tationem , etiam in succes sione indiuidua, siue iure Maioratus facta, id quod iure communi attento dubium quoque fuerat, & ideo adiicitur verbum, Prefieran, in d. l. 40. Tauri, vt ibidem glos s. 13. Auendanus idem ostendit. Quinto & principaliter obseruandum, atque constituendum est, ex dictis hactenus, non obscure quemlibet deducere pos se, quo, inquam, iure reprae sentatio inuenta, atque introducta fuerit, an[sect. 45] etiam neces saria fuerit, & quare introducta, inquirendum est. Atque vt suo ordine, & distincte id explicetur, inprimis constituo, iuris nostri Interpretes dubitas se communiter, Testamentum, & haereditas, siue testamenti factio, & succes sio ex eo, aut heredis institutio, seu etiam succes sio ab intestato, quo iure sint introductae. Et quidem hac in re quatuor fuere praecipuae, ac etiam diuers ae Doctorum sententiae, nam quod testamentum & haereditas, siue succes siones omnes fuerint de iure Diuino, quidam existimauerunt; alij vero es se iuris naturalis dixerunt; alij deinde quod haec omnia sint iuris gentium crediderunt, quoad inuentionem; licet quoad formam & solemnitatem iuris ciuilis positiui es se as seuerauerint. Denique, testamenta succes siones, atque haereditates quod sint de iure ciuili positiuo, alij contendunt, provt quatuor has Doctorum opiniones diuersas conges sit. Ferdin. Vazq. Menchac. de succes sionum creatione, lib. 1. §. 1. num. 1. per totum, & numeris sequentibus; duas vero, hoc est secundam, & tertiam, Petrus de Peralta in rubrica, ff. de haered. institu. ex num. 140. vsque ad numerum 146. Vltimam vero Roxas in epitome succes sionum, cap. 7. num. 6. Mihi vero tertia opinio semper verior visa est, & magis placet communiter, videlicet, quod testamenti factio, & succes sio, inuentione seu introductione, ac sub stantia sit de iure gentium, & sic ratione naturali introductae; sed tamen approbatione, seu confirmatione, solemnitate, ac forma, vel modo, & sic quoad effectum & efficaciam sint de iure ciuili: quam sententiam tenuerunt Rainerius, & Bartolus, Romanus, Corneus, Castrensis, Fulgosius, Iason, Barbaria, Theophilus, Alexander, Fortunius, Couarr. Viglius, Decius, Angelus, Guil. Benedict. Parisius, & alij, quos retulit Menchaca dict. §. 1. num. 1. versic. Tertia fuit opinio, & firmiter ita re soluit Peralta in rubrica, ff. de haered. instit. num. 140. cum sequent. & num. 144. ad finem, fol. mihi, 94. & num. 142. inquit idem dicendum es se in succes sionibus transuersalium ab intestato, quod in aliis as cendentium & descendentium. Quod est notandum ad reprae sentationem de iure inductam inter transuersales, atque in dict. l. 40. Tauri, ampliatam ad similitudinem succes sionis, aut reprae sentationis inter descendentes, vt infra dicetur. Denique Peralta metipse dict. num. 144. in finalibus verbis, dubij propositi resolutionem prae stat expres sam; nam cum antea dixis set, id quod nunc diximus, succes siones, inquam, introductione es se iuris gentium, approbatione tamen seu confirmatione es se iuris ciuilis, subdit statim in hunc modum: Item eaedem dispositiones sunt, etiam de iure ciuili consideratis effectibus ciuilibus reprae sentationis. ac translationis quorumcunque iurium haereditariorum de defuncto in haeredem, & aliis eiusdem generis effectibus. Et antea num. 141. sic reliquit scriptum: Sicque vult Corneus, quod ille textus intelliga[sect. 46] tur solum quoad virtutem transmis siuam iurium haereditariorum in haeredem, item & quoad reprae sentationem, siue virtutem reprae sentatiuam, qui sunt effectus succes sionis inuenti de ture ciuili. Vides ergo Petrum de Peralta expres sim adnotare, atque as serere, reprae sentationem, ac eius effectum a iure ciuili procedere; siue introductum fuis se: In quo fere omnes conueniunt, qui hactenus in hac materia scribunt; nam a iure ciuili reprae sentationem, ac eius effectum procedere, atque introductum fuis se, vel expres sim as serunt, vel pro certo supponunt: & inter alios, ita sane tenuerunt Tiberius Decianus in consil. 7. num. 85. lib. 1. & in cons. 28. num. 11. & 30. eod. lib. 1. & in consil. 9. num. 2. lib. 2. Franciscus Bursatus in consil. 67. num. 12. lib. 2. Iacobus Menochius lib. 4. prae sumptione 95. num. 2. Auendanus in l. 40. Tauri, glos. 2. num. 5. Decius in consil. 427. num. 8. & in consil. 1. num. 8. Parisius m cons. 36. num. 8. volumine 2. Octauianus Cacheranus in consil. 72. num. 31. vbi dicit, quod reprae sentatio a lege introducitur, §. reliquum, in authent. de haered. ab intest. venient. §. cum filius, Instit. de haered. quae ab intest. defer. nec alium facit gradum; substitutio autem, quod ab homine fit, aliúmque gradum facit, l. 1. l. potest quis, cum innumeris aliis similibus, ff. de vulg. & pup. substitut. Fuítque reprae sentatio metipsa ex aequitate, atque iure quodam speciali introducta, in quo etiam omnes vnanimiter conueniunt; sic enim sancitum est in dict. authent. de haered. ab intestato venient. §. sin autem, & in dict. §. cum filius, ibi: AEquum enim es se: Per quae iura sic tenuerunt Socinus iunior in consil. 252. num. 5. lib. 2. Ioannes Cephalus in consil. 431. num. 25. lib. 3. & in consil. 489. num. 29. & num. 66. lib. 4. Tiraquellus de vtroque retractu, §. 11. glos. 9. num. 4. Tiberius Decianus in consil. 1. num. 371. lib. 1. & in cons. 55. num. 39. lib. 3. Alexander Rauden sis in consil. 142. num. 63. inter consilia vltimarum voluntatum, volumine 2. Iacobus Menochius in consil. 200. num. 43. lib. 2. Auendanus in l. 40. Tauri, glos s. 16. num. 6. Doctor Spino in speculo testament. glos. 19. num. 52. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iu stitia & iure, disputatione 626. num. 1. ad finem, & disputatione 632. in versic. postea vero ex quadam humanitate, & in versic. ex quadam humanitate, & aequitate, sub num. 5. Quod quidem ius quia aequum, ideo & antiquis simum, vt inquit text, in §. si quis igitur, qui est primus eius tituli, in authent. de hae red. ab intestato venient, ibi: Quam succes sionem in stirpes vocauit antiquitas. Et de iure, merito hoc ius reprae sentationis aequum, & antiquum dicitur, cum & iure diuino id apud antiquos Patres, & Patriar[sect. 47] chas fuerit obseruatum, etiam ante legem Moysis, vt habetur Genesis cap. 11. cum sequent. vbi cum Thare duos habuis set filios, Abraham, & Aram, hícque Aram praemortuus fuis set relicto filio Loth, Abraham ipsum nepotem admisit ad succes sionem aui Thare, vocans eum fratrem, quod scilicet fratrem reprae sentaret. Fratres enim (inquit Abraham) sumus, vt Genesis cap. 13. & sic diuiserunt vniuer sam haereditatem Thare, vti fratres. Quod etiam lege 12. tabularum receptum fuit, vt est textus, in l. 3. C. desuis & legit. haered. quem in hoc citat Tiberius Decianus, dict. consil. 55. num. 40. lib. 3. & notant Alciatus, in respons. 670. Menochius, dict. cons. 200. num. 44. lib. 2. Imo & naturali aequitate contingere reprae sentationem, inquit textus in l. prima, §. si filius, ff. de suis & legitimis. Si quidem natura pater & filius, vna fere & eadem persona censentur, l. final. C. de impuber. & aliis substitut. Vnus est enim filius cum patre, & vna caro; inquit textus, in cap. iam itaque, ibi: Vnus erat, cum illo. 1. quae st. 1. & tradit Baldus in l. vltima. C. de seruis fugitiuis. Paulus Castrensis in cons. 264. col. 3. lib. 2. Tiberius Decianus in cons. 55. num. 41. Auendanus in dict. l. 40. Tauri glos sa 16. num. 6. eandem quoque resolutionem, videlicet reprae sentationem non solum iure Ciuili, sed etiam Diuino, & Canonico videri inductam: firmarunt Hieronymus Gabriel in consil. 86. num. 3. Franciscus Beccius in consil. 81. num. 1. & 2. Franciscus Busatus in consil. 67. num. 12. & num. 20. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 70. num 47. lib. 1. Qui inde inferunt, per reprae senta[sect. 48] tionem, ex aequitate (vt dixi) & iure quodam speciali inductam, non dici corrumpi gradum, sed potius per eam ipsum reprae sentari. Vt tradunt Baldus in l. prima, C. de secundis nuptiis. Alexander in consil. 26. num. 10. & 14. lib. 1. Ruinus in consil. 63. column, 2. lib. 1. Socinus iunior in consil. 116. num. 28. lib. 1. Portius Imolensis in cons. 35. num. 88. versiculo, sed esto. Decius in cons. 527. num. 8. Petrus Paulus Parisius in consil. 90. num. 49. lib. 2. Iacobus Menochius in cons. 200. num. 44. lib. 2. & dicta prae sumptione 95. num. 5. lib. 4. Vbi pro regula generali[sect. 49] in hac materia constituit, quod quando dicimus filium ingredi locum patris, gradus non dicitur corrumpi; sed reprae sentari, atque ita non remotior dicitur gradus, sed illemet, in quo pater reprae sentatus succederet. Idem quoque scripsit Tiberius Decianus in consil. 43. num. 17. & 18. lib. 2. & in cons. 55. num. 45. lib. 3. dicens, quod quando per re[sect. 50] prae sentationem filius ingreditur locum patris, non corrumpitur gradus; sed filius ingrediens locum patris, as sumit omnes qualitates, & omnes praerogatiuas, quas pater ratione illius gradus habebat, dum viuebat, & nunc habuis set, si vixis set: Hieronymus etiam Gabriel in cons. 130. num. 32. lib. 2. Rolandus in cons. 68. num. 26. & seq. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommis sis quae st. 11. num. 129. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 70. num. 49. & 50. lib. 1. Ludouicus Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. ex num. 48. vsque ad finem capitis. Auendanus in l. 40. Tauri, glos sa 17. num. 2. & 3. Humada in l. 2. tit. 15. partita 2. glos sa 17. num. 7. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae st. 67. num. 21. & quae st. 68. num. 25. cum sequent. & num. 45. Qui authores Hispani post Ludouicum[sect. 51] Molinam dict. num. 48. cum seq. vsque ad finem d. c. 6. inquirunt, vtrum verba dict. l. 40. Tauri, ad qualitatem potius primogeniturae referenda sint, quam ad gradum, & Molinae ipsius vestigia atque resolutionem sequuti, secure credunt, verba illius legis Taurinae, De manera, que el hijo mayor y sus hijos y descendientes legitin. os por su orden representen la persona de sus padres, aunque sus padres no ayan sucedido en los mayorazgos, valde generalia es se, & potius ad qualitatem primogeniturae, quae residebat in per sona patris, quam ad gradum referenda es se. Non enim dicitur, Representen el grado de parentesco, o de proximidad de sus padres, sed potius dicit, Que repre senten la persona de sus padres. Id autem triplici con sideratione probat, atque (vt ego arbitror) concludenter euincit Molin. d. num. 48. cum seq. qui rectis sime concludit, ex legibus Partitarum, & Tauri, non es se consideratam gradus, sed lineae primogenitorum reprae sentationem, cum vbi gradus non reprae sentatur, sola reprae sentatio lineae primogenitorum, omnes in proximiori gradu existentes excludat. Et Molinam sequuntur Authores praefati (vt dixi) & merito quidem; non enim verisimile est (vt considerationes Molinae, & ab aliis tradita omittam) quod si gradum reprae sentari, lex illa intendis set, gradum ipsum reprae sentari, non dixis set, nec adiecis set adeo expres sim, & generaliter, Que representen la persona de sus padres. Idcirco eodem cap. 6. num. 51. in fine, rectis sime etiam obseruauit Molina metipse, quod quando aliquis vellet doctrinam superiorem inficiari, saltem negare non poterit, quod illud, quod principaliter in ea lege reprae sentandum es se disponitur, est qualitas ista primogeniturae, seu linea primogenitorum; quamuis gradus etiam ex eiusdem legis dispositione, neces sario reprae sentandus es set. Addiderim ego (idque vltra Molinam & reliquos hactenus Scribentes) vsque adeo ex ipsamet lege, qualitatem illam primogeniturae es se illud, quod principaliter reprae sentandum est, vt gradus reprae sentatio, vllo modo requisita non fuerit, nec in consideratione habita ea in lege; non modo, quia id expres sum non est, quod non leuem prae stat rationem ad sic credendum; sed etiam quia eiusdem legis deci sio sic suadet, & maxime ratio illa Molinae, id ita statutum, vt plenius succurreretur nepoti per representationem personae, quam gradus, cum pos set gradus reprae sentari, & non per sona, & tunc neptis ex filio primogenito non pos set ex reprae sentatione gradus parentis, filium secundogenitum masculum excludere, vt dict. num. 48. & duobus seqq. Molina idem latius probauit. Cum etiam non es set, quare de gradus reprae sentatione agendum es set, cum etiam in casibus, in quibus gradus reprae sentatio non admittitur, is qui ex primogenito descendit, ex reprae sentatione solius primogeniturae, caeteris in proximiori gradu exi stentibus, in maioratus succes sione praeferendus sit, vt Molina ipse, vbi supra, num. 50. cum iudicio adnotauit. Remanet ergo ex praedictis (vt firmiter ego existimo) legem illam nunquam voluis se, quod gradus proximitas es set reprae sentanda; sed intendis se dumtaxat, quod parentis persona reprae sentaretur: quasi apertis sime diceret, personae parentis reprae sentationem conces sam, es se plenis simam & sufficientis simam, atque modis omnibus, melius ac plenius, quam aliter es se pos set, succes suris in posterum, ac eorum descendentibus consulentem reprae sentationem. Nam qui patris personam reprae sentat, cum omnibus eius qualitatibus & praerogatiuis, & cum primo genitura, quae personae reprae sentatae parentis inerat, ac eodem modo, quo pater suus, si viueret, admittendus foret, admittitur; prout hoc vltimum recte inuenio adnotas se Velazquez Auendanum in eadem l. 40. Tauri, glos s. 17. La persona de sus padres, num. 8. dicens, quod in hoc lex illa non est correctoria iuris communis, sed declaratoria verioris opinionis: erat enim receptior opinio aduersus aliam opinionem relatam ibidem, num. 5. & 6. & 7. nepotem ex praemortuo primogenito facere deficere adiectionem primogeniturae, & in ea vocatione tanquam verum primogenitum, excluso patruo, comprehendi; quam sententiam tenuerunt quatuordecim Authores ibi relati, qui primogeniturae reprae sentationem dari as seuerarunt. Deinde Auendasius metipse, dict. glos s. 17. ex num. 11. vsque ad num. 17. nonnulla perpendit, atque resoluit, quae (vt videbis) non leuiter vrgent aduersus ea, quae idem Author, aliis in glos sis eiusdem legis, contra reprae sentationem transuersalium scripserat: nam si verum est (vt eodem loco num. 14. & 15. affirmat) quod is, qui viuo patre deces sit, nepotem, vel neptem relinquens, vere fuit primogenitus, nec tunc secundogenitus, primogenitus dici potest, sed nepos ipse a praemortuo filio relictus, in quem vera primogenitura statim transfertur: & in d. l. 40. Tauri, in succes sione transuersalium, idem statuitur quoad reprae sentationem, quod eadem in l. quoad descendentes proponitur: sequitur equidem, primogeniture qualitatem, sic considerabilem es se inter transuersales, vt filius ex persona parentis praemortui representata, atque ex vera primogeniturae qualitate translata, alium excludere valeat transuersalem, etiam proximiorem, ac inter descendentes, reprae sentatio eadem, & exclusio conceditur, & secundum hec clare deducitur, quam neces saria fuerit dict. l. 40. Tauri constitutio, id quod num. penultimo infra, ad finem huius cap. etiam adnotatur, statim quoque num. 53. in fin. Et hactenus de obseruatione superiori, quo inquam iure, reprae sentatio introducta fuerit. Et de dicta Molinae consideratione ad l. Tauri Praefatam, vide etiam infra, num. 159. & 160. & num. 161. cum sequent. Nunc vero & secundo loco principali huius[sect. 52] quintae obseruationis principalis constituendum est, ex dictis antea numeris praecedentibus, deduci pos se rationem, quare inquam lex ciuilis reprae sentationem, siue reprae sentationis effectum introduxerit: non enim concludit ratio quaedam, per Tiberium Decianum tradita in consilio primo, num. 361. lib. 1. Nec alia, quam ipsemet Author tradidit con sil. 28. num. 32. eodem lib. Concludit tamen ea, quam ex mente communi adducit Decianus idem in con sil. 55. num. 41. lib. 3. & in consil. 9. num. 2. lib. 2. videlicet, quod cum pater & filius, vna & eadem persona es se intelligantur, non solum ciuiliter, verum etiam naturaliter, l. vltima, C. de impuber. & aliis substitat. cap. iam itaque, ibi, Vnus erat cum illo, prima, quae st. 4. aequum videbatur, ac visum est, vt filius in locum patris sui succederet, & subrogaretur, & tantam ex haereditate partem acciperet, quantam pater eius, si viueret, accepturus es set: neque enim pater, qui filium reliquerat, mortuus omnino videbatur, nepos enim dicitur es se de, & ex corpore aui sui, vt per Ruinum in consil. 115. num. 6. lib. 3. qui id ea ratione demonstrat, quod filius dicitur es se portio corporis paterni, cum vna pars corporis ipsius patris transfusa fuerit ad filij procreationem, l. cum scimus, ad finem. C. de agricolis & censitis, lib. 11. & licet portio haec transfusa sit in nouum hominem, ob nouam & diuersam animam; attamen negari non potest, quin remanserit vera caro, & vera portio paterni corporis, vt ex Philo sepho eleganter probauit Iacobus Menochius in consil. 123. num. 100. cum sequentibus, lib. 1. quoniam neque arbor, quae antiquis radicibus mortuis nouas egit, mortua dicitur,: l. adeo, §. vltimo, l. quare, in. principio, ff. de acquirendo rerum domino, & probatur ex illo Ecclesiastici, cap. 30. Mortuus est pater eius, &c. Et ad haec reduci debent quámplurima, quae pro ratione introductionis Reprae sentationis reddenda, in eiusdem confirmatione, atque iustificatione adnotarunt Andreas Tiraquellus, de primogenitura, quae st. 40. ex num. 31. & num. 58. & nu. 85. as serens, patrem non dici extinctum, seu non extare, cum adsint eius gradum, & locum ingredientes; ipsíque nepotes patri in succes sione adaequantur, habent enim cum illo omnimodam similitudinem, & eius iure vtuntur, ingrediuntúrque non tanquam filij, sed tanquam pater: Franciscus Bursatus in cons. 67. num. 24. & 25. lib. 1. Hieronymus Gabriel in consil. 130. num. 32. lib. 2. Tiberius Decianus in consil. 9. num. 2. & 3. lib. 2. Rolandus in cons. 68. num. 2. & num. 41. lib. 1. Iosephus Ludouicus decisione Perusina 11. num. 1. & 2. & 3. Iacobus Menochius in cons. 123. ex num. 100. vsque ad num. 107. lib. 2. & in consil. 211. num. 88. 89. & 90. & in cons. 215. ex num. 148. vsque ad numerum 157. lib. 3. D. Spino in Speculo testament. glos. 19. num. 52. Ioannes Vincentius Honded. in consil. 70. num. 50. & 51. lib. 1. Antonius Pichardus ad titulum, Institut. de haered. quae ab intest. deferuntur, de reprae sentatione, §. 2. num. 10. & 11. fol. 1239. Pater Ludouicus Molina tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 632. num. 4. Ex quibus apparet, quare reprae sentatio in bonis liberis, & diuisibilibus sui natura, atque simul concurrendo cum aliis, fuerit admis sa, inste etiam & iuridice potuis se, atque debuis se eam introduci, vt per Tiraquellum de primogenitura, dict. quae stion. 40. quem vide ex num. 47. vsque ad numerum 100. nam 45. rationes, quas conges sit contra patruum, pro nepote, in vulgata patrui & nepotis altercatione; sic in proposito vrgent, vt iure, ratione, atque aequitate introductam reprae sentationem euincant. Deinde si consideres 45. alias rationes, quas eodem in loco conges sit ex num. 100. vsque ad num. 123. pro patruo contra nepotem, & solutiones, quas eisdem tradidit rationibus, inspexeris; idipsum dilucide corroborabis, & reprae sentationis introductionem, iure, ratione, humanitate, atque aequitate (vt dixi) subsistere, concludenter probabis. In bonis autem sui natura non diuisibilibus, vt in succes sionibus primogeniorum, seu maioratuum, in quibus non simul concurrendo cum aliis (prout in succes sionibus iure communi fit) sed ad caeterorum exclusionem, atque vt vnus dumtaxat admittatur, & bona perpetuis vinculis, atque vnita perpetuo durent, quare ipsa reprae sentatio introducta fuerit, infra, dicetur, & Didaci Couarruu. atque Ludouici Molinae traditiones probabuntur: Pro nunc tamen, vltra ibi tradita, vltra ea etiam, quae Hispani alij Authores adnotarunt, praetermittendum non erit hoc loco (opportuna enim ex antea dictis sese nobis offert occasio) superiora omnia, quae nunc dicebamus hoc eodem num. 52. a principio, notanda, atque pro iustificatione & confirmatione dicta l. Taurina constitutionis, perpendenda fore. Nam si pater extinctus, seu non extare, dici non valet, quando adsunt filij, eius locum ingredientes, & ipsius iure vtuntur, ingrediuntúrque non tanquam filij, sed tanquam pater; & caetera procedunt, quae ex communi Interpretum traditione scripsimus; sequitur proculdubio, legis eiusdem Tauri Conditores, recta iuris ratione statuis se, Que el hijo mayor, y sus hijos y descendientes legitimos por su orden representen la persona de sus padres, aunque sus padres no ayan sucedido en los mayorazgos. Perinde enim ex recta iuris ratione, atque superiori obseruatione habetur, ac si pater viueret, nec mortuus es set, vnde eodem modo atque ipse succes surus es set, quod succedant, ratio iuris suadet, & praefatos Conditores legis illius dubit adducere, vt nepotis contra patruum altercationem diluerent omnino. Deinde, si ips aemet rationes, atque omnia superius adnotata pro ratione introductionis reprae sentationis reddenda, aequaliter militant inter transuersales; inter transuersales namque procedit edam ratio illa, quod remanserit vera caro, & vera portio paterni corporis, quod filius dicatur es se vna & eadem per sona cum patre, nec videatur extinctus, seu non extare pater, cum adsint eius filij: nec potest differentiae ratio aliqua as signari, sequitur etiam, merito Ipsosmet legis illius Conditores adiecis se in secunda sui parte, Lo qual no solamente mandamos que se guarde y platique en la succes sion del mayorazgo a los ascendientes, pero aun en la succes sion de los mayorazgos a los transuersales: demanera que siempre el hijo y sus descendientes legitimos par su orden representen la persona de sus padres, aunque sus padres no ayan sucedido en los dichos mayorazgos. Eadem enim (vt dixi) ratio militat. Denique, si verba praefata, adeo generalia & indefinita sunt (vt mox dicetur) nec vllo modo restringuntur, recte etiam & vere, ad quos cunque transuersales in infinitum ea protrahimus, ac cuiusque transuersalis respectu accipimus, vt infra, obseruabitur, & Molinae traditiones probabuntur: in ipsis namque transuersalibus, & in quocunque in infinitum, etiam si in maioratu non succes sis set, & ante delatam succes sionem deces serit, militant rationes omnes, quae in primo transuersali valent considerari, nec magis respectu vnius, aut primi, quam aliorum, vel vlteriorum procedunt rationes metips ae introductionis reprae sentationis, vtpote cum defuncto vno transuersali, quicunque ille fuerit, ac quocunque in gradu extiterit, dici valeat, ac iuxta tradita supra dicendum sit, quod non videatur extinctus, seu non extare, ex quo filium, aut descendentem reliquerit. Didaci etiam Couarruuias ad eandem l. Tauri 40. decidendi ratio as signata, & per Molinam probata, atque prae sumpta illa testatoris maioratum instituentis voluntas, sic vrget, & inter transuersales procedit, sicut inter descendentes, vt etiam infra dicendum est: idcirco, tam ex decidendi ratione illa, quam ex ratione introductionis reprae sentationis, ponderata supra, indistincte, atque in infinitum inter omnes transuersales: lex illa accipi debet, nec in consideratione habendum, quod transuersalis, ante delatam succes sionem deces serit, cum lex ipsa id in consideratione non habuerit, sed potius expres sim dixerit, Aunque sus padres no ayan sucedido en los dichos mayorazgos. Quae sunt valde singularia, & iungenda his, quae adiicientur infra, n. 89. 90. & 91. & seq. & num. 172. cum seq. non enim inuenientur alibi sic digesta, nec adnotata. Neces sariam autem fuis se reprae sentationis inuen[sect. 53] tionem, siue neces sario introductam, satis constabit aperte, si animaduertas, iure communi attento, certum es se, quod tam in succes sione ex testamento, quam in succes sione ab intestato, is, qui est in gradu proximior succedere debet excluso remotiore. In succes sione intestati, res est clara, §. si plures, & §. seq. Institut. de legitima cognatorum successione, l. 2. §. haereditas, & §. seq ff. de suis & legitimis, l. pater filium, ff. de inofficioso testamen. l. 1. §. proximus, & § gradatim ff. vnde cognati, l. lege 12. tabularum, versiculo, huiusmodi, C. de legitimis haered. sed filius gradu vno proximior est nepote in linea recta descendentium, & frater in linea transuersa proximior est quam fratrum filij, est enim filius in primo, nepos in secundo gradu. Item frater respectu Patris est in secundo, filius autem fratris, respectu Patrui in tertio, iuxta ciuiles computationes, l. prima, versiculo ex transuerso, l. Iurisconsultus, 10. in principio, §. sunt & ex lateribus, ff. de gradibus. in principio, Institut. eodem titulo. Et sic iure communi inspecto, filius praeferri debebat nepotibus, in vlteriori gradu existentibus, dict. §. si plures, Institut. de legitima agnatorum succes sione, cum alijs supra praecitatis. Frater etiam praeferendus erat filijs aliorum fratrum, ex eodem §. si plures. l. consanguinitatis, C. de legitimis haeredibus. Idem in succes sione ex testamento, cum is, qui est proximior, censeatur magis dilectus, & per consequens a testatore vocatus ante alios, vt post Crauetam & alios Interpretes, in eodem proposito, in quo versamur, animaduertit Iacobus Menochius in consil. 215. n. 130. lib. 3. Si ergo res ita se habebat, & proximitatis ordine succes sio ab intestato deferebatur, l. 2. §. haereditas, ff. de suis & legit. haered. l. prima, ff. si tabulae testam. nulla extabunt. §. intestatorum, In stitut. de haered. quae ab intestato defer. consequens est, ad hoc vt nepos ex filio praemortuo concurrat in succes sione aui cum alio filio, item vt in succes sione patrui concurrerent fratris filij cum altero fratre superstite, iuxta text. in authent. ces sante, C. de legitimis haered. authent. de haered. ab intestato venient. §. si igitur, 2. vers si autem defuncto, collatione 9. l. 5. tit. 13. partita 6. l. 8. Tauri, neces sarium fuis se reprae sentationis beneficium & priuilegium, ex quo filij in locum patris succedendo, constituerentur in pari gradu cum his, cum quibus aeque proximus futurus es set pater eorum in succes sione, si viueret; & cum proximioribus admis si, tantam ex succes sione partem consequantur, quantam ille, cuius personam reprae sentant, habiturus es set, si viueret, & ad succedendum veniret, l. prima, §. nunc videamus, versiculo, eueniet. ff. de coniungend. cum emancipat, dict. authent. de haered. ab intest. venient, in principio, versiculo, sic tamen, dicta l. 3. partitae, & infra latius declarabitur. Ita sane, ac expres sim prout dixi, neces sitatem hanc reprae sentationis introducendae adduxerunt, & sic considerarunt Authores omnes fere, qui de ipsa tractatum aut disputationem susceperunt, ac post multos alios Carolus Ruinus in consil. 123. in principio, lib. 2. Paulus Parisius in consil. 65. num. 42. lib. 2. Ioannes Cephalus in consil. 46. num. 21. & sequent. lib. 1. Hieronymus Gabriel in consilio 86. num. 3. lib. 1. Benintend. decisione 88. in principio, Rolandus in cons. 68. num. 1. & trib. seq. & num. 41. lib. 1. Francis. Burs. in cons. 67. ex num. 24. lib. 1. Iacobus Menochius in consil. 215. num. 130. lib. 2. Alexander Raudensis in consil. 142. num. 62. & 63. inter consilia vltimar. volunt. lib. 2. Tiberius Decian. in cons. 28. num. 1. & tribus seqq. lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 70. num. 1. & duobus seq. & num. 44. lib. 1. & nullo praedictorum relato, Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iustitia & iure, disput. 632. num. 4. Antonius Pichardus ad tit. Institut. de haereditat. quae ab intestat. deferunt. de reprae sentat. §. 2. num. 5. & 6. & num. 9. & 10. Et hactenus de iure communi, atque in bonis liberis, & diui sibilibus, reprae sentationis introducendae neces sitas vnde effluxerit. Quod attinet vero ad ius nostrum Regium, & dict. Taurinae l. 40. constitutionem, si inquiras; vnde neces sitas reprae sentationis illius introducendae in maioratibus, seu primogeniis, siue quare sic introducendum, neces sarium omnino legis, eiusdem Conditores putauerint? Respondebo equidem, neces sitatem illam ex his causis & rationibus effluxis se, quas adducebam supra, num. 51. in finalibus verbis, & num. 52. per totum, & infra proponam, dum as signabo rationem ad legem metipsam. Item, dum agam de quae stione patrui & nepotis, & ad finem huius capitis, obseruatione vltima, num. penultim. & finali, ob rationem etiam introductionis de iure communi, adductae supra; ius namque commune illud antiquum, etiam in primogeniis, & maioratibus locum haberet, aut saltem res dubia valde maneret, nisi reprae sentationis beneficium, sic plene & fauorabiliter, tam quo ad descendentes, quam quoad transuersales fuis set conces sum: ex illo namque, primogenitum tempore succes sionis non superes se siue alium proximiorem es se, in consideratione haberi non debet, cum primogeniturae etiam qualitas reprae sentetur, vt supra dicebam, dict. 4. & 5. columna, sub num. 52. & ad finem capitis dicetur: dicitur etiam supra, num. 51. in fine, & per Auendanum in eadem l. 40. Tauri, glos sa 13. & 16. & 17. glos sa etiam 5. & 7. quibus in locis, omnes rationes dubitandi proponit, quae ante legem illam Tauri, decisionem ip sius dubiam & ancipitem reddere pos sent, atque ex ipsis etiam deducitur, ex infra etiam a me dicendis, quam neces sarium & vtile fuerit, legem ipsam sic decidere, prout decisum fuit. Sexto deinde principaliter obseruandum, atque constituendum est in hac materia, inquirendum ex proposito es se, Reprae sentationis beneficium seu priuilegium, quibus personis conces sum, atque communicatum fuerit? Et vt distincte & absolute procedatur, sequentia constituenda erunt. In primis, certis simi iuris es se, quod inter As [sect. 54] cendentes, reprae sentationi locus non est, sed ipsi iuxta gradus repraerogatiuam succedunt, ita vt proximior semper admittatur, & prioritas gradus dumtaxat attendatur. Itaque in succes sione descendentis Mater praefertur Auo etiam paterno, Auus praefertur Proauo, etiam in bonis vndecunque habitis: Pater similiter praefertur Alio materno, Auus Proauo, & sic de caeteris: Casus est m authent. de haered, ab intestato venient. §. si igitur defunctus, ibi, Si autem plurimi ascendentium viuunt, hos praeponi iubemus, qui proximi gradu reperiuntur . Et ibi, Glos sa ordinaria, verbo, proximi, & in authent. defuncto, C. ad S.C. Tertul. vbi etiam Glos sa, verbo, proximis. l. 4. tit. 13. p. 6. ibi: Maguer ouies se abuele, o abuela, no haeredara ninguno dellos ninguna cosa: vbi Greg. Lop. verbo, O abuela, in finalibus verbis, & in l. 3. eodem tit. verbo, Ningun pariente de los descendientes, col. 2. in fin. versi. aduerte etiam. Et ita tenent Cinus, Petrus, Bald. Salicet. Castren. Angel. Corn. Matthae. Rolandin. Nicol, de Vbald. Ioan. Lup. & alij, cum quibus sic obseruant, atque re soluunt Anton. Gomez, in l. 6. Taur. num. 6. per totum, Tellus Ferdinan. num. 16. qui recte expendit legemmetipsam 6. Taur. ibi: Los ascendientes por su orden y linea derecha sucedan, &c. Auendanus ibidem, glos sa 2. num. 2. Ioannes Matiencus in l. prima, tit. 8. glos sa 2. num. 3. & glos sa 3. num. 12. & 13. & ibidem Azeuedus numero 7. libro 5. numae collectionis regiae. Couar. in epitome de succes sionibus ab intestato, num. 3. in versiculo, quarta as sertio: optime Emanuel Costa de succes sione Regni Portugaliae, pagina 178. versiculo, hinc infero, citans legem illius Regni, qua idipsum expres se cauetur: Roxas in epitome succes sionum. capit. 31. numero 30. folio 306. Michael Gras sus receptar, iur. sententiar. §. succes sio ab intestato, quae st. 22. num. 6. Ioannes Cephalus in consil. 431. n. 55. lib. 5. Hippolyt Riminaldus in consil. 497. numero 59. lib. 5. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iustitia & iure, disputatione 626. num. primo, in versic. quare cum ascendentibus, in fine folij. 387. Quare autem reprae sentationi inter ascendentes[sect. 55] locus non sit, inquirit Antonius Gomezius in dicta l. Tauri, dicto numero 6. & duplicem rationem adducit, vt ibi videri poterit, ne in re ab alio diligenter explicata, nos immorari contingat. Et Anton. Gomezium sequutus est Ioannes Matiencus in dicta l. prima, nouae compilationis, glos sa 3. num. 13. Et hactenus de primae hac obseruatione, ex qua satis aperte con stat, inter ascendentes reprae sentationi locum non es se de iure communi, nec de iure Partitarum, quoad succes sionem in bonis liberis, & sui natura diuisibilibus. Quoad successionem vero in primogenijs, seu maioratibus, res quoque expedita, & clara est, reprae sentationem inquam non dari, nec pos se considerari: idcirco in dict. l. 40. Tauri, & in l. 9. tit. 7. lib. 5. nouae collect. regiae. duntaxat inter descendentes as cendentium respectu, & inter transuersales, suorum parentum, & ascendentium quoque respectu reprae sentatio introducitur, nec de ascendentium reprae sentatione vllum verbum scribitur. Legis namque illius conditores , tam in prima, quam in secunda, & po strema sui parte, erudite admodum atque iuridice & consentanee se habuerunt, nec aliquid (vt ego certum credo) statuerunt, quod iuris rationi aut aequitati obnoxium, siue contrarium cuique videri pos set, quod ad dictam l. ascendentium respectu, nullus sic animaduertit. Secundo deinde obseruandum est, certi quoque[sect. 56] iuris es se, reprae sentationis beneficium seu priuilegium descendentibus communicari, siue locum es se reprae sentationi inter descendentes, cum de succes sione ascendentium agitur. Idque ius, aequitate suadente, in succes sione ascendentium semper fuis se obseruatum, & ideo antiquum vocari, vt vtrumque probaui supra, num. 46. in vers. fuitque reprae senta[sect. 57] tio metipsa. Quoties igitur pater moritur intestatus, & filium, aut filios relinquit, atque ex altero filio praemortuo nepotes, ipsimet nepotes patris sui per sonam reprae sentant, & subintrant, atque tenent locum eius, & succedunt quotquot sunt in ea parte, & iure, in quo pater si viueret, succes surus es set, & sic cum patruis suis, ad haereditatem aui sui, in stirpem vocantur, & non in capita: veluti si auus moriatur, superstite vno filio, & ex altero filio defuncto duobus nepotibus; dimidiam haereditatis par tem solus filius superstes obtinebit, & alteram dimidiam prae dicti duo nepotes. Idque cum agitur (vt dixi) de suc[sect. 58] ces sione aui, vel proaui, vel de succes sione auiae, vel proauiae, vel de succes sione abaui, vel ascendentis alterius, vt Menochius statim referendus probauit. Et ita superiora omnia colliguntur, atque probantur per text. in l. vt intestato. C. de suis & legit. haered. per Caium in l. posthumorum ff. de iniusto rupto. & in tit. 16. Inst. de intestatorum haereditatibus. Papinianum in fragmentis, in titulo 11. de succes sione diuersorum, in versiculo, Patri, matriue intestatis, & in §. cum filius Institut. de haered. quae ab intestato deferuntur. Vbi Iu stinianus hoc ius antiquum confirmans, aequum illud appellat; & in authent. de haered. ab intestato venient. §. si quis igitur, ibi: Quoniam succes sionem in stirpes vocauit antiquitas, in hoc enim ordine gradum quaeri nolumus, sed cum filijs & filiabus, ex praemortuo filio aut filia vocari nepotes sancimus, & in l. 3. tit. 13. part. 6. in illis verbis: Otro si dezimos, que si estos nietos fues sen muchos nacidos de vn padre, todos heredan en lugar del padre con el tio, e auran aquella parte de los bienes del abuelo, que auria el padre dellos si viuies se. l. 7. tit. 6. lib. 3. fori, & apud Longobardos idem obseruatum es se, constat ex titulo de succes sionibus, cap. 18. & in hoc nemo vnquam dis sentit, concors potius & communis omnium sententia semper fuit, & hodie est. Prout Scribentes omnes in praecitatis iuribus tradiderunt, & in dicta l. vt intestato. Bartol. Angel. & Salicet. sic docuerunt. Decius in consil. primo, columna 2. Curtius Iunior in consil. 255. num. primo, & seq. Neuizan. in consil. 53. num. 8. Ruin. in consil. 96. columna penultima, lib. 2. & in consil. 167. num. 2. & numero 13. eodem libro. Alexander in consil. 44. columna finali, volumine 5. Paulus Parisius, in consil. 38. num. 15. & in consil. 40. num. 29. & seq. lib. 2. & in consil. 42. num. 25. lib. 3. Bellon. in consil. 50. num. primo. Franciscus Beccius in consil. 107. numero 10. libro 1. Antonius Gabriel, communium conclus. libro 4. de succes sionibus ab intestato, conclusione prima. Granut. Theor. decision. 16. num. primo. Syluester Aldobrandinus in consil. 31. num. 29. lib. primo, optime Tiberius Decianus, in consil. primo, num. 366. & 367. libro primo, & in consilio 28. numero 2. eodem libro primo, & in consilio 9. numero primo, & 2. lib. 2. Rolandus in consil. 68. num. 41. libro primo. Chas saneus in consuetudinibus Burgundiae, §. 10. num. primo, & num. 6. folio 257. Guill. Benedictus in capit. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelasiam, ex numero 53. & num. 59. & num. 65. & 66. Alexander Raudensis, in consil. 142. num. 115. & in consil. 141. ex numero 60. inter consilia vltimar. volunt, volumine 2. Iosephus Ludouicus, decisione Perusina 11. num. primo, & 2. Hieronymus Gabriel, in consil. 136. num. primo, libro primo, Franciscus Bur satus, in consil. 262. num. 34. & 35. libro 3. & in consilio 170. num. primo, libro 2. Fabius Turretus, in consil. 12. num. 2. & in cons. 38. num. 2. lib. primo. Iacobus Menochius, lib. 4. Prae sumptione 95. num. 6. & 7. Michael Gras sus, receptar. sententiarum. §. succes sio ab intestato, quaestione 2. numero 6. Roxas, in epitome successionum, cap. 5. numero 17. & capit. 6. num. primo, & 2. Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. glos sa 17. num. 2. & 3. & 4. Aluarus Valasc. de iure emphyteutico, quae st. 50. num. 30. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. num. 43. & numero 61. Tellus Ferdinandez, in l. 8. Tauri, numero primo. Petrus Barbosa, in l. post dotem, num. 53. fol. 869. ff. soluto matrimonio. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis sis, articul. 21. num. 6. Molina, de Hispanorum primogenijs, libro 3. cap. 7. num. 5. & 6. Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 14. num. 13. Iacobus Cancerius, variar. resolut. cap. 5. num. 6. in principio. Ioannes Vincentius Honded. in consilio 70. numero 21. & in cons. 8. n. 36. & 37. & in consil. 13. num. 38. libro primo. Pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 326. in principi. Anton. Pichardus, ad tit. Instit. de haered qua ab intestato defer. de reprae sentatione. §. 2. num. 18. Quanquam autem lex antiqua (quam in stirpes[sect. 59] vocare diximus) loqueretur tantum de nepotibus auo paterno succedentibus, ita vt reprae sentationis priuilegium in nepotibus auo paterno succedentibus dumtaxat olim admis sum es set: hodie in omnibus, etiam maternis ascendentibus succedentibus admis sum fuis se generaliter, non habita differentia sexus, & agnationis, constat ex noua Iustiniani constitutione in d. authent. de haered. ab intestato venien. §. si quis igitur, in illis verbis: Sic tamen vt si quem horum des cendentium filios relinquentem mori contigerit, illius filios, aut filias, aut alios descendentes, in proprij parentis locum succedere, siue sub potestate defuncti, siue suae pote statis inueniantur, &c. Id quod recte deducit Anton.[sect. 60] Pichardus, de reprae sentatione, dict. §. 2. n. 16. fol. 1241. & ante ipsum alij adnotarunt, quos idemmet Author non praecitauit; Tiberius Decian. dict. cons. 9. n. 4. lib. 2. Iosephus Ludouicus, decis. Perusina 11. n. 3. Michael Gras sus, dict. §. successio ab intestato, quae st. 2. num. 6. Ex noui ergo iuris constitutione & priuilegio, patria potestas hodie non desideratur, vt filij in locum & ius parentum succedant, & reprae sentationis beneficio fruantur. Quod dilucide magis (& vltra prae fatos & alios Authores) constabit, si animaduertas, tria in proposito fuis se atque considerari debete tempora: Primum tempus fuit legis duodecim Tabularum , & Digestorum, & tunc quidem priuilegium hoc dumtaxat concedebatur nepotibus, & aliis descendentibus ex filio procreatis, & sic nepotes ex filia, & alij per foemineum sexum descendentes, non vocabantur inter suos, §. item vetustas, Instit. de haered. quae ab intestato deferun. & in princ. Instit. ad Tertul. Vnde cum huiusmodi personae a succes sione excluderentur, tractari tunc non poterat, nec tractabatur de beneficio reprae sentationis eisdem communicando. Secundum tempus fuit, Valent. & Theod. qui lege noua lata decreuerunt, vt nepotes. & caeteri ex filia descendentes, in locum matris suae; vel auiae vocarentur, cum diminutione suae partis, vt in l. si defunctus, C. de suis & legitimis haered. Fuit denique tertium & vltimum tempus Iustiniani, in dict. nouella 109. de haered. ab intestato venient. Qui, vt vidisti, simpliciter atque indistincte, & sine aliqua diminutione, nepotes etiam per foeemineum sexum descendentes, in locum & iura parentum suorum admisit, atque eisdem reprae sentationis priuilegium communicauit, vt Authores superius praecitati, obseruarunt, & conuenit expresse dict. l. 3. tit. 3. partita 6. in illis verbis: Quando algun ome muries se sin testamento, dexando vn fijo con nieto de algun su otro fijo, o de fija, que ya fues sen muertos, &c. Et quod diximus, reprae sentationi locum es se inter[sect. 61] descendentes, vt nepotes cum patruis in stirpes, & non in capita succedant; vsque adeo atque indistincte procedit, vt locum quoque habeat, quando intestato auo, & nullo superstite relicto filio descendente, sed pluribus nepotibus ex diuersis filiis, duobus ex primo, tribus ex secundo, quatuor ex tertio: nam eius haereditas nec tunc in capita inter hos nepotes diuidetur, vt tot fiant portiones, quod sunt nepotum capita, sed trium filiorum consideratione habita, in tres dumtaxat stirpes fiet diuisio, quotquot sint ex tribus filiis relicta capita. Quem casum ita singulariter decidit Paulus, lib. 3. sententiarum, titul. de testamentaria succes sione, in versiculo, idque eueniet: optime etiam praecitata l. 3. titulo 3. partita 6. ibi: E si alguno muries se sin testamento, e fincas se vn niete de su fi jo, que fues se ya muerto, e ds otro fi jo, que fues se ya finado, le sincas sen tres nietos o mas, este vno solo, tanta parte auria en la herencia del abuelo, como todos los otros sus primos, porque pocos o muchos que sean, fincan en lugar de su padre, e herecdan todo loque heredaria, si viuies se. Ratio est ex eo, quod nepotes vocantur propter repre sentationem suorum parentum, & in locum eorum succedunt, & sic in ea dumtaxat parte, succedere debent, in qua ipsi successuri es sent, si vi uerent, vt dict. l. partitae insinuat, & in iuribus antea praecitatis probatur. Et ita superiorem resolutionem tradiderunt Guid. Pap. quae st. 134. Roxas, in epitome successionum, cap. 6. num. 1. & 2. & communem sententiam profitentur Oliuer. Text. in tractatu succes sionum ab intestato, rubrica, qualiter naturales & legitimi, num. 22. Michael Gras sus §. succes sio ab intestato, quae st. 2. num. 14. & idem quoque clare prae sentiunt Tellus Ferdinandez, in l. 8. Tauri, n. 2. Petrus Barbosa in l. post dotem, num. 53. in princ. ff. soluto matrimonio. Quamuis autem controuersum fuerit, an reprae [sect. 62] sentatio huiusmodi in succes sione ascendentium vltra pronepotes admittenda foret; & non admitti reliquerint scriptum Angelus, Ioan. Fab. Ioannes Lecirier, & alij Authores, quos infra praecitandi referunt, & supra, hoc eodem cap. sub num. 21. commemorauimus: communior tamen & verior sententia fuit, reprae sentationem vsque in infinitum ad omnes descendentes extendi, nec ad aliquos debere restringi quam probauit Accursius: in §. multis, verbo, vsque ad quintum gradum, Institut. de succes sione libertorum, & post alios multos, quos ipsi prae citarunt, sequunti sunt Didacus Couar. practicarum cap. 38. num. 5. Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, capite 1. num. 15. Tiberius Decianus, in consil. 9. num. 4. & num. 45. lib. 2. & in consil. 7. num. 88. lib. 1. & in consil. 28. num. 19. eodem lib. Vvesembec. Eguinarius Baro, & Minsinger, in dict. §. cum filius, Institut. de haered. quae ab intestat. deferuntur, & ibidem Antonius Pichardus, de reprae sentatione, §. 2. num. 19. & num. 20. quo loci respondet ad text. in dict. §. cum filius, & ad alia iura, quae in contrarium ponderari solent, vt ibi videbitur. Eandem quoque sententiam defendunt Petrus Paulus Parisius in cons. 30. num. 43. volumine 2. Antonius Gabriel, commun. conclusion. titulo, de successionibus ab intestato, conclusione prima, num. 18. Roxas, in epitome successionum, cap. 5. num. 17. & 18. & 19. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 6. Michael Gras sus, receptar, sententiar. §. successio ab intestato, quae st. 2. num. 13. vbi de communi, & magis recepta sententia testatur, Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 15. num. 3. Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, quaest. 50. num. 30. Humada, in l. 2. titulo 15. partita 2. glos sa 17. num. 4. Iacobus Menochius, lib. 4. prae sumptione 95. num. 6. Iacobus Cancerius variar, resolut. cap. 5. num. 6. Ioannes Matiencus, in l. prima, tit. 8. glos sa 4. num. 14. & in lib. 5. tit. 7. glos sa 3. num. 5. lib. 5. numae collectionis regiae. Marcus Anton. Peregrin, de fideicommissis, artic. 21. num. 6. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disputat, 626. in princip. Et vere pro hac parte, non modo fortiter, sed etiam concludenter vrget text. in §. item vetustas, versic. ita tamen, Institut. de haered. quae ab intest. defer. & in aliis quoque iuribus, quae Roxas, & Pichardus, in locis nunc citatis expendunt. In Hispanorum autem primogeniis, si[sect. 63] ue in vinculis & maioratibus perpetuis, plusquam certum est, ex decisione l. 40. Tauri, quae hodie est l. 5. titul 7. lib. 5. numae collectionis regiae, reprae sentationem perpetuam es se inter descendentes, & ad omnes in infinitum protrahi, prout in eadem l. 40. Tauri notauit Auendanus, glos sa 12. quo loci, post Ludouicum Molinam ibi relatum, ordinem verum succedendi in maioratu praefixit; inquit enim, quod decedente primogenito in vita patris, nepos; & nepote mortuo, pronepos, atque sic deinceps caeteri filij primogeniti, & eius descendentes in infinitum succes siue vnus post alium de primogenito in primogenitum in linea recta primogenitorum; ita quod finita linea primogeniti, ad secundam lineam secundogeniti fiat transitus ; & ex linea secundogeniti ad lineam tertiogeniti, & sic deinceps: & secundum haec, clare probat lex illa Tauri as sumptum praefatum: probat etiam, dum dicit, Estos tales decendientes del hijo mayor, quae verba omnes descendentes comprehendunt in infinitum, tam masculos, quam foeminas, vt Auendanus metipse alio in loco, hoc est, in eadem, l. 40. Tauri, glos. 10. num. 11. perpendit, sed tacuit Molinam de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 6. vbi postquam dixit, reprae sentationem inter des cendentes perpetuo, atque in infinitum protrahi, & maxime in maioratibus, expendit verba praefata dict. l. 40. Tauri, & Molinam, atque resolutionem praefatam sequuti sunt Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. glos. 17. num. 4. Matiencus, in l. 5. tit. 7. glos. 3. nu. 3. & ibidem Azeuedus, num. 3. & 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae, idem Azeuedus, in l. 5. tit. 8. num. 4. eodem lib. 5. Didacus Couar. practicarum, cap. 38. num. 6. versic. ipse vero. Mieres, de maioratu, part. 2. quae st. 6. num. 31. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quae st. 67. num. & 15. & num. 23. & 24. & 25. & quae st. 68. num. 33. & 34. & num. 58. & 59. Vbi id late declarat, & in fortioribus terminis, in succes sione inquam transuersalium, statim dicemus, atque in infinitum reprae sentationem extendi defendimus. Id autem, vt euitaret Auendanus metipse, alio in loco eiusdem l. 40. Tauri glos. 15. subuertere conatur verba quaedam Taurinae legis eiusdem, nam cum lex illa dixis set, Demanera que siempre el hijo y sus des cendientes legitimos por su orden representen la persona de sus padres, &c. Primo adnotauit, inde videri confirmari sententiam Scribentium, in succes sione trans uersalium extendi debere reprae sentationem ad omnes transuersales in infinitum, nulla habita consideratione gradus. Postmodum dixit, ex verbis eis dem extinctam dubitationem illam, an reprae sentatio es set perpetua, atque in infinitum extenderetur inter omnes descendentes; lex nam ipsa, vt dubium omnino submoueret, adiecit verba praefata, Demanera que siempre, constituens, ad omnes in infinitum extendi. Denique eadem glos. 15. num. 4. vt vitaret id, quod de transuersalium succes sione diximus, tandem & vltimo obseruat, & dicit in eo consistere verum intellectum dictorum verborum, Demanera que siempre. Videlicet, quod quamuis verior opinio sit, extendendam es se reprae sentationem inter descendentes in infinitum, non tamen ob eam controuersiam decidendam, adiecta fuis se verba praefata, Demanera que siempre Nec ex eis deducitur, Conditores voluis se ad omnes extendere reprae sentationem, cum idem foret dicendum in succes sione transuersalium, si ea lectura admitteretur; contra sententiam, quam ipse aliis in glos sis defendit, sed proprius eis in verbis Conditores voluerunt dirigere eam perpetuitatem, non ad gradus, sed ad casus contingentiam, vt quandocunque contingeret, velle admitti contra patruum nepotem in succes sione descendentium , seu transuersalium , concedatur reprae sentatio, & hactenus Author praefatus. Ego vero, qui reprae sentationem transuer salibus in dict. l. 40. Tauri conces sam, absque graduum restrictione, & vsque in infinitum procedere, verius semper credidi, & infra, ex num. 91. & aliis in locis constanter defendam: secure etiam crediderim, as sumptum praefatum, reprae sentationis inquam in Hispanorum primogeniis, siue in vinculis, & maioratibus vsque in infinitum extendendae; clare probari, atque ex verbis praefatis, Demanera que siempre, deduci. Nam siue ad casus contingentiam , siue ad gradum ea verba referas, negare nullo modo poteris, dict. l. Taurinae constitutione, primum statui, nepotem in succes sione ascendentium patruo praeferri quoad primogenia: deinde & secundo, expres sis verbis ipsiusmet legis ex versiculo, Loqual no solamente, constitui, idem ius obseruandum es se in succes sione maioratuum inter transuersales : statim vero adiicitur, Demanera que siempre el fijo. y susdescendientes legitimos por su orden representen la persona de sus padres: nunc sic, si semper personae parentum reprae sentatio futura est; idque non in prima parte, quando de succes sione maioratuum inter descendentes; sed in secunda parte, quando agitur de succes sione inter trans uersales, scribitur, compertum equidem est. sic conces sam reprae sentationem, vt quandocunque casus contingat, reprae sentatio admittatur, eaque, Para siempre, detur etiam inter transuersales, nec pos sit ad eum casum restringi, ad quem eius legis adeo generalis decisio restricta non est, vt infra latius probabitur ex num. 91. cum seq. & num. 184. cum seq. Nunc tamen hoc loco omitti haec non potuerunt, opportune potius adducta fuere, vt pote cum eo in dubio versati simus, an in infinitum reprae sentatio extendatur, siue an perpetua, sit inter omines: cui hactenus dicta sic conueniunt, vt vides. Erunt tamen ipsa semper intelligenda, vt locum[sect. 64] habeant in his casibus, & quoad ea, in quibus pater ipse a filio reprae sentatus succes sis set; non autem quoad ea, in quibus non succes sis set: non enim plus iuris potest es se in filio causato, quam in patre cau sante, sicuti post Baldum, Alexandrum, Decium, Ioannem Andream, Iasonem, Oldrald. Parisium, Modern. Parisiens Afflictis, Nattam, & Amedeum, scriptum reliquit Menochius, lib. 4. dict. prae sumptione 95. nu. 7. versic. declaratur tamen, & in consil. 269. nu 63. lib. 3. & in terminis dict. l. 40. Tauri, dixit Gregorius Lopez, in l. 3. tit. 13. part. 6. verbo, Mugeres, columna 6. verbo, lex etiam Taurina, & tenent etiam alij Authores, quos retulit Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 1. dicens, reprae sentationem[sect. 65] in maioratus succes sione, filio solum concedendam es se in eo casu, quo eius pater si viueret, pos set in maioratu succedere: prout ibidem ratione, & dict. l. 40. Tauri inductione, optime probat: atque in eodem placito fuerunt Tiberius Decianus, in consil. 7. num. 90. lib. 1. & in consil. 43. num. 46. lib. 2. Alexander Raudensis, in consil. 142. num. 116. & 117. inter consilia vltimarum voluntatum, lib. 2. Iacobus Cancerius, variarum resolutionum, cap. 5. num. 8. Ioannes Cephal. in consil. 616. num. 82. lib. 5. Qui e contrario arguit, & fundat, quod persona reprae sentans aliquam personam non exclusam, nec ipsa debet excludi. Sed & casu, quo pater, si viueret, in maioratu suc[sect. 66] cedere non pos set, filius ad succes sionem admittendus erit, si ponamus filium. metipsum, non ex reprae sentatione personae parentis, sed ex proprio iure, atque propria persona, siue ex vocatione, aut voluntate institutoris maioratus, succes sionem praetendere: id quod supra, hoc eodem lib. 3. cap. 15. plena manu, & dilucide magis, quam anrea fuis set, in casu mihi commis so, probaui, atque explicaui. Tertio obseruandum est (atque in eadem 6. obser[sect. 67] uatione principali) reprae sentationem de iure antiquo dumtaxat admis sam fuis se in succes sione ascendentium, prout obseruatione praecedenti annotaui: in succes sione vero transuersalium non fuis se introductam; in ea numque semper proximior admittebatur, & legis 12. tabularum tenor obseruabatur, ex qua descendentibus deficientibus, Agnatus proximus familiam habeto, dicebatur. Vt per Caium, titul. 16. de legitim, succes s. Paulum, lib. 7. sententiarum, titulo, de testamentaria succes sione, & lib. 4. receptar. sententiar. tit. 8. de intestator. succes sione, & Iustinianum. in principio, Institut. de legitima agnatorum succes sione, & sic nepos ad succes sionem patrui non ad[sect. 68] mittebatur cum alio patruo, sed patruus tanquam proximior, & in priori gradu succedebat: l. auunculo. C. communia de succes sionibus l. 2. C. de succes sorio edicto, l. consanguinitatis iura, C. de legitim, haered, §. si plures, Instit. de legitima agnatorum succes sione. Neque[sect. 69] vnquam vsque ad ius Authenticorum admis sum fuit ius reprae sentationis, quo filius intraret in locum patris inter transuersales. Superueniente vero Authenticorum iure, a Iustiniano edito, constitutum est, ad fratris intestati succes sionem, non solum alium fratrem superstitem admitti, sed & defuncti fratris filios ad succes sionem patrui, cum superstitibus patruis admitti, ad eámque portionem,[sect. 70] quam eorum parentes erant habituri, sicque in stirpes, & non in capita. Et quamuis in linea recta des [sect. 71] cendentium, in infinitum admitteretur reprae sentatio, vt dixi; inter collaterales tamen, vltra filios fratrum non porrigitur, nec filiis filiorum fratris vel sororis conceditur Prout haec omnia deducuntur ex textu in authent. ces sante, & in authent. post fratres, 1. & 2. C. de legitimis haered. & in authent. de haered. ab intestato venientibus, §. si igitur, & §. si autem defuncto, collatione 9. l. 5. tit. 13. part. 6. ibi: E dezimos, que si alguno que as si muries se sin testamento, non ouies se de los parientes que suben o decienden por linea derecha, e ouies se hermano o hermana, que fues se ya muerta, que el hermano o el sobrino heredaran los bienes del tal defuncto egualmente, e maguer sean los sobrinos dos, o mas, nacidos de vn hermano o hermana, non auran mas quel la mitad de la heredad. l. 241. in legibus styli, l. 8. Tau. l. 5. tit. 8. lib. 5. nouae collectionis regiae, ibi: Mandamos que sucendan los sobrinos con los tios in stirpem, y no en capita. Et eadem omnia, tam quoad ius antiquum, quam nouum tradiderunt vnanimiter, atque communiter Interpretes omnes eisdem in iuribus, & post antiquos, & alios multos, sic resoluunt superius tradita Chas saneus, in consuetudinibus Burgundiae, §. 10. num. 6. fol. 257. & num. 36. fol. 259. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelasiam, num. 101. Roxas in epitome succes sionum, cap. 32. num. 17. Aluarus Valascus de iure emphyteutico, quae st. 50. num. 30. Petrus Paulus Parisicus, in consil. 37. ex num. 1. vsque ad numerum 8. lib. 1. optime Tiberius Decianus, qui sic tempora & iura distinguit, in consil. 1. ex num. 366. vsque ad numerum 370. & in consilio 28. num. 1. lib. 1. & in consil. 9. num. 1. cum seq. & in consil. 26. num. 71. lib. 2. & in consil. 55. num. 19. lib. 3. Costa, de patruo & nepote, prima parte, num. 10. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, tertia parte, lib. 45. cap. 11. num. 7. Didacus Couar, in tractatu de succes sionibus ab intestato, num. 5. versiculo, tertio est notandum, Hippolytus Riminaldus, in consil. 526. ex num. 1. vsque ad numerum 6. lib. 5. Iacobus Cancerius, variar. resolut. lib. 1. cap. 5. num. 7. Michael Gras sus, receptarum sententiar. §. succes sio ab intestato, quae stione 23. numero 3. & 4. Petrus Antonius de Petra, de fideicommissis, quae stione 11. num. 61. Antonius Galeatius Maluas sia, in consil. 51. num. 3. Antonius Gomezius, in dicta l. 8. Tauri, ex num. 10. & ibidem, Tellus Ferdinandez, num. 2. Ceruantes, ex num. 1. & Velazquez Auendasius, glos sa prima, & glos sa 3. idem Auendanus, in l. 40. Tauri glos sa 14. num. 3. & 4. & 5. num. 8. Ioannes Matiencus, in dict. l. 5. tit. 8. lib. 5. nouae collect. regiae, glos sa prima, num. 14. & num. 17. & Azeuedus ibi, in principio, & num. 3. Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap. 15. Humada, in l. 2. titul. 15. partita 2. glos sa 17. num. 5. & 6. Rolandus, in consil. 68. num. 23. lib. 1. Angel. Mathaeacius, de legatis & fideicommis sis, lib. 2. cap. 7. in principio, Nicol. de Vbald. in tractatu, de succes sionibus ab intestato, in 3. parte principali, per plures columnas. Ioannes Vincentius Honded. in consil. 70. num. 24. & num. 52. lib. 1. Syluester Aldobrandinus, in consil. 31. num. 29. lib. 1. Alexander Raudensis, in con sil. 142. numer. 115. inter consilia vltimarum voluntatum, volumine 2. Antonius Gabriel, communium conclus. de succes sionibus ab intestato, lib. 4. conclus. prima, num. 13. Franciscus Bursatus, in consil. 170. num. 28. & 29. lib. 2. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae stione 66. in antiquis num. 3. & 4. & 5. in nouis vero, quae stione 67. eisdem numeris, Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & i ure, disputatione 326. num. 1. versiculo, in linea vero collaterali, versiculo, & vltra filios autem fratrum. Antonius Pichardus. ad titulum, Institu. de haered. quae ab intestato defer. de reprae sentatione. §. 2. num. 21. & 22. & 23. Iacobus Menochius, lib. 4. prae sumptione 95. num. 8. vsque ad numerum 13. qui post alios scripsit, filium reprae sentare patrem, quando agitur de succes sione transuersalis proximi gra[sect. 72] dus, nempe de succedendo patruo. Item quando agitur de succes sione auunculi, qui dicitur transuer salis gradu proximior ex latere matris. Item quando agitur de succes sione materterae. Idque extendit, vt[sect. 73] locum habeat non succes sione delata a iure communi, sed etiam in delata a statuto, vt si statutum vult admitti proximiores; tunc si agitur de succes sione patrui, auunculi, materterae, & similium, filius ingreditur locum patris. Et idem probauit in cons. 124. num. 76. lib. 2. Peregrinus etiam, de fideicommis sis, art. 21. num. 7. Et rationem, quare filij fratris defuncti vocentur[sect. 74] in stirpes, quando cum patruis succedunt patruo, & non in capita, reddunt Didacus del Castillo, in dicta l. 8. Tauri, in principio, & ibidem Cifuentes, num. 2. Hippolytus Riminaldus, in consil. 526. num. 5. lib. 5. Et quare vltra filios fratrum extendatur re[sect. 75] prae sentatio, vide per Chas saneum, in consuetudinibus Burgundiae, dicto §. 10. num. 6. fol. 517. Nepotes[sect. 76] etiam plures cum filiis in succes sione aui, quare non succedant in Capita. sicut filij, sed in stirpes? vide per Guil. Benedictum, in cap. Rainuntius, de testam. verbo, & vxorem nomine Adelasiam, num. 66. fol. 116. Quod si fratrum diuersorum filij soli sint, nec[sect. 77] concurrant cum alieno patruo superstite, maximum equidem & intricatum dubium est, an alteri patruo praedefuncto in stirpes succedant, an vero in capita, ita vt si ex altero fratre existat vnus filius, ex altero duo, vnusquisque ex his tertiam haereditatis partem habeat, an vero tantum habeat vnus ille, quam duo patrueles, vnius fratris personam referentes. Quo in dubio Accursius in dict. authent. ces [sect. 78] sante, C. de legitimis haeredibus, & in l. lege duodecim tabularum, C. de suis & legitimis haeredibus, & in l. prima, in fine, ff. si pars haereditatis petatur, & in authent. de haered ab intesta, venient. §. si autem defuncto, verbo, fratres succes serint. Quod ex diuersis fratribus filij succedant patruo in stirpes, & non in capita, etiam quando non concurrunt cum altero patruo superstite, probauit aperte Et Accursium sequuti fuere Dynus, Iacobus de Arenis, Petrus Guil. de Cun. Franc. a Ramponibus. Cinus, Faber, Bartolus, Angelus, Ca strensis, Fulgosius, Corneus, Bened. de Plumbino, Imola, Ysernia, Cardinalis, Mart. Laud. Baldus, Ioannes de Platea, Portius, Mathesilanus, Ludouicus Bolognin Nicolaus de Vbaldis, Per. Ferrara, Speculator, Aretinus, Modern. Paris. Guid. Pap. Iason, Decius, Ruinus, Bertrandus, Boerius, Guil. Benedictus, Oldendorpius, Socinus Iunior, Parisius, quos refert Andreas Tiraquellus de retractu. §. 11. glos sa vltima, num. 5. & 6. vbi hanc receptiorem attestatur sententiam, & pro ea tradit exemplum a natura ipsa profectum. Antonius quoque Gomezius, in l. 8. Tauri, num. 13. & 14. & eosdem Authores pro Accursio retulit, sed contrariam partem sustinuit (vt infra videbitur) Ioannes Matiencus ad l. 5. titul. 8. glos sa prima, num. 16. lib. 5. nouae collectionis regiae, retulit etiam pro Accursij sententia superiores omnes, & addidit alios plures Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 162. numero 3. videlicet Ioannem Andream, Iacob. de Belui. Barbat. Ioan. de Ligna. Cardinalem Zabarellam, Aluar. Iacobin. de Sanct. Georg. Curtium iuniorem, Rochum de Curte, Thom. Diplau. Papon. Arest. Fabian. de Gioch. Ioannem Oldendorpium, Claudium Cantiunculam, Ioannem Lup. Sombech. Viuium, Chas saneum Beccium, Albensem, Crauetam, Simonem de Praetis, Antonium Contium, qui latis sime disputat, Francis cum Bursatum, Hippolytum Riminaldum, & Federicum Scotum qui omnes (vt dixi) per ipsum The saurum recensentur, & congregantur. Et vltra relatos per ipsummet Authorem, eandem opinionem Accursij sustinuerunt & alij Authores, aliis in locis, Hippolytus Riminaldus alio in loco vltra ibi relatum, hoc est, in cons. 526. ex numero 6. vsque ad numerum 15. lib. 5. Iacobus Cancerius, variarum resolutionum. capite 5. numero 11. & 12. Michael Gras sus receptarum sententiarum. §. succes sio ab intestato, quae st. 2. num. 14. Et pro hac Accursij sententia perpenduntur, at[sect. 79] que ponderantur varia & diuersa iura, rationes etiam atque fundamenta expenduntur, ac inter alios, septem argumenta pro hac parte conges sit, atque con siderauit Ioannes Cephalus in cons. 431. ex n. 2. vsque ad numerum 8. lib. 3. Tria Velasquez Auendanus in l. 40. Tauri, glos sa 14. ex n. 16. Sex Andreas Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 6. cap. 3. folio mihi 682. Tria Ioannes Matiencus, in d. l. 5. tit. 8. lib. 5. glos sa 1. n. 16. Sex Angelus Mathaeacius, de legatis & fideicommis sis, libro 2. capite 7. ex numero 1. vsque ad numerum 7. plura Antonius Contius, qui (vt dicebam supra) latis sime disputat in sine sui libelli, de haered. ab intestato. Verumenimvero, rationes praefatas, ab his Au[sect. 80] thoribus ponderatas, siue huius partis fundamenta quamplurima & diuersa, ideo nunc, atque sciens & consulto omitto, nec hoc loco recenseo, non etiam diluo vim eorundem, quod ipsimet Authores ex proposito, atque concludenter omnia diluant, & manifesta ratione subuertant, quae pro Accursio expendi, aut considerari valeant, vt penes eos videri poterit, si aliquando neces se fuerit. Quocirca contrariam sententiam, videlicet quod[sect. 81] diuersorum fratrum praemortuorum filij succedant patruo suo ab intestato defuncto in capita, & non in stirpes, quando cum patruo non concurrunt; veriorem ego arbitror, & omnino tenendam, atque eam tenuerunt Azo, in summa, C. de legitimis haeredib. §. item iure nouis simo, versiculo, illud dubitaui, & in authent. ces sante, C. eodem. Quibus in locis Azo voluit expres sim, quod hoc casu patrui haereditas per capita diuidatur, ita vt quot sint filij, tot sint partes. Et Azonem sequuti fuere sequentes Authores Accur sius metipse sibi contrarius, & non constans. Rofred. Hostiensis, Vber. de Bob. Iacobus Butrigar. Cinus, Odofred. Alberic. Castrensis, Bald. qui licet alias contrarium consuluis set, dicit tamen, mutata sententia, hanc opinionem es se magis consonam: Salicet. Ioannes a Monte, Iacob. de Belu. Iacobus de Ardizone, Mart. Lauden. Aretin. Fortun. Garsia, Bulgar, Rayner. de Forliuio, Ioan. Ferra. Eguinar. Baro, Syluester Aldobrandin. Praeposit. Senens. Zasius, Ferron. Didacus Couar. Petrus Rebuffus, Francisc. Hotoman. Iacobus Spiegell. Albertus Papien. Menchaca, Cuiacius, Duarenus, Hanneton. Minsingerus, Ioannes Imber. Rupellanus, Ioannes Vaudi, Maturin. Montan. Michael Gras sus, Ioannes Schneideuin. Balduin. Vvesembecius, & Benedict. Capra, quos retulit, & pro sententia Azonis congregauit Anton. Thesaurus d. decis. Pedemontan. 162. n. 2. & n. 3. in fin. subdit, quod miratur, quomodo Doctores sola authoritate Glos s ae variabilis moti, in tam clara & bene per leges veteres, & nouas resoluta quae stione, quasi nodum in scirpo quaerentes, perplexi fuerint, & ipsam rei veritatem non cognouerint. Denique ex n. 4. pro hac senten tia, & iura expendit, & concludentia fundamenta adducit, & num. 7. profitetur, quod Azonis opinio frequentius fuit in contradictorio indicio obseruata, & vti verior recepta, & pro illa s aepis sime fuis se iudicatum, vt authoritate, & testimonio probat ibid. Eandem quoque opinionem acriter defendunt, & veris simam reputant Theophilus, praeclaris simus Iu stiniani interpres, in §. hoc etiam, Instit. de legitima agnatorum succes sione. Ioannes Crispus a Montibus, in §. item vetustas, Instit. de haered, quae ab intestat. deferun. Ioannes Corrasius in l. haeres, n. 12. C. de impuberum & aliis substit. Loriotas. in l. prima. ff. de gradibus, pag. 28. & seq. Petrus Costalius, in l. prima, §. interdum, ff. de petitione haereditatis, Ludou. Charondas, ad Vlpianum, Instit tit. 26. §. agnatorum, & ibidem Iacobus Cuiacius, Iacobus Reuardus ad leges duodecim tabularum, c. 19. pag. 62. Petrus Pithaeus, in notis ad aliqua Iureconsultorum Fragmenta, pag. 106. in principio, verbo, iam dudum. Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 2. q. 4. a. 7. n. 14. Masuerius in practica, titulo, de succes s. & vltimis volunt. n. 26. Ioannes Mercerius, in notis ad Constan. Harmenopul. Curtius Burgensis, ad Theophilum in loco nunc praecitato. Gaspar Caballinus, in secunda parte milleloquiorum iuris, c. 619. Iacob. Ardizon. In summa, tit. de succes. feudi, versiculo, verumtamen si est frater. Martin Soliman. in rubrica, qui succedere in feudis, nu. 195. Federic Schneid. lib. 1. interpret. feudal. titul. 8. de succes sione feudi, pag. 46. Matthaeus Busember. in cons. 83. per totum, lib. 2. Hieronym. Gabriel, in cons. 135. n. 3. lib. 1. Laurentius Cimeterius, inter responsa Iustini Globeri, cons. 7. nu. 1. Hanetonus, lib. 2. de feudis, c. 6. per totum. Ioannes Ficchardus, lib. 6. communium opinionum. verbo, fratrum filij. Praepositus Senensis, in suis quae stionibus, casu 7. q. 6. Ioannes Lucius, lib. 8. placitorum summae apud Gallos Curiae, tit. 1. decis. 6. Minsingerus, practicarum obseruationum, Centuria 3. obseruation. 54. & en §. cum filius, Instit. de haered. quae ab intestat. deferunt. versiculo, item si ex duobus. Pyrrhus Angleberm. ad consuetud. Aurelian. tit. de succes sionibus, cap. 27. pag. 98. qui citat Aurelianensem scriptam consuetudinem, confirmantem expresse Azonis opinionem. Iacobus Bucherelus, in glos sa ad §. hoc etiam, Instit. de legitima agnatorum succes sione, pagina 339. Ioannes Cephalus, in Consil. 431. per totum, lib. 3. qui omnibus contrariae partis fundamentis latis sime confutatis, negat cum Accursio es se crebriorem sententiam, nec in eodem Accursio vim aliquam es se faciendam, ideo as serit, quod sibi ipse contradixerit, & Azonis sententiam fuis se semper, & es se veris simam profitetur, ac pro ea ex num. 8. vsque ad num. 33. adducit duodecim fundamenta. Azonis etiam sententiam sequutus est Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. solutione 3. num. 30. fol. 229. Andreas Fachin. controuersiarum iuris, lib. 6. c. 3. per totum, qui tria praecipua fundamenta pro hac parte expendit. Angelus Matthaeacius, de legatis & fideicommis sis, lib. 2. c. 7. ex num. 7. vbi fex praecipua fundamenta pro Azone perpendit, & concludit, Azonis opinionem, vt magis communem, magisque tutam, imperialique indicio atque authoritate confirmatam, hodie ab omnibus receptam es se, & es se firmam, stabilémque conclusionem, filios fratrum haereditatem diuidere in capita, non in stirpes; propterea leges antiquas non fuis se a Iustinianeis nouellis correctas. Ex nostris vero, Hispanísque Authoribus fuere eandem opinionem Azonis sequuti Montal, in 16. titulo 6. lib. 3. fori, verbo, O sobrinos. col. 2. versic. item nota. Fortunius Garsia, in l. Gallus. §. idem credendum, num. 47. ff. de liberis & posthumis. Didacus Couar. de succes sionibus ab intestato, conclus 8. num. 8. Ioannes Olanus, in concordia antiqui iuris ciuilis & regni, verbo, fratrum filij. Ferdinand. Vasq. Menchac. de successionum resolut. lib. 2. c. 13. num. 13. Cifuentes in. l. 8. Tauri, num. 4. Ioannes Lup. ibidem, num. 6. Didacus del Castillo, glos sa prima, versic. si tamen est contentio Ferdinandus Atias, num. 12. versic. & vt liqueat[sect. 82] materia. Tellus Ferdinandez, num. 3. qui optime insurgit contra Antonium Gomezium, quatenus ille voluit, quod opinio haec Azonis correcta es set ex decisione dicta l. 8. Tauri, & aduertit, adeo dubium es se Antonium eundem, vt n. 14. as seuerauerit in hoc regnoiudicandum es se secundum opinionem Azonis, quam constanter Tellus defendit etiam in terminis iuris communis, sic vt in patrui succes sione semper reprae sentationi locus sit inter dispares gradu, quo casu proprie loquitur d. lex 8. Tauri. Secus quando omnes sunt in tertio aequali gradu, tunc namque succedi in capita, omni reprae sentatione seclusa, non in stirpes, secure & vere affirmat. Nam in primo casu, videlicet, quando filius fratris cum patruo concurrit, ideo in stirpes succedit, quia venit ex sola persona patris, quam reprae sentat, non vero ex propria persona, quia alter proximior in gradu eum excludebat; ideo merito succedit in stirpem, & ad eam partem admittitur, quam ipse pater percepturus es set, si viueret, sed in secundo casu, quando succedit, cum alijs eiusdem gradus, quia nemo eum antecedit, & ex propria persona venit, merito in capita, & non in stirpem succedendum erit: Gregorius Lopez, in l. 5. tit. 13. partita 6. verbo, Por cabe cas, Roxas in epitome succes sionum, c. 32. num. 18. & 19. qui Telli Ferdinandez obseruationem superiorem sequitur, & Antonij Gomezij contrariam adnotationem reprehendit, dicens, quod dicta l. 8. Tauri, tantum loquitur in succes sione patruorum, quod consobrini succedant cum patruo superstite, in stirpes non in capita, cum sint in dispari gradu, quo casu datur reprae sentatio vlterioribus cum proximioribus, sed quando succes sio est inter eosdem eiusdem gradus, vt in specie proposita, nihil prorsus de hoc disponit d. l. 8. Tauri, & ideo ius commune seruandum est. Ludouicus Molina de Hispanorum primogenijs, lib. 3. capit 7. num. 21. & 22. qui dicit Azonis sententiam comprobaram es se ex decisione dictae l. 6. tit. 13. partita 6. quae sequuta fuit opinionem Azonis, eamque partitae; legem nequaquam correctam es se ex decisione praefatae l. 8. Tauri. Ioannes Matiencus in l. 5. tit. 8. glos sa prima, num. 15. Ceruantes in dicta l. 8. Tauri, num. 18. optime Humada in l. 2. tit. 15. partita 2. glos sa 17. num. 6. Auendanus in eadem l. Tauri. 8. glos sa prima. latius in l. 40. Tauri, glos sa 14. ex num. 9. vsque ad numer. 19. quo loci, dicto num. 9. eadem in proposito vtitur ratione, qua Tellus Ferdinandez, antea relatus, vtebatur. Deinde num. 11. expendit textum in authent. de haeredibus ab intestat. venient, dum reprae sentationem vocat priuilegium: non enim es set priuilegium, quando consobrini inter se concurrerent, cum tunc aequali gradu es sent. Eandem quoque Azonis opinionem tuentur Hieronymus de Caeuallos practicar. commun. contra communes, quae st. 221. pater Ludouicus Molina, tom. 3. de Iustitia & iure, disput. 626. num. primo ad finem versic. vtrum filij fratrum, fol. 388. & disput. 627. num. 7. versic. praete, rea iuxta Azonis, fol. 148. Pro hac autem opinione (vt ex dictis hactenus[sect. 83] apparet) pos sunt & iura, & rationes, siue fundamenta quamplurima expendi, quae fortis sime, & concludenter adstringunt, & expenduntur ex proposito per Ioannem Cephalum, Antonium Thesaurum, Andream Fachineum, Angelum Matthaeacium, & alios in locis vbi supra citatis, sed alijs praetermis sis consulto, Telli Ferdinandez rationi superius adductae (quae ex mente communi procedit, & concludens est) inhaerendum firmiter erit. Nam cum ex diuersis fratribus filij soli inter se concurrunt, nec ab aliquo patruo praeceduntur, aequales gradu sint, quoad patrui praedefuncti succes sionem de qua agitur, non est cur inter ipsos reprae sentatio in ducatur, aut induci valeat, nec etiam forma succedendi in stirpes, quae in casu diuerso omnino introducta est, vt ex superioribus constat: deinde inducendus est textus in authent. post fratres. 2. C. de legitimis haeredibus. quatenus docet, solum inter fratres, & fratrum filios admitti succes sionem in stirpes in linea transuersa: & sic aperte significat, quod cum fratrum filij soli reperiuntur inter se, nec concurrunt cum patruo, succedunt patruo praedefuncto in capita. Et idem clare significat textus in dict authent. de haeredibus ab intestato venientibus. §. si igitur, el 2. in fine, versic. sed & ipsis. Inquit namque Imperator, nunc competere filijs fratrum priuilegium huiusmodi, quando cum patruis concurrunt; quapropter si nullus patruus superest, id dici non potest. quod ibi non dicitur, sed potius contrarium, ex ratione superius adducta. Et ita ponderat, atque fortiter inducit Fachineus dict. cap. 3. versic. quod autem ex nouella. Alia plura fundamenta (vt dixi) penes ipsos Authores, quos antea retuli, inuenientur; vere tamen hoc loco adducta sufficiunt, cum adeo euidenter concludant. Caeterum quando plures patrueles, siue conso[sect. 84] brini tractant inter se de succedendo alteri suo patrueli, siue consobrino, vtrum succes sio fiat in stirpes, vel in capita, dubitari solet? Et quidem Baldus in consil. 199. Ad euidentiam, lib. 3. in nouis, quod in stirpes futura sit succes sio, clare tuetur, & Baldi traditionem, atque consilium sequi videtur Craueca in consil. 303. in fine. Contrariam tamen sententiam, imo quod in capita succes sio es se debeat, tenuit idem Baldus sibi contrarius in capit. primo. §. & quia vidimus, Qui feudum dare pos sunt. Brunus in consil. 76. num. 4. vbi tres conclusiones adducit, & firmat in transuersalibus. Prima est, quod vbi concurrunt filij fratrum cum patruo in succedendo alteri patruo, veniunt in stirpes, & non in capita, & hic est certus casus, vt supra vidimus. Secundus ca sus est, vbi filij fratrum soli veniunt ad succes sionem patrui; & tunc in stirpes veniunt, & non in capita, secundum opinionem Accursij, quam ipse Brunus sequitur, sed male, vt supra quoque vidimus. Tertius & vltimus casus est, vbi filij fratrum veniunt ad succes sionem aliorum quam patruorum vel auunculorum, & tunc inquit Burnus, quod veniunt in capita, & non in stirpes. Et idem quoque tenuit Curtius iunior in tractatu de feudis, tertia parte, quae st. 4. ad finem. Riminaldus senior in consil. 424. ad finem, lib. 3. per textum in authent. de haered. ab intestato venientibus, §. si vero neque fratres. Vbi est ca sus clarus, quod si defunctus neque fratres, neque filios fratrum reliquerit, omnes ex latere cognati eiusdem gradus, ad haereditatem vocantur in capita, Berous in consilio 68. numero 36. libro primo Runinus in cons. 8. ad finem, volumine primo. Ioannes Cephalus in consil. 581. num. 19. lib. 5. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelasiam, nu 101. Hieronymus Gabriel in cons. 135. lib. 1. vbi optime in proposito, & ponit ca sum, in quo tractabatur de haereditate cuiusdam Polydori defundi, nullis relidis ascendentibus , nec descendentibus , nec fratribus, nec eorum filijs, sed quibusdam consobrinis ; & inquit, quod sine dubio dicti consobrini inter se vocantur in capita, non autem in stirpes, sicque omnes pas sim tenere, & quod nemo (quod sciat) ausus vnquam fuit affirmare, quod succedant in stirpes, & rationem Concludentem adducit, & eum refert, & sequitur Hippolytus Riminaldus in cons. 526. ex nu. 22. cum multis sequentibus, lib. 5. vbi diffuse se habet in proposito: eandem quoque prae stat resolutionem Iacobus Canceritis variarum, cap. 5. num. 12. Patruus vero praefertur fratribus patruelibus in[sect. 85] succes sione consobrini, idcirco si aliquis vita functus est, relicto patruo, atque item duobus fratribus patruelibus, idest, filijs aliorum patruorum iam defunctorum (quos communiter primos appellant) patrui iura tunc potiora erunt, nec aliquid iuris fratres patrueles in succes sione habebunt, quia patruus in hac specie, propinquiori gradu defuncto attingit, quam fratres patrueles, quippe cum ille in tertio gradu, ij in quarto contingant. Et ita probat textus in l. auunculo, C. communia de succes sionibus, per quem ita in terminis resoluit Ioannes Parladorius rerum quotidianarum lib. 2. c. 15. Roxas in epitome succes sionum, cap. 5. num. 21. & cap. 32. num. 22. Franciscus Bursatus in consil. 170. numero 28. & 29. lib. 2. Verumenimuero, quamuis in succes sione bono[sect. 86] rum liberorum & diuisibilium, & vbi plurium concursus datur (vt dixi) praefata procedant, nec vltra fratrum filios reprae sentatio concedatur de iure communi; in maioratus tamen aut primogenij cuiusque succes sione, id de iure nostro regio nequaquam procedit: reprae sentatio namque inter trans uersales, etiam vsque in infinitum procedit iure Hispano, & filius fratris maioris, ab eóque descendentes praeferuntur patruo, qui erat frater vltimi pos ses soris, licet illi sint in centesimo gradu, instituentis maioratum respectu. Denique, (vt statim dicetur) inter transuersales ( quocunque in gradu illi sint) vnusquisque fratrum suam lineam constituit, sic vt linea maioris praeferatur lineae secundi; linea secundi ; tertij lineae, & sic deinceps; vt semper ac regulariter primogeniturae linea consideretur, eáque cum praecedentia ad alias lineas competat , vt statim probabitur. Hoc autem omnia probantur ex singulari decisione l. 40. Tauri, quae hodie est l. 5. titulo septimo, lib. quinto, nouae. collectionis Regiae, in illis verbis, Lo qual no solamente mandamos, que se platique en la suces sion del mayorazgo a los ascendientes, pero aun en la succes sion del mayorazgo a los transuersales, per quam legem, ita in terminis, quod reprae sentatio in maioratibus, seu primogenijs non sit ad fratres, fratrumque filios coarctanda, sed quod ad omnes primogenitos, eorumque lineas, protrahi debeat, con stanter renuerunt Didacus Couarr. practicarum, cap. 38. n. 10. versic. Tertio ad intellectum. Emanuel Costa in quae st. patrui & nepotis. 2. parte, num. 32. & 3. parte, num. 59. Ludouicus Molina de Hispanorum primogenijs, lib. 3. cap. 7. num. 10. & 11. Ioannes Matiencus in dicta l. 5. tit. 7. glos sa 4. libro 5. nouae collect. Regiae, & in l. 5. tit. & glos sa prima, num. 17. & ibi Azeuedius n. 3. Humada in l. 2. tit. 15. part. 2. glos sa 17. num. 7. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. in nouis, quae st. 67. ex num. 23. & 24. cum sequentibus, in antiquis vero quae st. 66. eisdem numeris. Antonius Pichardus ad tit. Inst. de haered. quae ab intestato deferun. de reprae sentatione, §. 2. num. 23. & 24. & vide latius infra, ex num. 91. cum seq. Sed quo dilucide magis Taurinaae dictae legis constitutio [sect. 87] perpendatur, & praefatorum Authorum ad eiusdem interpretationem, traditiones nonnullae diseuriantur: operaepretium erit hoc loco aliquantulum circa ipsammet legem insistere, ac primum animaduertere, Taurinam dictam decisionem videri communiter iuri communi contrariam, ab illóque exorbitantem. In primis namque, ex recepta Interpretum sententia (a qua tamen merito disces simus, num. praecidentibus) ius commune solum admittit reprae sentationem in his succes sionibus, quae iure haereditatio deferuntur, non vero in his, quae iure sanguinis; quamuis (vt supra quoque dixi) dubia admodum haec opinio sit ex his, quae dicto loco contra communem perpendi, dicta l. vero Tauri 40. reprae sentationem admittit in maioratibus, in quibus non haereditario, sed sanguinis iure, atque ex prouidentia & dispositione hominis succeditur. Huic tamen aduersus decisionem illam dubitandi rationi concludenter respondetur, negando as sumptum praefatum, & contrarium tenendo, vt supra quoque loco praedicto tenui. Deinde, ius commune (vt supra vidimus) in linea[sect. 88] collaterali, seu transuersa duntaxat admittit reprae sentationem vsque ad filios fratrum praedefunctorum, nec vltra conces sit eam ; ipsa vero lex 40. Mau. plenius prouidet, & inter transuersales quoque, sicut inter descendentes, absque graduum restrictione reprae sentationem inducit, & non modo post fratrum filios, sed & vlterius infra, vt statim probabitur. Verum rationi huic, facile etiam & vere respondetur, iura adducta superius, quae id probant, nempe tex. in d. authent. ces sante, & in dict. authent. post fratres, loqui in alijs succes sionibus extra maioratuum causam, in quibus diuersa ratio militat; in maioratuum vero succes sione contra es se, & quidem mortuo vltimo maioratus pos ses sore, sic plene concedi debet reprae sentatio, prout in d. l. Tauri, plenis sime concedi s aepe diximus, & infra dicemus. In rei igitur veritate, valde differunt in materia hac, in qua versamur, reprae sentatio illa de iure communi inter transuersales quoque introducta in bonis liberis, & cum concursu aliorum, in qua cum limitatione & restrictione, ius ipsum commune admisit reprae sentationem vsque ad fratres, & filios fratrum, vt in dictis iuribus, & reprae sentatio in succes sione primogeniorum, in dicta l. 40. introducta, in qua legis eiusdem conditores, indistincte, & verbis vniuersalibus omnes gradus comprehendentibus, transuer sales ad succes sionem admittunt, vt parentum per sonas reprae sentent. Eo magis, quod in succes sione ab intestato, duntaxat consideratur gradus, vt supra probaui, & deducitur ex iuribus praecitatis ibi, sub num. 67. & tribus sequent. & ex l. 12. §. haec haereditas, ff. de suis & legitimis haeredibus: In succes sione vero maioratus primo consideranda est linea, & deinde atque secundo gradus, vt per Molinam lib. 3. c. 4. ex num. 14. & capit. 6. ex numero 33. Sic autem in nostro proposito linea consideratur, vt ipsa cum praecedentia & continuatione linearum, atque dis currendo per lineam primogenitorum de vno primogenito in alium, in infinitum suo ordine, competat, idque sic in linea transuersalium, sicut in des cendentium linea procedat, vt infra probabitur, & tradit Ludouicus Molina de Hispanorum primog. libro 3. capit. 6. ex numero 29. alios plures referam statim. Praeterea, reprae sentatio illa, quae de iure communi in casibus superiori obseruatione propositis, inducta fuit, non ad excludendum omnino patruos, siue in succes sione ascendentium, siue transuersalium; sed ad concurrendum, & succedendum cum ipsis, concedebatur. Idcirco in succes sione indiuidua, in qua vnus tantum est admittendus, quod reprae sentatio dari non pos set, cum inde caeterorum resultaret exclusio, authores nonnulli, & quidem maximi nominis as seuerarunt, prout cos retulit, & sic annotauit Velazquez Auendanus in dicta l. 40. Tauri, glos. 13. num. 1. ius vero reprae sentationis in maioratibus seu primogenijs, legemet ipsa Tauri introductum, non modo concursum, sed etiam exclu sionem a toto operatur, & omnem difficultatem, atque Authorum altercationem lex illa submouet. Caeterum ratio haec parum efficax in proposito mihi videtur, & decisionem d. l. Taurinae, nullatenus subuertit, nam & si id renuis sent Authores nonnulli attento iure communi, quod nunc dicebamus; alij vero & summae authoritatis Interpretes contraria in sententia suerunt, & ius reprae sentationis, etiam vim exclusiuam habere, & in succes sione quoque indiuidua admittendum fore cum caeterorum exclu sione firmarunt, prout Auendanus metipse dicta glos sa 13. num. secundo, obseruauit. Idcirco lex ip samet Tauri, sic recte decisum reliquit, vt amplius de hoc difficultas non es set, vt eidem Auendano placuit. Addiderim ego vltra ipsum, & alios, vtcunque res es set iure communi attento, ex decisione dictae legis Taurinae compertum es se, sic reprae sentationem introduci in primogeniis & maioratibus, vt concursus excludatur omnino, & vni duntaxat praelatio concedi debeat (id quod iuxta maioratuum eorundem naturam, ex qua vnus tantum succedere potest, ac debet, fieri debuit neces sario, vt infra dicetur) & ideo decisioni legis illius inhaerendum erit tam in eo, quod vni praelatio detur, & cae terorum exclusio inducatur, quam in altero, quod raeprae sentatio vsque in infinitum, etiam inter trans uersales procedat. Nam vt inquit Baldus in dict. authent. ces sante, num. 2. C. de legitimis haeredibus. Materia reprae sentationis non vadit omnino per naturales rationes, sed quia sic visum fuit Legislatori. Conditores autem dictae l. Tauri, non quia sic sibi visum fuit, sed quod rectam, strictámque iuris rationem obseruarent (vt ego credo) ita statuerunt. Primum namque, exclusionis inquam caeterorum, & praelationis vnius, naturae primogeniorum seu maioratuum, sic conueniebat, vt aliter id statui non pos set, nunc dicebam, & in succes sione indiuidua repre sentationem admittentibus Authoribus lex ipsa conuenit . Secundum vero, inductionis scilicet reprae sentationis vsque in infinitum inter transuersales; & eorundem maioratuum naturae, praecedentiae etiam illi, atque continuationi linearum, eademmet lege precipue consideratae, sic conuenit, vt primogenitura illa, & linearum praecedentia, atque continuatione inducta, aliter statui non pos set. Nam & iure communi attento, quoties maioratuum succes sio per lineas deriuatur, reprae sentatio vltra tertium gradum, & vsque in infinitum admittitur. Quod expres sim tradiderunt, Alexander in consil. 26. lib. 3. Socinus senior in consil. 37. volumine 3. Socinus iunior in consil. 116. num. 17. lib. primo, Parisius in consil. 36. num. 5. lib. 3. Tiberius Decianus in consil. 9. sub num. 54. vers. tertia coniectura, lib. 2. Philippus Portius in consil. 55. per totum, primogenituram autem inter transuersales quoque potuis se, atque debuis se considerai in infinitum, ex his probabitur, quae numeris, sequentibus, & iterum ad finem huius capitis adnotabuntur. Et in terminis tenuerunt, atque etiam iure communi attento, considerarunt eam Authores relati per Auendanum, in eadem l. 40. Tauri glos sa 14. n. 20. Et quamuis alij contra tenuerint, & res haec dubia videretur, eodem iure communi inspecto, vt per Auendanum eundem n. 19. post decisionem tamen ipsius legis Taurinae, dubitatio omnis ces sauit, sic que potuit iuridice introduci ex eadem maioratuum natura (vt dixi) prout ex ratione decidendi ad eandem. l. Tauri, constabit. Denique & vltimo, iuxta Azonis sententiam supra relatam. quando filij diuersorum fratrum soli sunt, nec concurrunt cum aliquo patruo, per capita succedunt, idque iure, & ratione communi subsistebat: d. lex vero Tauri 40. reprae sentationem admisit ad succedendum in maioratu, etiam si nulli superstites sint fratres vltimi pos ses soris maioratus, sed soli consobrini ex multis fratribus. Atque adeo si ex fratre maiori defuncti, superstes sit vnus filius minor natu, quam sint filij ex alijs fratribus, aut superstes sit filia, illa namque repre sentando patrem suum, fratrem maiorem defuncti, excludit a maioratu filios masculos, etiam natu maiores aliorum fratrum minorum defuncti, cum tamen si locum non haberet repraesentatio , filij mas culi minorum fratrum excluderent foeminam illam, vt recte annotauit pater Lud. Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disp. 627. n. 7. In fin. fol. 419. quod etiam nullo modo vrget, vtpote cum reprae sentatione in succes sione indiuidua (qualis est mairoatuum succes sio) inducta, id es se debeat quod nunc diximus, nec illa procedere pos sint, quae iure communi attento, in aliis succes sionibus obtinebant. Cum etiam filia foemina (vbi foeminae a maioratus succes sione non excluduntur) patris sui personam reprae sentans. sic debeat patruum excludere, ac nepos masculus excludere, pos set, vt infra dicetur. Haec inquam omnia per totum hunc numer adducta, & alia nonnulla (quae ad haec, & rationes communes in que st. patrui & nepotis reducuntur) obstare videbantur, & nunc quoque quod obstent, aliquibus videtur, quod d. Taurinae legis constitutio non ederetur, aut iam edita, quanto magis fieri pos sit, debeat restringi. Nihilominus tamen as serendum est, sic legis eiusdem constitutionem proditam fuis se, vt non iuris communis correctoria, sed potius iuxta ipsorum maioratuum naturam es se videatur, prout ex dictis hoc eodem n. & dicendis infra, constare poterit, quando ipsiusmet constitutionis ratio decidendi reddetur, & an in maioratu locus sit reprae sentationi, inquiretur. Et hactenus de prima obseruatio ne ad d. l. Tauri 40. quatenus de succes sione trans uersalium loquitur, & de his, quae ipsam legem dubiam efficiunt, & a iute communi dis sonantem. Erit deinde & loco secundo obseruandum, post dictam Taurinam constitutionem editam, nullum vnquam dubitas se, quin reprae sentatio detur in quacunque succes sione indiuidua, sic que in Hispanorum primogeniis, atque vinculis, & maioratibus perpetuis, inter fratres, fratrumque filios, imo eam inter hos primi gradus transuersales, vnanimiter omnes conces sis se, nec aliquem in hoc dis sentire. Quod dilucide & clare constat ex his, quae scripta reliquerunt Emanuel Costa in quae st. patrui & nepotis, pag. 134. Didacus Couarr. practic. cap. 38. nu. 10. versic. secundo potest. Gregorius Lopez in l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, El mas propinquo, column. 2. versic sed quid si aliquis Mieres de maioratu, part. 2. cap. 6. num. 31. Ludouicus Molina de Hispan. primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 9. 10. & 11. Ioannes Matiencus in l. 5. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae, glos sa 4. in fine, & ibidem Azeuedus, ex num. 2. Humada in l. 2. tit. iij partit, 2. glos. 17. num. 7. Ioan. Gutier. praticar. lib. 3. in nouis, quae st. 67. num. 23. & 24. in antiquis, quae st. 66. eisdem numer. Pater Ludouicus Molina tom. 3. de Iustitia & iure, disput. 627. per totam Velazquez Auendanus in d. l. 40. Tauri, glos. 14. n. 20. in fine. Qui quamuis in transuersalibus in remotiori gradu existentibus dis sentiat, & ad terminos iuris communis legem ipsam Tauri restringat. & Ludouici Molinae, atque caeterorum opinionem impugnet; in hoc tamen fatetur, nullum dis sentire, dict. n. 20. & num. 21. rationem decidendi in hoc reddit ad illam legem, & alios Authores tacet, cum tamen ratiomet ipsa, quam as signat, ex his Autoribus proces serit, quos nunc adduxi, & in terminis as signauit eam Molin, libro 3. dicto cap. 6. ex num. 36. & cap. 7. num. 10. Tertio etiam loco obseruandum est, ex eadem l.[sect. 89] 40. Tauri expres sim deduci, reprae sentationem in linea collaterali ad succedendum vltimo pos ses sori admitti, quando desunt descendentes ex illo, & inde vltimo mortuo pos ses sore, ad discernendum , quis collateralis succedere debeat, inspiciendum est, num ille habeat, aut habuerit fratres. Et quidem si super. stes sit frater masculus n maior natu comparatione caeterorum, is sine vlla reprae sentatione succedit, vt proximior, & coniunctior ipse prae caeteris. si vero sit defunctus, & descendentes reliquit, ij equidem omnes reprae sentando personam patris sui excludunt patruos suos, proximiores in gradu pos ses sori vltimo, quam ipsi sint. Idémque dicendum est de singulis descendentibus, siue de sobole omni illius fratris; singuli namque de eadem sobole, reprae sentando personam illius, praeferuntur caeteris fratribus defuncti, & toti illorum soboli. Et idem de aliis fratribus dicendum est, id enim praecipue incendit dicta Taurina constitutio, prout in hoc, superiori ob seruationi relati Authores conueniunt, & nouis sime omnium recte explicauit, atque percepit Pater Ludouicus Molina tom. 3. de iure, disput. 627. num. 6. fol. 417. Quarto praeterea obseruandum est, post decisio[sect. 90] nem etiam d. l. 40. Tauri, quae hodie (vt dixi) est l. 5. tit. 7. lib. 5. nouae collect. regiae, vbi cauetur, quod nepos vltimi pos ses soris ex filio, maiori praedefuncto, reprae sentet personam patris sui, sicque praeferendus sit patruo secundo, vel tertio, vel quarto, aut deinde genito: idque in succes sione maioratus intelligatur, tam in succedendo ascendentibus, quam tran suersalibus: post decisionem, inquam, illam, dubitari communiter, de quibus transuersalibus lex ipsa intelligi debeat, an de his solis transuersalibus vltimi pos ses soris, qui a primo institutore descendunt, vel etiam de his, qui ab ipso non descendunt. Et quidem Gregorius Lopez in l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, El mas propinquo, ibi, & quid si aliquis. Antonius Gomezius, in l. 8. Tauri, n. 19. circa finem, versic. aduertendum tamen. Mieres de maioratu, part. 2. quae st. 6. num. 31. clare Voluerunt, quod dicta lex intelligenda sit, ac procedat duntaxat in his trans uersalibus, qui a primo institutore descendunt, eos que sequutus est Velazquez Auendanus in dict. l. Tauri 40. num. 25. 26. 27. & seq. & haec opinio triplici ratione comprobari pos se videtur, vt Ludouicus Molin, de Hispan. primog. lib. 3. cap. 7. num. 9. in principio, comprobauit. Quatuor etiam rationes pro eadem parte adduxit Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. in nouis, quae st. 67. ex num. primo, vs que ad num. 13. in antiquis quae st. 66. eisdem num. Has ideo, atque sciens & consuto omitto, quod ipsismet erudite, & vere, atque concludenter responderint Molina dict. num. 9. ex versic. nec obstat. Ioannes Gutierrez, vbi supra, ex num. 16. cum multis seq. ideo vt iam, quod opinionem istam salsam omnino, & menti, atque verbis dictae l. Tauri contrariam, semper crediderim Quocirca totum contrarium firmi, ter as serendum est, imo quod dum lex illa Tauri agit de reprae sentatione transuersalium, non solum loquatur, & procedat in transuersalibus vltimi pos ses soris, sed etiam in transuersalibus primi institutoris, & sic in transuersalibus vtriusque, vsque in infinitum. Quam sententiam in terminis praedictis aduersus Gregorium Lopez, & sequaces defendunt acriter Didacus Couarru. practic. dict. cap. 38. n. 10. in versic. ad intellectum. Emanuel Costa, in quae st. patrui & nepotis, pagina 134. versic. sexto & vltimo. Erudite Ludouicus Molina, qui & hanc partem comprobat, & contrariae fundamentis respondet (vt supra dicebam) de Hispan. primogeniis, lib. 3. dicti. cap. 7. num. 9. per totum, Humada in dict. l. 2. tit. 15. part. 2. glos. 17. num. 7. & glos. 18. num. 2. Ioannes Matiencus in dicta l. 5. titul. 7. glos sa 4. num. 4. ad fin. & ibidem Azeuedus num. 1. Ioannes Gutierrez, qui ex profes so, atque latis sime omnium quae stionem hanc pertractat, practicarum lib. 3. quae st. 66. ex num. 13. in antiquis, in nouis vero quae st. 67. eodem num. Sequitur etiam resolutionem eandem Pater Ludouicus Molina de Iustitia & iure, disput. 627. num. 9. fol. 420. tom. 3. & vere pro hac parte concludenter vrget, quod lex illa Tauri generaliter loquitur in omnibus transuersalibus, & sic generaliter & absolute intelligi, atque accipi debet, & cum non distinguat, nec nos distinguere debemus: l. non distinguemus, ff. de arbitris, l. de pretio ff. de public. in rem actione, l. prima. §. & generaliter. ff. de legat. prae stand. & consequenter lex illa, tam de transuersali vltimi pos ses soris, quam institutoris intelligenda est, nam (vt inquit Molina) tam vnus, quam alter transuer salis es se dicitur: & ad hoc vt succes sor transuerialis sit, non requiritur quod a primo institutore des cendat. Imo (vt ipse Molina cum iudicio annotauit) si vere consideretur verbum, transuersales, apertius significat eos, qui non descendunt a primo in stitutore, quam eos, qui ab ipso descendunt, cum primi non pos sint aliter, quam transuersales appellari; vltimi vero non pos sint tam proprie transuersales, quam descendentes respectu primi institutoris dici. Id quod vltra Molinam probatur per text. in l. Iurisconsultus, § sunt & ex lateribus. ff. de gradibus. l. 2. tit. 13. part. 6. cap. 1. de feudo Marchiae, cap. primo, de succes sione fratrum, tradit Socinus iunior in cons. 116. num. 9. libro primo, ratione etiam, nam cum in succes sione fideicommis saria, & maioratuum, testatori, aut institutori, & non grauato, aut vltimo pos ses sori succedatur, vt certum est, & probatur in l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legatis secundo, l. cohaeredi §. cum filiae. de vulg. & pup. eo ipso quod lex illa dixit, Que lo mismo se guarde en la suces sion de los mayorazgos a los transuersales, sequitur neces sario, quod egerit de transuersalibus institutoris maioratus, cui succeditur, & non vltimo pos ses sori. Et ita recte ponderauit Ioannes Gutierrez dicta quae st. 66. num. 14. & vltra eum, & reliquos, fortius adstringitur ex verbis eiusdem l. 40. si animaduertas, quod in reprae sentacione ibidem introducta, in prima part. in qua dicitur, quod nepos patruo praeferatur, iam consultum fuit omnibus descendentibus institutoris maioratus; etsi transuersales es sent, vltimi pos ses soris respectu, vt constat ex illis verbis, Aunque el hijo mayor muera en vida del tenedor del mayorazgo, o de aquel a quien pertenece, & ibi, Estos tales descendientes del hijo mayor por su orden, prefieran al hijo segundo del dicho tenedor, o de aquel a quien el dicho mayorazgo pertenecia. Vbi ponderandum est verbum illud in principio positum, O de aquel a quien pertenece. Et verbum aliud simile adiectum statim, O de aquel a quien el dicho mayorazgo pertenecia. His namque verbis, non modo conceditur reprae sentatio inter filios, nepotes, & descendentes pos ses soris maioratus, sed etiam inter descendentes eius, qui si viueret. ius succedendi haberet, qui transuersales sunt vltimi pos ses soris respectu. Et sic verbum illud Aquien pertenece, refertur ad verbum Suces sion, positum in princ. legis. Vnde cum in secunda parte extendatur, atque amplietur positum in 1. parte, in qua comprehensi remanserunt omnes descendentes institutoris maioratus, quamuis es sent transuersales vltimi pos ses soris eiusdem: neces sario sequitur dicendum, quod in secunda parte, in qua dicitur, Lo qual no solamente mandamos que se guarde, &c. intelligi debeat non solum de transuersalibus vltimi pos ses soris, sed etiam institutoris maioratus, alioquin lex ipsa Tauri 40. quae id voluit decidere, quod dubium erat de iure communi, & addere primae dispositioni, siue parti primae, nihil noui disponeret, quoniam reprae sentatio inter descendentes, de qua agitur in prima parte, iam erat inducta, & etiam habebat locum de iure communi. Idcirco neces sario intelligi debet, vt intenderit, atque clare voluerit, quod reprae sentatio inter collaterales institutoris, quae de iure Communi habebat locum inter fratres. fratrúm que filios, & vsque ad tertium gradum, in infinitum induceretur, sicut inducitur inter descendentes institutoris eiusdem , & sic vnus casus alteri adaequatus maneret, & adaequaretur omnino. Quod insinuat verbum illud, Pero aun, quae ea in lege implicat maiora & diuersa ab expres sis. Probatur etiam & alia ratione, quae deducitur ex aequiparatione reprae sentationis facta ab eadem l. ibi: Lo qual no solamente mandamos, &c. Inter as cendentes, & transuersales, sed in succes sione as cendentium, in infinitum descendentes admittuntur ex reprae sentatione, vt dictum est, ergo & tran suersales in infinitum admitti debent, & consequenter, etiam institutoris respectu transuersales, vt recte deduxit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dicta quastione 66. num. 15. addiderim ego, praecipuam & fundamentalem illam reprae sentationis inducendae in succes sione maioratuum rationem, quae in linearum vniuscuiusque primogeniti constitutione, & omnium vniuscuiusque lineae praecedentia & continuatione consistit: vt infra dicendum est, & supra quoque dixi, sic procedere in transuersalibus institutoris maioratus, & ab eo non descendentibus sicutin transuersalibus vltimi pos ses soris, ac in vtris que aequaliter, prout erudite annotauit Molina libro tertio, dicto capite septimo, numero 11. in versic. quae omnia, ibi: Ita vt linea primogenitorum &c. Et ideo in transuersalibus vtriusque obtinere debet aequalitet. Addiderim etiam, praenotandum fore, non abs que mysterio in eadem l. 40. Tauri, dictum fuis se in principio, En la succes sion del mayorazgo. Et statim iterum, ibi: A quien el dicho mayorazgo pertenecia. Iterum etiam in secunda parte, ibi: Lo qual no solamente mandamos, que se guarde y platique en la succes sion del mayorazgo a los ascendientes. Ecce vbi tribus in locis praefatis, in quibus ipsa lex loquuta est de descendentibus , loquitur semper in singulari, El mayorazgo; quoniam descendentes solum poterant vno modo considerari. Caeterum quando agitur de succes sione, atque reprae sentatione transuersalium, dicit lex illa, Pero aun en la suces sion de los mayorazgos a los transuersales. quoniam ij duobus poterant modis considerari, hoc est, respectu vltimi pos ses soris, institutoris etiam respectu. ideo vsa est verbo illo, Mayorazgo, plurali, vt sic comprehenderetur omnis maioratus, sic ille in quo pos ses sor es set transuersalis, quam alius, in quo institutor transuersalis fuis set. Nec credendum est otio se, aut absque mysterio id factum, cum verbum vnumquodque, imo & syllaba etiam in lege posita, aliquid velit, ac debeat operari, iuxta vulgatas iutis regulas, & communes doctorum traditiones, de quibus plena manu agendum est in tractatu de coniecturis atque interpretat. vltimar. voluntatum. Et de his hactenus. Erit & quinto loco obseruandum, atque in eodem proposito, ex dictis per totum numerum praecedentem, manifeste deduci, veram es se eam sententiam, quam supra, num. 86. ex communi huius Regni Interpretum sententia adduximus, ex eisdémque, quasi in neces sariam & veram consequentiam infer[sect. 91] ri, reprae sentationem in succes sione maioratuum transuersalibus, in dicta l. Tauri 40. conces sam, abs que graduum restrictione, & vsque in infinitum procedere, etiam inter descendentes a fratre, vel sorore, patruele, vel auunculo, vel alio quolibet consanguineo vltimi pos ses soris. Non enim reprae sentatio ista regulis iuris communis subiicienda est, quibus (vt diximus) post fratres, fratrúmque filios inter transuersales reprae sentatio non admittitur, si enim non gradus, sed tantum persona parentis quoad qualitatem primogeniturae reprae sentatur, deriuando illam de patre in filium, & de primogenito in primogenitum, atque ex maioratus institutione omnes primogeniti ordine succes siuo vocati videntur, non est cur istam reprae sentationem ad gradus iuris communis restringamus; sicut nec vocationes maioratuum restringuntur, sed omnes agnatos, & cognatos, etiam in millesimo gradu existentes, comprehendere debent, prout Authores relati supra, dicto n. 86. firmiter defendunt, & ante alios Lu douicus Molina (a quo superiora emanarunt) de Hi spanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. n. 10. & nu. 11. quo loci concludit, resolutionem hanc, nedum procedere, quando de descendentibus a fratre vltimi pos ses soris agitur, sed etiam vbi agitur de concedenda reprae sentatione inter filios, vel alios descendentes in infinitum a fratre, vel sorore, patruele, vel patruo, vel auunculo, vel alio quolibet consanguineo vltimi pos ses soris, vt nunc dicebam. Et quamuis addiderit, deliberandum de hoc es se, quando casus contigerit, & sic videatur firmiter in eo non residere, firmiter tamen, & absque omni dubio in eo residendum erit, etiam si transuersalis non descendat a fratre vltimi pos ses soris, sed ab alio consanguineo eius dem, iam praedefuncto. Sic enim firmiter ea in sententia remanserunt Didac. Couar. Emanuel Costa, Matiencus, Azeuedus, Ioannes Gutierrez, Humada, & Antonius Pichardus, relati supra dicto n. 86. qui in his terminis, & in consanguineo non descendente a fratre vltimi pos ses soris, loquuntur: Prout loquitur expres se Emanuel Costa, eodem n. 86. relatus, vbi in hunc modum reliquit scriptum: Ex his resoluo, quod etiamsi is qui maioratum instituit, atque etiam vltimus pos ses sor, fuis set ex remotioribus transuersalibus patrui & nepotis, qui de maioratu contenderet, nepos ex sententia legis Tauri praeferri deberet, quod ita resoluit Couar. dict. n. 10. cuius opinionem valde probo. Ecce grauis simorum duorum Virorum pro hac parte iudicium, & sententiam expres sam; prout etiam caeterorum, quos antea retulimus, vt constat ex relatione ibi facta, atque ex Ioanne Gutierrez practicarum lib. tertio, in antiquis, quae st. 66. ex num. 16. & num. 23. cum sequentibus: in nouis, quae stione 67. eisdem numeris, & ij quidem omnes absque vllo timore sic acriter tuentur, nec relinquunt deliberandum: non etiam fortas sis deliberandum reliquis set Molina, si ob litem aliquam in supremo Hispaniae Regio Senatu pendentem, sententiam suam resolutiue & affirmatiue proponere non timuis set. Rationes namque omnes, quas ipse adduxerat, alia etiam, quae aliis in locis tradidit, sic veritatem hanc euincunt, vt attenta decisione dict l. Tauri 40. prout statim ponderabitur, de hac resolutione aliquatenus dubitare, nec aliter deliberandum relinquere liceat. Et in eisdem terminis fuit quoque in superiori sententia pater Ludouicus Molina (dicto num. 86. non. praecitatus) is namque tomo tertio, de iustitia & iure, in quo agit de maioratibus, disputatione 627. num. octauo, folio 419. dubium proposuit, quando pos ses sor maioratus deces sit, & fratres non habebat, nec descendentes ex fratribus, habebat tamen patruos, & tunc inquirebat, vtrum ad succedendum in eo maioratu, filius patrui, natu maioris defuncti, aut in defectum filij, filia maior talis patrui reprae sentet patrem suum, & excludat reliquos patruos, & sobolem reliquam eorum. Eodem modo, si is pos ses sor maioratus neque patruos habuit, habuit tamen plures patruos magnos, fratres aui sui, num filius patrui magni, maioris natu defuncti; aut filia in defectum filij reprae sentet patrem suum, & excludat reliquos patruos magnos, & totam eorum sobolem. Et tandem affirmatiue, atque indistincte responder, Vt quandocunque pater, auus, aut proauui alicuius, si superstes es set, successurus in maioratu es set vltimo illius pos ses sori, & exclusurus erat reliquos; filius eius, & in defectum nepos, & in defectum nepotis pronepos, & ita consequenter representet personas suorum anteces sorum defunctorum, perindeque succedat, reliquósque excludat, atque succederent & excluderent illi, quorum personas representat. Praefati equidem Authores, plura fundamenta[sect. 92] pro hac sententia expendunt, ac primus omnium Ludouicus Molina, de Hispan. primogeniis, lib. tertio, dicto Capite septimo, num. 10. & 11. tribus in locis, atque adeo fortiter & concludenter ponderat verba dictae. 40. Tauri, vt triplici eorumdem verborum inductione perspecta, nullatenus valeat amplius de hac opinione ambigi, Caeteri relati supra, dicto numero 86. ab eo accipiunt, nec aliquid addiderunt, non etiam addidit Humada, alio in loco vltra ibi relatum, in l. inquam 2. tit. 15. part. secunda, glos sa 18. num. primo, & 2. Ioannes vero Gutierrez, practicarum lib. tertio, in antiquis, dicta quae st. 66. ex num. 16. vsque ad numerum 27. vestigia quoque, & fundamenta Molinae sequitur in omnibus, Vere igitur superior as sertio & sententia clare probatur in dicta l. Tauri 40. in illis verbis: Lo qual no solamente mandamos, que se platique en la succes sion del mayorazgo a los ascendientes, pero aun en la succes sion de los mayorazgos a los transuersales. Ecce vbi reprae sentatio inter ascendentes, & inter transuersales aequaliter admittitur, sed in succes sione ascendentium , descendentes in infinitum ex repre sentatione vocantur , nec ad aliquem gradum restringuntur, vt supra n. 62. & 63. annotaui, ergo idem dicendum est in transuersalibus, per argumentum ab aequi paratis. Idque maxime, quoniam aequiparatio facta fuit relatiuo illo, Lo qual, quod repetit omnes qualitates, vt recte deduxit Molina, dicto c. 7. n. 10. in fine, & 11. quo loci concludenter satisfacit fundamento cuidam, quod pro parte contraria pos set perpendi, videlicet, dispositum ibi duntaxat, quod reprae sentatio tam respectu as cendentium, quam transuersalium, locum habeat; hoc autem intelligendum es se, non alterando ipsiusmet reprae sentationis naturam, imo illam in terminis iuris communis relinquendo. vt scilicet in descendentibus in infinitum protrahatur, in transuersalibus vero filios fratrum non excedat: & rationi huic concludenter satisfacit (vt dixi) verba eadem ponderando. Idque veris simum & certis simum est ex verbis ipsis relatis, & alijs legis eiusdem, quae nullatenus eam restrictionem patiuntur, sed generaliter atque indi stincte accipi debent. Atque eodem modo, quo Molina respondit obiectioni praefatae, respondet eidem Ioannes Gutierrez, dicta quae st. 66. num. 27. in fine, & numero 28. Probatur etiam eadem sententia ex illis verbis: Demanera que siempre el hijo y sus descendientes legitimos por su orden representen las personas de sus padres, Ponderando verbum, semper, quoad omnes gradus, & ad casus omnes refertur, atque perpetuo, & omni tempore, & sine aliqua praefinitione intelligendum est, vt Molina, dicto capit. 7. num. 11. versic. Secundo ad hoc probauit. Et vltra eum Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 27. numero 2. Petrus Surdus. decisione 255. num. 7. nec fundamentum hoc (quod vltra Molinam dixerim) diluitur ex solutione quadam Velazquez Auendarni, siue ad dicta verba intellectu nouo; ipsius potius consideratio, atque inanis euasio subuertitur manifeste ex his, quae contra eum scripta reliqui supra, numero 63. atque ex infra alio loco scribendis. Ex his etiam, quae in eodem proposito contra Auendafium ipsummet iuridice & vere annotauit Ioannes Gutierrez, dicta quae st. 66. num. 28. versic. non etiam & secundo: & versiculo, denique & tertio non oberit, vs que ad num. 29. Probatur etiam ex illis, verbis, El hijo y sus des cendientes legitimos, positis in secunda parte, in qua de transuersalium succes sione, atque reprae sentatione agitur, vt dubium omne submoueretur eius, quod as serimus; prout Ludouicus Molina, dicto num. 11. versic. Tertio ponderatur, latius notauit. Denique & vltimo probatur haec pars ex alijs statim dicendis, & maxime ex ratione decidendi ad dict. l. 40. Tauri, quae in praecedentia & continuatione linearum consistit, vt scilicet succedatur per lineas primogenitorum, de vno primogenito in alium, in infinitum suo ordine, vt statim dicendum est. Vere namque, vbi linea consideratur, nihil refert, an quis sit nepos, vel pronepos, vel vlterioris gradus. Id quod ex mente Ludouici Molinae procedit expres sim, atque etiam ex obseruationibus eius sequacium. Et in fideicommis so relicto masculis transuer salibus in stirpem, inuenies adnotas se Socin. iunior. in cons. 116. n 117. lib. 1. Parisium, in cons. 36. n. 5. lib. 2. Tiberium Decianum, in cons. 9. num. 54. lib. 2. Iacobum Menochium in consil. 124. num. 66. & 67. lib. 2. Et hactenus de prima hac, & veris sima sententia, que Reprae sentationem inter transuersales quoque, vs que in infinitum admittit. Caeterum contrariam sententiam, imo reprae sen[sect. 93] tationem non dari, nec pos se considerari inter tran suersales remotioris gradus vltra fratres, & filios fratrum, sed proximiorem vltimo pos ses sori es se admittendum, seclusa reprae sentatione in. vlterioribus gradibus; nonnullis fundamentis conatur probare contra Molinam, & sequaces, atque ita con stanter defendit Velazquez Auendanus, in dicta l. 40. Tauri, glos sa 14. num. 25. & sequentibus, videndus ex num. 22. vsque ad num. 30. & num. 27. in fine, dicit hanc quoque opinionem renuis se Gregorium Lopez, in l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, El pariente mas propinque, columna 2. versic. sed quid si aliquis. Antonium Gomezium in l. 8. Tauri, n. 19. ad finem, Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. par. quae st. 6. num. 31. Si tamen huius Authoris rationes & fundamenta[sect. 94] originaliter, atque mature perpendantur, quilibet equidem libenter fatebitur debilia ea es se, nec multum adstringere: Tum, quia vim rationum prioris sententiae (quam tuemur) & verborum dictae. Tauri, prout supra remanent ponderata, nequaquam diluunt, nec aliquo modo conuincunt; Tum etiam, quia in effectu eo tendunt (sed non ita fortiter ad stringunt) quo fundamenta Ioannis Gutierez, pro ratione dubitandi, dicta quae stione 66. in antiquis, in nouis vero, quae st. 67. ex numero primo, vsque ad num. 13. adducta tendebant. Et tamen Gutierrez metipse ex num. 27. cum sequentibus, vs que ad finem quae stionis, sic eisdem respondit, vt a priori sententia Ludouici Molina, & sequacium recedi nullo modo pos sit, nec secunda haec opinio probari. Quamuis Molinae eiusdem opinionem periculosam, minus bene scripserit Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem Gamae 348. parte secunda, fol. 42. qui tamen ad decisionem 59. versic. Quarta est, folio 39. expres sim dixit, quod licet in transuersalibus variauerint scribentes Hispani circa reprae sentationem, ex dicti l. 40. Tauri procedentem; magis tamen communis opinio est, quod semper, & indistincte admittitur reprae sentatio. Ego autem (& vltra ea quae Ioannes Gutierrez[sect. 95] scripsit loco nunc praecitato) ideo es se Auendani fundamenta debilia, nec adstringere arbitror, quod fundamento praecipuo, deducto ex decisione iuris communis, & dict. authent. ces sante, & dict. authent. post fratres, concludenter satisfactum fuerit supra, numero 87. in versic. deinde ius commune. Nec pos sit a iuris communis decisione, & in bonis liberis, ac cum concursu aliorum succes sione, ad d. l. 40. Tauri sic expres sam, & claram decisionem, atque in maioratuum, seu primogeniorum succes sionem, argumentum aliquod efficax deduci, vt ibi obseruaui. Et consequenter, nec dici valet id, in quo Auenda nus principaliter subsistit, legem illam Tauri, quantumcunque generalem, a iure communi declarationem recipere: nam cum succes siones illae, diuers ae naturae sint, diuersimodéque & aliter deferantur, de vna ad aliam declaratio deduci non potest aliquo modo, nec etiam restrictio ex iuris communis decisione considerari, quam verba clara & expres sa legis nouae non admittunt, vt compertum est. Quod autem ipse quoque Author inquit, leges Tauri non correctorias, sed declaratorias es se iuris communi: (vt vides) absolute non procedit, nec procedere potest; aliquando namque, & in multis a iure communi deuiant, & cum clara est, atque expres sa ipsarum decisio (prout dict. l. 40. decisio est) seruari omnino debet, nec ius commune attendi potest. Aliud denique eiusdem fundamentum, de iure de prae senti firmiter non radicato in persona defuncti, quae reprae sentatur, & de spe vaga, & non certa omnino succedendi, in consideratione non habenda, destruitur manifeste, ex his, quae plena manu adnotaruntur infra, ex num. 172. cum multis seqq. sed ea quae contra rationes Molinae ipse con siderat, siue solutiones, quas as signat, concludenter quoque conuincuntur ex his, quae Ioannes Gutierrez, dicta quae st. 66. num. 27. & 18. reliquit scripta. Sed & in maioratuum succes sione, iuridice, & erudite se habere eos, qui absque gradum restrictione, & vsque in infinitum inter transuersales quoque reprae sentationem admittunt, ex ea deducitur ratione, vltra verba dict. l. Tauri, quam supra pungebam, & tetigi s aepe, sed hactenus non comprobaui, statim tamen id fiet: atque singulariter perpenditur per Couarru. practicarum quae stionum, cap. 38. num. 6. versic. etenim is qui maioratum constituit: Videlicet, quod is, qui maioratum aut primogenium in fauorem agnationis, familiae, aut domus suae constituit, id prae sertim voluit, vt tam in linea descendentium, quam transuersalium, gradatim deferatur primogenito, & post primogenitum, & descendentes eius, secundogenito, qui iuris intellectu censetur vocatus extincto primogenito, & eius recta linea; sub vocatione namque primogeniti, non solum filius primogenitus, sed & nepos, & omnes primogeniti ex eo descendentes in perpetuum, tam ex linea descendentium, quam transuersalium vocati es se intelliguntur; idque post ipsum Couarr. Abbatem, Castrensem, Tiraquellum, Palacium Rubi. Decium, Parisium, & Socinum iuniorem, annotauit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 29. & lib. 1. cap. 1. num. 17. quo sit, vt primogenitus vnius gradus, semel admis sus, reliquos de alio gradit, ab linea excludat, ita vt qui succedere intendit, ab eo descendere debeat, qui primum succes sionis gradum obtinuit, & illo defuncto, a secundogenito, in defectum descendentium a primogenito, nec transitus fiet ad tertiogenitum, & descendentes eius, licet proximiores sint. Idcirco, inter quatuor, quae in similibus succes sionibus obseruanda sunt, primo lineam obseruari oportet, vt qui ex linea; non modo vltimi pos ses soris, sed etiam eius, qui si viueret, lineae praecedentiam haberet, procedunt, caeteris praeferantur, nec transitus fiat ad alias lineas, donec ex illis descendentes, aut procedentes finiantur, vt in cap. 1. de natura succes sionis feudi, ibi: Ad solos & ad omnes, qui ex illa linea sunt, ex qua iste fuit. l. 2. titul. 15. partita 2. ibi: Heredas sen siempre aquellos que vinies sen por linea derecha. per quem textum sic obseruauit Molina de Hi spanorum primogeniis lib. 3. cap, 4. num. 14. & cap. 6. num. 30. & num. 32. & 33. Tiberius Decianus, in consil. 98. lib. 3. Franciscus Beccius, in consil. 101. num. 6. eo namque ipso, quod tota succes sio primogeniturae ordine deferri debet, secundum voluntatem instituentis primogenium, statim in diuersas lineas ipsam diuidi, neces se est, ad hoc vt primogeniturae ordo primo seruetur in linea primogeniti, tanquam priori & potiori, & in eius des cendentes continuari debet, obseruata inter eos semper recta primogeniturae linea, & ordine, vt uunquam pos sit (vt dixi) succes sio ad alium transitum facere, neque etiam ratione gradus aut sexus, quovsque omnis ex illa linea finiti fuerint, licet descendentes ex alia linea reperiantur in proximiori gradu, idque tam respectu vltimi, cui succedendum est, quam primi, a quo succes sio originem sumpsit. Vt est de mente omnium quos Couarru. & Molina commemorant. Ex quorum etiam communi consensu veris simum quoque est, in maioratibus, atque his succes sionibus, quae primogeniturae ordine deferuntur, etiam in defectum descendentium proximiori de familia ex transuersalibus deferendis, de quibus dict. l. 40. Taurinae, in secunda sui parte loquitur expres sim, nunquam tractari oportere de proximitate gradus, dumtaxat inter eos, qui ad succes sionem vltimi concurrunt, sed de prioritate lineae, respectu eorum, a quibus descendunt, ita vt remotior, dummodo descendae abeo, qui si viueret, proximior, es set ad succes sionem admittatur, & excludat proximiorem ab vlreriori linea procedentem. Idque ex decisione dict. l. 40. Tauri, quae fundamentum sumpsit a prae sumpta disponentis voluntate, & affectione, volentis succes sionem eius primogeniturae ordine deferri. Et hoc est, quod expres se disposuit dict. l. Tau. ibi. Si tal fijo mayor dexare fijo, o nieto, o descendiente legitimo, estos tales descendientes del sijo mayor por su orden prefieran al fijo segundo. Quibus verbis negari non potest, quin lineam rectam primogenitorum vocare semper intenderit, & tam in linea descendentium, quam transuersalium linea id efficiat, ac in vtraque vniformiter primogeniturae dumtaxat ordinem seruandum statuat. Nam postquam lex illa statuerat, nepotem patruo praeferendum es se, idque in succes sione transuersalium, sicut in succes sione descendentium induxit, statim regulam quoad om, nes constituens, sic & singulariter inquit: Demanera, que siempre el hijo, y sus descendientes legitimos por su orden representen la persona de sus padres, aunque sus padres no ayan sucedido en los dichos mayorazgos. Vbi ponderandum est, quod Verbo ilio, Por su orden, nihil aliud intenditur, quam inter transuer sales quoque, certis simam linearum diuisionem, inter omnes de familia constituere, & primogeniturae ordinem sic praefigere, vt tot inter eos, ac specificae vocationes & substitutiones es se videantur, quot sunt in eadem familia personae, non aliter, quam si vnicuique eorum, nominatim atque specialiter facta fuis set substitutio, vt eleganter explicauit alio in proposito Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 17. Mieres de maioratu, part. 2. quae st. 10. num. 4. & sic mortuo pos ses sore maioratus, ad quem tanquam ad primogenitum, suo ordine pertinuit succes sio, sequens primogenitus ex descendentibus, aut transuersalibus (in hoc enim differenda non est, sed in vtrisque El hijo y sus descendientes legitimos por su orden, dicitur aequaliter) loco eius subrogatur, ac subrogatus es se. & succedere magis ex propria vocatione, quam ex reprae sentatione videtur, quamuis vere parentis personam reprae senter, vt in 1. & 2. parte eiusdem l. dicitur, & obseruauit Molina, lib. 3. cap. 6. num 29. & num. 43. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. in antiquis, quae st. 66. ex num. 66. cum seq, in nonis quaest. 67. numeris eisdem. Qui debebant ad hoc ponderare verba expres sa praefatae. Taur. ibi: Por su orden. His (vt in principio huius considerationis dicebam) consequens est, ex verbis eisdem, & dicta Tauri constitutione, expres sim quoque euinci, in hac maioratuum succes sione, nullo modo gradum reprae sentari, aut attendi: quod dixit ipse Molina, eodem cap. 6. lib. 3. ex num. 48. & num. praecedentibus probaui: Ioannes Gutierrez, dicta quae st. 66. num. 21. sed prius, & ante omnia, primogeniturae qualitatem, linearum ordinem producentem, quae totum succes sionis ordinem constituit, vt ipse Molina, eodem num. 48. obseruauit. Consequens denique est, secundum praefata, in dict. l. Tauri 40. non dici pos se ius commune correctum, aut alteratum, quam nouum ordinem, & ius succedendi constitutum iuxta maioratuum naturam, & ea quae Doctores permulti statuerant, quod infra suo loco adnotandum est, num. 107. Erit & sexto loco obseruandum, decisionem dict.[sect. 96] l. Tauri 40. non solum in bonis maioratus cuiuslibet particularis, sed etiam in succes sione Regni intelligendam, atque accipiendam es se; idque non solum in eo, quod disponit, filio scilicet primogenito in vita parentis defuncto, nepotem patruo es se praeferendum; hoc namque ex l. 2. titulo 15. partita 2. dispositum erat, nec ad hoc erat neces saria dict. l. Tauri dispositio, sed de his etiam accipi[sect. 97] debere, quae de extensione reprae sentationis in infinitum, tam quoad descendentium, quam quoad transuersalium succes sionem, ex ipsamet l. antea deduximus, & inde in Regni quoque succes sione id ipsum obseruandum erit, si credimus Ludouico Molinae, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 17. & 18. vbi subdit, hoc apertius in Regni Hispaniarum succes sione procedere, cum non pos simus tractare de succes sione transuersalium, qui a Rege Pelagio non descendant. Vult igitur expres sim (vt vides) Molina, quod reprae sentatio in Regni succes sione habeat locum vltra filios fratrum, & vsque in infinitum inter transuersales, atque eadem in succes sione Regni dicenda, quae in succes sione aliorum maioratuum nunc scripsimus, & Molinam sequutus est Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. in nouis quae st. 68. num. 33. & 35. in antiquis, quae st. 67. eisdem numeris. Haec tamen sententia & resolutio, quamuis a nul[sect. 98] lo hactenus huius Regni Authore, vsque ad tempora patris Ludouici Molinae, e Societate Iesu religiosi, viderim illam improbatam, nec etiam de ipsius veritate actum; ex eo mihi semper periculosa visa est, & displicuit, nunc quoque videtur, & displicet, quod praefatae l. 40. Tauri, constitutio, de aliis inferioribus maioratibus pertractauerit, nullámque de Regni succes sione mentionem fecerit: dicta vero l. 2. Titul. 15. partita secunda, specifice atque peculiariter statutum reliquit, circa succes sionem in Regno, vt deficientibus omnibus des cendentibus vltimi pos ses soris, succederet consanguineus superstes, illi proximior: id enim insinuant verba illa, El mas propinquo pariente que ouies se. Quae vere proximiorem requirunt, ac significant, & eum excludunt, qui per reprae sentationem propinquior videretur. Quo modo contra Molinam, & fortiter proculdubio argumentatur pater Ludouic. Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disput. 627. ex num. 2. quó loci Molinae fundamenta expendit, ac postmodum ea refellit, siue concludenter admodum satisfacit eisdem, num. 4. per totum. Et denique concludit, quod in succes sione collateralium in ipso regno locum non habeat reprae sentatio, sed collateralis succedat, qui re ipsa, atque sine vlla fictione, repertus fuit proximior vltimo pos ses sori: & quod dict. l. Tauri constitutio, nullo modo voluerit, nec etiam potuerit comprehendere regnum ea sanctione, quatenus ipsa de transuersalibus loquitur. Addiderim ego (idque vltra eundem Authorem,[sect. 99] & caeteros omnes hactenus Scribentes) dict. l. 40. Tauri dispositionem, quae in indiuiduo loquitur in institutione maioratuum procedentium a sola instituentium voluntate & dispositione, vt constat ex verbis eiusdem: trahi non pos se quoad intellectum, atque interpretationem dict. l. 2. titul. 15. partita 2. loquentis de regni succes sione, in desectum descen dentium, proximiori de sanguine deferenda, tempore mortis Regis sine liberis defuncti, cum non primogeniturae ordine, secundum alicuius voluntatem ac dispositionem, sed natura, & lege, atque antiquis sima consuetudine deferatur, vt expresse cauetur eademmet l. 2. atque ita in ea succes sione dici non potest, iure reprae sentationis succedi, sed quemlibet iure sanguinis, ex suo ipsius capite succes surum, vt Iacobus Bucherel. in §. cum autem, glos sa, Videmus igitur, pagina 315. §. Institut. de haereditatibus quae. ab intest. deserunt. optime & docte obseruauit. Ratio itaque illa (qua in aliis maioratibus praecipue adducuntur nostri Interpretes, & nos quoque adducebamur) ordinis inquam primogeniturae, & linearum diuisionis, atque continuationis, prae sumpta quoque instituentis maioratum affectio & intentio, cum in regni succes sione ces set omnino (vt vides) dumtaxat habere debet locum naturalis sanguinis succes sio, a natura, a lege, & antiquis sima consuetudine procedens, per quam omnis reprae sentatio excluditur, nec dict. l. Tauri constitutioni locus relinquitur. Et de his hactenus, quae attinent ad sextam principalem obseruationem in hanc materiam, quibus inquam personis, & qualiter reprae sentatio concedatur. Nunc vero, atque septimo loco principaliter[sect. 100] obseruandum, & constituendum erit (& hic de regno, atque eius succes sione latius agendum) dubium es se in hac eadem materia, in qua versamur, neces sarium omnino, Vtrum inquam maioratus, & Hispanorum primogenia; iure sanguinis, an iure haereditario deferantur. In quo equidem Interpretes iuris, non modo varia, sed etiam contraria protulerunt. In primis namque; quod maioratuum succes sio iure haereditario, & non iure sanguinis deferatur, per plura iura, & rationes probare contendit Oldradus, in consil. 93. column 3. cum sequen. & eam partem sequuti fuere Albericus, Lucas de Pena, Abbas, Ancharanus, Martin. Laudensis, Ioannes Lecirier, Modern. Paris. Andreas Tiraquel. Afflictis, Rodericus Suar. Cifuentes, Guil. Benedictus, Antonius Gomezius, Parisius, Gregorius Lopez, Iacob. Azaa, & Simancas, quos vt huius opinionis sequaces conges sit Ludouic. Molin. de Hispanor. primogeniis, lib. 1. cap. 8. num. 1. & hanc opinionem veriorem existimat, & constanter tuetur eam aduersus Molinam Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa prima, ex num. 8. vsque ad num. 30. ex quo num. 8. Vsque ad num. 16. rationes & fundamenta nonnulla pro ea expendit; demum ex num. 16. vsque ad num. 24. Molinae fundamentis satisfacit. Verumenimvero, cum nec fundamenta, quae ipse[sect. 101] Auendanus adducit contra Molinam, concludant; nec etiam plura alia, quae conges sit Tiraquellus, de primogenitura, quaest. 35. per totam, vbi latis sime quae stionem istam disputauit, finalitérque in ea opinione magis residere videtur. Cum etiam solutiones, quas idem Auendanus ad fundamenta Molinae excogitauit, vim eorum non diluant, nec vere conuincant illa; veriorem, & omnino tenendam credimus sententiam & distinctionem Molinae, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 8. n. 10. quo loci, cum antea num. 2. retulis set aliam opinionem praecedenti contrariam, imo quod maioratus iure sanguinis, non iure haereditario deferantur, & pro ea Authores nonnullos adduxis set, demum concludit, quod si respectu primi institutoris agatur, dicendum est, primum maioratus succes sorem eidem institutori in ipso maioratu, iure haereditario succedere; si autem non respectu primi maioratus institutoris, sed respectu sequentium succes sorum agatur, dicendum est proculdubio in eo casu, iure sanguinis, non iure haereditario succedi, cum nihil ab vltimo pos ses sore, sed omne a primo institutore capiatur, l. cohaeredi, §. cum filiae, ff. de vulgar. & pupil. substitut. l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legatis secundo, possíntque succes sores maioratum ipsum absque vltimi pos ses soris haereditate consequi, & retinere, nec ad aliqua onera, seu debita eiusdem teneantur. Praeterea, per textum singularem & optimum, in l. tertia, ff. de interdictis & relegatis: quem si vere & fortiter (vt loquitur) ponderaueris, destrues quidem, atque conuinces omnia, quae contra Molinam Auendanus adduxit, non enim inspiciendum est, quod antequam primogenia forent inuenta, succes siones erant, vel es sent haereditariae, sed a quo procedant succes siones ip s ae, inspicere nunc debemus, vt textus ille suadet expres sim, dixit namque: Eum qui ciuitatem amisit, nihil aliud iuris adimere liberis, nisi quod ab ipso venturum es set ad eos, si intestatus in ciuitate moreretur, hoc est haereditatem eius, & liberos, & si quid aliud in hoc genere reperiri potest. Quae vero non a patre, sed a genere, a ciuitate, a rerum natura tribuerentur, ea manere eis incolumnia, &c. Eandem quoque sententiam, & iterum tenuit Molina ipse, lib. 3. cap. 6. num. 9. sequuntur Antonius Gama, decisione Lusitaniae 174. ex num. 15. Marcus Salon, Burg. de Paz, in proaemio legum Tauri, num. 101. Petrus de Peralta, Gregorius Lopez, Antonius Gomezius, & Caballinus, cum quibus Lara, in l. si quis a liberis, §. idem rescripsit, num. 136. Ioannes Matiencus, in l. sexta, titul. 7. Glos sa 3. num. 17. & decimooctauo, lib. 5. nouae collectionis Regiae, Humada, in l. secunda; tit. 15. partita secunda, glos sa secunda, num. 2. & 3. fol. 131. sequitur etiam nouis sime omnium, pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disputatione sexcentesima vigesima sexta, sub num. 7. in principio, fol. 390. Melius di sputat. septuagesima septima, num. 1. in fine, & num. 2. fol. 316. & 317. vbi as serit, recté addidis se Molinam, in fine operis, siue dicti tractatus, de Hispanorum primogeniis, in additionibus ad numerum tertium, eiusdem capitis octani, libri primi, quod quamuis maioratus institutor in eiusdem institutione vocauerit ad maioratum proximiorem haeredem vltimi pos ses soris, aut aliter in vocationibus mentionem de haeredibus succes sorum faciat, intelligendum id erit de haeredibus iure sanguinis, quales sunt, qui proxime ab intestato succedunt, non vero de haeredibus iure institutionis a pos ses foribus maioratus. Praeterea in maioratibus inferioribus a Regno, quod deferantur primogenia iure sanguinis, seu ex dispositione testatoris, dixit expres sim Emanuel Costa, in quae stione de patruo & nepote, pagina centesima trigesima sexta, quamuis in Regno alitet dixerit (vt statim videbitur) in Regno quoque quamuis contra constituat Ioannes Garcia, de expensis & meliorationibus, cap. 16. ex num. 15. (vt etiam videbitur statim) in aliis tamen maioratibus inferioribus, quod iure sanguinis succes sio deferatur, in discursu eorum, quae ibi tractauit, sentit aperte, & velut expres sim, num. 33. in principio. Nec Petri de Salazar, Granatensis Aduocati, ob[sect. 102] seruationes nonnullae contra Molinam, in tractatu de vsu & consuetudine, cap. 12. ex num. 34. vsque ad numerum 39. negotium aliquod nobis faciunt, nec etiam vrgent. Tum quia Author ipse nunquam videtur certus de aliqua re, siue certam aliquam re solutionem, affirmatiuam, aut negatiuam non proponit. Tum etiam, quia num. 36. arbitratus est, non fore admittendam (saltem sine distinctione) concordiam, seu distinctionem Molinae, supra relatam, & cum eam retulis set, subdit in hunc modum: Sed cupidus ad discendum interrogo, pos setne cui relinquitur hoc primogenium, absque insti tutione succedere maioratus? Igitur si expectat institutionem, non succeditur iure sanguinis, sed iure illo in stitutionis, ergo iure haereditario, si inter viuos non acceperit? Et hactenus Author ille. Caeterum con sequentia ab eo facta, nec valet, vt vides; nec etiam Molinae traditionem conuincit: non enim sequitur, Absque institutione maioratus non pos set quis, aut non potest succedere, ergo respectu vltimi pos ses soris, & reliquorum in futurum, iure haereditario succeditur: Cum (vt supradixi) nihil ab vltimo pos ses sore capiatur, respectu autem primi institutoris, omnes succes sores sequentes eidem videri succedere, libenter atque expres sim fatetur Molina, dict. cap. octauo, num. decimo, in principio. Sed & id ipsum improbat statim Salazar idem, num. 37. ad finem; sic vt nunquam (vt dixi) in certa aliqua resolutione, aut propositione permaneat, neque dignosci dilucide pos sit quid voluerit; & sic tenenda erit Ludouici Molinae sententia, & distinctio praefata. Qua equidem retenta, succedit statim dubium[sect. 103] proximum, vtrum inquam reprae sentatio in maioratibus, seu in Hispanorum primogeniis debeat admitti, necne? Et quidem reprae sentationi huius modi videbantur obstare, atque ipsam impedire quamplurima, prout ea obstabant, quae transuer salium respectu, atque in eorum succes sione adduxi supra, num. 87. in principio, & in vers. praeterea reprae sentatio illa. Et nonnulla, quae eidem reprae sentationi introducendae impedimentum prae stabant, ponderarunt Caldas Pereira, de nominatione emphytentica, quae st. 17. ex num. 1. Antonius Pichardus, ad titulum, Institut. de haered. quae ab intestat. defer. in tractatu de reprae sentatione, §. 3. num. 1. vs que ad numerum decimumnonum, quae nonmodo inter transuersales militare videbantur, atque in succes sione eorum, sed in cuiusque, etiam descendentium succes sione. Idcirco non otiose aut extra neces sitatem, sed re ipsa sic exigente, neces se est aliqua ex his repetere, quae ibidem diximus, & num. 95. per totum: breuiter tamen id fiet. Inde contigit, quod in quae stione patrui & nepotis, adeo vulgata, & trita, semper resolutio anceps, atque ob rationes quamplurimas, reprae sentationi obstantes, difficilis valde reputata est: nam (vt alia omittam, quae Tiraquellus, & superiores Authores, alij etiam statim referendi, adducunt) filius secundogenitus ex persona propria, potiora iura habere videbatur, cum vno gradu proximior sit, atque etiam vltimi pos ses soris filius. E contrario vero, nepos ex per sonae parentis reprae sentatione, in eodem gradu, quo filius secundogenitus constituitur, ex lineáque primogeniti descendit, eundémque gradum cum qualitate primogeniturae reprae sentat. Quocirca,[sect. 104] cum quae stio haec ad partes fuis set ab infinitis agitata, & discus sa, quamplures patrui, quamplures etiam nepotis causam defendebant, & modo vnam, modo alteram partem sectantur. Id quod videri poterit penes eos Authores, qui nunc praecitantur, ipsi namque, & iura, & rationes quamplures, quae pro patruo superstite contra nepotem, & pro nepote contra patruum vrgent, Doctorum etiam cateruam latis sime congregant. Nepotis tamen cau sam aduersus patruum, apud omnes fere Nationes & gentes, quoad fideicommis si perpetui succes sionem, quoad primogenia, & maioratus, potiorem semper fuis se, as seueratunt post alios Didacus Couarruu. practicarum quae stionum, cap. 38. num. 7. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 2. & consuetudine Hispaniae probari, dixit Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa quinta, num. 9. qui per totam illam glos sam, & glos sam 6. & glos sam 8. & num. 35. & 36. latis sime agit de hac quae stione. Nepotis etiam partem potiorem fuis se, ex aliis quoque Authoribus constat, qui eadem de re scripserunt plenis sime. Inter quos Andreas Tiraquellus latis sime omnium, vtriusque patris fundamenta expendit, de primogenitura, quae st. quadragesima, per totam, Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 1. quae st. 25. & 26. Matthaeus de Afflictis, in rubrica de succes sione tendi, vbi plena manu prosequitur materiam, Iacobus Azaa Lusitanus, in tractatu de primogeniis, per totum, Emanuel osta, qui copiose prosequitur, in quae st. de patruo & nepote, Andreas Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 6. cap. 2. Antonius Chiofius, in con sil. 7. per totum, lib. 1. Ioannes Vincentius Honded. in consil. 63. per totum, lib. 2. Rodericus Suarez, Didacus del Castillo, Gualdensis, Antonius Gomezius, Antonius Gabriel, Burgos de Paz, Couarru. Molina, Ioannes Gutierrez, Hieronymus de Caeuallos, Bellonus, Decianus, Bursatus, Menchaca, Iacobus Mandellus de Alba, Michael Gras sus, Ioannes Cephalus, Hieronymus Gabriel, Alexander Trentacinquius, Ioseph. de rusticis, Franciscus Mantica, Hippolytus Riminaldus, Iacobus Menochius, Simon de Praetis, Ziletus, Caldas Pereira, Aluarus Valascus, Aluaradus, Burgos de Paz iunior, Sfortia Oddi, Marcus Antonius Eugenius, Pet. Anton. de Petra, Antonius Thesaurus, Marcus Antonius Peregrinus, Bereta, Alexander Raudensis, Angelus Matthaeacius, Blazius Flores Diaz de Mena, quos ideo sigillatim, atque suis in locis nunc non recenseo, quod illos recensui, & conges si in vnum in hanc eandem patrui, & nepotis altercationem, quotidianar. controuer. iur. lib. 2. cap. 20. num. 2. Ioannes Matiencus, in l. 5. tit. 7. glos sa prima, & ibidem Azeuedus, lib. 5. nouae collectionis Regiae, Humada, in l. 2. tit. 15. partita 2. glos sa 2. num. 4. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure (in quo tractatum de maioratibus suscepit) disputatione 626. Antonius Pichardus, ad titulum Institut. de haered. quae ab intestat. defer. tractatu, de reprae sentatione, §. 3. qui (vt dixi) plena, atque absoluta manu pertractant, & nepotis cau sam magis communiter (vt etiam dixi) sequuntur. Idque cum ita sit, cum etiam in Hispania, Regnís que his, lege Regia quadragesima. Tauri edita, ne[sect. 105] potis causa aduersus patruum praeualuerit, atque reprae sentatio, non modio inter descendentes, sed etiam inter transuersales conces sa sit, amplius in inquirenda huiusce articuli, sic plene, multísque in locis agitati, veritate & resolutione immorari, siue insistere, otiosum, & absque vtilitate visum est. Labórque iste, si as sumeretur, inanis equidem futurus es set, vtpote, cum transcribendorum aliorum Authorum placitorum occasio dumtaxat sumeretur, nec aliquid in proposito, vel pro vna, vel pro altera parte dici, aut excogitari valeret, quod a praefatis Authoribus, & a Tiraquello dictum, atque congestum non fuerit. Ces sauit itaque apud nos (vt dicebam) altercatio haec patrui & nepotis, adeo antiqua, d. lege Regia 40. Tauri lata. Nec mouit Conditores eiusdem obstaculum illud vulgatum, quod in his, in quibus succeditur iure sanguinis, & non iure haereditario, reprae sentatio non admittitur: vel quia id falsum crediderunt, & etiam in succes sionibus, quae iure sanguinis deferuntur, reprae sentationi locum es se debere, existimarunt, vt numeris praecedentibus contra Communem ego notaui, & in succes sione, atque reprae sentatione transuersalium scriptum reliqui, num. 87. in principio, vel etiam quod in succes sione maioratus nouaque in eis succedendi forma introducta, regula illa obtinere non pos set (quando vera es set, quod negatur) idque triplici ratione, quam considerauit Ludouicus Molina, lib. 3. dict. cap. 6. ex num. 41. & sequuti sunt Humada, in dict. l. secunda, tit. 15. Partia secunda, glos sa 2. num. 3. Antonius Pichardus, de reprae sentatione, sub dicto titulo, de haered. quae ab intest. defer. dict. §. 3. num. 34. & quinque sequentibus, fol. 1257. Non etiam eosdemmet legis illius Conditores mouit, de iure communi, reprae sentationem ad concurrendum simul cum aliis, non vero ad excludendum caeteros alios omnino a succes sione concedi: in maioratibus vero reprae sentationem effectum exclusiuum operari, & aliorum exclusionem inducere. Vere namque maioratus natura sic exigebat, vt supra, dict. num. 87. obseruaui, atque ex ibi ingeniose, & melius, quam antea factum fuis set, adnotatis apparet, primogeniis perpetuis Iustitutis, aliorum concursum excludere, & vnum tantum ad succes sionem admittere, non modo neces sarium, sed etiam vim fuis se. Alia deinde, quae contra nepotem perpendi solebant, & caetera, quae vt impedimentum reprae sentationis introducendae ostenderent, Interpretes nostri adnotarunt: non etiam excitare, aut mouere ita debuerunt Conditores metipsos, vt vel aliter, vel non ita (prout iuridice & erudite valde statuerunt) rem hanc definierint, vt pote cum ad eum modum succes sione maioratuum introducta, maioratuumque ipsorum natura inspecta, ita effici ex iuris recta, atque stricta ratione debuis set, reprae sentatióque illa personae parentis, omnia obstacula summoueat aperte, quae pro patruo contra nepotem perpenduntur. Id autem euidentius constabit, si nunc (& neces sario quidem) repetamus aliqua ex his, quae supra, num. 95. pro transuersalium suc[sect. 106] ces sione, atque reprae sentatione in infinitum admittenda, & dict. Taurinae l. constitutione iustificanda, adduximus, & pro vniuersa legis ipsius decisione comprobanda, etiam descendentium re spectu, non modo transuersalium, neces saria adeo sunt, vt omitti non pos sint. Videlicet (prout ante alios, erudite admodum, & vere annotauit Couarruu. practicar. cap. 38. num. 6. in versiculo, etenim, & num. 12. in maioratibus & primogeniis ex prae sumpta primi institutoris voluntate & mente. succes sionem gradatim deferri ad discendentes primogenitorum per lineam rectam, si fieri pos sit, ita vt vni primogenito, ac maiori succes sio competat, qui primum gradum obtineat in eadem linea post vltimum pos ses sorem, eiusdem gradus primum locum habeat, & hoc praecipue intendit is, qui maioratum instituit. Quod si maioratus in transuersam lineam transierit, id ipsum quoque intendit, quod in ea seruetur, sic vt maioratus in primogenitos, & eius liberos per lineam rectam deferatur, nec vnquam etiam inter transuersales (vt ibi probaui) secundogenitus admittatur, donec linea primogeniti (quae magis praedilecta censetur) defecerit. Generaliter potius vnusquisque fratrum suam lineam efficiat, vt quovsque ex vna linea aliquis superest, ad alterius lineam maioratus transire non pos sit. Et Couarru. sequitur Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. ex num. 29. cum sequentibus. qui ex hoc deducendam existimauit veram rationem decidendi ad dictam l. Tauri 40. & tandem num. 52. Concludit, legem eandem aduersus iura communia nihil disponere, etiam si reprae sentationem ad casus extenderit, in quibus ipsa reprae sentatio iure non admittebatur. Imo cum ex maioratus institutione, omnes primogeniti vnus post alium, ex propria vocatione inuitati es se censeantur, constat vnumquemque, qui ex patre primogenito natus fuit, solum ex qualitate primogeniturae parentis in eo reprae sentata, tranfusa, atque subrogata admittendum es se Et Molinam in omnibus superioribus sequuntur Velaz quez Auendanus, in eadem l. 40. Tauri, glos sa prima, num. 15. & glos sa 16. num. secundo, Ioannes Gutierrez, practicarum lib. tertio, in antiquis, quae stione 66. ex numero 16. vsque ad numer. 23. & quae st. 67. num. 20. & 21. vbi etiam post Molinam dixit, dictam l. 40. Tauri, circa reprae sentationem in primogeniorum succes sione, non es se iuris commu[sect. 107] nis correctoriam, sed potius iuxta ipsorum primogeniorum naturam, quae est, vt in eis succedat primogenitus. Et idem quoque in effectu dixit pater Ludouicus Molina, tomo tertio, de iustitia & iure, disputatione 626. numero 12. folio 403. & conuenit traditio Iacobi Menochij, libro quarto prae sumptione 95. numero 14. & 15. & 16. in versiculo, & huius quidem. Et dicto numero 16. vsque ad numerum 20. Et in consilio 205. numero 19. libro secundo, vbi post Ruinum, Celsum, & Hieronymum Gabrielem, inquit, quod vnusquisque filiorum suam constituit lineam, Guil. de Monser. de succes sione Regni Franciae, sub 1. num. 17. Franciscus Beccius, in consilio 101. num. sexto, qui omnes expendunt, atque summa laude illius, citant Pauli Ca strensis consilium celebre, omnibus notum 164. numero quinto, libro secundo, vbi dixit, quod filius primogenitus efficit primum caput in linea des cendentium; secundogenitus autem secundum caput constituit, alterum tertiogenitus, vt eo ordine ad instar edicti Praetorij de bonorum pos ses sionibus, ad maioratus succes sionem filij admittendi sint, vt dum aliquis ex primo capite supererit, nullus ex secundo capite, in eo maioratu succedere pos sit. Et sequuntur alij plures, quos retulit, & sequitur, Molina, lib. tertio dicto cap 6. n. 31. Ex his proculdubio liquide & dilucide apparet, ad tempora vsque Didaci Couarru. Hispaniarum Prae sidis meritis simi, & ob summam eius eruditionem, atque virtutem, laude quacunque dignis simi, ad tempora etiam vsque Ludouici Molinae (qui Couarruias considerationem atque traditionem latius exornauit, atque comprobauit) veram decidendi rationem ad eandem l. as signatam non fuis se, & superiora de linearum constitutione & forma, atque primogeniturae qualitate, eos es sequutos non fuis se, qui ad ipsammet legem commentaria ediderant. Nos etiam hucusque scriptis, atque adnotatis adiecis se quamplurima, & non absque consideratione tradidis se fatebitur vnusquisque, qui ab initio huius capitis scripta, & per totum eius discur sum explicata praelegerit ex profes so. Idcirco (& vltra Couarru. & Molinam, & reliquos hucusque Scribentes) praetermittendum hoc loco non erit,[sect. 108] placere nobis non potuis se, nec vlli placituram rationem duplicem, quam ad eandem l. quadragesimam Tauri, as signauit Ioann. Lup. de Palac. Rubi. ibidem numero 3. 4. & 5. ad quam nullus Recentiorum omnium hactenus Scribentium animaduertit; sed nec Molina, nec Couarru. ipsum referunt. Displicet autem ideo, quod neutra concludit; idque ad occulum patet. Inprimis namque quaerit, quare in succes sione maioratus ius reprae sentationis locum habeat, & nepos praefertur filio, & dicit huius rei rationem multiplicem es se pos se. Primo, quia iure diuino, naturali, & scripto, primogenitura est approbata, & potest alienari, sicut alienauit Esaü, filius maior Isaac, in Iacob, filium secundogenitum, Genesis, capite 25. si est alienabile hoc ius primogeniturae, ergo transmis sibile ad haeredem, & sic transit istud ius in filium filij primogeniti, descendentis in vita patris, non acceptato iure ipso. Haec autem ratio (vt dixi) nullatenus concludit id, de quo quae stio est: quod inprimis probatur, quia licet maioratus a diuino instituto quodammodo originem trahant, vt probauit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis libro primo, capite 2. numero 2. & 3. Ioannes Gutierrez, Canonicar. libro secundo, capite 14. ex numero 15. Hispanorum tamen primogenia ab ipsis Legis veteris primogeniis valde dis similia sunt, vt ijdemmet Authores probarunt Mieres etiam, de Maioratu, in initio primae partis, numero secundo. Deinde, quia id quod de alienatione, & de Esaü in sacra Scriptura dicitur, quamuis procederet in primogeniis Haebreorum, & iure praecipui, quod in Gallia, & aliis Prouinciis primogenito defertur, vt vno actu succes sionis consummatur, liberéque eisdem deseratur, in primogeniis Hispaniae procedere nullomodo potest, cum enim ex eorum natura perpetua sint, vt per Molinam libro primo, capite sexto, numero 44. & 45. alienatio prohibetur omnino, nec eo modo permittitur. Vnde (quod ad nos & deci sionem dictae l. Tauri 40. attinet) concludenter conuincitur, atque destruitur ratio praefata: nam si primogenium alienabile non est, nec alienari potest: ergo nec transmis sibile; si ea ratio praefati Authoris subsisteret. Id autem, quamuis non sic accurate considerauerit Didacus del Castillo, in eadem l. 40. Tauri, columna quarta, in principio, recte tamen agnouis se videtur, & rationem eam non concludere, vidit. Sed nec subsistit ratio secunda eiusdem Ioann. Lup. de Palac. Rub. scilicet, quod maioratus est quoddam beneficium, vel gratia, a Principe, vel a testatore proueniens, beneficia autem sequuntur lineam sanguinis descendentium potius, quam tran suersalium, vt in l. in quibus, de secundis nuptiis, vbi dicit idem Palacios Rubios videndum es se Baldum. Sed quamuis Baldum videas, rationem corroborare non poteris, non enim inde sequitur, quod nepos deberet patruum excludere, nisi alia ratio subsi steret; nam & excluso nepote, patruísque admis sis, hoc est institutoris, vel pos ses soris maioratus, filiis secundo, vel tertiogenitis; lineam sanguinis descendentium, maioratus sequeretur, nec ideo nepotem sequitur; sed potius, quia institutor maioratus sic voluis se creditur, & primogeniturae, atque linearum ordo ille, ita suadet. Et hactenus de prima obseruatione in 7. principali huius materiae obseruatione. Quod attinet vero ad regnum, erit & secundo[sect. 109] loco obseruandum, Regna olim electione constitis se, vt ex Chronicis antiquis probatur, & in Hispania in Rege Pelagio principium obtinuis se: ante illum namque Hisparniarum Regnum, vsque ad Roderici infaelicis tempora, electione prorsus, non succes sione deferebatur. A Rege autem Pelagio vsque ad nostra tempora, alia coepit es se forma Regnandi, quia ex succes sione iure maioratus & primogeniturae Regnum defertur; prout notat, & latius comprobat Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, libro primo, capit. 2. numero 11. & 12. & iterum annotauit in annotationibus positis in fine libri, num. primo, secundo, & tertio, & Molinam sequuntur Ioannes Garsia, de expensis & meliorationibus, c. 16. n. 17. Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri glos sa 2. num. 9. & 10. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quae st. 13. num. 39. & 40. & vide numero 64. & 65. D. Spino, in speculo testament. glos sa 19. num. 73. & idem quoque tenuit Pelaeza Mieres; de maioratu, parte 4. quae st. prima, numero 46. dicens, quod licet antiquitus in origine mundi, Reges per electionem crearentur, vt constat ex cap. Moyses. 8. quae st. prima, & cap. legimus. 39. distinctione, & ex Iustino Authore grauis simo, in 1. lib. suae historiae, in ver sic. non ambitio popularis. Postea tamen superuenientibus temporibus, regnandi cupido adeo creuit, vt neces se fuerit, Reges succes sione potius, quam electione creari, vt ex Iustino ipse Mieres probauit. Addiderim ego vltra ea, quae praefati Authores dixerunt; inprimis, quod cum Regnorum succes sio in sui origine, in nullius bonis es set, neque alicui familiae vllo iure debita fuis set, populus suae conseruationis, & bonae gubernationis cupidus, instigante natura, cooperantéque Deo, vnum Caput prae caeteris excellens constituit; quod cum sibi praees set, & dominaretur, regnare in perpetuum super omnes decreuit. Et hoc est in effectu, quod Pelaez a Mieres, dict. quae st. 1. n. 46. intendit, dum dicit quod Reges fuerunt inuenti de iure Gentium, & ipsemet populus, ad hoc vt commodius viueret, & regi pos set, eligebat sibi Regem, cui dabat obedientiam, & per illum regebatur, secundum Baldum, Oldrad. & Marant. quos retulit. Caeterum, cum Regum constituendorum summa,[sect. 110] optimáque ratio sit per succes sionem, eo quod semel creato Rege, nihil minus oporteat, quam vt eius succes sores electione creentur: ideo iure Gentium constitutum est nomen, & succes sio Regnorum: l. ex hoc iure. ff. de iustitia & iure, ibi: Regna condita, & ibidem Baldus notat nu. 11. vers. Quarto quaeritur. Ioannes Oroscius. n. 12. & in l. de quibus, n. 37. ff. de legibus, vbi singulariter inquit, summam huius rei diuisionem es se, vt cum administratio. solum conceditur, per electionem obuenire debeat, vt est in Imperio, cap. 1. de alienatione feudi, in vsibus feudorum: quando vero iurisdictio perpetua, per generis & sanguinis succes sionem, vt est in Regnis: cap. imperialem, §. praeterea, de prohibit feud. alienat. per Federi. in vsibus feudorum. Quamobrem, concordi omnium gentium voluntate, & quasi humani generis consensu, ius electionis fuis se abrogatum, & cae pis se Regna gentilitia succes sione deferri, recte ob seruarunt Abbas, in cons. 12. num. 13. lib. 1. Baldus, in consil. 275. num. 3. lib. 2. affirmans, ita hodie obseruari de generali consuetudine, es séque ius Gentium, in consil. 389. num. 5. eodem libro, Francus in cap. grandi, de sup. negl. praelat. in 6. Ancharanus in consil. 339. Ludouic. Montalu in tractatu de reprob. sentent Pilat. artic. 4. num. 2. Laudensis, de Princip. Quae st. 78. & quae st. 332. Corsetus, in tractatu de potestate Regis, 2. Parte, quae st. 9. & tertia parte, quaest. 103. Franciscus Marcus, decisione 974. num. quarto, Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 1. quae st. 14. vbi communiter a Doctoribus traditum affirmat. Et multarum Nationum moribus, diffuse probat Andreas Tiraquellus, de primogenitura, in praefatione, numero tertio, Iacobus Mandellus de Alba, in. consil. sexagesimo septimo, num. 1. columna secunda, in principio, dicens, Regna ex generali consuetudine, succes sione deferri, vel ad similitudinem succes sionis. Et in Regno Hispaniae, quod succes sionis. Deferatur; apertis sime constat ex l. 7. titul. 1. partita 2. ibi: E[sect. 111] aun demas, que el Rey lo tiene por haeredamiento, e el Emperador por eleccion, & in l. 8. statim sequenti, ibi: Ca ellos no tan solamente son senores de sus tierras mientras viuen, mas aun a sus finamientos las pueden dexar a sus herederos, porque han el senorio por heredad, lo qual no pueden hazer lo Emperadores, que lo ganan por eleccion, & in l. 9. eodem tit. 1. & part. 2. & in l. 2. tit. 15. partit. 2. ibi: E esto vsaron siempre todas las tierras del mundo, do quier que el senorio ouieron por linage, e mayormente en Espana. Deinde, atque his ita constitutis, obseruandum erit, Interpretes nostros dubitas se communiter, vtrum Regna iure sanguinis, an vero iure haereditario deferri dicantur? & quidem, Regnum iure haereditario deferri qui as serunt, existimarunt communiter ita tenuis se Oldradum in consil. 94. colum[sect. 112] na quinta, atque eius authoritate eosdem huius opinionis sequaces excitari, affirmarunt, & sic tenuerunt Afflictis, Rodericus Suarez, Simancas, Cifuentes, Caballinus, Tiraquellus, Guil. Benedictus, Antonius Gomezius, Albericus, Archidiaconus & alij cum quibus sic constanter defendit Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa prima, num. 22. & 23. & sequent. & num. 81. Emanuel Costa, in quae st. de patruo & nepote, tertia parte, num. 2. & 3. quo loci expres sim affirmat, Regnum ad Regis liberos, aliósque Regis succes sores deuolui, quasi haereditatem ipsiusmet Regis, & sic haereditario iure; alia vero primogenia inferiora, iure sanguinis deferri inquit. Eandem quoque opinionem constanter sustinuit Ioannes Garcia, de expensis & meliorationibus, capite 16. ex numero 15. cum sequent. & num. 31. & 32. Humada, in l. 9. titul. 7. partita 2. glos sa 2. num. 3. Ij autem adducuntur praecipue pet textum, in[sect. 113] in capite, licet, de voto & voti Redemptione, in illis verbis: Ne si onus a patre tibi iniunctum, & a te sponte susceptum, occasione qualibet detrectaueris, paterna te reddas succes sione indignum, & haereditatis emolumento priueris, cuius recusas onera supportare: Et rursus ibi: Et iure, quod tibi, st dictus Rex sine prole decederet, in Regno Hungariae competebat, ordine geniturae, priuandum. Atque ex his verbis inde colligunt, quod si Regni succes sor, quia praeceptum patris non implet, succes sione priuatur, planum & compertum es se, quod iure haereditario Regnum accipiat, quoniam poena illa nullo modo locum habere pos set, nisi ageretur de succes sione haereditaria, iuxta tex. in authent. hoc amplius, C. de fideicommis sis, cap. si haeredes, de testamentis, l. ab eo, C. de fideicommis sis, l. vnum ex familia §. 1. ff. de legatis secundo. Adducuntur etiam ex textu, in capite, grandi, de[sect. 114] supplenda negligentia praelatorum, lib. 6. vbi nominatim agitur de Regni Portugallie succes sione, & supponunt innuere Decretalem illam, quod succes sio eius Regni haereditario iure deferatur. Tertio etiam pro eadem parte adducti fuere hu[sect. 115] ius Regni Scriptores nonnulli, ex decisione l. 4. tit. 15. partita secunda, vbi scriptum est, quod nouus Rex, idémque succes sor in Regno, debeat, & teneatur praedeces soris debita persoluere vt constat, ibi: E otro si en pagar sus deudas, e en cumplir sus mandas. Et subdit lex ipsa, Tenudo es por derecho, e por bien estanca. Et sic non se restringit ad solam rationem boni & aequi, sed etiam ad iuris scripti verbum, & potestatem se refert. Quarto denique, ijdemmet huius Regni Inter[sect. 116] pretes excitati sunt ex aliis legibus Partitae, in quibus earum Conditores s epe vtuntur verbo Heredar, & verbo Herederos, & tamen in ipsis agebant de succes sione Regni. Ac primum ex dict. l. 2. tit 15. partita 2. ibi: Por heredamiento han senorio los Principes, & ibi: Deue heredar el Reyno & in l. 4. eodem titul. & partita, ibi: Pues finca en su luga, y hereda sus bienes, l. 3. eodem titul. & partit. ibi: Que ha de heredar, & ibi: Que no codicie en heredar. Et in l. 7. titul. 4. partit. 3. ibi: Pero siendo Reyna, o senora, que heredas se senorio de algun Reyno, l. 12. tit. 1. part. 2. ibi: Por heredamiento han senorio los Principes, y los Duques, y los otros grandes senores. l. 8. eod. titul. 1. & part. 2. quam dicit es se famosam, & a nullo quem viderit, ponderatam, Velasquez Auendanus, in l. 40. Tauri glos sa 1. nu. 27. in fine, ibi: Ca ellos no tan solamente son senores de sus tierras, mientras viuen, mas a sus finamientos las pueden dexar asus herederos, porque han el senorio por heredad, lo que non pueden fazer los Emperadores, que lo ganan por eleccion. His autem fundamentis, nullus hactenus ex profes so, siue sic concludenter responsum praebuit, vt vim eorundem diluat manifeste, quocirca si eisdem respondeamus, & in contrarium alia iura apertiora expendamus, sententiam praefatam conuincere, & contrariam sustinere non erit difficile. Succedit ergo secunda, & contraria sententia, vi[sect. 117] delicet Regnum non iure haereditario, sed potius sanguinis iure deferri, quam magis probarunt, & a superiori reces serunt Oldrad. ipse in cons. 224. colum 6. num. 27. in vers. hoc autem ius, & num. 28. Ioannes de Terra rubea, Baldus, Alexand. Cardinalis, Abbas, Caballinus, Crotus, Palac. Rubios, Gregor. Lopez, & Peralta, quos in id retulit Velazquez Auendanus, in dict. l. 40. Tauri, glos s. 1. n. 6. qui (vt supra vidimus) contrariam magis probauit. Eandem quoque partem, quod Regnum iure sanguinis de seratur, tenuerunt expresse Glos sa, verbo, dignitate, in cap. scripsit nobis Theberga, 27. quaest. 2. vbi dixit, quod ius Regni non transit in Monasterium, sed dumtaxat ad haeredes sanguinis, vbi per succes sionem habetur. Sequuntur Baldus, in l. Deo nobis, §. hoc etiam, n. 4. versiculo, quarto nota, C. de Episcopis, & Clericis, & in l. data opera, num. 20. versiculo, & hoc in omni iurisdictione, C. de his qui accusare non pos sunt. Et in l. final. in fin. C. de testam. militis, Alexander, in cons. 10. num. 4. lib. 5. Lancelot. Conrad. lib. 1. templi omnium Indicum, cap. 2. §. de origine Regum, quae st. 2. num. 3. fol. 100. colum. 4. idem Bald. post Glos sam in cap. 1. num. 6. versic. & idem in Regno, de feudo Marchiae vbi expres sim dixit, quod Regnorum succes sio defertur proximiori de sanguine, iure sanguinis, & consuetudinis. Et, Baldum sequitur Iacobinus, in inuestit. feud. verbo, Dux, num. 6. Curtius iunior, in tractatu feudorum, 3. part. quae st. 17. in versiculo, succes siue, Decius, in cons. 85. num. 3. Hippolyt. singulari 422. quem Caballinus allega in addit, ad consil. Decij. Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelasiam, num. 23. & verbo, duas habens filias, num. 7. Chas saneus, in consuetudinibus Burgundiae §. 8. num. 35. Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 3. quae st. 2. num. 5. Guill. de Monteferrat. de succes sione Regni, num. 39. Corsetus, de potestate regia, 5. parte, quae st. 108. Bos sius, titulo de Principe, num. 94. Marinus Freccia, lib. 2. feudorum, differentia 10. fol 249. column. 2. Cathelianus Cotta, in memorabilibus iuris, verbo, cognati transuersales, column. 12. Caballinus, s aepe ab Interpretibus recentioribus praecitatus, in consuet. Parisien. titul. 1. §. 8. glos sa 3. num. 8. fol. mihi 197. colum. 3. vbi singulariter inquit, quod vbicunque Regnum defertur primogenito lege, aut consuetudine (quod restatur quasi iure Gentium in omni Regno obtinere) illius succes sio deferatur iute sanguinis, & perpetuae consuetudinis: Gregorius Lopez, in l. 6. tit. 13. partita 5. verbo: dezeno grado, & in l. 4. tit. 15. partita 2. verbo, sus deudas. Lara, in l. si quis a liberis. §. idem rescripsit, n. 136. ff. de liberis agnoscendis. Ferdin. Vasq. Menchac. de succes sionum creatione, lib. 3. §. 26. num. 86. & num. 90. Gama, decsione 174. ex num. 15. Et constanter tuentur hanc eandem partem Mieres de maioratu, quarta parte, quaestione prima, num. 47. & 48. Ludouicus Molina, de His panorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. nono, & & lib. 1. cap. 9. num. 5. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia, & iure, disputatione 626. num. 5. 6. & 8. Ludouicus a Peguera, Catalanus, in repetionecap. 3. Regis Petri, vers. sexto, num. 105. fol. 84. col. 4. in fin. Ioann. Matienc. in l. 6. tit. 8. glos. 3. num. 13. column. 3. in principio lib. 5. nouae collectionis Regiae. Et his non relatis, sed Caballino, Gregorio Lopez, & Molina dumtaxat commemoratis Antonius Pichardus, ad titulum, Instit. de haered. quae ab intestat. defer. tractatu, de reprae sentatione, §. 2. numero 28. & pro hac parte (quam veriorem, & omnino tenendam arbitramur) sequentia fortiter adstringunt fundamenta. Inprimis, negari non pos se, quin succes sores[sect. 118] in Regno, illud non accipiant ab immediato an teces sore, neque ex dispositione, aut voluntate illius, sed potius ab ipsamet Republica, siue ex prouidentia illius, quae Regnum instituit, & leges, quibus deriuaretur. Ex antiquis sima etiam consuetudine, atque succedendi ordine, vbique deferente indiuiduam, atque perpetuam succes sionem iure sanguinis, & generis: Et inde certum es se, quod nullo pacto dici valeat, iure hae reditario Regnum deferri: Per textum singularem in dict. l. tertia, ff. de interdictis, & relegatis, ibi: Quae vero non a patre, sed a genere, a ciuitate a rerum natura tribuerentur, &c. Et facit etiam tex. in l. si arrogator. ff. de adoptionibus. Secundo probatur ipsamet sententia per text. in capite, Moyses, octaua, quae st. 1. Ex quo constat aperte, Regna quae non deferuntur electione, deferri iure sanguinis. Tertio per textum in dict. cap. grandi, de supplenda negligent. praelatorum, lib. sexto, qui (vt supra dicebam) loquitur in indiuiduo in succes sione Regni Portugaliae, & inquit: Qui eidem Regi (si absque legitimo decederet filio) iure Regni succederet. Glos sa autem ibidem, verbo, iure Regni, approbata communiter, singulariter dixit, verba textus intelligenda es se, videlicet, quia ei debebatur ex succes sione. At succes sio, ius sanguinis est, secundum Baldum, in consil. 275. num. 5. lib. 2. ergo euincit manifeste, Rege sine liberis decedente, eius fratri debitam es se Regni succes sionem iure sanguinis, & naturae: neque potuit alio iure neces sario sibi deberi, maxime fratris indicio repugnante, vt colligitur ex eodem textu, & communi Doctorum sententia. Atque ex eo etiam suadetur, quod nullibi eo in textu probatur, succes sionem illius Regni deberi Comiti Bononiensi iure haereditario, sed iure Regni (vt dixi) idest, consuetudine Regni, secundum Ioannem de Terrarubea, & alios, quos supra praecitaui, intelligentes, consuetudine illius Regni obseruatum fuis se ordinem naturalem deferentem Regni succes sionem iure sanguinis (Rege sine filiis decedente) fratri eius, tanquam proximiori de sanguine. Et secundum haec (vt vides) non modo pro contraria parte vrget ille textus aliquo modo, sed etiam secundam hanc sententiam contrariam probat aperte. Quarto probatur per textum, in dict. cap. licet, de[sect. 119] voto, & voti redemptione qui pro contraria opinione nec expendi potest, nec aliquo modo vrget (vt statim dicetur) pro hac autem sententia recte adducitur, inquit namque: Et iure quod tibi, si dictus Rex sine prole decederet, in Regno Hungariae competebat, ordine geniturae, priuandum, & Regnum ipsum ad minorem fratrem tuum, appellatione postposita deuoluendum. Quibus verbis aperte demonstratur, qualiter Regni succes sio, Rege sine liberis decedente, defertur de vno in alium fratrem ordine geniturae, idest, propinquitatis in sanguine, secundum Baldum, in l. cum antiquioribus, num. 18. C. de iure deliberandi, Purpuratum, in cons. 419. num. 1. & omnia, quae ibi adducuntur, iuris sanguinis significatiua sunt. Regnum enim ad Andream Ducem ordine geniturae pertinere, inquit Pontifex, quod est profecto idem, quod iure sanguinis, & quod eo iure eum priuandum es se minatur, nihil ad rem, id es se iuris sanguinis, ostendit. Atque id ipsum, quod minatur Pontifex, ius succes sionis in Regnum Ducem amis surum, id ius sanguinis es se demonstrat, ac propterea considerabile ad condemnationem ; quod non es set, si haereditarium es set; nam antequam delatum fuis set, neque considerati pos set, neque in renuntiationem, neque in condemnationem veniret. Idque expresse satis probatur ex dict. l. 2. tit. 15. partita 2. ibi: E esto vsaron en todas las tierras del mundo, do quierque el senorio ouieron por linage, mayormente en Espana, & in l. 9. tit. 7. eadem partita 2. ibi: Que son sus senora naturalmente por razon del linage. Nec obstant fundamenta, quae pro contraria expenduntur sententia, ac ea maxime, quae ex dicti capitis verbis praepostere solent deduci: Pro vera namque, & absoluta eiusdem explicatione obseruanda erunt nonnulla, ad quae Scribentium omnium nullus hactenus, sic ex profes so, atque dilucide animaduertit. Ac primum quidem, Ludouicum Molinam, de Hispan. primog. lib. 1. cap. 6. num. 3. 4. & 6. recte improbas se intellectus duos ad illum textum; alterum Hostiensis, Ioannis Andreae, & sequacium; alterum vero Cardinalis, Abbatis, & Imolae. Recte etiam obseruas se, Regnorum succes sionem iure sanguinis deferri, & non iure haereditario, vt supra dixi. Et notas se, ideo filium ibi Regni succes sione priuatum fuis se, quod ipse expres se ad votum paternum implendum se adstrinxit; quem intellectum ante ipsum Molinam tenuerunt Ioannes Lecirier, Guill. Benedict. Caballinus, Didacus Couar. Gregor. Lopez, & Padilla, quos ibidem commorauit Molina. In eo tamen Molinam ipsum defecis se, quod diuersos casus, diuersásve poenas textus eius dem non distinxerit; absolute potius, atque indistincte, & sic male quidem dixerit, filium ibi Regni succes sione priuatum fuis se, cum vere non priuaretur, sed veniret priuandus, si contingeret, fratrem suum maiorem, qui in Regno succes serat, sine prole decedere. In quo etiam defecerunt & Authores nunc relati, quos dixi Molinam commemoras se Ioannem etiam Garsiam, Velasquez Auendan. & Quesadam referendos infra. Deinde, & secundo obseruandum erit, eodem in[sect. 120] errore fuis se Ioannem Garsiam, de expensis, & meliorationibus, cap. 16. qui videndus erit ex num. 32. per totum, vsque ad. num. 33. Is namque Author similiter credidit filium ibi statim Regni succes sione priuandum, nec as sequutus est, alium fratrem maiorem in Regno succes sis se, diuersásque poenas ibi statutas, vt infra declarabitur. Postquam etiam quatuor intellectus ad illum textum impugnauit, constituit tandem, Regnum Hungariae, de quo ibi, hereditario iure deferri, & filium Regem haeredem extitiffe parenti in Regno haereditario; nihilominus tamen neces sariam adhuc fuis se filij regis obligationem, vt ad exequendum votum emis sum a parente compelli pos set, & Iustis sime Romanum Pontificem expendis se obligationem filij Regis, etiam si haeres es set, quia sine voluntaria illa obligatione filij, quantumuis haeredis, ire Hierosolymam, nunquam compelleretur, idque quia votum illud erat personale, vt latius Garsia ipse declarat. Caeterum quam falsum id sit, nec dici pos se, filium haeredem extitis se patri in Regno, siue Regnum haereditario iure deferri, ex dicendis infra, adeo euidenter con stabit, vt huiusce Authoris traditiones, aut placita stare nullo modo pos sint. Tertio praeterea obseruandum est, Antonij Quae [sect. 121] sadae, rerum quotidianarum, cap. 32. num. 4. intellectum incidere in effectu in intellectum Ludouici Molinae, quamuis Velasquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos. 1. num. 85. vt diuersum eum retulit; haberéque eundem defectum, atque vitio superiori notandum, non enim distinxit Author ille poenas diuersas illius textus, nec fratrem alium maiorem in Regno succes sis se, non filium eum, cui poenae illae comminabantur, as sequutus est. Atque in eodem errore fuit Auendanus ipse, qui[sect. 122] eadem glos sa prima, ex num. 77. vsque ad numerum 91. quinque intellectus adducit ad textum in dicto cap. licet. & eos improbat; inuoluit tamen Regni succes sionem cum legitimae, siue bonorum haereditariorum succes sione, cum vere adeo diuer s ae succes siones fuerint, vt significatum est supra, & infra dicetur, Tandem dict. num. 91. dicit nouum, & verum intellectum ad eum textum es se, ideo filium non exequentem patris voluntatem, effici Regno, & legitima indignum, quod patri implementum voti sub poena maledictionis paternae, priuationisque Regni, & legitimae sibi iniungenti, expleturum promisit. atque ex non implemento priuationi consensit, & sic quasi per nouationem de persona in personam, eam implendi voti obligationem in se suscepit. Hic tamen intellectus est, (vt vides) nec absolutus est, vt ex infra dicendis constabit, nec etiam nouus. Quid enim quaero nouitatis continet, aut quid intellectui Molinae addit? cum dicere, ex non implemento filium priuationi consensis se, nihil nouitatis in effectu afferat; sed in Molinae intellectum incidit, quem ipse Auendanus antea improprobauerat, num. 79. & 80. Quarto deinceps obseruandum est, Patrem Lu[sect. 123] douicum Molinam, e Societate Iesu Religiosum, tom. 3. de Iustitia & iure, disputatione 626. num. 8. in versiculo, quod attinet ad Caput, licet, fol. mihi 393. & 394. in duobus optime quidem se habuis se, nec praefatorum omnium Authorum defectu, aut morbo laboras se. rectius potius, & optime distinxis se, atque percepis se. Caeterum in aliis duobus defecis se, siue non explicas se illius textus intellectum: Primo ergo Pater ille ad finem dict. num. 8. fol. 395. in princ. recte constituit, Innocentium, dum de priuatione emolumenti haereditatis paternae agit, nullo modo nomine haereditatis intellexis se, nec potuis se intelligere de Hungariae Regno, quod non ad filium illum, sed ad alterum fratrem maiorem deuenerat. Similiter, dum de Regno ipso agit, si contingat fratrem maiorem sine prole decedere, colligi non pos se, Regnum illud haereditatem es se, siue iure haereditario deferri, sed potius clare demonstrare summum ipsum Pontificem, ordine geniturae, & sic iure sanguinis, vt supra, n. 119. dicebam, Regnum deuolui a fratre primogenito, in secundum Fratrem eiúsque defectu in. tertium. Secundo, rectis sime etiam constituit Pater ipse, eo in textu, filium illum in Regno non succes sis se, sed alterum fratrem suum maiorem, & poenam illam comminari in euentu, quo frater ipse maior sine prole decederet, & sic separandam poenam priuationis Regni, vt apertius dicetur statim: & haec duo veris sima sunt, & recte (vt dixi) per hunc Authorem adnotata. In aliis vero duobus, ideo dixi eundem defecis se, quod etsi superiora ita vere declarauerit, & casus diuersos succes sionis distinxerit, non tamen explicatum reliquit, quare scilicet, filius ibi priuetur emolumento paternae haereditatis, si votum non impleat, & an legitima etiam veniat priuandus, an vero dumtaxat aliis bonis haereditariis vltra legitimam . Nec etiam explicauit, quare si contingat fratrem maiorem sine prole decedere, succedendi in Regno iure priuetur. Er hoc primum in quo defecit. Secundo in alio, nam inquit, sinistras es se interpretationes Molinae ad text. in dict. cap. licet, & quamuis Molinae interpretatio absoluta non sit, & patiatur defectum, quem supra dixi, cura inquiritur, quare Regni succes sione in eo euentu priuetur; neces sarium est dicere, Regni succes sione eo ipso priuari, quod Molina post alios dixit, videlicet, quod ipse filius ad votum paternum implendum se adstrinxit. Quinto, & vltimo obseruandum est, veris simam,[sect. 124] & absolutam omnino eiusdem Decretalis interpretationem habendam, si ante alia constituamus. Doctores nostros communiter parum maturé aut attente verba illius textus attendis se, & si attentius inspexis sent, nunquam profecto illum allegas sent, vt textum expressum ad hoc, quod Regnorum succes sio regulariter, Regnum etiam illud iute haereditario deferatur. Et inde nullum ibidem verbum scriptum , ex quo deduci, aut colligi valeat id, ad quod Emanuel Co sta, Ioannes Garsia, Velasquez Auendanus, & alij Recentiores post antiquos, ponderarunt eum. Contrarium vero, imo iure sanguinis Regnum etiam illud deferri, probari euidenter ex illis verbis: Ordine geniturae competebat. vt supra dict. nu. 119. ponderaui. Deinde constituendum est, quod Rex Hungariae tres habebat filios, votúmque vouerat subueniendi Terrae sanctae cum militibus, & sic votum non fuis se absolute personale, sed partim es se reale, faciendi scilicet sumptus; quod obligat ex ea parte post mortem, nisi sit quod excuset. Et quia forte fuit negligens Rex ipse votum dictum implendi, dum viueret, tempore mortis, fidei Andreae Ducis, filij sui secundogeniti (non primogeniti, ve male tot Authores crediderunt) sub interminatione maledictionis paternae commisit, vt illud exequeretur. Andreas vero filius as sumpto Crucis signaculo, promisit se sine vlla dilatione votum impleturum. Cae terum mortuo patre bellum intulit fratri suo primogenito, qui in Hungariae Regno patri succes serat, prout ex casu eius textus deducitur, & Panormitanus ibidem notauit. Deducitur etiam dilucide magis ex. secundo tomo operum Innocentij, lib. primo Epistolarum, Epistola 10. Id autem cum Innocentius intellexis set, illi praecepit, vt vsque ad festum Exaltationis sanctae Crucis, voti adimpletionem executioni mandaret, & cum exercitu Terram sanctam adiret, & subdit statim: Ne, si onus tibi a patre iniunctum & a te sponte susceptum, occasione qualibet detrectaueris, paterna te reddas succes sione indignum. & haereditatis emolumento priueris, cuius recusas onera supportare. Sciturus ex tunc anathematis vinculo te subiacere, & iure quod tibi, si dictus Rex sine prole decederet, in Regno Vngariae competebat ordine geniturae priuandum, & Regnum ipsum ad minorem fratrem tuum appellatione postposita, deuoluendum. Hactenus Innocentius author illius capitis, quod ex dicta Epistola 10. fuit desumptum, & in rei veritate duas praecipuas facti species, siue decisiones continet, & duas etiam, ac diuersas poenas Andreae filio imponit. Prior poena est, quod filius hic haereditate paterna, siue Ducatu, sibi iam tanquam patris haereditate, acqui sito ex. haereditate paterna, ipso non adimplente votum a patre emis sum, & a se sponte susceptum priuatur. Et haec imponitur ex versiculo, ne si onus, vsque ad versiculum, sciturus, exclusiue. Quo sane versiculo non agit Romanus Pontifex de priuatione Regni, siue haereditatis nomine non intelligit Hungariae Regnum, cum illud eo nomine contineri non pos sit, cum etiam Regnum ipsum ad fratrem maiorem deuenis set, sed intelligit bona libera eiusdem patris, & haereditatem, Prout pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia, & iure, dicta disput. 626. num. 8. col. 3. fol. 394. rectis sime percipit; sed nullum refert pro hac obseruatione Authorem, cum tamen alij ante ipsum ita explicauerint, vt mox dicetur. Non etiam declarat, qua haereditate, siue quibus bonis patris priuetur filius, si votum non impleat. Tunc etiam, quare eis bonis priuetur, cum certi iuris sit quod filius, etiam propter votum non impletum legitima priuari non pos sit, illa namque magis a lege ipsa, quam a patre prouenire videtur, prout in terminis dicti cap. licet, adnotarunt Didacus Couarr. in cap. si haeredes, nu, 9. de testamentis. Et port multos Ludouicus Molina, de Hispanor. primogeniis, lib. 1. dict. cap. 9. num. 6. & probatur in authentic. hoc amplius, C. de fideicommis s. Idcirco dicendum est, vel quod in huius modi poena non comprehenditur legitima eiusdem filij, quae ei debita erat in bonis paternis; est enim verisimiliter credendum, aut dubitandum non est (vt Pater ipse Molina dicto fol. 394. in principio, as seuerauit) facultates competentes ei obuenis se ex patre, vnde votum exequi pos set, imo & copiam pecuniae ad eos sumptus paratam illi patrem reliquis se. Et tunc quidem verba illa, a te sponte susceptum, habere etiam locum, quando filius ad votum paternum adimplendum, propria voluntate se non adstrinxis set, sufficeret enim ad priuandum ipsum eius bonis, quae vltra legitimam portionem fuerunt relicta, quod pater votum adimplendum ei adiunxis set, & ipse filius haereditatem patris adiis siet, tunc namque voluntate tacita adeuntis, votum quoque sponte susceptum diceretur, atque ita merito filius priuaretur eis bonis, quae pater (licet non expresse) ea tamen lege, & conditione reliquis se videtur Grauamen namque in bonis vltra legitimam, & tacite, & expresse iniungi potest, l. scimus, §. cum autem, C. de in officiosi testamento. Late Roderic. Suarez, in l. quoniam in prioribus, eodem tit. ampliatione 6. Molina de Hispan. primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 29. Si vero dicatur, etiam quo ad legitimam, vel in legitima tantum textum illum loqui, & procedere, tunc equidem verba illa: Et a te sponte susceptum, neces saria omnino fuere; alias enim quoad legitimam non pos set textus ille procedere, nec grauamen absque filij voluntate iniungi, vel iniunctum nocere. Idque iuxta ea, quae Molina ipse dict. cap. 1. num. 28. in fine, & dicto num. 29. post alios Authores annotauit. Et hactenus de prima parte illius textus, quae (vt dixi) durat vsque ad versiculum, sciturus. Ab eo autem versiculo, secunda apponitur poena, & inquit Romanus Pontifex Innocentius, vltra anathematis vinculum filium illum es se priuandum iure, & spe sibi competente ad Regni succes sionem, si Rex Hungariae (frater scilicet maior suus, qui vt s aepe dixi, in Regno succes sit) sine prole decederet, si votum non adimpleuerit. Hoc autem dum Innocentius affirmat, nullo pacto ex ipso colligi potest, Regnum iure haereditario deferri. Tum quia contrarium, imo iure sanguinis deferri ex eo colligitur, vt supra perpendimus. Tum etiam, quia huiusmodi poena non imponitur propter votum non impletum, sed quia filius ipse expresse, & spontanee ad illud implendum se adstrinxit, v t tribus in locis dixit idem textus. & Molina, de Hispanorum primogen. lib. 1. dicto capit. 9. num. 5. recte ponderauit post alios. Omnésque in effectu, vel hac, vel illa via, eo tendunt. Id autem impleri, & promis sa seruari maxime neces sarium erat ad bonum commune, & Catholicam Religionem seruandam, vt scilicet Terra illa sancta ab Infidelibus vendicaretur, propter Fidelium ibi degentium periculum, & propter aliorum deuotionem; quam ob causam Innocentius ipse multos Reges, & Duces, & totum populum Christianum ad illam expugnationem conuocauit. Et ideo tenebantur Reges omnes, & Principes ab eo vocati obtemperate. Et totum hoc spiritualis potestas in ordine ad spiritualia potuit efficere. Et ita obseruandum est, atque inde deducendum, quam misere hallucinati sint alij Authores in eiusdem. textus interpretatione, cum ita indistincte fuerint alloquuti, nec ad diuersitatem praefatam poenarum attenderint. Quae & differebant in alio, si quidem in prima parte, & prima illius textus poena, priuatur statim filius Ducatu iam sibi quae sito, tanquam indignus haereditatis paternae. In secunda vero parte modo relata non priuatur statim, sed declaratur priuandus, si contingeret, fratrem maiorem, qui in Regno succes sit, sine liberis decedere. Et sic non agit Pontifex de priuatione Regni, sed de priuatione iuris, quod illi ad Regnum, vt fratri secundo competebat ordine geniturae. Quod ex integra praedicta Epistola constat aperte, atque eodem in cap. docuit magistraliter Hostiensis, columna quarta, dicens, quod de iure non potuit iste filius statim priuari Regno, quia illud habebat frater eius maior, qui statim mortuo patre Regnum fuit adeptus, sed quod solum priuatur Ducatu, qui vere fuit eius pars haereditaria, quam erat consecutus ex haereditate paterna: & sequitur ibidem Ioannes Andreas, columna secunda, & tertia, Butrius columna tertia, n. 16. in finalibus verbis. Cardinalis, num. quarto, columna tertia, versic. Secundo oppone. Et Hostiensis ipse, column. tertia, in principio, singulariter, & vere easdem tres poenas distinxerat (ideo mirum est proculdubio ad eum non aduertere Recentiores) inquit namque, quod textus ille tres continet poenas, Prima (dicit) est, in qua filius tanquam indignus, ipso iure priuatur haereditate paterna. Secunda (inquit) est excommunicationis poena, quia ex quo contempsit, & inobediens fuit praeceptis Romani Pontificis, aequum & Iustum fuit, vt excommunicaretur ab illo. Tertia denique (inquit) poena fuit priuationis iuris succedendi in Regno ordine geniturae, quia cum Regem defunctum offenderit, fidem fregerit, & subsidium Tetrae sanctae subtraxerit, non mirum quod dicto iure priuetur, cum sola violatio fidei ad id deberet sufficere, argumento textus, in capit, querelam, de iureiurando. Et hactenus de textu, in d. capit. licet. Regia vero l. quarta, tit. decimoquinto part. secunda, non etiam obstat sententiae praedictae, (quam de[sect. 125] fendimus) nec Regnum deferri iure haereditario probat, nam cum l. secunda. eodem tit. decimoquinto, & part. secunda, probet expres sim Regnorum succes sionem iure sanguinis, & generis deferri, nihil aliud ibi agens, quam prae scribere, quo ordine, & regula eis succedendum sit, nullo modo suaderi potest, quod statim atque in continenti, alia in lege sequenti disponatur, eorundem Regnorum succes sionem iure haereditario deferri: Maxime quoniam in eadem l. scriptum est: Pero esto deue ser fecho de manera que no mengue el senorio, as si como vendiendo, o enagenando los bienes del, que son como rayzes del Reyno, mas puedelo fazer de las otras cosas mueble, que ouiere, &c. Et sic aperte sentit lex ipsa 4. quod in proprietate bonorum Regni succeditur iure sanguinis, & non haereditario, quamuis secus sit in aliis bonis mobilibus, quae non sunt radices Regni: quod Pelaez a Mieres, de maioratu, 4. parte, quae st. prima, num. 50. recte deduxit. Addiderim ego. quod si Regni dominium non potest a succes sore diuidi, neque alienari, nullum sanae mentis dicturum, succes sorem in Regno iure haereditario succedere, atque creditoribus haereditariis obstrictum es se, tanquam defuncti Regis haeredem: cum vere ipsius personam non reprae sentet respectu succes sionis eius, nec vniuersalis, aut particularis defuncti succes sor dici pos sit: non ergo sustineri poterunt ea, quae aduer sus communem Interpretum huius Regni sententiam, anxie ita, & constanter defendit Ioannes Gar sia, de expensis, & meliorationibus, dicto cap. 16. ex num. 15. semper contendens, quod Regnum non iure sanguinis, sed iure haereditario deferatur. Quod etiam anxie contendit Velasquez Auendanus, in dict. l. 40. Tau. glos. 1. & n. 27. dict. l. 2. & aliarum legum Partitae verum sensum retorquet. Ad textum autem in eadem l. part. 4. tit. 15. res [sect. 126] ponderi potest tripliciter. Primo, vt lex ipsa de honestate procedat, non vero de rigore iuris, quia verecundum sit Regi, debita emortui Regis non soluere, prout insinuant verba illa, e por bien estanca. Et secundum hanc interpretationem, si verecundiam hanc omiserit Rex (quae facile solet omitti) non poterit Rex ipse ad debita praedeces soris persoluenda compelli. Secundo responderi potest, quod eadem lex loquitur in Regni succes sore, qui in bonis liberis haeres est, quod probatur ibi: y heredas se sus bienes ac proinde tenetur ad debita ex eisdem bonis liberis soluenda. Tertio respondetur, legem illam loqui, ac procedere in debitis Regni contemplatione, atque in eius vtilitatem contractis; quo casu ait teneri nouum Regem. Et ita praedictas tres interpretationes adduxit Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 10. n. 30. & lib. 3. c. 6. n. 12. vbi refert Gregor. Lop. Anton. Gomez Petrum de Peralt. & Padill. sic quoque tenentes. Verum has omnes interpretationes fortis sime videtur conuincere Ioannes Garsia, dict. capit. 16. n. 25. ex versic. sed hae interpretationes, vsque ad numer. 16. & vere negari non potest, quin eius rationes, & fundamenta videantur prima facie concludere, nisi aliquid aliud vltra ea, quae superiores Authores ob seruarunt, annotauerimus. Inprimis namque, dict. l. 4. part. non se videtur ad solam rationem boni & aequi restringere, sed ad scriptam quoque iuris scripti vim, & potestatem, rem videtur referre; inquit enim: Tenudo es por derecho, e por bien estanca de fazer estas cosas por el Rey finado. Deinde, alia verba, quae sequuntur eadem in lege, videntur, quoque, & ad Regni succes sorem referre ius illud debitorum soluendorum, vt Garsia ipse latius, & subtiliter quidem deducit. Caeterum vt superiores intellectus ad illam le[sect. 127] gem sustineri valeant, ac vera, & genuina eiusdem interpreratio deducatur, animaduertendum erit, totum negotium prae sens in hoc consistere, vt intelligamus verba illa; tenudo es por derecho, ad quod ius referri, siue quo de iure accipi debeant. Et an ius illud aliquo loci, siue apud easdem leges Partitarum, siue apud iura communia scriptum, aut traditum nobis fuerit. Et quidem certis simum est, legem illam loqui de iure duntaxat, quo fieri consulitur, quod Iustum & aequum est, vt in cap. est autem, prima distinctione, & quod in aequitate & honestate naturae semper vsurpari consueuit illud verbum, Ca derecho es. idest, iustum est, ac. rationi consentaneum. In quo sensu intelligitur l. 2. eodem tit. 15. part. 2. ibi: Por derecho deue ser mas amado dellos, & ibi: E tuuieron por derecho, que el senorio del Reyno . Et tamen in tota legis serie non agitur de aliquo iure ciuili, sed duntaxat de iure, quod rationi naturali consentaneum est. Et inquit lex illa, por derecho, ad significandum, iustum, & rationi conueniens illud es se. Et in l. 42. tit. 13. part. 3. sic quoque frequenter sumi, probauit Franciscus Connanus, commentariorum iuris ciuilis, lib. 5. cap. 8. columna 2. ante medium, versic. illa enim obligatio. fol. 372. Vaconius, lib. 1. declar. iuris, cap. 17. num. 6. & lib. 5. cap. 66. num. 10. vbi probarunt, ex eo quod deceat, honestumque sit, multa fieri, ad quae quis compelli non potest: Et in dicta l. quarta, sic accipi, & Regni succes sorem ex bono, & aequo, & quasi vinculo quodam aequitatis, velle Legislatorem ad debita defuncti Regis soluenda obligate, non vero ad id praecise vinculo aliquo ciuili adstrictum ipsum succes sorem es se, euidentis sime probatur ex eo quod ibi praecipue intendit Legislator prae scribere id, quod Rex succes sor in Regno tenetur facere in honorem Regis defuncti, ex titulo enim cui lex ipsa subiacet, ita constat. Et cum in lege prima eiusdem tit. dictum es set, qualiter deberet prius custodiri filius maior; & in l. secunda, quis sit iste filius maior, cui Regni succes sio defertur: Et in l. tertia, quales oporteat es se tutores & curatores Regis impuberis: modo in dicta l. 4. statim sequenti, ostenditur, quid debeat fieri ab his tutoribus, & curatoribus, & ab ipso Rege, si es set iam aetate maior: & sic scribitur, Tenudo es por derecho, e por estanca de fazer estas cosas por el Rey finado, ansi como en dar limosnas por su anima, e fazer dezir Mis sas, e otras oraciones, rogando a Dios, que le aya merced. E otro si en pagar sus deudas, e en cumplir sus mandas, en fazer algo a los suyos, que lo ouieren menester, que no finquem desamparados. E otro si enguardar su fama, as sique los que en su vida no dixeron mal del, nolo digan en su muerte. Verba sane haec, sic accipienda es se vt dixi nunc, satis clare demonstratur ex verbis sequentibus, ibi: E segun Iusticia, e derecho, como queria que fizies sen ael en su muerte, as si lo deue el fazer por el anima del finado, que es quien finca en su lugar. Ex his namque non potuit apertius ostendi, Legislatorem semper intelligere de eo iure, quod supra diximus, scilicet aequo, & insto, quod iure naturae, ac lege Euangelica praecipitur, vt quod quisque vult sibi fieri, teneatur facere, c. primo, prima distinctione: vbi traditur illud Euangelij Matthaei, capite septimo, non ergo pos sunt verba praefata: tenudo es por derecho. ad strictum aliquod ius ciuile, sed ad praedictum ius sunt referenda. Maxime propter verba sequentia. E demas aura siempre buena fucia, que los que heredaren lo suyo, ansi faran por el quando finare. Quibus equidem euidenter ostenditur, nunquam in ea lege tractari de iure aliquo stricto, aut coactiue praecipiente sed tantum de eo iure, quod diximus, quo (vt s ae pe repetitum est) consulitur. Eo magis, quia cum Regnisucces sorem teneri ad debita praedeces soris persoluenda, nullibi dispositum antea fuis set, minime potuit lex illa se referre ad aliud ius, quam id, quod praediximus, nec ad id, quod nunquam alia lege latum, aut sancitum erat. Et sic neces sario debent referri verba praedicta, Ca derecho es, ad proprium Alphonsi desiderium qui ex bono, & aequo voluit nouo suo iure, Regni succes sorem ad debita persoluenda adstringere. Et cum sciret, succes sorem ipsum de iure ad id non teneri, lata iam illa lege, in suo testamento prohibuit corpus suum sepeliri, donec omnibus suis creditoribus satisfactum foret, & eisdem fere verbis vsus fuit, quibus vtitur in dicta l. quarta. Quod quidem superflue, & otiose efficeret, si Regni succes sor de iure ad onus debitorum pos set adstringi, vt ipse cupiebat. Ad ius autem commune, quod verba eadem referri non valeant aliquo pacto, plus quam certum cuilibet erit, qui animaduertat, iure aliquo communi id sancitum non es se, nec aliqua lege succes sorem in Regno ad debita ea praedeces soris soluenda adstringi. Quod si ex generalibus, & veris simis aliis iuris communis principiis & regulis certis simis, rem ipsam metiamur, planum quoque idem erit, vtpote cum Regni succes sor, ab vltimo Rege praedefuncto Regnum non accipiat, & sic nec aliquod onus ex dispositione eiusdem debeat subire, l. tertia, ff. de interdictis & relegat. l. si arrogator, ff. de adoptionib. l. vnum ex familia, § si de Falcidia, ff. de legatis secundo. Eo etiam, quod in dict. l. quarta Partitae, exprimuntur quamplurima, atque Regi succes sori imponuntur, ad quae nec etiam hae redes de rigore iuris tenentur, & sic ea etiam statuuntur, quae honesta sunt, & decent Reges, & iuris apicibus, atque subtilitatibus non inspectis, quae verecundiam, honestatem naturalem, & pudorem prae seferunt, ac si iure statuta fuis sent, Regibus succes soribus iniunguntur; & adiicitur: Onde el Rey, que esto no fizies se, auerloyan por enatio, y por desmesurado, y aun por torticero. Quae praefatum nostrum as sumptum probant claris sime. Et haec quidem notanda erunt, quia ingenti studio, & labore sic digeruntur, nec alibi erant antea sic explicata. Denique & vltimo, non obstant aliae leges parti[sect. 128] tae, adductae supra, num. centesimo decimosexto, quibus Ioannes Garsia, & Velasquez Auendanus contendunt, Regni succes sionem iure haereditario deferri, eo quod leges ips ae, cum de Regni succes sione sermonem Instituunt, vtuntur verbo, heredar, & verbo, herederos. Vere namque leges ips ae id non probant, nec ad haereditariam succes sionem prouenientem ex testamentaria defuncti dispositione, vel legis ab intestato; sed ad generis, & sanguinis succes sionem referuntur, quo iure in Regno succedi; expres sum est in dicta l. 2. tit. decimoquinto, part. 2. vbi in Hispania Regna deferri, por linages dicitur & sic ex illa lege debent aliae leges intelligi. atque declarari, & dum verbis praedictis vtuntur, iuxta sublectam materiam accipi, & ad eum modum succes sionis qui iam explicatus erat in dicta l. secunda, idest, por linage, sangre, mayoria, & primogenitura, sunt referenda. Intelligi quoque debent iuxta communem vsum loquendi, iuxta quem communiter, verbo, heredar, & verbo, herederos, vtimur omnes pro genere succes sionis, siue ea sit haereditaria, siue sanguinis, & sic quamuis. iure haereditario quis non succedat, sed iure sanguinis (vt in maioratibus contingit) dicitur: que heredo vn mayorazgo, ovna hazienda. Quod Segura in l. cum patronus, num. 44. ff. de legatis secundo, recte animaduertit, & dicit, quod verbum, heredar, non sumitur pro titulo institutionis, siue pro succes sione haereditaria, sed pro ordine succes sionis duntaxat, Idcirco eademmet, l. secunda, tit: decimoquinto, part. secunda, non vtitur semper illo verbo, heredar, sed aliis verbis, quae generis. & sanguinis succes sioni conueniunt omnino, vt constat, ibi: Tuuieron por derecho, que el senorio del Reyno non lo ouies se, si non el fijo mayor, & ibi: Do quier que el senorio ouieron por linage. Sed vt specifice magis loquamur, & sigillatim legibus in contrarium adductis a praecitatis Authoribus respondeamus, non obstat l. septima, in fine, tit.[sect. 129] 1. part. secunda, ibi: E aun demas, que el Rey lo tiene por heredamiento, e el Emperador por election, & in l. octaua statim sequenti. ibi; Ca ellos no tan solamente son senores de sus tierras, mientras viuen, mas aun a sus finamientos las pueden dexar a sus herederos, porque han el senorio por heredad, lo que non pueden fazer los Emperadores, que lo ganan por eleccion, Nam in his legibus (vt ex ipsis aperte colligitur) duntaxat intendit Legislator constituere ius Regis in Regno suo, & apponere differentiam inter Reges, & Imperatores quoad succes sionem, vt scilicet Reges transmittant Regni succes sionem ad posteros suos, & isto respectu dicitur: Que los Reyes han el senorio por heredamiento, quia non est neces saria electio, vt eisdem Regnum deferatur, quae in Imperatoribus neces saria est. Non vero eo respectu, quod iure haereditario dicantur succedere, id si quidem compertum est dici non pos se extante decisione dictae l. secundae, tit. 15. part. 2. Ita sane & vere ex omnibus hucusque scribentibus, explicauit leges praedictas, solus Pelaez a Mieres, de maioratu, quarta parte, quae st. 1. num. 49. & vide num. 50. vbi explicat l. duodecimam, tit. 1. part.[sect. 130] secunda, ibi: Por heredamiento han senorio los Principes e los Duques, e los otros grandes senores, & inquit verbum illud, par heredamiento, non es se intelligendum de succes sione haereditaria, sed de succes sione sanguinis. Quod veris simum arbitror ex communi Interpretum sententia, dicentium, in maioratibus inferioribus succedi iure sanguinis, & non iure haereditario, vt supra vidimus. At lex illa non loquitur in Regni succes sione, sed aliorum inferiorum principatuum, obuenientium a Regali conces sione. Vnde validis simum argumentum ex ea deducitur, nam si in illis verbum, heredamiento, pro succes sione sanguinis, & generis accipitur, quare in Regni succes sione eodem modo accipiendum non erit? Et sic potius retorqueri poterit, nec vllo modo pro his Authoribus adduci, qui deferri Regna iute haereditario, ex illa contendunt, quippe cum in aliis inferioribus maioratibus, in quibus iure sanguinis succeditur, verbum, heredamiento, sic accipiatur: sic ergo erit, atque aequaliter in Regni succes sione accipiendum, & ad eum sensum reducenda l. 9. tit. 15. pari. 2. ibi: La primera es, quando por heredamiento he reda los Reynos, id est succes sione sanguinis, & generis, vt supra dixi. Et conuenit Pater Ludouicus Molina, tom. tertio,[sect. 131] de iustit. & iure, disput. 626. num. 9. in finalibus verbis, versic. ad confirmationem, fol. 397. vbi dicit, quod verbum, herectar, positum in dicta l. secunda, tit. 15. part. 2. sumitur late pro eo, quod est succedere per mortem alicuius, siue titulo haeredis, siue alio titulo succedatur. Et quod hic modus loquendi frequens est in Hispano sermone. Et quod similiter dicitur, primogenium: Aun no auer heredado, o auer ya heredado alios maioratus, in quibus succeditur iure sanguinis, neque habent rationem haereditatis, sed fideicommis si, aut praelegati, aut maioratus. His ita constitutis, atque firmiter tenendo, quod in Regno succeditur, Iure sanguinis, succedit statim proximum, neces sarium dubium, vtrum inquam in succes sione Regni reprae sentatio admitti debeat? Et quidem cum dubium hoc penderet ex[sect. 132] resolutione praecedenti, an inquam in succes sione Regni, iure sanguinis, vel haereditario succedatur, sicuti in illo fuerunt contrariae, & diuers ae sententiae, ita & in hoc, ij namque qui iure haereditario succedi in Regno dixerunt, quasi neces sario etiam reprae sentationem admittendam putarunt: qui vero iure sanguinis succedi in Regno as seuerarunt, diuisi fuere. Quamplures enim eo ipso reprae sentationi locum non es se putarunt: alij vero etiam reprae sentatione iure sanguinis conces sa, reprae sentationem admittendam docuerunt. Prout diuers ae hae sententiae colliguntur ex Tiraquello, de primogenitura, quae st. 40. ex num. vndecimo, cum sequentib. Ioanne Lecirier, in eodem tractatu, lib. 2. quae st. 25. ex num. 19. Grammatico, decis. 1. Alciato, lib. 8. Parergon. cap. 15. Couar. practic. cap. 38. num. 6. Acosta, de succes sione Regni, num. 29. & 30. & de patruo, & nepote, num. 2. & 3. Aluaro Valasco, de iure emphyteutico, quae stion. 50. num. 2. & num. 12. Velasquez de Auendano, in l. 40. Tauri, glos sa 2. ex num. 9. vs que ad num. 25. Ludouico Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 2. num. 9. & 10. & lib. 3. capit. 6. num. 3. Patre Ludouico Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 626. num. 4. & 5. & num. 12. per totum, latius disput. 632. & 633. Antonio Pichardo, ad tit. Instit. de haereditatibus quae ab intest. defer. tractatu de reprae sentatione, §. 2. numer. 29. & 30. & §. 30. numero 24. & 25. Ex quibus omnibus, & aliis quampluribus, quos ideo omitto, quia ab eisdem praecitantur, apparet, negari non pos se, quin articulus hic difficultatem contineret de iure communi, & valde controuersus es set; quamuis mihi magis placeret eorum Authorum sententia, qui etiam eo iure attento, reprae sentationi locum es se dixerunt. Apud nos autem, & [sect. 133] hisce in Regnis ex decisione l. 2. tit. 15. part. 2. antiqua difficultas ces sauit: ea namque lege Regia dis positum est, quod si filius primogenitus moriatur, antequam succedat in Regno, filio, vel filia primogenitis relictis, quod eius filius, vel filia debet cae teris exclusis in Regno succedere. Idque in succes sione Regni expresse decisum est ex illa l. vt Molina, de Hispanorum primogen. lib. 3. dict. cap. 6. num. 3. recte animaduertit, & numer, sequentib. latius exornat. Pichard. etiam, vbi supra, & Auendanus, dict. glos s. 2. num. 17. qui num. 18. recte annotauit pro ratione decidendi eiusdem l. secundae, nihil obstare,[sect. 134] quod Regnum indiuiduum es set, & ob id videretur reprae sentationi locum non es se, sanguinis etiam iure deferri; & ideo etiam, videri, quod reprae sentatio admitti non deberet, quoniam ex vtroque reprae sentatio excludi non debuit sed potius admitti ex natura perpetuitatis, atque indiuiduitaris, & primogeniturae succes sionis eius. Quemadmodum in aliis primogeniis inferioribus pro ratione decidendi ad l. quadragesimam Tanri, supra adduximus. Et in Regni succes sione, aequaliter procedere post tradita per Molinam, recte aduertit Auendanus, eadem glos sa 2. num. 14. & tribus sequent. Addiderim ego. dictae l. 2. Partitae decisionem, & iustam & aequam fuis se, atque etiam iuris decisioni, & rationi succes sionis Regni conuenientem omnino, & reprae sentationem eo in casu locum habere debere, potius declaras se, quam de nouo induxis se: nam cum ea opinio in Regni succes sione apud plures nationes, & gentes recepta fuis set, vt Tiraquellus, dicta quae st. quadragesima, ex num. 13. probauit, atque fortis simis, & validis simis fundamentis, seu rationibus subsisteret, nec sine populi consensu, id introducere pos set, credendum equidem verisimiliter est, legem illam resecare voluis se antiquam controuersiam & difficultatem, atque eam opinionem amplecti, quae & populi menti, & iuris rationi, magis consona videretur. Eo magis, quod rationes omnes illae reprae sentationis introducendae, videlicet quod pater & filius, vna & eadem persona reputentur, quod non videatur primogenitus defecis se, qui posteritatem, atque descendentes reliquit, quod potius reprae sentetur, quam corrumpatur gradus, & filius adhuc videatur extare: rationes etiam omnes prolationis nepotis contra patruum sic fortiter, atque vere vrgerent in succes sione Regni, sicut in aliis succes sionibus, & ideo non diuersium ius debuit constitui, imo sic ex recta iuris ratione statui debebat, prout in dicta l. decisum inuenitur. Admis sa ergo in Regni succes sione reprae senta[sect. 135] tione, sic in eo succedi debebit, vt post mortem Regis vltimi Regni pos ses soris, linea recta semper succedatur, vt nec succes sio retrocedat, nec de vna linea ad aliam transitus fiat, vt probatur ex dict. l. secunda, tit. 15. part. 2. ibi: Pusieron, que el senorio del Reyno heredas sen siempre aquellos que vinies sen por linea derecha. Tradit Molina, de Hispan. primogeniis, lib. 1. cap. 3. num. 12. & sic nato, aut concepto vno primogenito post alterum, semper qui natus es set post alterum, censeretur immediate vocatus ad Regnum post antecedentes, seu in defectum eorum, neque vnquam transitus es set ad collaterales, nisi deficiente omnino primogenito, aut linea recta primogenitorum in eo ordine. Inter eos autem, qui[sect. 136] in linea recta, atque in vno eodemque gradu sunt, maior natus caeteris est praeferendus, ex eadem l. 2. ibi; Que el senorio del Reyno no lo ouies se sino el higo mayor. Et filius masculus, etiam aetate minor, prae feratur filiae primogenitae, vt ipsamet lege secunda, expres sum est. Masculo autem eiusdem lineae, & gradus deficiente, filia foemina caeteris masculis remotioribus praeferatur, vt eadem l. secunda, probatur & deduxit Molina, lib. 1. dicto cap. 3. num. 8. & 9. quod si filius maior in vita parentis mortuus fuerit, filius vel filia eiusdem filij maioris filio secundogenito in Regni succes sione debet praeferri, prout dict l. 2. expres sim decidit. Si autem linea recta descenden[sect. 137] tium deficiat, succes sio defertur proximiori, etiam transuersali, idque ex eadem l. Partitae, ibi: Pero si todos es sos fallecies sen, deue heredar el Reyno el mas propinquo pariente que ouis se. Et tunc equidem debet considerari proximitas in Regni succes sione, non a primo Rege, sed ab vltimo eiusdem Regni pos ses sore, l. nona, tit. 1. part. 2. ibi: Que son mas propinquos parientes a los Reyes al tiempo de su finamiento. vbi Gregorius Lopez, verbo, de su finamiento, id notat. l. 2. tit. 18. part. 3. ibi: E si hermano no ouiere, nombrando el pariente mas cercano. Et ita declarauit Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dict. cap. 3. num. 13. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 326. num. 12. column. 1. fol. 400. in fine, ibi: Vltimo videlicet pos ses sori: Et ratio est vltra ipsosmet Authores, quia eam non sit persona instituentis, cuius proximitas valeat considerari, sed omnibus de sanguine, naturaliter, & neces sario succes sio deferatur, sequitur neces sario, quod nulla alia proximitas considerari pos sit, quam Regis praedefuncti, in cuius locum sequens subrogatur. Quod si Regni institutor fuis set, idem quoque dicendum es set ob eam rationem, quam in aliis maioratibus, mox re ferendi Authores considerarunt. In illis autem, an haec proximitas considerari de[sect. 138] beat respectu vltimi pos ses soris maioratus, vel primi eiusdem institutoris: controuersa ideo, atque difficilis quae stio fuit, quod cum succes sio huiusmodi non fuerit naturaliter, aut neces sario alicui debita, sed de voluntate primi instituentis procedat, recte potuit, ac iuridice dubitati, vtrum proximitas deberet considerari respectu primi instituentis, a quo omnes capere intelliguntur, an res pectu vltimi; pos ses soris, aut grauati. Et hanc quae stionem in maioratibus inferioribus, & ordinariis, in quibus loquimur, tractarunt Hispani permulti, quos suo ordine commemorauimus. Gregorius Lopez, in l. 9. tit. 1. part. 2 : verbo, de su finamiento, & in dict. l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, el mas propinquo pariente. Didac. Come, practicar. cap. 38. ex numero 1. cum seqq. Petrus de Peralt. in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis 2. n. 15. & n. 23. D. Franciscus Sarmientus, in eodem §. in fidecommis so, ex num. 9. cum sequent. Ferdinandus Loazes, in l. filius familias, §. Diui, n. 107. ff. de legat. 1. Ferdinand. Vasq. Menchaca de succes sionum creatione. lib. 3. §. 27. n. 206. Tellus Ferdinandez, in l. 27. Tauri, n. 6. Roxas, in epitome succes sionum, cap. 32. numero 14. Optime Ludouicus Molina de Hispanorum primogenijs, lib. tertio, ca. 9. per totum, & libro 1. cap. 6. num. 27. Pelaez a Mieres, de maioratu, par. 2. quae st. 8. Durandus, de arte testandi, tit. 5. c. 21. in fine. Caldas, de nominatione emphyteutica, quae st. 24. num. 90. Velasquez Auendanus, in l. 40. Tau. glos. 20. numero 17. Humada, in l. secunda, tit. 15. part. 2. glos sa, el mas propinquo pariente. Iacobus Cancerius, variar. resolut. lib. 1. cap. 1. numero 59. Aluar, Valas. de iure emphyteutico, quae st. 50. numero 34. Ioann. Gutier. pract. lib. 3. in antiquis, q. 66. num. 7. & 8. & 9. & in nouis, q. 67. eisdem numer. Pater Ludouic. Molin. tom. 3. & iustitia & iure, dis putatione 628. Hieronym. de Caeuall. practicar. commun. contra commun. quae st. 398. Blas. Flor. Diaz de Mena, in addit. ad decis. Gam. 7. vbi latis sime, & ad decis. 200. num. 23. parte. 2. & ad decisionem 93. 1. parte. In fideicommis sis quoque & substitutionum ma[sect. 139] teria, difficilis eodem modo, atque intricata quae stio visa est, & post vtrumque Socinum, & plurimos alios, quos citant, tractarunt eam ex profesto Roland. a Valle, in cons. 100. per totum, lib. 1. Ripa, Crot. Rubeus, Ruin. Caccialupus, Bologn. Zanch. Alciat. Fab. Accoromb. Fab. Eugub. Zuchardus, Iason, Tiraq. Marzarius, Castrensis, Alexander, Hieronymus Gabriel, Mantua, Beroius, Cephalus, Natta, Menochius, Hippolytus, Riminal. Tiber. Decian. Torniellus. Iulius Clarus, Marzar. Celsus Hugo, Gozadin, Paris. Tobias Nonius, Rota Auenion. Bursat. Osascus, & alij, quos vnum conges sit Antoniue Thesaurus decisione Pedemontana 64. num. 2. & 3. qui ipse per totam illam quae stionem latis sime disputat: Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione quarta, solutione 33. a numero 33. vs que ad numerum 45. folio mihi 230. Matthaeus Brunus, Rolandus, Cephalus, Pancirolus, Bursatus, Bonifacius Rogerius, Portius Imolensis, Francis cus Mantica, Franciscus Viuius, Iulius Clarus, Michael Gras sus, & alij nonnulli, quos adduxit Blazius Flores Diaz, in addit, addictam decisionem 7. Gamae. Et vltra relatos ibi, tractarunt etiam eandem quae stionem, non solum in maioratibus, seu primogeniis Hispanorum, sed etiam in fideicommis sis, & substitutionibus, Hispani omnes, num. praecedenti praecitati. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. In. 2. & n. 64. & 76. optime, & late Alexander Trentacinquius, de substitutionibus, 4. part. cap. 12. per totum, Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, artic. 2. per totum, Iosephus de Rusticis, in cons. 2. num. 102. & multis sequentibus. Quod positum est post illius tractum, an & quando filij in condit. positi cense. vocati. Syluester Aldobrandinus, in cons. 31. num. 26. libr. 1. Sfortia Oddi, in cons. 39. num. 29. 30. & 31. Alexander Raudensis, post tractatum de Analogis, in appendice, prima part e, a num. 13. vsque ad numerum 67. & num. 118. Angelus Matthaeatius, de legatis, & fideicommis sis, lib. 2. cap. 15. per totum, & in commentariis, de via, & ratione iuris, lib. 2. c. 21. Ioannes de Monte Sperello, in cons. 125. num. 8. cum sequentib. Andreas Fachineus, controuersi. iuris lib. 5. c. 85. per totum. Ego vero, dubium hoc ex profes so disputandum, ideo, atque consulto non suscipio, quod videam ip sum a superioribus Authoribus, & aliis permultis, qui ab eisdem praecitantur, latis sime agitatum; nihilominus tamen, quia aliorum placita, & resolutiones duntaxat transcribere, seu referre, nec aliquid adiieere, siue sententiam suam non interponere, indignum equidem, & a quolibet, etiam mediocris viri ingenio alienum mihi videtur: & meam sententiam interponam, siue cui parti magis accedam, explicabo, & nonnulla (vt moris habeo) constituam. Et primo quidem, in omni succes sione id regu[sect. 140] late es se, vt vltimi molientis persona, non eius, a quo primó bona profecta sunt, inspici debeat: idque siue agatur de succes sione suorum, aut agnatorum, siue de succes sione cognatorum. Quod in succes sione suorum, probatur manifeste, in §. cum autem, Institut. de haered. quae ab intest. defer. l. 2. proximum, ff. de suis, & legitim, in succes sione agnatorum, in Lex duobus, & l. penultima, ff. vnde legitimi, §. proximus, Institut. de legitima agnat. succes sione: in succes sione quoque cognatorum expres sium est, in l. primae, §. proximiores, §. proximum, & §. si quis proximior, ff. vnde cognati. Indéque, & consequenter es se, vt cum a lege pluribus defertur aliquid ea lege, vt aliquis eorum caeteris praeferatur, tunc equidem donec ij, qui proximiores sunt in gradu, supersunt, posteriores non admittuntur, l. si filius qui patri, §. cum filius, in versiculo, & sine dubio, ff. de bonis libertorum, l. si plures, ff. de iure deliberandi, l. prima, §. si intra centesimum, versiculo: Si mortuus sit prior, statim sequens admitti debet. ff. de succes sorio edicto, l. peto, §. vltimo, ff. de legatis secundo. Idque in succes sione ab intestato recte considerauit Molina (qui nullum textum citat) de Hispanorum primogeniis, lib. tertio, dicto capite nono, numero vndecimo, in versiculo, in succes sione autem, ibi: In successjione autem abintestato semper proximitas consideratur respectu vltimi morientis. Agnouit etiam Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 64. num. 3. in versic. addo ego textum. Deinde, in succes sione feudi proximitatem con siderandam es se respectu vltimi morientis, probatur ex decisione textus, in capite primo, de natura succes sionis feudi; vbi in feudo paterno quamuis ex prouisione parentis deferatur, consideratur quoad succes sionem proximitas respectu vltimi pos ses soris, & is admittitur, qui proximior eidem reperitur: cuius dictum refert, & sequitur, & plura in eius comprobationem adducit Decius, in consilio 445. numero decimonono, & solo Decio relato, sic eum textum expendit Molina, dicto capite nono, numero decimoquarto, & vltra eum, sic quoque adnotarunt Calderinus, in consilio decimotertio, titulo de feudis, Angelus, in consilio 110. Cardinalis, in consilio 124. Rubeus, in consilio octauo, ad finem, quos rerulit Didacus Couarr. practicarum, capit. 38. numero primo, Socinus iunior, in consilio 86. columna vltima, lib. tertio. Tiraquellus, de retractu lignagier, §. 11 glos. 1. num. 19. Praeterea, in succes sione Regni proximitatem es se considerandam respectu Regis vltimi pos ses soris, supra deduximus, & ex dicta l. 2. titulo 15. Partita 2. & l. 9. titulo primo, eadem Partita, recte resoluit Molina libro 3. dict. cap. 9. num. 15. Denique, & in quacunque alia succes sione ac etiam in fideicommis saria, & substitutionum materia, idem quoque ob seruandum, & proximitatem respectu vltimi morientis considerandam fore: suadent sex illa fundamenta, quae lib. 3. de Hispan. primogen. dict. capite nono, ex num. vndecimo vsque ad numerum 16. adduxit Ludouicus Molina: latius Angelus Matthaeacius, de legatis, & fideicommis sis, lib. 2. cap. 15. ex numero nono, vsque ad numerum 15. vbi pro hac parte expendit fundamenta decem. Sex Andreas Fachineus, controuersiarum iuris, libro quinto, dicto capit. 85. alios plures sciens, consultoque hic non commemoro, quoniam ipsorum rationes, & fundamenta, ad ea in effectu reducuntur, quae tres ij praefati, Authores afferunt. E contra tamen, atque in fideicommis saria, & sub stitutionum materia, non vltimi morientis, aut grauati, sed primi testatoris proximitatem considerari debere, suadere videntur sex aliae rationes, quas eodem capite 9. dicti libri tertij, ex numer. 4. vs que ad numerum 11. Molina ipse perpendit, Fachineus quoque, dicto capite 85. ex versiculo, quod igitur, folio 510. Angelus Matthaeacius, dicto capite decimoquinto, ex numero primo, vsque ad numerum 9. vbi etiam decem fundamenta expendit pro hac parte, sicut pro contraria expendere decem, supra diximus, nonnulla Trentacinquius, de substitutionibus, 4. part. dicto cap. 12. Vtriusque autem partis rationes, & fundamenta, adeo Interpretes nostros excitarunt, atque dubios fecerunt, vt non modo in diuersas fuerint adducti sententias & opiniones, vt ex relatis apparet, sed etiam ipsimet sibi non constent, & modo vnam, modo aliam, atque contrariam opinionem fuerint amplexi. Quod videbit aperte, qui originaliter eos praelegerit, quos supra praecitaui, maxime Rolandum dicto consilio 100. lib. primo, & consilio 70. numer, 73. lib. 3. Cephalum, in consil. 313. volum. 3. & in consil. 489. ex num. 67. & in consilio 493. ex numero 1. & in consilio 600. lib. 4. & in consil. 46. ex num. 20. libro primo, Tiberium Decianum, in consilio primo, n. 364. libro 1. & in cons. 21. & in cons. 25. & in consi 100. lib. 3. Franciscum Bursatum, in consil. 61. ex num. 18. libro primo, Bonifacium Rogerium, in consil. 43. ex num. tertio, libro primo Simonem de Praetis, Angelum Matthaeacium, & alios relatos supra. Aliquando etiam nec vnam, nec alteram opinionem amplectuntur indistincte, sed dictinctione eas conciliant, siue distinguendo putant, veram re solutionem praefati dubij as sequendam. Id quod ex eisdem etiam Authoribus, quos supra praecitaui, deducitur. Et per Thesaurum, dicta decis. 64. num. 4. & 5. Blazium Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam decisionem 7. Gamae. Horum autem contrarietas, & varietas adeo grandis ideo effluxit, siue proces sit, quod verus intellectus §. in fideicommis so, l. cum ita, ff. de legatis secundo (ex quo praefatae quae stionis vera, & genuina re solutio pendet) certus non sit, sed potius sic incertus, atque difficilis, vt vtriusque opinionis Authores, eiusdem Iureconsulti placito, eademque, & vna decisione pro se adiuuentur, cum vere pro duabus, ipsísque contrariis opinionibus vrgere non pos sit, sed vel vnam, vel alteram intendat probare. Ego vero, cum textum illum magis crediderim[sect. 140] semper pro his vrgere, atque expendi debere, qui vltimi morientis, non primi testatoris proximitatem considerandam as seuerartunt, libentius equidem eam amplexus sum, & nunc amplector; nam & veriorem dixerunt infiniti ex superioribus Authoribus, prout in puncto, & rigore iuris as serit Alexander Trentacinquius, dicto c. 12. in finalibus verbis, & antea retulit multos, ipsam tenentes. As serunt etiam permulti, quos conges sit Antonius Thesaurus, d. decis. 64. n. 3. Iacobus Menoch in cons. 124. lib. 2. Tiberius Decianus, in cons. 25. & in cons. 100. volum. 3. & es se receptiorem profitetur, atque eam sequitur Marcus Anton. Pereg. de fideicommis siss, artic. 20. num. 3. idem quoque profitetur, quamuis contrariam su stineat, Angelus Mattheacius, de legat. & fideicommis sis, lib. 2. dicto cap. 15. num. 9. ac decem & octo fundamentis adductis, validis sime istam sententiam comprobat Ferdinandus Vasq. Menchac de succes sionum creatione, lib. 3. §. 27. ex num. 3. quamuis ergo aliquando ex prae sumpta testatoris mente, ex verbis adiectis, ex coniecturis contrariis, & circunstantiis occurrentibus, ex qualitate, & modo dispositionis, ex natura rerum, & aliis similibus, pars negatiua quod scilicet testatoris proximitas inspicienda sit, sustineri pos sit, ac etiam aliquando distinguere oporteat, ne erretur, prout distinguit, & nonnullos casus separat Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam decision. 7. Gamae, Thesaurus quoque dicta decision. 64. ad quos casuum specialium declarationem remitto, & semper verba dispositionis, modum loquendi, & prae sumptam mentem inspici debere admoneo, vt dixi: regulariter tamen ea erit probanda, & amplectenda opinio, quod scilicet proximitas respectu vltimi grauati, non primi testatoris sit inspicienda. Nec potest negari (si verum ama[sect. 141] mus) & verba dicti §. in fideicommis so, non torquemus, quin haec pars eo in textu probetur, & triplex proponatur, & triplex proponatur ordo personarum quae ad fideicommis sum admitti pos sunt. Ac primo quidem vocantur hi, qui nominati sunt, vt constat, ibi; In fideicommis so quod familiae relinquitur, ij ad petitionem eius admitti pos sunt, qui nominati sunt. Secundo vocantur hi, qui in familia testatoris erant tempore mortis; proximiores tamen ipsis nominatis, id est, vltimis fideicommis sariis, quod constat ibi: Aut post eos omnes extinctos, qui ex nomine defuncti fuerint eo tempore, que testator moreretur. Tertio, & vltimo vocantur, hi, qui ex illis qui admis si fuerunt post nominatos, procreati sunt proximo gradu: Vt optime, & vere explicauit Accursius ibi, verbo, ex his. Et con stat eodem in textu, ibi: Et qui ex his proximo gradu procreati sunt, quae verba, siue referantur ad nominatos vi delicet, vt post nominatos extinctos, admittantur quiex his nominatis proximo gradu procreati sunt; quo modo post Socinum intellexerunt quamplures Authores ex his, quos supra praecitaui. Siue referantur ad eos, qui in familia erant tempore mortis, vt sit sensus, post nominatos admitti eos, qui in familia erant tempore mortis, & post hos, qui ab eis proximo gradu procreati sunt, vt melius intellexit Accursius ibidem, & probarunt Rolandus, Menochius, Socinus, Decianus, & Menchaca, in locis antea relatis. Erudite Molina, de Hispanarum primogeniis, lib. tertio, capit. nono, numer. 12. sequitur ergo, quod si in fideicommis so familiae relicto, de quo in diti. §. agitur, post eos, qui ex nomine defuncti erant tempore mortis, admittuntur ij, qui ab eis proximo gradu procreati sunt, negari non pos se, quin proximitas non respectu testatoris debeat regulari, siue considerati, quoniam (vt vides) contingere potest, & frequenter contingit, quod existant alij de familia testatori proximiores, quam ij qui ab vltimo fideicommis sario procreati sunt: prout Molina aduersus Couarru. optime probauit eodem n. 12. nec recte percipit Blazius Flores Diaz in additionib. ad dictam decisionem 7. Gamae, quicquid magis circa eum textum se inuoluat. Secundo deinde & vltimo constituo, superius tradita, absque dubio & fortiori ratione in maioratibus perpetuis, & vinculis, atque in Hispanorum primogeniis locum habitura, in illis namque certis simum erit, proximitatem respectu vltimi pos ses soris considerandam es se, non vero respectu primi institutoris: modo vltimo pos ses sori proximior, a familia primi maioratus institutoris procedat: Prout recte & constanter defendit Molina, lib. 3. dicto cap. 9. per totum: Et ita declarat num. secundo, & Molinam sequuti sunt omnes Hispani, supra citati num. 138. & huic opinioni omnium prouinciarum vsum applaudere, & ita in praxi seruari as serunt post alios, Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quae st. 66. in antiquis, num. 8. & 9. Hieronymus Caeuallos, practicar. comm. contra communes, quae stione 398. numero 3. Blazius Florez Diaz de Mena ad dictam decisionem Gamae 7. in Versiculo, Quintus ca sus est, qui Author quamuis in fideicommis sis contra tenuerit; in maioratibus tamen sic dicit communiter obseruari, atque apud omnes obseruandum. Quemadmodum ergo in Regni succes sione proximitas consideratur respectu vltimi Regis, cui succeditur, vt supra probaui, sic & in aliorum maioratuum seu primogeniorum succes sione inspicienda, atque regulanda erit, vt nunc resoluimus. Similiter, sicut Regni succes sio perpetua est, non[sect. 142] solum inter descendentes, sed inter collaterales etiam, sic vt post filios & caeteros descendentes Regis vltimi, proximiori de domo & sanguine Regio in infinitum progrediatur, etiam vsque ad gradum millesimum: vt post Baldum, Iasonem, Decium , Ioannem Lecirier, Gratum, Curtium iuniorem, Rodericum Suarez, Caepolam, & Guill. de Monferrat. resoluit Ludouicus Molin, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. num. 14. & post Couar. Gregorium Lopez, & Mieres, Velasquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 2. num. 11. & vltra locum Mieres ibi relatum, ipse quoque Mieres, de maioratu, 4. part, quae st. prima, numero 50. in fine, & vltra eos, quos ipsi referunt, Martinus Laudensis, in tractat. de princip, quae stione 443. Corsetus, de potestate Reg. 5. part. quae stione 103. Antonius Gomezius, in l. 8. Tauri, numero 6. & in l. 40. num. 6. Roxas, in epitome succes sionum, cap. 32. num. 25. Marin. Freccia, lib. 2. de feudis, folio 249. columna 2. versiculo, Decimo, Lancelotus Conrad. lib. primo Templi omnium Iudicum, cap. 2. quae st. 2. num. 5. & per totam, folio 100. columna 3. Franciscus Connanus, commentariorum iuris ciuilis, lib. primo, cap. vltimo, num. 8. fol. 74. columna prima, in principio, versic. at in Gallia, Andreas Gail. practicarum obseruationum, lib. 2. obseruatione 150. numero 6. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. titul. 12. numero 37. versiculo, sed haec sententia, Simancas, de primogenitura, libro primo, cap. 10. ita etiam maioratuum omnium seu primogeniorum inferiorum succes sio perpetua es se debet, deferrique inter omnes de familia, etiam in millesimo, & vlteriori gradu exi stentes, vt copiose & erudite comprobat. Didacus Couarru. variarum libro tertio, capite quinto, numero 4. & sequitur Molina, lib. primo, dict cap. 3. numero 14. Erit tamen differentia in hoc, quod licet maio[sect. 143] ratuum inferiorum succes siones finiantur, finitis vocationibus omnibus, a primo institutore factis, adeo quod respectu vltimi, bona indicentur libera, & in eis vltimus pos ses sor liberam habeat dispositionem: argumento l. qui solidum. §. praedium. l. cum pater. §. libertis. ff. de legatis secundo. l. 2. C. quando dies legati cedat, intelligendo tamen iuxta ea, quae latius obseruauit Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. [sect. 144] cap. 4. a num. 13. vt scilicet in maioratibus perpetuo familiae fauore relictis, intelligi non pos sit res pectu vltimi vocati, sed vltimi de familia, quocunque gradu sit, ita vt eius respectu bona sint libera, liberáque similiter eorum dispositio, intelligendo semper, prout Molina ipse latius declarat, & ego prosecutus sum, harum controuersiarum iuris, lib. 2. [sect. 145] cap. 22. vbi plena & absoluta manu tractaui. In Regni tamen succes sione diuersum ius constituendum erit, nam licet ad vltimum de familia Regnum perueniat, non fit liberum eius patrimonium, aut libera ipsius dispositio Regi non datur, sed tunc tota Regia potestas, & dignitas, vniuersalis iurisdictio & Regni dominium in populum deuoluitur, vnde exiuit, vsquequo nouum Caput ab ipso eligatur, ita disponit Regia lex 9. tit. 1. part. 2. vbi Gregorius Lopez, verbo, Non auiendo, deducit, quod deficiente succes sore sanguinis, regnicolae, seu populus eligit Regem de iure gentium, vt dicit Baldus ibi relatus. Ex quo colligitur, & supra dictum fuit, Regnorum succes sionem non alicuius iudicio aut dispositione, sicut primogenia inferiora, sed antiquis sima consuetudine, & a iure gentium deferri, & deriuari. Sequitur Corsetus de potestate Regia, prima parte, quae st. 2. numero 4. Laudensis, de Principe, quae st. 175. Cos mas, in prooemio pragmatic. sancti. verbo, Primogenito, Tiraquellus, de primogenitura, quae stione 17. opinione 9. numero 2. & 3. Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 4. Emmanuel Costa, de succes sione Regni, pagina 195. versiculo, mihi: vbi commemorat a populo Lusitano ita factum fuis se tempore Regis Ferdinandi: nam cum eo mortuo nullus es set de sanguine Regio legitimo populi, Magnatésque Regem sibi elegerunt. Cagnolus, in l. prima, numer. 46. ff. de origine iuris, Ferdinand. Vazq. Menchaca controuersiar. illustrium, cap. 22. num. 12. Et de his hactenus, quae ad septimam principalem huius capitis obseruationem, & in Regnis succes sionem, atque reprae sentationem pertinent, Nunc vero, atque octauo loco principaliter con stituendum, atque obseruandum erit, dubitari communiter, vtrum dictae l. 40. Tauri decisio, quae in nepote ex filio praedefuncto loquitur, procedat etiam in nepte, & consequenter, vtrum neptis ex filio primogenito praemortuo, patris personam reprae sentet, & secundogenitum excludat. Et quidem pro huiusce articuli explanatione prae [sect. 146] mittendum erit inprimis, quod foeminae regulariter succedunt in quocunque maioratu, & in Regno, & in Ducatu, sicut masculi; dummodo non adsint masculi in eodem gradu, licet aetate minores, & sic cum in proximiori gradu sunt, excludunt masculum remotionem a succes sione, vbicunque expres se non excluduntur a succes sione, vel per tam euidentes, & a iure approbatis simas coniecturas, vt salua mente testantis, ab eis recedi non possit. Prout vtrumque latius obseruarunt, atque comprobarunt Andreas Tiraquellus, de primogenitura, quae st. tertia, num. 6. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. capite quarto a principio, Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 8. & ibidem Velazquez Auendanus, glos sa nona, a principio, & numero 33. Burgos de Paz senior, in consil. 29. num. primo, & numero 17. & sequent. & numero 66. & in prooemio legum Tauri, num. 126. & 127. Pelaez a Mieres, de maioratu, part, 2. quae st. 6. num. 2. & num. 20. & 21. Ioannes Gutierrez, in consilio 13. num. 11. & num. 13. & 14. & 30. optime Cephalus, in consil. 251. per totum, lib. 2. Couarr. Auiles, Roxas, Aluarus Valascus, Matiencus, Azeuedus, Peregrinus, Caldas Pereira, Achilles Pedrocha, & Blazius Flores Diaz de Mena, quos in hoc conges si, & ita quoque resolui, quotidianarum harum controuersiarum iuris, cap. 4. num. 159. & 160. libro 2. & vide eodem cap. 4. numero 65. 66. & [sect. 147] 67. vbi dixi, foeminas propter masculos remotiores, ex coniecturis non aliter exclusas censendas es se, quam si coniecturae indubitatae fuerint, & euidentis simae; vel nisi euidenter aut clare constet de testatoris voluntate, aut verba expres sis sima sint. Et retuli Molinam, libro 3. de primogeniis Hispanorum, cap. 4. num. 38. Mieres, dicta quae stione 6. num. 2. & numero 6. in fine. Aluaradum quoque, Ioannem Gutierez, Alexandrum Randensem, Petrum Surdum, Burgos de Paz, & Tiberium Decianum, in locis ibidem commemoratis, & per totum caput, late atque ex profes so explicaui, quando foeminae propter masculos remotiores censeri debeant exclus ae, vel non, ita vt ibi dicta, huic quae stioni maxime neces saria sint, & hoc in loco forent scribenda, prout Auendanus in hac eadem reprae sentationis materia scripsit, in d l. 40. Taur. glos sa 9. nisi ibi fuis sent sic plene resoluta. Hoc ita supposito, facilis erit dubij propositi[sect. 148] resolutio, quemadmodum enim nepos ex primogenito praemortuo ante mortem aui, patruum excludit, & in maioratus succes sione praefertur; ita equidem & neptis patruum, siue filium secundogenitum excludere debet, ac in succes sione praeferri: habet enim in hoc casu verum & solidum ius primogeniturae. Quod post Petrum a Bella pertica, Ca strensem, Socinum, Corneum, & Couarr. recte resoluunt Molina, de Hispan. primogeniis, libro 3. cap. 8. num. 10. Auendanus, in dicta l. 40. Tauri, glos sa 9. num. 2. Mieres, de maioratu, parte 2. quae st. 6. numero 7. & numero 17. & numero 20. & 21. Matien cus, in l. 5. titulo 7. glos sa prima, num. 5. lib. 5. nouae collectionis Regiae, & ibidem Azeuedus, numero 4. Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad deci sionem 59. Gamae, versiculo, Quinta est, dicens, quod neptis ex filio masculo maiori, qui in maioratu debebat succedere, excludit patruum etiam mas culum, fratrem minorem sui patris; non quia reprae sentat eius masculinitatem, sed quia descendit ex linea primogeniti, & non debet fieri digres sus ad aliam lineam. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disputatione 629. num. primo, versiculo, dubium est, & num. 2. folio 438. & 439. Idque in Regni succes sione expresse probatur in l. 2. titulo 15. part. 2. & in aliis succes sionibus l. 9. tit. 13. part. 6. & l. 4. tit. 4. part. 3. Sicque accipiendum erit regulariter, nisi ex voluntate institutoris maioratus expres sa, vel ex con[sect. 149] iecturis probatis simis & liquidissimis constet, foe minam es se excludendam propter masculum, etiam lineae & gradus remotioris; tunc namque neptis a patruo excludetur, vtpote cum ex voluntate institutoris, dictae l. 40. Tauri dispositio, & superior resolutio debeat ces sare: & ita explicauit Molina, lib. 3. dicto cap. 8. numero 10. ad finem, sequuntur Auendanus, dicta glos sa 9. num. quinto, Matiencus, in dict. l. 5. tit. 7. glos sa prima, num. 5. Blazius Florez Dias de Mena, dicto versiculo, Quinta est, Mieres, dicta quae stione 6. numero 20. & 21. Pater Ludouicus Molina, in loco supra citato. Idcirco, (vt supra dicebam) quae ad haec spectant, vt plenius attingas, vide omnino ea, quae lib. 2. harum quotidian. controuersiarum iuris, cap. 4. late & vtiliter obseruaui. Pro nunc autem, dum quaeritur, an reprae sentatio neptis excludatur ex Maioratu foeminas propter masculos excludente, distinguendum erit, prout distinxit Molina, libro 3. dict. cap. 8. numero 8. 9. & 10. & ex superioribus quoque colligitur; nam aut foe mina in eo maioratu propter masculos etiam remotioris lineae & gradus exclusa est, & tunc dicendum erit, neptem a filio primogenito relictam, a patruo in successione maioratus excludendam es se, quia masculinitatis qualitas non potest (vt statim dicetur) a nepte reprae sentari; maioratus autem instu tutor non tam lineae, & gradus propinquitatem, quam masculinitatem & agnationem considerare voluis se censendus est, vt Molina, dict. num. 8. singulariter aduertit, & adducit, atque explicat textum, in c. vnico, de eo qui sibi & haeredibus suis, de quo etiam[sect. 150] textu vide Auendanum, in dicta l. 40. Tauri, dicta glos sa 9. numer. 30. & 37. Aut vero solum in eadem linea & gradu masculi foeminis praeferuntur, vt communiter in omnibus maioratibus contingere solet; & in dubio credendum est, donec aliud apertissime non constet; & tunc neptis praefertur, & patruum excludit, prout concludenti ratione Molina ipse, d. numero 10. probauit, & sequuti fuere supra relati Authores. Eleganter Pater Dudouicus Molina, tom. 3. disputatione 629. num. 2. vbi Molinam sequitur, & latius id explicat, Auendanus etiam, dicta glos sa 9. numero 37. & ita tenendum est, quicquid aliter intellexerit Peralta, quem retulit, & improbauit Mieres, vbi supra, dicto numero 20. & declarauit Molina, dicto numero 10. quicquid etiam Peraltam minus bene sequutus fuerit Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quae stione decimaseptima, numero 31. Caeterum, si masculus ex foemina, & foemina ex[sect. 151] masculo ad successionem maioratus simul concurrerent, & agerent de succedendo vltimo pos ses sori transuersali , & in eodem gradu es sent, quod masculus foe minae debeat praeferri, scripserunt Ancharanus, Bald. Fulgosius, Aretinus, Iason, & Tiraquellus, & magis in terminis Caballinus & Gregorius Lopez, quos omnes citauit, & ita in terminis annotauit Velazquez Auendafius, in dicta l. 40. Tauri. glos sa 9. num. 75. qui dixit, pro eis facere textum in dicto cap. vnico, de eo qui sibi & haeredibus suis, vbi masculus ex foemina foeminae ex masculo praefertur. Dixit etiam, hoc facere pro iure nostri potentis simi Regis Philippi secundi in succes sione Regni Portugaliae ad[sect. 152] uersus Catharinam Ducem de Braganca, erat enim Catharina filia Infantis Eduardi, & neptis Emmanuelis, a quo omnes proces serunt, qui Regni succes sionem praetendebant, & Philippus Rex no ster, filius Infantis Isabellae Imperatricis, & nepos etiam Emmanuelis, ambóque de succedendo patruo agebant: vnde Rex noster Philippus, a foemina aetate maiori descendens, ipseque masculus, & maior, exclusit Catharinam, quae licet a masculo descenderet, non tamen reprae sentabat masculinitatem Eduardi patris eius, sed potius a masculo maiori ex foemina descendenti excludebatur, secundum Ancharani, & aliorum doctrinam, quos supra citaui. Et hactenus Auendanus. Vltra quem idip sum probauit expres sim, & masculum ex foemina[sect. 153] praetulit foeminae ex masculo, Ioannes Cephalus in cons. 251. n. 42. & 43. lib. 2. vbi in ducatu Alburchensi ex facto interrogatus, respondit, masculis & foeminis in diuersis lineis, simul concurrentibus, & ab eodem stipite prouenientibus, praeferri masculum foeminae. In eámque sententiam refert Curtium iuniorem, in tractatu de feudis, prima parte, num. 25. & Iserniam, in titulo, de eo qui sibi & haeredibus suis masculis, qui ita tenuerunt per textum, in cap. 1. illius tituli, fuit etiam in eodem placito, & Ancharani sententiam probauit Alexander Raudensis, in con sil. 141. num. 102. & num. 156. inter consilia vltim. voluntatum, lib. 2. Blazius Florez Diaz de Mena, in addit. ad decisionem 51. Gamae, qui sic as serit practicari, & inquit communiter concludi; quod etiamsi maioratus procedat a foemina, & masculus sit foemina descendens, praefertur quamuis minor, foeminae in pari gradu existenti, etiamsi descendat ex masculo. Pelaez etiam Mieres, relatus infra, num. 155. & Isernia, & Gregorius Lopez, relati quoque infra num. 157. & ij quidem Authores loquuntur, quando maioratus nunquam peruenit ad lineam aliquam maioratum praetendentium, siue in eorum Authoribus nunquam initium sumpsit, tunc namque si peruenis set, donec ea linea duraret, lis es se non pos set; Sed quando (vt dixi) vltimus pos ses sor transuersalis absque liberis, & descendentibus deces sit, nec caput lineae alterius coeperat: Et in eisdem terminis eandem quoque tenuit sententiam Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 63. dum dixit, quod si maioratum instituens, ad eius succes sionem masculos inuitauit, & in defectum eorum, foeminas; & contingat, quod sit finita & extincta linea masculorum, & tantum superest linea foeminina, & ex ea reperiuntur masculus & foemi[sect. 154] na, quod masculus praefertur: Per textum in dicto cap. primo, de eo qui sibi & haeredibus suis. Et quia eo ipso, quod maioratum instituens, prius vocauit masculos, & in eorum defectum foeminas, videtur semper velle praeferre masculum. Id quod & aliorum Authorum resolutione, & placito comprobari potest, videlicet, vsque adeo masculos ex foemina, foeminis in succes sione maioratus praeferri, quod vbi dispositio tam masculis, quam foeminis conuenit, nec agnationis conseruationem re spicit, appellatione masculorum comprehenduntur masculi ex foeminis nati, & foeminas etiam ex masculis excludunt, quia tales vere masculi sunt, & tanquam masculi ex propria vocatione, atque speciali dispositione, succedere debent, nec ascendentium consideratio habetur, secundum Castren sem, in l. prima, num. 3. in fine, C. de conditionibus insertis, Corneum, in cons. 246. num. 5. & 6. lib. & post alios tradunt Peralta in l. cum pater, §. a filia, num. sexagesimoquarto, ff. de legatis secundo, Modernus Paris. in consuetu. Paris. tit. 1. §. 16. num. 7. Molina, de Hispanorum primogeniis lib. 3. cap. 5. num. 48. Beroius, in consil. 120. per totum, maxime num. vigesimotertio, lib. 2. & indistincte, quod[sect. 155] in quocunque casu, etiam in dubio, ac etiam si filius maior vocetur, quod masculus debeat foeminae praeferri, quando foemina non est in gradu proximiori, sed in eodem gradu versatur, contra Gamam, & alios, cum aliis pluribus defendit con stanter Blazius Florez Diaz de Mena in additionibus ad decisionem 51. & 340. eiusdem Gamae; vbi as serit ita practicati quotidie, & admonet videndos Authores ibi relatos. Et vltra illos, idem quoqua resoluit Pelaez a Mieres de maioratu, parte secunda, dicta quae st. 6. num. 27. & 28. vbi retulit dictum consilium Ancharani, 339. & num. 29. inquit, mas culum in dubio foeminae praeferri, non habita con sideratione ascendentium eorum. Et repetit n. 67. & 96. & citat textum in dicto cap. primo, de eo qui sibi & haeredibus suis. Item eodem num. 67. obserua[sect. 156] uit, quod si foeminae duae ad succes sionem maioratus concurrant, quaein eodem gradu sint, praeferri debet foemina nata ex masculo. Denique supe[sect. 157] riora omnia confirmantur authoritate Iserniae (quem nullus praedictorum citauit) is enim Author, in capitulis Regni, verbo, Feudum hodie mortuo feudatario, versiculo, Quaero feudatarius habet filium. Postquam dubitauit de articulo illo, quando mortuo primogenito, & secundogenito superstitibus nepotibus, minore natu ex primogenito, maiore vero ex secundo, auus moritur, cui ex nepotibus succes sio deferri debeat; vel si acciderit ex primogenito superes se foeminam, ex secundogenito masculum: concludit, inter nepotes istos seruandam es se praerogatiuam sexus, & aetatis sicut inter masculum & foeminam, vt masculus praeferarur foeminae, & inter masculos, maior minori. Et postmodum subdit in hunc modum: Sed quid in collateralibus, vt fratribus & nepotibus ex eis, an seruentur praedicta, dico quod sic, licet hic non dicatur hoc, vt glos sa, in verbo, succedant. Et sic secundum Iserniam inter collaterales non est alius succedendi ordo, quam praerogatiuae sexus, & aetatis, quod est notandum. Et apertius, atque erudite traditur per Modernum, in consuet. Parisien. dict. titul. 1. & §. 16. num. 3. in haec verba: Pone pos sidentem multa feuda, defectum es se sine liberis, relictis nepte ex fratre, & nepote ex sorore praedesunctis, vter succedat, & recte considerando totam nostram consuetudinem, omnino dicendum est, quod solus nepos ex sorore succedet, & non excludetur a nepte ex fratre, imo dicta neptis quantumcunque sit agnata defuncto, excludetur respectu feudalium dumtaxat, per dictum nepotem cognatum defuncti. Est autem notandum, quod consuetudo, de quae ibi loquitur, masculum & foeminam vocat, vt ex verbis ipsius apparet, masculum tamen in aequali gradu praeferendo. His non relatis, idem quoque, videlicet inter aequales gradu habendam es se considerationem praerogatiuae sexus, & aetatis, nec alium quaerendum succedendi ordinem, cum plures transuersales ad succes sionem concurrunt: clare tenuit Gregorius Lopez, in prima opinione, in l. 2. tit. 15. Partita 2. verbo, El mas propinquo pariente, versiculo, sed pone iuxta istam legem, vbi cum versaretur in succes sione Regni, quae siuit, si moriatur Rex relictis duobus consanguineis in aequali gradu, quis eorum debeat praeferri, & inquit, inter masculum & foeminam, habendam es se rationem praerogatiuae sexus dumtaxat, vt masculus praeferatur foeminae; & aetatis, si ambo sint mas culi, aut ambo foeminae. Haec tamen omnia, licet ita communiter recep[sect. 158] ta, atque a praefatis Authoribus adnotata, dubitandi rationem non leuem, maximum potius in se continent, attenta decisione dictae l. 40. Tauri. Nam si verum est, reprae sentationem ibi vsque in infinitum concedi, non modo inter descendentes, sed etiam inter transuersales, vt cum Molina, & aliis constanter supra resoluimus. Deinde ex deci sione eiusdem l. Tauri, non tam gradum, quam per sonam patris reprae sentari, vt ibidem diximus, & validis sime tuetur Molina, lib. 3. dict. cap. 6. num. 48. & 49. foemina proculdubio ex masculo, cum mas culi personam reprae sentent, videtur, quod mas culo ex foemina praeferri debeat, vtpote cum ipse foeminam, & non masculum valeat reprae sentare. Sed huic dubio facile satisfieri potest, si animaduertamus, masculum ex foemina in casu proposito ideo praeferendum, quod in aequali gradu est cum foemina ex masculo, & in dubio atque regulariter[sect. 159] masculus foeminae praefertur, vt supra diximus, mas culinitatis autem qualitas in consideratione ideo non habetur, vt foemina praeferatur, quia nec illa transmitti in filiam, nec reprae sentari potest. Id quod omnes Authores relati supra, ex num. 151. vnanimiter sentiunt, & aperte constituunt quod quamuis filia personam & gradum patris in proximiori gradu existentis, reprae sentare valeat, vt alios a succes sione maioratus excludat, prout neptem excludere, quando foeminae non excluduntur; supra diximus: tamen masculinitatem, siue sexum patris reprae sentare non valet, qualitas namque sexus masculini in foeminam patrem reprae sentantem non transit, nec in genere, nec in specie pos sibile es se potest, quod illa in foemina reprae sentetur, hec potest vllo tempore secundum naturam id contingere, Ita sane docuit. Bartolus in l. liberorum, num. 13. ff. de verborum significatione, cuius doctrinam sequuti fuere Fulgosius, Alexander, Iason, Alciatus, Craueta, Portius, Cephalus, & Peralta, quos adduxit Molina, & ipse sequitur de Hi spanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 49. qui inde deduxit caute, & deliberate appositum fuis se in dicta l. 40. Tauri, quod filius representet personam patris, per illa verba, De manera que el hijo mayor, y sus hijos y descenaientes legitimos por su orden representen la persona de sus padres, aunque sus padres no ayan sucedido en los mayorazgos. Quibus ideo introducta est reprae sentatio ad eum modum, vt nulla in futurum maneret dubitandi ratio, quin qualitates personales filiis communicentur, lex enim non dixit, representen, simpliciter, siue non dixit, Representen el grado de parentesco, o de proximidad de sus padres: quo casu neptis ex filio primogenito non pos set ex reprae sentatione gradus parentis, filium secundogenitum masculum excludere; imo ex dicta doctrina Bartoli, a filio secundo masculo excluderetur, cum filia non pos set sexum patris reprae sentare, & sic merito disponitur, quod qualitas personae parentis, quae ibi reprae sentatur, & qualitas primogeniturae, ex qua neptis in linea primogenitorum constituitur, & subrogatur, & per sona parentum reprae sentata, praeferuntur filij & descendentes omnibus illis, quibus pater, si viueret praeferendus es set. Quod autem qualitas masculinitatis in foemina reprae sentetur, nec in ea lege statuitur, nec etiam statui potest, vtpote cum id (vt antea dicebam) nullo modo pos sibile es se pos sit: alias vero qualitates reprae sentare, & pos sibile, & facile est; idcirco, caute & deliberate (vt Molina dicebat) ita cautum fuit ea in l. imo & neces sarium omnino fuit: nam vltra praefatam doctrinam Bartoli (qua solum Molina adducitur) quod filius dumtaxat reprae sentaret gradum & locum patris, non autem eius personam, aetatem, & alias ipsius qualitates: velut expres sim dixit Bartolus, in l. is potest, num. 8. ff. de acquirenda haereditate. quem ibi sequuntur communiter Doctores secundum Iasonem, num. 14. Marantam, in repetitione, num. 104. Grammaticum, decisione prima num. 8. idem Bartolus, in l. prima, §. si su nepos, ff. de collatione dotis, columna prima, ad medium, & in l. 2. num. 1. C. de liberis praeteritis, vbi Baldus, num. 4. Salicetus, num. 3. Corneus, num. 1. Alexander, num. 6. Aretinus, num. 1. Iason, num. 3. idem Alexander, in consil. 20. num. 3. & num. 8. volumine primo, & ibi Caballin. in addit. qui alios Authores refert: Tiraquellus quoque, de primogenitura, quae st. 40. num. 116. Cephalus, in consil. 16. num. 37. lib. 1. Chas saneus, in consuet. Burg. §. 10. num. 6. Bartoli denique doctrinam, masculinitatem inquam nunquam reprae sentari, vltra eos, quos Molina commemorauit, sequuti fuere Socinus, in consil. 153. num. 20. lib. 2. Socinus iunior, in consil. 1. num. 59. lib. 1. Ruinus, in consil. 161. num. 13. lib. 3. Cumanus, Castrensis, Alexand. Decius, & alij, cum quibus Grammaticus, decisione 63. num. 11. & 15. Curtius iunior, num. 25. in l. venia. C. de in ius vocando, & ibidem Curtius senior, in repetitione, num. 14. & 15. Tiraquellus, de primogenitura, quae st. 40. num. 53. Alexander Raudensis, in consil. 141. num. 156. inter consilia vltimarum voluntatum, lib. 2. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quae st. 17. num. 42. ibi: Ergo per reprae sentationem neptis foe mina nunquam potest as sumere naturam sexus masculini. Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem Gamae 59. versiculo, Quinta est, vbi cum loqueretur de nepote ex filio primogenito, & dixis set ipsam per reprae sentationem excludere debere fratrem secundogenitum, patruum eius, a succes sione maioratus, subdit statim, Non quia reprae sentat eius masculinitatem, sed quia descendit ex linea primogeniti, &c. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iu stitia & iure, disputatione 627. num. 10. & 11. fol. 421. qui etiam sequitur Molinae obseruationem ad dictam l. 40. Tauri, Ioannes Gutierrez. practicarum, lib. 3. quae st. 66. num. 21. eandem etiam Bartoli doctrinam & iterum sequutus est Molina ipse, lib. 3. cap. 6. num. 8. Et secundum haec, duo ex hactenus dictis deducuntur, ad quae ita dilucide & di stincte, caeteri non animaduertunt. Primum, quod vbicunque foemina ex reprae sentatione personae parentis succedit, non potest reprae sentare qualitatem masculinitatis, quae in ip sa non inuenitur: Et inde, quod filia priuilegiatam[sect. 160] succes sionem, siue eam, quae patri ob qualitatem masculinitatis competeret, si viueret, non potest praetendere, quia sexum patris (vt dixi) non reprae sentat. Quod egregie scripsit Petrus de Monteforte, in consilio inserto in lectura Afflictis, de natura succes sionis feudi, sub num. 41. 45. & 46. Zanchus, in responso pro Triuultiis, sub num. 18. Ioannes Bolognetus, in consil. 8. sub num. 9. latius in consil. 9. num. 47. & num. 50. 51. & 57. Tiberius Decianus, in consil. 9. num. 18. lib. 2. Alexander Raudensis, in consil. 141. num. 64. & tribus sequentibus, inter con silia vltimarunt voluntatum lib. 2. Secundum, personae parentis reprae sentationem, in dict. l. Tauri conces sam, sic concedi, vt filius, vel filia personam parentis reprae sentando, primogenituram, praelationem, & caeteras qualitates consequatur, quae in patre erant, nec ad gradus dumtaxat reprae sentationem restringatur. Idque non otiose, aut sine maximo mysterio ea in l. factum; ideo potius, quod de iure communi, solum gradum parentis reprae sentandum, aut filios in locum parentum ingredi, nonnullis in iuribus, aut fere in omnibus de hac materia loquentibus, dictum es set. Nam in §. cum filius, Institut. de haered. quae ab intestat. deferunt. dumtaxat dicitur, In patris sui locum, & in authent. de haeredibus ab intestat. venient. §. si quis igitur descendentium, sic scribitur: In proprij parentis locum succedere. & in §. si autem cum fratribus, ibi: In propriorum parentum suocedentes locum. Et in authent. vt fratrum filij, sic quoque cauetur in illis verbis, Paternum adingredientes gradum: ideo etiam, quod Interpretes nostri, Bertoli vestigia sequuti, quod filius solum reprae sentaret gradum & locum parentis, non autem eius personam, & alias qualitates, as serebant communiter, vt constat ex relatis supra, num. 159. in versiculo, imo & neces sarium omnino fuit. Ergo vt haec omnia ces sarent, & filiis plenius remaneret in futurum consultum, plenior conces sa est reprae sentatio, nec ita restricta; quod est notandum, quia dilucide magis (vt dixi) quam antea fuis set explicatum, nunc est; & addendum his, quae in eodem proposito obseruauimus supra, num. 51. Verumenimvero, adhuc remanet scrupulus alius, siue vt omnes dubitandi rationes euertantur, neces sarium est inquirere vnum, quod in eadem, l. 40. Tauri, expres sum non fuit, siue expresse non aperitur; supposito inquam, quod ex decisione legis illius, & communi huius Regni Interpretum sententia, planum equidem est, primogeniti defuncti filium, aut descendentes ab co, personam parentis reprae sentando, ad succes sionem maioratus admitti, & alios omnes excludere; vtrum scilicet filius ex persona patris, an vero ex propria ip sius persona succedere dicatur eo casu? Ibi namque dumtaxat dicitur, Que el hijo mayor y sus hijos por su orden representen la persona de su padre, sed non exprimitur, an huiusmodi reprae sentatio, ex propria filiorum, an ex persona parentis contingat? Et pro absoluta explicatione obseruandum erit, quod in hac materia succes sionis per viam reprae sentationis vnius in locum alterius; duplex tantum reprae sen[sect. 161] tatio reperitur, vt supra in initio huius capitis dixi: vna quidem, quae dicitur reprae sentatio gradus; alia, reprae sentatio personae. Secundum primam[sect. 162] speciem, nepos reprae sentat patrem in succes sione aui, vel proaui, & dicitur reprae sentare gradum, non personam, quia non ex persona patris de medio sublati, sed ex propria succedit. Secundum[sect. 163] vero alteram speciem, filius fratris reprae sentat patrem in succes sione patrui, & sic collateralium, & dicitur reprae sentatio personae, quia nepos iste ex fratre, succedit patruo vna cum alio fratre defuncti, non ex persona sua propria, quia es set remotio, sed ex persona patris sui, qui erat aequalis in gradu ipsi desuncto cum alio fratre superstite: Vt declarant communiter Doctores, & in specie Bartolus, in l. prima, §. si sit nepos, ff. de collatione dotis, & in l. prima, §. si sit filius, ff. de coniungend. cum emancip. liber. eius, & in l. si anus, quae st. 2. per illum, & ibi Baldus, in 4. oppositione. Corneus etiam, & Aretinus, Alexander, Salicetus, & Iason, C. de liberis praeteritis, idem Alexander, in consil. 4. num. 13. lib. 4. & in consil. 13. num. 20. lib. 1. Decius, in consil. 443. num. 29. Chas saneus, in consuetudinibus Burgundiae, rubrica 7. §. 10. num. 1. & num. 7. versiculo, & ideo, & rursus num. 36. versiculo, verum, & in consil. 53. num. 18. Rubeus, in consil. 149. num. 10. Afflictis, decisione 21. columna 2. num. 6. Grammaticus, decisione 63. num. 5. & de communi sententia testantur Antonius Gabriel, commun. conclus. lib. 4. tit. de succes sionibus ab intestato, conclusione 1. num. 6. Franciscus Bursatus, in consil. 67. num. 24. lib. 1. Et ad haec reduci debent quae in proposito, vbique scripta hactenus fuerint, & in specie magis loquendo, quae obseruarunt Authores permulti commemorati per Tiberium Decianum, in consil. 1. num. 351. & 352. & in consil. 7. num. 78. lib. 1. Ioannem Cephal. in consil. 16. num. 37. lib. 2. & in consil. 431. num. 23. & sequentibus, lib. 3. Franciscum Bursatum, in cons. 170. num. 2. lib. 2. Zanchum, in §. cum ita, l. haeredes mei, ff. ad Trebel, num. 851. Beroium, in consil. 149. num. 11. & 12. lib. 2. Auendanum, in l. 40. Tauri, glos. 17. num. 30. Petrum Antonium de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. num. 143. Barbosam, in l. post dotem 41. num. 53. ff. soluto matrimonio, Iacob. Cancer. variar. resol. cap. 5. num. 10. Antonium Pichardum, ad titulum Institut. de haered, quae ab intest. defer, tractatu, de reprae sentatione, §. 2. num. 17. nam dum dicunt Authores illi ab eis relati, ac ipsi sequuntur, quod quando filij succedunt per reprae sentationem in locum parentum, dicuntur venire ex persona propria, non vero ex persona parentis; quod etiam ex communi profitetur Cacheranus, in consil. 72. num. 27. & declarat num. 28. Sic sane debent intelligi, prout nunc declarauimus, scilicet, an nepos reprae sentet per sonam patris in succes sione aui, vel proaui, & tunc dicatur venire ex propria persona: an vero in succes sione patrui, & sic collateralium, & tunc dicatur venire ex persona patris. Prout in hoc vltimo casu ita explicauit Tellus Ferdinandez, in l. 8. Tauri, num. 2. & in vtroque sic distinxit, & singulariter ac melius quam caeteri praecitati supra, fecis sent, explanauit Sfortia Oddi, in consil. 38. num. 68. & 69. lib. 5. qui num. 70. dicit, inde deducere Scribentes communiter, quod quando reprae sentatur gradus, & sic succeditur ex persona propria,[sect. 164] debet attendi qualitas, & conditio ipsius reprae sentantis: quando vero reprae sentatur persona, & sic succeditur ex persona ipsius reprae sentati, attenditur qualitas, status, & conditio ipsius reprae sentati, & ita Bartolus in locis praecitatis, maxime in d. §. si sit filius. Er latius ego explanaui supra hoc eodem lib. cap. 15. vbi vide omnino; & Pater Ludouic. Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 627. num. 11. fol. 421. & 442. optime as sequutus est, atque effectum praefatae distinctionis adduxit quoad con siderandam capacitatem, aut incapacitatem reprae sentantis, vel reprae sentati: Aretinus quoque, in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, num. 52. & 53. ff. de liber. & posthum. Iason, in consil. 115. ex num. 4. lib. 4. Hoc ita supposito, quod ad succes sionem maio[sect. 165] ratuum, siue primogeniorum huius regni attinet, dicendum videbatur prima facie, in vtroque casu reprae sentationis, siue respectu succes sionis ascendentium, descendentibus conces s ae; siue transuer salium, similiter transuersalibus conces s ae; filium patrem reprae sentantem, ex persona potius patris, quam ex propria persona dici venire: nam cum in ea lege expres sim caueatur, Que el hijo mayor y sus hijos y descendientes por su orden representen la persona de sus padres, & hoc ipsum determinetur in succes sione transuersalium, nec gradus reprae sentatio in eadem l. inducatur, sed potius personae parentum, vt s aepe dictum est, planum videbatur proculdubio quod filius dicatur ex, persona patris venire; ac proinde quod lex illa auferre voluerit praefatam differentiam reprae sentationis gradus, atque personae, quam iure communi attento, superius dixi vigere. Quod dubium quidem facit, nec Scribentium omnium huius Regni vllus, sic animaduertit. Praeterea dubium facit, nam etiam de iure communi in hoc casu filium patrem reprae sentantem, ex persona potius patris, quam ex sua ad succes sionem admitti, tenuit idem Bartolus sibi contrarius, & sequuti fuere Authores alij, quos commemorauit Velazquez Auend. in l. 40. Tauri, glos. 11. num. 29. qui dubium hoc excitauit, quamuis ad superiorem considerationem non animaduertat. Nihilominus tamen secure tenendum est, re[sect. 166] prae sentationem, in d. l. 40. Tauri, filiis, ac descendentibus sic conces sam, vt filius personam patris cum primogenitura & maioria reprae sentet, eidemque competant omnia iura, quae patri competerent, si viueret; nequaquam excludere, siue non inducere, quin filius ex persona potius propria, atque ex proprio iure a lege sibi conces so, quam ex persona patris dicatur succedere. Contrarium namque in ea lege non cauetur, sed dumtaxat dicitur, Que el hijo represente la persona de su padre. Eo quod reprae sentationem personae introducere, fauorabilius, & melius es set filiis, quam si gradus reprae sentatio introduceretur, vt saepe dictum est, quippe cum personam reprae sentare, sit non modo personam, sed etiam locum parentis cum omnibus eiusdem qualitatibus habere ad excludendum alios, quos pater ipse excluderet. Id autem quod as serimus, videlicet etiam post decisionem dictae Taurinae legis, filium ex propria persona, & proprio iure succedere, euidenti ratione demonstratur, nam in primogenij seu maioratus institutione, semper[sect. 167] censetur vocata linea recta primogenitorum succes siue in infinitum, de primogenito in primogenitum ex propria vocatione, ac si vnicuique eorum nominatim atque specifice facta fuis set vnaquaeque donatio, substitutio, vocatio, legatum, seu prae legatum: ideóque absque aliqua restitutione, qui libet vocatus consequitur dominium eodem in stanti ac momento, quo purificatur conditio, vel venit dies vocationis, ex persona propria, sublato de medio praecedenti pos ses sore, non autem ex iure ab eodem sibi transmis so. Sicuri eleganter declarant Paulus Castrensis, And. de Isern. Praepositus, Roder. Suarez, Decius, Parisius, Siluanus, Alciat. & Tiraquellus, quos refert, & ita egregie constituit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 29. & lib. 1. cap. primo, num. 17. sequuntur Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos. 16. num. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. in antiquis, q. 67. num. 20. in nouis 68. eodem num. Idque nedum procedit in linea[sect. 168] recta descendentium, in quo certis sima est superior doctrina, & post alios multos ita probauit, & filium reprae sentantem personam patris, succedere ex propria persona, & proprio iure, atque ex vocatione & voluntate institutoris: dixit expres sim Auend. in eadem l. 40. Tauri, glos. 17. num. 30. & d. glos. 16. num. 2. Ioannes Gutierrez, dict. num. 20. Tellus Ferdinandez, in l. 27. Tauri, num. 2. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 626. num. 12. fol. 403. sed etiam procedit, & habet locum in linea transuersalium; in ea namque, sicut in descendentium linea, sub vocatione primogeniti, non solum filius primogenitus, sed etiam nepos, & omnes primogeniti ex eo descendentes, in perpetuum vocati intelliguntur, & quilibet eorum censetur habere propriam vocationem, & sic ex iure proprio, & propria persona succedere. Quod sic opinantur Abbas, Castrensis, Tiraquellus, Parisius, Socin. iun. Palac. Rub. & Couar. cum quibus Molin. lib. 3. d.c. 6. num. 29. [sect. 169] Ioan. Gutier. lib. 3. d.q. 67. num. 21. qui subdit hoc es se ex propria natura & consuetudine succedendi in maioratibus Hispaniae, & citat tribus in locis Ludouicum Molin. Didac. del Castillo, & Burgos de Paz. Addiderim ego vltra eosdem Au[sect. 170] thores, superiora omnia, decisioni d. l. 40. Tauri, es se valde conuenientia & conformia, & tam des cendentes, quam transuersales vsque in infinitum ad succes sionem inuitari, atque vocari ex ea lege, vt supra plene ostensum est. Et sic tam ex natura maioratus, quam ex mente illius legis, ex quae personae parentum reprae sentatio introducitur, id contingere. Nec pos se ambigi, quin vnicuique ex propria persona, & proprio iure reprae sentatio, & ius succedendi detur. Obstaculum namque illud de iure communi circa transuersales, vt non ex persona propria, sed ex persona parentum dicerentur ipsi succedere. eo quod es set transuersalis remotior, qui succes surus es set, vt in filio fratris cum patruo succedente, supra dicebamus: ex ea lege sub mouetur omnino, ex quo eodem modo statuitur, reprae sentationem personae parentis es se circa succes sionem maioratus inter transuersales, sicut inter descendentes: plane inter descendentes, ex propria persona succes sionem obuenire, ex Communi superius tradidimus. Ex quo etiam diuersa ratio militat, vt ex propria persona, & proprio iure, succedere dicantur nunc in primogeniis, quam de iure communi militabat in succes sione bonorum liberorum, & simul cum aliis concurrendo, vtpote cum primogenitura instituta, & primogenitorum vocatione facta, aut ex natura maioratuum subintellecta eo ipso, quod maioratus instituitur: id neces sario dicendum sit, quod de iure communi dici non poterat, idque ex diuersa natura, & ratione succes sionis. Et inde plane sequitur, effectum consideratum[sect. 171] supra, num. 164. an scilicet reprae sentantis qualitas, status, conditio, & capacitas, vel reprae sentati in spicienda sit, vt inde sciamus, an capax quis sit succedendi in maioratu, vel incapax: dumtaxat habiturum locum, quando maioratus ita institutus es set, vt negari non pos set, quin succedens ex per sona propria aut proprio iure non succederet, sed ex persona alterius, quem reprae sentat; quod ex conceptione verborum, aut forma maioratus institutionis contingere pos set: Regulariter autem, cum ex primogenitorum natura, & primogeniti vniuscuiusque, ac descendentium ipsius vocatione vnus quisque ex propria persona, & vocatione, & proprio iure succedere dicatur; ambigi non poterit, quin incapacitas eius, quem reprae sentat, ipsi non noceat; si modo (vt dixi) proprio iure, propriáque vocatione iuuetur: Prout supra hoc eodem lib. 3. cap. 15. latius ostendi, & multorum Authorum authoritate & testimonio comprobaui. Idque in terminis nostris ex omnibus Authoribus superius praecitatis, & aliis in proposito loquentibus (licet non ita dilucide & distincte explicet) solus Pater Ludouicus Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disput. 627. num. 11. fol. 421. & 422. sic intellexit, vt ex eius discursu satis expresse apparet, expres sim etiam in summario dict. nu. 11. vbi ita (& singulariter equidem (reliquit scriptum: Qui reprae sentando personam succedit, si reprae sentatus incapax erat tempore mortis, ipse quoque incapax similiter est, & excluditur a maioratu: qui vero vocatus ipse succedit, vt linea descendentium in hoc regno, & proximior in linea collaterali vltimo pos ses sori, incapacitas primogenitoris ipsi non nocet, si ipse etiam incapax non sit. Quod singulare est (vt dixi) & inter descendentes, regulariter atque indistincte acceptum a praefato Authore: inter collaterales autem, respectu proximioris dumtaxat vltimo pos ses sori, vt vides. In quo etiam caute res ipsa accipienda erit, sempérque inspiciendum, an is, cuius author si viueret, in maioratu succes surus non es set, aut succedere non pos set, proprio iure, propriáque vocatione, aut substitutione iuuari pos sit; siue illa specialis sit, siue ex decisione d l. 40. Tauri, clare subintellecta, idque iuxta ea, quae d. c. 15. supra hoc eodem libro, ex profes so, latiúsque a me annotata fuere, quae in proposito admoneo legenda, atque obseruanda fore. Alioquin namque & regulariter, filius non pos set repte sentare personam parentis, qui & si viueret, succes surus non es set, vel succedere non pos set, vel qui exclusus erat, vt in initio huius capitiis dixi, & per Molinam, de Hispanorum primogeniis lib. 3. cap. 7. nu. 1. & 2. quem dict. c. 15. latius quoque declaraui. Quocirca, inter collaterales, non absque maximo mysterio proposuit exemplum patet ipse Molina dumtaxat in proximiore vltimo pos ses sori, quasi ille, magis ex proprio iure, propriáque vocatione, atque legis, & institutoris maioratus di spositione, quam ex persona alterius succedat. Et sic clare innuit, diuersum ius statuendum in eo, qui vltimo pos ses sori proximior non es set, quamuis eius author proximior futurus es set, si tunc viueret, non tamen in maioratu ob aliquam rationem succedere pos set. Quod semper erit intelligendum vt dict. c. 15. remanet declaratum. Et hactenus de articulo praefato, an scilicet in materia succes sionis per reprae sentationem, dicatur quis venire ex propria persona, vel ex persona alterius, qui (vt vides) tam in terminis iuris communis, quam in proposito dict. l. 40. Tauri, dilucide magis, siue aliter, & melius quam antea es set, remanet explanatus. Nunc vero & nouo loco atque principaliter ob[sect. 172] seruandum, & constituendum erit, dubium singulare, & frequentis simum, atque difficile admodum, etiam post decisionem dict. l. 40. Taur. es se in hac materia, vtrum inquam reprae sentatio locum non habeat, quando in patre, vel auo eius, eius personam quis reprae sentare contendit, ius succedendi firmiter radicatum non fuit, hoc est, ius aliquod de prae senti considerabile, certum, firmum, atque inuariabile? An vero sufficiat, quod in spe, aut in pos sibilitate ius succedendi haberet, ita quod in futurum, aut veniente die vocationis succedere pos set, imo si nunc viueret, succes surus es set, quamuis es se potuit, quod nunquam succedendi ius obtineret, si vltimus maioratus pos ses sor, qui absque prole deces sit, liberos, aut descendentes relinqueret? Et qui[sect. 173] dem dubium hoc (vt dixi) maximam in se continet difficultatem, & ambiguitatem, cui (vt ego arbitror & quoad primogenia nostra attinet) ansam & occa sionem prae stitis sie videntur hi, qui d. l. Taurinam condiderunt, vtpote cum id pos sent apertius, itáve explicare) vt dubitationi, aut varietati locum non relinquerent, sed omnem prorsus dubitandi rationem submouerent. Quamuis ipsi (vt ego quoque arbitror) nequaquam excogitauerint id obuenturum, imo mentem & intentionem suam satis declaratam crediderint, dum eis verbis, constitutionem ipsam confecerunt, quae vere in alium sensum adduci, aut expendi non pos sunt, quam in eum, in quem Ludouicus Molina eius sequaces expendunt: quamuis contrariae partis Authores praepostere, & contra legis eiusdem placitum, ea retorqueant. In primis ergo (vt ad rem accedamus) reprae sentationi locum non es se, quando in patre, auo, vel ascendente, ius succedendi firmiter, ac inuariabiliter radicatum fuit, ita quod certum omnino es set & eum succes surum, si viueret; nec vagam & incertam spem, siue solam pos sibilitatem succedendi, hoc est in futurum forsan pos se succedere, sufficere; constanter defendit Velazquez Auendanus, in d l. 40. Tauri, glos. 7. per totam. Quo loci, verba eiusdem l. 40. Tauri, ibi: O de aquel a qui en pertenece, sic arbitratur intelligenda fore, vt procedant dumtaxat, quando primogenitus illius, qui non est actualis pos ses sor maioratus, sed tantum habet ius succedendi; relicto filio, viuo patre moriatur: quia tunc ius illud transmitteret ad legitimum eius descendentem. Et ponit exemplum in nepote mortuo, viuo patre, relicto filio, quia licet pater eius non es set actualis pos ses sor, sed auus tantum, tamen quia filius fuit illius, qui certam spem succedendi habebat, vt quia mortuo auo succes sio ad eum spectabat, decedente viuo patre, ad filium eam spem transmitteret. Voluit namque lex illa (vt ipsi Auendano placet) in succes sione ascendentium concedere quandam perpetuam subrogationem iuris succedendi: quod neces sario accipiendum est, quando primogenitus mortuus, filius est illius, ad quem ius succedendi spectabat firmiter, quamuis in spe: quia tunc licet non sit pater eius actualis pos ses sor, tamen linea eius, vtpote primogeniti, in nepote continuatur, & reprae sentatur. Sin vero in patre defuncti ea succes sio non fuit radicata, nulla lege (inquit) conces sum es se nepoti huiusmodi ius praelationis, nec priuilegium reprae sentationis, & tandem eadem glos. 7. sic concludit: Et ita secure constat, neces sarium es se, quod in patre radicatum fuis set ius aliquod succedendi de prae senti, considerabile, certum, firmum & inuariabile, vt verba nostrae legis, ibi: O de aquel a quien pertenece, proprie valeant verificari. Denique dicit, ex hac resolutione inferri ad explicationem alterius dubij, examinandi glos. 14. eiusdem l. Tauri 40. vt scilicet repre sentatio non extendatur vltra fratres, & alios fratrum; cum in reliquis transuersalibus remotioribus non detur spes certa, neque firma succedendi, sed variabilis & vaga: & glos. illa 14. ex n. 22. in eodem proposito firmiter residet, atque ex n. 25. vsque ad n. 28. constanter ipsum affirmat, & mortuo parente in vita pos ses soris, nullum ius eum transmittere ad suos descendentes , neque lineam constituere, as serit. Prout supra eum retulimus in illo articulo, vtrum reprae sentatio in d. l. Tauri transuersalibus conces sa, vsque in infinitum protrahatur, quo (vt supra vidimus) constanter tuetur partem negatiuam, nec protrahi vltra filios fratrum, as seuerauit. In idem quoque Auendani placito fuit & Moli[sect. 175] nae, atque sequacium sententia improbata; huic parti magis accedit Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem Gamae 348. par. 2. fol. mihi 42. ibi: Et semper diximus, non procedere has decisiones, & confutauimus pericu osas extensiones Molinae, & Gutierrez, cum Velazquez, & aliis. Latius Author metipse, in additionibus ad decis. 931. par. versic. 7. conclus. vbi inquit, quod quicquid dicant Molina, Gutierrez. & alij regnicolae, nulla admittitur reprae sentatio, quando transuersalis fundatoris, aut pos ses soris maioratus non descendat ex lineis primogenitorum, siue vocatorum, sed in defectum nominatorum admittuntur proximiores. Idcirco as serit, quod ille proximior erit, qui realiter talis inueniatur tempore delatae succes sionis, etiamsi ex maiori non des cendat; alias quod infinitae lites, & confusiones orirentur: & quod ipse non videt, qua ratione descendens a maiori, pos sit eum reprae sentare, aut ab eo aliquod ius accipere virtute transmis sionis, si ipse as cendens non fuit vocatus, nec de linea vocati, nec vnquam illum ius primogeniturae certum & probabile habuit, sed solum vanam spem, & remotis simam , scilicet sub conditione, si deficientibus nominatis, in humanis existat, tanquam proximior. Denique subdit, quod non intelligit, quo modo dici pos sit proximior tempore delatae succes sionis, qui iam multis ab hinc annis mortuus erat, & si ipse non fuit proximior, nullum ius habuit, ac proinde transmittere non potuit, nec vocatus fuit, & per consequens nec vocati sunt eius descendentes, qui ab ipso initium sumunt, nec virtute reprae sentationis gradus admittetur, quia haec reprae sentatio non admittitur nisi in casibus a iure expres sis & nullibi in iure, nec in feudis admittitur transuersa & remota reprae sentatio, & nullo iure fundata: Et hactenus Blazius Flores, Lusitani Game Additionator, qui tamen (vt vides) licet Velazquez Auendani sententiae accedat, non ita absolute, atque indistincte, vt Auendanus loquutus est; sed merito distinguit, an transuersales sint de lineis nominatorum, aut pos ses sorum, & cum ex dictis lineis non descendunt, sed in defectum nominatorum contendunt se admittendos, vt proximiores, tunc reprae sentationem non admittit, & Auendani sententiam tuetur. Dicit etiam, quod quicquid dicant Molina, Gutierrez & alij, & quicquid iudicent aliquando Iudices Cancellarium , sibi videtur haec vera sententia & conclusio, & contraria irrationabilis, & falsa, & ex capite. Et quod certo scit, quod in supremo Consilio, & in multis Tribunalibus exteris secundum eam iudicatum est. Idem quoque tenuit: Blazius ipse Diaz de Mena in additionibus ad decis. 308. in versiculo, Nisi vnum notandum ex hac decisione se offerret. Et quasi in neces sariam consequentiam re solutionis superioris infert, quod quando in fundatione maioratus, post nominatos vocatur consanguineus proximior, non admittitur reprae sentatio, sed ille admittetur, qui post nominatos, tempore delatae succes sionis proximior fuerit, & excludet descendentes a proximiori & maiori iam mortuo, nec admittetur reprae sentatio, quia non debet reprae sentari proximior, qui forsitan ab hinc ducentis annis extiterit, & qui nullum ius primogeniturae habuit, nec aliquod ius certum & firmum, sed vanam dumtaxat quandam spem, de qua curandum non est. In quo vltimo, sicut in superiori decipitur, prout numeris sequentibus adnotabitur, & lib. 2. harum quotidianarum controuersiarum iuris, cap. 20. per totum, latius ostenditur, & representationi locum es se, etiam quando post nominatos, aut in eorum defectum vocatur proximior, constanter defenditur. Praeterea, & in eodem Auendani placito fuit,[sect. 176] & ipsam conclusionem probauit Alexand. Raud. (quem Auendanus non refert, nec Rauden, ipse Auendani mentionem facit) in cons. 142. n. 125. in fin. & num. 126. inter consilia vltimarum voluntatum, vol. 2. quo loci animaduertendum erit, Authorem hunc, non ita indistincte loquutum, sicut Auendanus in locis antea relatis loquitur; sic potius rem hanc accipere, prout Blazius Flor. Diaz, in locis nunc relatis, accipit, quod constat in versiculo, Et tunc re spondeo, Odoardum non fuis se vocatum. Et in versiculo, Quare in Odoardo praedefuncto, lineam proximioris non potuis se initium accipere, certum est. Et in versiculo, Contrariae authoritates procedunt, quando prae supponitur praecedens vocatio, & demonstratio personae certae, prout etiam loquitur Castren, in cons. 164. lib. 2. Ecce vbi Author hic qui reprae sentationem excludit inter trans uersales remotiores, in quorum authore praedefuncto linea proximioris initium non accepit, & in hoc conuenit Auendani resolutioni; contrarium statuit, quando prae supponeretur vocatio, & demonstratio certae personae, hoc est, constaret aliquem vocatum, & demonstratum fuis se, tunc namque, descendentes eius admittit & reprae sentationem concedit, etiamsi in ipso initium linea non acceperit. Potest etiam pro Auendani sententia & alio in loco Raudensis ipse expendi, in commentariis, inquam, de analogis, lib. 1. cap. 15. n. 274. vbi post Baldum, Ancharanum, Aluar. & Brun. contendit, in materia fideicommis saria ante euentum conditionis praedefunctum, non pos se considerari, vt caput lineae. Pos sunt etiam & pro eadem sententia Auendani expendi, atque adduci exteri alij Authores, qui dum contendunt quod Baldum, Ancharranum, Aluar. & Brun. Raudensem contendere, nunc dicebamus, nec in consideratione habent in succes sione feudi, vel fideicommis si, personam eius, qui est vita defunctus tempore, quo succes sio defertur, primogenituramque eo tempore praecise requirunt. Exteri autem ij Authores deducuntur ex Curtio iuniore, Francisco Viuio, Ioanne Cephalo, Antonio Thesauro, Rolando, Simone de Praetis, Mantica, Beretta, Iosepho de Rusticis, Anton. Chiosio, Alexand. Trentacinquio, & Francis. Bursat. in locis relatis, ac in vnum congestis, per Blazium Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam decis. Gama, 93. in principio, in versic. de primis duobus, & ad dictam decis. 308. in principio, & vltra eos ex Decian. in cons. 9. n. 42. & seq. lib. 2. & in cons. 55. num. 13. & seq. lib. 3. Marzario, de fideicommis sis lib. 2. quae st. 18. Puteo decisione 18. Sfortia in consil. 38. ex num. 27. cum seq. lib. 1. Anguis sola, in cons. 80. in fin. lib. 6. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quae st. 17. num. 24. In eodem quoque proposito perpendi debent[sect. 177] omnes Authores, qui in quae stione patrui & nepotis, contra nepotem pro patruo responderunt, ij namque, cum nec ex reprae sentatione praelationem nepoti concedant, nec etiam transmis sionem alicuius iuris admittant; fortiori & validiori ratione in casu praefato denegant illam. Imo & ij. qui in fauorem nepotis reprae sentationem introducunt, in his terminis non loquuntur, sed eo in casu quo pater ius primogeniturae certum habeat, si viueret. Perpendi etiam debent & Authores illi, qui inter transuersales primogenituram non constituunt, nec eam admittunt, sed inter descendentes tantum; & consequenter in iure primogeniturae non es se locum reprae sentationi inter transuersales as serunt. Quorum numero fuere Antonius de Butrio, in cons. 47. nu. 3. Andreas de Ysern. in constit. In aliquibus, columna secunda, lib. 3. Ancharanus, in cons. 339. columna quinta, Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 2. quae st. 4. articulo 6. vbi dixit, quod inter collaterales non est primogenitura, quia frater non generat fratrem: Bonifacius Lusitanus, in Peregrina, verbo, Rex, in versiculo, & scias. Petrus Paulus Parifius, in consil. 72. num. 11. cum seq. lib. 4. Afflictis, in cap. 1. § omnes filij, num. 6. cum seq. si de feudo fuerit controuers inter domi, & agnat. Rolan. in consi 39. n. 49. & 50. lib. 4. Modernus in consuet. Parisien. tit. 1. §. 3. glos. 1. num. 8. Denique in eodem Auendani placito fuit in ter[sect. 178] minis iuris communis Iacob. Menoch. in cons. 269. ex nu. 8. atque ex num. 21. vsque ad nu. 28. & nu. 63. vsque ad n. 68. lib. 3. quibus in locis & alios inuenies commemoratos, qui eodem iure communi attento, reprae sentationem, atque succedendi ius denegarunt, ei qui tempore delatae: succes sionis non reperitur viuere. Sed quae sint praecipuae huius opinionis rationes,[sect. 179] & fundamenta, & an ipsa concludant, videamus. Et quidem pro hac parte fundamenta nonnulla generalia adduci pos sent, quae ex nunc praecitatis Authoribus deducuntur, atque ex Alexandro Raudense, dicto consil. 142. ex num. 118. vsque ad num. 125. inter consilia vltimarum voluntatum, volumine secundo, sed ipsa sciens, & consulto, atque ideo praemittenda hoc numero institui, vel quod concludenter non ad stringant; vel ad ea in effectu reduci debeant, quae mox adducenda sunt. Veré tamen (vt magis speci[sect. 180] ficé loquamur) ea fortius vrgere, atque rem adstringere videntur, quae Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisione relatas supra, num. 175. in hoc eodem proposito considerauit. Alia etiam, quae infra ponderabuntur, quibus & verum, atque omnino concludens responsum as signabitur. Deinde Velazquez Auendanus, in dict. l. 40. Tauri,[sect. 181] glos. 14. num. 25. 26. & 27. eo praecipue excitatur, vt vltra filios fratrum reprae sentationem non dari, sed proximiorem vltimo maioratus pos ses sori admittendum, constanter as serat; quod dum lex ipsa Tauri 40. reprae sentationem extendit ad transuersales, quibus in succes sione indiuidua antea non concedebatur: intelligi debet non alterando ipsius reprae sentationis naturam, cum lex quantumcunque generalis, a iure communi declarationem accipiat, & sic intelligi debeat, vt minus quam pos sibile sit, ius commune laedat. Deinde, quia ex receptis simis Scribentium sententiis, filius non reprae sentat personam patris, qui ius primogeniturae certum, & incommutabile non acquisiuit. nec attendi debeat vaga solum, & incerta spes succedendi, alias enim daretur in omnibus transuersalibus simul, quantumcunque remotioribus primogeniturae, atque succedendi ius; quod absurdum magnum es set, cum vnus debeat es se primogenitus, & non plures, & succedendi certa, & firmiter radicata, & non vaga & remota ad filios per eam legem transmittatur; vt bene quoque Auendanus ipse inquit se dixis se, in glos sa septima, eiusdem l. quo loci numero primo, ad probandum hoc as sumptum, & quod si in patre succes sio non fuit firmiter radicata, reprae sentationi locus non sit, adducit textum in cap. 1. de natura succes sionis feudi. Vbi textus loquens de vltimo feudi pos ses sore, inquit, Respondeo ad solos, & ad omnes, qui ex illa linea sunt, ex quae iste fuit, &c. Adducit etiam n. 2. Ludouici Molinae: locum, de Hispan. primog. lib. 3. cap. 7. num. 12. & 3. dicentis, non es se admittendam reprae sentationem primogeniturae parentis in filio, cuius pater ius primogeniturae aliquo tempore non habuit, ex quo excluserit secundogenitum, & incluserit omnes illos, qui ex eius linea proces serunt: & subdit id voluis se singulariter Baldum in l. cum antiquioribus, num. 13. in versiculo, ergo quia primogenitus. C. de iure deliberandi, dicens, quod ex eo linea primogeniti mortui in filium continuatur, quia nascendo primogenitus se inclusit, & secundogenitum exclusit: ex quo colligitur, quod is, qui nunquam se inclusit, non pos sit eius lineae priuilegio iuuari. Quod etiam dixit Paulus Castren sis, in consil. 164. num. 4. & 5. lib. 2. & plures alij id ipsum notarunt, quos retulit Molina, lib. 3. cap. 6. num. 30. cum sequent. Praeterea, ad probandum, quod neces sarium sit in patre radicatum fuis se ius succedendi, & firmiter quae situm de prae senti, & quod es set certum, & inuariabile, neque sufficere, quod sit ius in spe, aut in pos sibilitate, & quod spes remota, incerta, & variabilis non transmittatur, neque continuetur, siue reprae sentetur, adducit Auendanus idem num. 8. 9. & 10. text, in l. si ex pluribus, ff. de suis & legitimis haeredibus, & in l. si operarum iudicio, ff. de operis libertorum. Decium, in consil. 397. num. 8. textum etiam, in l. 2. ff. de iniusto, rupto. Per quem dixit Bartolus, in l. is potest, num. 9. ff. de acquirenda haereditate, quod pos se succedere, non trans mittitur, quando non est aliquod ius de pre senti, nec probabilis causa sperandi succes sionem. Et iterum refert Bartolum eundem, in l. post emancipationem, §. illud, num. 1. ff. de liberatione legata. vbi singulariter, atque in hunc modum Bartolus reliquit scriptum: Nota, quod non debet haberi ae stimatio illius spei, quod quis potest alteri succedere, & licet appelletur spes, vt in l. finali, in princip. C. de pactis, non est legitima. Ratio est, quia nullum ius est fundamentum in eo. Idem Bartolus, in l. qui Romae, §. duo fratres, num. 19. ff. de verbor. obligat. Lucas de Penna, in l. prima, columna 8. versiculo, ad secundum, & columna 10. versiculo, ad vndecimum. C. de de priuileg. eorum qui in sacro Palatio milit. lib. 12. & Iason, ab eodem Auendano relati, n. 8. qui in specie fideicommis si respondit, quod spes remota & vaga non transmittitur. Et ad haec in effectu reduci debent infinite Docto[sect. 182] rum authoritates, allegationes, & doctrinae, quae pro hac parte, & eodem as sumpto probando expendi pos sent, videlicet, quod spes vaga, & incerta, & ex futuro euentu dependens, transmitti non pos sit, nec debeat in consideratione haberi, nec ex illa primogeniturae: linea constitui. Item quod primogenitus dici non pos sit, qui hoc ius in vita non acqui sierit, nec potentia sola remota, & quae ad actum nunquam deducta fuit, sufficiens es se pos sit. Quod ad eum modum vltra relatos per Auendanam, Blazium Flores Diaz de Mena, & reliquos supra citatos adnotarunt etiam, & multis comprobarunt Petrus de Peralta, in l. cum pater, §. a filia, num. 68. ff. de legatis secundo. Fortunius Garsia, in l. Gallus, & quid si tantum, num. 29. ff. de liberis & posthumis. Tiraquellus de vtroque retractu, titul, 1. § 1. glos sa 9. num. 102. vbi dixit, quod qualitas proximitatis in consuetudine admittente proximiorem ad retractum, verificatur dumtaxat in eo, qui proximior reperitur tempore contractus, excluso filio ex praedefuncto, ante id tempus proximiore: Idque per textum, in § proximus, Institut. de legit. agnat. succes sione, & in l. ex duobus, ff. vnde legitimi , & in l. si quis ff. de suis & legitimis haeredibus. Quibus iuribus probatur, quod quando succes sio defertur proximiori tempore mortis, nunquam dicitur proximus, qui primo loco natus fuit, & a principio primum gradum obtinuit, sed ille dumtaxat, qui moriente testatore, & quando succes sio defertur, proximus reperitur, & idem tenuit Chas saneus, in consuetudinibus Burgundiae, rubric. 10. §. 1. num. 12. & 13. pagina 235. Tiraquellus quoque ipse alia in proposito adducit, de primogenitura, quae st. 21. num. 7. & quae st. 43. num. 14. & quae st. 40. num. 66. & 93. & 196. & in legibus connubialibus, glos sa 2. num. 35. cum pluribus sequentibus. Baldus, Albericus, & communiter Scribentes, in l. stipulationum, §. sed qui vinum, & ibidem Cuiacius, ff. de verborum obligat. Carolus Ruinus, in consil. 127. num. 7. lib. 3. Riminaldus senior, in consil. 95. num. 53. cum sequentibus, volumine primo, vbi retulit doctrinam Bartoli, in dict. 1. post mor tem, § 1. ff. de liberatione legata, & plures Authores, qui eam sequuti fuere. Paulus Castrensis, in consil. 164. num. 5. versiculo, ad secundum respondetur, lib. 2. dum constituit maximam differentiam in eo, quod primogenito deferatur succes sio, vel proximiori, & probat, verbum proximior intelligi per re spectum ad illum, cui succeditur; ideo si cum aliquis moritur, sit ei vnus proximior, licet ante mortem alius proximior fuerit, ei succes sio defertur; quiae verum est, eum es se tempore mortis proximiorem. Verbum autem primogenitus, non dicitur per respectum ad eum, cui succeditur, sed per respectum ad secundogenitum: si ergo nunc cum Titius moritur, ego sum secundogenitus, licet sim proximior Titio, non tamen est verum, quod ego fuerim primogenitus, sed frater meus, qui praemortuus est: & ideo si aliquis extat ex eo descendens, non pos sum vendicare mihi ius primogeniturae, sed ipse sibi nascendo vendicat pro se, & pro suis po steris, quia est qualitas habens actum instantaneum, & acquiritur in momento, quo nascitur; sed proximitas habet tractum succes siuum, ideo secundum qualitatem temporis variatur. Et Castrensem sequuti sunt Rolandus, in consil. 38. num. 24. lib. 4. melius in consil. 41. num. 49. eodem libro. Zanchus, in volumine consiliorum pro Triuultiis, fol. 102. col. 3. num. 20. cum multis seqq. vbi plura in proposito. Bolognetus, in consil. 9. num. 46. Ioan. Anton. Canet, in extrauag. si aliquem, fol. 286. Lazarus etiam, in eodem volumine consiliorum pro Triuultiis, fol. 89. num. 22. Praepositus Alexander, in cap. 1. num. 15. versiculo Respondeo, aut consideramus: de feudo March. vel Comit. In vsibus feudorum. Modern. in consuet. Parisien. § 8. glos sa prima, nu. 11. in versiculo, tamen sustinendo. Denique ad eadem superius tradita, reduci debent[sect. 183] Menochij traditiones, atque fundamenta plura in proposito, quae ipse adduxit in volumine consiliorum pro Triuultiis, fol. 13. num. 137. cum seq. & in dicto con sil. 269. lib. 3. quo loci, ex num. 8. vsque ad numerum 16. & iura, & Doctorum authoritates cumulat, ad probandum, quod qui tempore euenientis conditionis, vel delate succes sionis. non est in rerum natura, non potest dici, quod tanquam primogenitus fuerit comprehensus, & quod qualitas filiationis, aut primogeniture ades se debet delatae succes sionis tempore, & si persona es se desinat, & decedat, antequam dies succes sionis veniat, perinde est, ac si ab initio non fuis set. Deinde, ex num. 21. vsque ad numerum 28. idem probando, prosequitur, & aliis multis commemoratis fundat, quod quando primogenitus vocatur ad succes sionem feudi, vel fideicommissi , vel alterius succes sionis; semper intelligitur, quod is qui est vita defunctus tempore delatae succes sionis, non habeatur in consideratione, & dispositio semper. intelligatur de eo primogenito, qui reperitur viuere tempore, quo succes sio defertur; & ideo si praemoriatur is, qui primo natus erat, perinde sit, ac si non fuis set aliqualiter ab initio comprehensus. Ac denique, cum num. 62. & 63. in contrarium videret vrgere, quod iure constitutum sit, filium ingredi locum patris, & illum reprae sentare: eodem num. 63. 64. 65. 66. & 67. sic respondet rationi huic, & reprae sentationis motiuo, vt doctrinas omnes superiores de qualitate primogeniturae. tempore delatae succes sionis requirenda, in tuto manere, ostendat , & contendat, regulam illam iuris, quod filius reprae sentet patrem in succes sione, locum habere, quando pater vocatus fuis set, vel ipse ius certum succes sionis habebat, tunc namque non dicitur extinctus, sed durare quodammodo videtur, cum reprae sentetur in persona filij; alias secus. Et hactenus de his, quae pro hac sententia, & Velazquez Auendani placito contra Molinam, & alios huius regni Authores, fortius videntur vrgere, & expendi pos sunt. Verumenimvero quid ea omnia,[sect. 184] & alia plura, quae ex praefatis atque eisdem Authoribus, latiori & prolixiori calamo pos sent perpendi, cum vel vno dumtaxat verbo pos sint ea subuerti, & dilui? Nam si veritatem amamus, & verba satis aperta, atque intentionem, & mentem Taurinae dictae Regiae constitutionis, inique, & contra verum & genuinum sensum non torquemus, negari equidem nullo pacto potest, quin ea in lege dubium prefatum, adeo clare & expres sim decisum fuerit, vt post ipsam nequaquam dubitari valeat, quid in articulo hoc dicere debeamus. Si ergo legis Regiae casum expres sum, & apertam decisionem habeamus (quod negari non potest) & Didacus Couar. Ludouicus Molina, Ioannes Gutierr. Matiencus, Azeuedus, Humada, & Pater Molina, infra commemorandi, optime & verius fuere as sequuti; quidne in adducendis friuolis, & generalibus, excogitatísque Interpretum rationibus, & doctrinis, seu theorici congerendis insi stimus? Nam & si fateremur de plano, ea omnia, quae superius adduximus, veris sima in se es se, atque in terminis iuris communis procedere, quod tamen difficultatem, & grauis simorum aliorum Authorum contradictionem habet, vt infra videbitur num. 188. & deducitur ex Menochio, dicto consil. 269. num. 64. & 65. lib. 3. vbi agnouit, Socinum Seniorem, Bellameram, & post alios Tiraquellum, de primog. quae st. 40. num. 31. contrarium tenere eorum, quae ipse numeris praecedentibus proposuerat, & adducta fuere supra, num. 183. nec dici extinctum patrem, aut primogenitum non extare, qui in persona filij reprae sentatur, eos as seueras se. Quando inquam fateremur ea in terminis iuris communis vera es se, & procedere; post decisionem tamen dict. l. 40. Tauri, stare minime pos sent; expresse namque contrarium ibi disponitur (vt dixi) & dictum est supra in illo articulo, Vtrum reprae sentatio transuersalibus conces sa eadem lege, vsque in infinitum procedat, & an respectu transuersalium quoque, qui a primo institutore non descendunt? Quibus. in dubiis resoluta supra, & dilucide a me adnotata, mite adiuuant istam partem. Et fecundum haec nequaquam subsistit ratio illa praecipua Auendani, quod dict. l. Tauri intelligi debeat secundum naturam & dispositionem iuris communis, cum lex quantumcunque generalis declarationem recipiat a iure communi, & lex etiam noua intelligenda sit, vt minus quam pos sibile sit, laedat ius commune: ratio namque ea non procedit, vbi legis nouae constitutione aliud exprimitur, seu apparet aperte. Item quando diuersa ratio militat, prout diuersam rationem militare in succes sionibus bonorum liberorum, & simul cum aliis concurrendo, in quibus terminis loquuntur iura illa authent. ces sante. & authent. post fratres, C. de legitimis haeredibus, & in succes sione bonorum maioratus, seu primogeniorum, in eisdem articulis supra ostendemus, ideo non repetimus hic. Non etiam subsistit ratio altera Blazij Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam decisionem Gamae 93. quod reprae sentatio non admittit in casibus a re non expres sis, & nullibi in iure. nec in feudis (vt ipse inquit) admittitur reprae sentatio trans uersalium, vt pote nullo in iure fundata. Nam (vt dixi, & statim probabo) falsum equidem est dicere, nullibi reprae sentationem admitti, cum ea in lege, adeo expresse admittatur, vt a iure communi non pos sit aliquam declarationem recipere; aliter enim quam ius commune, circa primogenia obseruandum statnit. nec attenta eorundem primogeniorum natura, ad solos filios fratrum restringere reprae sentationem potuit, vt infra dicetur. Idcirco Bartoli, in dicta liis potest, & in dicta l. post emancipationem, §. primo. Baldi, & caeterorum authoritates plures supra relatae, iura etiam quibus ipsi adducuntur, atque excitantur, vt probent, spem incertam, atque variabilem, & ex futuro euentu dependentem, siue ius nondum delatum, & quod variari potest, non transmitti, siue in consideratione non haberi, non concludunt, imo nec in contrarium aliquo modo vrgent, ips ae namque omnes in aliis terminis diuersis, & in hae reditatibus liberis, siue fideicommis sis temporalibus, & ante decisionem dicta l. regiae 40. Tauri, siue in terminis iuris communis, non vero in terminis eius dem l. procedunt, vtpote cum ex natura Maioratuum , & ordine succedendi in eis, sic alterentur iura communia, vt aliter quam iure communi staturum erat, & ita vt contendimus statuere legem ipsam Tauri, & ad spem incertam, & de futuro, siue ius nondum delatum, & quod variari potest, attendere, non modo neces sarium, sed ex natura primogeniturae, atque institutoris maioratus prae sumpta voluntate & mente, vis fuerit, vt statim dicetur. Praeterea Ludouici Molinae authoritas, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 1. 2. & 3. quam pro se adduxit Velazquez idem Auendanus, glos. 7. num. 2. non facit, nec expendi potuit in eius fauorem: nam licet Molina dixerit, non es se admittendam reprae sentationem primogeniturae parentis in filio, cuius pater aliquo tempore ius primogeniturae non habuit, ex quo excluserit secundogenitum, & incluserit omnes illos, qui ex eius linea proces serint: statim tamen n. 4. se ipsum explicat, & inquit, Quae omnia, quando pater nullo tempore primogeniturae ius, nec in potentia . nec in spe habere potuit, intelligenda sunt, veluti si erat spurius, &c. Et iterum eodem n. 4. ibi: Non enim requirit dicta l. 40. Tauri, quod succes serit in maioratu, sed quod veniente die vocationis succedere pos sent, quamuis nec dies venerit, nec in ipso maioratu succes serint, &c. Et sic dumtaxat requirit potentiam succedendi, vt iterum eodem lib. 3. cap. 6. nu. 34. & 35. obseruat. Ratio autem alia Auendani ipsius, Blazij quoque Flores Diaz de Mena, quod pater predefunctus, nunquam proximior fuit, nec tempore delatae succes sionis proximior dici potest, qui iam multis ab hinc annis mortuus erat; & si ipse non fuit proximior, nullum ius habuit; & consequenter nec eius descendentes habere pos sunt: nihil etiam facit ad rem, quoniam id efficit reprae sentationis personae parentis virtus, & effectus, in dict. l. 40. etiam inter transuersales inductae, ibi: De manera, que siempre el hijo y sus descendientes legitimos, por su orden representen la persona de sus padres. Et eadem in l. nunquam de proximitate gradus tractatur, vt s aepe dictum remanet, sed dumtaxat de primogenitura, & prioritate. lineae, respectu eorum, a quibus descendunt. Sicque dumtaxat in consideratione habetur, quod pater, aut anus praedefunctus, cuius persona reprae sentatur, si hodie viueret, succedere pos set, & sic potentia illa, & quod nunc proximior es set, ita vt remotior, ab eo tamen descendens, qui si nunc in humanis existeret, proximior futurus es set, ad succes sionem admittatur excluso proximiori, ab vlteriori linea procedente; vt ibi significatur, Aunque ne ayan succedido en los dichos mayorazgos. Nec inconueniens est, quod multis abhinc annis mortuus fuerit, si vere hodie proximior es set, & ius succedendi haberet. Non etiam est inconueniens, quod inter plures que stio & lis es se pos set super succes sione maioratus, & quod infinitae lites, & confusiones orientur, ad hunc modum reprae sentatione inducta. Quod pro inconuenienti habuit Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam decis. Gamae 93. quod plures etiam eodem tempore haberent eam remotam spem succedendi, & consequenter omnes dicerentur simul repre sentare primogeniture qualitaté, contra eius naturam , quae penes vnum tantum residet, Vnu sque vocatur primogenitus, & non plures. Quod etiam pro inconuenienti in hoc eodem proposito reputauit Velasquez Auendanus, dict. glos sa 7. num. 9. vere namque vtrumque inconueniens non est, nam & si plures litigent super succes sione maioratus, & primogeniturae qualitatem reprae sentare contendant, vni tamen duntaxat succes sio deferenda est iuxta primogenitorum naturam, atque ex iure eius, qui reprae sentatur, res merienda, & diffinienda erit; ira vt inter plures reprae sentantes plurium praedefunctorum personas, is ad succes sionem maioratus admittatur, ac de iure admitti debeat, cuius author si viueret, admittendus es set, nisi ob qualitatem sexus inter existentes in eodem gradu, aliter dicendum foret, iuxta ea, quae numeris praecedentibus obseruata fuere. Sed nec officit alterum Auendani fundamentum contra Molinam, eadem glos sa 7. dict. l. 40. Tauri, num. 5. de habilitate extremorum, scilicet quod cum paterius succedendi non habuerit, habilitas deficiat in extremo a quo, & sic ab eo fictio translatiua reprae sentationis dari non pos sit: quia (vt ex superioribus apparet, & in initio huius capitis dictum fuit) reprae sentatio etiam in terminis iuris communis, magis per rationem priuilegij, quam fictionis introducta fuit. Dictae etiam Taurinae; legis conditores subtilitatem hanc extremorum, nec respexerunt, nec etiam respicere voluerunt, aut debuerunt; sed duntaxat atque principaliter in consideratione habuerunt, quod parentes si viuerent, in maioratu succes suri es sent, & tunc eius descendentes, magis ex virtute reprae sentationis, siue vocationis aut substitutionis propriae;, ex prae sumpta institutoris maioratus voluntate inductae, vt Molina, lib. tertio, capite sexto, num. 43. in fine, non male obseruauit; quam ex vi transmis sionis praetulerunt, & velut proximiores ideo habuerunt, quod si patet eorum viueret, proximior es set, & reliquos excluderet. Et sic proximiores quoque descendentes cen sendi sunt, & debent alios excludere. Ad quod non modicum conducit ratio illa adducta supra, n. 52. colum. quinta & 6. Denique & vltimo non obstat aliud Auendani[sect. 185] eiusdem, & Blazij Flores Diaz fundamentum, videlicet, quod linea debet habere suum principium certum & determinatum, & quod non potest incipere nisi ab illo, qui succes sionem occupat, per textum, in cap. primo, vbi Scribentes, de succes sione feudi, & in cap. 1. de gradibus succes sion. feud. norat Alciatus, in consilio 494. num. 10. & in cons. 499. num. 3. & in consil. 523. num. 10. sequitur Hippolyt. Riminald. in consil. 117. num. 66. cum sequentibus, lib. 2. & ita in proposito nostro argumentatur Alexander Rauden. in consil. 142. num. 126. inter consilia vltimarum voluntatum lib. 2. & refert Alciatum, vbi supra, citat etiam textum in l. Seia, versic. Quae nondum initium. ff. de conditionibus & demonstrat. Molina etiam, qui difficultatem hanc mouet in terminis, lib. 3. de Hispan. primogeniis, dict. cap. 6. num. 34. & eidem respondet n. 35. cum sequentibus, & nunc respondebitur , atque ex responsione validis simum & vrgentis simum fundamentum pro opinione Molinae deducetur, quod vt distincte & dilucide fiat, neces sarium erit (breuiter tamen) aliqua in memoriam reuocare ex his, quae numer. praecedentibus, maxime pro ratione decidendi d. l. 40. Tauri, adduximus. Ac primum equidem, quod is qui maioratum aut primogenium instituit in fauorem suae agnationis aut familiae, illud prae sertim intendis se, atque voluis se creditur, vt tam in linea descendentium, quam in linea transuersalium, gradatim deferatur primogenito, & post primogenitum & descendentes eius, secundogenito, qui iuris intellectu censetur vocatus extincto primogenito, & eius recta linea. Quo fit, vt inclusio primogeniti, omnes alias lineas excludat, quousque omnes ex prima linea deficiant, quoniam filius primogenitus efficit primum caput in linea descendentium, secundogenitus secundum, &c. Et idem est in collateralibus primi gradus. Quousque ergo aliquis extat de primo & potiori capite, & radice primogeniti, non vocatur sequens capite, secundogeniti: prout haec omnia post Castrensem, & alios citatos numeris praecedentibus, obseruarunt erudite Couar. practicarum, dicto capit. 38. num. 6. Molina, libro 3. dicto cap. 6. ex num. 30. cum seq. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. in antiquis, quae stione 66. num. 17. 18. & 19. & quae st. 67. num. 20. vbi dicit, in primogenij institutione, semper censeri vocatam lineam rectam primogenitorum, succes siue in infinitum: idque procedere tam in linea recta descendentium, quam etiam tran suersalium, prout numeris praecedentibus adnotauimus Parisius, in cons. 72. ex num. 109. num. seq. lib. 4. Tiraquellus, de primogenitura, quae st. 41. n. 1. & post Ruinum. Celsum, & Hieronymum Gabrielem, Iacobus Menochius, in consil. 205. num. 19. lib. 2. Ex quibus apparet, quod inter transuersales etiam consideratur linea primogeniturae (vt dixi) & ipsa cum praecedentia fratris maioris, & descendentium ab eo, fratris secundi respectu. Hoc ita supposito, obseruandum erit, quod in ea dupliciter accipitur, effectiue, & contentiue: si ergo quaerimus de linea vltimi maioratus pos ses soris, verum est, quod linea non potest incipere nisi ab illo, qui in maioratu succes sit, & tunc solos des cendentes comprehendit siue quaeramus de linea primogenitorum, hoc est in quantum filio maiori aut primogenito statim vt nascitur, acquiritur ius succedendi in habitu & potentia: & tunc veris simum est, quod etiam transuersales comprehenduntur; is namque qui primo natus fuit, illico ius primogeniturae acquisiuit, & lineam secundo geniti exclusit, lineam primogenitorum inter se, & illos qui ab ipso descendunt, constituens, & sic intereius descendentes continuari debet. seruata inter eos sexus praerogatiua, nec ad aliam lineam succes sio tran sire potest, quosque omnes descendentes a primo sint penitus extincti, tunc enim transitus proprie fit ad lineam secundogeniti, & sic deinceps, vt Molina, lib. 3. dict. cap. 6. ex num. 31. cum seq. optime declarauit sequitur Ioannes Gutierrez, in duobus locis nunc relatis, & idem in transuersalibus (vt dixi s aepe) constituit. Auendanus quoque, in dict. l. 40. Tauri, glos sa 1. num. 31. & num. 37. cum sequentibus, qui (vt supra, numer. 52. annotaui, & ostendi) pluribus in glos sis illius legis, siue in discursu commentariorum eiusdem, nonnulla obseruauit, & conces sit, quae sua opinione retenta, negari debuerunt, nec secure ab eo adducuntur; magis enim Molinae obseruationibus, quam eiusdem conueniunt, vt ibi ostenditur. Post decisionem ergo dictae l. 40. Mauri post quam de proximitate gradus tractandum non est, sed de prioritate lineae, respectu eorum a quibus descendunt, praefata doctrina certis sima est, sicut remotior, dummodo descendat ab eo, qui si viueret, proximior futurus es set, ad succes sionem admittatur (vt supra dicebam) & proximiorem etiam excludat, qui tamen ab vlteriori linea procedat. Et hoc proprie est, quod disponitur expresse tam in linea descendentium, quam transuersalium, in dicta l. 40. Tauri, quando vnisormiter, tam in vna. quam in altera, seruandus duntaxat est primogeniturae ordo, & prius, & ante omnia primogeniturae qualitas, linearum ordinem producens, attendi debet. Quod autem vniformiter in transuersalibus, sicut in descendentibus, lex illa id disposuerit: satis aperte constat ex his, quae adnotata fuere supra num. 63. & numer. 95. & infra dicetur. Probatur etiam solida & singulari ratione, ad quam caeteri Hispani hucusque scribentes non animaduertunt,; nam fi verba dictae l. Tauri inspicimus in versiculo, De manera que, deducemus concludenter, effectum proprium reprae sentationis, & considerationis lineae primogenitorum, in eo consistere, quod ex prima linea descendens, ascendentes suos reprae sentat, etiam si ipsi non succes serint. nam si pater, aut auus, vel alius ascendens lineae eiusdem succes sis set actualiter, iam non es set proprie tractandum de reprae sentatione, sed potius de propria quadam & graduali succes sione quorundam, pos ses sorum ad alios. Idcirco in dicto versiculo, De manera que, dicitur, Aunque sus padres no ayan sucedido en los dichos mayorazgos. Et inde tollitur omnino atque diluitur quorundam obseruatio, & inductio ad eandem l. Tauri 40. quatenus ex ea deducunt, neces sario requiri, quod ius primogeniturae radicatum fuerit in ea persona, quae reprae sentari praetenditur, quod in prima legis illius parte, etiam inter descendentes id neces sarium es se prae supponatur, dicitur namque, Aunque el hijo mayor muera en vida del tenedor del maiorazgo. Dicitur etiam, Si el tal hijo mayor dexare hijo, o nieto, o des oendiente legitimo. Item dicitur, Estos tales descendientes del hijo mayor. Statim in secunda parte legis ipsius, sic subiicitur, Lo qual no solamente mandamos, que se guarde y platique en la succes sion del mayorazgo a los ascendientes, pero aun en la suces sion del mayorazgo alos transuersales. Quod relatiuum repetit praecedentia cum suis qualitatibus, ideóque (dicunt ipsi) quod is qui inter transuersales praetendit parentem reprae sentare, neces sario debet es se filius primogeniti vel saltem illius, qui primam causam obtinet in succes sione. Verumenimvero, cum As sumptum illud, quod in prima praefatae legis parte, etiam inter descendentes, id neces sarium es se prae supponatur, quod prae dicti contendunt, falsum omnino sit, & e mente dictae legis alienum, & contrarium euidenter euincatur ex superiori, ex dictis etiam numeris praecedentibus, maxime num. 95. & infra dicendis. Item & verbis illis, En vida del tenedor del mayorazgo, o de aquel a quien pertenece. Et ibi, Al hijo segundo deI dicho tenedor. o de aquel a quien el dicho mayorazgo pertenecia: Sequitur concludenter felsum quoque es se id, quod ex illo sequitur: & inde argumentum, quo ipsi adducuntur, in contrarium merito retorqueri: Nam si relatiuum illud, Lo qual, repetit praecedentia cum suis qualitatibus, & inter descendentes, nequaquam neces sarium est id, quod prae supponitur; alias enim (vt dixi) non es set reprae sentationem introducere; sufficiet equidem, quod inter transuersales, is qui patrem reprae sentare contendit, sit filius primogeniti illius, qui si viueret nunc, primam causam in succes sione obtineret: Et ideo ad tollendum omne dubium, adiectum fuit verbum illud, Aunque sus padres no ayan sucedido en los dichos mayorazgos. Quibus verbis apertius destruitur eorundem intentio; nam si inter transuersales, ita statuitur, quo pacto inter descendentes dici poterit, quod prae supponatur illud, quod ipsi as serunt. Ex dictis hactenus diluitur & alterum fundamentum contrariae partis, atque Menochij traditiones subuertuntur, quatenus post alios plures contendit, vocationem proximioris consanguinei, conditionalem es se in defectum vocatorum, & inde considerandum es se tempus cedentis fideicommis si, & conditionis euenientis, eumque proximiorem, siue primogenitum dici, qui eo tempore talis fuerit, nec pos se intelligi comprehensum illum, qui tempore delatae succes sionis non est in rerum natura: vt latius probauit Menochius idem, in locis relatis supra, n. 183. Respondetur namque As sumptum vtrumque praefatum fatendo, id tamen as serendo, quod hactenus s aepe diximus, videlicet per reprae sentationem personae parentis. adeo fauorabiliter & plene in dicta l. Tauri 40. conces s ae, filium patrem reprae sentantem, sic succedere, locum patris sui consequendo, ac si pater eius, si viueret succes surus es set, atque eodem modo illis omnibus praeferri ex reprae sentatione personae parentis, quibus pater ipse praeferendus foret. Indéque & proximiorem reputari, atque ex primo & potiore capite, considerata illa linearum creatione, & constitutione, provt supra considerauimus; item iure praefato succedendi per reprae sentationem de quo antea diximus; quod equidem nec impeditur, nec impediri debet ex eo, quod vocatio proximioris conditionalis es se intelligatur; nam & in l. 2. titulo 15. partita 2. filij maioris vocatio, conditionalis est, vt scilicet post; mortem patris sui succedat. vt constat ex verbis ipsius legis, quae vocationem conditionalem inducunt, l. haeres meus, ff. de condit. & demonstrat. dicitur enim, ibi: Non lo ouies se si non el fijo mayor despues de la muerte de su padre . Et quamuis tempore mortis vltimi pos ses soris Regis, mortuus sit filius maior (quo tempore filius secundogenitus, proximior est in gradu, & maior) adhuc per reprae sentationem succedit nepos, filij maioris filius, vt eadem l. 2. vides dispositum. Denique & vltimo loco, ex eisdem etiam quae numeris praecedentibus annotauimus, diluitur, atque dis soluitur aliud fundamentum, quo partis superioris sequaces, non mediocriter fuere adducti, videli[sect. 186] cet, quod fideicommis sum conditionale ante euentum conditionis non transmittatur, Glos sa in l. vnica, quam omnes Doctores ibi sequuntur, C. de his qui ante apertas tabulas, Glos sa & Doctores omnes in l. hae redes mei §. cum ita, ff. ad Trebellianum, Baldus, Bartolus, Parisius, Alexander, Socinus vterque, Gozadinus, & Ripa, quos adducit, & in hac eadem reprae sentationis materia, sic argumentatur Ioannes Vincentius Hondedeus in. consilio 70. n. 10. lib. 10. Afflictis etiam, in c. 1. §. omnes filij, n. 54. si de feudo fuerit controuersia, In vsibus feudorum, & latius prosequuntur, atque traditionem Glos s ae, in d. l. vnica exornant Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 20. num. 1. cum seq. Antonius Gabriel, communium conclusionum, lib, 4. titulo de haeredibus instituendis, conclusione 2. & extendunt ad suos quoque haeredes, & descendentes testatoris, & ad eorum liberos trans mis sionem fieri pos se negant: vt post alios multos scripserunt Mantica, d. tit. 20. nu. 1. Antonius Gabriel d. conclus. 2. n. 10. in prima ampliatione, Menochius in cons. 105. n. 37. lib. 1. Bursatus in cons. 71. num. 7. lib. 1. Zanchus in d. §. cum ita 4. p.n. 89. & 96. cum seq. Honded. d. cons. 70. n. 11. Achilles Pedrocha, in cons. 22. nu. 15. & 16. & in cons. 40. num. 298. & 299. hoc autem fundamentum (vt dixi) ex dictis hactenus diluitur, vtpote cum in dicta l. Tauri 40. aliter sit statutum, & iuxta superiora, nec etiam nepos praeferendus es set patruo, mortuo auo in succes sione maioratus, quando primogenitus filius, pater eius in vita aui, & sic ante delatam succes sionem deces sis set, cuius contrarium in d. l. statuitur, nec id consideratur, & merito quidem, quoniam in maioratu, seu fideicommis so perpetuo diuersa ratio militat, nec ex vi transmis sionis, sed reprae sentationis personae parentis id contingit, vt s aepe dixi. In fideicommis sis vero temporalibus, & in haereditatibus liberis, in quibus hae res vocati, tanquam eius haeres, atque ex vi trans mis sionis vult admitti ad haereditatem, seu fideicommis sum praedeces sori relictum, is qui praedeces sit, & non superuiuit, cum non adiuerit, non trans mittit, & iuridice equidem, quia cum regulariter haereditas non adita non transmittatur, nec etiam fideicommis sum conditionale, vt superiores probarunt: neces se erat ad hoc vt eius haeredes ex vi transmis sonis admitti pos sent, quod succes sio, aut fideicommis sum irradicatum es set in praedeces sore. Sed & alia ratione ipsummet fundamentum diluitur euidenter, quae ex prae sumpta illa maioratum instituentis voluntate, pro ratione decidendi dictae l. Tauri deducta fuit supra. Ex testatoris autem voluntate, traditiones omnes non transmis sibilis & conditionalis fideicommis si ces sant, etiam in terminis iuris communis, & non edita dicta Tauri con stitutione; ex voluntate namque testatoris non transmis sibile fit transmis sibile, vt Vincentius ipse Hondedeus. d. cons. 70. num. 31. declarat, & refert Decium Socin. Ruinum, Cephalum, Bursatum, Decianum. Sfortiam, & alios sic tenentes. Et subdit nullum ambigere, quin stantibus conieturis, a dicta Communi, quod fideicommis sum conditionale non transmittatur, recedi debeat; & quod vt fiat trans mis sio non transmis sibilis, sufficiat etiam tacita solum & coniecturata voluntas testatoris: vt tenent Baldus, Iason, Socinus, Ruinus, Cephalus Curtius iunior, & alij relati per eundem Authorem, Durandus, Parisius, Zanchus, Antonius Gabriel, Menochius, Alphanus, Celsus, Bursatus, Decianus, Cephalus, & Hippolyt. Riminaldus, quos refert, & multis modis ampliat Pedrocha d. cons. 22. n. 27. & d. consil. 40. ex n. 300. & vide multis numeris seqq. vbi adducit quamplurimas coniecturas, ex quibus in Hispanorum primogeniis, atque maioratibus perpetuis, plusquam certum redditur, regulam superiorem locum obtinere non pos se. Nec enim obtinet in fideicommis sis, quando apparet testatorem voluis se, suae agnationi, aut familiae prospicere, vel quando extat alienationis prohibitio, vel quando testator plures gradus substitutionum fecit. Vt cum aliis multis probarunt Ioannes Cephalus, in cons. 16. n. 42. & 44. lib. 1. Decianus, in cons. 88. n. 67. & 70. lib. 2. Mantica, lib. 11. dicto titulo 20. n. 23. Menochius, in cons. 95. nu. 105. & 109. lib. 1. Pedrocha, d. cons. 22. n. 22. & 23. & cons. 40. nu. 317. & 323. Si ergo ita est de iure communi in fideicommis sis, vbi aliquod praedictorum concurrit, ac etiam inter transuersales, in quorum fauorem non alias transmis sibilis, & fideicommis si conditionalis, atque etiam nondum delati, ex prae sumpta aut tacita testatoris voluntate transmis so fit, vt ad transuersales, expres sim extendunt post alios Authores Iosephus Ludouicus, decisione Peru sina 101. n. 6. & seq. p. 2. Hondedeus d. cons. 70. nu. 32. lib. 1. Quanto magis in maioratibus perpetuis obseruari idem debebit, in quibus non aliquod praedictorum cantum, sed ea omnia simul concurrunt, atque ex natura eorum & alia interueniunt, ex quibus iuris illius non modo non impediri transmis sio, sed etiam reprae sentatio personae parentis concedi debuit, vt supra ostensum fuit. Cum ergo Velasquez Auendani sententia superior (de qua ex. n. 172. latius & melius quam hactenus fuis set, atque sic diffuse actum, ideo est, vt nihil in futurum perpendi aut considerari valeat pro ea parte, cui concludenter & vere non sit satisfactum) cum inquam ea sententia verbis, & decisioni d. l. 40. Tauri repugnet aperte, nec firmum aliquod fundamentum pro se habeat; reliquum est, vt ad secun[sect. 187] dam & omnino contrariam sententiam, atque opinionem accedamus, ex illa namque reprae sentatio conceditur vsque in infinitum inter transuersales, vt supra resolui numeris praecedentibus; nec attenditur, quod in patre ius succedendi firmiter radicatum non fuis set, sed ius etiam de futuro, & in spe, aut in pos sibilitate tantum consistens, & quod pater, si tempore delatae succes sionis viueret, succedere pos set, & succes surus es set, & sic sola potentia succedendi, in consideratione habetur. quae in sententia[sect. 188] post decisionem dictae l. 40. Tauri, fuerunt firmiter & constanter Didacus Couar practicarum, d.c. 38. nu. 6. & n. 10. 11. & 12. prout s aepe eum retulimus. Emanuel Costa, in quae stione patrui & nepotis, folio 132. & seq. qui in terminis eiusdem l. Tauri loquitur, & dicit plerumque euenire, vt remotior ad succes sionem admittatur, si descendat ab eo, qui si viueret, succes surus es set. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. c. 6. ex n. 29. cum seqq. dum reddit rationem decidendi ad dictam l. 40. Taur. num. 34. & 35. quatenus distinguit duas lineas, alteram vltimi pos ses soris, alteram vero primogeniti; eo ipso quod primogenitus quicunque nascitur, statim eidem cum iure primogeniturae spem quandam certam, atque incommutabilem, & ius succedendi in habitu, suo loco & tempore vt succedat, inquit acquiri Et eodem lib. 3. c. 7. n. 4. in principio, dum dixit, sufficere quod parentes adueniente die vocationis, & succes sionis, succedere pos sint, quamuis deces serint, antequam dies venerit, vel succes sio contigerit. Et ibidem, n. 9. 10. & 11. vbi constanter as serit, reprae sentationem in maioratibus transuersalibus conces sam, absque graduum restrictione intelligendam es se, ita vt linea primogenitorum, etiam in transuer salibus, semper & in quocunque gradu omnibus aliis lineis praeferatur, etiam si is, qui ex alia linea procedit, proximior sit. Et c. 8. eiusdem lib. 3. ex. nu. 11. cum seqq. vbi defendit, representationem in d. l. 40. Tauri conces sam, non excludi ex eo, quod maioratus institutor ad succes sionem proximiores vocauerit. Et Molinae traditiones quoad praefatam linearum distinctionem, & quoad ius succedendi vnicuique primogenitorum eo ipso quod nascitur, conces sum, & quoad reprae sentationem vsque in infinitum transuersalibus conces sam, & caetera ab eo adducta; amplectuntur expres sim, & sequuti sunt Ioannes Matiencus, in l 5. tit. 7. glos s. 4. n. 4. & in l. 8. titulo 11. glos sa 20. num. 3. lib. 5. nouae collectionis regiae. Azeuedus, in eadem l. 5. n. 4. in versic. Aunque sus padres no ayan sucedido. Humada, in l. 2. titulo 15. Partita 2. glos sa 17. nu. 7. & iterum glos sa 18. n. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. in antiquis, q. 66. n. 15. & 16. vsque ad numerum 29. & q. 67. n. 15. & n 33. qui in omnibus vestigia Molinae sequitur, eiúsque obseruationes approbat omnino pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disp. 629. n 4. ad finem, folio 442 ibi, quoniam de iure huius Regni. Et disp. 627. n 8. folio 419. qui etiam expresse sequitur Molinam, & in hunc modum scribit: Secunda pars dictae l. 40. Tauri, de linea tota collaterali loquitur Indistincte, vt quandocunque, pater, anus, aut proauus alicuius, si superstes es set, succes surus in maioratu es set vltimo illius pos ses sori, & exclusus erat reliquos, filius eius, & in eius defectum nepos, & in defectum nepotis, pronepos, & ita consequenter reprae sentet personas suorum anteces sorum defunctorum, perindéque succedant, reliquósque excludant, atque succederent, & excluderent illi, quorum personas reprae sentant. Superiorem quoque sententiam clare confirmant, atque protegunt eam Authores omnes illi, per Molinam commemorati in omnibus locis eius dem nunc relatis, quorum authoritate, & doctrinis, superiores obseruationes ipse confirmat, vt ibi apparet. Relati etiam supra, n. 185. & ad finem huius capitis. reserendi, qui inter transuersales etiam considerant ius primogeniturae. Decianus etiam, Riminaldus, Menochius, Petra, Cephalus, Parisius, Peregrinus, Matthaecius, Anguis sola, Caeuallos, & permulti alij, quos harum quotidianorum controuer. iur. lib. 2. cap. 20. ego conges si. Ij enim as s seuerarunt ex vocatione proximioris reprae sentationem non excludi. Pro eadem parte Socinus senior in cons. 25. nu. 17. versiculo, ad tertiam, lib. 2. & post alios Tiraquellus de primogenitura, quae st. 40. n. 31. Bellamera, in decis. 724. nu. 17. & columna penultima, versiculo, ad septimam debent ex pendi. Ipsi enim, si praemoriatur is, qui primo natus erat, quod ad filios suos transmittat ius suum, illique reprae sentationis iure sint admittendi, dixerunt expres sim, prout in eis terminis, ae cum aliquod ius nondum in re competebar, citauit eosdem Iacobus Menochius, in cons. 259. n. 27. & num. 63. & 64. lib. 3. Debent quoque pro eademmet sententia Accursius in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis 2. & omnes cius sequaces (qui infiniti sunt) praecitari, ex ipsis namque non modo in terminis d. l. 40. Tauri, in quibus res est omnino expedita, vt supradictum fuit, & dicetur statim; sed etiam iuxta dispositionem iuris communis deducitur; hec es se non es se, quod ius succedendi firmiter radicatum fuerit in praedefuncto, imo solam spem, solámque potentiam etiam remotam sufficere; de iure namque communi, quod reprae sentatio admittatur inter transuersales, quando ex vocatis specialiter, aut eius descendentibus, ipsisque extinctis, in collaterales transit succes sio: Accursius idem, & sequaces probarunt, communique Interpretum placito receptum est, vt infra videbitur. Et tamen certis simum est, quod posito. quod ille collateralis, qui ante nominatos extinctos deces sit (cuius filio, dixit Accursius reprae sentationem concedi,) habuerit potentiam succedendi, si omnes vocati eo viuo deficerent, euenientéque eo casu spem succedendi habebat: spes equidem haec non erat propinqua, nec certa, imo vsque adeo variabilis, & incerta, vt aliquo nominatorum sobolem relinquente frustrari deberet, & nihilominus ex veriori, & communiori sententia reprae sentatio admittitur. Ergo neces sario profiteri debemus sufficere solam potentiam, & aptitudinem succedendi, etiamsi spes sit incerta & vatiabilis. Id quod Bald qui in omnibus se inuenit, & nunquam deficit in aliquo, in fortioribus quoque terminis videtur probas se, is namque in cons. 488. Casus talis est: siquidam Titius, in fine lib. 3. non dubitauit as serere, admittendum es se nepotem cum patruo ad fideicommis sum, in quo est vocatus proximior testatori, quando tempore mortis testatoris, eius pater deces serat, quia per reprae sentationem inuenitur in eo qualitas proximioris requisita a testatore, & Baldi traditionem sequutus est Iason, in consil. 37. num. 3. inter consilia Rubei Alexandrini. Et idem tenuerunt Ioannes Cephalus, in consilio 465. num. 4. & num. 20. lib. 4. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 12. & tamen si Baldum originaliter praelegeris, inuenies proculdubio, quod in casu, quem excitauit, pater ille numquam habuit spem aliquam, quamuis si viueret, es set in potentia succedendi. Idque magis indubitate; & fortioribus rationibus procedit post decisionem dictae. l. 40. Tauri, quae inter descendentes & inter transuersales reprae sentationem induxit, & sic debet es se reprae sentatio, cum transit succes sio inter descendentes vnius lineae, ad alterius lineae: des cendentes, atque ex descendentibus ad collaterales, & inter ipsos collaterales, vnáque linea ipsorum ad aliam. Et tamen in omnibus his casibus certum est, quod defunctus, qui reprae sentatur. nec habuit, nec habere potuit certam spem, sed incertam omnino, & variabilem, atque dependentem ex eo, quod maioratus pos ses sor liberos haberet, vel non, sic nec succes sio potuerat initium sumere, & nihilominus lex ipsa generaliter inquit, quod semper su locus reprae sentationi, & sic iste quoque casus remanet comprehenius, quia (vt notum & vulgatum est) exceptio firmat regulam in contrarium, Ex his, atque authoritatibus praefatorum Autho[sect. 189] rum, sic distincte citatis, dilucide apparet, quantum ab ipsa veritate aberrauerit, siue quam manifeste lap sus fuerit Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad dictam decisionem Gamae 93. in versiculo: Nec obstant authoritates Gutierrez: as serit, quod authori tates citatae a Ioan. Gutier. & ab aliis, loquuntur semper, quando maioratus, aut fideicommis sum intrauit aliquam lineam, siue vocatorum, siue pos ses sorum; nam tunc non debet fieri digres sio ad aliam lineam ex natura rei, licet defunctus voluis set, quod succedatur de proximiori in proximiorem, aut de maiori in maiorem: sed quando non intrauit, sed linea incipit in proximiori, in defectum nominatorum, inquit quod non videt, quare proximiorem appellemus eum, qui nec est, nec fuit proximior. Et repetit in additi. ad decis. 308. sed certe decipitur (vt nunc dicebam) alitérque quam debebat, a Molina praecitatas authoritates accipit, vtpote cum Molina ipse, Humada, Matiencus, Azeued. Ioan. Gutierrez, pater Ludouicus Molina, exteri etiam, qui in proposito scripserunt, & ab eodem Molina a me etiam sunt praecitari, non in eis terminis loquantur, in quibus Blazius contendit, sed exptes sim agant de eo primogenito, aut vocato, qui ante diem vocationis, aut aduenientis conditionis, & antequam ab eo initium sumeret linea, deces sit, & sic antequam maioratus lineam intraret, nec ius infallibile, aut certum competeret, & generaliter in eo, qui remotam, & valde incertam spem habere poterat. In quibus terminis loquitur etiam Lusitanus Anton. Gama, d. dec. 93. dum scripsit. quod in succes sione maioratus habetur respectus in consideranda proximitate. & reprae sentatione ad auum, qui nunquam succes sit, si ipse succedere debus set, si suo tempore maioratus vocas set, ad excludendam lineam alterius fratris minoris, qui de facto se intromisit, Blazius tamen ipse, in eadem decis. 93. vers. Quinta[sect. 190] conclusio, & vers. Conclusio Sexta obseruauit veris sime, quod in lineis primogenitorum, & vocatorum, siue pos sederint maioratum, siue non, semper adsit perpetua reprae sentatio, & transmis so; & habetur res pectus ad ascendentem, qui si viueret, succes surus es set, quamuis non succederet. Et vocat lineam primogenitorum, & vocatorum, quando vocatur Petrus, & suus filius maior, & descendentes maiores, quae est prima linea, & eis deficientibus, Ioannes & suus filius maior, & sic de singulis: tunc namque capita lineae sunt primo vocati, & qui ab eis descendunt, statim ab ipsa natiuitate habent ius indubitabile primogeniturae, siue in prima, siue in secunda, siue in tertia linea, & pos sunt ad alios transmittere. Quod non ita distincte dixit Auendanus, imo & in hoc casu reprae sentationem denegare videtur, vt ipse Blazius annotauit eodem in loco. in vers. Septima conclusio. Pos setque pro se expendere Iacobum Menoch. in cons. 269. n. 63. lib. 3. qui Author cum ex nu. 8. cum seq. insisteret in probando, primogeniturae: qualitatem ades se debere tempore delatae succes sionis, nec pos se dici primogenitum, qui eo tempore non est in rerum natura, vt supra dixi. Post modum d.n. 63. vt respondeat argumentationi illi, quod filius defuncti debet admitti, & alios excludere, quia ingreditur locum patris, & illum reprae sentat, sic scribit. Attamen illa iuris regula locum habet, (quando pater vocatus fuis set, id quod non contingit in casu nostro, in quo nullum ius, nec in re, nec in spe competebat domino Clementi patri dicti domini Alfonsi. &c. Caeterum Blazius idem decipitur manifeste (vt[sect. 191] supra dicebam) dum excludit reprae sentationem, quando transuersales non descendunt ex linea nominatorum, aut pos ses sorum; sed in defectum nominatorum contendunt se debere admitti; cuius contrarium rectius obseruauit Molina, & hactenus defendimus. Rectius etiam Molina ipse, primogenitorum lineam constituit, quamuis nominati non es sent, id namque ex natura maioratus, & prae sumpta institutoris mente intelligere in Hispanorum primogeniis neces se est, vt s aepe dictum fuit. Concludendo itaque, in linearum distinctione id erit atten dendam, quod antea n. 185. obseruauimus, nec noua huiusce Authoris distinctio placet. Quamuis enim fateamur libenter, admitti omnino reprae sentationem debere, vt reprae sentetur per sona eius, qui specifice fuit vocatus, nusquam tamen ius succedendi certum, & non variabile habuit, & antequam succedere pos set, deces sit: id quod Menochius, & Raudensis etiam post alios Authores probarunt. Negamus tamen, ideo personam metipsam reprae sentari non debere, quod specifice vocatus non fuerit, cum dicta lex Tauri 40. non vocationem aliquam, sed primogenituram illam, & potentiam succedendi solum requirat, vt supra diximus. Pro opinione autem Molinae, & sequacium, quam ex n. 187. adduximus, & veris simam, atque omnino tenendam credimus, sequentia vrgent fortis sima fundamenta. Ac primo equidem ratio illa decidendi Didaci Couar. ad d. l. Tauri 40. quae in transuersalibus, vsque in infinitum, sic aequaliter militat, atque veritatem hanc euincit, sicut in descendentibus, vt tribus in locis, supra, hoc eodem capite dictum fuit, & in hoc metipso articulo, n . 185. an principio. Secundo, ratio illa legis Partitae, & Tauri fundamentalis, & decisiua, & quae semper prae oculis habenda est, quod ad primogenij succes sionem semper censetur vocata linea recta primogenitorum succes siue in infinitum de primogenito in primogenitum, tam ex linea descendentium, quam transuer salium, prout latius d.n. 185. annotaui. Tertio, ratio altera reprae sentationis de iure communi procedentis, quáve ipsam reprae sentationem subsistere de iure communi, atque introductam fuis se, supra, nu. 52. dicebam, qua: in transuersalibus sic militat, vt in descendentibus, vt acute, & noue ob seruaui ibidem. Quarto, traditio illa Glos s ae magis communiter receptae, in d. §. in fideicommis so, l. cum ita, ff. de legat. 2. prout supra, n. 189. col. 3. & 4. perpenditur, quae velut concludens fundamentum nobis pro huius articuli resolutione prae stat, vt vbi diximus. Quinto denique & vltimo, & non eundo per alias[sect. 192] ambages, ex d. l. Tauri 40. constitutione, sic aperte, & expresse haec pars probatur, vt vere eadem lex torqueri non pos sit; imo expres sim euincat, quod potentiae & spei succedendi, sic ratio, & consideratio haberi debeat, vt ius certum , & inuariabile habuis se prae defunctum, neces se non sit, sed debuis se, & potuis se succedere, si viueret, solum sufsticiat: id quod deducitur clare ex multis, variisque ponderationibus factis de ipsa lege per totum discursum huius cap. maxime d.n. 52. & n. 63. & 90. & 95. & 106. & 107. ex ponderationibus quoque Ludou. Molin. l. 3. C. 7. n. 10. & 11. vbi pro hac parte Primo ponderauit legem illam, in versic. Lo qual no solamente, &c. Ex quo clare deducitur, quod aequiparatio illa reprae sentationis trans uersalium, & descendentium, intelligi, atque accipi debet cum omnibus qualitatibus, quae indescendentibus appositae erant, & sic in infinitum, sicut in des cendentibus. Secundo, ex versic. De manera que siempre el hijo mayor, quoniam verbum illud semper, perpetuo, & omni tempore, atque sine aliqua praefinitione intelligendum est. Ex natura etiam alterius verbi dicti versic. Y sus descendientes, cum appellatione descendentium, omnes descendentes in infinitum comprehendantur. Tertio, ex eodem versiculo, ibi, El hijo, y sus descendientes legitimos, iuncto versiculo, De manera que, vbi ponderandum est, quod cum lex ilia respectu succes sionis ascendentium , in prima sui parte, in qua des cendentibus loquuta fuit, dixis set, Hijo, nieto, o des cendiente, & iterum , Estos tales descendientes: vt non dubitari pos set. idemmet ius respectu succes sionis trans uersalium statui, statim cum de transuersalium succes sione loquuta fuit, adiecit verba illa, De manera, que siempre el hijo y sus descendientes, ac si expres sius dixis set, quod si ex antea dicto, videlicet quod dis positum in succes sione ascendentium, obseruandum etiam es set in succes sione transuersalium, comprehensum es set, reprae sentationem nedum ad filios, sed ad omnes descendentes protrahendam es se, vt tamen deinceps in his nulla dubitandi occasio superes se pos set, id rex illa expres sis simis verbis declarat, & adiicit De manera, que siempre el hijo, y sus descendientes . Quod ita subtiliter, & vere equidem expendit Molin. d.n. 10. & 11. & sequitur 10. Gutier. pract. lib. 3. q. 66. n. 24. & tribus seqq. quod si quis dixerit, legem illam, etsi reprae sentationem concedat respect transuersalium, sicut descendentium; intelligendam tamen secundum ipsiusmet reprae sentationis naturam, imo illam in terminis iuris communis relinquendo, vt scilicet in descendentibus in infinitum protrahatur; in trans uersalibus vero filios fratrum non excedat: Respondet singulariter Molin. eod. c. 7. n. 10. id quidem dici pos se, si lex illa dixis set, La qual representacion mandamos, attamen non est ita, sed adiecit relatiuum illud, l o qual no solamente mandamos. Genericum atque indefinitum, vt omnia praecedentia, cum suis qualitatibus, & ampliationibus in transuersalibus repetita es se censerentur , & sic vt intelligeremus, nedum voluis se eam legem in transuersalibus reprae sentationem admittere, sed etiam admittere eam cum omnibus qualitatibus, cum quibus reprae sentationem descendentium admisit. Nec vim superiorum ponderationum, atque ob[sect. 193] seruationum diluunt parum firmae, nec securae Velasquez Auendani solutiones, aut considerationes nonnullae, in eadem l. Tauri 40. glos s. 14. n. 48. & 29. ex eisdem namque Ludouici Molinae placitis, & verbis generalibus Taurinae: illius constitutionis, sic manifeste subuertuntur, vt nullomodo pos sint stare. Ac in terminis eidem Auendano concludenter res pondet Ioannes Gutierrez, pract. lib. 3. d.q. 66. n. 28. in versiculo, Non etiam secundo, vsque ad numerum 29. quo loci recte animaduertit, se libenter fateri, legem illam principaliter venis se ad decidendam quae stionem illam controuersis simam, & summe difficilem inter patruum, & nepotem ex fratre in vita pos ses soris maioratus praedefuncto, sed simul reprae sentationem in perpetuum in succes sione maioratuum cum ascendentibus succeditur per descendentes, nec non & transuersalibus introduxis se, vt manife ste lex ipsa disposuit, Addiderim ego vltra Gutierrez, Anendanum eundem, dicta glos sa 14. num. 30. iniuste proculdubio, & minus bene dixis se, authoritates Acostae, & Couarr. quas pro se adduxit Molina, ideo pro ipso non vrgere, quod si diligenter considerentur, tantum loquuntur, quando agitur de succedendo primogenito per consobrinum & tertiogenitum; non quando inter transuersales remotiores haec dubitatio praelationis contingit. Nam si originaliter prae legeris Acostam, inuenies proculdubio, loqui ipsum inter transuersales, in remotiori quoque cum alio proximiori concurrenti, cuius pater si viueret, succes surus es set: is namque proximiorem excludit, & succedit, quamuis in remotiori gradu sit. Idque ex decisione dictae l. Tauri 40. in cuius legis, & l. 2. titulo 15. partit. 2. terminis Acosta ipse loquitur, & sic resoluit. Didacus etiam Couar, in locis antea relatis, & in ratione decidendi, quam ad dictam l. Tauri, as signat, & in solutione casuum, aut quae stionum, quas num. 10. 11. & 12. excitauit, id aperte tenuit, & reprae sentationem inter transuersales in infinitum concedi ex illa lege probat expres sim. Praeterea, Auendanus idem, glos sa 15. eiusdem legis, perperam quidem, & male percipit dictae l. Tauri verba illa, De manera que siempre. Dicere namque quod ad casuum contingentiam dumtaxat, legis illius Conditores voluerint ea verba referre, vt quandocunque contingeret velle admitti contra patruum nepotem in succes sione descendentium, seu trans uersalium, concedatur repre sentatio. nec alio in casu lex ipsa accipiatur: adeo verbis eiusdem legis repugnat, vt ex ipsis conuincatur aperte. Ad quid enim obsecro, sic multiplicarentur, si duntaxat id decidere intenderent, siue descendentium verbum, ibidem apposit um, quid eo modo acceptum operaretur. Verbum etiam semper, ad quid fuis set adiectum , si in des cendentibus eorundem verificandum non es set. Intellectum ergo ab hoc Authore traditum, nulla via, nullóque pacto sustineri pos se, nullus equidem negabit, qui Ludouici Molinae ponderationes praefatas perpendat mature. Denique & vltimo, nec etiam Blazij Flores Diaz[sect. 195] de Mena in decis. praecitata Gamae 93. versic nec obstat, ad d. l. 40. Tauri, euasiones, siue excogitatae quaedam solutiones procedunt iuridice, nec vim aliquam obtinent eius rationes: Dicere namque, quod lex illa duntaxat admittit reprae sentationem eius, qui succes sit, vel succedere debebat, quia habebat ius firmum primogeniturae, vel quod non attenditur in maioratibus perpetuis proximitas, qua nullatenus potuit a fundatore imaginari: ex se quidem falsum est, atque ex verbis antea ponderatis destruitur euidenter, vtpote cum ex ipsis deprehendatur aperte, in d. l. 40. Tauri, potentiam solam, etiam remotam, & incertam aut pos sibilitatem duntaxat succedendi, sic in consideratione haberi, vt supra dictum est, atque ex verbo Descendientes, & verbo Para siempre, colligitur. In maioratibus etiam (vt rationem eius Authoris retorqueamus) non modo excluditur proximitas ea, imo sui natura admitti debet; habent namque tractum ado succes siuum, & talem perpetuitatem in se continent, vt notum omnibus est. Illa autem cum durare non pos sit nisi per subrogationem, omnes equidem de familia gradatim, atque suo ordine (quocunque in gradu sint) censentur ad succes sionem inuitati eo ipso, quod maioratus perpetuus instituitur; & con sequenter & illi quoque de familia, qui in futurum nascentur, & erunt , & qui nec cogniti a testatore fuerunt, nec etiam potuerunt imaginari. Quod de se compertum est, & har. quotid. controu. iur. lib. 2. c. 22. per totum, plena, & dilucida manu a me comprobatum . Et de his, atque articulo agitato supra, ex n. 172. hactenus, in quibus (vt vides) diligenter & accurate proces simus, & quamplurima adnotauimus, quae non erant ab aliquo antea sic scripta, nec adnotata. Eisdem tamen addendum erit, in illa quae stione,[sect. 196] vtrum scilicet nepos institutoris ex filio mortuo ante maioratus institutionem nato, ex vi reprae sentationis patruum suum, & filium secundogenitum, post primogenitum institutum natum, a succes sione maioratus excludat, vel a secundogenito filio tempore institutionis maioratus nato, sit excludendus . Velasq. Auend. in eadem l. Tauri 40. glos. 6. ex n. 8. vsque ad nu[sect. 197] merum 12. recte obseruas set, quod cum filius maior defunctus, ante maioratus institutionem, nullum ius succedendi habuis set, neque in spe, neque in potentia, nepos ex eo personam ipsius reprae sentando, secundogenitum non excluderet, quoniam non potest es se plus iuris in causato, quam in causa efficiente, vt ibidem probauit, & alia fundamenta adducit, ac ponit casum, quando pater habens nepotem ex filio mortuo, & alium filium secundo, vel tertiogenitum superstitem, maioratum simpliciter instituit, dicendo, quod in eius bonis iure maioratus succederetur, nulla facta specifica vocatione, & post institutionem filius secundus natus est, vel tempore institutionis iam erat natus. Et recte quidem, nam si institutor vocationes fecis set, aut ordinem, & formam succedendi apposuis set (quod frequentius accidit, & raro sic fuis se institutum maioratum continget) voluntas eiusdem, atque vocationum ordo obseruaretur ad vnguem, nec locus es set dubio praefato. Statim tamen num. 12. inquit, se credere, quod licet non ex vi transmis sionis, aut reprae sentationis, ex prae sumpta tamen maioratus institutoris voluntate, atque tacita vocatione nepos ex praemortuo patruum excludat, quia credendum est, institutorem metipsum voluis se consulere posteritati suae, maiorémque dilectionem habuis se ad nepotem ex filio praemortuo, quam ad secundogenitum. Et citat Gregorium Lopez, & Tiraquellum, Molinam etiam, de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 1. num. 3. qui tamen in aliis terminis loquuntur, in primogenito inquam, qui ante maioratum a parente acquisitum, natus est, & dicunt praeferri cum secundogenito, post acquisitum maioratum nato, Et ita tenuerunt Gregor. Lopez, Tiraquellus, Anton. Gomez & Lecirier, quos refert Molina, d.n. 3. & in eisdem terminis loquitur Mieres, de maioratu, p 2. q. 4. illatione 5. Addiderim ego libenter, considendum es se maioratus institutori in casu praefato, & aliis similibus, ne ita vagam atque incertam succedendi formam prae scribat, litibúsque & contentionibus occasionem relinquat, sed potius certum succes sionis ordinem declaret, siue certas atque specificas vocationes efficiat, vt quem praeferre voluerit, appareat maniseste. In dubio tamen, ac cum ita simpliciter maioratus institutus est (quod rato sic fuis se factum continget, vt supra dicebam) ambigi non debere, quin nepos ex filio primogenito, & maiori, praeferri debeat secundogenito, & vlterioribus, idque tam ex primogeniturae ratione, & ordine, atque consuetudine ordinaria succedendi. a quibus succes sio eo in casu debet interpretari, quam ex prae sumpta testantis voluntate; qui in dubio credendum est, quod nepotem ex filio primogenito praeferre voluerit. Et huic resolutioni mire conueniunt rationes plures, quas in primogenii, & eius descendentium fauorem considerauit Ioannes Lecirier, de primogenitura, lib. 1. q. 12. adducta etiam per Molinam, lib. 3. c. 1. in principio. Imo, & considera, an tentari pos sit, adhuc in casu[sect. 198] praedicto militare, atque obtinere locum decisionem, & rationem d l. 40. Tauri. Nam etsi tempore institutionis maioratus filius primogenitus es set praedefunctus, ita vt dum vixit, neque in aliqua spe pos set constituere ius aliquod primogeniturae, eius maioratus respectu, vtpote eum maioratus ipse nondum constitutus es set: quia tamen si viueret, & maioratus ita simpliciter constitueretur, certum es set ius succedendi eidem competere, atque succederet tanquam primogenitus; filij quoque & descendentes ab eo, videtur, quod debeant succedere, atque ex reprae sentatione personae parentis admitti, idque ex eiusdem l. Taur. 40. constitutione , quae (vt s aepe dixit) non quod parentes succes serint in maioratu, aut quod deces serint eo tempore, quo succedere non potuerunt, sed quod adueniente die succes sionis, in maioratu succedere pos sent, inspicitur, & sola potentia succedendi consideratur. Sane si filius hic primogenitus defunctus viueret, succes surus in maioratu es set: ergo, & filij, atque descendentes eius, non modo ex prae sumpta institutoris voluntate, sed etiam ex reprae sentatione personae parentis, succedere poterunt, atque debebunt. Et tunc quidem ad ea, quae in contrarium adduxit Auendan. d. glos s. 6. n. 9. 10. & 11. vt ex prae sumpta aui voluntate, non ex reprae sentatione nepotes admitterentur; responderi poterit, vt supra respondebam n. 184. & 185. Vere namque ea omnia, & alia similia; vel in aliis casibus loquuntur, vel procedunt in aliis succes sionibus extra maioratuum causam, in quibus diuersa ratio militat, ac primogeniturae qualitas quoad omnes valde consideratur. Nisi dixeris in hoc casu nunquam potuis se primogenitum se includere, & alias lineas, siue secundo, & tertio, & deinceps genitos excludere, ex quo nondum maioratus constitutus fuerat, & sic nec efficere primum caput in linea suorum descendentium, & consequenter ces sare ea, quae eisdem numeris adnotauimus. Sed tunc etiam replicari potest, negari non pos se, quin filius ille primogenitus natus fuerit, & es se potuerit, quod in maioratu postmodum constituto succederet, si viueret, idque videri sufficere, maxime inter descendentes, inter quos adeo praecise illa in lege reprae sentatio introducitur. Vtcunque tamen res sit, siue ex prae sumpta ani maioratum in stituentis voluntate, siue ex reprae sentatione id contingat, certis simum erit, nepotem hunc secundogenito filio praeferendum, vt Auend. d. nu. 12. affirmat. Sed alium casum valde neces sarium Author ipse[sect. 199] omittit, quando inquam vltimo maioratus pos ses sore, absque liberis, & descendentibus praemortuo, trans uersalisali quis succes sionem maioratus praetendit, cuius pater, si viueret, succes surus sane es set, vt proximior; ipse tamen multis abhinc annis, & ante maioratum institutum deces sit: tunc namque si ex vi reprae sentationis personae parentis, vel aui, hic non admittitur, ex prae sumpta institutoris voluntate, admitti equidem nullo pacto poterit, vtpote cum in eo diuersa ratio militet, ac ces set ca prae sumptio voluntatis testatoris, quae in nepote consideratur. nec dici valeat, testatorem de ipso aliquo modo sensis se, siue affectionem, quam ad nepotem, habuis se. Ex capite autem transmis sionis, aut reprae sentationis, vt non admittatur, ea equidem vrgent, quae Auendanus in casu praefato, d. glos. 6. contra nepotem considerauit, quae fortius vrgent contra transuersalem, quam contra nepotem (vt vides) ea etiam, quae de iure nondum delato. & spe incerta, & remota, adduximus supra, ex n. 180. vsque ad n. 184. Fortius etiam vrgent in casu isto, quando aliquis maioratu nondum constituto deces sit, cum nec remota, nec aliqua spes valeat considerari in eo, qui ante maioratum institutum deces sit. Quod si dixeris ea omnia obstare dumtaxat in terminis iuris communis , ac in succes sionibus liberis, & fideicommissis temporalibus, non vero in maioratibus perpetuis, neque attenta constitutione d. l. 40. in qua non quod parentes succes serint in maioratu, aut quod deces serint eo tempore, quo succedere non potuerunt; sed quod adueniente die succes sionis succedere pos sent, tam in descendentibus, quam in trans uersalibus inspicitur: & verba eiusdem l. valde generalia, atque indefinita sunt, & omnes videntur , ac quos cunque casus comprehendere: Replicari equidem pos set, fundamenta quidem omnia, quibus pro Couar. & Molin. contra Auendan. & sequaces, in quae stione agitata supra, ex n. 172. adducti. atque excitati fuimus, maxime ex d.n. 184. & 185. in hoc casu non videri aliquo modo vrgere, aut militare pos se, vtpote cum dici non pos sit, quod pater, aut ascendens ante maioratus institutionem praedefunctus. vt primogenitus se incluserit, & ideo excluserit perpetuo secundogenitum, siue omnes alias lineas; cum (vt dixi) nondum es set creatus maioratus, cuius occasione inclusio hec considerari pos set; & sic nec fuerit primogenitus post institutum maioratum, qui efficeret primum caput in linea suorum descendentium , ita ve deficiente initio lineae omni respectu, nullum ius praetendere pos sit hic transuersalis; cum eius author perinde considerari debeat, ac si nunquam fuis set. Quod valde videtur Ludou. Molinae intentioni, & placitis conuenire is namque Author, de Hispan. primog. lib. 3. c. 6. n. 34. & 35. licet ita extendat decisionem d. l. Tauri 40. vt supra vidimus, & omnes transuersales in infinitum comprehendi voluerit, vt supra quoque probauimus; requirit saltem lineam primogenitorum fuis se, licet vltimi pos ses soris respectu lineae initium non fuerit ad hoc. vt descendens ab eo, qui succes sionem non occupauit, ius succes sionis praetendere pos sit; sed in casu proposito, lineae initium etiam primogenitorum non fuit, eo quod nondum maioratus fuerat institu tus: ergo nec reprae sentatio locum habere potest. Et haec quidem notanda, quia noua sunt, nec alibi sic considerata. nec scripta, atque ex ipsis cum occasio se offerat, res erit mature deliberanda, negari enim non potest, quin articulus hic difficultatem in se contineat, & quod si transuersalis iste viueret, succes surus es set, & sic pos sunt pro vtraque parte fundamenta adduci, quamuis semper ratio illa fortis sime adstringat; quae deducitur ex defectu initij lineae in eo, qui vt primogenitus se includere non potuit, deficente maioratu nondum instituto, & sic subiecto, in quo inclusio daretur, & sic quoque videtur deficere ratio illa decisiua d. l. 40. Taur. & totum fundamentum, ex quo inter transuersales in infinitum reprae sentationi; & ius succedendi conces sit Molina (vt dixi:) Nisi tu quoque replices, etiam hunc casum videri comprehen sum sub dispositione d. l. Tauri, 40. & verbis illis sub 2. p. ipsius, adeo generaliter appositis. Demanera, que siempre el hijo, y sus descendientes legitimas por su orden, reprae staten la persona de sus padres, aunque su padres no ayan sucedido en los dichos mayorazgos. Verba namque ista videntur quoque in casu proposito verificari, item & illa in 1. part. l. eiusdem scripta. Al hijo del dicho tenedor o de aquela quien el dicho mayorazgo pertenecia. Plane si iste transuersalis hodie viueret, ad eum pertineret succes sio: ergo videtur, quod reprae sentatio procedere debeat, eo maxime, quod in eadem l. non dicitur: En la suces sion del mayorazgo ya hecho, o ya instituydo sed duntaxat scribitur: En la suces sion del mayorazgo, & iterum in secunda parte. Pero aun en la suces sion de los mayorazgos alos transuersales. Et sic in omni succes sione, maioratus videtur innuere lex ip sa, quod id procedat absolute, siue maioratus institutus tunc es set, cum is ad quem hodie pertineret, si viueret, praedefunctus fuit, siue iam eo mortuo. Idcirco (vt dixi) mature res haec cogitanda, atque deliberanda erit, & vide infra, n. 212. Caeterum, si filius primogenitus filium habeat ne[sect. 200] potem pos ses soris & hic nepos moriatur viuentibus ano pos ses soris, & patre primogenito, relicto tamen filio, pronepote pos ses soris; certum quidem, erit ex decisione d. l. 40. Tauri, quod hic pronepos admittendus erit ad maioratum post mortem proaui, etsi auus iam mortem obierit ante proauum, & excludet patruos, item fratres aui primogeniti, quod Didac. Cou. pract. d.c. 38. nu. 9. in finalibus verbis, recte percipit, & sequitur Ioan. Matiencus in l. 5. tit. 7. glos. 3. n. 3. lib. 5. nouae collect. Regiae. Sed & filius incapacis, ante incapa[sect. 201] citatem natus, patruum excludit, & ad maioratum admittitur, vel reprae sentando personam propriam parentis, qui ciuiliter mortuus sit, vt cum Praeposit. Isernia, Tiraq. Moderno, Greg. Lopez, Mieres, & Molina. adnotauit, & latius id explicauit Velasq. Auend. in eadem l. Taur. 40. glos. 4. n. 1. & 2. & seq. vel incapace[sect. 202] aut inhabili effecto patre ipso, ex propria persona, iuréque propriae vocationis, aut substitutionis succedet, iuxta ea, quae cap. 15. per totum, supra, hoc eodem libro, latius resoluimus, ac exempla adduximus. Et in primo casu praedicto, quando per reprae sentationem filius succedit, exempla adducit Auend. d. glos. 4. ex n. 4. cum seq. & de vtroque latius videndum erit, d.c. 15. Denique, cum hi, qui in vtero sunt, eodem pri[sect. 203] uilegio gaudeant, quo nati, & pro natis habeantur, quoties de ipsorum commodo agitur, l. qui in vtero, ff. de statu hominum. l. si quis praegnantem, ff. de regulis iuris. l. inter §. quandiu, ff. vnde legitimi, l. prima, §. si quis proximior, ff. vnde cognati, l. intelligendus, ff. de verborum significat. l. antiqui, ff. si pars haereditatis petatur. Ac impediunt sequentem in gradu, ex eisdem iu[sect. 204] ribus, & l. vltima, ff. de ventre inspiciendo. l. 2. §. vtique, ff. de suis, & legitimis haeredibus, l. 2. titul. 18. partita 6. & multis notandis, exornauit Petr. de Peralta, in rubrica, ff. de haeredibus instituendis, ex hum. 123. ver siculo, visis itaque praedictis, vsque ad numerum 126. & post Tiraquellum, Mieres, de maioratu, p. 3. q. 2. per totam. Certum etiam est, quod posthumus ex primo[sect. 205] genito in succes sione maioratus, excludere debet patruum, siue secundo, aut tertio genitum, quemadmodum & nepos natus excludit. Et ita post Ioannem Lecirier, & Paulum Parisium scripsit, & late fundauit Mieres. d.q. 2. n. 5. Auendanus, d. glos s. 4. n. 3. Indéque quod lex 45. Tauri procedat in succes sione ma[sect. 206] ioratus eius, qui adhuc est in vtero, & quod venter[sect. 207] in dubio sit mittendus in pos ses sionum, quamuis a maioratus succes sione foeminae excludantur, late probauit Mieres, n. 1. in d.q. 2. p. 3. & per totam illam quae stionem, & vide p. 2. q. 6. n. 51. eius autem placita, & resolutiones confirmantur optime ex his, quae ipsemet Author adducit. Addiderim ego ex eisdem obseruationibus Pe[sect. 208] laez a Mieres, atque ex traditis per Peraltam vbi supra, deduci manifeste, in Hispanorum primogeniis, atque in maioratuum succes sione, & post deci sionem dicta. l. Tauri. 40. minime pos se habere locum ea, quae in materia fideicommis saria circa patruum, & nepotem, vt scilicet nepos non intret in locum patris, quando non est natus tempore mortis testatoris, sed quod patruus eum excludat: post alios multos scripta reliquerunt Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo. 9. n. 11. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis quae st. 11. num. 115. cum sequent. Alexander Raudensis, in appendice post tractatum de analogis, 1. part. num. 166. vtpote, cum etiam si nepos natus non sit, sed in vtero existat, omnino seruari debeant ea, quae Pelaez a Mieres, 3. parte, dicta quae st. 2. per totam. Circa posthumos. & vere, & erudite annotauit, atque ex proposito comprobauit. Molina quoque, de Hispan. primog. lib. 1. cap 6. num. 48. & 49. expresse obseruauit, quod quamuis ad legatum familiae relictum, admittantur tantum hi, qui tempore mortis testantis nati sunt, in Hispanorum tamen primogeniis, non solum admittuntur nati tempore institutionis, sed omnes etiam, qui tempore delatae succes sionis, & conditionis euenientis nati inueniantur. Imo, & in terminis[sect. 209] iuris communis loquendo, traditio ea difficultatem, atque Authores contradicentes habet, nam quod in succes sione fideicommis si, filius ingrediatur in locum patris, etiam quando tempore mortis testatoris, nepos ipse ex filio, vel pronepos ex nepote, nondum natus, vel conceptus erat, & adhuc patrem reprae sentet, vt concurrat cum patruo, tenuerunt Alexander, Corneus, Iason, Decius, Parisius, Rubeus, Socinus iunior, Cephalus, quos Menochius commemorauit, ac sequutus est, in consil. 124. n. 111. lib. 2. reiecta contraria opinione Socini senioris, Parisij sibi contrarij, ac etiam Curtij iunioris. Et illo in loco, num. 48. confutauit rationes, & argumenta prae fati Socini, & eodem n. 28. rationem veram huius re solutionis adducit. Et repetit lib. 4. praesumpt . 95. n. 17. Quod si ponamus, primogenitum in vita insti[sect. 210] tutoris maioratus mortuum fuis se, filium tamen, aut filiam reliquis se, & extare secundo, aut tertio genitum filium institutoris eiusdem; tunc equidem si maioratus irreuocabiliter institutus fuis set, vtputa aliqua ex causis, contentis in l. 17. & in l. 40. Taur. vel ex aliis quibuscunque, ex quibus maioratus irreuocabiles fiunt: certum & planum erit, nepotem, vel neptem primogeniti ex vi reprae sentationis, atque specialis vocationis, & prae sumptae, claraeque in stitutoris voluntatis ad maioratus succes sionem admitti, patrumque excludere, etiam si in vita institutoris maioratus mortuus fuerit, quod recte animaduertit, & sic resoluit Velasq: Auendanus, glos s. 5. d. l. 40. Tauri, n. 1. Et reddit rationem, quia cum iam irreuocabiliter actuale ius succes sionis filius maior seu primogenitus acquisierit, dubitari non potest, quin ad filium eius illud transmittat, neque tunc ageretur de succedendo institutori (vt ipse Auend. subdit) sed primo donatario defuncto, cuius respectu filius maior proximior est cognatione, & gradu. Addiderim ego libenter, casum hunc in terminis[sect. 211] praedictis indubitatum es se, omnia enim quaecunque legis illius Conditores excitare potuerunt, vt ipsius constitutionem ederent, & sic statuerent, quaecunque etiam pro ratione decidendi eiusdemmet legis hactenus diximus, sic militant in eo casu, sicut in eo, qui ibi exprimitur, quando in vita pos ses soris primogenitus deces sit, nam & hic verum est, in vita pos ses soris eum deces sis se. Nec magis potest spes ea succedendi deficere tunc, quam cum alius maioratum pos sidet, sicut enim pos ses sor non potest succedendi ius aliquo modo auferre his, qui de iure, aut ex dis positione testatoris succedere debent, neque vocationes, aut substitutiones quouis modo mutare, vel alterare, sic nec institutor ipse maioratu semel irreuocabiliter constituto, efficere potest, vt vtrumque supra. hoc eodem lib. c. 10. ad l. perfecta donatio. C. de donat. quae sub modo, latius probaui. Denique quia eo ipso, quod maioratus institutus fuit, & in es se persecte productus, primogenitis omnibus, ac maxime filio huic maiori praemortuo, & eius primogenitis, incommutabilis quaedum spes, ac ius succedendi certum, & firmum acquisitum est. Idque iuxta ea, quae s aepe hoc cap. adnotata fuere, & tradita per Molin. lib. 3. c. 6. n. 25. & nu. 35. 36. & 37. cum seq. Mier. in initio 2. p.n. 54. & 65. Io Gutier. pract. lib. 3. q. 66. ex n. 17. & q. 67. ex n. 20. eundem Auendan. glos. 1. eiusdem l. Tauri 40. ex n. 12. & n. 31. cum seq. quod equidem non variatur, nec immutatur, aut non minuitur ex co, quod primogenitus in vita institutoris deces serit, sicut non immutatur, aut non aufertur, quando in vita pos ses soris deces sit: in vtroque enim casu, aequalis, eadémque ratio militat, nec vlla differentiae ratio potest constitui , & sic aequalis debet es se, atque ex praefata lege Tauri, eadem vtriusque determinatio. Verumenimvero, dum Auendanus dixit, quod in proposita specie non agitur de succedendo primo institutori, sed primo donatario, idest primogenito defuncto, cuius respectu filius eiusdem maior proximior est cognatione, & gradu: sano equidem modo id accipiendum, atque intelligendum est, nam & si eius respectu proximior sit, ex reprae sentatione tamen succedit, vt Taurina eadem lex expresse disponit, dicens , Reprae senten la persona de sus padres. Nec a primo donatario, id est primogenito, sed ab institutore maioratus procedit, atque defertur vt vulgatum est, & tradit Molin. lib. 1. c. 8. n. 2. idem Auend glos. 1. eiusdem l. Taur. n. 2. & 15. & sic quamuis proximitas, & primogenitura inspiciatur respectu filij defuncti, filius tamen ex reprae sentatione succedit, & a primo institutore succes sionem accipit, non enim sufficeret ei proximiorem es se, nisi reprae sentationis beneficium introductum fuis set, ex quo viuente institutore, pater ipsius deces sit, prout lex illa Tauri significat aperte, quatenus verba superiora, representen la per sona de sus padres, adiicit. Caeterum si primogenitus in vita institutoris maioratus deces serit, & maioratus ipse non irreuocabiliter institutus fuis set, sed potius reuocabiliter, aut ita sane, vt reuocari pos set; maius tunc dubium es se videtur, ex quo irreuocabiliter actuale ius succes sionis acquisitum non erat filio primogenito, imo si maioratus reuocaretur, & ius quoque primogeniti deficenter. Nihilominus tamen eo etiam in casu repraesentationem concedit, & patruo nepotem primogeniti praefert Velasq. Auendan. in d. l. Tauri 40. d. glos. 6. n. 3. vsque ad n. 8. & concludit, non modo ex vi reprae sentationis, sed etiam ex vi specialis vocationis, aut substitutionis, nepotem debere admitti. Et ad sic dicendum adducitur theoricis, atque doctrinis nonnullis Doctorum in materia vulgaris, compendios ae, & fidei commis sariae substitutionis, quibus substituto in vita testantis defuncto, a secunda substitutione te stamentum incipit, siue secundo loco vocatus, per fideicommis sum admittitur. Et vere Auendani re solutio mihi admodum placet, & in puncto iuris, attentáque decisione dict. l. Tauri 40. & eius ratione veris sima videtur. Pro ea autem, non modo vrgent, sed etiam fortius militant, atque adstringunt ea, quae supra, num. 196. cum sequentibus, adduxi in illa quae stione, vtrum nepos institutoris ex primogenito defuncto ante maioratus institutionem, patruum excludat. Nam si eo in casu excludere debere nepotem patruum, etiam nondum maioratu in stituto, & qui pos set nunquam institui, dicimus; quanto magis in casu isto id es se debebit, vbi eo ipso, quod maioratus institutus, & confectus fuit, statim primogenitis omnibus, & maxime filio tunc maiori, & primogenito, ac omnibus eius descendentibus, spes succedendi fuit acquisita Nec stat vis in eo, quod maioratus reuocari potuerit, vel non, non enim inspicimus, an reuocabiliter factus fuerit, vel irreuocabiliter; sed postmodum maioratu ipso non reuocato, dumtaxat consideratur, quis eo tempore succedere deberet, tunc autem cum certum sit, quod primogenitus succederet, si viueret, certum etiam erit, & eius filium succedere debere, id enim atque potentiam, & pos sibilitatem succedendi, principaliter considerauit lex illa Tauri, nec distinxit, an reuocabiliter, vel irreuocabiliter maioratus institutus fuis set, sed dumtaxat dixit, En la suces sion del mayorazgo, &c. Vnde nec nos distinguere debemus, iuxta vulgatas iuris regulas, & principia. Quod admodum concludit; nec Auendanus ita perpendit, quamuis in resolutione (vt dixi) recte se habuerit, dum nepotem patruo praetulit, & doctrinas illas substituti mortui, in vita donatarij, aut substituti vulgariter, fideicommis sarie, vel compendiose, mortui in vita testatoris, adduxit, quae sunt notandae in proposito. In transuersali autem difficilior videtur, ac red[sect. 212] ditur casus metidem, quando scilicet mortuo vltimo pos ses sore, transuersalis aliquis ex reprae sentatione personae parentis sui, vel aui, succes sionem praetenderet, & verum est, quod si auus, vel pater viueret, succes surus es set, ipse tamen in vita institutoris maioratus deces sit, quem casum Auenda nus omisit. Et tunc quidem inquiritur, an succedere debeat, vel ab alio transuersali in proximiori gradu existenti, excludatur. Et proculdubio quamuis in alio casu simili, quando inquam transuersalis ante maioratum institutum deces sit, dubius fuerim & pro vna, & altera parte, rationes adduxerim, & ponderauerim verba dict. l. Tauri 40. sempérque negotium difficultatem mihi fecerit, vt vidisti supra, num. 199. In hoc tamen Casu, quando maioratu, iam erecto, & constituto, in vita tamen institutoris, transuersalis deces sit, in eam sententiam procliuior sum, ac ita si casus occurreret, Consulerem, & obseruarem, quod transuersalis huiusmodi reprae sentando personam patris, vel aui sui, succedere debeat in maioratu, & alium con sanguineum transuersalem excludere, etiam in proximiori gradu existentem: lex illa Tauri (vt s aepe dixi) intertransuersales quoque, vsque in infinitum reprae sentationem concedit, in casu autem praefato certum est, quod si pater ille, vel auus vixis set, succes surus fuis set; nihil autem interest, quod invita alterius maioratus pos ses soris, vel in vita institutoris eiusdem deces serit. Non enim id inspicitur, nec in consideratione habetur ea in lege, vt supra dicebam. Non etiam distinguitur eo modo, vt supra quoque dixi; sed dumtaxat attenditur, quis eo tempore maioratu non reuocato succede. deberet; & iuxta id regulatur succes sio, atque reprae sentatio ob solam pos sibilitatem, & potentiam succedendi conceditur, quae in praedefuncto negari non potest. Ratio autem illa, quod ante maioratus institutionem aliquo consanguineo defuncto, non potuerit ipse se includere, vt primogenitus, vt pote nondum instituto maioratu, cuius respectu inclusio consideraretur & primogenitus se includendo, omnes ex sua linea procedentes, etiam includeret, quae principaliter dubium faciebat negotium in eadem quae stione excitata, supra, num. 199. quando transuersalis ante maioratus institutionem deces sit, vt ibi dixi; ces sat omnino in casu prae senti, vtpote cum primogenitus quicunque, maioratu semel, etiam reuocabiliter instituto, se includere potuerit, ac vere se incluserit, & spem quandam, atque in futurum potentiam, & aptitudinem succedendi suo loco, & tempore acquisierit, quae de primogenito in primogenitum, ac de illo in omnes suos posteros, & descendentes transit, ita vt postmodum maioratu non reuocato, si viueret, sic succederet, ac si ab initio irreuocabiliter institutus fuis set maioratus, quod in consideratione dumtaxat lex illa habet praecipue, nec distinguit, an in vita pos ses soris, vel institutoris maioratus transuersalis deces serit, sed simpliciter sic statuit. Et sic cum aequaliter militent in casu isto omnes illius legis rationes, ac etiam eiusdem decisio, & verba conueniant, sic & aequale ius debebit constitui, & in fauorem eius, qui ex reprae sentatione succes sionem praetendit, erit res definienda. Repetendae etiam erunt legis Tauri ponderationes factae supra, dicto num. 199. quae in hoc casu concludenter probant hanc resolutionem, ces sat enim dubitandi ratio illa praecipua, quae militat, quando nondum instituto maioratu, transuersalis deces sit. Et haec quoque notanda sunt, quia noua idem, nec alibi sic digesta, nec considerata. Et hactenus de noua principali ob seruatione in hoc tractaru, Nunc vero, & decimo loco deinde, atque prin[sect. 213] cipaliter constituendum, atque obseruandum erit, Interpretes quoque nostros dubitas se communiter, vtrum quando agitur de succes sione ex dispositione hominis, id est de fideicommis so, filius ingrediatur in locum patris; siue an, & quando in fideicommis so sit locus reprae sentationi, vt nepos cum patruo concurrat. Et quidem pro dilucida, & ab soluta, breui tamen, atque expedita huius articuli explanatione, constituere, atque praemittere neces sarium erit, proposito in dubio, & circa contrarietatis Glos s ae, & Baldi explanationem in l. cum ita §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo. Plena manu scripsis se tot Authores, vt fere infinitus sit eorum numerus, siue valde prolixum, eos omnes suo ordine commemorare. Nihilominus tamen nonnullos praetermitti ideo non pos se, quod ipsi absolute, atque ex profes so magis articulum hunc prosequantur, & plures casus distinguant. Dum ergo quaeritur de articulo praedicto, & dictis sententiis Accursij, & Baldi contrariis, sequentes erunt omnino videndi Authores, vt alios antiquos omittam, qui praecitantur ab eisdem. Antonius Gabriel, commun. conclus lib. 4. titulo de fideicommis sis, conclus. 3. Rolandus a Valle, in consilio 68. per totum, lib. 1. Iacobus Menochius, qui plena manu scribit, & optime explicat, in consil. 124. & in consil. 200. lib. 2. & in consil. 357. ex num. 20. lib. 4. & in con sil. 528. ex num. 24. lib. 6. & prae sumptione 95. ex n. 14. vsque ad num. 40. lib. 4. Ioannes Cephalus, in consil. 16. per totum, lib. 1. & in consil. 137. num. 30. & sequentibus, & in con sil. 215. ex num. 12. lib. 2. & in consil. 283. & in consil. 313. ex num. 45. cum multis sequentibus, & in consil. 489. ex num. 59. cum sequentibus, volumine 4. & in consil. 333. ex num. 25. cum sequentib. volum. 3. Tiberius Decianus, in consil. 1. num. 344. & 350. & 358. vsque ad numerum 364. lib. 1. vbi citat authores pro Glos sa, & contra Baldum, & pro Baldo contra Glos sam, & vide ibidem, num. 397. versiculo, non obstat, & in consil. 7. num. 79. eodem lib. 1. vbi sequitur Glos sam contra Baldum, sequitur etiam in consil. 28. vbi vide ex num. 4. vsque ad numerum 11. eodem lib. 1. & in consil. 9. lib. 2. vbi opinionem Glos s ae contra Baldum veriorem es se profitetur, & in consil. 55. num. 13. lib. 3. & in consil. 13. num. 15. lib. 5. Michael Gras sus, receptarum sententiar. §. fideicommis sum, quae st. 11. per totam. Franciscus Viuius, conclusione 121. lib. 2. commun. conclusionum. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. per totum. Hieronymus Gabriel, in consilio 86. num. 9. lib. 1. Franciscus Bursatus (a quo relatos omitto) in consil. 67. & in consil. 71. lib. 1. & in consil. 170. lib. 2. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, art. 21. per totum, vbi late. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. dubit. 4. solut. 3. & vltima, ex n. 21. vsque ad numerum 33. fol. 225. Didacus Couar. practicarum, cap. 38. Ludouicus Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 7. num. 20. & 21. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. ex num. 8. vsque ad num. 64. & pluribus num. seqq. Humada, in l. 2. titul. 15. Partita 2. glos sa 17. ex num. 9. Hippolytus Riminaldus, in consil. 283. ex num. 7. vsque ad num. 19. lib. 2. & in consil. 690. lib. 6. vbi late consuluit pro nepote, & in fauorem reprae sentationis contra Baldum. Syluester Aldobrandinus, in consil. 31. num. 28. Sfortia Oddi, in consil. 39. ex num. 27. & num. 36. & 43. lib. 1. Petrus de Peralta, in eodem loco, quo Accursius proposuit quae stionem, videlicet in dict. §. in fideicommis so, num. 18. D. Franciscus Sarmientus, in eodem §. num. 17. Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, quae stione 50. n. 31. vsque ad num. 35. & num. 41. Pelaez a Mieres, de maioratu, parte 2. quae stion. 6. num. 11. Angelus Mattheacius, de legatis, & fideicommis sis, cap. 6. per totum, lib. 2. fol. 67. & 68. cum sequent. Borgninus Caualcanus, decis. 21. n. 70. & sequent. 3. part. & decis. 9. num. 86. part. 2. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quae st. 17. num. 7. & num. 29. Iacobus Mandellus de Alba, in consil. 60. per totum. Octauianus Cacheranus, in consil. 72. num. 29. per totum. vbi pluribus modis declarauit Glos sam, in dict. §. in fideicommis so. Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 65. & 66. vbi late. Iacobus Cancerius, variarum resolut. cap. nu. 43. 44. & 45. Alexander Raudensis, in appendice post tractatum de analogis 1. part. num. 170. Velazquez Auendanus, in. l. 40. Tauri, glos sa prima, ex num. 29. vsque ad num. 41. Fabius Turretus, in consilio 12. & in consilio 38. lib. 1. Optime, atque erudite (vt adsolet) Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 70. per totum, lib. 1. Azeuedus, in l. 5. tit. 7. num. 6. lib. 5. numae collect. Regiae. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 618. num. 2. versiculo, circa fideicommis sum. Et num. 3. fol. 432. vsque ad folium 436. inclusiue. Antonius Pichardus, ad titulum institut. de haered. quae ab intest. defer. de reprae sentatione §. 3. ex n. 45. cum sequent. fol. 1260. Gualdensis, de arte testandi, titulo de substitutionibus, cautela 27. Franciscus Beccius, in cons. 107. num. 10. Petrus Surdus, in cons. 325. num. 1. lib. 2. Iosephus de Rusticis, in cons. 2. ex num. 84. Blazius Flores Diaz de Mena, qui in proposito huius articuli nullum ex superioribus refert, in additionibus ad decisionem Gamae 93. versic. Prima conclus. fol. 47. Cae sar Barzius, decisione Bononiae 93. per totam. Flaminius de Rubeis, in consil. 35. Ludouicus Casanate, in cons. 59. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, conclusione 352. ex num. 55. vsque ad num. 63. Ex his manifeste apparet, quae stionem superiorem perdifficilem es se, & non modo contrarios existere infinitos fere Authores, sed etiam eosdemmet Interpretes aliquando varios fuis se, & sibi ip sis contrarios; plerumque enim vnam, plerumque aliam partem sustinent, & communi, & communiori, & de vera, & veriori, & in iudicando sequenda, attestantur. praeterea, disputationem eandem, tam ampli, & vasti Pelagi es se, vt cum vtraque opinio, & Accursij, & Baldi, suos habeat, & permultos, maximíque nominis sectatores, & pro vtraque parte vrgentis sima adsint fundamenta, vix ex ipsorum traditionibus dignosci valeat dilucide, vtra earum verior sit, atque tenenda. Caeterum ad rem accedendo, prima in proposi[sect. 214] to dubio fuit opinio Glos s ae, in dict. l. cum ita, §. in fdeicommis so, verbo. proximo. ff. delegatis secundo, quae dixit, in fideicommis si succes sione admittendam es se reprae sentationem, & consequenter nepotes ex filio praemortuo, vna cum patruo, & in locum patris succedere, etiam in fideicommis so facto ab auo, purificato per mortem alterius patrui: in transuersalibus tamen id restrinxit glos sa metipsa vsque ad filios fratrum, quae vere hoc dixit. Vt recte obseruauerunt Hieronymus Gabriel, in consil. 86. num. 6. lib. 1. & Rolandus, dicto consil. 68. n. 55. lib. 1. reprobantes Decium, qui in consilio primo dicebat, Glos sam illam hoc non dicere. Reprobat quoque Decium, Ioannes Vincentius Honded. in consil. 70. num. 43. lib. 1. & Glos s ae opinionem sequuti fuere Imola, Corneus, Socinos, Alexander, Caballinus Antonius Rubeus, Gozadinus, Tiraquellus quamplurimos in id referens, Portius, Cephalus, Couarruuias, Acosta, Rolandus, & Marcarius, quos in vnum conges sit, & cum Glos sa firmiter tenuit, tam in fideicommis so particulari facto familiae, quam in vniuersali, Ludouicus Molina, de Hisanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 20. Angelus, Imola, Alexander, Aretinus, Gozadinus, Corneus, Bertrandus, Socinus, Ruinus, Bolognetus, Decius, Durandus, Socinus iunior, Alciatus, Benint. Ferretus, Iason, Curtius iunior, Chas saneus, Fabius a Corombonus, Craueta, Marcarius, Castrensis, Menchaca, Fulgosius, Rubeus, Alexander, Parisius, Hieronymus Gabriel, Capra, Laurentius Hircon. Thobias Nonius, Rota Bononien. Boerius, Mathesilan. Simon de Praetis, Cephalus pluribus in locis, quorum maiorem partem retulit, & ita constanter tenuit Iacobus Menochius, dict. consil. 124. num. 81. per totum, lib. 2. caeteros vero commemorauit, & de magis communi, & veriori, & in praxi obseruata opinione testimonium perhibuit Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 70. num. 43. per totum, lib. 1. Zanchus, in §. cum ita, l. haeredes mei, ff. ad Trebel. 4. parte, num. 145. Riminaldus iunior in duobus locis antea relatis, & in consil. 246. num. 29. lib. 2. & in consil. 681. num. 33. lib. 6. & in consil. 410. num. 37. lib. 3. Franciscus Viuius, Menochius, pluribus aliis in locis, Tiberius Decianus, & alij ex superioribus, quos refet, & ita secure tenet Fabius Turretus, in consil. 12. num. 6. & in consil. 38. num. 1. & 2. vbi contrariam opinionem reprobat, & de communi, & recepta sententia contra Baldum, quod in fideicommis sis locum habeat reprae sentatio, testatur. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, dicta quae st. 11. & num. 54. vsque ad numerum 64. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, artic, 21. num. 11. per totum. qui etiam retulit aliquos ex praedictis. Et es se veriorem Glos s ae sententiam dixit Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 2. num. 37. & sequentibus, & num. 31. retulit pro ea Baldum, Decium, Alexandrum, Ruinum, Iasonem, Curtium iuniorem, Aretinum, Antonium Rubeum, Gozadinum, Socinum, Corneum, Rolandum, Tiraquellum, Antonium Gabrielem, & Molinam. Ij omnes pro sententia praefata Accursij, solidis [sect. 215] sima & concludentia fundamenta adducunt, sed inter alia illa magis adstringunt, nec in rei veritate responsum habent. In primis, quod in fideicommis so familiae relicto, succeditur eodem ordine, quo ab intestato succeditur, l. vltima, C. de verborum significatione. Sed in succes sione ab inte stato, reprae sentationi locus est, & cum patruis nepotes concurrunt: §. cum filius, Institut. de haered. quae ab intest. defer. cum aliis vulgatis. Ergo id ipsum in fideicommis so familiae relicto dicendum est; & consequenter in eius succes sione, vt proximiores hi admittentur: qui ab intestato admittuntur, vt tales. Ab intestato autem (vt supra dixi) filius subintrat in locum patris, ergo & in ea succes sione debet intrare. Nec potest ad hoc fundamentum congruum aliquod responsum as signari, vt Ludouicus Molina, lib. 3. dict. cap. 7. num. 20. recte animaduertit. Et in terminis nostris, sic argumentantur permulti Interpretes, quos Ioannes Vincentius Hondedeus dict. consil. 70. num. 20. & 21. conges sit. Secundo pro eadem sententia facit; nam testator in dubio videtur suam dispositionem cum iuris communis dispositione conformare voluis se, vt vulgo circunfertur quotidie, suósque descendentes eo iure, eoque ordine ad fideicommis sum admittere, quo de iure in legali succes sione admittuntur, vt etiam adnotarunt Authores quamplurimi, quos ipse Hondedeus vbi supra, num. 22. adduxit; & quod ideo fideicommis sum secundum naturam succes sionis ab intestato regulatur, vt etiam idem relati probarunt, sed in legali succes sione reprae sentatio locum habet (vt dictum est) ergo & in dispositione testatoris debet locum habere. Tertio & vltimo facit pro eadem parte coniectura l. cum auus, ff. de condit. & demonstrat. ex qua eadem affectio testatoris, quae fuit erga filium suum, eadem extitis se creditur circa nepotem ex illo filio. Qua sane ratione ad hanc rem in specie vsus est Carolus Ruinus, in consil. 79. num. 15. lib. 3. Rolandus, dict. consil. 68. num. 50. lib. 1. Tiraquellus, de primogenitura, quae st. 40. num. 91. Menochius, dict. cons. 124. num. 83. lib. 2. latius Hondedeus dict. consil. 70. num. 25. qui dicit, prae sumendum non es se, testatorem minus dilexisse nepotes ex filio praemortuo, imo prae sumitur illos magis dilexis se, cum per nepotes, & pronepotes longiorem nostri propagationem, & diuturnitatem videamus, ad quod tendit omnis nostra intentio in concipiendo, & producendo liberos. Et quia magis memoria ani extenditur per nepotes, quam per filios, & sic magis videtur ipsos, quam filios diligere. Vt concludunt Interpretes relati per Hondedeum dict. cons. 70. num. 25. qui etiam subdit eleganter, quod si non es set dicendum, auum magis diligere nepotes, debet saltem prae sumi aequalis affectio erga filios, & nepotes: vt considerant respondentes fundamento Baldi contrarium tenentis, Alexand. in consil. 26. num. 5. col. 2. lib. 3. Gozadinus, in con sil. 4. num. 13. & Benintend. decisione 88. in fine. Vnde sicut succedunt de iure communi nepotes, & subintrant in locum patris, & cum patruis concurrunt, ita debent & in fideicommis si succes sione succedere. Verumenimvero, reprae sentationi locum non[sect. 216] es se in succes sione fideicommis si, nec filios intrare in locum patris, & quae hactenus dicta sunt de iure communi, procedere in succes sione legali, non autem in dispositione hominis; tenuit expresse Baldus, in eodem, §. in fideicommis so, & Baldum sequuti sunt permulti alij Interpretes, quos in vnum conges sit Menochius, dict. consil. 124. num. 80. lib. 2. nempe Corneus, Florianus, Angelus Aretinus, Alexander, Capra, Mathesilanus, Iason, Decius, Curtius iunior, Gratus, Crotus, Gozadinus, Bellonus, Veronensis, Fabianus Patauinus, Guillelm. Benedict. & Bertrandus, quorum aliquos retulit quoque Antonius Gabriel, communium conclusionum lib. 4. tit. de fideicommis sis, conclusion. 3. num. 2. idem Menoch. in cons. 357. num. 20. lib. 4. Teber. Decian, sibi contrarius, in cons. 1. num. 362. lib. 1. & in cons. 55. num. 10. lib. 3. dicens, hanc es se magis communem. Cumanus, Angelus, Aretin. Innocen. Nicol. de Matarelis, Iafon, Alexand. Cur. iunior. Florian. Dec. Capr. Rube. Alexand Iacob. de Put. Angel, de Periglis, Crotus, Ruinus, Paris. Bertrandus, Mathesilan. Guil. Bened. Gratus, Socinus senior, Gozadin. Corneus, Beroius, Alciatus, Socin. iunior, Marzar. Nat. Port. Imol. & Bolognet. quos vt sequaces opinionis Bal. contra Glos sam recensuit Ioan. Vincentius Honded. in cons. praedict. 70. num. 19. per totum, lib. 1. alios quoque, maxime Bellonium Nonium, Albanum, Portium pluribus in locis, Cel sum, Zanchum, & alios retulit P. Anton. de Petr. de fideicommis sis, dicta quae st. 11. num. 15. & num. 52. & 53. retulit etiam alios M. Anton. Peregrin. de fideicommis sis, dict. art. 21. n. 1. & tuetur hanc partem Angelus Matthaeat. de legatis & fideicomm. lib. 2. cap. 6. Rationes autem, & fundamenta, quibus Bal[sect. 217] dus, & eius sequaces excitantur, atque adducuntur praecipue, ad id tendunt, atque redigi pos sunt in summa; Inprimis, quod maior est affectio testatoris erga proximiorem, atque ita erga filium, quam erga nepotem, & deinceps; & consequenter, quod patruus debet omnino excludere nepotem, & quia sola ipsa gradus proximitas consideratur, quamuis in succes sione legali aliter sit, vt supra vidimus. Quae tamen rationes nec in proposito concludunt, nec vere omnino sunt. ratio namque illa affectionis, sic perpensa, contra Bald. potius, & sequaces retorqueri potest, si ea in memoriam repetamus quae de affectione aui circa nepotes, supra dicebamus. Vel saltem ita locum habet in filio ingrediente locum patris sui, quam in filio metipso, aut fratre defuncti. Quandoquidem (vt etiam supra dicebam) testator disponendo, secundum ius commune disposuis se, atque vocas se censetur. Quod saneius commune nullam adhibet differentiam inter patrem, & filium, sui patris locum obtinentem; quod Menochius dict. consil. 124. num. 83. singulariter, & vere animaduertit, & latius prosequitur Ioannes Vincentius Honded. dict. consil. 70. ex num. 44. vsque ad numerum 52. ex quo Authore, & alia ratio eliditur, quod scilicet sola gradus proximitas consideretur in succes sione fideicommis si, vtpote cum filius, qui locum patris sui obtinet, in eodem dicatur es se gradu, & sic gradus proximitas ex iuris communis dispositione ei obes se non pos sit. Praeterea, quia vt Imola, in dict. §. in fideicommis so, cum indicio animaduertit. & Menochius dict. num. 83. sequitur, non plus in casu dict. §. in fideicommis so, consideratur affectio testatoris, quam in casu dict. §. cum silus, Institut. de haered. quae ab intest. defer. cum vulgatis, & in casu authent. ces sante, C. de legitimis haered. Sed solum inquit textus ille admittendos es se proximiores: quod intelligendum est vt diximus, secundum ordinem iuris, cum vocentur eo modo, quo ab intestato succederent. Et sequuntur multi Interpretes relati per Fabium Turretum, in cons. 12. num. 7. & 8. Denique quia permultae ex authoritatibus, atque allegationibus pro Bald. adductis, facile vitari pos sunt, vt Menoch. dict. cons. 124. n. 82. cum iudicio animaduertit, idque efficit, atque ostendit. Baldi etiam authoritas praecipua, & traditio su[sect. 218] perior, in d. §. in fideicommis so. ita (ac facile quidem euitatur) quod ipsemet Baldus alio in loco contrarium responderit, in consil. 488. Casus est talis, quidam Titius, versiculo, sed in contrarium facit, lib. 3. vbi Accursij sententiam probauit. Quod vel tantum sus siceret, vt ea videretur in tuto manere, praeualet enim eius opinio de iure respondendo, alij opinioni, quam in lecturis firmauit: Sicuti scribunt Socin. iunior, Rubeus, & Paris. quos Menoch d. num. 82. ad id praecitauit. In tuto etiam manebit, conciliando opiniones,[sect. 219] vt illas conciliant Corn. Iafon, Curtius iunior, & Alciatus, statim commemorandi, ac tres casus praecipuos distinguendo. Primus casus est, quando fideicommis sum fuit relictum ab aliquo ascendente, vt puta auo, & proauo, & simili; & quidem hoc in casu filium ingredi locum patris, atque ita eum reprae sentare, vt concurrat cum patruo, fere omnes affirmant; nec vllus, exceptis Baldo, & Comensi dis sentit. Eorum autem rationes, & argumenta ex dictis supra confutantur aperte. Secundus ca sus est, quando agitur de fideicommis so relicto a transuersali prioris gradus, vt puta a patruo, vel auunnculo, aut simili, in cuius succes sione locus est reprae sentationi in succes sione ab intestato. Et hoc sane casu admittitur similiter in fideicommis si succes sione reprae sentatio. Tertius casus est, quando scilicet agitur de fideicommis so relicto a patruo vel alio simili transuersali, in cuius succes sione ab inte stato non datur reprae sentatio, & hoc sane casu nec in fideicommis so huius transuersalis locus est reprae sentatione. Hanc distinctionem probarunt Corneus, in l. vltima, num. 9. C. de verborum significatione, Iafon, in l. 2. num. 4. C. de succes sorio edicto. Et ibidem Curtius iunior, num. 9. Andreas Alciatus, in dict. §. in fideicommis so, num. 11. versiculo, ego a sententia. Couar. Nonius, Dec. Anton. Gabriel, Paris Decianus, Alciatus, Rubeus, & alij, quos retulerunt, & ita obseruarunt Antonius The saurus, decisione 65. num. 1. & 2. Menochius, qui praedictorum omnium casuum concludentem rationem adducit, lib. 4. prae sumptione 65. ex num. 14. vsque ad numerum 33. & dict. consil. 124. num. 84. lib. 2. & dict. consil. 357. num. 22. lib. 4. Michael Gras sus, receptar. sententiar. §. fideicommis sum, quae st 11. num. 3. & 4. vbi retulit permultos Authores sic distinguentes, & num. 2. recte inquit post Mo lineum, quod in terminis in quibus Glos sa loquitur, nullum Authorem inuenit nominatim eam reprobantem, nisi Baldum ibi. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. num. 54. & num. 43. Peregrinus, dict. artic. 21. num. 7. & 8. Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. glos. 17. num. 8. in, princip. Couar. practicarum dict. cap. 38. num. 4. Octauianus Cacheranus, in consil. 72. num. 29. Iacobus Cancerius, variarum resolutionum, cap. 5. num. 45. versiculo, veritas est. Fabius Turretus, dict. consil. 12. num. 10. & 11. lib. 1. Ioannes Vincen tius Honded. in consil. 70. num. 25. & sequentibus, & magis expres se, num. 73. lib. 1. Antonius Pichardus, ad titulum Institut. de haered, quae ab intestato defer. de reprae sentatione, §. 3. num. 48. & 49. fol. 1261. Cae sar Barzius, decisione Bononiae 93. subdit[sect. 220] eleganter Menochius, dict. prae sumptione 93. num 19. & 32. praedictos duos casus primos, in quibus reprae sentatio conceditur locum habere multos magis, quando concurrit aliqua coniectura, qua te stator significauit, velle filium reprae sentare personam. patris sui. Sic & ab eis contrariis coniecturis recedi, si ex eis colligi valeat, testatorem noluis se filium patrem reprae sentare, atque eius locum ingredi: sic etiam, & tertio casu recedi a resolutione superiori, quando extat aliqua coniectura, quae ostendit testatorem voluis se, filium reprae sentare debere patris personam. Quae resolutio mire conuenit dicendis infra obseruatione penultima, & vltima. Et comprobatur testimoniis multorum Authorum, quos ipse Menochius commemorauit ibidem . Atque ex ipsa plane sequitur, atque deducitur singularis obseruatio ad consirmandam , & iustificandam d. l. Tau. 40. constitutionem. Nam si in materia fideicommis saria atque in fideicommis si cuiuslibet succes sione, etiam inter transuersales, quando extat aliqua coniectura, quae ostendit testatorem voluis se, filium reprae sentare personam patris, reprae sentatio extenditur vltra terminos iuris communis, & succes sionis ab intestato, & sic vltra filios fratrum, vt Interpretes relati per Menoch. d. num. 32. ac ipse cum eis obseniant; quanto magis in Hispanorum primogeniis atque in maioratibus nostris attenta eorum consuetudine, & natura succedendi, item prae sumpta institutoris voluntate, de qua post Didacum Couar. & Ludou. Molin. saepe meminimus: vltra filios fratrum, atque terminos iuris communis, potuit, & in infinitum inter transuersales quoque reprae sentatio introduci. Similiter etiam, si in terminis iuris communis, & succes sionis ab intestato, reprae sentatio inter descendentes in infinitum, & inter transuersales inter fratres, fratrumque filios inducta, ex prae sumpta testatoris voluntate in fideicommis sis ces sare potest, ac etiam multo magis habere locum, quando concurrunt aliquae coniecturae, quibus ostenditur testatorem voluis se, quod filius reprae senter personam patris: vt idem Menochius, dict. prae sumptione 95. num. 19. & in consil. 215. num. 339. post Ruinum scripsit. Rectis sime quoque dict. Tauri l. 40. introduxit reprae sentationem inter descendentes, & trans uersales ibi inductam, ex contraria institutoris maioratus voluntate ces sare, vt infra dicetur. His adiiciendum erit, veris simam es se Lndouici[sect. 221] Molinae, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 7. num. 20. traditionem illam, scilicet in fideicommis sis familiae, vel aliis sub nomine collectiuo relictis, in quibus iure maioratus succedendum est, non es se admittendam reprae sentationem eo ordine, quo in d. l. 40. Taur. primogeniorum succes sione dispositum est, vt scilicet inter transuersales quoscunque vsque infinitum reprae sentatio procedat. Quod probatur ex verbis eiusdem legis Taur. ibi: en succes sion dal mayorazgo. Ex quibus verbis deprehenditur, quod ad hoc, vt habeat locum reprae sentatio cum qualitatibus in ea lege contentis, prius considerandum est, an de succes sione maioratus tractetur. Si igitur de maioratus succes sione non agatur, sed de fideicommis so familiae relicto, in quo iure maioratus succedendum non sit, id sane obseruabitur, quod iure communi attento, supra obseruandum diximus, nec ex decis. d. l. 40. Maur. aliquid innouatum censebitur. Et ideo non vnus dumtaxat, ac sicut in primogeniis ex sui natura, sed plures, & nepotes cum patruo simul ad succedendum concurrent, vt etiam remanet resolutum, nec ipse Molina expres sit. Sic etiam tenuit Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dictam decisionem Gam. 93. versic. prima conclusio, fol. 47. vbi dixit, quod in succes sione fideicommis si temporalis, in quo post mortem nominatorum vocantur proximiores, & sic plures pos sunt succedere, admittatur ea reprae sentatio, quae admittitur in succes sionibus ab intestato, scilicet in linea descendentium absque distinctio. ne, & in linea transuersalium vsque ad fratres, & filios fratrum. Sed si vnus dumtaxat potest ac debet succedere, quod praefertur proximior. Caeterum si fideicommis si nomine, bona vnita, & [sect. 222] perpetuo vinculo coalligata, atque cum clausulis prohibitionis, alienationis, & perpetuitatis relinquerentur, & vnus dumtaxat ad succes sionem admitteretur, ita vt iure maioratus institutio fieret, atque succes sio futura es set, tunc equidem obtineret in eo fideicommis so decisio d. l. 40. Taur. & consequenter perpetua reprae sentatio in illo admittenda es se, tam in descendentium, quam in transuersalium succes sione, ita vt nepos ex primogenito admittendus es set, ac ipse solus exclusis aliis succederet non sicut de iure communi, quo nepos & patruus simul concurrebat, vt vidimus supra, cum succes sio maioratus sui natura vni dumtaxat deferatur, nec pluribus pos sit competere. Quod certis simum est, & ita agnouit Auend. dict. glos. 2. n. 40. Humada, in l. 2. tit. 15. part 2. glos. 17. num. 8. Sarmientus, in dict. §. in fideicommis so, num. 17. & sic accipiendus est Molina loco supra citato. Loquitur enim ipse, quando simplex fuit fideicommis sum, nec fideicommis si nomine sic coalligata, & vnita, atque adiectis vinculis, & prohibitionibus fuere bona relicta. Sic etiam accipiendae sunt conclusiones illae, quas Blazius Flor. Diaz de Mena, in additionibus ad dictam decisionem Gamae 93. ex versiculo, prima conclusio, vsque ad versiculum, quinta conclusio, confecit. Et haec resolutio confirmari poterit ex his, quae in vinculis, & anniuersariis perpetuis infra dicenda sunt obseruationibus sequent. Deinde constituendum erit, atque sub hac ea[sect. 223] dem decima obseruatione principali obseruandum, quod ex his, quae hactenus diximus numeris praecedentibus super contrarierate Glos s e, & Baldi, petenda etiam, atque deducenda est resolutio alterius quae stionis, vtrum scilicet in feudis habeat locum reprae sentatio? Nam si reprae sentatio locum habet, etiam in succes sione pendente ab hominis dispositione, vt cum Accur. & sequacibus, contra Bal. & sequaces defendimus: planum equidem erit, in feudis quoque atque indistincte repraesentationem locum habere. Si vero dumtaxat habet locum repre sentatio in succes sione ab intestato, quae vere haereditaria est, non vero in succes sione ex hominis dispositione proueniente, vt Bal. & sequaces affirmant, planum etiam videbitur in feudi succes sione haereditaria, siue quae ab intestato, iure haereditatio deferatur, locum es se reprae sentationi; in succes sione vero feudi ex pacto, & prouidentia acquisiti, reprae sen tationem non admittendam. Et ita huiusce quae stionis resolutionem, ex alterius vera resolutione, scilicet Glos s. & Bald. mentiuntur atque diffiniunt fere omnes, qui articulum hunc succes sionis feudi attingunt, atque post alios expres sim Menoc. in cons. 200. n. 56. in fin. & n. 57. 58. & 59. lib. 2. Aluar. Valascus, de iure emphyteutico, quae st. num. 1. & num. 7. Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, quae st. 17. num. 28. & 29. Craueta etiam, Cephalus, & Bursatus, ac eos referens Petrus Antonius de Petra de fideicommis sis quaest. 11. ex num. 144. vsque ad num. 152. qui dicunt, in materia succes sionis feudi idem dicendum, quod in materia fideicommis si, quia aequiparantur in hoc. Natta etiam, in consil. 217. a succes sione fideicommis si, & doctrina Bal. in d. §. in fideicommis so. regulandam praefati dubij resolutionem existimauit; & ideo deceptus est, prout Hippol. Rimin. in cons. 410. n. 17. & tribus seq. & n. 28. cum pluribus seq. latius, atque erudite (vt adsolet) ostendit. Ad rem itaque magis accedendo, inprimis consti[sect. 224] tuendum erit, quod in feudorum materia licet regula sit, quod deuoluantur in proximiores, c. 1. in fin. ibi: Et hoc est quod dicitur ad proximiores pertinere, in titulo de natura succes sio. feud. per quem ex communi sententia sic firmauit Tiber. Decian, in cons. 55. n. 49. lib. 3. attamen, & in feudis filius intrat in locum [sect. 225] patris, & succedit, vti succes sis set pater, est enim receptum, vt in illis locum habeat reprae sentatio: c. 1. §. his vero deficientibus, in tit. de gradibus succes sion. in feudis, Glos. in d.c. 1. de natura succes sionis feudi, & ibi Bald. & alij, & in c. 1. in princip. vbi etiam Bal. & Aluarot. qui dicit hoc es se indubitatum apud omnes per illum textum, de succes sione feudi. Et cum pluribus Authoribus sic resoluunt Tiber. Dec. d. cons. 55. n. 50. lib. 3. Didac. Couar. pract. c. 38. n. 13. Tiraquel. de primogenitura, q. 40. n. 20. Aluarus Valas cus, dicta quae st. 50. num. 1. vbi subdit, id intelligendum in succes sione descendentium, nepos enim succedit in locum patris, & eum reprae sentat, tam si sit solus, quam ad concurrendum cum patruo filio vas salli defuncti. Idque probat ex generalitate textus, in cap. 1. circa principium, de succes sione feudi, dum vocat ad feudum filios, & nepotes in locum patris sui, ibi: Succedunt filij aequaliter, vel nepotes ex filio loco sui patris: & latius id fundat, atque eo ca su succedunt nepotes cum patruo in stirpes, & non in capita. Deinde Valascus ipse n. 3. notauit simili[sect. 226] ter, quod in succes sione etiam transuersalium, filij fratris praemortui reprae sentant patruum suum, & succedunt simul cum patruo in feudo fratris, qui sine liberis deces sit, vt notant multi Authores ibi relati. Auend. etiam, glos. 2. d. l. 40. Tau. n. 45. & est ca sus clarus, in cap. 1. incipit Per succes sionem, in titulo de succes sione fratrum, vel de grad. succedent. in feud. §. 1. ibi: His vero deficientibus, vocantur primo fratres, cum fratrum praemortuorum filiis. Denique eodem n. 3. [sect. 227] in fin. recte dixit, & alios Authores sic tenentes retulit Valasc. quod reprae sentationis ius est in linea recta descendentium in infinitum in feudis, sicut in allodialibus; in collateralibus vero vsque ad filios fratrum inclusiue; post fratrum autem filios non reprae sentat filius personam patris in feudis, sicut nec in allodialibus bonis, vt etiam Couar. ibi relatus ob seruat. Secundo deinde , atque in eodem articulo consti[sect. 228] tuendum est, in feudo haereditario tradidis se vnanimiter omnes Interpretes, cum es se reprae sentationi, & filium intra locum patris, nec aliquem in hoc hactenus dis sentire, prout scripsit post Angel. Alex. Corn. & Curt. iuniorem, Menoch. in cons. 200. nu. 54. & 64. lib. 2. & in consil. 489. num. 20. & 21. lib. 5. & prae sumpt. 95. n. 41. lib. 4. Hippolit. Riminald. in consil. 410. ex num. 15. & 16. lib. 4. Roland. in con sil. vltimo, num. 15. & pluribus sequent. volum. 1. & in consil. 68. ex num. 28. eodem volumine. Francis cus Bursatus, in consil. 1. num. 24. volumine 1. Ioannes Cephalus, in consil. 313. num. 20. cum sequentib. lib. 3. & in cons. 124. num. 40. & pluribus sequentibus, lib. 2. Tiberius Decianus, in consil. 3. ex num. 152. lib. 4. Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, dict. quae st. 50. num. 4. Valasquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 2. num. 45. & 46. Peregrinus, Molina, Couar. Petra, Cald. Pereira, Matiencus, Pater Molina, & alij. quos infra commemorabo. Et quidem hic casus definitur, atque comprobatur ex his, quae numeris praecedentibus remanent re soluta, & scripta, cum idem iudicemus de feudo he reditario, quod de aliis bonis haereditariis, & liberis, siue de haereditariis succes sionibus, in quibus reprae sentatio admittitur regulariter, vt Menochius, dict. prae sumpt. 95. n. 41. Aluarus Valascus, dict. q. 50. num. 4. & Auendanus, num. 46. glos sa 2. recte perpendunt. Dicitur autem feudum haereditarium illud, quod[sect. 229] scilicet, obtineri non potest nisi ab eo, qui sit hae res, vt Valascus, dict. num. 4. Affirmat. Et quod conces sum est pro se & haeredibus, vt per Iserniam, Bal. Alexan. Decium, Parisium, Gozadin. Romanum. Iasonem, Curtium iuniorem, & alios, quos citat, & quando feudum dicatur haereditarium, & an in dubio haereditarium prae sumatur, vel ex pacto, & prouidentia, latius, atque erudite explicat Tiberius Decian, in cons. 24. ex num. 64. vsque ad numerum 71. lib. 1. & in consil. 9. num. 5. lib. 2. & in consil. 3. ex num. 152. vsque ad numerum 155. & num. 169. vsque ad numerum 189. lib. 4. vbi inuenies maximam contradictionem in hoc vltimo puncto. Nam in dubio feudum censendum es se potius haereditarium, quam ex pacto, tenuerunt permulti, quos ipse Decian, dict consil. 24. num. 70. volum. 1. retulit, & huic patri acces sit Didacus Couar. practicarum, dict. cap. 39. num. 13. Aluarus Valascus, dict. quae st. 50. num. 4. in fine, qui secundum frequentiorem sententiam firmat, etiam in casu dubio feudum haereditarium censeri, & pro succes soribus, & haeredibus datum, & ideo probabilius es se, tunc etiam es se locum reprae sentationi. E contra tamen, quod in dubio interpretatio capienda sit, vt ex pacto, & prouidentia censeatur potius, quam haereditarium: renuerunt permulti alij, quos citarunt Tiraq. de primogenitura, quae st. 35. num. 11. Tiberius Decian, dict. cons. 3. num. 169. cum sequentib. lib. 4. vbi in hanc partem magis videtur animum suum inclinate, & es se veriorem dixit Matien. in l. 5. tit. 7. glos sa 5. num. 3. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Sed quod attinet ad effectum reprae sentationis, inuestigatio haec & differentia, ideo modicae vtilitatis visa est, quod in vtraque admittendam es se reprae sentationem defendemus statim. Ex pacto autem, & prouidentia, siue familiare, non vero haereditarium feudum dicitur, quando alicui conceditur pro se, & suis liberis, & descendentibus, vel proximioribus de familia, nec fit aliqua mentio haeredum, vt ex superioribus Authoribus colligitur, & per Pinellum, 3. par. 1. l.C. de bonis mater. n. 84. Roland. in cons. 55. 9. lib. 3. & post alios, Hippol. Riminal. in con. 410. num. 17. lib. 4. In huiusmodi autem feudo ex pacto, & prouiden[sect. 230] tia, quem reprae sentatio non detur, constanter defendit Natta, in cons. 127. cum tribus seq. quo in loco, & in cons. 679. eum retulerunt Riminaldus, & Petra, infra referendi. Audacitérque affirmat, memoratam conclusionem de reprae sentatione in feudo admittenda, procedere dumtaxat in feudo haereditario; non vero in feudo ex pacto, & prouidentia concedentis. Et es se communem opinionem dixit Menoch. lib. 4. dict. prae sumpt. 95. n. 42. & in aliis locis ibi relatis. Probauit autem restrictionem, siue opinionem istam[sect. 231] Natta, in primis ex doctrina Bal. in dict. §. in fideicommis so, l. cum ita, ff. de legatis secundo, de qua plene actum fuit num. praecedent. quod scilicet nepos non iugrediatur in locum patris in dispositione hominis, & sic quod in fideicommis so reprae sentationi locus non sit; que tamen quam falsa sit, atque communiter reprobata, ex dictis etiam supra, plusquam manifeste deducitur, & in terminis, vt Nattae responderet. sic obseruauit Hippol Rimin. d. cons. 410. n. 37. lib. 4. Secundo mouetur Natta per Alexandrum, in cons. 204. Consideratis verbis, colum. 2. lib. 2. quem etiam retulit, ac etiam in cons. 129. lib. 5. Auendan. glos s. 2. dict. l. 40. Tauri, n. 47. & dict. consilij Alexand. 129. mentionem etiam fecit Riminaldus ipse, ibidem n. 40. atque ex n. 38. vsque ad n. 44. eleganter atque erudite Alexand. satisfacit, sic vt in contrarium expendi non debeat, nec ipsius authoritas aliquid vrgeat. Tertio corroborat opinionem praefatam Natta, argumento sumpto ab operis libertorum ad feuda, vt latius recenset Riminal. idem, eodem cons. 410. nu. 23. & 24. & numeris sequentibus, huic fundamento respondet adeo concludenter, vt nihil vltra adiicere, neces se sit Postremo ponderat Natta ipse, vigere contra nepotem doctrinam Bart. in authent. post fratres, C. de legitimis haeredibus. vbi loquens in feudo Regni Apulliae, Bartolus dicit, quod cum non habeatur iure succes sionis, sed ex donatione Dominica, nepos non as sumit locum patris: sic enim Barrol. sentit aperte, quod in feudo quod debetur ex prouidentia concedentis, nepos non ingrediatur paternum gradum. Sed & Bart. traditioni illi, satisfacit erudite Riminal. ipse, eodem cons. 410. n. 49. 50. & 51. & n. 52. dicit, nec eum etiam turbare Butrij cons. 47. de quo Natta non meminit, & idem Riminald. n. 27. ponderauit, & errore manifesto Butrium lapsum, dict. n. 52. demonstrat aperte. Vides ego Nattam nihil firmum aut validum pro se adduxis se, omnibus potius, quae pro se ponderauit, Riminal. respondis se, vt ibidem inuenies, ne ab alio, & sic erudito admodum Viro plena manu adnotatum, atque scriptum transcribamus (quod maximum vitium est.) Cumani autem, Rubei, Curt. Couar. & aliorum[sect. 232] authoritas, quos Valascus, dict. q. 50. n. 5. & Auendan dicta glos s. 2. l. 40. Maur. num. 47. retulerunt, turbare quoque nullum debet, vtpote cum ex his, quae in succes sione fideicommis si, supra diximus, atque ex his, quae Rimin. ipse, dicto in loco annotauit, eorum obseruationes conuincantur , atque des truantur aperte, quamuis ipse horum Authorum mentionem non fecerit. Auendanus etiam, Curtij, & Couar. non meminit. Idcirco distinguendum non[sect. 233] es se, an feudum haereditarium sit, siue ex pacto, & prouidentia concedentis procedat, sed quod indi stincte in feudo etiam si iure haereditario non deferatur, reprae sentatio semper admittenda sit, validis sime, & constantis sime tuetur Hippol. Riminald. dict. con. 410. ex n. 28. cum multis seq. lib. 4. & n. 44. 45. & 48. Isern. Ioan. Ant. de Ferrariis, Aretin. Bal. Curt. iunior. & plures alios, quibus se subscripsit Ioan. de Lignano retulit. In eodem quoque placito firmiter fuerunt, & etiam in feudo familiari, atque ex pacto, & prouidentia reprae sentationem admitti tenuerunt Aluar. Valas. de iure emphyt. dict. q. 50. n. 4. vers. verum hi Patres. Et ex pluribus probauit Ias. in l. si autae, n. 5. C. de succes sorio edict. Afflict. Tiraquel. Grammaticus, & Acosta; cum quibus Ludouic. Molin. de Hisanor. primogeniis, lib. 3. cap. 6. num. 47. dicens, iure singulari in feudo reprae sentationem semper admitti, etiam si iure haereditario non deferatur, & improbans Antonium de Rosellis, de succes sionibus ab inte stato, nu. 118. contrarium tenentem. Id ipsum pro barunt etiam Franciscus Bursatus, in consil. 1. num. 24. lib. 1. Ioannes Cephalus, in consil. 313. num. 20. & num. 25. cum sequentibus, lib. 3. Pancirolus, in consil. 200. num. 6. Tiberius Decianus, in consil. 55. ex num. 44. atque ex num. 49. lib. 3. & alij permulti, quos commemorauit Menochius, in consil. 200. num. 64. & in consil. 498. num. 21. lib. 5. vt ipse refert prae sumptione 95. num. 45. lib. 4. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. ex num. 144. vsque ad numerum 152. fol. 258. Hieronymus Gabriel, in consil. 86. columna 2. erudite Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, artic. 21. num. 13. 14. & 15. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quae st. 17. num. 28. Ioannes Matiencus, in l. 5. tit. 7. glos sa 5. num. 3. lib. 5. numae collectionis Regiae, Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 2. num. 49. Antonius Pichardus, ad titulum Institut. de haered, quae ab intest. defer, de reprae sentatione, §. 2. num. 27. fol. 1245. Sfortia Oddi, in consil. 39. num. 39. lib. 1. Borgninus Caualcanus, decisione 21. num. 70. 72. & 73. part. 3. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 626. num. 3. fol. 389. Et pro hac parte validis sima fundamenta, atque[sect. 234] ex eisdem Authoribus deducta, pos sent expendi; sed aliis consulto omis sis, illa concludenter ad stringunt: In primis, quod feuda licet quandoque haereditaria non sint, attamen admodum haereditariorum, & legitimarum succes sionum deferuntur, cap. 1. §. his vero de succes s. fratrat. & grad. succes sion. Proinde licet feudum haereditarium non sit, nihilominus reprae sentatio admitti debet, ac si iure haereditario succederetur. Et ita pro ratione praefata re solutionis considerauit Aluarus Valascus, dict. q. 50. num. 4. & repetit num. 7. Addiderim ego, absolutum non es se, nec satis certum, in his dumtaxat reprae sentationem admitti, quae iure haereditario deferuntur: cum etiam in his, quae non eo iure deferuntur, reprae sentatio quandoque admittatur, vt s aepe supra hoc eodem tractatu contendi; idcirco ex eo capite non debuis se in quocunque feudo excludi: maxime cum in feudis iuri singulari id fuerit admis sum, vt Molin. lib. 3. de Hispan. primog. d.c. 6.b n. 47. probauit. Deinde & secundo pro eadem sententia illud concludit, quod textus, in d.c. 1. §. 1. de succes sion. frat. & in cap. 1. de succes sione feudi, generaliter loquuntur de feudo, ad quod moriente vas sallo admittuntur filij, vel nepotes ex filio loco sui patris, & in defectum filiorum, & descendentium vocantur fratres cum fratrum praemortuorum filiis, nec distiuguunt ea iura inter feudum haereditarium, aut ex pacto, & prouidentia concedentis, & sic generaliter veniunt intelligenda, vt Hippolytus Riminald. dict. cons. 410. n. 29. singulariter probat & n. 47. aliud, ac etiam concludens fundamentum adducit ad fauorem nepotis, videlicet quod feuda regulantur, ac deciduntur secundum ius commune, si non reperitur aliud in contrarium decisum in ipsis feudis, vt est textus expres sus, & ibi Glo. Iaco. de Belui. Bald. Aluarot. & omnes, in c. 1. de feudi cognitione. Sed non reperitur expres se decisum in feudis magis ex pacto, quam haereditariis, quod patruus excludat nepotem; imo praefata iura simpliciter, & indistincte nepotem cum patruo admittunt: ergo debet hic casus decidi secundum ius commune, quod pariter admittit nepotes cum patruo. Tertio, & vltimo atque in eodem feudi articulo[sect. 235] constituendum est, superius dicta, atque in omni feudo absque restrictione accepta, procedere etiam, atque locum habere in feudis, in quibus primogeniturae aut maioratus iure succeditur, in eis namque, & reprae sentationi locus erit (vt remanet dictum) & nepos patruo debet praeferri: vt probat text. in c. 1. vbi Glos sa, verbo, solus, de natura succes sion. feudi, & ibi Bald. & alij; textus etiam in c. 1. in princip. & ibi Bal. & Aluarot qui hoc dicit es se indubitatum secundum omnes, per illum tex. de succes sione feudi: & cum Baldo, Bertrando, Abbate, Iason. Rolando, Lecirier, & Tiraquello, sic resoluit Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, dict. quae st. 50. num. 7. & cum Molina, Couar. Tiraquello, & Acosta, Velasquez Auendanus, dict. glos sa 2. l. 40. Tauri, num. 50. & reddit rationem, num. 51. & 52. Idcirco si feudum iure maioratus relictum fuerit, ac[sect. 236] cum clausulis ordinariis, quae in maioratuum in stitutione adiici solent, tunc proculdubio omnia in feudi succes sione obseruari debebunt, quae in maioratus succes sione obseruantur, vt Auendanus ipse, dict. n. 52. recte probauit, & Ludouicum Molinam retulit tribus in locis. Sed & alio loco expres sim magis, & magis in proposito nostro dixit, lib. inquam. 3. de Hispan. primogen. cap. 7. num. 19. quo loci obseruauit, quod reprae sentatio iuxta formam l. 40. Taur. admittenda est in feudo iure maioratus relicto. Quod certum equidem est, & confirmatur ex his, quae in emphyteusi, iure patronatus, & anniuersario iure maioratus relictis, Author ipse annotauit ibidem. Et tunc equidem iuxta naturam maioratus, exclusiua aliorum erit neptis admis sio, atque reprae sentatio, sicut caeteros omnes excludet, cum ipse, ac vnus tantum iuxta naturam primogeniorum succedere debeat, vt compertum est. Et hactenus de feudi succes sione. Nunc vero de Emphyteusi agendum est, & quidem sicut in feudo, ita quoque in emphyteusi an[sect. 237] habeat locum reprae sentatio, dubia & anceps est apud Interpretes nostros indagatio, & resolutio. Quidam namque negant, reprae sentationi locum es se, quidam vero affirmant , alij denique distinguunt, an emphyteusis haereditaria sit, an non haereditaria, sed potius iure sanguinis deferenda: vt primo casu reprae sentatio admittenda sit, secundo vero deneganda; prout haec omnia ex Authoribus statim commemorandis colliguntur. Sed quo absoluta, & dilucida, atque distincta eorum explicatio tradatur, sequentia erunt con stituenda, atque in primis obseruandum est, quod si quis recipiat emphyteusim pro se & haeredibus,[sect. 238] haec emphyteusis dicitur mere haereditaria, & ideo ad quemcunque haeredem extraneum institutum transire potest: Ita sane Calderinus, in consil. 6. tit. de locato. Alexander, in l. quod dicitur, cum. 125. de verbor. obligat. & in cons. 129. num. 2. lib. 9. & Socinius iunior, in cons. 58. n. 8. lib. 2. Iacobus Menochius, in cons. 200. nu. 50. lib. 5. qui recte dixit, quod haec emphyteusis regulatur secundum naturam aliarum rerum haereditariarum. Supponamus ergo. quod emphyteusis acquisitor decedat intestatus relicto Caio[sect. 240] filio, relicto etiam Maeuio nepote ex Titio filio prae defuncto: Et hoc sane casu Maeuius iste nepos concurrit cum eius patruo, & sic per reprae sentationem admittitur. Ratio est manifesta, quia haec emphyteusis regulatur secundum alias res haereditarias, in quibus dum ab intestato succeditur, filius ingreditur locum patris, §. cum filius, Institut. de haered. quae ab intest. defer. & in hoc in casu recte loquitur Angel. in l. Gallus, §. quidem, col. 2. versic. tertia concl. Alexander, in consil. 129. num. 6. versic. non enim obstat, lib. 5. & in consil. 26. num. 9. lib. 3. Corneus, in cons. 24. in fin. & in cons. 131. col. 2. lib. 2. Curt. iun. Crau. & alij. cum quibus erute, & sic distincte explicans, obseruauit Menoch. dict cons. 200. nu. 53. & 54. eodem etiam casu recte se habuerunt in hoc articulo, quicunque hactenus scribentes Interpretes, qui quotiescunque emphyteusis est secularis, & priuata, atque haereditaria, vt accepta pro se & hae redibus, vel pro filiis tanquam haeredibus, reprae sentationem admittendam as seuerarunt, & nepotem cum patruo concurrere expres serunt. Quorum numero fuerunt Angelus ipse, Alexander, Curtius iunior, Craueta, Ruinus, cum quibus idem Menochius, praecitato consil. 200. num. 49. lib. 2. & prae sumptione 95. num. 41. lib. 4. Alexand. Bened. de Benedict. Iason, Corneus, Galiaula, Acosta, Couarru. & post alios Tiraquellus, quos retulit, & cum emphyteusis est haereditaria, & a persona priuata pro se & haeredibus, aut pro filiis tanquam haeredibus accepta: constanter tuetur Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, dict. quae st. 50. num. 5. per totum, Tiberius Decianus, in consil. 55. num. 50. lib. 3. & in consil. 28. num. 36. lib. 1. Rolandus, in consil. 68. num. 36. lib. 1. Angelus, Alexander, Corneus, Iason, Gozadinus, Ruinus, Tiraquellus, & Couarru. cum quibus Hieronymus Gabriel, in consil. 86. per totum, lib. 1. qui num. 5. & 6. de communi testatur. Ioannes Vincentius Hondedeus consil. 70. num. 67. lib. 1. Antonius Gabriel, commun. conclus. lib. 4. titul. de succes sionibus ab intestato, conclusione prima, num. 32. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quae st. 17. num. 6. & 11. & 28. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. num. 144. Peregrinus, eodem tractatu, artic. 21. num. 15. & cum Angelo, Alexandro, Corneo, Tiraquello, Aluaro Valasco, Portio, Gozadino, Galiaula, Rubeo, & Couarru. Velazquez Auendanus, glos sa 2. dict. l. 40. Tauri, num. 53. & 54. Matiencus, in l. 5. titul. 7. lib. 5. nouae collectionis Regiae, glos sa 5. num. 4. Borgninus Caualcanus, decisione 21. num. 70. & sequentibus, parte 3. Sfortia Oddi, in consil. 39. num. 39. lib. 1. Hippolytus Riminaldus, in consil. 410. num. 25. & 41. lib. 4. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disputatione 633. & cum Molina, Couarruu. & [sect. 241] Aluaro Valasco, sic quoque resoluit Antonius Pichardus, ad titul. Institut. de haered, quae ab intest. defer. de reprae sentatione, §. 2. num. 25. fol. 1245. & cum emphyteusis est haereditaria (vt dixi) hoc est alicui & haeredibus suis conces sa, idem quoque ius obseruatur, cum ab Ecclesia conces sa fuerit; nec aliqua constituitur differentia inter priuatum & Ecclesiam; & sic nepos ex filio praemortuo cum patruo succedit. In quo nullus. hactenus dubitationem proponit, sed communis est omnium Interpretum sententia, vt Matiencus, dict. num. 5. in fine, cum Tiraquello, & Couarru. & Auendanus, dict. glos s. 2. num. 58. cum eisdem affirmat. Secundo deinde atque in hoc articulo emphy[sect. 242] teusis constituendum est, & hic versamur in eis dem terminis, quibus obseruatione praecedenti versabamur; quando scilicet emphyteusis vel a per sona priuata, vel ab Ecclesia conces sa, haereditaria est, hoc est alicui & eius haeredibus conces sa; sed differentia est in hoc quem casu superiori acquisitor ab intestato deces sit, relicto filio, atque ex filio praemortuo nepote, vt dixi: Nunc vero agitur, quando emphyteusis haereditaria quoque est (vt nunc dicebam) sed acquisitor ille, vel is ad cuius manus tandem peruenit, decedit testatus relicto filio, atque ex altero filio praemortuo, nepote. Quem casum non ita distincte considerarunt, nec a superiori casu separarunt praecitati omnes Authores. Solus Menochius sic dilucide & aperte di stinxit, atque ad modum praedictum casus hos seperauit, dict. consil. 200. num. 54. in fine, & num. 55. vsque ad numerum 61. quo loci mature Menochius considerauit, quae stionem hanc diffiniendam es se eo modo, quo diffiniri solet similis quae stio de dispositione testatoris super qualibet alia re haereditaria. Et propterea erit considerandum, quibus verbis illa dispositio concepta fuerit, nam si testator particulariter disponat de ipsa emphyteusi, vt si dicat, Relinquo emphyteusim Caio filio meo, & Maeuio nepoti meo; siue nulla facta mentione speciali emphyteusis, filium & nepotem in vniuersum haeredem fecerit: clarum est, quod in primo casu nepos concurrit cum patruo, cum ita copulatiue fuerit a testatore vocatus. In secundo autem casu, quemadmodum concurrunt aequaliter ad succes sionem aliorum bonorum haereditatis, ita etiam & ad emphyteusim, quae nihil ab eis differt. Dubium ergo est, quando is auus testator vocas set in genere proximiores, eos instituendo, vel substituendo; vel quando hi qui de familia superes sent, post nominatos contenderent se admittendos. Hoc autem casu, cum simus in dispositione hominis, non autem legis, & ita cum non agatur de iure haereditatio, sed de fideicommis sario, est dubium, an nepos ingrediatur in locum patris, vt concurrat cum patruo ad succes sionem huius emphyteusis haereditariae? Et tunc quidem meminis se oportebit, constanter nos numeris praecedentibus defendis se, quod etiam in dispositione hominis, & in fideicommis si succes sione habeat locum reprae sentatio. Et Accursij sententiam, in succes sionibus ex dispositione hominis, filium ingredi locum patris, vt concurrat cum patruo, communiorem, & veriorem agnouis se, Baldi etiam contrariam sententiam improbas se. Quod si ita est, plane sequitur, etiam in casu proposito emphyteusis, reprae sentationi locum es se futurum, & nepotem debere cum patruo concurrere: id quod praecitati supra Authores omnes satis aperte, & velut expresse prae sentiunt; nullum enim casum distinguunt, cum emphyteusis haereditaria est, sed absolute, atque indistincte reprae sentationem concedunt, vt supra vidimus. Praeterea, & in fortioribus terminis, scilicet, quando emphyteusis haereditaria, non est, idem quoque tuentur constanter, ac tunc etiam nepotis, & patrui concursum admittunt, nec aliquo casu reprae sentationem denegant permulti Authores, mox praecitandi. Ergo multo magis, ac indubitate quidem in casu praedicto concedi debet reprae sentatio metipsa. Deinde, hac in sententia clare fuit Menochius (qui solus, vt ante dicebam, in nostris terminis casum hunc proposuit) nam cum dict. consil. 200. ex num. 55. dubium proposuis set, & num. 59. Ruini consilium expendis set, quo Ruinus excitatus doctrina illa Baldi, in dict. §. in fideicommis so. Contra nostrum placitum casum superiorem emphyteusis resoluebat; tandem num. 60. agnoscit libenter, veriorem es se illam opinionem Accursij, vt in succes sionibus ex dispositione hominis, filius ingrediatur in locum patris, vt concurrart cum patruo. Attamen inquit, illam non procedere, quando testator nomine proprio filij expres so, illum vocauit: nam tunc is praefertur nepoti, & ipse solus excluso nepote admittitur. Dicit statim, quod eo casu ces sat doctrina illa Angeli, in dict. §. quidam recte, & procedere potest Ruini con silium, ita intellectum, & declaratum. Et sic clare decidit, in casu superiori proposito, & regulariter locum es se huic resolutioni, & casum illum dumtaxat excipit. Denique huic nostrae sententiae expres sim acces sit (sed Menochij mentionem non facit) Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, dict. quae st. 17. num. 29. quod ex traditis eo numero deducitur aperte, apertius ex summario eiusdem numeri, vbi in hunc modum reliquit scriptum: Reprae sentatio habet locum etiam in succes sione pendente ab hominis dispositione, & consequenter in emphyteusi, & fideicommis so, contra Baldum, & alios. Ecce vbi author is loquitur in nostris terminis, & in terminis dicti §. in fideicommis so. Clare quoque eidem acces sit sententiae, & resolutioni (ac etiam Menochij mentionem non facit) Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, dicta quaest. 11. num. 144. quam uis enim quae stionem hanc in terminis non excitauerit; generaliter tamen eo numero constituit, quod in materia feudi, vel emphyteusis, & eius succes sione quoad concursum patrui & nepotis, & reprae sentationem admittendam, vel non; idem dicendum est, quod in materia fideicommis saria, quia in hoc aequiparantur. Vt etiam agnouit Decius, in consil. 263. & consil. 217. si ergo in fideicommis si succes sione ita est: (vt s aepe diximus) ita quoque & in emphyteusis succes sione es se debet. Prout etiam atque in fortioribus terminis defendit Decianus, in consil. 28. num. 36. lib. 1. Et hactenus de hoc secundo casu, qui (vt vides) melius, & aliter quam antea fuis set, remanet declaratus. Tertio deinde, atque in eodem emphyteusis articulo constituendum est, dubium maius es se, vtrum reprae sentatio admittenda sit, vel non, in emphyteusis succes sione, quando emphyteusis Ecclesiastica est, & accepta, (vt regulariter accipi solet) pro se, filiis & nepotibus. Et haec sane emphyteu[sect. 243] sis, haereditaria non est, nec ob id tanquam haereditaria regulatur, sed solum transit ad filios, & descendentes: vt obseruant Glos sa, Bartolus, & reliqui, in l. etiam, ff. soluto matrimonio, Imola, Alexander, Corneus, & alij, cum quibus Iulius Clarus, lib. 4. §. emphyteusis, quae st. 28. Menochius, dicto consil. 200. num. 51. lib. 2. in ea etiam, vtpote[sect. 244] non haereditaria, filius non ingreditur locum patris, atque ita eius personam non reprae sentat, qua in sententia fuerunt Bartolus, in authent. post fratres, C. de legitimis haeredibus. Cumanus, in dicto §. in fideicommis so, l. cum ita legatur, de legatis secundo. vbi etiam Baldus, Alexander, Ruinus, Curtius iunior, Antonius Rubeus, Iason, Decius, Benedictus de Bened. Ancharanus, & alij, quos recen sent Rolandus, in consil. 68. num. 12. num. 16. lib. 1. Menochius, dicto consil. 200. num. 63. lib. 2. & in consil. 498. num. 20. & 21. lib. 5. & repetit prae sumptione 95. num. 43. & ita videtur tenere. Alios etiam retulerunt Tiraquellus, & Couarr. in locis relatis per Matiencum, in l. 5. tit. 7. glos sa quinta, num. 5. in principio, lib. 5. nouae collect. Regiae. & hanc partem, siue distinctionem superiorem, an emphyteusis haereditaria sit, vel non: firmiter sustinuit, & nepotem a patruo excludi, cum emphyteusis est Ecclesiastica, & sic in quae iure sanguinis debet succedi, defendit Aluarus Valascus, dict. quae st. 50. num. 5. Hi omnes, & alij quicumque sunt, quos ipsi[sect. 245] commemorant, ea ratione vtuntur, atque principaliter adducuntur, quod succes sio ista non regulatur secundum succes siones legales ab intestato, siue secundum haereditarias succes siones, ex quo non est quid haereditarium, sed a Domino concedente prouenit, & sic reprae sentatio admittenda non est. Caeterum contraria in sententia, & alij per mul[sect. 246] ti, maximíque nominis Authores fuerunt, qui affirmarunt, etiam in hoc casu filium ingredi locum patris, vt ad succes sionem huius emphyteu sis Ecclesiasticae, acceptae pro se, filiis, & nepotibus, admittatur nepos cum patruo: Ita sane tradiderunt Fulgosius, in dict. authent. post fratres. Alexander, in consil. 88. num. 1. lib. 1. & in consil. 26. num. 9. lib. 3. Corneus, Ruinus, Rolandus, & Curtius iunior, quos pro hac parte commemorauit Menochius, dict. consil. 200. num. 64. lib. 2. & cum Angelo, Alexandro, Corneo, Curtio iun. Ruino, Rolando, Tiraquello, & Antonio Gabriele, hanc opinionem, secundam amplectitur Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa. 2. num. 57. & Matiencus, in l. 5. tit. 7. glos sa 5. num. 5. lib. 5. nouae collect. Regiae, & es se aequiorem, & magis de verisimili mente, neque repugnantem verbis, di xit erudite Modern. Paris. in addit, ad Alexandrum, consil. 129. num. 3. lib. 5. Thobias Nonius, in con sil. 4. in fine, Hieronymus Gabr. in consil. 86. num. 9. lib. 1. Secure Tiberius Decianus, in cons. 28. num. 36. & 37. lib. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 70. num. 68. lib. 1. qui dicunt, filium ingredi locum patris, eiúsque personam reprae sentare, non solum in emphyteusi haereditaria, sed etiam in emphyteusi Ecclesiastica, non haereditaria: Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, artic. 21. num. 15. hanc etiam secundam opinionem libenter ego amplector, & veris simam puto, nec primam contrariam tenendam. Et ad sic dicendum mihi admodum placent, & vere concludunt ea, quae in proposito considerauit, atque perpendit Corneus, in consil. 131. per totum, volu[sect. 247] mine secundo: vbi expres sim dixit, quod in emphyteusi Ecclesiastica, conces sa pro se, filiis & nepotibus, filij fratris praemortui admittuntur vna cum fratre ad portionem alterius fratris defuncti sine filiis. Ea ratione, quia contrahentes censentur se velle conformare cum dispositione iuris Communis: & subdit, quod iura communia, vel municipalia disponentia circa succes siones, quae ah intestaco deferuntur a lege, trahuntur etiam ad dispositiones hominum in particularibus succes sionibus, quae deuoluuntur ex prouisione testatoris, vel contrahentium: & propterea quod dispositio iuris communis disponens, quod in haereditate succedant ab intestato frater, & filius fratris, trahenda est ad interpretationem stipulationis paternae, accipientis atque stipulantis emphyteusim pro filiis & nepotibus. Et quod ita consulit, & legendo hanc partem tenuit. Tenuit quoque, & consuluit idem Corneus, in consil. 24. columna finali, eodem volmnine 2. vbi dicit, quod haec decisio probatur ex illa theorica, quae habet, quod contrahentes censentur se velle conformare cum dispositione iuris, prout gradatim vocantur ad succes sionem. Et repetit, atque eadem ratione excitatur Rolandus, dict. consil. 68. num. 36. & 37. lib. 2. ipsa quoque ratione in proposito adductus est Tiberius Decianus, dict. consil. 28. num. 37. lib. 1. & vel vno verbo erudite annotauit Additionator ad dictum consilium 129. num. 5. lib. 5. dum dixit, hanc opinionem es se de verisimili mente, hoc est (vt ego interpretor) iuxta verisimilem mentem petentis, & concedentis: qui dum concedit alicui, ac eius filiis & descendentibus, eo modo videtur eisdem concedere, atque ipsos admitti voluis se, quo de iure debent; in huiusmodi succes sionibus solent admitti. Dixit etiam Modernus idem, neque repugnare verbis; quod etiam veris simum est: non enim verbis conces sionis repugnat, quod nepos intret in locum patris, ac eius personam repre sentet, cum verum sit, eo casu filios, & nepotes succedere, pro quibus conces sio facta est. Fundamentum autem contrariae opinionis prae [sect. 248] cipuum, quod scilicet succes sio ista non reguletur secundum succes siones ab intestato, ex quo non est quid haereditarium, sed a Domino concedente prouenit, & sic quod in ea reprae sentatio non debeat locum habere: ad quod nullus respondet. Facile subuerti potest, si consideres, in primis, non es se omnino certum, reprae sentationem non dari nisi in his, quae iure haereditatio deferuntur, cum etiam in his, quae alio iure, ac quidem iure sanguinis proueniunt, aliquando concedatur, vt s aepe probatum, atque repetitum est. Deinde simul stare pos se, quod emphyteusis a Domino concedente proueniat, nihilominus in ea reprae sentatio locum obtineat, ex ratione praedicta, quod concedens videatur ad modum iuris communis conces sionem facere, & cum eo se conformare voluis se, & sic reprae sentationem non excludi. Denique, filium eo casu debere ingredi locum patris, ex quo exclusus non est a concedente, sed potius sub verbis conces sionis comprehensus, quibus filij, & nepotes, aut descendentes vocantur: Ex aliis etiam, quae Hieronymus Gabriel, in consilio 86. lib. 1. cum iudicio perpendit. Quarto constituendum est, ex dictis hactenus[sect. 249] deduci resolutionem in eadem quae stione emphyteusis, quae tamen iure maioratus aut primogeniturae deferatur: nam cum quaeritur, vtrum in ea sit locus reprae sentationi, dicendum est, reprae sentationem semper admitti, siue haereditaria sit, siue non haereditaria. Idque tam in terminis iuris communis, iuxta ea, quae nunc resoluimus: quamuis in non haereditaria repugnent hi, quos supra retuli: quam post deci sionem d. l. Tauri 40. post quam tamen, si emphyteusis iure maioratus, ac cum clausulis ordinariis maioratuum relicta sit, semper reprae sentatio admittenda erit, & in ea omnia seruanda erunt, quae in maioratibus & primogeniis disposita sunt. Et sic cum vni duntaxat succes sio pos sit, ac debeat deferri, nec pluribus conueniat ex natura maioratus, nepos patruo praeferendus erit, sic vt illum excludat omnino a succes sione, prout Couarr. practicar. dicto cap. 38. num. 13. columna penultima, in fine, singulariter obseruat. Et sequuntur eum Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, dicta quae st 50. num. 5. ad finem, Mariencus, in l. 5. titulo. 5. num. 7. lib. 3. numae collectionis Regiae, Ludouicus Molina, de Hispan. primog lib. 5. c. 5. nu. 42. & c. 7. n. 19. Auendanus, glos sa 2. d. l. 40. Tauri, num. 60. Quinto & vltimo constituendum est, in iure pa[sect. 250] tronatus Ecclesiastico reprae sentationem admitti, cum patruóque nepotem concurrere, quando ius patronatus ad plures deuenire potest, nec iure maioratus defertur. Idque tam inter descendentes, quam inter transuersales, inter fratres inquam, & filios fratrum. Nam cum ius patronatus Ecclesia sticum, iure haereditario censeatur, siue haereditarium dicatur, & consequenter in eo ius reprae sentationis locum habere debet: vt pro ratione constituunt, & ita praemittunt, atque iure haereditario censeri probant post Innocentium, Ioann. Fab. Angelum Guil. Bened. & Tiraquellum, Couarr. practic. dicto cap. 38. num. 13. versiculo, sed in iure patronatus. Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, dicta quae st. 50. num. 10. Acosta, Gregorius Lopez, Antonius Gabriel, & Pelaez a Mieres, quos refert, & sic resoluit Auendanus, glos sa 2. legis 40. Tauri numero 63. & 64. Matiencus, in l. 5. titulo 7. glos sa 5. num. 6. lib. 5. numae collectionis Regiae. Antonius Pichardus, ad titulum In stit. de haered. quae ab intestat. defer. de reprae sentatione, §. 2. num. 25. qui praedictos non refert. Cum vero ius[sect. 251] patronatus (vt frequenter fit) iure maioratus atque primogeniturae relinquitur, & defertur, sic vt ad vnum duntaxat pos sit, ac debeat venire, nec plurium concursus admittatur (vt de natura maioratus est) tunc equidem certis simum erit, reprae sentationem in eo admittendam, atque ordinem dictae l. 40. Tauri, in ea succes sione, sicut in maioratuum succes sione seruandum, omniáque in primogeniis disposita, locum habitura in eo, vt Couarr. dict. cap. 38. ad finem. Mieres in initio tractatus de maioratu, num. 7. Aluarus Valascus, d.q. 50. num. 10. Petrus de Peralta, in rubric. ff. de haeredibus instituendis, num. 123. Molina, de His. panorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. n. 42. & cap. 7. nu. 19 Matiencus, in d. l. 5. titulo 7. n. 7. & Velasq. Auendan. d. glos s. 2. l. 40. Taur. expres sim & vere animaduertunt. Et hactenus de obseruatione 10. principali in hoc tractatu. Vndecimo deinde loco atque principaliter ob seruandum & constituendum est, dubium es se, vtrum reprae sentatio admittatur in primogeniis seu maioratibus ex contractu, atque inter viuos institutis. Quod dubium in terminis d. l. 40. Tauri, atque eius decisione attenta, excitarunt Ludouicus Molina, & Velasquez Auendanus, infra commemorandi: nec in terminis iuris communis aliquam Interpretum doctrinam seu theoriam adducunt, nec aliter inquirunt. Quocirca, vt radicitus atque dilucide magis ipsum explanetur, sequentia constituenda erunt. In primis, explorari certíque iuris es se, substitu[sect. 252] tiones, fideicommis sa, & maioratus, non solum in vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus, & dispositionibus inter viuos pos se fieri. Id quod in substitutionibus, & fideicommis sis, saepe adnotarunt Interpretes nostri, ac in terminis scripserunt Doctores communiter, in l. quoties. C. de donat. quae sub modo. Socinus iunior, in cons. 185. num. 6. & in consilio 118. num. 8. lib. 2. Rolandus, in cons. 34. num. 67. lib. 4. & in cons. 58. lib. 3. Craueta, in cons. 130. num. 10. & 11. Curtius iunior, in cons. 15. num. 19. lib. 1. Tiberius Decianus, in cons. 41. num. 17. & in cons. 31. num. 64. lib. 1. Cephalus, in cons. 511. num. 11. lib. 4. Bursatus, in cons. 229. num. 37. lib. 3 Castrensis Natta, Simon de Praetis, Cacheranus, Decius, Abbas, Socin. Francisc. Marc. & alij cum quibus Sfortia Oddo in cons. 39. num. 13. & tribus sequentibus, lib. 1. & in primogeniis seu maioratibus late Ludouicus Molina, lib. 1. cap. 12. per totum, Velasquez Auendanus, in l. 44. Tauri, glos sa 3. Idque certis simum, atque indubitarum est. Secundo constituo, dubium es se, vtrum maiora[sect. 253] tus in contractu instituti, vim vltimae voluntatis obtineant. Quod ex profes so disputare ad prae sens non attinet, eo etiam praecipue praetermitti debet, quod plene explicauerit, & distinguendo resoluerit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. d. cap. 12. per totum. Ac post eum non ita plene, nec absolute Auendanus, d. glos sa 3. l. 44. Tauri, Molinae tamen resolutiones, ideo ad propositum notandas, quod in casibus, in quibus ipse dixit, maioratum in contractu institutum, sequi vltimae voluntatis naturam, planum videbitur, & in eo reprae sentationem admittendam, iuxta traditionem Accursij, in d. §. in fideicommis so. l. cum ita legatur, de legatis secundo, cuius opinionem in fideicommis sis veriorem diximus. Id autem es se, quoties maioratus reuocabiliter institutus fuerit: expres sim as seuerauit d.c. 12. n. 8. & n. 19. in quibus vero casibus dixit, maioratum in contractu institutum, quod omnia sequi naturam contractuum, quod cum irreuocabiliter maioratus in stitutus est, affirmauit ibidem, num. 21. huiusce articuli resolutio metienda erit ex his, quae in fideicommis sis factis in contractu, adnotarunt Interpretes illi, qui an in eo locus es set reprae sentationi, inquirunt, & a me commemorabuntur statim. Caeterum, cum etiam, quando maioratus reuocabiliter constituti sunt, habeant vim & naturam fideicommis si, & vltimae voluntatis, vt opinatur Molina ipse. eodem cap. 12. num. 13. generalius, & verius videbitur dicendum in eis quoad reprae sentationem, idem quod in fideicommis sis in vltima voluntate relictis, dictum fuit supra numeris praecedentibus, vbi semper sequuti fuimus sententiam Glos s ae, in d. §. in fideicommis so, quam etiam sequitur constanter Sfortia Oddo, in cons. 39. n. 36. lib. 1. Idcirco & tertio constituendum erit, in terminis[sect. 254] iuris communis, & in fideicommis sis ordinatiis dubium fuis se, vtrum reprae sentatio admittatur, vt filij intrent in locum patris, quando fideicommis sum factum fuit in contractu. Quidam namque non modo reprae sentationem eo in fideicommis so concedunt, verumetiam fortius, aut securius admittendam putant eam in fideicommis so facto in contractu, quam si in vltima voluntate fuis set factum. Alij vero reprae sentationem denegant, qui maiori ex parte fuere hi, qui in feudi, & emphyteusis succes sione reprae sentationem denegarunt. Alij denique ex iure transmis sionis, nepotis causam tuentur, dicunt namque, quod in actibus inter viuos habetur fortius ius, ideóque filius primogenitus moriens, antequam casus eueniat, transmittit tale ius ad filium suum, §. ex conditionali, de verbor. obligat. Institut. l. is cui ff. de obligat. & act, in testamento autem ces sat talis transmis sio ante ius delatum. l. vnica. §. sin autem aliquid. C de caducis tollendis. Sed reprae sentationis nomine nolunt ius huiusmodi transmitti in nepotem. Prout haec omnia, atque diuers ae opiniones in articulo praefato de iure communi, colliguntur, atque deducuntur ex his, quae in terminis reliquerunt scripta Praeposit. Mediolanen. in cap. 1. de feudo Marchiae. col. 7. versi. tertio deducitur istud. Decius, in l. si auiae, col. 3. C. de succes sorio edicto. Socinus iunior, in cons. 73. Per totum, volum. 1. vbi late, Antonius Rubeus, in cons 146. ex num. 6. Iacobus Mandellus de Alba, in cons. 60. num. 10. lib. 1. late quoque Ruinus, in cons. 162. ex nu. 4. cum sequent. & in cons. 104. lib. 2. Chas saneus, in consuet. Burgun. §. 10. num. 58. fol. 261. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. num. 154. Tiberius Decianus, in cons. 55. num. 18. lib. 3. qui loquitur specifice in fideicommis so facto in contractu, ac in eo etiam procedere decisionem Accursij, in d. §. in fideicommis so, affirmat quoque, & con stanter defendit Sfortia Oddo, d. cons. 39. num. 39. & 42. lib. 1. & huic sententiae clare accedunt omnes, qui in feudo, & emphyteusi ex pacto, & prouidentia reprae sentationcm conces serunt qui (vt supra vidimus) fuerunt quamplurimi & maximi nominis Authores. Et quidem rationes ibi adductae, aequaliter militant in fideicommis so facto in contractu, sicut in feudi, & emphyteusis conces sione militare pos sunt. Superior etiam contrarietas & varietas opinionis deducitur ex Aluaro Valasco, de iure emphyteutico, quae st. 50. num. 44. per totum. Nam in quae stione praecipua nostra, an inquam in maioratu constituto per contractum inter viuos, haberet locum reprae sentatio, partem negatiuam sustinuit, & reprae sentationis ius denegauit. Statim tamen in primogeniis per contractum institutis admisit nepotes aduersus patruos iure transmis sionis. Et de differentia Valasci amplius deliberandum censuit Couar. pract. dicto cap. 38. num. 6. in versiculo, & quamuis in maioratibus. Sed aliter non deliberauit, & de differentia Valasci eiusdem latius egit, & eius sententiam fal sam es se, & discrimen nullum, as seruit expresse pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iustitia & iure, dis putatione 616. numero 16. & 17. folio 406. & tribus sequentibus. Ex ipsis tamen (vtcunque res sit) clara deducitur[sect. 255] confirmatio atque iustificatio resolutionis, seu ob seruationis Molinae (de quae statim sermo erit) dum nepotem praetulit patruo, in maioratu quoque in contractu instituto, & reprae sentationem admisit, attenta decisione d. l. 40. Tauri, ea namque attenta, iure reprae sentationis nepotem admitti pos se, & debere, ex ratione decidendi ad ipsammet legem, & tacita primogenitorum vocatione, clare & concludenter valet deduci. Vtpote cum rationes illae, quas superius ad eandem legem adduximus, sic militent in maioratu ex contractu instituto propter eius naturam, & perpetuitatem, sicut in maioratu in vltima voluntate instituto. Et cum in vtroque eadem natura, & perpetuitas, atque conseruationis familiae aequalis ratio maneat, diuersum ius quoad reprae sentationem constitui non debebit, imo & citra l. d. Taur. 40. reprae sentationem nepotis debere admitti, ex Authoribus superioribus latis poteris confirmare, & his, quae in feudi, & emphyteusis succes sione scripsimus, quae in indiuidua primogenij seu ma ioratus succes sione fortius adstringunt. Ex ratione etiam, qua Molina ipse praecipue excitatur, vt statim videbitur. Quarto constituendum est, vno in casu Ludoui[sect. 256] ci Molinae sententiam atque resolutionem omnino indubitabilem es se, quando scilicet maioratus in contractu inter vinos institutus es set ex causa onerosa matrimonij, in fauorem alicuius filij, matrimonium contrahentis cum aliqua, atque vt cum ea matrimonium contraheret, & inito pacto, vt maioratus institueretur, (prout ex Tertio & Quinto bonorum frequenter fit) ac sub ea forma, scilicet quod pater instituebat maioratum in fauorem eius filij, & pos ses sorum, atque descendentium ipsius, tunc namque si talis filius in vita patris pos ses sores maioratus atque eiusdem institutoris decederet, & filios relinqueret, nepos ex eo filio praeferendus es set patruo, filio secundogenito eiusdem institutoris. Quod pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 626. num. 17. folio 408. singulariter, & vere animaduertit. Et subdit, id procedere, etiam in Lusitania vbi non est reprae sentatio, sicut in Hispania, vt latius ibi obseruat. Et in hoc casu dubium non habet quae stio illa excitata per Molinam, & reliquos, nec etiam exemplum positum per Aluarum Valascum, dicta quae st. 50. num. 44. Procedit igitur quando ex linea eius primogeniti propter defectum descendentium ab ea, maioratus exierit, & ad aliam lineam transierit, tunc namque & reprae sentatio admittetur, & nepos patruo debebit praeferri, etiamsi in contractu institutus fuerit maioratus. Procedet etiam & generaliter in aliis casibus praeter supra propositum, in quo ratione caus ae onetos ae matrimonij, ex qua institutus fuit maioratus, non potest es se locus quae stioni patrui, & nepotis sed ad posteros & descendentes eius matrimonij, maioratus transire debet. Quinto constituendum est, regulariter (vt dixi) [sect. 257] veris simum es se, quod in primogeniis, non solum in vltima voluntate, verumetiam in contractu institutis, reprae sentatio, de qua in d. l. 40. Tauri admittenda sit. Nam quamuis eadem l. Tauri dixerit, En la suces sion del mayorazgo, quae verba potius ad vltimam voluntatem, quam ad contractum referenda es se videntur, l. fi. nihil aliud. ff. de verborum significatione. Verbum tamen, succces sio, generice sumptum, tam ad succes sionem vniuersalem, quam particularem refertur, & tam succes sorem ex vltima voluntate, quam ex contractu comprehendit, l. fluminum. §. a iicitur. ff. de damno infecto, vbi Glos sa, & communiter Scribentes id notant, l. illud. §. 1. quorum legatorum. Quo fundamento vtitur, & sic in terminis resoluit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 7. num. 14. & 15. & subdit num. 16. id confirmari,[sect. 258] quoniam primogenitus viuo patre decedens, spem sibi ex donatione competentem, in filium suum transmittere valet: vt opinantur Oldraldus, Abbas, Castrensis, Decius, & Afflictis, ibi relati: & Molinam sequitur Velasquez Auendanus, in dict. l. 40. Tauri, glos sa 2. num. 81. quo loci & eo fundamento vtitur, videlicet, quod in specie fideicommis si in contractu relicti, locus sit transmis sioni, etiam substituto mortuo ante donatarium grauatum. Et refert Angelum, Rupam, Decium, Ruinum, Crauetam, & Guil. Benedictum, sic tenentes. Et repetit glos sa 6. num. 6. vbi dicit, quod in specie l. quoties. C. de donationibus, quae sub modo, Secundus donatarius, cui post mortem[sect. 259] prioris, res restituenda est, si viuo primo donatario decedat, spem illius actionis in filium suum trans mittit, & reprobat sententiam eorum, qui dixerunt contrarium, videlicet quod ius secundi donatarij, si praedeces serit in vita prioris expiret, nec ad haeredem suum transeat. Valascus etiam, qui dicta quae st. 50. num. 44. nepotes aduersus patruos in primoge niis per contractum institutis, iure transmis sionis admisit, iure tamen reprae sentationis admittendos negauit (vt vidisti supra:) eodem fundamento vtitur, & Oldraldi Consilium 224. istae sunt allegationes, num. 28. in fine, Abbatis etiam, Pauli, & aliorum, quae Auendanus adduxit, refert & sequitur, defendi pos se; nisi ex verbis donationis colligatur, quod noluit secundo donatario ius acquiti, nisi superuixerit, tunc enim secundus donatarius in vita primi, defunctus, cum conditione defectus videatur, nihil habet, quod in suos haeredes transmittat: vt voluit eleganter Alciatus responso 9. ex num. 17. in illa specie, Dono Petro sua vita durante, & post eius, &c. Denique eandem Molinae sententiam tenuit expresse Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quae st. 6. num. 33. dicens, quod dicta l. 40. Tauri procedit, non solum in maioratu facto per dispositionem testamentariam, sed etiam per viam contractus. Et subdit, quod id patet ex eadem l. Tauri 40. in illis verbis: Por el primero que instituyo. Et quia eadem est ratio in vno casu, quam in alio. Quod est veris simum, & conueniens his, quae supra num. 255. adnotaui. Vbi etiam dixi, eandem militare rationem. Subdit denique Pelaez idem, ita tenendum es se quicquid in donatione facta primogenito, responderit Antonius Rubeus, in cons. 146. num. 6. cum seqq. addiderim ego, Antonij Rubei traditionem illam, in terminis no stris nihil obes se, tum ex natura maioratuum, seu primogenitorum nostrorum, & ratione eadem militante (vt nunc dicebam) tum etiam ex his, quae Oldral. Abb Dec. & caeteri relati per Molin. d. num. 16. & nunc quoque relati animaduertunt, quae vel efficiunt, Rubei resolutionem non obes se, vel nostram sententiam concludenter magis confirmant. Sexto constituo, reprae sentationem de qua in d.[sect. 260] l. 40. Tauri habituram quoque locum in his maioratibus, qui absque institutionis scriptura, ex sola temporis antiquitate, aut consuetudine constant: nam cum eorum institutiones non appareant, nec leges, aut conditiones, quibus a principio fuere in stituti aliunde sciri pos sint: is ordo neces sario in eorum maioratuum succes sione seruandus erit, quem in aliis maioratibus, legibus Regiis inuenimus institutum, atque huius Regni vniuersali con suetudine in maioratuum succes sione obseruari solitus est. Maxime cum ex resolutione superius tradita, nihil intersit, an in vltima voluntate, an in contractu inter viuos ab initio institutus fuerit maioratus, de cuius origine, aut institutione non apparet. Et in dubio institutoris maioratus illius, mens & intentio ea fuis se videatur, vt nepos praeferatur patruo in omni casu, iuxta communem obseruationem Hispaniae, prout in terminis dict. l. 40. Tauri expres sim, & veris sime annotauit Couar. pract. d.c. 38. num. 9. versicul, Septimo ex his ipse infero, & lib. 3. variarum, cap 5. num. 8. quem refert, & sequitur Ioannes Matiencus, in l. 5. titul. 7. glos sa 1. num. 8. lib. 5. numae collectionis Regiae, dicens, quod si nullis clausulis adiectis, maioratus factus fuerit, sed per testes, vel sententiam constet, es se maioratum, quod nepotes ex filio primogenito ante mortem aui defuncto, patruo praefertur. Et confirmat ipse Matiencus ex his, quae antea dixerat, in l. 1. eod. titul. 7. glos s. 7. per totam. Quo loci ex relatione aliorum plurimorum Authorum obseruauit, quem maioratus mentione in aliqua dispositione, vel scriptura facta, omnes clau sulae censentur appositae, quae solent communiter apponi in maioratu; & inde, quod is ordo in succes sione eius maioratus obseruabitur, qui in aliis ob seruari solet. Ac proinde ad maiorem natu pertinebit, & ad masculos, & in eorum defectum ad foeminas, & ad omnes descendentes, & transuersales ordine succes siuo in perpetuum. Id quod ego latis si me comprobaui, & plura in proposito vtilia conges si, harum quotidianarum controu. iuris. cap. 22. per totum, vbi ex num. 33. cum sequentibus, aliqua adduxi, quae mire huic casui nostro conueniunt. Dixi namque quod si maioratus ex sola temporis antiquitate constat, ita vt de eius origine, atque institutione non appareat per scripturam, sed per immemorialis prae scriptionis probationem tantum, iuxta decisionem l. 41. Tauri, quod tunc perpetuus maioratus iudicari debet inter descendentes, & transuersales, & in eo succedendum est eo ordine, & forma, quo succedi debet regulariter in maioratibus perpetuis secundum ius commune regium, de quo in l. 2. titul. 15. partit. 2. quo etiam ordine succedendum, in eis dem terminis dixit Ludouicus Molina, de Hispan. primog. lib. 1. cap. 3. num. 22. qui quamuis non loquatur specifice in specie dictae l. quadragesimae Tauri, generice tamen in terminis eiusdem legis, & cuiusque alterius de maioratu loquentis, obseruandum es se ordinem succedendi in Regno, cum maioratus ex sola temporis antiquitate constat. & ab ipsius Regni succes sione interpretationem recipere, probauit expres sim. Sane in Regno nepos primogeniti patruo praefertur, vt in dicta l. 2. titulo 15. partita 2. exprimitur, ergo Ludouici Molinae locus id aperte inducit. Idcirco pro hac sententia, videlicet, quod reprae sentatio admittatur in maioratu ex consuetudine inducto, citauit eum Auendanus, (tacito tamen Couarru & Matien co, nunc a me relatis) glos s. 2. d. l. 40. Tauri, num. 7. & 8. & ibidem adducit simile ex feudo acquisito ex prae scriptione, in quo neces sario es se succedendum secundum ordinem in similibus feudorum succes sionibus solitum obseruari, probarunt Baldus, Alexander, Caballinus, Iulius Clarus, & Tiraquellus, ibi relati, quos, & alios plures antea retulerat Molina, lib. 1. dict. cap. 3. num. 5. & 22. Et ita tenendum est,[sect. 261] quamuis Aluarus Valascus (cuius etiam non meminit Auendanus vbi supra) de iure emphyteutico, dicta quae st. 50. num. 43. absolute, atque generaliter constituerit. quod si succes sio per consuetudinem, vel statutum proximiori defertur, non sit locus reprae sentationi, si succes sio particularis fuerit, non haereditaria. Ipse namque non loquitur in terminis iuris nostri Regij. nec maioratu, aut primogenito, nec attenta decisione d. l. 40. Tauri, loquitur etiam, quando consuetudo proximiorem vocat; non vero loquimur, quando ex sola temporis antiquitate, & absque vlla maioratus institutionis scriptura, aut vocatione aliqua maioratus subsistit; quo casu is debet ad succes sionem admitti, qui ex vniuersali huius Regni consuetudine admitti soler in aliis maioratibus, vt supra dixi. Praeterea, Baldi illa doctrina, qua ipse Valascus excitatur praecipue, non omnino certa est, nec ab omnibus approbata, imo in contrarium tenent quamplures, & maximi nominis Authores, quos Guillelm. Benedict. Tiraquel. & Couarr. ab eodem Valasco citati erunt, vt ipse quoque fatetur. Septimo constituo. dubium es se, vtrum in dona[sect. 262] tione Regia, seu Dominica sit locus reprae sentationi, vt nepos patruum excludat. Et quidem Bart. in authent, post fratres 2. num. 1. C. de legitim. haered. expres sim tenuit partem negatiuam, quod scilicet in ea reprae sentatio admittenda non sit, atque ex hoc defendit sententiam Bonifacij latam pro Rege Roberto aduersus Regem Hungariae, Caroli Mattelli filium primogenitum: de qua in Clementina Pa storalis, de re iudicata, quod etiam sentit Bald. in l. liberti, libertaeque, num. 18. C. de bonis libertor. & Ioann. Lecirier, de primogenitura, lib. 1. quae st. 25. num. 8. Tiraq. de primogenitura. quae st. 40. num. 220. vbi inquit, quod si conces sio Dominica, iure maioratus facta, sit feudalis, nepos patruo propter reprae sentatio nem, quae in feudis admittitur, praeferendus sit: si vero non sit feudalis, praeferri debet patruus, quia in hoc casu reprae sentatio locum non habet. Bartol, quoque sequuti fuere Fulgosius. & Corneus, in dict. authentica post fratres. Socinus iunior, Ioannes Lecirier, Alexander, Antonius Rubeus, Couar. & A co sta, quos retulit Auendanus, d. glos sa 2. l. 40. Mauri, n. 70. Atque inde ex ea Bartoli doctrina, & aliis pluri[sect. 263] bus resoluit Emanuel Costa, in quae stione patrui, & nepotis, Pag. 29. cum praecedentibus, & sequent quod bona quaedam, quae in Regno Portugaliae, Reges Nobilibus illius Regni donarunt, quae postea eisdem confirmata fuerunt, ea lege, vt illa iure maioratus pos siderent, prout in Regno Castellae, in bonis a Rege Henrico secundo donatis, ex clausula sui testamenti factum fuit: ea inquam bona non nepoti, sed patruo deferenda es sent, & ita Acostam retulit Molina, lib. 3. cap. 7. n. 13. Quo loco sententiam quoque Bartoli superiorem commemorauit Molina; sed quando Regia, seu Dominica donatio iure maioratus facta fuit, non amplectitur sententiam Bartoli, nec Acostae; imo contrariam sustinet validis sime, vt statim dicetur & expres sim dixit eodem num. 13. in versiculo, quicquid autem. Male igitur expendit, & [sect. 264] citat Molinam ipsum, quasi eius opinionis sequacem Auendanus, d. glos sa 2. num. 70. cum contrariam tenuerit expresse: vt dixi, sententiam tamen Bartoli,[sect. 265] ac etiam traditionem illam Acostae, firmiter defendit Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, quae st 50. ex num. 20. vsque ad numerum 28. vbi in effectu in duobus insistit. Inprimis, in donatione Dominica reprae sentationem non dari, iuxta superiorem Bartoli doctrinam, quam sequitur. Deinde, in donationibus bonorum Coronae, quae per modum maioratus deferuntur, reprae sentationem quoque non admitti, & inde patruum nepoti praeferri, iuxta ob seruationem Acostae, quam etiam probauit: & hic Author semper intelligit resolutionem hanc, prout Tiraquellus supra relatus intellexit, quando conces sio non est feudalis: nam vbi conces sio feudalis est, nepotem patruo praefert, sicut in feudis praeferri receptum est. Et reddit rationem differentiae Auend. d. glos. 2. l. 40. Taur. n. 74. & antea glos s. 1. n. 10. & 11. prout statim dicetur. Denique resolutionem eandem Bar. ac etiam Acostae obseruationem superiorem, & differentiam illam Tiraquelli, an conces sio Dominica feudalis fuerit, vel non feudalis, amplectitur quoque constanter, & latius prosequitur Auendanus idem nunc relatus, dicta glos sa secunda, videndus ex num. 68. Vsque ad numerum 75. vbi inprimis, dicto numero 68. aduertit, articulum hunc, an in Regia, seu Dominica donatione, reprae sentationi sit locus, necne, non procedere, quando in ea donatione nulla fieret mentio maioratus, vel quando bona diuisibilia donarentur, vt latius ibi explicat. Sed dumtaxat, quando Regia, seu Dominica donatio fieret in aliquibus bonis, vt in eis iure maioratus succedatur, vel si oppida cum iurisdictione, titulo Ducatus, aut Marchionatus, alicui Nobili, & eius filiis, & descendentibus fuis sent conces sa in infinitum: quo casu censeretur eo ipso inductum verum primogenium, vt in eis bonis iure maioratus in perpetuum, atque de primogenito in primogenitum succederetur. Prout Anton. Gom. Greg. Lopez, Pinel. Mier. Molina, & Matienc. relati ibi num. 69. ob seruarunt. In his ergo terminis Auendanus ipse, num. 70. simul iungit Bart. doctrinam superius relatam, & traditionem illam Acostae, atque firmiter (vt dixi) defendit, in donatione Dominica, in qua iure maioratus succedendum est, reprae sentationem non admitti. Statim tamen numero 74. ac etiam glos sa prima eiusdem l. quadragesimae Tauri, num. 10. & 11. distinctionem communem Doctorum probauit (vt supra dixi) quod si donatio feudalis non sit, reprae sentatio non admittatur: si vero feudalis fuerit, ad[sect. 266] mitti debeat reprae sentatio. Ea ratione, quod reductio de ea ad maioratum, primaeuam eius naturam non mutauerit, nec mutare debeat. Idcirco, cum est feudalis reprae sentatio admittitur, sicut in feudis: cum vero non est feudalis, ideo excluditur, quia ex propria eius natura Dominica donatio reprae sentationem non admittit, nec ex reductione de donatione ad maioratum, noua qualitas inducitur, aut inducta censeri debet. Et refert vtroque loco permultos Authores, sic tenentes: atque dicto num. 74. & num. 73. in fin. ex praefata differentia, & ratione infert solutionem ad id, quod antea dixerat, & constituit, non es se neces sariam consequentiam: Ex Dominica donatione cum dignitate Ducatus, & Marchionatus inducitur primogenium, siue sic facta ipsa cen setur, vt iure maioratus habeatur; ergo cum reprae sentatione haberi debet: tam ex eo, quod in donatione non diceretur eius natura conseruari ex reductione ad maioratum, sed de nouo nasci, & creari, quam quod maioratus absque reprae sentatione dari potest, provt plurima primogenia absque reprae sentatione reperiuntur, cum pos sit ea reprae sentatio ab instituente excludi. Praecipua enim primogeniorum natura in perpetuitate, atque indiuiduitate consistit. Cae terum (vt ego vere existimo) ratio haec non adeo fortiter adstringit (vt Auendanus idem arbitratur) nam ex quo iure maioratus habenda donatio Dominica fuis set facta, considerai non deberet, an eius natura primaeua conseruaretur, siue noua qualitas in ea crearetur: ex quo enim iure maioratus concederetur, non modo inconueniens, aut mirum videri non deberet, quod eius natura immutaretur; imo eo ipso videbitur, cum omnibus qualitatibus, quae in aliis bonis primogeniorum, & maioratuum insunt sui natura, concessa . Et sic qualitas quoque noua ex qualitate conces sionis iure maioratus facta es se debebit. Quod autem absque reprae sentatione maioratus dari pos sit, & s aepe detur, verum est, quia (vt Auendanus inquit) ab instituente reprae sentatio excludi potest. Caeterum quod vbi bona iure maioratus donata, seu conces sa fuere, nec reprae sentatio exclusa est, exclu sam eam intelligamus; & ab ordine succedendi in maioratibus, communíque in eorum succes sione consuetudine alienum est, & decisioni d. l. 40. Tauri, valde repugnans; quippe cum ea in lege pro regula tradatur: inprimis, in succes sione maioratus reprae sentationem admittendam, atque nepotem patruo praeferendum es se; postmodum regula ea limitetur dumtaxat vno casu, quando scilicet maioratus in stitutor aliud statuerit, vt infra dicetur. Post decisionem ergo eiusdem l. Tauri quadragesimae, reprae sentationem quoque in huiusmodi Regia, seu Dominica donatione admittere, securius, & verius videtur, vt Molina, statim referendus, animaduertit; sed superiora non ita considerat, nec obseruat: in terminis autem iuris communis, ac etiam in primogeniis excluserunt reprae sentationem Authores supra relati, vt ibi dixi. Ipsique ea excitantur, atque ad[sect. 267] ducuntur praecipue ratione, vt Molina, libro tertio, dicto capite septimo, numero duodecimo, annotauit, & post eum Auendanus, eadem glos sa secunda, numero 71. & 72. & 73. scilicet, quod affectio Regis, vel alterius Domini donantis, non sit eadem consideratione censenda, prout censentur dispo sitiones parentum, cognatorum, vel agnatorum, vt primo filium, deinde nepotem ex eo, atque cae teros eius descendentes ad succes sionem inuitas se Videantur. Rex namque donans id tantum, con sideras se videtur, quod potius suo obsequio, atque Regni commodo, & conseruationi conuenit, videlicet, vt is admittatur. qui ei melius seruire pos sit, atque Regnum prudentia, & fortitudine defendere. Qua ratione in Regia donatione semper videtur vocatus patruus, qui solet es se aetate maior, ac ideo prudentior, & fortior prae sumi debet: vt considerarunt Authores relati per eundem Molinam, d.n. 12. & Auendanum, dicto num. 72. qui. num. 73. subdit, id & alia ratione comprobari, scilicet, quod in Dominica donatione non iure haereditario succedatur, ac proinde reprae sentatio admitti non debeat, iuxta illam theoricam, quod in his, quae iure haereditario non deferuntur, reprae sentatio admittenda non sit, quo fundamento ante Auendanum vsus quoque fuit Aluarus Valascus, d. quaest. 50. num. 22. & 23. sed quam debile, & infirmum illud sit, satis constat ex his, quae s aepe in contrarium repetita fuere, ex iliis namque, etiam cum iure haereditario non succeditur, multis in casibus repre sentationem admitti probauimus. Item ex his, quae Molina ipse statim referendus, vt huic fundamento satisfaciat, obseruat. Molina igitur idem, de Hispanor. primogen. lib. 3. [sect. 268] d. cap. 7. n. 13. superioribus non obstantibus, contrarium firmiter, & rectius quidem tenet, & inquit quod quicquid sit in aliis Regiis donationibus, in quibus Bartoli doctrina, & sequacium traditiones procedere pos sunt; in Regia tamen donatione, seu conces sione iure maioratus facta, proculdubio dicendum es se, dispositionem d. l. 40. Tauri, seruandam fore. Cum enim in illis donationibus, iure maioratus succedendum sit, consequens est, vt ea lex quae de maioratibus loquitur, ea omnia comprehendat . Cui enim verba legis conueniunt, lex etiam ipsa debet conuenire, l. 4. §. toties, cum vulgatis, ff. de damno infecto. Et secundum hanc resolutionem distinguendum non erit. an conces sio feudalis fuerit, vel non feudalis, quod apertis sime prae sentit Molina, licet non ita expres serit, & differentia illa in maioratibus recte exploditur ex his, quae vltra omnes adnotabam supra numeris praecedentibus. Nec obstat dicere, quod in huiusmodi donationibus iure haereditario non succedatur, & consequenter in eis reprae sentatio admittenda non sit, nam huiusmodi fundamentum quam debile, & infirmum sit, supra perpendi, & vltra res pondet Molin. lib. 3. eod. cap. 7. n. 13. vers. fina. quod regula haec in primogeniorum succes sionibus triplici ratione non procedit, prout c. 3. eiusdem lib. 3. ex n. 40. cum seq. ipse probauit. Idque prae sertim dicendum es se, extante decisione legum Partitarum & Tauri, ex quarum dispositione iam dubitari non potest, in quacunque dispositione iure maioratus facta, reprae sentationem admittendam es se. Id quod ego veris simum semper existimo, nec contrarium probabile puto post legum illarum Partitarum, & Tauri constitutionem. Et sic quoque verum putauit, & Mo[sect. 269] linam sequutus est in omnibus, atque traditionem illam Acostae improbauit expresse alter Ludou. Molina, e Societate Iesu Religiosus, tom. 3. de iustitia & iure, disp. 626. n. 13. per totum. fol. mihi 404. dicens, decisionem earundem legum Regiarum procedere in maioratibus de bonis Coronae Regni institutis, siue ex donatione Principis factis, atque in eis reprae sentationem admitti, & filium ingredi locum patris. Dicit etiam, iuxta haec approbandam es se sententiam Panormitani, & Castrensis, qui responderunt, in donatione facta a Rege Castellae cuidam Petro Afan de Ribera cuiusdam maioratus sibi & liberis suis, nepotem ex primogenito defuncto praeferendum fuis se patruo, propter repre sentationem , qua in Regno Castellae nepos reprae sentat suum patrem, atque eam sententiam immerito improbari ab Emanuele Aco sta, de succes sione patrui, & nepotis, prima parte, numero 27. loquendo de hoc Castellae Regno, de quo ipsi loquebantur, Molinam quoque sequitur Blaz. Flor. Diaz. de Men. in addit. ad decis. Gamae 174. in fine. Probauit etiam secure Pater ipse Ludouicus[sect. 270] Molina, eodem in loco, d.n. 13. fol. 404. reprae sentationem de quae in dictis legibus Partitarum, & Tauri, admittendam es se in his bonis, quae iure maioratus a Rege Henrico secundo Nobilibus Hispaniae donata fuere, quaeque redeunt ad Coronam Regni eo ipso, quod vltimus eius maioratus pos ses sor absque descendentibus legitimis masculis, aut foeminis decedit, iuxta clausulam eiusdem Regis Henrici, in l. 11. tit. 7. lib. 5. numae collectionis regiae, & in hoc vltimo sequitur Ludouic. Molinam, de Hispan. primog. lib. 3. d cap. 7. n. 12. vbi constanter as seuerauit, in succes sione dictorum primogeniorum ex clausula testamenti dicti Regis Henrici, similiter seruandum es se reprae sentationis ordinem in d. l. 40. Taur. prae stitutum, cum omnibus extensionibus, & qualitatibus in eadem lege adiectis, cum in his bonis ex dictis legis dis positione, iure maioratus succedendum sit. Nec ob stare, si dicatur (vt ipse quoque tradit, num. 13. in ver siculo, Nec obstat) mentem Principis in hac parte non conuenire cum mente maioratus institutoris, ex rationibus quas in Dominica, seu Regia conces sione paulo ante adducebamus: Nam si bene id consideramus, potius ad mentem iuris, & legum de maioratibus loquentium, quam ad proprium commodum dispositiones Principum referendae sunt, l. ex facto, cum similibus ff. de vulgar. & pupil. substitut. Imo quamuis ad proprium Principis commodum, ac obsequium, dispositio Principis referenda es set: non est cur ex hoc censeamus eum a iuris regulis, ac generali Hispaniae consuetudine in his primogeniis deuias se: cum enim in personis ignotis in po sterum primogenij institutio verificanda sit, nulla congrua differentiae ratio as signari poterit, ex qua potius de patruo, quam de nepote Princeps confidat, cum pos sit es se nepos patruo prudentior, & fortior, atque etiam aetate maior; prout pluries compertum est, in quo casu nulla ratio particularis aduersus nepotem, & pro patruo in Regia donatione adduci potest, ideóque ex hac tam leui coniectura, a tam solidis simis, & firmis simis iuris principiis recedendum non erit Et hactenus Molina, cuius ratio[sect. 271] (vt vides) non. modo in donationibus Regis Henrici, sed etiam in quacunque Dominica, seu Regia donatione, aut conces sione concludit. Et ideo cum eo sic firmiter tenendum erit in hoc articulo, & superiori. Nec placere potest Auendani contraria sententia, in d. l. 40. Tauri, glos sa 2. n. 78. & 79. Imo eius dem fundamenta debilia sunt, atque ex his eliduntur, quae ipsemet Molina in eodem proposito annotauit, vt nunc vidimus. Sed & vltra Molinam eundem, ex eo Auendani fundamenta non adstringunt, quod cum donationes huiusmodi Regis Henrici, maioratus iure factae fuerint, maioratus, seu primogenij naturam, & qualitates in omnibus as sumunt, ac sic factae videntur, vt legibus, & institutis ordinariis maioratuum regantur, & eisdem conueniant. Vnde non est facienda tanta vis in eo, quod donatio feudalis non fuerit, sed in eo quod iure maioratus sit facta, fieri debet. Non etiam in alio vis fieri potest, quod scilicet iure haereditario non deferatur: cum vtrumque, in quo fixit magis pedes Auendanus, nihil intersit, vt supra numeris superioribus dilucidé obseruaui, & ostendi. Dicere etiam (prout Auendanus dicta glos sa secunda, numero 80. dicit) quod primogenia Hispaniae iure sanguinis non deferuntur, sed iure haereditario; ex se con stat, quam falsum sit; & contrarium veris simum, ex his, quae obseruationibus praecedentibus plena manu adnotaui, & scripsi. Conces so etiam absque veritatis praeiudicio, quod maioratus, qui ex Regiis donationibus Regis Henrici procedunt, magis ex Dominica donatione, quam iure sanguinis videantur deferri, neque haereditarij dicantur (in quo semper Auendanus insistit) quid inde deduci valebit, cum pos sint ipsi non iure sanguinis, aut etiam non haereditario, sed alio iure deferri; & nihilominus, etiam in terminis iuris communis, reprae sentatio admitti, vt s aepe annotaui, & probaui. In terminis autem iuris nostri Regij, & post decisionem legum Partitarum, & Tauri inspiciendum duntaxat erit, an iure maioratus deferatur succes sio, vel non, vt definiri valeat, an sit locus repraesentationi, vbi ab institutore reprae sentatio ipsa non excluditur, nec aliud inspiciendum, nullus equidem negare poterit, qui earundem legum ac earum conditorum mentem, & intentionem, & primogeniorum peculiarem naturam perspexerit. Male igitur in bonis a Rege Henrico iure maioratus delatis, reprae sentationem denegat Auendanus rectiúsque conces sit eam Molina. Et inde eiusdem Molinae opinionem in his Regnis absque controuersia seruari, & d. l. 40. Tauri constitutionem habere locum in bonis Regiae Coronae, aut Henriquenos (vt vulgo profertur) resolutiue testatur; nihil tamen ex superius a me noue adnotatis, considerat Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decis. Gamae 174. Octauo constituo, certi exploratíque iuris es se,[sect. 274] maioratus, seu primogenia non modo cum facultate Regia, sed etiam absque ea ex certa parte bonorum liberis existentibus, aut in defectum eorum ex vniuersis bonis pos se institui: idcirco in huiusmodi maioratibus omnia procedere, & habere locum, quae in aliis maioratibus superioribus, aut cum Regia facultate institutis locum obtinent, prout Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 25. & sequentibus. Mieres, in initio 2. partis, de maioratu, ex num. 4. vsque ad numerum 11. Auendanus, in l. 27. Tauri, glos sa prima, numero 1. latius probarunt; alios plures referam statim. Maioratus ergo, si institutus[sect. 275] sit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij, & Quinti bonorum inter liberos, iuxta ordinem l. vigesimae septimae Tauri, aut Anniuersarij, vel Capellaniae, Iurisve patronatus perpetui absque facultate Regia; verus quidem maioratius est, ac leges omnes Regiae, quae de maioratibus loquuntur, habent locum in eis, sicut si ex Regia facultate institutus fuis set. Idque (vt dixi) non modo in vinculis, & meliorationibus Tertij, & Quinti bonorum vinculatis, sed etiam Iurepatronatus, Anniuersariis, Capellaniis, & aliis similibus dispositionibus, tam factis de bonis vniuersalibus, quam particularibus procedit, modo iure maioratus haec sint instituta. Ita sané superiora omnia annotarunt Rodericus Suarez, in repetitione l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, secunda limitatione ad l. fori, numero 17. Didacus Couar. variarum resolutionum lib. 3. capite 5. numero 6. Ferdinand. Vasq. Menchaca, de succes sionum creatione, libro 3. §. 26. numero 95. & 96. D. Antonius de Padilla, in rubrica, C. de fideicommis sis, numero 9. & 10. qui loquitur in vinculis, & anniuersariis iure maioratus relictis. Idem etiam cen suit Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de haeredibus in stituend. numero 123. folio mihi 75. vbi dixit, leges Tauri loquentes de maioratibus habere locum in vinculis, seu maioriis particularibus, & in meliorationibus Tertij, & Quinti per viam vinculorum, ex legibus Regiis constitutis, atque etiam procedere in Iuris patronatibus, quando per viam Iuris patronatus laicorum maioria instituitur, vt perueniat gradatim in eos, qui de familia institutoris sint, cum onere sustinendi, & administrandi Capellanias, quas vocant. Et Peraltam commemorat, ac ita quoque tenet, & Antonium Gomezium, Ferdinan. Gom. & Palac. Rub. contrarium credentes, improbat Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis libro primo, capite primo, numero 25. & 26. idem quoque tenuit, & pro ipsa sententia, Didacus del Castill. Ioan. Lup. Tellum Ferdinandez. Gomez. Arias, Gregorium Lopez, Menchacam, Couar. Molinam, & Antonium Gomezium sibi contrarium refert Ioannes Matiencus, in l. 7. titul. 7. Glos sa tertia, numero 5. lib. 5. numae collectionis Regiae. Velasquez Auendanus, in l. 27. Tauri, glos sa prima, numero primo. Azeuedos, in rubrica titul. 7. lib. 5. numero 7. & in l. 8. eodem titulo, & libro qui verbum illud: de mayorazgo, ea in lege positum, intelligit accipiendum quoque in vinculis particularibus factis inter vinos, vel in vltima voluntate, & in Anniuersariis perpetuis, & in Patronatibus, & Capellaniis ad modum maioratuum constitutis, Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quae st. 85. num. 1. versiculo, Secundo quia ita verus. Hieronymus Caeuallos, practicarum communium contra communes, quae st 398. numer. 14. pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 576. numero 11. & 13. id ipsum latius quoque probauit, atque infert ad multa, quae inde deduci, atque decidi pos sunt in materia maioratuum Pelaez a Mieres, in initio primae partis de maioratu, ex numero 4. vsque ad numerum 12. qui recte constituit, appellatione maioratus ex communi vsu loquendi, quodlibet vinculum contineri, & bona vinculata particularia appellari communiter maioratum, & omnes leges de maioratu loquentes, habere locum in eis, & in meliorationibus Tetrij, & Quinti a parentibus vincularis, & in Anniuersariis, & iurepatronatus, & aliis quae testatores solent destinare ad sacrificia, prout frequenter in Hispania fir. Alia etiam vtilia Pelaez ibi deducit, vt videri poterit. Et vere resolutio praefata ex pluribus legibus Tauri probatur, vt deduxit Matiencus in locis relatis d. glos sa 3. l. 8. tit. 7. lib. 5. num. 5. ac inter alias ex l. 44. Tauri, quae hodie est l. 4. titul. 7. lib. 5. nouae collectionis Regiae. ibi: El que hiziere algun mayorazgo, aunque sea on autoridad nuestra. Ergo verus maioratus erit, & si absque Regia facultate fiat, adhuc enim maioratus appellatur ibi, atque id dictio ista, quamuis, importat, vt Molina d. cap. 1. num. 25. & Ioannes Gutierrez dict. quae st. 85. num. 2. obseruarunt. Mieres etiam, in initio dictae primae partis, num. 4. colum. 3. qui & alio quoque modo expendit legem eandem in verbis sequentibus, iuncta l. 17. Mauri. Dicit enim, quod in casibus in quibus maioratus, cum facultate Regia institutus, reuocabilis est, aut irreuocabilis, in eisdemmet casibus liceat, aut non liceat reuocare maioratum, aut meliorationem absque Regia facultate factam. Sic ergo tenendum erit firmiter, prout praecitati supra Authores omnes resoluunt, quicquid pauci illi a Molina relati dubitent. Quicquid etiam Petrus de Salazar Aduocatus Granatensis, in tractatu de vsu, & consuetudine, capite vltimo, in Iure patronatus. Anniuersario, & Capellania contrarium intenderit & Molinam, atque sequaces improbat. Sed praepostere equidem & inaniter torquetur is Author, dum tot congerit aduersus Molinam, & superiorem traditionem communem, atque adeo diffuse loquitur, vtcunque namque res sit; dato etiam, & conces so pro vero, quod Patronatus a Maioratu differat, seu illi Maioratus diffinitio non conueniat: dato etiam pro vero, quod differentiae ab eo Authore consideratae, & d. cap. vltimo congestae, plane procedant inter maioratum, & ius patronatus, Anniuersarium, & Capellaniam: nihil inde ad rem proculdubio, nec pro ipso Authore aliquid vrgens deducitur; pos sunt enim ea omnia, que ita anxie ipse conatur probare, procedere atque obtinere, & nihilominus ex dictis legibus Regiis, & natura, atque qualitate, & conditione maioratus peculiari, ex communi etiam consuetudine, atque vsu loquendi, qui arcendi quoque debet, certum, & verum erit, quod si Ius patronatus, aut Anniuersarium , vel Capellania instituatur, vt perpetuo duret inter omnes de familia instituentis , gradatim tamen, ac vni dumtaxat succes sio deferatur, & per viam vinculi, & maioratus perpetui id fiat, & bonorum alienatio prohibeatur siue quod iure maioratus in ea succedendum sit, exprimatur, verus, & proprius maioratus censeri debeat, siue omnia, quae in aliis vinculis, & maioratibus obseruantur, seruanda in eis aequaliter sint, nulla enim differentiae ratio excogitari, aut adduci valet, qua in eisdem diuersum ius, quam in aliis vinculis, & maioratibus particularibus, perpetuo tamen relictis, pos sit constitui, si iure maioratus habenda, fuerint instituta, aut perpetuo ea duratura, & non alienanda, atque vni deferenda es se expres sum sit. Et ita communi praxi inoleuit, quod in istis idemmet ius, quod in primogeniis obseruatur, vt testatur Petrus de Peralta, in rubr. ff. de haered. instit. num. 12. & Molina ac superiores sequuntur. Vides ergo, vel vno tantum verbo Salazaris nouam opinionem conuictam, & ideo alia sciens consultoque duxi praetermittenda, quae aduersus eiusdem Authoris scripta, & considerationes, non absque subtilitate, & veritate pos sem perpendere, quod vel ex dictis tantum, ipsius sententia remaneat concludenter destructa. Non enim in proposito inspicimus naturam , conditionem, aut iurispatronatus, vel anniuersarij diffinitionem, nec alia; sed an iure maioratus dispositio facta fuerit, vt perpetuo duret, inspiciendum est. Quocirca (vt dixi) Salazaris sententia non subsistit; quam etiam falsam dixit, sed nihil ex superioribus considerauit Alphonsus Azeuedus, in rubrican tit. 7. n. 7. lib. 5. numae collect. Regiae, & in l. 5. in prin. & in l. 8. n. 1. eodem tit. 7. & lib. 5. Ex his proculdubio nonnulla in proposito infer[sect. 277] re, ac decidere placuit In primis (quod ad nostrum institutum attinet praecipue) ex dictis hactenus ex n. 274. sequi, atque deduci manifeste, d. l. Tauri 40. constitutionem & reprae sentationem ibi inductam, procedere & habere locum in vinculis particularibus, in meliorantibus Tertij & Quinti bonorum parentum vincularis, in Anniuersariis & Patronatibus, siue Capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & absque Regia facultate institutis, quando (vt supra dixi) gradatim. ac iure sanguinis in omnes de familia debent deuenire, sed vni duntaxat suo ordine deferuntur. Idque ex paritate rationis: aequalis namque in eis, sicut in caeteris maioratibus ratio militat, nec diuersum ius quoad reprae sentationem constitui potest. ex quo in his iure maioratus succedendum sit, & in succes sione maioratus absolute adeo, atque indistincte reprae sentatio introducitur ea in lege. Quod in specie eiusdem legis quadragesimae Tauri, verum es se censuit, & sic annotauit Didac. Couar. pract. d. cap. 38. num. 13. versiculo, Ego vero, vsque ad finem, Ferdinand. Vasq. Menchaca, de succes sionum creatione, lib. 3. §. 26. num. 95. Petr. de Peralta, in rubrica ff. de haered. instit. d.n. 123. dicens ita pronunciatum es se non semel in his terminis pro nepote superstite, patre praemortuo in vita aui contra patruum ipsius, hocque es se vsitatum, ac ex facto s aepe euenire in dispositionibus, quae fiunt de certis bonis vincularis, aut per viam vinculi & maioratus, aut per viam iuris patronatus laicorum perpetui. Eandem quoque sententiam tenuerunt Ludouicus Molina, de Hispan. primog. lib. 3. cap. 6. n. 42. & cap. 7. num. 19. Antonius Gomeziu, in eadem l. quadragesima Tauri, num. 56. in fine, D. Antonius Meneses de Padilla in rubrica, C. de fideicommis sis, ex num. 8. Pelaez a Mieres, de maioratu, in initio primae partis, n. 5. in principio, & iterum secunda parte, quae st. 6. num. 33. Ioannes Matiencus, in l. quinta, titulo septimo, glos sa prima, numero nono, & glos sa quinta, numero septimo & octano, libro quinto numae collectionis Regiae. Azeuedus in eadem l. 5. num. 1. & in l. 8. eodem tit. 7. & lib. 5. in principio, & in rubrica tituli eiusdem septimi, num. 7. vbi reddit rationem veris simam, atque ex his confirmatam, quae ex dicto num. 274. adnotata fuere, videlicet, quod cum maioratus iure Anniuersarium constituitur, verus maioratus est. Tenet quoque in propriis terminis resolutionem eandem Velasquez Auendanus, in l. 27. Tauri, glos sa 1. num. 1. & in dict. l. quadragesima Mauri, glos sa 2. num. 61. & 62. Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem Gamae 59. in versiculo Sexta & vltima resolutio est, folio 39. in illis verbis: Obtinent etiam in anniuersariis, & patronatibus, quando in eis succeditur per viam maioratus. pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 627. num. 13. folio 423. & nullo ex his relato, Antonius Pichardus ad titulum Instit. de haereditatibus quae ab intestato deferuntur, §. 2. de reprae sentatione, num. 25. Et idem dicendum quoque est, atque ex eadem[sect. 278] paritate rationis, in casu legis quadragesimae primae Tauri, prout in specie aduertit Pelaez a Mieres, in initio dictae primae partis, de maioratu, nu. 5. in principio. Et comprobatur concludenter ex generali Ludouici Molinae obseruatione, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dicto cap. 1. num. 25. & 26. Et his, quae numeris[sect. 279] praecedentibus diximus. Id ipsum dicendum etiam est quoad hoc, vt quemadmodum in succes sione maioratus, proximitas inspicienda est respectu vltimi maioratus pos ses soris regulariter, iuxta ea quae supra hoc eodem cap. resoluta fuere, sic etiam & eodem modo in vinculis particularibus, in Anniuersariis, & Capellaniis, atque aliis similibus dispositionibus, iure maioratus relictis, inspici debeat. Quod expres sim annotauit Molin. lib. 3. d. cap. 6. num. 42. idque veris simum est, & comprobatur etiam concludenter ex antea dictis. Secundo infertur, atque deducitur, l. 45. Tauri re[sect. 280] medium pos ses sorium, quae hodie est, l. 8. tit. 7. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Et sic benesicium ipsius legis procedere etiam, & habere locum in vinculis particularibus absque regia facultate, sed authoritate legum huius Regni institutis, & in Anniuersariis, atque Patronatibus, & similibus aliis dispositionibus, iure maioratus relictis. Et consequenter Competere ei, cui ex dispositione iuris, aut vocatione in stitutoris, ius succedendi competat in eisdem. Ita sane tradiderunt Didacus del Castillo verbo, para siempre. Lupus, num. 77. Tellus, num. 2. Gomez. Arias, 59. in l. 28. Tauri, Gregorius Lopez, in l. 2. titulo 15. Partita 2. glos s. 1. in fine, Couar. variar. lib. 3. cap. 5. n. 6. Menchaca, de succes sionum creatione, lib. 3. §. 26. nu. 95. & 96. Padilla, in rubric. C. de fideicommis sis, numero 9. Auendanus, responso 28. in princip. Molina, de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 1. num. 26. & iterum lib. 3. cap. 13. n. 62. Mieres, in initio primae partis, num. 5. & iterum atque latius 3. p.q. 1. per totam. Matiencus in l. 11. tit. 6. glos s. 11. num. 4. & in l. 8. tit. 7. glos sa 3. num. 4. & 5. l. 5. nouae collectionis Regiae. Azeuedus, in eadem l. 8. num. 1. Ioan. Gutier. pract. lib. 2. quae st. 86. Velasquez Auenda nus, in eadem l. 45. Tauri, glos sa 1. num. 3. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustit. & iure, disp. 636. num. 5. folio 521. Tertio, & vltimo infertur, l. 46. Tauri, quae hodie est[sect. 281] l. 6. tit. 7. lib. 5. nouae collectionis Regiae, de aedificiis in rebus maioratus factis loquentem, procedere etiam in vinculis particularibus, absque regia facultate factis, sed authoritate legum huius Regni, Tertij, & Quinti existentibus descendentibus legitimis, & his deficientibus omnium bonorum , in Anniuersariis etiam defunctorum , & Patronatibus, atque Capellaniis perpetuis, quando iure maioratus (vt semper dixi) relinquuntur. Ita sane post D. Anton. de Padilla, Rodericum Suarez & Couar. tenuerunt Molina, lib. 1. dict. cap. 1. num. 27. Mieres, de maioratu, in initio primae partis, num. 5. in principio, & 3. parte, quae st. 1. prima parte quae st 10. num. 21. in fine. Ioannes Garsia, de expensis, & meliorat. cap. 1. num. 46. Burgos de Paz iunior, ciuilum, quae st. 6. num. 45. Matiencus, in l. vndecima, tit. vndecimo, glos. 11. num. 1. & in l. 4. glos. 1. lit. 7. & in l. 8. eodem tit. 7. glos sa tertia, num. 5. lib. 5. recopil. Ioannes Gutier. practicar. lib. 2. quae st. 85. vbi hanc resolutionem legibus Regiis, & rationibus confirmat; & lib. 3. quae st. 71. num. 36. Auendan in eadem l. 46. Taur. num. duodecimo. Et hactenus de vndecima ob seruatione principali in hoc tractatu. Duodecimo denique & vltimo loco atque principaliter constituendum est, hucvsque adnotata, atque ex initio huius tractatus resoluta, multo magis habere locum, & procedere, quando constare potest, & vere constat legitime, maioratus institutorem reprae sentationem admittere, ac filium reprae sentare personam patris sui voluis se; sic e contrario ea omnia non procedere, nec habere locum, quando legitime constat, institutorem reprae sentationem excludere, ac filium non reprae sentare personam patris sui, voluis se. Ac denique reprae sentationis vniuersam mate[sect. 282] riam, totúmque tractarum ex expres sa, aut prae sumpta testatoris voluntate, eiusdemque praecepto gubernari, & interpretari debere: ex ipsa namque, vel admitti, vel excludi debit reprae sentatio. Quod non modo in terminis dictae legis quadragesimae Tauri, referendi statim Authores probarunt: sed etiam in terminis iuris communis sic adnotarunt quamplures Interpretes, quos Iacobus Menochius in consil. 200. num. num. 72. lib. 2. & in consil. 215. num. 139. lib. 3. & prae sumptione 95. num. 19. in fine, & num. 32. commemorauit. Alios plures, ideo sciens, consultoque praetermitto, quoniam in hoc nullus hactenus dis sentit, & statim referam eos. Id autem eiusdem legis quadragesima Tauri Con[sect. 283] ditores, iuridice & iuste considerarunt, ac prae oculis semper habuerunt: in prae seruando namque voluntatem, vel prae sumptam, vel dispositiuam primi stabilientis, hoc in casu studiose & modeste proces serunt, nec eiusdem fines, aut terminos vllo modo egres si fuere. Inprimis namque cum succedendi modum in maioratus succes sione, quoad des cendentes in prima legis illius parte, & in secunda quoad transuersales statuis sent, & secundogeniti filij exclusionem, nepotisque ex primogenito admis sonem introduxis sent, qualitérque, & quovs que reprae sentatio in vtraque linea, formaliter aut virtnaliter locum haberet, declaras sent: & in eo semper prae sumptae institutoris maioratus voluntati, ac maioratus eiusdem naturae & qualitati acces sis sent, vt cum Couarru. & Molina, pro ratione decidendi eius legis, s aepis sime adnotaui. In tertia tandem ac postrema legis eiusdem quadragesimae parte, recte, & iuridice, atque modeste (vt dixi) primi institutoris maioratus, voluntatem dispositiuam prae seruantes, omnia superiora, hoc est, in prima & secunda parte statuta, locum habere, atque intelligenda es se dixerunt: Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta por el que primeramente constitu y o y orden o el mayorazgo, que en tal caso mandarnos que se guarde la voluntad del que lo instituyo. Ex quibus verbis sequentia praenotanda erunt, quae ex ipsis deducuntur praecipue. In primis, dubitatum atque certis simum es se,[sect. 284] reprae sentationem semper excludi in succes sione maioratus, quando id interueniat, quod, dictis in verbis specifice fuit requisitum: videlicet, quod maioratus institutor expres se ac dilucide, & clare id disponat. Et sic vbi maioratus institutoris voluntas adsit: quae ex eius dispositione, & verbis, apertis sime deprehendatur, equidem est; sed non ex verbis ambiguis & incertis, & quae aliud inducere pos sint, a communi horum Regnorum obseruatione, & locum Partitarum, & Tauri dispositione recedendum erit, consequenter nec ex eo solum excludenda, aut admittenda reprae sentatio est. Id quod Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. capite 8. num. 1. singulariter & vero percipit, sed alios Authores, vel consulto omittit, vel saltem eo loco tacet: & ante ipsum Didacus Couarruuias practicarum, dicto cap. 38. num. 10. ad finem, & num. 11. Sic quoque notauit Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de haeredibus instituendis, num. 122. columna tertia, versiculo, Prima quam modo dixi, folio mihi 72. qui rationem decidendi ad di[sect. 285] ctam l. in ea parte as signat, & dicit recte, atque modeste se habuis se legem illam in prae seruando voluntatem dispositiuam primi institutoris hoc casu, cum rei suae vnusquisque legem quam velit a primordio dicere valeat, l. iure mandata, C. mandati, l. in traditionibus, C. de pactis, l. prima & secunda, & l. quoties, C. de donation. quae sub modo, Matiencus in l. quinta, titul. 7. glos sa sexta, in principio, lib. 5. nouae collectionis Regiae. Idem quoque ob seruauit, & ibidem Azeuedus num. 4. qui etiam rationem ad ipsammet legem Tauri quadragesimam, in ea parte considerai; videlicet, quod voluntas testatoris sequenda sit, & pro lege seruanda, & formam & conditionem inducat, ac primum locum obtineat, vt pas sim iura admonent, & vulgatis simum est, pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 629. num. 1. fol. 437. & disputat. 631. num. 7. fol. 466. qui. recte admonet, ante omnia cum tractatur de iure eius, qui succes sionem maioratus praetendit, tenorem dispositionis videndum, & dispositioni institutoris standum, illamque considerandam es se, vt dignoscatur, quis succedere debeat, Velazquez Auendan. in eadem l. 40. Tauri, glos. 20. quo loci verba ilia Que en tal caso mandamos que se guarde la voluntad del que le instituyo . intelligit de expres sa voluntate , cum lex ipsa dixerit: Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta. Quae ad dispositionem expres sam maioratus institutoris sunt neces sario referenda, vt ibi demonstrat, & glos sa 18. num. 1. & 2. Idemmet Author rationem etiam legis illius in postrema sui parte as signat, & in illis verbis: Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta. Subdit in hunc modum: Et merito, cum prouisio hominis faciat ces sare prouisionem legis: & citat Ancharranum. & Tiraquellum dumtaxat, vt id confirmet. Vere tamen as sumptum id de prouisione hominis probare pos set per textum in l. vltima, C. de pactis conuent. tam super dote, &c. & in l. cum ex filio, §. filio, ff. de vulgar. & pupil. substitut. 1. & habet, §. cum quis, ff. de precario, atque multis Authoribus exornare, prout ego retuli eos, & ipsum as sumptum singulariter explicaui harum quotidianarum controuersiarum iuris, lib. 1. de vsufructu, cap. 19. num. 15. & tribus sequentibus. Deinde Auendanus quoque dict. glos s. 18. num. 2. 3. 4. & 5. recte obseruauit, ad maioratus succes sionem tamen tantum admitti eos, quos admisis sé institutorem, ex verbis dispositionis constiterit. Vnde voluntas facit ces fare transmis sionem; & e contra transmis sibile, quod ex propria sua natura transmitti non poterat, vt multi ibi relati dixerunt; & numeris praecedentibus ego quoque notaui Sic etiam efficere testator[sect. 286] potest, quod in casibus in quibus non est locus reprae sentationi, ea admittatur, vt deducitur ex Socino, Decio, & Parisio, per eundem relatis: & vltra eos idem etiam tenuit Iacobus Menochius, in cons. 215. num. 139. lib. 3. & prae sumptione 95. num. 19. in fine lib. 4. Tiberius Decianus, in consil. 1. num. 155. & num. 347. lib. 1. Denique num. 6. & 7. eiusdem glos. 18. Recte etiam annotauit ipse Auendanus, quod reprae sentatione exclusa in succes sione ascendentium, censetur etiam in succes sione transuersalium exclusa. Idque ea ratione fun[sect. 287] dat, quod reprae sentatio transuersalibus per am pliationem fuerit conces sa, & deficiente regula, ampliatio finitur, nec extensio potest sine regula sustineri, sicut nec acces sorium sine principali; licet e contra principale pos sit sine acces sorio: potuis set ipse concludenter magis traditionem eam probare alia ratione, videlicet in dubio credendum es se, maioratus institutorem habuis se maiorem affectionem ad descendentes, quam ad trans uersales, vt compertum est; & inde exclusa, atque denegata in eorum succes sione reprae sentatione, multo magis in transuersalium succes sione exclu sam censeri debere. Eo etiam, quod in dubio, vna atque eadem dispositio diuerso iure censenda, siue accipienda non, est, l. eum qui aedes. ff. de vsucapionibus, quam nonnullis exornant Abbas, Tiraquellus, Menochius, & Martinus Monter a Cueua, quos harum quotidianarum controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 23. num. 28. commemoraui, vbi videri poterit, nisi ex verbis dispositionis aliud colligatur aperte. Inde etiam (& vltra Auendanum) dici[sect. 288] potest, quod si in aliqua parte dispositionis, aut institutionis maioratus, siue in aliqua vocatione, aut substitutione, vel respectu alicuius nominati, aut nominatorum ad maioratum, reprae sentatio fuerit exclusa; non leue, imo validis simum argumentum pos sit deduci ad credendum, in alia parte dispositionis eiusdem, aut in caeteris vocationibus exclusam fuis se reprae sentationem. Ex quo vna pars testamenti, aut dispositionis aliam declarat (vt notum est) & qualitas vni gradui, aut substitutioni adiecta, in caeteris quoque repetita es se censetur, nisi diuersa ratio, aut diuersitas rationis, aliave similis ratio contrarium suadeat. In quo equidem attente & mature procedendum erit, ne facile quisquam decipiatur, ac ea debebunt sano iudicio perpendi, & originaliter praelegi, quae lib. 2. harum quotidianarum controuersiarum iuris, cap. 4. ex num. 10. Cum pluribus sequentibus, & num. 37. 38. 39. & 44. num. 68. 69. & 70. & num. 94. vbi vide omnino; & num. 126. cum aliis numeris scripta reliqui, vbi plene explicaui, An, & quando praecedentia declarent, siue determinent sequentia: quando etiam vna pars dispositionis, aut ordo datus, inter aliquos nominatos, seruari debeat inter reliquos substitutos, siue conditio, aut qualitas adiecta vni gradui, vel personae iam nominatae, quando censeatur repetita in persona alterius substituti. Deinde, quando, quibusve ex causis, atque dictionibus repetitio qualitatis praecedentis induci, aut ces sare debeat. Semper tamen (vt dixi) quid verisimilius sit, testatorem voluis se, quidve ex verbis dispositionis colligatur apertius, inspiciendum erit, cum voluntas eiusdem totum efficiat. Vide etiam in proposito huius considerationis regulas generales nonnullas traditas per Ioannem Gutierrez, practicarum lib. 3. quae st. 67. in antiquis, num. 6. 7. 8. 9. & sequentibus, & num. 55. 56. & sequentibus, vsque ad finem q. ex ibi namque traditis, poteris deducere aliqua ad superioris obseruationis resolutionem, seu declarationem. Ibi enim (vt constat ex specie proposita num. 1. ibi: vel forte in reprae sentatione) loquutus est in terminis, quando testator in vna dumtaxat persona reprae sentationem admisit, vel ad eam se restrinxit, & tunc in proposito argumentatur pro & contra, siue generalia nonnulla, & vulgata Doctorum placita perpendit. Illud tamen certis simum erit, quod cum in dubio (vt supra diximus, & infra dicetur) in haerendum sit regulae, & generali decisioni dict. legis quadragesimae Tauri, ac per consequens in casu dubio admittenda reprae sentatio sit, nec aliter excludenda, quam si sua dispositione eam excluserit institutor maioratus, (vt supra quoque dictum fuit) [sect. 289] quod si ponamus, reprae sentationem in aliqua, vel in aliquibus personis, vel in aliquo, aut aliquibus gradibus institutorem maioratus admisis se, vel induxis se; tunc proculdubio planum & certum erit, in caeteris quoque personis succedere volentibus, aut in caeteris gradibus locum habituram reprae sentationem: nam si nullo in casu, vel persona, vel nullo in gradu reprae sentatione inducta, vel admis sa ab institutore, reprae sentationem admittimus indistincte ex dictae legis quadragesimae Tauri constitutione, nisi institutoris expres sa dispositione fuerit exclusa, quanto magis id dicendum erit, vbi aliqua in parte, vel in persona aliqua reprae sentatio admis sa fuerit, quo casu compertum est, in caeteris idem institutorem voluis se. Et haec ratio concludit, vt in hac specie magis ex decisione & vocatione dict. l. Quadragesimae Tauri, in caeteris personis admittatur, atque admitti debeat reprae sentatio, vel ex vi comprehensiua in caeteris (vt ego existimo) quam ex aliqua extensione casus expres si ad alium: & ita tenendum arbitror, quamuis Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dict. quae st. 67. ex num. 55. cum sequentibus, vsque ad finem quae stionis, superiorem rationem non attingat, & virtute extensionis de casu ad casum, in caeteris personis admittat reprae sentationem, quando testator ad vnam personam se restrinxit in reprae sentatione, quam admisit. Regulariter tamen, ac cum nulla in parte re[sect. 290] prae sentatio excluditur, & sic in casu dubio standum est verbis, & dispositioni praefatae legis Tauri 40. vt scilicet reprae sentatio admittatur, nec de facili, aut ex verbis ambiguis, & quae aliud inducere pos sunt, censeatur exclusa, aut excludi pos sit. Quod pro regula, & certa doctrina tenendum est in hac materia; & sic secure obseruandum, prout secure, & vere obseruarunt, atque ex eadem Taurina constitutione deduxerunt Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 1. in fin. & num. 5. ad fin. Ioannes Gutierr. practicarum, lib. 3. dict. quae st. 67. num. 39. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. De iustitia, & iure, disputation. 629. num. 1. in princip. fol. 437. Et hactenus de prima obseruatione, siue illatione ex dict. l. Tauri 40. Secundo deducitur, quod quamuis dictum fue[sect. 291] rit supra, ad hoc, vt praefatae legis in postrema sui parte decisio obtinere pos sit, requiri neces sario, quod testator id expres se ac specifice disposuerit, & sic quod neces saria sit expres sa dispositio; nec tacita dispositio, hoc est ex coniecturis collecta, sufficiat, prout authoritatibus, & traditionibus Interpretum, atque fortiter, & ingeniose ponderando verba eiusdem l. 40. Tauri, probauit Molina, lib. 3. cap. 8. num. 2. 3. & 4. nihilominus tamen ad huius rei, & voluntatis institutoris probationem non excludi coniecturas legitimas, & quae ex verbis ipsius dispositionis deprehendantur. Idcirco si coniecturae ips ae adeo praecis ae sint, vt ex illis nihil aliud, quam reprae sentationis exclusio deduci pos sit, ex eisdem a praefatae l. 40. Tauri dispositione recedi poterit, ac debebit. Idque manifesta ratione deducitur, quoniam lex ipsa Tauri, voluntatem institutoris maioratus, & ab eo dispositum obseruari praecipit; voluntas autem non tantum dicitur ea, quae expres sa est, sed etiam illa quae tacite, & coniecturaliter ex verbis deducitur; expres sum namque, & euidens, & manifestum dicitur id, quod ex coniecturis colligitur, si illae legitimae, & probabiles sint: Et ita erudite resoluit Molina, lib. 3. dict. cap. 8. num. 5. per totum. Quo loci refert Palac. Rub. Didacum del Castill. & Greg. Lopez, qui in terminis dict. l. 40. Taur. sic obseruarunt. Couar. quoque practicar. dict. cap. 38. num. 10. ad fin. in eadem sententia fuit, inquit enim, quod ad excludendam repraesentationem in casu dict. l. quadragesimae Tauri, requiritur dispositio expres sa, aut ira tacita, quod in dubium reuocari non pos sit. Et tandem Molina vbi supra, concludit, id sibi veris simum videri, dummodo coniecturae, ex quibus praetenditur, quod reprae sentatio excludatur, vrgentis simae sint, atque eius conditionis, vt nihil aliud ex eis deduci valeat: alias autem quod legum dispositio sequenda erit, nec ab eius dispositione ex leuibus, aut incertis coniecturis recedi poterit: & eodem num. 5. in fine, & num. 6. Molina idem his fundamentis satisfacit, quae antea num. 2. 3. & 4. adduxerat, vt probaret, quod reprae sentatio ex solis coniecturis excludi non pos set. Et Ludouici Molinae resolutiones amplectuntur in omnibus Iacobus Menochius, lib. 4. prae sumptione 95. num. 4. quo loci as seuerauit, quod filij reprae sentatio in locum patris non potest dici sublata quibuscunque coniecturis, in illis casibus, in quibus, vel lege, vel hominis dispositione sancitum est, ei locum es se: sed illis tantum coniecturis, quae ex verbis dispo sitionis colliguntur, Velasquez Auendanus, qui pluribus rationibus idem comprobat, omnes tamen eius rationes in id tendunt, quod expres sa dispositio dici debeat ea, quae ex coniecturis colligitur, in dict. l. Tauri 40. glos. 20. ex num. 2. vsque ad num. 15. sequuntur etiam Ioannes Matienc. in l. 5. tit. 7. glos. 6. in princip. ibi: expresse, vel tacite, vt Dominus Couar. &c. lib. 5. nouae collect. Regiae, vbi (vt vides) Didaci Couar. & Molin. vestigia, atque traditiones sequitur, expresse sequitur etiam Azeued. in eadem l. 5. num. 5. & 6. in versiculo, Saluo si otra cosa. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 629. num. 1. in principio, fol. 437. & 458. in illis verbis: Si coniectura ex ipsamet dispositione sint tales (etiam si extrinsecus aliis coniecturis adiuuentur) vt semoto omni dubio secure intelligatur, id iustitutorem intendis se, ac voluis se, standum tunc erit eius ita perspicue coniecturatae voluntati, ac dispositioni, posthabita ea in parte dispositione legis Tauri; quoniam tunc vere dicitur disposuis se, ac voluis se. Si vero coniecturae non sunt tales, quae omne dubium semoueant tunc pos s habitis eis, standum est dispositioni legis Tauri. Didaci quoque Couarr. & Ludouici Molinae vestigia & resolutiones amplectitur Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. Quae st. 67. in antiquis, num. 37. 38. & 39. Et liquidis simas, atque apertis simas coniecturas requirit, prout praefati exigunt, & sic conciliat contrarias opiniones, prout Molina conciliauit. Quod etiam liquidis simae coniecturae neces sariae sint, vt reprae sentatio in casu dubio excludatur, requirunt Tiberius Decianus, in consil. 1. num. 394. lib. 1. & in consil. 55. num. 24. volumine 3. Franciscus Molina, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titul. 9. num. 2. Et in terminis dictae legis 40. Tauri, Petrus de Peralta, in Rubrica, ff. de haeredibus instituendis, num. 130. in versiculo, Et ne id praetermittam, & in versiculo, Si autem. Et ad haec reduci debent ea, quae post alios scripta reliquit Iacobus Menochius in proposito, in consil. 215. ex num. 137. vsque ad numerum 141. lib. 3. & prae sumptione 95. num. 19. in fine, lib. 4. dum sufficere coniecturas ad excludendam reprae sentationem as seuerauit. Decianus quoque, in consil. 1. num. 89. lib. 1. & in consil. 63. num. 7. & 16. lib. 2. Debent enim coniecturae eiusmodi es se tales, quales neces sarias es se supra diximus. Sic quoque intelligenda, atque accipienda sunt illa, quae lib. 2. har. quoti. contro. iur. cap. 20. ex num. 28. in eodem proposito obseruaui. Deducitur & tertio loco ex eadem l. 40. Tauri in[sect. 292] postrema sui parte, ibi: Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta por el que primer amente instituyo y ordeno el mayorazgo. Vbi (vt vides) de primo institutore dumtaxat lex ipsa mentionem fecit: succes soreni sequentem post illum, alios etiam succes sores in maioratu futuros, non pos se, neque in vltima mente id disponere, nec aliud disponendo, reprae sentationem excludere. Non enim potest aliquis succes sor in futurum disponere vllo modo in praeiudicium nepotis, vel patris personam reprae sentantis, quem lex illa praetulit filio secundogenito vltimi pos ses soris maioratus, eiúsque patruo, aut proximiori consanguineo, nec ius illi auferre, quod ex legis, non hominis prouidentia eidem nepoti competit, I. si arrogator, ff. de adoptionibus, l. 3. ff. de interdictis & relegatis. Idque certis simum est, vt Petrus de Peralta in rubrica, ff. de haeredibus instituendis, num. 122. versiculo Prima quam modo dixi, fol. 72. annotauit expres sim, & eo non relato, sic quoque obseruauit Velazquez Auendanus, glos sa 19. dictae l. 40. Tauri. Et confirmatur ex his, quae supra, hoc eodem lib. 3. cap. 10. plena manu scripsi, vbi probaui, maioratus succes sores, aut pos ses sores, post primum institutorem non pos se vllo modo alterare, seu mutare vocationes, aut substitutiones ab institutore factas, nec ordinem succedendi ab eo prae scriptum, quouis, modo praeuertere, vt Molina, Mieres, & alij multi eodem cap. 10. commemorati obseruarunt. Et ea etiam ratione innititur Peralta vbi supra, dicens, quod nullus succes sor in maioratu post primum stabilientem illum, potest apponere aliquod grauamen personis vocatis ab illo stabiliente ad succes sionem eiusdem maioratus, cum capiant illum de manu primi instituentis, vt plus quam vulgatum est, & probatur in, l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legat. 2. Et sic non modo pari ratione, sed etiam fortiori, nec reprae sentationem excludere, aut ius nepoti ex primogenito competens auferre, cum ille authoritate, & dispo sitione dict. l. Taur. 40. vocetur. Et inde inquit[sect. 293] es se, quod pater ipsius nepotis, idémque filius primi instituentis, in vita sua non potest cedere iuri suo in praeiudicium nepotis, & in fauorem fratris minoris secundogeniti, etiam maioris nepote, vt pene in his terminis decidit Bald. in cons. 389. incipien. Consuetudo est, colum. penultima, lib. 5. Addiderim ego Petri de Peralta traditionem hanc, veris simam, & indubitatam es se, & eiusdem nullum Recentiorum omnium mentionem fecis se, confirmaríque concludenter & vere ex his, quae eodem cap. 10. huius libri, cap. etiam 12. eiusdem libri, latius ego obseruaui, tam in illa quae stione, Vtrum maioratus succes sor pos sit clausulas maioratus declarare, aut circa voluntatem obscuram, seu ambiguam institutoris, declarationem aliquam facere: quam in alia quae stione, Vtrum maioratus pos ses sor pos sit cedere iuri maioratus in fauorem alterius, atque ces sione sua aliquibus praeiudicium generare. Deinde addiderim, id quod in filio primi[sect. 294] instituentis Peralta ipse dixit, similiter quoque, atque eadem ratione in aliis descendentibus, siue succes soribus vlterioribus obseruandum es se: omnes namque suo, ordine ex eadem l. ad succes sionem inuitantur, atque ab ipso primo instituente capere dicuntur; idcirco alterius facto, aut dispositione grauari non pos sunt, nec eo iure priuari. Subdit de[sect. 295] nique Petrus idem de Peralta (mihi equidem semper eruditis simus, & in rebus nouis detegendis, atque ad leges huius Regni reducendis, caeteros alios Scriptores facile superans) dict. num. 122. dict. versiculo, Prima quam modo dixi, in fin. Prae fatae l. 40. Tau. constitutionem in postrema sui par[sect. 296] te, dum ex voluntate primi institutoris maioratus excludi reprae sentationem statuit, es se iuri communi affabre & ad amus sim consonam: quod etiam veris simum est, cum etiam in terminis iuris commu nis, ex voluntate testatoris induci, aut ces sare soleat reprae sentatio, etiam in casibus, in quibus alias haberet, vel non haberet locum, vt numeris praecedentibus remanet dictum, & alios scripsit a me s aepe relatus Menochius, dict. consil. 215. num. 139. lib. 3. & dict. consil. 200. num. 72. lib. 2. & prae sumptione 95. num. 19. In fine, & num. 32. lib. 4. sed[sect. 297] & in caeteris ante postremam eam partem statutis, legem ipsam Tauri es se iuri communi consonam, nec dici pos se iuris communis correctoriam, post Didacum Couarru. & Ludouicum Molinam, s aepe etiam supra obseruaui. Et post ipsos, & alios tenuit etiam Ioannes Gutierr. practicarum, lib. 3. dict. quae st. 66. num. 16. clare Auendanus, in eadem l. 40. [sect. 298] glos sa 18. ex num. 6. Vsque ad num. 13. quo loci in effectu resoluit, singularem es se legis eiusdem decisionem, quatenus reprae sentationem admittit regulariter in testamentaria succes sione ex hominis dispositione, quando a testatore non excluditur. Quod & iure communi attento receptius, & communiter magis probatum, atque verius fuit ex sententia Accursij, in dict. §. fideicommis so, l. cum ita legatur, de legatis secundo. Quam supra sequuti fuimus, & veris simam atque omnino tenendam diximus, & Baldi sententiam contrariam reiecimus, prout eadem Tauri constitutio aperte reiicit, & sententiam Glos s ae sequuta, in maioratuum succes sione sic statuit, atque nouum ordinem. & formam succedendi in primogeniis prae scribit. Quarto deinde loco, atque ex ipsamet l. 40. Taur. [sect. 299] deducenda, atque petenda est resolutio quamplurimarum quae stionum, eandem vltimam partem illius legis attinentium. Ac primo quidem, vtrum reprae sentatio in dict. l. 40. Tauri introducta, tam inter descendentes, quam inter transuersales, vt ex 1. & 2. sui parte apparet, atque ob contrariam institutoris voluntatem, & dispositionem in vltima parte eiusdem exclusa, censeri debeat exclusa ex vocatione proximioris, aut proximiorum: vel cum institutione maioratus cauetur, quod deficientibus descendentibus, siué aliquibus vocatis succedat proximior (& vt vulgo dicitur) EI mas propinquo, o mas cercano pariente. Quo equidem in dubio, contrariae omnino extant Interpretum sententiae, & opiniones, prout ego quotidianarum harum controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 20. ex num. 5. cum pluribus seq. ostendi, atque retuli eas. In primis[sect. 300] namque, quod reprae sentatio exclusa censeatur ex vocatione proximioris, vel cum proximior post nominatos vocatur, tam in fideicommis sis, quam in primogeniis tenuerunt expres sim Angelus, Ia son, Parisius Couar. Acosta, & Antonius Gomezius, quos retulit, & improbauit (vt infra dicetur) Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 11. Rolandus, qui pro isto casu respondit latis sime, in consil. vltimo, volum. 1. Late Portius, in consil. 128. ex num. 8. cum pluribus sequent. & cum Riminald. sen. Parisio, Couar, & Roland. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 8. tit. 9. num. 10. Alex. Angel. Parisius, Socinus, Baldus, Ancharanus, Aluarus Valascus, Antonius Gomezius, Acosta, Couar. & Tiberius Decianus, quos pro hac parte conges sit Velazquez Auendanus, glos s. 20. dict. l. 40. Taur. num. 16. Ipse tamen contrariam firmiter sustinet, vt statim videbimus. Plures alios huius opinionis Authores commemorauit Menochius, lib. 4. prae sumptione 95. num. 21. Alexander Raudensis, qui firmiter eam sustinet, in consil. 142. ex num. 40. inter consilia vltimarum voluntatum volum. 2. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. num. 100. Octauianus Cacheranus, in consil. 72. ex num. 10. cum seq. vsque ad numerum 22. vbi eadem quoque sententiam magis amplectitur. Antonius The saurus, decisione Pedemontana, 61. num. 1. & 2. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quae st. 17. num. 24. Michael Glas sus, receptar. sentent. §. fideicommis sium, quae st. 11. num. 9. Anguis sola, Marzarius, Gaspar Fabianus, & alij, quos pro eadem hac opinione retuli ego dict. lib. 2. cap. 20. num. 5. vbi etiam commemoraui Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. part, quae st. 9. num. 12. qui in terminis, dict. l 40. Tauri, secure probauit, quod in dispositionibus, quae proximioribus deseruntur, non habet locum decisio eiusdem l. Taur. Blazium quoque Flores Diaz de Mena, idem dicentem, retuli ibidem. Et vltra tunc relatos, eandem inuenio opinionem tenuis se Menochium, in cons. 269. num. 49. lib. 3. qui tamen aliis in locis, atque ex profes so magis articulum attingendo, & specifice magis loquendo, contrariam sententiam probauit, vt statim videbitur. Praefati hi Authores, rationes & fundamenta[sect. 301] expendunt quamplurima, pro hac parte, vere tamen omnia ea ad tria, vel quatuor fundamenta reduci debent principaliter, vt dict. cap. 20. num. 6. Ego animaduertebam, atque hoc loco ideo non refero illa, quod ibidem ex proposito hanc quae stionem scripserim, eo etiam, quod Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dict. Quae sti. 67. ex num. 1. vs que ad numerum 18. adduxerit rationes praecipuas eiusdem opinionis, atque eisdem respondit ex n. 31. cum pluribus seq. Ego quoque dict. cap. 20. ex num. 22. cum seq. eisdem concludenter, & vere satisfeci, sic vt praefata sententia nullo firmo, aut vero fundamento, subsistat. Sed vltra ea, quae praecitato loco dixi, monendum nunc lectorem institui, ex superioribus Authoribus negari non pos se, quin nonnulli minus bene pro ea sententia, & parte expendantur; posito namque quod in fideicommis sis ordinariis, & attento iure communi, siue in terminis §. in fideicommis so, leg. cum ita. ff. de legatis secundo. ei parti acces serint: in maioratibus tamen nostris; siue in primogeniis perpetuis, id non ita statuunt, nec vere pos sunt pro eadem sententia, sic simpliciter perpendi. Et vt alios omittam, Antonius Gomezius (qui pro ipsa sententia superiori semper adducitur) in lege 40. Tauri, num. 41. non loquitur in maioratu, sed in fideicommis so familiae relicto, vt constat ex his, quae antea scripsit nu. 40. quae dict. num. 41. Prosequitur, & continuat. Nec ponit casum in nostris terminis iuris communis quae stionem disputando, sequutus est opinionem Baldi contra Accursium, in dict. §. in fideicommis so. Et inquit, reprae sentationem non dari in succes sione, quae prouenit ex hominis dispositione: quod etiam iure communi attento verum non est, & Accursij sententia contraria verior, vt supra vidimus. Attento autem iure Regio Partitarum, & dict. l. 40. Tauri, adeo falsum est, vt in terminis eius iuris, ab erudito alias Viro dici non potuerit, nec dictum fuis se credendum sit, Didacus autem Couar. pract. cap. 38. num. 4. versic. 3. ad intellectum Glos s ae loquitur etiam in fideicommis so familiae relicto, in quo vocantur proximiores per testatorem; & tunc disputat intellectum Accursij, in dict. §. in fideicommis so. Idque in terminis iuris communis. Postmodum autem multo, cum aggreditur tractatum reprae sentationis in maioratibus perpetuis, & agit de intellectu dict. l. 40. Taur. non modo id dicit, sed apertis simé contrarium statuit, idque tam in ratione decidendi ad eandem l. tradita ex num. 6 & ibidem dictis, quam in eo quod reprae sentationem statuit in infinitum, tam inter descendentes, quam inter transuersales, vt saepé dixi. Et secundum haec minus bene praefatus Author (quem ad maioratus perpetuos attinet) dicto in loco pro ea parte citatur, cum numeris & locis sequentibus praelectis, contrarium eum clare tenuis se, deducatur aperte. Alij etiam exteri Authores in eisdem terminis, & iure communi attento, non in primogeniis Hispaniae, nec attenta noua forma succedendi in eis, in d. l. 40. Tauri statuta, loquuntur. Sic Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 65. num. 3. cum numeris praecedentibus, resoluis set, in succes sione fideicommis si non es se locum reprae sentationi, quando proximior vocatur, sequutus eos, quos antea retulerat; tandem dict. num. 3. id limitat, quando agitur de fideicommis so patrui carnalis, vel aui, quia tunc (inquit) filij fratris succedent, vti proximiores, cum sit reprae sentationi locus, sed in primogeniis, & maioratibus perpetuis, cum absque dubio sit, reprae sentationem absque vlla limitatione graduum admitti, post d. l. Tauri 40. vt supra probatum est; in eisdem satis clare agnoscit Antonius Thesaurus, non superiorem opinionem traditam supra, sed potius contrariam veram es se. Et apertius agnouerunt Marcus Antonius Peregrinus, & alij, quos statim commemorabo. Eo magis, quod etiam in fideicommis so familiae: relicto, locum es se reprae sentationi, etsi proximior vocatus fuerit; tenuerunt permulti Authores, quos statim opinione sequenti recensebo. Qui & ipsam sententiam veriorem es se profitentur. Et in maioratibus nostris nullus equidem exterorum in casu proposito reprae sentationem denegaret ob vocationem proximioris, fi ipsorum naturam, & decisionem praefatae l. 40. Taur. agnouis set, prout lib. 2. d.c. 20. n. 7. in fine annotaui, neque Humadam in eisdem nostris maioratibus tenuis se contrarium, demonstraui. Denique & vltimo loco (& vltra ea etiam quae d.c. 20. obseruaui) monendum quoque lectorem duxi, Emanuelem Costam, in quae st. patrui, & nepotis, pag. 130. alias 2. part. n. 27. quem pro superiori opinione, reprae sentationis negatiua, Lud. Mol. lib. 3. d.c. 8. n. 11. praecitauit minime pos se pro ea opinione, aut parte adduci. Ibi namque Costa disputat. vtrum si in Regno Portugaliae ad succes sionem maioratus filius maior vocatus sit, debeat praeferri nepos ex filio maiori patruo, qui est filius secundogenitus, aut e contrario patruus nepoti sit praeferendus: quod claré constat in dict. 2. parte, in principio, vbi ex num. 1. Vsque ad numerum 9. arguit pro nepote filio filij maioris, & dict. num. 9. in versiculo Sed his argumentis. In fauorem patrui, hoc est filij secundogeniti, & contra nepotem, filium filij maioris, quae stionem resoluit, & as serit reprae sentationi locum non es se, & fundat vsque ad numerum 20. ex quo numero, vsque in finem dict. 2. partis, ex hac sua opinione infert, quod illa in maioratibus Hispaniae absurda es set, & nonnullas conclusiones conficit, quarum quinta, quae: ad propositum prae sens attinet, & n. 26. in versiculo Quinto infero, apponitur, est: Quod in maioratu, cuius vocatio concepta fuit per ea verba, Ao parente maschegado, patruus praefertur filio fratris. Et loquitur in casu, quo prius vocatus, cum absque descendentibus deces sis set; lis & quae stio erat inter fratrem fundatoris, & filium alterius fratris, aetate maiorem. Et dict. num. 27. intelligit Glos sam, dict. § in fideicommis so. l. cum ita, de legatis secundo. Quando testator fideicommis sum familiae reliquit nomine collectiuo, & nu. 28. satis aperte ostendit, siue expres sim obseruat, qua praecipue, atque decisiua ratione ad sic dicendum fundetur: vereque illa est, videlicet quod re spectu vltimi pos ses soris frater sit vt non gradu proximior, quam filius alterius fratris, & quod filius ille iure reprae sentationis succedere non potest, quia existit vltra gradus, in quibus ius admittit reprae sentationem inter transuersales. Et allegat text. In auth. post fratres C. de legitimis haeredibus. Et secundum haec, & ea quae praefatus Author ibi dicit, certis simum est, disputationem ipsius versari in terminis legum Portugaliae, in quibus (vt idemmet opinatur) reprae sentatio non admittitur, Aut in terminis iuris communis, quod inter transuersales non admittit reprae sentationem post filios fratrum. Caeterum in terminis primogeniorum nostrorum, aut maioratuum perpetuorum ipsemet Costa resoluit statim n. 29. & seq. inter quoscunque transuersales attenta decisione dict. l. 40. Tauri, reprae sentationem admitti, prout numeris praecedentibus in eum sensum expendi: Et num. 32. eodem in loco inquit, hoc procedere, etiamsi vltimus pos ses sor, & institutor es sent ex emotioribus transuersalibus. Remanet ergo, quod cum Emanuel Costa, inter transuer sales id ita expres sim statuerit attenta dict. l. Tauri constitutione: cum etiam eius ratio in quae stione illa proposita. quae iure communi attento vigebat, post eandem tamen legem Tauri ces sat omnino: in maioratibus nostris locum non habeat, nec in eis decisio dict. authent. post fratres, pos sit adduci: vt numeris praecedentibus dilucidé ostendi: quod eius resolutio, aut authoritas pro sententia praefata negatiua, de qua supra, ex n. 300. allegari, aut perpendi non pos sit. Succedit ergo secunda opinio affirmatiua, & [sect. 302] verior quidem, atque omnino tenenda, videlicet quod reprae sentatio non excludatur, nec exclu sa censeri debeat ex eo, quod maioratus institutor vocauerit proximiorem, aut proximiores (vulgo al pariente mas propinquo, o mas cercano) quam sententiam non modo in primogeniis, & maioratibus Hispaniae probarunt Hispani, nunc praecitandi sed etiam in fideicommis sis tenuerunt firmiter, atque validis sime comprobarunt sequentes Authores, Baldus, Alexand. Iason, Corneus, Decius, Ruinus, Craueta, Portius sibi contrarius, Cephalus, Decianus, Hippolytus Riminaldus, Petrus Antonius de Petra, Marcus Antonius Peregrinus, Iacobus Menochius, Angelus Matthaeatius, Ludouicus Molina, Velazques Auendanus, Ioannes Gutierrez, Doctor Spino, Additionator decisionum Gamae, & Hieronymus de Caeuallos, quos ego recen sui, & pro hac parte commemoraui, quotidianarum harum controuersiarum iuris, lib. 2. dicto cap. 20. num. 7. per totum. Et vltra relatos ibi eandem[sect. 303] sententiam amplectuntur Gratus, in consilio 27. num. sexto, lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba, in consil. 51. numero quinto. Et alij quos retulit Iacobus Menochius, in consilio 357. numero 27. lib. 4. vbi sequitur, & copiosé comprobat: Et lib. 4. Prae sumptione 95. num. 21. pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, di sputat. 329. num. 3. fol. 440. Et vere pro hac parte concludunt rationes plures a me consideratae, & adductae dict. cap. 20. ex num. 8. cum pluribus seq. vbi videri poterunt. Rationes etiam, quas in propo sito ex mente aliorum conges sit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dicta quae st. 67. ex num. 18. cum pluribus seq. quarum nonnulla adduxit Petra, dict. quae st. 11. Ex num. 102. & Menochius, dict. num. 27. Et quod attinet ad maioratus nostros, rationem concludentem tradidit Molina, de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 8. num. 11. & Rursus in additionibus positis post librum 4. ad finem libri, num. 12. in fin. vbi dicit, nullo iure probari, quod constituenda sit differentia inter vocationem proximioris factam a lege, vel ab homine. Sane cum a lege proximior ad succes sionem vocatur, reprae sentatio admittitur, & proximior illa dicitur, qui mediante beneficio repre sentationis, locum & gradum primogeniti praedefuncti occupat, & ingreditur, quamuis alter proximior sit, vt in l. 2. tit. 15. part. 2. probatur, ibi: Deue heredar el Reyno el mas propinquo pariente. vbi (vt vides) lex vocat ad succes sionem proximiorem, & nihilominus reprae sentatio admittitur, & idcirco idem quoque statui debet in hominis dispositione, ex vulgatis iuris regulis, & tritis Doctorum allegationibus. Eo praecipue, quod is qui per reprae sentationem succedit, in linea caeteros praecedit, & quia ex linea primogeniti descendit, proximioris vocatio verificatur in eo, & caeteros omnes excludit, iuxta ea, quae plena manu, supra hoc eodem capite adnotata fuere: & textum singularem in proposito, in c. 1. de natura succes sionis feudi, ibi: Et hoc esi quod dicitur ad proximiores pertinere, isti vero proximiores es se dicuntur respectu aliarum linearum. Iuxta ea etiam, Alexand. Rauden. de analogis lib. 1. cap. 15. num. 267. singulariter, & notabiliter annotauit, qui ex hac maioritate, & praecedentia lineae concludit locum es se reprae sentationi, vbi vocatur ad succes sionem maior: & reddit rationem; nam licet vox illa maior, ex primaeua significatione denotet primo natum, per Hispanos translata est ad procreatum ex linea primogeniti, idque ad imitationem sobolis Regiae, in qua praefertur in succes sione Regni, ille qui est ex linea primogeniti. Addiderim ego id etiam Hispanos introduxis se, ex decisione dict. l. 40. Tauri, ex qua linearum distinctio illa, continuatio, & praecedentia introducitur, vt quovsque de linea primogeniti aliquis superest, ad lineam alterius succes sio transire non valeat, prout s aepe dictum fuit supra hoc eodem cap. & latius explanatum. Ex quibus equidem, & consideratione illa, tradi[sect. 304] ta a me dict. cap. 20. num. 28. ad fin. in versic. praeterea. quae valde adstringit, & concludens equidem est, nec ei valet congruum aliquid responsum as signari: superior sententia amplectanda erit omnino (vt dixi) & Pelaeza Mieres, ad dictam l. 40. Taur. traditio quaedam, seu minus iuridica restrictio, de qua supra, destruitur euidenter. Rectius proculdubio pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, dict. disp. 629. intellexit, dum dixit, quod clausula illa solita apponi in maioratuum institutione, videlicet, quod semper succedat proximior cognatus, nihil derogat dispositioni dict. l. 40. Tau. Rectius etiam atque erudite admodum intellexit Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis art. 21. num. 9. & 11. qui vbi vocatur ad succes sionem proximior, locum es se reprae sentationi, ex eo fundauit, quod vocatio illa, aut substitutio proximioris, intelligi debeat, atque vere intelligatur de proximitate re spectu ordinis succedendi, non respectu propinquitatis. parentelae, vel sanguinis. Et citat Socinum, Corneum, Hieronym. Gabrielem, & alios Authores, sic tenentes. Subdit etiam n. 17. quod nepos respectu succes sionis est eiusdem gradus, & in eodem gradu cum patruo suo, vel consanguineo alio, prout eius Author; & quod praefata clausula ad iuris intellectum, & mentem est referenda, ex qua is, qui reprae sentat alium, proximior iudicatur reprae sentationis virtute, & effectu. Item secundum subiectam materiam succes sionis maioratus accipi debet, de qua testator loquitur, vt latius probauit Ioannes Gutierrez, lib. 3. disput. 67. ex num. 19. vsque ad num. 33. Ego quoque dict. cap. 20. ex num. 14. cum sequentibus, sic obseruauit: Atque ex num. 30. cum seq. vs que in finem capitis, dilucide explicaui, atque enu[sect. 305] cleaui textum in l. si libertus praeterito. § 1. ff. de bonis libertorum. Quo praecipue excitari, atque adduci solent Authores hi, qui ex vocatione proximioris, reprae sentationem excludi a as seuerarunt: vt ibi videri poterit. Atque ex ibidem dictis maxime n. 8. & 9. cum[sect. 306] seq. & n. 13. & n. 25. & concludentes alias rationes vltra superiores pro hac eadem parte deducere vnusquisque poterit. Sed & vltra ego considero, quod si ponere[sect. 307] mus, maioratus institutorem proximiores ad suc ces sionem eius inuitas se, & vocas se, dicendo, quod post tales, aut tales nominatos succederet proximior, Vulgo, el mas propinquo, o mas cercano pariente, & adiiceret secundum ordinem, vel dispositionem iuris: tunc proculdubio res es set clara, ex quo videretur eis verbis se conformare voluis se cum dispositione, & decisione dict. l. 40. Taur. ex qua in terminis tam inter descendentes, quam inter trans uersales reprae sentatio admittitur indistincte, si maioratus institutor sua dispositione aliud non statuerit. Sane ex eo quod ipse dixerit, secundum ordinem, vel dispositionem iuris, dici non potest, quod reprae sentationem excludere voluerit, ex quo expres sa sua dispositione reprae sentationem non exclusit, quod erat neces sarium ex eiusdem l. constitutione in tertia, & postrema sui parte. Imo aperte admisis se reprae sentationem eundem maioratus in stitutorem dicendum est, ex quo ex dispositione, & iure dict. legis Tauri 40. eo ordine, atque modo succes sio defertur, vt tam inter descendentes, quam inter transuersales, filius aut descendens ex eo. qui si viueret, succes surus es set, ad succes sionem admittatur, & reliquos etiam proximiores excludat. Ad quam dispositionem, & ordinem se videtur institutor retulis se, ac cum ea se conformare voluis se, iuxta vulgatas iuris regulas, & communes Interpretum traditiones. Nec huic resolutioni obstabit vllo modo eorum[sect. 308] Authorum obseruatio, qui ea in sententia fuerunt, vt existimarent, clausulam ordine succes siuo operari debere, vt filius non intret locum patris, sed admittatur proximior in gradu, & consequenter, quod reprae sentatio excludatur: prout renuerunt Decius, Parisius, Marzarius, & Portius, quos in id retulit Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. nu. 131. Tiberius Decianus, in cons. 1. n. 373. lib. 1. qui dicunt, quod si testator ad fideicommis sum plures nomine collectiuo vocauit, & adiecit clausulam illam, ordine succes siuo, tunc patruum nepoti praeferendum es se nec nepotem intrare in locum patris Non inquam obstat eorum tradi[sect. 309] tio; nam praeter quam quod hi Authores loquuntur in terminis iuris communis, ac in fideicommis sis, ad quae plures nomine collectiuo vocantur, nec di spositionem d. l. 40. Taur. agnouerunt , ex qua (vt dixi) diuersum ius resultar, & ipsummet constituis sent, si legem eandem vidis sent, vt pote cum in fauorem reprae sentationis, tam inter descendentes, quam inter tranuersales, sic praecise lex ipsa lata fuerit, vt qui ad iuris ordinem, & dispositionem in his Regnis se retulit, plane videatur reprae sentationem conces sis se indistincte, nisi contrarium expresse disposuerit. Praeter hoc, inquam, quod dict. l. 40. Tau. attenta con[sect. 310] cludit in terminis etiam iuris communis, quod imo praedicta clausula, ordine succes siuo, operetur, vt nepos intret in locum patris; rectius proculdubio defendit Petrus Paulus Parisius, in cons. 38. n. 20. in fin. & numeris seq. vol. 2. Cuius sententia ex eo mihi arridet[sect. 311] magis, quod licet verum sit, proximiores vocari ad succes sionem veteri lege, nec ea attenta nepotes concurrere cum patruis: reprae sentationis tamen priuilegio & beneficio introducto, effectum est, vt remotior in proximiori gradu constituatur, ac in eo videatur es se, in quo pater eius erat, & sic ad succes sionem admittatur, ac si pater eius viueret admittendus es set. Plane cum inducto reprae sentationis priuilegio, ita de iute sit, vt nepos cum patruo concurrat, tam inter descendentes, quam inter transuer sales, vsque ad filios fratrum; certum equidem & planum redditur, etiam iure communi attento, ex vi eorum verborum, quae ad ordinem & dispositionem iuris referuntur, reprae sentationem debere admitti: quae est singularis & noua consideratio in hac materia, nec ab vllo Scriptorum omnium huius Regni tacta, atque ex ea, non modo attenta decisione dictae legis 40. Tauri, sed etiam dispo sitione iuris communis, procedit ampliatio superior. Et confirmatur ex resolutione Francisci Manticae, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 9. in fine. Qui quamuis negauerit, reprae sentationi locum es se, quando adiicicitur clausula salua gradus praerogatiua (vt infra dicetur) statim tamen dicit, id intelligendum es se, nisi testator dixerit, salua gradus praerogatiua, & seruato ordine succes sionis ab intestato, vel a iure tradito: tunc namque reprae sentationi locum es se affirmat, & ante ipsum sic adnotarunt Decius, & Couarr. ibi relati per eum, & sequuti fuere alij relati per Ioannem Gutierr. practic. lib. 3. q. 67. n. 51. vt statim dicetur. Nec id alia ratione contingit, quam quod ad iuris communis ordinem testator se retulerit, quo attento certum est reprae sentationi locum es se, vt filij intrent in locum patris defuncti. Procedit etiam eadem opinio, ex dicto num. 302. [sect. 313] approbata, etiam si institutor maioratus ad succes sionem eius non simpliciter proximiores (vt dictum fuit) inuitauerit, sed etiam si suos proximiores vocauerit, vt si dixerit: Suceda el pariente mio mas cercano, o el mas propinquo pariente de mi el testador: Nam adhuc non videtur, nec censeri debet reprae sentatio exclusa, imo fortior ratio militat, vt reprae sentatio admitti debeat, quam cum simpliciter proximiores vocantur, vt tenent & fundat Auendanus, & pro hac sententia citat Baldum, Alexandrum, Socinum, Ruynum, Tiraquellum, Alciatum, Anguis solam, Ferretum, Iasonem, Manticam, Curtium seniorem, Portium, Torniellum, & Cardinalem Albanum, tenet etiam Ioannes Cutierrez practicarum lib. 3. quae st. 67. num. 28. Idque verissimum quidem est ex decisione dictae l. 40. Tauri, § his rationibus, quas lib. 2. dicto cap. 20. ex num. 8. cum sequentibus. Et supra hoc eodem capite, num. 303. ego adduxi, quae sic concludenter militant, cum adiicitur pronomen istud meum, sicut quando simpliciter proximiores vocantur: semper namque verum ést, verba ea secundum iuris intellectum accipienda, & de proximitate respectu ordinis succedendi, non respectu propinquitatis parentelae, vel sanguinis intelligenda, vt supra dicebam, & post Baldum in alio loco, non in locis citatis per Auendanum, tenuit idem Alexander quoque, in consil. octuage simo octauo, num. 2. lib. 1. Iason, in consil. 215. columna quinta, lib. 2. in versiculo, Istam partem, tenet etiam Baldus, & in consil. 159. num. 2. lib. 3. Roland. in cons. 68. num. 31. lib. 1. Tiber. Decian. in cons. 9. num. 44. & num. 31. lib. 1. Iacob. Menoch. in cons. 357. nu. 27. lib. 4. Cou. pract. c. 38. n 11. qui ponit casum, quando institutor maioratus vocauit proximiorem ex suis descendentibus & agnatis, & loquitur in hac eadem reprae sentationis materia, qua versamur, & sic velut expresse profitetur, non excludi reprae sentationem, ex pronomine illo. meum, aut, suum, iuncto vocationi proximioris consanguinei. Et in simili casu, quod huiusmodi verbum, El pariente mio mas cercano. potius referendum sit ad consanguinitatem, quam ad proximitatem, concludit Gama, decis. Lusitaniae. 7. n. 6. Et latius prosequitur eius Additionator ibidem. Non ergo credendum est adiecta ea verba fuis se per maioratus institutorem, vt reprae sentationem excluderet, vel iuris succedendi ordinem, in dictis legibus statutum, prae uerteret; sed potius, vt disponeret secundum ius, & quasi diceret, succedat vnus consanguineus meus, debet enim consanguineus es se, vt in maioratu succedere pos sit: vt per textum, in cap. 1. § finali, de succes sione fratrum, obseruauit Molina, de Hispanorum primog. lib. 3. cap. 9. num. 19. In reliquis vero, siue, in modo definiendi, quis ex consanguineis praeferendus sit, ad iuris dispositionem, & ordinem se retulis se: vt etiam profitetur Decianus in cons. 100. volum. 3. & ita tenendum est, nec reprae sentatio denegari debet ex adiectione dictionis, meum, aut, tuum, quicquid Ludou. Casanate in cons. 59. n. 16. dixerit. Denique, eadem resolutio, & sententia proce[sect. 314] dit, etsi maioratus institutor vocauerit proximiores in gradu, adhuc enim ex ea vocatione non excludetur, sed potius admitti debebit reprae sentatio, quoniam linea primogenitorum caeteras semper lineas praecedere debet; & in primis linea, postmodum gradus consideratur; ac de vna linea non fit transitus ad aliam lineam, dum aliquis superest ex illa, nec proximior in gradu dicitur, nisi qui proximior sit consideratis lineis, prout considerari debere, s aepe diximus: Ita sane resoluit Auenda nus, & in proposito casu reprae sentationem admitti, glos sa 20. dict l. 40. Tauri, num. 29. & citat pro hac resolutione Ludouicum Molinam, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 8. num. 17. qui quamuis loquatur eo loco, quando adiicitur clausula illa salua gradus praerogatiua, atque in. eis terminis rationem superiorem adductam per Auendanum, adduxerit; ex quo tamen eadem sic aequaliter militat, & in effectu idem est, proximiores in gradu ad succes sionem vocare, vel proximiores salua gradus praerogatiua inuitare: recte potuit Molina per Auendanum ad id commemorari, & citari, sed & ipsum Auendanum, in ipsis terminis, in quibus idem loquitur, quando in qua proximiores in gradu vocantur, sequutus est, & eo ca su reprae sentationi locum es se probauit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. Quae st. 67. num. 28. & 53. Et hactenus de prima quae stione, & dubio ad dictam l. 40. Tauri, in postrema sui parte attinenti. Nunc vero de alia quae stione, quae ad eandem[sect. 315] postremam partem attinet similiter agendum est, vtrum inquam reprae sentatio excludatur ex eo, quod maioratus institutor praeceperit, quod in eo succedatur salua gradus praerogatiua. Quo in dubio sic extant diuers ae, atque contrariae sententiae, sicut in praecedenti, quando proximiores vocantur. In primis namque quod repae sentatio[sect. 316] excludatur propter clausulam illam, salua gradus praerogatnia; deduci videtur ex auth. defuncto, C. ad Trebe. vbi disponitur, quod quando in aliqua hae reditate succedendum est saluá gradus praerogatiua, in ea succes sione reprae sentatio non admittitur. Per quem textum sic adnotarunt, atque id verum es se profitentur Paulus Castrensi, & Raphael Fulgo sius, & communiter Scribentes ibi; Curtius iunior, Decius, Paris. Didac. Couar. Gozadi. Crauet: Marzar. Peral, & Alua. Valascus, quos pro parte hac negatiua retulit Molina, de Hispan. primog. lib. 3. cap. 8. num. 16. & in eadem sententia fuerunt & alij iuris Interpretes, commemorati per Antonium Gabrielem, commun. concl. lib. 4. tit. de fideicommis sis, concl. 3. n. 3. per Menoch. qui ipse eos sequitur, in cons. 124. nu. 85. & in cons. 200. n. 39. & 40. lib. 2. & in cons. 215. nu. 138. & in cons. 269. n. 51. lib. 3. & in cons. 367. n. 31. lib. 4. & prae sumpt. 95. n. 20. lib. 4. vbi diuersis modis hanc sententiam declarat, regulariter tamen huic opinioni accedit. Quam etiam renent Authores alij relati per Franc Burs. in cons. 71. n. 5. lib. 1. Nonius late, in cons. 34. ex n. 4. cum pluribus seq. Alexand. Raudensis, in cons. 2. Super succes sione Regni Portugaliae, nu. 51. ex seq. contra alios contradicentes, quos ipse reprobat: Alias in consil. 142. ex num. 51. cum seq. inter consilia vltimarum voluntatum, volumine 2. Ferretus, in consil. 272. num. 4. & sub num. 9. lib. 2. sequuntur etiam Octauianus Cacheranus, in consil. 72. num. 14. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 9. qui limitat, nisi testator dixerit, salua gradus praerogatiua, & seruato ordine succedendi ab intestato, vel a iure tradito, quo casu post Decium, & Couar. reprae sentationem admittit. Probauit etiam sententiam superiorem indistincte, Michael Gras sus, receptarum sententiarum, §. Fideicommis sum, quae st. 11. num. 8. Hippolyt. Riminaldus, in cons. 75. num. 29. & pluribus sequent. volumine 1. Tiberius Decianus, in consil. 44. num. 66. lib. 3. Pancirolus, in consil. 170. num. 16. vbi dicit, quod stante hac clau sula, nunquam datur gradus reprae sentatio. Et idem es se, si dictum fuerit, gradibus seruatis, vel gradibus in suo ordine seruandis, vt refert Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, art. 21. num. 3. Mumada, in l. 2. tit. 15. part. 2. glos sa 17. n. 13. qui decipitur proculdubio, dum dicit, quod fatetur Molina hanc es se veram opinionem, & procedere in fideicommis sis familiae relictis: id enim Molina de plano non fatetur, sed inquit, quod quamuis communis haec opinio, in fideicommis sis familiae relictis, siue in aliis succes sionibus, quae non iure maioratus deferuntur, admittenda sit, in primogeniorum tamen succes sione admittenda non videtur. Et sic non dicit de plano admittendam opinionem eam, sed quod in fideicommis sis licet admittenda es set, non tamen in primogeniis. Fatetur tamen de plano communem sententiam es se, in quo sensu recte eum expendit, atque citat Ioannes Gutierrez, practic. lib. 3. dict. quae st. 67. num. 5. Verumenimvero, in fideicommis sis etiam, & [sect. 317] iure communi attento, quod reprae sentatio non excludatur, nec exclusa censeatur ex eo, quod testator praeceperit, vt salua gradus praerogatiua, vel gradibus seruatis, siue gradibus in suo ordine seruandis, succedatur: alij quamplures Interpretes firmiter, atque e contrario tenuerunt, vt aduertit Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. num. 127. & hanc partem sequitur n. 128. & 129. aduertit etiam, & eos commemorat Iacobus Menochius in consil. 269. n. 51. lib. 3. Simon de Praetis, qui hanc quoque sententiam veriorem putat, & sequitur eam, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretatione 3. dubitat. 4. solutione vltima, n. 23. fol. 227. & n. 31. fol. 229. & in consil. 37. num. 26. 27. & 28. vbi refert alios. Et eandem opinionem aduersus communem constanter defendunt Socinus iunior, in consil. 126. num. 12. & 13. lib. 1. & Portius, in consil. 54. nu. 14. quos duos retulit Molina, lib. 3. dict. cap. 8. num. 17. in principio. Ioannes Cephalus, in consil. 489. nu. 80. lib. 5. erudite Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, dict. art. 21. n. 20. quo loco, superioris sententiae contrariae fundamento praecipuo respondet, videlicet, quod clausula praedicta gradus re seruatiua, refertur ad intellectum iuris, ideo non excludit gradus reprae sentationem, ex quo gradus ipse eam praerogatiuam habet, & ideo inter patruum, & nepotem ius reprae sentationem non immutat, quia nepos quoad effectum succes sionis est eiusdem gradus. Et subdit in hunc modum: Sic prae cise, quod ea clausula ad mentem iuris referatur, nec per eam nepos repellatur, consuluit Paul. Castren. dict. consil. 454. ad finem, in 2. Socinus iunior, d. consil. 126. n. 13. & 14. & Portius Imolensis, cons. 55. num. 64. 65. & 105. Quod si in fideicommis sis relictis pluribus nomine[sect. 318] collectiuo, ac etiam pluribus, non vni duntaxat, sicut in primogeniis, & cum exclusione aliorum deferendis: ita statuerunt Authores supradicti, & quamuis difficultatem, & contrarietatem contineat articulus (vt vidimus) negari non pos sit, quin ratio illa Castrensis qua post ipsum, & alios vtebatur nunc Peregrinus, videatur concludere: quanto magis id dicendum erit in Hispanorum primogeniis, atque maioratibus, qui vni duntaxat deferuntur sui natura, atque eius conditionis sunt, vt in eis linea primogenitorum, caeteras lineas praecedere debeat, etsi descendentes ex illa in remotiori gradu constituti sint, vt pluries diximus. Et sic linea potius, quam gradus inspici debet, nec praerogatiua gradus infringere potest lineae praerogatiuam. Eo praecipue, quod verba illa, salua gradus praerogatiua, si ad mentem iuris referantur, & maxime ad dict. l. Tauri 40. mentem, & decisionem ita claram, prout referenda dixerunt Castrensis, & sequaces nunc relati: sic intelligi sano modo debent, vt praerogatiua gradus seruetur inter eos, qui in eadem linea consticuti sunt, non autem inter eos, qui in potiori linea inueniuntur, hi namque debent caeteros ex alia linea procedentes praecedere, & si ab eis in gradus proximitate praecedantur. Et ita in terminis nostris obseruauit Molina, lib. 3. dict. cap. 8. num. 17. qui tandem concludit, quod ex verbis praedictis salua gradus praerogatiua, quae nimis generalia sunt, pos suntque diuersimode intelligi, atque praecise reprae sentationem non excludunt, a dispositione dict. l. 40. Tauri, recedi pos se non videtur, tametsi (ipse inquit Molina) propter huius articuli difficultatem, id non praecise verum es se profiteamur. Et Molinae sententiam, atque resolutionem sequuti fuere Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. glos s. 17. n. 15. Velasquez Auendanus, glos sa 20. dict. l. 40. Tauri, num. 29. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dict. quae st. 67. qui latius prosequitur, atque confirmat ex num. 43. vsque ad num. 55. vbi videri poterit. Sed omnes eius considerationes, atque fundamenta ex mente Molinae deducuntur, vel ad rationem superiorem Molinae eiusdem reducuntur, siue ex aliis generalibus doctrinis ab eodem traditis, eliciuntur. Ego vero non modo sententia hanc in Hispano[sect. 319] rum primogeniis, atque maioratibus, & vinculis perpetuis veris simam, & omnino tenendam arbitror, atque eam admitto, sed etiam absque dubio, & formidine, & non timidus, sicut Molina, eam praecise veram, & veris simam reputo, nec post decisionem dict. l. 40. Tauri, aliud dici pos se as sero, quamuis in fideicommis sis articulus sit disputabilis, vt supra vidimus. Considero namque, regulae generali dict. 40. Tauri, firmiter inhaerendum (vt s aepe diximus) quotiescunque sua dispositione expres sim, aut tacite, ita tamen, quod in dubium reuocari non pos sit: reprae sentationem institutor maioratus non excluserit, quare cum in articulo prae senti, ex adiectione verborum illorum salua gradus praerogatiua, expres sim exclusa non sit reprae sentatio, nec etiam tacite, ita quod in dubium reuocari non pos sit: sane maximum dubium est, nec certe potest cuiquam de voluntate institutoris constare, quod neces se est post illam legem vt reprae sentatio nou admittatur, vt supra quoque diximus. Cum etiam, licet simpliciter gradus praerogatiua non seruetur; per reprae sentationem tamen, atque eiusdem l. Tauri constitutionem, nouumque succedendi ordinem nouiter statutum, sic seruari videatur, vt descendens quicunque, ac etiam transuersalis reprae sentando personam patris sui, ad succes sionem admittatur, ac si in eo gradu es set, qui non corrumpi, nec alterari, sed reprae sentari dicitur (vt etiam pluries repetitum est) & sic eos excludere debeat, qui alias linearum distinctione illa, & primogenitura non considerata, in proximiori gradu es sent, vt repre sentationem excluderent: credendum equidem est in dubio, cum eiusdem legis decisione se conformare institutorem voluis se, & gradus praerogatiuam seruari praecipientem, eo modo seruandam videri praecipere, quo in his Regnis in succes sione primogeniorum, atque legis illius dispositione seruari solet, nec eo solo verbo, reprae sentationis effectum, eadem lege introductum, & communem ordinem succedendi euertere intendis se, nisi simul adsint aliae circunstantiae & coniecturae cum praefatis verbis, quae simul persuadeant efficaciter, contrariam fuis se mentem maioratus institutoris. Quod singulariter dixit, atque etiam absque dubio, & formidine sententiam Molinae amplectitur pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 629. num. 4. in fin. fol. 442. & 443. qui & ea ratione vtitur, quod in his Regnis linea primogenitorum praefertur cuicunque alteri lineae, etiam si propter mortem antecedentium primogenitorum, is qui supersles ex illis manet, longius distet gradu ab vltimo pos ses sore, quam alij ex reliquis lineis (vt supra quoque ego defendi:) quare is, seruata graduum eius lineae praerogatiua, quae caeteris lineis praefertur, succedit vltimo pos ses sori; esto habita ratione soluis gradus, & non lineae, alius sit proximior in gradu vltimo pos ses sori. Si ergo ita est, & vt certum tradidit pluries Molina, vt supra vidimus, nulla ratio est, nec es se potuit (vt ego arbitror) ex qua sententia superior, quam defendimus, vera non videretur Molinae: nam vel traditio illa, atque linearum & primogeniturae constitutio, de qua ipse nunquam dubitauit, vera non est, nec certa: aut si vera est, vt idem Molina as seuerauit, & veris simam ego credo, & haec quoque vera es se debet. Er consequenter in casu proposito reprae sentationi locus es se debebit, & firmiter erit inhaerendum regulae generali d.d. 40. Tauri, in prima & secunda sui parte, nisi cum clausula illa, salua gradus praerogatiua, vel gradibus seruatis, aut seruandis, alia simul concurrant, quae reprae sentationem excludere debeant, vt supra pungebam, Erit deinde & tertio loco de alia quae stione[sect. 320] agendum, quae ad eandem & postremam praefatae l. 40. Tauri partem pertinet: vtrum inquam reprae sentatio excludatur, atque excludi debeat, vel non, ex vocatione filij primogeniti, aut filij maioris. Et in primis quoad vocationem filij maioris, siue cum cauetur, quod filius maior natu succedat, & filius secundogenitus, nepote ex filio primogenito relicto, maior est: dubium videtur facere, quod maioratus institutor, qui dixit, quod succedat filius maior na tu, censetur solum praerogatiuam aetatis consideras se, ita vt is solus, qui vere aetate maior sit, censeatur vocatus. Qualitas autem maioris aetatis non est transmis sibilis de patre in filium, cum in haereat per sonae l. 3. §. si quis minori, in fin ff. de minoribus, priuilegium etiam conces sum propter qualitatem cohaerentem personae, non transmittitur, & verba prae fata, quod filius maior natu succedat, secundum veram & naturalem, & non fictam significationem sunt accipienda. Per textum in l. vltima. C. de his qui veniam aetatis impetr. prout haec omnia adducit pro ea parte. atque ipsa Interpretum allegatione, & authoritate confirmat Velasquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 17. ex num. 17. vsque ad numerum 22. vbi dixit, inde quamplures, maximíque nominis Viros as seueras se, quod qualitas haec maioris aetatis consideranda est in persona succedere volentis, tempore quo succes sio defertur, & dispositio ad effectum perducitur, quasi sentiant ipsi, mortuo filio maiore, nepotem ab eo relictum, cui qualitas maioris aeta[sect. 321] tis, tempore euenientis succes sionis. vere non inest; sub ea vocatione filij maioris non comprehendi; sed a secundogenito excludi. Et ita in terminis iuris communis, quod in primogeniis, & fideicommis sis, reprae sentatio excludatur ex vocatione filij maioris, tenuerunt Alexander, Ancharanus, Decius, Alciatus, Socinus, Romanus, Beroius, & alij, quos Tiraquellus retulit, de primogenitura, quae st. 40. num. 159. & 160. Idque in terminis etiam maioratus Hispaniae loquens, resoluit Emanuel Costa, in quae stione patrui, & nepotis, pag. 12. ad finem. Quem, & alios huius opinionis sequaces retulerunt, sed sequuti non sunt, Ludouicus Molina, de Hispan. primogen, lib. 3. cap. 8. num. 18. & Auendanus, d. glos sa 17. num. 17. & 22. vbi fatetur, superiores rationes fortis simas es se pro patruo contra nepotem, nisi dicta l. Taur. 40. prodita fuis set, quae nepotem reprae sentare personam parentis sui statuerer, ex qua personae reprae sentatione, quae cum omnibus qualitatibus ipsi cohaerentibus reprae sentatur, maioriae etiam qualitas, atque praerogatiua transmittitur, & per nepotem reprae sentatur. Hanc etiam eandem opinionem[sect. 322] reprae sentationis negatiuam, & alij Authores probarunt, quos retulit Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 267. fol. 91 & vide num. 270. & duobus seqq. vbi plures alios refert. Aliorum etiam traditionem siue distinctionem adducit, an scilicet maioris aeratis qualitas sit adiecta verbo executio, vt tunc nepos patrem non reprae sentet, nisi ex aliis verbis sumeretur argumentum ad fauorem nepotis: An vero qualitas eadem maioris aetatis sit adiecta verbo dispositiuo. & tunc nepos admittitur: Sed iterum statim Raudensis, ipse aliter distinguit, eodem cap. 15. num. 176. & 177. & confuse equidem, atque intricate loquitur, quamuis semper in Hispanorum primogeniis, atque in Hispania fateatur, quod haec vox maior in famosiori sui significatu significat, atque considerat maioritatem respectu lineae, vt videre licet, ibidem, numero 268. & supra diximus. De[sect. 323] nique pro eadem opinione praedicta fortiter vrgent rationes, atque fundamenta Antonij Galeatij Maluas siae (quem nullus hactenus ad propositum retulit) in consilio 22. ex num. 31. vsque ad numerum 70. lib. 1. qui ea, quae Auendanus considerauit, & alia plura quoque considerat, & erudite admodum loquitur, consultus de facto in conces sione quadam feudi facta vas sallo cuidam, & eius descendentibus, vt maior natu pro tempore existens, in feudo admittatur mortuo vas sallo. His tamen nequaquam refragantibus, in Hispa[sect. 324] norum primogeniis, atque in maioratibus perpetuis cuiusque Nationis (si eiusdem naturae sint, & vni dumtaxat deferendi.) ex verbis praefatis, quibus cauetur, quod filius maior natu succedat, reprae sentationem non excludi, nec ab institutore exclusam censeri firmiter as seuerandum est, prout Ludouicus Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. d. cap. 8. num. 19. as seuerauit. Et ante ipsum sic expres sim tenuit Didacus Couar. pract. d. tap. 38. num. 11. sequuntur Humada, in l. 2. tit. 15. part 2. glos sa 17. num. 16. Matiencus, in l. 5. titulo 7. glos sa 6. per totam, lib. 5. nouae collect. Regiae. Velasquez Auendanus, d. glos sa 17. l. 40. Mauri, ex num. 23. cum seq. pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iustitia & iure, disput. 629. num. 5. folio 443. Et ij[sect. 325] quidem Authores, diuersis, nonnullísque adducuntur fundamentis praecipue. ea tamen fortius adstringunt, ac in proposito concludunt. In primis, quod inter verbum hoc, filius maior, & filius primogenitus, nulla potest differentiae ratio assignari ; imo vere vtrumque verbum idem significat. Quod dixerunt Baldus in l. cum antiquioribus, C. de iure deliberandi, num. 11. versicul. & primo praemitto. vbi inquit, quod filius primogenitus, idem est quod filius maior, vel primo natus: Abbas, Castrensis, Socinus, Barbatia, Pari sius, Palaci. Rubi. Ioannes Lecirier, Tiraquellus, & Couar. quos Molina, d. num. 19. praecitauit, aliósque retulit Auendanus, dict. glos sa 17. num. 23. Vnde sicut reprae sentatio non excluditur in succes sione maioratus, ad quem primogeniti vocantur, sed primogenitura transmittitur, & reprae sentatur; ita quoque excludi non debet, nec censetur exclusa ab eo maioratu, ad quem filius maior natu, aut filij maiores vo cantur, sed qualitas ea maioris aetatis, sic reprae sentari debet, ac transmitti, vt secundogenitus excludatur, sicut in casu praedicto, quando primogenitus, aut primogeniti vocantur. Prout in eis terminis[sect. 326] concludunt, ac ex vocatione primogeniti, aut primogenitorum non excludi reprae sentationem as serunt Molina, lib. 3. d.c. 8. n. 18. & 19. Couar. d. cap. 38. pract. n. 11 Petrus de Peralta, in l. cum ita, §. in fideicommis so, n. 15. de legatis 2. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disp. 629. n. 5. in fin. versic. conuinit fol. 444. Matiencus, in d. l. 5. tit 7. glos s.. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, Humada, in d. l. 2. tit. 15. part. 2. glos sa 17. num. 16. & cum Socino. Iasone, Gozadino, Decio, Ancharano, Afflictis, Romano, Parisio, Socino iun. Grato, Portio, Tiraquello. & Molina. Velas quez, Auend. d. glos s. 17. n. 24. qui subdit, num. 25. id a fortiori procedere, cum maioratus institutor illos filios filij maioris ad primogenium inuitauerit, aut aliter ad primogenium eos admittere voluerit: tunc namque filij maioris expres sio efficere non pos set, quod nepos admittendus non es set, & refert alios Authores sic tenentes. Eandem quoque sententiam, quod vbi primogenitus. aut primogeniti vocantur, admittatur nepos, & reprae sentationi locus sit. tenuerunt & permulti alij Authores, quos commemorauit Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. d.c. 15. n. 275. & 276. qui concludunt (vt ipse Raudensis inquit) quod verbum primogenitus, siue sit adiectum executiuo. siue dispositiuo verbo, nepotem significat, & reprae sentationem admittit. Idque confirmari poterit, ac confirmatur ex omnibus illis rationibus, & fundamentis, quae arguendo conges sit Antonius Galearius Maluas sia d. cons. 22. ex n. 1. vsque ad numerum 30. lib. 1. Quamuis ipse casum sibi propositum decidendo, contrarium as seuerauerit in vocatione filij maioris natu (vt supra dicebam) & ad id conuincendum, atque fundandum, quamplurima adduxerit fundamenta, (vt supra quoque dixi:) Quibus ta[sect. 327] men, his etiam, quae in contrarium considerauit Auendanus in vocatione filij maioris, vt antea retuli, n. 320. facilis est responsio, si consideremus primogeniorum seu maioratuum Hispaniae naturam, atque Partitarum, & Tauri legum decisiones perpendamus: ipsi namque mature perspectis, nihil equidem in contrarium adduci, aut excogitari valebit, cum facile (vt nunc dicebam) non sit, verum & concludens responsum praebere. Et sic facile quoque & rationes omnes contrariae Antonij Galeatij Maluas siae subuerti poterunt: ips ae namque licet in terminis iuris communis, ac in fideicommis sis, aut succes sionibus ordinariis vrgere videantur, quamuis in eis etiam contradictores habeant; in terminis tamen nostris, ac post decisionem earundem legum Partitarum, & Tauri, maximéque d. Taur. 40. constitutionis editionem, nullam proculdubio vim habent. In primis namque, certum & planum est, in maioratu semper linea recta succedendum es se. Id quod Molina, de Hispan. primog. lib. 3. c. 6. n. 33. plene confirmat. Deinde, in eiusdem maioratus succes sione, primo lineam considerandam es se, secundo gradum, tertio sexum, & quarto aetatem; vt certum quoque, & latius probauit Molina, lib. 1. cap. 3. num. 12. & lib. 3. cap. 4. num. 14. & cap. 6. num. 33. Si autem linea recta succedatur. certum est etiam, nepotem es se ex linea patris praedefuncti, tametsi succes sionem non occupauerit filius, vt supra diximus. Et tenuit Molina; lib. 3. d cap. 6. num. 34. quod si gradus consideretur, quicquid sit in aliis succes sionibus, in quibus filij primum, nepotes secundum, pronepotes tertium, ac deinceps caeteri descendentes gradum con stituunt, l. 1. §. 1. gradu. l. Iurisconsultus, §. transeamus. ff. de gradibus. l. 2. § legitima. ff. de suis, & legitimis. In succes sione tamen maioratus quilibet ex filiis diuer sum ab alio gradum constituit, filius primogenitus cum eiusdem descendentibus primum, secundogenitus secundum, tertiogenitus tertium, & sic deinceps, vt Molina, dictis in locis, & aliis pluribus singulariter obseruauit. Et in terminis nostris recte Auendanus, d. glos s. 17. leg. 40. Tauri, num. 26. Nepos ergo cum sit in primo gradu, ex qualitate primogeniturae, atque maioris aetatis patris sui in eo cum omnibus qualitatibus ipsi cohaerentibus reprae sentatae, atque subrogatae, dictarum legum huius Regni virtute, & dispositione admitti proculdubio debet, iuxta traditiones, & resolutiones Ioannis Gutierrez practicarum lib. 3. quae st 66. num. 27. Post Molinam, & alios plures ibi relatos. Idque etsi filius maior natu vocatus fuerit, quoniam si pater eius viueret, admitteretur, quod dumtaxat principaliter d. l. 40. Tauri, in consideratione habuit, & in nostris terminis etiam, d. l. 2. tit. 15. Partita 2. probauit. Ipsa namque mentionem faciens de filio maiore, nepotem ex filio praemortuo admittit, & patruum excludit, vt constat ibi, Que si el hijo mayor muries se ante que heredas se, si dexs so fijo, &c. Deinde, & pro eadem parte fortiter vrget, in dubio standum es se dispositioni dictae l. 2. tit. 15. part. 2. & dictae l. 40. Tauri, ac eorum verbis firmiter inhaerendum, donec contrarium non appareat, institutorem maioratus sua dispositione statuis se, vt s ae pe diximus, & in postrema eiusdem legis Tauri parte cautum, pluries repetitum est. Sane ex eo[sect. 328] quod filius maior natu, aut primogenitus ad succes sionem inuitetur, non apparet claré expres sum, an institutor ipse reprae sentationem excluserit; aut excludere voluerit, nec etiam tacite, ita quod in dubium voluntas institutoris reuocari non pos sit; quod est neces se (vt etiam pluries est repetitum) vt ex coniecturis a regula, & constitutione d. l. Tauri recedatur. Cum ergo in dubio versemur, maximúmque dubium sit (quod negari non potest) imo verisimilius contrarium videatur, atque ea lex generaliter, & indistincte nepotem admittat, nec di stinguar istum casum. potius eidem legi inhaerendum erit, ac credendum, cum dispositione ipsius se institutorem conformare voluis se, eaque verba ad intellectum, & mentem iuris referenda fore, & iuxta communem vsum, communemque sensum, & interpretationem horum regnorum accipienda, quam quod ex verbis non manifestis, & claris, a decisione legum ad ea clara, & expres sa recedatur, & reprae sentatio excludatur: prout Matiencus post Couar. dict. glo. 6. l. 5. tit. 7. num. 5. & pater Ludouicus Molina, tom. 3. dicta disputatione 629. num. 5. fol. 453. recte contendunt, & nullo modo fundans, sic quoque atque in fortioribus terminis resoluit, & in praxi seruari affirmat Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decis. Gamae 174. & decis. 308. vers. quae obtinet. 2. part. fol. 31. & ita tenendum est, prout firmiter tenuit Auendanus, atque id declara uit d. glos s. 17. num. 27. & 28. qui tamen glos s. 18. ex num. 13. Vsque ad finem glos s ae, vt diluat sententiam eorum, qui requirebant praecise, quod qualitas illa primogeniturae, aut proximitatis gradus, vel maioris aetatis ades set tempore, quo succes sio defertur; nec sufficeret, quod adfuerit antea, siue quod tunc ades set. si primogenitus mortuus non fuis set: & inde existimarunt, mortuo filio maiore, nepotem ab eo relictum, cui qualitas maioris aetatis, aut proximitatis gradus, vel primogeniturae, euenientis succes sionis tempore, vere non inest, sub ea vocatione filij maioris non comprehendi: prout Authores sic tenentes, aut saltem sic prae sentientes retulerat antea glos sa 17. num. 22 vt supra dixi, & in eodem placito firmiter fuit Antonius Galeatius Maluas sia, d. cons. 22. num. 32. quem nullus hactenus retulit (vt dixi:) ipse namque Author cum aliis iuris Interpretibus, d. num. 32. obseruauit, quod qui respectu ali cuius succes sionis maior es se debet, ad eam non admittitur, nisi tempore quo ipsa defertur, maior sit: Et num. 33. inquit, quod vbi in succes sione consideratur aetas, ex propria persona, & non alterius, succes sor metiri debet: Et numeris seqq. alia similia adducit, maximé num. 35. quod vbi quis ex aliqua dispo sitione vocatur cum certa qualitate, si in eo deficiat qualitas, ad ipsum dispositio non porrigitur. Menochius etiam (quem nullus in proposito refert) in consilio 269. num. 9. 11. 18. & 25. lib. 3. alia similia in proposito recenset, nec dici primogenitum eum, qui vita functus est, vt succedere pos sit, sed requiri quod tempore delatae succes sionis existat, & primogenitus sit: latius obseruat, vt numeris quoque prae cedentibus diximus. Verum ea omnia, quae iure communi attento, ac in fideicommis sis ordinariis vrgere viderentur: in terminis nostris, ac post decisionem dictarum legum Partitarum & Tauri, ex quibus reprae sentatio illa personae parentis, cum omnibus eiusdem qualitatibus sic inducitur, vt antea dixi, nullam equidem vim habent, ex his quae plena manu superius notata & scripta reliqui. Sed eisdem vt Auendanus idem satisfaciat dict. glos sa 1. 8. ex. num. 13. sequentem distinctionem proponit, ex qua etiam idem deducitur, quod contendimus, & superiora non obstare, deprehenditur manifesté. In primis namque, d. num. 13. 14. & 15. secure & vere ob seruat, quod quando maioratus institutor simpliciter ad eius succes sionem filium maiorem, seu proximiorem consanguineum vocauit, tunc reprae sentatio admittitur, vt dictum est, & comprobat aliorum Authorum relatione, & ratione etiam, videlicet, quod in dubio censendus est maioratus institutor voluis se dubiam suam dispositionem regulis iuris communis adaequare, & de legis dispositione cogitas se, idque ipsum quod lex disposuis se. Postmodum ex numero 17. vsque ad numerum 24. plene probauit,[sect. 329] reprae sentationi locum non es se, nec aliquod succedendi ius ad succes sores suos transmitti, quoties primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, seu conditione ab institutore maioratus requisita, verificata. Idque siue maioratus instituatur in vltima voluntate, siue in contractu. Ea ratione, quod effectus conditionis cum sit suspendere eo in casu actum, vsque ad eius implementum, & ipsius conditionis euentus debeat expectari, atque interim vocatio sit quasi somnium, decedente aliquo pendente conditione, aut nondum in eius persona qualitate verificata, nihil ad eius succes sorem transmittit. Prout in specie transmis sionis, seu reprae sentationis, in succes sione maioratus probarunt Oldraldus, Abbas, Rubeus Gratus, Tiraquellus, Portius, Acosta, & Aluarus Valascus, relati per eundem Auendanum, numero 21. & glos sa 8. num. 19. qui ipse num. 24. eiusdem glos s ae 18. Ex eo eam resolutionem confirmat, quod quando persona aliqua indeterminaté sub aliqua qualitate certo tempore neces sario verificanda vocatur. si ante ipsius existentiam mortua fuerit, non diceretur qualificate vocata, sed omnino in dispositione omis sa, vt multi Authores relati ibi ab eodem Auendano obseruant. Et in hac specie dicit quoque procedere decisionem dict. l. 40. Tauri, in postrema sui parte ibi: Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta. Videtur namque tunc aliud dispositum, & ob id reprae sentationi locus non erit. De[sect. 330] nique ex num. 25. vsque ad numerum 29. ex profes so inquirit, quo inquam tempore qualitas, seu conditio in persona succes sorum praecise requisita sus siciat verificari, an viuo vltimo eiusdem maioratus pos ses sore, ante actualem succes sionis executionem, quando solam spem succedendi primogenitus habet, vel tempore mortis maioratus pos ses soris, quando vere & actualiter defertur succes sio, veluti si duo reperiantur, quorum vnus filius est illius, qui conditionem, seu qualitatem ab institutore requi sitam, viuente vltimo maioratus pos ses sore, habuit, sed morte praeuentus qualitas in eo verificata expirauit; quique patris sui personam reprae sentando, qualitatem etiam reprae sentare praetendit, & con sequenter alterum, cui vere tempore, quo defertur succes sio, qualitas inest, a maioratus succes sione excludere; & dicit, quod huius difficultatis vera explicatio, clauis totius prae sentis materiae est: & num. 26. vsque ad numerum 29. eorum sententiam refert, maximéque Alexan. doctrinam perpendit, qui tempore[sect. 331] euenientis casus succes sionis, qualitatem ades se, atque verificari in persona succedere volentis, requirunt; neque sufficere, existere in vita authoris eius, vel per aliquod tempus interuenis se, existimant, nisi duret, & perseueret vsque ad euentum succes sionis. Prout in qualitate maioriae, siue maioris ae tatis, aut primogeniturae, & in vocatione proximioris, tenuerunt Authores ibi relati per Auendanum eundem, & vltra illos alij plures Interpretes, quos superius adduximus, & constanter Anton. Galeatius Maluas sia, & Iacobus Menoch. Commemorati supra num. 328. & 329. Ij namque omnes, qualitatem illam maioriae, aut primogeniturae, vel proximitatis, tempore quo succes sio defertur, existere, neces sarium es se affirmant constanter. Cuius tamen con[sect. 332] trarium in eadem vocatione proximioris, & in qualitate maioriae, aut maioris aetatis, vel primogeniturae, tenuerunt alij permulti, & maximi nominis Authores, vt supra vidimus. Qui e contrario eam qualitatem aliquando adfuis se, & viuente vltimo maioratus pos ses sore interuenis se, sufficere, validis sime probauerunt, & as seuerarunt, & consequenter nepotem patruum excludere, & reprae sentationi locum es se affirmarunt. Pro ipsis autem fortis sime, at[sect. 333] que concludenter vrgent ea, quae in vnaquaque earum vocationum specifice superius diximus. Item etiam quamplurimorum Authorum sententia, superiori contraria, quam Auend. idem, d. glos sa 18. nu. 29. commemorauit. Ipsi namque firmiter existimant, atque as serunt, qualitatem eiusmodi in per sonis in futurum succes surus, ad succedendum requisitam, non tempore euenientis conditionis fore neces sario verificandam, sed sufficere, quod in vita cuiustibet maioratus pos ses soris adfuerit qualitas illa, etiamsi ante euentum succes sionis ipse moriatur. Prout eos omnes recenset Auendanus, d.n. 29. & num. 30. & 31. Ex abundanti dicit responderi[sect. 334] pos se praefatae doctrinae Alexandri, & aliorum, intelligendo eam, quando qualitas fuit adiecta per modum caus ae finalis, aut existentiae, & fundamentum dispositionis, quia tunc (inquit) veris simum es set, tempore quo dispositio ad effectum perducitur, in persona succedere volentis qualitatem debere verificati, vt dicunt Authores ibi relati. Si vero qualitas non per modum caus ae finalis, aut existentiae, sed simplicis demonstrationis vocati adiecta sit, quod in dubio prae sumitur, vt Auendanus ipse num. 32. & 33. pluribus Authoribus relatis, notauit: veluti cum qualitas maioriae, primogeniturae, vel alia similis adiicitur: tunc equidem non requiritur existentia, aut perseuerantia qualitatis huius, sed sufficit, quod in vita pos ses soris adfuerit in eo, cuius personam quis reprae sentat, licet ante delatam succes sionem, mortemque maioratus pos ses soris deces serit. Quae omnia mihi admodum placent, veris sima namque sunt, maxime in Hispanorum primogeniis loquendo, & attenta decisione d. l. 40. Tauri. His etiam inspectis, atque in memoriam repetitis, quae numeris praecedentibus, circa succes sionem transuersalium, & eiusdem legis decisionem, primogenitorumque, & eorum descendentium inclusionem statim cum nascuntur; & secundogenitorum, aut vltra exclusionem, supra adnotaui. Et post Molinam, & alios plures scripta reliquit Ioannes Gutierrez, pract. lib, 3. Quae st. 66. ex num. 17. vsque ad numerum 21. & quae st. 67. ex num. 20. ex his etiam, quae Iacobus Menochius, in consil. 97. num. 150. Et in consil. 97. num. 106. & seq. lib. 1. Iacobus Bereta, in cons. 143. lib. 1. Iosephus de Rusticis, in cons. 2. impres so post tractatum, an & quando liberi, &c. ex num. 72. cum sequent. adnotarunt: Blazius deni[sect. 335] que Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem Gamae 308. versiculo, quae obtinet. fol. 31. qui in vocatione filij maioris, aut primogeniti, aut proximioris, singulariter, & vere requirit, vt reprae sentatio excludatur, quod ex aliis appareat, verba haec ex proposito apposita fuis se a fundatore maioratus ad excludendam reprae sentationem; non si fortuito ad demonstrationem succes soris, scilicet, quia defunctus voluit solum, quod filius maior vltimi pos ses soris succederet, ad quem demonstrandum apposuit dicta verba; quod in dubio prae sumitur. Et ita dicit concordari discordantes opiniones. Ita quoque quod aliae coniecturae, & circunstantiae vrgentes concurrant, cum vocatione sic facta, nec solam ip sam vocationem sufficere, tenuis se patrem Ludouicum Molin, e Societate Iesu Religiosum, & nobis placere, vt ex ipsis animus, & voluntas institutoris maioratus dilucidé, & claré appareat, nec dubitari aliquo modo valeat, quin reprae sentationem excludere voluerit, numeris praecedentibus ego dicebam. Et vere, si d. l. Tauri 40. constitutio, & Conditorum ip sius mens, & intentio perpendatur mature, si etiam primogeniti vniuscuiusque, & eius lineae s aepe repetita inclusio, & admis sio prae oculis habeatur, resolutionem hanc veris simam es se, nec es se neces se, quod tempore delatae succes sionis is viuat, qui si viueret, lis non es set, nullus negare, imo coacta ratione fateri debebit, qui legis eiusdem Tauri verba perspiciat. Sane si inter descendentes, & inter trans uersales reprae sentatio introducitur ibi, vsque in infinitum, nec interes se, quod is, cuius persona reprae sentatur, ante succes sionem actualem deces serit, sic expres sim statuitur: consequitur euidenter, & neces sario, nec etiam interes se quod qualitas ea ante delatam succes sionem defecerit, quoniam vtrumque idem est, & aequaliter verbis eisdem deciditur, atque explanatur. Quod erit notandum, quia singulare est, nec hactenus sic fortiter, & concludenter fuit in proposito Taurinae eiusdem l. constitutio ponderata. Denique, & vltimo ad aliam quae stionem infer[sect. 336] tur, quae eandem vltimam partem d. l. Tauri 40. attinet. Vtrum inquam reprae sentatio excludatur, aut exclusa censeatur ex vocatione filij superstitis, aut primogeniti superstitis, hoc est, Del hijo mayor que fincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo pos seedor. Siue cum in defectum vocatorum, superstites proximiores institutor maioratus vocauit: & consequenter an eo casu filius secundogenitus superstes, nepoti ex filio primogenito in vita vltimi pos ses soris mortuo praeferendus sit. Quo equidem in dubio pro vtraque parte diuers ae, atque contrariae: extant Interpretum sententiae, eorum autem quidam in fideicommis sis, quidam in primogeniis omnium gentium, & nationum, alij denique in maioratibus Hispaniae loquuntur: & vere pro vna, & altera parte expenduntur, ac expendi pos sunt fortis sima fundamenta. Ad rem igitur accedendo, quod in simili[sect. 337] vocatione, de filio superstite facta, nepos ad filij secundogeniti exclusionem ex reprae sentatione per sonae parentis admittendus non sit, imo quod ipse a filio secundogenito debeat excludi: verum es se censuit Glos sa ordinaria, in l. qui plures, verbo, ad superstites. ff. de vulg. & pup substitut. cui est alia consimilis, in lege Lucius, §. pater puerum, verbo, pertinere. ff. ad Trebellianum, & alia, in l. cum quidam, verbo, haeredes eius. Et in verbo, notat, ff. de legatis secundo. Et alia, in lege haeredes mei. §. peto, verbo, suscepis set, & verbo, vel vni. ff. ad Trebellianum. Et id ipsum voluerunt, & sic quoque consulendo quandoque, & quandoque decidendo, & legendo firmiter obseruarunt Azo, Gofredus, Baldus, Paulus, Ancharanus, Corneus, Bertrandus, Cumanus, Alexander, Socinus, Aretinus, Ripa, Romanus, Iason, Decius, Socinus, Sadoletus, Carolus Ruinus, Curtius iunior, Anton. Rubeus, Socinus iunior, Beroius, Riminaldus senior, Gozadinus, Chas saneu, Alciatus, Nata, Philippus Portius, Iacobus Mandellus de Alba, Aluarus Valascus, Acosta, & Antonius Gabriel, quos omnes in vnum conges sit, & pro hac parte commemorauit Ludouicus Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 8. num. 20. in principio. Et eandem opinionem veris simam, & communiter receptam dixerunt quamplurimi ex eisdem a Molina praecitatis. Et vitra ipsos sic quoque tenuerunt Cumanus, Ioannes Faber, Socinus vterque, Iaso, Caballinus Albanus, Sadoletus, Ancharanus, Baldus, Alexander, Ripa, Alciatus, Afflictis, Ruinus, Decius, Beroius, Gregorius Lopez, Coepola, Bertrandus, & Acosta, quos refert, & hanc opinionem constanter defendit, etiam in Hispanorum primogeniis & maioratibus, Velasquez Auendanus in d. l. 40. Tauri, glos sa. 8. num. 37. videndus ex proposito per totam illam glos sam. Ipfe tamen Auendanus, d. num. 37. minus bené dixit, nullum ex superioribus Authoribus a Molina relatum, cum vere (vt nunc vidimus) Ioanne Fabro, Caballino, Afflictis, Coepola, & Gregorio Lopez exceptis, caeteros Molina retulerit. Tenent etiam opinionem eandem Franciscus Bursatus, in cons. 41. num. 6. lib. 1. Michael Gras sus, receptarum sententiarum, §. fideicommis sum, quae st. 11. num. 10. Hippolytus Riminaldus, in consilio 75. num. 18. in fine, cum sequent. lib. 1. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. num. 134. & 135. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 9. num. 5. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. solutione vltima, numero 26. fol. 227. Alexander Raudensis, in commentariis, de analogis, cap. 15. num. 275. folio 92. qui loquitur in maioratu, in quo fuit adiecta clausula, Quem maiorem reliquerit tempore mortis suae, & dicit, quod tunc, siue verbo dispositiuo, siue executiuo adiecta sit qualitas ea, cum verbo reliquerit, patruus nepoti praefertur: & citat Iserniam, Mandellum Albensem, Alciatum, Cardinal. Albanum, Chas saneum, Corneum, Anton. Gabrielem, Socinum, & Berengarium. Idem Raudensis in appendice, prima parte, nu. 168. qui loquitur quando expressé vocantur filij, qui erunt superstites tempore mortis grauati, & tunc post alios multos as serit, nepotem non reprae sentare gradum patris. Antonius Galeatius Maluas sia, in cons. 22. per totum, lib. 1. qui proposuit quae stionem, quando conces sum fuit feudum vas sallo, & eius descendentibus vt maior natu pro tempore existens, in feudo admittatur mortuo vas sallo: Iacobus Menochius, qui multos etiam huius opinionis Authores commemorat, & sequitur eos, in consilio 124. num. 95. & in cons. 200. num. 36. lib. 2. & in cons. 269. num. 54. lib. 3. & in cons. 795. in primo dubio, lib. 8. quo loci, & lib. 4. prae sumptione 95. num. 22. dixit, coniecturam hanc intelligi, nisi testator dixerit, quod superstites succedant eo ordine, & modo quo es sent succes suri ab intestato; vel etiam quando vocauit superstites, & eorum filios, & citat Alex. Ruinum, Decium, Alciat. Parisium, & Couarruuiam. Pro hac autem sententia & opinione reprae sen[sect. 338] tationis iuris negatiua, quamplurima expendunt fundamenta, & rationes permultas considerant Curtius iunior, qui late & notabiliter id prosequitur, in cons. 57. num. 9. cum seq. & in cons. 69. ex num. 2. & in cons. 161. num. 16. Pansius, qui latis sime etiam prosequitur materiam, in consilio 37. numero 46. cum pluribus sequentibus, libro secundo, & in consilio 9. num. 19. & 23. cum sequent. eodem libro, & in consilio 63. nu. mero 4. cum sequentibus lib. 3. late Antonius Galeatius Maluas sia, dicto consilio 22. ex num. 30. cum sequentibus, lib. 1. Latis sime Velasquez Auendanus, in dict. l. 40. Tauri, glos sa 8. ex num. 4. vsque ad numerum 37. qui & iura quoque diuersa pro ipsamet sententia perpendunt. Maxime, l. cum pater, §. haereditatem, el primero, ff. de leg. 2. l. generali capite, §. filios ex Seio, ff. de vsufructu legato, l. quoties la 1. ff. de reb. dubiis, l. haeredes mei, §. cum ita. ff. ad Trebellianum. l. filiae §. Attia. vxor mea; ff. de conditionibus, & demonstrationibus. Quibus[sect. 340] tamen iuribus, atque etiam eiusdem partis fundamentis statim vere, & breuiter respondebitur in confirmatione secundae opinionis, superiori omnino contrariae. Ibidem etiam respondetur rationi illi, qua praecipue eadem opinio superior subsistit, videlicet quod maioratus institutor ex verbis praefatis, dumtaxat voluerit ad maioratus succes sionem inuitare, atque demonstrare illum, qui tempore mortis vltimi pos ses soris, vere viuus ac superstes fuerit, atque ideo videatur nepotem excludere, & filium secundogenitum vocare, quoniam hic vere filius superstes est, & non primogenitus, qui non superuixit. Succedit ergo contraria sententia, imo quod ex[sect. 341] verbis praedictis reprae sentatio non excludatur, nec ab institutore maioratus exclusa censeatur: quam firmiter tenuerunt, & secundum eam pluries res ponderunt permulti etiam, & maioris nominis Authores, Romanus in quam, Bellamera, Cuman. Fulgo. Corneus, Alexander, Barbacia, Modern. Paris. Iason, Crotus, Ruinus, Gratus, Riminaldus, Socin. iunior, Parisius, Grauera, & Zanchus, quos retulit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. dict. cap. 8. num. 20. versic. contrariam autem sententiam. Et subdit, quod in propriis terminis Hispanorum maioratuum, sic concludunt, atque resoluunt Abbas, in consilio 85. lib. 1. Romanus, in consilio 29. Castrensis, in cons. 164. lib. 2. Bologninus, in cons. 62. col. 6. in fin. cum sequent Bellamera, decis. 723. num. 16. & 17. cum sequent. Barbacia, in cons. 10. lib. 2. & in additionibus ad Baldum, in l. cum antiquioribus. C. de iure deliberandi, verbo, constat. Idem Barbacia vltra locum a Molina relatum, in cons. 61. lib. 1 vbi late per quatuor columnas. In Hispanorum quoque primogeniis, & maioratibus nostris hanc sententiam amplectuntur Ioannes Matiencus, in l. 5. tit. 7. glos s. 6. numero 2. in principio, lib. 5. nouae collectionis Regiae. Ioannes Gutierrez, practicarum libro 3. Quae stione 67. ex numero 35. vsque ad numerum 43. pater Ludouicus Molina, tomo 3. de iustitia & iure, dispositione 629. numero 5. versiculo, vtrum autem, folio 443. Blazius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem Gamae 308. ver siculo, quae obtinent, parte 2. folio 31. qui dicit, nepotem patruo praeferri in succes sione maioratus, post decisionem dictae l. 40. Tauri, etiam si filius maior superstes vocetur, nisi ex aliis contrarium appareat, scilicet verba illa ex proposito a fundatore apposita es se ad exclusionem reprae sentationis, non si fortuito ad demonstrationem succes soris (quod in dubio prae sumitur) & ita dicit practicari, nec solum ex his verbis reprae sentationem excludi, vt dixi. Et quidem secunda haec opinio, atque sententia[sect. 342] verior est, & probabilior, atque in hisce Regnis, in nostris primogeniis seu maioratibus, omnino amplectenda, & vt alia plurima omittam, quae ex Abbate, Castrensi, & Bolognino deduci pos sent pro validis simis huius partis fundamentis, ex Barbacia quoque, d. cons. 61. lib. 1. Ea dumtaxat perpendam fundamenta, quae nullo pacto vitari pos sunt, & vere in proposito concludunt. Ac primum illud, videlicet conditionem etiam[sect. 343] filio appositam eiusmodi, in nepote, patre defuncto per reprae sentationem verificati, vt superiores Authores longa serie probarunt, & infra dicam. Deinde, conditionem eandem a iure tacite ines se, cum semper filius maior, qui tempore mortis ipsius superfuerit, ad primogenij succes sionem admittatur, vt notum est, & probatur in l. 2. tit. 15. part. 2. & in dict. l. 40. Tauri. Vnde quamuis exprimatur, nihil operatur, nec operari debet, ex l. 3. ff. de legatis primo, l. 1. ff. de condit. & demonstrat. quo modo ex traditionibus quamplurimorum. hanc sententiam fundauit Molina, lib. 3. d. cap. 8. num. 20. versic. contrariam autem sententiam, in principio, nec satisfacit Velasq. Auen[sect. 344] danus, d. glos s. 8. l. 40. Tauri, n. 8. dum dicit, quod in primogeniorum succes sionibus, id tantum ex ipsorum natura ines se dicatur, vt filius maior primogenitus semper admittatur, nepósque ex praedefuncto praeferatur secundogenito ipsorum, & haec qualitas seu conditio primogeniturae, aut maioriae semper inest de iure tacite, & ideo si exprimatur, nihil operatur. Aliae vero qualitates seu conditiones extraordinarie, vt superexistentiae, atque similes, dici non potest (vt ipse Auend as serit) quod de iure tacite insint, imo contra ius, & ordinariam primogeniorum naturam es se videntur; & ideo si exprimantur, multum debent operari. Haec inquam solutio, siue euasio Auendani non mihi placet, nec satisfacit ex eo, quod si verum est (vt idemmet fatetur) conditionem seu qualitatem primogeniturae, & maioriae, atque vt filius maior primogenitus semper admittatur, nepósque ex ipso praedefuncto praeferatur secundogenitur , semper de ipsorum natura in primogeniis seu maioratibus ines se, & ideo si exprimatur, nihil operari: verum etiam erit, qualitatem illam seu conditionem extraordinariam superexistentiae, atque alias similes, de iure, atque ex natura eorundem primogeniorum in neces sariam consequentiam ines se videri, & consequenter reprae sentationem non excludere, nisi ita exprimantur, vt excludendi reprae sentationem animum, atque voluntatem denotent aperte. Idque ex decisione dictae l. 2. titulo 15. Partita 2. satis clare probatur, si ipsa perpendatur, prout perpendi debet, & statim animaduertam. Expres siúsque ex decisione d. l. 40. Tauri, ibi namque (vt pluries repetitum est) nepotem patruo praeferri, regulariter, atque indistincte statuitur, nec casus hic excipitur, aut distinguitur, sed dumtaxat casus ille excipitur, quando; expres sa dispositione aliud institutor maioratus cauerit, atque staruerit; ergo si expres sa dispositione id non statuat credendum erit, id semper ines se, atque praefatis verbis adiectis, dumtaxat ex pres sis se illud, quod de iure inerat secundum mentem, & intellectum iuris, atque iuxta decisionem l. partitae, & Tauri, ea verba accepis se, ex quibus equidem, atque ex vi reprae sentationis personae parentis praedesuncti, sic filio secundogenito nepos praeponetur, & conditionem illam faciet deficere (si aperte, & expresse a decisione earundem legum non recedatur) cum vna, & eadem persona reputetur cum illo, & quoad effectum succes sionis iure metipso, maximéque Taurinae illius legis decisione aperta (cui in hoc articulo firmiter est inhaerendum) non modo eiusdem gradus videatur es se cum filio secundogenito, sed etiam praecedere eum propter primogenituram parris sui, cum in omnibus perinde res habeatur, ac si tunc pater praedefunctus superstes es set, vt cum Castrensi, Socino, & Portio, singulariter obseruauit Marcus Antonius Peregrinus (quem in idem retuli numeris praecedentibus) in commentariis de fideicommis sis, articulo 21. numero 20. Reprae sentatio ergo illa, sic fauorabiliter in dicta l. Tauri introducta, perinde facit rem in omnibus haberi, vt idem ius concedatur personam parentis reprae sentanti, quod ipsimet parenti concederetur; sane si parens viueret, nullam id dubitationem haberet, & ideo nec dubium quoque es se debet, cum filius ex reprae sentatione succes sionem praetendit. Idque cum in fortis simis terminis versaretur, quando inquam adiecta fuit clausula. salua gradus praerogatiua, vel gradibus seruatis, aut gradibus in suo ordine seruandis, & in vocatione proximioris, aut maioris, vel primogeniti agnouit libenter Auendanus; nec ideo reprae sentationem denegauit, vt numeris praecedentibus vidimus. Et tamen eisdem in casibus certum est, qualitatem illam maioris aetatis, aut primoge iturae, vel proximitatis tempore succes sionis non ades se, cum proximior, vel maior, aut primogenitus vere non adsit, sed mortuus fuerit, & nihilominus non excluditur reprae sentatio, sed adhuc locum obtinet, vt ipse Auendanus constanter & firmiter sustinuit. Vnde eodem modo, nec in casu prae senti excludi debet, nam licet ille superstes non sit, filius tamen eius qui superest, sic facit habere locum dispositionem, & decisionem d. l. Tauri, procedere, ac si vere pater superes set; quod si negetur, negari etiam deberet reprae sentatio in casibus praedictis. Non etiam satisfacit solutio secunda eiusdem Auendani, d. glos sa 8. n. 32. Imo intentum nostrum, & quae nunc obseruamus confirmat, iamiam enim Author hic, velut veritati magis accedens, in eodem nostro placito condescendit, & venit agnoscere id, quod nos profitemur, sed solutione superiori ipse negauit. Inquit namque d.n. 39. quod quamuis fateamur, praedictam superexistentiae conditionem tacite de iure ines se, negari tamen non pos se, expres sam multum operari, cum exprimatur per viam conditionis, habentis se ad es se, vel non es se. per textum in l. si ita legatum §. illi si volet, ff. de legatis 1. Et communem Interpretum traditionem, quod in legato ita relicto, si legatarius voluerit, antequam voluntatem suam declaret, ipse deces serit, nihil ad hae redes suos transmittet. Quod tamen (vt dixi) non satisfacit, tum, quia in casu proposito negamus, qualitatem illam per modum conditionis expres sam, aut superexistentiam neces sariam es se tempore euenientis succes sionis. Ex quo in d. l. 40. Tauri, (qua totus hic articulus, & reprae sentationis materia in hisce Regnis gubernari & regi debet) requisita non est, imo indistincte reprae sentatio admis sa, & si is ad quem succes sio pertineret, si viueret, ante delatam succes sionem ipsam deces sit. Tum etiam, quia d. §. si volet. Casus, ad oculum patet quam diuersus sit a casu prae senti, ex natura primogeniorum, in qua versamur, vtpote cum ipsa inclusio primogeniti omnes alias aliorum vlterius genitorum lineas excludat, & nas cendo ipse primogenitus sic se, atque suos descendentes includat, & primum caput lineae, quoad seip sum, & suam posteritatem efficiat, quod secundogenitum perpetuo excludat, etiamsi in vita pos ses soris maioratus, & sic ante delatam succes sionem decedat nec se velle succedere declarauerit. Id quod nec eadem legis Tauri constitutione requiritur, quoad transmis sionem, aut reprae sentationem, nec etiam ex ipsa primogeniorum natura, & perpetuitate effici pos set. Contrarium potius de nouo inducitur, atque admodum erudite, & singulariter statuitur (vt vidisti) mortuo inquam eo, qui si viueret succes surus es set, viuente ad huc maioratus pos ses sore, reprae sentationem concedi, nec ius aliquod conditionale, conditionémve aliquam lege illa considerari, quae reprae sentationi huic impedimento es se pos sit. Tertia autem eiusdem Auendani solutio non etiam satisfacit, nec satisfacere potest alicui, inquit namque Author is, n. 40. quod quamuis ea superexistentiae conditio tacite de iure ines set, dici non potest, in es se de neces sitate, sed de voluntate, cum ex sola instituentis primogenium voluntate, facile pos set variarti; quo casu non procedit d. l. 3. ff. de legatis primo, decisio, quod nos libenter admittimus: inde tamen contra eundem Authorem argumentum retorquemus, nam si de voluntate dumtaxat inest, atque ex sola voluntate instituentis maioratum variari potest, sane voluntas, sic es se videtur, vt reprae sentatio admittatur, nec excludatur, nisi tum institutor ipse aliud expresse statuerit, quod pro regula in eadem l. Taur. constitutum est. Non ergo potest ex voluntate id deduci, quod Auendanus contendit, nisi voluntas ex dispositione expres sa; aut si tacita, indubitata, & certa deducatur, atque colligatur. Idque ex ipsamet l. Tauri 40. ex qua rem hanc definimus, atque definiendam as serimus. Idcirco, & facile etiam responderi poterit omni[sect. 345] bus illis iuribus, quae pro opinione prima reprae sentationis negatiua. late ponderauit Velasquez Auendanus idem. Nam praeterquam quod omnia ea iura, quae contra Molinam, & sequaces ipse perpendit, ex num. 12. vsque ad numerum 37. loquuntur in aliis dis positionibus, & in succes sionibus, factísque diuersimode contingentibus de iure communi, in quibus iuxta subiectam materiam , de qua agebatur, verborum proprietatem, casuum circunstantias, & alia ibi simul concurrentia, recta iuris ratione sic statuitur, & procedunt: Non vero in primogeniorum seu maioratuum institutionibus, & succes sionibus, in quibus ex sui natura, & perpetuitate, atque per subrogationem omnium de familia, diuersorúmque diuersis temporibus succes sione, aliud statui, nec superexistentiae qualitatem ades se praecise tempore delatae succes sionis, sed primogenitum quem natum, fuis séque aliquando, & ex tunc se inclusis se, sufficere, ipsamet eorundem primogeniorum natura, progres sus, & perpetuitas exigit; & d. l. Tauri 40. decidit expres sim, & in vocatione primogeniti, seu maioris, vel proximioris, agnouit firmiter Auendanus (vt dixi) praeter hoc inquam, ex verbis manifestis, & claris, eisdem in iuribus adiectis, ipsorum prolationis modo, succes sionisque casu vno actu finiendo, sic aperte de voluntate testatoris in illis omnibus iuribus constabat , vt aliter dici salua disponentium voluntate, & mente, & verborum rigore, & proprietate non pos set, nec in dubium eadem voluntas reuocari valeat, siue aliquo modo in mortuis, aut tunc non existentibus verificari; quod secus es se in casu nostro, atque primogeniorum succes sione, etiam cum verba praefata adiecta fuerint, diuers aeque naturae, & qualitatis succes siones es se, nullus equidem negare poterit. Et secundum haec apparet, ab eis iuribus non recte argumentum sumi ad propositum decisionis d. l. Tauri. adeo apertae, & in succes sione diuers ae naturae loquentis. Apparet etiam, primum fundamentum adductum supra pro hac parte reprae sentationis affirmatiua, fortiter, & vere hactenus vrgere, nec ex solutionibus Auendani conuinci. Sed & secundum extat pro eadem sententia af[sect. 346] firmatiua fundamentum, quod deducitur ex s aepe praecitata l. 2. tit. 15. p. 2. vbi lex illa facit mentionem de filio maiore superstite tempore mortis vltimi pos ses soris, & nihilominus ex primogenito praedefuncto nepotem, vel neptem secundogenito filio in succes sione Regni praeferendum statuit. Quod con stat ibi, El hijo mayor despues de los dias de su padre, quod idem significat, ac si diceret, El hijo mayor al tiempo de la muerte de su padre, cum expres se conferantur in tempus mortis patris, argumento l. Titius ff. de militari testamento l. ex facto §. penultimo. ff. ad Trebellianam. Et ita in proposito nostro l. illam 2. expendit Molina, lib. 3. d.c. 8. num. 20. ad finem, versic. pro eadem, & ante ipsum Panormitanus, Paulus, & Bologninus, quos ipse non refert: Panormitanus, d 85. vol. 1. Paul. d. cons. 164. col. 1. ante med. vers. videtur dicendum. Bologn. cons. 62. col. 6. ad finem. Nec etiam satisfacit, imo praecedentibus deterior est eiusdem Auend. solutio, tradita eadem glo. 8. n. 41. & 42. Primo enim dicit, legem illam 2. non bene inductam per Molinam, in quo equidem labitur, idque eademmet ratione, quae statim notandus est in 2. solutione ad eandem l. tradita. Respondet secundo, quod ipsa lex 2. loquitur in succes sione regnorum quae non ex hominis dispositione, sed ex iure sanguinis, & naturae, vel ex antiquis sima consuetudine constant, atque deferuntur, in quibus habet locum reprae sentatio: nos vero loqui in longe dis simili primogeniorum succes sione, quae ex dispositione hominis deferuntur, in qua non semper reprae sentatio admittitur, sed ita demum si ex voluntate expres sa, aut coniecturis deducta, primogenium instituentis, exclusa non reperiatur; vt est, quando superuiuentem filium vocauit, vel aliam similem vocationem repre sentationis exclusiuam facit. Hactenus praefatus Author, circa quem attente, atque ex proposito insistere neces se est. In primis namque inquit, quod lex illa loquitur in Regnorum succes sione, quae non ex hominis dispositione, &c. Id autem nihil concludit: verum enim adhuc est, ea in l. vocari filium maiorem aut primogenitum cum hac adiectione: Despues de la muerte de su padre, quod idem est. (vt supra dixi) Ac si vocaretur el hijo mayor que quedare al tiempo de la muerte de su padre. Et nihilominus inquit praefata lex quod eo defuncto, nepos excluso patruo, ad Regni succes sionem admittendus sit. Aliud autem quod in secunda solutione statim dicit, nos loqui in succes sione ex hominis dispositione, & sic in aliis primogeniis inferioribus, non etiam concludit. Nam licet lex illa loquatur in succes sione Regni Hispaniae, idem locum habet, atque dicendum est in cuiuscunque maioratus priuati inferioris succes sione: quia regula est communis, & vera in Hispanorum primogeniis. Quod[sect. 347] Regnum ipsum est caput ipsorum primogeniorum Hispaniae, ab eóque caetera primogenia, tanquam a capite deriuantur, succes sionisque ordinem & rationem accipiunt, adeo vt si de succedendi ordine in Hispaniae maioratibus contendatur, ea lis secundum leges ad Regni succes sionem institutas decidenda sit. Prout ex Paulo Castrense, Abbate, Bolognino, Sigismundo, Peralta, Menchaca & Couaruu. obseruauit Ludou. Molina, lib. 1. cap. 2. n. 16. cum seq. & c. 3. per totum, & lib. 3. c. 3. n. 2. & c. 4. n. 5. Pelaez a Mieres de maior. p. 2. q. 6. n. 3. Ioan. Gutierr. pract. lib. 3. q. 67. n. 35. & 36. Idque alio in loco non modo negauit, imo pro regula certa in hac materia constituit, atque expres sim obseruauit Auend. idem, glos s 5. d. l. 40. Tauri, n, 14. dicens, quod omnia membra Hispaniae, tanquam membra inferiora, a Regno capite ipsorum (quod verum & proprium primogenium est) deriuantur, & reguntur, & eisdem legibus, quibus Regnum, semper & vbique interpretantur, & lites circa eorum succes sionem finiuntur. Idque iustis sime fieri, as serit, & decipi Acostam contrarium dicentem, eodem nu. 14. & 15. & n. seq. probauit. Sed & dum dicit, nos loqui in longe dis simili[sect. 348] primogeniorum succes sione, in ea inquam, quae ex hominis dispositione in posterum deriuatur, in qua (vt ipse cantat) non semper reprae sentatio admittitur, sed demum si ex voluntate expres sa, aut coniecturis deducta instituentis primogenium exclusa non censeatur, vt quando filium superuiuentem vocauit, &c. Iterum decipitur manifeste, & iniuste prae uertit ordinem d. l. 40. Taur. pro regula namque tradit id, quod pro exceptione traditur ea in lege, & eiusdem legis Regulam ad exceptionem reducit. Quod patet ad oculum ; in prima enim, & 2. p.d. l. Taur. 40. pro regula proponitur, atque indistincte cauetur quod nepos ex primogenito viuo auo praemortuo, patruum excludit, tam inter descendentes, quam inter transuersales; & sic regula est, nepotem patruo praeferri, & reprae sentationem admitti. Regulae autem huius sic generaliter, atque indistincte traditae exceptio, siue declaratio est, quae in 3. & postrema d. l. parte apponitur, ibi, Saluo si otra cosa estuuiere dis puesta, &c. Vbi casus huius articuli, quem ex n. 336. hactenus prosequimur, nequaquam expres sus, aut dispositus repetitur, nec etiam dici potest, quod comprehendatur, ex quo sua dispositione expres sa, & clara, reprae sentationem non exclusit institutor, nec ex verbis dubiis, a legis decisione tam clara recedi potest. In alio etiam, sic Auend. ipse decipitur, vt supra suo loco notauimus, quod in eadem solutione, sicut in aliis locis, atque glos sis eiusdem l. 40. Taur. contendit semper, primogenia, & maioratus inferiores, non iure sanguinis deferri, sed potius haereditario; quod falsum omnino es se, nec sustineri pos se, supra quoque ostendimus. Tertio denique, & vltimo loco eadem sententia[sect. 349] reprae sentationis affirmatiua, quae defenditur, probatur ex decisione d. l. Taur. inducendo eam, prout n. praeced. nunc inducebam, quod in 1. & 2. parte, indi stincte, ac pro regula reprae sentatio admittitur; postmodum in 3. & vltima parte, vt reprae sentatio excludatur, & ab ea regula recedatur, expres sa & indiuidua institutoris maioratus dispositio requiritur, quae in specie proposita non interuenit. Nec satisfacit Auend. solutio, ead. glos. 8. n. 42. in fine, dum respondet non es se neces sariam expres sam & indiuiduam testantis dispositionem ad excludendam reprae sentationem . Deinde, quod superuiuentium vocatio expres sa, exclusio est filiorum praemortuorum, atque per eam reprae sentatio expresse excluditur. In primis enim libenter fateor, non adeo praecise expres sam dispositionem requiri, vt tacita aliquando non sufficiat: cae terum requiri semper, ac ex dispositione eiusdem legis Tauri, neces sarium es se, Vt dispositio tacita, ex qua excludendi reprae sentationem, voluntatem elicere quis contendit, euidens & aperta sit, & coniecturas ex verbis ipsius dispositionis deprehendi, vel aliunde, concludenter tamen, sempérque adeo prae cisas es se, vt ex illis nihil aliud, quam reprae sentationis exclusio deduci pos sit: nec aliter recedendum ab eiusdem legis Tauri constitutione, firmiter & vere supra resolui, & tenuit Molina, lib. 3. d.c. 8. n. 5. quem caeteri Hispani Interpretes communiter sequuti sunt, vt constat ex resolutione Ioan. Gutier. pract lib. 3. d. q. 67. n. 38. & 39. sane in casu proposito dubia adhuc remanet dispositio & voluntas, nec dici potest. quod superstitum, aut superuiuentium vocatio, exclusio sit expres sa filiorum praemortuorum, vt probatum fuit supra, & de se patet manifeste. Coniecturae autem ex solo verbo superstitum deductae, fallaces multum sunt, & plerumque nos deciperent, atque voluntatem institutoris torquerent, si ex ipsis duntaxat res haec dicenda es set, & in casu dubio, a legis dispositione sic expres sa recederetur. Ex his, & hactenus numeris praecedentibus adnota[sect. 350] tis, facili quoque negotio fundamentis aliis respondebitur, quae pro patruo contra nepotem, siue pro parte reprae sentationis exclusiua, in eadem specie proposita, longa serie Auendanus ipse deduxit dicta glos sa 8. ex num. 4. vsque ad numerum 22. ad quae etiam reducuntur, atque reduci debent Antonij Galeatij Maluas siae rationes plures, adductae dicto consil. 22. ex n. 22. vsque ad numerum 70. lib. 1. Quae vere fortiter adstringunt: vnius antem, atque alterius Authoris considerationes & fundamenta eo tendunt , quod verba illa, Qui superstes fuerit tempore mortis vltimi pos ses soris, neces sario sint referenda ad illum, qui vere viuus & superstes fuerit tempore, quo defertur succes sio, neque pos sunt (si naturaliter & vere, ac in propria significatione accipiantur) ad filium praedefunctum referri, cum praemortuus non sit superstes, neque nepos ex praemortuo vere filius, neque etiam habens superexistentiam tempore requisito sit. Et quod non verbum superstes, ponitur ad differentiam praedefuncti, & habet vim taxatiuam, & inducit veram. atque propriam demonstrationem superuiuentis, aut saltem veram conditionem, proprietatem etiam quandam in ipsa nascendi origine demonstrat, vt latius exornant, atque iure, & ratione, & authoritate comprobant. Verumenimuero, & eorum, & aliorum fundamentis omnibus, vel vno tantum verbo satisfieri potest, si considerentur, atque mature perpendantur ea, quae numeris praecedentibus contra solutiones Auendani ad fundamenta Molinae adduximus. Posito namque, quod ea omnia in terminis iuris communis ponderata, adstringerent fortiter (vt dixi:) adhuc tamen etiam eodem iure communi attento, certa omnino non sunt: ex quo reprae sentationis beneficium & priuilegium, iure etiam communi inductum est. non obstante, quod proximiores vere es sent ij, cum quibus ex reprae sentatione alij concurrunt. Ex quo etiam in eadem facti specie, sic contrarie extant sententiae vt hanc partem, quam defendimus, secure & firmiter tueantur grauis simi Authores, qui dict. Taurinae l. 40. constitutionem non agnouerunt. Sed posito (vt dixi) quod fundamenta eadem iure communi attento adstringant, post deci sionem tamen d. l. 2. part. & d. l. Tauri 40. Cui firmiter semper in haerendum, atque ex ipsa rem hanc definiendam, s aepe diximus: nec aliquo modo adstringunt, nec etiam in consideratione, ita haberi debent, vt ex eis, atque ex solis coniecturis in casu sadeo dubio, ab expres sa, & clara decisione legis Regiae Tauri recedatur. Et vere superexistentiae huius, aut alterius qualitatis circunstantia illa in consideratione haberi non debet, nisi sua expres sa, aut saltem si tacita, certa omnino dispositione, contrarium institutor maioratus statuerit. Quod equidem maturo, & singula[sect. 351] ri iudicio as sequutus est Lud. Mol. lib. 3. d.c. 8. n. 20. in fine. Ipse enim licet resolutiue, & decisiue. expresseque sententiam suam, quia lis pendebat, non interposuerit (vt ibi dixit) satis tamen aperte eam demonstrauit, & clare dixit, dubium hoc non tam decidi pos se ex rationibus iuris communis, quam ex eo eiusdem decisionem pendere, Vtrum stantibus legibus Partitarum, & Tauri, hodie ex his verbis, qui superstes fuerit, &c. Reprae sentatio exclusa censenda sit: Molinam autem firmiter eo loco credidis se, reprae sentationem non excludi, nec ab institutore exclusam censeri ex eis verbis, quamuis (vt dixi) quia lis pendebat, id non as seuerauerit decisiue, satis clare insinuat ratio illa ab eo apposita in vers. cum l. Tauri, &c. Item alia ratio, quod hanc opinionem vltimo loco retulit, & pro ea citauit, atque ponderauit d. l. 2. p. in illis verbis: despues de la muerte de su padre, quae dubium hoc decidunt aperte. Pater etiam Lud. Mol. e Societ. Iesu religiosus, tom. 3. [sect. 352] de iustitia, & iure, disp. 729. n. 5. in vers vtrum autem, fol. 443. in fin. & 444. in princ. mature rem hanc percipit (sed nihil ex superius a me annotatis obseruat) dixit enim torum hoc operari decisionem dictarum legum Partitae, & Tauri, & verba praefata ab institutore maioratus adiecta, iuxta ipsasmet leges, & con suetudinem huius Regni intelligi optime pos se de filio maiori, qui tempore mortis vltimi pos ses soris viuus remanserit in se, aut in sobole legitima ab eo relicta, quae locum illius subit ex dispositione eorum iurium in hoc Regno. Quae sunt verba notabilia in proposito, & veris sima. Addiderim ego vltra vtrumque Molinam, non[sect. 353] modo sic expresse partem hanc amplecti videri d. l. Tauri, vt contendimus, sed etiam eandem leg. in huius articuli decisione, iuris principiis consonam, pos se contendi: vtpote cum ex reprae sentatione, in qua pater, & filius, vna & eadem persona es se censentur, & quodammodo non extinctus pater videtur. quando filius remanet, quia eadem caro, & pars viscerum patris iudicatur, vt latius supra hoc eodem cap. reliqui proba tum: indistincte potuerit reprae sentatio introduci, atque ad omnem casum trahi, illo excepto, quando contrarium institutor maioratus sua dispositione expres serit. Casus etiam prae sens aliis quoque rationibus comprehendi, aut pro nepote contra patruum, vel contra alium consanguineum inter trans uersales decidi potuit, & si Conditores eius legis. de eo specificé tractas sent, aut meminis sent, decideretur. quas perpendunt, atque ipsis ad ducuntur Interpretes hi, qui etiam interminis iuris communis pro nepote contra patruum responderunt, nec tanti in casu non expres so ea verba habuerunt, vt reprae sentationem excludere ausi fuerint, imo eam admiserint, vt ex superius citatis Authoribus, atque eorum fundamentis deducitur. Et plures rationes pro ea parte arguendo , in eisdem terminis vocationis superstitis, aut qui superstes remanserit, adduxit Anton. Galeatius Maluas sia, d. cons. 22. ex n. 1. vsque ad num. 30. lib. 1. quae pro confirmatione, & iustificatione d. Taur. leg. si hic articulus expres sim decideretur ibi (qui tamen virtualiter. ita deciditur) pos sent perpendi. Quamuis pro eiusdem iustificatione, & iuridica ratione in omnibus ibi decisis, satis sit, totum hunc reprae sentationis effectum, & tractatum, in voluntate institutoris maioratus relictum, vt pos sit ipse sua dispositione expres sa inducere, aut excludere reprae sentationem: quod si expresse id non fecerit, sua dispositio eius dem legis decisioni potius consona videbitur, quam contraria, nec ab ea recedetur in dubio, vt s ae pe dictum est. Ipsius autem Taurinae legis constitutio, quam ne[sect. 354] ces saria fuerit in his Regnis, vt tot ambages, & contrarietates ces sarent , & certum ius ederetur, nemo est qui ignoret, atque ex notatis longa serie per discur sum totius huius tractatus euidenter deducitur, vtpote cum etiam in quae stione patrui, & nepotis, sic difficilis articulus es set de iure communi , & contrarij extitis sent Doctores, vt suo loco supra vidimus. Ij namque qui pro patruo contra nepotem respondebant, non es se vllum primogeniturae ius considerabile, & quod pos set aliqua ratione transmitti, si filius viuo patre moriatur, constanter as seuerarunt, vt ex relatis supra in eo articulo constat. Et longa serie ostendit Tiraq. de primogen. q. 40. Aluar. Valasc. de iure emphyteut. q. 50. n. 6. Peralta, in rubr. ff. de haered. instit. n. 121. pag. 69. col. 1. cum seq. Auend. glos s. 17. ex n. 5. quem retuli supra, n. 51. ad fin. Ex his autem qui pro nepote contra patruum responderunt, permulti eodem in placito fuere libenter, & primogenitura: quoque ius eo casu denegarunt, siue considerabile non es se affirmarunt, vbicunque reprae sentatio non es set, vt ex eis dem quoque Authoribus ad quae stionem patrui, & nepotis congestis supra, colligitur. Alij vero, atque e contrario primogeniture ius considerandum in casu proposito, as seuerarunt, vt ex eisdem constat Authoribus, & ex Auend. d. glos s. 17. n. 8. Moderno in consuet. Paris. tit. 1. §. 3. glos 1. nu. 8. Deinde, articulus quoque ille de iure communi difficilis videbatur, Vtrum inquam reprae sentationis ius in succes sione quoque indiuidua admittendum es set, vt vim exclusiuam haberet, prout supra n. 87. in 3. col. ad fin. & 4. col. adnotaui, atque contrarias sententias retuli. Et quamuis ex decis. l. 1. tit. 15. p. 2. in Regni succes sione antiqua difficultas ces saret, ea namque lege Regia dispositum est, quod si filius primogenitus moriatur antequam succedat in Regno, relicto filio, vel filia primogenitis, quod eius filius, vel filia debeat caeteris exclusis, in Regno succedere: idemque in caeteris primogeniis ex eademmet lege obseruari deberet, vt erudite admodum, atque copiose ostendit Molin, lib. 3. cap. 6. ex numero 3. vsque ad numerum 28. quia tamen plures lites super hoc oriebantur, & frequenter in controuersiam deducebatur, vtrum d. l. 2. decisio ad omnia primogenia trahenda es set, vel non, & super hoc quoque opiniones erant diuers ae: d. lex Maur. 40. edita, atque promulgata fuit, ex qua omnia dubia supprimerentur, & reprae sentationis ius sic ample, & fauorabiliter concederetur (vt vides) quod vt plenius, ac melius fieret, personae parentis, & non gradus reprae sentatio introducta est (vt s aepe dixi) primogeniturae quoque ratio sic habita, vt pluries repetitum est. Et non modo inter descendentes, sed inter transuersales quoque, & vsque in infinitum reprae sentatio conces sa fuit, nec ad filios fratrum restricta. Et sic inter ipsos etiam transuersales primogeniturae ius constitutum, quod Anton. de Butr. & alij Interpretes relati sup. num. 177. in fin. & per Auendan. glos 14. num. 19. Ioan. Gutier. pract. lib. 3. q. 66. num. 4. denegabant, quamuis alij concederent, vt Auendan, num. 20. & Gutier. num. 30. ibidem ostendunt. Fuit ergo valde neces saria, & vtilis eius legis decisio vt dubia prae fata, & alia sup. hoc eodem cap. adducta, ces sarent. Denique neces saria fuit ad effectum earum quae [sect. 355] stionum, quae num. praecedentibus agitatae fuere, & & vltimam partem ipsius attinent. Ipsa namque si prodita non fuis set, maximum adhuc dubium remaneret in artic. superiori, quando superstes tempore mortis vocatur; in aliis etiam, quando proximiores, aut primogeniti, vel maiores, vocantur. Post eandem autem legem (vt supra quoque ostendi) omnia ea dubia ces sarunt (si ipsius intentioni, & decisioni vere, & firmiter, vt debetur inhaerentur) nec superexistentiae qualitas requisita est. Vt inde ces set omnino sententia eorum, qui as serebant contrarium; & superexistantiam tempore delatae succes sionis requirunt. Et de his hactenus. # 20 CAPVT XX. Ad ea, quae Hieronymus de Caeuallos sub quae st. 749. nouis sime scripsit, & poenas simul criminis falsi: Obiectionibus deinde eiusdem contra Authorem, non modo, falsis, & iniquis, verum etiam a veritate, & bono quoque Viro, maxime iuris profes sore, valde abhorrentibus non vt satisfiat (satisfactione namque non indigent, & veritas patet, & clamat:) sed vt iustis aliis de causis responsum praebeatur hoc loco, & e Petri Richardi commentariis in titulum Institut. de vsufructu, multo po st peractum, & absolutum tractatum de vsufructu ab Authore perlectis, & in hisce Regnis praehabitis, nec vnum nec syllabam Authorem metipsum subtraxis se; nihil etiam Ricciardum eundem attigis se, obseruas se ex infinitis, quae per totum tractatum, & in vnoquoque capite de vsufructu, ab eodem Authore traduntur, & ingenti studio, & diligentia, originalíque, & prolixa omnium tunc vsque Scribentium lectura sic digeruntur, & vltra alios animaduertuntur, vt inuincibiliter ostendatur, ac etiam (vt aliis opus non sit, & tacuis se placeret) Ricciardum eundum in materia vsusfructus quatuordecim duntaxat (nec eas omnes ex profes so) Authorem vero centum, & qua draginta fere quae stiones eo tractatu conges sis se, atque scripsis se; quo magis malitia eiusdem Caeuallos detegitur, & fal sitatis adeo grauis crimen euincitur, nec aliquid Authori detrahitur. Ricciardum potius, & Caualcanum ex proposito inquirere, & perlegere, & iuxta tractatum Authoris apponere, laborémque, & diligentiam vniuscuiusque metiri, nimis gloriosum, & iucundum futurum, modo eorum omnium, & aliorum quamplurimorum, quae typis mandabuntur, honor, & gloria tribuatur soli Deo, a quo cuncta procedunt, & sine quo factum est nihil. SVMMARIVM. -  1 Hieronymi de Caeuallos obiectioni, & falsis simae propugnationi, vt respondeat Author, praemittenda duxit nonnulla, quibus eiusdem malitia, & Authoris veritas magis euincitur, atque detegitur. -  2 Authorem quemque, siue Scriptorem neotericum, eorum omnium, quae recenset, lectura originali non excusari; aliorum autem relatione satisfieri, maximum es se & detestandum vitium. -  3 Et eo vitio vtrum Caeuallos metipse notari pos set ab Authore in commentariis de vsufructu, & tamen consulto praetermiserint; viderint alij. -  4 Vere tamen, nec credi pos se, nec es se pos sibile, quod idem Author Petri Ricciardi commentaria in titulum Institut. de vsufructu, nec etiam tractatum de vsufructu Authoris praelegerit, imo nec quoquo modo viderit. -  5 Ricciardum namque si praelegis set, quomodo ab eo subtrahere omnia Authorem diceret, a quo nec verbum vnum, nec syllabam, nec aliquid subtraxit, vt hic ostenditur, & num. 14. -  6 Quomodo etiam Authores quamplures relatos in dicto tractatu de vsufructu per Authorem, in alium, atque omnino contrarium sensum, ita falso aggregas set. Et respuere, atque improbare Authorem eos diceret, quos vel expres sim probauit, & sequutus est. Vel ideo improbare deducitur, quod communes Interpretum sententias, & traditiones tueri con stanter, & noue duxerit. -  7 Quocirca non ei satisfacere (satis factio namque, & veritas patet omnibus) sed iustis aliis de causis respondere intendit, prout hic exprimitur, & Prouerbiorum locus expenditur. -  8 Falsi crimen grauis simum es se, imo atrocis simum, ac enormis simum delictum appellari, & ideo acriter puniendum. -  9 Falsi criminis, & olim, & hodie varias poenas fuis se constitutas . -  10 Falsi crimen committi, quando veritas mutatur, siue alteratur. -  11 Falsitatem committi, & grauis sime puniri, concurrentibus tribus, quae hic enumerantur. -  12 Hieronymi de Caeuallos notam aliquam non adiecis se, siue mentionem illius non ita fecis se Authorem, vt eum aliquo modo prouocare iuste potuerit, vt latius hic demonstratur, aliáque pronuntiantur contra illam. -  13 Hieronymum de Caeuallos, vsusfructus materiae difficultatem, & subtilitatem, atque ipsorummet Iureconsultorum, & Imperatorum ambiguitatem, & altercationem, Doctorumque in resolutione eiusdem dis sensum, & contrarietatem ne gantem, ferri vllo pacto non pos se, & lapsum errore manifesto, vt hic probatur. -  14 Hieronymus de Caeuallos, dicens Authorem in commentariis de vsufructu, subtraxis se omnia a Petro Ricciardo, ita manifeste, & vere de falso conuictus, vt falsitas eius celari non valeat; excusari namque non potest vllo modo. Y entre otras cosas, que a este proposito, y para este fin se dizen, se nota aqui, que Pedro Ricciardio en materia de vsufructu, escriuio solas catorze questiones, y algunas dellas no de proposito, ni a la larga, sino explicando las glos sas, y con poca relacion de Autores. Y el Author en su libro de vsufructu, escriuio casi ciento, y quarenta questiones, y iunto quanto en aquella materia se pudo des sear. Y en las catorze que escriuio el mismo Ricciardio, no ay sino cotejarle con el Autor, y verle atentamente, y no se hallara notada, ni obseruada por el cosa alguna, vna sola digo de tantas, como el Autor noto, y obseruo en todo el tratado, y en cada vno de los capitulos del. Ni cito infinitos Autores que el Autor cita, ni menos explico sus lugares con tantas obseruaciones nueuas a ellos, como el Autor puso. Ni a los textos de la materia dio los entendimientos que el da. Y en las demas questiones, que son tantas en numero, como van de catorze a ciento y quarenta, no de escriue, ni habla, ni a vn de pas so, ni de manera alguna el mismo Ricciardio. Y de aqui es, que en mas de sesenta capitulos de su libro de vsufructu, aunque le huuiera visto, quando le acaho, no le pudiera citar el Autor, porque no trata, ni escriue cosa alguna dellos, ni de sus materias Ricciardio. -  15 El Autor a de yr ponderando vno por vno los Autores que Zauallos juncta contra el, diziendo con exclamacion, que oyga lo que escriuio dellos, para tres efectos que aqui se notan, y principalmente para que se vea como se ongana tantas vezes por no ver los libros originalmente. Y que en realidad de verdad, no vio el Autor como deuiera, o si le vio (que es mas de admiracion) cayo en grandes errores. -  16 Zauallos se engana deziendo, que vn lugar del libro de vsufructu imprueua el Autor a Alexandro, porque no le imprueua, sino dize, que alli no prueua Alexandro aquello para que Caualcano le cita. Cosa que al mismo Caualcano, en el tratado de vsufructu le sucede muchas vezes. Y en otro solo lugar, en que dize tambien, que el Autor imprueua al mismo Alexandro, y a el le atribuye la impugnacion, no aduierte, que antes del Autor, le improbaron Dotores antiquos, y ordinarios, de mucha autoridad, y nombre. Y que el tambien en esta tercera parte de las comunes, que hallegado amis manos estando se imprimiendo mi libro, a cada pas so imprueua opiniones de Autores grauis simos, que es lo que a mi me imputa. Y lo haze muchas mas vezes, que en la primera, y segunda parte. Que parece, que ha ya conocido, que quien escriue, no puede dexar de aprouar, y de improbar, segun lo que se ofrece. Y a Bartolo reprouo en la quae stion 754. numero 5. -  17 El Autor no siguio vna destincion, y entendimiento de don Antonio de Padilla a vnos textos, laqual no siguen, ni los explican de aquella manera otros muchos Autores. Y por esto le nota, y arguye Zauallos en esta tercera parte de las communes. Y no aduierte, que en la misma parte, quae stione ochocientos y quarenta y vna, numero treze, reprobo el tambien otro opinion de mismo don Antonio. -  18 El Autor en vn lugar del libro de vsufructu, no siguio vnas obseruationes de Alciato, que eran contra la comun sentencia de todos los Dotores, y defendio la comun, y dixo expres samente, que iniustamente Alciato improuaua a Aretino, a Imola, y otros antiguos. En otro lugar siguio al mismo Alciato, y le alabo, y dixo tratar muy bien aquella materia. Y Zauallos le nota, de que en estos dos lugares imprueua a Alciato, y le reprehende desto, siendo en el vno por defender la opinion comun (como se ha dicho) y en el otro todo lo contrario, pues le sigue y alaba, donde el dize que le imprueua, como alli se vera. -  19 El Autor en el capitulo tercero de vsufructu, numero cincuenta y dos, alabo, y siguio a Hieronymo Gabriel, y encomendo vn consejo suyo, diziendo, que era notable en aquella materia. Y Zauallos tertia parte communium, contra communes, quae stione setecientas y quarenta y nueue, numero setenta y seis, nota al Autor de que el imprueua, y dize con exclamacion, que oyga lo que escriuio contra Gabriel. Et vitium hoc an ferri vllo pacto pos sit, alij diiudicauerint. -  20 El Autor en vn lugar, que contra el nota Zauallos, no imprueua a Antonio Gomez, ni escrine cosa alguna contra el, sino dize que el Dotor Molina, y Lara le improuaron bien, y Zauallos le arguye, como que el le imprueua nueuamente. En otro lugar imprueua al mismo Antonio Gomez el Autor, y tan justamente como alli se vera, pues habla contra vnos textos, Y de que le imprueue le nota Zauallos, y no aduierte, que en esta parte tercera le imprueua el tres vezes, quae st 751. ex num. 16. cum sequentibus, quae stione 761. num. 18. quae st. 806. num. 48. -  21 De Arias Pinelo dize Zauallos, que oyga el Autor lo que escriuio, y en sus libros todos no oye, ni ve cosa alguna contra el escrita, y en ellos y aora, y siempre confies sa ser sutilis simo, y eruditis simo Interprete del derecho. Y no por es so no puede el Autor apartarse de su opinion licitamente, quando otra le parece mas verdadera. Y en solo vn lugar se hallara, que no le siguies se, o improbas se el Autor. -  22 Al senor Obispo Presidente Couarruuias alaba el Autor, y responde al lugar en que le calumnia Zauallos, y muestra ser diferente de lo que el dize, como alli se vera. Porque el Autor no le imprueua nueuamente, como Zauallos dize, si no sigue vna opinion del Dotor Nauarro, y de Barbosa, contraria a la del Presidente. Y el mismo Zauallos en esta tercera parte reprobo tres vezes las opiniones del mismo Presidente, notando el al Autor, de que vna vez lo hizo, y no lo hizo como ha dicho, sinosiguio los Autores dichos. Y que le reprobas se las vezes dichas, consta quae st. 756. numero cincuenta y siete, & quae stione 759. numero veinte y quarto, & quae st. 802. num. 53. -  23 Zauallos arguye al Autor, porque improbo vna opinion del Dotor Nauarro, y de Barbosa, como que el sea el que la imprueua nueuamente; en que se engana manifiestamente, porque no lo haze, sino sigue la opinion contraria del Presidente Couarruuias, y del Dotor Molina, que siempre se ha tendo por mas verdadera. Y el mismo Zauallos, que haze cargo desto al Autor, improbo a Nauarro tertia parte commun. quae stione 802. a num. 71. y a Barbosa, quae st. 756. num. quarenta y seis. -  24 Dize Zauallos al Autor, que oyga lo que escriuio en su libro de vsufructu, contra Pedro de Peralta, y el Autor le alaba, como a hombre de tanta erudicion, ingenio, y nouedad, y verdad, y que escriuio tan doctamente, y no halla, que contra el aya escrito cosa alguna. En el capitulo segundo, num. quarenta y nueue, dixo, que se deuia moderar vna opinion suya, y que no podia proceder tan absolutae, y generalmente como el queria, antes que como se fundaua en sola presumpcion, podia faltar muchas vezes. Y alli cito a Aluarado, que antes que el Autor, se leuanto contra el mismo Peralta, y dudo de su opinion. Demanera, que si Zauallos leyera al Autor, no le imputara cosa alguna, ni dixera que le reprouaua, pues es diferente de lo que hizo. -  25 El Autor alaba a don Francisco Sarmiento, y aduierte el yerro de Zauallos, que reprehende al mismo Autor, y le dize, que oyga lo que escriuio del mismo don Francisco, del qual no halla dicha, ni escrita cosa alguna. Lo que hizo fue referit su opinion particular contra la comun opinion de infinitos, y casi de todos Autores, antiguos y modernos, y con verdad y nouedad (que hasta entonces ninguno lo auia hecho) respondere a sus fundamentos, y defender la comun constantemente. De manera, que demera ver al Autor Zauallos, para notarle desto mas de proposito, y si le viera, cierto es que no le notara; de que defendia vna comun, y respondia a las subtilezas de vn Moderno. Y el mismo Zauallos se quexa en otra ocasion en esta tercera parte, quae st. 847. num. 7. del Doctor Feliciano de Solis, quod accuratius sua scripta non inspexerit, y le imprueua su opinion, y de aqui podra sacar, si el Autor se puede quexar iustamente, de que tantas, y tantas vezes, non modo accuratius, sed nec vllo modo scripta sua praelegerit. -  26 Zauallos dize al Autor, que oyga lo que escriuio contra Fulgosio, y notale de que le reprobo, y el Autor admirase de auer escripto cosa alguna contra el, porque es, y hasido siempre del otro Raphael muy aficionado. Y halla, que no solamente escriuen cosa alguna contra Fulgosio, sino antes le sigue, y deficiende en dos lugares del libro de vsufructu, como aqui se vera. En otro lugar del mismo libro, pareciole mas seguro yrse con la razan comun de las glos sas de Bertolo, y de los Dotores, que seguir vna singular del mismo Fulgosio. -  27 Zauallos no pudo notar al Autor, de que huuies se escrito cosa alguna contra Quesada, como aqui se muestra. Vna distincion nueua de Quesada, contra las comunes dotrinas de los Dotores no aprobo el Autor, y siguio la comun. Y sin ver esto, o no reparando en ello, le calumnia Zauallos, como aqui se vera. -  28 La opinion singular de don Fernando Vasquez de de Menchaca (a quien aqui alaba) no siguio el Autor, y la improbo, por seguir la mas co mun, y mas verdadera opinion. Y desto le nota Zauallos, y dize que atodos imprueua, y que se ha hecho otro Martino, y no aduierter, que es en defensa de vna comun, y que al mismo Menchaca reprueua el en esta tercera parte dos vezes, quae st. 757. num. vndecimo, & quae st. 758. num. 20. De manera, que cae infinitas vezes en esto, de que tanto nota al Autor. Y no apurando, y disputando las cosas, como el Autor las disputa, las trabaja, y con letura original de todos las apura. -  29 A Antonio Galeacio Maluasia, y su opinion singular improbo el Autor, en el libro de vsufructu, por seguir la comun, y desto le noto Zauallos, porque mira solamente que le imprueua, y no en que ocasion, y porque razon, y que es defendiendo la opinion comun de los Dotores. -  30 De Francisco Connano dize Zauallos, que oyga el Author lo que escriuio, y si Zauallos lo viera, no le calumniara, antes le deuiera alabar, que defiende constantemente vna opinion comun de las glos sas de Bartolo, y de todos los antiguos y de infinitos Modernos. Y a los fundamentos, y subtilezas de Connano, y otros Modernos contra la comun satifaze, y la defiende, como alli parecera. Y pues aquella es vna question de las que escriuio Ricciardio de vsufructu, vayase a el, y vera si halla alguna cosa en el de tantas como noto, y obseruo nueuarnente el Autor, en el capitulo primero de vsufructu. Zauallos dize tambien, que oyga el Autor lo que escriuio del mismo Connano en otro lugar, y oyelo, y estalo viendo, y halla (colo halla a el lector, y le causara no pequena admiracion) que expres samente sigue, y alaba a Connano, a donde Zauallos dize, que le imprueua, y reprehende. Dize mas, que improuo al mismo Connano en otro lugar, y le calumnia desto, y no lo hiziera, si leyera al Autor en aquel lugar. Pues en el imprueua a Connano, porque el se atreuio a improbar la decison del Emperador Iustiniano, en la l. cum antiquitas, C. de vsufructu, que confirma vna ley de la Partida. De manera, que con subtileza quiso Connano deshazer, y reprobar la decison de vn texto, que no pudo sufrir el Autor. Y consiguientemente la quiere deshazer, y la ley de la partida tambien, quien le nota, y calumnia desto. -  31 Zauallos dize, que oyga el Autor lo que escriuio de Aretino, y Socino, y le arguye, y nota desto, y aqui se muestra, quan injustamente lo haze. -  32 Zauallos nota al Autor, porque en el libro de vsufructu improbo vna vez a Corneo; y no aduierte, que lo hizo por defender la comun, y que antes le improbo Menochio, y que el Autor truxo por si vna theorica, y distincion de Bartolo. -  33 A Federico de Senis, a Socino, y Bertrando, refuto el Autor en el libro de vsufructu, y Zauallos le nota desto, y no aduierte que lo hizo siguiendo la opinion comun de muchos Autores, y que truxo el Autor por si, y la commun, y contra ellos vn consiejo de Alexandro en terminos. -  34 Zauallos arguye, y nota al Autor, porque refuto a Cuiacio en dos lugares, y en ellos (como lo vera el lector) est a tan lexos de refutarle, que le sigue, y aprueua expres samente. En otros dos lugares, no siguio al mismo Cuiacio, por seguir las opiniones communes de los Dotores, como alli se vera . -  35 El Autor refuto vna opinion singular de Floriano de S. Petro, que es contra la commun, y defen dio a Bartolo, y la comun, y desto le nota Zauallo, como no vio su lugar. -  36 A Ripa refuto, o no siguio el Autor, por seguir la opinion contraria de ocho Autores graues, que antes que el le refutaron, que fue en efeto seguir a Bartolo, y desto tambien le nota Zaualles, y le atribuye esta refutacion, que fue de aquellos Autores. -  37 A Vdalrico Zazio, improbo y refuto el Autor, porque el injustamente reprobo a Bartolo, y la común que el Autor defendió, y Zauallos le nota desto, como si fues se delito defender a Bartolo, y las comunes. -  38 Zauallos nota el Autor, de que improbo a Iuan Sichardo; y no aduierte porque lo hizo: & ideo labitur errore manifesto, vt hic ostenditur. -  39 El Autor en el libro de vsufructu improbo la opinion singular de Martina Monter a Cueba, por seguir la comun de Couarrubias, de Costa, y de Molina: de quo cum eum notauerit Caeuallos, quanto errore lapsus fuerit, re ipsa demonstratur. -  40 Zauallos notando al Autor, porque improbo a Parisio, y a Paulo de Montepico, echase de ver, que se engana, porque nunca lee al Autor. -  41 Hieronymi de Caeuallas error manifestus, eodem vitio nusquam legendi authorem, quatenus eundem carpit, quod Cephalum improbauerit, euidenter detegitur. Authorémque semper laboras se, atque insudas se in defensione communium opinionum, euincitur, & num. praecedentibus, & seqq. -  42 Ioannem Vincentium Hondedeum, quam iuste Author in commentariis de vsufructu improbauerit: & e contrario ipsum non praelectum, nec visum arguerit inique Caeuallos, hic demon stratur. -  43 El Autor refuto a Parladorio, y su opinion, en el libro de vsufructu, porque se aparto de todas las obseruationes communes de los Dotores, las quales siguio, y defendio el Autor. Y desto le arguyo tambien, y noto Zauallos, como si el en su tercera parte, quae st. 820. num. treinta y ocho, no reprobas se otra opinion de mismo Parladorio. -  44 A Azebedo refuto el Autor porque hablo contra la comun sentencia de los Dotores, y le conuencio concluyentemente. Y Zauallos que le nota desto, erro manifiestamente, como aqui se muestra. Y el mismo reprouo en tres lugares las opiniones de Azeuedo en esta tercera parte, quid. 762. numero cincuenta y seys, quae stione 808. numero cincuenta, quae stione 815. numero 17. -  45 Zauallos arguye y nota al Autor deque refuto al Dotor Espino, a Medez de Castro, a Caualcano, y Morla en algunos lugares, en los quales pide el Autor al lector que le vean, y hallaran que no los refuta siempre (como el dize) y quando lo hoze, quam justa y juridicamente procede. Y en esta tercera parte de las communes, quae stione 779. numero sexto, dixo, el de Espino estas palabras: Espino parum diligenter quae stionem examinauit, nec erudite resoluit, y ne dixe yo del otro tanto en el libro de vsufructu, como se vera. Incaute etiam eum loquutum dixit aliquando Doctor Foelicianus de Solis, vt ipse refert tertia parte, quae stione 847. numero septimo, nec ideo prouocatus est, sicut ex verbis a me dictis. -  46 Hieronymus de Caeuallos, si de Authore sume re vindictam aequalem intendis set, nec ita malitiose & temere proces sis set, vindictam equidem sumeret, aut sibi satis faceret aequaliter. Si suarum communium loco aliquo diceret duntaxat, Authorem in aliquo dubio, aut quae stione perfecte & accurate satis non proces sis se, aut minus perfecte, vel imperfecte se habuis se. Quod de ipso tantum dixit Author, & alia consulto praetermisit, vt supra num. 12. -  47 Eruditis simos s aepe Viros commentaria a se maximo studio & labore confecta, publice edi, & Typis mandari, summa ratione noluis se, vt hic adnotatur. -  48 Et Diui Hieronymi ad Celantiam de institutione matris familias, locus expenditur. -  49 Hieronymus de Caeuallos, dicens ad se vsque, nullum alium aggregationis communium contra communes institutum & tractatum suscepis se, fallitur aperte, vt hic ostenditur. -  50 Communium contra communes aggregationis laborem, & studium comparari non pos se studio & labore, qui in stricta disputatione, resolutione atque enucleatione quae stionum quarumlibet, & altercationum iuris accurate peragenda adhibetur. Et ibidem quam facile sit, communium contra communes, infinitum fere numerum aggregare, & conficere. Imo integre, & absque alio labore ex Recentiori aliquo vnamquanque elicere, & transcribere, prout hic obseruatur. -  51 Et loco quodam Diui Bernardi, in libro de con scientia, cap. 2. res haec circumscribitur, & ab soluitur. VT Intentio nostra exitum, & debi[sect. 1] tum finem as sequatur, & aduersus nos Hieronymi de Zauall. nouis sima (ne insolens sicuti iam vulgo fertur, dixerim) exclamatio; eiusdem etiam inaequalis, & falsa, ab homine quoque non solum sanae mentis, sed & veritatis, & iuris, atque bonae artis cuiusuis profes sore, adeo aliena, & indigna propugnatio, re ipsa, & veritate detegatur, & conuincatur, & non modo confusionis, verum & maximae verecundiae futura illi sit, nonnulla hoc loco commemorare, & silentio rem eiusmodi non praetermittere, vim fere fuis se, fuis se, nec aliorum as siduis, importunísque suasionibus potuis se non obtemperare, qui & delendi, ab olendique praefati Authoris scripta potestatem haberent, si potius ea viuere, & stare, & ab omnibus diiudicari, maioris gloriae, & honoris laborum nostrorum es se non existimaremus. Atque in primis obseruandum erit, maximum,[sect. 2] & detestandum vitium es se (ne crimen dixerim) Authorem quemque, siue Scriptorem neotericum aliorum Authorum relatione, aut allegatione ita satisfieri, vt eorum omnium, quae recenset, lectura, & euolutione originali excusetur: sane quamplures Scriptores, rationes etiam, authoritates, & iura praecitantur, & commemorantur persepe, quae si origine, & aspectu non discutiantur, eundem Scribentem, aut relatione sola contentum, non modo decipient, sed & fallacem, & suspectum reddent, vt pote cum soleant frequenter, vel id non probare ad quod perpenduntur, vel aliter enuntiari, atque proferri, quam in veritate expendantur, & sint; hoc autem vitio quempiam, vel mediocriter tantum de iure instructum, atque in eo versatum, notari, vel affici, & omnia originaliter non legi, ferri equidem nullo pacto non pos. se, nullus negabit, qui veritatem, & diligentiam in iuris vtriusque indagatione atque enucleatione perhabenda desiderauerit, & amauerit. An etiam[sect. 3] eodemmet vitio a me notari in commentariis de vsufructu Caeuallos potuerit, & tamen sciens con soltóque praetermiserim, ne ipsum recensere, aut aliquo modo afficere, videri pos sem, viderint alij, quibus diiudicandum relinquo. Coactus tamen at[sect. 4] que excitatus nunc dixerim, vix es se pos sibile, nec credi pos se, quod idem Author Petri Ricciardi in titulum institutionum de vsufructu commentaria, nec etiam tractatum nostrum de vsufructu praelegerit, imo necquoquomodo viderit. Ricciardum namque[sect. 5] si praelegis set, quomodo ab eo subtrahere omnia nos diceret, a quo nec verbum, nec syllabam, nec etiam annotationem, siue obseruationem aliquam, nec allegationem nec quid aliud subtraximus, vt ex vtriusque scriptis ita dilucide apparebit, veritas enim omnia vincit, & clamat, nec fallaciis cooperiri potest. Quomodo etiam Authores quamplures ex his,[sect. 6] quos ego as siduo studio, & incredibili labore & diligentia in dictis commentariis de vsufructu commemoraui, & conges si, in alium, atque omnino contrarium sensum, ita falso tertia parte commun. quae st 749. num. 76. contra me aggregas set: vt vel respuere, atque improbare eos, quos expres sim probaui, & sequutus sum, me argueret, vel quod a communibus reces serim, quas vere vt sequeret, & immunes redderem, atque relinquerem subtilitates, argutásque rationes Recentiorum, subtilitate quoque diluebam, & eosdem communium sententiarum oppugnatores oppugnabam, § nouis, veris simisque rationibus & fundamentis respuebam, sicuti datim constabit. Haec cum ita se habeant, rectius equidem, & [sect. 7] consultius es set. me tacere, nec aliter respondere ei, qui de me adeo falsam accusationem & querelam proposuit (satis facere namque absit omnino, cum res satisfactione non indigeat, & veritas clamet, & dilucide constet) nisi vel tacere suspicione apud aliquos non careret, vt si hominem ita audacter & libere loquentem, impunitum relinquerem, fallacem & malignum in hoc cum ostendere non potuis se, videretur forfan alicui, aut ideo praeretmisis se diceretur: Vel nisi falsitatem adeo claram & grauem euincere, vis es set, vt supra pungebam. Laborum etiam & studiorum alterius me detractorem, aut eiusdem prouocatorem non fuis se, ostendere debuis sem, vt mihimetip si, & dignitati consulerem. Et prouerbiorum cap. 26. in 4. & 5. commemorationem non omitterem. Secundo deinde obseruandum, atque constituen[sect. 8] dum est, falsi crimen grauis simum es se: imo atrocis simum, ac enormis simum delictum appellat, & ideo acriter puniendum: vt post Castrensem dixit Bos sius, titulo de falsis, num. 72. Iulius Clarus, lib. 5. §. falsum, in princip. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. Centuria 4. casu 306. & seq. & lib. 1. prae sumptione 99. Ioannes Cephalus, in consilio 652. num. 2. & sequent. lib. 5. Francis. Marc. decis. 667. & 700. in prin. Francisc. de Platea, in tract. de examinatione, §. 22. Bonifac. Roger, in consil. 26. in prin. & in consil. 29. lib. 1. Marsilius in con sil. 105. num. 7. & seq. Petrus Greg. in syntagm. iuris, lib. 36. cap. 1. cum sequent. Chas saneus in consuetud. Burg. Rubrica 1. glos sa des iustices, ex num. 11. cum seq. fol. 14. Antonius Gomez, in l. 83. Tauri in princip. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion, iuris conclusion. 41. litera F. fol. 557. D. Ioannes Vela, de poenis delictorum, cap. 10. in principio, & num. 4. Decisio Rotae, 111. parte 2. in nouis simis, Ioannes Philippus, in summa vtriusque iuris, ad titulum, ff. de lege Cornelia, de falsis, Hyppolitus Riminaldus, in cons. 362. nu. 45. & sequient. lib. 4. vbi refert Angelum dicentem, crimen falsi detestabilius es se veneficio, & homicidio; & refert Hondedeus, in consil. 109. n. 9. & 10. lib. 1. Et falsi criminis turpitudinem perpendunt plures Authores relati per Prosper. Farin. primo torn. delictorum, de carceribus, quae st. 33. num. 30. fol. mihi 342. qui & num. 31. agnoscit, crimen falsi habere multa specialia propter eius enormitatem, idcirco pro eo crimine poenam quoque grauis simam impositam a iure, vt ibidem probat num. 33. Et vltra relatos ab eo, quod pro crimine falsi olim,[sect. 9] & hodie variae poenae fuerint constitutae, constat ex his, quae post alios plures obseruarunt Authores supra praecitati, maxime Bosius, Iulius Clarus, Chas san. Ioann. Philip. D. Ioann. Vela, & Petr. Greg. dicto lib. 36. cap. 5. ex num. 9. Hippol. Riminal. tn cons. 345. num. 20. lib. 3. Honded. dict. consil. 109. nu. 11. & 12. & quidem falsi crimen, siue falsitatem[sect. 10] committi, quando non verum enuntiatur, dicitur, seu scribitur, & sic quando veritas mutatur, seu alteratur, nihilque aliud dici falsitatem, quam veritatis mutationem, l. quid sit falsum, ff. de falsis, authent. de instrument. cautela & fide, in princip. collat. 6. l. 1. & per totum titul. 7. part. 7. Azo in summa, in tit. de fal sis. Hostiensis in sum. de crimine falsi, Marsilius, in cons. 7. num. 1. Riminald. senior, in cons. 7. num. 8. lib. 1. Ioannes Cephal. in cons. 652. num. 3. & sequentibus lib. 5. Antonius Gomez. in dict. l. 83. Tauri, num. 1. Cardinal. Thuscus, dict. conclus 41. Chas saneus, Bos sius, Iulius Clarus, & Menoc. in locis antea relatis, Hondedeus in consil. 109. num. 1. lib. 1. Hieronym. Gabriel in cons. 169. num. 14. & seq. & in cons. 180. num. 6. lib. 1. Beccius in cons. 78. a princip. vsque ad numerum 18. Petrus Greg. in Syntagmate iuris, dict. lib. 39. cap. 1. num. 3. parte 3. folio mihi 948. vbi inquit in hunc modum: Falsitas est veritatis immutatio, & falsum aliter, quam vere factum, dictúmve, proinde veri suppres sio falsum habet, & quicquid verum non est, falsum est. Ioannes Philip. ad titulum praefatum. de lege Cornelia de falsis, in princ. fol. mihi 396. vbi ita reliquit scriptum. Generalis est falsi significatio, & comprehendit omne id, quod non est verum. Et ij omnes conueniunt, falsitatem grauis sime puniri, tribus copulatiue concurrentibus. Primo, quod veritas sit mutata. Secundo, quod[sect. 11] dolo. Tertio, quod alteri sit nocitura. Sicuti con stat ex ipsis, atque Cephalo, in cons. 355. num. 44. lib. 3. Hondedeo, dict. consil. 109. num. 55. & 56. lib. 1. Petro Gregorio dict. lib. 36. cap. 1. num. 6. Francisco Beccio, in consil. 78. ex num. 1. vsque ad numerum 18. Et inde inuincibiliter deducitur: non verum enuntiari, & scribi, & veritarem subuerti, mutaríque, grauis simum delictum fuis se. Id quod suo ore cum profiteatur Caeuallos ipse, tertia hac parte communium contra communes, quae stione 801. ex numero primo, vsque ad numerum vndecimum, folio mihi, 193. & 194. vbi & num. decimo plura exempla Sacrae: Scripturae perpendit, non poterit in eum casum informare, proprióque testimonio resistere, vt alias Imperatores profitentur in l. generaliter, C. de non numerata pecunia, & dolum, qui (vt certum & vulgatum est) coniecturis, atque indiciis probatur, magis argui ex eo, quod commentaria ea tertiae partis, Toleti emis sa & scripta, & Romae Typis mandata fuerint, vt de se constat manifeste. Rursus & tertio constituendum erit, me in com[sect. 12] mentariis de vsufructu, nec in caeteris libri Secundi, & huius Tertij, Hieronymi praefati notam aliquam adiecis se, siue illius mentionem non ita fecis se, vt eum aliquo modo prouocare iuste potuerim. Verum est, sex in locis commentariorum de vsufructu, retulis se, & non sequutum Authorem eundem, vel ab eius sententia reces sis se, quod absque iniuria (dolus namque abfuit omnino) factum putauerim, cum ipse frequenter etiam aliorum quamplurimorum sententias improbet, & de me agnouerit expres sim, caeterorum opiniones respuere, atque improbare. Quod vere dici non potuit, quippe qui Bartoli opiniones, & communes vix vnquam probare, atque tueri constanter contra Recentiores de sierim, & pas sim multa adnotauerim, quae sic explicata, nec digesta antea fuerant. Verum quoque est praedictorum duobus in locis dixis se duntaxat, nec vltra progres sum, nec perfecte nec absolute, aut imperfecte, & minus accurate tractas se ipsum, materiam, de qua eisdem in locis sermo fuerat institutus, hoc est, capite decimo sexto, num. 3. & num. 21. & capite 18. num. 12. & 13. An autem id merito dixerim, nec praemittere, alibi etiam s aepis sime enuntiare potuerim, viderint alij. Si quidem non accurate, nec perfecte proces sis se eum in quaestionibus dicto capite 16. & 18. a me excitatis, Baldique (adeo praecisam) mentionem non fecis se: quisque fatebitur, qui vel Ariam Pinellum duntaxat praelegerit. Non etiam vllus negabit Caeuallos eundem, qui dicit se es se Communium compilatorem, & Communes contra Communes aggregare, fere in omnibus, quas hucusque excitauit, quae stionibus, non omnia aggregare, multa potius, quae ad Communium neces sariam explicationem pertinent, intacta relinquere, & praetermittere, pas simque per multos iuris Authores (qui in proposito loquuntur) non recenset, & tacet eos a quibus communes illas ad literam transcribit. Frequenter etiam, cum sint aliae sententiae, atque opiniones diuerfae, aut etiam contrariae (& pariter communes) a duabus praecipuis, quas pro Communi & contra Communem expendit, aliae similiter distinguentes, aut mediam viam eligentes, eas non adducit, & ita diminute procedit. Antonius ille Gabriel, (vt alios plures sciens consultoque praetermittam) communium opinionum diligentis simus Aggregator, non quidem eo morbo laborauit, ad sua potius vsque tempora dicta & scripta, adeo diligenter in vnaquaque conclusione congerebat, vt nihil intactum relinqueret, omnia namque praelegerat, & non modo vnam & alteram sententiam, sed plures quoque & diuersas opiniones in articulo de quo agebatur, atque dicta Doctorum proferebat. Distinctiones quoque siue eorundem Doctorum in proposito conciliationes, aut mediam viam pronuntiabat. Quod Caeuallos non ita fecis se, licet tunc prae sensis sem, tacui tamen atque omisi, nec in dictis commentariis de vsufructu. Non etiam dixi, quod indocte ipse tractas set quae stiones illas, aut quanpiam aliam rem (litera viuit, & scriptura dicit, testimonio alio opus non est) quod accurate & perfecte non tractuit materiam eorum capitum dixi duntaxat. Id autem protulerim eo loco, non vt illi detraherem in aliquo, quem nec noui, nec vidi, adeo alienus eram ab iniuria eius, de quo potius bene quam male affectus fueram. Non etiam honoris & gloriae cupidus, aut alios, tam mortuos, quam viuos improbandi gratia (vt verba eiusdem repetam) annotationes atque obseruationes, tot diligentius, quam tunc vs que fuis sent, elaboratas, & aliorum censuras tradidi, quem ipse male de me profes sus est. Neces sitate equidem adstrictus sum, vt ita efficerem, & labori vlli non parcerem, is qui accurate & erudite, ingenio etiam, & subtilitate, atque omnium authorum lectura & re solutione preferre commentaria intendit, obligationíque neotherici Scriptoris satisfacit, & transcribendi vitium ab horret, vis est, quod in materia de qua agitur, omnes iuris Interpretes tunc vsque Scribentes euoluerit, & commemoret vis etiam est. quod si stricta iuris disputatione, & ratione omniumque antea Scriptorum dilucida annotatione, rei vniuiscu iusque veritatem absolutamque resolutionem sit traditurus, nonnullus Scribentium amplectatur, & approbet, alios vero improbet, vt etiam quis rectius, quis subtilius, aut quis praepostere loquutus fuerit, explicet: prout regulariter fecis se magnos iuris Interpretes omnium Nationum noscitur. Atque ex nostris ita frequentis sime obseruarunt eruditis simi, & maximo nomine colendi, Fortunius Garsia, Roderic. Suarez Gregor. Lop. Didac. Couarr. D. Ferdin. Vasquez de Mencha. Simanc. Ludou. Molin. D. Francisc. Sarmient. Petr. de. Peral. Arias Pinel. Emanuel Cost. Tell. Ferdinan. Petrus Barbos. & alij plures, qui pas sim (vt vides) aliorum sententias improbant, siue annotant, & carpunt, aut aliter accipiunt, & diuersimode explicant, nec cum aliorum detractione id fieri putant, prout ego aliorum vestigia sequutus, merito, putaui, & incredibile equidem, as siduaque nouem annorum diligentia, & vigilia dictum tractatum de vsufructu confeci: Aliísque diiudicandum nunc relinquo, ab instituto, conditione, & mansuetudine mea, quam alienum sit alium prouocare, aut excitare siue vllo modo iniuria aliqua afficere: quo equidem verba quamplurima, barbare proculdubio, & omni elegantia non modo, sed & methodo loquendi destituta omnino, quae per dictum Caeuallos dict. 3. part. commun. q. 1. illius operis, & in ordine 749. ex n. 35. contra me inculcantur & inique proferuntur, magis damnantur, & in gloriam meam reducuntur. Vtpote cum insignis, aut eruditione praeditus iuris, nec aliarum artium Interpres vnquam fuerit, qui inuidum aliquem, detractorem, & eiusmodi emulatorem non habuerit. Id autem vt dilucide magis appareat, silentio prae termitti non pos sunt, sed potius separatim, atque de per se, & distincte ponderanda duxi, & hoc loco enuntianda ea, quae dicti. quae st. 749. Hieronymus ipse de Caeuallos scripta reliquit. Ac pri[sect. 13] mum equidem dixis se ipsum & n. 74. firmas se, vsusfructus materiam, ita planam, & omnibus manife stam es se, vt nulla sit in toto iure difficultas, nulla Iis, quia omnes dubitationes, quae pos sent oriri a Iuris consultis & Imperatoribus per varios & diuersos titulos & leges sunt terminatae, quo equidem nihil deterius sibi, nominíque suo, & ab ipsa veritate abhorrens dicere potuis set, nec respondere expedit ei, qui rem eiusmodi pronuntiare, suaque propria voce protestari ausus est: consulto itaque tacens, & caeteris relinquens, errorem adeo grauem melius, euincam. Quis enim vnquam vsusfructus materiae difficultatem summam, & subtilitatem, atque magnitudinem, & ipsorummet Iureconsultorum & Imperatorum ambiguitatem & altercationem, Doctorumque in resolutione eiusdem dis sensum, & contrarietatem negauit, aut es se tractatum, qui de vsufructu suscipitur, de apicibus iuris & difficillimum, non agnouit expres sim. Fran. equidem Duare. Hotman. & Connan. Eguina. Iacob. Cuiac. & Reuard. Rebuff. Pet. Greg. Hug. Done. Rusard. Co stalius, Forcatulus, Ioannes Corrasius, Modern. Paris. Sichard. & Fachineus, ita materiam eandem & ipsius subtilitatem & difficultatem extollunt, vt ex difficilioribus iuris eam as seuerauerint. Ex nostris etiam eruditis simus & acutis simi ingenij Pinellus ille, alias materias, atque earum tractatum & disputationem omittens, huic materiae industriam omnem suam, atque subtilitatem destinauit, eamque explicare contendit in commentariis, l. 1. C. de bon. mat. quo vel solo perlecto, quanta sit materiae: eiusdem, atque iurium permultorum interpretationum difficultas, & ambiguitas, quisque diiudicauit. Ioan. etiam Garf. Gallaecus ille subtilis equidem & doctus, in tract. de expen. & meliorat. duo conficit de vsufructu ipso capita, vt iurium adeo contrariorum , quae stionumque variis, diuersísque & subobscuris Iureconsulto rum, Interpretúmque nostrorum hucusque valde incertarum, & diuisarum, interpretationem, re solutionemque reddendi, occasionem sumeret, & vires sui ingenij ostenderet, prout de hac materia ipse fatetur. Caualcanus etiam, D. Spino, Antonius Pichardus, & caeteri alij, qui deipsa sermonem instituerunt, profitentur dilucide. Lites vero, & in vsu forensi, & practico altercationes, & conuectiones, & contentiones an sint, ex eisdem quoque Authoribus, & commentariis nostris deducitur manifeste. Exterorum etiam Authorum, tam antiquorum, quam neotericorum volumina consiliorum fere infinita, veritatem hanc indicant apertius, vt pote cum ipsa tot, tantaque habeat in materia vsusfructus responsa, & consilia in casibus quotidie sibi occurrentibus, studio summo & laborare reddita, & confecta. Inquit praeterea Hieronymus ipse de Caeuallos,[sect. 14] num. 75. quod vltra Doctores ordinarios in suis locis confecit integrum tractatum de vsufructu Ricciardus, & quod ab eo ego omnia subtraxi, solum addendo Authores huius Regni, qui vere exterorum infinitum numerum non modo praecitaui, sed & traditionum eorundem notas nouas adieci, quos Ricciardus idem nusquam commemorauit. Et quidem obiectioni huic, vel vno solo verbo res pondere pos sem, si ad commentaria eiusdem Ricciardi me remitterem, quae melius (si ex proposito praelegantur) pro me responderent, & falsitatem, loquendique temeritatem praefati viri detegere valebunt. Latius tamen, sed breuiter respondendum duxi, vt ex profes so, euidentérque diluerem eam omnino. Et ante alia animaduerto, Petrum Ricciardum, quem ex aliorum voce, & auditu Caeuallos recenset (nusquam enim in explicatione Communium retulit eum) nec integrum (vt ipse cantat) nec diminutum tractatum de vsufructu confecis se, sed cum aliis titulis commentaria edidis se ad titulum Institut. De vsufructu, quod est diuersum (vt vides) Borgninus Caualcanus (quod ipse Caeuallos contra me non animaduertit, ego tamen libentis sime profiteor) latiori, & maiori manu, quam Ricciardus tractatum de vsufructu mulieri relicto scripsit, & plenius prosequutus est; ipsum autem Ariam Pinellum, Ioannem Garsiam, D. Spino, Ioannem Sichardum, & Anton. Pichar. non modo tacui, sed pas sim, & in vnoquoque capite, & dubio, praecitaui, omnium etiam tunc vs que scribentium in initio, aut in progres su capitis cuiuslibet specificam mentionem faciebam, tunc nanque, & nunc ipsorum commentaria perlegi, & videri, & iuxta tractatum nostrum apponi, laborémque, & diligentiam cuiusque inspici, desiderabam, & desidero, & Ricciardi resolutiones, commentariaque reuideri, & praelegi attenté, gloriosum mihi valde futurum certus sum. Caeual. quoque tractatus si videatur (caeteri nanque Authores non ex profes so materiam explicauerant, & permulta reliquerant intacta, vt tractatus omnino neces sarius es set) dilucide deducetur, & clarius, tractatus noster quam vtilis, & neces sarius fuerit; vtpote cum is Author multa quoque praetermiserit, aut distincte satis, & absolute non explicauerit, nec etiam tot Iurium explicationem, & interpretationem suscepit, imo nec textum aliquem in materia loquentem commemotauit, sed sola Authorum relatione, & congerie rerum confusa contentus est, vt ibi con stabit. Animaduerto deinde, que los comentarios de Pedro Ricciardio, y sus dos libros sobre la Instituta, vinieron a mis manos, y a estos Reynos tambien, mucho despues de auer y o acabado de todo punto y puesto en limpio el libr. de vsufructu, pero antes que sacas se priuilegio para imprimitle, ni que se Imprimies se, y etonces le vi, y porque no me notas sem, que dexaua de citar author que hablaua en la materia, y la escriuia, me obligo á hazer al fin del mismo libro vnas adiciones, y las hize, principalmente, por citarle, y anadirle, como alli se hallara citado, y ansi mismo quando se imprimia el libro, y me trahiau los pliegos para corregirlos, por la misma razon. Y para que se vies se que le auia leydo, le anadi y cité en dos capitulos, que pudo ser en ellos, sin detener se la imprenta, y en otros no pude, y as si me contenté con las adiciones. Rursus animaduerto, para que no aproueche calumnnia ninguna de Zauallos, que Pedro Riciardio (como el se verá) junta y trata en el titulo Institut. de vsufructu, muchas cosas, que no tocan a aquella materia, ni son peculiares de vsufructu, sino diuersas. Y en materia de vsufructu escriuio solas catorze questiones, y algunas dellas no de proposito, ni a la larga, sino explicando las glos sas, y con poca relacion de Autores, que casi siempre refiere pocos. Y yo en mi libro de vsufructu, escriui casi 140. questiones, y junté quanto en aquella materia se dudo des sear. Y en las catorze que escriuio el mis mo Riciardio. no ay sino leerle y cotejar le con mi libro, y verle atentamente, y no se hallará notada ni obseruada por el cosa alguna (vna sola digo) de tantas como y o note y obserué en todo el tratado, y en cada vno de los capituos del, ni cito (como arriba dezia) infinitos Authores, que y o cito, ni menos insistio en esplicar sus lugares con tantas obseruaciones nueuas á ellos, como y o in sisti, y las hize, ni a los textos de la materia dio los entendimientos que doy: y en estilo, resolucion, di stincion. y letura, y nouedad se vee con euidencia que no le vi, y que voy por diferente camino, y que vna sola palabra ni obseruacion no saque del. Y en las demas questiones, que son tancas en numero, como van de catorze a ciento y quarenta, no escriue ni habla, ni aun de pas so, ni de manera alguna el mismo Riciardio. Y de aqui es, que en mas de sesenta capitulos de mi libro de vsufructu, aunque le tuuiera y huuiera visto quando le yua es criuiendo, no le pudiera citar; ni hazer mencion alguna del, porque Riciardio no escriue ni trata cosa alguna delios, ni de lo que toca á sus materias. Y en el cap 2. y. 3 del mismo libro de vsufructu, adonde del vsufructu de los padres, en los bienes aduenticios de sus hijos, y del que tiene y goza solamente in bonis alterius coniugis, coniux transiens ad secundas nuptias, y materia legis foeminae, C. de secundis nuptijs, escriui tan latamente, y con resolucion de tantas cosas, y alegacion de tantos Authores, no pude hazer mencion del en las adiciones, porque no hablo en es sas dos materias, y fue lo mismo en otros 58. capitulos mas (como he dicho) Y si la palabra omnia, nihil excludit, sed omina comprehendit, iuxta tex. in l. Iulianus. ff. de leg. 3. de leg. 3. cum aliis vulgatis, come dize Zaballos, me omnia subtraxis se ab eo, que en tantos capitulos no escriue cosa alguna, & a quo en los que scriue, nec vnum verbum constabit me subtraxis se, vt dictum remanet. Rursus animaduerto, que Zauallos, d.q. 749. num.[sect. 15] 76. & 77. junta muchos Autrores, que dize que y o cite y reprobe enel lib. de vsufructu, y todos estos los tengo de yr ponderando vno pot vno, y de porsi, y sera para tres esectos principales. El primero, para que de hazerlo as si, resulte, y con euiencia se vea, que siempre trabaje quanto pude por seguir y defender las opiniones communes , y que en todas ocasiones las de fendi en efeto, y con grande estudio y trabajo respondi a las sutilesas de los Modernos que las impugnan. El 2. para que as si mismo se vea, que ningun Autor est a improuado por mi en todo el libro de vsufructu, que no sea por que habla o escriue contra la comun, o tan prouablemente, y con autoridad de de tantos Autores, y sobre todo stricta razon de derecho, que no seme puede imputar cosa alguna, si no condenar a quien a bulto dize, que reprueuo a todos, sin ver por que, y como, y en que ocasion, y si bien o mal lo hize. El 3. paraque vltimamente se vea, como Zauallos, tantas vezes, y en tantos Autores como junta contra mi, diziendo con exclamacion, que oyga lo que escriui contra ellos (contra quos vere nihil scripsi) manifiestamente, por nover los libros originalmente, y que en realidad de verdad no me vio, ni leyo (tanto le cego su pas sion) y si me vio (que es mas de admiracion) ipsum pers aepe longe ab ipsa veritate aberras se: y dezir, que imprueuo a los que sigo, ó condenar que refute a los que no pude dexar de refutar, si amaua la verdad, y seguia la razon que de apurada disputa del derecho sacaua. Inuehit ergo aduersus me dictus Author, & pri[sect. 16] mo loco inquit, quod audiam, quod scripsi de Alexandro, improbando eum cap. 74. de vsufructu. num. 47. quo loci, nec Alexandrum improbo, nec quid de ipso dico, quod audire cum admiratione debeam; sed notaui Borgninum Caualcanum citantem eundem Alexandrum duobus in locis, in quibus nihil in proposito scripsit Alexander, sicuti num. 8. & num 47. dict. cap. 47. protuli. quo loci si me praelegis set Caeuallos, non ita falso vrgeret obseruationem illam. Alio autem in loco, vbi ex toto opere dumtaxat Alexandri sententiam confutaui, non nouiter (vt ipse inuehit) nec ex me dumtaxat, sed ex aliis, maximíque nominis Authoribus id feci, vt ibi constabit. Inquit etiam, quod audiam, quod scripsi de D.[sect. 17] Antonio Menes. de Padil. cap. 7. de vsufructu. num. 18. & vere ibi nihil contra eum scripsi, notaui vero di stinctionem eiusdem, & intellectum ad quaedam iura, es se imaginarium, nec iuris aliqua decisione confirmari. Sic nec alij plures Authores eam sequuntur, sed aliter, & diuersimode explicant. Ipse autem qui impugnationem hanc contra Menesium adeo expendit, nouis sime nunc d. 3. p. communium, q. 831. n. 13. expres sim opinionem aliam eiusdem respuit, & impugnat. Sed & de Andrea Alcia. inquit quod audiam,[sect. 18] quod scripsi, cap. 31. n. 8. de vsufructu. Quod scripsi, non negauerim, repeti potius velim hoc loco, veras non es se traditiones quasdam Alciati contra communem Scribentium sententiam, & ipsum immerito innuere contra communem, immerito etiam reprehendere Aretinum, Imolam, & alios antiquos, quos ego cum Communi tueor co capite. Ecce vbi me arguit ex eo, quod communem defendam, & a singulari Alciati placito discedam. Alio autem loco, vbi inquit, quod audiam, quod de ipso Alciato scripsi, hoc est, cap. 13. num. 8. de vsufructu. Adeo errore manifesto lapsus est, quod me notauerit, improbare eum, quem laudaui, & sequutus sum. Profiteor namque ibidem, Alciatum eundem recte intellexis se, & tractas se materiam eius capitis, vt lector inueniet. De Hieronym. Gabriele inquit deinde, quod au[sect. 19] diam, quod scripsi cap. 3. de vsufructu, num. 52. & quidem eo loco adeo alienus fui ab eo, quod Caeuallos falso mihi imputat, vt expres sim laudauerim, & sequutus fuerim Gabrielem, imo & commendaui con silium eiusdem in articulo ibi excitato, dicens es se notabile in ea materia; an ergo vitium hoc ferri pos sit vllo pacto, nec dici me improbare eum quem sequor, alij viderint, & diiudicauerint. De Antonio quoque Gomezio inquit, quod au[sect. 20] diam, quod scripsi cap. 60. num. 12. de vsufructu, qui locus si praelegatur, alius detegitur Authoris ipsius vitio me non legendi error, siquidem ibi dumtaxat scribo, Antonium Gomezium constituentem de iure Regio differentiam inter Falcidiam, & Trebellianicam, recte confutatum per Laram, & Molinam, qui duo improbarunt eum, aliud non adiicio, sed ab illis improbari dico, Caeuall. autem mihimet improbationem hanc tribuit. Alio vero loco, quo Antonium metipsum refuto, cap. 66. num. 23. de vsufructu, quam iuste, & iuridice id efficiam, & loqui illum contra iura quaedam expres sa, alij similiter viderint. Quod si me Anton. Gomez, sententiam semel impugnare, exclamatione magna perpendit, quomodo non animaduertit ipsum non semel, sed iribus in locis huius tertiae partis refutas se, atque improbas se eum quae st 731. ex n. 16. cum seq. quae st. 761. n. 48. quae st. 806. num. 48. Sed & de Ario Pinello inquit Caeuallos, quod[sect. 21] audiam. quod scripsi cap. 3. num. 94. de vsufructu. Et quidem hactenus non video, nec audio quid a me contradictum Authorem scriptum, semper potius agnouerim vnanimiter, subtilis simum, atque eruditis simum iuris Interpretem eum es se, & vel vno tantum loco constabit me disces sis se, tunc autem iuridice, & recte ab eius sententia, & placito, & dicens dumtaxat, Pinellum ipsum, & Ioannem Matiencum, nimis generaliter, & indistincte loquutos in quaestione ibi agitata, aliud non dixi, idque aliorum quamplurimorum Authorum authoritate corroboraui. Rursus Caeuallos inquit, quod audiam, quod de[sect. 22] Domino Prae side Episcopo Didac. Couar. scripsi, cap 79. num. 16. de vsufructu, & audio quidem libenter, dixi namque sententiam eius improbatam per Nauarrum, & Barbosam, & merito quidem adieci. Quid ergo est, quod audire exclamationem debeam de Viro adeo erudito, prae stanti, & religioso, vt apud omnes gentes, & nationes commentaria eius, vtpote eruditione, & doctrina maxima plena, sic extollantur, & debite laudentur. Quod autem Nauarrus, & Barbosa eo in dubio improbauerint eum, & ego illos secutus fuerim, quid inde contra me prae stat, aut qualiter me impugnationis huius Authorem reddet, qui Nauarrum, & Barbosam Authores eius ins picit. Videt etiam Caeuallos eundem, non semel (quod ita contra me, & falso, vt dixi perpendit,) sed rribus in locis, & nunc nouis sime, atque eadem tertia parte, qua me arguit, eundem Dominum Prae sidem improbas se, & refutas se, quae stione inquam 756. n. 57. q. 759. n. 24. & q. 802. n. 53. vbi & Roder. Suar. opinionem damnat, qui me nunquam aliud notaturum contendit. Praeterea arguit me Caeuallos ipse, quod Nauarri,[sect. 23] & Barbos ae opinionem refutauerim cap. 79. de vsufructu, quasi ego eiusdem oppugnationis Author fuerim aut noue ita adnotauerim, nec videt eo in loco me non tueri opinionem aliquam nouam, aut noue a me excogitatam, sed sequutum fuis se, atque probas se contrariam sententiam Didaci Couar. & Ludouici Molinae, quae: semper verior visa est, de quo equidem me arguere non potuit, nec argueret quidem, si commentaria mea praelegis set. Maxime cum Barbos ae ipsius prae stantis simi, atque accuratis simi Iureconsulti laudes cantauerim, & debitam mentionem fecerim cap. 1. de vsufructu. num. 18. non etiam videt, qualiter ipse eosdem refutauerit, atque improbauerit Nauarrum inquam, 3 p. communium, quae st. 802. a num. 71. & Barbosam, quae st. 756. num. 46. vbi num. 67. Bobadilae opinionem reprobauit, qui ita acriter contra me insurgit, vt nullum improbem. De Peralta etiam inquit, quod audiam ame scrip[sect. 24] tum cap. 2. num. 49. de vsufructu, & quidem non inuenio quid a me contra dictum Authorem prola tum, aut excogitatum, eum potius Virum maxime eruditionis, nouitatis, veritatis, & ingenij semper existimauerim, & in vnaquaque re discutienda diligentis simum, & accuratis simum Interpretem inuenerim: dixi dumtaxat, obseruationem, siue opinionem quandam eiusdem Peraltae: temperandam es se, nec pos se ita absolute, & indistincte procedere, vt ipse enuntiabat, cum s aepe prae sumptio illa (qua idem adducitur praecipue) deficere pos set, & dolus ac machinatio abes se. Et citaui Aluaradum, qui antea excitatur contra Peraltam in casu illo, & de eius opinione dubitat. Non ergo diceret Caeuallos, quod improbauerim noue Peraltam, si me praelegis set, nec de ipso male scripsis se, quem semper laudaui, nec ideo mirum est, quod aliquando eius sententia temperari potuerit. cum Caeuallos ipse, d. quae st. 749. nu. 10. fateatur proprio ore, parum es se, quod subuerti non pos sit: & quae st. 838. num. 11. Pauli Castrensis opinionem reprobauit: & quae st. 797. num. 24. Gregor. Lopez resolutionem respuit, & improbat: & ibidem num. 15. Pichardi quoque opinionem refutat: & quae st. 750. num. 20. Tellum Ferdinandez reprehendit. Escobarem quoque notauit quae st. 790. num. 59. & quae st. 750. num. 52. aliorum sententias damnat, & opinionem Bartholomae de Ledesma reprobat, num. 67. atque ex commentariis patris Thomae Sanchez totam illam quae stionem transcribit, ex quo poterit etiam (quoad sponsalia, & matrimonia attinet, imo, & alias materias) communium contra communes permultas transcribere, & solum scribendi laborem adhibere: Ioannis quoque Gutier. distinctionem, & opinionem reprobauit quae st. 755. num. 3. Didacum etiam Perez improbat quae st 762. num. 56. Iasonem quae st 768. num. 2. Matienc. & Ceruantes, quae st. 779. num. 85. & 87. infinitos alios, quos ipse pas sim refutat, consulto praetermitto, nec id pos se vllo modo Scriptorem effugere siue excusare fateor vt supra dicebam: non ergo Hieronymum de Caeuallos notauerim, quod eos improbet, quos s aepe iuste improbati continget, sed quod me nullum refutare neque improbare, ita stricte voluerit, qui tot tantos que Patres se improbare non animaduertit. De D. Francisco Sarmiento inquit etiam, quod[sect. 25] audiam, quod scripsi cap. 2. de vsufructu, num. 88. & 89. & num. 91. & 96. & 115. & quidem nihil scripsi, quod tanto Viro, & adeo erudito, atque religioso obes se pos sit aliquo modo: Lo que hize fue referir su opinion particular contra la opinion comun de infinitos, y casi de todos Autores, antiguos, y Modernos, y con verdad y nouedad (que hasta entonces ninguno lo auia hecho) responder a sus fundamentos, y defender la comun constantemente. De manera, que me deuiera ver, y leer Zauallos, para notarme, y si me viera, cierto es, que no me notara. de que defendia vna opinion commun, y respondia alas subtilezas de vn Moderno. Y el mismo Zauallos se quexa en otra ocasion en esta 3. parte. quae st. 847. num. 7. del Doctor Feliciano de Solis, quod accuratius sua scripta non inspexerit, y le imprueua su opinion, y de aqu. Podrasacar, si me puedo yo quexar iustamente, de que tantas, y tantas vezes, non modo accuratius, sed nec vllo modo scripta praelegerit. Contra Fulgosium etiam inquit Caeuallos, quod[sect. 26] audiam, quod scripsi; & quod eum improbauerim, me eodem loco notauit; de quo equidem inste admirabar, vtpote cum de vno, & altero Raphaele ita bene affectus semper fuerim, vt eorum scripta diligenter praelegerim. Et verer in commentariis de vsufructu, cap. 9) . num. 11. (quo loco ipse me citat) nec de Fulgosio mentionem aliquam facio, nec ipsum recenseo. Aliis autem duobus in locis non modo contra praefatum Authorem aliquid non scribo, sed potius expres sim approbo, vt dilucide apparet in eisdem commentariis de vsufructu, cap. 13. n. 7. vbi noue, & vltra alios adduxi, & pon deraui subtilem quandam, & ingeniosam eiusdem resolutionem, & eam sequutus sum: & cap. 35. n. 16. & sequent. Expres sim etiam sequutus fui Fulgo sium eundem, & defendi illum noue contra Pinellum, noue etiam Pinelli fundamentis contra ipsum Fulgosium, respondi, vt eum immunem redderem, nec Pinelli obseruationem placituram ostenderem: cap. autem 27. n. 15. securius equidem, & melius putaui cum ratione quadam communi Glos sarum, Bartoli, & Antiquiorum insistere, & manere, (quos & communiter omnes sequuntur) quam singularem quandam rationem Fulgosij eiusdem probare, quae (vt ibi constabit) negari non potest, quin contra mentem Communis tendat in effectu. Quare ergo Caeuallos exclamet, quod audiam, quod de Fulgosio scripsi, cum ita (vt dixi) scriptum a me appareat, vnusquisque etiam diiudicabit. Sed nec notare me potuit Caeuallos ipse, quod[sect. 27] aliquid scripserim contra Quesadam, ipse autem exclamat etiam, quod audiam quod de Quesada scripsi cap. 4. de vsufructu, num. 49. Addiderim ego, & vltra eum, & numerum 53. eiusdem cap. & cap. 75. num. 15. quibus in locis Authorem illum commemoro. Caeterum d. num. 49. & 53. dixi dumtaxat, quod reiectis his, quae Quesada, & Caeual. ad text. quendam notarunt; non aliud dixi. Eosdem etiam minime as secutos fuis se cuiusdam legis rationem, d. num. 53. notaui; non aliud protuli: id autem an liceat, vel non, Scriptori, an etiam frequentis simé fiat ab aliis, & 3. hac parte communium contra communes ab eodem Caeuallos sit factum, lector viderit, & diiudicet. Videat etiam, an me nullo modo praelectum, notare iuste potuerit Caeuall. idem, quod Quesadam ipsum sequutus non fuerim cap. 75. num. 15. si quidem dilucide ibidem inueniet. adduxis se Quesadam distinctionem quandam nouam contra communes Doctorum doctrinas, ipsósque improbas se, me autem communi Scribentium sententiae magis accedendo, explicas se, atque noue in eo articulo de quo ibi agebatur, easdem exornas se, & vere semper placitis communibus maiorem fidem, & authoritatem quám Neotericorum nouis obseruationibus exhibere. Ob eundem quoque defectum pariter, & me no[sect. 28] tauit, & inquit, quod audiam, quod scripsi de D. Ferdinan. Vasquez de Mencha. (Viro equidem, & erudito mihi, & summa laude digno) vere autem cap. 17. de vsufructu, num. 26. (quo loci me arguit) ideo praefati Authoris opinionem improbaui, quod (vt ibi animaduerto) in contrarium extaret & verior, & communior omnium Scribentium sententia & singularis es set eiusdem traditio, nec probaretur ab aliis. An autem ob id iuste me notauerit Caeuall. ipse, dixerit quoque omnes improbare, & factum fuis se alium Martinum, diiudicent omnes, qui in defensione communis sententiae improbas se Menchacam inuenient; qui etiam improbare eundem Mench. Caeuall. ipsum, 3. hac part. communium, quae stione 757. num. 11. & quae st. 759. n. 20. pariter etiam inuenient, idque pas sim efficere, de quo ita grauiter me notauit. Ob defensionem etiam eiusdem communis in eo[sect. 29] dem casu improbaui considerationem quandam, atque singularem opinionem Antonij Galeatij Malus siae, & sequutus fui communiorem Interpretum sententiam, vt constat ex eodem cap. 17. de vsufructu, num. 28. iunctis num. praecedentibus, & sequentibus, de quo etiam me arguit Caeuallos, & dicit, quod audiam, quod de Authore praefato scriptum reliqui; nec animaduertit, me loco praecitato in deferenda communi opinione insistere, atque Maluas siam ip sum fateri postmodum verius es se id, quod ego tueor, vt ibidem aduerto d. n 28. & num. 30. postquam singulares sententias, atque obseruationes Neothe ricorum quorundam nouiter improbaui, sequutas sum expres sim communiorem, & veriorem sententiam, quod cum non viderit Caeuall. de eo me notat, de quo sine veritatis fraude, & malitia me laudare debuis set. Rursus & de Francisco Connano exclamat Cae [sect. 30] uallos d. quae st. 749. dicto num. 76. quod audiam a me scriptum in eisdem commentariis de vsufructu, cap. 1, num. 30. Que como no vio los lugares atentamente, o no los vio de ninguna manera, no me cita en aquel cap. en otro num. mas que en el 30. dicho. Hablando tam bien como hablo del mismo Connano en el nu. 9. y en el num. 37. His autem in locis non as sequor quid audire pos sim, aut debeam, quod notari potuerit, Caeual. autem si me exaudierit, & verba, atque resolutiones d.c. 1. praelegerit, non sine maxima confusione id efficiet; inueniet si quidem. me eo in cap. nouiter, & constanter insuds se in defendenda Communi quadam Glos sarum, Bartoli, & omnium Antiquorum Neotericorum etiam permultorum: & num. 43. a communi illa opinione recedi nullo modo pos se profiteor expres sim. Fundamentis etiam & subtilitatibus Connani, & aliorum Recentiorum contra Glos s. Bart. & Communem nouiter, & subtiliter satisfacio, & in effectu relicta communi Doctorum sententia immuni, ita Neotericorum argutas rationes, & fundamenta elido, vt ipsorum placita placere cuique, vel mediocriter tantum de iure in structo nullo modo valeant in futurum. Y pues aquella es vna question de las que en materia de vsufructu escriuio Ricciardio, vayase a el, y verase si noto, apunto, o escriuio el mismo Ricciardio alguna cosa de tantas como el Autor noto, y obseruo nueuamente, d. cap. 1. de vsufructu, en la distincion del vsufructu formal, y causal, que leer solo aquel cap. y cotejarle con Ricciardio, bastara, para que el lector vea la verdad de lo que queda dicho. Pariter etiam inquit, quod audiam, quod de eodem Francisco Connano, cap. 27. de vsufructu, num. 16. scriptum reliqui, idque non modo exaudire, sed & hoc loco repetere, siue transcribere, ideo decreui, vt non sine maxima cuiusque admiratione, atque indignatione id fiat. Itaque in summario dicti cap. nu. 12. sic scripsi: Franciscum Connanum, optime & vere intellexis se istam materiam Et num. 18. in hunc modum adieci: Et Francisci Connani opinio magis probatur. Et num. 16. quo expres sim me arguit, quod Connanum eundem improbauerim, quem laudaui, & sequutus sum, ita scriptum apparet: Cuius rei rationem eleganter explicant Franciscus Connanus, & Hotmanus. Inquit deinde, & me non leuiter notat, quod cap. 28. de vsufructu, num. 28. & 29. eundem Connanum improbaui: id quod non efficeret, si me eo in loco praelegis set, quo neces sario, & vere, atque ideo Connanum improbo, quod ipse ausus fuerit secure, atque expres sim improbare decisionem Iustiniani in l. cum antiquitas, C. de vsufructu, quam confirmat, & sequitur Regia lex 27. titulo 31. par. 3. De manera, que con su subtileza, y ingenio quiso Connano des hazer la decision de vn texto expres so (que no pude sufrir iustamente) y consiguientemente la quiere deshazer, y la ley de la partida tambien, quien me nota, y calumnia desto: y no aduierte, que en el c. 22. num. 4. eundem Connanum laudaui, & mihi semper eruditis simum profes sus sum. Praeterea: & de Aretino, & Socino inquit, quod[sect. 31] audiam, quod scripsi cap. 12. de vsufructu, num. 32. 33. & 37. & cap. 25. num. 4. quo loco (vt ibi videbitur) nec de Aretino, nec de Socino vllam ego mentionem facio, sed in alio proposito sum praefato num. 4. Eosdem autem commemoraui d. cap. 12. num. 32. & 33. & 37. & vere nihil de ipsis ibidem scriptum inuenio, quod mihi imputare Caeuallos potuerit, nec quouis modo tantorum Authorum authoritati detrahere; sed apparet dumtaxat, me eorundem opinionem quandam non probas se, imo & illam refutas se, vt probarem, & defenderem contrariam omnino sententiam, quae fuit Innocentij, Baldi, Ca strensis, Romani, & Ripae, eiusdem etiam Socini alio in loco, & aliorum quamplurimorum Authorum. quos Antonius Gomezius, & Antonius de Leon ibi relati conges serunt, & secuti sunt. Et pro Innocentio, Baldo, & sequacibus sunt adeo vrgentia iura vt ab eis recedi non potuerit, nec similium Authorum sequaces vllo modo argui. Alio etiam loco, non in relato supra a Caeuallos, Aretinum iterum improbaui, siue sententiam eius secutus non fui, hoc est cap. 9. de vsufructu, num. 20. & ab eius opinione reces serunt antea Ripa, Alciatus Pinellus, Gras sus, & Duen. ibidem relati; ego etiam pariter reces si, & contra eum fundamenta concludentia consideraui, & adduxi Bartoli theoricam, & doctrinam omnino contrariam Aretino, atque Bart. eundem probaui, vt ibidem constat, num. 19. Sed & de Philippo Corneo dicit Caeuallos, quod[sect. 32] audiam scriptum a me cap. 30. num. 50. quo loci vere nihil contra eum scripsi, ipsum tamen in articulo de quo agebatur ideo dereliqui, nec secutus sum, vt communem Interpretum sententiam probarem, & defenderem, prout ibi feci, & Menochij locum adduxi, quo ante me, Corneum improbauit, sed intacta reliquit nonnulla, quae ibidem scripsi, & Bartoli di stinctionem pro eisdem ponderaui, vt a Corneo recederem. Vlterius Caeuallos ipse inquit, quod audiam,[sect. 33] quod cap. 18. de vsufructu, num. 12. de Federico de Senis, de Socino, & de Bertrando scripsi; idque & audio, & video, & inuenio me Authores praefatos improbas se, quoniam ipsorum opinio erat omnino contraria communi, & receptae sententiae, contraria quoque & alteri permultorum opinioni, quae a communi differt in eo articulo, de quo ibi agitur. Adduxi autem contra Authores eosdem, & pro Communi, Alexandri consilium in terminis, qui expresse tenet opinionem contrariam, quam, & cum aliis tenuit Pinellus ibi relatus. Haec qui non vidit, nec con siderauit, quam inique & indigné de me querelam proponat, vnusquisque diiudicet. Inquit similiter, quod audiam scriptum a me[sect. 34] cap. 11. de vsufructu, num. 17. contra Cuiacium, y pido al lector, que en este lugar en que me cita Zauallos, para calumniarme, me lea originalmente, porque esto y tan lexos de improbar a Cuiacio (a quien el dize que imprueuo) que le aprueuo expres samente, y en el sumario d.n. 17. digo as si: Cuiacium, lectura, intellectu, & resolutione huius materiae, alios antecellere. Et num. 18. sic scribo: Cuiacij interpretatio ad textum in l. 4. ff. de seruitutibus: relata, & probata per authorem. De manera que consorme a esto, el no me veia, ni leia, sino anduuo por los indices, y en hallando que de algun Autor hazia mencion, y todos los Autores que hallaua, los iuntaua para hazerme cargo de que imprueuo a los que sigo y defiendo, o no viendo la razon, porque alguna vez imprueuo a algunos Autores, y casi siempre en defensa de las opiniones comunes. Deinde, cap. 12. num. 24. vbi eiusdem Cuiacij obferuationem quandam carpebam, summa ratione, & velut neces sitate adstrictus, id efficere debui, vt ibi videbitur. Ab eius autem opinione recedens, Bart. Aretini, Castrensis, Corrasij, & aliorum Interpretum sententiae magis acces si, vt ex numeris seqq. dilucide constat. Denique num. 15. cap. 77. de vsufructu, quo loci expres sim me arguit, & notat Caeuallos, quod Cuiacium ipsum improbauerim, communem omnium Doctorum sententiam sequutus, ideo Authorem praefatum improbo, quod contra veris simam, & receptam non modo traditionem, sed etiam contra textum expres sum alloquutus fuerit. Quod etiam si Caeuallos vidis set, me nulla pos set nota afficere. Deinde inquit etiam Caeuallos, quod audiam,[sect. 35] quod de Floriano de Sancto Petro, cap. 2. de vsufructu, num. 3. scriptum reliqui. Et vere loco praedicto nihil scripsi, quod audire debeam, aut praefatus Author mihi iuste imputare potuerit: retuli tamen singularem quandam Floriani opinionem, quae est directo communi Interpretum sententiae contraria; & defendi communem opinionem constanter, quae originaliter fuit sententia, & opinio Bartoli, prout Bartolum ipsum retuli, & sequutus sum in addit. ad Commentaria ipsa de vsufructu, additione tertia. Bartolum quoque in effectu, atque eius vestigia[sect. 36] sequutus, refutaui, aut minime probaui Ripae sententiam, cap. 70. de vsufructu, num. 31. de quo etiam Caeuallos me arguit; nec aduertit ante me Ripam eundem improbas se Authores octo a me citatos ibi, vt n. 33. noue animaduerto, & cum Communi remaneo contra Ripam. Similiter, & Bartoli sententiam probaui, & con[sect. 37] stanter defendi cap. 13. de vsufructu, num. 6. quae est fere ab omnibus communiter recepta, vt constat ex multis relatis a me in principio illius capitis atque n. 5. Vdalricum vero Zasium ideo improbaui, quod ipse iniuste non modo, sed etiam contra rectam, atque strictam iuris rationem, Bartolum impugnauerit, & secure refutare contenderit. Praeterea, & de Ioanne Sichardo inquit Caeuallos,[sect. 38] quod audiam, quod scripsi cap. 7. de vsufructu, num. 25. quo loci duntaxat dixi Sichardi sententiam mihi non placere; non aliud verbum contra illum protuli. Dixi etiam expres sim, quare mihi non placuerit, hoc est, quod in casu de quo ibi agitur, qualitatem quandam, & circunstantiam requirit, quam communis Interpretum sententia nec requirit, nec existimat neces sariam es se: sic ego tueor ibidem communem opinionem, aut saltem aliam quoque communem multorum Authorum seruandam, & sequendam fore as sero, nec singulari vnius Authoris traditioni accedo, quod mihi exclamatione imputare non absque iniuria, & malitia maxima fieri potuit, vt de se patet aperte. Singularem pariter Martini Monter a Cueua[sect. 39] opinionem quoad diuisionem fructuum inter hae redes vltimi maioratus pos ses soris, & eiusdem succes sorem cap. 80. de vsufructu, num. 16. improbaui. Et sequutus sum communem sententiam, quae Didaci Couarruuias, Costae, Ludouici Molinae, & aliorum grauis simorum Authorum fuit, & de hoc etiam me norans Caeuallos ipse, quanto errore lapsus fuerit, re ipsa, & veritate demonstratur. Sed & de Petro Paulo Paris. & Paulo de Monte[sect. 40] pico inquit etiam, quod audiam, quod scripsi cap. 17. de vsufructu. num. 27. & vere loco praefato dixi dumtaxat, horum Authorum opinionem improbas se Borgninum Caualcanum, & Achillin. Pedrocham, pro quibus (vltra ab eisdem dicta) iura nonnulla, & Ferdinan. Vasquez, Menchac. locum ponderaui, & communem sententiam magis probaui. Capit, etiam 25. num. 20. quo loco arguit etiam me Caeuallos, quod contra eundem Picum scripserim: ostendi duntaxat, Authorem illum deceptum fuis se in allegatione textus cuiusdam contra Communem, & eandem Communem defendi con stanter. Rursus & inquit, quod audiam, quod de Ioanne[sect. 41] Cephalo, cap 20. de vsufructu, num. 18. scriptum reliqui: & quidem sequutus sum eo loco Angeli, & Al berici opinionem, quae est in effectu opinio communis, & per iura expres sa probatur, recipiturque, & defenditur a Modern. Paris. & Antonio Galeatio Maluas sia. Inde neces sario duxi notandum, deceptum Cephalum, qui contra communem, & iura prae fata tenuit contrarium, vt ibi videbitur. Similiter cap. 4. de vsufructu, num. 8. vbi etiam inquit Caeuallos, quod audiam, quod de ipso Cephalo scripsi, inueniet lector errore manifesto lapsum Cae uallos eundem, ob ipsummet vitium nusquam me legendi: ibidem namque communem omnium sententiam sequutus, noue animaduertebam, deceptum Cephalum in opinione quadam singulari contra communem, vt ibi constabit. De Ioanne quoque Vincentio Hondedeo, inquit[sect. 42] Caeuallos, quod audiam, quod scripsi cap. 79. nu. 14. de vsufructu: & vere eo loco Hondedeum notaui, quod in resolutione quae stionis, quae agitabatur, diminute loqueretur, aut eam non explicas set cum omnibus qualitatibus, & circunstantiis, quas petit, & requirit; quod etsi nouiter obseruauerim, adduxi pro me communem quandam opinionem, quam sequor, retuli etiam Doct. Nauarrum. D. Franciscum Sarmientum, D. Barbosam, & D. Ioannem Gutierrez, qui expresse placitum meum adiuuant, & in illo articulo requirunt id, quod Hondedeus non exprimit, aut non aduertit; quem tamen Authorem alias valde eruditum, & in suis scriptis diligentem, non semel notaui. Deinde, & de Ioanne Parladorio inquit, quod[sect. 43] audiam, quod scripsi, cap. 75. de vsufructu, ex num. 10. cum seqq. quo loci contra Authorem hunc nihil a me scriptum inuenio, eundem tamen ideo notaui, nec sequutus sum, quod in articulo de quo ibi agitur, communes omnium Scribentium traditiones, atque resolutiones nouis quibusdam fundamentis, & rationibus impugnauit. Ego vero qui eisdem communibus magis accedo & ipsas noue explico, noue etiam obseruo quamplurima, quae tunc vsque sic explicata, & obseruata non fuerant, ex ipsis tamen communibus, atque ex iure deducuntur; Parladorium idcirco atque iuste carpebam, quod ab eis reces serit, vt ibi constabit. Ipsum tamen Parladorium & Caeuallus notauit, atque refutauit 3. hac parte communium, q. 80. n. 38. opinionem illius. De Azeuedo etiam inquit, quod audiam a me[sect. 44] scriptum cap. 2. de vsufructu, num. 48. quo numero de Azeuedo nihil scripsi: caeterum num. 67. noue animaduerto, ipsum deceptum in opinione quadam singulari, quam tenuit contra communem obseruationem permultorum, quos ibidem retuli num. 65. & maxime contra Imolam, Florianum, Corneum, Ioannem de Garronibus, & Palacios Rubios, qui verius se habuerunt in articulo illo, vt dilucide ibidem ostendi. Ipse autem Caeuallos tribus in locis Azeuedum notat, atque eius opiniones refutat 3. hac parte communium, quae st. 762. n. 56. q. 808. n. 50. q. 815. num. 17. Denique & me notat & arguit, quod D. Spino,[sect. 45] Mendez de Castro, Caualcanum, & Morlam nonnullis in locis improbauerim, & inquit, quod audiam contra eos a me scriptum, contra quos vere nihil scripsi, imo nec improbo aliquando (vt ipse male profes sus est) aliquando vero non potui non improbare, & aliorum sententias recipere, vt ibidem latius apparet. Ipse autem Caeuallos 3. hac parte communium, quae st. 779. num. 6. de. D. Spino verba sequentia profert. Espino parum diligenter quae stionem examinauit, nec erudite resoluit. Incaute etiam loquutum Caeuallum eundem dixit D. Felicianus de Solis, vt ipse refert 3. hac parte communium, quae st 847. num. 7. nec ideo prouocatus est, sicut ex verbis a me dictis. De quibus & me si vindictam aequalem sumere intendis set, nec ita temere & malitiose proces sis set, vin dictam equidem sumeret, aut sibi satisfaceret aequaliter, si suarum Communium loco aliquo diceret duntaxat, me in aliquo dubio, aut quae stione, perfecte & accurate fatis non proces sis se, aut minus perfecte, vel imperfecte me habuis se, quod de ipso ego tantum dixi, & alia consulto praetermisi, vt supra notaui. Aliter autem atque ita id efficit, vt eru[sect. 47] ditis simus s aepe Viros, magno sque iuris Interpretos commentaria a se non mediocri studio & labore confecta, typis mandare, nec publice edere voluis se, ne inuidi, aut ignorantis, siue ea non percipientis iudicio scripta sua subiicerentur, summa ratione mihi suadeam. Similiter etiam & notanda sin[sect. 48] gularia quaedam diui Hieronymi ad Celantiam de institutione matris familias, verba, inquit namque in hunc modum: Eo fit, vt qui adulari nescit, aut inuidus, aut superbus putetur. Est sane grande & subtile artificium laudare alterum in commendationem sui; & decipiendo, animum sibi obligare decepti: quódque hoc maxime vitio agi solet, fictas laudes certo pretio vendere. Quae haec tanta est leuitas animi, quae tanta vanitas, relicta propria conscientia, alienam opinionem sequi, & quidem fictam atque simulatam. Subiicit tandem Caeuallos ipse d. quae st. 749. num.[sect. 49] 75. vt sua scripta, & communium contra communes congeriem laudet, atque extollat, quod nec titulum, nec tractatum inueniemus de communibus opinionibus adinuicem contrariis: in quo equidem nollem notam aliquam adiicere, sed rem hanc silentio praetermittere, sicut aliquando praetermisi, & non modo in commentariis de vsufructu, sed & in libro 2. controuersiarum iuris, hoc quoque lib. 3. tacueram, & tacerem, nisi 3. haec communium pars ad manus meas, ipso equidem iam absoluto peruenis set, & superiora legis sem. Verum autem qui profitentur, & Interpretum omnium iuris notitiam, atque as siduum lecturam habent, viderint melius, & diiudicauerint, an plena volumina extent communium opinionum adinuicem aduersantium. Quis namque hactenus communium aggregationem, & tractatum suscepit, qui relata in articulo, aut dubio de quo agitur communi Interpretum sententia, contrariam statim aliorum opinionem non attulis set Antonius ille Gabriel, & caeteri qui cum eo aggregantur communesque ediderunt, an aliquando id omiserint, an etiam qui plenos tractatus diuerfarum materiarum con fecerunt (de quibus tot extant simul iuncta volumina) aliquando in vnoquoque articulo, aut quae stione excitata, non modo) duas communes contrarias, sed & plures inuicem aduersantes, aut diuersas sententias desierint recitare, ipsi pariter diiudicent. Nec ideo intenderem praefati Authoris labori in aliquo detrahere, nec etiam laborem eundem inanem vllo modo dicere, sed duntaxat suaderi Authorem ipsum (quod nullus negabit) difficilius[sect. 50] equidem es se, quae stiones decem accurata & stricta iuris ratione, atque disputatione, & absque trans cribendi vitio peragere, eatenus ab aliis scripta congerere, & omnium quae in proposito antea dicta fuerant, notas, & obseruationes veras adiicere, ac denique subtilitate, nouitate, & ingenio eas absoluere, quam communium contra communes mille recitationem, & relationem suscipere; vtpote cum si viginti iuris Interpretes ex Recentioribus iunxeris, ex vnoquoque quamplurimas quae stiones accurate disputatas, & tunc vsque Scribentes omnes conge stos, & inde consequenter communes contra communes quamplures facile deduxeris, imo integre, & absque alio labore quam transcribendi, ex Recentiori aliquo vnamquamque elicies, nec aliam quam scribendi curam habebis. Quae namque in iure quae stio est, qui articulus, aut dubium excitatur, in quo statim Doctorum contrarietatem, atque diuersitatem maximam non inuenias; exemplo sunt vltima rum voluntatum, contractuum, rerum, personarum, caeterorúmque materiae, cuiusuis generis illae sint; in eis namque plenis simi sunt tractatus, & nouis simorum scripta, rerum omnium congerie exornata, vt alio quam transcribendi labore opus non sit (vt dixi) si duntaxat recensere, & aggregare communes contra communes intentio, & finis fuerit, imo & iura, & rationes pro vna, & altera parte deduci valebunt ex eisdem, atque vniuscuiusque capitis, siue quae stionis, aut communis omnia neces saria simul iuncta transcribi, & plura volumina communium confici. Et de his hactenus, quae absoluenda, atque circunscribenda Diui Bernardi in libro de conscien[sect. 51] tia, cap. 2. loco quodam duximus, vbi inquit notabiliter, vt institutum huius capitis perficiam: Vnicuique liber propria conscientia est, & ad hunc librum emendandum & corrigendum, omnes alij scripti sunt, per hunc Dominus cum ex hac vita vnusquisque disces serit, rationem accipiet, an bene, an male ges serit. # 21 CAPVT XXI. Ad Titulum, ff. ad S.C. Turpilianum, & de calumniatoribus, in Decretalibus. Vbi nonnullis de calumniatoris crimine (quod graue est) breuiter commemoratis, aliisque omis sis consulto, ne transcribantur; id praecipue intenditur (quod in vsu forensi controuertitur s aepe, & dilucide satis explicatum non est) vtrum calumniator etiam prae sumptus, is scilicet, qui vel accusationem non probauit, vel ab ea destitit, teneatur ad damna, expensas, & interes se: & ibidem Bartoli sententia (quae in puncto iuris veris sima est, quicquid de consuetudine contra ipsum alij enuntiauerint) constanter, ac ita defenditur, vt omnino debeat obseruari, prout hic explicatur. SVMMARIVM. -  1 Accusatores temerarij, aut praeuaricantur, aut tergiuersantur, aut calumniantur. -  2 Praeuaricator, vnde, & quis dicatur remis siue. -  3 Tergiuersator, quis dicatur, & vnde, & de poenis eius, remis siue. -  4 Calumniatores appellantur, qui falsa crimina intendunt. -  5 Idque eo ipso prae sumitur, quod intentatum crimen non probauerint. -  6 Vt pos sint de calumnia sine aliis indiciis condemnari, & num. 9. -  7 Et ratio vera, ac communis redditur. -  8 Calumnia duplex, vera scilicet, & praesumpta, & vtriusque exemplum proponitur. -  9 Calumniator nedum verus, sed etiam prae sumptus de calumnia punitur. -  10 Calumniatoris crimen graue es se, & varias poenas pro eo impositas. -  11 Regulariter tamen poena arbitraria puniri. Idque tam in vera, quam in prae sumpta calumnia; numero sequenti. -  12 Quoniam talionis poena ab aula hodie reces sit omnino, de generali consuetudine. -  13 A calumnia excusure causas nonnullas, tam in ciuili, quam in criminali. Modo probentur, quoniam non prae sumuntur. -  14 Succumbens in criminalibus, vtrum debeat in expensis condemnari, sicut in ciuilibus; & n. seq. Quod debeat, & sic affirmatiua pars probata per Bartol. quem sequuntur Authores innumeri hic relati. -  15 Et pro sententia ipsius adducta iura nonnulla. -  16 Lex etiam quaedam partitae, nouiter ponderata per Authorem. -  17 Rationes quoque vrgentis simae expenduntur. -  18 Et Iulij Clari fundamentum, aut ratio praecipua contra Bartolum, diluitur concludenter; & num. seq. -  19 Improbatur etiam eorum sententia, qui contra Bartolum in praefato articulo scripserunt. -  20 A calumnia, & eius poena licet causa iusta excu set, non tamen excusat ab expensis, & earum condemnatione, ex sententia quorundam. -  21 Contra vero ex sententia Prosperi Farinacij, quae ab Authore probatur. -  22 Et per ipsum nouiter adnotantur nonnulla, quibus magis ipsa corroboratur, ac explicatur per totum numerum, & sequent. -  23 Et lex quadam Partitae nouiter declaratur. -  24 Ac demum, boni, & discreti Iudicis arbitrium in proposito commendatur. -  25 Iustam causam non excusare accusatorem, quin pos sitipse actione iniuriarum conueniri ex sententia quorundam. -  26 Contra ex veriori sententia, qua ab Authore probatur. -  27 Et pro ea singulariter, & noue expenditur text. in §. sed non vtique, l. primae, ff. ad Turpilian. PRo dilucida huius capitis explicatio[sect. 1] ne constituenda erunt nonnulla, antequam ad praecipuam eiusdem quae stionem (quae de expensis est) deueniamus, vere namque praetermitti illa non non pos sunt, siue eademmet quae stio non ita distincte, & dilucide (vt neces se est) explicari, si ipsa non praemittantur. Ac primum quidem constituendum duxi, quod accusatores temerarij, praeuaricantur, aut tergiuersantur, aut calumniantur, l. 1. ff. ad S.C. Turpilia[sect. 2] num. Praeuaricator, vnde, & quis dicatur, & de poe nis eius, ex eadem l. 1. §. praeuaricatorem, cum seq. colligitur, & post infinitos alios Authores explicant plena manu Iacobus Menoch. de arbitrariis, lib. 2. casu 223. Ioseph. Mascard. tom. 1. de probationibus, conclusio. 322. Prosper Farinac, criminalium lib. 2. tit. 1. quae st 4. num. 14. cum sequentib. vsque ad numer. 20. & vltra relatos ab eo Ioannes Philipp, in summa vtriusque iuris, ad tit. ff. ad S.C. Turpilianum fol. 400. Sebastian. Naeuius nouis sime, select. iur. ad eundem titulum, §. praeuaricatorem, cum seq. folio mihi 345. tergiuersator similiter, vnde, & quis dicatur,[sect. 3] ac de poenis, ex eadem l. prima, ff. ad Turpilianum colligitur, & explicant late post: alios multos Tiberius Decianus, criminalium libro tertio, capite 35. & lib. nono, capit. 40. Petrus Gregorius, in Syntagmate iuris lib. 32. capit. 22. & sequent. Prosper. Farinacius, lib. 1. criminal. quae st. 7. & quaest 10. ex num. 14. Ioannes Philippus, ad dict. tit. ff. ad Turpilian. & ibidem nouis sime Sebastianus Naeuius, ex § si quis, cum sequen[sect. 4] tib. Calumniatores autem (quod ad nos attinet) appellantur, qui falsa crimina intendunt, per textum. in eadem l. prima. §. calumniari, ff. ad Turpilian. vbi Bartol. & Doctores communiter, cap. notandum, quae stione tertia, Ioannes Philippus in eodem loco relato supra, fol. 400. in principio, Sebastianus Naeuius eodem in loco, atque in dict. l. prima, & §. calumniari, & §. calumniatoribus, folio mihi 345. Prosper. Farinac. lib. 1. quae st, 16. ex numero 14. cum sequentib. Hippolyt. Riminald, in consilio. 303. in principio, & per totum, lib. 3. Iacob. Menoch de arbitrariis, libr. 2. casu 321. num. 1. & n. 2. calumniati quid ex Laurent. Valla, Hieronymus Teutler. volumine 1. disput. in pandect. disput. 10. thesi final. Ioannes Baptist. Vveber. dist.[sect. 5] Bartoli 680. Idque eo ipso prae sumitur, quod intentatum crimen non probauerint. Et ideo Iudex in. dubio illum calumniatorem es se iudicauerit, qui accusationem quam intendit, non probauit, si quidem extat contra eum iuris prae sumptio, ita Barto lus, ini. prima, in princ. numer. 7. ff. ad Turpilian. Angel. Felin. Craueta, Petr. Benintendus, & Iulius Clarus, quos refert, & ita resoluit Menochius dicto casu 321. num. 4. & duob. sequentib. Glos sa, Bartol. Baldus, Abbas, Felinus, Craueta, & Iulius Clarus, cum quibus sic etiam Iosephus Mascar, de probationibus, lib. 1. conclusione 244. num. 1. vbi de communi omnium sententia fidem facit, & inquit numer. secundo, post Glos sam, Abbatem, & Benintend. quod de calumnia sine aliis indiciis potest puniri accusans, si defecerit in probatione. Bos sius in tit. de praeuaricatorib. & calumniatoribus, num. 7. & 8. & clare Prosper Farinarius criminalium libro primo, quae st dicta 16. num. 11. Ioannes Baptist. Vveber. praecitata distinction. 680. Sebastianus Naeuius ad tit. ad S.C. Turpilianum. §. calumniari, Ioannes Philippus, iu summa vtrius que iuris, ad eundem tit. & melius ad tit. de calumn. in decretal, fol. mihi 469. qui pro eadem sententia (scilicet quod calumnia prae sumatur eo ipso, quod intentatum crimen non probatur) citat text in cap.[sect. 6] 2. illius tituli. Et reddit rationem communem, & veram, quia cum is, qui alium ad indicium prouocat, probationes suas paratas habere debeat, l. qui accusare 4. C. de edendo, si probatione defecerit, videtur sine causa, idest calumniose litem mouis se: Petrus Gregorius, in Syntagmate iuris, lib. 32. capit. 20. fol. 499. in illis verbis: Accedunt & ad calumniam alij, qui non probant, quod intendunt. Vere igitur calumnia praefata ex defectu probationis resultans, prae sumpta appellatur communiter a Scribentibus nostris, & iuris vtriusque Interpretibus. Vere etiam ab eisdem, & placito communi ob[sect. 7] seruatum est, quod duplex est calumnia, vera scilicet, & prae sumpta. Vera calumnia dicitur, quando quis sciens, aut scire debens aliquem innocentem, proponit contra eum accusationem, aut querelam Prae sumpta autem calumnia est, quando accusator (vt dixi) crimen obiectum, vel quod intendit, non probat, vel quando post coeptum iudicium, accu sationémque institutam, ab ipsa desistit; nam his casibus prae sumitur calumniari (vt dictum fuit supra) & ita expres sim distinxit Iulius Clarus, lib. 5. § finali, quae st. sexagesimasecunda, num. 4. in versic. pro resolutione, & ita tenuis se Scribentes antiquos communiter ex Saliceto notauit, & ita pariter di stinxit Gregorius Lopez, (quem nullus citat) in l. 5. tit. primo, partita 7. verbo: tal malicia. Hippolytus Riminaldus, qui Iulium Clarum refert in con silio 303. num. decimo, & vndecimo, libr. Tertio, Mascardus, dicta conclusione 254. numero quadrage simo, & aperte prae sentiunt, Iacobus Menochius, Petrus Gregorius, Ioannes Philippus, Seba stianus Naeuius, Ioannes Baptist. Vveber. & caeteri relati supra. Prosper. Farinarius, lib. 1. dicta quae st. decimasexta, numero decimo, & vndecimo, vbi vtitur expres sim distinctione praefata veri, & prae sumpti calumniatoris, pro qua miror equidem non expendis se relatos Authores text. velut expres sum in dicta l. prima, ff. ad Turpilianum, nam dum dixit, quod calumniatores appellantur, qui falsa crimina intendunt, subdit statim, quod non protinus calumniari videtur, aut dicitur, qui in probatione defecit, sed prae sumitur tantum , ac ideo calumniae in contrarium , & pro accusatore probatio as sumitur, & res relinquitur inquisitioni Iudicis, qui causa cognitione praehabita, fortas sis pro eodem accusatore inueniet talia, quae eundem excusent, & calumniae prae sumptionem ex defectu probationis euenientem elidant, vt satis claré eodem in textu innuitur. Vbi postmodum dicitur, quod si iudex accusatorem in euidenti calumnia deprehenderit, & sic agitur de vera calumnia, quae nulla ratione, nec causa excu sari, vel iustificari potest. Et de eadem agitur in dicta l. quinta, tit. primo, part. 7. subiicit deinde Farinacius eadem quae st. 16. num. 10. & 11. Et post infinitos[sect. 9] alios Authores rectis sime probat, de calumnia, nedum verum calumniatorem, sed etiam prae sumptum, qui in probationibus defecit, vel ab ea destitit, pos se condemnari, per textum in l. prima, §. 1. C. de Aduocatis diuers. indic. per Glos sas etiam, Bart. Ho stiens. Praepositum, Angelum, Felinum, Crauetam, Hieronym. Cucchal. Aufrerium, Capel. Tholof. Salicet. Benintendum, Bernardum Diaz, Grammaticum Marsil. Conrad. Abbat. Alex. Villalob. Bos sium, Iulium Clarum, Mascardum, Menochium, Gigant, & alios ibi relatos. Et vltra eum idipsum firmauit aperte Gregorius Lopez, in dicta l. quinta, part. dicto verbo, la tal malicia. Petrus Gregorius, dicto cap. vigesimo, in principio, & iterum numer. septimo, Baiardus, in addition, ad dictam quae stionem 62. Iulij Clari, numero 32. & 35. Ioannes Philippus, ad dictum titulum, ad Turpilianum, & ad titulum de calumniatoribus, in Decretalibus, in principio, iuncto versic. sin in euidenti. Nec excluditur praefata communis sententia (quod vltra omnes animaduertitur) ex deci sione dictae l. primae, ff. ad Turpilianum: Nam & si dixerit, quod Iudex eum, quem in euidenti, & sic in vera calumnia deprehenderit, legitima poena coercebit, non tamen denegat, quin etiam legitimam poe nam ei irrogare valeat, quem in prae sumpta calumnia deprehendat, imo id efficiendi potestatem concedit aperte Iudici, quatenus eidem caus ae cognitionem & rei inquisitionem relinquit, quando crimen obiectum non probatur, ac etiam in prae sumpta calumnia, siquidem subdit, quod non protinus calumniari videtur, qui crimen obiectum non probat, sed quod Iudicis inquisitioni, & arbitrio id relinquitur: & consequenter conceditur eidem damnandi prae sumptum calumniatorem facultas, sicut & absoluendi , si iustas excusationis causas repererit, quod ibi exprimitur. Remanet ergo, prae sumptum quoque calumniatorem pos se condemnari, ac sine alijs indiciis equidem, vt ex communi Mascard. post relatos supra, num. 6. obseruauit. Idipsum autem, vt dilucide magis, & apertius[sect. 10] explicetur, reuocare in memoriam, atque obseruare neces sarium erit, calumniatoris crimen graue es se, & varias poenas pro eo impositas, sicuti Farinacius ipse post multos alios Authores latius explicat, & prosequitur libro primo, dicta quae stione decimasexta, ex numero primo, vsque ad numerum octauum, & numerum vndecimum, cum sequentibus, ad quem lectorem remitto, quoniam transcribendi vitium semper abhorreo. Regulariter tamen poena arbi[sect. 11] traria puniri, ita vt Iudex iuxta obiecti criminis, & accusatoris qualitates, aliásque debitas circun stuntias, & rationes id arbitrari, & definiri de iure debeat. Quod Menochius, Bos sius, & Clarus relati, & sequuti per Farinacium vbi supra, n. quinto, & sequentibus (vbi ex profes so declarat) recte animaduertunt Gregorius quoque Lopez erudite resoluit in dicta l. quinta, partitae, verbo, la tal malicia, Nec ob decisionem eiusdem legis tolli arbitrium, siue arbitrandi facultatem Iudici, claré prae sentit, dum arbitrio eius totam hanc rem relinquit, quamuis non ita expres sim animaduertat: Petrus etiam Gregorius, vbi supra, Didacus Couarruuias libro secundo variarum, capite nono, numero primo, Doctor Paz, in praxi, quinta parte, primi tom. capit. 3. §. 7. n. 54. fol. mihi 159. Sebastian. Naeuius nouis sime, ad dict. tit. ad Turpilianum. n. 10. & 11. & 14. vbi Iureconsultorum verba repetit, & conclusiones elicit breuiter in materia, quod calumniatores lege Rhemia puniuntur, & magis ex Iudicis cognitione, & arbitrio, quam ex probationis desectu deprehenduntur. Facti etiam quae stio, quod est in arbitrio indicantis, poenae vero persecutio legis authoritati reseruatur, vt exprimit textus, in §. calum. dict. l. primae, ad Turpil. Ioannes Philippus, ad dict. tit. de calum. vbi etiam Iureconsultorum verba transcribit, & disquisitionem calumniae Iudicis cognitione totam dependere obseruat, debereque illum de accu satoris consilio quaererere, qua scilicet mente, & animo ad accusationem proces serit, ex eisdem Iure consultis reperit; & secundum haec, sic etiam in vera calumnia, aut vero calumniatore poena arbitraria non excluditur, & totum hoc Iudicis arbitrio relinquitur[sect. 12] Quoniam talionis poena ab aula hodie reces sit omnino, de generali consuetudine, prout as serit Farinacius, & permultos Authores in id congerit. lib. 1. d. quae st. 16. num. 4. vbi lector videbit, quamuis aliquando pos sit propter grauitatem, & atrocitatem criminis locum habere. vt ibidem ostendit; nec dis sentit Gregorius Lopez, in loco relato supra; quanto magis in calumnia prae sumpta, arbitraria es se debebit poe na, & totum id Iudicis arbitrio relinqui? In quo vnanimiter omnes conueniunt, & poena arbitraria prae sumptum calumniatorem puniunt, sicuti expres sim dixit Gregorius Lopez, dicto verbo, la tal malicia, & concludit Farinacius post alios, vbi supra n. 5. Imo & á calumnia, eiúsque poena eundem ca[sect. 13] lumniatorem prae sumptum excusant propter cau sas iustas nonnullas, quae etiam Iudicis arbitrio remittuntur, an scilicet iustae sint, necne, iusta namque causa excusat a calumnia tam in ciuili, quam in criminali causa, modo probetur; quoniam non prae sumitur. prout haec omnia post Bos sium, Iulium Clarum, Mascardum, Marsilium, Crauetam, Benintendum, Menochium, & alios quamplurimos obseruauit, & late comprobauit Prosperus Farinacius, lib. 1. d. quae st. 17. ex num. 33. Vsque ad numer. 70. qui erit videndus omnino, congerit enim ex profes so omnia in proposito neces saria, & causas illas iustas repetit, quas Menochius ante ipsum late recensuit. Et vltra eum eodem in placito fuerunt Petrus Gregorius, l. 32. dicto capit. 20. Ioannes Philippus, ad dictum tit. de calumn. Sebastianus Naeuius, ad dict. tit. ad Turpilianum, num. 15. & 17. Baiardus, in addition. ad quae st. praedictam 62. Iulij Clari, Et hactenus de prima ob seruatione, aut primo praemis so, ex quo (vt vides) tituli illi ad Senat. Consult. Turpilianum, ff. & de calumniatoribus, in Decretalibus, exornantur, atque enucleantur in aliquibus, in caeteris vero scienter consultoque alia praetermittuntur, quoniam á praecitatis Authoribus suscipiuntur, & longa serie traduntur. Secundo deinde, & principaliter constituo, du[sect. 14] bium maximum es se, an quemadmodum calumniatores, qui salsa crimina intendunt, ex iustis illis cau sis á praefatis Authoribus commemoratis, & á Iureconsultis ipsis in consideratione habitis in §. sed non vtique, dictae l. primae, ff. ad Turpilianum, liberantur, atque excusantur; ita quoque, & ab expensis, earumque refectione, aut prae statione liberentur. Quod dubium antequam absoluatur, inquirendum erit, an. simpliciter loquendo, nec iustam aliquam causam considerando, siue iusta accusandi causa non probata, regulariterve succumbens in causa criminali debeat in expensis condemnari, & consequenter vtrum in criminalibus, sicut in ciuilibus victus victori in expensis condemnetur. Et quidem communis noster preceptor Barto lus, & iuris ciuilis Interpres insignis, in authent. de mandatis Principum. & deinde, numero 3. & in l. prima, in principio, circa finem, ff. ad Turpilianum, partem affirmatiuam sustinuit, & profes sus est teneri communiter, quod in criminalibus ille qui succubuit in causa, debeat in expensis condemnari. Et Bartolum refert Socinus iunior, in consilio 36. numero 14. lib. 2. hanc etiam opinionem dicit es se communem Aretinus, in cap. accedens, numero 13. de accusationibus. Quem refert Nicellus, in concord. Glos. cap. 47. idémque tenent Gratus, & Cardinalis Alexander, qui dicit, quod de iure Canonico ita communiter tenetur, Angelus Aretinu, Albericus, practica Conradi. Apostil. ad Angelum Marsilius, Bernardus Diaz, Viuius, Albanus, Padill. & Didac. Couar. quos retulit, licet ipse contra Bartolum tenuerit (vt statim dicetur) Iulius Clarus, libro 5. §. final. Quae stione 62. num. 4. & eosdem cumulauit Marsilius, in practica criminali, §. superest, in prima columna, & in l. patre, vel marito, numero 27. ff. de quae stionibus, qui firmat hanc es se communem opinionem, & ab ea non es se recedendum. Cumulauit etiam eosdem Authores, Catald. etiam, Capel. Tholosanam, Augustin. de Arismin. & Hieronymum Cucadon. & Abbatem, Hippolytus Riminaldus, in consilio 303. numero quinto, cum sequentibus vsque ad numerum decimum, vbi firmat hanc receptis simam opinionem, & defendit, in criminalibus succumbentem in causa condemnandum es se in expensis reo absoluto. Commemorat etiam Bernardi Diaz Hispani obseruationem in proposito; ille namque dixit, eas impensas soluendas es se reo absoluto, quas vere constiterit expendis se in substituendis procuratoribus loco sui, in euocandis testibus, & ministrandis illis sumptibus itineris, ac in solurionibus Tabellionum, & similium rerum, in quibus certum erit, aliquid eum consumpsis se. Quod idem tenuit Lancelot. Conrad. ibidem relatus: commemorat etiam Hippolyt. ipse Riminaldus Glos sam notabilem in cap. cum dilecti, de dolo, & contumacia, quae dicit, quod in causa criminali, siue agatur per viam denunciationis, siue accusationis, siue inquisitionis, locum habet condemnatio expensarum. Hanc quoque partem, & opinionem Partoli firmiter renuit Bos sius, in titulo de praeuaricatoribus & calumniatoribus, numero 9. folio 405. vbi quod deficiens in probationibus in causa criminali, punitur in expensis, & damnis: & numero decimo. subdit, quod ad condemnandum in expensis non requiritur calumnia, sed sufficit temeritas. Et eo loco nullus Bos sium praecitauit. Alio tamen, hoc est titulo, de accusatione, numero vigesimeseptimo, & vigesimooctauo, fol. mihi 99. Mascard. & Menochius ipsum recensent, ibi autem reliquit Bos sius in hunc modum scriptum: Et ne erres, scias, quod poena, calumniatoris est proprie poena, condemnatio vero expensarum, est interes se respectu rei familiaris, non poena, & ideo calumniator patitur vtramque condemnationem. Subditque sub eodem numero vigesimooctauo: Quis tamen excusabitur a calumnia, & tamen non excusabitur ab expensis, in his enim expensis non sus sicit color querelantis ad eum excusandum sed vbi succumbat etiam propter rei legitimas defensiones, vel penuriam probationum, vel alia causa tenebitur; nisi tamen es set tam magnus color, quod praeberet iustam causam litigandi, sicut in ciuilibus, l. properandum, §. sin autem, C. de iudiciis. Et hactenus Bos sius. Sunt quoque eodem in placito condemnationis expensarum contra succumbentem in criminalibus, atque in fortioribus terminis, videlicet, data etiam iusta causa agendi criminaliter; & Abbatis sententia adducuntur Menochius, & Mascardus, ille de arbitrariis, libro secundo, casu 321. numero trigesimoquarto, iste tomo primo de probationibus conclusione 254. numero decimoquinto, eandem denique Bartoli sententiam putat veris simam in puncto iuris, & seruandam in vsu forensi, & praxi, Prosperus Farinacius, criminal, libro primo, dicta quae stione decimasexta, numero 13. folio mihi 227. & cum ipsa remanet in effectu Baiard. ad d. q. 62. Iulij Clari, n. 36. Vere autem pro hac opinione (quae erit omnino amplectenda cum occasio se offeret, modo bonus, & discretus Index iuxta obiecti criminis, & accusatorum qualitates, rei defensiones, aliásque debita circunstantias id arbitretur & definiat) & iura extant, & rationes fortis simae. Ac primum quidem vr[sect. 15] get textus, in l. prima, §. calumniatoribus, iuncto §. quaeri pos sit, ff. ad Turpillianum, quem ita simpliciter retulit Farinacius, dicta quae stione 16. numero 13. nec induxit. Tamen id non probat textus ille vllo modo, quicquid magis legatur, & ponderetur, non enim de expensis agit, nec de alio sermonem instituit, quo expensarum condemnatio deduci valeat, quae ex temeritate potest etiam iustificari. Sed eo casu, quando Iudex ita fuerit interlocutus: Lucius Titius temere accusas se videtur. Quod eum calumniatorem pronuntias se non censetur, & in dubio temeritatis verba ad calumniam non referenda, Iurecon sultus exprimit: ex eo autem dumtaxat, ex dictis etiam in alio §. as sumptum praedictum elici claré non potest, nec eo tendit Iureconsultus, vt dilucide constat ibidem. Marsilius autem, in dicto §. superest, in prima columna, & in dicta l. patre, vel marito, numero 27. ff. de quae stionibus, pro Bartolo expendit text. illum in versicuIo: Mancipiorum, quae mortua fuerint ae stimatio debetur. Et vere cum textus ille indicet aperte, quod pars succumbens in criminalibus teneatur ad interes se alteri parti, & teneatur resarcire illi damna, quae pas sa suit; idem potest (& recta quidem iuris ratione) de expensis in causa criminali factis intelligi, cum discriminis ratio, aut disparitas non subsit, nec interes se aut damna pas sa recuperaret accusatus, si expens ae eidem non soluerentur. Et ita textum illum optime id probare dixit Riminaldus (sed non ita fortiter inducit) dicto consilio 303. numero 5. lib. 3. quo loci, & pro hac parte dicit es se textum pulcherrimum, in l. si postulauerit, §. si reus, ff. ad l. Iuliam, de adulteriis, vbi si serui fuerint accusati, & quae stionibus subiecti, demúmque absoluti, inquit Vlpian, quod ae stimari per indices lex damnum voluit, siue mortui fuerint, quantae pecuniae ante quae stionem fuerint; & siue viuerent, quantae pecuniae damnum in his datum fuerit, factúmve es set. Vnde subdit Riminaldus ipse patere, absoluto reo reficienda es se sua damna, sub quibus indubitanter continentur impens ae per eum factae. Et ante Riminaldum sic quoque notauit Bartolus in eadem lege, dicens ibi es se quasi casum, quod in criminalibus victus victori debet ad expensas, & alia damna condemnari, sicut in ciuilibus, l. non ignorat, C. de fructibus, & litium expensis. Sed & Bartol. as sumptum atque indu[sect. 16] ctio praefata probatur quoque ex lege quadam Partitae, quam nullus hactenus ponderauit, l. 5. tit. 1. p. 7. vbi in versiculo: e porque podria acaescer. Agitur de eo qui malitiose, & per calumniam accusationem instituit, nec illam probauit, quo casu reo absoluto, similitudine supplicij accusatorem puniendum dicitut expres sim, ac statim in hunc modum subiicitur: E demas que peche todos los danos, e menoscabos que le viuieren por esta razon. Quibus in verbis ponderari debet verbum illud, todos, quod de sui natura cum omnia comprehendat, atque includat, & nihil excludat, l. Iulianus, cum vulgatis, ff. de legatis 3. expensas quoque litis comprehendit absque dubio, alias todos los danos, emenoscabos, non resarcirentur ; quod es set contra verba expres sa, & claram intentionem illius legis, cum ex erogatione, atque expensarum prae statione maxima damna incurrat accusatus. Quocirca Bartoli opinionem dixit etiam veris simam Antonius The saurus, libro singular. quae st. forens quae st. 45. n. 3. & pro ea es se text. ad literam, in c. accedens, de accusat. in fine. Ratione quoque pariter eadem Bartoli sententia[sect. 17] confirmatur; nam in criminalibus ad instar ciuilium procedi, idemmet Riminaldus post Riminaldum seniorem dicto consilio 303. numero 28. recte adnotauit, sed in ciuilibus victus victori in expensis condemnatur, dicta l. properandum, §. siue autem, C. de indiciis, cap. calumniam, de poenis, cap. finem litibus, de dolo, & contumacia, l. octaua, titulo tertio, & l. septima, titule 22. partita tertia, & latius explicant Didac. Cou practicarum cap 27. vbi de expensis, & earum condemnatione agit per totum caput D. Paz, in praxi, primae partis, primi tomi, tempore 4. numero 37. & 38. fol. 39. Iacobus Menochius, de arbitrar. libro 2. centuria 2. casu 177. Andreas Gail. practicarum obseruat. libro primo, obseruatione 151. Minsingerus, centuria 4. obseruatione 55. & centuria 2. obseruatione 22. alios permultos praetermitto consulto. Ergo & in criminalibus condemnari debebit; nec ratio discriminis considerari potest, quae vrgeat. Maxime cum temeritatem sufficere ad earum condemnationem, nec requiri calumniam, Bartolus & Doctores communiter sctipserint in l. eum quem temere, ff. de iudiciis, & in criminalibus as seuerauerit Bos sius, titulo de praeuaricatoribus, num. 9. vt supra vidimus. As serit quoque Riminaldus, d. cons. 303. n. 23. qui dixit, expensas deberi ratione temeritatis, & es se minoris praeiudicij poena corporali. Rursus, & pro sententia Bartoli vrget, quod cum is qui alium ad iudicium prouocat, probationes suas paratas habere debeat (maxime in criminalibus vbi ita clarae, & dilucidae probationes requiruntur) profecto si probatione defecerit, videtur sine causa, idest calumniose litem mouis se, cum debuerit in structus ad accusandum venire, vt supra dixi, & Ioannis Philippi in summa vtriusque iuris, locum adduxi, & ideo excusari non potest ab expensis, qui a prae sumpta calumnia non excusatur, & probare adstringitur (si se excusare intenderit) innocentiam suam, scilicet quod non calumniandi animo ad huiusmodi crimen proponendum acces sit, vt inquit textus notabilis in cap. 2. ad finem, de calumniatoribus, debuitque prius peritiores consulere, & si inconsulte voluit instigare, vel querelare, damnum expensarum merito incurrit; & tale damnum sua culpa contingens, debet sibi imputati, cap. damnum, de regul. iur. in 6. cum vulgat, quam rationem expendit Riminaldus, praecitato cons. 303. n. 12. & per eum dicit tolli rationem principalem, quam contra Bartolum, & sequaces expendit Iulius Clarus, d.q. 62. n. 4. nec eam es se tutam. As serit namque Clarus ipse contrarium[sect. 18] eius, quod Bartol. & permulti alij docuerunt, vt statim videbitur. Et ea praecipue excitatur, atque adducitur ratione, ne metu condemnationis expensarum querelantes deterreantur ab accusando, & delicta remaneant impunita; quae puniri Reipublicae interest, l. si ita vulneratus, ff. ad legem Aquiliam. Addiderim ego (& vltra Riminaldum vtque fortius, & concludenter magis rationem eam diluam) vere ratione ipsam non concludere, nam sicut Reipublicae interest, ne delicta impunita remaneant, ita quoque interest, ne innocentes vexentur, & quod ab accusando, atque de aliorum infamia, & molestia arceantur hi, qui probationes paratas non habent. Satius enim erit impunitum relinqui facinus nocentis, quam innocentem vexare, & molestare, ex ratione legis, absentem, ff. de poenis, & textu in proposito valde singulari in d.c. 2. de calumniator. in final. verbis, quem text. ideo in hac materia commendandum, atque dilucide expendendum duxi, quod tres in ipso conclusiones commemorandas, & notandas inuenerim, nec ab alio hactenus sic perpendantur. Primo namque resolutio illa s aepe tradita supra, totam hanc materiam es se arbitrariam, & Indicis dis positioni relinqui, an quis per calumniam, an insta aliqua de causa accusauerit, debereque ipsum qualitates personarum, rerum, & temporum, & alias debitas circunstantias inspicere, atque prae oculis habere. Singulariter equidem comprobatur ex illo textu; nam cum Magister quidam scholarum Palentinus ad Sedem Apostolicam acces sis set, & de suo Episcopo exces sus varios nuntias set, & ipsorum examinatio commis sa fuis set quibusdam: Innocentius tertius Pontifex maximus in hunc modum scribit: Cum autem proces sum negotij examinauerimus diligenter, nec intelligere potuerimus, probatum es se sufficienter aliquid de praedictis, &c. Ecce vbi diligens negotij examinatio praecedit, eademque iudicibus in futurum indicatur atque proponitur, quibus in effectu res relinquitur definienda, vt ibidem apparet. Deinde, & secundo, calumniatorem quem prae sumi, eo ipso quod obiectum crimen sufficienter non probatur, & innocentiam suam probandi, atque non calumniandi animo ad accusationem proces sis se, onus eidem accusatori incumbere: expres sim statuitur ibidem, in ver siculo, vobis mandantes, in haec verba: Vobis mandantes quatenus memoratum magistrum scholarum, donec canonice suam purgauerit innocentiam, scilicet, quod non calumniandi animo ad huiusmodi crimina proponenda proces sit, &c. Tertio denique & vltimo, ratio illa a me considerata supra, qua Iulij Clari rationem dilui concludenter notaui, ita expres se & singulariter eo in textu probatur, vt eiusdem Authoris as sumptum stare non valeat vllo modo, dicitur namque in finalibus verbis eiusdem: Vt caeteri simili poena praeteriti, ad infamiam suorum non facile prosiliant praelatorum. Quibus equidem fatis clare innuitur, atque ostenditur, quantum intersit puniri eos, qui in criminum obiectorum probatione deficiunt, non modo vt innocentes non vexentur; sed etiam vt alij ab accusando arceantur, nisi probationes paratas habuerint. Quocirca temeritatem non probantis & succumbentis in criminalibus, condemnatione quoque damnorum & expensarum coercendam, atque puniendam rectis sime Bartolus docuit. & relati supra sequuntur. Nec placere potest quouis modo contraria sen[sect. 19] tentia, quod scilicet accusator qui in causa criminali succubuit, non sit condemnandus in expensis; quam tenuerunt Albericus, Baldus, & Anania, & Cardinalis Alexander, qui dicunt raro, aut nonnunquam vidis se in praxi talem condemnationem expensarum, & quod vsus communis contrarium ob seruat. Et eos refert, atque in prae sumpta calumnia, hoc est in ea, quae ex defectu non probandi inducitur, vt supradictum est s aepe, defendit constanter Iulius Clarus d.q. 62. n. 4. Qui fallitur aperte. attento iuris rigore, & ratione stricta, vt supra vidimus. Vsus autem quando in contrarium es set, attendi non deberet, nec etiam id quod fieri solet, sed quod de iure sieri debet; vt Grammaticus, decis. 39. in fine, obseruauit. Et contra Baldum, & Albericum commemorauit Farinacius, in loco relato supra numero 13. Bartolum etiam constanter defendit Hippolytus Riminaldus, & authoritatibus Baldi, & Alberici, & sequacium satisfacit dicto consilio 303. ex num. 20. cum seqq. lib. 3. quae ideo non repeto, quod erudite & plene scripta sint ibi. Dixerim tantum & vltra relatos, Clarum ipsum testari, vidis se multos in facto condemnari in expensis, cum in probatione deficiunt. Deinde in vera calumnia verius resoluis se, & distinxis se Iulium Clarum, eodem in loco, & eiusdem di stinctionem, excepto primo membro, calumniáque prae sumpta excepta, a me probari, seruandamque fore, cum occasio se offeret. Imo & in fortioribus terminis, quod licet caus ae nonnullae iustae ab Authoribus consideratae, & a iure deductae, excusent accusatorem a calumnia & [sect. 20] eius poena, non tamen excusent ab expensis & earum condemnatione, post Abbatem, in cons. 78. columna finali, lib. 1. concludit Bos sius, dict. tit. de accusatore, num. 28. vt supra retuli. & referunt, atque simpliciter alitet non inquirendo veritatem, sequuntur Menoch. lib. 2. de arbitrariis, dict casu 321. num. 9. & num. 34. Mascardus, dict. Conclusione 254. num. 15. Hippolyt. Riminald. dict, consil. 303. num. 8. volum. 3. Refert etiam, & simpliciter quoque transit, nec insistit Gregorius Lopez, in dict. l. 5. tit. 1. part. 7. Contrarium tamen rectius post Crauetam, in[sect. 21] cons. 178. num. 16. defendit Farinacius, dict. quae st. 16. libri primi criminal. num. 70. & 71. vbi con stanter & vere quidem tuetur, quod causa iusta excusat a condemnatione expensarum, tam in ciuili, quam in criminali; & quod in criminali fortius id es se debet, quod in ciuili causa est. Insuper adiicit, quod Doctores omnes in hac materia loquentes, quod causa iusta excuset ab expensis, dicunt generaliter; non distinguendo inter causam criminalem & ciuilem; & quod Bos sius ab eodem Farinacio, & a me supra relatus, contrarium non probat, prout probare intendunt nonnulli, cum fateatur Bos sius ipse, quod quando color es set tam magnus, quod praebuerit iustam causam litigandi, quod excusat ab expensis in criminalibus, sicut in ciuilibus, quia in effectu res redigitur ad pares terminos, & ita quod ad expensarum solutionem & condemnationem attendendum omnino, an iusta causa interuenerit, necne, & non dubitandum, quin iusta causa excuset ab expensis; atque ita quotidie practicari communiter concludit Farinacius dict. quae st. 16. num. 13. & dict. num. 71. in fine. Quo loci re sponsum praebuit ad fundamenta, quae in contrarium pos sent adduci, & Crauetae rationem recte ponderauit, maximum inquam alias Reipublicae damnum futurum, nam si ab expensis non liberarentur, nisi qui perfectas haberent in manu probationes, pauci reperitentur, qui ob expensarum periculum & interes se non deterrerentur ab accu sando, & sic delicta non probarentur, nec punirentur. Eandem quoque sententiam defendit And. Fachin. in consil. 8. num. 56. & sequent. lib. 1. Addiderim ego (& vltra Crauetam, Farinacium, & caeteros) tria a me considerata, atque obseruata. Primum, huic sententiae aperte suffragari, at[sect. 22] que ipsam iuuare textum, in dict. l. prima, ff. (ad Turpillianum, in §. sed non vtique, vbi dicitur, quod is qui non probauit crimen, quod intendit, non protinus calumniari videtur, sed quod eius rei inquisitio spectat ad Indicem, qui de consilio & animo accusatoris incipiet quaerere, qua, scilicet, mente & intentione ad accusandum deuenerit, & an iusto errore, iustave causa motus fuerit, an per calumniam id fecerit. Et quidem quamuis calumnia prae sumatur, vbi non probatur, quod intenditur: probatio tamen in contrarium non excluditur, & Iudici inquisito remittitur, vt iustam, vel non iu stam accusandi causam inspiciat, & perpendat; ad quam, cum lex habuerit expres sam adeo rationem, ideo videtur proculdubio fecis se, vt ei qui causa probabili & iusta defecerit omnino, poena legitima irrogetur, prout statim in eodem §. exprimitur. Alioquin autem si iusto errore, vel colore, aut iu sta, & probabili causa excitatus fuerit, vt querelam, vel accusationem susciperet, in nihilo puniatur, qui iustae caus ae cogitatione, & interuentu debet excusari, & verisimiliter crediderit, se crimen obiectum probaturum, quamuis postmodum non probauerit. Secundo deinde, praefatam hanc distinctionem,[sect. 23] an scilicet iusta causa interuenerit, vel non, vt a condemnatione expensarum excusetur, vel non, succumbens; minime excludi in dicta lege partitae, nam et si generaliter lex illa dixerit: Que peche todos los danos, e menoscabos. Loquitur equidem, ac intelligi debet in vera calumnia, & malitia, & cum iu stae caus ae colore iuuari, vel excusari non potest vllo modo, qui accusationem instituit. Caeterum si iusta causa accusandi interuenerit, cum eo textu contrarium non dicatur, non excluditur, quin recta ratione iuris, ac illo quidem, quo iusta causa excusat in ciuilibus, quo etiam in dict. §. sed non vtique, in delictis sic statuitur, excusari debeat qui in criminalibus succubuit, cum ratio discriminis reddi non pos sit; & ita fortiter, atque expres sim adstringat textus ille, & in criminalibus militet fortior, aut ratio illa, quae in ciuilibus non militat, interes se scilicet, aut damni Reipublicae, delicta inquam non remanere impunita, quae licet non attendatur quoad expensarum condemnationem, quando quis succubuit in criminalibus, nec iusta causa, aut color apparuerit accusandi, quando tamen illa adsuit, & probabilis est, & legitima, & qua quisque (etiam bonus, & probatus vir) adduci potuit & excitari, tunc equidem excusare debet omnino, & consequenter Farinacij sententia practicari, & obseruari, quae fuit antea Crauetae, vt supra dixi, & per textum etiam, in d. cap. 2. de calumniatoribus, dilucide potest comprobari, cum diligens illa proces sus negotij examinatio, quae illo casu tunc suit, & Iudicibus in futurum indicatur, vt supra dicebam, non ad alium tendat finem, quam vt dilucide constet, an crimen obiectum probatum fuerit, necne, an etiam iuste, vel iniuste, aut per calumniam quis criminale iudicium susceperit, vt statim ostenditur eodem in textu. Tertio denique, & vltimo, iuxta facti occurren[sect. 24] tis, & criminis obiecti naturam, accusatoris, & accusati qualitates, aliásque debitas circunstantias rem hanc definiendam omnino, & boni discretíque Iudicis arbitrio protinus relinquendam. Ipse namque id arbitrari debebit ex his, quae acta fuerint, & viderit ex diligenti etiam proces sus examinatione, vt nunc dicebam per text. in dict. cap. 2. de calumniatoribus. Ex caeteris denique, quae in casu occurrerint, iuxta quae aliquando succumbentem condemnabit in expensis, nec quocunque colore, causa ab eisdem liberabit eundem; sed ea duntaxat, quae probabilis videatur, & iusta, & malitiae, aut calumniae suspicione caruerit. Aliquando ob iusti erroris, vel doloris, vel coloris, iustaeve, & probabilis caus ae interuentum, & rationem non condemnabit. Et de consilio, atque intentione, & mente accusatoris sic inquirere debebit, vt da eiusdem animo instruatur, & placitum, atque finem dicta l. primae, ff. ad Turpillianum, & dicti cap. secundi, de calumniatoribus, adimpleat. Quibus equidem iuribus materia haec efficitur omnino arbitraria, & animi accusatoris inquisitio Iudici relinquitur. Quod si iusta causa á condemnatione expensa[sect. 25] rum excusat (vt dictum remanet) negari equidem vllo pacto non potest, quin ideo id contingat, quod dolus & fraus, siue machinatio, aut calumniandi, & iniuriandi animus, in accusatore deficiat, aut saltem ob iustam causam agendi non prae sumatur, siue non attendatur: & inde falsam videri omnino sententiam eorum, qui as serunt, iustam causam non excusare accusatorem, quin pos sit ipse actione iniuriarum conueniti, quod Alexander, Socinus senior, Bos sius, Menochius, & Mascardus tradiderunt simpliciter, & aliter non inquirendo veritatem. Caeterum eorundem sententiam non modo sibi non placere, sed nec veram credere, rectius dixit Farinacius ipse, criminal. lib. 1. dict. tit. 1. quae st decima sexta, num. sexagesimo septimo, cum sequentibus. Cui ego acces serim libenter, & contrariam sententiam probandam crediderim, ob rationem illam, quod iniuria sine dolo & animo iniuriandi non committitur, l. quod Reipublicae, ff. de iniuriis, l. prima, §. primo, l. tertia, §. penultimo, & §. finali, cum sequentibus, ff. eodem, l. si non conuitij, C. eodem titulo. Soláque culpa non sufficit, vt ibidem probatur per Farinacium; sed in eo, qui habet aliquam iustam causam, ces sat omnis dolus, & prauus animus, vt in crimine iniuriarum probatur specisice in leg. item apud Labeonem, §. si quis Astrologos, ff. de iniuriis. Et tenent ibi relati per Farinacium: ergo iusta causa quemadmodum a calumnia excu sat, ita pariter & ab actione iniuriarum excusare debet. Et hactenus Farinacius, loco relato supra, qui ipse ibidem num. 69. recte aduertit, Bos sium alio in loco huius sententiae fuis se, & iustae caus ae interuentum ab actione iniuriarum succumbentem liberare, potiúsque omnium, quam probationis desectum in spiciendum, expres sim dixis se. Addiderim ego (& vltra Farinacium & omnes) pro hac sententia textum expendi pos se singularem & apertum, in dicto §. sed non vtique, dictae l. primae, ff. ad Turpillianum, Iureconsultus namque eo loco dixit expresse, quod si accusator in probatione criminis obiecti defecerit, non protinus calumniari videtur: Sed absoluto reo, de accusatoris consilio quaerendum est, qua mente ductus ad accusationem proces sit; nam iustus error excusat á poena, qua euidens calumnia coercenda est: idcirco eius rei, ac animi, mentis, & intentioni inquisitio Iudici relinquitur, in dicto §. & probatio in contrarium admittitur in dicto cap. 2. de calumniatoribus, vt Iudex ipse de praefatis diligenter inquirat, & errorem, vel iustam causam, aut non iustam consideret; quod si eam considerandam, vt a calumnia & eius poena accusator excusetur, Iureconsultus exprimit, aperte sentit excusandum ipsum non modo a calumnia, sed ab aliis criminalibus actionibus, caeterisque, in quibus animus & intentio attenditur, provt attendi in actione iniuriarum nunc diximus. Rursus in eodem §. sed non vtique, subjicit Iureconsultus, quod si in euidenti calumnia Iudex deprehenderit accu satorem, legitimam ei poenam irrogabit; sane in euidenti calumnia non est, qui iusto errore, iustáve causa, & illis quidem, quae ab Authoribus perpenduntur, adductus, accusationem instituit, siue crimen obiecit: ergo iniuriarum actione non tenebitur, qui nec de calumnia tenetur, & iustae caus ae interuentum & ratione adeo iuuatur, vt eiusdem inquisitio in dicto §. sed non vtique, & innocentiae probatio in dicto cap. 2. de calumniatoribus, Iudici commendetur. Et de his hactenus, quae sunt notanda, quia nullibi sic explicata, nec ab Antonio The sauro in lib. singular. quae st. forens. quae st. 45. obseruata, vt ibi videbitur. Non etiam á Cardin. Thusc. practicarum conclusionum iuris, lib. 3. litera E. conclus. 634. fol. 492. nec á Cae sare Barzio decis. Bononiae 145. # 22 CAPVT XXII. Ex l. nihil. C. de vsucapione pro haerede. vbi quamplurimorum interpretationibus argute, & subtiliter refutatis, & nouiter conuictis, multisque ingenti studio, & diligentia in proposito eius textus; suitatis etiam, & praeteritionis, atque exhaeredationis liberorum obseruatis; & viuo quoque patre, an dominium, an pos ses sionem bonorum paternorum habere, siue domini aliquo modo dicantur? Textus ille adeo vulgatus, vt in scholis per manus tradatur quotidie, ita dilucide & ingeniose enucleatus relinquitur, vt Authoris studium, & laborem fatearis libenter. SVMMARIVM. -  1 Authoris in confectione huius capitis finis & intentio, vtilitas etiam, labor & industria proponitur. Et in proposito decisionis l. nih. C. de vsucapione pro haerede; eiúsque dilucida & absoluta interpretatione, plures casus distinguuntur numer. sequentib. Et distincte, atque absolute magis proceditur, quam hactenus factum fuis set ab alio. -  2 Suitatis diffinitiones variae, remis siue. -  3 Suitatis effectus octo praecipui, remis siue, & infra num. 38. -  4 Sui haeredes qui dicantur. -  5 Sui haeredes quare dicantur liberi, qui in potestate erant mortis tempore, & cum succes sio defertur, primum gradum obtinent. -  6 Vbi Glos s ae ratio, siue sententia probatur, quae in effectu communis est, & ipsam lege quadam Partitae confirmari, none adnotatur hoc loco. -  7 Vaconij etiam rationem in hac materia ex mente Glos s ae proces sis se, noue animaduertitur. -  8 Filij viuente quoque patre, vtrum patris haeredes dicantur, vbi sententia Glos s ae probatur, & contraria reijcitur, & numeris sequentibus. -  9 Tradita etiam in proposito per Alciatum, & Pinel. noue declarantur, nec aliter procedere pos se, demonstratur, & n. seq. -  10 Ioan. Bolog. in eodem proposito optime & vere loquutum, noue consideratum ab Authore, -  11 Filij, vino quoque patre bonorum & haereditatis eius domini veri dicuntur ex sententia Vaconij, & Ferd. Vasq. Mench. -  12 Ex sententia vero Bartoli & communi veri domini non sunt, sed impropriis sime, siue ficte domini dicuntur: & Communis probatur, & numero seq. -  13 Dictio quodammodo improprietatem denotat. -  14 Verbum, videtur, improprietatem inducit. -  15 Guill. Benedict. verba in proposito articuli excitati supra ex num. 11. ponderata, & probata per Authorem. -  16 Filios viuente patre non habere dominium bonorum eius, coacta, & concludenti ratione faciendum, vt hic ostenditur. -  17 Haereditatem veram, & effectualem mortuo patre incipere deferri filijs, Baldum recte docuis se. -  18 Filij viuente patre quare domini vocentur quodammodo, vere tamen domini dici non pos sint. -  19 Filij viuente patre dicuntur improprijs sime bona pos sidere parentum, ex sententia communi. -  20 Sed nullo modo pos sidere, ex sententia Viglij, quae ab Authore probatur, & num. seq. -  21 Et Ferdin. Vasq. Menchac. sententia contraria improbatur. -  22 Eiúsque fundamento praecipuo, noue & subtiliter respondetur. Optimeque explicatur textus, in l. in suis, ff. de liber. & posthum. -  23 Filius suus haeres non acquirere haereditatem paternam, sed retinere dicitur mortuo patre. -  24 Et non audire, sed se immiscere. -  25 Suitas in suis haeredibus tantum operatur, quantum in extraneis aditio. -  26 Adire, & repudiare, extraneorum haeredum proprium est, immiscere, & abstinere, suorum. -  27 Filij sui haeredes, titulo pro haerede vsucapere non pos sunt ex sententia communi. -  28 Communis sententiae fundamenta, reduci principaliter ad tria, prout hic expenduntur. -  29 Filij sui haeredes, sicut & caeteri, titulo pro haerede vsucapiunt ex sententia aliorum contra Communem, quae verior est, & probatur per Authorem, & num. seq. -  30 Vbi fundamenta fortis sima contra Communem expenduntur. -  31 Fundamento praecipuo, quo adducitur, atque excitatur Communis, respondetur, & num. seq. -  32 Haereditas iacens, an detur in suis haeredibus. -  33 L. 2. §. filium, pro haerede, verus intellectus adducitur, & secundo fundamento Communis re spondetur. -  34 L. nihil, C. de vsucapione pro haerede, de intellectu, & vera interpretatione agitur, & multis, num seq. vbi adnotantur quamplurima, quae alibi non erant antea sic digesta, nec obseruata per alium. -  35 Cald. Pereir. Lusitani inconstantia, & contrarietas in hac materia, noue ponderata, atque notata per Authorem. -  36 Ioannis Garsiae in proposito huius materiae obseruationes, nouitatis nihil continere, quamuis ipse vt nouas afferat illas. -  37 L. nihil. C. de vsucapione pro haerede, nouus quidam intellectus, noue etiam & concludenter confutatus per Authorem, & num. seq. -  38 Filij post mortem patris dicuntur, & sunt sui haeredes, licet tunc in potestate non sint. -  39 Ioannis Gutierrez ad text. in dicta l. nihil, noua interpretatio, noue, & vere conuicta per Authorem. -  40 Contra suos haeredes vsucapere alios non pos se titulo pro haerede, & multis numeris seq. -  41 Suum haeredem existere, aliud es se; & aliud extare. -  42 Suus haeres quando existere dicatur, & quando extare. -  43 Iacobi Cuiacij opera omnia, attente, atque ex proposito praelegis se, euoluis se, numquam Authorem poenitebit. -  44 Iacobi Cuiacij sententia in articulo praefato relata, & probata; & supra num. 40. -  45 Suis haeredibus existentibus, quare alius titulo pro haerede vsucapere non pos sit. -  46 Titulus putatiuus iusto errore procedens, quamuis sufficere soleat ad vsucapionem. -  47 Non tamen sufficit ad vsucapionem titulo pro hae redibus existentibus, cum Sarmiento contra Pinellum. -  48 Et pro Sarmiento contra Pinellum eundem ponderata ratio quaedam per Authorem hoc loco. -  49 L. captum, C. de captiuis, & postlim. reuer. pro Pinello non vrgere, noue, & argute consideratum ab Authore, & num. seqq. -  50 Iuri adeundi contra extraneum legitimo tempore, id est, triginta annorum prae scribitur. -  51 Ius immiscendi suis haeredibus competens, quanto tempore prae scribatur. -  52 Vsucapio titulo pro haerede an procedere pos sit instituto alio cum filio, noua Pinelli consideratio. Que ab Authore probatur, & legibus huius Regni noue etiam applicatur. -  53 Suis haeredibus existentibus, vtrum pos sit alius tertius non tanquam haeres patris, sed tanquam alterius haeres pro haerede vsucapere, & num. seq. -  54 Vbi resolutio traditur, & respondetur ad ea, quae in contrarium excitari, atque considerari pos sunt. -  55 Contra suos haeredes potest quis cum titulo, & bona fide vsucapione se tueri, si tempore legitimo pos sideat. -  56 Et Antonij Pichardi sententia in proposito refertur & num. seq. -  57 D.D. Gabriel. Enriquez, olim in Salmanticensi schola iuris Cae sarei primarij, insignisque moderatoris, nunc vero prae stantis simi, meritis simique Senatoris Regij sententia probata, & num. prae cedent. -  58 Suis haeredibus existentibus vsucapio pro haerede non procedit, non modo testato, sed etiam intestato decedente patre familias, & num. seq. -  59 Sui haeredes licet instituti haeredes non sint, domini tamen quodammodo censentur, & num. seq. -  60 Vbi expenditur l. in suis, ff. de liber. & posth. pro hac sententia. -  61 Filiorum in succes sione parentum prima causa est ab intestato patre defuncto. -  62 Ioannem Vaud. Ari. Pinel. & Iacob. Cuiacium, recte se habuis se, atque vere loquutos in resolutione casus proposit supra num. 59. -  63 Praeteritus qui dicatur. -  64 Suis haeredibus existentibus etiam si illi praeteriti sint a parente, hoc est, nec instituti, nec exhae redati, vsucapio pro haerede non procedit ex sententia Pinelli. Quae probatur, atque noue, & vere exornatur, & num. seq. -  65 Testamentum, in quo filius in potestate praeteritus est, ipso iure ciuili nullum est, & num. seq. -  66 Gallum Aquilium pro constanti habuis se, filium haeredem institutum fuis se, & de institutione posthumi nepotis dumtaxat dubium habuis se. -  67 Testamentum Galli formula factum, defendi non potuis se, si filius nec expres sim fuis set haeres in stitutus, nec etiam exhaeredatus. -  68 Liberorum appellatione omnes descendentes vsque in infinitum veniunt. -  69 Vltra trinepotes etiam secundum propriam verbi significationem. -  70 L. inter caetera, ff. de liberis & posthum. explicatur. -  71 Instituendi, aut exhaeredandi liberos neces sitatem, seculo & aetate Iureconsultorum, siue Iure Dige storum ad filios primi gradus suos haeredes re stringi. -  72 Filia, suus haeres est patri, quemadmodum filius. -  73 Et tamen ea praeterita, testamentum Iure digestorum non erat nullum. -  74 Nepotes sui haeredes; & alij descendentes secundi, vel tertij gradus, vel vlterioris non efficiebant iure Digestorum nullum testamentum auitum, in quo praeteriti fuis sent. -  75 Accrescendi ius olim filiabus, nepotibus, & aliis suis haeredibus praeteritis conces sum fuis se, & quale illud es set. -  76 Hodie ex nouiori Iustiniani constitutione, differentiam inter masculos & foeminas, & inter liberos primi, vel secundi gradus, vel vlteriorum, sublatam. -  77 Vsucapio pro haerede quod procedat, nec habeat locum decisio dictae legis, nihil, filia familias, vel alio descendente secundi gradus, vel vlteriorum, praeteritis, noua & vera Authoris consideratio in hac materia. -  78 Testamentum in quo filius in potestate praeteritus est, ipso iure ciuili quare nullum sit, & numeris sequentibus. Vbi Bartoli ratio recensetur, quae a nonnullis recipitur, & improbatur ab aliis. -  79 D. Francisci Sarmienti, Bartoli rationem impugnantis, nota adiicitur. -  80 Contra rationem Bartoli primum motiuum adducitur. Et Caldas Pereirae Lusitani solutio non probatur. -  81 Secundum motiuum contra rationem eandem proponitur. Et elegantius respondetur eidem, quam a praefato Lusitano Pereira factum es set. -  82 Pos se etiam rationem Bartoli defendi dicitur, prout hic adnotatur. -  83 Et dilucida, atque notanda alia ratio proponitur, & diluitur dubium excitatum supra ex num. 78. -  84 Diluitur etiam & dubium aliud, quare scilicet filia & nepotes nominatim exhaeredari non deberent Digestorum tempore. -  85 Filius olim tribus emancipationibus de patris pote state exibat; filia & nepos, vnica. -  86 D. AEgidij Ramirez de Arellano insignis Iurecon sulti laus & mentio honorifica. -  87 Suis haeredibus existentibus, ipsis tamen exhaeredatis, vtrum vsucapio pro haerede procedat, & num. seq. Vbi Iacobi Cuiacij sententia in proposito (quae noue expenditur) noué etiam declaratur. -  88 Exhaeredare quid, & de exheredationis diffinitione. -  89 Exhaeredatio quare inuenta, siue introducta. -  90 Exhaeredari dicuntur proprie sui haeredes. -  91 Exhaeredatio in extraneis inepta est. -  92 Matris, vel aui materni praeteritionem pro exhae redatione haberi, falso sibi persuasis se Doctores, & num. sequentibus. -  93 Mater, vel auus maternus non habet liberos in potestate, nec suos haeredes. -  94 Text. in §. mater, Institut. de exhaeredat. librorum, non probare id ad quod recensetur communiter, sed potius contrarium, vt hic ostenditur. -  95 Exhaeredato filio non competit bonorum pos ses sio contra tabulas, sed inofficiosi testamenti quaerela datur. -  96 Filio a matre praeterito, ius dicendi nullum, vel bonorum pos ses sio contra tabulas non conceditur, sed inofficiosi querela datur. -  97 Praeteritio matris, & militis praeteritio, qualiter differant. -  98 Exhaeredatio tollit suitatem ex sententia Bartoli, & aliorum. -  99 Exhaeredatio duntaxat suspendit suitatem, non tollit illam ex sententia Angeli. Quae ab Authore probatur, & iure ipso confirmatur. -  100 Ac denique Ioannis Bologneti locus commemoratur, vbi plena manu articulus hic discutitur, & omnibus respondetur, quae contra Angelum excitari, aut considerari pos sunt. Noue etiam Ioannis Marci Aquilini locus explicatur & notatur. -  101 Quaestionis propositae supra num. 87. breuis, & vera resolutio, & num. seq. -  102 Parentibus licuis se olim, sine vlla causa liberos exhaeredare, ius suitatis abscindere, & dominij continuationem illam impedire. -  103 Exhaeredati liberi, si inique exheredati es sent, de inofficioso testamento parentum querebantur. -  104 Pater si hodie iure nouiori filium haeredem non instituat, neces se est, quod cum causa eum exheredet, & quod causa illa inseratur, & probetur. E Xtat sane Cae sarea quaedam, siue Imperatorum constitutio, in l. nihil. C. de vsucapione pro haerede. Qua duntaxat dicitur, Nihil pro haerede vsucapi pos se suis haeredibus existentibus: & nihil aliud praeterea est in ea lege vt satis difficilis explicatu sit, prout Cuiacius ibidem profitetur. Et[sect. 1] quamuis ad ipsius legis enucleationem, atque interpretationem permulta tradidis se iuris Interpre tes multis in locis non ignorem, ea potius, quae hactenus in proposito decisionis illius adnotata fuere ex profes so diligenterque praelegerim, & euoluerim, non tamen ita distincte, nec absolute declararunt eandem, vt plura alia adiicere, & nonnulla a me prolixa equidem Authorum omnium lectura noue considerata, in medium proferre, atque hoc loco recensere, vtilis simum non videatur. Sic enim fiet, vt in futurum quamplurima, quae subobscure explicantur ab aliis, dilucidé, & explicité resoluta habeantur; & quod attinet ad legem praedictam, alibi quaerendi, aut latius cogitandi neces sitate non grauetur quicunque. Idcirco, vt absolute, & di stincte magis procedatur, quam hucusque factum fuerit, plures casus distinguendos suo ordine duxi, quam per Interpretes constituantur, atque distinguantur communiter, & vere ex illis dilucida, & genuina decisionis praefatae interpretatio elicietur. Sit igitur primus casus, cum quaeritur, An sui haeredes pro haerede vsucapere pos sint? Et pro huius ce casus explicatione praemittenda sunt nonnulla, quae clariorem prae stabunt rerum omnium intelligentiam, & adeo neces saria sunt, vt omitti non pos sint, vt infra dicendum est. Ac Primo equidem cum[sect. 2] de suis haeredibus disputatio tota instituatur, ac de ipsis adeo expres sim in dict. l. nihil, agatur, suitatem, siue illam suorum haeredum in multis praerogatiuam , varie diffiniri per Scribentes, nec amplius in eo articulo immorandum, scienter consultóque potius praetermittendum, legendos tamen nonnullos, qui quamplurimas congerunt Suitatis diffinitiones. Sunt igitur in proposito legendi Fabius a Corombon. in l. qui se patris, n. 3. C. vnde liberi, Loriotus, de apicibus iuris, in rubrica de consanguin. & affinitate, Axiomate 15. Minsingerus, in §. sui, n. 4. & 5. Instit. de hae red. qualit. & differt. Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 9. n. 16. Vaconius (qui nouam tradit diffinitionem suitatis,) declarat, iur. lib. 3. declaratione 50. num. 17. Menchaca, de succes sion. creatione, lib. 2. §. 19. n. 2. Ioannes Gutierrez, in repetit, ad text. in dict. §. sui ex n. 2. & n. 39. Ioannes Oinotomus, ibidem in principio. D. Francis. Sarmientu, ad l. in suis, num. 3. ff. de lib. & posthum. & ibidem Cuiacius, Michael Gras sus, receptarum sentent, §. suitas, q. 1. late Ioannes Bolognetus, in dict. l. qui se patris, ex num. 4. Cum seq. C. vnde liberi, vbi num. 10. noue diffinit: Arias Pinellus 2. parte rubricae. C. de bonis maternis, ex num. 36. Ioan. Marc. Aquilin. 1. part. §. & quid si tantum, l. Gallus, ex num. 1. & num. 32. & his non relatis Antonius Pichardus, in dict. §. sui num. 17. vbi inquit, Suitatis nomen veteribus Iureconsultis inusitatum fuis se, aptum tamen es se ad docendum, & ab Interpretibus nostris facilioris doctrinae gratia inuentum, atque introductum, es s eque Suitatem in effectu qualitatem quandam, secundum quam quis dicitur suus haeres, in quo, & superius relati conueniunt, quamuis diuersimode diffiniant. Congerunt etiam suitatis effe[sect. 3] ctus permultos, vt penes ipsos pariter videbitur, & per Gras sum, d. §. suitas, q. 7. Anton. Gom. d.c. 9. variar. ex n. 17. vsque ad n. 20. vbi octo praecipuos suitatis effectus cumulauit. Octo etiam congessit Ioan. Oinotomus, in d. §. sui, n. 8. fol. mihi 230. Vigli. Pinel. Guil. Bened. Mencha. & Sarmien. quos infra n. 38. in vers. suitatis etiam effectus, commemorabo. Secundo deinde praemittendum erit, suos haere[sect. 4] des dici, siue suos liberos, filios qui sunt in potestate patris morientis eiusdem mortis tempore, & primum gradum seu locum obtinent delatae hereditatis tempore; id est, quod nemo praecedit gradu eo tempore, vel a morte parentis, vel apertis tabulis secundum ius vetus, & nouum. Prout dixit Cuiacius recitat. solemni. in libros. C. ad titulum. C. vnde liberi, fol. 486. & probatur in praecitato. §. sui, Institut. De haered. quali. & differen. §. ita demum, & §. Cum filius, Inst. de haered. quae ab intest. deferun. l. in suis. ff. de liber. & posthum. l. 1. §. qui sunt in potestate. ff. si quis omis sa causa testamenti. l. 1. cum suis §§. ff. de suis, & legit. haered. l. 21. tit. 3. p. 6. in princip. ibi: E suyos son llamados aquellos que son fijos, o nietor, o visnietos del fazedor del testamento, si fueren en poder del, a la sazon que los fiziere herederos. Et ibi notauit Gregorius Lopez, glos. 1. 2. & 3. sic etiam notarunt, & latius explicarunt post: ordinarios in locis praedictis, Antonius Gomezius, tom. 1. variar, dict. cap. 9. num. 14. in fin. Menchaca, de succes sion. creatione, lib. 2. §. 19. nu. 4. per totum, Bris sonius, de verbor. signis. lib. 17. pag. 620. Minsingerus, in dict. §. sui, num. 2. Vaconius, declarat. iuris, lib. 3. dicta declaratione 50. num. 6. & 7. Francis cus Connanus, comment. iur. lib. 10. cap. 5. num. 7. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, mortuo itaque testatore, el 2. ex num. 9. cum seq. Ioannes Bolognetus, in dict. l. qui se patris, ex nu. 11. cum seq. Anton. Pichardus, in dict. §. sui, n. 1. & n. 10. vsque ad num. 18. vbi ex sententia communi diffinit, quod sui haeredes sunt liberi, qui in potestate morientis fuerunt, & quos mortis illius tempore nemo proximiori gradu antecellit. Et singula verba explicat, atque suo ordine prosequitur. Dicuntur autem liberi sui haeredes, siue suorum[sect. 5] nomen eis indultum est, quia domestici haeredes sunt, & suus quasi proprius domi, ex suo corpore natus, non aliunde accitus haeres, vel quasi sui ipsius haeres. Quia filius, & pater vna. & eadem persona es se censetur, & vox filij, vox patris, & e conuerso. Imo filius viuo etiam patre dominus quodammodo bonorum paternorum existimatur, prout in dict. §. sui, & in dicta l. in suis cum aliis citatis supra, scribitur, & in dict. l. part. ibi: E llamaron los sabios antiguos a tale haerederos como estos suyos, porque son como vna persona, e vna cosa con el testador. E aun demos dixeron son como senores de la herencia, viuendo con sus mayorales, porque en su vida han todo lo que les es menester de los bienes, tambien como los padres, e los abuelos. E otro si, por que a la su fin no los pueden desheredar, sin cierta, e derecha razon. Et Glos sa in praecitato §. sui, ver[sect. 6] bo, existimantur, sic adnotauit, & aduertit expres sim, ex artisicio iuris ciuilis id euenire, quod fingit patrem, & filium, vnam & eadem personam es se, per textum vulgatum (quem in commentariis de vsufructu, multorum Authorum allegatione exornauimus) in l. finali. C. de impuber. & aliis substit, Item eandem vocem vtriusque, §. ei qui, Institut. de inutilibus stipulation. & ideo videri dominium bonorum paternorum viuo quoque patre, quia in bonis patris alitur, sicut ipse pater. Et Glos s ae sententiam (vt vides) sequuti sunt expres sim dictae legis Partitae: Conditores, sequuntur etiam Doctores ibidem communiter, & in dicta leg. in suis, vbi Iason, ex num. 14. & non facta mentione Glos s ae, rationem eandem adduxit Guil. Benedictus, in dicto cap. Rainuntius, dicto verbo, mortuo itaque testatore, secundo, num. 20. in principio. Et tanquam nouam sibi tribuit[sect. 7] Vaconius, dicta declaratione 50. lib. 3. num. primo, secundo, & tertio, postquam enim probauit, filium es se patris partem, & eandem personam etiam natura infert statim dicto numero tertio, hanc ob causam ius Ciuile videns patrem, & filium es se eandem personam, & bona patris ratione naturali, quasi debita filiis, imposuit eis nomen suorum haeredum. Et in idem pungit Sarmientus, in dict. l. suis, ante numerum 1. & num. 2. ad medium, & Viglius, in dicto §. sui, num. 1. Alciatus, lib. 4. de verbor. significat. pagina vltima. Et tenuerunt expresse Ioannes Oinotomus, in dict §. sui, n. 3. ibidem Pichardus, n. 16. & 18. Ioannes Corasius, Mis cel. lib. 3. cap. 16. Iacobus Cuiacius, recitation. solemn. in lib. C. ad titulum (vnde liberi, fol. 484. & 485. Antonius Gomezius, tom. 1. variar. dict. cap. 9. nu. 17. Franciscus Connanus, commen. iur. lib. 10. dict. cap. 5. n. 7. Caldas Pereira, in dict. l. si curatorem habens, verbo, sine curatore, num. 22. Haeredes autem, & sui haeredes, vsque adeo di[sect. 8] cuntur, vt viuo quoque patre, & tempore prae senti, id est vitae patris ipsius attento haeredes dicantur filij. Idque ex sententia Bartoli, Socini, & Cornei, quos retulit, & sequutus est Emanuel Costa, in relectione, §. & quid si tantum, legis, Gallus, ff. de lib. & posthu. 4. part. n. 8. & tribus seqq. vbi pro certo constituit. Quod etsi viuens, haeredem non habeat, l. 1. cum similibus, ff. pro haerede; Pater tamen suum haeredem, aut suos haeredes habet, & viuo parenti quis suus haeres dicitur. Caeterum atque in contrarium, quod id dici non pos sit tempore prae senti inspecto, id est vitae parentis, sed inspecto potius futuro euentu, atque tempore, quo pater morietur viuo filio; colligitur ex sententia Glos s ae, in eodem §. sui, verbo, desierit. Quam cum aliis Authoribus defendit, & comprobat Menchaca, de succes sionum creatione, lib. 2. §. 19. n. 19. in versiculo, & ita eo etiam viuo, & nu. 20. Vltra quem animaduerto, sententiam Glos s ae veriorem equidem es se, si effectum, & veritatem temporis prae sentis inspiciamus, tunc si quidem verum est, filios adhuc haeredes non es se; futuros tamen haeredes, cum pater morietur. Quod si iuris subtilitatem, & futurum tempus praeoculis habeamus, dici sane potest, quod viuo etiam parenti qui suus hae res est, cum regulariter, ac nisi alia de nouo emergant, filij parenti futuri sint haeredes, vere tamen tunc haeredes non sunt, vt statim dicetur. Animaduerto[sect. 9] deinde, sic etiam intelligenda fore ea, quae in hac materia reliquerunt scripta, atque obseruarunt Andr. Alciatus, in l. haeredes, 75. num. 4. ff. de verborum significat. Arias Pinellus, 2. parte rubricae, C. de bonis maternis, num. 38. in versic. quibus addendum est. Nam etsi in pluribus legibus suorum haeredum viuentis mentio fiat, idque ob rationem praefatam identitatis, & coniunctionis personarum contingat, propter rationem etiam illam naturalem, quae statim, vt nati sunt liberi, ad succes sionem parentum eos inuitat, ipsisque rationibus consideratis, & ad differentiam extraneorum, siue non suorum, pater etiam viuens suos haeredes habeat, ipsíque viuenti etiam haeres, & suus haeres filius dicatur: quia haeres futurus est. Tamen quia es se potest, vt in futurum haeredes non existant, si sui es se desierint, aut viuo patre moriantur, si certis etiam de causis a succes sione remoueantur; negari non potest reuera ante mortem parentum eos haeredes non es se, quibus viuente patre succedendi ius non conceditur, quamuis eo etiam tempore suitas detur, vt dicetur statim. Idque as sequutus videtur Ioannes Bolo[sect. 10] gnetus (licet non ita explicet) in dict. l. qui se patris, n. 13. in versiculo, item dum dicitur. Scribit namque, id quod dicitur, quod sunt sui haeredes, & in pote state, intelligi de suitate seu haerede sine executione cum sola spe, quia in vita suitas non operatur executionem, cum pater remaneat dominus verus, & administrator. Et contradictio est, quod viuat pater, & sit haeres, & ideo in vita est suus haeres, sed post mortem dicitur existere suus haeres. Item dicitur hae res, id est, quasi dominus nunc, & suturus effectualiter dominus per mortem, sed post mortem haeres est proprie, & sic in effectu futurum euentum, siue suturum tempus considerat Bolognerus, & Glos s ae sententiam probat, quamuis eam non referat. Etsi aliter intelligatur resolutio illa Costae, procedere non potest de iure, siue ita explicari debet, vt diximus; & nunc relatus Bolognetus explicat. Nam etsi suos haeredes habeat pater, qui liberos habet in potestate, futuros tamen haeredes sperari, non haeredes es se effectualiter, & de prae senti certum est Et Bologneto, non obscure conueniunt Iacob. Cuia. & Ioan. Oinotomus, vbi supra Andr. etiam Fachi. controu. iur. lib. 6. c. 11. in final. verbis. dum dicit, quod filij sunt veri, & proprij haeredes, & hoc amplius quam caeteri haeredes habent, quod viuente patre quodammodo domini existimantur, & ideo videntur potius liberam bonorum administrationem consequi, quam haereditatem percipere. Sed quod non impedit haec res quominus filij mortuo patre haeredes dicantur, erant si quidem viuente patre existimatione quadam haeredes, & domini, sed mortuo patre vere sunt haeredes, vere sunt domini; nec continuatio illa dominij ex legis interpretatione impedit, vt haeredes non dicantur post mortem patris. Conuenit denique Ant. Pichar (sed nullum ex prae citatis Authoribus, nec superiora commemorat) in d. §. sui, n. 18. & 19. vbi ex nonnullis ibi adductis concludit , quae filius etiam viuo patre suus haeres dici potest, & quod dicitur haeres, non attento tempore praesenti , sed futuro euentu , quo pater morietur viuo filio. Domini etiam bonorum paternorum, quod dican[sect. 11] tur filij viuo quoque patre, dicebamus supra ex ratione illa, quod cum filius sit vna & eadem persona cum patre, efficitur equidem, vt sicut pater est dominus bonorum, ita & filius bonorum eorundem dominus dicatur: imo & in fortioribus terminis, quod sicut mortuo patre penes filium est verum do. minium; ita & ipso patre viuente; quod dominum es set verum, quippe cum illud idem sit continuatum; & consequenter, quod viuente etiam patre dicantur filij vere, & proprie domini, secure affirmat, & constanter tuetur Vaconius, lib. 3. d. declaratione 50. n. 4. in fin. & n. 15. & contra Communem tentauit Mencha. De. succes. creat. lib. 2. §. 19. n. 18. qui vere errore manifesto labuntur, vtpote cum iuri ipsi id repugnet, & multo verius sit, filios viuente patre interpretatione quadam siue fictione iuris ciuilis, atque impropriis sime dici dominos, aut bonorum paternorum habere dominium. Quod docuit Bartol. n. 4. & sequuntur Docto[sect. 12] res communiter in d.i. in suis. ff. de liber. & posthum. qua in lege Iureconsultus vtitur dictione quodammodo, [sect. 13] quae improprietatem denotat, sicuti Bart. scripsit in l. si is qui pro emptore, n. 5. ff. de vsucapionibus, vbi communem sententiam profitetur Iason, n. 79. & n. 92. & ad interpretationem d. l. in suis, aduertunt Bartol. d. n. 4. Duaren. in tit. ff. de liber. & posthum. c. 3. pag. 910. Alij etiam Authores, quos statim commemorabo . Prae [sect. 14] terea, & verbo videntur, vtitur, quod etiam improprietatem inducit, ex sententia eiusdem Bartoli, in d. l. si is qui pro emptore, n. 5. & Iason ibid. n. 90. & notauit Castrensis, in eadem l. in suis, n. 4 dicens, dominium illud consideratum a Iureconsulto, viuente quoque patre, a lege introductum fuis se; non tamen es se plenum. sed fictum quoddam dominium, quod ex permis sione legis potest pater auferre filio, & impedire, ne verum dominium acquiratur illi, vt verba finalia eiusdem legis ostendunt. Sic quoque & Bolognetus, in d. l. qui se patris, n. 13. notauit vt supra vidimus, n. 10. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, verbo, mortuo[sect. 15] itaque testatore, el 2. n. 20. vbi dixit singulariter in proposito, dominium illud, quod viuente patre habet filius in paterna haereditate, es se dominium interpretatiuum, & intellectuale; quia ex quo lex interpretatur filium es se eandem personam cum patre, nostro intellectui declaratur illum, scilicet filium es se dominum, & patrem. Secus quoad dominium verum , & effectuale, quia dominium est quaedam plenitudo, quae plures non capit insolidum. Quam plenitudinem non habet filius, cum ei desit administratio & facultas disponendi, & sic improprie, & ficte dicitur dominus. Et id ipsum ita pariter as secuerarunt, & ratione comprobarunt Franciscus Connanus, commentar. iur. ciu. lib. 10. d.c. 5. n. 7. Viglius, in d. §. sui, n. 1. in fin. Minsingerus, nu. 2. & 3. Ioannes Oinotomus, num. 4. D. Franc. Sarmientus in praeallegata l. in suis, n. 9. in princip. & n. 10. in fine, & n. 11. vbi dominium, & alia, quae viuente quoque patre in filio considerantur, siue eidem tribuuntur, dicit es se considerabilia impropriis sime, cum vere filij in vita patris nihil iuris habeant. Ioannes Gutierrez, in repetitione ad text. in d. § sui, n. 69. & n. 88. in versic. 1. quia filius in vita, & n. 89. & mutata priori sententia, quam periculosam profitetur, dominum impropriis simum es se filium patre viuente; agnoscit Mencha. Ipse, lib. 1. de succes. creat. d. §. 19. n. 18. in fine. Idque coacta ratione[sect. 16] concedendum est, & tenendum; alias namque si filij, aut sui haeredes domini es sent, parentes non pos sent es se domini, vt grauiter argumentatur Iureconsultus, in l. haereditatem. §. pater peculij ff. de Castren si peculio, & cum iudicio expendit, & ita tuetur expres sim Emanuel Costa, ad §. cum in bello. l. qui duos. ff. de rebus dubiis, verbo, patris, n. 4. & 5. ne daretur ille concur sus duorum dominorum, vt praefatorum Authorum adnotarunt nonnulli, & optime Iason, in d. l. in suis, n. 14. & tribus seqq. Atque ex his apparet, insignem[sect. 17] illum iuris Interpretem Bald. recte dixis se in l. potuit, quae stione 7. C. de iure deliberandi, veram haereditatem mortuo patre filio deferri, & ante mortem eius verum, & proprium dominium penes patrem fuis se. Apparet etiam, filios viuente patre dominos quo[sect. 18] dammodo vocari propter rationem eandem, propter quam dici haeredes, obseruauimus supra, propter identitatem inquam, & coniunctionem personatum , & rationem illam naturalem, quae velut quaedam tacita lex filiis haereditatem parentum tribuit, quasi ad debitam succes sionem eos vocando, & quia futuri sunt haeredes mortuo patre. Caeterum ratio illa naturalis, non adeo potens est, vt parentibus viuentibus pos sit, aut debeat quouis modo auferre dominium, nec filiis dominium aliquod considerabile tribuat, quamuis interpretatione, & ratione quadam s aepe repetita, dominos eos quodammodo dixerit in vita parentum, qui post mortem veri domini futuri sunt, nec antea dominium plenum, aut verum aliquod dominium consequuntur, quod & vltra relatos supra agnoscit Alciatus (sed nullus ita dilucide explicat) in d. l. in suis. n. 14. & 17. & n. 8. & 20. & melius Iason, ibid. n. 40. optime Ioan. Oinotomus, in d. §. sui. de haeredum qual. & differ. n. 3. & 4. vbi ex sententia communi obseruauit, illud quod dicitur, quod filius viuo patre dominus quodammodo bonorum paternorum existimatur, ita vt non dicatur acquirere nouum titulum seu dominium, sed in eum moriente patre illud continuari, d l. in suis. Ita etiam , quod sola administratio filio obueniat, non nouus titulus; illud inquam, quod ita dicitur, impropriis sime dici, propterea quod de bonis paternis filius alendus est, sicut pater, & propter spem futurae succes sionis. Vere tamen & plenarie filius consequitur bona post mortem patris, nec dicitur dominus quoad plenum dominium, quia res paternas viuo patre filius alienare non potest, nec etiam aliquod ius habet in legitima viuo patre, nec pater ei cogitur dare legitimam. Remanet ergo, filios viuente patre, impropriis sime, & quodammodo ex legis interpretatione propter rationes praedictas dominos dici; mortuo vero patre, veros dominos dici, & veros haeredes; vt etiam Fachineus, controu. iur. lib. 6. c. 11. in finalib. verbis (quem supra retuli) rectis sime aduertit. Remanet deinde, ex superius obseruatis petendam[sect. 19] resolutionem alterius articuli, in quo (vt video) variant Interpretes nostri, & circa possessionem diuersimode se habent. In primis namque quod propter easdem rationes, propter quas viuente quoque patre filij hae redes appellantur, & domini; dicantur etiam, & bona paterna pos sidere, impropriis sime tamen, id dici, colligitur ex sententia Glo. in d. l. in suis, quae firmat aperte, quod sicut filius viuo patre est quodammodo dominus, ita & quodammodo bonorum paternorum posses sor. Atque in hunc sensum acceperunt Glos sam, & sequuti sunt eam Baldus, Angelus, Cumanus, & Alexander ibidem. Et cum ipsis transit Ia son, num. 31. Franciscus Connanus, Commentar. iur. lib. 10. cap. 5. n. 7. & procedere posse Glos s ae sententiam in quadam impropriis sima siue imaginaria pos ses sione; adnotarunt Alciatus, n. 14. & Sarmientus, n. 11. in eadem l. in suis. Ioannes Gutierrez, in dict. §. sui, n. 69. qui articulum disputat, ex n. 66. & tandem improprie filium dici pos sidere, resoluit. Caeterum contrariam sententiam, imo viuente pa[sect. 20] tre filios non quasi pos sidere, siue nullo modo pos sidere, contra Glos sam defendit Vigilius, in dict. §. sui, num. 5. vbi dicit, fictionem iuris ciuilis circa dominium tantum es se, non etiam circa pos ses sionem, haeredem namque dominium Veteres dixerunt, nus quam vero legitur, pos ses sionis ius filio communicatum fingi, cum pos ses sio non tam iuris sit, quam facti. Et in idem videtur inclinare Cuiacius, in l. cum haeredes, ff. de acquirenda pos ses sione. Idque veris si[sect. 21] mum equidem est, & iuri magis conueniens, nec aliquo pacto sustineri pos sunt ea, quae in eodem articulo reliquit scripta Menchaca, de succes sionum creat lib. 2. §. 19. num. 19. quo loco contra Communem tentauit, filium viuo quoque patre es se verum pos ses sorem bonorum patris. Et adducitur duntaxat ex textu, in d. l. in suis, in illis verbis: Itaque post mortem patris non haereditatem percipere videntur, sed magis liberam bonorum administrationem consequuntur. Ex quibus infert, quod viuente patre nihil defuerat filiis praeter liberam bonorum administrationem, & sic sequitur, quod habebant dominum, & pos ses sionem. Vere tamen errore manifesto decipitur,[sect. 22] nec ex verbis relatis in eum sensum inferre, aut aliquid deducere iure potuit, quocirca argumento praedicto (ad quod ex omnibus hactenus Scribentibus nullus praebuit responsum) facili negotio, ac vere quidem satisfieri, & responderi poterit non aliunde, sed ex his, quae supra dilucide adnotata, & scripta reliquimus, siquidem viuente patre dominos, & haeredes dici quodammodo filios, idque fictione quadam, siue interpretatione iuris, non rei veritate aut effectu, ibidem probauimus. Et ob eandem fictionem, atque interpretationem mortuo patre haereditatem etiam non percipere de nono videntur, licet reuera percipiant; quod vt Iureconsultus significet in eadem l. in suis. Vtitur verbo illo videntur, quod improprietatis significatiuum est, vt supra quoque adnotaui. Et dum dicit, quod magis liberam bonorum administrationem consequuntur, vtitur praedicto verbo, consequuntur, quod veritatem, & non fictionem aliquam significat. Et ita in effectu Paulus Iureconsultus erudite se habet, & maximo cum my sterio loquitur ibi, nam etsi dixerit, quod filij, viuente patre domini quodammodo existimantur; nusquam tamen dixit, quod pos ses sores, nec circa possessionem fictio es se potuit, quae circa dominium legis interpretatione illa statuitur. Deinde, nec verbo improprietatis significatiuo vtitur, quando dicit, eos liberam bonorum administrationem consequi, cum eo vsus fuerit, quando illos dominos es se dixit. vt supra notaui, atque ex his deducitur, quae in eadem l. in suis, n. 14. & quatuor seqq. Iason scripsit. Ex his denique, quae Ioannes Oinotomus in dict. §. sui, n. 3. & 4. ob seruauit, dicens, quod vt filius post mortem patris dicatur pos sidere bona ipsius, neces se est, vt pos ses sionem vere apprehendat, in quo recte loquitur; dum tamen inquit, quod non nouus titulus, nec nona pos ses sio filio obuenit mortuo patre, sed sola administratio, fallitur aperte; nam sicut administratio obuenit, ita & pos ses sio, si eam apprehendat; non enim viuente patre vllam pos ses sionem obtinet, nec pos sidet vllomodo, vt rectius cum Viglio resolui. D. etiam Spino, in speculo testamentor. glos. 17. principali, num. 10. in versiculo, quo fit, recte intellexit; dixit namque mortuo patre licet continuetur dominium in filium, non tamen continuari pos ses sionem, nec in hoc filium habere maius priuilegium, quam habeat extraneus, in quem non transit pos ses sio, absque actuali apprehensione, l. cum haered. ff. de acquir. pos ses sione. Et id ipsum post alios authores firmauit; sed D. Spino non retulit Antonius Pichardus, in dict. §. sui, num. 44. & 45. eleganter Cephalus, in cons. 30. n. 8. lib. 1. Decis. Perusina 69. n. 1. & tribus seq. & n. 10. & 11. vbi quod pos ses sio non continuatur etiam in suos. Caeterum licet de pos ses sione, ita res se habeat, vt dixi aliter de dominio statutum, vt supra resolui, atque improprie siue large loquendo, & propter rationem illam seu interpretationem consideratam supra, domini quodammodo vocantur filij viuente quoque patre, & sui haeredes, quasi sibi haeredes, vt dictum quoque fuit. Atque ex hac continuatione[sect. 23] dominij, siue communicatione illa rerum familiarium, quae est inter patrem & filium, descendit, vt filius suus haeres non acquirere haereditatem, siue nouum titulum, sed retinere dicatur, dict. l. in suis, ff. de liberis, & posthumis, l. si patronus, versiculo vltim ff. de bonis libertorum. Et non adire, sed se immiscere,[sect. 24] l. impuberibus, l. cum bonis. ff. de acquirenda haeredit. §. in extraneis, Instit. de haered. qual. & different. Quippe cum aditio neces saria non sit in suis haere[sect. 25] dibus, in quibus suitas tantum operatur, quantum in extraneis aditio, vt ex dictis iuribus deducitur, & ibidem obseruarunt Scribentes communiter; Antonius Gomez. tom. 1. variar. cap. 9. num. 17. Guil Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, mortuo itaque testatore, el 2. num. 1. & num. 21. 22. & 23. eleganter Cuiacius, recitation. solemn. in libros C. ad titulum C. vnde liberi, fol. 485 Adire ergo, & repudia[sect. 26] re, extraneorum haeredum proprium est; immiscere, & abstinere, suorum, Glos sa ordinaria in rubrica, ff. de acquir. haered. quam sequuntur Cumanus, & Iason, qui bene explicatu ibidem, iste num. 2. Minsingerus, in dict. §. sui, in principio, & in §. in extraneis, num. 10. Instit. de haered. qualitate, & differ. & plura congerit Ioannes Igneus, in authent. ex causa, num. 76. C. de liberis praeteritis, Antonius Pichardus, in §. extraneis 6. num. 1. & nu. 14. & sequent. de haered. qual. & different. Et hactenus de his, quae non otiose quidem, aut extra neces sitatem, vel propositum sic adnotata atque dilucide magis quam ab alio Recentiorum tradantur, resoluta fuere; sed quia ad explicationem, & veram interpretationem praefatae decisionis dict. l. nihil, praetermitti non pos sunt, atque praeoculis illa habere adeo neces sarium, vt si in memoriam non reuocentur superiora, & quae ad suorum hae redum priuilegia, & praerogatiuam attinent, vix constitutionis eiusdem iuridica, & vera ratio pos sit deduci. Et vere ex eisdem petenda est resolutio primi ca[sect. 27] sus, atque articuli illius propositi supra ante numerum 2. Vtrum inquam filij sui haeredes titulo pro haerede vsucapere pos sint? Er quidem Glos sa in eadem l. nihil. (de vsucapione pro haerede, & in l. 2. §. filium, ff. eod. tit. in ea opinione fuit, vt existimet, suos haeredes non habere ius vsucapiendi illo titulo pro haerede rem in bonis patris rectam, & ab eo sine titulo pos ses sam. Et sequuntur Bartolus, n. 2. Castrensis, nu. 5. Alexand. & Iason num. 7. in dict. l. in suis. Idem Iason in rubrica, ff. de acquir. haered. nu. 8. Albericus, Alciatus, Angel. de Periglis, Baldus, Iacobus de Sancto Georgio, Baldus, Guil. Benedictus, Couar. & alij, quos recensuit Arias Pinellus, 2. part. rubricae, C. de bonis maternis, nu. 38. in versic. sed omis sis. Socinus, in l. si filius qui patri, num. 16. ff. de vulg. & pup. substitut. Menchaca, de succes sionum creatione, lib. 2. §. 19. num. 19. Antonius Gomezius, tom. 1. variarum. cap. 9. num. 19. Ioannes Bolognetus, in l. quise patris, num. 8. in principio. C. vnde liberi. Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 33. num. 76. fol. mihi 311. & nouis sime omnium Sebastianus Naeuius (qui superiores Authores non refert) Select. iur. ad tit. C. de vsucapione pro haerede, in dicta l. nihil, n. 1. Et communis huius opinionis fundamenta,[sect. 28] siue rationes praecipue ad tria principaliter reducuntur. Primum ex his deducitur, quae numeris praecedentibus adnotata fuere, vt huic loco deseruirent, nam cum filius viuo quoque patre quodammodo dominus existimetur, & haeres, & post mortem patris cen seatur continuari dominium ipsum, vt magis videatur continuare pristinum ius, quam nouum acquirere; deficit equidem nonus titulus, ex quo ius vsucapiendi pro haerede competat, & tamen titulus hic neces sarius est, per text. in l. 1. & per totum, ff. & C. pro haerede. Et ponens exemplum ostendit Antonius Gomezius, dict. c. 9. n. 19. in versic. 4. infero. Secundum fundamentum deducitur ex l. 2. §. filium. ff. pro haered. vbi Iulianus Iureconsultus, in hunc modum scripsit: Filium quoque donatam rem a patre pro haerede negauit vsucapere, Seruius scilicet, quia exi stimabat naturalem pos ses sionem penes eum fuis se viuo patre, cui consequens est, vt filius a patre haeres institutus res haereditarias a patre sibi donatas pro parte cohaeredum vsucapere non pos sit. Tertium & vltimum fundamentum ex textu deducitur in eadem l. nihil. quasi in illis verbis: Nihil pro haerede vsucapi pos se suis haeredibus existentibus: Suis haeredibus denegata sit expresse titulo pro haerede vsucapio; cum tamen illa concedatur haeredibus extraneis, vt certum, & indubitatum est, atque ex dictis iuribus probatur aperte. Caeterum sententiam contrariam, imo quod filij[sect. 29] sui haeredes, sicut & caeteri haeredes titulo pro hae rede vsucapere pos sint; defendit constanter Vigilius in dict. §. sui, num. 4. & sequent. Forcatulus AEmilius Ferretus, Antonius Rubeus, Franciscus Connanus, & Iacobus Cuiacius, quos Arias Pinellus commemorauit, & hanc partem rectius tuetur, dict. 2. part. rubricae. C. de bonis maternis, num. 39. in princip. & ante ipsos contra Glos. & communem ibidem tentarunt Raphael Cumanus, in dict. l. 2. §. filium, & Raphael Fulgosius, in l. 1. C. pro haerede, & istam opinionem longe veriorem es se, & iuri magis consentaneam , profitetur Emanuel Suarez a Ribeira, Antonij Gomezij additionator, in addit. cap. 3. lit. l. fol. 51. & 52. & addit. dicti cap. 9. lit. E. fol. 155. & forte magis veram es se in puncto iuris scripsit Michael Gras sus, recept sentent. §. suitas, quae st. 7. num. 9. sequuntur etiam Ioannes Vaudus Pedemontanus (cuius in hac materia nullus hactenus fecit mentionem) variar. q. lib. 1. quae st. 4. in principio, fol. mihi 3. Ioannes Garcia, in commentariis de nobilitate, glos sa 12. num. 22. fol. 265. Emanuel Costa, in cap. si pater. de testamentis, n. 6. 2. parte, verbo, subsequenter ex filia. num. 7. & vehementer in eadem sententia insistit, & erudite loquitur Sarmientus, in dict. l. in suis, num. 8. in fine, & num. 9. ac denique probarunt eam Ioannes Gutierrez, in repetitione dicti §. sui, num. 81. & tribus sequent. Caldas Pereira, in l. si curatorem habens. C. de in integrum restitut. verbo, sine curatore, num. 28. in versic. sed licet haec sit, D. Spino, in Speculo, glos s. 17. principali, de institut. haeredum, num. 9. qui dicit hanc opinionem veriorem es se. Constanter Cuiacius, alio in loco vltra locum relatum per Pinellum recitation. inquam solemn. in libros C. ad titul. C. vnde liberi, fol. 485. Andreas Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 6. cap. 11. per totum. Antonius Pichardus (qui Authores praecitatos non refert, nec etiam firmiter insistit in certa quadam dict. l. nihil, interpretatione, sicut nec D. Spino insistit) in dict. §. sui, num. 38. sententiam tamen hanc, quod sui haeredes, sicut & caeteri titulo pro haerede vsucapiant, longe veriorem profitetur ipse Pichardus. Et pro hac secunda sententia (quae multo verior[sect. 30] est, & tenenda omnino) ne repetam hoc loco, quae alius scripserit; sex adducit fundamenta Arias Pinellus, dict. num. 39. in versic. & antequam illis iuribus. Quorum vnumquodque vere concludit, & ad ea reduci debent omnia fere argumenta, quae in articulo prae senti caeteri expendunt, vtpote cum ea omnia ex mente, atque obseruationibus eius dem Pinelli descendant, exceptis nonnullis, quae ponderauit Sarmientus, in dict. l. in suis, num. 9. per totum, & ab illis differunt. Vnicum etiam expendit Ioannes Vaudus, dict. quae st. q. in princip. Illo etiam, quo Doctores vtuntur communiter, deterioris conditionis non debere es se filios, quam extraneos, cum reuera fauorabiliores sint; adducitur principaliter Fachineus, lib. 6. dict. cap. 11. in principio, D. Spino, dict. glos. 17. principali, num. 9. qui adiicit, quod filiis suitas non debet es se damnosa, l. si filius, qui patri. ff. de vulg. & pup. substit. l. 3. §. si emancipatus, ff. de bon. pos s. contra tabulas. Et quod si filio suo haeredi denegaretur vsucapio pro haerede, deberet eidem etiam denegari haereditatis petitio, quia titulus pro haerede, est titulus petitionis haereditatis. I. pro haerede. ff. de petitione haereditatis, & tamen suo haeredi etiam competit haereditatis petitio, l. 3. vers ab intestato, ff. de petitione haered. vnde & vsucapio pio haerede debet illi competere. Retenta igitur secunda hac sententia, facile & ve[sect. 31] re diluitur ratio illa, qua praecipue excitatur Communis, continuationis scilicet dominij in suos; ex his inquam, quae erudite, & cum iudicio adnotauit Pinellus, dict. 2. part. rubricae, C. de bonis maternis, nu. 39. in finalibus verbis. Quem sequuti sunt Sarmientus, Caldas, & reliqui citati supra. Ioan. Gutier. in repetit. dict. §. sui. num. 81. in vers. 3. probatur. Nam licet in filium continuetur dominium, vt nulla videatur hae reditas fuis se, ex textu in dict. l. in suis, hoc tamen procedit in rebus, quae patris erant, in quibus vsucapio neces saria non est, non tamen obtinere potest continuatio illa dominij, quae eo vsque rem perducit, in rebus alienis, in quibus dominium quod nunquam fuit, nec pater ipse habebat, continuari non potest. Ex regula l. nemo plus. ff. de regulis iuris. Idcirco in eis[sect. 32] neces saria est vsucapio, quam ex sua persona incipere potest filius titulo pro haerede, quia quoad suos haeredes licet non detur haereditas iacens, prout est persona ficta, quae defunctum reprae sentat, vt glos sa 2. & multorum Authorum testimonio comprobantes, scripserunt Antonius Gomezius, tom. 1. variar. c. 9. n. 17. Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de testament. verbo, mortuo itaque testatore, el 2. nu. 47. & 48. Sarmientus in dict. l. in suis, num. 6. in sin. Gras sus, §. suitas. q. 7. num. 7. Ioannes Gutierrez, in dict. §. sui. num. 98. Caldas, in dict. si curatorem habent, verbo, sine curatore, n. 31. datur tamen haereditas, prout significat patrimonium defuncti, & tunc vere heres est, quod negari non potest, & agnoscit Spino, in speculo, glos sa 20. principali, n. 11. & glos sa 33. n. 4. 5. & 6. ac proinde filius rem alienam inuentam in haereditate vsucapiet titulo pro haerede. Prout etiam resoluit, & ita quoque respondet prefato fundamento Communis, sed superiores Authores non citat, Antonius Pichardus, in dict. §. sui, n. 38. in versic. nec in contrarium. Eo magis, quod reuera in suis haeredibus, & filiis, mortuo patre titulus nouus est, nouae etiam haereditatis tunc vsque nondum delatae acquisitio, plenumque, & perfectum dominium eo tempore datur, quod ante mortem patris improprium erat, siue imperfectum, & inefficax dominium, cum domini quodammodo antea existimarentur duntaxat, qui vere domini non erant, vt supra notaui. Et considerarunt recte Sarmientus, in d. l. in suis, n. 9. in princip. Caldas, in d. l. si curatorem habens, dicto verbo, sine curatore, num. 22. in fin. optime Fachineus, controu. iur. lib. 6. d.c. 11. in vers. postremum argumentum est. Qui eidem argumento Communis ex communione illa, & continuatione dominij, atque ex d. l. in suis, deducto res pondet, & inquit, filiis optime ac prae caeteris conuenire titulum pro haerede, quia sunt vere, & proprij haeredes, & consequenter vsucapere titulo pro haerede pos sunt, & licet hoc amplius, quam caeteri haeredes habeant, quod viuente patre quodammodo domini existimentur; id non impedit titulum haeredis, nec facit quominus filij haeredes dicantur. Erant si quidem (vt supra ex eodem Fachineo recensui) viuente patre existimatione quadam domini; mortuo vero patre vere sunt domini, vere sunt haeredes. Continuatio autem illa dominij ex legis acuta interpretatione, rei veritatem non immutat, nec filiis ius, & titulum haeredis aufert. Secundum etiam fundamentum, quo adducta est[sect. 33] communis, ex textu in l. 2. §. filium. ff. pro haerede, diluitur manifeste ex verbis eiusdem §. potius namque ille textus contra communem retorqueri debet, sicuti Viglius, in d. §. sui scripsit, & diligentius Pinellus, d. 2. parte rubricae, C. de bonis maternis, num. 40. per totum . Ioannes Vaudus, variar. dict. q. 4. in versic. sed nec ad rem pertinet. Sarmientus, in d. l. in suis, num. 8. in fin. Caldas, dicto verbo, sine curatore, num. 29. Ioannes Gutierrez, in d. §. sui. n. 82. Ioannes Garcia, de nobilitate, d. glos sa 12. n. 22. Fachineus, lib. 6. d.c. 11. in versic. pri. num est. vbi Pinelli solutionem sequitur, & trans cribit. Filius ergo ea in lege vsucapere non potuit titulo pro haerede rem a patre sibi donatam, quia alio titulo pos sidebat, ex causa scilicet, siue titulo donationis: nec causam pos ses sionis sibi mutare poterat, §. quod vulgo, eiusdem l. 2. l. 3. §. illud, ff. de acquir. pos ses s. & consequenter, nec titulo pro haerede vsucapere, qui alias vsucapere pos set, vel dicendum es set, dubium eiusdem legis inepte excitari, si nunquam vsucapere pos set, sicuti Arias Pinellus vbi supra. subtiliter adnotauit. Rursus, nec fauet sententiae communi argumen[sect. 34] tum deductum ex eadem l. nihil, C. de vsucapione pro harede. Qua etiam decipitur Communis; vere namque in eo textu pro haerede vsucapio suis haeredibus non denegatur, siue eos pro haerede vsucapere non pos se, verba eiusdem legis non indicanti, sed aliud, atque omnino diuersum statuitur, videlicet alium titulo pro haerede vsucapere non pos se, suis haeredibus existentibus. Male igitur contra suos haeredes expenditur, quod in eorum fauorem introductum apparet. Et ita legem illam rectius intellexerunt Fulgosius, & Cumanus, & caeteri commemorati supra, n. 29. & vltra fundamenta adducta per Pinellum, & Sarmientum in locis ibidem relatis, & ea, quae numeris seq. adnotabuntur in illo articulo, an contra suum haeredem vsucapi pro haerede pos sit: concludens mihi videtur illud, quod ex verbis ipsius met legis deducitur, dum dicitur: Nihil pro haerede vsucapi pos se suis haeredibus existentibus, quae verba, Suis haeredibus existentibus, cum impersonalia sint, referri ad suos haeredes, vt ipsi pro haerede non vsucapiant, nullo modo pos sunt; ea siquidem est orationis impersonalis ratio, vt absolute accipiatur, vt certum est; atque ex eo probatur etiam, quod verba ipsa, Suis haeredibus existentibus, cum ablatiui absoluti sint, conditionem prae seferunt l. ab emptione, in principio, vbi Bart. ff. de pactis. l. euictis agris, ff. de vsur. l. a testatore. ff. de condit. & demonstr. & latius explicant Doctores in rubrica, ff. soluto matrimonio, vbi Iason, ex n. 1. Ripa, n. 30. & seq. cum aliis congestis a Ioanne Vincent. Hondedeo, in cons. 49. n. 26. & cons. 78. n. 23. & cons. 101. n. 34. lib. 1. Iosepho de Rusticis, qui ple ne agit in tractatu, an & quando lib. in cond. posi. cen sean. vocati, lib. 6. c. 1. & 2. Petro de Barbosa. qui optime tractar de hac materia, & de intellectu d. l. a testatore, 1. p. rubricae, ff. soluto matrimonio, n. 24. & sequen. vt hic non de suis haeredibus dispositum fuerit, vt ipsi pro haerede vsucapere non valeant; sed eo casu quo ipsi existunt, alium vsucapere non pos se pro haerede, decisum sit manifeste, nec pos sit vllo pacto negari. Et ita tenendo, ex praefatis inferam ad nonnulla,[sect. 35] quae hucusque in hac materia sic considerata, aut per alium tacta non sunt. Et primo infertur, silentio praetermittendam non es se inconstantiam illam, siue varietatem, contrarietatem etiam Lusitani Caldas, in d. l. si curatorem habens, verbo, sine curatore, nu. 28. & 29. Ipse namque eo loco communem sententiam improbat, & contrariam quam defendimus, vt scilicet pos sint sui haeredes titulo pro haerede vsucapere veriorem dixit, & profitetur es se verum sensum d. l. nihil, quod vbi suus haeres existit, non pos sit alius dici haeres, nec pro haerede vsucapere. Postmodum vero sub eodem verbo, sine curatore, n. 79. expres se sentit contrarium, & in sententiam communem incidit, vt suus haeres titulo pro haerede vsucapere non pos sit, & quamuis as serit, se nouum, & elegantem intellectum as signare, & qui. tollit omnes alios intellectus, & remouet omnem difficultatem d. l. nihil, tamen in effectu, & rei veritate communem tantum intellectum tradit, & Communis etiam rationem as signat, nec nouum quid detegit. Idque euidenter colligitur ex verbis, quibus ipse Caldas vtitur, primo enim dicit, quod ea in l. ob eam rem titulus, & vsucapio pro haerede denegatur in suis haeredibus, quoniam sui haeredes consequuntur dominium rerum haereditariarum per quandam dominij paterni continuationem, iuxta textum in d. l. in suis. Cuius verba eo sensu ponderat, quo Bart. & Communis (quae improbata fuit supra ) ponderabat illa, & illis ad eum modum ponderatis, adiicit statim, quod ex illa lege facilis apparet intellectus ad text. in d. l. nihil, in qua ideo remota est vsucapio pro haerede, quoniam ille titulus habet locum in extraneis, non vero in suis haeredibus, qui post mortem patris non haereditatem percipere, sed magis liberam bonorum admini strationem consequi videntur, quod Communis dixit, & sequaces eius s aepe repetunt. Nihil ergo nouitatis Author ille affert, & non modo sibi contrariatur, sed verum, aut certum sensum d. l. nihil, non as sequitur. Secundo infertur, Ioannem Garciam, tractatu de[sect. 36] nobilitate glos s. 12. n. 22. dictorum superius immemorem, minus bene dixis se, quod sibi non placent intellectus omnes Doctorum ad text. in d. l. nihil, siquidem Fulgosij, Viglij, & aliorum intellectum (quem probamus) cum remis siue adduxis set, constituit statim, veris simum illius legis intellectum deduci ex d. l. 2. §. filium. ff. pro haerede. Videlicet, quod filius suus haeres titulum pro haerede habeat, sed in d. §. non dari eum titulum, quia ibi pos sidebat cum titulo filius viuo patre, quem morte eius mutare non potuit, nec amplius dixit; vnde hactenus obseruatis, & Pinelli traditionibus conuenit expres se, nec aliquid nouum profert in medium, qui sibi non placere intellectus omnes Doctorum, antea constituerat. Tertio in fertur, nullo modo sustineri pos se, nec[sect. 37] es se verum, nouum quendam intellectum ad text. in d. l. nihil, quem priuatim Praeceptores quidam tradiderunt, atque existimarunt, maxima in consideratione habenda verba illa, Suis haeredibus existentibus Supponunt etiam, suos haeredes dici illos, quorum proprium, & es sentiale, & suum est, patris haeredes es se. ex text. in d. §. sui, vnde subiiciunt, quod suitas, & sic signum illud, quo declaratur quis es se futurus neces sarius haeres, solum datur in vita eius, cui suus haeres est, & post eius mortem ces sat suitas, & succedit neces sitas, quoniam cum illud fore haeredem suum, reducatur ad veram existentiam haeredis, ces sat iam suitas. Sensus igitur d. l. nihil, secundum eos dem erit, quod donec sui haeredes sunt, hoc est, viuente eo, cui sunt sui haeredes, indistincte non sit locus vsucapioni pro haerede, ex regula l. 1. ff. de vsucapione pro haerede, viuus enim haeredem non habet. Vere tamen (vt dixi) intellectus praedictus susti[sect. 38] neri non potest, atque ex eo manifeste conuincitur, quod suppositum illud primum falsitatem in se contineat, nec dici valeat, suos haeredes in vita tantum patris dici suos, cum etiam mortuo patre sui dicantur, qui mortis tempore in potestate erant, & primum locum in succes sione obtinebant, vt supra diximus, & probatur aperte, ex d. §. sui. d. l. in suis. l. 3. in sine. ff. de iniusto rupto. l. captum. C. de captiuis, & postlim. reuer. & his etiam, quae in initio huius capitis adnotata reliquimus. Filij ergo post mortem patris, licet non sint in potestate (patria namque potestas morte dis soluitur) sui tamen sunt, & tunc vere proprij haeredes, & domini ex ibidem etiam notatis, & Communi resoluta per Bolognetum in l. qui se patris n. 13. C. vnde liberi, suitatis etiam effectus, qui maximi sunt, & permulti, vt supra quoque diximus, n. 3. mortuo etiam patre perdurant, siue magna ex parte tunc proprie incipiunt in executione, & effectu reduci, vt constat ex his, quae: scripserunt Doctores communiter in d. l. in suis, & in d. l. qui se patris, & in l. si filius qui patri, ff. de vulg. & pupil. substit. Anton. Gomez. & Ioannes Oinotomius, relati d.n. 3. supra, Viglius, in d. §. sui. n. 6. Guil. Benedict. Igneus, Loriotus, Decius, & Tiraquel. in locis congestis per Pinellum, 2. p. rubricae, C. de bonis maternis, n. 38. in versiculo, ex illis autem. Sarmientus, in d. l. in suis, n. 12. & Cuiacius ibidem: Gras sus, §. suitas, quae st. 7. Menchaca, de succes sion. creation. lib. 2. § 19. per totum, Card. Thuscus, practic. conclus. iuris, tom. 8. litera S. conclusion. 1383. Suitate autem finita, siue ea ces sante, aut non exi stente, ces sant etiam, siue non dantur suitatis effectus, ex eisdem iuribus, & Authoribus. Et sic non modo viuente patre, sed etiam ipso praemortuo filius suus dicitur, vt antea dictum est, atque ex Communi resoluta per Caldas Lusitanum, in dicta. l. si curatorem habens, dict. verbo, sine curatore, num. 23. Conuincitur deinde, & concludenti ratione intellectus ipse; nam si ita es set, frustratoria aut indubitabilis videretur Cae sarea illa constitutio, aut quid dubitationis es se pos set in eo, quod viuente illo, cui sui haeredes sunt. vsucapio non procederet indistincte; Nam praedictae interpretationis Authores, ant loquuntur de vsucapione pro haerede inchoanda a filio viuo patre, quo tempore re vera & effectu haeres non est, nec dominus (licet haeres futurus speretur) nec res haereditarias pos sidet (quippe cum nondum haereditas vere sit, nec pos ses sio viuente patre, vt supra dixi) & tunc qui nondum haeres est, qui etiam contingere potest vt nullo tempore futurus haeres sit, qui res paternas non pos sidet, quo pacto dici potest, quod pro haerede vsucapere pos sit, aut quod non pos sit, terminatum fuis se ab Imperatoribus ea in lege? Aut loquuntur de extraneo vsucapionem inchoare volente, & tunc viuente adhuc patre, quo titulo vsucapere poterunt, qui eo quoque mortuo vsucapere prohibentur suis haeredibus existentibus, sicuti adeo expres sim ibi dicitur? Quarto infertur, omitti non pos se alium intelle[sect. 39] ctum, quem vt nouum, & elegantem tradidit Ioannes Gutierrez, in repetition. dicti §. sui, n. 84. & eo non relato, eundem putat veris simum D. Spino, in Spe culo, glos s. 17. princip. n. 10. Tentari etiam pos se, vt ita intelligatur text. ille, eis non relatis dixit Antonius Pichardus, in d. §. sui, n. 43. & ij quidem constituunt, pro constanti habendum es se, suppositum fuis se in d. l. nihil, suum haeredem titulo pro haerede vsucapere posse, in quo conueniunt sententiae praedictae, quam defendimus, & dubitari dumtaxat, an sola exi stentia sui haeredis ad vsucapionem titulo pro hae rede sufficeret? Et non sus sicere constitutione ea cautum; quia licet, sui haeredis existentia operetur alios multos effectus in iure, vt supra, n. 3. & nu. 38. diximus, ad vsucapionem tamen existentia eiusmodi non sufficit, sed requiritur actualis immistio, & apprehensio pos ses sionis, sine qua vsucapio non procedit, l. sine pos ses sion, cum vulgatis, ff. de vsucapionibus. Et quamuis in filium suum haeredem continuetur dominium bonorum paternorum ipso iure, pos ses sio tamen eorum minime continuatur, prout supra ostendimus. Et post Glos sam docuerunt Bartol. n. 5. Sarmientus, n. 11. Cuiacius, n. fin. in d. l. in suis. Idem Cuiacius, recitat solemn. in libros, ff. ad l. cum hae redes, ff. de acquir. pos ses sione, vbi huius rei differentiam, at que discriminis elegantem rationem as signat Iason, in eadem in suis, a n. 19. Gras sus, §. suitas, quae st. 7. n. 7. Ioannes Gutierrez, in d. §. sui, ex n. 66. cum seq. D. Spino, d. glo. 16. n. 10. in fin. Caldas, d. verbo, sine curatore, n. 36. Verum interpretatio haec placere mihi non potest vllo modo, tum quia certum ita non est, filium soum haeredem quoad effectum prae scribendi, pos ses sorem es se oportere, cum in contrarium tenuerint Authores nonnulli, quibus adductus Caldas, dicto verbo, sine curatore, n. 30. in fine, praefatum intellectum reiicit: Tum etiam, & vltra omnes, quod vere dici non pos sit, suppositum fuis se in d. l. nihil, filium suum haeredem pro haerede vsucapere pos se, id quod aliis iuribus expres sum erat; sicuti Pinellus, & Sarmientus in locis antea relatis obseruarunt contra communem. Non enim de eo agebatur, sed potius de alio, de vsucapione inquam contra suos hae redes, & sic non dicitur suos haeredes vsucapere pos se, sed suis haeredibus existentibus minime vsucapi pos se, sicuti ex verbis impersonalibus, & ablatiui absoluti natura antea ponderaui. Quocirca dici non potest, actualem immis sionem, siue apprehen sionem requisitam in suo, de cuius vsucapione sermo non erat, sed de vsucapione contra ipsum. Et vere si id decidere Imperatores in ea l. intendis sent, aut id exprimerent aperte, & de actuali immistione, aut apprehensione pos ses sionis mentionem facerent, aut saltem alio loquendi genere vsi fuis sent. Et hactenus de primo casu, ex quo remanet firmiter, suum haeredem titulo pro haerede vsucapere pos se. Remanet etiam in d. l. nihil, id non excludi, nec contrarium probari, sed id potius decidi, quod Raphael vterque, atque Viglius, & Pinellus obseruarunt dilucide. Ac denique ad textum eundem omnes alias interpretationes reiiciendas, eamque amplectendam dumtaxat, quae verba eiusdem ita simpliciter vt iacent, intelligit. Secundus casus principalis sit, cum quaeritur, an[sect. 40] contra suos haeredes titulo pro haerede vsucapere alij pos sint? Cuius resolutio deducitur negatiue ex his, quae casu praecedenti scripta, atque obseruata sunt, ex tex. etiam in d. l. nihil, vbi deciditur adeo expres sim, vt nihil praeterea dici debuerit, siquidem dicitur, nihil pro haerede vsucapi pos se, suis haeredibus existentibus, magis obtinuis se; & sic intellexerunt legem eandem, & conclusionem hanc tuentur Fulgo. in l. 1. C. pro haered. Cuman. in l. 2. §. filium. ff. eod. vt supra retuli ipsos, Vigli. in d. §. sui, num. 4. Ioan. Vaud. variar. q. lib. 1. q. 4. in princip. Emanuel Suarez a Ribeira, Anton. Gomez. additionator in addit. ad cap. 9. lib. 1. varia. lit. E. nu. 7. & 8. fol. 155. Arias Pinellus, 2. parte rubricae, C. de bonis maternis, n. 41. Sarmientus, in d. l. in suis, n. 9. in fine, & num. 10. Ioannes Gutierrez in d. §. sui, n. 83, Cald. Perei. in d. l. si curatorem habens, verb. sine curatore, n. 28. in fin. D. Spin. in Speculo, glos s. 17. in princip. n. 9. Andreas Fachin. controu. iur. lib. 6. cap. 11. per totum, Iacobus Cuiacius, in d. l. in suis, melius recitat. solemn. in libros C. ad titulum C. de vsucapione pro haerede, circa finem, folio mihi 670. vbi ad explicationem d. l. nihil, ingeniose obseruauit, aliud es se, suum haeredem existente, aliud extare. Suus hae [sect. 41] res existit statim ipso iure, etiam a morte patris, etiam clausis tabulis testamenti, si testatus pater deces serit, atque etiam inuitus, ignorans, & haeres exi stit, id est apparet: Sui ergo haeredes existunt statim[sect. 42] ipso iure; extant autem, si se immisceant bonis. Et horum verborum distinctio, l. si operarum. §. 1. ff. de operis libertorum, cum l. patronus §. 1. ff. eodem, subdit deinde, obseruandum es se, quod in d. l. 8. nihil, non dicitur, suis haeredibus extantibus, sed, suis haeredibus existentibus nihil pro haerede vsucapi pos se. Quia sui haeredes manent ipso iure, etiam si abstinuerint, hae redes sui, l. cum quasi. §. sed & suus, ff. de fideicommis s. libertat. l. etsi ex modica. §. si filius. ff. de bonis libertorum, igitur siue suis haeredibus existentibus, licet abstinuerint se, agnati item legitimo iure venire non pos sunt ad haereditatem, denique res alienas in hae reditate pro haerede vsucapere non pos sunt, quia ipsi non sunt haeredes, sed sui, licet abstinuerint. Sed suis haeredibus se abstinentibus, agnati iure praetorio venire pos sunt, & vsucapere pro bonorum pos ses sore, non etiam pro haerede. Et hactenus Cuiacius, cuius[sect. 43] opera omnia olim, & nunc recitationes solemnes in libros, ff. & C. & Decretalium, attente, atque ex proposito praelegis se, & euoluis se nunquam equidem[sect. 44] poenitebit. Et eandem sententiam repetit Cuiacius ipse. ad titulum C. vnde liberi, sol. 485. dicens, quod sui existunt statim haeredes, etiam inuiti, & ignorantes, quod est, apparent, vt inquit l. vltima. §. si vero perpetuo. C. de curatore furiosi. Igitur si vel existant sui hae redes, impediunt alios quoscunque, ne quid ex ea haereditate pro haerede vsucapere pos sint, licet ab stinuerint se haereditate, existere satis est, nec neces se est, vt attingant, vel teneant bona, vel se immisceant. Nam & sui haeredes qui abstinent se, beneficio Prae toris, vel Principis, haeredes manent. Haeredes manent nomine, & iure; non re, quatenus re vltro se ab stinent. id est, haeredes sine re, quae res tamen, id est nomen haeredis excludit caeteros omnes, ne haeredes es se pos sint, & consequenter ne quid pro haerede vsucapere pos sint. Ratio autem quare contra suum haeredem titu[sect. 45] lo pro haerede vsucapi non pos sit, in eo consistit, quod ex verbis Cuiacij, nunc relati, colligitur expres sim. ex Pinello etiam, d. n 41. Ioanne Gutierrez, d. num. 83. & aliis supra relatis. Quia non potest alius dici haeres, suis haeredibus existentibus, quia haeredes existunt sui statim ipso iure, atque in eos transit dominium rerum haereditariarum, ex text. in d. l. in suis, & in l. 2. C. vnde liberi, & sic quia ipso iure hae redes fiunt, & domini, etiam ignorantes; alij res alienas pro haerede vsucapere non pos sunt, quia ipsi non sunt haeredes, sed sui, licet abstinuerint: vt Cuiacius dicebat, qui prae stat eo verbo singularem ampliationem ad text. in d. l. nihil, vt procedat, etiam suis se abstinentibus. Et ad hanc rationem reducitur in effectu eiusdem Cuiacij, in eadem l. in suis, ratio Ioannis Vaudi, variar. d. quae st. 4. in principio, dum dicunt, quod suorum conditio talis est, vt retro paterna bona obtinuis se videantur, & statim magis haeres existant, quam fiant, nec acquirere bona dicantur, sed retinere, & ideo ea bona, quasi viuentis pro hae rede vsucapi non pos se. Imo quamuis iusto errore procedens titulus pu[sect. 46] tatiuus ad vsucapionem sufficere soleat, l. non solum. §. 1. ff. de vsucapionibus, l. quod vulgo, ff. pro emptore, l. pro legato, ff. pro legato, Bartolus, & Doctores communiter, in l. Celsus, ff. de vsucapionibus. Non tamen sufficit[sect. 47] ad vsucapionem titulo pro haerede, suis haeredibus existentibus, etiam si iusto errore ductus, quis se hae redem crediderit; talis enim opinio, vel error, suo haerede existente, non admittitur; idque ex obseruatione quadam; atque sententia Sarmienti, in d. l. in suis, n. 10. qui duplici, & concludenti ratione excitatur, & iuridice (vt arbitror) sic adnotauit, quicquid Arias Pinellus, in contrarium senserit, aut de hoc dubitauerit vbi supra, n. 42. quem merito Sarmientus ipse reprehendit praecitato n. 10. vbi videri poterit. Addiderim tamen, & vltra eum, rationem supe[sect. 48] riorem militare etiam hoc casu, ad impediendam vsucapionem, & vere ad concedendam, vel denegandam vsucapionem titulo pro haerede, inspiciendum dumtaxat, an sui haeredis existant, nec ne; sola namque sui haeredis existentia id operatur, quod ex Cuiacio, eodem Pinello, & aliis supra diximus: Et in d. l. nihil, aperte probatur, vbi generaliter, & indistincte dicitur, nihil pro haerede vsucapi pos se, suis haeredibus existentibus: nec attenditur opinio, aut error credentis se haeredem es se, cum error contrarius, vel opinio falsa existentiam sui haeredis, atque effectum eius impedire non valeat, nec errore, aut opinione contraria quis desinat es se suus. Quamuis ergo de hoc dubitari pos set propter rationem Pinelli, magis tamen obtinuit (vt rectius animaduertit Sarmientus) Suis haeredibus existentibus nihil pro hae rede vsucapi pos se. Et sic ces sat difficultas prima, siue motiuum primum Pinelli aduersus praedictam doctrinam. Contra quam etiam, & secundo loco[sect. 49] ponderauit textum in l. captum, C. de postlimin. reuers. nec eidem respondit, ibidem autem sic scripserunt Imperatores: Captum ab hostibus filium (patre mortuo medio tempore) lex Cornelia reuersum, si in potestate patris tempore, quo capiebatur, fuit, suum facit haeredem. Vnde siue ex testamento ad te, siue intestato, succes sionem patris tui pertinere apud Prae sidem Prouinciae probaueris, restitui tibi res haereditarias iubebit; si non tantum postquam reuersus es, tempus effluxit, quantum intentionem tuam temporis prolixitate conquiescere facit. Caeterum responso praefato, & huic difficultati, vt euidenter satisfacerem, non inconsulto verba dictae l. recensui: illa namque si & vere, & mature perpendantur, ad vsucapionem pro haerede expendi, nec induci, minime pos sunt; siquidem vniuersa haereditas vsucapta es se potuit, & tamen non titulo pro haerede, si res haereditariae omnes sigillatim vsucaptae es sent: ideo non absque mysterio textus ille dixit, Restitui tibi res haereditarias iubebit. Cum pos set dicere, restitui tibi haereditatem iubebit. Praeterea, quod non agatur ibi de excludendo filio propter res haereditarias ab aliis vsucaptas, ex eo neces sarium est agnos cere, quod licet vniuers ae res vsucaptae fuis sent, adhuc filius ad intellectualem haereditatem admittendus es set, l. haereditas, ff. de petition. haereditat. iunctis his, quae ad ipsius explicationem lib. 2. obseruaui, es sétque maximum absurdum dicere, filium ab hae reditate excludendum es se, propterea quod res hae reditariae vsucaptae fuis sent. Loquitur ergo ille textus de excludendo filio propter transcursum temporis, intra quod haereditati se debuit immiscere, vel bonorum pos ses sionem ex aliis capitibus petere, vt in l. licet, l. si curatoris, l. cum in antiquioribus, C. de iure deliberandi, l. prima. § quemadmodum, ff. de succes sorio edicto. & cum enim receptum est, iuri adeundi[sect. 50] contra extraneum legitimo tempore, idest, triginta annorum prae scribi, vt cum glos sa, Bart. Imola Ca strensi, Aretino, Alberico, Alexandro, & aliis antiquis credit veris simum Antonius Gomezius, tom. 1. variarum. cap. 9. num. 27. in fine, & Additionator eius, litera F. fol. 155. D. Spino in Speculo, glos s. 33. de aditione haereditatis, num. 53. & 54. Padilla in l. si emancipata, n. 40. C. de iuris & facti ignorantia, Menchaca, de succes. creat. lib. 3. §. 22. n. 26. Lara, in l. si quis a liberis, §. vtrum, n. 55. & 56. ff. de liberis agnoscendis, vbi in fine d.n. 56. explicat l. 2. tit. 6. p. 6. & vide Gregorium ibidem, verbo, alomenos, Padillam, vbi supra, n. 43. Sic & [sect. 51] in suis haeredibus ius immiscendi competens illis tempore triginta annorum excluditur. siue prae scribitur, sicuti permultorum Authorum relatione comprobantes, defendunt Antonius Gomezius, d. cap. 9. n. 28. in. versic. Sed his non obstantibus, Pinellus secunda parte rubricae, C de bonis maternis, n. 42. Padilla in d. l. si emancipata, n. 41. & 42. Lara, d.n. 56. Rodericus Suarez, titulo, de las herencias, ex. n. 42. cum seq. fol. mihi 214. Antonius Gabriel, communium, titulo de prae scriptionibus, conclus. 9. Ioannes Gutierrez, in d. §. sui, n. 108. Caldas Pereira (qui latius declarat) in l. si curatorem habens, verbo sine curatore, n. 78. licet contra teneant Bolognetus, in l. vnica, C. quando non petentium partes, num. 31. & 32. Ioann. Marcus Aquilin. 1. part. §. & quid si tantum, ex num. 20. & 24. D. Spino d. glos s. 33. de aditione haereditatis, n. 66. & praefatam interpretationem ad textum in d. l. captum, velut manifeste insinuant verba illa, Quantum intentionem tuam temporis prolixitate conquiescere facit: quae referri non pos sunt ad pos ses sorem vsucapione tuendum sed ad filium, temporis prolixitate excludendum. Remanet ergo, non pos se alium vsucapere titulo pro haerede, existentibus suis haeredibus. Quod tamen explicandum est, nisi ponamus, te[sect. 52] stamentum validum dari, in quo cum filio institueretur extraneus tunc namque ex institutione negari non potest nomen haeredis extraneo, & consequenter, nec pro haerede vsucapio. Quod ex omnibus iuris Interpretibus, quos adhuc viderim, solus Pinellus adnotauit in hac materia, d. 2. p. rubricae, C. de bonis maternis, n. 41. in fine: & in idem pungit aperte Ioannes Vaudus Pedemontanus, variarum quae st. lib. 1. quae st. 4. in princip. in illis verbis: Quid, an non vsucapere pro haerede pos sit, qui suo haeredi testamento cohaeres datus est? Videtur etiam prae sentire Sarmient. in d. l. in suis, in principio, ibi: Cohaeres enim pro parte cohaeredis titulo caret. Ergo pro sua parte titulum habet. Id quod legibus huius Regni applicari potest, si ponamus, parentes relicta filiis debita legitima, hoc est, omnibus bonis excepta quinta parte eorum, coniugem superstitem, vel consanguineum, aut alium in Quinto bonorum instituis se, vel aliqua ex parte; tunc namque pro ea parte pro haerede vsucapio non negaretur. Explicandum etiam & similiter est, suis haeredi[sect. 53] bus existentibus, alium tanquam haeredem patris vsucapere non pos se titulo pro haerede, nisi cum filio institutus fuerit, vt nunc dicebam, sed tanquam haeredem alterius mero iure pos se, & idcirco con stituendum, at que obseruandum, quod licet sui hae redis existentia impedire debeat, ne alius pos sit res ex haereditate pro haerede vsucapere, hoc est, tanquam haeres patris, licet se haeredem diceret, & iu stis simo etiam errore duceretur, vt supra dixi, & Sarmientum sequutus sum, tamen non debet impedire, quin alius tertius non tanquam haeres patris, sed alterius, penes quem res aliqua patris deposita fuerat, vel commodata, pos sit eam rem ex haereditate pro haerede vsucapere, cum ipse vere sit haeres, & rem alienam inuentam in haereditate, putansque illam haereditariam es se per legitimum tempus pos sederit, quo casu habet locum titulus pro haerede, vt docuit magistraliter Castrensis in l. prima, ff. pro haerede, & ex communi resoluit Antonius Gomez. variarum lib. 1. d. cap. 9. num. 19. nec excluditur in d. l.[sect. 54] nihil. Vbi re vera negatur vsucapio pro haerede suis haeredibus existentibus, quando quis tanquam ve rus haeres, vel putatiuus patris, qui suos haeredes reliquit, vsucapere vellet, idque ex ratione dicta supra, num. 45. Non tamen negatur ei, qui tanquam haeres alterius rem repertam in haereditate titulo pro haerede vsucapiat, etsi defunctus vsucapere non pos set eam, quia sibi deficiebat titulus, nec huic re solutioni contradicit aliquis ex omnibus Authoribus relatis supra, cum ipsi de eo loquantur, qui tanquam haeres patris, titulo pro haerede vsucapere intendit, non de eo qui tanquam haeres alterius; habet enim pro se regulam d. l. 1. & per totum. ff. & C. pro haerede, & lege nulla prohibetur vsucapere. Rursus, nec in contrarium vrget, alium non pos se dici haeredem, dum existit suus, atque in suos trans latum fuis se dominium rerum paternarum vbicunque existentium, ipso iure: quia verum est, & s aepis sime repetitum, existentibus suis, alium haeredem es se non pos se patris; alterius vero qui rem alienam patris absque titulo pos sidebat, es se pos se haeredem, vel re ipsa deducitur, & consequenter ius vsucapiendi pro haerede illi competere, & quamuis eius rei dominium fuerit ipso iure translatum in filium suum haeredem, nihil impedit ad vsucapionem, cum eiusdem virtus & natura ea sit, vt vero domino auferat dominium, & tribuat illud vsucapienti, l. 3. ff. de vsucapionibus, in princip. Instit. eodem titulo, & si vino patri, qui alicuius rei verum habebat & prae sens dominium, potuit alterius haeres titulo pro haerede vsucapiendo, auferre dominium, cur & filio auferre non poterit, cui per suitatis existentiam, plenius ius, aut dominium quae situm es se non potest, quam quod ipse pater habebat. Prae sertim cum sciamus,[sect. 55] aduersus suos haeredes pos se quem cum titulo & bona fide vsucapione se tueri, si tempore legitimo pos sideat, vt ex Castrensi, Corneo, & Balbo obseruauit Arias Pinellus, d. 2. p. rubricae, C. de bonis maternis, n. 42. in fin. & eo non relato tenuit idem Caldas Pereira, d. verbo, sine curatore, n. 30. Existentia ergo sui haeredis licet impediat vsucapionem pro haerede patris, non tamen eam, quae titulo alio, & diuersa ratione procedit. Vt non sine mysterio maximo Cuiacius, Pinellus, & Sarmien, in locis antea relatis, loquuti semper fuerint, ac rem intellexerint in eo, qui tanquam haeres vsucapere intendit, & licet Pinellus de haerede putatiuo dubitet, vt supra vidimus, de eo scilicet, qui errore aut opinione ductus, se haeredem patris existimat; Sarmien. tamen errorem aut opinionem in consideratione non habendam, rectius defendit, vt supra quoque vidimus. Et superioribus conuenit expres sim Anton. Pi[sect. 56] char, (qui non ita ex profes so explicat, vt ibi videbitur) in d. §. sui, n. 40. & 2. seq. & dicit, se cum doctis simo, egregioque D.D. Gabriele Enriquez, primario[sect. 57] iuris Cae sarei inclytae Salmanticensis scholae Moderatore tunc, nunc vero Senatore Regio meritis simo, & prae stantis simo, tueri, quod de rebus alienis in haereditate inuentis, quas putans haereditarias, per legitimum tempus pos sidet alius, vsucapio procedat, vt nunc dicebamus. Sed non firmiter (vt debuis set) in eo placito, ac Viri praefati adeo eruditi sententia remanet, sed adhuc restare scrupulum ex eadem l. nihil, profitetur, & ideo aliter declarat legem eandem, cum vere ita intelligendo, scrupulus non restet, nec in casu praedicto lex illa loquatur, sed in alio protinus diuerso, & pro haerede vsucapio denegetur dumtaxat, vt dilucide apparet ex superioribus. Cum etiam intellectus as signatus ab eo nu. 43. verbis eiusdem legis non conueniat, & a me fuerit euidenti, atque concludenti ratione supra conuictus . Nunc vero extenditer praefatus casus secundus,[sect. 58] & regula d. l. nihil, vt procedat non solum testato decedente patre familias; sed etiam intestato; verum namque est, haeredes suos existere, cum pater non facto testamento decedit, sicut quando testamentum condidit, & licet haeredes instituti non sint, domini[sect. 59] tamen sunt, sicuti expres sim dixit Paulus Iurecon sultus, in dict. l. in suis. ff. de liberis, & posthumis, in ver siculo, hac ex causa. quae verba cum Accursio ibidem, verbo, domini. Bartolo, numero 3. in versiculo, Quin[sect. 60] tum dictum est. Castrensi, in principio, in versiculo, Tertio sequitur, Costa 3. parte. §. & quid si tantum, numero 56. & 57. neces sario intelligenda sunt ab intestato patre defuncto; quo etiam casu ipso iure, atque ex legis potestate existunt haeredes, qui viuo quoque patre sui haeredes, & domini quodammodo existimabantur; nec interest, haeredes eos institutos non fuis se, quorum causa in succes sione paren[sect. 61] tum ab intestato decedentium prima est, vtpote cum illa debeatur eis omni iure, sicuti latius probarunt, atque exornarunt Anton. Gomez. tomo primo variarum, capite primo, numero primo, & quatuor sequentibus, Guil. Benedict. in capite Rainuntius, de te stamen. verbo, & vxorem nomine Adelasiam. ex numero 176. & eodem verbo, decisione 5. ex n. 41. Chas saneus, in consuet. Burgund. rub. 7 §. 1. glos sa, Le plus. Menchaca, de succes sionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 297. & num. 320. Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, limitatione 2. ad l. fori a principio, Rojas, in epitome, succes sionum, cap. 7. per totum, Matiencus, in l. 1. titulo 8. lib. 5. nouae collect. Regiae, glos sa 2. & 4. & Azeuedus, ibidem. Iosephus Ludouicus, decisione Perusina 11. num. 11. D. Spino, in speculo, glos s. 17. num. 19. & seq. & glos. 19. num. 23. Et praefatam doctrinam,[sect. 62] videlicet quod text. in d. l. nihil, procedat etiam intestato patre defuncto, imo proprius tunc habeat locum, & verificentur verba eiusdem, Suis haeredibus existentibus, obseruarunt singulariter Ioannes Vaudus Pedemontanus, variarum lib. 1. quae stione 4. in principio, in versiculo, & dicendum est. Et eo non relato Arias Pinellus, dicta 2. parte rubricae. num. 41. in ver siculo, quod proprie congruit, & nu. 43. in principio, quo loco non dubitauit as serere, in succes sione ab inte stato pro haerede vsucapionem contra suos non procedere, quamuis pos ses sor errore putaret, se habere titulum iustum cum tamen in succes sione ex testamento dubius fuis set; immerito tamen, vt cum Sarmiento scriptum reliqui num. praeced. Idem etiam ante ipsos ingeniose as sequutus est Iacobus Cuiacius in ead. l. in suis, & in ead. l. nihil. Et hactenus de casu 2. Tertius casus sit, cum quaeritur, an decisio textus, in d. l. nihil, obtinere debeat suis haeredibus existentibus, ipsis tamen praeteritis, hoc est, nec haeredibus institutis, nec exhaeredatis. Praeteritus namque ille[sect. 63] proprie dicitur, qui nec institutus est, nec exhaeredatus, ex Glos sa, verb, praeterierit, in principio, Instit. de exhaered. liberorum, quae approbatur communiter, secundum Bellonium ibi, num. 4. Viglium. Pichardum, & Oinotomum, n. 1. per illum textum, & alia iura. Et[sect. 64] quidem decisionem textus, in d. l. nihil, proprie etiam obtinere, vbi suo praeterito alius institutus sit; agnouit expres sim Arias Pinellus (qui solus casum istum attingit) dicta 2. part. rubricae. C. de bonis maternis, n. 41. in versiculo, idem etiam conuenit, & n. 43. in principio, & reddit rationem, quia suo praeterito testamentum non valet, & sic causa intestati succedit ipso iure: l. 1. ff. si tabulae testamenti nullae extabunt. Et vere Pinelli sententia veris sima est, atque in dicta constitutione Cae sarea casus iste comprehenditur, clarius etiam apparebit ex nonnullis, quae: de filiorum praeteritione inserere hoc capite velut neces sarium ad huiusce casus explanationem duxi Verum itaque est Pinelli motiuum siue fundamentum, si in memoriam reuocemus ea, quae de dominio, & illius continuatione in filios viuente, & mortuo patre supra dicta sunt, & statim dicentur. Item si aduertamus, testamentum in[sect. 65] quo filius in potestate praeteritus est, ipso iure ciuili nullum es se: l. prima, cum sequentibus. l. filio praeterito, ff. de iniusto, rupto, l. si filius, l. cum apud, l. inter caetera, ff. de liber. & posthum. l. si quis eum. §. finali. ff. de vulgar. & pup. substit. d. l. 1. ff. si tab. testam. nul. ex tab. l. maximum vitium , C. de liber praeterit. l. 10. tit. 7. & l. 1. tit. 8. partit. 6. [sect. 66] l. Gallus, ff. de liberis, & posthumis. In qua credendum est, Gallum Aquilium pro constanti habuis se, filium haeredem institutum fuis se, ideóque institutionis filij mentionem non fecis se, quia de illa non dubitauit, sed solum de institutione nepotis posthumi habuit dubium, vti aperte colligi potest, ex §. quidam recte §. in omnibus, & §. idem credendum, legis illius; l. si mater. §. primo. ff. de vulgar. & pup. substitut. l. cum intestamento. ff. de haered. institut. & tanquam certum obseruarunt Glos sa, verbo, pos se. & Bartolus, num. 5. in eadem l. Gallus in principio, & sequuntur communiter Doctores secundum Costam, prima parte, §. & quid si tantum, ex numero primo, vsque ad numerum 8. Sarmientum, in principio dictae l. Gallus, numero 36. vbi numero 40. & Costa, dicta prima parte, ex numero 20. Bolognetus etiam, in principio eiusdem l. Gallus, numero 133. & Antonius Gomezius, tomo primo variarum cap. 3. numero 23. contra Bartolum ibi, dicto numero 5. Et alios plures recte tuentur, testamentum[sect. 67] Galli formula factum, defendi non potuis se, si filius, nec expres sim fuis set institutus haeres, nec exhaeredatus, vt latius ipsi comprobarunt, & deducitur ex decisione l. inter caetera ff. de liberis, & posthumis, de cuius intellectu post Costam, & alios agit Antonius Pichardus, in principio, de exhaeredat. liberorum, numero 31. & Iureconsultus in hunc modum scribit: Inter caetera, quae ad ordinanda testamenta neces sario desiderantur, principale ius est de liberis haeredibus in stituendis, vel exhaeredandis, ne praeteritis illis rumpatur testamentum, namque filio qui in potestate est praeterito, inutile testamentum est. Et quamuis in ea l. Iurecon[sect. 68] sultus adiecerit verbum liberos, liberorum autem appellatione, omnes descendentes vsque in infinitum veniant, l. prima, in versiculo, & generaliter, ff. de legat. praestandis, l. liberorum, ff. de verborum significat. plene Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo, si absque liberis, C. de reuocand. donation. Pinellus, in l. prima, C. de bonis maternis, prima parte, numero 69. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 269. Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione decima quinta & decima sexta, Tiberius Decianus, in consilio 74. num. 10. & 11. lib. 3. Menochius, lib. 4. prae sumptione 84. numero 25. Et sic vltra trinepotes etiam secundum[sect. 69] propriam verbi significationem, vt contra alios Authores magis verum firmat, & multos pro se adducit Caldas Pereira, in l. si curatorem habens, verbo, sine curatore, sub numero 48. versiculo, sed licet haec sit communis sententia. Et idem tenuerunt Camillus Gallinus, de verborum significatione, libro 8. cap. 27. folio mihi 213. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. solutione 11. numero 24. folio 150. Carolus de Tapia, in l. final. ff. de constitut. Principum, 2. part. cap. 3. num. 51. & sequent. fol. mihi 199. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 22. numero 43. & articulo 25. numero 8. quicquid aliter inuoluat Ioannes Petrus Mollignati, de appellat: vtriusque iuris, significat. verbo, Liberorum, ex n. 641. fol. mihi 81. Tamen in d. l. inter caetera, liberorum [sect. 70] appellatio ex subiecta materia. de qua ibi agitur, re stringi debet ad filium in potestate & primo gradu constitutum, prout deducitur ex finalibus verbis eiusdem legis: Namque filio, qui in potestate est praeterito, inutile testamentum est. Quibus in verbis as signatur ratio verborum praecedentium, atque ostenditur, seculo & aetate Iureconsultorum, siue Digestorum[sect. 71] tempore, neces sitatem instituendi, aut exhaeredandi liberos, restringi ad liberos primi gradus, suos haeredes dumtaxat, eisdémque praeteritis, nullum ipso iure es se testamentum . vt ibid. exprimitur, & in aliis iuribus citatis supra, n. 65. & notarunt, atque explanarunt dilucide Authores nonnulli, qui statim commemorabuntur . Deinde, & secundo filiam familias suam, & primi gradus, etiam praeteriti a patre eo tempore potuis se, quamuis filia suus haeres sit patri, atque eo tempore fuerit, quemadmodum filius, sicuti probauit Pichardus, in princ. de exhaeredat. liberor, n. 24. & consequen[sect. 72] ter ea praeterita, non es se testamentum patris nullum quod filio in potestate praeterito, nullum erat, vt in d. principio, Instit. de exhaeredat. liberor. & in d. l. maxi[sect. 73] mum vitium. Nam illud ius, cui derogatur ibidem, obseruatum fuis se tempore Digestorum certum est, atque ex eisdem iuribus aperte colligitur, & Authores statim referendi latius probarunt. Praeterea & tertio nepotes, & alios descendentes[sect. 74] secundi, vel tertij gradus, etiam suos, non efficere nullum testamentum, etsi praeteriti es sent, idque ex eisdem iuribus, vbi probatur, filio in potestate prae terito nullum testamentum es se, non tamen dicitur, ita solitum in aliis suis haeredibus, hoc est, filiabus, nepotibus, & deinceps caeteris. Rursus & quarto, filia & nepotibus, etiam suis[sect. 75] haeredibus praeteritis, nullum ius illis competere, quo patremfamilias intestatum facerent, sed accres cendi ius dumtaxat ad certam portionem eisdem dari, ex d. princ Instit. de exhaered. liber. vbi Ant, Pichar. n. 2. & 3. & d. l. maximum vitium, l. certum §. filia. ff. de iniust. rup. in d. prin. de exhaered. liber, & Viglius ibi, n. 6. vbi dicunt, personas quae accrescunt extraneis, totius haereditatis semis sem auferre, suis vero tres tantum vncias, idest, quantum ab intestato erant habiturae. Et Viglij sententia probatur per Cost. vbi infra, n. 36. & authoritate Vlpiani, in fragmen. tit. 22. vers. in suis, Iulij Pauli, tit. de testam. lib. 3. sent. in vers. filio & extraneo, & tradit Caius lib. 2. Instit. titulo 3. Pichardus in d. principio, num. 29. & hoc ius accres cendi longe differt ab eo, quo non petentium partes petentibus accrescunt, vt de se patet aperte, & notauit Viglius, d.n. 6. in principio. Deinde, & 5. praefatam differentiam inter mascu[sect. 76] los, & foeminas, & inter liberos primi, & secundi gradus, & vlteriorum (quae Digestorum tempore vigebat, vt dixi) sublatam es se, & omnes liberos, & masculos, & foeminas ad aequale ius redactos fuis se, tam quoad praeteritionem, quam quoad ex haeredationem. Ex eisdem iuribus, & d. l. maximum vitium, & ita in effectu (prolixius tamen) resolutiones superiores probarunt Costa 3. part. d. §. & quid si tantum, ex numero 26. vsque ad numerum 54. Sarmientus, in l. 2. ex num. 18. cum multis seqq. ff. de liber. & posthum. Menchaca, lib. 2. de succes sionum creatione, §. 2. numero 112. & lib. 3. §. 30. numero 82. Theophilus, in dicto principio de exhaeredat. liberorum, Cuiacius, lib. 8. obseruat. c. 18. Franciscus Connanus, comment, lib. 10. c. 2. num. 11. Ioan. Marcus Aquilinus, in dict. §. & quid si tantum. in versic. quod si nepos, ex num. 13. D. Spino, in Speculo, glos s. 20. principali, num. 7. & his non relatis Antonius Pichardus, in dict. principio de exhaeredat. liberor. num. 30. Iureconsultus ergo in d. l. inter caetera, quod de filio tantum suo, & in potestate alloquutus fuerit, ex superioribus deducitur manifeste. Quocirca, & consequenter (quod est notan[sect. 77] dum, quia nonum, & singulare) Pinelli ad text. in d. l. nihil, declaratio, quod praeterito filio suo haerede, lex illa obtineat, & vsucapio pro haerede suis haeredibus existentibus, etiam praeteritis, non obtineat, quia succedit causa intestati, & nullus alius haeres es se potest; minime haberet locum in filiafamilias, & in nepotibus, & aliis descendentibus secundi, aut tertij gradus, vel vlteriorum, qui praeteriti es sent. Et ratio discriminis ex resolutione, & differentia superiori petenda est; quia licet sui haeredes sint, praeteriti tamen a patre, vel ab auo potuerunt, nec praeteriti faciunt nullum testamentum, nec remedium aliquod habent, quo patrem familias faciant intestatum, sed tantum con ceditur ius accrescendi ad certam portionem; vnde ces sat ratio illa Pinelli, quod causa intestati succedat, cum personae praedictae non faciant intestatum patremfamilias. Similiter, & ces sat ratio fundamentalis d. l. nihil, cum alij haeredes tunc existere pos sint, & sic pro haerede vsucapio contra easdem personas recte procederet olim, hodie vero praefatis differentiis sublatis, ex d. l. maximum vitium, ae qualis erit omnium conditio, aequale ius obseruabitur, id quod eorundem iurium rationi, & deci sioni valde conuenit, nec vllus hactenus sic explicauit. Praeterea, & 6. inquirendum hoc loco, quare te[sect. 78] stamentum in quo filius in potestate praeteritus est; ipso iure ciuili nullum es set, in caeteris vero secundi vel tertij gradus, vel vlteriorum liberis, & in foeminis diuersum ius statutum fuis set, nec exhaeredatio pro forma in eis requisita es set illo seculo. Et quod attinet ad filium in potestate, Bart. in d. l. in suis. n. 7. ff. de lib. & posthu. & in l. pater filium, n. 8. & in lectura, n. 3. ff. de inos sicioso testamento, ideo instituendum, aut nominatim exhaeredandum filium existimauit, quod cum viuente patre sit quodammodo dominus (vt s aepe dictum est) in eum continuatur dominium, ideoque non potest alium haeredem instituere pater, vt in eum bona sua, & haereditatem transferat. nisi prius per exhaeredationem priuet filium illo dominio, ne alias duo in solidum domini remaneant, quod es se non potest, ex l. si vt certo. §. si duobus ff. commodati. Quod attinet vero ad matrem, & ascendentes ex linea materna, ex superiori quoque ratione deducit rationem Bart. in d. l. in suis, n. 8. dicens, matris & ascendentium ex linea materna praeteritionem pro exhaeredatione haberi, nec es se neces sariam exhaeredationem, quia matris respectu suitas non consideratur, nec datur, nec etiam dominij continuatio illa locum obtinet, ideoque ces sat ratio illa principalis, qua in filio res pectu patris adducuntur DD. communiter. Quoad alios autem descendentes secundi, vel tertij gradus, vel vlteriorum, quare inquam ipsi nominatim exhaeredari non debuerint illo iure, nec praeteriti rumpebant testamentum; nullam rationem as signauit Bartolus eo loco: Scribentes, etiam fere omnes qui huiusce materiae disputationem, & tractatum suscipiunt, rationem eandem praetermittunt, quam tamen adiiciemus statim. Et interim (quo di stincte magis, & dilucide procedatur) animaduertenda nonnulla duximus. Inprimis Bartoli rationem, probatam a multis, quos conges sit Anton. Gomez. (qui ipse dixit subtilem es se rationem Bart. & defendi pos se) var. resol. tom. 1. c. 11. de succes s. contra testam. n. 1. eandem etiam conantur defendere Aretinus, & Iason, in d. l. in suis, ex n. 39. vsque ad n. 45. & in l. si filius, qui in potestate, n. 16. & 17. ff. de libe. & posthum. Alciatus, in eadem l. in suis, num. 20. & 21. per totum, Minsingerus, Instit. in principio de exhaeredat. liberor. n. 4. & 5. Hotman. enunciatione 1. Vvesembecius, n. 2. & 3. ibid. Francisc. Connanus, commentar. iur. lib. 10. c. 2. ex n. 2. cum seq. & cum eadem ratione Bartoli transeunt Guil. Bened. in cap. Rainun. de testa. verbo, mortuo itaque testatore, el 2. n. 59. Michael Gras sius §. suitas, q. 7. n. 5. & §. testam. q. 35. n. 2. Cald. Pereir. in l. si curatorem habens, verbo, sine curatore, n. 34. per totum, Ioan. Bolognetus, in auth. ex cau sa. C. de liberis praeteritis. Secundo deinde animaduertendum erit, rationem praefatam Bartoli magis communiter improbari, quod & superiores Authores agnoscunt expresse, tametsi sequantur eam, & profitentur Rub. in repetit. l. pater filium, n. 101. ff. de inoffic. testam. Menchaca, de succes. creat. lib. 2. §. 20. n. 43. in fine, quem vide ex n. 39. Io. Gut. in d. §. sui, n. §. sui, n. 88. per totum, qui Bartoli rationem improbat, & Castrensis rationem sequitur. Nicolaus Bellonius, in rubrica de exhaeredat liber. num. 3. & 4. & 5. vbi reddit nouam rationem, & vide eundem, in §. emancipatas, eiusdem tit. n. 3. Emanuel Costa, 3. p. §. & quid si tantum, num. 55. 56. & 57. vbi nonam rationem adducit. Quae tamen in effectu conuenire videtur cum alia tradita per Anton. Gomez. d. cap. 1. n. 1. D. Spino, nouam (vt ipse dicit) rationem proponens, in. Speculo glos s. 20. de exhaered. & praeterit. filior. ex n. 4. cum tribus seq. D. Franciscus Sarmientus, in d. l. in suis, n. 6. in ver[sect. 79] sicu. ego credo, quo loci iuste reprobari Bartoli rationem profitetur, & se verius constituere, filio praeterito nullum es se testamentum, quia testator formam a lege datam non obseruar, nec aliquid praeterea dicit, ex quo magis ipse notari, atque refutari debuis set, vtpote cum eius, de quo quaeritur, aut rationis eius rationem non as signet. Fatemur si quidem formam a lege datam fuis se, sed quare, atque ad eum modum data fuerit, dubitamus. Idcirco, non sine recto consilio Iason, in eadem l. in suis. n. 41. (quem Sarmientus non refert) postquam dixit, legem pro forma introduxis se, quod filius deberet institui, aut nominatim exhaeredari, statim eius rei rationem inquirit, & subtilem as signat, vt ibi videbitur. Rursus, & tertio animaduertendum est, reuera negari non pos se; quin fortiter vrgeant fundamenta, & rationes nonnullae. quae contra Bartolum expenduntur communiter: inter alia tamen duo principaliter vrgere. Primum, quia in filiabus, in nepotibus,[sect. 80] & deinceps caeteris suis eadem es set ratio, cum sui haeredes sint: l. vlt. ff. de collat. dotis, d. §. sui. Instit. de hae redum qualitate, & differentia, §. intestatorum §. ita demum, Instit. de haered. quae ab intest. defer. & tamen illis praeteritis testamentum non es se nullum, ex supra adnotatis remanet certis simum. Nec huic rationi, & motiuo contra Bart. satisfacit Lusitan. Cald. d. verb. sine curatore, n. 34. in vers. ad 3. respondeo. Potest. tamen eidem motiuo satisfieri ex his, quae adnotabuntur inferius, vbi inter has personas, & filios in potestate rationem differentiae a Iureconsultis metipsis consideratam protulerim, Ipfa namque praecipuum illud motiuum ces sabit, quo etiam excitantur, praecipué Menchaca, d. §. 20. n. 40. in versic. & contra hanc rationem, Sarmientus, d.n. 6. & Costa, d.n. 55. Secundum etiam contra Bartolum eundem vrgere[sect. 81] fundamentum, quod praetertio, tacita exhaeredatio sit, sicuti clare colligitur ex theorica, atque distinctione eiusdem Bartoli, in l. filio praeterito, n. 5. ff. de iniusto rupto. & in authen. ex causa, n. 3. C. de liberis praeteritis. Vbi docuit, exhaeredationem accipi pos se tribus modis, stricte, largé, & largis simé. Et Bartoli doctrinam exornarunt, atque declararunt Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 4. tit. 11. nu. 8. & 4. seq. Ioan. Bolog in d. auth. ex causa, n. 23. & 24. n. 39. & 40. & sic pater qui extraneum haeredem in stituit, licet filium non exhaeredauerit nominatim, eum tamen exhaeredem facere, & á praedicto dominio bonorum excludere tacite videtur eo ipso. quod alium haeredem facit: l. Paulus §. vlt. ff. de bon. libert. l. sicut certi. l. si cum vel in vtero. C. de testamen. militis l. si inter me. in vers. nam eo ipse, ff. de except. rei iudicat. l. sicut. ff. de adimendis legatis, & latius probarunt Mantica, vbi supra, num. 9. & 10. & Bologn. n. 24. ideo filius praeteritus, qui ob praeteritionem satis exclusus videbatur, neces se non erat, vt nominatim exhaeredaretur (si propter rationem Bartoli dumtaxat, id suis set introductum) vtpote cum institutio, & admis sio alterius, exhaeredationem siue priuationem filij, vel vt expres sam induceret ex supra citatis Authoribus. Caeterum motiuo huic, atque contra Bart. argumentationi respondere conatur Cald. Lusit. d.n. 34. in versiculo ad primum, dicens, quod licet pater in stituendo extraneum haeredem, tacite videatur filium exhaeredare, tamen haec tacita voluntas non est potens ad priuandum filium haereditate sibi debita, vt vix solemnis exhaeredatio admittatur. Potuis set ta men congruentius, & dilucide magis respondere, argumentum predictum non obstare, ex quo lex voluit pro forma filium nominatim exhaeredari, quia voluit es se certa de voluntate patris (vt dicetur statim) & quod certo, & determinato iudicio filius excludatur: l. 1. & 2. ff. de lib. & posthum. l. sub conditione. ff. de contra tabulas Et sic tacite, & in consequentiam exhaeredatum videri filium, non sufficit; sed expres s e. & directo excludi, neces sarium est, vt alias dicebat Iason, in d. l. in suis, n. 42. in fin. Bellonius, in principio de exhaered. liber. num. 1. & ante ipsos enunciauit Angelus, in eadem l. in suis, n. 53. & videtur id ipsum clare prosentire Viglius, in §. mater. n. 2. Instit. de exhaered liber. Dicit namque, in praeteritione patris, in matris etiam praeteritione, reuera es se tacitam voluntarem exhaeredationis filiorum; sed praeteritionem patris ideo pro exhaeredatione non haberi, vt matris praeteritio habetur, quia ius propter suiratem vel suitatis imaginem, certam solemnitatem in exhaeredatione prae scripsit, vt tacita non sufficeret. Menchaca etiam d. §. 20. n. 40. vbi ob praedictum motiuum contra Bartolum fatetur, praeteritionem sufficere ad impediendam illam dominij continuationem, adimendamque tacite haereditatem filiis; loco tamen priuilegij datum es se illis, & sic contra strictam iuris rationem, vt non impediatur dominij continuatio, nec praetertione & alterius haeredis institutione exhaeredati intelligantur, sed neces saria sit nominatim facta exhaeredatio, reliquis vero non ita. Et id ipsum considerauit Emanuel Costa, 3. par. dict. §. & quid si tantum, ex num. 51. & numero 56. Ex[sect. 82] quibus Authoribus; & hucusque obseruatis. Bartoli rationem tueri quis poterit, cum in Scholis occasio se offeret, aliis etiam fundamentis, quae contra eum excitari solent; respondere cum Alciato, inpraecitata l. in suis, numero 20. & 21. & videre Iasonem ibidem, numero 39. & Caldas vbi supra, num. 34. per totum, Pichardum quoque in dicto principio de exhaeredat. liberorum, ex numero 4. vsque ad numerum 23. qui nullo ex superioribus Authoribus relato, nec praefatis eorundem notis adiectis, omis sis etiam quamplurimis ex nunc a me obseruatis; ideo concludit num. 21. & 22. filium in potestate neces sario haeredem institui, aut exhaeredari debuis se Digestorum tempore; quia cum suus haeres sit, & quodammodo mortuo parte bonorum eius dominium continuet: suitatis illa qualitas a iure Ciuili introducta, ciuili aliquomodo debebat remoneri, ne mortuo eo filius adhuc es set suus, quamuis praeteritus in testamento (quia praeteritionis qualitas, suitatis qualitatem non tollit) & ideo ad succes sionem admittendus; repugnat enim suum haeredem es se, & non succedere, & sic neces sarius fuit certus, & constitutus modus remouendae suitatis propter illam repugnantiam. Et consequenter exhaeredatio requisira fuit merito, quae est ab haereditate exclusio expres sa, & certis simam suitatis remotionem induct: & hactenus Pichardus metipse, cuius ratio (vt vides) ex sententia, & mente praefatorum Authorum procedit, & eorundem in ipso dubio rationibus comprobatur. Est denique, & quarto animaduertendum, ex[sect. 83] dictis per Iasonem, in dict, l. in suis, numero 42. Antonium Gomezium, tomo 1. variarum, dicto capite 11. numero 1. in fine. Costam, 3 part. dict. §. & quid si tantum, numero 56. Viglium, in dicto principio de exhaeredat. liberor, numero 2. ex adnotatis etiam numeris praecedentibus, atque a me longa consideratione deductis, aliam quoque, & non modo apparentem, sed & veram rationem as signari pos se. Videlicet, olim filio suo hae redi maximum fauorem, & priuilegium a iure tributum (quod Viglius, Menchaca, & Costa fatentur, vt supra visum est, & communi Interpretum omnium placito corroboratur) probatur etiam velut expresse in §. emancipatos, Institut. de exhaeredat. liberor. vbi proponitur, emancipatos filios de iure ciuili fuis se incognitos, siue non illo fauore, & priuilegio affectos; & redditur ratio, quia non sunt sui haeredes. Inde factum est, vt cum patri neces sitatem imponi instituendi praecise filios, iustum non es set, cum fortas sis non instituendi eos, sed potius a succes sione remouendi, atque priuandi, iustis quibusdam de causis excitari, atque adduci potuis set; non etiam conueniret patriae illi potestati, quam in liberos ita plenam habebant parentes, vt & occidere liceret, d. l. in suis. ff. de liberis, & posthum. l. 2. C. de patria potestate. Saltem eosdem filios nominatim exhaeeredandi, atque certo, & expres so iudicio ab haereditate, & succes sione debita excludendi, neces sitas imponi deberet; alias namque pos set contingere, vt per obliuionem, aut per errorem, siue tacite, & in consequentiam filij metipsi haereditate priuandi venirent, quos naturae, & parentum simul commune votum, ad haereditatem eorundem vocat, & inuitat, & qui viuo quoque patre, suorum haeredum nomen non modo habent, sed & domini quoque existimantur quodammodo. Sic enim exhaeredatione (quae fiat nominatim) pro forma requisita, non ita facile filij a succes sione sibi debita excludentur, siue facilior ad eandem patebit illis aditus, si forma exhaeredationis nominatim non sit seruata. (Nam vt pungit Iason, in d. l. in suis, num. 42. licet non ita declaret) facilius pater praeteribit filium silentio, memoriam eius, siue nominis mentionem non faciendo, quam nominatim eum exhae redabit; vel saltem de voluntate, & iudicio parentis lex erit certa, aliter autem non modo certa es set, sed vix credi pos set, quod pater vellet filium succes sione sua, & haereditate adeo debita priuare, non etiam atque infamia eum afficere: l. multi non notae causa. ff. de liber. & posthum. l. non putauit. ff. de contra tabulas. Caeterum in filiabus, & nepotibus, & deinceps[sect. 84] caeteris diuersum ius statutum fuit seculo, & aetate Iureconsultorum; eo quod Iureconsulti metipsi recta iuris ratione consideras sent, filias, & nepotes, & deinceps caeteros non tam arcta neces situdine cum patre, vel auo coniungi, nec suitatis rationem sic vigere in filiabus, & nepotibus, sicut in filiisfamilias. In filiabus, quia finem paternae; familiae eas es se in spiciebant, l. pronuntiatio §. familiae ff. de verborum significat. In nepotibus, quia propter mediam patris personam sanguinis vinculum remis sius, & tempore ratum es se credebant . Ac proinde filius familias olim[sect. 85] non exibat de patris potestate, nec nomen sui haeredis amittebat nisi per trinam emancipationem, vt supra probaui. Filia vero, & nepos vna dumtaxat emancipatione de potestate parentis exibant, vt supra quoque dixi, & obseruarunt Costa, 3. p.d. §. & quid si tantum, n. 48. 49. & 50. Sarmientus, in l. 2. ff. de liberis & posthumis, num. 25. & 26. Pichardus, in principio de exhaeredat. liberor. num. 28. & hanc puto subtilem, & veram rationem, & omnino tenendam, atque ideo libentius amplector eam, quod videam praedictorum Authorum placitis, & obseruationibus conuenire; & eandem probauerit olim excellentis simus, atque consummatis simus Iureconsultus D.D. AEgidius Ramirez de Arellano, tunc primariae Ca[sect. 86] thedrae iuris Ciuilis, valde insignis, atque eruditus Moderator, & leg. Gallus. ff. de liber. & posthum. Interpres subtilis simus. Postmodum in Regia Cancellaria Vallisoletana, nunc vero in supremo Regio Senatu Consiliarius, & Senator Regius prae stantis simus, & vigilantis simus, quem habuis se Magistrum, & audiuis se, semper placebit. Subtilitates tamen praedictae, & inter filiosfamilias, & filias & nepotes, & deinceps caeteros differentiae illae nimia subtilitate a Iureconsultis inductae; scrupulos ae, & rigoros ae nimis vis ae sunt Imperatori bus, & nouioribus constitutionibus ideo abrogatae, quod sanguinis vinculum, & succes sionis rationes inter has personas aeque vigere animaduerterent, quocirca in filiabus, & nepotibus, sicut in filiis familias aequale ius introduci, & vel institutionem, vel exheredationem requiri, disposuerunt aeque in d. l. maximum vitium. C. de liber. praeterit. vt supra diximus & optime explicat Sarmientus, in d. l. 2. ff. de liber. & posthum. n. finali. Quartus, & vltimus casus sit, cum quaeritur, vtrum[sect. 87] suis haeredibus existentibus, ipsis tamen exhaeredatis procedat d. l. nihil, decisio, vt scilicet titulo pro hae rede vsucapi, pos sit contra eosdem. Et quidem huiusce casus articulum, & dubium, ex omnibus quos viderim, & legerim, excitauit solus Cuiacius, in d. l. in suis, in fine, & breuiter nimis absoluens eam, in hunc modum scribit: Sed si exhaeredatus sit filius, ius sui abscinditur. l. 9. §. filium. ff. de lib. & posthum. Hoc est dicere, per exhaeredationem tolli seu abscindi suitatem, & consequenter suitate abscis sa, non dici suos haeredes existere, & vsucapionem pro haerede contra filios exhaeredatos procedere. Caeterum Cuiacij haec[sect. 88] resolutio, vt dilucide magis explicetur, constituenda erunt nonnulla, quae praetermitti non pos sunt. Ac primum quidem, quod exhaeredare nihil aliud est, quam eum qui alioquin futurus erat haeres, ab haereditate remouere, & iure succedendi priuare; ita quod exhaeredatio sit exclusio a succes sione, vel hae reditate, quando scilicet liberi, quibus omni iure bona parentum debentur, ab illis excluduntur. l. quidam cum filium, in versiculo, sed videamus. ff. de verbor. oblidat. vbi Bartolus, nu. 6. Iason, n. 1. & 17. sic adnotarunt, Idem Bartol. in l. 3. §. filius, num. 4. ff. de liber. & posthum. & Iason, in l. 1. num. 1. ff. eodem titulo, Menchaca, de succes sionum creatione, lib. 2. §. 20. num. 33. Viglius, in rubrica de exhaeredat. liberor. num. 2. ibidem Ioannes Oinotomus, n. 5. D. Spino, in Speculo, glos s. 20. principali, n. 4. Michael Gras sus, §. testamentum, quae st. 38. in principio, Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 4. tit. 11. ex num. 1. cum seq. vbi n. 12. probauit diffinitionem Baldi, in d. l. in suis, n. 7. & in authent. ex causa, n. 42. C. de liber. praeterit. vbi Baldus dixit, exhae redationem es se exclusionem, siue priuationem alicuius ab haereditate sibi debita, in testamento solemniter facta. Quam diffinitionem sequitur etiam, & declarat, atque defendit Ioannes Bolognetus in d. authent, ex causa, num. 4. per totum, Antonius Pichardus, in rubrica de exhaeredat. liberor. qui Authores hos non recenset, inquit tamen num. 2. quod exhae redatio est debitae succes sionis, & haereditatis ademptio. Videtur autem exhaeredatio inuenta, atque intro[sect. 89] ducta, vt abscindatur ius illud seu priuilegium suitatis. vel impediatur ius succedendi, quod sit per legem a patre in filium, cuius alias in succes sione prima causa es set futura, nisi haereditate priuaretur, idque ex adnotatis per Iason. in l. 3. §. pure, n. 8. ff. de lib. & posthum. Alexandrum, Cuman. & Socinum, in d. l. in suis. Vnde soli sui haeredes, qui l. 12. tabularum[sect. 90] haeredes futuri es sent, ipso iure, nisi haereditate priuarentur, exhaeredari proprie dicuntur. In extraneis[sect. 91] vero inepta exhaeredatio est, ex text. in d. l. quidam cum filium, in fine principij, & constat ex formula creationis, quam retulit Vlpianus, in fragmentis, tit. 22. & vltra Authores supra relatos (inter quos Mantica, & Menchaca sic adnotarunt. & eis non relatis latius explicat Antonius Pichardus, in d. rubrica, num. 4. 5. & 6. ) docet etiam Quintilianus, lib. 3. instit. cap. 6. Vt obiter, & breuiter animaduertens, non pos sim[sect. 92] non mirari, quanto errore lapsi fuerint Interpretes nostri variis in locis, maxime in d. l. in suis, vbi Baltol. n. 8. Alexander, & Iason, num. 43. & in §. mater. vbi Scribentes communiter, Instit. de exhaeredat. liberor. Bellonius, & Oinotomus, in princip. Bolognet. in l. posthumo, num. 38. C. de contra tabulas, Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testamen. verbo, mortuo itaque testatore, el 1. nu. 116. Lusitanus Caldas, in dict. l. si curatorem habens, verbo, sine curatore, num. 35. Antonius Gomezius, tom. 1. variar. cap. 11. num. 35. D. Spino, in Speculo, glos sa 20. principali, ex nu. 116. Gras sus, §. testamentum, quae st. 36. in principio. Ipsi[sect. 93] namque, & alij plures quos recensent, existimarunt equidem, matris, vel aui materni praeteritionem pro exhaeredatione haberi; quod vtique falsum es se ex superius dictis apparet; nam cum mater, & auus maternus liberos in potestate non habeant, §. foemina. Institut. de adoptionibus. Nec suos haeredes, l. nulla foemina. ff. de suis, & legi. haered. §. caeteri, Institut. de haered. quae ab intest. deferun. Fatendum neces sario est, praeteritionem matris pro exhaeredatione non haberi, quia ces sat ratio praecipua, qua in patre erga filios in potestate adducimur. Nec as sumptum prae [sect. 94] dictum probat text. (quo decipiuntur Scribentes communiter) in dict. §. mater. Institut. de exheredat. liberorum. Vere namque text. metipse in contrarium retorqueri debet, cum non dixerit Iustinianus, matris vel aui materni silentium, aut praeteritionem pro exhaeredatione haberi, sed tantum facere matris, vel aui materni praeteritionem, quantum patris exhaeredationem; sicuti in initio eius text. exprimitur. Nam quemadmodum exhaeredato filio[sect. 95] non competit bonorum pos ses sio contra tabulas, l. non putabit. ff. de contra tabulas, sed inofficiosi testamenti querela datur, l. 1. & per totum tit. ff. de inofficioso testamento. Ita praeterito filio a matre ius dicen[sect. 96] di nullum, vel bonorum pos ses sio contra tabulas, non conceditur, l. illud. §. ad testamenta. ff. de contra tabulas, cuius rei plures rationes as signat Ioannes Bolognetus in l. posthumo, num. 39. per totum. C. de contra tabulas, sed querela inofficiosi testamenti ei competit: l. 3. l. filiam. C. de inos sicioso testamento. in principio Institut. eodem titulo, & post alios multos sic obseruarunt Guil. Bened. dict. verbo, in eodem te stamento, el 1. num. 252. Antonius Gomezius, dict. cap. 11. num. 35. Caldas, dicto verbo, sine curatore, num. 35. Gras sus, dict. §. testamentum, quae st. 36. n. 1. & 2. D. Spino dict. glos sa 20. num. 116. & eis non relatis Pichardus, in dict. §. mater, num. 3. & 4. Ex[sect. 97] quibus colligitur differentia inter praeteritionem matris, & praeteritionem patris militis, quae deducitur quoque ex text. in dict. §. mater. in illis verbis, Nam silentium matris, aut aui materni, & caeterorum per matrem ascendentium, tantum facit, quantum exhaeredatio patris. Er textu in §. sed si in expeditione, eiusdem tituli, de exhaeredat, liberor. vbi Imperator Iustinianus alio loquendi genere vsus est, non enim dixit, tantum facere patris militis praeteritionem. quantum exhaeredationem, vt in praeteritione matris dicitur in d. §. mater, sed silentium & praeteritionem patris militis pro exhaeredatione nominatim facta valere, constitutionibus Principum cautum es se; quod non alia, quam superiori ratione, & differentia factum, vnusquisque fatebitur, qui verba dictorum iurium perpendet mature. Secundo deinde constituendum est, veram resolutionem quae stionis propositae supra, num. 87. ex eo pendere, an scilicet verum sit as sumptum illud Cuiacij, ius suorum per exhaeredationem abscindi, & consequenter effectum d. l. nihil, ces sare. Et qui[sect. 98] dem eandem Cuiacij sententiam, videlicet tolli suitatem per exhaeredationem: tenuerunt antea Bart. in l. 1. §. sciendum. ff. de suis, & legit. haered. Alex. in l. si filius, qui patri, num. 9. & num. 20. in fin. ff. de vulg. & pup. substit. Ias. in l. si quis posthumos. si filium, n. 10. ff. de lib. & posthu. & in l. 2. in fin. C. de posth. haered. in stit. Socin. in consil. 75. num. 8. lib. 3. Aretinus, in l. 3. C. de iure deliberandi, num. 6. Guil. Bened. in d.c. Rainuntius, Verbo, mortuo itaque testatore, el 2. n. 211. Gregor. Lop. in l. 21. tit. 3. part. 6. verbo, Desheredar, & communem sententiam profitentur Anton. Gomezius, tom. 1. variar, cap. 11. num. 19. Ioan. Gutierrez, in dict. §. sui, num. 124. & pro hac parte, & iura, & rationes nonnullae expenduntur per Authores praedictos, & congeruntur per Bolognetum, in l. qui se patris, n. 15. & 16. C. vnde liberi. Verum, sententiam contrariam (quae longe ve[sect. 99] rior mihi semper visa est) vt suitas exhaeredatione suspendatur duntaxat, non vero tollatur, siue deleatur: firmauit Angel. in l. Papinianus §. si ex causa. ff. de inofficioso testament. & in l. si filius a patre, in princ. ff. de libe. & posthu. & Angelus ipse adductus est iuribus nonnullis, quae velut expres sa videntur, ex textu inquam, in dict. §. si ex causa, & in d. l. si filius a patre, & in l. filium. §. sed cum exhaeredatio. ff. de contra tabulas, quia si filius exhaeredatio, in querela inofficiosi testamenti obtinuerit, suus haeres patri ab intestato efficitur, & sic non fuerat sublata suitas in totum, quia non debet pos se per momenta tolli, & redire: argumens. l. finalis, & penul. ff. de curatore furiosi, & cum recis so testamento per querelam non pos sit adiri haereditas ex testamento, sequitur, quod exhaeredatio habere vires non pos sit, ex d. §. sed cum exhaeredatio, Alciato, & Anton. Gomezio, in locis statim referendis. Et ita opinionem Angeli sequuntur, aliisque tuentur fundamentis eam Andreas Alciatus, in l. in suis, num. 21. in versic. ego vero didici, ff. de liber. & posthu. Curtius iunior, in l. qui se patris, num. 10. C. vnde liberi Anton. Gomez, tom. 1. variar. cap. 11. num. 19. in vers. aduertendum tamen. Menchaca, de succes sionum creatione, lib. 2. §. 21. num. 211. Vaconius, declarat, iuris, lib. 3. declarat. 50. num. 8. Caldas, dict. verbo, sine curatore, num. 26. in vers. sed licet morte, qui ita declarat, & limitat doctrinam Bart. Ioann. Gutierrez, in dict. §. sui, num. 124. & 125. & constanter defendit hanc partem Ioan.[sect. 100] Bolognetus, in d. l. qui se patris, num. 15. & 16. vbi explicat text. in l. qui in aliena. §. interdum, ff. de acquir. haered. & plena manu articulum praefatum prosequitur, & omnibus fundamentis responsum praebet, quae contra Angelum excitari, aut considerari pos sunt. Et quamuis Curtium iuniorem, & Bolognetum hallucinari, dum Angelum sequuntur, dixerit Ioannes Marcus Aquilinus, in praefatione §. & quid si tantum, legis, Gallus, ff. de liber. & posthum. num. 37. in effectu tamen eandem tenet sententiam, & suspendi suitatem exhaeredatione, non tolli concludit: id quod dilucide, & manifeste demonstrabitur, si verba eiusdem sub num. 36. transcribantur hoc loco, scripsit namque in hunc modum: At ego (omis sis aliorum responsionibus) dico quod exhae redatus non simpliciter, sed limitate suus haeres es se desinat, scilicet, respectu haereditatis, quae ex testamento; non etiam, quae ab intestato defertur nam quandiu valet testamentum, sen exhaeredatio durat, haereditas ex testamento, non autem ab intestato deffertur, l. quandiu. ff. de acquir. haered. & exhaeredatio operatur, ne exhaeredatus ex testamento suus haeres existat: destituto autem testamento, siue non adita hae reditate, siue quaerela rescisso, haereditas non ex testamento amplius, sed ab intestato proximiori defertur, dict. l. si quis filio exhaeredato, cum concord. & tunc filius ces sante exhaeredatione, cum in primo gradu, & in potestate patris manserit, suus haeres ipse existet. Hactenus Ioann. Marc. Aquilini verba, quae si vt traduntur, accipiantur, ac s aepis sime praelegantur, non aliud equidem ex ipsis deduci valebit, quam id, quod ex sententia Angeli, & sequacium supra deduximus, & a Curtio iuniore & Bologneto probatur, vtpote cum exhaeredatum non simpliciter, sed limitate suum haeredem es se desinere per exhae redationem, dixerit expres sim; cum etiam futurum euentum, destituti inquam, aut querela rescis si te stamenti, siue non aditae haereditatis, expres sim etiam prae oculis habuerit, & eo casu filium suum haeredem futurum dixerit; quod in effectu nihil aliud est, quam suitatem suspendere, donec appareat, an succes sioni ex testamento locus sit, vel non sit, vt ipse quoque ex regula d. l. quandiu, obseruauit, & quatenus num. 37. Aquil. metidem dixit, Curtium iun. & Bolog. halucinari, quia quoad hae reditatem, quae ex testamento defertur, suitas exhaeredatione ipso iure tollitur, quo vero ad eam, quae ab intestato defertur, haereditatem, suitatem nec sublatam, nec suspensam vnquam fuis se, cum illico destituto testamento, ab intestato haereditas ipsi filio proximiori deferatur, ex d. §. si ex causa, & d. §. cum autem, proculdubio magis hallucinatus est ipse, nam ex testamento licet haeres es se filius non pos sit facta exhaeredatione, nec ex testamento hae reditas eidem deferri, non ideo tolli suitatem dicendum est, cum illico testamento destituto, tanquam proximiori, & suo haereditas deferatur: quod ramen nec prae stat, vt suspensam etiam non fuis se suitatem eandem, siue suitatis effectum non obtinere, quousque appareat, an sit locus ab intestato succes sioni, vel non sit; merito dixerint Authores praefati Cum igitur id spectari debeat, suspen sum suitatis effectum merito dicimus, quem antea non as se quimur, nec impedit haereditatem ex te stamento adiri a suo haerede non pos se, cum aliud id sit, aliud vero quoad succes sionem ab intestato futurum euentum spectare. Si ergo filius in quere[sect. 101] la obtinuerit, siue destitutum testamentum fuerit, aut non adita haereditas, suitas sic operatur, ac si exhaeredatio non praeces sis set, suus remanet filius; & decisio d. l. nihil, procedit absque dubio, cum & verba eius verificentur, & verum sit suos haeredes existere. Si vero ex testamento succes sioni locus fuerit, aditáque haereditas, & victus in querela filius, ius sui abscinditur, & verba eiusdem text. non militant, Cuiaciíque sententia obtinebit. Idque iure antiquo Digestorum procedit, quo[sect. 102] iure licebat parentis, sine vlla causa, nec testamento expres sa, nec vera, suos haeredes exhaeredare, suitatis ius, & dominij continuationem illam impedire ex d. l. in suis, ipsi tamen liberi exhaeredati, de inofficioso testamento querebantur, colore quodam in uento, de quo in l. 2. ff. de inofficioso testamento, vt si inique se exhaeredatos probarent, testamen[sect. 103] tum subuerterent, ex eadem l. 2. & l. 1. l. 5. §. fin. & per totum, ff. de inofficioso testam. l. liberi. C. eod. tit. atque ex sententia communi tradiderunt Emanuel Costa, 3. p.d. §. & quid si tantum, n. 58. & 59. Anton. Gom. tom. 1. variar. c. 11. num. 10. Hodie vero, vt ius suitatis abscindatur cum effe[sect. 104] ctu per exheredationem, vt etiam testamentum paternum vites obtineat, ac filius succes sione, & hae reditate paterna priuetur; neces se est, quod pater exhaeredans filium, causam exhaeredationis inserat in testamento, & illa postmodum per haeredem probetur, ex auth. vt cum de appellat, cognoscitur, §. aliud quoque collatione 8. l. 1. & l. 8. & 10. tit. 7. part. 6. & latius explicant, atque prosequuntur Antonius Gomezius, dict. cap. 11. nu. 10. in vers. hodie vero. Chas sane. in consuet. Burg. rubrica. 7. §. 2. glos s. si non pour, per totam, & §. 3. in princip. Didac. Couarr. in cap. Rainuntius. de testam. in princip. num. 6. cum seq. & ibid. Guil. Bened. verb. in eodem testamento, el 1. Ludou. Molin. de Hispan. primog. lib. 1. cap. 9. ex num. 9. cum seq. Ioan. Garcia, de expen & meliorat. cap. 20. num. 2. D. Spino in Speculo, glos sa 20. num. 55. cum seq. & sic quoad dubium excitatum per Cuiacium, & resolutionem eiusdem, idem erit ius obseruandum, isto quoque nouiori iure attento, atque ex futuro euentu, an sublata fuerit suitas, vel suspensa tantum, dif finiri debebit, vt inde locus sit, vel non sit deci sioni d. l. nihil. # 23 CAPVT XXIII. Ex Cap. Salubriter, de vsuris, vbi Pontificia ea constitutio, adeo vulgata, sed summe difficilis, cap. etiam Ad nostram, 11. de rebus Ecclesiae non alienandis, & cap. ad nostram 7. de iureiurando, ita accurate & vere explicatur, vt aliorum intellectus quamplures vere & nouiter conuincantur, nonnulla in proposito dicti cap. Salubriter, dilucide obseruata tradantur, & verus, atque genuinus sensus eiusdem decisionis ostendatur. Denique & infertur ad quae stionem practicam, vtrum hodie in terminis legis Regiae taxantis dotes, procedat dicti cap. Salubriter, constitutio, si fructus ex pos ses sionibus pignori datis, excedant quantitatem dotis a lege Regia taxatam, & quae stio metipsa accuratius, & dilucide magis, quam hactenus fuis set explicatur, & l. cum debitor, ff. in quibus caus. pignus, vel hypot. tacit. contrah. singulariter expenditur & declaratur. SVMMARIVM. -  1 Dos quid, ex sententia Azonis. -  2 Dos quid, ex sententia Bartoli. -  3 Azonis, & Bartoli contrarietas in quo consistat, & de concordia eorum, remis siue. -  4 Generum a crimine vsurae defendere in specie cap. salubriter, de vsuris: eximium laborem apud omnes turis Interpretes fuis se. -  5 Creditor tenetur in sortem principalem computare fructus ex re pignori sibi data perceptos, alioquin vsuram committit. -  6 Vbi de ratione, & materia l. 1. & 2. C. de pignoratitia actione, plenius actum, remis siue. -  7 Creditor habitans domum pignori datam, tenetur in sortem debitam imputare pensionem; prout latius explicatur, remis siue. -  8 Authores nonnulli recensentur, qui de intellectu, & materia dicti cap. Salubriter, tractarunt vtiliter. -  9 Authorem aliis scienter consultóque praetermis sis, insistere hoc loco dumtaxat in eis interpretationibus ad dictam Decretalem confutandis, quae a nullo hactenus approbantur, nec confutantur. -  10 D. Spino ad text. in d.c. salubriter, intellectus, noue notatus, & improbatus. -  11 Feliciani de Solis interpretatio ad eundem text. adducitur. -  12 Et confutatur noue, & num. seq. -  13 Maritus an expellere pos sit vxorem a domo, & mutua cohabitatione, si dos sibi promis sa non soluatur. -  14 Vbi de sententia quorundam relata supra, nu. 11. dubitatur. -  15 Fideius sor ob periculum fideius sionis, vtrum aliquid recipere valeat, & supra num. 11. -  16 An etiam pignus pos sit recipere. -  17 Fideius sor aliquid recipiens pro fideius sione, conueniri potest priusquam principalis faciat bonorum excus sionem. -  18 De fideius sore ad maritum aequiparationem factam supra num. 11. procedere non pos se, vt hic ostenditur. -  19 Maritus fructus ex pignore sibi dato perceptos non imputat in sortem dotis quamuis illi, & onera matrimonij, & interes se excedant. -  20 Cumani ad text. in dict. cap. salubriter, intellectus refertur, & numeris seqq. confutatur. -  21 Cumanni, & Nauarri ad eundem text. intellectum probari per D. Barbosam, vt hoc numero noue adnotatur, & num. seq. improbatur. -  22 Vincentij, & Iason. aduersus Cumanum argumentationem, & motiuum, contra eosdem concludere, quicquid D. Barbosa in contrarium contendat, vt num. seq. obseruatur. -  23 Dicti cap. salubriter, decisio, an speciali fauore dotis procedat, specialitas etiam in quo consi stat ex sententia D. Barbos ae, quae num. seq. improbatur. -  24 Cumani, Nauarri, & D. Barbos ae interpretatio ex quibus Authori displiceat, & numeris seq. -  25 Pactum est facti. -  26 Facta non prae sumuntur, nisi probentur. -  27 D. Barbos ae ad textum in dict. cap. salubriter, ob seruatio, & noue, & vere confutata. -  28 Dicti cap. salubriter, de vsuris, decisio, vt procedere pos sit, neces sarium non es se tacitum, nec etiam expres sum pactum contra Barbosam cum sententia communi. -  29 D. Barbos ae motiuum siue argumentum praecipuum non concludere, prout hic adnotatur. -  30 Expenditur noua & singularis ratio aduersus Nauarrum, & Barbosam. -  31 Maritus etiam si diues sit, & habeat aliunde vnde viuere, & onera matrimonij valeat leuare, fructus pignoris suos facit. -  32 D. Barbosa sententia confutatur. -  33 Maritus facit suos fructus rei pignori sibi datae, non ratione damni emergentis, nec lucri ces santis contra Didac. Couar. & sequaces, cum alis Authoribus. -  34 Et magis ex legis beneficio, & prouisione, quam ex tacita voluntate soceri, contra Barbosam, atque ex mente Iasonis, vt nouiter hic adnotatur. -  35 Traditur verus, & proprius intellectus ad text. in d. cap. salubriter, & num. seq. -  36 Vsura es se non potest, nisi quando datur lucrum. -  37 Lucrum dicitur illud quod superest deducto omni damno. -  38 Dotales res absque matrimonio es se non pos sunt. -  39 Matrimonium habet onera maxima. -  40 Quae subiturus est maritus. -  41 Dos datur propter onera matrimonij. -  42 Et licet respectu vxoris contineat titulum lucratiuum, respectu mariti continet titulum onero sum. -  43 Emptor sicut consequitur rem venditam propter pretium, quod a suo patrimonio abest, & illud diminuit, sic & maritus dotis fructus consequitur propter onera matrimonij, quae subeunt locum pretij. -  44 Matrimonij onera tot es se, vt vix fructus dotis illis ferendis sufficiant. -  45 D. Feliciani de Solis ad textum in dict cap. salubriter, de vsuris, consideratio quaedam probatur, & num. seq. -  46 Onera matrimonij in quibus considerentur. -  47 D. Feliciani de Solis ad text. in cap. ad nostram, de reb. Eccle. alien. vel non alien. interpretationem Authori non placere, & conuinci, prout hic adnotatur. -  48 Ecclesiae, & Minori in conces sione feudi lae sis, fructus etiam restitui petita in integrum restitutione. -  49 Restitutionem in integrum propter lae sionem Minori, & Ecclesiae competentem, fieri cum fructibus, etiam sine mora. -  50 Ad text. in cap. ad nostram, de rebus Eccles. alienand. vel non alien. plures intellectus, remis siue. -  51 D. Sahagun de Villasante, ad text. in dict. cap. ad nostram, interpretatio probatur. -  52 Et quod de mente Abbatis proces sis se videatur, nouiter adnotatur. -  53 Antonij Pichardi ad eundem text. obseruationes ponderatae, & nouiter in aliquibus approbatae, in aliis vero reiectae, vt hic obseruatur. -  54 Ioannis Marci Aquilini in eodem proposito resolutiones, eodem iure habitas. -  55 Petri quoque Aug. Morlae in ipso articulo traditiones, eodem pariter iure diiudicatas. -  56 Iasonis verbum in hac materia, none ponderatum, & per Authorem. -  57 Maritum non imputare in sortem fructus rei sibi pignoratae pro dote, & dict cap. salubriter, decisionem, explicari, ampliari, & restringi multis modis per Surdum. -  58 Maritus moram pas sus in dotis solutione, si tria concurrant, petit vsuras. -  59 Maritus recipiendo dotem simpliciter, an videatur remittere vsuras dotales, plena manu explicatum per Surdum. -  60 Dicti cap. salubriter, decisio, non habet locum in vxore, sed tantum in marito; & inde ipsa imputat in sortem fructus perceptos ex re pro dote sibi pignorata. -  61 Interes se lucri ces santis, & damni emergentis deberi mulieri viduae moram pas s ae, ratione dotis non solutae. -  62 Mulier vidua, an sit alenda ab haeredibus viri intra annum luctus, & post annum remis siue. -  63 Antiqui, & neoterici iuris Interpretes maiori ex parte quod as sequuti non fuerint veram rationem specialitatis in marito, ad text. in d cap. salubriter. Nonnullos tamen ius speciale eo in casu recte constituis se, vt hic obseruatur. -  64 Dicti cap. salubriter, de vsuris, constitutio, procedit aequaliter, siue pactum adiiciatur de lucrandis fructibus, siue non, & supra num. 28. -  65 Creditor, nec etiam pacto, aut conuentione fructus pignoris suos efficit, sed illos computat in sortem principalem. -  66 Cum alioquin vsura committeretur. Quae iure naturali, & Canonico, & vtriusque Te stamenti pagina detestatur, iure etiam Regio punitur. -  67 Ioannis Copi lapsus, noue notatus. -  68 Vsura iure Ciuili, quae permis sa fuis set. -  69 Vsura legitima iure Ciuili, ad quem numerum relata. -  70 Et Dominici Soti in proposito resolutio confutata. -  71 Glos sa etiam sententia damnata. -  72 Creditor tenetur computare in sortem fructus pignoris, etiam si longo tempore retinuerit illos tanquam proprios, & num. seq. -  73 In fructuum computatione, vel pignoris liberatione inutilis est longi temporis transcursus. -  74 Pos ses sor bona fidei per triennij vsucapionem fructus perceptos, irreuocabiliter sibi acquirit. -  75 In fructuum prae scriptione, non modo iure Pontificio, sed etiam iure Ciuili bona fides requisita. -  76 Creditor in pignoris fructibus bonam fidem habere non potest, quia scit, vel scire debet pignoris natura fructus in sortem imputandos. -  77 Cap. ad nostram, el 1. de iureiuran. difficultas proponitur. -  78 Et refertur as sumptum communem Doctorum ex illo textu, quod compensationem obijcere non pos sit is, qui certam quantitatem mutuo receptam, iurauit soluere. -  79 Adducitur etiam alia Communis in contrarium, quod compensationem obijcere pos sit, qui se soluturum iurauit. -  80 Didaci Couar. ad text. in dict. cap. ad nostram, intellectus refertur. -  81 Et nouiter, vere tamen, & concludenter confutatur. -  82 Iacobus Mandellus de Alba, in cons. 228. noue notatus. -  83 Beroum, Ancharan. & Alciatum as sequutos non fuis se veram rationem dicti cap. ad no stram. -  84 Proponitur Decretalis eiusdem vera relatio. -  85 Et ibidem vsurae periculum nullum es se, vere con stituitur. -  86 Adducitur etiam vera ratio, quare ibidem debitores qui iurauerunt, compensatione non liberentur. -  87 Bartoli denique ad explicationem l. solutam, & l. solutionis, ff. de solut. distinctio, & concordia refertur, & probatur. -  88 Promis sio, siue obligatio soluendi pecuniam, in sola numeratione verificatur propter adiunctum verbum pecuniam. -  89 Promis so, siue obligatio soluendi, compensatione, & quacunque liberatione tollitur. -  90 M. Ant. Nattae, & Ioan. Pet. Surdi obseruatio quae dam probatur. -  91 Articulum, & dubium excitatum supra ex num. 78. duplici via dilui, & explicari pos se, prout hic adnotatur. -  92 Interpretes nonnulli, qui in eodem articulo nimis indistincte loquuntur, noue & vere confutati. -  93 Dicti cap. salubriter, de vsuris, decisio, vtrum procedat hodie in terminis legis Regiae taxantis dotes, si fructus ex pos ses sionibus pignori datis percepti, excedant quantitatem dotis lege Regia taxatam, & num. seq. -  94 Interes se dotis promis s ae, & non solutae, non debet computari in legitima. -  95 Diluitur atque resoluitur dubium excitatum n. 93. & fructus eo in casu computari non debere ad effectum considerandi exces sum vltra summam lege Regia taxatam; nouae Authoris consideratione defenditur. -  96 Expenditur etiam noue, & subtiliter l. cum debitor. ff. in quibus causis pign. vel Hypoth tacit. contrahit. -  97 Et communis Doctorum interpretatio ad eum text. damnatur. -  98 Cogitatio etiam quaedam Hotmanni reijcitur. -  99 Et noue & eleganter explicatur textus metipse. -  100 Et superius dictis applicatur. -  101 Dict. cap. salubriter, decisio non procedit, vbi socero volente soluere dotem, gener illam recipere noluerit, petieritque sibi dari pignus fructiferum, caius fructus singulis annis percipiat, non computando illos in sortem. -  102 Et multo magis, si dote accepta iam actu a genero, ille sub eodem pano mutuet, vt quandiu illa apud socerum manebit, habeat ipse pignus fructiferum, cuius fructus ita faciat suos, vt non detrahantur a sorte illa mutuata. PRo dilucida huius capitis explicatione obseruandum, atque con stituendum erit primo loco inter alias plures, eam magis probari dotis diffinitionem ab Interpretibus nostris, quae ab Azone quon[sect. 1] dam tradita fuit, in sum. C. de iure dotium. Dotem inquam es se illud, quod datur a muliere, vel eius patre marito, propter onera matrimonij supportanda, & Azonem sequuti fuere Lancel. Deci. col final. Bulgarius num. 6. Crot. num. 65. Alciat. num. 25. Zasius num. 14. & 21. in rubrica. ff. solut. matrim. Ioan. Coras. in l. qui liberos, num. 39. ff. de ritu nuptiarum, & alij plures, quos conges sit in vnum Pet. de Barbosa, tertia parte rubricae, ff. solut. matrim. num. 1. fol. 93. vbi refert aliam Bart. diffinitionem[sect. 2] dicentis, dotem es se ius quoddam vniuersale, in se continens, quod a muliere, vel eius patre traditur marito ab sustentanda onera matrimonij: & improbantis Azonis diffinitionem: & Bartolum sequuntur Authores permulti ibidem num. 2. comme[sect. 3] morati ab eodem Barbosa, vbi erudite (vt ad solet) ostendit, in quo consistat controuersia, siue contrarietas, quae ex praefatis diffinitionibus inter Azonem & Bartolum considerari solet communiter, & tandem illos ad concordiam reducit, num. 8. in versiculo ex quibus ita praemis sis. Vtcunque tamen se res habeat; vtriusque Azonis scilicet, & Bartoli diffinitio in idem tendit, & quod ad nostrum propositum attinet, vnum atque eundem dotis constituendae, & tradendae, finem demonstrat, vt scilicet onera matrimonij sustinere valeat maritus, atque ex ea elici pos se videtur vera, & genuina decidendi ratio Pontificiae cuiusdam deci sionis, quae summe difficilis reputari solet ab omnibus, in cap. salubriter, de vsuris. Nam cum Romanus Pontifex in hunc modum scripsis set: Sane generum ad fructus pos ses sionum, quae sibi a socero sunt pro numerata dote pignori obligatae, computandos in sortem non credimus compellendum. Subdit statim, & pro decisionis praefatae ratione praecipua: Cum frequenter dotis fructus non sufficiant ad onera matrimonij supportanda. Et quidem apud Scribentes omnes labor[sect. 4] est anxius, & eximius, generum a crimine Vsurae in ea specie defendere, quatenus ipse in sortem non computat principalem promis s ae dotis fructus perceptos ex pos ses sionibus sibi pro dote pignori datis, imo potius, atque adeo expres sim respondet Pontifex idem, Vsurarium non es se generum, eriam si praecipuos percipiat, atque retineat sibi fructus vltra sortem ipsam. Cum tamen, atque regulariter[sect. 5] creditor quicunque teneatur in sortem principalem computare fructus ex re pignori sibi data perceptos, alioquin Vsuram committat: cap. 1. & 2. cap. conquestus, de vsuris, cap. cum contra, de pignoribus, l. prima, & secunda, C. de pignoratitia action. l. prima, C. de distraction. pignor. ex quibus iuribus ita[sect. 6] adnotarunt, quamplurimis exornarunt, atque explicarunt post alios multos, Socin. regul. 3. Duen. regul. 308. Negusan. de pignorib. 5. p. memb. 5. num. 1. Medin. de restitut. fol. 133. col. 3. Didac. Per. in rubrica, tit. 2. lib. 8. Ordinamenti, pagin. 7. col. 1. in princip. Olanus, in antinomia turis, litera F. ex nu. 102. cum seq. Couar. in cap. quamuis pactum, 1. part. §. 4. num. 8. de pactis in 6. & vltra relatos a Petro Cenedo, collectan. 6. ad Decretales, num. 1. Iacob. Mandel. de Alba, in cons. 509. num. 14. Pater Ludouic. Molin. in commentar, de iustit. & iure, tractatu 2. tom. 2. disputatione 320. per totam. Pater Michael Salon, de iustitia, & iure, in secundam secundae Diui Thomae, quae stione 78. art. 2. controuersia duodecima, & 13. folio mihi 808. cum sequentibus, vbi congerit multa in proposito vtiliter, & huiusce rei tres as signat rationes, vt videri poterit. Denique & nouis sime, atque multo post haec a me scripta, Alexander Trentacinquius, variarum resolutionum volumine primo, lib. 3. de pignoribus, & hypoth. resolutio. 1. ex fol. 219. vbi doctrinam superiorem, quod fructus per creditorem percepti ex pignore, in sortem computentur. ampliat num. 2. 3. 4. 5. 6. & 7. & declarat num. 8. 9. 10. 11. 12. & 13. & subdit num. 7. quod sicut haec conclusio procedit in pignore conuentionali, ita etiam, & in pignore praetorio, l. Titia, & ibi notat Bartol. ff. de solutionibus, l. is cui. §. quaeri, ff. vt in pos ses sion. legat, l. si is qui §. primo, ff. de pignoribus, & Bartolus etiam ibidem. Addiderim ego, pro vtroque pignore extare, atque vrgere decisionem, l. 2. titulo 13. partita quinta, quae singularis est, quatenus confirmat ius commune, & inquit: Pero que quier que esquilme, o desfrute destas cosas sobredichas, el que las tuuiere a penos, tenudo es de lo descontar de aquello que dio sobre aquella cosa empenada, o de lo dar al senor de la cosa. Et in l. 21. eodem titul. 13. & partita quinta, in illis verbis: Descontando en la debda los frutes que ouies se ende cogido aquel que la tenia empenos, & ibi: O el alquiler de la casa, si moro en ella. Vbi expres sim approbari[sect. 7] videtur opinio Glos s ae ordinariae in dicta l. si is, §. primo, in verbo, habitanda, ff. de pignoribus, Ca strensis, in l. prima, ad finem, C. de pignoratitia actione. Alexandri, in consilio 141. num. 7. lib. 5. videlicet, quod creditor habitans domum pignori datam, teneatur in sortem debitam imputare pen sionem, quia creditor habitando, dicitur fructus percipere, per text. in d. l. si is qui, quem ex aliis declarauit Gregor. Lopez, in eadem l. 21. in verbo: si moro en ella, vt intelligatur procedere quando creditor, aliam domum es set conducturus, si hanc non habuis set. Aliis etiam modis declarauit Vincent. Caroc, de locat. & conducto, par. 2. gradu 3. q. 2. per totam, fol. mihi 110. Quam igitur ob causam speciale adeo ius, & [sect. 8] singulare, atque ab aliis diuersum, vt vidimus circa generum statutum fuerit Pontificia dict. cap. salubriter, constitutione, difficile admodum videri solet Scribentibus, qui diuersimode decisionem eandem explicarunt, sicuti constat ex infinitis fere interpretationibus, quas & antiquiores, & recentiores iuris Interpretes ad illius Decretalis explicationem excogitarunt, & post ipsos antiquos Didac. Couar, var. resolution, lib. 3. cap. 1. ex num. 3. Nauarrus, in manuali, cap. 17. num. 213. & 273. & in cap. 1. 14. quaest. 3. ex num. 64. cum sequentib. Petrus a Nauarra, de restitutione, tom. 2. lib. 3. cap. 2. ex num. 352. Lara, in l. si quis a liberis, §. si quis ex his, ex num. 56. ff. de liberis agnoscendis. Caballinus, milleloquio 432. qui quamuis plurima inuoluat ad dict. cap. intellectum, nullum tamen certum, aut verum, & firmum as signat, & vltra relatos a Petro Cenedo, collectaneo 14. ad Decretales, num. 1. Aluarus Valascus, consultatione 8. per totam, qui de materia eiusdem cap. salubriter, excitat octo quae stiones praecipuas, & vtiliter, atque practice procedit, D. Spino, in Speculo, glos sa rubricae, part. 13. num. 44. Pater Ludouicus Molina, tom. 2. de iustit. & iure, tractatu 2. disputat. 321. per totam. Mexia, de taxa panis, concl. 3. Anton. Thesau. decis. Pedemont. 43. & 45. Achil. Pedrocha, in consil. 14. num. 23. & 4. Petr. de Barbos. in l. 2. in princ. n. 40. & in l. de diuisione, ex num. 1. ff. solut. matrim. Pater Michael Salon, de instit. & iure, controu. 14. per totam, fol. mihi 818. cum seq. D. Felicianus de Solis, in tractatu de cen sibus, lib. 2. cap. 5. ex num. 20. Alex. Trentacinquius, variar. resolut. tom. 1. lib. 3. de pignor. & Hyp. resol. 2. ex n. 13. fol. mihi 222. vbi pluribus modis limitat, atque decisionem eiusdem cap. salubriter. Et vere cum Authores praefati permultos addu[sect. 9] xerint intellectus, & antiquiorum, neoterico rum etiam quorundam interpretationes retulerint, & improbauerint ad textum eundem, ego nunc aliis scienter consultóque praetermis sis, in eis duntaxat insistam interpretationibus confutandis, quae a nonnullis ex superioribus Authoribus as signantur, & a nemine hactenus approbantur, nec confutantur; in aliis vero (quoniam transcribendi vitium abhorreo) ad eosdem me retulerim. Primo autem loco se se offert D. Spino ad di[sect. 10] ctam Decretalem intellectus quidam, quem ipse dicit es se verum vbi supra, glos sa rubricae, dicta parte 13. num. 44. videlicet, quod cum maritus sit adstrictus de reseruanda dote illae sa vxori, quoties matrimonium solutum fuerit, si fructus percepti ad sustinenda onera matrimonij es sent deducenda in sortem, iam maritus nullum commodum, imo potius incommodum ex dote perciperet; qua ratione, siue maritus negotiator sit siue non, fructus ex pignore percepti, praecipui illi sunt, cum prae sumendum sit, quod si dos sibi solueretur, vt fuit promis sa, emeret aliquam rem, quae pos set sufficere ad onera mammonij, & familiae supportanda. Et hactenus Doctor Spino; qui decipitur proculdubio, dum dicit, istum intellectum verum es se, & tanquam nouum recenset eundem, at Magistrum Dominicum Sotum ipsius authorem lib. 7. de iustitia & iure, quae st. prima, artic. 2. ad secundum silentio praetermittit. Praeterea, quod immemor fuerit quamplurimorum, quae aduersus intellectum prae fatum adnotauit D Nauarrus, in dict. cap. 1. 14. quae st. 3. num. 65. Pater Michael Salon, dicta controuer. 14. in versic. loco citato, pag. mihi 821. quae inuincibiliter, & concludenter ipsum elidunt. Denique, quod non attingat Spino metipse rationem praecipuam Pontificiae illius constitutionis, in versiculo, cum frequenter, quae alio tendit, & diuerso fine, atque respectu excitari Pontificem demonstrat aperte. Quocirca, cum aliam quaerere interpretationem[sect. 11] neces sarium sit, D. Foelicianus de Solis, de censibus, lib. 2. dict. cap. 5. num. 20. Quinque in primis intellectus ad d. cap. impugnat, postmodum vero nonnullis praemis sis conficiendam veram ipsius interpretationem arbitratur. Et primo loco praemittit, quod maritus quandiu sibi dos non soluitur, non tenetur vxorem alere, quoniam ea obligatio patri incumbit, imo non solum alere non teneretur maritus, sed expellere a domo vxorem iure potest, ex sententia Glos s ae, in l. vltima, C. ad Senatus consultum Velleianum, per illum textum, Glos s ae etiam verbo, onera, in authent. de non eligen, secun. nuben. Lara, & nonnullis aliis Authoribus per eundem adductis ibidem. Praemittit secundo, quod is qui subit, sibíque imponit onus & obligationem, ad quam ipse non tenetur, potest percipere aliquid pro onere & obligatione illa subeunda. Ponítque exemplum in fideius sore, quia accipere potest aliquid a debitore pro ipsa fideius sione, vt frequentis simum est Doctorum placitum ex sententia eiusdem, qui Didac. Couarruu. Didacum Perez, Padillam, & Valascum ita tenentes retulit. Et vltra eum in eadem quoque sententia fuerunt Gaspar. Baetius, de decima tutori prae standa, cap. 2. num. 82. & de inope debitore, cap. 5. num. 23. Matiencus, in l. prima tit. 11. lib. 5. nouae collectionis Regiae, glos sa 8. num. finali, Doctor Spino, in Speculo, glos sa rubricae, part. 13. num. 41. Doctor Barbosa tertia parte, l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 54. Pater Ludouicus Molina, de iustitia & iure, tractat. 2. disputat. 319. late Rodriguez, lib. 2. de annuis redditibus, quae st. 12. per totam, vbi plene, an liceat aliquid accipere pro fideius sione, & vide Ioannem Gutierrez practicarum lib. 2. quae st. 142. Escobarem, lib. 2. computat. 16. per totam Ex his itaque conficitur (si D. Foeliciani placitis stamus) vera in terpretatio textus in dict. cap. salubriter. Quod cum alendi filiam onus, quandiu dos promis sa non soluitur marito, incumbat patri, maritúsque subeat obligationem istam, suscipiátque in se onus alendi vxorem, potest iure optimo lucrifacere fructus ex pignore dotali, & de illis lucrifaciendis cum socero pacisici. Verum praefata interpretatio, nec vere conficitur[sect. 12] ex praecedentibus, nec noua etiam est, quicquid aliter ipse prae senserit, & manifeste innuit, quatenus ipsius Authorem nullum recenset, imo dum ab aliorum sententiis Vir equidem ingeniosus & eruditus se recedere firmat, incidit proculdubio in eas dem, vel in communem, generum inquam facere suos fructus pignoris dotalis, ratione damni emergentis, aut lucri ces santis, quae aduersus antiquos Authores nonnullos, & Didac. Couarru. variarum resolutionnm, lib. 3. cap. 1. num. 3. improbari solet communiter; vel incidit in eam interpretationem, quam Nauarrus tradidit, in dict. cap. 1. 14. quae st. 3. nu. 65. cum sequent. maritum facere fructus suos, tanquam neces sarios ad subeunda onera matrimonij, ne ex propriis bonis compellatur illa sustinere, ad quae sustinenda minime tenetur, interim dum sibi dos non soluitur. Deinde non ita certum est, quod[sect. 13] maritus expellere pos sit vxorem a domo & mutua cohabitatione, si dos promis sa non soluatur: nam contrarium, imo quod ob causam praedictam vxor expelli non pos sit per maritum, elegantis sime [sect. 14] comprobauit Couarr. in 4. secunda part. cap. 7. in princ. num. 2. & eandem sententiam tenuerunt Authore s alij. quos retulit Doctor Barbosa, 3. parte, l. primae ff. solut. matrim. n. 55. vbi n.. 56. in hanc partem magis inclinat, dum approbat distinctionem Sylue stri in summa, verbo Dos, n. 11. vt ibi videri potest, & respondet etiam ad textum, qui videtur probare contrarium (sed non probat) in c. per vestras, de donat. inter vir. & vxor. Ac denique Larae distinctionem in proposito confutat iuridice, Stephan. Gratian. discept. forens. c. 65. n. 23. & sequent. Non etiam ita certum est, quod maritus quandiu sibi dos non soluitur, non teneatur vxorem alere, nam etsi renuerint ita Authores permulti; contrarium tamen & alij tenuerunt, quod imo alere teneatur, quamuis contra socerum habeat recursum ob retardatam solutionem dotis, sicuti ex his deducitur, quae post alios multos scripta reliquerunt Lara in dicta lege, si quis a liberis, §. si quis ex his, num. quinquagesimo tertio, & numero quinquagesimo sexto, cum sequentibus, vbi quod maritus, cui tradita dos non fuit, dotis vsuras petere potest licite: Alexander Trentacinquius variarum resolutionum, tomo primo, libro tertio, titulo de actionibus, resolutione tertia, ex folio septuagesimo secundo. Barbosa, prima parte leg. secundae, in principio, num. 18. & 19. ff. soluto matrimonio. Rursus nec vrget id, quod de fideius sore praemit[sect. 15] tit Foelicianus ipse; tum quia dubitationem quoque continet resolutio ea, tradita supra num. 11. sicuti constat ex his quae Gallinus, Laurent. Rodulph. & D. Anton de Padilla adnotarunt in locis relatis per Aluarum Valascum, consultatione 18. num. 2. Barbosam etiam 4. parte, l. prima, ff. soluto matrimonio, num. 108. Tum etiam, quia posito quod verior & communior sententia sit, quod sit licita receptio pretij pro fideius sione alterius, vt etiam in foro conscientiae post Nauarrum affirmat Valascus, dict. num. 2. & tenent Authores citati supra, dicto num. 11. longe diuersa ratio militar in eo, quipro alio fideiubet, quam in marito, nec potest ex ea aequiparatione decisionis dict. cap. salubriter, & propositae difficultatis solutio emanare: fideius sor namque ob periculum illud cui se submitti patitur, praemium aliquod, siue mercedem iuste percipit, iustéque conuenit de periculi pretio, pro quo pecunia accipi potest, l. periculi pretium, ff. de nautico foenore, nec mutuat, vt plus accipiendo, dici pos sit vsutam exercere, quod es set neces sarium, vt conuentio es set illicita, sicuti post Nauarrum Valascus metipse, dicta consultatione 18. nu. 2. singulariter obseruauit. Sic de iure Cae sareo licitam es se pactionem huiusmodi, probatur aperte in l. si vero non remunerandi, §. Maurus, ff. mandati in illis verbis: Mercedem pactus, ob suam fideius sionem, & in l. hoc iure, §. Laneo, ff. de donationibus, per quem textum ita resoluit Ia son in additionibus ad Porti, in principio Institut. de fideius soribus, Decius, in l. si fundus, ff. de regulis iuris. Vnde & pignus accipere potest pro fideius [sect. 16] sione l. si res, §. 1. ff. de pignoratitia actione. Periculo enim pro principali soluendi se exponit, & aliis molestiis se subiicit, Vt Didacus Couarruuias variarum resolutionum libro tertio capitulo secundo, num. sexto in principio, recte ostendit, & vltra eum Boerius, decisione 255. num. 5. vbi dicit, quod fideius [sect. 17] sor mercedem recipiens conueniri potest, priusquam principalis faciat bonorum excus sionem: Maritus autem recipiens pignora pro dote sibi[sect. 18] promis sa, periculo alicui se non exponit, imo sibi magis consulit, & pro securitate maiori recipit illa, vt de se patet mani feste: quod si in marito consideratur onus & periculum respectu alimentorum & restitutionis dotis, sicuti in dotis restitutione considerauit Doctor Spino, vt supra vidimus, adhuc. aequiparatio eadem non recte procedit, & scrupulus restat, nam aequiparatione prae fata admis sa, sequeretur inde non pos se maritum lucrifacere omnes fructus rei pignori sibi datae, imo lucrum illud, siue fructus percepti deberent commensurari oneri aut periculo: in fideius sore namque ita statuis se Interpretes nostros, ex relatis superius dicto num. vndecimo dilucide constat, & cum indicio adnotauit Didacus Couarruuias libro tertio, dicto capite secundo, numero sexto. Maritus[sect. 19] autem indistincte fructus omnes pignoris sibi retinet, nec comparat illos, etiam si excedant onera matrimonij & interes se, cum non habeatur consideratio verisimilis aequalitatis damni emergentis, aut lucri ces santis, siue certae fructuum quantitatis, vt expres sim adeo innuit Romanus Pontifex in eodem capite, salubriter, in versiculo, cum frequenter; sed principaliter perpendatur id quod frequentius accidit, dotis inquam fructus non sufficere ad onera matrimonij supportanda. Vnde etsi pauciores sint fructus doris, quam matrimonij onera, nihilominus tenetur maritus supportare, l. si filia, ff. familiae herciscundae, & cum Medina, Adriano, & Couarruuia, resoluit Aluarus Valascus, consultatione octaua, num. 3. tenent etiam relati per Barbosam, cuius statim specificam faciam mentionem. Eleganter pater Michael Salon, de iustitia, & iure, dicta controuersia 14. fol. mihi 825. in versiculo, sed haec ratio duplici nomine. Vides ergo Romanum Pontificem, alia equidem adductum, atque principaliter excitatum ratione, non illa periculi, quam Doctor etiam Spino, & alij Authores per multi, non modo Foelicianus metipse, in proposito perpendunt praecipue. Vnde Cumanus in l. de diuisione, num. 2. ff. soluto matrimonio, aliter explicat textum eundem in dict.[sect. 20] cap. salubriter, & ideo arbitratur, maritum lucri sibi facere omnes fructus indistincte in ea specie, quod interuenerit pactum de lucrandis fructibus, & in sortem principalem non imputandis quod pactum admittitur fauore doris, quamuis extra. cau sam dotis non admitteretur, tanquam vsuram inducens: quem intellectum existimat verum, & se[sect. 21] quitur eum Doctor Barbosa, in eadem l. de diuisione, numero primo in fine, & numero secundo, folio mihi 807. vbi latius prosequitur, & declarat, & in effectu coniungit Cumani & Nauarri interpretationem, ex quibus vnam conficit, eamque retinet resolutiue, & inquit, Cumani interpretationi praedictae non obstare argumentum siue motiuum Vincentij, & Iasonis, num. 2. in dicta l. de diuisione, dicentium, diuinatorium videri, in specie dicti capitis, salubriter, praedictum pactum interuenis se; cum de eo in litera nulla mentio fiat: quia respondendum est (vt ipse Barbosa existimat) ipsummet pactum ex subiecta materia dotis semper tacite censeri interuenis se: nam cum dos detur, vt sit patrimonium mulieris, l. tertia, §. sed vtrum, in fine, ff. de minoribus, l. Pomponius Philadelphus, ff. familiae herciscundae. Et cum ea intentione, vt illa seruetur & custodiatur, nec consumatur, l. vbi adhuc, C. de iure dotium, ex illiusque fructibus onera matrimonij sustineantur; qui dotem promittit, tacite prae dictos fructus marito videtur concedere, & consequenter qui dat fructus pro securitate huiusmodi obligationis, tacite videtur velle, vt lucretur maritus fructus perceptos ex pignore dato pro securitate dotis, & sic cedant in solutionem illius tacitae promis sionis quam videtur fecis se ille, qui dotem promisit. Quod neces sario dicendum protestatur ipse Barbosa, si quidem in dict. cap salubriter, pro constanti pre supponitur illos fructus factos fuis se mariti; cum alias si pactum saltem tacitum non interuenis set de lucrandis fructibus, maritus fructus perceptos ex re aliena suos non faceret. Inquit deinde idemmet Barbosa, quod ex supe[sect. 23] rioribus deduci debet vera resolutio ad eam Doctorum controuersiam, vtrum decisio dicti capitis, salubriter, fauore dotis speciali procedat?In qua variae extant, & contrariae sententiae, sicuti ex his Authoribus deducitur palam, quos supra numero octauo commemoraui, atque ex nonnullis relatis per eundem Barbosam, qui dotis specialitatem in hoc con sistere arbitratur, quod propter ipsius naturam videatur semper interuenis se tacitum pactum de lucrandis fructibus, donec dos soluatur. Quod autem huiusmodi pactum valeat, non procedit ex dotis fauore, sed potius quia illi fructus, vel cedunt loco damni emergentis, vel etiam loco satisfactionis, illius tacitae promis sionis fructuum, quam videtur facere ille, qui dotem promittit. Et hactenus Doctor Barbosa, qui (vt supra dixi) expresse approbat Nauarri interpretationem in capite primo, 14. quae st. 3. num. 72. & 75. quam etiam probabiliorem, & tenendam dixit, sed Barbosam non refert Pater Michael Salon, in tractaru de iustitia, & iure, controuersia 14. in versiculo, his ergo dimis sis, fol. mihi 826. in fine. Verumenimvero praefata haec interpretatio, li[sect. 24] cet grauis simorum Virorum authoritate & sententia munita, nec per aliquem hactenus confutata, placere mihi nullo pacto, nec attenta iuris ratione stricta potest; & aliis omis sis, ex eo magis displicet, quod re vera negari non pos sit quouis modo, Vincentij & Iasonis motiuum, siue argumentationem superius aduersus Cumanum propositam, concludenter quidem vrgere, & in dict. cap. salubriter, de pacto huiusmodi vel expres so, vel tacite subintellecto,[sect. 25] nullum verbum praemis sum, nec habitum, quo id dici potuerit, & cum pactum sit facti, l. si vnus, §. pactus ne peteret. ff. de pactis, & facta non prae suman[sect. 26] tur, l. in bello, §. factae. ff. de captiu. & postlimin. reuers. non debemus prae sumere, quod in illo textu fuerit factum pactum. Nec satisfacit eiusdem D. Barbo[sect. 27] s ae solutio illa, quod saltem tacitum pactum censeatur interuenis se; cum etiam tacitum prae sumi non debeat, nec verisimiliter credendum sit, quod si virtute expres si, siue taciti pacti excitatus fuis set Romanus Pontifex, vt ita decideret, id non expres sis set, aut faltem aliquo modo id significare praetermisis set, quod sue decisionis fundamentum erat praecipuum. Deinde, longe diuersum est dicere, Cum frequenter dotis fructum non sufficiant ad onera matrimonij supportanda. Quod pro ratione praecipua constitutionis illius as signatur, quam subintelligere tacitum, vel expres sum pactum de lucrandis fructibus, & in sortem non computandis. Quis enim suadere sibi poterit, eo loquendi modo vsurum, qui propter pactum ita stat. uis set, aut pacti rationem habuis [sect. 28] se, habiturúmve, qui ex ratione superiori ad fructus non computandos, expres sum nec tacitum pactum neces sarium fore, aperté demonstrauerat, prout communis, Doctorum sententia in eodem cap. salubriter, intellexit, & rectis sime obseruauit Aluarus Valascus consultatione octaua, numero primo, quo loci post Bartolum, quem refert, expres sim firmauit, dicti capitis, salubriter, decisionem procedere, nec fructuum computationem fieri, etiam nulla praehabita conuentione. Imo conuentionem generare suspicionis rationem, & prae sumptionem aliquando, & illicitam es se, ex his deducitur aperte, quae ipsemet Valascus, eadem consultatione octaua, numero quinto per totum, scripta reliquit in illa quae stione, An maritus pacisci pos sit, dari sibi certam quantitatem quotannis, interim dum sibi dos non soluitur. Ex his etiam, quae in eodem dubio resoluit nouis sime Alexander Trentacinquius, variarum resolutionum, tom. 1. lib. 3. de pignoribus, & Hyppolit. resolut. 2. num. 13. pertotum fol. mihi 222. & 223. Nec prodest dicere intellectum eundem neces [sect. 29] sarium es se, aut neces sario tenendum, quia alias male statutum fuis set, quod gener faciat fructus suos, nec teneatur eos in sortem computare: Id enim est de quo quaeritur principaliter, & dubium insurgit, quare gener fructus suos faciat, nec computer: non tamen inde sequitur. dictae Decretalis decisionem ad eum intellectum neces sario restringendam es se, aut aliter dilui non pos se propositam difficultatem, quam si interpretatio Cumani admittatur. Praeterea, quamuis fateamur verum, es se,[sect. 30] praedictorum Authorum as sumptum, quod dos detur, vt sit patrimonium mulieris, & cum ca intentione, vt illa seruetur & custodiatur, nec consumatur, sed ad sustinenda onera matrimonij illae sa & salua permaneat: adhuc tamen non sequitur concludens ratio decisionis ipsius, quae indistincte fructus omnes perceptos ex pignore marito concedit, vere namque si fructus onera ipsa matrimonij excederent, & extarent, nec es sent consumpti, ita quod socero restitui pos sent, dici non pos set, dotem in aliquo diminutam es se, nec desinere es se patrimonium mulieris. imo saluam remanere ad onera matromonij supportanda, etiam si fructus huiusmodi restituerentur, vnde a ces sante ratione restitui deberent, nec maritus eos sibi retineret, & lucraretur, & nihilominus omnes fructus, etiam extantes, & onera matrimonij excedentes, sibi retinere, seu lucrifacere maritum, Romanus Pontifex indistincte voluit ibidem, & firmarunt Authores relati supra, num. 19. & ex Caietano, Soto, Nauarro, & aliis, secure quoque resoluit Salon, dicta controuersia 14. in versiculo, sequitur secundo, fol. 834. vbi dicit, quod[sect. 31] maritus, etiam si diues sit, & habeat aliunde vnde viuere, & onera matrimonij valeat leuare, fructus omnes pignoris suos facit. Denique Barbosa ipse minus[sect. 32] bene constituit, pactum huiusmodi tacitum, siue tacite subintellectum ab eo, non procedere dotis fauore, sed potius quia illi fructus, vel cedunt loco damni emergentis, vel etiam loco satisfactionis, illius tacitae promis sionis fructuum, quam videtur facere ille, qui dotem promisit. Nam quod attinet ad primum, loco damni emergentis cedere non pos sunt, quia sequeretur inde; quod si nullum marito damnum euenis set, non lucri faceret ipse, nec retinere pos set fructus ex pignore perceptos, cuius contrarium indicat aperte textus in dict. cap. salubriter. Indistincte namque fructus omnes genero concedit, nec damni respectum aut considerationem habet, quod communis Doctorum sententia in eodem textu fatetur, & probarunt Authores per multi relati supran. 19. sequerentur etiam & alia multa absurda, quae eandem decisionem Pontisiciam non modo restrin[sect. 33] gerent, sed etiam refringerent, & quae adnotari solent aduersus Authores eos, qui ratione damni emergentis, aut lucri ces santis, lucrari generum fructus, falso existimarunt, sicuti eosdem improbantes, & non ratione damni emergentis, aut lucri ces santis fundari constitutionem illam, rectius obseruarunt, & fructus etiam excedentes onera matrimonij, genero conces serunt aduersus Didacum Couarruuiam, & alios, Aluarus Valascus, consultatione octaua, num. 3. Doctor Foelicianus de Solis, lib. secundo, de censibus, dicto capite quinto, num. vige simo, Salon dicta controuer. 14. in principio, fol. 218. Similiter nec dici potest, quod fructus pignoris cedant loco satisfactionis, tacitae illius promis sionis fructuum, quam videtur facere ille, qui dotem promittit; nam si ad tacitam istam promis sionem re spectus haberetur, potius dicendum es sertorum contrarium, imo satisfactionem debere es se conformem oneribus matrimonij, aut fructibus promis s ae dotis correspondere, non vero fructus omnes ita absolute deducendos per maritum, quippe cum ille, qui dotem promisit, prae sumi non valeat, nec debeat, quod ita liberalis extiterit, vt ita liberaliter fructus omnes conces serit, etsi in magna quantitate illi es sent, argumento leg. cum de indebito, cum vulgatis, ff. de probationibus. Maritus ergo non tam[sect. 34] ex voluntate tacita, siue tacita promis sione soceri, quam ex legis beneficio & dispositione fructus omnes suos facit in ea specie, sicuti ingeniose visus est prae sentire Iason in l. de diuisione, num. 2. in fine, ff. soluto matrimonio, qui postquam intellectum Cumani improbauit, totum hoc absolutae illius fructuum acquisitionis tribuit principaliter legis beneficio, & aequirati iuris, quod sane ex dict. cap. salubriter, negari non potest, siquidem ita expres sim, atque ob illam rationem, Cum frequenter dotis fructus, &c. Ita statutum apparet, nec ad tacitam vllam promis sionem habetur respectus, sed ratio illa frequentiae: dumtaxat attenditur respectu mariti, qua equidem attenta, illius Decretalis decisio generalis est, vt generaliter procedat, non modo in filia dotata, sed etiam in extranea alia quacunque muliere, cui dos promis sa fuerit; verum namque erit, ex rebus pignori datis, fructus omnes sibi percipere, atque indistincte retinere maritum, nec pos se discriminis rationem vllam reddi, beneficium potius, atque prouisionem text, illius, sicut in genero, ita & in alio quocunque marito procedet, quod Doctor Nauar. in repetitione c. primi, 14. q. 3. n. 72. erudite obseruat, & contra Fortunium, & Couar. rectius defendit Aluaros Valasc. consultatione 8. nu. 2. & fundamento Fortunij principali satisfacit concludenter; in he rede autem mariti, quicunque ille sit, sane non procedit eiusdem cap. constitutio, nec haeres ipse beneficio illo legis afficitur: idcirco quamuis perseueret in tenendo pos ses siones pignori datas pro dote, & fructus percipiar, tenebitur illos in sortem principalem computare, quia deficit ratio illa praecipua. Et ita adnotarunt expresse Abbas, & Innocentius, quae st. 2. Hostiensis, Ioannes Andreas, & Ioan, de Ligna, in eod. cap. salubriter, & cum S. Anton. & Negusantio. Alexan. Trentacinquius, variar. resolut. tom. 1. lib. 3. de pignoribus, & Hisp. resolut. 2. num. 13. in princ. fol. mihi 222. Quapropter superioribus interpretationibus,[sect. 35] & aliis pluribus reiectis, quae non conueniunt verbis, nec menti dictae Decretalis, verus & proprius, atque genuinus intellectus eiusdem, ex verbis, & ratione ibidem praefixis, petendus, atque deducendus erit; nam cum vsura es se non pos sit, nisi quando da[sect. 36] tur lucrum, cap. 1. cap. 2. cum sequentib. cap. consuluit, & per totum titulum, de vsuris, cap. 1. 14. quae st. 3. & in dict. cap. salubriter, non detur lucrum, ces sat vsura, & consequenter recta & acuta iuris ratione ita decidit Romanus Pontifex, & eo casu fructus omnes indistincte concedit marito. Et quod lucrum non[sect. 37] detur, pater in hunc modum, quia lucrum dicitur illud, quod superest deducto omni damno, l. Mutius. ff. pro socio, at vero quando datur, aut promittitur dos genero, vel alij marito, neces sarium est, quod conster matrimonium, quia absque matrimonio[sect. 38] res dotales, aut dos considerari non valent, l. 3. ff. de iure dotium, l. 26. titul. 11. part. 4. & latius tradit D. Barbosa, in l. de diuisione, in princip. ff. soluto matrimonio. Matrimonium vero tot habet onera,[sect. 39] & adeo grauia, vt non modo permulta illa es se lex diiudicauerit, sed etiam maxima in consideratione habuerit, l. si filia, § 1. ff. familiae erciscundae, Panormitanus, in consil. 79. col. 3. post medium, lib. 2. Petrus Gregorius, in Syntagmate iuris, lib. 9. cap. 19. & latius comprobans D. Barbosa, prima parte rubricae, ff. soluto matrimonio, num. 6. fol. 6. quae om[sect. 40] nia onera subiturus est maritus, dict. §. 1. dict. l. si filia, l. si maritus, eiusdem tituli, l. attiene, §. final. ff. pro socio, l. si is qui Stichum, §. ibi dos, ff. de iure dotium. [sect. 41] Ideo dos ipsa, quae datur propter onera matrimonij, l. dotem, ff. de castrensi peculio, cum aliis multis vulgatis. Aluarus Valascus, consult. 2. num. 9. & consultatione 84. num. 2. Licet respectu vxoris[sect. 42] contineat titulum lucratiuum, vere namque ex parte concedentis, atque ex parte mulieris dicitur mera liberalitas, & titulus lucratiuus, l. fina. C. de dotis promis sione, Bartolus, in l. 1. in principio, in ver siculo, quod videtur es se, ff. pro dote, cum aliis adductis per Phanutium de dote, glos s. 8. in verbo, & vir lucretur, vbi congerit multa ad resolutionem eius articuli, quando dos dicatur ex titulo lucratiuo, tam ex parte vxoris, quam viri: Stephanus Gratian. di sceptationum forensium, cap. 98. num. 27. & 28. tamen respectu mariti titulum onerosum continet, vt ex multis adnotarunt Phanutius, vbi supra, Pinellus 3. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 62. Ioan. Matienc. in l. 5. titul. 1. glos s. 4. num. 4. & in l. 1. tit. 6. glos s. 11. num. 4. lib. 5. nouae collect. regiae, idest, si[sect. 43] cuti emptor consequitur rem venditam propter pretium, quod tradit, & a suo patrimonio abest, & illud diminuit, sic & maritus consequitur dotis fructus propter onera matrimonij, quae subeunt locum pretij, ex text, singulari (qui ita enucleari, atque accipi debet) in l. ex promis sione, ff. de obligat. & action. & ita accipienda sunt ea, quae ex Tiraquello breuiter resoluit Barbosa, in dict. l. de diuisione, num. 12. fol. 814. ideo quando gener in specie dict. cap. salubriter, ex pos ses sionibus pignori datis fructus percipit, cuiuscunque quantitatis, aut summae illi sint, non computat eos in sortem, quia regulariter, & frequenter, idest secundum legem, quae ad ea, quae frequenter, aut frequentius accidunt, adaptatur, tot & tanta, atque adeo grauia sunt onera matrimonio annexa, quae maritus (vt dixi) subi[sect. 44] turus est, vt fructus dotis, iuxta ea, quae frequentius accidunt, vix oneribus eisdem ferendis, & compensandis sufficiant, & sic illorum respectu nullum lucrum videtur consequi maritus, aut cum oneribus ita compensatur a lege, vt vsura dari non pos sit, nec etiam attendi, nisi id quod frequantius accidit, dotis inquam fructus non sufficere ad onera matrimonij supportanda (vt experientia apparet) licet aliquando accidere pos sit, fructus dotis sufficere ad onera matrimonij supportanda, imo & aliquando etiam onera eadem superare, quod Romanus Pontifex maxima equidem, & recta iuris ratione habuit in consideratione principaliter, ve eo magis, atque frequentioris euentus ratione adduceretur, atque excitaretur, nec damni emergentis, aut lucri ces santis rationi; & disquisitioni rem relinqueret; vtpote cum ita frequenter, aut frequentius accidere, sic decisionem ipsam Pontificiam iustificet, vt omni ex parte, aequitate inquam, & iuris ratione, eadem sit munita. Et hic est veris simus & genuinus intellectus illius Decretalis, qui non aliunde quam ex ratione ibidem expres sa debuit deduci, & opportunam tribuit inferendi occasionem ad nonnulla, quae nec scripta per alium, nec alibi sic adnotata hactenus erant. Et primo quidem infertur, intellectus quamplures Interpretum iuris vtriusque, ideo a me non modo con futatos, sed nec etiam relatos, quod viderim eos, nec intentioni, nec etiam verbis Romani Pontificis conuenire, vtpote cum aliunde, non ex ratione illa ab eodem R.P. principaliter considerata proces serint. Deinde, in proposito facilius equidem Interpretes omnes relatos supra, n. 8 interpretationes aliorum improbas se, quam veram aliquam interpretationem as signas se, & idcirco intellectus quamplures per D. Nauarrum, Didac. Couar. D. Spino, D. Felician. de Solis, & alios, eodem num. 8 commemoratos, recte confurari rationibus eisdem, quas ipsi excogitarunt ibidem. Rursus Felicianum metipsum, lib. 2. de censibus, d.[sect. 45] cap. 5. num. 20. in versiculo, adhuc etiam instabit aliquis. Recte constituis se (licet interpretationem nunc traditam non as signet) in d. cap. salubriter, verbum illud, onera, non respicere solum sumptus, & expen sas, quas circa vxorem, & familiam facit maritus: Sed etiam onera quaecunque considerabilia, & sic[sect. 46] anxietatem, studium. & diligentiam, & laborem etiam mariti, quem erga vxorem ipsam, & familiam gerit, quae equidem ae stimationem non recipiunt & inde maritum fructus omnes suos facere, nec cos computare quouis modo in sortem dotis constitutae, aut promis s ae, quia non solum habetur consideratio in eo textu ad quantitatem pecuniarum siue expen sarum, quae ae stimari pos sent iuridice; sed etiam ad onera praedicta, & alia multa matrimonio annexa, quae vix ae stimationem recipiunt. Addiderim ego D. Feliciani de Solis obseruationem veram equidem es se (vt dixi) nec excludi ex verbis illis: Cum frequenter dotis fructus, &c. nam etsi videantur expensarum magis, & sumptuum, quam aliorum onera respicere; omnium tamen, & quarumcunque rerum onera, sub eisdem verbis comprehendi, & a Romano Pontifice prae oculis habita, vt ita decideret, veris simum equidem est, & plane ex verbis eisdem deducitur. Praeterea D. eundem Felicianum expres sim existi[sect. 47] mas se, placitum praedictum corroborari ex interpretatione quadam, quam ad text. in capite, Ad nostram, de rebus Ecclesiae non alienandis, excogitauit olim D. Hector Rodriguez primarius iuris Ciuilis Profes sor Salmanticae, videlicet in specie eius text. Bernardum illum rescis so contractu non restituere fructus Monasterio, quoniam cum in feudum villam accepis set, ex natura feudi ad fidelitatem, & plurima alia obsequia & seruitia personalia tenebatur, quae cum ae stimationem non recipiant, pro labore Bernardum ip sum retinere fructus, Pontifex maximus respondit expres sim. Caeterum placitum praedictum, atque ad text. in d. cap. salubriter, corroborationem, Hectoris etiam Lusitani interpretationem, nec tutam, nec veram mihi videri: tum quia beneficio, atque prouisione legis ius illud habendi percipiendíque sibi fructus omnes, genero conces sum expres sim in d. cap. salubriter, ob peculiarem illam rationem supra as signatam; vas sallo similiter iure aliquo conces sum, nullibi equidem apparet aperte: tum etiam quia verum non est dicere, Innocentium tertium, d. cap. Authore, in seruitio, aut labore ordinario fundari dumtaxat, siue ordinaria seruitia feudatarij adeo habuis se, atque ae stimas se, vt ex eisdem fructus omnes Bernardo relinqueret, qui ex natura feudi ad ea teneri eundem sciebat; nec alia etiam perpendis se, quae magis ipsum Pontificem excitarunt; nec sola ipsa feudatarij ordinaria onera, seruitia mouis se: quod ex verbis eiusdem text. deprehenditur: nec inde potest placitum illud generaliter ita deduci, vt propter onera & seruitia feudo annexa, fructus omnes sibi retineat feudatarius, si alia non interuenis sent, quibus eo in text. Pontifex ipse fuerat adductus. Eo ma[sect. 48] xime, quod in restitutione feudi, census, vel emphyteusis, Ecclesiae, & Minori lae sis fructus etiam restitui, petita in integrum restitutione, ex text. & communi Doctorum sententia, in cap. 1. de in integrum restitutione, deducitur manifeste. Ex his etiam quae Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, quae st. 32. scripta reliquit. Er Redoanus, in tractatu de rebus Ecclesiae non alienandis, rubrica de feudi alienatione, quae st. 26. n. 6. & 7. expres sim notauit, & dixit ex aliis, Ecclesiae, & Minori lae sis in feudi datione, fructus etiam restitui debere. Quocirca ea interpretatione reiecta, pro vero d.c. ad nostram, intellectu, constituenda erant nonnulla, quibus dilucide magis explicatus manebit text ipse, quam hactenus fuerit per Scribentes. Et primo qui[sect. 49] dem certis simi iuris es se, restitutionem in integrum propter lae sionem Minori, & Ecclesiae competentem, fieri cum fructibus, etiam sine mora, l. quod si minor, §. restitutio, l. patri pro filio, § si pecuniam, versiculo, item ex diuerso, l. minor. §. 1. l. si res, ff. de minoribus, l. si prae sidium, C. de praediis minorum, l. 1. C. si maior fact. alienat. rat. habue. c. 1. de in integrum restitut. l. 1. l. 8. tit. 19. part. 6. & cum Glos sa, Iason. Costa, Couarr. Pinel. Gregorio Lopez, Padilla, Menchaca, Gama, Simoncello, Octauiano, Caualcano, Ioan, Marco Aquilino, obseruarunt Antonius Pichardus, in §. extraneis, 6. n. 40. Instit. de haered. qualit. & differ. Pet August. Morla, emporij, prima part. tit. 5. de in integrum restitutione, nu. 31. & vltra relatos ab eis, Bernard. Diaz, regul. 219. Gratianus, regul. 316. Sfortia Oddus, de restitutione in integrum, quae st. 45. Mieres, de maioratu, 4. p.q. 23. ex n. 34. Menchac. controu. vsufrequent. c. 71. n. 6. Caualcan. de tutore, & curat, num. 145. fol. 88. Caldas Pereira, in l. si curatorem habens, verbo, implorare, numero 13. folio mihi 164. Iacobus Menochius, lib. 5. prae sumpt. 46. & 47. Secundo obseruandum est, Ecclesiam in restitutionibus iure Minoris fungi, capit. 1. capit. 3. cap. auditis, de in integr. restit. c. 1. eod. tit. lib. 6. l. Orphanotrophos, C. de Episcopis & Clericis, l. 10. tit. 19. part. 6. & exornant post alios, quos referunt Didac. Couar. variar. resolut. lib. 3. c. 17. n. 4. Costa, in c. 1. si pater, de testam. in 6. 2. p. verbo, ipsis pauperibus, n. 4. Caldas Pereira, in d. l. si curatorem habens, verbo, minoribus, n. 60. Sebastia. Medices, de acquir. rerum dominio, glos sa 2. p. 3. n. 195. Idque certis simum est, & tanquam indubitatum, vel praemis sum, vel saltem suppositum ab omnibus, qui pro interpretatione d.c. ad nostram, mox referuntur. Tertio obseruandum est, eiusdem cap. casum colligi manifeste ex litera ipsius, atque ex integra Decretali, quam adduxit Anton. Augustin. collect. 3. decret. lib. 3. tit. 14. fol. 87. videlicet, Monasterium Tu siens. onere maximo debitorum depres sum, villam quandam (quae Iannuens. appellabatur communiter, vt ex integra constat) in feudum conces sis se Bone uardo laico ea condictione, & pacto, ve ipse laicus octoginta libras persolueret creditori Monasterij, pro quibus eadem villa extiterat obligata; quod laicus ipse impleuit, & primo anno ex prouentibus villae praedictam quantitatem, & plus percepit: Monasterium enormiter lae sum post multos annos petiit, vt sibi restitueretur villa praedicta: & R.P. Innoc. 3. in hunc modum respondet: Mandamus quatenus, si praedictum Monasterium propter hoc inueneritis enorme dispendium incurris se, dictum laicum vt (pecunia quam pro exoneratione fundi, seu etiam pro vtilitate ipsius Monasterij expendis se noscitur, ab eisdem Abbate, & Conuentu recepta, cum sibi fructus percepti sufficere debeant pro labore) praefatum feudum eidem Monasterio dimittat liberum & quietum, appellatione postposita compellatis. Quarto obseruandum est, Monasterium Tusiens, non intra quadriennium, sed & port multos annos egis se. auditúmque fuis se, sicuti egregie as seuerauit Hostiens ibidem, & vere probauit Arias Pinel. 2. p.C. de rescin. vendit. c. 4. n. 14. vers. prima difficultas, & n. 15. quo loci ex Panorm. & Imol. ad difficultatem de lapsu quadriennij, recte respondet, ex variis causis potuis se post quadriennium restitui Ecclesiam, prout ex enormis simo damno, vel quia vixerat idem Praelatus alienans. Et eodem modo respondet Morla, de in integrum restitut. dict. titu. 5. numer. 33. in vers. vnde tertio, & vltra quadriennium ex enormi lae sione Ecclesiae competere restitutionem, per text. & Glos s. in c. 1. de in integrum restit. lib. 6. Abbatem, Couar. & Suarez, ibi relatos, Monasteriumque audiri debuis se, recte animaduertit, & id ipsum probauit Ioan. Marcus Aquilinus, in §. quid si tantum, l. Gallus, in versicul. quid enim si aqua & ignis interdictionem pateretur, num. 139. folio mihi 59. Hostiens. autem as sertionem, & communem traditionem Doctorum es se veris simam, deprehenditur manifeste ex verbis eiusdem integrae ab Antonio Augustino relatis, ibi: Cum idem laicus primo anno de ipsius prouentibus vltra summam perceperit praetaxatam, & per multos postmodum annos suppres sit eius fructus. Quae equidem ad quadriennium restringi nullo modo pos sunt, vt Pinellus non facta mentione integrae, nec verbis superioribus commemoratis, optime probauit vbi supra, & iterum, n. 23. Quinto obseruandum est, Monasterium metip sum Tusiens. auditum fuis se non ex capite nullitatis, quod feudi conces sio ex defecto formaae, & solemnitatis nulla fuis set, aut Episcopi authoritas defuis set (vt male arbitrabatur Hostiensis) sed per auxilium restitutionis in integrum, ad cuius conces sionem Romanus Pontifex principaliter fundatur in eo textu ex dispendio, & laesione, non ex aliqua nullitate, siue solemnitatis defectu, quod ex integra eiusdem cap. negari non potest vllo pacto, & obseruarunt post alios constanter Arias Pinellus, dicto numero 15. & 16. Aquilinus, num. 133. & 134. Morla, num. 33. in versiculo, vnde tertio, in locis supra [sect. 50] relatis; & repetit iterum, atque in eadem persistit sententia Pinellus, num. 23. qui num. 20. & 21. pertotum, erudite, & vere contra Costam, & alios probauit, restitutionem eam Monasterio conces sam, non gratiae, sed iustitiae fuis se, atque ex iure ordinario, non de iure speciali proces sis se, & sequuntur post alios Aquilinus, vbi supra, numero 133. ante finem. Morla, dicto numero 33. in versiculo, vnde tertio. Idque veris simum est ex verbis eiusdem integrae, in versiculo: Nos autem volentes Monasterio prouideri, vt aliis iniuriam non irrogemus. Quae non extraordinariam, aut specialem, vel gratiosam, sed magis iuridicam, & ordinariam restitutionis conces sionem indicant aperte. Sexto obseruandum est, circa interpretationem dict. cap. ad nostram, nihil firmum, aut certum Inter pretes fere omnes, tam antiquos, quam neotericos tradidis se, maximámque eorum varietatem fuis se, sicuti eis praelectis constabit, qui nunc commemorabuntur. Et quidem re vera eximiam es se eius text. difficultatem ob id quod de restitutione cum fructibus facienda, superius diximus. Item ex eo, quod & si Ecclesia ex causa nullitatis, non restitutionis in integrum, egis set in eo casu, restitui quoque debebant fructus cum re ipsa, ex text. in cap. si quis presbyterorum, eiusdem titul. l. si praedium, C. de praediis minorum, l. 2. C. si quis ignorans rem minoris, l. iubemus nulli, §. sane, C. Sacrosan. Eccles. & recte aduertunt Pinel. vbi supra, num. 16. Aquilinus, num. 134. Morla, num. 33. Idcirco ob praedictam fructuum difficultatem magis varias se, & permultos excogitas se intellectus Interpretes omnes, qui hactenus in proposito commentaria ediderunt. Inter alios tamen, & antiquorum interpretationes commemoras se, & confutas se, & plures alias excogitas se ad text. eundem, Costam, in §. & quid si tantum, 2. part. num. 75. Menchacam latis sime controu. illust. lib. 3. cap. fin. num. 6. vbi quamplurimos recenset intellectus, Didac. Couar, variar, resolut. lib. 1. cap. 3. ex num. 3. Ariam Pinel. 2. part. l. 2. C. de rescindenda vendit. rap. 4. ex num. 14. vsque ad numerum 27. Padillam, in eadem l. 2. numero 50. Ioann. Marcum Aquilinum, in dict. versiculo, quid enim si aquae & ignis, dict. §. & quid si tantum, ex numero 133. vsque ad num. 140. vbi antiquorum, Didaci etiam Couar. & Pinelli interpretationes improbat; P. Augustin. Morlam, emporij prima part, dicto tit. 5. de in integrum restitutione, ex num. 31. vsque ad numerum 37. vbi etiam antiquorum, & Couar atque Pinelli interpretationes improbat, quas ideo hoc loco non recenseo, quod transcribendi vitium abhorream, & penes praefatos Authores plena manu reperiam scriptas, non etiam (& iuste equidem) easdem recen suit Anton. Pichard. in d. §. extraneis, Instit. de haered. qualit. & differ. n. 50. & duob. seqq vbi Costae interpretationem improbauit dumtaxat, & suam as signauit statim, n. 52. Omis sis ergo praedictorum intellectibus, verior,[sect. 51] & securior mihi semper visa est interpretatio illa, quam ad text. in d. cap. ad nostram, olim excogitauit, & tradidit D. Sahagun de Villasancta, cum textum eundem interpretaretur. & tunc Vespertinae Cathedrae Sacrorum Canonum, postmodum vero primariae Iuris eiusdem insignis, subtilísque, & valde eruditus Moderator existeret. Et constituit, regulam, siue doctrinam praedictam restitutionis fructuum cum re ipsa (quae regulariter locum obtinet) limitandam es se, quoties aequitatis ratio contrarium po stuler, iudicémque ad remittendos fructus mouere pos sit, ac debeat, vt in d. cap. ad nostram, aeque & iuste Innocentius tertius obseruauit, qui sciens, & prudens feudatarium grandi labore, & maxima indu stria Monasterium aere alieno oppres sum, propria pecunia liberas se. eius negotia ges sis se, villámque in feudum conces sam diligenter coluis se, & admini stras se, fructus laico illi pio labore remisit, sicuti text. indicat in versicul. quod non distulit, & in versic. cum sibi fructus. Et inde, sicut Scaeuola I.C. in l. quod si minor, §. non semper, in versicul. Scaeuola, ff. de minoribus, ad partam pecuniam industria, & laboribus substituti, Minori restitutionem denegauit; ita & Innocentius tertius, in dict. cap. ad nostram, Monasterio quoad fructus restitutionem negauit, idque propter feudatarij laborem in colenda villa, & in exonerando Monallerio sic oppres so, & quamuis videretur pos se laborem, & industriam feudatarij ad ae stimationem aliquam reducere, & cum fructuum quantitate computare, vt iuberet Monasterio restitui, quod ex his superes set; tamen ob rationem superiorem (qua principaliter adducebatur, atque excitabatut) vtque liti finem imponeret, & circuitum vitaret, nec etiam feudi, seu villae restitutionem, laboris, & industriae feudatarij ae stimatione, & fructuum computatione inuolueret, ita equidem decreuit, atque praedictorum ratione, non sola seruitiorum ordinariorum (ad quae prae standa feudatarij tenentur) ratione excitatus fuit, vt ex Hectore Roderico male sibi suadent nonnulli, & contrarium, atque nunc dictum ex integra decretali deducitur non obscure. Et hactenus Doctor Sahagun, cuius interpretationem dicit se non latere, & eam refert, sed non commemorat ipsum, non etiam in ea insistit firmiter Pater Augustin. Morla, relatus supra. nu. 50. in versiculo, nec me[sect. 52] latet, & penes eum, n. 35. in fine, & n. 36. Vltra quem & eundem Doctor Sahagun, nouiter ego adnotauerim, Abbatem in eodem c. ad nostram, n. 8. videri interpretationem hanc praesentire, siue superioribus magis accedere, licet non ita ea explicauerit: dicit namque, quod laicus ille feudatarius pro laboribus & sumptibus, quos pas sus est, sibi retinuit, atque percepit fructus: & quamuis pos set Ecclesia petere omnes fructus, & satisfacere illi de sumptibus, & laboribus; tamen Roman. P. ex officio suo fecit istam prouisionem, vt euitaret ut magnus circuitus. Et iterum dixit idem Abbas, eodem n. 8. in fine, quod ibi habetur respectus ad laborem proprium, puta, quia erat rusticus, & personaliter extirpauit terras: & n. 4. vbi pro notabili tradidit, ratione sumptus, & laboris dimitti fructus, quos alias feudatarius restituere teneretur, si non exposuis set labores, puta in extirpando terras incultas, & non fecis set sumptus. Et secundum haec (vt ego nouiter, & vere animaduerto) cum ob rationes superiores, non ob seruitia tantum ordinaria, ad quo feudatarij tenentur, excitatus fuerit R.P. (vt iam dixi) non inde deduci valebit as sumptum generale, siue regula generali decerni, vt in seudi datione, & conces sione, sui natura fructus non veniant restitutione petita, cum id (vt etiam dixi superius, n. 47. ) nullo iure caueatur aliquo modo; contrarium vero, & iure metipso probetur, atque ex his deducatur Authoribus, quos retuli supra, num. 48. Quocirca praetermittendum non erit, Antonium[sect. 53] Pichardum, in dicto §. extraneis, numero 52. recte accepis se text. in dict. cap. ad nostram, in feudi datione, & conces sione, id namque ex integra constat, atque eodem textu cauetur expres sim. Deinde, Roman. P ad laborem laici illius feudatarij, magis quam ad alia considerationem habuis se, recte etiam obseruas se ad finem dicti numeri, 52. Caeterum laborem ip sum, non ita stricte accipere ipsum debuis se, cum pos set is labor in multis interuenire, & vere interuenis set, vt rectis sime docuit Abbas nunc relatus, & supra adnotaui. Praeterea textus eiusdem difficultatem as sequutum Pichardum eundem in loco praedicto ex numero 48. deceptum tamen in ipsius ratione, atque interpretatione reddenda: (quae in effectu Hectoris interpretatio á D. Feliciano relata fuit) tum, quia in feudi restitutione fructus non venire, verum non est, vt supra probaui, & deducitur ex Morla, vbi supra, num. 36. tum etiam, quia Innocent. III. non habuit in consideratione obsequium, quod domino a feudatario prae statur dumtaxat, non etiam onera tantum, quo si occasio eueniat, subire debet feudatarius (vt arbitrabatur Pichardus) quia secundum id, etiam si occasio non euenis set subeundi onera, restitutio villae fieret absque fructibus, si etiam onera, quae subire pos set feudatarius, licet ea non subiis set, in consideratione habuis set Pontifex (vt adeo aperte Pichardus ipse supponit) & tamen reuera. non onera, quae non subiit, subire tamen pos set feudatarius, non obsequium tantum, & laborem ordinarium domino a feudatario prae standum, in consideratione habuit P.R. sed videns, & considerans ea omnia, quae diximus supra in vtilitatem, & commodum Monasterij, actu, & re interuenis se, ita & iuste ipsemet. P. decreuit, vt dictum quoque remanet supra. Praetermitti etiam non potest Ioannis Marci[sect. 54] Aquilini, in d. §. & quid si tantum, dicto versic. quid enim si aquae, & ignis interdictionem pateretur, numero 139. ad text. in d. cap. ad nostram, interpretationem, eisdem rationibus displicere, atque confutari, quibus D. Feliciani, & Pichard. interpretationem confutauimus supra, vtpote cum Hectoris Roderici mentionem ipse fecerit expres sim, & illius intellectum probauerit in effectu, nec ea considerauit eo in tex. interuenis se, & Romanum Pontificem principaliter excitas se, quae nunc dicebamus, sed ad seruitia feudatarij ordinaria respectum tantum habuerit. Caeterum obseruationes omnes in eodem proposito, & circa intellectum eiusdem cap. traditas ab ipsomet Aquil. ex num. 133. vsque ad d. num. 139. & veras es se, & his conuenire, quae supra suo ordine, distincte praemisimus. Denique nec praetermitti potest, Petri August.[sect. 55] Morl, de in integr. restit. d. tit. 5. ex num. 31. vsque ad numerum 36. obseruationes, eodem iure diiudicandas, quo Pichardi, & Aquilini adnotationes diiudicauimus nunc; omnia namque, quae ad intellectum d. cap. ad nostram, praemittit, & in confutandis aliorum intellectibus considerat, recte equidem, & de iure procedunt; deficit tamen Author metipse in duobus. Primo, quatenus Hectoris Roderici interpretationem relatam, videtur magis probare sub num. 33. ad finem, quae tamen ex dictis supra probari non potest. Secundo, quatenus statuit statim, num. 35. ad finem, & num. 36. se non latere, placere quibusdam nouis sime intellectum a me ex Abbate, & Doctor. Sahagun probatum supra, & tamen dumtaxat refert, sed non approbat, neque improbat eum, siue certum quid non proponit pro dictae Decretalis intellectu; aut saltem, cum Hectoris interpreta, tione magis videtur persistere. Et hactenus de his atque de intellectu d.c. ad nostram, de quo, eorum occatione, quae D. Felician. ad textum, in d. cap. salubriter, adnotauit; tractatum, atque disputationem sus cepimus. Nunc vero ad text. metipsum in d.c. salubriter, re[sect. 56] deundo, & continuando ea, quae ex num. 44. in ver sic. & primo quidem, & num. 45. supra as sumpseram, & in eadem materia versando; Infertur secundo, Iasonem, in d. l. de diuisione, num. 2. in fine, ff. soluto matrimon. recte in hac materia agnouis se, legem statuis se, maritum lucrari fructus rei datae in pignus, ratione cuiusdam aequitatis propter onera matrimonij, quae subiit, quod est optimum verbum, & rationi dict. Decretalis, cum frequenter dotis fructus, &c. valde conueniens. Tertio infertur, ex dictis hactenus, & d.c. salubri[sect. 57] ter, decisione, dilucide, & certo constare, maritum non imputare in sortem fructus rei pignori sibi datae, non alia, quam eodem in textu expres sa ratione, & idcirco procedere ipsius decisionem donec maritus viuit, & supportat onera matrimonij, nec in haerede mariti locum obtinere; & ideo si haeres per seueret in tenendo pos ses siones pro dote pignori datas, & fructus percipiat, tenebitur illos in sortem computare, vt supra dixi, & cum aliis resoluit Alex. Trentacinquius, variarum resolutionum, lib. 3. de pignoribus, & hypoth. resolutione 2. num. 13. in principio, fol. 222. Similiter eiusdem capit. decisionem explicari, ampliari, & restringi multis modis iuxta Authores relatos supra, num. 8. & latius per Surdum, qui late, & vtiliter declarat, & materiam exornat in tractatu de alimentis, titul. primo, quae st. 42. per totam, cuius occasione consulto hic praetermitto nonnulla. Ma[sect. 58] ritus etiam moram pas sus in dotis solutione, vt petat vsuras, quod tria concurrere debeant copulatiue, dotis inquam promis sio, nuptiae, & quod maritus subeat onera matrimonij, ex aliis multis resoluit idem Surd. & latius explicat d.q. 42. n. 3. cum multis seq. & num. 147. & vide etiam ex num. 125. & num. 133. & 140. & 144. vbi explicat, quando mora contracta dicatur, vt maritus vsuras dotis exigere pos sit. Et recipiendo dotem simpliciter, an videatur mari[sect. 59] tus remittere vsuras dotales, vide eundem Surdum, d. tit. 1. q. 43. per totam. Quarto infertur, decisionem eiusdem c. salubriter, [sect. 60] dumtaxat procedere in marito, in quo specialiter loquitur propter onera matrimonij, quae sustinet, non in alio quocunque; & inde nec etiam in vxore locum obtinere; & consequenter si habeat rem obligatam pro dotis restitutione, tenetur fructus computare in sortem, nec poterit soluto matrimonio vsuras dotis non solutae petere. Ratio est, quia in vxore non consideratur ratio supportandi onera matrimonij, per quam inducta est decisio d.c. salubriter. ltem id permittitur marito ratione, & fauore dotis, & matrimonij; sed soluto matrimonio desinit non solum es se matrimonium, sed etiam dos; l. 3. ff. de iure dotium. Et sic ces sat ratio, vt Surdus, d. tit. 1. q. 45. n. 3. recte obseruauit. Et repetit num. 45. vbi quod vxor vidua fructus percipiens ex re pignorata, tenetur computare sibi ad extinctionem dotis. Et idem quoque ex sententia communi resoluunt Didacus Couar. variar. lib. 3. cap. 1. n. 3. versiculo Sexto. Aluarus Valasc. consultatione 8. num. 4. Antonius Quesada, diuersarum quae stionum iuris, cap. 25. num. 17. Petrus Cenedus, collectaneo 14. ad Decretales, n. 3. Anton. Gama, decis. 71. n. 2. Alex. Trentacinquius, variar. resolut. lib. 3. de pignor. & hypoth. resol. 2. n. 14. in versicul. Tertius, & vltimus casus est, fol. 223. & eod. lib. 3. tit. de iure dotium, resolut. 6. n. 2. cum seq. fol. 308. erudite D. Barbosa 1. p.l. 2. in princip. ff. soluto matrimon. ex num. 40. vsque ad n. 48. fol. mihi. 593. cum seq. vbi inquit, quod text. in d.c. salubriter, permittens vsuras fauore dotis, loquitur in marito, qui sustinet onera matrimonij, in quorum compensationem licite vsuras recipit: quae ratio ces sat in muliere; & ideo ratione retardatae solutionis, nihil recipere potest, cap. in ciuitate, de vsuris, & tenent Bartolus Panormitan. Rubeus, Alexander, Plotus, Menoch. & alij ibidem relati. Quicquid Molina, & Thesaurus, ibi etiam recte improbati, inter maritum, & vxorem, in hac quae stione nullam es se constituendam differentiam contendant, & inde infert ipse Barbos. quod si praedium as signetur mulieri, vt ex eo fructus percipiat, donec dos ei restituatur, quod fructus perceptos tenetur in dotem imputare, quia alias vsuram committeret, vt etiam & alij Authores permulti ibidem relati probarunt: Et n. 41. ampliat haec procedere, etiam si in instrumento dotali dicatur, quod vxor nomine alimentorum, vel interes se aliquid recipiat, donec dos restituatur; videtur enim color quae situs, & semper ex praedicta receptione videtur resultare vsura prohibita. Ampliat 2. etiam si maritus in suo testamento caueat, quod aliquid annuatim soluatur vxori, donec ei dos cum effectu restituatur; nam cum id sit vsura, testator in suo testamento non potest cauere, vt vsura soluatur, vt tenent quamplurimi Authores per Barbos. congesti, qui Ampliat. 3. non valere conuentionem, quod ratione retardatae solutionis aliquid soluatur mulieri, siue sit soluendum a marito, siue ab eius haerede, & d. num. 41. 42. & 43. aliorum Authorum sententias, & resolutiones contrarias rectis sime confutat: & num. 44. Ampliat 4. etiam si conuentio fiat nomine interes se, vt latius ibi videri potest, & iungi Surd. in locis supra relatis. Alexand. Trentacinq. variar. resolut. lib. 3. de pignor. & hyp. resolut. 2. ex fol. 307. Aduertit etiam, pro dotis restitutio[sect. 61] ne retardata, pos se vxorem moram pas sam, percipere interes se damni emergentis, vel lucri ces santis, vt post alios obseruant Afflictis, decis. 284. n. 3. Couar. resolut. lib. 3. cap. 1. num. 3. in versiculo, Sexto. Thesaurus, decis. Pedemont. 45. num. 2. Menochius, consil. 7. ex num. 15. lib. 1. Anguis sol. consil. 2. lib. 5. Petrus Surdus, de alimentis, titulo primo, dicta quae stione 45. numero 31. 32. & 33. Alexand. Trentacinq. de pignor. & hypol. & Hippolyt. dicta resolutione 2. numero 14. per totum, folio 223. & de iure dotium, dicta resolutione 6. ex fol. 307. erudite Barbosa, prima parte dictae legis secundae in principio, ff. soluto matrimonio, numero 43. in versiculo, pro concordia, vbi inquit, quod quamuis mulier in propositis casibus, si petendo sibi promis sum, aut fructus vel interes se, solo instrumento dotali, aut sola promis sione niteretur non audiretur, quasi vsuram petens, si tamen articulet & probet interes se damni emergentis, vel lucri ces santis, obtinebit equidem, & audietur: nam certum est, etiam hodie licite peti, & percipi pos se interes se, siue sit damni emergentis, siue lucri ces santis. Et quando in proposito dicatur interes se damni emergentis, vel lucri ces santis, vide omnino per eundem Barbos. d.n. 43. in versic. dicitur autem in hac materia, fol. 596. vsque ad n. 52. Obligatio autem alendi vxorem incumbens ma[sect. 62] rito, an ces set soluto matrimonio: & an mulier ipsa vidua sit alenda ab haeredibus viri intra annum luctus, & post annum? quid si diues sit, & quid si pauper, quid si praegnans? vide omnino Barbosam eundem, 1. p.d. l. 2. in principio, ex n. 17. fol. mihi 579. vsque ad num. 37. & iunge Surdum, de alimentis, dict. tit. 1. q. 44. & 45. Alexand. Trentacinquium, variarum resolut. lib. 3. de iure dotium, dicta resolutione 6. per totam, ex fol. 307. Quinto infertur, non modo antiquos, sed neote[sect. 63] ricos etiam iuris Interpretes maiori ex parte as sequutos non fuis se veram rationem specialitatis in marito, ad text. in d.c. salubriter, nonnullos tamen ius speciale eo in casu recte constituis se; cum vere in marito dumtaxat, non in alia persona eiusdem capitis constitutio procedat, vt dictum latius remanet. Specialitatis autem rationem, non aliunde, quam ex ratione expres sa eodem in capite, atque ex oneribus matrimonij supportandis a marito, ex dictis etiam constat dilucide, & obseruauit Surdus, de alimentis, tit. 1. q. 45. n. 4. Barbosa 1. p.d. l. in prin. n. 40. ff. solut. matrim. quamuis ergo Barbosamet ipse, Nauar Foelician. & alij iuste improbauerint aliorum interpretationes ad illum textum: male proculdubio ita ab solute eosdem damnarunt, quod ius speciale in marito constituis sent, siue iure speciali proces sis se eandem Decretalem dixis sent; cum re vera ius speciale in marito fuerit: nec prosit dicere, neque ex causa dotis vsuram permitti debere (vt iidemmet Authores, vt specialitatem excludant, argumentantur) id enim speciale est in dote in hoc casu, vt absque periculo vsurae maritus non computet fructus ex pignore propter onera praedicta, quae matrimonio insunt, ad quae supportanda frequentius fructus dotis non sufficiunt, vnde hoc es se speciale in dote, alia tamen ratione, quam ea quam supra as signauimus, agnoscunt Didac. Couar. variar. lib. 45. cap. 1. n. 2. vers. tertio constat, Aluarus Valascus, consulat. 8. Antonius Thesaurus, decis. Pedemon. 45. Anguis sol. cons. 2. lib. 5. Alexan Trentacinq. in duobus locis relatis supra, n. 61. Barbosa etiam alio in loco, hoc est, in l. de diuisione, n. 2. in fin. in versic. sed ex praedictis, fol. 880. qui in principio illius leg. versi. infertur etiam explicatio, indistincte impugnauit Castrensis, Vinc. Ioan, Andr. & aliorum sententiam, qui specialem es se decisionem d.c. salubriter, as seuerarunt, & tamen postmodum idipsum fatetur; alium tamen intellectum ad eundem tex. as signat, siue alia ratione procedere statuit: vtcunque ergo res sit, negari non potest, quin speciale ius sit in marito, quod alteri, nec etiam vxori com municatur, quicquid in intellectu eius text. aut in ratione Authores dis sentiant. Sexto infertur, dictae Decretalis constitutionem[sect. 64] procedere aequaliter, in marito affirmatiue, & in vxore aliisque personis negatiue, siue pactum adiiciatur, siue non, de fructibus non computandis; nam cum in marito vtroque casu militet ratio cap. eius dem, & in vxore, & aliis personis ces set; idem ius obseruari debebit: nec pacti adiectio aliquid operabitur, vt vel ius illud mutetur, aut vxoris, & aliorum melioretur. Quod deprehenditur ex resolutionibus traditis, & interpretationibus quamplurimis relatis supra, num. 28. & num. 60. per totum, & in terminis vltra commemoratos ibidem, obseruauit pater Salon, de iustitia & iure, in 22. Diui Thom. quae st. 78. controuersia 14. versic. 4. si tempore matrimonij, folio 829. qui id intelligit procedere, siue a patre, siue ab alio dos fuerit constituta, & siue fructus excederent onera, siue non; nam contractus huiusmodi est licitus, etiam si pactum adiiciatur prae dictum, vt vir accipiens pignus, faciat fructus suos, quandiu illi non detur dos. Septimo infertur, creditorem nec etiam pacto, aut[sect. 65] conuentione fructus pignoris suos efficere pos se, sed illos computare in sortem principalem debere; quod ex textu, in d. l. 1. & 2. C. de pignoratitia actione, satis deprehenditur, & tenuerunt Authores relati supra, num. 6. Dominicus, in cons. 12. Bald. in l. 1. C. de distractione pignorum. Negusantius, de pignoribus, in 5. membro 5. p. nu. 10. Alexand Trentacinquius, variar. resolut. lib. 3. de pignar. & hypoth. resolut. 2. n. 6. fol. 216. Cum alioquin vsura committeretur, quae iure natu[sect. 66] rali, iure gentium, iure etiam canonico, & iure diuino, atque vtriusque Testamenti pagina detestatur, iure etiam Regio punitur. Sicuti iure naturali prohiberi vsuram ex his rationibus deducitur concludenter, quas post D. Thom. 2. 2. q. 78. art. 3. considerarunt Conradus, de contractibus, quae st. 22. Villagutta, de vsuris, quae st. 3. Ioannes Bapt. Lupus, Didacus Couar. Gaspar Rodericus, & alij Authores statim commemorandi & iure etiam gentium, ex ratione illa, quam ex mente communi perpendit Rodericus ip se, de annuis reditibus, lib. 3. quae st. 4. nu. 4. Iure autem Canonico prohiberi, plusquam manisestum est ex cap. 1. cum sequentibus, cap. quia in omnibus, cap. super eo, cap. consuluit. cap. cum tu. & per totum, de vsuris, Clementina prima, eodem titulo, Iure etiam diuino, atque vtriusque Testamenti pagina vsuram detestatam fuis se, Exodi. cap. 23. Leuitici, cap. 25. Lucae, cap. 6. dicto cap. consuluit, cap. quia in omnibus, & d. cap. super eo, & latius prosequuntur, atque eas authoritates explicant Couar. Ioan. Baptista Lup. Gaspar Rodericus & alij statim citandi, qui latius superiora probant, atque exornant post alios multos, Didac. Couar. variar. resolut. lib. 3. cap. 1. num. 5. per totum, Conradus de contractibus, quae st. 22. Ioannes Baptista Lupus, de vsuris,, commentario 1. §. 3. ex. num. 20. cum pluribus seq. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. Centuria 4. casu 398. Villagutta, de vsuris, quae stion. 3. Maranta, in pract. 6. part. cap. de inquisitione, ex n. 110. Vincent. Carocius, de locato & conducto, quae st. 13. rubricae de vsuris, Lancelotus, in Institutionibus Canonicis, titulo de vsuris § 1. Renatus Chopinus, de domanio Franciae, lib. 2. cap. 6. in fine, Iulius Clarus, receptarum lib. 5. § vsura, Nauarrus, in Manuali, cap. 17. num. 223. latius in cap. 1. 14. quae st. 3. Palacios, in praxi Theologica, lib. 4. cap. 11. Petrus Cenedus, collectaneo 41. ad Decretales. numero 1. vbi congerit permultos D. Spino, in Speculo, glos s. rubricae, parte 13. ex numero 13. vsque ad numerum 17. & latis sime omnium pater Michael Salon, de iustitia & iure, controuersia 1. & 2. per totam, pag. 518. vsque ad pag. 584. Gaspar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 3. quae st. 4. ex num. 1. vsque ad num. 8. Alphonsus Azeuedus. in l. 1. titul. 6. lib. 8. nouae collection. Regiae, qui & iure Regio prohiberi vsuram, ostendit, & probatur ex eadem l. 1. cum seq. l. 9. titulo 13. partita 1. l. 4. titulo 6. part. 7. & Couar. Spino, & Rodericus, vbi supra adnotarunt. Imo & iuris Ciuilis traditione sustineri non pos set tale pactum in hoc casu ex decisione d. l. 1. & 2. C. de pignorat. actione, pactúmque huiusmodi omni iure illicitum fore hodie, & vsurarium, ex superioribus satis deducitur aperte, & Salon, vbi supra, controuersia 12. pagin. 807. & 808. Et inde sequitur, errore manifesto lapsum fuis se[sect. 67] quod nullus hactenus animaduertit) Ioannem Copum in tractatu de fructibus, lib. 4. cap. 3. num. 2. vbi contrarium tenet, & decipitur ex text. in l. si ea pactione. C. de pactis, & in l. si ea lege, C. de vsuris. Quae [sect. 68] tamen obtinebant eo tempore, quo vsurae permittebantur iure Ciuili, quae reuera eodem iure non ita indistincte permis s ae fuere, sed cum moderatione, aut taxatione quadam: quod euidentius constabit, si obseruemus Digestorum iure centesimam vsuram permis sam fuis se, & iure Codicis confirmaram, & a Iustiniano sequutam. Vnde ca appellatur vsura legitima, quae Centesima erat, & si partium conuentione maior constitueretur, ad legitimam reducebatur, quia vltra Centesimam a Iureconsultis etiam prohibita fuit, si autem minor as signaretur, ea dumtaxat debebatur: l. 1. & 2. ff. de vsuris. l. si non sortem. ff. de condictione indebiti. l. eos. C. de vsuris, ante quam legem licebat de iure stipulari paulo supra Centesimam in traiectitiis; & ante Iustinianum, leges Romanae duplicem Centesimam infligebant debitoribus condemnatis, & post trimestre tempus non soluentibus, ex l. 2. C. de vsuris rei indicatae, quod ibi moderatur. Alias autem, & regulariter Romanis legibus nunquam fuit communiter licita vsura maior Centesima, vt docent Authores permulti, qui mox referuntur, Nauarrus, in capite primo, 14. quae st. 3. num. 14. Legitimáque vsura ad centenarium numerum[sect. 69] referebatur, vt qui Centum mutuo recipiebat, quolibet mense denarium vnum pro vsura prae staret. Sic Cencesima seu drachmalis vsura dicebatur, cum pro Centum aureis, singulis annis duodecim pendebantur; secupla vero, seu hemiolia, cum pro Centum aureis, singulis annis decem & octo soluebantur. Ita sane superiora tradiderunt, & latius comprobarunt, atque exornarunt Hotomannus, de vsuris, lib. 1. cap. 7. Prateius, in suo lexico iuris, verbo, Vsura centesima, Bris sonius, antiquarum lectionum, lib. 3. cap. 1. Cuiacius, ad Iulium Paulum, lib. 2. tit. 14. & lib. 7. ob seruat. c. 35. Alex. ab Alex. Dier. Genial. lib. 3. cap. 7. Petrus Gregorius, in syntagmate iuris, lib. 22. cap. 3. Antonius Guibertus, quae stionum iuris, lib. vnico, c. 1. per totum, D. Spino, in Speculo, glos sa rubricae, p. 13. n. 14. & 15. pater Salon, de iustitia & iure, controuersia 3. pag. 585. & 586. & nullo ex his relato, Gaspar Roderic. de annuis reditibus, lib. 3. q. 4. ex n. 8. vsque ad n. 15. Ex[sect. 70] quibus conuincitur manifeste Dominicus Soto, de iustitia, & iure, lib. 6. q. 1. art. 1. ad finem, qui existimauit, in solis traiectitiis Centesimam licitam fuis se; cum tamen ex superioribus euincatur aliter se rem habuis se, & in omnibus licitam fuis se, prout remanet explicatum. Conuincitur etiam Glos s ae opinio,[sect. 71] verbo, duplum , in d. l. si non sortem. ff. de condict. indeb. quae docuit, Centesimam vsuram es se, quae per vnius anni decursum, aequabar, vel implebat sortem principalem ; quod verum non est, & contra ea, quae a praecitatis Authoribus adnotantur, & contra Glos sam aduertit parer Salon, d. controu. 3. versic. centesima non erat, pag. 585. & contra alias glos sas, ex Tiraquello, & Couar. id ipsum obseruat; sed Salonium non citat Gaspar Roderic. d.c. 4. lib. 3. n. 9. & 10. Octauo infertur, creditorem fructus pignoris te[sect. 72] neri computare in sortem principalem , etiam si longo tempore retinuerit illos tanquam proprios: Quia in[sect. 73] fructum computatione, vel pignoris liberatione, inutilis est longi temporis transcursus, l. vltima. C. de pignoratitia actione. Et sic in hoc casu ces sat om[sect. 74] nino vulgatum illud Doctorum as sumptum, quod ex sententia Glo. in l. sequitur. §. fructus. ff. de vsucapionibus, sequuntur Interpretes iuris permulti commemorati per Didac. Couar. variar. resolu. lib. 1. c. 3. n. 7. in versic. quarta conclusio, Menochium, recuperandae pos ses sionis remedio 15. n. 588. Pinel. 2. p.l. 2. C. de res cindenda, c. finali, n. 48. videlicet securum es se pos ses sorem, qui fructus perceptos triennio sibi habuerit, quia per triennij vsucapionem acquirit illos sibi irreuocabiliter. Illud namque ita demum procedit, si pos ses sor bonam fidem habuerit, quae non solum[sect. 75] iure Pontificio neces saria est, ex generali decisione e finalis de prae scription. sed etiam Ciuili iure in prae scriptionibus huiusmodi. ex d. §. fructus, l. vnicae, C. de vsucapione transformanda, & per totum titulum, C. de longi temporis prae scriptione. Et ita ex sententia com[sect. 76] muni explicarunt Couarruuias, Menochius, & Pinellus in locis praecitatis. Sed creditor in fructibus ex pignore perceptis bonam fidem habere non potest, quia scit, vel scire debet, pignoris natura fructus in sortem imputandos; ex conuentione autem vsuram resultare, etiam iure Ciuili, vt supra dicebam; ergo longi temporis transcursus quoad praedictum effectum nihil operatur, ex d. l. vltima, C. de pignoratitia actione, sic intelligenda. Nono infertur, superius dictis, & hactenus obser[sect. 77] uatis refragari videri Pontificiam aliam, & quidem difficilem explicatu decisionem, in c. Ad nostram el primero, de iureiurando, vbi statuitur, eum, qui datis creditori pignoribus, iurauerit quantitatem mutuo datam se soluturum, teneri praecise ad eius solutionem, nec pos se obiicere fructuum ex pignoribus perceptorum computationem in sortem principalem: cum tamen alioquin contractus seu conuentio vsuraria futura sit, ex d. num. praeced. nec alia persona, quam in marito procedere pos sit d.c. salubriter, con stitutio. Quocirca, vt propositam difficultatem diluant, & decisionis eiusdem capitis, Ad nostram, ratio[sect. 78] nem congruentem reddant, totum hoc effectui & virtuti iuramenti tribuere solent Interpretes infiniti iuris vtriusque, & inde statuunt, quod licet regulariter quando hinc inde versatur debitum liquidum, purum, & exigibile, siue de quantitate ad quantitatem , aut de specie ad speciem, compensatio fieri pos sit, l. vltima. ff. de compensat. l. si conuenerit, ff. de pignoratitia actione. Etiam si quantitates hinc inde pares non es sent, aut inter partes aliter conuentum, vt ex aliis Seraphinus probauit, in tractatu de priuilegiis iuramenti, priuilegio 74. num. 35. fol. mihi 597. Tamen quando interuenit iuramentum, etiam eius quantitatis, quae certa & liquida sit, compensationem obiicere non pos se eum, qui se soluturum iurauit, quia iuramentum praecise obligat ad soluendum. Ita sane ex eo textu deduxerunt, atque probarunt Innocentius, Hostiensis, Ioannes Andr. Collectarius, Antonius, & Imola, in d. cap. ad nostram, vbi communem sententiam profitetur, & eam sequitur Felinus, col. penult. omnes etiam DD. Baldo excepto, sequuntur ibidem, Alexander in cons. 91. vol. 2. Iason, in l. eum qui. § si iurauero. ff. de iureiurando, vbi late disputat hunc articulum col. 2. & in §. in bonae fidei, col. penult. Instit. de actionem, Afflictis, decisione 163. Gozadinus consilio 69. Marsilius, singulari 208. Gregorius Lopez, Rolandus, Mod. Paris Antonius de Fano, Syluester, & alij, cum quibus hanc opinionem, & iure veriorem, & magis communem, ac proinde tenendam in iudicando & consulendo, & ab ea non es se recedendum firmauit resolutiue Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio 3. parte, capite 6. numero 3. 4. & 5. & numero 6. in versicul. Ego profecto, & es se crebriorem opinionem, dixit Osasc decision 92. numero 33. sequuntur etiam plores alij relati per Tiraq. de retract. lign. §. 3. glos s. 3. numero 6. per Anton. Gabriel, (qui ipse eos sequitur) commun. tom. 3. lib. 2. tit. de iureiuran. conclus. 7. Tindar, in tractatu compensat. artic. 7. numero 10. Matthesil. Aretin. Zasi. Corset. Gozad. & alij quos Couar. in cap. quamuis pactum, 1. p. §. 4. num. 9. folio mihi 503. recenset Natta, in consil. 54. Ioan. Cephal in consil. 47. num. 50. lib. 1. Vincent. Annibal. in addit. ad consil. 228. Iacob, Mandel. de Alba, litera A. & litera B. Franciscus Viuius, communium opinionum in verbo, iuramentum, versi. promittens soluere, & in versic. compensatio, Cotta in memerab. verbo, Iuramenti religio, column. fin. in fine, Anton. de Petru. Aufred Laurent. de Rodul. Negusantius, & alij, cum quibus Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, dicto priuilegio 74. numero 36. qui latis sime omnium rem hanc prosequitur, & disputat vsque ad num. 140. quo loci, communem hanc opinionem retinet, quod stante iuramento non pos sit obiici compensatio. Et pluribus modis limitat eam ex numero 141. cum multis seqq. & omnes tenuis se opinionem eandem, testatur Iosephus Ludouicus, decisione Perusina 15. num. 10. videndus ex num. 7. & es se veriorem opinionem, & rationibus melioribus comprobatam, & a Canonistis firmatam, post Nattam, & alios multos profitetur Petrus Surdus, in consilio 82. numero 25. lib. 1. & his non relatis, ex Angelo, Cumano, Negusantio, Socino, Cuttio, Castrensi, Capicio, Parisio, & Syluano, hanc eandem Canonistarum opinionem probauit nouis sime Alexander Trentacinquius, variar. resol. tom. 1. lib. 3. tit. de pignoribus & hypot. resol. 2. num. 12. folio mihi 222. Et hi quidem iuris vtriusque Interpretes si originaliter praelegantur, quamplurima expendunt fundamenta, & rationes permultas considerant pro hac parte, quae ideo non repeto, quod penes ipsos videri poterunt, maxime penes Seraphinum, d. priuileg. 74. ex n. 37. vsque ad n. 100. vbi decem & sex motiua adducit pro sententia praedicta, eisdem etiam figillatim respondet, vt ex ipso constiterit, quanta sic huiusce articuli difficultas, cum nihil pro vtraque parte adducatur, nec expendatur, cui responderi non valeat dilucide, ac ipse respondet, vt dixi. Constat etiam ex ipsismet Interpretibus, fundamenta vrgentiora eo inniti, quod iuramentum obliget, quem prae cise ad id, quod promisit, sicuti Didac. Couar. Ioan. Gutier. Cephal. Osasc. & Petrus Surd. in locis relatis adnotarunt. Deinde ex text. in d.c. Ad nostram, de iureiurando, & in c. debitoris, eodem titulo, nihil tamen adeo firmum, aut certum fundamentum es se, etiam pro hac Canonistarum sententia, quod dilui non pos sit, vt dixi. Quocirca, in eodem articulo contrariam senten[sect. 79] tiam, imo quod obiicere pos sit compensationem absque metu periurij, qui se soluturum pecuniam, aut quantitatem receptam promisit, tenuit Bart. sibi ipsi contrarius, in l. amplius non peti. colum. finali. ff. rem ratam haberi, & in l. Iulianus ff. de condit. & demonstrat. Panormitan. colum: vltima. in d.c. ad nostram, & in cap. cum dilectus, col. 8. de ordine cognition. sequuntur Alexand. & Imola sibi contrarij. Baldus, Cumanus, Angelus, Ioannes Faber, Modern. Paris. & alij, quos in vnum conges sit Didac. Couar. in d.c. quamuis pactum, 1. p §. 4. n. 9. versic. caeterum contraria sententia, qui ipse sequitur etiam, & contrariam supra relatam improbat: sequuntur etiam & plures alij relati per Afflictis, decis. 163. Rolandum, cons. 17. n. 5. lib. 1. Gratum, con silio 121. n. 10. lib. 1. Parberium, de virtute iuramenti, versiculo 33. Cenedum, collectaneo 155. ad Decretales, n. 1 Beroius, qui late disputat, & hanc secundam opinionem amplectitur, in c. 1. de vsuris, n. 62. & n. 68. cum seq. Iacobus Mandellus de Alba, qui nonnullis comprobat, & sequitur eam, in consilio 228. per totum, Sebastianus Medices, de compensationibus, 1. par. q. 25. Gaspar Rodericus, de annuis redditibus, lib. 2. quae st. 18. num. 5. & 6. qui dicit sibi magis placere Legistarum opinionem, de compensatione facienda ipso iure ad debita iurata, ad impediendum periurium, & conditionem soluendi, compensando impleri, contra Canonistas. Pro hac autem secunda opinione, & superiori contraria, quamplurima perpendi pos se fundamenta, atque rationes permultas considerari, ex eisdem etiam Authoribus deducitur, quos nunc citauimus & sex rationes recensuit Couarr. vbi supra, concludens, veriorem es se hanc sententiam regulariter, & inde pos se iure defendi, quod debitor iurans soluere creditori certam quantitatem sibi mutuo datam sub pignoribus, optime pos sit absque vlla periurij labe opponere compensationem fructuum, quos ex pignoribus percepit. Et ibidem respondet rationibus, atque fundamentis contrariae partis. Pro eadem etiam secunda hac opinione multa adduci pos se fundamenta, recte as sequitur, & septem principaliter expendit Seraph. d.q. 74. de priuileg. iuram. ex n. 101. vsque ad n. 127. sed nihil es se firmum, nec satis certum, ex ipsomet Authore deprehenditur, cum & eis dem omnibus responsum praebuerit, & primam opinionem, tanquam communiorem , & veriorem tenendam dixerit n. 127. praefato, & n 140. Et quidem maiori ex parte motiua praecipua huius sententiae ad id reducuntur principaliter, quod soluere videatur compensans , & sic promissa implere, ex tex. in l. 4. §. soluis se, ff. de re iudic. 1. 2. in fine. ff. de compensat. iunctis his, quae adnotarunt Ioan. Gutier. de iuram. confirm. 3. p.c. 6. n. 1. & 2. Cagnol. in l. nemo dubitat. ff. de regul. iur. & text. etiam, in l. si peculium. la 1. §. de illo, versic. quid si haeredi. ff. de statuliberis, vbi conditio , etsi in forma specifica impleri debeat (vt iura vulgata cantant) tamen compensando impletur, Ratione praeterea, quia debitor facto creditoris sui, qui quod debet, non soluit impeditur, & sic inutilis est actio ei, per quem stat, l. potior, in fin si. qui potiores in pig. habean. & eco ipso, quod impeditur a creditore, soluere, vel soluis se videtur: l. Iulianus. ff. de condit. & demonstr l. 3. in princ ff. de statu lib. quibus tamen motiuis (vt dixi) respondit[sect. 80] specisice Seraphinus. Et adhuc instat decisio d.c. ad nostram, in contrarium, & primam opinionem magis videtur probare. Ad quem tamen Didac. Couar. vbi supra n. 10. tres adducit intellectus, & eos improbat, tandem existimat in eo tex. ideo fructuum compen sationem admis sam non fuis se ante veram debitae quantitatis solutionem, quia nondum erat liquidum , quantum creditor ex fructibus percepis set. compen satio vero nusquam admittenda est, nisi de ea liquido fiat, ex l. si debeas. ff. de compensationibus, & traditis per Seraphin, d. priuil. 74. n. 66. quod autem in d.c. ad nostram, non fuerit liquida quantitas a creditore ex fructibus pignorum percepta, patet, quia expens ae erant ex fructibus deducendae. Quod si quis dixerit, secundum hanc considerationem, nusquam fore locum compensationi fructuum in debitam quantitatem, cum semper sint expens ae deducendae, respondet Didac. ipse Couar. vbicunque promis sio solutionis absque iuramento praeces serit, pos se compensationem opponi, si breuiter Iudicis, aut boni viri arbitrio pos sit ad liquidum deduci quid ex fructibus deductis expensis creditor perceperit: sed si iuramentum prae stitum fuerit, tunc compensatio non potest opponi, nisi omnino & statim appareat liquido, quod ex fructibus creditor perceperit. Et dicit hunc es se iuramenti effectum . & proprium intellectum d.c. ad nostram. Qui tamen, vere loquendo, nec verus est, nec pro[sect. 81] prius intellectus, nec cuilibet, vel mediocriter tantum in iure versato, placere poterit quouis modo, atque aliis omis sis, ex eo redarguitur neces sario, quod diuinatorium non modo, imo decisioni, & rationi ipsius Decretalis valde repugnans videatur dicere, ideo compensationem ibi non admis sam, quia nondum erat liquidum quantum creditor ex fructibus percepis set, cum hoc longe diuersum sit a Romani Pontificis intentione, ex qua plane deducitur, compen sationem non admittendam, etiam si omnino liquidum es set quantum ex fructibus creditor percepis set, atque iuramentum sui virtute, & effectu, etiam liquidi compensationem excludere, ex generali text. eiusdem constitutione, quae ita restringi non debet, cum liquidum, aut non liquidum id non operetur in illo casu; sed iuramentum interpositum principaliter excitauerit Romanum ipsum P. vt ita decideret. Idque manifeste deprehenditur ex illis verbis: Deinde debitores eius, qui praedictas pos ses siones, & redditus contra iuramentum subtraxis se dicuntur, si ita est, eos Ecclesia stica censura cogatis, vt haec restituant: nec sibi molestias inferant donec ei pecunia persoluatur: cum autem ei pecuniam, sicut iurauerunt, persoluerint; vos ipsum ad restituendum quicquid, deductis expensis, vltra sortem recepis se constiterit, inducere studeatis. Quae verba vltima fortis sime vrgent, nec cauillari pos sunt, probant namque apertis sime, solutionis vere actum (vtcunque res sit) praecedere debere ad satisfactione & implementum iuramenti, postmodum vero solutione iam facta pecuniae illius restituendum es se quicquid deductis expensis vltra sortem receptum fuerit. Prae terea, dici non potest, quod etiamsi iuramentum prae stitum fuerit, compensatio admittatur, vbi omnino & statim apparet liquido quantum ex fructibus creditor perceperit, vere namque liquidatio ea, non ita apparere, aut breui fieri potest, vt statim expedita, & certa sit, cum potius computatio saltem aliqua fieri, & alia intercedere debeant, de quibus per Nartam, in cons. 510. & in cons. 536. n. 5. Ex illis autem molestiam aliquam inferri, & decisionem eiusdem capituli infringi, nullus negauit, qui superiora cum iudicio perpendat, verba etiam cap. illius consideret ibi: Vt hac restituant. nec sibi molestias inferant, donec ei pecunia persoluatur. Quod videntur prae sentire Innocentius, Ioan Andr. Hostiens Anton. & Imola, in eod. c. ad nostram. Aretin. in cons. 10. col. 2. dum intelligunt eo in text. compensationem admitti non debere, etiam eius quantitatis, quae testa ac liquida sit, in quo sen su eos, & alios plures Authores retulit Couar. d.n. 9. in principio, & Pontificiam eam constitutionem accepit contra Couar. metipsum Ioan. Gutier. de iuramento confirmatorio, 3. p. cap. 6. n. 6. ad fin. in vers neque obstat intellectus, quo loci, & alia ratione Didaci intellectum recte damnauit, & de ipso dubitauit etiam Seraph. d. priuileg. 74. n. 70. videndus ex n. 66. Hi tamen duo, nihil ex superioribus adnotarunt. Ipse autem Seraphinus cum indicio animaduertit, promis sionem illam de nulla molestia inferenda, operari debere virtute iuramenti, vt non modo facti siue de facto molestia inferri pos sit, aut debeat, sed nec etiam de iure inferatur, & per iuramentum censeatur sublata molestia, quae alias á iure permittebatur, qualis est compensationis molestia, vt aliquid operetur, sicuti ipse concludit ibidem, n. 51. & 52. videndus ex n. 38. non ergo placere potest, nec etiam stante decisione Decretalis illius, Didac. Couar. Interpretatio sustineri. Displicent etiam ea, quae in eodem proposito ex[sect. 82] Socino tradidit, atque scripsit Iacob. Mand. de Alba, in cons. 228. per totum, ipsa namque vera non sunt, & aperte conuincuntur ex his, quae adnotata supra reliquimus, ex his etiam , quae Did. idem Cou. sub eod. n. 9. in vers tertio, ex Bartholom. Socin. expres sim scripsit. Quamobrem pro vera d.c. ad nostram, enucleatione atque interpretatione, obseruanda, atque constituenda erunt nonnulla quibus ipsa distincte, & dilucide explicata, & ornata manebit. Ac primo qui[sect. 83] dem constituendum est Beroi. in cap. 1. de vsuris, ex num. 62. Anchar. ibidem, q. 31. Alciatum, de verbor. signific. lib. 2. num. 23. as sequutos non fuis se veram rationem d.c. ad nostram, eorúmque placita ex his dilui manifeste, quae numeris praecedentibus adnotauimus, idcirco hoc loco praemittuntur con sulto, nec repetuntur. Secundo constituendum est, veram illius textus[sect. 84] relationem ex integra Anton. Consc. & Anton. Augustin. deducendam, ex qua colligitur aperte, debitores propria authoritate subtraxis se creditori pos ses siones pignori datas, eo quod ex pignoris fructibus sortem solutam es se creditori existimas sent, vt Constat ex illis verbis: Deinde debitores eius, qui praedictas pos ses siones, & redditus contra iuramentum subtraxis se dicuntur, &c. Creditorem ex iurisiurandi obligatione repetere, debitores fructuum computatione se defendere. Alex. III. consultus decidit, debitores statim compellendos es se, vt pignora creditori restituant, nec illi molestiam inferant; deinde vt pecuniam mutuam eidem soluant sicut iureiurando se obligauerunt, quod verba sequentia magis declarant (Si ita est, eos Ecclesiastica censura cogatis, vt haec restituant: nec sibi molestias inferat donec ei pecunia persoluatur) tandem pecunia soluta creditorem ad fructuum restitutionem (deductis expensis) cogendum es se, ex illis verbis: Cum autem ei pecuniam sicut iurauerunt, persoluerint; vos ipsum ad restituendum, &c. Ex quibus sane verbis, & integra praefata, admitti non pos sunt distinctiones nonnullae, quas ex Abbate, Socino, & aliis adduxit Seraphin de priuilegiis iuramenti, dict. priuilegio 74. ex num. 130. vsque ad num. 140. vt contrarias superius relatas opiniones concordaret; nam (vt constat ex verbis eisdem integrae illius) & casus ipsi repugnat, & Romani Pontificis intentionem, atque iuramenti religionem, & virtutem subuertunt, nec eo textu probantur. Tertio constituendum est, in specie d.c. ad no[sect. 85] stram, el 1. de iureiurando, nullum es se vsurae periculum, siquidem ex eadem integra ita aperte deducitur, creditorem protestatum fuis se, se pecunia, quam crediderat, contentum es se, fructuum etiam computationem, & restitutionem non auferri (quod vsurae prauitatem induceret) sed differri dumtaxat, idque iuridice equidem, vt prius debitor iurisiurandi vinculo satisfaciat: quocirca Alexand III. P. M. prudentis sime statuit, compellendos es se debitores, vt prius soluant, creditorem statim etiam compelli, vt acceptum restituat. Quod vtrumque factum ideo fuit, quod iuramentum non implere, aut eidem quouis modo contrauenire, periculosum videretur; quod etiam iuramento impleto aliquid vltra sortem recipere creditorem, periculum etiam induceret vsurariae prauitatis, cuius crimen detestabile, & horrendum profitentur non semel Romani ipsi Pontifices, dict. tit. de vsuris. Ita autem factum de iure, deducitur etiam text. in cap. debitores, eod. tit. de iureiur. vbi debitores, qui ad soluendas vsuras se obligauerunt, propter periurij periculum, iuramentum adimplere, atque illas soluere compelluntur, sed statim repetere pos sunt, & creditor reddere adstringitur, ne alias committeretur vsura. Et secundum haec, cum fructuum computatio, & restitutio fiat effectualiter, licet solutio quantitatis debitae precedente debeat, nihil eo textu deciditur, quod superius obseruatis refrageretur aliquo modo nec etiam ius speciale d. cap. salubriter, alio in casu communicet. Quarto constituendum est, in specie eiusdem c.[sect. 86] ad nostram, debitores, qui se soluturos iurarunt, ideo non liberari compensatione, quod non simpliciter se obligauerint ad soluendum, quo casu promis sio soluendi tolli pos set compensatione, & quacunque liberatione, l. solutionis, 54. ff. de solutionibus, vbi Paulus Iureconsultus in hunc modum scripsit: Solutionis verbum pertinet ad omnem liberationem quoquo modo factam: magisque ad substantiam obligationis refertur, quam ad nummorum solutionem. Sed se obligarunt ad soluendum pecuniam, quo casu, nisi numeratione, liberari non pos sunt, propter adiunctum verbum, pecuniam l. solutam, 49. ff. de solut. vbi Marcian. I. C. S. ita scripsit: Solutam pecuniam intelligimus vtique naturaliter, si numerata sit creditori, &c. Vnde ipsemet P. Alex. III. in eodem c. s aepe repetit promis sionem, siue obligationem soluendi cum adiuncto verbo pecuniam , quasi sentiat aperte, ea principaliter ratione debuis se debitores pecuniam prius numerare, vt constat ex illis verbis: ipsos iuramenti religione adstringens, quod super illis, donec soluerent sibi pecuniam, nullum ei grauamen inferrent. Et ibi, Nec sibi molestias inferant, donec ei pecunia persoluatur. Et ibi, cum autem ei pecuniam, sicut iurauerunt, persoluerint. Quibus ex verbis manife ste adeo comprobatur interpretatio praedicta, vt retineri debeat omnino. Et corroboratur authoritate[sect. 87] Bart. in d. l. solutionis, opposition. 1. vbi opponit de d. l. solutam, & pro solutione refert theoricam Dyni, dicentis, quod verbum solutionis accipitur large quandoque, & ita l. solutionis, quandoque accipitur stricte, vt in lege contraria; sed dicit, quod ista doctrina nisi magis declaretur, est nullius momenti; Ideo Bar. ipse & magistraliter constituit, quod quandoque verbum solutionis non profertur simpliciter, sed cum adiuncto, v.g. tu promittis soluere pecuniam, vel dicit Statutum, si non soluens pecuniam. & similiter, & tunc accipitur stricte, & requiritur naturalis solutio rei adiectae ad verbum solutionis, & ita loquitur, d. l. solutam. Ecce vbi Bart. tradit expres sim, promis sionem, si[sect. 88] ue obligationem soluendi pecuniam, in sola numeratione velificari propter adiunctum, pecuniam, Quandoque vero (subdit idem Bart.) adiungitur verbum obligationis, v.g. si soluta fuerit obligatio, vel promis sio, & isto casu refertur ad omnem liberationem, quouis modo; ita loquitur d. l. solutionis. Idem si verbum solutionis sine aliquo adiuncto profertus, quia refertur ad obligationem, & quacunque modo sit soluta obligatio, sufficit, & est casus in lege nostra (dixit idem Bart.) Vbi docet aperte, promis sionem[sect. 89] tolli compensatione, & quacunque alia liberatione. Et Bart. distinctionem sequuti fuere Castrens. in d. l. solutam, Ripa, in l. si se non obtulit, §. condemnatum, vers. soluis se, n. 2. ff. de re iudic. Alci. in l. liberationis, n. 2. ff. de verb. signif. Natta, in cons. 54. num. 5. & in cons.[sect. 90] 60. n. 4. lib. 1. Petr. Surd. in cons. 82. n. 15. in fin. lib. 1. vbi postquam hi duo dixerunt, veriorem es se sententiam, vt compensare non pos sit, qui iurauit soluere, subdunt, id multo magis procedere, quando debitor promittit cum iuramento soluere pecuniam vel in pecunia, & reddunt rationem, quia verbum soluere adiectum verbo pecuniae, stricte accipitur, & importat veram, & naturalem solutionem; compen satio autem non est vera, sed ficta solutio, vt ipsi latius probant ibidem, & Bart. quoque sequitur Petr. Cened. collectaneo 155. ad Decretales, num. 2. Et secundum haec vides aperte, intellectum superiorem differre ab intellectu communi: Interpretes namque communiter intellexerunt, compensationem obiici non potuis se in d.c. ad nostram, quia debitor iurauit: nullum creditori grauamen, aut molestiam illaturum, donec solueret sibi pecuniam, & sic tacite visus suis iurare, non compensare. Quo modo explicarunt permulti ius Interpretes, quos retulit, & sequutus est Ioan. Gutier. de iuram. confir. 3. p.q. 6. num. 5. Sed quia aduersus hunc intellectum communem excitari pos sunt rationes nonnullae, de quibus per Seraph. d. priuileg. 64. num. 40. 41. & pluribus seqq. licet rationes metips e etiam vitari pos sint, vt idem obseruat, tutius videtur, interpretationem praefatam probare. Vides etiam, articulum & dubium excitatum sup.[sect. 91] ex num. 78. duplici via dilui, atque explicati pos se; Primo, quod compensare non pos sit indistincte, qui ad soluendum se iuramento adstrinxit: quam sententiam probarunt infiniti iuris Interpretes, quos eodem num. 78. retulimus, & iidem validis sima fundamenta pro ea parte adduxerunt. Eandémque sententiam multo magis, aut sine dubio procedere, vbi is, qui se soluturum iurauit pecuniam, compensationem obiiceret, idque propter adiunctum, pecuniam, vt supra diximus ex eodem cap. ad nostram, & Natta, & P. Surd. ibi relati, ita quoque intellexerunt. Aut quando in promis sione iurata de soluendo, adiectum quoque fuerit de molestia non inferenda, ex communi interpretatione DD. & sententia ad text. in eodem cap. ad nostram. Secundo, quod compensare pos sit is, qui iureiurando se soluturum promisit: & tunc omnibus fundamentis, & rationibus contrariae partis responderi, atque satisfieri, prout Didac. Couar. in d. cap. quamuis pactum, 1. p. §. 4. nu. 9. respondit: & late Seraph. d. priuileg . 74. ex nu. 37. cum multis seq. Ad tex. etiam in eod. c. ad nostram, responderi potest, vt supra, contrarium inquam ibi statutum propter adiunctum verbum pecuniam, & promis sionem soluendi non simpliciter, sed cum aiuncto soluendi pecuniam, factam. Vel communis respondet, ex adiectione de non inferenda molestia id proces sis se. Nihilominus tamen distinctionem, & concordiam supra traditam videri veris simam ex eodem cap. ad nostram, & citata Bartoli doctrina.[sect. 92] Vides denique, nullo pacto excusari pos se, & errore manifesto lapsos eos Interpretes, qui indi stincte arbitrati fuere, compensare pos se promittentem soluere simpliciter, & etiam promittentem soluere pecuniam, vel quantitatem receptam (in hoc enim non distinguunt, sed vniformiter vtrumque accipiunt) plures ex his Authoribus, quos retuli sup nu. 79. cum tamen, quando cum adiuncto verbo pecuniam, promis sio facta fuerit, compensationem admitti non debere, ex decisione Decretalis eiusdem, & superius resolutis, plusquam manifeste constiterit. Et haec sunt notanda, quia nullibi ita plene, & distincte resoluta: alia vero, quae pertinent ad limitationes Communis praefatae, & decisionis d.c. ad nostram, vide latis sime per Seraphinum, dicto priuilegio 74. ex num. 141. cum multis sequent. Quoad text. vero in d. cap. salubriter, de quo adeo [sect. 93] plene num praeced. Decimo & vltimo infertur, ex relata ad eundem text interpretatione, atque in terminis decisionis eiusdem Pontificiae inferri pos se ad quae stionem vtilem, & praxi neces sariam, nun quid attenta dispositione l. primae, tit. 2. lib. 5. nouae collect, Regiae, vbi taxantur dotes, prout ibi adnotarunt & latius declarant Ioan. Matiencus, & Alphonsus Azeuedus, Gaspar Baetius, de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. per totum, & cap. seq. Ioan. Gutierrez, pract. lib. 2. quae st. 11. & duabus seq. si pater postquam promisit summam a lega Regia taxatam, vel minus, ante traditam dotem, certas pos ses siones pignori pro dote ipsa soluenda obligauerit, quarum fructus aliquot annis percepti, excedant in quantitate maxima, vel in aliqua quantitate summam a lege Regia taxatam, vtrum talis exces sus qui datur in fructibus, non pertineat ad generum, sed ipso iure debeatur haeredibus patris, ex decisione dictae l. Regiae. Et quidem in terminis, d.c. salubriter, quod[sect. 94] interes se dotis promis s ae, & non solutae, non debeat computari in legitima; obseruarunt Gratus, in cons. 57. num. 5. lib. 1. Alex. in cons. 69. col. 1. lib. 1. Baldus, in cons. 237. in fin. lib. 1. Decius, in cons. 119. Corneus, in cons. 240. In prae senti consultatione, lib. 3. & reducens ad terminos praefatae Regias legis dotes taxantis; quod tale interes se non imputetur in legitima, nec habeat locum eiusdem legis constitutio, si dos non excedat de per se summam taxatam ibi, quamuis iuncta simul cum interes se, aut cum fructibus ex pos ses sionibus perceptis excedat; tenuit expres sim Gaspar Baetius, & nonnullis rationibus confirmat, de non[sect. 95] melior. dot. rat. filiab. cap. 25. n. 7. & tribus seq. Cuius re solutionem, & veram, & iuridicam es se existimo, aliter tamen decidi debere eum articulum, & ratione, & lege confirmandum arbitror: Ratione, ex constitutione dictae Pontificiae decretalis salubriter, sic inducta; nam prohibitio d. l. Regiae non potest maiori, aut fortiori ratione fulciri, quam fulta sic ea, ex qua vsurarum prohibitio descendit, sed vsura tot iuribus, & rationibus prohibita, non impedit, quin maritus ob rationem illam superius consideratam, & in eodem cap. expres sam, fructus omnes indistincte sibi retineat, nec eos teneatur in sortem principalem imputare, nec per hoc censetur contra prohibitionem vsurarum aliquid induci, nec fraudem committi, imo ex lege fructus conceduntur marito propter onera matrimonij, quae sustinet: ergo similiter, atque ob eandem rationem vniformiter militantem, in terminis d. l. Regiae, maritus sustinens onera matrimonij, debet fructus percipere, & sibi retinere ex pos ses sionibus pro dote constituta pignori obligatis, nec debent imputari ad effectum considerandi exces sum vltra summam ea leg. Regia taxatam, cum in ipsa dotis promis sione exces sus non fuerit. Lege etiam comprobari potest eadem resolutio,[sect. 96] ponderando text. valde singularem, & extraordinarium, in l. cum debitor. 8. ff. quibus in caus. pig. vel hyp taci. contrah. vbi Paulus I. C. S. ita scripsit. Cum debitor gratuita pecunia vtatur, potest creditor de fructibus rei sibi pignoratae ad modum legitimum vsuras retinere. In cuius legis explicatione, ne alias sibi ipsi contradicat, dum dicit gratuitam fuis se pecuniam, idest, gratis datam, l. si gratuitam, ff. de prae scriptis verbis. Et dum dicit, competere retentionem vsurarum, cum non praeces serit stipulatio, contra text. in l. 4. C. de vsuris, mirabile videri, id existimauerunt Glos sa, & Doctores communiter, qui diuinatorie, & male in[sect. 97] telligunt, ea in l. per pactum modum promis sas fuis se vsuras creditori; quod vel falsum es se, ex eo deprehenditur, vt alia praetermittam, quia secundum eam interpretationem iam non es set gratuita pecunia. Nec etiam sustineri potest cogitatio quaedam[sect. 98] Hotomanni, obseruation. lib. 1. cap. 4. dicentis, negatiue legendum es se eum text. cum tamen verus, & Germanus eiusdem sensus deduci debeat ex rubrica & titulo, cui ipse subiacet. Ex quibus neces sario equi[sect. 99] dem fatendum est, in ea l. de tacito pignore tractari, & Paul I. C. S. eo tendere, vt significaret, quod si aliquis postquam recepit mutuam pecuniam gratis, det pignori creditori pos ses siones aliquas, ipso creditore non petente, nec modo aliquo cogente, quod prae sumi debeat, voluis se constituere tacitum pignus in fauorem creditoris, vt fructus earum ipse lucretur, idque ex eo, quod ex beneficio recepto propter mutuum, remansit illi naturaliter obligatus, l. sed & si lege §. consuluit, cum vulgatis ff. de petitione hae reditatis, quod beneficium censetur velle rependere ex ipsis fructibus, ideo Paulus metipse I. C. S. acute, & eleganter decidit, pos se creditorem de fructibus rei sibi pignoratae, ad modum legitimum vsuras retinere. Et non ineleganter ex eadem l. sumitur ar[sect. 100] gumentum ad resolutionem propositae quae stionis; nam cum dote semel constituta, siue perfecta iam promis sione dotis, nullo iure cogente, socer faciat hanc prae sumptam donationem genero in fructibus pos ses sionum, sicuti & cuilibet extraneo pos set, d. l. cum debitor, vel pos ses siones tradat, quia dotem promis sam non soluit; valere equidem, & de iure sub sistere debet, nec per hoc induci debet aliqua fraus ipsi legi Regiae, quia non fit haec donatio prae sumpta tempore, quo dos promittitur, neque vt fraudetur eadem lege quae loquitur, quando in ipsa promis sione dotis, aut cum dos constituitur, datur exces sus, sed post perfectam dotis promis sionem, socer sentiens beneficium quod sentit ex dilata solutione dotis, rependit tale beneficium ob causam dotis, quae causa dotis in hac prae sumpta donatione non est finalis, neque praecisa quoad ip sum socerum, sed impulsiua, & prae stat aliqualem occasionem. Imo non solum ex ea Pauli I. C. S. subtilitate, & prae sumpta illa donatione, sed ex constitutione d. cap. salubriter, idem dicendum erit generaliter; cum ob illam rationem onerum matrimonij supportandorum (ad quae frequentius fructus dotis non sufficiunt) gener fructus omnes sibi retineat, nec teneatur computare, quocunque tempore pos ses siones pignori obligentur; modo non subsit aliqua fraus, tacita, vel expres sa: si enim ob fraudandam d. l. Regiae decisionem id fieret non procederet equidem superior resolutio, nec d. cap. salubriter, constitutio, iuxta ea, quae Gaspar Baetius, de non meliorand. dotis rat. filia. cap. 19. num. 14. scripta reliquit, & quoad decisionem eiusdem cap. salubriter, & l. Regiae constitutionem, notanda erunt exempla duo fraudis, quae ex communiter Theologorum sententia, & aliorum Interpretum traditionibus adducit pater Salon, de iustitia & iure, controuersia 14. in principio, fol. 817. Primum exemplum est, vbi socero volente soluere dotem, gener illam recipere noluerit, petie[sect. 101] rítque dari sibi pignus aliquod fructiferum, cuius fructus singulis annis percipiat, non computando illos in sortem, quia nolle recipere dotem, & manere illam penes socerum, perinde est, ac si illam traderet socero in mutuum, & ratione mutui perciperet fructus illos vltra dotem, & fortem eius principalem, quod est aperte vsura. Et idem erit in omnibus aliis casibus, in quibus magis ob praefatam rationem lucri fructuum, quam impotentiam, aut noluntatem dotis tradendae, fraus aliqua prae sumi debeat iuridice. Secundum exemplum est, si accepta iam actu dote a genero, ille sub eodem pacto mutuet, vt[sect. 102] quandiu illa apud socerum manet, habeat ipse pignus fructiferum, cuius fructus ita faciat suos, vt non extenuent sortem illam mutuatam, nec detrahantur ab ea. # 24 CAPVT XXIV. Leg. finalis, C. de edict. Diu. Adri. tol. materia diligenter, & dilucide; breuiter tamen, & vtiliter discutitur: ac inter alia principaliter inquiruntur ex profes so nonnulla, legis inquam eiusdem, & l. 3. titul. 13. lib. 4. nouae collection. Regiae, (quae l. Soriana, vulgo nuncupatur) remedium, quibus, & quando competat, vel non; quae etiam adstringantur probare, qui legum earumdem beneficium implorant, siue quae requirantur, vt quis in summario, pos ses sorióque eius legis iudicio obtineat. Deinde, an semiplenae probationes sufficiant, an vero plenae neces sariae sint. Rursum, quando quis dicatur legitimus contradictor ad impediendam mis sionem in pos ses sionem ex dictis legi bus; & quae vitia dicantur visibilia, aut inuisibilia, eam impediant, vel non? An etiam admittantur probationes, seu exceptiones altiorem indaginem requirentes, & quando incontinenti probationes fieri pos se, dicatur, vel non pos se. Succes sori deinde maioratus (quod hactenus absoluere satis explicatum non erat) an remedium dictae legis finalis, competat, fideicommis sario etiam de iure communi, & hodie de iure Regio post decisionem l. primae, titul. 4. lib. 4. nouae collection. Regiae, etiam nulla restitutione facta ab haerede (quod nullus itidem explicauerat absolute:) An denique haeres hodie post decisionem eiusdem l. Regiae primae, pos sit a fideicommis sario compelli, vt adeat haereditatem, & sibi restituat, & de intellectu praefatae legis primae. Vbi ingenti studio, & labore eximio, Authorem aliorum Interpretum placita, & resolutiones euolus sie, atque explicas se, & quamplurima dilucide, & diligenter magis, quam antea factum es set, obseruas se, libenter fatebitur quicunque. SVMMARIVM. -  1 Authoris in scripta, & confectione huius cap. finis, & intentio praecipua, labor etiam eximius proponitur. -  2 Per aditionem haereditatis transeunt omnia iura in haeredem ipso iure, & acquiritur haereditati, sicuti erant penes defunctum. -  3 Pos ses sio autem rerum haereditariarum (nisi ipsa apprehensa sit) non acquiritur per simplicem aditionem haereditatis. -  4 Nec continuatur pos ses sio defuncti, etiam in suos haeredes. -  5 Haeres potest propria authoritate ingredi, & apprehendere pos ses sionem rerum haereditariarum, cum bona vacantia sunt, & a nemine pos sidentur, nec iudicis authoritate opus est. -  6 Pos ses sionem vacantem alicuius rei potest ingredi propria authoritate omnis ille, qui titulum habet. -  7 Vxor pro dote sua, an pos sit remanere in retentione domus, quam habitabat cum suo marito, remis siue. Et vide infra, num. 38. -  8 An etiam pos sit propria authoritate ingredi pos ses sionem haereditatis ab alio tertio occupatae, remis siue. Et vide infra num. 38. -  9 Filius, vel alius haeres, non modo ex testamento, sed etiam ab intestato potest propria authoritate pos ses sionem bonorum apprehendere, modo ab alio non sint pos ses sa. -  10 Filius absens tempore mortis patris reuersus, si inueniat fratrem pos sidere, potest propria authoritate ingredi pos ses sionem bonorum patris. -  11 Haeres si accipiat pos ses sionem bonorum haereditariorum vacantium propria authoritate, debet in ea pos ses sione tueri, atque defendi, si alius Tertius in ea pos ses sione ipsium molestare voluerit. Intelligendo, & distinguendo, prout hic intelligitur, & distinguitur. -  12 Haeredem melius, & vrbanius facturum, si pos ses sionem rerum haereditariarum Iudicis authori tate apprehendat, quamuis pos sit propria authoritate, & suo iure id efficere. -  13 Castrensis, & Decij sententia, quod l. finalis, C. de edict. diui Adrian. tol. ad bene es se tantum prodita sit, nec fuerit neces saria, refertur. Et adducitur Iosephi Ludouici Placitum quoddam; intellectus etiam eiusdem ad illum text. contra Communem. -  14 Qui ab Authore improbatur, ac etiam Castren sis, & Decij sententia, noue & vere confutatur. -  15 L. finalis, C. de edict. diu. Adri. tol. remedium competit omnibus vniuersalibus succes soribus ex testamento, primis secundis, & vlterioribus. -  16 Primis, siue primo gradu scriptis ex sola ostensione testamenti, sequentibus vero non aliter, quam si notorium faciant Iudici, casum substitutionis euenis se. -  17 L. finalis, C. de edicti. diui Adria. tol. remedium, non competit succes sioribus ab intestato, sed succedentibus ex testamento. -  18 Succedentes ab intestato, cur non habeant remedium d. l. finalis. Vbi ex sententia Iacob. Menochij, Achil. Personal. & Ioan. Philippi, triplex proponitur ratio, remis siue. -  19 Succedentes ab intestato, vtrum habeant remedium dict. l. finalis, vt officio Iudicis mittantur in pos ses sionem. Vbi Baldi, & aliorum sententia affirmatiua refertur. -  20 Et contraria magis probatur. -  21 L. finalis, C. de edicti, diui Adrian. tol. remedium, competere hodie ex decisione l. 3. tit. 13. lib. 4. compil. (qua vulgo Lex Soriana nuncupatur) etiam venientibus ab intestato. Et sic non solum filio, sed etiam aliis consanguineis transuersalibus testatoris. Vt latius hic probatur, & dict. l. Regia 3. de Soria, declaratur. -  22 Pelaez etiam a Mieres locus expenditur, & partim probatur, partim improbatur. -  23 L. finalis, C. de edict. diu. Adri. tol. remedium, legatariis, aut fideicommis sariis particularibus non competit. -  24 Nec id immutatum est decisione, d. l. Regiae 3. de Soria, tit. 13. lib. 4. nouae col. Reg. prout latius hic adnotatur. Et vulgatis sima illa, & per manus tradita quotidie quae stio, vtrum legata, & fideicommis sa particularia habeant executionem paratam, breuiter explicatur, & praxis hodierna ex aliis Authoribus commemoratur. -  25 L. finalis, C. de edict. diu. Adrian tol. remedium, succes sori maioratus competere pro consequenda actuali bonorum maioratus pos ses sione, siue vt efficiatur realis, & actualis pos ses sor. Idque ex sententia Anton. Gomez. & Ludouic. Molinae, quae ab Authore probatur, & num. seq. Nec dis sentit Pelaez a Mieres, imo conuenit aperte; vt noue & vere notatur infra, n. 49. & seq. vs que ad num. 15. -  26 Pos ses sor ciuilis, & naturalis potest intentare interdictum adipiscendae, pro consequenda actuali, & corporali detentatione. -  27 Pos ses sor ciuilis, & naturalis acquiritur ex Con stituto. -  28 Pos sidens ex Constituto, potest inter dictum adipiscendae proponere, pro consequenda actuali pos ses sione. -  29 Interdicta recuperandae, & retinendae, competere maioratus succes sori. -  30 Et pos se ab eo diuersis respectibus cumulari. -  31 L. finalis, C. de edict. diui. Adri. tol. remedium competere non modo primis maioratus succes soribus, sed etiam secundis, & vlterioribus in infinitum, vt latius hic probatur, atque nouiter exornatur, & n. seq. & vide infra. n. 93. vbi singulariter declaratur. -  32 In maioratus succes sore longe diuersam militare rationem, quam in fideicommis sario, & inde resolutiones communes Doctorum in quaestione fideicommis sarij ad remedium d. l. finalis, non vrgere contra resolutionem superiorem, vt hic adnotatur, & num. seq. -  33 In succes sores maioratus, vlteriores, transit dominium, & pos ses sio bonorum maioratus sine aliqua restitutione reali, nec verbali. In fideicommis sarios, contra, de iure communi, vt nu. praeced. -  34 L. finalis, C. de edicti, diui Adri. tol. remedium, competere fideicommis sario, etiam si nec verbo, nec facto restitutio fuerit facta, cum a lege, vel statuto eidem deferuntur iura, & actiones. -  35 L. 45. Tauri, remedium, competere ei, qui praetendit maioratus succes sionem ex immemorabili prae scriptione. Nec vrgere in contrarium decisionem d. l. finalis, C. de edict. diu. Adri. tol. cum Molina probatur, remis siue. -  36 Dict. l. finalis remedium, & competens succes sori maioratus, ex l. 45. Taur. dari contra titulo pos sidentem. -  37 Vxori pro medietate lucrorum, an competat remedium pos ses sorium dict. l. finalis, vel de manu haeredis ea capere debeat, & an pro eis sit legitimus contradictor, remis siue, & vide relatos etiam supr. n. 7. & 8. -  38 An etiam pro dote habeat remedium d l. finalis, & pro ea sit legitimus contradictor ad impediendam mis sionem in pos ses sionem ex ead. l. finali, remis siue, & vide quoque relatos dict. num. 7. & 8. -  39 Succes sor in maioratu, an legitimus sit contradicto ad impediendam mis sionem in pos ses sionem ex d. l. finali. -  40 Maioratus vltimus pos ses sor, si habebat & pos sidebat bona, tanquam bona maioratus, sequens qui de iure debet succedere, legitimus est contraditor, etsi non constet de titulo maioratus, & debet praeferri haeredi in adipiscenda pos ses sione. Quod est notandum, cum frequenter contingere pos sit, vt exemplo noue ostenditur hoc loco. -  41 Plures de familia institutoris maioratus, si concurrunt ad succes sionem, & vnus de facto se ingerit in pos ses sionem, an is tuendus sit in pos ses sione contra alios, & quando sequestrum fieri pos sit. -  42 Sequestrum, an, & quando admittatur in bonis maioratus, remis siue. -  43 Remedium l. finalis, C. de edicto diu. Adri. tol. an competat filio meliorato, remis siue. -  44 Et an filius ipse legitimus sit contradictor ad impediendum eius legis remedium, pro rebus, in quibus fuit melioratus cum reseruatione vsusfructus, aut clausula Constituti remis siue. -  45 Remedium d. l. finalis, mis sio in pos ses sionem ex ea l. vel ex dict. l. 3. de Soria. tit. 13. lib. 4. compil. an habeat locum contra voluntatem testatoris, remis siue. -  46 Et quid quando constat de iure pos ses soris, vel pos ses sor eandem mis sionem pos set petere, remis siue. -  47 Via ordinaria intentata, an pos sit quis ad summariam, & pos ses soriam viam dictarum legum redire, remis siue. -  48 Filij an pos sint agere ad pos ses sionem bonorum, quae pater ante mortem conces serat filiis, & illorum tradiderat pos ses sionem, remis siue. -  49 Pelaez a Mieres, loco hic adducto, nihil decidere, nec etiam scribere, quod aduersetur his, quae soluta fuere supra, num. 25. & seq. -  50 Imo sententiam eandem tenuit expres sim alio in loco, vt nouiter hic adnotatur. -  51 Succes sor in maioratu, petens a Iudice bonorum maioratus pos ses sionem, non amittit pos ses sionem, quam ex l. 45. Tauri consequitur, imo eam confirmat. -  52 Non etiam amittit suam pos ses sionem, et si minus solemniter ei pos ses sio concedatur a Iudice. -  53 Et etiam agendo, adhuc est reus. & gaudet commodis pos ses sionis. -  54 Pos ses sor bonorum maioratus, si non consentiat pos ses sioni iudiciali alteri conces s ae, sibi non praeiudicat. -  55 L. finalis, C. de edict. diui Adri. tol. remedium, an procedat etiam in feudalibus, & libellariis, remis siue. -  56 An quoque procedat, vt vno ex haeredibus in pos ses sionem immis so, caeteri immis si videantur. Et quid in creditoribus in bonis debitoris immis sis, remis siue. -  57 Mis sus, aut mittendus in pos ses sionem bonorum ex remedio dictarum legum, an sit etiam mittendus in pos ses sionem fructuum post mortem testatoris perceptorum, remis siue. -  58 L. finalis, C. de edict. diui Adrian. tol. remedium competit nedum cum rerum pos ses sio est vacua, sed etiam cum occupata est, & res pos sidentur ab alio. -  59 Et aduersus singulares rerum pos ses sores, siue titulo particulari pos sidentes, nedum pro haerede, aut pro pos ses sore. -  60 Et cum haeres aliquas res haereditarias pos sidet, alias vero non; nam pro illis, quas non pos sidet, datur. -  61 Citatio non requiritur in immis sione, quae sit virtute dict. l. finalis, sed summarie proceditur, quando pos ses so est vacans. -  62 Vt nec citare venientes ab intestato opus sit. -  63 Nec etiam citatio generalis requiratur venientium ab intestato, vel aliorum, qui interes se pos sunt praetendere. -  64 Quamuis nonnulli citationem requirant saltem generalem. -  65 Caeterum, si pos ses sio vacans non est, sed res pos sidentur ab alio, si haeres agit duntaxat de pronuntiando se haeredem, citatio etiam pos ses soris neces saria non est. -  66 Quod si petit mis sionem in pos ses sionem ex beneficio dict. l. finalis, tunc pos ses sor citandus est ab haerede. -  67 Et eo non citato pos ses sio, vti nulliter data, infirmanda, & reuocanda est. -  68 Pos ses sor quamuis iniustus semper est citandus. -  69 Nam pos ses sio etiam iniusta nemini est auferenda. -  70 Pos ses sio data a Iudice non citato ipsius rei pos ses sore nulla est. -  71 Spoliatus a Iudice causa non cognita, ante omnia re stituendus est. -  72 Iudices cauere magnopere debent, ne quempiam in pos ses sionem mittant, nisi citato prius ipsius rei pos ses sore. -  73 Pos ses sio data a Iudice, non citato ipsius rei pos ses sore, vtrum conformanda sit, si constiterit, eum nullam defensionem habere, etsi citatus fuis set. -  74 Pos ses sor, siue iustus, siue iniustus, regulariter non est spoliandus inauditus. -  75 Nec etiam principis rescripto, nec Iudicis sententia, aut manu. -  76 Et hoc etiam si sit simplex detentator. -  77 Et etiamsi praedo: nam statim sine citatione restitui debet, & eadem celeritate, quae fuit spoliatus, nec requiritur, quod pos ses sio aliter iustificetur. -  78 Et idem si de pos ses sione iuris incorporalis agatur: sufficit enim probare solam facti pos ses sionem. -  79 Iudex inauditum, non minus dicitur spoliare, quam pars. -  80 Haeres si sine Iudicis authoritate in pos ses sionem, non citato pos ses sore, ingrediatur, a poena l. meminerint. C. vnde vi, non excusatur, allegans se ignoras se, pos ses sionem fuis se plenam. -  81 Iudex immittens aliquem in pos ses sionem, debet dicerere, saluo iure pos ses soris. -  82 Pos ses sio, quae opituletur pos ses sori, vt ipse citari debeat. Vbi quod etiam pos ses sio momentanea prodest. Nam per modicum tempus acquiritur pos ses sio mobilium, & immobilium. -  83 L. finalis, C. de edicto diui Adri. tol. remedium, dari haeredi scripto, ve inducatur de nouo in pos ses sionem bonorum haereditariorum, sed etiam vt confirmetur in pos ses sione illorum, quam prius habebat. -  84 L. finalis, C. de edict. Diu. Andr. tol. remedium, es se adipiscenda pos ses sionis. -  85 Pos ses sorium adipiscenda est duplex, alterum summarium, citius expediendum, quod est dict. l. finalis; alterum vero plenarium, plena cognitione determinandum, quod est Interdictum Quorum bonorum. -  86 Remedium pos ses sorium dictae l. finalis, differre in multis ab interdicto Quorum bonorum. -  87 Remedium dictae l. finalis, quasi recuperandae pos ses sionis dici. -  88 Remedium dict. l. finalis, C. de edict, diu. Adri. tol. es se summarium, & executiuum, ac celeriter, & de plano expediendum. -  89 In remedio dict. l. finalis, an sit neces sarius libellus, & lis contestetur, & qualiter libellus formari debeat, remis siue. -  90 Remedium dictae l. finalis, an cumulari pos sit cum interdicto Retinendae, & cum pos ses sorio Recuperandae, remis siue. -  91 In remedio dict. l. finalis, quis sit Iudex competens, remis siue. -  92 In remedio dictae l. finalis, non admittuntur probationes, aut exceptiones altiorem indaginem requirentes, sed reseruantur in petitorio, & num. seq. -  93 Inde non auditur fideicommis sarius, qui de iure suo non potest docere incontinenti, quia non nominatus, sed ex interpretatione, aut coniectura succes sionem praetendit. Prout ex Decio, & Rolando hic adnotatur. Et infertur nouae, & vtilis in praxi explicatio ad ea, quae dicta fuere supra, ex num. 25. atque ex num. 32. -  94 Exceptiones, quae defectum proprietatis, & dominij respiciunt, si ob aliquam dubietatem iuris, aut facti, non facile, & prompte sint liquidabiles, sed caus ae cognitionem requirant, relinquuntur alteri iudicio, & interim remoto contradictore haeres scriptus mittitur in pos ses sionem. & reus constituitur. -  95 In pos ses soriis Adipiscendae obstare exceptionem de notorio defectu in proprietate, quae sit facile liquidabilis. -  96 Secus in pos ses sorio Recuperandae. -  97 Exceptio defectus dominij, an impediat remedium dict. l. finalis. -  98 In remedio dict. l. fin. an plene probationes requirantur, an semiplene sufficiant, & num. seq. -  99 Plenam probationem fore neces sariam ex sententia Menochij iuxta communem. -  100 Probationes luce meridiana clariores requirere iudicium illud pos ses sorium dict. l. finalis, ex sententia Hippolyt. Riminaldi post Baldum. -  101 Plenam etiam probationem requirere Simonem de Praetis hoc loco relatum. -  102 Et in eodem placito nouis sime omnium fuis se Alex. Trentacinquium, & duas Communes contrarias retulis se in illo articulo, an in pos ses soriis sufficiant semiplenae praebationes. Et distinxis se, atque vere explicas se text. in d. l. final. C. de edict. diu. Adri. tol. -  103 Fuis se quoque eiusdem sententiae Borgnin. Caualc. ad decis. 45. prima part. in add. n. 11. cum seq. prout hic notatur. -  104 Qui alio in loco, in decis. 20. num. 28. par. 3. temperari, atque explicari debet, prout hic adnotatur, & num. seq. -  105 Iudex quando in remedio dict. l. fin. & in iudiciis summariis non est seruata forma iudicij, sed ad vlteriora proces sum, miscendo petitorium & ordinarium cum summario, & executiuo, quomodo debeat pronuntiare, remis siue. -  106 Donatio inter vinos reuocat testamentum prius factum irreuocabiliter, & impedit secundum, atque testamenti factionem super bonis donatis, & consequenter remedium d. l. fin. C. de edict. diu. Adrian. tol. -  107 In remedio d. l. fin. vtrum repulsatio testium admittatur, remis siue. -  108 Sententia lata in remedio d. l. fin. vtrum sit diffinitiua, vel interlocutoria. -  109 Appellare an liceat ab interlocutoria lata in remedio d. l. fin. -  110 An etiam a diffinitiua, vbi duo principales casus dictinguuntur. -  111 Attentata post appellationem a sententia de mittendo in pos ses sionem haeredem ex remedio d. l. fin. an sint reuocanda, siue qualiter parti sit succurrendum, remis siue. -  112 Contra sententiam latam in remedio d. l. fin. vtrum restitutio concedatur, remis siue. -  113 De nullitate vtrum agi pos sit contra sententiam in eodem remedio lata, remis siue. -  114 L. fin. C. de edict. diu. Adrian. toll. remedium, & constitutionem, nouam es se in multis. -  115 Iustinianus quid sanciuerit de haerede in pos ses sionem mittendo ex testamento defuncti, in dict. l. finali. -  116 Haeres institutus, si testamentum ex omni sua parte saltem iuxta primam fui faciem Iudici ostenderit legitime, non abolitum, nec cancellatum, nec vitiatum, sed solemne, mittendus est in pos ses sionem bonorum, quae testator tempore mortis suae tenebat, & pos sidebat. -  117 Idque, siue testamentum in scriptis factum fuerit, siue nuncupatiuum sit, modo id intelligatur, prout de iure communi, & Regio hic explicatur, remis siue. -  118 Adeo vt testamentum ex sola sui inspectione iudicandum sit in remedio d. l. fin. & prout in sui prima figura apparet. -  119 Et prae sumatur pro eo, sicut & pro actu quocunque, qui in forma solita factus reperitur. -  120 Et solam extrinsecam apparentiam testamenti ip sius consideret. -  121 Idcirco vitium visibile impedit mis sionem in pos ses sionem ex remedio dict. l. fin. -  122 Testamentum cancellatum, interlineatum abolitum, cum rasura, correctum a Notario, aut cum litera recenti, vel alio quouis modo suspicionem inducens, non debet exequi ex remedio dict. l. fin. -  123 Vitium inuisibile non impedit remedium d. l. fin. -  124 Haeres scriptus, an & quando non sit mittendus in pos ses sionem bonorum ex remedio d. l. fin. si hae redes ab intestato opponant de nullitate testamenti ex defectu dementiae, aut furoris testatoris, aut formae statuti, vel iuris non seruati, remis siue. -  125 Vitia inuisibilia, si incontinenti probari pos sunt, impediunt mis sionem in pos ses sionem ex remedio d. l. fin. -  126 Remedium d. l. fin. non impediri ob exceptionem Testatorem testari non potuis se. -  127 Impediri tamen, cum incontinenti offertur probatio. -  128 Remedium d. l. fin. an competat indistincte pro omnibus rebus, quae testatoris fuerunt mortis tempore, tam corporalibus, quam incorporalibus, & pro prae stationibus, actionibúsque tantum personalibus, remis siue. -  129 L. fin. C. de edict. diu. Adr. toll. constitutio qua ratione edita fuerit. -  130 In omni iudicio, quantumcunque summario & executiuo, debet persona legitimari. -  131 In remedio d. l. fin. personam haeredis petentis se in pos ses sionem immitti, legitimari debere. -  132 Remedio d. l. fin. vt locus sit, decem requiri, & per haeredem obseruari debere, quae ex sententia Iacobi Menochij numerantur hoc loco. -  133 Et per Authorem probantur, vt hic adnotatur. -  134 Et pract. Pap. ex eisdem suppletur, atque explicatur. -  135 Hippol. etiam Rimin. in consilio 585. lib. 5. -  136 Et Azeu. qui etiam noue, & vere explicatur, atque notatur. -  137 Borgninus quoque Caualcanus, decis. 21. n. 81. & 28. parte tertia. -  138 Et D. Spino, prout etiam hic adnotatur. -  139 Mors testatoris, vtrum probanda sit per haeredem, vt locus sit remedio d. l. fin. vbi duae opiniones contrariae referuntur. -  140 Et Iacobi Menochij conciliatio profertur. -  141 Achil. etiam Personalis earumdem opinionum conciliatio alia commemoratur. -  142 Et Authoris ex sententia communi, & alia Fulgosij, & Alex. contraria, ex conciliationibus etiam Menoch. & Personal. opinio noua, siue noua & vera conciliatio conficitur. -  143 L. finalis, C. de edict. Diui Adri. toll. remedium, non obtinere quoties legitimus adest contradictor; tunc namque causa cognita is in pos ses sionem mittendus, qui iura potiora legitimis modis ostenderit. -  144 Quis legitimus dicatur contradictor ad impediendum remedium dict. l. fin. maximum es se, & praecipuum huius materiae dubium, & subobscure, & diffuse explicatum, prout hic adnotatur. -  145 Atque in eo breuiter se habuis se, vere tamen, & de iure respondis se Roland. duobus in locis, hic praecitatis. -  146 Breuiter quoque se habuis se Burg. Sal. de Pace, prout hoc numero obseruatur. -  147 Hippol. etiam Rimin. iuridice obseruas se nonnulla in hac materia, reliquis se tamen quamplurima intacta. -  148 Latius se expedire in eodem articulo Anton. Gom. & sex praecipue obseruas se, quibus non absolute satis articulus ipse explanatur. -  149 Ioannem vero Sichardum ad sententias Glos sarum, & Alphonsum Azeuedum ad Menoch. se retulis se, vt hic obseruatur. -  150 Iosephum Ludouicum, in eodem articulo legitimi contradictoris ad impediendum remedium dict. l. fin. non se ges sis se absolute, siue ex profes so ipsum non explicas se. -  151 Non etiam explicas se accurate articulum eundem Sfortiam Oddum, sed & tradidis se nonnulla, quae maiori indigent declaratione, vt hic adnotatur. -  152 Ioannes Parlador. in proposito dubio contradictoris legitimi, quae adnotauerit, & de tribus eiusdem conclusionibus in hac materia. -  153 Ioannes Francis. de Ponte in ipsomet dubio, quae ob seruauerit. -  154 Borgnini Caualcani in eadem contradictoris legitimi disceptatione, obseruationes nonnullae recen sentur. -  155 D. Spino, accurate & dilucide parum articulum praefatum contradictoris legitimi pertracta s se, & tria duntaxat constituis se, prout hic obseruatur. -  156 Marcum Anton. Peregrin. latius atque ex profes so magis, quam alij supra relati fecis sent, articulum eundem legitimi contradictoris explanas se, & plurima adduxis se quae haberi prae oculis debent in hac materia, vt hic commemorantur. -  157 Author hucusque agitatam legitimi contradictoris disceptationem & materiam, qualiter resoluendam existimet, & de ipsius sententia, & nu. seq. -  158 Iacobum Menochium, diligenter admodum, atque erudite, absolute etiam magis quam caeteri fecis sent, explanas se, & persequutum fuis se quae stionem praefatam contradictoris legitimi. -  159 Latius etiam quam alij fecis sent explicas se Achil. Personalem, qui eadem vestigia Menoch. tentauit, & sequutus est in effectu, vt num. seq. ostenditur. -  160 Legitimus contradictor ab initio caus ae quis dicatur, atque ita antequam Iudex licentiam mittendi in pos ses sionem conces sit. Vbi Iacob. Menoch. decem & septem casus praecipuos considerat, & distinguit, ex quibus aliorum Interpretum traditiones suppleri, atque explicari debent, prout hic adnotatur. Ex traditionibus etiam Personalis, vt hic obseruatur. -  161 Legitimus contradictor ad impediendam mis sionem in pos ses sionem ex remedio dict. l. finalis, est qui citatus fuit, etiamsi non pos sideat vel detineat. -  162 Contra, si non pos sideat, nec teneat, nec citatus fuerit. -  163 Aut si allegat titulum diuersum, cum nec pos sidet, nec detinet, nec citatus fuit. -  164 Aut si non simpliciter fuit citatus, sed pro suo interes se, aut si sua putat interes se, nisi doceat de suo interes se, hoc est, se ius habere in causa. -  165 Legitimum contradictorem ad impediendam mis sionem in pos ses sionem ex remedio dict. l. fin. es se eum, qui legitimam allegauerit causam, illámque incontinenti paratus sit probare. -  166 Incontinenti quemadmodum accipiatur, siue quid dicatur probari pos se. -  167 Et ex crebriori Interpretum sententia, id totum Iudicis statuendum es se arbitrio. -  168 Quamuis alij aliter explicent, vt hoc num. adnotatur; & ibidem Hippol. Rimin. post Bar. senten tia commemoratur; Authoris etiam resolutio proponitur. -  169 Legitimus contradictor quando dicatur, qui comparet post sententiam latam de mittendo in pos ses sionem: vbi duo casus constituuntur, & Authoris placitum profertur. -  170 Legitimus contradictor quando dicatur, qui comparet post mis sionem in pos ses sionem, vt obtineat eam reuocari, vbi quatuor casus constituuntur. -  171 Fideicommis sarius vniuersalis, vtrum legitimus contradictor sit ad impediendam mis sionem in pos ses sionem ex remedio d. l. fin. vbi communes DD. resolutiones probantur. -  172 Fideicommis sario vniuersali, an concedatur remedium pos ses sorium d. l. fin. vbi etiam proferuntur, atque probantur resolutiones communes Doctorum . -  173 Fideicommis sario vniuersali competere hodie remedium pos ses sorium d. l. fin. de iure huius Regni, citra restitutionem aliquam ab haerede factam, ex sententia Burg. Sal. de Pace. -  174 Contra ex sententia Authoris, vbi haeres institutus velit adire, aut mis sioni in pos ses sionem contradiceret, vel detractionem Falcidiae, Trebellianicae, aut Legitimae, aut aliam quamlibet contenderet locum habituram. Quod numeris seq. latius ostenditur, & melius atque dilucide magis, quam antea factum es set explicatum relinquitur. -  175 Quartae detractionem non ces sare hodie, ex eo quod testamentum valeat absque haeredis institutione, & inde Falcidiam, nec Trebellianicam hodie sublatam es se de iure huius Regni. -  176 Fideicommis sarium, etiam quando a lege transeunt iura & actiones, siue a lege fit restitutio, non pos se apprehendere possessionem , nisi de manu haeredis. Nec pos se obtinere in remedio d. l. fin. Quando haeres contenderet Quartam se deducturum. -  177 Fideicommis sarium, etiam pos sidentem, non es se legitimum contradictorum ad impediendam haeredi scripto immis sionem in pos ses sionem ex remedio d. l. fin. quoties haeres ipse scriptus, potest detrahere Falcidiam, aut Trebellianicam. -  178 Non sequi sane, Testamentum hodie valet absque haeredis institutione, ergo fideicommis sario absolute competit remedium d. l. fin. etiam nulla restitutione sibi facta, imo contrarium sequi, vt hic ob seruatur. Et in fortioribus terminis sustinetur contrarium eius, quod Burg. Sal. de Pace tuetur. -  179 Et l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collection Regiae, verus intellectus adducitur. -  180 De iure communi certum es se, haereditatem adire, cogi pos se eum, qui ipsam alteri restituere grauatus est, quoties actionum transfusio datur. -  181 Hodie tamen post decisionem l. 1. titulo 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, haeredem grauatum cogi non pos se haereditatem restituere, & correctum es se ius commune ex sententia quorundam. -  182 Contra ex sententia Burg. Salon de Paze, quem Author refutat, & d. l. primae, verba singulariter explicat. -  183 Adducit etiam Ioannis Matienci resolutionem, quod fideicommis sario fit hodie restitutio ipso iure absque haeredis, vel legatarij restitutione, & quod pos ses sio fideicommis si potest a fideicommis sario apprehendi absque haeredis restitutione. -  184 Et vtrumque dictum temperatur, atque explicatur. -  185 Prae scriptionis exceptionem haeredi obijci ita pos se, vt eum in pos ses sionem immitti, & remedium d. l. fin. impediat omnino, modo exceptio liquida sit, vel incontinenti liquidabilis. -  186 Prae scriptio namque tollit tam mis sionis in pos ses sio. nem articulum, quam principalem petendae haereditatis. -  187 Prae scriptio quae requiratur, vt beneficium d. l. fin. C. de edict. Diu. Adr. tol. excludatur. -  188 Remedium pos ses sorium dict. l. fin. & legis Sorianae, anno non excludi, prout hic obseruatur. -  189 Authores permulti commemorantur, & ingenti studio, eximióque labore congeruntur in vnum, qui l. fin. C. de edict Diu. Adri. tol. materiam tractarunt, atque exornarunt. PRo dilucida huius cap. explicatione,[sect. 1] obseruandum, atque constituendum erit primo loco, materiam hanc vtilem equidem, & as siduam, atque in vsu forensi frequentem admodum, & quotidianam, & non modo in l. fin. C. de edict. Diu. adr. toll. agitatam plenis sime ab Antiquis, & Recentioribus, qui longa serie ediderunt repetitiones ad illum text. & materiam eandem prosecuti fuere latis sime, sed etiam in aliis, innumerísque locis tractatam ab aliis permultis iuris Interpretibus, quorum suo ordine specificam faciemus mentionem infra ad finem huius cap. Interim vero, & ante alia lectorem monendum transcribendi vitio relicto, quod quidem ab instituto, & conditione nostra multum abhorret, id dumtaxat intendis se hoc loco, vt visis, & praelectis eisdem infinitísque iuris vtriusque Authoribus, & ipsis ingenti studio, & prolixo valde labore euolutis, & suo ordine illos recenseremus, vt & lectori vtilitatem afferat plerumque non modicam, & quaerendi alibi neces sitate excusent omnino, vt etiam ex ipsis veriores sententias, & quae frequentius contingunt, in medium proferamus dilucide equidem, atque ab solute & indistincte forsan magis, quam hactenus factum fuis set, quamplurima obseruemus, alia vero ceteris relinquamus, ac in effectu, distinctione, breuitate, & resolutione tradamus hoc capit. resolutiones quorumdam ex quibus tot, & adeo lata, atque prolixa commentaria in proposito prae sentis materiae prodita ab aliis, praelegendi regulariter, & congerendi, cum casus, & dubia se offerant, neces sitas non immineat. Obseruandum itaque erit primo loco, per aditio[sect. 2] nem haereditatis omnia quidem iura transire in hae redem ipso iure, & haereditati acquiri, sicuti fuerant penes defunctum, haeres namque defunctum ipsum prae sentat: l. cum haeres, ff. de acquir. pos ses sion. l. 1. C. si certum petatur, l. 1. & 2. & per totum titulum, C. de haered. actionib. l. legatorum, ff. de legatis 2. l. si ego, §. si alicui, ff.[sect. 3] de iure dotium. Pos ses sionem autem rerum haereditariarum (nisi ipsa apprehensa sit) non acquiri haeredi per simplicem aditionem haereditatis, per text. in d. l. cum haeredes, l. prima, §. Scaeuola, ff. si quis testam. lib. es se[sect. 4] ius s. fue. Nec continuari pos ses sionem defuncti etiam in suos haeredes, vt supra hoc eodem lib. 3. cap. 22. num. 19. & tribus sequentibus, latius probaui, & permultos iuris Interpretes, ita tenentes adduxi. Et aduertit vltra locum ibidem relatum, alio in loco D. Spino, in Speculo, glos s. 34. principali, de apertura testamenti, num. 2. & quinque sequentibus, Angelus etiam Mattheatius, de legat. & fideicomm. lib. 4. cap. 1. num. 2. Deinde etiam obseruandum est, pos se haeredem[sect. 5] propria authoritate ingredi, & apprehendere pos ses sionem earumdem rerum haereditariarum, cum bona vacantia sunt, & a nemine pos sidentur, nec Indicis authoritate opus es se. Quod scripserunt Bartol. num. 16. Bald. num. 3. Decius, num 4. & Zuchard. Num. 107. in dict. l. fin. C. de edict. Diu. Adri. toll. Ripa, in rubrica, ff. quorum bonorum, num. 2. Plotus, in l. si quando num. 85. & 93. C. vnde vi, Paris. in consil. 54. num. 1. & seq. lib. 3. & in consil. 37. num. 22. eodem lib. Socinus iunior, in consil. 75. num. 10. lib. 1. & cum aliis multis ita quoque obseruarunt Octauianus Cacheranus, decisione pedemontana 43. num. 5. Iosephus Ludouicus, deci sione Perusina 47. num. 2. prima part. & decisione 69 num. 5. & 16. parte 2. Mieres, de maioratu, part 3. quae st. 17. num. 3. Ioann. Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap. 4. num. 1. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, artic. 48. nu 1. Angel. Matthaea cius, de legatis, & fideicommis sis, lib. 4. cap. 1. num. 3. eleganter Aluarus Valascus, consultatione 191. num. 11. cum sequentibus, vbi post Bartol. Bald Tiraquel. & Roderic. Suarez, quod haeres vniuersalis potest occupare haereditatem propria authoritate (si nemo alius pos sideat, vel contradicat) nec re quititur ad hoc licentia Iudicis, qui ex iure suo pos ses sionem suam iustificat, & haec est authoritas habentis iura principalia, & directa, vt per se ipsum pos sideat, nec ab aliis quaerat, & id ampliat num. seq. vt ibi videbis. Et repetit Valascus metidem, in commentariis, de partition. & collation. Cap. 3. per totum, vbi exornat permultis: & num. 3. de[sect. 6] ducit, quod pos ses sionem vacantem alicuius rei potest propria authoritate ingredi omnis ille, qui titulum habet: Menoch. etiam, adipiscendae pos ses sionis remedio 4. num. 183. & an vxor pro dote sua pos sit[sect. 7] manere in retentione domus, in qua habitabat cum marito, explicat ipse Valascus, dict. consultatione 191. num. 44. & de partition. & collation. dict. cap. 3. num. 10. vbi an pos sit etiam propria authoritate in[sect. 8] gredi pos ses sionem haereditatis ab alio Tertio occupatae, & quod non pos sit, nisi prius eo citato, vt infra dicendum est, & latius ibi explicatur, & vide infra, num. 38. Idem quoque, quod haeres pos sit propria authoritate apprehendere pos ses sionem rerum hae reditariarum vacantium, obseruauit Achil. Per sonalis, de adipiscenda pos ses sione, num. 8. & num. 19. Ioannes Gutierrez, in §. sui, Institut. de haered. qualit. & differ. num. 75. & practicarum lib. 1. quae stion. 79. num. 1. & 2. Vbi inquit, quod filius, vel alius haeres ex te[sect. 9] stamento, vel ab intestato, si recta via bona ad se pertineant, potest propria authoritate ea occupare, dummodo ab alio non sint pos ses sa, nec incidit in poenam l. tertiae, titul. 13. lib. 4. nouae collection. Regiae, quae est l. de Soria, & dict. num. 75. & n m. 2. in dicta quae st. 79. inquit etiam, quod filius[sect. 10] absens tempore mortis patris reuersus, inueniens fratrem pos sidere potest propria authoritate ingredi pos ses sionem bonorum patris, vt in l. 8. tit. de las herencias, lib. 3. fori, & latius per Roderic. Suarez, ibi relatum, adeo potest atque suo iure haeres ingredi pos ses sionem bonorum vacantium, vt & debeat in ea pos ses sione a Iudice defendi, atque tueri, si alius Tertius in ea pos ses sione sic apprehensa ipsum molestare voluerit: Decius, in d. l. fin. C. de edict. Diu. Adr. toll. n. 5. in fin. & ibidem Zuchar. num. 102. Plautus in d. l. si quando, nu. 84. Paris. in cons. 41. nu. 35. lib. 1. Grammaticus, cons. 64. in Ciuilibus. Achil. Per sonalis, de adipiscenda pos ses sione, n. 10. & 11. Anton. Gomez. in l. 45. Taur. n. 118. ad fin. qui habetur post nu. 102. & disputans ex profes so Aluarus Valasc. d. consult. 191. per totam, vbi pro vna, & altera parte, quod[sect. 11] debeat, & quod non debeat pos ses sio huiusmodi, a Iudice confirmari, & defendi: plurima adducit notanda, & vtilia: tandem num. 23. & seq. resolutiue inquit, quod si is, qui pos ses sionem occupauit propria authoritate Iudicis, nec titulo de colore tituli possessionem occupauit, deiiciendus est a pos ses sione, & tradenda , ei, qui facultatem habuerit a Iudice; quoniam huiusmodi in beneficialibus, etiam est proprie intrusus, vt ibidem probat n. 25. Quod si quis habet titulum verum (inquit ipse Valasc. nu. 26.) & ius ad bona, quamuis propria authoritate ingrediatur, non erit expellendus; nam talis etiam in beneficialibus non dicitur intrusus, nec incoloratus. Postmodum n. 29. & duob. seqq constituit differentiam inter beneficialia, & prophana, vbi ad adipiscendam pos ses sionem vacantem, sufficit, quod quis tanquam dominus, vel quasi dominus ingrediatur, l. cum quaerebatur, vbi Bartol. & omnes, C. unde vi, in beneficialibus vero pos ses sio dicitur decolorata, quando quis licet titulum habeat, ingreditur tamen eam absque Superioris authoritate, & sic defectus licentiae Superioris inficit pos ses sionem, vt per Innocentium ibi relatum, & alios Authores. Et Valasco satis aperte conuenit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 1. dicta quae stion. 79. num. 1. licet articulum non disputauerit aliquo modo: dixit namque, pos se haeredem ex testamento, vel ab intestato apprehendere pos ses sionem bonorum propria authoritate, si recta via ea ad se pertineant, vt supra dicebamus, quasi sentiat contrarium, vbi ad se non pertineant, vt supra retuli Gutier. metip sum. Et ita quoque intelligi debet Azeued. in d. l. 3. tit. 13. lib. 4. nouae collection. Reg. num. 57. Mieres, de maioratu, part. 3. quae st. 14. maxime ex num. 10. & iunge Menochium, de adipiscenda pos ses sione, remed. 4. ex num. 348. Quocirca, & consequenter appa[sect. 12] ret rectius, & vrbanius haeredem facturum, quamuis (vt dictum est) pos ses sionem bonorum haereditariorum pos sit propria authoritate apprehendere, si eam Iudicis authoritate ingrediatur, & antequam in illam apprehendendo, ab alio praeueniatur, iux[sect. 13] ta constitutionem dict. l. fin. C. de edict. Diu. Adri. tol. Cuius prouisio non fuit neces saria, sed ad bene es se tantum fuit sancita, proditáque secundum Castren sem, & Decium, ibidem, num. 17. in fin. & refert Per sonalis de adipiscenda pos ses sione, num. 20. & vltra relatos ab eo, Iosep ludou. decis. Perusina 69. num. 5. & subdit num. 16. sibi nunquam placuis se intellectum Castrensis, Decij, & aliorum, quod lex illa fuerit inducta ad bene es se, ea ratione, quia lex illa dat formam haeredibus scriptis, qui volunt adipisci pos ses sionem bonorum eis relictorum, vt adeant Iudicem, eique ostendant testamentum non abolitum, neque cancellatum, &c. Si ergo haeredes scripti pos sent ingredi propria authoritate, frustatoria fuis set dispositio illius l. finalis. Propterea Ludouicus metipse existimabat, vt inquit num. 17. ) intelligendam communem sententiam Doctorum inhaeredibus non scriptis, qui per dispositionem illius l. finalis tenentur adire Iudicem: & quod iste intellectus sibi videtur veris simus, quamuis communis opinio sit in contrarium, a qua profitetur recedendum non es se. Ego vero vt meam sententiam interponam circa[sect. 14] praedicta animaduerto in primis, Doctores communiter (quod equidem mirum est) non explicas se placitum illud Castrensis, & Decij, ab bene es se duntaxat proditam constitutionem dictae l. finalis, nec fuis se neces sariam. Vere tamen constitutionem eandem, nouam es se in multis, vt Zuchardus ibidem scripsit num. 48. & sequutus est Menochius, adipiscenda remedio 4. num. 13. & haeredibus non modo neces sariam, sed & fauorabilem, vt ibidem Zuchardus, num. 60. ad finem, num. 187. num. 199. & num. 251. post Decium, Curtium iuniorem, & Mantuam, in eadem l. finali, probauit, & sequitur Menochius, dict. remedio quarto, num. 37. 38. & 39. dari deinde legis ipsius benesicium, haeredibus scriptis duntaxat, vt dicetur statim, & inde falsum es se intellectum relatum Iosephi Ludouici, & contra textum eundem, & Communem probandam omnino, vtpote verbis expres sis legis illius deductum: nec iure procedere As sumptum illud, siue argumentandi modum: Haeres potest propria authoritate capere pos ses sionem bonorum haeredita riorum, cum vacant, ergo neces saria non fuit dict l. finalis constitutio: fuit namque neces saria in eo. & aliis multis, & non tantum ad bene es se, instituta; ob id etiam, quod haeredes scripti plerumque nolint propria authoritate, sed Iudicis licentia, & decreto haereditariorum bonorum pos ses sionem apprehendere, & tunc quomodo id fieri debeat, & neces sarium fuit exprimere, & ea lege singulariter statuitur. Frequenter etiam, cum contradictores, & cohaeredes etiam existant, inter quos magnae sunt contentiones, & alia concurrant, quae haeredem scriptum eius legis benesicio magis vti, quam proprio iure pos ses sionem as sequuti suadeant, neces sarium adeo fuit, formam sine modum pos ses sionis petendae statuere, vt praetermitti id adeo frequens, & neces sarium absque iniuria non pos set; cum plerumque etiam, & si haeredes bona vacantia arbitrentur, pos sideantur, vel detineantur ab aliis, quamuis dict. l. finalis beneficium concedatur etiam nemine pos sidente, vt per Menochium, dict. remedio quarto, num. 49. & dis sentiones maximae, atque rixae impediantur, si ordo praefatae legis ab haeredibus obseruetur: merito ergo, atque iustis, & mul[sect. 15] tis de causis proditum fuit pos ses sorium, & summarium eius legis remedium. Quod competit omnibus vniuersalibus succes soribus ex testamento, primis, secundis, & vlterioribus, vt ibidem probarunt omnes Scribentes communiter, & eleganter Achil Personalis, de adipiscenda pos ses sione, nu. 185. [sect. 16] M. Anton. Peregrin. de fideicommis. articul. 48. num. 1. qui recte obseruauit, inter haeredes scriptos in primo gradu, & inter alios hoc interes se, quod hae res scriptus ex sola ostensione testamenti in forma probante, non aboliti, nec cancellati, notorium facit Iudici, in casu es se, vt in pos ses sionem mittatur. Sequentes vero, veluti substitutus vulgariter, exemplariter, aut pupillariter, non aliter, nisi notorium Indici faciant, euenis se casum substitutionis. Et idem est in haerede haeredis, nam haereditatem. in eum transmis sam liquidare oportet. Et in fideicommis sario, nam casum fideicommis si, & sub stitutionis liquidare eum, neces se est. Et ita sane obseruauit, atque magistraliter docuit Bartol. in d. l. fin. num. 9. 10. & 11. Et differentiam praefatam inter haeredem scriptum primo gradu, & alios sequentes, etiam vniuersales succes sores, post Angel. Salic. & alios multos probarunt Zuchar. in eadem l. fin. num. 211. Beroi. in cons. 57. col. 1. lib. 1. Menoch. d. remed. 4. num. 205. & 212. Anton. Gomez. in l. 45. Taur. num. 39. Achil. Personalis, de adipiscenda pos ses sione, num. 185. Haeredes autem ab intestato succedentes, non[sect. 17] fruuntur beneficio d. l. finalis, nec eo remedio pos ses sorio vtuntur, quia non sunt haeredes scripti, de quibus lex illa loquitur, ac proinde in eis ces sat suppositum ipsius legis; & sic concludunt Interpretes omnes, in eadem l. final, quos longa serie conges sit, & sequutus est Iacob. Menoch. dict. remedio 4. num. 54. & num. 64. vsque ad numerum 75. Roland, in consil. 1. num. 5. lib. 1. Parisius, in con sil. 60. num. 1. lib. 1. Cephal. in consil. 4. num. 34. lib. 1. Sebastianus Medices, in tract. de acquir. & conseruand. rerum dominio, glos sa 1. part. 2. num. 194. versic. Secundo declaratur, fol. 25. columna 3. Borgninus Caualcanus decisione 20. num. 25. part. 3. Achilles Personalis, de adipiscenda pos ses sione, ex num. 4. cum sequentibus, Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 44. & 51. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 48. num. 2. Ioannes Philip. in summa vtriusque iuris, ad titulum C. de edict. Diui Adriani tollendo, num. 2. fol. mihi 207. Ioannes Gutierrez, in §. sui, Institut. de haered. qualitate & differentia, num. 74. per totum, Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 5. num. 2. Azeuedus in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouae collectionis Regiae, num. 1. & num. 31. Mieres, de maioratu, parte 3. quae st. 17. num. 25. Caeuallos, commun. contra communes, quae st. 10. num. 6. & rationem, quare succedentes ab intestato non habeant remedium d. l. finalis, as signa[sect. 18] uit Menochius, d. remedio 4. num. 65. & seq. Aliam as signauit Personalis, vbi supra, d. num. 4. quae in idem tendit, aliam & ab illis duabus diuersam, Ioannes Philip. tradidit ad dictum titulum, vbi videri poterit. Officio tamen Iudicis, quod & succes sores ab in[sect. 19] testato in pos ses sionem bonorum mittantur, & con sequantur beneficium dict. l. finalis, ex glos sa, Baldo, Praeposito, Parisio, Socino, & Guid. Papa, obseruauit Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, dict. artic. 48. num. 2. qui num. 3. propterea inquit videri, nullam ines se effectualem differentiam inter haeredem scriptum, & inter legitimum, nam & haeres scriptus Iudicis officio nobili mittitur in pos ses sionem, etiam contradictore existente, vt Bald. Salicet. Castrensis, Decius, Mantica, Zuchardus, & Beroius ibidem commemorati tradiderunt, Rolandus in cons. 1. num. 7. lib. 1. vbi sequitur opinionem Baldi, ita demum, vt filio suo haeredi competat tantum officium Iudicis ab intestato, vt mittatur in pos ses sionem, non vero extraneo, & ibidem tenuit Achil. Personalis, de adipiscenda pos ses sione, num. 7. vbi inquit, filio ab intestato suo patri succedenti, non competere remedium d. l. finalis, secundum crebriorem Doctorum sententiam: per Iudicis autem officium, tunc fauorabiliter imploratum, in pos ses sionem immitti, ex Iasone. Parisio, Socino, & Maranta, ibi relatis, quorum opinionem de aequitate veram es se, censuit Personalis metipse, si non aliud eidem remedium competat. Et in his terminis, quando inquam filius succedit ab intestato patri suo, Iudicis officio (vt dixi) beneficium d. l. finalis conces serunt ei, & alij permulti; in extraneo vero denegarunt. Peregrinus autem (vt vidisti) omnibus succes soribus ab intestato Iudicis officium conces sit, quod Baldus, praecipuus huius sententiae author, non ita generaliter statuit. Alij vero & e contra, absolute & indistincte succedentibus ab intestato denegarunt beneficium eius dem l. finalis, & sic nec etiam Iudicis officio implorato. Et horum sententiam de rigore iuris, & at[sect. 20] tenta decisione, verbis etiam expres sis d. l. finalis, seruatis, veris simamque equidem arbitror, & a Menochio, d. remedio 4. num. 75. & seqq, contra Baldum, & alios, rectius probatur. Vere namque etsi filius reipsa haeres sit, non tamen potest ostendere testamenti scripturam, qua notorie constet se es se haeredem, quemadmodum constitutio d. l. finalis requirit, & Curtius iunior, num. 68. & Zuchardus, num. 11. post Castrensem rectis sime obseruarunt, & a sententia Baldi, reces serunt, & secundum haec, aequitas illa DD. ex qua implorari Iudicis officium dicebant hi, qui Baldi partes amplectebantur, iure non modo subsistit, sed ex decisione d. l. finalis subuertitur omnino, aliaque via & remedio consultum es se poterat filio, vt de se notum est. Hodie vero apud nos ex decisione l. Regiae, 3. tit.[sect. 21] 13. lib. 4. nouae collect. Regiae (quae lex de Soria nuncupatur vulgariter) aliter statutum apparet, vt scilicet venientibus quoque ab intestato competat remedium. & beneficium d. l. finalis, quod est summarium & executiuum, vt mittantur in pos ses sionem rerum haereditariarum, & eam consequantur; quod non solum in suis locum habet, prout Baldus, & caeteri de iure communi, ex officio Iudicis existimarunt, sed etiam in quibuscunque consanguineis, qui succedendi ab intestato in bonis defuncti, ius obtineant, vt probat d. l. Soriana, in sui principio, ibi: Si alguno finare, y dexare hijos legitimos, o nietos, o dende a yuso, o otros patientes propinquos, que ayan derecho de heredar sus bienes por testamento y ab intestato. Et iterum in versiculo, Y que las iusticias, & optime deduxit Ioan. Gutierrez, in d. §. sui, num. 72. 73. & 74. & adiicit praedictum remedium non solum dari ex l. illa Regia, venientibus ab intestato, sed etiam haeredibus scriptis in testamento, vt probatur ex verbis ipsius, ibi: por testamento, o ab intestato. Et sic approbat in eo quod dicit de testamento decisionem d. l. finalis, & l. partitae: in eo vero quod dicit de venientibus ab intestato, non erat dispositum sic de iure communi, imo contrarium dispositum, vt dictum remanet, praeterquam de Iudicis officio Suis tantum competenti propter existentiam suitatis; non vero aliis, quam Suis competebat dictum officium: imo (vt ego animaduerto vltra Gutierrez eundem) nec Suis competebat, ex sententia contraria, & veriori, quam supra probaui, aut saltem id summam difficultatem habebat, nec ita expres sim fuerat, & clare decisum. Hodie vero generaliter omnibus venientibus ab intestato, competit praefatum remedium pos ses sorium per d. l. Sorianam. Idcirco (vt recte obseruauit Gutierrez metipse, d.n. 74. ante finem) omnia dicta & tradita per DD. in d. l. fi. C. de edict. D. Adrian. toll. & alibi s aepe, circa materiam l. eiusdem, quae ex testamento loquitur, habebunt etiam locum ab intestato, & in casu d. l. Sorianae, quam fecit practicari quotidie Rodericus Suarez, ibi relatus, & Gutierrez ipse practicauit vt quoque retulit eodem in loco. Et idem pariter obseruauit Ioan. Parlador. rer. quotid. lib. 2. cap. 5. num. 2. per totum, vbi recte animaduertit, remedium hoc Sorianae legis, ab illo a l. final. differre, quoniam remedium hoc datur omnibus succes soribus, siue ij consanguinei fuerint, necne. Caeterum Sorianae legis remedium solum datur liberis, aut con sanguineis. Rursum illud datur tantum ex testamento, Sorianum autem datur tam ex testamento, quam ab intestato. Praeter has igitur differentias (subdit ipse Parlad.) caeteris in casibus haec duo remedia mutuo inter se conueniunt, sibíque inuicem respondent: proinde, quae ad interpretationem d. l. fi, ibidem effuse a Doctoribus traduntur, ad dictam quoque l. Regiam pertinere, dicendum est, vt ibi probat num. 3. Obseruauit etiam idipsum Azeuedus, in eadem l. 3. tit. 13. lib. 4. recop. num. 1. vbi inquit, remedium eius legis non solum competere filio, verum etiam aliis consanguineis transuersalibus testatoris: & num. 31. vbi inquit, quod communis Interpretum sententia, quae erat de iure communi, quod remedium d. l. fi. non competeret venientibus ab intestato, corrigitur hodie per legem illam: quod & Caeuallos adnotauit commu. contra commun. quae st. 10. num. 6. Et quamuis Pelaez a Mieres, de maioratu, p. 3. quast. 17. num. 25. recte obseruauerit communem[sect. 22] opinionem es se de iure communi, quod filio succedenti ab intestato non competat remedium d. l. finalis, quia dicta lex loquitur condito testamento, & non aliter est locus eidem; in quo (vt vides) conuenit sententiae eorum, quam cum Menochio probauimus. Quatenus tamen statuit Mieres metipse idem quoque hodie obseruandum post dict. l. Regiam 3. decipitur manifeste, siquidem contrarium adeo expres sim deducitur ex verbis ipsius legis relatis supra. Legatariis vero, aut fideicommis sariis particula[sect. 23] ribus non competere remedium d. l. finalis, C. de edicto Diui Adriani tollend. Planum equidem est, & communi Scribentium omnium placito probatum, quoniam de his non loquitur dicta lex finalis, nec tantus ipsis debetur fauor; & ita scripsit Baldus, in[sect. 24] eadem l. finali, ante numerum 39. & sequuntur quamplurimi relati per Menochium, adipiscendae, dicto remedio 4. num. 132. cum seqq. & alij statim referendi. Nec id immutatur ex decisione d. l. Regiae 3. titul. 13. lib. 4. Recopilationis. Nam etsi ea in lege expres sum fuerit, haeredibus vniuersalibus competere remedium executiuum, vt mittantur in pos ses sionem bonorum haereditariorum: legatariis tamen, aut fideicommis sariis particularibus non idem ius conceditur in eadem l. nec alibi in iure, sicuti explicarunt latius, & disputarunt articulum eum, an scilicet legatum relictum in testamento habeat executionem paratam, post Rodericum, Seguram, & alios multos, Auiles, cap. 10. Praetorum, glos sa, execucion, numero 8. Padilla, in authen. hoc amplius, num. 25. C. de fideicommis sis, Petr. de Peralt in l. prima, num. 85. ff. de legatis 2. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. c. final. 1. p. §. 9. num. 2. D. Paz. in praxi, 4. parte primi tomi, cap. 1. num. 19. & 3. tomo, cap. 4. §. 1. num. 49. & 50. Iosephus Ludouicus, decisione Perusina 23. per totam, Andr. Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 5. cap. 31. fol. 391. Humada, in l. 1. tit. 11. partita prima, glos sa prima, num. 4. Anton. Gomezius, in l. 45. Tauri, ex num. 137. Doctor Spino, in Speculo testamentorum, glos sa 34. principali, ex num. 35. Azeuedus, in l. prima, tit. 21. num. 20. lib. 4. nouae Collectionis Regiae, Ioan. Gutierrez, practicarum lib. 1. quae st. 80. per totam, quo loci negatiue, & Vere resoluit disceptationem hanc, videlicet testamentum pro legatis & fideicommis sis particularibus non habere executionem paratam, nisi praecepto Iudicis de soluendo praecedente, & recognitione, hoc est confes sione ipsius haeredis, vel si omittatur confes sio, non tamen dubitatur de vitibus testamenti, nec ipsum negatur, nec arguitur de falso, & prae ces sit praeceptum de soluendo, haerésque non soluendi nullam rationabilem causem allegat: & subdit num. 3. & 4. testamentum habere paratam executionem pro legato corporis haereditarij, vel speciei, vel quantitatis ad pias causas; secus tamen pro alio legato ad non pias causas, etiam hodie post decisionem d. l. Sorianae, vt dixi, Iacobus Valdesius in additionibus ad Rodericum Suarez, ad l. quoniam in prioribus, §. 7. notabili 6. versicul secundus casus est, folio 107. Duenas regula 15. Caeuallos, commun. contra commun. quae st. 103. ex num. 38. vbi in omnibus conuenit superiori Ioan. Gutierrez resolutioni, & inquit, quod pro legato speciei non sit executio, sed statim sit mis sio in pos ses sionem ipsius rei; at vero pro consequendo legato quantitatis agitur via executiua, vocando haeredem coram Iudice. exhibito testamento, & interrogando, an sit haeres, necne?etsi confiteatur se haeredem es se, consequitur legatarius legarum via executiua, virtute confes sionis illius, & refert Doctor Paz, dicentem, receptum es se in praxi, quod legatum habeat paratam executionem, praecedente Iudicis mandato, facto haeredi de soluendo intra breue tempus, eóque transacto executioni mandari legatum. Similiter, quod filius melioratus, sicut nec legatarius, non pos sit petere se mitti in pos ses sionem ex edicto Diui Adriani, & benesicio d. l. finalis, sed quod de manu haeredis debeat accipere pos ses sionem meliorantis, sicut & legatarius rei legatae, resoluit Iacob. Valdesius, vbi supra in §. 7. n. 10. & 19. folio mihi 96. Caeterum obseruandum est, remedium d. l. finalis,[sect. 25] C. de edict. Diui Adriani tollend succes sori maioratus competere, pro consequenda actuali maioratus pos ses sione, vt puta si sit institutus vniuersaliter, & in haereditate sunt bona maioratus, vel maioratus eiusdem succes sione vniuersali delata, nam poterit petere se mitti in pos ses sionem bonorum, virtute & constitutione d. l. finalis. Id quod in terminis adnotauit Antonius Gomezius in l. 45. Tauri, num. 118. qui habetur post numerum 192. folio mihi 217. & pro ea sententia septem praecipua fundamenta expendit iuridice. Vera namque in succes sorem maioratus, tametsi transeat Ciuilis & naturalis bonorum maioratus pos ses sio, ex ministerio & dispositione l. 45. Tauri, remedium autem d. l. finalis, sit adipiscendae pos ses sionis, vt statim dicetur; quod dari non potest illi, qui pos sidet, nec illi qui desiit pos sidere, vt Antonius ipse Gomezius, d. num. 118. in principio, notauit, & vltra eum Iason, in d. l. fin. num. 9. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 13. n. 2. qui etiam dubium metipsum excitauit, videri inquam, quod cum maioratus succes sor, vere, atque ciuiliter & naturaliter pos sideat, non pos sit intentare remedium adipiscendae, Iacobus Menochius, de adipiscenda, remed. 4. num. 179. Nihilominus tamen obtinuit frequentius, pos se maioratus succes sorem intentare dictum remedium, ad hoc vt efficiatur realis & actualis pos ses sor. Et ita resoluit Molina, d.[sect. 26] cap. 13. num. 2. qui subdit num. 3. Quod pos ses sor ci[sect. 27] uilis & naturalis potest intentare interdictum adipiscendae, pro consequenda actuali & corporali detentatione: & num. 4. quod pos ses sio ciuilis & naturalis acquiritur ex Constituto, vt ibi probat, & ni[sect. 28] hilominus (vt etiam probat num. 5. ) pos sidens ex Constituto, potest interdictum adipiscendae proponere, pro consequenda actuali pos ses sione: & num. 6. inquit ipse Molina, interdicta etiam recuperandae,[sect. 29] & retinendae competere maioratus succes sori: & n. 7. pos se a succes sore maioratus diuersis respectibus cumulari. Et secundum haec, clare sustinet Molina[sect. 30] Antonij Gomezij obseruationem praefatam, tam in loco relato, quam per discursum totius illius cap. 13. remedium in quam d. l. finalis, C. de edicto D. Adriani tollendo, succes sori maioratus competere. Idque quod[sect. 31] attinet ad primum vocatum ad maioratum, siue ad succes sorem primum haeredem scriptum, indubitatum equidem erit hodie ex decisione eiusdem l. fin. etsi difficultatem propositam habere videretur: in aliis vero vlterioribus succes soribus, siue in vocatis, aut substitutis vlterius, vel qui progres su temporis succes sionis ius obtinuerunt, id ipsum statuendum equidem erit, & inde in infinitum competere succes sori, aut succes soribus maioratus, remedium adipiscendae, ex d. l. fin. pro consequenda actuali & reali bonorum. pos ses sione, modo ipsi succes sionis casum euenis se ostendant, & scripturam maioratus authenticam, atque eiusdem institutionem, seu fundationem claram ostendant, siue legitimis aliis modis succes sionem praetendant. Idque ex dictis supra hoc eodem cap. num. 15. & 16. remedium d. l. fin. competere omnibus vniuersalibus succes soribus ex te stamento, primis, secundis, & vlterioribus, modo Iudici notum faciant. casum substitutionis, aut vocationis suae euenis se; prout Peregrinus relatus ibi animaduertit singulariter. Et confirmatur eadem re solutio, Ludouici Molinae authoritate, lib. 3. d.c. 13. num. 2. & sequen. quo loci non distinguit inter primum vocatum, & caeteros substitutos, aut succes sores vlteriores, sed indistincte tradit succes sori maioratus competere remedium adipiscendae, pro con sequenda actuali & reali pos ses sione bonorum maioratus, quasi indistincte & generaliter succes sori cuicunque competat at d. l. finalis remedium, adipiscendae est, vt supra dixi, & inferius obseruabitur. Authoritate etiam Antonij Gomezij in l. 45. Tauri, num. 139. confirmatur, & Iacobi Menochij resolutionibus, de adipiscenda, remedio 4. num. 199. & num. 208. vbi quod substituti, eueniente conditione in stituti dicuntur & num. 209. quod substitutus, hae res dicitur: & num. 210. quod haeredis appellatione, substitutus venit: & num. 212. quod substitutus tunc consequitur remedium d. l. finalis, C. de edicto Diui Adriani tollendo, cum substitutionis casum euenis se probat: & num. 236. & 237. & num. 348. Quae omnia ita pariter ex aliis multis Authoribus, resolutiue tradidit Achilles Personalis, in commentariis, de adipiscenda pos ses sione, ex remedio d. l. fin. ex n. 185. cum seq. Comprobatur deinde eadem pars, nam etsi in[sect. 32] articulo fideicommis sarij, longa serie ab Interpretibus agitato, resolui soleat communiter, fideicommis sario non competere remedium d. l. finalis, cum nec re, nec verbo restitutio facta est, vt infra dicetur atque ex communi sententia tradiderunt Antonius Gomezius, in d. l. 45. Tauri, num. 138. latius Menoch. d. remedio 4. ex num. 178. cum multis seqq. Personalis ex num. 186. In succes sore tamen maioratus longe diuersam militare rationem, deprehenditur manife ste ex his, quae Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 1. num. 14. singulariter adnotauit, quod quamuis de iure communi non dentur actiones fideicommis sario vniuersali, nisi re, aut verbo fideicommis so restituto, l. prima, in principio, l. restituta, ff. ad Trebellianum. In maioratibus tamen[sect. 33] Hispaniae secus es se, nam transit in succes sores vlteriores, & vocatos, dominium & pos ses sio sine aliqua restitutione reali, nec verbali. Idque coadiuuatur ex resolutione alia Burg. Salon de Pace, & Antonij Pichardi, de quibus ad finem huius capitis agendum est. Rursus & comprobatur, quoniam cum a iure, a [sect. 34] lege, vel statuto deferuntur iura & actiones fideicommis sario, etiam si nec verbo, nec facto restitutio facta fuerit, competit eidem remedium d. l. finalis, ac si restitutio sibi facta fuis set, sicuti post alios multos obseruarunt Menochius, dicto remedio 4. num. 199. cum sequentibus, Personalis, de adipiscenda, ex numero 186. & sequentibus quorum resolutiones, atque in eo proposito obseruationes mire conueniunt casui prae senti, extante decisione dictae leg. 45. Tauri. Denique & eadem resolutio confirmatur, & in[sect. 35] fortioribus terminis, ex singulari alia Ludouici Molinae resolutione, lib. 3. eodem cap. 13. num. 50. & 51. quatenus resoluit remedium d. l. 45. Tauri, competere ei, qui praetendit maioratus succes sionem ex immemoriali prae scriptione; nec vrgere in contrarium decisionem d. l. fin. C. de edicto Diui Adriani tollendo, ostendit admodum erudite, vt ibi videbitur. Et idem resoluit, & Molinam sequitur Azeued. in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouae collect. Regiae, num. 32. sed Molinam eundem, d. cap. 13. num. 54. dicentem, remedium dict.[sect. 36] l. finalis, adipiscendae, & competens succes sori maioratus ex l. 45. Tauri, non dari contra titulo pos sidentem; merito improbat Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 5. num. 8. & vltra eum, idem quoque quod Parladorius resoluit Marcus Anton. Peregrin. de fideicommis sis, art. 48. numero 51. 52. 53. Menochius, remedio 4. num. 48. vbi ex aliis multis authoribus affirmat, remedium d. l. finalis, dari etiam[sect. 37] contra titulo pos sidentem: & an vxori pro medietate lucrorum competat remedium d. l. finalis, vel de manu haeredis ea capere debeat, vide Azeuedum in d. l. 3. tit. 13. lib. 4. nouae collectionis Regiae, num. 19. & iunge[sect. 38] Parladorium rerum quotidianarum lib. 2. d. cap. 5. num. 13. vbi de eadem quae stione, & an pro eis sit legitimus contradictor: & eodem num. 13. an pro dote habeat remedium pos ses sorium, & an pro ea legitimus sit contradictor ad impediendam mis sionem in pos ses sionem ex d. l. fin. & vtramque quae stionem iuridice equidem & vere resoluit: & num. 16. & seqq. an[sect. 39] succes sor in maioratu legitimus sit contradictor, & impediat beneficium d. l. finalis, optime explicat: & num. 19. & seq. vsque ad num. 24. quod quando vltimus maioratus pos ses sor habebat bona, tanquam[sect. 40] bona maioratus, vocatus ad primogenium, est legitimus contradictor, etsi non constet de titulo maioratus; & debet praeferri haeredi in adipiscenda pos ses sione: quod recte ibi resoluitur & iuridice, & est notandum, cum frequenter contingat, maioratus vltimum pos ses sorem de bonis maioratus disponere & contendere, quod in ipso vocationes omnes, & simul maioratus finiuntur, aliumque haeredem in stituit, tunc namque, is qui de iure, ac iuxta ordinem succedendi admitti debet impediet equidem haeredi instituto remedium d. l. finalis, nisi ipse in continenti de iure suo paratus sit edocere, vt infra dicetur: quod tamen in succes sione maioratus, & in casu proposito raro continget; cum nisi altiori indagine quae stio ea, & an maioratus finitus sit, necne, definiri non valeat, vt alio loco lib. 2. quotid. harum controuersiarum iur. cap. inquam 22. latius scriptum reliqui. An etiam si plures de genere & familia insti[sect. 41] tuentis maioratum, concurrunt ad succes sionem ipsius, & vnus de facto propria authoritate, & non Iudicis se ingerit in pos ses sionem aliis reclamantibus, vel ignorantibus, aut absentibus, is sit tuendus in pos ses sione contra alios, vel aliis petentibus sint bona maioratus sequestranda: & quando sequestrum[sect. 42] fieri debeat, explicauit optime Aluarus Valascus, consultatione 191. per totam, vbi vide omnino, & iunge Mier. de maioratu, p. 3. q. 7. per totam, vbi plene, an sequestrum admittatur in bonis maioratus, vide etiam Stephanum Gratianum discept. forensi. cap. 114. per totum, vbi late agit sequestri materiam, & pendente appellatione, quando sit concedendum sequestrum ex officio Indicis, siue ad instantiam partis, & an pos sit ab eo appellari: reuocatio etiam sequestri an debeat fieri in fine litis, & duret etiam in causa appellationis. Et de his & aliis neces sariis in materia sequestri, vide etiam nouis sime Alexandrum Trentacinquium, variar. resolut. iur. vol. 1. lib. 3. tit. de transactionibus, resolut. 12. fol. 85 vbi plene, an & quando sequestrum locum habeat; Cardinalem Thuscam, practicarum conclusionum iuris, tom. 7. litera S. verbo, Sequestrum, conclusione 201. cum sequent. vsque ad conclusionem 217. ex fol. 263. Vsque ad folium 270. An etiam filio meliorato competat remedium[sect. 43] d. l. finalis, vide Azeuedum, in d. l. 3. tit. 13. n. 16. lib. 4. Recop. & iunge Burg. de Paze in cons. 39. num. 8. & seq. vbi agit, an filius sit legitimus contradictor ad impediendum remedium d. l. finalis, pro rebus in[sect. 44] quibus fuit melioratus cum reseruatione vsusfructus, aut clausula Constituti, ex quibus transfertur pos ses sio, vt ibidem num. 8. & 9. & an mis sio in pos [sect. 45] ses sionem ex remedio d. l. finalis vel d. l. 3. tit. 3. lib. 4. Recopil. habeat locum contra voluntatem testatoris, in eodem cons. 39. num. 11. & 12. explicat. Et quid quando constat de iure pos ses soris, vel pos ses sor[sect. 46] eandem immis sionem pos set petere, ibidem tractat num. 2. & 3. Et via ordinaria intentata, an actor pos sit[sect. 47] redire ad summariam & pos ses soriam viam, vide ibidem, num. 7. Et an filij pos sint agere ad pos ses sionem bonorum, quae pater ante mortem conces serat[sect. 48] filiis, & illorum tradiderat pos ses sionem, vide Mieres, de maioratu, 3. p.q. 17. per totam, vbi num. 21. singulariter explicat dictam l. Regni 3. tit. 13. lib. 4. Recopil. vulgo dictam l. de Soria. Ac etiam animaduerte, Mieres metipsum, eo in loco, ac per discursum quae [sect. 49] stionis praedictae, nihil decidere, nec etiam scribere, quod aliquo modo aduersari videatur his, quae superius scripta, atque adnotata reliquimus, videlicet, remedium d. l. finalis, C. de edict. Diu. Adrian. toll. succes sori maioratus competere: nam loquitur alio in casu, ac in fauorem filiorum eorum, quibus pater in vita meliorationes fecit & pos ses sionem bonorum tradidit, vt scilicet ad eorum bonorum pos ses sionem agere non pos sint vllo modo alij filij, nec ex propria persona, quia nullam vnquam habuerunt, nec hodie habent pos ses sionem, nec ex persona parentis, quia pater ipse tempore mortis ea bona non pos sidebat, & iam amisit pos ses sionem illam tradendo, & ideo filij ex persona patris se iuuare non pos sunt, quia pos ses sio solo animo amittitur. Pro con seruatione tamen pos ses sionis filiis a parente con ces s ae, & in vita traditae, omnia reliquit iura illae sa Author metipse, & alio in casu, atque in quae stione praefata, quando ipsimet succes sores in maioratu, aut in vinculo, vel melioratione remedium dict. l. finalis, vellent proponere, nec proponeretur contra eos (vt illo casu loquebatur) competere eisdem omnia remedia, & dictum remedium, si pos ses sionem actualem realem, & a patre traditam, non haberent (vt ibi habebant) aperte satis sentit Mieres metidem, nec vnquam aliquid in contrarium statuit. imo sententiam eandem supra firmatam tenuit expres sim, d. 3. p.q. 16. per totam. Vbi multis Docto[sect. 51] rum doctrinis adductus. resolutiue & recte firmauit succes sorem in maioratu recte facere, petendo a Iudice pos ses sionem bonorum maioratus, idque facturum tanquam succes sorem, & sequentem in gradu, virtute l. 45. Tauri, dummodo non dicat, quod pos ses sione caret, nec ob id amittere pos ses sionem, quam ex ministerio eiusdem l. 45. Tauri, consequi[sect. 52] tur. imo eam confirmari: & subdit n. 4. quod succes sor in maioratu, si minus solemniter pos ses sio ei concedatur, suam pos ses sionem non amittit, & adhuc pos ses sio valida est, & in illa tueri debet. Quia cum ex praedicta l. 45. ipso iure efficiatur pos ses sor, & haec solemnitas non requiratur, licet interueniat, & minus solemniter, nihilominus est iustus & legitimus pos ses sor, vt latius probat ibidem. Et subdit etiam num. 5. quod pos ses sor bonorum maioratus, ex dispositione d. l. 45. Tauri, agens aduersus turban[sect. 53] tem, adhuc est reus, & pos ses soris commodis gaudet. Et repetit num. 7. quod pos ses sor, etiam agendo, gaudet commodis pos ses sionis. Et tandem inquit ea[sect. 54] dem q. 16. n. 6. quod pos ses sor bonorum maioratus, si non consentiat pos ses sioni iudiciali alteri conces s ae, sibi non praeiudicat. Et sic in effectu Mier. metipse, per totam illam quae stionem, vt certum supponi, & aperte tenet idem, quod supra obseruauimus, pos se inquam maioratus succes sorem intentare remedium d. l. finalis, pro consequenda actuali bonorum pos ses sione, aut pro confirmatione eius, quam ex mini sterio & dispositione d. l. 45. Tauri, ipse habet. Denique an d. l. finalis. C. de edict. D. Adr. toll. pro[sect. 55] cedat etiam in feudalibus, & libellariis, vide omne omnino Ioan. Franc. de Ponte, in cons. 20. ex n. 5. vsque ad n. 9. & iunge post alios Roland. in cons. 1. n. 50. & seq. & n. 60. lib. 1. Borgninum Caualcanum, decis. 45. in addit. n. 17. prima parte, fol. mihi 243. Achil. Perso. de adipiscend. ex n. 104. vsque ad nu. 116. & an[sect. 56] procedat vt vno ex haeredibus in pos ses sionem immis so, caeteri immis si videantur, & quid in creditoribus immis sis in bonis debitoris: vide Azeuedum in d. l. tit. 13. lib. 4. num. 21. & 22. & iunge Parlad. rer. quot. lib. 2. d.c. 5. n. 32. vbi quid fieri debeat, omnibus haeredibus immis sis, & ipsis dis sentientibus. An etiam [sect. 57] mis sus, aut mittendus in pos ses sionem bonorum ex remedio d. l. fin. aut d. l. Regiae de Soria, sit etiam immittendus in pos ses sionem fructuum post mortem testatoris perceptorum, explicat ipse Azeued. in dict. l. 3. n. 20 Et hactenus de prima obseruatione principali in tractatu & materia d. l. fin. C. de edict. D. Adri. toll. quae continet quamplurima, vt vides. Secundo deinde & principaliter obseruandum,[sect. 58] atque constituendum est, eiusdem l. finalis, remedium competere, nedum, cum pos ses sio rerum est vacua, sed etiam cum occupata est, & res pos sidentur ab alio. Ita sane obseruarunt Bart sub num. 5. & sub num. 16. & num. 20. Bald. num. 25. & 27. & sub num. 43. & sub numero 49. Paul. Castr. col. 6. Alexan. numero 27. Decius, num. 41. Mantua in prima lectura, num. 164. Zuccard. num. 339. in eadem l. finali, Menochius, remedio 4. num. 582. Achil. Personalis, de adipiscenda, num. 244. & seq. Ioan. Franc. de Ponte, in cons. 20. num. 1. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 585. num. 35. lib. 5. lib. 5. Aluarus Valascus, consultatione 191. in principio, & omnes iuris interpretes id pro certo supponunt, qui pos ses sorem in proposito citandum neces sario, dixerunt; sicuti enuntiarunt permulti, qui mox referuntur. Ac etiam competit, remedium metipsum ad[sect. 59] uersus singulares rerum pos ses sores, siue titulo particulari pos sidentes, nedum pro haerede, aut pro pos ses sore. Et post glos sam, Bart. Alex. Iason. Decium, Angelum, Fulgosium, Ruinum, Ripam, & alios rectis sime adnotauit Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, artic. 48. num. 20. & 21. Competit[sect. 60] etiam, si haeres aliquas res haereditarias pos sideat, alias vero non; nam pro illis, quas non pos sidet, datur remedium d. l. finalis, vt post Alex. & Fulgosium tradit Carolus Ruinus, in cons. 28. in causa, numero 1. lib. 5. Franciscus Beccius, in consil. 3. num. 8. Est tamen in hoc differentia, an scilicet res sine vacuae, vel[sect. 61] pos sideantur ab alio; quia citatio non requiritur in immis sione, quae sit virtute dictae l. finalis, sed summarie proceditur, quando pos ses sio est vacans: nam & haeres potest illam sua authoritate ingredi, vt supra dicebamus. Et ita citationem eo casu non es se neces sariam, docuerunt Bart. in ead. l. finali. C. de edict. D. Adrian. tollend. sub num. 16. Bald. num 6. Angel. Salicetus, Castrensis, & communiter omnes secundum Mantuam, num. 129. Zucchardum, num. 311. Menochium, dicto remedio 4. num. 458. Ioannem Franciscum de Ponte, in consil. 20. num. 12. & 3. Caualcanum, decisione 45. in addit. num. 12. & 13. prima parte, Aluarum Valascum, consultatione 191. in principio, & in praxi partitionum, & collationum cap. 3. pertotum. Personalem, de adipiscenda, num. 244. & seq. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, d. art. 48. num. 25. Cae sarem Barzium decision. Bononiae 46. num. 42. Idque adeo verum est, vt nec citare venientes[sect. 62] ab intestato opus sit, nec alium quemlibet, qui non[sect. 63] pos sideat: imo nec citatio etiam generalis requira[sect. 64] tur venientium ab intestato, vel aliorum, qui interes se pos sunt praetendere; quamuis nonnulli iuris Authores citationem requirant, saltem generalem: id quod ex Curtio iunior, Zuchardo, Mantica, Craueta, & Menochio singulariter resoluit: & rationem reddit M. Anton. Peregrinus, d. art. 48. num. 26. & 27. vbi in effectu concludit iuridice, praeoccupationem pos ses sionis prodes se haeredi scripto, nec ex defectu citationis pos se dicere venientes ab intestato de nullitate immis sionis, sententiam autem eisdem, vtpote non citatis non nocere, quod ita pariter concludit Achilles Personalis, de adipiscenda, num. 244. & 245. dicens, verum es se. immis sionem valere; & sic quoad validitatem iudicij, & sententiae, citationem non requiri, sed quoad praeiudicium aduersarij non extendi. Caesar Barzius, d. decis. Bononiae 46. num. 43. vbi inquit, quod Iudices, quando sumus in causa intestati, satis est, si se informent, quis obtineat primum locum in gradu, & obtinentem, puta filium, vel filiam, vel sororem mittent in pos ses sionem bonorum defuncti, etiam quod talis diceretur incapax bonorum; & citat alios Authores ita tenentes. Cae [sect. 65] terum, si pos ses sio vacans non est, sed res pos sidentur ab alio, si haeres agit dumtaxat de pronuntiando se haeredem, citatio etiam pos ses soris neces saria non est, quia in pos ses sione nullum infertur pos ses sori praeiudicium, siue non agitur tunc de sua pos ses sione, nec de remouendo illum ab ea, sic sane post Pet. Cinum, Salicet. Alex. Zuchard. & Menoch. resoluit Peregr. eod. art. 48. n. 22. & vltra eum optime explicauit Personalis, de adipiscienda, n. 249. Si vero aliquis[sect. 66] pos sidet, tunc equidem pos ses sor citandus est ab hae rede, qui petit mis sionem in pos ses sionem ex beneficio d. l. finalis. Et, eo non citato, pos ses sio vti nulliter[sect. 67] data, infirmanda, & reuocanda est: quod post Bartol. Baldus, Albericus, & alios multos obseruauit Peregr. metipse, ibid. n. 18. & n. 35. & vltra relatos ab eo Marsilius in l. de vnoquoque, nu. 145. ff. de re iudicata, Paris. in consil. 31. numero 29. & sequent. lib. 4. Vantius Craueta, Cephalus, & alij, cum quibus Perfonalis, num. 247. & 250. Ioannes Franciscus de Ponte, in consilio 1. num. 1. 2. & 3. & exornat nonnullis Aluarus Valascus, in praxi partition. & collation. cap. 3. Parladorius, lib. 2. rerum quotidianarum, cap. 6. per to[sect. 68] tum. Et est ratio, quia pos ses sor, quamuis iniustus, semper est citandus, l. meminerint, C. vnde vi, l. finali, C. si per vim, vel alio modo, l. prime, §. neces sario. ff. si ventris nomine, l. cum fundus, & l. colonus, ff. de vi & vi armata. Nam pos ses sio, etiam iniusta, nemini au[sect. 69] ferenda est, vt ex Innocentio, & aliis, tradit & exornat Peregrinus, dicto art. 48. num. 18. per totum, vbi etiam subdit, quod tenuta. ac in pos ses sionem mis sio conces sa á Iudice, non citato pos ses sore ad eius grauamen. vti de facto conces sa de facto, absque partis citatione reuocari poterit: quod ex multis ibi probat. Et vltra eum idipsum tenuit Parladorius, lib. 2. [sect. 70] dicto cap. 6. num. 1. vbi inquit, quod pos ses sio data a Iudice, non citato ipsius rei pos ses sore, nulla est: & num. 5. quod spoliatus a Iudice causa non cognita,[sect. 71] ante omnia restituendus est: quod vtrumque & iure, & authoritate probauit ibidem: & subiicit num. 7. quod cauere magnopere debent Iudices, ne quem[sect. 72] quam in pos ses sionem mittant, nisi cita o prius ip sius rei pos ses sore: & num. 2. & 3. disputat, vtrum[sect. 73] pos ses sio data a Iudice, non citato rei ipsius pos ses sore, confirmanda sit. si constiterit, eum nullam defensionem habere, etsi citatus fuis set: vt ibi videbitur: & latius per Achil Personalem, de adipiscenda, numero 150. & quatuor sequentibus, quo Authore non relato, ex Romano Decio. & Alexandro affirmatiue diluit dubium id Peregrinus, dicto articulo 48. numero 28. in fine. Ea ratione, quia cum constat. pos ses sori nullum ius competere, pos ses sio eo non citato sibi auferri potest. Eandem denique sententiam de pos ses sore citando. vltra locum partitionum supra relatum, tenuit & alio in loco Aluarus Valascus, in consultatione, inquam, 191. ex n. 2. cum seq. vbi inquit d.n. 2. quod pos ses sor, siue iustus, siue in[sect. 74] iustus, regulariter non est spoliandus inauditus. Nec etiam Principis rescripto, nec Iudicis sententia[sect. 75] interlecutoria, aut manu, vt ibidem probat num. 3. Et hoc etiam si sit simplex detentator, vt ibi num. 5. & etiam si praedo: nam statim sine citatione restitui[sect. 76] debet, & eadem celeritate, qua fuit spoliatus; nec[sect. 77] requiritur, quod pos ses sio aliter iustificetur, vt ibi n.[sect. 78] 6. & etiam num. 7. idem es se, si de pos ses sione iuris incorporalis agatur: sufficit enim probare solam facti pos ses sionem: & n. 8. Valascus ipse inquit, idem es se, si iudicis authoritate id fiat, quoniam Iudex inau[sect. 79] ditum, non minus dicitur spoliare, quam pars; & citat tex. in c. conquerente, de restit. spoliat. & idem resoluit Personalis, de adipiscenda pos ses sione, num. 248. dicens, quod haeres, etiam si Iudicis authoritate in pos [sect. 80] ses sionem, non citato pos ses sore, ingrediatur, a poena l. meminerint, C. vnde vi, non excusatur; allegans se ignoras se. pos ses sionem fuis se plenam: prout & multi alij Authores ibi relati tradiderunt. Caualcan. denique in addit. ad decis. 45. primae partis, num. 12. tenuit idipsum: & n. 17. dixit, quod Iudex immittens ali[sect. 81] quem in pos ses sionem, debet dicere, saluo iure pos ses soris legitimi. Et post: alios Rota Bononien. decis. 83. num. 8. Menoch. remed. 4. num. 467. Peregr. d. art. 48. n. 36. vbi eleganter declarat. Et vide n. 38. vbi inqui[sect. 82] rit, quaenam pos ses sio opituletur pos ses sori, vt ipse citari debeat? & concludit, quod pos ses sor per annum & diem, verus pos ses sor est. Caeterum (vt ex Innocentio, & aliis multis Authoribus probauit eod. num. 38. ) quod pos ses sor etiam momentaneus citandus est, & sic etiam pos ses sio momentanea apprehensa prosit, nec aliter de sua pos ses sione pos ses sor sit eiiciendus, nisi prius citetur: quasi ratione praeuentionis sit potior in pos ses sione, nam per modicum temporis spatium acquiritur. pos ses sio mobilium & immobilium, vt eodem in loco ex multis aliis Authoribus ipse Peregrinus notauit. Et hactenus de his, ex quibus manifeste apparet, remedium dict l. finalis, competere etiam, quando bona non vacant, sed pos sidentur ab alio; & tunc vtrum agens in continenti debeat de iure suo edocere, & quae teneatur probare, quid etiam fieri debeat: constabit ex his, quae dicenda sunt infra in eo articulo, quis legitimus sit contradictor in hac materia. Sed & remedium dict. l. finalis, nedum dari hae [sect. 83] redi scripto, vt inducatur de nono in pos ses sionem bonorum haereditariorum, sed etiam vt confirmetur in pos ses sione illorum, quam prius habebat, & propria authoritate acceperat: ex dictis quoque supra, & dicendis infra deducitur; & post alios multos ob seruarunt Gregor. Lop z, in l. 2. tit. 4. part. 6. glos s. 1. in principio, Roland. in consil. 78. num. 12. lib. 3 Iacobus Menochius qui latius explicat dicto remedio 4. ex num. 348. cum seq. Anton. Galeat. Maluas sia, in consil. 54. num. 4. vol. 1. Ioannes Franciscus de Ponte, in consil. 20. num. 37. vbi inquit, dict. l. finalis beneficium competere etiam ad confirmandam pos ses sionem, Pelaez a Mieres. de maior. p. 3. q. 16. Rursus & principaliter, atque tertio loco consti[sect. 84] tuendum, & obseruandum erit, remedium pos ses sorium eiusdem l. final. C. de edict D. Adrian. tollend. es se adipiscendae pos ses sionis remedium, de quo nullus ambigit, imo vt certis simum tradiderunt omnes communiter in d. l. finali. Sic de adipiscenda pos ses sione ex remedio l. ipsius finalis, titulum adiecerunt Iacobus Menochius, d. remedio 4. Achilles Personalis, dicto tractatu de adipiscenda. Et in terminis es se adipiscendae remedium adnotarunt Parisius, in con sil. 12. num. 218. lib. 2. Ruinus, in consil. 27. num. 7. vol. 5. Roland in consil. 1. num. 25. lib. 1. & in consil. 78. nu. 4. lib. 3. Franciscus Beccius, in cons. 3. num. 1. Ioannes Franciscus de Ponte, in consil. 20. num. 52. & 53. M. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, art. 48. num. 30. Marcabrunus, in cons. 62. num. 27. Ioann. Parladorius, rerum quotidianarum, libro 2. cap. 5. numero 1. & 2. Simon de Praetis, de interpretationi. vltimarum voluntatum, lib. 5. interpret. 2. dubitatione 3. numero 18. & 19. folio mihi 516. Vbi inquit, quod pos ses sorium adi[sect. 85] piscendae est duplex, alterum summarium, citius expediendum, quod est dictae l. finalis; alterum vero plenarium, plena cognitione determinandum, quod est interdictum Quorum bonorum, vt ibidem pro sequitur, numero 23. & seq. Vbi etiam ostendit, re[sect. 86] medium pos ses sorium dictae l. finalis. differre in multis ab interdicto Quorum bonorum. Quod ostendit si niliter Antonius Gomezius, in l. 45. Tauri, numero 252. cum seq. latius Menochius, dicto remedio 4. ex numer. 45. vsque ad numerum 56. vbi vndecim commemorat differentias. Sed & quasi recuperandae pos [sect. 87] ses sionis dici remedium dictae l. finalis, post Baldum, Decium, & Afflictis, notauit Rolandus, in cons. 1. numero 76. lib. 1. Franciscus Beccius, in consil. 3. num. 10. & vide latius per Menochium, eodem remedio 4. num. 504. & seq. Parladorivm, rerum quotid. lib. 2. cap. 5. Et[sect. 88] es se remedium summarium & executiuum, ac celeriter, & de plano expediendum, dictae l. finalis remedium, expres sim deducitur ex loco Simonis de Prae tis relato supra, num. 85. & etiam obseruarunt communiter Scribentes in eadem l. finali, & post alios scripserunt Beroi. in cons. 60. col. 2. & in cons. 56. col. 1. lib. 2. Roland. in cons. 78. n. 13. lib. 3. Francisc. Beccius, in cons. 13. n. 1. Ioan. Franc. de Ponte, in cons. 20. n. 51. & 52. M. Anto. Peregr. de fideicom. d. art. 48. n. 56. Cae sar Barzius, decisione Bononiae 46. numero 43. vbi inquit, quod pos ses sorium d. l. final. summarie expenditur, & sine figura iudicij, quia celeritatem desiderat. Et an[sect. 89] libellus neces sarius sit in eo remedio, & qualiter formari debeat, & an lis contestetur : explicat Peregrinus metipse, dicto num. 56. & num. 57. cum seq. vsque ad numerum 61. & iunge Hypolytum Riminaldum, in consil. 585. numero 86. lib. 5. Menochium. dict. remedio 4. ex numero 468. vsque ad numerum 476. & numero 485. cum sequentibus, & numero 551. & 552. Vide etiam eundem Menochium, ex numero 502. cum multis sequentibus, vbi longa serie discutit, an remedium d. l. finalis cumulari pos sit cum interdicto[sect. 90] Retinendae, & cum pos ses sorio Recuperandae: Et Iu[sect. 91] dex competens quis sit in dicto remedio, vide ip summet Menochium ex num. 402. cum multis sequentibus, & breuiter explicant Antonius Gomez. in l. 45. Tauri, num. 151. per totum, Azeued. in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouae collectionis Regiae, num. 52. & seq Peregr.[sect. 92] d. art. 48. ex num. 62. Idcirco cum adeo executiuum & summarium sit remedium d. l. fin. non admittuntur in eo probationes, aut exceptiones altiorem indaginem requirentes, sed reseruantur in petitorio, id quod singulariter & vtiliter confirmat, atque multis comprobat Rolandus in consil. 1. num. 71. & tribus sequentibus lib. 1. & expendit text. in d. l. finali, C. de edicto Diui Adriani tollendo, & citat Decij con silium, singulare. 424. co. fin. & 467. coi. penultim. vbi[sect. 93] inquit Decius, quod fideicommis sarius, qui offert in continenti probare de fideicommis so per inspectionem testamentorum, cum non sit nominatus in te stamentis si per interpretationem verborum, quae in testamento habentur, vellet eius intentionem probare, talis probatio non est admittenda in iudicio pos ses sorio, sed reseruari debet in alio iudicio cum requirat altiorem indaginem. Quod est quidem fumme notandum ad ea, quae supra diximus, quatenus succes sori maioratus competere remedium d. l. finalis resoluimus. Id enim erit intelligendum, si per scripturam. aut institutionem maioratus, ex prae scriptionéve, aut alio modo legitimo, se fore verum succes sorem ostendat in continenti: secus tamen si ex tacitis vocationibus, aut substitutionibus, aut per interpretationem verborum, siue ex prae sumpta tantum, aut tacita defuncti voluntate se vocatum contenderet, nec expres sim & aliter tunc pos set de iure suo edocere, ita quod altiori indagine, atque exquirendo dubiam testatoris. vel institutoris maioratus voluntatem, res debeat definiri: quod ex prae citatis consiliis Decij, & traditionibus Rolandi certum est, & veris simum, & in eodem placito, quod scilicet in remedio d. l. sin. non admittantur probationes, seu exceptiones, quae altiorem indaginem requirunt, fuerunt Alcia. in cons. 389. q. 1. n. 4. Paris. in cons. 10. n. 30. lib. 2. Becci. in cons. 3. n. 12. Ioan. Franc. de Ponte, in cons. 20. n. 23. Ioan. Philip. ad tit. C. de edict. Diui Adriani tollend. in vers. putat tamen Bart. Parlad. rerum quotid. lib. 2. c. 5. n. 25. Achil. Person. de adipis. n. 409. Menoch. d. remed 4. n. 689. & n. 753. & plurib. seq. late Beroi. in cons. 56. & 57. lib. 2. Bertaz. in consil. 52. col. vlt. Osasc. decis. 23. Card. Thus pract. conclus. iur. tom. 3. litera E. concl. 409. fol. 345. Marc. Anton. Peregr. de fideicom. art. 48. n. 29. vbi inquit, quod ex[sect. 94] ceptiones, quae ad effectum proprietatis & dominij respiciunt, si ob aliquam dubietatem iuris aut facti, non facile & prompte sint liquidabiles, sed caus ae cognitionem requirant, relinquuntur alteri iudicio, & interim remoto contradictore, haeres scriptus mittitur in pos ses sionem, & reus constituitur, & es se casum in d. l. finali, C. de edicto Diui Adriani tollendo: [sect. 95] & limitat statim num. 30. cum aliis Authoribus quos citat, in pos ses soriis Adipiscendae obstare exceptionem de notorio defectu in proprietate, quae sit facile liquidabilis. Et id ipsum probauit Rolandus, ibi non relatus, d. cons. 1. num. 26. lib. 1. & in cons. 78. n. 4. lib. 3. vbi ex aliis iuris Interpretibus notauit, pos ses sorium Adipiscendae non excludere exceptionem proprietatis, quae in continenti probari potest. Secus tamen in pos ses sorio Recuperandi, Menochius[sect. 96] etiam recuperandae pos ses sionis, dicto remedio 4. numero 747. & sequentibus. Idemmet dubium, an exceptio[sect. 97] defectus dominij impediat dictum remedium d. l. finalis; cum tractas set, & resolutiue, cum aliis Authoribus dixis set, exceptionem defectus dominij hanc mis sionem in pos ses sionem retardare non pos se, atque obiici exceptionem requirentes altiorem indaginem: limitat statim num. 751. vt id non procedat, nec locum habeat, cum probationes in continenti super hac exceptione defectus dominij offeruntur; & citat Bald. Decium, Gozadi. Alcia. Neuizan. Craue. Nattam, Zuccar. & Roland. sic tenentes, & conuenit Azeuedus. in d. l. 3. tit. 13. n. 25. & 26. lib. 4. nouae collect. Regiae. Caeterum de iure huius Regni, atque in specie d. l. Regiae 3. (quae vulgo Soriana lex dicitur) admittendam non es se exceptionem dominij, vel proprietatis, etiam si pos ses sor paratus sit in continenti de iure suo docere; post Roder. Suar. & Didac. Per. constanter tuetur, & rationem reddit Parlador. rerum quotidian. lib. 1. d.c. 5. n. 6. & 7 qui inquit, idem dicendum es se in specie d. l. finalis, C. de edict. D. Adr. toll. nam cum Soriana illa lex edita fuerit causa ampliandae illius legis fin. quod in ampliante definitum est, idem quoque, & in ampliato definiendum erit. Et idem statuit in inuasore rerum haereditariarum, dicens eum audiendum non es se, etsi velit in continenti suum probare dominium. Quamuis fateatur eodem nu. 7. quod interdicto adipiscendae pos ses sionis, dominij, admittitur exceptio, quando probationes offeruntur in continenti. Quamuis autem executiuum, & summarium[sect. 98] adeo sit remedium l. ipsius finalis, dubitari equidem communiter solet, vtrum in eo requirantur plenae probationes, an semiplenae sufficiant; & Vere haec iuris quae stio definiri potest ex his, quae Iacobus ipse Menochius in commentariis de recuperanda pos ses sione, remedio 15. quae st. 32. scripta, atque notata reliquit, quo loci veriorem es se existimauit communem illam opinionem, plenam probationem fore neces sa[sect. 99] riam, & in eadem sententia persistit in commentariis de Adipisc. remed. 4. n. 446. & n. 678. & seq. dicit etiam in specie ita respondis se Riminald in cons. 258. n. 32. lib. 2. & si dis sentiat Beroius, in consilio 43. numero 47. lib. 3. in specie huius remedij Adipiscendae ex d. l. finali competenti. Et illa ratione cum caeteris adductus est principaliter Menochius. quod non leuis imo maximi momenti est pos ses sionis causa, §. commodum, cum vulgatis Instit. de interdict. & eodem loco confutauit rationes, & fundamenta eorum, qui ab hac vera sententia dis sentiunt, vt ipse quoque profitetur d. remedio 4. d.n. 678. & vide Achil. Person. de adipiscend. ex n. 485. cum infinitis seq. vbi longa serie disputauit istum articulum. Addiderim ego, & eandem sententiam, quod scilicet plena probatio neces saria sit in iudicio summario d. l. finalis, tenuis se, & alio in loco vltra relatum supra, Hippolytum[sect. 100] Riminaldum, in cons. 585. n. 81. & 82. lib. 5. vbi inquit, quod iudicium pos ses sorium l. fin. C. de edict. D. Adr. tol. requirit probationes luce merediana clariores, ex doctrina Baldi, in l. si vnus, C. de testamentis. Idque non contigis se in quae stione ibi agitata, nec ex illo instrumento testamenti extenso resultare probationem luce merediana clariorem, quia stante diuersitate inter scripturam secundam instrumenti releuati, & primam protocolli, standum erat primae, vt ibt latius probat, & concludit, (quod attinet ad no strum propositum, vt dixi.) Deinde, & in eodem placito ex sententia Bartoli, Aretini, Alexandri, Ripae,[sect. 101] Rolandi, Menochij, Ploti, Hieron. Gabriel. Miran. & Conrad. & plenam probationem requiri, firmas se Simon de Praet. in cons. 114. n. 25. lib. 1. & de interpret. vltimar. volunt. lib. 5. interpret. 2. dubitat. 3. ex numero 26. vsque ad numer. 34. qui hanc opinionem veriorem arbitratur, & tenendam omnino cum nonnullis declarationibus, quas ibidem adducit, & contrariam improbat, vt ibi videbitur. Et causam istam pos ses soriam reputari magni praeiudicij ex magno commodo, quod affert pos ses sori, recte considerat n. 28. Rur[sect. 102] sum, & nouis sime omnium sustinuis se hanc eandem partem, Alex. Trentacinq. variarum resolutionum, vol. 1. lib. 2. tit. de probationibus, resolutione 11. fol. 195. vbi inquirit, an in pos ses soriis sufficiant semiplenae probationes, & refert duas Doctorum sententias. Prima est, semiplenas probationes sufficere, ex nonnullis Authoribus, quos ibi refert, & Decio, qui in terminis d. l. fin. C. de edict. D. Adr. tol. sic resoluit in ipsamet l. nu. 15. & huius partis sequaces adducti sunt praecipue ex text. in l. 2. & in l. fin. in 2. p.C. de edict. D. Adr. tol. vbi in pos ses sorio Iudex sequitur apparentiam, & est facilis in mittendo in pos ses sionem, idque ex ratione illa per Menochium iuridice confutata, & per Decium praepostere adducta, quod in iudiciis pos ses soriis dicatur agi de leui, & modico praeiudicio, ita quod sufficit semiplena probatio per testem. & famam; cum imo pos ses sionis contentio maximi praeiudicij sit (vt supra dicebam) & pos ses sionis commodum maximum reputetur, & quandoque pos ses sionis causa proprietatem trahit, vt in cap. si a te, de praebendis, lib. 6. Secunda opinio est superiori contraria, quod plenae probationes requirantur, in eo pos ses sorio d. l. finalis iudicio, quam tenent Authores nonnulli relati per ipsummet Trentacinquium, qui tamen eorum iuris Interpretum, quos ego supra retuli, nullam mentionem facit; sed hanc secundam sententiam recte tuetur, & ad text. in d. l. fin. C. de edict. D. Adr. tol. respondet, n. 2. quod quando dicit, quod Iudex sequitur apparentiam, procedit, vbi non adest legitimus contradictor, sicque de interes se Tertij non agitur; nam tunc Iudex facilis es se debet in faciendo mis sionem in pos ses sionem requisitam, & sufficit summaria cognitio, & probatio, ac instructio Iudicis, vt inducatur ad concedendum mis sionem in pos ses sionem. Denique, & videri aperte probas se eandem com[sect. 103] munem sententiam (licet articulum in terminis non disputer) Borgninum Caualcanum, in addit. ad decis. 45. 1. p.n. 11. 12. & 13. vbi cum extat contradictor, inquit, quod Iudex debet audire partes, & supersedere in mis sione in pos ses sionem petita, & si de interes se contradictoris apparenter apparet, debet pronuntiare non es se locum summariae cognitioni, sed agendum es se iudicio ordinario, & sic postea seruatis seruandis diffinitiue pronuntiare, alias nulliter procederet, & pos set appellari, vt notarunt etiam alij quamplures Authores ibidem relati per Caualcanum eundem. Qui tamen ex superius dictis, atque ex his,[sect. 104] quae ipsemet in loco relato notauit, temperari debet alio in loco, in quo apparet, nimis absolute loquutum, decis. in quam, 20. n. 28. p. 3. fol. mihi 253. vbi inquit, quod quando haeres scriptus petit immitti in pos ses sionem bonorum ex remedio d. l. fin. si comparet alius, qui habet similem, vel dis similem titulum a testatore, vel a lege, per quem pos sit pos sidere bona petita, si in continenti arbitrio Iudicis potest semiplene tantum veluti per vnum testem probare de suo interes se, non legitime, & plenarie; quod tunc Iudex debet reiicere remedium d. l. fin. Id tamen nimis generaliter dictum, semiplenam etiam probationem, sic absolute admis sam, communi Doctorum traditioni repugnare, viderit vniusquisque, quamuis Iudicis arbitrium eo casu multum valiturum, fateamur libenter, prout Praetis in loco relato supra notauit. Et[sect. 105] Iudex quando in remedio d. l. fin. & in iudiciis summariis non est seruata forma dicti indicij, sed ad vlteriora proces sum, miscendo petitorium, & ordinarium cum summario, & executiuo, quomodo debeat pronuntiare; explicat ipse Caual. d. decis. 20. n. 49. p. 3. qui in addit. ad decis. d. 45. n. 11. 1. p. rectius constituit, quod Tertius contradictor ad hoc vt audiatur, debet saltem a principio summarie, & sic semiplene docere de iure suo, alias audiri non debet. Quod est iuridice dictum; ad hoc namque vt audiatur, semiplena illa probatio sufficit, vt ibi ex aliis Authoribus Caualca. ipse probauit, sed ad hoc vt remedium d. l. fin. excludatur, semiplenam sufficere probationem , male equidem d. decis. 20. enunciatum, ex superius notatis apparet dilucide. Sed & eadem decis. 45. in addit. ex n. 5. cum seq. fol. mihi 142. & 243. recte quidem, atque in[sect. 106] facti contingentia probauit, quod donatio inter viuos reuocat testamentum prius factum irreuocabiliter, etiam si donatarius nolit accipere donationem & impedit secundum, atque testamenti factionem super bonis donatis, & consequenter remedium d. l. fin. C. de edict. D. Adr. toll. & loquitur quando is, cui testator fecerat donationem inter viuos omnium bonorum suorum, cum reseruatione quadam, contradicebat haeredi, dandam es se pos ses sionem bonorum ex remedio d. l. fin. quod etiam impeditur ex testamento secundo, quod reuocat primum, vt ibid. probatur, per Caualcanum. Et in ipso remedio, vtrum[sect. 107] testium repulsatio admittatur, vide Menoch. de arbitrariis, lib. 1. q. 32. qui d. remed. 4. n. 680. inquit, hanc iuris quae stionem proposuis se Zuccardum, in eadem l. fin. n. 302. & eam non infoeliciter absoluis se. Et remed. eod. 4. n. 802. & quatuor seqq. in ea quae stione, an[sect. 108] sententia lata in remedio d. l. fin. diffinitiua sit, vel interlocutoria; ex communi Doctorum sententia recte constituit duos casus. Primus est, cum sine contradictore pronuntiatur, haeredem es se mittendum in pos ses sionem, & hoc casu sententia dicitur interlocutoria. Secundus casus est, cum contradictor comparet , & tunc sententia in ea partium contentione, & controuersia lata, diffinitiua dicitur, siquidem de causa cognoscitur, & libellus datur, & finis imponitur controuersiae, & sic est diffinitiua. Et q. 100. ex n. 807. cum multis seqq. vsque ad nu. 826. Erudite, atque[sect. 109] ex profes so inquirit, appellare an liceat ab interlocutoria lata in remedio d. l. fin. & appellari non pos se concludit multis rationibus, & authoritatibus, de quibus ibidem. Subnectit tamen nonnullas limitationes, in praxi equidem vtiles, & quae frequenter contingere pos sunt, vti ibi videre neces se est, cum casus se offeret. Et in eodem quoque placito, quod appellare non liceat a decreto pos ses sionis in remedio d. l. finalis, fuerunt etiam Octauianus Cacheran. decis. 47. per totam, vbi an sententiae latae super pos ses sorio, a qua appellatum fuit, executio suspendatur, Ioannes Franciscus de Ponte, in cons. 20. num. 53. D. Spino, in speculo testam. glos s. 34. principali, num. 34. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt lib. 5. interpret 2. dubit. 3. n. 35. & seq. Porgninus Caualcan. decis. 6. n. 2. & 3. & seq. & n. 18. vbi quod appellatio a mis sione in pos ses sionem non suspendit eam: & latius explicat decis. 7. p. 4. vbi vide omnino. Achilles Personalis, de adipiscenda, ex numero 330. cum multis sequent. vsque ad numerum 351. vbi latis sime declarat istum articulum: Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap 5. numero 31. vbi inquit, a pos ses sionis datione, quae ex remedio dict. l. finalis, & legis Sorianae fit, appellationi locum non fore de iure communi, nec etiam de iure Regio, quod attinet ad effectum suspensiuum, quamuis eodem iure Regio in caeteris iudiciis pos ses soriis appellatio admittatur, nisi quando duae sententiae fuerint concordes, vt in l. 8. titul. 20. libro 4. nouae collectionis Regiae, & per Authores ibi relatos. Denique, & id ipsum, quod in remedio pos ses sorio dict. l. finalis, cum sententia interlocutoria profertur, non admittatur, nec etiam in diffinitiua in casu statim dicendo; obseruarunt ex communi, & recepta sententia Antonius Faber, ad tit. C. de edict. diui Adri. toll. definitione prima, Cardinalis Thuscus, pract. conclusionum iuris, tom. 1. litera A. conclusione 40. sol. 367. A diffinitiua autem sen[sect. 110] tentia lata in iudicio, ex remedio dict. l. finalis, appellare an liceat, explicat etiam diffuse Menochius, eodem remedio 4. ex num. 826. vsque ad num. 879. vbi in effectu distinguit duos casus principales, sed vnicuique plures anectit declarationes, vt ibi videbitur. Primus casus est, cum lata fuit sententia ad fauorem haeredis scripti, qui petiit se mitti in pos ses sionem ex remedio dictae l. finalis, contra reum conuentum; in quo recepta omnium opinio est, reum conuentum appellare non pos se a sententia contra se lata, qua pronuntiatum fuit, hunc haeredem in testamento scriptum, mittendum es se in pos ses sionem bonorum testatoris defuncti. Secundus casus est, cum iudicatum fuit contra actorem reo absoluto, quia fuit pronuntiatum, actorem non es se mittendum in pos ses sionem ex remedio dictae l. finales, & tunc quidem appellatio haeredis scripti recipienda est, vt explicat ibid. ex num. 876. & in effectu post alios Authores sequitur hanc distinctionem Achilles Personalis, de adipiscenda, nu. 343. & 344. qui num. 351. vsque ad num. 356. explicat,[sect. 111] vtrum attenta post appellationem a sententia de mittendo haeredem in pos ses sionem lata, iuxta text. in dict. l. finali, C. de edict. diui Adr. toll. sint reuocanda, siue qualiter parti sit succurrendum. Et iunge Ioseph. Ludouicum, decisione Perusina 69. ex nu. cum sequentibus. Et restitutio an concedatur contra[sect. 112] sententiam latam in remedio l. eiusdem finalis: vide ipsum Menochium, dicto remedio 4. ex num. 906. cum seq. Et an de nullitate agi pos sit contra senten[sect. 113] tiam in eodem remedio latam? explicat idem Menochius, ex num. 879. cum pluribus seq. Et hactenus de tertia obseruatione principali in hac materia. Nunc vero quarto loco, & principaliter obser[sect. 114] uandum, atque constituendum est, dictae l. finalis, C. de edict. diu. Adr. toll. remedium, & constitutionem, nouam es se in multis, sicuti Zuchardus, ibidem scripsit num. 48. Curtius etiam iunior, num. 36. & Sapia num. 35. Iacobus Menochius, praecitato remedio 4. nu. 12. qui rectius quam alij fecerint,[sect. 115] animaduertit, quid Iustinianus sanciuerit de haerede in pos ses sionem mittendo ex testamento defuncti; & concludit, Vicesimam in vniuer sum ante Iustinianum sublatam fuis se, quemadmodum Iustinianus ea sua constitutione testatur; & animaduertens sublatam es se vicesimam, & captio sa es se ab Adriano de aperiendis tabulis, executionique mittendis testatorum dispositionibus sancita; sua hac constitutione in vniuersum Adriani lege abrogata, cauit: Quod si haeredes institutus testa[sect. 116] mentum ex omni sua parte, saltem iuxta primam sui faciem indici ostenderit legitime non abolitum, nec cancellatum, nec vitiatum, sed solemne, & legitimo numero testium vallatum, mittendus sit in pos ses sionem bonorum, quae testator tempore mortis suae. tenebat, & pos sidebat. Sicuti ex textu, in ead. l. final, deduxerunt omnes Scribentes communiter, & post infinitos alios Rolandus á Valle, in consil. 78. num. 11. lib. 3. Antonius Gomez, in l. 55. Tauri, nu. 134. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 585. ex nu. 6. cum seq. lib. 5. Simon de Praetis, de interpretat, vltimar. volunt. lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 3. nu. 19. fol. 516. Azeuedus, in l. 3. tit. 13. nu. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, Franciscus Beccius, in consil. 3. n. 4. Borgninus Caualcanus, decisione 20. nu. 24. part. 3. Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommis sis, lib. 4. cap. 1. ex nu. 1. cum seq. Ioannes Philippus, in summa vtrius que iuris, ad tit. C. de edict. diui Adr. tollen. in princip. fol. 206. Achilles Personalis, de adipiscenda pos ses sione, nu. 103. Sebastianus Naeuius, selectar. iur. ad di ctum titul. C. de edict. diu. Adr. toll. nu. 3. fol. mihi 274. qui omnes, & alij quamplures, quos praetermitto consulto, nunc non commemoro: quoniam ad finem huius cap. aggregandos, & commemorandos duxi; conuenerunt vnanimiter, As sumptum praefatum,[sect. 117] & constitutionem dict. l. finalis, procedere, siue te stamentum in scriptis factum fuerit, siue nuncupatiuum sit, modo id intelligatur tam de iure communi, quam de iure huius Regni, prout ex communi vtriusque iuris sententia, & de vtroque iure explicarunt, atque intellexerunt post ordinarios, & alios multos Iacobus Menochius, dicto remedio 4. ex nu. 91. cum seq. Antonius Gomezius, in dict. l. 45. Tauri. nu 135. per totum, Azeuedus, in dict. l. 3. titulo 13. lib. 4. nu. 2. & 3. Conueniunt etiam, te[sect. 118] stamentum ex sola sui inspectione iudicandum in remedio, & beneficio dictae l. finalis, & prout in sui prima figura apparet, & prae sumi pro eo, sicut & [sect. 119] pro actu quocunque; qui in forma solita factus reperitur, sicuti ex communi Interpretum placito tradiderunt Franciscus Beccius, dict. consil. 3. nu. 4. 5. & 6. Hippolyt. Rimin. dict. consil. 585. num. 19. lib. 5. Et solam extrinsecam eiusdem apparentiam[sect. 120] per Iudicem considerari. Quod post alios multos considerarunt, atque scripserunt Menochius, dicto remedio 4. ex nu. 683. vsque ad nu. 699. Zuchardus, in ead. l. final. nu. 162. post Decium, nu. 15. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, artic. 48. nu. 30. Idcirco vitium visibile impedire mis sionem in pos [sect. 121] ses sionem ex remedio dict l. finalis, prout etiam firmarunt ibidem omnes Scribentes communiter, Bartolus, inquam, nu. 3. Baldus, nu. 42. in versiculo consideret. Decius, nu. 36. Curtius iunior, nu. 6. & 11. Sapia, nu. 37. & Zuchardus, nu. 94. Ioannes Philippus, in summa vtriusque iuris, ad dict. tit. C. de edict. diui Adr. toll. in principio, versiculo, dixi de vitio visibili. Achilles Personalis, de adipscienda, nu. 11. 9. cum multis seqq. Peregrinus, dicto articul. 48. nu. 28. & 29. Hippolyt. Riminaldus, qui loquitur vtiliter, & vitij visibilis plura exempla adducit; idcirco videndus erit omnino dict. consil. 585. ex nu. 5. vsque ad nu. 10. & nu. 48. vsque ad nu. 65. lib. 5. Menochius, dicto remedio 4. nu. 699. qui dicit exempla vitij visibilis afferri pos se plura, vt illud ex rasura, & cancellatione testamenti: siquidem cancellatio, & rasura reddit testamentum de falso suspectum, vt clare probant verba eiusdem l. finalis, ibi: Nec abolitum, nec cancellatum. Et nu. 701. vs [sect. 122] que ad nu. 726. plena manu explicat, an, & quando testamentum cancellatum, interlineatum, abolitum, cum rasura, correctum a Notario, aut cum lite a recenti, vel alio quouis modo suspicionem inducens; non debeat exequi ex remedio dict. l. finalis, & iunge Hippolyt. Riminaldum, dict. con sil. 585. lib. 5. fere per totum, Personalem videndum omnino, ex nu. 119. cum multis seqq. Inuisibile ve[sect. 123] ro vitium non impedire remedium d. l. finalis, vt puta si haeredi obiiceretur, testamentum falsum, inofficiosum, aut iuris dispositioni, vel solemnitari contrarium, vel testatorem fuis se intestabilem, aut institutum incapacem, vel alia similia, quae non apparent: sicuti latius explicarunt, atque exornarunt Iacobus Menochius, dict. remedio 4. ex nu. 726. vsque ad nu. 735. & vide nu. 735. cum originale testamenti non reperitur, an impediatur remedium dict. l. finalis: & nu. 739. 742. & 743. cum protocollum deficit, Hippolyt. Riminaldus, dict. con sil. 585. ex nu. 10. cum sequentibus: & nu. 73. & fere per totum, lib. 5. vbi etiam visibilis, & inuisibilis vitia exempla plura, & resolutionem praefatam tradit. Franciscus Beccius, in consil. 107. nu 1. nu. 15. Achilles Personalis, de adipiscenda, ex nu. 119. vsque ad nu. 170. vbi plene agit de his, Marc. Anton. Peregrinus, de commis sis, dict. artit. 48. nu. 27. 28. & 29. Ioannes Philippus, in summa vtriusque iuris, ad d. tit. C. de edict. diui. Adr. toll. in princip. vbi inquit, vitium testamenti inuisibile, veluti salsitatis, & similium, non impedire haeredem mitti in pos ses sionem, ex text. in l. 2. illius tituli; quamuis petitio hae reditatis ob propositam causam falsi differatur, l. 5. §. vltimo, ff. de petitione haereditatis, Et reddit rationem, nam illa intenditur ad obtinendum dominium rerum haereditariarum; haec mis sio tendit tantum ad obtinendam pos ses sionem, Borgninus Caualcanus, decisione 20. ex nu. 24. cum seq. parte 3. Vbi vide late explanatum, an, & quando haeres[sect. 124] scriptus non st mittendus in pos ses sionem bonorum, ex remedio d. l. finalis, si haeredes ab intestato opponant de nullitate testamenti, ex desectu dementiae, aut furoris testatoris, aut formae statuti vel iuris non seruatae. Quod si vitium, aut vitia in[sect. 125] uisibilia incontinenti probari pos sunt, aut de illis incontinenti constare, impediunt mis sionem in pos ses sionem ex remedio d. l. finalis, ita sane post alios iuris Interpretes scripsit Hippolyt. Riminald. d. con sil. 585. nu. 10. lib. 5. Menoch. remed. 4. nu. 730. qui dicit, hoc incontinenti, Indicis arbitrio relinqui, quod statim latius explicabimus. Idem Menochius, nu. 745. & 746. Quatenus cum aliis Authoribus[sect. 126] resoluit, exceptionem, Testatorem testari non potuis se, non impedire remedium d. l. finalis. Impedire[sect. 127] tamen, cum statim seu incontinenti offertur probatio, vt latius probat ipse Menochius ibidem. Et Personalis in locis antea relatis, & vide ipsum nu. 115. & tribus seq, vbi inquirit, an remedium d. l.[sect. 128] finalis, competat indistincte pro omnibus rebus, quae testatoris fuerunt mortis tempore, tam corporalibus, quam incorporalibus, & pro prae stationibus, actionibúsque tantum personalibus. Quinto deinde loco obseruandum, atque consti[sect. 129] tuendum erit, d. l. finalis, C. de edict. Diu. Adr. toll. remedium, & constitutionem ea ratione editam fuis se, quam ibidem Curtius iunior, nu. 64. ex mente communi considerauit, & sequutus est Menochius, d. remedio 4. nu. 44. vbi Zucardi considerationibus in contrarium, satisfacit dilucidé. Nempe constitutum ita es se, vt quamprimum testatorum voluntates (quod Reipublicae interest) adimpleatur, & exequantur, l. vel necare, ff. quemadmodum testamenta aperiantur, l. prima, C. de SS. Ecclesiis, l. verbis legis, ff. de verbor. significat. & id ipsum sentit aperte Ioannes Philippus, in summa vtriusque iuris, ad d. tit. C. de edict. Diu. Adr. toll. ad finem. Caeterum con stitutionem eandem, non simpliciter, aut absolute; sed cum pluribus qualitatibus, aut requisitis, pluráve requirentem, proditam fuis se. Ac primum equidem certi iuris es se, quod in[sect. 130] omni iudicio, quantumcunque summario, & executiuo, debet agens legitimari, id quod post alios multos Authores probauit Personalis, de adipiscenda, nu. 175. & exornauit nouis sime Cardinalis Thus cus, practicarum conclusionum iuris, tom. 5. litera L. conclusione 244. fol. 270. & vide conclusione 245. & 246. fol. 273. Idcirco in remedio, & iudicio d. l. finalis, per[sect. 131] sonam haeredis petentis se in pos ses sionem immitti, legitimari debere, quod as seuerarunt omnes in eadem l. fin. at nullus sit, qui ab hac opinione dis sentiat ex sententia Menochij, d. remed. 4. n. 441. & sex numeris seq. vbi firmat crebriorem es se opinionem, vt plena probatio neces saria sit ad eum effectum, cum de legitimatione personae haeredis agitur: Personalis, num. 175. Roland. a Valle, in cons. 46. nu. 2. & seq. lib. 2. Deinde, vt beneficio & remedio l. eiusdem finalis, [sect. 132] & mis sioni in pos sessionem locus sit, decem requiri, & concurrere debere, quae Iacobus Menoch. d. remed. 4. nu. 56. enumerauit. Primo, quod is, qui se in pos ses sionem mitti postulat, haeres sit in testamento scriptus: quod probant expres sim verba dictae l. finalis, nec vllus Interpretum omnium dis sentit. Secundo, quod testamentum, in quo haec hae redis institutio scripta est, Iudici prae senterur: quod etiam ex verbis legis ipsius finalis probatur expresse. Tertio, quod testamentum sit solemne, & in aliqua sui parte non sit cancellatum, vel abolitum: vt etiam probatur verbis eiusdem l. fin. Quarto requiritur, quod bona in quibus mis sio in pos ses sionem petitur, sint ex bonis a testatore pos ses sis tempore mortis ipsius, quod etiam expres se probatur eadem in lege, in versic. mittatur equidem. Et pro requisito substantiali illius beneficij, & remedij scripserunt omnes Interpretes vnanimiter, vt ex referendis infra deducitur, & ex Pelaez a Mieres, de maioratu part. 3. quae st. 17. nu. 8. vbi inquit, quod remedium d. l. finalis, non competit nisi pro rebus, quas testator mortis tempore possidebat: quod probatur expresse in ipsa l. finali, ibi: Mittat quidem in pos ses sionem earum rerum, quae testatoris mortis tempore fuerunt. Et ibi, Non autem legitimo modo ab alio detinentur. l. 2. tit. 14. part. 6. ibi: Deuelo meter en pos ses sion, y tenencia de heredad, e de todas las otras cosas que auia, y tenia el testador, al tiempo y sazon que fue muerto. Vbi Gregorius Lopez post Alexandrum singulariter limitat, & refert Mieres vbi supra, & idem tenuit Burgos de Paz, in consil. 39. nu. 1. qui etiam expendit l. 3. tit. 13. lib. 4. nouae collect. Regiae, ibi: Los bienes que el tal difunto dexare. Inde inferens, in bonis alienis immissionem fieri non pos se, & exemplis comprobat, num. 8. 9. & 10. Quinto, & consequenter requiritur, quod alius legitime non possideat, idque ex verbis ipsius l. fin. supra relatis, in vers. non autem. Sexto opus est, quod missio haec in actis scribatur. Septimo, quod haeres, qui se in pos sessionem mitti postulat, non possideat, nec pos sederit, quia tunc non adipiscendae, sed vel retinendae, vel recuperandae pos sessionis remedium concederetur. Octauo requiritur, quod Iudex coram quo missio haec in pos sessionem petitur, sit competens, quod probat text. in eadem l. finali, ibi: Competenti iudici. Nono requiritur, citatio, & libellus, prout ipse Menoch. enuntiat d.n. 56. & latius explicat alio in loco, vt supra vidimus. Decimo, & vltimo requiritur, quod haeres mortem testatoris probauerit. Et hactenus Menochius praefato nu. 56. per totum, qui per discursum d. remed. 4. suis peculiaribus quae stionibus superiora omnia declarat. Et quidem si verum amamus, & constitutionem[sect. 133] d. l. finalis, non modo, sed etiam communes Doctorum traditiones inspicimus; negari equidem nullo pacto potest, quin omnia superiora requisita, vel neces saria sint, vt dictio remedio locus fiat, vt saltem interuenire debeant, vt legitime, & iuxta intentionem ipsiusmet legis procedatur. Idcirco quamuis permulti alij iuris Interpretes non tanta requirant, sine simul recenseant, vere tamen non excludere caetera, siue non intelligere, quin reliqua neces saria sint; sed ideo eadem non adiicere, quod vel certa sint, aut ad ordinem iudicij pertinentia, & sub eis, quae ipsi principaliter perpendunt, comprehendantur, vel quod ex constitutione eiusdem l. finalis, ita intelligantur, vt maiori expressione opus non fuerit. Et inde Practic. Pap. in[sect. 134] form. libel. quo petit, haered. ex testam. in glos sa, in verbo, pos sideat, num. 1. vbi tria tantum dicit requiri, & probari debere in iudicio d. l. finalis. Primo, quod testamentum sit solemne, & non in aliqua parte substantiali vitiatum. Secundo, quod res, in quibus petitur fieri immis sio, in bonis testatoris mortis eius tempore fuerint, & sic determinato tempore, alias succumberet, saltem quando legitimus extaret contradictor, vt explicat Personalis, referendus statim. Tertio, quod testatoris mors probetur. Suppleri inquam, atque explicari debet iuxta superiora. Personalis etiam, de adipiscenda pos ses sione, n. 172. qui eadem tria requirit dumtaxat, nec probationem[sect. 135] aditionis haereditatis exigit. Et eodem pacto accipiendus, atque supplendus erit Hippolyt. Rimin. in consil. 585. nu. 16. & 19. & 21. & 26. & 31. lib. 5. vbi inquit, quod is, qui petit se mitti in pos sessionem ex edicto diui Adrian. debet probare se filium. Item producere testamentum non abolitum, nec cancellatum, nec vitiatum, & legitimo numero testium vallatum. Item probare debet mortem testatoris. Demum, quod bona fuerint mortis eius tempore; quae (vt vides) quatuor sunt in effectu, ea que potissima dicti remedij requisita, vt sub eis, vel alia comprehendantur, vel aliter non exprimantur, quia ex constitutione dictae l. finalis, supponuntur vt certa. Rursum, & eodem modo explican dum Alphon[sect. 136] sum Azeuedum, qui in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouae collect. Regiae, num. 5. & tribus sequentibus, quatuor duntaxat dicit probare debere eum, qui ex remedio d. l. finalis, pos sessionem petit. Primo, quod testamentum sit solemne, & non vitiosum in aliqua parte substantiali. Secundo, quo res fuerint in bonis defuncti tempore mortis eius. Tertio, probanda est mors testatoris. Quarto, quod Iudex ante omnia inquirat, an alius sit in pos sessione bonorum illorum, necne. Alias namque (vt vides) si Author hic non suppletur ad modum aliorum, de quibus supra, deficiunt & alia requisita, quae missionem in pos sessionem minus legitimam efficerent. Ac deficit equidem Primum illud Hippolyt. Riminald. requisitum, cuius ipse mentionem non facit, nec etiam Riminaldum eundem refert in consilio nunc a me relato. Quartum autem, & vltimum requisitum Azeuedi, nullibi equidem in iure probatur, & si requiratur, quod alius legitime non possideat, vt ex Menochio retuli supra, & infra dicendum est; attamen id intelligitur, quando legitime obiicitur, siue comparet contradictor, aut alius, qui se pos sidere, aut impedire debere remedium d. l. fin. contendat: eo autem non apparente, nec aliquo obiecto, sed testamento ostenso in sui facie, & figura solemni, nec constito de impedimento aliquo legitimo, non etiam contradictore aliquo existente, Iudex non tenetur inquirere id, quod Azeuedus requirit, sed saluo iure pos ses soris haeredem in pos sessionem bonorum immittere, sat est, vt supra dicebam. Sed & magis suppleri debebit Borgninus Caualca[sect. 137] nus, decis. 21. n. 81. & 82. part. 3. fol. mihi. 275. vbi tantum requirit, quod petens pos ses sionem ex remedio d. l. finalis, verificet se haeredem es se; alias missionem fieri non pos se, etiam parte non petente: verificet etiam Notarium es se Notarium publicum, & testamentum non es se vitiosum; cum tamen (vt remanet dictum) plura alia verificari neces sarium sit, ex relatis supra. Subdit tamen Caualcanus metipse, num. 82. post Roman. Guid. Pap. Bald. & alios, quod producens scripturam, & testamentum, vti haeres, vel procurator, prae sumitur es se illemet hae res, & procurator, de quo loquitur testamentum, & scriptura: quod quidem procedere pos set, nisi alius contradiceret; & sic nullo contradicente: alias namque ex contradictione alterius non sufficeret ea prae sumptio, sed dilucide constare oporteret, produ cenrem es se eundem, qui in scriptura, vel testamento refertur. Denique iuxta superiora intelligendus, atque[sect. 138] supplendus erit D. Spino, in Speculo testam. glos. 34. de apertura testamenti, qui ex num. 22. vsque ad num. 29. non absolute satis, nec dilucide explicat articulum praefatum, quae inquam requirantur, vt haeres mittatur in pos sessionem ex remedio dict. l. fin. quamuis quinque requisita recensuerit, vi ibi videbis. Sed & notandum erit, superiores omnes Au[sect. 139] thores vnanimiter firmas se, mortem testatoris probandam fore vt locus sit remedio dict. l. finalis, quod tenuit indistincte D. Spino, vbi supra, dicto num. 22. Azeuedus, num. 7. in d. l. 3. tit. 23. lib. 4. dicens, quod haec opinio obtinet, & seruatur in praxi, & cauti Iudices nolunt pos ses sionem praebere, nisi de morte testatoris prius constet, vel notorium sit es se mortuum, & quod ita ipse semper facit articulos de morte testatoris. Quam quidem opinionem, & probabilem satis & veram arbitror, & in praxi tutiorem, prout veriorem dixerunt Fulgosius, Alexander, & alij quos retulit Menochius, d. remed. l. num. 667. & 668. quamuis contrarium, imo testatoris mortem probandam non es se, firmauerint Bartol. Salicet. Iason. Decius, & alij, commemorati per eundem Menoch. num. 661. vsque ad num. 667. vbi & rationes, & fundamenta huius opinionis recenset. Et tandem num 669. conciliat opiniones praefatas, quando mors testatoris probari debeat in remedio d. l. final. duobus casibus propositi. Primus est, cum haeres, scriptus exhibet in[sect. 140] strumentum testamenti, quod sibi datum a Notario fuit Praetoris authoritate; & tunc neces saria non est alia probatio mortis testatoris, siquidem non permisis set Praetor ei testamenti copiam fieri, nisi cognouis set testatorem fuis se mortuum; & pro Iudice magna prae sumptio est: & ita procedit opinio Bartoli, & communis. Secundus casus est, quando haeres exhibet instrumentum testamenti, quod consequutus est aliunde, quam iudicialiter Praetore authore: tunc quia eadem prae sumptio non est; vel est praesumptio quod vel illud subtraxerit testatori, vel quod illud testator tradiderit, ita quod non constat aliunde testatorem mortuum fuis se; ideo mors probanda est, & Fulgosij, Alexandri, & sequacium sententia procedit, ex relata Menochij conciliatione, quae vera equidem est, & probabilis. Aliter etiam conciliandas easdem opiniones pu[sect. 141] tauit Achilles Personalis, de adipiscenda pos ses sione, num. 170. in versiculo, ego autem in tanta Doctorum varietate: & in versic. si vero legitimus contradictor. Vt scilicet non existente legitimo contradictore procedat Bartoli, & sequacium opinio, atque ex sola testamenti ostensione in sui figura solemni, & nulla ex parte vitiati, mis sio in pos ses sionem concedatur, etsi mors testatoris non probetur, quoniam Iudex facilis es se debet ad immittendum hae redem in pos ses sionem, vbi non est contradictor. Si vero legitimus contradictor existat, tunc per solum testamenti exhibitionem, testatoris mors non probatur, sed requiritur, quod exquisite testatoris mors probetur, vt latius ipse Personalis confirmat. Addiderim ego, ex superioribus meam equidem[sect. 142] es se, & confici opinionem, regulariter, ab eo qui petit mis sionem in pos ses sionem ex remedio d. l. fin. mortem es se, atque aliunde, quam per testamenti ostensionem probandam, idque iuxta Fulgos. Alexand. & sequacium sententiam, cum alias contingere pos set, si mors non appareret, aut non probaretur, quod non mortui, sed viui bonorum pos ses sio concederetur; quod es set maximum inconueniens, & absurdum. Deinde, sententiam eam fortius, & validius obtinere, atque practicari debere, cum caus ae legitimus contradictor ades set, prout personalis iuridice obseruat, vel quando sus picio aut prae sumptio aliqua Iudicem in contrarium moueret, vel instrumentum testamenti aliunde quam iudicialiter, & Praetore authore consequutus fuis set haeres vt Menochius firmauit. Et quidem eis, & similibus casibus, mortem probandam es se ab haerede remedio d. l. finalis vtente, nec aliter obtinere pos se, sicuti omnes iuris Interpretes supra relati arbitrantur, qui testatoris mortis probationem pro requisito adeo neces sario adduxerunt. Mortem vero testatoris probare, neces sarium non es se, vel cum notorium es set, testatorem mortuum fuis se, vt Azeuedius dicebat, vel nullus contradictor ades set, qui mis sionem in pos ses sionem impedire intenderet, cum saluo iure aliorum mis sionem fieri debere, supra dixerimus. Vel etiam, quando instrumentum testamenti iudicialiter authore Prae tore, & eo modo, quo Menoch. constituit in primo casu relato, es set exhibitum. Et de his hactenus, quae ita remanent explicata dilucide magis, quam alij fecis sent, & aliter quam explicauerit Ioannes Sichardus, ad dict. l. fin. C. de edict. diu. Adr. toll. num. 34. Sexto deinde & principaliter constituendum, at[sect. 143] que obseruandum erit, d. l. fin. C. de edict. diu. Adr. toll. remedium non quidem obtinere, quoties legitimus adest contradictor; eo namque casu, atque causa cognita, is in pos ses sionem mittendus, qui iura potiora legitimis modis ostenderit, prout decidit text. in eadem l. fin. in §. fin autem aliquis. Vbi omnes iuris Interpretes vnanimiter obseruarunt. Ioan. Philippus, in summa vtriusque iuris, ad titulum. C. de edict. diu. Adr. toll. in vers. dixi dummodo, fol. 207. Iacobus Cuiacius, in paratitla, ad eundem titulum, in versiculo, pluribus autem postulantibus: Antonius Faber, ad ipsummet titulum, decisione prima & secunda, fol. mihi 679. Iacobus Menochius, d. remedio 4. num. 12. Anton. Gomez, in l. 45. Taur. num. 147. in princip. Burgos de Paz, in cons. 39. num. 13. Sebastianus Naeuius, select. iur. ad dictum tit. C. de edict. diu. Adr. toll. num. 4. fol. 274. Caeterum quis, & quando dicatur legitimus[sect. 144] contradictor, maximum est, & praecipuum huius materiae dubium, & adeo subobscure, & diffusé explicatum, vt vix si omnes iuris vtriusque Interpretes ingenti studio, & labore praelegeris, certam aliquam aut firmam resolutionem deducere valeas ex eisdem. Ante alios tamen articulum praefatum tractarunt, atque explicarunt post Glos sam, Petrum Cynum, & alios Antiquos in eadem l. finali. C. de edict. diu. Adrian. toll. Bartol. ex num. 20. cum seq. Bald. num. 42. Salicetus num. 19 Angelus, num. 6. Alexander, num. 23. Decius, ex num. 40. cum sequentibus. Iason, num. 23. in versiculo, as sumo. Curtius iunior, num. 70. & sequentibus, Vbertinus Zuchardus, num. 316. & pluribus sequentib. Ioannes Sicardus, num. 30. qui equidem, & alij Authores, qui mox referentur, diuersimode suscipiunt, atque diluunt disceptationem propositam, ita quo veritas vniuscuiusque casus aut dubij non satis dilucide ex ipsorum dictis deprehendatur. Relictis autem eorundem antiquorum, & ordinariorum traditionibus. de quibus longa serie habetur per Menochium, & Personalem, in locis infra referendis, & Recentiorum placita in eodem propo sito (breuiter tamen) suscipiendo. Id primum in proposito dubio, quisnam dicatur legitimus contradictor, vt pos sit impedire immis sionem & efficere, vt Iudex non summe cognoscat, aut facile mittat aliquem in pos ses sionem; sed vtriusque, id est, petentis mis sionem, & contradicentis iura plene, & in forma indicij examinet, & cuiuscunque potiora iura reperiat, eum mittar in pos ses sionem bonorum: id inquam primo loco notandum duxi,[sect. 145] Roland. a Valle, breuiter nimis se habuis se, in cons. 1. num. 71. lib. 1. quo loci dixit duntaxat, quod legitimus contradictor vt quis dicatur, requiritur Primo, quod pos sideat, nec legitime contradicit, qui non pos sidet. Secundo, requiritur, quod bona fide pos sideat. Tertio, quod incontinenti doceat de iure suo, quae tamen sola non sufficere, nec etiam ex sola pos ses sione legitimum quem effici contradictorem, ex infra dicendis constabit, Et in cons. 78. num. 5. & num. 23. & 27. lib. 3. non etiam absolute resoluit dubiummetipsum Roland. idem, quamuis d. num. 5. recte obseruarit, dici contradictorem legitimum ad impediendam mis sionem in pos ses sionem ex remedio d. l. fin. qui allegat titulum & pos ses sionem, non tamen dici contradictorem legitimum, qui numquam pos sedit: & num. 27. recte quoque statuerit, quod contradictor legitimus vt quis dicatur, requiritur, quod probet se pos sedis se ante mortem testatoris, vel quod habeat titulum similem, prouenientem a testatore; & non a diuersis. Breuiter etiam se habuis se (duxi pariter notan[sect. 146] dum) Burg. Sal. de Paze, in consil. 39. num. 13. & 14. nam cum inquireret d. num. 14. contradictor legitimus quis diceretur? Respondet, legitimum illum reputari contradictorem, qui ex titulo a defuncto habito pos sideret: quod est iuridice dictum, non tamen comprehenduntur omnia neces saria in hac materia (vt vides) siue alia requisita omittuntur. Hippol. quoque Riminald. in cons. 585. num. 3. [sect. 147] cum seq. & num. 34. & 46. & num. 87. lib. 5. licet obseruauerit nonnulla iuridice in eadem materia contradictoris legitimi, reliquit tamen quamplurima alia intacta, nec praedictum articulum plene examinat. Per depositum tamen non impediri mis sionem in pos ses sionem, recte obseruauit num. 34. Latius equidem se expedit, sed non omnia du[sect. 148] bia dis soluit, Anton. Gom. in d. l. 45. Taur. num. 147. per totum, & num. 150. quo loci Primum, & recte constituit, quod legitimus contradictor in dicitur, qui detinet, vel pos sidet res, quando petitur immis sio, & similiter habebat, & pos sidebat eas, tempore mortis defuncti, prout ex textu, in eadem l. finali probauit dicto num. 147. in principio. Secundo, inquit, quod erit legitimus contradictor is, qui a defuncto titulum habuit, & de eius voluntate apprehendit pos ses sionem post mortem ipsius. Tertio, quod erit legitimus contradictor, qui post mortem testatoris habuit titulum verum, & habilem ad translationem dominij, & similiter pos ses sionem ab aliquo Tertio, etiamsi tempore mortis testatoris fuerint penes eum: Quod proculdubio difficultatem in se continet, & improbatur ab aliis, sicuti ex Personalis, & Menochij resolutionibus constat apertius. Quarto, quod legitimus est contradictor, qui diceret se filium, vel succes sorem ab intestato, & testamentum nullum ratione praeteritionis, vel diceret nullum ex defectu persona: testantis, vel diceret testamentum falsum, & offerret se incontinenti probare, quia tunc impeditur mis sio, per text. in l. 1. C. de edict. diu. Adr. toll. quod est bene, & iuridice dictum, atque comprobatur ex his, quae infra adnotabuntur; ex traditionibus quoque Menochij relati supra, quod attinet ad defectum per sonae testantis, & Parladorij, rerum quotidianarum lib. 2. cap. 5. num. 11. quod ad praeteritionem, vel ex haeredationem attinet, dixit namque num. 5. quod filius exhaeredatus, legitimus est contradictor, hae rede instituto veras exhaeredationis causas es se non probante. Imo ex ipso, & explicari debuit nouiter Gomezitis metipse, nam si filius se praeteritum diceret, id equidem probare, & se consilium es se incontinenti sufficeret, causas autem haeres scriptus probare deberet nouiori iure, vt certum est. Quinto, inquit idem Antonius Gomezius, quod erit legitimus contradictor, quia allegat aliud te stamentum solemne, quod derogat priori; & inde infert ad quae stionem, si duo, vel plura sunt testamenta contraria ab eodem testatore, vno, & eodem die ordinata, in quibus diuersi haeredes sunt instituti, quis inquam debeat admitti: de qua vide etiam D. Spino, in glos. 34. principali, num. 32. & post alios multos, Iacob. Menochium, remedio 4. num. 781. cum seq. vsque ad num. 798. M. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, dict. articul. 48. num. 24. Angel. Mattheacium, de legat. & fideicommis sis, lib. 4. cap. 1. Azeuedum, in l. 3. titul 13. lib. 4. nouae collect. Regiae, num. 23. & duobus seq. Sexto & vltimo inquit ipse Antonius Gomezius, quod non erit legitimus contradictor ille, qui habuit titulum habilem ad translationem dominij ab aliquo Tertio in vita testatoris, vel post eius mortem, si nunquam habuit pos ses sionem, nec fuit sibi tradita; sed pos sidebantur, vel detinebantur res a defuncto tempore mortis: quod etiam est iuridice dictum, & recte probatur ibidem per Gomezium eundem, qui tamen (vt dixi) absolute satis non explicat articulum praefatum contradictoris legitimi. Et in eodem Ioannes Sichardus, in dict. l. finali, C.[sect. 149] de edict. diui Adr. toll. nihil etiam absoluit, sed ad Glos sas se remisit, quae tamen distincte satis, nec absolute non explicant, vt ex Menochio eodem infra constabit. Ad ipsum autem Menochium in proposito articulo, non immerito sed retulit Azeuedus, nec aliter ipsum explicauit, in dict. l. 3. tit. 13. num. 19. Numero autem 63. & duobus seqq. non male constituit, mis sionem in pos ses sionem impediri, si statim pos ses sionem petens, debet eam condictori restituere, vel si id ex voluntate testatoris valeat deduci, aut si non remaneat tuta causa proprietatis, puta quia non pos set postmodum facile conueniri pos ses sor talis. Rursus in eodem dubio non se ges sit absolute sa[sect. 150] tis, siue ex profes so non explicauit ipsum, Ioseph. Ludouicus decisione Perusina quadragesima septima prima parte, nam eum num. 19. perquireret, contradictor legitimus quis dicatur ad impediendam mis sionem in pos ses sionem, dumtaxat (iuridice tamen) respondet, legitimum contradictorem dici eum, cui testator in vita pos ses sionem dedis set, vel licentiam ingrediendi post eius mortem, vel quando constituis set executores testamenti fideicommis sarios. Non etiam acurate explicauit articulum eundem[sect. 151] contradictoris legitimi Sfortia Oddus, in cons. 22. lib. 1. Nam etsi in argumento, & summariis eius consilij dixerit, agi de legitimis contradictoribus in remedio dictae l. finalis, C. de edict. diu. Adr. toll. dumtaxat constituit, num. 1. legitimum contradictorem es se, qui ad hoc iudicium citatus est; quod tamen maiori indiget declaratione, nec ita absolute procedere pos se, constat ex his, quae Menochius, & Personnalis commemorandi infra, obseruarunt dilucide. Eleganter etiam Hippol. Riminald. in consil. 585. num. 3. & 4. & 5. & num. 45. lib. 5. vbi dixit num. 2. legitimum es se contradictorem, qui habet iustum titulum ex instrumento celebrato ab ipso testatore; quod absolute ita non procedit, cum de pos ses sione nihil dicatur, quam etiam eo casu requiri, alij Interpretes affirmarunt, ita vt res fuerit dubia, vt etiam constat ex eisdem traditionibus Personalis, & Menochij: & tandem num. 3. ipse Ssortia inquit, quod clausula Constituti efficit legitimum contradictorem in remedio dicta l. finalis, pos sidentem ex ea; id quod iuuari potest ex resolutionibus Burg. Salic, de Paze, in consil. 39. num. 8. & vide Borgn. Caual, decisione 45. in addit. 1. parte, num. 7. 8. & 9. & decisione 5. num. 29. quarta parte. D. Spino, in Speculo testament. glos s. 34. principali, num. 30. in princip. in versiculo, quo fit quod etiam. Abi quando titulus deficit, contrarium sustinet. Deinde & Ioannes Parladorius, rer. quotidianar.[sect. 152] lib. 2. cap. 5. ex num. 3. 4. & 5. conclusione 1. & nu. 10. conclusione 2. & num. 26. conclusione 3. non etiam absolute explicat praefatum dubium contradictoris legitimi; multa potius valde neces saria relinquit intacta, vtpote cum dicto num. 3. duntaxat attulerit Alberi. & Azonis vulgatam illam, & antiquam dis sensionem, postmodum vero tribus conclusionibus propositis, materiam hanc comprehendi, atque explicari pos se arbitratus fuerit, quae vere, & altiorem indaginem, & conclusionum maiorem numerum expostulat (vt vides:) in effectu itaque tres praecipuas conclusiones in articulo adeo dubio conficit, quae tamen & verae sunt, atque ex decisione dict. l. finalis, deducuntur aperte, legitimúmque contradictorem dicit es se eum, qui testatoris mortis tempore legitime pos sidebat, & ad id expendit text. in dict. l. finali, C. de edict. D. Adrian, toll & in l. 2. titul. 14. part. 6. & latius explicat ex num. 5. sed an titulus vltra pos ses sionem neces sarius etiam tunc sit, non aperit vllo modo. Eum etiam reputat merito contradictorem legitimum, qui quamuis testatoris mortis tempore non pos sideret, ostendit titulum legitimum, atque immis sione ibidem dignum, vt si contradictor habeat titulum potiorem, quam haeres, ísque immis sionem itidem mereatur, praeferendus sit in pos ses sione danda, ex textu in eadem l. finali: & in dict. l. 2. partitae, quae recte expenduntur ibidem. Eum denique legitimum appellat contradictorem ex num. 26. Parladorius metipse, qui legitima sit prae scriptione munitus, de quo infra agendum est. Et secundum haec quamuis Author praefatus vere, & ingeniose superiora proponat, non tamen absolute satis explicauit articulum praefatum contradictoris legitimi, & multa intacta praetermittit (vt dixi.) Praetermittit etiam quamplurima Ioannes Fran[sect. 153] ciscus de Ponte, in consilio 20. ex num. 25. vsque ad numerum 35. articulum tamen illum de habente titulum consimilem obtentum in vita defuncti, & pos ses sionem, aut non pos ses sionem; & quae stionem ordinariam Glos s ae, in eadem l. finali, verbo, legitimo, discutit vtiliter; & in effectu ex Butriario, Bartolo, Alberico, Decio, Alexandro, & aliis Antiquis resoluit, dict. l. finalis remedium ces sare contra habentem titulum consimilem obtentum in vita defuncti, si pos sidet; secus si non possidet, & inde eo non possidente, iudicium summarium illius legis procedere in fauorem haeredis scripti: eo tamen possidente, qui contradicit, & titulum con similem producente, non es se locum summariae cognitioni d. l. finalis. Sed agendum es se ordinario iudicio, & illum obtinere debere, qui potiora iura probauerit: in titulo etiam dissimili communem opinionem tueri, quod sit idem, quando contradictor allegat illum, & pos sessionem simul, & ces sare immissionem ex iudicio summario, & dis cuti de potiori in iudicio ordinario, ex aliis probat ibidem, num. 31. vsque ad numerum trigosimumtertium, quo loci concludit in eo etiam qui non adducit titulum consimilem, sed alium titulum habitum a testatore in vita; es se communem opinionem Azonis, quod pariter faciat ces sare iudicium sum[sect. 154] marium d. l. final. & conuenit Burgos de Paz, dict. consil. 39. Borgninus Caualcanus, decision. num. 29. part. 4. & decision. 45. in addit, prima parte, num. 5. cum sequentib. ipse tamen Caualcanus, decis. 20. part. 3. ex num. 24. vsque ad num. 56. & si conges serit nonnulla in proposito eiusdem articuli, non etiam absolute explicauit ipsum, sed non male, atque pro regula constituit primo generaliter dict. num. 24. haeredem scriptum ostenso testamento solemni, & non vitiato mittendum es se in pos ses sionem bonorum. Dixit autem statim ex num. 26. id fallere, Primo, quando alter haberet titulum a testatore, vel a lege, per quem pos set pos sidere bona hae reditaria, & incontinenti apparenter pos set illum probare. Secundo fallere, quando tertius contradictor pos sidet, & dicit de nullitate testamenti, prout latius ibi, num. 27. & num. 42. & 43. Tertio fallere, quando non es set seruata forma iudicij executiui d. l. finalis, sed sunt admis sa alia respicientia plenum pos ses sorium, & petitorium, vt num. 28. & 43. latius probatur per Caualcanum eundem. Quarto fallere, quando tertius contradictor excipit, & probat suas exceptiones plene, vel apparenter ex actis, Quinto fallere, quando tertius contradictor pos sidet, & habet iustam causam retinendi pos ses sionem saltem coloratam, vt num. 31. & 45. probauit Author metipse. Sexto fallere, quando heres ab intestato pos sidet, & dicit testamentum ex defectu dementiae falsitatis, praeteritionis, aut formae statuti non seruatae, & ex Iectura testamenti, vel ex actis statim potest apparere plene, vel semiplene, vt latius ibid. n. 32. 41. 42. 47. & 48. Sed & D. Spino, in Speculo testamentorum, glos.[sect. 155] 34. principali, de apertura testamenti, n. 30. per totum, accurate, & dilucide parum articulum metipsum concradictionis legitimi pertractauit, imo nec Menochij locum retulit, nec fecit eiusdem mentionem aliquam, & in effectu tria obseruauit. Primo, quod legitimus contradictor dicitur, qui pos sidet, & allegat titulum similem; is vero, qui sola vtitur pos ses sione siue titulo, quod non est legitimus contractor, quia sola pos ses sio titulo non iustificata, vitiosa es se solet, quod est bene dictum, & iuxta communes Doctorum doctrinas procedit. Secundo, quod legitimus contradictor dicitur, qui allegat titulum a defuncto, & pos ses sionem a se ipso, vt latius ibi explicat. Quod etiam communi Doctorum placito probatur, licet dis sentiant Scriptores nonnulli, vt ex Peregr. dicetur statim. Tertio, quod is dicitur legitimus contradictor, qui vitium visibile testamenti obiicit: quod etiam es se verum, ex dictis & notatis, n. praecedentibus deprehenditur manifeste. Denique & vltimo (vt alia sciens, consultóque[sect. 156] praetermittam) Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, dict. artic. 48. ex num. 39. vsque ad numerum 53. latius, atque ex profes so magis quam caeteri iuris Interpretes supra relati fecis sent, articulum eundem contradictoris legitimi explanauit, atque prosequutus est, & plurima adduxit, quae prae oculis haberi debent in hac eadem d. l. fin. materia, & de iure, atque ex communioribus Doctorum placitis procedit, rectius tamen fecis set, si Menoch. & Personal. obseruationibus atque distinctionibus inhaerendo, materiam eandem contradictoris legitimi suo ipsorum ordine, distinctionibus etiam eorundem explanas set. Vtiliter tamen atque distincte constituit d. num. 39. quod pos ses sor allegans pos ses sionem ante mortem defuncti, & eam probans est legitimus contradictor: Idem si alleget se prius pos sidere ex testamento posteriori, vel pari in tempore, vt ibidem num. 40. Idem si alleget titulum a defuncto, & ab haerede pos ses sionem, vel a defuncto ipso, nam impediretur mis sio in pos ses sionem, vt ibi n. 41. Idem si alleget titulum ab haerede habitum, & pos ses sionem ab eodem, aut vacuam adeptam, vt ibi n. 42. Idem etiam si allegaret titulum a defuncto, & vacuam pos ses sionem per eum adeptam, vt tenent Authores permulti, relati ibidem a Peregrino, n. 43. & ex D. Spino supra proposui. Idem si allegaret titulum succes sionis ab intestato, & vitium visibile ex testamento apparens, vt ibid. n. 44. & 45. Idem etiam si allegaret titulum habitum aliunde quam a defuncto, & promptas, atque in continenti haberet probationes; secus si de dominio, & proprietate non facile probari pos set, vt per eundem Peregrinum, n. 47. & 48. Si vero allegat titulum ab alio habitum viuente testatore, & pos ses sionem post eius mortem per eum apprehensam. vel de manu alterius, non est legitimus contradictor, & actor prae ualebit, vt per eundem peregrinum, d. art. 48. n. 49. & 50. & 51. quo pos ses sio, & titulus habitus post defuncti mortem ab alio, quam ab haerede non impedit mis sionem in pos ses sionem remedio d. l. finalis, & haectenus M. Anton. Peregrin. ex quo, & caeteris supra relatis, quamplurima deducuntur (vt vides) quae & vera sunt, & in praxi variis duiersisque causis, & negotiis poterunt deseruire. Et quamuis (vt quoque dixi supra ) de per se non explicent satis absolute dictum articulum contradictoris legitimi, ea tamen ita iunxis se, & aggregas se, & sigillatim enumeras se, maxime vtilitatis futurum putem.[sect. 157] Et inde, at que in eodem articulo, meam ex ipsis, & aliis iuris Authoribus conficiam opinionem, con stituendo inprimis, certis simi iuris es se, mis sionem in pos ses sionem impediri, cum legitimus adest contradictor, & vtriusque, idest, petentis immis sionem, & contradicentis iura plene, & in forma iudicij examinanda, vt cuius potiora sint iura, deducatur aperte; & is in pos ses sionem mittatur (vt supra ex multorum aliorum sententiis probaui.) Prae terea, in pos ses sionem & titulum contradictoris, siue exceptiones eiusdem inspici debere omnino, vt a quo titulus & pos ses sio prouenerit, an etiam sufficiens sit, nec ne, colligi valeat manifestius, & circa titulum, & pos ses sionem ea magis in consideratione habeantur, quae ex M. Anton. Peregrin. praecipue, & aliis etiam relatis supra deduxi, atque ex ipsis in eodem articulo explicandam primum illam quae stionem Menochij, de adipiscenda, remed. 4. num. 554. [sect. 158] ex quo num. vsque ad num. 630. diligenter admodum, atque erudite, absolute etiam, & accurate magis quam caeteri omnes fecis sent, prosequutus est, atque explanauit disceptationem propositam. Quis, in[sect. 159] quam, dicatur contradictor legitimus. Latius etiam quam alij permulti fecerint, explicauit Achillles Personalis, de ad piscenda, ex n. 391. vsque ad n. 444. eadem vestigia Menoch. tentauit, & sequutus est in effectu.[sect. 160] Prima igitur illa quae stio ex tribus propositis per Menochium, dict. num. 554. quae est, Quis dicatur legitimus contradictor ab initio caus ae, atque ita antequam Iudex licentiam mittendi in pos ses sionem conces set: explicati, atque dis solui debet ex omnibus doctrinis supra relatis, & maxime (vt dixi) ex traditionibus Peregrini commemoratis ibidem; in nonnullis vero, in quibus doctrinae ips ae antea relatae deficiunt , supplendae equidem sunt ex obseruationibus, & plurimorum Casuum distinctionibus eius dem Menochij, ex n. 555. vsque ad n. 611. vbi decem, & septem casus considerat: & n. 561. & 578. ex multorum Authorum placitis constituit contradictorem legitimum ad impediendum summarum proces sum non es se, qui pos sidet, si sine titulo est; & n. 574. & 582. contradictorem legitimum non es se, qui titulum habet sine pos ses sione: & n. 583. contradictorem legitimum ad impediendam eam licentiam de mittendo in pos ses sionem es se eum, qui pos sidet a defuncto, vel eum pos sidet, vel titulum habet a defuncto, vt num. 586. vel qui a defuncto titulum habuit, a se vero pos ses sionem, vt ibidem num. 588. & num. 609. vel qui viuente testatore pos sidebat, & nunc pos sidet, vt n. 597. & qui titulum dis similem habet ab illo haeredis, & in pos ses sione est, vt ibidem n. 593. vel qui titulum & pos ses sionem habuit mortuo testatore, vt ibidem n. 604. quibus & aliis numeris quamplurima alia similia continentur, ex quibus (vt dixi) plena & absoluta deducitur resolutio, atque Authorum praefatorum doctrina: & resolutiones supplentur, quae & supplendae quoque sunt ex traditionibus Achilles Person. de adipis. pos s. ex n. 392. cum seq. vbi conuenit in omnibus Menoch. obseruationibus, & primam illam quae stionem Menochij ipsius de legitimo contradictore ab initio caus ae, atque ita antequam Iudex licentiam mitendi in pos ses sionem conces sit, prosequitur ex d.n. 392. vsque ad num. 439. & plures etiam casus considerat, qui in idem cum Menochio tendunt. Solum etiam titulum absque pos ses sione non proficere, testatur ex num. 392. vbi etiam vtrum neces sarius sit titulus similis titulo haeredis, vel dis similis sufficiat, accurate discutit. Et hactenus de prima quae stione Menoch. ex d. num. 554. vsque ad n. 626. iuxta quam, & quatenus ipse Menoch. inquit n. 555. 556. & 557. quod contradictor legitimus est, qui citatus fuit,[sect. 161] etiam si non pos sideat, vel detineat, quod repetit n. 567. Contra si non pos sideat, nec teneat, nec cita[sect. 162] tus fuerit, aut si allegat titulum diuersum, cum nec[sect. 163] pos sidet, nec detinet, nec citatus fuit: animaduertendum erit, superiores omnes Authores, ac maxime Person. post alios, in eodem quoque placito fuis se, & idem voluis se, vel supposuis se saltem aperte, atque expres sim sequutum fuis se Hippolyt. Rimin. in consil. 585. num. 3. lib. 5. vbi inquit, quod citatus dicitur legitimus contradictor ad impediendam mis sionem in pos ses sionem, & reddit rationem, num. 4. quia fuit approbatus. Caeterum n. 45. id explicas se,[sect. 164] vt procedat, quando fuit citatus simpliciter, secus si pro suo interes se, & si sua putat interes se, nisi doceat de suo interes se, hoc est, se ius habere in causa, vt ex aliis iuris Interpretibus obseruauit ibidem Hippol. Riminal. num. 45. Erit etiam aduertendum, Menochium eundem, maiori ex parte, & fere in eisdem, omnibúsque decem & septem casibus prae fatae primae quae stionis pro certo tradidis se, legitimum contradictorem ad impediendum mis sionem[sect. 165] in pos ses sionem remedio d. l. finalis, es se eum, qui legitimam allegauerit causam, illamque in continenti paratus sit probare, tunc namque audiendus erit, vt docere de iure suo pos sit, qui vult in continenti probare. Et ita per text. in l. 2. iuncta sua glos sa, & in d. l. fin. Cod. de edict. D. Adr. toll. obseruarunt ibidem Scribentes omnes communiter, Menoch. dict. remedio 4. num. 605. Rolan. in consil. 1. n. 24. & duobus seqq. lib. 1. Caualcan. decis. 45. in addit, prima part. nu. 11. Hippol. Rimin. d. cons. 585. num. 67. lib. 5. Ioannes Francis. de Ponte, in cons. 20. n. 54. & 55. & consil. 21. n. 23. Peregrinus, de fideicommis sis, d. art. 48. n. 42. & 47. Burgos de Paz, in cons. 39. n. 2. & 3. Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 5. n. 4. qui duo recte expendunt text. in. 2. tit. 14. part. 6. in illis verbis: Fueras ende si luego quisiere probar lo que dize sin alongamiento ninguno, ca entonces deuese detener la entrega, e oirle, e recibir las probancas sobre esta razon. In con[sect. 166] tinenti vero quemadmodum accipiatur, siue quid dicatur probari pos se; dubitarunt quoque in hac eadem materia Doctores, & diuersimode explicarunt, alij namque dixerunt, quod in continenti dicitur fieri, quod infra duos menses fit, alij quod infra octo dies fit, vel plures, alij aliter statuerunt; sicuti con stat ex his, quae in proposito reliquerunt scripta Parisius, in cons. 11. ex num. 18. cum seq. lib. 3. Ioan. de Amicis, in consil. 63. n. 5. & seq. Octauian. Cacher. decis. Pedemon. 26. n. 16. Achil. Person. de adipiscenda, num. 408. Crebriori vero Interpretum sententia receptum[sect. 167] est, totum id Iudicis statuendum es se arbitrio: sicuti ex aliis Authoribus obseruarunt Guid. Pap. q. 132. num. 2. Plotus, in l. si quando, num. 92. C. vnde vi, Ioan. Sichard. in d. l. fin. C. de edict. D. Adr. toll. num. 18. Menoch. de remedio 4. num. 730. & num. 772. Ioannes Francis. de Ponte, in cons. 20. num. 55. & cons. 21. n. 23. Marcabrunus, in cons. 62. num. 35. Parlador. lib. 2. d.c. 5. n. 4. Petrus Surdus, decision. 333. n. 9. lib. 2. Steph. Gratianus, disceptationem fores. c. 47. num. 5. Et verius quidem mihi videtur, nec aliter pos se propter diuer sitatem casuum, & negotiorum, diuersasque eorum circunstantias, & qualitates dubium hoc explanari, nec regula alia generali definiri, quamuis aliter explicare contendat Personalis, d. num. 408. Et re[sect. 168] ceptam hanc, atque communem sententiam firmiter impugnet, & refutet Hippolyt. Riminald. in cons. 585. ex num. 67. vsque ad n. 72. lib. 5. qui posito, quod Iudex arbitrari debeat in articulo & dubio praefato, inquit, quod debet arbitrari eo modo, quo Bart. & sequaces eius docuerunt, vt scilicet exceptio dicatur in continenti probari, si non excedat tempus, intra quod causa expediretur exceptione non proposita; & subdit, quod Bart. sententia magnam habet aequitatem, eo magis quod Ripa relatus ibid. n. 70. per Rimin. non negauerit, quod Iudex pos sit ex causa hunc terminum coarctare, & isto respectu dicatur arbitrarium, & sic secundum eundem Rimin. poterit Iudex breuius tempus ad probandam exceptionem praefingere, quam detur ad executionem committendam, longius vero nequaquam. Et loquitur Rimin. metipse, atque versatur in materia d. l. fin. C. de edict. D. Adrian. toll. & quidem licet arbitrium Iudicis attendi debeat regulariter in hoc dubio, ex sententia communi relata supr. Bartoli tamen doctrinam, & sententiam s aepe profuturam & seruandam arbitror. Et eidem iungendum Azeued. in l. 1. tit. 5. lib. 4. nouae collect. Regiae, n. 71. quo loci, nulla Rimin. mentione facta, relato tamen Molin. de Hisp. primog. lib. 3. c. 13. n. 16. & Bart. etiam Theorica praecitata; adnotauit, quod exceptiones incontinenti probari, neque altiorem requirere indaginem dicitur. quoties intra terminum a iure as signatum in stantiae, & proces sui probantur. Sed cum totum hoc Iudex bonus inspicere debeat & caetera quae occurrunt considerare, nihil melius, ac securius statui potest (vt dixi) quam vt Iudicis arbitrio res ipsa relinquatur omnino. Quod attinet vero ad secundam quae stionem[sect. 169] Menochij principalem, & secundum membrum di stinctionis, quando dicatur legitimus contradictor, qui comparet post sententiam latam de mittendo in pos ses sionem: duos casus principales distinxit Menochius dict. remedio. n. 611. & latius explicauit vsque ad num. 626. Primus casus est, quando is contradictor citatus fuit, quo quidem casu regula est, hunc es se legitimum contradictorem, quia per citationem censetur approbata persona citati; est ergo executio conces sa: licentiae interim suspendenda, donec de iuribus citati discutiatur, vt latius prosequitur ipse Menoc. vsque ad n. 622. Personalis, de adipiscenda, ex n. 439. vsque ad num. 442. Secundus casus est, quando iste contradictor citatus non fuit, sed comparet post sententiam demittendo in pos ses sionem, vt pro suo interes se audiatur; & hoc casu solum auditur, si in continenti paratus est de iure suo probare, sicuti explicat ipse Menoch. ex n. 622. vsque ad n. 626. & conuenit Personalis, n. 440. & 441. Addiderim ego, & istam quae stionem secundam eisdem regulis, & doctrinis gubernandam, atque definiendam, quibus primam definiri diximus; cum ab initio caus ae, & ante licentiam de immitendo conces sam contradictor apparet: & ita inspiciendum quo titulo, & pos ses sione, quáve de causa excitetur contradictor, vt immis sionem impedire contendat, & in continenti, idque probare paratus sit, an sufficiat de iure, necne: quod est certis simum. Quoad tertiam vero & vltimam quae stionem[sect. 170] Menochij, quando dicatur legitimus contradictor, qui comparet post mis sionem in pos ses sionem, vt eam reuocari, vel nullam pronuntiari obtineat, quatuor casus constituit idem Menoch. dicto remedio 4. ex num. 626. vsque ad n. 630. Primus casus est, cum contradictor non venit directo ad contradicendum primae: immis sioni, sed ipse requirit principaliter, se mitti in pos ses sionem pro suo iure, & te stamentum producit, quo haeres factus est, & in hoc casu audiendus est, & mittendus in pos ses sionem si ius potentius obtinet, quam obtineat haeres ille. Secundus casus est, cum hic contradictor directo venit contra mis sionem illam, petens ipsam reuocari, & annullari: pro suo iure, allegans se pos sidere, & citatum non fuis se: & tunc mis sionem hanc es se reuocandam, post Bart. & alios plures firmauit Menoch. num. 627. Tertius casus est, cum hic contractor, qui hoc tempore venit, non pos sedit, nec citatus fuit, vel si pos sedit, citatus non fuit: & tunc si allegat aliquod ius, quod exclusiuum sit intentionis haeredis, & benesicij d. l. fin. haec mis sio in pos ses sionem reuocabitur, prout exempla adducens, explanauit ipse Menoch. num. 628. Quartus est casus, cum contradictor, qui eo tempore venit, non pos sedit, vel si pos sedit, vel non citatus fuit, non probauit ius aliquod, quo mereatur illa mis sio reuocari, tunc non reuocatur, sed ius suum proponere eis debet in iudicio ordinario, ex eodem Menoch, n. 629. cui in effectu conuenit Person. n. 442. per totum. Septimo deinde & principaliter obseruandum,[sect. 171] atque constituendum est, dubium maximum es se, vtrum superius dicta, & quae: hactenus resoluta fuere, procedant quoque in fideicommis sario? Idque vt distincte & breuiter absoluatur, cum ab aliis tractatum fuerit plena manu, duo casus constituendi erunt, siue duae quae stiones indistinctae agitandae. Prima est, vtrum fideicommis sarius vniuersalis legitimus contradictor sit ad impediendum missionem in pos ses sionem ex remedio d. l. finalis? Secunda que stio est, vtrum fideicommis sario vniuersali concedatur remedium pos ses sorium eiusdem l. finalis? Et quidem quod attinet ad primam quae stionem obseruandum est, plena manu explicatam, atque resolutam ipsam post ordinarios, & alios multos, per Menoch. de adipiscenda, remed. 4. ex n. 630. vsque ad n. 642. per Roland. in consil. 78. ex num. 1. & num. 14. cum seq. & n. 21. lib. 3. Personalem, de adipiscenda, n. 408. Iosephum Ludouicum, decisione Perusina 47. prima parte, Ioan. Francisc. de Ponte, in consil. 20. ex num. 38. & in consil. 21. num. 26. Marcum Anton. Peregr. de fideicommis. art. 48. num. 17. & n. 33. Petr. Surdum, decis. 333. lib. 2. Anton. Fabrum, ad tit. C. de edict. D. Adr. toll. definitione 2. fol. mihi 676. Stephanum Gratianum, disceptationum forensium, cap. 47. per. totum, Cardinalem Dominicum Thuscum, pract. Conclusionum iuris, tom. 3. lit. F. conclusione 267. fol. 822 alios permultos sciens consultoque praetermitto. Ex ipsis autem sequentia deducuntur expres sim, & vniformi as sensu. Primum, fideicommis sarium es se legitimum contradictorem, cum ipse non pos sidet. Secundo, es se contradictorem, legitimum, cum pos sidet siue vitio, & paratus est statim & incontinenti probare de iure suo, secus si in continenti non sit paratus probare. Tertio, cum apprehendit pos ses sionem praecedente restitutione verbali saltem, aut reali facta sibi ab haerede, alias secus. Addiderim ego, concurrentibus his, quae (vt vides) de iure communi absque dubio, & ex communi Doctorum sententia procedunt. & de iure huius Regni certis simum es se, imo fortiori ratione fideicommis sarium es se contradictorem legitimum, prout apertius constabit ex his, quae sequenti quae stione dicentur. Quod vero attinet ad secundam quae stionem,[sect. 172] vtrum fideicommis sario vniuersali concedatur remedium pos ses sorium d, l. finalis, obseruandum pariter erit, ipsammet plene agitatam, atque explicatam post ordinarios, & alios multos, per Menochium, d. remedio 4. ex nu. 166. vsque ad num. 206. Achil. Per sonal. Adipiscenda, ex n. 186. cum infinitis sea. Anton. Gomezium, in l. 45. Tauri, num. 137. Simonem de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. interpret. 2. dubitatione 3. ex num. 41. cum pluribus seq. fol. mihi 518. Peregr. de fideicomm. d. art. 48. ex n. 5. vsque ad n. 17. D. Spino, in speculo testamentorum, glos. 34.. principali, n. 29. Petr. Surd. d. decis. 333. Stephan. Gratian. Disceptationum forensium, cap. 47. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 64. num. 56. & tribus sequentibus, lib. 1. alios etiam plures sciens consultóque praetermitto, sicut quae stione superiori feci. Ex relatis vero nunc, & communibus Doctorum sententiis, sequentia deducuntur expres sim. Primum, fideicommis sario vniuersali, cui nec re, nec verbo facta est fideicommis si restitutio, concedendum es se dict. l. finalis remedium. Secundo, fideicommis sario, cui re facta est fideicommis si restitutio, non concedendum l. eiusdem finalis remedium. Tertio, concedendum es se fideicommis sario vniuersali, facta est restitutio verbo tantum, idque extendendum es se quoque ad fideicommis sum in codicillis relictum. Quarto, remedium metipsum dict. l. finalis, concedendum es se fideicommis sario illi, cui etsi aggrauato haerede nulla facta est fideicommis si restitutio, a lege deferuntur iura, & actiones sine aliqua hominis restitutione, quoniam idem operatur lex in hoc, quod verbalis restitutio ab haerede facta. Quinto, in omnibus casibus. in quibus fideicommis sario concedi benesicium d. l. fin. diximus, intelligendum es se, dummodo casus ipse fideicommmis si euenerit, atque ita probandum es se a fideicommis sario quod restitutionis casus euenit, sicuti Menochius vbi supra n. 205. recte obseruauit, Et haec quidem de iure communi certis sima sunt:[sect. 173] caeterum de iure huius Regni videndum est, vtrum immutentur in aliquo, siue an fideicommis sario vniuersali competat dict, l. final. remedium, etiam nulla restitutione, nec verbali sibi facta per haeredem. Et quidem Burgos Sal. de Paze, in l. 3. Tauri, 1. parte, conclusione 7. num. 958. fol. mihi 298. in eam magis arridet sententiam, vt fideicommis sarius hodie extante l. ordinamenti, quae est l. prima, titul. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, & validum efficit testamentum, etsi haereditas non adeatur, fideicommissaque prorsus sustinet, & citra restitutionem ab haerede factam, habeat remedium d. I, finalis, vt mittatur in pos ses sionem omnium bonorum, & inquit idem tenuis se in propriis terminis Gregorium Lop. ibi relatum. Ego vero vt in hoc dubio meam sententiam in[sect. 174] terponam, dilucide, atque absolute magis, quam hactenus factum fuerit, rem ipsam explicem, sequentia constituere, atque praemittere, neces sarium duxi. Inprimis, negari non pos se, quin lex illa Regia, in eo quod de missione in pos ses sionem iure communi staturum erat, nihil nonum disposuerit, nec innouauerit aliquit circa ea, quae ex communibus DD. traditionibus supra resoluimus; remedium, inquam, d. l. fin. non competere fideicommis sario, nisi restitutione saltem verbali facta, cum ante restitutionem saltem verbalem, nullum ius habeat in haereditare, vnde ad hoc vt iura in ipsum tran seant, huiusmodi restitutio requiritur, l. facta, & l. restituta, ff. ad Trebel. & notarunt Authores supra praecitati. Eleganter Petrus Surdus, decis. 333. ex num. 8. Stephanus Gratianus, disceptationum forensium, cap. 47. num. 1. & seq. & num. 6. & 8. in fine, Anton. Pichardus, ad §. Restituta, el 2. ex num. 1. cum seq. Institut. de fideicom. haered. quamuis ergo eadem lex Regia prima disposuerit, testamentum absque haeredis institutione validum es se, item quod si haeres institutus adire nolit, soluantur legata, & omnia alia in testamento contenta, firmitatem obtineant, cuius contrarium statutum era de iure communi: item quod nolente adire, vel acceptare primo instituto, vel legatario haereditatem, vel legatum, nihilominus substitutus ad hae reditatem, seu legatum admittatur, quod etiam aliter procedebat de iure communi, sicuti ex aliis Anton. Picard. obseruauit, in §. inprimis, num. 7. & 8. Institut. de fideicom. haered. fol. mihi 1094. & 1095. non tamen decidit, quid faciendum sit hae rede instituto adeunte, aut adire volente, quando per fideicommis sum vniuersale tenetur haereditatem restituere, si fideicommis sarius contendat se mitti in pos ses sionem ex remedio d. l. fin. C. de edict. D. Adr. toll. Ideoque superiora omnia ex remedio l. Ipsius finalis, circa fideicommis sum, tanquam ab illa lege non innouata, in iuris communis dispositione remansis se videntur, l. commodis sime, ff. de libe. & posthum. cum aliis vulgatis. Ex quo fit, vt hodie, sicut & olim resolutiones illae communes, quas adduximus supra circa fideicommis sarium, ob seruandae sint; maxime cum haeres adire velit, aut fideicommis sario petenti mis sionem in pos ses sionem bonorum ex remedio d. l. fin, contradiceret quouis modo, vt statim dicetur. Secundo deinde constituo, ex dictis obserua[sect. 175] tione praecedenti, & ad dictam l. Regiam primam, titul. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae adnotatis, deduci manifeste, hodie non ces sare Quartae detractionem, ex eo quod testamentum valeat absque haeredis in stitutione, & inde nec Falcidiam, nec Trebellianicam hodie sublatam es se; imo hodie, sicut & olim de legatis & fideicommis sis vniuersalibus Trebellianicam, de singularibus vero falcidiam detrahendam fore: vtpote cum eadem lex prima Regia deciderit duntaxat tria illa, quae nunc obseruaui; non tamen decidat, quid faciendum sit in hoc ca su, quando testator haeredem pluribus legatis, & fideicommis sis onerauit, & ita in terminis post alios huius Regni Authores resoluit erudite, & optime comprobat Ludouicus Molin. de Hispanor. primog. lib. 1. cap. 17. num. 10. per totum, sequuntur Gratianus, regula 200. in fine, Lara, in l. si quis a liberis, in §. vtrum, num. 18. Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 1. cap. 11. Matiencus, in d. l. 1. titul. 4. lib. 5. glos sa 19. num. 5. & 11. & num. 18. & tribus seq. lib. 5. ibidem Azeuedus, num. 212. Antonius Pichardus, in principio, Institut. de lege falcidia, ex num. 27. vsque ad num. 44. fol. mihi 1042. & 1043. vbi respondet fundamentis nonnullis, quae in contrarium excitari pos sunt. Et ita quidem tenendum est, tametsi D. Spino, in speculo testament. glos s. 8. ex num. 88. Caeuallos, commun. contra communes, quae stione 30. in fine, & quae st 665. num. 12. & 13. contrarium tueantur praepostere. Tertio constituo, fideicommis sario vniuersali facta ab haerede restitutione saltem verbali, aut cum a iure transeunt in eum iura, & actiones, & sic ab eodem iure restitutio habetur pro facta; competere remedium d. l. finalis, vt supra ex Menochio, & aliis multis dicebam, & obseruarunt dilucide Petrus Surdus d. decis. 333. ex num. 8. Stephan. Gratian discepta. foren. d.c. 47. ex num. 3. Id tamen non procedere, siue limitari, quando haeres contradiceret, & contenderet se detracturum, aut Falcidiam, aut Trebellianicam, aut legitimam, vel quid aliud, quod detrahere de iure pos set: tunc namque fideicommis sarius non obtineret, si ex remedio d. l. finalis, pos ses sionem bonorum contenderet sibi dari; idque iuxta ea, quae post alios Authores scripserunt Octauian. Cacheranus, decis. 34. ex num. 22. cum seq. Rolandus in cons. 78. ex num. 14. & num. 21. lib. 3. Iosephus Ludouic. decisione Perusina 47. ex num. 15. cum seq. Surdus & Grat. in locis relatis supra. Et comprobatur ex his, quae adnotarunt vna[sect. 176] nimiter in hac materia Interpretes nostri, etiam hoc casu, quando a lege sit restitutio, siue ex iuris dis positione transeunt iura & actiones in fideicommis sarium ipso iure, non pos se ipsum apprehendere pos ses sionem, nisi de manu haeredis, vt ex multis tradidit Petrus Surdus, in cons. 73. num. 29. lib. 1. & d. decis. 333. num. 8. Steph. Gratian. d.c. 47. num. 15. Cardinalis Dominicus Thuscus, pract, conclu sionum iuris tom. 3. lit. F. conclusione 268. fol. 822. quod in dicta l. Regia prima (vt vides) non modo non innouatur, sed nec vllo modo disponitur aliquid circa praedicta. Comprobatur deinde, & in fortioribus terminis[sect. 177] ex alia Doctorum doctrina, & sententia in hac materia, fideicommis sarium, etiam pos sidentem, non es se legitimum contradictorem ad impediendam haeredi scripto immis sionem in pos ses sionem ex remedio dictae l. finalis, quoties haeres ipse scriptus potest detrahere Falcidiam, aut Trebellianicam, aut Legitimam, aut quid aliud: tunc namque, & generaliter, quando ex aliquibus bonis detrctio competit aliqua, fideicommis sarius possidens tenetur bona restituere, donec fiat deductio. Ita sane post alios multos iuris Interpretes scripserunt Rolandus, d. consil. 78. num. 21. lib. 3. Menoch. d. remedio 4. num. 638. Petr. Surdus, d. decis. 333. num. 8. & per totam, Octauianus Cacheranus, d. decis. 47. num. 18. Steph. Giatian. d.c. 47. disceptation. forensium. Quatró constituo, ex hactenus dictis deduci[sect. 178] aperte, non sequi sané, Testamentum valet hodie absque haeredis institutione ex decis. d. l. Regiae primae, tit. 4. ergo fideicommis sario competit absolute remedium dict. l. finalis, etiam nulla restitutione sibi facta: imo contrarium sequi, atque ex ipsamet l. e contrario deduci palam, quod etiam hodie si haeres existat is, qui velit adire, impediri fideicommis sario remedium d. l. fin. aut non alias concedendum, quam haerede ipso scripto citato, cum non constet, an ipse velit adire, necne; an etiam intendat se detracturum ea, quae detrahere pos se ipsum, nunc dicebamus; aut non concedendum, nisi pos sidente sine vitio ipso fideicomis sario, sicuti de iure communi supra resoluimus. Imo absque dubio haec procedere, & fideicommis sario denegandum remedium d. l. fin. quando haeres contradiceret, & ip se peteret missionem in pos sessionem, & allegaret detractiones praedictas, vel aliquam earum locum habituras, quae etiam, & de iure huius Regni, & post decis. d. l. primae Regiae, locum obtinent. vt supra notaui. Imo nec prodes set eo casu fideicommis sario pos sessio ad impediendam dictam immissionem, ex Rolando, Surdo, Stephan. Gratiano, & caeteris supra relatis. Nec audiretur, si diceret, se velle docere de iure suo in continenti, cum incontinenti constare non possit de praedictis, & de iure fideicommissi, atque es se possit, quod factis detractionibus nihil sit restituendum ob aes alienum, & alias causas, ex quibus non dicitur liquidum, quod est restituendum, qua liquidatione non facta, non potest abiici aliquis dolus haeredi, nec quod dolo faciat petendo pos ses sionem eorum, quae statim restitutus est; id quod Stephanus Gratianus, disceptationum forensium dict. cap. 47. num. 4. & Petrus Surdus, d. decis. 333. num. 8. singulariter obseruarunt. Remanet ergo, Burg. Sal. de Paze sententiam relatam supra; obtinere dumtaxat, vbi nullus haeres scriptus est, vel cum scriptus nolit adire haereditatem; nec pos se procedere, vbi haeres velit adire, aut contradicat, & maxime cum detractiones praefatas obiiciat. Id quod aperte satis probatur ex verbis d. l. Re[sect. 179] giae primae, in versic. Y mandamos que el testamento. Et in vers. Y si el testador instituyere heredero, & in vers Y si alguno dexare. Vbi ita demum substitutus, aut fideicommis sarius ad haereditatem, seu legatum, aut fideicommis sum admittitur, si primus in stitutus nolit adire, vel acceptare; dicitur enim, Y si alguno dexare a otro an su postrimera volunt ad por heredero, o le legare, o mandare alguna cosa, para que la de a otro alguno, a quien sustituye en la herencia, o manda, si el tal heredero, o legatario no qtisiere aceptar, o renunciare la herencia, o el legado, el sustituto, o sustitutos lo puedan auer todo. Ergo, Si quisiere aceptar, y no renunciare el heredero, no lo abran los sustitutos, o fideicomis sarios, sino los herederos: & restituent postmodum, sicut de iure communi statutum erat, & sic non dabitur fideicommis sario remedium d. l. fin. nec aliquid de iure Regio partitarum innouatum dicetur; quod est notandum, & a nullo hactenus sic explicatum. Quinto, & vltimo constituo, de iure communi[sect. 180] certis simum es se, haereditatem adire, cogi pos se eum, qui ipsam alteri restituere grauatus est, quoties actionum transfusio datur, l. 4. l. ille a quo, l. nam quod, §. compulsus, l. recusare, l. tamen §. qui suspectam, ff. ad Trebel. l. non iustam, cum aliis vulgatis, C. eod. tit. l. 14. tit. 15. p. 6. l. fin. tit. 11. ead. 5. partit. & post alios Authores latius exornat Anton. Pichar. in §. sed si recu sabat, 6. Instit. de fidecom. haeredit. Hodie tamen post deci[sect. 181] sionem d. l. Reg. 1. tit. 4. lib. 5. nou. collect. Regiae, in relatis verbis finalibus, haeredem grauatum haereditatem restituere cogi non pos se, & correctum es se ius commune ex ea lege, qua non deciditur, vt haeres qui haereditatem recusat, eam compellatur adire, sed tantum vt eo casu substitutus, aut fideicommis sarius ad eam admittatur, reliquerunt scriptum Greg. Lop. & cum eo Ant. Pich. vbi sup. n. 9. fol. mihi 1142. & Matienc. referendus infra, quem Pichardus non commemorauit. Caeterum contrariam sententiam, imo quod ho[sect. 182] die etiam post decis. d. l. Regiae 1. haeres pos sit compelli a fideicommis sario vniuersali. vt adeat haereditatem, probabiliorem putauit Burg. Salon de Paze (quem nec retulit, nec de hac contrarietate mentionem fecit Pichardus) in d. l. 3. Taur. 1. p. concl. 8. ex n. 994. fol. mihi 302. col. 4. vsque ad nu. 1001. vbi remanet in hac sententia, & verba legis eiusdem Regiae primae Sino quisiere heredar, & ibi: Si el tal heredero o legatario no quisiere aceptar, non ex eo apposita inquit, quod haeres ad adeundum compelli non pos sit, sed ob id, quod si haeres adire noluerit, fideicommis sario eum ad adeundum non coercente, legata & fideicommis sa sint prae standa & ita cum non agitur de compulsione haeredis, dicta verba de ea non loquuntur, de qua si tractaretur, leges antiquae obseruandae es sent, quia non correctae sunt: & ita intelligenda, atque accipienda est eadem l. Regia 1. vt Sal. ipse profitetur d.n. 1001. Ego vero non es se ad eum modum reducendam, nec intelligendam legem metipsam primam, nec verba eius torquenda, sed prout iacent intelligenda, verius equidem arbitror: & inde Gregorij Lopezij & Antonij Pichardi sententiam probauerim libentius: pro eis namque claram existimo decisionem legis illius, cum (vt antea dicebam) Si el haeredero no quisiere aceptar o renunciare la herencia, quid fieri debeat, statuatur expres sim; & non quidem statuitur, quod haeres adire compelli pos sit qui fideicommis so grauatus est, sed dicitur, Que el substituto o substitutos lo puedan auer todo. Et sic absque circuitu coactionis, maxima ratione lex eadem Regia prima ita statuit, & cogendi haeredem ius exclusit aperte, satiúsque fideicommis sariis, aut substitutis consultum putauit, quam coactione ipsa consuli pos set, & ita hanc eandem opinionem contra Burg. eundem Sal. de Paze, tenuit Ioan. Matien. in d l. 1. glos s. 18. n. 4. lib. 5. Licet a me nunc obseruata non ita explicauerit,[sect. 183] nec tradiderit. Et repetit num. 8. dicens, quod fideicommis sario fit hodie ipso iure restitutio absque haeredis, vel legatarij restitutione, licet iure communi secus es set: & addit, quod pos ses sio fideicommis si potest a fideicommis sario apprehendi absque restitutione: eo quod ius nostrum Regium voluerit tot ambages tollere, merámque veritatem, & testatoris voluntatem omnino sectari. Vere tamen di[sect. 184] ctum vtrumque Matienci temperari debebit: Primum ex his, quae superius diximus, & eadem l. Regia prima, ex qua apparet, ipsum procedere, Quando el heredero no quisiere aceptar o renunciare. Vnde eo volente, non fiet etiam hodie restitutio ipso iure. Secundum ex ipsa quoque l. 1. & superius etiam notatis; ex quibus etiam cum iura & actiones transferuntur ipso iure, & restitutio habetur a lege pro facta, debere fideicommis sarium de manu haeredis pos ses sionem accipere, dicebamus, & ex aliis Authoribus obseruauit Petr. Surd. d. decis. 333. num. 8. vnde si haeres renunciauerit, aut acceptare noluerit, poterit fideicommis sarius pos ses sionem apprehendere absque restitutione, iuxta intentionem eius legis. Eo autem volente acceptare, contrarium es se de iure communi, atque etiam ex intentione legis dictae Regiae deduci, planum equidem & certum redditur ex eisdem, quae superius obseruata fuere. Et hactenus de quae stione fideicommis sarij, & de superioribus, quae sunt quidem notanda, quia nullibi ita digesta, nec distincte scripta. Nunc vero, & septimo loco, atque principaliter[sect. 185] obseruandum, & constituendum erit, exceptionem prae scriptionis ita haeredi obiici pos se, vt eum immitti in pos ses sionem, & remedium d. l. finalis, impediat omnino, modo exceptio liquida sit, vel incontinenti liquidabilis. Et ita ex sententia communi resoluit Iacobus Menochius, dicto remedio 4. n. 768. & quatuor seqq. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, art. 48. ex n. 51. cum seq. Angelus Matthaeacius, de legatis, & fideicommis sis, lib. 4. c. 1. ex n. 29. cum seq. D. Spino, in Speculo testamentorum, glos sa 34. principali, num. 33. Personalis, de adipiscenda pos ses sione, n. 409. & seq. Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 1. c. 5. nu. 26. Sebastianus Naeuius, select. iur. ad d. tit. C. de edict. D. Adr. toll. Prae scriptio namque tollit tam immis sionis[sect. 186] in pos ses sionem articulum, quam principalem petendae haereditatis, vt ex Baldo in eadem l. finali, numero 25. & 28. recte obseruauit Naeuius metipse, & conueniunt supra relati Interpretes. Sed & probatur in d. l. finali. C. de edict. D. Adr. toll. in versic. Nullum ei temporis obstaculum. Ex qua colligitur, remedium[sect. 187] pos ses sorium d. l. finalis, non excludi, nisi prae scriptione temporis, per quam etiam causa principalis, idest proprietatis excluderetur, sicuti deducit Parladorius, d. num. 26. Menochius, d. remedio 4. numero 778. & 2. seq. qui eodem modo, ac in prae scriptione triginta, vel quadraginta annorum accepit textum illum post alios Authores, Peregrinus d. art. 48. num. 54. Dixit tamen num. 774. idem Menochius, obiici etiam pos se prae scriptionem triennalem cum titulo, & bona fide: & num. 775. obiici etiam pos se prae s criptionem decem, vel viginti annorum, vt latius ibidem declarat. Et sequitur D. Spino, in Speculo, dict. glos s. 34. num. 33. Remedium tamen pos ses sorium[sect. 188] eiusdem l. finalis, C. de edict. D. Adr. toll. & legis Regiae Sorianae, anno non excludi, nec prae scriptionem requisitam in ipsa l. finali, comprehendi sub decisione l. 3. tit. 15. lib. 5. nouae collect. Regiae, qua statutum est, tuendum es se in pos ses sione eum, qui per annum & diem cum titulo & bona fide pos sideat. nec teneri super eius pos ses sione respondere, vt latius explicat Azeuedus, ibidem: concludenti equidem ratione, & veris sime obseruauit Parladorius, lib. 2. dicto cap. 5. num. 27. 28. & 29. nec id habet dubitationem aliquam (vt existimo.) Et hactenus de beneficio, & remedio d. l. finalis, & de ipsius materia, circa quam (vt vidisti) labore equidem, & ingenti studio. adnotauimus, & tradidimus nonnulla vltra alios, & quae ita explicata non erant. In caeteris vero (quae consulto, atque ex proposito omisimus) ad alios nos remittimus, & permultos Authores a nobis originaliter, & diligenter praelectos, & a caeteris praelegendos, atque pro vniuersa legis ipsius finalis materia praeoculis habendos monemus, & suo etiam ordine commemorandos, duximus hoc loco. Tractarunt itaque d. l. finalis materiam, & a me[sect. 189] fuerunt originaliter (vt moris habeo) sequentes Authores praelecti, atque euoluti, Cinus, Rainerius, Foroiul. Albericus, Bart. Bald. Salicet. Angel. Castren. Alex. Ioan. Faber, Fulgosius, Corneus, Iason, Iacob. a S. Georg. Deci. Curt. iunior, Sapia, & Mantua, in eadem l. finali. Vbertinus Zuchard. qui materiam prosequutus est latis sime in ipsamet l. finali, & maiori ex parte, vel vestigia eiusdem Recentiores sequuntur, vel quae stionum altercationes metipsas proponunt; aliquando tamen Menochius, Personalis, & alij Authores eum improbant, & a suis placitis dis sentiunt; aliquando vero, & s aepis sime sequuti sunt: nec potest ipse Author radicitus ex relatione aliorum percipi, nisi originaliter praelegatur. Decius etiam, in cons. 424. Proponitur, & in consilio 498. Viso casu. Iason etiam, in cons. 146. lib. 4. Ioannes Sichard. qui etsi breuiter, distincte tamen & magistraliter materiam eandem explicauit, in d. l. finali. Iacobus Cuiacius, in paratitla ad tit. C. de edict. D. Adr. toll. vbi eius materiae, & conclusionum legum illius tituli breuem summam adducit. Petrus Paulus Parisius, in cons. 81. n. 21. lib. 2. & in cons. 19. n. 119. & seq. eod. lib. 2. & in cons. 28. ex n. 45. cum seq eod. libro, & in cons. 54. ex n. 1. & in cons. 53. ex n. 14. cum seq. & n. 103. & seqq. lib. 3. & in cons. 111. ex n. 7. lib. 4 Rolandus a Valle, in cons. 1. per totum, vol. 1. & in consilio 78. per totum, volum. 3. & in consilio 48. volumine 4. Tobias Nonius, in consilio 80. ex numero 11. cum seq. Corneus etiam, in consilio 172. num. 10. cum seq. lib. 2. Natta, in cons. 352. lib. 2. Iacobus Menochius, qui quae stionum omnium huiusce materiae congerie, atque ipsarum resolutione caeteros alios antecellit; atque absolute, & diligenter admodum materiam explicat, remedio 4. adipiscendae pos ses sionis, per totum, & tradit etiam quamplurima in materia, de arbitrar. iud. lib. 1. quae st. 32. & in cons. 116. ex n. 54. cum seq. & in cons. 180. ex nu. 32. vsque ad num. 33. lib. 2. & in cons. 443. num. 21. & seq. lib. 5. Antonius Galeatius Malus sia, in cons. 2. per totum, & in cons. 32. & in cons. 54. n. 4. lib. 1. Achilles Personalis (qui ex numero eorum est, qui materiam dictae l. finalis, pleniori manu tracta runt) de adipiscenda pos ses sione ex remedio d. l. fin. ex n. 1. vsque ad n. 449. Beroius, in cons. 54. per totum, cum seq. vsque ad con silium 60. lib. 2. & in cons. 62. num. 17. & seq. lib. 3. & quae st. 44. & 91. Mirand. in tractatu de adipiscenda pos ses sione. ex n. 1. cum multis seq. Hieronymus Gratus, in consilio 140. per totum, lib. 1. Tiberius Decianus, in cons. 17. ex nu. 1. cum seq. & n. 19. & n. 27. & seq. & n. 32. lib. 4. & in cons. 29. n. 93. lib. 2. & in cons. 22. n. 50. lib. 5. & in cons. 74. nu. 1. & 4. & 7. & 8. & n. 10. cum seq. eod. lib. 5. & in cons. 41. n. 46. lib. 3. Curtius iunior, in cons. 284. lib. 3. Ferrara, in praxi, titulo de forma libelli, quo pet. hae red. ex testament, glos sa, pos sideant, & glos sa, non abolitum. Afflictis, decis. 119. Neuizanus, cons. 56. & consilio 81. numero 31. & seq. Boerius, decis. 156. per totam. Guid. Pap. decis. 132. & 206. & 362. & 473. Ripa, in responso finali, Priusquam discutiatur. Comensis, in cons. 43. Ioannes Cephalus, in cons. 4. & in cons. 30. lib. 1. & in cons. 258. lib. 2. & in cons. 402. lib. 3. Marcabrunus, in consil. 62. ex numero 27. cum seq. vsque in finem consilij, latius in cons. 76. ex num. 2. & in cons. 95. Hippolyt. singulari 349. Fabius de Anna, in cons. 20. Bellonus, in cons. 19. ex num. 13. cum seq. & in con silio 35. Petrus Pechius, de testamentis coniugum, lib. 2. c. 11. ex n. 5. cum seq. Forcatulus, in Necyomantia iuris, dialogo 22. Ferretus, in consilio primo, ex numero 4. cum seq. Alciatus, dispunction. lib. 3. c. 6. Antonius Augustinus, emendationum, libro primo, cap. 4. Antonius Gabriel, commun. conclus. lib. 4. tit. de fideicom. concl. 5. Bertazolus, in cons. 52. Hieronymus Gabriel, in cons. 45. ex n. 23. cum seq. lib. 2. Iacob. Philip Portius, regul. siue conclus. lib. 4. conclusione 30. Octauianus Cacheranus, decis. Pedemont. 34. per totam, & decis. 47. Osascus, decis. 23. & 32. Franciscus Bursatus, in cons. 129. ex nu. 45. lib. 2. & in cons. 234. ex num. 19. cum seq. lib. 3. & in cons. 349. lib. 4. Anguis sol. in consil. 22. ex numero 33. cum seq. lib. 3. Alphanus, collectaneo 213. fol. 67. Antonius Gomezius, in l. 45. Taur. ex n. 134. vsque ad n. 252. vbi breuiter agit de materia d. l. finalis, & communes Doctorum resolutiones recenset. Andreas Tiraquellus, in tractatu, Le more saisit, maxime in declarationibus sextae partis. Grammaticus, in cons. 2. & in consil. 54. & in consil. 135. in Ciuilibus. Franciscus de Marchis, q. 223. p. 3. Franciscus Monald. in cons. 75. Ioan. de Amicis, in cons. 48. & in cons. 63. Vincentius de Franchis, decis. 204. ex num. 14. cum seq. Cae sar de Vrsil. decis. 14. Franciscus Personalis, Miscellan. quae stion. quae st. 8. Vincentius Carocius, de deposito, ex num. 1. cum seq. fol. 270. D. Ferdinand. Vasq. Menchaca de succes sionum creatione, libero 3. §. 21. limitatione 7. ex num. 112. cum seq. Hippolytus Riminaldus in consilio 69. lib. 1. & in consilio 80. n. 35. & seq. eodem lib. 1. & in cons. 585. per totum, lib. 5. Contard. in repet. l. primae, C. si de momentanea pos ses sione, ex n. 96. cum multis seq. Borgninus Caualcan. decis. 45. in additionibus, 1. parte, & decis. 20. per totam, & decis. 21. ex nu. 78. p. 3. & decisione 5. numero 29. & decis. 6. & 7. per totam, parte 4. Villalobos, communium lit. P. ex numero 122. cum seq. Franciscus Viuius, decis. 409. lib. 3. Francis Milanens. Rotae Siciliae decis. 12. Marcus Mantua, in glos sar. iur. clas si 4. c. 9. Rota Bononiensis, decis. 83. Verald. decis. 178. & decis. 317. p. 3. Vvesembec. in cons. 81. lib. 2. & in cons. 100. ex num. 20. eodem libro. Plotus, in l. si quando, ex n. 84. C. vnde vi. Sebastianus Medices, in tractatu de acquir. & Conseru. rer. dominio, glos s. 1. num. 162. & num. 187. & seq. Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 771. num. 46. Franciscus Beccius, in cons. 3. ex n. 1. vsque ad n. 13. & in cons. 107. n. 1. & 15. Burgos de Paz, in cons. 39. per totum, & in l. 3. Tauri, num. 958. Iosephus Ludouicus, decis. Perusina 47. 1. p. & decis. 69. p. 2. Ludouicus Molina, de Hispanor. primog. lib. 3. c. 1. n. 1. cum seq. & n. 44. & seq. & n. 54. Pelaez a Mieres, de maioratu, 3. part. quae stione 16. & 17. Ioannes Gutierrez, in §. sui. Instit. de haered. qualitate, & differ, ex nu. 72. vsque ad num. 77. & pract. lib. 1. quae st. 79. & 80. Ioannes Garsia, de expensis, & meliorat. capite 6. num. 19. Ioannes Botta, in cons. 45. num. 1. & 2. & num. 20. cum seq. Syluester Aldobrandinus, in cons. 32. n. 44. & 45. Fuluius Pacianus, in cons. 143. Franciscus Viuius, decis. 409. lib. 3. & decis. 516. lib. 4. Aluarus Valascus, consultatione 78. & 191. & in praxi partit. & collat. c. 3. Gerardus, singulari 23. Andreas Rauctibar. quae st. 15. & 16. & 17. prima parte. Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. 5. per totum, vbi vtiliter, & breuiter de iure communi, & de iure Regio summat, & resoluit materiam; & cap. 6. eiusdem lib. 2. & cap. finali, §. 9. primae partis. Alphonsus Azeuedus, in l. 3. tit. 13. lib. 4. nouae collect. Regiae. Marc. Anton. Peregrin. optime, & practice, de fideicommis. art. 48. per totum. Fichard. lib. 6. Syntagm. tit. 22. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 3. ex num. 19. vsque ad numerum 58. folio mihi 516. cum seqq. Hugo Donellus. ad tit. C. de edict. D. Adr. toll. ex folio 467. vsque ad solium 474. Andreas Fachineus, in cons. 81. lib. 2. & in cons. 91. & 93. lib. 3. & in cons. 96. & 97. eodem lib. 3. & controu. iur. lib. 4. c. 22. Cae sar Barzius, decis. Bononiae 46. n. 41. & seq. Petrus Surdus, in cons. 16. n. 3. & in cons. 73. ex nu. 28. lib. 1. & in cons. 263. per totum, & in consil. 267. ex numero 34. libro 2. & decisione 333. per totam, parte 2. D. Spino, in Speculo testamentorum, glos sa 34. principali, de apertura testamenti per totam. Cornasan decis. 195. ex n. 1. cum seq. Sfortia Oddus, in cons 22. per totum. Ioan. Dauth. in commentariis de testamentis, rubrica, de materia testamentorum circa quam, limit. 24. ex n. 68. Ioannes Franciscus de Ponte, in cons. 21. per totum, & in cons. 22. Angelus Matthaeacius, de legatis, & fideicommis sis, lib. 4. c. 1. per totum. Ioannes Vincentius Hondedeus, in cons. 64. ex n. 3. cum seq. & n. 56. & seq. lib. 1. Antonius Faber, ad tit. C. de edict. D. Adr. toll. definitione 1. & septem seq. ex fol. 679. Iacob. Valdesius, in addit, ad Rodericum Suarez, ad l. quoniam in prioribus, §. 7. notabili 4. folio 106. & §. 7. n. 10. & 19. folio 96. Ludouicus Casanate, in cons. 29. n. 17. & 18. Hieronymus de Caeuallos, qui ad praefatam l. Regni, dictam vulgo de Soria, dixit vnum verbum, practicar. commun. contra communes, quae st. 10. n. 6. Alexander Trentacinquius, variarum resolutionum, tomo 1. libro 2. de probationibus, resolutione 11. folio mihi 195. Stephanus Gratianus nouis sime, disceptat. forens. cap. 47. per totum. Sebastianus Naeuius selectar. iur. ad d tit. C. de edict. D. Adr. toll. folio mihi 274. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 3. litera F. conclusione 267. & 268. folio 822. & eodem tomo 3. litera E. conclusione 409. folio 345. & tomo 4. litera H. conclusione 35. folio 224. & tomo 5. litera L. conclusione 287. fol. 309. & conclusione 288. fol. 312. & 313. # 25 CAPVT XXV. Legis vnicae, C. quando Imperator inter pupillos, & viduas, &c. constitutio, & materia exornatur; & priuilegium illud, quo pupilli, viduae, & miserabiles Personae euocare ad Curiam Principis aduersarios quoad primam causarum cognitionem pos sunt, sed non euocari; qualiter & quando, & quibus casibus ac Personis competat, tractatur vtiliter. De ratione etiam introductionis priuilegij ipsius, & an praefatis Personis, non modo pauperibus, sed etiam diuitibus concedatur, eleganter discutitur. Rur sus, an legis eiusdem decisio procedat post coeptum coram Ordinario iudicium, siue actoris, siue rei partes pupilli, & viduae su stineant: aliter equidem, & dilucide magis quam hactenus factum fuis set, explanatur. Demum inquiritur, an personae praedictae eo priuilegio vti, fruíque pos sint, si tanquam haeredes succes serint in lite coepta. Et de his omnibus vtilis traditur, atque notanda resolutio, & explanatio. SVMMARIVM. -  1 Legis vnicae. C. quando Imperat. inter pup. & viduas, tractatus, & disputatio, quare per Authorem suscipiatur hoc loco, & legis ipsius verba recenseantur. -  2 L. vnicae, C. quando Imperator inter pup. & viduas, materiam explicas se, atque exornas se permultos iuris Interpretes, qui commemorantur, & aggregantur hoc numero. -  3 Pupilli, viduae, pauperes, & miserabiles aliae Personae non pos sunt trahi, neque vocari etiam per rescriptum Principis extra prouinciam, aut proprium domicilium, etiam ad curiam Principis, sed in proprio domicilio sunt conueniendae. -  4 Ipsi tamen bene pos sunt trahere, atque euocare quoad primam causarum cognitionem, etiam in prima instantia aduersarios extra domicilium coram Principe, & in Curia, etiam per viam simplicis quaerelae; & quamuis longe distet ab eorum prouincia. -  5 Hodie nouiori iure Authenticorum, nemo potest vocari in ius extra prouinciam, nisi Iudex prouinciae negligens fuerit in administranda iustitia. -  6 Sed id non procedi: in viduis, pupillis, & miserabilibus personis, quia etiamsi Iudex prouinciae in administranda iustitia negligens es set, non pos sent personae metips ae euocari extra prouinciam. -  7 L. vnicae. C. quando Imp. inter pup. & vidu. priuilegio, nec per derogationem generalem rescripti Principis derogati; sed neces se es se, quod specifica mentio fiat de pupillis, viduis, & aliis miserabilibus personis. -  8 Actor regulariter debet sequi forum rei. -  9 Pro lite examinanda in prima instantia nemo potest etiam ad curiam Principis vocari, tametsi pos sit inuitus ad eam trahi per appellationem. -  10 Id tamen fallit in pupillis, viduis, & aliis Personis miserabilibus, & in quibusdam casibus, qui hic adnotantur, & casus de corte vulgo nuncupantur. -  11 Siue praefatae personae conueniantur coram Iudicibus ordinariis, quo casu electio est ipsorum eligendi curiam; siue coram Principe conuentae fuerint, quo etiam casu pos sunt declinare forum Principis, & dicere, quod debent conueniri coram Indice ordinario eius loci, vbi degunt. -  12 Et quamuis Vinc. de Franchis, decis. 100. n. 21. as seuerauerit, prae sumptionem es se contra declinantem a tribunali supremo ad inferius. -  13 Vere tamen prae sumptionem ces sare debere, & locum es se decisioni d. l. vnicae, prout hic explicatur. -  14 Et conuenire Didac. Couar. prout hic adnotatur. -  15 Vidua vocandi ad curiam Regis eius aduersarios in prima instantia, ita demum priuilegium obtinet, si honesta sit, honestámque vitam agat; secus alias. -  16 Foemina virgo caelibem agens vitam, vtrum gaudeat beneficio, & priuilegio d. l. vnicae. C. quando Imp. inter pup. & viduas. Quod gaudeat ex sententia multorum. Quod non gaudeat ex sententia aliorum. Quae ab Authore probatur, & concludentibus corroboratur rationibus. -  17 Pupilli & orphani, qui dicantur in proposito, vt priuilegio, & beneficio d. l. vnicae, gaudeant. Et ita inter miserabiles connumerentur Personas. Qualiter etiam, & vsque ad quam aetatem priuilegium illud receperit praxis frequentior. -  18 Pauperes, vt priuilegio, & beneficio d. l. vnicae fruantur, qualiter paupertas probari debeat, & an paupertatis definitio Iudicis boni arbitrio sit relicta. -  19 Miserabiles personae, vt gaudeant priuilegio, & beneficio d. l. vnicae, quae dicantur, & quid praxis seruauerit circa Personas easdem. -  20 L. vnicae. C. quando Imp. inter pup. & vid. beneficium, & priuilegium, obtinere, & competere, tam in causis criminalibus, quam ciuilibus. -  21 Et an competat negotiorum gestori. -  22 An etiam personis quibuscunque, quae per admini stratores gubernantur, & reguntur. -  23 Rursus, an eidem priuilegio renuntiari pos sit expres sim. -  24 L. vnicae. C. quando Imp. inter pup. & vid. beneficium, & priuilegium, qua ratione fuerit introductum, & conces sum. Vbi & l. cuiusdam Partitae singularia verba in proposito praecitantur. -  25 Dictae l. vnicae, beneficium, & priuilegium, vtrum competat pupillis, & viduis, non modo pauperibus, sed etiam diuitibus. Quod pauperibus tantum competat, ex sententia quorundam. Diuitibus etiam competere, ex sententia aliorum. Et haec posterior veris sima, & verior opinio, atque in puncto iuris, & in praxi tenenda omnino. Et pro ipsa concludentes rationes hic perpenduntur, & singulariter explanatur text. in d. l. vnica, vt latius hic per totum numerum. -  26 L. vnicae, C. quando Imper. inter pup. & viduas. beneficio, & priuilegio, vt locus sit, potentiam alterius perhorrescere pupillos, & viduas, & similes Personas, neces se non es se de iure communi. Nec id immutari ex l. quadam Partitae, prout Dida. Couarr. singulariter, & vere obseruauit, & Author sequutus est. -  27 Vidua, pupillus, & alij habentes fori, & d. l. vnicae, priuilegium, vtrum pos sint eo vti aduersus simile & par ius habentes. -  28 Vidua dotem repetens, an habeat priuilegium sui iudicij, etiam si contra pupillum agat, remis siue. -  29 Viduae, pupilli, & miserabiles aliae personae, quando habent causam communem cum aliis personis non miserabilibus, an tunc personae illae propter communionem gaudere debeant eodem fori, atque d. l. vnicae priuilegio. Et ibidem si communem. ff. quemadmod. seruit. amittantur, exornata quamplurimis, remis siue. -  30 D. l. vnicae beneficium, & priuilegium, vtrum Ecclesiae Reipublicae, Vniuersitati, & Communitatibus competat. -  31 Ces sionarius, viduae, pupilli, aut pauperis, vtrum gaudeat priuilegio d. l. vnicae, vt pos sit in prima instantia debitorem in Curia conuenire. -  32 Et an pupilli, viduae, & pauperes metipsi ex ces sione alterius non priuilegiati gaudeant eodem dictae l. vnicae priuilegio. -  33 Cedens, vtrum pos sit agere post ces sionem inuito ces sionario, remis siue. -  34 L. vnicae, C. quando Imp. inter pup. & vid. priuilegium, & beneficium, vtrum obtineat, etiam post coeptum coram Ordinario iudicium. Quod non obtineat, ex sententia Did. Cou. Quod obtineat, ex sententia communiori multorum. -  35 Ex sententia vero Authoris, qualiter explicari debeat dubium praedictum, quod hactenus nec absolute satis, nec dilucide explicatum erat ab alio, prout hoc numero adnotatur, & distincte, & nouiter obseruantur nonnulla, & n. seq. -  36 Pro Did. Cou. resolutione negatiua, quod d. l. vnicae priuilegium locum non obtineat post coeptum coram Ordinario iudicium; expenduntur fundamenta nonnulla, & n. seq. -  37 Exceptiones dilatorias, & fori declinatoriam post litem contestatam opponi non pos se. -  38 Pro sententia affirmatiua, quod d. l. vnicae priuilegium obtineat etiam post coeptum coram Ordinario iudicium, fortis sima expenduntur fundamenta, & n. seq. -  39 Iudicium finiri debere, vbi caeptum est, & litispendentiae exceptionem obstare in quocunque iudicio, & inter personas quascunque; regulam illam tritam, & vulgatam, multifariam explicari, nec ita absolute, atque indistincte procedere, vt hic ob seruatur. -  40 Et non obtinere, quando in alio iudicio augeretur ex causa neces sitatis. Vel citatus, aut agens in alio iudicio, priuilegium haberet declinandi. Vel primus Iudex es set negligens in administranda iustitia. Aut coram primo Iudice non pos set quis consequi iu stitiae complementum propter potentiam aduer sarij, vel de facto ortam. Vel in aliis casibus similibus. -  41 Et in his omnibus procedere absque dubio aliquo sententiam illam, quod d. l. vnic. beneficium, competat etiam post coeptum coram Ordinario iudicium . -  42 Procedere etiam sine dubio, quoties iure minoris aetatis aduersus litis contestationem, & iudicium coeptum, personae praedictae priuilegiatae venirent. -  43 Nec admitti pos se Didac. Couar. sententiam contrariam, vt hic adnotatur, & n. seq. Vbi etiam supremorum Consiliariorum iudicium non subire, siue alium inferiorem Iudicem habere, modicum damnum dici non pos se. -  44 Minor vtrum restitui pos sit aduersus fori declinatoriam omis sam. -  45 Pupilli, viduae, & similes Personae; quae declinandi forum, & auocandi causas ad Curiam, priuilegium obtinent, vtrum eo frui, atque vti pos sint, si tanquam haeredes succes serint in lite caepta. Vbi pars negatiua defenditur, quae & nu. seq. comprobatur. -  46 Conditio defuncti non mutatur ex persona haeredum. -  47 Priuilegiatus quicunque sequitur forum defuncti quoad litem caeptam, & ea, qua contracta sunt; secus quoad litem non caeptam, vel contrahenda. -  48 Instantia caepta transit in eodem statu, & cum omnibus suis qualitatibus in haeredem. -  49 Clericus laici haeres lite coram Iudice seculari caepta cum defuncto, apud eundem Iudicem prosequi tenetur. Lite vero nondum caepta, vocandus est pro actione hae reditaria ad Iudicem Ecclesiasticum. -  50 Aluari Valasci in proposito quae stionis excitatae supra, n. 45. placitum commemoratur. -  51 Lis coepta in iudicio priuilegiato, an debeat remitti ces sante causa primordiali priuilegij, remis siue. -  52 Vidua, pupillus, & miserabiles personae habent priuilegium declinandi forum, & vtuntur beneficio d. l. vnicae, & si tanquam haeredes, vel ex contractu alicuius defuncti conueniantur, modo lis coepta non fuerit. EXtat Sane in iure nostro Cae sarea quae [sect. 1] dam Imperatorum constitutio in l. vnica, C. quando Imperator inter pupillos vel viduas, vel miserabiles Personas cognoscat, & ne exhibeantur. Adeo frequens, & in vsu forensi & practico neces saria, & as sidua, vt per manus tradatur quotidie, nec vlla alia frequentior equidem, vtpote cum pupilli, viduae, & aliae miserabiles personae quotidie soleant & pos sint ad Curiam Regiam, quoad primam causarum audientiam, cognitionem in prima instantia quos libuerit vocare, sicuti eadem lex decidit expres sim; & de iure huius Regni confirmatur, vt infra dicendum est. Idcirco non absque vtilitate maxima futurum ego existimaui, si hoc loco eorum dumtaxat tractatum, & disceptationem susciperem, quae licet ab aliis permultis tractata, atque resoluta fuerint, non tamen ita satis absolute & distincte explicata, vt vel dubitationem non leuem adhuc obtineant, vel maiori declaratione, aut corroboratione non indigeant: aliorum vero, quae vel tantam dubitandi rationem non obtinent, vel dilucide satis explicata fuerunt ab aliis, resolutionem eisdem relinquam. Et ante omnia non otiose proculdubio, vel extra neces sitatem, sed ideo, atque neces sario dictae. legis vnicae verba recensebo hoc loco, vt eisdem prae oculis habitis, & mature perpensis, an Interpretum nostrorum placita & traditiones, constitutione ea probentur, vel non probentur, siue an verbis ipsius conueniant, vel non, accurate magis valeat deduci. Imperatores ergo eo in textu, in hunc modum reliquerunt scriptum: Si contra pupillos, vel viduas, vel diuturno morbo fatigatos & debiles impetratum fuerit lenitatis nostrae iudicium: memorati a nullo nostrorum Iudicum compellantur comitatui nostro sui copiam facere, quinimo intra Prouinciam, in qua litigator & testes, vel instrumenta sunt, experiantur iurgandi fortunam, atque omnis cautela seruetur, ne terminos suarum Prouinciarum cogantur excedere. Quod si pupilli, vel viduae, alijque fortunae iniuria miserabiles iudicium nostrae Serenitatis orauerint, prae sertim cum alicuius potentiam perhorrescant: cogantur eorum aduersarij examini nostro sui copiam facere. Et constitutio haec de iure huius Regni confirmatur ex l. 5. tit. 3. de los demandados , p. 3. vbi in. prin. dicitur; Contiendas e pleytos ay, queson de tal manera, que segun fuero de Espana por razon dellos, son tenudos los demandados de responder ante el Rey, maguer no les demandas sen primeramente por su fuero, e son estos, &c. & statim adiicitur: O por pleyto que demandas se huerfano, o home pobre, o muy cuytado contra algund poderoso, de que no. pudies se tambien alcancar derecho sobre el fuero de la tierra, ca sobre qualquier destas razones, tenudo es el demandado de responder ante el Rey, do quier que lo emplacas sen, e nou se podria escusar por vinguna razon, por que estos pleytos tanen al Rey principalmente por razon del senorio. l. etiam 41. tit. 18. p 3. quae singularis est, quatenus statuit non valere rescriptum ad trahendum litis causa extra locum domicilij, viduas, orphanos, senes, infirmos, pauperes, aut alios. miserabiles impetratum, sed ab istis contra alios impetratum validum es se: & as signatur notanda ratio, in versic. E esto touieron por bien, l. 20. tit. 23. ead. 3. p.l. 8. tit. de los emplazamientos, 3. lib. 4. nou. collect. Regiae ibi: Pleyto de viudat, huerfanos. y personas miserabiles. Et materiam harum legum, & priuilegium d. l. vnic. [sect. 2] tractarunt, atque explicarunt, & exornarunt permultis, Glos ordinaria, Petr. Cinus, & Bartol. Alberic. Bald. Salicet. Fulg. Castrens. Florian. & alij, in ead. l. vnica. Alex. cons. 121. col. fin. lib. 1. & in cons. 124. lib. 4. Bald. in cons. 5. quaeritur, vtrum viduae, lib. 1. & in cons. 449. lib. 5. Socin. senior, in cons. 66. lib. 4 Ias. in l. Titiae textores, col. vlt. ff. de legat. 1. Roman. singul. 240. Grammaticus, decisione 20. & in addit. ad constitut. Regni, Statuimus. Thom. Parpalia, in l. penul. C. de pactis, & in constit. Regni, de officio magnae iustitiae, q. 13 Matth. Afflict. in constit. Regni, constitut. Statuimus, & constitution. l. Prae senti, alias, lib. 1. rubrica 37. per totam, & decis. 257. vbi plena manu de hac materia, atque originaliter videndus, non enim sola aliorum relatione, prout neces se est, poterit degustari. Guid. Pap. decis. 566. Alban. & Pomat. in addit. ad Bart. ad l. metipsam vnicam, C. quando Imp. inter pup. & vid. Mut. super consuet. Panorm. c. 13. Fab. Anna, singul. 401. Didac. Perez, in l. prima, tit 1. lib. 3. Ordinamenti, col. 764. & seq. Rolandus a Valle, in cons. 76. ex n. 35. cum seq. vsque in finem consilij, lib. 1. & in cons. 20. per totum, lib. 2. Gregor. Lopez, in d. l. 41. tit. 18. p. 3. melius in l. 5. tit. 3. & in l. 20. tit 23. p. 3. Franc. Viuius, commu. opin. lib. 1. opin. 368. Optime M. Ant. Natta, in cons. 590. per totum, lib. 5. Sylua nuptialis, lib. 6. tit. quomodo in dubio iudicandum sit pro communi opinione, num. 27. cum pluribus seqq. Bald. Nouel. in tract de dote, priuil. 12. p. 9. Palac. Rub. in c. per vestras. 2. notab. n. 12. de donat. inter. Didac. Couar. pract. c. 6. & 7. per tot. Vincen. de Fran. decis. 100. per totam, & decis. 187. & 188. & decis. 232. Ant. Thes. decis. Pedem. 177. per tot. Petrus Rebuf. in 1. tom. constit. Franciae, tit. de sententiis prouis. art. 3. glos. vltima. Mexia, in l. Toleti, in 10. fundamento secundae partis, ex n. 12. cum seq. Monterro. in praxi crim. & ciui. tract. 5. de los casos de Corte, fol. 75. cum seq. D. Paz, in praxi, 1. p. tom. 1. tempore primo, num. 19. & 20. & 21. Iacob. Menoch. de arbitrar. iudicum, lib. 2. casu 66. & vide casu 65. Marant. in praxi, part. 4. distinct 9. nu. 77. & seq. fol. mihi 104. Andreas Gail, practicarum obseruat. lib. 1. obseruat. 1. num. 40. & 41. Fuscus, singulari 20. Vocab. Fauore, fol. 166. Saraina. ad constitution. Siciliae, sub verbo, Miserabiles. Vezin. in Syntagm. commun. opinion. lib. 3. tit 12. Arisminus Tepatus, variarum lib. 1. ad tit. C. quando Imp. fol. mihi 166. col. 4. Vvesembec. ad eundem titulum, fol. mihi 510. cum seq. Corsetus, singulari 144. Alciatus, in l. malum, §. viduam, ff. de verborum signific. Ioan. Sichard. in rubrica, & in d. l. vnica, C. quando Imp. inter pup. & vid. vbi breuiter, & distincte summat materiam, fol mihi 158. & 159. Iacob. Cuiac. in paratitla ad eundem tit. vbi etiam ipsam materiam summat breuis sime. Aluar. Valasc. consult. 57. & 136. Escobar de ratiociniis, cap. 7. ex nu. 56. vsque ad numerum 62. Petrus Barbosa, 1. p.l. primae, ff. soluto matrimonio, n. 50. fol. 213. Marcabrunus, in cons. 84. n. 43. Fuluius Pacianus, in consilio 84. per totum, & in cons. 85. per totum. Hugo Donellus, commentariorum iuris ciuilis lib. 17. c. 20. fol. mihi 87. Alfonsus Azeued. in d. l. 8. tit. 3. lib. 4. nouae collect. Regiae, vbi vide omnino. Ioannes Philippus, in summa vtriusque iuris, ad d. titul. C. quando Imperator, inter pupil. & viduas, folio mihi 58. Villalobos, commun. opinion. litera I. ex n. 269. Antonius Grauatius, in addit. ad Octau. Vestrium, in practic. Cancell. libro 3. capite 9. in prima additione. Prosper. Carauita latis sime, in commentariis super ritibus magnae Curiae, ritu 219. & seqq. & 230. & sequentibus. Petrus Belluga, in Speculo Principum, rubrica 38. §. consequenter. Cattelianus Cotta, in memorabilibus, in verbo, Vidua. Petrus Follerius, in pract criminali, in versicul. audiantur exceptiones, n. 85. Francisc. Viuius, decis. 521. per totam, lib. 4. & decis. 65. lib. 1. Gaspar. Roder. de annuis redditib. lib. 3. q. 4. ex n. 42. Alex. Trentacinq. variar. resol. tom. 1. lib. 2. tit. de citationibus, resol. 2. per totam, fol. mihi 96. & seq. Sebastianus Naeuius, selectar. iur. ad dictum tit. C. quando Imp. fol. mihi 111. Cardin. Thuscus, practic. conclusionum iuris, tom. 8. lit. V. concl. 203. Antonius Faber, add. tit. C. quando Imp. definitione vnica. fol. mihi 222. Stephan. Gratianus, discept. forens. c. 182. ex n. 1. & quatuor seqq. fol. mihi 521. Ex his itaque iuris Interpretibus. & decis. d. l. vnicae, deducuntur expres sim, atque obseruari, & constitui debebunt sequentia. Ac primum equidem, quod[sect. 3] pupilli, viduae, pauperes, & miserabiles aliae Personae non pos sunt trahi, neque vocari etiam per rescriptum Principis extra prouinciam, aut proprium domicilium, etiam ad Curiam Principis; sed in proprio domicilio sunt conueniendae. Et hoc est primum priuilegium conces sum in d. l. vnica, Personis miserabilibus, & quando ips ae conueniuntur. Iidem ta[sect. 4] men bene pos sunt trahere, atque reuocare quoad primam causarum cognitionem, etiam in prima in stantia aduersarios extra domicilium coram Principe & in Curia, etiam per viam simplicis querelae, & quamuis longe distet. ab eorum Prouincia. Et hoc est alterum priuilegium, quod eisdem Personis miserabilibus conceditur in d. l. vnica, & quando sunt actores, & ita in effectu deduxit Baldus ex ead. I. atque summauit ipsam in hunc modum, Personae miserabiles non debent trahi in ius extra Prouinciam, ips ae autem alios pos sunt trahere: & conueniunt caeteri Interpretes ibidem & supra relati, sicuti ex communi tradit Ioan. Sichar. in rub.n. 1. & in d. l. vnic. n. 1. & 2. C. quando Imp. int. pup. & vid. Iacob. Cuiac. in paratitla ad ipsummet tit. dicens breuis sime, quod miserabiles Personae, rescripto Principis euocare extra Prouinciam; non euocari pos sunt. Ioann. Philip. in summa vtriusque iuris, ad dictum titulum, & Sebast. Naeu. ibid. Cou. pract. c. 6. n. 1. & 2. & 3. & c. 7. n. 1. in prin. & n. 2. in vers habent praeterea. Et secundum haec (vt vides) maxima equidem sunt duo haec priuilegia praefatis Personis conces sa, & ipsorum fauore receditur in pluribus a regulis iuris communis. In primis namque si iura communia repetantur in memoriam certis simum est, quod hodie nouiori iure Authenticorum , nemo potest vocare in ius extra prouinciam, aut proprium domicilium, vt dicitur in. §. 1. in authent. vt different. iudices, nisi iudex Prouinciae negligens fue[sect. 5] rit in administranda iustitia. Sed id non procedit in viduis, pupillis, & miserabilibus Personis quia etiam si iudex Prouinciae, aut proprij domicilij in admini[sect. 6] stranda iustitia negligens es set non pos sent praefatae personae euocari extra domicilium, seu Prouinciam: in quo conueniunt Bart. Bald. Castr. & omnes in ead. l. vnic. & ex communi Antiquorum sententia declarauit singulariter ibidem Ioan. Sichard. n. 2. per totum: A quo deduxit, sed non retulit eum Alex. Trentacin. variar. resol. tom. 1. lib. 2. tit. de citationib. resol. 2. in princ. & n. 1. fol. 96. & subdit n. 2. Nec per derogatio[sect. 7] nem generalem rescripti Principis censeri derogatum priuilegio d. l. vnicae, sed neces se es se, quod specifica mentio fiat de pupillis, viduis, & aliis miserabilibus Personis Et ita limitat text. in l. criminali. C. de iurisdict. omni. iudic. vt non aliter pos sint pupilli, viduae, pauperes, & aliae miserabiles Personae trahi extra proprium domicilium. Id quod latius etiam probarunt Grammaticus, decision. 20. Vincent. de Franchis, decisione 187. & 192. Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 177. numero 9. Arisminus Tepatus, variarum libro 1. ad titulum C. quando Imperator, in principio, folio 66. & facere ad pulchram quae stionem, quam Cinus dicit se de facto vidis se, refert, & adducit eam Ioan. Sichard. in d. l. vnica, n. 3. Praeterea, si ipsamet iura communia repetan[sect. 8] tur in memoriam, certis simum quoque est, quod actor regulariter debet sequi forum rei, per textum in cap. cum sit generale, de foro competenti, c. si clericus laicum, eod. tit. & ibi Glos. allegat plures concordantes, l. iuris ordinem , cum vulgatis, C. de iurisdict. omnium iudic. l. 32. tit. 2. p. 3. quae est notabilis, quatenus vndecim modis limitat istam regulam: Socinus etiam regal. 10. Duenas, regul. 21. Card. Thus. pract. concl. iur. tom. 1. lit. A. concl. 122. fol. 105. Humada in l. 15. tit. 1. p. 1. glos s. 4. per totam, qui regulae eiusdem 47. fallentias adducit, & late explicat, an & quando ratione loci, contractus, domicilij, rei, promis sionis, aut de stinationis, solutionis, vel delicti, quis forum sortiatur. Similiter, neminem pos se, etiam ad curiam Principis vocari pro lite examinanda in prima instantia, tametsi pos sit inuitus ad eam trahi per appellationem, l. nemo. C. de iurisdictione omni. iudic. authent. vt different. indices, §. 1. l. 8. & 9. tit. 13. lib. 4. nouae collect. Reg. l. 21. tit. 5. lib. 2. eiusdem collect. Nihilominus tamen [sect. 10] pupillis, viduis, pauperibus, & miserabilibus Personis, licet in curiam Principis trahere, & vocare illos, a quibus in iudicio aliquid exigere velint, & aduer sus quos actiones habeant, & reos etiam extra proprium domicilium euocare ad eandem curiam in prima instantia, vbi actor sit pupillus, vidua, pauper, aut denique miserabilis Persona, vt supradictum est vel in casibus quibusdam, qui casus de Corte vulgo nuncupantur. Id quod recte animaduertunt Couar.[sect. 11] pract. c. 6. ante n. 1. D. Paz, in praxi, 1. p. to. 1. primo tempore, n. 19. & duob. seqq. & ante alios lo. Sich, in rubr. C. quando Imp. inter pup. & viduas, nu. 1. & 2. Alex. Trentacinq. variar. resol. lib. 2. d. resol. 2. n. 4. qui num. 5. post Afflictum, quem ibi refert, recte inquit, conclusionem eam procedere, etiam si praefatae Personae conueniantur coram Iudicibus ordinariis, nam tunc electio est ipsarum eligendi curiam Principis, vel si coram Principe conueniantur, nam ips ae pos sunt declinare forum Principis, & dicere, quod debent conueniri coram eorum Iudice ordinario, in loco vbi degunt, & vbi est copia testium, & scripturarum. Et quamuis Vincent. de Fran. decis. 100. n 21. (quem in proposito[sect. 12] non retulit Trentacin. metipse) as seuerauerit, prae sumptionem es se contra declinantem a Tribunali supremo ad inferius. Vere tamen prae sumptionem[sect. 13] eam ces sare debere, & locum es se decis. d. l. vnicae, vbicunque pupillus, vidua, pauper, & aliae similes per sonae, vel propter expensas, & sumptus excusandos, aut faciliorem agendi modum, in suo proprio loco, vel ne extraherentur ab eo, id intenderent , quod prae sumi potius debet in dubio, alias namque damno sum es set eisdem legis illius priuilegium. Idque aper[sect. 14] te prae sentire videtur Did. Cou. pract. c. 7. n. 2. in vers. habent praeterea. Nam cum dixis set in initio illius cap. habere pupillos, viduas, pauperes, & alias miserabiles Personas priuilegium vocandi alios ad Curiam Regiam in prima instantia: subdit statim in dicto versiculo, Habent praeterea. Et habere alterum priuilegium ab eo distinctum, vt scilicet Personae praefatae non teneantur extra proprij domicilij forum, apud Curiae Iudices Regios cuiquam agenti respondere cuiuscunque priuilegij ratione. Quod etiam (vt vidisti) ego distinxi ab altero priuilegio supra, & distinguit Regia leg. 41. titul. 19. partit. 3. Cum ergo iure suo vtantur pupillus, vidua, & similes Personae in proposito casu, ac lege permittente id efficiant: nulla equidem prae sumptio erit contra eos, si nolint extra proprij domicilij forum, apud Curiae iudices Regios cuiquam agenti respondere. Quod & in fortioribus terminis, quando inquam pupillus, vidua, & alij habentes fori priuilegium praefatum, vellent vti eo aduersus par & simile ius habentes, resoluit idem Couar. dict. cap. 7. num. 5. in vers. Quintus deducitur. Ex quo etiam deducitur veris sime, quod si pu pillus, vidua, pauper, & aliae similes Personae egerint in prima instantia coram ipsius domicilij rei conuenti Iudice ordinario, ibique eum conuenerint, non pos se reum ipsum iurisdictionem declinare illius Iudicis, petendo causam deferri ad Curiam Regis, quamuis Personae metips ae pos sent id efficere. In eorum namque fauorem, non in damnum siue ipsis volentibus, non autem renitentibus, introductum es se apparent: quod est notandum Remanet ergo, viduam habere priuilegium vocandi[sect. 15] ad Curiam Regis, eius aduersarios in prima instantia, modo honesta sit ipsa, honestamque vitam agat, alias secus. Id quod ex communi omnium sententia tradiderunt Couar. pract. dict. c. 7. num. 1. in prin. Vinc. de Fran. decis. 232. per totam, vbi de meretrice, aut luxuriose & inhoneste viuente, quod non gaudeat priuilegio d. l. vnicae, Azeu. in l. 8. tit. 3. lib. 4. nou. collect. Regiae, n. 11. & 12. vbi vide. Tunc tamen insurgit dubium agitatum commu[sect. 16] niter per DD. in hac materia, vtrum inquam foemina virgo caelibem agens vitam, viduae appellatione contineatur , & iisdem, maximeque d l. vnicae priuilegiis gaudere debeat, quibus viduae, & miserabiles gaudent Personae: & quidem in ea idem ius statuendum quod in vidua firmarunt Azo, Cynus, Oldradus, Alberic. Bart. Fulgos. Ioan. Lup. Guid. Pap. Andr. Isern. Afflict. & Rebuf. quos retulit, & conges sit Couar. pract. d.c. 7. n. 2. in prin. & in eodem placito fuerunt etiam, & virgini huiusmodi conces serunt priuilegium, d. l. vnicae, Ioan. Sichard in rubric. C. quando Imperator inter pup. & vid. nu 4. Vincent. de Franch qui constanter defendit, & late fundat hanc partem decis. 100. per totam, Greg. Lop. in l. 5. tit. 3. par. 5. glos sa, e son estos, vers. sed an dicatur vidua. Vbi inquit, quod in fauorabilibus dicitur vidua ea, quae non habuit virum, l. malum, §. vidua, ff. de verbor. signific. Licet in materia stricta comprehenderetur tantum illa, cuius maritus mortuus est, vt ibidem probauit. Resolutiue etiam cum hac opinione in fauorem virginis reman sit Alex. Trentacinq. variar. resolut. tom. 1. lib. 2. titul de citationibus, resolut. 2. num. 16. in vers. haec conclusio, vti procedit, fol. mihi 98. vbi & Bellugam, & Follerium, & alios tenentes eam retulit, tenuit etiam ipsammet sententiam Fulu. Pacian in cons. 85. per totum, vbi arguit late pro vtraque parte. Caeterum contrariam sententiam, imo foeminae virgini, quae coelibem vitam agit, nec vnquamvirum habuit, nec de nuptiis tractat, non concedi priuilegium d. l. vnicae, ex Accursio in eadem l. constanter, & concludenter defendit Couar. dict. c. 7. pract. d.n. 2. & veriorem opinionem dixit Andreas Gail practicar. obseruat. lib. 1. obseruat 1. nu. 41. eandem etiam tenendam omnino, & in praxi seruandam (si alias foemina huiusmodi virgo, & vitam coelibem agens, minor non sit, aut pauper, vel miserabilis Persona) semper ego crediderim, vtpote cum vidua proprie dicatur, cuius maritus mortuus est, nec in d. l. vnic. nec etiam in legibus partitae, & nouae collect. Regiae, de virgine huiusmodi ad effectum praefatum mentio aliqua fiat, nec inde contineri pos sit, aut debeat aliquo pacto, idque ex duabus illis rationibus, quas Did ipse Couar. eodem n. 2. d.c. 7. vere, & erudite considerauit, ex quibus iuridice equidem, & iuste adductus est, vt existimauerit, priuilegium dict. leg. vnicae, his tantum viduis conces sum es se, quae maritum habuere, non his, quae coelibem egere vitam. Alias autem (vt ego adiicio) non modo praeter legem, & vltra iura praefata in quibus de huiusmodi foe mina mentio non fit, sed etiam contra ipsorum legum verba, & intentionem, concederetur priuilegium huiusmodi, quod negari non potest, si earundem verba perpendantur attente, & priuilegium ius speciale, & regulis communibus contrarium continens, extendi vltra casus expres sos, aut personas specifice nominatas non concedatur. Magis ergo ex capite, atque cerebrina aequitate, quam ex decis d. l. vnicae., aut iuris stricta & accurata ratione opinio illa prima procedit, nec substineri debet, vt supra dixi. Rursus atque ex praedictis remanet, & pupillum,[sect. 17] & orphanum habere priuilegium praedictum, vt pos sint reos ad Curiam trahere quoad primam cognitionem, etiam in prima instantia, ipsi vero extra proprium domicilium trahi non pos sint, & sic vti frui priuilegio, & beneficio d. l. vnicae; pupillus autem in proposito dicitur, qui vel morte patris, vel emancipatione egres sus est patriam potestatem, idque intra annos decimumquartum, cum adhuc est impubes, l. pupillus, ff. de verbor. signification. quamuis nonnunquam pupilli larga significatione, & impropria accipiantur pro quibuscunque impuberibus, per textum in l. finali, §. primo, cum sua Glos sa, ff de verborum significat. Et ita notauit, & infert ad statuta nonnulla Ioann. Sichard. in rubrica, C. quando Imperator inter pupil. & viduas, num. 2. Rolandus a Valle, in consil 76. num. 41. libro primo, Vincentius de Franchis, decision. 100. num. 17. Caeterum Didac. Couar. practicarum cap. 6. num. 2. hac in parte, atque in terminis d. l. vnicae, pupillum intelligit eum, qui simul sit patre orbatus, & minor pupillaris quidem aetatis, idque ex sententia Cyni, & Alberici, quos ibi refert, & nouis sime sequutus est Stephanus Gratianus, disceptationum forensium, cap. 182. num. 1. ibi: Siue solum sit sine patre, qui tunc dicitur pupillus. Et eodem num. 1. adnotauit, pupillum miserabilem Personam dici, quod & tenuerunt Scribentes communiter, licet nonnulli contrarium prae sentiant aperte, nisi pauper ipse sit: sicuti Albanus, in addit, ad Bartol. ad d. l. vnicam, num. 3. probauit, & alij sequuntur. Quod tamen verum non est, & contrarium tenendum indistincte, videlicet inter miserabiles enumerari per sonas, vt infra dicetur, & ex aliis Authoribus scrip sit Alexander Trentacinquius, variar. resolution. lib. 2. dict. resolut. 2. num. 30. Orphanus vero dicitur, qui patre, & matre, & sic vtroque parente sunt orbati, prout notarunt Interpretes communiter, in l. orphanotrophos, C. de Episcop. & Clericis. Ioannes Sichardus, in rubrica, C. quando Imperator, num. 3. & eo non relato Stephanus Gratianus, disceptation. forens. dict. cap. 182. num. 1. ibi: Siue sit sine patre & matre, quo casu dicitur orphanus. Rebuffus, de sentent. prouision. glos sa vltima, colum. 2. versiculo, secundo orphani. Rolandus, in consil. 76. num. 43. lib. 1. Et inter miserabiles quoque enumerantur Personas, ex eisdem Authoribus, & Trentacinquio, dict. resolutione 2. num. 30. Azeuedo, in dicta l. 8. titulo 3. lib. 4. num. 7. Subdit tamen Couar. dict. cap. 6. practicarum, num. 2. quod praxis hoc priuilegium recepit in minore vigintiquinque annis, qui patre sit orbatus: nam & Regia 1. 14. tit. 2. lib. 3. ordinam, & l. prima, titul. 1. eod. lib. l. 20. titul. 23. l. 41. tit. 18. & l. 5. tit. 3. part. 3. l. 8. tit. 3. lib. 4. recopil. orphano simpliciter tribuit hoc priuilegium, non distinguens eius aetatem; quae tamen neces sario distinguenda est ad eos annos, in quibus alieno ductu & consilio viuendum est: quod est optime dictum, & animaduersum, & probatur etiam per Gregorium Lopez, (cuius Couar. mentionem non fecit) in dict. l. 5. titul. 3. & in d. l. 41. titul. 18. partit. 3. nam in dict. l. 5. verbo, huerfano, dicit in hunc modum: In practica tamen in isto Regno intelligitur quoad istum casum, si sit orphanus carens patre, licet maior 14. annorum, minor tamen 25. annis, & ita practicatur. Et in d. l. 41. verbo, a los huerfanos, vbi rectis sime aduertit, quod dict. l. vnica, C. quando Imperator, non ponit verbum illud: a los huerfanos, sed vocat pupillos, & verbum ibi positum est latius: nam comprehendit etiam adultum maiorem 14. annorum patre orbatum: & subdit, quod hinc forte surrexit practica in Curia, vt sit casus Curiae, etiamsi orphanus sit adultus, quicquid Castrensis, & alij contradixerint. Deinde atque ex praedictis remanet, pauperes[sect. 18] etiam idem ius habere, quod viduae, orphani, ac pulli, & vti priuilegio d. l. vnicae, vt pos sint reos ad Curiam trahere quoad primam causarum cognitionem, ipsi vero trahi non pos sint quod numeris prae cedentibus dicebamus, & tradit in terminis Couar. practicar. in d. cap. 6. num. 3. & ex omnibus legibus Regiis relatis in initio huius cap. comprobatur expres sim: & subdit Couar. ad cum effectum summariam quandam probationem paupertatis sufficere, sicut minoris aetatis, & aliarum qualitatum, quarum ratione potest quis ad Curiam vocari, Alex. Trentacinq. variar. resolut. lib. 2. tit. de citationibus, d. resolut. 2. num. 32. Et pauperes qui dicantur, Iudicis relinquitur arbitrio, sicuti resoluit Greg. Lopez, in l. 20. tit. 23. part. 3. glos. 2. Menoch. de arbitr. iudicum, lib. 2. casu 65. per totum, maxime num. 7. & vide Couar. pract, cap. 7. num. 3. in fin. Remanet etiam, & miserabiles alias personas vti[sect. 19] eodem priuilegio d. l. vnic. vt trahi non pos sint ad ius extra proprium domicilium, seu prouinciam, sed ipsi alios trahere pos sint, quod etiam dixi, & comprobaui numeris praecedentibus, & resoluunt Maran. in praxi, part. 4. distinct. 9. num. 77. Didac. Couar. dict. cap 6. practicar. num. 1. Anton. Thesaur. decis. Pedemoutana 177. num. 1. Et miserabiles Personae, quae dicantur, Iudicis relinquitur arbitrio, sicuti Menoch. resoluit, de arbitrariis iudicum lib. 2. casu 66. Alex. Trentacinquius, variar. resolut. lib. 2. de citationibus, d. resol. 2. num. 25. vbi refert plures per sonas. quae miserabiles dicuntur: & num. 31. subdit, quod senes & decrepiti, & diuturno morbo fatigati & debiles, & omnes hi, de quibus mouetur natura ad miserandum, miserabiles personae dicuntur, ex Azone, & Afflictis, quos ibi refert. Gregorius tamen Lopez, in d. l. 41. tit. 18. partit. 3. re stringit superiora. & dicit, quod quatenus in ea l. dicitur de senibus & infirmis, vt isti deducant ad Curiam causas suas, & non deducantur, non est in practica, si alias non sunt pauperes, vel miserabiles Personae, iuxta leges Ordinamenti, & Partitae: idque proculdubio seruatur in praxi quotidie. Praeterea, atque ex praedictis remanet d. l. vnicae,[sect. 20] C. quando Imperator inter pupil & vid. beneficium & priuilegium, viduis, pupillis, & miserabilibus Personis conces sum, sic obtinere & procedere in causis criminalibus, sicut in ciuilibus, & sic etiam cum pupillus, vidua, & miserabiles Personae delinquunt, quod ex Mathaeo Afflictis, & Prosper. Carauita, obseruauit Alex. Trentacinquius, lib. 2. tit. de citationibus, d. resolutione 2. num. 13. fol. 97. vbi subdit, quod de iure illius Regni ad allegandum hanc declinatoriam fori, vidua, & pupillus debent Personaliter comparere, & non per procuratorem. Er idem quoque, quod dispositio d. legis vnicae, habeat locum in causa criminali, Stephanus Gratian. adnotauit nouis sime, disceptationum forensium, cap.[sect. 21] 182. num. 5. & num. 4. dixit, priuilegium eiusdem legis vt quis trahat. & non trahatur, competere negotium gestori: Et citat Paulum Castrens in l. haeres absens, §. apud Labeonem, ff. de iudiciis, Romanum, sing. 240. Ang. singul. 401. & competere[sect. 22] quibuscunque aliis Personis, quae per administratores gubernantur, & reguntur: ex ratione illa, quod omnia priuilegio pupillis conces sa, censeantur etiam conces sa caeteris Personis quibuscunque quae reguntur & gubernantur per administratores, atque ex Glos s. Bald. & Socin. notauit Hieron. Card. Alb. in addit. ad Bart. ad dictum tit. C. quando Imperat. inter pupil. & vidu. in final. verb. Nec pos se[sect. 23] renunciari eidem priuilegio, etiam expresse per Personas praedictas, quibus conces sum est, ex communi Interpretum sententia resoluit ipse Albanus ibidem, num. 2. & cum aliis multis Authoribus ob seruarunt Natta, in cons. 590. num. 15. lib. 3. Ant. Thesau. decis. Pedem. 177. num. 2. & 5. And. Gail. practic. obser. lib. 1. obser. 1. num. 40. Vincent. de Franc. decis. 192. num. 7. Azeued. in l. 8. tit. 3. lib. 4. nouae collect. Regiae, num. 14. Alex. Trentacinq. variar. resol. lib. 2. d. resol. 3. num. 37. fol. 99. qui reddit rationem, quia talis renuntiatio tolleret misericordiam, & sic es set contra bonos mores, & ideo non valeret, per text. in cap. finali, de pactis, cum similibus, Ioan. Sichar. (quem Trentacinq. non refert) in d. l. vnica, num. 5. vbi pro regula constituit, quod quandocunque datur priuilegium propter misericordiam, quia videtur fere magis, dantis causa, quam eius cui datur, conces sum, ideo ei renunciari non pos se. Apparet autem ex sententia horum duorum Au[sect. 24] thorum, miserationis gratia conces sum priuilegium d. l. vnic. si forte inquiras de ratione introductionis ipsius & quare conces sum fuerit beneficium illud Personis praedictis. Et conuenit Didac. Couarr. practic. dict. cap. 7. num. 4. in versiculo. Rursus idem constat. Notans expres sim, miserationis gratia id priuilegium conces sum, Marcus etiam Anton. Natta, d. consil. 590. num. 4. & tribui sequentibus, lib. 3. vbi ex conditione viduitatis, & pupillaris aetatis excitatum fuis se Imperatorem in dicta lege vnica, ob seruat, & in ipsorum litibus es se voluis se specialem protectorem, quoniam huiusmodi Personae solent communiter premi, vt experientia docet, & probatur in cap. Regum, vigesima tertia, quae st. 5. vbi dicitur, Regnum proprium es se officium, peregrinis, pupillis, & viduis auxilium ferre: Andreas Gaill. practicar. obseruat. prima, num. 40. vbi etiam considerat principaliter conditionem viduitatis, & pupillaris aetatis; & ideo Principi maxime omnium conuenire praefatas Personas contra omnem mole stiam & iniuriam tueri, ex d. cap. Regum, & cap. administratores, 25. quae st. 3. Vincentius de Franchis, decis. 233. num. 4. qui (quoad viduas attinet) fragilitatem sexus consideratam fuis se in conces sione eius beneficij firmauit: Stephanus Gratianus, dis ceptationum forens. dict. cap. 182. num. 2. qui inquit, priuilegium illud fuis se conces sum miserationis gratia, quasi Personae praedictae gubernentur a tutoribus, qui plerunque in eorum officio delinquunt. Quae ratio in administratoribus quibuscunque militat aequaliter ad confirmationem obseruationis illius ex Cardinali Albano supra traditae. Et de iure huius Regni extat singularis l. 41. titul. 18. part. 3. in fine, vbi dicitur in hunc modum: E esto touieron por bien los sobios antiguos, porque senaladamente los Emperadores, e los Reyes son juezes destos a tales mayormente que de los otros, e a ellos pertence de los fazer alcancar derecho, e de los mantener en iusticia, de manera que non reciban tuerto, nin fuerca de los otros, que son mas poderosos que non ellos, & in l. 5. tit. 3. part. 3. in fine, dicitur. Porque estos pleytos tanen al Rey, principalmente por razon de senorio. Et quidem si verum amamus, & rationi praefa[sect. 25] tae introductionis dict. l. vnicae, C. quando Imperator inter pupil. & vidu. & dictarum ll. partitae, atque nouae collect. Regiae, verbis etiam ipsarum adhaeremus, facile deducemus ex eisdem veram resolutionem articuli illius, vtrum inquam priuilegium, & beneficium eiusdem l. vnicae, competat pupillis, & viduis non modo pauperibus, sed etiam diuitibus: in quo certum est, & compertum, iuris nostri Interpretes diuersimode se habuis se, quidam namque priuilegium praefatum restrinxerunt ad pupillos, vi duas, & miserabiles Personas pauperes, nec diuitibus competere as seuerarunt, quorum numero fue re Innocentius, Abbas, Imola, Cardinalis Felinus, & Barbar. in cap. significantibus, de officio delegati. Speculator, in titulo de instrumentorum editione, §. nunc vero, versic. & scias, el secundo, Alexand. in consil. 131. col. fin. lib. 1. Iason, in l. Titiae textores, colum. vltima, si de legatis primo. Tiraquel. in l. si inquam, C. de reuocan. donat. verbo, facultates, colum. 2. in princ. Maranta, 4. parte, d. distinctione 9. num. 79. & 6. part. num. 132. & seq. Ioannes Sichardus, in dict. rubrica, C. quando Imperator, num. 5. & defendit constanter Roland. in consil. 20. per totum, maxime ex num. 12. vsque ad num. 18. lib. 2. tenuit etiam opinionem eandem Cardinalis Thuscus, practicar. conclusionum iuris, tom. 8. littera V. conclusion. 203. in princip. fol. mihi 598. E contrario tamen, priuilegium, & beneficium d. l. vnicae, competere etiam pupillis, & viduis diuitibus, nec distinguendum, an sint diuites, vel pauperes: firmarunt Innocentius, in cap. ex part. de verborum significatione. Abbas, in cap. ex parte, 6. col. 2. de foro competenti, & in cap. caeterum, de iudiciis, Bulgar. in l. 1. colum. 6. versiculo, tertius casus, num. 125. ff. soluto matrimon. Parpalia, in l. 1. C. de SS. Ecclesiis. Alexander, in l. Titia textores, num. 7. ff. de legatis primo. Baldus nouellus, in tractatu de dote, part. 9. priuilegio 12. Ioann. Lup. in cap. per vestras, de donation. inter. in 2. notabili, num. 12. Sylua nuptialis. lib.: 6. num. 34. & 35. Roland. sibi contrarius, in consil. 76. ex num. 45. lib. 1. licet ex num. 38. cum seq. arguendo intenderit probare contrarium. Eleganter Marc. Anton. Natta, in consil. 590. ex num. 3. vsque ad numerum 8. lib. 3. vbi citat Azonem, & Albericum, ita tenentes Andreas Gail. practicar. obseruat. lib. 1. ob seruat. 1. num. 40. Gregor. Lopez, in l. 5. titul. 3. part. 3. in glos sa magna, e son estos, ante finem, ibi, vnde etiam in foemina diuite. Afflictis, decis. 237. Iacob. Menoch. de arbitrariis iudic. lib. 2. casu 66. num. 4. & num. 5. eleganter text. in cap. significantibus, de officio delegati. Nec vrgere in contrarium, ostendit dilucide, vt ibi videri poterit. Couar. practicar. cap. 6. num. 2. in versiculo, obtinet tamen hoc priuilegium. Vincentius de Franchis, decis. 100. num. 19. dicens, ita iudicas se Sacrum Consilium. Anton. Thesaurus, decis. 177. num. 3. vbi firmat, ita quoque per illum Senatum decisum: Azeuedus, in l. 8. tit. 3. lib. 4. num. 9. vbi citat etiam Didac. Perez, ita tenentem. Alexander Trentacinquius variar. resolution. tom. 1. lib. 2. titulo, de citationibus, resolutione 2. num. 16. fol. 98. Stephanus Gratianus, disceptationum forensium, cap. 182. dicens, veriorem es se opinionem istam, quicquid alij sentiant contrarium. Fuluius Pacianus, in cons. 84. num. 25. qui etiam firmiter defendit, non distinguendum, an Personae praedictae priuilegiatae, diuites sint, vel pauperes: Barbosa prima parte l. primae, ff. soluto matrim. num. 50. Et quidem si verum amamus (vt antea dicebam,) & rationi introductionis dicti priuilegij adhaeremus, verbis etiam d. l. vnicae, & ll. partitae, & nouae collect. Regiae, maximam vim non facimus, negari vllo pacto non potest, quin haec sit veris sima, & verior opinio, atque in puncto iuris, & in praxi tenenda omnino. Constat si quidem ex ratione introductionis priuilegij dict. l. vnicae, non diuitias equidem, sed conditionem viduitatis, & pupillaris aetatis in con sideratione habitam fuis se, & miserationis Gratia priuilegium praefatum introductum. Nam huius modi Personae solent communiter premi, & maximas pati iniurias, atque molestias, sicuti Andr. Gaill. d. obseruat. 1. n. 40. & Natta, d. cons. 580. ex n. 3. singulariter, & vere notarunt. Constat etiam pro hac secunda opinione constitutionis dict. l. vnicae, verba clara es se & Perspicua dicitur namque: Si pupilli, vel viduae, aliaeque fortunae iniuria miserabiles iudicium nostra Serenitatis orauerint, cogantur aduersij examini nostro sui copiam facere. Et sic considerandum est, quod Imperator ibi vocat viduas fortunae iniuria miserabiles, quia vidua amisit virum, pupillus amisit patrem, seu exiuit patriam potestatem, & haec est fortunae iniuria, quia ex hoc fit, quod neuter pos sit in causis sibi opem ferre, vidua propter sexum, pupillus propter aetatem. Hoc enim miseratione est dignum, vxores & filios videre, maritorum, & patrum subsidio orbatos. Idque procedit, etiam si vidua, aut pupillus sit diues: tum quia dictio, alij, similium repetitiua, ostendit inter miserabiles, viduas, & pupillos simpliciter ennumerari, vt optime perpendit Menoch. lib. 2. de arbitrariis, dict. casu 66. num. 4. tum etiam quia dictio implicatiua. prae sertim, posi[sect. 26] ta in d. l. vnica, ibi: Prae sertim cum alicuius potentiam perhorrescant. ostendit idem es se in casu contrario, vt etiam si diuites sint, & nullius potentiam formident, tamen respectu viduitatis, & pupillaris aetatis, gaudeant priuilegio illo, quia Imperator vult es se in eorum litibus specialis protector. Quod singulariter considerauit Marcus Antonius Natta, dict. consil. 590. n. 3. cum seq. lib. 3. & sequutus est ad literam Alexand. Trentacinq. d. resolut. 2. lib. 2. n. 16. in vers. ab hac 2. opinione. Addiderim ego, & vltra eos, constitutionis dict. l. vnicae, C. quando Imperator inter pupill. & vidu, verba, & clara etiam es se ex eo, quod dictum sit simpliciter: Quod si pupilli, vel viduae, nec qualitas diuitiarum, aut paupertatis adiecta sit: vnde nec adiici a nobis, aut subintelligi debet; nec etiam di stingui, an pupillus, vel vidua, diues sit, vel pauper, quod lex illa non distinxit: idque iuxta vulgatas, & communes iuris regulas. Deinde, verba eadem, si pupilli, vel viduae, in dubio es se intelligenda non secundum quid, & sic ex diuitiis, vel ex paupertate, sed simpliciter potius, iuxta text. in l. hoc legatum, in fine, ff. de legatis tertio, l. prima, §. simpliciter, ff. de verbor. obligat. & exornat Cardinalis Thu scus, practicarum conclusionum iuris, tomo 8. litera V. conclusione 92. fol. mihi 532. Denique verba illa pupillo, & viduae cuilibet, etiam diuitibus conuenire, cum dicatur duntaxat, si pupilli, vel viduae, pupilli autem, & viduae, licet diuites sint, pupilli, & viduae vere sunt, vnde debet ipsis, & eiusdem l. di spositio conuenire, & fouere, ex vulgata regula l. 4. §. Praetor ait, ff. de damno infecto, quam exornat Cardin. Thuscus, tom. 8. literal V. conclusione 89. fol. mihi 528. & in tractatu de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum, latius explicabimus. Doctores igitur relati supra, qui contrariam sustinent sententiam, loquntur aperte contra text. in dict. l. vnica, & qualitatem paupertatis requirunt, quam nec lex ipsa expres sit, nec requirit, imo nec potentiam alterius perhorrescere Personas praefatas neces sarium es se, ex dictione illa, prae sertim, in dict. I. vnica, apposita, recte deduxerunt Natta, & Trentacinquius, in locis relatis supra. Optime Couarr. practicar. dict. cap. 6. num. 1. qui ex eadem dictione, prae sertim, deduxit intellectum ad text. in l. 5. titul. 3. partita 3. ibi: contra algun poderoso, dicens praxim recepis se, & admisis se idem, vbi miserabilis Persona agit contra eum, qui non est ex his, qui potiores in iure dicuntur. Quod ego credo veris simum, quacunque cum Persona agatur, vtpote cum in d. l. vnica, ita vt dixi cautum fuerit, cui dictam l. partitae conuenire potius, quam dis sentire, credendum est in dubio. Eo maxime, quod in aliis legibus, nec potentia aduersatij habita fuerit in consideratione, nec de ipsa actum aliquo modo. Vidua autem, pupillus, & alij habentes fori, ac[sect. 27] d. l. vnicae, priuilegium, vtrum pos sint eo vti aduer sus simile & par ius habentes: explicant dilucide post alios Gregorius Lopez, in dict. l. 5. titul. 3. par. 3. glos sa magna ante finem, versiculo, sed quid si vnus priuilegiatus. Didacus Couar, practicarum cap. 7. num. 4. & 5. Vincentius de Franchis, decision. 188. per totam. Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 177. sub num. 9. Alexander Trentacinquius, variarum re solution. lib. 2. de citationibus, dict. resolutione 2. num. 18. fol. 98. Azeuedus, in l. 8. titul. 3. num. 7. lib. 4. nouae collect. Regiae, & quidem cum in dicta l. vnica, & in dictis legibus partitae hic casus decisus, nec expres sus non fuerit, erit dubium praedictum aliis regulis iuris, & legibus definiendus, ex quibus viduas, pupillos, & alias miserabiles Personas, de quibus in dict. l. vnica, non pos se inuicem vti illo priuilegio, sed quemlibet seruare ius commune, cum vnus non sit potentior altero, recte obseruarunt ipsimet Authores nunc relati. Et iunge eisdem[sect. 28] Antonium Fabrum, ad tit. C. quando Imperator inter pupil. & viduas, definitione vnica, fol. mihi 222. vbi quod vidua dotem repetens, habet priuilegium sui iudicij, etiam si contra pupillum agat, prout ibi probat dilucide, & ingeniose, vt ad solet. Similiter, quando viduae, pupilli, & aliae mise[sect. 29] rabiles Personae habent causam communem cum aliis personis non miserabilibus, siue non eius qualitatis, an tunc Personae illae propter communionem gaudere debeant eodem fori priuilegio, & beneficio, dict. l. vnicae, nec in eadem l. vnica, nec in dictis legibus partitae, & nouae collect. Regiae exprimitur, idcirco ex aliis regulis, & iuris principiis rem hanc definiendam, certi iuris principiis rem hanc definiendam, certi iuris erit: vt etiam definiunt & explicant Natta, dict. consil. 590. numer. 16. & 3. seq. lib. 3. Couar. practicarum d. cap. 7. in finalibus verbis. Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 177. num. 2. in fin. Fuluius Pacianus, in consil. 85. num. 10. & 11. Alexander Trentacinquius, variarum resolutionum. lib. 2. titulo de citationibus, dicta resolutione 2. num. 9. ex quibus communis resolutio est, ratione Personae miserabilis gaudere omnes eodem priuilegio, idque ex his fundamentis, & rationibus, quas Natta, & Trentacinquius latius considerarunt. atque deduxerunt in locis nunc relatis. Ex textu etiam, in l. si communem, ff. quemadmodum seruitutes amittantur. De quo vide Hippolytum, in rubrica de fideius soribus, num. 284. cum pluribus seq. Menochium, in cons. 2. num. 226. lib. 1. Mieres, de maioratu, prima parte. quae stione secunda, num. 24. Ioannem Gutierrez, practicarum lib. 1. quae st. 6. Alexandrum Trentacinquium omnino, variarum resolutionum, lib. 2. tit. de iudiciis, resolutione 15. per totam, fol. 33. & quidem ex his nunc relatis Authoribus, quos superiores non citant, & plurima deduces in confirmationem sententiae praedictae, & an, & quando per socium quis retineat, aut faciat quod per se non pos set, distincte percipies. Rursus & similiter, vtrum Ecclesiae, Reipublicae,[sect. 30] Vniuersitati, & Communitatibus competat remedium dict. l. vnicae, & ius vocandi quemcunque ad Curiam quoad primam causarum cognitionem, quod (vt vides) non etiam exprimitur, nec deciditur in dicta l. vnica: ex his definiendum erit, quae scripserunt Didacus Couar. d. cap. 7. practicarum, num. 3. Antonius Thesaurus, dicta decisione 177. num. 9. Afflictis decision. 257. num. 1. Azeuedus, in dict. l. 8. titul. 3. lib. 4. num. 8. Prosper. Carauita, in ritibus magnae Curiae, ritu 219. Alexander Trentacinquius, variar, resolut. lib. 2. dict. resolutione 2. num. 34. & 35. vbi resolutiue dicuntur, priuilegium d. l. vnicae, Ecclesiis, & Communitatibus competere, vt penes ipsos videri poterit: ea namque, & alia nonnulla ex proposito, & consulto, atque ideo a me omittuntur, quod penes iuris Interpretes relatos in initio huius capitis, & nunc commemoratos, plene habeantur resoluta. & eorum duntaxat tractatum, atque disputationem suscipere intenderimus, quae ab aliis dilucide, aut absolute satis explicata non sunt. Denique & similiter, ces sionarius viduae, pupil[sect. 31] li, pauperis, & miserabilium Personarum, vtrum gaudeant priuilegio d. l. vnicae, & pos sint in prima instantia debitorem in Curia conuenire: vide Ga spar. Rodericum, de annuis redditibus, lib. 3. quae st. 4. num 42. qui negatiue resoluit: & num. 43. inqui[sect. 32] rit, si creditor non priuilegiatus cedat pupillo, aut viduae, aut similibus Personis habentibus priuilegium d. l. vnicae, an ces sionarius vtatur priuilegio praedicto, vt pos sit debitorem in Curia conuenire. Recte etiam resoluit, distinguendo inter vltimas voluntates, & contractus, vt ibidem videbis. Et qua[sect. 33] tenus num. 46. excitat dubium, an cedens agere pos sit post ces sionem inuito ces sionario, iunge Burg. de Pace (non relatum ibi) in consilio 31. ex numero 21. Et hactenus de prima obseruatione in hac materia. Nunc vero secundo loco, & principaliter obseruandum, atque constituendum erit, dubium maximum es se, & a nullo hactenus nec mediocriter equidem, non modo dilucide satis, aut absolute explicatum, & sic maiori proculdubio explanatione, & distincta resolutione indigens omnino: vtrum[sect. 34] dict. l. vnicae, C. quando Imperator inter pupil. & vid. priuilegium, & benesicium procedat etiam post coeptum coram Ordinario indicium, & post litem contestatam, vt scilicet pupilli, viduae. & aliae mi serabiles Personae non solum in initio litis, siue ante litem alibi coeptam, sed etiam post litem conte statam pos sint ad Curiam causas quoad primam cognitionem trahere. Et quidem Didac. Couar. practicarum, d. cap. 7. in finalibus verbis, negatiuam partem amplectitur expres sim, inquit namque, quod vbi lis coepta es set per litis contestationem apud Iudicem inferiorem proprij domicilij, non pos set vidua petere, causam istam tractari in Curia Principis, nec ad eam referri, etiam si vidua iure minoris aetatis peteret in integrum restitutionem aduer sus litis contestationem ex causa erroris, quo decepta litem contestata fuerit absque fori prae scriptione, & declaratoria exceptione: & subdit Couarr. met. ipse, quod huius opinionis est ob fauorem ordinariae iurisdictionis, & quia non admodum laeditur ex hoc errore minor, etiam si Matthaeus Afflict. in constitut. Neapolitana, in rubrica 37. n. 24. contrarium responderit. Caeterum, quod d. l. vnicae priuilegium, & beneficium, etiam post coeptum coram Ordinario iudicium, & post litis contestationem obtineat, sicut ante coeptum indicium, & sic contrariam omnino sententiam firmiter tenuerunt Matthaeus Affl. nunc relatus (vt vides) Neuizan. in silu. nut. lib. 6. verbo, in dubio quomodo indicandum, num. 38. versic. & propterea, vbi ita Iudicatum es se dicit Parpal. post Afflict. in constitut. Regn. de officio mag. iustitiar. quae st. 13. num. 36. P. Belluga, in Speculo Principum, rubric. 23. vers. sed pone, col. 2. num. 9. M. Anton. Natta, in consil. 590. num. 16. lib. 3. vbi expres sim, & secure firmauit, viduas, & pupillos fori priuilegio conces so sibi in d. l. vnica, vti pos se non tantum in initio litis, sed etiam post litem contestatam, & sic in progres su caus ae pos se aduersarios ad tribunal Principis ab aliis auocare, Vincentius de Franchis decision. 100. num. 21. in fin. Antonius Thesaurus, dict. decisione Pedemontana 177. num. 6. qui subdit, quod quamuis Didac. Couar. contrarium sustinuerit (vt vidimus supra) non tamen erit ab hac opinione rece dendum, & propterea re bene intellecta, & discus sa, cum opinione Afflictis, Neuizan. & aliorum, vti communiori, de iure loquendo transis se Senatum in causa cuiusdam viduae de collegio, 1598. Martij 18. Idem quoque tenent Prosper. Carauita, in ritibus magnae. Curiae, ritu 231. & 233. Franciscus Viuius, commun. opinion. lib. 1. opinione 368. num. 6. Alphonsus Azeuedus; in dict. l. 8. titul. 3. lib. 4. num. 5. per totum. Subdit tamen, quod Licet haec opinio sibi aliquando placuerit, in practica tamen non setuatur, & testatur vidis se iam Regiam prouisionem in Cancellaria Pinciana conces sam cuidam mulieri viduae, vt lites suas ad Cancellariam deferre pos set, & ibidem ipsa conueniretur, & non alibi, dum tamen honesta es set, neque aliquis ex casibus; ex quibus non gaudet priuilegio praedicto occurreret, & prae sertim, quia lis illa, super qua isto priuilegio gaudere vidua illa volebat, non es set coepta, nec lis contestata super ea coram inferioribus Indicibus. Tenet denique opinionem eandem, & variandi a Iudice ordinario proprij domicilij ad Curiam, etiam post litem contestatam, ius competere viduis, pupillis, & miserabilibus Personis, ex decisione d. l. vnicae, firmiter & resolutiue obseruat Alexander Trentacinquius, variar. resolut. lib. 2. titulo de citat, resolut. 2. num. 7. & num. 10. fol. mihi 96. & 97. Fuluius Pacianus, in consil. 84. num. 28. vbi quod dictis Personis licat variare de vno Iudice ad alium, etiam in fine litis. Ego vero vt meam sententiam interponam, & [sect. 35] aliter equidem, atque distincte & absolute magis, quam hactenus factum fuerit, in praefato articulo me habeam, nonnulla praemittenda, atque constituenda duxi, ex quibus clarior, & felior resolutio haberi poterit, nec ita indistincte quae stio praefata proponetur, aut absoluetur. Ac primum constituo, difficultatem disceptationis huiusmodi dilui nequaquam pos se, nec resolui ex verbis, aut ex deci sione d. l. vnicae, non etiam ex legibus omnibus partitae, & nouae. collect. Regiae, supra relatis, vtpote cum in eisdem casus hic nec expres sus, nec aliquo modo tactus, aut excogitatus forsan fuerit; idcirco regulis aliis atque principiis iuris definiendus erit cum in ipsismet legibus reperiatur omis sus. Secundo constituo, articulum eundem duplicem habere indagationem, vel cum pupilli, viduae, & miserabiles Personae praefatae coepto ab ipsismet iudicio coram Ordinario, & actoris partes cum sustinuerint, poenitentia ducti, aduersarios volunt ad Curiam auocare ab eo Iudice, coram quo iam eos conuenerant, & iudicium instituerant; quo casu maior videtur es se dubitandi ratio, vtpote cum voluntarie Indicem ordinarium iidem elegis sent, & ordinariae iurisdictionis maximus ille fauor non leue variandi impedimentum videatur inducere; & nihilominus eo etiam casu superiores Authores affirmatiue loquuntur, & variandi facultatem concedunt. Natta etiam, Azeuedus, & Trentacinquius, dicta resolu. tom. 2. num. 10. in eis terminis, quando praedictae Personae actoris partes sustinuerant; sic re soluunt (vt dixi) indagationem etiam habet articulus metidem, cum viduae, pupilli, & miserabiles personae coram Ordinario conuentae, & sic rei partes sustinentes, litem contestatae fuere, nec declinatoriam aliquam opposuerunt, siue ius auocandi causas ad Curiam non obiecerunt, postmodum vero atque post litem contestatam, siue in progres su caus ae forum declinandi, atque deferendi causarn ad Curiam, ius obtinere contendunt, quo casu non tanta videtur ines se dubitandi ratio, cum inuitae trahantur Personae huiusmodi (redditur namque indicium in reos inuitos) nec voluntarie Indicem illum elegerint; quamuis eisdem etiam imputari iuridice pos se videatur, quare iure suo vsi non fuerint eo tempore, & ab initio fori declinatoriam non opposuerint. Tertio constituo, vno & altero casu, & cum[sect. 36] personae praefatae actoris, aut rei partes sustinent, in fauorem ipsorum respondis se, atque variandi facultatem conces sis sie relatos omnes Authores supra, vt nunc dicebam, nec differentiam aliquam constituis se, siue non distinxis se casus istos. Vtroque etiam casu videri in contrarium vrgere, ac aeque militare nonnulla, quae variandi facultatem adire, & ad Curiam causam auocandi omis so Iudice ordinario, ius impedire videntur. Ac Primo quidem vulgatam illam iuris regulam, & per manus traditam quotidie, indicium ibi finiri debere, vbi coeptum est, l. vbi coeptum, ff. de iud. & inde litis pendentiam coram Ordinario ab aduersariis obiectam contra dictas Personas priuilegiatas, tantum obstare, atque operari debere quod ad impediendum auocationis cau sam, quantum exceptio rei iudicatae pos set operari, vt per Afflict. decis. 354. Azeued. in. l. 1. titul. 5. lib. 4. num. 1. & tribus seqq. Deinde & Secundo, elegantem vnum iudicium, non pos se postea variare, ex sententia Bald. in cons. 285. Quia non est opus, in princ. lib. 1. & in consil. 187. Super quae st. eod. lib. 1. Guid. Pap. decis. 421. exornat Card. Thusc. pract. concl. iuris, tom. 4. litera 1. concl. 487. ex num. 1. cum seq. fol. 811. Rursus, & tertio, pupillum & viduam, & priuilegiatas Personas, non pos se recedere indicio coepto, siue actoris, siue rei partes sustineant, vt ad Curiam, & forum speciale auocent aduersarios, & causam: tradidis se Affl. d. decis. 154. Corsetum, in singul. 144. & retulis se Cardinal. Thusc. d. conclus. 487. num. 7. Praeterea Quarto constitutionem d. l. vnicae, C. quando Imper. inter pup. & vid. & legum similium huius Regni continere ius speciale, & contrarium iuri communi, sicuti supra ostendimus post initium huius cap. & idcirco restringendam potius ad terminos, in quibus loquitur, & quando ab initio priuilegio vtuntur pupilli, viduae, & similes Personae, quam extendendum ad casum praedictum post litem coeptam coram alio Iudice, vt minus derogetur iuri communi, iuxta vulgatas iuris eius dem regulas, & traditiones communes Doctorum, & quia priuilegia sunt stricti iuris, nec patiuntur extensionem, cap. porro, de priuilegiis, & per Aluarum Valascum, Quinto iudicia elusoria reddi non debere, nec iniuria Iudicem ordinarium afficiendum, coram quo lis coepta, & contestata fuerat, & ius quoddam acquisitum, quod absque nota & Iniuria adimi non pos se videtur, sicuti in proposito Azeuedus considerauit in d. l. 8. tit. 3. lib. 4. num. 5. in principio. Denique & Sexto ad eum casum quando pupilli, & viduae, & similes Personae rei partes sustinent, & conuentae coram Ordinario proprióque Iudice, auocandi causam ad Curiam, nec alibi re spondendi iure vs ae non sunt; vrgere etiam in contrarium, exceptiones dilatorias post litem contestatam non pos se opponi, cap. inter monasterium, de re iudicata, cap. Pastoralis, de exceptionibus, l. finali, C.[sect. 37] de exception. l. exceptionem, C. de probationibus, l. 9. titul. 3. partita 3. l. prima, titul 5. lib. 4. recopilation. & latius probant Gratianus, regula 176. Doctor Paz, in praxi, in prima parte, primi tomi, quinto tempore, ex num. 14. Cum sequentib. Azeuedus, in d. l. prima, tit. 5. lib. 4. ex num. 6. cum sequentibus, & inde exceptionem fori declinatoriam ante litis contestationem es se opponendam, & postmodum non pos se opponi, sicuti latius probarunt D. Paz, vbi supra, num. 22. & sequent. Azeued. in d. l. 1. num. 6. & seq. & num. 14. & 17. Aluarus Valascus, consultatione 136. num. 4. eamque non opponentem Iudicis eius iurisdictioni acquiescere, consentire videri, & nolle alibi litigare, siue respondere, vt ex aliis obseruarunt Maranta de ordine indiciorum, 6. part. memb. 9. num. 1. Duen. regula 379. in fin. D. Paz, vbi supra, num. 22. & seq. Cardinalis Thusc. practicar. conclus. iuris, tom. 4. litera l. Conclus. 74. num. 5. fol. 445. Verum pro contraria parte, & in fauorem com[sect. 38] munis sententiae relatae supra, quod variare liceat, etiam in fine litis, & quod d. l. vnicae priuilegium obtineat, etiam post coeptum coram Ordinario iudicium: vrgere itidem quamplurima, & expendi pos se. Ac primum quidem verba d. l. vnicae, ibi: Si pupilli, vel viduae, aliaeque fortunae iniuria miserabiles iudicium nostra Serenitatis orauerint, coguntur aduer sarij examini nostro sui copiam facere, &c. Vere namque Licet casus, & articulus prae sens non decidatur, nec admittatur expres sim in d. l. vnica, non tamen aliquo modo excluditur, imo verba ea nunc relata, ita indefinite adiecta, non obscure denotare videntur, cogendos aduersarios, Curiae examini copiam facere, cum pupilli, & viduae reclamauerint, & sic quocumque tempore, personarum ipsarum intersit reclamare, aut iudicium supremae iurisdictionis orauerint. Deinde secundo, miserationis ratio illa praecipua, qua dicta Imperatorum constitutio innititur, & ne praefatae personae miserabiles opprimantur, vel iniuriis, aut molestiis quibuslibet afficiantur, protectionis etiam Imperatorum, & Regum circa per sonas easdem, ita equidem & aequaliter militat post iudicium coeptum, & litem contestatam sicut ante coeptum iudicium, nec potest vlla discriminis ratio considerari, siue non es set satis consultum eisdem, si hoc etiam casu benesicio illo non iuuarentur, vnde eo etiam habere debet locum illius legis di spositio ex paritate rationis, iuxta iura vulgata; & ignoscendum est viduis, pupillis, similibus personis, si vel alibi iudicium susceperint, vel declinatoriam fori omiserint, cum ob fragilitatem eta tis, vel sexus, consiliíve imbecillitatem, non ita dis cernere valuerint, quid ab initio intendere consultius es set. Praeterea & tertio facit, beneficio d. l. vnicae non pos se expres se etiam pupillos, & viduas, atque mi serabiles personas renunciare, communi Interpretum placito receptum, vt vidimus supra; idcirco & a fortiori, tacite etiam, aut alibi aduersarios, sine extra Curiam vocando, aut vocati iurisdictionem ab initio non declinando, siue quouis modo non dis sentiendo. Id quod Baldus acutis simus iuris Interpres docuit aliquando, quatenus in cap. de causis, num. 26. de officio delegati. Tradidit, non pos se viduas, pupillos, & miserabiles personas iurisdictionem alterius Indicis in sui damnum prorogare, & sequutus est Andreas Gail, practicarum obseruátionum libro 1. obseruation. 1. numero 40. Rursus & quarto, regulam illam, iudicium fini[sect. 39] ri debere, vbi coeptum est; & litispendentiae exceptionem obstare in quocunque iudicio, & inter per sonas quascunque qua principaliter fulciri potest opinio contraria, ex text. in d. l. vbi coeptum, ff. de iudiciis, non ita indistincte, aut absolute procedere: variis potius modis explicari, restringi, atque limitari communiter, sicuti constat ex his, quae in proposito eius textus plena manu scripta reliquerunt, atque ad dictam regulam adnotarunt Felinus, in cap. ex tenore, ex num. 15. de rescriptis, vbi adducit plures fallentias ad illum text. Aretinus, in cons. 29. Socinus, in consil. 37. volum. primo. Menchaca, de succes sionum resolution. lib. 2. §. 18. num. 6. & 7. Aluarus Valascus, consultatione 57. Pelaez a Mier. de maioratu, part. 3. quae st, 14. num. 3. Ioannes Franciscus de Ponte, in cons. 70. a principio. Anton. Gabr. commun. conclus. lib. 2. titul. de iudiciis, conclu sion. 1. per totam. Lancelot. de attentatis, secunda part. cap. 4. limitat. 2. ex num. 43. cum seq. & declaratione 30. per totam. Andreas Gail, practic. obseruation. lib. 1. obseruatione 32. Simon de Praetis, de interpretat, vltimar. volunt, lib. 5. interpretatione 2. dubitat. 2. num. 381. cum seq. fol. 504. & nouis sime omnium his non relatus Cardinal. Thuscus practicar. conclusion. iuris, tom. 4. litera 1. conclusion. 487. per totam, & tom. 2. litera C. conclusion. 976. fol. 320. Petrus Surdus, in cons. 542. lib. 4. Hugo Donellus, commentar, iur. ciuil. lib. 17. cap. 18. fol. 78. & 79. Alexand. Trentac. variar. resol. tom. i. lib. 2. tit. de iudiciis, resolut. 4. n. 17. fol. 10. latius resolut. 3. fol. 4. & seq. Iacob. Philip. Portius, regular. lib. 3. conclus. 22. Ac vere non obtinere regulam ipsam, quando[sect. 40] in alio iudicio ageretur ex causa neces sitatis, vel citatus, aut agens in alio iudicio priuilegium haberer declinandi, sicuti in proposito habent pupilli, viduae, & miserabiles Personae, vel quando primus Iudex es set negligens in iustitia administranda, aut coram primo iudice non pos set quis consequi iustitiae complementum propter potentiam aduersarij, vel de facto ortam, vel in aliis casibus cum his cumulatis per Antonium Gabriel. Lancelot. Thus cum, & alios supra relatos, vbi latius videri poterit. Et ita ad regulam. d. l. vbi coeptum. Respondet in terminis quae stionis nostrae Azeued. In d. l. 8. tit. 3. lib. 4. num. 5. in illis verbis: Et hanc opinionem tenendo, non obstat regula dict. l. vbi captum, quia non procedit, quoties potest per priuilegium declinari forum. Quo vel solo verbo omnibus his fundamentis satis fieri pos set, quae in contrariam partem ponderata fuere supra, n. 36. & subdit statim Azeu. metidem, & recte atque iuridice notat, nullam iniuriam fieri Indici coram quo coeptum negotium suit, cum de iure permittente, ac ex beneficio, & priuilegio d. l. vnicae, fiat, & nemini iniuriam faciat, qui vtitur iure suo. Pariter etiam, atque eodem modo ad regulam d. l. vbi coe ptum, respondet Aluar. Valas. cons. 136. n. 5. Et secun[sect. 41] dum haec opinio praefata communior, quod d. l. vnic. priuilegium obtineat etiam post coeptum iudicium, & litem contestatam, non modo probabilis, sed & vera, & verior videtur, & in praxi seruanda erit omnino, cum casus se offeret, ex ratione finali l. eiusdem vnic. & paritate ipsius in hoc casu. Et procederet abs que dubio, quoties in primo Iudice, coram quo coeptum fuis set iudicium, negligentia quaelibet, siue non administrandae iustitiae timor aliquis detegeretur, aut quoties timeretur oppres sio aliqua praedictarum personarum, siue iniuria, vexatio, aut molestia, eásve quouis modo opprimendos, aut propter potentiam aduersarij vexandos , vel iure suo defraudandos: idque iuxta annotationes superiores, & latius tradita per eosdem Authores relatos supra ad limitationem d. l. vbi coeptum. Et ita in praefatis Personis miserabilibus prae sumendum in dubio, ac earum oppres sionem & vexationem timendam, nec superiorum protectionem denegandam. Praeterea & absque dubio, procederet sententia ea[sect. 42] dem communis, quando pupilli, viduae, aut miserabiles aliae Personae per in integrum restitutionis beneficium, si in ea aetate sint, vt restitui valeant (sicuti pupilli, & orphani regulariter sunt) atque ex iure minoris aetatis aduersus litis contestationem venirent, & auocandi causam ad Curiam petita in integrum restitutione, ex benesicio d. l. vnicae, C. quando Imperat. inter pupil. & vid. ius intenderent. Nec admittenda es set Didaci Couarruuias, practicarum, dict. cap. 7. in finalibus verbis, versiculo, non vbi lis. Ratio illa, ex qua, nec iure minoris aetatis,[sect. 43] & restitutionis, causam coeptam in alio iudicio referri ad Curiam, firmauit; videlicet, quod non admodum laeditur ex hoc errore minor, cum imo laedi admodum exeo errore pos sit, & ab his iniuriam, & vexationem pati, qui in Curia, & coram superioribus Iudicibus iniurias, & molestias inferre non audebunt. Cum etiam in Curia, & coram supremis Iudicibus facilius consequi iustitiam valeat, quam coram ordinariis, & inferioribus Iudicibus; & vere amittere ea, aut per litis contestationem amisis se, modicum damnum iudicari non debeat. Id quod iuuari potest ex resolutione, & obseruatione singulari Ludouici Molinae, de Hispanor. primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 61. in versiculo, sed dubitari poterit. Vbi scripsit, quod mortuo vltimo maioratus pos ses sore, si minor, qui praetendit maioratus succes sionem, remedium pro illa adipiscenda, coram Iudice ordinario, vel aliquo ex Regiis conuentibus proposuit, & tandem poenitentia ductus, intra sex menses ad Regium supremum Consilium recurrit, remedium quod ex l. 45. Tauri sibi competit, ibidem proponens, peténsque aduersus primam actionem coram ordinariis Iudicibus propositam, in integrum restitutionem, eidem minori restitutionem concedendam es se, cum supremorum Consiliariorum iudicium amisis se, modicum damnum indicari non pos sit. Et quamuis eodem n. 61. dixerit, minorem ad[sect. 44] uersus declinatoriam fori omis sam restitui non pos se, eo quod ea lae sio considerabilis non sit. Et inde Azeuedus, atque generaliter statuerit in l. 1. titul. 5. num. 16. lib. 4. quod minor, vidua, & rusticus declinatoriam non opponentes in termino, non re stituuntur post terminum ad eam opponendam, ex ratione eadem. Postmodum tamen Molina metipse, eodem num. 61. rationem eam parum tutam es se dixit, cum etiam aduersus declinatoriam fori minor pos sit restitui, quando ex eius omis sione graue damnum incurrit. Et citat Capicium, plura re soluentem, & Iudicis arbitrio id relinquentem, atque supremorum Consiliariorum iudicium non obtinere, maximi damni, & considerationis es se, aduertit expres sim, quod negari equidem non potest. Et maxime procedit in terminis d. l. vnic. atque attenta ratione illa miserationis, de qua supra. Et hactenus de articulo superiori, qui (vt vides) absolute magis explicatus remanet, quam antea fuis set. Nunc vero, & tertio loco, atque principaliter ob[sect. 45] seruandum est, dubium es se, vtrum pupilli, viduae, & similes Personae, quae declinandi forum, & auocandi causas ad curiam, priuilegium obtinent, eo frui vtique pos sint, si tanquam haeredes succes serint in lite caepta? Et quidem hoc in casu, neque ex verbis, d. l. vnic. neque ex priuilegio, aut constitutione ipsius iuuari poterunt Personae praedictae, vt declinandi ius habeant. Idque imprimis ex regula, d. l. vbi coeptum, ff. de iudiciis. Vbi coeptum est iudicium, ibi finiri debere. Secundo, quia conditio defuncti non mutatur, ex[sect. 46] persona. haeredum, l. 2. §. ex his, ff. de verbor. obligat. hae res enim, & defunctus censetur es se vna, & eadem Persona, authent. de iure iurando a moriente prae stito, in principio, collatione 5. l. cum a matre. C. de rei vendicatione, quae iura exornat quamplurimis Cardinalis Thuscus, practic. conclus iuris, tom. 4. litera H, conclus. 49. fol. 233. vnde sicut defunctus non poterat declinare, ita nec pupillus, aut vidua eius haeres lite iam coepta. Vidua namque, & pupillus, etsi priuilegiati,[sect. 47] quemadmodum, & priuilegiatus haeres quicunque sequitur forum defuncti quoad litem coeptam, & ea, quae contracta sunt, secus quoad non coeptam, vel contrahenda. Paulus Castrensis, in consil. 8. Ista bona paterna, num. 2. & columna finali, versic. item non obstat, lib. 1. Cardinalis Thuscus, vbi supra, conclus. 48. num. 2. Tertio deinde, quia instantia litis transit in eo[sect. 48] dem statu, & cum omnibus suis qualitatibus in hae redem, l. prima, ff. ad Trebel. l. si cum hominem. Et ibi notat Castrensis, Imola etiam, ff. de iudiciis, Stephanus Gratianus, disceptationum forensium, cap. 16. num. 33. & quotidianarum harum controu. iuris, cap. 9. lib. 2. latius notaui. Idcirco Clericus Laici haeres[sect. 49] litem coram seculari iudice coeptam cum defuncto, apud eundem Indicem prosequi tenetur. Lite vero nondum coepta, vocandus est pro portione haereditaria ad iudicem Ecclesiasticum, & sic quoad cau sas coram iudice seculari introductas, & coeptas viuente defuncto, Clericus ipsius haeres eundem Iudicem, & forum sortitur. Id quod latius comprobant, atque exornant, & agunt de intellectu l. 57. tit. 6. Partita prima, Didacus Couarruuias practicar. cap. 8. per totum, Humada, in eadem l. 57. glos. 5. per totam, Quae sada diuersarum quae stionum iuris, cap. 4. num. 7. Mench Olanus, Villalobos, Auiles, Parlador. Auendanus, Gregor. Lopez, & Didac. Perez, quos refert, & tandem ita resoluit Caeuallos, practic. communi. contra communes, quae st. 36. maxime num. 13. eleganter Petrus Surdus, in consil. 222. lib. 2. & decision. 110. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. cap. 16. num. 31. & seq. Cardinalis Thuscus, practic. conclus. iuris, tom. 4. lit. H. conclus. 48. fol. mihi 232. Quarto denique, & vltimo, quia pupilli, viduae & similes Persone, quod habeant priuilegium, & beneficium d. l. vnicae, & ius auocandi causas, & aduersarios ad Cutiam Regiam, quoad primam causarum cognitionem, est quidem conces sum per viam priuilegij contra regulas iuris communis, vt supra probaui post initium huius cap. ideo huiusmodi priuilegium non debet extendi ad casum in quo non loquitur d. l. vnica, hoc est, quando lis coepta fuit cum defuncto. Priuilegia namque (vt supra dicebam ) stricti iuris sunt, & non patiuntur extensionem, cap. porro, cum vulgatis, de priuilegiis. Et ita quidem tenem dum est in articulo praedicto, nec maius priuilegium concedi potest pupillis, & viduis eo casu, quam Clericis, tot iuribus a Iudice seculari exemptis, & aliis quibuslibet priuilegiatis conces sum fuerit. Et ita te[sect. 50] nuit aperte Aluarus Valascus, consultatione 136. per totam, attenta iuris communis dispositione, quamuis in dubio ibi occurrenti, aliter statuis se Senatum dixerit ob decisionem legis Regiae illius Regni, lib. 3. tit. 4. §. 3. ex qua vidua in lite coepta cum marito proiudicium declinare ex priuilegio viduitatis, & sic pos se eam, & in lite coepta cum Persona extranea, cuius haeres fuerit, ex aliis rationibus tuetur, vt ibidem videbis. Caeterum, cum in hoc Regno ea con stitutio, siue lex non sit, & iuris communis regulis, & constitutione res sit definienda, id proculdubio obseruandum erit, quod supra diximus. Et videndus etiam Valascus metipse in consultatione 57. Vbi agit[sect. 51] de lite coepta in iudicio Priuilegiato, an debeat remitti ces sante causa primordiali priuilegij. Alias au[sect. 52] tem lite non coepta cum defuncto, certi iuris erit, pupillos, & viduas gaudere benesicio, & priuilegio d. l. vnicae, tametsi litem suscipiant tanquam haeredes alterius, sicuti in Clericis, & aliis priuilegiatis statuitur, & Grammaticus, ad constitutionem Regni, Statuimus, num. 12. in fine, probauit aperte, quatenus dixit iuridice, pupillum, & viduam habere priuilegium declinandi forum, & vti benesicio d. l. vnicae, etsi tanquam haeres, vel ex contractu alicuius defuncti, vel paterno conueniatur. Et attento iure communi refert, & sequitur Alex. Trentacinquius, variar. resolut. lib. 2. tit. de citationibus, resolut. 2. num. 6. testatur tamen in Regno Neapolitano non habero locum virtute ritus magnae Curiae, ex quo statuitur contrarium, siue cum defuncto coepta fuerit lis, siue non, vt Prosper Carauita relatus ibi firmauit, in quo equidem (vt ego adiicio) ritus ille a iure communi deuiat omnino. Et hactenus de his. # 26 CAPVT XXVI. Contractus, vel actus, qui geritur, an, & quando intelligatur, siue prae sumatur in scriptis, vel absque scriptura celebratus, vt dicatur purus, & perfectus, vel imperfectus, & conditionalis, & poe nitere liceat, vel non, ante instrumentum confectum, si inter contrahentes de instrumento conficiendo conuenit, vbi ad interpretationem l. contractus, C. de fide instrument. l. 6. tit. 5. part. & l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae, & praefatae dis ceptationis, inter Scribentes omnes, adeo controuers ae absolutam, & veram resolutionem, tam de iure communi, quam de iure Regio, obseruantur ab Authore nonnulla, quae aliter, atque dilucide, & distincte magis, quam Recentiores omnes fecis sent, traduntur hoc loco. SVMMARIVM. -  1 Praecipua huius cap. disceptatio, & difficultas proponitur, & ex quibus consistat, atque radicitus, & absolute magis dis solui debeat, adnotatur. -  2 Authores permulti commemorantur, & aggregantur, qui articulum, & controuersiam huius cap. susceperunt, atque explicarunt ex proposito. -  3 Contractus in scriptis non censetur celebratus, sed potius prae sumitur purus, & absolutus, nec locus est poenitentia, cum simpliciter inter contrahentes conuenit, vt instrumentum conficeretur, nisi dictum, & expres sum fuerit, quod alioquin contractus non valeret. Idque ex sententia multorum Authorum, quae & communior, & verior est, atque attento iure communi placet omnino authori, vt infra n. 12. & seq. vbi latius declaratur. -  4 Et ratione quadam munitur principaliter, prout hic adnotatur. -  5 Nec ab ea separari potest opinio alia, cum ex ipsamet conficiatur, vt hic obseruatur. -  6 Non etiam differunt, siue ab ea, & alia communi simul, & contraria separari non pos sunt tres aliae opiniones, quas Ant. Thesaurus, vt diuersas commemorauit. -  7 Et fundamentis, atque motiuis contrariae, partis, retenta eadem prima, & principali sententia, facili negotio responderi potest, ac respondetur ab his, qui praecitantur hoc numero. -  8 Et de intellectu l. contractus, C. de fide instrumentorum, agitur, remis siue. -  9 Contractus in scriptis celebratus censetur, & conditionalis, & imperfectus, vt locus sit poenitentiae, quoties de instrumento conficiendo actum seu conuentum est, etiam simpliciter, nec dictum expres sim, quod alioquin contractus non valeat. Idque ex sententia Placentini, Azonis, Castrensis, & aliorum quamplurimorum, qui recensentur hoc numero, & relatae sententiae, n. 3. supra, contrariantur omnino. -  10 Ac vere pro eadem sententia pos sunt etiam, & plura perpendi fundamenta, & rationes, ac primae motiuis, seu fundamentis responderi etiam, vt hic adnotatur. -  11 Et sententia alia, siue ad concordiam relatarum opinionum contrariarum conciliatio quaedam quorundam iuris Interpretum praecitatur, qua displicet nonnullis; placet vero aliis, vt hic ob seruatur. -  12 Author vero, vt tam de iure communi, quam de iure Regio propositam controuersiam, & contrarietatem explicare valent, constituenda, atque obseruanda duxit nonnulla, quae ex hoc num. cum seq. obseruantur. -  13 De iure communi non es se textum aliquem satis apertum, quo articulus praefatus dilui, & dis solui valeat, prout noue, & vere obseruatione hac prima adnotatur. -  14 Articulum eundem iure etiam communi attento definiendum argumentis, & rationibus vrgentioribus: idcirco primam opinionem praeualere debere, quae vrgentiora pro se fundamenta habet: obseruat. 2. vbi latius id explanatur. -  15 Et ipsam sententiam locum habere multo magis, & seruandam es se, quando extant coniecturae quae ita suadeaut; obseruat. 3. vbi plures coniecturae dinumerantur. -  16 Recedendum autem ab ea, & contrariam, secundámque sententiam admittendam, coniecturis contrariis ita fundentibus, vt hic explicatur. Et coniecturis, atque boni & discreti Iudicis arbitrio rem hanc diffiniendam, etiam hodie, statuitur, vt hic videbitur obseruat. 4. principali: -  17 Obseruandam tamen omnino eandem, secundamque sententiam hodie post decisionem l. 6. tit. 5. p. 5. quae Placen. Azonis, Castr. & sequacium, sententiam probauit expres sim, obseruat. 5. -  18 Caterum etiam temperandam, atque restringendam sententiam metipsam, & d. l. partitae, ex traditionibus communibus Doctorum de iure communi; atque contrariis, legitimisque, & probatis coniecturis recedendum ab ea aliquando, vt hic adnotatur. -  19 Non tamen alterari ex decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae, imo incorrectam manere l. eiusdem 6. partitae constitutionem, prout hic adnotatur, obseruat. 6. principali. -  20 Et Hieronymi de Caeuallos, atque Blazij Florez Diaz de Mena placita temperantur. -  21 Ioannis etiam Gutierrez locus nouiter declaratur. -  22 Ac demum Petri Gyllenij in proposito altercationis huius cap. obseruationes nonnullae commemorantur, quae in effectu pro maiori parte Saliceti distinctionis conueniunt. PRo distincta, atque absoluta, bre[sect. 1] ui tamen huius cap. explicatione obseruandum, atque constituendum, erit primo loco, totam ipsius controuersiam , atque altercationem in eo principaliter consistere, vtrum inquam, & quando contractus dicatur, siue intelligatur in scriptis celebratus, & quando non. Et an in scriptis celebratus dicatur, si inter partes conuenit, vt fieret instrumentum, id duntaxar dicendo, aliúdve non adiiciendo: an vero neces se sit, additum es se, vt aliter non valeat contractus; vel vt non valeat, quousque instrumentum fiat; vel si id partes gerant in animo, vt in scriptis celebratus dicatur. Id quod de iure communi totum pendet ex interpretatione, atque enucleatione text. in l. contractus, C. de fide instrumentorum, & resolutionibus, atque traditionibus DD. ibidem, vbi & glos sas, & ordinarios, maximeque Bart. & Castren diuersimode, & e contra se habuis se planum est. De iure vero huius Regni pendet etiam, ex decisione legis cuiusdam partitae, quae Placentini & Azonis opinionem videtur aperte confirmas se. Sed ex sententia quoque Didac. Perez. Mencha. Parladorij, Azeuedi, Matien. Ioan. Gutier. & aliorum, qui infra commemorabuntur, pender etiam post legem ipsam partitae, ex decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae. Vere tamen, vt radicitus percipiantur, atque dilucide & distincté habeantur Interpretum omnium placita & resolutiones in praedicto articulo, & ipsorum rationes & fundamenta, non modo inquirantur originaliter, sed an vrgeant; necne, siue an dictis legibus conueniant, vel dis sentiant, certa resolutione tradatur, & quae sint validiores rationes, siue vrgentiora fundamenta, certo & consulto as seratur, nec aliorum relatione (quod ego maxime abhorreo) lector satisfiat, vt etiam leges metips ae praedictae vero sensu explicentur, ab Antiquioribus incipere, & ad Recentiores omnes vsque, originali, & attenta eorundem lectura progredi, neces sarium omnino es se. Inter alios tamen eos praelegendos, & euoluendos, quos ex proposito euoluis se, & praelegis se ad veram resolutionem dubij propositi, nunquam poe nitebit. Erunt itaque in disceptatione & controuersia praefata videndi omnino, & originaliter, Glos. ordin. Pet. Cin. Odofred. Alberic Bart. Bald. Angel. Ca stren. Fulgos. & Salicet. attenté (qui loquitur notanter in hoc articulo) in d. l. contractus, C. de fide in strum. Aret. in cons. 159. Longa est ista consultatio, ex num. 8. cum seq. Socin. senior, in cons. 173. Reuerende pater, lib. 2. & in consil. 32. col. 3. vbi eleganter, lib. 3. Angel. in cons. 157. & cons. 262. Raphael Fulgos. in cons. 200. & in consil. 241. col. vltima. Philip. Decius, in consil. 11. & in consil. 159. vbi late, & in cons. 340. per totum, vbi vide omnino, & in l. pactum quod bona fide, n. 3. C. de pact. & in rubr. de consuet. in decretal. col. 1. Iason, in § fuerat, num. 87. de actionib. & in consil. 152. lib. 2. Ioan. Faber, qui videri debet originaliter, profert namque verba nonnulla magni ponderis, in propo sito, in §. 10. Instit. de empti. & vend. Angel. Aretin. videndus etiam, quia adducit nonnulla pulchra & notanda in eodem §. 1. Balduinus & Minsingerus (qui & videndi sunt originaliter) in ipsomet §. 1. Ioannes Sichard. in d. l. contractus, C. de fide in strum. Matthae. Vvesembec. ibidem. Curtius iunior, in d. l. pactum quod bona fide, num. 7. C. de pactis, latius in consil. 303. ex num. 11. & in con sil. 304. ex num. 41. cum seq. & in consil. 348. per totum, lib. 3. And. Barbac. qui vtiliter & erudité loquitur, idcirco videndus est omnino) , in rubr. de empt. & vend. num. 7. & 8. Berous, in cons. 80. ex num. 21. cum seq. lib. 3. Marc. Anton. Nat. in cens. 357. col. 2. lib. 3. Afflict. decis. 39. ex num. 4. cum seq & decis. 105. num. 4. Marsilius singulari 666. Fabian. de Monte sanct. Sabi, in tract. de empt. & vend in q. 5. principali, ex num. 53. cum seq. Boet. deeis. 48. num. 11. & de vision. 183. num. 9. Hieronymus Gratus, qui est videndus omnino in 107. ex num. 4. Cum seq. lib. 1. Mansuerius, ad praxim Ferrarae, in tit. de forma libelli, in causa venditionis. verbo, vendidit, gl. quod scriptura apparet. Anton. Gabr. commun. concl. lib. 2. titul. de pactis, concl. 3. Carol. Ruin in cons. lib. 3. Vrsillus de Afflict, decis. 39. num. 6. Didac. Perez, in l. 3. tit. 8. lib. 3. ordin. col. 1054, & seq. Petr. Ioan. Ancharan. quae stionum familiarium lib. 1. quae st. 21. per totam, vbi accurate, & erudite examinat. Didac. Couar. in cap. relatum 1. num. 9. de testamentis. Ferdinand. Vasq. Menchac. controu. illustrium, lib. 1. cap. 28. n. 21. 22. & 23. & de succes sionum creat. §. 11. ex num. 3. Ioannes Cephalus, in consil. 66. num. 18. & seq. lib. 1. Erudite ad modum, & vtiliter Tiber. Decianus, qui erit videndus neces sario, in cons. 64. lib. 3. maxime num. 4. & num. 12. & num. 17. cum seq. vsque ad num. 40. Antonius Gomezius, tom. 2. variar. cap. 2. num. 17. per totum. Hippolyt. Riminald. in consil. 29. num. 18. lib. 1. latis sime in consil. 51. per totum, eod. lib. 2. Franciscus Bursatus, in consil. 10. ex num. 10. & num. 19. cum sequent. lib. 1. Marcabrunus, in consil. 20. ex num. 8. vsque ad num. 56. lib. 1. Iacobus Menoch. qui breuiter, & distincte absoluit controuersiam praedictam, lib. 3. prae sumpt. 148. per totam. Rubeus, decision. Rotae Romanae 377. num. 6. prima parte. Iosephus Mascard. de probationibus, conclus. 435. tom. 1. Anton August. decis. 34. part. 3. lib. 1. Ludouicus Morotius, in responso 96. fere per totum. Lancelotus, decis. 517. num. 2. prima parte. Anton Thesaurus, decis. Pedemontana 197. per totam, vbi quinque opiniones conficit in propofito dubio, cum vere due tantum sint principales, & contrariae sententiae. Caeterae vero, vel ex eisdem deducuntur, aut explicantur; vel ex coniecturis ita statuuntur, atque ab eisdem ipsarum duarum opinionum Authoribus perpenduntur. Rubeus, in consil. 29. ex num. 5. Petrus Salazar, de vsu, & consuetudine, cap. 2. ex n. 11. cum seq. Hugo Donellus, in d. contractus, C. de instrument. num. 6. folio mihi. 255. Petr. Gillenius, ibidem, fol. mihi 244. & 245. & seq. quo loci per totam legem vtiliter loquitur in proposito. Ioan. Matiencus, in l. 2. tit. 16. glos sa 7. per totam, lib. 5. nouae collect. Regiae. Azeuedus, ibid. num. 29. & in l. 1. tit. 17. lib. 9. Ioannes Parladorius, rer. quotid. lib. 2. cap. 3. n. 47. per totum, vbi resoluit breuiter dubium propositum, & tam de iure communi, quam de iure Regio, sententiam suam interponit. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 52. num. 3. & 4. & num. 18. cum sequent. vsque ad num. 31. lib. 1. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quae st. 95. ex num. 11. vsque ad num. 14. & num. 20. & 21. Petrus Magdalenus, de num. testium in testament. requisito, 2. parte, capite 5. num. 14. & vide ex num. 10. Ignatius de Lasorte, de decima venditionis, cap. 3. ex num. 3. cum seq. Andreas Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 97. qui etiam breuiter, & distinctione quadam adhibita absoluit quae stionem. Et ante ipsum ex mente communi eandem tradidit distinctionem Antonius Gomezius, relatus supra, & conuenit Menochius, num. finali, dict. prae sumpt. 148. sed dis sentire videtur Antonius Thesaurus in discursu opinionum, quas refert, dicta decision. 197. Vestan. Rot. Roman. decis. 34. Antonius Pichardus, in §. 1. Institut. de emption. & vendit. num. 32. & 33. fol. mihi 1934. Hieronymus de Caeuallos, pract. commun contra communes, quae st. 90. & 91. Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decis. Gamae 107. num. 7. Part. 2. fol. mihi 7. columna 4. qui contra legem ipsam partitae, resoluit quae stionem supra propositam. D. Felicianus de Solis, in addit. ad c. 4. lib. 3. num. 3. fol. 167. Antonius Faber, ad tit. C. de fide instrument. definitione 14. fol. 365. Cardinalis Mantica nouis sime, de tacitis, & ambiguis conuent, lib. 1. tit. 10. per totum. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tom. 2. liter. C. conclus. 990. fol. mihi 326. & 327. Secundo deinde, & principaliter constituendum est, ex eisdem Authoribus deduci manifeste, duas es se praecipuas, & omnino contrarias in proposito articulo sententias, & opiniones; alias etiam confici pos se distinguendo, aut ipsam contrarietatem ad concordiam reducendo, ex placitis aliis, aut traditionibus Doctorum. Inprimis namque,[sect. 3] quod contractus dicatur, siue intelligatur in scriptis celebratus, cum conuenit inter contrahentes, vt inde fieret instrumentum, & alioquin contractus non valeret, & sic requiri, quod adiiciatur expres sim quod aliter contractas non valeat, vel quod in animo ges sis se contrahentes ipsos, deprehendatur legitime, manifeste; nec sufficere quod simpliciter, eóque non adiecto conuentum sit, vt instrumentum conficiatur, solámve scripturae mentionem in contrahendo non sufficere, vt scriptura pro forma censeri debeat, ideóque nec licere contrahentibus poenitere, etiam ante instrumentum confectum: tenuit Ioan. glos sator antiquus, relatus a Glos sa, in d. l. contractus, verbo, in scriptis, C. de fide instrument & in §. 1. verbo, scriptura, Institut. de empt. & vend. glos s ae etiam multis aliis in locis relatae per Tiberium Decianum, in consil. 64. num. 19. lib. 3. & sequuntur Speculator, Odofredus, Bartolus, Alberic. Bald. Angelus, Alex. Fulgosius, Socinus senior, Decius, Salicet. eleganter, Aretin. Curt. senior, Per. Ferrara, Iacob. Buttigarius, Andr. Siculus, iunior, Rubeus, Afflict. Gratus, & Iacob. de Sanct. Georg. quos referunt, & hanc partem tuentur con stanter Tiberius Decian. d. consil. 64. ex num. 19. vs que ad num. 28. Menochius, lib. 2. dict. prae sump. 148. num. 4. Mascard. de probation. tom, 1. de conclus. 435. n. 8. cum seq. Anton Thesaurus, decis. Pedemontana 197. num. 4. & 7. vbi etiam Brunum, Losredum, Puteum, & alios sic tenentes commemorat . Ludouicus Morotius, in responso 96. num. 9. Vrsillus de Afflict. decis 39. num. 6. Franc. Bursatus, in consil. 100. ex n. 10. cum seq. lib. 1. vbi dicit, hanc es se communem opinionem: & n. 20. firmat ita fuis se decisum in Rota Romana. Tenent etiam opinionem eandem Andr. Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 97. Matien cus, in l. 2. tit. 16. lib. 5. glos sa 7. n. 3. vbi refert Gregor. Lopez, Menchacam, & alios ita tenentes. Et magis videtur attento iure communi probare Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quae st. 95. num. 20. & eodem iure communi attento, opinionem hanc obtinuis se testatur D. Felicianus de Solis, in addit. ad cap. 4. lib. 3. num. 3. in principio, nouis sime Cardinalis Mantica, de tacitis, & ambiguis conuentionibus, lib. 1. tit. 10. n. 7. ad finem, dixit etiam magis communem, & videtur probare Marcabr. dict. cons. 20. ex num. 24. cum seq. Et ij quidem omnes, ca praecipue ratione adducti[sect. 4] fuere, quod verba partium contrahentium intelligi debeant secundum naturam actus, seu contractus, qui geritur, l. si stipulatus, ff. de vsuris. l. 1. §. si sub conditione ff. vt legat. seu fideicommis. nomi. caueatur, cum vulgaris; atqui horum actuum, & contractuum natura. non requirit pro sui es se, & substantia scripturam, & instrumentum, l. prima, & 2. ff. de contrahenda emptione. §. 1. de emption. & vend. Idcirco qualitas haec scripturae conficiendae non debet mutare substantiam contractus, & videri debet adiecta secundum dispositionem etiam iuris, vt scilicet scriptura fiat ad effectum perpetuae, aut facilioris probationis; non autem ad Perfectionem contractus, l. contrahitur ff. de pignoribus, & ex iuris Authoribus in initio huius cap. relatis. obseruarunt dilucide, Salicetus, Gratus, Barbacia, Menoch. Thesaur. & alij, & conuenit Tiberius Decianus, d. cons. 64. qui exornat, num. 12. & 13. cum seq. & pro ipsamet sententia duo alia Fundamenta expendit nouis sime Cardinalis Francisc Mant. de tacitis, & ambiguis conuent. libro 1. dict. titul. 10. num. 8. & 9. Et vere ab hac communi opinione separari non[sect. 5] potest alia opinio, siue sententia, cum ex ipsamet conficiatur, ne quid diuersum contineat, sed pro concordia opinionum dis sentientium adducatur; quam ante alios tradidit Tiberius Decianus, d. cons. 64. nu. 22. lib. 3. & eum non referens, tradidit etiam, & sequutus est Antonius Thesaurus, d. decis. 197. n. 7. Decianum etiam eundem non referens, sequitur Menoch. lib. 3. d. prae sumptione 148. num. 2. & num. 4. videlicet, quod aut agitur de illis contractibus, & actibus, qui pro sui substantia, & es se requirunt scripturam, sicuti sunt contractus censuum, emphyteu sis, & similium; & tunc non est dubitandum, quin contractus non dicatur absolutus, etiam ex mente contrahentium ante confectum instrumentum, sed potius conditionalis, & imperfectus. Aut vero agitur de illis contractibus, qui non requirunt scripturam pro sui substantia, & es se, sed ad faciliorem probationem, iuxta text. in d. l. contrahitur. ff. de pignoribus, & hoc sane casu, quando non adsunt, vel clara contrahentium verba, vel vrgentes coniecturae, sed in dubio versamur, vt quia contrahentes solum dixerunt, quod contractus ipse redigatur in scriptis, atque ita conficiatur instrumentum? & hoc sane casu Decianus metipse, Thesaurus, & Menoch contraria improbata sententia, in ea persistunt, quam supra retulimus, opinione, contractum censeri Perfectum, & absolutum, & non conditionalem. Et ante ipsos ita declararunt Salicet. in d. l. contractus. n. 9. & in l. te stium, num. 4. C. de testibus, latius in authent. sed nouo iure, num. 5. C. si certum petatur, Aretinus, in consilio 159. num. 10. Socinus senior consilio 173. num. 5. lib. 2. Vere etiam ab eadem communi sententia separari[sect. 6] non pos sunt tres aliae opiniones, quas vt diuersas refert, & improbat Anton. Thesaur. d. decis. 197. num. 2. & 5. & num. 6. in vers aliam denique opinionem. Nam vel continentur sub relata prima sententia, vel ex ipsa, & ex contraria, referendi statim supplentur, nec aliquid vltra eas continent, sicuti perlectis dictis numeris Antonius Thesauri satis dilucide constabit. Ac denique retenta sententia hac prima relata,[sect. 7] quae vere communior est, & verior etiam attento iure communi, vt infra dicetur, facili negotio res ponderi poterit argumentis omnibus, & fundamentis secundae opinionis contrariae, quae nunc recen sebitur; idque ex his, quae longa serie obseruarunt Salicet.; in d. l. contractus, Aretinus, d. cons. 159. Gratus, d. cons. 107. lib. 1 Philip. Decius, qui suo ordine, & sigillatim omnibus satisfacit, & Castrensis rationes confutat, d. consil. 159. & d. cons. 340. & in l. pactum, quod bona fide, in 2. col. C. de pactis, Tiberius Decian. dict. consil. 64. num. 22. & num. 30. & seq. lib. 9. ad text. etiam in l. contractus, C. de fide instrument. quo eadem[sect. 8] secunda, & contraria opinio nunc referenda, subsi stit principaliter. responderi potest ac text. ipse vitari, prout respondent praefatimet Authores: & eleganter Decian. ad quem me refero, eodem cons. 64. num. 29. & 30. & hactenus de prima opinione in articulo praefato, contractum dici purum, & non conditionalem. etsi de scriptura conficienda conuenerit, nisi adiectum insuper fuerit, quod non alias valeat contractus. E contrario vero, imo quod contractus dicatur, & [sect. 9] intelligatur in scriptis celebratus, & non perfectus, sed conditionalis, quoquomodo in contrahendo de conficienda scriptura mentio habita sit, etiam si simpliciter ita conuentum fuerit, & non adiectum, vt inde scriptura fieret, & non alias valeret contractus: & ideo ante scripturam confectam licere contrahentibus poenitere, & a contractu discedere; Placentinus, & Azo existimauerunt, & sequuti fuere Cinus, & Nicolaus Mutizan. in d. l. contractus, C. de fide instrument. & ibi apertius Paulus Castren. n. 1. & 9. idem Castren. in l. cum res, num. 4. C. de probationibus, Iason, Natta, Alex. & Deci. sibi contrarius, Speculator, Bald. Socinus, Boerius, Anton. Gomez. & Didac. Perez, quos refert Ioan. Gutier. pract. lib. 3. quae st. 95. num 12. Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap 3. num. 7. in fine, & hanc partem defendit constanter Ioannes Vincentius Hondedeus, in cons. 52. num. 18. & 19. lib. 1. & ex sententia Placentini, Azonis, Speculatoris. Castrensis, Aldobrandi, Cini, Iacobi Butrigarij, Baldi, Socini senioris, Portij, Decij, Fulgosij, Nattae, Boerij, Suarez, Afflictis, & aliorum Authorum secure resoluit, quod quando sumus in dubio, & ex aliis non constat, partes habuis se contractum pro perfecto, antequam conficiatur scriptura, sed contraxis se simpliciter, & egis se, quod fieret instrumentum, licet non sit dictum, quod aliter non valeat; contractum dici imperfectum, & conditionalem, de licere poenitere, & recedere ab eo ante confectum instrumentum. Et idem quoque tenuit firmiter Hippolytus Riminaldus, in cons. 29. n. 18. lib. 1. & in cons. 51. per totum, maxime, ex nu. 18. cum seq. eodem lib. 1. tuetur quoque resolutiue ipsammet sententiam Placent. Azonis; & Castrensis, & sequacium Hugo Donellus, in d. l. contractus, n. 6. C. de fide instrument. fol. mihi 255. Antonius Pichardus, in §. 1. nu. 32. Instit. de empt. & vendit. nu. 32. Lasarte, de Gabellis, c. 3. ex n. 14. cum seqq. Et vere pro hac secunda opinione pos sunt etiam[sect. 10] & plura perpendi fundamenta, & rationes apparentes adduci, quas sigillatim considerarunt Authores praedicti, ac inter alios Castrensis praecipue, in locis relatis, Riminaldus, vbi supra, Iacob. Menochius, lib. 3. dicta prae sumptione 148. num. 5. qui tamen contrariam sententiam sustinuit, vt supra vidisti. Sed praecipue ponderatur textus, in d. l. contractus, C. de fide instrument. prout cum ponderauit Decianus, dict. cons. 64. num. 29. & 30. lib. 3. & eidem responderi, vt dixi supra eundem Decianum responsis se. Vt etiam & alij ex relatis superius pro opinione prima res ponderunt. Ac denique, & ponderauit, & ipsi prae buit responsum Andreas Fachin. controuers. iur. lib. 2. d cap. 97. Praecipue etiam expenditur ratio illa noluis se Contrahentes aliter consentire, aut contractum perficere, quam si scriptura Conficeretur, quoties de instrumento conficiendo conuenerunt, & ita prae sumi debere. Rationibus autem opinionis primae, relatae supra, & huic secundae contrariae omnino; atque fundamentis vrgentioribus eiusdem. suo ordine. atque sigillatim responderi potest ex his, quae iidemmet Authores huius opinionis sectatores obseruarunt in locis antea relatis, & late respondet Hippol. Riminaldus, d. cons. 51. per totum, lib. 1. Sed & eiusdem opinionis secundae, ac primae [sect. 11] etiam Authores aliquando conueniunt, aliquando dis sentiunt in alio placito, atque resolutione DD. quorundam, qui contrarietatem praefatam ad eum modum reducendam, atque concordandam arbitrati fuere; videlicet quod si ante contractu, vel actum, qui geritur, vel in limine contractus, seu actus ip sius. quod fiat instrumentum dicitur, siue de instrumento mentio habetur, tunc equidem contractus intelligatur in scriptis celebratus, & imperfectus, atque conditionalis. & ideo ante confectum instrumentum licitum sit poenitere, & ab eo contractu recedere. Si vero Perfecto & absoluto iam contractu simpliciter, nec facta commemoratione ab initio de instrumento conficiendo, post contractum ipsum perfectum, vt fiat scriptura conuentum fuerit, tunc equidem perfectus, & absolutus intelligatur contractus, nec licita sit poenitentia, etiam ante instrumentum confectum. Et ita sane intellexerunt permulti iuris Interpretes, antiqui; & recentiores, quos ad eum modum reduxit, atque accepit Ioannes Vincentius Hondedeus, d. cons. 52. n. 20. & tribus seq. lib. 1. expres sim Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 2. nu. 17. ir; principio, in versiculo, & adde quod hoc debent dicere. Et in versiculo, ex quibus infertur. Andr. Fachin. Controuersiarum iuris, lib. 2. dict. cap. 97. qui ea distinctione componendam putat contrarietatem praefatam, Iacobus Menochius, lib. 3. dicta prae sumptione 148. num. 16. & horum Authorum nulla mentione facta, ita pariter non modo de iure communi, sed etiam de iure huius Regni, atque post legem Regiam 6. tit. 5. part. 5. & l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae, concordandam altercationem eandem existimauit Caeuallos, communium contra communes. quae st. 90. num. 6. Caeterum (vt vides) distinctio haec, siue conciliatio, etsi a praecitatis Authoribus recepta, displicet aliis pluribus Interpretibus, ac maxime his, quos supra retulimus. Et in terminis improbatur per Antonium Thesaurum, d. decis. 197. num. 3. & num. 6. qui ea adducitur principaliter ratione, quam pro confirmatione opinionis primae, relatae supra adduximus, quod verba contrahentium intelligi debeant secundum naturam actus, siue contractus, nec ex qualitate adiectionis scripturae conficiendae, contractuum ipsorum natura immutetur. Quae ratio etiam in eo casu, quando ab initio, vel in limite contractus conuenit de instrumento conficiendo, militare aequaliter videtur, ex sententia eorundem Authorum primae opinionis. Sed & displicet eadem sententia, & secundae opinionis sectatoribus, qui ita absolute contractum dici imperfectum facta commemoratione instrumenti conficiendi as seuerarunt. Nec probatur a Riminaldo, d. cons. 51. n. 18. cum seqq lib. 1. non etiam a Bursato, d. cons. 100. n. 19. & seqq. lib. 1. & hi quidem Authores attento iure communi. Attento vero iure Regio, & d. l. partitae, & nouae. collect. Regiae, superiorum tamen Interpretum mentione non facta, Hieronymi de Caeuallos distinctionem, & conciliationem recto iudicio confutauit D. Felicianus, in addit, ad caput 4. libri 3. num. 3. folio mihi 160. in versiculo, inter vero has opiniones contrarias Quocirca, vt tam de iure communi, quam de iu[sect. 12] re Regio propositam contrarietatem ego explicare, atque absolute, & dilucide explanare valeam, vt etiam meam sententiam proferam in medium, nonnulla (vt soleo) constituenda, atque obseruanda duxi, ex quibus distinctione, & resolutione quae stio eadem absoluetur. Ac primum quidem constituo,[sect. 13] de iure communi reuera non es se textum aliquem satis apertum, quo articulus ipse, an contractus di catur in scriptis, & non Perfectus & purus, quando inter partes conuenit, quod instrumentum conficeretur, vel dicatur perfectus & purus, licet de conficiendo instrumento partes conuenerint, nisi expres se adiectum fuerit, quod interim non valeat. Textus namque in d. l. contractus, C. de fide instrument. quo Placentin. Azon. Castrensis, & eius sententiae sectatores reliqui adducti, atque excitati fuere principaliter, vel id clare non probat, nec adeo expres sim vt vitari non pos sit (quod negari non potest vllo pacto) sic equidem, & eiusdem textus inductionem, & fundamentum vitarunt, atque eidem, & caeteris fundamentis pro ea parte ponderatis, responderunt Aretin. Dec. Grat. & Decian. prout supra specifice adnotaui. Secundo deinde constituo, ipsomet iure commu[sect. 14] ni attento, cum haec res adeo inter Scribentes omnes controuersa, & iuris aperti constitutione seu decisione destituta sit, & rationibus, atque iuris principiis veniat definienda, nec iure aliquo aperte definiatur (vt dixi supra ) eam equidem sententiam praeualere debere, qui validioribus rationibus, & argumentis vrgentioribus munita, atque vallata fuerit, & quae iuris aliis regulis magis conuenire videatur. Idcirco primam illam opinionem contra Placentinum, Azonem, Castrensem. & sequaces (quae & receptior, & receptis sima fuit, vt Ludouic. Morotius, Anton. Thesaur. Iacobus Menochius, Francisc. Bur satus. & permulti alij commemorati supra fatentur) tenendam omnino, ac potius quam secundam Placentini & sequacium, superius quoque relatam. Vere namque fundamenta & rationes sententiae eius dem primae, magis vrgent in dubio, quando de conficiendo instrumento simpliciter actum est, ne dictum expres sim, quod aliter contractus non valeat, magis etiam naturae contractuum, siue actuum, qui geruntur, nec pro sui substantia scripturam requirunt, conueniunt. Secundae vero, contrariaeque opinionis fundamenta, vel non ita fortiter adstringunt, aut debilia sunt, vel eisdem saltem congruum res ponsum facile datur, sicuti Decium Bursat. & Decia. dedis se supra dicebamus. Tertio constituo, sententiam ipsam primam, ex[sect. 15] eo quod de conficiendo instrumento conuentum fuerit, contractum non dici in scriptis celebratum, siue non es se imperfectum, vt poenitentiae locus sit, nec etiam conditionalem, nisi dicatur expres sim, quod aliter contractus non valeat: locum habere multo magis, & seruandam es se, quando extant coniecturae, qui ita suadeant, & ex quibus colligatur, contrahentes ipsos habuis se contractum pro perfecto, & conuenis se de conficiendo instrumento ad faciliorem ipsius contractus probationem: in quo omnes conueniunt, etiam secundae opinionis sectatores, ac maxime hi, qui primam eandem opinionem sequuti fuere indistincte, ita equidem obseruarunt expres sim, & ante alios erudire scripsit Aretinus m d. cons. 159. num. 10. versic. Ego autem, & cum aliis sequuti sunt Iacobus Menochius, lib. 3. d. prae sumptione 148. n. 6. cum seqq. vsque ad numerum 12. vbi sex enumerat coniecturas. Prima coniectura est, quando eo tempore confecti contractus volunt contrahentes ipsum contractum habere effectum, dum transferunt dominium, vt si dans in solutum dixit, ex nunc dat, & consignat. Secunda coniectura est, quando vnus contrahentium promittit facere instrumentum ad omnes requisitiones alterius, vt per Menochium, ibidem, num. 8. Tertia coniectura est, quando ipsi contrahentes iurarunt attendere, & obseruare. Quarta est, quando ipsi contrahentes subscripserunt contractum. Quinta est coniectura, quando conuentum fuit, quod ex tunc emptor perciperet fructus. Sexta coniectura est, quando venditor pro misit de euictione. Et hactenus Menochius, vltra quem & alia septima deducitur coniectura ex traditionibus Decij, dicto consilio 340. post numerum 2. quando inquam pretium solutum est rogatione in strumenti non spectata. Et sequitur Decium. Ludouic. Morotius, dicto responso 96. num. 12. Et idem erit, vbi emptor non integrum pretium, sed partem pretij venditori soluis set, arg. tex. in l. quae de tota ff. de rei vend. quod superioribus non relatis considerauit optime D. Faelic. de censibus in addit. ad cap. 4. lib. 3. num. 4. in vers. Idque veris simum est. Sed & octaua deducitur coniectura ex eodem Ludouico Morotio, d. resp. 96. num. 13. quando ponderando dicta, & verba testium (quod Iudices debent maxima deliberatione in proposito efficere) resultaret iuridice, contrahentes ipsos habuis se contractum ex tunc pro absoluto & perfecto, licet de instrumento conficiendo conuenis sent, vt latius per eundem Authorem post Aretinum ibi relatum. Nona denique deducitur coniectura ex eodem Morotio, num. 14. ex traditione inquam rei, vel pos ses sionis alio modo, quam ex donatione in solutum facta, & sic non ad eum casum restricta, sed generaliter accepta: Et in his duabus coniecturis conuenit, etiam Parlad. rer. quoti. lib. 2. d.c. 3. n. 48. Rursus & quarto constituo, sententiam illam[sect. 16] Placentini, Azonis, Castrensis, & sequacium (qui est secunda opinio principalis, relata supra, num. 9. ) eodem etiam iure communi attento, non indistincte ac semper respuendam, sed etiam ex coniecturis probatis, & legitimis admittendam aliquando: idcirco a praedicta prima opinione communi, relata supra, num. 3. & a me magis probata (vt supra quoque dixi) recedendum es se coniecturis contrariis; quae suadeant contrahentes voluis se, confici instrumentum pro ipsius perfectione. Idque ex Saliceto, & Aretino dilucide obseruauit Menochius, libro 3. dicta prae sumptione 148. num. 12. & quatuor numeris seqq. quatuor conges sit coniecturas. Prima est, si ipsi contrahentes, vel eorum vnus dixit, quod volebat contrahere in scriptis. Secunda est coniectura, quando res ciuitatis venditur per subhastationem. Tertia est coniectura, imo casus certus, quando partes dixerunt, quod de ipso contractu conficeretur instrumentum, & quod aliter, & alio modo non valeret contractus; quod & alij multi Authores relati per Menoch. probarunt. Quarta coniectura est quando ante factum contractum vnus contrahentium dixit, habeamus Notarium, qui sit de ipso contractu rogatus, vt per eundem Menoch. ibid. num. 16. & conuenit superioribus Marcabrunus, in cons. 20. num. 24. & seq. & maxime, num. 50. vbi aperte probauit, ex coniecturis diiudicari debere, an contractus censeatur in scriptis celebratus, necne, & ex animo contrahentium, qui ex coniecturis elici potest, rem definiendam: Petrus etiam Gyllenius, in d. l. contractus, C. de fide instrument, cuius statim specificam mentionem faciam. Et secundum haec, firma ea traditur resolutio in hac materia contractus, vel actus, qui geruntur, censeri perfectos, & puros, vel non, secundum quod ex verbis contrahentium pos sunt sumi coniecturae, quod voluerint, vel non in scriptis contrahere, siue ante instrumentum confectum, pro perfecto habere, vel non habere contractum, vt etiam per Cardinalem Thuscum, pract. conclus. iuris, tom. 2. lit. C. concl. 990. num. 7. fol. 327. idque non modo procedere de iure communi, sed etiam & de huius Regni, ac post dictam l. 6. partitae, & l. 2. nouae collect. Regiae, de quibus statim obseruatione sequenti. Nam quicquid d. l. 6. partitae disponat, adhuc vrgentibus, & legitimis coniecturis locus erit, atque ex ipsis, & animo contrahentium prae sumpto, ad quem principaliter finem de scriptura conficienda conuenerint, & vtrum contractus remanserit per fectus necne. discerni debebit. Ei in effectu boni, & discreti Iudicis arbitrium multum in proposito valiturum, qui & testium dicta, & verba, quibus, contractum est, caeteras etiam circunstantias diiudicabit, & inspiciet mature. Et vide infra, n. 18. ad fin. & n. 22. in fine. Praeterea & quinto constituo, de iure huius Reg[sect. 17] ni, atque ex decisione l. 6. tit. 5. par. 5. sublatam dubitandi anxiam, & disceptationis praefatae, adeo controuers ae occasionem omnino; vtpote cum lex ipsa partitae probauerit expres sim Azonis. Castren. & sequacium sententiam-. contractum inquam videri in scriptis celebratum, & sic imperfectum, & conditionalem, antequam instrumentum factum fuerit, quoties de instrumento conficiendo conuenerit, & si dictum non sit, quod aliter contractas non valeat, & inde ante confectum instrumentum es se locum poenitentiae. Id quod negari non potest ex verbis ipsius legis, vbi in hunc modum scribitur: Compra, e vendida se puede hazer en dos maneras. La vna es con carta, e la otra sin ella: e la que se faze por carta, es quando el comprador dize al vendedor, quiero que desta vendida sea carta fecha. E la vendida que desta guisa es fecha, maguer se auengan en el precio el comprador, e el vendedor, non es acabada, fata que la carta sea fecha, e otorgada, porque ante desto puedese arrepentir qualquiera dellos; mas despues que la carta fues se fecha, e acabada con testigos, non se podria ninguno dellos arrepentir, ninyr contra la vendida, para desfazerla, e sin carta se podria facer la vendida, quando el comprador, e el vendedor se auienen en el precio, e consienten ambos en ello, As si, que el comprador, e el vendedor, se pagan cada vno de la cosa, e del precio, non faciendo mencion de carta, ca entonce dezimos que seria ac abada la vendida que as si fizies sen, maguer no dies se senal ninguna el comprador al vendedor, porque serian ambos tenudos de complir el pleyto que as si cuies sen puesto. Ecce vbi praefata secunda opinio expres sis & apertis verbis Confirmatur, & approbatur, & dumtaxat requiritur, instrumenti confici mentionem fieri in contractu, hoc est, dici simpliciter ab aliquo ex contrahentibus, de contractu ipso instrumentum conficiendum, ve pos sit ante ipsum instrumentum confectum quilibet eorum poenitere, nec es se neces sarium addere, & quod aliter contractus non valeat, vel aliter de hoc, constare. Et sic in dubio ex decis. l. eiusdem quoties mentio sic scriptun conficiendi in ipso contractu, vel ante, quod in dubio videtur contrahi in scriptis, & ita deduxit Gregor. Lopez ibidem, verbo, quiere, & dicit in hunc modum: Approbat opinionem Azonis, C. de fide instrum. in summa, col. fin. & sic quod in dubio videtur contrahi in scriptis, quando in contractu, vel ante contractum conueniunt, quod inde scriptura fiat, quae etiam fuit opinio Placentini, & approbat Glos s. Instit. de empt. & vendit. in princ. verbo, conficiuntur: & in l. contractus super verbo, in scriptis. C. de fide instru. &c. Et inferius subiicit, postquam contrarias opiniones retulit, Tene ergo menti istam l. & nota eam in practica. Et in eodem placito, quod l. eadem partitae, altercationem praefatam submoueat, & Azonis approbet opinionem; fuerunt Couar in cap. relatum. 1. de te stam. num. 9. in fin. Mench. controu. illust. lib. 1. cap. 28. num. 22. Parlador. rer. quoti. lib. 2. d. cap. 3. num. 48. vbi inquit, hodie indubitanter sequendam es se Placentini, Azonis, Castrenf & sequacium sententiam, quoniam ipsa approbatur expres sim in d. l. 6. partitae, & refert Dida. Per idem tenentem: id ipsum obseruauit quoque Ioan. Gutier. pract. lib. 3. d.q. 95. nu. 12. col. 2. Anton. Pichard ad §. 1. Institut. de empt. & vendit. numero 32. Lasar. de decima vendit, cap. 3. : num. 13. Felicianus de Solis, in addit. ad cap. 4. lib. 3. num. 4. Caeterum etsi dicta lex partitae 6. ita statuerit, at[sect. 18] que expres sim adeo Azonis probauerit opinionem, explicari tamen, & limitari, atque restringi, siue temperari poterit, & debebit ex his, quae in eodem articulo de iure communi, frequentiori, atque communiori Interpretum placito, Recentiores statuerunt; idcirco ex eisdem declarationes, atque limitationes recipiet, & prae oculis habendae sunt coniecturae relatae supra, & aliae similes, ex quibus de animo, & intentione contrahentium poterit constare. Ex ipsis namque iuxta casuum occurrentium qualitates, & circunstantias diiudicandum erit, vtrum locus sit, necne, d. l. 6. partitae constitutioni, siue an ab eis, & traditionibus communibus DD. declarationes, & limitationes recipiat. Sed & aliae erunt etiam prae oculis habendae coniecturae, quas & supra pariter commemorauimus, & ex quibus Azonis, & sequacium opinionem obtinere etiam de iure communi obseruauimus. ex eisdem etenim, & similibus multo magis locus erit eiusdem l. partitae constitutioni. Id quod Parlador. d, num. 48. Ioan. Gutier. d.q. 95. nu. 13. Lasarte, d. cap. 3. num. 14. & Felicianus, vbi supra, num. 4. col. 4. in vers. Authores vero nostri, recto iudicio probarunt, & expres sim notarunt, limitandam es se d. l. partitae, & opinionem Azonis praefatam, quando ex coniecturis constaret legitime de intentione contrahentium, nempe quod noluerint per hoc in scriptis contrahere, sed statim perfectum es se contractum, & scripturae mentionem ad effectum tantum probationis fecis se. Erit itaque in praxi ob seruanda eiusdem l. partitae constitutio regulariter, etsi ab ea pos sit ex legitimis, & probatis coniecturis recedi aliquando, quod post Areti. & Decium adnotauit etiam expres se Gregor. Lopez, ibid. dict. verbo, quiero, in fine, vbi scriptum reliquit in hunc modum: Limitarem tamen istam l. nisi ex aliquibus connecturis constaret de intentione partium, quod noluerunt per hoc in scriptis contrahere: sed voluerunt tantum scripturam ad probationem: vt tradit Franciscus de Aretio. in cons. 159. incipit. Longa est disputatio, secundo dubio, Decius d. cons. 340. Tradunt etiam Gyllenius, & nouis sime Mantica, de quibus in fine n. seq. Sexto etiam constituo, d. l. 6. partitae constitutione,[sect. 19] incorrectam hodie manere, atque vim suam retinere, siue eidem derogatum non fuis se ex decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae, in illis verbis: Pareciendo que vno se quiso obligar a otro, en qualquier manera que parezca. Veris simum namque est, que pareciendo que vno se quiso obligar a otro, que de obligado; sed id est, quod in d. l. 6. partitae deciditur, vt Azonis, & sequacium sententia probetur, videlicet quod non videatur animus deliberatus, nec voluntas se obligandi, aut contractus perfectus, & absolutus non intelligatur, cum de instrumento conficiendo mentio habita fuerit, quovsque instrumentum ipsum conficiatur. Deinde, & id etiam es se, quod de iure communi anxiam, & dubitandi occasionem vnius, & alterius opinionis sectatoribus prae stabat, an scilicet perfecte, & pure se obligare voluis se viderentur contrahentes huiusmodi, an imperfecte, & sub conditione potius contraxis se, vel non, qui de in strumento conficiendo conuenis sent, ipsiúsve mentionem habuis sent, & idcirco iuridice minus, nec recte quidem ex eadem l. 2. & occasione ipsius excitas se dubium praefatum, an d. l. partitae 6. innouetur in aliquo ex d. l. 2. nonnullos huius Regni Scriptores, & deterius proculdubio nonnullos alios existimas se d. l. 6. partitae derogatum fuis se ex decisione d. l. 2. quo in numero videntur fuis se Matiencus, in eadem l. 2. glos sa 7. per totam, Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 207. num. 7. quos recte improbauit D. Felicianus de Solis, in addit, ad d. cap. 4. lib. 3. num. 4. Rectius ergo (etsi excitandi dubiummetipsum occasionem non prae stiterit, decisio d. l. Regiae 2. ) obseruarunt Gregorius Lopez, Didac. Couar. Anton. Gomezius, Didac. Perez, Lasarte, Par ladorius, Pichardus, & Azeuedus, quos supra retuli, & recenset Felicianus, vbi supra, & manere legem dictam 6. partitae hodie in viridi obseruantia, iuridice, & vere obseruat. Non ergo erit ita liberum arbi[sect. 20] trium Iudicis stante decis. d. l. partitae, sicut liberum arbitrati fuere Caeuallos, pract. commun. contra commu. q. 91. in fine, &c Blazius Flores Diaz de Mena, vbi supra, sed vel seruanda erit l. eiusdem partitae constitutio: vel non aliter quam ex legitimis, & probatis coniecturis recedendum ab ea; quod ex hactenus dictis deprehenditur manifeste, & veris simum quidem est. Et ad eum modum reduci, atque explicari debet[sect. 21] Ioannis Gutierrez pract. lib. 3. d.q. 95. n. 21. resolutio (prout ipse pre sentire videtur) in eo namque dubio, vtrum decisio d. l. 6. partitae corrigatur hodie ex decis. d. l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae (de quo dubitari non debuit, vt supra dixi) & an liceat poenitere, necne, cum de conficiendo instrumento mentio habita est? Resolutiue inquit Matienzi sententiam non alias procedere pos se, quam si ex modo contrahendi, aperte constare pos sit, perfectam omnino venditionem fuis se, tametsi scripturam de ea es se conficiendam, partes dixerint; secus alas. Septimo denique, & vltimo constituo, post haec[sect. 22] omnia a me scripta, & superiora sic dilucide, & noue obseruata, ad manus meas peruenis se Petri Gyllenij in praecipuos titulos Codicis commentaria, & quidem eum Authorem, in d. l. contractus, C. de fide instr. per totam, prae stum articulum disputas se, & tandem (licet longiori serie quam Decianus, & Menochius fecis sent, & ipsis non commemoratis) in effectu, atque maiori ex parte Saliceti distinctionem probas se, quod Gyllenius ipse in summario, numeri 7. profes sus est. Adiecis se tamen tertium alium casum, quando scilicet sumus in contractibus , & dispositionibus, que ad sui substantiam scripturam non requirunt, sed ad causam probationis. Caeteri namque Authores, duos illos dumtaxat constituerunt casus, quando sumus in contractibus, qui ad sui substantiam scripturam requirunt, vel in contractibus . qui nec ad sub stantiam, nec ad causam probationis scripturam exigunt, vt regulariter sunt omnes, non tamen recordati sunt de his, qui ad causam probationis scripturam desiderant. vt in pactis adiectis emphyteusi, in solutione census, vel si lege cautum sit, nonnullos contractus non nisi per scripturam probari pos se. Author igitur praefatus, primo loco in d. l. contractus, num. 3. refert sententiam eorum, qui requirunt, quod conuenerit, vt contractus in scriptis fieret, & additum sit. ne valeret, & congerit alios iuris Interpretes ita tenentes: & num. 4. refert permultos tenentes contrarium, sufficere inquam quod conuenerint, vt scriptura fieret, quamuis additum non sit, ne alias non valeret: & numero 5. adducit argumenta, & rationes huius sententiae: & numero 6. recenset fundamenta primae opinionis: & numero 7. refert distinctionem Saliceti, quam Author pro maiori parte amplectitur, vt in summario numeri septimi profiteri ipsum, antea notaui. Et se non videre conuenientiorem conciliandi rationem, quam eandem dicit dict. numero 7. in principio, vbi inquit, quos dam es se contractus, qui ex legis constitutione, sine scriptura consistere non pos sunt, vt est emphyteusis Ecclesiae, & census, & similia. Quosdam, qui ad sui substantiam scripturam non requirunt, sed ad causam probationis, adeo quod per solam scripturam probari pos sunt, vt exemplis ostendit eodem numero 7. Es se & tertio (inquit Gyllenius metidem) contractus, qui & obtinere firmitatem sine scriptura pos sunt, siue substantiam, siue causam probationis spectemus, vt regulariter omnes contractus sunt. Et in his constituit, nu. 8. quod pacto contrahentium effici potest, vt scriptura ad substantiam contractus, vel probationis exigatur, qua de causa si cum aliqui contractum instituere vellent, profes si sunt, se in scriptis contrahere velle aut contractum scriptura conficere, hoc casu nulla constituitur obligatio, nisi scriptura interuenerit. vt latius fundat d.n. 8. quod si inter contrahentes dictum es set (subdit n. 9. ) vt de his quae agerentur fieret scriptura, tunc distinguendum es se, in quibus contractibus versemur, illis nimirum, qui scripturam ad sui substantiam requirunt, an aliis, etenim cum verba secundum naturam contractus intelligenda sint, per hanc clausulam in prioribus contractibus, hoc est, in his, qui ad sui substantiam scripturam desiderant intelligetur, vt ad substantiam eius relata videatur. In aliis vero, qui ad sui substantiam non defiderant scripturam, adhuc referre, an ante contractum, vel in ipso contractu, vel denique post contractum haec verba prolata sint. Si post contractum, & consensum vtrumque interpositum, haec adiectio nihil mutat de obligatione semel contracta. Quod si ante contractum vel inter contrahendum: interes se, an constet de animo, quod voluerint in scriptis dumtaxat contrahere aut quod decreuerint facilioris probationis gratia scripturam adhibere. Etenim si constet de animo contrahentium, seruandum erit, quod inter illos actum sit, l. semper in stipulationibus 34. ff. de reg. iur. in dubio autem non videri per haec verba substantiam contractus impediri: sed si probatio per solam scripturam fieri pos sit, intelligetur eo animo prolata, vt fides probationis neces sariae impleri per scripturam pos sit. Quod si promiscua sit probationis ratio, tunc eadem verba eo pertinere, vt propter memoriae fragilitatem gratia commodioris probationis, scriptura interponeretur. Et hactenus Pet. Gyll. qui (vt vides) quando in his contractibus versamur, qui ad sui substantiam scripturam non exigunt, magis adhaeret primae opinioni, relatae supra ex n. 3. recedit tamen ab ea ex coniecturis contrariis, atque ex ipsis dici contractum in scriptis, vel non, prout ex animo contrahentium constare potest; resolutiue firmat, & materiam es se coniecturalem probat post Fabrum, Aretiam, Baldum, & Minsingerum ibi relatos. Es se etiam materiam coniecturalem, & ex coniecturis diiudicandum, an videatur in scriptis celebratus contractus: & per contrarium ex pluribus coniecturis dicendum similiter, contractum non in scriptis videri celebratum; sed persectum, & absolutum, obseruauit nouis sime Cardinalis Mantica, de tacitis, & ambiguis conuentionibus, lib. 1. tit. 10. num. 12. & 13. Et de his hactenus. # 27 CAPVT XXVII. Alimenta, sumptúsque litis, an, & quando teneatur reus suppeditare actori, cum lite pendente, vel antequam iudicium promoueatur, actor petit sibi prouideri de alimentis a reo; & quando quis pauper dicatur, & eiusmodi, quod alimenta, & litis expensas iure valeat exigere, l. si instituta, §. de inofficioso, ff. de inof. testam. cum aliis iuribus in materia, intellectus verus adductus, & extensa eiusdem decisio ad alias personas quamplures; maxime ad eas, quae non leuem iustitiae prae sumptionem pro se habent, & quatenus prae sumptio operetur; an etiam inops dicatur, quae maritum, patrem, vel filios habet diuites; notabilis equidem explanatio, atque huiusce materiae vtilis admodum, & aliter, quam hacte nus factum es set, tradita resolutio, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Quae stionis, & materiae huius capitis tractatum & disceptationem suscipiens Author, quid principaliter intenderit, & de ipsius diligentia, & studio in eiusdem confectione, & numeris sequentibus. -  2 Ioannes Petrus Surdus, iuris Interpres prae stantis simus, & eruditis simus. -  3 Authores permulti aggregantur, & commemorantur qui huiusce capitis materiam explicarunt, atque exornarunt. -  4 Alimenta, & litis expens ae diuitibus lite pendente praestanda non sunt. Sed vt prae stari debeant, requiritur, quod pauper sit litigator. Idque procedit regulariter, & indistincte in litigatore quocunque. Ac etiam in filiis, & descendentibus, & ascendentibus. Et in aliis quibusque, qui alimenta lite pendente exigere iure pos sunt. -  5 Paupertas (cum omnino requiratur ex parte petentis alimenta, & litis expensas) debet neces sario probari ab eo, qui se fundat in illa. -  6 Et Iudicis arbitrio relinquitur, quis in proposito pauper dicatur. -  7 Alimenta, & litis expensas prae standi lite pendente, causa finalis est paupertas. -  8 Alimenta lite pendente denegantur habenti dotem. -  9 Et habenti rem magni valoris, & parui reditus, quia cogitur proprietatem vendere, & ex pretio se su stentare. -  10 Alimenta semper prouidentur, vel negantur, attento prae senoi statu paupertatis, vel diuitiarum, abs que consideratione euentus futuri. -  11 Alimenta propter diuitias semel denegata, superueniente paupertate reuiuiscunt. -  12 Alimenta litiganti inopi semel prouisa, ex superuenientibus diuitiis deberi de sinunt, prout latius explicatum traditur, remis sue. -  13 Alimenta, & litis expens ae, vt litiganti lite pendente prae stari debeant, non solum requiritur, quod sit pauper, sed etiam quod habeat prae sumptionem iu stitiae pro se super petitione sua, & meritis caus ae, vt latius hic exornatur. -  14 Requiritur etiam, quod vniuersa haereditas, vel maior pars petatur; secus si personali actione pro aliquo credito, vel re singulari agatur. -  15 Alimenta, & litis expensas deberi lite pendente, licet simus in habente maritum, & filios diuites; & latius n. seq. vbi id noue comprobatur , & exornatur. -  16 Pauper non dicitur, qui potest ab alio alimenta petere, & consequi: & inde nec pauper dicitur mulier, quae maritum habet diuitem, prout numeris seq. explicatur. -  17 Alimentorum, & dotis causa, an pertineat ad Ecclesiasticum, vel ad secularem Iudicem, remis siue. -  18 Pauper non dicitur, qui patrem, vel auum habet diuitem. -  19 Vxor pauper non consequitur quartam in bonis mariti diuitis, si habet patrem diuitem, vel filios diuites, ex sententia multorum. Contra vero ex sententia aliorum, remis siue. Et quid si habeat fratres diuites, & ipsa inopia laboret: plene explicatum per Cae sarem Barzium decis. Bonon. 130. per totam, vbi vide omnino pro re solutione quae stionis propositae supra, n. 15. & seq. -  20 Vxor satis dicitur habere vnde se alat, quando maritum habet sibi obligatum ad alimenta. -  21 Alimenta, sumptu sque litis petens, summariam informationem super iure suo, qualiter exhibere teneatur, & vide infra n. 29. Et an vno vel solo teste interrogato. Et an eiusmodi testis debeat es se omni exceptione maior. Et qualitas ea vtrum articulanda, & probanda sit -  22 Agens tanquam filius, probare debet se talem. -  23 Agens tanquam talis, probare debet se talem. -  24 Agens tanquam agnatus, probare debet se agnatum. -  25 Alimenta lite pendente prae standa, qualiter taxanda. -  26 Alimenta, & sumptus litis prae stari vsquequo diffinitiue fuerit pronuntiatum. -  27 Alimentorum, & impensarum as signationem, nullum penitus praeiudicium facere caus ae, & iudicio principali. -  28 Alimenta, & litis expensas prae stari non debere lite pendente, quando Iudex ita prouidendo, decideret causam principalem. -  29 Iudicium in quo tractatur de alimentis, summarium est. -  30 Sententia lata in summario, non nocet in plenario iudicio. -  31 Probationes in causa summaria, non probant in plenaria. -  32 De alimentis, & litis expensis prae standis, vel non prae standis lite pendente, cum agitur, iura nonnulla prae oculis habenda, quae hic praecitantur. -  33 Alimenta deberi ei, cuius bona sunt ex aliqua cau sa sequestrata, & alia non remanent sibi, ex quibus se alat. -  34 Etiam si sequestrata fuerint propter delictum. -  35 Priuationis bonorum iudicio pendente, reus est de illis bonis alendus. -  36 Accusatus de crimine, vtrum sit alendus lite pendente, remis siue. -  37 Alexandri Trentacinquij locus, noue explicatur, atque temperatur. -  38 L. vltimae, §. quod si ei, C. de ordine cognitionum. verus intellectus. -  39 Alimenta, & litis expensas lite pendente deberi ei, qui in quasi pos ses sione erat percipiendi alimenta. Et in hac materia distinguendum es se inter personas, quibus iure debentur alimenta, & qui in quae si pos ses sione eius iuris, ac percipiendi alimenta erant, ab his, quibus & si alimenta deberi postmodum constiterit, in quae si pos ses sione eius iuris ante non fuerant. Quod est notandum, & ex iure ipso deducitur aperte, & nullus hactenus sic dilucide ob seruauit. -  40 Mulier de adulterio accusata, dum lis pendet, maritum cogit ad eam alendam, & neces saria subministranda. -  41 Et idem si agatur de separando matrimonio propter consanguinitatem, vel aliud impedimentum. -  42 Et quando vxor ob mariti inopiam repetit dotem. -  43 Et dum agitur, an licuerit ipsi a viro diuertere. -  44 Et quando agit ad dotis restitutionem ob mariti mortem. -  45 Monachus expulsus a Monasterio, dum pendet lis, ali debet a Monasterio. -  46 Idem in Clerico suspenso, vel deposito verbaliter. -  47 Et in collegiali, qui repellitur a Collegio. -  48 Et in Monacho agente contra Abbatem, vel illum accusante, & vide n. seq. -  49 Abbas, qui obiectum crimen innocentia expurgat, lite pendente, ali debet a Monasterio. -  50 Monachus etiam, dum contenditur an sit Monachus. -  51 Seruuus litigans eum domino, ali debet a domino lite pendente, si aliunde non habeat. -  52 Actori pauperi litiganti, regulariter non teneri reum etiam diuitem alimenta, neque expensas litis suppeditare, lite ipsa pendente. -  53 Idque tam in ciuili, quam in criminali iudicio, & de ratione, ibidem. -  54 Filius pendente filiationis causa negata a patre, con sequitur alimenta, si ex prae sumptione, vel ex summaria cognitione de eius iure constiterit, quamuis alia non interueniant, vt latius hic obseruatur. -  55 Hartman. Pistor. traditio quaedam nimis generalis in hac materia, noue temperatur, atque explicatur. -  56 Iosephus Ludouicus, decis. Perusina 46. ex n. 3. pacto eodem temperandus, at que explicandus. -  57 Alimenta lite pendente consequitur filius, vel nepos exhaeredatus in casu l. si instituta. §. de inofficio so testamento, tribus illis interuenientibus, quae Doctores exigunt communiter, vt latius hic ostenditur. -  58 Et eius textus decisio ad descendentes omnes, & as cendentes, ad fratres etiam, & alias personas extenditur, vt hic adnotatur. -  59 Restringitur etiam in ipsis quoque filiis, & nepotibus, nonnullis in casibus, remis siue. -  60 Aluari Valasci obseruationes, & placita nonnulla contra communes Interpretum resolutiones, hic expenduntur. -  61 Et ad certas conclusiones nouiter reducuntur, vt hoc numero apparet. -  62 Nouiter etiam, & retentis communibus Doctorum sententiis improbantur placita eadem per Authorem, & n. seq. vbi latius de eisdem. -  63 Fratri agenti contra fratrem iudicio communi diuidundo, vel familiae erciscundae, prouidendum interim de alimentis. Idem si agit ad alimenta testamento patris sibi relicta. Vel agit pro alimentis contra fratrem primogenitum, sicuti etiam sorori agenti ad dotem. Idem si agit ad bona, quae praetendit communia. -  64 Fratri petenti fratris haereditatem, non es se prouidendum de alimentis lite pendente. Nec minus consanguineis, aut extraneis, ex sententia communi. -  65 Contra vero ex sententia Petri Surd. quae validis simis innititur fundamentis, & rationibus, in fauorem consanguineorum, indistincte. -  66 Et ab Authore probatur, atque conducitur, & trahitur ad eos, qui se veros succes sores, aut succes suros in maioratu contendunt. -  67 Vt litiganti cuicunque ex genere, seu familia institutoris maioratus, lite pendente alimenta, & litis expens ae prae stari debeant, si ipse habeat iustitiae prae sumptionem non leuem, & maioratus institutionis clausulae patrocinari videantur eidem. Idque dilucide magis, quam hactenus factum es set, defenditur; & aliorum iuris Interpretum resolutionibus, & placitis comprobatur. -  68 Alimenta lite pendente, non solum prae standa es se ei, qui vnam sententiam in sui fauorem obtinuit; sed etiam ei, qui pro se habet aliquaem non leuem prae sumptionem: & sic decisionem text. in dicto § de inofficioso, obtinere etiam in prima instantia. -  69 Nec vrgere in contrarium text. ipsum, vt hic ostenditur, & de intellectu §. eiusdem agitur. -  70 Alimenta lite pendente deneganda es se, quando exhibetur in iudicio scriptura, excludens omnino intentionem agentis. -  71 Alimenta, quae lite pendente dantur pauperi litiganti iure prouisionis, an imputentur, vel restituantur: & an cautio, vel satis datio neces saria sit. Vbi contrariae sententiae proferuntur, & ea magis probatur, quae nec cautionem, nec restitutionem exposcit, vt latius hic obseruatur, & Petri Surdi placita recipiuntur omnino. -  72 Alimenta lite pendente, an teneatur subministrare creditor debitori inopi, quem pro debito ciuili fecit in carcerem detrudi, remis siue. -  73 A sententia in causa alimentorum non admittitur appellatio quoad effectum suspensiuum, secus quoad deuolutiuum. PRo dilucida huiusce capitis, & materiae [sect. 1] resolutione, atque enucleatione, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, tractarum, & disceptationem eiusdem ideo me suscepis se hoc loco, quod videam, certóque sciam, quae ad ipsummet pertinent, frequentis simé, imo quotidie in vsu forensi, & practico non solum occurrere, sed & maxime neces saria fore, cum prae manibus as sidue habeantur, & s aepis sime dubitari contingat, an, & quando lite pendente prae stari debeant alimenta, sumptúsque litis per reum actori, cum de ipsis sibi prouideri vel dum lis pendet, vel antequam iudicium promoueatur, idemmet actor contendit. Quando etiam quis pauper dicatur, & eiusmodi quod id intendere, iuste & iuridice valeat, & alia id genus. Et quamuis de praefatis permulta variis in locis, longáque serie scripta, & resoluta inueniantur, vel adeo subobscure & diuersimode. vel non absolute ita traduntur, quae hactenus Interpretes omnes iuris adnotarunt, ad ordinem & distinctionem reducere; placita etiam diuersorum, vel eadem, vel diuersa, vel contraria, in vnum distinctium congerere, non mediocris vtilitatis futurum speremus; nec ideo praetermittere potuerimus, quod Ioan. Petr. Surd. iuris equidem Interpres[sect. 2] prae stantis simus, & eruditis simus, plena manu de hac materia, & dubiis praedictis reliquerit scriptum, cum distincte admodum, atque breuiori summa, eorundem omnium resolutio vera tradatur, quae non ita facile ibid. nec alibi deducitur, ac etiam addita sint hoc loco nonnulla, quae sic composita, & digesta, vel ad eum modum adnotata antea non fuerant, vt hic videbitur. Et ante alia lectorem monendum duxi primo lo[sect. 3] co, me pro accurata, & dilucida huius materis explicatione, sequentes (vt moris habeo) Authores, & originaliter, & attente euoluis se, atque praelegis se, quos & praelegendi, atque euoluendi studio & labore grauaretur, qui prae sentem hanc resolutionem non praehabuis set. Videndi itaque fuerunt omnino (non enim aliorum relatione saris percipiuntur, nec degustantur) Matthaeus Afflictis, decis. 10. & 11. AEgidius Bellamera, decis. 88. Stephanus Aufrer. in decision. Capellae Tolosanae, decis 77. Nicolaus Boerius, decis. 124. num. 4. & 5. & decis. 325. col. 2. Guid. Pap. quae st. 461. Andreas Alciatus, de prae sumptionibus, regula 3. prae sumptione 9. n. 9. Petrus Rebuff. in constit. Gal. tom. 1. tit. de sentent. prouision. art. 1. glos sa 2. Didac. Couar. pract. cap. 6. ex nu 6. cum seq. vsque in fin. cap. Pelaez a Mieres, de maioratu 4. p.q. 28. n. 2. & duob. seq. & quae st. 37. vbi breuiter nimis se habet, nec certam tradit resolutionem. Tiber. Decian in cons. 66. lib. 3. Ioannes Cephalus, in cons. 127. lib. 1. Hieron. Gabriel, in cons. 25. ex n. 14. cum seq. lib. 1. Hippol. Riminal. in cons. 377. a princ. lib. 4. Anton. Cordub. de Lara, in §. si vel parens, l. si quis a liberis, ex num. 42. cum seq. vsque in fin. §. ff. de liberis agnos cendis. Petrus Duenas, in regula 365. Aluarus Valascus, rerum indicatarum consultatione prima, qui erudite (vt adsolet) & distincte se habet in articulis propositis supra. Ioannes Botta, in cons. 23. ex num. 10. cum seq. & in cons. 64. Anton. Quesada, quae stionum iuris, c. 18. col fin. Pacirolus, in caus. 114. Petrus Anton. Anguis. in cons. 4. lib. 3. Iacob. Menoch qui breuitate, & distinctione rem absoluit, lib. 1. prae sumptio. 35. per totam, & in cons 484. lib. 5. Iosephus Ludouicus, decis. Perusina 46. ex n. 2. cum seqq. 1. parte. Simon de Praetis, de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 5. interpretat, 2. dubitat, 2. n. 7. vsque ad num. 30. fol. mihi 497. Franciscus Milanensis, in decis. reg. Curiae Sicilae, decis 17. ex n. 19. lib. 1. Carpanus, in statutis Mediolani, 1. p.c. 313. Petrus Surdus, qui erudite (vt dixi) & latis sime omnium materiam hanc pertractat, in commentariis de alimentis, tit. 1. q. 110. folio mihi 144. & multis quae stionibus seq. vsque ad tit. 2. & fol. 165. Hartman. Pistor. quae stionum iuris, q. 20. Petrus de Barbos. 1. p.l. primae, ff. soluto matrim. num. 58. 59. & 60. ex fol. 218. Pancoruus, obseruat. Iuris, c. 26. Monter a Cueua, causar. ciuil. Regni Aragon. decis. 16. n. 26. & 27. & 28. Syluester Aldobrand. in cons. 28. n. 46. Fuluius Pacian. in cons. 96. Andreas Fachineus, controu. iur. lib. 12. cap. 62. & in cons. 42. n. 25. & 26. lib. 1. Cae sar Barzius, decis. Bononiae 69. & 8. Ludouicus Casanate, in cons. 25. per totum. Hieronymus de Caeuallos, practic. commun, contra communes, q. 734. n. 21. Stephan. Gratian. disceptat forens. c. 55. n. 49. & 4. sequent. Alexander Trentacinquius, variarum resolut tom. 1. lib. 1. tit. de alimentis, resolut. 1. ex n. 32. vsque ad n. 49. fol. mihi 118. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iur. tom. 1. litera A. verbo, Alimenta, conclusione 309. fol. 288. Secundo deinde & principaliter, ac pro regula certa & indubitata in hac materia constituendum, & obseruandum erit, totius huius capitis obseruationes intelligendas semper fore, vt in his dumtaxat obtineant, & procedant, qui lite pendente sibi prouideri de alimentis, te litis expensis ideo petunt a reo, quod se pauperes as serant, & sic in paupertate se fundent; atque in eis terminis loquutos semper iuris Interpretes omnes, qui hactenus in proposito, & in hac materia commentaria ediderunt, nec vllum dis sentire. Alimenta namque, & litis expense diuitibus lite pendente prae standa non sunt; sed vt prae stari debeant, requiritur, quod pauper sit litigator. Idque procedit regulariter & indistincte in litigatore quocunque, ac etiam in filiis, & descendentibus, & as cendentibus, & in aliis quibusque, qui alimenta lite pendente exigere iure pos sunt, l. extraneo, ff. de vent. in pos ses sion. mitten. vbi Bartolus, & communiter Scribentes id notant, l. finali, C. de ordine cognitionum, vbi Glos sa, verbo non poterit, & caeteri Scribentes id ipsum profitentur. Et ex communi omnium sententia tradiderunt Didac. Couar. practicarum, dicto capite 6. numero 6. columna 4. ver siculo, Tertio requiritur. Ludouicus Molina, de His panor. primogeniis libro 2. dict. cap. 16. num. 46. Lara, in dict. l. si quis a liberis, §. si vel parens, num. 42. Iacobus, Menochius, lib. primo, prae sumptione 35. num. 3. & 4. qui tam in filiis, quam in alio litigatore quocunque id statuunt iuridice. Petr. Surd. de alimentis, tit. 1. quae st. 112. num. 29. fol. 150. vbi inquit. quod filio vt prouideatur lite pendente, requiritur paupertas, imo inopia, vt ibidem probauit, & dixi veriorem opinionem es se, quod filio diuiti alimenta debentur: & quae st 110. num. 7. & 8. fol. 144. & vltra relatos ab eo, Aluarus Valascus, dict. con sultatione 1. num. 6. in fin. Alexander Trentacinquius, variarum resolutionum lib. 1. tit. de alimentis, re solutione 1. n. 32. in versic. debet etiam filius es se pauper. Cae sar Barzius, decis. Bononiae 69. & 80. vbi late: Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom, primo, litera A. conclusione 39. numer. 29. Hippol. Riminaldus erudite, in consilio 377. lib. 4. num. primo, & numer. 17. & 18. Vbi quod[sect. 5] paupertas (cum omnino requiratur ex parte petentis alimenta, & litis expensas) debet neces sario probari ab eo qui se fundat in illa. Vt per Boerium, decis. 365. colum. 2. Glos sam, Bartol. Castrensem, Alexan. Iafon. Decium, Afflict. & Benincasium ibi relatos, & vltra eos Valascus, dicta consultatione 1. numer. 1. in fin. Cae sar Barzius, dict. decis. 69. num. 34. vbi post Alciatum scripsit, quod pauper. aut diues de prae senti quis non prae sumitur, sed ei, qui paupertatem, aut diuitias allegat, incumbit onus probandi, & n. 36. quod paupertatem allegans, quando ea estl suae intentionis fundamentum, probare debet: & vide n. 20. & 21. vbi inquit, quod alimenta non debentur ei, qui diu litem est prosequutus, neque ea vnquam petiit. Et si peteret lite pendente, quod paupertas es set eo casu probanda. Et pro hac sententia citat Hippol. Riminald. in d. cons. 377. d.n. 18. text. vulgatum, in l. si vero, §. qui pro rei qualitate, ff. qui satis dare cogantur: & n. 19. subdit, quod Iudicis arbitrio relinquitur paupertas haec, siue quis[sect. 6] in proposito pauper dicatur, cum in hoc articulo certa doctrina dari non pos sit, vt per relatos ibidem. Et per Menoch. de arbitrariis iudicum, lib. 2. centu. 1. casu 65. Petrum Surd. de alimen. 7. quae st. 9. n. 10. & tit. 9. q. 37. num. 1. Cae sarem Barzium, d. decis. Bononiae 69. numer. 51. & in nostris terminis, ac eadem, qua versamur, materia, per Ludouicum Molinam de His panorum primogeniis, lib. 2. dict. capit. 16. num. 46. in illis verbis: Idque verum, ac probabile mihi videtur, dummodo paupertatis consideratio indicantis arbitrio relinquatur. Et superioribus omnibus conuenit Ludouicus Casanate, in cons. 25. n. 7. 8. & 9. Vbi quod alimenta, & litis expens ae, lite durante, prouidentur intuitu inopiae & paupertatis; & non dantur haben[sect. 7] ti vnde se pos sit alere: & num. 12. quod paupertas est[sect. 8] causa finalis prae standi alimenta, & litis expensas lite durante: & n. 31. quod alimenta lite pendente de[sect. 9] negantur habenti dotem: Et eodem n. 31. quod etiam denegantur habenti rem magni valoris, & parui redditus, quia cogitur proprietatem vendere. & ex pretio se sustentare: nam & si in eo, qui prae stat alimenta, ad cognoscendum, in qua quantitate prae stare debeat, inspiciantur redditus, & eorum quantitas (inquit Casanate metipse:) tamen in eo, qui recipit alimenta, ad cognoscendum, an habeat, vnde se pos sit alere, non inspiciuntur redditus, sed proprietas. Si enim habet rem magni valoris, & parui redditus, cogitur rem vendere, vt. ex pretio se sustentet , & quamdiu , vel res, vel pretium superest, dicitur aliunde habere; re vero vendita, & pretio consumpto, obligatio alendi resurgit. vt tenet Tel. Ferd. in. l. 10. Tau. n. 13. & 14. & vide Cae s. Barz. dec. Bon. 69. n. 45. & 46. Subdit[sect. 10] deinde Casana. eodem cons. 25. n. 23. & 24. quod alimenta semper prouidentur, vel negantur , attento prae senti statu paupertatis, vel diuitiarum absque conside ratione euentus futuri: & n. 25. quod alimenta pro[sect. 11] pter diuitias semel denegata, superueniente paupertate reuiuiscunt. Et per totum cons late probat, alimenta litiganti inopi semel prouisa, ex superue[sect. 12] nientibus diuitiis desinere. vt ibid. latius inuenies re solutum, atque probatum, ex n. 7. cum seq. & videper totum cons. ( vt dixi) Burdum etiam de alimentis. tit. 3. quae st. 5. n. 7. & tit. 7. quae st. 42. n. 5. & id ipsum quod de paupertate diximus, vt alimenta exigi iure valeant, tenuit quoque nouis sime Stephanus Gratianus, discept. forens. c. 55. n. 49. vbi inquit, quod regulariter litis expens ae, & alimenta prae stari debent pauperibus: & n. 53. quod non omnibus debentur pari modo, sed arbitrio Iudicis secundum facultates, conditionem Personarum, dubium litis euentum, & valorem rei in iudicio deductae. Quod est iuridice, & recte dictum, & conuenit Ludouici Molinae re solutioni supra traditae; ac etiam Petrus Surdus ob seruat de alimentis, tit. 4. quae st. 23. n. 41. & secundum haec (vt vides) non alias quam ex paupertatis causa,[sect. 13] alimenta haec, & litis expens ae litigatoribus debentur lite pendente. Imo vt exegi, ac prae stari debeant de iure, non solum requiritur, quod sit pauper, led etiam quod habeat prae sumptionem iustitiae pro se super petitione sua, & meritis caus ae. Id quod Speculator magistraliter tradidit, in tit. de inquisi. §. finali, col. prima. vbi dicit, seculari egenti. de bonis in quibus ius haberere prae sumitur, subueniendum es se, si paupertatem & prae sumptionem iustitiae pro se habeat, & ponderat Speculator, sicut & Imola, textum, in c. ex part. ad finem, de accusatioribus, & conueniunt, idémque tradunt Aretinus, & Felinus, in cap. si qui testium de testibus. Afflictis, Crauet. Ioan Nic. & Ioan. Cephal. cum quibus eleganter, & erudite Hippol. Riminal. d. cons. 377. ex n. 1. vsque ad n: 7. lib. 4. vbi in id inducit text. in l. fin. C. de ordin. cogn. qui text. ita vere probat propter sui rationem praecipuam. Idem quoque, videlicet paupertatem non sufficere solam, sed neces sariam es se prae sumptionem iustitiae non leuem, vt alimenta decernantur actori lite pendente; adnotarunt dilucide Didac. Couar, practic. d.c. 6. n. 6. in versic. non tamen negauerim. Ludouicus Mol. de Hisp. primog. lib. 2. i.d.c. 16. n. 36. Iacob. Menoc. lib. 1. d. prae sump. 35. n. 6. qui inquit, quod prae sumptio debet es se vrgens, & in eodem indicio, nec leuis sus ficit: & n. . 32. vbi quod sola inopia non est causa sufficiens ad consequendum alimenta, & sumptus litis. Petr. Surd. (qui Hippol. Riminal. non citar) de alimentis tit. 1. quae st. 122. n. 27. 28. & 29. fol. 150. vbi inquit post Couarr. & alios, quod cautus Iudex diligenter examinet iura partium; & cognito quod prae sumptio vrgeat magis pro actore, decernat ei alimenta; si vero contra erit, non decernat. Latius Surdus metipse, eodem tit. 1. quae st. 120. per totam. vbi etiam ex aliis multis Authoribus tradidit, quod sola paupertas in proposito non sufficit, sed quod iustitiae non leuis prae sumptio neces saria est. Quo etiam in placito, & alij Authores manserunt, quatenus ex prae sumptione iustitiae, etiam non concurrentibus his, quae in § de inofficioso, l. si instituta, ff. de inofficioso testamento, exprimuntur, decernenda alimenta putarunt lite pendente, & horum mentionem faciam infra, dum principaliter id inquiram i & an iustitiae prae sumptio dicatur ades se necdum sententia lata, & sic in prima instantia, si subsit alia prae sumptio, prout magis communiter tenuerunt iuris Interpretes, sicuti ibi videbitur, & per Andream Fachineum nouis sime, controuers iuris. lib. decimosecundo, capit. 52. & in consilio 42. numero 25. & 26. libro primo, tenuit etiam resolutionem eandem Stephanus Gratianus Disceptation. forensium, dicto capite 55. num. 4 Dummo[sect. 14] do pauper habeat prae sumpt. iustitiae, & citat Speculatorem Imolam, Felinum, & Riminaldum; & in telligit in casu, in quo pauper peteret vniuersam haereditatem, vel maiorem partem, secus si Personali actione experiretur pro aliquo suo credito, vel re singulari; & citat Surdum, de alimentis, iit. 1. quae st. 120. num. 14. num. autem 52. Gratianus ipse dicit vnum verbum notandum, alimenta, & litis expen[sect. 15] sas deberi lite pendente, licet simus in habente maritum, & filios diuites, quia non per hoc mater & vxor dicuntur diuites; & citat Guid. Pap. quae st. 57. nec aliter fundat. Ego vero vt meam sententiam interponam in eo articulo, qui euenire non modo aliquando, sed etiam s aepe potest, credo equidem resolutionem eam veris simam, tum ex fundamento illo dicto, quod non per hoc mater, & vxor dicuntur diuites; tum etiam, quia ex communibus, & receptis omnium traditionibus in hac materia, vt alimenta, & litis expens ae prae stari debeant, duntaxat consideratur, atque principaliter inspicitur, an actor litigans, & alimenta petens, sit pauper, necne, an insuper iustitiae prae sumptionem pro se obtineat (vt dictum remanet:) sequitur ergo, quod si vxor, aut mater litigans, inops vere sit, & iustitiae prae sumptionem pro se habeat, quamuis maritum, aut filios habeat diuites, quod iuste petat, & consequi debeat alimenta, & litis expensas, ea quo lex eius paupertatem, aut diuitias, non alterius cuiuslibet diuitias, aut paupertatem considerat. Er quemadmodum mariti, aut filiorum paupertas non prodes set, vt matri, aut vxori diuiti litiganti alimenta prae starentur lite pendente, ita & aequaliter nec nocere potest ipsum abundantia: eo magis, quod si ipsa pauper sit, & sumptus litis. atque alia adeo neces saria e marito, vel liberis non prae starentur, vel non aequalia, & quae sufficerent, redderentur, vel iidem litem non prosequerentur, aut propter expensas & sumptus cogeretur ipsa mulier derelinquere ius suum, aut illud non prosequi. vel cederet illud modico recepto, ac denique eis bonis defraudaretur, quorum alias dominium obtineret & victoriam portaret, si in lite non desisteret, aut neces saria erogandi facultatem haberet. Et sic debetur eidem alimenta, & litis expens ae etiam hoc ca su prae stari, ex ratione l. 1. §. sed & si incertum sit, ff. de ventre in posses sion. mitten. aequius es se impendia frustra fieri, quam ei denegari alimenta, qui aliquo casu futurus est dominus. Quocirca Ludouic. Casanat. dict. cons. 25. num. 31. (vt vidimus supra ) muliere illa agente contra Ludouicum reum conuentum, considerauit duntaxat, an mulier ipsa haberer annuos redditus, & dotem, an etiam haberet rem magni valoris, & parui redditus; non vero an maritus, vel filij diuites es sent; superiorum tamen, & Stephani Gratiani nullam mentionem fecit, quibus & patrocinari videntur ea, quae in terminis authent. praeterea, C. vnde vir & vxor. quando inquam vxor inops filios, vel fratres habet diuites, vt non excludatur a beneficio illius authent. adduxit Cae sar Barzius, decis. Bononiae. 130. ex n. 54. cum seq. & Petrum Surd. referam statim. Nec vrgent in contrarium nonnulla, quae Ludouicus ipse Casanate, in consil. 27. num. 9. & 10. scripta reliquit post alios multos iuri s Interpretes, quos citat, videlicet pauperem non pos se dici eum,[sect. 16] qui potest ab alio alimenta petere; & inde nec pauperem dici mulierem habentem maritum diuitem, quem potest ad prae standum alimenta compellere. Siquidem & is Author, & caeteri, qui commemorantur ibidem, intelligi debent in eo dubio, & articulo, & ad effectum & resolutionem ipsius, de quo ibi agebatur, an scilicet causa dotis, & alimentorum pertineat ad Ecclesiasticum, vel ad secularem Iudicem: de qua etiam agit Barbosa, prima parte[sect. 17] legis primae, ff. soluto matrimonio, num. 48. & seq. & distinctionem illam, an pauper, vel diues sit, quoad ipsum propositum mulieris, quae maritum habet diuitem, procedere, vt non pos sit coram Ecclesia stico experiri, similiter, & ad effectum vt pos sit ab alio, alimenta petere, vel non veluti a fratre, vel alio, a quo iure exigere pos sit. Diuersum tamen est in terminis nostris, & quoad effectum petendi, & consequendi alimenta lite pendente, nam etsi a marito pos sit consequi alimenta, & sibi neces saria (vt certum est) non tamen potest eundem, etiam quantumcunque diuitem adstringere, vt alimenta, & expensas litis sibi suppediret, sicut nec filios ad stringit. Obligatio namque alendi vxorem, aut matrem, nusquam ad expensas litis extenditur, cum ab alimentis pro vitae sustentatione. ac etiam honoris, & dignitatis conseruatione, sumptus hi, vel expens ae valde differant. In dubio igitur proposito, quamuis mulier, quae maritum, vel filios habet diuites, ex aliis causis, & maxime ob prae sumptam iniustitiam, aut ius valde dubium excludi pos sit, ne alimenta, & expensas litis consequatur lite pendente; non tamen excludi poterit ex eo, quod filios, aut maritum habeat diuitem, ex quo eos compellere non potest ad illos sumptus Et paria diiudicari debent, non habere filios, aut maritum diuitem, aut diuitem habere, ad stringere tamen non pos se ad ea alimenta, & sumptus litis neces sarios prae standos. Consideratio ergo illa, an maritus sit diues. vel filij diuites sint, quamuis obtineat quoad illum effectum, ne ab alio alimenta exigi iure pos sint, a quo alias exigi iure valerent: ne etiam coram Eccle siastico agere pos sit is, qui vere pauper non reputatur, ex quo alium ad alimenta retinet obligatum; non obtinet proculdubio quoad alimenta alia adeo diuersa, & quoad expensas litis, cum non modo ratio diuersa, sed & diuersa militet obligatio; nec eas expensas prae standi neces sitas illa concurrat, quae alimenta pro vitae sustentatione prae standi neces sitas exigit, vt sic Guid. Pap. sententia relata supra, num. 15. obseruari debeat omnino. Quae & coadiuuatur ex his, quae in fortioribus terminis adnotarunt Socinus, in consil. 64. num 3. in versic. ex quibus infert, vol. 4. Capicius, decis. 24. num. 7. Lara, in l. si quis a liberis, § si quis ex his, num. 72. Craueta, in consil. 164. num. 4. prout refert Surdus, de alimentis, titul. 1. quae stion. 33. num. 27. & sequentibus. Nec etiam vrgent in contrarium ea, quae Surd. ipse ex aliis scripsit, & notauit ibidem, & quae stion. 108. num. 6. & 7. & eodem titul. 1. quae st. 23. num. 12. & 13. & quae st. 103. num. 3. vbi quod pauper non dicitur, qui patrem, vel auum habet diuitem.[sect. 18] Er quod vxor pauper non consequitur quartam in bonis mariti diuitis defuncti, si habet patrem diui[sect. 19] tem, & dict. titul 1. & quae st. 108. num. 6. quod vxor satis dicitur habere vnde se alat, quando ma[sect. 20] ritum habet sibi obligatum ad alimenta, & non dicitur pauper, quae habet maritum diuitem. His namque, & vere, & concludenter responderi debebit, prout respondetur supra, num. 17. & 18. vt scilicet pauper dici non pos sit, qui patrem, vel auum, vel maritum habet diuitem, quoad effectum vt alium adstringat ad alimenta pro vitae sustentatione neces saria. quem alias iure adstringeret: prout in his terminis loquuntur expres sim, atque specifice Authores illi, qui per Surdum commemorantur: non vero quoad expensas litis neces sarias, quae diuers ae adeo ab alimentis sunt, nec alimentorum nomine continentur; vt alimenta prae stare obligatus, eas prae standi neces sitate non adstringatur (vt dixi) Ad alterum vero fundamentum, quod vxor pauper non consequitur Quartam in bonis mariti diuitis defuncti, si habet patrem diuitem, vel filios diuites: responderi etiam debebit, id proculdubio non es se absolute adeo aut certo verum, cum & alij permulti iuris Interpretes contrarium tueantur expres sim, sicuti constat ex eodem Surdo, in locis relatis supra, vbi contrarias sententias recenset. Constat etiam ex his, quae longa serie tradidit Cae sar Barzius, dict. decision. Bononiae centesimatrigesima, per totam. Vbi plene, vtrum vidua habens patrem diuitem, vel filios diuites, excludatur ab ea Quarta? Et quid iuris, si fratres diuites habeat? Conces so autem sine veritatis praeiudicio, quod verior sit ea opinio, quae denegat Quartam in bonis mariti diuitis defuncti viduae superstiti, si patrem, vel auum, vel filios, aut fratres, a. quibus consequi alimenta pos sit, habeat diuites, vt latius per eundem Cae sarem Barzium, & Petrum Surdum. in locis nunc relatis: Id equidem nullo pacto superiora subuertit, nec obstat eisdem, vt pote cum causa finalis & vnica constitutionis d. authent. praeterea, C. vnde vir & vxor, & dictae Quartae conces sionis, vere fuerit viduae vxoris superstitis inopia, & vt extremae paupertati illius, cui alias mendicandum es set, beneficio Quartae eiusdem succurreretur. Et sic duntaxat inspicitur, an ipsa aliunde habeat, vnde commode, & iuxta dignitatem viuere, & alimenta percipere valeat, nec ad ipsam Quartam perueniatur, si quomodocunque (honeste tamen & congrue) pos sit habere alimenta, cum & loco alimentorum Quarta ipsa censeatur subrogata: sicuti ex communibus Doctorum placitis tradidit Barzius, praecitata deci sion. 130. num. 28. & 93. & seq. & num. 37. & 42. & 49. & seq. & num. 85. & 86. vbi inquit, quod Quarta non est inducta, vt coniux superstes efficiatur diues, sed ne cogatur mendicare. Et quod est remedium subsidiarium, & nunquam competit mulieri, nisi sit omni alio remedio penitus destituta, quamuis (vt dixi) non adeo certa haec omnia sint, vt contradictionem maximam, & dubitandi anxiam non habeant, vt constat ex decisione eadem 130. Bononiae, & de hoc vltimo ibidem ex num. 91. cum seq. Vtcunque tamen res se habeat, & quicquid de Quarta illa dici pos sit, ac debeat, sententiae superiori non refragatur, (vt dixi) ex ipsamet ratione antea considerata, expensarum & sumptuum litis neces sitatem eam, diuersam equidem es se ab alimentorum obligatione, nec eorum nomine comprehendi; idcirco, licet simus in habente maritum, & filios diuites, aut fratres, etiam si iustitiae non leuis adsit prae sumptio; alimenta & litis expensas pauperi deberi lite pendente nec ideo diuitem iudicandum, quod ab alio petere alimenta pos sit, qui ad eas expensas prae standas, eundem obligatum non habet, nec alias forsan litem prosequi valebit, non etiam expensas neces sarias, etiam a patre, vel marito diuite consequi; cum etsi ipsam alere velint, fortas sis litis expensis, atque his sumptibus eidem non succurrerent, nec ad succurrendum pos sunt ad stringi; imo frequenter ob dubium litis euentum, expensas huiusmodi denegabunt, vel reddere nollent praefatae Personae, quas si actor haberet, litem fortas sis consequeretur. De his ergo cum occasio se offeret, maturo indicio articulus hic definiri debebit, ac etiam negotij & rerum qualitas prae oculis haberi, & an pos sit, necne, litigans commode habere, & consequi aliunde alimenta, & litis expensas neces sarias? Sed & animaduertendum erit, ex superius traditis, atque obseruatis vtiliter, indeque in foro, & in praxi illud primum solitum, vt dato libello super haereditate, succes sioneve, aut filiatione, aliáve[sect. 21] causa, filij metipsi, vel hi qui succes sionem praetendunt, & caeteri alij (quos alimenta exigere iure pos se, dum pendet lis, infra dicemus,) exhibere debeant summariam informationem, qua demonstrent, vel se es se in quasi pos ses sione filiationis, si de filiatione tractent, vel ius habere, quod contendunt, vel quando res est eiusmodi, quod de iure agentis ex probatione statim oblata, constare non pos sit, vt in succes sione maioratus, vel alia qualibet, pro eis non leuem extare iustitiae prae sumtionem ostendant, & clausulis institutionis maioratus, aut vocationibus, vel verbis eiusdem. aut dispositionis innitantur prae cipue. Cum sola inopia non tribuat hoc commodum consequendi alimenta, & litis expensas, vt dixi, & post alios multos obseruauit ita, & de praxi testatur Iacob Menochius, lib. 1. dict. prae sumption. 35. num. 31. in fin. Vbi etiam scribit, quod summariam hanc cognitionem, vno vel tantum teste interrogato sumere poterit Iudex: vt in specie adnotarunt Couar. Molina & Decianus, ibidem relati. Hic tamen testis debet es se omni exceptione maior, vt etiam probarunt per eundem Menochium relati Authores. Et rursus intelligitur, nisi aliqua repugnet prae sumptio, vt Iason, Afflictis, & Gratus, ibidem commemorati obseruarunt. Et repetit ipse Menochius, in consil. 484. lib. 5. atque ex eodem Menochio deduxit omnia superiora ad literam, Alexander Trentacinquius, variarum resolutionum, lib. 1. titul. de alimentis, dict. resolutione prima, num. 48. fol. 119. & conuenit Petrus Surdus, de alimentis, titul. 1. quae st. 11. num. 11. fol. 147. vbi inquit post alios Authores, quod agens tanquam filius, tenetur pro[sect. 22] bare se talem: & per totam quae stionem, qualiter filiatio probatur. Et num. 12. quod agens tanquam ta[sect. 23] lis, tenetur probere se talem. Et agens tanquam agnatus, probare debet, se agnatum. Et num. 21. [sect. 24] & sequentibus, vsque ad numerum 25. recitat ea omnia, quae ex Menochio diximus nunc, & latius comprobat illa, nec dis sentit ab eis. Et subdit num. 24. quod testis si debet es se omni exceptione maior, & qualitas haec debet articulari, & probari: & num. 22. & 23. an testis vnus sufficiat in causis summariis. Et haec erunt notanda, atque ita practicanda in casibus quotidie occurrentibus, & maxime circa succes siones maioratuum, ad quas frequenter plures concurrunt, & succes sores contendunt, quicunque namque succes sionem maioratus praetendat, & tanquam talis agat, tenetur probare se talem, atque ex genere, seu famalia institutoris maioratus, vel ex vocatis es se, si alimenta petat sibi prae stari lite pendente, & insuper sola inopia inniti non debebit, cum sola non sufficiat (vt dixi) sed etiam, ac maxime ex prae sumptione iuris & iustitiae pro se vrgentis, quibus equidem summarie, congruenter tamen inspectis, & examinatis, & clausulis, atque vocationibus, seu substitutionibus institutionis maioratus diligenter inspectis, ex quibus vrgentiores prae sumptiones elici poterunt (vt compertum est) an alimenta, & sumptus litis prae stari debeant, necne, Iudex discretus iuxta eadem poterit definire, & arbitrari congruenter. Nam dum quaeritur, alimenta, prae standa lite pendente, qualiter taxanda sint, siue[sect. 25] quae alimentorum quantitas prae standa: obtinuit equidem arbitrio Iudicis hoc relinquendum, prout ex Didaco Couar. Afflictis, & Rebuffo resoluit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. dict. cap. 6. num. 47. vbi subdit, se ita vidis se seruatum in pluribus causis, considerata qualitate per sonarum, quantitate fructuum, & considerato futuro euentu litis, & quantum in diffinitiua sententia prae standum sit, & Couar. atque Molinae sententiae accedit nouis sime Alexander Trentacinq. va riarum resolutionum, lib. 1. dict. resolutione prima, num. 46. fol. 119. Et ante ipsum Iacob. Menochius, lib. 1. dicta prae sumptione 35. num. 35. vbi inquit num. 34. alimenta, & sumptus litis prae stari, vsquequo diffinitiue fuerit pronuntiatum: quod idem post alios tenuit Ludouicus Molina ibi relatus. Subdit[sect. 26] denique Menochius metipse eadem prae sumptione 35. num. finali, alimentorum, & impensarum as signationem, nullum penitus praeiudicium facere cau[sect. 27] s ae, & iudicio principali: & ante ipsum ita quoque obseruauit Tiberius Decianus, dict. cons. 66. column. 3. versic. quae as signatio, lib. 3. Et idem tenuit Lara, in dictal. si quis a liberes, §. si vel parens, num. 43. Trentacinquius etiam, dict. resolutione prima, num. 47. & comprobat, atque exornat permultis Petrus Surdus, de alimentis, dicto tit. 1. quae st. 126. per totam, ex fol.[sect. 28] 16 . & num. 6. post alios dicit vtiliter, alimenta & litis expensas prae stari non debere lite pendente, quando Iudex ita prouidendo, decideret causam principalem. Resolutionis etiam superioris eam & concludentem rationem as signat ibid. n. 2. quod[sect. 29] iudicium in quo tractatur de alimentis, est summarium, & sit quaedam leuis cognitio, non plena; & sufficit probatio prae sumptiua, vt dictum fuit supra. At sententia lata in iudicio summario, non nocet in plenario. Ita etiam & probationes in causa sum[sect. 30] maria, no probat in plenaria, vt vtrumque Surdus metidem probauit, dict. quae st. 126. n. 3. & 4. Et ha[sect. 31] ctenus de superioribus, quae primam & notandam obseruationem in hac materia continent. Tertio deinde & principaliter obseruandum, at[sect. 32] que constituendum est in hac materia, qua de alimentis & litis expensis prae standis, vel non prae standis per reum ac toti, quandiu lis pendet, agitur, prae oculis principaliter habenda, atque notanda es se iura nonnulla, ex quibus deducendae equidem erunt ipsius materiae resolutiones fere omnes, quamuis diuersimode; non enim pos sunt simul, aut in idem expendi, sed ex diuersis illis casibus, diuersis etiam rationibus & causis, quibus & Iureconsulti, & Imperatores excitantur, vel magis adducuntur, casuum etiam diuersorum resolutiones deduci valebunt. Eadem tamen iura ex omnibus iuris Interpretibus, quos adhuc praelegerim, Simonem duntaxat de Praetis conges sis se, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 5. interpretat. 2. dubitat, 2. num. 7. & quatuor sequent. fol. mihi 497. textum inquam, in l. fin §. quod si ei, C. de ordine cognition. qui est textus notabilis in hac materia, & in l. si instituta, §. de inofficioso. ff. de inofficioso testa. & in l. Antepenultima. ff. de iure deliberandi, & in l. si neget. ff. de liberis agnosc. & in l. 1. §. sed et si certum, ff. de ventre in pos ses sionem mittendo, & in capit, ex parte, in fine, de accusationibus. Vere tamen (vt dixi) non pos se iura ea simul, aut in idem expendi, prout Praetis ipse fecit: sed diuersis casibus distinctis ponderari debere, vt quoque dicebam nunc. Vt autem a textu, in d. l. vltim. §. quod si ei: incipiam, obseruandum equidem es se, ex ratione textus eiusdem deduci nonnulla, quae sine hae sitatione recipiuntur in praxi, vt Aluarus Valascus, consultatione prima, num. 5. in fine, profitetur, & communi Doctorum placito ad id reducuntur (sed non ita dictincte proferuntur ab aliis) vel alimenta, & litis expensas prae standas ei, a quo bona quae pos sidebat, auferuntur ex aliqua causa, vel qui in quasi pos ses sione percipiendi alimenta, ipso iure antea fuerat. Et primum satis aperte probatur ex dict. §. quod si ei, ex quo alimenta deberi ei, cuius bona[sect. 33] sunt ex aliqua causa sequestrata, & alia sibi non remanent, ex quibus se alat, post Glos s. Cin. Bald. Salic. Iasonem, Curtium, Couarru. & Laram, notauit Aluarus Valascus, praecitata consultatione prima, num. 1. qui subdit num. 2. idem ius es se in bonis sequestratis propter delictum. Et ita se vidis se mul[sect. 34] toties in praetoriis causarum criminalium, per textum in dict. l. fin. C. de ordine cognitionum, Vbi in terminis ita scripsit Albericus num. 1. qui etiam ad hoc ipsum allegat l. ait Praetor, §. vltim. & l. filius, ff. de iure deliberandi. Et idem tenet Lara in d. §. si vel parens, num. 62. Petrus Surdus, de alimentis, tit. 1. quae st. 123. per totam, fol. mihi 159. vbi resoluit, quod sequestratis bonis, semper dominus rerum positarum sub sequestro, ali debet de illis bonis, & latius id explicat. Et subdit n. 8. quod priuationis bono[sect. 35] rum iudicio pendente, reus est de illis bonis alendus, argumento leg. pupillus, ff. de priuilegiis creditorum. Et vide eodem tit. 1. quae st 129. per totam, fol. 164. vbi plene, an & quando accusatus de crimine, alen[sect. 36] dus sit lite pendente. Eandem denique sententiam, vt bonis sequestratis, dominus eorum ali debeat de ipsis, tenuit nouis sime, & vltra relatos per Surdum, Alexander Trentacinquius, variarum resolutionum, lib. 1. tit. de alimentis, resolut. prima, n. 39. qui tamen temperari debet, quatenus inquit, ei cuius bona fuerunt sequestrata, decernenda alimenta, & litis expensas, si constat de eius pos ses sione, vel[sect. 37] quasi, aut pro eo extat prae sumptio, & non habet vnde se alat, atque explicari. Et resolutis per Surdum, dict. quae st. 123. num. 1. nam etsi Secundum requisitum, videlicet, quod non habeat aliunde, vnde se alat, neces sarium sit: Primum tamen neces sarium non est, quod bona semper illius prae sumantur, penes quem sunt reperta, quia ex pos ses sione prae sumirur dominium, sicuti contra Menochium, lib. 1. prae sumptione 35. n. 23. Recte animaduertit Petrus Surdus ibidem, renuit quoque sententiam eandem, vt dominus ali debeat de bonis sequestratis, Cardin. Thus. pract. conclus. iuris, tom. 1. lit. A conclus.[sect. 38] 309. n. 16. & ante alios Didacus Couarr. (quem superiores non citant) pract. dict. cap. 6. n. 6. vbi reddit verum intellectum ad textum, in d. l. vltima, §. quod si ei, C. de ord. cognitionum, vt non debeat ita simpliciter intelligi, prout intelligitur communiter, sed iuxta rationem & distinctionem ipsius, Hippolyt. Riminald. (quem etiam praecitati Authores non commemorant) dict. cons. 377. n. 5. lib. 4. qui inquit, in d. l. vlt. litiganti ministrari alimenta, & expensas litis, quia erat in quasi pos ses sione libertatis, ex qua vocabatur in seruitutem; & sic erat magna iu stitiae prae sumptio pro eo, iuncta paupertate sua.[sect. 39] Ei etiam, qui in quasi pos ses sione erat percipiendi alimenta, deberi lite pendente alimenta, & litis expensas, etiam si adhuc nulla sit lata sententia, & ex eisdem, & aliis multis deducitur Authoribus, tametsi confuse quidem id annorauerint; nam dum enumerant personas permultas, quibus deberi alimenta lite pendente arbitrantur, non distinguunt personas, quibus iure debentur alimenta, & qui in quasi pos ses sione eius iuris, ac percipiendi alimenta erant, ab his, quibus etsi alimenta deberi postmodum constiterit, ipsi tamen in quasi pos ses sione eius iuris antea non fuerant. Et de his quidem agendum est infra obseruat. 4. principali, vbi enumerabuntur personae, quamplures, quibus lite pendente debentur alimenta, si pauperes sint, pro se habeant iustitiae prae sumptionem, non tamen fuerunt vnquam in quasi pos ses sione iuris percipiendi alimenta. Nunc vero agimus de his, quibus & alimenta debentur, & qui in quasi pos ses sione eius iuris erant. Et his quidem, lite etiam pendente, & adhuc nulla lata sententia, alimenta deberi, recte statuerunt iidemmet Authores, quamuis ab Antiquis & Recentioribus nullus ita explicauerit. Nec etiam Petrus metipse Surdus, ad eum ordinem, atque distinctionem reduxerit, quamuis de hac materia egerit longa serie: Barbosa tamen, prima parte, legis primae, ff. soluto matrimonio, num. 58. in versic. Et ideo verior videtur resolutio, fol. mihi 218. Etsi distinctionem prae fatam non ita dilucide & absolute tradiderit, nec expres serit eam, maturo equidem (vt adsolet) iudicio agnouit: quod si agatur de persona, cui iure debentur alimenta, & persona sit in quasi pos ses sione illius iuris, alimenta huic prae standa es se, dum lis durat, etiam si adhuc nulla sit lata sententia, per tex. in dict. l. vlt, §. quod si ei, C. de ordine cognitionum. & in cap. penult. de accusationib. Et idem alij pariter Authores agnouerunt, (sed non ita explicarunt) quatenus pluribus in casibus lite pendente alimenta prae stari debere litigatoribus, statuerunt. Ac primum equidem obseruarunt, quod mulier[sect. 40] de adulterio accusata, dum lis pendet, maritum cogit ad eam alendam, & neces saria subministranda; argumento text. in dict. l. penult, ff. vt in pos ses s. legat. Albericus, & Palacios Rubios, cum quibus Lara in dict. §. si vel parens, num. 64. Aluarus Valas cus, consult. prima, num. 4. Ioannes Botta, in cons. 13. ex num. 10. cum sequentib. Barbosa, prima part. l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 58. ad finem, Alexander Trentacinquius, variarum resolutionum, lib. 1. tit. de alimentis, dicta resolutione prima, num. 37. fol. 118. Hieronymus Caeuallos, pract. communium contra communes, quae st. 733. Cardinalis Thuscus pract. cons. iuris, tom. 2. lit. A. dicta conclus. 309. in princ. Et idem[sect. 41] si agatur de separando matrimonio propter con sanguinitatem, vel aliud impedimentum, Abbas, Afflictis, Speculator, & Didacus Couarr. cum quibus Aluarus Valascus, dict. consultatione prima num. 5. Barbosa, dicto num. 58. in finalibus verbis. Et num. 59. in versic. Vnde & vxori, vbi vide, Lara, in d. §. si vel parens, n. 65. & duobus sequent. Petr. Surd. de alimentis, tit. 1. quae st. 118. num. 1. num. 6. fol. mihi 154. [sect. 42] Idem etiam, quando vxor ob mariti inopiam repetit dotem, quia interim est alenda, ex sententia Cini, Socini. Baldi, & Felini, cum quibus Lara, vbi supra num. 68. Aluarus Valascus, dicta consultatione prima, num. 5. in fine, Petrus Surdus, referens alios[sect. 43] multos, & id declarans, dict. quae st. 118. num. 7. & n. 5. quod vxori dantur alimenta pendente lite, an licue[sect. 44] rit sibi a viro diuertere: & n. 8. quod vxor agens ad dotis restitutionem propter mariti mortem, interim debet ali: & latius explicat num. seq. Alexan. Trentacinquius, dict. num. 37. Deinde, quod Mona[sect. 45] chus expulsus a Monasterio, ali debeat a Monasterio, dum lis pendet, & sic is, qui erat in quasi pos ses sione alimenta percipiendi ab eodem Monasterio post decisionem Rotae, & Bologninum, tradidit Aluarus Valascus, dict, consultatione 1. num. 3. qui subdit, idem es se in Clerico suspenso, vel deposito[sect. 46] verbaliter. quod sit alendus de redditibus beneficij, si aliunde non habeat. Et refert alios sic tenentes Lara, in dict §. si vel parens, num. 62. & num. 60. in[sect. 47] quit, idem obseruandum es se in collegiali, qui re[sect. 48] pellitur a collegio & recte fundat , vt; ibi videri potest. Monacho etiam agenti contra Abbatem, siue illum accusanti, quod interim ministrantur alimenta de bonis Monasterij, si proprium non habeat, per text. in cap. ex parte, de accusationibus, & multos alios Authores resoluit Lara, in dict. §. si vel parens, n. 55. [sect. 49] & num. 58. recte subdit, eadem ratione alendum Abbatem, qui obiectum crimen innocentia expurgat, vt latius ibi explicat. & id ipsum, quod Monacho argenti contra Abbatem, ministrentur interim alimenta a Monasterio, obseruarunt Alexander Trentacinquius, dict. resolutione prima, num. 36. Petrus Surdus, de alimentis, dict. tit. 1. quae st. 121. n. 1. & per totam quae stionem alia similia adducit. Ea autem, & alia etiam, ideo hic non repetuntur quod non pertineant ad eas personas, quae in quasi pos sione percipiendi alimenta, antea erant. Et quod Abbas, dum accusatur, recipiat alimenta, & litis expensas lite pendente, cum eodem Lara, & aliis permultis resoluit Surd. eodem tit. 1. quae st. 127. & vide quae st. 128. vbi quod Monacho accusato mini[sect. 50] strantur alimenta pendente lite, cum distinctione,[sect. 51] de qua ibi & n. 111. quod Manacho, dum contenditur, an sit Monachus, alimenta prae stantur a Mo nasterio, Rursus, & quod seruus litigans cum domino, alendus sit lite pendente, si non habeat aliunde, ex aliis multis tradidit idem Surdus, dict. tit. 1. quae st. 122. Et hactenus de obseruatione 2. principali in hac materia. Praeterea & quarto loco constituendum, atque obseruandum est principaliter, quasi pos ses sionem iuris percipiendi alimenta in omnibus casibus prae dictis, pos ses sionem etiam eorum bonorum, quae sequestrata, aut ablata fuere, iuxta terminos dictae l. vltimae, C. de ordine cognition, id efficere, quod hactenus obseruauimus, videlicet, quod alimenta dum pendet lis, prae stari debeant ei, cui iure debebantur, & in quasi pos ses sione percipiendi ea fuerat, vel ei, cui bona ablata fuerunt; regulariter tamen, atque alias. pro regula generali constituendum in hac ma[sect. 52] teria, actori pauperi litiganti, non teneri reum etiam diuitem alimenta, neque expensas litis suppeditare lite ipsa pendente. Idque per tex. singularem, in l. Imperatores, ff. de tutel. & ration. Distrahend. vbi Iureconsultus pupillo petenti expensas litis a tutoribus, contra quos agebat, respondet Imperatores res cripsis se: Non habet rationem postulatio tua, volentis in sumptum litis ab his tibi pecuniam subministrari. Ex quo textu notarunt Bartol. & Baldus ibi, quod nemo tenetur aduersario suo contra se ipsum suppeditare sumptus litis. Et post alios multos, ita pro certo, ac regula generali tradiderunt Lara, in dict. §. si vel parens, num. 48. & 49. Couar. practic. dict. cap. 6. num. 6. in princip. Hartman. Pistor. quae st. 20. num. 1. & 2. Aluarus Valascus, dict. consultatione prima, num. 7. Vbi testatur in forensibus controuersiis se vltra annos triginta versatum, & tritum, numquam iudicatum meminis se, quod per reum diuitem actori pauperi litiganti subministrentur expens ae litis, dum pendet lis ipsa: Cardinalis Thuscus, practicarum conclus. iuris, tom 1. lit. A conclus. 309. num. 23. latius Petrus Surdus, de alimentis, tit 1. quae st. 102 ex. num. 1. vsque ad numer. 8. vbi num. 5. inquit hoc procedere tam in ciuili, quam in criminali iudicio. Et reddit rationem, quia nimis graue est, quod actor[sect. 53] compellatur praebere expensas, & alimenta contra se ipsum, l. nimis grane, C. de probationibus, cum quilibet teneatur ad sui conseruationem, non ad destructionem, nec alium iuuare debeat contra seipsum. Et ita Guidonis, & aliorum sententia contraria merito improbatur, per Couarruuiam, dict. c. 6. practic. num. 6. Valascum, dicta cons. 1. num. 6. vtpote cum pro ea nec vrgeat textus, in d. l. vltima, §. quod si ei, C. de ordine cognition. quae loquitur in ca su dicto supra, quando inquam bona ablata fuerunt alicui, quae ipse pos sidebat, & quae prae sumebantur es se ipsius, vt supra dicebam. Cum etiam textus, in d. l. si instituta, §. de inofficioso. ff. de inofficioso testamento. Id non probet aliquo modo, & ob rationes plures, quae militabant illo casu, ita fuerit statutum, vt infra dicendum est, & ad vtrumque textum post alios obseruauit Hartman. Pistor, dict. quae st. 20. num. 3. Regula igitur praefata, regulariter est tenenda, & veris sima, quae tamen non obtinet locum in casibus[sect. 54] praedictis supra Non etiam obtinet, nec procedit, vbi aliquis as serit, se es se alicuius filium, & ex ea causa petat alimenta, vel se eius filium pronuntiari; tunc namque si prae sumptio est pro filio, qui de filiatione, aut de alimentis aduersus patrem contendit, haec sane prae sumptio sus sicit, vt ipsi filio aliunde non habenti, decernantur a patre alimenta, & litis expens ae. Et sic in proposito neces se non est, vt pro filio sit lata prima sententia. Non etiam est neces se, quod sit in quasi pos ses sione filiationis, vel alterius iuris, sed sus sicit prae sumptio aliunde proueniens, mode vrgens sit. Quamuis multum releuet quasi pos ses sio filiationis; & paupertas simul requiritur, nam etiam filio, si diues sit, vel aliunde habeat, vnde viuere pos sit, alimenta non sunt prae standa lite pendente; prae stantur autem si pauper fit, & iustitiae prae sumptionem pro se habeat, vt dictum est. Et ita superiorem resolutionem erudite tradit Iacobus Menochius, l. 1. prae sumptione 35. ex n. 1. vsque ad n. 8. vbi alios multos citat Authores ita tenentes. Eos etiam improbat, qui non alias filio in proposito alimenta decernenda dicebant, quam si tria concurrerent. Et respondet ad text. in d. lege, si instit. §. de inofficioso, ff. de inofficioso testamento. quatenus ibi fuit neces saria prima sententia pro filio exhaeredato. Ac denique, quod in casu praedicto neces saria non sit, resoluit Aldobrandinus etiam, in cons. 28. n. 46. & Menochij obseruationes transcribit, & sequitur Alexander Trentacinquius, variarim resol. l. 1. de alimentis, d. resolut. prima, n. 32. & 33. fol. 118. & eo non relato sequitur etiam Petrus Surdus, de aliment. d.t. 1. q. 110. ex n. 10. fol. 144. vsque in finem quae stionis, Vbi inquit, quod si filius est in quasi pos ses sione filiationis, vel super filiatione praeces sit cognitio aliqua summaria, tunc prae standa sunt ei alimenta, dum plene, cognoscitur super articulo principali. Pendente autem summaria cognitione, quod filius non est alendus: & non es se neces se, quod sit lata prima sententia, neque sit in quasi pos ses sione filiationis, quia satis est. quod pro eo sit vrgens prae sumptio. aut quod summarie constet es se filium , quamuis si sit in pos ses sione filiationis, hoc sufficiat abs que alia probatione. Et reddit rationem superiorum , n. 44. quia scilicet aequius est, impendia frustra fieri, quam ei denegati alimenta, qui aliquo casu futurus est dominus: l. prima. §. sed & si incertum, sit ff. de ventre in pos ses sion. mittendo. & haec quidem vel vno verbo erudite, atque magistraliter tradiderat Didac. Couar. pract. dict. c. 6. n. 8. & eo duntaxat relato sequitur etiam ipsammet resolutionem Cardinalis Thu scus. pract. concl. iur. t. 1. lit. A. Concl. 309. n. 15. fol. 290. & iuxta haec venit intelligenda, atque temperanda[sect. 55] generalis illa Hartman Pistor. traditio d.q. 20. n. 5. dum dixit, regulam illam traditam supra n. 52. limitari, vt non procedat in personis litigantibus de alimentis nam hoc casu pauperi agenti, interim reus conuentus tenetur prae stare, tam expensas, quam alimenta. Id namque (vt vides) ita demum procedit, si ea con[sect. 56] currant, quae etiam in filio concurrere debere, nunc dicebamus: & ita pariter temperandus est Iosephus Ludouicus, decis. 40. ex n. 3. cum seq. qui etiam nimis generaliter alimenta concedit in eodem casu, nec ea exprimit, quae ex Menochio, & aliis diximus supra. Rursus nec obtinet regula generalis tradita su[sect. 57] pra, de alimentis non prae standis a reo diuite actori pauperi litiganti lite pendente, atque limitatur ex textu singulari in hac materia, in dict. l. si instituta. §. de inofficioso. ff. de inofficioso testament. in quo non dubitatur de alimentis prae standis lite pendente, cum filius, vel nepos exhaeredatus, & inops in querela inofficiosi testamenti obtinuerit, quamuis scriptus haeres appellauerit, & sic in eo textu filius, vel nepos alimenta consequitur lite pendente, quia militabant plures rationes, quae excitare Iureconsultum, atque ad ita decidendum, iuridice suadere debuerunt, pluraque interuenis se, subintellgitur aperte, quae & per Doctores communiter requiritur ad eum tex. Ac primo quidem, quod sit filius, vel nepos testatoris, non enim vis debet fieri in eo, quod sit filius, vel nepos; idem enim omnino iuris est in vtroque; sicuti infinitis Authoribus relatis obseruat Petrus Surdus, de alimentis, tit. 1. quae st. 111. n. 1. & 2. fol. 145. Secundo, quod obtinuerit, primamque pro se habuerit sententiam in prima instantia. Tertio, quod sit pauper, & non habeat aliunde. Et haec tria requisita deducuntur aperte ex textu, in dicto §. de inofficioso, atque ex eo ita adnotarunt Glos sa, Bartolus, Albericus, Angelus, Paulus, & Fulgosius Ioan. del Castillo. Quotid. Controu. Iuris lib. 111. ibidem Afflictis, Rebuffus, Couarauu. Molina, & Lara, cum quibus Aluarus Valascus dicta consultat. prima, num. 16. Petrus Surdus: referens infinitos, dicta quae st. 111. In principio, num. 1. qui quartum addit requisitum, quod tamen in dicto §. de inofficio so, non probatur. Hartman. Pistor. dicta quae st. 20. num. 3. Alexander Trentacinquius variar, resolut. lib. 1. tit. de alimentis, dicta resolut. prima, num. 33. & 34. Cardinalis Thuscus, pract. Conclus iuris, tom. 1. dicta conclus. 309. litera A. ex num. 23. qui num. 31. addit & illud requisitum, quod tamen nec deducitur ex textu, in dicto §. de inofficioso, nec pro requisito traditur a Couarruu. in loco ibi relato; nec etiam pro requisito addi potest, imo ne est neces sarium, vt infra videbitur. Aliud autem requisitum, quod ipse Thuscus num. 27. proponit, ex hactenus resolutis deprenditur, quatenus solam inopiam non sufficere, vt actori alimenta prae stentur lite pendente, sed requiri, quod constet de iure eius saltem summarie & prae sumptiue, dicebamus superius, & ipsummet requisitum satis deducitur ex tex. in d. §. de inofficioso, quatenus primam exigit sententiam pro actore, latam. Et quidem de hoc tertio requisito paupertatis inquam, & prae sumptionibus boni iuris pro actore: aliter hic discutere neces sarium ideo non erit, quod supra obseruatione prima principali plene explicatum fuerit. Quoad primum vero requisitum, & textum in d.[sect. 58] §. de inofficioso, Animaduertendum est, extendi deci sionem eiusdem ad pronepotes, & alios quoscunque descendentes testatoris, & ad partem, & alios ascendentes, in quibus proculdubio, dubium non est. quin textus ipse locum obtineat, cum aequa in eisdem militet ratio. Sed & ad fratres, sorores, aliós que ex transuersa linea consanguineos, & etiam ad extraneos, si modo ex testamento non raso, nec cancellato agant, per Doctores extenditur, sicuti Aluarus Valascus breuiter adnotauit, dict. consultatione prima, num. 11. & in transuersalibus, & extraneis semper dubitauit, vt ibidem constat, & num. 9. per totum, & num. 12. per totum, vt infra dicetur: & quidem dicti §. decisionem obtinere etiam hodie in filiis, vel nepotibus emancipatis, & etiam in filiis legitimatis per subsequens matrimonium, & in filio existente in vtero, & in filio qui longo tempore fuit apud hostes captiuo. Et siue filius sit masculus. siue foemina, & etiam quando filius conuenitur super haereditate patris, etiam in quacunque parte iudicij petantur alimenta: quia haec non est exceptio dilatoria, & etiam siue agatur pos ses sorio, siue petitorio, & etiam in patre, & etiam in filio, qui petit legitimam in bonis confiscatis, & etiam in nepotibus, & pronepotibus, & etiam in filiis naturalibus, & spuriis, & etiam in fratribus, aut sororibus agentibus ad alimenta, vel dotes, vel ad bona, quae praetendunt communia, post alios multos Authores (quos ideo omitto, quia praecitantur ab eis) re soluunt Ludouic. Molina, de Hispan. primogeniis, lib. 2. dicto cap. 16. ex n. 31. vsque ad numerum 36. latius Iacob. Menochius, lib. 1. Dicta prae sumptione 35. num. 8. cum sequent. vsque ad numer. 18. Iosephus Ludouicus, decisione 46. ex numero 3. Alexander. Trentacinquius, variar. resolu. libro primo, d. titulo de alimentis, resolutione prima, numero 33. 34. & 35. latius Petrus Surdus, de alimentis, dicto titulo primo, quae stione 111. per totam, vbi de ampliationibus superioribus & fratre, & sorore, quae stione 116. & 117. & vide quae st. 113. 114. & 115. vbi enumerat aliquot casus, in quibus filio agenti lite pendente alimenta non debentur, sicut nec descendentibus aliis, & ceteris personis: & ante ipsum enumeratos Iacobus Menochius, dicta prae sumptione 35. ex n. 24. vsque ad numerum 32. Simon de Praetis, de interpretatione vltimar. volunt. lib. 5. in terpretatione 2. dubitat. 2. ex n. 19. cum seqq. fol. 490. Caeterum Aluarus Valascus, d. consult. 1. n. 11. quam[sect. 59] uis communem, superioremque Doctorum exten sionem, non modo in filiis, & nepotibus, sed etiam in pronepotibus & aliis quibuscunque descendentibus, in patre etiam. atque aliis ascendentibus, indubitanter probauerit, quoniam in ipsis militat aequa ratio, in fratribus tamen, & sororibus, aliisque ex transuersa linea consanguineis; propterea inquit, quod non audet firmare. quia ces sat ratio, quae in descendentibus, & ascendentibus versatur; quippe quibus ex praecepto legis portio legitima non debetur: & de ipsa[sect. 60] quoque sententia dubitat etiam n. 12. vt statim dicetur. Dubitauit etiam D. Barbosa, prima part. l. primae ff. soluto matrimonio. n. 58. in vers. caeterum, sed in veritate non insistit, & Valascum refert duntaxat, ac inquit, quod tex. in d. §. de inofficioso. habet locum in quibuscunque descendentibus , vel ascendentibus . non sic in transuersalibus, vel aliis personis, quibus hae reditas non videtur quasi debita. Imo & in fortioribus terminis Valascus ipse, eadem consult. prima, n. 9. tuetur, quod si vltra paupertatem actoris, es set etiam pro eo aliqua grauis prae sumptio iustitiae in lite, quam prosequitur, veluti si habeant pro se primam sententiam, quod nihilominus si ab ea fuis set appellatum, non deberet consequi sumptus litis, nec alimenta, nisi es set filius litigator, & pauper: quia tex. in d. §. inofficioso. dum tria copulatiue requirit, nempe quod sit filius, vel nepos, & quod pauper, & quod iam habeat pro se sententiam, vt supra diximus, aperte insinuat, his, vel aliquo istorum deficientibus, sumptus, aut alimenta actori non deberi: id quod latius fundat, vt ibid. videbitur: & n. 22. in finalihus verbis, vsque adeo adstringit, vt etiam filio, & nepoti exhaeredato, dixerit, quod non auderet alimenta decernere in prima instantia, antequam aliqua sententia ferretur pro eo, etiam si euidenter de paupertate doceret. Et inde, atque eod. n. 12. generaliter improbauit sententiam eorum, qui dixerunt es se locum decisioni d. §. de inofficioso, vt pauperi litiganti alimenta de bonis subministrentur, licet versetur in prima instantia, & primam adhuc non obtinuerit sententiam, dum tamen aliqua non leuis pro iure actoris ipsius adsit prae sumptio, & verbis eiusdem §. de inofficioso. ita. stricte adhaeret, vt nisi eo casu, & illis tribus concurrentibus, alimenta lite pendente decernenda non es se, firmiter resoluerit. In effectu ergo vt distinctione, & ordine procedamus, nec termini aut casus quouis modo confundantur, sequentes ex praefato Authore deducuntur conclusiones, siue resolutiones. Prima conclu sio est, alimenta lite pendente prae standa filiis, nepotibus, & descendentibus, ac etiam patri, & ascendentibus quibuscunque dum tamen dicti §. de inofficioso tria illa requisita concurrant. Non tamen prostanda[sect. 61] fratribus, sororibus, multoque minus aliis ex tran suersa linea consanguineis. Secunda conclusio est, praefatis personis, hoc est, consanguineis omnibus ex transuersa linea, fratribus etiam, & sororibus lite pendente alimenta non deberi, etsi pro eis non leuis extaret iustitiae prae sumptio, vt si pro se primam habeant sententiam, si tamen ab ea sit appellatum Tertia conclusio est, non modo fratribus, & sororibus, & caeteris ex transuersali linea consanguineis, sed nec filiis metipsis, & nepotibus, alimenta prae standa lite pendente. antequam aliqua ferretur sententia pro eis. etiam si de paupertate euidenter docerent & non leuis pro iure ipsorum ades set prae sumptio. Et semper (vt dixit) adhaeres verbis, per sonis, & casui dict §. de inofficioso, nec extra terminos eiusdem. aliquóve illorum deficiente, alimenta exi stimat decernenda: & placito eidem videntur as sentire aperte Pet. Anton. Anguis. in cons. n. 1. vol. 3. quatenus text. eundem in d. §. de inofficioso. restringit ad eos, qui ex iuris dispositione alendi sunt de bonis, ad quae agunt, & eum sequitur Lancelo, de attentatis, par. c. 4. limi. 11. n. 31. Verum (vt vides atque ex superius resolutis & adnotatis apparet) conclusiones hae Aluari Valasci; quamuis prima facie, & re aliter non discus sa, nec digesta, videantur applaudere, & accedere decisioni textus, in d. §. de inofficioso, communibus tamen Doctorum traditionibus repugnant. & contrariantur directo his, quae ex iuris Interpretibus permultis obseruauimus supra, quatenus d. §. decisionem ad eas personas extendimus, quas ibidem enumeraui[sect. 62] mus. Ac primum quidem, quatenus Valascus inquit textum metipsum in omnibus descendentibus, & ascendentibus, procedere indistincte, & indubitanter, & quod in omnibus militat aequa ratio, & communi Doctorum sententiae conuenit, a qua nullus vnquam reces sit, & id profert, quod nullam prosus dubitationem habet: Decipitur tamen manifeste, quatenus in eis etiam requirit primam sententiam praecise, cum vere textus ille etiam procedat in prima instantia, & sententia nulla prolata, vt statim probabitur: idque non modo de scendentium, sed etiam transuersa linea consanguineorum , & multo magis fratrum, & sororum respect, vt infra quoque dicendum est. Secundo deinde fallitur manifeste, quatenus as serit indistincte, fratribus, & sororibus, multóque minus aliis ex transuer sa linea consanguineis alimenta non es se prae standa lite pendente idque intelligit. etiam si pro se primam haberent sententiam, a qua appellatum fuis set, vt in secunda conclusione diximus ipsum Authorem as serere, vel non leuis pro ipsorum iure vrgerer iu stitiae praesumptio , sententia tamen prima lata non es set, vt in tertia conclusione ex eodem Valasco retulimus. Cum etiam (vt communis, & nostra fert opinio) nulla sententia lata, deberentur eisdem personis alimenta lite pendente, si de paupertate docerent, & iustitiae ades set pro eis vrgens prae sumptio, quae fortior es set, cum primam obtinuis sent sententiam, a qua appellatum fuis set, vt statim dicetur. Verior itaque est communis, & comunior Doctorum resolutio, alimenta lite pendente non modo deberi filiis, & nepotibus, sed etiam & caeteris aliis personis, quas ex Menoch. Surd Trentacinquio, & aliis enumerauimus supra, modo ea concurrant, quae de paupertate, & prae sumptione iustitiae, supra remanent scripta, & statim dicentur. Vnde & verior est communis eadem resolutio, quae fratri agenti contra fratrem iudicio communi diuidundo vel familiae erciscundae. prouidendum interim de alimentis dixit. Et idem quoque statuit, dum agit ad alimenta testamento patris sibi relicta. Idem etiam, quando agit pro alimentis contra fratrem primogenitum, sicut etiam sorori agenti ad dotem. Ac denique id ipsum decernit in fratre agente ad bona, quae praetendit communia, ipsi namque interim ali[sect. 63] menta debentur, modo in his omnibus casibus aliquam non leuem iustitiae prae sumptionem pro se habcant fratres: sicuti haec omnia post altos plures resoluunt Didac. Couar. pract. d.c. 6. n. 6. Ludouicus Molina, de Hisp. primogen. l. 2. c. 16. n. 35. Ioan. Cephalus, in cons. 127. n. 7. & seq. l. 1. Iacobus Menochius, l. 1. prae sum. 35. n. 7. Iosephus Lud. dec. Perus. 46. n. 3. & 4. & 5. Petrus Surdus, de alimen. t. 2. q. 11. fol. 153. & q. 117. n. 3. & vltra relatos ab eo Alex. Trentacinq. var. resol. l. 1. t. de aliment. d. resolut. 1. n. 35. fol. 118. Hippolyt. Rimin. in cons. 377. n. 5. & 6. l. 4. Mieres, de maior. part. 4. q. 28. n. 3. Harma. Pistor. q. iuris. q. 20. n. 4. Simon de Praetis, de inter. vlt. vol. l. 5. inter, 2. dub. 2. n. 18. fol. 490. Card. Thauscus, pract. concl. iur. t. 1. lit. A. concl. 309. n. 22. & 25. Fratri tamen petenti fratris haereditatem, non es se prouidendum de alimentis lite pendente; iidem Authores nunc relati obserua runt post alios. Et Couar. dict. Capit. 6. pract. n. 6. in versic. quo in loco est adnotatum, Duenas, reg. 395. limit. 6. Menoch. d.n. 17. Simon de Praetis, vbi supra, nu. 27. Alex Trentacinquius, d.n. 35. Thuscus, d. conclus. 309. n. 25. qui cum in fratribus ita decreuerint, fortiori debuerunt ratione, & in consanguineis, qui peterent consanguinei defuncti haereditatem idem statuere; prout statuunt, ac fortius in extraneis, nisi vnico casu, quando ex testamento non raso, nec cancellato agerent, & illud es set sine vitio visibili. Er ab intestato, idem quoque putauit Dida. Couar. d.n. 6. ad fin. col. 2. quoties ex aduerso non negaretur, bona illa, quae petuntur, ad mortem vsque fuis se a defuncto pos ses sa, vel eorum dominium habuis se illum, donec mortem obierit, & praeter haec subsit non leuis prae sumptio pro iure agentis. Et concludit Didac. ipse, quod memoria tenet, semel in Granatensi Praetorio, Iudicum interloquutione coactum reum alimenta prae stare ad certa vsque quantitatem actori, qui fratris intestati haereditatem petebat, quique nondum aliquam sententiam in eius fauorem obtinuerat, & referunt Authores supr. relati. Caeterum Petrus Surdus, de alimentis, d. tit. 1. [sect. [65]] quae st. 117. in principio, fol. 153. communem hanc re solutionem ideo impugnat, quod dicat, se non videre, quae sit diuersitatis ratio inter filium agentem ad paternam haereditatem, & fratrem agentem ad hae reditatem fratris, vel alterius consanguinei. Et inde fitmiter, atque contra communem defendit, fratri, vel consanguineo petenti haereditatem fratris, vel consanguinei: lite pendente alimenta prae standa fore. Et in effectu breuiter satisfacit his, quae in contrarium excitari pos sunt, atque excitantur. Nam si dicatur, quod fratri, aut consanguineo non ita debetur fratris aut consanguinei haereditas, vt filio debetur paterna: l. in suis ff. de liberis & posthumis. l. nam etsi parentibus. ff. de inofficioso testamento, quo fundamento vtuntur praecipue partis contrariae Sectatores. Respondet Surdus ipse, non per illam rationem decerni filio alimenta, dum agit ad haereditatem patris, sed quia. non est iustum, quod per inopiam cogatur, derelinquere ius suum, vel illud cedere modico recepto. Item quia melius est, facere aliquando impendia superflua, quam iuri nocere eius, qui aliquo casu futurus est dominus, per text. in dict. l. prima, §. sed & si incertum ff. de ventre in pos ses. mitten. Quae rationes, & aliae sicuti fratri, & con sanguineo aequaliter conueniunt, ita & in eis idem ius es set debet: l. illud. ff. ad legem Aquiliam. Praeterea (subdit erudite Petrus ipse Surdus) quod dicimus, haereditatem patris es se magis debitam filio, quam fraternam, vel consanguinei, fratri, aut consanguineo; procedit inspecto naturali vinculo, non quia sortior sit actio, quae filio datur, quam quae fratri, quia inter actiones nihil magis est, nec minus, & si consideramus haereditatem delatam, pari iure mouentur filius, & frater, imo & eandem experiuntur actione petitionis haereditatis, aut quorum bonorum, vel etiam rei vendicatione. Non video (Surdus metidem adiicit) quare filio prouidendum sit, non fratri, vel alij ab intestato succedenti, cum igitur ratio concedendi prouisionem, sit generalis, & conueniat etiam consanguineo , debet ad eum extendi dispositio dicti §. de inofficioso; quia lex extenditur ad limites rationis. Dixit etiam Surdus ipse, eadem quae st. 117. n. 2. vnum singulare in proposito huius materiae, videlicet, quod Doctores non mouentur ad decernendum alimenta litigatori lite pendente, ea ratione, quod de iure illi sint debita, sed aliis rationibus, de quibus supra, quae & conueniunt (vt supra dixi) & communes sunt etiam his, quibus de iure alimenta non debentur. Idque ex textu, in eodem. §. de inofficioso, clare deducitur, cum ibidem consideretur solum inopia, & sententia ante lata, atque ob eas causas dicit alimen ta deberi, non autem propter rationem naturalem. Quod si ratio naturalis sufficeret, ad quid mentionem faceret de sententia lata, cum non minus alendus sit filius de iure ante sententiam quam post. Et[sect. [66]] hactenus eruditis simi Petri Surdi obseruationes, & traditiones in hac materia, quas amplector equidem libentius, quod verius, atque iuris rationi congruentius existimo, alimenta, & litis expensas deberi consanguineis etiam ex transuersa linea lite pendente, qui haereditatem, aut succes sionem praetendant, modo ipsi pauperes sint, & iustitiae non leuem prae sumptionem pro se habeant. Cum vtique & pro eis mi[sect. [67]] litent aequaliter rationes omnes superius adductae, & per Surdum egregie ponderatae, & inde atque ad succes siones maioratuum id praenotandum, & prae oculis habendum, ad quas frequenter (vt supra quoque in initio huius. c. dixi) plures concurrunt maioratus pos ses sore defuncto, & se succes sores veros, & succes suros contendunt; is namque, qui ex genere, & familia institutoris, siue eius consanguineum , & paupertatem simul probauerit, prout probandam , ibid. ex communi Interpretum sententia admonui, & pro se non leuem, siue vrgentem habeat iustitiae prae sumptionem, quae ex vocationibus, & clausulis institutionis maioratus, nec non substitutionibus, & conditionibus deduci valebit; interim equidem dum pendet lis, ali debebit, atque litis expensas obtinere, ne per inopiam cogatur derelinquere, vel amittere ius suum, quod es set irrationabile, & contra rationem tex. in d. l. 1. §. sed & si incertum. ff. de ventre in pos ses sion. mitten. contra voluntatem etiam institutoris maioris fortas sis, qui defuncto absque liberis maioratus pos ses sore eo, ex quo succes sio delata fuit, & succes sionis casu illo veniente, fortas sis eum admitti, qui propter inopiam litigare non potest, desiderauit, siue eidem ex iure debetur. atque defertur succes sio. Quae (vt vides) fortiter adstringunt, sicuti & illa, quae Petrus Surdus expendit, vltra quem & ex aliis adducor. Ac primum equidem, quod deci sio textus, in dict §. de inos sicioso, resolutioni huic nequaquam repugnet, nec tria illa requisita excludant quin aliis in casibus, & in aliis etiam personis ob identitatem rationis ius obseruari debeat. Id quod ex vera textus eiusdem interpretatione (de qua statim agetur) euidentius constabit. Imo prae sumptiones ip s ae, quae excitarunt Iureconsultum ibidem, vt alimenta decernenda decideret. denotant, atque innuunt aperte. ex prae sumptionibus aliis, & vbi ips ae sufficienter & congruenter videantur vrgere, idem ius statuendum fore. Secundo deinde & adducor ex traditionibus per multis Doctorum, de quibus supra obseruat. 2. principali, quatenus generaliter, & indi stincte relati ibi statuerunt, alimenta lite pendente prae standa actori pauperi, & iustitiae non lenem pro se prae sumptionem habent; & his duobus concurrentibus , de qualitate aut coniunctione personarum non distingunt. Moueor & tertio ex verbis, & Granatensis Praetorij decisione relatis per Didac. Couar. pract. d. c. 6. n. 6. in vers. nec tamen negauerim. & iterum in. 4. col. ad finem, in vers. his igitur omnibus. Vbi si vrgentes militent pro actore prae sumptiones, nec rei vrgentiores appareant, dicernenda eidem alimenta lite pendente, as seuerauit Didac. ipse: & nihil vrgere in contrarium authoritatem textus, in. §. de inofficiosi, non dubitauit Regius idem Senatus grauis simus pronuntiare. Et recte quidem, vtpote, cum magis ex facti contingentia in eo textu, id praefigatur, siue ad eum modum statuatur, quam ad exclusionem iuris aliorum tot requirantur, nec consanguineis, aut aliis agentibus prae sumptio illa exhaeredationis resistat, quae contra filium , aut nepotem eo iure, adeo fortiter vrgebat, vt statim dicetur. Idcirco non modo pro con sanguineo ades se iustitiae non leuem prae sumptionem requirimus, sed etiam pro aduersario no ades se vrgen tiorum exposcimus, sicuti ex Didac. Couar. nunc recensuimus. Sed & ipsius Didaci authoritate alia, d.c. 6. n. 5. in final. Verbis, excitari potuerim; nam cum in initio eius numeri contra Guidon. & alios statuis set, regulariter actori pauperi reum diuitem non cogendum lite pendente neces saria submini strare: subdit statim, & limitat, Guidon. sententiam seruandam fore, & alimenta suppeditanda, vbi perpenso statu litis, & caus ae constaret aliqua non leuis prae sumptio pro iure actoris pauperis, & Didac. retulit Cardinalis Thuscus, pract. conclus iuris, tom, 1. d. conclus. 309. n. 22. & 24. & 25. & 26. Rur sus, & quarto loco adducebar, authoritate, & sententia eorum, qui d. §. de. inofficioso, decisionem, extendunt ad omnes, & singulas personas cuiusque generis de alimentis disceptantes, vt scilicet eis dem prouideatur lite pendente, modo pauperes sint, & pro se habeant iustitiae prae sumptionem non lenem, & inde non restringere exempla dict. §. de inofficioso, regulam hanc ob iustitiae prae sumptionem vrgentem; iuridice statuunt; qui in numero, & in sententia praedicta post alios plures fuerunt con stanter Aimon. Craueta, in cons. 164. lib. 1. Ioannes Cephal. in cons. 127. n. 7. cum seq. & n. 10. lib. 1. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 377. n. 1. cum seq. lib. 4. Iosephus Ludouicus, decisione Perusina 46. num. 5. & 6. vbi dicunt, quod non solum pos sunt peti alimenta, sed etiam impens ae litis, quando litigator es set impos, post Cephalum, & Couarr. ibi relatos, & idem tenuit Surd. de alimentis. tit. 2. quae st. 119. fol. 155. eandem quoque doctrinam ad omnes litigantes extendit indistincte post alios Authores Hartman. Pistor. dicti, quae st. 20. n. 4. Alexa. Trentacinquius, variar, resolution. lib. 1. de alimentis, dicta resoluitone prima, num. 41. Simon Praetis, de interpretatione vltimar. volunt. lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 2. num. 12. & 13. & seq. fol. 490. vbi notauit ea, ex quibus Iudicis arbitrium fulciri debet, vt alimenta lite pendente decernenda diiudicet, Marti. Monter a Cueua, decisione Aragoniae 16. n. 28. in fine, qui inquit, Aluarum Valascum Perfunctoria ratione male sustinuis se contrarium, Stephanus Gratianus, disceptationum forensium, cap. 54. n. 46. Caeuallos, pract commun. contra communes q. 374. n. 21. & num. 22. Deinde, & quinto moueor, Petri Surd. authoritate, & resolutionibus, dict. tit. 1. quae st. 119. per totam, fol, 155. vbi ex Hostiensi, Speculatore, Alciato, Ioanne Lupo, Aretino, Rebuffo, Craue. & aliis statuit, ac resolutiue affirmat, alimenta, & litis expen sas lite pendente, ces sante etiam affinitate, vel alia consanguinitate prae stari debere per reum diuitem actori pauperi, qui agit ad bona, quae praetendit quouis titulo ad se spectare, & sic in fortioribus terminis, ac extraneorum respectu (vt vides) quoniam inquit (vere quidem) quoad litem prosequendam & ius suum non amittendum, in eiusmodi, quamuis extraneis, omnimodam militare rationem, quae in filiis, & descendentibus, & consanguineis, modo vrgentes, & bonas pro se habeant, & ostendant prae sumptiones (vt ego ex dictis supra adiicio.) Sexto tandem & vltimo excitatus etiam fui (vt alia omittam) authoritate Pelaez a Mieres velut expres sa, in commentariis de maioratu, 4. part. quae st. 37. qui in eo articulo, vtrum litiganti super bonis, & succes sione maioratus sint prae standa alimenta, inquit non pos se dari certam regulam, quia hoc dependet a iusta causa, quam habet, & ostendit ille, qui perit bona maioratus, & ab aliis pluribus circunstantiis, quae constare pos sunt, prout factorum contingentiae docuerint, exacte obseruando nonulla, quae Authores ibi relati tradiderunt, & proposuit quae stionem generaliter, quando litigat aliquis, qui praetendit se es se legitimum succes sorem maioratus alicuius, vel status, cum pos sidente statum, vel bona maioratus, nec restrinxit terminos quae stionis ipsius ad certam aliquam personam, vel ad filios tantum, aut descendentes (vt vides) & conuenit aperte Ludo. Molin. de Hispano. primog. lib. 2. d.c. 16. n. 36. dum etiam generaliter statuit, alimenta lite pendente prae standa eis, qui pro se habent aliquam non leuem prae sumptionem, tametsi qualitates aliae deficiant eis, ex his, quae in dict. §. de inofficioso, exprimuntur. Marti. etiam Monter a Cueua, d. decis. Regni Aragon. 16. n. 28. in fine. vbi contra Valascum resoluit, alimenta lite pendente prae standa a patruo nepoti, aut nepti. Et en etiam sine prae standa indistincte, disputat per totam quae stionem illius decisionis. Atque ex his quidem deducitur manifeste, primam illam, & secundam Aluari Valasci conclusionem, quam ex ipso deduximus supr. n 61. veram non es se, & communi Interpretum resolutioni contrariam, nec sustineri pos se, ex supra adnotatis. Ex his etiam, quae sequuntur, ex quibus, & tertia ipsius Authoris conclusio deterior redditur. Ex quibus etiam temperandus, atque explicandus erit Barbo sa, 1. p.l. 1. ff. de solut. matri. num. 58. in vers. caeterum, §. & n. 59. post principium, & in vers. prout extra casum. Id autem vt dilucide magis appareat, obseruandum erit, quod licet DD. communiter statuerint, in d. l. si instituta §. de inofficioso. ff. de inofficioso testam. requiri, vt alimenta prae stentur lite pendente, quod filius, vel nepos habeat primam sententiam pro se iam aduersus rerum latam, Licet ab ea fuerit appellatum, quia nihilominus sententia adhuc appellatione pendente quandam habet prae sumptionem iustitiae, & rectitudinis: obtinuis se tamen eorundem Interpretum placito communi, alimenta lite[sect. 68] pendente, non solum prae standa es se ei, qui vnam sententiam in sui fauorem obtinuit; sed etiam eis, qui pro se habent aliquam non leuem prae sumptionem: quoniam & tunc subest eadem ratio, & aequitas, idemque ius, ex quo prae sumptio alia vrgens adest pro illis; & ita decisionem d. §. de inofficioso, obtinere etiam in prima instantia, as serunt constanter; nec es se neces sarium, quod sit lata sententia in fauorem agentis: sicuti post alios Authores probarunt Didac. Couar. pract. dict. cap. 6. num. 6. In vers. secundum quod Doctores, Ioannes Cephalus, in cons. 127. n. 10. l. 1. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dict. c. 16. n. 36. Lara, in dict. §. si vel parens. l. si quis a liberis, num. 44. Iacobus Menochius, lib. 1. prae sumptione 35. num. 3. & 4. Rota Romana, Bellamera, Abbas, Rebuffus, Duenas, Benincas. Hieronym. Gabriel, Iosephus Ludouicus, Simon de Praetis, Quinti. Mandos. Asin. & alij, cum quibus ita pariter resoluit Petr. Surdus, de alimentis, tit. 1. quae st. 112. num. 18. & 19. fol. mihi 149. & vltra relatos ab eo idem quoque firmarunt Hippol. Riminald. dict cons. 377. num. 3. & 4. lib. 4. qui inquit, quod ad inducendam prae sumptionem iustitiae, licet exemplum posuerint Doctores ex textu in d. §. de inofficioso, quando pro actore sit lata sententia, attamen quia exempla non restringunt regulam, merito idem erit, si simus in prima instantia, & alia prae sumptio subsit, quam sententiae latae, quia aequitas d. §. militat etiam in prima instantia, vt per Afflictis, decis. 11. Andr. quoque Fachineus, eandem sententiam tenuit, controuersiarum iuris, lib. 12. c. 62. & in cons. 42. num. 25. & 26. lib. 1. Hieronymus de Caeuallos, pract. commun. contra commu. q. 734. n. 21. vbi inquit, quod licet textus, in dicto §. de inofficioso. loquatur in causa appellationis, tamen ex identitate rationis, idem dicendum est in causa principali, Monter a Cueua, dict. decis. 16. Regni Aragon. n. 27. vbi quod non maior ratio est concedendi alimenta in causa appellationis, quam in principali: Stephanus Gratianus, disceptationum forensium, cap. 55. num. 51. vbi quod prae sumptio iustitiae ades se dicetur, nedum lata sententia pro paupere, sed etiam in prima instantia, si subsit alia prae sumptio: Cardinalis Thuscus, pract. concl. iur. 1. tomo, lit. A.d. conclus. 309. n. 20. & seq. Nec huic resolutioni (quae & vera est, & in praxi[sect. 69] seruanda omnino, & in Regio Granatensi Praetorio fuit aliquando seruanda, vt Didac. testatur pract. d.c. 6. n. 6. col. 4. in principio) obest decisio text. in d. l. si in stituta. §. de inofficioso. ff. de inofficioso testamento. Cui vltra communem conatur respondere, & nouiter res pondet Monter a Cueua, d. decis. 16. n. 27. Alij etiam aliter respondent, vt constat ex his, quae tradiderunt Couar. vbi supra. Aluarus Valascus, dict. consultatione prima, n. 12. versic. & ad textum, Menoch. lib. 1. d. prae sumptione 35. n. 4. Barbosa, 1. p.d. l. 1. ff. soluto matrimonio, n. 59. communiter tamen respondetur, procedere eum textum attento iure antiquo Digestorum, quo exhaeredatio patris ita filio nocebat, vt filio incumberet onus probandi, nullam causam ingratitudinis commis sis se. cum exhaeredatio semper prae sumeretur iusta, ideo ad eneruandam prae sumptionem insurgentem ex haeredatione paterna, oportebat, quod filius exhaeredatus haberet pro se sententiam, vt ei alimenta prae starentur, & prae sumptio illa extingueretur. Caeterum hodie cum exhaeredatio paterna filio non adeo noceat, imo haeredi incumbat onus probandi, filium iuste fuis se exhaeredatum, hodie etiam pendente instantia, & antequam feratur prima sententia pro filio, aut alio litigatore, alimenta ei prae standa sunt, dummodo loco illius ex sententia resultantis, alia concurrat prae sumptio, & ita superius praecitati Authores explicarunt, & Andreas Fachin. controu. iur. lib. 12. d.c. 62. & in cons. 42. nu. 25. & 26. lib. 1. Surdus vero, tit. 1. d.q. 112. n. 19. folio 149. inquit, magis arridere aliam solutionem ad eum text. videlicet, quod ex facti contingentia foret lata sententia in fauorem filij, eáque ratione dicit textum moueri ad decernendum alimenta: nec tamen ideo negat, quin si alia prae sumptio subes set, quam sententia, idem omnino foret; nec dixerit, sententiam es se neces sariam, ideo vbi aequipollens cadit ratio, idem est dicendum. Et id ipsum, quod in eo textu, ita ex facto contigerit, nec fiat fundamentum in sententia lata, sed magis in paupertate, & quod ita statutum fuerit propter inopiam, non quod sententia lata es set pro filio; obseruauit Fachin. in duobus locis nunc relatis. Ego vero (vtcunque res se habeat) firmiter tenuerim; text. in d. §. de inofficioso, resolutionibus superioribus non obes se, ex eo potius validum deduci, atque confici argumentum, ad probandum, lite pendente alimenta, & litis expensas suppeditari deberi ei, qui paupertatem simul, & iuris prae sumptionem non leuem pro se obtinet, nam ex quo ex prae sumptione innititur textus ipse; ex aliis etiam prae sumptionibus, in aliis itidem casibus, & Personis idem proculdubio ius statui debebit, modo pro reo non vrgeat vehementior aliqua prae sumptio, vt supra dictum quoque fuit, & circa praetendentes succes sionem maioratus adnotatum expres sim, clausulas in stitutionis ipsius, substitutiones etiam, vocationes, atque conditiones inspiciendas omnino, ex ipsis namque congruentius Iudices instruentur; & an debeant; necne, alimenta huiusmodi, & litis expensas litigatoribus subministrare, diiudicabunt maturius. Idcirco Ludo. Molin. de Hisp. primog. l. 2. d.c. 16. n. 45. [sect. 70] obseruatio illa, iuridice, & recte procedit, alimenta. inquam, lite pendente deneganda es se, quando exhibetur in iudicio scriptura, excludens omnino intentionem agentis, nisi dolus, & violentia prae sumatur, vt ibi explicat, atque ex his explicari latius poterunt, quae hoc eodem lib. 3. c. 2. scripta reliquimus. Et vltra exemplum Molinae poterit aliud subiici, quando inquam pos ses sor maioratus exhiberet in iudicio scripturam institutionis eiusdem, ex qua constaret dilucide, actorem ius non habere ad maioratum eundem, vel ob defectum qualitatis, aut conditionis alicuius ab institutore expres s ae, & requisitae, vel ob aliam quamlibet rationem probabilem & apparentem, & quae Iudicum animum adducere pos sit, quorum arbitrio, & clausularum earundem, siue institutionum, & vocationum formae, & verbis res haec relinquitur omnino. Et haec quidem si discutiantur, atque mature ita[sect. 71] intelligantur, facilis erit alterius in hac eadem materia controuersiae resolutio, Vtrum inquam alimenta, quae lite pendente dantur pauperi litiganti iure prouisionis, imputentur eidem, si obtineat; vel restituantur per eum, si in causa succumbat. Et an alimenta metipsa non aliter prae stentur, quam prius prae stita cautione, & quid cautio continere debeat, & an iuratoria cautio sufficiat, si satis datio prae stari non pos sit. In qua equidem Didac. Couar. pract. dict. c 6. num. 7. dict. §. si vel parens, num. 54. Molina, de Hifpanor. primogen. lib. 2. d.c. 16. num. 41. & 42. & 43. Barbosa, 1. p. dict. l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 60. arbitrati fuerunt, dandam fore cautionem idoneam de restituendis his alimentis, & expensis, si actor ipse in causa succubuerit, aut imputandis, vbi is victoriam obtinuerit. Et formam fideius sionis huiusmodi scripsit Molina, nunc relatus. Et quando satisdatio prae stari non potest, totum hoc Iudicis arbitrio reliquit, considerando, an is qui litigat, se filium es se contendat, vel sit extraneus, qui non tantam pro se prae sumptionem habeat, sicuti etiam vt restituantur, vel non, alimenta, & expens ae metips ae, antea considerauerat, n. 40. & 41. & Couarruuias etiam eodem capite 6. numero finali, Cardinalis Dominicus Thus cus, tomo primo, dicta conclusione 309. num. 31. & duob. seqq. Caeterum contrariam sententiam, imo cum de alimentis prouidetur actori pauperi litiganti, fideius sionem aliquam, nec cautionem non es se neces sariam, tenuit Masuerius, in sua praxi, in titulo de pos ses so. n. 27. sequitur Menochius, lib. 1. d. prae sumptione 35. num. 36. & duobus seqq & veriorem sententiam dixit Petrus Surdus, de alimentis, tit. 1. q. 125. per totam, fol. mihi 161. vbi iuridice, & recte confutauit distinctionem, siue limitationem illam Menochij, traditam d. prae sumpt. 35. n. 38. ex eo, quod vbi Iudex de calumnia, vel fraude actoris suspicatur, non debet alimenta decernere, cum s aepis sime dictum fuerit, alimenta non deberi lite pendente, nisi stante prae sumptione iustitiae non leui pro actore, & pro hac sententia concludentes rationes considerauit Surdus metip se, videlicet, quia fieri non debet, quod factum non releuat, & lex abhorret actus frustratorios, & difficile est fideius sores inuenire, praecipue in eo, qui nihil pos sidet, & est egenus, qualis es se debet, filius, vel alius, qui lite pendente sibi prouideri de alimentis expostulat. Fieri autem non debere id. quod factum non releuat, vel quod frustratorie fieret, ex eo deducit, quod eodem tit 1. q. 124. per totam, folio mihi 160. egregie equidem, atque concludenter probauerat post alios Authores, quos ibidem adducit num. 4. in eandem sententiam; Alimenta, quae lite pendente dantur iure prouisionis, neque imputari, neque re stitui ab actore, qui in causa vel obtineat, vel succumbat : & id non solum intelligit respectu mulieris, que ventris nomine fuit in pos ses sionem mis sa, quae non imputat sibi alimenta, quae percepit, nisi dolose dixerit se praegnante, l. 1. §. interes se. ff. si mulier vent. nom. in pos s. calum. cau. es se dicat. & respectu filij, qui non restituit alimenta patri, quae recepit pendente lite super filiatione, vt tenent Authores permulti relati per Surdum ibi, num. 2 & respectu mulieris, quae suc cumbens non restituit viro alimenta, quae percepit pendente lite super matrimonio, vt ibidem probat n. 3. Sed & generaliter (vt dixi) in aliis causis, & in per sonis quibuscunque, quibus ob paupertatem, & iu stitiae prae sumptionem non leuem, alimenta deberi iure constiterit. Et ad text in dict. §. interes se. ad text. etiam in l. cum autem §. cum redhibetur, ff. de aedilitio edicto, quibus Didac Cou. & caeteri contrariae partis Sectatores excitantur praecipue, ingeniose respondet, & subtiliter; & concludit, hanc opinionem non solum approbatam, sed etiam veriorem, & humaniorem, rationibus etiam partis contrariae satisfacit, ac principaliter ei, quod ita pauperes inuitentur ad mouendum indebitam molestiam. respondet singulariter, & iuxta ea, quae superius adnotata reliquimus calumniam hanc ces sare, auertíque omnem suspicionem temeritatis ex prae sumptione, quae est omnino neces saria, antequam Iudex alimenta decernat actori, in bonis, quae petit. Nullo enim casu erit locus suspicioni, quandoquidem pro actore est sententia, aut boni iuris prae sumptio, & tunc ces sat sus picio calumniae, aut non extat, & tunc Iudex alimenta non decernit. Quod est optime, atque erudite dictum, & ideo latius non agitatur hoc loco, quod d. quae s. 124. tit. 1. plena, ac eleganti manu discutiatur per ipsum Surdum, qui & tit. 6. q. 20. fol. mihi 374. & 375. in principio, in eadem sententia Persistit, dicens quod repetitio non datur alimentorum, quae lite pendente soluta fuere, etiamsi succubuis set, qui illa recepit. Et vltra relatos per Surdum, opinioni Ma suerij, & sequacium, se potius accedere, & contrariam. Didac. Cou. & sectatorum eius improbate, profitetur, & improbat eleganter, & ad tex. in d. §. interes se [sect. 72] Respondet etiam Alua. Valas. d. consult. 1. n. 7. per totum, & vide num. 8. vbi inquirit, vtrum alimenta lite pendente teneatur subministrare creditor debitori inopi, quem pro debito ciuili fecit incarcerari Sequitur autem iuxta superiora, quod quemadmodum ex sententia eorum, qui cautionem exigunt minus iuridice, prae stari debent alimenta prae dicta post latam primam sententiam, a qua fuit appellatum, si litigator ipse prae stet idoneam cautionem de reddendis alimentis, & sumptibus litis, si victus fuerit, nec suspenditur dicta obligatio per appellationem, vt ex aliis resoluit Barbos. 1. p.l. 1. ff. soluto matrimonio, num. 60. ita pariter, & iuxta secundam hanc, & veriorem sententiam, alimenta eadem lite pendente prae standa fore post primam sententiam latam, & si ab ea fuerit appellatum, quamuis litigator non prae stet dictam cautionem, cum nec cauere, nec restituere alimenta percepta ipse teneatur, vt supra diximus: Et a sententia in causa alimentorum non admittitur appellatio quoad effectum suspen siuum, licet secus sit quoad deuolutiuum, vt ex aliis multis Authoribus resoluit idem Barbosa, eadem 1. p. l. 1. ex n. 56. & n. 57. fol. mihi 217. latius Petrus Surd. de alimentis, tit. 9. priuileg. 96. per. totum, fol. mihi 568. Cae sar Barzius, decis. Bononiae 69. per totum, & n. 18. & 32. Alexand. Trentacinquius, var. resolut. lib. 1. tit. de aliment. resol. 1. n. 17. & 18. vbi id ipsum explicat, fol. 116. # 28 CAPVT XXVIII. Ad ea, quae cap 6. huiusce lib. 3. & cap. 28. lib. 2. scripta fuere, addenda nonnulla, quae etiam pertinent ad potestatem Principis, vt tollere, aut mutare valeat testatorum voluntates quoad fideicommis sa, & maioratus ex causa publicae vtilitatis. Et an procedat id duntaxat, quando non aliter consuli potest publicae vtilitati. Principi etiam aliquid atestanti vtrum plena fides adhibenda sit, ad Clemen. vnicam, de probat. & an caus ae cognitio, atque vocatorum, siue substitutorum citatio neces saria sit, vt iuri eorum praeiudicium generetur, & derogetur. Deinde, clausulae, ex certa scientia, & motu proprio, & de plenitudine potestatis, & pro expressis habentes, cuius effectus, & virtutis sint in proposito, & in aliis quibuslibet regulariter. Rursus, in Principe iuri alterius praeiudicante, an prae sumatur iusta causa, & an ipsius as sertio, siue expres sio sufficiat. Denique, de ratione, & interpretatione l. 7. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae, circa diuisionem duorum maioratuum, qui ex causa matrimonij vniuntur, & excedunt summam praetaxatam ibi, breuis, & notanda resolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Cardinalis Dominicus Thuscus laudatur. -  2 Princeps, qui ex causa publicae vtilitatis tollere, aut immutare valet testatorum voluntates quoad fideicommis sa, & maioratus, & iuri substitutorum praeiudicare; vtrum id duntaxat efficere valeat, quando alias publicae vtilitati consuli non potest. Et vide numeris seq. vsque ad n. 12. & notabilem re solutionem, atque superiorem omnium summam traditam, n. 11. -  3 Principis authoritas, ac potestas, qualis & quanta, generaliter loquendo. Qualis etiam Princeps ipse habeatur, & prae sumatur inter homines. -  4 Aimon. Crauetae cons. 463. num. 7. & 8. lib. 3. explicatur. -  5 L. Regiae 7. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae, Conditores, nequaquam consideras se, nec distinxis se, an aliunde consuli pos set publicae vtilitati per Principem, vt iuri primogenitorum derogaretur. Sed duntaxat ex causa publicae vtilitatis excitatos fuis se praecipue, & legis ipsius constitutionem effluxis se; noua & singularis Authoris consideratio in hac materia. -  6 L. Regiae 7. tit. 7 lib. 5. recop. constitutio, quae ex causa ibi expres sa, quoad omnes casus generaliter iustificatur, & obtinet. Quod non leuem, imo vrgentem prae stet arguendi, & suadendi rationem, idem in casu particulari obtinere debere. Vt scilicet in casu particulari, quoad immutandam testatoris voluntatem, & iuri vocatorum, aut sub stitutorum praeiudicandum, Principis dispositio, quae ex eadem causa, vel alia simili publicae vtilitatis emanauerit, iustificari debeat omnino. Noua etiam, & vera, atque valde notabilis Authoris consideratio in hac materia. -  7 Sub reptio, & obreptio vitiat ipso iure, & reddit nullam gratiam, seu conces sionem, aut priuilegium Principis. -  8 Raphaelis Fulgosij cons. 20. ex n. 6. nouiter & subtiliter, vere tamen & dilucide explanatur: & vide etiam n 11. -  9 Regiae l. 7. tit. 7. lib. 5. consideratio proponitur, quae superius dictis conuenit. -  10 Publicae vtilitatis causam dici, vt Principis pote stas quoad derogandum iuri tertij iustificetur, quando ipse ex causa remunerationis seruitiorum excitatus fuerit, prout hic adnotatur. -  11 Et superiorum omnium, ex numero 2. prolatorum, summa quaedam, atque notanda, & vera traditur resolutio. -  12 Principi aliquid attestandi, vtrum plena fides adhiberi debeat, ad Clementinam vnicam, de probationibus. -  13 Princeps vt ex causa publicae vtilitatis immutare valeat maioratus clausulas, aut dispositiones, & iuri vocatorum, siue substitutorum praeiudicium irrogare, vtrum caus ae cognitio, & probatio, atque eorundem citatio neces saria sit. Vbi in id commemorantur, atque permulti iuris Interpretes aggregantur, ex quibus in effectu diuer s ae emanant sententiae pro casuum occurrentium diuersis qualitatibus, & circun stantiis. Sed regulariter loquendo, caus ae cognitionem es se neces sariam, citationem etiam requiri, frequentiori placito receptum apparet. Aliquando tamen neces sariam non es se, vel defectum eius non vitiare Principis dispositionem, vel conces sionem, ijdemmet notarunt Authores. Veluti cum pars nihil opponeret, quod proficiat, aut contradicere non potest. Siue contradicendo, actum impedire. Vel quando constat, quod voluit Princeps eisdem praeiudicare, quomodocunque res se habeat. Aut cum Princeps, et si vocatos, aut substitutos non citauerit; plene tamen fuit de omnibus informatus, atque instructus. Siue clausulas, vocationes, & conditiones cognouit, & vidit, & nihilominus dispositionem immutare, & iuri vocatorum praeiudicium irrogare voluit deliberate. Vel alia similia interuenerunt, quae Iudices debent mature perpendere, vt conces sionem Principis, de iure obtinere firmitatem, vel non, deliberent iuridice. -  14 Clausulae ex certa scientia, & motu proprio, & de plenitudine potestatis, clausulae etiam supplentes, & pro expres sis habentes: qualis, & quanta sit virtus, & vis. Vbi pro huiusce articuli explicatione aggregantur, & commemorantur Authores nonnulli. Ex quibus mira Scribentium omnium varietas, & inconstantia in hac materia deducitur, atque detegitur. Aliquando namque maximam vim, & effectum prae dictarum clausularum probarunt. Aliquando eam elidunt. Nec maiorem vim, aut efficaciam actui tribuunt, quam ipse de se habeat, clausulis eiusmodi deficientibus. Maiorem etiam vim tribuunt quandoque. Maiori vero ex parte (& verius equidem in puncto & rigore iuris) eam videntur sententiam sustinuis se, quam ex Ario Pinello, hic adiicimus. A qua tamen aliquando recedendum ex casuum occurrentium contrariis qualitatibus, & circunstantiis, siue quae contrarium suadeant, monemus. Et Iudicis discreti arbitrio definiendam rem, securius credimus. -  15 In Principe iuri alterius praeiudicante, vtrum iusta causa prae sumatur, & an ipsius as sertio, siue expres sio sufficiat. -  16 Quod sufficiat ex sententia multorum. -  17 Quod non sufficiat ex sententia aliorum. -  18 Quod ita demum sufficiat, si expres sa fuerit, ex sententia quorundam, quae ab Authore probatur, & aliorum authoritate comprobatur. -  19 Princeps ex causa publicae vtilitatis, & legem generalem condendo, tollere, aut immutare valet testatorum voluntates quoad fideicommis sa, & maioratus, & iuri primogenitorum, siue substitutorum derogare, & praeiudicare. -  20 Sicuti ex d. l. Regia 7. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae factum es se apparet, & iuri primogeniti derogatum, quando ex causa matrimonij vniuntur maioratus duo, qui summam ibi praefixam excedant. -  21 Et idem ius obseruandum es se, quando succes sione, vel alio modo extra causam matrimonij vniuntur, vt hic obseruatur, & numeris seqq. -  22 Ratio legis, vel dispositionis cuiusque est anima legis, & spiritus dispositionis, & potior pars ipsius, imo & ipsa dispositio. Et sic sufficit, quod casus decidatur in ratione legis, licet non decidatur in verbis. Expres sum enim dicitur, quod ratione legis comprehenditur. Nec dicitur fieri interpretatio extensiua, sed comprehensiua. -  23 Et ideo ratio legis attendi debet omnino, & principaliter in consideratione haberi, non aliter attento sono verborum. Idque in omni dispositione legali, contractus, testamenti, & qualibet alia. -  24 Ampliaturque, vel restringitur, vel declaratur, aut verificatur dispositio quaelibet ex ratione qua dis ponens motus fuit ad disponendum, inspiciendo principaliter, an intentio, & finis rationis seruetur ad vnguem. -  25 Pelaez a Mieres opinio contraria ei, quam Author probauit supra, n. 21. confutatur nouiter per Authorem. -  26 Reg l. 7. tit. 7. lib. 5. constitutio, quod nouum decidat casum, & notatu dignum in materia reprae sentationis, nec l. Tauri 40. decisum; prout hic noue, & singulariter obseruatur. -  27 Et circa l. eandem 7. noua consideratio profertur, vt hic videbitur. PRo vtili, & dilucida huiusce cap. explicatione obseruandum duxi primo loco, & principaliter, me supra, hoc eodem lib. 3. cap 6. excitas se in terminis quae stionem illam apud iuris Interpretes frequenter, & mille in locis (vt ibidem dixi num. 2. ) agitatam. Vtrum inquam Princeps de potestate ordinaria, vel absoluta pos sit aliquem dominio rei suae, vel iure suo priuare; & tandem post Authores alios permultos, quos eo loci commemoraui, in ea sententia (vtpote, quae verior est, & communior, ac etiam frequentius in praxi recepta) mansis se firmiter, vt Princeps absque causa publicae vtilitatis, vel absque publica neces sitate non pos sit priuare quemquam dominio rei suae, neque in foro interiori, neque in exteriori; cum causa tamen publica, quod id efficere valeat de iure, dummodo, cum alteri aufertur res sua ob neces sitates, vel vtilitates publicas, iustum ei pretium soluatur, vel (vt Doctores nostri enuntiant communiter) bonum eidem detur cambium. Nec in Principe Christiano considerari pos se absolutam potestatem, sed ordinariam duntaxat, & eam quidem, quae rationis, & iuris dictamini, & finibus conuenire magis videatur. Similiter, & cap. 28. lib. 2. quotidianarum harum controuer arum iuris, excitas se etiam in terminis dubium aliud, frequenter itidem, & multis in locis ab Interpretibus iuris vtriusque agitatum, atque expla natum, vtrum inquam Princeps valeat tollere, aut mutare testatoris voluntatem quoad fideicommis sa, aut maioratus; & iuri vocatorum, vel substitutorum, eorúmve, qui succes sionem ad se pertinere, contendere pos sunt; derogare quouis modo, siue praeiudicare. Et tandem ex sententia quamplurimorum, quos ibidem recensui, & conges si, in eo placito, & sententia fuis se (quae & verior semper fuit, & communior) vt Princeps regulariter id efficere non valeat, nec fideicommis sorum, aut primogeniorum substitutiones, aut conditiones mutare, vel alterare de iure pos sit: ex causa tamen publicae vtilitatis, vel neces sitatis publicae, & vbi publicus fauor videtur ades se, quod de iure id efficiat. Qua in sententia vltra infinitos Authores, eodem cap. 28. a me praecitatos; fuerunt etiam Ioan. Matienc. in l. 7. tit. 7. glos s. 5. & 7. lib. 5. nouae collect. Regiae. Fuluius Pacianus, in cons. 29. Andr. Fachineus, in cons. 2. ex n. 22. vsque ad n. 61. lib. 1. Syluester Aldobrand, in cons. 1. fere per totum, quem eo loci commendaui, & legendum omnino, admonui. Nouis sime Cardinalis Dominic. Thusc.[sect. 1] vir equidem, & eruditus, & admodum religiosus, qui tamen nullum ex Recentioribus relatis ibi commemorat; pract conclus. iuris, tom. 2. litera P. verbo, Princeps. concl. 668. & 669. & 670. & 671. & duabus seq. & magis specifice concl. 680. per totam, fol. 524. & 525. & vide concl. 681. & quinque seq. & hactenus, atque ex sola quamplurimorum Authorum relatione, & congerie, dictis duobus in locis me habui, nec vltra progres sus sum. Nunc vero quo ipsorum, & aliorum quorundam, quae profatis conueniunt omnino, & in vsu Foren si, & practico versantur quotidie, nec absolute satis, aut dilucide explicantur ab aliquo, resolutio etiam habeatur, ac cum occasio se offeret, mature definiantur; obseruandum erit, habita pro vera resolutione ea, quam nunc tradidimus, & d.c. 28. libri secundi, ex multorum Interpretum sententia adduximus; dubi[sect. 2] tari insuper, vtrum id quod dicitur, quod Princeps ex causa publicae vtilitatis tollere, aut immutare valet testatorum voluntates quoad fideicommis sa, & maioratus; & iuri substitutorum praeiudicare atque succedendi ordinem praefixum alterare; procedat duntaxat, quando Princeps aliter prouidere, aut consulere publicae vtilitati non valet, non alias, siue non, cum potest aliter consulere. Et quidem si verum amamus, & hucusque Scribentes omnes, antiquos, & neotericos originaliter praelegimus, certius firmabimus, in terminis his, dubium praefatum a nemine excitatum, nec tactum; generaliter tamen, atque in eo articulo, in quo de auferendo iure, aut dominio alterius agitur, inquirere aliquando, adnotare etiam quandoque Scribentes nostros, vtrum Principis potestas ea restringatur ad casum, quo publicae vtilitati aliter consuli non potest, sicuti fecis se nonnullos iuris Interpretes, dignoscitur ex his, quos eodem cap. 28. lib. 2. recensui, & specifice dubitauit nouis sime Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom 6. lit. P. conclusione 680. num. 65. fol. 527. qui se refert ad solum Fulgosium, in cons. 20. num. 5. cum seq. vere tamen est ex num. 6. pos set etiam se referre ad Aimon. Crauetam, in cons. 463. num. 7. & 8. lib. 3. quem ipse Thuscus non citat. Fulgosius tamen, & Craueta (prout ex ipsis constabit) non excitarunt dubium a me propositum, quando scilicet Princeps ex causa publicae vtilitatis, quoad fideicomnis sum, aut primogenium, testatoris voluntatem immutare, aut iuri vocatorum praeiudicare, siue ordinem succedendi alterare contendit; sed non aliter Principem iure, aut dominio rei suae aliquem priuare pos se ex causa publicae vtilitatis dixerunt, quam si publicae vtilitati consuli aliter non pos set, nec casui proposito responsum aut resolutionem prae stant, nec etiam aliquid proferunt, ex quo Principis potestas ita restringi debere videatur in dubio nunc excitato; negari si quidem nullo pacto[sect. 3] potest, quin Principis potestas maxima sit, vt cum ex causa publicae vtilitatis aliquid facit in terminis omnibus praedictis, in disputationem trahenda non sit, nec neganda, quamuis causa legitima publicae vtilitatis deficiente, iuridice restringenda. Idque iuxta placita omnia eorum Interpretum, quos d.c. lib. 2. commemoraui, iuxta ea etiam, quae conges serunt, & adnotarunt Mascard. de probationibus, tom. 3. conclu sione 1228. Cardinalis Dominicus Thuscus, tom. 6. litera P. conclusione 668. per totam, folio 516. & concl. 673. fol. 520. Iacobus Menochius, lib. 2. prae sumpt. 9. & prae sumpt. 10. num. 3. cum seq. vsque ad num. 11. vbi nonnulla pro Principe obseruat ex aliis Authoribus, quos adducit, ac inter alia suo ordine inquit, quod Princeps aliquid faciens, vel concedens, prae sumitur iustis cum causis, eaque prae sumptio non admis sit probationem in contrarium. Et dicitur loqui per os Dei: Et Deus inter homines secundum Arist. Et veritate, non mendacio, Princeps moueri dicitur: Et cognoscens de causa, cognoscere tanquam Deus: Et talis, qualis de iure es se debet: Et iu stitia plenus, & non velle plus, quam velit lex. Sine causa tamen iusta non potest, quae sunt iuris diuini seu naturalis, vel gentium; cum causa tamen omnia potest: sicuti Mascardus, Menochius, & Thuscus, eis non relatis latius exornant. Ex ipsis ergo, & scriptis per Simonem de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretatione prima, dubitatione prima, solutione 13. numero 26. 27. & 28. folio 44. videtur, quod cum causa legitima, & iusta, & publicµ vtilitatis interuenit, non adeo restringi debeat manus, & potestas Principis, vt si aliter, vel aliunde consuli pos sit neces sitati, vel vtilitati publicae, adeo, praecise attendatur; sed ob publicam vtilitatem sic factum sufficiat, quamuis aliter fieri pos set. Idque ab his omnibus non attendi videtur, quos supra hoc eodem lib. 3. cap 6. & lib. 2. dicto cap. 28. praecitaui. Ipsi namque causam publicae vtilitatis requirunt, vt iuri vocatorum, vel substitutorum praeiudicium irrogetur, velut succedendi ordo alteretur, non tamen requirunt, siue non distinguunt, an aliter consuli pos set publicae vtilitati occurrenti. Idque maxime, si cum aliter, vel aliunde, siue ad alium modum non consulat, sed ita statuar, iustis aliis de causis excitatus fuerit. Quae & alia si in consideratione habeantur, iuxta facti occurrentis qualitates, & circunstantias, commodius & congruentius, id definiri valebit, ita tamen quod si de dominio rei suae alicui auferendo tractetur, restringi de iure debeat Principis potestas, vt non aliter id effici valeat, quam si aliter; vel aliunde publicae neces sitati consuli non pos sit, vt ex l. item si verberatum, §. 1. ff. de rei vend. deduxit Fulgos. in loco praecitato supra, de quo statim agetur. Animaduertendum etiam interim erit, Craueta,[sect. 4] cons. 463. n. 7. & 8. lib. 3. relatum supra (quod Scriptorum omnium nullus recenset) non ita simpliciter induci, vel expendi pos se simpliciter ad probandum, quod Princeps iuri alterius derogare, vel praeiudicium generare non valeat, si aliunde publicae vtilitati con sulere pos sit, vel requiri. quod non alias consulere valeat. Vere namque (si originaliter praelegatur, is Author) id nequaquam probat, nec loquitur in terminis propositis supra ex n. 2. sed publicae vtilitatis causam interuenire, quod sufficiat, contendit potius aperte, nec an consuli pos sit aliunde, vel aliter con siderat, idque certius constabit, si constituamus, eo in loco Crauetam versari circa ciuitatem Albae, eo iure vtentem, vt Praetoris officium anno finiatur, fiat que electio trium, ex quibus Dominus vnum confirmat, quem maluerit: quod ipsum ius prae scriptione immemoriali Ciuitas acquisierat. Dominusautem contendebat, ius sibi es se, continuationem officij permittere, ciues contradicebant neruis omnibus, non es se ius Domino, iura ipsa Ciuitatis frangere. Craueta autem in fauorem ciuium, & contra Dominum conficit illud consilium, & respondendo de iure, partem negatiuam defendit. Subditque d.n. 7. quod non admittitur causa derogandi iuri subditorum ob publicam vtilitatem, quoties vtilitati publicae potest aliter prouideri. Respondet secundo, quod argumentum de publica vtilitate procedit, quando agitur de incommodo particularium, quod admittitur, quo prospectum eatur commodis publicis. Sed in eo casu sibi consulto, non agi de incommodo particularium dumtaxat, sed vt laedatur ius publicum, vt alteri, non publicae vtilitati prouisum fiat. Ecce vbi expres sim & manifeste ob publicam vtilitatem contendit tertio priuato praeiudicari pos se indistincte; diuersimode tamen statuit, vt alteri, non vtilitati publicae prouisum fiat. Et sic quo prospectum eatur commodis publicis, siue publicae vtilitati, ab solute concedit Principi ius praeiudicandi tertio, etsi aliter consuli pos sit publicae vtilitati. Et in eodem placito vel vt expres sim etiam fuerunt (vt antea dicebant omnes vtriusque iuris Interpretes, qui hactenus in proposito commentaria ediderunt, ipsi namque nemine excepto (vt ex originali lectura constabit) vt tertio praeiudicetur in specie proposita supra d. n. 2. & dispositioni vltimae atque succedendi ordini derogetur, dumtaxat exigunt, atque considerant, an publicae vtilitatis causa adsit; nec distinguunt, an alio modo, vel aliter eidem consuli pos set; id quod expres se constat (vt supra quoque dicebam) ex omnibus his, quos d.c. 28. lib. 2. recensui Constabit etiam ex decis. l. Reg. 7. tit. 7. lib. 5. nouae collect. cum vere Conditores[sect. 5] ipsius nequaquam consideras se videantur, nec ibi di stinxerunt, an aliunde, vel alio modo, aut succedendi , & vniendi maioratus forma introducta, consuli pos set publicae vtilitati per Principem, vt iuri primogenitorum , qui duos eos maioratus alias obtinerent; vel aliorum quorumcunque & caerterorum descendentium iuri derogaretur. Sed duntaxat ex causa illa publicae vtilitatis excitati fuere praecipue, & legis ipsius con stitutio effluxit. Et cum aliter consuli pos set; admittendo inquam . siue ad succes sionem maioratus, a quo primogenitus excluditur (ne duo maioratus iungantur ) alium descendentem ex linea primogeniti eius dem, non primogenitum ipsius, sed alium vlteriorem, id (vt vides) effectum non est, sed secundogenitus admis sus indistincte. Vnde & tentari pos set iuridice, l.[sect. 6] eiusdem 7. constitutionem. quae ex causa illa publicae vtilitatis, ibid. expres sa, quoad omnes casus, & Personas generaliter iustificatur, & obtinet: non leuem, imo vrgentem prae stare arguendi, & fundendi rationem, idemmet in casu particulari (ac maxime si ratio ea ab institutoribus maioratuum , vel aliquo ipsorum considerata fuerit) obtinere debere. Vt scilicet in casu particulari. quoad immutandum testatoris voluntatem, & iuri vocatorum , aut substitutorum praeiudicandum, Principis dispositio, vel conces sio, seu facultas, quae ex eadem causa, vel alia simili publicae vtilitatis emanauerit. iustificari debeat omnino. Et sic quemadmodum pro causa iusta, & publicae vtilitatis, in ea l. expres sa, habita est, vt lege generali lata, ita ad exclu sionem primogeniti, & eius lineae quoad vnum maioratum, & ne duo iungerentur, statutum est. Ita & aequaliter, atque ob eandem rationem, vt iuri vocatorum derogetur, & succedendi ordo praefixus, alteretur a Principe, haberi debeat causa eadem, quae in casu particulari occurrerit, & Principem adduxerit, vt testatoris voluntatem mutauerit quoad ordinem succedendi. Vere namque non est dare discriminis rationem inter vnum & alterum casum. nec Principis potestas, quae generaliter statuendo, ibi non re stringitur, restringi poterit in casu particulari, si in ipso eadem de causa excitatum Principem apparue rit, qua in d. l. Regia, & eius praefatione generaliter excitatur. Quod vt vides & verbis legis ipsius, & iuris principiis valde conuenit, etsi lex illa recta, & iuridica est (vt dici debet in dubio, nec aliter dis seri) idem dicendum est in casu particulari, quod in generali dispositione ipsius. Et cum casus se offeret, iuxta facti occurrentis qualitates, & circunstantias, maturo iudicio inspici, & definiri Inspiciendum etiam , vt Princeps adductus fuerit. ad derogandum iuri vocatorum , siue ordinem succedendi ab institutore maioratus praefixum, vtrum subreptionis, vel obreptionis alicuius vitium interuenerit, & an caetera neces saria occurrerint, ex quibus dispositiones, siue conces siones voluntatis alterius, & ordinis succes sionis derogatoriae factae a Principibus, iustificari, atque subsistere, vel irritari, & non subsistere debent. Quoniam sub[sect. 7] reptio & obreptio vitiat ipso iure, & reddit nullam gratiam, seu conces sionem, aut priuilegium Principis, & maxime facultates has dispositionis aliter confectae derogatorias: Clementina prima, de praebendis, & dignit. c. 2. de filiis presbyterorum, lib. 6. c. si motu proprio, de praebendis in 6. c. ad audientiam 2. de rescriptis, c. quod super his, de fide instru. & post multos Authores alios plena manu explicant Iacobus Menoch. de arbitrariis iudicum, lib. 2. centuria 3. casu 201. 202. & 203. maxime d. casu 201. nu. 16. & 17. Ipse Menoch. in cons. 1. n. 399. & seq. lib. 1. Alex. Trentac. var. resolut tom. 1. lib. 1. tit. de rescriptis, resol. 5. ex n. 2. cum seq. folio 23. Card. Domin. Thusc. pract. concl, iuris, tom. 7. lit. S. verbo, subreptio, concl. 722. & plurib. seq. ex fol. 801. cum multis seqq. Consilium autem aliud Raphaelis Fulgosij 20.[sect. 8] quod in n. 5. cum seq Cardin. Domin. Thuscus retulit (vt vidimus supra ) & vere est n. 6. non etiam probat indistincte (si originaliter prelegatur) restringendam regulariter Principis potestatem, vt non pos sit ipse ex causa etiam publicae vtilitatis, iuri alterius prae iudicare in casu proposito supra dicto n. 2. si aliunde pos sit publicae illi vtilitati consulere. Nec loquitur in casu illo. Nam etsi cum agitur de auferendo alicui rei suae, quam pos sidet, dominio, ob publicam Vtilitatem, provt accidit in l. item si verberatum. §. 1. ff. de rei vendicatione, Principis factum ex neces sitate ipsius iustificetur, & adhuc satisfacere teneatur domino. Nec etiam aliter textus ille procedat (vt Fulgosius ex sententia communi profert erudite) quam cum Principi ob publicas neces sitates parata non est pecunia pro stipendiis militum, nam vbi nulla subest causa, vel publica stipendiorum similis neces sitatis non procedit, vt compertum est, & recte notat ipse Fulgosuis. Non tamen inde deduci potest argumentum aliquo pacto, vt Principis potestas restringi magis debeat ad vnum, quam ad alterum, ex quo vtilitati, vel neces sitati publicae consuli pos sit: nam vbi causa publicae vtilitatis, vel neces sitatis versatur, ex hoc, vel ex illo, siue vno, vel altero medio ei succurrere iure. valet. Sic sane in dicto §. 1. dictae l. si verberatum, Consideratur duntaxat, an ob publicas neces sitates res priuatorum militibus as signauerit Princeps, vel eas ad eum finem distraxerit; non vero an etiam aliunde neces sitati consulere potuerit, siue an alterius priuati, & non illius rem as signare, vel distrahere pos set, quasi neces sitatis, vel vtilitatis publicae causa inspiciatur, ac inspici debeat duntaxat, non vero quod aliunde, vel ad alium modum, siue ab alio rem auferendo, pos set neces sitati consulere (vt nunc dicebam.) Sic in d. l. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae, inspici[sect. 9] tur duntaxat, ac finaliter consideratur causa illa publicae vtilitatis, ne fama, splendor, & memoria institutorum maioratuum, ipsorum coniunctione confundatur, vel amittatur, aut minuatur, vt per Matiencum ibidem, glos sa tertia & quarta, vbi rationem finalem eius legis expendit, & exornat. Non vero in exclusione primogeniti, & eius descendentium, & lineae ab vno ex duobus primogeniis, & secundogeniti admis sione, in consideratione habetur, quod rationi finali ipsius legis consuli aliter pos set, siue facili negotio effici, ne fama, & memoria institutoris maioratus amitteretur, vel minueretur, vocando scilicet secundo, vel tertio genitum, vel alium des cendentem vlteriorem primo geniti, vt supra dicebam Vnde & in dispositione particulari Principis, siue ad derogandum clausulis, & vocationibus, atque ordini succedendi in dispositione praefixo: idem obseruandum videtur similiter; modo publica ea vtilitas, vel alia similis adsit. Vbi & publicae vtilitatis[sect. 10] causa quoad casum particularem dicetur, & Principis facultas, seu conces sio quoad derogandum iuri vocationum, seu ordinis succes sionis iustificabitur, quando Princeps ad sic immutandum, ex causa renumerationis seruitiorum (quae maxima fuerint) excitatus sit, & ita in facultate, vt conces sione expres serit, idque iuxta ea, quae scripserunt Decius, in con silio 271. numero 6. & 7. & in consilio 269. Ioannes Cephalus, in consilio 285. num. 29. lib. 2. Alciatus, regula 3. prae sumptione 19. in fine, Arias Pinellus, tertia parte, l. primae, C. de bonis maternis, num. 62. illatione 4. Matien. in dialogo relatoris, 3. part. cap. 69. & in l. prima titulo 10. glos s. prima, num. 4. & 5. lib. 5. recopilat. M. Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, artic. 52. nu. 128. Petr. Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. conclus. 75. in versicul. limitatur primo, fol. 266. colum 3. & eadem quae st. 11. concl. 85. fol. 168. col. 2. in quo etiam mature erit deliberandum, & seruitiorum, atque aliorum qualitatum, & circunstantiarum ratio in spicienda; nam cum vltimas defunctorum voluntates, & dispositiones obseruari, exitumque habere, Reipublicae etiam interes se, siue causam publicam es se, dicatur, vt iura mille vulgata enuntiant, & aliter pos sit Princeps seruitia remunerare, non ita de facili moueri debebit, vt iuri vocatorum, & succedendi ordini statuto deroget, nec seruitiorum causa, ita vrgens videtur in damnum tertij, sicuti causa illa, quae in d. 7. tit. 7. exprimitur, quae in memoriae, & famae, atque nominis institutorum primogeniorum conseruationem adeo dirigitur, nisi cum ea alia concurrant, vel eiusmodi seruitia fuerint, quae Iudicum animum adducere valeant Vel nisi ea conces sione, aut facultate idipsum efficiat, & in effectu intendat, quod eorundem maioratuum institutores, vel alicuius duorum desideras se, atque intendis sie, verisimiliter creditur. Quae sunt quidem notanda quia prolixa proculdubio consideratione, & librorum omnium originali, & attenta lectura sic digesta, & resoluta, nec alibi sic elaborata. Erunt tamen cum casus occurrent matura deliberatione perpendenda. In summa igitur, vt discursum omnem, & adno[sect. 11] tata hactenus ex d. num. 2. ad breuem summam reducam, quemadmodum in d. l. item si verberatum, §. 1. & in caeteris iuribus similibus publicae dumtaxat vtilitatis, vel neces sitatis causa attenditur, nec in consideratione vllo modo habetur, quod Princeps ipse rem magis vnius, quam alterius ex neces sitate acceperit. siue quod magis ex re vnius, quam alterius, publicae vtilitati consuluerit, cum istius, vel illius re potuerit consulere, ita (vt ego hucusque consideraui vltra omnes) quoties Princeps ex causa publicae vtilitatis (veluti ea, quae in d. l. 7. exprimitur, vel alia simili) excitatus fuerit ad sic concedendum, & succedendi ordinem peruertendum, inspici quidem tantum debebit, an ex causa publicae vtilitatis, vel neces sitatis id efficat, non vero quare magis eo, quam alio modo consuluerit publicae illi vtilitati. Causa enim vtilitatis, vel neces sitatis publicae tantum Principis authoritati prae stat, vt omnino suam Conces sionem iustificet, nec hoc magis, quam illo modo adstringatur consulere, prout ex d. §. 1. dicta l. item si verberatum, & decisione indistincta d. l. Regiae. 7. communi quoque Interpretum omnium resolutione, quan do adest causa publicae vtilitatis, absque aliqua distinctione, an aliter pos sit consuli, supra deduxi. Et hactenus de dubio praecipuo excitato supra, ex d.n. 2. Rursus & iuxta id ipsum, & superius dicta defini[sect. 12] ri etiam debebit altercatio alia Doctorum, vtrum inquam Principi seculari, vel Ecclesiastico aliquid attestanti, plene fides adhiberi debeat, ad Clementinam vnicam, de probationibus, inspiciendae namque erunt similiter qualitates, & circunstantiae rei de qua actum sit principaliter; an etiam de praeiudicio iuris alterius agatur, nécne, & an iusta, & probata aliqua causa interuenerit, necne in ea dispositione, in qua Princeps aliquid attestatur, caetera etiam praeoculis habenda, ex quibus Iudices moueri debent, ac poterunt, vt maiorem fidem adhibeant, vel non tantam, ac negotij ipsius definitionem iustificent, quod & visa diligenter narratione, aut causa Principi expres sa, deducere valebunt. Erunt autem in eo dubio praelegendi omnino Antonius Gabriel, communium conclusionum, libro tertio, titulo de probationibus, conclusione secunda, per totam. Andreas Tiraquellus, de vtroque retractu, §. primo, glos s. 14. numero 49. Iosephus Mascardus, de probationibus tomo tertio, conclusione 1228. per totam, & tomo primo, conclusione 139. per totam. Iacobus Philippus Portius, regularum lib. 1. regula 27. Menochius, libro secundo prae sumptione 11. Syluester Aldobrandinus, in consilio primo, ex numero 230. Cum sequent. Ioannes Marcus Aquilinus, in §. & quid si tantum, l. Gallus, ff. de liber & posthum. in versiculo, quid enim si aquae & ignis, numero 117. & quinque sequent. Borgnin Caual. decis. 35. ex num. 136. part. 2. Flamin. Paris. de resignatione beneficiorum, tom. 2. lib. 8. quae st. 11. Alex. Trentac variar. resol. lib. 1. tit. de verborum signific. conclus. 2. num. 18. & tribus sequentibus, folio 402. Petrus Antonius de Petra, de potestate Principis, c. 13. conclusione secunda principali, n. 42. & 47. fol. 205. Sed & alia Interpretum eorundem, ac iuris ne[sect. 13] ces saria valde. & difficilis controuersia, ipsismet superius praenotatis, mature consideratis, & perpensis, definiri poterit, & debebit; altius tamen, atque maturo indicio insistendum in ea erit, cum occasio se offeret, vtrum inquam, vt Princeps ex causa publicae vtilitatis tollere, aut immutare valeat testatoris voluntatem quoad fideicommis sa, & maioratus, & iuri vocatorum, vel substitutorum praeiudicare, sub stitutiones, aut vocationes, siue ordinem succedendi alterando: neces se sit, quod cum caus ae cognitione, & probatione id efficiat, & quod substituti, aut vocati, vel hi omnes, qui ius, aut interes se ad succes sionem praetendere pos sunt, citati fuerint: & sic non modo publicae vtilitatis, vel neces sitatis publicae caus ae interuentus exigatur, sed etiam caus ae eius dem cognitio, & praedictarum personarum citatio neces saria sit. Quo equidem in dubio, natura, & qualitas rei, vel negotij prae sumptio etiam, vel expres sio iustae & publicae vtilitatis caus ae, desectus etiam, vel interuentus. subreptionis, aut obreptionis, vel vitij alterius, aut eiusdem prae sumptio, sed & Principis voluntas deliberata, & certa, prae sumpta etiam alterandi dispositionem, aut succedendi ordinem prae uertendi, quomodocunque res se haberet, aut dato quod substituti vocarentur, & contradicerent, iusta eorundem contradictio, & alia similia multum iuuabunt, vt aliquando causam iustam & publicae vtilitatis vere interuenis se, & fraudem, collusionem, subreptionem, & obreptionem defecis se omnino, Principémque de omnibus, quae dici ac contradicendo allegari potuis sent, plene in structum, & informatum, sufficere debeat, etiam absque caus ae cognitione, vel citatione prae dictorum. Aliquando etiam non sufficiat, si alia in contrarium suadeant, vel prae sumptionem fraudis, aut non ita deliberatae Principis voluntatis, & alia similia inducant, quae bonus & discretus Iudex maturo iudicio inspicere, ac praeoculis habere debebit. Et pro resolutione articuli eiusdem, vtrum inquam caus ae cognitio, & citatio interes se habentium, vel praetendentium, aut vocatorum neces saria sit, sequentes Authores euoluere, & attente videre (non enim ex aliorum relatione, quod a conditione no stra multum abhorret, sed originali, & prolixa omnium Interpretum lectura commemorantur) ex ipsis autem, cum duae contrariae eliciantur sententiae, altera negatiua, altera affirmatiua, ex dictis considerationibus tutiorem, & casui de quo agatur conuenientiorem opinionem eligere poterit. Videndi itaque erunt in proposito articulo permulti iuris Interpretes, qui nullibi inuenientur sic aggregati, & commemorati. Bart. communis omnium magister, & a quo rei cuiusque difficultatis initium sumi debet, in l. Gallus §. & quid si tantum, ff. de liber. & posth. n. 14. ad fin. Iason ibidem, n. 143. Alex. in cons. 2. n. 14. cum seq. lib. 1. & in cons. 11. lib. 1. & in cons. 123. lib. 4. Petr. Paul. Paris. in cons. 1. n. 49. cum seq lib. 1. Socin. senior, in cons. 266. n. 45. & seq. lib. 2. vbi di stinguit, & considerat septem casus principales. Hieron. de Tortis, in cons quod est post consilia Anton. de Butrio, n. 20. & seq. Anton. Gabriel, communium conclus. lib. 3. tit. de iure quae sito non tollendo, concl. 3. n. 9. & 10. & vide Abbatem Ruinum, & alios ibi relatos. Idem Ant. Gabr. lib. 2. tit. de citat. concl. 1. ex n. 9. vs que ad n. 30. Dom. Ant. Menes. de Padill. in authent. res quae, num. 331. C. communia de legatis. D. Franciscus Sarmientus, selectarum lib. 1. cap. 8. num. 3. per totum, & num. 12. & lib. 7. cap. 9. num. 3. vbi vide. Ludouic. Molin. de Hispan. primog. lib. 1. c. 8. nu. 28. & 33. latius lib. 3. c. 3. ex n. 23. vsque ad n. 29. & vide etiam lib. 2. c. 7. n. 19. Syluester Aldobr. in cons. 1. n. 38. & 39. & 40. & n. 171. & vide n. 329. & duob. seqq. Burg. de Paz. In proaemio l. Taur. ex n. 354. vsque ad num. 364. Iacob. Menochius, in cons. 1. n. 383. & vide duobus numeris praecedentibus, vide etiam n. 396. & duob. seqq. & n. 423. & 425. lib. 1. Franciscus Beccius, in cons. 56. per totum. Curtius iunior, in cons. 142. Habita diligenti, n. 8. in versiculo, nec obstant, & in consil. 1. ex numero 18. cum sequent. Nicel. concord. 52. in 7. fallentia. Hippol. de Marsil. (qui est videndus omnino) in repetit. l. de vnoquoque, ff. de re indicata, n. 14. & n 17. & 18. & 19. & 20. & 22. & 23. & tribus seq. & numero 113. & 114. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. l. interpret. 1. dubitat. 1. solutione 13. n. 23. & 24. & 25. fol. 44. cuius resolutionem, ac etiam commemoratos ibi Authores vide. Ioan. Vincen. Honded. in cons. 59. ex n. 18. vsque ad n. 22. lib. 2. Ludou. Surd. in tractatu de naturalib liberis, c. requisita in legitimatione impetranda, versiculo nono quae ritur. Valent. Forster. lib. 6. de succes s. c. 35. ex n. 2. Bologninus, in addit. ad consil. Ioan. de Anania 81. num. 4. Petrus Gyllenius, in §. & quid si tantum, l. Gall. ff. de liber. & posth. n. 251. fol. mihi 725. Ioan. Petrus Surd. in cons. 1. ex n. 93. vsque ad n. 98. lib 1. Macabrunus, in cons. 13. n. 271. & seq. vsque ad n. 182. & num. 219. & tribus seq. & in cons. 23. ex n. 265. cum seq. Angel. Matthaeatius, de legatis & fideicommis sis, lib. 3. c. 22. n. 12. & 16. Cardinalis Dominicus Thuscus nouis sime, pract. conclusionum iuris, tom. 6. litera P. verbo, Princeps, concl. 689. per totam, fol. mihi 536. & eodem tom. 6. & lit. P. concl. 669. n. 6. fol. 517. & concl. 682. n. 38. folio 530. & conclus 683. num. 7. fol. 531. & tom. 1. litera C. verbo, clausula, concl. 340. n. 38. & 39. vbi vide omnino. Et Beroi. Curt. Crauet. & Rotam nouam , ibi relatos, vide. Ex his autem, & aliis pluribus, quos ideo, ac confulto omitto, quod ab ipsis commemorantur, apparet equidem, diuersas fuis se in proposito dubio sententias, & opiniones, & pro casuum occurrentium diuersis qualitatibus, & circunstantiis contrarias omnino. Sed regulariter loquendo, caus ae cognitionem es se neces sariam, citationem etiam requiri, frequentiori placito receptum videri, & Lud. Mol. constanter defendis se, & D. Francis. Sarmienti fundamentis in contrarium responsum praebuis se. Aliquando tamen neces sariam non es se, vel defectum eius non vitiare. Principis dispositionem, vel conces sionem, pro subiectae rei, de qua agebatur, qualitate, & diuersis circunstantiis, eosdemmet Authores notas se. Veluti cum pars nihil opponere potest. quod sibi proficiat, vel cum contradicere non valet, aut contradicendo, actum impedire non poterit. Vel quando constat, quod voluit Princeps eisdem praeiudicare, quomodocunque res se habeat. Sicuti Hippol. Marsil. Petr. Surd. & Marcabrun. in locis antea relatis adnotarunt. Vbi scribunt, citationem substitutorum vel vocatorum non es se neces sariam, quando Princeps vtitur plenitudine potestatis, vel quando con stat, quod voluit eis praeiudicare, vel quod ipsi contradicendo non pos sent actum impedire, prout ex multis probauit Pet. Surd. vbi supra, qui tamen quod attinet ad dictum nunc de plenitudine potestatis, temperari debet ex his. quae dicentur statim: nam si verum sit, citationem es se neces sariam regulariter, iuxta sententiam communiorem, clausula plenitudinis potestatis (nisi & alia concurrerent) defectum illius non suppleret. Marcabrunus etiam in loco relato supra, plené dis serit, an citatio, vel notificatio requiratur, vbi pars quae laeditur nihil opponere potest, nec cum effectu contradicere. Sic etiam, atque ex eisdem deducitur, citationem neces sariam non es se, quando interuenis sent in effectu ea, quae citatio ipsa allatura es set, vt si Princeps quamuis vocatos, aut substitutos non citauerit, plené tamen fuerit de omnibus informatus, atque in structus siue clausulas, vocationes, & conditiones cognouit, & vidit, atque succedendi ordinem in dispositione praefixum habuit praeoculis, & nihilominus ipsum immutauit, atque iuri vocatorum praeiudicium irrogare voluit deliberate Vel alia similia interuenerunt. quae Iudices debent mature perpendere, vt conces sionem Principis, de iure obtinere firmitatem, vel non obtinere, deliberent iuridice. Securius ergo arbitramur, pro casuum occurrentium qualitatibus, & circunstantiis diuersis, diuersimode rem definiendam (prout negotium suadeat) Iudicum arbitrio, & discretioni relinquere, quam vnam, vel alteram partem probare, vel improbare absolute. Existimamus tamen supremi Regij consilij Senatores prae stantis simos , qui Regiae Camerae negotiis definiendis, & literis gratiae expediendis prae sunt, non alias praedicta facturos, nec iuri cuiusuis praeiudicaturos, quam si caus ae cognitio & citatio interes se habentium, vel praetendentium interuenerit, & ita fieri ex stylo supremorum eorundem Consiliariorum testatur Ludouicus Molina vbi supra, & recte quidem: quamuis enim ipsorum facultas, & authoritas magna sit, non aliter se habent in actus cuiusque expeditione, quam si omni ex parte illum iustificent, nec cuiquam non citato irrogent praeiudicium. Idcirco stylus eiusmodi seruandus, & laudandus proculdubio. Caeterum sententia ea (vt etiam nostra fert exi stimatio) non ita stricte accipienda erit in Principe, nec manus eius, & potestas stylo praefato subiicienda aliquando; si enim subreptionis & obreptionis, & alterius cuiuslibet defectus vitium ab sit omnino, nec rerum occurrentium qualitates, & circunstantiae contrarium suadeant collusionísve, aut fraudis alicuius timor adfuerit, & Princeps de omnibus, quae dici potuerunt, aut contradicendo allegari, fuerit instructus, & informatus specifice, ac maxime si visis, & cognitis institutionis primogenij clausulis, aut conditionibus contrariis, ita easdem immutando statuerit, ac deliberate (ex causa tamen publicae vtilitatis) voluerit, tunc equidem videretur neces sario dicendum, conces sionem ipsius. etiam absque citatione valituram, satis enim ex praedictis, caus ae cognitionem praeces sis se, dici pos se videtur, & consequenter eo casu D, Francis. Sarmien. sententiam obtinere debere, nec Ludoui. Mol. rationes in contrarium vrgere, nisi cum ea concurrant, nec in supremi Senatus Regij Consiliariis, sed in ipso Principe versemur. Nihilominus tamen mature hisce de rebus cogitandum, & deliberandum , semper suademus. Insuper & iuxta praedicta intelligi non modo,[sect. 14] sed etiam temperari debebit, ac aliquando restringi, aliquando etiam latius accipi, nec ita stricte, altercatio alia Doctorum in eo dubio, Clausulae ex certa scientia, & motu proprio, & de plenitudine potestatis. clausulae etiam supplentes, & pro expres sis habentes, qualis, & quanta sit virtus, & vis, siue quid clausulae praefatae, aut vnaquaeque ipsarum in Principis gratiis, & conces sionibus valeant operari, maxime cum in his versamur, quae a libera Principis voluntate non dependent omnino, sed in quibus de praeiudicio tertij agitur. Et quidem si huc vsque Scribentes omnes originaliter, attente praelegeris (prout ego praelegi permultos) miram ipsorum varietatem, & inconstantiam in resolutione, & doctrina huius materiae deduces, & deteges. Aliquando namque maximam vim, & effectum praedictarum claufularum probarunt, & adeo magnam, vt ex ip sis actus cuiusque firmitatem & robur deduxerint indistincte. Aliquando vim eandem elidunt, nec maiorem vim, aut efficaciam actui tribuunt, quam ipse de se habeat, clausulis eiusmodi non adiectis, & prorsus deficientibus. Maiorem etiam vim tribuunt quandoque, & magis enixam Principis voluntatem ex ipsismet clausulis eliciunt. Maiori vero ex parte (& verius equidem in puncto & rigore iuris) eam videntur sententiam sustinuis se, quam ex Ario Pinel. adiiciemus statim, & quae dictarum clausularum effectum, & vim restringunt duntaxat ad vim, & effectum qui ex actu, qui geritur, & natura, atque terminis ipsius deduci commode valet, nec vltra extendunt ipsarum valorem. Ab hac tamen resolutione, & sententia, quae regulariter (vt dixi) verior est, & tenenda, (& maxime si de subreptione, vel obreptione aliqua timeatur) erit aliquando recedendum, & vis, atque efficacia dictarum clausularum probanda ex casuum occurrentium contrariis, qualitatibus & circunstantiis siue quae contrarium suadeant. Non enim indistincte vigor ipsarum respuendus, cum aliquando plurimum operari valeant. Idcirco Iudicis arbitrio rem hanc definiendam, securius credidimus in hoc, sicut in praecedenti articulo. Iudicem tamen ipsum in struendum ex his, quae in ipsomet articulo vis, & effectus dictarum clausularum scripta reliquerunt Interpretes nostri variis in locis latis sime, ex quibus equidem sequentes erunt, atque ordine sequenti praelegendi omnino, vt alios qui ab eisdem commemorantur, praetermittam consulto. Petrus Rebuffus, in commentariis ad concordata Regis Galliar. in forma mandati Apostolici, in verbo, motu proprio. Gozadin. in cons. 5. num. 25. & seq. & in cons. 8. num. 43. Carolus Ruinus, in cons. 175. n. 22. & in cons. 229. n. 2. lib. 1. Staphilaeus, de lit. gratiae, & iustitiae, in prima part. in tit. de vi & effectu clausularum. Aymon Craueta, in cons. 96. lib. 2. Antonius Gabriel, communium conclusionum, lib, 6. tit. de clausulis. conclus 1. & 2. vbi latis sime. Hippol. de Marsil. in l. de vnoquoque ff. de re iudicata, ex numero 14. vsque ad num. 26. & num. 113. & 114. Ludouicus Molina, de Hisp. primogeniis, lib. 2. cap. 7. numero 16. & 17. & 18. qui temperandus equidem, atque explicandus est ex his Authoribus, qui mox referuntur. Domin. Francis. Sarmien. selectarum lib. 1. c 8. n. 12. in fin. Petrus Antonius de Petra, in tractatu de potestate Principis, cap. 40. conclus 2. n. 54. fol. 206. vbi ex Bald. & aliis, quod clausulae motus. propij, ex certa scientia, & de plenitudine potestatis, non operantur vltra naturam dispositionis, cui adiiciuntur, nec eam immutant, vel ampliant Et de praedictis omnibus clausulis de Perse & etiam simul iunctis, & vi, & effectu ipsarum latis sime eod. c. 30. dubio secundo & seqq. ex fol. 210. vsque ad folium 225. vbi vide omnino, & latius quam alibi. Syluester Aldobrandinus, in cons. 1. ex n. 75. cum infinitis seq. vbi late agit de clausula, Ex plenitudine potestatis, & n. 236. cum seq. vbi de clausula Motu proprio. Antonius Galeatius Maluasia, in cons. 1. num. 42. & tribus seq. vbi de clausula Motu proprio, ex certa scientia, & de plenitudine potestatis, & in cons. 13. n. 87. & seq. & in cons. 35. fere per totum. Petrus Surd. in cons. 278. ex num. 12. vsque ad n. 21. lib. 1. Iacobus Menoch. (qui de hac materia, & clausulis omnibus praedictis videndus est omnino, & pluribus in locis iungendus) de arbitrariis iudicum, lib. 2. centuria 3. cas. 101. ex num. 80. cum seq. & num. 142. & prae sumptione 9. n. 18. & 19. & n. 24. & quatuor sequent. & prae sumption. 13. ex n. 9. cum quatuor seq. eod. lib. 2. Menochius metipse, in cons. 1. ex num. 384. vsque ad num. 391. & n. 201. & n. 412. & 422. & n. 424. & 352. & n. 428. & 429. & 431. & 433. & 434. & n. 127. & n. 426. & 427. lib. 1. Quo loci, clausulae, ex certa scientia. & clausulae, de plenitudine potestatis, & clausulae, supplentes omnes defectus, & clausulae, pleno iure, vel libere, vim, ius, & effectus multos, plena manu ostendit, nec alibi forsan ita copiose inuenietur. Menoch, ipse (vbi de omnibus praedictis clau sulis pluribus simul iunctis, vel mutiplicatis) in cons. 36. n. 17. & 18. & 19. & n. 59. Cum seq. vsque in fin. cons. lib. 1. Menoch. idem, in cons. 103. ex n. 77. cum octo seq. eod. libro 1. & in cons. 250. num. 87. & 88. & 117. & 118. & seq. lib. 3. Et dicto consil. 103. conuenit omnino resolutioni, atque Arij Pinelli sententiae, quam nunc commemorabimus. Breuius in cons. 264. num. 80. eodem libro 3. Ioannes Matiencus, in l. 7. tit. 7. glos sa. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae. Ioannes Marcus Aquilinus, in l. Gallus, §. & quid si tantum, in versicul. quid enim si aquae & ignis, numero 216. Andreas Alciatus, de prae sumptionibus, regula 3. prae sumptione 11. ad finem. Andreas Fachineus, in cons. 2. ex num. 24. vsque ad numer. 32. lib. 1. vbi congerit nonnulla pro effectu, & vi clausularum, Motu proprio, ex certa scientia, & de plenitudine potestatis. Post modo vero ex num. 57. vs que ad numer. 61. ea elidit; & in praeiudicium iuris tetrij nihil operari, contendit. Et sic Arij Pinelli verbis, & sententiae protinus adhaeret, quamuis illius mentionem non fecerit. Fuluius Pacianus, in cons. 29. numero 91. & seq. & in consil. 80. numero 34. & sequent. & numero 53. Iacob. Philip. Portius, regularum lib. 1. regula 1. per totam. Antonius Faber, Iurispr. Pap. Scient. tit. 2. de iur. natu, gent. & ciu. principio 8. illatione 4. confutation. 3. fol. 70. vbi de clausula, Motu proprio. Cardinalis Thuscus, pract. conclus. iuris, tom. 1. lit. C. verbo, clausula, conclus. 340. & duabus seq. ex fol. 855. vsque ad fol. 859. & tom. 6. lit. P. verbo, Princeps, concl. 669. per totam, & 690. per totam, ex fol. 517. & concl. 682. n. 6. & num. 11. fol. 529. & conclusion. 683. ex fol. 531. & tom. 7. littera S. conclus. 749. num. 4. fol. 822. Alexander Trentacinquius, variarim resolut. tom. 1. lib. 1. tit. de rescriptis, resolutione 5. ex num. 30. cum seq. vsque in finem resolutionis, fol. mihi 27. vbi agit de praedictis omnibus clausulis, & vi atque effectu ip sarum, & an tollant vitium subreptionis, de quo etiam Antonius Gabriel, commun. conclus. lib. 1. tit. de clausulis, conclusion. 5. Thuscus, tom. 1. lit. C. conclus 339. fol. 854. Arius Pinellus, vir equidem mihi semper eruditis simus, atque prae stantis simus, & cuius resolutio, atque in hac eadem, qua versamur materia, obseruatio, in puncto, & ratione iuris scripti, est proculdubio veris sima, atque eidem (vt supra dicebam) maiori ex parte Interpretes nostri acces sis se videntur, est tamen (vt supra quoque dixi) temperanda, & restringenda aliquando ex rerum circunstantiis, & qualitatibus, quae contrarium suadeant, ex ipsis namque & subiecta materia rei de qua agatur, & fraudis omnia, atque vitij, & collusionis defectu, ex eo etiam, quod Princeps de omnibus instructus, atque informatus fuis se videatur, non modicum operari s aepe debebunt. Author igitur is, 1. part. rubricae, C. de rescindenda, cap. 2. n. 20. cum ex communi Interpretum sententia statuis set numeris prae cedentibus, Principem sine causa derogare non pos se testatorum voluntati, in testamentis, in fideicommis sis, maioratibus, maxime cum praeiudicio tertij, inquit dicto n. 20. Quoad iustitiam, & honestatem nihil facere, quod Princeps auferendo his, vel dominium alicui, vtatur clausulis, Non obstantibus, Ex certa scientia, Proprio motu, & De plenitudine potestatis: quod enim sine illis clausulis iuste facere nequit, ijsdem adiectis, iniquum es se non desinet. Id enim ratio ostendit, id etiam euincunt iuris regulae, verba enim rei veritatem non mutant, nec iustificabunt, quod de se iniquum est, nec iustam potestatem Principis augebunt. Et hactenus de tertia principali controuersia in hac materia. Cui iunge Petram de potestate Principis, quae stione 8. conclus. 2. num. 54. fol. 106. & vide fol. n. 23. & 24. & 27. & 31. & seq. Praeterea, & alia Interpretum altercatio non le[sect. 15] uem obtinens difficultatem, ex eisdem a me antea admonitis, & adnotatis, & pro natura, & subiecta materia negotij, atque eiusdem qualitatibus, & circunstantiis definiri debebit: vtrum inquam in Principe iuri alterius praeiudicante, prae sumatur iusta causa, & an sus siciat, quod Princeps causam ades se, sine ex causa iusta excitari, as seruerit, eámve exprimi, atque probari, neces se sit. Quo equidem in dubio, vt sententiam meam ego interponam, imprimis monendum lectorem duxi, triplex in eo articulo reperiri Doctorum placitum, siue tres ipsorum es se opiniones praecipuas. In[sect. 16] Principe namque rescribente, siue aliquid faciente, aut concedente, etiam in praeiudicium tertij, & auferendo ius alterius, quod causa non modo prae sumatur, sed etiam iusta prae sumi debeat, & Principis as sertioni standum sit, tenuerunt Authores permulti, quos Antonius Gabriel conges sit communium conclus. lib. 3. tit. de iure quae sito non tollendo, conclusione 2. num. 4. Iacobius Menochius, lib. 2. prae sumptione 10. num. 55. & 56. Iacob. Philip. Portius, lib. 5. regula 16. Ioseph Mascardus, de probationibus, tom. 1. conclus. 276. & tom. 3. conclus. 1228. n. 107. & 108. Menchaca, controuers. illust. lib. 1. cap. 25. num. 17. Ioannes Marcus Aquilinus, in dict. §. & quid si tantutum, in vers quid enim si aquae si ignis, num. 112. vbi citat quamplures, vt Principis as sertioni standum sit; & n. 113. viginti Authores aggregat ad hoc, quod iusta causa prae sumatur in Principe, & si expres sa non fuerit. Et hanc partem magis probat (sed hos non refert) Cardinalis Dominicus Thuscus, pract. conclus. iuris, tom. 6. lit. P. verbo, Princeps, conclus. 682. fol. 528. & 529. vbi certam resolutionem non tradit, aut non exprimit, quam ex his opinionibus credat veriorem. E contrario tamen, quod iusta causa non prae su[sect. 17] matur, nec Principis as sertioni standum sit, defendunt alij per multi iuris Interpretes, quos Antoninus Gabri. conges sit, dict. conclusione 2. n. 1. 2. & 3. Menochius, lib. 2. d. prae sumptione 10. num. 52. qui dicit, hanc opinionem es se veriorem, & receptiorem, quando agitur de praeiudicio tertij & sumus in his, quae sine causa facere non potest Princeps. Et fundat eam vsque ad num. 55. Authores etiam huius partis refert, & in eam magis inclinat Ioseph. Mas cardus, de probationibus, tom. 1. d. conclus. 76. vbi facit regulam cum pluribus limitationibus, prout refert Thuscus, dict. conclusione 1228. ex n. 101. cum seq. refert etiam quamplures Authores, qui istam opinionem magis amplectuntur, Iacobus Philip. Portius, regularum lib. 5. regula 16. Ioannes Marcus Aquilinus, in dict. vers. quid enim si aquae, & ignis, d. §. & quid si tantum, num. 111. & dicit, quod Doctores numerosiores tenet eam Francis. Topius, ad l. Princeps legibus, ff. de legibus, §. 8. n. 32. & 33. Deinde & tertio loco, quod in Principe iusta[sect. 18] causa prae summatur, si eam exprimit, & tunc eius as sertioni standum sit, secus si nullam exprimit cau sam, vel minus idoneam; tenuit Alciatus, in tract. de prae sumptionibus, regula 3. prae sumptione 8. num. 8. qui tres casus distinxit, vt Menochius dicta prae sumptione 10. lib. 2. ex n. 57. cum seq. refert, & latius commemorat eos. Sed in effectu ita obseruauit Alciatus ipse, vt breuius Fachineus retulit, controuers. iuris, lib. 8. cap. 63. columna vltima, in vers. Sexta quae stio est. qui hanc distinctionem amplectitur. Ego vero (vt antea adnotaui) nec vnam, nec aliam opinionem probarem absolue, negotij potius qualitates, & circunstantias inspicerem mature, & quale tertij prae iudicium versaretur, ac eius pro quo gratia, aut conces sio fit, personam praeoculis haberent, & iuxta haec, & prae sumptiones vrgentiores rem definirem Explicarem etiam, & limitarem, atque pluri bus in casibus intelligerem, iuxta ea, quae praefati Authores magis communiter obseruarunt dictis in locis, ad quos erit recurrendum omnino, cum de hoc articulo disputatio, & indagatio se offeret. Deficientibus vero fraudis coniecturis quibuslibet in contrarium, & non existente prae sumptione aliqua subreptionis, vel obreptionis vitij, aut similis alterius, crederem proculdubio, distinctionem hanc Alciati, vt Principis as sertioni credatur omnino, quando ab eo exprimitur causa, & pro ea prae sumendum sit, veriorem equidem, & seruandam. Vere namque valde durum es set, & ab omni iuris ratione alienum, suspicari Principem es se mendacem (quod nec imaginari debet) cum causam ita exprimit, sicuti Fachineus recte animaduertit dicta quae st. 53. in fine. Et his comprobatur, quae supra, hoc eodem cap. numer. 3. pro principe metipso, ex Menochio, Mascardo, & aliis resensui. Ex resolutis etiam per Cardinalem Thuscum, tom. 6. lit. P. conclus. 681. fol. 528. quod Princeps prae sumitur dicere veritatem, & causa in eo prae sumitur vera. Deinde & probatur ex ratione Clementinae. vnicae, de probationibus, prout eam recte expendit Alciatus. Nec satisfacit Menochius, dicta prae sumptione 10. dicens, textum illum ad causas beneficiales pertinere: cum & in aliis causis, & aliis Principibus, qui superiorem non recognoscunt, eadem ratio militet. Nec etiam in beneficialibus pos sit summus Pontifex absque iusta causa cuiquam ius suum auferrre, quod Fachineus non male animaduertit. Praeterea id ipsum probatur; nam & si quamplures tenuerint sententiam relatam supra, num. 17. indistincte, quod causa iusta non prae sumitur in Principe, quando disponit de his, super quibus liberam disponendi faculcatem non habet, ac etiam quando praeiudicat tertio, etiamsi exprimat iustam & legitimam causam, & hos conges serint relati dict. numer. 17. Gail. etiam pract. obseruation lib. 2. obseruatione 58. latius Francis. Topius, ad d. l. Princeps legibus, ff. de leg. d. §. 8. ex n. 32. cum sequentibus vsque ad finem, §. qui inquit, quod ea sententia verior est, & melioribus rationibus fundata, & cui ideo inhaerendum est, quia alias, si iusta causa prae sumeretur in Principe, sequerentur, quod per indirectum ius alteri quae situm, etiam sine causa tolleretur, cum pos sibile sit causam prae sumptam in Principe, vel ab eo expres sam, in veritate minime subes se, prout Felinus, Dec. Bos sius, Crau. & Fortun. Garc. relati ibi obseruarunt, & huic rationi minime responderi pos se adnotarunt. Quamuis inquam ij Authores ita tenuerint, & late Petrus Antonius de Petra, in commentariis, de potestate Principis, & inferiorum ab eo, c. 30. quae st. 8. principali, de prae sumptione iustae caus ae in facto Principis, per totam, & conclusion. 2. principali eiusdem, ex fol. 199. vsque ad folium 207. vbi tradit quamplurima in hac quae stione. Attamen ijdemmet Authores reces serunt ab ea, quoties in conces sione Principis, & dis positione, etiam in praeiudicium tertij facta, iusta aliqua & rationabilis causa valet excogitari, vel argui: & sic multo magis id obseruari debebit, quando causa ipsa exprimitur, & ex qualitatibus, & circunstantiis negotij pro ea prae sumitur, nec vrgentior ratio in contrarium apparet. Quocirca, Petrus Antonius de Petra, dict. 2. conclus. principali, num. 38. & duobus seq. & n. 43. & 44. licet in dubio prae dicto, Principis as sertioni quod fuerit motus ex iu sta causa, an & quando standum sit, & quando non, plures casus distinxerit, vt ibi videbitur, & per totam illam conclusionem, & d.q. 8. principalem latis sime. Vere tamen statuit eadem conclus. 2. principali, num. 39. fol. 204 post alios multos, quod Princeps vbi exprimit causam iustam, & prima facie veram, nec alia imaginari potest, prae sumi debet pro ea, & eius veritate; & as signat rationem: & num. 52. 53. & 55. fol. 206. subdit, quod causa prae sumitur in Principe, quando negotium tale est, ex quo causa argui, & prae sumi potest rationabilis, & plura adducit, ex quibus ita prae sumitur, ac etiam ex quibus Principis as sertioni non statur, & conucniunt Arias Pinellus, 1. part rubricae, C. de rescind. c. 2. n. 7. qui dixerunt, accedendum non es se indistincte opinioni relatae supra, d.n. 17. quod causa iusta non prae sumatur in Principe, sed magis attendendam mature qualitatem negotij, vt in multis credatur Principi as serenti, exprimentique iustam causam; quod vere negari non potest: & ita attendendo, facili negotio respondetur rationi illi, cui responderi non pos se, ex aliis Authoribus firmas se Franc. Top dicebamus nunc. Non enim indistincte hanc probamus, nec per indirectum liberae Principis facultati, aut voluntati rem relinquimus, cum negotij qualitates, & circunstantias, & caetera alia, quae occurrant, inspici debere, atque ex ipsis definiendum, quid dici debeat, suadeamus. Ad aliud autem, quod praepostere equidem, & minus iuridice Topius ipse contendit in eadem l. Princeps legibus. ff. de legibus. §. 6. num. 2. fol. mihi 78. quo loci, potestatis ab solutae & ordinariae distinctionem, in humanis Principibus male a Doctoribus constitutam, secundum Didac. Couarr. & Pinel (vt ipse dicit) & imo bene constitui. & probari, indéque & Angeli sententiam tuendam, quam supra, hoc eodem lib. 3. cap. 6. improbaui, feliciori equidem negotio respondetur ex his, quae eodem cap. 6. relati Authores (ac maxime Hippolyt. Riminald) quem ibidem commendaui, scripserunt, ex ipsis namque concludenter adeo responsum praebetur ei sententiae, vt nullo pacto sustineri ipsam pos se, & praefatum Authorem eam probantem, errore manifesto lapsum fuis se, deprehendatur concludenter; quod & vltra relatos ibi, & cap. 28. lib. 2. commemoratos, deprehenditur quoque ex obseruationibus Petri Antonij de Petra, dicto tractatu de potestate Principis, & inferiorum ab eo, cap. 30. per totum, ex fol. 115. vsque ad fol. 189. vbi eorum capitum materiam, & an, & quando Princeps in iure iam quae sito, vel in quaerendo pos sit praeiudicare substitutis, aut succes soribus, vel aliis quibuslibet, & an ex causa publicae vtilitatis, vel ex aliis causis pos sit, tractat latis sime, & eidem d. fol. 189. in controuersia veritatis 7. quae st. principalis, vsque ad folium 199. vbi longa serie adducit exempla ad cognoscendam causam vtilitatis, & neces sitatis, quibus Princeps excitari de iure potest, vt iuri tertij praeiudicet. Ac denique animaduerte, sententiam illam, relatam supra, dicto n. 18. quam Menochius, in loco ibi relato damnauit, alio in loco Menochium eundem probas se. Is namque in cons. 100. n. 23. & seq. lib. 1. post alios Authores, quos citat, ita vt ibi diximus, distinxit, prout eum retulit Mascardus (quem Fachineus non citat) de probationibus, tom. 3. conclus. dicta 1228. n. 109. vbi inquit, conciliari pos se opiniones contrarias relatas, distinguendo hoc modo, aut Princeps expres sit causam in literis, propter quam vult alteri praeiudicare, & hoc casu illa causa creditur es se vera, & procedit prima opinio, de qua supra num. 16. aut non expres sit causam, sed impliciter dixit id, quod conces sit, & aliqua causa verisimilis potest imaginari, & creditur similiter Principi; aut non expres sit causam, nec aliqua potest imaginari, & tunc non creditur Principi, & procedit secunda opinio. Et Mascardum sequutus est Cardinalis Dominicus Thuscus, tom. 6. lit. P. conclus. 981. num. 3. fol 528. columna 2. in principio, ibi: Amplia, quia si Princeps causam exprimat, prae sumitur pro ea, & non potest probari contrarium. Id tamen, atque articulus praedictus intelligi semper, & explicari debet, prout dicto num. 18. notaui, quamuis Mascardus metipse, dicta conclusione 1228. num. 110. & aliter conciliari pos se eas opiniones contrarias crediderit, vt scilicet Prima opinio procedat quoad inducendam prae sumptionem, & transferendum onus probandi in aduersarium. Secunda, quoad plenam probationem non inducendam: Caeterum quod indistincte inducit plenam probationem, si Princeps motu proprio, atque ex certa scientia in conces sione mouetur. Quod tamen (vides) difficultatem non leuem continet, cum nisi alia concurrant, quae ita suadeant, iuxta ea, quae dicto num. 18. adnotaui, clausulae hae nihil ampliare, aut immutare dispositionem super qua adiiciuntur, debeant, vt supra quoque ex aliis Authoribus obseruaui, nisi etiam Princeps in conces sione, vel facto suo attestaretur de diligenti inquisitione facta, & caus ae cognitione plenis sima adhibita, & ex aliis iustis causis animum suum mouentibus, vt ex Gozadino scripsit Petra dict, conclusione 2. principali, numero 55. fol. 206. Vltimo tandem, atque eodem pacto deducitur[sect. 19] ex superioribus, recta iuris ratione placitum aliud Doctorum in hac eadem materia procedere, & explicandum fore, Principem inquam, legem generalem condendo, pos se iuri primogenitorum, eorúmve, qui alias succes suri es sent, derogare; & iusta ex causa, atque publicae vtilitatis, praeiudicare, siue ex publica vtilitate nouum, certumque succedendi ordinem, & formam prae scribere. Id quod euidenti & vera ratione elicitur ex his omnibus, quae hactenus dicta fuere; nam si in casu particulari, siue priuata conces sione, aut gratia, id valet efficere ex causa, etiam certarum personarum damnum & praeiudicium respiciendo: multo magis generali lata id efficere poterit: & ita in terminis post Alexandrum, Romanum, Castrensem, & alios obseruarunt M. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 52. n. 113. & 114. Cardinalis Dominicus Thuscus, pract. conclus. iuris, tom 6. lit. P. conclusione 680. num. 7. & 18. fol. 524. & 525. Azeuedus, & Matiencus, statim referendi, Pelaez a Mieres, de maioratu, in initio secundae patris, num. 62. & 63. Idque in hisce Re[sect. 20] gnis probatur ex legis Regiae. 7. tit. 7. lib. 5. nouae col. expres sa decisione, ibi namque ex causa illa publicae vtilitatis, quia Nobilibus Regnum defenditur, & Reipublicae expedit domos Nobilium conseruari, & augeri; & si non conseruentur, & augeantur, damnum Reipublicae euenit. Expedit etiam, ne eorundem nomen memoria, & splendor deficiat, siue consundatur aliquo modo; statutum est constitutione generali, leges, & conditiones primogeniturae, siue succedendi ordinem regularem variari in praeiudicium succes sorum, vbi duo maioratus excedentes summam ibi prae scriptam, vniuntur per matrimonium, vt succedat genitus secundo, primogenito excluso in vno eorum, nec in vtroque primogenitus succedere valeat, sed in vno duntaxat, quem elegerit, & secundo genitus in eo, quem reliquerit primogenitus, & ita ex eadem l. recte deduxit, & maioratus leges, clausulas, & conditiones tolli, & immutari pos se per Principem, per legem generalem, ex causa publicae vtilitatis; atque ex eadem publica vtilitate, primogenitorum iuri dero[sect. 21] gari, obseruauit in eadem lege Ioannes Matiencus, glos sa 3. 4. 5. & 7. & Azeuedus, num. 1. & 2. Mieres, vbi supra, dict. num. 62. & quidem cum ratio legis ipsius 7. ibi: La memoria de los fundadores de los dichos mayorazgos, y la fama dellos, y de sus linages se ha disminuydo, y cada dia se disminuye, y pierde, consumiendose, y menoscabandose las dichas casas principales. Lo qual demas de ser perdida de los dichos linages, que por Ins buenos seruicios que a los Reyes nuestros predeces sores hizieron, como merecion ser honrados y acrecentados, merecen de nos y de nuestos succes sores ser soste nidos y conseruados, es as si mismo mucho des seruicio nue stro, y dano y perjyzio destos nuestros Reynos. Cum inquam huiusce legis ratio, adeo generalis sit, & finalis causa constitutionis generalis ipsius, quamuis specifice loquatur, quando maioratus duo vniuntur per matrimonium, debebit etiam accipi, atque intelligi, absque dubio procedere, quando ijdem, met maioratus duo, etiam extra casum matrimonij vel succes sione, vel alio modo vniti fuerint. Militat enim eadem, atque aequalis ratio, nec aliqua differentiae reddi potest inter vnionem ex causa matrimonij, & ex causa succes sionis, vel ex alia, nec etiam potest restringi ad illum casum duntaxat, & ideo generaliter (dixi) obtinebit, & etiam in primogeniis antiquis, & in quibus ab initio fundationis, primogenitus, & eius linea ius firmum habebant, non tantum in his, qui tempore celebrati matrimonij instituti & fundati fuerint. Quod ex verbis legis eiusdem fateri, atque ex ratione ipsius finali agnoscere, vis est. Et aperte accepis se videntur, nec aliquem casum distinxerunt Azeu. ibidem n. fin. verbo, sin embargo, Matien glo. 5. n. 1. Ratio namque legis, vel dispositionis cuiusque[sect. 22] est anima legis & spiritus dispositionis, & potior pars ipsius, imo & ipsa dispositio. Et sic sufficit, quoad casus decidatur in ratione legis, licet non decidatur in verbis. Expres sum enim dicitur, quod sub ratione legis comprehenditur, nec dicitur fieri interpretatio extensiua, sed comprehensiua. Sicuti ex Bal. Alex. Aret. Socin. Dec. Paris. Rolan. Curt. & aliis multis, obseruarunt Tiraq. in l. si vnquam, in verbo, libertis, ex n. 38. C. de reuocan. donat. Ludou. Molin. de Hispanor. primog. lib. 1. cap. 5. qui multis exornat ex n. 7. cum seq. Ioann. Gutierrez, pract. lib. 3. quae st. 17. ex num. 75. cum multis seq. vsque ad num. 120. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum volutatum, lib. 6. tit. 14. per totum. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 4. dubitatione 2. solutione 3. ex num. 14. cum seq. fol. 270. Camillus Gallianius, de verborum significatione, lib. 5. cap. 11. num. seq. Alphon sus Villagutta, in tractatu de extensione legum, praeludio 22. fol. 17. & nullo ex his commemorato, nouis sime Cardinalis Dominicus Tusc. pract, conclus. iuris, tom. 9. lit. R. conclus. 31. per totam, ex fol. 828. vbi late quod ratio legis vbi militat, ibi lex loquitur & disponit: & conclus. 32. per totam, fol. 831. Quod[sect. 23] ratio legis regulat ipsam legem, & ideo attendi debet omnino, & principaliter in consideratione haberi, non aliter attento sono verborum, idque in omni dispositione legali, contractus, testamenti, & qualibet alia, l. emptor. § finali, ff. de rei vendication. l. prima, C. de condict. ob causam. Socinus, in cons. 251. column. 4. lib. 2. Parisius, in cons. 32. num. 42. & sequent. lib. 1. Rolandus, in cons. 99. num. 46. & seq. lib. 4. [sect. 24] Hondedeus, in cons. 29. n. 82. lib. 1. Ampliaturque, vel restringitur, vel declaratur, aut verificatur, dis positio quaelibet, siue legalis, siue hominis, ex ratione, qua disponens motus fuit ad disponendum, inspiciendo principaliter, an intentio, & finis rationis seruetur ad vnguem, l. cum pater, §. dulcis simis, ff. de legatis secundo, l. nomen debitorum, §. finali, ff. de legatis tertio. Quibus plura cumularunt Molina, Gutierrez, Mantica, Praetis, Gallinius, Villagutta, & Thuscus, in locis antea relatis. Tiberius Decianus, in cons. 5. ex num. 8. lib. 5. Peregrinus, de fideicommis sis, art. 11. ex num. 54. Mascardus, de probationibus, tom. 3. concl. 1417. num. 32. Borgninus Caualcanus, decis. 24. num. 27. & 29. parte tertia, qua vel sola ratione[sect. 25] & motiuo, quoad a ratione expres sa in dict. l. septima, & legis ipsius Conditorum intentione aperta deducitur, responderi, atque satisfieri poterit omnibus his, quae vt contrariam sententiam tueatur, & decisionem l. eiusdem 7. restringat ad maioratus, qui per matrimonium iunguntur, nec procedere as serat in his, qui per succes sionem iuncti fuerint, siue extra casum matrimonij, considerauit, & conges sit Perez de Lara, in commentariis, de Capellaniis & aniuersariis, lib. 1. c. 5. ex n. 13. vsque ad n. 29. secutus Pelaez a Mier. in idem placitum & resolutionem, de maiorat. 2. p.q. 30. n. fin. in finalibus verbis. Vere namque Regia l. eadem 7 nec poenalis ita absolute dici potest cum fauorem maximum, & Reipublicae vtilitatem in eo quod exprimit, contineat. Nec etiam in lege poenali, aut correctorias ita indistincte negari potest extensio, cum si eadem ratio militet, & mens Legislatoris id suadeat, fieri debeat extensio, & si lex fuerit correctoria, & poenalis, nec extensio dicatur, sed magis comprehensio eo casu, quae nunquam excluditur, quantuncunque poenali, & correctoria lex sit, quod Villagut. relatus ab eodem Lara, n. 24. defendit constanter, atque ex his elicitur concludenter, quae D. Barbosa, in l. si constante 25. in principio. ff. soluto matrimonio, num. 92. vsque ad 67. & n. 101. cum sequent. latius reliquit scripta, atque adnotata in eodem proposito legis poenalis & correctoriae, sic nec lex ipsa 7. restringi potest ad maioratus, qui tempore matrimonij instituuntur, vel fiunt, cum potius loquatur, & sine dubio procedat in maioratibus iam institutis & antiquis, & sic in quibus primogeniti & lineae ipsius ius, originem & fundamentum habebat a principio, quamuis aliunde prouenerint, vt indistincte accipiunt Azeuedus ibidem, & Matiencus, glos sa 5. & 7. Parladorius etiam hanc rectius tenuit 3. part. quae st. 5. vbi defendit, dictae l. 7. constitutionem comprehendere casum succes sionis, quamuis eum carpat D. Perez de Lara vbi supra, n. 33. Remanet ergo ex sui ratione, atque ex causa illa, adeo considerabili & insta, sic iustisicari legis eiusdem 7. constitutionem, ad exclusionem filij primogeniti, & descendentium ab eo, & secundogeniti filij, aut filiae admis sionem in eo maioratu, quem pri[sect. 26] mogenitus eligere noluerit, vt & ipsa lex generaliter debeat obtinere, & seruari (vt dixi:) ac etiam nouum & notandum decidat casum in materia reprae sentationis, nec lege 40. Tauri decisum. Lex namque ea Tauri, Licet nepotibus & patrui controuersiam dirimat expres sim, & lineae primogenitae praelationem, atque succedendi praerogatiuam conces serit, vt filij, & eorum descendentes omnes patrem suum reprae sentent, vbi aliud ab institutore dispositum non fuerit, vt supra hoc eod. lib. 3. cap. 19. per tutum, longa serie adnotauimus, atque explicauimus, non tamen decidit casum dicta leg. 7. deci sum, in materia repraesentationis, adeo notandum, & nouum; vt in terminis eiusdem l. Tauri, ambiguus es set, & incertus, scilicet quando maioratus duo incomparibiles fuerint, iuxta terminos legis ipsius, vt in eis primogenitus simul succedere non pos sit, sed in vno tantum, quem elegerit, an succedere debeat filius primo, aut secundogenitus eiusdem primogeniti, siue aliquis ex descendentibus ab eo, ex lineae praerogatiua, & iure reprae sentationis patris ipsius, vel succes sio deferatur, & competat fratri secundo, descendentibus ab eo, & sic patruo contra nepotem. Et quidem in hoc casu (qui lege dictae 40. Tauri non erat decisus) Regia l. dicta 7. tit. 8. lib. 5. fratrem secundo genitum praefert, & filij primogeniti filios, & descendentes, non modo primogenitum ipsum excudit, quasi ca sus hic ex prae sumpta, & recte coniecturata institutorum maioratuum mente, & praedicta l. ipsius 7. ratione, comprehensus non fuerit sub regula generali, & decisione dictae l. 40. Tauri, sed potius contineri videatur in exceptione legis eiusdem 40. ibi, Saluo si otra cosa & sic in hoc casu diuersum ius constituitur ab eo, quod in dicta l. Tauri 40. constitutum antea fuerat, & in diuersis terminis, vt pote cum in d. l. 40. Tauri, pater, aut ascendens, qui succes surus es set, si viueret, & qui reprae sentatur a filio vel descendente, pro supponitur mortuus, capax tamen succes sionis si viueret (vt dictum est) sed in l. 7. cit. pater, vel ascendens, qui reprae sentandus es set, vinus prae supponitur, & eligendi alterum ex duobus maioratibus, facultatem habens, exclusus tamen a succes sione vnius propter rationem finalem dictae l. 7. quod est veris simum , & menti ipsius valde conueniens . Quod si dixeris, negari non pos se, quin si casus in dicta l. 7. tit. 7. lib. 5. decisus, ex prae sumpta, & recte coniecturata institutorum maioratuum mente, sub exceptione magis, quam sub generali dictae l. 40. Tauri comprehenderetur, idem dici debuis se, atque in eadem l. 7. deciditur, etiam quando duo maioratus iungerentur, qui suam ibi praetaxatam non excederent; eadem enim ratio militat nec minor, aut maior maioratuum summa, vel quantitas dinersum ius inducere valet, sicut nec prae sumptam institutorum mentem diuersam arguere. Responderi equidem si aliquo pacto potest, respondendum erit, verum es se, in vtroque casu eandem prae sumi pos se, & debere institutorum primogenitorum intentionem & voluntatem, nec quantitatem maiorem, aut minorem, diuersitatem inducere valere: eadem tamen lege lata, adhuc institutorum mentem prae sumptam (non modo dispositionem expres sam) seruari debere ad vnguem, vt si expres sa, vel prae sumpta voluntate tantum (ex legitimis tamen & claris coniecturis deducta) constiterit aperte, noluis se institutores eorum maioratuum coniunctionem, siue id intendis se, ne confundantur simul (quod ex clausulis adiectis, & aliis grauaminibus deduci valebit) tunc proculdubio seruanda eorundem voluntas erit, etiam prae sumpta, quantumuis maioratus non excedant summam in dict. l. 7. praetaxatam; voluntas namque totum facit, & facit, & dispositiones principaliter regit, atque dominatur (vt iura vulgata enuntiant) nec ad eum casu m se extendit legis ip sius dispositio, sed in casu dubio duntaxat, & quando expres sa institutorum dispositio, vel prae sumpta tantum, (euidens tamen contrarium non indicat, bono rerum statui, & gubernationi lex dict 7. tit. 7. lib. 5. Prospicens, id ita statuit, & mediam eam viam eligens, ad eam vsque summam decisionem suam coarctat, quamuis intra eam quoque summam, prae sumpta institutorum mens vrgere videretur. Sed eam in consideratione non habet, nisi in ea summa, sic enim expedire, vel illam viam sumi, eo tempore visum est conueniens. Nusquam tamen excluditur, quin ex voluntate expres sa, vel ex prae sumpta (manifeste tamen deducta) etiam intra eam summam, siue duorum maioratuum minoris summae coniunctio procedere nullo modo valeat; quod est notandum, quia subtili equidem, & longa con sideratione sic scriptum, nec alibi obseruatum. Notandum etiam & aliud, a nemine hucusque[sect. 27] tactum, nec adnotatum, quod ad exclusionem totius lineae primogeniti, vnum ex duobus maioratibus, quem voluerit eligentis, & secundogeniti, ac eiusdem descendentium admis sionem, licet lex ipsa 7. rationem non as signauerit expres sim, quamuis quoad primogenitum ipsum, publicae vtilitatis ratione illam in praefatione enuntiauerit, nec descendentium quoque ab eo exclusionis rationem expres si erit, negari non pos se, quin lex ipsa iustis de causis excitata, atque adducta fuerit, vt secundogeniti, & eius lineae vtilitati consuleret, & primogeniti descendentibus, siue lineae eam praeferret. Quamuis durum aliquibus videri pos sit. id lege illa ita statutum, imo & iuris ratione, pos se legem eandem muniri, & iustificari, si neces se es set, nec sola legis authoritate, disputandi de ipsius iustitia, & ratione, facultas sublata videretur. Tametsi verum sit, quod aliquo ex descendentibus primogeniti, non eiusdem primogenito admis so, ces saret etiam inconueniens illud confusionis nominis, & memoriae maioratus alterius, ex quo tamen lex ipsa id excludit, & secundogeniti causam praetulit, totius lineae primogeniti considerationem iustis de cau sis non habuis se videtur. Imo & publicae vtilitatis causa vera interueniente, non adstrictum Principem, vno potius, quam alio modo ei consulere, vt supra dilucide & noue obseruauimus. Et de his hactenus. # 29 CAPVT XXIX. Masculi ex foeminis, an, & quando masculorum descendentium appellatione comprehendantur, vel comprehensi dicantur in fideicommis sis, & vltimarum voluntatum dispositionibus, diligens, & breuis explanatio, qua (vt videbitur) resolutione, & distinctione adnotata relinquuntur nonnulla, quae ita dilucide explicata antea non fuerant. SVMMARIVM. -  1 Masculorum descendentium appellatione, vtrum masculi duntaxat ex masculis; an etiam Ma sculi ex foeminis comprehendatur, vel comprehensi prae sumantur. Articulum valde dubium es se, & de quo permulti tractarunt authores, qui commemorantur hoc loco. -  2 Masulorum descendentium appellationem, siue mentionem non comprehendere masculos ex foe minis, sed masculos ex masculis duntaxat, in fideicommis sis, & vltimis voluntatibus, ex sententia multorum iuris Interpretum, qui hoc numero aggregantur. -  3 Et huiusce partis fundamenta breuiter & distincte expenduntur. -  4 Masculi ex foeminis comprehenduntur, ac comprehensi prae sumuntur masculorum descendentium appellatione, & admittuntur ad fideicommis sum factum pro descendentibus masculis, ex sententia aliorum iuris Interpretum, qui recensentur hoc loco. -  5 Et ibidem fundamenta ipsorum adducuntur. -  6 Masculi ex foeminis, appellatione masculorum de scendentium veniunt, quando ratio agnationis nec expres sa, nec considerata est, & sic nullo modo habita. Secus tamen si habita, idque ex sententia aliorum, quae in effectu non differt a secunda sententia relata supra, n. 4. -  7 Masculi foeminis, vtrum descendentium masculorum appellatione comprehendantur, & comprehensi videantur, difficilem admodum, & controuersum articulum es se, nec certo aliquo iure decisum, ex sententia Authoris. -  8 Masculi ex foeminis, vt appellatione masculorum descendentium comprehendantur iura pro Authoribus relatis supra, num. 5. adducta nequaquam eorum sententiam probare, vt latius hic ob seruatur. -  9 Socin. Castr. & aliorum placita, quae expendi solent in fauorem opinionis secundae relata supra, n. 4. nequaquam eam probare, prout hic ostenditur, remis siue. -  10 Masculi ex foeminis non sunt ita proprie & intrin sece masculi, prout masculi ex masculis, ex sententia quorundam. -  11 Contra ex sententia aliorum. -  12 Masculi ex foeminis, absque dubio non veniunt appellatione masculorum descendentium, quando expres sim, vel subintellecte (aperte tamen) habita fuit ratio agnationis. -  13 Descendentium appellatione, veniunt tam masculi, quam foeminae, & siue ex masculis, siue ex foe minis in infinitum descendentes. -  14 Liberorum & filiorum appellatione, foeminae, & masculi ex foeminis comprehenduntur. -  15 Filiorum appellatione, an, & quando veniant filiae, & ipsarum descendentes, remis siue. -  16 Filij masculi quando vocantur, masculi ex foeminis non comprehenduntur. -  17 Voluntatem testatoris in materia fideicommis saria, primo loco, & ante omnia spectandam. -  18 Quinimo & coniecturatam mentem praeferri verbis. -  19 Masculi ex foeminis, vtrum appellatione masculorum descendentium comprehendantur, aut comprehensi censeantur, vel non, ex voluntate & coniecturis mentis testatoris potis simum diiudicandum, vt hic obseruatur. Atque ex ipsa, & casuum occurrentium qualitatibus & circunstantiis diuersis, aliquando negatiuae, aliquando etiam affirmatiuae opinioni locum fore, prout coniecturae & prae sumptiones concurrentes suadeant, & ibidem adnotatur. Ac etiam in idem quorundam Interpretum placitum & consensus, noue ponderatur , & vide infra n. 25. -  20 Iacobi Menochij in explanatione articuli praefati, vtrum masculi ex foeminis, appellatione masculorum descendentium comprehendantur, diligentiam, & industriam laudandam, & resolutionem ipsius commendandam. Nec ab eo facile recedendum ex his, quae Franciscus Mantica in contrarium longa serie adnotauit. Nisi cum illis prae sumpta mens, & voluntas testatoris & coniectura legitima ipsius concurrant. Non etiam recedendum ex his, quae Antonius Faber pro masculis ex foeminis ingeniose scripta reliquit. Nam licet vrgere videantur. & vrgeant, vere tamen in materia fideicommis saria, ac maxime in primogeniis Hispaniae, non obtinebunt, nisi masculi ex foeminis coniectura, etiam prae sumptae voluntatis aliqua se iuuent. Quas Iudices discreti maturo iudicio perpendere debebunt, vt pro casuum occurrentium qualitatibus, & circumstantiis diuersis, prout res, & prae sumptiones suadeant, diuersimode etiam statuant. -  21 Masculi ex foeminis, vt exclusi censeantur, vel admis si, cum masculi descendentes vocantur, nihil interes se, cum agnatio non conseruatur, an a foe mina, vel a masculo, aut foeminae substitutio fiat. Sed prae sumptam mentem & voluntatem potis simum spectandam, quae ex aliis in testamento expres sis poterit. -  22 Michaelis Gras si in praefato articulo admis sionis, vel exclusionis masculorum ex foeminis, quando masculi descendentes vocantur, lapsus detegitur, & conuincitur. -  23 Masculinitatis nudae, aut sexus masculini, & non agnationis rationem haberi pos se in vocatione descendentium masculorum, certis simi iuris es se. Et tunc (si modo id actum constet manifeste) masculos ex foeminis admitti. Alias excludi, vt numeris pracedentibus remanet scriptum. -  24 Masculorum descendentium appellatione, etsi ratio conseruandae agnationis deficiat, aliae tam en rationes vrgere pos sunt, vt masculi ex foeminis non admittantur, nec ipsos admitti testator voluerit. -  25 Antonij Fabri locus, conueniens his, quae adnotata fuere supra, numero 19. nouiter expenditur. PRo dilucida, & distincta huiusce cap. [sect. 1] explicatione obseruandum, atque con stituendum erit primo loco, masculorum descendentium appellatione, vtrum masculi duntaxat ex masculis, an etiam masculi ex foeminis comprehendantur, vel comprehensi prae sumantur, idque maxime in testamentariis, & fideicommis sariis dispositionibus: articulum hunc, valde dubium equidem es se, siue maximam proculdubio difficultatem, atque inter Scribentes omnes contrarietatem continere. Idcirco dubium metipsum, quo diligentius, & maturius explanetur, non modo ex antiquioribus, & ordinariis permultos originaliter praelegis se, sat es se, sed etiam Recentiores omnes (nemine excepto) euoluis se, atque attente vidis se, & cum occasio se offeret, praelegendos omnino, neces sarium fuis se (non enim aliorum relatione pos sunt omnes iuris Authores, qui praecitantur, degustari absolute, nec etiam ipsorum placita, & resolutiones ad vnguem deduci) fuerunt ergo, & in eodem articulo sequentes sunt originaliter praelegendi in casu occurrenti. Fulgosius, in cons. 85. Aimon. Craueta, in cons. 22. num. 10. Hieronymus Gratus, videndus omnino, in cons. 120. lib. 2. Alciatus, in cons. 563. per totum, & in cons. 96. numero 33. Carolus Ruinus, in cons. 18. per totum, lib. 3. Corneus, in cons. 246. lib. 2. Rubeus Alexander, in consilio 22. & in cons. 128. Andreas Tiraquellus, de primogenitura, quae st. 12. num. 12. & 19. Rolandus a Valle, in consil. 76. num. 11. & 15. lib. 3. Beroius. in cons. 77. n. 21. lib. 2. & in cons. 120. n. 52. 59. & 82. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in cons. 96. n. 22. lib. 1. Riminaldus senior, in cons. 223. n. 23. & seq. Tiberius Decianus, in cons. 127. ex num. 15. vsque ad num. 26. lib. 3. qui citat Baldum multis in locis, vbi est omnino legendus, & maxime in cons. 40. Quidam magnus nobilis, lib. 3. videndi etiam sunt permulti alij Authores, qui ideo hic non commemorantur, quod ipse eos recenseat. Albanus, in cons. 86. & 87. Cremensis, singulari 21. Iacobus Mandellus de Alba, in cons. 86. & 87. Ioannes Cephalus, in cons. 581. per totum. lib. 4. Rota Romana, decis. 14. n. 1. 2. parte, in nouis simis. Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, q. 41. numero 5. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. ex num. 41. cum seq. & maxime num. 45. & tribus sequentibus. Pelaes a Mieres, de maioratu, 2. p.q. 6. n. 52. & tribus seq. & numero 58. & 56. & 60. & 61. & 64. & 65. Velazquez Auenda. in l. 40. Tauri, glo. 9. num. 73. & 74. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 18. fere per totum, maxime. numero 26. & sequent. & numero 48. & seq. & numero 54. Hyppolyt. Riminal. in consil. 782. num. 43. & 44. lib. 7. Franciscus Bursatus, in cons. 228. n. 63. lib. 3. Iacobus Menoch. qui in prosecutione, atque explanatione articuli praedicti alios antecellit, & excellenter loquitur; idcirco videndus est omnino; atque ex ipso, masculi ex foeminis, appellatione masculorum descendentium comprehensi minime censentur, nec veniunt; in cons. 172. per totum, lib.[sect. 2] 2. maxime ex num. 12. vsque ad numer. 20. & num. 23. & 24. & num. 28. in fine, & num. 42. in fine, n. 33. cum seq. vsque ad num. 39. Menochius ipse, in cons. 522. num. 7. lib. 6. Ipse Menoch. in cons. 802. lib. 9. fere per totum, maxime num. 35. & sequent. & num. 44. & numer. 53. & seq. & num. 58. vbi quod in vltimis voluntatibus appellatione descendentium masculorum non continentur masculi ex foeminis, & numero 71. Euerardus, in cons. 128. Sfortia Oddus, in tractatu de compendiosa, part. 6. conclus. 3. Fabius de Anna, in cons. 53. n. 117. lib. 1. Syluester Aldobran. qui contra masculos ex foe minis, vt ipsi appellatione masculorum descendentium non veniant, nec comprehensi prae sumantur in omni dispositione, ac maxime in testamentaria, & fideicommis saria materia, stricte & fortiter loquitur, & permultas Interpretum authoritates recenset; idcirco videndua est originaliter, in cons. 3. ex n. 9. cum seq. & numero 33. cum seq & in cons. 5. ex n. 1. cum pluribus seq. & in consilio 6. ex num. 1. cum multis seqq. Marcus Anton. Peregrin, de fideicommis sis. art. 26. per totum. vbi vide omnino. Maxime, quod attinet ad fideicommis sa, & vltimas voluntates, ex n. 15. vs que ad n. 23. Michael Aguirre, ad succes. Regni Portug. part. 1. num. 28. Vegius, in cons. 63. n. 74. Michael Gras sus, receptarum sententiarum, § fideicommis sium, q. 35. n. 3. Alexander Trentacinquius, de substitutionibus, 4. parte, cap. 7. numer. 10. per totum, fol. 137. Ioannes Petrus Surdus, in cons. 85. n. 10. & seq. lib. 1. & in consil. 241. n. finali, libro 2. latius in cons. 316. n. 6. & 7. & 8. lib. 3. in cons. 317. n. 1. & in consil. 308. ex num. 1. vsque ad n. 9. & n. 14. & 17. eodem lib. 3. Surdus metipse, in cons. 475. num. 4. & 6. & 16. & 21. & 31. & in cons. 551. num. 31. lib. 4. Ludouicus Casanate, in cons. 23. ex num. 1. vsque ad n. 4. Decisio Rotae 15. num. 1. part. 2. in nouis simis. Anton. Ciofius, in cons. 4. n. 7. lib. 2. Antonius Faber, qui videndus erit omnino, & a me commendatur ideo hoc loco, quod in proposito articulo ingeniose equidem, & erudite (vt adsoler) se habet, & pro masculis ex foeminis fortis sima fundamenta expendit, vt ipsos comprehendi sub vacatione masculorum descendentium probauerit; de erroribus pragmaticorum, tom. 2. decad. 28. errore 8. per totum, ex folio mihi 140. in fine, vsque ad folium 147. & vide eundem, eodemmet loco, errore 10. per totum, ex fol. 150. vsque ad fol. 154. vbi de conditione, si sine filiis masculis, posita in contractu, an nepotem ex filia comprehendat. Ij autem omnes, & alij iuris Authores, (quos ideo omitto, quia ab ipsis sunt commemorati) si praelegantur originaliter, tres apparebit in proposito dubio fuis se sententias, & opiniones. Prima quarum negatiua fuit, videlicet masculorum descendentium appellationem, siue mentionem non comprehendere masculos ex foeminis, sed masculos ex masculis dumt axat in fideicommis sis, & vltimis voluntatibus, quam opinionem tenuerunt Bald. Angel. Paul. Alexand Corneus, Salicet, Socin. vterque, Bertrand. Deci. Ruin. Crotus, Ripa, Capra, & alij antiqui, quorum traditiones commemorauit Tiber. Decian. d. cons. 127. num. 15. & pluribus seqq. lib. 3. & in terminis est decisio Ioan. Andreae, in annotation. ad Speculator. in rubr. de testam. ad finem vbi recenset disputationem Ricardi Malumbrae, qui quae stionem ita proposuit. Titius habens duos fratres Seium scilicet. & Maeuium; Seium haeredem instituit, rogans, quod si decederet sine liberis, haereditatem restitueret Maeuio fratri, vel eius haeredibus masculis; mortuo Titio, moritur Maeuius, relicto nepote ex filia praemortua: demum moritur Seius haeres rogatus, si sine liberis deces sis set, & c Dubitabatur, an fideicommis so locus es set, & concludit Ioan. Andreas post Ricard. non es se locum fideicommis so ad commodum illius nepotis ex filia Maeuij, & sic quod testator dum de masculis descendentibus meminit, quod senserit de masculis ex masculis, & non de masculis ex foeminis. Et dicit Ioann. Andreas, quod sequuntur DD. communiter, in l. Gallus §. nunc de l. Vellea. ff. de lib. & posth. scripsitque Marc. Anton. Peregri. de fideicommis sis, d. art. 26. n. 15. vbi commemorauit, quamplurimos Authores sic tenentes, commemorauit etiam Tiber. Decian. d. cons. 127. ex n. 13. cum seq. lib. 3. & resolutionem eandem contra masculos ex foeminis in articulo proposito sequuti fuere Mathesilan Butrius, Ancharan, Salicetus, Florianus, Ioan. de Monte Generato, Alexan. Capra, Corneus, Socinus senior, Ruinus, Gratus, Deci. Natta, Alciatos. Socinus iunior, Ripa, Parisius, Ioan. Lupus, Albanus, & Francis. de Marchis, quos in vnum conges sit Iacob. Menochius, d. cons. 172. n. 12. & n. 24. lib. 2. qui ipse tuetur constanter hanc partem, quod masculi ex foeminis non comprehendantur, nec comprehensi prae sumantur masculorum descendentium appellatione. Idque d.n. 12. & num. 23. cum seq. & num. 23. & seq. & d. consil. 521. n. 7. lib. 6. latius dict. cons. 802. lib. 9. maxime num. 35. & seq. & n. 44. & seq. & n. & 71. vbi in vltimis voluntatibus as serit specifice, quod appellatione ma sculorum descendentium non continentur masculi ex foeminis. Et idipsum probarunt etiam Aimon. Craueta. in cons. 22. n. 10. Cremensis singulari 21. Michael Gras sus, receptarum sententiarum, §. fideicommis sum, quae st. 35. n. 3. defendit constanter, atque verius arbitratur in puncto, & ratione iuris, Syluester Aldobrandinus, in cons. 3. & in cons. 5. & 6. vbi dixit, maxime dict. cons. 3. n. 36. & 40. & 41. quod nepotes ex foemina non comprehenduntur appellatione liberorum masculorum absolute in qualibet dispositione, & maxime in testamentaria; & repetit dict. cons. 5. n. 1. & 2. & 19. dict. cons. 6. n. 1. & seq. & n. 7. & seq. & n. 17. sequuntur etiam ipsam hanc sententiam contra masculos ex foeminis, Corneus, in cons. 246. lib. 2. Riminald. senior, in cons. 223. n. 23. & 24. & seq. Ioann. Cephalus, qui contra masculos eosdem plures expendit rationes, in cons. 581. lib. 4. Franciscus Burlatus, in cons. 528. num. 63. lib. 3. Hippoly. Riminaldus, in cons. 782. num. 42. & 43. lib. 7. vbi dicit, quod masculi descendentes vbi sunt vocati intelliguntur nati ex masculis, non masculi nati ex foeminis Petrus Surdus, in cons. 317. num. 1. & in cons. 319. n. 6. lib. 3. relati etiam per Alexandrum Trentacinquium, de substitutionibus. part. dict. c. 7. n. 10. fol. 137. Huius autem sententiae contra masculos ex foe minis, fundamenta permulta, ex iisdem nunc rela[sect. 3] tis Authoribus deduci valent (si ipsi originaliter praelegantur) ac maxime ex Aldrobrandino, & Menochio, vbi supra, sed ad sequentia reduci commode pos sunt. Et primum elicitur ex textu, in l. prima, in fine, C. de conditionibus insertis, prout eum expendit Syluester Aldrobrandinus, dict cons. 3. num 37. Secundum, ex textu, in l. prima, in fine, & in l. immunitates, ff. de iure immunitatis, prout inducit Iacobus Menochius, dicto cons. 172. n. 24. lib. 2. Tertium, quia qui sibi non sufficiunt, nec aliis sufficere bebent: l. qui aliena. §. quanquam. ff. de negotiis gestis. l. filium. ff. ad S.C. Macedonianum. Quartum, ex l. si viua matre, in §. nam licet. C. de bonis maternis. Cum ait, non debere filium es se melioris conditionis sua matre, cuius locum obtinet. Quintum & vltimum, ex regulis quibusdam vulgatis, traditionibus Doctorum permultis, quod filia, vel foemina exclusa, pariter & omnes ab eo descendentes censentur exclusi, siue masculi, siue foeminae, quia descendunt ex radice infecta, nec pos sunt es se melioris conditionis sua matre (vt nunc dicebam) quia causarum non potest es se potentius sua causa, & subrogatum obtinet ius illud tantum eius, cuius loco est subrogatum: & exclusio vnius gradus, exclusionem inducit nascentis ex illo, etiam si masculus fit. Et de structo ordine, destruitur & ordinabile, sicut destructo antecedente, destruitur & consequens: & in habilitas medij causat inhabilitatem in extremo, & extrema videntur sublata, sublatis mediis: & vitium auctoris, durat etiam quoad suos descendentes, & gradus praecedentes debent es se succes sibiles, vt sequentes admittantur. Sicuti haec omnia, & iure, & authoritate latius comprobarunt, atque exornarunt in propriis terminis, ad exclusionem masculorum ex femina descendentium; Ioan. Cepha. in cons. 103. per totum, lib. 1. Iacobus Menochius, d. cons. 174. ex num. 1. vsque ad num. 13. & n. 30. 31. & 32. lib. 2. & in cons. 318. ex num. 21. vsque ad num. 19. lib. 4. & in. cons. 422. ex num. 7. & num. 11. lib. 6. & in consil. 802. lib. 9. Ludouicus Molin. de Hispan. primogeniis, lib. 3. c. 5. ex n. 41. cum seq. Pelaeza Mieres, de maioratu, par. 2. quae st. 6. num. 52. & 53. M. Anto. Peregrinus, de fideicommis sis, articul. 27. n. 18. & 19. Syluester Aldobrandinus, qui vt omni materia, & dispositione masculi ex foeminis non comprehendantur appellatione masculorum descendentium, congerit quamplurima , & superiores omnes rationes late confirmat, dict. cons. 5. a principio, vsque ad num. 13. cons. 3. ex n. 33. & cons. 13. ex num. 20. quos etiam & supra hoc eodem lib. 3. c. 15. n. 60. recensui. E contrario vero quod masculi ex foeminis com[sect. 4] prehendantur, ac comprehensi censeantur masculorum descendentium appellatione, & admittantur ad fideicommis sum factum pro descendentibus ma sculis, determinauit Socinus sen. in l. Gallus. §. nunc de lege Vellea, num. 5. in vers. quam tamen, &c. & in fine. ff. de liber. & posthum. qui se ita vna cum aliis permultis respondis se aderit. Idem Socinus, in l. cum auus, n. 82. in vers. secundus casus. ff. de condit. & demonstat. & huius sententiae fuis se Ancharan cons. 339. & hanc Socini traditionem sequuti sunt Claudius de Seysello, Rubeus Alexander, Fulgo sius, Socinus iunior, Albanus, & Castrensis, quos retulit Menochius, d. cons. 172. n 13. & 14. & num. 15. & 17. lib. 2. qui tamen (vt supradixi) contrariam partem tuetur constantis sime. Idem Socinus, Fulgosius, Socinus iunior, Claudius, Alexindrinus, Ancharanus, Beroius, Albanus, Alciatus, Ruinus, Rolandus, & Corneus, quos citauit, & sequutus est Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vlt. volunt. l. 8. t. 1. 18. n. 20. & eosdem retulit pro hac secunda opinione Peregrinus, de fideicommis sis, d art. 26. n. 27. Rota Romana. dec. 15. n. 1. 2. part. in nouis. retulit etiam eosdem Alexander Trentacinquius, de substitutionibus, 4. part. dicto cap. 7. sub numero 10. Pettus Surdus, in cons. 317. n. 2. lib. 3. qui tamen, n. 6. & 7. contrariam sustinet sententiam (vt supra quoque dixi ac in effectu conueniunt etiam & Authores illi, qui mox referuntur, & agnatione non conseruata, masculos ex foeminis admittendos, scribunt. Superiores autem huius secundae opinionis Au[sect. 5] thores (si originaliter praelegantur) & rationibus permultis, & iurium quoque decisione adducti sunt. Praeecipuae rationes quidem eo tendunt, vt masculis descendentibus vocatis, exclusi masculi ex foeminis nequaquam videri pos sint in dubio, cum vere negari non pos sit, quin masculi sint, cum etiam subintelligendum non sit, de masculis ex ma sculis actum quod nec dictum, nec expres sum fuit; & facile testatori fuis set inter eos masculos distinguere, cum etiam & pro eisdem masculis ex foeminis, alia militent, quae ipsimet Authores expendunt, & latius ponderauit Antonius Faber, cuius statim specificam mentionem faciemus, & ideo alias rationes non adiicimus. Iura vero inducuntur sequentia. Primum, textus in. §. 1. in authent. de haered. ab intestato venientibus. Secundo, textus in l. cognoscere §. liberorum ff. de verborum significat. Tertio, textus in c. 1. de eo qui sibi & haeredibus suis masculis, prout eum expendit post Manticam & alios, Petrus Surdus d. consil. 308. num. 16. & 17. lib. 3. Alij denique, atque in eodem articulo & dubio[sect. 6] distinxerunt, masculum ex foemina non venire, neque comprehensum censeri masculorum descendentium appellatione, vbi agnationis ratio habita fuerit; & in hoc nullus dis sentit, nam & primae, & secundae opinionis Authores, agnatione conseruata, masculos ex foeminis excludunt absolute. Cae terum, quando agnationis ratio habita non est, ma sculos ex faeminis admittunt, & non modo descendentes es se, & masculos, sed etiam vocatos, affirmant, indéque & secundae opinioni conueniunt, siue in effectu id ipsum, quod secundae opinionis Sectatores as serunt, nec ah eadem secunda sententia differunt, & ita resolutiue diffinxerunt post Anchar Fulgos Aretin. Socin. Rubeum, Decium, & Mod. Paris. Ludouic. Molina, de Hispan primog. lib. 3. cap. 5. num. 48 vbi inquit, quod vbi in maioratu de conseruanda agnatione non agitur, sub appellatione masculorum, masculi ex foeminis descendentes comprehensi es se censentur, cum ex vocatione masculorum, quando foeminae vocentur ad succes sionem, vel non excluduntur, non censeatur habita agnationis ratio, sed solum nudae masculinitatis. Peleaz a Mieres, de maioratu, 2. part. q. 6. n. 58. Velazquez Auend. in l. 40. Tauri, glos sa 9. n. 73. & 74. Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, q. 41. n. 5. Cardinalis Francis. Mantica, qui ita in effectu resoluit, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. dict. tit. 8. n. 20. quo loci dixit, quod masculi descendentes ex foeminis veniunt, si masculi sint substituti, nec habita sit agnationis ratio, & n. 54 quod masculi descendentes ex foeminis, non veniunt appellatione de scendentium masculorum, quando habetur ratio agnationis, alias secus. Et idem quoque firmarunt Michael Gras sus, receptarum sententiarum, §. fideicommis sum, quae st. 35. n. 3. Alex Trentacinquius, de sub stitutionibus, 4. part. d. cap. 7. num. 10. eodem etiam modo distinxerunt, & alij iuris Interpretes, quos retulit M. Anton. Peregri. de fideicomm. d art. 26. sub num. 17. ad finem. Blazius Florez Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 295. part. 2. fol mihi 28. Ludouicus Casanante, in consil. 23. num. 1. & 4. seq. Antonius Fabet, de erroribus pragmaticorum, tom. 2. decad. 28. errore 8. per totum ex fol. 140. in fine, qui masculos ex foeminis admittit omnino, quando agnationis rationem habitam fuis se, non apparet. Re solutio igitur haec, & sententia (vt supra dicebam) non differt a secunda, relata supra n. 4. imo eadem est cum illa, vtpote cum masculos ex foeminis admittat ad succes sionem, & eos contineri appellatione masculorum descendentium as serat, & duntaxat excipiat casum, quo agnationis rationem habitam fuis se constiterit; quod nullus eorundem secundam tuentur opinionem, negauit. Et sic contrariatur priori, relatas supra, n. 2. & eis, qui masculos ex foeminis excludant indistincte in proposito articulo, etiamsi agnationis rationem habitam fuis se, non constitetit, atque ex sola masculorum descendentium appellatione adducuntur, quasi is, qui mas culos ad succes sionem inuitauit simpliciter, non de aliis masculis, quam ex masculis descendentibus sensis se videatur, siue masculos ex foeminis ex his rationibus excludere, quas eiusdem opinionis Authores considerarunt. Et quamplures alij relati a me quotidian. har. controu. iur. lib. 2. cap. ex. num. 78. vs que ad num. 83. qui masculinitatis expres sionem, praebere coniecturam, vt prospectum sit agnationi, & verbum masculos, sui natura, absque vlla ratione conseruandas agnationis, expressé, vel subintellecte exclusiuum es se foeminarum, as seuerarunt, vt latius ibi videbitur. Ego vero vt in proposito dubio sententiam meam interponam, & quam ex superioribus tenendam magis. explicare valeam, nonnulla (vt moris habeo) [sect. 7] constituenda, atque obseruanda duxi. Ac primum quidem, articulum praefatum, vtrum masculi ex foeminis appellatione masculorum descendentium comprehendantur, & comprehensi videantur difficilem admodum, & controuersum es se, nec certo aliquo iure decisum; quod negare nullus poterit, qui relatos in initio huius capitis Authores praelegerit: omnes namque difficultatem ipsius agnouerunt expres sim. Et controuersum profitetur Peregr. de fideicomm. d art. 26. n. 17. ad fin. difficilem etiam Francis. Manti. lib. 8. d. tit. 8. n. 20 idcirco eosdemmet Authores, aliquando sibi ipsis contrarios existere, & modo vnum, modo aliud as serere, sicuti constat ex eisdem initio huius cap. commemoratis, & ex Petro Surdo (iungendo eum nonnullis in locis) hoc est, in cons. 85. n. 10. & seq. lib. 1. & in cons. 308. ex n. 1. vs que ad n. 9. & n. 14. & 17. lib. 3. & cons. 317. n. 1. eodem lib. 3. nec certo aliquo iure, certave lege decisum, ideo me adiecis se, quod vere nulla lex nullúmve ius hactenus ipsum definierit. Iura namque illa, quae prima opinione negatiua admis sionis masculorum ex foemininis adducuntur, licet aliquatenus vrgert videatur, non tamen aperte adeo siue non ita expres sim casum decidunt, vt vitari non pos sint, atque[sect. 8] eisdem responsum praeberi, sicuti respondis se Manticam in loco praedicto, constat vnicuique. Alia vero iura, quae pro secunda opinione affirmatiua admis sionis masculorum ex foeminis, adduximus supra n. 5. vitari vsque adeo pos sunt, atque eis ita responderi, vt masculorum ipsorum ex foeminis admis sionem non adiuuent, & contrarium potius innuere, atque pro prima opinione vrgere videantur, sicque masculos ex foeminis inuocatione simplici masculorum descendentium non admittere. Textus namque in d. §. 1. in auth. de haered. ab intestato venient. potius probat totum contrarium; nam cum primum Imperator nominas set masculos, si masculorum appellatione, descendentes masculi ex foeminis comprehenderentur, non erat opus adiicere postea illa verba, Siue ex masculorum, siue ex foeminarum prole: sed frustratoria fuis set: l. ait Praetor. §. 1. in principi. ibi, Non frustra adiecit ff. de iureiurando, cum concordantibus. Id quod Tiber. Decia. d. cons. 327. n. 20. in vers. non obstat etiam, lib. 3. singulariter animaduertit: Iacob. Menoch. d. cons. 172. n. 3. lib. 2. qui cum antea dixis set, iure non probari, quod appellatione descendentium masculorum, contineantur masculi descendentes a foeminis; ita respondit ad tex. in d. §. 1. prout ex Deciano nunc respondimus. Et quidem (& vltra eosdem Authores) si verum amamus negati nullo pacto potest, quin difficultatem hu iusce articuli fortius text. ipse adstringat; nam vs que adeo verum repu auit, difficilem es se, & des cendentium masculorum appellatione, vtrum mas culi ex foeminis comprehendantur, in ambiguo constituit, vt neces se Legislatori fuerit, relata verba adiicere, vt masculorum ex faeminis admis sionem induceret, Et siue ex foeminarum prole, verbo eo omis so, masculi ex foeminis quod admis si non censerentur, nec etiam de eis actum, iuridice contenderetur Et secundum haec vnusquis que diiudicare debebit mature, si in legis dispo sitione res ita se habet, Et siue ex foeminarum prole, verba praefata adiicere, neces siarium adeo vi sum est, vt de masculis ex faeminis ambigi non pos set; in hominis dispositione, si eadem verba sint omis sa, ac de descendentibus masculis actum simpliciter, quod masculi ex faeminis potius exclusi, quam admis si es se centeantur, siue non comprehensi, quam iuridice ambigi quoque vsque adeo valeat, vt potius ipsorum exclusio, quam admis sio inducatur in dubio. Vt etiam verisimiliter credendum sit, testatorem, qui descendentes masculos ad succes sionem simpliciter inuitauit, nec verba illa, Siue ex masculorum, siue ex foe minarum prole, adiecerit, aut alia similia, quibus masculis ex faeminis consuluerit, proferat, ideo sane, atque consulto fecerit, quod de masculis tantum ex masculis, non de masculis ex faeminis intellexerit, cum facile ipsi fuerit id exprimere, si eos etiam comprehendi voluis set. Textus etiam in dict. l. cognoscere. §. liberorum, ff. de verbor. significat. cum loquatur simpliciter de appellatione liberorum, potius repugnat sententiae secundae, admis sionis masculorum ex faeminis affirmatiuae, & primam negatiuam confirmat, cum qualitas masculinitatis non adiungitur. Idque Menochius ipse, dict. consil. 172. numero 35. obseruauit dilucide. Textus denique, in dict. capite primo, de eo qui sibi & haereditatibus suis masculis, vitari vsque adeo potest, vt imo probet totum contrarium, videlicet, quod masculi ex faeminis, appellatione simplici masculorum descendentium non comprehendantur. Id quod aperte deducitur ex eisdem Authoribus, & Petrus Surdus, dict. consil. 308. numero 1. & 2. & 4. numero 9. & in consil. 317. numero 1. libro 3. Aldobrandin. dict. consil. 5. & 6. & in consil. 3. numero 79. vbi vel vno verbo post alios Authores respondet; & inquit, textum illum nihil facere, quia ibi erat facta mentio de faeminis. Deinde, quando in dicto capite primo, id probaretur expres sim in feudis; in fideicommis sis tamen, & vltimis voluntatibus, diuersum ius con stituendum, diuersa videtur suadere ratio, sicuti ex Albano, & Alciato erudite adnotauit Menochius, dict. consil. 172. numero 35. libro secundo, qui textui metipsi concludenter ita satisfacit ibidem, numero 36. vt pro sententia eadem, quae masculos ex foeminis admittit, expendi non valeat. Rursus, rationibus omnibus, quas nouis sime [sect. 9] ponderauit Antonius Faber, referendus statim, ex his satisfieri longa serie pos se videtur, quae Menochius idem, dict. consil. 172. scripta reliquit. Et Socini authoritas illa, quae pro opinione secunda adducitur, & alia Castrensis, in leg. 1. in 2. notabili, C. de condit. insertis, Fulgosij etiam, & aliorum authoritates, quam parum pro secunda eadem opinione, quae masculos ex faeminis admittit, ad stringant, nec primae, quae ipsos excludit, resi stant, deduci velut concludenter potest ex adnotationibus Tiberij Deciani, dict. consil. 127. ex numero 13. vsque ad numerum 26. libro 3. Iacobi Menochij, dict. consilio 172. numero 35. in versiculo, non obstat secundum, & numero 37. vbi respondet Socino, & Castrensi, quos antea commemorauerat, numero 15. & 17. Remanet ergo, veris simum es se placitum illud, prolatum supra, numero septimo, quod articulus hic, vtrum masculi ex foeminis[sect. 10] Comprehensi censeantur, necne, appellatione des cendentium masculorum, sit valde difficilis, & controuersus ob varias diuersa sque rationes, nec iure aliquo, affirmatiue, vel negatiue clare deci sus; indéque Authores quamplures as seueras se, quod masculi ex foeminis non sunt ita proprie & intrinsece masculi, prout sunt masculi ex Masculis sicuti firmas se Interpretes omnes, primae opinionis relatae supra, numero 2. & sequaces, compertum est, atque ex Alciato, & aliis scripsit Syluester Aldobrandin. dict. consil. 6. numero 2. E contrario ta[sect. 11] men (& quia certo aliquo iure duci non pos sunt vnius, & alterius opinionis sectatores) ex aliis obseruauit Petrus Surdus, dict. consil. 308. numero 2. vbi inquit, quod descendens masculus proprie dicitur quis, licet descendat per foeminam, quod etiam firmiter defendit Antonius Faber, in loco referendo infra, & relato supra, in initio huius cap. Et hactenus de prima obseruatione ad explicationem dubij praedicti. Secundo deinde & principaliter constituo, in[sect. 12] eodemmet dubio, vt certum, & indubitatum supponendum es se vnum casum, in quo nullus Scribentium ambigit vsquam, videlicet, vt masculi ex foeminis non comprehendantur, nec comprehensi censeantur appellatione masculorum descendentium, quando agnationis rationem habitam fuis se constiterit, quod vnanimiter omnes probarunt, vt relata opinione tertia, vidisti supra, numero 6. atque ex aliis Authoribus scripsit Surdus, dicto con silio 308. numero 14. & 15. & in consilio 316. numero 8. libro 3. ita etiam & e contrario, quod masculi ex foeminis, & foeminae ips ae admittantur, quando descendentium, vel liberorum, aut filiorum nomen adiectum fuerit, nec verbum masculos adiunctum. Quoniam descendentium appellatione, ve[sect. 13] niunt tam masculi, quam foeminae, & siue ex mas culis, siue ex foeminis in infinitum descendentes: authent. de haeredibus ab intestato venient. §. si quis igitur. l. finali, C. de legitimis haeredibus, cum concordantibus, de quibus post multos alios per Decianum, dict. consil. 127. numero 1. libro 1. lib. 3. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. titul. 11. numero 1. latius titul. 18. numero 1. & 3. Aldobrandinum, in consilio 3. numero 1. Petrum Surdum, dicto consilio 316. numero 1. libro 3. & decision. 84. numero 6. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, articul. 29. numero 14. Cae sar Barzius, decisione Bononiae prima, numero 14. & decisione 4. numero 15. vbi quod verbum, descendentium, est plurium collectiuum, & omnes descendentes in infinitum complectitur. Etiam sine adiectione in perpetuum, vt Peregrinus, vbi supra profitetur. Idem Barzius, eadem decisione 4. numero 36. & decisione 7. numero 1. Iacobus Menochius, in consilio 1. numero 198. libro 1. & consilio 231. numero 88. libro 3. Surdus etiam, alio in loco, hoc est, in consilio 370. numero 22. libro 3. Liberorum etiam, & filiorum[sect. 14] appellatione, quod etiam foeminae comprehendantur, & masculi ex ipsis foeminis, certi equidem iuris est, & probatur per text. in l. liberorum, ff. de verborum significatione l. sed si hac lege. §. liberos. ff. de in ius vocando, vbi Alexander, & Iason plures concordantes adducunt: Decius, in consilio 567. numero 4. & 5. Tiberius Decianus, dicto consilio 127. numero 2. libro 3. Alexander Trentacinquius, qui refert permultos, de substitutionibus, 4. part. capite 7. numero 10. in versiculo, appellatione liberorum. Marc. Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 1. numero 31. & articulo 22. numero 43. & articulo 25. numere 8. Ludouicus Casanate, in consilio 48. numero 78. & in consilio 45. numero 188. Latius in con silio 6. fere per totum, maxime ex numero primo, cum seq. & numero 9. cum seq vbi late explicat, filiorum[sect. 15] appellatione, an, & quando, siue qualiter veniant filiae, & earundem descendentes, post alios iuris Interpretes infinitos, quos congerit in vnum Et vltra relatos ibi explicant id ipsum latis sime Andreas Fachineus, in consilio 35. per totum, lib. 1. Fuluius Pacianus, in consilio 17. ex numero 1. cum sequent. Caeterum, quando filij masculi ex s oeminis[sect. 16] ne quaquam comprehendantur, sed masculi ex masculis dumtaxat, recte, & latius tuetur Antonius Faber, de erroribus pragmaticorum, tom. 2. docad. 28. errore 8. colum. penul. & vide errore 10. ex folio 150. Praeterea & tertio loco, atque principaliter con[sect. 17] stituo, vulgati, & indubitati iuris es se, voluntatem testatoris in materia fideicommis saria, primo loco, & ante omnia spectandam: l. penultima. ff. de legatis primo, l. haeredes mei. §. cum ita, ff. ad Trebellianum. l. cum pater. §. donationis ff. de legatis secundo, cum aliis permultis iuribus, & Authoribus, de quibus per Tiberium Decianum, dict. consil. 127. numero 8. libro 3. Peregrinum, de fideicommis sis, articulo 11. per totum, Manticam, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 3. titulo 3. per totum. Quinimo & coniecturatam mentem praeferri ver[sect. 18] bis, l. cum auus. ff. de condit. & demonstrat. l. cum acutis simi. C. de fideicommis s. cum concordantibus, de quibus per Mantic. & Peregrin. vbi supra, Decianum. dicto consil. 127. numero 9. libro 3. Idcirco in eodem articulo, vtrum masculi ex foeminis compre[sect. 19] hendantur appellatione descendentium masculorum, in fideicommis sis, & vltimis voluntatibus, vel non comprehendantur, aut comprehensi non presumantur, voluntatem disponentis, & descendentes masculos verbum adiicientis, prae oculis habendam, & potis simum spectandam; etiam si coniecturata, & prae sumpta sit, modo ex probatis & legitimis coniecturis deducatur: ex ipsa namque, & casuum occurrentium qualitatibus, & circun stantiis diuersis, ex coniecturis etiam occurrentibus, iuridicéque deductis, s aepis sime opinioni prime locus erit, vt masculi ex foeminis nequaquam admittantur, imo exclusi censeantur omnino, prout coniecturae, & prae sumptiones vrgentes suadeant, prout etiam ex affectione, & dilectione te statoris eiusdem circa alios vocatos, & ratione exclusionis alicuius dignosci poterit. Quoniam, affectio, & dilectio testatoris, vrgens coniectura est ad interpretationem voluntatis ipsius in casu dubio, sicuti in commentariis, de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum, latius nunc scribemus, & multa in proposito post alios Authores adnotauit Ludouicus Casanate, in con silio 10. numero 42. & in consilio 47. numero 27. & sequent. & in consilio 57. numero 21. ex aliis etiam, quae aliunde deducentur legitime, & fine praecipuo, atque immediata causa, siue ratione, ita, vel ita, vel ad vnum, aut alterum modum disponendi. Sic etiam & pari modo, & aliis coniecturis probatis, s aepe etiam erit locus secundae opinioni, vt masculi ex foeminis veniunt, & comprehensi prae sumantur, si descendentes masculi generaliter inuitentur, nec etiam ob eam solam rationem videri debeant exclusi, quod eorum author exclusus fuerit, nisi & alia ita suadeant, & in eorum exclusionem vrgeant: idque iuxta resolutiones Francisci Mantiae, de coniecturis vltimarum voluntatem, libro 8. dict. titul 18. numero 25. & seq. & numero 48. & sequent. & numero 34. & sequent, ex diuersis itaque coniecturis, & prae sumptionibus, & voluntate testatoris diuersimode coniecturata, & ex aliis, quae occurrant, locus erit, vel non erit primae, & secundae opinioni, supra relatis; nec vlla aliqua generali doctrina adeo, quod omnes casus comprehendantur, vel quae omnibus deseruiat, res poterit definiri, aut certa regula circumscribi articuli praefati resolutio; non etiam absolute, aut indistincte probari, vel improbari aliqua ex opinionibus eisdem, quamuis negari non pos sit, quin pro prima, admis sionis masculorum ex foemina negatiua, fortiter adstringant ea, que ipsius sequaces expendunt. Quin etiam eadem in casu dubio prae ualere debere videatur in primogeniorum succes sione, quando masculi ex foeminis coniecturam aliquam vrgentem, aut prae sumptam testatoris voluntatem pro se non inducerent, vt sub vocatione masculorum descendentium, viderentur ex aliis circunstantiis, & coniecturis comprehensi, vel admis si, quamuis ea quoque deficiente, negari non pos sit, quin articulus difficultatem habeat, vt supra dixi. Placitum autem istud nostrum, & resolutio coniecturis, & prae sumptionibus adeo adhaerens, non est quidem aliorum Interpretum sententiis, & velut expresis obseruationibus destitutum, imo & sequentium Authorum resolutionibus in hoc eodem articulo comprobatur aperte. Ac primum quidem ex traditionibus Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. part. dict. quae stione 6. is namque cum ex numero 52. cum sequent. & numero 60. & sequent. in ipsomet dubio versaretur, vtrum masculi ex foeminis admitti deberent, necne; & iterum numero 64. & 65. nihil securius dici pos se existimauit, quam quod eo casu, quo quaeritur, an masculi ex foeminis veniant appellatione masculorum descendentium, & in aliis similibus, mens defuncti diligenter sit ae stimanda, atque ex ea dubij occurrentis re solutio habenda, vt ex ipso Authore constat, dict. numero 64. ibi: est igitur in isto casu. &c. Et numero 65. ad fin. limitatur etiam. Authoritate etiam Iacobi Mand. de Alba, in consil. 86. numero 4. & 5. vbi cum approbas set opinionem eorum, qui masculos ex faeminis succedere dixerunt, quando masculi descendentes simpliciter vocantur: limitat statim, vt id procedat, nisi aliquid repugnet veluti subiecta materia, vel expres sa, aut prae sumpta mens dis ponentis. Et refert, & sequitur Francisc. Mantic. de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. dicto titulo 18. numero 20. in fine, corroboratur rursus expres sa Marcus Antonij Peregrini obseruatione, de fideicommis sis articulo 26. numero 18. qui cum antea numero 15. & 16. opiniones contrarias retulis set, & difficilem, ac controuersum articulum agnouis set (vt supra dicebam) subdit statim dict. numero 18. in hunc modum: Item cum aliqua probabilis ratio suaderet, masculum ex foemina non contineri ad exclusionem substituti, licet de conseruanda agnatione non agatur, non vtique contineretur, & substitutus praeualeret, & in his terminis recte procedit decisio Bal. cons. 40. Quidam magnus nobilis, libro 3. &c. Imo in his terminis, nec eorum omnium, quos pro secunda, & tertia opinione retuli supra, vllus dis sentit, quando scilicet ad exclusionem masculorum ex foe minis, probabilis aliqua coniectura concurrit, & de voluntate testatoris legitimo aliquo modo ita prae sumitur, ipsi namque loquuntur semper, quando simplex adest duntaxat descendentium masculorum vocatio, nec contra masculos ex foeminis vlla extat ex toto tenore dispositionis in contrarium coniectura probabilis. Quamuis etiam nulla extante coniectura, ex sola descendentium masculo rum vocatio, nec Masculos ex foeminis excluserint indistincte Authores permulti, commemorati supra, numero 2. & 3. & Iacobi Menochij pro hac parte[sect. 20] fundamenta dicto consilio 172. libro 2. fortiter vrgeant. Ipsius etiam in articulo praefato prosequendo, atque explanando diligentia, & industria laudari debeat. Nec ab eius as sertione, & resolutione facile recedendum, ex his, quae Franciscus Mantica, libro 9. dict. titul. 18. longa serie adnotauit in contrarium, nisi cum illis prae sumpta quoque mens, & voluntas testatoris, & legitimae coniecturae ipsius concurrant (vt nunc dicebam) sed nec recedendum forsan erit ex his, quae ingeniose equidem, & subtiliter, atque plena manu pro masculis ex foeminis scripta reliquit Antonius Faber, de erroribus pragmat. tom. 2. decad. 28. errore 8. per totum, ex folio 140. cum sequent. nam licet in fauorem ipsorum vrgere videantur, & vrgeant, vere tamen in materia fideicommis saria, ac maxime in primogeniis Hispaniae non obtinebunt, nisi Masculi ex foeminis coniectura etiam prae sumptae voluntatis aliqua se iuuent. Quae omnia (vt supra quoque dixi) iudices discreti maturo iudicio perpendere debebunt, vt pro ca suum occurrentium qualitatibus & circunstantiis diuersis, & prout res, & prae sumptiones suadeant, diuersimode etiam statuant. Nec interest equidem[sect. 21] (cum agnatio non conseruatur) vt Masculi ex foe minis exclusi censeantur, vel admis si sub appellatione Masculorum descendentium, an a foemina, an a Masculo dispositio facta fuerit, vel quod masculo, aut foeminae substitutio fiat. Nam si coniectura aliqua, prae sumptáque mens testatoris non concurrat, etiam si a foemina dispositio facta fuerit, vel foeminae, aut Masculo substitutio fiat, Masculi ex foeminis admitti non debebunt, qui ex coniecturis admitti quoque poterunt, & sic prae sumpta mens, & voluntas potis simum spectanda erit, quae ex aliis in testamento expres sis elici poterit. Atque ita ex Socino, & Capra, eleganter animaduertit nec distinguit. an a Masculo, an a foemina procedat dispositio, Tiberius Decianus, dict. consil. 127. numero 17. & 18. libro 3. vbi latius confirmat. Et in eis dem terminis loquitur Peregrin. de fideicommis s. dict. articul. vigesimosexto, numero decimosexto, vt ipse exprimit in summario eiusdem numeri. Quamuis verum quoque sit, facilius induci, & credi pos se, Masculos ex foeminis ad succes sionem inuitatos, & appellationem masculorum descendentium comprehendi, cum a foemina dispositio procedit, siue maioratus factus est, quam cum a Masculo, idque iuxta resolutiones Authorum quamplurimorum, quos ego libro secundo, capite quarto, numero 143. & 144. recensui, nisi de contraria voluntate constare aliquo modo legitimo sine probatis coniecturis pos sit. nam & foemina forsan masculos ex masculis duntaxat admitti velle, atque desiderari potuit, iuxta ea, quae ibidem dixi, numero 145. & si appellatione masculorum descendentium, masculi ex foeminis, intrinsece, atque ex prae sumpta mente non comprehenduntur (vt tot Authores contendunt) ex diuersitate personae, diuersum non poterit constitui ius, vt Decian. firmauit expres sim, vbi supra. Quarto denique & vltimo constituo, Michaelem[sect. 22] Gras sum, receptarum sententiarum § fideicommis sum, quae stione 35. numero 3. huiusce articuli, & dubij hactenus propositi terminos confudis se. nec distincte percepis se; ipse namque masculorum descendentium mentione facta in dispositione, ex eo generaliter masculos ex foeminis excludit, nec contineri as serit, quod masculorum mentio fieri non potuerit, absque eo, quod agnatio conseruata fuerit: quod tamen quam falsum sit, ex superioribus deducitur manifeste. Tum, quia nudae masculinitatis, & non[sect. 23] agnationis, siue sexus masculini duntaxat rationem haberi pos se in vocatione masculorum des cendentium, certis simi iuris est, & ex multis agnouit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro 3. dict. capite 5. numero 48. Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, dict. quae stione 6. numero 58. Tum etiam, quia omnes iuris Interpretes hucvs que scribentes, & qui in proposito articulo admis sionis, vel exclusionis masculorum ex foeminis affirmatiue, vel negatiue responderunt, loquuntur quidem in terminis, in quibus agnationis ratio habita non fuit, nec id constat, nam si agnationem consideras se institutorem maioratus constaret, res prorsus difficultate, & altercatione careret, iuxta opinionem illam relatam, supra numero 6. & in eis terminis loquutos omnes, dignoscitur ore aperto ex eisdem antea relatis, atque ex omnibus in initio huius cap. commemoratos. Sic etiam obseruauit Petr. Surd. dict. consil. 316. n. 3. lib. 3. qui tamen Mich. Gras si notam superiorem non adiicit, nec commemorat ipsum. Vnde Si adiiciendum erit superioribus, & hacte[sect. 24] nus dictis, Ricard. & Ioan. Andreae doctrinam, probatam ab his omnibus. quos retuli supra, numero 2. non fulciri ea vnica duntaxat ratione, quae a con seruatione agnationis deducitur, cum agnatione conseruata, dubitationi locus es se non pos sit (vt nunc dicebam, & maiori ex parte Interpretes loquuntur, quando agnatio conseruata non est) sed & aliis etiam, atque ex multis subsistere rationibus, quas eiusdem opinionis primae sectatores considerarunt, & adduximus supra, numero 3. nempe, quod exclusa matre, dicitur exclusus & i filius, & descendentes eius. Et quod es set absurdum, matrem proximiorem es se exclusam, & filium remotiorem es se admis sum, & quod causatum non potest es se potentius sua causa, vt latius ibidem dixi. Caeterum quando agnatio conseruata fuis set, quo casu ad exclusionem masculorum ex faeminis, res caret pror sus dubitandi ratione (vt dixi) non modo dictis nunc rationibus, sed etiam illa agnationis conseruatae res fulciretur. Quocirca non sequitur; Agnatio conseruata non fuit, ergo nec Masculi ex foe minis exclusi sunt: pos sunt namque vigere, atque testatorem ipsum excitas se rationes aliae, ex quibus masculorum eorundem exclusio inducatur: idque ex eisdem Authoribus primae opinionis, relatis dict. numero 2. ex Ruino, in consilio 18. numero 9. libro 3. Alciato, in consil. 563. column. 2. versiculo, restringitur etiam. Aldobrandin. in consil. 3. & 5. & 6. vbi latius, & in terminis nostris, quod praefata consequentia admitti non pos sit, cum etiam & aliis pluribus rationibus excludi potuerint Masculi ex fae minis, etiam agnatione non conseruata: aduertit expres sim Iacobus Menochius, dict. consil. 172. numero 12. in vers. nec repugnat huic solido argumento, & numero 32. in vers. ex quo sequitur. Optime Ioannes Cephalus, dict. consil. 581. numero 32. libro 4. Indeque cum non sufficiat dicere, agnationem conseruatam non fuis se (quod negari non potest) ad coniecturas legitimas, & prae sumptam voluntatem decurrere, vis equidem, & neces sarium omnino erit, iuxta ea, quae superius remanent scripta, numero 10. Quod[sect. 25] & vltra Authores relatos ibidem, agnouit aperte in hac eadem materia Antonius Faber, de erroribus pragmat. tom 2. decad. 28. errore 8. Is namque pro masculis ex foeminis, licet vrgenter scripserit (vt supra dicebam) & masculos ex foeminis admitti in ea vocatione contenderit, ex coniecturis tamen, & prae sumpta voluntate in contrarium, aliter statuit, & ab ea sententia recedit, & masculos ex foeminis excludi ob contrarias coniecturas, tuetur ibi, col. 5. ad fin. folio 145 vt negari non pos sit, materiam eandem, coniecturalem es se, & prae sumptam, ac diuer simode pro casuum occurrentium circunstantiis, & coniecturis diuersis definiendam, vt monui s ae pis sime. Et quemadmodum non de facili recedendum a sententia, & rationibus Menochij, dixi supra n. 20. sic nec de facili a sententia, & rationibus Fabri recedi poterit; sed vnum, vel alterum ex validioribus, aut vrgentioribus coniecturis eligi debebit, prout negotij qualitas suadeat. # 30 CAPVT XXX. Regula illa, siue Interpretum omnium axioma commune, & per manus traditum quotidie, Si vinco vincentem te, multo magis vincam te, in succes sionum, & aliorum actuum materia, an, & qualiter procedat, & de aliorum variis in locis traditionibus (quae hic aggregantur) breuis resolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Regula illa, Si vinco vincentem te, multo magis vincam te, diuersimode explicata, atque exornata permultis remis siue, vt hic videbitur. -  2 Et in omni actu, & materia, ac etiam in dispositionibus testamentariis, & fideicommis sariis, & in succes sionibus, regula ipsa accepta, vt hoc numero adnotatur. -  3 Si vinco vincentem re, regula praedicta, procedit duntaxat, quando eadem militat vincendi ratio, nec obtinet locum, quando adest diuersa ratio. -  4 Procedit etiam in eodem genere vincendi. -  5 Et quando vincens subrogatur, & succedit in locum victi formaliter, quasi illum reprae sentans, secus tamen si ob potentius ius. -  6 Vel quando vterque iure communi innititur; secus si aliter iure speciali, quia tunc iste vincitur. -  7 Nec habet locum regula eadem in statuto, vel alia dispositione iuris communis correctoria. -  8 Non etiam habet locum in materia foeminarum exclusiua. REgula illa, atque Doctorum omnium[sect. 1] axioma commune, Si vinco vincentem te, multo magis vincam te, adeo generaliter proferri variis in locis, & in omni materia tradi per manus quotidie solet, vt non modo expendatur, atque adducatu frequenter; sed etiam diuersimode applicetur, atque explicetur: quocirca, vt cum occasio se offeret alibi quaerendi neces sitate, atque congerendi placita diuersa interpretum nostrorum, labore excusaretur lector, non inutiliter visum est aliquando, si hoc loco commemorarentur, atque aggregarentur quicunque fere, qui hactenus regulam eandem, vel adduxerunt, vel explicarunt, atque etiam exornarunt, qui & vnanimiter regulae eiusdem probationem citarunt text. in l. de acces sionibus. ff. de diuersis & temporalibus prae scriptionibus, & in l. aequis simum. ff. ad S.C. Tertullian. & in c. Martini. in fine, de conces sione praebendae, lib. 6. & Glos sam singularem commendatam ab omnibus, in l. vsucapio, C. de pignoribus, qui etiam, etsi frequentius ad modum praefatum regula praedicta vsi fuerint, scilicet, Si vinco vincentem te, multo magis vincam te: aliquando tamen ad alium modum regulam metipsam expendunt, videlicet, Excludens excludentem te, excludit etiam te, vt per Iacobum Philippum Portium, cuius statim specificam mentionem faciemus. Videndi itaque erunt in proposito, & pro dilucida explanatione regulae, siue conclusionis superioris, Bart. in d. l. de acces sionibus. Baldus, in cons. 25. lib. 2. Alexand. in l. illam, col. 4. C. de collat. & in cons. 141. lib. 7. Aretin. in cons. 159. & in cons. 27. n. 1. Angelus, in cons. 252. per totum. Castrensis, in cons. 22. lib. 2. Corneus, in cons. 98. lib. 3. col. fin & in consil. 84. col. 2. lib. 4. & in cons. 271. col. 6. eod. lib. 4. Oldraldus, in cons. 198. n. 6. Felinus, in cons. 1. n 9. & in c. pastoralis, col. 1. de officio Ordinarij. Socinus senior, in consilio 28. numero 1. & 4. & numero 29. libro 4. & in consilio 102. columna 3. eod. lib. 4. Parisius, in consilio 47. colum. 3. libro 3. & in con silio 42. numero 113. eod. lib. 3. & in consilio 47. col. 11. lib. 1. Romanus, in cons. 436. n. 22. Iason in l. 1. §. veteres, num. 26. ff. de acquirenda pos ses sione. Socinus iunior, in cons. 6. n. 3. vol. 1. & in cons. 10. n. 17. vol. 2. Curtius iunior, in cons. 5. n. 8. Capra, in cons. 137. n. 7. Marc. Anton Natta, in consilio 187. colum. finali, lib. 1. Ioan. Campeg. in tractatu, quod stant. Masculis, &c. q. 28. n. 134. & seq. Afflictis, decis. 21. AEgid. Bellam. in cons. 31. col finali. Laurus de Palatiis, in tractatu, quod stantibus mas culis, n. 184. Gratus, in cons. 20. col. 2. lib. 1. & in cons. col. 5. lib. 5. & in cons. 103. col. finali, lib. 2. Carolus Ruinus, in l. Gallus, §. & quid si tantum, columna 57. & seq. ff. de liber. & posthum. & in cons. 39. lib. 3. Decius, in cons. 569. & in cons. 589. & in cons. 451. col. 2. & in cons. 625. col. finali. Albertus Brunus, in tractatu, quod stantibus mas culis. folio 18. art. 6. col. 3. in fine, & seq. n. 148. & seq. & num. 159. Didac. Couar. variar. lib. 1. c. 7. n. 3. in versic. item aduersus principalem conclusionem. Tiber. Decian. in cons. 13. n. 38. per totum, lib. 3. & in cons. 58. n. 20. lib. 5. Euerardus, in loco, a primo ad vltimum: numero 3. fol. 662. Tobias Nonius, in cons. 16. n. 17. Beroius, in cons. 150. n. 10. lib. 2. Niconitius, in rubric. ff. de noui operis nunciat. num. 255. Antonius Gabriel, communium conclusionum, lib. 4. titul. de succes sionibus ab intestate, conclus. 4. per totam. Iacobus Philippus Portius, conclus. Reg. & com. opi. lib. 3. reg. 27. vbi Vincens vincentem te, quemadmodum vincat te: & reg. 28. vbi, Excludens excludentem te, an, & qualiter excludat te, ex fol. mihi 625. vsque ad folium 632. Ioannes de Montesperello, in cons. 53. & in cons. 18. n. 44. Federicus Scotus, in responso 6. numero 4. tom. 2. lib. 3. Hieronymus Gabriel, in consilio 15. numer. 7. lib. 1. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 10. tit. 7. num. 6. Iacobus Menochius, in consilio 4. num. 33. lib. 1. & in consilio 126. num. 25. lib. 2. & in consilio 172. num. 11. eodem lib. 2. & in cons. 234. num. 16. & 23. lib. 3. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 16. Ludouicus Moro, in respons. 54. num. 7. Tobias Nonius, in consil. 16. num. 17. Syluester Aldobrandinus, in cons. 100. num. 12. & num. 35. lib. 1. qui inquit d. num. 12. regulam propositam, si vinco vincentem te, &c. es se infallibilem. Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 553. numero 31. & in consilio 761. num. 37. & 38. vbi Vincentius Annibald. eius Additionator, lit. I. folio 91. Hippolytus Riminaldus, in consil. 759. num. 86. lib. 7. Laurentius de Pinu, in consilio 66. numero 7. & 8. Franciscus Bursatus, in consil. 302. num. 42. lib. 3. Cae sar Thebaldescus, in consil. 1. num. 174. Claudius Pratus, de regul. iur. lib. 2. tit. 10. cap. 1. folio 86. Borgninus Caualcanus, decis. 12. numero 44. part. 3. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 8. n. 10. & 67. & in cons. 88. n. 35. lib. 1. latius in consil. 2. ex num. 60. cum sequent. vsque in finem consilij, & vide ex num. 35. vsque ad num. 45. lib. 2. Alexand. Terti. Bergomen. in consilio 162. numero 4. inter consilia vltimarum voluntatum, libro primo. Alexand. Raudensis decis. 47. num. 15. Petrus Surdus, in consil. 125. num. 14. & in consilio 138. num. 4. & 18. & 19. lib. 1. & in consil. 343. num. 5. & in consil. 416. num. 2. & num. 23. & 25. lib 3. Ipsemet Surdus, in consil. 439. n. 36. & in cons. 443. num 25. eod. lib. 3. Oldendorp. in tractatu suo form. inuestig. action. Cagnolus, in l. non debet cui, ad finem. ff. de regulis iuris. Portius, in §. praeferuntur, post Glos sam ibi, instit. ad S.C. Tertull. Cardinalis Tuschus, in pract. conclus. iuris, tom. 8. lit. V. conclus. 208. per totam, fol. 599. Et quidem ex his omnibus apparet (vt dixi) [sect. 2] regulam hanc, si vinco vincentem te, multo magis vincam te, es se veris simam, & in omni actu, & materia, ac etiam in dispositionibus testamentariis, & fideicommis sariis, & in succes sionibus quibuslibet fuis se acceptam; & ita in succes sionibus loquitur text. in dicto cap. Martini, atque in eisdem ex multis aliis constituit, & pro sequitur Antonius Gabriel, dicta conclusione 4. per totam, modo regula eadem eis modis temperetur, & explicetur, quibus per ipsos Authores nunc relatos temperatur, & explicatur, ac maxime vt procedat dumtaxat, quando eadem militat vincendi ratio, nec locum obtineat, quando adest diuersa ratio. In quo omnes, qui huc[sect. 3] vsque scripserunt, conuenerunt vnanimiter, vt per Antonium Gabrielem, dicta conclusione 4. numero 3. Couarruuiam variarum, libro 1. dicto cap. 7. num. 3. in versiculo, item aduersius principalem conclusionem. Decianum, in consilio 13. numero 38. in principio, lib. 3. & dicto consilio 58. numero 20. lib. 5. Surdum, dicto consilio 138. numero 19. lib. 1. Iacobum Philippum Portium regularum, libro 3. regula 27. in versiculo, Secundo limita. & in versiculo, Quarto limita. Cardinalem Tus chum, tom. 8. litera V, conclusione 208. num. 4. & num. 16. & 17. Deinde, & secundo, vt regula met[sect. 4] ipsa procedat, si vinco vincentem te, in eodem genere vincendi, vt per Socinum iuniorem, in con silio 10. numero 17. libro 2. Manticam, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 10. tit. 7. numero 6. qui inquit, quod regula praedicta procedit sine dubio, quando idem est genus vincendi, seu certaminis, Tuschus, dicta conclusione 108. numero 5. & 15. dicens, quod regula haec procedit, quando ille, qui te vincit, & tu, es setis eiusdem generis, rationis, & ordinis; alias secus, Secus etiam, quando virtus, quae est in vincente, non concurrit in vincendo illum, quem tu vincis, vt per Cagnolum, in leg. non debet, in fine, ff. de regulis iuris, Iacobum Philippum Portium, dicta regula 27. in fine. Rursus, & tertio, procedit eadem regula,[sect. 5] quando vincens subrogatur, & succedit in locum victi formaliter, quasi illum reprae sentans, secus tamen si ob potentius ius, vt per Mandellum Albensem, dicto consilio 761. numero 38. & 39. & ipsius Additionatorem, ibidem, litera 1, Decianum, dicto consilio 13. numero 38. libro 3. & in consilio 58. numero 20. lib. 5 Surdum, in consilio 138. numero 18. libro 1. consilio 416. numero 23. lib. 3. Ioannem Vincentium Hondedeum, dicto consilio 8. numero 67. & in consilio 88. numero 33. libro 1. Vbi post alios multos iuris Interpretes scriptum reliquit, quod dicta regula, si vinco vincentem te, &c. locum tantum habet, quando ille, qui vincit vincentem me, succedit in locum eius, qui vincit me, quasi illum reprae sentans: sed quando vincens non subrogatur in gradum, & locum victi, sed sibi tantum ex aliqua causa ius potentius defertur, illi locus non est. Quod scripsit Bartolus in leg. 1. §. qui habet, numero quarto, ff. de bonorum pos ses sione contra tabulas, & sequuntur Authores ab eodem Hondedeo commemorati, ibidem. Praeterea, & quarto, regula metipsa procedit,[sect. 6] quando vterque ius suum intendit ex regulis iuris communis, siue ex iure communi intentionem suam fundat; secus tamen si alter de iure speciali contenderet, quia tunc in dubio vinceret is, qui iure communi inniteretur, vt per eundem Mandellum Albensem, dicto consilio 761. num. 4. Denique, & quarto, ipsa regula, si vinco vin[sect. 7] centem te, locum non habet in statuto, vel alia dispositione iuris communis correctoria, sicuti ex aliis concludit Menochius, dicto consilio 134. numero 23. lib. 3. Surdus, dicto consilio 416. numero 25. lib. 3. Iacobus Philippus Portius, regularum, lib. 3. dicta conclusione 28. Decianus, dicto consilio 13. sub numero 38. in principio, lib. 3. Vbi inquit, quod regula dicta non procedit, quando ex ipsa volumus arguere contra regulas iuris communis, & ad correctionem ipsius, vt tenuit Alexander ibi relatus, Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro tertio, cap. quinto, dicto numero 16. vbi quod regula, si vinco vincentem te, &c. non habet locum in ma teria foeminarum exclusiua, & citat Bartolum, Alexandrum, & Curtium iuniorem, & vltra eum vide textum, in dicta leg. AEquis simum, §. ex filio, & in leg. 2. §. sed neque auus, ff. ad Senatusconsultum Tertullianum. Iacobum Philippum Portium latis sime, dicta libro tertio, regula 28. per totam, & dicta regula 27. in versiculo. Tertio limita, vbi quod ista regula non habet locum in materia statutorum excludentium & succes sione. Caetera autem, quae etiam ad regulam metipsam pertinent, sed ita as sidue in praxi non versantur, penes relatos Authores in. initio huius capitis videri potuerunt, & per Antonium Gabrielem, Tuschum, & Portium, vbi supra, & in succes sionum materia commendo Ioannem Vincentium Hondedeum, dicto consilio 2. ex num. 35. vsque ad num. 45. & num. 60. & septem sequent. lib. 2. FINIS. LOCA IVRIS COMMVNIS Vtriusque, tam Cae sarej, quam Pontificij, & legum Partitae, & Nouae collectionis regiae, quae in hoc libro Tertio singulari equidem studio & diligentia explicantur, & quibus notabiles & germani intellectus as signantur. -  Ex Digesto Veteri. -  LEx Si instituta, §. de inofficioso, ff. de inofficioso testament. cap. 27. per totum. -  L. fistulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione. Late, atque eleganter, cap. 3. ex num. 80. cum multis seqq. -  L. ilicet, §. rei depositae, ff. depositi, cap. 16. num. 16. cum seqq. -  L. certi condictio, §. fin. ff. si certum petatur, c. 16. num. 27. & 28. -  L. quod si ab initio, 10. ff. si certum petatur, c. 16. num. 28 -  L. si communem, ff. quemadmodum seru. amitt. c. 25. n. 29. -  L. si hominem, §. quoties, ff. depositi, c. 76. ex n. 49. cum multis seqq. -  L. vbi coeptum. ff. de iudic. cap. 25. ex num. 39. cum sequent. -  L. finalis, ff. de rei vendicatione, cum sua materia, cap. 18. per totum. -  L. cum debitor, ff. in quib. caus. pign. vel hypoth. tacit. contrah. cap. 23. ex num. 96. -  Ex Infortiato. -  LEx prima, l. 2. & seq. & totus titulus, ff. si quis aliquem testa. prohib. vel coege. cap. 1. per totum, vbi latis sime, & melius, quam alibi. -  L. apud Iulianum, §. constat, ff. de legat. 1. cap. 7. num. 6. & n. 10. -  L. qui cum maior, post princ. ff. de operis libert. c. 7. num 11. -  L. intercidit, 58. ff. de conditionibus, & demonstr. cap. 7. num. 13. -  L. quidam relegatus, ff. de rebus dubiis, c. 7. ibid. -  L. 2. §. tractari, vers. finge autem, ff. ad Tertull. nouiter, & vere, cap. 7. num. 27. -  L. 3. §. quid ergo, ff. de contrario iudicio tutelae, cap. 7. num. 24. -  L. Titia Seio, 89. §. Lucius, ff. de legat. 2. cap. 10. num. 44. -  L. si filius haeres, ff. de liber. & posthum. c. 11. n. 2. -  L. cum pater, § haereditatem, el 1. ff. de legat. 2. c. 12. num. 90. -  L. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liber. & posth. cap. 12. num. 24. in fin. & n. 27. -  L. si quis filium, §. 1. ff. de acquirend haered cap. 15. num. 9. -  L. vltima. ff. vnde liberi, cap. 15. num. 17. & vide ex num 2. cum seq. Ex ibi namque traditis, singulariter 1. illa exornatur. -  L. & si ex modica, §. si filius, ff. de bonis libert. c. 15. num. 74. -  L. qui in omnibus, §. fin. ff. de administr. tutor. c. 16. num. 67. -  L. prima, §. si ex fundo, ff. de haeredibus instituend. cap. 17. per totum: vbi plena manu de materia eius §. -  L. quoties, §. si duo. ff. de haeeredib. instit. cap. 17. ex num. 44. vsque ad num. 51. -  L. si quis haeres instituatur excepto, ff. de haeredibus instituendis, cap. 17. num. 73. & 74. & 98. & 99. -  L. peto, ff. de legatis 2. cap. 17. n. 114. & 115. -  L. Lucius, §. quae habebat, ff. ad Trebel. c. 17. n. 59 & 60. & 63. -  L. si miles vnum, ff. de militari testament. cap. 17. num. 78. -  L. cum ita, §. in fideicommis so, ff. delegat. 2. cap. 19. num. 141. -  L. in suis, cum aliis pluribus illius tituli, ff. de liber. & posthum. cap. 22. per totum. -  L. Imperatores, ff. de tutel. & ratio, distrahend. cap. 27. ex num. 52. -  Ex Digesto Nono. -  LEx si is qui, ff. de iure fisci, cap. 4. num. 19. & num. 24. -  L. statu liberi a caeteris, §. Quintus Mutius, in vers. quoniam, ff. de statu liberis, cap. 6. num. 21. -  L. inter stipulantem, §. sacram, ff. de verb. obligat. cap. 7. num. 7. -  L. continuus 137. §. cum quis, ff. de verb. obligat. cap. 7. num. 8. -  L. prima, §. permittitur, ff. de aqua quotid & ae stiu. cap. 7. num. 12. -  L. quod quis, ff. de priuilegiis creditorum, cap. 8. in princ. num. 2. -  L. vbi repugnantia, ff. de regulis iuris & eius materia, cap. 10. ex num. 17. cum seqq. -  L. Statius Florus, § Cornelio Foelici, ff. de iure fisc. c. 12. n. 28. & n. 82. & 88. -  L. ex ea parte, §. in insulam ff. de verb. oblig. cap. 12. num. 28. & n. 92. -  L. qui Romae, §. Augerius, ff. de verb. oblig. cap. 14. per totum. Vbi eleganter & melius quam hactenus de eius textus interpretatione. -  L. si ita stipulatus, §. pos sunt, ff. de verb. oblig. c. 14. num. 24. -  L. fideius sor obligari, 17. §. fin. ff. de fideius soribus, cap. 14. num. 28. -  L. interes se puto, 39. ff. de acquirend. pos ses s. cap. 16. cap. 16. num. 21. -  L. solutam, & l. solutionis, ff. de solut. cap. 23. n. 87. & vide ex num. 78. -  L. si ventri, §. in bonis, ff. de priuil. credit. cap. 16. ex num. 49. cum multis seqq. -  L. prima, §. primo, & tit. ff. ad S.C. Turpil. cap. 21. per totum. -  Ex Codice. -  LEx prima, l. vltima, & totus titulus, C. si quis aliquem testari prohibuerit; vel coeg. cap. 1. per totum, vbi latis sime. -  L. prima, & titulus, C. si aduersus donationem, c. 2. num 4. 5. & 6. per totum. -  Authent. Sacramenta puberum, C. si aduersus venditionem, & eius materia, cap. 2. ex num. 1. vsque ad num. 37. -  L. as siduis, C. qui potiores in pignore habeantur: & eius materia, cap. 4. per totum. -  L. vltima, C. de iure deliberandi, cap. 5. ex num. 2. & num. 17. cum seq. -  L. vltima, §. sin vero postquam, C. de iure deliber. cap. 5. num. 23. -  L. 2. C. de communium rerum alienatione: & eius materia, cap. 6. num. 36. -  L. licet, C. qui potiores in pign. habeant. cap 8. -  L. vltima, C. de pactis: & eius materia, cap. 7. per totum: vbi late & vtiliter. -  L. perfecta donatio, C. de donationibus, quae sub modo: & eius materia, cap. 10. per totum, vbi plene & vtiliter. -  L. sicut, C. de oblig & act. cap 10. n. 51. -  L. fin. C de reuocandis donat. & eius materia, c. 10. num. 59. -  L. res vxoris, in fine, C. de donationibus inter. c. 12. num. 90. -  L. vnica C. de his qui ante apertas tabulas, cap. 13. num. 8. & num. 23. -  L. vnica, §. cum autem, & §. in nouis simo, C. de caducis tollend cap. 13. num. 11. -  L. contractus. C. de fide instrum. c. 26. n. 8. -  L. veteris, C. de contrahenda, & committenda stipulatione. cap 14. num. 19. -  L. vnica, C. quando imper. inter pupil. & viduas, cap. 25. per totum. -  L. quoties, cum sua materia, C. de haered. instit. cap. 17. per totum. -  L. quidam cum seruum, C. de neces sariis seruis hae red. instit. cap. 17. n. 54. & 55. -  L. vltima, C. de fide instrum. & eius materia, c. 18. num. 15. & 16. -  L. vltima cum sua materia, C. de edicto Diui Adriani toll. cap. 24. per totum. -  Authent. post fratres, 1. & 2. & eius materia, C. de legitimis haered. cap. 19. per totum. -  L. nihil, C. de vsucapione pro haerede. Accurate & argute cap. 22. per totum. -  Ex tribus libris Codicis. -  LEx prima, C. de vendit. rer. fiscal. cum priuat. commun. cap. 6. per totum. -  Ex Authenticis. -  § SI vero non fecerit, in authent. de haeredib. & falcidia, cap. 5. ex n. 2. & n. 10. -  §. His consequens, in authent. de aequalitate dotis, cap. 8. -  §. 1. cum seq. & §. liquidum, in authent. de haered. ab intest. venient. cap. 19. num. 30. -  §. Si igitur, el 2. in fin. in auth. de haered. ab intest. venient. cap. 29. num. 83. -  Ex Institutionibus. -  § EX conditionali, de verborum obligationib. cap. 14. num. 18. -  §. Cum filius, instit. de haeredib. quae ab intestato deferuntur, & eius materia, latis sime cap. 19. per totum. -  Ex Decretalibus. -  CAp. cum simus, de regularibus, c. 12. n. 31. -  Cap. Bona fides, de deposito, c. 16. n. 10. & 11. -  Cap. 1. de sequestratione pos ses sionis & fructuum, cap. 16. n. 19. & vide ex n. 16. -  Cap. Licet, de voto & voti redemptione, late & melius quam antea fuis set, cap. 19. num. 113. & num. 119. cum pluribus seqq. -  Cap. Salubriter, de vsuris, cap. ad nostram, de rebus Ecclesiae non alienandis, cap. ad nostram 7. de iureiur. cap. 23. per totum. -  Ex libro sexto Decretalium. -  CAp. Quamuis pactum, de pactis in 6. & eius materia, cap. 2. ex n. 36. cum seq. vsque in finem capitis. -  Cap. Grandi, de supplenda negligentia Praelatorum in 6. cap. 19. num. 114. & n. 118. -  Ex legibus Partitarum. -  LEx 27. 28. & 29. & l. 26. tit. 1. part. 6. cap. 1. fere per totum. Vbi late de intellectu & materia eorum legum. -  L. 6. titul. 19. partit. & l. 16. in princip. tit. 11. part. 3. & earum materia, cap. 2. ex num. 1. cum multis sequent. -  L. 21. 22. & 23. tit. 8. part. 5. & earum materia, cap. 3. fere per totum. -  L. 33. tit. 13. partit. 5. cap. 4. fere per tot. -  L. 29. tit. 13. partit. 5. cap. 4. n. 33. & 34. -  L. 10. tit. 6. partit. 6. c. 5. num. 6. 7. & 8. -  L. 7. tit. 11 partit. 6. cap. 5. a principio, vbi plena & absoluta manu de eius intellectu & materia. -  L. 53. in vers. otro si dezimos, tit. 5. part. 5. cap. 6. per totum. -  L. 1. tit. 1. part. 2. & l. 31. tit. 18. part. 3. cap. 6. in principio. -  L. 14. in fine tit. 4. partit. 6. cap. 7. vbi late & melius quam antea fuis set. -  L. 26. & 28. tit. 13. partita 5. dilucide & melius quam antea explicatae fuis sent, cap. 8. -  L. 30. tit. 13. partita 5. cap. 8. num. 27. -  L. 16. tit. 11. partita 5. cap. 14. num. 29. -  L. 9. tit. 3. part 5. c. 16. n. 31. -  L. 14 tit. 3. part. 6. c. 17. per tot. -  L. 3. tit. 3. part 3. c. 18. n. 2. -  L. 2. tit. 15. part. 2. decisio & materia, vtiliter & singulariter cap. 19. fere per totum. -  L. 4. tit. 15. part. 2. cap. 29. num. 115. & n. 125. cum sequent. -  L. 7. & 8. tit. 1. part. 2. cap. 19. n. 129. -  L. 12. tit. 1. & l. 9. tit. 15. part. 2. cap. 19 n. 130. -  Leges aliae plures partitae in eodem proposito, d.c. 19. n. 18. -  L. 2. tit. 14. part. 6. cap. 24. per totum. -  L. 6. tit. 5. part. 5. cap. 26. n. 17. -  Ex legibus Tauri. -  LEx 17. Tauri, cap. 11. per totum, & cap. 12. num. 48. -  L. 40. Tauri decisio, sensus, intentio, & materia, late & vtiliter cap. 19. per totum. -  Ex legibus Nouae collectionis. -  LEx prima, tit. 4. lib. 5. Nouae collectionis regiae, cap. 1. ex num. 49. -  L. 2. tit. 9. lib. 9. Nouae collectionis regiae, c. 3. n. 69. cum seq. vsque ad num. 77. -  L. 2. tit. 16. lib. 5. Nouae collectionis regiae, cap. 14. num. 20. -  L. primae, tit. 4. de los testamentos, lib. 5. plures declarationes, cap. 17. ex num. 123. cum multis seqq. vsque in finem capitis. -  L. 5. tit. 7. lib. 5. Nouae collectionis regiae, decisio, sensus, intentio, & materia, late & vtiliter c. 19. per totum. -  L. 1. tit. 4. Nouae collectionis regiae, in finalibus verbis, cap. 24. num. 179. & 182. -  L. 2. tit. 16. lib. 5. Nouae collectionis regiae, cap. 26. ex. num. 19. -  L. 7. tit. 7. lib. 5. Nouae collectionis regiae, cap. 28. num. 11. cum seq. INDEX Eorum omnium, quae in huius Libri Tertij Commentariis continentur, & tractantur, sic copiose, & vere deductus, vt nihil vltra addi, aut praetermis sum reperiri potuerit. -  A. -  A Ctvs quicunque, spontaneus prae sumitur regulariter, nisi coactio probetur, lib. 3. cap. 1. num. 66. -  Additio quando sit dispositioni alicui, iudicatur de additione, sicut de principali, lib. 3. cap 10. num. 13. -  Addita terra regno, debet iudicari secundum leges Regni, ibid. num. 14. -  Admis sus semel, perpetuo debet durare admis sus, donec ipse seu omnes eius descendentes supererint, licet causa deficiat, vel causa de nouo emergat, quae admitti eum de nouo impediret, lib. 3. cap. 15. num. 13. -  Afflictis decisio. 69. explicatur, lib. 3. c. 1. n. 193. -  Aimon Crauetae distinctio, & concordia adducitur, & nouiter improbatur per Authorem, c. 17 num. 101. & 102. lib. 3. -  Contra Albericum, & eius sequaces, fortis simum argumentum deductum, lib. 3. cap. 8. num. 19. -  Alberici praecipua ratio, in articulo quodam rei venditae habita fide de pretio, nouiter & vere conuicta, lib. 3. c. 8. n. 20. -  Aluaradi locus expenditur, quo sententia authoris corroboratur, monasteriíque, aut monachi ius in primogeniis eliditur, lib. 3. c. 12. n. 67. -  Alexandri Trentacinquij obstacula quaedam contra ea, quae cap. 12. huius libri traduntur, nihil concludens continere, nec vere vim eorum aliquo modo elidere, lib. 3. cap. 12. n. 101. vbi id ostenditur. -  Alexandri Trentacinquij in materia cap. 13. huius libri distinctio noua, concludenti tamen ratione conuicta, lib. 3. d. cap. 13. n. 22. -  Alexandri Raudensis in quae stione quadam reprae sentationis traditiones, nouiter & vltra alios expenduntur, lib. 3. cap. 19. n. 322. -  Aluari Velasci locus perpenditur, atque declaratur, lib. 3. cap. 19. num. 261. -  Alciati, & aliorum interpretum rationibus, seu fundamentis contra communem interpretationem §. Augerius, l. qui Romae, ff. de verb. oblig. ab Hugone Donello, & vere, & concludenter satisfactum, vt ibi ostenditur, lib. 3. c 14. n. 16. -  Alimenta finiri sola morte naturali dumtaxat, non vero ciuili, vt banno, deportatione, damnatione in metallum, & capitis diminutione, lib. 3. c. 12. num. 5. Et quare in alimentis mors ciuilis non aequiparetur naturali, ibid. remis siue num. 6. -  Alimenta debita alicui, an finiantur eo ingres so religionem, & profes so. Vbi distinguitur inter religionem capacem bonorum in communi, vel incapacem etiam in communi, lib. 3. d.c. 12. n. 7. -  Alimenta prae standa litiganti lite pendente, vide cap. 27. per tot lib. 3. -  Angeli sententia explicatur, lib. 3. cap. 1. ex n. 182. & n. 190. -  Angeli, & Castrensis doctrina in materia cap. 15. huius libri 3. Optime & vere explicata eodem cap. 15. num. 73. -  Angeli, & Castrensis eadem doctrina, explicata iterum, ibid. num. 75. -  Angelum varias se in materia cap. 17. huius libri 3. & longe diuersas, vide contrarias opiniones su stinuis se, eod. cap. 17. n. 97. -  Andream Fachineum, cap. 3. huius libri 3. materiam rectis sime percepis se, & text. in §. frumenta, l. fistulas, ff. de contrahenda emptione, ad verum retulis se intellectum, vt eodem cap. 3. n. 94. latius demonstratur. -  Andream Fachineum, in materia iuris substitutionis vulgaris, & iuris transmis sionis ex capite iuris deliberandi, vel ex potentia sanguinis, non recte se habuis se, nonnulla potius minus bene obseruas se, vt lib. 3. cap. 13. n. 89 adnotatur. -  Andreae Gail obseruatio quaedam circa pactum mutuae succes sionis refertur, & in proposito, cap. 9. huius libri 3. explicatur eod 9. num. 15. -  Andreae ab Angulo ratio quaedam, nouae conuincitur, lib. 3. c. 11. n. 8 -  Antonij Gometij ratio quaedam pro sententia communi ponderatur, eidémque nouiter re spondetur, lib. 3. c. 13. n. 7. -  Antonij Gometij obiectiones nonnullas in propo sito, cap. 13. huius libri 3. non vrgere, eo. cap. 13. num. 18. ostenditur. -  Antonij Gometij ad textum, in §. Augerius, l. qui Romae, ff. de verborum obligat. intellectus damnatur, lib. 3. cap. 14. num. 21. -  Antonium Gometium, & Franciscum Manticam, ad text. in §. si ex fundo, l. primae, ff. de haered. in stit. rationem, optime & vere percepis se, lib. 3. cap. 17. num. 37. -  Antonij Pichardi theoricam, siue distinctionem in materia, cap 14. huius libri 3. nouam non es se, sed procedere ex mente aliorum authorum, qui eodem cap. 14. num. 7. commemorantur. -  Antonij Quesadae circa interpretationem, cap. licet, de voto, & vot. redempt. annotationes carpiuntur, lib. 3. cap. 19. n. 121. -  Arrae, an habeant priuilegium praelationis aduer sus creditores, sicut dos habet, lib. 3. cap. 4. n. 30. & vide num. seq. -  In rebus augmentatis in maioratu, cum sit eadem ratio, quae est in aliis bonis maioratus, ab antiquo constitutis, idem ius seruari debet, lib. 3. cap. 10. n. 15. -  Augmentataeque res, eaedem cum aliis iudicantur, nec aliquid distant ab illis, sed legibus & conditionibus ipsarum gubernantur, ibid. n. 16. -  Author reddit rationem, ob quam capitis primi huius libri 3. disputationem, neces sario suscipiendam putauit, eodem cap. 1. n. 1. -  Author recenset quamplurimos authores, quos pro dilucida explicatione, cap. primi huius libri 3. originaliter (vt solet) & s aepe praelegit, ibid. num. 2. -  B. -  BAldi traditionem in consilio 280. factum tale, libro primo, veram non es se, nec vim habere contra ea, quae cap. 12. huius libri 3. remanent resoluta, prout eodem cap. 12. n. 121. & noue, & vere, & eleganter demonstratur. -  Et Baldi eiusdem consilium 389. col. 3. lib. 1. expenditur, quo Baldus ipse contrarium de iure verius, innuit aperte, num. 122. -  Bartoli ad text. in §. Augerius, l. qui Romae, ff. de verb. oblig. summarium, minime conuenire eidem, nec ex verbis ipsius deduci pos se as sumptum commune? provt lib. 3. cap. 14. num. 4. ob seruatur. -  Bartoli in proposito, §. si duo, l. quoties, ff. de haeredibus instituendis: argumentationi, siue inductioni, recte satisfactum ab Imola, lib. 3. cap. 17. num. 47. -  Bartoli in eodem proposito fundamentum expenditur, & eidem respondetur, ibid. num. 51. -  Bartoli sententiam in articulo instituti in re certa, & prohibiti plus accipere: probari communiter per duo iura, quae eodem cap. 14. num. 53. expenduntur, & Angeli ad ea solutio, remis siue probatur, ibid. -  Bartoli fundamentum ex l. quidam cum seruum, C. de neces sariis seruis haeredibus instit. deductum: refertur, ibid. num. 54. & Ioannis Imolensis solutio probatur, num. 55. -  Banchi nostri temporis non sunt vere depositarij, iuxta notis simos terminos depositi, lib. 3. c. 16. num. 42. -  Bellum inter casus fortuitos connumerari debere, quamuis a Principe moueatur. -  Cum Principes non moueant, nec mouere pos sint bella voluntarie, sed cum causis, quae casus fortuiti iudicantur, lib. 3. cap. 3. num. 61. & 62. -  Ob bellum a Principe motum, si casus fortuitus eueniat, an inter insolitos connumeretur, necne? & conductori fieri debeat, vel non fieri remis sio, tam in gabellarum materia, & conductione, quam inter priuatos, lib. 3. d. cap 3. vbi latis sime & infra literis seqq. suo ordine adnotatur. -  Bellonij obseruatio, depositum non es se, quando ab initio deponitur, vt tantundem reddatur, velut accipiens, vti pos sit pecunia deposita: vere & concludenter conuicta, & Accursij sententia contraria probata, lib. 3. cap. 16. ex n. 29. cum seq. & num. 39. & seq. -  Blasij Florez Diaz de Mena in dubio quodam maioratus, obseruatio quaedam adducitur, nec aliquid nouitatis contra Ludouicum Molinam ipsum detegis se, & noue, & eleganter demon stratur, lib. 3. cap. 10. num. 9. -  Blasij Flores Diaz de Mena locus declaratur, lib. 3. cap. 12. num. 47. -  Blasij Flores Diaz de Mena in materia maioratus obseruatio quaedam, nouiter comprobatur per authorem, lib. 3. c. 10. n. 18. -  Blasij Flores Diaz de Mena intentio, quod authores quidam non loquantur in terminis, in quibus citantur, carpitur per authorem. lib. 3. c. 19. num. 189. -  Eiusdem tamen in alio obseruatio quaedam contra Auendanum probatur. ibid. n. 190. -  Sed in linearum distinctione excogitatio quaedam Blasij metipsius contra Molinam, improbatur, ibid. n. 191. per authorem. -  Blasij Flores Diaz de Mena ad l. 40. Tauri euasiones, siue excogitationes nonnullae, manifeste subuertuntur, eod. cap. n. 195. -  Blasij Flores Diaz de Mena, concordia quaedam in materia qualitatis requisitae ad succedendum in maioratu, quae ex mente aliorum, atque ob seruationibus Auendani procedit, approbatur, eod. c. 19. n. 335. -  Borgninum Caualcanum, & alios iuris interpretes videri fuis se in eadem sententia, quam in articulo quodam donationis defendit author, prout lib. 3. c. 10. n. 54. & seq. demonstratur. -  Burgensis Salon de Pace sententia, institutum in re certa, alio cohaerede non dato; etiam iure regio ad vniuersam haereditatem admitti, nec abrogari ius commune ex decisione l. primae, tit 4. lib. 5. noui collection. regiae: refertur, & late comprobatur, lib. 3. cap. 17. ex n. 127. cum seq. -  C. -  CAsus fortuitus quamuis eueniat ob factum regis, & bellum ab eo motum, vel ob sterilitatem, pestem, terraemotum, siccitatem, & pluuiam, vel ob alium quemlibet casum fortuitum, nulla conductori fit remis sio in gabellarum materia, & conductione earum, iuxta deci sionem l. 2. tit. 9. lib. 9. nouae collect. Regiae, lib. 3. cap. 3. num. 59. -  Pro cuius iustificatione, quorundam scribentium huius Regni considerationes proferuntur, & vera eiusdem l. ratio redditur, eod. cap. 3. n. 60. & seq. -  Casus fortuitos in se suscipiens, vel eis renuntians, quod non intelligatur sentire de insolitis, aut raro contingentibus, ex sententia Bartoli, quam permulti authores sequuntur, qui hoc numero praecitantur, lib. 3. cap 3. num. 80. -  Et huius partis plura fundamenta expendi pos sent, quae ideo, consultóque omittit author, quod ab eisdem authoribus expenduntur, ibidem, num. 81. -  Dumtaxat referri debent duo, quibus in praefatam sententiam magis communiter adduci solent Doctores, ibid. n. 82. -  Primum deducitur ex textu. in l. fistulas, §. frumenta, ff. de contrahenda emptione, qui tamen text. vere ponderatus, & non cauillatus; contrarium probat expres sim, nec vllo pacto vitari potest, vt ibidem, num. 83. singulariter, & melius quam antea fuis set, ostendit author, ibid. -  Secundum fundamentum eo tendit, quod ad ca sum fortuitum insolitum, aut raro euenientem, renuntiatio ideo trahi non debeat, quod illi nunquam censeatur renuntiatum, quia nec cogitatum de eo videtur, ibid. n 84. -  Vnde conuentio, aut casus fortuiti susceptio, quantumcumque generalis sit, ad casum fortuitum trahi non debet, ibid n. 84. -  Quod fundamentum parum etiam, aut nihil sub sistit, vt ibid adnotatur, num. 85. -  Casus fortuitos in se suscipiens, quod intelligatur sentire etiam de insolitis, nec ex raritate casus obuenientis excusetur, ex sententia aliorum authorum contra Bartolum, eodem cap. 3. num. 85. -  Author vero, vt in praefato dubio sententiam suam interponat, quam plurima constituere neces sarium duxit, quae nullus hactenus sic ex propo sito considerauit, & traduntur ibidem, ex numero 87. vsque ad finem cap. hic autem non tran scribuntur, quia neces se non est. -  Casus quis dicatur solitus, vel insolitus, rel inquitur arbitrio iudicis, dicto cap. 3. num. 104. -  Quanuis de hoc variae fuerint, diuers aeque Doctorum sententiae, ibid. num. 105. -  Calumniatoris crimen & poena, cap. 21. per totum. -  Campsor, deposito irregulari facto penes campsorem, qui de restituendo post annum fideius sores dedit, elapso anno si campsor se conuenit cum deponente, vt pecunia penes ipsum per aliquor annos detineatur pro cerro lucro, non videbitur per hoc reces sum a prima obligatione depositi, nec nouatio inducta censebitur, inde fideius sores remanent obligati, lib. 3. cap. 16. numero 47. -  Campsores hodie, licet priuati sint, eadem actione teneri, qua olim in antiquo Romanorum foro, numularios, argentarios, & mensurarios fide publica deputatos, teneri scriptum est: & debere librum rationum conficere, ibid. num. 61. -  Apud campsores, & numularios, vel pro faenore, vel pro custodia frequentius deponi, ibidem, num. 62. -  Contractus minoris iuratus, quam vim habeat, & vtrum praetextu enormis, aut enormis simae lae sionis pos sit rescindi: vide litera M, & litera E, & plene lib. 3. cap. 2. ex num. primo, vsque ad numerum 37. -  Contractus firmitas, aut valor ipsius, durum es set, quod ab vnius dumtaxat ex contrahentibus voluntate penderet, & quod in eius arbitrio po situm es set, adimplere, vel non adimplere contractum pro parte sua, alterumque ad implementum contractus adstringere, lib. 3. cap. 3. num. 72. -  Quia (vt inquit Baldus) non debet claudicare conuentio, vt vnus teneatur eam seruare, alter non: quia quod claudicat, iustum non est. ibidem, num 73. -  Contractus sic interpretandus est, ne contrahentium alteri licitum sit, reddere pactionem alteri inutilem, dicto cap. 3. num. 74. -  Contractus in sui es se non pos se habere dependentiam a voluntate vnius, ibid. num. 75. -  Quod non solum respectu priuatorum locum habet, sed etiam respectu ipsius Principis contrahentis, vt ibid. num. 76. adnotatur, & singularia verba Baldi in proposito proferuntur. -  Conductor si propter factum, culpam, aut non implementum locatoris, vel propter damnum, quod preterspem euenit. re conducta vti sit impeditus, sucurritur ei, vt remittatur pro ratione pensionis debiae non nihil, lib. 3. cap. 3 num. 18. -  Quia prae stat pensionem propter vsum rei, & in recompensationem fructuum, & ideo si fructus absque propria culpa impeditur percipere, iuste petit remis sionem mercedis, ibid num. 19. -  Conductor regulariter non tenetur ex natura contractus de quocunque casu, aut impedimento, quod vsum & fruitionem rei locatae impediat, sed id omne ad locatorem expectat. lib. 3. dicto, cap. 3. num. 20. -  Quod procedit, etiam si in se suscipiat conductor periculum simpliciter & absolute, & sine aliqua adiectione. siue suscipiat cum signo vniuersali: nisi. alias teneretur de leuis sima culpa, ibid. n. 21. -  Vel nisi vnus casus fortuitus specificetur cum clau sula, & omne aliud periculum , tunc enim venirent casus fortuiti, similes tamen expres sis. ibid. n. 22. -  Conductor absque pacto non excusatur ex casu solito. sed ex insolito. euenientéque contra morem regionis: idcirco si ex consueto casu fortuito fructus corripiantur, non tenebitur dominus ad remis sionem mercedis seu pensionis, sed solum tenebitur propter casus insolitos, ib. num. 24. per totum. -  Conductor quando non patitur damnum, remis sionem mercedis non petit, licet non faciat solitum lucrum, ibid: num. 25. -  Conductor cum impeditur frui re conducta facto & culpa locatoris, non solum consequi potest a locatore mercedis remis sionem, sed etiam potest agere contra eum, vt sibi resarciat omnem vtilitatem, & omne interes se, quod ex conductione percipere poterat, si ipse locator nihil faceret, quominus vteretur & frueretur re conducta, ibid. num. 26. -  Et inter alios authores, Francisci Connani locus optimus in id ponderatur, vbi ipse erudite & di stincte rem hanc explicauit, & in summa distinxit. -  Quod si culpa locatoris non vtatur conductor, plectitur ille damno litis ae stimatione. quantum interest conductoris: sin casus impedimentum attulit, satis est conductorem indemnem es se, nec vltra locator ipse obligatur, quam vt remittat pensionem eius temporis, quo non est vsus conductor, ibid. num. 27. & 28. -  Conductor si re conducta non vtatur propter impedimentum a tertio prae stitum, quod locator diligentiam adhibendo, remonere poterat, & non adhibuit, ad plenum interes se agere potest, ibid. num. 29. -  Quod si etiam diligentiam adhibendo, illud remouere non potuit locator, tunc conductor liberatur a solutione mercedis, & si merces soluta non es set, eam repeteret a locatore, ibid. num. 30. -  Nisi conductor impeditus fuis set propter locatoris inimicitias, quia tunc factum & culpa ipsius tertij licet iniustum, cum dicatur factum & culpa ipsius locatoris, merito tenetur ipse locator ad damna, & interes se Conductoris, & ibidem materia. l. damnum. C. locati, remis siue, ib. num. 31. -  Vel nisi impediens conductorem vti frui reconducta talis es set. quod ex iusta causa id efficeret. -  Aut ratione dominij, vel pignoris, vel ex alio iure, tunc enim si eam causam sciebat locator tempore locationis, & nihilominus locauit, tenebitur Conductori non solum ad damnum, sed etiam ad omne lucrum, quod inde habiturus erat conductor ipse, si prohibitus non fuis set. ibid. num. 32. -  Sed si ignorauit, tenebitur duntaxat ad recepta, vel si non recepit remittere, ibid num. 33. -  Si vero conductor tempore contractus sciuis set, iuste eum pos se impediri, tunc ipsi denegaretur actio contra locatorem, ibid. num. 34. -  Conductor quando facto, aut culpa locatoris impeditur vti, ideo plenum interes se & lucrum petere potest; quia tacite inter eos videtur actum , ne quid fiat per locatorem in praeiudicium conductoris, propter quod impediatur vsus, & red dituum perceptio, quapropter si secus fiat, recte potest non solum pro damno, sed etiam pro interes se agi, ibid. num. 35. -  Conductori cum damnum prouenit ex facto, impedimento, aut culpa locatoris, etiam si illud immodicum sit, reficiendum est absque distinctione, an sit magnum, vel paruum, lib. 3. dicto cap. 3. num. 39. -  Conductori resarciendum es se damnum ex facto locatoris illatum, absque distinctione aut con sideratione, an factum ex quo damnum sequutum est, principaliter & directe dirigeretur, aut nonad damnum conductoris, velut prohiberetur vti frui re conducta, siue secundario & incidenter illud eueniat, ibid. num. 40. -  Conductor gabellarum, aeque non potest impediri per indirectum, ne colligat solitos redditus, quemadmodum si directe prohibitus fuis set, quia vterque casus eodem iure cencendus est, & eadem remis sio facienda, ibid. num. 41. -  Et hoc (vere & mature intellecta) disposuit. l. 21. tit. 8. part. 5. vt ibid. num. 42. noue considerauit author. -  Conductori mercedis remis sionem fieri debere, etiam si locator damnum inferens, habito res pectu ad causam, qua motus fuit, non videatur in culpa, si tamen ex eius facto damnum proueniat, ibid. num. 43. -  Et quanuis iusta, publicave, aut neces saria causa, quae impellit locatorem ad ponendum impedimentum, ne conductor vtatur, pos sit forsam illum excusare, ne teneatur ad damna & interes se lucri ces santis, non tamen excusauit, quin pro rata temporis remittere pensionem teneatur, ibid. num. 44. -  Conductor cum re conducta vti frui prohibetur facto iusto locatoris, tunc ad totale interes se non tenetur locator, sed sufficit, quod pensionem pro residuo tempore remittat, si vero facto iniusto, tunc ad totale interes se, & lucrum agi potest, ibid. num. 45. -  Conductor quare agere pos sit contra locatorem ad damna, & interes se, aut lucrum, cum locator impedimentum ab alio pre stitum tollere potuit, & non fecit, e contra etiam, quando impedimentum tollere non potuit locator ipse quare ad damnum tantum, aut mercedis remis sionem agere debeat, ibid. num. 47. -  Conductor potest se adstringere ad casus fortuitos, siue casibus quibuscunque renuntiare, & se eisdem non obstantibus ad integram pen sionis solutionem obligare, ibidem, numero 48. -  Sic e contrario pacisci licet ad conductoris fauorem, quod certis casibus locator mercedem non exigat, siue vt fiat remis sio, etiam in casibus, quibus alioquin ex natura contractus non fieret, ibid num. 49. -  Quia non debent locator & conductor ad imparia iudicari, & cum sint correlatiua, dispositum in vno, debet locum habere in altero, ibidem, num. 50. -  Conductor, quanuis pos sit le obligare ad casum fortuitum, licet regulariter de iure ad illum non teneatur, tamen ita demum tenebitur, si talis casus fortuitus non adueniat culpa locatoris, tunc enim non tenetur de eo conductor, ibid. num. 56. -  Nec etiam tenetur si facto ipsius locatoris, etiam iusto, casus contingat, vt ibidem, num. 57. latius declaratur. -  Ratio est, quia quod casu fortuito euenit, inuoluntarium dicitur, vnde ad illud nullo modo applicari potest damnum, aut impedimentum culpa, aut facto locatoris contingens, ibidem, nura. 58. -  Conditiones, quae ex facto, aut voluntate Principis pendent, difficilibus magis, quam impos sibilibus aptari debent, quia difficultatem duntaxat, non impos sibilitatem continent, lib. 3. cap. 7. num. 15. -  Quod adeo certum est, & ratione concludenti probatum, vt maiori comprobatione non indigeat, ibid num. 16. -  Conditio in testamento, vel in alia dispositione adiecta, quae ad factum Principis referatur, vel eiusmodi sit, quod absque voluntate, aut gratia, vel dispensatione Principis impleri non valeat, cum impos sibilis dici non pos sit, in ea locum non habebunt iuris communis circa impos sibiles conditiones in testamentis, aut in contractibus tradita principia, sed absoluté potius de iure debebit subsistere, lib. 3. dicto cap. 7. num. 17. -  Conditio pendens a voluntate Principis, quoties est praeambula, & neces saria ad dispositionis & actus valorem, non est reiicienda, & si summe difficilis sit, sed eius euentus expectatur, ibid. num. 18. -  Quod licet vnanimiter probauerint Scribentes, in modo tamen loquendi, atque in alio decipiuntur, vt ibidem, num. 19. & noue & vere annotauit author. -  Conditio pendens ex voluntate, vel ex facto Principis non vitiat dispositionem, etiamsi difficultatem contineat, ibid. num. 20. -  Conditio cum adiicitur, quae ex facto, aut voluntate Principis pendet, non excusatur, quis, etiam si conditio difficultatem contineat, aut Princeps non soleat facile concedere, nisi a Principe postulauerit, & quantum in se sit efficiat, vt petitum obtineat, ibidem, numero 21. -  Conditio, aut praeceptum de contrahendo cum consanguinea, in institutione maioratus adiecta, vtrum neces sario a succes soribus adimplenda sit: dubium quidem maximum, in quo diuersimode se habuerunt Scribentes. -  Nec adeo clare, nec absolute decisum reliquerunt, vt etiam hodie quae stio praefata difficultatem non habeat, libro 3. capite 7. n. 31. -  Imprimis namque, conditionem adiectam maioratui, legato, vel aliae vltimae voluntati ducendi consanguineam existentem in gradu prohibito, inhonestam es se, & inualidam, & ea reiecta dispositionem manere puram, non dubitarunt as serere quamplures authores, qui pre citantur, ibid. num. 32. -  Et pro hac sententia videtur adeo expres sa quae dam l. Partitae, vt dici pos set non temerarie, amplius in hoc non insistendum, sed ita tenendum indistincté, quidquid alij quam plures aliter declarauerint, ibid. num. 33. -  Quoniam vbi habemus claram legis decisionem, non est amplius elaborandum, nec aliter dubitandum , sed ita tenendum, prout lex dicit, ib. n. 34. -  Decisionem autem es se expres sam & claram, vnicuique constabit, qui l. 14. in fine, tit. 4. part. 6. verba praelegerit, prout ibid. adnotatur, n. 35. -  Et eiusdem l. verba fortiter adstringere, vel fateri, vel saltem agnoscere nonnullos authores, prout ibid. num. 36. latius adnotatum inuenies. -  Vbi etiam duplex limitatio aut declaratio proponitur, quae ad dict l. decimamquartam Partitae, magis communiter tradi solet ab eisdem. -  Et circa vtranque nonnulla & nouiter, & vere animaduertit author, qui nullus antea sic annotauerat, nec scripserat, ibid. num. 37. & 38. & seq. -  Conditio, aut praeceptum ducendi consanguineam, in institutione maioratus adiectum, vtrum obseruari debeat, necne? ex sententia Emanuelis Costae distinctione explicandum es se, an scilicet praeceptum factum fuerit simpliciter, vel adiecta conditione, si Romanus Pontifex dis pensauerit, lib. 3. dict. cap. 7. num. 42. -  Sed in vtroque casu praeceptum praedictum ob seruandum es se, nec interes se, an exprimatur praefata conditio, si Romanus Pontifex dispen sauerit, siue non exprimatur: Ludouicus Molina rectius tuetur, & alij sequuntur eum, ibid. num. 43. -  Qui tamen loquuntur, quando consanguinitatis impedimentum intra quartum, vel etiam intra tertium gradum subsistit, ibid. num. eod. -  Caeterum, quando in secundo consanguinitatis gradu impedimentum versatur, tunc apere prae sentiunt, praedictum praeceptum non obligare, nisi exprimatur conditio: Si Romanus Pontifex dispensauerit: ibid. dict. num. 43. & num. 44. & vide num. 49. vbi contrarium nouiter, sed vere quidem, & concludenter defenditur, nec inter quartum, aut secundum gradum differentia praefata admittitur. -  Conditio, aut praeceptum ducendi consanguineam. in institutione maioratus adiectum, vtrum obseruari debeat, quando consanguinitas est in secundo gradu, dict. cap. 7. ex num. 44. cum seq. -  Vbi aliorum sententiae referuntur, & articulus hic aliter, & mulius quam antea fuis set, explicatus relinquitur. -  Conditionem, si sine liberis, non intelligi in vulgari substitutione, & consequenter coniecturam. cum acutis simi. C. de fideicommis sis: contra fideicommis sarium dumtaxat procedere, non contra substitutum vulgarem, lib. 3. c. 13. n. 25. -  Conditionis implendae ius, vtrum in contractibus adhaeredes transeat, lib. 3. cap. 14. vbi ex num. 5. cum seq. diuersi sententiae commemorantur, & articulus hic singulariter explanatur. -  Communis res si vendatur, pro aequali pretio praefertur socius, si eam vult, ex singulari deci sione l. 53. tit. 5. partit. 5. quod de stricto iure communi non erat ita expres sum, nec contra Principem procedit, lib. 3. cap. 6. num. 17. -  Communem rem cum vnus ex socijs locare vult, & alius non, vel cum vnus intendit locare vni, alius alij, quis debeat praeferri, remis siue ibid. num. 23. -  Coniecturis locus non est in claris, lib. 3. cap. 15. num. 21. -  Contractus, an intelligatur in scriptis celebratus, cum de scriptura conficienda conuenit, vide late, cap 26. per tot. -  Creditores personales priuilegium praelationis non habere, sed simul admitti, ita vt si debitor soluendo non fit, omnes faciant partes per concursum , & solutio fiat pro rata eius, quod cuique debetur, lib. 3. cap. 16. num. 77. -  Curtij iunioris consilium 120. num. 9. lib. 2. ponderatum in terminis, & verba eius relata ad id de quo agebatur, lib. 3. cap. 10. num. 48. -  D. -  DEclaratio, seu interpretatio verborum aut scripturae institutionis maioratus, an, & quando maioratus pos ses sori competere pos sit, lib. 3. cap. 10. ex num. 24. cum multis seq. -  Declaratio, seu interpretatio non facta circa verbum aliquod ambiguum, sed circa id, quod non erat dubium, aut quae verbis dubiis, vel non dubiis principalis dispositionis proprie & vere non conueniat, non censetur es se declaratio prioris dispositionis, sed noua, atque alia dispo sitio, quae sustineri non debet, nec est potens tollere ius quae situm alteri ex priori dispositione, lib. 3. cap. 10. num. 29. -  Declarans dispositionem suam, nihil de nouo facit, sed ostendit, qualis fuerit voluntas eius in dispositiene, ibid. num. 30. -  Vbi id nonnullis exornatum, atque explicatum, traditur remis siue. -  Declarationem vltimi maioratus pos ses soris, alijs vocatis, vel qui ex legis, aut institutoris dis positione ad succes sionem admitti debent, non nocere, ibid. num. 31. -  Declaratio maioratus pos ses soris de sequenti succes sore, aut de rebus ad maioratum ipsum pertinentibus, cuius effectus sit, ibid. n. 32. & 33. seqq. -  Declarare animum praedeces soris circa facultatem datam ad faciendum maioratum succes sori Principis non licere, quia non potest attestari de animo praedeces soris, & declaratio cohaeret personae, ibid. num. 36. -  Declaratio haeredis circa testatoris voluntatem cuius effectus sit, ibid. num. 37. & 38. -  Decij consilium 259. num. 2. adducitur, atque singulariter exornatur, & declaratur, lib. 3. cap. 12. ex num. 72. cum seq. -  Ad descendentium admis sionem, & inclusionem, maxima inconsideratione habendum, quod eorum auctrix aliquando succes serit, & realem succes sionem obtinuerit, lib. 3. cap. 13. num. 79. -  Eradicata namque semel succes sione in vnius per sona, ita ius acquiritur succes soribus suis, vt ipsi caeteris aliis praeferri debeant, ibid. num. 80. -  Depositum quid, lib. 3. cap. 26. ex num. 1. -  Deponendi verbum idem significare, quod credendi, & committendi ex sententia Francisci Connani, ibid. num. 2. -  Depositi contractus, bonae fidei est, ibid. num. 3. -  Ad depositi probationem cum agitur, consentaneum non est de appicibus iuris disputare, ex sententia Baldi, cuius hoc loco mentio fit, ibid. num. 4. -  Quae de deposito fiunt, fiduciae iudicia es se dicuntur; quia deponimus fiducia custodiae, & fidei bonae depositarij, ibid. num. 5. -  Depositi instrumentum paratam executionem habet. -  Etiam si sit depositum simulatum & irregulare. -  Dummodo de deposito constet per instrumentum, ex sententia quorundam. -  Vel per confes sionem partis, ex sententia aliorum, qui depositum confes sionatum eodem iure cen seri debere existimarunt, quo verum & reale depositum, lib. 3. dict. cap. 16. ex num. 6. vsque ad num. 10. -  Depositum sui natura, adeo celerem restitutionem exposcit, vt neque compensatione rei quantumcunque liquidae impediri debeat, eodem cap. 16. num. 10. & vide num. 11. vbi explicatur atque exornatur textus, in cap. bona fides, de deposito. -  In deposito multa es se, singulariter atque specialiter constituta, ibid. num. 12. -  Depositum excepta dote, alijs contractibus es se magis priuilegiatum, ibid. num. 13. -  Deposito vero, aut confes sionato, nunquid exceptio nonnumeratae pecuniae pos sit opponi, ibid. num. 14. -  Vbi breuis & vera traditur resolutio & in propo sito Hippol. Riminaldi consilia duo expenduntur, & commendantur, ibid. num. eodem. -  Depositae rei pos ses sionem in depositarium non transferri, sed penes deponentem remanere, siue retineri per eum, si eam habebat, nisi aliter inter ipsos actum fuerit, ibid. num. 15. -  Deposita re penes sequestrum, vtrum ipse pos sideat, & de intellectu quorundam iurium, lib. 3. cap. 16. num. 16. & quinque seq. -  Depositae rei dominium, aut proprietatem, ex ip sa depositi natura penes deponentem manere, ibid. num. 23. -  Pos se tamen contrahentium conuentione effici, vt rei depositae dominium in depositarium tran seat, vel vt non idem sed tantundem reddere liceat, ibid. num. 24. -  Depositi contractus an maneat, cum rei depositae dominium in depositarium transit, vel cum pactum adiicitur, vt tantundem reddere, veluti deposita pecunia liceat, ibid. ex num. 25. cum pluribus seq. vbi in effectu probatur communis Doctorum resolutio. -  Ipsa tamen intelligitur & moderatur, dummodo tempore contractus pactio ipsa adiiciatur, adhuc enim durat depositum, quanuis pactio eiusmodi notis simos depositi terminos excedere videatur, ibid. num. 26. -  Secus vero statuendum est, si pactum tale ex interuallo adiectum fuerit tunc namque depositi contractus alterari videbitur, ibid. num. 27. & vide num. seq. -  Deponens pecuniam numeratam, in dubio prae sumitur voluis se transferre dominium pecuniae in depositarium, & illum constituere debitorem generis: idcirco quia genus perire non potest, depositarium, quasi debitorem generis, de periculo etiam, aut casu fortuito teneri, nec ob illum liberari, dict. cap. 16. n. 35. -  Deposita aliquando dici regularia, aliquando vero irregularia: & quae dicantur regularia, & quae irregularia, ibid. num. 38. -  Depositum cum ita fit, vt depositarius pecunia vti pos sit, adhuc depositum manet, ex sententia Petri de Barbosa quanuis irregulare sit, ibid. num. 39. & vide ex num. 25. -  Et non solum depositi nomen habet, sed omnes illius effectus, ibid. num. 40. -  Et inde competunt ei omnia priuilegia regulari deposito conces sa, vt ibid. num. 41. adnotatur. -  Depositi actio (quae datur etiam pro depositis irregularibus, & vbi vsus pecuniae transfertur) competit etiam, vt vsurae conuentae petantur, ibid. num. 43. -  Imo pactum soluendi interes se facit, vt ex depo sito agatur, quia si es set mutuum, vsurae peti non pos sent, ibid. num. 44. -  Et initium inspicitur, quod fuit deponere pecuniam, & quod principaliter actum est. -  Nec a prima obligatione depositi censentur contrahentes recedere voluis se ex perceptione interes se pecuniae, nec illam nouare, prout adno tatur, ibidem, numero 45. & 46. -  Deposito irregulari facto penes campsorem, qui de restituendo post annum fideius sores dedit, elapso anno si campsor se conuenit cum deponente, vt pecunia penes ipsum per aliquot annos detineatur pro certo lucro, non videtur per hoc reces sum a prima obligatione depositi, nec nouatio inducta censebitur, inde fideius sores remanent obligati, dict. cap. 16. num. 47. -  Depositarij generalis, aut Bancharij fideius sores, vtrum teneantur illis, qui de pecunia interes se percipiunt, remis siue, ibid. num. 48. -  Deponens, vtrum habeat ius praelationis contra bona depositarij, sicut debeat ex speciali priuilegio depositi, caeteris creditoribus etiam priuilegiatis circa actiones personales, vel reales praeferri, & de intellectu quorundam iurium, atque Doctorum contrarietate & confusione in hoc articulo, dict. cap. 16. ex num. 49. cum multis sequent. vbi latis sime, & melius quam alibi vsque ad finem capitis. -  Deposita olim variis in locis, maxime in publicis, & in aede sacra fieri solita, item & penes numularios, qui in foro erant, idque vt res dispositae tutius es sent conseruatae, ibid. num. 56. -  Depositi priuilegia non dari pro foenore deponenti, ibid num. 63. -  Depositum pro faenore; siue cum interes se, aut cambiis, ex sententia quorundam depositum non es se; sed contractum potius faenoratitium: contra vero ex sententia aliorum, inter quos circa praelationis ius eadem contrarietas ver satur. Vt ibid. ex num. 64. cum pluribus seq. demonstratur. -  Deponentibus olim apud argentarios & numularios, priuilegium praelationis competens, ex lege quadam partitae competere hodie omni deposito indistincte, non considerare persona depositarij, noua & vera consideratio in hac materia. -  Vbi & Parris Ludouici Molinae e Societate Iesu Religiosi, in eodem proposito sententia, nouiter adducitur, ibid. num. 68 & 69. -  Deponens pecuniam numeratam sine faenore vel interes se, vel rem, quae consistit in pondere, n. vel mensura, quanuis regulariter praeferatur anterioribus creditoribus personalibus, siue habentibus priuilegia personalia. -  Tamen in hypotheca & iure reali, aliis creditoribus non praefertur, sed illi praeferendi sunt. -  Etiam si (vt dictum est) absque faenore vel vsuris depositum factum sit. -  Non etiam praefertur ei, quod expenditur in funus defuncti, vel in domus, aut nauis resectionem neces sariam. -  Sed nec regi praefertur, si quid ei ex contractu, vel ex delicto debetur. -  Vel etiam pro dote vxoris, ibid. n. 70. per totum. -  Deposita pecunia clausa vel obsignata, vel numerata etiam, sed tanquam specie, hoc est, cum conuentione, vt eadem nummorum corpora redderentur: quod ad ius praelationis idem dicendum es se, quod de specie deposita, aut alia qualibet re, cuius dominium non transit: provt declaratur, ibid. num. 71. -  Deposita pecunia numerata, illaque extante, vtrum deponens indistincte debeat caeteris aliis praeferri, tam in terminis iuris communis, quam post decisionem. l. cuiusdam partitae, quae eleganter, & melius quam hactenus enucleatur, & articulus iste dilucide explanatur, ibid. num. 72. -  Deponens, omnibus aliis creditoribus praefertur indistincte, si res deposita in potestate depositarij, vel haeredum eius inueniatur, nec fuerit de his, quae in pondere, numero, vel mensura consistunt. ibid. num. 76. -  Depositarios simul inter se concurrere, si plures sint, nec habere inter se praelationem, siue prioritatem temporis non considerari, sed solum an interes se, aut vsuras recipiant, vel non recipiant, ibid. num. 78. -  Didaci Couarr. & Pelaez a Mires sententia, sic explicatur, vt l. 27. Tauri constitutioni conueniat (quod neces sarium est, contrarium non verisimile) nec dictis ab eisdem authoribus repugnet, lib. 3. cap. 12. num. 46. -  Didaci Couarr. locus probatur, atque explicatur, nec ipsius authoris sententia satisfacere Georgium de Cabedo, & noua, & eleganter ostenditur, ibid num. 62. -  Dini sententiam in materia, cap. 17. huius libri, validis simo fundamento muniri, quod lib. 3. eodem cap. 17. num. 68 & seq. expenditur. -  Alio etiam fundamento corroborari, quod ibidem adducitur, num. 75. -  Dini opinione retenta in articulo quodam materiae, cap. 17. huius libri, author ad plura infert, quae noua sint in hac materia, nec per aliquem hactenus sic adnotata, ibid. num. 82. -  Dispositio qualibet ex sua causa, & ratione regulari debet restrictiue, vel extensiue, & causa in testamento expres sa, extendit, & restringit verba secundum mentem testatoris, lib. 3. cap. 15. num. 19. -  Dispositio praecedens expres sa, per verba sequentia non potest videri reformata, nisi in his, in quibus expres s e reformatur, non vero in aliis non expres sis, ibid num. 28. -  Dispositio referens, licet alio modo referat, quam continetur in dispositione relata, modificari debet ad terminos relatae, dicto capite 15. numero 39. -  Dictiones, is, ille, & ipse, de sui natura referuntur praecise ad personas expres sas, & personalitatem quandam important, sic vt non pos sint ad alios referri, quam ad eos, qui in scriptura relata, specialiter continentur, lib. 3. cap. 15. num 42. -  Dictio dicha, latine dicta, aut dictio, praedicta, repetitiua est rerum tantum, & personarum prae cedentium cum suis qualitatibus, dispositionémque ad praecedentia tantum restringit, ibidem, num. 43. -  Dolus, & metus aequiparantur quoad vltimas voluntates, & titulum, si quis aliquem testari proh. vel coege. lib. 3. cap. 1. num. 62. -  Per dolum alterius si institutio, aut legatum fiat, vel non fiat, quid iuris sit, vide infra, verb. legata. Et d. c. 1. c. 8. numero 57. cum seqq. -  Dolus alterius, quando est causa immediata acqui sitionis, quanuis ei, cui acquisitum fuit, noceat tamen ipsi aduersus alterum, qui metum adhibuit, succurritur, ibid. num. 56. -  Dolus ex natura actus, qui geritur, hoc est testamenti, quod libere, & absque aliqua coactione fieri debet, eo ipso interuenire videtur, quod quis alium immodice persuadet, aut precibus vtirur importunis, ibid. num. 136. -  Nec alius dolus requiritur de perse, vltra eum, qui ex immodicis persuasionibus, siue ex importunis precibus inducit: vt ibidem, numero 137. adnotatur, & Patris Th. Sanchez resolutio contraria taxatur. -  Alia vide infra litera. Enormis. -  Donatio facta a minore cum iuramento: vtrum ob enormem, vel enormis simam lae sionem debeat rescindi, & quid si ex causa renumerationis, vel ob aliam causam facta fuerit. -  Vbi diuers ae sententiae Doctorum commemorantur, & inter alios authores Marcus Antonius Eugenius, & Ioannes Vincentius Hondedei, magis commendantur, lib. 3. capite 2. numero 6. -  Donationi propter nuptias hypotheca competens, non habet ius praelationis ex communi sententia, lib. 3. cap. 4. num. 31. -  Communis autem sententia defenditur, & dilucide magis quam antea fuis set, articulus hic declaretur, ex numero 32. vsque ad numerum 40. -  Donatio facta inter virum & vxorem, ex causa remunerationis, non est proprie donatio, sed debiti solutio, & dicitur potius contractus onerosus permutationis, aut venditionis, quam lucratiuus donationis, & debet sustineri, etiamsi fiat constante matrimonio, maxime quando fit a viro ignobili, vel sene vxori nobili, aut iuueni, aut ipso nobiliori, lib. 3. cap. 4. n. 40. -  Nec in ea debent seruari regulae iuris communis, & caeterarum donationum, vt ibidem latius probatur remis sime. -  Donatio, aut dos quam constituit vir ignobilis mulieri nobili, vel etiam nobilis mulieri ipso nobiliori, vel senex iuueni, vt effectum habeat matrimonium, deducenda est ex toto haereditatis cumulo, tanquam aes alienum, & ita minuet legitimas filiorum postea natorum, dicto cap. 4. num. 41. -  Donationem propter nuptias cum fecit maritus, vel cum arras promisit, si liberis carebat, po stea his natis, an praedicta extrahi debeant de quinta bonorum parte duntaxat, vel de omnibus bonis? ibid. n. 42. -  Donatio ex causa remunerationis, vel ex alia iusta causa facta, filiorum natiuitate non reuocatur, ibid. num. 43. -  Donatio propter nuptias ex causa remunerationis, vel ab ignobili, aut sene viro, vxori nobili, aut iuueni facta pro argumento dotis credendum est quod fiat, ibid. num. 44. -  Donatio semel perfecta conditiones postea non capit, nec idem potest ex post facto modus, grauamen, vel conditio apponi, siue quid aliud de nouo adiici, lib. 3. cap. 10. n. 1. -  Et ibidem l. perfecta donatio, C. de donation. quae sub modo, decisio, siue vulgatum Doctorum as sumptum ex illo textu, quam plurimorum authorum relatione, & doctrinis exornatum. -  Qui equidem variis in causis, diuersimodéque consulti, varia equidem & multa respondent, quae negotiis multis frequenter occurrentibus, vtilis sima es se pos sunt. -  Idque procedit, etiam in Principe, adeo quod Princeps etiam non pos sit modificare, nec alterare aliquo modo donationem perfectam, per eum in fauorem alicuius factam, nec idem nouas conditiones adiicere, ibid. n. 3. -  Donationes Regiae, etiam ex causa remunerationis factae, quoties nimis laederent Regiam Coronam moderari postea pos sent, ibidem, numero 4. -  Donationis perfectae, regula illa, ex d. l. quoties, deducta, procedit etiam in vinculis perpetuis, seu primogeniis, ac etiam in meliorationibus inter viuos factis, ibid. num. 5. -  Donator, vtrum pos sit in testamento suo haeredem instituere donatarium in rebus irreuocabiliter donatis, sub nouis conditionibus, aut pactionibus. ibid. num. 39. -  Vbi Guid. Pap. & Celsi Hugonis sententia refertur & num. seq concludenter confutatur. -  Donationi perfectae, ex consensu donatarij modus, conditio, & grauamen adiici potest, ibidem, num. 40. -  Donatorem nullo modo pos se de re inter viuos donata, in testamento disponere in praeiudicium donatarij, aut donationem reuocando, aut illam minuendo, ibid. num. 41. -  Quippe cum donatio perfecta, & irreuocabilis impediat testamenti factionem super bonis donatis, ibidem, num. 42. -  Et sicut expres se reuocari non potest, ita nec tacite per aliam dispositionem quancumque in contrarium factam. ibid. num. 43. -  Donatio filio inofficiosa facta, reuocatur, & quando inofficiosa dici pos sit, & vt talis infringatur, remis siue, lib. 3. d. cap. 10. num. 45. -  Donator de rebus etiam irreuocabiliter donatis, donatarium haeredem institutum grauare potest, si in aliis bonis praeter donata, eum haeredem instituat, ibid. num. 46. -  Et eo casu si donatarius omnibus bonis frui velit, renebitur neces sario adimplere omnes, & grauamen adiectum in his, quae antea sibi irreuocabiliter donata fuerunt, ibid. num. 47. -  Imo eo ipso, quod donatarius adierit haereditatem, & fecerit se haeredem virtute ipsius testamenti, censetur consensis se modis, & conditionibus donationi, aut rebus antea donatis, adiectis. -  Ad quod in terminis ponderatur Curtij Iunioris consilium 120. num. 9. lib. 2. & verba eiusdem referuntur, ibid. num. 48. -  Donationi perfectae ex sententia Socini, Did. de Couarr. & aliorum, modum, conditionem, & grauamen adiici pos se in continenti, ibid. n. 49. -  Contra ex sententia D. Francisc. Sarmient. quae verior est, & concludentibus rationibus corroboratur per authorem, ibid. n. 50. & seq. -  Donatio hodie perficitur solo consensu, nudaque voluntate donantis, ibid. num. 53. -  Donatos in sua donatione inter viuos potest apponere pactum, conditionem, modum, & tempus, & facere illam reuocabilem, prout sibi videbitur, dum tamen hoc faciat a principio contraibis, & antequam sit ius quae situm donatario, quod illi quaeritur statim perfecta donatione, ibidem, num. 55. -  Donatio statim, vt perfecta est, perpetua sit, & irreuocabilis, nec amplius donantem poenitere potest, ibidem, num. 56. -  Donatio omnium bonorum, vel maioris partis eorum, facta ab eo, qui liberos non habebat, natis liberis, statim reuocatur ipso iure, ibid. numero 58. -  Donatio quantuncumque perfecta, per ingratitudinem donatarij reuocabilis efficitur. Idque latis sime explicatur, traditur remis siue, ibid n. 59. -  Donatio inter coniuges inualida, an sicut confirmatur morte naturali, confirmetur & morte ciuili, remis siue, lib. 3. cap. 12. num. 3. -  Donatarius secundus, cui post mortem prioris, res donata restituenda est, si in specie l. quoties, C. de donat. quae sub modo, viuo primo donatario decedat, an spem illius actionis in filium suum transmittat. lib. 3. cap 19. n. 259. -  Doti competens hypotheca, an, & quando cum praelatione detur, vel non? Vide infra litera H. & lib. hoc 3. cap. 4. per totum. -  E. -  EMphiteusis contractus vt celebretur, an aliquid a principio dari debeat, lib. 3. cap. 6. num. 19. -  Emphiteusis conces sa pro se, & haeredibus a per sona priuata, haereditaria est, & ideo ad quencunque haeredem extraneum institutum transire potest. -  Et regulatur secundum naturam aliarum rerum haereditariarum, lib. 3. cap. 19. num. 238. & 239. -  In emphiteusi, an habeat locum reprae sentatio. Vide infra litera R, & dict. cap. 19. ex num. 237. vsque ad n. 250. -  Emphiteusis Ecclesiastica conces sa pro se, filiis, & nepotibus, non est haereditaria, ibid. n. 243. -  Emptionis, & venditionis appellatione comprehendi caeteros contractus, ex quibus dominium transfertur, vel perpetua vtilitas, commune es se, & vulgatum DD. axioma, nec verum quidem indistincte, sed sic accipiendum, prout lib. 3. c. 6. num. 21. latius adnotatur cum aliis. -  Et ibidem de intellectu l. statu liberi a caeteris, §. Quintus Mucius, in versic. quoniam, ff. de statu liberis. -  Emanuelis Costae, ff. ad text. in § Augerius, l. qui Romae, ff. de verb. oblig. interpretatio nona: noue & vere conuincitur, lib. 3. cap. 14. num. 26. -  Emanuelis Costae noua concordia in materia, l. 1. §. si ex fundo, ff. de haered. instituen. noue & argute improbata, lib. 3. cap. 17. n. 85. -  Emanuelis Soarez a Ribeira, ad text. in d. §. si ex fundo, ratio adducitur (quae fuis se Cumani ostenditur) & eodem cap. 17. num. 14. & seqq. improbatur. -  Ex enormis sima lae sione dolum prae sumi, & consequenter in eo verificari decisionem cap. quamuis pactum, de pact. in 6. dum vult, quod renuntiatio, etiam iurata, interueniente dolo non valeat, lib. 3. cap. 2. n. 39. -  Qui textus licet loquatur de dolo generaliter, non debet restringi ad dolum ex proposito magis, quam ad dolum re ipsa, qui ex enormis sima lae sione causatur: & quanuis prae sumptus, vere tamen dolus est, siue proprio dolo comparatur, qui ex enormis sima lae sione resultat, ibidem, num. 40. -  Enormis simae lae sioni, etiam cum iuramento valide renuntiari non potest. Ibidem num. 41. & vide num. 42. vbi quod totum hoc discreti, bonique iudicis arbitrio relinquitur. -  Expres sum quodammodo dici, manifestamque, & euidentem voluntatem inducere, quod ex euidentibus, aut valde vrgentibus coniecturis deducitur, lib. 3. cap. 12. n. 42. -  Et specialiter prouisum videri, quod ex mente, aut intentione disponentis apparet per coniecturas, ibid. num. 43. -  Exclusio non debet subintelligi, quae in verbis dis positionis non reperitur expres sa, lib. 3. cap. 15. num. 22. -  Maxime contra eos, qui antea, atque in eadem dis positione fuerant vocati, ibid. num. 23. -  Excludens vnam personam dispositio, non trahitur ad aliam, & si casus dis similis es set, propter absurdum vitandum, quod minus dilectus magis dilecto praeferatur, ibid. num. 24. -  Exclusio, vel inclusio non se extendit vltra personas nominatim exclusas, vel nominatim vocatas, ibid. num. 25. -  Exclusa filia, quando censeatur exclusus nepos ex ea, lib. 3. dict. cap. 15. n. 59. per totum numerum. Vbi Bartoli doctrina, seu theorica in proposito, eleganter exornatur, atque declaratur. -  Exclusa vna persona a succes sione, vel succedere prohibita, & omnes ab ea descendentes exclusos censeri, vel succedere prohibitos, prout ibidem num. 60. adnotatur, & plures authores congeruntur in vnum, qui assumptum hoc latius consequuntur. -  Ob exclusionem patris vel matris, non censeri exclusos filios, aut descendentes, qui se vocatos expres sim, aut sub verbis substitutionum contentos, praetenderent, ibid. num. 61. vbi latius id demonstratur. -  Excluso aliquo a succes sione, tunc demum eius descendentes exclusos censeri, quando eadem ratio exclusionis militaret in illis: secus tamen quando ratio aequaliter non militat, vel si ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quae in eius descendentibus ces saret, ibid. num. 63. vbi latius id explicatur. -  Et Philippi Cornei consilia duo, in proposito valde singularia expenduntur, & verba eorum pro seruntur, ibid n. 64. -  Exclusio. Pater, vel mater si propter aliquam cau sam excludatur, & filios, atque descendentes censeri exclusos, sed vbi exclusio fit propter delictum, tunc descendentes non censeri exclusos: idque ex communi quadam distinctione Doctorum, ibid. n. 65. -  Quae tamen (vt supra dictum fuit) procedit, quando ratio exclusionis aequaliter militat in filiis, secus tamen si non militat, & cohaeret personae, quia tunc indistincte non afficit filios, ibidem, num. 66. -  Exclusio semper restringitur ad suam causam, ibid. num. 67. -  Exclusionis causa limitata, limitatam producit exclusionem, ibid. n. 68. -  Exclusa vne persona, vel succedere prohibita, eius descendentes tunc demum censeri exclusos, quando ex persona exclusi, & per reprae sentationem venirent, secus tamen quando ad succes sionem venirent ex persona propria, & proprio iure, & non per reprae sentationem, ibid. numero 70. -  Ob exclusionem patris, vel matris filios non excludi, quando pater, vel mater nunquam fuit exclusa dum viueret, ex quo casus fideicommis si nunquam euenerat. -  Si autem euenis set, & fuis set exclusa, ita etiam & filios eius exclusos manere, ibid. num. 71. -  Vbi etiam Angeli, & Castrensis distinctio quae dam in proposito adducitur, & Iacobi Menochij traditio noua contra Rubeum ponderatur, & num. seq. reiicitur. -  Exclusio parentum, vt filiis non noceat, quando ipsi dicantur venire ex persona propria, vel ex persona illorum, ibid. num. 72. vbi Baldi, & aliorum theorica in id ponderatur, & Philippi Cornei, atque Syluestri Aldobrandini consilia duo in eandem rem expenduntur, & praecitantur. -  Exclusio aliquo a succes sione, tunc demum eius filios, & descendentes exclusos censeri, quando exclusio fuit perpetua, & absoluta, atque exclusus fuit omnino inabilis, & incapax ad succedendum. -  Secus tamen, si non omnino exclusus est, sed potius aliquando vocatus, siue aliquo casu, aut tempore admis sus, tunc enim eius filij, & des cendentes exclusi non censentur, ibidem, numero 76. -  Ex euentu futuro multa in iure ciuili decidi, lib. 3. cap. 17. num. 8. -  Ex haeredationis, & praeteritionis traduntur nonnulla argute, & similiter, cap. 22. per totum. -  F. -  FEudum de fui natura ad proximiores deuoluitur, lib. 3. cap. 19. num. 224. -  Feudum haereditarium quod dicatur, & an in dubio haereditarium prae sumatur: quod etiam familiare, siue ex pacto, & prouidentia, ibidem, num. 229. -  In feudis, an habeat locum reprae sentatio, vt filius intret in locum patris, lib. 3. dict. cap. 19. ex num. 223. vsque ad numerum 237. & infra litt. R, verbo, reprae sentatio. -  Fiscus, vtrum priuilegium praelationis haberet contra creditores habentes hypothecas tacitas anteriores, dubium fuis se de iure communi: de iure tamen regio post decisionem l. 33. tit. 13. part 5. certum es se, fisci & dotis causam aequalem es se, & sicut doti conces sam fuis se praelationem, lib. 3. capite 4. num. 14. -  Fisci priuilegium, de quo in l. si is qui, ff. de iure fisci non procedere aduersus pariter priuilegiatum, qui habebat hypothecam generalem omnium bonorum debitoris, ibid. num. 24. -  Et consequenter non obtinebit aduersus mulierem dorem suam repetentem, imo illa si prior sit tempore, etiam in bonis postea quae sitis erit praeferenda fisco, ibid. n. 25. -  Fiscus, aut Princeps, cum partis dominus erat, soliditatem iuxta proprium priuilegium vendere poterat, tam de iure communi, quam de iure partitarum, lib. 3. cap. 6. num. 13. -  Idque indistincte, siue ex venditione totius rei sequeretur vtilitas, siue non, vt cum Accursio, & Odofredo contra communem, latius probatur dict n. 13. -  Fiscus habens rem cum priuato communem, an pos sit eam in totum in feudum, aut emphiteu sim dare, & locare: ibidem num. 18. vbi refertur sententia Baldi, in consilio 336. praemitto, lib. 5. contraria M. Antonij Peregrini probatur, & melius quam antea fuis set corroboratur. -  Fiscus, aut Princeps, si rem habeat cum alio communem, an totam locare pos sit ad longum tempus, vel ad modicum, ibidem, num. 22. -  Fiscus, sicut vendit in totum ratione partis, ita & obligare, aut oppignerare in totum potest ex sententia glos s ae, quae noue, vere tamen ab authore improbatur, ibidem, num. 24. -  Fisco, & alij, si res obligata sit, tunc potest res ipsa per fiscum vendi, dummodo ius creditorum non ledatur, & in primis praecedentibus, aut prioribus creditoribus satisfiat, ibidem, num. 25. -  Fiscus habens tantum ius hypothecae, non vero dominium rei pro parte pro indiuiso, an in totum vendere pos sit bona communia, & per con sequens vtrum ad hunc casum extendi debeat priuilegium, l. 2. C. de commun. rer. alien. & l. prima, C. de vendit, rer. fiscal. cum priua. comm. lib. 10. ibid. n. 26. -  Vbi Marci Antonij Peregrini resolutio in propo sito refertur, & sententia authoris in medium profertur. -  Fiscus cum habet in re ius vsusfructus tantum, & priuatus ius proprietatis, non potest, nec solet rem vendere, nisi pro iure suo ex sententia Baldi, quae ab authore probatur, & nouiter, atque eleganter explicatur, ibid. num. 27. -  Filium, patre monasterium ingres so, & religionem profes so, adhuc viuente, an pos sit petere legitimam portionem, quae ad eum mortuo patre peruentura es set, lib. 3. cap. 12. num. 31. -  Et ibidem de intellectu textus, in cap. cum simus, de regularibus, late actum remis siue. -  Filius quilibet, vel descendens pos ses soris maioratus, dicitur sequens in gradu post cum, lib. 3. cap. 15. num. 36. -  Filij vocati post mortem patris statim admittuntur, atque succedere debent post eum, etiamsi citra casum mortis contingeret, quod pater excluderetur, & non succederet, ibid. num. 49. -  Vbi quod maxime id procedat, cum eadem ratio subsistit. -  Filius primogeniti, furiosi, caeci, muti, surdi, aut alterius aliam inhabilitatem habentis, propter quam ex dispositione fundatorum succedere non potest in maioratu, fratrem secundogenitum excludit, dicto cap. 15 n. 55. -  Filius proditoris, seu haeretici in maioratu succedit, & sequentibus in gradu praefertur, ibidem, num. 56. -  Filios ob exclusionem patris, vel matris, non excludi, quando pater, vel mater nunquam fuit exclusa dum viueret, ex quo casus fideicommis si nunquam euenerat. -  Si autem euenis set, & fuis set exclusa, ita etiam & filios eius exclusos manere, ibid. num. 71. -  Filius non potest personam patris sui reprae sentare, quando pater fuit omnino exclusus, ita quod non potuit vllo tempore ius primogeniturae, nec in potentia, nec in spe habere, lib. 3. cap. 15. num. 78. -  Filij, aut descendentes, quod non debeant es se melioris conditionis, quam audior suus, a quo habuerunt causam: vulgatum illud Doctorum as sumptum, optime, & vere declaratum, lib. 3. cap. 15. num. 83. -  Filius primogenitus, si filium habeat, nepotem pos ses soris maioratus, & hic nepos moriatur viuentibus auo pos ses sore, & patre primogenito, relicto tamen filio, pronepote succes soris, pronepos hic ad succes sionem maioratus admittitur, & excludit patruos, item fratres aui primogeniti, lib. 3. cap. 19. n. 200. -  Filius incapacis natus ante incapacitatem, in succes sione maioratus patruum excludit, ibid. numero 201. -  Intelligendo semper prout latius declaratum, traditur, num. 202. -  Fideicommis sum concernens fauorem familiae, vel ita relictum, vt bona in familia conseruentur, monachis, vel monialibus non competere, etiamsi monasterium sit capax bonorum in communi, lib. 3. cap. 12. num. 72. -  Quia eo ipso, quod testator voluit, bona in familia conseruari, intelligitur noluis se, ea ad monasterium modo aliquo peruenire, ibid. num. 73. & vide latius numeris seq. per totum caput. -  Fideicommis sum conditionale, an, & quando transmitti pos sit, lib. 3. cap. 19. num. 186. -  Fictio est in re certa, eius quod est pos sibile, contra veritatem pro veritate a iure ficta as sumptio, lib. 3. cap. 17 num. 30. -  Fictio dicitur quaedam legis prouisio, siue dispositio ita constabilita, ibid. num. 31. -  Fictio, & prae sumptio in multis differunt, ibidem num. 33. -  Fideius sor, qui negat se fideius sis se, vtrum perdat excus sionis beneficium, lib. 3. cap. 18. num. 18. -  Foeminae regulariter succedunt in quocunque maioratu, & in Regno, & in Ducatu, sicut mas culi, dummodo non adsint masculi in eodem gradu, licet aetate minores, & sic cum in proximiori gradu sunt, excludunt masculum remotiorem, vbicumque expres s e non excluduntur a succes sione, lib. 3. cap. 19. num. 146. -  Nec sufficiunt ad earum exclusionem coniecturae, quae indubitatae non sint, aut euidentis simae requiritur enim, quod euidenter, & clare con stet de voluntate institutoris, volentis eas a maioratus succes sione excludere, ibid. num. 147. -  Foeminae duo, quae in eodem gradu sint, si ad succes sionem maioratus concurrant, praefertur foe mina nata ex masculo, & si vtraque ex foemina descendat, praefertur maior aetate, ibid. n. 156. & seq. -  Foemina masculinitatem siue sexum patris reprae sentare non potest, qualitas namque sexus mas culini in foeminam, patrem reprae sentantem, non transit, ibid. num. 159. -  Et ideo priuilegiatam succes sionem, siue eam quae patri ob qualitatem masculinitatis competeret si viueret, non potest praetendere. ibid num. 160. -  Fortuitos casus in se suscipiens, de quibus casibus teneatur in contractu locationis, vel alio, lib. 3. c. 3. ex num. 80. Et dictum fuit supra, litera C. verbo casus. -  D. Francisci Sarmienti considerationes quaedam in proposito amis sionis legitimae filiorum ob non confectum inuentarium ex constitutione cuiusdam l. partitae, sic subuertuntur, vt nullo pacto sustineri pos sint, lib. 3. cap. 5. num. 44. -  Francisci Manticae locum, pro sententia authoris non mediocriter vrgere, & per Georgium Cabedum minus bene explicari, lib. 3. capite 12. num. 76. -  Francisci Manticae ad l. & si ex modica, §. si filius, ff. de bonis libertorum, interpretatio aduersus Menochium probatur, lib. 3. cap 15. num. 74. -  Francisci Connani ad §. Augerius, l. qui Romae, ff. de verb. oblig. interpretatio noua, nouiter & vere confutatur, lib. 3. cap. 14. num. 24. -  Francisci Bursati lapsus in materia, cap. 16. huius lib. 3. nouiter detectus, ibidem, num. 36. -  Fratribus minoribus relictum cum onere, cuius implementum requirit Pontificis licentiam, purum es se, reiecta conditione, tanquam impos sibili, ex sententia Bartoli, quae authori displicet, lib. 3. cap. 7. num. 25. & seq. -  Fratribus minoribus, an alimenta valide pos sint relinqui, & ibidem actum etiam remis siue delegato alio quocunque eisdem relicto, lib. 3. c. 12. num. 8. -  Fratrum quilibet constituit propriam lineam, & alter de alterius linea non dicitur, lib. 3. cap. 15. num. 52. -  Fuluij Paciani locus in proposito l. finalis, ff. de rei vendicatione: & materiae eius commendatur, lib. 3. cap. 18. num. 6. -  G. -  GEorgij Cabedi ad Ludouici Molinae locum interpretatio, seu declaratio, & nouiter, & vere conuincitur, lib. 3. cap. 12. num. 65. -  Georgij Cabedi, decisione 133. num. 9. ad consilium Decij 259. num. 2. interpretatio, seu declaratio: optime & noue conuicta, & eiusdem mens singulariter explicata, dicto cap. 12. numero 74. -  Georgij eiusdem Cabedi ad D. Anton. Menes. de Padilla locum explanatio, quaedam, noue etiam, & vere confutata, ibid. num. 75. -  Georgium Cabedum, minus bene explicas se locum Francisci Manticae, & aliter explicari debete, ibid. num. 76. -  Georgium Cabedum, male probare intentionem suam ex consilio Parisij 22. numero 9. volum. 3. & Parisium ipsum velle contrarium eius, quod Cabedus intendit, ibid. num. 77. -  Georgij Cabedi resolutio nouis sima, & Regni Lu sitaniae in casu contingenti, & ad Senatum adducto decisio 96. prima parte expenditur, & exornatur, eod. cap. 12. num. 123. -  Glos s ae sententiam, in l. vter ex fratribus: verbo, consobrinam ff. de condit, institut. veram non es se, nec aliquo iure probari, lib. 3. cap. 7. nu. 41. vbi late & noue id demonstratur, & ad fundamenta eiusdem glos s ae, nouiter etiam responsum praebetur. -  Gradus secundus primum, vel tertius secundum quod peruertat, eumque excludat, absurdum es se, & contra rationem iuris: & ideo seruari debent gradus a testatore expres si, & omnes admittendi sunt eo ordine, quo sunt substituti, nec ordo substitutionum debet peruerti, lib. 3. c. 15. num. 26. -  Gradus sequens, quis sit, ex praecedenti gradu colligitur, ibid. num. 33. -  Quia vnus gradus alium declarat, ibidem, numero 35. -  Graduum computatio non potest fieri a persona, quae maioratum amisit propter delictum, vel propter aliam causam, quia media scala est inhabilis & sine viribus, ib. num. 81. -  Quod procedit, vbicumque propter delictum, vel propter aliam causam, fuit incapax succedendi in maioratu, & maioratum adeptus non fuit, secus tamen si pos ses sionem apprehendit, vt ibidem declaratur, n. 82. -  Gregorium Lopez male citaui siue expendi per Matiencum in articulo quodam legis Regni: noue & vere adnotatum, lib. 3. cap. 17. num. 151. -  Guid. Pap. sententia refertur, & concludenter confutatur, lib. 3. cap. 10. num. 39. & seq. -  Guid. Pap. deceptum in allegatione. l. Titia Seio §. Lucius. ff. de legatis secundo, ibid. num. 44. vbi redditur vera ratio illius textus. -  Guil. Benedicti in proposito decisionis. l. primae. §. si ex fundo. ff. de haeredibus instit. verba singularia proseruntur, lib. 3. cap. 17. n. 35. -  H. -  HAbilitatem ad maioratus succes sionem, tempore quo succes sio defertur, considerandam es se, nec antea existentem, vel post superuenientem prodes se, si tunc, cum defertur succes sio non existat, lib. 3. cap. 10. num. 103. & vide num. 105. -  Habilitas ad maioratus succes sionem tempore de latae succes sionis consideranda est, & neque praecedens, neque subsequens inhabilitas in consideratione habetur, lib. 3. cap. 15. num. 3. -  Idque in quacumque materia generaliter procedit, quicquid postea contingat, ibid. num. 4. -  Ea namque, quae vtiliter constituta sunt, durant, licet postea contigerit casus, a quo initium capere non potuerunt, ibid. num. 5. -  Nec debent ex superueniente quopiam casu reuocari illa, quae iam perfecta & absoluta, atque consummata fuere, ibid. num. 6. -  Haeredem teneri de iure inuentarium conficere, alias non conficientem, omnibus creditoribus, legatariis, & fideicommis sariis, etiam vltra vires haereditarias teneri, & falcidiae commodo priuari, lib. 3. cap. 5. num. 17. -  Et in filio haerede, vtrum id procedat, ibidem ex num. 18. cum seq. -  Haeres non conficiens inuentarium, ex sententia communi Doctorum, quare teneatur vltra vires haereditarias. ibidem, num. 27 & 28. in fine, vbi aliae durae rationes as signantur. -  Haeres quando pos sit interpretari testatoris voluntatem, lib. 3. cap. 10. num. 37. & ibidem num. 38. cuius effectus es se debeat eiusdem interpretatio aut declaratio. -  Haeres succedit in vniuersum ius, quod defunctus habuit, lib. 3. cap. 17. num. 16. -  Haeredes plures instituere sub conditione, si omnes acceptauerint, aut pluribus haeredibus in stitutis prohibere ius accrescendi, longe diuer sa es se secundum authorem, contra Emanuelis Costae sententiam, ibid. num. 86. -  Haeres negans rem aliquam haereditariam es se, qua poena plectatur, lib. 3. cap. 18 n. 19. -  Haeredem defuncti personam reprae sentare, vulgo circunferri, lib. 3. cap. 18. n. 6. -  Hypothecam tacitam pro dote competere mulieri, & eius haeredibus in bonis mariti, lib. 3. cap. 4. num. 1. -  Hypothecam tacitam pro dote promis sa prae standa, maritum etiam habere, ibid. num. 2. -  Illam tamen non praeferri aliis anterioribus: quia hoc iure cautum non inuenitur, prout ostenditur euidenter, ibid. num. 3. -  Hypotheca tacita pro dote inducta a iure, durat etiam si mulier speciali pignore, vel hypotheca sibi prouideat, ibid. n. 4. -  Hypothecam tacitam anteriorem praeferri posteriori creditori habenti hypothecam tacitam, siue expres sam, ibid. num. 5. -  Tamen speciale es se in dote, vt mulier habens tacitam hypothecam, praeferatur tacitis anterioribus: & a fortiori praeferri debebit, si dotis hypotheca expres sa sit, ibid. num. 6. -  Hypotheca tacita pro dote competens, si anterior sit, praefertur expres s ae hypothecae alterius po steriori, ibid. num. 7. -  Idque ex regula cap. qui prior. de regulis iuris, lib. 6. quae in tacitis, & in expres sis hypothecis locum sibi vendicat, ibid. num. 8. -  Et conuenit verbis, & menti. l. 33. tit. 13. part. 5. vt noue, & vere, ibid. adnotauit author, n. 9. -  Hypotheca tacita dotis non praefertur aliis hypothecis tacitis anterioribus priuilegiatis, de iure communi. -  Et idipsum obseruandum es se de iure regio post decisionem, dictae. l. 33. part. ibid. n. 10. & 11. -  Hypotheca tacita dotis non praefertur fisco habenti tacitam hypothecam anteriorem, de iure communi, ibid. num. 12. -  Nec etiam de iure regio post decisionem dictae. l. 33. partite. vt ibid num. 13. author animaduertit. -  Hypotheca tacita dotis, vtrum praeferatur expres sis hypothecis anterioribus, tam de iure communi, quam de iure regio, lib. 3. dicto cap. 4. num. 15. per totum, vbi breuis traditur, & vera resolutio. -  Hypotheca expres sa dotis posterior, vtrum praeferri debeat aliis expres sis hypothecis anterioribus ibid. num. 16. Vbi iure communi attento, veriorem es se existimat author eam opinionem, quae dotis hypothecae praelationem concedit. -  Sed post decisionem dictae l. 33. tit. 13. part. 5. contrarium defendit, vt ibidem, num. 17. latius, & melius quam antea fuis set, explicatum inuenies. -  Hypothecam generalem anteriorem habens, prae fertur posterioribus creditoribus, non solum in bonis iam debitori quae sitis, sed etiam in bonis postea acquirendis, ibid. num. 18. -  Id tamen speciale est in fisco, ipse namque licet posterior creditor sit, tamen in quaerendis prae fertur creditori anteriori habenti hypothecam generalem, quanuis in antea quae sitis non prae feratur, ibid. num. 19. -  In dote autem, vtrum haec specialitas procedat, an vero obseruari debeat regula generalis: dubium quidem est, prout ibid. num. 20. latius adnotatur, & contrariae sententiae in proposito proferuntur. -  Author vero, vt contrarietatem hanc dilueret, & veriorem sententiam in mediam proferret, nonnulla adnotauit eodem in loco, num. 21. quae fortiter vrgent, nec in proposito fuerant antea sic considerata. -  Et in eam sententiam procliuior fuit, vt fisci specialitas in dote non procedat de iure communi, vt ibid. num. 22. adnotatur. -  Nec etiam de iure regio post decisionem dictae I. 33. tit, 13. part. 5. qui noue & vere in propo sito ponderatur, & dubium hoc accuratius, & melius quam antea fuis set, explicatur, ibidem, num. 23. -  Hypothecam tacitam pro dote constitutam, & priuilegium praelationis inductum a iure, non obtinere vires in praeiudicium alterius mulieris suam dotem repetentis, sed inter eas obseruari debere regulam capit. qui prior. de regulis iuris, libro 6. ibid. n. 26. -  Quae regula obseruati etiam debet inter fiscum, & dotem, ibid. num. 27. -  Hypotheca generalis prior regulariter praefertur speciali posteriori, lib. 3. cap 8. num. 18. -  Hypotheca tacita, an contrahatur, cum pecunia mutuetur ad domus, vel nauis refectionem, vel ad construendam eam de nouo. Item cum res venditur habita fide de pretio, vel mutuatur pecunia ad rem aliquam emendam. Vide plene lib. 3. cap. 8. per totum. -  Hieronymi de Zauallos obseruatio quaedam in articulo amis sionis legitimae filiorum, ob non confectum inuentarium, & eiusdem resolutio, nouiter, & vere confutatur, lib. 3. cap. 5. n. 45. -  Hieronymi de Zauallos as sertionem quandam refragari verbis expres sis, & claris legis partitae, lib. 3. cap, 8. num. 25. -  Hieronymi de Zauallos considerationes nonnullae in proposito §. Augerius, l. qui Romae, ff. de verbor. obligat. noue expenduntur, atque admittuntur, lib. 3 cap. 14. n. 12. -  Hippolyti Riminaldi in proposito articuli illius, vtrum Princeps de plenitudine potestatis pos sit absque causa aliquem dominio rei suae priuare; ideo honorifica mentio facta, lib. 3. cap. 6. n. 10. Quod ipse author plenis sima manu scripserit, Angeli fundamentis late respondet, pro communi sententia concludentes rationes, & fundamenta adducit, & quarundam legum verum sensum as signat. -  Hippolyti Riminaldi consilium 632. num. 133. & 134. lib. 9. expenditur, & verba eius referuntur, lib. 3. cap. 15. num. 69. -  Hippolyti Riminaldi in articulo illo, nunquid deposito vero, aut confes sionato exceptio non numeratae pecuniae pos sit opponi: consilia duo expenduntur, atque commendatur, lib. 3. cap. 16. num. 14. -  I. -  IAcobum Menochium, in materia cap. 1. huius libri, quae ad titulum, si quis aliquem pote stati prohibuer. vel coege pertinet, distincte, & vtiliter se habuis se, ac inter omnes recentiores, ipsum duntaxat circa resolutiones Bartoli insi stere, & optime prosequi illas, lib. 3. cap 1. n. 4. -  Iacobi Menochij pro sententia authoris verba quaedam aperta ponderantur, atque praecitantur, lib. 3. cap. 12. num. 63. -  Iacobi Menochij traditio noua contra Rubeum ponderata, lib. 3. cap. 15. num. 71. & num. seqq. reiecta. -  Iasonis, & aliorum authorum ad textum, in §. Augerius, l. qui Romae, ff. de verborum obligat. summarium, ab authore probatur, lib. 3. cap. 14. num. 9. -  Contra impedientem, aut prohibentem quem te stari, ciuilis poena, quae statuta fuerit, lib. 3. c. 1. num. 18. & seq. -  Impedientes dolo aliquem testari, vel vi, aut metu, aliove modo prohibentes, aut inducentes: teneri praetendentibus interes se actione de dolo, alia subsidiaria in factum ad interes se, ibidem, num. 19. -  Impediens, ne quis instituatur haeres per testatorem, tenetur illi ad totale interes se, ibid. n. 20. & 21. in fine. -  Impediens aliquem, quominus consequatur aliquam haereditatem, etiamsi ad illam non competeret aliquod ius agendi, tenetur tamen ad totale interes se, ibid. n. 21. -  Impediens alterum a consequutione legati, vel gratuitae donationis, dolo, vi, vel fraude, tenetur eidem ad restitutionem arbitrio boni viri: secus si absque vi, aut dolo, vel fraude, etiam odio, vel vt sibi consulat, alterum ad mutationem voluntatis induxerit, ibid num. 22. & 24. in fine. -  Impediens, aut prohibens aliquem testari, an ad duplum lae sis teneatur: ibidem, numero 25. cum sequentibus, vsque ad numerum 36. Vbi diuer s ae sententiae interpretum recensentur , & authoris placitum in eo articulo profertur. -  Alia in proposito vide infra, litera P. verbo, prohibens. -  Importunae praeces, vtrum habeant vim iusti metus, & actus inter viuos, vltimásque voluntates vitient, lib. 3. cap. 1. ex num. 114. cum seq & infr. litt. P. verb. praeces. -  Impos sibile vtrum iudicetur id, quod a Principis voluntate dependet, lib. 1. cap. 7. ex num. 1. vsque ad numerum 17. Vbi plene articulus hic dis cutitur, diuers ae sententiae proseruntur, & authoris placita nonnulla vltra alios proponuntur. -  Impos sibiles conditiones, siue adiectiones omnes impos sibiles, de testamentis reiiciendas fore, & pro non scriptis habendas, lib. 3. capite 17. numero 15. -  Impos sibilitas aliqua, si in specie §. si ex fundo, l. primae, ff. de haeredib. institue. dari pos set, negandum non es se, quin ea ex verbis testatoris, siue ex facto ipsius, hoc est, ex adiectione certae rei particularis contingat, ibid. n. 17. -  Impos sibilitas perplexitatis, institutiones, & legata vitiare solet, ibid. n. 18. -  Interpretatio in testamentis, & vltimis voluntatibus ea sumi debet in dubio, per quam testatoris dispositio sustineatur, & actus magis valeat, quam pereat. -  Nec recipienda est interpretatio, per quam dispo sitio reddatur inutilis, si per aliam potest sustineri. -  Quia non est credendum, testatorem voluis se iudicia sua subuerti, nec etiam voluis se, quod non potuit disponere. -  Et verba testamenti sunt pos sibiliter, non impos sibiliter intelligenda, lib. 3. cap. 7. n. 50. 51. 52. & 53. -  Interpretatio per quam ius commune seruatur illae sum, fauorabilis dicitur, & omnino amplectenda, lib. 3. cap. 17. n. 131 -  De inuestitura noua si non appareat, sed de antiqua, prae sumitur quod noua sit facta secundum conditiones inuestiturae antiquae, lib. 3. cap. 10. num. 11. -  Inuestituram primam, seu primam maioratus in stitutionem semper attendendam es se, nec pos se ei ex posterioribus derogari, ibidem, numero 33. -  Incapax pro mortuo reputatur, lib. 3. capite 15. num. 47. -  Nec obstat sequentibus in gradu, imo statim fit locus sequenti substituto post eum, ac si primus vocatus non fuis set, ibid. num. 48. -  Institutus in re certa, vtrum succedere pos sit in feudo, & in emphiteusi conces sa alicui, & filiis, aut haeredibus suis, remis siue, lib. 3. cap. 17. num. 4. -  Institutus in re certa, si nullus alius datus sibi fuerit cohaeres, vel si datus, modo quocunque haeres es se non pos sit: haeredis vniuersalis loco habetur, & totam haereditatem consequitur, ibid. num. 5. -  Si vero cohaeres vniuersalis datus fuerit, illéque adiuerit, erit vtique loco legatarij, ibidem, numero 6. -  Quod cohaeres vniuersalis nec adiuit, nec repudiauit, siue non deliberat, ius eius ex futuro euentu decidi debebit, an scilicet cohaeres deliberauit adire, vel non adire, vt ibid. num. 7. adnotatur. -  Institutum in re certa, non es se proprie legatarium, nec proprie haeredem, siue non pos se dici simpliciter & absolute vnum aut alterum, sed potius anomalum succes sorem appellari, qui in aliquibus legatarij naturam, in aliquibus autem haeredis imitatur. -  Et rei singularis ratione, tanquam legatarius habetur, at merito personae, & tituli institutionis, eorum etiam quae extrinsecus accidunt, non ni si haeres existimandus est, vt instar aliorum hae redum habeatur, ibid. num. 9. & 10. -  Institutus in re certa, quibus in casibus, siue quarum rerum respectu sit loco haeredis, vel loco legatarij, siue participet de vno, aut altero. -  Et vtrum actionibus haereditariis vti pos sit illisve conueniri, atque ex lege falcidia detractionem pati. -  An etiam mitti debeat in pos sessionem bonorum ex l. vltima. C. de edicto diui Adriani, ibid. num. 11. per totum. -  Institutum in re certa dato cohaerede vniuersali, habere ius accrescendi, si cohaeres vniuersalis ante aditam haereditatem, vel ante testatorem moriatur, siue haereditatem repudiet, ibidem, num. 12. -  Vbi etiam rationibus omnibus siue fundamentis, quae in contrarium excitari pos sunt, plenis sime traditur satisfactum ab aliis, vt ibidem adnotatur. -  Instituto in re certa, reliquam haereditatem obuenire propter ius accrescendi, siue in iure accrescendi fundari decisionem. §. si ex fundo. l. primae. ff. de haered. inst. ex multorum authorum sententia, lib. 3. dict. cap. 17. n. 19. -  Contra vero ex sententia aliorum, qui non es se proprie ius accrescendi in hac specie as serunt, ibid. num. 20. -  Et eorum opinio ab authore probatur, num. 21. & seqq. -  Institutionem certae rei ex sententia Ioannis Marci Aquillini, & aliorum interpretum, trahi ad vniuersam haereditatem propter prae sumptam defuncti sic testantis voluntatem, ibidem, numero 24. -  In contrarium tamen grauis simorum authorum authoritates, & iuris non incognita vulgata potius, & certa principia vrgere, vt ibid. adnotatur, num. 25. & seq. -  Institutio in re certa cum sit, lex (vt author existimat) non tractat de interpretanda, siue coniecturanda, aut prae sumenda defuncti testatoris voluntate, sed de remouendo obstaculo illo, ne testator pro parte testatus, & pro parte intestatus, decedat, dict. cap. 17. num. 36. -  Institutum in re certa non dato cohaerede vniuer sali, ad vniuersam admitti haereditatem ex beneficio siue dispositione legis, quae eo casu rei particularis mentionem adimit, vt ibid. n. 38. & seq. obseruatur. -  Idque institutionis verba sic importare, vt aliud effici non debuerit, ibid. n. 39. -  De institutione, vt certae rei mentionem lex detrahat, in quo fundetur praecipue, ibidem, numero 40. -  Institutio certa rei, quare ad vniuersum trahatur, nec in ipsa sola re particulari substineatur, ibid. num. 41. -  Institutus in re certa, ne ad vniuersam haereditatem admittatur, siue plus accipere prohibeatur, etiam nullo alio cohaerede dato, siue nullo alio haerede existente: vtrum expres sa testatoris voluntate, & dispositione effici pos sit: ibid. ex num. 42. cum multis sequentibus: vbi plena & absoluta manu articulus hic discutitur, atque examinatur, & n. 65. cum seq. -  Institutio partis quod traheretur ad totum, sicut lex antiqua induxit, quare non ita induxit, quod institutio serui traheretur ad libertatis donationem, remis siue, ibid. num. 57. -  Institutus a milite ex fundo, vel alia re particulari certa, non efficitur haeres in vniuersum, nisi expres s e constet de voluntate militis, sic voluis se, dict. cap. 17. n. 76. -  Institutus in re certa, ne reliquam haereditatem obtineat, cum testator expres s e prohibet, in totum videtur ab intestato decedere, velle tamen taliter institutorem certam iure fideicommis si deberi: idque ex sententia quorundam: contra ex sententia aliorum, de quorum veritate agitur, & res haec explanatur, ibid. ex num. 104. cum seq. vsque ad num. 117. -  Institutus in re certa, habetur pro haerede vniuer sali, & totam haereditatem consequitur, vbi cohaeres vniuersalis datus non vel datus non est, vel datus non addit: non solum in foro exteriori, sed etiam in foro conscientiae interiori, dict. cap. 17. num. 117. & seq. -  Institutus in re certa, vbi testator expres se prohibuit, in vltra carpere pos set, salua conscientia vltra carpere, siue retinere non poterit, sed reliqua bona venientibus ab intestato tenebitur restituere, ex sententia multorum. -  Vbi & patris Ludouici Molinae obseruationes in proposito, nouiter expenduntur. -  Contra vero ex sententia aliorum, ibid. num. 120. 121. & 122. -  Institutus in re certa, nullo alio haerede scripto, vtrum iure regio vniuersam sequatur haereditatem, sicut iure communi consequebatur, lib. 3. dict. cap. 17. ex num. 123. cum multis sequentibus vsque in finem capitis. Vbi articulus hic dilucide, & melius quam antea fuis set, explanatus relinquitur. -  Institutus in re certa, dato cohaerede vniuersali, vtrum iure regio vniuersam consequatur haereditatem, si vniuersalis cohaeres ante testatorem moriatur, vel haereditatem repudiet, aut alia quacunque ratione haereditatem non adeat, ibid. num. 145. & seq. vbi pars affirmatiua probatur. -  Institutus in re certa, vtrum iure regio ad vniuer sam admittatur haereditatem, cum testator expresse prohibuit, ne ex bonis, ant haereditate sua vltra consequi pos set; siue rem illam certam, aut partem tantum habere, ibid. num. 149. cum seq. -  Institutio in re certa, facta per verba obliqua, aut communia, non directa, vtrum iure regio ad vniuersum trahatur, alio non dato cohaerede vniuersali, siue quid eo casu debeat obseruari, ibid. num. 155. -  Ioannis Gutierrez ad l. vigesimam secundam, & vigesimam tertiam, titulo octauo, partita quinta, interpretatio, nouiter, vere tamen & concludenter damnatur, atque eiusdem l. finis, & intentio detegitur, lib. 3. cap. 3. num. 89. -  Ioannis Gutierrez in terminis quae stionis cuius dam Dini, verba quaedam, noue ponderata, & probata, lib. 3. cap. 17. num. 70. -  Ioannem Cephalum, in cons. 762. ex num. 2. lib. 5. clare videri donationi propter nuptias praelationis priuilegium conces sis se, prout lib. 3. c. 4. num. 35, adnotatur. -  Caeterum authores ibi relatos, eiusdem Cephali as sumptum, aut sententiam non probare, noue, & vere ostenditur, ibid. num. 36. -  Nouiter etiam, & vere notatur, eundem Cephalum saluari non pos se eo modo, quo Doct. Barbosa saluandum es se credidit, ibid. num. 37. -  Ioannis Cephali relatam supra num. 35. sententiam, fortas sis sustineri pos se in donatione propter nuptias, ex causa remunerationis, vel ex alia iusta causa; vt puta a viro ignobili, vel sene vxoris nobili, aut iuueni factam, prout ibid. num. 39. adnotatur. -  Ioannes Vincentius Hondedei, in consilio 40. lib. 1. ex num. 27. & num. 34. & 35. explicatur, lib. 3. cap. 9. num. 14. -  Ioannem Vincentium Hondedei, in consilio 43. per totum, lib. 2. Optime, & vtiliter loquutum in materia depositi, & ibid. dixis se quamplurima, quae circa depositum neces saria sunt, & in praxi conducibilia, lib. 3 cap. 16. num. 34. -  Ioannis Francisci de Ponte obseruationes in materia depositi, quas in consil. 56. per totum, reliquit scriptas: probantur ibid. num. 37. -  Ioannem Corras sium, recte, & accurate percepis se, atque intellexis se materiam cap. 13 lib. 3. ibid. num. 37. -  Ioannem Corras sium, diuinatorie quidem, ac contra mentem Pontificis explicas se textum, in cap. 1. de sequestrat. pos se. & fruct. lib. cap. 16. num. 19. -  Ioannis Imolensis obiectionem quandam non obes se solutioni traditae per authorem, lib. 3. cap. 13. num. 6. -  Ioannis Imolensis distinctionem in articulo quodam substitutionis vulgaris probabilem non es se, multa potius in contrarium considerari pos se, quae ipsam destruerent, atque eliderent, ibid. num. 13. -  Ioannis Imolensis circa materiam §. si ex fundo, l. primae, ff. de haeredib. instit. lectura originalis commendatur, lib. 3. cap. 17. num. 3. -  Ioannis Imolensis in proposito eiusdem §. resolutio adducitur, & ab authore probatur, ibid. num. 26. & seq. -  Ioannis Imolensis ad l. quidam cum seruum, C. de neces sarijs seruis haered. institut. solutio, & arguta consideratio probatur, ibid num. 55. -  Ioannis Crothi in materia d. §. si ex fundo dictum quoddam, authori non placere, ibid. n. 84. -  Ioannis Marci Aquilini in materia dicti §. si ex fundo, nullum hactenus mentionem fecis se, & eiusdem obseruationem in proposito adduci, lib. 3. dict. cap. 17. num. 23 -  Ioannem Marcum Aquilinum, iniuste carpere Imolae, & Crothi solutionem, prout ibid. adnotatur num. 52. -  Ioannis Marci Aquilini aduersus solutionem Imolae argumentationem veram non es se, & dictis antea manifeste conuinci, ibid. num. 58. -  Ioannem Marcum Aquilinum contendis se euertere praecipuum fundamentum opinionis Dini: sed eius solutionem falsam es se, noue ostenditur, ibid. num. 71. & 72. & seq. -  Ioannis Marci Aquil. ad l. si quis ita 74. ff. de haered. instit solutionem, aliquid non valere, ibid. n. 74. & iterum num. 98. & 99. -  Ioannis Marci Aquilini ratio, quare in milite ces set decisio l. 1. §. si ex fundo, ff. de haered. insti. improbatur nouiter per authorem, ibidem num. 81. -  Ioannis Marci Aquilini, pro conciliatione contrarietatis Bartoli, & Dini concordiam, & di stinctionem adductam, nec es se veram, nec etiam nouam, vt nouiter & vere ostenditur, ibid. n. 92. & quatuor seq. -  Ioannis Marci Aquilini distinctionem destruere text. in l. si quis ita haeredes institutus fuerit, ff. de haered. instit. ibid. num. 98. -  Ioannis Bologneti consideratio in articulo illo, vtrum mors ciuilis denominari potuerit ab interpretibus, confutata, lib. 3. cap. 12. num. 21. -  Ioannis Bologneti in articulo illo, quibus in casibus mors ciuilis aequiparetur naturali, verba quaedam praecitata, & probata, ibid. num. 26. -  Ioannis Matienci refertur sententia, quae iuris communis correctionem inducit, & instituto in re certa ius accrescendi, siue in caeteris rebus de iure huius Regni incrementum denegat, lib. 3. cap. 17. num. 124. & num. 125. Vbi eiusdem authoris fundamenta expenduntur, & ad duo principaliter reducuntur. -  Ioannis Matienci sententia recipitur eiusdem tamen ratio improbatur, & noua. diuersáque ratio redditur, ibid. num. 150. -  Ioan. Lup. de Palat. Rubr. ad l. 40. Tauri, decidendi rationes duae, nouiter & vere carpiuntur, lib. 3. cap. 19. num. 108. -  Ioannis Garsiae circa interpretationem textus, in cap licet. de voto, & voti redemptione: ob seruationes quaedam nouiter, & vere confutantur, lib. 3 cap. 19 num. 120. -  Ipsius dicto aut verbum personalis simum est, lib. 3. cap. 5. num. 78. -  Iserniae obseruatio quaedam adducitur, ex qua ma sculus ex s oemina praefertur foeminae ex masculo, lib. 3 cap. 19. nun. 157. -  Iuramentum an confirmet contractum, & rescis sionem impediat? In terminis authent. Sacramenta puberum, C. si aduersus vendit. & cap. quamuis pactum, de pact. in 6. Et vtrum ea iura procedant enormi, aut enormis sima lae sione interueniente, lib. 3 cap. 2. per totum, vbi late, & vtiliter agitur. -  Iuramentum excludit maiorem a beneficio l. 2. de rescindenda vendit, ibid. num. 35. -  Sed non excludit stante enormis sima lae sione, ibid. num. 36. -  Ius quando alteri est iam quae situm ex aliqua dis positione, & si ces set dispositionis causa, non tamen subuertitur dispositio, lib. 3. cap. 15. numero 7. -  Ius quae situm facilius conseruatur, quam ius nouum acquiritur, & difficilius excluditur quis a iure quae sito, quam a iure quaerendo, ibidem, num. 8. & vide num. 9. & sequent. vbi id comprobatur. -  Iure accrescendi an reliquam haereditatem obtineat, qui in re certa fuit institutus, lib. 3. cap. 17. ex num. 19. cum seq. & supra litera I, verbo, in stitutus, & institutio. -  In iure accrescendi portio deficiens, portioni non personae accrescit, dicto cap. 17. num. 22. -  Ius accrescendi in legatis & fideicommis sis, etiam vniuersalibus, prohiberi pos se, vnanimiter omnes docuis se, ibidem, numero 61. -  Ius accrescendi, etiam absque prohibitione testatoris ces sare in substitutione fideicommis saria, si vnus ex fideicommis sariis repudiet partem suam, & tunc haeredem institutum illam in se retinere, ibidem, num. 62. -  Ius accrescendi introduci, qua ratione neces se fuit, ibidem, num. 87. -  Ius accrescendi a testatore prohiberi non potest, ibid. num. 88. -  Iure accrescendi a testatore prohibito, quod adhuc ipse testatus censeatur, non intestatus deces sis se, ibid. num. 89. -  Et argumento cuidam, quod in contrarium videtur fortiter vrgere, optime & vere satisfactum remis siue, ibid. num. 90. -  Ius accrescendi descendere principaliter, siue immediate inuentum atque introductum fuis se a lege, secundario tamen ex tacito iudicio testatoris, siue tacita & coniecturata mente ipsius, ibid. num. 91. -  Ius accrescendi de iure huius regni sublatum non es se, ibid. num. 146. -  Ius accrescendi hodie post decisionem. l. primae, titulo 4. lib. 5. nouae collect. Regiae expres se prohiberi pos se per testatorem, imo & tacite prohibitum, sufficere, ibid. num. 152. -  L. -  LEgata & caetera relicta, an debeantur ex testamento facto per vim, lib. 3. cap. 1. ex n. 49. cum seq. -  Legata ex testamento per vim facto, quando non debentur, legatariis erit saluum ius recuperandi interes se, aut damnum contra inferentem metum, ibid. num. 54 & 55. -  Legata an debeantur ex testamento, quod per dolum, non per metum factum fuit, ibid, ex n. 57. vsque ad num. 65. -  Legatum creditori (quod reprae sentationis commodum facit vtile) vtrum per legem falcidiam sit resecandum de toto legato principali, an vero dumtaxat de ipso reprae sentationis commodo, lib. 3. cap. 19. num. 4. -  Legis verba quantumuis generalia sint, recipiunt interpretationem restrictiuam, ne quis indebite damnum patiatur, lib. 3. cap. 3. num. 70. -  Et ne lex ipsa iniquitatem aliquam, siue defectum rationis contineat, semper interpretatio admitti debet, ibid num. 71. -  Legis claram decisionem vbi habemus, non est amplius elaborandum, nec aliter dubitandum, sed ita tenendum, prout lex dicit, lib. 3. cap. 7. num. 34. -  L. 14. in fine, tit. 4 partit. 6. conditores, quid in con sideratione principaliter habuerint, vt eius decisionem sic compositam, aut scriptam relinquerent, lib. 3. cap. 7. num. 39. -  L. 14. tit. 4. part. 6. decisionem, velut destruere omnia, quae in eiusdem proposito authores nonnulli huius Regni reliquerunt scripta, ibidem, num. 40. -  L. 41. Tauri procedit in vinculis particularibus, in anniuersatiis, & patronatibus, siue capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, lib. 3. cap. 19. num. 278. -  L. 45. Tauri remedium, procedit etiam, & habet locum in vinculis particularibus, absque Regia facultate, authoritate legum huius Regni factis, & in anniuersariis, atque patronatibus, iure maioratus relictis, ibid. n. 280. -  L. 46. Tauri, procedit etiam in vinculis particularibus, absque Regia facultate factis, sed authoritate legum huius Regni, tertij & quinti, stantibus descendentibus legitimis, & his deficientibus omnium bonorum, in anniuersariis etiam defunctorum, & patronatibus, atque capellaniis perpetuis, quando iure maioratus relinquuntur, ibid. num. 281. -  L. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, indistincte procedit in dispositione, ac in persona quacunque, nec vlla causa, aut persona ab eius decisione excipitur, lib. 3. cap. 10. num. 2. -  Procedit etiam in Principe, adeo quod Princeps etiam non pos sit modificare, nec altera reali quomodo donationem perfectam, per eum in fauorem alicuius factam. nec eidem nouas conditiones adiicere, ibid. num. 3. -  L. perfecta donatio, C. de donat, quae sub modo, procedit etiam in vinculis perpetuis, seu primogeniis, ac etiam in meliorationibus inter viuos factis, ibid. num. 5. -  L. vbi repugnantia. ff. de regulis iuris, septem limitationes, seu restrictiones, remis siue dict. cap. 10 num. 21. -  L. sicut. C. de obligat. & act. contra Socin. Couar. & sequaces, fortiter inducta, ibid n. 51. -  L. 27. Tauri, noua & notanda interpretatio, atque veris sima consideratio proponitur, & concluditur, non pos se eidem legi fraudem fieri appositis conditionibus eiusmodi, ex quibus priorum vocationum reuocatio, aut alteratio inducatur, lib. 3. cap. 12. num. 48. vbi latius id demonstratur. -  Legis dispositio, realis potius, quam verbalis es se debet, dict. cap. 12. num. 49. -  Legis dispositio & voluntas machinatione aliqua circunscribi non debet, ibid. num. 50. -  Legis 40. Tauri pro singulari confirmatione, & iustificatione, mire vrgere, ea quae singulariter & vere adnotantur, lib. 3. cap. 19. n. 220. -  L. 40. Tauri, in postrema sui parte, es se iuri communi consonam, recte obseruas se Peraltam, ibid. num. 296. -  In caeteris queque partibus iuri communi conuenire, ibid. num. 297. -  L. primae. §. si ex fundo. ff. de haered. institu. circa rationem, scriptores omnes sic varias se, vt in resolutione, aut explanatione quae stionum eius dem materiae variare & dis sentire, vis quodammodo fuerit: vtpote cum eas sententias proponant, opiniones ve tueantur, quae dicti §. rationi, iuxta eorum placita magis conueniant, lib. 3. cap. 17. num. 13. -  L. 40. Tauri, verba quaedam, an potius ad qualitatem primogeniturae, quam ad gradum referenda sint, lib. 3. cap. 19. num. 51, & 159. cum seq. -  L. 40. Tauri, decisio quam neces saria fuerit in his regnis, vt tot ambages, atque contrarietates ces sarent, ibid. num. 354. & 355. -  Legitima filiorum propter inuentarium non confectum, vtrum amitti debeat, dubium es se, nulla lege iuris communis expres sim decisum, nec etiam Regia constitutione ita clare sublatum, vt dubitationi locus adhuc non sit, & es se potuerit, lib. 3 cap. 5. num. 1. -  Nam in §. si vero non fecerit, in authent. de hae red. & falcidia, & in vltima. C. de iure deliberandi, duntaxat exprimatur, quod haeres qui non fecerit inuentarium, debeat de iure soluere legatarijs, & ne fruatur commodo falcidiae, quae locum habet, cum vltra probantem legata relinquuntur, ibid num. 2. -  Legitima tamen filiorum, quod ob inuentarium non confectum amittatur, nulla lege reperitur cautum, nec prouisum, ibid. num. 3. -  Nec etiam aliqua lege ad effectum praedictum. scilicet legitimae non amittendae praeceptum filio impositum est, vt inuentarium conficiat, ibid. num. 4. -  Vbi etiam, quod si neces sarium id fuis set, aequum non solum, imo & neces sarium erat exprimere, vt filius sciret inuentatio non confecto legitimam amitti, sicut expres se cautum est in falcidia. -  Alias iniquum quidem videretur, filium priuari legitima ex postfacto, eo quod inuentarium non fecis set, cuius conficiendi nulla obligatio erat ei iniuncta, ibid num. 5. -  Praeterea de iure regio partitarum, idem quod de iure communi disponitur in falcidia, vt scilicet propter inuentarium non confectum ab haerede amitti debeat, non vero declaratur, an etiam id intelligendum sit de filio haerede, aut respectu legitimae filijs debitae, ibid. num. 6. & vide pluribus numeris seq. vbi plura adnotantur circa solutionem praefati dubij. an legitima amittatur propter inuentarium non confectum, vide etiam n. 40. & seq. -  Dubium commune Doctorum, an scilicet legitima filiorum propter inuentarium non confectum amittatur, non versari circa creditores haereditarios, sed circa legatarios & fideicommis sarios duntaxar. lib. 3. cap 5. num. 25. -  Quia cum legitima non sit, nec debeatur ni si deducto aere alieno. -  Imo si totam haereditatem absorbeat aes alienum, nulla omnino debeatur legitima, etiam si inuentarium confectum es set, aduersus creditores legitima non detraheretur. -  Quia aes alienum praecedit legitimam, siue factum sit inuentarium, siue non, & ideo deductio legitimae aduersus creditores locum non habet, ibid. dict. num. 25. -  Legitimae deductio aduersus legatarios locum obtinet, & in illa potior est causa filiorum, etiam si inuentarium confectum non fuerit, Contra D. Franciscum Sarmient. dict. cap. 5, num. 26. & vide numeris seq. vbi eiusdem Sarmienti resolutio in proposito confutatur. -  Filius inuentarium non conficiens, dato quod ex decisione. l. 17. tit. 11. partit. 6. legitimam amittere non debeat, id tamen ita intelligendum erit, si ab eo dolus malus & fraus absit omnino, vt ibid. num. 29. adnotatur, & noua authoris declaratio traditur in proposito. -  Legitima filiorum, vtrum de iure naturali sit, vel de iure ciuili positiuo. vulgata equidem, & frequenter, varijsque in locis agitata quae stio, vt constat ex multiis authoribus, qui lib. 3. cap. 5. num 30. recensentur. -  Legitima ex sententia Dini, & aliorum, nomine, origine, quantitate, & neces sitate quod de iure ciuili descendat, & consequenter, quod licet quodam instinctu naturae, ac ratione quadam & cursu naturali debita videatur legitima. -  Eiusdem tamen relinquendo neces sitas, tam quoad ipsam legitimam simpliciter sumptam, atque alimenta, quam quoad eius quotam, & quantitatem ex iure ciuili procedat, non ex iure naturali, ibid. num. 31. per totum. -  Legitima ex sententia quam plurimorum authorum in totum tolli potest per legem, vel statutum, vel per consuetudinem aut rescriptum Principis, ibid. num. 32. -  Legitimae quota, seu eius quantitas, ex sententia permultorum aliorum authorum, quod sit de iure ciuili positiuo: legitima tamen ipsa simpliciter sumpta, quod ex iure naturali, vel gentium primaeuo descendat. -  Ideoque tolli non pos sit in totum per legem, vel staturum, nec etiam consuetudinem, vel Principis rescriptum. -  Quanuis in quantitate, quae est de iure ciuili, lege, statuto, consuetudine, seu Principis rescripto minui pos sit, vt vsque ad naturam reuerratur, id est ad alimenta tantum ea enim tolli non pos sunt tanquam iure naturali debita, ibid. num. 33. per totum. -  Legitima ex sententia quorundam authorum, quod simpliciter atque indistincte debeatur filijs de iure naturali, ibid. num. 34. vbi ostenditur in quo haec opinio a praecedentibus differat. -  Ex sententia tamen authoris, quod nonnulla con stitui debeant pro dilucida, atque absoluta prae fati dubij resolutione, quae nouiter & vltra alios, vere tamen adnotantur, ibid n. 35. & seq. vbi in effectu secunda opinio magis probatur, & tertia declaratur, ibid. num. 39. -  Legitima aliquando a lege tolli potest in totum, vel minui iusta scilicet causa interueniente, quia tunc lex ipsa naturae, siue ius naturale non modo repugnat, imo ratio alia naturalis, qua ius ciuile fundatur, sic suadet, vt ibid. num. 36. latius explicatur. -  Legitimam ob inuentarium non confectum non amitti de iure regio partitarum, sic elatum, atque indubitatum ex dictis antea remanere, vt omnino probari debeat, ibid. n. 41. -  Et inde inferri pos se ad nonnulla, quae; notatu & scitu sunt digna, nec vllus hactenus sic adnotauit, ibid. d. num. 41. & vide vsque ad num. 47. vbi ea adducuntur. -  Legitima filiorum, vtrum admittatur propter inuentarium non confectum, in illo articulo, in terminis iuris communis loquendo, atque seclusa legis partitae; constitutione, duas es se ex sententia communi opiniones, & illas contrarias omnino, ibid. num. 47. -  Vere tamen ex sententia authoris tres opiniones fuis se in praefato articulo, vt numeris sequentibus obseruatur, atque ips emet opiniones prae citantur. -  Et tandem numero 54. recensetur opinio eorum, qui simpliciter & indistincte as seuerarunt, filios propter inuentarium non confectum legitimam non amittere, nec ad solutionem legatorum teneri, & num. 55. & 56. ab authore probatur. -  Legitimam non amittit patronus ob inuentarium non confectum, ibid. num. 57. -  In legitima vtrum substitutio vulgaris fieri pos sit, lib. 3 cap. 11. num. 1. & seq. -  Legitimam, vtrum patre monasterium ingres so & religionem profes so, statim non expectata morte naturali patris ipsius, filius petere pos sit, lib. 3. cap. 12. num. 31. per totum. Vbi diuers ae interpretum sententiae proferuntur, & authori placitum proponitur. -  Lineam filiorum alicuius praecedentem in ordine scripturae lineae aliorum, qui post eos vocantur, praeferendam omnino in ordine succes sionis, lib. 3. cap. 15. num. 27. -  Linea illius, qui semel maioratum acquisiuit, cae teris praeferenda est, nec admittendus alius, donec deficiant omnes, qui ex eius linea proces serint, ibid. num. 53. -  Linea initium videtur accipere per solam vocationem alicuius, & sic per solam aptitudinem potentiam succedendi aliquo tempore, & omnes descendentes eiusdem inclusi videntur virtualiter, ibid. num. 77. -  Locatio & conductio iisdem, quibus emptio & venditio consistit regulis, quamuis in aliquibus a contractu emptionis & venditionis differat, lib. 3. cap. 3. num. 1. -  Et contrahitur simul, atque de mercede conuenit, ibid. num. 2. -  Duplicémque actionem parit, ex locato, quae locatori ad mercedem: ex conducto, quae conductori ad vsum & fruitionem rei datur, ibid. num. 3. -  Locationis contractus, vt adimpleatur, libere & plene debet vti frui conductor, ibid. n. 4. -  Et sic locator tenetur ad factum, id est pati conductorem vti re conducta, & eam prae stare, nihílque facere, quominus libere & pacifice fruatur, ibid. num. 5. -  Et quemadmodum venditor tenetur tradere rem, si pretium consequi velit, ita locator tenetur prae stare, vt conductor fructus & prouentus percipiat, non solum per simplicem traditionem rei, sed per continuam patientiam, & omnis obstaculi remotionem, ibid. n. 6. -  Et sicut in venditione rei constituitur pretium respectu rei, ita in locatione constituitur pretium gratia fructum, & habito respectu ad prouentus & fructus singulis annis, ibidem, num. 7. -  Vnde sequitur, quod sicut quando venditor non tradit rem, tenetur ad interes se, ita locator, si non facit, quod conductor pos sit fructus percipere, tenetur ad interes se, ibid. n. 8. -  Et quamuis in venditione, & in aliis contractibus, primo vsu etiam momentaneo quis censeatur tradidis se, & es se liberatus, tamen in contractu locationis & conductionis, locator non dicitur tradidis se nisi pro eo tempore, quo conductor frui licuit: quia vniuersa substantia eius contractus in eo versatur, vt liceat conductori vti, quod est factum succes siuum, ibidem, numero 40. -  Nec sufficit, quod in principio interueniat patientia, sed eius perseuerantia requiritur, ibid. num. 10. -  Sic vt non dicatur tradita libera pos ses sio rei locatae, quando non durauit pro toto tempore conuento, vtendi & fruendi facultas, ibidem, num. 11. -  Quia prae statio patientiae ad quam tenetur locator, dicitur indiuidua, & non sufficit pro parte impleri; atque ideo si locator non prae stitit integram patientiam, non dicitur pro sua parte impleuis se: quoniam in talibus indiuiduis, nihil actum intelligitur, cum superest agendum, ibid. num. 12. -  Locator, si toto tempore locationis, patientiam non prae stet, & omne obstaculum remoueat, pensionem exigere non potest, lib. 3. dict. cap. 3. num. 13. -  Quia in contractibus vltro citroque obligatoriis (vt est locatio) agere volens, oportet impleuis se pro sua parte implenda, alias obstauit exceptio non implementi, ibid. num. 14. -  Haec autem exceptio, quod alter ex contrahentibus non impleuerit pro parte sua, semper opponi potest, etiam si statuto omnes exceptiones remoueantur, ibid. num. 15. -  Locator in libello, in quo petit pensionem, vt obtineat, neces sario adiicere debet, quod prae stiterit & accommodauerit liberum vsum, & patientiam, quia ex sola locatione non videtur adimpleuis se contractum ex parte sua, nisi in patientia perseuerauerit, ibid n. 16. -  Et sic non solum tenetur patientiam allegare, sed probare, ibid. num. 17. -  In locationis & conductionis contractu, vsus rei est ex substantialibus, vel naturalibus intrinsecis illius contractus, ibid. num. 65. -  Vnde pactum initum per quod vsus rei auferatur, siue renuntiatio casus prouenientis facto, aut impedimento locatoris, tanquam contra sub stantiam, vel naturam intrinsecam ipsius contractus nihil valeret, atque viribus non subsi steret, ibid. num. 66. -  Quia talis obligatio daret materiam delinquendi, adeo quod non firmaretur iuramento, ibidem, num. 67. -  Idcirco non solum Iureconsulti, sed etiam & legum partitarum conditores caute, aut cum my sterio fuerunt loquuti, vt nouiter & vere ibid. adnotauit author, num. 68. -  Ludouici Molinae, e Societate Iesu Religiosi, ideo lib. 3. cap. 1. num. 5. factam mentionem ab authore, quod vel ipso solo praelecto, eorum omnium vera & distincta resolutio deduci pos sit, quae in proposito materiae eiusdem cap. primi, ad forum conscientiae pertinent. -  Ludouici Molinae Religiosi traditio probatur, ibid. num. 32. -  Ludouici Molinae Religiosi, verba quaedam recen seatur, quae authoris religionem confirmant, ibid. num. 166. -  P. Ludouici Molinae in materia depositi sententia, nouiter adducta, lib. 3. cap. 16. num. 69. -  P. Ludouici Molinae in eodem proposito, ac de iure communi veris simam resolutionem, dubiam reddi de iure regio post decisionem l. cuiusdam partitae, ibid. n. 74. -  P. Ludouici Molinae locus pro sententia & resolutione authoris, nouiter expenditur, lib. 3. c. 9. num. 24. -  P. Ludouici Molinae ad interpretationem cap. licet, de voto, & voti redempt. obseruationes duae approbantur, alie vero duae nouiter carpiuntur, lib. 3 cap. 19. num. 123. -  P. Ludouici Molinae in explicatione quorundam legum partitae, obseruatio quaedam approbatur, ibid. num. 131. -  P. Ludouici Molinae in materia reprae sentationis placitum, noue approbatur, ibidem, numero 352. -  Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2 cap, 3. n. 27. & 28. explicatus, lib. 3. cap. 2. num. 66. & n. 81. -  Ludouicus Molina, quare variauerit in articulo illo conditionis aut praecepti, ducendi consanguineam existentem in secundo gradu, lib. 3. cap 7. num. 47. -  Ludouici Molinae in eodem articulo resolutionem, seruandam omnino in praxi, & eiusdem authoris ambiguitatem, aut varietatem, non debere aliis in futurum, variandi, aut diuersas sententias sustinendi, ansam aut occasionem prae stare, ibid num. 48. -  Ludouici Molinae distinctio & resolutio in quae stione quadam maioratus refertur, lib. 3, cap. 10. num. 9, -  Ludouici Molinae in eadem materia maioratus, considerationes quaedam ab authore probatae. ibid. num. 35. -  Ludouici Molinae locus explicatur, lib. 3. cap. 12. num 64. -  Ludouici Molinae ad legem 4. tit. 15. partita 2. interpretationes tres referuntur, lib. 3 cap. 19. num. 126. -  Ludouicus Molina, nouiter explicatur, lib. 3. c. 19. num. 222. -  Ludouici Molinae pro opinione quae defenditur in articulo quodam reprae sentationis, meus clara, & velut expres sa sententia detegitur, ibid. num. 351. -  M. -  MAioratum factum in fauorem vnius filij, si pater reuocauerit persuasionibus alterius, qualiter filio consuli pos sit, lib. cap. 1. num. 111. -  Maioratum antea factum vt reuocet, persuasio nimia filij inducentis parentem, habetur loco compulsionis & coactionis, maxime si pater sit valde senex, ibid. num. 112. -  Maioratus institutor, siue pater, qui de propriis bonis maioratum instituit, meliorationemve in aliquem ex filiis aut descendentibus fecit irreuocabiliter, non poterit ex post facto in maioratu aut meliorationem addere alias conditiones, quam illas, quas tempore confectionis eius dem apposuit, nec de nouo modificare, aut quocunque modo alterare, lib. 3. cap. 10. num. 6. -  Contra tamen obseruandum erit, si maioratus, aut melioratio reuocabiliter facta fuerit. -  Nam cum eo pos sit pater, in totum reuocare, multo magis nouas conditiones adiicere. aut de nouo modificare poterit, ibid. num. 7. -  Maioratus primus institutor, siue pater, qui maioratum aut meliorationem irreuocabiliter con stituit. an pos sit alia bona subrogare, quam ea, quae a principio comprehensa, siue expres sa, aut as signata fuerunt, ibid. num. 8. -  Maioratus irreuocabiliter facti primus institutor, siue eiusdem succes sor, aut pos ses sor alius quicunque, qui ipsi maioratui aliquid ex bonis proprijs adiunxit, siue propria bona libera addidit, an pos sit nouas conditiones antiquo maioratui adiicere, ibid. ex num. 9. cum seq. & num. 17. vera resolutio traditur, & duo casus principales distinguuntur. -  Maioratum, seu meliorationem tertij bonorum semel irreuocabiliter factam, sicut non potest: institutor reuocare, sic nec circa eam aliquam declarationem facere filio non consentiente, quae illi praeiudicium aliquod afferat, & si vult facere aliquam declarationem, debet stare in sinibus declarationis, nec vltra progredi, siue nihil de nouo disponere, ibid. num. 24. -  Maioratus, vel meliorationis etiam irreuocabiliter factae scriptura, quoties obscura est, ad institutorem maioratus expectat declarare eam, ibi. num. 25. -  Maioratus institutori, in casu in quo licitum est declarare seu interpretati verba obscura, siue aliquam clausulam institutionis, vel dispositionis irreuocabiliter factae: ita debet fieri declaratio, seu interpretatio, sicuti a lege ipsa sit, & non aliter, ibid. num. 26. -  Item vt verbis dispositionis, & subiectae materiae proprie conueniat, ibid. num. 27. -  Quod in quacunque dispositione obseruandum est, nec a sensu verborum recedi potest, quando actus non est reiterabilis, ibid. dict. n. 27. -  Posito etiam, quod maioratus declaratio fiat iuxta proprium sensum verborum, debent citari aut vocari hi, qui ex declaratione laedi pos sunt: maxime si ex dispositione iam fuerit ius aliquod quae situm illis, & si vocarentur forsam, vel non, vel aliter declaratio fieret, ibidem, num. 28. -  Maioratus vltimi pos ses soris declarationem, aliis vocatis, vel qui ex legis, aut institutoris dispo sitione ad succes sionem admitti debent, non nocere, dict. cap. 10. num. 31. -  Maioratus primam institutionem seu inuestituram, semper attendendam es se, nec pos se ei ex posterioribus derogari, ibidem numero 33. -  Maioratus pos ses soris de sequenti succes sore, aut de rebus ad maioratum ipsum pertinentibus declaratio, cuius effectus sit, dict. cap. 10. num. 35. & seq. -  A maioratu ex facultate legis Regni in tertia parte bonorum facto, filias propter masculos trans uersales, aut remotiores non pos se excludi: quanuis pos sint a primogenio ex Regia facultate instituto, lib. 3. cap. 12. num. 45. -  Maioratuum, siue primogeniorum finem praecipuum es se, vt familiarum dignitas, & nomen, ac institutorum memoria conseruetur. -  Idque de natura omnium primogeniorum es se, & si alter non exprimatur, ibid. num. 58. -  Maioratuum, seu primogeniorum institutiones, ipsaque primogenia, minime conuenire Monachus, ibid. num. 62. -  Maioratuum, seu primogeniorum institutiones sustineri, iustasque reputari nonnullis de causis, siue rationibus, ibid. num. 68. -  Illasque Monachorum, seu Monasteriorum succes sioni minime conuenire, aut non congrue adaptari, ibid. dict. num. 68. -  Maioratum, seu primogenium es se ius succedendi in bonis, ea lege relictis, vt in familia perpetuo integre conseruentur, proximoque cuique primogenito ordine succes siuo deferantur, lib. 3. dict. cap. 12. num. 69. vbi etiam dicitur, id secundum maioratus naturam, ac substantiam es se. -  Maioratum eo ipso, quod ex aliquibus bonis se facere quis profitetur, bona ipsa in propria familia velle perpetuo conseruari, ac familiae ip sius fauore disponere, censendus est, ibidem num. 70. -  Idcirco neces sario dicendum videtur, quod nunquam ad succes sionem Monachus, aut Monasterium admitti pos sit. -  Quia nec vno momento pos sunt bona a familia extrahi. -  Extraherentur autem, si Monasterium pos sideret illa in communi, cum in particulari pos sidere, aut obtinere eadem Monacus non pos set, ibid. num. 71. -  Ad maioratus succes sionem habilitate, tempore quo succes sio defertur, considerandam es se, nec antea existentem, vel post superuenientem prodes se, si tunc, cum defertur succes sio, non existat, ibid. num. 103. -  Maioratus, seu primogeniturae ius renuntiari, cedi, atque etiam vendi, vel in alium transferri potest, lib. 3. dict. cap. 12. num. 107. -  Idque maxime procedit, si renuntiatio, ces sio, vel translatio fiat sequenti in gradu, ibidem numero 108. -  Potest tamen in quemcunque alium, etiam non sequentem, vel extraneum fieri, modo pro vita dumtaxatcedentis, & in sui praeiudicium, commoditatísque, aut fructus, & prouentus maioratus, non iuris eiusdem renuntiatio fiat: prout ibid. num. 109. explicatur. -  Atque in proposito singularis, & noua, atque notanda resolutio traditur, qua distincte dignosci poterit, vtrum ces sio haec, aut commoditatis conces sio per ingres sum religionis, & profes sionem concedentis finiatur, an vero mors naturalis eiusdem expectari debeat, ibidem, numero 110. -  Maioratus, seu primogeniturae ius renuntiari, cedi, vel etiam quoquomodo transferri pleno iure non pos se in praeiudicium sequentium maioratus succes sorum, & potius ius ces sionario habentium, ibid. num. 111. -  Imo sequentem succes sorem, ex legis, vel institutoris, dispositione ad succes sionem tunc venientem, statim pos se ces sionem, aut renuntiationem reuocare. -  Nec valide, ac cum effectu pos se fieri, nisi in eius dem fauorem fiat, ibid. d. num. 111. -  Et si aliter facta es set, a maioratus pos ses sore ius non discederet, sed potius illae sum & intactum maneret, nec succes sionis vocatio contingeret, ibid. num. 112. -  Maioratus, aut primogeniturae ces sione, aut renuntiatione facta sequenti vocato, adeo plenum ius eidem acquiri, vt remedio l. 45. Tauri, pos sit ipse vti. ibid. num. 113. -  Modo pos ses sor integrum ius maioratus renuntiauerit, & a se illud penitus abdicauerit, nec enim sufficeret, solam pos ses sionem maioratus in alium transtulis se. ibid. num. 114. -  Maioratus, seu primogeniturae, aut fideicommis si renuntiatio, si a patre fiat in vita, & de praematura hac restitutione, aut translatione caeteri filij, aut etiam creditores conqueruntur, quid tunc obseruari debeat, remis siue, ibidem, numero 115. -  Maioratum quamuis de nouo acquirere quis non pos set, tamen quod illum retinere valeat, con siderata habilitate & capacitate, quae tempore succes sionis in eo fuit, lib. 3. cap. 15. num. 2. -  Maioratum instituens, si alienationem bonorum eius prohibeat, vel aliquas conditiones appo suerit, quas a succes soribus seruari praeceperit sub poena, quod si succes sor contra fecerit, ad proximiorem, vel ad sequentem in gradu maioratus deueniat: si pos ses sor alienauerit, vel conditiones non seruauerit, filius eius, vel descendens debet admitti, lib. 3. cap. 15. num. 37. vbi latius id probatur. -  Ex maioratu, in quo plures gradus substitutionum continentur, quaelibet substitutio iudicatur de per se; & vna non dependet ab alia, imo quot sunt personae vocatae, tot resultant substitutiones, ibid. num. 44. -  Inde fit, vt vno mortuo, vel aliter succedere non valente, siue a succes sione tempore, aut alio euentu excluso: ius substitutionis post eum vocati non deficiat. -  Imo ex persona sua tunc succedere pos sit, ibid. num. 45. -  In maioratibus, substitutione prima deficiente, tunc demum & sequentes corruere, quando dependerent a prima tanquam acces soriae, & non pos sent absque illa subsistere, secus tamen si aeque principales es sent, & per se subsisterent, ibid. num. 58. -  Maioratus, & Hispanorum primogenia, vtrum iure sanguinis, an iure haereditario deferantur, lib. 3. cap. 19. n. 100. 101. & 102. -  Maioratum instituens, si ad eius succes sionem mas culos inuitauerit, & in defectum illorum foe minas, si linea Masculorum finiatur, & mas culus & foemina ex linea masculina reperiantur, Masculus foeminae prefertur, ibid. num. 154. -  In maioratus, seu primogenij institutione, semper censetur vocata linea recta primogenitorum succes siue in infinitum de primogenito in primogenitum, & sic quilibet eorum habet vocationem iure proprio, atque ex propria vocatione, absque iuris alterius transmis sione, lib. 3. c. 19. num. 167. -  Quod nedum procedit in linea recta descendentium, sed etiam transuersalium, vt ibidem adnotatur, num. 168. -  Idque ex propria natura primogenij, & consuetudine succedendi in maioratibus, ibidem, numero 169. -  Atque ex intentione & mente aperta. 1. 40. Tauri, vt ibidem numero 170. obseruatur. -  Maioratus, fideicommis sa, & substitutiones, non solum in vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus, & dispositionibus inter viuos pos sunt fieri, lib. 3. cap. 19. numero 252. -  Maioratus in contractu instituti, vtrum vim vltimae voluntatis obtineant, ibid. numero 253. -  Maioratus, seu primogenia, non modo cum facultate Regia, sed etiam absque ea, ex certa parte bonorum, aut ex vniuersis pos sunt institui. lib. 3. cap. 19. num. 274. -  Maioratus, si institutus sit per viam vinculi particularis, aut meliorationis tertij & quinti bonorum inter liberos, aut anniuersarij, vel Capellaniae, iurísve patronatus perpetui absque facultate Regia, verus quidem maioratus est, ac leges omnes Regiae, quae de maioratibus loquuntur, habent locum in eis: prout ibidem num. 275. diffuse probatur. -  Et Petri Salazaris in iuris patronatibus, anniuer sariis, & Capellaniis, aduersus Ludouicum Molinam opinio noua, nouiter & vere, atque vel vno tantum verbo, concludenter conuicta, ibid. num. 276. -  Maioria, aut maior aetas, vtrum in persona succedere volentis in maioratu, praecise considerari debeat tempore, quo succes sio defertur, lib. 3. cap. 19. numero 328. vbi Antonij Galeatij Maluasiae, & Iacobi Menochij obseruationes in proposito, breuiter recensentur, & latius explicantur num. seq. -  Masculi ex foeminis succedunt in maioratu, a quo foeminae repelluntur, quando non agitur de agnationis conseruatione, lib. 3. cap. 15. n. 57. -  Et an comprehendentur masculorum descendentium appellatione, maxime in vltimis voluntatibus, vide cap. 29. per totum. -  Masculus ex foemina, & foemina ex masculo, si ad succes sionem maioratus simul concurrant, & de succedendo vltimo pos ses sori transuersali pertractent, atque in eodem gradu sint, masculus foeminae praefertur, ex sententia Ancharrani, & aliorum, lib. 3. cap. 19. num. 151. & 2. seq. -  Masculus praefertur foeminae in succes sione maioratus, quando in eodem gradu sunt, etiam in casu dubio, ac etiam si filius maior vocetur, ibid. num. 155. -  Marcus Antonius Eugenius, in consilio 28. n. 37. & 38. lib. 1. explicatus, lib. 3. cap. 2. num. 85. -  Marci Antonij Peregrini resolutio in proposito cap. 6. huius lib. 3. relata ibidem, num. 26. & sententia authoris in eodem proposito prolata. -  Marci Antonij Peregrini resolutionem & obseruationem contrariam his, quae cum Grato, & Hondedeo cap. 12. huius lib. 3. obseruauit author, de iure non procedere, nec vllo pacto sustineri pos se, vt eodem cap. 12. n. 120. adnotatur. -  Marci Mant. Benauidij, in proposito. l. perfecta donatio. C. de de donat, quae sub modo: verba quaedam, nouiter ponderata, & relata, lib. 3. cap. 10. num. 52. -  Metum plene probari coniecturis & prae sumptionibus, modo illae legitimae sint, & propinquae, lib. 3. cap. 1. num. 69. -  Metus, aut dolus testatori adhibitus, qualiter debeat probari in proposito tituli, & legum, C. si quis aliq. test. prohib. vel coeg. ibid ex num. 83. cum seq. -  Metus testatoris arguitur ex persuasionibus multorum factis cum calliditate, ac variis mole stiis, maxime si ille aegrotus erat, vel quando ob nimiam mariti reuerentiam sic testatus est, ibid. num. 109. -  Metu mariti mulierem prae sumi legatum ei fecis se ob ipsius mariti lachrymas, suasionem, & reuerentiam, ibid. num. 110. -  Metus & coactio, qualis es se debeat, vt propter timorem dicatur quis impeditus testari, seu primum testamentum mutare, aut aliquo modo de rebus suis disponere, vel non disponere, lib. 3. dict. cap. 1. num. 141. -  Metus quis, & qualis es se debeat, vt talis dicatur, quod etiam in constantem virum cadat, remis siue, ibid. num. 142. -  Metus quis sit iustus, iudicis arbitrio relinquitur, qui motum animi sui confirmare poterit ex variis prae sumptionibus, & rerum circunstantiis arguentibus metum, & iuxta personarum qualitatem id diffiniet, ibid. num. 143. -  Quoniam in muliere non requiritur ille metus, qui caderet in constantem virum, sed longe minor metus sufficiet quam in masculis, ratione sexus imbecillioris, qui facilius terretur, ibid. num. 144. -  Sic minor metus cadit in puerum, quam in virum, ibid. num. 145. -  Metus quis sit iustus, etiam iure Regio Castellae iudicis arbitrio relinquitur, nec censetur correctum hoc ex decisione. l. 7. tit. 33. part. 7. Imo etiam ex illa lege conces sum, vt contra Villalobos adnotatur, ibid. num. 146. -  Metus reuerentialis, vtrum in consideratione haberi debeat ad effectum irritandi testamentum, aut legatum, vel aliam dispositionem, vltimamve voluntatem quamcunque: item vt alios contractus, obligationesve voluntarias tescindere debeat: & an sola reuerentia & maioris prae sentia illatus censeatur, an etiam cum ipso alia interuenire debeant, & de diuersis Doctorum placitis in proposito: plena manu ibidem ex numero 147. vsque ad numerum 168. -  Metum reuerentialem illatum prae sumi, & actus gesti annullationem induci, quando interuenit expres sum mandatum eius, cui reuerentia debetur, etiam si minae aut verbera non praeces serint, ex sententia neotherici cuiusdam, ibidem numero 160. -  Quam probandam arbitratur author, modo patris, aut mariti iubentis magna sit authoritas, magnave reuerentia, alias enim solum mandatum non sufficeret, vt ibidem latius probatur num. 161. & seq. -  Metum reuerentialem dari respectu soceri, quia socer parentis locum obtinet, lib. 3. capit. 1. num. 168. -  Et respectu aui, & curatoris, ibidem, num. 169. -  Metus reuerentialis, an detur respectu matris ibidem num. 170. vbi author adnotauit nonnulla, quae nullus antea, sic diligenter tradiderat, ibid. num. 170. -  Metus reuerentialis, an detur in sorore respectu fratris maioris natu, ibidem, numero 171. -  Et in fratre minore respectu maioris, ibidem, num. 172. -  Metus reuerentialis, an detur respectu patrui, hoc est tio de parte de padre, ac etiam respectu auunculi, que es tio herman de madre, ibidem, numero 173. -  Mercedis remis sio, quando propter agri sterilitatem, vel fructuum exiguitatem petitur, intolerabile damnum requiritur, aut quod magnum sit conductoris incommodum, lib. 3. cap. 3. numero 36. -  Similiter, quando petitur propter bellum, pestem, aut casum alium quemcumque sine culpa locatoris contingentem, neces sario requiritur, quod damnum sit intolerabile, vt remis sio fiat: quoniam modicum damnum aequo animo ferre debet conductor, ibid. num. 37. -  Mercedis aut pensionis remis sio, vt propter casum fiat, plura sunt neces saria: primo, quod casus. qui contigit, sit insolitus: secundo, quod magnum afferat damnum: tertio, quod contingat ante perceptionum fructuum, ibid. n. 38. -  Alia in proposito vide verbo conductor, & verbo locator. -  Meliorato filio in tertio bonorum, an pos sit dari substitutus vulgaris, aut pupillaris extraneus, praetermittive ordo, qui in l. 27. Tauri prae scribitur, lib. 3. cap. 11. per totum. -  Minor iurans contractum a se gestum, censetur quodammodo, aut perfectionem maior, vnde aduersus contractum venire, aut in integrum restitui non potest, sed ab ipsius obseruantiam praecise adstringitur, lib. 3. c. 2. n. 1. -  Quod procedit, quocunque modo minor contrahat, & quamuis contraxerit sine curatore, quem habebat, aut sine decreto super re immobili, vel cum alias contractus es set nullus, ibid num. 2. -  Idque iuxta intellectum communem, quem magis communiter probarunt Scribentes, vt constat ex multis commemoratis, ibid. num. 3. qui ex proposito, atque latis sime tractarunt, & exornarunt materiam authent. Sacramenta puberum, C. si aduers. vend. -  Textus in authent. Sacramenta puberum, C. si aduers. Vendit. locum obtinet in omni dispositione minoris, & etiam in donatione, quae a minore facta, cum iuramento confirmatur, & validis sima reputatur, ibid. num. 4. -  Quamuis absque iuramento nulla sit, nec consen su curatoris, & iudicis decreto confirmetur ibid. num. 5. -  A minore cum iuramento facta donatio, vtrum ob enormem, aut enormis simam lae sionem debeat rescindi, & quid si ex causa remunerationis, vel ob aliam causam facta fuerit, ibidem, numero 6. -  Vbi diuers ae sententiae Doctorum commemorantur, & inter alios authores, Marcus Antonius Eugenius, & Ioannes Vincentius Hondedeus magis commendantur. -  A minore iuramenti relaxatio petita, vtrum ei opitulari debeat dumtaxat, vt periurus non dicatur, non autem, vt ius partis laedere pos sit, siue quid relaxatio huiusmodi operari debeat, remis siue, ibid. n. 7. -  Minor non certioratus de beneficio restitutionis in integrum, iurans contractum, vtrum beneficium illud amittat, necne? & quamplurimi authores congesti, qui de hoc dubio tractarunt, ibid. n. 8. -  Minor non certioratus de beneficio restitutionis in integrum sibi competenti, restitui non potest, etiamsi contractum iurauerit, ex sententia Dyni, quem & alij authores sequuntur. -  Ac de illorum fundamentis agitur remis siue, ibid. num. 9. & 10. -  Minor iurans non contrauenire contractui, etiam non certioratus, excluditur a beneficio restitutionis in integrum. -  Idque ex sententia Bartoli, quem permulti authores sequuntur. -  Ac cum eo tendunt putat authori, vt ibidem adnotatur num. 11. per totum, & ostenditur, qualiter sententia hac retenta, Dyni rationibus re sponderi valeat. -  Minor enormiter, aut enormis sime lae sus, vtrum in integrum restitui pos sit, aduersus contractum iuramento firmatum, & relaxationem ab eo impetrare, lib. 3. d. cap. 2. num. 12. -  Et ibidem authores quamplurimi adducti, qui praefato dubio, magis ex profes so loquuntur. -  Ex eisdem autem authoribus nonnulla constitui pos se existimauit author, quae magis communiter probantur, atque ex num. 13. vsque ad n. 26. adducuntur, & articuli huius dilucida, & absoluta resolutio traditur: & vide etiam num. 28. cum seq. -  Minor, vel alius, cum enormiter, aut enormis sime lae sus est, vtrum absolutio a iuramento neces saria sit, ibid. num. 26. vbi sententiae diuers ae proferuntur, & tutius es se absolutionem impetrare, resoluitur. -  Minorem enormis sime, aut grauiter lae sum, pos se restitutionem petere aduersus contractum, seu renuntiationem, etiamsi lae sioni huiusmodi renuntiauerit, aut iurauerit, se illum ratione cuiuscunque lae sionis non impugnaturum, ibid. num. 28. -  Et clausulas generales nihil in proposito operari, vt ibidem adnotatur num. 29. & vera ratio redditur. -  Minor qua facilitate contraxit, eadem renuntias se, & non contrauenire iuras se prae sumitur, ibid. num. 31. -  In minore, muliere, ac rustico, semper prae sumitur simplicitas, & ignorantia, si contractus damno sus sit, quamuis iuramento firmatus, ibidem, num. 32. -  Minorem simplicitas contrahentem iuramento prae stito, solum renuntias se videri beneficio aetatis, nec per hoc excludi ab auxilio l. 2. C. de rescind. vend. ibid. num. 34. -  Minor renuntians cum iuramento haereditati paternae, vel maternae acquisitae, vel acquirendae, non potest contra pactum venire, nec etiam ab solutionem obtinere, vt agat contra renuntiationem, quia per iuramentum maior efficitur, lib. 3. d. cap. 2. n. 37. -  Et ibid. num. 38. permulti authores congeruntur in vnum, qui materiam cap. quamuis pactum, de pact. in 6. latis sime explicarunt. -  A Milite institutus ex fundo, vel alia re particulari certa, non efficitur haeres in vniuersum, nisi expresse constet de voluntate militis sic voluis se, lib. 3. cap. 17. num. 76. -  Miles ex priuilegio, decedere potest pro parte te status, & pro parte intestatus, ibid. num. 77. -  In militis etiam testamento voluntatis coniecturae, ac legis interpretationes recipiendae sunt, ibid num. 80. -  In milite, quare locum non habeat decisio §. si ex fundo, l. 1. ff. de haered. instituend. vbi & Ioannis -  Marci Aquilini ratio noue improbatur, ibidem num. 81. -  De mis sione in pos ses sionem ex remedio l. finalis, C. de edicto Diui Adriani tollend. vide lib. 3. cap. 24. per totum. -  Michaelem Gras sum, in explicatione quae stionis cuiusdam substitutionis vulgaris, & iuris trans mis sionis deceptum, noue & manifeste ostenditur, lib. tertio, cap. 13. num. 38. -  Mortis indefinitia mentio, cum fit in legibus, statutis, contractibus, sententijs, testamentis, conces sionibus, & alijs dispositionibus quibus cunque: vtrum intelligatur de morte naturali, vel de morte ciuili, vel de vtraque: siue mortis appellatione simpliciter, an veniat mors ciuilis, sicut naturalis, lib. 3. cap. 12. num. 1. -  Vbi dicitur, dubium hoc intricatum es se, & varijs, diuersisque Doctorum distinctionibus, & doctrinis diuisum. -  Nec hactenus satis distincte, aut absolute explicatum. -  Quanuis tractatum ab infinitis authoribus, qui praecitantur, ibid. ex num. 2. vsque ad num. 12. -  Mors verbum, quoties profertur in dispositione hominis, nec sumus certi de mente disponentis: tunc semper debemus intelligere, quod homo velit, & se referre videatur ad mortem naturalem, non ciuilem, dict cap 12. num. 11. -  Mortis appellatione simpliciter, an veniat mors ciuilis in dispositione quacunque, disceptam sus ceptam: difficilem admodum es se ex sententia quorumdam, atque etiam ex sententia authoris, ibid. num. 12. -  Atque in ea Doctores adeo varios fuis se, vt quot capita, tot sententiae es se videantur, ib. num. 13. -  Vere namque moderniores in eorum repetitionibus, consiliis, & decisionibus, variis modis loquuntur, ibid. num. 14. -  Alij enim communes opiniones, aut communes theoricas impugnant, alij eas ab altis defendunt. -  Alij vero suo arbitrio, & diuersimode materiam hanc declarant, ibid d. num. 14. -  Nec potest dari firma aliqua doctrina, vel adeo generalis theorica proponi, quae valeat omnibus casibus aequaliter conuenire. -  Sed potius per regulas prae sumptiuas duntaxat, iuxta facti occurrentis qualitatem, materia haec declarari debebit, ibid. num. 15. -  Mortis ciuilis nomen, non es se legale, quia non sic iura loquuntur, siue mors ciuilis apud Iurecon sultos non reperitur, sed dicitur nomen imaginarium, siue sic a iuris praeceptoribus compositum, ibid. num. 16. -  Mortis appellatione, in dubio intelligimus de naturali morte, non de ciuili, siue vere, & proprie loquendo, cum de morte mentio fit, ex vi verborum venit tantum vera mors. -  Mors autem ciuilis, ficta est, & non vera, ibidem num. 17. -  Moriatur verbum, & verbum deces serit, non verificatur in morte ciuili, sed in morte naturali tantum, ibid. num. 18. -  Mortis ciuilis denominationem, quibus rationibus siue fundamentis carpiant authores nonnulli, ibid num. 19. -  Mortes duas, naturalem scilicet, & ciuilem, non inepte Doctores constituis se communiter, ibid. num. 20. -  Et ibid. contrarium tenentium rationi praecipuae responsum praebetur. -  Ioannis etiam Bologneti consideratio in proposito, ab authore confutatur, num. 21. -  Mortis appellatione (quae est vox analoga) quid contineatur ex sententia Alexandri Raudensis, ibid. num. 22. -  Mors ciuilis ex sententia communi, nunquam aequiparatur morti naturali, nec e contra naturalis mortui ciuili, nisi in casibus a iure expres sis, dict. cap. 10. num. 23. -  Contra vero ex sententia authoris, qui quorundam scriptorum authoritate, ipsa etiam veritate, atque iuris ratione adductus, contrarium, & noue, & vere contendit. -  Et conclusionem praefatam, siue generalem Doctorum traditionem, aut doctrinam, aliter conficiendam, nec ita indistincte (prout ipsi tradiderunt) procedere pos se arbitratur, vt ibidem num. 24. per totum latius adnotatur. -  Mors ciuilis non aequiparatur morti naturali, nisi in casibus, in quibus eundem omnino operatur effectum quoad casum de quo agitur, quem mors naturalis, vel quando militat eadem ratio, vel mens disponentis suadet, prout ibid. num. 25. & sequent. latius probatur: & authorum quorundam iu proposito obseruationes commendantur. -  Mors ciuilis, in casibus, in quibus naturali aequiparatur, & e contra naturalis morti ciuili: id quidem non fieri ex neces sitate naturae, siue ex vi verborum, sed per interpretationem, & veri similem disponentis voluntatem, quam aucupiis verborum neglectis sequi oportet, ibidem num. 29. -  Mortem ciuilem in conditionibus implendis, minime aequiparari morti naturali ex sententia communi. -  Cum qua fere omnes simpliciter, atque indistincte transeunt, nec aliter declarant. -  Ex sententia tamen authoris, nec id es se ita absolute verum, nec indistincte accipi pos se, sed potius distingui debere, vt Ioannes Bolognetus vltra alios vere distinxit, ibid. num. 32. -  Mortem ciuilem minime comprehendi sub generali dispositione loquenti de morte, vbi de morte ciuili specialiter fuit prouisum. -  Quia specialis illa prouisio inducit coniecturam euidentem in contrarium, facitque mentionem mortis proprie ac vere accipi, ibid. num. 33. -  Idque multo magis procedit, quando in dispositione expres sum fuerit, de qua morte intelligatur, vel ex aliis in eadem dispositione dictis, aut scriptis deprehendi possit aperte. -  Tunc namque idem erit obseruandum, nec aliter hac de re inquirendum, ibidem, num. 34. -  Mors naturalis Monachi profes si, an expectari debeat, cum maioratui, vel fideicommis so bona subiecta pos sidens, religionem ingreditur, atque profitetur, lib. 3. dict. cap. 12. ex num. 35. cum multis seq. vsque in finem capitis, vbi latis sime, & cum distinctione quamplurimorum casuum. -  Mortuum es se aliquem, & sic non extare, siue extare, & non pos se succedere, paria sunt, lib. 3. cap. 15. num. 46. -  Pro mortuo reputatur incapax ibidem, numero 47. -  Monachum, tunc pro mortuo haberi, cum ingreditur Monasterium incapax, tam in particulari, quam in communi & vniuersali, alias secus, idque quoad effectus nonnullos, lib. 3. cap. 12. num. 10. -  Monachos, Religiosos, Moniales aut Monasteria, expres sim, atque de iure & valide a succes sione maioratum excludi pos se. -  Idque ex communi & vera sententia, quae solida & veris sima ratione innititur, vt, ibid. num. 36. adnotatur. -  Et fundamenta eorum, qui opinati sunt, Monasterium, & Monachos a succes sione excludi non pos se, optime dilui per Menochium, & alios, qui praecitamur, ibid. num. 37. -  Monachos, Religiosos, Moniales, & Monasteria, ad fideicommis si, vel maioratus succes sionem, valide & mero iure inuitari pos se, atque in eorum succes sione ordinem & formam ab institutore prae scriptam, obseruandam omino. -  Idque procedere, siue ex Regia facultate, siue ex legibus Regni magoratus fiat. -  Siue maioratus ex bonis patrimonialibus solum consistat, siue ei dignitas, vel iurisdictio annexa sit, ibid. num. 38. 39 & 40. -  Monachos, Religiosos, Moniales, & Monasteria excludi a maioratus succes sione, non solum quando de eorum exclusione apparet expres se; sed etiam cum ex euidentibus, aut multum vrgentibus coniecturis id constat, vel constare potest, ibid. n. 41. -  Monachos, Religiosos, Moniales, & Monasteria a succes sione maioratus aut meliorationis ex tertia bonorum portione, atque ex legum Regiarum facultate instituti, excludi non pos se a parentibus, prout, ibid, num. 44. obseruatur, atque dilucide magis, siue melius quam caeteri fecerint, explanatur. -  Monachus, aut Monasterium, etiam cum in dubio versamut, nec de exclusione apparet in dispo sitione, non succedit in maioratu, cui annexa est dignitas, seu iurisdictio, sed statim facta profes sione sequens admittitur, qui de iure admitti debet. -  Idque ex communi & vera sententia, cui omnes accedunt, ib. n. 41. -  Solus Auendanus dis sentit, nec hoc etiam casu Monasterium, Monachumve excludit, ibidem num. 52. -  Sed eius sententiam author improbat, & praecipuo fundamento, quo adductus est, satisfacit ibid. num. 53. -  Monachum, aut Monasterium, etiam cum de exclusione non apparet, nec maioratui annexa est dignitas, vel iurisdictio, non succedere in in maioratu, quoties familiae suae, aut agnationis, vel cognationis conseruationi institutor praecepit. -  Vel arma & nomen succes sores deferre ius sit. -  Aliudve simile expres sit, ibidem numero 54. & seq. -  Monachus etiam si profes sus sit in Monasterio bonorum capaci in communi, quoad succedendum in maioratu, mortuus censeri debet. -  Cum non pos sit ipse memoriam familiae institutoris neque agnationem, seu cognationem, atque splendorem conseruare. -  Imo eius succes sione supprimere, & abolere, vis est. -  Nec etiam potest arma, & nomen institutoris deferre. -  Sicut nec iurisdictionem exercere, aut Dignitatem Ducatus Comitatus, seu Marchionatus habere. -  Idcirco sequens in gradu statim admitti debet, ac si Monachus naturaliter mortuus fuis set, ibid. num. 55. per totum. -  Monachus, aut Monasterium succedit in maioratu, ex bonis tantum patrimonialibus instituto, & cui dignitas, aut iurisdictio annexa non est, nec etiam de familiae, agnationis, cognationis, memoriaeve institutoris conseruatione, siue nominis, aut armorum delatione specialiter actum. -  Idque ex communi sententia, & pro vita naturali Monachi duntaxat, ibid. n. 56. -  Contra vero ex sententia authoris, qui nouiter, vere tamen, & ratione subsistente (vt putat) intendit contrarium tueri, ostendereque, naturae & conditioni maioratus, seu primogenij cuiuscunque, menti etiam, & intentioni primogenia instituentium, nihil magis repugnans dici pos se. -  Idcirco nec pro vira Monachi succes sionem Mona sterio deferendam, ib. n, 57. -  Monachorum succes siones in primogenijs & maioratibus, credendum es se in dubio, quod in stitutores abhorreant, & quod eas prohibuis sent, si eum euentum cogitas sent, ibidem num. 59. -  Eamque coniecturam & prae sumptam voluntatem seruandam es se, & pro expres sa habendam, ibid. num. 60. & vide numeris seq. vsque ad num. 64. -  Monachorum, aut Monasteriorum succes sionem in Hisponorum primogenijs, seu maioratibus, ipsorum naturae, & fini, & prae sumptae instituentium voluntati repugnare, fateri expres se Ludouicum Molinam, vt ibidem num. 64. adnotatur. -  Monachorum, seu Monasteriorum succes sionem in primogenijs, & prae sumptae instituentium ea voluntati, atque ipsorum maioratuum rationi & naturae repugnare; clare etiam obseruas se Pelaez a Mieres & huiusce articuli difficultatem agnouis se, vt ibidem numero 66. adnotatur. -  Vbi & mens, & intentio, varietas etiam eiusdem authoris, melius detegitur, & ostenditur, quam antea fuis set. -  Monachos, & Monasteria, ad primogeniorum, seu maioratuum succes sionem admitti non debere, validis sima ratione comprobatur, ibid. num. 78. & seq. -  Monachi, aut Monasterij in primogenijs. aut maioratibus succes sioni, non suffragari decisionem text. in §. Cornelio foelici. l. Statius Florus, ff. de iure fisci, nec eiusdem decisionem, aut rationem, primogenijs Hispanorum conuenire eleganter & melius quam antea fuis set obseruatum, ibid. num. 82. & 88. -  Monasterium bonorum in communi, etiam incapax, certum es se, & absque controuersia, quod in maioratu non succedat, ibid. num. 83. -  Dubitari tamen communiter, & in controuersiam excitari, an eo casu, statim facta proses sione admittendus sit sequens in gradu, vel is, qui ex legis, aut institutoris dispositione admitti debet: an vero expectanda sit mors naturalis Monachi profes si, ib. n. 84. -  Et quidem in fideicommis sis, quam plurimi arbitrantur, mortem naturalem expectandam es se, nec antea cedere diem fideicommis si, prout ib. praecitantur num. 85. -  Ipsi autem, inde & quasi in neces sariam consequentiam eius opinionis statuunt, interim dum profes sus, & fideicommis so grauatus decedit, penes eius haeredes ab intestato, aut ex testamento, bona ipsa manere, vt ibidem. num. 86. ostenditur, & eorum fundamenta adducuntur, vsque ad num. 93. -  Monasterium succes sionis incapax, etiam in communi, si pos ses sor maioratus ingrediatur, statim facta profes sione ad succes sionem admitti sequentem vocatum, eumve, qui ex institutoris. vel ex legis dispositione admitti debet, nec Monachi mortem naturalem expectandam, ibid. num. 93. -  Imo eo casu l. 45. Tauri remedium pos ses sorium competere, quamuis lex illa non veniat ad decidendum hoc dubium principaliter, nec illud decidat. vt ibid. adnotatur num. 94. -  In fideicommis sis quinque idem statuis se, & fideicommis sum statim restituendum es se non expectata morte naturali Monachi, tenuis se authores quamplures, qui praecitantur, ibidem, num. 95. -  Eorundem vero, pro hac communi & vera sententia, plura fundamenta expendi pos sent. -  Omnia tamen principaliter in vnum tendunt, ad illúdque reduci debent, ibid. num. 96. -  Monasterium incapax bonorum, etiam in communi, profes sus omnino pro mortuo habetur, sicut si vere mortuus fuis set. ibid. num. 97. -  Et mors ista ciuilis quoad effectum fideicommis si, & bona ipsa, eundem effectum operatur, quem mors naturalis, & sic de illa iudicatur idem, quod de morte naturali, ibid. num. 98. -  Vnde substitutis, vel sequentibus vocatis, statim aperiri debet via succes sionis, ac si monachus vere, & naturaliter fuis set mortuus, ibid. n. 99. -  Nam etsi mors naturalis expectaretur, id nec monasterio, nec monacho prodes set, vtpote, cum acquirendi bona sint incapaces omnino, ibid. num. 100. -  Monachum quem ante profes sionem non dici, & idcirco in omnibus casibus proximitatem non es se considerandam tempore ingres sus religionis, sed tempore profes sionis, ibid. num. 104 & & num. 102. & 105. -  Monasterium ingredi volens, & in maioratum pos sidens, quod eiusdem renuntiationem faciat: sanum es se, & rectum consilium ex sententia Pelaez a Mieres. -  Circa quam latius insistit author ex num. 106. cum seq. vbi rem hanc dilucide, & absolute magis quam hactenus factum es set, explicatam relinquit: & vide num. 116. vbi eiusdem Pelaez con silium verum es se, & de iure procedere obseruatur. -  Mulieres maxime minores, semper contra propria commoda laborare videntur, lib. 3. cap. 2. n. 33. -  Mulier in rebus dotalibus extantibus, indistincte praefertur omnibus creditoribus, etiam hypothecas expres sas anteriores habentibus. -  Idque procedit etiam, quando mulier vendicaret rem perutilem vendicationem in subsidium, quia maritus non est soluendo, & res fuerunt datae ae stimatae ea ae stimatione, quae faciat emptionem, lib, 3. cap. 4. num. 28. & 29. -  Mulier pro sua dote, an praeferatur expres s ae hypothecae posteriori, de qua in l. licet, C. qui potiores in pignore: & in l. 30. tit. 13. part. 5. Ac etiam habenti priorem tacitam ratione mutui ad refectionem, lib. 3. cap. 8. num. 27. -  Mutuans in refectionem domus, vel nauis, seu alterius rei, vtrum acquirat hypothecam super ipsa re, in cuius refectione pecunia consumpta est: negari non pos se, quin dubium sit de iure communi, lib. 3. cap. 8. num. 1. -  Sunt namque in hoc diuers ae, & contrariae sententiae, & responderi potest ad iura, quibus hypotheca concedi videtur, ibid num. 2. -  De iure tamen huius Regni, dubium praefatum sublatum est, atque in l. 26. tit. 13. partita 5. expresse decisum, quod is qui mutuauit ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, habeat in tali re tacitam hypothecam, ibid. num. 3. -  Ius etiam praelationis ex eadem hypotheca consequatur, ibid. num. 4 & vide num. 5. & 6. -  Cum mutuatur pecunia ad domum, vel nauem construendam de nouo. vtrum tacita contrahatur hypotheca, & si nihil dictum sit, ibid. n 6. & 7. -  Mutuans pecuniam ad emptionem alicuius rei, & expres sim adiiciens, quod ea pecunia mutuo datur ad ipsius rei emptionem, si in eam conuertatur, habet in actione personali priuilegium praelationis, non vero habet tacitam hypothecam, nisi dictum fuerit, quod res empta expres se sit pro mutuatae pecuniae solutione obligata, vel hypothecae subiecta, lib. 3 d. cap. 8. num. 21. -  Idque iuxta veriorem, & communiorem Scribentium omnium sententiam. ibid. num. 22. -  Sed alij tenent contra, vt ibid. adnotatur num. 23. & num. seq. referuntur. -  Eorúmque praecipuo fundamento respondetur, & sententiam communem post legem partitae neces sario seruandam, concludenter ostenditur, ibid num. 24. & duobus seqq. -  N. -  NAturalia accidentalia siue (vt alij dicunt) adminicula, & qualitates contractuum, licet pos sint partium conuentione tolli, & mutari: tamen contra substantialia, vel naturalia intrinseca contractus pactum initum nullo iure valet, nec ex eo nulla nascitur obligatio, lib. 3. cap. 6. num. 64. -  Neothericorum contra rationem communem ad text. in §. Augerius, l. qui Romae, ff. de verborum obligat. obstaculum quoddam diluitur, lib. 3. cap. 14. n. 13. -  Negans se pos sidere, si de mendacio conuincatur, priuatur pos ses sione, & transfertur in aduersarium sine aliqua traditione. -  Sed ius proprietatis saluum remanet neganti, sic vt super illa agere pos sit, lib. 3. cap. 18. num. 1. & 2. -  Negans se pos sidere, quare pos ses sione priuetur, ibid. num. 3. -  Negans se pos sidere, & de mendacio postea conuictus, vt pos ses sione priuetur, nonnulla interuenire neces se est, quae ibid. n. 4. & seq. remis siue traduntur: & l. fin. ff. de rei vendicat. materia exornatur. -  Negans narrata, prout narrantur, nec videtur prae cise negare. nec praecise confiteri, ibid. num. 8. Negans, vt incurrat poenam 1. fin. ff. de rei vendicatione; neces se est, quod specifice, non autem vniuersaliter sub inuolucro verborum negauerit, ibid. num. 9. -  Negatione facta in terminis d. l. fin. ff. de rei vendicatione: qualiter actor debeat experiri, ibid. num. 10. -  Negans, vt incurrat poenam dictae constitutionis, neces se est, vt actor petat, reum poena negationis puniri, quoniam illo non instante, poena non committitur, ibid. num. 11. -  Negans in omnibus casibus, in quibus non incurrit poenam dictae l. finalis, eo quod simul non interueniunt multa, quae ad incurrendam eam poenam neces saria sunt: saltim in hoc punitur, vt teneatur ad omnia damna, & expensas, quae agens petitorio pas sus fuerit ob talem negationem, prout ibid. n. 12. declaratur. -  Negans se pos sidere, non priuatur pos ses sione, nisi actor as sumpserit in se onus probandi pos ses sionem suam, etiamsi constaret reum pos sidere, antequam actor probas set, ibid. n 13. -  Negans rem habere, quem exhibere rogatur, si non constet ad eum peruenis se, vtrum pos sit iure negare, & eius as sertioni iuratae credatur, tam si extet. quam si non extet suspicio. rem ad eum peruenis se, vel si ipse fateatur rem peruenis se, sed dicat amisis se eam, ibid. n. 14. -  Negans in omnibus casibus, in quibus punitur, ita demum id fit, si dolo, & scienter facta fuerit negatio, vel in fraudem, ibid. n. 17. -  Negans fideius sor. se fideius sis se, vtrum perdat excus sionis beneficium, ibid n. 18. -  Vbi & quid de haerede negante rem haereditariam es se, num. 19. -  Et denegante se pos sidere rem iure pignoris, vel rem es se debitoris, cum ab alio creditore conuenitur, ibid. num. 20. -  Neptis ex filio primogenito praemortuo secundogenitum excludit, & sic praefertur patruo, etiam Masculo, ídque in Regno, & in succes sione maioratus cuiuslibet, lib. 3. cap. 19 num. 148. -  Nisi ex institutoris dispositione, foeminae sint propter Masculos, etiam remotioris lineae, & gradus exclus ae, tunc namque neptis a patruo excluditur, ibid. num. 149. -  Quod si foeminae admittuntur in defectum mas culorum eiusdem lineae, & gradus, tunc neptis reprae sentatio non excluditur, ibidem, numero 150. -  Nepos institutoris ex filio mortuo ante maioratus institutionem, an patruum excludat, lib. 3. c. 19. num. 196. -  Et quod excludat ex prae sumpta institutoris maioratus voluntate in casu ibi proposito, non vero ex iure transmis sionis, aut reprae sentationis, ex sententia Auendani. quam & author sequitur. -  Sed vnum nouum, & singulare circa eam excogitat ibid. n. 197. & 198. -  Nepos quando non erat natus tempore mortis te statoris, an intret in locum patris, tam in fideicommis sis de iure communi, quam in Hispanorum primogeniis post decisionem l. 40. Tauri, lib. 3. c. 19. n. 208. & 209. -  Nicolaum Bellonium, non sine mysterio dixis se, institutum in re certa, ex legis benignitate remanete haeredem insolidum detracta mentione rei, nec de prae sumpta siue tacita testatoris voluntate aliquod verbum scripsis se, lib. 3. c. 17. num. 34. -  Nummularios, & argentarios, publicas olim reputatas fuis se personae, publicúm que officium aut ministerium quodammodo obtinere, atque exercere, dici solitum. -  Mentias etiam in foro cum aerario habuis se. -  Et apud eos emptiones, venditiones, permutationes, & alios contractus fieri, item & instrumenta, vt hodie apud tabelliones fiunt. -  Idcirco eorum officium in Republica valde neces sarium & vtile fuis se, & omnibus ordinibus gratiosum, lib. 3. cap. 16. n. 57. 58. 59. & 60. -  Apud nummularios, & campsores, vel pro foenore, vel pro custodia frequentius deponi, ibid. n. 62. -  O. -  OBligationum omnium materia, potis simum ab aequitatis consideratione, dependet, lib. 3. c. 3. n. 100. -  Obligatus ad impetrandum licentiam ad faciendum maioratum, vel ad extrahendum aliquam rem a maioratu, tenetur ostendere obnixae, se omnia fecis se, quae pertinent ad impetrationem facultatis regiae, & quod tales licentias petiuit, & caetera neces saria fecit, lib. 3. cap. 7. num. 22. -  Nec distingui debet inter facile, & difficile, aut inter consuetudinem, vel des suetudinem concedendi, vel non concedendi, quicquid alij authores, sed male quidem distinguant, ibid. n. 23. -  Et text. in l. 3. §. quid ergo, ff. de contrario iudicio tutelae, optime in id ponderatus, ibid. n. 24. -  Omis sum, tunc dici in dispositione iuris communis relictum, quando nihil fuit omnino a lege noua, siue statuto determinatum, lib. 3. cap. 17. num. 133. -  P. -  PAulum Parisium in consil. 67. lib. 3. coaceruando materiam tituli, si quis alius testar. prohib. vel coeg. & late, & docte loquutum, lib. 3. cap. 1. num. 3. -  Paulum Parisium in cons. 22. num. 9. vol. 3. probare contrarium eius, quod Georgius Cabedus intendit, lib. 3. cap. 12. num. 77. -  Pauli Castrensis decisioni, egregie respondis se Decium, lib. 3. cap. 1. ex n. 191. -  Et ideo authorem eidem non respondere, ibidem, num. 192. -  Pauli Castrensis consultatio, & sententia refertur, & concludenti ratione confutatur, lib. 3. cap. 7. num. 26. -  Paulum Leonium deceptum in materia cap. 13. huius libri 3. & nouiter, & vere probatur, ibidem, num. 21. -  Pauli Leonij resolutionis nota adiicitur per authorem, ibid. num. 35. -  Patronus ob non confectum inuentarium, legitimam non amittit, lib. 3. cap. 5. num. 5. -  Pactum super haereditate patris, seu alterius tertij viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, vsque adeo inualidum de iure, vt nec iuramento firmetur, lib. 3. cap. 9. num. 2. -  Quia improbum est, impium, & turpe, & contra bonos mores, ibid num. 2. vtpote, cum iniquum sit, quod tertio viuente. ac ignorante, alij de bonis suis paciscantur, & conueniant, & contra, aut praeter domini voluntatem pacta inire prae sumant, ibid. num. 4. -  Solicitudóque versatur in hoc omnimodo inhonesta, & illaudabilis, ibid. num. 5. -  Pactum de haereditate tertij certo modo habenda, vel diuidenda, vt valeat, neces sarium est, quod eiusdem consensu & voluntate fiat: imo non sufficit, quod ipsius voluntas, & consensus a principio accedat, sed in ea vsque ad mortem perseuerare requiritur, lib. 3. dict. cap. 9. num. 6. -  Alias pacta ista etiam iurata, nisi patre, aut tertio in eodem consensu semper perseuerante, effectum nullum habebit, eod. num. 6. -  Pactum de haereditate patris, vel alterius cuiusque viuentis. certo modo habenda, vel diuidenda, improbum es se, & sine effectu, quanuis eidem iuramentum acces serit, ac etiam post decisionem cap. quanuis pactum, de pactis in 6. -  Quoniam ille textus duntaxat confirmat pactum absolute negatiuum de non succedendo, non vero si extendit ad pacta de succedendo, aut de haereditate patentum certo modo diuidenda inter fratres inita, ibid. n. 7. -  Pactum de haereditate viuentis improbum es se, & sine effectu, etiamsi filij, aut cognati de haereditate viuentis patris, aut cognati paciscerentur eo modo, quo erant ad haereditatem venturi, & sic vt aequalibus portionibus, & non aliter succederent, ibid. num. 8. -  Quia non modus paciscendi, sed pactio ipsa est reprobata, ibid. num. 9. -  Pactum de certo modo succedendo, siue de haereditate patris viuentis certo modo habenda, vel diuidenda, hodie iure nostro regio non es se validum, nisi in vno casu, nec corrigi ius commune ex constitutione legis Taurinae, prout ibidem, num 10. Latius adnotatur, & Ferdin. Vazq. Mencha. noua consideratio, noue etiam declaratur. -  Pactum de haereditate patris certo modo diuidenda, siue renunciatio de consensu patris per fratres si fiat, quod valeat reuocabiliter tamen. -  Et consequenter, vt tale pactum, cum primum pater ipse, cuius de succes sione agebatur, coepit poenitere, & consensum prae stitum reuocare, statim euanescat. -  Idque ex sententia Baldi, quae magis communiter approbatur, & bellis sime comprobatur. -  Et contraria opinio Didaci de Couar. sic explicatur, vt in effectu ostendatur, eundem authorem in sententiam Baldi magis se inclinare, quod alij authores non sic animaduertunt, ibidem, num. 11. -  Ac denique pro eadem Baldi doctrina Rotae deci si., in terminis adducitur, ibid. num. 12. -  Et Vincentij Mancini Tyburtini aduersus decisionem Rotae dubium excitatum, siue sententia eiusdem, concludenter, & noue diluitur, ibid. num. 13. & vide num. 14. -  Pactum mutuae succes sionis, a pacto de haereditate viuentis certo modo diuidenda, longe distare ostenditur, ibid. num. 14. -  Pactum de haereditate patris adhuc viuentis, etiam si valide inter filios fiat, adhuc tamen propter enormen, aut enormis simam lae sionem, filiis eisdem vigintiquinque annorum minoribus succurrendum: prout lib. 3. dicto cap. 9. n. 17. obseruatur. -  Pactum de haereditate viuentis, simpliciter es se reprobatum a iure Canonico. -  Et propterea nullam inducere obligationem, neque etiam naturalem, ibid. num. 18. & 19. -  Pactum de certo modo succedendo, etiam si ipsi paciscentes velint, adhuc non producere vllam obligationem pos se contrahi, ibid. num. 20. -  Pactum de certo modo succedendo, siue haereditate viuentis diuidenda, es se contra ius diuinum, & contra bonos mores naturales, & nutrire peccatum, ibid. num. 21. -  Pactum de certo modo succedendo, siue haereditate viuentis diuidenda, improbatum fuis se pluribus rationibus, quae recensentur, ibidem, numero 22. -  Pactum super bonis & haereditate viuentis initum, nec in conscientia obligare: prout, ibid. num. 23. & 24. melius quam antea fuis set, demonstratur. -  Pater & filius sunt in primo gradu inter se, lib. 3. cap. 15. n. 50. -  Patruum inhabilitatem in materia fideicommis saria, filiis non solere, nec debere nocere, ibidem, num. 54. -  Patrueles plures, siue consobrini, quando tractant inter se succedere alteri patrueli, siue consobrino, an succes sio fiat in stirpes, vel in capita? lib. 3. cap. 19. num. 84. -  Vbi quod fiat in stirpes ex sententia Baldi. -  Contra ex sententia aliorum, quos author ibidem sequitur. -  Patruus in succes sione consobri praefertur fratribus patruelibus, vt ibid. explicatur, num. 85. & exemplum ponitur. -  Patrui & nepotis quae stionem, difficilem admodum, atque in extricabilem, reputatam communiter, nepotis tamen causam aduersus patruum, fere apud omnes nationes & gentes, quoad fideicommis si perpetui, & maioratus succes sionem, potiorem semper fuis se, lib. 3. capite 19. num. 104. -  Et in Hispania, lege regia 40. Tauri edita, praeualuis se, nec habuis se legis eiusdem conditores in consideratione nonnulla, quae iuri nepotis impedimentum & obstaculum prae stare videbantur, vt ibidem numero 105. melius quam antea fuis set, ostenditur. -  Et eiusdem legis Tauri vera decidendi ratio as signatur, & Didaci Couar. & Ludouici Molinae obseruationes in proposito approbantur, ibid. num. 106. & vide num. 107. & 108. vbi circa eandem. l. Tauri 40. alia adnotantur. -  Persuasiones multae arguunt dolum, lib. 3. cap. 1. num. 106. -  Persuasio nimia, aut immodica habet vim doli, ibid. n. 107. -  Et est plus quam violenta compulsio, ibidem, numero 108. -  Persuasio nimia filij inducentis parentem, vt reuocet maioratum antea factum, habetur loco compulsionis & coactionis, maxime si pater sit valde senex, ibid. num. 112. & vide num. 113. vbi expenduntur iura nonnulla ad probandum, quod persuasio nimia & violenta aequiparantur. -  Alia de persuasione vide infra, verbo preces, perplexitas siue repugnantia dis solui & remoueri debet in testamentis, quando potest aliquo modo fieri, maxime ad dispositionem vltimam con seruandam, lib. 3. capite 10. num. 19. -  Et ita semper interpretatio fieri debet, quoties alias dispositio corrueret, vel non pos set ad eum modum reduci, quem testator desiderauit, ibid. numero 20. -  Perplexitas dis soluenda est secundum verisimilem mentem testatoris, ibid. num. 22. -  Perplexitas solet vitiare dispositionem, quando nullo probabili modo potest dis solui, secus autem si dis solui pos sit aliquo modo, ibidem, numero 23. -  Perplexitas impos sibilitas, institutiones, & legata vitiare soler, lib. 3. cap. 17. num. 18. -  Petri August. Morlae ad l. 2. tit. 2. de las conditiones generales, lib. 9. nouae collect. regiae declaratio quaedam, nouiter, Vere tamen, & concludenter confutata, lib. 3 cap. 3. num. 46. & vide latius ex num. 59. cum seq. -  Petri Surdi, decisione 316. num. 16. traditio quae dam (ad quam nullus hactenus animaduertit) & nouiter, & vere improbatur, lib. 3. cap. 5. num. 58. -  Petri Surdi consilium 90. lib. 1. excellens es se, & singulare in materia cap. 12. huius libri 3. ibid. num. 4. -  Petri de Barbosa in proposito materiae cap. 8. huius lib. 3. obseruationes duae (ad quas nullus hactenus animaduertit) sic dilucide enucleatae, vt communi & receptae sententiae nusquam valeant refragari, lib. 3. d. cap. 8. num. 14. -  Petri de Barbosa viri eruditis simi resolutio in materia, cap. 16 huius lib. 3. nouiter & concludenter conuicta, ibid. num. 32. -  Petri de Salazar consideratio in proposito. §. Augerius. l. qui Romae. ff. de verbo. obligat. noue expenditur, & probatur, lib. 3. cap. 14. num. 17. -  Petri Salazar contra Ludouicum Molinam obseruationes nonnullae, nouiter carpiuntur, lib. 3. cap. 19. num. 102. -  Petri Salazaris in iuris patronatibus, anniuersariis, & Capellaniis, aduersus Ludouicum Molinam opinio noua, nouiter & vere, atque vel vno tantum verbo, concludenter conuicta, ibidem, num. 276. -  Petri de Peralta obseruatio quaedam in materia. §. si ex fundo. l. primae. ff. de haered. instit. expenditur, & ab authore probatur, lib. 3. cap. 17. numero 13. -  Petri de Peralta traditio, quod textus in dicto §. si ex fundo in fictione potius, quam in prae sumptione fundatur, probatur ibidem, num. 28. & seqq. -  Petrus de Peralta, authori semper eruditis simus, lib. 3. cap. 19. num. 295. -  Pelaez a Mieres, nec ex proposito, nec in transitu voluis se id, ad quod per Ioannem Gutierrez praecitatur, nouiter consideratum, atque detectum ab authore, lib. 3. cap. 11. n. 9. -  Pelaez a Mieres, male citatum per Auendanum, nouiter & vere consideratum, ibidem numero 10. -  Pelaez a Mieres sententia, sic explicatur, vt & l. 27. Tauri constitutioni conueniat, nec dictis ab eo ipso repugnet, lib. 3. cap. 12. num. 46. -  Pelaez a Mieres in articulo illo, an Monachis, seu Monasteriis primogeniorum, succes sio conueniat sententia profertur, intentio etiam & mens detegitur eiusdem, atque etiam varietas ostenditur, ibid. num. 66. -  Pelaez a Mieres consideratio expenditur, ibidem, num. 79. -  Pelaez a Mieres distinctio noua in articulo illo, an Monachus, seu Monasterium in maioratu succedere pos sit (ad quam ex recentioribus nullus hactenus animaduertit) noue etiam, & vere confutata per authorem, ibid. num. 81. -  Pelaez a Mieres in eadem materia consilium, verum es se, & de iure procedere, ibidem, num. 106. & 116. -  Pelaez a Mieres resolutio, atque in proposito eorum, quae cap. 15. huius lib. 3. tractantur, ob seruatio quaedam ponderatur, quae intentionem authoris non mediocriter iuuat, & ab adnotata, singulariter confirmat, lib. 3. dict. capite 15. num. 16. -  Pelaez a Mieres ad l. 40. Tau restrictio quaedam improbatur, lib. 3. cap. 19. num. 304. -  Philippi Cornei consilia duo (quae singularia sunt & notabilia in materia cap. 15. huius lib. 3.) expenduntur, & verba eorum proferuntur lib. 3. dict. cap. 15. n. 64. -  Politi resolutio probatur, lib. 3. cap. 13. numero 33. -  Portio deficiens in iure accrescendi, portioni, non personae accrescit, lib. 3. cap. 17. numero 22. -  Posthumus ex primogenito, in succes sione maioratus excludit patruum, siue secundo, aut tertiogenitum, quemadmodum & nepos natus excludit, lib. 3. cap. 19. num. 105. & vide alia quae de ventre dicuntur ex num. 103. -  Prohibens aliquem testari, vel non testari, vel alicui quid relinquere, qualiter teneatur: & de titulo si quis aliq. testa. prohib. vel coeg. vide plene lib. 3. cap. 1. per totum, & infra verbo te stator, & testamentum. -  Prohibitio alicui facta cum hoc verbo ipsi, adeo personalis est, vt haeredes prohibiti excludat, lib. 3. cap. 3. num. 79. -  Preces importunae habent instar, imo effectum & vim iusti metus qui caderet in virum constantem, sicque actum factum praetextu earum reddunt meticulosum, & generaliter reces sioni ex edicto quod metus causa suppositum. -  Et in id expenduntur nonnulla iura, quae sic probant. -  Adducuntur etiam remis siue quam plures authoritates Doctorum, qui in variis causis & negotiis respondent, per importunitatem obtenta, non debere valere, & dici fieri inuito dante, l. 3. cap. 1. n. 114. 115. 116. & 117. -  Preces importunae, vtrum inferant metum viri constantis, & ita annullare debeant matrimonium, & rescindere alios contractus? ibidem ex num. 118. cum multis seq. vbi aliorum sententiae recensentur, & in articulo hoc plena & ab soluta manu proceditur. -  Et quae preces licitae sint, etiam vt quis alium adducat, vt eum haeredem instituat, vel aliquid relinquat, licitéque vtilitatem suam pos sit procurare quicumque, ibidem, numero 112. 123. & 124. -  Preces importunae dicuntur illae, quae sunt instantis simae, & s aepius repetitae, atque inculcatae, ibid. num. 125. & vide ex num. 126. cum seq. vbi discutitur, an verum sit, quod preces importunae coactionem, compulsionem, aut violentiam continere dicantur. -  Et an dolum admixtum, ibidem ex num. 134. cum seqq. -  Et an requiratur alius dolus de perse vltra eum, qui ex precibus importunis, siue ex persuasionibus in modicis inducitur, ibidem, num. 137. & 138. -  Preces nimis as siduae & importunae, quando in hac materia obligent ad restitutionem in foro con scientiae, ibid. n. 139. -  Precibus importunis aut persuasionibus impediens legatum, tenetur restituere, quando preces mixtum in voluntarium continent, ibidem, num. 140. -  Principalia si dolosa sunt, & acces soria similitet eiusdem naturae es se prae sumuntur, lib. 3. cap. 2. num. 30. -  Princeps vtrum de plenitudine potestatis pos sit absque causa aliquem dominio rei suae priuare, tum causa etiam, vtrum iure communi, aut de communi & ordinaria, non absoluta potestate pos sit subditis rerum suarum dominia tollere: apud authores nostros frequenter, atque in mille locis agitatam dubium, lib. 3. cap. 6. numero 2. -  In quo duae principales, & omnino contrariae sententiae reperiuntur, ibid. num. 3. -  Angelus namque (quem alij multi sequuntur) in ea fuit opinione, vt existimaret, Principem de plenitudine potestatis absque causa pos se alteri rerum suarum dominium tollere, ibid. dicto num. 3. -  Et Angeli fundamenta adducunt authores quamplurimi, ac inter alios latius recenset, & erudite (vt adsolet) satisfacit omnibus Hippolyt, Riminald. ibid n. 4. -  Idcirco, cum sententia secunda contra Angelum, & sit in puncto iuris, & magis communis, ibid. num. 5. -  Probandum est indistincte, Principem absque cau sa publica non pos se quem priuare dominio rei suae, neque in foro interiori, neque in exteriori: cum causa tamen publica pos se, & tunc domino soluendum es se iustum pretium, vel dari debere bonum cambium, ibid. num. 6. -  Nec in Principe Christiano considerari pos se ab solutam potestatem. quae potius tyrannis, quam potestas nominari deberet: imo in dubio iu stam causam prae sumendam semper in Principe, ibid. num. 7. -  Idque non solum de iure communi, sed etiam de iure regio partitarum, vt ibid ostenditur num. 8. & seq. vbi commemorantur authores plures in proposito articulo, & Hippol Riminald. commendatur. -  Princeps, cum partis dominus erat, soliditatem iuxta proprium, priuilegium vendere poterat, tam de iure communi, quam de iure partitarum, lib. 3. d. cap. 6. num. 13. -  Vbi id intelligitur indistincte, siue ex venditione totius rei sequeretur vtilitas, siue non, vt cum Accursio, & Odafredo latius probatur contra communem. -  Princeps ratione partis, totam rem donare potest alteri, etiam inuito domino partis, debet tamen reddere ae stimationem illius habenti communionem in re, ibid. num. 14. -  Idque ex singulari decisione l. 53. tit. 5. part. 5. nam de iure communi non ita reperitur expres sum, ibid. n. 14. -  Nec subsistentia alicuius caus ae legitimae requiritur, ibid. num. 15. -  Princeps venditurus rem communem, requirere non tenetur consortem, nec ipsum aliis praeferre, & quamuis hoc non faciat, non ideo ab aequitate deuia re videbitur, contra nonnullos, ibid. num. 16. -  Princeps si rem habeat cum alio communem, an totam locare pos sit ad longum tempus, vel modicum, ibid. num. 22. & quid si habeat ius hypothecae, aut ius vsusfructus dumtaxat, ibid. n. 25. 26. & 27. -  Principis a voluntate quae pendent, an impos sibilia reputentur, an etiam vt obtineantur, atque impetrentur, diligentia adhiberi debeat: & an obliget conditio faciendi aliquid, quod ab eius voluntate, aut gratia dependet, lib. 3. cap. 7. per totum, & verbo impos sibile, & verbo conditiones. -  Principis succes sori non licere declarare animum praedeces soris circa facultatem datam ad faciendum maioratum, quia non potest: attestari de animo praedeces soris, & declaratio cohaeret per sonae, lib. 3. cap. 10. num. 36. -  De Principis potestate ad derogandum vltimae voluntati alterius, & tertio. aut vocatis praeiudicandum, & an partes citare debeat, & de aliis similibus, vide lib. 3. cap. 28. per totum. -  Promis sio de contrahendo inter impeditos, sub conditione. si Romanus Pontifex dispensauerit, obligat ex veriori sententia. -  Quae etiam a peccato liberat contrahentes, lib. 3. cap. 7. num. 29. & 30. -  Proximitas in maioratus succes sione, respectu vltimi pos ses soris consideratur, lib. 3. cap. 15. numero 51 & vide latius, tam in maioratibus, quam in fideicommis sis, cap. 19. num. 138. & tribus seqq. -  Proximitas in regni succes sione, ab vltimo eius dem pos ses sore considerari debet, dict cap. 19. num. 136. & 137. vbi vera ratio redditur. -  Proximitas, quemadmodum in maioratus succes sione, respectu vltimi maioratus pos ses soris in spiciendus est regulariter, sic quoque & in vinculis particularibus, & in meliorationibus tertij & quinti vinculatis, & in anniuersariis, atque patronatibus, aliísque similibus dispositionibus iure maioratus relictis, inspici debet, ibid. num. 279. -  Priuilegiatus contra paritatem priuilegiatum non gaudet priuilegio suo, lib. 3. cap. 16. num. 79. -  Primogenitus viuo patre decedens, spem sibi ex donatione competentem, in filium suum trans mittere potest, lib. 3 cap. 19. num. 258. -  Primogeniturae qualitas, an transmittatur, & reprae sentetur quoad primogeniorum succes sionem, tam inter descendentes. quam inter trans uersales, vide infra, verbo, reprae sentatio. -  Prae sumptio semper versatur circa rem dubiam, quae scilicet es se, vel non es se potest, lib. 3. c. 17. num. 29. -  Prae sumptio est hominis dispositio multis in casibus, & versatur circa id, quod est gestum, sed ignoratur, qualiter gestum fuerit, ibid. num. 32. -  Q. -  QValitas inhabilitans, quando a principio non adfuit. sed postea superuenit, non impedit, nec inhabilitat in iure iam delato, lib. 3. cap. 15. num. 12. & vide numeris seqq. vbi id corroboratur. -  Qualitas, seu conditio in persona succes sorum, aut succedere praetendentium, praecise ab institutore maioratus requisita. vtrum ades se debeat neces sario tempore euenientis conditionis, an vero sufficiat, quod viuente vltimo maioratus pos ses sore interuenerit, lib. 3. cap. 15. numero 330. -  Vbi primo loco refertur sententia eorum, qui euenientis succes sionis tempore, qualitatem verificari in persona succedere volentis, requirunt, ibid. num. 321. -  Postmodum contraria sententia probatur sufficere in vita cuiuslibet maioratus pos ses soris verificari, etiamsi ante euentum conditionis is moriatur, ibid. num. 332. -  Ac denique infertur ad succes sionem maioratus, quo cauetur, quod filius primogenitus, aut filius maior succedat. vt scilicet sufficiat, qualitatem eam in vita pos ses soris maioratus interuenis se, ibid. n. 333. & 328. -  Distinguitur etiam, an qualitas per modum caus ae finalis, & existentiae, an per modum demonstrationis adiiciatur, ibid. num. 334. -  Et Blasij Flores Diaz de Mena concordia quaedam in proposito, approbatur, ibid. n. 335. -  R. -  REuerentia duplex est, vna simpliciter & in gradu positiuo, altera nimia, & sic in gradu superlatiuo: primo casu, quando est talis persona, cui solum reuerentia debetur simpliciter, procedit sententia eorum, qui dicunt ad rescis sionem actus, solum metum reuerentialem non sufficere. lib. 3. cap. 1. num. 162. -  Secundo vero casu, quando est persona ita grauis, quod ei debetur reuerentia nimia, tunc temporis procedit opinio illa, quod sufficiat sola prae sentia absque mandato, vel solus metus reuerentialis absque minis, vel verberibus, ibidem, num 163. -  Et in hoc casu induci debent duo iura, vt ibidem adnotatur, num. 164. -  Reuerentia, quibus personis debeatur, & quae sit reuerentia quae operetur ad effectum rescis sionis actus, remis siue, ibid. num. 174. -  Renuntiationis haereditatis paternae vel maternae ad materiam, cap. quanuis pactum, de pactis in 6. vide plene, lib. 3 cap. 2. ex n. 37 cum seq. -  Renuntians cum iuramento minor haereditati paternae, vel maternae acquisitae, vel acquirendae, non potest contra pactum venire, nec etiam ab solutionem obtinere, vt agat contra renuntiationem, quia per iuramentum maior efficitur, & ibidem commemorati permulti interpretes, qui hanc materiam tractarunt latis sime, nu. 37. & 38. -  Renuntiationis factae tempus, semper & perpetuo considerandum, cum de lae sione in renuntiationibus agitur, etiam si ex post facto renuntiationes patris excreuerint, ibid. n. 43. -  Considerandum etiam, an filia, quae haereditati paternae futurae renuntiauit, dotem acceperit iustam eo tempore inspecto, quo dos ei data, & constituta fuerit a parente, & computatis illis bonis, quae eo tempore pater habebat, non his, quae vel habuit post, vel habere potuit, ibidem, num. 44. -  Quia tunc dotis datio non est ad rationem legitimae consideranda, quo casu foret constituenda iuxta quantitatem bonorum, quae pater habebat mortis tempore, sed est constituenda iuxta officium paternum, & sic secundum bona, quae tempore nuptiarum, & constitutionis dotis pater habuit, ibidem, num. 45. 46 47. & seq vs que ad num. 50. vbi latius id explicatur, & an filia, quae renuntiauit, aliquid petere pos sit pro supplemento dotis receptae, aperitur. -  Renuntiatio iurata, vtrum iuranti noceat. si enormem aut enormis simam lae sionem contineat, tam si a minore, quam si a maiore facta sit, ibidem ex num. 50. cum multis seq. vbi plena & absoluta manu articulus hic discutitur vsque ad num. 70. -  In renuntiatione iurata, facta per filiam de haereditatibus paterna, vel materna patri, vel matri ipsi, metus aut dolus ad eius rescis sionem minime prae sumitur, ibid. num. 70. -  Imo renunciatio haec, quae fit patri, vel matri, fauorabilis debet reputari, ibidem, numero 71. -  Maxime si ex iusta. aut neces saria. vel pia causa facta fuerit, ibid. num. 72. -  Vel accepta dote congrua, ibid. num. 73. -  Siue Monasterio reseruata eleemosyna, dotéve competenti as signata: tunc enim non poterit dici filia enormiter lae sa, quae Monasterium ingredi volens, haereditati paternae, vel maternae, vel etiam vtrique renuntiauit, & multo magis, si iam ingres sa, & dote competenti ad Religionis ingres sum, siue ad Monasterium reseruata, vel obtenta, praedictam renuntiationem fecit, ibid. num. 74. -  Quia fecit illud, quod communiter faciunt multae filiae ingredientes Religionem, nihílque proprium habere potest, cum huiusmodi moniales paupertatem profiteantur, ibid. num. 75. -  Renuntiatio iuris iam delati & quae siti, si a filia fieret, vel in fauorem patris, vel fratris, aut alterius, & dolus, aut enormis lae sio intercedat, an renunciatio rescindi debeat, ibidem latis sime ex num. 76. cum multis seq. vsque ad numerum 90. -  Renuntiationes generales cuiuscunque lae sionis. vel alterius remedij, aut remediorum omnium in genere, cum a minore, vel maiore adiiciuntur, quae debeant pro oculis haberi, ibid. numero 90. -  Renuntiatio generalis casuum fortuitorum in contractibus facta, valet & tenet, quanuis in iudiciis specialis neces saria sit, lib. 3. cap. 3. num. 51. -  Et quanuis Vulgar. relatus per Glos sam, ita demum crediderit, valere renuntiationem casuum fortuitorum, si modo aliquis casus in specie exprimatur, & postea subiiciatur generalis renuntiatio, ibid. num. 52. -  Et sequuti fuerint authores nonnulli, ibid. numero 53. -  Tamen in contrarium veritas se habet, sat es se renuntiare generaliter casibus fortuitis, nullum in specie exprimendo, ibid num. 54. -  Idque legis 28. tit. 8. part. 5. decisione probatur expres se, vt ibidem adnotatur num. 55. -  Renuntiatio generalis casuum fortuitorum, de quibus casibus intelligatur, vide supra, verbo casus, & cap. 3. huius lib. 3. per totum. -  Renuntiari an pos sit iuri primogeniturae, & an sequenti vocato. vel habenti succedendi ius, ea renuntiatione damnum inferri, lib. 3. cap. 19. ex num. 107. cum seq. -  Remis sio mercedis, quando propter agri sterilitatem, vel fructuum exiguitatem petitur, intolerabile damnum requiritur, aut quod magnum sit conductoris incommodum, lib. 3. cap. 3. numero 36. -  Similiter, quando petitur propter bellum, pestem, aut casum alium quemcunque sine culpa locatoris contingentem, neces sario requiritur, quod damnum sit intolerabile, vt remis sio fiat: quoniam modicum damnum aequo animo ferre debet conductor, ibid. num. 37. -  Remis sio mercedis aut personis, vt propter casum fiat, plura sunt neces saria: primo quod casus, qui contigit, sit insolitus: secundo, quod magnum afferat damnum: tertio, quod contingat ante perceptionem fructuum, ibid. n. 38. -  Religionis ingres su & profes sione, an finiantur alimenta debita alicui, lib. 3. cap. 12. numero 7. -  Religionis ingres su & profes sione, an finiatur ius annuatim. singulisve annis, vel pro vita, aut tempore, diebusve vitae alicui competens, ibid. n. 9. cum seq. -  Religionis ingres su & profes sione, an statim tran seat in alium maioratus, quem ingres sus habebat, an vere maneat penes Monasterium, vide supra, verbo Monachus, & verbo Monasterium, & plena & absoluta manu, cap. 12. huius lib. 3. per totum. -  Retentio facilius, quam petitio conceditur, lib. 3. cap. 15. num. 9. -  Non est enim par causa, retinendi, & de nouo acquirendi, ibid. num. 10 -  Idcirco, qui non potest petere, vel acquirere, potest retinere, ibid. num. 11. -  Relatio cum fit, haberi debet in omnibus & per omnia, & cum omnibus qualitatibus. clausulis, & conditionibus, in termino ad quem refertur, contentis: quia quicquid continetur in termino relato, continetur etiam in termino referente, lib. 3. cap. 15. num. 38. -  Referens dispositio, licet alio modo referat, quam continetur in dispositione relata, modificari debet ad terminos relatae, ibid. num. 39. -  Referentia se verba ad iam dispositum, nunquam veniunt augmentatiue, etiam quod ipsa videantur sonare in augmentum, ibid. num. 40. -  Ex referente scriptura velle quem plus consequi, quam ex scriptura relata, absurdum est, nec pati debemus, ibid. num. 41. -  Regna olim electione constas se, & in Hispania in Rege Pelagio principium obtinuis se a quo vsque ad nostra tempora, iure maioratus & primogeniturae Regnum defertur, lib. 3. cap. 19. numero 109. -  Regnorum constituendorum summa, optimaque ratio est per succes sionem, iuréque gentium constitutum est nomen, & Regni succes sio. ibid. num. 110. -  Regnum Hispaniae succes sione deferri, certis simum es se, atque indubitatum, ibidem, numero 112. -  Regnum an iure haereditario, vel sanguinis iure deferatur, ibidem ex numero 112. vsque ad numerum 132. vbi plena & absoluta manu articulus hic discutitur, & multa adnotantur, quae nullibi fuerant antea sic scripta, nec adnotata. -  Regni & maioratus succes sio perpetua es se debet, non solum inter descendentes, sed etiam inter collaterales, inter quos in infinitum progreditur ad millesimum vsque gradum, ibidem numero 142. -  Est tamen differentia in hoc, quod in maioratibus inferioribus, in vltimo de familia maioratus finitur, ita vt eius respectu bona sint libera, liberáque similiter bonorum dispositio. -  Intelligendo semper, prout latius intellectum, atque explicatum traditur, ibidem numero 143. & 144. -  In Regni tamen succes sione, diuersum ius constituitur, nam licet ad vltimum de familia Regnum perueniat, non est liberum eius patrimonium, aut libera Regni ipsius dispositio non datur, sed populus eligit nouum Regem, a quo a principio potestas regalis effluxit, ibidem num. 145. -  Regnum est caput omnium primogeniorum His paniae. ab eoque caetera primogenia, tanquam a capite deriuantur, succes sionísque ordinem, & rationem accipiunt, ibid. num. 347. -  Reprae sentare patris sui personam filius non potest, quando patet fuit omnino exclusus, ita quod non potuit vllo tempore ius primogeniturae nec in potentia, nec in spe habere. -  Secus tamen si potuit, quia tunc filius reprae sentando personam patris sui, maioratus succes sionem consequetur, lib. 3. capite 15. numero 78. -  Reprae sentationis materiam circa succes siones legales, testamentarias, fideicommis sarias, feudales, emphiteuticarias, & primogeniorum siue maioratuum Hispaniae; per multos authores tractas se, qui ex professo, & latius quam alibi, commemorantur & congregantur, capite 19. num. 1. lib. 3. -  Reprae sentationis nomen, & ab ipsismet Iureconsultis cognitum, & doctrinae gratia a iuris quoque interpretibus inuentum, siue introductum, prout ibid. explanatur num. 2. & exempla traduntur num. 3. 4 & seq. quae non conueniunt tractatui & disputationi reprae sentationis, quae dicto capite 19. per authorem suscipitur. -  Eo namque tractatu agitur de reprae sentatione quadam, quae de patre per eius filium fit circa succes siones, ad eum effectum, vt filius sic succedere valeat, ac si pater ipse si viueret, succedere pos set. ibid. n. 8. -  Ex communi namque Doctorum sententia, succedere quem reprae sentando personam parentum, id significat, quod filius as sumat gradum succedendi, qui patri competebat, & omnia iura gradui cohaerentia, & quae competerent parentibus si viuerent, ibid. num. 9. -  Ipsa tamen succes sionem non ex persona parentum sed ex propria persona consequuntur, prout communis explicat, ibidem, num. 10, & latius declaratur, n. 162. & 163. -  Reprae sentatio, de qua dict. cap. 19. disputatio sus cipitur, aliquando contingit in succes sione legali ab intestato, aliquando vero ex dispositione hominis in succes sione testamentaria, ibid. num. 11. & 12. -  Reprae sentationis diffinitiones quam plures, quare re periculosas author iudicauerit, ibid. numero 13. -  Reprae sentare ex sententia Iacobi Menochij, nihil aliud es se, quam ex integro aliquem referre, ibid. num. 14. -  Et ideo reprae sentari aliquis non potest pro vna parte tantum, ibid. num. 15. -  Reprae sentatio, & transmis sio ex sententia eiusdem Menochij, nihil est, quam quaedam subrogatio, quae fit de persona filij ad personam patris, ibid. num. 16. -  Reprae sentatio, ex eiusdem Menochij placito, est quaedam fictio, quam lex facit, fingendo personam filij, es se illam patris, ibid. n. 17. -  Reprae sentatio ex sententia Lusitani Caldas Pereira, est fictio, per quam mortuus fingitur viuus, ibidem, num. 18. -  Ex sententia vero Hispani Auendani, est fictio quaedam a lege ciuili inducta, ad subrogandum nepotem in locum patris, ibidem numero 19. -  Denique ex obseruatione Antonij Pichardi, fictio est per quam is, qui remotiori gradu constitutus est, in proximiori gradu consideratur, ibid. num. 20. -  Ex sententia vero authoris, sic potest & magis generaliter reprae sentatio diffiniri, vt sit priuilegium, lege ciuili conces sum, quo filius in locum patris ad succes sionem ascendentium in infinitum, vel patrui tantum vocatur. -  Et in succes sione bonorum, sui natura non diuisibilium, nec plurium concursum, admittente, veluti maioratus, qualiter diffiniri, valeat ex sententia authoris vltra alios, vbi & singulae diffinitionis praedictae partes explicantur, ibid. num. 21. per totum. -  Reprae sentationem, per rationem potius fictionis, quam priuilegij diffiniti ex sententia multorum authorum. qui beneficium huiusmodi fictionem vocant, ibid. num. 22. vbi & ipsi authores congregantur. -  E contrario tamen, quod per rationem priuilegij, & non fictionis introducta fuerit, alij quam plures as seuerarunt, ibid. num. 23. -  Imo & in fortioribus terminis, hanc non es se fictionem, sed potius veritatem, & eam quidem naturalem, vt scilicet filius sit eiusdem gradus, quo pater, cum sit eadem persona cum patre: constanter contendunt nonnulli, vt hic obseruatur. num. 24. -  Praeterea, reprae sentationem hanc es se prae sumptam, non autem fictam, scripserunt alij nonnulli, ibid. n. 25. -  Quorum contrarietatem distinctione quadam declarauit Menochius, & eam author nouiter improbauit, ibidem, num. 26. -  Quocirca, author metipse pro absoluta huius articuli explanatione, nonnulla nouiter considerat, atque constituit, vt ibidem adnotatur numero 27. vbi prima traditur in eodem articulo obseruatio. -  Secunda traditur in ipso articulo obseruatio, & aliorum sententiae singulariter declarantur, ibid. num. 28. -  Traditur & tertia obseruatio, atque resoluitur, quod lex ciuilis, quae beneficium reprae sentationis conces sit, nullo modo finxit, filium in locum patris sui, ita substitui, vt qui in remotiori gradu antea constitutus erat, modo per fictionem ad gradum proximiorem reducatur, ibidem, num. 29. -  Eidem tamen in remotiori gradu existenti. ex iusta causa atque ex aequitate proximioris gradus priuilegium communicauit: quod latius probatur, atque exornatur, ibidem numero 30. cum seq. -  Reprae sentationis ius, quod olim descendentibus concedebatur, non differre a iure suitatis, & his duntaxat conces sum fuis se. qui sui haeredes erant vt latius probatur, ibidem num. 31. -  Et obstaculum quoddam remouetur, quod in collateralibus videbatur doctrinam superiorem dubiam facere, ibidem num. 32. -  Generales etiam Doctorum omnium traditiones in materia reprae sentationis, quod quando agitur de succes sion eascendentis, vel patrui, nepotes ex filio, vel fratre praedefuncto, succedant in locum & gradum patris, declarantur, ibidem num. 33. -  Et ne ab ita receptis & communibus Doctorum sententiis recedatur, eo frequenter loquendi modo vsurum profitetur author, quo ipsi scribentes vtuntur, & considerato effectu. succedere filium in locum & gradum patris, dicendum, ibidem, num. 34. -  Reprae sentatio ex communi Doctorum sententia, non nisi in cas a iure expres sis admitti potest, lib. 3. dict. cap. 19. num. 35. -  Et consequenter ei in dubio locus non est, quoniam iure quodam speciali fuit introducta, & propterea extra ordinarium est, ibidem, numero 36. -  Sed ex sententia Tiberij Deciani fauorabile, & in omni materia extendendum, ibid. num. 37. & vide num. 43. ad fin. & num. 44. -  Reprae sentatio ex communi Doctorum sententia, duntaxat habet locum in his succes sionibus. quae iure haereditario deferuntur, & non in aliis, ibid. num. 38. -  Ipsi autem Doctores communiter. duorum iurium authoritate adducuntur praecipue, vt ibidem obseruatur num. 39. -  Caeterum reprae sentationem obtinere etiam in his, quae iure sanguinis, & non iure haereditario deferuntur, nonnullis rationibus demonstratur, quae fortiter videntur adstringere, ibid. numero 40. -  Et Iasonis, atque Sfortiae Oddi contra communem resolutio profertur, ibid. num. 41. -  His etiam iuribus respondetur, qui pro communi sententia adducta fuere supra, ibidem num. 42. -  Et si quis velit communem sententiam tueri, qualiter in proposito debeat regulam deducere, & casus nonnullos excipere, demonstratur; & Ludouici Molinae obseruationes in proposito proferuntur, ibid. num. 43. -  Vtcunque tamen sit in terminis iuris communis, ex decisione legum partitarum, & Tauri dubitari non pos se quin reprae sentatio in quacunque dispositione, iure maioratus facta, sit admittenda, ibid. num. 44. -  Reprae sentatio quo iure iuuenta, atque introducta fuerit, ibid. n. 45. per totum. -  Vbi etiam explicatur, haereditas, testamentum, & succes sio, quo iure inuenta sit, & diuers ae Doctorum sententiae, breuiter praecitantur. -  Reprae sentationis effectum a iure ciuili procedere, ipsamque reprae sentationem ex aequitate, atque iure quodam speciali introductam, ibid. numero 46. -  Imo & a iure diuino, & naturali aequitate contingere, vt ibid. probatur num. 47. -  Nec per eam corrumpi gradum, sed potius reprae sentari. ibid. n 48. -  Atque ita non remotior dicitur gradus, sed ille in quo pater reprae sentatus succederet, ibidem num. 49. -  Et filius as sumit omnes qualitates, & omnes prae rogatiuas, quas pater ratione illius gradus habebat, dum viueret, & nunc habuis set, si vixis set, ibid. num. 50. -  Reprae sentationis introducendae, qui fuerit ratio potis sima: & ibidem l. Tauri 40. iustificatio, & confirmatio vltra alios notabilis, dicto cap. 19. num. 52. -  Reprae sentationis introducendae neces sitas, vnde effluxerit: vbi late & distincte num. 53. per totum, & ibidem de neces sitate introductionis reprae sentationis in primogeniis, seu maioratibus, de qua in dictae l. 40. Tauri. -  Reprae sentationi locus non est inter ascendentes, sed ipsi iuxta gradus praerogatiuam succedunt, ita quod prioritas gradus duntaxat attenditur, ibid. num. 54. -  Reprae sentationi inter ascendentes, quare locus non sit. remis siue num. 55. -  Reprae sentationi locum es se inter descendentes, cum de succes sione ascendentium agitur, idque ius aequitate suadente, semper in succes sione ascendentium obseruatum fuis se, & ideo antiquum vocari, ibidem numero 56. -  Nepotes namque ex filio praemortuo. reprae sentant personam patris sui, & subintrant, atque tenent locum eius, & succedunt cum patris suis in stirpem, & non in capita, ibid. n. 57. -  Idque cum agitur de succes sione aui, vel proaui, vel de succes sione auiae, vel proauiae, vel de succes sione ab aui, vel ascendentis alterius, ibid. num. 58. -  Reprae sentationis priuilegium in nepotibus auo paterno succedentibus, duntaxat admis sum fuis se olim, hodie in omnibus, etiam maternis as cendentibus, succedentibus admitti generaliter, non habita differentia sexus, & agnationis, idque ex communi & vera sententia, ibidem, num. 59. -  Cui conuenit authoris resolutio, ex ipsa tamen, res magis elucidata relinquitur, & tria tempora in proposito fuis se, vltra alios consideratur, ibid. num. 60. -  Reprae sentationi locum es se, & in stirpes, non in capita admitti, quando intestato auo, & nullo superstite filio relicto descendente, ex diuersis filiis plures nepotes ad succes sionem vocantur, prout ibidem num. 61. obseruatur, & vera ratio redditur. -  Reprae sentationem vsque in infinitum ad omnes descendentes extendi in succes sione ascendentium, ex veriori & communiori sententia, ibid. num. 62. & sub num. 21. -  Idque in Hispanorum primogeniis, siue in vinculis, aut maioratibus perpetuis. plusquam certum es se post decisionem. l. 40. Tauri, ibid. n. 63. vbi circa eandem. l. adnotantur nonnulla vtilia, & notanda. -  Dummodo intelligatur in his casibus, & quoad ea, in quibus pater ipse a filio reprae sentatus succes sis sent, non autem quoad ea, in quibus non succes sis set, ibidem, num. 64. -  Reprae sentationem in maioratus succes sione, filio solum concedendam es se in eo casu, quo eius pater, si viueret, pos set in maioratu succedere, ibid. num. 65. -  Reprae sentans aliquem non exclusum, nec ipse debet excludi, ibid. num. 66. -  Reprae sentationem de iure antiquo, in succes sione transuersalium non fuis se introductam, in ea namque semper proximior admittebatur ad succedendum, & legis duodecim tabularum tenor obseruabatur, ibidem, num. 67. -  Et sic nepos ad succes sionem patrui non admittebatur cum alio patruo, sed patruus tanquam proximior, & in priori gradu succedebat, ibid. num. 68. -  Neque vnquam vsque ad ius authenticorum admis si tum fuit ius reprae sentationis, quo filius intraret in locum patris, superueniente vero authenticorum iure, a Iustiniano edito, constitutum est, ad fratris intestati succes sionem, non solum alios fratres superstites, sed & praedefunctorum fratrum filios admitti, ibid. n. 69. -  Ad eamque portionem, quam eorum parentes erant habituri, sic que in stirpes, & non in capi, ta, ibidem num. 70. -  Et quanuis in linea recta descendentium, in infinitum admitteretur reprae sentatio (vt dictum est) inter collaterales tamen vltra filios fratrum non porrigitur, nec filiis filiorum fratris, vel sororis conceditur, ibid. num. 71. -  Reprae sentationem inter transuersales concedi, quando agitur de succedendo patruo, idem quando agitur de succes sione auunculi, qui dicitur transuersalis, gradu proximior ex latere matris: idem quando agitur de succes sione mater terae, ibid. num. 72. -  Reprae sentationi locum es se inter transuersales, non solum in succes sione declara a iure communi, sed etiam in delata a statuto, ibid. n 73. -  Et quare filij fratris defuncti vocentur in stirpes, & non in capita, quando cum patruis succedunt patruo, ibid. num. 74. -  Quare etiam reprae sentatio non extenditur vltra fratrum filios, remissiue, ibid. num. 75. -  Plures etiam nepotes cum filiis in succes sione aui, quare non succedant in capita, sicut filij, sed in stirpes, remis siue. ibid. n. 76. -  Reprae sentationi vtrum locus sit. vt in stirpes, non in capita succedatur, quando fratrum diuersorum filij, soli sint, nec concurrant cum aliquo patruo superstite, ibid. ex num. 77. vsque num. 86. vbi Accursij & Azonis contrariae sententie proferuntur, & Azonis sententia defenditur. -  Reprae sentatio inter transuersales in maioratus succeisione, vsque in infinitum admittitur iure Hispano. -  Idque ex decisione l. 40. Tauri, quae est. l. 5. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae, ibid. n. 86. -  Cuius constitutio valde videtur a iure communi exorbitare, vt ibid. ostenditur n. 87. -  Ac pro vera & absoluta ipsius explicatione constituuntur sequentia. -  Primum, reprae sentationem in quacunque succes sione indiuidua, siue in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioratibus perpetuis, inter fratres, fratrumque filios, vnanimiter omnes conces sis se, nec aliquem in hoc dis sentire, ib. n. 88. -  Secundo, reprae sentationem in linea collaterali ad succedendum vltimo pos ses sori, ex ordine, atque forma admitti, quo ibid. exprimitur num. 89. -  Tertio, reprae sentationis ius, transuersalibus in in dicta l. 40. Tauri conces sum, procedere etiam in transuersalibus, qui a primo institutore maioratus non procedunt, & sic in transuersalibus vtriusque, nempe fundatoris, & vltimi pos ses soris, prout latius probatur, ibid. 11. 90. -  Inde & consequenter, reprae sentationem in succes sione maioratuum transuersalibus conces sam, absque graduum restrictione, & vsque in infinitum procedere, etiam inter descendentes a fratre, vel sorore, patruele, vel auunculo, vel alio quolibet consanguineo vltimi pos ses soris, idque ex sententia Ludouici Molinae. -  Qui tamen firmiter in ea non remansit, sed deliberandum de hoc dixit, cum casus contigerit. -  Alij tamen authores firmiter eam partem sustinent, vt ibid. adnotatur. n. 91. -  Et eorum fundamenta praecipua expenduntur, ibid. n. 92. -  Caeterum contrariam sententiam, imo reprae sentationem non dari inter transuersales remotioris gradus, aduersus Molinam Auendanus su stinuit, ibid. n. 93. -  Cuius fundamenta debilia equidem sunt. nec multum adstringunt, ac eisdem plenis sime satisfecit Ioannes Gutier. vt ibid. adnot. num. 94. -  Et dictae l. 40. Tauri decisio, sic exornatur, atque dilucide & singulariter explicatur, in Ludouici Molinae, & sequacium authorum sententia, relata supra num. 91. verissimum monstretur, ac in futurum in tuto maneat, vt late, & melius quam antea fuis set, ibid. n. 95. -  Reprae sentationis ius in succes sione maioratuum, transuersalibus ex dicta l. 40. Tauri vsque in infinitum conces sum, vtrum in Regni succes sione locum obtineat, ibid. n. 96. -  Et obtinere, sicut in succes sione alterius maioratus cuiusque, ex sententia Ludouici Molinae, ibid. num. 97. -  Contra ex sententia alterius Ludouici Molinae, e Societate Iesu Religiosi, ante quam etiam de opinione Molinae author dubitauerat, & nunc quoque dubitat, ac ipsiusmet Religio si fundamentum expendit, quod fortiter adstringit, ibid. num. 98. -  Et vltra ipsum, & caeteros omnes hucusque scribentes, sic dilucide atque egregie dictae l. 40. Tauri decisionem explicat, vt in Regni succes sione ipsa procedere non valeat, vt ibidem ob seruatur num. 99. -  Reprae sentatio in Hispanorum primogeniis, vtrum deberet admitti, vel non, & praelatio nepotis contra patruum concedenda foret, quare dubium & anceps olim fuis set, ibid. num. 103. & vide vsque ad numerum 109. vbi ostenditur, altercationem hanc sublatam hodie in Hispania. l. 2. tit. 15. part. 2. & 1. Tauri 40. constitutionibus editis, & de eiusdem l. Tauri ratione decidendi, & iustificatione agitur. -  Reprae sentatio, vtrum in Regni succes sione admitti deberet, dubium fuis se & controuersum de iure communi, ibid. num. 132. -  Sed ex decisione l. 2. tit. 15. partit 2. in hoc Regno antiquam difficultatem ces sas se, & reprae sentationem in Regni succes sione admis sam, ibid. num. 133. -  Et decisionis legis eiusdem ratio redditur, ibidem num. 134. -  Reprae sentatio personae propter succes sionem, duplex repetitur, eaque declaratur, dict. cap. 19. num. 161. -  Reprae sentatio in succes sione aui, vel proaui nepoti conces sa, gradus potius dicitur, quam per sonae, quia non ex persona patris de medio sublati sed ex propria persona succedit, ibidem num. 162. -  Filius vero fratris in succes sione patrui vna cum alio fratre defuncti, reprae sentat patrem, sed non ex persona sua propria succedit, sed ex per sona patris sui, ibid. num. 163. -  Reprae sentantis qualitas & conditio attendi debet, quando succeditur ex persona propria, quando vero reprae sentatur persona alterius, attenditur qualitas, conditio, & status ipsius reprae sentati, ibid. num. 164. -  Reprae sentatio in l. 40. Tauri introducta, an ita introducta dicatur, vt filius ex persona patris, vel ex propria ipsius in maioratu succedat, & quid rem hanc magis dubiam efficiat ex noua authoris consideratione, ibid. num. 165. -  Reprae sentatio in dicta l. 40. Tauri introducta, non excludere, quin filius, ex persona magis propria, & proprio iure a lege sibi conces so, quam ex persona patris dicatur succedere, ibid. num. 166. & seq. vsque ad numerum 172. -  Reprae sentando personam parentis, qui succedit, ex iure tamen proprio, & propria vocatione (vt in linea recta descendentium in hoc Regno, ac etiam in linea collaterali, considerata proximitate respectu vltimi pos ses soris maioratus contingit) incapacitas primogenitoris ipsi non nocet, si ipse etiam incapax non sit, ibidem num. 171. -  Reprae sentatio, vtrum locum habeat, quando in patre, vel auo. ius succedendi firmiter radicatum non fuit, sed dumtaxat ius eius in spe, aut pos sibilitate consistebat, dicto cap. 19. num. 172. -  Dubium equidem intricatum, & maximum, & eu occasionem prae stitis se videntur legis Regiae 40. Tauri conditores, vt ibid. adnotatur num. 173. -  Reprae sentationi locum non es se, nisi in patre, vel auo radicatum fuis set ius succedendi certum & firmum, atque inuariabile, nec idem succedendi remotam sufficere, ex sententia Velazquez Auendani, ibid. num. 174. -  Cui & Blasius Florez Diaz de Mena acces sit, & contrariam Molinae, Gutierrez, & aliorum improbauit, sed stricte magis rem ipsam accepit, nec ita indistincte reprae sentationem excludit, vt notatur, ibid. num. 175. -  Alexander quoque Raudensis, in eodem placito fuit, qui etiam non ita indistincte sicut Auendanus loquutus est, vt ibid. obseruatur n. 176. -  In eandem quoque sententiam & alij authores perpendi pos sunt, vt ibidem adnotantur numero 177. -  Est denique & in eodem placito Iacobus Menochiusi in consilio 269. ex numero 21. atque ex numero 64. lib. 3. vt ibidem commemoratur num. 178. -  Ac pro ipsis fundamenta nonnulla generalia perpendi valent, quae ideo omittuntur, quia ab eisdem traduntur, nec concludenter adstringunt, ibid. num. 179. -  Sed ea magis adstringere, & fortius vrgere videntur, quae Blasius Flores Diaz de Mena adduxit, ibid. num. 180. -  Fundamenta etiam nonnulla Auendani, quae in idem tendunt, & ibid. adducuntur, num. 181. -  Ad quae in effectu reduci debent infinitae Doctorum authoritates, allegationes, & doctrinae. quae pro eadem parte & as sumpto probando, videlicet, quod spes vaga & incerta, & ex futuro euentu dependens, transmitti non pos sit, nec debeat in consideratione haberi, expendi pos sunt, ibid. num. 182. -  Reducuntur etiam Menochij traditiones, dicto consilio 269. ex num. 8 atque ex num. 21. cum seq. lib. 3. ibid. num. 183. -  Quibus omnibus dilucide & distincte, nouiter etiam, & melius quam antea factum es set, res pondetur ibid. num. 148. per totum. -  Respondetur etiam & alteri fundamento, atque ex responsione validissimum & vrgentis simum fundamentum deducitur pro opinione Molinae contra Auendanum, & ibid. l. 40. Tauri explicatur, num. 185. & 186. -  Reprae sentationi locum es se inter transuersales, etiam quando in patre ius succedendi firmiter radicatum non fuis set, sed ius tantum de futuro & in spe. aut pos sibilitate competeret: & quod pater, si tempore delatae succes sionis viueret, succedere pos set, ex decisione l. 40. Tauri sufficere, quanuis actu non succes serit, ibidem numero 187. -  Idque ex veriori & tenenda omnino sententia, vt ibidem adnotatur num. 188. ac pro ea authores nonnulli commemorantur. -  Qui expres sim loquuntur in terminis praedictis, quanuis Blasius Flores Diaz de Mena, aliter, sed male quidem contenderit, ibid. num. 189. -  Eiusdem tamen in alio obseruatio quaedam contra Auendanum probatur, ibid. num. 190. -  Sed in linearum distinctione excogitatio quaedam Blasijmet ipsius contra Molinam, improbatur ab authore, ibid. num. 191. -  Ac denique l. 40. Tauri verba, sic fortiter & vere ponderantur pro sententia praedicta, vt post decisionem eius legis, nullo pacto valeat contraria opinio defendi, ibid. num. 192. -  Auendani quoque rationes nonnullae, siue ad eandem l. Tauri solutiones non admittuntur, ibid. num. 193. -  Et ipsius aut horis lapsus duplex, & noue, & vere detegitur, ibid. num. 194. -  Blasij quoque Fiores Diaz de Mena ad dictam l. 40. Tauri euasiones, siue excogitationes nonnulla, manifeste subuertuntur, ibid. num. 195. -  Reprae sentationi an locus es se pos sit, quando vltimo maioratus pos ses sore absque descendentibus praemoratus, transuersalis aliquis succes sionem praetendit, cuius pater si viueret, succes surus sane es set, vt proximior, ipse tamen multis ab hinc annis, & ante maioratum iustitutum deces sit, idem num. 199. -  Vbi etiam considerantur nonnulla nouiter & acute, & vide num. 212. -  Reprae sentationi, vtrum locus es se debeat, vt nepos patruum excludat, quando primogenitus in vita maioratus institutoris deces sit, dicto cap. 19. num. 210. -  Vbi Auendani resolutio in proposito approbatur, & concludenter atque noue corroboratur, numer 211. per totum. -  Reprae sentationi, vtrum locus es se debeat inter transuersales, quando pater, vel auus eius, ex cuius persona succes sionem quis praetendit, in vita inst tutoris maioratus deces sit ibidem numer. 212. vbi dubium hoc singulare & nouum, singulariter & vere explicatur. -  Reprae sentatio, vtrum locum habeat in succes sione fideicommis si, arduum & intricatum dubium, & ab infinitis tractatum, qui congregantur, ibid num. 213. -  Reprae sentationem in succes sione fideicommis si, siue vniuersalis, siue particularis admittendam es se, & consequenter nepotem ex filio prae mortuo, vna cum patruo, & in locum patris succedere, ibid. num. 214. -  Idque ex vulgata, & omnibus nota sententia glos s ae, in l. cum ita § in fideicommis so ff. de legatis secundo, in verbo proximo. -  Cuius traditionem sequuti fuere permulti, & maximi nominis authores vt ibidem demonstratur eodem numero 214. atque ex relatis, dicto num. 213 apparet. -  Et validiora fundamenta pro ea siue illa, quae vere concludunt, adducuntur ibid. num. 215. -  Reprae sentationi locum non es se in succes sione fideicommis si, & inde nepotes cum patruo non concutrere, ex sententia Baldi contra glos sam, quem & alij multi authores sequuntur, ibidem num. 216. -  Ac praecipua Baldi fundamenta adducuntur, & eisdem concludenter & vere respondetur, ibid. num. 217. -  Baldi etiam eiusdem traditio, in dicto § in fideicommis so: ideo euitatur, & authoritas loci illius minuitur, quod ipsemet Baldus contrarium respondit in consilio 488. casus talis est, lib. 3. vbi Accursij sententiam relatam probauit, ibid. num. 218. -  Euitatur etiam, & Accursij sententia in tuto manet, conciliando opiniones, vt illas. Corneus, Iason, Curtius Iunior, & Alciatus, ac post; eos alij recentiores permulti conciliant, & eorum conciliatio praecitatur, ibid. num. 219. -  Reprae sentatio vtrum hodie post decisionem. l. 40. Tauri, in fideicommis sis familiae, aut pluribus nomine collectiuo relictis, eo modo, atque ordine locum habeat, quo ea in lege in primogeniis, seu maioratibus inducitur, vbi breuis & vera resolutio traditur, ibid. num. 221. & numero 222. Ludouicus Molina in proposito nouiter explicatur. -  Reprae sentatio, vtrum locum habeat in feudi succes sione, lib. 3. dicto cap. 19. ex num. 223. cum multis seq. -  Reprae sentationi locum es se in feudo haereditario, & filium intrare in locum patris; vnanimiter omnes interpretes tradidis se, nec aliquem in hoc hactenus dis sentire, ibid. num. 228. -  Et vide num. 229 vbi explicatur, quod dicatur feudum haereditarium. & an in dubio haereditarium prae sumatur, quod etiam familiare, siue ex pacto & prouidentia. -  Reprae sentationi locum non es se in feudo ex pacto & prouidentia concedentis, siue familiari, nec filium intrare in locum patris, vt Nata contendit, & alios pro se citat; ibid num. 230. -  Sed eiusdem fundamenta conuincit concludenter Hippolytus Ruminaldus, vt ibidem adnotatur num. 231. -  Et Cumani etiam, Rubei, & aliorum authoritati pro hac parte respondetur, ibid num. 232. -  Ac denique, constanter & veris sime defenditur, reprae sentationi locum es se in feudo, etiam ex pacto & prouidentia concedentis, & non haereditario, ibid. num. 233. -  Et pro hac parte validis sima, & concludentia fundamenta expenduntur, ibidem numero 234. -  Reprae sentationi locum es se in feudis, in quibus iure primogeniture aut maioratus succeditur, ibid. num. 235. -  Ac in illis reprae sentationem, iuxta formam l. 40. Tauri regulandam, & concedendam es se, ibid. num. 236. -  Reprae sentatio, an habeat locum in emphiteusi, lib. 3. dicto cap 19. ex num. 237. cum seq. vbi casus nonnulli distinguuntur, & absolute, atque distincte in hoc articulo proceditur. -  Reprae sentationi locum es se in emphiteusi haereditaria. cum acquisitor ab intestato deces sit, & sic nepotem ex filio praemortuo, cum patruo concurrere, ibidem numero 240. -  Idque procedere etiam, cum ab Ecclesia fuit emphiteusis conces sa, modo illa haereditaria sit, ibid. num. 241. -  Reprae sentationi locum es se in emphiteusi haereditaria, cum acquisitor non ab intestato, sed testatus deceis sit, & tunc nepotem etiam cum patruo concurrere ex veriori sententia, prout latius declaratur, ibidem num. 242. -  Emphiteusis Ecclesiastica conces sa pro se, filiis, & nepotibus, haereditaria non est, nec in ea ingreditur filius locum patris, atque ita eius personam non reprae sentat, ex sententia multorum authoruro, qui praecitantur, ibidem num. 243. & 244. & numero 245. praecipua eorum ratio expenditur. -  Contra vero ex sententia aliorum quamplurimorum, quae verior est, & communior, & ab authore probatur, ibidem num. 246. -  Ac pro ea concludens, & verum fundamentum expenditur, quod originaliter tradidit Corneus, in consilio 131. & in consilio 24. volumine 2. ibid. nam. 247. -  Fundamento etiam partis contrariae praecipuo, noue & vere respondetur, ibidem numero 248. -  Reprae sentationem in emphyteusi. iure maioratus relicta, admitti, ac in ea seruanda es se omnia, quae in aliis maioratibus & primogeniis, ex decisione l. 40. Tauri, & aliarum legum dispositione statuta sunt, ibid. num. 249. -  Reprae sentationi locum es se in iure patronatus Ecclesiastico, ibid num. 250. -  Et si iure maioratus aut primogenitura fuerit relictum , reprae sentationem secundum ordinem l. 40. Tauri futuram, ibid. num. 251. -  Reprae sentatio, vtrum locum habeat, vt filij intrent in locum patris, in fideicommis so facto in contractu, ibid. num. 254. & 255. cum seq. -  Reprae sentationem absque omni dubio admittendam in maioratu ex contractu instituto inter viuos, quando ex causa onerosa matrimonij, & in fauorem alicuius filij institutus fuis set maioratus. -  Tunc namque, in dubitanter nepos patruum excluderet, etiamsi pater eius viuo auo moreretur, ibid. n. 256. -  Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, admittitur in primogeniis seu maioratibus ex contractu institutis. sicut in his, qui ex vltima voluntate instituuntur, ibid. n. 257. & seq. -  Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, habet quoque locum in his maioratibus, qui absque institutionis scriptura, ex sola temporis antiquitate, aut ex consuetudine constant, vt latius explanatur d.c. 19 n. 260. -  Et Aluari Valasci locus perpenditur, atque declaratur, ibid. num. 261. -  Reprae sentatio, vtrum admittenda sit in donatione Regia, seu dominica, vt nepos primogeniti, patruum excludat, ibid num. 262. vbi imprimis recensetur Bartoli, & aliorum quamplurimorum sententia negatiua, reprae sentationem inquam non admitti in ea donatione. -  Adducitur deinde Emmanuelis Costae illatio quae dam. in Regia quoque donatione, iure maioratus facta, reprae sentationem non dari. -  Et ibidem in allegatione Ludouici Molinae, Auendani lapsus detegitur, d. cap. 19. n. 263 & 264. Bartolíque, & Acostae sequaces commemorantur, ibid. num. 265. & ratio quaedam Auendani. nouiter, & subtiliter subuertitur, ibid. num. 266. -  Adducitúrque praecipua ratio, qua ducuntur ij, qui in Regia. seu dominica donatione, reprae sentationem admitti negarunt, ibid num. 267. -  Ac Ludouici Molinae sententiae contraria, reprae sentationem admitti, etiam in donatione Regia, seu dominica. si illa iure maioratus facta fuerit, ab authore defenditur, ibid. num. 268. -  Et ab altero Ludouico Molina e Societate Iesu religioso approbatur, ibid. num. 269. -  Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, admittenda est in his bonis, quae iure maioratus a Rege Henrico II. nobilibus Hispaniae donata fuere, ex sententia Molinae, ibid. n. 270. -  Cuius rationes in quacunque Regia conces sione, iure maioratus facta, concludunt, nec Auendani sententia contraria placet, ibid. n. 271. -  Atque eius fundamenta debilia sunt, & eliduntur ex his, quae ipsemet Molina in eodem proposito annotauit, ibid. num. 172. -  Ex his etiam, quae author obseruauit, ibid. numero 273. -  Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, procedit, & habet locum in vinculis particularibus, in meliorationibus tertij & quinti vinculatis, in anniuersariis, & patronatibus, siue capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & absque Regia facultate institutis, ibid. n. 277. -  Reprae sentationis totam materiam, ex prae sumpta voluntate, atque dispositione testatoris gubernari, atque interpretari debere, ex ipsa namque, vel admitti, vel excludi debet reprae sentatio ibid. num. 282. -  Vbi & legis 40. Tauri mentio fit, & conditores eiusdem in prae seruando voluntatem primi in stitutoris, studiose semper se habuis se, dilucide demonstratur, ibid. n. 283. -  Reprae sentatio semper excluditur in succes sione maioratus, vbi ex verbis, ac dispositione institutoris apertis sime comprehenditur, institutoremmet ipsum reprae sentationem excludere voluis se, ex verbis tamen ambiguis & incertis reprae sentatio non excluditur, ibidem numero 284. -  Vbi num. 285. eiusdem l. Tauri 40. vera ratio redditur. -  Reprae sentatio locus est ex voluntate institutoris, etiam in casibus, in quibus reprae sentatio non admittitur, ibid. n 286. -  Reprae sentatione exclusa in succes sione ascendentium, censetur etiam reprae sentatio exclusa in succes sione transuerfalium, ibid. n 287. -  Reprae sentatione exclusa in aliqua parte dispositionis. aut institutionis maioratus, siue in aliqua vocatione, aut substitutione, aut respectu alicuius nominati, vel nominatorum: vtrum in alia parte dispositionis eiusdem aut in caeteris vocationibus exclusa censeri debeat reprae sentatio ibid. num. 288. -  Reprae sentatio, si in aliqua parte dispositionis, aut in aliqua persona, aut gradu inducta, atque admis sa fuerit ab institutore maioratus: credendum es se, in caeteris quoque personis, aut gradibus admis sam: idque noua & singulari ratione, prout ibidem notatur num. 289. -  Reprae sentationem in casu dubij, ac regulariter, stando verbis, & dispositioni dictae l. Tauri 40. admittendam potius, quam excludendam, ibid. num. 290. -  Reprae sentatio in succes sione maioratus, vt ex coniecturis excludatur, quam euidentes, & vrgentes, atque ex verbis dispositionis deductae, siue quales coniecturae neces sariae sint, ibid. num. 291. -  Reprae sentatio vt excludatur, sequentium succes sorum, aut maioratus pos ses sorum declaratione, aut moderatione effici non potest, sed primi institutoris dispositio neces saria est. vt latius demonstratur, ibid. num. 292. -  Et inde infertur, quod pater ipsius nepotis, idémque filius primi instituentis, in vita sua non potest cedere iuri suo in praeiudicium nepotis, & fauorem fratris minoris secundogeniti, etiam maioris nepote, ibid. n. 253. -  Idémque ius in aliis descendentibus, siue succes soribus vlterioribus obseruandum similiter, ibid. num. 294. -  Reprae sentationem admitti in testamentaria succes sione ex hominis dispositione, Taurinae d. l. 40. constitutione, cautum expresse, vt ibidem adnotatur num. 298. -  Reprae sentatio, vtrum in succes sione maioratus censeatur exclusa ex eo, quod eiusdem maioratus institutor proximiores ad succes sionem vocauerit, vel quod succedat proximior post aliquos nominatos praeceperit, lib. 3. d. c. 19. n. 299. & seq. -  Vbi imprimis refertur sententia negatiua eorum, qui ex vocatione proximioris, exclusam reprae sentationem censuerunt, ibidem num. 300. -  Atque eorum fundamenta remis siue adducuntur, & illa non concludere, nec vrgere, resoluitur, ibidem, num. 301. -  Idcirco contraria proponitur, & verior quidem, atque omnino amplectenda opinio, videlicet, quod reprae sentatio non excludatur ex eo, quod maioratus institutor vocauerit proximiorem, aur proximiores, vulgo, al pariente mas propinquo, o mas cercano, ibid. num. 302. -  Et plures huiusce opinionis rationes, atque fundamenta expenduntur remis siue, quae vere concludunt, nec vitiari pos sunt aliquo modo, aliae etiam breuiter commemorantur, ibid. num. 303. -  Pelaez etiam a Mieres traditio quaedam in propo sito improbatur, ibidem, num. 304. -  Et concludens ratio pro eadem sententia proponitur remis siue, ibid. num. 306. -  Reprae sentatio potius admis sa, atque inducta es se videtur, quam exclusa, cum institutor maioratus proximiores ad succes sionem vocauit, & adiecit secundum ordinem, & dispositionem iuris: noua & vera authoris consideratio in hac materia, ibid. num. 307. -  Cui non refragatur quorundam authorum traditio, qui ea in sententia fuerunt, vt existimarent, clausulam succedant ordine succes siuo, operari debere reprae sentationis exclusionem, ibidem, num. 308. -  Quoniam ij loquuntur in terminis iuris communis, ac fideicommis sis, ad quae plures nomine collectiuo vocantur, non vero in primogeniis Hispaniae, nec in terminis dictae legis regiae 40. Tauri, ibid. nam. 309. -  Deinde, quoniam in fideicommis sis etiam, ac in terminis iuris communis, reprae sentationem admitti in casu praedicto, rectius defendit P. Paulus Parisius, hic praecitatus, num. 310. -  Pro quo, concludentem, & veram rationem autor considerauit, ibid. num. 311. -  Francisci quoque Mantici obseruationem quandam, atque in hac eadem materia traditionem ponderauit, ibid. n. 311. -  Reprae sentatio in succes sione maioratus non cen setur exclusa ex eo, quod eiusdem institutor proximiores suos vocauerit, vel (vt fieri solet) dixerit, Suceda el pariente mio mas cercano, ibidem num. 313. -  Aut etiam si proximiores in gradu vocauerit, ibid. num. 314. -  Reprae sentatio, vtrum excludatur ex eo, quod maioratus institutor praeceperit, atque statuerit, quod in eo succedatur salua gradus praerogatiua, ibid. num. 315. -  Quod excludatur ex sententia quam plurimorum, qui hic praecitantur, & in fideicommis sis loquuntur. ibid. num. 326. -  Quod non excludatur, etiam in eisdem terminis fideicommis sorum, ex sententia aliorum, prout hic commemorantur, num. 317. -  Vtcunque res sit, quod in primogeniis, seu maioratibus perpetuis, & vni duntaxat deferendis (provt de natura maioratuum est) reprae sentatio non censeatur exclusa, nec excludatur ex sententia Molinae, & aliorum Hispanorum, quae ab Authore probatur, ibid. num. 318. -  Et post decisionem dictae Taurinae l. 40. veris sima, atque indubitata ab eodem reputatur, ibidem num. 319. -  Reprae sentatio, vtrum exclusa censeatur, atque excludi debeat ex vocatione filij primogeniti, aut filij maioris, lib. 3. dict. cap. 19. num. 320. cum seq. -  Reprae sentatio exclusa censetur in maioratus, aut primogenij, seu fideicommis si succes sione ex vocatione filij maioris, ex sententia authorum quorundam, qui praecitantur, ibid. num. 321. atque fundamenta praecipua, quibus eorum opinio inniti potest, adducuntur. -  Alexandri quoque Raudensis traditiones in proposito, nouiter, & vltra alios expenduntur, ibid. num. 322. -  Noue etiam perpenditur Antonij Galeatij Maluasiae consilium 22. lib. 1. quo loci erudite admodum loquutus est author is, consultus de facto in conces sione quadam feudi, facta vas sallo, & eius descendentibus, aut maior natu pro tempore existens, in feudo admittatur mortuo vas sallo, ibid. num. 323. -  Sed in Hispanorum primogeniis, aut in maioratibus perpetuis cuiusque nationis (si vni duntaxat sint deferendi) ex vocatione filij maioris, aut maioris natu, reprae sentationem non excludi, author cum aliis firmiter defendit, ibidem num. 314. -  Et pro eorum sententia adducit fundamenta nonnulla, qui in proposito concludunt, ibid. n. 325. & seq. -  Reprae sentatio non excluditur ex vocatione primogeniti, aut primogenitorum, ibidem numero 326. -  Reprae sentationem exclusam non censeri ex vocatione filij maioris, concludenter probari ex his, quae adnotantur ibidem num. 327. atque ex illis subuerti etiam contrariae partis rationes, vt noue & vere, ibi demonstratur. -  Rcprae sentationi, aut transmis sioni, vtrum locus sit, quoties primogenitus mortuus fuerit, nondum qualitate, seu conditione, ab institutore maioratus requisita. verificata, ibid. n. 329 & seq. vsque ad num. 336. -  Reprae sentatio, vtrum excludatur ex vocatione filij superstitis, aut primogeniti superstitis, hoc est, del hijo mayor, que fincare viuo al tiempo de la muerte del vltimo pos seedor; siue cum in defectum vocatorum superstites proximiores vocantur, dicto cap. 19. num. 336. -  Quod excludatur reprae sentatio in specie proposita, refertur prima quamplurimorum authorum sententia & opinio, ibid. n. 337. -  Qui permultas expendunt rationes, atque fundamenta quamplurima considerant pro hac parte, ibid. num. 338. -  Sed & iura quoque diuersa perpendunt, vt ibidem adnotarur num. 339. -  Atque eisdem respondetur statim num. 345. & 350. -  Quod vero in articulo praefato reprae sentatio no n excludatur, censeri debeat ab institutore maioratus exclusa, aliorum interpretum sententia probatur, qui commemorantur, ibid num. 341. -  Et haec opinio verior, & probabilior, atque omnino tenenda authori videtur, ibid. n. 342. & numeris sequentibus validis sime, & aliter siue melius, quam hactenus fuis set, ab eo defenditur, atque ab aliorum impugnationibus immunis redditur. -  Primum deinde huiusce partis fundamentum expenditur, ibid. num. 343. -  Et Velazquez Auendani ad illud imaginatae quae dam solutiones, siue euasiones nonnulle nouiter carpiuntur atque euincuntur, ibid n. 344. -  Omnibus etiam fundamentis, quae Auendanusmetipse contra Molinam, & eius sequaces perpendit, breuiter & vere hoc numero respondetur, ibid. n. 345. -  Et pro eadem sententia Molinae alia adducuntur vrgentis sima fundamenta, ibidem ex num. 346. vsque ad numerum 353. -  Ripae responsum 63. num. 6. & num. 8. expenditur, ac ita accurate, & vere ponderatur, vt aperte probet contrarium eius ad quod citatur ab aliis, lib. 3. c. 10 num. 57. -  Ripae ad text. in l. 7. §. quoties. ff. depositi. cum aliis in eadem materia intellectum, fortius, quam antea factum es set, author confutauit, lib. 3. cap. 16. n. 54. -  S. -  SAliceti sententiam minime probari per textum in l. peto. ff. de legatis secundo, & textum illum in diuerso casu loquutum, recte Imolam respondis se, lib. 3. cap. 17. num. 114. -  Et in contrarium male contendis se Gregorium Lopez, noue & euidenter demonstratur, ibid. n. 115 -  Saliceti fundamento respondetur, ibid. num. 116. & contra eum concludens ratio proponitur, num. 112. -  Apud sequestrum cum res deponitur, vtrum sequester pos sideat, & an intersit, quod ex neces saria, vel ex voluntaria causa res deponatur, & de intellectu. l. licet. §. rei depositae. ff. deposit, & l. interes se puto 39. ff. de acquirenda pos ses sione, lib. 3. capite 16. ex numero 16. vsque ad numerum 12. -  Sequestri nomen, vnde dictum, & quid olim, ibid. num. 22. -  Syluestri Aldobrandini consilium primum, ideo cap. 6. huius lib. 3. num. 11. commendatum, quod author ille de potestate Principis, latius, & vtilius tractauerit, quam adhuc videri pos sit per alium. -  Syluestri Aldobrandini distinctio, in consilio 3. num 57. & 58. lib. 1. noue ponderata, atque explicata per authorem, libro 3. capite 15. numero 62. -  Ex sociis vnus cum rem communem locare vult, & alius non, vel cum vnus intendit locare vni, alius alij, quis debeat praeferri, remis siue, lib. 3. cap. 6. n. 23. -  Socini Iunioris in materia cap. 12. huius libri 3. distinctio refertur, & ideo commendatur, quod author ipse totam illam materiam breuiter comprehendat , & in effectu duntaxat putet considerandum, an mens disponentis, & ratio dispositionis loquentis de morte reperiatur in alio ca su, vel non reperiatur, lib. 3. dicto cap. 12. num. 27. -  Indéque aperiri intellectum omnium iurium in hac materia loquentium, optime ostenderit, vt latius inuenies, ibid. num. 28. -  Socini Iunioris in eadem materia verba singularia praecitrantur, ibid. num. 28. -  Substitutio vulgaris ex veriori & recepta magis sententia in legitima fieri potest, & in vtrunque casum, impotentiae, scilicet, & voluntatis, lib. 3. cap. 11. num. 1. -  Per substitutionem vulgarem nullum grauamen infertur filio, nec tollitur suitas, nec impeditur transmis sio, ibid. num. 2. -  Idque iuxta veriorem sententiam, quam ibi author probauit. -  Et l. si filius haeres. ff. de liberis & posthum. verum intelleictum reddidit. -  Substitutio vulgatis in tertio bonorum absque dubio fieri potest, ibid. num. 4. -  Substitutus vulgaris extraneus dari non potest filio in tertio bonorum meliorato, sed neces sario seruari debet in substitutione ordo & forma, quae in l. 27. Tauri prae scribitur, alias ordine illo praetermis so. substitutio non valebit, ibid. n. 5. -  Et huiusce resolutionis, seu sententiae, vera & fundamentalis ratio adducitur, ibid. num. 6. -  Substitui pupillariter filio in tertio bonorum meliorato extraneus non potest, si extent descendentes, ascendentes, vel alij consanguinei, sed in substitutione huiusmodi, praecise obseruari debet dictae Taurinae constitutionis 27. decisio, ibid. num. 7. -  Idque ex veriori sententia contra nonnullos, quorum as sertio infra improbatur. -  Atque eorum fundamentis satisfit remis siue. -  Et superioris resolutionis vera ratio as signatur, & Andrae ab Angulo ratio quaedam, noue conuincitur, ibid. num. 8. -  Substitui vulgariter, aut pupillariter filio in tertio bonorum meliorato nec matrem ipsam pos se, filiis, aut descendentibus omis sis, ibid. num. 13. -  Substitutus sub conditione, si quis deces serit sine filiis, statim admittitur sequuta profes sione grauati religionis incapacis, etiam in praeiudicium eius, cui grauatus donauerat ante ingres sum religionis, lib. 3. cap. 12. num. 117. -  Substitutum non excludi per Monasterium, quando grauatus non profitetur, sed ex testamento haeredem faceret Monasterium, ibid. num. 118. -  Vel si ante ingres sum religionis a granato in quos cunque vsus bona erogarentur, vel dispensarentur quoquomodo. ibid. num. 119. -  Substitutum vulgarem excludi per haeredem hae redis instituti, si institutus deces sit ante aditam haereditatem, tamen ex potentia iuris deliberandi, vel ex potentia sanguinis, ius adeundi transmisit. -  Idque ex sententia Bartoli, quem multi authores sequuntur, prout congeruntur, & sic obseruatur, lib. 3. cap. 13. num. 3. -  Et pro illis rationes & fundamenta expenduntur. atque eisdem respondetur ex num. 4. vsque ad num. 12. -  Substitutus vulgaris quod excludatur per haeredem haeredis instituti, si institutus deces sit ante aditam haereditatem, sententia relata supra, nihil firmum pro se habere, aut saltim nullo iure, vel ratione fundari, cui congrue responderi non pos sit, ibid. num. 12. -  Substitutum vulgarem haeredi haeredis instituti, qui ex potentia sanguinis, vel iuris deliberandi transmisit haereditatem, praeferri debere ex sententia Angeli, & aliorum, quae approbatur, ibid. num. 14. de seq. -  Et pro ea concludentia fundamenta expenduntur, & contrariae opiniones rationes praecipue diluuntur, ibidem ex num. 15. cum pluribus sequentibus. -  Substitutionem vulgarem praeferri transmis sioni ex potentia suitatis contingenti, ex communi sententia, ibid. num. 26. -  Cuius praecipua ratio adducitur, ibid. n. 27. -  Et concludenter respondetur, ibid. n. 28. -  Substitutionis vulgaris iure potentiorem es se transmis sionem ex potentia suitatis, ibidem num. 32. -  Substitutio, vel scriptura, quod de aliquo non loquitur, semper dici potest ad exclusionem eius dem, lib. 3. cap. 15. num. 29. -  Substitutiones omnes reducendae sunt ad rationem & intellectum institutionis prioris, & ipsius formae caeterae caedunt, ibid. num. 31. -  Substitutio secunda interpretationem recipit a priore, ibid. num. 35. -  Substitutiones, fideicommis sa, & maioratus, non solum in vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus, & dispositionibus inter viuos pos sunt fieri, lib. 3. cap. 19. num. 252. -  Suitatem non tolli per dationem substituenti vulgaris, contra communem, lib. 3. cap. 13 n. 28. -  Suitas retinetur hodie, tametsi abstinendi beneficium filiis conces sum fuerit, ibid. num. 30. -  Suitas non tollitur per conditionem, si velit, ibid. num. 31. -  Succedentes ab intestato, siue ex ficta morientis voluntate, siue tacita aut prae sumpta succedere dicantur, vere & proprie non dicuntur substituti. aut vocati a testatore, sed a lege, lib. 3. cap. 17. num. 141. -  Succedentes ab intestato non habere formalem titulum ab homine, sed a lege, & sic improprie venire, id est, tacite ex voluntate defuncti, proprie vero ex legis dispositione, ibid. num. 141. -  Nec pos se dici haeredes institutos, ibid. num. 142. -  Non etiam innouari ius commune iure Regio in hoc, contra Matiencum noua authoris con sideratio, ibid. num. 144. -  In succes sionibus deferendis, duplicem considerandam es se coniunctionem, vnam, videlicet, legalem, quam facit lex ob sanguinis coniunctionem, quae solum consideratur in successione ab intestato, nulla hominis affectione concurrente, cum neque aliqua ad sit eius dispositio, ex qua affectio colligi valeat. -  Altera est ex testatoris dispositione, quae ex ipsius as sectione regulatur, quae tantum operatur, quantum testatoris affectio significat, lib. 3. cap. 19. num. 12. per totum. -  Statutum, quod mulier non nubat cum haereditate extra territorium, non comprehendit mulierem, quae nupsit haereditate iam adita, & sic tantum videtur eam excludere ab haereditate acquirenrenda, non vero ab haereditate iam acquisita, lib. 3. cap. 15. num. 14. -  Statutum disponens, quod mulier nupta extra territorium, non succedat in territorio non comprehendit mulierem, quae prius se immiscuit paternae haereditati, & postmodum nupsit extra territorium, ibid. num. 15. -  Suitatis & effectus eius traduntur nonnulla subtiliter, cap. 22. per totum. -  T. -  TAcita hypotheca doti competens, qualiter conces sa fuerit, & quarum hypothecarum respectu praelationem habeat, vide supra, verbo hypotheca, & cap. 4. per tot. huius libri 3. -  Text. in auth. Sacramenta puberum, C. si aduersus vendit locum obtinet in omni dispositione minoris, & etiam in donatione, quae a it minore facta, cum iuramento confirmatur, & validis sima reputatur, lib. & cap. 2. num. 4 & seq. -  Text. in cap. quamuis pactum, de pact in 6. decisio, vtrum habeat locum data enormi lae sione. ibid. num. 59. cum seq. -  Text. in l. si quis filium, §. 1. ff. de acquit. haered. non vrgere pro sententia communi, lib. 3. c. 13. n. 9. -  Text. in l. vnica, §. cum autem, & § in nouis simo. C. de caduc. tollend. non probare communem sententiam, quicquid alij authores, aliter intellexerint, ibid. num. 11. -  Testatorum voluntates liberas es se debere, atque in actu testandi consensum requiri cum qualitate libertatis plenae, & sic omnino & absolute liberum in disponendo, lib. 3. cap. 1. num. 6. -  Atque in id verba leg. Theodosianae adducta, quae pulchra quidem sunt, & notanda, ibid. num. 7. -  In testando leges volunt cuique liberam voluntatem es se, & odio habent adulationes, & sugge stiones, & importunitates, & caetera alia, quae fiunt testatoribus, si ex illis quocunque modo, absoluta omnino, & plena, liberaque voluntas eorum impediatur, ibid. num. 8. -  Testatoris vltima dispositio, vt valida sit in soro conscientiae, ac etiam in foro exteriori, neces se est, vt non sit inuoluntaria mixte, vel errore, vel vi, vel metu iniuste illato, ita dispositioni cau sam dantes, vt secluso tali errore, vel vi, aut metu. testator nullo modo ita disponeret, quin potius vellet, vt nihil impediente sua illa dispositione, longe aliud de suis bonis fieret, ibid. n. 9. -  Ratio est, quia libera haeredis institutio legatum, & donatio causa mortis, mere gratis fiunt, sicut & donationes inter viuos, & promis siones mere gratis factae, ibid. num. 10. -  Ad transferendum autem dominium, aut conferendum ius titulo mere gratuito, ea libertas in dante est neces saria, quae inuoluntarium mixte excludat, ibid. num. 11. -  Testatoris liberam voluntatem impediens, punitur: quod poena primum ciuili constituit, Adrianus, deinde criminali Alexander Seuerus, ibid. num. 12. -  Et sic poena haec duplex est, criminalis scilicet, & ciuilis. ibid. num. 13. -  Testari aliquem impediens, aut prohibens, qualiter puniatur, lib. 3. cap. 1. ex num. 14. -  Vbi imprimis Aluaradi adnotatio taxatur, ad quam nullus hactenus animaduertit, num. 15. -  Probatur deinde Menochij resolutio in proposito, criminalem poenam a lege diffinitam non es se, sed iudicis arbitrio indicendam relinqui, n. 16. -  Ac denique, de iure partitarum, criminalem poe nam nullam, nec etiam arbitrariam impositam fuis se vltra amis sionem bonorum, quod ex te statoris bonis prohibens erat habiturus: & nouiter, & vere adnotatur, num. 17. -  Testari quem contra impedientem, aut prohibentem, cuius poena, quae statuta fuerit, dict. cap. 1. ex num. 18. -  Testari aliquem dolo impedientes, vel vi, aut metu, aliove modo prohibentes, aut inducentes: teneri praetendentibus interes se actione de dolo, vel alia subsidiaria in factum ad interes se, ibid. n. 19. 20 21. & 22. Vbi de impediente, aut prohibente, ne quis haeres instituatur, vel legatum, aut aliam commoditatem consequatur. -  Testator, si vi, aut metu iniuste illato adducatur, vt instituat aliquem haeredem, aut legatum illi relinquat, inualidum id erit in conscientiae, & in exteriori foro, cum onere restituendi illi, in cuius detrimentum id caedit. quia alioquin bona illa ad eum erant deuentura, ibid. num. 23. -  Quod etiam procedit de filio ad patrem, & e contra, vt ibid. adnotatur num. 24. -  Testari impediens vel prohibens alium, an ad duplum lae sis teneatur, ibid. num. 25. -  Et teneri duplam prae stare ex sententia multorum, num. 26. -  Qui omnes adducti sunt ex textu, in §. & hoc peruenit. num. 27. -  Contrarium tamen, imo, quod poena haec dupli non habeat locum in quouis priuato prohibente, aut impediente, sed solum in administratore ciuitatis, in quo loquitur ille textus, probarunt alij, qui recensentur, ibid. n. 28. -  Menochius autem, neutram partem expres se probauit, & priori sententiae potius acces sis se videtur, quatenus dixit, verba dicti §. & hoc peruenit, generalia es se, ibidem, num. 29. -  Author vero iure communi attento, posteriorem sententiam veriorem existimat, ibid. n. 30. -  Caeterum de iure regio partitarum, priorem sententiam receptam, ambigi non potest post deci sionem leg. 29. tit. 1. part. 6. cuius verba referuntur, ibid. num. 31. -  Et Ludouici Molinae traditio probatur, num. 32. -  Testari aliquem, contra impedientem, aut prohibentem, iuratur per illum, qui habet interes se in litem, tanquam contra dolosum, ex sententia quorundam. ibid. num. 33. -  Quae tamen nulla lege partitarum probatur, imo in pluribus legibus in proposito loquentibus, iuramenti in litem nunquam mentio facta est, vt noue, & vere adnotauit author, ibidem numero 34. -  Idcirco totum hoc religioni, & bono arbitrio iudicantis relinquendum es se, ipsemet author putauit, ibid. n. 35. -  Testari aliquem prohibens, aut impediens, si soluendo non fuerit, nec damnum, aut interes se lae sis pre stare pos sit. tunc equidem contra fiscum reuerti potest lae sus, idque ex recepta, & communi Doctorum sententia, ibid. n. 36. -  Quae etiam hodie obseruari debebit de iure partitarum, ex noua, & vera authoris consideratione, ibidem num. 37. -  Testari aliquem prohibentem, aut impedimentum aliquod prae stantem, poenas praedictas incurrere, licet. postmodum impeditus potuerit condere testamentum: quia id non releuat impedientes a poena incursa propter impedimentum perfectum, & consummatum, ibid. n. 38. -  Quod est singulare, & notandum pro ampliatione l. 29. tit. 1. part. 6. vt etiam hoc casu illius decisio procedat, ibid. num. 39. -  Testamentum, vi, aut metu factum, an sit ipso iure nullum, sicut haereditas fisco deferri non debeat, cum testator, vi, aut dolo inductus est, vt me, vel alium haeredem institueret? an vero valere debeat me ro iure, sed postmodum annullari, & auferri cogenti haereditas tanquam indigno, lib. 3. dict. cap. 1. ex num. 40. vsque ad numero 49. vbi accurate articulus hic discutitur. -  Ex testamento facto per vim, vtrum legata, &c. relicta debeantur, dict. cap. 1. ex num. 49. vsque ad num. 57. -  Ex testamento facto per dolum, non per metum, vtrum legata debeantur, ibid. ex num. 57. vsque ad num. 65. -  Testamentum in dubio non prae sumitur vi, aut metu, sed potius sponte factum, cum metus tanquam delictum non prae sumatur, & consequenter nec prae sumendum est, testatorem metu compulsum ad disponendum, ibid. n. 65. -  Testamentum semper validum prae sumitur, nisi contrarium probetur, ibidem, num. 67. -  Receditur tamen a praedicta regula coniecturis, quibus metus illatus prae sumitur, n. 68. -  Testatoris metum in testando. ex nonnullis coniecturis prae sumi, quas Mantica, & Menochius, plenius quam alij recensent, n. 70. -  Testamentum in dubio non prae sumitur dolo confectum, & consequenter nec testatorem dolo inductum fuis se ad testandum, ibidem, numero 71. -  Receditur tamen ab hac regula coniecturis & prae sumptionibus, quibus dolus in hoc casu prae sumitur, num. 72. -  Testatorem dolo fuis se inductum ad testandum, prae sumitur ex coniecturis nonnullis, quas Menochius conges sit, & ad illum se remittit author ibid. num. 73. -  Testamentum si fuit confectum noctis tempore, sine tot luminariis, quibus manifeste cerni pos sit persona ipsi vt testatoris, & testium, dolus prae sumitur. ibid. num. 74. -  Et in id Hippol. Riminald. & Pet. Surdi consilia tria commendantur, vbi etiam discutitur, an cortina existens circa lectum testatoris & impediens testes, ne videant testatorem, reddat te stamentum nullum, num. 75. -  Testamentum dolo factum prae sumi, quando extat nouerca, cuius suasionibus & delinimentis prae sumitur pater testator filium nouercae haeredem fecis se, filium vero primae vxoris, vel cohaeredas se, vel minus ei reliquis se, n. 76. -  Testamentum patris factum ad praeiudicium filij prioris matrimonij, & ad fauorem filiae secundi matrimonij, an prae sumatur factum ad instigationem nouercae contra priuignum, & ob id valere non debeat, remis siue, vbi & Hippol. Riminald. cons. 428. lib. 4. in proposito commendatum, n. 77. -  Testator, quando filio prioris matrimonij integram legitimam iure debitam reliquit, dolus nouercae prae sumi non debet, & consequenter quod pater dolo & suasionibus nouercae fraudare voluerit filium, prae sumendum non est, ex singulari obseruatione Menochij, num. 78. -  Quae est notabilis & neces saria pro melioratione tertij & quinti bonorum, quam filio, vel filiae secundi matrimonij, & filiis ex primo matrimonio relictis, pater fecerit, vt scilicet, eo casu dolus aut fraus nouercae prae sumi non debeat, si filiis prioris matrimonij integra legitima relicta fuerit a parente num. 79. -  Atque ex illa, dubia redditur Petri de Peralta re solutio. vt ibid. adnot. n. 80. -  Testamentum in dubio, libere existimandum est fuis se confectum, nonque importunis precibus, nec illicitis persuasionibus, lib. 3. dict. cap. 1. num. 81. -  Sed ab hac regula receditur, similiter contrariis coniecturis & prae sumptionibus, quibus testatoris liberam voluntatem impeditam fuis se ex precibus aut suasionibus ostendi pos sit numero 82. -  Testatori adhibitus metus, aut dolus, qualiter debeat probari, ibidem ex numero 83. vsque ad numerum 91. vbi plena & absoluta manu proceditur. -  Testatorem cum cogit quis, vt alium instituat, tunc ab illo instituto haereditas aufertur, & fis co applicatur, idque de iure communi verius es se, dict. cap. 1. num. 91. -  Sed de iure partitarum videri aliud sancitum ex verbis. 1. 28. tit. 1. partit. 6. vt in casu praedicto, venientium ab intestato haeredit as sit, & non sisci, num. 92. vbi etiam reddit author rationem, qua forsan excitati, sic statuerunt legis illius conditores. -  Testamentum mutari prohibentis, cum institutus est filius, vel seruus, & hi tempore institutionis erant in ipsius prohibentis potestate. tunc instituti indigni indicatur, & fisco haereditas defertur, ibid. num. 93 -  Et id procedit etiam, si filius, vel seruus tempore additionis haereditatis, sui iuris effecti forent, quoniam tempus ipsius institutionis spectatur, num 94. -  Sed de iure partitarum aliter statuitur, & destruitur communis opinio, vt scilicet hoc casu non fisco haereditas deferatur, sed proximiori testatoris consanguineo, num. 95. -  Testari, quem fuis se prohibitum, coactum, aut impeditum, multis modis probari, ibid n. 96. -  Testari prohibitus non solum dicitur ille, qui modis expres sis prohibitus est, sed etiam, qui alio quocunque modo impeditus est, ne testamentum condere pos set, aut primum iam conditum mutare, dummodo tale impedimentum dolose fuerit prae stitum, num. 97. -  Quod Paulus Parisius recte in hac materia adnotauit, & Regia l. 28. tit. 1. part. 6. expres sim dispo suit. ibid. n. 98 & 99. -  Testandi impedimentum, non dicitur prae stitutum alicui, si eo instanti procurabatur illi Medicinae, aut si propter malam infirmi dispositionem, dilationis impedimentum prae stitum fuit, quia deficit dolus, num. 99. -  Testatori adhibiti impedimenti prohibitionis, aut coactionis, exempla nonnulla referuntur, quae Menochius conges sit, numero 100. -  Ad testandum, qui dicit impedimentum, aut metum alicui illatum, neces se habet tria copulatiue, atque specialiter probare, alias obtinere non poterit, num. 101. -  Ac primum neces sario probandum est, quod ille fuerit prohibitus, & peractus innuentes prohibitionem & impedimentum, & a iure reprobatum tanquam dolosum. num. 102. -  Secundum requisitum neces sario probandum est, quod ille impeditus, tunc temporis, quo fuit prohibitus, volebat testari, & quod ces sante impedimento fuis set testatus, non enim satis es set: si vno tempore voluis set testari, & alio fuis set prohibitus, aut impeditus, num. 103. -  Tertio requisitum, & neces sario probandum ex parte querelandum est, vt neces se probari debeat, testatorem eos voluis se instituere. aut illis aliquid relinquere, vel in eorum fauorem disponere, eosque instituis set, Vel in fauorem eorum disposuis set, si prohibitus non fuis set, nec impeditus, num. 104. -  Testator, cum adductus immodicis persuasionibus, testatus est, vel allectus ad sic, vel certo modo testandum, aut de rebus suis disponendum, vel ad iam conditum testamentum reuocandum, vel non reuocandum, tunc equidem dolus prae sumitur, dict. cap. 1. n. 105. -  Testatoris metus arguitur ex persuasionibus multorum factis cum calliditate, ac variis molestiis, maxime si ille aegrotus erat, vel quando ob nimiam mariti reuerentiam, sic testatus est, ibid. num. 109. & seq -  Testator si in graui infirmitate constitutus, propinquorum precibus legat, tale legatum metu factum dicitur, quia timet relinqui, si negat ea, quae petuntur, ibid. n. 132. -  Testatorem amicum vel coniunctum, licite pos se quem blandis verbis, & suasionibus leuibus inducere ad testandum, vel ad eum instituendum, aut de rebus suis certo modo disponendum, dict. cap. 1. n. 122. & 176. -  Quod procedit, tam in marito respectu vxoris, quam in vxore respectu mariti, & idem in quocunque alio, vt ibid. adnot. num. 177. & Philippi Decij ratio probatur. -  Modo fraude omis sa, & absque dolo, vel fraudulenta suggestione aut instigatione, blanditiae, aut suasiones interueniant, num. 178. -  Nec minae, aut verbera immisceantur, num. 179. -  Nec etiam importunis precibus, & as sidua petitione, aut immodica persuasione quis inducatur, num. 180. & vide ex nam. 113. cum seq. -  Testatorem blandis verbis ad testandum pos se induci, velut alium instituat, aut in fauorem eius aliquo modo disponat nisi testator prius fecis set testamentum, & alium instituis set haeredem, quia tunc si eo modo testator induceretur licet testamentum valeat, tamen primus institutus per actionem de dolo, vel actione in factum, haereditatem seu legatum reuocaret, dict. cap. 1. num. 181. -  Idque (vt Doctores existimant communiter) ex sententia Angeli, quae praecitatur, ibid. n. 182. -  Et pro illa adduci potest resolutio Castrensis, quam expendit Decius, ibid. num. 183. -  Alia etiam eiusdem Castrensis doctrina. quam etiam ponderauit ipsemet Decius numero 184. -  Ac denique Afflictis decisio 69. provt ibidem ponderatur, num. 185. -  Verum in contrarium extat sententia glos s ae (quam alij authores probarunt) illa namque ad hoc, vt primus institutus pos sit agere contra secundum requirit, quod interueniat dolus secundi instituti, nec ex solis blanditiis actionem concedit, vt ibid. adnot. num. 186. -  Et authori verior videtur, atque pro ea concludentes rationes considerantur, num. 187. & seq. -  Testamentum primum tollitur per secundum, idque latis sime explicatur, remis siue n. 188. -  Pro testamento in dubio iudicandum est. lib. 3. dict. cap. 1. numero 189. -  Testatori licitum est blandis verbis persuadere, vt testamentum antea factum non mutet, siue vt secundum testamentum non faciat, ibid. n. 194. -  In testamento primo institutis, instare licet, ne illud mutetur aduersus alios satagentes, vt mutetur numero 195. -  Ne testator testamentum condat, venientium ab intestato desiderium, improbatum non es se numero 196. -  In testamentis, & vltimis voluntatibus ea interpretatio sumi debet in dubio, per quam testatoris dispositio sustineatur, & actus magis valeat quam pereat, lib. 3. cap 7. n. 50. -  Nec recipienda est interpretatio, per quam dispo sitio reddatur inutilis, si per aliam potest sustineri num. 51. -  Quia non est credendum, testatorem voluis se iudicia subuerti, nec etiam voluis se, quod hon potuit disponere. num. 52. -  Et verba testamenti sunt pos sibiliter, non impos sibiliter intelligenda num. 53. -  Testator prae sumitur sensis se id, quod verbis non continetur expres sum, ne alioquin eius dispo sitio reddatur inutilis, libro 3. cap. 7. numero 54. -  Testamentum eius, qui profes sus est religionem fratrum Minorum, qui non sunt bonorum capaces etiam in communi, statim confirmari absque expectatione mortis naturalis, & ex eo statim pos se adiri haereditatem, & legata deberi. -  De quo tamen, & an regulariter testamentum sequuta profes sione confirmetur, vel reuocetur, siue an mors naturalis Monachi expectari debeat, vt haeredi scripto locus detur, latius actum traditur remis siue, lib. 3 capite 12. num. 30. -  Testator sibi imputare debet, qui legem contempsit, quam scire debebat habere locum in suo testamento: & si aliter disposuit, standum est legi, lib. 3 cap. 17. num. 69. -  Testator, qui expres s e prohibet, ne institutus in re certa reliquam haereditatem obtineat, in torum videtur ab intestato decedere, velle tamen taliter institutio. rem certam iure fideicommis si deberi idque ex sententia quorundam. -  Quam es se falsam, concludenter & none ostendit author, lib. 3. cap. 17. num. 103. 114. & 105. -  Testari quod quis voluerit, & potius testatus, quam intestatus decedere, ex haeredis institutione clare probatur, lib. 3. cap. 17. num. 105. -  A testatore institutus in re certa, & vltra capere prohibitus, residuum praeter rem certam grauatus censetur ex fideicommis so venientibus ab intestato restituere, nec retinere poterit, siue ius accrescendi non habebit idque ex sententia Saliceti, lib. 3. cap. 17. num. 106 & num. 107. tria fundamenta pro ea parte expenduntur. -  Sed contraria sententia (quae ab Imola & aliis recipitur) ab authore magis probatur, & de ipsa agitur ex num. 108. cum seq. & quid in foro con scientiae dici debeat ex num. 120. aperitur. -  Testator, quando ex re certa aliquem haeredem instituit, quod nulla ex parte intestatus decedere videatur, ibid num. 134. -  Id tamen non contingere ex eo, quod Matiencus existimauit sed potius ex alio quod noue & eleganter consideratur, ibidem per authorem, & vide num. 135. & 136. -  Testator quoties non disposuit, ad quem haereditas debeat peruenire, prae sumitur voluis se, quod perueniat ad legitimos haeredes ab intestato, ibidem numero 137. -  Testatorem, qui fecit testamentum, sed nullum hae redem instituit, nulla ex parte decedere intestatum iure Regio ex sententia Ioannis Matienci. -  Contra vero ex sententia Telli Ferdinan. & D. Ferd. Vazq. de Menchaca. -  Quorum opinionem veriorem as serit, & noue confirmat author, ibid. num. 138. 139. & 140. & seq. -  Testatorem pos se hodie post decisionem l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae ius accre scendi expresse prohibere, imo & tacite prohibuis se, sufficere, vt ibid. adnot. num. 152. -  Tertium bonorum parentum, legitimae effectus sortiri, nec pos se filiis existentibus a parente extraneo relinqui, lib. 3. cap. 11. n. 3. -  Tellus Ferdinandez, in l. 27. Tauri, num. 9. cum seq. nouiter & singulariter declaratur per authorem lib. 3. cap. 13. num. 84. -  Patris Thomae Sanchez, e Societate Iesu Religiosi, honorifica mentio facta per authorem, lib. 3. cap. 1. num. 117. -  Patris Thomae Sanchez resolutio taxatur, ibidem num. 137. -  Patris Thomae Sanchez obseruatio quaedam, authoris resolutioni conueniens, adducitur, ibidem num. 165. -  Patris Thomae Sanchez sententia & resolutio, pro sententia & resolutione authoris ponderatur, lib. 3. cap. 7. num. 28. -  Patris Thomae Sanchez verba quaedam dubia, eleganter & noue explicata, & pro sententia autoris ponderata, ibid. num. 55. -  Titulus si quis aliquem testari prohibuerit, vel coege. duo continet capita, coactionis scilicet, & impedimenti, lib. 3. cap. 1. n. 87. -  Et quatuor modis verificatur, primus est, quando ego cogo te, vt me instituas, vel vt mihi aliquid relinquas; secundus est, quando compello te, vt instituas alium, vel aliquid ei relinquas: tertius est, quando impedio aliquem volentem testari de nouo: quartus est, quando quis prohibet aliquem, qui volebat primum testamentum mutare: idque ex communi & recepta omnium sententia, ibid. num. 88. -  Et confirmat l. 27. titul. 1. part. 6 quae addit alium casum, quando quis posito, quod alium testari non proh beat, facit tamen, quod ille ad libitum & voluntatem suam testamentum ordinet, aut de suis rebus disponat, ibid num. 89. -  Et his casibus haereditas, seu relictum, quibus applicetur, an fisco, vel venientibus ab intestato, eleganter explicauit Bartolus, cuius. doctrinas sequuntur alij communiter, ibid num. 90. -  Transmis sionis species tres constitui communiter: prima ex potentia suauitatis: secunda ex potentia sanguinis: tertia ex capite iuris deliberandi, lib. 3. cap 13. num. 2. -  Transmis sio ex potentia iuris deliberandi, vel ex potentia sanguinis, an vincat substitutum vulgarem: plena & absoluta manu, lib. 3 dict. cap. 13 ex num. 3. cum multis seq. -  Inter transmis sionem inductam virtute l. vnicae. C. de his, qui ante apertas tabulas, & transmis sionem procedentem ex capite iuris deliberandi, non inducendam differentiam, sed in vtraque potiorem es se iure transmis sionis substitutionem contra Politum, Zasium, & Trentacinq. vt ibidem optime probatur, n. 23. -  Et eorum rationi praecipue satisfactum concludenter num. 24. & 25. -  Transmis sionem ex potentia suitatis, potentiorem es se iure substitutionis vulgaris, ibidem num. 32. -  V. -  VDalrici Zasij, & Alexandri Trentacinquij resolutiones notatae, & declaratae, lib. 3. cap. 13. num. 34. -  Vdalrici Zasij ratio quaedam ab authore probatur, lib. 3 cap 14. n. 14. -  Vdalrici Zasij ad l. 7. §. quoties ff. depositi, & l. si ventri. §. in bonis, ff. de priuilegiis creditorum, interpretatio damnatur, lib. 3. cap. 16. numero 53. -  Velazquez Auendani consideratio noua in materia cap. 11. huius lib. 3. noue, & concludenter conuicta, ibid. num. 11. -  Velazquez Auendani sententiam in articulo illo, an Monasterium a succes sione maioratus excludi debeat: author improbat, & praecipuo fundamento, quo adductus est, satisfacit, lib. 3. c. 12. num 52. & 53. -  Velazquez Auendani, ad text in cap licet, de voto & voti redempt. placita quaedam, & noue, & vere taxantur, lib. 3. cap. 19. n. 122. -  Velazquez Auendani rationes nonnullae, siue ad l. 40. Tauri solutiones non admittuntur, ibid. num. 193. -  Et ipsius authoris lapsus duplex, & noue, & vere detegitur. num. 194. -  Velazquez Auendani in allegatione Ludouici Molinae lapsus, nouiter detegitur, ibid. num. 264. -  Velazquez Auendani solutiones nonnullae, siue in articulo quodam reprae sentationis euasiones, nouiter carpiuntur, atque euincuntur , ibid. n. 345. -  Velazquez Auendani lapsus, ordinem l. 40. Tauri praeuertens, noue & vere detegitur, ibid. n. 348. -  Velazquez Auendani fundamentis nonnullis contra Ludouicum Molinam consideratis, noue & vere respondetur, ibid num. 350. -  Venientium ab intestato desiderium, ne quis testamentum condat, improbatum non es se, lib. 3. cap. 1. n 196. -  Verbum ipsius est personalis simum, lib. 3. c. 3. n 78. -  Verba legis cui non conueniunt, nec conuenit eius dispositio, lib. 3. cap. 6. num. 20. -  Verbum deces serit, & verbum moriatur, non verificatur in morte ciuili, sed in morte naturali tantum, lib. 3 cap. 12. num. 18. -  Verba illa, si haeres non erit, diuersimode accipiuntur in suo haerede, quam in extraneo, lib. 3. cap. 13 num. 29. -  Verba praecedentia cum sunt clara & determinata, omnino declarant & determinant verba sequentia obscura, & generalia, lib. 3. cap. 15. n. 32. -  Verba se referentia ad iam dispositum, nunquam veniunt , augmentatiue , etiam quod ipsa videantur sonare in augmentum, ibid. num. 40. -  Venter in dubio mittendus est in pos ses sionem, quamuis a maioratus succes sione foeminae excludantur, lib. 3. cap. 19. num. 207. alia in propo sito, vide ibid. ex num. 203. -  Venditor antequam pretium sibi soluatur, potest rem retinere quasi loco pignoris, lib. 3. cap. 8. num. 8. -  Tamen si res aut merces tradiderit emptori habita fide de pretio dominium rerum venditarum in ipsum venditorem transfertur: & ideo res ips ae venditae & traditae, non sunt hypothecatae venditori pro pretio soluendo, nec in illis etiam extantibus vllam habet praerogatiuam, sed simul cum aliis creditoribus in tributum veniet, ibid. n 9. -  Nec etiam habet priuilegium personale, quo aliis creditoribus praeferatur, qui personalem actionem obtineant, ibid. num. 10. -  Et sic in talibus rebus venditis, etiam extantibus, creditores hypothecarij praeferuntur. ibid. n. 11. -  Caeterum si venditor expresse conuenit, vt res venditae, sibi sint & remaneant hypothecatae, donec integrum pretium soluatur, tunc praefertur in illis caeteris creditoribus hypothecariis, etiam anterioribus, num. 12. -  Et idem erit, si in in contrahendo cauerit, vt res venditae, precario, aut conducto sint penes emptorem quoad pretium vniuersum persoluatur, num. 13. & 14. -  Venditor cum res venditas tradidit, habita fide de pretio, & tamen non specialiter nec expres sim res ips ae donec pretium persolueretur, hypothe catae fuerunt, sed generalis tantum hypotheca omnium bonorum emptoris constituta fuit, vtrum illa generalis alteri anteriori debeat praeferri, lib. 3. cap. 18 n. 15. -  Vbi aliorum authorum sententiae proferuntur, num 16. -  Et pro vera, distinctáque praefati dubij explicatione, nonnulla nouiter & vere adnotantur, quae ibid. traduntur num. 17. & seq. -  Venditorem, vendit a re, cuius dominium translatum fuit in emptorem, in re extante, nullam habere praerogatiuam, & si illius dominus fuit, sed simul cum aliis creditoribus concurrere lib. 3 cap 16. num. 73. -  Vendicans aliquam rem, praefertur omnibus & quibuscunque aliis creditoribus, ibid. num. 75. -  Vincentij Marcini Tyburtini aduersus decisionem Rotae dubium excitatum, siue sententia eius dem, concludenter, & noue diluitur, lib. 3. cap. 9 num. 13. -  Si vinco vincentem te, &c. regula illa quemadmodum procedat, vide cap. 30 per totum. -  Vlpianus Iureconsultus §. si duo, leg. quoties. ff. de haered. instit. author, quare in eo textu attendere noluerit ad coniecturam, quae ex as signatione partium in institutione fundi deduci poterat, lib. 3. cap. 17. num. 50. -  Voluntas manifestis sima dicitur, etiam ea. quae apparet ex coniecturis, lib. 3. cap. 17. num. 48. -  Voluntas manifestis sima, quare requiratur in §. si duo, l. quoties, ff. de haered. instit. recte explicatum ab Imola, ibid. num. 49. & seq. -  Voluntatis coniecturae, ac legis interpretationes, etiam in militis testamento recipiendae sunt, lib. 3 cap. 17. num. 80. -  Vsus rei in contractu locationis, & conductionis est ex substantialibus, vel naturalibus intrinsecis illius contractus, lib. 3. cap. 3. num. 65. -  Vnde pactum initum per quod vsus rei auseratur, siue renuntiatio casus prouenientis facto, aut impedimento locatoris, tanquam contra sub stantiam, vel naturam intrinsecam ipsius contractus nihil valeret, atque viribus non subsi steret, ibid. num. 66. -  Quia talis obligatio daret materiam delinquendi, adeo quod non firmaretur iuramento, num. 67. -  Idcirco non solum Iureconsulti, sed etiam & legum partitarum conditores caute, & cum mysterio in proposito fuerunt loquuti, vt nouiter & vere adnotatur, ibid. num. 68. -  In vtero existentes, eodem priuilegio gaudent, quo nati, & pro natis habentur, quoties de ipsorum commodo agitur, lib. 3 cap. 19. num. 203. -  Ac impediunt sequentem in gradu, n. 204. & vide in eod. proposito num. seqq. vsque ad n. 210. -  Vxor fideiubens pro marito cum iuramento, vel tanquam principalis cum eo intercedens, an obligetur de iure Canonico. -  Et posito, quod obligetur, an illi succurrendum sit stante enormi lae sione. -  Et an enormis lae sio dicatur tantum, quando indemnitatem consequi non potest in bonis mariti. -  Vbi infertur ad l. 61. Tauri, & Hieronymi de Zauallos resolutio atque obseruatio in proposito illius legis probatur, lib. 3. c. 2. num. 27. per tot. FINIS. [Vol. 4] D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS ACADEMIAE ANTECESSORIS PRIMARII, Postmodum in Gallaeciano, Hispalensi, & Granatensi Auditoriis, Regiísque Curiis, successiue Senatoris Amplissimi; Demum in Supremo Dominicae Rei, siue Patrimonji Regij Senatu Consiliarij praestantissimi; QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER QVARTVS: IN QVO DE CONIECTVRIS ET INTERPRETATIONE Vltimarum Voluntatum, ad alium finem, aliáque methodo quam hactenus a caeteris factum fuerit, eruditissime tractatur. Opus reuera Pragmaticis Forensibus pro interpretatione vltimarum quarumlibet dispositionum vtilissimum, & Regij Senatus Hispalensis Decisionibus plurimis illustratum, cum Summarijs, & Indicibus, ad subleuandum Lectoris laborem, opportunis: Nunc recens Typis Lugdunensibus editum, ab innumeris veteris praeli mendis expurgatum, & Characterum varietate distinctis allegationibus non mediocri labore adornatum. LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII: CVM PRIVILEGIO REGIS. ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVAE in hoc Libro IV. continetur, Vbi dilucida, & distincta traditur summa rerum omnium, quae in vnoquoque peraguntur, at que explicantur principaliter. -  Cap. I. DE praefatione huius tractatus, & fine, atque intentione Authoris praecipua in confectione ipsius, quibus etiam adductus, atque impulsus fuerit, vt coniecturarum, atque interpretationis vltimarum voluntatum disceptationem, & resolutionem absolutam ad eum modum susciperet, nec cuncta euoluere intenderit, quae ab ipsarum vltimarum voluntatum materias, & tractatum pertinent; qualiter etiam Axiomata illa, siue Interpretum placita infinita fere, quae per manus in proposito traduntur quotidie, nec hactenus ex professo explicantur ab aliquo, distinctione, & resolutione ordinauerit, & absoluerit. Rursus de coniecturis, & materia successionis ab intestato, & de testamentaria successione in vniuersum, omniúmque haeredum institutione: de coniecturis etiam, & materia praeteritionis, atque exhaeredationis liberorum, & substitutionum omnium, fideicommissorum etiam, Trebellianicae, & Falcidiae, & de Legitima, ita remissiue tactum, & ab aliis permultis explicatum ex professo propositum, vt circa ea omnia longa serie insistere, & latiora commentaria conficere Authorem facili negotio potuisse, & consulto, atque ideo praetermisisse, quod transcribendi vitium, ab ipsius instituto & conditione multum abhorreat; dilucide constet cuicunque. pag. 1 -  Cap. II. Quid voluntas, & vltima voluntas quid? Quid etiam coniectura, & vnde dicta, & quibus modis diffiniatur, seu describatur, & quotuplex. Interpretatio rursus quid sit, & quibus modis accipiatur, quotuplex, & in quot species distinguatur. Denique, quid praesumptio, & quotuplex, & qualiter multis modis diffiniatur, seu describatur, & an dici valeat interpretatio, breuis & dilucida explanatio, & resolutio. p. 9 -  Cap. III. Quot sint species vltimae voluntatis, & de diuisione communi in quatuor species, Testamentum scilicet, Codicillum, Donationem causa mortis, & Epistolam fideicommissariam; ac denique de materia & tractatu absoluto vniuscuiusque actum plena manu ab his, qui hoc loco aggregantur, atque commemorantur. p. 15 -  Cap. IV. Ambiguum, obscurum, dubium, & incertum quid, & quemadmodum inter se distinguantur, atque accipiantur, & vnde proficiscantur; qualiter etiam eisdem interpretatione, atque coniectura congrua consuli, & prouideri valeat in casu dubio, & ab aliis iuris Interpretibus quemadmodum accipiatur, atque explicetur; ibidem denique, sententia Authoris in articulis propositis adducitur. p. 18 -  Cap. V. Ex voluntate, & potestate, & forma, aut solemnitate cum actus omnes humani conficiantur, & perficiantur, & quolibet eorum deficiente corruant, prout nouiter explicatur per Authorem in eo dubio, an sint duo tantum, vel tria, quae actus perficiunt, antequam ad interpretationem, & coniecturas vltimae voluntatis, & dispositionis cuiusque deueniatur; praemittendum, atque inquirendum ante omnia, vtrum in actu, de quo quaeritur, ea interuenerint, necne. Dispositio etiam quaecunque quemadmodum ad limites potestatis disponentis, & iuris dispositionis debeat restringi, aut etiam vitiari, vel ad modum iuris reduci, si legibus contraria fuerit. Rursus, donatione facta alicui, & filiis suis; vel sibi, & filiis suis, vel vt bona, quae donantur, remaneant sibi, & filiis suis, vtrum possit donatarius in bonis donatis,{ Vide infra, lib. 5. c. 68. per totum. } aliquem ex filiis meliorare, siue eisdem quouis modo praeiudicare: vel an debeant aequaliter bona ipsa filiis omnibus remanere; vbi & de altercationibus Doctorum in dubio simili, an si pater acquirat feudum, vel emphyteusim pro se, & filiis, possit in eo eisdem praeiudicare, vel vnum ex filiis meliorare, & Senatus Regij Hispalensis in casu ex facto occurrenti definitio, atque decisio adducto. Deinde, vtrum donatio facta alicui, vt post eius mortem teneretur restituere alteri, donantis, & donatarij conuentione reuocari possit ad detrimentum eius, cui facienda erat restitutio: vbi eiusdem Regij Hispalensis Senatus definitio alia proponitur, cum agitata esset quaestio vinculi irreuocabiliter constituti, & primi vocati consensu ab institutore reuocati; ac demum l. quoties. C. de donat. quae sub modo. & l. 7. titulo 4. partita 5. decisio, exornata nonnullis remissiue: & donatione facta vxori a fratre, vel consanguineo mariti, cui in effectu acquiratur, & de Senatus Regij Hispalensis definitione alia in eo dubio. pag. 22. -  Cap. VI. Ex verbis quemadmodum voluntas testatoris colligi, atque ipsius, & alterius cuiusque in dispositione qualibet mens deprehendi valeat iuridice: quanti etiam aestimari debeant verba in hoc tractatu, vt voluntatis testatoris congrua interpretatio, atque iuridica coniectura possit deduci, & quemadmodum verba ipsa interpretatione actus cuiuslibet inspici ante omnia, & caeteris aliis praeualere debeant; vbi denique ex vi verborum infertur ad multa, quae alibi non inuenientur ita plene exornata, nec coaceruata: & Petri Surdi ex eodem verborum effectu, & axiomate adeo vsitato, & communi, in consilio 129. libro primo, placita nonnulla, vtrum inquam substitutio omissa a Notario, & error ipsius Notarij, siue ab eo non scriptum, testibus probari possit? commemorantur breuissime. Et de hoc vltimo, an, & quando corrigi possit error Notarij, & quot testibus probari; vide Stephanum Gratianum, decisione 161. 163. & 166. p. 36 -  Cap. VII. Ex mente quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, vt iuridice, ac vere procedatur, nec aliquo pacto in interpretatione erretur. Mens etiam testatoris, siue disponentis alterius cuiuslibet, quanta cum diligentia inquiri, atque elici debeat; vbi de vi, & effectu mentis in materia coniecturali, aggregantur nonnulla, & placita illa Doctorum in effectu contraria, & adeo vsitata, vt per manus tradantur quotidie, mentem magis attendi, quam verba, siue verbis praeualere mentem in omni materia; e contrario autem, verba potius spectanda, quam mentem, quemadmodum conciliari, ac intelligi valeant, vt res ipsa distinctius explicata remaneat, quam antea fuisset. Ac denique in eodem articulo, quo inter mentem, & scriptum, & vtri potius standum, controuerti solet, cum mens, & verba inter se non conueniunt, aut cum repugnant, vel res dubia videtur; quae hactenus scripta fuerant variis in locis, diligenti studio, & Authorum omnium lectura enucleantur. p. 40 -  Cap. VIII. Ex voluntate disponentis, non modo expressa, sed etiam tacita, quemadmodum interpretatio fieri, atque coniectura deduci valeat in testamentis, & vltimis voluntatibus: Deinde, quam verum sit, atque ab Interpretibus nostris exornatum, voluntatem testatoris, siue tacitam, siue expressam, praedominari in omnibus, & tanquam reginam primum locum obtinere, & ideo praecipue spectandam, atque obseruandam. Denique, an fideicommissa ex sola voluntate, etiam absque verbis dispositiuis, siue expressis inducantur (id quod vulgo circunfertur quotidie) siue qualiter conciliari debeant placita illa communia, ac etiam contraria Interpretum nostrorum, qui aliquando tradiderunt, fideicommissa non induci, nisi expresse de voluntate testatoris appareat, nec dici adesse, si testamenti verbis non demonstrentur. Aliquando vero ex sola voluntate, etiam cessantibus verbis, induci, & consistere asseuerarunt (idque magis communiter) vbi omnium fere hucusque Scribentium obseruationes in medium proferuntur, & articuli praefati communis, & vera resolutio probatur. p. 45 -  Cap. IX. Ex eodem capitis praecedentis tractatu, & materia, atque de fideicommissis, & primogeniis ex coniecturis inducendis, vel non inducendis; & vtrum in casu ex facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu, & communi Senatorum placito definito, maioratum perpetuum institutum videri, ac in futurum inducendum, iuridice statutum fuerit; vbi ipsius Senatus decisio proponitur, & nonnulla ingenti studio, & labore perpenduntur, quae in praxi vtilia, & conducibilia esse poterunt quotidie, prout hic videbitur: & de eadem huiusce cap. praecedentis materia, vide etiam infra, cap. 69. libri 5. p. 50 -  Cap. X. Dubiae, siue ambiguae voluntatis testatoris, aut alterius disponentis interpretatio, quemadmodum debeat iuridice fieri, & an semper in dubiis, & in ambiguo, & nunquam in claris; ad l. ille aut ille, §. cum in verbis, & l. non aliter, ff. de legatis 3. ex quarum, & l. 5. tit. 33. partita 7. decisione adnotantur, atque deducuntur nonnulla, quae ita dilucide & distincte nullus hactenus adnotauerat: quando etiam ob mentem testatoris praesumptam, atque aliis de causis, siue ex solis coniecturis liceat in testamentis a propria verborum significatione recedere, & quae dicatur propria, & impropria significatio. Denique, & Senatus Regij Hispalensis in materia vnius speciei monetae pro alia soluendae, vel debitoris pecuniae in scutis auri, volentis in quocunque genere pecuniae creditori persoluere: & authent. hoc nisi debitor, & l. eum a quo, C. de solut. materia; egregia & notanda, atque vberior, quam alibi esset, definitio proponitur: & l. 2. §. item varus, ff. de aqua pluuia arcenda, explanatur, & exornatur nonnullis. p. 64. -  Cap. XI. Tastatoris mens, seu voluntas, ac dispositio quaelibet, an, & qualiter elici, atque interpretationem recipere valeat ex eo, quod contenditur testatorem voluisse, vel intendisse, ipsum tamen in dispositionem transisse non apparet, siue non ostenditur: vbi Author ex proposito insistit circa vulgatam, & assiduam allegationem l. quidam cum filium, ff. de haered. instit. quod non sufficit dicere, ita testatorem voluisse, nisi eius voluntas transiuerit in dispositionem; vel quod tacita voluntas, quae non transiuit in dispositionem, non spectatur: & ipsam dilucide, atque originali Scribentium omnium lectura exornat. p. 76. -  Cap. XII. Testatoris dubia dispositio, & qualiter elici, atque interpretationem recipere debeat ex eo, quod testator verisimiliter disposuisset, aut respondisset, si de eo meminisset, interrogatusve fuisset, & ob eam praesumptam mentem, vtrum id velut expressum diiudicari valeat; siue praefatum Interpretum omnium axioma; adeo vsitatum, & maxime apud Consulentes assiduum, vt per manus tradatur quotidie, & nullum sit frequentius, nec vtilius in interpretatione vltimarum voluntatum (vt ipsi existimant) quemadmodum explanari iuridice possit, vt omnia in eo articulo necessaria tradantur, neo rationum plurium, quae in contrarium expendi posse videntur (& a nonnullis expenduntur contra Communem) aliqua vrgeat: vbi in effectu quae ad haec spectant, distinctius, & aliter quam hactenus factum esset, exornata, atque explicata relinquuntur; & assumptum metipsum, quod dispositio quaelibet recipit interpretationem, prout est verisimile disponentem fuisse responsurum, si fuisset interrogatus; quando in omni actu, & materia locum obtineat, diligenter, & absolute resoluitur. p. 80. -  Cap. XIII. Ex eadem cap. praecedentis materia, & regula illa, qua de interpretatione agitur a verisimilimente disponentis, & ab eo, quod verisimiliter responsurus fuisset testator, si fuisset interrogatus; vbi in ea quaestione, vtrum is, qui nominare potest in secundam, vel tertiam personam, aut vitam, nominare valeat animam suam pro secunda, vel tertia persona, aut vita, vel instituendo haeredem animam suam, videatur eam nominare, (in qua praefata illa coniectura, si testator fuisset interrogatus, &c. Interpretes nonnulli adducuntur) Senatus Regij Hispalensis definitio in terminis Aluari Valasci consultatione 193. contraria proponitur, & ita eleganter, atque egregie exornatur, & comprobatur, vt in futurum placitura videatur: Ibidem etiam explicatur text. in. cap. primo. §. donare qualit. olim poter. feud alienari & iurium quorundam allegationes vulgatae, videlicet l. veteribus, ff. de pactis, l. finalis, C. de sacros. Eccles. l. haereditatum; ff. de aedilitio edicto, explanatur nonnullis: ac denique emphyteusis materia quibusdam generaliter prolatis non inutiliter condecoratur. p. 86. -  Cap. XIV. Ex regulis quibusdam, atque Interpretum omnium generalibus adeo, & assiduis pronuntiatis, vt per manus ipsa tradantur quotidie, & nulla in hoc tractatu sint frequentiora, plena tamen periculi; nisi temperentur, atque ad certos terminos, siue doctrinas reducantur, videlicet; Testator hoc non dixit, ergo neque nos dicere debemus. Testator quod non loquitur; velle non praesumitur, cum facile illi fuit exprimere, & disponere, & non expressit. Item Substitutio de te non loquitur, siue non loquitur in isto casu: ac denique Dispositio vbi generaliter loquitur, nec distinguit, nes nos etiam distinguere debemus; quemadmodum pro vltima quacunque voluntate coniecturanda, atque iuridice interpretanda vti, & adduci debeamus, ne nos decipiant; an etiam, & qualiter procedant? Vbi eorum omnium diligens, & distincta traditur resolutio, & vulgatissimum illud Scribentium axioma, ex l. vnica, §. sin autem ad deficientis, C. de caduc. toll. deductum, de quo supra, exornatur, atque declaratur dilucide. Denique in eo articulo, vtrum fideiussor appellare possit a sententia lata contra principalem: & quando fideiussor contractus, vel iudicij teneatur, & contra eum non citatum fiat executio sententiae latae contra principalem absque nouo processu, & libello (qui occasione dictarum generalium regularum suscipitur) ad decisionem Senatus Regij Hispalensis infertur in casu occurrenti, vt hic videbitur. p. 93 -  Cap. XV. Ex casu omisso, verisimiliter tamen, atque praesumptiue (vt creditur) subintellecto, quemadmodum duci, atque excitari debeamus, ne erremus, & coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridice fieri debeat in fideicommissis, substitutionibus, & testamentaria dispositione quacunque; inde & consequenter, vulgatissimum illud Interpretum Axioma, quod casus omissus in omni materia, & dispositione, & maxime in vltimis voluntatibus pro omisso habetur regulariter, aliquando vero haberi possit, ac debeat pro expresso: quibus regulis, atque doctrinis circumscribi valeat, vt in tuto eatur, & Interpretum omnium prolixa adeo commentaria, ad summam, & resolutiones certas reducantur. Haeredis deinde institutio, & substitutio directa, & non directa, fideicommissaria quoque dispositio quaecunque, an ex verisimili mente, & coniectura voluntatis extendatur de casu ad casum, & de persona ad personam, an solis etiam coniecturis, & praesumptionibus aliquid inducat; vbi horum omnium diligens, & distincta traditur resolutio. pag. 100. -  Cap. XVI. Ex eadem cap. praecedentis ma{ Vide infra, lib. 5. c. 7. per totum. }teria, & casus omissi, vel expressi tractatu, vbi in casu ex facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu, & propter sui grauitatem admodum controuerso, ac in articu{ De melioratione Tertij, & remanentis Quinti, & adiectio remanentis, quid operetur? vide etiam infra hoc eod. lib. cap. 35. num. 53. }lo illo, vtrum melioratio Tertij & Quinti in contractu inter viuos facta, reuocari valeat respectu Quinti, quando cum Tertio ex causa onerosa fuit inita, vel intercessit traditio; & quando ex Tertio, & remanente Quinti facta fuisset duntaxat; adiectio illa remanentis, quid operetur, & an in fauorem aliorum disponendi facultatem inducat; eiusdem Regij Senatus definitio adducitur, & egregie corroboratur. In altero denique articulo, vtrum melioratio Tertij & Quinti extrahenda non sit ex dote, vel donatione propter nuptias, vel alia donatione ad collationem adducta, siue computatio qualiter facienda sit pro deductione Tertij & Quinti, quoties praecessit donatio, vel melioratio; ipsiusmet Senatus definitio altera in eadem causa commemoratur; & lex 25. Tauri, accuratius, atque elegantius, quam hactenus factum fuisset, enucleatur, & ad casum expenditur, quo ipsi filio meliorato, aliquid antea donatum fuerat, vel propter meliorationem traditum. p. 116. -  Cap. XVII. Ex coniecturali, & praesumpto, quemadmodum voluntas testatoris elici, atque interpretatio fieri debeat in casu dubio, sicque coniecturae, & praesumptiones quanti aestimari debeant, pondúsque habeant in testamentis, & vltimis voluntatibus interpretandis. Expressum etiam, an illud esse dicatur, quod ex praesumptionibus constat, & coniecturis, & quot modis expressum aliquid, siue tacitum dicatur in iure. Indéque, an expressa voluntas dici valeat ea, quae ex coniecturis & praesumptionibus deducitur (id quod Interpretes omnes, ac maxime Consulentes enuntiant frequentissime.) Rursus, quam verum sit, expressionem eius, quod tacite inest, nihil operari; taciti etiam, & expressi idem esse iudicium, eandémque virtutem, & quando expressum silere faciat tacitum: quae iuris axiomata, quacunque in materia necessaria sunt. pag. 133 -  Cap. XVIII. Voluntas testatoris cum ex coniecturis, atque praesumptionibus tacite, & coniecturaliter colligitur, quales debeant esse coniecturae ipsae, & praesumptiones, maxime vt sint eiusdem virtutis, & ita operentur, ac si expressa interuenisset dispositio, an etiam vrgentes, necessariae, & velut concludentes requirantur, nec fragiles sufficiant, aut leues. Rursus, coniecturae eaedem, an ex verbis expressis in testamento, siue ex aliis, quae disposita proponuntur, deduci debeant, aliundéve, etiam extra testamentum elici valeant iuridice, & quemadmodum testatoris voluntas declaretur, atque colligatur ex his, quae dicta, vel facta sunt ante, vel post testamentum. Denique, ne in coniecturanda, atque interpretanda mente testatoris erretur (in qua Aduocati, & Iudices decipiuntur saepissime) quam caute, & diligenter debeat procedi. p. 142 -  Cap. XIX. De probanda vltima voluntate, & dispositione quacunque testamentaria per coniecturas, quae substantiam, vel accidentia dispositionis concernunt, & de ipsis coniecturis probandis, ex quibus elici voluntatem contenditur, cum agitur, tam inducendo nouam voluntatem, quam declarando eam, quae iam inducta fuit; cum etiam de probatione eius inquiritur, quod per errorem a Notario omissum, aut non scriptum, vel aliter prolatum; qui requiratur testium numerus regulariter? vbi in effectu, quae variis in locis iuris Interpretes adnotarunt, suo ordine, & distincte traduntur, & ita digeruntur, vt quotidianis, & practicis negotiis vtilia admodum sint futura; ac alia Petri Surdi consilium 129. lib. 1. in hac materia magis ponderatur, & commendatur, de quo etiam supra per transitum, cap. 6. huiusce libri, & tractatus. p. 149. -  Cap. XX. De voluntate testatoris quotiescunque quaestio non est, sed de aliis circunstantiis, aut qualitatibus extrinsecis quibuscunque probandis tractatur, veluti quod conditum fuerit testamentum (quod in dubio conditum non praesumitur) quod solemnis numerus testium, aliáve solemnitas interuenerit (quae etiam in dubio non praesumitur;) Tabellionem etiam, aut plures testes in loco conditi testamenti, aut codicilli, adinueniri non potuisse, testamentum amissum fuisse, testium rogitum praecessisse, testatorem sanae mentis fuisse, ciues, aut oppidanos esse testes adhibitos, & alia similia. Qui testium numerus, requiratur, & an duo tantum testes sufficiant. Quid denique dicendum sit in ea dispositione, qua quis implicite, vel explicite per relationem ad aliam scripturam, schedulam scilicet alij traditam, aut concreditam, legat, vel instituit, & dicit, quod haeres det quod relictum est in schedula, quam posuit testator apud P. Guardianum sancti Francisci, vel quod in ea contentus sit haeres. Et vtrum sufficiat, quod ex comparatione litterarum, vel ex aliis legitimis coniecturis constet schedulam a testatore fuisse scriptam: vbi praedictorum omnium breuis, atque distincta traditur resolutio, & decisio illa Bartoli, in l. si ita scripsero. 38. per illum text. ff. de condit. & demonstrat. exornatur nonnullis. pag. 156. -  Cap. XXI. Testamentum imperfectum imperfectione (vt aiunt) siue ratione incompletae, vel non consummatae voluntatis, iuxta exemplum traditum in l. si quis cum testamentum, ff. de testament. & alia similia, quae Doctores constituunt; an vsque adeo inualidum sit, vt nec fauore piae causae, nec liberorum sustineatur, etiam quoad perfecte disposita, idque etiam post nouam decisionem l. primae, titu. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae: vbi & doctrina illa Bartoli, in l. in testamento, per illum text. ff. de fideicommissar. libert. quae piae causae fauorem concernit (sed improbatur a multis) & an saltem eodem iure Regio attento, valeat subsistere. Rursus, testamentum perfectum & absolutum fuisse, vtrum praesumi debeat in dubio, dum non constiterit, nec probetur, testatorem vltra progredi, & ad alia disponenda, praeter iam disposita per eum, procedere voluisse. Quandóve testatoris voluntas, siue dispositio praesumatur perfecta, necne, & quibus regulis, & doctrinis aptius, atque distinctius id possit explicari, vt etiam post decisionem dictae l. Regiae primae, titu. 4. lib. 5. locum obtineat, ne nos in hac materia coniecturali, & praesumpta decipi aliquando contingat. Sed & testatorem, pro perfecta, & absoluta, dispositionem suam habuisse, vtrum testibus probari possit; & an duo tantum testes sufficiant, quemadmodum sufficere, cum aliae qualitates extrinsecae probantur, capite praecedenti adnotatur. Quid etiam, si testator iusserit Tabellionem vocari, vt de eius ordinatione, & voluntate, quam coram testibus iam explanauerat, redigeret testamentum in publicam scripturam, nec id fuerit factum; an dicatur testamentum imperfectum imperfectione, siue ratione voluntatis: vbi consilium Oldradi 119. (quod assidue expenditur) illustratur, atque explanatur. Demum inquiritur, vtrum testamentum non lectum coram testibus, & testatore, imperfectione voluntatis, an dumtaxat solemnitatis, imperfectum dici debeat, ita vt valeat saltem quoad piam causam, & liberos, & qualiter vtrumque, de iure communi, & de iure Regio procedat? Diligens equidem non modo, sed & accuratior, atque distinctior, quam hactenus tradita fuisset, explicatio, & resolutio. pag. 160. -  Cap. XXII. Ex eadem cap. praecedentis materia, & tractatu, & de codicillo, quem coram testatore, & testibus non lectum, & consequenter nec validum; etiam ad pias causas, in casu ex facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu partes litigan{ Vide circa eandem materiam huius ca. infra, ca. 72. per totum libri 5. }tes contendebant. Deinde, codicillis haereditas vtrum hodie de iure huius Regni, post nouam decisionem l. 3. Tauri, directo dari, vel adimi possit? & quid inter liberos, & ad pias causas? Dotis etiam causa, quod dicatur pia, quomodo intelligendum sit, & an probetur efficaciter ex iuribus vulgatis, maximeque ex textu in l. cum is, §. si mulier. ff. de condictione indebiti. & de distinctione communi Doctorum ad eum textum. Testator praeterea, an praesumatur sanae mentis fuisse tempore conditi testamenti, vel codicilli, & probatio de sana mente praeualeat in dubio? Sed & sanae mentis defectus, an elici valeat solum ex eo, quod in articulo mortis constitutus testator condidit testamentum? dispositionem etiam testamentariam, & aliam quamcunque circa mortem factam, praesumi a lege dolose & fraudulenter fieri, quam vere Angelus putauerit; & contrarium Alexander vtrum rectius docuerit? Testamentum quoque ad blanditias, siue persuasiones, & preces, aut etiam suggestiones alicuius factum, vel mutatum, vtrum de iure firmitatem obtineat, nécne; & quatenus liceat blanditiis alium allicere ad sic, vel sic testandum, vel ad mutandum testamentum praecedens, ipsaeque persuasiones iteratae, & molestae vim habeant coactionis. Rursus, legitimatio per amplissima etiam verba concessa, sed limitata in successione, an sit legitimatio, vel dispensatio, & in quo dignoscatur, atque distinguatur vna ab altera? Legitimatus etiam cum clausula consueta, vt succedat in eo quod, vel quatenus pater voluerit, aut reliquerit, & sic cuius successio ad voluntatem patris limitatur; dispensatus etiam (qualis est spurius natus ex his, inter quos matrimonium contrahi non poterat) contra voluntatem patris aliquid consequatur; siue possit dicere testamentum patris nullum, in quo praeteritus est; aut inofficiosum, si exhaeredetur; an etiam, in eo, quod sibi a patre relinquitur, onus, vel grauamen iniungi? Denique, quam verum sit, quod per codicillos testator non videatur recessisse a dispositione testamentaria, nec alterare legata in testamento relicta, tametsi in eisdem codicillis legata reliquerit; vbi nonnullis illustratur, atque exornatur leg. alumnae. §. qui filias. ff. de adimend. legat. decisio. Ac denique horum omnium diligens admodum, & accurata traditur resolutio, & Senatus Regij Hispalensis in facto proposito, & lite valde controuersa, definitiones, seu decisiones egregiae proferuntur; & legitimationis articulus, ingenti studio, & Interpretum omnium prolixa, & originali lectura discutitur. p. 181. -  Cap. XXIII. Coniecturae, & praesumptiones plures, ac etiam diuersae, & contrariae, cum ex testamento, vltimáve dispositione quacunque apparent, & deteguntur; qualiter in coniecturanda, atque interpretanda mente, & voluntate testatoris dubia procedi debeat, siue quibus regulis, atque doctrinis coniecturae ipsae contrariae terminari valeant, ne erretur, & iuridice fiat. An etiam, & quando coniectura vna, siue praesumptio tollat aliam, siue altera validior, & potentior quae dicatur. p. 211. -  Cap. XXIV. De coniecturis, & earum aestimatione cum agitur, voluntatis quaestionem, vt plurimum arbitrio. Iudicis esse, quemadmodum accipiatur, & intelligatur. Rursus, de praecedentia, siue victoria coniecturatum, & de ordine superioritatis ipsarum, ad l. si seruus plurium, §. vltim. ff. de legatis primo, & de sententia, & resolutione Authoris, breuis, & notanda resolutio, atque explanatio. pag. 214 -  Cap. XXV. Ex eadem cap. praecedentium materia, & in conflictu coniecturarum contrariarum circa vltimarum voluntatum interpretationem victoria, siue praecedentia; vbi in casu ex facto in Regio Hispalensi Senatu occurrenti, egregia admodum, & notanda Senatus eiusdem definitio proponitur. Conditionis etiam casualis, potestatiuae, & mixtae materia breuiter commemoratur, & quando vnaquaeque harum ex praesumpta testatoris voluntate pro impleta habeatur, vel non. Rursus, praeceptum seu conditio contrahendi, vel non contrahendi matrimonium cum aliqua certa, & determinata persona, vel cum aliquo genere personarum, qualem de iure firmitatem obtineat. Quid denique, si praeceptum ipsum de contrahendo matrimonio cum aliquo, vel intra certum tempus, imponitur virgini, quae propter impedimentum a patre sibi illatum, adimplere illud non potuerit. Sícque conditio, si nupserit Titio, vel intra certum tempus nupserit, an habeatur pro impleta, si ex voluntate patris alteri nupsit, vel non nupserit intra terminum statutum, quod patris assensum, seu voluntatem expectasset (quae de honestate, & secundum bonos mores expectari debet omnino, & de consilio Bertrandi 148. num. 10. lib. 1. Circa quod adnotantur, atque ingenti studio considerata traduntur nonnulla, quae nullibi inuenientur hactenus sic obseruata, nec resoluta. pagina 217. -  Cap. XXVI. - Vxor ad exactionem, & restitutionem dotis propter inopiam mariti agens constante matrimonio, & quilibet alius creditor, vtrum possit bona maioratus, sibi ex Regia facultate, vel ex dispositione primi institutoris specialiter obligata, & hypothecata exigere, stantibus aliis bonis liberis, quae tamen aliis creditoribus posterioribus obligata sunt; atque ita, an l. 2. C. de pignor. & hypothec. constitutio, siue ex aequitate, & vt posterioribus, sicut anterioribus consulatur creditoribus, noue introducta decisio: procedat etiam respectu bonorum maioratus, quae specialiter hypothecata reperiuntur, vt nisi prius ipsis excussis, ad generalem bonorum liberorum exactionem procedi non valeat, vel e contra non possit creditor, nisi in defectum bonorum liberorum ad bona maioratus deuenire. Rursus, eiusdem l. 2. dispositio, vtrum non habeat locum, vbi inter contrahentes aliter cautum fuerit, & quando, & quomodo ipsa procedat. Quando etiam maritus vergere ad inopiam dicatur, vt locus sit decisioni l. si constante, ff. solut. matr. & iurium similium in materia loquentium: & ibidem horum omnium singularis admodum, & notanda, atque accuratior, quam antea fuisset, tradita resolutio: Regij quoque Hispalensis Senatus definitiones, siue decisiones quatuor praecipuae in praefatis articulis proferuntur, quae egregiam resolutionem multis aliis casibus, in praxi occurrentibus, in futurum praestabunt. Sed & post peractum, finitúmque cap. istud, adduntur, atque diligenter adnotantur nonnulla in eadem l. 29. tit. 11. part. 4. & mariti vergentis ad inopiam, materia, vt ex professo dignoscatur, in rebus dotalibus, in arrhis etiam, & donationibus propter nuptias, item & in paraphernalibus, & aliis bonis extra dotem, a quo tempore, constante, & soluto matrimonio, contra mulieres praescriptio incipere, procedere, ac perfici valeat. -  Quid denique, si tertij bonorum mariti possessores, aduersus mulieres ipsas; ex titul. C. si aduersus creditorem, iura sibi, ex tacita, vel ex expressa hypotheca, in omnibus bonis mariti competentia praescribere intenderint; & de consonantia, atque decisione l. 8. tit. 29. part 3. cum verbis, & decisione d.l. 29. tit. 11. part. 4. pag. 231 -  Cap. XXVII. Testamentum ad interrogationem alterius, & per responsionem{ Vide infra, cap. 73. per totum, lib. 5. } per verbum, sic, siue nutu, aut signis, vel capite annuendo, cum fit, tam instituendo, quam legando, aut fideicommittendo; quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, ne erretur; & de regulis, & doctrinis, quibus duci atque excitari debemus, cum de signis, & coniecturis praesumptae voluntatis agitur in hac materia adeo coniecturali, & praesumpta? An denique, de iure huius Regni post leges nouas Regiae collectionis, aliquid nouum circa haec fuerit introductum, necne: diligens equidem, & notanda resolutio, atque explanatio, qua (vt videbis) quamplurima adnotantur, atque ingenti studio explicata relinquuntur, quae practicis, & quotidianis negotiis admodum erunt vtilia, & conducibilia. pag. 251. -  Cap. XXVIII. Testator, an, & quando praesumatur sanae mentis fuisse, vel non, cum testamentum condidit; & de signis, & coniecturis, atque praesumptionibus, ex quibus dementia, insana mens, & furor detegi, ac interpretatio fieri valeat in hac materia iuridice. Rursus, testes ad probandum furorem, vel dementiam, inducti, quo pacto deponere debeant, & quibus maior sit adhibenda fides, an his, qui de furore, an vero eis, qui de sana mente deponunt: Notario quoque an credendum sit attestanti in principio testamenti testatorem esse sanae mentis. Denique, semel furiosus, vel aliter constitutus extra sanam mentem, habens etiam dilucida interualla, an praesumatur postea talis, & sic actus ab huiusmodi gestus, vtrum furoris, an dilucidi interualli tempore factus praesumatur, vt valeat, vel non; breuis equidem, & distincta, atque vtilis resolutio; & explanatio, vbi & Senatus Regij Hispalensis in casu occurrenti definitiones, seu decisiones tres proponuntur. pag. 268 -  Cap. XXIX. Pro testamento sustinendo, & dispositione qualibet vltima conseruanda, quemadmodum coniectura sumi, atque interpretatio fieri debeat regulariter: & quam verum sit, siue qualiter, & quando locum obtineat vulgatum adeo, & assiduum illud Interpretum omnium Axioma, ex l. si pars, ff. de inoffic. testamen. deductum, vt per manus tradatur quotidie; testamento fauendum, & pro eo pronuntiandum in dubio: quod exornatur, atque illustratur. Denique, an testamentum intelligatur reuocatum, & reuocari valeat per solam verbalem reuocationem, si testator coram legitimo numero testium dixerit, se nolle valere testamentum, antea conditum, nec causam expresserit; idque maxime, attenta noua decisione leg. primae, titu. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae: vbi Bartoli, & Baldi sententiae contrariae proferuntur, & Regij Hispalensis Senatus in ipso articulo, & in casu ex facto occurrenti, decisio proponitur. Ac denique agitur, an ita, vel alio quouis modo reuocato testamento, legata auferantur, vel maneant. p. 284. -  Cap. XXX. In testamentis, & vltimis voluntatibus, ac in alia dispositione, & materia quacunque, an, & qualiter in casu dubio coniectura sumi, atque interpretatio fieri debeat regulariter, vt actus potius valeat, quam pereat, siue pro actus validitate praesumi; breuis, & dilucida explanatio. p. 290. -  Cap. XXXI. Ex eadem cap. duorum praecedentium materia, & de coniectura, ac praesumptione illa, qua pro validitate testamenti, & pro eo sustinendo praesumitur, vt scilicet actus, qui geritur, ac dispositio quaelibet, & maxime testamentaria, potius valeat, & sustineatur, quam pereat, modo contra voluntatem testatoris, aut in perniciem eius aliquid non resultet. Et de ancipiti, & forensibus, atque practicis negotiis admodum assidua, & difficili ea quaestione, vtrum inquam in fideicommissis, & primogeniis, ad quae filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, admittantur, & succedere debeant hi, qui per subsequens matrimonium legitimi fa{ Vide infra, cap. 75. lib 5. }cti sunt. Vbi ingenti studio, & diligentia res haec inquiritur, & disseritur, vt alibi quaerendi excusetur labor omnino; Regiíque Hispalensis Senatus in casu ex facto occurrenti definitio, seu decisio egregia proponitur. p. 293. -  Cap. XXXII. Testamentorum, & testantium voluntatum, quod plenior, aut latior fieri debeat interpretatio, coniectura illa, & praesumptio adeo vulgata & assidua, vt per manus tradatur quotidie, quemadmodum accipi, atque intelligi valeat; & an respectu institutionis duntaxat, an etiam legatorum, fideicommissorum, codicillorum, & cuiusque speciei vltimae voluntatis locum obtineat; l. in testamentis, ff. de regulis iuris, decisio: sic consequenter, vtrum legata strictam, an vero latam interpretationem recipiant; ex quo ad nonnullos casus practicos inferri potest, & maxime ad eos, quos Iacobus Menochius, Petrus Surdus, & M. Anton. de Amatis expendunt, prout hoc cap adnotatur: & praedictorum dilucida, & notanda traditur explanatio, & resolutio. p. 318. -  Cap. XXXIII. Pro haerede magis, quam pro legatario, vtrum praesumptio, & coniectura sumi debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, vt haeres quanto minus possibile sit, grauatus censeatur; siue an, & qualiter procedat ea praesumptio; ad explicationem iurium quorundam, & Hippolyti Riminaldi in consilio 240. ex numero 23. libro 3. obseruationes nonnullas: verba etiam cum impersonaliter proferunter, an onus in dubio praesumatur impositum haeredi: ac denique mobilium legato, & appellatione, an se mouentia contineantur, ad decisionem Vincentij Carocij 56. An etiam legatario, cui fuit legata annua pecunia de introitu, sint praestandi fundi, ex quibus possit tantum introitum recipere; & de intellectu l. fundi Trebatiani ff. de vsufructu legato. & l. si quis argentum, § sin vero reditum, C. de donat. quas Petrus Surdus, in consilio 319. libro 3. singulariter explicauit. -  Cap. XXXIV. Testamenti, & cuiusque vltimae voluntatis verba dubia, siue obscura, vel ambigua vt regulariter contra eum interpretentur qui eis innititur, aut se fundat, vel qui substitutionem, aut vocationem obscuram, aut dubiam pro se expendit; vtrum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vel non, in casu dubio: sicque l. veteribus, ff. de pactis, cum similibus, allegatio vulgata, & assidua, quod verba contractus, & alterius dispositionis cuiusque interpretentur contra cum, qui se in illis fundat, & cuius causa, & ad cuius commodum concepta fuit dispositio, an in vltimis quoque voluntatibus locum obtineat, siue qua certa, aut generali, & vera doctrina articulus hic explanari possit, ac debeat: qui a nullo hactenus, nec absolute, nec specifice ita elucidatus fuerat, prout nunc relinquitur: & dubium alterum, an dispositio incerta vitietur ratione incertitudinis, breuiter declaratur. p. 327. -  Cap. XXXV. Ex iure communi, aut municipali, quemadmodum coniectura fieri, atque interpretatio voluntatis testatoris elici valeat in casu dubio, & an ita fieri debeat, vt quanto minus possibile sit, ius commune laedatur; ac etiam praesumatur in dubio, testatorem voluisse suam voluntatem, & dispositionem esse legibus, aut iuris communis constitutioni conformem; vbi quoad praxim, & theoricam articulus hic illustratur. Denique inquiritur, maioratus irreuocabilis ex Tertio & Quinto institutus, vtrum reuocetur bonis institutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem, & dolum postmodum contractis: & consequenter, an debita contracta, etiam post factam meliorationem, aut maioratum irreuocabilem, ante ipsum deducantur; & Regij Hispalensis Senatus egregia, & notabilis in casu ex facto occurrenti decisio probatur, & singulariter corroboratur. p. 332 -  Cap. XXXVI. Meliorandi aliquem ex filiis, vel descendentibus, aut maioratum inter eos instituendi facultas, & commissio, an a parentibus in alterius voluntatem ita libere conferri possit, vt meliorare, vel non meliorare, siue primogenium instituere, aut non, in eius voluntate reponatur omnino: & Taurinae constitutionis 31. decisio, quid vltra ius commune contineat, & qualiter, & vere, & germane accipi debeat. Vtrum etiam maioratus institutio commissa Tertio, habeatur pro facta, eo non eligente, vt maioratus successio ad primogenitum deferatur. Deinde, meliorandi aliquem ex filiis, vel descendentibus, aut maioratum inter eos instituendi, vel non; facultas, & commissio, cum ab vxore marito, vel e contra, aut cuilibet alteri conceditur, sícque personarum electio committitur, vtrum ea anno finiatur, siue in praefinitione termini, de qua in leg. 33. Tauri, contineatur: vbi articulus singulariter discutitur, & explanatur, leg. ipsius 33. Tauri, notanda interpretatio traditur, & Gregorij Lopezij sententia omnino probatur. Rursus, vtrum maioratus institutor, qui ex Regia facultate illum instituit, in personarum vocatione teneatur seruare ordinem traditum a l. 27. Tauri: an vero vsque adeo eum omittere possit, vt praetermissis etiam filiis aliquibus, & eorum descendentibus, ad consanguineorum collateralium, & etiam extraneorum vocationes deuenire valeat. Vbi ita absolute, & dilucide, atque distinctius, & accuratius, quam hactenus factum esset, res haec explanatur, & agitatur, vt ingenti studio, & summa diligentia absoluatur. Denique facultas & commissio alicui concessa ad instituendum maioratum ab eo, qui illum ex Regia facultate instituere poterat, vtrum intelligi debeat, vt regularem, & ordinarium maioratum instituere possit, sícque iuxta iuris communis regulas, & consuetudinem huius Regni, an vero, vt extraordinarium quoque & irregularem, sícque cum clausula exclusiua foeminarum valeat; vbi dubium hoc singulariter discutitur, & explicatur, superiorum etiam omnium diligens, & absoluta traditur resolutio, & Senatus Regij Hispalensis in eodem casu ex facto occurrenti decisiones quatuor praecipuae, & egregiae admodum, atque notandae commemorantur. p. 349. -  Cap. XXXVII. Ex regula illa, atque Interpretum nostrorum assiduo, & vulgato adeo assumpto, vt per manus tradatur ipsum quotidie; testatoris videlicet voluntatem in dubio mutatam non praesumi, non modo incontinenti (testator namque incontinenti non videtur se corrigere voluisse, prout hic illustratur) sed etiam ex interuallo (prout latius enucleatur, atque exornatur) quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt dilucide appareat, an, & quando testator noluisse, vel voluisse suam reuocare, atque mutare dispositionem praesumatur. Legati etiam reuocatio ex quibus inducatur, atque probetur, siue quibus modis legatorum reuocatio facta censeatur, per cancellationem quoque, vel inductionem testamenti, aut per secundum testamentum, an testator videatur a priore voluntate recessisse, & illam mutasse. Rursus, de casibus nonnullis practicis, qui regulae eidem mutationis voluntatis non praesumendae, conduci, atque applicari per Doctores consueuerunt; ac maxime de vxore, mortuo marito, bona pro dote retinente: & de testatore qui pecuniam legatam postmodum consumpsit. De donatione denique absenti facta, stipulante Notario, an egeat acceptatione ad sui validitatem, & substantiam. Et vtrum acceptatio in donatione sit necessaria hodie, attenta decisione l. Regiae 2. tit. 16. nou. collect. Reg. vt ante acceptationem reuocari valeat, necne, per donatorem; vel non euanescat, si vnus ex contrahentibus decedat ante acceptationem: vbi horum omnium distincta, & breuis proponitur resolutio, atque explanatio: & in articulo praefato donationis, singularis, & notanda traditur Regij Hispalensis Senatus in casu ex facto occurrenti definitio (cui Senatus Mantuani decisio 111. conuenit omnino) & Antonij Fabri obseruationes in proposito commemorantur, atque in stricta iuris ratione, & disputatione probantur. p. 372. -  Cap. XXXVIII. Superfluitatis vitium vt euitetur, & verba apposita in testamentis, vltimis voluntatibus, & aliis dispositionibus quibuscunque aliquid operentur, nec frustra, aut sine virtute & effectu aliquid operandi remaneant, quemadmodum interpretatio fieri, atque ex praesumpta disponentis mente coniectura deduci debeat, vt absolute & dilucide dignoscatur, an, & quando vulgata haec Interpretum omnium traditio, & regula communis, quod verba testatoris ita intelligenda sunt, vt effectum aliquem operentur; procedat, necne: ibidem etiam l. 3. ff. de legat. 1. materia explicata, quando scilicet expressio eorum, quae tacite insunt, aliquid operetur, vel non; de quo latius supra, cap. 17. ex num. 44. cum seq. Ac denique, ex regula superiore superfluitatis vitandae, casus nonnulli practici deducuntur, qui regulae eidem applicari per Doctores consueuerunt. -  Cap. XXXIX. Vt verba in dubio in potentiori significatu, & per prius, non per posterius in specie etiam, potius quam in genere, & simpliciter, non autem secundum quid accipi debeant, vtrum interpretatio fieri, atque coniectura sumi, & deduci debeat regulariter, & maxime in testamentis, & vltimis voluntatibus. Ob praesumptam quoque testatoris mentem, quando ab eis regulis recedere liceat, necne: vbi vulgata haec Interpretum omnium axiomata, & in interpretatione vltimarum voluntatum, adeo frequenter allegabilia, & multis casibus practicis conducibilia, nonnullis exornantur, atque illustrantur. Denique. § sermone, l. boues, ff. de verbor. significat. materia, quod dispositio aliquid concedens, verificetur in primo actu; siue quod sermo simpliciter prolatus, intelligatur de prima vice: an, & qualiter, siue quibus in casibus procedat, vel non: vbi & de differentia inter contractus, & vltimas voluntates, & Petri Barbosae placitis nonnullis, accuratius, quam alij fecissent, traditis in eo articulo. An etiam donatio bonorum simpliciter facta, de praesentibus tantum intelligatur. p. 390. -  Cap. XL. - Vt verba in dubio intelligi, atque interpretari debeant regulariter eo tantum respectu, & fine, quo fuerunt prolata, nec extendantur, vltra quam gerantur; non etiam vltra intentionem agentium, aut contrarium, vel alium operentur effectum, quam quem intendebat disponens, & inducta ad augmentum, non operentur diminutionem, & e conuerso; coniectura quae in testamentis, & vltimis voluntatibus sumitur, quanti ad earum interpretationem aestimari, atque haberi debeat, & multis casibus practicis, quibus axiomata vulgata deseruiunt, remissiue. Rursus, verba generalia adulatoria, siue complacentiae, verba quoque consilij, an dispositionem, vel obligationem aliquam, aut saltem coniecturam inducant: & de quaestione illa Sfortiae Oddi, in cons. 64. lib. 1. an testamentum, quod non reperitur, dicatur probatum, si aliquis pluries monitus, vt testamentum faceret, dixit, Ego feci testamentum, & talem institui. -  Praeterea, vtrum mulier, quae simpliciter contraxit matrimonium, nulla dote expressa, praesumatur, vel non, omnia bona sua, vel partem in dotem dedisse: atque ita in dubio, an, & quando possit videri dos constituta. -  Deinde, paraphernalium bonorum materiam breuiter attingit Author, & infert ad quaestionem, an pro bonis paraphernalibus tacita hypotheca, a lege inducta, praelationis priuilegium contineat, vel saltem ex regula cap. qui prior, de regul. iur. lib. 6. posterioribus, etiam expressis, hypothecis praeferatur; & a quo tempore tacita hypotheca incipiat, vbi & de intellectu l. primae, ff. qui potiores in pignore habean. & obseruatione noua ad l. 17. titulo 11. partita 4. An etiam necessarium sit, praecedere excussionem in bonis mariti, antequam perueniatur ad tertios possessores. -  Denique (licet ea res egrediatur huiusce materiae terminos) compensationis tractatus, & materia, propter sui necessitatem & frequentiam suscipitur, & ad summam dilucide reducitur, & inquiritur, vtrum in causa dotis compensatio admittatur; an etiam locum obtineat, cum compensatio non intenditur inter debitorem, & creditorem, sed opponitur contra tertium, qui erat creditor, & qui prius sibi debitum petierat: vbi horum omnium distincta, & notanda traditur resolutio, & Senatus Regij Hispalensis in eodem casu ex facto occurrenti, definitiones quinque praecipuae commemorantur, & comprobantur. p. 399. -  Cap. XLI. Ex verbis generaliter, aut vniuersaliter prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat; siue quanti haberi, atque aestimari debeant ad interpretationem vltimarum voluntatum, & dispositionis cuiuslibet verba generalia, aut vniuersalia. Ex quibus etiam eadem verba, atque dispositiones generales, aut vniuersales (quae regulariter omnes casus, & species, quae excogitari possunt, includunt) generalitatesve debeant restringi de iure; vbi quod ex multis restringuntur, & de prouisione speciali post generalem, vel e contra; & quando generi per speciem derogetur, vel non. An etiam, & quando verba generalia ad specificata tantum, siue ad rem, vel casum expressum restringantur, seu ad omnia alia, etiam non expressa trahantur; ad explicationem, & materiam, l. si de certa, cum vulgatis, C. de transact. quando scilicet transactio generalis ad specificata tantum restringatur, siue generaliter accipiatur. Rursus, in testamentariis, & aliis dispositionibus, si adiiciatur verbum denotans genus, & quod solet participare vni speciei, vtrum in genere, vel in specie sumi debeat, & de communi Interpretum distinctione inter fauorabilem, & odiosam materiam, & quae dicatur fauorabilis dispositio, quae etiam odiosa. Stricti denique iuris, & sic stricte intelligenda; fauorabiliave, & sic late accipienda, quae sint? vbi enumerantur quamplurima, & superiorum omnium diligens, & distincta traditur resolutio. p. 421. -  Cap. XLII. - Ex eadem capitis praecedentis materia, & tractatu, quo de verborum generalium, atque vniuersalium virtute, & effectu agitur, prout superiori agebatur, & ad casum assiduum admodum, & practicum, atque ex facto in Regio Hispalensi Senatu definitum, infertur opportune, accuratéque, & diligenter discutitur, an, & quando transactio, siue quietatio generalis ad specificata tantum restringatur, siue ad omnia alia etiam non expressa extendatur, maxime cum ratio recti sermonis ita suadet, vel liberatio aut quietatio generalis facta sit de omni eo, quod peti posset ex aliqua causa, & ex omni alia quacunque causa. Et late declaratur materia l. si de certa, C. de trans. inquiritur etiam, vtrum transactio generaliter facta, extendatur ad casum per sententiam (a qua tamen prouocari potest) terminatum, vbi Senatus Sabaudiae, & Mantuae decisiones in terminis expenduntur. -  Rursus infertur ad casum alium practicum in ipsomet Senatu Hispalensi, ac inter easdem personas agitatum, & decisum, quo euictionis materia interpretatorem & venditorem exornatur, atque illustratur nonnullis, sed id praecipue intenditur (atque accuratius, & diligentius, quam hactenus factum fuisset, perficitur) quando scilicet, siue quo pacto procedat titulus C. creditorem euictionem pignoris non debere. Et vtrum aduersus creditorem retineri valeat per emptorem pretium nondum solutum, re pignorata, & vendita euicta. Deinde, quande euictio imminet in limine contractus, an, & qualiter fideiubere teneatur venditor, alias pretium retineatur? quod exornatur. Praeterea, licet de euictione agi non possit ante sententiam, vel litem motam, vtrum emptor agere valeat ex empto contra venditorem, vt rem venditam liberet, si est obligata; & quemadmodum venditor teneatur, non solum tradere, sed etiam vacuam, & liberam rem venditam. Denique, venditoris ignorantia circa rei venditae qualitatem, quemadmodum eum excuset ab interesse extrinseco, vt teneatur tamen quanti minoris emptor fuisset empturus, & de communi Interpretum distinctione in eo articulo. pagina 433. -  Cap. XLIII. Ex verbis referentibus ad relata; siue de referente, & relato, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus aliísque dispositionibus quibuslibet; & quam verum sit, quod relatum intelligatur esse in referente cum omnibus qualitatibus suis, & certum dicatur, & expressum, atque specificatum illud, quod per relationem ad aliud exprimitur; siue qualiter intelligi debeat, vbi & de materia authent. si quis in aliquo documento, C. de edendo. quando scilicet vna dispositio, vel scriptura ad aliam se refert: breuiter actum. Denique, articulus ille, Relatum, cum non apparet, an standum sit, vel non, referenti; siue quando referens, etiam relato non apparente, inducere possit dispositionem efficacem; accurate equidem, & distinctius forsan, quam hactenus factum esset; enucleatus, atque explicatus relinquitur: ac etiam agitur de testamento condito per relationem ad aliam scripturam, & de opinione Antonij Fabri contra communem, circa quam nonnulla nouiter adnotantur per Authorem. p. 454 -  Cap. XLIV. Ex indefinita locutione, siue ex verbis indefinite prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri possit, & debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, aliísque dispositionibus quibuslibet: & quam verum sit, (quod per manus traditur quotidie) indefinitam aequipollere vniuersali, & vniuersalem significationem obtinere, vbi materia haec breuiter, & distincte explanatur. pag. 462 -  Cap. XLV. Ex verbis limitatis, siue restricte, & limitate appositis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, ad dispositionem quamcunque vltimam, limitate, seu restricte, & non aliter interpretandam. Et quam verum sit vulgatissimum illud Scribentium omnium axioma, (quod traditur per manus quotidie) limitatam scilicet causam, limitatam voluntatem, limitatum actum, & limitatum consensum, limitatum producere effectum, & dispositionem limitatam; & qualiter in omni actu, & materia procedat? quod explicatur atque exornatur diligenter, & vtiliter, vt hic videbitur. pag. 465 -  Cap. XLVI. Ex verbis enuntiatiuis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, & qualis interpretatio fieri debeat, non modo in testamentis & vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus, & aliis dispositionibus quibuslibet. An etiam, & quando verba ipsa enuntiatiua probationem, aut dispositionem inducant, & quando coniecturam, aut praesumptionem tantum; diligens, & vtilis resolutio, atque explicatio. pagina 470. -  Cap. XLVII. Ex verbis in praefatione, aut in prooemio testamenti, siue vltimae voluntatis, & dispositionis cuiuslibet alterius appositis, aut ex praefationibus ipsis, & prooemiis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri possit, & debeat, vt praefationum vis, & natura non modo, sed intentio etiam, atque animus disponentis, qualis fuerit, dignoscatur dilucide; vbi vulgatissimum illud Interpretum omnium axioma, ex l. finali, ff. de haered. instit. deductum, quod dispositiones omnes a praefationibus, & prooemiis rationem, atque interpretationem accipiunt; declaratur, atque exornatur nonnullis. Denique, in praefationibus, & tractatu, quae dicta sunt, an in contractu repetita intelligantur, ad l. Titia 134. §. idem respondi, de verbor. obligat. breuiter, & distincte explanatur. p. 480 -  Cap. XLVIII. Ex verbis, siue ex clausulis in executiuis (vt vulgo circunferri solet) non in principali dispositione appositis, quemadmodum coniectura voluntatis, & intentionis testatoris deduci, atque interpretatio fieri valeat in casu dubio, & quando verba ipsa, aut clausulae in executiuis dispositionem, aut saltem coniecturam & declarationem, quando etiam praecedentium mutationem, aut alterationem, siue quid aliud inducere possint. Vbi vulgatum illud Scribentium axioma, ex Clementina prima, in fine, de praebendis, assidue prolatum, quod clausulae in executiuis, non ampliant principalem dispositionem, sed potius regulantur secundum naturam ipsius, exornatur permultis; & vtrum in testamentis, & vltimis voluntatibus locum obtineat, dilucide explicatum relinquitur. pag. 484 -  Cap. XLIX. Ex verbis praesentis, vel futuri temporis, & quibus vno tempore dispositio fit, & quoad sui effectum in aliud dirigitur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri possit, & debeat. Ad tempus etiam facti testamenti, vt verba referantur, siue dispositio restringatur, necne, vtrum interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus; siue coniectura haec, quae ex eiusmodi verbis colligitur, quanti habenda sit regulariter. Denique, donatio inter virum, & vxorem (quae de iure communi improbatur, prout hic explicatur) pactum etiam reciprocum de futura successione inter ipsos, vtrum de iure huius Regni valeat, si fiat post annum contracti matrimonij. Et an maritus possit augere dotes vxoris; breuis, & distincta resolutio, atque explanatio. pag. 489 -  Cap. L. Ex contextu omnium verborum totius testamenti, aut dispositionis cuiusque totius simul, ex vna etiam scriptura, aut dispositione; sed & supplendo vnam scripturam, aut dispositionem ex alia; ex vicinis quoque verbis, siue clausulis, ex his quae praecedunt, vel quae sequuntur, & sic praecedentibus circa sequentia, aut sequentibus circa praecedentia; item ex vna testamenti, aut dispositionis parte ad determinationem, seu declarationem alterius partis, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus. Vbi trita illa, & assidua adeo Interpretum omnium axiomata, quod per manus traduntur quotidie, videlicet quod vna testamenti, aut dispositionis pars ab alia interpretationem, atque declarationem recipiat. Clausula stans de per se, vel non, siue in principio, siue in medio, aut in fine dispositionis apposita; an & quibus in casibus referatur ad omnia praecedentia, vel ad omnia sequentia, siue proxima, vel remota, aut omnia concernat, vel non; singulariter, & dilucide explanantur, & materia relatiua clausularum, ingenti studio peragitur. pag. 494 -  Cap. LI. Ex verborum dispositionis, siue litterae, aut scripturae ordine, quemadmodum voluntatis, atque intentionis coniectura deduci, & interpretatio fieri valeat, non modo in testamentis, & vitimis voluntatibus, sed in aliis etiam dispositionibus quibuscunque. Et quam verum sit, siue quemadmodum intelligi, atque explicari debeat vulgatum illud Interpretum omnium axioma, & pronuntiatum, quod ab ordine literae elici sclitum est; vt scilicet ordo denominationis, & vocationis designet ordinem charitatis, & maioris dilectionis; quod breuiter, & dilucide explanatur: Et infertur ad quaestionem, nunquid legatarij quantitatum simul concurrere debeant pro rata, nulla praenominationis, siue ordinis literae habita ratione, cum haereditas non sufficit ad integram legatorum omnium solutionem: & quid in casu magis difficili, & in quo mire variarunt Interpretes nostri, quando legatarij corporum, aut specierum, & quantitatum reperiuntur, & haereditas soluendo non est, aere alieno deducto: vbi Senatus Regij Hispalensis decisiones duae in eodem casu in medium proferuntur, & articulus hic accurate peragitur. pagina, 503. -  Cap. LII. Ex verborum, siue actuum geminatione, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri possit, & debeat, vt geminata quaelibet dispositio, & maxime in vltimarum voluntatum tractatu coniecturali, & praesumpto, enixam, & deliberatam magis voluntatem habere, & latiorem interpretationem recipere dicatur. Vbi axiomata nonnulla in proposito, quibus Interpretes nostri assidue vti solent, vt geminationis effectus quamplurimos eliciant, exornantur, atque explicantur. Deinde, Aluaradi obseruationes quaedam, quod scilicet geminationis effectus dubietatem sanae mentis, aut meticulosae; vel affectatae, & solemnitatis suspicionem tollat; institutionem quoque nutu, seu alio trahente, & sustinente testatoris manum, factam, efficacem efficiat; noue, & singulariter declarantur. Rursus, Philippi Decij, 181. numero 5. consilium, quod renuntiatio geminata, facta a filia minore 25. annorum, etiam praetextu enormissimae laesionis non rescindatur, egregie & vere temperatur; & Arij Pinelli opinio contraria, atque Pelaez a Mieres distinctio probatur. Praeterea, dubium alterum, ab ipso Mieres noue excitatum, nec ab alio tactum, vtrum inquam maioratus a parente geminato consensu in eundem filium factus, reuocari non possit, quamuis non interueniat aliquid eorum, quae in l. 17. & 44. Tauri, vt maioratus, aut meliorationes irreuocabiles sint, exprimuntur; dilucide, & melius quam antea factum fuisset, explanatur. Denique, vtrum confessio extraiudicialis geminata absente parte plene probet: an etiam geminatio, siue inculcatio, & repetitio verborum in eodem contractu, tollat beneficium, & remedium, l. 2. C. de rescindenda vendit. & an id ipsum procedat in contractu geminato, siue stante (vt aiunt) consensu iterato: an etiam data, & probata scientia laesionis; singulariter, & vtiliter discutitur, & Senatus Regij Hispalensis decisiones quatuor praecipuae commemorantur. p. 513. -  Cap. LIII. Ex eadem cap. precedentis materia, & tractatu, quo de vi, & effectu geminationis, siue actus, aut consensus iterati virtute agebatur, & nunc quoque de eisdem agitur, & circa donationem omnium bonorum praesentium & futurorum inquiritur, vtrum iteratus, siue geminatus consensus aliquid operetur. An etiam donatio ipsa omnium bonorum praesentium & futurorum, attento iure communi, vel omnium praesentium tantum, post decisionem l. 69. Tauri, iureiurando confirmetur; & vsufructu, vel aliquo reseruato, de quo donator disponere possit, de iure subsistat: vbi in articulo adeo assiduo, & vulgato, absolute proceditur, & Senatus Regij Hispalensis in casu ex facto occurrenti definitio, egregie, & dilucide exornatur. p. 522. -  Cap. LIV. Ex verbis demonstratiue prolatis, quemadmodum voluntatis coniectura sumi, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus; & vtrum in dubio verba praesumantur potius apposita demonstratiue, quam dispositiue, aut restrictiue, siue qualiter accipi debeant, vt nonnullos, vtilissimósque, & quotidianos effectus producant, de quibus hic Rursus, designatio, vnde legatum, aut pro qualibet dispositione relictum, soluatur, an faciat ipsum conditionale, siue an conditionem, an demonstrationem inducat designatio rei, aut loci, vel personae, in propositio, & de materia leg. quidam testamento, ff. de legatis primo, l. cum certus, ff. de tritico, vino, & oleo legato. Atque de communi illa Interpretum differentia, an vnica oratione exprimatur, quid solui debeat, & ex quo: an vero in vna oratione disponatur de quantitate praestanda, & in alia vnde sit praestanda. Denique, legatum de decem penes campsorem, aut in arca, vel quae Titius debet; an dicatur speciei, aut corporis, vt non valeat, si nihil sit penes campsorem, aut in arca, vel nihil Titius debeat, ad l. si sic, §. 1. ff. de legat. 1. vbi etiam, vtrum haeres liberetur cedendo actionem legatario, cum legatur certa quantitas testatori debita; & horum omnium breuis traditur, & notanda resolutio; atque Senatus Regij Hispalensis decisiones tres praecipuae in propositis articulis adducuntur, & Senatus Gallaeci decisio altera commemoratur. p. 538. -  Cap. LV. Ex verbis conditionalibus, seu modalibus, aut sub conditione, siue conditionaliter, & sub modo prolatis; quemadmodum voluntatis testatoris, & intentionis eiusdem coniectura desumi, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus. Verba etiam conditionalia, quod dispositionem non inducant, siue in conditione quae sunt, in dispositione non esse; vulgatum adeo Interpretum omnium illud pronunciatum, vt per manus tradatur quotidie, exornatum, atque illustratum nonnullis. Rursus, de modo, & conditione, & de differentiis, vtilitatibus & effectibus vtriusque, & an in dubio modalis potius, quam conditionalis diiudicari debeat quaelibet dispositio; adnotata, & resoluta nonnulla, quae vtilia, & necessaria sunt, & practicis negotiis permultis assidue conducibilia. Praeterea, legatum quando dicatur purum, quando conditionale, & quando modale, vt transmittatur, vel non, ad haeredes legatarij. Et quid de legato pro dote, vel causa dotis, siue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere possit, vel cum nupserit. Ac denique, fideicommissi conditionalis materia explanatur, & elucidatur, & permultae commemorantur coniecturae, ex quibus fideicommissum conditionale persaepe transmittitur. p. 548. -  Cap. LVI. - Ex eadem capit. praecedentis materia, & tractatu, quo de coniectura, atque interpretatione testamentorum, & vltimarum voluntatum, ex verbis dispositionis conditionalibus, aut etiam modalibus, & conditionis suspensiuae, & modi etiam natura, & effectu agebatur, & nunc quoque agitur, & Senatus Regij Hispalensis decisionibus duabus, admodum egregiis, & notabilibus, ex facto occurrentibus adductis, (quae & practicis aliis negotiis quamplurimis conducunt) id principaliter inquiritur, vtrum scilicet haeredibus testatoris substitutis post mortem alicuius legatarij, aut grauato legatario ipso, post mortem suam, aut si sine liberis decesserit, rem sibi legatam, haeredibus restituere, ex substitutione veniat tantum haeres scriptus, an etiam haeres haeredis praedefuncti; quod in effectu est dicere, an substitutio conditionalis transmittatur ad haeredes haeredis, vel non; siue haeredum appellatione veniant etiam mediati, si verba dirigantur in personam testatoris, & haeredum eius, non autem alterius. Et ibidem explicatum, an, & quando mentio haeredis in substitutionibus, & fideicommissis complectatur haeredis haeredem. Rursus, & e conuerso, vtrum legatarius, vel fideicommissarius praedecedens haeredibus grauatis, vel cui post mortem haeredum, aut sub aliqua conditione res relinquitur, ius conditionalis legati, vel fideicommissi ad haeredes suos transmittat, an potius superstitibus tantum collegatariis res ipsa integre debeatur, & accrescat, nec haeredes aliorum aliquo modo admittantur. Vbi etiam plene explicatur materia transmissionis legati, vel fideicommissi, in diem incertam, vel post mortem haeredis relicti; & quando temporis incertitudo apposita substantiae, & dispositioni, aut solutioni, & executioni, conditionem inducat, & transmissionem impediat, vel non. Circa ademptionem quoque, & translationem legati, ad titul. ff. de adimend. & transferendis legat. nonnulla egregie traduntur, & superiorum omnium diligens, & distincta proponitur explanatio, & resolutio. -  Demum ad finem cap. Hieronymi de Ceuallos resolutiones in proposito adducuntur, & commemoratione facta eorum, quae in materia Repraesentationis, & decisionis leg. Tauri 40. aduersus Authorem obiicit, 4. parte commun. contra commun. pragmaticae Regiae sanctionis, post vtriusque scripta promulgatae, verba recensentur, quibus Authoris placita omnia (ab eo adeo acriter impugnata) approbantur omnino, & pro lege obseruari iubentur. -  Ad examen etiam, & resolutionem noue reducuntur nonnulla, quae memorabilia sunt, & nota speciali digna, & eo principaliter diriguntur, an scilicet Pragmatica ipsa, tam iuris noui inductiua, quam iuris in dicta leg. Tauri introducti declaratiua dici valeat, ex quo eam partem, quam in vim legis confirmat, pro veriori habuit, cum hinc inde contrariae, controuersaeque essent opiniones: & posito, quod ad negotia praeterita, maioratusque antea institutos, in vim legis trahi non possit, si contendatur, quod edita sit pro futuris, an saltem in vim rationis, quae vna duntaxat & eadem est hodie, quae olim, nec variata fuit, ipsa negotia praeterita definire valeat & debeat. Vbi etiam, quam verum sit quod leges, & constitutiones sui natura respiciunt futura, & non praeterita; & late de materia remissiue. -  Denique, an attendatur pro decisione causarum lex, vel constitutio, quae tempore factae dispositionis vigebat, an vero illa, quae tempore perfectionis, & euenientis casus successionis, iam noue edita fuerit, atque ita an lex noua trahatur ad actus habentes originem a praeterito, quorum tamen perfectio, & complementum pendet a facto futuro. Et ibidem Socini iunioris, Rolandi, Hieronym. Gabrielis, Hippolyti Riminaldi Iacobi Menochij, Petri Surdi Iosephi de Rusticis, Sfortiae Oddi, & Ioann. Vincentij Hondedei, pro vna & altera parte, longa serie resolutiones, & doctrinae adductae, commendantur, & ingenti studio, summaque diligentia obseruationes quamplures conficiuntur, prout hic videbitur. p. 558. -  Cap. LVII. Ex ablatiuis absolutis, siue absolute prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridica fieri possit, ac debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus. Rursus ablatiui metipsi absoluti (qui regulariter de sui natura important conditionem) quando etiam dispositionem importent, & fideicommissum quoque inducant; & quam varie resolui, & accipi soleant in omni actu, & materia, dilucida equidem, & diligens resolutio, & explicatio. p. 591 -  Cap. LVIII. Ex verbis Genitiui, & Gerundij, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio iuridica fieri valeat in testamentis, & vltimis voluntatibus in casu dubio: vbi etiam, Genitiuus, & Gerundium quid importent ex sui natura, & propria significatione; breuiter, & distincte explanatur. Infinitiui quoque, & Subiunctiui verba, qualiter interpretanda; & de verbis distributiuis agitur remissiue. pag. 597. -  Cap. LIX. Ex praesenti, & futuro rerum, & personarum statu, siue earum alteratione, aut mutatione, aut etiam persistentia, & clausula illa, rebus sic stantibus (quae in omni materia, & dispositione subintelligitur) quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat regulariter; & quatenus regula ipsa vires suas extendat, etiam extra testamenta, & vltimas voluntates in actu quocunque. Quantum etiam prodesse valeat ad decidendos casus quamplurimos, qui assidue occurrunt in praxi: & aliis omissis, vtrum euictis rebus haereditariis extra testatoris cogitatum, legata quoque minuantur; vbi etiam, an de euictione rei in specie, aut in genere legatae, haeres teneatur, vel non. Deinde, arrharum promissio, an minuatur, si promittentis bona aliqua postea euincantur, quae tamen ab eo bona fide possidebantur. Propter nouam causam superuenientem, & mutato rerum, vel personatum statu, quando debitor cogatur cauere; & de materia l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis. Quando etiam alium fideiussorem dare debeat, si fideiussor datus, efficiatur non soluendo: status beneficij ex mutatione personae qualiter mutetur. Rursus, acceptans litteras an teneatur, si is qui scripsit, pendente termino solutionis sit decoctus, & statum mutauerit, vel etiam ante acceptationem mortuus fuerit, aut statum mutauerit. Periculum quoque nominis debitoris dati in solutum, an spectet ad creditorem, qui acceptauit, & datio in solutum liberet dantem totaliter. Nouatio, an inducatur per delegationem, siue interuentu nouae personae, tam de iure communi, quam de iure Regio, vbi de materia l. 3. C. de nouat. remissiue. Praeterea, ob mutationem status in persona mandatarij, aut mandantis, quemadmodum reuocetur mandatum, & quae mutatio necessaria sit. Fideiussor quoque an liberetur per mutationem status sui principalis. Rerum etiam valor. & status si tempore mutetur, commutatio voluntatis testatoris, qualiter, & per quem faciendas ad Clement. quia contingit, de religios. domib. & Trident. sess. 22. cap. 6. Sed & debitor ab alio, quam a creditore exactus de mandato Iudicis, qualiter excusetur; & de requisitis vt iussus Iudicis excuset, & Senatus Hispalensis in casu occurrenti definitione. In fideiussione etiam, quemadmodum intelligatur clausula rebus sic stantibus, nec illa egrediatur rem, super qua interponitur, nec tempus, aut locum, nec etiam intentionem agentium. Deinde, datio in solutum, an, & quando liberet fideiussores, & extinguat pignora, & hypothecas, vt euicta re, quae fuit data in solutum, agi possit, vel non, primaeua actione; vbi cuncta materia euoluitur, & Senatus Hispalensis definitio proponitur. Articulus etiam fideiussoris, vtrum scilicet debitor dando rem in solutum, liberet ita fideiussorem, vt amplius conueniri non possit, re euicta; & si debitor ipse soluendo non sit, accurate discutitur. Ac denique, definitione altera Senatus eiusdem Hispalensis, admodum egregia, & illustri, in causa fideiussoris Ducis de Ossuna, adducta; Antonij Fabri, Hugon. Donelli, & aliorum Neotericorum contra communes Scribentium sententias placitum, & opinio; re, inquam, in solutum data euicta, veterem actionem creditori manere; ad examen & disputationem producitur, & nonnulla ingeniose & noue adnotata traduntur, quae ita absolute, & dilucide scripta non erant. p. 601. -  Cap. LX. Ex eadem cap. praecedentis materia, & tractatu, & clausula illa, rebus sic stantibus (quae in omni dispositione subtelligitur) atque ex ea infertur ad casum practicum assidue contingentem, & in Regio Hispalensi Senatu nunc definitum, sed ita specifice, & dilucide nullibi explicatum; vtrum scilicet alimenta in certo termino, puta quatuor annorum, & in certa quantitate praestandi obligatio, & promissio a socero, dum filia nuptui tradebatur, facta, & annis illis nondum elapsis filia ipsa defuncta; per eius obitum extincta dicatur? an potius annorum sequentium alimenta, aut eorum aestimationem petendi ius, ad filium haeredem, patrémque eius nomine transmissum de iure dicatur? quod in effectu est dicere, vtrum alimenta finiantur cum morte filiae, cuius occasione, & matrimonij ab ea contracti, vel contrahendi, fuerunt promissa, & praestanda a socero certo tempore, an vero transeant ad filios haeredes ipsius. Rursus, alimenta relicta, siue promissa alicui, domo, in qua praestanda sunt, non designata; in cuius domo debeantur, haeredis scilicet, aut promittentis, an legatarij, vel alendi; atque ita in simplici alimentorum promissione, vtrum alimentarius possit ea petere extra domum? Denique, alimenta in domo promittens, aut ex dispositione alterius debens, qui regulariter non tenetur extra domum ea praestare, quibus in casibus extra domum quoque praestare obnoxius esse debeat? Vide etiam ad finem huiusce cap. nonnulla post ipsum peractum, scripta, quae ad explicationem casus alterius, in Regio Granatensi Senatu occurrentis, adduntur, atque adnotantur. pag. 620. -  Cap. LXI. - Ex eadem cap. praecedentis materia, & vulgata illa clausula; rebus sic stantibus, quae per manus traditur quotidie, & in omni dispositione subintelligitur; cuius occasione infertur etiam ad Senatus Hispalensis, in causa Ducis de Alcala, definitionem alteram egregiam, & quamplurimis negotiis assidue contingentibus conducibilem; vtrum inquam, is, qui reseruault sibi facultatem disponendi certis de rebus, siue pecuniis, non alias disposuisse de eis censendus sit, quam si de illis singulariter, & specifice disposuerit; atque ita generalis, vel praesumpta dispositio non sufficiat: vbi etiam, an disponere qui ex pacto potest, decedendo sine testamento, in fauorem successorum ab intestato disposuisse videatur; & disponendi facultas reseruata, in generali bonorum dispositione comprehensa censeatur. Rursus, an annuus reditus, siue census super bonis immobilibus, minoris absque decreto Iudicis constitutus, sustineri possit, & subsistat de iure, si ex causa necessaria, & in minoris vtilitatem a turore, vel curatore impositus appareat; vbi & de decreto in alienatione rerum immobilium, aut mobilium minoris, quae seruando seruari possunt, & de his, quae pertinent ad titulum C. de praediis minorum: & an illud necessarium sit in venditione rerum minoris pro debito haereditario, & vbi agitur de executione praecedentis contractus cum patre, vel cum tutore minoris celebrati, singulariter explicatur. Inquiritur quoque diligenter, an patruus nepotem, filium scilicet patris defuncti, sobrinus etiam, qui in primogenium auitum successit, patruos exhibere, atque alere cogendus sit. -  Ac denique pro Senatus eiusdem Hispalensis definitionis alterius dilucida enucleatione, l. pecunia, C. de priuilegio fisci, vniuersa materia, an scilicet, & quando prior creditor hypothecam, & priuilegium praelationis, vel solam hypothecam, aut priuile{ Vide infra, lib. 5. c. 78. }gium absque hypotheca, in actione personali habens, possit agere contra posteriorem creditorem, cui res in solutum data, aut pecunia soluta fuit per debitorem, etiamsi ea sit bona fide consumpta; absolute, & dilucide explanatur. pag. 636. # 4 QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER QVARTVS De Coniecturis & interpretatione vltimarum voluntatum. # 1 CAPVT I. De praefatione huius tractatus, & fine, atque intentione Authoris praecipua in confectione ipsius, quibus etiam adductus, atque impulsus fuerit, vt coniecturarum, atque interpretationis vltimarum voluntatum disceptationem absolutam, ad eum modum susciperet, nec cuncta euoluere intenderit, quae ab ipsarum vltimarum voluntatum materias, & tractatum pertinent; qualiter etiam axiomata illa, siue Interpretum placita infinita fere, quae per manus in proposito traduntur quotidie, nec hactenus ex professo explicantur ab aliquo, distinctione, & resolutione ordinauerit, & absoluerit. Rursus de coniecturis, & materia successionis ab intestato, & de testamentaria successione in vniuersum, omniúmque haeredum institutione: de coniecturis etiam, & materia praeteritionis, atque exhaeredationis liberorum, & substitutionum omnium, fideicommissorum etiam, Trebellianicae, & Falcidiae, & de Legitima, ita remissiue tactum, & ab aliis permultis explicatum ex professo propositum, vt circa ea omnia longa serie insistere, & latiora commentaria conficere Authorem facili negotio potuisse, & consulto, atque ideo praetermisisse, quod transcribendi vitium, ab ipsius instituto & conditione multum abhorreat, dilucide constet cuicunque. SVMMARIVM. -  1 Author quibus impulsus, atque adductus fuerit principaliter, vt coniecturarum, atque interpretationis vltimarum voluntatum tractatum, & disceptationem susciperet. Et de fine, atque intentione ipsius praecipua in eo tractatu. Quare etiam vltimarum voluntatum materias, & tractatus omitti, & circa coniecturas generales insistendum praecipue, existimauerit necessarium. -  2 Successionis ab intestato circa descendentes, & ascendentes, & omnes in vniuersum, materiam & coniecturas, qui tractauerint ex professo magis, siue vtilius & latius explanauerint. -  3 Successionis testamentariae, & institutionis haeredum in vniuersum materiam & coniecturas, tractant dilucide Authores hic commemorati. -  4 Praeteritionis atque exhaeredationis liberorum materiam, & vtriusque coniecturas & praesumptiones, absolute explicasse Authores quamplures, qui recensentur hoc loco. -  5 Substitutionum omnium materiam & coniecturas, atque iuridicam circa vnamquamque substitutionem interpretationem; enucleasse infinitos fere iuris vtriusque Interpretes, qui commemorantur hoc numero, & alij quamplures praetermittuntur consulto. -  6 Fideicommissorum materiam profundam, & latam ipsorum etiam, & primogeniorum in variis casibus coniecturas permultas; qui ex professo magis tractauerint. -  7 Trebellianicae, & Falcidiae materiam, & coniecturas absolute magis explicasse recentiores nonnullos, qui enumerantur hoc loco. -  8 Legatorum materiam, & coniecturas, plena manu tractasse, atque absoluisse iuris Interpretes permultos, qui aggregantur hoc numero. Et ibidem notabiles quaestiones proponuntur remissiue. -  9 Legitimae tractatum, materiam, & coniecturas, dilucide & late explicasse, atque scripsisse Authores nonnullos, qui commemorantur hoc numero. -  10 Testamentorum materiam, plena & absoluta manu explanasse Authores quamplurimos, quorum specifica mentio fit: & de coniecturis circa testamenta, ipsos quoque scripsisse. PRo dilucida huiusce materiae, & tra[sect. 1]ctatus explanatione, erit ante omnia, & hoc capite primo praefationis ipsius praemittendum, atque constituendum, finem nostrum, & in eiusdem tractatus confectione, & scriptis, intentionem praecipuam eo tendere, vt cum in materia, & disputatione vltimarum voluntatum adeo lata & assidua nihil notabilius, nihil etiam frequentius sit, vtpote ex facto quotidie eueniens, quam inuestigare, & inquirere, quibus in casu dubio, & cum de voluntate ambigitur, vt testatoris iudicium, & intentionem agnoscamus dilucide, & debitis, atque a iure probatis modis assequamur, adduci & excitari debeamus praecipue: cum etiam de eadem materia, & de coniecturis, aut interpretatione vltimarum voluntatum nonnulli, & pleni extent tractatus; nequaquam vltimarum ipsarum voluntatum tractatum generaliter suscipere, siue non omnia ad eas pertinentia, & prolixa serie ab aliis, non modo per tractatus congesta, sed etiam variis in locis, & in tractatu fideicommissorum agitata, & adducta, hoc loco recensete, & euoluere, (quoniam transcribendi vitium ab instituto, & conditione nostra multum abhorret) sed dumtaxat atque specifice, distinctione etiam, & resolutione prosequi, & explicare ea omnia, quae ad vltimam quamcumque voluntatem, siue dispositionem dubiam interpretandam, memorantur quotidie, & prae oculis haberi, magís que assidue obseruari debebunt; sic enim in futurum eueniet, vt axiomata quamplurima Interpretum nostrorum, siue generales quaedam regulae, & doctrinae, quae hinc inde, & hactenus confuse nimis ab eisdem traduntur, & expenduntur, cum practicis & quotidianis negotiis adeo conuenire, & conducere appareat, nec ab vllo hucusque in vnum aggregatae, nec minus enucleatae fuerint; & absolute, & distincte, suoque ordine nunc aggregentur, & explicentur, quod caeteri omnes, tam de coniecturis, & interpretatione vltimarum voluntatum, quam de fideicommissis, & substitutionibus scribentes, nequaquam conficiunt, vt vix eisdem omnibus ex professo euolutis, atque praelectis vel vnius dumtaxat axiomatis, non modo tot generalium doctrinarum, sine regularum perfecta resolutio haberi, nec deduci valeat. Sciens igitur & consulto praetermitto quamplurima a me equidem non mediocri, assiduo potius, & importuno labore, & studio resoluta, & praelecta, & quae ad diuersas vltimarum voluntatum materias pertinent, vtpote cum earum quaelibet speciales suas regulas, & doctrinas, atque distinctiones obtineat, specialibus etiam, & iuxta qualitatem vniuscuiusque, coniecturis, doctrinis, & interpretationibus regatur, & dignoscatur, sicuti omnes iuris Interpretes, qui hactenus in proposito commentaria ediderunt, suis in locis animaduertunt communiter, & maxime ij adnotarunt, qui eisdem de rebus tractatum, atque explicationem peculiarem susceperunt: quorum numero post antiquos & ordinarios, & infinitos fere in consiliis, responsis, & decisionibus, & lecturis fuerunt Antonius Gabriel, Iulius Clarus, Guil Benedictus, Paulus a Monte-Pico, Marzarius, Ioannes Lecirier, Petrus Pechius, Ioannes Dilectus, Petrus de Peralta, D. Ferdinand. Vasq. de Menchaca, D. Anton. Menes. de Padilla, Didac. Couarr. Anton. Gomezius, Fortunius Garcia, Andreas Alciatus, D. Franciscus Sarmientus, Michael Grassus, Emanuel Costa, Cardinalis Franciscus Mantica erudite admodum & vtiliter, Simon de Praetis, Iacobus Menochius, Aluaradus, Petrus Antonius de Petra, Angelus Matheatius, Alexand. Trentacinquius, Ioannes Marcus Aquilinus, Ioannes Bolognetus, Ludouicus Molina, Pelaez a Mieres, Marc. Anton. Peregrinus, Andreas Fachineus, Franciscus Duarenus, Franciscus Connanus, Iacob. Cuiacius, Petrus Gregor. Hugo Donellus, Antonius Faber, Camillinus, Alexand. Raudens. Iacobus Cancerius, D. Spino, Antonius Pichardus, & multis in locis nouissime Cardinalis Dominicus Tuscus, Stephanus Gratianus, Ioannes Philippus, Arisminus Tepatus, Thomas Cornerius, & alij quamplurimi, quos omitto consulto, vel quia ab eisdem nunc relatis commemorantur, vel quia ita late, atque ex professo sicut superiores, non explicarunt materiam praedictam. In his ergo insistendum, atque elaborandum duximus, quae generaliter nimia tradebantur ab aliis, pro vltimarum voluntatum interpretatione, nec hactenus simul congesta (vt antea enuntiaui) nec etiam absolute explicata fuerant, & eisdem vltimis voluntatibus coniecturandis, atque interpretandis adeo necessario conducunt, vt mox videbitur. Deinde & secundo constituendum, atque Lectorem monendum duxi, cum occasio se offeret, ac in disceptatione & explanatione quaestionis vniuscuiusque vltimarum voluntatum (quae cunque materia sit) ad praecitatos nunc decurrendum, & confugiendum Authores; ipsi namque ex professo attingunt, atque absoluunt articulum quemcumque. Inter alios tamen, atque specifice & in indiuiduo, quod attinet ad coniecturas, & materiam successionis ab intesta[sect. 2]to, tam descendentium omnium legitimorum, quam illegitimorum; ascendentium etiam, & transuersalium, & aliorum, quibus ab intestato succedendi ius competit, post alios plures, quos ideo hoc loco non commemoro, quia ab eisdem nunc praecitandis recenseantur, sequentes videndos omnino.   Anton. Gabrielem communium conclusionum, lib. 4. tit. de successionibus ab intestato, per totum.   Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, & vxorem nomine Adelasiam, ex num. 7. cum seq. & num. 76. cum multis seqq. & verbo, & sobolem quam gestabat in vtero, ex num. 38. vsque ad num. 46.   Ioannem a Roxas in epitome omnium successionum ex testamento, & ab intestato, iure communi & regio, c. 1. & quinque seqq. & c. 29. & 30. & quatuor seqq.   Matthaeum Mathesilanum in tract. de successionibus ab intestato.   Nicolaum Vbaldum in eodem tractatu, vbi materiam explicat latissime.   Rolandinum Passager. in eodem tractatu de successionibus ab intestato.   Antonium Rosellis, qui etiam late & vtiliter, & in eadem materia tractatum conficiens.   Oliuerium Textor. tractatu etiam de successionibus ab intestato, per totum.   Chassaneum in consuet Burgundiae, rubrica 7. §. 1. cum seq. glossa, Le plus.   Ferdinand. Vazq. de Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 297. cum. seq. latius de successionum resolutione, lib. 2. §. 12. 13. & 14.   Maturium Montanum in tractatu de successionibus ab intestato.   Didac. Couarr. in eodem tractatu.   Antonium Gomezium tom. 1. variar. c. 1. per tot.   Eundem in l. 6. & in l. 7. 8. 9. & 10. Tauri.   Tellum Fernandez eisdem in legibus Tauri.   Velazq. Auendanum in ipsismet Taurinis legibus.   Ceruantes in d.l. 6. Tauri, cum seq.   Humadam, in l. 2. tit. 15. partit. 2. gloss. 17.   Michael. Grassum receptarum sententiarum, §. successio ab intestato, vbi distincte & plena manu scribit materiam, & quaestiones 43. conficit praecipuas.   Bellon. lib. 1. supputatio. iuris, cap. 3.   Bacon. a Vacuna lib. 3. declarat. 114.   Alciatum lib. 5. parergon, cap. 14.   Ioannem Sichardum ad titulum, C. de legitimis haeredibus.   Franciscum Connanum commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 5.   Ioannem Matienzum, Alphonsum Azeuedum, in l. 1. 2. & 3. tit. 8. lib. 5. nouae collectionis regiae. Vbi late de successione ascendentium, & descendentium: & in l. 4. & 5. cum legibus seqq. vsque ad l. 13. vbi latissime de successione descendentium etiam legitimorum, & illegitimorum quouis modo, & de successione transuersalium, siue collateralium.   Ioannem Guttierrez practicarum lib. 3. quaest. 74. & seq. & lib. 2. quaest. 102. & seqq.   Antonium Thesaurum quaestionum Forensium, cap. 22. Petrum Gregorium, quem commendo, & legendum ex proposito admoneo, prout aliquando ex professo praelegi, maxime ab his qui iurisprudentiam, & vniuscuiusque materiae resolutiones & principia redicitus percipere intendunt, in syntagmate iuris, lib. 45. per totum, tom. Mihi 3. ex. 1. de intestati successione in genere, cum capp. quindecim seqq. ex fol. 1071. vsque ad fol. 1117. vbi de omni successione ab intestato, respectu omnium personarum & casuum, dilucide & erudite tractat, vt solet.   D. Spino in speculo testamentorum, gloss. 1. principali, per totam, de his qui succedunt ab intestato, mihi ex fol. 115. cum seqq.   Videndi etiam sunt de eadem materia, (qui & latissime ipsam explicant) Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. ex cap. 1. & quatuor seqq. ex fol. 396. vsque ad fol. 409. vbi etiam Osualdus, eius Additionator.   Iacobus Cancerius, quem & sequentium nullus hucusque recensuit variarum resolutinum, cap. 5. per totum.   Bernardus Graeueius in addit. Ad Andream Gall. lib. 2. conclus. 124. cum seqq. ex. fol. 372. vsque ad fol. 385.   Arisminus Tepatus variarum lib. 2. tit. de successionibus, ex fol. 404. vsue ad fol. 414.   Sebastianus Naeuius, breuiter nimis, & nullum ex praecitatis commemorans, ad tit. ff. de suis & legitimis haeredibus.   Thomas Cornerius in Codice iuris Gallici & Romani, lib. 25. tit. 1. ex folio 1018. vsque ad fol. 1026. & tit. 17. ex fol. 1070. cum seqq.   Angel. Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 3. cap. 17.   Arias Pinellus 2. parte rubricae, C. de bonis maternis, ex num. 36. cum seqq.   Ioann. Philippus ad tit. ff. de suis & legitimis haeredibus.   Cardinalis Dominicus Tusc practicarum conclusionum iuris tom. 7. littera V. verbo, successio, conclus. 858. cum seqq. ex fol. 959. vsque ad fol. 978. & tom. 4. littera, 1. verbo, intestatus, conclus 335. & duabus seqq. ex fol. 674.   Anton. Pichardus ad tit. Instit. de haered. quae ab intestato deferunt. ex fol. 1194. vbi de successione intestati in genere, & §. de legitima omnium, tam legitimorum, quam illegitimorum descendentium successione, ex fol. 1222. cum seqq. & §. 5. de legitima filiorum legitimatorum successione ex fol. 1226. & §. 6. de legitima filiorum naturalium successione, ex fol. 1286. & §. 8. vbi de eisdem, & §. 9.   Pichardus etiam in §. intestatorum, eiusdem tituli, & §§. seqq. ex. fol. 1319. & ad tit. de legitima agnatorum successione ex fol. 1354. & ad titulum, de SC. Tertul. & de SC. Orficiano: & ad titulum, de successione cognatorum, ex fol. 1390. Et hactenus quoad successionem intestati, quae cum adeo plene scripta & resoluta fuerit, superfluum equidem esset, in aliorum placitis, & sententiis transcribendis dumtaxat insistere. Quoad successionem vero testamentariam, & om[sect. 3]nium, tam descendentium, & ascendentium, & transuersalium, quam etiam extraneorum, & quorumcumque institutionem in vniuersum, videndi erunt omnino, post alios multos iuris Interpretes, & ordinarios in suis locis, quos ipsi commemorant, & coniecturas etiam recensent,   Antonius Gabriel communium conclusionum, lib. 4. titulo de testamentis, per totum: & titulo de haeredibus instituendis, per totum.   Ioannes Gualdensis de arte testandi, tit. 4. de haeredibus instituendis, per totum ex fol. 125. cum seqq.   Ferdinandus Vasq. de Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 116. cum multis seqq. latius de successionum progressu, lib. 1. §. 3. 4. &. 5.   Iulius Clarus §. testamentum, per multas illius §. quaest.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, in verbo, reliquit, & verbo, in eodem testamento relinquens, el. 1.   Andreas Tiraquel. in tract. Le mort saisit, declaratione 5. per totam.   Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 6. per totum.   Ioannes Dauth. in commentariis de testamentis, in verbo, institutio.   Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 2. per totum.   Michael Grassus receptarum sententiarum, §. institutio, per totum, qui 29. quaestiones principales excitat, & distincte resoluit in hac materia.   Hermanus Vulterius libro 1. iurisprudentiae, capite 73.   Didac. Couarr. in cap. Rainuntius, de testamentis, §. 1. & 2.   Petrus de Peralta in rubrica, ff. de haeredibus instituendis.   Simon de Carzeres in tract. de coniecturata mente defuncti, verb. institutio. Rolandinus in tract. de testamentis, & vltimis voluntatibus, in principio, & rubrica 10. 11. 12. & 14.   Gracharius in §. testamentum, quaest. 35.   Duenas regula 356.   Emmanuel Costa in cap. si pater, de testamentis in 6. in verbo, instituit.   Syluester Aldobrandinus in consilio 17. volumine 1.   Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 41. ex cap. 1. cum sequentibus, & lib. 42. cap. 1. cum seqq. & cap. 35.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicom. artic. 32.   Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, 21. parte, cap. 3. per totum.   Simon de Praetis de interpretatione vltim. volunt. lib. 3. interpretat. 1. dubitat. 1. solut. 1. & seqq. ex fol. 2. vsque ad fol. 27. vbi late de materia, & coniecturis, atque interpretatione in casu ambiguo.   Cardinalis Franciscus Mantica distincte & erudite, vt adsolet de coniecturis vltim. volunt. lib. 4. tit. 1. cum seqq. vsque ad tit. 11. vbi plene de coniecturis, quae versantur circa haeredis institutionem, & successionem testamentariam.   Iacobus Menochius lib. 4. praesumpt. 17. cum seqq. vsque ad 27.   Angel. Matheacius de legatis & fideicommissis, lib: 3. cap. 5.   Ioannes Philipp. in summa vtriusque iuris, ad tit. ff: de haered. instituend.   D Spino in speculo testamentor. gloss. 18. principali, de institutione haeredum, per totam.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 6. cap. 11. & eodem lib. 6. cap. 17. & quinque seqq. Et vide etiam cap. 3. cum seqq. vsque ad cap. 12. & ad tit. C. de haeredibus instituend. ex fol. 379. vsque ad fol. 391. vbi etiam Osualdus, eius Additionator.   Antonius Pichardus ad tit. Inst. de haeredibus instit.   Sebastianus Naeuius selectar. iur. interpretation. ad tit. eundem, ff. &. C.   Thomas Cornerius in Codice Iuris Gallici & Romani, lib. 20. tit. de haeredib. instituendis, ex fol. 758. vsque ad fol. 779.   Pet. Gilenius ad tit. C. de haeredibus instituendis.   Cardinalis Dominicus Tusc. practicarum conclusionum iuris, tom. 4. littera H. conclusione 16. cum infinitis sequentibus ex folio 200. vsque ad folium 298.   Antonius Faber definit. 1. & seq. ad tit. C. de haered. instituend.   Thadaeus Pison. variarum, lib. 2. cap. primo & seqq.   Hieronym. Treutler. in thesibus pandectarum, volum. 2. disputat. 11. thesi 1. & sequentibus ex fol. 326. Consulto itaque materiae huiusce tractatum & disputationem praetermitto, cum adeo plene explanatam ipsam appareat, & de coniecturis (quod ad nos attinet) absolute ita & vtiliter actum per Manticam, Praetis, Menochium, & alios praecitatos supra, fuerit. Quoad praeteritionem vero, atque exhaeredatio[sect. 4]nem, & coniecturas, quae versantur circa vnam & alteram (vbi & de ipsorum liberorum institutione, non modo de praeteritione, & exhaeredatione agitur) videndi erunt omnino nonnulli, qui tam de iure communi antiquo, quam nouiori, & de iure huius Regni omnia necessaria congerunt, & ita absolute resoluunt, vt aliud adiicere, siue nunc transcribere, necessarium non fuerit: Et hi equidem post ordinarios in suis locis, & multos alios, quos referunt.   Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, in eodem testamento relinquens, el. 1. & 2. vbi latissime prosequitur, atque explicat hanc materiam.   Chassaneus in consuetudinibus Burgundiae, rubrica 7. §. 2. glos. Si non pour, per totam, & §. 3.   Ioan. Gualdensis de arte testandi, tit. 3. de liber. instit. vel exhaeredandis, per totum.   Didac. Couuar, in cap. Rainuntius, de testamentis, in principio per totum.   Antonius Gomezius tom. 1. variarum cap. 11. de successione contra testamentum, per totum: vbi plene agit de omnibus, quae tam de iure communi, quam de iure Regio Partitarum, & tam in theorica, quam in praxi necessaria sunt in materia.   Ferdinand. Vasquez de Menchaca de successionum creatione, lib. 2. §. 20. ex num. 1. vsque ad num. 192. vbi latissime.   Michael Grassus receptarum sententiarum, §. testamentum, quaest. 36. cum multis seqq.   Ioannes a Roxas in epitome successionum, cap. 4. ex num. 8. cum seq. vsque in finem capitis.   Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. cap. 10. & lib. 10. cap. 1. & tribus seqq.   Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 44. cap. 2. de praeteritione filiorum, & cap. 3. de exhaeredatione liberorum.   Gracharius in §. testamentum, q. 42. & 43. & 52.   Hermanus Vulterius iurisprudentiae Romanae, lib. 1. cap. 73.   Turretus in tract. de effectu. clausul. codicillar. quaest. 64. & seqq.   Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. volun. lib. 4. tit. 11. vbi de coniecturis, quae versantur circa materiam praedictam.   Simon de Praetis de interpretat. vltim. volunt. lib. 3. dub. 6. solut. 1. & tribus seqq. ex fol. 39. vsque ad fol. 53. vbi etiam de coniecturis, & interpretatione in hac materia.   Iacobus Menoch. qui id ipsum intendit lib. 4. praesumpt. 28. 29. & 30.   Rolandinus in tractatu de testamentis & vltimis voluntatibus, rubrica 3. & 14. & 15.   Gratianus regula 199.   Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 1. c. 9. ex num. 9. cum multis seqq. & num. 32. cum. seqq.   Ioannes Garsia de expensis & meliorationibus, c. 20. num. 2.   Decisio Rotae 61. & 63. in nouis part. 2.   Ioannes Matienzus in l. tit. 4. gloss. 14. lib. 5. nouae collect. regiae.   D. Spino in speculo testamentor. gloss. 20. principali de exhaeredatione liberorum, per totam.   Petr. Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, 1. part. cap. 16. num. 57. & seqq.   Borgnin. Caualcan. decis. 24. part. 3.   Ioan. Bolognetus ad titulum, ff. de liberis & posthumis, vbi latissime.   Thomas Cornerius in C. iuris Gallici, & Romani, lib. 24. tit. 1. ex fol. 944. vsque ad fol. 958.   Ioann. Oinothomi ad titulum Institut. de exhaeredatione liberorum.   Anton. Pichardus ad eundem titulum, vbi late de hac materia.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 6. cap. 6. cum seqq. vsque ad cap. 16. vbi etiam Osuald. eius Additionator.   Donellus ipse ad tit. C. de liberis praeteritis, vel exhaered. per totum.   Arisminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de exhaeredatione & praeteritione liberorum & parentum, ex fol. 347. vsque ad fol. 350.   Ioannes Philippus in summa vtriusque iuris, ad tit. ff. de liberis & posthum. fol. mihi 239.   Dom. Francisc. Sarmientus ad eundem titulum, vbi late explicat materiam.   Thadaeus Pison. variar. resolut. lib. 2. cap. 6. & pluribus seqq.   Ioann. Marc. Aquilinus ad l. Gallus cum suis, §. ff. eod. titulo.   Anton Faber ad titulum, C. de liberis praeteritis, & tit. C. de posthum. haered. instit. definitione prima, & seqq.   Sebastianus Naeuius breuiter nimis ad tit. ff. de liberis & posthum.   Cardin. Dominicus Tusc. practicarum conclusionum iuris, lib. 4. littera C. concl. 577. & seq. ex fol. 465. & tom. 6. littera P. concl. 637. cum seq. vsque ad conclus. 664. ex fol. 485. vsque ad fol. 499.   P. Ludou. Molin. tom. 1. tract. 2. disp. 175. & 176. & fol. 1014. Quoad substitutiones vero in genere, & in spe[sect. 5]cie, & coniecturas omnes, quae circa vulgarem, pupillarem, exemplarem, compendiosam, breuiloquam, & fideicommissariam versantur, & tractatum plenum huiusce materiae, atque eiusdem in casu dubio interpretationem, post ordinarios in vulgatis, & adeo cognitis locis, extant sane tractatus integri Authorum quamplurium, qui in tractat. Doctorum habentur, & passim commemorantur ab his qui mox referuntur, & magis ex professo videndi sunt   Antonius Gabriel communium conclusionum lib. 4. titulo de substitutionibus, per totum.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis moreretur, el 2. per totum.   Rolandinus in tract. de testamentis & vltimis voluntatibus, rubrica 22. & seq. vsque ad rubric. 29.   Bartol. de Hucio, Sfortia Oddi, & Alexander Trentacinquius, qui longa serie materiam explicarunt.   Gualdensis de arte testandi, titulo de substitutionibus, cap. 5. per totum, ex fol. 137. vsque ad fol. 217.   D. Ferdin Vazq. de Menchaca de successionum progressu, in praefatione, & §. 1. cum seq. vsq. ad §. 19. & lib. 3. §. 23. 24. 25. & 26.   Didac. Couuarr. in cap. Rainuntius, de testamentis, §. 4. 5. 6. & 7.   Anton. Gomezius tom. 1. variar. c. 3. 4. 5. 6. 7. & 8.   Michael Grassus receptarum sententiarum, §. supstitutio, per totum; vbi late scribit materiam, & 81. quaestiones conficit principales.   Paulus Leonius latissime in tractatu de substitutionibus, per totum.   Emanuel Costa in cap. si pater, de testamentis in 6. verb. instituendo, & verb. moreretur, & verb. substituit.   Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 8.   Petrus Gregorius in syntagmate iuris, part. 3. lib. 42. cap. 10. cum pluribus seqq. vsque ad cap. 31. ex fol. 940. vsque ad fol. 995.   Baconius declarationum iuris, lib. 4. c. 60. & 61.   Franciscus Duarenus disputationem lib. 2. c. 7.   Hermanus Vulterius iurisprudentiae lib. 1. c. 73.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 5. per totum: vbi de coniecturis, quae versantur circa substitutiones, agit dumtaxat.   Simon de Praetis de eisdem coniecturis, & interpretatione in casu dubio, lib. 3. interpretatione 2. dubitatione 1. solutione 1. & seq. vsque ad solut. 11. ex fol. 53. vsque ad fol. 123.   Iacobus Menochius lib. 4. praesumpt. 24. cum pluribus seqq. vsque ad praesumpt. 69. ex fol. 26. vsque ad fol. 64. vbi de ipsis coniecturis, atque in casu ambiguo variis praesumptionibus, & interpretationibus.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 5. num. 6. art. 15. num. 2. & seqq. art. 19. num. 3. & artic. 18. ex num. 13. cum seq. & art. 34. & 51.   Angelus Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 1. ex. cap. 7. cum seq. vsque ad cap. 20.   P. Ludouicus Molina tom. 1. tract. 2. disput. 18. cum multis seqq. ex fol. 1088.   Antonius Guibertus lib. 1. quaest. cap. 6. & 9.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 6. ex cap. 23. cum seqq. vsque in finem illius libri, & ad tit. C. de instit. & substit. & C. de impuber. & aliis substitut. ex fol. 391. vsque ad fol. 427. vbi etiam Osualdus, eius additionator.   Iacobus Cancerius variar. resol. cap. 1. de substitutionibus, per totum.   Bernard. Graeueius in addit. ad And. Gaill. lib. 2. conclus. 131. cum seqq. ex fol. 395. vsque ad 423.   D. Spino in speculo testamen. glo. 19. 20. & 21. & seqq. vsque ad glos. 28.   Ioan. Philipp. in summa vtriusque iuris, ad tit. ff. de vulg. & pup. substit.   Anton. Pichard. ad tit. Instit. de vulgari substit & tit. de pupillari, ex fol. 614. vsque ad fol. 726.   Sebastianus Naeuius breuiter nimis, & quasi remissiue, select. interpret. iuris, ad tit. ff. de vulgar. & pup: substitut.   Arisminus Tepatus variarum lib. 2. tit. de substitutionibus, & tit. seq. ex fol. 379. vsque ad fol. 397.   Thom. Cornerius in codice iuris Gallici & Romani, lib. 21. tit. 3. de substitutionibus, ex fol. 818. vsque ad fol. 838.   Anton. Faber ad tit. C. de impuberum, definitione 1. & seqq.   Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 40. 41. 42. & seqq.   Cardinalis Dominicus Tusc. practicar. conclusionum iuris, tom. 7. littera S. verbo, substitutio, conclus. 773. cum multis seqq. ex fol. 838. vsque ad fol. 958. vbi latissime. Quoad fideicommissa vero, & eorum coniecturas,[sect. 6] tractatum, & materiam fideicommissariam, primogenitorum etiam, siue Maioratuum, adeo frequentem & assiduam, & quae habent maximam connexionem & conuenientiam in aliquibus, quamuis in aliis dissentiant, vt compertum est, extant equidem plena volumina, & tractatus quamplurimi diuersorum, decisiones vero, & consilia, siue responsa fere infinita, vt qui consulentes omnes, tam antiquos, quam neotericos euoluerit, libenter fatebitur. Eisdem igitur omissis (qui prout casuum occurrentium necessitas exigere videatur, praelegentur) videndi magis erunt in proposito   Antonius Gabriel communium conclusionum lib. 4. tit. de fidei commissis, per totum.   Andreas Tiraquellus, Ioan. Lecirier, & Marzarius de primogenitura, & de fideicommissis.   Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, vbi late in materia.   Latius Marc. Anton. Peregrinus de fideicommissis, per totum librum, qui omnem tractatum absoluit, & digerit manu plenissima.   Angelus Matheacius in commentariis de legatis & fideicommissis, per totum tractatum, maxime lib. 1. c. 1. & quatuor seqq. & lib. 2. ex c. 1. vsque ad c. 16. & lib. 3. ex capite 11. cum sequentibus, & lib. 4. fere per totum. Muscul. Bonacos. in syntagmate commun. opinion. lib. 6. tit. 41. & 42.   Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimat. volunt. lib. 7. & 8. & lib. 10. & 11. vbi late de coniecturis circa fideicommissa, & materiam fideicommissariam.   Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpret. 3. dubitat. 1. solut. 1. cum multis seqq. vsque in finem lib. 3. ex fol. 123. vsque ad fol. 281. vbi latissime.   Iacobus Menoch. lib. 4. praesumpt. 61. cum pluribus seqq. vsque ad praesumpt. 96. ex fol. 63. vsque ad fol. 115.   Michael Grassus receptarum sententiarum, §. fideicommissum, per totum: vbi distinctione & resolutione pertractat materiam, & 68. quaestiones principales conficit.   Ferdinand. Vasq. de Menchaca de successionum progressu, lib. 3. §. 24. 25. & 26.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testament. verbo, si absque liberis, tract. de fideicommissaria substitut. el 2. per totum.   Didac. Couar. in cap. Rainuntius, de testament. §. 11. per totum.   Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 5. per totum.   D. Spino in speculo testamentorum, glossa 27. principali, per totam.   Ludouic. Molin. & Pelaez a Mier. qui in commentariis, de Hispanor. primog. & de maioratu, & de fideicommissis scripserunt in vnoquoque cap. permulta.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 15. 16. & 17. & cap. 20. cum pluribus seqq, vsque in finem lib. 7. & iterum lib. 8. cap. 1. cum pluribus seqq. & ad tit. C. de fideicommissis, ex fol. 504. vsque ad fol. 526.   Anton. Pichardus ad titulum Instit. de fideicommissariis haered. ex fol. 1072. vsque ad fol. 1171.   Antonius Faber ad tit. C. de fideicommissis, in lib. 9. codicis, definit. 1. & seqq.   Bernard. Graeueius in addit. ad Andr. Gail. lib. 2. conclus. 131. cum multis seqq. ex fol. 395. vsque ad folium 425.   Arisminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de fideicommissis, ex fol. 397. cum seq.   Ioannes Philippus in summa vtriusque iuris, ad titul. de legatis primo, & titulum C. de fideicommissis.   Thom. Corner. in codice iuris Gallici & Romani, lib. 21. tit. 2. per totum: ex fol. 792. vsque ad fol. 818. & lib. 22. tit. 1. ex fol. 838. cum seqq.   Cardinalis Dominicus Tusc. practicarum conclusionum iuris, tom. 4. littera, F. conclus. 225. cum infinitis seqq. ex fol. 778. vsque ad fol. 885.   P. Ludouicus Molina tom. 1. tract. 2. disp. 187. & seqq. ex fol. 1130.   Et hi quidem nunc relati Authores tractant etiam[sect. 7] de Trebellianica, & Falcidia, & de coniecturis, quae ad vnam & alteram pertinent, ac inter alios absolute magis explicant Anton. Gabr. communium conclus. lib. 4. tit. 4. ad Trebellianum, per totum.   Marcus Anton. Peregrinus de fideicommissis, art. 3. per totum, vbi latissime & vtiliter; & idcirco videndus omnino.   Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vlt. volunt. lib. 7. tit. 11. & 12. & lib. 9. tit. 13.   Angel. Matheacius de legatis & fideicommissis, lib. 4. cap. 6. & cap. 15.   Michael Grassus receptarum sententiarum, §. Falcidia, & §. Trebellianicae: vbi distincte & breuiter.   Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 42. cap. 31. de Trebellianicae deductione, & cap. 34. de lege Falcidia.   Antonius Corsetus in tractatu Trebellianica, per totum.   Rolandinus de testamentis & vltimis voluntatibus, rubrica 29.   Anton. Pichardus ad §. sed quia haeredis, & §. seq. Instit. de fideicommissar. haered. Ex fol. 1118. vsque ad fol. 1154. & ad tit. Instit. de lege Falcidia, ex fol. 1034. vsque ad fol. 1072. vbi Duarenus, Goueanus, Connanus, Cuacius, Zazius, Anton. August. Prateius, Alexander ab Alexand. Viglius, Corras. Mencha. Alciatus, Sarmientus, D. Spino commemorantur.   Ioan. Philippus in summa vtrinsque iuris, ad titulum ff. ad legem Falcidiam, & ad S C. Trebellianum.   Sebastianus Naeuius ad eosdem titulos.   Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 5. ex cap. 11. cum seqq.   Ferdinand. Vasq. de Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 8. per totum, & lib. 2. §11. per totum.   Hippol. Riminaldus in cons. 131. per totum, lib. 2. & cons. 510. lib. 5.   Iacobus Cancerius variar. resolut. cap. 2. de Trebellianica, & Falcidia.   Francisc Cofort. Commun. opini. verbo, Falcidia, & verbo, Trebellianica.   Villalobos commun. opin. verb. Quarta.   Francis. Hotmannus disp lib. 1. cap. 2.   Anton. Faber. ad tit. C. ad S C. Trebellianum, & tit. C. ad l. Falcid. definit. 1. & seqq.   Ioan. Matien. in l. 1. tit. 3. lib. 5. gloss. 19. per totam: & ibid. Azeuedius num. 101.   Arisminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de Trebellianica, fol. 402. & tit. de lege Falcidia, fol. 378.   Thomas Cornerius in codice iuris Gallici & Romani, lib. 21. tit. 1. per totum: ex fol. 792. cum pluribus seqq. & lib. 23. tit. 1. de lege Falcidia, ex fol. 916. vsque ad fol. 933.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 7. cap. 30. per totum, vbi de Trebellianica, & lib. 8. cap. 22. & quinque seqq. ex fol. 292. vsque ad fol. 322. vbi de Falcidia, & ad tit. C. ad legem Falcidiam, ex fol. 553. vsque ad fol. 570.   Ioann. Vincentius Hondedeus in consilio 45. & 46. lib 2.   Petr. Surd. in cons. 342. lib. 3.   Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusion. iuris, tom. 8. littera, T. conclusione 375. cum multis seqq. ex fol. 372. vsque ad fol. 394. vbi de Trebellianica latissime, & tom. 3. littera, F. conclus. 36. & tribus seqq. ex fol. 554. cum seqq. vbi de Falcidia. Hieronymus Caeuallos commun. contra communes, quaest. 26. & quinque seqq. vbi de Trebellianica, & Falcidia, & dicta quaest. 30. in fine, inquirit, vtrum hodie de iure huius Regni, Trebellianica, & Falcidia procedant, & refert Authores quamplures huius Regni; & quaest. 665. in fine, num. 12. vbi etiam alios commemorat, & iunge Azeuedum ibi non relatum, in dicta l. 1. tit. 4. lib. 5. num. 121. Pichardum etiam ad principium, Instit. de lege Falcidia, ex numero 26. vsque num. 51. quem ego recensui, & quaestionem excitauri in commentariis de vsufructu, cap. 60. ex num. 6. vsque ad num. 14. de Falcidia etiam late agit Pat. Ludou. Molina tom. 1. tract. 2. disputat. 213. fol. 1292. & de Trebellianica, disput. 187. De legatis vero, & coniecturis omnibus circa le[sect. 8]gata, atque materiam eam adeo latam & vtilem vltra ordinarios in suis locis, & infinitos alios in suis responsis, decisionibus, & consiliis, vt ab eis relatos omittam, videndi sunt omnino Antonius Gabriel communi. conclusio. lib. 4. tit. de legatis, per totum.   Guill Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, el 2. tractat. de fideicommissaria substitutione, ex numero 137. cum multis seqq.   Gualdensis de arte testandi, tit. 6. de legatis, per totum, ex fol. 217. vsque ad 320.   Ferdinand. Vasq. de Menchac. de succes. progressu, lib. 3. §. 27. per totum, & §. 29.   Anton. Gomezius tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, per totum, vbi late scribit materiam.   Didac. Couarr. in cap. Rainuntius, de testamentis, §. 10. per totum.   Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. c. 1. ex num. 60. cum seqq.   Sebastianus Medicis de diffinit. Part. 2. diffinit. 78.   Cardinalis Francisc. Mantica de coniect. vlt. volunt. lib. 8. per totum, & lib. 9. per totum, & lib. 10. tit. 1. & tribus seqq. & lib. 12. tit. 1. cum seq. vsque ad tit. 7. quibus in locis dilucide & distincte explicat coniecturas, quae versantur circa legata.   Simon de Praeris de interpretatione vltim. volunt. lib. 4. interpret. 1. circa legat, ex fol. 281. vsque ad lib. 5. & fol. 437. vbi latissime coaceruat materiam, & cogerit, atque resoluit quamplurima vtilia, & assidua in negotiis forensibus, & practicis.   Michael Grassus receptarum sententiarum, §. Legatum, per totum: vbi etiam late pertractat materiam, & distincte admodum procedit, atque 80. quaestiones principales conficit.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, art. 31. &. 33.   Rolandinus de testamentis & vltimis voluntatibus, rubrica 8. & 9.   Iacobus Menoch. lib. 4. praesumpt. 105. cum multis seqq. vsque ad praesumpt. 165. qui videndus est omnino circa coniecturas, & materiam legatorum, loquitur enim vtiliter in proposito, & ad titulos omnes Infortiati, qui ad legata pertinent, commentaria conficit.   Pet. Greg. in syntagmate iuris, 3. part. lib. 42. cap. 34. & 35. ex fol. 1001. vsque ad fol. 1014.   Ang. Matheacius de legatis, & fideicommissis, lib. 1. cap. 1. 2. & 3. & lib. 2. cap. 1. & 2. & Cap. 16. cum seqq.   Ioan. Matienzus in l. 1. tit. 4. glos. 14. &. glos. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae.   P. Ludouicus Molina in commentariis de iust. & iur. tom. 2. tract. 2. disp. 193. cum multis seqq. vsque ad disp. 206. fol. 1188.   Ioann. Philipp. in summa vtriusque iuris, ad tit. ff. de legat. 1. ex fol. 253.   D. Spino in speculo testamentorum, gloss. 6. & 7. & gloss. 8. principali de legato pure relicto, & glossis seqq. vsque ad 15.   Sebastianus Naeuius select. interpret. iur. ad tit. ff. de legat. 1. & C. de legatis.   Anton Pichardus ad tit. Instit. de legatis, ex fol. 900. vsque ad fol. 1034.   Anton. Faber in lib. 9. Codicis, ad tit. C. de legatis, definit. 1. & seqq.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 8. cap. 1. cum pluribus seqq. vsque ad cap. 22. & cap. 28. cum pluribus seqq. vsque ad tit. ff. de rebus dubiis.   Donellus ipse ad titulum, C. de legatis, ex fol. 483. vsque ad fol. 499.   Vincentius Carocius casu 56.   Arism. Tepatus variar. lib. 2. tit. de legatis conditionalibus, & tit. seqq. ex fol. 364. vsque ad fol. 378. & tit. de rebus dubiis circa legata, ex fol. 18. cum seq.   Thom. Cornerius in codice iuris Gallici & Romani, lib. 22. tit. 1. de legatis, ex fol. 838. vsque ad fol. 916.   Cardin. Dominicus Tusc. Practicar. Conclus. iuris, tom. 5. lit. L. conclus. 33. cum infinitis seqq. ex fol. 37. vsque ad fol. 143.   Anton. Cardosus in praxi, verbo, legatum, ex fol. 205. Anton. Thesaurus lib. singulari quaestionum forensium, quaest. 67. & 68. & vide quaest. 41. num. 7. vbi post Bellum in cons. 48. inquirit, vtrum legatum praescribi possit, si debito tempore non petatur: & iunge eidem Gualdensem dicto titulo de legatis, cautela 31. Laram in l. si quis a liberis, §. vtrum, ex num. 101. cum seqq. Decium in cons. 211. eundem Thesaurum libro eodem singulari, quaest. 86. ex num 4. vbi an haeres legatum nondum agnitum possit praescribere: & an legati annui solutio possit praescribi: Et de vtroque D. Spino in speculo testam. gloss. 8. principali, de legato pure relicto, ex num. 65. vsque ad num. 69. Menchaca de succes. creat. lib. 1. §. 10. num. 37. Couarr. resolut. lib. 1. cap. 9. num. 5. vers. illud profecto. Optime Ang. Matheacius de legatis & fideicomm. lib. 4. cap. 2. de eodem etiam, vtrum legata, & fideicommissa praescribi possint, & a quo tempore praescriptio incipiat, Pet. Surd. in cons. 73. num. 10. & 33. & vide num. 32. lib. 1. & in consil. 123. num. 10. eodem lib. 1. latius in comment. de alimentis, tit. 9. quaest. 6. num. 19. cum seq. fol. 580. vbi vide omnino. Ioannes Guttierr. canonicar. lib. 2. quaest. 26. Stephan. Gratian. disceptat. forensium lib. 1. cap. 2. & decis. 4. num. 7. cum seq. Surd. idem in cons. 251. num. 8. lib. 2. vbi an restituatur legatarius ex causa ignorantiae aduersus praescriptionem rei legatae. De eadem etiam legatorum materia Ioan. Garfias de expens & meliorate. cap. 17. Hondedeus in cons. 61. lib. 1. & in consil. 57. lib. 2. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, sine curator, ex num. 118. Petr. Surd. decis. 76. &150. in cons. 191. num. 25. & n. 1. lib. 2. vbi an hypotheca detur pro legatis, siue haeredis bona sint ta cite hypothecata: latius idem Surd. in cons. 209. lib. 2. vbi vide omnino Ripam in l. 1. num. fin. de legat. 1. & quando hypotheca competat in solidum, & an extendatur ad interesse, & a quo tempore: an etiam, si haereditaria bona alienentur per haeredem, sint affecta onere hypothecae. Vide Ioan. Anton. Lanarium in cons. 10. num. 4. &. 5. Surd. d. cons. 209. Surd. ipse in cons. 211. nu. 7. lib. 2. vbi an legatum efficiatur caducum quando legatarius praecedit testatori. Et iunge Decian. in cons. 44. num. 98. lib. 3. & in cons. 20. num. 2. lib. 4. vbi in donatione, & omni alia dispositione loquitur, & in donatione, quando praemoritur donatarius. Vide Mascard. tom. 1. conclus. 564. & conclus. 75. Anton. Fabrum ad tit. C. de reuocand. donat. definit. vltim. fol. 1103. Tusc. tom. 2. littera, D. conclus. 204. fol. 920. Graeueus in addit. ad. And. Gail. lib. 2. conclus. 40. consideratione 1. fol. 136. Surd. etiam ipse in cons. 209. & in cons. 191. lib. 2. vbi an hypothecaria quae datur pro legatis, detur solum pro haereditaria portione, & quae exigat, & contra quos detur, vide etiam in cons. 51. num. 1. lib. 1. Marc. Anto. Peregrin. de fideicomm. art 4. ex. num. 57. Vbi euictis rebus haereditariis extra testatoris cogitatum, an minuantur legata. Et ibid. num. 59. si ad legata omnia praestanda, haereditas non sufficiat, quomodo legatarius solui debeat, Escobar computatio. 10. Et iunge Caeuallos commun. contra communes, quaest. 103. Vincent. de Franchis decis. 236. ibid. etiam Peregrin. d. art. 4. e. num. 55. vtrum res haereditariae pereant periculo legatariorum. Et legatarius, si priuetur legato, quia non paruit praecepto testatoris, legatum cui applicetur. Vide eundem Peregrin. de fideicomm. art. 11. num. 134. Et legatarius quotae haereditatis, vel certae rei, an teneatur ad aes alienum? vide Ceruantes in. l. 16. Tauri, num. 21. & seq. Achil. Pedrocham in cons. 2. n. 148. & 149. & n. 170. & seq. Ioan. Gutierr. practicarum lib. 2. quaest. 58. Azeuedum in leg. 5. tit. 6. lib. 5. num. 7. & in l. 8. tit. 10. eod. lib. 5. num. 8. Denique in hac legatorum materia, vide nonnulla vtilia per Bonifacium Rogerium in consil. 10. & in consil. 34. & in consil. 3. lib. 2. duas regulas valde vtiles per Achil. Pedrocham in cons. 8. num. 46. & 51. Ex quibus etiam legatum renocetur, siue reuocatum censeatur tacite, vel expresse vide omnino Petr. Surdum in consil. 14. lib. 1. vbi ponit exempla: & iunge Mascardum tom. 3. conclus. 1281. &. 1286. Mieres de maioratu, 1. Part. quaest. 43. per totam. Caualcan. decis. 31. part. 3. Grassum §. Legatum, q. 78. & duob. seqq. Simonem de Praetis lib. 4. ex fol. 425. Cum multis seqq. Achil. Pedrocham in cons. 23. ex num. 14. cum multis seqq. Vincent. de Franchis decis. 283. Gratianum regula 458. Anton Gomezium tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 55. & 66. Legatum deinde, quando dicitur Lego centum, quae debeo, an valeat, etiamsi nihil debeatur. Et quid, quando testator credebat se debere? Vide Surdum in cons. 53. num. 20. lib. 1. & latius alio cap. infra hoc eod. lib. & tractatu: Et legatarius mobilium, aut rerum, an consequatur pretium rei redemptae post mortem testatoris per fiscum, vel per alium? Vide eundem Petrum Surdum in cons. 26. nu. 4. & 6. Et an agat contra tertium ad bona obligata excusso haerede, & agens hypothecaria, vtrum petere debeat, quod sibi satis fiat ex re obligata. Ipsemet Surdus agit in cons. 51. num. 5. & 6. lib. 1. Quod attinet vero ad Legitimam, & quantitatem[sect. 9] Legitimae, & eius augmentum; species etiam, atque fauorem Legitimae, atque caetera omnia, quae ad eum tractatum pertinent, videndi erunt omnino Authores nonnulli, aliis permultis omissis, qui omnia necessaria, tam de iure communi, quam de iure Regio, absolute pertractant.   Marc. Anton. Cuccus in tractat. de legitima, vbi late explicat omnia in proposito necessaria.   Emanuel Suarez receptarum sententiarum, versiculo, Legitima.   M. Anton. Cuccus in repetitione authent. Nouissima, C. de inofficioso testamento, vbi late, & erudite.   Anton. Gabr. commun. conclusionum, lib. 6. tit. de legitima, per totum,   Franciscus Viuius communium opinionum, lib. 1. opinione 199.   D. Ferdinan. Vasq. de Menchaca de succes. creatione, lib. 1. §. 10. ex nu. 168. vsque ad num. 668. & lib. 2. §. 20. ex nu. 192. vsque ad nu. 323. vbi latissime, & absolute. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. legitima, per totum. Vbi distincte & plene, explicat materiam, & 48. quaestiones principales conficit.   Ioannes a Roxas in epitome successionum cap. 3. & cap. 8. & 9.   Chassaneus in consuet. Burgundiae, rubrica 7. §. 5. glossa Meilleur.   Petrus Gregor. in syntagmate iuris, 3. Part. lib. 44. cap. 5. de legitima, per totum, fol. mihi 1059. cum seq.   Borgninus Caualc. de vsufruct. mulieri relicto, num. 192. & 193. & decis. 22. p. 3.   Ayora de partitionibus, 2. parte, ex fol 75. cum seq. & 3. part. ex fol. 123.   Vincentius Carocius casu 70.   Andr. Gail. practicar. obseruationum, lib. 2. obseru tione 119. & tribus seqq.   Francisc. Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. cap. 10.   Angel. Matheacius de legatis & fideicommiss. lib. 4. cap. 7. & 8. & cap. 13. & 14.   P. Ludouic. Molin. tom. 1. de iustit. & iure, disp. 236. cum seq. vsque ad 246.   Antonius Thesaurus decisione pedemontana 46.   Ioan. Philipp. in summa vtriusque iuris, ad titulum C. de inofficios. testamento, ex fol. 62. vsque ad fol. 91. vbi plenum tractatum conficit de Legitima.   Ioan. Matienzus, & Alphons. Azeuedus in leg. 3. tit. 8. lib. 5. nouae collectionis regiae; & in l. 1. eiusdem tituli. Idem Matienzus in leg. 1. tit. 4. gloss. 10. ex num. 51. cum seq.   Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 23. & seq. vsque ad cap. 35.   M. Antonius Peregrinus de fideicomm. art. 36. per totum, vbi optime. Et in cons. 21. lib. 4. & in cons. 67. & 81. lib. 1.   Ioan. Vincentius Hondedeus in cons. 45. & 46. & in cons. 66. & 76. lib. 2.   Petrus Surdus in consil. 45. & 128. & 148. lib. 1. & in cons. 185. & 192. & 206. & 215. lib. 2. & in cons. 341. & 388. & 404. lib. 3. & in cons. 484. lib. 4.   Marcabrunus in consil. 79. per totum.   Hippolytus Riminald. in cons. 148. per totum, lib. 2. & in cons. 469. lib. 4. & in cons. 547. & in cons. 510. lib. 5.   Alexander Trentacinquius variarum resolutionum, lib. 1. titulo de legitima, resolutione prima, & quatuor seqq. ex. fol. 80. vsque ad fol. 99.   Iacobus Menoch. de arbitrariis, lib. 2. casu 163. & casu 149.   Fontanell. de pact. nuptial. clausula 4. glos. 24. ex num. 39. cum seq. vsque ad num. 57.   Iacobus Cancerius variar. resol. cap. 3. de legitima, per totum.   Bernard. Graeueus in addit. ad Andream Gail. lib. 2. conclus. 119. cum seq. ex fol. 351. vsque ad fol. 361.   Aluarus Valascus in praxi partitionum, & collationum, cap. 17. & tribus seqq.   Arisminus Tepatus variarum lib. 2. titulo de legitima, ex fol. 354. vsque ad fol. 360.   Antonius Gomezius tom. 1. variar. cap. 11. num. 23. & 24. & seq.   Antonius Cardosus in praxi, verbo, legitima, fol. 210.   Emanuel Costa in cap. si pater, de testamentis, in 6. prima parte, verbo, si decederet, per totum, & 2. parte, verbo, debitae, & verbo, priuare non possit.   Achilles Pedrocha in consil. 6. per totum.   Thadaeus Pison. variar. resol. lib. 2. cap. 8.   D. Spino in speculo testamentorum, gloss. 17. principali.   Hieronymus de Caeuallos commun. contra communes, quaestione 23.   Antonius Pichardus ad §. igitur quartam, Instit. de inofficioso testamento, num. 38. & 39. & ad rubricam de haered. quae ab intestato deferuntur, num. 60. & seq. & ad rubricam de vulgari substitutione, num. 54. & seq.   Cardinalis Dominicus Tusc. practicarum conclusionum iuris, tom. 5. littera, L. conclus. 181. cum infinitis seqq. ex fol. 153. vsque ad fol. 222. Et vere si praefati Authores originaliter praelegantur, nihil in proposita materia euenire poterit, quod ex professo resolutum non fuerit. An autem Legitimae praescribatur spatio triginta annorum (quod non attingunt maiori ex parte) vide Petrum Surdum in cons. 128. num. 15. lib. 1. Stephanus Gratianus decis. 4. Et bona patris an sint obligata filio pro Legitima, vide eundem Surdum in cons. 51. num. 4. & 5. & seq. lib. 1. Et Legitimam vtrum filius eligere possit in bonis aliis legatis, quando potest eam aliunde consequi, vide Surdum ipsum in cons. 148. num. 11. lib. 1. Denique (vt rem hanc absoluamus) quod attinet[sect. 10] ad testamenta quouis modo confecta, fauorem, interpretationem, solemnitatem, praesumptiones generaliter, & coniecturas iuridicas variis in casibus, & articulis, & plurima alia, quae in tractatu testamenti in scriptis, & nuncupatiui, & coniecturarum, atque praesumptionum vtriusque inquiri frequenter solent, & latissimam habent Interpretum explicationem, videndi magis erunt Authores sequentes, vt infinitos alios scribens atque consulto omittam.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, testamentum, el 1. & 2. & verbo, mortuo itaque testatore, el 1.   Ferdinand. Vasq. de Menchaca de successionum creatione, lib. 1. ex praefatione, cum pluribus §§. seqq. & l. 2. §. 2. per totum, & de successionum progressu, lib. 1. §. 1. per totum.   Gualdensis de arte testandi, tit. 1. de testamentis, per totum.   Iulius Clarus §. testamentum, per totum.   Chassaneus in consuet. Burgundiae, rubrica 7. §. 4. gloss. 4. Parson testament.   Didac. Couar. in cap. cum esses, & in cap. relatum, de testamentis, & in rubri. 1. part. num. 3. & seq.   Michael Grassus receptarum sententiarum, §. testamentum, per totum, vbi late, & distincte.   Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1.   Anton. Gabr. communi. conclus. lib. 4. titulo de testamentis.   Iosephus Ludouic. commun. opinionum, conclus. 58. & seqq. vsque ad conclus. 70.   Charondas lib. 2. verisimilium, ex cap. 10.   Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. ex cap. 6.   Gracharius receptarum sententiarum, verbo, testamentum, per totum.   Hieronymus Treutler in the sibus pandectarum, volum. 2. thesi 1. disp. 10. & seq.   Ioannes Dauth. in commentariis ad materiam testamentorum, titulo, siue rubrica 1. & seq.   Hugo Donellus commentariorum iuris ciuilis, lib. 6. cap. 1. & seq. & ad tit. C. de testamentis, vbi etiam Osualdus, eius Additionator.   Petrus Gregorius Tolosanus in syntagmate iuris, part. 3. lib. 42. cap. 1. cum seq. vsque ad cap. 10. ex fol. 940.   Catelianus Cotta in memorabilibus, verbo, testamentum.   Forcatulus dialogo 14. & 73.   Petrus Loriotus de testamentis, axiomate primo & seqq.   Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 2. per totum, vbi de coniecturis agit, quae circa testamenta versantur.   Iacobus Cancerius variar. cap. 4. de testamentis.   Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione prima, & pluribus seqq.   Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 7. dubitat. 2. & seq. ex fol. 190. vsque ad fol. 216.   D. Spino in speculo testamentorum, gloss. rubricae, part. 1. & 2.   Ioannes Philippus in summa vtriusque iuris, ad tit. ff. de testamentis.   Petrus Magdalenus latissime in commentariis de testibus in testamentis requisitis, prima parte, per totam.   Alexander Raudensis de analogis, libro primo, c. 28. per totum.   Burgos de Paz, Tellus Fernandez, Ceruantes, & teliqui in leg. 3. Tauri.   Ioan. Matienzus & Azeuedus longa serie in l. 1. tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae.   Antonius Gomezius in d.l. 3. Tauri, ex num. 23. vsque ad num. 66.   Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 94. & 180.   Emanuel Costa in cap si pater, de testamentis, in 6. prima parte, verbo, adiiciens, & verbo, in suo testamento.   Hieronymus Caeuallos, comm. contra communes, quaest. 474. & quaest. 700. & quaest. 87. & 94.   Ioan. Gutierr. pract. lib. 2. q. 35. & seq.   Sebastianus Naeuius selectar. interpret. iur. ad titul. ff. de testamentis.   Thom. Corner. in Codice iuris Gallici & Romani, lib. 20. tit. 1. de testamentis, ex fol. 742. vsque ad 786.   Antonius Faber in lib. 9. Codicis, ad tit. C. de testam. definit. 1. & seq.   Arisminus Tepatus variar. lib. 2. tit. de testamentis in genere, ex fol. 328. vsque ad fol. 339.   Cardinalis Dominicus Tusc. practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera, T. conclus. 89. & 90. & conclusionibus infinitis seqq. ex fol. 59. vsque ad fol. 146. vbi de testamentis, ipsorum coniecturis, & interpretatione agit latissime.   Pet. Gylenius ad tit. C. de testament.   Thadaeus Pison. variar. resolut. lib. 1. c. 1. per totum. # 2 CAPVT II. Quid voluntas, & vltima voluntas quid; quid etiam coniectura, & vnde dicta, & quibus modis diffiniatur, seu describatur, & quotuplex? Interpretatio rursus quid sit, & quibus modis accipiatur, quotuplex, & in quot species distinguatur. Denique quid praesumptio, & quotuplex, & qualiter multis modis diffiniatur, seu describatur, & an dici valeat Interpretatio, breuis & dilucida explanatio, & resolutio, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Terminos proprios ignorare, & prius determinare, quam terminos intelligere, turpe esse loquenti. -  2 Principiorum cognitionem, & doctrinam debere semper praecedere. -  3 Voluntas quid, & quid vltima voluntas, per totum numerum, vbi & quare vltima dicatur. -  4 Coniecturae tres etymologiae traduntur. -  5 Coniectura dicitur, quasi connexura, seu colligatura. -  6 Coniectura dicitur a coniectu, id est, directione quadam rationis ad veritatem. -  7 Coniectura dicitur a Coniecto, coniectas, frequentatiuo, quod idem est, quod Existimo. -  8 Coniectura, alia est hominis, alia iuris tantum, alia autem iuris & de iure. -  9 Coniectura hominis est ea, quae in iure non est expressa, sed iudicis arbitrio remittitur. -  10 Coniectura iuris est ea, quae ab ipsa lege inuenta, & approbata est. -  11 Coniectura iuris & de iure, est dispositio legis aliquid praesumentis, & super praesumpto, tanquam sibi comperto statuentis. -  12 Coniectura alia leuis, alia grauis, seu vehemens, & alia violenta, & de exemplis earum. -  13 Coniectura alia est temeraria, & alia est probabilis. -  14 Coniectura temeraria est ea, quae ratione caret, & longe a verisimili distat. -  15 Coniectura probabilis est ea, quae a verisimili deducitur, & in ratione fundatur. -  16 Coniectura pluribus modis diffinitur, seu describitur. -  17 Coniecturae diffinitiones nouem adducuntur. -  18 Coniecturae diffinitiones aliae proponuntur. -  19 Et Authoris placita nonnulla in medium proferuntur. -  20 Interpretatio quid sit, quibus modis accipiatur, & in quot species distinguatur. -  21 Interpretationis diuisiones permultae remissiue. -  22 Interpretationis diffinitiones nonnullae ex sententia Baldi deductae, & per Menochium, Simonem de Praetis, & Camillum Gallinium, congestae. -  23 Cardinalis etiam Francisci Manticae in eodem articulo obseruationes nouissimae, quae ex eiusdem Baldi doctrinis procedunt. -  24 Interpretationem diuersimode accipi ex sententia Cardinalis Dominici Tusci, cuius ex sententia aliorum placita nonnulla commemorantur per totum numerum. -  25 Interpretatio accipitur variis modis, provt ex Cardin. Francisc. Mantica, & Camillo Gallinio latius recensetur hoc numero, & agitur de interpretatione declaratiua, item & de intellectiua. -  26 Et Authoris placitum quoddam proponitur. -  27 Interpretatio correctiua quae dicatur. -  28 Et quae extensiua? & ibidem de eadem adnotata nonnulla. -  29 Interpretatio restrictiua quae sit. -  30 Praesumere verbum; habere plures significationes, de quibus remissiue. -  31 Praesumptio alia est iuris tantum, alia hominis, & alia iuris & de iure. -  32 Praesumptio iuris quid sit, plene explicatum post alios multos, per Farinacium hoc loco commemoratum. -  33 Praesumptio hominis quid sit ex eodem Authore, post alios quamplures. -  34 Quid etiam praesumptio iuris & de iure, ex ipsomet Authore. -  35 Praesumptionem multis modis diffiniri, seu describi. -  36 Praesumptionis diffinitiones septem adduxisse Franciscum Manticam. -  37 Duodecim Farinacium, prout hic adnotatur. -  38 Praesumptionem semper versari circa rem dubiam quae scilicet esse, vel non esse potest. -  39 Praesumptio versatur circa id quod est gestum, sed ignoratur qualiter gestum. -  40 Praesumptio, & coniectura quamuis in effectu differant. -  41 Idem tamen dici possunt, prout hic ad notatur. -  42 Coniectura ex sententia Socini significat praesumptionem. -  43 Et recte quidem ex sententia Authoris, prout hic adnotatur. -  44 Praesumptionem interpretationem dici secundum Baldum. -  45 Praesumptionem, & interpretationem differre secundum Alciatum. -  46 Sed quod attinet ad tractatum, praesentem coniecturarum vltimarum voluntatum, non differre ex sententia Authoris, prout hic obseruatur. PRo dilucida, atque absoluta, breui tamen & distincta huius Capitis explanatione, ex[sect. 1] quo tria confici capita possent, inprimis constituendum; atque obseruandum erit, loquenti turpe quidem esse, proprios terminos ignorare, & prius determinare, quam proprios terminos intelligere, quemadmodum obseruauit Angelus in consilio 110. Sanctissima, in princip. Deinde principiorum[sect. 2] cognitionem, & doctrinam debere semper praecedere, vt colligit Baldus per illum text. in l. prima, ff. si certum petatur. Similiter, quod omnis, quae a ratione suscipitur de aliqua re institutio, debet a diffinitione proficisci, vt inquit Marc. Cicero lib. 1. officiorum, paulo post principium: & colligitur ex l. prima, ff. de testamentis, & l. de interdicto, ff. de aqua quotidiana & aestiua. Et post Baldum, Cagnolum, Mantic. & alios exornauit Sebastianus Medices de diffinitionibus, prima parte, in prooemio, num. 1. &c. Vtrumque etiam, videlicet quod doctrina omnis, & omnis disciplina recte a vocabulorum disciplina incipiat: & quod termini sunt prius intelligendi, antequam aliquid determinetur, sic enim & natura ab elementis incipit, & ars exordiri debet; obseruauit Prosper Farinacius commun. crimi. tom. 2. tit. 5. quaest. 36. n. 1. & seqq. idcirco de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum sermonem, & tractatum instituentes, nonnulla de voluntate, & vltima volumtate, de coniectura etiam, de interpretatione, & de praesumptione praemittenda velut necessario duximus. Ac primum, Voluntas quid sit in quo equidem non insistendum ideo decreui, quod Cardinalis Franciscus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 1. tit. 3. per totum: ex professo, atque late se explicauerit: Aluaradus etiam de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 1. per totum. Simon de Praetis de interpretat. vltimarum volunt. Libro 2. interpretatione prima, dubitat. 1. in principio, & solut. 1. & fol. 130. vsque ad fol. 132. Breuiter tamen rem peragendo, & quod ad nostrum attinet propositum, voluntatem in hoc tractatu accipi pro actu ipsius voluntatis, hoc est, pro dispositione; nam si quis alicui donat, haec dicitur esse voluntas donatoris, vt res accipientis fiat, leg. 1. in principio, ff. de donat. & id ipsum in testamentis, & vltimis voluntatibus quoties quis rem suam, vel etiam totum patrimonium in alium transferri desiderat, siue modo quocumque de bonis suis disponit; talis enim dispositio voluntas dicitur, quae & pro lege seruatur, & modis omnibus adimpletur, sicuti expressim probauit, atque exornauit Mantica ipse dicto tit. 3. num. 7. & 8. num. 9. post Socinum, Rolandum, & alios recte probauit: quod quamuis dispositio proprius, aut frequentius ad vltimam voluntatem referatur, tamen potest etiam commodissimé, nec quidem improprie intelligi de ea dispositione, quae fit inter viuos, cap. 2. in principio, & cap. cum in illis, de praebendis, lib. 6. §. vltimo, in fine, Instit. de acquisit. per arrogat. Vltima vero voluntas pluribus videtur posse diffiniri modis, sicuti quatuor diffiniuit Cardinalis Franciscus Mantica lib. 1. tit. 4. per totum, qui ex num. 3. vsque ad num. 8. duas adduxit, atque improbauit diffinitiones, & tandem num. 8. sic vltimam voluntatem diffiniuit, vt sit dispositio, quae a moriente facta intelligitur, ita vt post eius mortem exitum habeat; & singulas eius partes ibidem declarat. Sed & num. 10. aliter putat diffiniri posse, vt sit legitima dispositio de eo, quod quis post mortem suam fieri vult: & singulas quoque partes latius explicat. Nec dissentit Simon de Praetis lib. 1. dubit. 1. solut. 3. fol. 132. de voluntate namque, licet non ita exacte, sicut Mantica egerit, & dumtaxat, atque generaliter dixerit, quod voluntas est affectio animi ad aliquid applicata, & deliberata acceptio eius, quod placet, idque ex sententia Baldi, & aliorum quos ibi refert, quod voluntati testamentariae, sicut & cuilibet aliae inter viuos conuenit, vt vides, statim dubit. 1. in principio, fol. 130. num. 6. vltima voluntas quae dicatur, inquirit, & respondet, quod vltima voluntas est vnius hominis habilis dispositio, de eo quod fieri, vel capi velit post mortem suam, morteque sua effecta irreuocabilis & firma per alium adimplenda, vt latius prosequitur ibidem. Et solut. 1. fol. 131. inquit num. 1. quod vltima dicitur, quia alia eam non sequitur, leg. 2. §. de legitima. ff. de suis & legitimis haeredibus: & post eam alia facta non est, leg 1. §. 1. ff. de bonorum possess. secundum tabul. licet sola promulgata, & condita sit, l. illa verba ff. de. verborum signif. vel mille ante eam factae sint, quia vltima dumtaxat praeualet, & attenditur, §. posteriore, Instit, quibus modis testament. infirment. cum similibus, de quibus per ipsum Praetis ibidem, & per Antonium Pichardum in dicto §. posteriore. Conueniunt itaque praefati ij duo Authores effectu, quamuis diuersimode loqui videantur: Aluaradus autem lib. dicto cap. 1. per totum: quamuis nonnulla cumulat, nec voluntatis quoad nostrum, & ab eo institutum attinet tractatum, diffinitionem certam, nec vltimae voluntatis aliquam proponit, vt ibidem videbitur. Sed & Sebastianus Medices de definitionibus, pariter diffinit. 76. testament. num. 32. quamuis dixerit, quod vltima voluntas accipitur dupliciter, inconcreto scilicet, & in abstracto, & quod datur vltima voluntas nominata, & innominata, eiusdem tamen, neque voluntatis in genere, diffinitionem aliquam adducit. Caeterum Cardinalis Dominicus Tusc. practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera V. conclus. 279. fol. 635. quod voluntas de fui essentia debeat esse libera, & quod in omni actu requiratur, probauit ibidem, & nonnullis conclusionibus sequentibus. Voluntas tamen quid sit, siue qualiter diffiniatur, vel describatur (quod in argumento dictae conclus. 279. proposuit, siue promisit) nequaquam explanauit, sic nec promissum aut propositum adimpleuit. Secundo deinde & principaliter obseruandum est,[sect. 4] cum inquiritur, coniectura vnde dicatur, quod coniecturae tres etymologiae constitui solent communiter. Ac primum equidem coniecturas dici, quia con[sect. 5]iunguntur origini suae, & esse quasi connexuras, & colligaturas; vt per Baldum in l. 1. num. 6. circa medium, vers. unde quaeritur, C. de priuilegio dotis, quem referunt & sequuti sunt Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 1. num. 2. Mascardus de probationibus, tom. 1. quaest. 13. num. 6. Prosperus Farinacius communium criminalium lib. 2. titulo de indiciis & tortura, quaest. 36. num. 157. nec dissentit Iacobus Menochius lib. 1. praesumpt. 7. num. 23. Dici[sect. 6] etiam potest, coniecturam dictam esse a coniectu, id est, directione quadam rationis ad veritatem: vnde M. Tullius ad Herennium, statum coniecturalem appellat, cum per coniecturas quaeritur, an aliquid factum sit, vel non, & hanc etymologiam ponit Fab. Quintilian. lib. Instit. orat. cap. 7. quem referunt Menochius d. praesumpt. 7. num. 30. & Mantica dicto tit. 1. eodem num. 2. versiculo, sed Quintilianus, Farinacius vbi supra, num. 158. qui num. 159. demum subdit, dici etiam posse secundum Menochium vbi supra, Coniecturam dictam esse a Coniecto, coniectas, fre[sect. 7]quentatiuo, quod idem est, quod Existimo, vt ibidem ostendit. Rursus coniectura alia est hominis, alia iuris tan[sect. 8]tum, alia autem iuris & de iure; sic primo loco distinxit Franciscus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 1. tit. 2. num. 1. & Manticam referendo, secuti sunt Mascardus de probationibus, lib. 1. dicta concl. 14. num. 16. Farinacius lib. 2. titulo de indiciis & tortura, quaest. 36. num. 160. dicens, quod coniectura & praesumptio, vnum & idem sint, ideo coniectura easdem recipit diuisiones, quas recipit praesumptio. Coniectura hominis, secundum eumdem Manti[sect. 9]cam dicto num. 1. versiculo, prima autem hominis, dici potest ea, quae in iure non est expressa, sed Iudici committitur, vt inspiciat, quid sibi videatur, & an aliquam fidem faciat, iuxta l. Minor 25. annis adito Praeside, ff. de minoribus, & 1. vtrum, ff. de donat. inter virum & vxorem, 1. ob carmen, & si tester, ff. de testibus, & per Baldum in siue possidetis, num. 6. C. de probationibus, & in rubrica, de praesumptionibus, num. 3. vbi hanc ponit differentiam inter coniecturam iuris, & coniecturam hominis, quia iuris coniecturae in legibus scriptae sunt; Iudicum vero (& sic hominis) coniecturae non possunt describi, quia pendent ex diuersis animi motibus, prout Farinacius sic explicauit dicta quaest. 36. num. 161. & in materia praesumptionis num. 96. & seqq. Coniectura iuris, secundum eundem Manticam[sect. 10] dicto num. 1. versiculo, secunda autem coniectura, aliud non est, quam ea, quae ab ipsa lege inuenta, aut approbata est, vt in l. cum auus, ff. de cond. & demonst. in l. cum acutissimi, C. de fideicommiss. in l. generaliter, §. cum autem, C. de Instit. & substit. in. l. licét Imperator, & in l. si seruus plurium, ff. de legat. 1. & alibi saepius, vt per eundem Farinacium vbi supra, n. 162. & n. 92. Coniectura denique iuris & de iure, secundum Manticam lib. 1. dicto tit. 2. num. 3. diffiniri potest, vt sit dispositio legis aliquid praesumentis, & super praesumpto, tanquam sibi comperto statuentis: Et Manticam secutus est Proserus Farinacius lib. 2. tit. de indiciis & tortura, d. quaest. 36. num. 163. qui subiicit, quod praesumptionem iuris & de iure sic diffiniuit eadem quaest. 36. num. 101. & diffinitionem praesumptionis posse etiam applicari coniecturae, sentit Mantica d. num. 3. cum coniecturam & praesumptionem, tanquam synonyma accipiat, & promiscue declaret, quocirca Farinacius ipsemet se remittit dicto num. 163. ad ea, quae in simili, de praesumptione dixit ibidem num. 85. & seq. Praeterea coniectura etiam communi Scribentium placito diuiditur, quod alia sit leuis, alia grauis seu vehemens, alia autem violenta, secundum eundem Manticam de coniecturis lib. 1. d. tit. 2. num. 6. vbi hanc diuisionem, quam in praesumptione ponunt Doctores relati per Farinacium dicta quaest. 36. n. 110. ipse applicat etiam coniecturae ea ratione, quia coniectura, & praesumptio idem sunt, & Manticam sequitur Mascardus de probationibus, lib. 1. dicta conclus. 14. num. 17. Farinacius dicta quaest. 36. num. 164. qui num. 165. coniecturae leuis exempla inquit deducenda ex his, quae de praesumptione antea scripsit num. 111. & seq. & num. 166. coniecturam vehemenrem, post Bald. Aymon. Crauet. & Manticam esse dicit, eam, quae ita adhaeret animo iudicantis, vt contrarium ei persuaderi non possit. Et melius explicandum ex his, quae de praesumptione vehementi scripta reliquit eodem in loco, num. 113. & tandem num. 167. subdit, coniecturam violentam dici eam, quae habet persuadendi necessitatem, vt in cap. quia verisimile, de praesumpt. & in l. non est verisimile, ff. quod metus causa, & per Bald. Aymon. & Manticam in locis ibi relatis. Sed & distingui potest tertio loco coniectura, quod[sect. 13] alia est temeraria, alia autem probabilis, vt per Manticam lib. 1. dicto tit. 2. num. 6. Mascardum lib. 1. dicta conclus. 14. num. 17. in fine. Farinacium lib. 2. dicta quaest. 36. num. 168. qui & praesumptionem sic diuisam ab eodem num. 18. & seq. adnotauit. Temeraria[sect. 14] coniectura ea est, quae ratione caret, & longe a verisimili recedit: probabilis autem, quae a verisimili[sect. 15] deducitur, & quae in ratione fundatur, secundum Baldum in l. Barbarius, num. 11. versicul quaeritur ergo, de officio Praetoris, Manticam dicto tit. 2. num. 6. & tit. 1. num. 9. vers. nam coniectura, Mascardum dicta conclus. 14. num, 18. & 19. Denique, coniectura pluribus modis diffinitur,[sect. 16] seu describitur, sicuti ex Baldi doctrinis deducitur, atque expressim adnotarunt post alios Mantica, Praetis, Petra, Menochius, Mascardus, & Farinacius, quos statim commemorabo: ex eisdem autem sequentes deduci valent diffinitiones: Ac primum equidem,[sect. 17] Coniecturam esse adeptionem, seu reputationem veri, ex aliquo alio sic verisimiliter ordinato: vel esse veri opinionem ex signo probabili deductam. Et hac diffinitione recte quidem dicitur, ex signo probabili, quia proprie coniectura ea dicitur, quae non a necessariis, sed a probabilibus oritur: si enim a necessariis oriretur, non dubia, sed certa res esset, & sic contra naturam coniecturae, quae est re dubia, & habet se ad esse, & non esse, quod post Manticam aduertit Farinacius, referendus statim num. 153. qui inde dicit, explodi diffinitionem alteram eorum, qui dixerunt, coniecturam esse praesumptionem a naturae necessariis prouenientem: vel etiam diffinitur, Coniecturam esse verisimilitudinem quandam probabilem, animum inducentem ad aliquid opinandum: Vel, esse rationabilem argumentationem a verisimilitudine fidem facientem, non autem necessario concludentem: Siue quod coniectura sit quidam mentis conceptus indiciis, vel iuris authoritate comprobatus: Siue, rei latentis indicium, per rationes, signa, & tempora sumptum: Aut esse coniecturam rationabile vestigium latentis veritatis, vnde nascatur opinio sapientis. Ita sane praefatas diffinitiones tradiderunt, & latius exornarunt Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 1. tit. 1. num. 5. & num. 8. & seq. Iacob Menochius lib. 1. praesumpt. 7. ex n. 21. cum pluribus seq. Petr. Anton. de Petra de fideicommis. quaest. 9. num. 93. Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpretat. 2. dubit. 1. solut. 1. num. 1. & 2. fol. 78. Iosephus Mascardus de probationibus, lib. 1. d. conclus. 14. ex num. 2. Prosperus Farinacius commun. criminal. lib. 2. titulo de indiciis & tortura, dicta q. 36. ex num. 152. vsque ad num. 157. ex quibus & aliae recenseri diffinitiones possent. Sed eis omissis, Simonis de Praetis diffinitio alia[sect. 18] adducetur dumtaxat, quam magis conuenientem tractatui nostro arbitratur, videlicet, quod coniectura est aequa personarum, & rerum, & rationum comprehensio, & collectio ad vnum directa, qua tantundem quis mouetur, ad existimandum, & fere credendum, affirmatiue, vel negatiue disponentem voluisse, vel noluisse conforme expressis, vel non expressis per eum: & sic dicit comprehendi coniecturam affirmatiuam, & negatiuam, & vtramque iure probari, vt de affirmatiua per tex. in l. cum pater, §. ab instituto, l. qui solidum, §. 1. ff. de legat, 2. l. nec semel, §. si inhabitationem, ff. quando dies leg. cedat, l. si seruus plurium, §. fin. & l. licet Imperator, ff. de legat. x.l. cum proponebatur, ff. de legat. 2. & de negatiua, per tex. vulgatum in l de pretio, ff. de Publ. in rem act. & in d.l. cum pater, §. euictis, & in l. vnica. §. sin autem ad deficientes, C. de caducis tollend. l. si alienus, ibi: Quia rogatus non est, ff. de legat. 2. l. Lucius, §. collegio, in fin. ff. de legat. 3. cum aliis. Ego, vero, vt in proposito articulo diffinitionis con[sect. 19]iecturae, sententiam meam interponam, nonnulla constituenda necessario duxi, ac primum equidem, Coniecturam in his dumtaxat casibus locum habere, in quibus facti quaestio versatur: nam ius ipsum certum est. quod Franciscus Mantica lib. 1. dicto tit. 1. num. 12. recte fundat & animaduertit, & conuenit aperte in hac eadem diffinitionis coniecturae materia Prosper Farinacius communi. criminal. lib. 2. d. quaest. 36. num. 153. Deinde, quod ad nostrum propositum & tractatum hunc attinet, satis sustentabilem esse Baldi diffinitionem in l. continuus, § cum ita, in fin. per illum tex. ff. de verbor. obligat. quem supra retulimus, quod sit quidam mentis conceptus, iudicis vel iuris authoritate comprobatus; quamuis enim non exprimat Baldus, ex quibus conceptus hic debeat formari, certum tamen est, supponere eundem, conceptum illum formandum esse ex his, ex quibus formari debet, vt coniectura deducatur probabilis. Item & alteram Baldi diffinitionem esse acceptionem, seu reputationem veri ex aliquo alio, sic verisimiliter ordinato: Siue esse rationabilem argumentationem, a verisimili deductam: Deinde Simonis de praetis diffinitionem (quod etiam ad nostrum pertinet tractatum) coniecturae effectum, & finem continere, atque exprimere ea, ex quibus aliqud colligimus, siue colligendum verisimiliter contendimus, ex quibus etiam adducimur; atque excitamur ad credendum, sic voluisse, vel noluisse eum; de cuius dispositione, & in casu dubio, voluntate coniecturanda agitur. Si ergo communem loquendi vsum inspiciamus, provt inspiciendum, in hac eadem coniecturali materia, alio cap. dicendum est, non adeo difficile nobis videbitur, Coniecturae diffinitionem elicere; facile potius (quod ad ipsam hanc materiam & tractatum pertinet) & vere quidem asseuerari poterat, coniecturam communiter dici, quod verbis dispositionis inspectis, & eiusdem ratione praecipua, siue disponentis fine, & intentione, ac etiam rerum, & personarum qualitatibus, aliisque circumstantiis consideratis, ex tacita voluntate, aut mente eius, qui disposuit, deduci, & colligi, siue necessario deducendum, aut colligendum contendimus verisimiliter. Et sic in summa, ac breuius diffiniri posset, quod coniectura dicitur in casu non expresso ex mente & voluntate verisimiliter collectum; quod etsi expressim & aperte dispositum non est, ex aliis expressis, siue legitimis argumentis, & rationibus verisimiliter & apte deducitur. Et inde probari poterit Tiberij Deciani diffinitio illa relata per Manticam d. tit. 1. num. 8. in fin. dicentis, coniecturam esse verisimilitudinem quandam probabilem, animum inducentem ad aliquid opinandum: nec esse necessarium vestigij verbum ab eodem Mantica additum, siue diffinitioni eidem nihil addere, vel detrahere, vtpote cum certum adeo sit a verisimili coniecturam deducendam regulariter, nec aliter deduci valeat, quam si vestigia voluntatis perscrutemur diligenter. Et hactenus de coniectura, in qua, vt vides, aliqua vltra praefatos Authores adnotauimus, quoniam turpe nimis est, aliorum scripta tantum referre, & nihil noui addere, sicuti Baldus scriptum reliquit in l. non est dubium, num. 28. C. de legib. & in repetit. l.I. in fine, C. de sacrosanctis Ecclesiis. Tertio deinde & principaliter obseruandum est, in eo articulo, in quo inquiritur, Interpretatio quid sit, quibus modis accipiatur, & in quot species distinguatur, animaduertendum fore, diuersimode id explicatum per Tiberium Decianum in consil. 36. n. 4. lib. 5. per Sebastian. Medices post alios permultos in tract. de leg. & statutis, quaest. 16. part. 3. per Camillum Gallinium de verbor. significatione, lib. 5. c. 2. & 3. & 5. per Tuschum, Sim. de Praetis, & alios referendos infra, & quidem Cardinalem Franciscum Manticam in commentariis de coniecturis vltimarum voluntatum, praefati articuli tractatum, & explicationem praetermisisse; postmodum tamen, atque ex proposito suscepisse eam in commentariis de tacitis & ambiguis conuentionibus. Quod attinet itaque ad Interpretationem, quamplurimae a Scribentibus traduntur eiusdem definitiones, prout constat ex loco Camilli Gallinij nunc relato, & alio Cardinalis domini Tusci, de quo infra, & aliis[sect. 21] inferius commemorandis, atque ex Simone de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 1. dubit. 1. solut. 1. per totam, fol. 9. & 10. Deinde, interpretatio[sect. 22]nem dici quinque modis, vt Baldus profitetur in l. 3. C. de liberis praeteritis, qui concludit, quod Interpretatio est commune nomen, quod adaptari potest ad omnem dispositionem, & repetit in l. vnica, §. ne autem, in fine, C. de caducis tollendis, dicens, quod interpretatio omnis nihil aliud est, nisi quaedam adaptatio; & latius Simon de Praetis vbi supra, & num. 2. refert Castrensem in cons. 338. Quia exceptiones, col. 2. vers. pro declaratione, & in cons. 340. Praemissis allegationibus, in princip. lib. 1. qui dixit, quod interpretatio sit congrua verbi dubij, vel orationis dubiae explanatio, & declaratio: & in effectu conuenit Angel. in l. si quis intentione, ff. de iudiciis, Alex. in cons. 78. num. 12. lib. 5. dicens, quod Interpretatio est voluntatis absconditae declaratio, & refert Alexandrum Cardinalis Mantica, statim commemorandus. Atque quod attinet ad nostrum tractatum, satis proprie diffinitiones hae procedunt: interpretari namque communi modo & vsu loquendi tunc dicimus, cum voluntatem dubiam, siue ambiguam, otationémve, aut partem aliquam dispositionis intelligere, percipere, atque explanare contendimus. Nec dissentit Aristoteles, quem expendit Menochius lib. 1. praesumpt. 27. num. 2. vbi dicit, quod interpretatio illa esse dicitur, quae ex verbis, & voce colligitur, ad declarandos animi affectus: similiter, quod coniectura illa esse dicitur, quae desumitur ex verbis & factis, aliisque signis, ad significandum quid aliquis censuerit; quod si ita est, recte (vt vides) procedit coniecturae diffinitio a me tradica supra, atque etiam elicitur interpretationis introducendae finis, siue quare interpretatio introducta fuerit, introductamque esse ad declarandum dubia, velambigua verba, siue dubiam dispositionem quamcumque explanandam, provt ex aliis Autoribus obseruauit in terminis Simon de Praetis lib. 1. dicta interpret. 1. solut. 4. in princ. fol. 13. & vide solut. 1. fol. 12. vbi post Baldum, & Alex. scripsit, quod interpretationes inuentae & inductae sunt, vt per eas actus roboretur, & non perimatur, & propter publicam vtilitatem, ne testamentum rumpatur; necnon ad ampliandum fauorem, & restringendum odium: vide etiam Camillum Gallinium de verborum significat. lib. 5. cap. 2. & 3. & 5. & hactenus Simon de Praetis. Nunc vero & nouissume vt antea dicebam Cardinalis Franciscus Mantica, in commentariis de tacitis & ambiguis conuentionibus lib. 1. tit. 16. num. 2. inquit, quod interpretatio nihil est, quam iudicium intellectus, & citat Baldum in cap. quanto, num. 1. in fine, de iureiurando, num. etiam 3. quod interpretatio pluribus modis describitur, & potest diffiniri: & primum,. vt nihil aliud sit quam aperta verborum significatio, ex Gloss. 2. in. l. 1. in prin ff. de origine iuris, & Bartolo in l. cessat, ff. de publicanis & vectigalibus, quam ideo reiicit ipse Mantica n. 3. & 4. quia congruit solum interpretationi declaratiuae, & interpretatio distinguitur a propria verborum significatione, l. 3. in prin. ff. de legitimis tutoribus, & Inst. de legitima patronorum tutel. & in§. illud non ex verbis, Inst. de lege Aquilia, inquit rursus num. 4. quod interpretatio diffinitur secundo, vt sit sermonum difficilium & perplexorum expositio, secundum Baldum in prooemio decretalium, num. 52. in vers. & generaliter, & num. 5. quod tertio potest diffiniri, vt sit ambiguae, vel absconditae voluntatis declaratio, ex Alexandro in consil. 78. num. 12. lib. 5. quem Praetis etiam commemorauit, vt diximus supra, & eodem num. 5. quod quarto diffiniri potest, vt sit congrua quaedam adaptatio, ex textu in l. item veniunt, §. praeter haec, in fin. ibi: Adaptanda est singulis verbis congrua interpretatio, ff. de. petitione haereditatis: quam in proposito adducit Baldus in l. vnica, §. ne autem, C. de caducis tollendis: Camillus autem Gallinius de verbor. significa. lib. 5. cap. 2. cum alias diffinitiones proposuisset, tandem num. 20. subdidit, secundum ipsum, sic interpretationem diffiniri posse, vt sit interpretatio cuiusque dispositionis, citra eius mentis, ac verborum suapte natura occurrentium vim, iuste atque artificiose facta expositio, & singulas partes explicat, ex num. 21. cum seq. Ego autem articulum hunc sic accipiendum existimo, prout supra num. 22. obseruaui, & tunc adiiciendum, ex duabus antea relatis a Mantica diffinitionibus, dicto num. 5. confici posse vnam, quae ad nostrum tractatum proprissime pertinet, vt scilicet interpretatio sit ambiguae, vel absconditae, aut dubiae voluntatis declaratio, item & in eo dubio congrua quaedam adaptatio, vt Mantica ipse notauit, nec dissentit Praetis in loco relato supra, & sic diffiniri posse interpretationem in hac materia, quam non ita diffiniuit nouissime Cardinalis Dominus Tuscus[sect. 24] practica. conclus. iur. tom. 4. littera. I. concl. 327. fol. 667. nam licet in summario dixerit in hunc modum: Interpretatio quid sit, quotuplex, & quid operetur; in contextu tamen nullam tradidit diffinitionem, sed dixit dumtaxat num. 1. quod interpretatio est duplex: quia alia est per modum declarationis, & ista nihil noui adducit, quia inest: alia vero est per modum suppletionis, & ista non inest veré & proprie, Baldus in consil. 212. Ea quae veniunt, lib. 5. Deinde Tuscus ipsemet num 6. dixit, quod interpretatio est duplex, necessaria, & probabilis: necessaria dicitur quae fit per punctum rationis: probabilis, quae fit per viam aequitatis, Baldus in cons. 411. Quidam Mediolanensis, circa principium, vers. sed certe, lib. 1. sequitur Crauera in cons. 3. Iudex habens, num. 3. rursus idem Tuscus conclus. 328. eod. tom. 4. littera I. cum dixisset in argumento conclusionis in hunc modum: Interpretatio multiplex, & qualiter sit permissa, vel non: inquit num. 4. quod interpretatio coniecturalis dicitur, quae oritur ex affectione, vel affectionis paritate, Baldus in cons. 428. num. 2. libr. 3. Interpretatiua est, quae oritur, vel fit a rationis legalis praecisa identitate, Baldus in cons. 427. num. 2. lib. 3. sine ratio sit expressa, siue non; dummodo ratio vnica possit excogitari; alias namque ratione nulla expressa, tunc interpretatio dicitur expositiua, ex sententia eiusdem Baldi in dict. cons. 428. num. 2. in fine. & num. 3. Et secundum haec multiplex dicitur interpretatio, cum triplex iam habeatur in dictis: subdit praeterea Tuscus ipse num. 8. quod passiua interpretatio, extensiua quoque est, quando agitur, vt lex, vel dispositio habeat interpretationem a iure communi, vel a lege antiquiori, vel quando oritur ex aliis, vt ibidem num. 9. Actiua vero, siue adiectiua interpretatio illa est, vt ibidem notat num. 10. per quam dispositio extenditur ad casus non comprehensos; & ita non habet locum in statutis, & dispositionibus, quae sunt contra ius commune, ex sententia Bart. in consil. 159. Visa quadam constitutione, num. 2. lib. 1. sic etiam interpretatio aliquando dicitur lata, aliquando stricta, prout tradit Tuscus idem tom. 4. littera I. conclus. 331. fol. 663. stricta interpretatio constat ex suppleuandis; lata autem interpretatio constat ex suppletione. Baldus in consil. 343. num. 3. lib. 1. Stricta interpretatio fit in odiosis, lata in fauorabilibus, in vlcimis voluntatibus, in beneficiis Principum, & aliis, vt ibi inuenies, & vide conclis. 330. eadem littera I. fol. 669. vbi dispositio dubia qualiter debeat interpretari, per totam eam conclusionem explicat, ac concludit rei dubiae interpretationem fieri debere secundum mentam disponentis, si de mente potest apparere, quia mens obtinet primum gradum, vt probant quamplurimi Authores relati num. I. vsque ad n 10. Si de mente non constat, attenditur verisimilitudo, & iste est secundus gradus succedens menti, vt eodem loco probatur, ex num. 10. attenditur etiam sensus, per quem absurdum vitetur: item & correctio dispositionis, vt ibi quoque obseruatur ex num. 30. cum pluribus sequentibus: item semper sit interpretatio, quod dispositio sit licita, Craueta in consil. 25. num. 20. Tuscus vbi supra, num. 63. & 64. ac denique ex aliis fit interpretatio rei dubiae, de quibus per eundem Tuscum in dicto loco, & infra per discursum totius tractatus, & per Camillum Gallinium de verbor. significat. lib. 5. cap. 6. ex num. 14. Caeterum Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis[sect. 25] & ambiguis conuentionibus lib. 1. tit. 16. num. 6. in fine, & num. 7. cum pluribus sequentibus, specifice magis & absolute, distinctius etiam superiora explicauit: nam num. 6. eiusdem tit. 16. cum dixisset, quod interpretatio accipitur pluribus modis, & primo pro aperta vocabuli significatione, vt dictum est in prima diffinitione, secundo pro mentis declaratione, iuxta tertiam diffinitionem: tertio pro correctione: quarto etiam pro extensione & restrictione, sicuti ea omnia comprobat ibidem, & vltra eum tradidit Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 9. cap. 21. num. 29. & quatuor seqq. dicens similiter, quod interpretatio accipitur variis modis; nam quandoque accipitur pro aperta verbi significatione, vt in. l. fin. C. de legibus, iuncta l. si lenones, C. de Episcopali Audientia, & in l. Gallus, § videndum, ff. de liberis & posthumis, l. iusta, ff. de verborum significat. quandoque accipitur pro mente disponentis, l. 3. in principio, ff. de legitimis tutoribus, & Instit. de legitima tutela, in principio: quandoque sumitur pro sententia ex vi rationis, vt inl. Gallus, §. quid si is, ff. de liber. & posthum. quandoque accipitur pro extensione, ristrictione, & argumento de similibus ad similia, vt in l. 2. §. eodem, ff. de orgine iuris, l. 3. ff. de iureiurand. l. item veniunt, §. licet autem, iuncto §. aptanda, §. praeter, §. in priuatorum, & §. petita, & l. sed & si lege, §. sed & fructus, ff. de petitione haereditatis; idem Camillus Gallinius lib. 5. c. 3. fol. 64. vbi ex Caepola in rubrica de verbor. signific. sub num. 135. & 136. inquit, quod interpretatio accipitur quinque modis. Primo, pro expositione vocabuli, dum redditur verbum pro verbo. Secundo, pro expositione, quae fit perpensa potius ratione, quam cortice vocabulorum. Tertio, pro adhaesione intellectus. Quarto, pro modo significandi attributo distinctioni ab intellectu. Quinto modo, pro disputandi subtilitate, quae prudentium authoritatem exigit, vt de his omnibus sunt iura & authoritates, quas Camillus ipse adducit per totum caput. Cum itaque praemisisset, atque dixisset Cardinalis Franciscus Mantica quibus modis accipiatur interpretatio, ex eisdem colligit, interpretationem in quinque species posse diuidi & distingui; alia namque est declaratiua, alia intellectiua, alia correctiua, alia extensiua, alia denique restrictiua: & conuenit Praetis de interpret vlt. volunt. lib. 1. solut. 1. num. 6. fol. 9. Quod attinet ad primam, quae dicitur Declaratiua, illa nihil noui inducit, sed quod factum est, ostendit, l. haeredes palam, §. sed si notam, ff. de testamentis, l. adeo, §. cum quis, ibi: Cum enim grana, ff. de acquirend. rer. dominio, & debet esse congrua expositio, l. item veniunt, §. praeter haec. vers. aptanda, ff. de petitione haereditatis: & dicitur interpretatio intrinseca, sicut ea quae procedit ex diffinitione Baldi, quem refert ipse Mantica, & latius explicat superiora dicto articul. 16. lib. 1. de tacitis & ambiguis conuentionibus, ex num. 7. vsque ad num. 12. quo numero inquit, quod interpretatio quae ex ratione expressa, vel tacite subintellecta colligitur, est intellectiua, & dicitur ex mente, & non extensiua, prout Bald. Aretinus, Curtius senior, Iason, Decius, Ripa, Angelus, & Aretinus ibi relati obseruant. Addiderim ego Camillum Gallinium de interpre[sect. 26]tatione collectiua. considerationem separatam habuisse, sed lib. 5. de verb. significat. cap. 5. folio mihi 65. colum. 3. & 4. expressim firmasse, interpretationem in genere quatuor continere species, cum quinque constituerit Mantica, vt vides, extensiuam scilicet, restrictiuam, declaratiuam, intellectiuam, ac correctoriam: cui conuenit communis Scribentium sententia, vt constat ibidem ex relatione quamplurimorum. Subdit & ipse Gallinius, & vere quidem atque iuridice, Baldi theoricam illam, quam & recenset & sequitur Mantica vbi supra (sed Camillum non citat) qui interpretationem distinxit in intrinsecam, & extrinsecam, & sic in duas species: ad diuisionem communem in quatuor species praedictas ideo reducendam fore, quod duae ipsae species a Baldo consideratae non sint species substantificae, sed potius qualitatiuae & accidentariae, quae eisdem & omnibus quatuor interpretationis speciebus relatis applicari possunt. Earum namque vnaquaeque potest esse intrinseca, vt recte adnotauit ibidem, & num. 11. dum dicit: Interpretatio declaratiua quae sit, conuenit aperte Francisci Manticae placitis superioribus: scribit namque, quod interpretatio declaratiua est, quae fit per congruam verbi obscuri expositionem, prout ibi exemplificat, & latius explicat. De tertia specie quae appellatur interpretatio col[sect. 27]lectiua, inquit Mantica ipse lib. 1. dicto artic. 16. n. 14. etiam seq. quod non est necesse aliquid adiicere, quia ad Principem solum pertinet, prout ibi probatur: Camillus autem Gallinius lib. 5. dicto cap. 5. ex num. 19. latius explicans, inquit, quod tribus modis conficitur interpretatio correctiua, per abrogationem, cum lex penitus tollitur, atque aboletur: per derogationem, cum pro parte legi detrahitur, vel derogatur: per ampliationem, cum legi quidpiam adiicitur, vt probat ibidem, & exornat nonnullis, d. numero 19. vsque ad 26. Quarta species est, quae dicitur interpretatio ex[sect. 28]tensiua, quae ex paritate vel similitudine rationis inducitur, & ad similes casus porrigitur, l. non possunt, ff. de legibus; nam interpretatio extensiua dicitur, cum verbis deficientibus, effectus dispositionis ad alios casus per similitudinem rationis trahitur, vt notat Baldus in l. si furiosi, num. 2. per illum text. C. de nuptiis. Neque aliud est interpretatio extensiua, quam suppletiua; quia etsi verba deficiunt, non deficit ratio, l. oratio, ff. de sponsalibus, prout haec omnia & alia tradidit ipse Mantica eodem tit. 16. num. 17. & 18. Caeterum de extensiua hac interpretatione latius equidem egit Camillus Gallinius de verbor. significatione, lib. 5. dicto cap. 5. & pluribus cap. seqq. & lib. 6. & 7. per totum, & in primis dicto cap. 5. libri quinti num. 2. inquit communem esse Scribentium sententiam, interpretationem extensiuam fieri, cum lex, vel dispositio vno casu loquens, ad alium consimilem producitur, vt in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthumis, & in aliis iuribus ibi adductis, & num. 34. recte aduertit, extensiuam, ac restrictinam, interpretationes illas duas esse praecipuas, circa quas magis insudant Doctores, & cap. 1. dict. lib. 6. num. 1. profitetur, materiam interpretationis extensiuae esse valde diffusam, ac periculosam: & ibidem, quid sit interpretatio extensiua, & quibus aliis synonymis nominibus nuncupetur, adducit: & num. 40. & seqq. interpretationi extensiuae locum esse, vbiverba deficiunt, sed non deficit ratio, & cum casus de quo quaeritur, non contineatur in verbis, neque in mente, & si in mente continetur, quod potius dicitur significatio, quam interpretatio: & cap. 2. eiusdem lib. 6. interpretationis extensiuae fuerit causa introductiua, ipse explicat, & cap. 3. per totum, quae sint ipsius fundamenta praecipua, & cap 4. quae causae proficiscantur ex eisdem fundamentis, & cap. 5. quod interpretatio extensiua diuiditur in duas species, in actiuam scilicet, & passiuam, & de diffinitione, & materia vniuscuiusque: Et iterum cap. 21. Camillus ipsemet ex n. 7. cum sequentibus, & cap. 6. eiusdem lib. 6. & multis seqq. vsque ad lib. 7. de extensiua interpretatione in omni materia, & dispositione correctoria, & in materia simul correctoria & poenali agit vtiliter, & lib. 7. per totum, de extensiua interpretatione, quae fit in materia limitatoria, seu exorbitanti; & haec quidem cum adeo plene habeantur in locis praecitatis, & penes dictum Authorem, nec hic, nec alibi hoc in tractatu repetere esset necessarium, nec vtile. Quinta & vltima species Interpretationis est re[sect. 29]strictiua, per quam dispositio restringitur, quae etiam modificatiua appellatur, l. quamuis, ff. de in ius vocando, & distinguitur a declaratiua, nam quando restringitur verbi significatio, non potest dici declaratio, quia per declarationem non detrahitur, nec adiicitur, sed quod est, detegitur, iuxta ea iura, quae in declaratiua interpretatione adducta fuere. Ita sane aduertit, & alia in materia enuntiat Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuentionibus, lib. 1. dict. artic. 16. num. 19. & 20. Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 5. dict. cap. 5. num. 7. & sequentibus. Vbi inquit, quod excommuni Interpretum sententia, Interpretatio restrictiua est, quoties lex, vel dispositio generaliter loquens, certis casibus minuitur, vel coarctatur. Et repetit lib. 10. cap. 1. num. 3. vbi inquit ex sententia aliorum, restrictiuam interpretationem nihil aliud esse, quam dispositionis generaliter loquentis, certis in casibus factam diminutionem, vel coarctationem. Et de hac interpretatione, & quando locum obtineat nec-ne, vide omnino, vt dixi, per totum illum librum decimum, vbi late & vtiliter; & hactenus de Interpretatione. Nunc vero quarto loco & principaliter, quod ad[sect. 30] praesumptionem attinet obseruandum erit, praesumere verbum habere plures significationes, sicuti palam deducitur ex his, quae cumularunt, atque scripta reliquerunt Mantica, Aluarad. Menoch. Praetis, & alij, quorum statim specificam faciemus mentionem. Camillus Gallin. de verb. signific. lib. 5. cap. 18. ex num. 1. vsque ad num. 37. Mascard. de probat. lib. 1. concl. 10. num. 1. & seq. vbi refert varias significationes huius verbi praesumere. Prosper. Farinacius communi. criminalium lib. 2. titulo de indiciis & tortura, quaest. 36. num. 83. Prima autem & principalis praesumptionis[sect. 31] diuisio haec est, quod alia iuris, alia hominis; alia autem iuris & de iure, secundum Baldum in rubr. C. de probat. num. 4. & in l. ea quidem, num. 5. C. de accusat. quem post alios sequuntur Cardinalis Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 2. num. 1. vers. praesumptio autem habet tres species, Mascardus de probationibus, lib. 1. quaest. 10. num. 17. Menochius praesumpt. 2. num. 3. & 11. lib. 2. Pet. Anton. a Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 81. & seq. Prosper. Farinac. dict. 2. & quaest. 39. num. 85. qui ex num. 86. vsque ad num. 93. post Bald. Menoch. Nouellum, Simancas, Alciatum, Manticam, Mascard. & Gand. sex recenset praesumptionis iuris diffinitiones praecipuas, inquit, quod est similitudo quaedam sufficiens ad rem dubiam, de qua creduntur credenda. Vel est probabi[sect. 32]lis coniectura ex certo signo proueniens, quae alio non adducto pro veritate habetur, Vel iuris praesumptio est, quando lex aliquid praesumit, & vlterius non procedit aliquid statuendo, siue cum aliquibus positis verisimilliter atque probabiliter, non autem necessario sequitur quod intendimus. Vel esse applicationem animi legislatoris ad versimile, onus probandi transferens. Nec ab ea differre diffinitionem alteram, qua dicitur praesumptionem iuris esse animi applicationem quandam ad alteram partium. Praesumptio hominis diuersimode quoque diffini[sect. 33]tur per Interpretes nostros, sicuti post eandem Manticam, Menochium, Mascardum, Gand. Sarmient. & alios obseruauit Farinacius ipsemet lib. 2. de indiciis, & tortura, dict. quaest. 36. ex num. 93. vsque ad n. 100. vbi secundum Baldum, quod praesumptio hominis est quidem conceptus causatus in mente ab aliqua probili coniectura: vel secundum Abbatem, est suspicio causata in animo judicis, vel alterius ex variis coniecturis, argumentis, vel indiciis; vel secundum Mascard. post Bald. quem allegat, illa proprie est hominis praesumptio, quae a iure expressa non est, sed Iudici committitur, vel diuersimode secundum Sarmientum, Menoch. &ibi relatos, provt videri poterit loco praecitato. Praesumptio autem iuris & de iure, diuersimode[sect. 34] etiam diffinitur per eosdem iuris nostri Interpretes, sicuti post Manticam, Menochium, Mascardum, Alciat. Nouellum, Gandin. & Pet. Anton. a Petra, ostendit Prosperus Farinacius dict. quaest. 36. ex num. 100. vsque ad num. 100. vbi post Bald. scriptum reliquit, quod est status a iure promulgatus ex indubia coniectura, vel est dispositio legis aliquid praesumens, & super praesumpto, tanquam sibi comperto statuens; vel fidei certitudo secundum Menochium, non ab euidentia rei, non a ratione ducta, sed ab authoritate credibili: siue ex sententia Curtij senioris, praesumptionem iuris & de iure, esse animi legislatoris applicationem adverisimile, confirmatam sanctione, siue quod ea est iuris & de iure praesumptio, quae in lege scripta est, & ita ab ea sancitum, ne contrarium probari possit, prout de his omnibus latius in dicto Farinacij loco inuenies actum. Rursus obseruandum est, praesumptionem multis[sect. 35] modis diffiniri, seu describi, id quod euidenter deducitur ex obseruationibus Francisci Manticae, post alios multos, in commentariis de coniectur. vltim. volunt. lib. 1. num. 5. & seq. Aluaradi de coniecturata mente de functi, lib. 1. c. 4. Iacobi Menochi praesumpt. 3. 4. & 5. & 8. num. 1. lib. 1. Iosephi Mascardi de probat. lib. 1. conclus. 10. ex num. 8. cum seq. Simonis de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 2. solut. 4. fol. 83. Prosperi Farinacij commun. criminalium, lib. 2. dicto titulo de indiciis & tortura, quest. 36. ex num. 67. ulque ad num. 83. Per. Anton. de Petra in tractatu de fideicommissis, quaest. 9. ex num. 74. cum seq. & quidem[sect. 36] Franciscum Manticum vbi supra, septem adduxisse diffinitiones, vti videbitur, Menochium, Praetis, Mascard. & Petram, alias adiecisse, Farinacium ve[sect. 37]ro duodecim congessisse ex d. num. 67. vsque ad n. 83. dicens in primis, quod praesumptio ex sententia multorum, est conceptus in mente causatus ab aliqua probabili coniectura: sententia vero aliorum, quod est cognitio rei veritatis ex circumstantiis resultans; vel asse (vt alij opinantur) suspicionem in animo iudicis, seu alterius causatam ex variis argumentis, coniecturis, vel indiciis, quae quo magis vrgert, eo magis firmatur suspicio. Et esse similem aliorum diffinitionem, qui dixerunt, praesumptionem esse coniecturam, seu diuinationem in rebus dubiis, collectem ex argumentis, vel indiciis per circumstantias frequenter euenientibus. Siue esse ratiocinationem a verisimili sumptam, vel esse rei dubiae rationabiliem coniecturam, a lege approbatam, ad aliquid in animo fingendum, vel quod aliud non est praesumptio, quom veritas, verisimilis, & non certa, vel quod est quidam motus animi, per quem cogimur apparentiam sequi, donec contrarium probetur: Siue quaedam verisimilitudo veritatis, necessario non astringens, aut alicuius facti dubij ex quodam indicio, aut plena, aut semiplena probatio. Aut denique argumentum, ad credendum vnum factum, surgens ex probatione alterius. Et hactenus Prosperus Farinacius, qui in haec verba concludit: Et ex praedictis diffinitionibus sumas quam velis, quia omnes tendunt ad idem, licet per diuersa verba. Et vlter relatos ab ipso, aliis etiam modis praesumptionem diffiniunt Sebastianus Medices de diffinitionibus, par. 2. diffinit. 7. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris, tom. 6. littera P. conclusione 609. fol. 460. Ego vero, vt quid sentiam in proposito articulo diffinitionis praesumptionis dixerim, ita absolute aliquam ex nunc relatis recipiam, nonnulla (quod attinet ad istum tractatum) obseruanda, atque constituenda duxi; ac primum equidem, certissimi iuris[sect. 38] esse, praesumptionem semper versari circa rem dubiam, quae scilicet esse, vel non esse potest; quod Iacob. Menochius cum iudicio reliquit scriptum lib. 1. praesumpt. 8. n. 2. & retulit Marium Salomonium in l. Gall. §. quidam recte, n. 32. dicentem, quod praesumptio versatur[sect. 39] circa id, quod est gestum, sed ignoratur qualiter gestum. Deinde, praesumptionem a coniectura differre, &[sect. 40] in effectu distingui, negari non posse, prout Iacob. Menochius lib. 1. praesumpt. 7. obseruauit. Vere tamen negari etiam non posse, quin praesumptio coniectu[sect. 41]ra etiam dici possit; quod Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. dicto tit. 1. num. 3. cum iudicio adnotauit, & citauit, text. in l. vtrum, cum Glossa, ff. de donat. inter. & in l. vnica, cum Glossa, verbo coniectura, ff. si tabula testam. ex tab. per quem etiam text. Socinus in l. cum auus, num. 70. ff. de[sect. 42] condit. & demonstrat. reliquit scriptum, quod coniectura significat praesumptionem: Et recte quidem, vt[sect. 43] ego arbitror, maxime more solito, aut communi vsu loquendi attento; dum enim coniecturam deducimus, praesumimus sic actum, aut sic cogitatum id, quod coniicimus. Et videtur placuisse Baldo in l. penult. num. 4. C. communi diuidundo, & in l. ea quidem, num. 6. de accusationibus, dum dixit, quod praesumptio est quidam mentis conceptus ab aliqua probabili coniectura deductus. Et id ipsum, videlicet, quod coniectura licet a praesumptione distinguatur, non tamen improprie praesumptio etiam coniectura dici possit, sequutus Manticam, probauit Mascardus, de probationibus lib. 1. quaest. 14. num. 2. & num. 8. Prosperus Farinacius, commun. criminal. lib. 2. titulo de indiciis & tortura, quaest. 36. numer. 160. vbi expressim firmauit, quod coniecture & praesumptio, vnum & idem sunt, odeo coniectura easdem recipit diuisiones, quas recipit praesumptio. & num. 273. vbi praesumptionem. & coniecturam idem esse, & quandoque vnum pro alio poni, ex eodem Mantic. vbi supra, & iuribus ab eo ponderatis, probauit. Rursus, praesumptionem interpretationem dici,[sect. 44] secundum Baldum, in rubrica de praesumptionibus, num. 4. quem sequutus est Camillus Gallinius de verbor. significatione, lib. 5. cap. 18. num. 2. per text. in. l. si socius pro filia, ff. pro socio, ibi: Sic nobis interpretantibus. Vbi Papinianus Iureconsultus mentem sociorum in dotanda filia, appellauit interpretationem, cum vere sit coniectura & praesumptio, qualis scilicet fuerit sociorum voluntas. Sic & in l. cum pater, in principio, & in l. inter socerum, §. cum inter, ff. de pactis dotalibus. Et[sect. 45] quamuis Alciatus differentiam constituat inter praesumptionem & interpretationem, vt Iacob. Meno[sect. 46]chius, lib. 1. praesumpt. 27. n. 4. commemorauit. Idque si rem ipsam stricte consideremus, fortassis sit ita; attamen in materia nostra, & in hoc tractatu, idem dici posse, ex superius resolutis potest sustineri. Denique, praesumptionem illam dici posse, quae sicut interpretatio, & coniectura desumitur, ex verbis, & qualitatibus, aliisque circumstantiis, & signis, & argumentis ad significandum quid aliquis voluerit, aut senserit, vt Menochius dicta praesumpt. 27. num. 3. probauit, & Baldus singulariter docuit, dum in rub. de probationibus, num. 4. scripsit, praesumptionem esse ratiocinationem a verisimili sumptam, quem sic refert Mantica de coniecturis vltimarium volunt. lib. 1. dicto tit. 1. num. 8. Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 74. in fine, Mascardus de probat. lib. 1. conclus. 10. num. 8. & num. 13. & 15. Farinacius dicta quaest. 36. ex num. 73. idcirco (quod ad hanc etiam coniecturalem & praesumptiuam materiam attinet) praesumptioni etiam in hoc tractatu applicari posse ea, quae circaconiectu ram, & eius diffinitionem ex aliis multis Authoribus supra obseruaui: & de his hactenus; de quibus etiam vide Iosephum de Rusticis ad l. cum auus, lib. 1. cap. 3. ff. de. condit. & demonstr. # 3 CAPVT III. Quot sint species vltimae voluntatis, & de diuisione communi in quatuor species, testamentum scilicet codicillum, donationem causa mortis, & Epistolam fideicommissariam, ac denique de materia & tractatu absoluto vniuscuiusque actum plena manu ab his, quihoc loco aggregantur, atque commemorantur. SVMMARIVM. -  1 Voluntas nostra, aut est concepta, prolata, aut scripta. -  2 Concepta imperfecta est; prolata autem, vel scripta, perfecta. -  3 Et in dubio perfecta praesumitur. -  4 Voluntatum vltimarum species quamplures ab Interpretibus constitui, vt hic adnotatur. -  5 Vltima voluntas ex crebriori & veriori sententia in quatuor species distinguitur, Testamentum scilicet, Codicillum, Donationem causa mortis, & Epistolam. -  6 Testamenti in scriptis & nuncupatiui materiam, & vniuersum tractatum, atque coniecturas suscepisse ex professo, atque absoluisse Authores permultos, qui commemorati fuere supra cap. 1. num. 10. -  7 Codicillorum tractatum, & materiam longa & serie explanasse Authores quamplures, qui recensentur hoc numero. -  8 Codicillis haereditas dari, vel adimi vtrum hodie possit de iure huius Regni, vbi in vnum aggregantur Authores quamplurimi, qui plena manu articulum hunc explanarunt. Et vide infra, cap. 22. ex num. 2. & num. 70. & seq. -  9 Codicillis haereditas directo dari in fauorem piae causae, siue instituta haerede pia causa, vtrum possit? remissiue. Et vide infra, cap. 22. num. 71. & seq. -  10 Donationis causa mortis vniuersam materiam & tractatum explicasse absolute Authores permultos, qui hoc numero commemorantur. -  11 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum caussa mortis an valeat. -  12 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, de iure communi, & de iure Regio, quemadmodum valeat, vel non: & de materia l. 69. Tauri, plena manu explicasse permultos iuris Interprets, quorum specifica mentio fit hoc numero. -  13 Donatio omnium bonorum facta a patre filio naturali, non existentibus filiis legitimis, vtrum valeta, nec-ne, siue an comprehendatur sub decisione dict. l. 69. Tauri. -  14 Epistola fideicommissaria species est vltimae voluntatis. -  15 Ipsius tamen in vltimis voluntatibus rarus est vsus. -  16 Et parum differt a codicillis, de quo, & eiusdem fideicommissariae epistolae materia latius actum remissiue. PRo dilucida huius Capitis explicatione, quo principaliter inquiritur, quot sint species vltimae voluntatis, sicque vt commodius dignosci valeat, quaenam sint vltimae voluntates omnes, quae interpretationem, atque coniecturam exigunt quomodocumque; obseruandum erit inprimis, voluntatem nostram esse aut conceptam, aut prolatam, aut scriptam, secundum Baldum in tractati schema. colum. 3. Syluest. Aldobrandinum in consil. 32. n. 34. Martinum[sect. 1] Monter a Cueua, videndum decis. Aragoniae 35. n. 11. & seq. concepta imperfecta est; prolata autem vel scripta, perfecta, vt ibidem declarat Baldus, & exor[sect. 2]nat Boerius deci. 1. num. 10. & seq. Aldobrandinus dicto num. 34. qui inquit num. 35. quod in dubio voluntas perfecta praesumitur, l. si is qui, vbi Castrensis,[sect. 3] ff. de testamentis, quam lib. 2. quotidianar. har. controu. iur. cap. 22. num. 19. nonnullis remissiue exornaui. Voluntatis deinde vltimae prolatae, aut scriptae species quemplures ab Interpretibus nostris constitui, sicuti[sect. 4] ex Philippo Franco, Angelo, Aretino, & Guid. Papa obseruauit Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. dubit. 1. solut. 9. n. 1. 2. fol. 116. qui n. 8. concludit vltimarum voluntatum proprie duas esse species, scilicet testamentum, & codicillum, & largo fumpto vocabulo tertiam speciem vltimae voluntatis dici donationem causa mortis. Communi tamen Scribentium placito receptum est, voluntatis vltimae qua[sect. 5]tuor species esse, siue vltimam voluntarem diuidi in quatuor species, scilicet testamentum, codicillum, donatione causa mortis, & Epistolam. Legatum vero & Fideicommissum, etiamsi sint species vltimae voluntatis, non tamen per se subsistunt; nam legate & fideicommissa, aut in testamento, aut in codicillis, aut in Epistola relinquuntur, sicuti etiam institutio haeredis, & substitutio, quamuis sint species vltimae, quia vtramque in temen separatim considerantur, quia vtramque in testamento ordinari, necesse est: sane & recte resoluit Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 5. qui subiicit, quod morris causa donatori, & mortis causa capio, vt aliqui putant, separatim fieri possunt, & extrinsecus considerantur: & eodem lib. 1. 4. de mortis causa capione agit, ad quem Lectorem remitto. Et vltra Manticam, distinctionem eandem voluntatis vltimae in quatuor dictas factas species, testamentum scilicet, codicillum, donationem causa mortis, & Epistolam, fecerunt post alios Authores Sebastianus Medices de diffinitionib. 2. parte. diffini. 76. num. 32. Rolandinus in tractatu de testamentis, & vltimis voluntatibus, rubrica prima, num. 1. 2. &3. nec dissentit Petrus Gregorius in syntagmate iuris, 3. parte, lib. 41. cap. 1. num. 7. dixit enim expressim, successionum ex voluntate momento, ex codicillis, & ex contractu, hoc est, donatione causa mortis, prout explicat capit. 2. eiusdem libri, vel successione mortui, quae pacto defertur; pactum namque de succedendo in haereditate defuncti valet, sicuti obseruat ibidem capit. 3. non etiam dissentit Ioannes Matiencus in l. 1. tit. 4. glos. 2. lib. 5. nouae collect. regia, tametsi de Epistola nihil dicar, provt nec dixit de ipsa Simon de Praetis dicto num. 8. vt supra vidisti. Quod autem attinet ad primam speciem vltimaae[sect. 6] voluntatis, quae proprie dicitur Testamentum, atque testamenti in scriptis, & nuncupatiui materiam, & vniuersum tractum, & coniecturas, & caetera omnia ad id pertinentia, tam de iure communi, quam de iure huius Regni, longa seria, & absoluta manu explicarunt Authores permulti, quos supra hoc eodem libro, cap. 1. num. 10. commemoraui, & congessi, vt nihil fere intactum relinquant, idcirco ibidem relati videndi erunt omnino. Quoad secundam vero speciem vltimae voluntatis,[sect. 7] quae appellatur Codicillus, & codicilli materiam, coniecturas, quae circa codicillos versantur, vniuersum tratatum, tam de iure communi, quam de iure Regio, sequentes Authores euoluere, atque praelegere, & hoc loco in vnum recensete vel ideo duxi, quod ipsammet materiam accurata & plena manu explanauerint iidem; & ideo videri debebunt ex proposito post ordinarios in suis locis, & alios ab eis relatos.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, testamentum, 3. per totum.   Rolandinus in tractatu de testamentis, & vltimis voluntatibus, rubrica de codicillis.   Ferdinand. Vasq. de Menchaca de successionum progressu, lib. 3. §. 30. per totum, vbi latissime cumuler, & resoluit materiam.   Bernardus Diaz regu. 390.   Socinus regul. 168.   Michael Grassus receptaram sententiarum, §. codicillus, per totum.   Ludouicus Molina de Hispanor. primogen. lib. 2. c. 8. ex num. 23. cum seq.   Burgos Salon de Paz in l. 3. Tauri, ex n. 1349. cum multiis seqq.   Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 8. 9. & 10. vbi plena manu de coniecturis, quae versantur circa codicillos.   Simon de Praetis (qui id ipsum intendit) de interpretat. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. solut. 10. per totam, & solut. 11. per totum, fol. 162. & seq.   Turcanus in syntagmat. communi. opinionum, lib. 6. tit. 25.   Fabius Turretus de effectibus clausulae codicillaris, fere per totum tractum.   Valentinus Foster. in tractatu de successionibus, quaest. 20.   Antonius Gomezius in l. 3. Tauri, ex num 66. cum seqq.   Petrus Gregor. in syntag. iuris, & parte, lib. 43. cap. I de codicillis.   Gratianus regul. 74. per totam.   Franciscus Connanus commentariorum iuris ciuilis, lib. 9. cap. 6.   Rolandus Passagerius in tractatu peculiari de codicillis, tom. 8. part. I. fol. 198.   Iacobus Cuiacius lib. 2. ad Africanum.   Magonius decis. 4. & 32.   Catellianus Cotta in memorialibus verbo, codicilli.   Ioannes Guttierrez practicarum lib. 2. quest. 36. & 37.   Ioan. Matiencus in l. 2. tit. 4. glos. 9. per titam, lib. 5. nona collect. regiae.   Alphonsus Azeuedus in eadem l. 2. num. 12. & n. 31. cum seq. vsque ad num. 47. & in l. 1. eiusdem tituli, & libri, num. 136.   D. Spino in speculo testamentorum, glos. 32. de codicillis, per totam.   Petrus Magdalenus de numero testium in testamento requisito, I. part. c. 6. &7.   Ioannes Phillip. in summa vtriusque iuris, ad tit. ff. de iure codicillorum.   Sebastia. Naeuis select. interpret. ad eundem tit. & ad tit. c. de codicillis.   Antonius Pichardus ad titulum, Instit. de codicillis, ex fol. 1171. vsque ad fol. 1194.   Sebastianus Medices de diffinit. 2. diffinit. 76. per totam.   Hugo Donellus ad titulum C. de codicillis, ex folio 474. vsque ad fol. 483.   Arisminus Tepatus variarum lib. 2. tit. de codicillis, fol. 339. & 340.   Thadaeus Pison. variar. resolut. libr. _.... cap. 1. & seq.   Franciscus Marcus quaest. 319.   Vincentius de Franchis decis. 156.   Thomas Cornerius in codice iuris Gallici & Romani, lib. 1. tit. de codicillis, per totum, fol. 786.   Antonius Faber in lib. 9. codicis, ad tit. C. de codicillis, diffinit. I, & seq.   Iacobus Menochius lib. 4. praesumpt. 3. n. 6. & praesumpt. 117. num. 3.   Hieronymus Caeuallos commun. contra communes, quaest. 180. 185. 186. & 187. & quaest. 264.   Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris, tom. I littera C. conclus. 604. & quatuor seqq. ex fol. 906. Et vtrum hodie in codicillis haereditas dari, vel[sect. 8] adimi possit de iure huius Regni, post decisionem l. 3. Tauri, de iure namque communi certissimum est, in condicillis id fieri non posse, l. haereditas, C. de his quibus vt indignis, l. 2. C. de codicillis, l. 2. tit. 12. partit. 6. explicant ex professo, atque vtriusque partis rationes & fundamenta expandunt latissime Burgos Salon de Paz in eadem l. Tauri 3. num. 1338. & seq. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. ex num 103. vsque ad num. 108. D. Anton. Menessi. de Padilla, in l. eam quam, num. 78. C. de fideicommissis. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. capitu. 8. num. 28. & seq. Gratianus regul. 74. num. 8. Ioannes Matienzus in l. 2. tit. 4. glos. 9. ex num. 18. vsque ad num. 25. & ibidem Azeuedus ex num. 38. vsaue ad num. 45. Guillelm. de Ceruantes in l. 3. Tauri, n. 153. Antonius Pichardus in §. codicillis autem, ex num. 8. Instit. de codicillis. Hieronymus Caeuallos practicar. commun. contra communes, quaest. 50. n. 2. & quaest. 264. per totam, & quaest. 730. & an in fauorem piae causae[sect. 9] siue pia causa instituta, haereditas directo dari, vel adimi codicillis possit? vide Menchacam de successionum creatione, lib. 3. §. 25. num. 9. Azeuedum in dicta l. 2. num. 43. Deinde quoad tertiam speciem vltimae voluntatis,[sect. 10] quae appellatur Donatio causa mortis, & inter species vltimae voluntatis enumeratur, l. cum antiquitas, & ibi notat Alexander, C. de testamentis, l. vnica, § vl. timo, C. de caducis tollendis, & ipsius naturam, effectum, & finem, & vniuersam materiam, tractatum, & quae scilicet donatio causa mortis dicatur, & an requiratur quod fiat mentio mortis, & an eiusmodi donatio aequiparetur contractui, vel vltimae voluntati, & qualiter reuocetur, & quid si dictum fuerit, quod non possit reuocari, & caeteris omnibus, quae ad eam pertinent, post ordinarios in suis locis, & alios multos Authores, quos ipsi commemorant, videndi erunt ominio sequentes, qui ex proposito magis declarant.   Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, testamentum, 4.   Iulis Clarus §. donatio, quaest. 4.   Franciscus Viuius receptar. sententiarum, lib. I. verbo, donatio.   Hyppolit. Riminaldus in principio, Instit. de donet. ex num. 316. cum seq. & num. 360. cum seq. & num. 570. & pluribus seqq.   Suarez in thesauro receptarum sententiarum, verbo, donatio.   Didac. Couarr. in rubrica de testament. 3. par. per totam, vbi vide omnino.   Michael Grassus receptarum sententiarum, §. donatio causa mortis, vbi breuiter & distincte resoluit materiam, & 22. praecipuas quaestiones in materia excitat.   Ioannes Guttierrez de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 12. per totum, & cap. 13.   Chassaneus, in consuet. Burg. rub. 7. §. 5. glos. Ne ordonance.   Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 12. & 13. vbi de coniecturis, ex quibus deprehendi possit, factam esse donationem causa mortis, vel inter viuos.   Simon de praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, libro secundo, interpret. 1. solut. 12. per totam, ex fol. 175. & solut. 13. per totam, ex fol. 179. & solut. 4. per totam. fol. 181.   Antonius Gomezius tom. 1. variarum, cap. 4. ex num. 15. vsque ad num. 23.   Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 12. ex num. 10. cum seq. & lib. 4. cap. 2. n. 44. & seq.   Pelaez a Mieres de maioratu, prima parte, quaest. 30.   Ioannes Matienzus qui materiam explicat plenissime in l. 7. tit. 10. glos. 2. ex num. 33. cum infinitis seqq. & glossa 3. per totam, lib 5. nonae collectionis rigiae.   Alphonsus Azeuedus in l. prima tit. 4. num. 19. & 21. & in l. 4. eiusdem tit. 4. ex num. 18. cum seq. lib. 5.   Aluarus Valascus consultat. 102. prima parte.   Hippol. Riminald. in cons. 254. per totum, lib. 3. & in cons. 436. lib. 4.   Alexander Raudensis de analogis, libro 1. cap. 25. per totum.   Syluester Aldobrandinus in cons. 93. per totum, volum. 1.   Iosephus Mascardus de probationibus, tom. 1. concl. 561. & seq.   Octauianus Cacheranus decis. 118. 119. 120. 121. & seq.   Iacobus Menoch. lib. 3. praesumpt. 35. 36. & 37.   Ioannes Vincent. Hondedeus in consil. 44. lib. 2.   Petrus Barbosa in l. que dotis, dotis, 34. ex num. 84. vsque ad num. 135. ff. soluto matrimonio, vbi late, & erudite vt adsolet.   Achilles Pedrocha in cons. 20. num. 20. & seq.   Pat. Ludou. Molina tom. 2. tract. 2. disput. 287. & seq.   Ioannes Philippus in summa vtriusque iuris, ad tit. ff. de donationibus causa mortis.   Angulus ad leges meliorationum, in l. 1. tit. 5. lib. 5. gloss. 11. ex num. 12. cum seq.   Pet. Surdus, in cons. 171. lib. 2.   Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 41. c. 2.   Antonius Pichard. ad princip. Instit. de dona. per totum, ex fol. 326. vsque ad fol. 332.   Iacobus Cancerius variarum resolut. cap. 8.   Thomas Cornerius in condice iuris Gallici & Romani, lib. 23. tit. 3. ex fol. 933. cum seq.   Arisminus Tepatus, variar. lib. 2. tit. de donationibus causa mortis, fol. 227.   Franciscus Marcus quaest. 485.   Antonius Faber de erroribus Pragmaticor. tom. 2. decad. 43. & quatuor seqq. ex fol. 859. cum infinitis seq. vbi latissime de donatione causa mortis, & eius materia, & in lib. 9. C. ad tit. de mortis causa donationibus, definit. 1. & septem seqq.   Eduard. Caldas variar. lectionum lib. 4. cap. 2.   Sebastianus Naeuius select. interpret. ad tit. de donat. causa mortis.   Gracharius lib. 4. sententiar. §. donatio, quaest. 4. & 5.   Vincent. Carocius casu 84.   Francof. regular. lib. 4. verbo, Donatio.   Andreas Gaill practic. obseru. lib. 2. obseru. 38. & seq.   Petrus Heigius part. 1. quaest. 33. fol. 409.   Petrus Mozius de contractibus, tit. de donat. rubrica, Venio ad alium ordinem, ex num. 16. cum sequentibus, fol. 716.   Andreas Fachineus controuersiarum iuris lib. 5. c. 22. & 23.   Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclusionum iuris, tom. 2. littera D, verbo, donatio, concl. 655. fol. 870. & concl. 661. cum multis seqq. vsque ad conclus. 674. ex fol. 874. vsque ad fol. . . . .   Thadaeus Pison. variarum resol. lib. 4. per totum. Hieronymus de Caeuallos practicarum communium contra communes, quaest. 208. & 695. & dicta quaest. 208.[sect. 11] num. 4. inquit vnum singulare, videlicet, quod donatio causa mortis omnium bonorum praesentium & futurorum de iure communi, vel omnium bonorum praesentium, quae de iure huius Regni non valet, ex decisione leg. 69. Tauri, valida sit, causa mortis fiat, idque post Parladorium, & alios ibi relatos. Addiderim ego, articulum eum pendere ex alio in tractatu donationis causa mortis necessario, vtrum, inquam, donatio ipsa causa mortis aequiparetur contractui, vel vltimae voluntati, de quo fere omnes supra relati Authores tractarunt in terminis, ac inter alios late Couarru. Molina, Antonius Gomezius, Matiencus, & Barbosa vbi supra: deinde ex tractatu & resolutione decisionis & materiae dictae leg. 69. Tauri. de qua omissis aliis, qui ab eisdem nunc referendis commemorantur, sequentes omnino erunt videndi Authores.[sect. 12]   Didac. Couar. in rubrica de testamentis, 2. part. ex num. 4.   Villalobos commun. opinion. littera, D, num. 1. 5. & seq.   Duenas regul. 216.   Ioannes Mantienc. & Azeued. in l. 8. tit. 10. lib 5. nouae collect. regiae.   Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 10. ex num. 10. vsque ad num. 16.   Ioannes Cephalus in cons. 485. num. 125. & seq. lib. 4.   Laur. Hircon. in suis commun. opin. centuria prima, concl. 90.   Syluester Aldeobrandinus in consil. 104. volum. 1.   Hippol. Riminald. in consil. 242. ex num. 58. lib. 5.   Vincent. de Franch. decis. 168.   Roland. a Valle in cons. 39. lib late.   Antonius Gomezius videndus in d. 1. 6. 9. Tauri.   Franciscus Viuis commun. opinionum, lib. 1. opinione 73.   Antonius Thesaurus decis. Pedemontana 97. & 199.   Iulius Clarus receptar. sententiar. § donatio, q. 19.   Iacob. Menoch. in cons. 496. a num. 115. lib. 5.   Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 6. c. 87. cum seq.   Borgninus Caualc. decis. 12. par. 4.   Latissime Franciscus Mantica de tacit. & ambiguis. conuent. lib. 13. tit. 26. & pluribus seqq.   Pater Ludouicus Moli. de iustitia & iure, tom. 2. disput. 280.   Petrus Surdus in cons. 452. lib. 3.   Sfortia Oddi in cons. 93. ex num. 37. cum seq. lib. 1.   Cardinalis Dominicus Tuscus practic. concl. iuris, tom. 2. littera D, concl. 648. & 519. fol. 859.   Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 39. lib. 1.   Alexander Trentacinquius variarum resolut. lib. 3. tit. de donationibus, resol. 3. fol. 195.   Michael Fer. per. 3. obseru. c. 306.   Iacobus Cancerius variarum resolutionum, cap. 8. ex num. 47. cum seq.   Blazius Florez Diaz de Mena in additionibus ad decis. Gamae 166. fol. 65.   Hieronymus de Caeuallos practicar. commun contra communes, dict. quaest. 695. ex num. 34. Rojas in epitome successionum, cap. 12. num. 11. &12. vbi excitat in terminis quaestionem quandam, de facto nunc emergentem, vtrum scilicet donatio omnium bonorum facta a patre filio naturali, non existentibus filiis legitimis, valere debeat, nec-ne, siue an compre[sect. 13]hendatur sub decisione dict. l. 69. Tauri. Denique & vltimo quoad Epistolam fideicommissariam, quae dicitur etiam species vltimae volunta[sect. 14]tis, vt supra notaui, videndi sunt Authores nonnulli, Rolandinus, inquam, in tractatu de testamentis & vltimis voluntatibus, rubrica prima, in principio. Latius Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 11. per totum. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, part. 3. lib. 41. cap. 18. & quidem licet Epistola species dicatur vltimae voluntatis, vt nunc notatur, l. & in epistola, C. de fideicommissis, l. miles, in principio, ff. de legatis secundo, l. 1. C. de codicillis. Quis tamen ipsius in vltimis voluntatibus rarus est vsus, & vix, aut nunquam ad eam recurritur, cum per quamlibet primarum trium, suae vl[sect. 15]timae voluntati sufficienter prouidere quis valeat, vt recte adnotauit Rolandinus dicta rubrica prima, n. 2. quia etiam epistola parum differt a codicillis, vt latius explicat Mantica vbi supra, nec haereditas dari, vel adimi potest nisi in testamento, vt supra dicebam, & in terminis epistolae fideicommissariae notauit Petrus Gregorius dict cap. 18. numero finali. Amplius de ipsa sermonem instituere, siue ager, neque ad institutum nostrum attinet, nec necesse est, sed Franciscum[sect. 16] Manticam, Rolandinum, & Petr. Gregorium praelegere sufficit, & de his hactenus. # 4 CAPVT IV. Ambiguum, obscurum, dubium, & incertum, quid, & quemadmodum inter se distinguantur, atque accipiantur, & vnde proficiscantur, qualiter etiam eisdem interpretatione, atque coniectura congrua consuli, & prouideri valeat in casu dubio, & ab aliis iuris Interpretibus quemadmodum accipiatur, atque explicetur? ibidem denique de sententia Authoris in articulis propositis, quae ita conficitur, vt aliter, & distinctius, quam caeteri hactenus fecissent, dubia ipsamet explanentur. SVMMARIVM. -  1 Ambiguum, obscurum, dubium, & incertum, quid, & quemadmodum distinguantur, confuse admodum & subobscure Interpretes omnes hucusque scribentes explicasse, prout hoc numero adnotatur, & nonnulli commemorantur, qui ex professo magis in proposito loquuntur. -  2 Glossae in l. veteribus, ff. de pactis, sententia quae fuerit in dubio praefato? -  3 Et quare ab Authore improbatur? -  4 Aliorum etiam in eodem proposito sententiae quare Authori displiceant. -  5 Andreae Alciati placitum in ipsomet articulo improbatur. -  6 Et Simonis de Praetis obseruationes nonnullae nouiter reiiciuntur. -  7 Ambiguum, obscurum, & incertum, quid, & quemadmodum distinguantur, vt Author explicet, nonnulla praemittenda, atque obseruanda duxit, quae numeris sequentibus adnotantur. -  8 In generalitate, & alternatione, siue generalitatis, & alternationis respectu, non dici ambiguitatem, neque obscuritatem, sed magis incertitudinem, vel incertum. -  9 Large tamen & improprie obscuritatem etiam in eis considerari. -  10 Ambigui & obscuri controuersiam omnem, vel facti, vel iuris quaestionem appellari regulariter: proprius tamen dici voluntatis quaestionem, provt hic explicatur. -  11 In ambiguis, obscuris, & dubiis declarandis, certam, aut generalem adeo regulam dari non posse, quae omnia comprehendat; cum variae, & diuersae sint hominum voluntates, nec omnia possit Legislator comprehendere, siue declarare, & praeuenire. -  12 Idcirco in eisdem, ac cum verborum ambiguitas, vel obscuritas est, valere equidem quod actum est, nec propterea vitiari. -  13 Sed ex variis causis, & coniecturis voluntatem interpretari. -  14 Et triplicem considerari interpretationem, ex verbis perspicuis & claris, ex verbis & mente, atque ex mente tantum per interpretationem, vt hic adnotatur. -  15 Ambiguum, obscurum, & dubium non differre inter se, ex sententia veriori, sed plerumque vnum pro altero poni, & accipi, nec dari ambiguum & dubium, quod non sit obscurum. -  16 Idque non modo in puncto iuris, & stricta ipsius ratione verum, sed & indubitatum & certum ex communi vsu loquendi, vt hic adnotatur. -  17 Ambiguum, obscurum, & dubium quibus modis accipiatur, & de sententia Baldi, & Socini. -  18 Ambiguitas, siue obscuritas verborum vnde proficiscatur, & de sententia Camilli Gallinij, qui ad quatuor capita principalia articulum reduxit. -  19 Ambiguam dispositionem interpretari primo a mente disponentis, deinde inspici id, quod est verisimilius, & his deficientibus, seruari proprietatem verborum. -  20 In ambiguis inspiciendum est illud, quod est verisimilius, vel quod plerumque fieri consueuit. -  21 Ambiguum verbum positum post alia, quae sint clara, debere in dubio intelligi de casu simili. -  22 Ambiguam dispositionem optime declarari ex facto postea subsecuto. -  23 Verba dubia interpretationem, atque declarationem recipere ex quamplurimis, quae remissiue recensentur. -  24 Obscurum aliquid ex quibus reddatur, remissiue. -  25 Obscuritas reprobatur in omni dispositione, quod exornatur nonnullis, remissiue. -  26 Obscuritas quando nihil operetur, an verba obscura habeantur pro non appositis, remissiue. -  27 Obscuritas ex quibus declaratur, remissiue. PRo distincta huius Capitis explicatione obseruandum [sect. 1] erit primo loco & principaliter, ambiguum, obscurum, dubium, & incertum quid sit, & quemadmodum, siue quibus modis accipiatur, & vnde proficiscatur, confuse adeo, atque subobscure huc vsque Scribentes omnes explicasse, vt vixsi eodem originaliter atque attente praelegeris, certam & absolutam resolutionem deducere, atque habere valeas. Quoad propositum tamen huius tractatus, disceptationem, siue controuersiam eam plus theoricae, & curiositatis, quam praxis, & vtilitatis habere, cum vere (vtcunque res sit) & siue ambigua, siue obscura, siue dubia, siue incerta sit dispositio, interpretatione congrua, & legitima coniectura eidem consuli, & prouideri necessarium sit. Id autem non negabis, si Glossae, Bartoli, Baldi, Castrensis, Angeli, Alberici de Rosat. & Raphael. Fulgosij commentaria in articulo praefato, & in l. veteribus, ff. de pactis, euolueris diligenter, Glossae etiam, & Doctorum communiter in l. quoties 2. in verbo, ambigua, ff. de verbor. obligat. Baldi etiam in l. potuit, num. 13. in fine, C. de iure deliberandi, & in l. liberti, num. 9. in fine, C. de operis libertorum. Castrensem in consil. 69. num. 2. lib. 1. Ioannem Andream, Decium, & alios in cap. vltimo de constitut. Bartholom. Socinum per plures columnas, & conclusiones in. l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis. And. Alciatum in l. nepos Proculo, ff. de verbor. significat. And. Gamar. in tractatu de extensione, num. 77. Stephan. de Federicis in tract. de interpretat. iuris, in 3. parte, in principio. Hieronym. Cagnolum in l. semper in obscuris, ff. de regulis iuris. Aurelius Dauid de verborum significat. cap. 5. per tot. vbi late in proposito, Simon de praetis de interpretat, vltim voluntat, lib. 1. interpret. 1. dubit. 2. solut. 5. per totam, fol. 15. Ex quo, vt videbis, nihil certum aut firmum deducere poteris. Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuent, lib. 1. artic. 15. per totum, qui tamen in commentariis, de coniecturis vltimarum voluntatum, articulum praefatum omisit, sed nouissime nunc in loco praecitato explanauit Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 3. c. 11. & cap. 13. 14. 15. 16. & 17. vbi, vt videbis inculcat quamplurima, quae magis rem ipsam offuscant, & dubiam reddunt, quam declarant, Angelus Matheacius, de via & ratione iuris, lib. 2. cap. 3. & 4. His itaque[sect. 2] originaliter & attente praelectis, vt moris habeo, diuersas in dubio proposito sententias inuenio; Glossa namque in dicta l. veteribus, ff. de pactis, in ea opinione fuit, vt existimaret, obscuritatem esse in dictione: quae plures habet significationes, siue multipliciter intelligi potest, iuxta iura, quae allegat: ambiguitatem vero in oratione, quae pluribus modis intelligi potest; ad quod etiam allegat iura nonnulla. Et Glossam in effectu sequuntur ibi Bartolus, Albericus, Paulus, & Fulgosius. Nam licet in aliquibus dissentiant, in eo tamen conuenire videntur; quod non male visus est praesentire Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 3. dicto cap. 11. ex num. 7. vsque ad num. 14. qui tamen etsi sententiam Glossae non improbet aliqua expressa ratione, aperte tamen dissentit ab ea, vt statim apparebit num. 18. & 19. Glossae etiam eiusdem praefatam doctrinam retulit, sed nec approbauit, nec improbauit Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuention, lib. 1. dicto tit. 15. num. 2. Mihi vero ex eo displicet omnino,[sect. 3] quod negari non possit, quin termini praefati confundantur persaepe, non modo ex Interpretum nostrorum obseruatione, sed etiam ex ipsorummet Iureconsultorum responsis & traditionibus, vt statim dicetur. Eo etiam, quod ambiguitas non modo in oratione tantum, sed & in dictione, & quolibet puncto versetur, in quo multiplex & diuersus videatur haberi sensus, siue in quo plura significentur; quod Bartholom. Socinus in dicta l. in ambiguo, num. 2. & Cagnolus in dicta l. in ambiguis, clare agnouerunt. Agnouit etiam, & directo tenuit oppositum Albericus in l. in ambigua, ff. de legibus, & in dictionario, in verbo, ambigua: dixit namque e contrario, quod obscuritas sit in oratione, ambiguitas autem in dictione. Et secundum haec, sententia Glossae in dicta l. veteribus,[sect. 4] non concludit in dubio hactenus agitato: Non etiam concludit doctrina alia Glossae in dicta l. quoties, 2. ff. de verbor. oblig. in verbo, ambigua. De qua vide Camillum Gallinium lib. 13. cap. 13. num. 1. & tribus seqq. minus etiam concludunt Ioannes Andreas in principio, & Philippus Decius n. 9. in fine, in dicto cap. vlt. de constitut. quorum sententias cum retulerit Franciscus Mantica lib. 1. dicto tit, 15. num. 2. repetere hoc loco necessarium non erit. Sed nec omni ex parte satisfaciunt theoricae, atque distinctiones illae Socini in d.l. in ambiguo, num. 1. & 2. quamuis in aliquibus veritatai, & iuris rationi consonae sint; in aliis namque, & terminis ipsismet Iureconsultorum refragari, & aliorum receptis sententiis aduersari videntur, vt vnusquisque diiudicauerit, qui eundem praelegerit. Alciati autem in dicta l. nepos Proculo, ff. de verbor.[sect. 5] significat. placitum illud, ambigua ab obscuris differre in eo, quod ambigua dicantur, quae in ambas partes agi possunt; obscura, quae in quamplures: & confunditur ex text. in dicta l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis. Vbi in ambiguo sermone (inquit Iureconsultus Paulus) non vtrumque dicimus, sed dumtaxat quod volumus; itaque qui aliud dicit, quam vult, nequeid dicit, quod vox significat, quia non vult; neque id quod vult, quia non loquitur. Et ab Aurelio Dauide de verb. signific. cap. 5. sub num. 10. Camillo Gallinio lib. 3. cap. 11. refutatur iuridice. Nec etiam satissacit in ipsomet articulo, & du[sect. 6]bio, Simonis de Praetis lib. 1. dicta solut. 5. n. 6. fol. 15. placitum aliud, ad quod nec Franciscus Mantica, nec Aurelius Dauid, nec etiam Camillus Gallinius aduertunt, cum nec ipsum retulerint, videlicet quod tria vt diuersa habentur in iure, ambiguum, & obscurum, & dubium. Et inter ambiguum & dubium eam differentiam esse, quod Dubium sit, in quo mouetur ratio indeterminate super vtrumque contrariorum: Ambiguum autem, quando ambit vtrumque aequis rationibus. Inter obscurum autem, & ambiguum differentiam ideo esse, quod ambiguum sit verbum plura significans; Obscurum autem, significans vnum tantum latens & obscurum, & scitu difficile. Vere tamen ex eo non satisfacit doctrina haec, vt dixi, quod decisioni texus in dict. l. in ambiguo, clare repugnet: quod etiam termini praefati confundantur persaepe, & in eodem casu dubij, vel obscuri, vel ambigui vniformiter accipiantur, vel idem vniformiter, semper tamen dubium inducant: quod denique obscurum versetur etiam circa id, quod multipliciter intelligi potest, provt ex Glossa, & sententia communi in dicta l. veteribus, supra tradidimus. Et Siimonis de Praetis placitis his repugnant aperte quae Stephan. de Federic. in dict. tractatu de interpretatione iuris, initio tertia partis, adnotata, atque scripta reliquit, Donellus etiam acute in eadem l. in ambiguo. Et secundum haec apparet, vt vides, inter Scribentes omnes mia varietas, ac etiam diuersitas, & contrarietas magna, vt praesatum articulum dissoluant. Ego vero vt in eodem sententiam meam interpo[sect. 7]nam, & ambiguum, obscurum, dubium, & incertum quid sit, & quemadmodum distinguantur, explicem apertius, & distinctius, nonnulla, vt soleo, eaque clarioris distinctionis, & maioris resolutionis gratia obseruanda, atque constituenda duxi. Ac primum equidem vnum necessario praemittendum, videlicet certi iuris esse, in generalitate, & alternatione, siue generalitatis, aut alternationis respectu, non dici ambiguitatem, neque obscuritatem, siue non[sect. 8] ambiguum, aut obscurum considerari, sed incertitudinem, aut incertum: Id quod Baetol. Communis omniomnium Magister expressim atque singulariter obseruauit in dicta l. veteribus, in principio, ff. de pactis, ipse namque licet doctrinam Glossae probauerit ibid. quod attinet ad istum casum, dissentit, dissentit ab ea, & incertitudinem inesse dumtaxat asseuerauit, vt dixi, & id ipsum tenuit quoque expresse Paulus Castrensis in eadem l. veteribus, dum dixit, obscuritatem esse in dictione, ambiguitatem in oratione, incertitudinem in obligatione generis, vel alternatiuae: tenuit etiam Simon de Praeis lib. 1. dicta solut. 5. num 8. fol. 15. nec vere ab hac opinione recessit, praepostere potius contrarium existimauit Raphael Fulgosius in dicta l. veteribus, num. 2. eandem tamen sustinuit, sed superiores non retulit Angelus Matheacius de via & ratione iuris, lib. 2. cap. 3. n. 8. qui cum num. 7. praemisisset, esse dubij species plures, videlicet dubium, ambiguum, obscurum, incertum, & horum omnium exempla adduxisset; sundit dicto numer. 8. incerti figuram talem esse, qui duos seruos habebat, seruum legauit; incertum est, qui erit legatus: vel quidam relegatus legauit ducenta danda vni ex haeredibus, qui pro eo liberationem impetrasset ab Imperatore; plures reant haeredes, & incertus est v nus ille, qui ex pluribus haeredibus impetraturus sit, & est incertus de certis: Large tamen & improprie etiam obscuri[sect. 9]tas in eis consideratur, prout ab eisdem nunc relatis authoribus deducitur non obscure. Secundo constituo, ambigui & obscuri controuer[sect. 10]siam omnem, vel facti, vel iuris quaestionem appellari regulariter; quod tamen attinet ad nostrum tractatum, proprius dici voluntatis quaestionem; tuneque est voluntatis quaestio, cum voluntas incidit in ambiguum, obscurum, aut dubium, l. Maeuius, §. I. ff. de legatis secundo, l. illud, §. 1. ff. de iure codicillorum, l. ille aut ille, §. I. ff. de legatis tertio, l. voluntatis, C. de fideicommis. l. ex verbis, C de donationibus inter virum & vxorem. Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. d. solut. 5. num. 5. fol. 15. qui recte inquit, quod quaestio iuris dicitur, quando facto posito pro constanti aut certo, quaeritur quid iuris; vbi vero nihil ponitur pro constanti, dicitur quaestio facti, vel voluntatis, & tunc voluntas ipsamet incidit in ambiguum, vel obscurum: deberet Praetis idem adiicere, non modo in ambiguum, & obscurum, sed etiam in dubium, vel incertum, sicuti Matheacius antea relatus, rectius constituit. Tertio constituo, in ambiguis, & dubiis declaran[sect. 11]dis, certam, aut generalem adeo regulam dari non posse, quae omnia comprehendat, cum variae & diuersae sint hominum voluntates, nec omnia possit legislator comprehendere, siue declarare, & praeuenire. Id quod Franciscus Mantica in commentariis de tacitis & ambiguis conuent. lib. 1. dicto tit. 15. num. 18. 19. & 20. recte animaduertit, & latius fundat; idcirco in[sect. 12] eisdem, ac cum verborum ambiguitas, vel obscuritas est, valere quidem quod actum est, nec propterea vitiari, l. vbi est, l. si quis de pluribus, l. si ita fuerit, ff. de rebus dubiis. Angelus Matheacius, qui ita expressim, & recto iudicio adnotauit, de via & ratione iuris, lib. 2. dicto cap. 3. num. 10. & mentem coniici oportere[sect. 13] dilucide ex variis causis & coniecturis, voluntatemque proferentis spectandam esse praecipue; quod si non apparet, eligi debet quodverisimilius est, aut quod plerumque fieri solet, l. in obscuriis. ff. de regulis iuris: eleganter Matheacius vbi supra, & num. 11. 12. & 13. ac etiam interpretatio legitima, & iuridica coniectura confici ex aliis, quae cap. sequentibus, & per discursum totius tractatus commemorabuntur: quamuis ergo dici soleat communiter, aliquid non dici. & ambigue vel obscure dici, paria esse, l. aut qui aliter, §. primo, ff. quod vi aut clam, l. de aetate, § nihil, ff. de. interrogatoriis act. non ideo interpretatio excluditur, ac maxime in testamentis, & vltimis voluntatibus, quae adeo fauorabiles sunt; ved potius interpretatio eadem, atque coniectura vsque adeo admittitur, vt & triplex consideretur: Prima est, quae ex verbis perspicuis & claris deducitat, quae omnem dubitandi[sect. 14] rationem, ac voluntatis quaestionem excludunt, l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis tertio. Secunda est, quae non tantum ex verbis, sed ex mente etiam elicitur, & ideo intellectualis etiam dicitur, in l. Gallus, §. & quid si tantum, cum vulgatis, ff. de legatis tertio. Tertia est, quae non ex verbis, sed ex mente per interpretationem colligitur, l. an hoc iure. ff. de vulg. & pup. substitut. l. quamuis, C. de impuberum. Ita sane superiora adnotauit dilucide Cardinalis Franciscus Mantica lib. 1. de tacitis & ambig. conuent. dicto articul. 16. num. 21. per totum, & conuenit Angelus Matheacius dicto cap. 3. ex num. 10. vsque in finem captis, quamuis non ita distincte loquatur. Et vide omnino cap. 4. eiusdem lib. 2. de via & ratione iuris, vbi de rebus dubiis & ambiguis in praedicamenta deductis agit, siue ambigua in omnibus rerum generibus, vel praedicamentis explicat, & exempla quamplurima adducit, & cap. 5. agit de ambiguo temporis, & cap. 6. de ambiguo ex futuro euentu. Rursus & quarto constituo quoad propositum huius tractatus, & ea quae frequentius accidunt, attinet disceptationem, siue controuersiam ambiguum, obscurum, dubium, & incertum, an, & quomodo distinguantur, plus theoricae, & curiositatis, quam praxis, & vtilitatis in se continere, vt in initio huius cap. praemisi, cum vere vtcunque res sit, & siue ambigua, siue obscura, siue dubia, siue incerta sit dispositio, interpretatione congrua eidem prouideri, & consuli necessarium sit, vt supra quoque dixi; terminos tamen praefatos intelligere, & superiora determinare, non modo congruum, sed etiam necessarium ei, qui tractatus istius institutum, atque declarationem suscepit; id quod ex obseruatione Angeli in cons. 110. num. 1. atque ex Mantic. d. tit. 15. in princip. negari non potest. Vere autem ex sententiis relatis ab initio huius cap. & aliis consulto praetermissis, eam magis[sect. 15] placere, quae nullum discrimen constituit inter ambiguum, obscurum, vel dubium, sed plerumque vnum pro altero accipi, & poni affirmat. Et etiam statuit, non dari ambiguum & dubium, quod non sit obscurum, eaque dici ambigua, obscura, vel dubia, quae plura significant, siue quae trahi possunt in plures sententias. Et huius opinionis, atque resolutionis fuisse velut expressim Angelum in dicta l. veteribus, ff. de pactis. Quatenus dixit, vocabula superiora, large sumpta, posse dici synonyma, quod vnum pro alio ponatur; & Angelum retulit Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. dicta solutio. 5. num. 7. fol. 15. quamuis ipse in ea sententia non fuerit, vt aperte deducitur ex his, quae adnotata reliquit num. 6. &7. fuit etiam eiusdem sententiae Odofredus in dicta l. veteribus, prima colum. is namque si originaliter praelegatur, per discursum ipsius non distinxit terminos praefrtos, sed vnum pro alio accipi, siue idem significare, docuit aperte Nullam quoque esse differentiam inter ambiguum, dubium, & obscurum, clare praesentit Baldus in eadem l. veteribus, paulo post principium, quia vtrumque putat posse dici pluribus modis, vt statim obseruabitur, & Baldum ad eum sensum retulit, & hanc partem visus est amplecti Franciscus Mantica de tacitis, & ambiguis conuentionibus, lib. 1. artic. 15. num. 3. nam cum retulisset aliorum sententias in ipsomet articulo, in fine, siue vltimo loco decreuit, inter ambiguum & obscurum nullam videri differentiam inesse: Et idem firmarunt secure Aurelius Dauid de verbor. significat. cap. 5. sub num. 9. Camillus Gallinius lib. 3. cap. 11. num. 18. & 19. fol. 42. & iterum num. 9. eiusdem capituli dicens, ambiguitatem pro obscuritate plerumque poni, & e contra, fuit etiam eodem in placito Angelus Matheacius (quem hactenus nullus retulit) de via & retione iuris, lib. 2. c. 3. sub num. 8. in illis verbis: Haec sane omniae, quamuis subtili ratione inter se differant inuicem, tamen comprehenduntur, ac tanquam synonyma plerumque accipiuntur. Et vere pro hac parte concludenter adstringit tex. in dict. l. veteribus, ff. de pactis, ibi: Pactione constitutionibus, ibi: Constitutio nihil debet obscurum, vel ambiguum continere. Et in l. si legatario, in fine, ff. de fideicommissariis libertatibus, ibi: Ne dubium & obseruum esset, cuius libertus foret, Praetorem pronunciare debere, &c. l. ita fidei, ad finem, ff. de iure fisci, & doctrina, siue resolutio haec, quae in puncto iu[sect. 16]ris probatur ex dictis iuribus, & per Glossatores antiquos; vt ex Glossa in dicta l. veteribus, deducitur, attento communi vsu loquendi, qui in omni actu & dispositione attendi multum debet, vt alio cap. probabitur late infra, est magis certa & indubitata; vulgariter namque, siue communi loquendi vsu, termini omnes praefati, siue dubij species illae, ambiguum, obscurum, dubium, & incertum confunduntur, & accipiuntur pro eodem: quoties enim dispositio aliqua, seu vltima voluntas quaecumquae, maioratusve institutionis clausula aliqua certa non est omnino, aut non satis clara, & expressa, dici communiter solet, voluntatem in eo casu dubiam, vel ambiguam, aut obscuram, siue incertam, ex quo de testatoris, aut disponentis animo certo non apparet. Nam ambiguum, & obscurum illud est, quod pro certo & claro non conceditur, sicut quod non est clarum, dubium est, & e contra vbi quid pro certo & claro conceditur id non esse ambiguum, nec dubium; id quod Simon de Praet. de interpretat. vltim. volunt. lib. 1. dicta solut. 5. num. 1. fol. 15. recte obseruauit, quamuis in aliis confuse se habuerit. Et hactenus de primo dubio, qualiter verba praedicta inter se distinguantur. Quoad secundum vero, ambiguum scilicet, obscu[sect. 17]rum, & dubium quibus modis accipiantur, omissa sententia Glossae, in dicta l. quoties in stipulationibus, 2. ff. de verbor. oblig. in verbo, ambigua, omissis etiam his quae recensuit longa serie Aurelius Dauid de verbor. significat. cap. 5. ex num. 23. cum seq. Camillus Gallinius lib. 3. cap. 13. per totum, ex fol. 43. dicendum erit, iuxta doctrinam & theoricam Baldi in d.l. veteribus, ff. de pactis, vtcumque posse dici pluribus modis. Et quidem primo ratione aequiuocationis; quia oratio, vel vocabulum, aut id quod dicitur, pluribus modis potest intelligi, d.l. quoties in stipulat. 2. ff. de verbor. obligat. Secundo dicitur aliquid ambiguum, vel obscurum ratione generalitatis, quia generalitas etiam obscuritatem parit, l. ita fidei, in fine, ff. de iure fisci, l. praetor ait, in principio, ff. de iniuriis, quamuis incertitudo proprie dicatur ex generalitate proueniens, vt supra dicebam. Tertio dicitur ratione alternationis, cum oratio alternatiue concipitur, d.l. praetor ait, §. quod autem. Quarto, ratione non coarctatae loquutionis, l. item exigit, ff. de dolo. Quinto & vltimo, ratione indefinitatis: & Baldum sequitur Simon de Praetis de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 1. interpret. 1. dubit. 2. solut. 5. num. 7. fol. 15. refert Camillus Gallinius de verborum significat. lib. 3. cap. 13. num. 5. & ad ipsum Baldum se remittit Alexander Raudensis in indice, siue appendice de analogis, littera O. verb. obscurum: nec aliter explicat in eisdem commentariis. sequitur etiam Baldum eundem Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuent. lib. 1. dicto tit. 15. num. 4. & quinque seq. & num. 10. iterum inquit, quod est obscurum, posse etiam dici ambiguum, & num. 11. vsque ad num. 15. Socini senioris doctrinam in dicta l. in ambiguo, in princip. commemorat, vbi quatuor modis intelligit esse ambiguum. Primo, quádo incertitudo oritur ex verbo generali, quod, vt dictum est, obscuritatem parit. Secundo, quando incertitudo ex propria verbi significatione non oritur, sed ex re. Tertio, quando incertitudo oritur ex propria verbi significatione, quia plura ex ea comprehendi possunt, l. si seruitus, ff. de seruitut. vrban. praed. Quarto & vltimo, ambiguum dicitur, cum incertitudo oritur ex aliquo verbo; quod pluribus etiam proprie potest intelligi, licet is qui loquitur, de vno tantum senserit, sicuti haec omnia latius exornat Franciscus Mantica loco supra relato, & retulit quoque Camillus Gallinius lib. 3. cap. 11. ex num. 14. vsque ad num. 18. Quoad tertium vero, vnde scilicet proficiscatur[sect. 18] ambiguitas, siue obscuritas verborum, constituendum est, ex his equidem quae dicta, atque obseruata hactenus fuere, satis dilucide resolutionem deduci, & maxime ex his, quae ex Baldo & Socino nunc dicebamus. Ex his etiam quae Angelus Matheacius de via & ratione iuris, lib. 2. cap. 3. & seq. scripta reliquit. Aurelius etiam Dauid de verborum significatione, cap. 5. num. 23. & 24. Simon de Praetis lib. 1. dicta solut. 5. in finalibus verbis. Caeterum Camillus Gallinius de verborum significatione, cap. 13. lib. 3. ad quatuor capita existimauit reducendam fore omnem disputationem de obscuritate & ambiguitate, videlicet, aequiuocum, generalitatem, alternatiuitatem, & indefinitatem, in quo, vt vides, nihil noui praefatus Author adducit, vtpote cum ea omnia capita, ac ipsorum vnumquodque ex mente communi, & Doctorum traditionibus communibus procedant, (nec vllum eorundem vltra ipsas obseruationes communes consideratur) & maxime sub his comprehendantur, quae Baldus in dicta l. veteribus, magistraliter obseruauit; AEquiuocum in hac materia intelligit Camillus dicto lib. 3. cap. 14. vbi latius prosequitur, & explicat verbum, seu orationem, ex quibus multiplex possit intellectus haberi: generale vero, siue generalitatem, quando de vno tantum intelligitur, & generali enunciatione, virtute generis plura comprehenduntur, l. ita fidei, in principio, ff. de iure fisci, l. praetor edixit, §. quod autem, ff. de iniuriis, l. cum Stichus, ff. de solutionibus, l. in tradendis, ff. communia praediorum: idque latius exornat, & explicat cap. 15. per totum. Alternatiuitatem autem, siue alternatiuas conceptiones existimat esse eas, quae concipiunt sub se tam disiunctiuas, quam subdisiunctiuas orationes, sicuti earum exempla adducit, & latius explicat cap. 16. per totum. Indefinitatem denique intelligit Camillus, per quam non minus significamus vnum quam alterum, & plura est oratio indefinita apta significare, & ideo ex ipsa res pariter obscura, vel ambigua esse dicitur, l. si seruitus, ff. de seruitut. urbanorum praed. & latius explicat cap. 17. eiusdem lib. 3. Denique & vltimo constituendum erit, Iacobum Mandellum Albensem superiorum omnium resolutionem nullam tradidisse; nam licet in summariis quorumdam consiliorum dubia eadem proposuerit, in indice etiam ipsorum excitauerit illa in terminis; in contextu tamen, siue in eisdem nullam adhibuit theoricam, neque doctrinam, qua dubiorum propositorum resolutio possit deduci. Caeterum in cons. 119. num. 43. recte obseruauit, ambiguam dispositionem[sect. 19] interpretari; primo, a mente disponentis, deinde inspici id, quod est verisimile, & his deficientibus seruari proprietatem verborum. Et repetit numer. 24.[sect. 20] eiusdem consilij, in ambiguis inspiciendum esse illud, quod est verisimilius, vel quod plerumque fieri consueuit. Et in cons. 163. num. 2. ambiguum verbum po[sect. 21]situm post alia, quae sint clara, debere in dubio intelligi de casu simili. Et in consil. 64. num. 31. ambiguam[sect. 22] dispositionem optime declarari ex facto postea subsecuto. Deinde, & eodem modo se habuisse Cardinalem Dominicum Tuscum practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera V. conclus. 10. ex fol. 541. Nam[sect. 23] etsi eo loco congesserit quamplurima, ex quibus verba dubia declarationem, atque interpretationem recipiunt, ac inter alia ponderauerit septem illas coniecturas, de quibus in l. si seruus plurium, §. finali, ff. de legatis primo, non tamen explicauit verborum praedictorum differentiam, nec peculiarem rationem, & naturam: sicuti nec etiam explicauit tom. 5.[sect. 24] littera O. conclus. 52. fol. 1018. quamuis ibidem antiquorum Interpretum quamplurimorum placita cumulauerit in eo dubio, obscurum aliquid quando dicatur, vel non, siue ex quibus obscurum aliquid reddatur. Et conclus. 53. eodem tom. 5. fol. 1019. recte pro[sect. 25]bauit, quod obscuritas reprobatur in omni dispositione. Et conclus. 54. eodem fol. 1019. quando obscuri[sect. 26]tas nihil operetur, aut verba obscura habeantur pro non appositis. Et conclus. 55. fol. 1020. obscuritatem[sect. 27] declarari ex mente proferentis, & ex aliis, quae ibi aggregat. Sed nec eadem huius capitis dubia hactenus explanata; quid, inquam, ambiguum, quid obscurum, quid dubium, & quid incertum explicauit Tuscus ipsemet tom. 2. littera D. conclus. 800. fol. 1051. nec conclus. 801. nec conclus. 802. in quibus locis, vel a se dicta superioribus conclusionibus nunc relatis, vel alia similia inquirit, nec de propriis huius capitis dubiis resolutionem aliquam reddit. # 5 CAPVT V. Ex voluntate, & potestate, & forma, aut solemnitate, cum actus omnes humani conficiantur, & perficiantur, & quolibet eorum deficientem corruant, prout nouiter explicatur per Authorem in eo dubio, an sint duo tantum, vel tria, quae actus perficiunt: antequam ad interpretationem, & coniecturas vltimae voluntatis, & dispositionis cuiusque deueniatur; praemittendum, atque inquirendum ante omnia, vtrum in actu, de quo quaeritur, ea interuenerint, necne: Dispositio etiam quaecumque, quemadmodum ad limites potestatis disponentis, & iuris dispositionis debeat restringi, aut etiam vitiari, vel ad modum iuris reduci, si legibus contraria fuerit? Rursus donatione facta alicui, & filiis suis, vel sibi, & filiis suis; vel vt bona, quae donantur, remaneant si{ Vide infra hoc eodem libro & tractatu, cap. 68. }bi, & filiis suis: vtrum possit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare, siue eisdem quouis modo praeiudicare; vel an debeant aequaliter bona ipsa filiis omnibus remanere? vbi & de altercationibus Doctorum in dubio simili, an si pater acquirat feudum, vel emphyteusim pro se, & filiis, possit in ea eisdem praeiudicare, vel vnum ex filiis meliorare? & Senatus Regij Hispalensis in casu ex facto occurrenti definitio, atque decisio adducta: Deinde vtrum donatio facta alicui, vt post eius mortem teneretur restituere alteri, donantis, & donatarij conuentione reuocari possit ad detrimentum eius, cui facienda erat restitutio? vbi eiusdem Regij Hispalensis Senatus definitio alia proponitur, cum agitata esset quaestio vinculi irreuocabiliter constituti, & primi vocati consensu ab institutore reuocati: Ac demum l. quoties, C. de donat. quae sub modo, & l. 7. titulo 4. partita 5. decisio exornata nonnullis remissiue. Et donatione facta vxori a fratre, vel consanguineo mariti, cui in effectu acquiratur; & de Senatus Regij Hispalensis definitione in eo dubio. SVMMARIVM. -  1 Vltimam voluntatem, & dispositionem quamcumque, ita demum coniectura adiuuandam, atque interpretatione fauorabili conseruandam, si in disponente voluntas, & potestas simul fuerit. Si etiam iuris forma, & solemnitas ab eo obseruetur. Neque enim sufficit, testatorem aliquid voluisse, nisi id potuerit. Nisi etiam debitis, atque iure probatis modis, & iuxta formam, actum conficiat. -  2 Sicut e contra non sufficit, testamentum aliquem facere potuisse, nisi id eum voluisse, atque expressim, vel tacite (manifeste tamen) disposuisse apparuerit. Imo neque voluisse, neque etiam potuisse sufficit, si legis praecepto, aut dispositioni non paruerit, legisve ipsius formam, aut solemnitatem omiserit. -  3 Sic quamuis voluntas testatoris dominetur, & totum faciat in testamentis, & ideo praecipue spectetur, atque obseruetur. Aliquando non valet ex defectu potestatis, vel transgressionis dispositionis, aut praecepti legis, vt hic obseruatur. -  4 Et sibi testator imputet, qui legem contempsit, quam obseruare debebat. -  5 Cum voluntas inanis sit, cum qua non concurrit Jurisprudentia. -  6 Dispositio quantumuis generalis, debet intelligi de his, quae sunt in potestate disponentis, cum sic commode accipi potest. -  7 Et nemo praesumitur velle id, quod in eius potestate non est. -  8 Quod si id expressim, aut manifeste voluerit, vel eius dispositio non valet, & vitiatur. Quia nemo potest cauere, ne leges in suo testamento locum habeant. Vel ad modum, & dispositionem iuris reducitur. Et ibidem, l. nemo potest, ff. de legatis primo, materia exornata nonnullis remissiue. -  9 Actum omnem humanum, voluntate, & potestate, & solemnitate confici, & perfici, vt hic adnotatur, & axioma id per manus Interpretum traditum quotidie, & multis, variisque casibus conducibile, exornatum remissiue, & declaratum infra, num. 12. -  10 Et axioma ipsummet in omni foro, & materia obseruandum, atque expendendum. -  11 Et vsque adeo procedere, vt quodlibet eorum, quod in actu deficiat, operetur eius corruptionem. -  12 Ex voluntate, & potestate, & sic ex duobus tantum, actus omnes humani conficiuntur, & perficiuntur, ex sententia multorum. Ex tribus, voluntate scilicet, & potestate, & solemnitate aut forma, ex sententia aliorum. -  13 Et de conciliatione, atque explicatione, notabilis & vera Authoris resolutio traditur. -  14 Ex voluntate, & potestate, & solemnitate aut forma, cum actus omnes humani perficiantur, antequam ad interpretationem, & coniecturas vltimae voluntatis cuiusque deueniamus, praemitti, atque inquiri debere, an ea in disponente adfuerint, necne, prout hic adnotatur. -  15 Et casus ex facto in Regio Hispalensi Senatu occurrentis species proponitur, voluntatisque, & potestatis in omni actu requisitae axioma praefatum ponderatur. Et Senatus eiusdem decisio, atque resolutio traditur infra, num. 33. & seq. & num. 43. & seq. -  16 Donatione facta alicui, & filiis suis, vtrum possit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare; vel an debeant aequaliter bona ipsa filiis omnibus remanere, & resolutio traditur infra numeris seqq. -  17 Verba dispositiua sufficere semper ad inducendum fideicommissum, siue testator cum grauato loquatur, siue cum honorato. -  18 Dominium rei donatae ex iure communi donatario in sequentem vocatum, an ipso iure transferatur, vel non, dubium fuisse, vt hic adnotatur. -  19 Dominium, & possessio iure Regio Partitarum, donatario in sequentem vocatum transfertur, post decisionem l. 7. tit. 4. partita 5. & de ipsius legis intellectu, remissiue. -  20 Vocati nomine collectiuo post aliquem, pro rata, & in viriles & aequales partes succedunt. -  21 Donatio facta alicui, vt post eius mortem teneretur restituere alteri, an possit donantis, & donatarij consensu reuocari ad detrimentum eius, cui facienda erat restitutio. Vbi late in proposito articulo, remissiue tamen ab aliis actum proponitur, & agitur de doctrina Bartoli in l. qui Romae, §. Flauius, ff. de verbo. obligat. Et ibidem etiam, vtrum conuentio facta inter coniuges, quod solus primogenitus succedat, possit per eos communi consensu reuocari. -  22 Pater, si inter viuos & irreuocabiliter filium meliorauerit, & ipsum grauauerit alteri restituere, non potest eo inuito meliorationem, siue conuentionem reuocare. -  23 Vinculum, siue Maioratus, si semel instituatur irreuocabiliter, non potest reuocari de consensu primi vocati in praeiudicium aliorum. Et ibidem in casu ex facto occurrenti, Hispalensis Regij Senatus definitio, & decisio perpenditur. -  24 Pater si acquirit feudum, vel emphyteusim pro se, & filiis, emphyteusis, vel feudum illud ordine successiuo, ita filiis sicut ipsi patri acquisitum dicitur, vt non possit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum praelegari in praeiudicium filiorum, sed omnibus debeat esse commune, & aequale. Idque ex sententia, & authoritate quamplurimorum iuris Interpretum, qui hoc numero aggregantur. Et de contraria sententia infra, numeris sequentib. maxime num. 33. & 36. & 43. -  25 Matrimonij onera sunt pene importabilia, & in eo venditur libertas. -  26 Profectitium illud esse dicitur, quod ex bonis patris acquiritur. -  27 Profectitium reputatur filiis concessum patris contemplatione, licet pater de suo nihil refuderit. -  28 Donatum filio patris contemplatione, censetur ab ipso patre prouenisse, & pater videtur donasse. -  29 Vxori donata mariti contemplatione, marito acquiruntur, eíque, vel haeredibus eius, soluto matrimonio sunt restituenda. -  30 Dos data filiae patris contemplatione, profectitia dicitur. -  31 Profectitium reputatur relictum filiis, aut descendentibus nascituris, & patris contemplatione concessum, cum affectio, & dilectio non cadat in nondum natos, & sic incognitos. -  32 Profectitia in totum acquiruntur patri. -  33 Pater si acquirit emphyteusim, vel feudum pro se, & filiis ex bonis propriis, potest de eo ad libitum disponere, aut vni filiorum totum relinquere. -  37 Concessione, aut donatione facta patri, & filiis, quando solius patris contemplatione facta censeatur. Et quid, quando filij nec nati erant, nec concepti vt supra, num. 31. -  38 Donatum, aut concessum patri, & filiis ob merita patris, in totum patri acquiritur. -  39 Mulier transiens ad secundas nuptias, tenetur reseruare filiis prioris matrimonij, quidquid titulo lucratiuo habuit occasione prioris matrimonij. -  40 Potest tamen plus vni filio, quam alteri relinquere, vel vnum filium ex Tertio & Quinto bonorum omnium meliorare, iuxta leges huius Regni. Provt latius explicatum traditur remissiue. -  41 L. quoties, C. de donat. quae sub modo, & l. 7. titulo 4. partita 5. decisionem superioribus non refragari, prout hoc numero adnotatur, atque eisdem responsum praebetur. -  42 Fundamento secundo respondetur, quod contra filium melioratum in casu proposito, & in fauorem caeterorum filiorum, ex doctrina Bartoli in d. §. Flauius, deducebatur supra. -  43 Tertio & praecipuo fundamento respondetur, quo contendebatur, quod pater praeiudicare non possit aliquo modo filiis in feudo, vel emphyteusi pro se, & filiis acquisita. Et ibidem doctrinae omnes contrariae ad concordiam reducuntur, nec decisioni Senatus Regij Hispalensis obstare, ostenditur dilucide, & Iulij Clari locus summe distinctus, & vtilis commendatur. -  44 Petri etiam Surdi, decisione 324. num. 8. & 9. obseruatio, Authoris placito conueniens, nouiter expenditur, & decisio 322. ex numer. 47. cum seqq. -  45 Noue etiam ponderatur Alexandri Trentacinquij in hac materia, ex mente communi resolutio, que Authoris, partiter & Menochij resolutiones confirmat. -  46 Pater in emphytheusi concessa pro se, filiis, & haeredibus, vel pro se, haeredibus, & successoribus, potest aliis filiis praeiudicare, & vni eam praelegare. -  47 Eorum omnium, quae ex num. 16. dicta fuere, & casus propositi breuis & summa resolutio traditur. -  48 Donata vxori per fratres, aut consanguineos mariti, vtrum videantur profecta ex bonis mariti, & cui in effectu acquirantur, & ibidem quid Senatus Regius Hispalensis decidendo, in facto occurrenti definierit? PRo dilucida huius Capitis explicatione, ob[sect. 1]seruandum erit primo, & principaliter, at que pro regula generali huius materiae, vltimam voluntatem, siue dispositionem quamcunque, ita demum coniectura adiuuandam, atque iuridica, & fauorabili interpretatione conseruandam, si in testatore, vel disponente voluntas, & potestas fuerit, si etiam iuris forma, & solemnitas ab eo obseruetur: neque enim sufficit, testatorem aliquid voluisse, nisi id potuerit, nisi etiam debitis, atque a iure probatis modis actum conficiat. Sicut e contra non sufficit, testatorem po[sect. 2]tuisse aliquid efficere, nisi id quoque voluerit expressim, voluisséve saltem, ex probatis & legitimis coniecturis deduci commode valeat. Imo neque voluisse, neque etiam potuisse sufficit, si legis praecepto, aut dispositioni non paruerit, legisve ipsius formam, aut solemnitatem omiserit, vel contempserit: Sicuti haec omnia deducuntur, atque vere comprobantur ex his, quae Interpretes nostri variis in locis scripta, atque adnotata reliquerunt, & maxime hi, qui mox referuntur num. 8. Ac primum equidem certi iuris esse voluntatem[sect. 3] testatoris in testamentis, & vltimis voluntatibus dominari, & totum facere; & ideo praecipue spectandam, seruandamque esse: id quod infinitis iuribus, & Authoribus confirmarunt, atque exornarunt Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 3. per totum, Pet. Anton. de Petra de fideicommissis, art. 11. per totum, Simon de Praetis lib. 5. interpret. 1. dubit. 1. solut 1. per totam, fol. 439. non tamen seruari, nec spectari circa ea, in quibus disponere non potuit, vel aliter quam lex concesserit, disposuerit, vel in quibus disponendi potestatem lex abstulit, sicuti iisdem in locis ipsimet Authores latius obseruarunt, & eleganter Mantica vbi supra, & lib. 6. tit. 6. num. 1. & 8. M. Anton. Peregrin. dict. art. 11. ex num. 71. & num. 77. & 79. vbi ostendit, ex defectu potestatis, vel non seruatae formae, aut voluntatis legis, testatoris voluntatem etiam circa res suas, aliquando inualidam esse: Late Simon de Praetis lib. 5. dicta solut. 1. ex num. 59. cum multis seqq. fol. 442. & seq. Burgos Salon de Pace quinta parte l. 3. Tauri, num. 1442. vbi ex defectu solemnitatis in testamento requisitae, inualidum effici testamentum, sicuti ex defectu potestatis, aut formae, probauit iuridice. Quibus omnibus, & aliis casibus testator quidem si[sect. 4]bi imputare debet, si legem contempsit, aut formam eius, quam obseruare debebat, prout ex Baldo, & aliis scripsit Mantica dicto tit. 6. lib. 6. num. 6. & 18. Et[sect. 5] cum voluntas inanis sit, cum qua non concurrit iuris potentia, ex eisdem Authoribus, & referendis infra num. 8. vltra quos ita expressim scripsit Purpuratus in l. more maiorum, num. 45. ff. de iurisdictione omnium iudicum. Et sic dispositio quantumuis gene[sect. 6]ralis, intelligi debet de his, quae sunt in potestate disponentis, cum sic commode accipi, atque intelligi potest, l. Lucius, §. penultimo, ff. ad municipalem, cap. a nobis, & ibi notarunt Doctores de sententia excommunicationis. Bartolus in l. si quis sub conditione, ff. de conditionib. institut. Castrensis in consil. 347. Quia circa, lib. 1. & in consil. 389. columna vltima, lib. 2. Decius in consil. 218. num. 2. Socinus iunior in consil. 72. n. 55. lib. 1. M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, artic. 6. num. 11. & in consil. 37. num. 12. & 19. lib. 1. Et nemo[sect. 7] praesumitur velle id, quod in eius potestate non est, Bartolus in l. vxorem, §. testamento, el 2. ff. de legatis tertio, Bald. & Decius, cum quibus Syluester Aldo[sect. 8]brandinus in cons. 27. num. 3. quod si id expressim, aut manifeste voluerit; vel eius dispositio non valet, & vitiatur, quia nemo potest cauere, ne leges in suo testamento locum non habeant, l. nemo potest, vbi late Bart. & Doctores antiqui, & recentiores; vel ad modum, & dispositionem iuris reducitur, prout multis in casibus exemplificarunt, & materiam dictae legis, nemo potest; exornarunt Domi. Ferdinandus Vasq. de Menchaca de successionum creatione, lib. 1. §. 6. & quatuor §§. seqq. vbi latissime in materia, Mantica, Praetis, & relati supra num. 3. Ioannes Gutierrez absoluta & plena manu, in repetitione eiusdem legis, nemo potest, Michael Grassus receptarum sentent. §. testamentum, quaestione 64. & seq. M. Antonius Peregrinus in loco relato supra, num. 3. & in consil. 37. lib. 1. Marcabrunus in consil. 29. num. 20. & seq. Simon de Praetis lib. 2. interpret. 6. dubit. 2. solut. 2. per totam, fol. 134. Petrus Surdus decis. 30. & 62. quibus & multi ex referendis numero seq. adiungi possunt. Deinde obseruandum erit secundo & principaliter[sect. 9] actum omnem humanum voluntate, & potestate, & solemnitate confici, & perfici, secundum Philosophum, sicuti de primis duobus, hoc est, voluntate & potestate, ex text. in cap. cum super Abbatia, vbi Abbas, & Decius de officio delegati, l. cum te, vbi Baldus colum. 1. C. de donat. ante nuptias, l. nolle, vbi Bald. ff. de acquirend. haered. l. 2. vbi etiam Bald. C. communia de legatis, deduxerunt, & exornarunt permulti, diuersis etiam casibus occurrentibus applicarunt, & aliquando actum non valuisse ex defectu voluntatis, licet disponendi facultas, seu potestas adfuisset; aliquando ex defectu potestatis, licet voluntas etiam expressa interuenisset, obseruarunt dilucide post Glossas, & ordinarios, atque alios multos, Philippus Decius, in consil. 198. colum. 2. Neuizanus in cons. 2. n. 3. Socinus iunior in consil. 95. num. 4. lib. 3. & in consil. 99. n. 44. lib. 2. & in consil. 120. num. 4. eodem lib. 2. Barbatia inter consilia Curtij senioris, consil. 66. num. 14. Rolandus a Valle in consil. 29. num. 58. & in consil. 39. num. 20. & 21. lib. 1. & in consil. 1. num. 20. lib. 2. & in consil. 10. num. 7. & 8. in consil. 35. num. 21. lib. 3. & in consil. 100. num. 20. lib. 4. Berous in consil. 76. num. 26. & seq. lib. 1. Afflictis decis. 305. num. 7. Purpuratus in l. postquam liti, num. 106. C. de pactis, & in l. 1. num. 478. ff. de officio eius, Iacobus Mandellus Albensis in consil. 26. num. 1. & in consil. 256. in principio, vbi Vincent. Annibal. eius Addit. & in consil. 555. num. 7. Ioannes Cephalus in consil. 235. num. 24. lib. 2. Aimon Craueta de antiquitate temporum, prima sectione, incipit, Ampliatur nunc, num. 52. fol. 36. Franciscus Bursatus in consil. 396. num. 24. lib. 4. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 24. num. 24. Iacobus Menochius in consil. 108. num. 4. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus in consil. 255. num. 32. & 33. lib. 3. Petrus Surdus in consil. 27. num. 13. lib. 1. Syluester Aldobrandinus in consil. 14. num. 2. & 17. & num. 4. & 45. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 27. num. 6. lib. 1. Monter a Cueua causar. ciuil. Regni Aragon. decis. 50. num. 1. Antonius Faber iurisp. Papinian. scientia, tit. 4. de ingenuis, princip. 6. illatione 7. fol. 150. Burg. Sal. de Pace in l. 3. Tauri, 5. parte, n. 1442. qui dicit, regulam[sect. 10] hanc, & axioma praedictum Doctorum, adeo vsitatum, in omni foro, & materia obseruandum atque expendendum: Ita etiam & ego in casu occurrenti annotaueram aliquando, & quotidianarum harum controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 26. num. 4. scriptum reliqui. De tertio autem, hoc est, de solemnitate, aut modo, idem scripserunt Socinus iunior in consil. 183. n. 8. lib. 2. & in cons. 72. n. 12. & seq. lib. 1. Iacobus Menochius post alios Authores dicto consil. 108. num. 4. lib. 2. Vincent. Annibal. in addit. ad cons. Albensis 26. littera A. Burgos de Pace in loco nunc relato. Et actum[sect. 11] humanum ex voluntate, & potestate adeo perfici, vt quodlibet eorum, quod in actu deficiat, operetur eiusdem corruptionem, relati omnes Interpretes probarunt vnanimiter, & ex Abbate, & Baldo, tribus in locis adnotauit Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. dicto cap. 24. num. 24. Ioannes Vincentius Hondedeus dicto consil. 27. num. 6. lib. 1. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclus. tom. 1. littera A verb. actus, conclus. iuris 127. fol. 109. vbi num. 1. ex Baldo in consil. 326. Rex Romanorum, n. 2. lib. 1. pro regula tradidit, quod actus omnes humani pendent, & regulantur a tribus, videlicet a potestate, voluntate, & modo; quia sine potestate nihil ad actum reducitur, sine voluntate nihil consensu perficitur, & sine modo nihil in finem dirigitur. Et num. 2. refert Baldum alibi dixisse, quod tria requiruntur, voluntas, potestas, & scientia. Et num. 3. quod scientia confunditur cum potestate: & num. 5. cum seq. adducit contrarietatem communem Interpretum in praefato articulo, & de qua constat in supradictis; alij nam[sect. 12]que existimauerunt, ex voluntate, & potestate actus omnes humanos confici: & sic ex duobus tantum. Alij vero e contrario, ex voluntate, & potestate, & solemnitate aut forma; & sic ex tribus perfici, expressim asseuerarunt, prout de contrarietate hac inter Barbat. Bald. & Alex. testatur Tuscus ipse: Ego vero,[sect. 13] & vltra eum, & reliquos, contrarietatem praedictam facile diluendam arbitror, vel vno solo verbo, videlicet, actus omnes humanos voluntate, & potestate, & sic duobus tantum perfici; semper tamen requiri, quod actus quilibet legitime, & iuxta legis ordinationem fiat: quod, vt vides, vel aperte praesentiunt, vel expressim enuntiant omnes Authores supra relati. Nec dissentiunt hi, qui duo duntaxat, hoc est, voluntatem, & potestatem in quolibet actu requirunt; supponunt namque, quamlibet voluntatem, & potestatem sufficere, modo actus legitimo modo fiat: id quod Barbatia etiam asseuerauit, cuius est consilium Alexandri 123. Scripsit Ecclesiasticus, In principio, lib. 4. Quocirca, si actus sit talis, qui ex sola voluntate, atque potestate dependeat, nec alia forma, aut solemnitas requiratur a lege, verum erit, sola voluntate, & potestate confici, & perfici, quod si modus eius actus conficiendi, siue certa forma, aut solemnitas praefigitur a lege, cum actus alias non valeat, quam si legis modus, aut solemnitas seruetur, verum etiam erit, ex tribus, non ex duobus tantum actum perfici, prout in testamenti conficiendi facultate, & forma, & in aliis actibus videmus, quibus certa forma, aut solemnitas a iure praefixa est. Et secundum haec planum redditur, quod ante[sect. 14]quam ad coniecturas, & interpretationem vltimae voluntatis cuiusque deueniamus, an in authore ipsius, siue disponente, tria ea requisita interuenerint, praemittere, atque in primis inquirere debeamus, ne inaniter, ac sine effectu in interpretatione, & coniectura voluntatis eius laboremus, quae exitum habitura non est, ex defectu cuiuslibet requisiti trium praedictorum, iuxta ea, quae iidemmet Authores obseruarunt expressim. Et ita ego aliquando in casu ex[sect. 15] facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu praemittendum, atque ante omnia discutiendum, siue non modo de voluntate, sed etiam de potestate, cum in articulo possessorij ab inferiori ad Regalem Audientiam res deuenerat, in primis monebam: Lis autem in iudicio possessorio, possessionéque pro indiuiso ab vno ex filiis, & haeredibus petita coram Iudice inferiori versabatur, & circa meliorationem Tertij & Quinti bonorum omnium dubium excitabatur praecipuum, Dom. namque Ioannes de Ribera Guzman, cum plures filios haberet, in extremis constitutus, ex Tertio & Quinto omnium bonorum suorum filium D. Petrum de Guzman meliorauit, qui pro sua parte, & Legitima, pro Legitima etiam sororis cuiusdam suae,{ Regij Hispalensis Senatus decisio, vsque ad num. final. } quae in eius fauorem renuntiauerat, & pro dicto Tertio & Quinto bonorum omnium ex melioratione possessioni petitae contradicebat: Caeteri autem fratres meliorationem eam impugnabant firmiter ex eo quod, quamuis dispositio & voluntas patris sui meliorantis expressa fuerit, & in fauorem dicti fratris, defuerit tamen potestas id faciendi: e contrario vero filius ipse melioratus dictus D. Petrus de Guzman non modo voluntatem, sed & potestatem adfuisse asseuerabat, propterea quod D. Catharina de Ribera soror dicti D. Ioannis de Guzman patris ipsius, cum idemmet pater nubere vellet nobili & illustri cuidam mulieri, irreuocabiliter atque inter viuos certa quaedam bona donauit eidem, & in prima clausula dixit: A vos, e para vos el dicho Don Iuan de Guzman, e para quien vos quisieredes, conuiene a saber, de las tres quartas partes que yo tengo, e me pertenecen en los bienes siguientes, &c. Postmodum in alia clausula dictorum bonorum vsumfructum sibi reseruauit pro tempore vitae suae, & adiecit: E luego que yo falleciere, el dicho vsufructo se consolide, e iunte con la propiedad de los dichos bienes, e los ayays, e sucedays en ellos, como cosa vuestra propia. Deinde & in alia parte sic cauit, quod in defectum filiorum dicti donatarij, res donatae ad ipsam donatricem reuertantur: Pero si de vos el dicho don Iuan de Ribera mi hermano quedaren hiios legitimos, y descendientes dellos, los tales despues han de auer, e ayan como cosa suya propia los dichos bienes, de que assi vos hago esta dicha donacion, sin vinculo, ni condicion alguna. Denique & in vltima clausula donationis dicitur, E otorgo, que reteniendo, como retengo en mi el dicho vsufructo ve los dichos bienes, me de sapodero dellos, e del derecho, e senorio dellos, e vos los apodero, y entrego desde luego, para que sean vuestros propios, e de vuestros herederos, e successores, e de quien vos, y ellos quisieredes, para lo dar, e donar, e vender, y empenar, trocar, e cambiar, e hazer, y disponer dellos a vuestra voluntad, como de cosa vuestra propria, y me constituyo por vuestra inquilina, &c. Occurrente igitur casu proposito, & super possessorio lite ad Regium Senatum Hispalensem ex appellatione deuoluta, dubium relatum meliorationis Tertij & Quinti bonorum, & valoris eius, principaliter excitari, vis erat; nam de caeteris nulla lis: filius autem melioratus, qui possessioni omnium bonorum ab ipso fratre, nomine D. Francisco de Guzman, petitae, contradicebat pro parte sua, & pro Legitima sororis, quae in eius fauorem (vt antea dixi) renuntiauerat, & pro Tertio & Quinto bonorum meliorationis, statim & in continenti de iure suo paratus docere, & dictum instrumentum donationis sororis patris sui, & testamentum insuper ipsius, ac sororis renunciationem ostendebat, & iudicialiter exhibuit, & cum de valore dictae meliorationis ageretur, voluntatis, & potestatis in quolibet actu requisitae axioma praefatum, & in hoc capite exornatum, vt vidisti, opportune expendi in eo articulo, & capiti huic applicari, vel ex eo manifeste & opportune deducitur, quod Petrus Surdus, vir equidem, & eruditus, & ingeniosus admodum, vt notum est, cum in eodem versaretur dubio (in feudi tamen, fiue emphyteusis materia, & in illo articulo, vtrum patre, qui feudum acquisiuit pro se, & filiis, possit illud relinquere totum vni filio,) pariter equidem & antequam rationes, & argumenta vtriusque partis expendat, idemmet voluntatis, & potestatis axioma, siue argumentum vulgatum praemittit, numero 2. in consilio 305. libro 3. quo loci, per totum consilium discutit quaestionem, & in hunc modum scribit: Et non obstat assertum fideicommissum factum a D. Bonifacio seniore, quia vltra voluntatem, necessaria est potestas ad validitatem actus, &c. Dum ergo quaeritur, vtrum in praefato casu cum[sect. 16] voluntate potestas concurrat, ac in effectu, donatione facta alicui, & filiis suis, an possit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare, vel an debeant aequaliter bona ipsa filiis omnibus remanere? Breuiter ergo me expediam, & vltra ea, quae tunc dicebantur, adiiciam nonnulla, & qumplurima congeram in materia, quae & casui praesenti, & aliis similibus, in futurum euenientibus conducibilia magis videntur, & vtilia erunt. In fauorem itaque aliorum filiorum, ac eius, qui pro indiuiso omnium bonorum possessionem petierat, & contra dictum filium melioratum, vt scilicet meliorari ipse non potuerit, respectu bonorum donatorum, & in eisdem bonis donatis omnes filij donatarij aequaliter succedere debuerint, sequentia magis videntur adstringere fundamenta. Ac primum equidem, filios omnes dicti donatarij, non solum in conditione positos, sed & expressim vocatos post mortem patris sui, & sic videri inter eos omnes fideicommissum inductum, vt nullus meliorari potuerit, ex regula text. in. l. miles ad sororem, in principio, l. cum pater, §. donationis, ff. de legatis secundo, Ex quibus M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, articulo primo, numero 51. adnotauit, verba disposi[sect. 17]tiua sufficere semper ad inducendum fideicommissum, siue testator cum grauato loquatur, siue cum honorato: & ideo ex vocatione expressa filiorum, ad dicta bona donata, non modo vnicuique eorum videri quaesitum dominium ipsorum bonorum pro rata, juxta text. in. l. quoties, C. de donationibus, quae sub modo, ex qua deduxerunt Scribentes communiter,[sect. 18] quod dominium rei donatae ex iure communi, donatario in sequentem vocatum ipso iure transferatur. Et quamuis ex ea lege, & eodem iure communi attento, non satis compertum esset, vtrum dominium post mortem primi donatarij in sequentem ipso iure transferatur, sibíque actio vtilis in rem competat, an eidem sola actio personalis ad rem ipsam petendam praestetur, prout ex pluribus probauit erudite Didac. Couarru. variarum, libro 1. cap. 14. num. 3. cum seq. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 12. num. 2. Octauianus Cacheranus decisione 169. num. 15. Forcatulus dialogo 63. num. 2. Fabius Turretus in cons. 61. n. 41. Mantica de tacitis & ambigu. conuention. lib. 13. tit. 18. Pelaez a Mierez de maiorat. 1. part. quaestione 24. numero secundo. D. Martha voto 49. Nihílque de translatione posses[sect. 19]sionis statutum esset eodem iure communi, donec superuenit decisio legis 7. titulo 4. partita 5. Ex ipsa tamen lege Partitae, nedum dominium, sed etiam possessionem rerum donatarum transire ipso iure in illum, cui res aliquae post certum tempus, aut diem, donatae fuerunt, lex eadem adeo clare probat in illis verbis: Y de aquel di a en adelante ganarian la possession, y el senorio della sus herederos del que ouiesse hecho la donacion, o el otro, a qui en nombrasse para auerla; vt nullum alium recipiat intellectum, sicuti Ludouicus Molina post Redericum Suarez, & Gregorium Lopez recte animaduertit dicto capite 12. numero 3. & 4. Mantica dicto libro 13. titulo 48. Pelaez a Mierez dicto numero 2. Antonius Gomezius in leg. 40. Tauri, numero 26. & 27. &. 28. vbi late de intellectu illius legis, Caeuallos practicar. commun. contra communes, quaestione 55. numero 6. & quaestione 249. in principio. Indéque & consequen[sect. 20]ter, filios eiusmodi, nomine collectiuo vocatos, succedere debere pro rata, & in viriles & aequales partes post patrem suum, per text. in l. Lucius Titius testamento, § Lucius Titus, ff. de legatis secundo, l. interdum, ff. de haeredibus instituend. Bartol. in l. Gallus, §. quidam recte, numero 6. ff. de liber. & posthumis. Ioannes Cephalus in consilio 607. numero 38. libro 4. Ruinus in consilio 62. ex numero primo, libro primo, Caldas Pereira de nominat. emphyt. libro 4. titulo 62. §. 3. quaestione 15. numero 10. Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuent. libro 13. titulo 21. numero 6. Menchaca de successionum creatione, libro 2. §. 20. ex num. 116. cum seq. Grassus §. institutio, quaestione 20. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 70. numero 58. libro primo, Peregrinus de fideicommissis, artic. 17. ex num. 25. Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclus. iur. tomo 3. littera E. conclus. 170. fol. 123. Anton. Faber in libro 9. C. ad titul. C. de impuberum, definitione 7. fol. 116. Secundo deinde & pro eadem parte, atque contra filium melioratum facit, quod in eo articulo, quando donatio facta est alicui, vt post eius mortem teneretur restituere alteri, an possit donantis, & donatarij consensu reuocari, ad detrimentum eius, cui facienda erat restitutio; licet contrariae, ac duae praecipuae fuerint sententiae, altera affirmatiua; altera negatiua, sicuti ex multorum Authorum testimoniis, & resolutionibus apparet dilucide, ac maxime (vt alios fere infinitos, & ab eo relatos omittam) ex Roderico Suarez, Couarruu. Tello Fernandez, Matienzo, & aliis, quos Valdes. in addit. ad Rodericum Suarez, in l. quoniam in prioribus, quaest. 8. littera A. recensuit Menchaca controuers. illustrium, libro tertio cap. 63. Pelaez a Mierez de maioratu, prima parte, quaestione 24. numero sexto. Ioannes Cephalus in consilio 302. ex numero 88. libro tertio & in consilio 312. ex numero 13. eodem libro, Burgos de Paz in consilio 26. ex numero 6. Rolandus in consil. 19. numero 19. libro primo. Antonius Thesaur. decisione Pedemontana 70. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 29. Molina de Hispan. primogen. lib. 4. cap. 2. ex num. 73. cum seq. Duenas regula 216. Mendoza disputationum iuris ciuilis, libro 3. cap. 9. num. 45. & 46. Gratianus regula 410. Ioannes Gutierrez practicarum, libro 2. quaestione 52. Lara in l. si quis a liberis, §. item rescriptum, ex num. 21. vsque ad numerum 60. Borgninus Caualcanus decis. 42. num. 16. prima parte, Fabius de Anna in cons. 32. Andreas Fachineus controuers. iuris, libro 8. cap. 8. Pater Molina de iustitia & iure, lib. 2. disputatione 265. Fabius Turretus in cons. 61. ex numero 40. & num. 50. & seq. Iacobus Menochius in consilio 191. num. 43. & 53. lib. 2. & in consilio 388. ex num. 34. libro 4. & in consilio 286. numero 14. lib. 3. Peregrinus de fideicommis. articulo 51. numero 53. Caeuallos commun. contra communes, quaestione 249. Portius Imolensis commun. opinionum libro quinto conclusione. 36. Anton. Gabriel & Iulius Clarus, cum quibus Petrus Surdus decisione 209. num. 13. vbi quaerit numero 14. vtrum conuentio facta inter coniuges, quod solus primogenitus succedat, possit per eos communi consensu reuocari. Et iunge Pelaez a Mierez de maioratu, prima parte, quaest. 22. num. 28. & de eodem dubio an donantis, & donatarij consensu donatio reuocari possit ad detrimentum alterius, Surdus ipse in consilio 305. num. 40. lib. 3. & in consilio 351. num. 35. eod. libro, Blasius Florez Diaz de Mena in addit. ad decisionem Gamae, 8. numero 2. Antonius Faber, ad titul. C. de donat. quae sub modo, definitione 2. fol. 541. & de error. pragmat. decad. 46. errore 7. & 8. Fontanella de pact. nupt. clausula 4. glossa 9. parte prima, num 6. folio 78. Mantica de tacit. & ambig. conuent. lib. 13. titul. 48. numero 8. Ex quibus, vt dixi, duas apparet communes esse, & contrarias opiniones: altera, quod possit donator donationem reuocare, antequam ille tertius acceptaurit: altera, quod indistincte non possit, nec acceptatio necessaria sit, sed absque acceptatione acquiratur ius illi tertio, idque maxime de iure huius Regni, prout ex superius relatis apparet, & securius Mena tuetur, & vide etiam referendos statim num. 23. Ex his etiam Senatus Regius Hispalensis in causa Ioannis de Montesdoca, diebus praeteritis definiuit,[sect. 22] ac resolutiue firmauit duo: Primum, quod si pater inter viuos, & irreuocabiliter filium meliorauit, & ipsum grauauit alteri restituere, non potest eo inuito meliorationem, siue conuentionem reuocare. Secundo[sect. 23] & consequenter, quod si vinculum, siue maioratus instituatur semel irreuocabiliter, non potest reuocari de consensu primi vocati in praeiudicium aliorum. Et{ Regis Hispalensis Senatus decisio. } inde nec in praeiudicium dicti Ioannis de Montesdo ca fieri reuocationem potuisse: & tunc ex pluribus adducebatur, atque excitabatur praecipue Senatus, ac maxime ex his iuribus, & rationibus, quae a superius relatis Authoribus longa serie ponderantur contra Bartolum & eius sectatores in dicta l. qui Romae, § Flauius, quibus & ego adiiciebam adnotata per Riminaldum iuniorem in cons. 112. num. 138. & seq. & in cons. 239. ex num. 10. & 46. lib. 2. per Bursatum in consilio 173. ex num. 68. volum. 2. per Rolandum in consilio 19. lib. 1. Pancirolum in consilio 60. ex num. 10. cum seq. Ioannem Franciscum de Ripa l. 3. responsorum, resp. 16. n. 3. & seq. Borgninum Caualcanum decis. 42. ex num. 13. vsque ad num. 28. prima parte, Fabium de Anna in consilio 32. per totum. Secundo adducebatur Senatus ex sententia Roderici Suarez in l. quoniam in prioribus, quaest. 8. ex n. 1. cum seq. qui cum plura ingeniose satis & erudite scripsisset contra sententiam Bartoli in dicto §. Flauius, expressim tuetur, quod si meliorauerit filium in tertia parta bonorum, & fecerit ei vincula, & substitutiones, quod post tempus, aut in aliquem casum bona deueniant ad alium, pater, antequam veniat conditio, vel tempus, non potest reuocare vincula, seu grauamina. Et in allegation. 19. col. 2. vers. sed his adhuc cessantibus, vbi tradit, quod si fratres consenserunt in fauorem alterius fratris, vt aliqua res esset Maioratus in vita illius fratris, & filij maioris, & descendentium; ex hoc fuit acquisitum ius irreuocabile per alios fratres fratri, in cuius fauorem fuit factus maioratus, & aliorum descendentium. Et refert Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, num. 2. & seq. Antonius Gomezius in d.l. 40. Tauri, qui cum num. 29. 30. 33. & 32. adduxerit tria iura principaliter contra dictum doctrinam Bartoli, in dicto §. Flauius. quae fortiter vrgent pro relata decisione Hispalensis Regij Senatus, ac etiam his responderit, quae pro sententia Bartoli expendi solent communiter, infert statim num. 33. ad l. 27. Tauri, vt si pater filium meliorauerit in Tertio bonorum suorum, & grauauerit eum restituere Tertium alteri filio, vel descendenti, vel in defectum eorum alteri personae, secundum formam, & dispositionem dictae l. 27. Tauri, quod non possit pater solus, nec concurrente consensu filij primi meliorati, postea grauamen, aut vinculum tollere in praeiudicium alterius filij, vel descendentis, vel tertij, in cuius fauorem positum est grauamen, cum per illam legem iam sit ei quaesitum. Infert etiam num. 34. quod si quis instituat maioratum ex traditione possessionis, vel alio modo legitimo irreuocabilem, & personam certam nominauerit, & post eius mortem alium, non potest amplius maioratus reuocari, etiam respectu tertij nominati, Mieres 1. parte, quaest. 22. num. 31. & quaest. 24. num. 22. Tertio deinde & pro resolutione Senatus dicebam ego, fortiter, atque in terminis vrgere ea omnia, quae obseruauit dilucide Burgos de Paz in consilio 26. ex num. 6. vsque ad num. 34. vbi & septem praecipuas solutiones, siue responsiones considerat ad dictam doctrinam Bartoli, in dicto §. Flauius, & traditionem illam Roderici Suarez confirmat nonnullis, ac expressim statuit in casu proposito institutionis maioratus, sat esse, vt primus donatarius aut vocatus acceptet scripturam maioratus, & quod non est necessaria aliorum vocatorum acceptatio, vt donatio ipsa, seu institutio irreuocabilis efficiatur, Mieres vbi sup. & quaestione 24. Molina lib. 4. cap. 2. num. 18. Angulo in l. 6. glossa 4. num. 9. Matienzo in l. 1. tit. 6. glossa 8. num. 6. Rursus & quarto loco, pro definitione, & decisione Senatus plures Pelaez a Mieres resolutiones, atque velut in terminis obseruationes ponderari debere, dicebam. Ac primum equidem ab ipso Authore tradita, prima parte, quaest. 22. num. 23. & quatuor seq. vbi latius probauit, quod quamuis pater possit reuocare maioratum semel factum, propter ingratitudinem filij, tamen quod reuocare non poterit, quando ex causa onerosa, & in fauorem alterius, non modo filij, maioratus fuisset factus, vel quando etiam vocati essent filij eius, qui ingratitudinem commisit, vel alij quilibet, quibus ius acquisitum esset. Et eadem prima parte, dicta quaest. 22. num. 31. subdit, quod pater, etiam ex consensu filij, non potest reuocare maioratum in praeiudicium vxoris, cuius etiam occasione factus fuit maioratus; idque aliis modis extendit, & confirmat: ex quibus, vt dixi, Senatus sententia corroboratur omnino, atque ex dictis ab eodem num. 33. 34. & 35. Ex his etiam, quae ipse Mieres longa serie reliquit scripta eadem prima part. quaest. 24. fere per totam, vbi ad confirmationem thematis, seu quaestionis principalis eius capitis, quod si facto maioratu, pater tradit filio possessionem, est irreuocabilis maioratus, tam quoad ipsum, quam, quoad alios vacatos, etiamsi filius primo nominatus reuocationi consentiat, vel viuo patre moriatur, vt ibid. dixit expressim num. 1. & num. 22. quibus, & multis ibi cumulatis, exornatur, equidem, & omnino comprobatur Senatus decisio proposita, prout dicta quaest. 24. adduxit ex num. 1. vsque ad n. 31. quo loci probauit, quod maioratus factus ex causa matrimonji, non potest reuocari in praeiudicium, seu in damnum vocatorum, etiamsi filius primo vocatus moriatur fine filiis. Et num. 33. subdit, quod si primus vocatus delictum committat, pater non potest maioratum reuocare in praeiudicium vocatorum, quibus ius acquisitum sit. Et n. 34. quod nec potest in praeiudicium ipsorum vendere, vel obligare bona maioratus. Et num. 26. probauit etiam expressim, quod absque acceptatione acquiritur ius secundo vocato ad maioratum. Denique & vltimo loco, definitio eadem, siue decisio Senatus Regij Hispalensis comprobatur omnino ex adnotatis per Blasium Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem Gamae 8. num. 2. qui & in fortioribus terminis loquitur, atque etiam absque acceptatione acquiri ius secundo, vel tertio vocatis, defendit: sic etiam vinculum, siue maioratum semel institutum, non posse reuocari de consensu primi vocati in praeiudicium aliorum vocatorum, resolutiue asseuerauit Hieronym. Caeuallos practicar. commun. contra commun. quaest. 249. num. 4. & latius fundat Ioan. Gutierrez practicar. lib. 2. quaest. 52. Et hactenus de secundo fundamento contra filium melioratum, in quaestione proposita ex num 15. cum seq. & in fauorem aliorum fratrum, a quo digressi fuimus, vt vides, propter decisionem aliam Senatus dicti Regij Hispalensis, hucusque confirmatam, atque exornatum. Nunc vero & tertio loco principaliter, & contra filium eundem melioratum, non mediocriter vrget, ex sententia quamplurimorum iuris Interpretum obseruatum constanter, quod si pater acquirit feudum,[sect. 24] vel emphyteusim pro se & filiis, emphyteusis, vel feudum illud ordine successiuo ita filiis, sicut patri ipsi acquisitum dicitur, vt non possit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum praelegari in praeiudicium filiorum, sed omnibus debeat esse commune & aequale. Ita sane, vt distinctius procedam, in emphyteusi, vt scilicet non possit alienari, vel tota vni filiorum praelegari, in praeiudicium aliorum, adnotarunt expressim Alex. tribus in locis, Iason, Decius, Ruinus, Bertrandus, Gratus, Alciatus, Chassaneus, Couarruu. & Rubeus, quos cumulauit Iulius Clarus §. emphyteusis, lib. 4. sententiarum, quaest. 16. num. 1. Dinus, Baldus, Albericus, Angelus, Bartol. Castrensis, Ancharanus, Bertrandus, Caualcanus, Aretinus, Romanus, Curtius senior, Afflictis, And. Siculus, Laurent. de Palat. Alex. Corneus, Gratus, Alciatus, Decius, Iason, Ruinus, Socinus iunior, Didac. Couarr. & Anton. Gabriel. quos retulit & ita defendit Fabius Turretus in consilio 61. num. 44. per totum, quiex num. 36. quatuor praecipua iura, seu fundamenta expendit pro hac parte, atque ex num. 45. vsque ad numerum 68. fundamentis contrariae sententiae satisfacit abunde. Hieronymus Gabriel in cons. 85. num. 5. lib. 1. Aluarus Valascus post alios plures, quos citat, de iure emphyteutico, quaest. 49. num. 6. qui hanc putat veriorem opinionem, etiam in emphyteusi noua a patre accepta pro se, & filiis suis, Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, lib. 4. tit. 62. §. 3. quaest. 15. n. 3. fol. 165. Petrus Surdus in cons. 76. ex. num. 3. vsque ad num. 8. lib. 1. & in cons. 305. n. 9. & 36. lib. 3. & decis. 324. num. 2. & 3. Berous in cons. 155. ex num. 6. volum. 3. Ioannes Cephalus in cons. 29. num. 18. & 23. lib. 1. In feudo quoque idipsum obseruarunt, nec posse patrem habentem plures filios plus assignare, vel relinquere vni ex filiis, quam alteri, & multo minus totum ipsum feudum praelegare vni ex filiis suis, scripserunt constanter Zasius, Ioannes Rayner. Ruinus, Alexander, Curtius iunior, Socinus iunior, & alij, quos commemorauit Iulius Clarus §. feudum, q. 40. num. 5. & 6. Alexand. Corneus, Iason, Ruinus, Decius, Gratus, Socinus iunior, Parisius, Alciatus, & Rolandus, quos commemorauit Iacobus Menochius in consil. 286. n. 1. lib. 3. qui n. 2. & 3. & 4. tria principaliter expendit iura, & fundamenta pro hac parte. Ipse Menochius in cons. 309. n. 2. lib. 4. vbi dicit, ita respondisse post alios Alex. Corneum, Iasonem, Ruinum, Decium, Gratum, Beroum Parisium, Socin. iun. Alciat. Syluan. & Rolandum ibi relatos, & num. 3. & tribus seqq. eadem tria fundamenta expendit, quae in dicto cons. 286. adducit. Menochius etiam idem in cons. 155. num. 25. lib. 2. Videbatur ergo dicendum, nec patrem in proposita controuersia potuisse filium praedictum in damnum aliorum meliorare, siue totas res damnatas praelegare, cum pro ipso patre, & filiis donatio facta esset. Re tamen ipsa, & tunc a Senatu diligentissimo studio, & nunc a me peruigili cura bene perpensa atque enucleata, contraria sententia visa est verior, & probabilior, quod scilicet dictus D. Ioannes de Ribera & de Guzman potuerit dictum filium D. Petrum in Tertio & Quinto omnium bonorum, etiam donatorum meliorare, siue tota bona donata prae caeteris filiis praelegare, aut relinquere, modo Tertium & Quintum bonorum non excedant: Idque non modo ex verbis praefatae donationis, quae adeo clare & expresse alienandi facultatum concedunt, eidem in vltimis clausulis, & disponendi quouis modo licentiam exprimunt, vt meliorandi vnum ex filiis facultatum multo magis, & a fortiori inducant, & superiorum verborum, quae vocationem omnium filiorum absolute continent, declarationem adiiciant, & verum intellectum assignent, prout inferius attingam: sed etiam quando alienandi facultas, & quocumque modo disponendi de ipsis licentia non concederetur, ex iure ipso, & receptioribus, atque verioribus sententiis Interpretum, sic definiri debeat, prout Senatus Hispalensis iuridice decreuit. Id autem multis rationibus, & argumentis comprobari potest concludenter, sed prius hoc vnum sciendum est, a quo primum, & fortissimum emanat fundamentum, donationem hanc factam fuisse ea de causa a sorore, vt dictus frater D. Ioannes de Ribera & de Guzman inuitaretur ad contrahendum matrimonium, vel saltem vt contraheret, sicque ex matrimonij causa, ex qua donatio subse[sect. 25]quens profectitia dici debuit, vtpote, quae profecta est a re ipsius D. Ioannis, & quo facilius posset onera matrimonij ferre, quae sunt importabilia, & duram seruitutem inducunt; ita sane in propriis, in quibus versamur nunc, terminis & vt pater possit totam rem donatam vni filiorum praelegare, etiam pro patre, & filiis donatione facta simpliciter, absque alienandi facultate; & quod donatio dicatur profectitia, & matrimonij onera iudicentur pene importabilia, atque infringatur liberta, adnotauit expressim in casu simili ex facto occurrenti, Iacob. Menochius in dicto cons. 286. num. 6. & 7. qui pro oneribus matrimonij, quae adeo grauia diiudicauit, commemorat Neuizani dumtaxat locum lib. 1. syluae nupt. ex num. 2. & seq. & vltra eum, ita pariter matrimonij onera diiudicarunt grauissima, Panormitanus in consilio 79. columna 2. lib. 2. Petrus Gregorius in syntagmate iuris,[sect. 26] lib. 9. cap. 19. D. Barbosa qui latius comprobat 1. part. rubricae, ff. soluto matrimonio, num. 6. fol. 6. Quod vero donatio haec facta domino Ioanni de Ribera & de Guzman dicatur (vt nunc attigi) profectitia, probatur manifeste: nam profectitium illud esse dicitur, quod ex bonis patris acquiritur, l. depositi, §. vlt. de peculio, l. 2. §. 1. ff. soluto matrimonio, & apertius in l. profectitia, ff. de iure dotium, & l. dos a patre, C. de iure dotium, & scribunt Bartolus in rub. ff. de peculio, num. 5. & in l. cum oportet, num. 1. C. de bonis quae liberis. Et ibidem Baldus num. 1. Iason in l. sed etsi plures, §. ad substitutos, num. 7. ff. de vulg. & pup. substitu. Decius in l. vt liberis, num. 20. C. de collat. Mendez Lusitanus in repetit. d.l. cum oportet, 1. part. verbo ex eius sub[sect. 27]stantia, num. 6. Profectitium quoque illud esse intelligitur, quod filiis datur contemplatione patris ipsius, sicuti affirmarunt Bal. in d.l. cum oportet, num. 3. C. de bonis, quae liberis, Alexander in cons. 189. lib. 5. Socinus iunior in cons. 91. num. 20. lib. 1. Paulus, Baldus, Riminald. Corneus, Iason, Decius, Crotus, Nauarrus, & Gregorius Lopez, cum quibus Caldas Pereira, & relati per Mendez Lusitanum in d.l. cum oportet, num. 6. fol. 4. Simon de Praetis, Mantica, & alij, cum quibus Petrus decis. 118. num. 4. vbi citat text. in. l. sed si plures, §. in arrogato, ff. de vulg. & pup. & in l. Titio, §. Syluio ff. de cond. & demonst. & decis. 169. num. 3. vbi citat eadem iura, & addit text. in l. is qui haeres, §. finali, ff. de acquiren. haered. & in d.l. cum oportet, in princip. in vers. ex eius substantia. Surdus ipse decis. 322. ex num. 47. cum seq. & decis. 324. n. 9. vbi quod profectitium reputatur, filio concessum patris contemplatione, licet pater nihil de suo refuderit. Et in cons. 305. num. 62. & 63. lib. 2. indeque do[sect. 28]natum filio patris contemplatione, censetur ab ipso patre prouenisse, & pater videtur donasse, ex tex. in a. §. arrogato, Natta, Ioannes Lup. Simon de Praetis, Franciscus Mantica, quos refert, & sequitur Petrus Surdus d. decis. 322. n. 54. & decis. 169. num. 3. vbi adiicit, quod id vere dicitur a patre prouenire, cuius contemplatione relictum est; nam videtur primo datum patri, & breui manu a patre ipsi filio, vt & notant Authores ibi relati, atque ex communi Mendez Lusitanus in d.l. cum oportet, prima parte, num. 11. sic etiam & vxori donata mariti contemplatione, marito[sect. 29] acquiruntur, eique vel haeredibus eius, soluto matrimonio sunt restituenda, vt post Bartol. Corneum, Iason. Decium, Ioannem Lup. Cagnolum, & Iulium Clarum scripsit Petrus Surdus decisione 118. n. 5. & decisione 322. num. 52. vbi quod donatio facta sponte per consanguineos mariti vxori, censetur facta contemplatione mariti. Iacobus Menochius lib. 3. praesumptione 28. n. 9. & plures alios retulit Pater Thomas Sanchez, cuius ad finem huius cap. specificam faciam mentionem. Sic denique & dos data filiae patris[sect. 30] contemplatione, profectitia dicitur, vt ex aliis probauit idem Surdus dicta decisione 118. numero 6. qui dicta decisione 322. numero 43. & 44. & 48. ex[sect. 31] aliis multis iuridice, & multum ad propositum tradidit, profectitium reputari relictum filiis, aut descendentibus nascituris, & patris contemplatione concessum, cum affectio, & dilectio non cadat in nondum natos, & sic incognitos: eleganter Menochius, atque in terminis nostris, in consilio 286. n. 16. & 17. lib. 3. & repetit in consilio 309. num. 20. lib. 4. vbi versabatur in donatione facta patri, & filiis ac descendentibus, & plurimos alios refert idem tenentes, quod Petrus Surdus nunc annotauit, & concludit, quod non attenditur denominatio ipsa personarum, sed solum cuius contemplatione facta sit concessio. Idem etiam post alios Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 51. num. 10. & in cons. 90. num. 18. lib. 1. vbi quod in casu proposito, ad hoc vt dicatur datum, aut donatum filiorum etiam contemplatione, necessarium esse, quod ipsi filij nomine proprio nominentur. His itaque omnibus modis inspectis, donatio haec[sect. 32] in persona filiorum domini Ioannis de Ribera & Guzman dicitur profectitia: profectitia autem in totum acquiruntur patri, vt scribunt omnes in d.l. cum oportet, C. de bonis quae liberis, Iacob Menochius d. cons. 286. num. 10. lib. 3. Petrus Surdus d. decis. 118. n. 4. & seq. & dicta decis. 169. n. 3. & dicta decisione 322. ex num. 47. & d. decis. 324. ex num. 5. & dicta consilio 395. ex num. 62. lib. 3. Mendez Lusitanus in repetit. dictae l. cum oportet, prima parte, & num. 6. cum seq. & sic non modo meliorare vnum ex filiis de iure potuit dictus pater, sed etiam ea bona alienare, prout & donatrix ipsa concessit. Quod autem omnibus modis inspectis donatio haec profectitia dicatur in persona dictorum filiorum, probatur, atque ostenditur manifeste; nam iuxta primum modum profectitia dicitur, ex quo prouenit ob matrimonium a patre contrahendum, sic que in recompensationem eius, & onerum matrimonij ferendorum: est etiam profectitia, inspecto secundo illo modo, cum contemplatione ipsius patris facta fuerit: & tandem dicitur profectitia iuxta tertium modum, cum occasione patris, nempe ob matrimonium quod contrahebat, & ob benemerita, & beneficia in sororem collata (prout ipsa exprimit) donatio facta fuerit. Et sic eisdem modis omnibus consideratis, atque ex vnoquoque ipsorum, melioratio de iure subsistit, nec vllo pacto impugnari valet, prout etiam deducitur ex traditionibus Menochij dicto consilio 286. num. 9. vbi commemorauit Socinum seniorem egregie dicentem in consilio 91. n. 20. lib. 1. quod aliquando profectitium significat illud, quod proficiscitur ex substantia illius, de cuius successione agitur, vel cuius contemplatione datur ab aliquo: aliquando etiam dicitur profectitium illud, quod acquiritur occasione patris, seu facto ipsius patris. Deinde & secundo principaliter ad rem expressim[sect. 33] confert singularis doctrina Baldi in l. 1. C. per quas personas nobis acquiritur, cum dixit, quod si pater acquirit emphyteusim pro se, & filiis, nempe pro se in vita, & pro filiis post mortem; si ex re, id est, bonis ipsius patris acquisita sit, potest de ea pater disponere ad libitum: nam potest eam vni soli filiorum relinquere, aliis exclusis. Et Baldum secuti sunt Aretinus, Maranta, Plotus, Martin. Laudens. Barbat. Calcan. Corneus, Ancharan. Gozadinus, & Crotus, cum quibus Iacobus Menochius dicto consilio 286. num. 12. & 13. lib. 3. qui concludit, eo casu, & quando con[sect. 34]templatione patris, aut ob matrimonium ab eo contrahendum donatio facta est, bona effici mere patrimonialia patris ipsius, atque ita, cum iure posse ea vni soli filiorum relinquere, vel etiam distrahere, quoniam emphyteusis iudicatur vt empta, aut a patre profecta. Quando autem ex propriis bonis est acquisita, planum equidem est, quod pater potest vni soli filiorum eam relinquere, aliis exclusis, prout Iulius Clarus, Anton. Gabriel, Fabius Turretus Additionator Gamae, Alex. Trentacinquius, Petrus Surdus, Syluester, Aldobrandinus, Hippolyt. Riminaldus, & caeteri infra referendi agnoscunt vnanimiter. Et alio in loco adnotauit etiam iuridice Menochius ipsemet in consilio, inquam 155. num. 29. lib. 2. vbi retulit Baldi & Angeli traditionem in l. ita videndum, §. nunc vi[sect. 35]deamus, ff. de petitione haered. cum dicunt, quod etsi forte pater possit emphyteusim, vel feudum acquisitum pro se, & filiis praelegare vni ipsorum filiorum in praeiudicium aliorum; attamen non potest sua repudiatione priuare omnes filios. Et idem responderunt Alexander, Corneus, Iason, Socinus iunior, & Berous ibi commemorati, qui de praelegato in fauorem vnius filiorum nequaquam dubitarunt: & superiora repetit quoque idem Menochius in cons. 309. num. 18. & duobus seqq. lib. 4. Rursus & tertio loco non parum adstringit contra[sect. 36]rium eius, quod resolutum fuit supra num. 24. sustinuisse permultos, & maximi equidem nominis Authores, qui in eodem articulo constanter atque e contrario scripserunt, quod pater in emphyteusi recepta pro se, & filiis suis, potest iisdem praeiudicare; aut vni (quod magis indubitatum putant) filiorum totam relinquere, aliis exclusis, qui & in feudo idem statuunt, prout in emphyteusi affirmarunt Alexander sibi contrarius duobus in locis, Iason, Socinus, Gozadinus, Tiraquellus, & Bertrandus, cum quibus firmiter Iulius Clarus §. emphyteusis, quaest. 16. num. 1. in versiculo, contrariam autem sententiam; inquit namque, quod pater stipulando pro se, & filiis, vel sibi, & filiis acquirens, censetur stipulari, aut acquirere ordine successiuo, scilicet primo sibi, deinde post mortem suam filiis: cum ergo non videatur filiis aliquod quaesitum, nisi post ipsius patris mortem, merito poterit de ipsa emphyteusi ad libitum suum disponere: Et si ea omnia inspiciantur mature, quae Iulius Clarus distincte admodum, & resolutiue ibi considerat, casui praesenti vsque adeo conueniunt, & ipsum coadiuuant, vt de ipsius vera sententia dubitari non valeat. Et id ipsum in emphyteusi quoque obseruarunt Speculator, Imola, Paulus Castrensis, Iason, Ancharanus, Cumanus, Alex. Chassaneus, Gozadinus, Gratus, Socinus senior, & Ruinus, quos retulerunt Antonius Gabriel commun. conclus. tit. de iure emphyteutico, conclus. 2. n. 44. Fabius Turretus in consil. 61. num. 35. qui ex num. 27. quinque adducit fundamenta praecipua huius opinionis. Hyppolit. Riminald. in consil. 394. ex num. 31. vsque ad num. 36. lib. 4. qui quamuis dubitet de opinione ista, quando emphyteusis est antiqua, & generi atque familiae antiquitus acquisita, quando tamen pater fuit primus auctor, vel acquisitor, verissimam putat, prout etiam egregie Natta in cons. 577. num. 8. ita pariter & in emphyteusi, in eodem placito constanter fuere, & quod possit pater vni filiorum eam relinquere, aliis exclusis, asseuerarunt Arias Pinellus, Andr. Isern. Alex. Afflictis, Sigisd. Lofred. Ripa, Zazius, & Bertazolus, cum quibus M. Antonius Peregrinus de fideicommissis, artic. 51. num. 58. fol. 489. & artic. 52. num. 82. & seq. fol. 507. Iacobus Menochius dicto consilio 286. fere per totum, & maxime num. 12. & 13. lib. 3. & dicto cons. 309. per totum, lib. 4. Petrus Surdus consil. 76. num. 4. & seq. lib. 1. quo loci, licet de emphyteusi antiqua dubitauerit, in noua tamen, & cuius auctor, vel acquisitor, pater fuit, libenter amplectitur eandem sententiam; & libentius in consilio 305. num. 65. lib. 3. & in consil. 395. vbi citat Baldum, Corneum, Speculatorem, Ancharan. Castrensem, Imolam, Aretinum, Nattam, Isern. Ruinum, Afflictis, Angel. Bartol. Decium, Zazium, Gozadin. Iason. Curt. seniorem, Cephal. Beroum, Beccium, Berret. Bellonum; Bursat. Tiraquel. Bertazol. & alios eodem lib. 3. & inquit in hunc modum: Quia cum testator esset dictae emphyteusis author, & primus acquisitor, potuisset illam vni filiorum totam relinquere, aliis exclusis, vt in terminis emphyteusis dixit Bald. &c. & inferius, ibi: Et sicuti poterat vni ex filiis praelegare, ita etiam potuit super ea fideicommissum constituere. Quae sunt verba notabilia, & pro decisione casus a Senatu Regio Hispalensi definiti, valde singularia; nam dictus pater D. Ioannes de Ribera & de Guzman, qui in Tertio & Quinto bonorum omnium suorum filium meliorauit, Tertiummetipsum & Quintum perpetuo vinculauit, & sic super rebus sibi donatis, fideicommissum perpetuum constituit. Quod etiam constitui posse, in eisdem terminis reliquerunt scriptum Curt. iunior, Socin. iunior, Gozadinus, Natta, Berreta, & Menochius, quos ipse Surdus commemorauit ibid. Surdus idem decisione 209. num. 16. vbi expressim, quod pater, qui stipulatus fuit, vel acquisiuit emphyteusim pro se, & filiis, potest eam vni relinquere. Et decisione 324. ex num. 5. & decisione 322. ex num. 47. cum pluribus seqq. Blazius Florez Diaz de Mena, Alex. Trentacinquius, & Syluester Aldobrandinus, quorum specificam mentionem faciam statim num. seq. Et ij quidem omnes promiscue loquuntur in feudo, & in emphyteusi, & quando nouum est feudum, siue a patre acquisitum, idem ius statuunt, quod in emphyteusi nunc dicebamus; specifice tamen in feudo loquentes, quod pater possit feudum acquirens pro se, & filiis; in eo filiis ipsis praeiudicare, & relinquere totum vni filio, post alios Authores defendit secure Iulius Clarus §. feudum, quaest. 40. num. 6. Franciscus Beccius in consilio 56. ex num. 20. Iacobus Menochius in locis relatis supra, & in consilio 161. n. 6. lib. 2. Petrus Surdus dicta decisione 209. num. 17. & in consilio 305. num. 65. lib. 3. qui id defendit, siue feudum sit haereditarium, siue ex pacto, M. Antonius Peregrinus de fideicommissis, articulo 51. num. 58. & magis specifice in feudo. artic. 52. num. 84. & duobus seqq. vbi quod feudum nouum primus acceptor valide refutat in damnum sequentium. Et citat Bald. Isern. Afflict. Alex. Sigismun. Lofred. Iason. Socinum, & alias. Fabius de Anna in consilio 27. ex num. 4. Quarto praeterea loco pro eadem parte fortiter vr[sect. 37]get, quod quando aliquid conceditur, aut donatur patri & filiis simul, si patris merita extant, vel iusta alia causa, & nulla causa affectionis donantis, vel concedentis est erga filios, quibus etiam concessio, aut donatio facta fuit, illa donatio, seu concessio censetur facta contemplatione solius patris, & ob id in totum, atque ita absolute acquiritur ipsi patri: sicuti ex Isern. Afflicto, Angelo, Socino seniore, Guilielmo Perna, & Lofredo obseruauit dilucide Iacobus Menochius dicto consil. 309. num. 18. lib. 4. & in consil. 286. num. 15. lib. 3. cum itaque nostro in casu a Senatu iuridice definito, nulla extiterit affectio donantis erga filios dicti fratris D. Ioannis de Ribera, & de Guzman, qui nec nati, nec concepti tunc erant, prout ex aliis Authoribus ibidem probat Menochius num. 16. & dixi supra num. 31. & e contra cum merita extiterint D. Ioannis de Ribera, ab ipsa donatrice expressa, & maxima in consideratione habita, ac simul iusta ipsa causa, ex quo matrimonium ita assentiente, & exoptante sororemetipsa, contraxit; sequitur dicendum, donationem fuisse factam sua contemplatione, non autem filiorum, & propterea ei fuisse libere acquisita bona, quando donatrix non ita expressisset, prout expressit, vt de illis liceat ad libitum disponere, & filium, quem voluerit, meliorare, sicuti concludit Menochius dicto consil. 286. n. 15. & 16. & dicto consilio 309. num. 19. post Nattam in consilio 674. num. 14. lib. 4. adiicit vnum verbum valde singulare, videlicet, quod dicitur de emphyteusi, aut feudo pecunia patris quaesito, idem dicendum, quando concessio facta est ob benemerita, quoniam illa pretij loco sunt. Et Iacobi Menochij traditionibus superioribus conuenit in omnibus Petrus Surdus dicta decisione 322. num. 43. & 44. & 48. & seq. tam in eo quod dicit, quod solius patris contemplatione videatur facta donatio, aut concessio, quando patris merita extant, vel iusta alia causa, & nulla causa affectionis donantis est erga filios, quibus facta donatio fuit, quam in alio, videlicet affectionem vllam non cadere erga filios, nondum natos, nec conceptos; prout in casu praesenti fuit, & alios commemorat Authores ita tenentes Surdus ipse, Menochij tamen mentionem non facit. Et in fortioribus terminis inquit num. 53. quod donatio facto filio meo, in quo non cadit meritum, quia sit anniculus, censetur facta mei contemplatione. Et dixerat antea num. 49. quod profectitium reputatur relictum nepoti nascituro. Et latius exornat dicto num. 43. & 48. conuenit etiam Menochij obseruationibus, & eum commemorat Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuention lib. 13. tit. 21. num. 6. folio mihi 48. vbi inquit, quod quando donatio facta est filiis, & descendentibus contemplatione ipsius patris, tunc ipsi patri intelliguntur bona libere acquisita, & ideo suo arbitrio potest de illis disponere. Conuenit denique M. Anton. Peregrinus dicto artic. 52. num. 84. Blazius Florez de Mena in addit. ad decisionem Gamae 5. num. 7. vbi etiam quod donatum, aut concessum patri, & filiis ob merita patris, in totum patri acquiritur, & aequiparari acquisitionem, siue donationem fieri ob merita, aut ex pecunia patris, vt ibi exprimit in vers. si vero sit noua; & in hoc casu, quando merita patris adsunt, vel alia iusta causa occasione ipsius, hucvsque Scribentium omnium nullus dissentit, omnes potius vnanimiter, liberam disponendi facultatem de re sibi & filiis donata, concedunt: sicuti quando ex affectione, & contemplatione ipsius factam concessionem apparet, prout infra dicetur. Et Cardinalis Franciscus Mantica, qui indistincte id admittit, & Menochij placitis adhaeret, dicto n. 6. vt nunc dicebam, subiicit vnum verbum in proposito nostro valde notabile, videlicet superiora non procedere, quando donatio non modo patri, sed filiis etiam, & descendentibus facta esset pro conseruanda familia, & propter affectionem, quam quis ad posteros habuit; tunc namque & filiorum, & descendentium contemplatione facta videretur, nec posset pater in eorum praeiudicium ita libere disponere. Quod est recte dictum, & Senatus nostri decisionem adiuuat omnino, cum a voluntate dictae donatricis adeo alienum fuerit, conseruationi familiae, & posteritati in futurum consulere, aut maioratum, fideicommissúmve instituere, vt potius alienandi ad libitum bona donata, facultatem concesserit expressam dicto suo fratri donatario, prout ex verbis donationis dictum remanet supra. Et eo casu, quando intentio fuisset donantis, aut concedentis, maioratum perpetuum instituere, & in effectu institueretur, ac irreuocabiliter, procedunt longa serie adnotata, atque scripta a Pelaez a Mieres de maioratu, prima parte, quaest. 24. per totam, prout deducitur ex ipsis, & notatis num 5. vbi inquirit, an pater emphyteusim acceptam pro se, & filiis, possit vni praelegare, & num. 8. semper namque loquitur, quando maioratus irreuocabiliter institutus fuit, & tam in fauorem primi vocati, quam caeterorum, & sic vt familiae conseruationi consuleretur, in eisdémque terminis, in quibus Cardinalis Franciscus Mantica, limitationem adiecit. Et etiam deducitur ex argumento quaestionis & dubij praecipui dict. capit. 24. vbi sic dicit: Si facto maioratu, pater tradit filio possessionem, est irreuocabilis, tam quoad ipsum, quam quoad alios vocatos. In terminis ergo nostris, & quando emphyteusis concessa est patri, & filiis, nec maioratus irreuocabiliter factus, nostrae resolutioni accedit aperte per discursum totius quaestionis, & maxime dicto num. 5. Denique & vltimo loco, ac pro dicta melioratio[sect. 39]ne a patre facta conseruanda, facit etiam, quod mulier transrens ad secundas nuptias, tenetur reseruare filiis prioris matrimonij, quidquid titulo lucratiuo habuit occasione prioris matrimonji, solo vsufructu eorum bonorum penes ipsam remanente; id quod in commentariis de vsufructu, capit. 2. ex num. 9. cum multis seqq. & quamplurimorum iurium, & Authorum allegatione latius comprobaui. Et nihilominus[sect. 40] mulier ipsa potest plus vni filio, quam alteri relinquere, vel vnum filium ex Tertio & Quinto bonorum omnium meliorare iuxta leges huius Regni, quia reseruasse filiis prioris matrimonij videtur, dum nulli extraneo, vel etiam neque filiis secundarum nuptiarum reliquit, sicuti magis communiter probarunt post alios plures, Couarr. Tellus Fernandez, Ludouicus Molina, Mieres, Matiencus, Azeuedus, Menochius, Aluarus Valascus, Ioannes Gutierrez, & Angelus, quos in eisdem commentariis de vsufructu, dicto cap. 2. num. 29. recensui. Ergo in nostro casu, quando dictus D. Ioannes de Guzman alienare non posset bona donata, sed reseruare teneretur filiis suis, iuridice posset vni ex filiis ipsis Tertium & Quintum titulo meliorationis relinquere, prout in alio simili casu ea ratione vsus est Paul. Castr. d. consi. 179. In causa quam magnificus, columna 3. vers. sed in contrarium, lib. 1. Qui respondit simili casu, nempe quod pater potest feudum a se acquisitum vni filiorum praelegare, etsi acquisitio facta sit pro se, & filiis: Et rationem eandem considerauit quoque, & Pauli Castrensis dictum consilium commemorat Iacob. Menochius, dicto consil. 309. num. 13. 14. & 15. lib. 5. quo loci versabatur ita pariter in donatione, aut concessione facta patri, & filiis, & nihilominus potuisse patrem totam rem donatam, vni praelegare filiorum, defendit constanter. Et facit text. singularis in l. filiusfamilias, §. penultimo, ff. de legatis primo, ibi: Verum est enim in familia reliquisse, licet vni reliquerit. Vbi Bald. & Imola subtiliter expendunt eum: Ancharan. quoque facit in consilio 153. Pro Domina Paula, colum. 2. vers. & videtur quod possit: vbi resoluit, pro vita acquisitas domos pro se, & pro filiis suis, posse patrem vni filiorum relinquere, aliis exclusis, & sequitur Raphael Cumanus in consilio 116. Socinus senior in consil. 25. num. 14. lib. 1. Et ita tenendo, prout Senatus decreuit, non ob[sect. 41]stant nunc adducta in contrarium: Nam ad Primum argumentum de d.l. quoties, C. de donation. quae sub modo, & dict. l. 7. tit. 4. partita 5. satis apparet responsum ex his, quae longa serie hactenus scripta, atque adnotata fuere; induci, inquam, fideicommissum, & dominium, ac possessionem transire in filios ex dicta l. partitae, nisi pater, cui de iure licet in casu proposito, ex eisdem hucvsque resolutis, & ex dispositione donatricis, vt etiam notauimus, aliter disposuerit, & vni duntaxat filiorum consulere, caeteris exclusis, intenderit: ita quod, si aliter non disposuisset, aut in casu nostro non disposuisset, & sibi disponere non licuisset, vel si ab intestato decessisset, dictarum legum decisio obtineret sine dubio. Non obstat secundum. Quia respondetur, diuersos[sect. 42] esse terminos quaestionis propositae supra, numero 21. & doctrinae illius Bartoli, in d.l. qui Romae, §. Flauius, ff. de verbor. obligat. a terminis casus, & quaestionis praesentis; ibi namque agitur, quando ille qui dedit vel promisit, vel donauit, est ille qui ex suo consensu, & consensu simul donatarij vult reuocare in praeiudicium alterius tertij, cum adhuc non venerit dies vocationis eius: in casu vero praesenti, quando iam mortuo donatore, donatarius ipse dumtaxat, hoc est pater, cui pro se, & filiis suis donatum est, vni dumtaxat intendit res donatas integre praelegare, aut ipsum praecaeteris meliorare; idque ex natura concessionis pro se, & filiis, & causa, ob quam facta donatio fuit, ac etiam ex voluntate & licentia donatricis sibi licet, quia verum est, vni filiorum reliquisse: quod in terminis eiusdem doctrinae Bartoli non ita militat, nec etiam affectio primi donatarij consideratur dumtaxat, prout in nostro casu considerari debere, probatum fuit supra; nam & circa caeteros vocatos, affectio quoque datur, vt ibidem latius apparet penes Authores commemoratos. Rursus nec tertium & praecipuum obstat funda[sect. 43]mentum, quo contendebatur, quod pater praeiudicare non possit aliquo modo filiis in feudo, vel emphyteusi pro se, & filiis accepta; & sic quod nec possit totam vni praelegare, caeteris exclusis; Quoniam respondetur, sententias relatas supra, num. 24. non ita indistincte obtinere posse, plures potius pati limitationes, & declarationes, ac quidem procedere, quando concessio facta fuit ex mera gratia & liberalitate concedentis, vel etiam contemplatione filiorum, sicut patris, & tunc etiam articulus est controuersus, & permulti disponendi liberam facultatem patri concedunt, vt constat ex his quae scripta remanent ex num. 26. cum seq. Caeterum quando aliqua ipsius recipientis, donatariive merita extant, & maxime si ob beneficia accepta fiat, iustiáve causa intercessit ex parte donatarij, quae donantem excitauit ad donandum, vel concedendum, aut ipsius contemplatione facta fuit principaliter, tunc proculdubio planum est, licere patri totam rem vni praelegare, caeteris filiis exclusis, nec eo casu Scribentium omnium huc vsque aliquis contradicit; omnes namque relati supra dicto num. 24. & quicunque negarunt licere patri rem pro se & filiis acceptam, vni filiorum praelegare, loquuntur semper, quando nihil ex persona patris profectum est, & ita quando nec iusta aliqua causa intercessit, quae in casu praesenti interuenit, scilicet matrimonij contrahendi, vel quando merita, aut beneficia non extant eius, cui donatio, aut concessio facta est: Ita sane in propriis terminis nostris, contrariis Doctorum sententiis respondet specifice Iacob. Menochius dicto consil. 286. n. 26. lib. 3. & dicto consil. 309. num. 27. lib. 4. qui in eis terminis loquutos Interpreter omnes, obseruat iuridice. Cum itaque in nostro casu donatio facta fuerit ob matrimonium contrahendum ab ipso D. Ioanne de Ribera & de Guzman, ipsius etiam contemplatione, & propter merita, & beneficia; sequitur necessario dicendum, ipsi D. Ioanni licere dictum filium meliorare, nec his omnibus concurrentibus, quae concurrunt, dubitari posse de valore dictae meliorationis, nec etiam dubitasse Interpretem aliquem in eis terminis, prout ex omnibus hactenus praecitatis videre licet, atque ex communi omnium resolutione per Additionatorem Gamae adducta, de quo statim mentio fiet. Sic & hi omnes, qui per Fabium Turretum dicto cons. 61. ex num. 26. vsque ad num. 68. aggregantur, nusquam in his terminis aliquid in contrarium docuerunt, vt eisdem, & caeteris omnibus originaliter praelectis, constabit & loco summe distincto, & vtili in materia Iulij Clari, euidentissime quoque demonstrabitur; is namque Author, cum in quaestione proposita emphyteusis acceptae pro se, & filiis, dicta quaestione decimasexta §. emphyteusis, versaretur, erudite admodum absoluit articulum, & ante omnia ad intelligentiam praemittit, quod emphyteusis aliquando dicitur noua, aliquando dicitur antiqua. Noua dicitur, quae habet originem in persona ipsius emphyteutae, qui vult de ea disponere, quia scilicet ipse eam acquisiuit: Antiqua vero est, quae habet originem ab alio ascendente. Item praemittit, quod aliqua est emphyteusis haereditaria, aliqua non haereditaria, & aliqua mixta. Emphyteusis haereditaria est illa, quam acquirens stipulatus est pro se, & haeredibus quibuscunque, vel pro se, & quibus dederit, vel etiam pro se, & haeredibus, si est accepta a priuato. Emphyteusis non haereditaria est, quam acquirens stipulatus est pro se, & filiis, vel pro se, & descendentibus, vel huiusmodi, nulla facta mentione haeredum; haec enim transit etiam ad ipsos filios, vel descendentes, etiam quod non sint haeredes. Mixta est, quam acquirens stipulatus est pro filiis & haeredibus, & sic in qua succedere non potest filius, nisi sit haeres; neque haeres, nisi sit filius, vel descendens, sed vtraque qualitas requiritur. His praemissis, Iulius ipse Clarus ita propositam absoluit quaestionem, quod aut quaeritur de emphyteusi noua, an possit pater in illa filiis suis praeiudicare; & tunc (siquidem emphyteusis est haereditaria, scilicet acquisita pro se, & haeredibus quibuscunque, vel pro se, & quibus dederit) omnes concludunt, quod pater potest in ea filiis praeiudicare, neque vlla est in hoc apud Scribentes controuersia; nam huiusmodi bona potius censentur tanquam libera, & allodialia, quam emphyteutica: Aut vero loquimur in emphyteusi non haereditaria, & sic acquisita pro se, & filiis; & tunc variae sunt inter Scribentes opiniones: Aliqui enim tenent, quod ex stipulatione patris sit ius quaesitum filiis, ita ut non possit pater in ipsa emphyteusi illis praeiudicare. Et hanc opinionem tenent permulti iuris Interpretes, quos Iulius ipse Clarus recenset. Contrariam vero, quod scilicet possit pater in huiusmodi emphyteusi filiis praeiudicare, tenent alij ibidem relati; & re vera hanc opinionem visam semper sibi veriorem, tam in emphyteusi, quam in feudo, modo in feudo domini consensus accedat, testatur Clarus, & quaedam verba adiicit, quae solutionem traditam supra num. 43. & generalem distinctionem in hac materia confirmant omnino: sic etenim scribit: Bene verum est quod si in inuestitura siue concessione emphyteutica, esset proprio nomine nominatus aliquis ex filiis, vel aliter apparere posset, quod emphyteusis esset concessa, non solum intuitu recipientis, sed etiam contemplatione filiorum, eo casu vtique transirem cum alia opinione, quod non posset pater de ea in ipsorum praeiudicium disponere, quae multis auctoritatibus fouetur. Et conuenit Lofredus ab eo non relatus in consilio 7. num. 23. M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, artic. 52. num. 84. in fine, vbi cum magis probasset opinionem eam, quam defendimus, limitat eodem modo, quo Clarus, & ipsum commemorat in haec verba: Nisi contemplatione filij ex forma inuestiturae concessio facta videretur. Et ita pariter limitauit Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuent. lib. 13. cap. siue tit. 21. num. 6. Petrus[sect. 44] Surdus, (cuius obseruationes placito nostro conueniunt omnino) decisione 324. num. 8. & 9. decisione 322. num. 48. & seq. vt numeris praecedentibus ipsas expendi. Sic etiam eandem quaestionem resoluit, & ad benemerita, & contemplationem filiorum respectum habuit Blazius Florez Diaz de Mena in addit. ad decisionem 5. Gamae, num. 7. fol. 6. qui totius materiae resolutionem tradens (vt ipse dicit) in effectu Iulij Clari relatas obseruationes recenset; qui dicta quaest. 16. §. emphyteusis, quando emphyteusis est mixta; puta quia accepta sit pro filiis & haeredibus, diuersas sententias refert: tandem inquit, quod ipse absolute tenet, & semper tenuit, quod pater acquirens emphyteusim, siue pro se & filiis, siue pro se, & filiis & haeredibus, siue alio quocunque modo concepta sit concessio, possit de ea libere disponere; & quod haec omnia procedunt in emphyteusi noua: si vero loquimur in emphyteusi antiqua, (inquit ipse Clarus) quod aut est simpliciter haereditaria; & tunc domini accedente consensu, in quemcunque potest de eis bonis disponere: aut est simpliciter & absolute non haereditaria; & tunc non potest emphyteuta filiis in aliquo praeiudicare: aut est mixta, scilicet concessa pro filiis, & haeredibus; & tunc quod in emphyteusi tenet illud, quod tenuit in feudo eius qualitatis, in §. feudum, quaest. 42. & quaest. 40. per totam, id ipsum in feudo tenet in quaestione praecipua huius cap. quod in emphyteusi nunc diximus. Et Clari resolutiones adducit, & eas sequitur Morquechus, de diuisione bonor. lib. 1. cap. 6. ex num. 26. vsque ad num. 32. Alexandri denique Trentacinq. resolutio[sect. 45] in hac materia ex mente communi, & nostram pariter, & Menochij resolutionem, atque responsionem traditam supra, num. 43. confirmat expressim; ipse namque in eo dubio, an pater in feudo filio praeiudicare possit, distinguit inter feudum nouum, & antiquum. Et in feudo nouo, an filij habeant contemplatione patris, distinguit, & an sit datum patri, & filiis sub nomine proprio; ac in effectu ea omnia adducit variarum resolut. volum. 1. lib. 3. tit. de feudis, resolut. 3. per totam, fol. 21. quae ex Iulio Claro, & aliis Authoribus supra resoluimus, vt ibi videri poterit. Ex ipso etiam superiora omnia magis indubitata remanent, quoniam in casu praesenti in Senatu definito, & in alia, ac praecipua dictae donationis parte dicitur. Para que sean vuestros proprios, e de vuestros herederos, e successores. Nam licet in articulo praefato, an pater in feudo, vel emphyteusi accepta pro se, & filiis, possit filiis praeiudicare, vel alicui eorum totam rem praelegare, controuersia fuerit, vt supra vidisti; tamen quando emphyteusis est haereditaria, siue quando est concessa pro filiis & haeredibus, vel pro se, haeredibus, & successoribus, indubitati iuris est, quod potest pater vnum ex filiis in ea haeredem in[sect. 46]stituere, siue totam vni filio praelegare, caeteris exclusis, prout ex communi repetit Iulius Clarus dicto §. emphyteusis, quaest. 16. & §. feudum, quaestione 40. Iason, Curtius, Campegius, & Parisius, cum quibus Syluester Aldobrandinus in consil. 3. num. 90. Iacobus Menochius in consil. 89. n. 60. seq. & in consil. 104. n. 15. lib. 1. & in cons. 286. ex n. 20. lib. 3. M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, art. 51. n. 58. Blazius Florez Diaz de Mena in addit. ad decisionem 5. Gamae, n. 7. Cardinalis Dominic. Tuscus practicar. conclusion. iur. tom. 3. littera E. conclusione 159. fol. 108. Fabius Turretus in consilio 61. ex num. 57. & seq. Remanet ergo ex hactenus dictis, superiores resolutiones circa feudum, vel emphyteusim pro se, & filiis acceptam, ita pariter & in donatione facta alicui, & filiis suis, vel pro se, & filiis suis, obtinere, ac omnia supradicta[sect. 47] non modo in feudi, vel emphyteusis concessione, sed & in donatione, & quacunque alia dispositione iuridice expendi posse, prout in donatione, & concessione Principis loquitur Menochius dicto consil. 309. lib. 4. & quaecunque in feudi, vel emphyteusis concessione pro se, & filiis adduxerat in consil. 286. lib. 3. aequaliter in donatione expendit: ac proinde, ex ipsismet antea resolutis, & aliis futuris casibus, resolutiones erunt praestandae, quoties dubitari contingat, an ad eum modum pro se, & filiis donatione alicui facta, vel alia dispositione quacunque itá concepta, liceat patri, nec-ne, filium aliquem ex Tertio & Quinto bonorum meliorare, vel tes donatas integre vni filio relinquere, aliis exclusis; in quo & magis considerandum erit, an patris dumtaxat contemplatione, & ob benemerita eius, nondumque natis, & sic incognitis filiis donatio facta fuerit, vt tunc indistincte liceat totam rem vni praelegare, aut iure meliorationis relinquere: An vero contemplatione filiorum quoque, & ob affectionem, & benemerita ipsorum, & sic ipsis natis, & cognitis facta fuerit; & an causa donationis veluti matrimonij interuenerit. In casu autem praesenti, vt valide posset pater filium praedictum in Tettio & Quinto omnium bonorum meliorare, & alia concurrebant, quae rem minus dubiam efficiebant, ac maxime clausulae illae donationis in initio relatae, quae & alienandi res donatas, & ad libitum de eisdem disponendi facultatem concedebant. Et sic vocatio illa filiorum omnium, quae ex sequentibus clausulis declarationem recipit, non restringit facultatem, adeo expressim in posterioribus verbis concessam, prout ex eisdem manifeste deducitur. Et hactenus de his, quibus & addendam duximus[sect. 48] decisionem aliam Hispalensis Regij Senatus, quae ex{ Regij Hispalensis Senatus decisio. } his oritur, atque fundamentum suscipit, quae supra hoc eodem cap. ex numero 25. cum seq. scripta, atque adnotata fuere: Diximus namque, & multorum Interpretum relatione comprobauimus, profectitia ea videri, & quasi ab eo data, vel profecta, cuius contemplatione donata fuerunt, & cum ex appellatione in Auditorio eo Regio res tractaretur inter D. Mariam Ortis, & haeredes mariti sui defuncti super donatione, tempore quo matrimonium contrahebatur, facta a fratre quodam naturali mariti dictae Mariae, haeredes ipsi mariti sibi restitui debere res donatas cum caeteris bonis contendebant, vxor autem contradicebat, & dictam donationem a fratre mariti sibi in effectu factum, non marito; sibi etiam, & non marito cum effectu acquiri asseuerabat. Vnde praecipue vertebatur dubium illud, vtrum donata mulieri per fratres, aut consanguineos mariti, praesumantur ita donata contemplatione ipsius mulieris, vel mariti, vt vel vni, vel alteri acquirantur, & quasi ex bonis mariti profecta, vel non profecta censeantur. Et dubium metipsum ab Interpretibus nostris cum maiori ex parte, coniecturis, & praesumptionibus definitum fuerit, siue coniecturale & praesumptum ab eisdem reputetur, prout expressim reputarunt Ioannes Gutierrez, Alphonsus Azeuedus, & alij referendi infra, & totam hanc disputationem coniecturalem esse, & praesumptam, difficilem etiam & perplexam praemittit ante omnia, cum ipsius explanationem suscepisset, Iacob. Menochius lib. 3. praesumptione 26. ante num. 1. Et ad nostrum tractatum pertinere, & breuiter adiici hic potuisse, viderit vnusquisque. Et ante alia lectorem admoneo, Senatum, nec etiam partes ipsas litigantes nusquam dubitasse, nec in dubium reuocasse, an res huiusmodi donatae, tanquam constante matrimonio acquisitae, communicari, siue diuidi deberent cum aliis bonis, sed tanquam indubitabile supposuisse, siue marito, siue vxori acquirantur, communicabiles non esse, prout recte ad eum modum percepit in terminis nostris Alphonsus Azeuedus in l. 3. & 4. titulo 9. lib. 5. nouae collect. regiae num. 7. Admoneo etiam, non versari Senatum in casu, quo dilucide apparet, vel apparere potest, mulieris extare benemerita erga consanguineum illum donatorem; vtputa si ob causam quamlibet benemerita fuerit: donatio namque facta a consanguineo mariti, mulieri de se bene meritae, praesumitur ipsius contemplatione facta, nec marito acquiritur. Sicuti e diuerso, quando mariti extant benemerita erga donantem vxori, praesumitur mariti contemplatione facta, prout vtrumque in hac eadem, qua versamur, quaestione, recte obseruauit, & latius comprobauit Iacobus Menochius lib. 3. dicta praesumptione 26. num. 1. & 2. & 3. Ioannes Gutierrez practicar. lib. 2. quaest. 120. num. 15. vbi resolutiue asserit, quod donata a consanguineis mariti, acquiruntur vxori, & in remunerationem cedunt, quoties consanguineus, vel amicus mariti, qui vxori donauit, ab ea prius aliqua seruitia recepisset, & num. 12. idem statuit, quoties constaret, donatorem voluisse donare vxori, & ipsius contemplatione, & maxime si id exprimeret, prout latius ibi explicat: Et conuenit Azeuedus in dict. l. 3. & 4. titulo 9. num. 10. in principio. qui idem e conuerso resoluit, quando constaret, propter maritum donationem factam fuisse, vt tunc ei acquiratur: De quo etiam non dubitauit Senatus, nec etiam donationem factam mulieri a consanguineo mariti, sub commemoratione mariti ipsius, vt si diceret Dono Caiae vxori fratris mei, praesumi mariti contemplatione factam, prout ipse Menochius dicta praesumptione 26. num. 4. & 5. explicauit, vel quando vxor, cui donatur a consanguineis mariti, esset aeque consanguinea, vel quando extaret consuetudo id declarans; prout vtrumque adnotauit Ioannes Gutierrez dicta quaest. 120. num. 12. in vers. 3. limitatur, & num. 13. Menochius vbi supra, num. 10. Casus itaque coram Senatu agitatus, ex superioribus non erat, sed vere versabatur in dubio, & sic de eo principaliter discuti, atque inquiri oportuit, quando vere sumus in dubio, vt quia nullae extant coniecturae, quibus possit coniici, fuisse donatum causa, & contemplatione mariti, vel ipsius vxoris, vt vel vni, vel alteri acquiratur: tunc namque, cum vere versamur in dubio, dubia est Doctorum disputatio, sicut & casus praesentis resolutio, cum frater simpliciter dictae D. Mariae misisset e domo sua, siue donasset res nonnullas, nec aliud interuenisset, ex quo fortior praesumptio elici posset. Pro vxore itaque ipsa & nonnulla tunc ponderabantur, & alia adiici possunt, ac primum equidem text. difficilis in l. si seruus communis, ff. de donat. inter vir. & vxorem, vbi iuxta tertiam ipsius legis conclusionem, maritus non potest auocare ab vxore partes, quas fratres habebant in seruo communi donato fratris vxori; res etenim, quae erat communis mariti & duorum fratrum, donata fuit mulieri ab ipso viro, praesentibus & consentientibus fratribus suis: id quod perinde est, ac si duo illi fratres expresse donassent partes suas. Etsi ergo maritus in ea parte, quae sua erat, dici non possit, quod sui ipsius contemplatione donauerit; attamen in duabus aliis partibus, quae erant fratrum, qui donasse dicuntur, contemplatione mariti fratris eorum censetur donasse; & nihilominus Iure consultus ibi dubitat, cui acquirantur duae illae partes, & tandem respondit, acquiri ipsi mulieri, & sic affirmat aperte, donata vxori contemplatione mariti acquiri ipsi vxori, non autem marito. Secundo pro vxore ipsa, vt soluto matrimonio non teneatur restituere marito praedictas res donatas, vrgere videtur text. in l. si te in vacuum, C. de donat. inter virum & vxorem. Vbi si socrus donet nurui, valet statim irreuocabiliter donatio, & in l. 3. §. socrui, ff. eod. titulo, & in l. si mater, & in l. si constante, C. de donat. ante nuptias. Tertio facit simile illud, quo dicimus, donata per auum nepoti, praesumi aduentitia, atque ita donata, vt ipsi nepoti acquirantur, sicuti est communis sententia in l. quaesitum, ff. de legatis 1. Ergo idem a fortiori dicendum est in hoc casu, cum facilius acquirat filius patri, quam vxor marito. Quarto facit text. in. l. socium qui in eo, §. vlt. ff. pro socio, vbi donata socio propter ipsam societatem, atque ita contemplatione societatis, societati non acquiruntur, sed propria efficiuntur ipsius socij, cui donatum est. Sic & donata Legatis, quos Ambassiatores vulgo appellamus, non praesumuntur donata contemplatione Principis, qui Legatos misit, sed causa, & contemplatione ipsorummet Legatorum, ac proinde eis quaeruntur, prout notarunt permulti iuris Authores relati per Ioannem Gutierrez practicar. lib. 2. d. quaest. 120. num. 5. per Menochium lib. 3. d. praesumptione 26. num. 23. Hieronymum de Caeuallos commun. contra communes, quaest. 35. Azeuedus in d.l. 3. & 4. tit. 9. num. 8. & 9. vbi expendit omnia, quae ad istud quartum fundamentum attinent. Quinto denique & vltimo, vt alia plura, quae non ita fortiter vrgent, omittam, ab huius Regni Scriptoribus expendi solet l. 3. tit. 9. lib. 5. nouae collect. Regiae, ibi: De donadio de senor, o de pariente, o de amigo. Quandoquidem lex illa non distinguit, an donetur a consanguineis mariti, vel ab extraneis; & sic videtur innuere quod quamuis donetur vxori a consanguineis mariti, acquiretur vxori cum effectu, idque propter generalitatem legis eiusdem, quam ita expendunt Azeuedus, ibidem, num. 8. ante finem, vers. pro contraria vero parte. Ioannes Gutierrez dicta quaestione 120. num. 7. in vers. 6. & vltimo. Et inde praefatis fundamentis adducti, eam partem tenuerunt Ludouicus Romanus in cons. 172. num. 2. inde colligens quod id quod donatur per fratres, vxori fratris, non censentur donasse contemplatione fratris, nec posse maritum quasi a se datum reuocare. Et alij per Alciatum relati, de praesumptionibus, regula prima, praesumptione 18. qui ipse istam opinionem amplectitur. Et Zazius lib. 2. singularium intellectuum cap. 9. ex num. 5. & multos idem tenentes, eorum repetens rationes commemorat Palacios Rub. in repetit. rubricae, de donat. inter, §. 44. quibus adde Guidon. consil. 111. num. 2. & hanc videri magis communem asserit Berous in consilio 62. num. 23. lib. 1. Et late defendit Menochius lib. 3. dicta praesumptione 26. ex num. 17. Emanuel Mendez in repetitione l. cum oportet, prima parte, verbo, ex eius substantia, numero 9. Auendanus in l. 29. Tauri, glossa 4. num. 10. & 14. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo, laesis, num. 117. folio mihi 346. qui si originaliter praelegatur, ex num. 114. congerit quamplurima, quae etiam istam partem multum adiuuant. Et vide Tuscum tom. 2. littera D. conclus. 698. Quibus tamen non obstantibus, contrariam opinionem esse de iure veriorem, Senatui visum est, pro qua adduci solent text. in l. sed si plures, §. in arrogato, ff. de vulg. & pup. substitut. quo loci Vlpianus Iureconsultus respondit, substitutum filio arrogato, consequi quae ipsi arrogato dedit pater arrogator, & inter ab eo data, connumerari, quod ab amico vel cognato relictum fuit ipsi arrogato. Et ratio est, quia illa relicta praesumuntur legata contemplatione patris arrogatoris, & propterea tanquam ex eius bonis transeunt ad substitutum, vt constat ibi: Et si quid beneficio arrogatoris acquisiuit, & hoc substitutum posse habere; vt puta, si arrogatoris amicus, vel cognatus ei aliquid reliquit. Et sic similiter in casu praesenti dicendum est, restituendas res donatas haeredibus mariti, siue ad ipsum pertinere maritum, cuius contemplatione donare censentur. Et quamuis ad text. in dicto §. in arrogato, plures considerauerint Interpretes nostri solutiones, siue euasiones, vt ex eisdem contrariae partis Authoribus nunc relatis apparet, atque ex Menochio dicta praesumptione 26. libri 3. num. 13. ex vers. & hac, & numero 14. & 15. Lusitano Mendez in dicta l. cum oportet, prima parte, verbo, ex eius substantia, num. 16. Ioanne Gutierrez dict. quaest. 120. num. 9. Caldas dicto verbo, laesis, num. 117. ex vers. minus obstat etiam. Vere tamen negari non potest, quin textus idemmet expressim probauerit (nec valet in hoc cauillari) semper videri profectum ex bonis patris arrogatoris, ac ob id pertinere ab substitutum per eum datum. Id quod aduertit cum iudicio Petrus Barbosa (quem Recentiorum omnium nullus commemorat) in l. quae dotis, 34. num. 24. fol. 662. ff. soluto matrimonio. Secundo adducitur textus pro eadem parte, in l. si quid earum, in principio, vers. in quibus, ff. de legatis tertio. Vbi si maritus legauit vxori, quae sui causa comparata sunt, hoc in legato veniunt etiam. ea, quae socer, nurus nomine comparauit: Ergo non erant ipsius nurus, sed mariti, prout eum text. ad rem perpendit Palacios Rubios in rubrica de donat. inter, §. 45. n. 3. Nec satisfacit Iacobi Menochij euasio illa, d. praesumpt. 26. num. 15. in vers. Secundo adducitur. Nam ad modum & finem praedictum, satis videtur definire Vlpianus eo in loco Assumptum praefatum, nec id potest negari. Tertio vltra Menochium, & alios adduci potest tex. in l. aditio, ff. de acquirenda haereditate. Vbi acquisita alicuius contemplatione, dicuntur acquiri ex re eius. Nec concludit Lusitani Cald. in d.l. si curatorem habens, verbo, laesis, num. 117. in vers. non obstat text. solutio, fol. 346. colum. 3. Nam ex re mea, Iureconsultum expressim dixisse, negari non valet vllo modo; sic nec potest negari, iureconsultum eo in textu, & in aliis iuribus, ex re sua videri processisse ea, quae contemplatione possidentis acquiruntur, specifice statuisse, & inde quoquo modo id contingat, valide deduci argumentum praefatum. Quarto deinde, & pro eadem parte facit, quod ad cognoscendum, cuius contemplatione aliquid fuerit legatum, vel donatum, inspicitur, & consideratur affectio donantis, l. donationes in concubinam, §. species ff. de donat. l. merito, ff. pro socio. Cum ergo consanguinei mariti moti sint affectione & beneuolentia, qua prosecuti sunt maritum, ad donandum eius vxori, cui alias donassent, & ita verisimiliter praesumi debet, & contrariae etiam partis Authores non contradicunt; sequitur dicendum, praesumi donasse contemplatione ipsius mariti. Nec satisfacit Iacobi Menochij lib. 3. dicta praesumptione 26. num. 16. solutio, nam si verum est, prout ipse expressim eo loci agnoscit, contemplatione & causa ipsius contracti matrimonij, & ob affectionem, qua prosequebantur consanguineum, donationem factam praesumi, validius procedit argumentum, quod marito potius ipsi, quam mulieri acquiri voluerint, cum tota donandi ratio, consanguinitas fuerit. Quinto faciunt etiam eiusdem Menochij resolutiones post alios permultos iuris Interpretes, quos ipse commemorat lib. 3. praesump. 27. & 28. Petri Surdi decis. 322. & 324. Rolan. cons. 10. ex numero 8. lib. 1. Sexto facit etiam in eo dubio, vtrum donata vxori contemplatione mariti, & econtra, reseruari debeant quoad proprietatem filiis prioris matrimonij, si secundae contrahantur nuptiae; crebriorem fuise Interpretum sententiam, quod reseruari debeant, tanquam si ex substantia mariti, seu coniugis processissent, sicuti apparet ex multis, quos in commentariis de vsufructu, cap. 2. num. 24. recensui, & vltra ibi relatos id ipsum resoluit Petrus Surdus decis. 118. num. 9. Septimo denique & vltimo facit sententia eorum, qui quando vere sumus in dubio, vt quia nullae extant coniecturae, quibus possit coniici, an sit donatum causa & contemplatione mariti, vel ipsius vxoris, asseuerarunt securius, praesumi donatum contemplatione mariti, vt ei, & non mulieri acquiratur: Ita sane asseuerarunt Bartol. Alexand. Castrensis, Aretinus, Iason, Angelus, Butrius, Barbat. Corneus, Ruinus, Decius, Ioannes Lup. Rolandus, & Rota Romana, quos recensuit Iacob. Menochius lib. 3. dicta praesumpt. 26. num. 13. Tobias Nonius in cons. 91. a n. 6. Iulius Clarus §. donatio, quaest. 10. num. 2. Franciscus Viuius commun. opinion. lib. 2. opinione 93. Antonius Gomezius in l. 52. Tauri, num. 67. Mascardus de probationibus, conclus. 564. ex num. 5. Ioannes Garcias, de coniugali quaestu, num. 116. Ayora de partitionibus, 1. par. cap. 8. num. 16. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 2. quaestione 120. num. 9. & seq. Pater Ludouicus Molina de iustitia & iure, tractatu 2. disputat. 430. conclusione 2. Pater Thomas Sanchez de sponsalibus. lib. 6. disput. 26. num. 11. & seq. vbi dicit hanc opinionem veriorem. Et vltra relatos ab eo, eandem veriorem putauit Pet. Barbosa in l. quae dotis, 34. n. 24. & 25. Petrus Surdus decis. 118. n. 5. & decis. 322. n. 52. Tuscus tom. 2. litera D. concl. 698. ex fol. 909. Et quidem si praefati Authores originaliter, & attente praelegantur, vel omnes indistincte exceptis duobus, vel ipsi, & antiquiores, quos commemorantur, maiori ex parte, absolute intelligunt traditionem superiorem, & sententiam hanc admittunt in rebus quibuslibet, siue cuiuslibet generis donatis, nec distingunt, an eiusmodi sint donatae res, quod soli marito, vel soli vxori, vel vtrique conueniant, dumtaxátque considerant, cuius contemplatione donatae fuerint, atque in dubio, & regulariter mariti contemplatione factam donationem praesumunt; & ita siue res conueniant soli viro, siue soli vxori, siue vtrique communes sint, acquiri asserunt coniugi consanguineo, cuius contemplatione alteri donantur. Et ratione concludenti adducuntur, quoniam adhuc intuitu & contemplatione mariti donantur vxori, & nulla est coniectura sufficiens, vt credatur voluisse donatorem acquiri ei, cui donatae res conueniunt, si alterius, scilicet mariti, vel etiam vxoris, quando donaretur marito, contemplatione & intuitu factam fuisse donationem, apparet. Quocirca Senatus noster Regius Hispalensis nequaquam probauit distinctionem istam, neque Alphonsi Azeuedi in l. 3. & 4. tit. 5. libro 5. & Ioannis Gutierrez practicarum, lib. 2. quaestione 120. num. 14. in idem placitum, obseruationem expressam, sed potius contrariam indistincte admisit, & veriorem putauit ex ratione illa, quam Ioannes de Imola, & Alexander in dicta l. sed si plures, §. in arrogato, num. 12. cum iudicio ponderarunt, & praedictam limitationem reiecerunt ideo, quod licet res donatae conueniant tantum mulieri; non sequitur inde in casu dubio, in quo versamur, quod mens donantis fuerit donare mulieri, vt sint suae, prout ipsi latius perpendunt, & sequuntur Palat. Rub. dicto §. 45. num. 9. Rolandus a Valle consilio 10. num. 11. ad finem, lib. 1. Ioannes Garcia de coniugali quaestu, num 119. & defendit constanter Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 6. disput. 26. num. 15. fol. 998. vbi respondet rationibus nonnullis, quae in contrarium excitari solent. Ad argumenta vero pro contraria parte adducta ex versiculo, pro vxore itaque, suo ordine respondebitur: Nunc, ac primum equidem ad text. difficilem in d.l. si seruus communis, ff. de donat. inter, pluribus modis responderi potest, provt ex aliis respondet Alciatus regula prima, praesumptione 18. Iason etiam in d. §. in arrogato, qui non male concludit, Iureconsultum ibi non definire, cui, mortuo ipso marito, res illa donata acquiratur, Bartolus etiam ibid. num. 3. in fin. signanter dicit, post solutum matrimonium, maritum posse reuocare donata mulieri per cognatos mariti, quasi constante matrimonio reuocare non possit, & sic text. illum dumtaxat probare, quod vxor non tenetur portiones fratrum reddere marito, quando maritus constante matrimonio vult reuocare; non autem negare, quod post solutum matrimonium non teneatur vxor illud reddere. Et est ratio differentiae, quia licet dicamus, contemplatione mariti factam fuisse donationem, atque ob id per eum videri factam vxori: tamen cum facta fuerit de re aliena, & quae nunquam fuit in bonis mariti, non resultat donatio prohibita; & ideo constante matrimonio non est licita reuocatio: caeterum post solutum matrimonium reuocabitur, quia quidquid per maritum donatum videtur vxori, post solutum matrimonium ei restituendum est, l. a marito, 18. C. de donat. inter, Barbosa in dict. l. quae dotis. 34. ff. soluto matrimonio, num. 23. & 24. qui inquit, quod quamuis praedicta responsio Bartoli in se vera sit, attamen nimis restringit generalitatem dictae l. si seruus, in fine. Et ideo ad veram resolutionem distinguendum esse; aut enim cognati mariti directo donant vxori, & procedit doctrina Bartoli in dicto §. in arrogato, quam hucvsque defendimus; aut vero maritus donat vxori rem communem de consensu cognatorum, & procedit generalitas dictae l. si seruus, prout hos casus in materia distinguunt Authores ibi relati. Et vltra alios, rationem differentiae inquit esse, quia primo casu, cum cognati videantur donare contemplatione mariti, debet considerari illud, quod dederunt, tanquam datum a marito: sed quando maritus donat vxori de consensu fratrum, clarum est, quod donat contemplatione vxoris; vnde & fratres consensum adhibentes praedictae donationi, eundem animum videntur habere, & ideo cessat regula dicti §. in arrogato, cui locus non est, vbi fortior praesumptio suadet contrarium, ex Rota noua, Palat. Rub. Rolando & Menochio, ibi relatis. Cum igitur hoc casu fratres censeantur consensisse, & donasse contemplatione vxoris fratris, & non sint prohibiti illi donare, merito maritus nunquam per eos donatum reuocare poterit, l. si te in vacuam, 23. C. de donationibus inter. Et hactenus Barbosa, qui (vt vides) eleganter explicat istum text. Secundum fundamentum non obstat ex textu in dicta l. 3. §. socrui, & l. si mater, & l. si constante, & l. si te in vacuam, Facile namque concedimus, socrum donare posse nurui, & statim valere donationem, cum prohibitio legis, qua maritus donare non potest vxori, cesset hoc in casu: Non tamen inde fit, quin donatio censeatur facta contemplatione ipsius mariti. Et in dict. l. si mater, cum similibus, quod socrus donauit genero suo sponso, efficitur proprium ipsius sponsi, & illud ad suos haeredes transmittit, quia sumus in claris, & constabat aperte, socrum donare voluisse ipsi genero; ex quo dicit, se donare animo repetendi, & eum etiam in possessionem induxit. Id quod forte contigit, quia socrus voluit remunerare generum, prout Menochius lib. 3. dicta praesumptione 26. n. 20. intellexit. Tertium non obstat argumentum de donatis per auum nepoti: quoniam ab ea opinione permulti iuris Interpretes dissentiunt, prout dissentire probat Menochius, & argumento in terminis respondet, lib. 3. dicta praesumptione 26. num. 21. & 22. & posito quod nullus dissentiret, diuersa equidem ratio esset a casu nostro, siquidem nepos non solum patris, sed etiam aui consanguineus est; quare non est, cur magis contemplatione patris ipsius, quam nepotis donare auum praesumere debeamus: quando autem a consanguineo mariti, vxori donatur ipsius viri contemplatione, & propter consanguinitatem donari duntaxat certum est in dubio, nisi aliter in contrarium appareat, prout Ioannes Gutierrez practicarum libro 2. dicta quaest. 120. num. 8. in vers. non obstat primum, respondit. Quartum fundamentum, non obstat de donatis Ambasiatoribus, & de textu in d.l. socium qui in eo, §. vltimo, ff. pro socio: Quoniam respondetur, ab ea opinione permultos dissentire iuris Interpretes, & multos casus distinguendos fore, prout multos distinguit, & latius explicat Menochius lib. 3. praesumptione 27. per totam, & communes duas contrarias in eo articulo recenset Caeuallos quaest. 35. & ita huic fundamento respondit in terminis Menochius eod. lib. 3. dicta praesumpt. 26. num. 23. vbi num. 24. agit de textu in d. §. vltimo, respondet etiam, sed minus concludenter Ioannes Gutierrez dicta quaest. 120. num. 8. in vers. non obstat Secundum. Quintum denique & vltimum non obstat ex d.l. 3. tit. 9. lib. 5. nouae collect. regiae: Respondetur namque, quod etsi lex illa non distinxerit, siue ita generalia verba protulerit, debet tamen iuxta terminos habiles intelligi, ac dum dicit, de pariente, intelligendam esse in donatis a consanguineis donatarij, non vero in consanguineis alterius coniugis, quam cui donatur; lex namque ipsa non venit, nec intendit decidere casum nostrum, imo nec ipsum excogitauit quouis modo; & sic casus idem ex aliis iuris regulis & doctrinis, atque ex his omnino, quae remanent hactenus scripta, decidi debet, quod Ioannes Gutierrez dicta quaest. 120. num. 9. in fine, non male animaduertit. # 6 CAPVT VI. Ex verbis quemadmodum voluntas testatoris colligi, atque ipsius, & alterius cuiusque, in dispositione qualibet, mens deprehendi valeat iuridice; quanti etiam aestimari debeant verba in hoc tractatu, vt voluntatis testatoris congrua interpretatio, atque iuridica coniectura possit deduci, & quemadmodum verba ipsa in interpretatione actus cuiuslibet inspici ante omnia, & caeteris aliis praeualere debeant? vbi denique ex vi verborum infertur ad multa, quae alibi non inuenientur ita plene exornata, nec coaceruata, & Petri Surdi, ex eodem verborum effectu, & axiomate adeo vsitato, & communi, in consil. 129. lib. 1. placita nonnulla, vtrum, inquam, substitutio omissa a Notario, & error ipsius Notarij, siue ab eo non scriptum, testibus probari possit, commemorantur breuissime. Et de hoc vltimo, an, & quando corrigi possit error Notarij, & quot testibus probari, vide Stephan. Gratianum decis. 161. 163. & 166. SVMMARIVM. -  1 Verba quid sint, siue qualiter accipiantur in hac materia? qua de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum, sermo instituitur. -  2 Verba ad quid inuenta? & num. 4. & 5. -  3 In verbis quae consideranda sint, & in quo consistat natura & intellectus verborum? -  4 Hominum commercia sine verbis esse non potuisse. -  5 Verborum effectus qui sint? remissiue. -  6 Voluntatem testatoris exactissima diligentia (prout debemus) si perscrutari velimus, & eius vestigia sequi; -  7 Ante omnia testamenti, siue dispositionis verba inspicere, atque mature & subtiliter considerare, & perpendere debemus. -  8 Tenor inuestiturae feudalis attendi, seruarique debet, etiamsi repugnet feudi naturae. -  9 Tenor verborum emphyteusis, vel census considerari multum debet. -  10 Tenor Regiae concessionis, & priuilegij attendi debet. -  11 Verbae contractus debemus diligenter perscrutari, quia sunt formae, quae dat esse rei, cui neque aliquid addi, nec detrahi potest. -  12 Verba contractus, & dispositionis cuiuslibet habentur pro textu, cui magis credendum est, quam Glossae. -  13 Verba testamenti maximum pondus habent ad cognoscendum voluntatem & intentionem testatoris, & quicquid ab eo gestum est. -  14 Ex verbis namque dispositionis, mentem disponentis comprehendimus. -  15 Verba autem cum deficiunt, mens testatoris elici non potest. -  16 Et sic voluntas testatoris attenditur, quando illa ex verbis testamenti, atque dispositionis in eo percipitur, alias, secus. -  17 Notarius si quid omisit in testamento scribere, & id probatur testibus, seruabitur testamentum secundum dicta testium. -  18 Substitutio omissa a Notario, potest probari testibus, infra, num. 24. -  19 Error Notarij commissus in scribendo testamentum, probatur duobus testibus, vide infra, num. 24. -  20 Substitutio probatur quinque testibus. -  21 Negatiua probatur ex inspectione verborum scripturae; & qui substitutionem allegat, quae in testamento non legitur, nec verbis exprimitur, tenetur eam probare. -  22 Praesumitur pro Notario, quod bene & fideliter exerceat officium suum. -  23 Et quod ipse scripserit quidquid a partibus fuit dictum, & ita quod ipse scribit, habetur, ac si a testatore ipso dictum fuisset. -  24 Omissum autem, vel ab eo non scriptum, qualiter probari debeat? remissiue, & ibidem Petri surdi consil. 129. lib. 1. optimum & notandum expenditur. Et iuxta ipsum explicari debent tradita supra, num. 17. & tribus seqq. -  25 Voluntas testatoris cognoscitur ex forma verborum. -  26 Instrumentum quod intelligi verbis non potest, non valet. -  27 Testatoris mens vbi incerta sit, & erroris materiam praebeat, melius est inhaerere verbis (quibus in dubio inhaerendum est) & errare, & testatori imputare, cur apertius non sit locutus. -  28 Mens, & voluntas, & finis dispositionis sumitur ex verbis. -  29 Vox est nota voluntatis, & passionis in animo existentis. -  30 Voluntatis nostrae testimonium nullum maius est, quam qualitas inspecta verborum. -  31 Verba sunt naturalia instrumenta, quibus intentio cordis exprimitur. -  32 Vnde voluntas hominis consistit in verbis, sicut facies in speculo. -  33 Nam lingua cordis est praeco. -  34 Et vox est instrumentum voluntatis, & intellectus rationalis. -  35 Tubaque cordis est lingua loquentis, hinc Adagium, & exempla Socratis, & Diogenis. -  36 Mens ex verbis deprehenditur melius quaem ex aelio, cum nemo praesumatur dixisse, quod mente prius non cogitauerit. -  37 In ore enim & mente praesumitur esse vnum & idem. Et ibidem de vi & effectu verborum adducta multa. remissiue, & latius supra num. 24. -  38 Interpretatio vera dicitur haec, quae legi potest. -  39 In minimo etiam verbo dispositionis, seu testamenti consistit magnus effectus. -  40 Siquidem verba testamenti sunt intrinseca forma, & essentialis dispositionis. -  41 Et idcirco non vnam tantum clausulam testamenti, sed omnes clausulas, & tenorem integrum testamenti, ac verborum eius inspicere debemus, vbi de interpretanda voluntate testatoris agitur. -  42 Ex contextu namque verborum scripturae testamenti, aptius & melius colligitur voluntas testatoris. -  43 Testamenti tota scriptura inspici, & legi debet. -  44 Et eam ipsam scripturam, in qua erit illud ambiguum de quo quaeritur, ex omnibus partibus pertentare. -  45 Maioratus tenor omnino inspiciendus, quia ille derogat omni iuri, & Maioratuum obseruationi, & naturae. -  46 Qualitas etiam verborum, quibus concepta est dispositio, debet inspici ante omnia. -  47 Verba etiam principalia dispositionis inspici debent, & ab eis non est recedendum, neque constituenda est vis in vnico verbo incidenter prolato, aut quod potest intelligi variis modis. -  48 Et cum in verbis nulla est ambiguitas, non est facienda voluntatis quaestio, nec est locus coniecturis. -  49 Nam voluntas testatoris debet intelligi, vt verba sonant. -  50 Et iuxta ipsa interpretatio fieri. -  51 Verba testatoris quando habent propriam significationem, non est necessaria interpretatio, quia sic voluisse testatorem constat. -  52 Et ideo dicitur perspicua voluntas testatoris, quae ex verbis colligitur, & sequenda est. -  53 Voluntas testatoris, quam verba non patiuntur, dicitur suspecta, & ideo non attendenda. -  54 Verba quando expresse repugnant voluntati testatoris, etiam quae intentioni deseruiat, interpretatio non admittitur. PRo breui & distincta huius capitis explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, de coniectura, atque interpretatione, quae a verbis testatoris, atque in testamento expressis deducitur (qua omnes alias superat) tractaturos, nonnulla hoc loco praemitti potuisse, quae ideo & consulto praetermittuntur, vel quod Camillus Gallinius in commentariis, de verborum significatione, lib. 1. ex cap. 1. cum seq. ea deduxerit, vel quod theoricae magis & curiositatis, quam praxis, ant alieuius vtilitatis visa fuerint; idcirco decurrendum ad eundem Authorem, quatenus inquiri nunc posset, Verba quid sint, siue qualiter accipiantur in hac materia, qua de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum, sermo instituitur: Ipse namque Camillus ex proposito explicat, & cap. 1. libri primi num. 10. post Aurel. Dauid. in eisdem commentariis de verbor. significat. cap. 1. diffinit, verba esse instrumenta, quibus res significantur, siue quibus res nominatas ab aliis discernimus, & num. 27. eiusdem c. 1. resolutiue ex antea dictis notauit, verba quoad nostrum attinet tractatum, accipi pro vocibus, quibus vtimur in enuntiandis rebus, animo nostro conceptis, per occasiones affirmatiuas, vel negatiuas, provt ibi exemplis demonstrat: & cap. 4. eiusdem libri primi,[sect. 2] inquit, verba inuenta esse, non vt per ea se homines fallant, sed vt eis in alterius notitiam quis cogitationes suas proferat; talis enim cuiusque animus praesumitur, qualia verba profert, l. penul. C. de institut. & subsit. & per Bald. in l. si non conuicij, C. de iniuriis. Et ideo lingua dicitur cordis nuntia, vt post Decium, Crauetam, Boerium, Corsetum, & Tiraquel. scripsit Menoch. in consil. 1. num. 262. lib. 1. & cap. 7. eius[sect. 3]dem libri primi, Camillus idem, quae in verbis consideranda sint, annotauit, ac etiam traditionem Caepolae supplet, & cap. 8. in quo consistat natura & intellectus verborum, tradidit, & cap. 4. eiusdem lib. 1. num. 4. & 13. in effectu concludit, hominum commercia sine verbis esse non potuisse, & verba inuenta esse, vt dicentis sententiam exprimant, l. Labeo, ff. de suppel[sect. 4]lect. legata. Ex quo text. & cap. is autem, 22. quaest. 2. cum cap. 9. ipsius libri primi quaesierit, verborum ef[sect. 5]fectus qui sint, & duodecim esse probauerit: primum effectum verborum esse scribit, quod per verba quisque cogitationes suas in alterius notitiam profert; & superioribus conueniunt Mantica, Riminaldus, Viuius, Simon de Praetis, Fachineus, & alij mox referendi, Sebastianus Medices de legibus & statutis, 3. parte, quaest. 16. ex num. 12. & de casibus fortuitis, prima parte, quaes. 1. Burgos de Paz ciuil. quaest. 2. num. 18. Secundo deinde & principaliter obseruandum erit,[sect. 6] quod testatoris voluntatem exactissima diligentia, si perscrutari, prout debemus, velimus, & eius vestigia sequi, l. penultima, paulo post principium, C. de necessariis seruis haered. instit. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 2. num. 1. in fine. Simon de Praetis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 1. fol. 13. num. 6. Fabius Turretus in consil. 92. n. 59. & in cons. 97. n. 72. Ioannes Vincent. Honded. in consil. 69. num. 4. & 6. & 7. lib. 1. ante omnia equidem testamenti, siue dispositionis[sect. 7] verba inspicere, atque mature & subtiliter considerare, & perpendere debemus, §. nos igitur, in authen. de restitut. fideicommis collat. 9. ibi: Subtilius testamentum considerantes, in verbis ipsius inuenimus. Quem textum ad hoc notat Baldus in cap. 1. §. item, colum. 2. vers. quia verba, de feu. guard. & alia iura in id ipsum induxerunt, & ita quoque adnotarunt Socin. senior. in consil. 62. Vis, num. 4. vers. & in primis, lib. 3. Burgos de Paz in consil. 29. num. 46. & Burgos de Paz iunior quaest. 2. ciuilium, num. 14. Ioannes Borta in cons. 7. num. 10. Andreas Fachineus, in consil. n. 1. lib. 2. Syluester Aldobrandinus in consil. 30. ex. n. 37. cum seq. latius Simon de Praetis lib. 2. interpretat. 3. dubitat. 1. solutione 3. ex num. 219. vsque ad numerum 239. fol. 251. Anton. de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 37. & 41. sic etiam & inuestiturae feu[sect. 8]dalis tenor attendi, seruaríque debet, etiamsi repugnet feudi naturae, cap. 1. de natura successionis feudi, cap. si cui militi, de lege Corrad. c. 1. de duobus fratribus a capitaneo inuestit. & notarunt Romanus in consilio 33. columna 1. vers. inuestiturae enim, Decius in consilio 435. In causa mihi, num. 4. Iason. in consil. 17. Dubium, columna 1. lib. 3. Siluanus in consil. 30. Facti, num. 11. lib. 1. Ripa lib. 3. responsorum, tit. de reuocand. donat. cap. 18. num. 3. Rolandus in consilio 60. num. 14. & 15. & in consil. 67. num. 1. & seq. lib. 1. Ioannes Cephalus in consilio 183. num. 16. lib. 1. Tiraquellus de iure primogeniturae, quaest. 4. num. 56. Gratus, AEmilianus, Rebuffus, Neuizan. & alij cum quibus Burgos de Paz iunior, dicta quaest. n. 11. & 12. Similiter verborum emphyteusis tenor, aut census[sect. 9] forma considerari multum debet, vt per eundem Burg. de Baz eadem quaest. 2. num. 15. vbi citat l. primam, & 2. C. de iure emphyteutico, l. ad probationem, C. locati, l. 28. tit. 8. partita 5. l. 68. Tauri, quae est l. prima, tit. 15. lib. 5. nouae collect. regiae: vnde & te[sect. 10]nor Regiae concessionis, & priuilegij debet attendi, ac considerari, cap. porro, cap. recepimus, de priuilegiis, cap. accepimus, de fide instrument. textus etiam in authent. de mandatis principum, §. si quis autem, collat. 3. & tenet Castrensis in consil. 164. num. 2. vers. Secundo dico, lib. 2. Abbas in cons. 85. in praesenti, colum. 1. vers. moueor 1. lib. 1. Barbat. in cons. 2. Sapienter, col. 3. in medio, lib. 2. Iacob. AEmilianus in cons. 2. Quoad primum, num. 44. Ac denique verba[sect. 11] contractus debemus diligenter perscrutari, quia sunt forma, quae dat esse rei, cui neque aliquid addi, nec detrahi potest, & sic a tenore non receditur, vt notat Baldus per illum text. in l. lecta, col. 3. vers. ex praedictis, ff. si certum petatur, idem Bald. in l. quoties, quae est vltima, col. 1. vers. & ex hoc elicitur de suis & legit. haered. Decius in consilio 305. num. 1. & in consil. 328. num. 3. in fine. Craueta in consilio 105. numero 2. Purpuratus in consilio 493. ex num. 20. cum seq. Iacob. AEmilianus dicto consil. 4. ex num. 1. l. sancimus. C. de fideiussoribus, ibi: Nisi pacti tenor ad hoc reclamauerit, l. vltima C. communia vtriusque iudicij, l. vt inter, C. de inutilibus stipulat. l. ad probationem, C. de probation. ibi: Tenor scriptura designat, l. si operas, in fin. C. de solution. l. vltima, post medium, ibi: Ex tenore, C. de pignoribus, l. stipulatus es, ibi: Respondi secundum ea verba stipulationis, ff. de fideiussoribus, l. si quis stipulatus sit Stichum, aut Pamphilum, ibi: Quarentibus inspiciendus erit sermo stipulationis, ff. de verborum obligat. quorum iurium meminit Iacob. AEmilian. in dicto consil. 4. num. 1. Burgos de Paz iunior dicta quaest. 2. num. 16. latius Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuentionibus, lib. 2. tit. 5. ex num. 5. vsque ad num. 11. vbi late de vi verborum in contractibus. Et num. 7. quod[sect. 12] verba contractus habentur pro textu, cui magis credendum est, quam Glossae, post Oldrald. & Bald. ibi relatos; & in omni dispositione, & materia relati supra: & num. 6. & referendi infra: late Tiraquellus in l. si vnquam, in verbo, libertis, num. 6. & multis seqq. Sebastianus Medices in loco relato supra, num. 5. in fine. Quod si in omni materia & dispositione ita est, in testamentis equidem & vltimis voluntatibus, vbi voluntas praedominatur, a fortiori verba ipsa testamenti inspicere debemus mature, vt iudicium defuncti seruemus ad vnguem: Verba etenim testamenti[sect. 13] maximum pondus habent ad cognoscendum voluntatem & intentionem testatoris, & quidquid ab eo gestum, ac desideratum est, vt dicebat Baldus in consilio 122. in fine, lib. 1. Boerius decisione 155. num. 22. Tiraquellus dicto verbo libertis, num. 9. & 10. M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, artic. 11. num. 34. in fine. Ioannes Gutierrez in consilio 1. num. 9. Pet. Anton. de Petra in prooemio de fideicommissis, num. 6. Franciscus Bursatus in consil. 381. num. 16. & 17. lib. 4. Caesar Barzius decisione Bononiae 9. num. 1. Andreas Fachineus in consil. 1. num. 12. lib. 2. ex verbis siquidem dispositionis, mentem disponentis comprehendimus, l. Gallus, §. 1. ff. de liberis & posthumis, ibi:[sect. 14] Quae ex verbis concipi potest, l. cum virum, ibi: Verbis comprehensum esse, C. de fideicommissis, cap. ad audientiam, de decimis, cum aliis adductis per Iasonem in l. neque, columna finali, C. de testamentis. Petrum de Peralta in l. si quis in principio testamenti, numero 149. & duobus seqq. Simonem de Praetis de interpretat. Vltimarum voluntatum, lib. 2. dicta solutione 3. ex num. 219. vsque ad num. 232. fol. 251. Fachineum in consil. 1. ex num. 1. lib. 2. Verba autem cum[sect. 15] deficiunt, mens testatoris elici non potest, vt per eundem Simonem de Praetis, dicta solutione 3. num. 168. fol. 247. M. Antonium Peregrinum in consil. 38. ex num. 1. cum seq. & in consil. 39. num. 27. lib. 1. Oldradus, Ancharanus, Mantica, & Simon de Praetis, cum quibus Ioannes Vincentius Hondede. in consil. 69. num. 52. & 55. lib. 2. Et sic voluntas attenditur testa[sect. 16]toris, quando illa ex verbis testamenti, atque ex dispositis in eo percipitur, alias secus, Baldus in l. 1. C. de his qui ante apertas tabulas, Decius, Mandellus de Alba, Socinus iunior, Sfortia Oddi, Hieronymus Gabriel, Mantica, Berous, & Simon de Praetis, cum quibus Ioannes Vincentius Honded. dicto consil. 69. num. 51. lib. 2. & in consilio 49. num. 58. eodem lib. 2. Hippolyt. Riminald. in consil. 482. num. 18. & seqq. & in consilio 502. num. 38. lib. 5. Petrus Surdus in consil. 129. lib. 1. qui cum arguendo, siue pro ratione dubitandi dixisset, & fundasset num. 1. quod Notarius[sect. 17] si quid omisit in testamento scribere, & id probatur testibus, seruabitur testamentum secundum dicta testium: Et num. 2. quod substitutio omissa a Notario,[sect. 18] potest probari testibus: Et num. 3. quod error a No[sect. 19]tario commissus in scribendo testamentum, probatur duobus testibus: Et num. 4. quod substitutio proba[sect. 20]tur quinque testibus, prout haec omnia Authorum relatione, & arguendo, vt dixi, comprobauit: Statim & ad nostrum propositum resolutiue affirmat, ex n. 15. In quaestione; atque omissae substitutionis controuersia sibi proposita, de qua confecit illud consilium, ait conuentos esse absoluendos a petitis, quia actores nihil probarunt, nec de allegata substitutione ex verbis (quae totum faciunt) apparet, & cum in ea, de qua verba non extant, consistat fundamentum totum actorum, erat probanda, quia probare quilibet debet id quod est suae intentionis fundamentum, siue agat, siue excipiat, & ex lectura verborum testamenti dignoscitur, nullam factam fuisse substitutionem. Ne[sect. 21]gatiua namque probatur ex inspectione verborum scripturae, & qui substitutionem allegat, quae in testamento non legitur, nec verbis exprimitur, tenetur eam probare; quia si facta fuisset substitutio aliqua, credendum est, quod Notarius eam scripsisset, quia[sect. 22] praesumitur pro Notario, quod bene & fideliter exerceat officium suum, & quod ipse scripserit, quidquid[sect. 23] a partibus fuit dictum; & ita quod ipse scribit, habetur, ac si a testatore ipso dictum fuisset. Ac denique, quod vbi de actu scriptura facta est, eatenus praesumitur dictum, quatenus legitur scriptum, & non vltra verba expressa, quia error non praesumitur, nisi probetur, prout Surdus metipse latius comprobat ea omnia ex num. 15. vsque ad num. 23. & inde ex defectu verborum, propter quem nec mens, nec voluntas elici valet (vt nunc dicebam) infert idem Surdus statim in haec verba: Cum igitur in instrumento exhibito nulla extet substitutio, &c. Et num. 23. cum[sect. 24] sequent. vtiliter, & erudite explicat, quemadmodum intelligi, atque explicari valeat, quod dictum fuit supra num. 17. & tribus seqq. quod substitutio omissa a Notario, testibus probari possit. Et num. 30. vsque ad num. 33. quemadmodum procedat, quod dicitur, errorem Notarij in scribendo, siue substitutionem ab eo per errorem omissam, aut aliud quodcumque non scriptum, testibus probari posse, id quod alio capite infra, opportunius enucleabitur. Et secundum haec apparet dilucide, maximum habere pondus verba, imo & caeteris omnibus praeualere, ad dignoscendam testatoris voluntatem, & intentionem. Et idcirco a verbis expressis (quae dubitationem omnem submouent, & decisionem necessariam inducunt) a verbis etiam omissis, siue non expressis, quae mentem dispontentis non detegunt, saepissime arguere, atque fundamentum suscipere Interpretes nostros mille in locis, vbi & ad multa inferunt, in praxi valde conducibilia, prout inferebant Aymon Craueta in consilio 161. ex num. 8. cum sequentib. Boerius in decisione 155. ex n. 5. Cephalus in consilio 114. num. 5. lib. 1. Curtius senior in cons. 29. col. 4. Tiraquellus in l. si vnquam, d. verbo libertis, ex num. 3. cum seq. Burgos de Paz in cons. 29. num. 46. & in consilio 34. Num. 14. Burgos de Baz iunior, qui aggregat multa in proposito, ciuilium, quaest. 2. ex num. 3. vsque ad num. 11. Laurentius Syluanus in consil. 64. num. 14. & seq. Iacobus Menochius in consil. 14. num. 6. lib. 1. & in consilio. 40. ex num. 2. eodem lib. 1. Quo loci, ac in consultatione illa, ante omnia praemittit, concessionis tenorem & verba esse diligenter perpendenda, atque ex ipsis totum fundamentum facit, vt ibi videbitur. M. Anton. Peregrinus, qui etiam haec exornat, & de vi verborum dicit nonnulla, in cons. 28. num. 1. & sequen. & in cons. 39. num. 27. lib. 2. & in cons. 29. num. 20. lib. 2. & in cons. 54. num. 18. eodem lib. 2. & in consilio 23. num. 1. & 2. & seq. Lib. 4. Sfortia Oddi in consilio 67. num. 41. lib. 1. Hieronymus Gabriel in consil. 95. num. 14. lib. 1. Syluester Aldobrandinus, in cons. 30. ex num. 35. cum seq. Andreas Fachineus in consilio 1. ex num. 1. cum seq. lib. 2. Ioannes Botta in consil. 7. num. 10. & seq. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 46. num. 67. & tribus seqq. & in cons. 69. n. 51. & seq. lib. 2. vbi commemorat Petri Surdi traditionem illam substitutionis omissae, de qua supra. Simon de Praetis lib. 2. interpretat. 2. dubitatione 2. solutio[sect. 25]ne 3. num 231. fol. 251. Vbi quod voluntas testaroris cognoscitur ex forma verborum. Et num. 228.[sect. 26] quod instrumentum, quod intelligi verbis non potest, non valet. Franciscus Viuius decis. 281. & decisione 284. num. 9. Tiberius Decianus in consilio 1. num. 176. lib. 1. Hieronymus Magonius decisione 52. num. 15. vbi inquit post Castrensem in l. si pluribus, §.[sect. 27] si eadem, ff. de legatis primo. Et Marzarium in consilio 7. quod verbis vsque adeo inhaerendum est in dubio, ad interpretandam mentem defuncti, quod vbi mens ipsa incerta sit, & erroris materiam praebeat, melius est, testatoris verbis inhaerere, & errare, & testatori eidem imputare, cur apertius non sit locutus. Syluester Aldobrandinus in consil. 55. num. 42. vbi etiam inhaerendum verbis omnino, & quammaxime ipsa consideranda, quoniam decipi multos contingit, qui non ponderant verba testamentorum. Hippolytus Riminaldus in consil. 458. ex num. 98. lib. 4. & in consil. 249. Ex num. 58. vsque ad num. 68. lib. 3. vbi dicto num. 58. quod mens, & voluntas, & finis dispositionis sumitur ex verbis. Et num. 59. quod vox[sect. 28] est nota voluntatis, & passionis in animo existentis,[sect. 29] prout etiam notauit Menochius in consil. 1. num. 162. lib. 1. & num. 60. Riminaldus idem dicit, quod nul[sect. 30]lum est nostrae mentis maius testimonium, quam qualitas inspecta verborum. Et num. 61. quod verba sunt[sect. 31] naturalia instrumenta, quibus intentio cordis exprimitur: vnde voluntas hominis consistit in verbis,[sect. 32] sicut facies in speculo, vt ibidem num. 62. per eundem Riminaldum. Nam lingua cordis est praeco, vt[sect. 33] ibidem num. 63. Et vox est instrumentum voluntatis,[sect. 34] & intellectus rationalis, vt ibid. num. 64. Tubáque[sect. 35] cordis est lingua loquentis, vt num. 65. & 66. & 67. Hinc Adagium, & exempla Socratis, & Diogenis, vt ibi etiam videri poterit, & praedicta omnia latius exornantur. Et per eumdem Riminaldum in consilio 28. num. 31. lib. 1. vbi omnia superiora repetit, & confirmat. Et in cons. 263. lib. 3. num. 50. & 47. quod[sect. 36] mens ex verbis deprehenditur melius quam ex alio, cum nemo praesumatur dixisse, quod mente prius non congitauerit, l. Labeo, §. Idem Tubero, ff. de supellect. legata, l. prospexit. ff. qui & a quibus. In ore enim[sect. 37] & mente praesumitur esse vnum & idem, Baldus in consilo 472. columna 1. volumine 2. Relatus ibidem a Riminaldo num. 48. qui & num. 49. repetit dictum supra, quod voluntas hominis consistit in verbis, sicut facies in speculo. Superiora etiam exornat, & de vi verborum multa enuntiat Sebastianus Medices de legibus & statutis, 3. Parte, quaest. 16. ex num. 12. & de casonis fortuitis, prima parte, quaest, 1. Franciscus Viuius decisione 281. Marcus Anton. Peregrinus dicto consilio 23. ex num. 1. lib. 4. Simon de Praetis lib. 2. dicta solutione 3. ex num. 221. vbi etiam quod voluntatis nostrae nullum est maius testimonium, quam qualitas inspecta verborum. Et num. 225. quod verba sunt sicut corpus, mens sicut anima. Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 1. cap. 4. per totum, Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuentionib. lib. 2. tit. 5. num. 10. per totum, vbi repetit etiam nonnulla ex dictis per Hippolytum Riminaldum (sed ipsum nunquam commemorat) videlicet, quod verba dispositionis, seu contractus sunt inspicienda, quia nemo praesumitur dixisse, quod prius mente non conceperit; nam cor datum est homini ad significandum Deo, labia autem ad significandum hominibus: etenim Vox est instrumentum voluntatis, & intellectus rationalis, vt Baldus ibi relatus notauit: & ideo quod verbum non sonat, non videtur quisquam sentire; quia virtus sermonis ad illud non porrigitur. Et in ore & mente praesumitur vnum & idem, & verba obtinent principatum significandi, quaecumque animo concipiuntur, & voluntas hominis ex verbis apparet, sicut facies in speculo; & ideo non est recedendum: nam & certitudo verborum declarat certitudinem intellectus, & ideo ad cognoscendum quid, qualiter, & quantum, quis ex contractu sit obligatus, verba contractus inspicere debemus. Et ex verbis colligitur mens contrahentium: Ac denique haec vera dicitur interpretatio, quae legi[sect. 38] potest, secundum Decianum in consil. 21. num. 6. lib. 2. qui superiora omnia latius comprobat in contractibus, & sic in vltimis voluntatibus fortiori ratione vrgent, in quibus specifice loquuntur relati omnes Authores supra, qui verba testamenti maximum habere pondus ad cognoscendum voluntatem & intentionem testatoris, dixerunt expressim. Imo & in mi[sect. 39]nimo etiam verbo testamenti consistit magnus effectus, vt inquit Castrenfis in l. vltima, num. 2. in fine, C. de indicta viduitate tollenda, Currius senior in consilio 45. in principio, Iason in l. si ancillas, num. 4. ff. de legatis 1. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimar. Voluntatum, lib. 3. tit. 4. num. 1. Andreas Fachineus in consil. 1. num. 3. lib. 2. Siquidem[sect. 40] verba testamenti sunt intrinseca forma, & essentialis dispositionis, l. si is qui, alias, si quis cum testamentum. ff. de testamentis. Quem textum ad hoc propositum ponderauit Andreas Fachineus, post Aretinum, in dicto consilio primo, num. 4. lib. 2. Et idcirco non vnam[sect. 41] tantum clausulam testamenti, sed omnes clausulas, & tenorem integrum testamenti, ac verborum eius inspicere debemus, vbi de interpretanda voluntate testatoris agitur, vt post Decium, Baldum, Iasonem, & alios obseruauit Simon de Praetis de interpretat. vltimarum voluntat. lib. 2. interpretatione 2. Dubitatione prima, solutione vltima, num. 214. fol. 250. Alexander Raudensis decisione 49. num. 5. Andreas Fachineus in cons. 1. num. 5. lib. 2. Ex contextu namque verbo[sect. 42]rum scripturae testamenti, aptius & melius colligitur voluntas testatoris, l. Maeuia, ff. de manumissis testamento, l. nummis, ff. de legatis tertia, Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum lib. 6. tit. 13. num. 1. Simon de Praetis lib. 2. interpretatione 2. solutione 3. num. 7. & 8. folio 239. dicens, quod tota scriptura testamenti debet inspici, & legi, vt in l. inciuile, ff. de[sect. 43] legibus, & ibi Baldus, & in consil. 301. Constitutio, colum. penult. Et eam ipsam scripturam, in qua erit[sect. 44] ambiguum, de quo quaeritur, ex omnibus partibus pertentare, vbi idem Praetis ipse probauit; Peralta quoque in l. 3. §. qui fideicommissam, num. 133. idipsum ad scripturas Maioratuum, & ad facultates concessas, vt primogenia instituantur, expendit, di[sect. 45]cens, quod ante omnia in illis sit inspiciendus institutionis, aut facultatis tenor. Et refert Mierez de maioratu, in initio secundae partis, num. 2. Molinda de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 2. num. 27. vbi inquit, quod tenor dispositionis derogat omni iuri, & Maioratuum obseruationi, & naturae; idcirco verba legenda esse, nec ab eis recedendum: Burgos de Paz iunior ciuilium quaest. 2. num. 11. & 51. vbi etiam quod Maioratus tenor semper debet attendi, & conuenit Hippolyt. Riminald. in consil. 52. num. 2. & 3. lib. 1. vbi quod verba fideicommissi, seu dispositionis sigillatim consideranda sunt, & ponderanda, l. huiusmodi, ff. de verbor. signif. qualitas etiam[sect. 46] verborum, quibus concepta est dispositio, debet inspici ante omnia, prima, §. si is qui nauem, ff. de exercitoria actione, cum adductis per Iacobum Mandellum de Alba in consil. 60. num. 8. Curtium iuniorem in consilio 169. num. 3. Alciatum in consil. 8. num. 6. lib. 1. Tiraquellum in dicta. l. si vnquam, verbo, libertis, num. 17. & 18. Inspici etiam debent ver[sect. 47]ba principalia dispositionis, & ab eis non est recedendum, neque constituenda est vis in vnico verbo incidenter prolato, aut quod potest intelligi variis modis, vt post alios scribit Iacobus Mandellus de Alba in consil. 51. num. 2. lib. 1. Et cum in verbis nulla est[sect. 48] ambiguitas, non est facienda voluntatis quaestio, l. ille, aut ille, §. Cum in verbis, ff. de legatis tertio, Iacobus Mandellus de Alba vbi supra, Andreas Fachineus dicto consil. 1. num. 6. & 16. lib. 2. Hippolytus Riminaldus in consil. 457. ex num. 98. lib. 4. nam voluntas testatoris debet intelligi, vt verba sonant, Bartolus in[sect. 49] l. si arrogator, num. 27. ff. de adoptionibus, Corneus in consilio 44. num. 4. lib. 3. & iuxta ipsa, interpretatio fieri, Lucius Titius, la 1. ff. de haered. instit. l. si alij,[sect. 50] ff. de vsufructu legato. Fachineus dicto consil. 1. n. 6. & 7. lib. 2. qui subdit num. 8. quod verba testatoris,[sect. 51] quando habent propriam significationem, non est necessaria interpretatio; quia sic voluisse testatorem constat, post Bartol. in l. Centurio, num. 16. ff. de vulg. & pup. Hippol. Riminaldus dicto consil. 458. ex[sect. 52] num. 98. lib. 4. & ideo dicitur perspicua voluntas testatoris, quae ex verbis colligitur, & sequenda est, l. Lucius Titius, §. Lucius Titius, ff. de legatis secundo Fachineus d. consil. 1. num. 8. lib. 2. qui subdit numero 14. post alios Authores, voluntatem testatoris,[sect. 53] quam verba non patiuntur, dici suspectam, & ideo non attendendam, Syluester Aldobrandinus in consilio 30. num. 37. & 38. & 48. vbi quod interpretatio[sect. 54] illa reiicitur, quae licet intentioni disponentis deseruiat, verbis aperte repugnat: Quia tunc dicitur quaedam mens imaginaria, quae non est considerabilis, Alexander in consil. 139. col. 3. lib. 6. Craueta in consil. 161. num. 13. Et de his hactenus, de quibus & cap. sequenti agendum etiam erit, vt ibidem videbitur. # 7 CAPVT VII. Ex mente quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, vt iuridice, ac vere procedatur, nec aliquo pacto in interpretatione erretur: Mens etiam testatoris, siue disponentis alterius cuiuslibet, quanta cum diligentia inquiri, atque elici debeat? Vbi de vi, & effectu mentis in materia coniecturali aggregantur nonnulla, & placita illa Doctorum in effectu contraria, & adeo vsitata, vt per manus tradantur quotidie, mentem magis attendi, quam verba, siue verbis praeualere mentem in omni materia; e contrario autem, verba potius spectanda, quam mentem, quemadmodum conciliari, ac intelligi valeant, vt res ipsa distinctius explicata remaneat, quam antea fuisset: Ac denique in eodem articulo, quo inter mentem, & scriptum, & vtri potius standum, controuerti solet, cum mens, & verba inter se non conueniunt, aut cum repugnant, vel res dubia videtur, quae hactenus scripta fuerant variis in locis, diligenti studio, & Authorum omnium lectura enucleantur, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Mens testatoris in interpretatione sui testamenti, & contentorum in eo, omni cum diligentia est perquirenda. & totum facit, & ipsam pedetentim sectari debemus, sicut venator leporem. -  2 Mens nedum expressa sed etiam coniecturata tantum, potius attendi debet, quam prolatorum verborum qualitas; & ita praeualet. -  3 Mens testatoris, & cuiuslibet alterius disponentis, in omni actu & materia magis attenditur, quam figura verborum. Et sic in testamentis, in contractibus, in legibus, in priuilegiis, in rescriptis, in iudiciis, statutis, & in dictis testium, & in pactis. -  4 Mens testatoris, quare magis attendatur, quam verba? & de duplici ratione remissiue. -  5 Intentio non verbis, sed verba intentioni de seruire debent. -  6 Menti testatoris vt deseruiamus, debemus offendere verba. -  7 Praeponendae enim sunt sententiae verbis, sicut anima corpori. -  8 Quia verba se habent vt corpus, & superficies; & mens se habet vt spiritus & anima. -  9 Et mens est radix verborum, & eius substantiae primae, & cor est imperator linguae, & habet eam, sicut mancipium sub iurisdictione sua. -  10 Et sub iugo mentis verba consistunt, tanquam sub suo proprio originali & digniori. -  11 Ad intentionem disponentis semper recurrendum esse. -  12 Interpretatio fieri non debet, contra mentem testatoris, nec in perniciem voluntatis eius. -  13 Mens contrahentium debet seruari, magis quam verba, etiam secundum intentionem secundariam, & etiam contra naturam actus, & aliis modis, remissiue. -  14 Verba potius spectanda, quam mentem disponentis, saepissime enuntiare Interpretes nostros variis in locis. Eosdem etiam adnotare saepissime, mentem potius attendi, quam verba, prout hic obseruatur, & de intellectu vero, & communi conciliatione, latius num. seq. -  15 Dispositio testatoris, vel alterius cuiuslibet solet interpretari, vel ex verbis, vel ex mente. -  16 Mens expressa, vel tacita. -  17 Expressa cognoscitur verbis duntaxat. -  18 Tacita autem mens altero de tribus modis cognoscitur, prout latius hic explicatur. -  19 Inter mentem & scriptum, cum vertitur controuersia, vtri potius standum, menti, inquam, an verbis. Et quid, si mens & verba inter se non conueniunt, aut cum repugnant, vel res est in dubio; an mens praeualeat verbis, vel e contra? -  20 Vbi Simonis de Praetis in eo articulo, ex mente communi resolutio procedens proponitur primo loco. -  21 Et Marci Antonij Peregrini in idem, placitum & consensus commemoratur. -  22 Camilli quoque Gallinij resolutio in ipsomet articulo recensetur. -  23 Et Didaci Aluaradi sententia etiam profertur. -  24 Rursus & Petri Antonij de Petra obseruationes in eodem dubio adducuntur. -  25 Et Iacobi Menochij distinctiones suo ordine commemorantur. -  26 Syluestri quoque Aldobrandini resolutio proponitur. -  27 Et Ioannis Marci Aquilini in eodem proposito obseruationes enuntiantur. -  28 Ludouici etiam Casanate consonae superioribus annotationes duae recensentur. -  29 Ac denique Francisci Manticae circa coniecturas contractuum nouissima adnotatio eisdem Authoribus conueniens refertur. PRo dilucida huius Capitis explicatione (quae intricatam non modo materiam, sed Interpretum nostrorum contraria omnino placita continet) obseruandum, atque constituendum erit primo loco, circa interpretationem vltimarum voluntatum, non solum verba consideranda, & subtiliter atque accurate ponderanda, prout capite praecedenti admonui, & probaui, sed etiam testatoris, siue disponentis mentem inspici debere diligenter & accurate, quo eiusdem voluntas dignosci melius, atque ad vnguem obseruari valeat: sicuti hoc in placito, vel expressim, vel aperte praesentiunt Authores omnes mox referendi, quatenus obseruant, non solum expressam voluntatem, sed etiam tacitam & coniecturatam, & mentem testatoris praesumptam obseruandam fore, & coniecturas eiusdem discutiendas mature; & in terminis post Baldum, & alios adnotauit Rolandus Valle in consilio 20. num. 5. & 6. lib. 4. vbi inquit,[sect. 1] quod mens testatoris in interpretatione sui testamenti, & contentorum in eo, omni cum diligentia est perquirenda, & quod totum facit, & ipsam pedetentim sectari debemus, sicut venator leporem: Ipse Rolandus in consilio 70. ex num. 52. & num. 59. lib. 3. Anguiss. in consil. 73. n. 13. lib. 6. Franciscus Viuius decisione 281. lib. 2. Pet Anton. de Petra de fideicommissis, quaest. 9. ex num. 5. cum seq. maxime n. 11. & num. 16. Simon de Praetis in duobus locis referendis statim num. sequen. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. titulo 3. num. 9. & lib. 8. titulo 18. num. 10. Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 1. cap. 21. ex num. 4. & seq. Angelus Matheacius de legat. & fideicommissis, lib. 2. cap. 11. num. 7. & cap. 25. num. 16. Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclusionem iuris, tom. 5. littera M. conclusione 199. fol. 684. & tom. 4. littera 1. conclusione 330. fol. 669. Ludouicus Molina de His[sect. 2]panorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 19. vbi dicit, post alios, quod mens nedum expressa, sed etiam coniecturata tantum, potius attendi debet, quam prolatorum verborum qualitas; & ita praeualet, l. quoniam indignum, C. de testamentis, l. ex facto, §. rerum, ff. de haered. instituend. l. 3. C. de liberis praeteritis, vbi Alex. & Iason multa deducunt, late Paul. Parisius in consil. 79. lib. 2. Marcabrunus in consil. 4. numero 9. & in consil. 10. num. 35. & 36. vb quod mens in vltimis voluntatibus praedominatur, & potius inspicitur, quam figura, & significatio verborum. Mantica in duobus locis supra relatis. Caesar. Barzius decisione Bononiae 6. num. 11. & 17. Syluester Aldobrandinus in consil. 30. num. 3. Marc. Anton. Peregrinus in cons. 41. num. 1. lib. 1. Hippolyt. Riminaldus in consil. 21. num. 23. & seq. & num. 62. lib. 1. & in consilio 624. num. 29. & seq. lib. 6. Fabius Turretus in consil. 8. num. 94. & in consil. 81. num. 62. Hieronymus Gabriel in consil. 114. ex num. 5. lib. 1. Petr. Anton. de Petr, qui pluribus authoritatibus confirmat, quod mens potius attendi debet, quam verba in vltimarum voluntatum tractatu & materia, & quod mens sola regit, & gubernat dispositiones, & pares esse vires contemplationis, siue coniecturationis, & dispositionis, in tractatu, de fideicommissis, dicta quaestione 9. num. 6. & seq. vsque ad num. 11. & num. 16. & 17. & num. 24. & 26. & 27. Iacobus Menochius in consil. 30. num. 26. lib. 1. Achilles Pedrocha in consilio 16. num. 47. & seq. Sebastianus Medices, qui de vi & effectu mentis congerit nonnulla in commentariis de legibus & statutis, 3. parte, quaest. 16. ex n. 9. & de casibus fortuitis, prima parte, quaest. 1. Michael Grassus §. fideicommissum, quaest. 4. num. 5. Petrus Surdus in consil. 10. num. 34. lib. 1. Mieres, qui etiam mentis virtutem & vim exornat nonnullis de maioratu, in initio secundae partis, num. 7. per totum. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 3. dubit. 1. solunt. 3. n. 167. & 168. fol. 247. & eodem libro, interpretatione 3. solutione 1. ex num. 3. vsque ad num. 10. fol. 264. qui post alios[sect. 3] multos iuris Interpretes, & Tiraquellum (qui etiam de vi mentis cumulat quamplurima) ex communi placito notauit, quod mens testatoris, & cuiuslibet alterius disponentis, in omni actu & materia magis attenditur, quam figura verborum; & sic in testamentis, in contractibus, in legibus, in priuilegiis, in rescriptis, in iudiciis, in statutis, & in dictis testium, & in pactis & in quibuslibet aliis, vt ibi probauit: Et num. 7. eodem folio 264. quod hoc est praecipuum & magis proprium in vltimis voluntatibus, in quibus inspici, atque adeo obseruari magis debent mens, quam verba, & menti prae caeteris statur. Et citat Alexandrum, Curtium seniorem, Barbat. Parisium, Bolognetum, Tiraquellum, Corneum, & Zanchum (qui etiam de vi mentis aliqua adnotauit.) Inquirit[sect. 4] etiam Praetis, quare hoc ita sit in vltimis voluntatibus, scilicet, quod mens praeualeat, & verbis praeferatur, & maxime in fideicommissis. Et num. 8. & 9. dicti lib. 2. folio eodem 264. duplicem assignat rationem, vt ibi videri poterit: superiora etiam exornat quamplurimis Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. cap. 21. per totum, & num. 5. mentem praedominari verbis, late & apposite probat, & iura citat quamplurima, & commendat text. in cap. Marcion, & Basilides, 1. quaest. 1. & num. 9. mentem praeferri verbis: & num. 10. mentem tacitam, aeque ac expressam seruari: & num. 11. mentem testatoris magis attendi, quam vnitatem sermonis: & num. 8. in contractibus mentem praedominari verbis. Id quod Cardinalis Franciscus Mantica referendus statim latius confirmat: & num. 16. generale esse in quacumque dispositione, vt verba ancillentur menti, post Alciatum, Tiraquellum, & Cagnolum ibi relatos, etiamsi sequatur annullatio actus, vt ibidem probat num. 17. & num. 18. mentem esse verborum radicem, & eius substantiam primam: & num. 19. linguam cedere cordi, ac sub iugo mentis verba consistere: & n. 20. Ciceronis verba expendit ad ostendendum, verba debere sensui cedere: & hactenus Camillus Gallinius, qui superiora omnia ex aliis Authoribus deduxit, & comprobauit, ac maxime ex Tiraquello in l. si vnquam, verbo, libertis ex num. 5. cum seq. Zancho in l. haeredes mei, §. cum ita, ex num. 133. vsque ad num. 140. ex Rolando etiam dicto consil. 70. ex num. 38. & num. 52. vsque ad num. 61. lib. 3. vbi inquit num. 52. quod mens praesumpta testatoris magis attendi debet, quam propria significatio verborum; in[sect. 5]tentio enim non verbis, sed verba intentioni deseruire debent, cap. humanae aures, 32. quaest. 5. cap. in his, de verborum significatione. Et menti testatoris vt de[sect. 6]seruiamus, debemus offendere verba, vt ibidem probat num. 53. & 54. Praeponendae enim sunt senten[sect. 7]tiae verbis, sicut anima corpori cap. sedulo, 38. distinctione, quia verba se habent vt corpus, & supersicies.[sect. 8] Et mens se habet vt spiritus, & anima, vt ibid. Probat Rolandus num. 55. & 56. Et mens est radix verbo[sect. 9]rum, & eius substantiae primae, & cor est imperator lingae, & habet eam sicut mancipium sub iurisdidictione sua, Baldus in cap. Mandatum, de rescriptis, quam refert Curtius iunior in consil. 21. num. 12. Rolandus dicto consil. 70. num. 60. lib. 3. Eadem etiam omnia repetit Tiberius Decianus in consilio 7. ex numero 3. cum seq. lib. 1. & in consilio 7. 44. num. 1. cum seq. lib. 3. & in consil. 34. ex num. 20. vsque ad numerum 30. eod. lib. 3. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris, lib. 5. littera M. conclusione 199. folio 684. & tom. 4. littera. 1. conclus. 330. folio 669. & vltra relatos ab eo eleganter, vt adsoler, Hippolytus Riminaldus in consil. 21. num. 23. & seq. lib. 1. vbi inquit post alios Authores, quod mens testatoris magis attenditur, quam verba, & quod non est curandum de qualitate verborum, modo constet de mente testatoris, nec intentio verbis sed intentioni verba debent famulari, quia mens est radix verborum eius & eius substantia prima, & cor est imperator linguae, & habet eam sicut mancipium sub iuris[sect. 10]dictione sua; & sub iugo mentis verba consistunt, tanquam sub suo proprio originali, & digniori. Et repetit Hippolyt. Riminaldus in consilio 52. num. 68. eodem lib. 1. & in consil. 624. num. 29. 30. & 31. lib. 6. qui inde infert, semper recurrendum esse ad intentionem disponentis, & pulchram rationem adducit: Et[sect. 11] in consil. 382. ex num. 96. vsque ad num. 104. lib. 4. & in consil. 394. ex num. 54. eod. lib. 4. ipse quoque Riminaldus in consil. 684. ex num. 13. cum. seq. lib. 6. latius in consil. 544. ex num. 41. vsque ad num. 60. lib. 5. vbi eadem & alia transcribit. Et num. 52. inquit, quod[sect. 12] interpretatio fieri non debet contra mentem testatoris, nec in perniciem voluntatis defuncti. Et num. 58. quod mens praeponi debet, licet sit contra verba testatoris: Nouissime quoque in contractibus ea ipsa annotauit & comprobauit Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. tit. 3. num. 2. & seq. vsque ad num. 14. vbi quod mens contrahen[sect. 13]tium debet seruari magis, quam, verba, etiam secundum intentionem secundariam, & etiam contra naturam actus, & etiam aliis modis, late probauit. Et vltra eum Tiberius Decianus in cons. 7. num. 5. lib. 1. vbi inquit quod sicut mens & voluntas testatoris in dependentibus ex suo testamento praeualet verbis, ita & mens paciscentium, & contrahentium. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 21. num. 87. lib. 1. Camillus Gallinius, & Simon de Praetis, quos supra commemoraui. Et hactenus de prima obseruatione, pro vi effectu, & virtute mentis disponentis. Secundo deinde & principaliter obseruandum, at[sect. 14]que constituendum est, ex dictis hactenus ab initio huius cap. ex his etiam quae cap. superiori remanent scripta, euidenter apparere, quam varie & diuersimode Interpretes nostri mille in locis, ac maxime in casibus occurrentibus, & in consiliis, ac decisionibus arguendo, non modo pro diuersitate eorum, quae occurrunt, sed etiam resoluendo, & decidendo se habuerint. Nam vt eisdem locis vidisti, iidem Interpretes aliquando asserunt, verba potius spectanda, quam mentem disponentis, potiusque expressis, & sic verbis quam tacitis, & sic menti, standum: Aliquando vero, quod mens testatoris potius inspici, & seruari debeat, quam verba; & sic quod menti standum omnino sit, etiam contra propriam verborum significationem, affirmant secure, prout primum & iure, & authoritate probaui eodem cap. praecedenti. Secundum vero ex dictis ab initio huius cap. apparet manifeste: quocirca nec placita illa communia dicto cap. praecedenti adducta, quae ad vim verborum spectant, nec hoc ipso capite commemorata (quae ad mentem attinent) absolute ita, aut indistincte accipi, aut procedere possunt, sed distinctione, & resolutione explicari, atque conciliari debebunt. Et ideo animaduertendum[sect. 15] erit omnino, quod dispositio testatoris, vel alterius cuiuslibet solet interpretari, vel ex verbis, vel ex mente, l. scire leges, ff. de legibus, l. Labeo, ad finem, ff. de supellect. legata, & l. nominis & rei, §. verbum, de verborum significat. Verum quod de mente di[sect. 16]citur, non de quauis intelligi debet, sed ita distinguendum, quod vna sit mens expressa, altera tacita: expressa cognoscitur ex verbis dumtaxat, vt scribit[sect. 17] Decius in l. non vult, num. 6. ff. de regulis iuris, quando scilicet est certum, verba illa cum mente conuenire. Et hoc in casu satis vtrumque obseruatur, nempe mens, & verba, sicuti affirmant omnes fere Interpretes, qui quaestione sequenti commemorabuntur, & in terminis tradit potest alios Authores Iacob. Me[sect. 18]nochius in consilio 110. num. 39. & 40. lib. 2. Tacita autem men altero de tribus modis cognoscitur: Primo, quando tacitum venit in consequentiam expressi, iuxta leg. 2. ff. de iurisdict. omnium iud. & hoc tacitum habetur pro expresso, cum idem operetur, l. illud, ff. de acquirend. haered. latius Menochius vbi supra, num. 41. Secundo mod mens tacita cognoscitur, quando tacitum ex natura actus pro expresso est, iuxta l. interdum, ff. de verb. oblig. & istud tacitum similiter idem operatur, quod expressum, l. cum quid, ff. si certum petatur. Et latius per eundem Menochium in ipsomet loco, num. 42. Tertio modo cognoscitur mens tacita ex coniecturis, & praesumptionibus, l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis 1. quoties, ff. de reb. dubiis: & tunc quidem in eadem contrarietate versantur passim iidemmet Interpretes, vtpote cum mentem, etiam praesumptam & coniecturatam, non tantum expressam seruari debere, etiam contra propriam verborum significationem, dixerint persaepe, ac expressim tenuerint omnes fere Authores ab initio huius cap. relati. E contrario tamen, quod etsi de mente coniecturata & praesumpta apparuerit, attamen nihil illa operetur, vt recedi possit a proprietate verborum, quae contrarium significare videantur; & iura expressa indicant, & authoritates permultae euidenter probant, quae alio capit. infra recensebuntur. Et interminis nostris annotauit Menochius dicto consilio 110. num. 32. ad finem, libro 2. Quamobrem, & pro huiusce contrarietatis, siue[sect. 19] altercationis explanatione absoluta, opportune in memoriam reuocabitur dubium illud, quo inter mentem & scriptum controuerti solet, vtri potius standum, menti, inquam, an verbis. Et quid si mens & verba inter se non conueniunt, aut cum repugnant, vel res in dubio, an mens praeualeat verbis, vel e contra? Et quidem Simon de Praetis de interpretatione[sect. 20] vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 4. dubitatione 2. solutione 1. folio 256. & 257. ex num. 6. vsque ad num. 19. articuli propositi explicationem suscipiens, in primis constituit, quod mens potior est, & praeualet proprio significato, & cortici verborum, & contra eorum proprietatem obseruatur, l. quisquis mihi, ff. de verbor. significatione, l. Labeo, ff. de supell. legata, cum multis Authoribus ibi relatis, dummodo per hoc non egrediamur verborum etiam improprium significatum, quoniam vbi mens omnino extranea est a verbis, & eis nullo pacto potest adaptari, pro nihilo habenda est: Glossa verbo, imperfecta, in l. cum pater, §. cum imperfecta. ff. de legatis secundo, Alexander, Iason, Ruinus, Ancharanus, Castrensis, & alij ibi relati: deinde in summa concludit Praetis ipse, quod mens & verba vbi omnino discordent, quia proprie, vel improprie, large, vel stricte non possunt conuenire, & prolata sint verba ab homine, netrum seruatur, l. si quis in fundi vocabulo, ff. de legatis 1. quia quod dixit, noluit; quod voluit, non dixit, l. 3. ff. de rebus dubiis, l. Labeo, ff. de supellect. legata: e conuerso vero, vbi mens & verba omnino concordant, seruatur vtrumque, l. ab omnibus, ff. de legatis primo: vbi autem mens sit diuersa in verbis prolatis ab homine, in plus, vel minus mens seruatur, ex iuribus, & authoritatibus ibi relatis. Quod si diuersa sit a verbis in totum, dispositum in verbis, non valet, l. si quis cum ignoraret, ff. de testamentaria tutela. verbis etiam statur, & non menti, vbi tacitae intentioni proprie, vel improprie verba ipsa conuenire non possunt: ac denique eodem in loco, num. 17. mens & verba qualiter repugnare inuicem, aut non conuenire dicantur, ostendit. Et hactenus in praefato dubio, in quo, vt vides, distinctius se posset habere, quamuis in effectu communioribus Interpretum sententiis accessisse videatur. Marcus vero Anton. Peregrinus in tractatu, &[sect. 21] commentariis, de fideicommissis, artic. 11. num. 34. in ipsomet dubio, vtrum scilicet scripto, an praesumpto standum sit, refert textum in l. Labeo, ff. de supell. legata, vbi iureconsultus idem disputat, an scilicet scripto standum sit, aut praesumptae testatoris voluntati, & refert, Tuberonem existimasse pro voluntate praesumpta, quae etiam per verba non sit importata: Seruium autem respondisse pro scriptura, & rationes vtrimque deducit: denique diffiniuit iuxta Seruij sensum, ratione illa, quia dici non potest, quem velle illud, quod voce non manifestauit, ideoque nemo praesumitur dixisse, quod prius in mente non agitauerit, vti inquit ille textus solemnis, ex quo iuncto alio textu, in l. quisquis, ff. de verborum significatione, declaratur, quando scripto, & quando praesumpto standum sit; nam ex Iurisconsultorum diffinitionibus, tune mens seruatur, cum verba secundum corum significationem, etiam impropriam conuenire possunt, & non aliter. Quod etiam probat text. in l. ab omnibus, ff. de legatis primo, (quam etiam Praetis adduxit, vt vidisti) ibi: Cum & significatio verborum huic non repugnet sententiae, & voluntas testatoris congruat; optimus etiam text. in l. qui filium, §. Sabinus, ff. ad Trebel. ibi: Motus aequitate rei, & verbis testamenti. Ex quibus apparet, quod rei aequitas sola non sufficeret, nisi verba testamenti trahi possent casum subiectum: & sic praefatus Author mentem per verba non importata, saltem secundum eorum significationem impropriam, in consideratione non habet, prout etiam non habuit numeris praecedentibus eiusdem articuli 11. maxime num. 3. 4. & 5. & ita conuenit Simoni de Praetis resolutioni propositae, quamuis Praetis ipse plures casus constituere intenderit. Conuenit quoque Camillus Gallinius de verborum[sect. 22] significatione, lib. 1. cap. 22. in cuius capitis argumento ita scribit: Tacita voluntas defuncti, vt producat effectum, an requirat saltem concursum impropriae significationis verborum: & statim in contextu num. 1. inquit, quod omnia ab eo dicta: cap. praecedenti, quod mens debeat seruari, & verbis praeualeat, intellexere Doctores omnes vera esse, vbi mens, voluntas, seu sententia disponentis ex impropria saltem verborum significatione percipitur, secus vbi neque propria, neque impropria significatio suffragaretur quia tunc verbis standum esset, neque mens primas teneret, & refert Bartol. Bald. Alex. Imolam, Salicet. Iason. & alios ita tenentes; ac denique Hieronymi Tornielli opinionem recenset & commendat, ipsámque explicat, & conciliat: cui etiam & communi Doctorum[sect. 23] resolutioni conuenit aperte Didac. Rodrig. ab Aluarado de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 2. numero 11. fol. 4. colum. 3. & 4. nam cum antea dixisset, quod ad hoc vt probatio contrariae voluntatis testatoris admittatur, necesse est, quod ex verbis disponentis, vel saltem ex eorum consequentia, aut sequela alterius expressae dispositionis, disponentis contraria mens euidenter deprehendatur, aut aliis legitimis & infallibilibus signis: concludit iu hunc modum: Si ergo testator aliquod verbum expresserit, ex quo large, seu etiam improprie eius voluntas comprehendi possit, mens eius deducenda est, etiamsi ad aliam dispositionem non transterit. Et citat Baldum, Socinum, Castrensem, Decium, Fortunium, & Ludouicum Molinam ita tenentes. Nec dissentit Pet. Anton. de Petra (latius tamen[sect. 24] articulum prosequitur) in commentariis, de fideicommissis, quaest. 9. ex num. 29. vsque ad num. 42. quo loci ante omnia probauit, verba dispositionis ante omnia attendenda, & inspiciendum, an menti deseruiant, Vel non, & quod de mente non fit curandum, nisi verba possint applicari proprie, vel improprie. Et sic quando saltem secundum impropriam significationem eorum verba menti defruiunt; idipsum probauit Petra, quod ex communi Interpretum sententia, relati nunc Authores obseruarunt, & multorum allegatione comprobat. Demum num. 43. inquit, pro concordia istius controuersiae. an scilicet inspicienda sit mens, ita vt verbis praeualeat, siue id quod actum est, non vero scriptum. distinguendos esse plures casus, quorum primus traditur num. 44. quando scilicet mens testatoris est praeter sensum, & vim verborum propriam, vel impropriam: Et isto casu inquit procedere textum in l. cum virum, C. de fideicommissis. Nam si tunc probetur, mentem testatoris talem fuisse, prout praetenditur, vtique audiendus est volens comprobare, vt dicit ibi text. & hoc casu mens potius, quam verba est spectanda, alias non probata mente & voluntate disponentis per verba, quae saltem improptie possit impropriari, non erit a verbis recedendum: Et dicit ita signanter declarasse Alex. in consilio 179. sub num. 13. volum. 5. & in cons. 91. numero 1. volumine 1. dum concludit, quod mens praedominatur, quidquid omissum est in expressione verborum: Rubeum etiam notanter in l. Gallus, §. quidam recte, num. 27. ante finem. Secundus casus est (vt Petra ipse num. 45. enuntiat) vbi mens & voluntas testatoris est contra verborum proprietatem; improprie tamen ei possunt conuenire: & isto casu idem resoluit, quod in praecedenti, vel etiam impropriissime, vt respondit Alciatus in consil. 532. num. 9. & seq. prout etiam quando verba habent plures sensus; nam constito de voluntate, accipitur illa significatio, quae magis conuenit voluntati: imo, & fortius Petra ipse existimat, quod etiamsi verba dispositionis in casu expresso non conueniant proprie, ac improprie, aut etiam impropriissime ad casum, qui postea contigit, imo illi contraria sint; nihilominus adhuc ex verisimili mente & voluntate disponentis porrigi debeant ad eum casum, vt illum etiam comprehendant, vt latius ostendit ibidem, & vere temperari debet, ex receptis & communibus Doctorum placitis in hoc vltimo; apparet namque contrarium receptum communiter: Et ita contrarium tenuit expressim (sed vnus alterius mentionem non facit) M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, dicto articulo 11. num. 47. & 48. post alios Authores, quos citat, & ad ea iura responsu praeber, quibus Petra dicto num. 46. principaliter excitatur. Tertius & Vltimus casus traditur per Petram eumdem dicta quaestione 9. numero 53. & 54. quando scilicet verba, nec proprie, nec improprie conuenire possunt testatoris voluntati, imo ab ea discrepant, & reiecta sententia Ripae, quod licet verba repugnent, tamen menti est seruiendum, de qua constat, dicit inspicienda esse verba expressa, & reiiciendam opinionem eorum, qui tenent, voluntatem magis attendendam, quam sensum & vim verborum; quoniam vbi verba sunt clara, & nulla est dubitatio in eis, non est recurrendam ad coniecturas, sed voluntas testatoris expressa in verbis, pro lege est habenda, & citat plures Authores sio tenentes, ac in effectu & communem resolutionem probat, traditam a superioribus; & quod supra contra Communem tentata, improbat aperte. Rursus & Iacobus Menochius lib. 1. praesumptione[sect. 25] 26. per totam & in consil. 97. num. 46. lib. 1. superioribus accedit expressim, & distinctius procedit, cum per casus distinctos, vt adsolet, quaestionem ex proposito absoluta, ac in effectu Socini traditionem in l. in ambiguo, colum. vlti. ff. de reb. dubiis, sequatur. Ex eodem autem Authore. primus casus in praefato articulo est, quando verba ita se habent, vt nec ex propria nec ex impropria significatione adaptari possint coniecturatae menti disponentis, & hoc sane casu verba ipsa omnino attenduntur, & ita loquitur tex. in l. non aliter, ff. de legat. 3. de qua late cap. seq. & procedunt authoritates illae Doctorum per Menochium congestae, dicta praesumptione 26. num. 3. & 4. & 5. quae euincunt vnanimiter, mentem testatoris attendi, si verba saltem secundum impropriam significationem ei conuenire possunt; alias non attendi: prout etiam probat ipse Menochius d. cons. 97. ex num. 40. vsque ad 46. lib. 1. Secundus casus est, quando verba ex impropria saltem significatione adaptari possunt ad coniecturatam mentem testatoris: & hoc casu praesumpta haec voluntas praeuaualet ipsi proprietati sermonis, prout ipse concludit eadem praesumptione 26. num. 6. & tribus seqq. qui id concludit, siue intelligit, quando impropriando verba, illi voluntati possunt adaptari. Tertius est casus, quando ex aliquibus coniecturis non constat de mente mente & voluntate disponentis, & verba ipsa habent significationes proprias & improprias; hoc sane casu nulla est disputatio de mente ipsa, ex quo de ea non apparet. ex aliquibus coniecturis & praesumptionibus, & propterea ad solam verborum significationem recurrimus, vt ibidem probat Menochius num. 10. & quidem casus iste notandus est; praestat namque maiorem declarationem ad communem praedictam resolutionem, nec ab omnibus Authoribus ita specifice & distincte consideratur. Quartus est casus, quando verba adeo sunt ambigua & obscura, vt nullus inde certus sensus colligi possit & ex coniecturis aliis colligitur disponentis mens & voluntas: & hoc casu, reiectis verbis, attendimus eam coniecturatam voluntatem, intelligendo tamen, prout latius explicat ipse Menochius d. praesumpt. 26. num. 11. &12. Quintus casus est, quando de mente & voluntate nullo modo constare potest, nec ex verbis, nec ex coniecturis: & hoc casu habetur haec voluntas, vt in mente retenta, & ideo nihil operatur, l. quidam cum filium, ff. de haered. instit. & latius explanauit Menochius eodem in loco, num. 13. & quatuor seqq. & num. 17. concludit, Sextum & Vltimum casum esse, quando voluntas disponentis fuit quidem expressa, sed verbis adeo dubiis, & obscuris, vt intelligi nequeat, quid disponere voluerit: & in hoc casu recurrendum est ad interpretationem Iudicis, vt tradit post Socinum ibi relatum, & subdit, quod Iudex declarauit ex illis coniecturis, quae colliguntur ex l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo. Addiderim ego, de his, & aliis coniecturis omnibus, ex quibus Iudex instrui debet, & potest, plena manu agendum cap. seq. Deinde circa probationem hanc, aut mentis, & voluntatis instructionem, contra sermonis & verborum proprietatem, omnino consideranda, atque mature perpendenda ea, quae eisdem cap. seqq. adnotabuntur. Notandum etiam, Petri Peraltae locum, superioribus conuenientem omnino, in l. si quis in principio testamenti, n. 146. vers. Primus est, & num. 147. fol. mihi. 459. ibi namque dicit expressim, quod sufficit constare de mente, siue de voluntate coniecturata ex larga verborum significatione; alias autem quod si neque proprie, neque improprie constare posset de mente, aut voluntate testatoris, staretur proprietati verborum expressorum, & eorum vero ac proprio significato, vt iacent & voluntatis inuestigatio esset superuacanea, vtpote chimaerica, & phantastica. Et eidem Authori conuenit Syluester Aldobrandin.[sect. 26] in consilio 30. num 37. & 38. & 39. & 40. & 41. vbi post Bald. Alex. & Crauetam inquit, quód voluntas testatoris non attenditur, quando verba expresse repugnant; quia tunc dicitur quaedam mens imaginaria, quae non est considerabilis. Et quando mens est expresse contra verba, menti praeferuntur verba, quia non possumus recedere a verborum proprietate, nisi in contrarium manifestissimus sensus sit; & mens testatoris quando est praesumenda, ita colligenda est, vt nihil supplendum sit alias si quid est supplendum, reiicitur mens, & attenduntur verba, l. finali, ff. de manumissis testamento: quam ad hoc ponderat cum aliis Authoribus, & latius superiora confirmat Aldobrandinus vbi supra. Praeterea nec dissentit in aliquibus Ioannes Mar[sect. 27]cus Aquilinus in l. Gallus, §. & quid si tantum, in vers. sea ex sententia legis Velleiae, num. 52. & quatuor seqq. in aliis, vero tenenda erit resolutio supra tradita; & tunc-dumtaxat attenditur scriptura, & non id quod actum est, quando de illo alia legitime non constiterit, secus si constet legitime, vt voluerunt Pet. Cinus, Roget. Din. Bartol. Albericus, Iason, Parisius, Cagnolus, Fortunius, & Socinus iunior, quos ipse refert, & iniuste refutat num. 55. prout iniuste refutare, apparet ex his, quae ex Menochio, & aliis supra commemorauimus; ex eodem quoque Menochio dicto consil. 97. num. 46. lib. 1. vbi refert, egregie scripsisse Stephanum de Federicis, quod mens, & verba se habent inuicem tribus modis: aliquando inter se conueniunt, & tunc sine dubio vtrumque obseruandum est: aliquando inuicem repugnant, & tunc neutrum obseruandum est: aliquando, & terto non repugnant, sed se excedunt, quia - aut plus aut minus scriptum -est. quam disponens voluerit; & tunc si claris argumentis constare potest de mente, mens ipsa attenditur, reiectis verbis: Iuxta superiora ergo temperanda, atque intelligenda est distinctio illa Ioannis Marci, Aquilini dicto num. 42. vbi contendit, quod in his, quae pro sui essentia requirunt verba (cuiusmodi sunt stipulatio, & legata, quae sine verbis concipi non possunt) in his, inquam, quod vtrumque attendi debeat, scilicet, mens, & verba. non mens sola, nec sola verba; nam etsi prior, atque potior est, quam vox, mens dicentis, tamen nemo sine voce dixisse existimatur, ex textu, cuius verba refert in l. Labeo, ff. de supellect. leg. & concludit, in huiusmodi, quae verba. requirunt, verba sola attendi debere, non mentem, licet de ea constet; in his vero quae pro sui essentia verba non requirunt, cuiusmodi sunt fideicommissa, mens potius, quam verba debet attendi, vt ibidem probat. Deinde Ludouici Casanate annotationes duae in[sect. 28] hoc eod. art. an mens praeualeat. verbis, vel e contra in consil. 1. num. 28. & num. 283. & consil. 4. num. 32. & consil. 17. num. 19. & consil. 20. num. 7. conueniunt omnino superioribus resolutionibus; inquit namque post Bartol. Bald. Paul. Crauetam, Tiraquel. Decianum, Ruinum, Alex. Gratum, Aluaradum, Berretam, Rogerium, Zanchum, Manticam, Nattam, Purpuratum, & alios, quod scilicet mens admittatur, & verbis praeualeat, quando verba omnino non deficiunt. sed saltem large, improprie, vel per abusum possunt comprehendere casum, ad quem extensio fieri praetenditur; a verbis vero recedi non debeat & menti praeponderent, quando verba omnino repugnant, vel omnino deficiunt, tam in sensu proprio, quam in improprio. Et quamuis Author metipse citauerit pro ea sententia communi Franciscum Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titu. 3. num. 18. & tit. 4. num. 6. & titulo 19. num. 5. vere tamen articulum, neque disputandum suscipit, neque ex professo explicat; pro verbis vero contra mentem congerit nonnulla, ac in effectu, vt voluntas testatoris seruetur, quod verba possint aliquo modo deseruire, saltem impropria, & secundum latam significationem, requirit expressim, & ita idipsum resolutiue asserit, ad quod Ludouicus Casanate eum recenset. Nouissime autem in commentariis, de tacitis & am[sect. [29]]biguis conuentionibus lib. 2. tit. 4. num. 12. ita expressim in materia contractum explanat propositum articulum idem Mantica; nam cum ex principio illius tituli plene probasset, mentem contrahentium obseruari debere, magis quam verba: restringit eam sententiam dicto num. 12. tv voluntas contrahentium debeat obseruari, si aliquo modo ex verbis concipi possit, & sic secus si verba non possint deseruire, quia tunc verborum sines seruare debemus, & quod de voluntate aliquo modo appareat ex verbis omnino necessarium est, vt latius probat ibidem, & reperit n. 55. vbi inquit, quod contractus debet sustineri, si tamen verba secundum aliquam significationem possint deseruire. Et de his hactenus. # 8 CAPVT VIII. Ex voluntate disponentis non modo expressa, sed etiam tacita quemadmodum interpretatio fieri, atque coniectura deduci valeat in testamentis, & vltimis voluntatibus? Deinde, quam verum sit, atque ab Interpretibus nostris exornatum, voluntatem testatoris, siue tacitam, siue expressam praedominari in omnibus, & tanquam Reginam primum locum obtinere, & ideo praecipue spectandam, atque obseruandam. Denique an fideicommissa ex sola voluntate, etiam absque verbis dispositiuis, siue expressis, inducantur (id quod vulgo circumfertur quotidie) siue qualiter conciliari debeant placita illa communia, ac etiam contraria Interpretum nostrorum, qui aliquando tradiderunt, fideicommissa non induci, nisi expresse de voluntate testatoris appareat, nec dici adesse, si testamenti verbis non demonstrentur: aliquando vero ex sola voluntate, etiam cessantibus verbis, induci, & consistere, asseuerarunt (idque magis communiter): vbi omnium fere hucvsque Scribentium obseruationes in medium proferuntur, & articuli praefati communis, & vera resolutio probatur. SVMMARIVM. -  1 Testatoris voluntatem in vltimis voluntatibus praedominari in omnibus, & tanquam Reginam primum locum obtinere, & ideo praecipue spectandam, atque obseruandam ad vnguem, & totum facere. Nec circumueniri debere, nec nimia verborum subtilitate subuerti. Sed potius inquirendum esse ante omnia, quid testator senserit, & demonstrare, seu significare voluerit. Prout hic adnotatur, & vulgatum illud axioma voluntatis praecipue obseruandae, & primum locum obtinentis, exornatum, atque comprobatum quamplurimis, remissiue. -  2 Voluntatem testatoris ad vnguem obseruandum, & praedominari, & totum facere, non solum expressam, sed etiam tacitam. -  3 Modo ex expressis in testamento, siue ex legitimis coniecturis voluntas tacita colligatur. -  4 Testatori censetur permissa dispositio de omnibus, quae expresse prohibita non reperiuntur, quoniam sua dispositio est de genere permissorum. -  5 Testatoris voluntatem, & dispositionem ita interpretari semper debere, vt quantum poterat disponere, tantum voluisse, ac disposuisse dicatur. -  6 Voluntatem testatoris aliquibus in casibus non seruandam, remissiue. -  7 Voluntatem testatoris in fideicommissis magis spectari, quam verba, & praedominari, ac totum facere, etiamsi verba deficiant; & ita ex solis coniecturis induci, licet ex verbis non constent. Idque vulgatissimum, & frequentissime vsitatum Interpretum omnium axioma, prout hic adnotatur. Atque Scribentes mille in locis, ita argumentando, atque decidendo, & resoluendo perpendere, & fideicommissa absque verbis consistere, asseuerare, vt etiam hic demonstratur. -  8 Saepissime etiam, atque e contrario scribere, fideicommissa non induci, nisi expresse de voluntate testatoris appareat. Nec dici adesse, si testamenti verbis non demonstrentur. Et sic sola coniecturata mente testatoris non induci, cessantibus verbis. -  9 Idcirco ne adeo contrariis, & generalibus doctrinis quis decipiatur, sic ipsas accipiendas, ac temperandas, prout Interpretes magis communiter accipiunt, & declarant. Ac in effectu concludunt idipsum, quod cap. praecedenti fuit resolutum in articulo altero, cum mens, & verba non conueniunt omnino. Videlicet in fideicommissis voluntatem spectari, atque obseruari debere, si modo ipsa quoquo modo colligi possit ex verbis, saltem secundum impropriam eorum significationem. Et Petri Peraltae insignis admodum, atque eruditi Iureconsulti locus pro ea sententia expenditur inprimis. -  10 A quo Franciscus Mantica non dissentit, & verba saltem secundum impropriam eorum significationem, aut concludentes, & multum apparentes coniecturas exigit, vt hic adnotatur. -  11 Prout etiam Michael Grassus exigit expressim. -  12 Et conuenit M. Antonius Peregrinus, qui articulum propositum late & singulariter explanat, & omnia fere, quaecumque iura in proposito loquuntur, expendit dilucide. -  13 Late etiam explicat Pet. Anton. de Petra, vt hic demonstratur. -  14 Et Camilli Gallinij in idem, placitum, & consensus ponderatur. -  15 Iacobi etiam Menochij obseruationes, & casus distincti recitantur. -  16 Et Hippolyti Riminaldi obseruationes commemorantur. -  17 Hondedei quoque, Blasij Floras Diaz de Mena, Ludouici Casanate, & Cardinalis Dominici Tusci adnotationes in ipsomet articulo recensentur. -  18 Et Ludouici Molinae conueniens omnino sententia ponderatur. -  19 Antonij etiam Fabri locus in eodem dubio nouiter expenditur. -  20 Ac denique Ioannis Marci Aquilini resolutione, res haec circumscribitur, & absoluitur. -  21 Et iuxta superiora, intelligenda atque temperanda aliorum Interpretum placita nimis generalia, adnotatur. PRo dilucida huius Capitis explicatione, quae intricatam etiam continet materiam & ab interpretibus nostris acceptam diuersimode, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, quo distinctius procedatur, inter omnes constare, ac cer[sect. 1]ti iuris esse, testatoris voluntatem in vltimis voluntatibus praedominari in omnibus, & tanquam Reginam primum locum obtinere, & ideo praecipue spectandam, atque obseruandam ad vnguem, & totum facere, nec circumueniri debere, nec nimia verborum subtilitate subuerti, l. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonstrat. l. si cui legatus, vers. neque enim, ff. eod. tit. l. fideicommissa, §. item st quis, l. quisquis, ff. de legatis tertio, l. penultima, ff. de legatis primo, l. cum quaestio, in fine, C. de legatis, l. ex facto, §. rerum autem, ff. de haered. instit. l. si mihi, & tibi, §. finali, ff. de legatis primo, l. quoniam indignum, C. de testamentis, 1. si quis haeres, in fine, C. de institut. & substitut. l. 3. C. de liberis praeteritis, l. 3. §. conditio, in fine, ff. de adimendis legatis, l. 3. ff. de rebus dubiis, l. 1. C. de sacrosanctis Ecclesiis, §. disponat, in auth. de nuptiis, l. 5. titulo 2. partita 6. l. cum de lanionis, §. item cacabos, vers. optimum, ff. de fundo instructo, quae est singularis, dum probat, inquirendum esse ante omnia, quid testator senserit, & demonstrare, seu significare voluerit; & ita sane praefatum axioma voluntatis obseruandae, & primum locum obtinentis, exornarunt, atque comprobarunt quamplurimis, variis in casibus consulentes, respondentes, atque docentes Ductores communiter in eisdem iuribus.   Pulchre Alexander in consilio 52. & in consil. 104. libro 4.   Iason in consil. 203. columna 4. lib. 2.   Decius in consilio 412. numero 4. & consilio 425. numero 5. & in consilio 369. ex numero primo, & in consilio 637. num. 5. & in consilio 418. num. 2. & in consil. 577. num. 7.   Iacobus AEmilianus in consilio 14. num. 17. & in consilio 39. num. 6. & in consil. 118. num. 3.   Socinus iunior in consilio 95. num. 8. & in consilio 145. num. 13. lib. 3. & in consil. 112. num. 11. lib. 2. & in consil. 147. num. 21. lib. 2. & in consil. 184. n. 23. eod. lib. 2.   Berous in consil. 5. num. 46. lib. 1. & in consil 134. num. 4. lib. 2.   Iacobus Mandellus de Alba in consilio 19. num. 8. & in consilio 24. num. 6. & in consil. 15. num. 11. & in cons. 110. num. 2.   Neuizanus in cons. 35. ex num. 5. & in cons. 72. ex num. 2.   Natta in consilio 186. num. 3. lib. 1. & in cons. 484. num. 1. lib. 3. & in consilio 112. num. 5. lib. 1.   Rolandusa Valle in consil. 76. num. 30. lib. 1. & in consil. 35. ex num. 3. cum seq. lib. 3.   Tiberius Decianus in consil. 50. ex numero 10. cum seq. lib. primo, & in consilio 39. num. primo, lib. 2.   Didac. Couar. in cap. Rainuntius, de testamentis, in princ. num. 2.   Andreas Tiraquellus in l. si vnquam, verbo, liberis, ex num. 41. cum seq. & num. 52. & seq.   Ioannes Cephalus in consil. 16. num. 41. libro primo, & in consil. 37. num. 2. eod. lib. primo, & in consil. 259. num. 13. lib. 2. & in cons. 590. num. 4. & seq. lib. 4.   Berengar. Fernand. in repetitione l. in quartam, in prima praefatione, ex num. 4.   Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 76.   Burgos de Paz in cons. 29. num. 18.   Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vi timarum voluntatum, lib. 3. tit. 3. per totum.   Fortunius Garcia, qui copiose loquitur in §. & quid si tantum, l. Gallus, ff. de liber. & posthum. ex num. 73. cum seq.   Iosephus Ludouicus decis. Perusina 61. ex num. 23. vsque ad numerum 31.   Simon de Praetis de interpretat. vltimar. volunt. libro primo, interpretatione prima, solutione 4. numero 6. & seq. & numero 18. folio 13. & 14. latius libr. 5. solutione prima, per totam, ex fol. 434. cum seq.   M. Antonius Peregrinus de fideicommissis, articulo 11. ex numero primo, cum seq. & in cons. 56. num. 17. & in consil. 62. ex num. primo, vsque ad num. 9. lib. primo.   Hippolyt. Riminaldus in consil. 21. ex num. 23. libro 1. & in cons. 117. ex num. 20. lib. 2. & in cons. 116. ex num. 12. eod. lib. 2. & in consilio 544. ex num. 26. libro 5.   Michael Grassus §. fideicommissum, quaestione 4. num. 6. & §. testamentum, quaest. 76. num. 1. & tribus seqq.   Pelaez a Mieres in initio secundae partis de maioratu, ex num. 2. vsque ad num. 8.   Aluaradus de coniecturam mente defuncti, lib. 1. c. 1. num. 9. & 10.   Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. ex num. 5. cum seq.   Ioannes Botta in cons. 7. n. 6. seq.   Angelus Matheacius de legatis & fideicomm. lib. 1. cap. 4. num. 5. & cap. 15. num. 5.   Iacobus Menochius lib. 4. praesumpt. 23. num. 3. & lib. 1. praesumpt. 26. num. 8.   Franciscus Bursatus in cons. 8. num. 22. lib. 1. & in consilio 167. num. 7. lib. 2. & in cons. 431. num. 8. & in cons. 460. num. 19. lib. 4.   Ioannes Gutierrez in consilio primo, num. 38. & in cons. 26. num. 2.   Antonius Galearius Maluassia in consilio 21. numero 3. lib. 1.   Fabius Turretus in cons. 77. num. 6. & in cons. 97. num. 71. & in cons. 92. num. 2.   Pancirolus in cons. 59. ex num. 31.   Authores consiliorum vltimarum voluntatum, in cons. 80. num. 59. & in consilio 84. num. 6. & in consilio 78. numero 90. & in consilio 86. numero 2. volum. 2.   Ioannes Vincentíus Hondedeus in consilio 69. ex num. 4. cum seq. lib. 1. & in consilio 69. num. 1. cum seq. lib. 2.   Achilles Pedrocha in cons. 6. num. 84. & in cons. 7. num. 34. & in cons. 2. ex num. 191. cum seq. & in consil. 16. num. 48. & 49.   Syluester Aldobrandinus in cons. 29. ex num. 36. vsque ad numerum 43. vbi multis exornat.   Franciscus Vinius decis. 265. lib. 2. & decis. 480. lib. 3.   Petrus Magdalenus de numero tessium in testamentis requisito, prima parte, cap. 3. num. 38. & cap. 8. ex num. 6. cum seq.   Doctor Spino in speculo testamentorum, glossa rubricae, prima parte, num. 16.   Ceruantes in l. 3. Tauri, num. 172. & seq.   Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. 23. a principio.   Petrus Surdus in cons. 110. num. 11. & 12. & in cons. 112. num. 11. lib. 1. & in cons. 10. num. 17. & 27. eod. lib. 1.   Leandrus Galganetus de conditionibus & demonstrationibus, 2. parte, cap. 1. quaestione 50. per totam, solio 59.   Antonius Faber nouissime, iurisp. Papinian. scientia, titulo 4. de ingenuis, principio 6. illatione 6. folio 150. vbi de spectanda semper & in omnibus testatoris voluntate, & mente, & quod illa verbis praeualeat, ingeniose, & erudite loquitur, vt adsolet. Cardinalis denique Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris tomo 8. litera T, conclusione 287. folio 638. vbi dicta conclusione 89. quod voluntas testatoris pro lege est obseruanda, & est fauorabilis, & semper adiuuanda. Et hi quidem omnes conueniunt vnanimiter, vo[sect. 2]luntatem testatoris praedominari, & totum facere, & ad vnguem seruandam, non solem expressam, sed etiam tacitam, atque ex coniecturis desumptam, l. licet Imperator, ff. de legat. primo, post principium, vbi Bartolus, & alij, l. si quis locuples, ad finem, ff. de manumissis testamento, l. cum proponebatur, in fine, l. qui solidum, § primo, ff. de legatis secundo, l. Titius, §. primo, ff. de liberis & posthumis, l. inter vestem, ff. de auro & argento legato, l. 28. titulo 9. partita 6. in versiculo, otro si dezimos: & maxime in illis verbis, o otras semejantes dellas, porque puede ser entendida la intencion: & ita post alios multos adnotarunt, & comprobarunt Ioannes Cephalus dicto consilio 590. num. 4. & sequentibus, lib. 4. & in consil. 37. num. 14. lib. 1. Portius Imolensis in consil. 41. num. 3. Ruinus in consil. 179. num. 5. lib. 2. Menochius in consil. 95. num. 104. lib. 1. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titul. 3. num. 2. & 10. Iosephus Ludouicus dicta decisione Perusina 61. num. 23. M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, articula. 11. num. 2. Grassus dict. §. testamentum, quaest. 76. num. 2. Mieres in initio secundo partis, num. 3. Caesar Barzius decisione Bononiae 6. num. 10. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 69. num. 7. & tribus seqq. & in cons. 71. num. 30. lib. 1. Petrus Surdus dicto consil. 110. num. 12. lib. 1. Leander Galganetus dict. quaest. 50. num. 6. Expressum enim dicitur, quod tacite venit ex mente; atque ex coniecturis desumpta, obseruari quoque debet, atque ad vnguem adimpleri, sicut expressa, dum[sect. 3]modo ex aliis expressis in testamento, siue in dispositione, vel ex legitimis & probabilibus coniecturis deduci valeat; secus tamen si ex nullo eorum possit deduci, prout ex communi omnium Interpretum sententia dixerunt Mantica lib. 3. dict. titul. 3. num. 2. & num. 10. & eum non referens Ioannes Vincent. Hondedeus dict. consil. 69. num. 10. & 11. lib. 1. Galganetus dict. cap. 1. secundae partis, quaest. 50. num. 5. & 6. Blasius Flores Diaz de Mena in additionibus ad decisionem Gamae 27. num. 3. vbi ex communi omnium sententia tradidit, quod voluntas testatoris omnino obseruari debet, quomodocumque ex verbis ipsius, siue dispositiuis, siue enunciatiuis constet de eius voluntate, aut ex aliis coniecturis ex verbis deductis, vel ex signis, vel ex ratione: Et confirmatur haec resolutio ex his, que ex relatione quamplurimorum adnotauimus numeris seqq. maxime ex n. 9. Conueniunt etiam ijdemmet superius relati Au[sect. 4]thores, testatoris voluntatem in omnibus obseruandam, vt dixi, quoniam testatori censetur permissa dispositio de omnibus, quae expresse prohibita non reperiuntur, quoniam sua dispositio est de genere permissorum, Craueta in consil. 174. num. 5. Paul. Parisius in consil. 24. num. 72. lib. 2. Decius in consil. 442. columna 4. Rolandus a Valle in consil. 84. lib. 1. & ante alios Baldus in l. nulla, C. de iure dotium, eleganter dicebat, in administratione ac dispositione rei suae, omnia generaliter censeri permissa, nisi specialiter aliqua de causa ex legibus sint interdicta; idque per illum text. & text. in l. statuas, C. de religiosis & & sumptibus funerum, & pluribus exemplis propositis exornat M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, articulo 11. num. 71. & quinque sequentibus. Simon de Pretis lib. 2. interpret. 2. solutione prima, num. 29. 30. & 31. fol. 217. & num. 1. adnotauit generaliter, testatoris dispositionem ita interpretari semper debere, vt quantum poterat disponere, tantum voluisse,[sect. 5] ac disposuisse dicatur, per textum in l. Lucius, §. penultimo, ff. ad municipalem, Et Authores ibi relatos, & repetit idem Pretis num. 6. & 7. Latius etiam dixi supra, hoc eodem libro, & tractatu, cap. 5. ex num. 6. vbi addidi num. 8. & etiam dixi num. 1. per totum, voluntatem testatoris aliquibus in casibus non seruan[sect. 6]dam, ac tunc praecipue, cum lex resistit, vel disponendi facultas non adest. Et eodem num. 8. M. Anton. Peregrinum, Simonem de Pretis, Petr. Surdum, Marcabrunum, Menchacam, & alios commemoraui, qui recensent aliquot casus, in quibus dispositio testatoris seruati non debet, prout etiam retuli nonnullos quotidian. harum controu. iur. lib. 2. c. 13. num. 20. & 21. & tradidit Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclus. iuris, tom. 8. litera, V. concl. 287. fol. 638. Secundo deinde & principaliter obseruandum est, superiora omnia, ab initio huius cap. adnotata, & scripta, in fideicommissis, siue substantionibus, & materia fideicommissaria multo magis, & fortiori ratione militare, & procedere; idcirco voluntatem testatoris in fideicommissis magis spectari, quam verba, & praedominari, ac totum facere, etiamsi verba[sect. 7] deficiant, & ita ex solis coniecturis induci, licet ex verbis non constent. Quio in placito conueniunt vnanimiter permulti iuris vtriusque Interpretes commemorati capite praecedenti, quatenus in vltimis voluntatibus mentem praedominari verbis, & maxime in fideicommissis id procedere asserunt, vt ibidem vidisti. Conueniunt etiam & omnes Authores aggregati supra, num. 1. qui maxime in fideicommissis axioma illud vulgatum voluntatis testatoris totum facientis expendunt, & omnia iura ibi adducta citant, ac praecipue text. in l. vnum ex familia, §. penultimo, & vltimo, & in l. cum proponebatur, ff. de legaris secundo, & in l. penultima, ff. de legatis primo, & in terminis nostris obseruarunt post alios multos Petrus de Peralta in dict. l. si quis in principio testamenti, n. 145. fol. 485. vbi inquit, quod legata & fideicommissa inducuntur, etiam cessantibus verbis testatoris dispositiuis, per voluntatem tacitam ex coniecturis elicitam, & plurima iura ponderat ad id probandum. Id ipsum resoluit etiam Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titul. 1. ex num. 18. Michael Grassus §. fideicommissum, qu. 4. num. 5. & 6. Hippolyt. Riminaldus in consil. 21. ex num. 23. lib. 1. M. Anton. Peregrinus, Petr. Anton. de Petra, Iacob. Menochius, Camillus Gallinius, & alij referendi infra. Idem Peregrinus in cons. 62. ex n. 1. cum seq. lib. 1. Syluester Aldobrandinus in consil. 29. num. 36. & 39. & num. 43. & 46. vbi quod voluntas in fideicommissis attenditur, omni prorsus verborum forma praetermissa, & quod sufficit, quod possit colligi aliqua subtili ratione. Fabius de Anna in cons. 10. ex num. 30. vsque ad numerum 38. Caesar Barzius decisione Bononiae 6. num. 9. & 17. vbi quod mens sola, etiam coniecturata, in fideicommissis spectanda est, quamuis verba deficiant. Berreta in consil. 118. ex num. 1. cum seq. Andreas Fachineus in consil. 47. n. 9. & seq. & num. 26. lib. 1. Ioannes Botta in cons. 7. n. 40. & in consil. 27. num. 40. & seq. & num. 56. & seq. & in consil. 28. ex num. 1. & in consil. 47. ex num. 2. cum seq. Ioannes Vincent. Hondedeus in consil. 69. ex n. 1. lib. 2. Ludouicus Casanate in consil. 4. n. 15. Cardin. Dominicus Tuscus in locis referendis infra. Etij quidem omnes, & innumeri alij, mille in locis, ita quotidie arguendo, decidendo, atque resoluendo perpendunt, & fideicommissa absque verbis consistere, asserunt: prout etiam Hippolyt. Riminaldus asserit in consil. 651. ex num. 16. lib. 6. saepissime vero etiam,[sect. 8] atque econtrario scribunt, fideicommissa non induci, nisi expresse de voluntate testatoris appareat, nec dici adesse, si testamenti verbis non demonstrentur; & sic sola coniecturata mente testatoris non induci, cessantibus verbis: sicuti scripserunt Decius, Ruinus, Ripa, Socinus, Albanus, & Craueta, quos recenset; & ita quoque contendit, aut contrarietatem saltem agnoscit expresse Iacobus Menochius in consil. 85. num. 87. lib. 1. vbi dicit ex sententia eorum, tacitam voluntatem non sufficere ad inducendum fideicommissum, aut ita testatorem voluisse, nisi disposuerit, per text. in l. Gallus, §. quidem recte, ibi: Vt eo casu valeat, qui ex verbis concipi possit, l. quis in fundi vocabulo, ff. de legatis 1. & in l. ex verbis, C. de donationibus inter. Statim vero (vt nunc dicebam) agnoscit ipse Menochius num. 88. repugnare videri text. in l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo, & alia plura iura, quibus multis in locis scribunt, fideicommissum coniecturis induci. Idem etiam, videlicet, quod fideicommissum cessantibus verbis, non inducatur ex sola coniectura, tenuerunt Iason, Ripa, Loaz. Alex. Parisius, Bolognetus, & Craueta, quos citarunt Franciscus Bursatus in consil. 13. lib. 1. Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclusion. iuris, to. 3. litera F. conclusione 260. num. 4. & 5. fol. 803. Hippolytus Riminaldus in consil. 645. ex num. 20. & n. 32. lib. 6. vbi inquit post alios Authores, fideicommissum, si testamenti verbis non demonstratur, non adesse, & sola coniecturata mente testatoris non induci, & cessantibus verbis nunquam dici, quia est onus: & repetit post alios etiam Authores num. 38. & seq. vbi quod fideicommissum non debetur, licet constaret testatorem illud facere voluisse, illud non expressit. Et id ipsum tenuit Decianus in consil. 39. volum. 3. Quocirca, ne adeo contrariis, & generalibus do[sect. 9]ctrinis quis decipiatur, sic ipsae accipiendae, atque temperandae erunt, prout Intepretes nostri magis communiter accipiunt, & declarant, ac in effectu concludunt idipsum, quod cap. praecedenti fuit resolutum in articulo altero, cum mens, & verba non conueniunt omnino; videlicet in fideicommissis voluntatem spectari, atque obseruari debere, si modo ipsa quoquoi modo colligi possit ex verbis, saltem secundum impropriam eorum significationem, prout Petrus de Peralta insignis admodum atque eruditus Iurisconsultus temperat, & intelligit, & nonnullis casibus distinctis, atque propositis, singulariter explicat in l. si quis in principio testamenti, ex num. 147. vsque ad num. 155. vbi inter alia quamplurima, quae videnda ibi relinquo, ex communi sententia protulit dicto num. 147. & quinque sequentibus, fol. mihi 459. & 460. sufficere de colligendam defuncti voluntatem coniecturatam, relinquendi legatum, vel fideicommissum, de ea constare ex larga vel impropria verborum ab eo prolatorum significatione; alias autem si neque proprie, neque improprie constare posset de testatoris voluntate, staretur proprietati verborum expressorum, & eorum proprio ac vero significato prout iacent, & voluntatis inuestigatio esset superuacanea. Vnde si non potest de mente defuncti constare per aliquam verisimilem coniectura, ex quibuscunque verbis testatoris elicitam, vel quomodolibet ex eius testamento, vel alia dispositione desumptam, vel resultantem, non recederetur a propria verborum significatione, vt ipse Peralta concludit, qui (vt vides) & vere & magistraliter loquitur, & ab eo Cardinalis Franciscus Mantica non dissentit, cum[sect. 10] verba saltem secundum impropriam eorum significationem, aut concludentes, & multum apparentes coniecturas exigat; de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 1. ex num. 18. vsque ad 24. vbi inquit, quod in eo dubio, fideicommissum quando inducatur sine verbis & sola mente, animaduertendum esse, quod licet fideicommissa inducantur ex coniecturis, etiamsi verba deficiant; tamen coniecturae non debent ex capite, vel ex propria cuiusque opinione formari, sed colligi ex verbis in testamento expressis: & sic nec sola mens disponit, nec etiam solus verborum sonus, a quo mens absit; sed mentem, & verba, quae aliquo modo menti subseruiant, interuenire necesse est, & coniecturas esse concludentes, & probabiles, vt latius ostendit ibidem. Et conuenit Michael Grassus receptar. sentent. §. fideicommissum, quaestione 4. num. 7. qui cum antea generaliter obseruasset[sect. 11] num. 4. & 5. in fideicommissis mentem & voluntatem testatoris magis attendi, quam verba; subdit statim dicto num. 7. in hunc modum: Scias tamen ad praedicta, quod licet fideicommissa inducantur ex sola voluntate, & coniecturata mente testatoris, non tamen sufficit, quod dicatur, testatorem ita voluisse verisimiliter: sed necesse est, quod coniecturae sint sufficenter necessariae, & colligantur ex dictis per testatorem per verba inducentia dispositionem, &c. Et idem probat Fachineus in consilio 1. num. 18. lib. 2. Conuenit etiam, &[sect. 12] latius, atque vtilius articulum ipsum declarat Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, artic. 11. num. 12. & 14. & 19. & 21. & num. 29. & 30. & 31. & 33. & 41. & 44. quibus in locis plurima congerit, in effectu tamen resolutiue asserit, & repetit saepissime, ad inducendum fideicommissum, necessarium esse, quod aliqua verba dispositiua, siue enunciatiua interueniant, ex quibus quoquo modo de voluntate disponentis possit constare; non enim sufficeret mens, nisi illa per verb aliqua testamenti significetur; vel nisi ventiat in manifestam, & necessariam consequentiam verborum expressorum, vel nisi sit importata per verba secundum propriam, vel impropriam eorum significationem; & ita inquit procedere iura quamplurima, quae optime in id inquit procedere iura quamplurime text. in l. liberorum, §. quod tamen Cassius, ff. de legatis 3. l. ex facto, ff. de haered. instit. l. quisquis, ff. de legatis 3. l. cum quaestio, in §. finali, C. de legatis, l. etiam hoc modo, l. & eo modo, ff. de legatis primo, l. vnum ex familia, §. finali, ff. de legatis secundo, l. fideicommissa, §. haec verba, & §. item si quis, l. Pamphilo, in principio, ff. de legatis tertio l. penultima, ff. de legatis primo. l. pater Seuerinam, ff. de condit. & demonstrat. in principio, & in §. conditionum verba, l. ex facto, § si quis rogatus, l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. l. vbi pure, §. te rogo, l. qui filium, §. Sabinus, & l. cogi, in principio, eiusdem tituli, l. 3. C. de liberis praeteritis. Nam in his omnibus iuribus, & in aliis similibus, vt Peregrinus ipse ostendi ex num. 5. vsque num. 21. dicti articuli vndecimi, ita demum dicitur, quod in fideicommissis voluntas sola spectari, atque obseruari debeat, si modo ex verbis quoquo modo colligi possit, saltem secundum impropriam eorum significationem. Ad quod optimus textus in l. Gallus, §. quidem recte, ff. de liberis & posthumis, ibi: Vt eo casu valeat qui ex verbis concipi possit; per quem text. Bald. Decius, Socinus, Craueta, & alij quamplurimi dixerunt, quod voluntas debet comprehendi ex verbis. Sic quoque procedit text. in l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo, in illis verbis: Etenim in causa fideicommissi, vtcunque precaria voluntas quaereretur, coniectura potuit admitti. Ibi namque Iureconsultus Papinianus non admisit coniecturam voluntatis absque praeordinatione testatoris, per verba, vel dispositiua, vel enunciatiua, sicuti Glossa, Bartol. Bald. Castrensis, & alij relati per Peregrinum scripsere, & vltra eum cum aliis Ioseph. de Rusticis in commentariis, an, & quando liberi in condit. posit. censeant. vocat. lib. 2. cap. 1. num. 17. sic quoque procedit text. in l. cum virum, in illis verbis: In fideicommissis plerumque magis voluntas, quam verba spectatur, C. de fideicommissis; nam text. non intelligit de voluntate, quae non fuerit expressa per verba, sed admittit probationem de voluntate defuncti ad detrahendum verbis, vt non tantum importent, quantum eorum vis significat, & hoc fieri potest, quia est interpretatio declaratiua; sicuti post Cinum & Butrium, declarauit Bald. ibi, num. 19. vbi eleganter distinguit, & plenius declarat Peregrinus n. 23. qui (vt vides) singulariter & vere explicauit dictum articulum, & ante ipsum Pet. de Peralta relatus supra, num. 9. vbi notauimus. Et in eodem placito fuit Pet. Pet. Anton. de Petra de[sect. 13] fideicommissis, quaest. 9. ex numer. 53. vsque ad n. 64. vbi adducit nonnulla in proposito, & tandem post alios resoluit num. 56. vulgatum illud dictum, quod in fideicommissis sola voluntas spectetur, & mens magis quam verba inspici debeat, intelligendum eo modo, quo diximus, quando scilicet verba secundum eorum impropriam significationem saltem, menti deseruire possunt, vt dixerat antea ex num. 30. & n. 36. vel quando ex verbis significatur apte, vel quando in consequentiam verborum expressorum colligitur, vt etiam considerauit Torniellus inter consilia Portij, consil. 43. num. 16. & ita dicit explicandum Baldum in l. voluntas, col. 2. in principio, C. de fideicommissis, dum concludit, quod si constet de voluntate qualitercunque, statur voluntati, & non interpretationi. Rursus & in eodem placito, & sententia est, &[sect. 14] singulariter declarat istam materiam Camillus Gallinius de verborum signific. lib. 1. c. 22. Imprimis namque statuit n. 1. (prout sup. c. praecedenti recensui) quod ad hoc vt voluntas tacita defuncti producat effectum, requititur saltem concursus impropriaesignificationis nam vbi neque propria, neque impropria significatio refragatur, tunc verbis standum est, neque mens attenditur, & cita alios Authores sic tenentes, prout latius quoque retuli dicto cap. praecedenti. Deinde numero 2. refert Hieronymi Tornielli sententiam in §. cum ita, l. haeredes mei, ff. ad Trebel. num. 22. existimantis, legem hoc induxisse specialiter, vt sola voluntas sufficiat in fideicommissis ad inducendum fideicommissum, quamuis verba dispositionis nullo modo id significent, vt latius per eum, qui texi. illum ad hoc expendit: refert etiam Fortunium Garciam, Marcar. Guiliel. Bened. & alios Authores, qui e contrario existimarunt, in substitutionibus, & dispositionibus fideicommissariis voluntatem omnino attendi, etiamsi verba omnino deficiant, sic vt nec proprie nec improprie deseruiant; idque per text in eod. §. cúm ita, & in l. vnum ex familia, §. fin. de legatis secundo. Ac denique subdit, contrarias in hoc sententias sic concludendas, prout fecit Marcarius in consilio 4. & consil. 6. videlicet, voluntatem & mentem spectari in fideicommissis, magis quam verba, quando voluntas testatoris, eiusque mens colligitur ex aliis verbis positis in testamento, licet verba deficianti in casu, in quo contenditur, testatorem fecisse fideicommissum iuxta text. aureum in dict. l. vnum ex familia, §. si omissa: Vbi acutissimi ingenij Papinian. I.C. ait, quod si omissa fideicommissi verba sint, & caetera quae leguntur, cum his quae quaescribi debuerant, congruant, recte datum, & minús scriptum esse intelligetur: Et hanc sententiam Imperatorem quoque sequutum fuisse; & ita eum text. in eodem proposito valde ponderat Curtius iunior in consilio 121. sub n. 10. vbi ait, standum esse coniecturae, quae elicitur ex eo, quod est expressum, & istud esse, quod ait text. in. d. §. si omissa, cui magis credendum profitetur, quam dictis Doctorum, addique, illum text. iudicio suo semper habendum ante oculos, & ipsum in materia fideicommissaria semper solere inhaerere testatoris voluntati, quando verba aliquo modo adaptari possunt; & concludit, per voluntatem solam non recedi a verbis in fideicommissis, quando in casu de quo agitur, neque in alia parte testamenti, verba proprie improprie non deseruiunt menti, aut voluntati praesumptae. Qua etiam in sententia fuit, & optime explicauit[sect. 15] hanc materiam Iacobus Menochius; is namque lib. 4. praesump. 67. cúm in eo articulo versaretur, quando, inquam, fideicommissum a testatore relictum, atque constitutum debeat praesumi, & quales debeant esse coniecturae, vt praesumi illud possit; & numeris praecedentibus plures & diuersas sententias recensuisset, tandem n. 14. & 15. distinguendo concludit, quod cum nihil penitus fuit expressum in testamento, nec aliunde colligi potest, testatorem voluisse fideicommissum relinquere; tunc quidem coniectur nulla sumi potest, fideicommissum fuisse relictum, sed verbis & dispositioni expressae debemus stare: Quando vero fideicommissum non fuit expresse relictum, sed tamen ex aliis in testamento expressis colligi potest, testatorem ipsum voluisse fideicommittere; tunc coniectura sumitur, & fideicommissum inducitur, vt ibi latius probat, & in cons. 85. & quatuor sequentib, lib. 1. licet aliter explicet, & dixerit, quod solet, in proposita controuersia distinguere; quod aliquae sunt coniecturae a lege approbatae, aliquae vero consideratae ab homine, vt ibid. videbitur; in effectu tamen id ipsum sustinet, quod in primo casu adnotauit in loco nunc relato. Idem etiam sustinet in effectu & resolutiue quamuis[sect. 16] arguendo nonnulla in contrarium adduxerit Hippolytus Riminaldus in cons. 645. lib. 6. quo loci ex n. 20. late probauit, fideicommissum cessantibus verbis nunquam dici, nec adesse praesumi, si testamenti verbis non demonstretur, soláque coniecturata mente testatoris non induci; postmodum num. 41. adhaerendo resolutioni communi supra traditae, inquit, testamentis, & fideicommissis leges fauere, vbi testatoris mens patet, nec verba prorsus deficiunt, indéque sufficere, quod mens possit deduci ex aliis expressis in dispositione; suppletur enim quod deficit, & coniecturae locum habent in fideicommisso, quando aliquid est dictum subobscure, & quoquomodo voluntas colligi potest; secus quando est penitus omissum, vt ibid. probat ex num. 44. vsque ad num. 52. & n. 73. & ipsum tuetur in consil. 651. ex. n. 16. vsque ad n. 22. lib. 6. vbi inquit post alios Authores, fideicommissorum materiam taliter esse fundatam in voluntate defuncti, quod quibuscunque verbis, coniecturis, seu praesumptionibus apparere potest, sufficit ad inducendum illud; nec esse simpliciter verum, non sufficere coniecturas, nisi voluntas transeat in dispositionem. Et Riminaldi traditiones sequuntur (eum tamen[sect. 17] non commemorant) Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 69. ex n. 7. vsque ad n. 12. lib. 1. Blasius Flores Diaz de Mena ad decisionem Gamae 27. n. 3. & n. 6. vbi quod fideicommissa inducuntur, quomodocunque ex verbis testatoris, siue dispositiuis, siue enunciatiuis constet de eius voluntate, aut ex aliis coniecturis ex verbis deductis, vel ex signis, aut ratione despositionis; secus quando de voluntate non apparet aliquo modo. Ludouicus Casanate in cons. 20. ex n. 4. vsque ad n. 8. vbi quod in fideicommissis non admittuntur coniecturae, seu praesumptiones ex capite excogitatae, vel vbi verba omnino deficerent, vel repugnarent; admittuntur tamen sine dubio, quando resultant ex ipsamet litera, & expressis, & dispositis in litera. Et quando coniecturae pro inducendo fideicommisso, & voluntate elicienda sint graues, vrgentes, efficaces, necessariae, & multum probabiles; istae enim admittuntur ad inducendum fideicommissum, quod velut expressum dicitur, sicut & mens dicitur expressa, quando coniecturae ex expressis colliguntur, prout haec omnia latius ibi comprobat; nouissime in eodem placet, & resolutione communi remaneat Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris, to 3. litera F. conclusi. 260. ex n. 1. vsque ad n. 12. & num. 18. & 19. fol. 802. & 803. Leander Galganetus de condit. & demonstrat. 2. part. cap. 1. quaest. 50. n. 6. Ludouici quoque Molinae de Hispanorum primo[sect. 18]geniis, lib. 1. cap. 5. sententia, & resolutio in omnibus dubiis eiusdem capitis, atque coniecturis illis decum ibi propositis (de quibus etiam Mier. p. 2. q. 5. Aluarus Valascus, consultat. 82. Pater Ludou. Molina to. 3. de iustitia & iure, disp. 590.) conuenit superioribus resolutionibus omnino; semper namque id principaliter inquirit, ex quibus verbis primogenium quis instituere censendus sit, etsi id non expresserit: nec absque verbis, & coniecturis vrgentibus, efficacibus, & necessariis Maioratus institutionem, aut inductionem admittit, vt videre licet per omnes coniectures easdem ibi commemoratas; illa namque quae ex verbis praefationis, siue ex ratione expressa colligitur, valde vrgens est, atque non solum ex mente, sed ex expressis deducta, vt videre licet ibid. Illa vero, quae ex relicto facto primogenitis familiae, siue propriae cognationi, agnationi, seu familiae deducitur, quam vrgens & concludens sit, vt Maioratus, quam vtomnes de familia inductus censeri debeat nullus equidem negare poterit, qui eiusdem Molinae traditiones mature praelegarit: Altera autem, cum testator relinquit bona, vt in ex succedatur seruato ordine primogeniturae, siue ex armorum & nominis grauamine, siue ab expressione masculinitatis, vel ad plures gradus substitutionum digressione, vel vt bona transeant de maiore in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, quam iuridice, atque concludenter procedat, atque ex verbis expressis & velut manifesta voluntate deduci videatur, quicunque etiam fatebitur, qui ipsummer Molinam praelegerit: ipse namque absque verbis, & aliis in dispositione expressis, nusquam voluntatis coniecturam, aut Maioratus instituti praesumptionem admitti. Quod vel ex duabus illis vltimis coniecturis apparet, de quibus num. 30. & 40. quando in scriptura institutionis eiusdem aliqua verba inueniuntur, quae coniecturam Maioratus praese ferant: vel voluntas testantis, quod voluerit Maioratum instituere, comprehenditur ex his, quae dixit ante testamentum, veluti, si professus suerit, se Maioratum instituere velle, vt ibid. adnotauit, & comprobauit Molina, & vitra eum Flores Diaz de Mena variar. quaest. lib. 1. q. 17. vbi late, an & quando Maioratus & fideicommissa ex coniecturis induncantur, & quaest. 13. num. 4. Praeterea & Anton. Fab. in lib. nouem Cod. ad tit.[sect. 19] C. de his quae sub modo, definit. 3. n. 7. ex nudis coniecturis induci posse fideicommissum, agnouit expressim, & quamuis alio loco, cum strictam iuris rationem maturius pensitasset, id restrixerit, nequaquam tamen superioribus aduersatur; imo eisdem, & supr. relatis Authoribus conuenit omnino, quatenus vbi nulla sunt verba fideicommissi, si adsint vel minimae coniecturae volumtatis fideicommissum induci, rationi iuris repugenare asserit, & ita inducentas fideicommissum reprehendit: quod superius adnotata non modo euincunt, sed potius confirmant, cum ex aliis expressis in testamento, coniecturas colligi, & eas non modo vrgentes, sed necessarias, & concludentes dixerint omnes Interpretes supr. commemorati, nec minimis vnquam coniecturis contenti suerint, quod ipsum is Author dilucide & erudite (vt adsolet) profitetur, & Iurisp. Papin. scientia, tit. 2. de iur. naturali, gent. & ciuil. illat. 3. confutat. 2. fol. 73. cum de authoritate Prudentum, non etiam Interpretum iuris egisset, dict. illat. 3. recte obseruauit dict. confutat. 2. peccare equidem Interpretes nostros contra principia iuris, quoties siue de legum, siue de contractuum, aut vltimarum voluntatum interpretatione agitur, cum tantum sibi adrogant, vt audeant supplere, nunc inducendo fideicommissum, etiam vbi nulla sunt verba fideicommissi, si adsint vel minimae coniecturae voluntatis; quod iuris rationi repugnat, vt ipse enunciat. Denique & Ioannes Marcus Aquilinus prima par[sect. 20]te, §. & quid si tantum, leg. Gallus, ff. de liberis & posthumis, num. 73. & quinque seqq. eisdem resolutionibus communibus accedit, & constituit differentiam inter directam & obliquam substitutione, in obliqua namque, siue fideicommissaria substitutione, inquit quod sola testantis voluntas spectatur & obseruatur, quomodocunque, ac saltem ex verbis lata interpretatione acceptis, eliciatur illa, vt cum infinitis Authoribus probauit n. 74. & iura etiam adduxit quamplurima; directa autem substitutio non inducitur ex coniecturis, vt tenent infiniti Authores relati ibi n. 75. quotum sententiam n. 76. dicit probari per text. in l. vnic. ff. si tabulae testam. nullae ex tab. & in l. iam hoc iura, ff. de vulgari & pup. substit. & n. 77. improbat corum sententiam, qui directam quoque substitutionem posse induci coniecturis probarunt, & n. 78. nonnulla iura ex ea differentia explicat; & vide eundem dict. 1. par. §. & quid si tamtum, n. 10. & seq. Et animaduerte iuxta superiora intelligendas, ac[sect. 21] temperandas necessario generales nimis Interpretum quorundam obseruationes in hac materia, qui variis in casibus consulti, non dubitarunt respondere, & asserere, fideicommissa ex solis coniecturis vsque adeo consistere, & induci, vt nulla verba necessaria sint: Cuius contrarium verius esse, ex hactenus resolutis apparet euidenter; sic equidem temperari debent Ioann. Cephal. in. cons. 523. & in cons. 517. n. 66. & in cons. 524. n. 48. & in cons. 455. n. 67. lib. 4. & in cons. 330. ex numer. 27. lib. 3. Hieron. Gabriel. in. cons. 132. Syluan. in cons. 63. lib. 2. Anton. Thesaur, decis. Pedemont. 248. num. 13. Fab. Turret. in cons. 77. lib. 1. Sfortia Oddi in cons. 45. a n. 26. lib. 1. Simon. de Pretis in cons. 27. & 37. aliter enim procere non possunt. Et hactenus de his, de quibus etiam c. sequent. adnotabuntur nonnulla. # 9 CAPVT IX. Ex eodem Capitis praecedentis tractatu, & materia, atque de fideicommissis, & primogeniis ex coniecturis inducendis, vel non inducendis; & vtrum in casu, ex facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu, & communi Senatorum placito definito, Maioratum perpetuum institutum videri, ac in futurum inducendum, iuridice statutum fuerit; vbi ipsius Senatus decisio proponitur, & nonnulla ingenti studio, & labore perpenduntur, quae in praxi vtilia, & conducibilia esse poterunt quotidie, prout hic videbitur. Et de eadem huiusce Capitis & praecedentis materia vide etiam infra, c. 69. SVMMARIVM. -  1 Bona in dubio praesumi allodialia, & libera, & alienabilia, non Maioratui subiecta, vel inalienabilia, nisi scriptura Maioratus ostendatur, & vide infra, num. 68. -  2 Fideicommissum est odiosum, & in dubio non praesumitur, & interpretatio fieri debet, vt potius remoueatur, quam inducatur, & sic non extare in casu dubio. -  3 Quocirca fideicommissum, aut Maioratum allegans, vel asserens extare, siue se in scriptura dispositionis vocatum, aut comprehensum, probare id astringitur, ex quo eidem obijci potest, substitutio hoc non dicit, siue, de te non loquitur in hoc casu. Quod argumentum irrefragabile est, & declaratur infra, ex num. 70. -  4 Maioratum, aut vinculum instituere si testator voluisset, verisimile non esse, quod in aliqua parte totius dispositionis de Maioratu mentionem non fecisset. -  5 Testator hoc non dixit, hoc non expressit, ergo neque nos dicere debemus; vulgatum & commune Doctorum axioma. -  6 Testatorem aliquid voluisse, allegare non sufficit, nisi ipse disposuerit, etiamsi de verisimili mente constet. -  7 Maioratus iure bona deferri, aut deberi, nunquam est interpretandum, nisi expresse dicatur. -  8 Maioratus scriptura non est amplianda vltra limites eius, sed solerter restringenda. -  9 Maioratum non induci, nec inductum censeri ex solo grauamine, soláque oneris impositione, scilicet Missarum, vel alterius, vt ex eo dicatur, titulo & iure Maioratus succedendum esse perpetuo. -  10 Dispositio si ita concepta est, vt nomen vinculi, aut Maioratus non contineat, siue vinculi, aut Maioratus mentionem non faciat; tunc equidem nec perpetuus Maioratus erit, nec etiam alienationis prohibitio durabit perpetuo sed inter vocatos, ac eorum descendentes dumtaxat. -  11 In re fideicommisso subiecta, vltimo loca succedens, succedit libere, & transmittit ad quemcunque haeredem vniuersalem, vel particularem, bona fideicommissi. -  12 Alphonsi Azeuedi resolutio, & casui praesenti valae conducibilis expenditur, & eidem respondetur infra num. 81. -  13 Ludouici Molinae obseruationes nonnullae expenduntur, que eo semper tendunt, vt Maioratus mentione non facta in dispositione, etiam fideicommisso relicto, & alienatione prohibita etiam perpetuo, Maioratus perpetuus induci non non valeat. -  14 Alphonsi Azeuedi consilium 18. noue ponderatur, casus ibidem propositus commemoratur, & eidem respondetur infra num. 82. -  15 Maioratus perpetuus institutus non censetur ex prohibitione alienationis bonorum. Nisi expressim dicatur, quod bona in familia perpetuo remaneant: Alias autem prohibitio alienationis vltra nominatum non extenditur, & vide infra, ex num. 83. -  16 Prohibitio alienationis sine causa facta, non valet, & vide infra, num. 84. -  17 Ad inducendum Maioratum perpetuum, vnum, vel duos vocare, non sufficit, sed plures in infinitum vocare, necesse est. -  18 Vocationes factae certarum personarum ad certa bona, personales, & non reales dicuntur. -  19 Maioratus perpetuus vtrum probari possit aliis modis, quam contentis in l. 41. Tauri, & vide infra num. 85. -  20 Mens testatoris in interpretatione suae dispositionis, nedum expressa, sed etiam tacita, & coniecturata tantum totum facit, & potius attendi debet, quam prolatorum verborum qualitas, & figura, & ita praeualet. -  21 Voluntatem testatoris in fideicommissis magis spectari, quam verba, & praedominari, ac totum facere, etiamsi verba deficiant: Et ita ex solis coniecturis induci fideicommissa, simplicia etiam, & perpetua, licet ex verbis non constent, & quomodocunque appareat de voluntate. -  22 Et id ipsum in Maioratibus, ita pariter sicut in fideicommissis statuisse permultos iuris Interpretes, vt hic adnotatur. -  23 Ex eo solum quod testator ad plures substitutionum gradus digressus fuerit, quamuis perpetuus Maioratus non inducatur, inducitur tamen, si id ex aliis coniecturis deducatur, & tunc in perpetuum, atque vltra personas nominatas extenditur. -  24 Coniecturae plures simul iunctae id efficere valent, quod vna de per se efficere non posset, vt Maioratus institutionem inducant. -  25 Pelaez a Mieres in comprobationem eorum, quae adnotata fuere numeris praeced. obseruatio quaedam expenditur. -  26 Filiorum appellatione veniunt nepotes, & caeteri descendentes in infinitum, quando dispositio de filio incerto facta fuit, & quando materia est indifferens quoad gradus. -  27 Vel quando testator vltra processit, alios gradus substituendo post filios. -  28 Idque maxime in Hispanorum primogeniis, & quando agitur de conseruatione familiae. -  29 Et procedit etiam in vocatione transuersalis, & filiorum eius. -  30 Filij in conditione positi, regulariter non censentur vocati. -  31 Censentur vocati expresse, quando filiis in conditione positis, illa est adiuncta qualitas, vt sint de legitimo matrimonio procreati. -  32 Vel quando testator voulit conseruare agnationem, vel perpetuitatem in sua familia. -  33 Vel quando alios gradus substitutionum fecit. -  34 Et quando post filios in conditione positos, vocantur collective alij consanguinei. -  35 Et quando testator prohibuit bona alienari. -  36 Ex aliis etiam coniecturis, quarum leuissimae etiam sufficient. -  37 Idque maxime in Hispanorum primogeniis, in quibus liberi in conditione positi, censentur positi in dispositione. -  38 Clausulae praecedentis proprium est influere in sequentes, praesertim si continuato sermone proferantur. -  39 Est enim potior clausula praecedens ad influendum quam subsequens ad refluendum. -  40 Clausulam non solum praecedentum, sed & in fine positam, referri ad omnia praecedentia, maxime quando nulla subest differentiae ratio. -  41 Enumerationem specierum factam etiam per modum taxationis, successionem non restringere, sed solummodo tribuere nominatis successionis praelationem. -  42 Verba de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de haerede in haeredem, vel de masculo in masculum, vel alia similia, inducere perpetuum Maioratum inter omnes, qui ex familia testantis processerint, & num. seq. -  43 Idem in verbis de descendente in descendentem, vel de antiquiori in antiquiorem. -  44 Vel quando dicitur, quod bona transeant de vno ad alium. -  45 Vel quod bona habeantur a masculis. -  46 Et de ratione praedictorum ex mante communi tradita per Menochium. -  47 Fideicommissum simplex & perpetuum induci, quando testator reliquit bona sua duobus antianis propriae familiae, nomina propria non exprimendo. -  48 Verbum Masculos multum operari ad inducendam perpetuitatem, & conseruationem agnationis, vel familiae. -  49 Verba potius improprie, & contra eorum naturam interpretanda, quam vt superflua reddantur, aut non operentur. -  50 Fideicommissum absolutum induci per clausulam generalem, quando aliter verba essent superflua, & nihil importarent. -  51 Clausula, quae subiicitur, non refertur regulariter ad ea, super quibus facta est specialis prouisio. -  52 Indefinitae orationis hoc esse proprium, scilicet aequipollere vniuersali. -  53 Idque in fideicommissariis vocationibus praecipue locum habere. -  54 Verbum illud de varon en varon, collectiuum est, plures gradus, & successiones in se continens. -  55 Substitutionem plures gradus sub vnico verbo contineri, nouum non est. -  56 Voluntas testantis, quod voluerit Maioratum instituere, comprehenditur ex his, quae dixit ante testamentum. -  57 In Maioratibus fideicommissis, & vltimis voluntatibus, sicut praecedentia declarant, sic e conuerso dubia defuncti voluntas, quae praecessit, declaratur, & coniecturatur ex subsequenti, quae clara, & aperta sit. -  58 Voluntas testatoris obscura, ex aliis in testamento expressis declaratur. -  59 Vna pars testamenti aliam declarat, & inde si verbum aliquod dubium sit, aut obscurum, eo modo intelligi debet, secundum quem reperitur in alia parte testamenti. -  60 In vna patre testamenti quando apparet, quomodo testator verbum aliquod acceperit, eodem modo censeri debet acceptum in alia parte, & numero sequenti, in fine. -  61 Voluntas testatis ambigua, ex vicinis scripturis, hoc est, ex his, quae praecedunt, & quae sequuntur, declarari debet. Et sententia illa est reiicienda quae non constat cum superioribus, & inferioribus sententiis. Nam ex praecedentibus, & subsequentibus intelliguntur quae sunt in medio posita. -  62 Ex gestis prioribus praesumitur circa res postea gestas. -  63 Quod etiam in gestis extra testamentum procedit. -  64 Dispositio omnis posterior intelligenda est cum exceptione praecedentis. -  65 Maioratus perpetuus inducitur ex qualitate bonorum, & quod testator voluerit ea bona perpetuo in sua familia permanere. Vt bona illustria ad quae affectionem habebat, vel Maiorum suorum reliquit. -  66 Maioratus inducitur, & institutus censetur, si ex verbis testatoris constet, velle conseruare familiam, vel agnationem, quomodocunque constet, etiam ex verbis enunciatiuis. -  67 Maioratus vtrum institutus censeatur ex eo, quod pater instituat filium, & disponat, quod si ipse, & eius descendentes decesserint sine filiis, bona deueniant in filium? Et quid inter transuersales? -  68 Bona in dubio quod praesumantur potius libera, & alienabilia, quam fideicommisso, aut restitutioni subiecta; ab ea coniectura, & praesumptione recedi saepissime, ac recedi debere, quando aliae in contrarium extant coniecturae & praesumptiones. Si ex ipsis deducitur, testatorem voluisse fideicommissum simplex inducere, siue perpetuum Maioratum inter omnes de familia instituere. Modo coniecturae ipsae probabiles, & necessariae, ac concludentes sint. -  69 Ad demonstrandum, testatorem induxisse fideicommissum, quemadmodum coniecturae sufficiunt, sic & ad ostendendam ipsam primogenituram. -  70 Fideicommissa, quae fiunt pro conseruatione bonorum in agnatione, vel in cognatione, vel in familia, existimantur fauorabilia, & pro ipsis conseruandis fauorabiles interpretationes, ac etiam extensiuae admittuntur. -  71 Fideicommissum vtrum sit fauorabile, vel odiosum, vt Iacobus Menochius explicaret, duos constituit ex mente communi casus, qui hoc numero commemorantur. -  72 Maioratus Hispaniae fauorabiles, atque propter bonum publicum introducti, & multis rationibus, iustisque de causis in vtroque foro sustinentur, cum de familiarum conseruatione, & propagatione in eis agatur. Ideoque non sunt restringendi, sicut fideicommissa, sed potius ampliandi. -  73 Maioratus institui, vt bona conseruentur indiuisa ad familiae decorem. -  74 Argumentum illud, Substitutus non es hoc casu, aut De te non loquitur scriptura, de quo supra numero 3. ex contrariis coniecturis cessare. Hoc est, quando ex coniecturis iuridicis, & legitimis probationibus apparet, substitutum aliquem virtualiter videri, siue de eo scripturam loqui intellectiue. -  75 Maioratus mentionem tametsi testator in sua dispositione non fecerit, ex vocationibus tamen, & clausulis adiectis, atque ex coniecturis, perinde haberi potest, ac si id expressisset. -  76 Expressum dici quodammodo, & idem quod expressum operari, atque euidentem voluntatam inducere, quod ex coniecturis, siue praesumptionibus, atque ex vi verborum colligitur. -  77 Expressum dicitur, quod ex praecedentibus, siue ex sequentibus verbis, errore, aut obliuione disponentis apparet fuisse omissum. -  78 Testatorem omittere voluisse id, quod non expressit, & facile exprimere potuisset; regulam illam, siue axioma adeo vulgatum cessare, quando adest coniecturata mens testatoris, quod testator ita disponere voluerit. -  79 Voluntas quae non transiit in dispositionem, attenditur, si ex coniecturis legitimis de ea constat. -  80 Maioratus etsi ex sola oneris pij impositione institutus non censeatur, institutus tamen censebitur, si praeter onus anniuersarij aliae adsint coniecturae. -  81 Alphonsi Azeuedi locus adductus supra num. 12. explicatur. -  82 Et consilium eiusdem Authoris 18. quod ponderatum fuit supra num. 14. improbatur. -  83 Alienationis prohibitio, quando constat de voluntate testatoris, non modo expressa, sed etiam ex legitimis coniecturis deducta, extra personas nominatas, & in infinitum extenditur, & realis efficitur, tametsi personalis videatur. Idque maxime in Hispanorum primogeniis, & quando praesumpta mens suadet testatorem Maioratum instituere voluisse. Vel quando in dispositione inuenitur aliquis terminus comprehensiuus totius agnationis, vel familiae. -  84 Alienationis prohibitio sine causa facta, in Hispanorum primogeniis valida est, impeditque rerum Maioratus alienationem. -  85 Ex l. 41. Tauri argumentum deductum supra numero 19. diluitur. PRo huiusce Capitis distincta, & dilucida explicatione (quod eandem Capitis praecedentis, & fideicommissi, aut Maioratus ex coniecturis solis absque expressa dispositione inducendi, vel non inducendi, materiam continet) obseruandum, atque constituendum erit primo loco & principaliter, ex his, quae eodem cap. praecedenti scripta, at qua adnotata fuere, reuocanda necessario in memoriam, atque hic repetenda nonnulla, vtpote cum adeo huiusce capitis intentioni, atque affirmatiuae, vel negatiuae definitioni deseruiant, vt non modo praetermitti non valeant aliquo modo, sed nec certa absque ipsis resolutio deduci; id quod ad oculum demonstrabitur, si animaduertamus, ad Senatum Regium Hispalensem ex parte D. Ildefonsi Tello de Guzman cum D. Ildefonso del Castillo, & consortibus, ab inferiori lite allata, id principaliter controuerti, videlicet, domum, & caetera bona (super quibus lis vertitur ipsa) tiulo Maioratus deferenda perpetuo & ad eundem D. Ildefonsum Tello pertinere; e contrario autem D. Ildefonsum del Castillo, & consortes, bona esse libera & diuisibilia, nec ex verbis testamenti Martini de Fuentes inductum esse Maio{ Senatus Regij, Hispalensis decisio. }ratum perpetuum, aut induci posse, constanter asserere, & vtrumque ex eadem clausula testamenti Martini de Fuentes intentionem suam coadiuuare, siue eadem verba pro se vnumquemque expendere, ipsa autem clausula in hunc modum caueri: Item mando a Martin de Fuentes mi sobrino, fijo del dicho Pedro de Fuentes mi sobrino, e nieto del dicho Comendador Alonso de Fuentes mi bermano, las casas de mi morada, con sus sobrados, y corrales, e con dos puertas, bien e complideamente, segum que yo las tengo, e posseo, Emandole mas el mi donadio de Barbinches, con sus prados, pastos, e aguas corrientes, e manantiales, e estanquia, segun que yo lo tengo, e posseo parague lo aya para si: e que lo non pueda vender, ni empenar, nt trocar, ni donar, nin cambiar, mn enagenar las dichas casas, ni donadio, ni parte dello. E quiero, e mando, que si el dicho Martin de Fuentes falleciere desta presente vida sin dejar hijo legitimo, y heredero, procreado de legitimo matrimonio, que aya las dichas casas, y donadio el otro hermano suyo, que naciere en pos del, sucediendo de varon en varon. Praehabitis ergo his verbis clausulae relatae, vtrum ex ipsis fideicommissi, siue Maioratus perpetui successio inducta censeri debeat, in Senatu dubitabatur, atque controuertebatur. Et inprimis pro parte negatiua, quod Maioratus ex dictis verbis induci non valeat, nec inductus censeatur, sequentia magis adstringere, videbantur fundamenta. Inprimis, bona in dubio praesumi allodialia, &[sect. 1] libera, & alienabilia, non Maioratui subiecta, vel inalienabilia, nisi scriptura Maioratus ostendatur, cap. L. §. inter filium, & ibi Baldus num. 2. si de feudo fuerit controuer sia, cum multis relatis per Antonium Gabrielem commun. conclus. lib. 3. titulo de feudis, conclusione 3. Afflictis decis. 277. num. 6. & 7. Burgos de Paz iuniorem ciuilium, quaest. 2. num. 7. & num. 137. & quaest. 4. num. 23. & seq. Beroum in consil. 39. num. 6. lib. 3. Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 11. num. 11. Mieres de Maioratu, part. 2. quaest. 20. num. 3. Aluarum Valascum consultat. 82. num. 6. Tiberium Decianum in consil. 119. num. 12. lib. 3. Achil. Pedrocham in cons. 36. num. 108. Pet. Anton. de Petra, de fideicommissis, quaest. 13. ex num. 501. Petrum Surdum in consil. 135. num. 24. lib. 1. Azeuedum in cons. 2. num. 12. Vincent. Carocium, casu 21. num. 37. Perez de Lara de capellan. & anniuersariis, lib. 1. cap. 4. num. 17. Iacob. Menoch. lib. 3. praesumpt. 90. & lib. 4. praesumpt. 67. ex num. 1. cum septem seq. vbi latius comprobat, & rationem adducit. Sequitur ergo, quod si scriptura non ostenditur, prout hic ostendi non videtur, quod Maioratus institutus praesumi non debet, nec etiam bona, vt Maioratus iudicari valebunt. Secundo deinde pro eadem parte facit, quod fi[sect. 2]deicommissum (vt per manus traditum est quotidie) odiosum est, & in dubio non praesumitur, & interpretatio fieri debet, vt potius remoueatur, quam inducatur, & sic non extare in dubio, sicut post infinitos alios Authores latius probarunt, atque exornarunt Burgos de Paz senior in consil. 34. num. 19. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. num. 34. Rota decisione 864. in fine, in antiquis, Iacobus Menochius in consil. 85. num. 50. lib. 1. & praesumpt. 67. ex n. 18. lib. 4. Hippolyt. Riminaldus in consil. 20. num. 37. & in consil. 50. num. 4. & num 55. libro primo, latius in consilio 645. ex numero 20. cum multis seq. & in consilio 651. num. 1. & num. 16. lib. 6. vbi inquit, quod fideicommissum est facti, & res onerosa, quae non praesumitur; vtque remoueatur, fit interpretatio, & in dubio contra fideicommissum iudicatur, quia est onus, Petrus Surdus decis. 238. num. 2. & in cons. 96. num. 2. lib. 1. & in consil. 236. num. 2. & in cons. 241. num. 23. & in cons. 443. num. 1. lib. 3. Franciscus Bursatus in consil. 51. num. 9. lib. 1. Ioannes Botta in cons. 50. Ludouic. Molin de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 8. Mieres de Maioratu 3. part. q. 5. num. 20. Azeuedus in consil. 18. num. 27. & 30. Franciscus Beccius in consil. 119. num. 17. & in cons. 185. num. 11. &17. lib. 2. Antonius Faber in lib. 9. C. libro 6. tit. 18. definit. 4. num. 10. pag. 167. & definitione 25. num. 10. & tit. 8. definit. 8. num. 6. pag. 116. Hadrianus Gilmanus libro primo rerumiudicatarum, decis. 6. num. 5. Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclus. iuris, tomo 3. litera F, conclus. 261. per totam, ex fol. 811. vbi latissime, quod fideicommissum, aut Maioratum allegans, vel asserens extare, siue se in scriptura dispositionis vocatum, aut[sect. 3] comprehensum, probare id adstringitur, ex quo eidem obiici potest, Substitutio hoc nec dicit, siue, de te non loquitur in hoc casu: Ita sane post Socinum, Decium, Parisium, Gozadinum, Crauetam, Rolandum, Alciatum, Siluanum, Iasonem, & alios adnotauit Cardinalis Tuscus num. 11. & tribus seq. fol. 812. Molin. lib. 1. d. cap. 4. num. 5. Cardinalis Franciscus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 8. titul. 1. n. 24. Grassus §. fideicommissum, quaest. 4. num. 7. in fin. & num. 9. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. n. 10. Pet. Surd. & Hadrianus Gilmannus vbi supra, Surdus ipse in consil. 241. num. 4. lib. 2. Azeuedus dicto consil. 18. num. 18. Hippolyt. Riminaldus in locis antea relatic, & maxime dicto consil. 645. ex num. 20. lib. 6. vbi inquit, quod in substitutionibus, & fideicommissis, quise, vel talem casum in dispositione comprehensum dicit, id ostendere debet, & quod haec regula procedit, etiamsi diceretur, quod testator tacit e id voluerit; non enim sufficit, testatorem ita voluisse, nisi disposuerit, vt latius probat ibidem & repetit num. 40. dicens, quod hoc argumentum, De te fubstitutio non loquitur, siue, Substitutus non es hoc casu, & ideo admittendus non es, est irrefragabile: Ergo in casu proposito, in quo agitur de fideicommisso, & Maioratu perpetuo inducendo, interpretatio fieri debet in dubio contra ipsum fideicommissum, vel Maioratum; & contra eum, qui in dispositione se fundat, si se vocatum vltra specialiter nominatos vel in ipsa casum hunc comprehensum non ostendat in indiuiduo: idque ex eisdem Authoribus, & considerationibus nonnullis Burg. de Paz ciuilum dicta quaest. 2. ex num. 29. vsque ad numerum, 36. qui regulam praefatam num. 2. & 3. nunc traditam, ita patiter (& iuridice equidem) accipit in Maioratu, sicut in fideicommisso, num. 34. & sic argumentatione proposita fideicommissi in dubio non inducendi, in Maioratu aequaliter vtuntur Molina, Mieres, Azeuedus, & Blasius Flores vbi supra. Rursus & tertio loco, ipsamet pars confirmatur ex eo, quod in clausula testamenti praedicta, Maioratus verbum omissum vsque adeo fuerit, quod nusquam in ipsa, neque in tota dispositione Maioratus mentio habeatur, nec facta fuerit; quod non mediocre praestat argumentum ad credendum, testatorem non intendisse Maioratum perpetuum instituere: Maioratum namque, aut vinculum perpetuum in sua[sect. 4] familia si testator instituere voluisset, facile equidem id exprimere potuisset, vel in aliqua parte totius dispositionis de Maioratu mentionem fecisset; quam cum non fecerit, omisisse ex proposito videtur, & sic ipsa quoque dispositio haberi debet pro omissa, l. vnica, §. sin autem ad deficientis, & ibi notat Baldus, C. de caducis tollendis, l. qui soluendo, ff. de haered. instituendis, l. si seruus, §. non dixit Praetor ff. de acquirenda haereditate, cap. ad audientiam, de decimis, cap. inter corporalia, post medium, de translatione Episcopi, cum similibus, quae congessit, atque rem hanc exornauit Andreas Tiraquell. in l. si vnquam, verbo, libertis, ex num. 3. cum seq. Hippolyt. Rimin. in consilio 45. num. 21. lib. 6. Iacob. Menochius in consil. 140. num. 4. & 16. lib. 2. & in consil. 233. n. 8. lib. 3. & in consil. 272. num. 15. & seq. lib. 3. Pet. Surdus in consil. 112. num. 27. & in cons. 127. num. 61. lib. 1. & in consil. 313. num. 90. lib. 3. Hieronymus Gabriel. in consil. 96. sub num. 8. lib. 1. Ioannes Botta in consil. 7. num. 39. Caesar Varzius decis. Bononiae 4. num. 44. Ioannes Cephalus, Bonifacius Rogerius, Achilles Pedrocha, & Ioannes Gutierrez, quos ego commemoraui, & ita quoque adnotaui lib. 2. cap. 4. num. 29. & cap. 22. num. 50. vbi & num. 30. exornaui vulgatum illud Doctorum axioma, Testator hoc non dixit, hoc non expressit; ergo neque nos dicere debemus: quod & alio cap. huius libri, & tractatu,[sect. 5] latius exornabitur, Burgos de Paz in cons. 34. num. 12. Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quaest. 2. num. 4. & 5. qui addit num. 8. quod non sufficit, testatorem[sect. 6] aliquid voluisse, nisi ipse disposuerit, etiamsi de verisimili mente constet, & latius exornat, atque probat per text. in l. quidam cum filium, vbi Doctores, ff. de haered. instit. l. Diuus Trajanus, ff. de testamento militis: exornat etiam Petrus Surdus in consil. 236. num. 8. lib. 2. & in consil. 443. num. 4. lib. 3. & in consil. 448. num. 34. lib. 3. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 6. Andreas Fachineus in consilio l. 1. num. 15. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 69. num. 10. lib. 1. Fuluius Pacianus in consil. 23. ex num. 151. cum seq. & infra hoc eodem lib. cap. 11. latius, atque declarabitur. Addit etiam Burgos ipse de Paz iunior dicta quaest. 2. n. 52. post Tiraquellum, Rodericum Suarez, & alios,[sect. 7] quod Maioratus iure bona deferri, aut deberi, nunquam est interpretandum, nisi expresse sicatur, & num. 35. & 40. post Burgos de Paz in cons. 34. n. 18. & 19. inquit similiter aliud, multum ad propositum dictae clausulae, videlicet, quod Maioratus scriptura non est amplianda vltra limites eius, sed solerter re[sect. 8]stringenda. Videtur ergo secundum haec quod in casu praesenti Maioratus perpetuus induci non valeat, cum Maioratus mentio, vt dixi, nunquam facta suerit, Idque & vrgenter comprobari posse ex his, quae vtiliter, & distinctius quam antea factum fuisset, ego adnotata, atque ingenti studio scripta reliqui quotidianarum rerum controuersiarum iuris, cap. 22. per totum, cum vere in omnibus casibus ibi propositis, & accurate admodum explanatis, in quibus induci Maioratum perpetuum defendi, & ad ea vsque tempora Scribentium omnium placita recensui, atque conciliaui; Maioratus nomen adiectum, siue mentio facta semper fuisset, quamuis absolutae vocationes non processissent, siue certis in gradibus, aut personis factae essent, vel ad certos gradus, & personas retrictae; & nihilominus inter Scriptores nostros, & iuris vtiusque Interpretes multos, sententiae dissentientes omnino fuerunt, etiam Maioratus mentione expressim facta, vt ibidem videbitur, atque ex his constat manifeste, quae Burgos de paz iunior dicta quaest. 2. per totam, longa serie post Molinam, & alios reliquit scripta, quae hic non repeto, quia dicto cap. vigesimo secundo tradita a me fuere latissime, vt dixi; sic quoque quamuis cap. praecedenti ex num. 7. fideicommissa ex solis coniecturis induci dixerim; verba tamen omnino non deficere, sed vel late saltem, aut impropria significatione deseruire posse, & quoquomodo ex verbia constare, necessarium scripsi, & in id ipsum qumplurimorum Authorum conuenientes resolutiones adduxi, vt ibi videritur: Et eo quoque tendit communiter illa, & tam Antiquorum, quam Recentiorum omnium crebrior resolutio, Ma[sect. 9]ioratum non induci, nec inductum censeri ex solo grauamine, solaque oneris imposition, scilicet Missarum, velaterius, vt ex eo dicatur, titulo & iure Maioratus succedendum esse perpetuo, nisi praeter onus anniuersarij alix adsint coniecturae, quae ita suadeant, prout crebriorem & receptiorem esse apparet ex his, quae post alios multos scripserunt Alurus Valasus consultat. 82. Petrus Salazer de vsu & consuetudine, cap. 12. num. 43. Velazquez Auendanus in l. 40. Tauri glossa 2. ex num. 62. & num. 69. & in l. 41. glossa 2. num. 12. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. ex num. 11. & lib. 2. capitel. §. 1. num. 27. &. §. 2. num. 24. per totum, Caldas Pereira de nominat. emphyteutica, quaest. 13. a num. 35. & quaest. 24. a num. 47. Balsius Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem Gamae 30. & 287. & 224. alias 225. & vaiarum lib. 1. cap. 16. vbi latius. Rodriguez de annuis redditibus, lib. 2. quaest. 9. num. 69. colum. finali, fol. 190. D. Felicianu de Solis in addit. ad cap. 3. lib. 2. num. 19. fol. 112. & 113. D. Perez de Lara in commutarijs de capellaniis & anniuersariis, lib. 1. cap. 4. per totum, maxime ex n. 41. Quarto praeterea pro hac ipsa parte fortissime faciunt ea, quae matura equidem, & iuridica ratione, atque consideratione a me scripta, atque resoluta fuere eodem cap. 22. libri secundi, ex n. 44. vsque ad[sect. 10] numerum 54. quo loci annotaui, quod si dispositio ita concepta est, vt nomen vinculi, aut Maioratus non contineat, siue vinculi, aut Maioratus mentionem non faciat, tunc equidem nec perpetuus Maioratus erit, nec etiam alienationes prohibitio durabit perpetuo, sed inter vocatos, ac eorum descendentes dumtaxat; & consequenter in vltimo descendente bona manebunt libera & alienabilia, ad quod ibid. dixi num. 44. esse text. expressum in. l. qui solidum, §. praedium ff. de legatis secundo: vbi pater iure fideicommissi, filius suis praedium reliquit, & eius alienationem extra familiam prohibuit, & dicit text. quod non obstante fideicommisso, & alienationis prohibitione, supremus e liberis, cui factum fuit fideicommissum, & alienatio inhibita, poterit in eo instituere haeredem etiam extraneum. Et ad idem est text. in l. cum pater, §. libertis, in fine, ff. de legatis secundo, l. pater filium, §. fundum Titanum, ff. de legatis tertio, l. 2. C. quando dies legati cedat, per quem text. dicit Baldus ibidem, quod in re fideicommisso subie[sect. 11]cta, vltimo loco succedens, succedit libere, & transmittit ad quemcumque haeredem vniersalem, vel particulrem bona fideicommissi; & cum aliis Authoribus ita quoque adnotarunt Iason, Decius, Castrensis, Angelus, Rolandus, Mieres, & Blasius Flores de Mena, quo ibid. num. 45. citaui; & dicto numero 44. posui exemplum, vbi disponens secutus legum Regiarum ordinationem, Tertij & Quinti bonorum meliorationem facit, & dixi, quod quantumcunque sit adiecta alienationis prohibitio, ac etiam verba adiiciantur, quae perpetuitatem denotare videantur; si tamen vocationes ad descendentes primo nominatirum restrigantur, Maioratus perpetuus non erit; vt puta si pater meliorationem Tetij, & Quinti bonorum faciat, & vocauerit talem filium, & descendentes eius, & in defectum eorum talem filium, & eius descendentes, & in defectum eorum, alium filium, & descendentes eius, & his deficientibus alterum filium, & descendentes ipsius, & bona perpetuo alienari prohibuerit, aut perpetuo durare cauerit, siue conseruari vella expresserit; Vinculi tamen, aut Maioratus verbum non adiecerit; tunc enim (dixi eo loci) nec perpetuus Maioratus erit, nec etiam prohibitio durabit perpetuo, sed inter vocatos tantum, & eorum descendentes durare debebit. Similiter dixi ibidem num. 48. alienationis prohibitionem etiam perpetuum nihil operari eo casu, quo vinculi aut Maioratus mentio facta non est. Et. n. 51.[sect. 12] animaduertebam, ex infinitis iuris Interpretibus, a me originaliter praelectis, Alphonsum Azeuedum dumtaxat proposuisse in terminis casum illum, ame consideratum in rubrica tituli septimi de los mayorazgos numero 7. lib. 5. nouae collectionis Regiae: Vbi postquam num. 6. in fine, is Author dixerat, quod in contingentia facti consuluit in quadam donatione percontractum inter viuos facta vni filio per patrem, Tertij & Quinti bonorum ex causa dotis per viam vinculi, nihil amplius adiiciendo, quod censebatur perpetuum vinculum; subdit statim num. 7. in fine, in haec verba: Sed si mentio verbi Maioratus, vel Vinculi non fieret, etiamsi vocaretur filius maior, & in eius defectum alter filius eius maior nepos institutoris, itavt bona essent inalienabilia, non erit perpetua haec institutio, sed durabit tantum vsque ad nepotem vocatum, secundum text. in authent. de restitut. fideicommissi, §. nos igitur. Ibidem etiam retuli Petrum de Peralta, in fortioribus terminis id probantem, vt eodem loco videri poterit: Et tandem num. 53. Ludouici Moli[sect. 13]nae in commentariis de Hispanorum primogeniis, authoritates, atque obseruationes diuersas recensui; quibus velut expressim, oreque aperto constituit differentiam inter fideicommissum absque expressione Vinculi aut Maioratus, & inter Maioratum; quasi ex verbo Maioratus, aut Hago Mayorazgo, perpetua agnationis, aut familiae, aut generis totius in infinitum vocatio inducta censeri debeat, & sic in perpetuum Maioratus institutus sed ex fideicommisso hae tantum vocationes aut substitutiones factae censeantur, & attendi debeant, quae a testatore fuerunt expressae, vbi aliud manifeste non apparet. Nunc vero vltra ea, quae ibi scripta reliqui (vt di[sect. 14]ctum est) addiderim etiam, Azeuedum eundem alio in loco, hoc est, in consil. 18. per totum, idipsum, atque in fortioribus terminis sustinuisse; nam cum sibi propositus, consultusque fuisset casus, in quo maior pars bonorum relicta fuerat a testatore sorori suae Catherinae: Con tal grauamen, que vaya por el inuentario, y los reciba, y que los dichos bienes, ni parte dellos non se puedan vender, ni trocar, ni cambiar, ni enagenar. Y con el mismo grauamen lo aya, y herede el hiio mayor, o hija que ouiere, que tenga el apellido de Collazos, y que no auiendo hijos, lo aya mi hermano Iuan, o el hijo, o hija mayor, con que no se pueda vender, segun dicho es, e sucessiuamente suceda la dicha hazienda en el deudo mas propinquo, que oniere de mi padre, o de mi madre. Cum, inquam, praefatus testator ad modum relatum disposuisset, & tot adiecisset, atque impersonaliter alienationem bis prohibuisset, & cognomen de Collazos requisierit, ex eo dumtaxat, quod verbum Maioratus non fuit expressum, constatnter defendit per totum illud consilium, Maioratum perpetuum non induci ex verbis dictis, & consequenter vltimum vocatum potuisse libere de bonis eisdem disponere ad libitum. Quinto deinceps loco, pro eadem parte non leui[sect. 15]ter adstringit, quod licet testator in dicta clausula Martino de Fuentes primo & specialiter nominato, apposuerit grauamen non alienandi bona illa, non censetur ex hoc constituisse Maioratum perpetuum, vtpote cum prohibitio personalis fuerit, sicuti ex Antonio Gomezio, Ludouico Molina, Gama, Peralta, Burgos de Paz, & Aluaro Valasco notauit, atque comprobauit Azeuedus dicto consil. 18. num. 5. & 6. qui, vt vidisti, in fortioribus terminis, & repetita bis prohibitione alienationis loquitur. Et id praesertim obtinet, vbi expressim non dicitur, prohiberi alienationem ea ratione, ne bona exeant extra familiam, sed vt remaneant in ea perpetuo; tunc namque prohibitio alienationis vltra nominatum non extenditur, prout haec duo latius, atque ex aliorum Authorum relatione comprobarunt Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. ex num. 11. Burgos de Paz iunior ciuilium quaest. 2. num. 53. & 65. & 68. & num. 105. & 114. & seq. Azeuedus dicto num. 5. & 6. & num. 14. & 23. & seq. Franciscus Beccius in consil. 159. num. 16. Iacobus Menochius in consil. 98. num. 92. lib. 1. & cum Anton. Gomezio, Molina, Burgos de Paz, Bolognato, Natta, Cephalo, & Petra, ita quoque ego adnotaui lib. 2. cap. 22. num. 46. prae[sect. 16]sertim, etiam quando nulla expressa fuit causa a testatore in alienationis prohibitione: quia prohibitio sine causa facta non valet, ex vulgata decisione l. filiusfamilias, §. diui, ff. de legatis 1. de qua post Molinam, Mieres, & alios Azeuedus d. cons. 18. num. 7. Pet. Anton. de Petra fideicommissis, quaest. 1. ex num. 2. vsque ad num. 7. Cum ergo in casu praesenti prohibitio personalis fuerit, & non realis, & dumtaxat Martino de Fuentes adiecta, vt constat ibi: E que lo aya para si, e que lo non pueda vender, ni empenar, ni trocar, &c. Videtur necessario dicendum, quod nec prohibitio alienationis ad alias personas extendi possit, nec etiam Maioratus perpetuus, aut simplex & absolutum fideicommissum induci. Idque[sect. 17] vel etiam ex alio, quod ad inducendum Maioratum perpetuum, vocare vnum, vel duos non sufficit, sed plures in infinitum vocare necesse est, sicuti ex Craueta, & alia notauit Burgos de Paz ciuilium dicta q. 2. num. 51. Azeuedus d. consil. 18. num. 25. vbi inquit,[sect. 18] quod vocationes factae certarum personarum ad certa bona, personales, & non reales dicuntur. Denique & vltimo loco eadem parte expendi[sect. 19] potest tex. in l. 41. Tauri, quae hodie est. l. prima, tit. 7. lib. 5. nouae recop. ea namque lex duos dumtaxat casus enumerat probandi Maioratum, per instrumenta scilicet, vel testes, vel per consuetudinem, inter quos sane noster casus non est, tametsi personae in dicta clausula enumeratae, vovatae fuerint; & sic videtuer, quod aliis probationum generibus, praeter ibi expresfa, locus non sit. Verum enim vero superioribus omnibus non obstantibus, contrarium verius visum fuit Hispalensi Regio Senatui, ac Maioratum perpetuum institutum censeri, & perpetuo inducendum definiuit in casu proposito, nec dicti D. Ildefonsi del Castillo allegagationibus acquieuit: Senatus autem definitio sequentibus tationibus & fundamentis comprobari posse videtur. Ac primum equidem, quod mens testa[sect. 20]toris in interpretatione suae dispositionis, nedum expressa, sed etiam tacita, & coniecturata tantum, totum facit, & potius attendi debet, quam prolatorum verborum qualitas, & figura, & ita praeualet, sicuti ex multorum Authorum allegationibus longa serie comprobaui supra, hoc eodem lib. & tract. cap. 7. per totum, vbi videri poterit, & vltra relatos ibi per Hadrianum Gilmanum lib. 1. rerum iudicatarum, decisione 6. num. 8. & tribus seqq. & num. 15. Deinde vo[sect. 21]luntatem testatoris in fideicommissis magis spectari, quam verba, & praedominari, ac totum facere, etiamsi verba deficiant; & ita ex solis coniecturis induci fideicommissa, etiam simplicia & perpetua, licet ex verbis non constent, & quomodocumque appareat de voluntate, cap. praecedent huiusce libri, & maxime ex n. 7. &. 17. plenissime adnotaui, & comprobauit; & idcirco dicta ibi non repto hic. Sed vltra relatos eo loco singulariter quoque obseruarunt Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. n. 19. Ioannes Cephalus in consil. 269. n. 9. & in cons. 330. num. 13. lib. 2. Petrus Surdus in consil. 67. num. 11. libro 1. & in cons. 241. ex num. 23. lib. 2. & in cons. 494. num. 2. & in cons. 573. num. 4. lib. 4. in consil. 129. num. 43. lib. 2. Aluatus Valascus consulatione 82. numero 2. &. 3. Fabius de Anna in consil. 10. ex n. 31. Hadrianus Gilmanus dicta decision. 6. num. 7. & n. 20. & 22. &23. Balsius Flores de mena variarum lib. 1. quaest. 18. num. 19. qui in id resert quamplurimos, Perez de Lara de capellan. & anniuers. cap. 4. num. 14. Et id ipsum in Maioratibus ita pariter sicut in fidei[sect. 22]commissis obtinere, & procedere, vt scilicet primogenia Hispaniae ex quibuscumque verbis, & coniecturis, & quomodocumque de voluntate constet, inducantur, atque in ipsis mens coniecturata verborum figurae praeualeat, eisdem in locis scriptum & notatum reliqui, atque ex Didaco Couar. Burgo de Pace, Auendano, Antonio Gomezio, Matienco, Mantica, Aluarado, Mascardo, Grasso, Menochio, & aliis multis probauit Flores de Mena dicta quaest. 18. n. 19. & 20. & vltra relatos ab eo Mieres de maioratu, parte 3. quaest. 5. Molina de Hispan. lib. 1. cap. 4. & 5. vbi latissime, & de multis coniecturis in proposito. D. Felicianius de Solis in appendice lib. 2. c. 3. num. 19. Petrus Surdus in consil. 241. num. 34. lib. 2. Pater Molina to. 3. de iustitia & iure, disp. 590. Cum ergo in casu praesenti coniecturata mens testatoris adsit, eaque velut manifesta, perpetuum instituendi Maioratum, de varon en varon. quamuis verbus Maioratus deficiat, & plus dictum, siue cogitatum, minusque scriptum fuerit, induci equidem perpetuus Maioratus debebit, nec verborum defectus tanti haberi, vt meliora sensu & intentione verba ipsa existant, contra text. in. l. 3. C. de liberis praeteritis, quam & in capitib. praecedentibus ponderaui. Quod autem in ipso casu proposito coniecturata mens testatoris, velut manifesta adsit, & simul vrgentes valdee, ac concludentes, & multum probabiles coniecturae interueniant (prout eiusmodi requirunt Authores nunc citati, ac inter eos Aluarus Valascus, Flores Diaz de Mena, & Perez de Lara dicto capit. 4. num. 44. & 45. Hadrianus Gilmanus lib. 1. rerum iudicatarum, decisione 8. num. 20. 22. & 23. & in summario num. 7. ibi: Coniecturis nimirum probabilibus, & necessario concludentibus) quod, inquam, tales interueniant, probatur. In primis; nam etsi ex eo solum quod testator ad[sect. 23] plures gradus substitutionum digressus fuerit, perpetuus Maioratus non inducatur; inducitur tamen, si id ex aliis coniecturis deducatur, & tunc in perpetuum, atque vltra personas nominatas extenditur. Id quod in terminis perpendit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 38. vbi concludit, si concurrant aliae coniecturae, cum hoc quod testator filio primogenito, vel alij agnato, vel cognato, & suis filiis, ac descendentibus masculis fideicommissum reliquerit; quod tunc Maioratus perpetuus institutus videbitur, quamuis absque aliis coniecturis id non sufficeret. Et loquitur Molina in fortioribus terminis, vt vides, & quando dumtaxat alicui agnato, vel cognato, & suis filiis ac descendentibus masculis fideicommissum relictum est: ergo multo magis in casu proposito id dici debebit, vtpote cum testator non modo ad plures gradus substitutionum progressus fuerit, sed etiam adiecerit verbum illud: Sucediendo de varon en varon. Quod in terminis obseruationis Molinae deficit; cum aliae concurrant coniecturae, de quibus inferius. Et inde coniectu[sect. 24]rae plures simul iunctae id efficere valeant, quod vna de per se efficere non posset, & consequenter Maioratus institutionem inducant, sicut in terminis fere nostaris, & quando de inductione Maioratus ex solis coniecturis agitur, post alios Authores obseruauit ipse Molina lib. 1. dicto cap. 5. num. 42. per tex. in l. 2. §. 1. ff. de excusationibus tutorum, l. instrumenta. vbi Glossa, C. de probationibus. Et conuenit Pelaez a Mie[sect. 25]res, (cuius resolutio ad casum praesentem multum counducit, loquitur namque ipse, quando Maioratus aut vinculi mentio facta non est) de maioratu, 3. part. quaest. 5. num. 20. in versiculo, sed est considerandum: vbi inquit, Maioratum institutum videri, quando ex dispositione testatoris, & eius mente colligi potest quod voluit facere vinculum, & Maioratum, & bona vinculare in fauorem successorum; & redditrationem, quia cum Maioratus sint Regno honorabiles, in dubio iudicari debet, quod testator voluit facere Maioratum, & grauare successores onere restitutionis ad primogenitos sequentes in gradu, maxime (vt subiicit ipse Mierez) quando non agitur de praeiudicio descendentium ab illo, qui Maioratum fecit, sicuti non agitur in praesenti, sed inter transuersales lis est, vt vides. Secundo deinde & pro eadem parte fortissime vrget, quod post dictam primam vocationem Martini de fuentes, testator metipse adiecit. E quiero, emando que si el dicho Martin de Fuentes falleciere desta presente vida, sin dexar hijo legitimo y heredero procreado de legitimo matrimonio, que ayalas dichas casas y donadio el otro hermano suyo, que naciere empos del. Ex his namque verbis aperte videntur vocati filij, & omnes descendentes dicti Martini de Fuentes ad dictum Maioratum; nam Filiorum appellatione ve[sect. 26]niunt nepotes, & caeteri descendentes in infinitum, quando dispositio de filio incerto (vt in praesenti) facta fuit, & quando materia est indifferens quoad gradus, vt etiam hic fuit; sicuti post Ioannem de Imola, Bartol. Alex. Socin. Iasonem, Afflictis, Gozad. Couarr. Anton. Gabriel. Ruinum, & alios, notauit Ludouic. Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 6. num. 29. Simon de Praetis, Mantica, Mieres, Peregrinus, Riminaldus, Camillus Gallinius, & innumeri alij, quos infra alio cap. huiusce tractatus commemorabo. Petrus Surdus de alimentis, tit. 9. quae. 39. numero 35. Iacob. Beretta in consil. 130. per totum, Ludouicus Casanate in consilio 34. num. 1. Veniunt etiam[sect. 27] filiorum appellatione nepotes, quando testator vltra processit, alios gradus substituendo post filios, prout fecit testator hic post filios dicti Martini de Fuentes; ita sane post alios multos scripserunt Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. solutione 1. ex num. 36. cum sequent. Mieres de maior. 1. parte, quaest. 15. Mantica de coniecturis vlti. voluntatum, lib. 8. tit. 8. Peregrinus de fideicommissis, artic. 22. ex num. 44. Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 8. capit. 25. ex num. 19. Molina libro primo dicto capite 6. numero 29. Franciscus Beccius in consil. 150. n. 1. & in consil. 221. n. 11. lib. 2. Idque absque dubio locum obtinet, quando agitur de conseruatione familiae, & sic in Hispanorum primogeniis & Maioratibus, & in casu praesenti, in quo id actum fuis[sect. 28]se probabitur statim; tunc namque filiorum appellatione nepotes, & omnes descendentes in infinitum comprehenduntur, vt ex multis probauit ipse Molina lib. 1. eod. cap. 6. num. 28. Mieres 1. p. dicta quaest. 25. M. Antonius Eugenius in cons. 84. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 56. num. 1. lib. 2. Ludouicus Casanate in consil. 34. num. 3. Saulius in tract. de non alienadis rebus, fideicommisso subiectis, quaest. 22. Antonius Faber in lib. 9. C. lib. 6. tit. 18. definitione 4. Peregrinus in consil. 14. num. 1. lib. 1. Rosental. in synopsi iuris feudalis, cap. 7. conclusione. . . . num. 8. & in addition. litera H. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris, tom. 3. littera F. conclusione 376. num. 37. Fabius de Anna in consil. 10. num. 49. qui post Decium, & alios, etiam in voca[sect. 29]tione transuersalis, & filiorum eius (prout in praesenti casu fuit) id obtinere Probauit, & verissimum est, idque de mente communi eorum omnium procedit, quos nunc recensui, vtique cum nullus constituar differentiam in eo, quod in descendentis, vel transuersalis vocatione versemur; latius constabit ex his, quae alio cap. infra latius adnotabuntur. Nec obstat superiori considerationi, filios dicti Martini de Fuentes positos fuisse in conditione, & ideo non videri vocatos, ex vulgata doctrina glossae,[sect. 30] iuncta suo text. in l. Lucius, 2. ff. de haered. instit. quam latissime exornarunt, atque explicarunt innumeri illi Authores aggregati a me, lib. 2. harum quotidianarum controuers. iuris, lib. 2. capit. 12. per totum, & vltra relatos ibi, Vincentius Carociu decisione 48. per totam, Ludouicus Casanate in consil. 2. num. 49. & in consil. 4. num. 170. & num. 233. & num. 273. & in consil. 38. ex num. 94. Antonius Faber de erroribus Pragmaticorum, decad. 26. errore 1. & sequent. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclus. iuris, tom. 3. littera F. conclus. 369. per totam, ex folio 936. nam communis haec, adeo vulgata Interpretum allegatio permultis modis limitari solet, qui casui praesenti mire conueniunt, atque adaptantur: Et primo[sect. 31] equidem, vt liberi in conditione positi censeantur expressim vocati, quando liberis in conditione positis est adiuncta qualitas, vt sint de legitimo matrimonio procreati, prout adiungitur in clausula huius Maioratus relata, ibi: Et si el dicho Martin de Fuentas falleciere desta presente vida sin dexar hijo legitimo y heredero procredo de legitimo matrimonio. Ita sane post Bartolum, Alexandrum, Iasonem, Socinum iuniorem, Crauetam, Decianum, Ioseph. de Rusticis, & Rotam Romanam firmarunt, & coniecturam hanc efficacem, & sequendam dixerunt Iacobus Menochius in consil. 325. num. 90. lib. 4. & praesumpt. 76. numero 48. lib. 4. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 3. ex. n. 7. M. Anton. Peregrinus in consil. 49. num. 1. lib. 1. Item[sect. 32] positi in conditione, censentur vocati, quando testator volut conseruare agnationem, vel perpetuitatem in sua familia, vt in nostro casu ex infra dicendis, & post Ruinum, Socin iunior. Zanchum, & Rusticis, Menochius dicta praesump. 76. num. 37. lib. 4. Petrus Surdus, qui alios commemorat in consil. 96. lib. 1. & in consil. 336. num. 4. lib. 3. & in consil. 443. num. 47. lib. 4. Vel quando testator alios gradus substitutio[sect. 33]num fecit, vt in ipsa iam relata clausula, in qua post filios Martini de Fuentes, vocauit eius fratrem, caeterosque consanguineos: ita scripserunt Ancharanus, Alexander, Ruinus, Iason, Curtius, Parisius, Purpuratus, Gozadinus, Rubeus, Chassaneus, Celsus, go, Boerius, socinus, Albanus, Mantica, Cephalus, Salomonius, Nonius, Riminaldus, Alciatus, Decianus, & Iosephus de Rusticis, quos congessit, & secutus est Iacobus Menochius in consil. 173. nu. 55. libro 2. & dicta praesump. 76. num. 53. lib. 4. Alexander Trentacinquius de substitutionib. 4. parte, cap. 11. numero 27. Petrus Gyllennius in generaliter, num. 5. C. de institut & substitution. Petrus Surdus in consilio 448. numero 21. libro tertio, & in consilio 539. libro quarto. ita etiam liberi in conditione positi,[sect. 34] censentur vocati, quando post folios in conditione positos vocantur collectiue alij consanguinei, vt in eadem clausula praeenti saepe repetita, ibi: Sucediendo de varon en varon. Iunctis his, quae infra adnotabuntur, & per Surdum post alios traduntur, dicto consil. 539. num. 4. vbi elegantem reddit rationem: Et num. 5. eiusdem consilij, idem esse ait ex aliorum[sect. 35] sententia, quando testator prohibuit bona alienari, vt in eadem clausula, iba: Que lo non pueda vender, ni empenar, ni trocar. Quod ex multis etiam tradidarat ipsa Surdus in consil. 336. num. 3. & in consil. 434. num. 19. lib. 3. quin & aliae plures coniecturae sunt,[sect. 36] ex quibus liberi in conditione positi, censentur vocati, imo quaecumque etiam leuissimae sufficiunt, sicuti post Castrensem, Alexander, Manochium, Decianum, Menchacam, Couarruu. Padillam, Molinam, & alios tradidit Petrus Surdus decis. 162. numer. 6. & 10. atque ex Molina lib. 1. cap. 6. num. 3. dicente leuis sufficit, Mieres etiam, & Aluarado: Ego etiam lib. 2. dict. cap. 12. num. 2. in fine, notaui. Id[sect. 37]que tunc maxime procedit, quando simplicis in dispositione Maioratus, aut fideicommissi simplicis; liberi namque in conditione positi, censentur positi in dispositione, vt post alios Authores scribit Molina lib. 1. dict. capite 6. num. 2. Fabius de Anna in cons. 9. num. 4. Petrus Surdus in consil. 241. num. 43. lib. 2. vbi in id citat Menchacam, & Bolognetum, & in Maioratu Hispaniae loquitur expressim, atque consilium illud conficit in causa Domini Christophori Columbi. Ex dictis ergo hactenus consequitur manifeste, testatirem in est praesenti vocasse dictum Martium de Fuentes, & eius liberos in infinitum; siquidem filiorum appellatio (de qua in dicta clausula) extenditur ad omnes descendentes, qui censentur vocati, atque ad successionem inuitati, ex praenotatis coniecturis: ipsae utum coniecturae & qualitatis omnes sibaudirentur, & repetitae intelliguntur in fratre nascituro dicti Martini de Fuentes, & eius liberi debent similiter censeri vocati in infinitum, ac liberi eiusdem Martini de Fuentes primo vocati, & praeterea alij consanguinei vocati, in defectum priorum decedentium sine liberis, per illa verba: sucedeendo de varon en varon, vt sequenti fundanto latius, atque fortissime expenditur, debent censeri vocati eodem modo; quo dictus Martinus de Fuentes, & eius frater, ita vt ex consanganuineis vocatis per illa verba, de varon en varon, semper praeferatur proximior, & eius descendentes praeferantur, prout praeferri debuit per Senatum dictus D. Ildefonsus Tello de Guzman, nunc proximior; hoc est enim regulare in causis primogeniorum Hispaniae, vt omnes vocationes primam subsequetes, ab ea interpretationem recipiant, quia[sect. 38] proprium est clausulae praecedentis influere in sequentes, praesertim si continuato sermone proferantur, l. 3. §. filius inter medias, &§. ante haeredis, ff. de liberis & posthumis, vbi omnes Scribenes communiter: late Peregrinus de fideicommissis, art. 16. n. 106. Sapia, Auiles, Albaneus, Gratianus, Menochius, & alij quos harum quotidianarum controuersiarum iuris lib. 2. cap. 4. num. 126. & 127. commemoraui: Est[sect. 39] enim potior clausula praecedens ad influendum, quam subsequens ad refluendum, ex eisdem Authoribus, & resolutis a Mieres post alios, de Mariatu, secunda parte, quaest. 12. num. 6. Petro Surdo in consilio. 282. ex num. 4. lib. 2. num. 6. Et tamen videmus, non[sect. 40] solum praecedentem clausulam, sed & in sine positam, referri ad omnia praecedentia, maxime quando nulla subest differentiae retio, l. talis scriptura, §. finali, ff. de legatis 1. l. doli, ff. de verborum obligationib. Marcus Anton. Eugenius in consil. 55. num. 29. & in consilio 89. num. 52. Petrus Surdus dicto consil. 282. numero 4. lib. 2. cum aliis pluribus, quos eodem cap. 4. lib. 2. num. 23. & dicto num. 127. ego recensui. Fabius de Anna in cons. 53. num. 102. hic autem nulla congrua assignari potest differentiae ratio, imo valde vrgens est in contrarium, & quae ab absurdo vitando deducitur, scilicet, quod dictus testator in casu praesenti Mantinum de fuentes sic praedilectum, & primo loco ad successionem voluerit, descendentes quoque ipsius grauare voluerit, & grauauerit; fratris vero eiusdem nascituri secundo vocati, & vlteriorum descendentes non grauauerit, contra vulgatam allegationem text. in l. Publius Maeuius, §. 1. ff. de cond. & demonstrat. Iunctis his, quae ex aliorum Scriptorum placitis, & communibus resolutionibu obseruauit Molina de Hispanor. primogeniis, lib. 3. cap. 5. num. 52. & 53. obseruarunt etiam & alij permulti relati a me, eod. lib. 2. cap. 4. num. 10. & num. 108. & 110. iunctis etiam his, quae Molina ipse alio in loco, hoc est, lib. 1. cap. 4. num. 34. & 35. post alios Autho[sect. 41]res scripsit, & dixit, enumerationem specierum, factam etiam per modem taxationis, successionem non restringere, sed solummodo tribuere nominatis successionis praelationem: & inde eodem num. 35. limitat omnia iura dicentia, enumerationem specierum restringere genus praecedens, vt non procedant, quondo dispositio sit inter personas, quae non simul & eodem tempore, sed ordine successiuo debent succedere; tunc namque specificatio personarum genus praecedens non restringit, per text. in l. cum ita, §. in fideicommisso, ff. de legatis secundo: ergo de primo ad vltimum (vt dici solet) consequitur ex his, quod testator praedictus simplex & perpetuum constituere voluit, ac vere constituit fideicommissum, vel Maioratum inter suos consanguineos, & eos, qui ex sua familia processerint. Rursus & tertio loco istam partem multum ad propositum & velut concludenter probat verba dictae clausulae, de varon en varon; ex quibus Maioratum perpetuum institutum videri, ac vere testatorem ipsum instituisse, necessario dicendum est; idque in primis ex resolutione illa Ludouici Molinae de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 5. num. 39. nam cum eo cap. septem illas coniecturas adduxisset, ex quibus Maioratum perpetuum institutum censeri, asserit firmissime, inquit dicto num. 39. post Socium, Secium, Parisium, Gratum & Portium, Verba de maiori in maio[sect. 42]rem, vel de primogenito in primogenitum, vel de haerede inhaeredem, vel de masculo in masculum, vel alia similia, inducere perpetuum Maioratum inter omnes, qui ex familia testantis processerunt. Et Molina ipse in eisdem, in quibus versamur, terminis loquitur, quando scilicet Maioratus seu vinculi mentione non facta, siue non exprimendo aliquo modo, quod Maioratus instituitur, relinquutur bona filio primogenito, vt in eis succedatur, siue vt transeant, seu vadant bona de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de masculo in masculum. Et idipsum, videlicet, quod simplex & perpetuum fideicommissum inducatur ex illis verbis: Volo vt bona mea vadant de haerede in haeredem, post alios plures notarunt Rolandus in consil. 23. num. 23. lib. 4. Tiberius Decianus, in consil. 50. num. 12. lib. 1. Petrus Surdus in consil. 241. num. 31. & seq. lib. 2. Franciscus Beccius in cons. 159. num. 14. lib. 2. Peregrinus in cons. 46. num. 7. lib. 2. &. de fideicommissis, art. 14. numero 14. & tribus seqq. Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 68. num. 7. & praesump. 69. num. 12. Idem[sect. 43] si dicat, de descendente in descendentem, prout responderunt Ruinus, & Parisius, cum quibus Menochius dicta praesump. 68. num. 7. Vel, de antiquiori in antiquiorem, vt post alios motauit Fabius de Anna in consil. 53. num. 73. Vel, de vno in alterum, sicut ex Decio, Ruino, Gozadino, & Cephalo tradit Menochius dicta praesump. 68. num. 8. Bertazolus in consilio ciuili. 6. num. decimotertio. Vel, de maiori in maiorem, vt post Molinam, Manticam, Auendanum, & alios tenet Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. dicta quaest. 18. num. 38. Vel, de vna linea in aliam, ex Molina, qui id ipsum ex verbis aliis similibus quibuslibet statuit, & ex aliis nunc relatis, Bursatus in consilio 227. lib. 3. Petrus Surdus dicto consil. 241. num. 31.[sect. 44] lib. 2. qui dicit, induci fideicommissum & Maioratum perpetuum, quando testator mandat, quod bona transeant de ano ad alium; & citat Simonem de Praetis, a superioribus non relatum, Paschal. Saulius (quem nullus hactenus receset) in tract. de alienandis rebus fideicommisso subiectis, quaest. 8. per totam, vbi agit de omnibus superioribus: Et num. 9. idem iuris esse ait, quando testator dixit velle, quod bona sua habeantur a masculis, ex Parisio in consil. 92. lib. 1. Quod mire format intentionem nostram, & senten[sect. 45]tiam Molinae lib. 1. cap. 5. num. 39. in eisdem terminis nostris interpretantis clausulam illam, sucediendo de varon en varon, & absque eo quod expressum sit, Maioratum institui, dicentis Maioratum induci perpetuum. Praedictorum autem rationem conclu[sect. 46]dentem ex mente communi assignauit Menochius libro 4. praesump. 68. num. 8. nam cum non possit res de vno in alterum transire, vel de vno in alterum peruenire, nisi mediante restitutione, & inducto fideicommisso perpetuo; qui vult consequens, videtur etium velle necessarium antecedens fideicommissi, aut Maioratus perpetui, vt etiam dixit ibidem num. 6. idque in Hispanorum primogeniis fortius procedit, & militat, ex his, quae notauit ipse Molina lib. 1. capit. 6. num. 19. & 20. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. num. 77. vtpote cum alias perpetua esse non possint primogenia, quam si multorum successorum de vno in alterum successionem requirant, nec in vna sola successione verificentur, & ita ex verbis tractum successiuum denotantibus (qualia sunt praedicta, de varon en varon) inducantur, ac inducta censeantur in perpetuum, ex ipso Molina, & caeteris antea relatis: qui ipse Molina lib. 1. capit. 5. num. 19. idem statuit, ac fideicommissum perpetuum induci probauit, quando[sect. 47] testator reliquit bona sua duobus ancianis propriae familiae, nomina propria non exprimendo, post Ancharanum, & alios, quos citat: Et Ancharanum sequuntur etiam Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quaest. 2. num. 78. Perez de Lara de capellan. & anniuersariis, lib. 1. capit. 4. num. 41. Si ergo praefata verba omnia, & alia similia, ac ipsorum vnumquodque, scilicet de maiori in maiorem, de haerede in haeredem, de masculo in masculum, de vno in alium, & eiusmodi, fideicommissum simplex, & Maioratum perpetuum inducunt, quando magis inducere debebunt illa, sucediendo de varon en varon, quae maioris efficaciae & energiae sunt ad inducendam perpetuitatem? Verbum namque ipsum masculus, melius, &[sect. 48] prae caeteris operatur inductionem perpetuitatis, atque agnationis, vel cognationis, siue familiae conseruationem, vt ex Castrense, Socino, Alexand. & aliis, nouissime adnotauit Rosental. in synopsi feudali, cap. 7. conclus. 36. num. 5. & in additione, littera D. atque ex Ludouico Molina, Alexandro Raudense, Albano, Aldobrandino, Bonifacio Rogerio, Hippolyto Riminaldo, Aluarado, Menochio, Praetis, Peregrino, Cephalo, Pedrocha, & aliis, lib. 2. cap. 4. n. 79. & 80. ego notaui. Nec obstat superioribus, si quis dixerit, (prout pars aduersa contendebat, sed non ita stricte, nec fortiter, vt ponderatur nunc) verba illa, sucediendo de varon en varon, adaptanda esse Martino de Fuentes, primo vocato, & eius filio, vel fratri nascituro, qui expressim fuerunt a testatore vocati, non vero aliis vlterioribus descendentibus: Nam respondetur, quod secundum hanc considerationem, & verba illa, sucediendo de varon en varon, essent prorsus superflua & insuper ea interpretatione admissa, verba essent improprianda ad effectum inducendae superfluitatis, quo nihil absurdius dici, aut euenire posset, vtpote cum verbum quodlibet non modo in omni materia, & dispositione, ac maxime in testamentis, sic debeat interpretari, vt superfluitatem non contineat, ex. l. siquando, ff. de legatis primo, quam alio cap. infra late exornabimus: sed etiam & a contrario, verba potius, improprie, & contra eorum naturam interpretanda sint,[sect. 49] quom vt superflua reddantur, aut non operentur; idque ex eisdem & mille Authoribus, eodem capit. huiusce tractatus infra referendis, & vltra relatos ibi Hadriano Gilmano rerum iudicatarum lib. 1. decisione sexta, num. 223. & 232. & 233. Petro Surdo in consilio 241. ex num. 27. lib. 2. & decisione 84. num. 14. & 15. vbi inquit, induci fideicommissum perpetuum[sect. 50] per clausulam generalem, quando aliter verba essent superflua, & nihil importarent: Eo magis, quod regu[sect. 51]lariter clausula, quae subiicitur, non refertur regulariter ad ea, super quibus facta est specialis prouisio, l. vxorem, §. felicissimo, in fine, ff. de legatis terio, l. cohaeredi, §. qui patrem, ff. de vulgar. & pupil. substitut. l. doli clausula, ff. de verborum obligation. late Osascus decisione pedemontana 69. numero primo. Petrus Surdus in consilio 241. numero 9. lib. 2. & decisione 84. numero 4. Verba ergo illa, sucediendo de varon en varon, non ad masculos, de quibus facta est specialis prouisio, & vocatio, sed ad caeteros de familia referri debent; nam cum tractum habeant successiuum, constituunt gradualem, & perpetuam inter omnes de familia successionem. Quod vel ex eo euidentius apparet; nam si verba eadem, de varon en varon, ad eum modum acciperentur, quem pars aduersa contendit, hoc est, de varon varon, scilicet de Martino de Fuentes varon primero llamado, ad eius filium, vel fratrem eius nasciturum, varon secundo loco nominatum & vocatum; verba equidem ipsa (quae indefinite stant) essent omnino restringenda, & reducenda ad casum singularem, quam si testator denotate voluisset, verba alia procnldubio adiecisset, ac dixisset, sucediendo del vn varon en el otro, y el sucediendo vn varon despues delotro, de los nombrados, vel alia similia, nec ita generaliter, & indefinite loqueretur, post factas dictas speciales vocationes dicens, sucediendo de varon en varon, quibus verbis nihil aliud voluit, quam perpetuam inter omnes suos consanguineos, atque ex familia procedentes, successionis causá & seriem introducere, masculos scilicet faeminis praeferendo; hoc enim peculiare[sect. 52] & proprium est orationis indefinitae, scilicet aequipollere vniuersali, l. si pluribus, ff. de legatis secundo, l. si plures, ff. de legatis tertio, & alio capit. infra exornabimus, que latius comprobabimus, ita vt verba illa indefinita, sucediendo de varon en varon, idem operentur, ac si testator subiecisset, y despues de estos llamados, o despues de los llamados nominatim, sucedan todos los demas mis parientes varones por su orden. Quod in causa fideicommissaria (in qua versamur)[sect. 53] prae caeteris locum habet, & procedit, ex traditis per Alexandrum, Curtium iuniorem, Tiraquellum, & alios quos refert, & sequitur Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 4. num. 12. Petrus Surdus (qui in fideicommissariis vocationibus, & dispositionibus praecipue locum habere ait locutionem illam, Indefinitam aequipollere vniursali) in cons. 536. n. 7. lib. 3. Hadrianus Gilmanus lib. 1. rerum iudicatarum Germaniae, decis. 6. num. 18. & alio cap. infr a de indefinita locutione, & vi ipsius in interpretatione vltimarum voluntatum latius comprobabitur, vt nunc dixi. Ex eo denique, quod verbum illud, de varon en varon, collectiuum est, plures gradus, & successio[sect. 54]nes in se continens in defectum Martini de Fuentes, & eius lineae descendentium, & fratris nascituri, secundo loco vocati, ita vt post eos extinctos, caeteri de familia & cognatione per necessarias consequentias veniant admittendi ordine successiuo, & gradatim, ex traditias a Petro Surdo post alios multos, decis. 84. num. 13. & deci. 238. num. 13. & in cons. 96. num. 15. lib. 1. & in cons. 247. num. 8. lib. 2. & in consil. 494. num. 1. lib. 4. Francisco Beccio in cons. 159. num. 14. Nec enim nouum est in iure, sub vnico verbo plures[sect. 55] substitutionum gradus contineri, & denotari, l. cohaeredi, §. qui discretas, ff. de vulg. & pup. substitut. vbi Aretinus, cuius dictum exornat Molina, de Hispanorum primogeniis lib. 1. cap. 4. num. 16. Tiberius Decianus in consil. 41. num. 54. lib. 1. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. ita interpretans clausulam similem testamenti Regis Henrici Secundi, quaest. 2. num. 78. in fine: & num seq. post Molinam lib. 1. c. 5. num. 22. & 23. & cap. 6. num. 21. & seq. Quarto praeterea pro eadem parte, & in confirmationem definitionis dicti Senatus non leuiter adstringit, dictum testatorem multoties ante conditum testamentum (quo dictum clausulam adiecit) dixisse se velle facere, & facturum Maioratum Perpetuum in fauorem dicti Martini de Fuentes, & caeterorum ex familia; quod non leuem, imo euidentem, & concludentem praestat coniecturam, vt praecise credatur, ex verbis relatis institutum fuisse Maioratum de varon en varon in perpetuum: idque ex traditione illa Ludouici Molinae de Hispanorum primoge[sect. 56]niis, lib 1. cap. 5. num. 40. quo loci, cum antea numeris praecedentibus enumerasset nouem illas coniecturas, ex quibus Maioratus institutus censeri debet, subdit dicto num. 40. decimam coniecturam Maioratus instituti esse, si ante factum testamentum professus fuit, se Maioratum instituere vella; nam si postea in ipso testamento aliquas vocationes primogenitorum fecerit, siue alia disposuerit, quae coniecturam Maioratus, non tamen omnino concludentem arguere possint, hoc probato, dispositio ipsa, tanquam verus Maioratus censenda erit; quod in specie dixerunt Bartol. Alexand. Iason, Ripa, Corneus, & Parisius ibi relati, dum scribunt, quod voluntas testantis comprehenditur ex his, quae ipse testator dixit ante testamentum: Et id ipsum post alios Authores scripserunt Hippolyt. Riminaldus in consil. 158. num. 4. & 24. lib. 2. M. Antonius Peregrinus in consil. 35. num. 4. lib. 3. Mascardus de probationibus, tom. 2. conclus. 1046. Petrus Surdus in consil. 414. num. 56. & 64. lib. 3. & decisione 54. num. 6. & num. 16. Iacobus Menochius lib. 4. Praesumptione 67. num. 17. Petr. Anton. de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 60. & 143. & Molinae traditioni, in eisdem, in quibus versamur terminis, conuenit Hadrianus Gilmanus decisione 6. numero 156. Rursus & quinto loco, eandem partem vrgenter confirmat, certis iuris esse, quoe, quod praecedentia declarant, siue determinat sequentia, & e conuerso; per text. in. l. finali, §. cui dulcia, ff. de vnio, tritico, & oleo legato, l. Titiae, §. Titia, & l. vltima, ff. de verbor obligat. Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libr. 6. titul. 13. num. 3. & 4. & lib. 2. har. quotidianar. controuer. iuris, cap. 4. num. 10. notaui, & cap. 26. eiusdem libri, num. 15. latius comprobaui, & dixi, quod in Maioratibus, fideicommissis, & vltimis voluntatibus, sicut praecedentia declarant sequentia; sic e conuerso dubia defuncti voluntas quae[sect. 57] praecessit, declaratur, & coniecturatur ex subsequenti, quae clara, & aperta sit, & retuli Tiraquellum, Socinum iuniorem, Parisium, Mieres, Menochium, Maniticam, Pedrocham, & Ioannem Gutierrez. Dixi etiam numero 16. ex eisdem Authoribus, quod[sect. 58] voluntas testatoris obscura, ex aliis in testamento expressis declaratur. Et numero 11. dicti cap. 4. quod[sect. 59] vna pars testamenti aliam declarat, & inde si verbum aliquod dubium sit, aut obscurum, eo modo intelligi debet, secundum quem reperitur in alia parte testamenti, l. qui filiabus, l. si seruus plurium, §. vltumo ff. de legatis primo, l. quaesitum, §. Papinianus quoque, ff. de fundo instructo, cum aliis adductis per Manticam, Simonem de Praetus; Pet. Surdum, Ludou. Casanate, & alios innumeros referendos alio cap. infra: vide etiam Ludouicum Casanate in consil. 47. n. 60. & 61. & num. 62. vbi multum ad propositum in[sect. 60]quit, quod quando in vna parte terstamenti apparet, quomodo testator verbum aliquod acceperit, eodem modo censeri debet acceptum in alia parte: Idque post Bartol. Ripam, Fulgosium, Gabrielem, & Gozadinum, tradit Alexander Rauden sis in consilio 35. numero 63. lib. 1. Qui addit numero 83. quod haec coniectura fortior redditur ex symbolitate clausularum, quae sub eisdem verbis scriptae sunt; nam cum in habentibus symbolum facilis sit transitus, sicut vna intelligitur, & ab ipsomet disponente accipitur; ita quoque alia similiter intelligi, & accipi debet. Et refert C sanate dicto consilio 47. numero 64. & numero 33. & tribus sequentibus, ibidem exorant nonnullis, & inquit, quod vo[sect. 61]luntas testatoris ambigua, ex vicinis scripturis, hoc est, ex his quae praecedunt, & quae sequuntur, declarari debet, & sententia illa est reiicienda, quae non constat cum superioribus, & inferioribus sententiis; nam ex praecedentibus, & subsequentibus intelliguntur quae sunt in medio posita; & ideo verba quocumque modo dubia, ex vicinis scripturis declarationem recipere, post Manticam, Praetis, & alios, notauit ipse Casanate ibi, & in consilio 17. num. 25. & 26. & in consilio 52. numero 21. vbi inquit, quod declaratio verbi dubij desumitur secundum quod constat, testatorem verbum simile accepisse in alia parte; quod idem notarunt Albanus, Ruinus, Corneus, Craueta, & Sfortia, ibi relati, Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. ex numero 130. qui ex sententia Burg. de Paz genitoris sui, & Ludouici Molinae, quem refert, hoc praecipue obseruandum esse censet in scriptura Maioratus ambigua circa modum succendendi, vt ex prioribus, & posterioribus, siue subsequentibus veniat declaranda, & interpretanda. Vincentius Carocius decisione 113. num. 12. Sed sic quod in casu praesenti, & eadem dispositione, ac testamento, quo testator noster clausulam in initio propositam adiecit, similiter accepit, atque intellexit verbum metipsum, sucediendo de varon en varon, & per illud, inductum perpetuum Maioratum in futurum, ac induci velle denotauit: Ergo necessario idem dicendum erit in clausula, vbi verbum id adiectum inuenitur. Quod ad oculum demonstrabitur, si animaduertamus ad clausulam immediate praecedentem ipsius testamenti (in eodem namque testamento alter Maioratus institutus fuit, & clausula ipsa adiecta) : in clausula autem immediate praecedenti, vbi ipsemet tetator Martinus de Fuentes Maioratum praecipuum, & maiorem in fauorem alterius Martini de Fuentes filij Didaci de Fuentes, ex loco de Castulleja de Talbara, y de sus heredamientos, tributos, y otros derechos, y bienes instituit: ad denotandam perpetuam successionis causam, & maioratum perpetuum in futurum, non aliis equidem verbis vsus est, quam eisdem, quibus in dicta clausula nostra vtitur; ita enim in ipsa, quae (vt dixi) immediata est nostrae clausulae, inquit: E mando a Martin de Fuentes mi sobrino, hijo del dicho Diego de Fuentes, toda la parte que yo be, y tengo en el dicho lugar de Castille ja de Talbara, y sus terminos, e vassallos, e jurisdicion, e iusticia, &c. sugun de la forma, e manera que yo lo be tenido, e posseydo, e tengo, e posseo, por el gran deudo y amor que con el be. E mando, que si el dicho Martin de Fuentes mi sobrino fallesciere desta presente vida, sin dexar hijo legitimo heredero, procreado de legitimo matrimonio, que aya todo lo sobredicho otra su hermano del dicho Martin de Fuentes, varon, el que viniere empos del dicho Martin de Fuentes, que sea el mayor de sus hijos del dicho Diego de Fuentes: y esto que lo aya para si, como cosa suya propria; saluo que lo non pueda vendor, nin empenar, nin donar, nin trocar, nin cambiar, nin en ninguna manera enagenar; saluo, que sea, e suceda de varon en varon. Conclusa ergo ad hunc modum clausula ista Maioratus principalis, statim immediate subsequitur clausula in initio huius cap. relata, quae est fundatio dicti secundi Maioratus, facta in fauorem alterius Martini de Fuentes filij Didaci de Fuentes (vnus enim & alter Martinus nuncupabatur) ac in effectu cum clausulae dictae in substantia conueniant omnino, ad denotandam perpetuam successionis causam, in vna & altera clausula tastator vtitur verbis illis, sucediendo de varon en varon, quae est valde vrgens, & concludens coniectura (vt vides) atque eadem vtuntur in hac fideicommissaria (qua versamur) materia, Corneus in consilio 83. num. 1. libro 3. Hartman. Pistor. libro primo quaestione 7. numero 9. & sequent. Hadrianus Gilmanus libro primo rerum iudicatarum Germaniae, decisione 6. numero 155. dicens,[sect. 62] quod ex gestis prioribus praesumitur circa postea gesta, l. quaedam mulier, ff. de rei vendicat. cap. scribam de praesumptionib. capit. si quis Diaconus, versic, cum vero, 50. distinctione. Et quod etiam id procedit in[sect. 63] gestis extra testamentum, inquit ipse Gilmanus numero 156. post Bartol. Afflictis, Manticam, Castrensem, & Simonem de praetis, & citat tex. in l. in his quae, ff. de condition. & demonstrat. & num. 164. Quod[sect. 64] dispositio omnis posterior intelligenda est cum exceptione praecedentis, l. qui filiae qui patrem, ff. de vulg. & pup. substitut. l. non adea, ff. de condit. & demonstr. Sexto deinde comprobatur ipsamet pars ex qua[sect. 65]litate bonorum, quae in dicta clausula, & secunda ista dispositione, de qua nunc agitur, continebantur; ex ipsa namque Maioratus perpetuus inducitur, & institutus censetur, & quod testator voluerit, ea bona perpetuo in sua familia permanere; iuxta Glossam communiter receptam, in l. quoties, C. de fideicommissis, vbi loquitur de turri, quae consueuerat esse tutela, & defensio familiae: sequuntur ibi Cinus, & Baldus numero 8. Castrensis numero. 4. vbi dicit, quod qualitas rei arguit affectionem testatoris. Corneus numero 6. vbi alios citat, dicens, prohibitionem censeri factam, ne res exeat de familia, ob talem rei qualitatem, Iason versic. Primo, quando fit contemplatione rei. Alexander in l. filiusfamilias, §. diui. ff. de legatis primo, in principio, vbi Ferdinand. numero 59. dicit communem, Socinus iunior num. 16. & Ripa num. 4. Rubcus in consil. 53. num. 3. vbi loquitur de domo. Rolandus, qui similiter de domo verba facit in consil. 23. ex num. 24. lib. 4. Baldus, Barbat. Decius, Corsetus, Lecirier, Tiraquellus, Modern. Paris. Peralta, & Molina, quos refert Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quaest. 2. numero 98. qui loquitur, quando res ipsae fuerunt maiorum, vel si ad eas affectio habebatur per testatorem, vt in casu praesenti, quo testator dictus reliquit bona praefata, videlicet, las casas principales de su morada, con otras acessorias, y vn donadio de tierras con sus prados. Et id ipsum ita pariter adnotarunt Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. titulo 12. numero 7. Simon de Praetis de interpretat. vltimarrum voluntatum, libro tertio, solutione decima, numero tertio, folio 282. Marc. Anton. Eugenius in consilio 81. numero 45. & 46. Paleza Mieres de maioratu, tertia parte, quaestione quinta numero nono, & numero 21. Petr. Anton. de Petra de fideicommissis, quaestione prima, numero 85. & seq. Petrus Surd, in consilio 67. numero 11. libro primo, & decisione 125. numero tertio, quarto, & quinto. Iacobus Menochius libro quarto, praesumptione 68. numero querto. vbi quod fideicommissum simplex censetur inductum, quando testator reliquit bona illustria, & digna, quae conseruentur in agnatione, & familia perpetuo: & praesumptione 69. numero 18. vbi idem repetit, Blasius Flores Diaz de Mena variarum libro primo, quaestione 18. numero 41. vbi dicit, quod Maioratus perpetuus institutus censetur, etsi de Maioratu mentio non fiat, si res grauata, erat maiorum, vt puta domus principalis antiqua, aut sola, vel talis, ad quam affectio habebatur verisimiliter, & num. 37. ipse Author inquit, quod Maioratus inducitur, & institutus censetur, si ex verbis tavtatoris constet, velle conseruare[sect. 66] familiam, vel agnationem, quomodocunque constet, etiam ex verbis enunciatiuis, & citat alios ita tenentes; & quando constare potest ex verbis, tractum temporis, aut perpetuitatem donotantibus; ego quoque post alios multos libro secundo capit. 22. ex numero 39. & numero 77. 94. & 97. scriptum reliqui. Septimo & vltimo pro hac parte vrgere videtur obseruatio illa Gregorij Lopezij in leg. 2. titulo 15. partita 2. in glossa 1. in fine, & verbo, el mas propinquo,[sect. 67] in principio, dicentis, quod si pater filium instituat, & disponat, quod si ipse & eius descendentes decesserint sine filiis, bona veniant in filium secundam. censetur eo ipso factus Maioratus: & inquit, quod ex quo filij filiorum sunt grauati, videntur vocati & honorati. Et quamuis Gregorij sententia Azeuedo displicuerit in consilio 18. numero 39. vel ex eo, quod filij filiorum non debeant videri vocati, ex decisione illa Glossae vulgatae in l. Lucius, ff. de haered. instituend. quod leue fundamentum est, atque ex his diluitur, quae supra notauimus, vel quod Gregorius loquatur inter descendentes, ipse autem eo loci versetur inter transuersales: vere tamen si cum ea vocatione aliae coniecturae concurrant simul, negari equidem nullo pacto potest, quin Gregorij adnotatio de iure procedat, nec in eo vis fieri possit, quod inter descendentes, vel inter transue rsales versemur, cum ex praesumpta voluntate, & eadem militante ratione differentia non sit, vt statim dicetur; cum etiam ex coniecturis facile inter eosdem idem ius statuatur, & a dicta doctrina Glossae recedatur, vt supra vidimus: Ita sane iuridice Senatus noster Regius Hispalensis, cum pro hac secunda parte rem ipsam definierit, superiora omnia fundamenta & hactenus ponderatas doctrinas aequaliter accepit inter transuersales, aut in vocationibu ipsorum, ac inter descendentes, vel cum in vocationibus descendentium versamur, prout aequaliter accipiunt, nec vllam differentiam constituunt relati supra, numero 29. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, libro primo, capite 4. numero 37. & seq. Burgos, de Paz iunior ciuilium, quaestione 2. numero 83. Mieres 3. pate, quaestione 5. numero 20. in versicul. sed est considerandum. Menochius, qui nunquam in proposito distinguit, nec differentiam aliquam constituit, libro 4. dicta praesumptione 68. & 69. Hadrianus Gilmanus dicta decisione 6. fere per totam, libro primo. Petrus Surdus dicto consilio 241. lib. 2. idque maxime procedit, quando his transuersalibus primo loco relinquitur fideicommissum, vel primo loco vocantur ad Maioratum, vt in praesenti contingit, ex eisdem Authoribus, & Molina libro primo, capite 5. & 6. Fachineo libro quarto, controuersiarum iuris, capite 49. in fine, per text. in l. cum ita, §. in fideicommisso, & l. peto, §. fratre, ff. de legatis secundo. Superest nunc vt fundamentis & rationibus contrariae partis suo ordine respondeamus: Et quidem quamuis ipsa vrgere tunc viderentur in contrarium, vere nec vrgent, nec obstant. Nam ad primum, quod bona in dubio praesumantur libera & alienabilia, non[sect. 68] Maioratui subiecta, vel inalienabilia, facili negotio respondetur, fatendo regulariter id procedere, caeterum ab ea coniectura, & praesumptione recedi saepissime, ac recedi debere, quando aliae in contrarium extant coniecturae, & praesumptiones, ex quibus deducitur, testatorem voluisse fideicommissum simplex inducere, siue perpetuum Maioratum inter omnes de familia instituere, modo coniecturae ipsae probabiles, & necessariae, ac concludentas sint, prout Interpretes nostri requirunt, & supra notaui. Et ita in terminis praefatum doctrinam generalem, quod bona in dubio praesumantur libera, declarauit Iacobus Menochius libro 4. dicta praesumptione 67. numero 2. in versic. recedimus, qui eius limitationis, ac declarationis recensuit conuenientes Authores omnino; Baldum, inquam, Castrensem, Alexand. Salicet. Decium, Curtium seniorem, Gratum, Curtium iuniorem, Parisium, Socinum iuniorem, Corrasium, Crauetam, Paulum Leonium, Albanum, Buratum, Alciatum, Peraltam, Molinam, Mieres, & Padillam, & concludit in hunc modum: Quemadmodum, ergo ad demonstrandum, testatoram induxisse[sect. 69] fideicommissum, sufficiunt coniecturae; sic & ad ostendendum ipsam primogenituram. Et in eodem placito fuerunt Authores fere omnes, supra relati, qui fideicommissa, & Maioratus ex coniecturis solis induci probarunt; ex ipsius namque recedi ab ea regula, quod bona in dubio libera praesumantur, & alienabilia, non inalienabilia, dixerunt expressim, prout expressim asseuerauit Burgos iunior ciuilium, quaest. 2. ex num. 68. cum multis seqq. quamuis num. 7. eodem arguendi genera vsus esset pro ratione dubitandi: Blasius etiam Flores Diaz de Mena dicta quaestion. 18. variarum, ex num. 32. cum seq, & conuenit Hippolytus Riminaldas in consilio 643. ex numero 44. & in consilio 651. ex numero 16. cum seq. libro 6. Hadrianus Giamanus rerum iudicatarum Germaniae lib. 1. decis. 6. num. 7. & 14. & num. 20. & 22. & 23. Petrus Surdus in cons. 241. lib. 2. Cum ergo in casu praesenti tot extent, adeoque concludentes coniecturae ad ostendendum enixam testatoris voluntatem, & quod perpetuum instituere volueit Maioratum; de iure debemus ab regula recedere, & contrariam amplecti ex probabilibus, necessariis, & concludentibus coniecturis. Non obstat secundum argumentum, fideicommissum regulariter odiosum esse, & onus continere, & stricte interpretandum, & in dubio non praesumi, sed potius contra ipsum pronuntiandum, & iudicandum, vt ibi relati dixerunt, & vltra commemoratos ibidem, Ludouicus Casanare in consilio 4. numero 37. & sequent. & numero 154. & in consilio. 45. ex numero 108. cum sequent. & in consilio 56. numero 30. & in consilio 57. ex numero 45. cum sequent. Hadrianus Gilmanus decisione 6. numero 84. 88. & 89. Nam respondendeur in primis, in casu proposito dici non posse; quod versemur in dubio, fideicommissumve inducatur in dubio, cum imo potius ex verbis dictae clausulae saepe repetitis, atque omnibus coniecturis supra ponderatis, manifeste constare videatur, quod testator perpetuum Maioratum instituere voluerit, vt latius notatum est supra. Deinde & secundo respondetur, non adeo certum, aut absolute verum esse, quod fideicommissa adiosa dici debeant, cum esse fauorabilia scripserint quamplurimi, (vt ex statim referendis constabit, si ipsa originaliter praelegantur) aut salutem aliquando fauorabilia magis, quam odiosa iudicauerint, vt iidem obseruant, atque vnanimiter statuunt, fideicommissa quae pro conseruatione bonorum in[sect. 70] agnatione, vel in cognatione, & vel in familia fiunt, fauorabilia existimari, & pro ipsis conseruandis fauorabiles interpretationes, atque etiam extensiuas admitti, vt cum aliis quamplurimis obseruarunt Ferdinand. Vazquez de Menchaca de successionum creation. libro 3. §. 26. numero 118. Franciscus Beccius in consilio 131. numero 46. & in consilio 177. numero 13. libro 2. Hippolyt. Riminaldus in consil. 279. ex numero primo, & num. 43. & 50. lib. 3. & in consil. 371. lib. & in cons. 645. ex num. 42. libro 6. & in cons. 739. ex num. 53. lib. 7. Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quaest. 2. ex num. 36. & num. 104. & seq. Burgos de Paz in consilio 45. ex num. 5. & seq. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, libro primo, cap. 18. ex num. 2. Petr. Anton. de Petra de fideicommissis, quaest. 5. ex num. 2. cum seq. Marc. Anton. Peregrinus in consilio 65. numero 8. libro 2. Petrus Surdus in consilio 96. ex num. 38. libro primo, & in consilio 241. ex numero 36. libro 2. & in consilio 554. ex numero 21. & in consilio 559. numero 12. lib. 4. Ludouicus Casanate in cons. 4. num. 40. & in consil. 45. num 111. Bonifacius Rogerius in consil. 33. columna finali. Franciscus Bursatus in consil. 64. numero 3. libro primo. Ioannes Cephalus in consil. 137. ex num. 40. libro 2. Alexander Trentaciquius variarum resolut. libro primo, titulo de statutis, resolutione prima, numero 2. Antonius Faber in libros nouem C. lib. 6. titulo 20. definitione 4. numero 6. pag. 174. & titulo 23. definitione 17. numero 8. pagina 201. Hadrianus Gilmanus libro primo rerum iudicatarum Germaniae decisione 6. num. 90. & vide omnino decisione 7. num. 39. in versiculo, Vltimo non magnam, folio 126. vbi singularia & notanda verba profert in proposito. Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 67.[sect. 71] ex n. 19. cum seq. vsque in finem praesumpt. qui inquit, quod in ea disceptatione, quae grauis esse solet inter nostros Scribentes, an fideicommissum sit fauorabile, vel odiosum, ipse omissa aliorum explanatione, qui frustra multas membranas occupant, sic duos casus distinguere. Primus est, cum manifeste constat, testatotem voluisse ceris in casibus, & certas ob personas fideicommissum constituere: & hoc casu fideicommissum iudicari debet fauorabile; nam agitur de conseruanda ipsius testatoris voluntate, quae cum pro lege habenda sit, obseruari omnino debet. Et haec sententia tunc maxime procedit, quando fideicommissum ipsum relictum est ex causa fauorabili, vt illa est, quod agnatio, & familia conseruetur; nam & familias conseruari, publice interest, vt haec omnia latius comprobat dicto num. 19. vsque ad n. 26. Secundus casus est, quando sum in dubio, a scilicet testator reliquerit fideicommissum; hoc sane casu dicimus, fideicommissum non praesumi, cum sit onus & grauamen, & consequenter odiosum, vt ibidem probat dicto num. 26. qui, vt vides, in primo casu ex sententia communi conuenit his, quae defendimus, & superius dicta fuere: In secundo autem casu nullo modo contradicit eisdem supra adductis; siquidem loquitur, quando in dubio sumus omnino, nec saltem ex coniecturis apparet, an fideicommissum reliquerit testator, necne: Secus autem vbi fideicommissum apparet relictum, sed dubitur, an perpetuum sit, necne, ex ipsimet Authoribus supra relatis, & nunc referendis, atque eodem Menochio lib. 4. dicta praesumptione 68. & 69. vbi ex coniecturis solis fideicommissa admisit multis in casibus, vt supra vidimus. Rursus & tertio respondetur, nos versari in His[sect. 72]panorum primogeniis & Maioratibus, qui fauorabiles sunt, atque propter bonum publicum introducti, & multis rationibus, iustisque de causis in vtroque foro sustinentur, cum de familiarum conseruatione, & propagatione in eis agatur (quas conseruari publice interest, vt nunc dicebam) ideoque non sunt restringendi, sicut fideicommissa, sed potius ampliandi, vt ex pluribus probauit Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 28. in versic. similiter, & cap. 18. per totum, & lib. 2. cap. 1. per totum. Roias in epitome successionum, cap. 3. num. 20. 24. &43. Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. num. 36. & numero 104. cum seq. Hieronymus de Caeuallos practicar. commun. contra communes, quaest. 674. ex num. 11. cum seq. quos retuli dumtaxat lib. 2. cap. 22. num. 84. & vltra ipso, Mieres de maioratu, in initio primae partis, num. 2. & quaest. 3. per totam, eiusdem primae partis. Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 2. cap. 14. per totum, Caeuallos quaest. 725. num. 34. Pater Molina to. 3. de iustiti & iure, disput. 58. per totam, & disputatione 576. num. 11. &12. Blasius Florez Diaz de Mena variarum lib. 1. quaest. 18. num. 23. 24. &25. qui Aluaradum, Salazar, Caldas, & alios citat. Petus Surdus in consil. 241. num. 41. lib. 2. vbi dixit expressim, cum in Maioratu Hispaniae versaretur, quod Maioratus non est odiosus, sed fauorabilis, & citat Titaquellum, Couarr. & Menchacam. Et num. 14. dixit, Maioratus institui, vt bona conseruentur in[sect. 73]diuisa ad familiae decorem, & eosdem citat Authores ita tenentes, & latius comprobant nunc citati. Ad alterum vero, quo fideicommissum allegans,[sect. 74] siue se vocatum, aut in dispositione comprehensum dicens, id probare tenetur, & quod semper ei dici potest, quod dispositio de ipso non loquitur, ex hactenus dictis satis apparet solutio; vtpote cum dictus D. Ildephonsus Tello de Guzman satis ostendat se in dispositione praedicta contineri, & velut expressim vocari. aut in scriptura comprehendi; ex quo concludentibus adeo, atque vrgentibus coniecturis contenditur, testtorem Maioratum perpetuum instituere voluisse, & verba illa, succediendo de varon en varon, ita indefinite & generaliter prolata fuerint, vt omnes, & quoscumque masculos in futurum comprehendant, vt supra probaui: & sic obtinere, nec procedere non potest axioma illud peruulgatum, quod semper dici possit. De te non loquitur scriptura, vt ex eisdem Authoribus constat, quos dicto secundo fundamento adduxi, atque ex Menochio lib. 4. dicta praesumptione 67. num. 18. & seq. Hippolyto Riminaldo in consil. 645. ex num. 44. cum seq. lib. 6. nam cum antea arguendo, num. 40. dixisset, Substitutus non es hoc casu, aut de te non loquitur scriptura; ergo admittendus non es; irrefragabile esse argumentum: statim dicto num. 44. argumentum id ex contrariis cessare, probauit iuridice: & repetit in consilio 651. num. 16. & seq. eodem lib. 6. dicens, quod argumentum illud, quod fideicommissum potius remoueatur, quam inducatur, & quod substitutio locum non habeat, vbi scriptura non loquitur; non habere locum, si aliter de mente, aut voluntate testatoris praesumpta constet ex coiecturis & praesumptionibus. Non obstat tertium argumentum; nam etsi testator[sect. 75] Maioratus verbum non expresserit in sua dispositione, siue se Maioratum instituere, non dixerit expressim; ex quo tamen vocationes ad modum relatum fecit, & verba illa sucediendo de varon en varon adiecit, atque vrgentes adeo, & concludentes instituti Maioratus coniecturae extant; perinde haberi debet, ac si Maioratum se facere, specifice professus fuisset: idcirco Maioratus verbum in dicta clausula, ac dispositione omissum, suppleri ex aliis verbis in dispositione expressis, ex quibus de voluntate testetoris apparet aperte, & Maioratus perpetuus induci debet in Hispania, Vicut in aliis Regnis, & de iure communi inducitur fideicommissum perpetuum; atque ex ipsis videtur quodammodo id expressum, nec omnino[sect. 76] omissum; cum expressum dici soleat frequenter & idem quod expressum operati, atque euidentum voluntatem inducere, quod ex coniecturis, siue praesumptionibus & ex vi verborum colligitur, l. licet Imperator, vbi Glossa, & Doctores omnes communiter, ff. de legatis primo. Decius, Socinus, Parisius, Molina, Praetis, Mieres, Mantica, Thesaurus, & Hondedeus, quos retuli, & ita notaui lib. 2. harum controuers. iuris, cap. 22. num. 71. & vltra relatos ibi late Menochius lib. 1. praesumpt. 45. Caesar Barzius decisione Bononiae 121. ex nu. 5. vsque ad num. 15. Hippolyt. Riminaldus in consil. 21. num. 68. lib. 1. Fuluius Pacianus in consil. 9. num. 25. Ludouic. Casanate in consil. 60. ex num. 5. vsque ad num. 16. & n. 27. expressum etiam dicitur, quod ex praeceden[sect. 77]tibus, siue ex sequentibus verbis, errore, aut obliuione disponentis apparet fuisse omissum, l. prima, versic. sin autem, ff. de haeredibus instit. l. cum pater, §. cum imperfecta, ff. de legatis secundo. Castrensis, & post alios Tiraquellus, & Mieres, & Praetis, quos retuli; & ita quoque adnotaui eodem libro 2. capit. 4. num. 74. prout omissum ita fuisse in casu praesenti dici debet praecise, vel ex eo etiam, quod dispositio fieret ab homine no iuris perito, & in antiqua adeo dispositione versemur; id tamen tastatorem clare voluisse, ex quo caetera supra ponderata expres[sect. 78]sit, quae euidentum videntur inducere Maioratus perpetui instituendi voluntatem, ac etiam faciunt cessare vulgatam illam argumentationem de non expressis, aut omissis a testatore, vel quod ex proposito videatur omissum id, quod facile posset exprimi, & non fuit expressum: vt pote, cum ea omnia, & regula dictae l. vnicae, §. sin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, cessent omnino, nec obtinere possint, quando adest coniecturata mens testatoris, quod testator ita disponere voluerit, sicut infra hoc eodem lib. & tractatu, cap. 14. latius comprobabitur, atque ex Curtio senior. Ruino, Parisio, Grato, Socino, Gozadino, Praetis, Menochio, Mantica, & aliis multis obseruauit Ludouicus Casanate in cons. 47. ex n. 45. vsque ad n. 52. maxime num. 50. & 51. cum etiam ex eisdem rationibus, & altera arguendi ratio cesset omnino, videlicet testatorem aliquid velle non sufficere, nisi etiam disposuerit, prout infra c. 11. latius comprobabitur; nam in praesenti casu non modo voluisse, sed & disposuisse dici debet ex praefatis omnibus coniecturis adeo vrgentibus. Et voluntas quae non transiit in dispositio[sect. 79]nem, attenditur, ac si expressa fuisset, si ex coniecturis legitimis, aut aliquo verbo etiam generali & improprio deduci possit, prout infra hoc eodem libro, dicto cap. 11. plenius comprobatur. Et in terminis post Bald. Decium, Castrensem, Socinum, Fortunium, & Tiraquellum tradit Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 28. Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quaest. 2. num. 91. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 69. num. 10. & 11. libro 1. Ex eisdem quoque obseruationibus cessat simili[sect. 80]ter & alterum obiectum de Maioratu non inducendo ex sola oneris pij impositione; nam cum ipsimet Authores ibi relati, vnanimiter agnouerint, quod si praeter onus anniuersarij, aliae adsint coniecturae, Maioratus perpetui institutio induci debeat, & latius probauerit Blasius Flores Diaz de Mena variarum c. 18. imo & absque coniecturis id tenuerit D. Felicianus de Solis, eodem loco commemóratus, quem D. Perez de Lara improbauit ex communiori Interpretum placito, vt ibidem apparet; sequitur plane idem iuris esse necessario in casu praesenti, in quo vltra prohibitionem alienationis, & vocationes, atque substitutiones ad modum dictum confectas, aliae adsint, & adeo vrgentes, atque necessariae coniecturae, vt ex hactenus adnotatis deducitur. Non obstat quartum fundamentum deductum ex[sect. 81] illis duobus locis Alphonsi Azeuedi, nouiter ponderatis; nam etsi primum fortiter astringere in proposito casu negari non valeat, atque eiusdem adnotationes in se verissimas, & regulariter procedere; Responderi tamen vere & congruenter potest, quod licet ex sola quorundam vocatione, & alienationis prohibitione, etiam perpetuo facta, Maioratus perpetuus non inducatur, vbi Maioratus, aut vinculi mentio omissa omnino fuit, nec se facere Maioratum testator professus est: ab ea tamen resolutione & doctrina recedendum plerumque, & Maioratum induci perpetuum, necessario dicendum esse, vbi non modo quorundam vocatio restrictiue facta fuerit, & alienationis prohibitio adiecta, sed etiam verbum aliud appositum sit, quod in futurum, ac perpetuo omnium de familia vocationem, & Maioratus instituti praesumptionem vrgentem inducat, quale est illud clausulae toties repetitae, succediendo de varon en varon; cum etiam vltra vocationes, & substitutiones, caeteraque alia numeris praecedentibus, ita fortiter ponderata, concludentes adeo, atque necessariae primogenij instituendi coniecturae adfuerint; tunc namque verbum illud, aut eiusmodi perpetuam vocationem omnium masculorum, de masculo in masculum continens, & inducens, defectum verbi Maioratus non expressi, aut mentionis eius non factae supplere valebit; maxime quando cum ipso praesumpta adest, & verisimilis testatoris voluntas, quod ipse Maioratum perpetuum efficere voluerit, nec in simplicis fideicommissi terminis remanserit. Et neque Ludouici Molinae, neque Azeuedi, & aliorum authoritates refragari videntur; nam etsi ipsi Maioratus mentionem, aut expressionem requirant; ex aliis tamen circumstantiis, & vrgentibus coniecturis, atque ex praesumpta testatoris voluntate, quae ita suadeat; suppleri posse defectum illum, non negant, nec eo casu loquuntur, quo ea omnia simul concurrunt, quae in casu praesenti concurrere, superius adnotauimus: Imo Molina ipse, ex solis coniecturis absque mentione Maioratus, vel eo, quod testator Maioratum se instituere professus non sit, induci posse perpetuum Maioratum, non vno tantum, sed multis casibus asseuerauit, vt videre licet lib. 1. dicto cap. 5. per totum: vbi maiori ex parte in omnibus coniecturis ibi congestis, Maioratus verbum adiectum non est; & tamen ex rerum circumstantiis, atque necessariis & concludentibus coniecturis, Maioratus inductionem perpetuam admisit in omnibus illis casibus, in quibus de iure communi perpetuum & simplex fideicommissum induci probarunt: & sic absque expressione, aut mentione verbi Maioratus, quemadmodum & de iure communi, absque eo quod fideicommissi perpetui inducendi expressio facta esset. Et in eodem placito fuerunt Authores omnes numeris praecedentibus aggregati, qui Maioratus institutionem ex solis coniecturis admittunt, ac cum infinitis Blasius Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. dicto cap. 18. per totum. Quocirca in casu illo sibi consulto, an bene & iu[sect. 82]ridice, an potius praepostere, & contra testatoris voluntatem manifestam in ea dispositione, super qua confecit dictum consil. 18. ipse Azeuedius loquatur, & responsum praebuerit, alij diiudicauerint: vtpote cum eodem in casu tot vocationes & substitutiones successiue factae fuerint, ac primum ipsa Catharina, postmodum filius, aut filia maior eius: & in defectum filiorum ipsius, alter frater testantis, nomine Ioannes, & filius aut filia maior ipsius, & in defectum eorum consanguinei proximiores vocati sint successiue, & bonorum eorundem alienationis prohibitio impersonaliter, & bis facta. Et sic plura concurrebant simul, quae instituendi Maioratum perpetuum, velut euidentem voluntatem inducunt, ac defectum, siue mentionem Maioratus supplent omnino: videlicet tot illae vocationes, & filij aut filiae ad Maioratum vocatorum substitutiones illae duae, prohibitio alienationis ad personam nullam restricta, sed impersonaliter & bis facta indistincte, vt nunc dicebam, verba insuper illa, sucessinamente suceda la dicha hazienda en el dendo mas propinquo, que ouiere de mi padre, o de mi madre. Quae equidem verba perpetuam successionis causam, & tractum successiuum in perpetuum, adeo clare indicant, vt de sententia praefati Authoris in proposito casu merito dubitem, ex quo illa omnia simul concurrunt, & voluntas etiam quae in dispositionem non transiit expressim, siue quae Maioratus verbum non continet expressim, attendi debeat omnino, si ex aliis, atque ex verbo quolibet etiam generali, & improprio possit deduci, vt supra dixi num. 78. & Molinam retuli, lib. 1. cap. 4. num. 28. ex cuius placitis ibid. num. 19. 21. 24. & seq. Ex placitis etiam, & communibus resolutionibus, cap. 5. eiusdem libri primi. Ex his etiam, quae superius notaui, vsque adeo subuertuntur fundamenta omnia Azeuedi, atque eisdem responsum praebetur, vt stare nullo modo posse videantur: ex his quoque quae adnotatuit Pelaez a Mieres de maioratu, 3. part. dicta quaest. 5. num. 20. Petrus Surdus, dicto consil. 241. num. 24. & 34. & seq. lib. 2. Blasius Flores Diaz de Mena dicta quaest. 18. ex num. 36. & num. 41. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 36. Ex cuius verbis eo loci diluuntur omnino fundamenta omnia Azeuedi, dict. consil. 18. vt statim num. 83. aduertam. Subuertuntur denique ex aliis verbis dispositionis eiusdem, quas Azeuedus ipse retulit, ibi: Y con el mismo granamen lo aya y herede el hijo mayor, o hija que ouiere, que tenga el apellido de Collazos. Ex his namque verbis tesator ea bona Maioratui subiicere censetur, etsi id aliter non expresserit, atque propriae domus, ac familiae memoriam conseruare: sicuti resoluit Molina lib. 2. cap. 14. num. 6. 7. & 8. Latius explicat lib. 1. capit. 5. num. 34. dicens: Quod quando alienationis prohibitio, & aliquae primogenitorum vocationes, vel alia Maioratus vestigia concurrunt, id indubitatum credit, & maioratus perpetuo instituti inductionem admittit, quamuis ex sola nominis seu armorum delationis conditione dubitet, quando bona simpliciter relinquuntur alicui, & eiusmodi grauamen apponitur, & Molinam sequitur Aluaradus con iecturata mente defuncti, lib. 2. §. 1. num. 22. Mieres de maioratu, parte 2. quaest. 4. illatione 8. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 270. Alexand. Raudensis in appendice, 1. Parte, ex num. 69. cum seq. Pater Molina tom. 3. de iustitia & iure, disp. 15. Marcabrunus in consil. 36. per totum. Non obstat quantum fundamentum, quatenus eo contendebatur, prohibitionem alienationis vltra personas nominatas non extendi: Respondetur namque id non procedere in casu praesenti, ex praesumpta illa testatoris voluntate adeo clare deducta, ex tot etiam, saepe que repetitis concludentibus illis coniecturis; alienationis siquidem prohibitio, quando con[sect. 83]stat de voluntate testatoris, non modo expressa, sed etiam ex legitimis coniecturis deducta, extra personas nominatas & in infinitum extenditur, & realis efficitur, tametsi personalis videatur: Idque maxime in Hispanorum primogeniis, & quando praesumpta mens suadet, testatorem Maioratum instituere voluisse: sicuti ex aliis multis Authoribus obseruarunt Didac. Coaurr. variar. lib. 1. cap. 4. num. 4. Ludouicus Molina de Hispanor. primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 29. & num. 30. per totum: & num. 36. vbi dicit, vnum verbum multum ad propositum, videlicet argumentum illud, quod prohibitio alienationis, vel consideratio agnationis personas nominatas egredi, aut non nominatas comprehendere non debeat: non procedere, quoties in dispositione inuenitur aliquis terminus comprehensiuus totius agnationis, vel familiae: tunc namque agnationis, vel conseruationis familiae consideratio, non solum personas nominatas, sed etiam totam agnationem, vel cognationem, seu familiam comprehendit. Id quod in praesenti adest, & terminus comprehensiuus inuenitur ibi, succediendo de varon en varon: Burgos de Paz iunior, qui ob eandem rationem, & praesumptam voluntatem, & coniecturas concurrentes, prohibitionem in infinitum extendit, ciuilium dicta quaest. 2. num. 36. & num. 52. vsque ad num. 62. & num. 86. & num. 107. & 114. & seq. Petr. Anton. de Petra de fideicommissis, quaest. 2. ex num. 12. vsque ad num. 22. folio. 25. M. Antonius Peregrinus in consil. 23. a num. 20. lib. 2. Ruinus, Personal. Vegius, & Riminaldus, quos ego ipse recensui, & ita notaui lib. 22. c. 22. n. 47. Hadrianus Gilmanus lib. 1. rerum iudicatar. dicta decisione 6. num. 49. & seq. Petrus Surdus decisione 125. ex num. 3. vsque ad num. 8. qui dicto num. 3. multum ad propositum inquit, quod qualitas rei, nedum vestit alienandi prohibitionem nudam & inualidam, sed etiam inducit fideicommissum inter omnes de agnatione, vel de familia: & n. 4. post alios multos, hoc casu prohibitionem videri realem, extendique ad alios vltra eos, quibus fuit iniuncta: & n. 5. prohibitionem alienandi factam fauore familiae, censeri realem: & num. 6. agnationis, siue familiae conseruandae tacitam voluntatem idem operari, quod expressam: & dictis numeris omnib. ac maxime n. 8. prohibitionem alienandi nudam, non vestiri per rationem omnino tacitam a testatore, vestiri tamen ex qualitate rei, vel si ratio non sit omnino tacita, vt per Marcabrunum in consil. 85. num. 114. Hippolyt. Riminaldum in consil. 632. num. 110. & seq. lib. 6. Curtium iuniorem in consil. 43. ex num. 9. Ex quibus diluitur obstaculum illud de alienatione prohibitionis sine causa facta, ex his etiam, quae scripserunt Doctores communiter l. filius familias, §. dui, ff. de legatis primo: vbi Alexander num. 21. Ripa num. 66. Crotus num. 42. Alciatus num. 49. & Ferdinand. num. 69. Angelus in consil. 9. num. 10. volum. 6. Surdus ipse in cons. 108. num. 4. & 5. & in consil. 67. num. 23. & 25. & in consil. 96. num. 44. lib. 1. Berous familiar. quaest. 43. Beccius in cons. 24. num. 25. & in consil. 159. ex num. 13. Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. dub. 1. solut. 4. num. 13. & 14. M. Antonius Peregrinus de fideicommissis, artic. 14. ex num. 1. cum seq. Saulius in tractatu de non alienandis rebus fideicom. quaest. 34. Ludou. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 6. num. 30. & tribus seqq. vbi quod alienationis prohibitio sine causa facta, in Hispanorum primogeniis[sect. 84] valida est, impeditque rerum maioratus alienationem, Mieres 4. part. quaest. 1. num. 5. fol. 196. idque etiam si certarum personarum vocationes factae fuerint, modo de voluntate testatoris, maioratum constituere volentis appareat iuridice; ex his omnibus, quae adnotata fuere numeris praecedentibus, & a me traditis longa serie post alios multos, lib. 2. dicto cap. 22. per totum. Ex quibus concludens etiam redditur responsum ad ea, quae ex Burg. de Paz, & Azeuedo in fine dicti quinti argumenti adducebantur; ex eo etiam, quod verbum illud, sucediendo de varon en varon, collectiuum est, plures gradus & successiones in se continens, atque omnes masculos de familia comprehendens, vt supra quoque latius dixi. Non obstat sextum & vltimum argumentum, ex[sect. 85] l. 41. Tauri, deductum: Nam vltra ea, quae plena manu ad ipsius legis explicationem scripta reliquerunt Antonius Gomezius, Velazquez Auendanus, Ioannes Matienzus, Alphonusus Azeuedus, Didac. Couarr. Ludou. Molina, Pelaez a Mieres, Burgos de Paz, Ioannes Garsia & Ioannes Gutierez, quos lib. 2. dicto c. 24. n. 22. in vnum recensui, & ibi videri poterunt; Facili equidem negotio respondetur, quod licet lex ipsa 41. disposuerit, duobus illis modis probari posse, bona aliqua esse Maioratus, non tamen excludit, quin aliis modis legitimis probari valeat, bona esse Maioratus, siue Maioratum institutum legitime, nec probationum genera legem eandem coangustare; id quod latius fundauit Burgos de Paz iunior ciuilium, dicta quaest. 2. ex num. 20. vsque ad num. 27. quo loci citat Menchacam, & Molinam dicentes, quod probatio Maioratus possit fieri vltra modos expressos in dictae l. 41. Tauri. Addiderim ego, eodem in placito velut expressim fuisse Interpretes omnes illos relatos supra, qui Maioratum induci, ac probari posse coniecturis dixerunt; nam ex quo concludentes, & necessarias admittunt coniecturas, vt institutus Maioratus censeatur, enuntiant aperte vltra terminos dictae l. 41. Tauri, ex variis coniecturis probationem voluntatis admitti; sed eo magis in casu praesenti, quod non aliunde, siue non aliis modis, quam in d.l. 41. Tauri expressis sed ex ipsa potius dispositione, & scriptura, atque ex vetbis illis, sucediendo de varon en varon, & caeteris aliis supra adductis, induci Maioratum contendimus, vt plene probatum remanet. Et de his hactenus. # 10 CAPVT X. Dubiae, siue ambiguae voluntatis testatoris, aut alterius disponentis interpretatio, quemadmodum debeat iuridice fieri; & an semper in dubiis, & in ambiguo, & nunquam in claris, ad l. ille aut ille, §. cum cum in verbis, & l. non aliter, ff. de legatis tertio. Ex quarum, & l. 5. tit. 33. partita 7. decisione adnotantur, atque deducuntur nonnulla, quae ita dilucide & distincte nullus hactenus adnotauerat. Quando etiam ob mentem testatoris praesumptam, atque aliis de causis, siue ex solis coniecturis liceat in testamentis a propria verborum significatione recedere; & quae dicatur propria, & impropria significatio? Denique & Senatus Regij Hispalensis in materia vnius speciei monetae, pro alia soluendae, vel debitoris pecuniae in scutis auri, volentis in quocumque genere pecuniae creditori persoluere. Et authent. hoc nisi debitor, & l. eum a quo, C. de solut. materia; egregia, & notanda, atque vberior, quam alibi esset, definitio proponitur: & l. 2. §. item Varus, ff. de aqua pluuia arcenda, explanatur, & exornatur nonnullis. SVMMARIVM. -  1 Voluntatem testatoris dubiam, vel obscuram, siue ambiguam, ex variis causis, rerumque circunstantiis diuersis, interpretationem recipere, siue interpretatione semper iuuandam, cum necesse fuerit, & num. seq. -  2 Verborum testatoris interpretatio fit, sicut verborum legis, & argui potest de verbis legis ad verba testatoris. -  3 Verba testatoris quantumcunque sint larga, & praecisa; tamen recipiunt interpretationem iuris. -  4 Modo ea interpretatio sumatur semper, quae minus laedat verba, ac mentem testatoris, & quae verbis eiusdem, & menti magis conueniant. -  5 Modo etiam in casu dubio, & in ambiguo fiat. -  6 Interpretatio namque potissimum habet locum, cum versamur in ambiguis, non in claris, siue in certis, & expressis. Et vbi non est ambiguum, ibi non cadit interpretatio, nec est locus coniecturis. Quia verba clara non recipiunt interpretationem. -  7 Nec dici potest, aliam fuisse testatoris mentem. -  8 Credi enim debet voluntati testatoris, prout sonant verba, nec indigemus alia explicatione, quia determinata non egent determinatione. Et silent tunc Aduocatorum cauillationes. -  9 Et omittere certitudinem, atque indicia quaerere, est infirmitas intellectus. Cauillosa etenim quaelibet alia interpretatio videtur. -  10 Nec aliter a verbis testatoris recedendum, quam si manifestum sit testatorem aliud sensisse. Et ibidem l. non aliter, & l. ille, aut ille, §. cum in verbis ff. de legatis 3. exornata nonnullis, remissiue. Obseruata etiam, atque dilucide adnotata nonnulla num. seq. quae nullus Recentiorum ita distincte deduxerat. -  11 Legis non aliter, ff. de legatis tertio, decisio illa, quod non solum procedat in vltimis voluntatibus, sed etiam in legibus, constitutionibus, atque statutis; in his namque a verborum proprietate non est recedendum in dubio. -  12 Procedit etiam in contractibus. -  13 Et in priuilegiis, & rescriptis. -  14 Et in sententiis. -  15 Et generaliter in omnibus dispositionibus, etiam poenalibus & odiosis. -  16 Generaliter namque in omni materia verba accipi debent proprie, non improprie. -  17 In aliquibus tamen casibus a dicta regula, & decisione dictae l. non aliter receditur, prout hic ex sententia aliorum adnotatur. -  18 Ac tunc maxime cum subiecta materia repugnat, vel propriam interpretationem non patitur. -  19 Item vt reductio fiat ad ius commune, vel propter publicam vtilitatem. -  20 Vel quando in contrarium extat regionis communis vsus loquendi. -  21 Vel cum ratio dispositionis suadet; tunc namque verborum impropria significatio admittitur, & ab eorum proprietate receditur. -  22 Item propter mentem disponentis praesumptam. -  23 Proprium quibus modis dicatur, siue propria significatio e quibus mediis desumatur, & quae impropria dicatur? Et de varijs Camilli Gallinij post Bald. Cepol. Alciat. Gamar. Aurel. Dauid, & alios, obseruationibus in proposito. Quae per totum numerum breuiter recensentur. -  24 A verborum, siue sermonis proprietate vt recedatur, necessarium esse, quod disponentis mens expressim appareat. -  25 Nec sufficit de mente quoquo modo constare, sed manifeste, atque expresse constare, necesse est. -  26 Veluti si voluntas adeo manifeste appareat, vt interpretationem vel disputationem non recipiat. -  27 Vel quando efficax, & concludens coniectura interuenerit, quae necessario requiritur, vt a verborum proprietate recedatur. -  28 Requiritur etiam, quod coniecturae ad interpretandum huiusmodi voluntatem ex verbis testamenti desumantur. -  29 Verba testatoris etiam si sint clara & aperta; si tamen per eum cuius interest, probetur aliam fuisse mentem testatoris, quam verba sonent, talis probatio admittitur; & si congrue fiat, prodest omnino. -  30 Aduersus scriptum admitti saepe probationem in iure. -  31 Voluntas testatoris potest allegari ad detrahendum verbis, vt non tantum verba significent, & fieri potest per legitimas probationes. -  32 Potest etiam allegari ad addendum, modo verba secundum aliquam significationem propriam, vel impropriam seruire possint, aut conuenire. -  33 Secus si nec proprie, nec improprie conuenire possint voluntati, vt cap. praeced. latius est dictum. -  34 Testatoris mentem aliam fuisse, quam verba sonant, si probetur per eum, cuius interest, & probatio concludat, eiusmodi voluntas probata praeualet apparentiae verborum, & seruari debet. -  35 Senatus Regij Hispalensis decisionis cuiusdam casus proponitur. -  36 Quod tibi non nocet, & alteri prodest, faciendum est, & vide latius infr. n. 55. -  37 Creditorem compelli ad accipiendum vnum pignus pro alio aeque idoneo, ex sententia quorundam; contra, ex veriori sententia inf. n. 56. -  38 Creditor cogitur liberare fideiussorem, si alius aeque idoneus offeratur, ex sententia Decij; contra vero ex communi, & vera sententia, de qua infra, num. 56. -  39 Debitorem soluere posse in alia moneta quam promissa, probari videtur ex iuribus nonnullis, quae hoc numero expenduntur; vbi & sententia quorundam Authorum ita tenentium praecitatur. Et vide num. seq. -  40 Massam argenti, aurive qui accepit, vtrum possit pro ea pecunias soluere? -  41 Debitor ex generali consuetudine potest vnam monetam soluere pro alia; & inde in quocunque genere pecuniae soluat, liberatur, & cogitur creditor recipere aliam pecuniam Regia authoritate percusam, secundum valorem eiusdem. -  42 Et de sententia Ioannis Parladorij in eo dubio, vtrum debitor pecuniae, in quocunque genere pecuniae soluens, liberetur? -  43 Consignatio pretij ad retractum, vtrum in pecunia argentea fieri possit, si pretium venditionis fuit in moneta aurea conuentum? -  44 Debitores posse debita sua in qualibet moneta soluere, ex decisione l. 6. tit. 21. lib. 5. nouae collect. Regiae, de qua infr. num. 59. -  45 Contractus ex conuentione partium legem accipiunt. -  46 Monetae certa species quando deducta est in pactum, -  47 Debitor non potest rem vnam soluere pro alia creditori inuito. -  48 Debitor, qui tenetur soluere oleum, vinum, siue triticum, aut aliam rem, quae in pondere, numero, vel mensura consistit, non potest pro his rebus pecuniam soluere creditori inuito. -  49 Aliud pro alio solui non potest, si quantitas legatur vt species. -  50 Soluere qui promisit scuta auri in auro, non liberatur soluendo aliam monetam, -  51 Sententia, siue condemnatio non cadit super non petitis, vel deductis. -  52 Debitor vti non potest regulariter beneficio authent. hoc nisi debitor, C. de solut. nisi ob impotentiam soluendi in pecunia. Nisi etiam ea concurrant simul, quae Doctores requirunt communiter, & hic traduntur. Atque eiusdem Authenticae decisio exornatur quamplurimis, remissiue. -  53 Debitor, quando constat notorie, quod soluere potest in moneta promissa, nec potest in alia soluere, nec locus est decisioni d. authent. hoc nisi debitor. -  54 Promittens soluere in scutis auri, non potest soluere in alia specie monetae, etiam argentea, ex veriori sententia. -  55 Regula illa, Quod tibi non nocet, aut prodest, & alteri prodest, faciendum esse: & l. 2. §. item Varus, ff. de aqua pluuia arcenda, quando procedat, vel non? -  56 Creditor, quamuis ex aequitate videatur, quod teneatur recipere vnum pignus pro alio, si aeque idoneum offeratur; vere tamen, atque stricta iuris ratione non tenetur. -  57 Creditor ex veriori sententia non cogitur accipere vnum fideiussorem pro alio, etiamsi alius aeque idoneus, vel magis idoneus offeratur, prout hic explicatur. -  58 Debitorem non posse consuetudine soluendi in alia & quacunque moneta, quam promissa se tueri, nec creditorem auri, cogi argentum recipere, quando creditor ipse damnum sentire potest. Vel quotiescunque partes conuenerunt, vt omnino aurum soluatur. Vt per totum numerum latius ostenditur, & tertij, & quarti argumenti in contrarium adducti traditur solutio. -  59 Et l. 6. tit. 21. lib. 5. nouae collect. Regiae decisionem, in contrarium non refragari, nec obtinere posse, quando expresse conuentum est de certa specie monetae soluenda, vt hic adnotatur. -  60 Conuentione autem cessante, obseruandam omnino. -  61 Debitorem notabilis alicuius quantitatis non audiendum, si ipse velit soluere in pecunia minuta nigra totam quantitatem. Et aliquando Senatum dixisse, quartam partem debiti in tali pecunia solui, aliquando tertiam. Nec iudicantium arbitrium excludi post decisionem d.l. Reg. 6. vt hic adnotatur. -  62 Monetae valor intrinsecus, vel extrinsecus, quando considerari debeat, vel tempore testamenti, aut contractus, vel factae dispositionis cuiuslibet, vel potius solutionis? remissiue. -  63 Et ibidem in proposito conclusiones duae, quae ex communi omnium placito procedunt, vt hic apparet. -  64 Mutationem monetae esse in detrimentum & maximum scandalum populi. Et ponitur exemplum Regis Aragoniae, qui mutauit pecuniam, & ex rescripto Innocentij Tertij reduxit ad pristinum valorem. PRo dilucida huius Capitis explicatione, obseruandum, atque constituendum erit primo loco & principaliter, ex dictis hactenus capitibus praecedentibus, ex his etiam, quae subsequentibus latius[sect. 1] dicentur, manifeste deduci, & certi iuris esse, voluntatem testatoris dubiam, vel obscuram, siue ambiguam ex variis causis, rerumque circumstantiis diuersis, interpretationem reciperem siue interpretatione semper iuuandam, cum necesse fuerit, l. si scriptum, §. finali. ff. de haered. instit. l. si is qui, ff. de vulg. & pup. substitut. l. generaliter, §. cum autem, C. de institut. & substitut. l. testamento, §. finali, ff. de manumissis testamento, ibi: Cuius interpretationem placuit tamen faciendam, l. Scaeuola, ff. ad Trebellian. ibi: Tamen benigna interpretatione placet: l. pediculis, §. argento, ff. de auro & argento legato, ibi: Argento potorio, vel escario legato, in iis, quae dubium est, cuius generis sint, consuetudinem patrisfamilias spectandam; non etiam in iis, quae certum est, eius generis non esse: l. 2. §. finali, ibi: In ambigno tamen interpretandum erit: ff. de his quae in testament. delent. l. in iis quae, ff. de condit. & demonstrat. in illis verbis: In ijs quae extra testamentum occurrunt, possunt res ex bono & aequo interpretationem recipere. Et Accursius, ibi, scholio primo subtiliter addit: in iis quae extra testamentum occurrunt; vt mentis, & verborum eius interpretatio: atque idipsum, videlicet voluntatem ambiguam testatoris interpretatione iuuandam, cum aequum, & necesse visum fuerit, obseruarunt post alios Authores Socinus iunior in cons. 136. num. 15. lib. 3. Rolandus in cons. 82. num. 24. lib. 3. Lofredus in cons. 34. num. 10. Baldus in cons. 136. Viso testamento, lib. 3. Abbas in cons. 4. lib. 2. & in cons. 78. eod. lib. 2. Corneus in cons. 72. colum. 1. lib. 1. Decius in consil. 278. Ruinusin cons. 201. colum. 2. lib. 2. Iosephus Ludouicus decisione Perusina 61. num. 7. Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpretatione prima, dub. 1. solut. 1. fol. 8. & 9. solunt. 2. n. 4. & 5. fol. 11. vbi inquit, d. fol. 8. num. 1. quod interpretatio[sect. 2] verborum testatoris fit, sicut verbum legis, & arqui potest de verbis legis ad verba testatoris, vt latius ibi probat: Et idem de interpretatione testamenti facienda, quoties in ambiguo, vel obscuro versamur, progreditur eodem lib. 1. solut. 4. ex num. 1. fol. 13. Petrus de Peralta in l. si quis in princip. testam. num. 145. ff. de legatis tertio, Cardinalis Franciscus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 1. & seq. Iacobus Menochius libro primo, praesumptione 26. in fine, & in consilio 97. num. 35. lib. 2. Ioannes de Montesperello in cons. 267. num. 11. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaestione 9. in principio. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommissis, art. 11. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 71. num. 31. lib. 1. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris tom. 4. litera l. conclus. 327. & seqq. ex fol. 667. Idcirco quantumcunque verba testatoris sint larga &[sect. 3] praecisa, tamen recipiunt interpretationem iuris, l. si mihi, §. final. ff. de legatis 1. & ibi notat Albericus, & cum concordantibus, Iason in l. quamuis, ff. de in ius vocando, Socinus senior in cons. 113. num. 12. lib. 1. Tiberius Decianus in cons. 50. num. 10. & seq. volum. 1. modo ea interpretatio sumatur semper, quae minus[sect. 4] laedat verba, ac mentem testatoris, & quae verbis eiusdem, & menti magis conueniat; iuxta ea, quae capitib. praeced. longa serie adnotata fuere. Et per Tiberium Decianum in cons. 129. num. 48. & 50. lib. 3. Alexandrum Raudensem de analogis, lib. 1. cap. 37. num. 30. fol. 443. Ludouicum Casanate in cons. 45. n. 157. mo[sect. 5]do etiam in casu dubio, & in ambiguo fiat, in quibus terminis praefati Authores loquuntur, ac caeteri omnes, qui de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum sermonem instituunt. Et inter alios Simon de Praetis lib. 1. dub. 1. solut. 4. num. 1. folio 13. Camillus Gallinius de verbor. significatione, libro 5. cap. 4. num. 1. & cap. 5. num. 15. Dicens, quod inter[sect. 6]pretatio potissimum habet locum, cum versamur in ambiguis, non in claris, siue non certis & expressis, sed in dubiis; quia vbi non est ambiguum, ibi non cadit interpretatio, nec est locus coniecturis, cum verba clara interpretationem non recipient, l. Ille aut ille, §. cum in verbis, l. non aliter, ff. de legatis 3. l. continuus, §. cum ita, ff. de verb. oblig. l. ancillae, C. de furtis, l. quod constitutum, vbi Bart. ff. de militari testamento, l. cum qui Caldendis, in princip. ff. de verb. oblig. cum aliis cumulatis per Decium in l. 1. num. 68. C. de seruis fugitiuis, & in consilio 33. columna prima, & per Felinum late in cap. qualiter & quando, el 1. de accusat. numero 28. Tiraquellum in l. si vnquam, verbo, libertis, ex num. 5. cum seq. Beccium in consil. 21. num. 22. Franciscum Manticam de coniecturis vltimarum volunt. lib. 3. tit. 4. & 5. lib. 2. titul. 3. num. 5. Borgninum Caualcanum de vsufructu, numero 99. Pet. Magdalenum de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 6. num. 30. & cap. 16. num. 126. Pedrocham in Consilio 12. numero 26. & in consil 23. numero primo, & in consil. 38. num. 33. & inter consilia vltimarum voluntatum, consilio 119. numero 5. & in consilio 59. numero 29. libro 2. Camillum Gallinium de verborum significatione, libro 5. cap. 4. ita quoque notarunt, atque exornarunt permultis Caesar Barsius decisione Bononiae 12. num. 17. & 18. Franciscus Viuius decisione 281. num. 7. & seq. & decisione 283. numero primo, & quatuor seqq. libro 2. Petrus Surdus in consilio 179. numero 48. & in consilio 242. numero 9. libro 2. & in consilio 456. num. 58. libro 4. & decisione 210. ex numero primo cum seq. Franciscus Bursatus in consilio 13. numero 37. libro primo. Iacobus Menochius in consilio 97. ex num. 41. libro primo, Hippolyt. Riminaldus in consilio 250. numero 8. & seq. lib. 3. Fuluius Pacianus in cons. 58. numero primo, & 5. Ioannes Botta in consilio 7. numero 8. & 9. Hadrianus Gilmanus libro 2. rerum iudicatarum Germaniae, decisione 41. numero 8. & decisione 44. ex numero 35. Ioannes Vincentius Hondedues in cons. 48. ex num. 28. cum seq. lib. 2. Pelaez a Mieres, Aluaradus, & alij, quos statim commemorabo, Ludouicus Casanate in cons. 45. num. 15. Marcus Anton Peregrin. de fideicomm. art. 11. n. 2. & 3. vbi inquit, & iure, atque authoritate confirmat, quod in omni materia, & dispositione, quoties verba sunt clara, standum est dispositioni importatae per verba, nec alia est admittenda voluntatis quaestio, nec de coniecturis agendum. Et reddit rationem, quoniam haec sunt particulares hominum leges, §. disponat. in authen. de nuptiis l. legem, C. de pactis, l. legem, C. de pactis conuentis. Ideoque cum verba sunt clara, texium habemus, nec indigemus Glossa ad explicandam disponentis intentionem vt post Baldum, & alios ibidem obseruat. Nec dici potest aliam fuisse testatoris mentem, sicuti ipse Peregrinus probauit cum aliis, eodem articul. 11. numero 3. Camillus Gallinius lib. 5. dicto[sect. 7] cap. 4. ex. numero 1. cum seq. Credi enim debet voluntati testatoris, prout sonant verba, nec indigemus[sect. 8] alia explicatione, quia determinata non egent determinatione, & silent tunc Aduocatorum cauillationes; cauillosa etenim quaelibet alia interpretation videtur, vt post Baldum tribus in locis, post Alex. Socin. Alciat. Roland. Tiraquell. & alios tradit Petrus Surdus dicta decision. 210. numero primo, & tribus seqq. Camillus Gallinius dicto cap. 4. lib. 5. ex numero primo, vsque ad num. 8. vbi vubdit post Bald. in d. l. continuus, §. cum ita, per illum text. quod omittere[sect. 9] certitudinem, & quaerere indicia, est infirmitas intellectus. Ioannes Cephalus in cons. 436. num. 19. 20. & 82. lib. 3. & in cons. 638. num. 34. & 44. & seq. lib. 5. Mar. Anguis. in cons. 8. num. 6. & seq. Ioann. Vincent. Hondedeus in cons. 48. num. 28. & 29. lib. 2. & numero 38. vbi inquit, quod quando verba repugnant alicui interpretationi, voluntas testatoris nullo modo attenditur, etiam quod vrgeat pro ea magna praesumptio, ex Alexandro, Croto, Menochio, Anguis. Riminaldo, & praetis ibi relatis; quia tali casu voluntas imaginaria appellatur, cuius nulla habetur ratio, l. si alij, ff. de vsufructu legato, Alex. in cons. 139. numero 6. in fine, libro 6. Craueta in cons. 161. num. 13. in fine. Ac in effectu, quod verba, quando sunt clara, nullam recipiunt interpretationem, nec refricantur in dubium; non est enim recedendum a verbis testatoris claris per coniecturas, nec aliter, quam si manifeste appareat, testatorem aliud voluisse, d.l. ille aut ille, §.[sect. 10] cum in verbis, l. non aliter, ff. de legatis tertio, quae singularis est, quatenus dicit: Non aliter a significatione verborum recedi, quam cum manifestum est, testatorem aliud sensissse. Et ipsam exornant permultis quotidie in practicis negotiis consulti, Iason in l. non dubium, num. 4. C. de legib. Petr. de Peralta in dicta. l. si quis in principio testamenti, num. 174. in vers. vbi autem, vsque ad num. 175. & in rubrica, ff. de legatis secundo, num. 3. cum seq. Pelaez a Mieres de maioratu, in initio secundae partis, num. 11. per totum, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 4. Franciscus Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 4. numer. 5. & seqq. & tit. 5. per tot. Ioann. Gutier. in cons. 4. num. 5. Pet. Anton. de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 3. Iacobus Menochius in consil. 97. num. 40. & pluribus seqq. lib. 1. Rubeus in l. Gallus, §. quidam recte, num. 27. ff. de. liber. & posthumis, Simon de Praetis de interp. vltimar. volunt. lib. 2. interp. 3. dubitat. prima, solutione 3. ex num. 280. vsque ad numerum 292. folio mihi 253. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiss. artic. 11. ex num. 3. cum seqq. vsque ad numerum 25. Camillus Gallinius de verborum significat. libro 2. cap. 21. & quatuor seqq. & libro 3. cap. 4. & 5. Ioann. Cephalus, Mar. Anguis. Hippolyt. Rimin. Pet. Surdus, & Ioan. Vincent. Honded. in locis relatis supr. Alderanus Mascardus (quem hactenus nullus recensuit) in tractatu de interpret. statutorum, conclus. 4. num. 2. & n. 131. Ex quibus equidem originaliter atque attente a me praelectis, ad text. in l. non aliter, & in d. §. cum in verbis, nonnulla hoc loco obseruare, atque in medium proferre placuit, quae ita dilucide & distincte recentiorum omnium Scriptorum nullus hactenus, vt videbis deduxerat. Ac primum equidem[sect. 11] dictae l. non aliter, decisionem confirmari ex verbis l. 5. tit. 33. partiae 7. vbi sic scribitur: Las palabras del fazedor del testamento deuen ser entendidas llanamente, assi como ellas suenan: y no deue el iuzgador partir del entendimiento dellas. Fueras ende quando pareciere cirtamente, que la voluntad del testador fuera otra, que no como suenan las palabras que estan ciertas: obtinere etiam regulariter, atque exornari ex rationibus adductis ab eisdem Authoribus sup. praecitatis, & per Manticam lib. 3. de coniecturis vltim. voluntaum tit. 4. ex n. 5. Simonem de Praetis, Peregrinum, Gallinium, & relatos num. praeced. & procedere non solum in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in legibus, constitutionibus, atque statutis; in his namque a verborum proprietate recedendum non est in dubio, l. 3. §. haec verba, ff. de negotiis gestis, vbi tradiderunt Bartolus, & omnes Scribentes communiter, l. constitutionibus, ff. ad municipalem, l. quod constitutum, ff. de militari testamento, Bart. in repetit. l. omnes populi, in 4. quaestione 6. quaestionis principalis, ff. de iustitia & iure, Iason in l. finali, columna 3. vers. item ex quo, C. de indict. viduit. tollend. Baldus in l. testamentum non ideo, in fine, numero 5. C. de testamentis, & in consilio 2. sub numer. 4. lib. 1. Alexander in consilio 153. sub numero 4. libro 7. & in consilio 190. sub num. 6. libro 2. Antonius Galeatius Maluassia in consilio 74. numero 6. Gerardus singulari 7. numero 10. Tiberius Decianus in consilio 43. numero 3. libro secundo, Ioannes Cephalus in consilio 277. numero 16. lib. 2. & in consilio 571. numero 59. libro 4. Marc. Anton. Peregrinus de fideicommissis, articulo. 11. numero 2. & 3. & in statutis late prosequitur Alderanus Mascardus in tractatu de interpretatione statutorum, conclusione 4. a principio, ex folio 159. qui cum dixisset ex numero primo, cum seq. quod statuta sunt proprie intelligenda; & a verbis statuti quod recedere non debemus; numero 2. & numero 3. dicere non debemus, quod non dicit statutum: & numero 4. statutum tansitum disponit, quantum loquitur: & numero 5. quod statuta dicuntur sterilia tanquam mulae: & numero 6. quod intelligi debet statutum, provt cantat; statim ex numero 6. cum infinitis seqq. permultas facit illationes ex eo, quod statuta dicantur stricti iuris, & stricte intelligenda: Procedit quoque text. in d.l. non aliter, in contractib. l. quidquid ad[sect. 12]stringendae, ff. de verborum obligat. l. veteribus, ff. de pactis, cap. cum dilectus, de donationibus. Per quae iura ita in terminis annotauit Camillus Gallinius de verborum significatione, libro 2. cap. 21. numero 9. Pe[sect. 13]regrinus dicto articulo 11. numero 3. & in priuilegiis, & rescriptis, cap. ad audientiam, vbi optime Abbas, de decimis, cap. sedes, de rescriptis, Iason in l. beneficia, numero 33. & 34. de constitut. principum, Gallinius dicto numero 9. & in sententiis, l. si expressim,[sect. 14] vbi Bartolus columna 2. ff. de appellat. l. Iulianus, ff. de condictione indebiti. Decius in consilio 607. sub numero 6. Camillus Gallinius dicto cap. 21. num. 11. &[sect. 15] generaliter in omnibus dispositionibus, etiam poenalibus & odiosis, verba accipi debent, quatenus eorum proprietas patitur, nec aliter ab eis recedendum est, quam dicit text. in dicta l. non aliter, prout scribit Aretinus in l. cum lege, per illum text. ff. de testament. Calderinus in consilio primo. Decius in l. 2. colum. penul. ff. de iurisdict. omnium iud. & in consil. 5. ad fin. Camillus Gallinius lib 2. d. cap. 21. ex num. 1. vsque ad num. 8. qui cum in eo dubio versaretur, vtrum verba secundum propriam significationem accipi debeant, atque in eo constituisset, difficile valde esse, aliquid certi praefigere propter quatuor generals iuris regulas, quae inuicem videntur repugnare; tandem d.n. 8. generaliter statuit, atque affirmatiue, quod[sect. 16] in omni materia & dispositione verba intelligi, & accipi debent proprie, non improprie, ex iuribus antea relatis, & l. 1. §. si is qui nauem, ff. de institor. act. l. eum, qui vectigal, ff. de verbor. signif. & idipsum tradidit ipse Gallinius lib. 3. cap. 4. num. 1. Cardin. Franciscus Mantica de coniectur. vltim. volun. lib. 3. tit. 4. ex num. 1. qui ampliat num. 5. verborum propriam significationem seruari etiam contra piam causam, vt per Crauetam in rubrica, ff. de legatis primo, numero 131. ad finem, in vers. amplius, & in consilio 294. numero 7. Secundo deinde obseruandum, atque constituen[sect. 17]dum duxi, dictae l. non aliter, ff. de legatis tertio, decisionem (a propria scilicet verborum significatione recedendum non esse) aliquibus in casibus non obtinere, & ita restringendam nonnullis, in quibus ipsa non procedit, & ab Interpretibus nostris limitari solet, vt ex eisdem Authoribus apparet, quos ad text. in ipsamet l. non aliter, & l. ille aut ille, §. cum in verbis, retuli supra, & per Iasonem in l. non dubium, n. 4. C. de legib. vbi regulam vulgatam dictae legis, non aliter, septem modis labefactari ostendit, Camillum Gallinium de verbor. signif. lib. 2. cap. 21. & quatuor seqq. ex fol. 30. cum seq. & lib. 3. cap. 4. & 5. M. Anton. Peregrin. de fideicommissis, art. 11. ex num. 3. cum pluribus seqq. Simonem de Praetis de interp. vltim. volunt. ex n. 280. vsque ad num. 292. folio mihi 253. qui nouem modis[sect. 18] limitat eandem regulam; & tunc quidem principaliter, quando subiecta materia repugnat, vel propriam interpretationem non patitur: tunc namque verba non secundum propriam significationem, sed improprie secundum subiectam materiam accipiuntur, per text. in l. si vno, in princip. ff. locati, vbi notatur per Gloss. & Doctores, & maxime per Baldum, Alberic. Odofredumque & Fulgosium, sub num. 1. l. insulam, ff. de praescriptis verbis, cap. constitutus, de religiosis domibus, & multis exornat Camillus Gallinus de verbor. signific. lib. 3. cap. 4. per totum, & lib. 2. cap. 21. n. 7. Alicat. de verbor. signif. l. 2. sub num. 4. Veronens. in rubrica huius tituli, sub num. 25. & 128. Aurel. Dauid. de verbor. signif. cap. 7. sup num. 9. & alio cap. infra latius probatur, & per Simonem de Praetis, Peregrinum, & reliquos supr. citatos. Item verba improprian[sect. 19]tur, vt reductio fiat ad ius commune, vel propter publicam vtilitatem, vt vtrumque probat ipse Camill. lib. 2. cap. 22. n. 19. & 20. & cap. 21. n. 7. & 8. vel quando in contrarium extat regionis communis vsus loquendi: Verba namque contra propriam significatio[sect. 20]nem secundum communem vsum loquendi accipi debent, l. librorum, §. quod tamen Cassius, ff. de legat. tertio, l. Labeo, ff. de supellect. legata, l si seruis legatis, §. finali, eod. tit. l. si ita fuerit libertas, ff. de manumissis testamento, l. vt Alfenus, l. anniculis, ff. de verbor. signif. l. cum de lanionis, §. optimum, ff. de fundo instructo, & latius infra dicetur alio cap. & per Camillum Gallinium lib. 2. cap. 21. num. 6. & 7. & cap. 22. & cap. 23. 24. & 25. eiusdem libri congerit alios casus, in quibus etiam verba impropriantur, siue impropria eorum significatio admittitur: Quando etiam ratio dispositio[sect. 21]nis improprietatem suadet. tunc namque proprietas verborum non attenditur, nec ipsa proprie intelliguntur, vt per eundem Camillum lib. 2. de verborum significatione, cap. 23. lib. 3. cap. 5. num. 5. item propter men[sect. 22]tem disponentis praesumptam; quando, inquam, mens testatoris, vel contrahentium suadet, vt verba impropria accipiantur; tunc namque a verborum proprietate receditur, siue ipsa verba improprie accipiantur; prout d.l. non aliter: ita exprimit, & obseruarunt Bartol. in l. qui duos, in principio, numero tertio, & num. 16. ff. de rebus dubiis, Ioannes Cephalus in consilio 114. numero 22. & in consilio 188. num. 7. libro primo, Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 5. titulo 5. per totum, vbi agit, quando liceat in testamentis a propria verborum significatione recedere. Camillus Gallinius de verborum significat. libro 3. cap. 5. per totum, fol. 37. vbi impropriae significationi locum non esse ex mente disponentis: Et cap. 9. eiusdem libri 3. vbi verisimilem testatoris mentam plerumque operari, vt impropria significatio propriae praeponatur: & libro 2. cap. 21. numero 5. vbi quod reiecta verborum proprietate, disponentis mens debet attendi, per text. in d.l. non aliter, & alia iura ibi adducta, Aluaradus de coniecturata mente defuncti libro 4. cap. 2. num. 4. & 5. qui inde deducit nonnulla in praxi vtilia, Simon de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpretat. 3. dubitatione prima, solutione 3. num. 280. folio 253. petrus de Peralta in l. si quis in principio testamenti, numero 174. in versiculo, vbi autem, Iacobus Menochius in consilio 97. ex numero 47. libro primo. Pet Anton. de Petr. de fideicommiss. qu. 9. n. 3. dicens, quod regula dict. legis, non aliter, quae habet, quod in dubio a verbis disponentis non est recedendum, procedit ita demum, si de mente clare non constet, Mieres, in initio secundae partis, num. 11. optime Marc. Anton. Peregrinus de fideicommissis, articulo 11. num. 4. & 5. cum pluribus seqq. vsque ad num. 25. vbi late & diffuse, & superioribus conueniens omnino: inquit namque, quod quamuis verba accipi debeant proprie, vt dictum est, attamen cum adinuenta fuerint, vt dicentis mentem exprimant, l. Labeo. §. id Tubero, ff. de supellect. legata, cap. is autem, 22. quaest. 2. & humanae intentioni deseruiant, c. humanae aures, 22. quaest. 5. cap. secundo requiris, de appellat. non ita proprietati verborum inseruire debemus, vt cum de voluntate testatoris constat, potius verborum proprietatem, quam dicentis mentem seruemus, sed potius e contrario, proinde eo casu a propria verborum significatione recedere satius esse, accepta impropria, vt verba famulentur intentioni, & non intentio verbis, l. cum de lanionis, §. asinam, ff. de fundo instructo, dicta l. non aliter, in §. 1. ff. legatis tertio l. inter vestem. ff. de auro & argento legato, l. quisquis, ff. de verbor. significat. cum aliis multis iuribus, quae ipse Peregrinus adducit. Et secundum haec, firma remanet regula illa, quod verba proprie accipi debent in omni materia, a qua excipiuntur casus praedicti, & alij similes. Proprium autem quibus modis dicatur, siue pro[sect. 23]pria verbi significatio e quibus mediis sumatur, & quae impropria dicatur, si quaeratur, videndus est omnino Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 2. cap. 1. & septem seqq. ex fol. 18. vsque ad fol. 23. quo loci, & dicto cap. 1. ex Baldo, Cepola, Alciato, Fabio & aliis refert, Proprium dici inter plura, quae sunt eiusdem nominis, vel cum res communis pluribus, in vno aliquot nomen habet eximium. Rursus Proprium illud esse, quo nihil significantius dici potest. Proprie denique significari, quod generali nomine appellatur, vel quod secundum modum significandi fit, aut quod fit simpliciter, & non secundum quid: propriam autem significationem inquit Author ipse desumi a tribus mediis, definition scilicet, etymologia, & authoritate, vt latius dicto cap. 1. annotauit: & cap. 2. Andr. Gamarae, Aurelij Dauid, & aliorum sententias adducit, propriam scilicet significationem a subiecta materia sumi, vel ex conuenientia cum specie, vel ex legis auctoritate: Ipse autem cap. 3. eiusdem lib. 2. pro absoluta explicatione praemittit nonnulla, quae in mera theorica consistunt, & ibi videri poterunt. Postmodum cap. 4. adiicit, tres potissimum esse significationes, in quibus propria versatur locutio, generalem, latam, & strictam, vt latius ibi disserit: & cap. 6. illam omnem dici propriam esse significationem, quae vel ex generali demonstratione, vel ex aequiuoca, aliasve suapte natura, pluribus aequaliter applicabili notione, vel ex stricta acceptione, siue ea in specie sit siue in indiuiduo, aut ex vi comprehensiua rationis desumitur, vt latius ibi comprobat. Ac denique cap. 7. resolutiue inquit, proprias significationes desumi a definitione, ab etymologia, & ab authoritate, prout ex Bartolo, & communi Interpretum sententia ibi probauit, & tenuerunt Authores ab eodem relati, c. 1. eiusdem lib. 2. vt supra vidimus: & cap. 8. subdit, propriam significationem quandoque desumi ab his, quae nuncupatim in lege scripta sunt; quandoque ex his, quae tacite ex menteque Legislatoris, vel disponentis proficiscuntur, prout haec omnia penes dictum Authorem videri poterunt, ac ideo latius a me non repetuntur: & lib. 3. cap. 1. per totum, Camillus metipse, impropria significatio quae sit, ex Baldo Alciato, Crispo, & aliis recenset, & inquit impropriam locutionem esse eam, quae a propria significatione recedit; item quae recedit a proprio effectu rei designandae, aut quando vocabulum vnum ponitur pro altero, & quando subaudiuntur dicto quasi, vel fere, & his similes, necnon & quando propria locutio concipit impropriam. Denique improprium esse, cum vnamquamque rem sub nomine non appellamus; & illud, quod cum aliqua adiectione, non etiam simpliciter profertur. Improprium quoque dici, quando id quod significatur, non est secundum regulas iuris: Ac denique vt rem concludat (inquit ipse Gallinius) dicto cap. 1. lib. 3. num. 23. quod ipse quam paucissimis negotium resolues, dicit illam esse vere impropriam vocis significationem, a qua remotae repetiuntur illae omnes qualitates, quae faciunt propriam significationem, cum posito, vel remote vno contrariorum, ponatur, vel remoueatur alterum vt certum est. Nouissime autem, & post haec a me absolute scripta, ad manus meas peruenit Alderanus Mascardus, qui in tractatu de interpretatione statutorum, conclusione 4. num. 209. folio 198. quaerit in terminis, propria significatio verbi a quo cognoscatur; & respondet, quod cognoscitur ab auctoritate, vt si in aliqua lege sic dicatur, l. proprie, ff. de verbor. significat. & in multis aliis legibus eiusdem tituli. Secundo a diffinitione, vt in l. 1. ff. de testamentis, & in l. 1. ff. de tutelis & Institut. de obligat. in princip. & de actionib. in principio: Tertio quod quando praedicta deficient, sumetur propria significatio ex allusione, seu deriuatione vocabuli, vt in l. pupillus. §. territorium, ff. de verbor. signif. & in l. tugurij, ff. eodem, nec Camilli Gallinij praefatus Author mentionem facit. Rusus & tertio, ad text. in d.l. non aliter, con[sect. 24]stituti, require necessario, expressam esse mentem disponentis, & de ea manifeste constare, vt a verborum siue sermonis proprietate recedatur; voluntas enim testatoris attenditur, non verba, quando manifeste constat, aliter sensisse testatorem, nec in interpretanda voluntate diuinare debemus, aut aliquid subaudire, cum nihil tam proprium sit in testamentis, sicut claritas, auth. de testament, imperfect. circa finem. Bald Natta, Craueta, Curtius iunior, Parisius, Anguis. & alij, cum quibus Ioannes Vincent. Hondedeus in consil. 49. num. 29. & seq. lib. 2. idque expressim induxit text. in eadem l. non aliter, ibi: quam cum manifetum sit, aliud sensisse testatorem. Et declarat Socinus in d.l. in ambiguo, num. 9. ff. de rebus dubiis, optime Menochius, sic intelligens istam materiam in consil. 97. num. 45. & num. 46. ibi: Quocirca vera est, lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus in consil. 78. n. 51. lib. 1. Simon de Praetis lib. 2. interpret. 3. dubitatione 1. solutione 3. num. 280. fol. 253. Non ergo sufficeret, de[sect. 25] mente quoquo modo constare; sed manifeste atque expresse constare, necesse est, vt vides, & in l. tit. 33. parita 7. satis exprimitur, & dubitandi ratio omnis[sect. 26] submouetur, dicitur enim: Quando pareciere ciertamente, que la voluntad del testador fuera otra: diceretur autem manifeste atque expresse constare, quando voluntas est adeo manifesta, vt interpretationem, vel disputationem non recipiat, provt Ioannes Cephalus in cons. 259. ex num. 45. lib. 2. scriptum, atque[sect. 27] adnotatum reliquit. Vel quando efficax, & concludens coniectura interueniret, quae necessario requiritur, vta verborum proprietate recedatur. Parisius in consil. 44. num. 25. & seq. lib. 2. Iason in consil. 228. colum. 2. lib. 2. Pancirolus in consil. 51. num. 54. & seq. Bursatus in cons. 371. num 11. lib. 4. Iacob. Menochius vbi supra, & lib. 1. praesumpt. 26. num. 4. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 3. tit. 5. num. 2. & 3. qui post Cephalum in d. cons. 259. num. 73. & 74. optime distinxit in proposito, videlicet quod cum agitur de interpretation verbi ambigui, quod habet multiplicem significationem, tunc quaelibet etiam leuis coniectura potest sufficere, cum verborum significatio non repugnet; cum vero agitur, vt a verborum significatione recedatur, tunc vlade efficax & manifesta coniectura requiritur, vt ibidem probat, & alios refert Authores, Et in eodem placito remanet Petrus de Perlata in dicta l. si quis in principio testamenti, num. 174. in vers. vbi autem vt ad praemissa, fol. 473. qui etiam requirit,[sect. 28] quod ex verbis prolatis, ac scriptis eiusdem testamenti, siue ex verborum consequentia, aut relatione, aut sequela, alterius dispositionis ab eodem disponente confectae, talis mens colligatur aperte, asseritque non sufficere, quod colligatur aliunde. Quod etiam asserunt & relati per Simonem de Praetis lib. 2. dubit. 1. dicta solutione 3. num. 290. fol. 254. qui ipse subbit, quod limitationes ab eo adductae ad tex. in in d.l. non aliter, tunc procedunt, quando ex verbis prolatis, ac scriptis coniectura voluntatis colligitur, non alias, Iacob. Menochius lib. 1. dicta praesumpt. 26. num. 4. qui inquit, id etiam procedere, quando quis vellet probare aliam fuisse disponentis mentem, quae tamen ex verbis ipsis, nec ex ipsa coniecturata dispositione colligi potest; nam adhuc ipsi proprietati verborum standum est, reiecta mente illa extrinsecus probata: & concludit, ita docuisse Socinum in dicta l. in ambigno. colum. vltima, vers. Octaua conclusio, & Baldum in cap. 1. de controu. inuestiturae, & idipsum asserunt Parilius, Pancirolus, & Bursatus num. Praecedenti citati: vbi quod coniecturae ad interpretandam huiusmodi voluntatem, ex verbis testamenti desumi debent, probabilesque, certae, ac concludentes esse. Ioannes Vincent. Hondedeus dicto consil. 48. num. 32. lib. 2. qui adiicit num. seqq. quod alias si verba deficerent, saltem improprie, & secundum latam significationem, nullum posset fieri fundamentum in voluntate testatoris, nec tacita voluntas testatoris attendi, quae ex verbis, vel improprie saltem non constaret. Et Vltra superiores, quod a verborum proprietate vt recedatur, requiritur efficax & concludens coniectura, tenuit nouissime post Alciatum, & Curtium iuniorem Hadrianus Gilmanus lib. 2. rerum iudicatarum Germaniae, decis. 44. num. 36. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 4. num. 6. Quarto & vltimo, ad eundem text. in dicta l. non[sect. 29] aliter, constituo, valde singularem esse decisionem ipsius, quatenus probat vnum expresse, & aliud supponit pro certo: primum, quod etiamsi verba testatoris sint clara & aperta; si tamen per eum, cuius interest, probetur aliam fuisse mentem testatorios, quam verba sonent, talis probation admittitur, & si congrue fiat, ac eo modo, quo dictum est, prodest omnino; & ita praesentiunt velut expressim omnes Authores hactenus praecitati, & dicta l. partiae 5. in vers. Fuer as ende: dicere namque, non aliter recedendum a verborum proprietate, quam cum manifestum sit, testatorem aliud sensisse; non aliud est, quam admittere probationem eius, quod sensit, vel in mente habuit. Et ita eleganter atque specifice adnotauit eruditissimus Peralta in dicta l. si quis in principio testamenti, dicto num. 174. in vers. vbi autem, fol. 473. & in eadem, qua versamur material, admittit etiam (sed Peraltam non citat) Petrus Surdus decision. 210. num. 3. in illis verbis: Quinimo si constet, testatorem aliter voluisse, non attenditur eius voluntas, cui verba clara repugnant, & qui vult dicere, aliam fuisse intentionem testatoris, tenetur probare, l. qui vxori, in principio, ff. de auro & argento legato, & c. Et confirmatur id[sect. 30] ipsum ex textu singulari, in l. qui quartam. in principio, ff. de legatis 1. vbi aduersus scriptum probatio voluntatis admittitur, & in l. generali, §. duas filias ff. de vsufructu legato, ibi: Verbis quae proponerentur, perseuerare legatum, nisi manifestissime probetur, aliud testatorem sensisse. Et sic voluntas testatoris potest de[sect. 31]clarari, ad detrahendum verbis, vt non tantum verba significent, & fieri potest per legitimas probationes, ex dictis iuribus, & l. cum virum, C. de fideicommissis, l. inter vestem, vbi est casus, ff. de auro & argento legato, cum aliis similibus, quae in proposito optime expendit Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, articulo 11. num. 23. & antea dixerat numeris praecdedentibus, & capit. praecedentibus retuli, potest[sect. 32] etiam allegari ad addendum, modo verba secundum aliquam significationem propriam, vel impropriam, seruire possint, aut conuenire, per text. in l. Sceuola, ff. ad Trebellianum, & in l. filiusfamilias, §. vt quis haeredem, ff. de legatis primo: Secus si nec proprie, nec[sect. 33] improprie conuenire possint voluntati, quae praetenditur, l. si alij, ff. de vsufructu legato, cum aliis multis, de quibus per Peregrinum dicto num. 23. & latius diximus capit. praecedentibus, & eo maxime, quo inquiritur, vtrum mens praeualeat verbis; e contra. Alterum & fecundum, quod singulariter dicta l.[sect. 34] non aliter, supponit, consistit in eo, quod si probetur per eum cuius interest, aliam fuisse mentem testatoris, quam verba sonent, & probatio concludat; tunc equidem talis voluntas probate praeualet figuram atque apparentiae verborum, & seruari debet tanquam legitima dispositio, quod Petrus de Peralta in dict. l. si quis in principio testamenti, num. 174. in dicto vers. vbi autem, optime & ingeniose animaduertit, & Socinum in l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis, colum. 8. vere declarat; ipsa autem Peraltae obseruatio clare probatur ex textu in dict. l. non aliter: nam cum manifestum est, testatorem aliud sensisse, dicit recedendum esse a verbis, & sic quod manifestum fuerit, pro legitima dispositione haberi, vt etiam clare pungit dicta l. partitae. Et confirmari potes ex infinitis iuribus, quae Peregrinus dicto artic. 11. ex num. 5. vsque ad num. 24. adduxit: Item ex communi Doctorum traditione in hac materia; omnes namque, cum manifestum est, testatorem aliud sensisse, ita rem intelligunt, vt id manifestum pro legitima dispositione, atque voluntate debeat obseruari, & verborum proprietati praeferri. Et de his hactenus, quae ad hunc nostrum tractatum coniecturalem & praesumptum interpretationis vltimarum voluntaum, & dict. l. ille aut ille, §, cum in verbis, & d.l. non aliter, decisionem attinent. Caeterum cum dictum fuerit numeris praecedentibus, ex communi omnium Interpretum sententia decisionem ipsarum legum procedere quoque in contractibus, & in dispositionibus quibuslibet indistincte vt vbi verba sint clara, non sit locus interpretationi, nec a verbis recedere liceat, Non abs re placuit hoc loco Hispalensis Regij no{ Senatus Regij Hispalensis decisio. }stri Senatus decisionem quondam in proposito adiicere, qua non modo partes litigantes, sed & ipse quoque Senatus ea principaliter adducebatur, atque excitabatur ratione, quod a verborum proprietate ex imaginariis cauillationibus, friuolisque interpretationibus recedere non liceat, & quod in verbis claris locus non sit coniecturis, vel interpretationi. Nam cum Martinus Velman ex quodam negotionis contractu se obligasset, & promisisset soluere Francisco Buroni mille & trecentorum scutorum auri quantitatem certo tempore in auro, & non in alia re; postmodum vero Martinus metipse in alia moneta ad volorem scutorum quantitatem eandem soluere contendisset, nec promissa vellet seruare, Iudex inferior ad solutionem dictorum scutorum auri in auro condemnauit eundem: a quo cum ad Senatum appellaretur, vtriusque partis iura in ipso Senatu per Aduocatos discutiebantur, ac primo pro eo ipso Martino, vt offerendo aequiualentem aliam pecuniam ad scuta aurea, absolui deberet, expendebantur tunc nonnulla, breuiter tamen; alia etiam pro actore adducebantur, ex quibus equidem atque ex his, quae vberius ad praesens aggregantur, & Senatus decisio iuridice effluxit, ac vel ideo eiusdem specificam mentionem facere placuit nunc, quod & ad nostrum vltimarum voluntatum tractatum coniecturalem eadem quaestio pertinere possit omnino, si certam scutorum, siue aureorum in auro quantitatem legasse aliquem, eueniat, & dubitetur, vtrum in auro praecise fier debeat solutio, an vero in nummis argenteis, vel in aliis fieri possit: Sic etenim in eadem, qua versamur coniecturali & praesumpta vltimarum voluntatum materia, cum Iacobus Menochius versaretur, quaestionem in terminis excitauit in cons. 138. lib. 2. & legato facto scutorum auri in auro, aliam monetam non posse solui, defendit, & num. 5. ex eo quod proponebatur, testatorem in aliis testamenti partibus fuisse locutum de aureis in auro, ita debere fieri in aliis partibus adnotatuit. Pro parte igitur praefati Martini debitoris dictae[sect. 36] quantitatis scutorum auri, facere videbatur inprimis trita, & vulgata illa regula, Quod tibi non nocet, siue non prodest, & alteri prodest, faciendum esse, l. 2. §. item Varus. ff. de aqua pluuia arcenda, l. 2. §. locum, ff. de religiosis & sumpt. funerum, qua in eisdem terminis nostris vtitur Vincent. Caroc. decision. 53. numero 1. & 2. & decis. 4. num. 4. vbi & alios Authores recenset, Bald. etiam in rubrica, ff. de rerum diuisione, num. 6. dixit esse notabilem ad multa text. in d. §. item Varus, Ioann. Cephal. in cons. 130. a n. 13. lib. 1. Iacob Menoch. in cons. 51. num. 4. & in cons. 62. num. 16. lib. 1. & de retinenda possessione, remedio 5. n. 112. & post alios exornat, atque optime declarat ipsum text. Pet. Barbosa in. l. 2. in princ. ff. soluto matrimonio 2. par. ex num. 39. fol. 706. Ioan. Vincent. Hondedeus in cons. 208. num. 2. & 7. & 10. & 13. lib. 2. & inde creditorem praedictum compellendum in alia moneta, aut pecunia dictam quantitatem accipere, cum sibi non noceat, nec prosit ita accipere, & alteri, debitori scilicet multum noceat. Secundo pro eadem parte facit, creditorem com[sect. 37]pelli ad accipiendum vnum pignus pro alio, si aliud offeratur aeque idoneum, cum in ea specie nulla vtilitas, nullaque ratio videatur ex parte creditoris, cui maligne tantum recusanti mos gerendus non videtur, ex I.C. in. l. in fundo, ff. de rei vend. prout singulariter aduertit; & ita resoluit Arias Pinel. in l. 2. C. de rescript. p. 2. cap. 1. num. 25. Vincent. Caroc. d. decis. 4. n. 3. & decis. 53. n. 3. quo loci refert Glossam, Angelum, Cremensem, & Negus. ita tenentes. Similiter creditor cogitur liberare fideiussorem, si[sect. 38] alius aeque idoneus offeratur, l. qui autem, §. 1. ff. de constituta pecun. l. illud, vers. vltimo, ff. quod metus causa l. Labeo, §. fin. ff. de recept. arbit. prout ea iura expendit, & ita defendit Philip. Decius in l. si pater, C. de collat. ergo & aliam pecuniam, quam auream. Tertio per text. in l. Paulus, ff. de solut. vbi Iure[sect. 39]consultus videtur assentiri, solutionem in alia moneta fieri posse, si creditor ex hoc nullum damnum patiatur. Sed in casu praesenti nullum videtur creditor pati damnum considerabile, cum debitor loco scutorum aurei in alia pecunia expendibili & currenti ad aestimationem eorum creditori persoluat, l. nummis, ff. de in litem iurando, vbi in nummis non cadit affectio, & nummorum certa est aestimatio: Quocirca Accursius, ibidem, verbo aestimatio, in fine, reliquit scriptum, quod non interest mea habere magis vnam speciem pecuniae, quam aliam, dummodo sit expendibilis: Ergo debitor audiendus est, eandem quantitatem. in alia moneta offerens; idque maxime ex text. in. l. 1. ff. de contrahenda empt. qui in illis verbis, Non tam ex substantia, quam ex quantitate; probat aperte, pecuniam inuentam esse, vt difficultatibus permutationum subueniri valeret, vsumque & dominium non tam ex substantia, quam ex quantitate perpendi, & ibidem Accursius in verbo, praebet, inquit, quod tantum valet vnus nummus, quantum particella argenti: & sic videtur innuere ipse textus, quod non attenditur materia; & si quod sit aurum, vel argentum vel alia moneta, sed quantitas & valor: & consequenter quod in casu praesenti si creditor habeat verum valorem quantitatis sibi debitae, non dicitur damnum pati ex eo, quod fit in auro, vel argento, vel alia moneta: Id quod Arius Pinellus post Hieronym. Butigel. prima parte rubricae, C. de rescindenda, cap. 3. num. 16. & 17. contra Bartol. & alios constanter defendit, & asserit, debitorem pecuniae, vel massae certi metalli, posse soluere in diuersa pecunia, & diuersi metalli, & concludit in hunc modum: Non igitur necessarium erit pro auri certo pondere, vel pro aurea moneta, auream tantum solui. Et expendit quoque text. in l. quae extrinsecus. 65. ff. de verborum obligat. & in l. si quis argentum, in fine principij, C. de donat. &id ipsum summo, stricteque iure verum putauit Pet. Augustin. Morla emporij prima parte, tit. 8. de rebus creditis, quaest. 13. num. 2. Antonius Pichard. in principio, quibus modis re contrahitur obligatio, numero 36. vbi ex multis resoluit, quod massam argen[sect. 40]ti, auríve qui accepit, possit pro ea pecunias soluere, modo pecunia sit eiusdem bonitatis cum argento, vel auro, alias secus, vt ex aliis ibi adnotauit, & ex n. 37. vsque ad num. 45. idem quod Pinellus, & Morla defendit, vt scilicet soluere possit in nummis alterius generis debitor, qui in alio genere multum accepit. Pro quo & vltra iura a praefatis Authoribus adducta, expendi potest text. in l. cum certum, 9. ff. de auro & argent. legato. Cum certum, inquit Iureconsultus, auri vel argenti pondus legatum est, si non species designata sit; non materia, sed pretium praesentis temporis praestari debet. Et in l. Titiae, in principio. ff. eod. titulo. idem in specie respondisse videtur Paulus, dicit enim si ita legatum sit: Titiae amicae meae auri pondo quinque dari volo. Quaero, an haeredes ad praestationem integrae materiae auri, an ad pretium, & quantum praestandum compellendi sint? Paulus respondit, aut aurum ei, de quo quaeritur, praestari oportere, aut pretium auri, quanti comparari potest. Et ita in eisdem terminis nostris duo haec iura, ex omnibus Scribentibus, quos praelegerim, expendit nouissime Nicol. Reusnerius decisionum iuris singularium lib. 4. decisione 13. num. 3. folio 71. atque ipsis respondet statim num. 6. & 7. vt postmodum videbimus. Rursus & quarto loco pro eadem parte vrget, quod[sect. 41] debitor ex generali consuetudine potest vnam monetam soluere pro alia, & inde in quocunque genere pecuniae soluat, liberatur, & cogitur creditor recipere aliam pecuniam Regia authoritate percusam secundum valorem eiusdem, prout de consuetudine testantur post Bartol,. in. l. paulus, ff. de solut. & alios antiquos Curtius iunior, Rubeus, Didac. Couar. Boerius Natta, Tiraquellus, Cephalus, & Pinellus, quos pro dicta consuetudine recenset Petrus Surdus in consil. 242. num. 1. lib. 2. Pinellus autem vt superiori fundamento notaui, non modo ex consuetudine, sed etiam ex rigore iuris id defendit: De consuetudine vero praefata, ita omnes Scribentes fidem facere, testatur Vincent. Carrocius dicta decisione 53. num. 12. Ioannes Cephalus in consil. 31. num. 1. & 2. & 4. lib. 1.[sect. 42] Ioannes Parladorius rer. quotidianarum, lib. 2. §. 17. n. 17. & 18. vbi mouet quaestionem in terminis, vtrum inquam debitor pecuniae, in quocunque genere pecuniae soluens, liberetur? Et inprimis Scriptorum sententias, atque leges veteres cum nostratibus coniungendo, ita distinguendum arbitrator: aut pecunia debetur ex mutuo, aut ex alia causa; plane si ex alia causa, quam mutui debeatur, in potestate erit debitoris, vtram malit pecuniam soluere, l. prima, ff. de. contrahenda empt. l. prima, C. de veter. numismat. potestat. lib. 10. 16. tit. 14. lib. 6. nouae collect. Regiae: aut vero debetur ex mutuo; & tunc aliud leges, aliud mores ferunt: quod enim ad leges attinet, in diuersa materia non recte soluitur, l. Paulus 1. ff. de solutionibus, & illic Bart. Mores autem si spectes, diuersum est comparatum; ex generali enim totius mundi consuetudine increbuit, quod debitor in quocunque genere pecuniae soluens, liberetur, ita quod & argentea pro aurea, & ex diuerso aerea pro argentea recte soluitur; & huius consuetudinis adiicit ipse Parladorius dicto num. 18. fidem facere Bartolum, Baldum, Abbatem, Curtium, Boerium, Rubeum, & Pinellum ibi relatos: Et huic consuetudini standum esse, vno ore consentire Scribentes omnes. Et reddit rationem, quia ea, quae moris & consuetudinis sunt, etsi non exprimantur, tacite a partibus acta intelliguntur, l. quod si nolit, §. quia assidua, ff. de. AEdilitio edicto, l. si prius, §. placuit, ff. de aqua pluuia arcenda, l. semper, ff. de regulis iuris, & Parladorij mentionem fecit Pet. Augustinus Morla (qui & de consuetudine testatur) emporij prima parte, tit. 8. de rebus creditis, quaestione 13. num. 3. similiter Ioannes Matiencus in l. 9. tit. 11. lib. 5. glossa 4. num. 8. cum in materia retractus[sect. 43] versaretur, & dubitasset eo loci, vtrum consignatio pretij ad retractum in pecunia argentea fieri possit, si pretium venditionis fuit in moneta aurea conuentum, & plures Authores commemorasset, statuit numero 9. ex generali consuetudine sat esse, pretium reddi in moneta argentea, quae communiter versatur, modo valor non minuatur, & citat alios Authores: Et ad ipsum Matiencum se refert Azeuedus, in eodem dubio, quando emptor soluit pretium in auro, & ei offertur in pecunia argentea; in eadem l. 9. titul. 11. lib. 5. num. 15. demum de consuetudine generali testatur Iacobus Menochius in consil. 49. num. 18. & 19. lib. 1. vbi inquit, quod debitor potest vnam speciem monetae pro alia soluere in regione Pedemontium, & hoc de consuetudine illius loci, & quod ea consuetudo etiam generalis est omnium aliarum regionum, prout tenent permulti Authores ibi relati. Et ipse Menoch. repetit in cons. 138. num. 1. & lib. 2. Quinto & vltimo accredit decisio textus in l. 6. ti[sect. 44]tulo 21. lib. 5. nouae collect. Regiae, ex qua debitores possunt debita sua in qualibet moneta soluere, vt ibidem deduxit Azeuedus num. 3. dicens, in Senatu Parisiensi ita fuisse declaratum, vt testatur Rebuffus, 1. tom. constitut. Franciae, titulo de litterarum obligat. articulo 5. glossa prima, num. 3. eadem autem lege Regia in hunc modum cauetur: Otro si ordenamos y mandamos que todas y qualesquier personas y Vniuersidades que vuieren de hazer pago a otros, de qualesquier deudas, y mercaderias, y contratos de qualesquier quantias de marauedis, o de qualquier en las dichas monedas de oro y de plata, de las que agora nos mandamos labrar qualm as quisiere el que vuiere de hazer la paga. Nihilominus tamen his non obstantibus Senatus noster contrarium statuit, & inferioris sententiam confirmans, dictam quantitatem scutorum auri, soluendam in auro decreuit iuridice. Senatus autem definitio sequentibus rationibus & fundamentis comprobatur; eaque inprimis, quod contractus ex conuentione partium legem accipiunt, l. 1. §. si conueniat.[sect. 45] ff. depositi, l. legem, cum aliis vulgatis, C. de pactis. Quid enim tam congruum est humanae fidei, quam ea, quae inter eos placuerint, seruare, l. 1. ff. de pactis. l. 1. ff. de constituta pecunia. Cum ergo conuenit, vt in certa specie monetae solutio fiat, sicuti in casu praesenti conuentum est de solutione in scutis aureis de auro, & non in alia re soluendis, seruari debet pactum omnino, ac solutio fieri in specie promissa, & non in alia qualitatis alterius, sicuti post Baldum, Aretinum, Brunum, & Pinellum, obseruauit Petrus Surdus in consil. 242. num. 3. & 4. qui per totum consilium ita defendit, lib. 2. & inquit eo loci, quod monetae certa species quando deducta est in pactum, alia[sect. 46] solui non potest. Et id ipsum scripserunt Ioannes Cephal. Ioann. Parlad. Pet. August. Morla, Nicol. Reusner. & alij Authores, quos infra ad solutionem quarti, & quinti argumenti commemorabo. Secundo quoniam verba illa conuentionis solutionem fieri debere in auro, & non in alia re, plusquam manifesta sunt, ad ostendendum voluntatem contrahentium, & excludendum solutionem in alia specie monetae, & sic excludunt etiam concludenter interpretationem illam ad ea verba, quam pars ipsa debitoris maliciose & contra proprium sensum contendit; cum a verbis claris non sit recedendum, & vbi verba sunt clara, non egemus interpretation, vt supra fuit longa serie adnotatum, & in dict. l. continuus, §. cum ita, ff. de verbor. obligat. probatur expressim: sicque in eisdem, in quibus versamur terminis hoc argument vtuntur Ioann. Cepha. in cons. 13. num. 5. lib. 1. Pet. Surd. d. cons. 242. num. 9. lib. 2. Tertio deinde, quoniam debitor (maxime stante[sect. 47] conuentione praedicta) non potest rem vnam soluere pro alia creditori inuito, l. 2. §. mutui datio, ff. si certum petatur, l. eum a quo, C. de solutionib. l. 3. tit. 14. partit. 5. & post ordinarios ibidem, maxime Iasonem, Decium, Curtium, Viglium, Bolognetum ex num. 21. Zuichemum ex num. 70. & alios, exornant permultis, & ampliant, atque limitant diuersimode regulam istam Socinus in regul. 377. Duenas in regula 159. Afflictis decision. 90. maxime num. 2. Asinius in tractatu de executionibus, §. 2. cap. 2. Ioannes Gutieerez de iuramento confirmatorio, 1. parte cap. 29. Hieronym. de Laurent. decisione Auenionensi 32. & 41. Ioannes Paradorius rer. quotidian. lib. 2. cap finali, §. finali, 5. part. §. 18. ex num. 17. Iacob. Menoch. in consilio 138. num. 1. lib. 2. Ioseph. Ludouicus decis. Perusina 64. ex num. 1. & decisione 101. num. 17. & 2. seq. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana 153. ex num. 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 18. ex num. 24. lib. 1. Vincent. Carocius decision, 53. ex num. 25. Cardinalis Dominic. Tusc. practic. conc. iuris, tom. 7. littera S. Conclus. 354. fol. 395. Antonius Pichardus in principio, quibus modis tollitur obligatio, num. 48. & in principio, quibus modis re contrahitur obligatio, ex num. 28. Sebastian. Neuius select. iur. interpretat. ad tex. in dict. l. eum a quo, C. de solutionibus. Et hoc sine dubio etiam procedit in debitroe pecuniae, ex text. in eadem l. eum a quo, & praecitatis Authoribus: atque ex communi Scribentium sententia & post Cephalum, & Ruinum, aduertit specifice Iosephus Ludouicus dicta decision. 64. num. 5. Ita pariter, quod debitor, qui tenetur soluere[sect. 48] oleum, vinum, siue triticum, aut aliam rem, quae in pondere, numero, vel mensura consistit, quod non possit pro his rebus pecuniam soluere creditori inuito, ex regula dicti §. mutui datio, & ex l. paulus, 99. ff. de solut. docuit magistraliter Bartolus in eodem §. mutui datio, num. 5. receptus communiter secundum Purpurantum num. 17. Decium in prima lectura, colum. 2. Bolognetum num. 22. vers. Doctores tamen, Viglium num. 64. & sequitur Antonius Pichardus in principio, Institut quibus modis recontrahitur obligatio num. 31. & num. 30. refert aliorum sententiam contrariam, & num. 32. vsque ad num. 36. Bartoli opinione retenta, fundamentis omnibus contrariae partis respondet: prout etiam retinet sententiam eandem ad litteram ita satisfacit fundamentis metipsis Pet. August. Morla dicto tit. 8. de rebus creditis, quaestion. 9. ex num. 2. Rursus & quarto pro eadem parte facit text. in l.[sect. 49] sed si certos nummos, ff. de legatis primo, qui aperte videtur probare, quod quando quantitas legatur vt species, aliud pro alio solui non potest, & debetur quantitas vt corpus, & non recipit permutationem aliquam. Et quamuis id procedere respectu loci designati & appositi, post Castrensem, & Alexandr. Iason ibi contenderit; vere tamen Iureconsultus aliter sentit, cum de assignatione loci per dictionem veluti, & sic exemplificatiue loquutus fuerit, prout eum text. non male inducit Vincentius Carocius decis. 53. n. 9. Quinto facit, quoniam germinatio illa scutorum auri in auro, & non alia re, quae solet multum operari. l. balista, ff. ad Trebellianum, cum aliis multis, de quibus infra lio capite; id proculdubio operatur in casu nostro, quod promittens scuta auri in auro, non liberetur soluendo aliam monetam propter vim geminationis, sicuti post Curtium, & Brunum in simili[sect. 50] scutorum auri in auro promissione, ita argumentur, & defendit Petrus Surdus dicto consilio 242. num. 5. lib. 2. vbi dixit, (& argumento a vigeminationis in eodem casu vtitur) quod promittens soluere scuta auri in auro, non liberator soluendo in alia specie monetae. Et idem tenuit nouissime Nicolaus Reusnerius lib. 4. decisionum Germaniae, decisione 13. ex num. 4. cum seq. fol. 71. Sexto, quia sententia, siue condemnatio non ca[sect. 51]dit super non petitis, vel non deductis, vt per Burg. Salon de Paz in consil. 4. n. 5. Hadrianum Gilmanum lib. 2. rerum iudicatarum, decisione 1. num 27. per tex. in l. vt fundus, ff. communi diuidunda, in illis verbis: quia vltra id quod in iudicium deductum est, excedere potest as Iudicis non debet: quem exornat Iason in l, vinum, num, 23. cum pluribus seqq. ff. si certum petatur. Arius Pinellus in l. 2. C. de rescindenda, 3. parte, num. 12. Ergo dictus Martinus auditi non debet, nec etiam respectu remedij authent. hoc nisi debitor, C. de solutionib. quod nunquam deduxit, vt de se planum est, & probatur ab his omnibus Authoribus, qui statim, commemorantur: Eo magis, quod debitor regulariter vti non potest beneficio dict. authentic. hoc nisi de[sect. 52]bitor, nisi ob impotentiam soluendi in pecunia, vel in eo genere pecuniae, de quo agitur, scutorum scilicet auri, nisi etiam ea omnia simul concurrant, quae Doctores exprimunt maiori ex parte in eadem l. 2. §. mutui datio, & in dict. authent. hoc nisi debitor, videlicet, quod debitor Primo offerat, & exprimat causas. Secundo quod probet se inhabilem in pecunia, vel eo genere monetae soluere. Tertio tenetur ostendere instrumentum, & ius bonum. Quarto dare fideiussores de euictione. Quinto praecedere debet discussio Iudicis. Sexto dominium transserre tenetur. Septimo sine conditione id efficere debet. Octauo offerre totum debitum, & sortem & interesse, prout haec omnia colliguntur ex textu in authent. de fideiussoribus, §. quod autem, l. 3. tit. 14. part. 5. quae non exprimit ea omnia, sed dicit dumtaxat: Pagamiento de las debdas debeser fecho a aquellos que las an de recibir, e denese facer de tales cosas, como fueron puestas e prometidas en el pleyto quando lo fizieron, e non de otras, si non quisere aquel a quien fazen la paga: pero si acaeciesse que debdor no pudiesse pagar aquellas cosas que prometiera, bien puede darle entrega de otras, a bien vista del iuzgodor. Et ibidem Gregorius Lopez verbo, del iuzgador, in hunc modum scribit: Non ergo tenebitur debitor dare meliorem rem, quam habet, prout dicitur communiter in authent. hoc nisi debitor, C. de solut. sed sufficit, quod sit mediocris, & sufficiens arbirio Indicis, prout hic habetur, quod tene menti; vel dato quod procedat in meliori, intelligatur, dum tamen non generetur magnum praeiudicium debitori: ut declarat etiam Saliet. qui & vult, quod hoc resideat in Iudicis arbitrio. Et materiam d. authen. hoc nisi debitor, & superiora requisita necessaria, latius explanarunt, atque exornarunt Scribentes communiter in d. § mutui datio, vbi Ripa ex num. 2. cum seq.   Romanus in cons. 163.   Alexander in cons. 37. ex num. 24. cum seq. lib. 2. Iason in cons. 9. num. 9. &. seq. lib. 1.   Marc. Anton. Natta in consilio 344. per totum, libro 2.   Gozadinus in cons. 27. num. 28. per totum. Neuizanus in cons. 59.   Ioannes Cephal. in cons. 195. lib. 2.   Rolandus a Valle in cons. 6. num. 44. & in cons. 53. num. 47. lib. I   Petrus de Beninten. decis. Bonon. 28.   Brunus de cessione bonorum, quaest. 34. in. 4. parte principali.   Vincentius de Franchis decision. 81. per totam.   Pet. Molignati in suis quisquil. cap. 436.   Iosephus Ludouicus decisione Perusina 64. per totam.   Carolus Ruinus in consilio 65. ex num. 10. libro secundo.   Antonius Thesaurus decis. Pedemontana 153. per totam.   Ioannes Gutierrez de iuramento confirmatio, 1. parte, capit. 29. per totum, latius practicarum lib. 1. quaest. 146. fere per totam.   Gaspar Baetius de inope debitore, capite 1. ex n. 46. cum seq.   Iacobus Mandel. de Albain cons. 162.   Alexand. Trentacinq. variar. lib. 2. titul. de solution. resol. 3.   Franciscus Bursatus in cons. 84. ex num. 6. atque ex num. 30. lib. 1.   Hippolytus Riminaldus in cons. 523. ex num. 20. cum seq. lib. 5.   Anconitius in tract. de mercat. in tit. de decoct. in 3. par. num. 44.   Ioannes Parladorius rer. quotidian. lib. 2. cap, finali, 5. parte. §. 17. num. 22. 23. &24.   Hierony. de Laurent. decisione Auentinensi 102. ex num. 2.   Regner. Sixtin. inter consilia Facultatis Iurecons, Maspurgens. cons. 12. num. 169. & 170.   Anton. Hering. de fideiussoribus, capit, 18. numero 69. &70.   Marcabrunus singulariter, & vtiliter in cons. 3. ex num. 40. cum seq. & num. & seq.   Fontanella de pactis nuptialibus, folio 309. ex num. 8.   Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 183. ex num. 2. cum seq. vsque ad numerum 9. & numero 25. cum seq. & num. 37. vsque ad numerum 48. libro I.   Pet. Augustin. Morla emporij, I part, tit, 8. de rebus creditis. quaest. 9.   Antonius Pichardus in principio, Institut. quibus modis re contrahitur obligatio, numero 28. & 29.   Vincent. Carocius de oblationibus par. 2. quaestione decima ex fol. 155. vsque ad folium 166.   Cardinalis Dominicus Tescus practicarum conclusionum iuris, tom. 7. littera S. conclus. 354. num. 16. cum seq, fol 394. Eo etiam magis, quia constare dicitur notorie, di[sect. 53]ctum Martinum esse soluendo non modo in pecuniis, quas offert, sed etiam in ea specie monetae auri, scutorum scilicet, in qua promisit, & ad praesens in hac Hispalensi ciuitate reperiri scuta aurea in magna quantitate, quo casu nec potest in alia moneta soluere, nec locus est decisioni dict. authent, hoc nisi debitor, vt ex omnibus supra relatis Authoribus apparet, & in terminis ex communi sententia animaduertunt Vincent, Carocius decis. 53. sub num. 13. Ioannes Vincent Hondedeus, dicto consilio 18. num. 17. libro. I Septimo & vltimo facit sententia eorum, qui in[sect. 54] proposito casu sumiter asseuerarunt, debitorem non posse soluere in alio genere monetae, quam promisit, & promittentem soluere in scutis auri. non posse soluere in alia specie monetae etiam argentea; idque verius esse, prout Authores ita tenentes referunt; & sic resolutiue affirmant Ioan. Cephal. in consil. 31. lib. 1. Vincent. Carocius decis. 53. num. 11. Petrus Surdus in cons. 242. num. 3. 4. & 5. num finali, lib. 2. Arias Pinel. Ioannes Parladorius, Antonius Pichardus, Pet. Augustin. Morla, & Iacobus Menochius, quiad solutionem tertij, & quarti, & quiniti argumenti commemorabuntur infra. Nicolaus Reusnerius decisionum libro quarto, decisione 13. per totam, qui in hac quaesione (quae admodum frequens est, vt ipse enuntiat) ita firmiter defendit. Et vide Mastrillum decis. 7. Stephen. Gratianum disceptat. iur. lib. 1. c. 55. Nec obstant nunc adducta in contrarium: non[sect. 55] obstat primum, quoniam regula illa, Quod ubi non nocet, siue non prodest, & alteri prodest, faciendum esse; plures recipit limitationes, & declarationes, prout ex Authoribus in argumento commemoratis supra, numero 56. apparet. Et quatuor declarationes ad ipsam regulam tradiderunt Faber & Angelus in principio Institut. de lege Fusia Caninia tollenda: in terminis autem quod text. in dicto §. item Varus, sit restringendus ad casum de quo loquitur, vt scilicet possit quis cogi, vt patiatur in suo refici, & reaedificari illud, quod mihi prodest, & ei non nocet: Sicut etiam permittitur ei, cui seruitus debetur in alieno praedio, ea agere, quae ad suae seruitutis vsum sunt necessaria, vi ex hoc fundo alieno nullum praeiudicium inferatur, l. si iter, ff. de seruitutibus, l. seruitutes, §. si duo. ff. de seruitut. vrbanorum, l. refectionis, & ibi Bartolus ff. communia praediorum, nec textus ipse extra illum casum possit expendi, nec etiam quis cogi, vt patiatur in suo fieri id, quod sibi non nocet, aut non prodest, & alteri prodest, rectissime aduertit, & erudite, vt adsolet, obseruat Pet. Barbosa in l. 2. in principio, secunda parte, num. 40. ff. soluto matrimonio. qui dicit cauendum esse a Socino iuniore, Craueta, Cephalo, & Menochio, qui ex dicto §. item Varus, ponunt regulam generalem, quod ego cogor facere id, quod mihi non nocet, & alteri podest; cum imo regula sit ponenda in contrarium, & exceptio ex dicto §. item Varus, deducenda in casu praedicto: idque per tex. in l. Dinus, ff. de seruitutibus rusticorum, l. final. §. si stercus, iuncta Glossa, verbo, teneatur, ff. quod vi aut clam. Sic etiam nec regula ipsa, Quod tibi non nocet, & mihi prodest, faciendum esse, non habet locum, vbi praecessit contractus, prout in casu praesenti, vbi praecessit obligatio, & promissio de certa scutorum quantitate, in scutis auri soluendis, vt post Bartolum num. 31. & Iasonem in dicta l. 2. ff. soluto matrimonio, respondet Vincentius Carocius decisione 4. num. 11. vel cum damnum aliquod consideratur; quibus in terminus loquuntur omnes supra citati Authores, & caeteri alij, qui cum alteri omnino non nocet, & mihi prodest, loquunter; vere namque si damnum aliquod datur, siue interesse quodlibet consideratur (provt in praesenti considerari, statim dicetur) regula eadem non procedit, prout non procedere iidem agnoscunt Authores, & velut expressim praesentit Vincentius Carocius dicta decisione 53. n. 13. in vers. Secundo dicta consuetudo, & num. 14. vbi melius. Non obstat secundum; nam respondetur, quod[sect. 56] cerditor quamuis ex aequitate videatur, quod teneatur recipere vnum pignus pro alio, sicque idoneum offeratur; vere tamen, atque de stricta iuris ratione non tenetur, prout exprimit clare textus in l. si rem alienam, §. omnis, ff. de pignoratitia actione: Semper enim Iureconsultus ibi praemittit, id non fieri, nisi volente creditore; dicit enim: Si vt ipse voluit, sibi cauit, licet in hoc deceptus sit. Et quamuis generalia verba text. satis comprehendunt casum, in quo aequiualens pignus daretur; adhuc tamen id committitur voluntati creditoris, vt nec tunc compellatur aliud pignns accipere: Ita sane in puncto iuris agnoscit erudire Arias Pinellus in d.l. 2. C. de rescindenda, 2. parte, cap. primo, num. 21. quamuis num. 25. attenta aequitate aliud tentauerit. Et sic in eam sententiam, quod nunquam creditor compellitur accipere vnum pignus pro alio, expendit Pinellum Gaspar Rodericus de annuis redditibus, lib. 2. quaest. 16. num. 8. & citat textum in dict. §. omnis. Ita similiter, quod creditor non cogatur accipere[sect. 57] vnum fideiussorem pro alio, etiamsi alius aeque idoneus, vel magis idoneus offeratur, per text. in l. si mandato meo, 45. §. 1. vers. item si dum, ff. mandati, defendit ipsa Pinellus in dicta l. 2. C. de rescindenda, secunda parte, cap. primo, num. 22. & seq. vsque ad num. 25. qui ibidem distinguit inter fideiussorem non acceptum, sed tantum promissum, in quo receptum cst, sufficere alium aeque idoneum dare, quamuis textus in dicta l. qui autem, §. 1. ff. de constituta pecunia, ad id non videatur recte expendi, vt ipse Pinellus aduertit dicto num. 23. & inter fideiussorem acceptum, in quo contrarium statuitur, & ad iura, quae in contrarium per Decium expenduntur, respondet ipse pinellus num. 24. & sequitur Rodericus lib. 2. d. quaest. 16. numero 8. qui indistincte dixit, creditorem non compelli accipere vnum fideiussorem pro alio, etiamsi alius aeque idoneus offeratur: Et latissime distinxit Vincent. Carocius dict. decis. 4. ex numero 13. vbi plures casus considerat, & per totam decisionem pertractat quaestionem, ac in effectu eisdem Pinelli placitis accedit. Non obstat tertium, quia vere nullo eorum iurium quidquam deduci, aut probari potest, quod intentioni nostrae repugnet, vtpote cum text. in d.l. Paulus, diuersimode explicari soleat, ac valeat, vt statim videbitur in solutione fundamenti sequentis, & per Vincent. Carocium decis. 53. n. 14. ac dixerit expressim, debitorem non esse cogendum in alia forma nummos accipere, si ex ea re damnum aliquod passurus sit, nec textus ipse loquatur, prout nec caetera iura loquunter, quando aliter, ac de solutione in certo monetae genere facienda, actum est; quo casu & damnum eo ipso incurrere creditor videretur, nec in alio genere solutio fieri posset, vt placitis stetur, & agnoscatur bona fides; id quod nullo praefatorum iurium, nec alibi in iure negatur. Et ideo quamuis Pinellus, Pichardus, & Morla, contra Bartolum in quaestione proposita tenuerint; statim tamen limitant, vt opinio Bartoli omnino procedat, nec liceat dibitori soluere in diuerse pecunia, & diuersi metalli, ex vi conuentionis, quae legem facit, nec eo casu (vt fatentur ipsimet aliquid vrgere, ne conuentio obseruaretur: Imo dicunt ex mente Doctorum omnium, asserendum omnino, vt solutio debeat fieri specialiter in pecunia promissa, non alterius qualitatis, sicuti ex Imola, Aretino, & Moderno Parisiens. concludit Pinellus prima parte rubricae, C. de rescindenda, d. capit. 3. num. 17. in fine. Morla emporij, 1. parte, tit. 8. de rebus creditis, d. quaest. 13. num. 4. Ioan. Parladorius, rer. quotidianar. lib. 2. cap. finali, 5. parte. §. 17. numero 21. Anton. Pichardus in dict. princip. quibus modis re contrahitur obligatio, ex num. 43. qui id ipsum statuit, vbicumque interest creditoris, in vna magis, quam in alia pecunia sibi solui, prout ibi casu praesenti creditor probauit, Iacobus Menoch. qui in fortioribus terminis ita probauit, in cons. 138. num. 2. & 3. lib. 2. Vincentius Carocius d. decis. 53. maxime ex num. 7. & num. 11. & 14. & Nicolau s Reusnerius lib. 4. decisione 13. Non obstat quartum, a consuetudine generali de[sect. 58]ductum, quoniam ipsum dilui omnino posset ex solutionibus illis quinque, quas ineisdem, quibus versamur terminus ad dictam consuetudinem considerauit Vincent. Carocius dicta decisione 53. num. 13. per totum. Inter quas primo loco non displicet illa, quod consuetudo eadem interpretari debet, quoties in loco promissionis factae non reperiretur pecunia, vel illa species monetae promissae; tunc enim audiri deberet debitor, aequiualentem pecuniam offerendo, secus alias, & quando species illa monetae reperiri posset; quo etiam in placito indistincte fuit Iacob. Menoch. d. cons. 138. num. 2. & 3. lib. 2. Ioan. Vincentius Hondedeus dicto cons. 18. n. 7. lib. 1. Mastrillus d. decis. 7. Stephen. Gratian. disceptation. lib. 1. c. 55. ex n. 34. & assentit Petr. Surdus dicto consilio 242. per totum, libro secundo, & supra notaui numero 53. alias enim (inquit Carocius) nihil operatur adiectio illa, quod solitio fieri deberet in auro, si posset darii monetae aequiualens, contra text. in l. si quando, ff. de legat. 1. quae alio cap. infra, exorabitur permultis. Et eodem argumento vtitur in terminis ipse Surdus d. cons. 242. num. 3. in versic. Tertio nisi pactum. Placet etiam altera illa solutio, quod dicta consuetudo debeat limitari, vt non procedat, quoties creditoris damnum aliquod esse considerabile in mutatione solutionis monetae, vel speciem non alterari, ipsius interesset; tunc namque solutio admitteretur in alia specie, vel pecunia, vt debitoris damnum vitetur omnino, prout Antonius Pichardus dicto n. 43. & Morla dicta quaest. 13. num. 3. adnotarunt expresse; & ante ipsos Ioannes Parladorius (qui damni, aut interesse exemplim proponit) dicto §. 17. num. 20. eleganter Menochius dicto consil. 138. num. 2. lib. 2. vbi ex sententia aliorum, etiam cessante conuentione, defendit, quod creditor aureorum, quando sentire potest damnum, recipiendo argentum, cogi non potest argentum recipere: Et in fortioribus terminis num. 3. idem tuetur, etiamsi creditor non sentiret damnum: Et num. 4. repetir, statutum, & consuetudinem intelligi debere, quando creditor non sentit aliquod damnum. Et vlter relato idem quoque tenet nouissime Nicolaus Reusnerius lib. 4. decisione 13. num. 6. in illis verbis: Dummodo, vt dixi, nihil intersit creditoris, aut aliter fortassis conuentum sit. Et antea ibi: si vel species certa de signata sit, vel si ex re damnum non passurus sit. Sed & tertia solutio praeter Carocium reddi potest, videlicet, quod consuetudo generalis, quod pro aurea alia moneta solui possit, cessat, quotiescunque partes conuenerunt, vt omnino aurum soluatur, quomodo specifice respondet fere in terminis nostris, atque ita consuetudinem interpretatum Ioannes Cephalus dicto consilio 31. num. 10. in fine: & melius num. 11. &12. Arias Pinellus, Petrus Surdus, Ioannes Parladorius, Pichardus, Morla, Corocius, Menochius, & Reusnerius, relati supra, num. 57. ni fine: qui ex vi conuentionis asserunt solutionem fieri debere in specie pecuniae promissae, non alterius qualitatis, quoniam id quod actum est, potiusquam idquod consuetum est, obseruari debit, l. semper in stipulationibus, ff. de verbos. obligat. Non obstat quintum & vltimum, cuius solutio ap[sect. 59]paret ex his, quae ad explicationem praecedentium adnotata, atque scripta fuere, vtpote cum dictae l. Regiae 6. tit. 21. libro quinto, nouae collect. dispositio intelligi debeat, quando creditor non sentit aliquod damnum; sic etenim & lex, & statutum, & consuetudo interpretari debeat secundum ius commune, quod non admittit, solutionem in alia specie, alióve genere pecuniae fieri cum damno alterius, vt declarauit Brunus relatus per Menochium, qui ipsa ita in terminis nostris statutum declarat, dicto consil. 138. num. 4. lib. 2. in terminis etiam praefatae legis Regiae 6. & cum antea mentionem eiusdem fecisset; ita quoque materiam hác intelligit Ioan. Parladorius dicto §. 17. num. 20. Et limitat quando damnum adesset creditoris, vt supra vidisti: Morla etiam in terminis eiusdem l. 6. dicta quaest. 13. num. 3. lex namque noua declarari solet per antiquam, & distinguitur secundum illam, l. sed & posteriores, ff. de legibus, Glossa, & communis Interpretum sententia in l. sciendum, ff. qui satisdare cogantur, vbi Iason num. 4. dicit hoc valde notandum pro statutis, & reformationibus nouiter factis: & exornant Rodericus Suarez in l. 2. titulo, de emplacamientos, libro secundo fori: & in prooemio, folio 5. pag. 2. Alderanus Mascardus de interpretat. statutoram, conclusione 2. ex numero 103. cum infinitis seqq. ex folio 106. Secundo deinde respondetut, dictae l. Regiae 6. decisionem nouam non excludere, quin ex conuentione expressa contrahentium aliter valeat statui, nec eo casu loquitur, cum in contrahendo expressim dictum sit, vt in eodem genere pecuniae, non in alio solutio fieri possit; tunc etenim id quod actum, & conuentum est, seruandum omnino est: Sic sane intellexi, (vt saepe vidimus) Ioannes Parladorius d. §. 17. num. 21. ac ita eam materiam limitauit, quamuis etiam dictae l. 6. titul. 21. libro quinto, mentionem specificam fecisset ibidem numero 17. Pinellus denique d. cap. 3. num. 17. cum adduxisset ordinationem Lusitaniae dicentem, vt quamuis contrahens specialiter se obliget ad soluendem in pecunia aurea, cogatur creditor accipere aliam pecuniam; contrarium inquit dicendum ex vi conuentionis, quae legem facit, & omnino obseruari debebit. Merito ergo stante conuentione, & promissione praedicta, ita (vt dixi) Senatus defi[sect. 60]niuit: qui etiam admisit indubitanter, conuentione cessante obseruandam fore decisionem dictae l. 6. titulo 21. lib. 5. prout Azeuedus, ibidem & Matienzus in l. 9. titu. 11. libro 5. glossa 4. num. 9. obseruarunt, Parladorius etiam dict. §. 17. num. 21. admisit etiam[sect. 61] Senatus metipse frequenter, conuentione etiam cessante, debitorem notabilis alicuius quantitatis non audiendum, si velit soluere in pecunia minuta nigra totam quantitatem; id enim iniquum, & non permittendum esset, vt ex aliis adnotauit rectissime Arius Pinellus prima parte rubricae, C. de rescindenda, capit. 3. num. 17. Petrus Augustinus Morla vbi supra. Et Antonius Pichardus in dicto principio, Institut. quibus modis re contrahitur obligatio, num. 43. refert Francisum Hotomannum quaest. 15. improbasse Arrestum Parisiense a Rebuffo relatum, quo decretum fuit, potuisse debitorem pro aurea moneta duplos & liardos soluere, quasi Hispane diceremus quartos por escudos. Et inde Senatus idem Hispalensis aliquando sequutus est ordinationem Lusitaniae, lib. 4. tit. 53. §. 2. vbi tantum permittitur soluere qurtum partem debiti in tali pecunia vilioris vilioris materiae, vt etiam Pinellus retulit dicto num. 17. aliquando etiam decreuit, & iussit, debitorem tertiam dumtaxat partem soluuere in tali pecunia, siue in aere. Et ita apud nos vsu receptum testatur Pichardus vbi supra, numero 44. Morla dicto tit. 8. quaest. 13. num. 3. qui refert Parladorium existimantem, extra causam mutui posse totum debitum solui in quacunque moneta debitor voluerit, Quod mihi non placer, si debitum sit notabilis alicuius quantitatis, & contrarium Senatus admisit, vt dixi nunc ex Pinello: Atque Iudicis discreti arbitrio id relinquendum puto, prout personarum, & rerum qualitates & circumstantiae, ac pecuniae, de qua agitur, facultas, vel necessitas postulare videatur, prout haec omnia in eodem Hispalensi Senatu considerari, iam saepe vidimus: Eo magis (quod Scriptorum omnium huius Regni nullus hactenus animaduertit) quod dicta l. 6. tit. 21. lib. 5. non loquitur de hac pecunia minuta nigra, sed aurea, vel argentea cuiuslibet generis, in qua inquit totum debitum posse persolui, quia in argento considerat, cuiuslibet generis moneta sit, congruam solutionem fieri; nigra autem, vel minutae mentionem non facit, & sic iudicantis arbitrium pro rerum, & personarum qualitatibus diuersis non adimit, locusque reliquitur omnino Pinelli sententiae relatae, vt in ea pecunia minuta nigra totum debitum solui non possit, si notabilis alicuius quantitatis sit. Denique & in eadem materia vnanimiter admisit[sect. 62] aliquando Hispalensis Senatus, cum verteretur dubium illud, monetae scilicet valor intrinsecus, vel extrinsecus quando considerari debeat, vel tempore testamenti, aut contractus, vel factae dispositionis cuiuslibet, vel potius solutionis tempore; de quo commendo post alios multos, quos ipsi referuntCephalum in consilio 31. libro primo. Tiraquellum de retractu lignag. §. 30. glossa 1. num. 18. Afflictis decisione 90. & decisione 149. Schurf. in consilio 10. centuria 1. Menoch. in cons. 49. per totum, libro 1. & in cons. 138. lib. 2. Corrasium miscellam. iur. lib. 3. cap. 13. Petrum Gregorium in syntagmate iuris, lib. 21. cap. 18. Petr. Surdum in cons. 454. ex num. 1. vsque ad num. 13. lib. 4. Annaeum Robertum lib. 1. rerum iudicatarum, cap. 16. per totum. Nicolaum Reusnerium lib. 4. decisione 13. ex num. 9. admisit in[sect. 63]quam vnanimiter, Primo, monetae solutionem fieri secundum tempus testamenti, contractus, seu factae dispositionis alterius, non autem secundum rempus solutionis: idque cum in Hispania scutorum auri valor creuisset, vt notum est, & antea scurorum certa quantitas legata esset. Secundo, solutionem annuam ex testamento debitam, solui debere secundum valorem monetae currentis tempore factae dispositionis, seu contractum vt per Cephalum dicto cons. 31. n. 8. & 9. lib. 1. Surdum, Reusnerium, & reliquos, vbi supra, Menochium dicto cons. 49. vbi latissime: & ibidem num. 37. dixit vnum notandum, videlicet muta[sect. 64]tionem monetae esse in detrimentum, & maximum scandalum populi: & ponit exemplum Regis Aragoniae, qui mutauit pecuniam, & ex rescripto Innocentij III. Pontificis maximi reduxit ad pristinum vlorem. # 11 CAPVT XI. Testatoris mens, seu voluntas, ac dispositio quaelibet, an, & qualiter elici, atque interpretationem recipere valeat ex eo, quod contenditur testatorem voluisse, vel intendisse; ipsum tamen in dispositionem transisse, non apparet, siue non ostenditur: vbi Author ex proposito insistit circa vulgatam, & assiduam allegationem l. quidam cum filium, ff. de haered. instituend. quod non sufficit dicere, ita testatorem voluisse, nisi eius voluntas transiuerit in dispositionem; vel quod tacita voluntas, quae non transiuit in dispositionem, non spectatur: & ipsam dilucide, & absolute adeo, atque originali Scribentium omnium lectura exornat, vt nihil vltra desiderari valeat, vt vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Testatoris solam sententiam, aut voluntatem non esse idoneam, neque efficacem ad producendum aliquem effectum dispositiue, nisi vltra testator processisset ad dispositionem faciendam. -  2 Et consequenter testatoris voluntatem non attendi, nec alicuius effectus reputari, quae non transiuit in dispositionem. -  3 Non enim sufficit testatorem aliquid voluisse nisi disposuerit, nec etiam sufficiens est, aliquid esse in intentione, nisi id etiam sit in dispositione. -  4 Quia propositum in mente retentum, nihil operatur. -  5 Nec accommodatur actui hominum. -  6 Et quando non apparet de voluntate, plus valet scriptura, quam quod actum est. -  7 Testatoris voluntatem prae omnibus rebus obseruandam, iura quae dicunt, ex superius dictis limitanda; scilicet si voluntas transiuit in dispositionem, alias secus. -  8 Et in hoc proposito, atque eorum, quae dicta fuere ex num. 1. & vulgatae allegationis l. quidam cum filium, ff. de haered. instit. elegantissime omnium se habuisse, atque vtiliter & erudite loquutum Petrum de Peralta, prout hoc numero adnotatur. -  9 Et permulti Authores aggregantur, atque commemorantur, qui legis eiusdem, quidam cum filium, assumptum adeo vulgatum, vt per manus tradatur quotidie, exornarunt, atque explicarunt quamplurimis. -  10 Circa eandem etiam allegationem, quod voluntas quae non transiuit in dispositionem, non spectatur, nonnulla constituenda, atque obseruanda ex sententia, & consideratione Authoris, quibus materia ipsa distinctius, atque vtilius remanebit explicata. -  11 Testatorem aliquid velle, aut voluisse, quod non sufficiat, nisi etiam ipse disposuerit; placitum illud, siue axioma Doctorum vulgatissimum, esse verissimum regulariter, & iuris rationi, atque decisioni conueniens. -  12 Imputandum est enim testatori, siue ipsemet sibi imputet, cur ad actum dispositionis non processerit, siue quare verba congruentia non adiecerit, quibus voluntatem suam declararet. Idque etiamsi actus reddatur nullus. -  13 Et ita limitari vulgata iura, & allegationes Interpretum communes, qui dicunt, haberi pro expresso id, quod tacite, aut verisimiliter disposuit testator; quia ita demum procedit, si verum est, disposuisse, aut tacitum in dispositionem transisse, non alias. -  14 Testatoris voluntatem tunc dici in dispositionem non transisse, & consequenter nullius effectus esse, nec attendi, quando de mente, aut voluntate nullo modo constare potest, nec ex verbis, nec ex coniecturis. Hoc namque casu habetur voluntas, vt in mente retenta, & ideo nihil operatur, Ac proprie obtinet allegatio textus in dicta l. quidam cum filium, ff. de haered. instituend. Prout nonnulli iuris Interpretes adnotarunt, quorum specifica mentio fit hoc numero. -  15 Testatoris voluntatem dici in dispositionem transisse, & obseruari debere, quando de coniecturata voluntate constare potest, vel apparet, saltem ex impropria verborum significatione, quae tamen congruenter menti respondeat. -  16 Testatoris voluntatem dici in dispositionem transisse, & attendi debere, etiamsi de mente non constet per verba, quoties mens sequatur ad aliud situm expressum, siue ex aliis coniecturis in testamento, aut verbo aliquo generaliter prolato, elici, ac deprehendi valeat. Tunc namque mens, qut voluntas sic deducta, spectatur, atque obseruatur, etiamsi ad aliam specificam, aut indiuiduam dispositionem testator non transierit. Nec obtinet allegatio communis d.l. quidam cum filium, ff. de haered. instituend. -  17 Voluntas, & dispositio satis expressa dicitur, quae ex iam dispositis, aut in testamento contentis coniecturaliter deprehenditur. -  18 Voluntas quae non fuit expressa per verba, si tamen veniat in necessariam, seu manifestam consequentiam verborum expressorum, habetur pro legitima, etiam ad fideicommissum inducendum, vel non inducendum. -  19 E contrario, si voluntas non importata per verba, vel non veniat in necessariam & manifestam consequentiam verborum expressorum, regulariter non attenditur, etiam ad fideicommissum inducendum, sed standum est dispositioni importatae per verba. -  20 Si tamen voluntas resultaret ex verborum indesinitorum, alias indefinite prolatorum ambigue significatione, vel ex dictione ambigua, tunc equidem seruanda esset. -  21 Testatoris voluntatem dici in dispositionem transisse, & attendi, atque obseruari debere, quando ex casu superueniente colligitur praesumptio a coniectura, quod si disponens de eo cogitasset, ita disposuisset. -  22 Tunc equidem mentem coniecturatam eiusmodi attendi debere, nec obtinere regulam generalem dictae l. quidam cum filium, ff. de haered. instituend. -  23 Ipsum etiam ius obseruandum, quando idemmet testator affirmauit, se aliquid omisisse disponere, quod tamen disponere volebat; nam per talem assertionem iunctis verbis praeambulis, videtur legitime ipsius intentio circa omissa probata. -  24 Obseruari denique idem ius, ac voluntatem attendi debere, vbi ipsa colligi posset ex erronea eiusdem testatoris, tolerabili tamen dispositione. Tunc enim statur ipsius menti, siue si error facti, siue iuris. PRo absoluta, & distincta huiusce capitis explicatione, obseruandum, atque constistuendum erit primo loco & principaliter, communem equidem fuisse, & assidue mille in locis repetitam Scribentium omnium, tam legendo, quam consulendo traditionem, & pronuntiatum frequentissimum, & vulgatissimum apparere, testatoris solam sententiam, aut voluntatem, non esse[sect. 1] idoneam, neque efficacem ad producendum aliquem effectum dispositiue, nisi vltra testator processisset ad dispositionem faciendam: Et consequenter testa[sect. 2]toris voluntatem non attendi, nec alicuius effectus reputari, quae non transiuit in dispositionem: Idque per text. quotidie allegabilem, & nulli ignotum, in l. quidam cum filium, ff. de haered. institut. per quem Baldus ibi, notabili 3. & Imola num. 3. adnotarunt, Alexand. etiam in l. . 3. in fine, C. de liberis praeteritis: & ibidem Iason col. 1. quod non sufficit, testatorem[sect. 3] aliquid voluisse, nisi disposuerit, nec etiam esse sufficiens, aliquid in intentione haberi, nisi id etiam sit in dispositione. Quia propositum in mente retentum,[sect. 4] nihil operatur, l. si repetendi, C. de condictione ob causam. Nec accommodatur actui hominum, prout[sect. 5] dixit Baldus in l. iurisgentium, § pactorum, ff. de pactis. Parisius refert in consilio 89. sub numero 27. libro 2. & Rolandus a Valle in cons. 42. sub numero 22. volumine 4. ibique per text. in l. si alij. ff. de. vsufruct.[sect. 6] legato. Vbi quando non apparet de voluntate, plus valet scriptura, quam quod actum est, prout declarant communiter Scribentes a me commemorati in commentariis de vsufructu, cap. 47. per totum: vbi latissime Decius in l. semper in stipulationibus, numero 2. ff. de regulis iuris. Rolandus in cons. 6. num. 4. volum. 4. Hippolytus singulari 577. Pelaez a Mieres ininitio 2. partis, de maioratu, num. 10. Petrus Surdus in cons. 236. num. 8. lib. 2. vbi refert alio in loco Baldum, scilicet in l. finali, C. de falsa causa adiect. legat. dicentem, quod nihil vltra inquiri debet, praeter quod in instrumento scriptum est, Hippolytus Riminaldus in cons. 75. num. 25. & 26. lib. 1. vbi etiam refert Baldum dicentem, illud, quod omittitur a testatore in scriptura & prolatione verborum dispositiua, haberi pro omisso, nec in casu per testatorem omisso, praesumi adesse tacitam eius voluntatem: & sequuntur ibi relati, Riminald. ipse in cons. 250. num. 9. lib. 3. vbi refert Baldum eundem pluribus in loco dicentem, quod illud, quod testator non loquitur, velle non praesumitur. Nec sufficit dicere, testator ita voluit, postquam id non dixit, nec expressit, l. quoties, circa principium, ibi: Neque enim quem voluit, &c. Quocirca Baldus, & Imola in d.l. quidam cum filium, rectissime adnotarunt, non ex omni voluntate testatoris agi, sed ex ea, quae transit ad dispositionem, & ex testamento similiter non agi, nisi expresse, vel tacite in eo dispositum sit. Et inde, quad non satis est dicere, ista est voluntas testatoris, sed debet dici, ista fuit voIuntas, & dispositio testatoris, ideo debet seruari. Inde etiam, ex nunc dictis limitari omnia iura, quae exclamant, testatoris voluntatem prae omnibus rebus obseruandam, prout cap. praeced. latius probatum est,[sect. 7] quia ipsa intelligere oportet, ac iure ipso intelliguntur, quando voluntas in dispositionem transiuit, alias secus, cum tacita omnino testatoris voluntas non spectetur. Et conuenit Paulus Castrensis in l. recusari, ff. de acquirend. haered. vbi scribit, quod votas in mente retenta dicitur potius cogitatio, vel propositum, vel destinatio, quam voluntas, & quod ad exteriora debet esse processum, vt sit voluntas: Baldi autem, & Imolae traditionem ad limitationem iurium dicentium, voluntatem testatoris prae caeteris rebus obseruandam, sequuntur Alexand. Castrens. Iason, Curt. Alciat. Oldrad. Socinus, Decius, Tiraquel. Roderic. Suarez, & Arias Pinel. quos recensuit, & ita notauit Pelaez a Mieres dicto initio secun[sect. 8]dae partis, num. 9. idem etiam tenuit Petrus de Peralta in l. si quis in principio testamenti, ff. de legat. 3. ex num. 144. vsque ad numerum 188. qui equidem in hoc proposito, & circa ornatum, & declarationem vulgatae allegationis d. l, quidam cum filium, ff. de haeredib. institu. elegantissime omnium se habit, & quamplurima in ea materia vtiliter obseruat, quae nullus antea ita specifice & distincte adnotauerat, & quae (vti ipse inquit) sunt optimae frugi, & quotidie versantur in practica. Exornarunt etiam, atque explanarunt permultis[sect. 9] allegationem eiusdem l. & infinitis casibus, atque negotiis practicis applicarunt (prout & applicari nunc posset ipsa lex) & alij Interpretes, qui suo ordine nunc commemorabuntur, & originaliter, atque attente a me praelecti, & euoluti fuere.   Petrus de Peralta, qui prae caeteris videndus, & notandus est omnino, in loco nunc relato.   Pelaez etiam a Mieres in loco antea relato, de maiorau, in quam in initio secundae partis, num. 9. & 10. & 11.   Alexander in cons. 201. Visothemate, lib. 7. &. in consil. 81. col. penult. lib. 3.   Curtius senior in consil. 43. quia inquit, col. 10. & in cons. 46. saepe reuoluta, col. 12. & in cons. 29.   Iason in l. si res obligata, num. 31. ff. de legatis 1. & in l. si ita legatum, §, illi, num. 2. eiusdem tituli: & in cons. 41. In hac ardua, col. 7. & in cons. 143. Ista quaest. col. 5. lib. 2. & in cons. 29. Videretur, col. penul. libro. 3.   Socinus senior in cons. 140. Quoniam praesens, col. 5. lib. 3. & in l. 3. ff. de rebus dubiis, n. 5.   Philippus Decius in cons. 63. column. 2. & in consil. 205. colum. 3. & in cons. 287. colum. finali, & in consil. 384. ad fin. & in cons. 465. colum. 2. & in cons. 513. colum. penultima, & in cons. 635. num. 10. & in consil. 636. num. 13.   Oldradus in cons. 21.   Neuizanus in cons. 31. num. 20.   Socinus iunior in cons. 2. n. 18. & in cons. 97. n. 50. & in cons. 55. num. 7. lib. 2. & in cons. 111. num. 28. libro primo.   Ioannes Cephalus in consil. 656. ex num. 66. lib. 5. & in consil. 436. ex num. 19. lib. 3. & in consil. 107. col. penul. lib. 1.   Marcus Antonius Natta in consil. 470. numer. 7. libr. 2.   Bolognetus in cons. 15. num. 24.   Aymon Craueta in cons. 161. num. 12. lib. 1. & in cons. 208. sub num. 30. eod. lib.   Alciatus in l. verbis ciuilibus, num. 13. ff. de vulg. & pup. substit. & in cons. 564. num. 1.   Petr. Paulus Parisius in cons. 60. n. 62. & in cons. 73. num. 34. lib. 1. & in cons. 87. num. 17. & in cons. 89. sub num. 15. lib. 2.   Rolandus a Valle in consil. 56. num. 5. & 6. & in cons. 59. num. 45. & 46. lib. 3. & in cons. 6. num. 3. 4. 5. & 32. & in cons. 18. lib. 4. & in cons. 42. ex num. 18. eod. lib. 4.   Pancirolus in cons. 51. ex num. 54. cum seq.   Francisc. Bursat. in cons. 371. ex num 11. lib. 4. & in cons. 433. num. 38. eod. lib.   Hieron. Zanch. in l. haeredes mei, §. cum ita, ex n. 11. ff. ad Trebel.   Andreas Tiraquellus in l. si vnquam, C. de reuocand. donat. verbo, libertis, ex num. 18. cum seq. vbi num. 21. alios textus allegat ad idem, quod voluntas, quae in dispositionem non transiuit, non attenditur, hoc est, l. penult. §. finali, ff. de bonor. poss. secund. tab. l. iubemus, C. de testam. & l. si alij, in fin. ff. de vsufruct. leg.   Marc. Anguis. in cons. 8. ex num. 6. cum seq.   Arius Pinellus in l. 3. C. de bon. maternis, numero 27.   Ludouicus Molina de Hispanor. primogeniis, lib. 1. cap. 4. num. 7. qui etiam expendit text. in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de lib. & posthum. ibi, Qui ex verbis concipi possit. Et l. iubemus, C. de testamentis, Vbi testator duos tantum haeredes instituit, & quamuis constaret, quod plures alios instituere voluit, solum habentur pro institutis illi, qui expresse instituti fuerunt, non autem alij, quos instituere volebat. Et dicit id ea ratione procedere, quod voluntas testatoris in mente retenta, consideranda non sit.   Burgos de Paz in consil. 34. ex num. 12. atque ex num. 29.   Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 1. c. 2. ex num. 6. cum seq.   Iacob. Mandell. de Alba in cons. 31. num. 10.   Hieron. Gabr. in cons. 95. num. 14. & in cons. 111. num. 3. lib. 1.   Anton. Cathar. in cons. 81. num. 19. inter consilia vltimarum voluntatum, lib. 2.   Ludouic. Morot. in resp. 18. num. 8.   Tiber. Decian. in cons. 34. num. 8. lib. 1. & in cons. 54. num. 77. lib. 2.   Marsar. in cons. 7. ex num. 2. cum seq.   Ioseph. Ludouic. decis. 61. num. 5.   Port. Imolens. in cons. 43. ex num. 14.   Iacobus Menochius in consil. 85. num. 87. & 89. & in consil. 97. num. 96. lib. 1. & praesumpt. 67. numer. 16. & 17. lib. 4. & praesumpt. 26. num. 13. 14. & 15. lib. 1.   Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, qu. 9. num. 32. & 34.   Borgninus Caualcanus decis. 5. n. 44. part. 3.   Ioan. Bott. in cons. 7. num. 39.   Simon de Praetis de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 3. dub. 1. solut. 3. num. 168. fol. 247. latius eod. lib. 2. interpret. 1. dub. 1. solut. 5. ex num. 7. vsque ad numerum 17. fol. 152. in fin. & fol. 153.   Mantua in cons. 194. ex num. 11. cum seq.   Magonius in decisione Rot. Lucens. 82. num. 24. & seq.   Petrus Surdus in tractatu de alimentis, titul. 9. quoest. 32. num. 3. & decis. 238. num 4. & 15. & in cons. 129. num. 19. lib. 1. & in cons. 236. num. 8. lib. 2. & in cons. 443. num. 4. lib. 3. & in cons. 448. num. 35. libro eodem 3.   Alphonsus Azeuedus in cons. 15. num. 26. &. 27.   Hippolyt. Riminald. in cons. 37. num. 2. & 20. & in cons. 75. num. 25. & seq. & in cons. 80. num. 11. & quatuor sequentibus, & in cons. 110. num. 23. lib. 1. & in cons. 250. num. 8. & seq. lib. 3. & in cons. 287. numero 25. & 28. lib. 2. & cons. 412. ex num. 36. libro 4. & in cons. 544. num. 13. & 130. & 132. & in consil. 517. num, 34. lib 5. & in cons. 603. num. 27. & 36. lib. 6. & ibid. num. 33. & 43. & cons. 645. ex num. 20. eod. lib. 6. & in cons. 651. num. 17. & 18. eod. lib.   Marcabrunus in cons. 10. num. 24. & 25.   Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 69. n. 10. & 11. & in cons. 48. ex num. 34. lib. 2. & in cons. 82. num. 28. & 29. lib. eod.   Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 2. c. 18. ex num. 8. vsque ad numerum 13. & lib. 1. cap. 22. n. 1. in vers. quibus placuit.   Octauian. Cacheranus decis. 110. num. 15.   Marcus Antonius Eugenius in consil. 74. num. 1. libro primo.   Achilles Pedrocha in cons. 19. num. 20. & quatuar seq. & in cons. 38. num. 40.   Antonius Thesaurus decisione pedemontana 248. numer. 2.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicommmissis, art. 11. num. 35. & 36.   Martinus Monter a Cueua causar. ciuil. Reg. Aragon. decis. 35. num. 11. & tribus seqq. vbi eleganter explicat ex theorica quadam Baldi, quare voluntas non declarata, sed in mente retenta nihil inducit, sed actus exterior requiritur ad declarandum interiorem animi motum.   Fuluius Pacianus in consil. 15. num. 13. latius in consil. 23. vbi exornat nonnullis ex num. 151. vsque ad numerum 157.   Andreas Fachineus cons. 1. num. 15. lib. 2.   Ludouic. Casanat. in cons. 4. num. 35.   Hadrian. Gilmanus nouissime, lib. 2. rerum iudicatarum Germaniae, decis. 26. num. 4. & 5.   Cardinalis Dominicus Tuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 3. littera, F. conclus. 260. num. 5. & num. 11. & num. 19. fol. 804. tom. 6. litera. P. conclus. 919. fol. 726.   Ioannes Marcus Aquilinus in repetitione § & quid sitantum, l. Gallus, ff. de liberis & posthum. in versiculo, sed ex sententia legis Velleoe, num. 58. & num. 61. cum pluribus seqq. vbi quod voluntas non prolata, sed in mente retenta, nihil suapte natura operari debet, nec attendi, nisi transierit in dispositionem, ex text. in d.l. quidam cum filium, & aliis multis ibidem adductis. Secundo deinde & principaliter obseruandum est,[sect. 10] circa praefatam allegationem dictae l. quidam cum filium, ff. de. haered. instit. adeo visitatam, & assiduam, vt quotidie in ore & decisionibus Scribentium omnium ipsa versetur; nonnulla obseruanda, atque constituenda hoc loco, quibus axioma idemmet frequentissimum, distinctius, atque vtilius, quam hactenus fuerit, explicatum manebit, ac etiam alibi quaerendi necessitate, nullus in futurum grauetur, cum quaeri contingat, vtrum aliquando tacita voluntas, quae in dispositionem non transierit, attendatur, vel spectetur. Id[sect. 11] autem vt radicitus fiat, in primis constituo, regulariter verissimum esse, & seruandum omnino placitum illud, siue axioma Interpretum omnium vulgatissimum, iuris etiam rationi, atque decisioni conueniens, testatorm aliquid velle, aut ita voluisse, non sufficere, nec sat esse dicere, nisi eius voluntas in dispositionem transiuerit, cum voluntas non prolata, sed in mente retenta, nihil suapte natura operari debeat, ex regulis communibus, & iuribus, rationibus, atque theoricis, adductis per Tiraquellam, Ioan. Marc. Aquilin. Monter a Cueua, & caeteros relatos supra qui vltra text. in d.l. quidam cum filium, alia plura iura expendunt, prout etiam expendit Simon de Praetis lib. 2. dicta solut. 5. num. 9. & 10. fol. 153. qui inquit facere etiam textum in l. si res obligata §. primo, ff. de legatis primo, l. fideicommissa, §. 2. ff. de legatis tertio, l. si sponsus, §. finali, ff. de donat. inter. l. prima, §. si defunctus, ff. de rebus eorum, prout ipse ea iura inducit. Facit etiam textus in l. si quis in principio testamenti, ff. de legatis tertio, prout ipsum acute induxit Petrus de peralta ibidem, num. 143. & ita regula praefata verissima est, & adeo communi placito recepta, vt nullus hactenus dissentiat, vel contradicat. Imputandum est ergo testatori, siue ipsemet sibi im[sect. 12]putet, cur ad actum dispositionis non processerit, siue quare verba congruentia non adiecerit, quibus voluntatem suam declararet: idque etiamsi actus redatur nullus, sicuti obseruarunt Sicinus in l. vbi est, in 5. notabili, ff. de rebus dubiis. Castrensis in consil. 121. columna 2. lib. 1. Craueta in cons. 188. columna 2. Iacobus Menochius in consil. 97. num. 42. lib. 1. Petrus Anton. de Petra de fideicommissis, q. 9. num. 3. & 40. Marc. Anton. Peregrinus de fideicommissis, art. 11. num. 36. Et ita limitantur iura vulgata,[sect. 13] & communes Interpretum allegationes, qui dicunt, haberi pro expresso id, quod tacite, aut verisimiliter disposuit testator; quia ita demum procedit, si verum est disposuisse, aut tacitum in dispositionem transisse, non alias, vt per Decium in consil. 205. numer. 8. & in cons. 365. num. 10. Alexandrum in consil. 201. lib. 7. Socinum iuniorem in cons. 185. num. 4. lib. 2. & late per Tiraquellum in d.l. si vnquam, verbo, libertis, num. 18. & 19. Pelaez a Mieres initio secundae partis, num. 9. alios innumeros scien, consultóque praetereo, quoniam cap. sequent. commemorabo eos. Secundo constituo, testatoris voluntatem tunc di[sect. 14]ci in dispositionem non transisse, & consequenter nullius effectus esse, nec attendi, quando de mente, & vountate nullo modo constare potest, nec ex verbis, nec ex coniecturis verimilibus, atque probabilibus; hoc namque casu habetur voluntas, vt in mente retenta, & ideo nihil operatur: & in hoc casu proprie loquitur rextus, in d. l quidam cum filium, ff. de boeredib, instit. vbi est casus, quod cum testator vellet haereditatem suam peruenire ad filium familias, & quod patri eius nihil de ea acquireretur, tractatau prius cum eodem filiofamilias praehabito, amicum quendam ipsius filij haeredem instituit, nec eum rogauit, aut grauauit, vt restitueret haereditatem filiofamilias, cui in effectu restitui, & acquiri omnino volebat, nec ad patris notitiam peruenirem: & Iureconsultus respondet, ab haerede scripto ex fideicommisso haereditatem peti non posse, nisi probetur, testatorem id disposuisse expresse, & fidem eius sequutum. Sic etiam Baldi, Imolae, & Angeli traditiones supra relatae procedunt. et post Castrensem, Bald. Alexand. Iasonem, Curtium, Parisium, Decium, & Socinum, sic in terminis eiusdem legis explicationem obseruauit Iacobus Manochius lib. 1. praesumpt. 26. numero 13. & lib. 4. praesumpt. 67. num. 10. 14. & 15. hoc etiam casu (si attente perpendantur) loquuntur omnes fere iuris Interpretes, quos in vnum supra congessi, Peralta etiam in dicta l. si quis in principio testamenti, num. 146. 147. & 148. in principio, ibi: Si ergo proxime vi dictum est. Quo in loco, atque in terminis communis allegationis dictae l. quidam cum filium, inquit, non videri, nec dici posse, testatoris voluntatem in dispositionem transisse, quando de mente testatoris constare non potest per aliquam verisimilem coniecturam, ex quibuscunque verbis testatoris elicitam, vel quomodolibet, & ex eius testamento, vel alia dispositione decerptam, vel resultantem: Peregrinus quoque de fideicommissis, art. 11. num. 19. & 32. & 35. & 36. in eodem placito residet aperte; resident etiam & alij quamplures, quos statim cap. sequent. commemorabo. Sic diceretur, te[sect. 15]statoris voluntatem in dispositionem transisse, & obseruari debere, quando de voluntate coniecturata constare posset, vel apparet, saltem ex impropria verborum significatione, quae tamen menti congruenter respondeat. Id quod in nostris terminis, & in explicatione dictae l. quidam cum filium, optime obseruauit Petr. de Peralta in d.l. si quis in principio testamenti, num. 146. & 147. folio mihi 459. & conueniunt Menochius lib. 1. dicta praesumpt. 26. num. 3. & 4. Peregrinus dicto artic. 11. num. 4. & 5. cum pluribus seqq. Camillus gallinius de verborum significat. lib. 1. c. 22. in principio. Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 5. num. 4. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. n. 28. & confirmatur ex his, quae supra, cap. 7. & 8. & 9. scripta fuere. Tertio constituo, testatoris voluntatem e contra[sect. 16]rio dici in dispositionem transisse, & attendi debere, etiamsi de mente non constet per verba, quoties mens sequatur ad aliud dispositum expressum, siue exaliis coniecturis in testamento, aut verbo aliquo generaliter prolato, elici, ac deprehendi valeat; tune namque mens, aut voluntas deducta, attendenda, atque obseruanda est, etiamsi ad aliam specificam, aut indiuiduam dispositionem testator non transierit, nec obtinet vulgata allegatio dictae l. quidam cum filium, prout declarant Bald. in l. vnica, C. de his qui ante apertas tabulas, num. 10. Socinus in l. in ambiguo, num. 3. ff. de rebus dubiis. Paulus Castrensis in l. ab omnibus, in principio, num. 4. ff. de legatis 1. Forrius Garcia, Decius, & Socinus iunior, cum quibus Molina lib. 1. cap. 4. dicto num. 28. & ipsum referens Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 2. num 11. in vers. si ergo testator. Iacobus Menochius lib. 1. praesumpt. 26. num. 12. qui recte aduertit, hoc idem esse, ac si diceretur, attendi voluntatem, quae ex coniecturata mente disuncti prouenit. Menochius ipse lib. 4. praesumpt. 67. num. 15. dicens,[sect. 17] quod voluntas & dispositio satis expressa dicitur, quae ex iam dispositis, aut in testamento contentis coniecturaliter deprehenditur. Quod idem obseruauit, & plenius comprobauit Velazquez Auendan is in l. 40. Tauri, glos. 20. num. 2. & num. 6. cum seq. vsque ad numerum 12. eandem quoque declarationem ad limitationem axiomatis communis deducti ex d.l. quidam cum filium, tradiderunt Petrus de Peralta in d.l. si quis in principio testamenti, num. 152. in vers. Quintus casus, fol, 461. & antea num. 148. folio 459. & num. 154. vers. Octauus casus. Rolandus in cons. 6. num. 32. lib. 4. Berous in cons. 139. num. 14. lib. 2. Hieronym. Gabriel. in consil. 6. num. 32. lib. 4. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 69. num. 10. & 11. lib. 1. dicens, quod assumptum vulgatum desumptum ex textu, in d.l. quidam cum filium, procedit, quando de voluntate non constat iuridice ex aliquibus contentis in testamento, secus tamen si ex coniecturis, seu ex aliis in testamento contentis eliciatur. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpret. 1. solut. 5. num. 13. 14. & 15. fol. 153. vbi ad limitationem dictae l. quidam cum filium, & conclusionis ex ipsa deductae, inquit, quod sufficit, voluntatem tacite apparere ex coniecturis collectis, ex expressis, & dispositis in testamento, transisse ad dispositionem; & refert Curtium iuniorem, & Socinum iuniorem ita renentes. Secundo, quod sufficit voluntatem etiam tacitam esse praesumptam a iute, vt disponat, ex l. 2. ff. ad municipalem, & Authoribus ibi relatis. Marc. Anton. Peregrinus de fideicommissis, artic. 11. num. 25. Vbi[sect. 18] plene probat, quod voluntas, quae non fuit expressa per verba, s tamen veniat in necessariam, seu manifestam consequentiam verborum expressorum, habetur pro legitima, etiam ad fideicommissum inducendum, velnon inducendum, per text. in l. Tutia Seio, §. Seia libertis, secundum communem intellectum, l. Titia cum testamento, §. Titia ff. de legat. 2. l. fideicommissa, §. item si quis, ff. de legat. 3. & latius ibi, & num. 26. 27. & 28. & idipsum tenuerunt Menochius, Thesaurus, Riminald. Praetis, & Auendanus, cum quibus Additionator Gammae ad decisionem 17. n. 3. folio mihi 25. dicens, communem resolutionem esse, quod quomodocunque ex verbis testatoris, siue dispositiuis, siue enunciatiuis constet de eius voluntate, aut ex aliis coniecturis ex verbis deductis, voluntas obseruanda est, maxime in fideicommissis, & quod ita practicatur. SIc e contrario, si voluntas non[sect. 19] sit importata per verba, vel non veniat in necessariam, & manifestam consequentiam verborum expressorum, regulariter non attenditur, etiam ad fideicommissum inducendum; sed standum est dispositioni importatae per verba, l. Titia cum testamento, ff. de legat. 2. in princip. l. pater filium, §. fundum, & l. vxorem, §. sorori, ff. de legat. 3. cum aliis multis, quae adducit, & ita specifice declarat Peregrin. d. art. 11. num. 33. per totum: Si tamen voluntas resultaret ex vi verborum[sect. 20] indefinitorum, alias indefinite prolatorum ambigua; tune equidem seruanda esset, per text. notabilem in l. si seruitus, vers. quod si ita, ff. de seruit. verbanor. praed. ibi: Humanius est, &c. Petr. de Peralta in d.l. si quis in principio testamenti, n. 151. vers. Secundus casus est: & conferunt tradita per Menochium lib. 1. dicta praesumpt. 26. num. 11. Quarto constituo, testatoris voluntatem dici in[sect. 21] dispositionem transisse, & attendi, atque obseruari debere, quando ex casu superueniente colligitur praesumptio, & coniectura, quod si is disponens de eo cogitasset, ita disposuisset; & tunc quidem talem[sect. 22] mentem coniecturatam attendi, nec obtinere regulam generalem dict. l. quidam cum filium: & ita declarat Socinus in dicta l. in ambiguo, columna vltima, versic, Quinta conclusio, ff. de rebus dubiis: & eo dumtaxat relato, sic in terminis eiusdem l. quidam cum filium, obseruauit Menochius lib. 1. dict praesump. 26. num. 14. tenuit quoque in eisdem terminis Petrus de Peralta in d.l. si quis in principio testamenti, num. 151. versic. Tertitus casus, qui num. 152. versic. Sextus casus, fol. 461. ipsum etiam obseruandum inquit, quan[sect. 23]do testator idemmet affirmauit, se aliquid omisisse disponere, quod tamen disponere volebat; nam per talem assertionem iunctis verbis praeambulis, quibus prius significauerat talem disponendi voluntatem se habere, videtur ipsius intentio circa omissa, legitime probata. Et subdit id probari, & deduci ex l. cum proponebatur, iuxta secundam lecturam, ff. de legat. 2. nec eo casu obtinere traditionem illam communem, ex d.l. quidam cum filium, desumptam; & per eundem textum, & Socini resolutionem in. l. in ambiguo col. vltima, vers. Septima conclusio: Sic quoque resoluit, sed Peraltam non refert Iacobus Menochius lib. 1. de praesumpt. 26. num. 15. Et idem quoque ob[sect. 24]seruandum esset, & voluntas attendi deberet, vbi ipsa colligi posset ex erronea eiusdemmet testatoris, tolerabili tamen dispositione; tunc enim statur ipsius menti, siue sit error facti, siue iuris, vt de hoc secundo est text. in l. qui fructus praediorum, vbi Bart. ff. de vsufruct. legato, Gloss. etiam, vbi idem Bart. in l. si libraerius, ff. de reg. iur. & de primo est etiam text. in l. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & Posthum. prout eum expendit Peralta in dicta l. si quis in princip. testam. n. 152. vers. Quartus casus: & hactenus de his: Quod vero attinet ad coniecturam praefatam de eo, quod testator disposuisset, si cogitasset de illo, statim cap. sequent. latius dicetur. # 12 CAPVT XII. Testatoris dubia dispositio, an, & qualiter elici, atque interpretationem recipere debeat ex eo, quod testator verisimiliter disposuisset, aut respondisset, si de eo meminisset, interrogatusve fuisset, & ob eam praesumptam mentem, vtrum id velut expressum diiudicari valeat; siue praefatium Interpretum omnium axioma, adeo vsitatum, & maxime apud Consulentes assiduum, vt per manus tradatur quotidie, & nullum sit frequentius, nec vtilius in interpretatione vltimarum voluntatum (vt ipsi existimant) quemadmodum explanari iuridice possit, vt omnia in eo articulo necessaria tradantur, nec rationum plurium, quae in contrarium expendi posse videntur, & a nonnullis expenduntur contra Communem, aliqua vrgeat: vbi in effectu quae ad haec spectant, distinctius, & aliter, quam hactenus factum esset, exornata, atque explicata relinquuntur; & assumptum metipsum, quod dispositio quaelibet recipit interpretationem, prout est verisimile disponentem fuisse responsurum, si fuisset interrogatus, quando in omni actu, & materia locum obtineat, diligenter, & absolute resoluitur. SVMMARIVM. -  1 Testatorem in dubio disposuisse, atque voluisse id censeri, quod verisimiliter statuisset, vel respondisset, si fuisset interrogatus, & ob illam praesumptam mentem pro expresso illud haberi. Et fieri extensionem de casu ad casum, & de persona ad personam. Nam voluntas disponentis censetur inesse casui omisso, tali verisimilitudine subsistente. Idque vulgatissimo, & assiduo Scribentium omnium, maxime consulentium pronunciato, & placito. Pro quo expenditur communiter Glossa per illum text. in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis. Cum tamen pro eo sint iura Glossa ipsa apertiora. -  2 Circa regulam praefatam, quod dispositio recipit interpretationem a verisimili mente disponentis, & prout est verisimile disponentem fuisse responsurum, si fuisset interrogatus. Et ita quod testatoris dubia dispositio ex eo interpretari debeat, infinitas esse Doctorum remissiones, & allegationes, de quibus ingenti studio, & diligentia per totum numerum, & num. seq. -  3 Et regulia ipsa, quod dispositio &c. procedit in dubio, & nullo alio in contrarium apparente, alias secus, vt ex vebis taxatiuis, vel restrictiuis, vel vbi testator conditionaliter fuit loquutus. Et in vltimis voluntatibus praecipue locum obtinet. -  4 Procedit etiam in omni actu, materia, & dispositione, & num. seq. -  5 Dispositio nulla tam generalis est, quae non recipiat hanc interpretationem, prout disponens disposuisset, si fuisset interrogatus. -  6 Testatoris dubia dispositio, interpretetur, provt testator verisimiliter respondisset, si fuisset, interrogatus argumentum praedictum, non semper & indistincte, siue non simpliciter accipiendum. Aliquando potius respuendum, siue saltem temperandum ex variis, & diuersis rerum, & causarum circumstantiis. Contra ipsum namque quamplures, & fortissimae vrgere videntur rationes, sed & Interpretum quorundam contrariae sententiae extant. Prout hoc numero per totum latius adnotatur. -  7 Et pro vera, & dilucida, absoluta etiam eiusdem argumenti, & articuli propositi; quando, inquam, pro dispositio habeatur, quod verisimiliter quis disposuisset, si fuisset interrogatus, explanatione, & omnium rationem, quae in contrarium expenduntur, resolutione, & responsione, obseruanda, atque constituenda nonnulla ex sententia Authoris. Quae a nullo hactenus, vt videbis, ad eum modum, nec ita distincte attinguntur, nec adducuntur. Et prae oculis haberi debent, vt per totum numer. & seq. annotatur. -  8 Inter alia tamen, regulam eandem, quod testatoris dubia dispositio interpretatur, prout testator verisimiliter respondisset, si fuisset interrogatus intelligendam omnino, atque procedere, si ex ipso testamento, & verbis eius id percipiatur, ita vt congruenter valeat deduci, alias secus. Et quando casus sit ex toto omissus, nec aliquo modo comprehendi possit sub expresso, vel ex natura dispositionis. Nam aliquid fuisse expressum, ex quo illud sequatur, necessario requiritur. -  9 Secus etiam, si verborum qualitas repugnaret. -  10 Aut eadem, vel maior non subesset disponendi ratio. Sic cum subest, absque dubio dicta regula procedit. -  11 Non autem procedit, quando testator plene prouidisset in aliis casibus; nam tunc alium videtur ex industria omisisse. -  12 Nec etiam quando casus omissus fuit ignoratus a disponente. -  13 Ioannis Marci Aquilini contra sententiam communem, & assiduam dictam allegationem l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, singularis sententia, quod facili negotio diluatur, & communis in tuto maneat ex his, quae num. praeced. adnotata fuere, & nouiter hoc numero adnotantur. -  14 Regulam eandem, quod dispositum censeatur, quod verisimiliter, &c. procedere etiam e contrario, siue non solum affirmatiue, sed etiam negatiue, prout hic obseruatur. PRo huius Capitis singulari, breui tamen, &[sect. 1] dilucida explicatione, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, vulgatissimum quidem, & frequentissimum fuisse Interpretum omnium axioma, & placitum, testatorem in dubio disposuisse, atque voluisse id censeri, quod verisimiliter statuisset, vel respondisset, si fuisset interrogatus; & ob illam praesumptam mentem pro expresso illud haberi, & fieri extensionem de casu ad casum, & de persona ad personam: Nam voluntas disponentis censetur inesse casui omisso, tali verisimilitudine subsistente, quod, vt dixi, si de eo meminisset, vel interrogatus fuisset, tempore quo alium casum expressit, idem quoque verisimiliter responsurus fuisset. Idque per text. notissimum, & per manus tradium quotidie in l. tale pactum, §. finali, iuncta sua Glossa finali, ad finem, ff. de pact. & ad idem citatur textus in l. Barbarius Philippus, in vers. sed & si sciuisset: vbi Baldus notabili primo, ff. de offic. Praetoris. text. etiam, quem ad id ponderauit Claudius in l. mulier, in principio, vers. decreuisse, ff. ad Trebellianum. Ad idem bonus text. secundum intellectum Bartoli, Alexandri, & sequacium ibi, in l. finali, C. de posthumis haered. instit. & in l. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & posthum. & in l. generaliter, §. cum autem, C. de institut. & substitut. & in l. in confirmando, & in vtilitatem, ff. de confirmando tutore: & bona Glossa in l. acutissimi, C. de fideicommissis, & ea iura commemorauit Petrus de Peralta (vt suum vnicuique tribuatur) in l. si quis in principio testamenti, ff. de legat. 3. num. 151. vers. Tertius casus, folio mihi 460. vbi recte miratur, quod Doctores semper citent illam Glossam in d.l. tale pactum, §. fin. & dicant eam esse valde singularem, vt Iason ibid. & in d.l. Barbarius, 2. notabili, & alij Doctores passim in plerisque locis profitentur, cum sit textus apertior quam Glossa, in eod. §. vltimo, vbi est eadem Glossa, & sunt alia iura satis clara; & subdit ipse ipse Peralta, quod Glossae non sunt allegandae (ne dicat, commendandae) vbi sunt textus, vt inquit Glossa in l. sed licet, ff. de officio praesidis. Secundo deinde & principaliter constituo, circa[sect. 2] eandem, & vulgatam allegationem, quod dispositio recipit interpretationem a verisimili mente disponentis, & prout est versimile, disponentem fuisse responsum, si fuisset interrogatus; & ita quod testatoris dubia dispositio ex eo interpretari debet, frequentissime, atque infinitis fere in locis Interpretes nostros, ae maxime in consiliis, & decisionibus insistere, eoque arguendi genere vti, prout quotidie casus se offerunt, sic & eos permultis applicare negotiis. Quocircirca, vt veriores, & receptiores doctrinas in proposito articulo ego deducerem, & alibi legendi, aut quaerendi necessitate lectorem in futurum excusarem omnino, ingenti equidem & assiduo studio, prolixa etiam Authorum omnium euolutione, & lectura, sequentes me vidisse, atque praelegisse originaliter iuris Interpretes, qui & legi, & videri deberent a quocunque, qui absolutam, & accuratam axiomatis praefati resolutionem optaret. Ex ipsis autem obseruari hoc capite nonnulla, quae si prae ocula habeantur, raro aut nunquam in ea iurium, & regulae allegatione, atque intelligentia decipi quemquam, sed potius verisimili mente testatoris perpensa, iuridice duci contingat.   Videndi itaque erunt sequentes Authores, Iason, post ordinarios, & antiquos, in d.l. tate pactum, §. finali, ff. de pactis.   Idem Iason in l. Barbarius philippus, ex num. 3. ff. de officio praetoris: & in l. si extraneus, a num. 9. ff. de condictione ob causam: & in cons. 171. columna vltima, lib. 4.   Andreas Tiraquellus in l. si vnquam, in praefatione, num. 56. C. de reuocand. donat. vbi permultae sunt Doctorum remissiones, & allegationes.   Anton. Gabr. communium conclus. lib. 6. tit. de. regulis iuris, conclusione 10. per totam.   Francisc. Vin. commun. opinionum, lib. 2. verbo, casus non expressus.   Curtius senior in cons. 76. columna penultima.   Iulius Clarus lib. 3. sententiarum, § testamentum, quaest. 76.   Petrus de Peralta in l. si quis in principio testamenti, num. 151. ad finem, & num. 152. fol. 460. & 461.   Petrus Paulus Parisius in consilio 41. numero 51. lib. 2. & in consilio 75. num. 37. & in cons. 78. num. 14. eod. lib. 2. & in cons. 50. num. 52. & in cons. 35. num. 13. & seq. lib. 3.   Alciat. in cons. 101. num. 4. lib. 9.   Thob. Non. in cons. 16. ex n. 15.   Berous in cons. 148. num. 34. & seq. & in cons. 63. num. 36. lib. 2.   Port. Imol. in cons. 41. num. 4.   Roland. in cons. 6. num. 24. lib. 4.   Grat. in cons. 132. num, 3. & 4. lib. 2. in cons. 120. num. 17. eod. lib.   Burgos de Paz in cons. 34. ex num. 29. cum seq. Craueta in cons. 98. num. 2. & in cons. 62. num. 10. & 14.   Iacob. Mandell. de Alba. in cons. 106. num. 24.   Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. n. 70.   Ioan. Cephalus in consilio 17. num. 31. & in consilio 114. num. 17. lib. 1. & in consilio 513. num. 51. lib. 4.   Iacob. AEmilian. in cons. 143. num. 17.   Pancirol. in cons. 93. n. 24.   Crotus in cons. 349. num. 4. vol. 3.   Tiberius Decianus in cons. 41. num. 134. libro 1. & in consil. 1. num. 100. eod. lib. & in consil. 137. ex num. 62. lib. 2.   Syluester Aldobrandinus in cons. 30. n. 44. &. 45. & in cons. 105. n. 13.   Hieronymus Gabriel in consilio 111. numero 15. lib. 1.   Marsilius in l. si qui viduam, num. 9. & seq. ff. de quaestionibus.   Francisc. Bursat. in cons. 202. num. 38. lib. 2. & in consil. 337. n. 11. lib. 3.   Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 2. num. 7. & titul. 19. num. 4. 5. & 6.   Hippolyt. Riminald. in cons. 21. num. 29. & in consil. 37. num. 17. & in cons. 110. num. 63. lib. 1. & in cons. 80. num. 16. eod. lib. 1. & in cons. 144. num. 43. & 44. & num. 309. & in cons. 287. num. 6. & 28. libro 3. & in cons. 476. num. 54. & 55. lib. 4. & in consilio 458. num. 80. & tribus seqq. eodem lib. 4. & in cons. 358. num. 64. & 65. eod. lib. 4. latius in cons, 517. num. 1. cum seq. & num. 24. 34. & 35. lib. 5. & in consil. 639. num. 101. 102. & 113. lib. 6. & in cons. 739. n. 90. & tribus seqq. lib. 7.   Ioan. Francisc. de Pont. in cons. 1. n. 24. & in cons. 40. n. 10. & in cons. 65. n. 19.   Francisc. Viu. decis. 284. lib. 2.   Ludou. Molin. de Hispanor. primog. lib. 1. c. 4. n. 24. & cap. 13. num. 96.   Pelaez a Mier. de maioratu, prima parte, q. 51. n. 5. ad finem.   Ferdin. Vazq. de Menchac. de successionum creatione, lib. 2. §. 11. n. 35.   Iacobus Menochius lib. 4. praesumpt. 26. n. 8. & 19. & praesumpt. 35. num. 19. & praesumpt. 39. num. 75. & praesumpt. 65. num. 5. & praesumpt. 69. num. 16. eodem lib. 4. & in cons. 117. num. 24. & in cons. 141. n. 12. lib. 2. & in cons. 173. n. 66. &. duobus seqq. ibi. 2. & in cons. 204. num. 46. & in cons. 223. num. 33. lib. 3. & in consil. 339. numer. 18. libro 4. & in consil. . 452. numero 25. lib. 5.   M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, artic. 11. num. 32.   Aluarus Valascus consultat. 58. num. 4. & consultat. 193. num. 5.   Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. dubitatione 4. solutione 1. num. 77. & 78. cum pluribus sequentibus, folio 211. & 212. vbi vide omnino.   Alexander Raudensus de analogis, lib. 1. c. 35. n. 16. decis. 30. n. 210.   Achilles Pedrocha in cons. 16. n. 67. & in cons. 38. ex num. 46.   Pet. Anton. de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 25.   Petr. Surd. decis. 37. num. 30. & decis. 202. num. 3. & in cons. 44. num. 4. lib. 1. & in cons. 88. num. 15. & in cons. 112. n. 100. & in cons. 125. n. 14. & n. 90. lib. 1. & in cons. 443. num. 24. lib. 3.   Anton. Gam. decis. 355. n. 4.   Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 1. num. 59. & tribus seqq. & in cons. 16. num. 61. & in cons. 60. num. 47. & 48. & num. 86. & 87. & in cons. 63. n. 100. & in cons. 71. num. 38. & in cons. 78. num. 11. lib. 1. & cons. 57. n. 7. & 35. & in cons. 64. n. 32. & in cons. 69. num. 6. & 68. lib. 2.   Gamill. Gallin. de verb. signific. lib. 9. cap. 1. &. o. 4. mom. 22. & 23.   Ioan. Lanar. in cons. 64. n. 4.   Marcabrunus in cons. 70. ex n. 1.   Claud. de Seisel. in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liber. & posthum. col. 1. in fine.   Natta Astens. in l. hac consultissima, §. ex imperfecto, n. 209. C. de testam.   Fabius a Corbul. in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. n. 39.   Mat. Solomon. in dict. §. & quid si tantum, n. 49.   Fortun. Gars. ibid. ex n. 103.   Paul. Leon. in tract. substitutionum, in titulo de vulgari, n. 88.   Iacobus Beretta in cons. 118. num. 27. & 29. & num. 39. & duobus seqq. & in cons. 62. num. 5. & tribus seqq. lib. 1.   Fab. de Ann. in cons. 84. n. 29. cum seq.   Caes. Barz. decis. Bonon. 5. n. 15.   Fulu. Pacian. in cons. 6. n. 23. & 25.   Andreas Fachineus in cons. 47. num. 20. & 24. libro primo.   Nicol. Intrigliol. decisione Sicilioe 37. ex num. 10. cum seq.   Alderan. Mascard. de intrepret. statutor. conclus. 2 num. 260.   Ioannes Marcus Aquilinus in d. §. & quid si tantum, in vers. sed ex sententia legis velleiae, num, 58. & seq.   Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclus. iuris, tom. 1. littera A. conclus. 694. per totam, folio 439. Tertio & principaliter constituo, testatoris voluntaatem quamcunque congrue equidem, & iuridice, ac etiam frequenter interpretari dupliciter; Primo, quod ita testator senserit, l. si seruus plurium. §. vltimo, l. licet Imperator ff. de fundo instructo, cum aliis vulgatis. Secundo, quod si cogitasset, aut meminisset, ita verisimiliter disposuisset; idque per omnia iura in initio huius cap. relata; l & ex Socino, Galiaula, & Caualcano, ita adnotauit Cardinalis Francisus Mantica coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 1. tit. 2. num. 7. Hippolyt. Riminald. in consil. 517. ex num. 1. lib. 5. vbi dixit post alios, quod nulla esta vtilior regula in vltimis voluntatibus, quam quod attendi debeat, quod testator verisimiliter disposuisset, se de eo fuisset interrogatus: Et quod ipsa regula frequentissima est apud Consulentes, vt ibi subdit num. 5. & dat exemplum num. 6. & numero 34. Quod procedit in dubio, & nullo alio in con[sect. 3]trarium apparente, alias secus, vt ex vebis restrictiuis, vel taxatiuis, vel vbi testataor conditionaliter fuit loquutus, vt videbis ibidem, dicto num. 34. & 35. & iterum repetit num. 27. quod nulla sit ad interpretationem vltimarum voluntatum vtilior regula, quam supradicta, & quod in ipsis vltimis voluntatibus praecipue procedit; quod annotauit etiam post Alex. Castrensem, & Iasonem, & alios, Franciscus Mantica lib. 3. titulo 19. numero quarto, Iacob. Beretta in consilio 62. ex numero quinto, libro primo. Procedit etiam in omni materia, actu, & dispositio[sect. 4]ne regula eadem, quod dispositio recipit interpretationem, prout est verisimile, disponentem fuiss responsurum, si fuisset interrogatus, sicuti extra vltimas voluntates, in quibus maxime (vt dixi) locum obtinet, acceperunt Interpretes supra commemorati: Et in terminis Iason in consilio 171. column. secunda, libro quarto, Socinus iunior in consilio 128. ex numero 16. cum seq. volumine tertio, Berous in consilio 90. numero 14. volumine secundo, Petrus Paulus Parisius in consilio 41. numero 51. libro secundo, Rolandus in consilio sexto, numero 24. libro. 4. Alexander Raufrnsis de Analogis libro primo, cate 35. numero 16. Aluarus Valascus consulatione 193. numero quinto, Syluester Aldobrandinus in cons. 29. numero 31. & in consilio 30. ex numero primo, Petrus Surdus in consilio 88. numero 15. libro primo, vbi quod Glossa in dicta l. tale pactum, §. finali, habet locum in quacunque dispositione, nulla excepta. Et citat Decium, Ruinum, Parisium, & Crauetam ita tenentes. Idem Surudus in consilio 150. num. 14. eodem libro primo, vbi quod dicta regula procedit in pactis, & statutis, in contractibus, & conuentionibus quibuslibet, & in omni materia, post alios plures, quos ibi citat, Iacobus Beretta in consil. 62. num. 5. & tribus seqq. lib. 1. Vbi etiam, quod obtinet locum in omni actu, sed maxime in testamentis. Andreas Tiraquellus in praefatione dictae l. si vnquam, numero 56. Antonius Gabriel commun. conclusion. lib. 6. titulo de regul. iuris, dicta conclusione 10. vbi ampliat num. 1. dictam regulam in statutis, in quibus fit interpretatio, prout est verisimile statuentes fuisse responsuros, & quod haec est magis communis opinio, prout esse magis communem opinionem apparet ex his omnibus Authoribus, quos supra in vnum congessi & numero quarto, subdit idem Gabriel, quod procedit in contractibus: & numero sexto, in vltimis voluntatibus? & numero 12. in legibus: & numero 13. in rescriptis gratiosis: ac denique subdit numero 15. vt nulla[sect. 5] sit tam generalis dispositio, quae non recipiat hanc interpretationem, prout disponens disposuisset, si fuisset interrogatus: Et refert Angelum, & Iasonem ita tenentes. An autem procedat eadem regula in materia non fauorabili, siue exorbitant, aut poenali, vel correctoria iuris communis, vide Authores relatos supra. Et per Anton. Gabrielem dicta conclusione decimal, numero quinto, Beroum in consilio 148. numero 34. & seq. libro secundo, Ioannem Vincentium Hondedeum in consilio 1. numero 62. libro primo. Cardinalem Dominicum Tuscum practicarum conclusionum iuris, tomo primo, litera A, verbo, argumentum, conclusione 694. folio 439. vbi quod regula praefata dictae l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis: procedit tam in reo, quam in actore, tam in masculo, quam in foemina, & tam in feudo, quam in emphyteusi, & in statutis etiam poenalibus, & in testamentis, & in fideicommissis, & in omni materia, & dispositione, vt ibidem numero 23. & 24. & de materia exorbitanti vide ibidem numero 24. & 30. Quarto deinde constituo, argumentum praedictum,[sect. 6] quod testatoris dubia dispositio interpretetur, prout testator verisimiliter respondisset si fuisset interrogatus, non semper & indistincte, siue non simpliciter accipiendum, aliquando potius respuendum siue saltem temperandum ex variis, & diuersis rerum & causarum circumstantiis. Contra ipsum namque quamplures, & fortissimae vrgere videntru rationes, sed Interpretum quorundam contrariae sententiae extant, prout mox videbitur: Non enim facile diuinare debemus in interpretatione voluntatis vltimae, de qua agitur, nec a verbis eius recedere, quando iuridice, & manifeste non constat de contraria mente testatoris. Quod in nostris terminis sic specifice admonet Berous in consilio 63. numero 36. libro secundo, & in consilio 93. numero 13. eodem libro. Neuizanus in consilio 31. numero 21. sequuntur Simon de Praetis de interpretat. vltimarum voluntat. libro tertio, dubitatione quarta, solutione prima, numero 78. folio 212. Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, titulo 19. numero quinto, dicens, diligenter esse aduertendum, quia circa regulam praedictam perniciose erratur, cum testatoris animus non inspicitur, vt in proposito inquit Rubeus Alexand. in consilio 49. in fine, coniuncto numero secundo, neque in colligenda testatoris voluntate oportet diuinare, sed illa ex verbis concipienda est, l. Gallus, §. primo, ff. de liber. & posthum. l. non aliter, in principio, ff. de legatis tertio, l. si alij, ff. de vsufructu legato, l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis. Neque etiam debemus plus, vel aliud velle, quam ipse testator dixerit; & quod testator non addidit, non debet intelligi, l. vnica, § sin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis. Et imputandum est testatori, cur non prospexit eo casu, de quo dubitatur. Et tutius est verbis inhaerere, quam errare in interpretatione vltimae voluntatis. Nec testator praesumitur aliud velle, quam quod verbis expressit, l. Labeo, ff. de supel. leg. & casus contingens praeter ordinationem testatoris, non includitur sub dispositione, etiamsi esset maior ratio disponendi, sicut omissus pro omisso habetur: Et ad praesumendum iudicium testatoris, nihil est subaudiendum: Nec dicitur expressum in testamento, quod eo lecto, non reperitur: Et quod testator non loquitur, velle non praesumitur: Et voluntas denique in mente retenta, nihil operatur: Siue non sufficit dicere, testatorem ita voluisse, nisi eius voluntas in dispositionem transiuerit; prout haec omnia axiomata, siue Interpretum nostrorum pronunciata communia, vulgatissima sunt, & per Manticam libro tertio, dicto titulo 19. numero quinto, per totum, latius comprobantur, atque expenduntur contra communem, & receptam allegationem, dicta l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, cum sua Glossa; quae (vt vides) fortiter vrgere videntur contra ipsam, nec ab eodem Mantica diluuntur, sed ponderantur dumtaxat: Ita pariter & nouissime Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris, tomo primo, littera A, conclusione 694. cum adduxisset regulam praedictam, quod valet argumentum a verisimili mente disponentis, vel testatoris, & prout est verisimile ipsum responsurum fuisse, si interrogatus fuisset; statim numero quarto, & quinto, proponit contrarias regulas, hoc est, relatas nunc ex traditionibus Francisci Manticae, quem ipsum etiam commemorat, sed nec eisdem contrariis regulis praebet responsum. In eodem etiam placito contra communem dictam allegationem, & alij iuris Interpretes fuisse videntur, qui argumentum ex dicta Glossa, in l. tale pactum, §. finali, desumptum, fallax esse asseuerarunt, prout ex Beroo, & alijs asserunt Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 60. numero 87. libro primo, & in consilio 57. numero 35. libro secundo, Fabius de Anna in consilio 84. numero 29. Borgninus Caualcanus decisione quinta, numero 34. parte tertia, Ludouicus Casanate in consilio quarto, numero 191. Petrus de Peralta (quam nullus in proposito citat) in dicta l. si quis in principio testamenti, numero 152. folio mihi 461. vbi erudite (vt adsolet) aduertit, quod theoricailla ex dicta Glossa deducta, est nimis generalis, & vaga; imo aequiuoca, seu amphibologica, & ingerit non paruam confusionem volentibus eam adaptare casibus, quibus non apte quadrat, prout frequenter ab Scriptoribus attentatur aptari. Et idcirco (subdit ipse Peralta) quod parce, & cum aduertentia, ac temperamento vtendum est praefata generali doctrina, aut (vt vocant) regula Doctorum Magistra. Et idem quoque clare praesentiunt Socinus iunior in consilio 100. numero 25. & seq. libro 3. Ioannes Cephalus in consilio 17. num. 31. lib. 1. & in consil. 269. numero 11. lib. 2. & expressim contra communem superiorem traditionem tentauit Ioannes Crotus in l. Gallus, in §. & quid si tantum, numero 49. in versio. pro complemento: Vbi adducit plures decisiones, ex quibus colligi intendit, quod casus ommissus habetur pro omisso, licet posset videri, testatorem idem fuisse dispositurum, si cogitasset, vel si de eo fuisset interrogatus, prout etiam adduxit ipso commemorato Cardinalis Franciscus Mantica, quem nunc retuli. Sed & Ioannes Marcus Aquilinus (cuius nullus hucusque in proposito mentionem fecit) in eodem § quid si tantum, in versiculo, sed ex sententia legis Velleae, numero 58. & pluribus sequentibus, constanter tuetur contra ipsam communem, axioma praefatum, ex dicta Glossa leg. tale pactum, §. finali, deductum, falsum esse, nec sustinendum ideo, quod voluntas in mente retenta, & quae in dispositionem non transierit, si attendi non debet, multo minus operari debet voluntas, quae in aliquo non est, cum necius respectu rei, quam ignorat, nullam habet voluntatem, l. si per errorem, ff. de iurisdiction. omn. indic. & sic non sufficit, quod sic respondisset seu prouidisset testator, si de eo cogitasset, quia cum nulla voluntas sit, fieri dispositio non potest, vt Author ipse contendit, qui etiam & iura nonnulla inducere tentauit, vt probet communem eandem allegationem, veram non esse. Quocirca, cum rationes omnes ponderatae supra,[sect. 7] fortiter adeo (vt dixi) vrgere videantur, nec vllus hactenus responsum eis praebuerit, & pro vera, & dilucida, absoluta etiam eiusdem regulae, & articuli propositi, quando, inquam, pro dispositio habeatur, quod verisimiliter quis disposuisset, si fuisset interrogatus, explanatione, & earundem omnium rationum, quae in contrarium expenduntur, resolutione, & responsione, obseruanda, atque constituenda erunt nonnulla, vt arbitror quae a nullo hactenus, vt videbis, ad eum modum, nec ita distincte attinguntur, nec adducuntur, & praeoculis haberi debent, ne erretur circa praedicta. Ac primum equidem, in hoc ipso, quo versamur dubio, necessarium omnino esse alterius dubij, siue articuli valde controuersi, & difficilis resolutiones, & traditiones communes euoluere, atque inspicere, quando, inquam, casus omissus habeatur pro omisso quando etiam ex verisimili mente disponentis, velut expressus diiudicetur; ex theoricis namque, & communioribus Doctorum resolutionibus in ipso articulo, deduci etiam valide, & iuridice, & absque errore poterit, quando praefatae huic regulae locus esse debeat, vt inclusus, vel exclusus dicatur casus, qui ab eo deducitur. quod verisimile est disponentem fuisse responsurum, si fuisset interrogatus. Id quod in proposito nostro cum iudicio inuenio assequutum, atque ex omnibus, quos hactenus praelegi, adnotasse Franciscum Manticam de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, dicto titulo 19. ipse namque, cum numero quarto, & quinto, & sexto, adduxisset theoricam Glossae in dicta l. tale pactum §. finali, & expendisset nonnullas iuris, & Authorum decisiones in contrarium, vt supra vidimus; statim numero fexto, in finalibus verbis, inquit, quod vt apertius, & perfectius possit intelligi dicta regula, quando videatur dispositum, quod testator verisimiliter disposuisset, si fuisset interrogatus; inquirendum & sciendum est in primis, quando casus omissus habeatur pro omisso, vel pro expresso; idque explicat ex numero 7. vsque in finem tituli: Praetis etiam de interpretat. vltimarum voluntat. libro 3. dicta solutione prima, num. 77. folio 211. cum eandem Glossae sententiam in dicta l. tale pactum, §. finali, adduxisset, & eius argumentum fallax esse, post Beroum dixisset; statim ex numero 81. folio 212. dicit videndas esse permultas Doctorum limitationes, & declarationes in illo articulo, quando casus omissus habeatur pro omisso, vel pro expresso: & eas recenset ex proposito ex numero 82. cum multis seqq. vt allegationis dictae Glossae, l. talepactum, §. finali, veritatem dilucide magis declaret, & quando debeat obtinere, vel non, deducat distinctius. Horum ego Interpretum vestigia sequutus, id ipsum arbitror, & cap. seqq. eandem disputationem, & explanationem ex proposiro suscipiam, quando, inquam, casus omissus pro omisso, vel pro expresso habeatur, vt ex ibi dicendis, huiusce capitis obseruationes, huic erunt omnino adaptandae, & in omnibus casibus, in quibus ibi dicitur, casum omissum pro expresso haberi, in eisdem cerrum erit, dispositum videri, quod verisimiliter testator fuisset responsurus, si fuisset interrogatus, & ita dici debere. Secundo deinde constituo, videnda etiam, atque nunc in memoriam reuocanda pro absoluta explicatione praefatae Glossae, dictae l. tale pactum, §. finali, ea quae a me adnotata, atque scripta fuere supra hoc eodem libro, & tractatu, capite septimo, in illa quaestione, Quando mens verbis praeualeat, vel e contra, & vtri potius standum, an scripto, & sic verbis; vel praesumpto, & sic menti: Repetenda etiam ea omnia, quae capite octauo, supra quoque distincte, & vtiliter tradidi in eo articulo, An etiam tacita mens. seu voluntas debeat obseruari, sicut expressa, & na fideicommissa ex folis coniecturis absque verbis consistant. Rursus & praelegenda etiam, atque reuidenda illa, quae capite decimo, supra, hoc eodem libro, ex omnium Interpretum resolutionibus, atque ingenti studio adnotaui in eo articulo, Quando ob mentem testatoris praesumptam, siue ex solis coniecturis liceat a propria verborum significatione recedre. Ac denique obseruationes illas communes capitis praecedentis notandas omnino, quatenus dilucide & absolute ibidem explanaui vulgatissimam illam Doctorum regulam, ex l. quidam cum filium, ff. de haered. instit. desumptam, quod non sufficit dicere, ita testatorem voluisse, nisi eius voluntas transiuerit in dispositionem, vle quod tacita voluntas, quae non transiuit in dispositionem, non attenditur: Ita namque, & si ea omnia in memoriam reuocentur, circa allegationem, quod dispositum quid censeatur, quando testator si fuisset interrogatus, id disposuisset, nequaquam errabitur, nec voluntati testatoris ipsius detrahetur in aliquo, & in omnibus casibus, in quibus diximus mentem praeualere verbis, siue praesumpto standum potius, quam scripto, & tacitam mentem obseruandam, & ex solis coniecturis dispositionem duci, atque ex ipsis, & voluntate praesumpta licere a propria verborum significatione recedere, & tacitam voluntatem, quae in dispositionem non transiuit, attendi; in eisdem inquam, & iuxta declarationes in ipsis capitib. traditas, ita pariter dicendum erit, axioma, siue assumptum praefatum procedere, & dispositionem recipere interpretationem a verisimili mente disponentis, & prout est verisimile, disponentem fuisse responsurum, si fuisset interrogatus: vt pote cum illis omnibus casibus, longa serie probatum fuerit, requiri necessario, quod verba omnino non deficiant, sed quod ex verbis, saltem secundum impropriam verborum significationem mens illa tacita, siue praesumptum deduci valeat, nec alias tacitam mentem attendi, nec dispositionem induci, nec etiam a propria verborum significatione recedi, ob solas coniecturas, nec denique attendi voluntatem, quae in dispositionem non transiuit, si verba nullo modo deseruiant; deseruire namque saltem improprie, necessarium esse, latissime omnibus dictis cap. probauimus: in praesenti ergo articulo id ipsum ius obseruandum erit, quod eisdem omnibus capitibus praecedentibus obseruari diximus; & inde, atque consequenter ea omnia argumenta cessabunt, quae contra communem hanc allegationem ponderabantur supra, numero 6. per totum. Consequenter denique allegatio ipsa, toties repetita, dispositum censeri illud, quod testator verisumiliter fuisset responsurus, si fuisset interrogatus, ita demum intelligi, ac procedere debebit, si ex ipso testamento, & verbis eius id percipitur, ita vt dicta verisimilitudo, quod[sect. 8] ita disponens fuisset responsurus, si interrogatus fuisset, congruenter valeat deduci, alias secus, quando ipsius testatoris voluntas nuda est in dispositione eius, de quo agitur; prout vere & eleganter declarant Iason dicto cons. 171. in finalibus verbis, lib. 4. Petr. Paulus Parisius in consilio 35. numero 13. & seq. libro 3. Thobias Nonius in consilio 16. num. 15. Pancirolus in consil. 93. num. 24. Crotus in consil. 349. num. 4. volumine 3. Burgos de Paz in cons. 34. num. 29. & 30. Hieronymus Gabriel in cons. 111. n. 15. lib. 1. Achilles Pedrocha in consil. 38. num. 48. lib. 1. Alexander Raudensis decisione 30. num. 210. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 1. num. 61. & in consilio 16. num. 61. & in consil. 60. num. 47. & 48. vbi refert plures alios, lib. 1. Et inquit, non attendi verisimilem mentem testatoris, & quod testator, si fuisset interrogatus, ita respondisset, respectu casus nullo modo expressi, sed ita, atque omnino omissi, vt nullo modo ex verbis concipi, aut deduci quouis modo potuerit. Ipse Hondedeus in consil. 71. num. 38. lib. 1. dicens, habere locum dictam regulam, quando ex coniecturis constat legitime de verisimili mente testatoris, & quod si fuisset interrogatus, ita respondisset: & in consil. 57. num. 35. lib. 2. vbi annotauit expressim, quod argumentum illud, quod si testator fuisset interrogatus, ita respondisset, non alias procedit, quam si coniecturae voluntatis testatoris eliciantur ex testamento, & verbis in eo prolatis, alias secus; & repetit in consilio 69. num. 69. eodem lib. 2. & id ipsum tenuerunt etiam Portius Imolensis in consil. 41. num. 4. Ioannes Cephalus in consil. 513. num. 15. lib. 4. Tiberius Decianus in consil. 41. num. 134. lib. 1. optime Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, artic. 11. num. 32. is namque Author cum versaretur circa explicationem dictae Glossae, in dicta l. tale pactum, §. finali, & praefati articuli, an habeatur pro cauto, quod testator verisimiliter respondisset, si fuisset interrogatus; inquit expresse, quod argumentatio haec non viuat, quando verba non consentiunt, & citat Ruinum in consil. 74. num. 11. volumine 1. Albanum in consilio 106. num. 24. ac proinde quod Glossa illa accipi debet secundum terminos primae, & secundae conclusionis, quas antea Peregrinus ipse deductat num. 4. cum seq. & num. 25. voluntatem, inquam, dicit ex verbis elici, quando verba aliquo modo assentiunt, & secundum propriam, aut saltem impropriam significationem, vel largam non contradicunt; tunc namque voluntas habetur pro legitima, atque obseruatur, prout ex multis iuribus, & Authoribus, latius probat ibidem; vel quando non fuit expressa per verba; venit tamen in necessariam, seu manifestam consequentiam verborum expressorum, tunc enim similiter obseruatur, vt ipse explicat dicto num. 25. optime etiam Iason dicto consil. 171. in fine, lib. 4. vbi inquit, quod Glossa in dict. l. tale pactum, §. finali, procedit, quando aliquid non est omnino omissum, sed sequitur ad aliquid expressum; tunc etenim reputatur cautum, & dispositum, secus quando aliquid est omnino omissum, prout infra dicetur in eo articulo, quando casus omissus habeatur pro omisso, & ibi permulti iuris Interpretes commemorabuntur, qui vnanimiter obseruarunt, casum omissum haberi pro expresso, quando sequitur ex eo, quod expresse dispositum est, & ex aliis obseruauit Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 3. dicto tit. 19. num. 15. vel quando verba improprie saltem possunt deseruire, vt per Manticam ibid. num. 17. ac in aliis casibus, de quibus infra, in eodem artic. Et superioribus conuenit ex communi Scribentium placito Syluester Aldobrandinus in consil. 30. num. 140. & 36. & num. 44. & 45. & in consil. 109. num. 12. & 13. dicens, quod Glossa in dicta l. tale pactum, §. finali. procedit quando aliquid fuit expressum, ex quo aliud sequitur, secus vbi est omnino omissum, & multo magis quando tale quid est expressum, quod contrarium arguit, vt notarunt Authores ibi relati: Secus etiam[sect. 9] quotiescunque verborum qualitas repugnat, vt dictis locis probauit post alios, Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 69. num. 51. & 55. & 68. lib. 2. conuenit etiam omnibus superioribus Hippolyt. Riminaldus in consil. 80. num. 16. lib. 1. & in cons. 517. numero 7. lib. 5. dicens, quod regula dicta l. tale pactum, §. vlt. ff. de pactis, de plano procedit, quando aliquid fuit expressum, ex quo voluntas illa testatoris deprehendatur; secus tamen esse, quando casus omnino fuisset omissus, quia pro omisso haberetur, prout declarant, & distinguunt Authores ibi relati, Fabius de Anna in cons. 84. num. 30. & 31. Iacobus Beretta in cons. 118. num. 40. & 44. lib. 1. vbi quod regula praedicata procedit sine dubio, quando tale quid reperitur expressum, ex quo possit coniectura fieri, testatorem si de eo fuisset interrogatus, ita verisimiliter dispositurum fuisse. Antonius Gabriel commun. conclusion. lib. 6. tit. de regulis iuris, dicta conclusione 10. num. 7. vbi inquit, quod dispositio testa[sect. 10]toris recipit interpretationem, quam verisimiliter fecisset testator, si fuisset interrogatus, quoad eum casum, qui non sit ex toto omissus, sed aliquo modo comprehendi possit sub natura dispositionis, ex Baldo, Socino, Alberico, Decio, Parisio, Grato, Ruino, & Galiaula ibi relatis. Et idem tenuit Thobias Nonius in cons. 95. num. 5. quem referens dumtaxat, ita adnotauit Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclus. iuris, tom. 1. littera A, conclus. 694. n. 37. in illis verbis: Limita, quando verba possunt importare hanc mentam, alias secus. Vnde secus erit, si verborum qualitas repugnaret, aut a testatore expressum contrarium argueret, ex eisdem Authoribus, & Aldobrandino dicto consil. 30. num. 44. & 45. Simone de Praetis de interpretatione vltim. voluntat. libro 3. dubitat. 4. solutione 1. num. 81. fol. 12. vbi quod si inspectis casu omisso, & casu expresso, comprehendatur quaedam de altero in alterum casum similitudo mentis, vel rationis, vel effectus, vel charitatis, aut affectionis testatoris, aut alia similis, procedat illa regula, alias secus. Quod idem tenet Iacobus Beretta in cons. 62. ex num. 6. & quod dicta regula procedat, cum eadem, vel maior subest disponendi in altero casu reatio, Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusion, iur. tom. 1. dicta conclus. 694. num. 22. vbi num. 32. contrarium statuit, quando ex diuersitate rationis posset rationabiliter negari, quod imo interrogatus contrarium respondisset, ex Alexand. & Ancharano ibi relatis: Ita etiam subdit num. 37.[sect. 11] quod non sit locus dictae regulae, quando testator longam dispositionem fecit, & plane prouidit pluribus casibus; nam tunc ex industria videtur alium casum omisisse; & citat Alexandrum tantum, Gratum autem citauit Iacob. Beretta dicto consil. 188. n. 41. lib. 1. & alios plures Casanate in consil. 4. num. 193. Antonius Gabriel dicta conclusione 10. num. 9. qui nu[sect. 12]mero 10. in ignorante limitat etiam dictam conclusionem: in quo etiam Tuscus dicta conclusione 694. num. 36. dicens, quod argumentum Glossae in dict. l. tale pactum, §. finali, non habet locum, quando casus omissus, fuit ignoratus a disponente. Et singularem rationem reddit Petrus Surdus in consil. 150. num. 90. lib. 1. dicens, quod inter casum ignoratum, & non ignoratum ratio diuersitatis est, quia in primo casu, & in terminis Glossae praecitatae, in dicta l. tale pactum, §, sinali, ad ita verisimiliter praesumendum poterat accommodari voluntas, & licet dubium sit, an dispones ita voluerit, vel non, quia tamen potuit voluisse, lex eum voluisse praesumit, cum posset velle, & non extet ratio, quare voluerit in vno, & noluerit in alio: sed casu ignorato, deficit omnino voluntas, & consequenter consensus, quia ignorans non consentit; & ideo lex non potest praesumere, quod potius voluerit, quan noluerit, cum ille non posset velle, ex quo ignorabat, & praesumptio cadit solum super dubio, &c. Et his autem omnibus, atque tuendo communem[sect. 13] dictam allegationem Glossae in dicta l. tale pactum, §. finali, quod dispositum censetur, quod verisimiliter disponeretur, &c. Facili negotio responderi potest motiuo, siue fundamento praecipuo Ioannis Marci Aquilini contra ipsam communem, de quo supra num. 6. ad. finem, in vers. sed. & Ioannes Marcus Aquilinus, atque inprimis negando, quod nulla adsit voluntas, vbi versimilis mens testatoris est, quod sic ipse prouidisset; seu respondisset, si interrogatus fuisset, aut de eo meminisset; nam etsi voluntas expressa non adsit, adest tamen praesumpta, & coniecurata, & quae aliunde, atque ex verbis eiusdem testamenti, siue ex aliis expressis colligitur; & sic dici non potest, voluntatem eam in aliquo non esse, vt Aquilinus contendit: nam etsi expressa non sit, vt nunc dicebam; praesumpta tamen, & verisimilis est, nec videtur omnino in mente rerenta, cum aliunde & tacite colligatur, & sic attendi debeat. Caeterum in eis omnibus iuribus, quae ipsemet A quilinus ex num. 61. ponderauit contra Communem, tacita aliqua, aut verisimilis & praesumpta mens, nec verisimiliter, nec aliunde ex eadem dispositione colligi poterat, imo cessabat omnino, sicuti ex ipsis manifeste adeo deprehenditur, vt alia comprobatione res non indigeat, & communis praefata allegatio in tuto maneat. Vltimo tandem constituo, regulam eandem, & al[sect. 14]legationem vulgatam, quod dispositio recipit interpretationem ab eo, quod verisimiliter creditur, testatorem fuisse responsurum, si fuisset interrogatus, procedere etiam e contrario, siue non solum affirmatiue, sed etiam negatiue; & inde sicut admittitur alius casus ex praefata ratione verisimilis mentis, ita atque ob eandem rationem dicetur exclusus casus, de quo disponens interrogatus, aut si meminisset, non disposuisset. Quod de mente eorum omnium Authorum procedit, quos supra, n. 2. & 3. in vnum congessi: Et in terminis post alios Authores, ita argumentatur, atque obseruat Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 1. num. 56. & num. 60. lib. 1. Et de his hactenus. # 13 CAPVT XIII. Ex eadem Capitis praecedentis materia, & regula illa, qua de interpretatione agitur a verisimili mente disponentis, & ab eo, quod verisimiliter responsurus fuisset testator, si fuisset interrogatus: vbi in ea quaestione, vtrum is qui nominare potest in secundam, vel tertiam personam, aut vitam, nominare valeat animam suam pro secunda, vel tertia persona, aut vita, vel instituendo haeredem animam suam, videatur eam nominare (in qua praefata illa coniectura, si testator fuisset interrogatus, &c. Interpretes nonnulli adducuntur) Senatus Regij Hispalensis definitio in terminis, Aluari Valasci consultationi 193. contraria proponitur, & ita eleganter, atque egregie exornatur, & comprobatur, vt in futurum placitura videatur: Ibidem etiam explicatur text. in cap. 1. §. donare, qualiter olim poterat feudum alienari: & iurium quorundam allegationes vulgatae, videlicet l. veteribus, ff. de pactis, l. finalis, C. de sacrosanctis Ecclesiis, l. haereditatum, ff. ad l. Falcid. & l. quod si nolit, §. quia assidua, ff. de. AEdilitio edicto, exornantur nonnullis. Ac denique emphyteusis materia, quibusdam generaliter prolatis, non inutiliter condecoratur. SVMMARIVM. -  1 Nominare in secundam, vel tertiam personam, aut vitam qui potest, vtrum animam suam nominare valeat, vel instituendo haeredem animam suam, videatur eam nominare. -  2 Vbi inprimis refertur Aluari Valasci consultatione 193. opinio negatiua, & de ratione, & fundamentis eius, & numeris seqq. vsque ad num. 11. -  3 Voluntas, & intentio concedentis debet inspici in concessione emphyteusis, sicut & in caeteris contractibus. -  4 Clausula solita opponi, licet omittatur, nunquam omissa censetur, sed potius expressa. -  5 Communis sensus semper attendendus est. -  6 L. tale pactum, §. finali, cum sua Glossa, de pact. regula illa, quod verisimiliter quis fuisset responsurus, si fuisset interrogatus, &c. habet locum non solum in contractibus, & in vltimis voluntatibus, sed etiam in quacunque alia materia. -  7 Anima censetur persona prohibita ad nominationem, propter difficultatem conueniendi. Vide infra num. 40. -  8 Vita hominis durare praesumitur secundum vulgares regulas vsque ad centum annos, secundum veritatem contra, vt infra, num. 41. vbi l. finalis, C. de sacrosanctis Ecclesis exornatur remissiue. -  9 Feudum nec pro anima legari posse, etiam quoad aestimationem. Et vide infra, num. 42. vbi explicatur text. in cap primo, § donare. Qualiter olim poterat feudum alienari: vide etiam num. 17. -  10 Eligere seipsum non potest, qui habet potestatem eligendi. -  11 Nominare in secundam, vel tertiam personam aut vitam qui potest, quod animam suam nominare valeat, intelligendo, prout latius hoc num. & sed. explicatur, & Regij Hispalensis Senatus decisio in terminis adducitur, atque num. seqq. comprobatur, & illustratur. Et id fortius, & absque omni dubio procedere, quando testator animam suam haeredem instituisset, prout eisdem numeris seqq. demonstratur. -  12 Nominandi facultatem in concessione emphyteusis competentem alicui, & cui post mortem ipse nominatum reliquerit, si non nominauerit, ad omnes eius haeredes, tam ex testamento, quam ab intestato pertinere. Atque ex hoc conuinci manifeste Aluari Valasci sententiam, quando anima fuit haeres instituta, vt hic ostenditur. -  13 Vtile per inutile non vitiatur in separabilibus, ac maxime in testamentis. -  14 Actum non facere, vel inualidum, aut inutilem facere, paria sunt; idque latius exornatur remissiue. -  15 L. haereditatum ff. ad l. Falcidiam, decisio locum habet in quibuscunque controuersiis, & in omni actu, & materia, in qua agitur de coniectura vitae taxandae. Etiam in dispositionibus inter viuos. -  16 Argumentum illud ex l. tale pactum, §. finali, cum sua Glossa, ff. de pactis, deductum, & pro se a Valasco principaliter ponderatum, in contrarium, & pro Hispalensis Regij Senatus definitione expendi debere, prout hic adnotatur. -  17 Textum in cap. 1. §. donare, de quo supra num. 9. & communem Interpretum sententiam ex eo desumptam, non concludere ad probationem eius, quod Aluarus Valascus contendit, vt hic obseruatur, & latius infra num. 42. -  18 Cald. Pereirae resolutionem, Hispalensis Regij Senatus decisioni, & Authoris opinioni conuenire, vt hoc num. adnotatur, -  19 Maioratus ex omnibus bonis, si ab eo in testamento instituatur, qui nullos habet liberos, & in patrimonio defuncti existat emphyteusis, licet illa Maioratui applicari, & annecti non possit, haeres tamen grauari potest, vt ipsam vendat, & redactam pecuniam in Maioratus bona conuertat. -  20 Et idipsum ex sententia Authoris obseruandum, etsi haeres ita expressim grauatus non fuerit, vt hic obseruatur. -  21 Emphyteuta si ingrediatur Religionem, vtrum emphyteusis transeat in Monasterium. -  22 Emphyteuticus contractus quis dicatur? -  23 Emphyteuticus contractus, primaeua natura in perpetuum celebratur. -  24 Postmodum vero primordiali ipsius emphyteusis natura mutata, permissum est, vt ad vitam concedentis, aut per duas, vel tres generationes fieri possit. -  25 Emphyteusis, quando temporalis, vel perpetua dicatur, & qualis in dubio praesumatur remissiue. -  26 Ex quibus verbis, & argumentis emphyteusis contracta intelligatur? remissiue. -  27 Et a locatione, & venditione qualiter distinguatur? -  28 Locatio ad longum tempus, an assimiletur contractui emphyteutico? -  29 Emphyteusis definitio, remissiue. -  30 Emphyteusis licet ita regulariter contrahatur, vt annuatim modicum aliquid soluatur, & ab initio detur certa quantitas, nec requirat pensionem, quae fructibus respondeat, sicut locatio; Interdum tamen iusta praestatur, nec vitiat emphyteusim, ideo quod rei fructibus correspondeat. -  31 Idque maxime in emphyteusi Ecclesiae, in qua pensio aequalis est, & fructibus correspondens. -  32 Emphyteuticus contractus non habet propriam naturam, nec regulam, sed eam recipit, quae sibi datur a contrahentibus accidentaliter. -  33 Emphyteusis potest inscio domino donari, & legari, siue in testamento quouis titulo relinqui. -  34 Et in dispositione generali comprehenditur. -  35 Aluari Valasci decisione 193. fundamentum illud praecipuum de quo supra, ex num. 2. ita diluitur, vt Senatus Regij Hispalensis decisioni nequaquam repugnet, & num. seq. -  36 Interpretatio fit in contractibus, contra eum, qui se non declarauit, & legem contractus aperte non dixit. Vbi & allegatio vulgata l. veteribus, ff. de pactis, exornatur nonnullis remissiue. -  37 In contractibus an mens attendatur, vel verba? remissiue. -  38 Clausula consueta apponi, haberi debet pro apposita, ex communi Interpretum sententia: vide tamen regulam in contrarium ex aliorum sententia. -  39 Actum non censetur, quod in scriptura non legitur. -  40 Anima quod censeatur persona prohibita ad nominationem, argumentum illud, de quo supra numero 7. nihil obstare, vt hic adnotatur. -  41 Cuiuslibet hominis vitam censeri vsque ad centum annos, communem illam traditionem, de qua supra numero 8. falsam esse, vt hic adnotatur. -  42 Feudo legato, aestimationem eius deberi, ex sententia quorundam. Et ibidem de intellectu text. in cap. 1. §. donare, qualiter olim poterat feudum alienari. -  43 Argumentum quoddam Aluari Valasci, de quo supra num 10. nequaquam vrgere in contrarium, vt hic adnotatur. PRo dilucida, & notanda huiusce Capitis explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, eiusdem disceptationem, & resolutionem vsque adeo Capitis praecedentis materiae, & resolutioni, atque regulae illi ex l. tale pactum, §. finali, iuncta sua Glossa, ff. de pactis, desumptae, conuenire, vt cum in dubio praecipuo,& Senatus Regij Hispalensis definitione, seu decisione (de qua nunc agitur) Aluarus Valascus consultatione 193. versaretur, eo praecipue arguendi genere vteretur, quod a verisimili mente disponentis, & quod verisimiliter ipse fuisset responsurus, fi fuisset interrogatus, deducitur, vt constat ibidem num 5. atque ipsomet argumento; (contrarium tamen eius sustinet, quod Valascus asserit, sed eum non citat, vt statim dicetur) Caldas Pereira adducitur, atque excitatur in ipsomet articulo, de emphyteusis extinctione, interitu, & resolutione, 4. part. cap. 10. sub num. 20. in vers quod satis verisimile est, eum responsurum, si interrogatus fuisset, folio mihi 115. Necessarium ergo, & eidem nostrae materiae conueniens omnino visum est, idipsum hoc capite inquirere, & distinctius explanate, quod ab eisdem duobus, nunc praecitatis Authoribus aliquando inquirebatur: & in Senatu Regio Lusitano, in dubium excitari, de facto contigit, vt ibidem refert Valascus: Quod etiam in Hispalensi nostro Senatu non modo contingere aliquando poterit, sed etiam contigit, anima haerede instituta, vel pro vita nominata; & aliter statuisse, compertum equidem est. Quocirca, vt eius[sect. 1]dem controuersiae distinctior resolutio appareat, & Senatus nostri decisio corroboretur, in eo dubium vertebarur, vtrum anima, siue pia causa nominari possit in testamento in secundam, vel tertiam personam, aut vitam, ab eo, qui ita nominandi potestatem habebat, vel instituendo haeredem animam suam, videatur eam nominare; quomodo quaestionem proposuit Aluarus Valascus in argumento, & in initio dictae consultationis 193. siue an liceat emphyteusim legare pro anima, aut Ecclesiam pro anima nominare, sicuti quaestionem eandem excitauit Caldas Pereira 4. Parte, d. cap. 10. ex num. 19. Et quidem Valascus[sect. 2] metipse defendit constanter eo loci, quod non possit quis nominare animam suam pro secunda. vel tertia vita emphyteusis: Et num 8. commemorat, contrariam sententiam Iudicis residuorum pro ridicula fuisse reuocatam in Senatu, vbi ipse allegauit ea omnia fundamenta, quae dicta consultatione continentur, & ad sequentia in effectu reducuntur. In primis, quia solita forma, quae in huiusmodi contractibus solet obseruari, refragatur ideo, quod tales emphyteuses solent concedi ita, vt finita secunda, vel tertia vita ad concedentem reuertantur, quod. nequaquam potest contingere;si dicta nominatio teneret; quia anima est immortalis, & perpetuo durat, propter quod nulla remanet spes reuersionis, & futurae consolidationis, quod concedenti non parum damnosum est, ab ipsius mente, & intentione maxime deuiatum. Et in emphyteufis concessione, sicut[sect. 3] in caeteris contractibus debet inspici voluntas, & intentio concedentis, l; finali, C. quae res pignori obligari possunt, l. in conuentionibus, ff. de verbor. significat. late Tiraquellus in l. fi vnquam, in verbo, libertis, num. 47. quae solita clausula cum a Tabellioni[sect. 4]bus in huiusmodi inuestituris soleat apponi, licet omittatur, nunquam omissa censetur, argumento l. finalis, vers. finali, C. de fideiussoribus, & l. 1. §. 1. C. de rei vxoriae actione, l. quod si nolit, §. quia assidua, ff. de AEdilitio edicto, & latius exornat ipse Valascus consultatione 146. per totam maximé ex num. 3. Quesada diuersarum quaest. iuris, cap. 20. per totum. Iacobus Menochius lib. 3. praesumpt. 43. per totam. Quamobrem (subdit ipse valascus) contrahentes hic. non intelliguntur sensisse nisi de persona corporea & mortali, non vero de spiritu incorporeo, & qui nunquam moritur, vt est anima; & in ea regione hic est[sect. 5] omnium inuestiturarum sensus communis, quia attendi iubetur, l. in stipulationibus, ff. de regulis iuris, l. cum de lanionis, §. item cacabos, in fine, ibi: In quacunque regione, ff. de fundo instructo. Et hactenus primum Aluari Valasci fundamentum. Item & secundo facit, (prout ipse Valascus argu[sect. 6]mentatur num. 5.) quia si de hoc verisimiliter concedens interrogaretur, idem sine dubio responderet, praecipue propter spem renersionis, & futurae consolidationis, ab eo multum desideratam: quare debet haberi, ac si expresse responsum, & dispositum fuisset, iuxta communem omnium resolutionem, per Glossam ibi, in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, quae non solum habet locum in vltimis voluntatibus, & in contractibus, sed etiam in quacumque alia materia, vt ad omnem materiam generaliter trahunt omnes Authores ibi relati, & permulti commemo[sect. 7]rati supra, cap. praecedenti, num. 2. Item quia anima videtur persona prohibita ad nominationem, propter difficultatem conueniendi, & persona minus idonea est, & intelligitur prohibita, vt expresse innuit text. in l. finali ibi: idoneas, vbi late Iason num. 9. cum seq. C. de iure emphyteutico, Caldas Pereira de nomination. emphyteut quaest. 20. num. 27. circa finem. Rursus & tertio facit, quia non fine magno domi[sect. 8]ni praeiudicio potest aestimari vita hominis; quia secundum vulgars regulas durare praesumitur vsque ad centum annos, l. finali. C. de sacro sanctis Ecclesiis, vbi Iason dicit communem, Alciatus, Antonius Gabriel, Didac. Couarr. Arias Pinellus, Menochius & Tuscus, referenda infra. num. 41. quod vertitur in maximum domini praeiudicium, cum hominum vitae breuiores, & maxime nostris temporibus sint, & graue esset expectare centum annos pro vna vita, quae potest esse viginti, vel triginta annorum, & saepissime multo minor. Et ita argumentatur Aluarus ipsemet Valascus dicta decisione 193. num. 7. Quarto, & vltra Valascum facit doctrina illa Bal[sect. 9]di in. 1. C. de sacrosanctis Ecclesiis, in vers. quae vlterius, dicentis, quod vassallus quemadmodum non potest feudum irrequisito domino alienare, neque donare, ita non potest illud pro anima, seu ad pias causas legare: quod ibidem And. de Bessetis num. 122. ad emphyteusim extendit, vt similiter pro anima relinqui non possit: Et Baldus citat tex. in cap. 1. §. donare qualiter olim poterat feudum alienari, in illi verbis: Donare autem aut iudicare pro anima, aut in dotem dare pro filia nullius Curiae poterat consuetudine. Vbi etiam adnotauit ipsum idem Baldus num. 3. Praepositus in principio, & num. 4. & Afflictus num. 9. cum seq. resoluentes cum Baldo, adeo hoc verum esse, vt neque aestimatio feudi sit pro anima expendenda, seu pauperibus eroganda, piove loco praestanda, si pro animae redemptione illi feudum legetur: Baldum etiam sequuntur Felinus, Gozadinus, Alexander, Socinus vterque, Romanus, Abbas, Curtius iunior, Duenas, & Parisius, quos congessit Caldas Pereira 4. parte de emphyteusis extinctione, cap. 10. num. 19. fol. 114. qui reddit rationem communem, quod testator rem legans, super qua aliquod ius habet, illud tantum dicitur legasse, & non amplius. l. serui electione, §. 1. l si domus, §. finali. ff. de legatis 1. l. vxor patrui, C. de legatis. Quare cum feudale ius, seu emphyteusis, quod testator habebat, quod pro anima legauit, eius morte extinguatur, nulla iuris ratio suggerit, vt haeres ad praestandam aestimationem possit compelli; & idem tenet Iulius Clarus §. feudum, quaestione 40. num. 4. vbi quod testator non potest legare feudum etiam pro anima, nec aestimationem deberi, Grassus, qui alios plures refert ita tenentes, §. legatum, quaestione 14. num. 22. & rationes, atque sequaces eorum adduxit Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum, voluntatum, lib. 9. tit. 11. ex num. 1. vsque ad num. 8. Ergo videtur idem dicendum in casu proposito emphyteusis, vt neque valeat dispositio quoad aestimationem. Quinto facit, quia si admitteretur talis nomina[sect. 10]tio, nominaret quis seipsum, contra Glossam, verbo, potest, in l. plane, ff. quod cuiusque vniuersit. nomine: & quae late scribit Peralta in l. vnum ex familia, §. rogo, columna 3. ff. de legatis 2. & ita argumentatur ipse Valascus dicta consultat. 193. num. 8. & vltra eum idipsum notatuit Petrus Surdus in consil. 4. num. 39. libro 1. vbi inquit, quod eligere seipsum non potest, qui habet authoritatem eligendi. Ad quod confert tex. in cap. vlt. de institut. quem exornat post alios Borgninus Caualcanus decisione 40. prima parte, & decisione 28. num. 43. & 44. parte 3. decisione 185. in nouis, pariter fol. 707. Vermutamen, his non obstantibus, cum casus contingeret, & per appellationem ab inferiori ad Senatum Regium Hispalensem res fuisset allata, contrarium merito definiuit, atque aequitatem non modo, & piae causae fauorem, sed etiam testatoris voluntatem adeo certam, & manifestam prae oculis habens, in quaestione proposita; vtrum, inquam, qui[sect. 11] potest nominare in secundam, vel tertiam personam, aut vitam nominare possit animam suam, vel piam quamlibet causam, aut instituendo haeredem animam fuam, aut piam causam, videatur eam nominare? iuridice & aeque ipse Senatus sustinuit partem affirmatiuam, & vitae emphyteusis nominationem ad eum modum fieri debere, sentiebat vnanimiter, vt si anima, aut pia causa sit haeres instituta, tunc equidem possit ipsa tanquam haeres, per annum emphyteusim retinere, & vitam nominare, aut vendere, vel breuius, prout Iudici visum fuerit, id efficere, cum eo ipso, quod instituta est haeres, nominandi facultas ei concedi, atque de iure competere videatur, vt statim dicetur. Quod si haeres instituta non sit anima, vel pia causa, sed pro secunda, vel tertia persona, aut vita, nominata per testatorem, siue emphyteusis simpliciter pro anima relicta; tunc si alius sit haeres institutus a testatore, poterit ipsa anima emphyteusim pro anno retinere, & vendere vitam, nec tenetur aestimationem ab haerede recipere, vt emphyteusis vita apud ipsum haeredem remaneat, prout contra alios recte tuetur Caldas Pereira de nominationis extinctione, 4. parte, cap. 10. num. 21. quamuis si emphyteusis dominus non contradicat, & iusta aestimatio praestetur pro anima, aut pia causa, id etiam possit admitti; prout etiam admittendum esset, quod si dominus directi dominij offerat quantum possit valere vna vita, & a communiter accidentibus sub incerto euentu longioris, vel breuioris vitae valeat; statim res ipsa reuertatur ad directum dominum, & ipse conuentam praestet aestimationem, quamuis nec ipsa anima, aut pia causa, sicut nec haeres, quando nominandi facultas ei competit, id facere, possit adstringi, volens tamen ex voluntaria transactione, faciet aliquando. Ad modum igitur praedictum, nominationem animae pro secunda, aut tertia persona, aut vita non vitiari, imo seruari debere, rectissime statuit Senatus; & in hoc, in effectu sequutus est sententiam illam Iudicis Residuorum Lusitaniae, quam Lusitanum Senatum improbasse, firmauit Aluarus Valascus dicta consultatione 193. num. 8. & dicti Iudicis decisionem retulit in initio, ante num. 1. sequutus etiam fuit Cald. Pereirae Lusitani sententiam conformem, 4. parte, de emphyteusis extinctione, cap. 10. num. 20. & 21. & in causa Didaci Yanez, Domini directi dominij domus per duas vitas conecessae, de qua agebatur, ita decreuit, & piae causae administratores intra certum tempus vitam nominare, aut vendere, siue de certa aestimatione cum directo domino pacisci, decreuit: Senatus autem nostri definitio in omnibus suis partibus, siue vt omnia comprehendantur, sequentibus videtur comprobari posse fundamentis, & rationibus. Ac primum quidem, quoniam certi iuris est, nominandi[sect. 12] facultatem in concessione emphyteusis competentem alicui, & cui post mortem ipse nominatum reliquerit, si non nominauerit, ad omnes eius haeredes, tam ex testamento, quam ab intestato pertinere: Idque ex doctrina illa Baldi in l. 1. in vers. Vltimo quaero, ff. de pactis, vbi inquit, quod facultas nominandi aliquem in emphyteusi, si non nominauit, venit ad haeredes eius, ex textu in l. 4. C. de contrahenda, & committenda stipulat. Quem sequuntur Decius in consil. 578. num. 10. & in consil. 543. num. 3. Alexander in consil. 222. num. 5. lib. 6. Socinus in l. 1. §. per procuratorem, num. 5. ff. de acquirend. possessione, Iason in l. stipulatio ista, §. si quis ita, num. 2. ff. de verbor. obligat. Hippolytus singulari 280. Arias Pinellus in l. 2. C. de bonis maternis, num. 11. cum seq. Tellus Fernandez in l. 10. Tauri, num. 26. in fine, Caldas Pereira de nominat. emphyt. 2. parte, quaest. 7. num. 19. Morquech. de diuisione bonorum, lib. 1. cap. 6. num. 19. folio 37. Matienzus in l. 8. tit. 8. lib. 5. glossa 3. in fine, Stephan. Gratianus decisione 135. vbi vide. Hippol: Riminaldus in consil. 591. lib. 5. Sequitur ergo manifeste, quod cum testator animam suam haeredem instituit, non modo videatur ipso nominare eam pro secunda, vel tertia vita (quod Valascus praepostere negauit;) verum etiam eidem nominandi facultatem concedere, cum facultas ipsa nominandi ad omnes eius haeredes tam ex testamento, quam ab intestato pertineat, vt nunc dicebamus: alias autem deterioris conditionis esset anima, vel pia causa haeres instituta, quam quilibet alius, qui institutus fuisset; quod esset impium, & contra omnem rationem iuris, quo tot, tantisque priuilegiis pia causa afficitur, vt notum est: & si Valascus ita perpendisset, fortassis Iudicis Residuorum sententiam non damnasset, nec animae institutae nominandi ad minus facultatem adimeret, quae haeredi cuicunque competit. Secundo facit, quoniam altero casu, quando qui nominare potuit in secundam, vel tertiam vitam, animam suam nominauit expressim, si tunc ipsam haeredem instituit, res equidem videtur prorsus difficultate carere; nam cum ex sola institutione absque nominatione, eidem competeret nominandi facultas, & vitam nominare posset, vt nunc diximus: nequaquam equidem ex eiusmodi nominatione facultas eadem adempta, vel denegata videretur, aut non competere dici posset, posito quod nomination ipsa vitiaretur, cum in separabilibus vtile per inutile non vitietur, l. sancimus, C. de donationib. l. 1. §. sed si mihi, ff. de[sect. 13] verbor. obligation. vbi omnes Scribentes communiter, & late Alciatus ex num. 30. cum seq. dicens numero 31. id maxime in testamentis procedere: Et ibidem num. 27. per text. in l. 2. ff. de his quae pro non scriptis habentur, & in l. hac consultissima, §. ex imperfecto, C. de testamentis, & cum Andrea Gail. Ioan. Marco Aquilino, Sarmiento, & aliis, lib. 2. harum quotid. controu. iur. cap. 7. num. 26. & quatuor seqq. ita notaui. Quod si anima ipsa, aut pia causa nominate pro secunda, vel tertia vita a testatore, alter ab eo fuisset haeres institutus, tunc etiam si nominatio non valeret (vt Valascus per totam dictam consultationem 193. contendit) ad haeredem ipsum nominandi facultas reuerreretur, ex eadem Baldi doctrina in d.l. 1. ff. de pactis, supra relata: nec ideo nominandi iure priuaretur, quod anima nominata fuisset a testatore (idque vitiose, vt ipse putat) cum non esse factam nominationem (quo casu haeres nominare potest) vel inutiliter, aut vitiose factam fuisse, a pari procedant, l. non putauit, §. non quaenis, vbi Bartolus notauit,[sect. 14] quod paria sunt, actum non facere, & inualidum facere, ff. de bonor. poss. contra tab. l. 1. §. quod autem, vbi Bald. ff. de officio praes. verb. l. quoties, vbi Iason. ff. qui satisdare cogantur. Et exornat permultis Pet. Surdus in consilio 3. ex num. 12. vsque ad num. 20. lib. 1. vbi num. 16. tradit regulam generalem, quod dispositio quaelibet mentionem faciens de actu, refertur ad validum: Tex. etiam, quem citat Prosper Farinacius, criminalium tom. 1. tit. de inquisitione, quaest. 7. n. 61. fol. 52. in cap. proposuisti, de foro compet. in verbo, legitime, & notarunt ibi relati: Tunc autem cogeretur, & de iure teneretur haeres vitae nominationem ad commodum animae, siue piae causae facere, vt pro ipsa prouentus, & fructus vitae erogarentur, & voluntas testatoris seruaretur, l. ex qua persona, ff. de regulis iuris, cum his quae ex aliis tradidit Petrus Surdus in consil. 237. ex num. 22. lib. 2. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 37. num. 104. & seqq. vel nominandi vitam, iuxta modum quem dicimus, testamentariis ius competeret, ac in effectu a testatore sic dispositum etiam in fortioribus terminis, & quando institutus nullus haeres fuisset in testamento, vel institutus non adiret, ex decisione l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collection. Regiae, siue nomination animae pro secunda vita ita facta, si non valeret, provt actum est, & per Valascum contenditur, ad eum modum reduci debebit, per quem valeat, prout melius de iure valere possit, maxime piae causae, siue animae fauore concurrente; idque ex his, quae lib. 2. harum controu. iuris, cap. 7. ex num. 19. vsque ad num. 25. ex Carolo Ruino, Curtio iunior. Mantica, Camillo Gallinio, Ioanne Marco, Aquilino, Baconio & aliis scripta reliquid, atque notaui, actum qui non valet, vt agitur, valere debere omni meliori modo, quo valere possit; idque maxime in testamentis, & vltimis voluntatibus, & quando apparet de voluntate disponentis, etiam per coniecturas, quia non est praesumendum, quod quis fecerit actum frustratorium, neque volucrit eligere viam, per quam impugnet iudicium suum, l. 3. ff. de militarij testamento, l. haec stipulatio, §. diuus, ff. vt legatorum, seu fideicom. nom. caueat. Et in ambiguis id accipimus, quo res de qua agitur, in tuto sit, l. quoties, ff. de verbor. obligat. l. quoties, ff. de regul. iuris, & latius per Gallinium de verborum significat. lib. 9. cap. 36. ex num. 33. tanto magis cum in casu proposito, & nominatione animae pro secunda, vel tertia persona, aut vita defensa, quocumque modo ex dictis supra, defendatur, non quidem perpetuo, nec absque spe reuersionis, & consolidationis cum directo dominio vita durauit, sed temporaliter tantum, & pro vita vnius, prout dictum fuit supra, & ad solutionem primi argument dicetur, itavi ex ibi notares remoueantur omnino motiua omnia contraria Aluari Valasci: Quae vel ideo fortius non attenduntur in praesenti, quod ex concordia partium, vitae nominatione facta, & quod statim directi dominij dominus rem consequeretur, & vitae ipsius tempus arbitrio boni viri aestimaretur, tandem concordia ipsa taxatum tempus est, iuxta terminus l. haereditatum, ff. ad l. Falcidiam, vt eo scilicet tempore a domino directi dominij certa pensio singulis annis praestetur, quae pro anima aut pia causa erogetur: Decisio namque dictae l. haereditatum locum habet in quibuscumque controuersiis, & in omni materia,[sect. 15] in qua agitur de coniectura vitae taxandae, etiam in dispositionibus inter viuos, prout latius explicant, atque exornant dictam leg. Alciatus regula 1. praesumptione 44. Rolandus in consil. 29. num. 25. volumine 4. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, ampliatione 3. fol. 11. colum. 2. num. 9. cum seq. Couarr. resolution. lib. 3. cap. 9. num. 8. Pinellus in l. 2. C. de rescindenda 3. parte, cap. 4. num. 32. Antonius Gomezius tom. 3. variarum, cap. 3. num. 38. Padilla in authent. res quae, num. 3. C. communia de legatis, Molina de Hispanorum primogen. lib. 1. cap. 19. num. 39. & 40. Mieres de maioratu, 3. parte, quaest. 9. num. 14. Escobar computatione 2. Lara in l. si quis a liberis, §. sed si filius, ex num. 109. vsq. ad num. 116. Ioan. Baptista de ratione ratae, quaest. 1. Barbosa in l. maritum, num. 11. in fine: & num. 12. fol. 231. Stephanus Gratianus disceptationum forensium, cap. 55. Surdus de alimentis, tit. 4. quaest. 17. num. 14. & tit. 9. quaest. 11. num. 26. 27. & 28. fol. 588. & eodem tit. 9. quaest 19. num. 15. & quaest. 34. num. 26. & seq. fol. 664. & quaest. 35. n. 14. & quaest. 41. eiusdem tit. 9. num. 16. 17. & 18. fol. 682. Hippolyt. Riminaldus in consilio 170. ex numero 17. libro 2. Tertio deinde facit, quoniam argumentum illud[sect. 16] a verisimili mente disponentium, & ab eo, quod responsuri fuissent interrogati, deductum, non modo in contrarium vrget, vt Valascus expendit; sed etiam pro hac parte retorqueri iuridice debet: nam si a concedente rem ipsam in emphyteusim, vel in duas, aut res vitas (vt communiter dicitur) incipias; negari equidem nullo pacto potest, quin si interrogatus hoc de casu fuisset, ita respondisset, prout Senatus respondit, videlicet vitam pro anima, aut pia causa relictam, nequaquam duraturam perpetuo: id enim & a solita forma, qua res hae conceduntur, & voluntate, & intentione concedentis multum abhorret. Caeterum concessurum libenter, vt nominetur certa persona, siue pro vita ad modum praedictum nominandi, aut aetimandi tempus vitae alicuius, fructus, vel emolumenta eius rei pro anima ipsa, vel pia causa expendi; nam ex quo ipse in duas, vel tres vitas concessit, casum hunc exclusisse non videtur, ex quo duae, vel tres tantum vitae nominantur, nec concessio in longius tempus, aut alias vitas protenditur, sed dumtaxat nominatur persona, aut vita, quae a defuncto nominari potuisset. Quod si ad testatorem ipsum, cui concessio facta fuit, attendamus, planum equidem erit voluisse ipsum valere suam dispositionem, prout melius valere possit, vt supra dicebamus, & ita responsurum fuisse, si fuisset interrogatus, indeque vt vita vendatur, aut nominetur ad modum praedictum. Et ita in eisdem, in quibus versamur terminis, argumentum ex regula dictae l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, expendit Caldas Pereira de emphyteusis extinctione. 4. parte, cap. 10. num. 20. in vers. quae sane traditio, dicens, quod emphyteuta legans emphyteusim, non ignorauit, se alienam rem post mortem suam legare, de qua aliter quam nominando sibi disponere non licet; & ideo voluisse, vt in omnem euentum, & casum saltem per aestimationem pauperibus erogandam, eius anima redimatur, & quod id est satis verisimile, eum responsurum, si interrogatus fuisset; & ita quod habendum est pro expresso, ex d.l. tale pactum, §. finali, cum sua Glossa, quae inquit, quod accommodatur omni materiae. Rursus & quarto loco facit, quoniam text. in cap.[sect. 17] 1. §. donare, Qualiter feudum alienari olim poterat, & communis illa Interpretum sententia, de qua sup. n. 9. vere expendi non potest, vt probet ipsam sententiam Valasci, vel praefatam nostri Senatus decisionem confirmet, cum hoc casu, & intelligendo ad modum praedictum, non loquatur, prout in solutione tertij argumenti dicetur. Et ad eandem nostram opinionem tuendam,[sect. 18] resolutiue adnotatuit Caldas Pereira dicta 4. parte de emphyteusis extinctione, c. 10. n. 20. & 21. per totum. vbi inquit quod in proposito dubio huius capitis, & an emphyteusis pro anima relinqui possit, solitus est respondere, rei difficultatem a modo disponendi pendere; nam si quis emphyteusim habeat, pro eo quem nominauit concessam, vtique illam Ecclesiae, aut Monasterio, aut pio loco relinquere non potest, vt ibi remaneat; quoniam Ecclesia est de his quae nominari ad emphyteusim prohibentur, ex tacita concedentis voluntate: etenim efficeretur valde deterior domini directi condito, cum non subesset vlla spes luitionis, vel caducitatis, aut reuersionis rei propter finem lineae, vt etiam tenent Parisius, & Iulius Clarus ibi relati: Caeterum, quod emphyteusi ita relicta Ecclesiae, aut pio loco, dicendum non est absolute, Ecclesiam incapacem esse nominationis vitae, sed magis emphyteusim per annum retinere posse, & vendere, reiecta eorum opinione, qui credunt, scriptum haeredem teneri Ecclesiae nominatae aestimationem, retenta emphyteusi praestare, & quod ita praxis obseruat. Et idem tenuit in tractatu de potestate nominationis, super titulo 37. capit. primo, numero decimotertio & decimoquinto, & dicto capit. decimo de emphyteusis extinctione, numero 20. in vers. pari etiam ratione, folio 215. in confirmatio[sect. 19]nem dixit, quod pari ratione, si Maioratus, vel Capellania instituatur ex omnibus bonis ab eo, qui nullos habet liberos, & in patrimonio defuncti existat emphyteusis, licet illa Maioratui applicari, & annecti non possit, vt est exploratum secundum eum, & tenuit Blazius Flores Diaz in addit. ad decisionem 5. Gamae, numero tertio in fine, fol. 6. latius, & citans plures alios Authores, ad decisionem 70. numero primo, folio 40. in fine: Tamen institutor Maioratus haeredem, seu successorem, cui emphyteusim reliquit, grauare potest, vt ipsam vendat intra certum & praefinitum tempus, & redactam pecuniam ex venditione, in bona libera, & allodialia conuertat, quae vniantur, & annectantur Maioratui, seu Capellaniae, sicut reliqua bona, de quibus ipse disposuit, quibus ea de nouo empta, ex nunc, prout ex tunc; & ex tunc, prout ex nunc, dicto Maioratui vnit, & incorporat, & annectit, & quod iam ita vidit in praxi. Addiderim ego, & idem futu[sect. 20]rum, ac fieri debere, si haeres grauatus non fuerit vitam vendere, ita expressim a testatore, & redactam pecuniam in alia bona conuertere; nam & tunc cum nominare, & vendre possit, ex dictis supra numero duodecimo, vendere tenebitur, & in Maioratus bona conuertere pretium, ex quo testatoris voluntas adeo clara apparet, quod ex bonis omnibus Maioratus fiat; id quod adeo certum est, vt alia comprobatione non indigeat. Quinto denique & vltimo facit sententia eorum,[sect. 21] qui asserunt, quod si emphyteuta ingrediatur Religionem, emphyteusis transit in Monasterium, & quamuis alij multi contrarium asseuerauerint; alij vero distinguendum putauerint, an emphyteusis a priuato concessa sit, an vero ab alia Ecclesia accepta, prout contrarias sententias adduxerunt Iulius Clarus libro 4. §. emphyteusis, quaestione 33. Alexander Trentacinquius variarum resolut. libro 3. voluminis primi, resolutione prima, per totam. Communiter tamen approbatur sententia illa Speculatoris videlicet, quod emphyteusis in Ecclesiam transeat, ita tamen quod teneatur infra annum vendere alteri priuato; & ita cessabit ratio illa praecipua, quod efficeretur valde deterior conditio domini directi, cum non subesset spes vlla caducitatis, neque propter finem lineae res amplius ad ipsum reuerteretur, prout Speculatorem retulit Iason in l. finali, num. 91. C. de iure emphyteut. & sequutus est Iulius Clarus dicta quaestione 33. quod idem pari ratione dicendum videtur in casu praesenti, & in ea emphyteusi a priuato concessa, siue locatione ad vitam, aut vitas, de qua agitur (quae vulgo dicitur Arrendamiento de por vida, o de por vidas) cum dictum fuerit supra, animae, siue causae piae executorem teneri vitam vendere, aut nominare, vel cum domino directi dominij pro certo tempore pacisci, vt fructibus, & prouentibus vtatur fruatur, atque illos percipiat. Quod autem in contractu emphyteusis versemur, & quod locatio eiusmodi ad vitam, vel vitas, contractus emphyteuticus appelletur, constabit ad oculum, si animaduertamus, quod emphyteu[sect. 22]ticus contractus dicitur, cum praedium alicui perpetuo fruendum traditur, ita vt quandiu pensio praestetur, nec conductori, nec eius haeredibus auferri possit, l. 1. & 2. C. de iure emphyteutico, §. adeo autem. Institut. de locat. & conduct. l. 28. & 29. tit. 8. partita 5. ita emphyteuticus contractus primaeua na[sect. 23]tura in perpetuum celebrabatur, vt ipsa iura enuntiant, & per Aluarum Valascum de iure emphyteutic. quaest. 1. num. 12. Anton. Pichardum in dicto §. adeo autem, num. 1. & 8. & 15. Postmodum vero primordia[sect. 24]li ipsius emphyteusis natura mutata, permissum est, vt ad vitam concedentis, vel eius cui conceditur, vel per duas, vel tres generationes fieri possit, authent. de non alienandis, §. emphyteusim, collatione 2. Aluarus Valascus dicta quaest. 1. num. 12. Pichardus vbi supra, num. 18. qui subdit iuridice, quod emphyteusis, quae ad vnam, aut duas, pluresve generationes fit, dicitur ad tempus fieri, ad differentiam eius, quae fit perpetuo, dicta authent. de non alienand. §. si vero, collatione 2. Alias enim si ad certum tempus fieret, non esset emphyteusis, sed locatio facta in modicum, vel in longum tempus, vt latius probauit Pichardus idemmet ad rubricam illius tituli, de locat. & conduct. ex num. 27. cum sequen. & iunge Cardinalem Franciscum Manticam de tacitis & ambiguis conuent. lib. 22. titulo 5. per totum, ex folio 393. vbi plene explicat, em[sect. 25]phyteusis quando temporalis, vel perpetua dicatur, & qualis in dubio praesumatur & titulo 8. ex fol. 401. vbi etiam late explicauit, ex quibus verbis, & argu[sect. 26]mentis emphyteusis contractus intelligatur: A locatione etiam, qua praecipue nota emphyteusis separatur, inquirit ipse Pichardus in eodem §. adeo autem,[sect. 27] num. 30. vbi Arij Pinelli sententia reiecta, & Ioannis Garsiae placito amplexo (quod & Senatum Pincianum amplecti idem testatur) inquit, vt non ex vna dumtaxat re. sed ex pluribus simul concurrentibus, natura emphyteusis dignoscatur; inquirendum est enim, an ad vitas, an parua pensio, an in recognitionem dominij directi; his enim, aut ex ipsis duobus saltem concurrentibus, emphyteusis iudicabitur: Et concludit, id inquirere, vtilissimum esse propter impensas, & remissiones, quas in altero ex his contractibus quis praestat, & patitur; in alio non item, vt per Valascum de iure emphyteutico. quaest. 26. & 27. & iunge omnino Franciscum Manticam in dictis commentariis, de tacitis & ambiguis conuentionibus, dicto libro 22. titulo 2. per totum, ex folio 384. vbi longa serie explanauit, quemadmodum emphyteusis a locatione, & venditione distinguatur; & viginti differentias congerit praecipuas. Denique num. 1. vt vel vno verbo generalem tradat doctrinam, inquit singulariter, quod emphyteusis habet propriam naturam, quae a venditione, & locatione distinguitur, vt probant iura supra citata: Sed si locatio generaliter accipiatur, quod etiam emphyteusim complectitur, vt Alex. & Craueta ibi relati, probarunt; sed si accipiatur in specie, ab emphyteusi distinguitur, & plures sunt differentiae, scilicet viginti illae relatae ibi: Ad hunc itaque modum locatio illa (quae nuncupatur communiter arrendamiento de por vidas) emphyteusis etiam dici poterit, cum locatio ad lon[sect. 28]gum tempus vsque adeo assimiletur contractui emphyteutico, vt post alios multos scribit Caldas Pereira de nominatione emphyteutica, prima parte, quaestione 16. num. 8. & de emphyteusis extinctione, 4. parte, cap. 2. num. 7. Tiberius Decianus in consilio 123. numero 13. lib. 3. idque quando negaretur, locationem ad longum tempus, non esse idem cum emphyteusi, nisi in casibus in quibus a iure aequiparantur, vt ipse Mantica contendit dicto lib. 22. dicto tit. 2. numero 55. & 56. & apertius num. 57. folio 388. nam in hoc contractu de arrendamiento de por vidas, fortior aequiparationis ratio miliat, quam in locatione simplici ad longum tempus, vt de se patet manifeste & probatur euidentius ex l. 38. titulo 8. partita. 5. & com[sect. 29]muni illa emphyteusis definitione, de qua per Antonium Pichardum in dicto §. adeo autem, ex numero 20. cum seq. & alia, quam tradit Menochius in consilo 291. num. 6. lib. 3. quae eidem contractui de por vidas conuenit omnino. Et id ipsum vel ex alio pro[sect. 30]batur, quod etsi emphyteusis ita regulariter contrahatur, vt annuatim modicum aliquod soluatur, & ab initio detur certa quantitas, vt puta centum, nec requirat pensionem quae fructibus respondeat, sicut locatio; interdum tamen iusta praestatur, nec vitiat emphyteusim, ideo quod rei fructibus correspondeat, sicuti ex Aluaro Valasco resoluit Anton. Pichardus in dicto §. adeo autem, num. 46. & vltra eum, quod emphyteuticus non desinit esse contractus ob magnitudinem pensionis, & sortitur naturam emphyteusis, per duodecim fundamenta probauit M. Anton. Natta in consil. 49. per totum, & in consil. 114. num. 6. Alciatus in consil. 49. ex num. 1. lib. 5. Ripa in responso 14. de iure emphyt. volumine 2. Cardinalis Franciscus Mantica, qui latius prosequitur, de tacitis & ambig. conuent. dicto lib. 2. tit. 2. ex num. 9. vsque ad num. 21. & num. 56. & titulo 6. num. 23. & 24. vbi inquit, quod quando ab initio a recipiente nihil praestatur, non repugnat, imo naturae emphyteusis maxime congruit, vt ea pensio soluatur, quae respondeat fructibus, qui verisimiliter eo tempore quo contrahitur, percipi possunt: Ipse Mantica eod. lib. 22. tit. 8. num. 190. Hieronym. Gabriel in consil. 84. num. 11. lib. 1. Petrus Surdus decisione 198. num. 20. qui et si citet Authores contra renentes, n. 1. & 2. decisionis eiusdem; ipsi tamen, & alij non negant, emphyteusim etiam dici eo casu, sed dumtaxat scribunt, emphyteusim proprie dici, quando pensio soluitur in recognitionem dominij directi tantum, & non fructibus correspondens; imo quod emphyteusis proprie dicatur, cum fructibus pensio respondet, asserunt superiores: Idque maxime in emphyteusi[sect. 31] Ecclesiae, in qua pensio aequalis est, & correspondens fructibus nec aliter Ecclesia ipsa concedit, quam si pensio aequalis sit, vt ex Capicio, & Vincentio de Franchis notauit idem Surdus dicta decisione 198. numero. 22. qui hoc ideo fieri ait, vt emphyteusis cedat in euidentem Ecclesiae vtilitatem. Et ira quoque supponunt Corbulus de priuatione ob non solutum canonem, ampliatione 12. ex numero 3. cum seq. Fachineus controuersiar. iuris, lib. 1. capit. 89. Rolandus in consil. 96. num. 26. lib. 1. Et probatur ex textu (quem ipsi non citant) in authent. perpetua. iuncta Glossa, verbo, iusta, C. de sacro santis Ecclesiis, ibi: Res subtiliter aestimanda est, vt ex hac pensio iusta constituatur: Et textu, in §. quia vero Leonis, in authen. de non alienandis, quae est nouella 7. vnde sumpta est dicta Authentica. Probatur denique, quoniam emphy[sect. 32]teuticus contractus non habet propriam naturam, neque regulam, sed eam recipit, quae sibi datur a contrahentibus accidentaliter, vt rectissime aduertit Natta dicto consil. 46. num. 18. & citat text. in d.l. 1. & 2. C. de iure emphyteutico, Petrus Surdus decisione 95. num. 15. Iacobus Menochius in consilio 444. n. 54. lib. 5. Eleganter Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuent. lib. 22. tit. 6. n. 21. & 22. & tit. 8. num. 2. Merito ergo dicitur, ac dici debet emphyteuticus praesens hic contractus, qui arrendamiento de por vidas nuncupatur communiter, & aequali, ac fructibus correspondenti pensione constituitur saepissime, & ita Senatus noster obster frequenter: Et consequenter a Iulio Claro, d.q. 33. §. emphyteusis sta[sect. 33]tutum, opportune adaptatur huic casui; vel ideo etiam, quod emphyteusis possit inscio domino donari, & legari, siue, in testamento quouis titulo relinqui, sicuti ex Iulio Claro, Corbulo, Redoano, & aliis probauit: Petrus Surdus decisione 93. ex n. 1.[sect. 34] cum seqq. & in dispositione generali comprehenditur, vt ibidem Author ipse fundat, & in commentaris de vsufructu. cap. 39. ex num. 10. explanaui: Vnde pro anima multo magis potuit relinqui; ita tamen ne domini deterior fiat conditio, vt semper intelligimus, & supra, diximus, atque Speculatoris sententiam probauimus, quam in eundem, quem citauimus sensum, retulit Aluarus Valascus dicta consultatione 193. numero 9. videlicet quod quando persona nominata non potest retinere rem emphyteuticam, potest petere aestimationem, vel vendere intra annum, & sic illam habere; ipse tamen eam improbat ea ratione, quod doctrina ipsa, & ordinatio Lusitaniae, libro secundo titulo septimo, in principio, quae: ex ea videtur desumpta, loquitur in casu, quo valuit nominatio, sed propter difficultatem, aut prohibitionem, non potest rem retinere. Caeterum quod in hoc casu Praesenti non valuit nominatio; quia anima, seu distributio pro anima non potest nominari tanquam persona, prout ipse Valascus contendit: nos tamen ex rationibus sup. commemoratis, negamus iuridice vt supra vidisti, & ad solutionem argumentisecundi constabit. Non obstant tunc argumenta pro contraria parte[sect. 35] adducta: non obstat primum, quia verum est, quod tales emphyteuses solent concedi, & a. communiter accidentibus conceduntur; ita vt finita prima, vel secunda, vel tertia vita, ad comcedentem reuertantur, sed non ideo contingere, quod non reuertantur, quod dicta nominatio teneat; nam etsi anima sit immortalis, & perpetuo duret, emphyteusis tamen non est duratura perpetuo, sed temporaliter, ac pro vita vnius hominis mortalis dumtaxat, prout supra, num. 11. per totum, suit explicatum. Et voluntas, atque intention contrahentis, vel concedentis, quamuis in emphyteusis concessione, sicut in caeteris contractibus inspici debeat (vt Valascus contendit) non ideo excluditur quin ad modum praedictum nominatio animae, siue piae causae sustineatur, vtpote cum concessio pro duabus, aut tribus vitris, vel personis facta, duas vel tres vitas non egrediatur, & ideo conueniens potius, quam dissrentiens concessioni videtur: eo magis, quod concedens ipse sibi imputare debet, quare legem aper[sect. 36]tius non dixerit, atque eo casu animam, siue piam causam excluserit omnino; & ita omissum pro omisso haberi debet, maxime in contractibus stricti iuris, per text. vulgatum in l. veteribus, ff. de pactis: quod in eadem, qua versamur, quaestione, & in illo articulo, quando clausula consueta apponi in contractibus, haberi debeat pro apposita, obseruauit Valascus idemmet consultatione 146. num. & comprobatur ex his, quae ad textum eundem, in d.l. veteribus, annotarunt post alios Authores Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, quaest 9. col. 3. fol. 102. Tiraquellus in l. si vnquam, in principio. num. 54. Franciscus Bursatus in consilio 197. num. 22. & duobus seqq. lib. 2. Petrus Surdus in consilio 27. num. 12. lib. 1. Achilles Pedrocha in cons. 1. num. 83. vsque ad num. 89. lib. 1. Tiberins Decianus in cons. 21. a principio, vsque ad[sect. 37] num. 11. lib. 2. vbi eleganter vtrum in contractibus mens attendatur, vel verba; de quovide etiam Franciscum Manticam de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. tit. 4. & 5. ex folio 61. vbi latissimé, atque ex ibi resolutis crebriori Interpretum placito. Valasci fundamentum non vrgere, apparet dilucide: Minus etiam vrgere illud, quod clausula solita apponi in emphyteusis concessione, licét omittatur, nunquam omissa censetur, Vel pro omissa non habetur, vel ex eo dumtaxat deducitur apertius, quod Valascus ipsemet alio[sect. 38] in loco, hoc est, dicta consultatione 136. num 15. cum in eius articuli explanatione, ex proposito inssteret, regulam in contrarium constituit, & inquit, quod vulgare illud, quod clausula. consueta apponi, censetur, seu habetur pro apposita, non sic ruditer, generaliter, & simpliciter accipiendum est, vt plerumque Doctores faciunt in omnibus casibus; & materiis, imo contra regula constituenda est, vt etiam consueta opponi, non veniaut, nisi in casibus iure expressis; id enim magis suadetur ex multis iuribus, quae antea retulerat ex num. 3. cum seq. vsq. vsque ad num. 6. idem Valascus, & eisdem respondet ex num. 16. vsque ad numero 20. vt ibi latius videbitur, & per totam quaestionem; ac denique subdit (& multum ad propositum) num. 13. quod actum non censetur, quod non legitur[sect. 39] in scriptura, l. interest, ibi: Quantum lectio probat, C. de solut. Afflictis decisione 403. num. 1. post Baldum in l. cum pater, §. decissimis, ff. de legatis 2. Petrus Surdus in cons. 198. num. 1. lib. 2. Secundum argumentum non obstat, quia potius[sect. 40] ipsum in contrarium retorqueri potest, ab ipsa disponentis vetisimili mente ita deduci, prout deducendum asserimus, & probatum fuit supra, num. 16. anima autem tunc videretur persona prohibita, & reuersionis, seu consolidationis spes deficeret, quando ipsa cum effectu successura esset inuita, vel perpetuo vitam emphyteusis habitura; quod aliter statuendum, & pro vita dumtaxat vnius, vel alterius (prout cautum fuit in concessione) faciendum, saepe adnotauimus. Non obstat tertium, quia vita hominis in casu praesenti, non ad eum modum, sed regulariter accipitur, atque regulatur, & pro eo equidem tempore, quo nomiatus vixerit dumtaxat: Textus autem in dicta. l[sect. 41] finali, C. de sacrosanctis Ecclesiis, ne quaquam id probat, ad quod vulgo citatur communiter, videlicet iuris praesumptione, cuiuslibet hominis vitam censeri vsque ad centum annos, siue quem praesumi viuere vsque ad metam centum annorum, quia tantum inquit, posse hominem vsque ad centum annos viuere siue quod longissimae vitae terminus hominis, est meta centum annorum, & quod non est praesumptio, quod quis viuat vltra illum terminum, non autem vt quis praesumatur viuere vsque ad illum terminum, prout ex Corneo, Decio, Iasone, Parisio, & Ruino obseruauit Antonius Gabriel commun. conclusion. lib. 1. titulo de praesumpt. conclus. 16. numero tertio. Didac. Couar. variarum lib. 2. cap. 7. sup num. 6. vbi quod a communiter accidentibus id non praesumitur, quamuis possibile sit, quemquam centum annos viuere, Arius Pinellus tertia parte l. 2. C. de rescindenda, cap. vltimo, num. 33. Iacobus Menochius in commentariis de praesumptionib. lib. 6. praesumpt. 49. vbi late explanauit articulum, & quinque retulit Doctorum opiniones: Ipse Menochius de arbitrariis, centuria 6. casu 508. Cardinalis Dominicus Tuscus practic. con clusion. iur. tom. 8. littera V. conclusion. 226. fol. 607. Fuluius Pacianus de probat. lib. 2. cap. 7. ex num. 22. vsque ad num. 33. Non obstat quartum argumentum; quia respon[sect. 42]detur, non adeo certum esse, feudum nec pro anima legari posse, nec aestimationem deberi, si fuerit legatum; nam contrarium, imo quod aestimatio debeatur defendunt Authores nonnulli, quos retulit Michael. Grassus §. legatum, dicta quaest. 14. num. 22. in principio, & constanter, ac fortissima ratione tuetur, & contrariae partis fundamentis satisfacit Cardinalis Franciscus Mantica lib. 9. tit. 11. ex num. 8. Deinde in specie, de qua agitur, & ad modum praefatum, diuersam militare rationem, nec tex. in dicto cap. 1. §. donare, in emphyteusi procedere, nec ad ipsam eius decisionem trahendam, vtpote cum emphyteusis iure communi, & non feudali, & sic exorbitanti regulanda sit, iuxta ea, quae post alios scripta reliquit Petrus Surdus decisione 95. num. 17. & 26. & idcirco posse emphyteusim pro anima legari, non obstante constitutione dicti § donare, quae adeo exorbitans Hostiensi, & quibusdam aliis visa est, vt minime asserere dubitauerit, corruptara litteram illam esse. & temporis iniuria mendose irrepsisse illa verba, Aut iudicare pro anima, asseuerauit, & ita tenuit resolutiue Caldas Pereira de emphyteusis extinctione, dicto cap. 10. num. 20. in fine, in versiculo. Ex quibus procul dubio. Non obstat quintum & vltimum; quia responde[sect. 43]tur, in casu praedicto testatorem non videri seipsum nominare, nec eligere, sicut nec duas vitas habere, cum nominandi vita, ab eius vita diuersa omnino sit, & vita ipsa nominata, aut vendita; nec emphyteusim duraturam perpetuo, sed pro ea dumtaxat; & sic duplicis vitae in vno, eodémque homine, & eiusdem vitae nominationis obiectum remouetur omnino. # 14 CAPVT XIV. Ex regulis quibusdam, atque Interpretum omnium generalibus adeo, & assiduis pronuntiatis, vt per manus ipsa tradantur quotidie; & nulla hoc tractatu sint frequentiora, plena tamen periculi, nisi temperentur, atque ad certos terminos, siue doctrinas reducantur, videlicet, Testator hoc non dixit, ergo neque nos dicere debemus: Testator quod non loquitur, velle non praesumitur, cum facile illi fuit exprimere, & disponere, & non expressit: Item, Substitutio de te non loquitur, siue non loquitur isto casu: Ac denique dispositio vbi generaliter loquitur, nec distinguit, nec nos etiam distinguere debemus, quemadmodum pro vltima quacumque voluntate coniecturanda, atque iuridice interpretanda vti, & adduci debeamus, ne nos decipiant; an etiam, & qualiter procedant: vbi eorum omnium diligens, & distincta traditur resolutio, & vulgatissimum illud Scribentium axioma, ex l. vnica, §. sin autem ad deficientis, C. de caduc. tollend. de quo supra, exornatur, atque declaratur dilucide. Denique in eo articulo, vtrum fideiussor appellare possit a sententia lata contra principalem; & quando fideiussor contractus, vel iudicij teneatur, & contra eum non citatum, fiat executio sententiae latae contra principalem absque nouo processu, & libello (qui occasione dictarum generalium regularum suscipitur) ad decisionem Senatus Regij Hispalensis infertur in casu occurrenti, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Testatoris voluntatem intelligere, atque in casu dubio congrue, & iuridice coniecturare, & interpretari vt valeant, Doctores nostros mille in locis, & maxime consulendo, seu decidendo, assumpto, siue pronuntiato triplici vti, atque excitari frequentissime, tam affirmatiue, quam negatiue, vt per totum caput ostenditur. -  2 Testator hoc non dixit, hoc non expressit, hoc non disposuit; ergo neque nos dicere debemus, in coniecturanda vltima voluntate, siue dispositione quacumque, frequenter Scribentes dicere solitos, vt hic adnotatur, & vide infra num. 7. vsque ad 12. vbi declaratur. -  3 Testator quod non loquitur, vel quod non dixit, velle non praesumitur, cum facile illi fuit exprimere, aut disponere, & non disposuit; assidue etiam Interpretes omnes adnotasse in eodem articulo. Et vide infr. n. 12. cum seq. vbi regula vulgata l. vnicae, §. sin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, quomodo, & quando procedat, singulariter, & vtiliter explanatur. -  4 Testamentariae, vel alterius cuiuslibet dispositionis scriptura, quod non dicit, nec cantat, neque nos dicere debemus; pronuntiatum etiam commune Interpretum fuisse in hac materia. -  5 Dispositio vbi generaliter loquitur, nec distinguit; generaliter intelligenda est, nec distinguenda. -  6 Substitutio, siue dispositio de te non loquitur, siue hoc in casu non loquitur, nec disponit, & qui ex ea nititur, & contendit includere aliquem casum, debet id concludenter ostendere; habet enim intentionem suam fundatam, qui obiicit, dispositionem non loqui eo casu. Vulgatissimum etiam, & mille in locis repetitum Doctorium axioma fuisse, vt hic videbitur, & declaratur infr. num. 22. cum seq. -  7 Testator hoc non dixit, hoc non expressit, hoc non disposuit; ergo neque nos dicere debemus. Assumptum praefatum, regulariter ex sententia Authoris allegabile, & verum esse, atque ex recta iuris ratione deduci. Sed & multis iuribus, & rationibus comprobari, vt hic adnotatur. -  8 Recipere tamen omnes limitationes, atque declarationes, quas recipit pronuntiatum illud, non sufficit dicere, testatorem ita voluisse, siue non sufficit voluntas, quae in dispositionem non transiuit; de quo supr. c. 11. per totum. Idcirco quoniam praedicta argumentatio non est tuta, & plerumque etiam videmus, id quod vno in loco fuit expressum, in alio intelligi repetitum, ita pariter intelligendum, atque temperandum, prout dict. c. 11. explicauimus. -  9 Explicandum etiam eisdem regulis, & doctrinis, quibus alterum, quod a verisimilimente testatoris, & ab eo quod si interrogatus fuisset, respondisset, deducitur, & late explicatur supra, cap. 12. per totum. -  10 Ab eis etiam, quae in articulo altero, an scilicet casus omissus habeatur aliquando pro expresso, latius adnotantur. -  11 Ac denique tunc procedere, quando nuda proponeretur voluntas in dispositione eius de quo agitur, ita ut nullo modo dixerit, & omni modo omiserit. Secus tamen si ex verbis in dispositione prolatis, & contentis, vel aliquo verbo generaliter adiecto, vel ex aliis, quae expressa fuere, aut ex verisimilibus, & probabilibus coniecturis dici posset contrarium; prout hic obseruatur. -  12 Testator quod non loquitur, vel quod non dixit, velle non praesumitur, quia si vellet, facile exprimere potuisset; argumentum illud ex l. vnica, §. sin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, deductum supra, num. 3. regulariter ex sententia Authoris allegabile, & verum esse, atque iure ipso probari. -  13 Recipere tamen limitationes, atque declarationes omnes adductas supr. n. 8. & tribus sequentibus, vt latius hic adnotatur. -  14 Et non procedere, quando testator vsus est verbis generalibus. Et multo fortius, quando vsus est verbis vniuersalibus. -  15 Vel quando dispositionis ratio generalis est, & conuenit illi casui, qui singulariter non est expressus. -  16 Vel quando dispositio facta est ampliatiue in fauorem eius, pro quo disponitur. -  17 Aut eadem ratio militat tam in casu omisso, quam in expresso. -  18 Siue ratio diuersitatis reddi non possit, quamuis non constaret, adesse eandem rationem. -  19 Vel quando adest coniecturata mens testatoris, quod ita disponere voluerit. -  20 Vel casus omissus, expressos similis est. -  21 Siue a sola voluntate disponentis non pendebat. Prout Iacobus Menochius in cons. 107. n. 29. lib. 3. declarauit egregie. -  22 Substitutio, siue dispositio de te non loquitur, siue non loquitur isto casu, obiectum illud in tractatu substitutionum, & fideicommissorum, adeo vsitatum, & tritum, regulariter verum esse ex sententia Authoris, & obtinere, vt numeris seqq. demonstratur. -  23 Scriptura testamenti seruanda est. -  24 Scripturae beneficio vti non debet is, qui in ea nominatus non est. -  25 Substitutio, siue dispositio de te non loquitur, vel non loquitur isto casu, argumentum illud adductum suprá, num. 7. aliquando locum non habiturum. Ac primum inspiciendum fore, an simus in dispositione directa, siue institutione, aut substitutione directa. Tunc namque regula ista generalis regi, & gubernari debebit propositi articuli resolutione, atque explanatione, an scilicet institutio haeredis, & substitutio directa extendatur ex verisimili mente testatoris de casu ad casum, & de persona ad personam. Et idem obseruandum in hoc, quod in illo statuitur articulo. -  26 An vero simus in materia fideicommissaria; & tunc quidem reuocanda erunt in memoriam ea, quae dicta fuere supr. c. 8. in eo dubio, vtrum fideicommissum ex solis coniecturis possit induci, ac praesumi. -  27 Vtrum etiam sit praesumpta mens testatoris, & verisimilitudo voluntatis eiusdem; tunc namque argumentum metipsum, De te substitutio non loquitur, non obtinebit. Imo ex praesumpta mente & voluntate defuncti cessabit, & de casu ad casum, & de persona ad personam substitutio extendi debebit. -  28 Cessabit etiam, prout etiam obtinebit inspectis, & perpensis his, quae cap. sequenti adnotabuntur, quae in hoc eodem articulo prae oculis haberi debebunt. -  29 Sententia lata contra principalem, exequi potest contra fideiussorem, etiam non citatum absque nono processu, & libello, quando sumus in fideiussore iudicij; secus vero in fideiussore contractus, & num. seq. -  30 Idque procedit, etiamsi lata sit sententia contra principalem absentem, & non citatum. -  31 Exceptiones fideiussoris iudicatum solui, summarie dum fit executio, cognoscuntur. -  32 Fideiussor iudicij soluens virtute sententiae, habet executionem contra eum, pro quo soluit, secus tamen in fideiussore contractus, qui soluens non habet executionem paratam. -  33 Fideiussor vtrum appellare possit a sententia lata contra principalem? & num. seq. -  34 Fideiussor causae principalis non tenetur de eo, quod est iudicatum in causa appellationis. Et instantia cum mutatur, non committitur stipulatio iudicatum solui. Prout hic adnotatur, atque remissiue exornatur. Exornatur text. in l. cum apud, ff. iudicatum solui. -  35 Fideiussor quod appellare possit a sententia lata contra principalem, procedit etiam in fideiussore iudicatum solui. -  36 Appellatio est omni casu permissa, si non reperitur expresse prohibita; quod late confirmatur remissiue. -  37 Etiam quando dubium aliquod subesset. -  38 Fideiussor potest vti omnibus exceptionibus, quae competunt principali. -  39 Et multas opponere exceptiones, a quibus principalis est exclusus. -  40 Idque etiam inuito & reluctante reo principali. -  41 Potest etiam assumere defensionem causae, atque illi assistere tanquam necessarius defensor. -  42 Fideiussor datus in vna instantia, licet liberetur, si principalis lata sententia appellet; tamen non liberatur, quando ipsemet appellauit, sed tenetur iudicatum seruare. -  43 Contra fideiussorem de iudicatum soluendo fit executio absque libello, & nouo processu, dummodo non sit appellatum per principalem, vel ipsum fideiussorem. Cum enim de vno contingit disputari, caetera praesupponuntur habilia. PRo dilucida, & singulari, breui tamen, at[sect. 1]que exacta huius capitis explanatione, primo & principaliter obseruandum, atque constituendum erit, Doctores nostros mille quidem in locis, & maxime consulendo, & decidendo, triplici & alio Assumpto, siue traditione simplici vti frequentissime, vt testatoris voluntatem in casu dubio elici, aut coniecturari, aut e contra non coniecturandam, provt casus contingunt, scribant. Quae etiam plerosque decipere possunt, & solent, si tia generaliter accipiantur, nec aliis eorumdem Doctorum placitis, atque iuris regulis moderentur, & terminentur; id quod ego breuiter, & distincte magis efficiam, quam recentiores hactenus Scribentus fecerint. Primum igitur Assumptum, siue generale pronun[sect. 2]tiatum sic se habet: Testator hoc non dixit, hoc non expressit, hoc non disposuit; ergo neque non dicere debemus: idque per textum in l. si seruum, §. non Praetor, ff. de acquirenda haereditate, l. commodissime, ff. de liberis praeteritis. Et ita argumentantur Socinus in consil. 77. column. 3. lib. 3. Ioannes de Anania consil. 66. column. 4. Alexander in consil. 93. column. 2. lib. 3. & in consil. 55. column. 5. num. 13. libro 4. Decius in consil. 80. col. penul. & in cons. 211. col. 2. & in cons. 599. col. prima, num. 4. Craueta in consil. 161. column. 3. Parisius in cons. 31. num. 28. libro 2. & in consil. 87. ex num. 7. cum seq. eod. libro 2. Iacob. Menochius in cons. 233. ex num. 8. lib. 3. Simon de Praetis de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 2. interpr. 3. dub. 1. solut. 3. ex num. 126. cum seq. folio 245. quem etiam retuli, & ita quoque notaui lib. 2. quotidianar. har. controu. iuris cap. 4. num. 30. Burgos de Paz iunior ciuilium quaest. 2. ex num. 2. vsque ad numerum 11. Secundum vero, & etiam frequentissimum Do[sect. 3]ctorum assumptum, siue pronuntiatum, eiusmodi est: Testator quod non loquitur, vel quod non dixit, velle non praesumitur; cum facile illi fuit exprimere, aut disponere, & non expressit, neque disposuit; quia eo ipso consulto omisisse videtur, l. vnica, §. sin autem ad deficientis, C. de caduc. tollend. cap. ad audientiam, de decimis, cap. inter corporalia, de trastatione Episcopi, in illis verbis: Vnde si circatranslationem idem fieri voluisset, quod decessione dixerat, & de translatione poterat exprimere. Et per tex. in dicto §. sin autem ad deficientis, & post Bald. ibi, ita quoque adnotarunt, & regulam ipsam infinitis casibus applicarunt Authores sequentes.   Alexander, qui hoc reputat valde notabile in l. 3. in fine, C. de liber. praeterit.   Decius in cons. 63. num. 8. & in cons. 89. num. 2. & in cons. 287. num. 7.   Rub. in cons. 2. num. 4.   Socin. iunior cons. 3. n. 18. lib. 3.   Ruin. in cons. 134. in principio, lib. 1.   Socin. senior in cons. 69. n. 1. lib. 3.   Curtius iunior in consil. 33. in fine, & in consil. 49. numer. 7.   Gozad. in cons. 29. num. 16.   Roland. in cons. 6. n. 1. volum. 4.   Ioannes Cephalus in cons. 46. n. 18. & in cons. 114. n. 8. lib. 1. & in cons. 432. n. 39. lib. 3. & in cons. 525. n. 68. & seq. lib. 4.   Petr. Paul. Paris. in cons. 3. num. 18. & in cons. 39. num. 3. lib. 8.   Berous in cons. 84. n. 52. lib. 2.   Andr. Tiraquell. in l. si vnquam, verbo, libertis, num. 3.   Burg. Sal. de Paz in l. 3. Tauri, prima parte, num. 19. in vers. 5. & num. 231. & seq.   Tiberius Decianus in consil. 17. num. 47. lib. 1. & latius in cons. 2. num. 12. cum seq. lib. 3.   Hieron. Gabriel. in cons. 96. sub n. 8. lib. 1.   Francisc. Becc. in cons. 65. num. 29.   Hippolytus Riminaldus in cons. 75. num. 25. lib. 1. & in cons. 242. num. 35. lib. 3. latius in cons. 25. n. 84. & seq. eod. lib. 3.   Cardinalis Franciscus Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. titul. 19. num. 5. in principio, & num. 6. in fin.   Ludouicus Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 6.   Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 1.   Francisc. Burs. in cons. 206. n. 8. lib. 2. & in cons. 354. num. 20. lib. 4.   Iacobus Menochius in cons. 30. num. 8. & in consilio 85. num. 110. & 111. lib. 1. & in cons. 140. num. 4. & in cons. 151. num. 44. lib. 2. & in cons. 220. num. 43. & 64. lib. 3. & praesumpt. 23. num. 2. lib. 4. quibus in locis annotatum, atque scriptum reliquit, quod Interpretes nostri dicere solent, praesumptionem esse, quod nec lex, nec testator aliquid voluerit, cum facile exprimere illud potuit, & non expressit.   Burgos de Paz iunior ciuilium, quaest. 2. ex num. 2. vsque ad num. 11.   Bonifacius Rogerius in consilio 41. numero 67. & 69. lib. 1.   Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntat. lib. 3. interpretat. 3. dubit. 1. solut. 11. num. 24. fol. 150.   Ioann. Gutierr. in cons. 13. num. 17.   Marc. Anton. Peregrin. de fideicommissis, artic. 11. num. 15. qui eius doctrinae rationem reddit, & in consil. 54. num. 17. lib. 2.   Alexand. Raudens. de analogis, lib. 1. cap. 15. n. 301. & 318.   Carolus de Tapia al l. finalem, ff. de constit. Principum, 2. parte, cap. 3. num. 51. & seq.   Achilles Pedrocha in consil. 5. num. 48. & 50. & in cons. 12. num. 6. & in cons. 30. num. 12. & in cons. 36. num. 195.   Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 48. ex num. 14. & in cons. 49. num. 69. & in cons. 82. numero 28. lib. 2.   Ioan. Bott. in cons. 7. num. 39.   Borgnin. Caualcan. decis. 5. num. 44. part. 3.   Caet. Barz. decis. Bonon. 4. n. 44.   Petrus Surdus in cons. 112. num. 27. ibi: Quia facile erat testatorem exprimere, & declarare, & in consil. 127. num. 61. lib. 1. & in consil. 313. num. 90. libro 3.   Andreas Fachineus in cons. 47. num. 4. & in cons. 63. num. 6. & in cons. 63. num. 5. lib. 1.   Fulu. Pacian. in cons. 9. n. 36.   Hadrian. Gilmanus rerum iudicatarum Germaniae, lib. 1. decis. 6. n. 147.   Sfortia Oddi in cons. 95. n. 83.   Ludouicus Casanate in cons. 4. n. 179. & in cons. 47. ex num. 45. vsque ad num. 52. qui inquit d. num. 179. & dicto num. 45. post Manticam lib. 6. titul. 13. num. 8. argumentationem hanc ex dicto§. sin autem ad deficientis, deductam, esse leuem, lubricam, & brocardicam, & in vtramque partem facile ex causarum varietate declinabilem, & sic non absurde posse ad ad alterutram sententiam accommodari, & reflecti. Ij autem nunc relati, & caeteri Authores, inde & generaliter, & quasi necessario ex ea regula, siue traditone generali, & aliam deducunt vnanimiter, videlicet testamentariae, vel alterius cuiuslibet disposi[sect. 4]tionis scriptura, quod non dicit, nec cantat, neque nos dicere debemus; quod Interpretum omnium commune, & vulgatum pronuntiatum fuisse, nullus ignorat; idque ex eisdem iuribus antea relatis, & l. prima, C. de falsa causa adiecta legato, l. prospexit, ff. qui & a quibus. per quae iura ita adnotarunt post alios Burgos de Paz in cons. 34. num. 12. Petrus Surdus in cons. 183. num. 15. lib. 2. Franciscus Beccius in cons. 35. num. 4. Hadrianus Gilmannus lib. 2. rerum iudicatar. decis. 6. num. 112. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommissis, artic. 11. num. 15. vbi quod verbis edicti, siue legis inhaerere, & quod in scriptura legitur, ad vnguem seruare, iura suadent, l. prima, §. si is qui nauem, ff. de exercitoria actione, l. fideiussores Magistratuum, §. 1. ff. de fideiussoribus, l. interest, C. de solutionib. l. ex verbis, C. de donat. inter vir. & vxor. ita pariter & iidem, ac caeteri omnes enuntiant, quod dispositio, siue legis, siue hominis, vbi generaliter loquitur, nec distinguit, generaliter est accipienda, nec distinguendum, l. 1. §. quod autem, ff. de alcatoribus, l. 1.[sect. 5] §. & generaliter, ff. de legat. praestandis, l. in fraudem, ff. de militati testamento: & exornant, atque latius explicane Decius in cap. sedes, num. 11. & 12. de rescriptis, & in cons. 20. num. 3. Mier. de maiorat. 1. part. quaest. 1. num. 30. & 31. vbi refert Tiraquell. & alios plures, Cephal. cons. 393. a num. 101. vsque ad n. 105. & in cons. 397. n. 18. lib. 3. Socin. regul. 12. vbi limitat infinitis modis, Roland. in cons. 61. ex n. 10. cum seq. lib. 3. Lapus allegatione 103. n. 8. Pet. Surd. in cons. 34. n. 3. & in cons. 132. n. 15. lib. 1. & in cons. 271. num. 28. lib. 2. Camill. Gallin. de verborum significatione, lib. 10. cap. 2. per totum, & c. 3. & 4. quem etiam retuli, & ita quoque notaui in commentariis de vsufruct. c. 3. n. 81. Cardin. Tuscus nouissime tom. 2. litera D. conclus. 508. distinctio an adhibenda sit, quando lex non distinguit, fol. 728. & eod. tom. 2. & litera D. conclus. 488. dispositio generalis generaliter intelligenda; qui tamen, quod distinguatur, siue restringatur ex causa, vel ratione, vel praesumpta disponentis mente, vel ex aliis causis, latius obseruarunt, vt ibidem videri poterunt. Ita denique, & ab eo, quod in scriptura non legitur, frequentissime Interpretes nostri, ac maxime Consulentes in materia coniecturali, & praesumpta vltimarum voluntarum axioma aliud, siue pronuntiatum aliud vulgatum expendunt, ac mille in locis, contra eum, qui ex fideicommisso, ex substitutione, vel ex dispositione quouis modo ius praetendit, illud obiiciunt, videlicet: Substiturio, siue dispositio de te non loquitur, siue hoc in casu non loquitur, nec disponit, & qui ex ea nititur, & contendit includere[sect. 6] aliquem casum, debeat concludenter ostendere; habet enim intentionem suam fundatam, qui obiicit dispositionem eo casu non loqui, siue substitutionis casum non euenisse, l. ei qui dicit, ff. de probat. l. actor, C. eod. ita sane adnotarunt Ioann. Andr. in addit. ad Speculartorem, in titul. de testam. §. 1. vers. occurrit ad finem, Oldrad. in cons. 21. Thema taie est, Bald. in l. ad probationem, num. 1. C. de prob. Socin. Hug. Cels. Iul. Clar. Crauet. Francisc. Pisc. cúm quibus Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. libro 1. cap. 4. num. 5. Syluest. Neuizan. Socin. Rub. & alij, cum quibus Burg. e paz in consil. 29. numero 46. & in cons. 34. num. 14. & 21. Paris. in cons. 31. num. 6. & in consilio 38. numero 21. libro 2. Rolandus in consilio 56. numero 3. & in consilio 70. numero 12. libro 3. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. libro 8. titulo 1. numero 24. Marcus Antonius Peregrinus de fideicommissis, articu. 10 1. num. 26. & articulo 11. numero 37. Hippolytus Riminaldus in consilio 75. numero 27. & in consil. 80. numero 12. & seq. & in consilio 110. ex numero 15. libro 1. & in consil. 117. numero 64. & seq. libro 2. & in consilio 740. numero 34. &35. & in consil. 791. numero 11. libro 7. Petrus Surdus in consilio 44. numero 1. libro 1. & in consilio 326. numero 1. libro 3. latissime Lanarius in consilio 60. ex numero 1. vsque ad numero 25. libro 1. Tiberius Decianus in consil. 10. numero 48. & in consilio 55. numero 9. libro 3. Grassus §. fideicommissum, quaestione 4. numero 7. in fine, & numero 9. Simon de Praetis de interpret. vltimar. voluntat. libro 2. interpretat. 3. dubitatione 1. solut. 3. num. 131. folio 245. Fabius de Anna in consilio 28. numero 8. & in consilio 36. numero 1. & in consilio 56. numero 1. libro 1. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 78. numero 9. & 10. libro 1. Ludouicus Casanate, qui multos commemorat in cons. 4. num. 8. & 9. & supra hoc eod. lib. & tractatu, cap. 9. num. 3. ita quoque notaui. Et hactenus de omnibus illis Doctorum regulis. siue pronunciatis, de quibus supra. Nunc vero, atque secundo loco, & principaliter obseruandum erit, regulas omnes superiores, siue Interpretum nostrorum generales adeo traditiones, sic moderandas, atque explicandas, vt numeris seqq. subiiciam, ne si indistincte ita accipiantur, saepissime quemcumque decipere valeant. Inprimis autem, Assumptum, siue pronuntiatum illud: Testator hoc[sect. 7] non disposuit; ergo nec nos dicere debemus; regulariter esse verum, & allegabile, & procedere, atque ex recta iuris ratione deduci, prout elicitur ex his, quae in eius comprobationem scripserunt Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. titulo 19. numero 5. & 6. Simon de Praetis libro 2. interpretatione 3. dubitatione 1. solutione 3. ex num. 126. cum seq. folio 245. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommissis, articulo 11. numero 2. & 3. & numero 35. & 36. & relati supra, num. 2. & probatur per text. in l. ita, in principio, ibi: Nec possit vtile fideicommissum putari, quod datum non sit, ff. de legatis secundo, & in l. si alienus, ibi: Respondi non recte peti, quod legatum non est, ff. de legatis tertio, & in l. liber, §. largus, ff. de annuis legatis, ibi: Cuius testamento nulla exigende satisdationis commenmoratio fiat, & in l. praedia, §, affini, ff. de fundo instructo, ibi: Haec respondi in huiusmodi scriptura posse responderi, hoc solum quaerendum, an manifeste appareat, defunctam id de quo quaereretur dari voluisse. Ecce vbi non expressum non debetur, etiamsi erga aliquem plenissima testatoris voluntas manifestetur, l. haereditas ad Statiu?, l. quoties, in principio, ff. de haered. instituend. l. ex his, ff. de excusationibus tutorum, l. facta, §. si heres ante, l. epistola, in principio, ibi: Respondi Sempronium quidem non proponi rogatum; & in l. Lucius, §. tres, & §. filiam, ff. ad Trebellianum, l. vxorem, § sorori, ff. de legatis tertio, l. illud, in principio, ff. de iure codicillorum, ibi: Cum ab ea parte nihil petierit. Quaeiura in proposito dictae allegationis communis Doctorum, ex omnibus huncusque Scribentibus optime ponderauit Simon de Praetis dict. solut. 3. num. 126. fol. 245. Obseruandum deinde erit, argumentum metip[sect. 8]sum, siue assumptum generale a non dictis, vel non dispositis a testatore, recipere omnes limitationes, atque declarationes, quas recipit pronuntiatum illud, Non sufficit dicere testatorem ita voluniffe, siue non sufficit voluntas, quae in dispositionem non transiuit, de quo supra, cap. 11. per totum. Idcirco quoniam praedicta argumentatio non est tuta, & plerumque etiam videmus, id quod in vno loco fuit expressum, in alio intelligi repetitum; sicut omissum, aliquando suppositum, vel subintellectum, ita pariter intelligendum, atque temperandum, prout dict. cap. 11. explicauimus: explicandum etiam eisdem regulis, & doctrinis, quibus alterum, quod a verisimili mente testatoris, & abeo, quod si interrogarus[sect. 9] fuisset, respondisser, deducitur, & late explanatur supra, cap. 12. per totum. Rursus & doctrinis metipsis, quas recipit Assumptu, aliud de casu omisso ad casum expressum, & quando omissum pro expresso ha[sect. 10]beri possit, vt eundem effectum inducat. Ac denique & magis specifice loquendo, Testator hoc non di[sect. 11]xit, hoc non expressit, argumentum praefatum, adeo frequenter vsitatum, tunc procedere, quando nuda proponeretur voluntas in dispositione eius de quo agitur, ita ut nullo modo testator dixerit, & omnimodo omiserit; secus tamen si ex verbis in dispositione prolatis, & contentis, vel aliquo generaliter adiecto, vel ex aliis, quae expressa fuere, aut ex verisimilibus, & probabilibus coniecturis, velut dictum, vel expressum possit haberi; idque iuxta communes resolutiones eisdem capitibus traditas, & cap. sequenti tradendas. Atque in terminis sic explicarunt Rolandus in consil. 6. numero 31. & 32. & in consilio 18. numero 18. volumine 4. Berous in consilio 139. numero 14. libro 2. Socinus iunior in consilio 42. numero 26. & in consilio 111. numero 26. libro 1. Hieronymus Gabriel in consilio 95. numero 14. libro 1. Ludouicus Molina de Hispanor. primogen. libro 1. cap. 4. numero 28. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 19. num. 15. & 16. optime Simon de Praetis lib. 2. dicta solut. 3. numero 172. solio 248. vbi inquit, quod duae regulae adinuicem contrariae; Hoc non dixit, hoc non expressit testator, &c. Altera, quod dispositio facta in vno casu, porrigitur ad alium; conciliari debent, vt prima intelligatur de casu in quo testator non loquitur, & sic omnino omisso, & qui repugnante voluntate testamenti, vel non apparente ex expressis, habendus est pro omisso; altera vero intelligitur de casu, ad quem porrigitur, non dissimili, sed congruo expressis. Praeterea & tertio loco & principaliter constituo,[sect. 12] Assumptum aliud, siue Interpretum nostrorum pronuntiatum illud, adeo frequens, Testator quod non loquiter, vel quod non dixit, velle non praesumitur, quia si vellet. facile exprimere potuisset; quod ex textu, in dicta l. vnica, §. sin autem ad deficientis, Cod. de cadu. tollend. deducitur, & adductum fuit supra numero tertio, regulariter allegabile, & verum esse, atque iure ipso probari, vt ibi vidimus: recipere tamen limitationes, atque declarationes omnes, quibus praecedens Assumptum declarandum diximus supra numero 8. & tribus seqq. vt scilicet procedat, quando nullo modo dici pos[sect. 13]sit, testatorem voluisse id quod contenditur, quia ex aliis expressis, vel dispositis non deducitur; secus tamen vbi deduci posset, siue ex legitimis coniecturis voluntas elici valeret: Aut si id non disposuit, quia prae oculis non habuit, vel recordatus non fuit; non enim Omnia praeuidere potest testator, maxime si in extremis constitutus disposuit, vt scribit Bart. in specie in l. pater filium, num. 2. in fin. ff. de collatione dotis, per l. hac consultissima, §. at cum humana, C. qui testamenta facere possunt: atque ex aliis refert Mantica lib. 3. tit. 19. num. 15. in fine: Vel etiam si sanus corpore fecerit testamentum, quia adhuc eadem ratio & coniectura locum habet, vt ipse Mantica probat. Ac denique si concurrat aliquid ex his, quibus limitari diximus vulgatam allegationem dictae l. quidam cum filium, ff. de haered. instit. quibus etiam obtinere regulam l. tale pactum. §. fin. ff. de pactis, cum sua Glossa, obseruauimus supr. c. 11. & 12. omnia namque eis locis dicta, axiomati huic, siue regulae generali conueniunt: & superiora agnoscunt Roland. in cons. 6. num. 31. lib. 4. Mantic. d. num. 15. Molin. de Hisp. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 28. Verum vt magis specifice superiora probentur, atque exornetur regula dict. l. vnicae, §. sin autem defi[sect. 14]cientis, C. de caduc. tollend. quod regula ipsa non procedit, quando testator vsus est verbis generalibus, post Glossam in cap. si forte, in verbo, dignitatem de electione, in 6. declarat Craueta in cons. 197. column. penult. vers. Sexto pro responsione. Iacobus Menochius in consilio 140. numero 16. libro 2. qui subdit, multo fortius id locum habere, quando vsus est verbis vuiuersalibus, sicuti in casu, de quo eo consilio agebatur, & per Crauetam vbi supra, qui latius comprobat: Nam tunc sine controuersia satis expressit testator casum, qui omissus videbatur. Praeterea & secundo dictam regulam §. sin autem ad deficientis, locum[sect. 15] non habere, quando dispositionis ratio generalis est, & conuenit illi casui, qui singulariter non est expressus, scripsit idem Craueta dicto consilio 297. column. penult. vers. Septimo respondeo, & in consil. 62. numero 14. & in cons. 130. num. 7. Socin. iun. in cons. 77. in fin. lib. 3. Iacob. Menoch. d. consil. 140. num. 16. libro 2. qui applicat casui sibi consulto. Rursus & tertio, quod dicta regula non procedat, quando dispositio facta est ampliatiue in fauorem eius, pro quo disponitur, &[sect. 16] sic quod non restringatur ad specifice expressa tantum, sed etiam includat ea, quae alias omissa videntur; post eundem Crauetam in d. cons. 297. column. vltim. vers. Octauo respondeo, tradit idem Menoch d. cons. 140. num. 16. ad finem, libro 2. Deinde & quarto, quod eiusdem §. sin autem ad deficientis, doctrina non procedit,[sect. 17] quando ratio eadem militat, tam in casu omisso, quam in expresso, in claris terminis responder Craueta in cons. 62. num. 14. qui auctoritate multorum comprobauit: illo enim suo in casu, testator vocauerat Petrum, & eius liberos; Hieronymum vero, nulla liberorum mentione facta, pariter substituerat: Hieronymus erat magis dilectus a testatore: Respondit Craueta, quod licet in vocatione Petri, facta esset mentio filiorum eius, & non in vocatione Hieronymi; quod nihilominus non censerentur omissi filij Hieronymi, quia eadem est ratio, immo maior, quod ita vocati censeantur filij Hieronymi, vt filij Petri. Idem pariter respondit Craueta ipse in cons. 130. numero 7. qui a fortiori dixit, quod si testator aliquos inuicem, & reciproce substituit, & alios non ita substituat, quod licet ex regula dictae l. vnicae, §. sin autem ad deficientis, videbatur dicendum illos posteriores non censeri inuicem substitutos, quia si substituere eos testator voluisset, ita expressisset, sicuti de primis expressit; nihilominus dixit Crauet. quod cum eadem ratio, immo maior ratio esset in secundis, quam in primis; ita illi, ac isti censeantur inuice substituti. Et praeter Crauetam idem in similibus casibus responderunt Decius, Socinus iunior, & Gozadinus, quos refert Iacobus Menochius, & simili casui applicat in consil. 552. num. 26. per totum, libro 5. & idipsum, quod regula dicti §. sin autem ad deficientis, quando eadem est ratio in casu omisso, quam in expresso, non procedat, obseruarunt cum aliis Fuluius Pacianus in consil. 9. num. 36. Ludouicus Casanate in consilio 47. num. 46. & 47. & num. 50. & 51. quem retuli supra, cap. 9. num. 78. siue ratio diuersitatis reddi non possit, quare magis in vno casu, quam in alio testator[sect. 18] voluerit, etsi non constet adesse eandem rationem, sicuti ex Rota Florentina, Bursato, & Sfortia tradidit Ludouicus Casanate vbi supra, num. 48. Similiter & Quinto, quod regula dicti §. sin autem ad deficientis, est fundata ex regula illa, quod inclusio vnius, est exclusio alterius, iuxta l. cum Praetor, in principio, ff. de iudiciis: & in regula, quod casus omissus habeatur pro omisso, iuxta l. si extraneus, ff. d condict. caus data, & l. commodissime, ff. de liber. & posthum. quae sane regulae locum non habent, quando adest coniecturata mens testatoris, quod ita disponere voluerit; & ita[sect. 19] nec eo casu habere locum possit ipsamet regula §. sin autem ad deficientis, ex Currio seniore, Ruino, Parisio; Grato, Socino iuniore, & Gozadino scriptum reliquit Iacob. Menoch. dict. cons. 552. num. 27. lib. 5. atque ex ipsis, Menochio non citato, Ludou. Casanate dict. cons. 47. n. 49. 50. & 51. qui ex coniecturis probabilibus, ex quibus concipi possit, quod testator in casu dubij idem senserit, prout in alio casu expressit; recedendum affirmat a regula dicti §. sin autem ad deficientis: & citat alios Authores. Rursus & sexto, quod eadem regula locum non obtineat, quando casus omissus, de quo quaeritur, expresso similis est, quia non[sect. 20] videtur omissus; egregie adnotarunt Curtius senior in cons. 52. column. vltim. Paris. in cons. 54. colum. vlt. & in cons. 72. n. 98. lib. 2. Iacob. Menoch. in cons. 552. n. 28. lib. 5. Denique & vltimo, regulam dicti §. sin autem ad deficientis, procedere, cum agitur de re, cuius[sect. 21] dispositio pendet a sola voluntate disponentis, sicut in testatore, quando de re sua disponit: nam tunc si facile potuit exprimere, & non expressit, dicitur noluisse; sed diuersum est, cum dispositio non pendet a voluntate disponentis, sicuti in casu illo, de quo consultus respondit Menochius, & ita expressim annotauit in cons. 207. n. 29. lib. 2. in eo namque haeres grauatus non habebat in sua facultate alienate bona aliqua restitutioni subiecta; & sic nec asserere, aliqua ex bonis illis non esse subiecta restitutioni, vt Menochius ipse eodem in loco scripsit. Quarto & vltimo loco obseruandum, atque con[sect. 22]stituendum erit: Substitutio, siue dispositio de te non loquitur, aut non loquitur isto casu, obiectum illud in tractatu substitutionum, & fideicommissorum, adeo vsitatum, & tritum, regulariter verum esse, & obtinere plerumque, atque de iure procedere, prout comprobatur ex his, quae numeris praecedentibus remanent resoluta; ex eo etiam, quod scriptura testamenti seruanda est, l. fin. ff. de manumiffis testamento; per quam sic no[sect. 23]tauit, atque in casu occurrenti arguit Bald. in cons. 232. Proponitur in facto, colum. vltim. lib. 5. Crauet. in consil. 161. n. 15. Marc. Anton. Peregrin. de fideicomm. artic. 11. n. 27. nec debet vti beneficio scripturae is, qui in ea nominatus non est, vt post alios, quos allegat, tradit Roland. in cons. 59. n. 44. lib. 3. Achill. Pedroch.[sect. 24] in cons. 38. n. 43. lib. 1. Deinde, quod ita videatur deduci ex textu singulari, in l. si fuerit, §. primo, ff. de legatis tertio, l. si quis ita, l. si pater, l. si mater, §. finali, ff. de vulg. & pup. substitut. & ex aliis adductis supr. n. 7. ex traditionibus etiam Iacobi Menochij lib. 4. praesumptione 67. Caeterum argumentum, siue obiectum[sect. 25] metipsum, aliquando locum non habiturum, ac primum quidem inspiciendum fore, an simus in dispositione directa, siue in institutione, aut substitutione directa; tunc namque regula ista generalis, Substitutio, vel dispositio de te non loquitur, regi, & gubernari debebit propositi articuli resolutione, atque explanatione, an scilicet institutio haeredis, & substitutio directa extendatur ex verisimili mente testatoris, de casu, ad casum, & de persona ad personam: de quo eleganter per Decianum in cons. 1. n. 145. & 146. lib. 1. latius per Menoch. lib. 4. praesumpt. 26. per totam, & eodem lib. 4. praesumptione 65. per totam, & cap. sequenti dicetur. Ex his ergo, quae adnotabuntur ibi, & per Menochium ex communi sententia traduntur, deducetur absolute, an & qualiter dictum assumptum, De te substitutio non loquitur, & c. procedat: an vero simus in substitutione fideicommissaria; & tunc quidem in memoriam reuocari debebunt ea, quae dicta fuere supra, capite 8. in eo dubio, vtrum fideicommissum ex solis coniecturis possit induci, & praesumi: & quaescribuntur per Camillum Gallinium[sect. 26] de verbor. significat. lib. 1. cap. 22. Peregrinum de fideicommissis, articulo 11. ex numero 4. vsque ad num. 44. Mieres de maioratu, secunda parte, quaest. 5. Menochium d. praesumptione 67. inquirendum etiam erit, vtrum sit praesumpta mens testatoris, & verismilitudo voluntatis eiusdem; tunc namque argu[sect. 27]mentum metipsum, De te substitutio non loquitur, &c. non obtinebit: immo ex praesumpta mente & voluntate defuncti cessabit, & de casu ad casum, & de persona ad personam substitutio extendi debebit: idque iuxta communes Interpretum resolutiones, de quibus cap. sequenti agendum est. Et iuxta ea, quae ex infinitis Authoribus libro 2. har. quotidianarum controners. iur. capite 22. num. 95. & 96. ego adnotata, atque scripta reliqui. Et in terminis sic explicauit Simon de Praeris lib. 2. dicta solutione 3. numero 172. folio 248. cessabit etiam idem obiectum, provt obtinere poterit, perspectis his, quae capite sequenti annotabuntur, quae in hoc eodem articulo prae[sect. 28] oculis haberi debebit, sicut & alia scripta supra, cap. 11. & 12. Et hactenus de his, quae attinent ad nostrum tractatum coniecturarum, atque interpretationis vltitimarum voluntatum; quibus & adiicere libuit Senatus nostri Hispalensis definitionem quandam in casu occurrenti, quae eidem huiusce capitis materiae conuenire videtur opportune: quaed in caus, & lite Michaelis de Faro, fideiussoris cuiusdam consanguinei sui, cum Senatus Regius dubitasset, vtrum ipse a sententia lata contra consanguineum suum appellare posset, eo praecipue adducebatur, atque excitabatur fundamento, quod inter alia Interpretum nostrorum assidue, & generalia argumenta, siue axiomata adductum fuit supra; videlicet, quod lex, & alia dispositio quaelibet, generaliter, & indistincte loquens, generaliter debet intelligi, vbi lex ipsa, siue dispositio non distinxit. In casu ergo proposito, cum Senatus noster vna[sect. 29]nimiter admisisset communem illam Scribentium resolutionem, quaed sententia lata contra principalem, exequi potest contra fideiussorem, etiam non citatum, absque nono processu, & libello, quando sumus in fideiussore iudicij, qui scilicet cauit de iudicatum soluendo; quando vero sumus in fideiussore de iudicio sisti, vel contractus exequi non possit absque nono processu contra fideiussorem non citatum, nec auditum, prout videtur texrus in l. finali, in fine, C. de vsuris rei iudicatae: Vbi dicitur, fideiussorem statim compelli, illa dictio statim denotat non esse ferendam sententiam, vt in authent. de incestis nuptiis, §. primo: & significat summariam cognitionem absque aliquo iudicij ordine, vt eleganter ponderauit, & praedictam communem distinctionem fideiussoris iudicij, & contractus, probauit Petrus Surdus in decisione 218. ex numero 11. & consilio 271. ex numero 1. vsque ad numerum 5. libro 2. vbi commemorat Authores quamplures ita tenentes; Bartolum, inquam, in l. prima, ff. iudicatum solui, & in l. tale pactum, §. qui prouocauit, ff. de pactis: vbi Curtius iunior numero 4. Baldum dicentem, quaed ligatur fideiussor iudicatum solui, sententia lata contra principalem, Socinum, Guid. Pap. Ioann. Andr. Cin. Guil. Cuneum, Albericum, Ancharanum, Iasonem, Riminaldum, Beroum; Marsilium, Cagnolum, Marantam, Bossium, Iulium Clarum, & Rocum Suarez, vbi ampliat etiam, quando fit pactum de praeterito iudicato soluendo, & adducit text. quem dicit vnicum in dict. l. tale pactum, §. qui prouocauit, ff. de pactis, vbi Baldus column. 5. versic. Quarto sic oppono. Et subdit ipse Surdus numero 4. id adeo verum[sect. 30] esse, quod etsi lata sit sententia contra principalem absentem, & contumacem; mittitur nihilominus executioni contra fideiussorem, vt probatur in l. prima, & in l. cum quaerebatur, & in l. iudicatum solui, ff. iudicatum solui: & tradit Berous in consilio 202. numero 34. libro 3. qui numero 36. inquit, idem esse in quocumque fideiussore accepto in iudicio. Et sequitur Surdus eodem consilio 271. numero 5. & latius explicat numero 39. 44. 45. & 46. ibi, vide etiam Alexand. Trentacinq. variar. libro 2. titulo de expensis, resolutione 3. folio 369. Hortensium Caualcanum in fragmento 53. eandem etiam distinctionem fideiussoris iudicij, vel contractus, vt sententia possit exequi absque nono processu, vel non, quam ante alios tenuit Speculator in titulo de executione sententiae, §. sequitur, numero 10. probarunt & alij Authores vltra relatos a Petro Surdo, Ioachimus, inquam, Minsingerus singularium obseruationum centuria 4. obseruation. 96. AEgidius Bellamera in cons. 3. Mastrill. decis. 20. Ioannes Baptista Costa de rata, quaestione 222. Vincentius Carocius casu 136. per totum, maxime numero 12. ex quo disputando ad partes, ita possent adduci fundamenta pro distinctione communi, ex num 9. vsque ad numerum 12. in contrarium etiam alia expendi possent a num. 1. cum seq. quibus satisfacit numero 15. & 16. Ioannes Gutierrez in consilio 29. vbi vide, Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclus. iur. tomo 3. littera F. conclusione 311. folio 873. vbi late & littera E, conclusione 479. folio 394. Escobar de ratiocinijs, cap. 34. Peguera decisione 199. Flaminius Chartarius decisione 119. Arisminus Tepatus variarum libro 1. titulo de fideiussoribus, folio 132. in principio, Franciscus Turizanus, Petr. Ancharan. Regiensis, Emanuel Suarez, Vrsillus, Nicellus, Chasaneus, Mazolus, Rebuffus, Hieronymus Gabriel, & alij multi, quos congessit in vnum Franciscus Bursatus in consilio 203. numero 15. per totum, libro 2. qui equidem latissime, atque elegantissime omnium per totum illud consilium disputat praefatum articulum, & concludit, quod fideiussor contractus non grauatur ex sententia lata contra principalem, eo non citato, nisi de nono contra eum procedatur: & quod id intelligitur in sententia super meritis, vel debito lata contra principalem, quae non nocet fideiussori contractus, & quod iura quamplurima, quae id probant, hoc casu loquuntur, non autem in sententia excussionis, idque secundum omnes, vt ibi dicit, & iura metipsa, atque rationes plures pro ea parte, & pro fideiussore contractus expendit ex numero 4. vsque ad numerum 16. vt scilicet sententia lata contra principalem, executiue non grauetur, & dicto numero 16. cum seq. contrariae partis fundamentis, seu rationibus satisfacit: Fideiussorem autem iudicij sine nono processu grauari, ex sententia communi inquit, & rationem reddit numero 12. & numero 11. dixit singulariter, exceptiones fideiusso[sect. 31]ris iudicatum solui, summarie dum fit executio, cognosci, post Baldum, & Rodericum Suarez, quem citat, & numero 4. eiusdem consilij 203. cautelam dat creditoribus, quod contractus specifice executorios contra fideiussores celebrent, addito pacto, vt coram quibuscunque Iudicibus possint exequi contra eos, ac si sententia lata contra principales, esset contra ipsos promulgata. Ac denique, quod fideiussor iudicij soluens virtute sententiae, habeat executionem contra eum pro quo soluit; & se[sect. 32]cus esse in fideiussore contractus, qui soluens, non habet executionem paratam, tenuit Rebuffus in constit. Reg. tract. de litter. obligat. artic. 6. num. 33. & seq. quem citat Arisminus Tepatus variarum lib. 1. tit. de fideiussoribus, fol. 132. in principio. Et vide Ioann. Gutierrez, dict. cons. 29. Admissa igitur vnanimiter a senatu nostro distinctione praedicta, dubium de eo vertebatur; vtrum, inquam, fideiussor appellari possit a sententia lata contra principalem: dubitandi autem occasionem principalem praestare videbantur rationes quamplures, fortiter ponderatae per Petrum Surdum dicto cons. 271. ex num. 6. vsque ad num. 21. lib. 2. quae ideo hic non repetuntur, quod ibidem singulariter expenduntur: ac illud maxime vrgebat, quod si fideiussor posset a sententia lata contra principalem appellare, vtique contra eum nun[sect. 33]quam fieret executio, quia semper appellaret, & appellando liberaret se ab obligatione, & hoc modo eluderet Iudicem, partem, & iudicium; quoniam fideiussor causae principalis non tenetur de eo, quod est iudicatum in causa appellationis, & mutatio in[sect. 34]stantiae impedit, ne committatur stipulatio, cum lata prima sententia, finita sit fideiussio praestita, quae est stricti iuris, l. cum apud, l. cum lite, ff. iudicatum solui: ex quibus iuribus ita annotauit Petrus Surdus dicto cons. 271. num. 6. vsq. ad num. 13. lib. 2. vbi citat Bartolum, Bald. Romanum, Imolam, Socinum, Decium, Mathesilan. Marsilium, Beroum, Franc. de Marchis, Bossium, Afflictis, & Iulium Clarum ita tenentes: & vltra eum id ipsum tenuerunt, atque exornarunt decisionem text. in dicta leg. cum apud, Antonius Gabriel commun. conclusion. lib. 3. tit. de fideiussoribus, conclus. 4. Ioannes Parladorius rerum quotidianarum lib. 2. cap. finali, 5. parte, §. 5. ex num. 8. cum seq. Antonius Thesaurus decisione Pedemontana 202. per totam. Vincent. de Franchis decis. 208. & 320. & 344. Cardinalis Dominicus Thuscus practicarum conclusionum iuris, tom. 7. littera S. conclus. 42. per totam, fol. 99. latius tom. 3. conclus. 326. & 328. ex folio 891. Fontanella de pact. nuptial. clausula 4. glossa 10. parte prima, ex num. 61. Nihilominus tamen Senatus Regius Hispalensis[sect. 35] contrarium merito statuit, & dictum Michaelem de Faro fideiussorem appellare posse a sententia lata contra principalem, etiamsi principalis non appellaret, iuridice definiuit per text. in l. a sententia, ff. de appellat. vbi dicitur, posse fideiussorem appellare a sententia lata contra principalem: & ibi hoc notat Bart. num. 2. Imola in secundo notabil. Castrensis numero 4. Baldus in l. tale pactum, §. qui prouocauit, col. 5. vers. in contrarium arguit, ff. de pactis. Ioannes Faber. in §. alia, vers. sed quaeritur, Institut. de satisdat. Castrensis in l. finali, in fine, C. de vsuris rei iudic. qui loquitur in fideiussore, qui promisit iudicatum soluere, quod possit appellare a sententia lata contra principalem, per text. in d.l. a sententia: quae licet non loquatur expresse in fideiussore iudicatum solui, tamen quia indistincte & generaliter loquitur. debet etiam indistincte & generaliter accipi: idque ex quacunque ex tribus illis regulis generalibus adductis supra, in initio huius cap. cum lex illa hoc dixerit, hoc expresserit in fideiussore vt dixi; & sic a contrario sensu regulae propositae supra num. 2. idem dicere debemus in quocunque fideiussore absolute: Ex altera etiam regula, cum dici non possit, legem non expressisse, quod adeo expressim dixit, & sic in contrarium non vtgeat: alia vero vsque adeo militet, cum dicta l. a sententia indistincte, & generaliter loquatur, & sic debeat indistincte intelligi in quocunque fideiussore, vt nunc notaui; & probatur per text. in l. de pretio, ff. de Public. in rem act. cum aliis iuribus citatis supra num. 5. & cum Craueta, & Beccio, Petrus Surdus, qui in fideiussore iudicatum solui, & alio quocunque ita resoluit, & in terminis expendit argumentum praefatum, quod dicta l. a sententia generaliter, & indistincte loquatur; & pro ipsamet sententia late fundat ex num. 17. cum sequent. quod appellatio permissa sit in omnibus casibus, qui[sect. 36]bus non reperitur expresse prohibita, l. & in maioribus, C. de appellationib. Est enim defensio, quae nemini debet denegari, & commune omnium condemnatorum auxilium, l. cum minor, in fine, vbi Glossa, ff. rem ratam haberi, & plura cumulant permulti ibi commemorati per eundem Surdum, qui subdit n. 30. quod quando posset dubium aliquod subesse, adhuc pronuntiandum est, appellationem admittendam, secundum Glossam, Innocentium, Bartol. & alios; &[sect. 37] in dubio Iudex debet appellationem deferre, prout dicunt Speculator, Archidiaconus, Ioannes Andreas, Butrius, Baldus, & Alexander ibi relati. Rursus & pro ipso fideiussore, non leuiter Sena[sect. 38]tum nostrum excitabat, certi iuris esse, quod fideiussor potest vti omnibus exceptionibus, & defensionibus, quae competunt principali, l. 2. C. quae res Pign. oblig. poss. l. omnes, ff. de except. l. constitutionibus. C. de vsuris: vbi Baldus notat, quod defensio ipso iure competens reo, competit & obligato pro eo, l. tam mandatori, C. de non numerata pecunia, l. si stipulatus, in fine, ff. de fideiussoribus: late Marsilius in rabrica, ff. de fideiussoribus, num. 268. & seq. Parisius in consil. 96. num. 39. lib. 3. Beccius in consil. 45. n. 46. Et multas potest opponere exceptiones fideiussor, a[sect. 39] quibus principalis est exclusus; & sic exceptionem non numeratae pecuniae, quamuis principalis agnoscat debitum: Et potest dicere, vsurarium contractum, quem principalis fatetur verum, vti iidemmet Authores fatentur, Bursatus etiam in consilio 203. num. 10. lib. 2. egregie Petrus Surdus in consilio 20. ex num. 1. cum seq. lib. 1. & in consil. 271. ex num. 23. lib. 2. Quini[sect. 40]mo potest excipere, inuito & reluctante reo principali, l. si cui, C. de non numerata pecunia, Surdus vbi[sect. 41] supra, qui dicto consil. 20. num. 2. inquit, quod potest fideiussor assumere defensionem causae, atque illi assistere, tanquam necessarius defensor, l. idemque, §. generaliter, ff. mandati, Natta in consilio 50. numero vingesimotertio. sicuti ergo in illo casu, per appellationem ab inferiori ad Senatum allato, posset appellare principalis, ita & fideiussor. Nec obstat argumentum illud in contrarium propositum, quodscilicet stipulatio iudicatum solui, finiatur lata prima sententia, & sic fideiussor datus in causa principali, non teneatur in causa appellationis; ex quo videbatur di[sect. 42]cendum primafacie, quod fideiussor appellare non posset, quia semper appellaret, & appellando liberaret se ab obligatione: Quia respondetur, non reddi elusoriam promissionem fideiussoris, licet is appellaret; nam etsi fideiussor datus in vna instantia non teneatur in alia, nec coram alio Iudice: tamen hoc est verum, quando principalis ipse appellat, tunc enim liberatur fideiussor, etiamsi prima sententia esset confirmata: sed quando fideiussor appellat, tunc teneturpro eo, quodiudicat Index, quem ipse appellando elegit; videtur namque suam obligationem prorogare ad Iudicem appellationis. Et ita in termi[sect. 43]nis respondet Faber in dicto §. alia, in fine. Institut. de satisdat. & sequitur Petrus Surdus in cons. 271. num. 52. lib. 2. quinum. 32. recte etiam respondet alteri fundamento, videlicet, quod contra fideiussorem de iudicatum soluendo fiat executio absque libello, & nouo processu, quia hoc debet intelligi, dummodo non sit appellatum per principalem, vel ipsum fideiussorem, vt ibi latius comprobat. # 15 CAPVT XV. Ex casu omisso, verisimiliter tamen, atque praesumptiue (vt creditur) subintellecto, quemadmodum duci, atque exercitari debeamus, ne erremus, & coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat iuridice in fideicommissis, substitutionibus, & testamentaria dispositione quacunque; inde & consquenter, vulgatissimum illud Interpretum axioma, quod casus omissus in omni materia, & dispositione, & maxime in vltimis voluntatibus, pro omisso habetur regulariter, aliquando vero haberi possit, ac debeat pro expresso; quibus regulis, atque doctrinis circumscribi valeat, vt in tuto eatur, & Interpretum omnium prolixa adeo commentaria, ad summam, & resolutiones certas reducantur: Haeredis deinde institutio, & substitutio directa, & non directa, fideicommissaria quoque dispositio quaecunque, an ex verisimili mente, & coniectura voluntatis extendatur de casu ad casum, & de persona ad personam; an solis etiam coniecturis, & praesumptionibus aliquid inducatur? vbi horum omnium diligens, & distincta traditur resolutio. SVMMARIVM. -  1 Casus in vltimis testatorum dispositionibus, an, & quando dicatur omissus, vel non, vt tanquam omissus non attendatur, vel si pro expresso habeatur, velut expressus operetur; & quando pro expresso habendus sit? Articulus equidem difficilis, & admodum frequens, & qui latissime patet apud Scribentes. Nec sub compendio breui verborum facile comprehendi, certáve, aut generali doctrina comprendi valet. -  2 Idcirco pro huiusce capitis explicatione distincta, necesse fuisse, theoricas illas, & doctrinas communes Interpretum quamplurimorum euoluere, atque originaliter praelegere, prout hoc num. agregantur, atque commemorantur. -  3 Qui tamen (si perpendantur attente) in eundem finem, easdemque regulas, & doctrinas tendunt. Et Bartoli theoricam, atque distinctionem in praefato dubio, latius declarant. In effectuque prosequuntur maiori ex parte ea, quae Bartolus ipse assumpsit, atque excitauit. Quamuis iidem, ac maxime consulentes diuersimode, prout casus se offerunt, disputationem ipsam instituant. -  4 Casus a testatore, vel ab alio disponente omissus, quando pro omisso, quando etiam pro expresso haberi debeat, vt Bartolus ex professo explicaret, quemadmodum se habuerit? & per totum numer. vbi eiusdem distinctio recitatur ad vnguem. -  5 Andreae etiam Alciati sententia refertur. -  6 Et Mariani Socini iunioris distincta, & absoluta resolutio commendatur. -  7 Ioannis etiam Bologneti, post longam disputationem summariae conclusiones admittuntur. -  8 Et Simonis de Praetis ad summam Scriptorum omnium traditionem reducentis, obseruationes commemorantur. -  9 Quibus & Iacobus Menochius conuenit, vt hic adnotatur. -  10 Et Ioannis Marci Aquilini resolutiones (quae ex mente Bartoli omnia comprehendunt) breuiter enuntiantur. -  11 Ac denique Iacobi Berettae placitis res circumscribitur. Vt Authoris ex mente omnium obseruationes veriores, & communiores proponantur. -  12 Casus omissus habetur pro omisso regulariter, & relinquitur dispositioni iuris communis, prout latius hic probatur, & ratio redditur. -  13 Idque maxime in substitutionibus, & fideicommissis, & caeteris dispositionibus testamentariis procedit, -  14 In contractibus etiam omnibus, & in quacunque materia, & dispositione procedit, vt latius hic exornatur, & etiamsi agatur de fauore piae causae. -  15 Casus omissus pro expresso habetur, quando talis casus subintelligi potest virtute expressi, vel ex natura actus, & tunc dispositio facta in vnum casum, porrigitur ad casum omissum. Idque, siue ex natura actus procedat, vel antecedentis, aut consequentis necessarij virtute. Siue ratione accessorij. Vel ratione necessarij resurgentis. Aut connexitatis gratia. Seu gratia correspectiuitatis. Et in omni materia, tam fauorabili, quam odiosa. Ac etiam, quando casus omissus, dissimilis esset expresso, solitus tamen esset fieri. Quia casus ij sunt coniuncti, & sic testator videtur de eis cogitasse, & summa ratio est, ita dici. -  16 Nisi aliter constaret de mente disponentis, vel si verba repugnarent, etiamsi adsit mens testatoris, contra Fortunium. -  17 Omissus non dicitur casus, qui venit consecutiue sub expressa. -  18 Vel qui includitur per verba implicatiua. -  19 Id quod virtualiter inest, & ex expressis resultat, pro expresso habetur. -  20 Casus omissus, non praesumitur consulto omissus, quando verisimile esset, quod si testator de casu omisso cogitasset, idem quoque de eo disposuisset. Et tunc prouisio in vnum casum facta, porrigitur ad alium, etiam non comprehensum ex virtute expressi, quando verisimilis mens testatoris ita suadet. Idque iure, & authoritate latius comprobatur, atque exornatur. -  21 Et Ioannis Marci Aquilini sententia contraria damnatur, & improbatur. -  22 Casus non dicitur omissus, sed potius expressus, in quo militat eadem, aut maior ratio, ac in expresso. Et sic dispositio facta in vnum casum, porrigitur ad alium ex vi rationis. -  23 Vel quando potest comprehendi sub verbis generalibus ipsius testatoris. -  24 Vel si per testes ille concludenter probetur. -  25 Casus non praesumitur consulto omissus, cum etiam tacite dispositioni testatoris inest, & tacite intelligi, & colligi potest ex praesumpta voluntate testatoris. -  26 Vel cum testator vnum casum expressit, verisimiliter existimans, alium non esse euenturum, alioqui illum etiam expressisset. -  27 Casus omissus debet suppleri, si sit insolitus. -  28 Secus tamen, si a testatore cogitatus aliquo modo, quia videtur consulto omissus. -  29 Casus a testatore omissus, non praesumitur consulto omissus, quando id, quod deest, subaudiri debet, ne voluntas vltima ipsius testatoris corruat. -  30 Oratio imperfecta ex praesumpta defuncti voluntate perficitur. -  31 Casus omissus, quando est similis expresso, & habet eundem effectum, non praesumitur consulto omissus, & admittitur extensio, vt prouisio facta in vnum casum porrigi valeat ad alium similem, & habentem eundem effectum. Idque licet alias de mente non constet, neque contineatur ex virtute expressi. Prout cum limitationibus, & extensionibus, latius exornatur remissiue. -  32 Atque e contrario statuitur, non fieri extensionem ad casum dissimilem, seu contrarium casui expresso, quamuis in eo magna sit praesumptio voluntatis testatoris. -  33 Et id praecipue obtinere in substitutionibus fideicommissariis, quae afferunt onus. -  34 Casum omissum similem expresso, haberi pro expresso, tenendum cum Communi, ex sententia Authoris, nec Ioann. Marci Aquilini rationem quandam vrgere in contrarium, prout hic adnotatur. -  35 Casus duo simplices, si in dispositione sunt expressi, & euenit casus mixtus omissus; si dispositio est fauorabilis, fit extensio ad casum mixtum omissum. Quando dispositio est odiosa, non fit extensio ad casum mixtum. Idque ex sententia Bartoli, & aliorum quamplurimorum. -  36 Quos si originaliter praelegeris, vix certam resolutionem in hoc articulo deducere poteris. Inuenies namque mire in hac materia variasse Interpretes, & aliquando regulam negatiuam, aliquando vero affirmatiuam proposuisse. Quod Glossam, & Bartolum fecisse noscitur, vt hic adnotatur. -  37 Cumanus autem & Aretinus aduersus Bartolum expendunt iura quamplurima. -  38 Propterea Ludouicus Romanus articulum hunc ad quinque reducit quaestiones. -  39 Ad sex Bartholomaeus Socinus. -  40 Ad decem Ioannes Crotus. -  41 Ad tres conclusiones praecipuas Ioannes Marcus Aquilinus. -  42 Alciatus vero ad tria genera mixtorum semper restringit. -  43 Fortunius Garsia aliter se habet, & multas, communesque Doctorum resolutiones destruit. -  44 Bolognetus autem, latissime omnium, & per 58. columnas pertractat istam materiam. -  45 Latissime etiam, & per multa capita Camillus Gallinius. Cuius occasione latiorem indagationem eiusdem articuli omisit Author hoc loco. -  46 Eidem tamen in proposito placuit omnino Mariani Socini iunioris generalis resolutio (qua is Author totam hanc materiam declarandam putauit:) An scilicet considerari valeat eadem ratio, eadémque mens disponentis, vel non possit, vt hic adnotatur. -  47 Et Camilli Gallinij obiectio quaedam, siue obstaculum, & none, & vere diluitur omnino. -  48 Casus vnus si exprimatur per modum conditionis, non extenditur ad casus similes regulariter; & inde casus omissus regulariter non continetur. -  49 Idque pro regula constituitur, & accipitur, vt procedat in quacunque conditione, tam voluntaria, quam necessaria, quando casus est dissimilis. -  50 Conditionalis prouisio, siue dispositio in vno casu facta, ad alterum expresso dissimilem, non extenditur. -  51 Quia conditiones dicuntur strictissimi esse iuris. -  52 Atque ideo in forma specifica debent adimpleri. -  53 Vnde tam conditionis natura, quam casuum dissimilitudo facit, vt de casu expresso ad casum dissimilem non possit dari progressus in dispositione conditionali. -  54 Sed an casus sit similis, vel dissimilis, dependet a subiecta materia, & ab intentione proferentis. Et ita non potest dari certa, firmaque regula. Prout Ioannes Bolognetus, & vere, & sinqulariter animaduertit. -  55 In conditione voluntaria non dari progressum de casu ad casum, sed debere illam impleri in forma specifica, prout fuit ipsa prolata. Et sic inspicitur merum factum conditionis per testatorem ex sola eius voluntate appositae. -  56 Quia ex adiectione conditionis, actus indiuiduus redditur, & ideo non potest aliter, quam in forma specifica impleri. -  57 Sed non procedit, quando ex coniectura aliqua deprehendi potest, testatorem non modum, sed finem potius considerasse. Tunc namque datur progressus de casu ad casum: vt hic adnotatur, & Ioannis Bologneti notanda resolutio in proposito commemoratur. -  58 Non etiam procedit, quando casus ad quem fieret productio, siue extensio, per omnia exaequaretur, subrogaretúrque illi, quem testator expressit: Tunc namque, etiam in conditione voluntaria daretur progressus de casu ad casum. -  59 Et quid, quando alia videretur fuisse mens testatoris? remissiue. -  60 Casus quando exprimitur per modum conditionis necessariae ad actum, vel ad effectum actus, tunc fit extensio ab vno casu ad alium similem. Et sic conditio ipsa impleri potest per aequipollens. Vbi & de intellectu l. commodissime. ff. de liberis & posthum. l. fideicommissa, §. si cui, ff. de legatis tertio: quae in contrarium expenduntur communiter, remissiue. Secus tamen, quando in oppositum appareret expresse, vel per alias coniecturas, vt hic adnotatur. Et Ioannis Bologneti notanda animaduersio recensetur. -  61 Ac denique Leandri Galganeti in eodem articulo agitato supra, ex num. 48. nouissimae obseruationes (quae communibus conueniunt omnino) breuiter commemorantur. -  62 Institutio haeredis, vtrum solis coniecturis & praesumptionibus inducatur, aut censeri possit inducta: dubium maximum inter Scribentes nostros fuisse. -  63 Placuisse tamen magis communiter opinionem eorum, qui visi sunt distinguere, quod aut coniecturae non colliguntur ex verbis scriptis in testamento, sed extrinsecus; & tunc non sufficiunt coniecturae ad inducendam haeredis institutionem. Aut coniecturae colliguntur ex verbis ipsis; & tunc satis sunt, vt haeredis ipsa institutio inducatur. -  64 Requiritur tamen, vt eiusmodi sint, vt nulla dicatus subesse dubitatio, quin de eo haerede testator senserit. -  65 Sufficit tamen aliquando solas coniectura & praesumptiones extare; in milite, inquam, in testamento a patre condito inter liberos, & in testamento ad pias causas confecto. -  66 Substitutio directa, an, & quando solis coniecturis & praesumptionibus dicatur inducta? Et in hoc articulo tres fuisse Interpretum opiniones, sicuti & tres fuere in disputatione de institutione. -  67 Placuisse tamen magis communiter opinionem eorum, qui sic distinxere, prout distinctum fuit supra in haeredis institutione. Coniecturas, inquam, etiam ad inducendam directam substitutionem sumi posse ex his, quae fuerunt in testamento scripta, non extrinsecus, aut aliunde. Et ibidem ponderatur text. in proposito in l. Titius & Seius, & l. seq. ff. de haered. instituend. -  68 Institutio haeredis extenditur de casu ad casum, quando habet eandem rationem, & verisimilem mentem testatoris. -  69 Substitutio directa extenditur de casu ad casum quando habet eandem rationem, & extat praesumpta mens testatoris. -  70 Substitutio vulgaris directa in casu uoluntatis facta, extenditur ad casum impotentiae, & e conuerso, cum sententia communi, & num. seq. -  71 Vbi expenditur pro ipsa sententia text. in l. Titius, §. Lucius, ff. de liberis & posthum. Menochij inductio, atque obseruatio probatur. Et Andreae Fachinei noua animaduersio, noue etiam, & vere diluitur. -  72 Expenditur etiam text. in §. & quid si tantum, l. Gallus, ff. de liber. & posthumis. Et quorundam placita reiiciuntur. -  73 Textus quoque in l. vltima, C. de institut. & substitut. Qui fortiter vrget pro sententia communi, nec valide vitari potest. -  74 Adducitur deinde textus in l. vltima, C. de posthum. haered. instit. Nec in consideratione habentur Scribentium annotationes quamplures. -  75 Alia denique iura expenduntur pro eadem sententia communi. -  76 Rationes etiam, & authoritates excogitantur. -  77 Et pluribus in casibus sententia eadem communis limitatur, remissiue. -  78 Prout etiam respondetur remissiue iuribus omnibus, quae in contrarium expendi solent communiter. -  79 Ac denique l. commodissime, ff. de liberis & posthum. verus intellectus adducitur. -  80 Institutio haeredis extenditur de persona ad personam ex verisimili, & praesumpta mente testatoris. Idque ex veriori, & communiori sententia, contra quamplures. Pro qua adducitur text. in l. 3. C. de inofficioso testamento. Nec aliorum solutiones, nec obiectiones admittuntur. -  81 Substitutio quoque directa extenditur de persona ad personam, cum eadem ratio militat, & praesumpta adest testatoris voluntas. -  82 Fideicommissa, ac fideicommissariae dispositiones quaecunque, facilius solis coniecturis, & praesumptionibus inducuntur, aut inductae censentur, quam dispositiones directae. -  83 Et vnde colligi valeant coniecturae? remissiue. -  84 Fideicommissa, ac fideicommissariae substitutiones, & dispositiones extenduntur de casu ad casum, & de persona ad personam, quoties adest ratio, & verisimilis, ac praesumpta extat testatoris voluntas. -  85 Leg. si quis ita, §. penultimo, ff. de testamentaria tutela, plures intellectus adducuntur, remissiue. -  86 Et verissimus, ac genuinus eiusdem text. traditur sensus. -  87 Noua etiam Ludouici Molinae consideratione habita pro dubia, concludens, & magis apparens ratio redditur. PRo dilucida, & absoluta huiusce Capitis explanatione (quod vtilissimam, & in negotiis practicis frequentissimam, & quotidianam materiam, atque tractatum continet) & vt suo ordine, & distincte satis omnia necessaria, & conducibilia rebus assiduis explicentur, constituendum, atque obseruan[sect. 1]dum erit primo loco, quod articulus hic, siue disputatio tota praesens, an scilicet, & quando casus dicatur omissus, vel non, vt tanquam omissus non attendatur, vel si pro expresso habeatur, ac si expressus fuisset, operetur; & quando pro expresso habeatur, vel iuridice debeat suppleri, latissime patet, atque mille in locis tractatur apud Scribentes: nec facile possunt omnia, quae ipsi in proposito reliquerunt scripta, sub breui verborum compendio comprehendi, minusque regula aliqua generali terminari, vel circumscribi, quae tot ambagibus, atque columnis iidem tradiderunt, & per integrum tractatum, aut librum prosequi, & enucleari po[sect. 2]tuissent: tunc autem si ita late quaestiones omnes, quae ad haec spectant, tractandae essent, & hactenus scripta euoluenda, ex Antiquioribus, & Recentioribus sequentes magis attente, atque originaliter essent praelegendi Authores, quos ego & vidi, & euolui, vt distinctam satis, & absolutam disputationem eorundem resolutionem attingerem. Erit itaque ante alios videndus Bartol. in §. & quid si tantum, l. Gallus, ff. de liber. & posthum. num. 3. vt vt theoricae omnes, atque doctrinae eius percipiantur maturius, tam in vno casu, quando exprimitur casus per modum conditionis, quam in altero, cum exprimitur per modum dispositionis. Iason in eodem §. & quid si tantum, ex num. 21. post Bald. Aretin. Alex. Socin. senior. Castrensem, Angel. Imolam, Fulgosium, & Cumanum, quos citat. Ioannes Crotus, Lancelot. Galiaula, Ioannes Bolognetus, Emanuel Costa, Marius Salomonius, Petr. Paul. Parisius, Claudius, And. Alciatus, & Fortunius Garsia, quos longa serie commemorauit, & disputationem hanc suscepit Ioannes Marcus Aquilinus in eodem §. in vers. sed ex sententia legis Velleiae, fere per totum. Carolus Ruinus in repetitione §. eiusdem, & quid si tantum, ex num. 45. cum seq. & etiam aliquibus praecedentibus. Marianus Socinus iunior ibid. ex num. 3. cum multis seqq. Andreas Alciatus alio in loco vltra relatum, de verborum significatione, lib. 3. sub num. 3. & septem seqq. vbi vide omnino. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 19. ex num. 7. vsque ad num. 18. Simon de Praetis de interpretatione vltim. voluntatum, lib. 2. interpretatione 3. dub. 1. solutione 3. ex numero 137. vsque ad num. 173. fol. 246. & lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 4. solutione 1. ex num. 79. vsq. ad numerum 96. fol. 212. Franciscus Viuius commun. opinion. verbo, casus non expressus. Chassaneus in consuet. Burg. rubrica 6. §. 5. n. 12. verbo, & separez. And. Tiraquellus de retractu lignagier. §. 2. glossa 1. num. 19. & §. 20. glossa vnica, num. 11. & de primogenitura, quaest. 40. a num. 194. Ioannes Bolognetus in consil. 9. ex num. 81. cum seq. Tiberius Decianus in consil. 1. num. 85. & num. 94. & seq. & num. 145. & seq. & num. 185. lib. 1. & in consilio 28. ex num. 23. & in cons. 3. num. 44. & in cons. 4. num. 27. lib. 2. & in cons. 34. num. 13. lib. 3. Marsilius singulari 499. Licet dispositio. Rolandus a Valle in cons. 56. ex num. 5. cum seq. & in cons. 59. ex num. 25. lib. 3. AEgidius Bellamera in consil. 9. numero tertio cum sequentibus. Hippolyt. Riminaldus in cons. 37. n. 1. & 4. & 17. & 22. lib. 1. & in cons. 110. ex num. 36. cum seq. eod. lib. 1. & in cons. 243. ex num. 5. cum seq. & num. 47. & seq. lib. 3. & in cons. 412. ex num. 36. cum seq. lib. 4. & in cons. 517. ex num. 48. lib. 5. Paulus Leonius in consilio 27. ex num. 92. inter consilia vltimar. voluntat. lib. 2. Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 9. c. 2. & mulis seqq. vsque ad cap. 29. vbi latissime. Bernardin. Alphanus in collectaneo 296. & 297. M. Antonius Peregrinus de fideicommissis, artic. 11. num. 35. & num. 46. & seq. & in cons. 55. num. 27. & seq. lib. 2. & in cons. 5. num. 13. & 14. eod. lib. 2. Syluester Aldobrandinus in cons. 30. ex num. 21. cum seq. & num. 29. & num. 43. & seq. Iacobus Menochius in cons. 4. num. 34. & in cons. 14. num. 15. lib. 1. & in cons. 211. ex num. 53. lib. 3. & in cons. 232. num. 6. & 34. & 35. eod. lib. 3. latiusin cons. 243. ex num. 1. vsque ad num. 15. eod. lib. 3. & in cons. 326. Eo, num. 6. cum multis seqq. lib. 4. & lib. 4. praesumptione 26. ex num. 14. Osascus in consil. 72. ex num. 22. cum seq. Hieronymus Gabriel in consil. 95. ex num. 2. Iacobus Beretta in consilio 118. ex num. 42. cum seqq. Marcabrunus in cons. 10. num. 68. & quatuor seqq. Ioannes Botta in consil. 50. num. 12. Fabius de Anna in consil. 10. ex num. 38. cum seq. & in consil. 84. ex num. 32. Franciscus Viuius decisione 284. vbi late, an, & quando casus omissus habeatur pro expresso. Iosephus Mascardus de probat. to. 3. conclusion. 1136. vbi late, & distincte. Rota decisione 141. num. 6. parte 2. in nouissimis. Andreas Fachineus in cons. 47. num. 19. & 20. lib. 1. & in cons. 1. ex num. 28. cum seq. lib. 2. Petrus Surdus in cons. 125. in principio, lib. 1. & in cons. 55. num. 35. & seq. lib. 4. & decisione 202. ex num. 1. vsque ad num. 5. Petr. Barbosa in l. si cum dotem, in princip. n. 29. 35. & 50. Antonius Faber in lib. 9. C. ad titul. de institut. & substitut. definitione 1. Ludouic. Casanate in cons. 1. ex num. 15. cum multis seqq. & num. 36. & seq. & in cons. 4. ex num. 42. cum multis seqq. & in cons. 15. ex num. 49. Pet. Anton. de Petra de fideicommissis, quaest. 6. numero 39. & quaest. 15. num. 267. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusion. iur. tom. 5. litt. O. conclus. 115. & 116. ex fol. 1051. Leand. Galganetus nouissime in commentariis, de condit. & demonstrat. parte 2. cap. 1. quest. 103. numero 24. & 25. Et ij quidem omnes, ac caeteri alij, si perpendan[sect. 3]tur attente, & originaliter praelegantur, in eundem finem, easdemque regulas, & doctrinas tendunt, & Bartoli Theoricam, atque distinctionem in praefato dubio latius declarant, in effectuque prosequuntur maiori ex parte ca, quae Bartol. ipse assumpsit, atque excitauit; quamuis iidem, ac maxime Consulentes, diuersimode (prout casus se offerunt) disputationem ipsam instituant. Bartolus ergo in dicto §. & quid si tantum, ex n. 3. vt articulum praedictum explanaret,[sect. 4] quando scilicet casus a testatore, vel ab alio disponente omissus, pro omisso, aut pro expresso habendus sit; distinguendum putauit, an versemur in dispositione pura, vel conditionali, vel facta in casu simplici. Et quando versamur in dispositione pura, sic inquit: Aut virtute expressi casus omissus potest intelligi, & ad illum porrgitur, §. illud, Institut. pro socio. Et se dixisse ait in l. commodissime, ff. deliber. & posthum. soluendum contrarium eius: Aut virtute expressi non potest intelligi; & tunc aut is casus potest constare ex voluntate disponentis, volentis expressum trahi ad omissum, & ad illud porrigitur, leg. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & posthum. l. vltima, C. de posthum. haered. institu. secundum intellectum quem dedit idem Bartol. in d.l. commodissime: Aut de mente non potest constare; & tunc aut casus fuit penitus omissus, aut fuerunt expressi duo casus, qui obuenerunt coniunctim: Primo casu, aut casus omissus similis est expresso, & habet eundem effectum, & ad illum extenditur, vt in l. finali, in fine, ff. mandati. Secundo casu, quando fuerunt duo casus expressi coniunctim, tunc aut loquimur in materia in qua fit interpretatio plena, vt in testamentis, & ad illum porrigitur, l. si ita, in principio, ff. de liber. & posthumis, vbi se quoque dixisse, profitetur idem Bartolus, aut loquimur in materia non fauorabili, in qua non debet fieri plena interpretatio; & tunc ad illum non porrigitur, vt in l. vim passam, §. praescriptione, ff. ad l. Iul. de adult. & colligitur ex d.l. si ita: sed ait restringi fauore vitandae contrarietatis, vt dicit se docuisse in l. 2. in principio, ff. de verbor. obligat. Secundus casus principalis Bartoli est, quando prouisio in vnum casum fit per modum conditionis; & tunc eodem num. 3. sic distinxit; Aut casus omissus est dissimilis expresso, & ad illum non porrigitur. l. si cum dotem, in principio, ff. soluto matrim. l. si ita quis, §. 1. ff. de legat. 2. l. finali, C. de his qui veniam aetatis impet. & d.l. commodissime: Aut casus omissus est similis expresso, & tunc ad illum porrigitur, nec refert quid ex aequipollentibus fiat, vt in eodem §. & quid si tantum, l. mulier, in princip. ff. ad Trebel. l. si mater, C. de institut. & substitut. cum similibus: Si vero loquimur de conditione voluntaria; tunc debet impleri in forma specifica, nec porrigitur ad alium casum non expressum, l. qui haeredi, & l. Maeuius, in principio, ff. de condit, & demonstrat. Tertius casus est, quando dispositio fuit facta in casu simplici, quem casum non explicauit Bartolus in dicto §. & quid si tantum, dicto num. 3. sed in principio, ff. de verbor. obligat. quo loci regulam proponit negatiuam, a qua statim tres casus excipit, vt infra videbimus hoc eodem cap. & alio cap. infra repetendum est: & hactenus doctrinae Bartol. a quibus And. Alciatus recedere non[sect. 5] videtur; is namque dicto lib. 3. de verbor. significat. ex num. 3. cum septem seqq. ad methodum Iason. in eod. §. & quid si tantum, num. 21. cum quatuor seqq. magis accedit, & sic a vestigiis Bartoli deniare non videtur. Inprimis namque regulam negatiuam proponit, (vt Iason quoque fecit) quod prouisio, qua aliquid pure dispositum est in vno casu, non producitur ad alterum per text. in l. si alij. ff. de vsufructulegato, l. si quis ita, §. si quis cum, ff. de testamentariae tutela: & l. si cum dotem, ff. soluto matrimon. Deinde regulam ipsam restringit quatuor casibus: Primus est, quando casus omissus ab expresso potest decidi, vel ex natura casus, vel ex antecedenter, & consequenter necessario; vel qui se inuicem recipiunt, vel quia per argumentum a contrario sensu id suadetur, vel quia in simplicibus prouisum esset, & de casu mixto agatur, vel quia testator plus expresserit; nam & de eo, quod est minus, vtique verisimile est, fuisse prouisum, sicuti haec omnia iure, atque authoritate Alciatus ipse confirmat. Secundus casus est, quando ex verisimili mente testatoris, idem ius militat, ac constitui potest in casu omisso, vt in l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de liber. & posthum. & in l. finali, C. de posthum. haered. instit. & tunc extensionem admittit, & casum hunc latius declarat, vt ibi videri poterit. Tertius casus est, quando casus potest dici non omnino omissus, prout etiam idem Alciatus latius declarat. Quartus denique & vltimus casus est, quando casus omissus potest dici similis expresso, & eundem habet effectum, vt plura exempla adducens, prosequitur ibidem, & in effectu (vt dixi) nec a methodo Iasonis, nec a vestigiis Bartoli recedit. Non etiam recessit Marianus Socinus iunior in eo[sect. 6]dem §. & quid si tantum, sed potius ex num. 33. vsque ad num. 62. omnia dicta, atque resolutiones Bartoli prosequitur, vrgentiora fundamenta contra eas expendit, & satisfacit eisdem, ac denique ex professo Bartoli distinctionem declarans, octo deducit praecipuas conclusiones, quibus totam hanc materiam, & Bartoli doctrinas comprehendit, quas etiam & Iason deduxisse vidétur in eodem §. dicto num. 21. cum seq. licet non ita late, nec diffuse. Sed & Ioannes Bolognetus in ipso §. & quid si tan[sect. 7]tum, ex num. 92. usq. ad num. 132. aequaliter se habuisse videtur; ibi namque theoricam superiorem Bartoli latissime prosequitur; argumenta etiam contra eam expendit, ac denique easdem deducit conclusiones, quas alij deduxerant communiter, & numero 200. post longam disputationem non male concludit, quod tota distinctio, siue resolutio Bartoli cum limitationibus Doctorum dependet ab intentione testatoris, & quod extensio fit ad casum omissum, & ad personam omissam, & alios actus dissimiles, si apparet de intentione testatoris, & si non apparer, non fit extensio: quae est notanda, & singularis resolutio in hac materia. Et conuenit Simon de Praetis de interpretation vl[sect. 8]timarum voluntatum, lib. 2. interpretat. 3. dubitione prima, solutione 3. num. 164. fol. 247. concludens, quod in summa Scriptorum omnium resolutiones tendunt ad id, quod casus omissus includitur in expresso, trahitur ad prouisum, & habetur pro, expresso, vbi in expresso, & omisso concurrunt eadem aequitas, omnimoda similitudo, eadem mens disponentis, vel eadem ratio, aut aliae coniecturae: & citat Alexand. Barbat. Curt. senior. Iason. Crauetam, Parisium, & Beroum. Menochius etiam lib. 4. praesumpt. 26. num. 14.[sect. 9] & 19. summauit etiam totam hanc disceptationem, & post Ripam, Decianum, Ruinum, Parisium, & alios reliquit scriptum, quod casus omissus habetur pro omisso, quando est omnimodo dissimilis expresso, quoad mentem, rationem, & effectum a testatore consideratum, vel quando non est eadem ration, & verisimilis mens testatoris: quod repetit in consil. 232. ex num. 1. vsq. ad num. 15. eod. lib. 3. Rursus & Ioannes Marcus Aquilinus in dicto §. &[sect. 10] quid si tantum, in versiculo, sed ex sententia legis Velleiae, fere per totum, sed maxime ex num. 48. ad quinque praecipuas conclusiones reducit totam hanc materiam, & distinctionem Bartoli relatam, & illam declarat; in aliquibus autem a communi sententia recedit, prout infra adnotabitur, semper tamen ex rationis identitate, vel ex eo, quod comprehenditur virture expressi, vel ex verisimili mente testatoris, qut ex solitudine ad casum omissum ab expresso extensionem admittit. Et ita pariter materiam hanc declarat Iacobus Beretta in cons. 118. ex num. 42. cum seq.[sect. 11] qui ita existimat componendas contrarias Interpretum regulas in proposito. Ego vero ex eisdem nunc raltis Authoribus, & in initio huius cap. aggregatis, atque caeteris omnibus hactenus Scribentibus, Bartoli vestigia sequutus conclusionibus quibusdam, siue obseruationibus propositis, materiam hanc explanandam, atque resoluendam duxi, prout Marianus Socinus distincte admodum (vt adsolet) & alii fecerunt; sic etenim nullus casus euenire poterit, qui sub eisdem obseruationibus, siue conclusionibus, non comprendatur, & Bartoli singula distinctionis membra explicata manebunt. Inprimis ergo regula quaedam generalis, siue ne[sect. 12]gatiua conclusio proponenda erit, videlicet quod casus omissus, habetur pro omisso regulariter, & relinquitur dispositioni iuris communis, & ita regulariter prouisio facta per modum dispositionis purae in vnum casum. non trahitur ad alium: ita sane post Bartol. to num. 3. in praecitato §. & quid si tantum, adnotaruntu, atque pro regula negatiua constituerunt omnes Interpretes communiter secundum Iasonem ibid. 1. lectura, num. 21. Alciatum 2. lectura, num. 16. Marian. Socin. iunior. num. 33. Ioan. Bolognetum n. 95. & Ioannem Marc. Aquilin. in dicto versiculo, sed ex sententia legis Velleiae, num. 49. & post alios multos pro regula constituunt Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 12. num. 8. Menochius in cons. 232. num. 6. lib. 3. Petrus Surdus in consil. 553. num. 35. lib. 4. Ioannes Vincentius Hondedeus consil. 1. num. 23. lib. 1. Burgos de Paz in consil. 2. num. 1. & in consil. 29. num. 19. Simon de Praetis lib. 2. interpretatione 3. dubit. 1. solutione 3. num. 137. & num. 161. fol. 246. & 247. & libro 3. interpretatione 3. dubit. 4. solutione 1. n. 79. folio 212. Camillus Gallinius de verborum signification. lib. 9. cap. 2. num. 18. Marc. Anton. Peregrinus de fideicommissis, artic. 11. num. 35. Hippolytus Riminaldus in consil. 75. a num. 24. lib. 1. Pet. Barbosa in l. si cum dotem, num. 50. ff. soluto matrim. Ioseph. Mascard. de probat. tom. 3. conclus. 1136. num. 1. Leand. Galganetus de condit. & demonstrat. Parte 2. cap. 1. quaest. 103. num. 24. fol. 243. Probatur autem praefata conclusio, atque regula negatiua per text. in l. si extraneus, ff. de cond. ob causam, l. si cum dotem, ff. soluto matrimonio: l. commodissime, ff. de liberis & posthum. quo loci Pomponius respondit, quod si quis posthumum ita instituat. si me viuo nascetur, non intelligitur institutus posthumus, qui mortuo testatore oatus esset; sicut e contra non praesumitur institutus, qui natus esset viuo testatore, cum facta esset institutio, si post mortem testatoris natus esset; per text. etiam, in cap. susceptum, de rescriptis in 6. sed & ratione illa fundatur, quam Ioannes Bolognetus in dicto §. & quid si tantun, num. 95. tradidit, videlicet, quod nomina sunt inuenta ad distinguendas res, §. s quis in nomine, Institut. de legatis, & l. ad recognoscendas, C. de ingenuis manumis. e qui exprimit nomen vnius rei, de ea solum videtur disponere, & non de aliis. cum verba sint notae animi, & intentionis nostrae, Labeo, in fine, ff. de supel. legata, & a proprietate verborum non est recedendum in dubio, l. non aliter, cum vulgatis, ff. de legatis tertio: & qui dixit dena, non dixit decem, l. si quis Titio. ff. de legatis 1. & quamuis Camillus Gallinius lib. 9. cap. 2. num. 19. dicat rationem huius conclusionis assignare Baldum, prout ibi refert (sed Bologneti mentionem non facit;) vere tamen ratio illa eadem est cum dicto, siue Baldus ibi relatus, non intendit rationem reddere, sed tantum summare text. in d.l. commodissime; eiusdem etiam conclusionis & regulae negatiuae propositae rationem reddit Mascard. de probationib. tom. 3. d. conclus. 1136. in principio: ibi namque num. 1. regulam dictam deducit, videliter, a testatore non expressum nominatim, praesumi consulto omissum, nec habendum esse pro expresso, & citat tex. in d.l. commodissime: & statim reddit rationem num. 2. & seq. vsque ad num. 8. quod testato non praesumitur aliud velle quam quod verbis expressit, vt dicebat Tubero relatus a Celso in l. Labeo. ff. de supel. legat. . & colligitur ex Modestino in l. Ti-. tia cum testamento, §. vltimo. ff. de leg. 2. & si stricte loquatur, structe est intelligendus, vt inquit relatus Author: praesertim cum non dicatur in testamento expressum, quod eo lecto non reperitur, l. vxorem, ff. de manumissis testamento: & l. fideiussores magistratuum, in princip. ff. de fideiussorib. quod enim testator non loquitur, nec velle praesumitur, nec voluntas in corde retenta consideratur, vt latius ibi comprobat num. 5. ipse Mascard. & cap. precedentib. latius probauimus; cum etiam ad praesumendum iudicium testatoris, nihil sit subaudiendum, nec possit quidquam addi, vel immutari, vt etiam probat ibid. n. 7. Et ita pariter explicauit Ioannes Marcus Aquilinus, in dicto vers. sed ex sententia legis Velleiae, num. 49. dicens, quod ideo casus omissus relinquitur dispositioni iuris communis, & pro omisso habetur, quia in dubio standum est verbis, nec testator videtur aliud velle, quam quod expressit. Nec dissentit Cardinalis Dominicus Tuscus practic. concl. iuris, tom. 5. littera O. conclus. 155. & 116. vbi etiam, quod omissum dicitur, nisi palam verbis exprimatur, vel quod litteraliter legi, & oculis inspici non potest, vt latius ibi probat Leander Galganetus de condit. & demonstrat. 2. parte, cap. 11. d. quaest. 123. num. 25. vbi quod casus omissus dicitur ille, de quo actus non cantat, vt notarunt Authores alij relati. Et procedit regula praedicta, quod casus omissus,[sect. 13] habeatur pro omisso regulariter; & remaneat in dispositione iuris communis, maxime in substitutionibus & fideicommissis, & caeteris dispositionibus testamentariis, ex ratione relata, quod verbis standum sit, nec testator aliud videatur velle, quam quod verbis expressit, prout ex aliis multis tenent Mascardus, Aquilinus & Tuscus vbi sup. Socinus iunior cons. 95. lib. 2. Cephalus in cons. 17. sub num. 31. lib. 1. Craueta in cons. 261. sub num. 20. Hippolyt. Riminaldus cons. 110. ex num. 21. lib. 1. Camillus Gallinius de verborum significat. lib. 9. cap. 2. num. 19. Simon de Praetis lib. 2. dicta solutione 3. num. 141. fol. 246. Procedit etiam in contractibus omnibus, & in qua[sect. 14]cunque materia, & dispositione, cuiuscunque generis sit, & sic in legibus, in rescriptis, in concessionibus, in consuetudine, in sententia, & in statutis, prout ex multis Authoribus tradidere Camillus Gallinius libro 9. d.c. 2. n. 20. & 21. Simon de Praetis d. solut. 3. n. 143. fol. 246. Bolognetus in cons. 9. ex n. 81. Leand. Galganet. 2. p.d.c. 1. 9. 103. n. 24. Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclus. iur. tom. 5. littera O. conclus. 116. per totam. Et etiam si agitur de fauore piae causae, Parisius in cons. 74. ex num. 10. lib. 3. Simon de Praetis dicta solutione 3. ex num. 145. & lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 4. solutione 1. ex num. 81. fol. 212. vsque ad n. 96. fol. 214. vbi facit in contrarium regulam generalem, quod casus omissus habetur pro expresso, quando quaedam comprehenditur de vno in alterum casum similitudo mentis, rationis, affectus, charitatis, & affectionis testatoris. Et quod ipsa regula fallit in tredecim casibus ibi enumeratis, & qui continentur sub dicta regula generali negatiua, prout videri poterit penes dictum Authorem. Et hactenus de prima obseruatione siue conclusione in hac materia, & regula dicta generali negatiua; quod casus omissus habetur pro omisso regulariter. Secunda vero obseruatio, atque regula sit, & erit[sect. 15] prima limitatio dictae regulae negatiuae, quod casus omissus pro expresso habetur, quando talis casus subintelligi potest virtute expressi, vel ex natura actus; & tunc dispositio facta in vnum casum, porrigitur ad casum omissum: ita sane ex Bartolo n. 3. in dicto §. & quid si tantum, quem retuli supra in initio huius cap. communis est sententia ibid. secundum Iasonem num. 22. Aretinum colum. 3. Claudium num. 5. Crotum n. 49. Alciatum 2. lectura, num. 19. Marianum Socinum iuniorem num. 33. in principio, Ioan. Bolognetum n. 96. Ioan. Marc. Aquilinum in dicto vers. sed ex sententia Velleiae, num. 50. & id ipsum tenuerunt Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 19. n. 8. in fine, & num. 15. Simon de Praetis lib. 2. dicta solutione 3. num. 196. & 170. & 172. folio 247. & lib. 3. dicta solutione 1. num. 83. fol. 212. Socin. Decius, Ruinus, Rubeus, Alexander, Parisius, Craueta, Natta, Rolandus, & Gozadinus, cum quibus Mascardus dicta conclusione 1136. num. 14. Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 9. capit. 3. qui inquit, communem. hanc sententiam procedere, siue id ex natura actus eueniat, vel antecedentis, aut consequentis necessarij virtute, siue ratione accessorij, vel ratione necessarij resurgentis, aut connexitatis gratia seu gratia correspectiuitatis, & in omnis materia, tam fauorabili, quam odiosa: Ac etiam, quando casus omissus, dissimilis esset expresso, solitus tamen esset fieri. Et ante ipsum Ioannes Bolognetus, non relatus ab eo, in eodem §. & quid si tantum, numero 95. & 96. qui assignat rationem casuum omnium praedictorum, videlicet, quia casus sunt coniuncti, prout esse coniunctos ostendit: & sic testator videtur de eis cogitasse; & summa ratio est, ita dici, vt ibidem quoque obseruat, & materiam istius conclusionis dicit videndam omnino, si casus occurrat, disputatam per eum, in l. 2. ff. de iurisdictione omnium iudicum: & subdit dicto num. 96. in finalibus verbis, quod haec limitatio Bartoli est vea praesumptiue, &[sect. 16] inde quod non procedit, vbi apparet contraria voluntas per coniecturas, quae est singularis declaratio ad dictam conclusionem, & procedit de mente omnium, qui hactenus in proposito scripserunt, vt de mente communi adnotauit, & ita restringendam secundam hanc conclusionem, quando scilicet de mente disponentis aliter constaret, iure fundauit Camillus Gallinius libro nono, dicto capit. 3. num. 22. quo loci ex num. 10. & aliter limitat post Crotum num. 48. in dicto §. & quid si tantum, quando scilicet verba repugnant, quia tunc casus expressus non trahitur ad omissum, etiamsi adsit mens testatoris, quia vbi verba testatoris adaptari non possunt ad casum omissum, tunc mens testatoris non attenditur in casu omisso, l. fideicommissa, §. si filio, ff. de legatis tertio. Denique refert Fortunium Garsiam, qui in eodem §. ex numero 107. cum seq. multis rationibus impugnare contendit secundam hanc eandem obseruationem, siue conclusionem, prout etiam fecit socinus iunior numero 33. cum seq. & numero 17. & duobus seqq. vel vno verbo satisfacit rationibus Fortunij contrariis, prout etiam satisfieri potest, ex his, quae Andreas Alciatus, libro 3. de verborum significat. numero secundo, & sub numero 6. ad finem, reliquit scripta. Ita pariter & responderi potest obiectionibus Aquilini in dicto versiculo, sed ex sententia legis Velleiae, numero 51. & quinque seqq. & non modo in fideicommissis tantum, vt ipse contendit, sed etiam in testamentaria alia dispositione quacunque, doctrina ipsa alia Bartoli admittenda erit, prout hac secunda obseruatione admittimus, nisi aliud suadeant contrariae coniecturae, vel in contrarium adsit praesumpta testatoris voluntas, vt nunc annotaui; & ita Bartolum ipsum indistincte sequitur Petrus Surdus in consilio 553. numero 35. libro 4. vbi in[sect. 17]quit, quod omissus non dicitur casus, qui venit consecutiue sub expresso, & citat Socinum, Parisium, Crauetam, Rolandum, Riminaldum, & Menochium, ita tenentes: Et ita pariter, quod omissus[sect. 18] non dicatur casus, qui includitur per verba implicatiua, post Baldum, & Rotam Romanam scripsit idem Surdus decisione 202. numero 4. Et generaliter, quod[sect. 19] id, quod virtualiter inest, & ex expressis resultat, pro expresso iudicetur, post alios plures Authores obseruarunt Iacobus Menochius in cons. 325. num. 27. & 29. libro 4. Ludouicus Casanate in consilio 15. num. 51. Tertia deinde obseruatio, siue conclusio sit in eo[sect. 20]dem articulo, & erit limitatio secunda regulae negatiuae propositae supra, num. 12. quod casus omissus, non praesumitur consulto omissus, quando verisimile esset, quod si testator de casu omisso cogitasset, idem quoque de eo disposuisset; & tunc prouisio in vnum casum facta, porrigitur ad alium, etiam non comprehensum ex virtute expressi, quando (vt dixi) verisimilis mens testatoris ita suadet. Et haec conclusio probatur per text. in l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de lib. & posthum. & in l. finali, C. de posthum. haered. instit. quae licet loquatur, quando prouisio fit per modum conditionis, & sic extra terminos conclusionis Bartoli (vt Ioannes Crotus contendit ibid. sub n. 15.) tamen pro sententia eiusdem Bartoli facit a fortiori; nam si fit porrectio, aut extensio eo casu, fortius fieri debet in casu Bartoli, cum facilius fiat per modum dispositionis, quam per modum conditionis; & sic cessat obiectio Croti, prout cessare aduertit singulariter Marianus Socinus iunior in eodem §. & quid si tantum, num. 36. in principio. Nec satisfacit Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 9. c. 4. n. 2. Bolognetus autem optime respondet num. 97. inquit enim, quod Bartolus allegat textum in d. 1. finali, non in decisione, quoniam ille textus loquitur de expressione per modum conditionis, sed in ratione, quia ibi extenditur conditio ad casum dissimilem, contra l. commodissime. Et non est ex alio, nisi quia casus omissus erat cogitatus a testatore, vel ex mente eiusdem veniebat: Inquit tamen Bolognetus idemmet, quod melius facit pro hac conclusione text. in l. 3. C. de inofficioso testamento, vbi erat dispositio vnius casus, & alter casus omissus, scilicet alter filius, & tamen fit extensio propter verisimilem mentem testatoris, vt latius prosequitur Aquilinus num. 63. 64. & 65. Camillus Gallinius lib. 9. dicto cap. 4. num. 3. qui cum num. 4. retulisset Fortunium Garsiam in d. §. & quid si tantum, num. 111. quo loci existimauit, tertiam hanc conclusionem, siue limitationem secundam ad regulam negatiuam priorem, esse vnam & eandem cum relata sup. priori loco;statim n. 6. rectissime aduertit, limitationem hanc, siue conclusionem differre a secunda conclusione, siue prima limitatione regulae generalis traditae sup. n. 15. & seq. nam prioris limitationis eiusdem casus consistit in eo, vt quod omissum est, subintelligatur ex vi expressi in ipsa principali dispositione per aliquam necessariam illationem, veluti antecedentis, aut consequentis, aut connexi, aut accessorij & aliorum similium locorum: Secundae autem huius limitationis casus consistit in alio quando scilicet non per aliquam necessariam illationem casus expressi, casus omissus comprehendi protest, sed aliunde sumitur coniectura voluntatis ipsius testatoris, per locum a verisimili mente, & praesumpta voluntate testatoris, qui locus separatam habet naturam a casu expresso, vt ipse Author ita in effectu, sed latius explicat. Et ante eundem Marianus Socinus iunior (quem Camillus non citat) in d. §. & quid si tantum, vel vno tantum verbo id significat; in principio namque dictae tertiae conclusionis & n. 35. inquit, quod prouisio in vnum casum facta, porrigitur ad alium, etiam non comprehensum ex virtute expressi, quando verisimile esset, quod si testator de casu omisso cogitasset, idem quoque de eo disposuisset; & sic inter istos duos casus manifestam ostendit differentiam, & separat eos, prout etiam ostendit, & separauit Ioann. Marc. Aquilinus in d. versic. sed ex sententia legis Velleiae, n. 57. Praefatam itaque tertiam hanc obseruationem, siue conclusionem Bartoli in d. §. & quid si tantum, num. 3. per iura superius adducta, & regulam generalem l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, cum sua Glossa, de qua supra, cap. praecedentib. sequuti sunt Scribentes omnes communiter, secundum Iasonem n. 22. & 23. Crotum num. 51. Galiaulam, n. 22. Socinum iuniorem n. 35. & 36. qui n. 45. & 46. ipsam exornat, Ioannem Bolognetum num. 97. & tribus seq. Carolum Ruinum in cons. 170. num. 2. lib. 2. Curtium seniorem, Ripam, Parisium, Tiraquellum, & alios, cum quibus Iacob. Menochius lib. 4. praesumptione 26. num. 14. 15. & 16. & in cons. 243. ex num. 11. libro 3. & in cons. 211. num. 55. eod. lib. 3. vbi quod omissus dici non potest, quando adest coniectura voluntatis testatoris, quod ita voluerit disponere: & in cons. 232. num. 34. eod. lib. vbi ex aliis Authoribus scripsit, quod casus non potest dici omissus, quando coniecturis apparet de mente testatoris, qui voluit illum comprehendere: & num. 35. quod omissum non dicitur, quod venit ex mente disponentis. Probarunt quoque ipsammet conclusionem Bartoli, Simon de Praetis de intepretat. vltim. volunt. lib. 2. interpr. 3. dubit. 1. solut. 3. n. 164. & 165. & 172. fol. 247. Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 9. c. 4. vbi adducit quamplurima, quibus conclusio haec magis exornatur, atque corroboratur, ac etiam aliorum Interpretum traditiones explanantur. Et vide etiam cap. 3. n. 20. eiusdem libri. Petrus Surdus in cons. 553. num. 37. lib. 4. & dicis. 202. num. 3. Iosephus Mascardus de probat. conclus. 1136. ex num. 8. cum seq. Iacobus Beretta in cons. 118. num. 44. Ioannes Botta in consilio 50. num. 12. Marcabrunus in consilio 10. n. 68. cum seq. Andreas Fachineus in consilio 47. num. 19. & 20. lib. 1. & in consil. 1. ex num. 28. lib. 2. Sylucster Aldobrandinus in cons. 30. num. 43. & seq. M. Antonius Peregrinus in consilio 55. ex num. 27. lib. 2. Fabius de Anna in consilio 10. ex num. 38. Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclusion. iuris, tom. 5. d. conclus. 116. fol. 1052. Et ita tenendum erit, quid[sect. 21]quid Ioannes Marcus Aquilinus in dicto vers. sed ex sententia legis Velleiae, ex num. 58. vsque ad num. 70. quamplurimis rationibus communem hanc conclusionem labefactare contendat, prout consequenter labefactat communem illam allegationem l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, cum sua Glossa, pro expresso habendum esse id, quod testator verisimiliter fuisset responsurus, si fuisset interrogatus, vt supra adnotaui cap. 12. num. 13. & ibidem respondi: Nunc etiam retenta sententia Bartoli communi dicto numero 3. §. & quid si tantum, facile & vere respondetur ad omnia, quibus praecipue excitatur, atque adducitur contra Communem Aquilinus, constituendo, prout dicto loco constitui, non dici voluntatem omnino, siue tantum in mente retentam, vt nihil operari debeat; non etiam nullam esse voluntatem, vbi dispositio expressa non est, quoties ex dictis & prolatis in testamento, siue ex alia parte dispositionis, ex legitimis quoque, & concludentibus coniecturis, & circumstantiis, verisimilis adest voluntas, & quae colligitur legitime aliunde. Quocirca eis concurrentibus, & verisimili data voluntate, iuridice porrigitur dispositio ad alium casum, idque verissimum est, atque ex his comprobatur concludenter, quae ad regulam l. cum quidam, ff. de haeredib instituen. ad regulam etiam dictae l. tale pactum, §. finali, capitibus praecedentib. scripta reliquimus. Idque in substitutionum, & fideicommissorum materia magis certum, & indubitatum est, in quibus mens magis attenditur, quam aliud, prout ipse Aquilinus in 1. parte eiusdem §. & quid si tantum, num. 74. latissime probauit, & dictum fuit supra alio cap. Quarta deinceps obseruatio, siue conclusio in ipso[sect. 22] articulo sit; & erit tertia limitatio regulae generalis negatiuae propositae supra, dicto numero 12. & 13. videlicet, quod casus non dicitur omissus, sed potius expressus, in quo militar eadem, aut maior ratio, ac in expresso; & sic dispositio facta in vnum casum, porrigitur ad alium ex vi rationis, Baldus in leg. per diuersas. per illum text. columna prima, numero 3. C. mandati, & in authentica quas actiones, columna 2. numero 4. versiculo, sed ego dico, C. de sacros. Ecclesiis: per text. in l. his solis, C. de reuocand. donation. & cum aliis multis Andr. Tiraquellus in leg. si unquam in verbo, libertis, numero 45. vers. quorum sententia. Iacob. Menochius in consilio 14. numero 15. libro primo, Camillus Gallinius de verbor. significatione libro none capit. 3. numero 20. Ioseph. Mascard. tomo tertio dicta conclus. 113. num. 25. & 26. Iacobus Beretta in consilio 118. numero 43. Petr. Surdus decisione 202. n. 1. & 2. decisio Rotae 141. n. 6. in 2. p. in nouissimis, Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclusion. iuris, tom. 5. littera O, conclus. 115. numero 10. & conclus. 116. num. 90. Et[sect. 23] idem iuris erit, quando id quod videtur a testatore esse omissum, potest aliquo modo comprehendi sub verbis generalibus ipsius testatoris, nam tunc quod hoc modo potest includi, non praesumitur fuisse omissum, cum expressum dicatur illud, quod sub generalibus verbis continetur; sicuti ex sententia Bartoli, Parisij, Alexandri, & Beroi annotauit Mascard. d. conclus. 1136. num. 21. qui dicit num. 22. non obstare huic limitationi quod dixerat antea in principio illius conclusionis, & repetitum fuit supra, quod testator velle non praesumitur id, quod non expressit, & loquutus est: nam debet intelligi, vt procedat, quando quis vellet extendere verba ad casum, qui non potest sub eis comprehendi; alias secus est, vt colligitur ex traditis per Castrensem, & Abbatem, & relatos per Mascard. & vltra eum, per Hipolyt. Riminald. in consilio 21. num. 66. lib. 1. Fabium de Anna cons. 10. num. 42. & 45. qui alios multos commemorat. Caesar Barzius decisione Bononiae 121. ex num. 5. cum seq. & voluir Franciscus Mantica de coniecturis vltimar volunt. lib. 3. tit. 19. num. 17. vbi quod casus non dicitur omissus, quando verba possunt improprie deseruire, neque etiam si verba repugnant, vt ibi probat. Quando etiam casus omissus, per testes concludenter probaretur, haberetur pro expresso, etsi verbis omissus, & supplendus esset, vt colligitur ex l. quoties, §. sed si[sect. 24] non in corpore, ff. de haeredib. instit. quo textu adductus Romanus ita decidit in cons. 385. In casu praemisso, num. 7. in fine, Alexander in consil. 215. Visis probationibus, num. 3. lib. 2. Paulus Castrensis in consilio 18. Si bene consideretur, colum. 2. sub num. 1. vers. illud autem constat, volu. 2. per d.l. quoties, & l. errore, C. de testam. quos refert Mascar. de probat. d. conc. 1136. num. 13. & vltra cum Card. Franciscus Mant. de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. titul. 19. numero decimotertio, vel cum aliquid etiam tacite dispo[sect. 25]sitioni testatoris inest, & ita intelligi, & colligi potest ex praesumpta voluntate testatoris; tunc namque casus non praesumitur consulto omissus, sicuti ex multis iuribus, & Authoribus tradidit etiam Mascardus dicta conclus. 1136. num. 15. vel si testator vnum casum expressit, verisimiliter existimans, alium non esse[sect. 26] euenturum; alioqui illum etiam expressisset: tunc enim non praesumitur, hunc consulto omississe, l. mulier, in principio, in illis verbis: quia non crediderat patrem; ff. ad Trebel. & l. 3. C. de institut. & substit. Mantica dict. tit. 19. num. 16. Mascardus dicta concl. 1136. num. 16. & 17. Casus etiam omissus debet supple[sect. 27]ri, quando est insolitus, quoniam testatori non debet imputari, si casum insolitum non cogitauerit, vt declarat ipse Mantic. num. 14. cui conuenit in effectu Simon de Praetis lib. 3. dict. solutione prima, numero 85. & 86. fol. 212. vbi etiam tradit, quod testator quando aliquo modo cogitauit casum omissum, vi[sect. 28]deatur consulto omisisse, nec possit haberi pro expresso, quia cessat ratio praesumptae mentis, si testator cogitasset, aut meminisset, siue mentis verisimilis eiusdem, & refert Ripam, Beroum, Socinum vtrumque, Gratum, & Tiraquellum, ita tenentes. Ac denique quando id, quod deest, subaudiri debet, ne voluntas vltima ipsius testatoris corruat; tunc nam[sect. 29]que non expressum ab ipso testatore, non est praesumendum consulto ab eo praetermissum, sed potius haberi debet pro expresso: saepissime enim plus nuncupatum, & minus est scriptum, vt inquit text. in l. 1. §. si ex fundo, & in l. quoties, §. 1. ff. de haered. instit. cum[sect. 30] similibus; & oratio imperfecta ex praesumpta defuncti voluntate perficitur, l. vnum ex familia, §. penultimo, ff. de legatis 2. & in §. vltimo, eiusd. leg. l. si in testamento, ff. de legatis 1. & ita cum aliis Authoti bus obseruauit ipse Mascardus d. conclus. 1136. n. 18. & 19. Et hactenus de quarta conclusione, siue obseruatione in hac materia, quae plures continet limitationes, vt vides regulae negatiuae propositae supra, num. 12. & 13. Quinta praeterea obseruatio; siue conclusio sit in[sect. 31] eodem articulo, videlicet, quod casus omissus, quando est similis expresso, & habet eundem effectum, non praesumitur consulto omissus, & admittitur extensio, vt prouisio facta in vnum casum, porrigi valeat ad alium similem, & habentem eundem effectum, licet alias de mente non constet, neque contineatur ex virtute expressi; ita sane obseruauit Bart. in d. §. & quid si tantum, n. 3. quem sequuntur Aretin. n. 19. Ias. n. 23. Crotus n. 88. cum seqq. Fortunius n. 117. & seq. Galiaula n. 26. Claudius n 8. cum seq. Alciatus 2. lectura, n. 26. Socinus iunior n. 46. Bolognet. n. 101. Aquilin. in dict. vers. sed ex sententia legis Velleiae, n. 70. Camill. Gallin. de verb. significat. lib. 9. cap. 5. & 6. Peregrin. de fideicom. art. 11. num. 46. Iacob. Menoch. in cons. 211. n. 55. & in cons. 243. num. 12. lib. 5. Petrus Surdus decis. 202. n. 2. Cardin. Domin. Tuscus practicar. concl. iur. to. 5. littera O, concl. 106. n. 89. fol. 1055. & pro hac conclusione expenditur primo loco tex. in l. finali, §. fin. ff. mandati, vbi si mandatum fit vt fideiubeat, obligatur si non fuit fideiussor, sed mandator; qui duo casus sunt diuersi; sed tamen quia est idem effectus, & habent eundem finem, & reputantur similes, ita fit extensio. Et quamuis Aretinus contendat ibidem, textum illum non probare hanc conclusionem; vere tamen probat, & communis intellectus procedit, si ea consideres, quae Ioannes Crotus, Socinus iunior, & Bolognet. nunc relati considerarunt. Et post alios Camillus Gallinius dict. cap. 5. libro. num. 3. & tribus seqq. & num. 13. & 14. vbi vide, & num. seqq. vbi extensiones adducit nonnullas, ac etiam limitationes ad istam conclusionem; Bolognetus etiam d.n. 101. cum quinque seqq. quatuor modis limitat conclusionem eandem. Et late Socinus iunior ex n. 47. vsq. ad n. 54. qui etiam expendunt pro hac eadem quinta conclusione tex. in l. si quis mihi bona, §. sed quid si mandauit, ff. de acquir. haered. inducendo, vt per Iason. d. num. 23. textum etiam in l. finali, C. de rebus alien. non alien. quem induxit Crotus vbi supra, num. 58. & Camillus Gallinius dict. capit. 5. numero 7. & 8. sed & alia iura adducit, atque exornat Peregrinus artic. 11. d.n. 46. atque statim num. 47. e contrario constituit, non fieri[sect. 32] extensionem ad casum dissimilem, seu contrarium casui expresso, quamuis & in illo casu magna sit praesumptio voluntatis testatoris; & dicit id praecipue[sect. 33] procedere in substitutionibus fideicommissariis, quae afferunt onus; & esse casum in l. ex facto, §. si quis autem, & §. fin. ff. ad Trebel. & reddit rationem, dicens se scripsisse post Bartol. in artic. 29. ex num. 22. vbi vide, & d. art. 11. n. 48. & seq. vbi satisfacit nonnullis iuribus, quae in contrarium excitari posse videntur. Et vltra eum addiderim ego, eandem Bartoli sententiam communem tenendam, & sic quintam hanc obseruationem tuendam, quamuis Ioannes Marcus Aquili[sect. 34]nus in d. vers. sed ex sententia legis Velleiae, ex n. 72. cum seq. ipsam subuertere contenderit; nec vere vrgere praecipuam illam rationem, qua magis adducitur, videlicet quod quando casus est similis, & eundem habet effectum, non dicatur omissus, sed ex mente comprehensus, quia esse similem, est in effectu eandem habere rationem: id autem quod venit ex mente, & ratione, ex ipsa lege, & non ex extensione dicitur venire, vt ipse latius probat ibidem; non autem vrgere, ex eo crediderim, quod Assumptum ipsum Aquilini praeterquamquod difficultatem habet, negari non potest, quin dispositio porrigi videatur ad alium casum, etsi ipse similis sit, ex quo expressus non est, & ideo nec ex mente colligitur, vt censuit Bartolus & Communis; quamuis, vt arbitror, negari non possit, quin ex mente videatur venire, ex quo similis est, nec dici possit ex mente non venire, in quo Aquilinus arguere posset, & tacite arguit Bart. & Communem; quae ideo defenditur, quod negari non possit (vtcunque res sit) quin casus etsi similis, expressus non fuerit, & sic omissus in verbis. Rursus & sexta obseruatio, siue conclusio sit,[sect. 35] quod casus duo simplices, si in dispositione sunt expressi, & euenit casus mixtus omissus, si dispositio est fauorabilis, fit extensio ad casum mixtum omissum, l. si ita scriptum, ff. de liber. & posthum. quod si dispositio est odiosa, non fit extensio ad casum mixtum omissum, l. vim passam, §. praescriptione, ff. ad l. Iuliam, de adulter. & ita Bartol. scripsit in d. §. & quid si tantum, num. 3. & ibidem Iason num. 24. Crotus n. 68. cum seq. Fortun. Garcia sub num. 132. cum pluribus seqq. Socin. iun ex num. 54. vsque ad num. 56. Ioannes Bolognetus ex num. 106. vsque ad num. 117. Ioannes Marc. Aquilinus in vers. sed ex sententia legis Velleae, num. 84. cum seq. vsque ad num. 93. & in l. 2. in principio, vbi latissime ex num. 13. ff. de verbor. obligat. Alciatus lib. 3. de verborum significat. num. 29. Guido Pancirolus in Thesauro variar. lection. lib. 3. cap. 1. folio 342. vbi late in proposito articulo, an sub simplicibus contineatur casus mixtus, Iacob. Menoch. lib. 4. praesumpt. 26. num. 28. Camillus Gallinius de verbor. signif. lib. 9. cap. 19. quos omnes, &[sect. 36] alios quamplures, ordinarios etiam in d.l. 2. si originaliter & attente praelegeris, vix certam resolutionem in hoc articulo deducere poteris; inuenies namque mire in hac materia variasse Interpretes, & aliquando regulam negatiuam, aliquando vero affirmatiuam proposuisse, prout Glossa, & Bartol. in eadem l. 2. fecerunt; Glossa namque affirmatiue, & pro regula docuit, casum mixtum comprehendi sub simplicibus; Bartol. vero e contrario, atque negatiue constituit, casum mixtum sub simplicibus non contineri, & ab ea regula excipit tres casus, materiae scilicet fauorabilis, & contrarietatis euitandae, ac expressionis legis: Cuman. autem, & Aretin. aduersus do[sect. 37]ctrinas Bart. expendunt iura nonnulla. Propterea Ludouic. Roman. in eadem l. 2. articulum hunc reduxit.[sect. 38] ad quinque quaestiones. Ad sex Bartholom. Socin. ibidem, vbi sex casus distinguit. Ad decem Ioan Crot.[sect. 39] in d. §. & quid si tantum, num. 68. cum tribus seqq. Et ad tres conclusiones praecipuas Ioan. Marc. Aquil.[sect. 40] in duobus locis relatis supra num. 35. Alciat. vero ad tria genera mixtorum rem perstringit, lib. 3. de[sect. 41] verbor. signif. sub d. num. 29. Fortun. aliter se habet in d. §. & quid si tantum, ex num. 132. cum seq. & mul[sect. 42]tas, communésque Doctorum resolutiones destruit. Bologn. autem, latissime omnium, & per 58. colum[sect. 43]nas pertractat istam materiam, in d. §. & quid si tan[sect. 44]tum, ex num. 106. vsque ad num. 117. & in d.l. 2. vbi latius quam in d. §. vbi breuius processit, & ad summam, certamque resolutionem, articulum hunc reduxit, vt ibi videri poterit. Denique Camil. Gallin.[sect. 45] lib. 9. de verbor. signif. cap. 19. cum multis seqq. vsque ad cap. 36. adeo late, & diffuse tractatum hunc suscipit, & per conclusiones, diuersásque, & distinctas quaestiones procedit, vt velut necessitate adstrictus, ea prosequi omittam, quae ita plene tractantur, atque[sect. 46] traduntur ab alio, contentus pro nunc Lectorem monere (quoad institutum praesens, & tractatum hunc attinet) placere mihi admodum, & placituram aliis Mariani Socini iunioris generalem resolutionem, qua totam hanc materiam explicandam, cum iudicio putauit in dicto §. & quid si tantum, num. 55. vers. dico itaque. Vbi obseruauit, quod si in casu mixto, qui euenit, & qui non reperitur expressus in dispositione, potest considerari eadem ratio, eademque mens disponentis; tunc prouisio in simplicibus, etiam ad mixtum porrigitur (cuncta etenim Socin. ipse a ratione diiudicanda arbitratur, vt antea dixerat num. praecedentibus) & hoc putat in odiosis etiam procedere: Si vero ratio, & mens eadem disponentis cessat, cessabit & dispositio, etiamsi essemus in fauorabilibus; non enim ex eo quod sit quid fauorabile, debet aliquid contra mentem disponentis induci, nec etiam debet impedi mens disponentis ex eo quod quid sit odiosum, vt latius Socin. ipse iunior explicat, & ante cum idem voluit Aretin. in d. l sio ita scriptum, ff. de liber. & posthum. quo loci docuit, quod quando eadem, vel maior militat ratio in mixto, atque in simplicibus, tunc casus mixtus semper comprehenditur sub simplicibus, siue materia fauorabilis sit, siue odiosa. Addit tamen (vt vides) Socin. ad eadem sit mens testatoris, vel non, & idem quoque voluit Lancel. Galiaul. in d.l. 2. in prine. ff. de verbor. oblig. sub num. 16. Et haec sententia (vt nunc dicebam) mihi admodum placet; considero enim, negari non posse, quin praesens materia tota coniecturalis atque voluntatis disponentis interpretatiua sit; ideóque & consequenter semper considerari debebit, an eadem mens testatoris, eademque ratio sit, vel non sit, quemadmodum ad cognoscendum, an casus omissus pro omisso haberi debeat, vel pro expresso; post alios multos Authores inspiciendum scripsit Menoch. libro 4. praesumpt. 26. num. 16. & dumtaxat in consideratione habendum, an eadem esset ratio, & verisimilis mens testatoris: & ita in proposito nostro diiudicandum erit ex praecitatis Authoribus, & Aquilino in dicto vers. sed ex sententia legis Velleiae, num. 86. Nec vrget in contrarium ratio quaeda, siue ar[sect. 47]gumentum, quo obseruationem hanc imperfectam esse dixit; & ab ea recedens, alitor articulum hunc explanauit Camil. Gallin. de verbor. signific. lib. 9. d. cap. 19. num. 8. videlicet quod ipsamet resolutio esset imperfecta, nec comprehendat casum illum, quando sumus in dubio: Vere namque (quod fatebitur quisque) debilis est, & infirma obiectio haec; in dubio namque dicimus, inspiciendum esse, vtrum eadem ratio, eademque mens disponentis sit, vel non sit: ex his etenim secure coniecturari poterit disponentis intentio, & voluntas; nam si essemus in certis, nec coniecturis, nec interpretationi locus esset, vt cap. praecedentibus diximus, nec poterit adeo dubius esse testatoris sermo, aut dispositio, vt verbis eiusdem attente perpensis, ratione etiam, siue fine dispositionis inspecto, ac mente iuridice coniecturata, quid inde dici debeat, elici non valeat verisimiliter; totum ergo hoc ex ratione, & mente (maxime in nostra materia) definire, & securius equidem, & iuris rationi conuenientius videtur. Et hactenus de sexta hac conclusione, de cuius materia & alio cap. infra, quo de dispositione facta in casu simplici agitur, & ibidem Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclusion. iur. tom. 5. litera M. concl. 264. ex fol. 764. & alij Authores commemorabuntur; vide etiam Guidon. Pancirolum variar. lection. lib. 3. cap. 1. Septima deinde obseruatio, siue conclusio in eodem articulo, ac in secundo membro distinctionis Bartoli, quando sumus in prouisione facta per modum conditionis, ita conficienda est, vt sub ea plures includantur, ac vere contineantur conclusiones, siue obseruationes: ac primum equidem regula generalis proponitur, casus si exprimatur per modum conditionis, non extenditur ad casus similes regulariter, & inde casus omissus regulariter non continetur, l.[sect. 48] qui haeredi, & l. Maeuius, ff. de condit. & demonstrat. de quarum intellectu vide Ioannem Marc. Aquilin. in d. §. quid si tantum, in vers. sed ex sententia legis Velleiae. num. 9. & tribus seqq. & num. 13. 14. & 17. & per illam regulam, quia casus omissus, pro omisso habetur regulariter, de qua supra num. 12. & 13. id autem procedit, & pro regula constituitur in quacunque dispositione conditionali, siue conditio sit ne[sect. 49]cessaria, siue voluntaria, quando casus est dissimilis, iuxta quatuor illa iura, quae allegauit Bart. d. num. 3. in d. §. & quid si tantum; ex quo in effectu tres colliguntur conclusiones, prout Ioan. Bolognet. in eodem §. numer 117. & 118. cum iudicio adnotauit. Prima itaque conclusio est, quod conditionalis[sect. 50] prouisio, siue dispositio in vno casu facta, ad alterum expresso dissimilem non extenditur, l. si cum dotem, ff. soluto matrim. in princip. 1. commodissime, ff. de liber. & posthum. l. fideicommissum, ff. de condit. & demonst. per rationem etiam, quia conditiones dicuntur strictissimi esse iuris, vt notarunt statim referendi Authores, & scripserunt Crauet. in consil. 113. num. 1.[sect. 51] Gozad. in cons. 100. sub num. 23. & ideo in forma specifica impleri debent, d.l. qui haeredi, & d.l. Maeuius. ff. de condit. & demonst. Leand. Galganet. in com[sect. 52]mentariis de condit. & demonst. part. 2. cap. 1. quaest. 41. num. 1. & 2. & quaest. 82. fol. 207. vnde tam conditionis natura, quam casuum dissimilitudo facit. vt de ca[sect. 53]su expresso ad casum dissimilem non possit dari progressus in dispositione conditionali; quod ex sententia communi recte animaduertit: multa etiam in proposito huius conclusionis adducit, & contrariis satisfacit Camill. Gallin. lib. 9. de verbor. signific. cap. 7. per totum. Ludouicus Casanate in cons. 1. ex num. 18. cum seq. & num. 39. & num. 226. & cons. 4. n. 75. Ioannes Bolognetus in d. §. & quid si tantum, n. 118. & 119. vbi dicit, quod haec conclusio Bartoli est vera, praesupposito in facto, quod casus sit dissimilis: sed tamen an casus sit similis, vel dissimilis, dependet a subiecta materia, & ab intentione proferentis, itavt[sect. 54] non possit dari certa, firmaque regula: idcirco inquit, quod necessarium erit inspicere subiectam materiam, an secundum eam sit casus dissimilis, & coniungere intentionem proferentis, vt ipse Bolognetus animaduertit, quem Camillus non citat, nec caeteri sic animaduertunt. Secunda conclusio est, in conditione voluntaria[sect. 55] non dari pogressum de casu ad casum, sed debere illam impleri in forma specifica, provt fuit ipsa prolata, d.l. Meuius, in principio, & d.l. qui haeredi; & sic in conditione voluntaria inspicitur merum factum conditionis per testatorem ex sola eius voluntate appositae: ita sane Bartolus in dict. §. & quid si tantum, dicto num. 3. cum quo transeunt communiter omnes secundum Alexandr. & Iasonem, num. 27. ibidem, Socinum iuniorem num. 59. Ioann. Marc. Aquilin. in d. vers. sed ex sententia legis Velleae, num. 110. & n. 9. cum seq. & Bolognetum num. 120. qui contra istam conclusionem & iura, & rationes expendunt, & eis respondent, vt penes ipsos videri potest. Et per Camillum Gallinium de verbor. significat. lib. 9. cap. 17. in principio, & cap. 16. per totum, quo loci scripsit, communem esse sententiam Bartoli, & omnino tenendam, refert etiam Fortunij Garciae opinionem contrariam, & plura eiusdem fundamenta proponit, ac demum eisdem satisfacit iuridice, prout etiam satisfieri poterit praelectis his, quae Marian. Socin. iun. d. num. 59. 60. & 61. adnotauit in proposito latissime. Reddit denique ipse Camillus post Alciatum conclusionis praedictae rationem, videlicet quod ex adiectione conditionis, actus indiuiduus redditur, l. cui fundus. ff. de condit. & demonst. & ideo non[sect. 56] potest aliter, quam informa specifica impleri, vt iura citata probant; & vltra citatos tenuerunt quoque praedictam doctrinam Bartoli, videlicet quod conditio voluntaria non extendatur ad alium casum, Angel. Anchar. Socin. Dec. Ripa, Alciat. Cephal. Osasc. Menoch. Hieronym. Gabriel. Corn. Paris. Zanch. Riminald. & alij, quos refert Ludouic. Casanate in cons. 1. ex num. 18. cum seq. & num. 36. & seq. vsque ad num. 42. & in cons. 4. ex num. 42. vsque ad numerum 59. vbi citat num. 46. Bartolum, Iasonem, Socinum vtrumque, Crotum, Ruinum, Galiaul. Fortun. Sarmientum, Ripam, Decium, Gratum, Riminaldum, Bolognetum, Curt. iun. Rolandum, Nattam, Alexand. Gozadin. Menoch. Mazol. Pedroch. Hondedeum, Praetis, Anton. Gabr. Trentacinq. Costam, & Osasc. ita tenentes, & num. 48. dicit rationem esse, quia in conditione voluntaria, testator solum cogitauit de forma; & sic nudus verborum cortex, & merum factum inspicitur, nec alia vtilitas, vel effectus requiritur, quoniam conditio pro sufficienti causa habetur, vt multi Authores ibi relati obseruant, & num. 52. per totum, ex eo constituit, voluntariam dici conditionem, quod potuerit testator sine illa conditione disponere, & quod voluntarie fuerit adiecta; non autem ex eo quod eius implementum requitatur necessario, quia alias nulla conditio diceretur voluntaria, vt Emanuel Costa quinta parte, dicti §. & quid si tantum, numero 10. singulariter obseruauit, & id ipsum tenent alij ibi relati. Limitatur autem ista conclusio in primis, vt locum[sect. 57] non habeat, quando ex coniectura aliqua, siue ex coniccturis deprehendi potest, testatorem non modum, sed finem potius considerasse; tunc namque voluntaria conditio a necessaria non differt (de qua statim agendum est;) & sic datur progressus de casu ad casum, & ita restringit, & declarat memoratam conclusionem Andr. Alciat. lib. 3. de verborum signific. sub num. 24. & num. 25. vsque ad numerum 29. latissime exornat, atque declarat, erudite etiam obseruat, semper, ac diligenter animaduertendum esse, qualis fuerit testatoris mens, & sententia, vt ex ea vel ad casum omissum progrediamur, vel intra cancellos verborum permaneamus. Et Alciatum sequitur, latiusque limitationem istam declarat Camillus Gallinius de verbor. signific. lib. 9. cap. 18. & aperte videtur probare Ioannes Bolognetus (qui nec a Gallinio refertur, nec Alciati mentionem facit) in dict. §. & quid si tantum, dicto num. 120. dicens, quod dicta conclusio Bartoli seruit tantummodo pro quadam praesumptione, vt disponens praesumatur cogitasse de forma; tamen si ex coniecturis appareat, quod cogitauerit de effectu, & non de forma, fit extensio ad casus similes habentes eundem effectum, & repetit ibid. num. 89. & 90. vbi ex num. 86. adducit duodecim iura, quibus resolutio haec comprobatur; idcirco cum casus se offerat, videndus is Author erit ominino. Et id ipsum, videlicet conditionem voluntatiam ex coniecturis, seu verisimili mente testatoris posse extendi ad casum omissum, tenuerunt Aldobrandinus in cons. 30. num. 10. Castrens. Alex. & Socinus, cum quibus Leandr. Galganet. de condit. & demonst. parte secunda, cap. 1. quaest. 41. num. 3. fol. 160. & Authores illi commemorati per Lodouic. Casanat. dicto cons. 1. num. 15. 16. & 17. qui tamen ex num. 18. cum seq. & maxime num. 27. constanter tuetur contrarium, ac etiam ex mente non admitti extensionem, & dict. num. 27. citat Raudensem, Surdum, & Cephalum, ita tenentes, & repetit num. 37. vbi inquit, quod substitutiones quamuis extendantur in aliquo casu ex mente, & coniecturis; tamen in conditionibus voluntariis extensio nunquam admittitur. Et iterum tenet in cons. 4. num. 51. vbi defendit, conditionem voluntariam non extendi, etiam ex mente, & coniecturis, & citat alios Authores ita tenentes; & n. 54. idipsum tuetur, asserens falsum esse, conditiones voluntarias posse ex mente extendi, cum in illis casus contingens praeter voluntatem testatoris, numquam censeatur comprehensus, etiamsi adsit maior ratio disponendi: idque etiamsi adesset agnationis conseruandae fauor, vt ibi notauit num. 55. & num. 57. ponit exemplum in conditione, si masculi nascantur, vel moriantur, quae non comprehendit casum non natiuitatis, neque ex mente, neque ex coniecturis, prout aduersus alios quamplures tenuerunt ibidem relati. Caeterum (vt antea ego admonui) cum casus se offerat, videndus omnino erit Ioannes Bolognetus in loco relato, eiusdemque obseruationes in puncto iuris securius procedunt, ex iuribus ibi relatis; Ludouici autem Casanate annotationes non sine periculo, & maxima contradictione se habent, vt ipsemet fatetur, & ingenti studio aliorum traditiones commemorat; periculum autem in eo vertitur, quod dictis locis extensionem denegat indistincte. Nam si intelligatur idemmet Author, iuxta ea, quae dicto cons. 1. num. 39. 40. & 41. specifice scripsit, & absque periculo probari potest, & non modo iuridice loquitur, sed etiam Ioannis Bologneti placitis accedit, siue ab eo non dissentit, videlicet, quod conditio voluntaria quamuis possit extendi ex mente, & coniecturis de vno casu simili ad alium similem, quoad mentem, verba, & effectus (quod asserit Bolognetus tantum) non tamen ad casum dissimilem, & penitus oppositum; & ideo infert, quod casus natiuitatis & mortis, & casus non natiuitatis non sunt similes, sed prorsus dissimiles, & prorsus oppositi, & ita quod neque ex rationis identitate, neque ex verisimili mente admittitur extensio, prout tenent Socinus, Angelus, Riminaldus, Cephalus, Alciatus, Osascus, & Menochius, ibi relati, & per totum dictum consilium primum agit, quando in substitutionibus conditio mortis comprehendat casum non natiuitatis: Vide etiam d. cons. 4. num. 53. vbi refert Socin. vtrumque, petris, Alciatum, Rusticis, ad hoc quod in conditionibus voluntariis extensio admittatur, quando effectus (inspecto finali exitu) a testatore consideratus, nobis demonstrat finem, seu effectum debere attendi; vere tamen num. seq. semper contrarium tuetur. Secundo limitatur dicta conclusio tradita supra,[sect. 58] num. 55. vt minime procedat, quando casus ad quem fieret extensio, seu productio, per omnia exaequaretur, subrogareturque illi, quem testator expressit; tunc namque etiam in conditione voluntaria daretur progressus de casu ad casum, l. ita conditionibus, §. paternus, ff. de condit, & demonstrat. l. is qui, §. finali, ff. de legat. praestandis, l. paterfamilias, ff. de vulg. & pup. substit. l. 3. . §. finali, ff. de fideicommissariis libert. & latius explicat limitationem hanc Camillus Gallinius videndus omnino lib. 9. de verborum significatione cap. 17. per totum, & num. 7. cum seq. vbi etiam de[sect. 59]clarat, quid dicendum sit in proposito, quando alia videretut fuisse mens testatoris, & refert theoricam Alciati in proposito, lib. 3. de verbor. signific. sub numero 22. & seq. Tertia denique & vltima conclusio sit, quod quan[sect. 60]do casus exprimitur per modum conditionis necessariae ad actum, vel ad effectum actus, tunc fit extensio de vno casu ad alium similem; & sic conditio ipsa impleri potest per aequipollens, vt per Bartolum numero 3. in dicto §. & quid si tantum, qui allegat text. in l. mulier, in principio, ff. ad Trebellian, & in l. si mater, C. de institut. & substit. & facit etiam l. si ita esset, ff. quando dies legati cedat, l. Iulianus ait, ff. de condit. & demonst. & cum Bartolo transeunt magis communiter omnes, vt constat ex Iasone ibid. num. 27. cum seq. Galiaula sub num. 37. Socino iunior. num. 59. 60. & 61. Alciato num. 38. & lib. 3. de verbor. significat. num. 71. Ioanne Marco Aquilino in eodem, §. & quid si tantum, in vers. sed ex sententia legis Velleae, n. 109. cum seq. Hippolyt. Riminald. in cons. 37. num 3. lib. 1. Magonio decis. 27. num. 45. Sarmiento selectar. lib. 2. cap. 1. num. 12. Simone de Praetis de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 2. dub. 2. solut. 14. num. 37. late Menochius lib. 4. praesumpt. 185. per totam, maxime num. 6. qui latius distinguit, & declarat, & multa in proposito dicit, Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 16. ex num. 4. vsque ad num. 9. Tiberius Decianus in cons. 48. num. 13. lib. 4. Euerard. in loco ab aequipollentibus, num. 17. per totum, fol. 632. Ioseph. de Rusticis in cons. 1. num. 70. Hondedeus, Pedrocha, Beretta, Burg. de Paz, Roger. Trentacinq. Fachineus, & Casanate, quos referam infra, hoc eodem tractatu, in cap. ab aequipollentibus, idem Casanate in cons. 4. numero 45. & 47. & seq. Petrus Surdus decis. 209. numero 3. & de alimentis, tit. 5. quaest. 3. num. 15. & 16. Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 9. cap. 8. per totum. & vide cap. 9. & 10. vbi ex professo suscipit declarationem, atque interpretationem l. commodissime. ff. de liber. & posthum. & l. fideicommissa, §. sicut, ff. de legat. 3. quae contra istam conclusionem expenduntur communiter; suscipit etiam Socin. iunior d. num. 59. & seq. vbi vide omnino, Ioann. Bologn. sub num. 131. Aquilin. vbi supra, ex num. 9. & ex num. 11. cum seq. & vide num. 48. vbi conciliat iura nonnulla, nempe text. in d. §. & quid si tantum, & in d.l. commodissime, & in l. vltima, C. de posthum. haered. instit. & dictis in locis sentit aperte, conditionem necessariam appellari eam, quae iure, vel natura necessaria est, & praecisa ad ipsam dispositionem ex praeuia ratione rei, non sola testatoris dispositione, quia si ab eius voluntate pendeat, non necessaria, sed voluntaria dicitur. Et post Bartol. Bald. Socin. Nattam, Salomon. & Costam, expresse annotauit Ludouic. Casanate d. cons. 4. num. 52. & num. 47. reddit rationem communem, quare scilicet in conditione necessaria extensio admittatur, quia in conditione necessaria testator magis censetur considerasse effectum, quam modum; & sic dicitur necessaria quoad effectum, non quoad verba, & citat Decium, Socinum, Peregrinum, & Praetis, ita tenentes. Limitatur tamen ea doctrina, & conclusio tradita in conditione necessaria, vt locum non habeat, quando in oppositum appareret de mente ipsius disponentis, vel expresse, vel per coniecturas legitimas; id quod deducitur ex mente omnium Interpretum, qui hactenus in proposito scripserunt: & in terminis adnotauit Alciatus lib. 3. de verborum significatione, num. 28. Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 9. cap. 11. erudite, atque elegantissime omnium Ioann. Bolognetus in d. §. & quid si tantum, num. 122. qui cum antea num. 121. memoratam conclusionem Bartoli retulisset de extensione admittenda in conditione voluntaria; inquit statim, quod inspici semper debet in proposito, an disponens cogitauerit de forma, vel de effectu actus; & habita resolutione, quid firmauerit, tunc colligetur decisio, an extendatur ad casus similes, & quod colligetur coniectura principaliter ex subiecta materia, & postea ex natura verborum, & ex aliis de facto incidentibus, quae diligens Iudex inuestigare debet. Et non multa differentia erit (vt Bolognetus ipse subdit) an casus exprimatur per modum conditionis, vel per modum dispositionis, quoniam in vtroque articulo recurrendum est ad illud principium, an testator cogitauerit de effectu actus, vel de forma verborum. Quod (vt vides) notabile est, nec ab alio, quam a Bologneto adnotatum; & consequenter materia tota haec coniecturalis, atque praesumpta, & interpretatiua remanet, sic vt in vna & alter conditione coniecturis, atque interpretationi mentis, & voluntatis locus adhuc sit. Quod videtur probasse Sim. de Praet. lib. 2. interpret. 3. dub. 1. solut. 3. num. 165. cum quatuor seqq. iunct. n. 161. & 162. fol. 247. Nec dissentit Leander Galganetus in commenta[sect. 61]riis de condit. & demonst. sed potius communibus, & supra traditis Interpretum resolutionibus conuenit omnino, nec aliquid nouum, aut eisdem placitis communibus contrarium adducit; inquit namque part. 2. dicti tractatus. cap. 1. quaest. 41. fol. 160. regulam esse, quod conditio debeat impleri in forma specifica, nec ideo possit impleri per aequipollens, maxime cum conditio est voluntaria: limitat statim septem modis, ex num. 3. cum seq. Ac primum, nisi id per aequipollens ex verisimili mente testatoris fieri possit, quoniam ex verisimili mente, & coniecturis, ab ea regula receditur. Deinde limitat, nisi conditio esset necessaria, quia conditio necessaria potest impleri per aequipollens, vt ibi probat nouissime. Rursas dicto cap. 1. partis secundae, quaest. 82. sol. 207. quaerit, vtrum sit semper verum, quod saepe in eo tractatu repetit, videlicet quod conditio debeat impleri in forma specifica; & facit distinctionem illam communem, an conditio sit necessaria, vel voluntaria. Denique quaest. 103. eiusdem cap. primi, partis 2. ex professo magis disputationem suscipit, & inquit, ex voluntare conditiones apponentis clara, vel coniecturata, & sic ex praesumptionibus posse conditiones per aequipollens adimpleri, ves non; quoniam praesumpta voluntas testatoris est regina, & totum facit, ex iuribus vulgatis, & Authoribus ibi citatis num. 2. Praemittit etiam num. 3. duas esse conditionum spectes vltra alias multas, Necessariam scilicet, & Voluntariam; Necessariam inquit esse eam, quae rei naturae inest, vt in exemplis ibi propositis: Voluntariam vero illam, quam testator sua voluntate adiicit, & apponit, vt in exemplis adductis ibi, & quacunque conditione voluntarie apposita, distinguit statim inter Voluntariam, & Necessariam quoad effectum extensionis, & plures alios casus considerat, vt ibi videri poterit. Et hactenus de casu omisso, & quando haberi debeat pro expresso, vel non, vt extensio admittatur, vel non admittatur, ex quo etiam deduci posset resolutio, atque explanatio eorum, quae mox dicuntur; regulae namque superiores ad omnem dispositionem adaptari possent, cuiuscunque generis illa sit. Sed magis specifice loquendo, vt omnia explicentur, nec alibi quaerendi necessitas immineat, erit & Secundo loco, atque principaliter obseruandum, du[sect. 62]bium maximum inter Doctores nostros fuisse, haeredis institutio, an scilicet, & quando coniecturis, atque praesumptionibus inducta censeatur, siue censeri possit: & vere tres esse, contrariásque Interpretum opiniones in proposito. Vna fuit eorum, qui dixerunt, institutionem haeredis induci non posse solis coniecturis, & praesumptionibus: ita Castrensis in consil. 263. Circa primam, columna 3. versiculo nec obstat, lib. 2. Corneus in l. captatorias, num. 20. C. de testamento militis, Ruinus, Socinus, Menchaca, Costa, & Aquilinus, quos refert, & ratione, atque iure hanc sententiam comprobat Iacobus Menochius libro 4. praesumpt. 19. ex num. 1. vsque ad numerum 6. Secunda fuit opinio affirmantium, imo haeredis institutionem solis coniecturis & praesumptionibus induci: Qua quidem in opinione suerunt Baldus, & Angelus in l. in tempus, §. primo, ff. de haered. institu. Iason, & Riminaldus senior, quos ipse Menochius dicta praesumpt. 19. num. 6. recenset. Tertia fuit opi[sect. 63]nio eorum, qui visi sunt distinguere, quod aut coniecturae non colliguntur ex verbis scriptis in testamentis, sed extrinsecus; & tunc non sufficiunt ad inducendam haeredis institutionem: ita procedit prima opinio: Aut coniecturae colliguntur ex ipsis verbis; & tunc satis sunt, vt haeredis ipsa institutio inducatur; sic locum habet secunda opinio: Ita sane voluerunt Baldus, Aretinus, Barbatia, Ruinus, Romanus, & Aquilinus, quos refert ipse Menochius dicta praesumptione 19. vbi ponderat optima iura, & hanc distinctionem videtur sequi. Sequitur etiam expresse eod. lib. 4. praesumpt. 26. num. 18. vbi expendit text. in l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de haered. institu. Requiritur ergo necessario, quod coniecturae colligantur ex his, quae fuerunt in testamento scripta, & eiusmodi sint, vt nulla subesse dicatur dubitatio,[sect. 64] quin de eo haerede testator senserit, vt Menochius ipse animaduertit dicta praesumpt. 19. num. 5. & statim num. 9. cum seq. dixit extare casus nonnullos, in[sect. 65] quibus solae coniecturae, & praesumptiones sufficiunt ad inducendam haeredis institutionem. Est sane primus casus in milite. Secundus in testamento condito a patre inter liberos. Tertius in testamento ad pias causas condito, vt latius ibi comprobat: & vide eodem libro 4. praesumptione 64. per totam, vbi in sub[sect. 66]stitutionum materia suscipit disputationem eandem, an scilicet, & quando substitutio directa dicatur inducta solis coniecturis, & praesumptionibus: & dicit, tresfuisse in hoc articulo Doctorum opiniones, sicuti & tres fuerunt in disputatione de institutione; Prima quarum est, coniecturas, & praesumptiones sufficere ad inducendam directam substitutionem, quam tenuerunt permulti Authores congesti ibidem, numero 2. & in consil. 303. num. 45. lib. 4. & per Manticam lib. 5. tit. 1. num. 16. Secunda fuit opinio, directas substitutiones non induci coniecturis, & praesumptionibus; quam tenuerunt permulti alij, per eundem Menochium reltai, num. 3. vbi supra; imo & aliquando hanc opinionem sibi placuisse scripsit idem Menochius in cons. 97. num. 48. lib. 1. Ter[sect. 67]tia fuit aliorum opinio, sic distinguentium: Aut coniecturae sumuntur ex his, quae in testamento expressa fuere; & tunc locum habet opinio prima, nempe directam substitutionem coniecturis & praesumptionibus induci posse: Aut coniecturatae sumuntur extrinsecus; & tunc procedit secunda opinio: Ita scripserunt Baldus, Aretinus, Alciatus, Socinus iunior, Zanchus, & Aquilinus, quos ipse Menochius commemorauit in cons. 97. num. 48. lib. 1. & dicta praesumptione 64. num. 4. quo loci vltta text. in d.l. Titius, §. Lucius Titius, & 1. Lucius, 2. ff. de haered. instit. expendit quoque textum in l. Titius, & Seius, cum 1. seq. eiusdem tituli, quae in hunc modum scripsit: Titius, & Seius, vtérve eorum viuet, haeres mihi esto: existimo, si vterque viuat, ambo haeredes esse, altero mortuo, eum qui supererit, ex asse haeredem fore. Subiungit Vlpianus: Quia tacita substitutio inesse videtur institutioni. Est certum ibi agi de vulgari substitutione, & tamen praesumpta est, cum colligatur solum ex institutione; & Vlpianus appellat tacitam, vtitúrque illo verbo videtur. Et secundum haec elicitur aperte, vim omnem dispositionis cuiusque, ex voluntate disponentis praecipue pendere, voluntatémque non modo expressam, sed etiam tacitam, ex expressis tamen deductam, in institutionibus quoque, & substitutionibus sufficere (vt Menochius resoluit;) & vltra eum, idem quoque tuetur, & tres easdem opiniones recenset, quas Menochius, remanens eodem in placito Camill. Gallin. de verbor. signif. lib. 9. c. 18. ex n. 9. cum seq. vt non otiose, aut extra propositum dicta nunc, & dicenda statim fuerint; imo ad explanationem praecedentium, & sequentium capitum pretermitti non potuerint. Non modo autem substitutio directa, & institutio[sect. 68] coniecturis & praesumptionibus inducitur, si ex expressis in testamento eliciantur; verum etiam extenditur institutio haeredis de casu ad casum, quando habet eandem rationem, & extat praesumpta mens testatoris, sicuti probat textus in l. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & posthum. quo loci respondit Paulus Iureconsultus, instituto haerede eo, qui nascetur, extensionem fieri ad casum illum, quando is natus iam erat tempore conditi testamenti, ignorante ipso testatore; est enim verisimile, quod si testator sciuisset filium illum esse natum, magis expresse eum vocasset, cum iam constet, affectionem habuisse erga partum illum: probant etiam & alia iura, quae in substitutione facta in vno casu, recensebuntur statim: Et uta cum aliis multis defendit constanter Menochius lib. 4. praesumpt. 26. ex num. 2. vsque ad num. 19. & tenendum est, quidquid alij Authores relati per eundem Menoch. num. 11. contra tenuerint: Quorum opinio vera non est, atque conuincitur ex his, quae dilucide praecitato in loco scripta reliquit ipse Menochius: Ex his etiam quae Camillus Gallinius annotauit lib. 9. de verbor. significat. cap. 18. ex num. 9. & maxime num. 14. & tribus seqq. Substitutio quoque[sect. 69] directa extenditur de casu ad casum, quando habet eamdem rationem, vel extat praesumpta mens testatoris: Ita sane specifice firmarunt Bartolus, Bald. Albericus, Angelus, Salicetus, Fulgosius, Aretinus Imola, Anania, Raynerius, Gulliel. Cun. Alexander. Bologninus, Calcaneus, Rosellus, Socinus senior, Corneus, Curtius senior, Iason, Ruinus, Decius, Socinus iunior, & Bertrandus, quos sequitur, & commemorat Tiberius Decianus in consil. 1. ex n. 128. vsque ad num. 143. lib. 1. & post eum, eosdem quoque Authores recenset Vincentius de Franchis decisione 2. in 2. p. vbi ex num. 1. vsque ad num. 34. ex proposito defendit istam partem, limitat etiam, & extendit, vt ibi videri poterit plenissime. Vide etiam num. 13. ad finem, vbi retulit etiam Ruinum, Alciatum, Marsarium, Crauetam, Hieronym. Gabriel. Zanchum, & Balduinum sic tenentes, & ita iudicasse consilium Neapolitanum testatur. Tenuerunt quoque sententiam ipsam camillus Gallinius lib. 9. cap. 18. ex numero 14. & vide ex num. 9. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 5. tit. 1. num. 14. tiberius Decianus aliis in locis, scilicet in consil. 2. num. 25. lib. 2. & vide num. 44. vbi eleganter declarat: & in consil. 3. num. 44. & in consil. 4. num. 27. lib. 2. & in cons. 10. num. 21. & in cons. 34. num. 13. lib. 3. Franciscus Viuius communium opinionum, verbo, Casus non expressus, Bartol. Baldus, Alex. Aretinus, Cumanus, socinus, Imola, Ripa, Iason, Salomonius, Galiaula, Fortunius, & alij cum quibus Emanuel Costa quinta parte dicti §. & quid si tantum, numero primo & septimo, & ibid. Ioannes Marc. Aquilinus in scholiis ad versiculum sed ex sententia legis Velleiae, ex num. 9. cum seq. Ioannes Corrasius in l. post aditam num. 26. C. de impuber. Bald. de Vbaldis in tract. de substitut. rubrica de vulgari, num. 6. per totum. Et ibidem Bartolus de Hussio num. 5. Vdalricus Zasius num. 6. & 7. latissime Paulus Leonius in eodem tract. de vulgari, ex num. 71. vsque ad num. 113. Guil Benedictus in cap. Raynuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, ex num. 25. vsque ad numer. 44. & ibid. Couarr. §. 4. num. 5. Sfortia Oddi in praeludiis Compendiosae, parte 2. quaest. 3. numero 8. 9. & 10. Menchaca de successionum progressu, lib. 2. §. 12. num. 3. Antonius Gomezius tom. 1. variarum cap. 3. num. 10. Et ibi Suarez in addit. littera F. Michael Grassus §. substitutio, quaest. 7. num. 7. Gregorius Lopez in l. 1. tit. 5. partita 6. verb. Esso mismo. Paulus AEmilius in tractatu substitutionum, cap. 1. num. 71. Simon de Praetis de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. solutione 1. ex num. 12. fol. 64. Iulius Clarus §. testamentum, quaest, 76. regula 9. Marcus Anton. Eugenius in consilio 74. num. 10. & 19. & 41. & in cons. 99. ex n. 6. Hippolytus Riminaldus in consil. 567. num. 19. & 26. 27. & 28. lib. 5. Petrus Gregorius in syntagmate iuris, lib. 42. cap. 12. num. 4. Alexander Trentacinquius de substitut. 1. p. cap. 1. ex num. 25. cum multis seqq. vsque in finem cap. Petrus Surdus in consil. 232. n. 11. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 48. per totum, lib. 2. & nullo ex his relato, D. Spino, in speculo testam. glossa 22. numero 32. antonius Pichardus in principio, Institut. de vulg. substitut. num. 20. Et ij quidem omnes non modo admittunt, substitutionem directam extendi de casu ad casum, quando habet eandem rationem, atque extat praesumpta[sect. 70] mens testatoris, sed etiam specifice adnotarunt post ordinarios multis in locis, substitutionem vulgarem directam, in casu uoluntatis conceptam, extendi ad casum impotentiae, & e conuerso. Verum quoniam in substitutione, & in institutione directa tenuerunt Authores nonnulli contrarium, nec de casu ad casum etiam ex praesumpta mente defuncti extensionem admittunt, prout Menochius retulit eos lib. 4. dicta praesumpt. 65. num. 13. in fine, & num. 20. & 21. & praesumptione 26. num. 11. Atque in eisdem terminis vulgaris substitutionis, ita pariter extensionem denegant de casu uoluntatis ad casum impotentiae, & e contra, Authores nonnulli, ac inter alios commemorati per Alexand. Trentacinquium de substitut. 1. parte, dicto cap. 1. ex num. 25. cum multis seqq. per Fachineum controu. iur. libro 4. capit. 61. qui etiam contra Communem tuetur constanter, in substitutione vulgari directa, de casu ad casum extensionem non admitti; Lancelotus etiam Politus dicto tractatu substitutionum, particula 6. ex num. 1. vsque ad num. 36. vndecim fundamenta pro hac parte adducit contra Communem, & fundamentis Communis eiusdem respondet latissime. Et ipsum sequutus est Thomas Calcaneus in repetitione l. 1. num. 6. & 7. ff. de vulg. & pup. subst. Quoniam etiam articulus vtilis est, & frequens; discutere equidem placuit, an communis sententiae de casu uoluntatis ad casum impotentiae, & e contra, extensionem admittentis (quam & veriorem, & omnino tenendam arbitramur, & in commentariis de vsufructu, cap. 31. assertione 8. defendimus) fundamenta adeo vrgeant, vt contrariae partis rationes ex eis elidi, atque conuinci valeant. Ipsa autem & pro institutione directa, & pro substitutione directa, & sic etiam pro vulgari directa in vno casu facta, aequaliter militant, nec secerni debebat; & ita aequaliter militare admonuit cum iudicio Menochius, & simul ponderauit, atque commemorauit ea, dicta praesumpt. 26. & dicta praesumpt. 65. lib. 4. In primis ergo pro institutione, & substitutione directa quacumque, & sic etiam pro vulgari in casu uoluntatis, vel impotentiae facta, quod extendi debeat de casu ad casum, quando habet eandem rationem, &[sect. 71] extat praesumpta mens testatoris, vrget fortiter textus in dicta l. Titius, §. Lucius, ff. de liberis, & posthumis, prout consideraui, & induxi in institutione supra num. 68. considerauit etiam Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 26. num. 3. vbi eiusdem sensum adduxit; & quamuis textus ille loquatur de institutione fauorabili, procedit tamen aequaliter in substitutione directa quacunque; quoniam & illa fauorabilis est, & ob id largam admittit interpretationem, quod Menochius ipse praesumpt. 65. lib. 4. num. 2. in fine, & num. 3. optime animaduertit. Et in id ipsum recenset Bartolum, Baldum, Iasonem, Crauetam, & Cephalum, nec tollitur vis, aut inductio eiusdem §. Lucius, ex eo quod And. Fachineus controiu. iur. lib. 4. dicto cap. 61. in versiculo ad tertium, fol. 475. contendit; nam cum ipsemet Author adduxisset eum text. pro communi sententia, dicit eidem responderi debere, sicuti respondet ibidem, ad textum in l. vltima, C. de posthumis haered. instit. Vere namque negari non potest, quin testator in dicto §. Lucius, vnum tantum casum expresserit, eius scilicet, qui esset in vtero matris, (quod Fachineus idem negare non potuit, & fatetur expressim) & nihilominus institutio locum habet in alio casu, quando natus iam erat tempore conditi testamenti, ignorante ipso testatore; quod equidem non alia ratione, quam ob praesumptam, & verisimilem mentem testatoris contigit, vt supra dicebam, & Fachineus etiam agnouit. Iuridice ergo & valide deducitur argumentum generale ex eo textu ad casum alium, siue speciem quamcunque, in qua eadem ratio, atque praesumpta mens testatoris interueniar. Secundo pro eadem parte ponderatur textus in di[sect. 72]cto §. & quid si tantum, l. Gallus, ff. de liber. & posthum. vbi institutio facta de nepote in casu mortis filij, extenditur ad alium casum, nempe si is filius patiatur interdictionem aquae & ignis, vel si emancipetur: cum & his casibus locum habeat dispositio testatoris, qui voluit nepotem esse loco filij, quoquomodo is filius desinat esse talis: idcirco Iureconsultus in hunc modum scribit: Sed ex sententia legis Velleiae, & haec omnia admittenda sunt, vt ad similitudinem mortis, caeteri vasus admittendi sint. Et quamuis huic textui triplicem assignauerit solutionem Alexander Trentacinquius de substitut. prima parte, dicto cap. 1. num. 26. per totum: Vere tamen ab huius Authoris, & aliorum Scriptorum obiectionibus, seu calumniis facile est textum ipsum defendere, praelectis his, quae in proposito, late & subtiliter adnotata reliquit Paulus Leonius dicto tract. substitutionum, c. 1. vulgaris substitutionis, ex num. 72. vsque ad num. 85. Ex quibus etiam & omnino diluitur solutio illa Fachinei dicto cap. 61. in versiculo, nec difficile est ad argumenta: nam (vtcumque res sit) negari vllo pacto non poterit, quod eo textu enuntiatur expressim, admissos, inquam, fuisse caeteros casus ad similitudinem mortis (qui tamen nec expressi, nec enuntiati fuerant;) vnde rectissime potest generale argumentum deduci, vt ex similitudine, eadémve ratione, atque ex praesumpta mente disponentis extensio fiat in alio quocunque casu, siue in alia dispositione quacunque. Tertio, adduci solet textus in l. finali, C. de institut.[sect. 73] & substit. vbi substitutio facta eo casu, quo posthumus natus non erit, extenditur ad casum, quo natus, & mortuus fuerit, vel repudiauerit, prout Bartol. Bald. Albericus, Angelus, & communiter Scribentes ibi notarunt. Et huic textui multipliciter responderi posse contendit Trentacinquius dicto cap. 1. num. 27. per totum. Respondere etiam conatur, & in effectu respondet Fachineus dicto capite 61. in versiculo, ad leg. vltimam. Re tamen vera textus ipse pro communi sententia fortiter & clare vrget, nec vitari potest concludenter, idque ex considerationibus his, quas Paulus Leonius (quem nullus refert) optime perpendit d. cap. 1. vulgaris substitut. n. 85. 86. & 87. Quarto expenditur textus in l. vltim. C. de posthumis haered. instit. vbi Iustinianus Imperator respon[sect. 74]det, quod institutio facta de posthumo nascituro post ipsius testatoris mortem, trahitur ad casum, quo posthumus nascatur in vita. Et huic textui variastradiderunt Interpretes nostri solutiones, atque interpretationes, quas ordinatim prosequitur Fernandus Berengarius in eadem l. vltima, num. 18. Emanuel Costa in d. §. & quid si tantum, in 5. parte, num. 94. Iacobus Menochius in consil. 171. num. 26. lib. 2. & in consil. 326. num. 23. lib. 4. & praesumpt. 26. num. 4. & 5. lib. 4. Franciscus Connanus commentarior, iur. ciuil. lib. 10. cap. 1. num. 2. eidem etiam respondent Alexander Trentacinquius dicto capit. 1. num. 27. in versiculo, mouentur 3. & Andreas Fachineus lib. 4. dicto cap. 61. in versiculo, ad tertium. Horum interpretationes ideo ego ad praesens non recenseo, sive aliquas ex eis non improbo, ideo quod manifeste improbari, atque conuinci valeant ex his, quae Paulus Leonius vbi supra, num. 88. ad finem, & num. 91. & seq. singulariter adnotauit Item etiam, quia (vtcumque res sit) si iidem Authores praelegantur attente, apparet equidem, conuenire ipsos in vno, videlicet praesumptam ibi extitisse testatoris voluntatem, ratione fultam, vt casus ille ab eo expressus deberet extendi ad non expressum. Quod Iacobus Menochius lib. 4. dicta praesumpt. 26. num. 5. in fine, cum iudicio annotauit. Idem ergo generaliter statuere, vbicumque eadem ratio, & praesumpta mens testatoris existat, non modo ab eo textu alienum, imo eiusdem decisioni, & rationi valde conueniens. Rursus & quinto pro eadem sententia ponderatur[sect. 75] etiam text. in l. ab exhaeredato, §. vltimo, ff. de legatis 1. vbi substituti nascituro, admittuntur eo non nato; & in l. iam hoc iure, 4. ff. de vulg. & pup. substit. & in l. humanitatis, C. de impuberum, & in l. si mater, C. de institut. & substitut. Rationes etiam validissimae proferuntur per Menochium dicta praesumpt. 26.[sect. 76] numero septimo, & octauo & dicta praesumptione 65. num. 5. vbi & traditiones multorum similes in proposito congerit: & num. 22. recte concludit, veram esse praefatam opinionem communem, quod directa substitutio extendatur de casu ad casum: & numero 23. & 24. communem eandem resolutionem extendit: ac denique ex num. 25. vsque ad num. 34. ad[sect. 77]ducit quinque casus, in quibus communis ipsa sententia locum non habet. Vndecim etiam casus ad limitationem adducunt, & latius prosequuntur & alij Authores (quos Menochius ipse refert) Sfortia, inquam, in praeludiis Compendiosae parte 2. quaestione 3. num. 10. per totum, Guill. Benedictus in dicto cap. Raynuntius, verbo, si absque liberis, tractatu de vulgari substitutione, ex num. 28. vsque ad num. 42. Michael Grassus §. substitutio, quaestione 7. num. 8. & duobus seqq. late Alexander Trentacinquius de substitut. 1. parte, dicto cap. 1. ex numero 31. vsque in finem cap. Paulus Leonius dicto capite 1. substitutio[sect. 78]nis vulgaris. Et is quidem Author, si ex num. 90. vsque ad numerum 112. praelegatur, omnibus iuribus, & rationibus responderi poterit facile ac vere, quae pro contraria parte expenduntur communiter; & ideo sciens, consultóque respondere eisdem, nunc praetermitto. Ibidem etiam respondet ad text. in d.[sect. 79] l. commodissime, ff. de liberis & posthum. quo principaliter adduci, atque excitari solent hi, qui directam substitutionem non extendi de casu ad casum, etiam ex praesumpta mente testatoris contendunt: Pomponius namque Iureconsultus (vt numeris praecedentibus dicebam) eo in textu respondit, quod si quis posthumum ita instituat, sime vino nascetur, non intelligitur institutus posthumus, qui mortuo testatore natus esset: sicuti e contra non praesumitur institutus, qui natus esset viuo testatore, cum facta esset institutio, si post mortem testatoris esset natus. Et sic dispositio illa testatoris in vnum casum expressa, non trahitur ad alium, qui videbatur similis; & textuimetipsi varios assignarunt intellectus, atque interpretationes Bartol. & Doctores communiter in l. 1. ff. de vulg. & pup. substit. vbi Ripa numero 92. & 93. Socinus num. 14. & Ruinus numero 42. Curtius iunior in consil. 92. in fine. Socinus senior in cons. 87. col. penult. lib. 3. Tiberius Decianus in consil. 1. n. 145. & 146. lib. 1. idem Bartolus, & Doctores communiter in dicto §. & quid si tantum, vbi Fortunius num. 89. Emanuel Costa in 5. parte, n. 94. & 95. Lancelot. Galiaula num. 38. Sarmientus num. 25. Socinus iun. num. 72. Ioan. Bolognetus num. 78. & n. 131. & Ioan. Marc. Aquilinus in vers. sed ex sententia legis Velleiae, num. 48. Paulus Leonius d.c. 1. de substitut, vulgari, ex n. 90. Vsque ad n. 98. Anton. Gabriel commun. opinion. lib. 6. tit. de regulis iuris, conclus. 10. num. 9. Ludouicus Molina de Hispanor. primog. lib. 1. cap. 4. num. 4. Menochius in consilio 326. numero 8. & 9. lib. 4. & praesumpt. 26. numero 14. lib. 4. Guil. Benedictus in cap. Raynuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, de vulgari, numero 26. versiculo, similiter non obstat, & numero 27. Alexand. Trentacinquius de substitut. dicto cap. 1. numero 28. Camillus Gallinius de verborum significat. libro nono, capit. 9. ex quibus verior, & communior interpretatio est, textum illum ita id statuisse, ac procedere, quoniam casus omissus erat omnimodo dissimilis, imo contrarius expresso, quoadmentem, quoad rationem, & quoad effectum a testatore consideratum. Idcirco quamuis substitutio, & dispositio testamentaria extendatur ad casus similes, tamen ad casum contrarium non extenditur, prout singulariter obseruarunt Angelus in l. si pater filium, ff. de vulgari. & pup. subst. Baldus in l. qui ex duabus, ff. de acquir. haereditate, & Socinus in consilio 218. colum. finali, libro 2. Ripa in dicta l. prima, ff. de vulgari, numero 93. & Decianus dicto consilio 1. num. 146. in versiculo, respondetur & aliter, lib. 1. Merito ergo casus omissus non continetur sub expresso in dicta l. commodissime, quia non modo dissimilis, sed etiam contrarius ex eo; nam illi conditioni, si me viuo nascetur, contraria est illa, sime mortuo natus fuerit: ideo vna illarum expressa, non debet alia videri contenta, vel subintellecta, sed potius exclusa: idque ex regula illa vulgata, quod datum sub vna conditione, sub contraria videtur ademptum, l. legata inutiliter, ff. de adimendis legatis. Atque ita qui posthumum instituit, si me vino nascetur, dicendo, videtur excludere velle eum, qui post mortem nascetur, & sic casus ille natiuitatis post morte, in casu expresso contineri non potest, quia magis exclusus quam omissus dici debet; idque post Ripam, & Decianum (licet non ita explicite) voluisse videtur in effectu Menochii. lib. 4. dicta praesumpt. 26. n. 14. & 15. dum dixit, quod in casu illius legis non ad Pomponius extensionem de casu ad casum, quia coniecturam fecit, noluisse patrem prouidere in vtroque casu; quoniam in vno solo prouidit, & vtriusque casus rationem assignauit, vt ibi videri poterit. Voluit etiam Aquilinus dict. num. 48. (sed ad modum praedictum nullus explicat) ibi: Quia hac conditio, si vino me natus sit, est dissimilis illi, si me mortuo natus sit: Ideo vna non comprehendit alteram sed vtraque impleri debet in forma specifica, &c. Remanet ergo secundum haec firma conclusio in hac materia, quod scilicet tam institutio haeredis, quam substitutio quaelibet directa extenditur de casu ad casum, cum eadem ratio militat, & praesumpta disponentis adest voluntas; imo & de persona ad[sect. 80] personam extenditur haeredis institutio ex versimili & praesumpta testatoris mente: Ita sane Castrensis, & Imola, Aretinus, Iason, Crotus, Socinus, Fortunius, Curtius senior, Socinus iunior, & Parisius, quos in id commemorauit Menochius lib. 4. dict. praesumpt. 6. num. 19. & num. 23. vbialios recensuit, contrariam opinionem tenentes: recensuit etiam, & visus est sequi in cons. 97. num. 92. lib. 1. & in cons. 171. num. 20. libro 2. Caeterum dicta praesumpt. 26. num. 19. cum seq. vsque ad numerum 33. priori sententiae magis accedit, & omnibus fundamentis contrariae partis ordinatim, atque ex professo respondet, & adducit etiam num. 20. textum pro hac opinione expressum in l. 3. C. de inofficioso testamento; quo loci Mater duos instituerat filios, tertium vero, quem post confectum testamentum peperit, non; deinde mater in puerperio sic decessit, vt mutare testamentum non potuerit: Dubitatum fuit, an posthumus ille diceretur praeteritus, vel potius institutus vna cum aliis? Responderunt Imperatore Scuerus, & Antoninus, censeri institutum: atque ita illa institutio de duobus iam natis facta, extenditur ad hunc tertium: repentini enim casus iniquitas (vt dicit textus ipse) per coniecturam maternae pietatis emendanda est; quare decidit, ipsi filio, cui nihil praeter maternum fatum imputari poterit, virilem portionem tribuendam esse, perinde ac si mater haeredes filios omnes instituisset; nec concludenter vrgent Alciati, & aliorum considerationes; Aquilini quoque placita in dicto vers. sed ex sententia legis Velleae, num. 63. & tribus seqq. ipsis namque, & nonnullis rationibus, quae in contrarium excitari possunt, ex professo Menochius idem satisfa[sect. 81]cit, & superiorem sententiam defendit. In substitutione quoque directa eandem partem sustinet constanter; & quamuis Authores nonnulli asserant contrarium, substitutionem tamen directam extendi de persona ad personam ex verisimili, & praesumpta mente testatoris, eleganter declarat lib. 4. praesumpt. 65. ex num. 34. vsque ad numerum 39. eandem opinionem tenuerunt Fortunius Garsia, Socinus iunior, Parisius, & Curtius iunior, ibi commemorati. Decianus quoque in cons. 1. num. 101. lib. 1. Cardinal. Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 9. titul. 1. num. 16. fol. 135. Quod si in haeredis[sect. 82] institutione, & substitutione quacumque directa, ita se res habet; certum quidem redditur, in fideicommissariis substitutionibus, siue fideicommissaria dispositione quacumque, facilius solis coniecturis, & praesumptionibus inductas ipsas censeri, prout ex Menochio lib. 4. praesumpt. 67. latius declarauimus supra, & tenuit Mantica dicto num. 16. dicens, & aliorum relatione probans, directam quoque substitutionem posse induci ex coniectura voluntatis testatoris, sed tamen in fideicommissaria magis coniecturis locum esse, quam in directis: Et idipsum probauit Camillus Gallinius de verborum significatione, lib. 9. cap. 18. num. 14. & 15. ena manu comprobaui, atque explanaui supra, cap. 8. huiusce libri, & tractatus: vbi etiam ex aliis Authoribus atque ex[sect. 83] Menochio lib. 4. praesumptione 67. num. 17. & Petra de fideicommissis, quaestione 9. numero 60. & numero 143. explanaui, coniecturae hae vnde colligi valeant, & an ex ipso testamento, non aliunde eliciendae sint; quae hic non repeto, quia dicto loco late traduntur. Certum denique redditur, fideicommissum, siue[sect. 84] fideicommissariam dispositionem quamcunque extendi, non modo de casu ad casum, sed etiam de persona ad personam, quoties eadem adest ratio, & verisimilis, ac praesumpta extat testatoris voluntas. Quae quidem & verior est, & tenenta omnino opinio, ac etiam crebriori Scribentium omnium placito recepta, quamuis nonnulli Interpretes contrariam tenuerint, vt retulit eos Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, libro 1. cap. 4. numero 4. statim tamen num. 24. & 25. recte asserit, opinionem contrariam, quod fideicommissum non modo de casu ad casum, sed etiam de persona ad personam ex praesumpta testatoris voluntate extendatur, veriorem esse, & in Hispanorum primogeniis admittendam omino: Et refert Angelum, Bald. Paulum, Imolam, Iasonem, Crotum, Fortunium, Albertum Brunum, & Parisium ita tenentes: Alios etiam Authores huius partis, & opinionis Angeli sequaces retulit Ludouicus Casanate in consilio 4. numero 59. in fine, qui tamen eodem numero 59. in principio, infinitos congessit Authores, qui contrariam Aretini opinionem sequuntur, ac etiam in dispositione fauorabili de persona ad personam extensionem denegant: Et ipse magis accedit huic sententiae, & late comprobat eam ex numero praedicto 59. vsque ad numerum 75. Contrariam tamen (quam veriorem, & crebriorem nunc diximus, & extensionem iuridice arbitramur admittere) tenuerant rectius vltra Molinam, & relatos ab co, Marianus Socinus iunior in dicto §. & quid si tantum, ex num. 37. cum seq. & Ioannes Bolognetus numero 99. Rolandus in consilio 100. ex numero 80. cum seq. lib. 4. & in consilio 94. numero 20. libro 2. & in consilio 55. numero 2. lib. 3. Ioannes Cephalus inconsilio 472. num. 97. & consil. 455. num. 8. & in consilio 490. numero 9. libro 4. in consil. 408. numero 66. lib. 3. Tiberius Decianus in consilio 1. ex numero 24. numero 36. 44. 85. 101. 120. & 139. cum seq. & numero 158. cum seq. volumine 1. vbi cleganter de hac materia, & cum multis declarationibus, & in consil. 4. num. 34. lib. 2. & in consilio 10. numero 43. & 44. lib. 3. Hieronymus Gabriel in consilio 83. a numero 61. & in consil. 95. ex numero 13. libro 1. & in consilio 111. num. 13. eodem libro. Burgos de Paz in consilio 2. ex numero 77. & in consil. 9. ex numero 13. & in consilio 31. numero 1. Scotus in consilio 41. ex numero 7. tomo 2. libro 4. Hippolytus Riminaldus, Bonifacius Rogerius, Ioseph. de Rusticis, Alexander Trentacinquius, Franciscus Mantica, Grassus, Beretta, Pet. Anton. de Petra, Paulus Leonius, Patauinus, Camillus Gallinius, Syluester Aldobrandinus, Ioannes Botta, Alexander Raudensis, & Ioannes Vincentius Hondedeus, quos lib. 2. har. controu. iur. cap. 22. n. 93. 95. & 96. in vnum congessi. Et vltta relatos ibi probarunt idipsum, & latius exornarunt, atque in fideicommissaria materia de casu ad casum, & de persona ad personam ex coniecturis, & verisimili mente praesumpta extensionem admiserunt Iacobus Menochius libro 4. praesumptione 73. vbi vide omnino, & in consilio 232. numero 11. & in consilio 235. numero 7. & in consilio 220. numero 36. & in consilio 530. numero 21. & in consilio 500. numero 8. libro 6. & in consilio 427. numero 7. libro 5. Franciscus Bursatus in consilio 13. & in consilio 52. libro 1. Fontanella de pactis nuptial. clausula 4. gloss. 25. numero 41. Sfortia Oddi in consilio 56. ex numero 56. & in consilio 66. ex num. 80. & in consilio 67. ex numero 18. Simon de Praetis de interpretat. vltimarum voluntatum, libro 2. interpretatione 4. dubitatione 1. solutione 2. ex numero 89. & ex num. 101. vsque ad numerum 129. folio 265. & libro 3. numero 95. folio 211. Achilles Pedrocha in consilio 19. numero 84. & 85. & in consilio 12. numero 27. & seq. & in consilio 38. numero 58. & num. 61. & 62. & in consilio 39. ex numero 12. vsque ad numerum 17. Ioseph. Mascardus de probationibus, tom. 3. conclusione 1136. ex numero 8. vsque ad numerum 13. Ioannes Vincentius Hondedeus alio loco in consilio 55. ex num. 14. & ex num. 43. & num. 47. lib. 2. Ludouicus Casanate in consilio 4. & in consil. 55. Blazius Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem Gaonae 27. sub num. 2. Fabius de Anna latissime, & explicans multis modis in consil. 84. per totam, maxime num. 7. & seq. & num. 17. & seq. Idem Author in consil. 10. ex num. 38. cum seq. Cardin. Dominic. Tusc. practicar. conclus. iur. tom. 3. littera E, conclus. 659. fol. 50. & vide omnino Ioseph. de Rusticis ad l. cum auns, in prooemio, lib. 1. cap. e. ex num. 62. & lib. 3. c. 13. Et ij quidem omnes maiori ex parte suscipiunt inter[sect. 85]pretationem, atque explicationem textus admodum difficilis in proposito (vt putant) in l. si quis ita, §. penultimo, ff. de testamentaria tutela: Ex eius namque decisione praecipue adducti, atque excitati fuere hi, qui non fieri extensionem de persona ad personam, etiam ex vertisimili mente disponentis, defendunt: Et sic Aretinus eius opinionis Author, Ponderauit ipsum textum ad hoc propositum in d.l. Gallus, §. & quid si tantum, column. 4. quem multi doctores sequuntur, prout Ludouic. Casanat. relatus supra, commemorauit eos; inquit enim textus ille, quod datio tutelae facta a patre filiis, non extenditur ad filium illum, quem pater ignorabat habere: cum tamen mens praesumpta, ac verisimilis credatur testatoris, qui sicuti prouidit aliis, prouidisset etiam & illi, si sciuisset se eum habere: post Crotum autem tres adduxit intellectus ad istum text. Iacob. Menoch. libro 4. praesumpt. 26. ex num. 24. vsque ad numerum 30. Syluest. Aldobrandin. dicto consil. 105. ex num. 14. Camillus Gallinius, qui etiam recenset tres intellectus, lib 9. de verborum significat. cap. 4. num. 30. 31. & 32. quorum nullus concludit, vt constat ex his, quae ipsimet tradiderunt, & Fabius de Anna dicto consilio 84. ex numero 8. atque ex num. 86. Molina etiam de Hispanorum primogeniis, libro 1. cap. 4. num. 26. & 27. qui aliorum interpretationes improbat, & nouissime[sect. 86] inquit declarari textum praefatum, ac verum eius intellectum esse, ideo dationem tutoris non extendi ad eum filium, quem testator se habere ignorabat, quod certum sit, impossibile esse de hoc filio testatorem sensisse; & idcirco eius dispositio ad id non extenditur, quod ab ipso testatore cogitatum non fuit, cum actus agentium non debeant contra corum intentionem operari, l. non omnis, ff. si certum petatur. Quae ratio in ipsa lege expressa est, vt Molina ipse aduertit, & conuenit Paul. Leon. Patauin. (quem nec ipse Molina, nec vllus postmodum refert) d. cons. 27. num. 114. inter consilia vltim. volunt. lib. 2. & folio mihi 54. vbi singulariter annotauit, quod ratio decisionis illius textus est illa, quam textus ipse exprimit, videlicet defectus voluntatis testatoris; quia cum ignoraret se filium illum habere, sua dispositio ad ignorata trahi non potest, l. mater decedens, ff. de inofficioso testamento, cum similibus. Et sic (inquit Author ipse) abusio manifesta est allegare textum in d. § penultimo, ad hoc propositum; ac in eo fundare, quod extensio non fiat de persona ad personam. Quod si dixeris, considerari posse verisimilem pro[sect. 87]uisionem in casu praefato, & quod si pater sciuisset, verisimiliter dedisset, sicut aliis filiis eundem tutorem dedit, & ita extensionem concedi debuisse, ac si casus ignoratus, cogitatus fuisset, ex regula d.l. tale pactum, §. finali, cum sua Glossa, ff. de pactis. Respondetur, id non semper regulare esse; cum enim tutor personae, non rebus principaliter detur, & iuxta pupilli mores, ac qualitatem dandus sit, forsan eum quem aliis filiis pater tutorem idoneum reputauit, filio quem viuere ignorabat, si de eius vita certus esset, idoneum non censeret. Cum igitur hoc modici praeiudicij respectu eiusdem filij esse possit, cum cessante tutela testamentaria, illico ad legitimam, seu datiuam deueniendum sit, merito Iureconsultus in eo textu conuenientius esse existimauit, filio tutorem legitimum, aut datiuum tribuere, quam testamentarium, de quo pater non cogitauit praestare. Et ita respondet obiectioni praedictae Molina dicto num. 27. & dicit, quod hic est notius, ac germanus intellectus ad eam legem; qui quidem mihi placet, vt dixi: solutio tamen haec ad id, quod obiicitur de coniecturata mente testatoris, & verisimili prouisione in eo casu, quod si sciuisset, verisimiliter dedisset, & pro expresso haberi debeat, ex eo non videtur concludere; quod non videam, quare dici possit, vt quem pater aliis filiis idoneum existimauit tutorem, filio etiam, quem ignorabat viuere, idoneum non censeret, cum omnes filij, & pupilli essent: Nec etiam qualitas diuersa, diuersíve mores tanti deberent haberi, (maxime de quorum diuersitate non apparet) nec ad quam vllam habuit considerationem Iureconsultus, vt eo excitaretur aliquo modo. Melius ergo procedit intellectus praefatus, quod in casu dicti §. penultimi, non fit extensio, quia testator ignorabat filium habete; & sic casus non fuit cogitatus, nec datio tutelae potuit ipsum comprehendere. Ad id autem, quod oppositum est de verisimili prouisione, & quod si pater sciuisset, verisimiliter dedisset, aliter equidem quam Molina responderit, respondetur, videlicet, quod ibi deficiunt omnino coniecturae, quibus verisimilis haec prouisio, aut praesumpta voluntas elici valeat, nec aliquod verbum reperitur expressum, quo possit admitti coniectura illa voluntatis; at vero vt coniectura admittatur, atque extensio fieri valeat, vt etiam procedat regula illa, de eo quod veririfimiliter testator respondisset, si fuisset interrogatus, aut meminisset; verisimile id non omnimodo verbis destitutum, aut praesumptum, dispositione, etiam secundum impropriam significationem non carere, sed ex aliis in testamento expressis, siue dispositis, commode deduci, necessarium vsque adeo esse, vt non alias coniecturis sit locus, sed verbis stetur, saepe monuimus atque ex aliorum quamplurimorum Interpretum traditionibus obseruauimus capitibus praecedentibus, ac maxime eo, quod a verisimili, & eo quod testator, si fuisset interrogatus, respondisset, coniecturam fecimus. Et in terminis dicti §. penultimi, ita singulariter (sed exactius nunc) traditur per Paulum Leonium dict. cons. 27. n. 115. Et sic datio tutelae trahi non potest ad incogitatum, nec id praesumi, quod ex nullo verbo dispositionis potest deduci, nisi forsan (vt nouiter, & vltra praefatum Authorem animaduerto) instes, verisimile illud non omnino verbis destitutum, immo vt considerari posset verisimilis prouisio, & praesumpta mens, sufficere debuisset, filiis tutores datos, cum sub verbo filiis, tacite videretur de omnibus actum. Verum rationi huic satis aperte respondet Iureconsultus ipse, dum dicit: Et magis est, vt huic dedisse non videatur, licet nomen filiorum admittat & ipsum. Ecce vbi proponit dubitandi rationem de verbo filiis, quod omnes videtur comprehendere, subdit statim: Sed quia de ipso non sensit, dicendum est, cessare in personam eius dationem. Ecce vbi dubio proposito respondet, quia verbis relatis non potest videri comprehensus is, de quo testator non sensit, quoniam ignorabat, se Titium filium habere. Et idipsum statuit statim, quando credebat filium decessisse, qui supererat; nec enim ei videtur dedisse, quem obiisse credebat. Cum ergo in co fundetur Iureconsultus expressim, admitti non potest, ideo non fieri extensionem in eo textu, quod tutelae datio respectu tutoris sit onus, & proinde stricti iuris, prout recte aduertunt superiores, ac maxime Molina dicto cap. 4. num. 26. quidquid in onere neruose insistat Fabius de Anna dict. cons. 84. ex num. 36. vsque ad num. 41. Et de his hactenus. # 16 CAPVT XVI. Ex eadem Capitis praecedentis materia, & casus omissi, vel expressi tractatu, vbi in casu ex facto occurrenti in Regio Hispalensi{ Vide infra, cap. 70. per totum. } Senatu, & propter sui grauitatem admodum controuerso, ac in articulo illo, vtrum melioratio Tertij & Quinti in contractu inter viuos facta, reuocari valeat respectu Quinti, quando cum Tertio ex causa onerosa fuit inita, vel intercessit traditio; & quando ex Tertio, & remanente Quinti facta fuisset dumtaxat, adiectio illa rema{ De hoc ipso, adiectio scilicet remanentis, quid operetur? Vide infra, cap. 35. num. 53. }nentis quid operetur, & an in fauorem aliorum disponendi facultatem inducat? eiusdem Regij Senatus definitio adducitur, & egregie corroboratur. In altero denique articulo, vtrum melioratio Tertij & Quinti extrahenda non sit ex dote, vel donatione propter nuptias, vel alia donatione ad collationem adducta, siue computatio qualiter facienda sit pro deductione Tertij & Quinti, quoties praecessit donatio, vel melioratio; ipsiusmet Senatus definitio altera in eadem causa commemoratur, & l. 25. Tauri accuratius atque elegantius, quam hactenus factum fuisset, enucleatur, & ad casum expenditur, quo ipsi filio meliorato aliquid antea donatum fuerat, vel propter meliorationem traditum. SVMMARIVM. -  1 Eorum, quae hoc capite principaliter peraguntur, & casus in Regio Hispalensi Senatu de facto occurrentis, breuis ratio, & summa proponitur. -  2 Melioratio inter viuos facta, vt reuocari non possit, duos casus aequiparari in l. 17. Tauri, fieri scilicet meliorationem ex causa lucratiua, interueniente rei, vel scripturae traditione, vel ex causa onerosa, traditione non interueniente. -  3 Et in l. 22. Tauri, non solum meliorationem, sed & pactum de melioranda in Tertio & Quinto ex causa onerosa matrimonij irreuocabile fieri. -  4 Vnde ex ea aequiparatione, & rationis identitate dicendum videtur necessario decisionem dict. l. 17. Tauri, respectu etiam Quinti seruari debere, quamuis lex ipsa non expressit Quintum. -  5 Et idipsum euinci quoque ex l. 44. Tauri, constitutione, prout hic adnotatur. -  6 - Meliorationem Tartij & Quinti irreuocabilem esse, etiam respectu Quinti, quemadmodum respectu Tertij irreuocabilis est, non modo si ex causa onerosa matrimonij fiat (in quo vnanimiter omnes huius Regni Interpretes conueniunt;) -  Sed etiam tradita possessione corporali, vel incorporali per scripturam, aut constitutum, ex sententia Pelaez a Mieres. -  Contra vero ex sententia Telli Fernandez, Ioannis Gutierrez, & aliorum, imo quod etiam tradita possessione, vel scriptura reuocari possit, si ex causa onerosa non fiat. -  Et sic quod solus casus causae onerosae, non autem traditionis, reuocationem, aut dispositionem Quinti impedit. -  Et hac distinctione, atque opinione retenta, facile responderi posse fundamentis contrariae partis, prout longa serie respondit Ioannes Gutierrez. -  Quod si Pelaez a Mieres sententiam (prout iuridice videtur etiam fieri posse) tueri quis contendat, fortissimis quoque rationibus adduci, atque excitari poterit. -  Atque eisdem satisfieri non modo argumentis, sed etiam solutionibus traditis a Ioanne Gutierrez. -  Imo pro eadem parte Tellum Fernand. expendi posse, prout noue, & acute hic demonstratur. -  Ac denique Alphonsi Azeuedi sententia refertur, quod quarta pars Quinti meliorato seruari debeat, quando traditio interuenit, set ex causa onerosa melioratio facta non fuit. -  7 Meliorationem solius Quinti a parentibus factam irreuocabilem esse (sicut Tertij & Quinti simul meliorationem) non modo ex causa onerosa matrimonij, sed etiam ex causa lucratiua factam, modo traditio rei, vel instrumenti interueniat. Idque ex sententia Velasquez Auendani. -  8 Melioratio Tertij & Quinti in contractu inter viuos, atque ex causa onerosa facta reuocari non potest, ex communi Scribentium placito, nisi respectu impensae necessariae pro funerali defuncti. Idque propter onus reale Quinto annexum, quod sequitur possessorem quemcumque, vt latius hic adnotatur. Atque Scribentes omnes huius Regni aggregantur, qui articulum hunc pertractant. -  9 L. 30. Tauri decisio vtrum procedat, quando Quintum fuit in vita donatum, sequuta traditione rei, in qua fit donatio, vel melioratio, vel non sequuta? Vbi adducitur communis Interpretum huius Regni distinctio, an in testamento, vel inter viuos de Quinto disponatur. Cum legata voluntaria non reuocent donationem, vel meliorationem inter viuos; quia iam erat consumpta facultas disponentis, nec ipsemet mutare, nec minuere poterat. -  10 Melioratio Tertij & remanentis Quinti, cum ex causa onerosa fit, vt meliorans totum Quintum consumere non possit in praeiudicium meliorati, vel respectu eiusdem Quinti meliorationem reuocare, fortissimam vrgere rationem, cui respondetur infr. num. 32. -  11 Meliorationem Tertij & Quinti, vel Tertij & remanentis Quinti, idem in effectu videri, cum semper intelligatur de residuo Quinti, vt hic adnotatur, & num. seq. Et infra respondetur, num. 33. -  12 Legatarium Quinti teneri soluere ex Quinto sibi legato, sumptus funeris, & alia gratuita. -  13 Meliorationis remanentis Quinti verbum, vt aliquid operetur, nec superflue adiectum dicatur, videtur quod meliorato aliquid remanere debeat. Et respondetur infra, num. 33. -  14 Donatio, siue melioratio Quinti si fiat ex causa onerosa, & cum Tertio, irreuocabilis est omnino, sicut donatio, vel melioratio Tertij, siue traditio interueniat, siue non. -  15 Senatus Regij Hispalensis in casu ex facto occurrenti, & proposito supra, ex num. 1. cum seq. definitiones nonnullae recensentur, & infra num. 33. -  16 Melioratio Tertij & Quinti, vel Quinti in contractu inter vinos facta cum Tertio ex causa onerosa, vel interueniente traditione rei, vel instrumenti, quod in Quinto reuocari possit omnino, ex sententia Antonij Gomezij. Quae tamen impugnatur communiter. -  17 Ex sententia vero Pelaez a Mieres, in magna eius parte dumtaxat, quae etiam improbatur communiter, nisi respectu impensae funeris necessariae, vt numeris praecedentibus dictum est. -  18 Et eorum omnium breuis & absoluta summa, atque resolutio proponitur iterum, vt hic adnotatur. -  19 Expenditur etiam textus in auth. contra rogatus, C. ad Trebell. & nonnullis ornatur remissiue. -  20 Institutus in reliqua parte, si nihil superest, in nihil videtur institutus. -  21 Verbum remanente, intelligitur, id est, quod reliquum fuerit. -  22 Et ita verificari potest, etiam in minima quantitate, sicut verificantur dictiones Aliquid, & Quidquam. -  23 Reliqui, vel Residui appellatione etiam nihil continetur. -  24 Aliquando vero Residui, vel Reliqui commemoratio totum admittit. -  25 Ac in effectu ex subiecta materia, de qua agitur, ex verisimili, & praesumpta disponentis intentione, vel certa aliqua iuris dispositione, atque ex aliis circumstantiis res aestimanda erit, vt vel totam, vel nullam, vel partem aliquam comprehendat. -  26 Melioratio ex causa onerosa matrimonij, vel ex alia causa irreuocabili filio facta, reuocari potest, quoties parens cum meliorationem fecit, sibi reseruauit reuocandi facultatem. Quoniam reseruatio huiusmodi, loco conditionis est. -  27 Reseruatio conseruat reseruanti ius quod habebat. -  28 Et est quaedam exceptio, quae modificat actum. -  29 Et semper regulatur a iure, & secundum illud interpretari debet. -  30 Et operatur effectum conseruatiuum actus, perinde ac si eodem tempore factus fuisset, dato quod postmodum fiat. -  31 Argumentis quinque principalibus adductis supra, ex num. 1. cum seqq. vel vno tantum verbo responderi, vt hic adnotatur. -  32 Argumentum sextum propositum supra, num. 10, explicandum, atque diluendum prout hoc numero obseruatur. Et ibidem in proposito enucleatur textus in l. Lucius Titius, 54. ff. ad Trebellianum. -  33 Meliorationem Tertij & Quinti, vel Quinti tantum fieri in testamento, vel in vltima voluntate, vel fieri Tertij & remanentis Quinti, nihil interesse videri, vt hic adnotatur, fieri tamen inter vinos Tertij & Quinti, aut Quinti simpliciter, vel remanentis Quinti, valde differre. Nec haberi in consideratione, quod in aliquo remanenti verificetur verbum ipsum remanentis Quinti, vt hic adnotatur. Aliquando vero habitum fuisse in Senatu ex variis rerum, & personarum causis & circumstantiis, vt hic obseruatur, & supra, num. 15. -  34 Melioratio Tertij & Quinti vtrum extrahi possit, ac debeat de dote, vel donatione propter nuptias; & de aliis donationibus, quae ad collationem adducuntur. -  35 Vbi affirmatiua pars quatuor praecipuis fulcitur rationibus, siue fundamentis, & num. seq. -  36 Si pater meliorauit filium in Tertio & Quinto bonorum, vel in vna re, quae faciat Tertium & Quintum bonorum, quae habebat tempore, quo dotauit filias; nunc vero deductis dotibus ex bonis, quae habebat tempore mortis, excedit Tertium & Quintum, an valeat melioratio, vel inofficiosa sit? -  37 Melioratio Tertij & Quinti non extrahitur ex dote, vel donatione propter nuptias, nec de aliis donationibus, quae ad collationem adducuntur. Idque de iure huius Regni indubitatum esse ex clara decisione l. 25. Tauri, quae hodie est l. 9. tit. 6. lib. 5. Et quatuor rationibus, siue fundamentis decisio ipsa munitur, prout numeris seqq. ipsae recensentur. -  38 Bona in dotem data, vel ob causam donata, eo ipso exierunt de patrimonio parentis donantis, vel meliorantis, & effecta sunt proprium patrimonium ipsius filiae dotatae, vel filij, cui donatio facta est, nec in bonis eiusdem parentis remanent. -  39 Donationes quae meliorationem praecesserunt, licet collatae sint, vere tamen non fuerunt in bonis defuncti tempore mortis. -  40 Melioratio regulanda est secundum valorem bonorum tempore mortis, & sic respicit tantum bona, quae parens habet & possidet; quoniam omnis quota regulanda est secundum tempus mortis. Et Tertium & Quintum ita regulatur. -  41 Disponere quem de bonis alienis, nunquam praesumitur, sed tantum de propriis. -  42 Collationis introducendae rationem potissimam, propter aequalitatem filiorum seruandam, fuisse. -  43 Dos, donatio propter nuptias, & donatio ob causam conferuntur. -  44 Donatio propter nuptias, de qua in legibus Tauri, & nouae collectionis Regiae fit mentio expressa, vtrum dicatur ca, quae datur filio, vt in matrimonium eat? Vbi receptior opinio probatur. -  45 Ac in ea dictae l. 25. Tauri constitutio accipitur, prout hic adnotatur. -  46 Dotem, aut donationem propter nuptias promissam vel datam, eodem iure censeri, & inde l. 25. Tauri decisionem procedere in dote, aut donatione promissa, nondum tradita, nec soluta. Idque ex sententia communi Interpretum huius Regni. Quam in effectu amplectitur Author, licet dubitandi occasionem lex ipsa Tauri sibi praestiterit, vt hic adnotatur. -  47 Melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis praecedens, non minuitur per dotem, vel donationem propter nuptias sequentem. Et inde dicta l. 25. Tauri procedit, & loquitur, quando praecessit dos, vel melioratio propter nuptias meliorationem Tertij & Quinti; secus vero si melioratio irreuocabilis praecessisset eas. Idque ex sententia communi Interpretum huius Regni contra Azeuedum. Contra quem & vera, & concludens ratio proponitur. -  48 L. 25. Tauri decisionem obtinere, sine melioratio fiat in contractu inter vinos, sine in testamento: & vtroque casu ipsam procedere, ac limitari dumtaxat, quando melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis praecessit. Prout hic adnotatur, & specifice magis quam antea factum fuisset, explanatur. -  49 L. 25. Tauri vtrum procedat, etiam respectu ipsius filij meliorati, cui antea donatum est, vel cui facta Tertij & Quinti melioratione, res aliquae in vita traditae fuere. An vero respectu aliorum filiorum tantum, quibus dotes traditae, aut donationes factae fuere? Vbi vtriusque partis rationes, & fundamenta perpenduntur mature, & nonnulla adnotantur ingenti studio, quae nullibi erant antea scripta, nec ponderata. Ac denique lex ipsa 25. indistincte, ac respectu eiusdem filij meliorati, cui antea traditum, vel donatum fuerat, accipitur, & singulariter explanatur. Et Telli Fernandi, & Azeuedi sententia damnatur. -  50 Explicatur, & subtiliter diluitur ratio quaedam dubitandi fortissima, quae aduersus superiora subtiliter & noue ponderatur. -  51 Altera quoque ex penditur difficultas quae notabiliter etiam & vere explanatur. -  52 L. 23. Tauri, hodie l. 7. tit. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, licet de Quinto non tractet, in ipso tamen procedit, sicut in Tertio. -  53 Donatio certae rei regulatur secundum tempus mortis, vt appareat, an sit inofficiosa, & non secundum ius nostrum Regium, licet secus esset de iure communi. -  54 Donatio quae a Principio non fuit inofficiosa, si ex postfacto fiat, reuocatur de iure huius Regni, quamuis iure communi non reuocaretur. -  55 Differunt autem in hoc certae rei donatio, & Tertij & Quinti melioratio, prout hic adnotatur. -  56 Meliorationis Tertij in re aliqua designati, potest peti augmentum auctis facultatibus. -  57 Diminutionis autem quemadmodum solutio, & computatio fieri debeat, breuiter explanatur. -  58 Argumentis tribus adductis supra, numero 35. in contrarium eius, quod Taurina 25. constitutione fuit statutum, responsum praebetur. -  59 Antonij de Ayora locum adductum supra num. 36. in alis terminis obtinere, quam in eis de quibus agitur in d.l. 25. Tauri, vt hic adnotatur. PRo dilucida, & absoluta huiusce Capitis ex[sect. 1]planatione, quod intricatam equidem, nec distincte adeo (vt res exposcit) solutam materiam continet, animaduertendum erit, ipsius tractatum, atque explicationem ideo me, atque opportune hoc loco suscepisse, quod melioratione Quinti facta in contractu inter viuos, ex causa onerosa, vtrum ipsa reuocari possit, nécne, cum Interpretes nostri dubitauerint, & subobscure admodum explanauerint, leges etiam 17. & 22. Tauri, cum principaliter expenderint, a casu meliorationis Quinti ex causa onerosa factae, & in dicta l. 17. omisso, vt debeat ipse in dispositione iuris communis remanere, nec possit terminari ex decisione legis eiusdem 17. in Tertio loquentis, non modo frequentius arguere, sed etiam adduci, atque maiori ex parte excitari soleant principaliter, vt ex iisdem etiam referendis constabit: Vulgatamque potius eam allegationem casus omissi, pro omisso habendi, tam in terminis propositis, quam in casu l. 25. Tauri, de qua statim, quam vtriusque rei, & legum dictarum eandem, sine aequalem rationem, atque doctrinas superiori capite traditas, prae oculis habuerint nonnulli. Quocirca cum in casu ex facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu, de his aliquando ex professo inquiri, & matura deliberatione dubia praesentia definiti necesse fuisset, cum Senatus ipsemet in melioratione Tertij, & residui, siue remanentis Quinti ex causa onerosa matrimonij facta, versaretur; ac etiam l. 25. Tauri materia in eodem casu agitetur (vt infra dicetur) vtile admodum visum est futurum, si eiusdem Senatus definitiones nonnullae, hoc capite inserantur, ac simul ingenti studio & labore digesta, atque postmodum adnotata tradantur nonnulla, quae futuris aliis practicis casibus conducibilia, & notabilia esse poterunt. Praesupponitur ergo in facto, Ludouicam Mexia, & vxorem eius, vinculum, sine Maioratum perpetuum inter viuos fecisse in fauorem D. Francisci filij ipsorum maioris, ex suis legitimis, & Tertio, & remanente Quinti bonorum, idque ex contractu oneroso cum tertio, hoc est, eum D. Eluira de Cordoua, & parte, eius celebrato, & inito, vtque cum illa nobilis admodum, & illustris generis matrimonium contraheret; postmodum dictum Ludouicum Mexia,{ Regij Hispalensis Senatus decisiones duae insignes. } & dictam vxorem eius, in suis testamentis in magna quantitate, de Quinto suorum bonorum disposuisse, amplaque legata reliquisse, vt fere totum Quintum consumpserint, atque erogauerint. His ita factis, & parentibus praedictis defunctis, magnae equidem & inextricabiles lites inter dictum D. Franciscum, & D. Mariam de Guzman sororem eius, ac filios ipsius (quibus magna legata aui fecerunt) ortae fuere, ac maxime dispositionis, atque erogationis fere totius Quinti occasione, quoniam d.D. Franciscus contendebat, legata de iure non subsistere, nec fieri potuisse in excessiua adeo quantitate, sed in necessariis pro funerali, aequa moderatione, & iuxta parentum qualitatem dumtaxat. Sic etenim & Tertium cum quo contractum fuit ab initio, & meliorationem ipsam fraudari, contigit; D. autem Maria soror e contrario asseuerat, iuridice & valide de Quinto etiam integre disponere, & legata ampla facere parentes potuisse, cum melioratio Tertij & Quinti simpliciter facta fuerit, sed Tertij & remanentis Quinti sit; imo quamuis de Tertio & Quinto facta fuisset, idem ius praetendebat. Vt igitur ad rem ipsam magis accedamus, pro parte dicti D. Francisci filij maioris meliorati, & quod melioratio in fauorem eius ex causa onerosa facta in Quinto etiam reuocari non potuerit, siue dictis parentibus in damnum dicti filij non licuerit de toto fere Quinto disponere, sequentia videbantur vrgere fundamenta. Ac primum equidem, quod ex l. 17. Tauri deduci[sect. 2]tur, quae est hodie l. 1. tit. 6. lib. 5. . nonae collectionis Regiae, iuncta l. 22. Tauri, quae est l. 6. eiusdem tituli, & libri. Nam cum in dicta l. 17. Tauri, vt melioratio reuocari non possit, duo illi casus aequiparentur, fieri scilicet meliorationem ex causa lucratiua, interueniente rei, vel scripturae traditione, vel ex causa one[sect. 3]rosa, traditione non interueniente; & in dicta l. 22. Tauri, non solum melioratio, sed & pactum de meliorando in Tertio & Quinto ex causa onerosa matrimonij irreuocabile fiat; merito ex ea aequiparatione, & rationis identitate dicendum videtur necessario, decisionem dictae l. 17. Tauri. respectu etiam[sect. 4] Quinti seruari debere, quamuis lex ipsa non expressit Quintum, sicuti in hac eadem, qua versamur, materia, post alios Authores adnotatum specifice, & ita induxerunt dictas leges, Pelaez a Mierez de maioratu, prima parte, quaestione 28. num. 2. ad finem, in versiculo, praeterea haec conclusio nouiter. Ioannes Gutierez practicarum lib. 2. quaest. 50. num. 1. ad finem, in vers. respectu patris. Velasquez Auendanus in eadem l. 17. Tauri, glossa 3. column. 2. in principio, vers. contrariam tamen sententiam: qui subdit, non minus apie id probari ex l. 44. Tauri, supposito, quod eadem lex procedit in Maioratu ex Tertio & Quinto instituto, vt ibidem se probasse testatur ipse Auendanus, & legem eandem 44. fortius inducit, vt Quinto, sicut in Tertio lex eadem 44. Tauri, & l. 17. procedant. Mierez idemmet d. quaestion. 28. num. 2. in vers. quod ultra omnes ego probo. Secundo deinde, & pro eadem parte facit id, quod in fortioribus terminis defendit Pelaez a Mierez, de maioratu, prima parte, dicta quaestion. 28. num. 2. in principio, vbi contendit, meliorationem Tertij & Quinti factam a parente alicui filio, & ei tradita possessione corporali, vel incorporali, per scripturam, aut per constitutum, respectu etiam Quinti irreuocabilem esse, quamuis ex causa onerosa matrimonij non fiat, quemadmodum respectu Tertij irreuocabilis est: Idque, coniungendo dictas tres leges, videlicet, 17. 44. & 22. Tauri; nam cum in dicta l. 17. & 44. aequiparentur hi tres casus, scilicet, traditionem scripturae, vel rerum donatarum possessionem, vel meliorationem fieri ex causa onerosa matrimonij: sequitur aperte, quod quemadmodum melioratio Tertij & Quinti non potest reuocari, quando fuit facta ex causa onerosa matrimonij; ita similiter reuocari non valeat, vbicunque a parentibus fuit tradita scriptura, aut possessio rei melioratae, vt sic lex noua loquens in vno ex aequiparatis per legem antiquam, extendatur ad alium, provt ipse Mieres longa serie comprobat ibi, num. 3. per totum, Ioannes Guttierez practicarum, lib. 2. dicta quaest. 50. num. 2. qui ita pariter argumentatur n. 3. verum n. 8. post Tellum Fernandez tenet contrarium expresse; imo quod melioratio Quinti facta in contractu inter viuos, etiam tradita possessione, vel scriptura, reuocari possit, si ex causa onerosa non fiat, siue facta fuerit a patre filio in potestate, vel emancipato, siue a matre. Et idipsum tenuit aperte Matienzus (quem Gutierrez non citat) is namque d. glossa 4. num. 20. expresse tenet meliorationem Quinti inter viuos factam, etiam interueniente traditione reuocari posse; & hoc casu sequitur opinionem Ant. gomezij (de qua inferius) caeterum n. 21. expressim affirmat, renocari non posse, quando ex causa onerosa facta fuit melioratio Quinti, quemaddum nec reuocari posset venditio, vel alienatio bonorum a parente facta ex causa onerosa, fraude cessante: Quod si hanc opinionem, atque distinctionem admittas, argumentationi contrariae ex coniunctione dictarum legum Tauri respondere poteris, provt respondet late Gutierrez d. quaest. 50. ex num. 8. per duas columnas, vsque in finem quaestionis, vers. ex superioribus, vt nihil sit neccesarium adiungere. Caeterum Pelaez a Mierez obseruationem contrariam, quod ex traditione, etiam non interueniente causa onerosa, melioratio Quinti sit irreuocabilis: quam etiam clare tenuit, & fortissima ratione comprobauit Velasquez Auendanus in d.l. 17. Tauri, Glossa 3. columna finali, & eum, quasi eandem cum Mieres ipso sententiam tenentem retulit Gutierrez dicto num. 8. si sustinere contendas, etiam in praxi, atque meliorationem Quinti inter viuos ex sola traditione, quamuis causa onerosa non interueniat, irreuocabilem tueri, iuridice equidem (& forsan vere) efficere poteris: ram ex ratione illa Pelaez a Mieres, quam ex identitate rationis, & quia vere dici non potest, quod dicta lex 17. Tauri, ex quo Quinti mentionem non facit, videatur Quintum ipsum in dispositione iuris communis reliquisse, vtpote cum legum earum Conditores, non ideo ibi omiserint mentionem Quinti, quod de eo vellent iudicari secundum ius commune, quasi de casu omisso, sed potius omisisse eum, tanquam casum minus dubitabilem: Non enim potest reddi congrua ratio, quare magis donatio Tertij (quae vere est Legitima inter filios) facta vni, fiat irreuocabilis per traditionem, sine discrimine emancipationis, & patriae potestatis; donatio vero Quinti non fiat irreuocabilis, tanquam casus omissus: id quod rectissime animaduertit solus Angulus ad leges meliorationum, lege prima, Gloss. 3. num. 2. qui adiicit, quod ratio quae statim se offert, quod id fiat fauore animae, vt pro ea possit testator de Quinto disponere, incongrua est; nam cum pater possit esse in hoc minus cautus, & suae animae fauori renunciare, donando Quintum extraneo, vel filio emancipato, non videt ipse, cur onus hoc animae potius & arctius adstringat filium in potestate, cum patria potestas quoad Tertium non consideretur. Et hactenus Angulus, qui tamen non remanet firmiter in hac sententia, vt statim apparet num. 3. eiusdem glossae 3. vbi conciliat, siue admittit in vno casu, in quo omnino admittendum credo, provt ibi videri potest in fine dictae glossae 3. posset tamen ex ratione relata, & ab eo obseruata, ex eo etiam, quod constantius obseruauit Auendan. dict. glos. 3. l. 17. in fine, quod si melioratio Tertij bonorum sequuta traditione irreuocabilis est, a fortiori irreuocabilis debet esse ea, quae de solo Quinto fiat, cum minus praeiudicialis sit filiis, & descendentibus, & sub Tertio comprehendatur: Si enim de Tertio ad libitum pater disponere valebat, & irreuocabilis erat melioratio, cur non de minore portione irreuocabilis est? Eo etiam, quod si omnes donationes sub nomine Tertij non fierent, in Tertium & Quintum necessario computarentur, ex l. 26. Tauri, quasi non fieri sub nomine Tettij, non mutet earum donationum substantiam; & ideo sequuta traditione irreuocabiles esse debeant, ac si de parte Tertij specifice fierent, provt ibidem inquit, & Tellum, & Molinam improbat. Vides igitur in articulo praefato Tertij & Quinti, quando eius melioratio facta non fuit ex causa onerosa, quamuis traditio interuenerit, maximam praedictorum Authorum contrarietatem, vt Quinti reuocatio liceat, vel non parenti: Pelaez a Mieres sententiam, quod ex sola traditione reuocare non liceat, sicut in Tertio, fortassis dictarum legum Tauri menti magis conuenire atque solutiones illas Ioannis Gutierrez, ex eisdem, quae nunc annotauimus, non modo subuerti, verum & responsum deduci ad argumenta, quae pro contraria parte perpendit Author ipse; imo Tellum Fernand. in l. 30. Tauri, num. 1. in eandem videri aperte incidere Pelaez a Mieres sententiam, quam in l. 17. Tauri, num. 10. & seq. improbauit, vt videbitur infra ad quintum fundamentum: Azeuedus autem in l. prima, titulo 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, num. 18. in vers. vt scilicet cum ex causa onerosa, quando interuenit traditio, & non causa onerosa, magis accedit opinioni eorum, qui dicunt, quod reuocari possit Quinti donatio, seu melioratio; sed tamen quod quarta pars Quinti remanere debeat meliorato: inquit namque, magis fauere leges contractibus onerosis, quam gratuitis; & ideo distinguendum, vt praecitati Authores distinguunt, & causae onerosae plus iuris tribuendum, quam traditioni. Vtcumque ergo sit, negari non potest, quin Pelaez Meires traditio, de qua ab initio n. 6. recte pro parte dicti D. Francisci ponderetur, vt melioratio nec respectu Quinti reuocari possit, & in casu praesenti quod fortius adstringar, vt statnn dicetur. Praeterea & tertio pro eadem parte facit id, quod in terminis contra Tellum, & Molinam defendit, & fortissime comprobat valasquez Auendan. dict. glos. 3. l. 17. Tauri, columna vltima, versicul. aut melioratio non terty & Quinti simul, vbi constanter tuetur, meliorationem solius Quinti, non Tertij & Quinti simul (& sic in fortioribus terminis) a parentibus factam, irreuocabilem esse, non modo ex causa onerosa matrimonij factam, sed etiam ex causa lucratiua. modo traditio rei, vel instrumenti interueniat: Nec interesse, an Tertij & Quinti, an solius Quinti facta sit melioratio, cum interueniente aliquo ex tribus, in eadem l. 17. contentis, id ipsum dicendum sit in Quinto, quod in Tertio, tametsi Quinti mentio non fiat in ea lege, vt supra diximus, & Auendanum eundem commemorauimus: Cui & expressim assentire videtur (sed eum non citat) Azeuedus in d.l. prima, titulo 6. lib. 5. num. 18. circa finem, in illis verbis: Quam teneo, sine melioratio fiat insimul cum Tertio, sine tantum de Quinto, & secundum haec est declaranda sententia Antonij Gomezij & c. Rursus & quarto loco facit, quod in articulo ha[sect. 8]ctenus agitato, & numeris precedentibus adnotato, vtrum, inquam, melioratio Tertij & Quinti in contractu inter viuos facta, reuocari possit respectu Quinti, quando fuit inita cum Tertio ex causa onerosa matrimonij: in quo post ordinarios omnes antiquos legum Tauri Glossatores scripserunt longa serie Tellus Fernand in l. 17. Tauri, num. 10. & seq. & in l. 22. Tauri, numero 14. & in l. 30. Tarui, numero primo, Baeca de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 1. num. 28. per totum, Gregorius Lopez, Ioann. Lup. Roder. Suar. Cifuentes, & Peralta, cum quibus Pelaez a Mieres de maioratus prima parte, questione 28. ex numero primo, vsque ad numerum 5. Ludouicus Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 12. num. 19. & lib. 4. cap. 2. num. 84. Velasquez Auendanus in l. 17. Tauri, glos. 3. Matiencus in l. prima, tit. 6. glos. 4. num. 20. 21. & 22. lib. 5. nouae collect. regiae, Azeuedus ibidem, numer. 18. per totum, & in l. 13. numer. 2. eiusdem libri, & tituli. Ayora de partitionibus 2. part. quaest. 14. & 16. Ioan. Gutierrez practicarum, lib. 2. quaestione 50. & 51. Angulus ad leges meliorationum, in l. 1. glos. 3. per titam, & in l. 13. glos. 3. ex num. 8. cum multis seqq. crebrior equidem, & receptior fuit sententia, quod etiam respespectu Quinti irreuocabilis sit, quando ex causa onerosa cum Tertio facta sit: Non enim sufficit fieri ex causa onerosa, nisi cum Tertio, cui ius quaeratur, fiat; & sic vtrumque requiritur copulatiue, provt ex Tello Fernand. & Matienco, recte obseruauit Ioannes Gutierrez practicarum, libro 2. dicta quaestione 50. numero 3. in fine, in versiculo, nempe quod ad hoc vt procedat; & id ipsum tenuerunt Azeuedus in dicta l. prima, titulo 6. lib. 5. num. 40. & ibidem Angulus glossa 10. num. primo: quando autem non causa onerosa, sed traditio interuenit, contrarietatem Authorum huius Regni vidisti supra. Caeterum quod respectu impensae necessariae pro funerali defuncti (quae dicitur de corpore praesenti) debeat limitari, & moderari eadem communis sententia, quae etiam respectu Quinti reuocandi facultatem denegat, cum impensa funeris sit pensio, seu hypotheca cohaerens Quinto bonorum, & sic onus reale ei annexum, quod sequitur quemcunque possessorem Quinti, & ab eo exsoluenda est, provt latissime omnium comprobauit Angulus dicta glos. 3. ex numero 9. vsque ad numerum 27. qui recte obseruat, istum non fuisse casum omissum in dict. l. 30. Taur. sed qui necessario ex eius mente, & ratione deducitur, cum Legitima filiorum non possit laedi, nisi in Quinto; nec laesa in Quinto, laedi amplius possit in impensa funeris, & sic velut in ea comprehensus censeri debeat; iuxta ea, quae c. praecedenti adnotata remanent. Et idem quod Angulus de onere reali Quinto annexo, adnotarunt Ioann. Gutierrez pract. lib. 2. dict. quaestione 52. num. 7. in vers. nostra tamen praecedens, post alios Authores, quos ibi refert, & latius eod. lib. 2. quaestione 51. colu. 2. ex vers. quid tenendum, vsque in finem quaestionis. Velasquez Auendan. dicta glos. 3. l. 17. Tauri, columna 2. in fin. in vers. quam intrepide veram existimo, ibi: Deductis funeris impensis, & aliis ad exonerationem conscientiae necessariis, Matiencus in dicta l. prima, titulo 6. sub numero 18. in versiculo, licet fateri non verebar, glos. 4. Azeuedus in eadem l. prima, sub numero 18. ibi: Illa tantum donans, & meliorans possit in testamento expendere, quae necessario sunt expendenda pro sepultura, & Officiis diuinis dicendis corpore praesenti, vt dicitur in l. 13. numero finali. eod. titul. & lib. sed non ita extendi potest, provt extendit Mieres dicta prima parte, quaestione 28. num. 24. vt infra dicendum est in quarto fundamento principali partis contrariae. Videtur ergo, quod reuocari non potuerit melioratio, siue Maioratus praedictus in fauorem dicti D. Francisci ex Tertio & Quinto, & causa onerosa matrimonij factus, nisi dumtaxat pro ea impensa necessaria funeris, iuxta qualitatem testatoris, seu donantis, non vero quod in magna adeo, & excessiua quantitate in damnum & praeiudicium filij eiusdem meliorati, & in fauorem nepotum alterius filiae, extraneorum etiam disponere potuerit.[sect. 9] Facit etiam & quinto loco, quoniam in altero dubio, quando Quintum fuit in vita donatum sequuta traditione rei, in qua fit donatio, vel melioratio, vel non sequuta; vtrum dicta lex 30. Tauri procedat, quae hodie est l. finalis, titul. 6. lib. 5. nonae collect. Regiae, & inquit: La cera, y Missas, egastos del enterramiento, se saque con las otras mandas, graciosas del quinto del testador, y no del cuerpo de la hazienda, aunque el testador mande lo contrario. Tametsi diuersae fuerint sententiae, ac Tellus Fernand. ibidem num. 1. in certa aliqua sententia firmiter non sistat, & cogitandum relinquat, quia est magni effectus inuestigatio, & resolutio, vt in fine dicti numeri profitetur; inquit tamen aequiorem forte, & securiorem opinionem esse, quod si in testamento, vel eadem dispositione de Quinto disponatur, tunc impensa funeris, & caetera legata voluntaria absque dubio deducantur de eo, vt in ipsa l. 30. statuitur a parte; & in hoc casu, non vero in Quinto inter viuos donato loquitur: Si vero Quintum sit donatum inter viuos, licet irreuocabiliter, non tamen tradita fuerit possessio vere, vel ficte; tunc quod ex ipso Quinto funeris impensa detrahatur, per text. in l. in eum, & in l. Neratius, ff. de relig. & sumpt. funer. Si vero res donata, erat tradita, ita quod effectum esset proprium patrimonium donatarij, quod non deducetur ex eo funeris impensa, cum iam nec nomen, nec effectum Quinti retineat, provt ex ipso Tello Fernand. latius commemorat, & comprobat Ioannes Gutier. lib. 2. practicarum, dicta quaestione 51. columna prima, ex versiculo, vera resolutio forsan, vsque ad versiculum, quid tenendum: breuius Angulus in dicta l. 13. glos. 3. num. 7. qui inquit, quod duos casus in effectu distinguit Tellus; aut cum res irreuocabiliter donata, nondum erat tradita, & tunc impensa funeris deducitur ex Quinto; aut erat iam tradita, & deducitur ex corpore haereditatis: & quamuis duo ijs Authores in hoc vltimo Tellum Fernand. carpant iuridice, vtpote cum ex corpore haereditatis, etiam re tradita, impensa funeris deducenda non sit, sed ex ipso Quinto, cui impensae funeris onus reale adeo cohaeret, vt praecedat omne aes alienum, & cum Quinto ipso in quemcunque possessorem transeat, vt Ioannes Gutierrez d. quaest. 51. & Angulus dict. glos. 3. legis 13. latissime probarunt: vnanimiter tamen admittunt distinctionem illam vtrum in vltima voluntate de eodem Quinto disponatur; an vero inter viuos ir reuocabiliter donatum fuerit, vt hoc vltimo casu dumtaxat deducatur ex Quinto impensa funeris necessaria; legata vero gratiosa, & caetera alia deduci non valeant. Et ita pro parte dicti D. Francisci, & Telli Fernand. & horum Authorum sententia vrget omnino; cum vere ipsi in eo dumtaxat different, quod ex corpore haereditatis detrahi impensam nullo casu admittant, sed ex Quinto omnino detrahendam affirment; immo & in alio contrariari videtur sibimet ipsi Tellus, ac repugnare his, quae in d.l. 17. Tauri reliquit scripta; vtpote cum ibid. dixerit generaliter, Quinti interviuos donati meliorationem irreuocabilem esse dumtaxat, quando ex causa onerosa cum Tertio melioratio facta fuerit quod si non ex causa onerosa, quamuis traditio interueniat, reuocabilem esse donationem: in quo & alij quamplures, excepto Mieres, & Auendano, ipsum Tellum sequuntur, vt supra vidimus, n. 6. quamuis etiam Angulus dubitauerit, vt ibi quoque diximus: Et tamen vsque adeo dixit, irreuocabile esse Quintum in d.l. 30. Tauri, n. 1. vt & funeris expensam non detrahendam ex eo affirmet, sed ex corpore haereditatis. Nisi saluando Tellum ipsum dixeris, loqui eum, quando ex causa onerosa cum Tertio donatio, vel melioratio fuit facta, ac etiam tradita possessio, vel scriptura, non vero quando traditio sola interuenit, sed ex causa onerosa non fuit facta melioratio. Vere tamen indistincte loquitur Tellus, & tam vno, quam altero casu, vt verba eius complectantur vtrumque; inquit enim, quod legata voluntaria, non reuocant donationem inter viuos, quia iam consumpta erat facultas disponentis, nec ipsemet mutare, nec minuere poterat, l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo; quod etiam pro parte dicit D. Francisci non mediocriter videtur vrgere. Deinde & sexto facit, quod in casu praesenti, ac in[sect. 10] dicta melioratione, sine Maioratu inter viuos constituto ex causa onerosa, & in fauorem dicti filij, quamuis melioratio ipsa facta non fuerit Tertij & Quinti simpliciter (quo casu omnes relati Authores loquuntur) sed Tertij, & remanentis Quinti facta sit; adhuc tamen eadem causae onerosae ratio, & matrimonij cum dicta D. Eluira de Cordoua contracti, expostulare videtur, vt idem omnino ius statuatur nec differeutia constituatur, an Tertij & Quinti; an vero Tertij, & remanentis Quinti melioratio fiat: alias namque, si de Quinto liceret patri melioranti libere disponere, & tertius ille, cuius respectu melioratio facta est, hoc est, dicta D. Eluira remaneret decepta, quae non alias forsan matrimonium contraheret, quam si Quintum sicut Tertium habiturum maritum crederet: quod videtur esse contra mentem omnium legum Tauri, de melioratione loquentium; & donans ipse, seu parens, qui meliorauit, non modo bonam fidem non agnosceret, sed etiam fraude, & dolo, & vltra boni viri arbitrium, totum Quintum consumeret legatis gratiosis, & aliis vltra necessitatem funeris, & animae, voluntarie relictis. Quod videtur maximum inconueniens, & contra decisionem textus valde singularis in proposito, in l. Lucius 54. ff. ad Treb. vbi sic scribitur: Lucius Titius rogaetus est, quod ex haereditate superesset, Maeuio restituere. Quod medio tempore alienatum, vel diminutum est, id quandoque peti non poterit, si non interuertendi fideicommissi gratia tale aliquid factum probetur: Verbis enim fideicommissi bonam fidem inesse constat. Denique & vltimo loco facit, idem videri, quod Ter[sect. 11]tij, & remanentis Quinti, vel quod Tertij & Quinti simpliciter melioratio fiat; nam vtcumque Quinti legatum, vel melioratio fiat, dumtaxat effectum habebit in remanente: vix etenim dari potest casus, in quo totius Quinti futura sit, cum ad minus ex eo impensa funeris necessaria detrahenda sit: & sic integrum dici non potest, quia non est integrum, cui pars aliqua deest, l. sciendum, ff. de re iudicata, l. qui Romae, in princ. ff. de verb. obligat. vnde in effectu idem videtur esse, Quintum donare vel relinquere quod est remanens Quinti, cum ex sui natura transeat in quemcunque cum eo onere reali impensae funeralis, vt sup. diximus, & Angul. d. glos. 3. l. 13.[sect. 12] ex n. 7. cum infinitis seq. latius probauit, & ibid. glossa 1. n. 7. vbi dixit, legatarium Quinti teneri soluere ex Quinto sibi legato sumptus suneris, & alia gratuita: & n. 8. vbi scripsit, legatum Quinti semper intelligi de residuo, prout sup. rétuli; vnde in casu praesenti dicendum videtur, non constituendam differentiam in hoc, quod Tertij & Quinti, vel quod Tertij, & remanentis Quinti melioratio fiat, quoad effectum vt non possit reuocari. Eo[sect. 13] maxime quod si de integro Quinto meliorans disponere posset, verbum meliorationis remanentis Quinti, omnino remaneret superfluum, & frustratorium, nec aliquid operaretur; & consequenter deceptus maneret tertius ille, qui remanens nullum haberet, & non potest fieri interpretatio, vt dispositio reddatur superflua & elusoria, quoniam verba semper debent aliquid operari in omni materia, iuxta text. in l. si quando, ff. de legat. 1. & ea, quae alio c. infr. latius adnotabuntur. Et idcirco do[sect. 14]natio, siue melioratio Quinti, si fiat ex causa onerosa, & cum Tertio, irreuocabilis est omnino, sicut donatio, vel melioratio Tertij, siue traditio interueniat, siue non, Baeca de non meliorandis dotis ratione filiab. c. 1. n. 28. Anton. Gomez. in l. 7. Tauri, n. 10. & Tellus ibi, n. 9. Auend. ibid. glos. 3. in fin. Ioan. Gutier. pract. lib. 2. d. quaest. 51. Angul. in d.l. 13. glos. 3. num. 10. Nihilominus tamen his non obstantib. in casu pro[sect. 15]posito sup. ex n. 1. cum seq. & facta Tertij, & remanentis Quinti melioratione inter viuos ex causa onerosa (prout in praesenti contigit) non Tertij & Quinti simpliciter, contrarium visum est Senatui nostro Hispalensi, & reuocandi, atque alterandi, siue (vt proprius dixerim) in Quinto disponendi id fauorem aliorum, siue eorum, in quorum fauorem disponere voluerit, facultatem habuisse dictum Ludouicum Mexia, & vxorem eius, non obstante quod Tertij & remanentis Quinti meliorationem ex causa onerosa matrimonij in fauorem dicti filij D. Francisci fecissent, definitiue decreuit, & eorundem dispositiones, atque Quinti bonorum erogationem adimpleri, & seruari iussit: idque iuridice equidem, cum Senatus idemmet prae oculis habuisset, non fraude, non dolo, nec ob iniuriam, aut odium filij meliorati, eiúsve vxoris, sed pro anima, aliisque legatis, licet gratiosis, iustis tamen de causis factis, ob remunerationem etiam seruitiorum, & sanguinis coniunctionem, personas praefatas adductas, atque excitatas ad disponendum de maiori parte Quinti bonorum suorum; aliquam vero eiusdem Quinti partem remansisse filio meliorato, omnibus his, quae in testamento fuerant disposita, adimpleris, & inde bona quaedam remansisse, in quibus verbum, y remamanente del quinto, verificari potuerit: immo & aliquando Senatus ipse Hispalensis (prout mihi constat) etiam minima parte Quinti remanente, dispositionem testatoris, qui in vita inter viuos ad eum modum meliorauerat, in reliquo admisit omnino, nec meliorati querelam habuit in consideratione, cum iure ipso, atque ex doctrinis adducendis statim, id fieri posse videatur legitime, atque ex verbo, y remanente del quinto, dumtaxat induci id, quod voluntarie remaneat, prout infra probabitur: Aliquando etiam cum testator, qui inter viuos ex causa onerosa matrimonij meliorationem Tertij, & remanentis Quinti fecerat, amplum patrimonium haberet, ita quod Quintum magnae quantitatis esset, & totum legatis, & aliis dispositionibus absorbuisset testator, ipsam dispositionem Senatus restrinxit, & moderauit, vt Quinti eiusdem certa pars filio meliorato cum Tertio maneret, quoniam remanentis Quinti adiectio supponit aliquid remansurum. Matura ergo deliberatione, ex variis causarum, & personarum qualitatibus, & circunstantiis, & iuxta quantitatem Quinti, & patrimonij, aliáque occurrentia inspicere, cum casus se offeret, vnusquisque debebit, quid de iure congruentius obseruari valeat, prout Senatus inspexit. Prae oculis etiam habendum erit, verbis meliorationis bonam fidem inesse constare; & inde attendendum, an meliorationis interuertendae gratia tale aliquid factum probetur, vt tunc bonus, discretúsque Iudex succurrere debeat meliorato, argumento textus in d.l. Lucius Titius 54. ff. ad Trebel. & aliquid ei ex Quinto remanere, consulere; alias autem dolo & fraude cessante, si idem qui meliorationem ita fecit non in odium meliorati, sed vt iure suo vtatur, totum Quintum in fauorem animae, & aliorum erogauerit, iure equidem fecisse videbitur, nec melioratus conqueri poterit, qui ab initio cautius sibi non providit. Vere namque in puncto & rigore iuris, indistincte videtur verius, quod Tertij, & remanentis Quinti melioratione facta, possit pater meliorans de Quinto disponere in fauorem aliorum, vel animae; & consequenter Quinti respectu meliorationem reuocare. Vnde forsan (vt ego animaduerto) Interpretes huius Regni, & legum Taurinarum, & nouae collectionis Regiae Glossatores, ideo quaestionem hanc Tertij, & remanentis Quinti non excitarunt, sed tantum in dubium reuocarunt alteram, Tertij scilicet & Quinti, de qua supra num. precedentib. quod indubitatam crederent, & supponerent, de toto Quinto licere iuridice disponere el. qui non Quinti cum Tertio simpliciter, sed Tertij, & remanentis Quinti meliorationem fecerat, quasi de eo sensisset dumtaxat, quod superesset, si aliquid superesse contingeret, non de alio. Nec verisimile est, quod negligentia, vel obliuione quaestionis eius tractatum, atque explicationem praetermisissent (si dubium haberet) qui in altera quaestione meliorationis Tertij & Quinti, longa adeo commentaria ediderunt. Praesens igitur Senatus nostri decisio, quae non obstante melioratione Tertij, & remanentis Quinti, ex causa onerosa matrimonij facta, dispositionem in maiori parte Quinti (prout facta fuit per testatorem) conseruauit, ex sequentibus comprobari posse videtur rationibus, & fundamentis. Ac primum equidem, quoniam eiusmodi donatio, siue melioratio ex Tertio, & remanente Quinti facta, si ob causam onerosam matrimonij, Quintum sicut Tertium contineret praecise, vt vtrumque reuocari non posset; siue cum ex Tertio & Quinto fit simpliciter, si reuocari non posset, cum respiceret bona praesentia, & futura, vt in l. 69. Tauri, hodie l. 8. tit. 10. lib. 5. parentes donantes, siue meliorantes, intestabiles efficerentur, cum nihil haberent, ex quo disponere possent; quocirca reuocare meliorationem in Quinto, videtur quod iure ipso valeant, argumento textus cum sua materia, in l. stipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. & eorum, quae ex infinitis aliis Authoribus scripsi supra hoc eod. lib. & tract. cap. 3. n. 12. prout etiam videtur, quod ead. l. 17. Tauri, cum mysterio loquatur in melioratione Tertij tantum, vt ipsa fiat irreuocabilis vno ex tribus actibus, quibus decidit, meliorationem Tertij effici irreuocabilem, & non[sect. 16] expresserit Quintum. Ob quam rationem, affirmatiuam hanc opinionem, vt scilicet melioratio Quinti in contractu inter viuos reuocari possit, quando fuit facta cum Tertio ex causa onerosa, vel intercessit traditio rei, vel instrumenti; in terminis ipsius l. 17. Tauri, tenuit Anton. Gomez. ibi n. 10. & idem sentit in l. 22. n. 26. & quamuis Gomezij sententiam damnauerint communiter Interpretes omnes huius Regni, relati sup. n. 6. & 8. & 9. & fundamento relato responderit Ioannes Gutier. lib. 2. practic. d.q. 50. n. 4. ipse tamen multum adstringere fundamentum idem, fatetur expressim n. 8. in principio fol. 420. vers. nec obstat, quod supra est dictum & ideo restringit sententiam contrariam ad casum dumtaxat, in quo melioratio facta fuit ex causa onerosa, & amplectitur Gomezij sententiam in alio casu, quando scilicet traditio rei, vel instrumenti interuenit, vt d.n. 8. specifice apparet. Quanto ergo magis hoc ipsum dici debebit, cum non Tertij & Quinti (prout Anton. Gomez. loquitur) sed Tertij, & remanentis Quinti melioratio fuerit facta. Secundo deinde facit, quod in fortioribus terminis, atque in melioratione Tertij & Quinti in contra[sect. 17]ctu inter viuos facta irreuocabiliter ex causa onerosa, tenuit Pelaez a Mieres de maioratu. d. 1. p.a. 28. n. 4. is namque cum probasset communiorem Interpretum huius Regni sententiam, vt melioratio ipsa in Quinto reuocari non possit, sicut in Tertio non potest; subdit statim, quod tali promissione, & contractu non obstante, licet non de toto quinto, saltem de magna eius parte licet patri disponere pro anima, quae cunctis rebus est praeferenda. Et quamuis opinio haec non conueniat receptiori Interpretum sententiae, vt sup. vidisti; & inter onerosam, & lucratiuam causam disinguat Azeued. in l. 1. tit. 6. lib. 5. n. 18. in onerosa contrarium statuit; in lucratiua, quod quarta pars remaneat, contendit: atque ex eadem communi sententia per Ioannem Gutierrez improbetur ipse Mieres practicar. lib. 2. d.a. 50. n. 7. in casu praesenti absque dubio obtinere videtur, vtpote, cum non Tertij & Quinti melioratio facta fuerit, sed Tertij, & remanentis Quinti: id quod Gutierrez idem in fine eius quaest. admisit libenter, atque expressim notauit; nam cum defendisset constanter communem sententiam, irreuocabilem scilicet esse meliorationem Tertij & Quinti ex contractu inter viuos, atque ex causa onerosa factam, nisi respectu impensae necessariae pro sepeliendo corpore defuncti, & Antonij Gomezij opinionem contrariam damnasset, in fine d.q. 50. inquit in hunc modum: Ex superioribus deducitur, supradicta num. 8. in princ. procedere, quando talis melioratio fuit facta totius Quinti: secus vero si non totius Quinti, sed alicuius partis, vel quantitatis eius fieret, remanente sufficienti quantitate, de qua possit meliorans testari, & pro anima disponere, vel si fieret del remanente del quinto; tunc enim cum intestabilis non sit effectus, praedicta melioratio uno ex dictis tribus modis, vel casibus irreuocabilis effecta, reuocari minime poterit a ratione cessante; quod est sufficiens argumentum, &c. Ecce vbi maximam differentiam constituit in hoc, quod totius Quinti, aut Quinti simpliciter & Tertij melioratio facta fuerit; an vero alicuius quantitatis dumtaxat, vel partis fieret, remanente sufficienti quantitate, de qua possit meliorans testati, & pro anima disponere: tunc etenim pro ea parte, vel quantitate est omnino irreuocabilis, etiam pro anima, cum de aliis partibus possit meliorans testari, & pro anima disponere: Et idem ius statuit, si fieret del remanente del quinto: quia eo casu, cum non tantum Quintum, sed remanens videatur a meliorante donatum, & sic remanentis Quinti, solutis legatis, & dispositis per testatorem adimpletis, fiat tantum melioratio; consequens est, vt nec dicatur intestatus eiusmodi donator, cum disponendi de Quinto facultatem sibi reseruauerit, & remanentis Quinti fecerit dumtaxat meliorationem. Et ita praefatus Author clare sentit, remanentis Quinti melioratione facta, vel quod remanserit, tantum deberi, vel esse perinde, ac si donatio non ficret, cum possit meliorans de toto Quinto libere disponere. Et id ipsum agnouit quoque Angulus (quem Gutierrez non citat) in d.l. 13. glos. 1. n. 8. quo loci singulariter adnotauit, Legatum Quinti, etiam simpliciter factum, semper intelligi de residuo; & ideo quod quotidie Tabelliones experti, cum scribunt legatum Quinti, prout est quota, non loquuntur indistincte, sed cum adiectione residui, vt legata particularia, & funeris sumptus prius deducendos significent; quod eis legibus, & menti testantis conforme est. Ecce locum expressum Anguli, vbi relicto, vel donato Quinto Cum adiectione residui, vel remanentis, asserit legata particularia, & funeris sumptus prius deduci, & residuum deberi dumtaxat; imo (& in fortiorib. terminis) legato Quinto simpliciter ad eum modum legatum videti, vt nunc dicebam. Rursus & tertio facit, quoniam fundamenta illa[sect. 18] quinque, quae pro contraria parte ponderauimus supra, ex num 1. cum multu seq. vere non possunt huic casui adaptari, nec vrgent in praesenti, vtpote cum ea omnia, quae eisdem quinque fundamentis adduximus, in eis terminis procedant, in quibus ibidem notauimus expressim, quando scilicet melioratione Tretij & Quiniti in contractu inter vious ex causa onerosa matrimonij facta cum tertio, vel traditione interueniente, dubitatur, vtrum respectu Quinti reuocari possit; & eo casu Anton. Gomez. (vt supra vidimus) reuocandi facultatem concessit, etiamsi ex causa onerosa facta fuisset melioratio, ratione illa, quae ex l. stipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. cum sua materia, deducebatur quoque ibi. Pelaez vero a Mieres reuocationem negauit in vtroque casu; ex causa, inquam, onerosa, contractu cum tertio inito, vel traditione interuenient, ab aequiparatione corum casuum, & iuxta inductionem l. 17 &. 22. 44. Tauri, de qua etiam supra. Hoc autem vltimo casu, quando traditio interuenit, & non causa onerosa, alij contradicunt, vt numeris praecedentib, diximus. Admittit tamen ipse Mieres, eiusmodi promissione, aut melioratione non obstante, posse patrem, qui ex Tertio & Quinto meliorationem fecit, quamuis non de toto Quinto, saltem de magna eius parte pro anima disponere; idque ex decisione l. 30. Tauri: Crebrior autem Interpretum sententia, non modo reuocandi meliorationem respectu Quinti, quoties ex causa onerosa cum Tertio donatum, aut promissum est Quintum, facultatem denegauit praecise, prout ex multis ostendimus num. praecedentibus, sed etiam contrarium eius, quod Pelaez a Mieres inquit, probarunt omnino, ac dumtaxat respectu impensae necessariae funeralis limitunt, nec ita extendunt, prout Mieres extendit; decisiones ergo illae Interpretum omnium huius Regni, quae facta melioratione Tertij & Quinti loquuntur (quo casu Quinti & Tertij eadem videtur esse ratio, cum vna, ac eadem dispositione, & integre vnum & alterum fuerit relictum) trahi non posfunt ad casum praesentem, quo Quinti non integre, & simpliciter, sicut Tertij, sed Tertiji, & remanentis Quinti meliorationem factam fuisse, noscitur: idque vt euidenter demonstretur, vltra ea, quae num praecedentibus adnotata fuere, animaduertendum nunc erit, quod in Scriptura Maioratus, aut meliorationis, & in capitulationibus matrimonialibus, de quibus agitur, non fit mentio Quinti; siue non Quinti, sicut Tertij melioratio fit simpliciter, sed remanentis Quinti; & sic Tertium, & remanens Quinti donatur: quod in effectu idem est, ac si pater donans diceret, ex eo quod supererit, satisfactis, atque adimpletis omnibus his, quae ex Quinto extrahenda sunt, & de quibus dispositum fuerit, & ita pater ipse in Tertio, & remanente Quinti meliorans dictum filium, verbis eis ideo vtitur, vt significet, quod in se reseruat liberam dispositionem bonorum Quiniti, & quod ex Quinto id intendit dumtaxat donare ipsi filio, vel ad eum peruenire, de quo non disposuerit. Eiusmodi autem interpretatio, & propriae significationi dicti verbi, del remanente del quinto, & iuris dispositioni conuenit omnino; prout in simili casu, probatur in authent. contra rogatus, C. ad Trebellianum, vbi dubitabatur, instituto aliquo[sect. 19] haerede, & grauato, vt eo sine liberis decendente, quod tunc ex haereditate superest (quod idem est, ac dicere el remanente) alteri restituat; quid fieri debeat in hoc casu, & de quo possit haeres in praeiudicium fideicommissi disponere? Et textus respondet, ex eo quod grauamen erat solius remanentis, vel ex eo quod supersit, posse haeredem omnibus bonis, & haereditate quouis modo disponere, & teneri dumtaxat haeredi referuate quartam partem, prout latius explicarunt, & exornarunt, atque ex eo textu deduxerunt omnes Scribentes ibi, Angel. in l. cogi, § inde queritur, ff. ad Trebel. Alex. in l. a filia, n. 13. ff. eod. tit. Fulgos. in consil. 8. 2. Factum. Oldrad. in cons. 107. Anton. Gom, to. 1. variarum. c. 5. n 16. Tiberius Decianus in cons. 78. n. 6. volum. 3. Perisius in cons. 27. n. 68. & seq. volum. 3. Anton. Gabriel commun. conclusion. tit. de Trebellianicaconcl. 3. Iacobus Menochius in cons. 266. in 107. 108. & 109. & in consilio 226. numero 16. libra tertio, Francisc. Bursat. in cons. 48. n. 3. &. 4. lib. 1. Petr. Surd. decis. 272. n. 7. &. 37. & in cons. 294. n. 10. & 13. lib. 2. & in consil. 352. num. 2. & 18. lib. 3. & in consil. 557. num. 2. & in cons. 382. n. 90. & in cons. 304. n. 3. lib. 3. Ioann. Vincent. Honded in cons. 22. n. 134. lib. 1. Sebastian. Naeuius selectar. interpretat. iuris. in d. authent. contra rogatus. Qui ex communi Interpretum placito ita summauit illum text. Rogatus de restituendo, quod ei supererit ex haereditate, tenetur saltem quartam patrem reseruare; Et textus ipsius in eadem, qua versamur, materia, & quaestione meminit, atque allegauit eum Azeuedus in l. 1. titul. 6. lib. 9. sub n. 18. in vers. cum vero ex causa lucratiua: text etiam eundem, & materia late explicauit Caesar Barzius decis. Bononiae 121. Quod si dixeris, textum ipsummet videri euincere, quod meliorans in Tertio, & remanente Quinti, ad minus quartam partem eiusdem Quinti reseruare teneatur, vt in ea saltem remanens verificetur: Respondetur statim, diuersum esse casum illum a casu praetenti, vtpote cum textus idem loquatur in eo, qui grauatus est ab alio de restituendo quod ei supererit ex haereditate; quo casu iuridice statuitur, reseruandam ad minus quartam partem, ne fideicommissum, & grauamen inutile futurum sit, si in potestate grauati remanaret, nihil reserurate, & totum consumeret; id enim contra voluntatem tastatoris grauatis esset, qui cum voluit restituendum quod superesset ex haereditate, aliquid velle supereffe demonstrauit aperte. In casu vero praesenti non versamur in terminis eius, qui ab alio in fauorem alterius grauatus fuerit, sed in eo ipso, qui meliorationem Tertiji faciens simpliciter, Quinti non ita simpliciter, sed remanentis mentionem fecit, id dumtaxat donate intendens quod remaneret; nihil autem, si ex Quinto nihil remaneret. Nec eo casu interest, quod nihil remaneat, cum ratio superior, ne inutile sit fideicommissu, vel grauamen in ipso disponente, non militer nec sine effectu sit dispositio, ex qua totum Tertium quis consequitur; & quod superest ex Quinto: si autem nihil superest; Tertium integrum habet. Et sic eius textus decisio non vrget, vt quarta pars meliorato debeat relinqui ex Quinto. Idque quando melioratio facta fuit ex causa lucratiua, quamuis putauerit Azeuedus d. vers. cum vero ex causa lucratiua, & tunc expendat text. in d. authen. contra rogatus: quando tamen fuit ex causa oneosa, non ita statuit, nec etiam loquitur in terminis nostris, quando scilicet Tertij & remanetis Quinti melioratio facta est, sed quando ex Tertio & Quinto simpliciter, & quae est singularis explicatio in hac materia, & notanda obseruatio, quia nullus hactenus ita tradiderat. Et pro solutione praefata, an simus in eo, qui ab alio grauatus est de restruendo quod superesset, an vero in ipsomet disponente, qui quod supersit, vel remaneat, donat, vel relinquit; facit text. singularis in l. item quod Sabinus, 17. § unde idem, vers. aliter atque. ff. de haered. instit. in illis verbis: Aliter atque si ita scripsisset expleto. asse, ex reliqua parie haeres esto, quoniam cum nihil reliquum sit, ex nulla parte haeres institutus est. Ecce textum singularem, & expressum ad hoc, quod si restaror in suo testamento vniuersam haereditatem suam distribuit inter aliquos[sect. 20] haeredes, & alterum ex remanente, siue ex reliquo, aut ex eo quod remanserit (quae idem sunt) haeredem scripsit; quod si nihil remaneat, ex nullo videbitur institutus; Et sic eius institutionis, aut dispositionis vis, & effectus alius non est, sicut nec testatoris intentio, quam si quod aliquid remaneat, in eo institutio teneat, si autem nihil reliquum fit, ex nihilo videatur institutus, vt per eum textum annotauit Petr. Rebuff. in l. potest reliquorum appellatio, in vers. incipit, ff. de verbor. signif. vbi in hunc modum scribit: Si quispiam esset institutus in reliqua parte, si nihil superest, in nihil videtur institutus. Ita pariter in casu praesenti, si omnibus ex Quinto relictis, satisfactis, & adimpletis, siue iis quae ex Quinto deduci debent, prout funeralia, legata, caeteraque relicta, nihil ex Quinto remanet, siue reliquum est; filius melioratus, quod non remanet, petere non potest: nam, vt inquit Rebuf. si non remanent, non fuerunt melio[sect. 21]rato relicta. Et dictum verbum remanente, intelligitur, id est, quod reliquum fuerit, ex dicto textu. Ex textu etiam in l. si quidem, vbi Baldus n. 4. C. de transactionibus, & l. deducta 58. §. penult. & vlt. ff. ad Trebellian. Alexand. cons. 216. n. 4. lib. 7. Praetere & quarto loco, atque in confirmationem eorum, quae nunc dicebamus, facit textus in l. rescriptum, ff. de his quibus vt indignis, & in l. 4. §. lege India, ff. ad legam Iuliam Peculatus; & in l. ex pluribus, ff. de acceptilationibus. Ex quibus aperte deducitur, quod verbum hoc remanente, idem est, quod residuum, aut reliquum; & ita quod verificari potest etiam in minima quantitate, sicuti verificantur dictiones Aliquid, & quidquam; de quibus late per Tiraquell. in l. si[sect. 22] vnquam, verbo, omnia, vel aliquam partem, n. 16. & 17. Menoch. in cons. 4. n. 18. & in cons. 32. num. 9. & in cons. 71. num. 17. & in cons. 90. num. 94. lib. 1. & probatur per text. in l. seruum filij, §. Praetor ait, vbi Bart. & DD. ff. de acquir. haered. Clementina 1. de fore competenti. Immo (quod magis est) reliqui, residui, vel remanentis appellatione, etiam Nihil continetur, siue[sect. 23] significantur, l. qui non militabat, §. fin. ff. de haered. instit. ibi: Residuae portio non inuenitur. Et vere dicitur de quacunque parte, siue portione, quae superest, prout ipse Tiraquellus latius ostendit in loco relato supra. Sic etiam aliquando eadem reliqui, vel residui appellatio, seu commemoratio totum admittit, vel conti[sect. 24]net, iuxta textum singularem, & notabilem, in l. 2. C. de haered. instit. l. vxori suae, 32. ff. de legat. 3. l. quod si Maeuius, iunctis duabus legibus praecedentibus, ff. de haered. instit. l. potest, 95. & l. caeterorum, & reliquorum, ff. de verbor. significat. Ac in effectu, ex subiecta mate[sect. 25]ria, de qua agitur, ex verisimili, & praesumpta disponentis intentione, vel certa aliqua iuris dispositione, atque ex aliis circumstantiis res aestimanda erit, vt vel totam, vel nullam, vel partem aliquam comprehendat, vt notat Aliciat. in d.l. potest, & in l. portiones, ff. de verbor. significat. Tiraquell. in dicto verbo, omnia, vel partem aliquam, n. 21. & ideo ex diuersis reru, & personarum qualitatibus, & circumstantiis, atque ex praevumpta meliorantis voluntate, eiusque fraude, aut delo, vel odio, ex diuersis etiam coniecturis, & praesumptionibus, diuersimode definisse Senatum nostrum Regium Hispalensem, adnotauimus ad initium argumentorum, seu rationum huius partis. Denique & quinto loco facit, quod melioratio ex[sect. 26] causa onerosa matrimonij, vel ex alia causa irreuocabili filio facto, reuocari potest, quoties pater, vel inter cum meliorationem fecit, sibi reserauit reuocandi facultatem, prout in d.l. 17. Tauri disponitur, quae hodie est l. 1. tit. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae: Quoniam reseruatio huiusmodi, loco conditionis est, vt tradit Speculator in titulo, qui filij sint legitimi, vers. sed numquid, & Innocentius in cap. verum, de foro competenti: vbi etiam Archidiaconus, & Doctores. Didac. del Castillo in eadem l. 17. Tauri, n. 70. & 71. Ioann, Matienzus in d.l. 1. tit. 6. gloss. 10. n. 3. & in l. 4. tit. 7. gloss. 6. n. 1. Sed sic est. quod donatio, vel melioratio ad eum modum, & remanentis Quinti facta, in effectu est velut melioratio, cum reseruatione disponendi de Quinto pro arbitrio testatoris; verba namque ea nihil aliud denotant, & clare inducunt, quid ex Quinto remansurum sit, reseruare sibi meliorantem ipsummet, & in sua voluntate reponere. Idcirco quemadmodum pares, si meliorationem non fecisset, posset de Quinto libere disponere, ac filiis ex ipso Quinto nihil relinquere; ita pariter potest, praedicta reseruatione facta, ex decisione d.l. 17. Tauri: & quia reseruatio conseruat reseruanti ius quod habebat, Bart. in l. penultima, C. de[sect. 27]positi. Francisc. Becc. in cons. 74. n. 16. & 34. Iacobus Menochius in cons. 2. n. 57. lib. 1. Petr. Surd. in consilio 152. n. 29. lib. 2. & in cons. 402. n. 4. lib. 3. Et est[sect. 28] quaedam exceptio, quae modificat actum, vt scilicet id tantum remanens dicatur, vel remanere, quod disponens remanere voluerit, & non amplius; aut nihil, si nihil remanserit, Glossa in l. item Labeo, §. sed si pure, ff. familiae herciscundae. Beccius dicto cons. 74. n. 14. Decianus in cons. 32. num. 127. lib. 2. Petrus Surdus dicto cons. 152. num. 30. & decisione 163. num. 18. quod si non disposuerit, aut ex Quinto nihil aliis legauerit, ex vi donationis, seu meliorationis remanentis Quinti, ad eum pertinebit Quintum cum dicto onere impensae necessariae suneris; nam consequenter continet totum, quod alteri non datur, argumento l. caeterum, ff. de verbor. significat. l. cum optio, ff. de optione legata, & eorum, quae post alios Authores scripsit M. Anton. Peregrin. de fideicommissis, art. 9. num. 6. fol. 77. & reseruatio semper regulatur a iure,[sect. 29] & secundum illud interpretari debet, l. quaero, §. inter locatorem, ff. locati, l. Gallus, §. 1. secundum verum intellectum, ff. de liber. & posthum. tradit Bartol. in l. uxorem, §. testamento, 2. ff. de legatis 3. Decianus in consil. 10. num. 27. lib. 1. De iure autem non modo communi, sed nostro Regio Hispano nullibi cautum extat, remanentis Quienti melioratione facta, de Quinto disponere non licere pro arbitrio, aut aliud quam remanens (si quid forte remeneat) censeri donatum:[sect. 30] Et sic operatur effectum conseruatiuum actus, perinde ac si factus fuisset eodem tempore, dato quod postmodum fiat, l. item Labeo. §. 1. ff. familiae herciscundae, & per Decian. in cons. 41. n. 15. lib. 3. vnde quemadmodum meliorationis factae tempore totius Quinti dispositionem sibi reseruare posset meliorans; ita ex post facto disponendi de ipso facultatem habere debebit, ex dictis verbis. Nec obstant argumenta in contrarium adducta;[sect. 31] non obstant quinque illa prius proposita; eisdem namque plenum apparet responsum ex his, quae superius, fundamento tertio huius secundae partis, ex n. 18. annotauimus ac vel vno verbo vt dixerim, ea omnia procedere, cum melioratio ex causa onerosa matrimonij cum tertio facta est Tertij & Quinti; & ita simpliciter Tertium & Quintum donatur; Nos vero (vt saepe enuntiaui) & in aliis terminis versamur, & cum Tertij & remanentis Quinti facta fuit melioratio; quo casu diuersa militat ratio, & diuerfa quoque extat iuris decisio, vt supra probaui. Non etiam obstat sextum; quoniam respondetur,[sect. 32] ad modum praedictum, melioratione facta & Tertij, & remanentis Quinti (vt dixi) non Tertij & Quinti simpliciter, non modo malam fidem non praesumi ex eo, quod de Quinto donans disposuerit, sed etiam bona fide, & citra fraudem, atque ex reseruatione iure sibi competenti id factum censeri: verbis enim meliorationis quamuis bonam fidem inesse constet, vt in fideicommisso inquit textus in d.l. Lucius Titius 54. ff. ad Trebellianum: Non ideo mala fides inducitur, quod de Quinto meliorans ipse disponat, (si non aliunde mala fides, aut fraus probetur) cum in fortioribus terminis, atque in haerede grauato id quod medio tempore alienatum, vel diminutum est, non alias peti posse dixerit textus ipse, quam si interuertendi fideicommissi gratia tale quid factum probetur. Quando ergo magis in ipso donatore, qui remanentis Quinti cum Tertio meliorationem fecit, id ipsum dicendum erit, ex quo disponendi facultatem sibi reseruauit manifeste, qui ad eum modum meliorauit; nec tertuius conqueri potest, qui melius & apertius sibi non consuluit, & Quinti sicut Tertij meliorationem fieri simpliciter eo tempore non intendit, quo debuit inspicere, totum negotium respectu Quinti in voluntate meliorantis manere. Et sic si aliud tempore meliorationis actum, vel dolum, aut fraudem, seu malam fidem in meliorante adesse contendat, onus probandi ei incumbit, ex decisione dictae l. Lucius Titius. Non obstat septimum & vltimum: quoniam res[sect. 33]pondetur, quod si in vltima voluntate, Tertij & Quinti melioratio fiat, vel Quinti dumtaxat, nihil interesse videri, an Quinti simpliciter, an vero remanentis Quinti legatum, seu melioratio fiat; cum semper intelligi debeat, legatum, vel meliorationem fieri de residuo Quinti, & legatarius eiusdem Quinti teneatur soluere ex eo non solum sumptus funeris, sed etiam alia gratuita, vt ibidem diximus. Caeterum si inter viuos meliorato fiat ex causa onerosa matrimonij cum alio tertio, maxima equidem vertitur differentia, cum remanentis Quinti melioratione facta, residuum, vel remanens dumtaxat fuerit donatum, & ita donatori liceat de Quinto ipso, prout voluerit, disponere, & remanens tantum debetur: Quinto autem simpliciter donato, aliud iuris esse, ex dictis supra, redditur certum; cum legata voluntaria non reuocent donationem inter viuos irreuocabiliter factam, vt etiam remanet dictum: nec interest dicere, quod si ex Quinto nihil remaneat, verbum illud remanentis Quinti; superfiue videretur adiectum, nec aliquid operaretur in fauorem meliorati. Nam (vt etiam colligitur ex superius quoque notatis) verbum huiusmodi ex sui natura id tantum operatur, ac continet, quod remanet; & si nihil remanserit, nihil continet, quia remanens cauetur, ac imputer sibi, qui partem, vel quantitatem remansuram exprimi non curauit, vt nihil amplius quam quod remaneat, petere possit: quamuis (vt etiam dixi) fraude cognita, atque ob magnam quantitatem valoris Quinti, & ne tertius deceptus maneret, qui remanens aliquod considerabile putauit, ex eo etiam, quod aliud videretur actum, atque ex variis rerum, & personarum causis, & circumstantiis, diuersimode Senatus noster definierit, qui tamen his cessantibus, atque regulariter veriorem credidit praefatam sententiam, quam defendimus, & etiam in puncto iuris amplectendam asserimus, vt supr a quoque diximus, & maxime n. 15. Et hactenus de prima decisione Senatus nostri{ Ex altera Senatus Hispalensis definitione. } Regij Hispalensis in dicto articulo, de quo ex n. 1. cum seq. Nunc vero de articulo alio agendum est, de quo in eadem lit, & causa hactenus agitata, Senatus ipsemet vertitatem inquirebat diligenter; eiusdem namque inuestigatio post dicti primi articuli definitionem statim, & consequenter se offerebat. Vtrum, inquam, melioratio Tertij & Quinti ex[sect. 34]trahi possit, ac debeat de dote, vel donatione propter nuptias, & de aliis donationibus, quae ad collationem adducuntur. In quo equidem dubio Didac. del Castill. Ioan. Lup. Cifuentes, Anton. Gomezius, Tellus Fernand. & Velasq. Auendanus in l. 25. Tauri, ex professo commentaria ediderunt, cum lex eadem dubium veniat decidere, quod de iure communi controuersiam posset habere: Matienzus etiam, & Azeuedus in l. 9. tit. 6. : lib. 5. nouae collect. Regiae, Ayora de partitionibus, 2. parte, quaest. 3. per totam: & 3. parte, quaest. 26. num. 85. & in exemplis partitionum, folio 202. in versiculo, esto presupuesto: folio 103. per totum. And. Angulus ad leges meliorationum, in d.l. 9. gloss. 1. & quinque sequentibus. Ioann. Gutierr. Practicarum, lib. 2. quaest. 61. & 62. Aluar. Valasc in praxi partitionum, cap. 19. ex num. 6. vsque ad num. 18. Francisc. Munoz de Escob. de ratiociniis, lib. 2. computatione 1. fere per totam, maxime ex num. 7. vsque ad num. 14. Horum autem omnium scripta, & rationes si briginaliter & attente praelegantur, pro parte affirmatiua, vt scilicet dote, vel donatione propter nuptias,[sect. 35] vel ex aliis donationibus, quae ad collationem adducuntur, melioratio Tertij & Quinti extrahi valeat, sequentia magis vrgere videntur, ac expendi possunt fundamenta. Ac primum equidem quod eo ipso quod bona conferuntur, habentur perinde, ac si nunquam exissent a patrimonio, & substantia parentum, & efficiuntur sicuti alia bona, quae in haereditate manserunt, l. 3. §. 1. ibi: Sicut haereditatem, ita & collata sunt, praestet, ff. de collatione bonor. & in l. si soror, C. de collationibus, ibi: cum bonis dotem confundi iubebit. Et sic lex illa vult aperte, quod dotes non censeantur alio iure, quam reliqua bona: & in l. fin. ff. de collatione dotis: & in l. vt liberis, cum similibus, C. eod. tit. de. collat. & in authent. vnde si parens, C. de inofficioso testamento; quae iura simul ad hoc propositum expendunt Anton. Gomez. in dict. l. 25. Tauri, in princip. Matienz. in d.l. 9. tit. 6. lib. 5. gloss. 1. n. 2. & pro tertio, & quinto fundamento huius partis ponderauit separatim eadem iura Aluar. Valasc. dicto cap. 19. Praxis partitionum, n. 7. in vers. tertio suffragatur, vbi expendit textum, in d. l. 3. §. 1. de collatione bonorum: in vers. quinto facit, eiusdem numeri 7. citat text. in dicta. l. si soror. Videbatur ergo, meliorationem Tertij & Quinti extrahi debere ex dote, vel donatione propter nuptias, & caeteris, quae ad collationem adducuntur, ex quo haereditaria censentur: Eo magis, quod cum lex iubeat, dotem, & donata conferri, non se restringit ad vunum effectum, sed simpliciter & generaliter confusione facta omnium bonorum; & sic videri poterat, non esse separanda vt de illis Tertium, & Quintum non extrahatur, quod de bonis aliis defuncti extrahitur. Secundo deinde facit textus in l. illam, C. de collationibus, in finalibus verbis, ibi: Commixitis huiusmodi collationibus cum bonis mortuae persone. Videtur enim probare aperte, quod bona collationum, cum bonis quae parens reliquit tempore mortis, commisceri debent, vt fiat diuisio haereditatis, quasi pari iure vtraque bona censeantur, & vnam haereditatem faciant; vnde consequens etiam videtur, vt vtrisque Tertium & Quintum meliorationis extrahi debeat. Vel ex eo etiam, quod dotes, & donationes propter nuptias, quando a parentibus dantur, & fiunt filiis, vel filiabus, censentur fieri, vt post mortem conferantur, & ad haereditatem donatis reducantur; idque ex eisdem antea relatis iuribus, & tex. in auth. ex testamento; & l. dotis, & per totum titulum, C. de collat. & ff. de collat. bonor. & sic multo magis videbatur, de omnibus meliorationem extrahendam, prout hanc rationem expendit in terminis pro hac parte, & ita argumentatur Aluar. Valsc. dict. C. 19. n. 8. Rursus & tertio facit, quoniam si diceremus, quod de dotibus, aut donationibus datis vni, vel aliquibus ex filiis vita, non esset deducendum Tertium & Quintum, sicut de aliis bonis in haereditate inuentis, coarctaretur per indirectum facultas illa, tot legibus huius Regni parentibus concessa, vt de Tertio & Quinto omnium bonorum suorum disponere valeant; inter filios, inquam, de Tertio, & Quinto; vel inter extraneos etiam de Quinto, cum ad eum modum de dictis bonis Tertium, & Quintum non extrahatur. Quarto & vltimo facit resolutio illa Antonij de Ayora in commentariis de partionibus bonorum communium, 2. parte, quaestione 3. per totam, ex fol. . 75. columna 3. & seq. vsque ad folium 78. vbi in eo du[sect. 36]bio, si pater meliorauit filium in Tertio, & Quinto bonorum, vel in vna re, que facit Tertium & Quintum bonorum, quae habebat rempore, quo datauit filias; nunc vero deductis dotibus ex bonis, quae habebat tempore mortis, excedit Tertium & Quintum, an valeat talis melioratio, vel sit inofficiosa; quod proponit Hispanis verbis in initio dictae quaestionis, & postmodum n. 4. in fine resolutiue affirmat, melioratione Tertij & Quinti valituram, tam respectu bonorum, quae tempore mortis habet, quam eorum, quae tempore darae dotis, vel donationis propter nuptias factae habebat, nec futurum patrem deterioris conditionis dantem in vita filiis legitimas, quam eum, qui vsque ad mortem non dedit, & inde etiam dotium, aut donationum propter nuptias meliorationem habituram effectum, nisi pater se restringeret ad bona, quae de praesenti habebat; quoniam tunc melioratio Tertij & Quinti eorum bonorum praesentium duntaxat intelligeretur, vt ibidem distinxit n. 4. & 5. & putat verissimum, atque citat Tellum, & Anton. Gomezium, idem tenentes. Nihilominus tamen Senatus noster Regius Hispalensis communiorem Interpretum huius Regni, &[sect. 37] Glossatorum dicta l. 25. Tauri, quae est l. 9. titulo 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, sententiam sequutus, & ipsius legis verbis expressis adhaerens, El Tertio y Quinto de mejora hecho por el tesador, ne se saque de las dotes, y donationes propter nuptias, ni de las otras donaciones, que los hijos, o descendientes traxeren a colacion, o particion; contrarium statuit in ipsamet causa, & lite, & inter easdem personas (vt supra dixi;) ita enim ex clara dictae Taurinae legis constitutione, quod melioratio Tertij & Quinti non extrahitur ex dote, vel donatione propter nuptias, nec de aliis do. nationibus, quae ad collationem adducuntur; tenuerunt vnanimiter Interpretes omnes huius Regni, supra commemorati, vbi inter alios vide Ayoram 2. part. d. quaest. 3. num. 4. vbi in hunc modem scripsit: De las quales dichas dotes, y donaciones no se puede sacar la me ora de Tertio y Quinto, conforma a la dicha ley 25. de Toro, aunque despues la traygan los hijos a collacion, y partician, & c. Et iterum eadem quaestione. 3. sub num. 6. ibi: En tal caso podra el padre disponer de todo el Tertio y Quinto de sus bienes, iuntando las dotes, y donaciones propter nuptias, y baziendo todo un cuerpo, no para sacar la mejora que hiziere, de las dotes y donationes propter nuptias, &c. Iterum etiam Ayora ipsemet in praxi partitionem, sine in exemplis earum, fol. 202. ibi: Porque aunque es verdad, que de las dotes, y donaciones propter nuptias, que se iraen a collacion, y particion, no se pueda sacar la mejora de Tertio y Quinto como lo dispone la dicha ley 25. de Toro; pero ba se de hazer curepo de bienes de todo ello, ansi de los bienes que dexa el difunto al tiempo de sumuerte, como de las dotes dadas, no para efecto que se saque nada de las dotes, o donaciones propter nuptias, para que lo lleue elmejorado, sino para que se sepa quanto monta la dicha mejora, y de quanto pudo disponer el testador, y de aquello se le de entera la mejora al que es mejorado en aquellos bienes, que le quedaron al tiempo que murio, no tocando, ni sacando nada de las dotes, ni donaciones proper nuptias, saluo en aquello que fueren inofficiosas; Nam si inofficiosae sint, etiam ex dotibus extrahi poterit quod inofficiosumest, vt tenet expresse Glossa in l. 1. in Glossa magna, C. de inofficios. donat. quam sequuntur ibi communiter Scribentes, & in authent. vnde si parens, C. de inofficioso testamento: vbi est textus expressus, si bene consideretur, & clarius & expressius hoc asseuerat Tellus Fernandez in l. 25. Tauri. num. 4. Et iterum in exemplis eisdem, fol. 203. ibi: Secundo dubitatur, supuesto lo arriba dicho, que se ban de traer a collacion y particion las dotes dadas a las bijas, no para efecto que dellas s e saquen las mejoras de Tercio y Quinto, que es lo que probibe la ley 25. de Toro. Praxim etiam hanc recepiss Hispaniam communiter, profitetur Aluarus Valascus dicto cap. 19. praxis partitionum, num. 10. & iterum num. 16. Pro hac autem parte, vt non sola legis Tauri constitutione expressa, sed recta quoque iuris ratione adduci, atque excitari videamur, vt etiam lagis ipsius decisio corroboretur, sequentia vrgete videntur fundamenta. Ac primum fortiter vrget fundamentalis illa eius[sect. 38] legis ratio, videlicet, quod bona in dotem data, vel ob causam donata, eo ipso exierunt de patrimonio parentis donatantis, vel meliorantis, & effecta sunt proprium patrimonium ipsius filiae dotatae, vel filij, cui donatio facta est, nec in bonis eiusdem parentis remanent, l. 3. §. fin. ibi: Quia in bonis eius non sunt: & l. finali, ibi: Abscessit enim a bonis patris, ff. de collatione dotis, l. Pomponius Philadelphus, ff. familiae herciscundae: vnde quando pater reliquit, siue donauit Tertium & Quintum bonorum suorum, non videtur intelligere nisi de bonis, quae habet, vel habuerit tempore mortis, nec continentur bona, quae dederat filiis in dotem, vel donationem propter nuptias, cum illa non sint in bonis suis, sed iam discesserint ab eo in vita sua, & transierunt in alienum patrimonium, & dominium filiorum suorum; & sic facta melioratione, censetur semper meliorans de residuis rantum bonis meliorare, provt Castellus, Palacios Rubios, Cifuentes, & Anton. Gomezius in d.l. 25. Tauri adnotarunt, & ibidem Velasquez Auendanus glossa vnica, num. 1. Matienzus in l. 9. titulo 6. lib. 5. glossa 1. num. 3. vbi inquit, quod haec ratio sibi applaudit, quamuis eam impugnat Tellus Fernandez ibidem, num. 1. & seq. & aliam rationem assignat; communem etiam nunc relatam rationem sequitur Ayora 2. parte, dicta q. 3. num 4. col. 3. in principio. Ioann. Gutierrez practicarum lib. 2. quaes. 61. in principio. Angulus, vel vno solum verbo, in dicta l. 9. glossa 2. num. 1. in illis verbis: Ratio decidendi est ex l. 3. & 7. supra, quiatales[sect. 39] donationes, quae meliorationem praecesserunt, licet collatae sint, vere tmen non fuerunt in bonis defuncti tempore mortis. Aluarus Valascus dicto cap. 19. Praxis partitionum num. 9. & caeteri alij relati supra. Deinde & secundo facit, quoniam in l. 19. Tanri, quae hodie est l. 3. tit. 6. libro 5. nouae collect. Regiae. dicitur expressim, Con tanto que no exceda el dicho Tertio de lo que montare, o valiere la tertia parte de todos sus bienes al tiempo de la muerte. Et in l. 23. Tauri, quae est l. 7. eiusdem tituli, & libri, dicitur: Quando el padre, o la madre por contrato entre vinos, o en otra postrimera voluntad biziere a alguno de sus hijos, o descendientes alguna mejora del Tercio de sus bienes, que tal mejora aya consideracion a lo que sus bienes valieren al tiempo de su merte, e no al tiempo, que se hizo la dicha mejora. Ex quibus apparet, quod[sect. 40] melioratio regulanda est secundum valorem bonorum tempore mortis; & sic respicit tanum bona, quae parens habet, & possidet tempore mortis: Quoniam omnis quota regulanda est secundum tempus mortis, vt latius fundat Angulus in d.l. 7. ex num. 2. cum seq. in glos. 2. qui num. 1. recte deduxit, quod non solum Tertium, sed etiam Quintum regulandum est secundum tempus mortis, non autem ea, quae nec habet, nec possidet tempore mortis, vt supra dicebam, atque ex dictis legibus Tauri 19. & 23. recte deduxit Anton. Gomezius in d.l. 25. in versiculo, confirmatur, quia melioratio. Praeterea tertio facit pro ipsamet parte, quod nunquam quis censetur disponere de bonis alienis, sed tantum de propriis, l. conficiuntur, §. 1. ff. de iure codicillorum, authent. ingressi, C. de sacros. Eccles. Vnde si de in dotem datis, & de donatis aliis filiis in vitadiceremus meliorationem censeri relictam in testamento, aut inter viuos constitutam, & in tempus mortis collatam, testaretur procul dubio, siue disponeret parens de rebus alienis, & quae in alterius dominio, hoc est mariti, vel filiorum sunt; iuxta text. in l. doce ancillam, C. de rei vendicat. & in l. in rebus, cum vulgatis, C. de iure dotium. Idque quatenus attinet ab bona data in dotem: Quoad bona vero donationem, iuxta iura quamplurima, quae in primo fundamento huius partis adduximus supra numer. 38. Ergo de eis bonis nequaquam censeri debet facta melioratio, sed de his tantum, quae meliorantis vere fuerunt tempore mortis, nec ab eius dominio, aut patrimonio discesserant. Quarto & vltimo facit, quod per collationem fi[sect. 42]lij ad aequalitatem reducuntur, & ob id a iure inducta videtur collatio, l. vt liberis, §. illud, C. de collationibus, l. finali, C. communia vtriusque iudici. Et per Anton. Gomezium in l. 29. Tauri, num. 2. Menchacam de success. creat. lib. 3. §. 20. Matienz. in l. 3. tit. 8. glos. 1. lib. 5. nouae collect. Regiae. Si autem dice[sect. 43]remus, quod ex dote, & donatione propter nuptias, & donatione ob causam, quae conferuntur, vt dictum est, & per Matienzum in d.l. 3. tit. 8. glos. 1. numer. 5. & 6. extrahenda esset melioratio Tertij & Quinti, vel Quinti tantum a parentibus facta, maior equidem inaequalitas resultaret, & inducta effectum praefatum, adeo contrarium operaretur, contra textum in l. legata inutiliter, ff. de adimend. legatis, cum vnlgatis; prout retionem hanc recte expendit Aluarus Valascus dicto capit. 19. Praxis partitionum, num. 9. Retenta autem, & ita corroborata dictae Taurinae l. 25. constitutione, & Senatus nostri Regij Hispalensis ei conueniente definitione admissa, legis ipsus decisio exornanda, atque explicanda erit modis nonnullis, quibus explicandam non modo in casu ex facto occurrenti praedicto, & ab initio huius capitis proposito, sed etiam in duobus aliis me praesente, & votum emittente, Senatus ipse admisit vnanimiter. Et primum quidem, apud Scribentes huius Regni,[sect. 44] & dictarum legum Tauri, & nouae collectionis Regiae Glossatores controuersum admodum fuisse, quaenam sit donatio haec propter nuptias, de qua in eisdem legibus toties sit mentio expressa; & vtrum dicatur ea, quae datur filio, vt in matrimonium eat? Et quidem iidemmet Authores diuersimode, ac etiam e contrario articulum hunc explanarunt, sicuti ex his deducitur, quae post Antonium Gomezium, Tellum Fernand. Didac. Couarr. & alios, scripserunt longa serie Matienzus in l. prima, titulo 6. glos. 8. num. 7. & seq. & in l. 6. eod. titulo 6. glossa 6. Angulus in eadem l. 9. glossa 4. per totam, vbi late: Ayora de partitionibus, secunda parte, quaestione. 13. ex numero 17. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 2. quaestion. 65. numer. 3. &9. communiori tamen ipsorum placito receptum est, quód in dictis legibus Regiis donatio propter nuptias censetur ea, quam pater dat filio causa contrahendi matrimonij, non quidem in genere, vt ditius matrimonium inueniat, sed in specie causa contrahendi cum certa; ita vt donation ex cansa onerosa per viam matrimonij, de qua in l. 17. & 22. Tauri, quae sunt l. prima, & 6. titulo 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, sit eadem, quam dict. 125. Tauri, & l. 3. & 9. eod. titulo 6. & lib. 5. appellant propter nuptias quoad collationem, provt supra relati Authores tenuerunt; & in hunc sensum libenter, & iuridice etiam admisit Angulus dicta glossa 4. l. 9. in versiculo, quocirca si ex praedicto fundamento. Ioannes Gutierrez dicta quaestione 65. num. 9. qui ita limitat ea, quae antea tradiderat num. 3. vbi dixerat post alios Authores, quod donatio, quae sit filio, vt in matrimonium eat, non dicitur propter nuptias, sed ob causam matrimonij; & sic putat intelligendum, provt Angulus intellexit, Pater Thomas Sanchez de sponsalibus, lib. 6. disputatione prima, numero primo. Textum ergo in dicta l. 25. Tauri, prohibentem ex dote, & donatione propter nuptias, & aliis do[sect. 45]nationibus, quae ad collationem adducuntur, deduci Tertium & Quintum meliorationis, intelligendum de his donationibus, quae fiunt filiis a parentibus ca usa contrahendi matrimonij cum certa persona, in ea perte, In qua de donationibus propter nuptias loquitur, post alios antiquos asseuerauit expressim Matienzus in praecitata l. 9. titu. 6. glossa 2. & ibidem Angulus dicta glossa 4. numer. 18. ex versiculo, quocirca, qui Didac. Couar. & alios ita tenentes commemorat, Ayora dicta glossa 4. numer. 18. ex numer. 17. qui etiam alios Authores refert, & inquit, quod in Hispanis, leges, quae loquuntur in donationibus propter nuptias, intelligi debent de donationibus, quas parentes filiis suis masculis faciunt ex causa matrimonij, quod contrahunt: ij autem Authores Telli Fernand. sententiam contrariam longa serie confutant, & fundamentis eius plene satisfaciunt, provt satisfacit Angulus in d.l. 9. dicta glossa 4. sub num. 18. in versiculo, nec bis obstant fundamenta, fol. mihi 186. Matienzus in dicta l. 1. titulo 6. glossa 8. ex num. 7. & Ayora in loco nunc relato: ex quibus etiam & satisfieri concludenter potest Azeuedi traditioni in d.l. 9. titul. 6. lib. 5. num. 5. per totum: vbi sequutus Tellum, affirmat, dictam l. 25. Tauri, intelligendam de vera & propria donatione propter nuptias, non vero de ea, quae ob causam matrimonij contrahendi. Quod verum non esse, vel ex eo deprehenditur manifeste (vt alia omittam, quae ab eisdem Authoribus ponderantur) quod in l. 53. Tauri, hodie l. 8. titulo 9. libro 5. inuenitur scriptum, vbi absque vlla cauillatione, vel suppletione, quod datur filio per parentes, vt contrahat matrimonium, donatio propter nuptias appellatur; in ipsa quoque l. 25. Tauri, dicitur: No se saque de las dotes, y donaciones propter nuptias, ni de las otras donacitones, que los hjos, o descendientes traxoren a collation, o particion. Si autem verbum illud, y donaciones propter nuptias, intelligitur de ea donation, quam dicimus, contrahendi scilicet matrimonij cum certa persona facta, vel alia simili, remanet equidem verbum ipsum superfluum, nec alia donatione posset verificari, ac etiam contra manifestam legis intentionem restrigeretur. Rursus & contra Azeuedum, & vitra relatos, quod in Hispania, & apud nos vera & propria dicitur donatio praefata, quae fit ob causam matrimonij contrahendi, sicuti ex eisdem legibus, & vltra ipsos, ex his, quae adnotarunt Aluatus Valascus consultatione 2. ex num. 7. & num. 9. & numer. 12. & 13. Quesada diuersarum quaestionum iuris, cap. 28. ni principio. Et ita Senatus noster in proposito casu intellexit. Rursus & secundo adnotarunt praecitati Autho[sect. 46]res, dictae l. 125. Tauri constitutionem procedere etiam in dote promissa, nondum tradita, nec soluta, vt sic de ipsa, vel de donatione propter nuptias non detrahatur Tertium, nec Quintum: nam etsi defiat ratio illa fundamentalis legis ipsius, quod dos, vel donatio de patrimonio parentis exierit; melioratio autem debeat esse de bonis defuncti relictis tempore mortis, vt supra dicebam, cum autem tradita non fuit dos, vel donatio; in patrimonio remanet donantis: aliae quidem militant & fortissimae retiones, quae accurate expenduntur per Ioannem Gutierrez lib. 2. practicarum, quaestion. 61. per totam, qui ipse hanc partem afirmatiuam tuetur, & sequitur Cifuentes ita tenentis sententiam; sequitur etiam Auendanus in eadem l. 25. glossa unica, numer. 10. Angulus in dicta l. 9. glossa 3. numero 6. qui subdit, inter datum & promissum hac in re nullam esse differentiam, l. cum post mortem, §. primo, versiculo, sed is de quo, iuncta Glossa, verbo, promiserit, ff. de administratione tutorum, l. si mandato, §. item si dum negotia, ff. mandari, l. si quis mandato, in fine, ff. de negotiis, l. prima, §. accedit, C. de rei vxoriae actione. considera tamen, vtrum vrba illa, ni de las otras donaciones, que los hijos, o descendientes traxeren a collacion, o particion, conuenire possint doti, vel donationi propter nuptias, nondum traditae, cum nondum tradita ad collationem trahi non possint, vel non dicantur proprie conferri: An etiam satisfaciat concludenter Ioannes Gutierrez dicta quoestione 61. eod. finem, ibi; Potest intelligi tam dotem, quam actionem, quam habent ad dotem ipsam petendam, vt in l. si pater, C. de collat. qui in hunc modum respondit verbis illis, traxeren a collacion, o particion. Item & secundo respondet, quod etsi lex ipsa 25. expresse de dote, & caeteris donationibus ob causam traditis loqueretur, adhuc iuris ratio postulat, vt idem dicendum sit in dote, aut donatione promissa, nondum tradita, in fauorem eorum, quibus ex promissione fuit ius quaesitum. Denique, atque ex ipso Cifuentes inquit, deducendam prius ex bonis parentis praemortui eam quantitatem dotis, aut donationis promissae, tanquam aes alienum, & sic meliorationem Tertij & Quinti ex eis non deduci, quemadmodum si traditae fuissent, ob rationes illas, a Ioanne Gutierrez latius consideratas. Et quia si ex causa onerosa, vel ob causam fuisse factam donationem, introductionis, atque decisionis dictae l. 25. occasio fuit, & ne in earum praeiudicium & diminutionem Tertium & Quintum detrahatur; id ipsum in promissione videtur necessario dicendum, vt promissum, inquam, absque Tertij & Quinti deductione praestetur integre, quemadmodum integre haberetur, si traditum a principio fuisset. Idque vltra praecitatos corroborari potest ex multis, quae congessit Aluarus Valascus consultatione 3. per totam, maxime num. 1. & 2. vbi ex relatione quamplurimorum Authorum probauit, quod dos promissa tantum, licet non tradita, dicitur proprie dos, & quoad omnia habet effectus verae dotis, & traditae. Et inde, quod lex, vel statutum, aut dispositio alia quaelibet, quae in dote loquitur, procedit in dote promissa, sicut in tradita, provt tenent iidem Authores ibi commemorati. Deinde & terrio, in alio conuenibat Seuatus ipsemet, cum dubij, & articuli propositi veritatem ex proposito inquireret, & dictarum, legum Tauri materiam euoluerer diligenter, videlicet, dictam l. 25. Tauri, dicentem, que el Tercio y Quinto de mejora hecho por el testador, no se saque de las dotes, y donaciones propter nuptias, ni de las otras donaciones, que los hijos, o descendientes traxeren a collacion, y particion; loqui, & procedere, quando praecessit dos, vel donatio propter nuptias; secus vero quando cas praecessit melioratio irreuocabilis: tunc etenim ex[sect. 47] eis detrahetur Tertium & Quintum; alias namque prima donatio irreuocabilis, reuocaretur in parte, quod fieri non potest, & esset contra decisionem textus in l. 17. Tauri, quae est l. prima, tit. 6. lib. 5. nouoe collect. Reg. Et ita rectissime defendit, atque iuridice annotauit Tellus Fernandez in eadem l. 25. Tauri, numer. 2. & 3. quem sequuntur ibidem Auendanus glossa vnica, num. 2. Matienz. in d.l. 9. tit. 6. glos. 1. numer. 2. Angul. in ead. l. 9. glos. 1. num. 2. vbi singulariter scripsit in hunc modum: Hinc deduces, legem loqui, & procedere in casu, quo praecessit dos, vel donatio. Vnde si prius esset facta melioratio Terty & Quinti irreuocabilitor, & alteri postmodum fieret donatio dotis, vel alin: tunc melioratio irreuocabilis, quoe praecessit, extraheretur a tali donatione, nec per eam in aliquo minueretur: Nam licet melioratio sit extrahenda secundum tempus mortis, l. 7. supra; omnis tamen fraus abesse debet, vt ibi dixi: Adesset autem, si patri permitteretur taliter donare in praeiudicium praecedentis meliorationis irreuocabiliter factae, quam ita lex irreuocabilem iudicat, vt per secundam minui non possit, vt in l. seq. & hoc tenet hic Tellus. Et idem tenuit ipse Angulus iterum, glossa tertia eiusdem l. 9. num. 9. in fine, in illis verbis. Quoe omnia plane procedunt, quoties dotes, seu donationes praecesserunt meliorationem; non si melioratio praecedit, vt dixi supra, glossa prima, cum ea minui non possit per sequentes dotes, seu donationes, necessario praedictus cumulus faciendus est, vt melioratio non minuatur. Defendit etiam constanter Ioannes Gutierez practicarum lib 2. quoest. 62. per totam; vbi latius fundat, & contrariae partis fundamentis satisfacit; & repetit lib. 3. quaest. 109. n. 11. Monoz de Escobar de ratiociniis, lib. 2. computatione prima, num. 11. & 12. & 13. & idem vidtur voluisse Ayora de partition. 3. parte, quaest. 27. num. 85. & velut expressim sentit Antonius Gomezius in dicta l. 25. Tauri, ibi: Quia postquam pater, vel mater dotauit, vel donauit, iam acquisitum fuit recipienti; vnde si postea alteri meliorationem facit, videtur de residuis bonis tantum meliorare. Et ita tenendum erit, quidquid constanrer (praepostere tamen) tucatur contrarium Azeuedus in d.l. 9. titulo 6. lib. 9. in principio, columna prima, & 2. per totum numerum primum: vbi numero 2. concludit in hunc modum: Et sic colligo veram, ac tenendam meo videri vonclusionem scilicet, quod dotes, ac donationes propter nuptias, ac alia ad collationem & partitionem trahenda, nullo modo esse tretianda, neque quintanda, siue antea praecesserit melioratio Tertij & Quinti, siue sequatur. Vere namque fundament eius debilia sunt; nec elidunt vim rationis illis, quam Tellus considerauit; non etiam earum, quas Ioannes Gutierrez vbi supra expendit. Argumentum autem illud, quod dicta l. 25. Tauri loquuta sit generaliter in sui decisione, ac negatiue, & sic videatur indistincte intelligenda; facili equidem negotio diluitur, vtpote cum lex ipsa intelligi debeat, datis terminis habilibus, & iuxta ea, quae aliis, eisdemque legibus Tauri, & maxime l. 17. quae hodie est l. 6. titulo. 9. lib. 9. fuerat suerat statutum; ne alias earundem legum (vel eo solo verbo) correctio, & contradictio inducatur, quod non est credendum, argumento l. si quando, C. de inofficioso testamento; ac cuenire possit, meliorationem Tertij & Quinti ex causa onerosa prius factam. vsque adeo minui, vel reuocari ob dotes postmodum constitutas, vel donationes factas, si ex ipsis non detraheretur Tertium & Quintum, vt nihil fere remaneat, ex quo possit deduci, quode esset maximum inconueniens; & contrarium dictae legis Tauri constitutioni, generaliter etiam dicentis, meliorationem Tertij & Quinti ex causa onerosa factam reuocari non posse; sic sane reuocari posset omnino. Et ita manifeste deducitur, legem ipsam loqui, & procedere in casu, quo praecessit dos, vel donatio, vt supra probaui; & in hoc casu, & quando dos, vel donatio praecessit, versabatur Senatus nostri inuestigatio: deducitur etiam, procedere aequaliter (provt ex dictis deprehendi valet,) siue melioratio fiat in testamento, siue in contractu inter[sect. 48] viuos; nam cum Interpretes nostri relati supra, dixerint meliorationem Tertij & Quinti irreuocabilem praecedentem, non minui per dotem, vel donationem propter nuptias sequentem, sed procedere tantum in casu, quo processit dos, vel donatio; nec, quando sequitur melioratio, distinguant, nec etiam in consideratione habeant, an inter viuos vel in testamentro facta sit melioratio, quae sequitur; elicitur manifeste, meliorationem sequentem, etiam inter viuos, non modo in testamento, non esse extrahendam ex dote, & donatione propter nuptias praecedenti, nec esse aliquam differentiam, an inter viuos, atque ex causa onerosa, an in vltima voluntate melioratio sequens facta fuerit, sed indistincte admittendam dictae l. 25. Tauri decisionem, ac limitandam dumtaxat in casu, quo melioratio praecesserit, vt dictum fuit supra. Nec ab aliquo hactenus dubium excitatum de hoc, vt ex eisdem Authoribus obseruatione praecedenti commemoratis, apparet, qui apertissime sentiunt, meliorationem in contractu irreuocabili factam, non deduci ex dotibus, vel donationibus propter nupter nuptias praecedentibus. Nec obstat verbum illud, el Tercio y Quinto de mejora hecho por el testador, &c. in dicta l. 25. Tauri appositum; quod denotare videur, legem eandem loqui in melioratione facta in testamento, & non in contractu: Quoniam respondeetur, decisionem, & rationem legis eiusdem generalem esse vtrique casui, modo melioratio irreuocabilis non praecedat; nec interesse, si melioratio sequatur, quod inter viuos, vel in vltima voluntate fiat, vt dixi. Ex quamuis lex ipsa dixerit, de mejora hecho por el testador: non inde deducitur, quod non procedat etiam in melioratione facta in contractu, quia non dixit, Hceho en testamento, sino hecho por el testador. Eo autem loquendi genere vtitur, quia cum sermonem, & decisionem faciat de casu post mortem testatoris definiendo (quo tempore bonorum valor inspicitur,) vicauit eum testatorem; non tamen differentiam constituit, an subsequens melioratio ex contractu inter viuos, an ex testamento facta sit, sicuti nec distinxerunt Interpretes omnes huius Regni, & legum earum Glossatores. Idque ex aliis legibus redditur euidens, & verissimum; nam in l. 17. Tauri, quae est lex prima, tit. 6. lib. 5. meliorationes factae ex contractu inter viuos, vel in vltima voluntate aequiparantur, ibi: En testamento, o en otra postrimera voluntad, o por otro algun contracto entre viuos: & in l. 19. Tauri, ibi: En vida, o al tiempo de su muerte, quae est l. 2. eodem titulo, & lib. & in l. 20. Tauri, quae est l. 4. titul. 6. lib. 5. loquitur in melioratione facta per testatorem, & absque dubio intelligitur etiam in melioratione facta in contractu: & in l. 23. Tauri, quae est l. 7. titulo 6. eodem libro 5. vbi etiam aequiparatur melioratio facta por contracto entre viuos, o en otra postrimera voluntad: & in l. 26. Tauri, quae est l. 10. titul. 6. eodem lib. 5. fit eadem aequiparatio; sicut etiam fit in l. 27. Tauri, quae est l. 11. eodem titulo, & libro: & in l. 28. Tauri, quae est l. 12. praecitati tituli, ibi, En vida, y muerte. Denique & vltimo, in eo, quod maiorem equidem difficultatem continet, & a nullo, Scribentium omnium, non modo explicatam, sed nec ita specifice hactenus tactam, Senatus praedictus Regius Hispalensis magis insistebat, vtrum, inquam, dicta l. vigesimaquinta Tauri, quae statuit, meliorationem non extrahi ex dote, vel donatione propter nuptias, vel aliis donationibus, quae ad collationem adducuntur, procedat non solum in donationibus factis alteri filio, vel filiis vltra melioratum, sed etiam respectu donationis propter nuptias, vel alterius eidem filio meliorato factae, vel respectu carum rerum, quae sibi traditae fuere ex contentis in melioratione, aut partis, vel quantitatis alicuius meliorationis statim solutae: vtputa quia donatio propter nuptias, vel ob causam vni filio facta fuisset, & postmodum in Tertio & Quinto a parente idem melioratus: Vel cum in Tertio & Quinto bonorum parentes eum meliorassent, aliquam partem, vel quantitatem ei tradiderunt; postmodum vero mortuo parente, qui meliorauit, & faciendo Tertij & Quinti bonorum, quae remanent tempore mortis, computationem, contendit filius ipse melioratus, deducendam suam meliorationem ex donatione etiam propter nuptias antea sibi facta, vel ex parte meliorationis, a cuenta (vt vulgo dicitur) de la mejora de tercio y quinto, sibi tradita, seu soluta. Et insuper decisio{ Ex Senatus Hispalensis definitione altera in casu admodum necessario, assiduo, & practico. }nem dictae l. 25. Tauri, non obtinere, nec procedere respectu ipsius meliorati, cui antea donatum, vel ex melioratione aliquid traditum est: e contrario vero caeteri filij contradicunt, & casum esse expressum dictae Taurinae constitutionis contendunt, vt scilicet melioratio Tertij & Quinti non extrahatur de dote, nec de donatione propter nuptias, nec aliis, quae ad collationem adducuntur; & inde legem ita generaliter loquentem, in donatione, siue melioratione cuicunque antea facta, procedere, cum verba legis ipsius, donationibus eisdem filiis factis, sicut quae aliis non melioratis fierent, conueniant aequaliter, & illas comprehendant; & ita dispositio ipsa debeat conuenire respectu eorum, quae tradita fuere, & Interpretes dictarum legum huius Regni ita supponant pro certo, cum in omni donatione loquantur indistincte, nec inter ipsum melioratum, cui antea donatum, vel traditum est, aliosve filios distinguant, quasi omnibus sentiant, legem ipsam loqui, & procedere: Melioratus autem ex eo non acquiscit, sed potius resistit, quod contendit, se esse ipsum melioratum (vt dixi) & bona sibi non eo animo tradita, vt Tertium & Quintum ex eis tempore mortis denegaretur, vel vt Tertij & Quinti deductio diminueretur; sed potius, vt ad dictum Quintum & Tertium, & computationis eius partem, illa haberet: & idcirco in sui commodum & fauorem factum, vtque statim eis vteretur, & frueretur, sibíque propria ipsa haberet, non debere in damnum & odium retorqueri, vt ex eisdem sibi traditis non deducat Tertium & Quintam, ex quibus deduceret traditione non interueniente, si in patrimonio meliorantis mansissent mortis eius tempore. Et haec quidem diligenter ego considerabam, cum in casu praedicto de facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu, & inter easdem personas, de quibus dixi supra in initio huius cap. huiusce articuli disputatio, & controuersia versaretur, postmodum etiam longa consideratione perpendi: Nam cum dictus Ludouicus Mexia filiae cuidam ante factam dictam meliorationem, dotem tradidisset, nec alteri filio donationem aliquam fecisset, praefatum autem D. Franciscum filium in Tertio, & remanente Quinti meliorasset, & statim certam partem tradidisset, ex parte in vita tradita meliorationem non deducendam, (sicut non deducitur ex bonis ex causa donatis, vel donationis propter nuptias aliis filiis donatis, & traditis) sed dumtaxat ex bonis defuncti, quae remanserunt tempore mortis in eius patrimonio; decreuit Senatus definitiue. Eiusdem autem decisio, vltra rationes praefatas, & illam, quod lex ipsa non distinguat, & generaliter loquatur, & sic comprehendat traditum, vel donatum in vita filio ipsimet meliorato; sequentia magis adstringunt fundamenta. In primis, quod ratio illa fundamentalis eius legis, bona scilicet in dotem data, vel ob causam donata, eo ipso exiisse de patrimonio dotantis, siue donantis, & effecta esse proprium patrimonium filij; itque ideo de eis, vtpote alienis, atque extra patrimonium extantibus, non videri factam meliorationem, & eam regulandam esse secundum tempus mortis, iuxta bona tunc relicta; tunc autem quae tradita fuerunt in vita, non posse censeri aliquo pacto relicta (abscesserunt enim a bonis patris,) ita aequaliter procedat respectu dotis traditae, vel donationis propter nuptias alteri filio non meliorato factae, sicut respectu eorum, quae a cuenta de la mejora traduntur in vita filio ipsi meliorato, vel donationis propter nuptias, quae fit eidem; nec posse aliquam reddi differentiae rationem, quod exemplum proponatur in bonis alteri filio, vel descendenti traditis, vel donatis, vel in bonis traditis eidemmet filio meliorato: Tertium namque & Quintum, cum (vtcunque res sit) non ex aliis bonis deducendum sit, quam ex his quae tempore mortis in suo patrimonio, vel (vt vulgo dicitur) por bienes suyos meliorans reliquit; ex his equidem, quae iam tradita fuerunt, deduci poterit vllo modo, iuxta leges Truri 19. &. 23. hodie legem tertiam, & legem septimam, titulo sexto, libro quinto nouae collectionis Regiae, ibi: Q valiere la tercia parte de todus sus bienes al tiempo de su muerte. Et ibi: Que la tal mejora aya consideracion a lo que sus bienes valieren al tiempo de su muerte. Quae in vtraque lege inueniuntur, & aperte excludunt bona, quorum dominium transiuit in filium ex donatione, aut melioratione irreuocabili, quia non possunt dici sus bienes, cum sint aliena, & verbum suus denotet proprietatem, & dominium eius, ad quem referuntur, qui est donans, l. is qui suis nummis, ff. de manumissis testamento, §. si quis insuo solo, Institut. de rerum diuisione. Et ita in simili casu argumentatur Iacobus Mandellus de Alba in consilio 41. numer. 5. in illis verbis: Praeterea statutum dicit quartam bonorum suorum; & ita debet intelligi de bonis, de quibus poterat Dominus Ioannes Baptista libere disponere, l. is qui suis nummis, in principio, &c. Nec lex ipsa 23. Tauri: quae est dicta lex septima, contenta fuit dicere de sus bienes, sed vt remoueret dubium omnino, addidit al tiempo de su muerte, dicens verba praedicta, que la tal mejora aya consideracion a lo que sus bienes valerien al tiempo de su muerte. Et in dicta l. 19. Tauri, quae est dicta lex tertia, id ipsum scribitur, vt supra vidisti, ibi: la tertia parte de sus bienes al tiempo de su muerte. Non ergo sufficit, quod tempore donationis, siue meliorationis sua essent, nisi tempore mortis sua sint; & ideo in dicta lege septima, titulo sexto, lib. 5. dicitur, y no al tiempo que se hizo la dicha mejora. Quid ergo interest, si sua non sint tempore mortis, quod sint alterius filij, vel filij eiusdem meliorati. Alias autem maximum sequeretur absurdum, quod etsi consumpta, vel in Tertium donata, alienata fuissent per filium, Tertium & Quintum deducendum esset de ipsis, quo nihil absurdius dici posset. Rursus, & pro eadem parte facit, quod in dicta l. 25. Tauri, non absque mysterio dicitur, que el Tercio y Quinto de mejore hecho por el testador no se saque, &c. Sed ideo impersonaliter profertur, vt significentur, non deducendum indistincte, nec de donationibus factis aliis, nec de his, quae eidem filio meliorato fierent, aut a cuenta de la mejora, o parte della traderentur in vita; & ob id non dixit, el mejorado no saque, ita enim denotari videretur, ius illud non deducendi ex donationibus aliis factis, non denegari sibi ex his, quae in vita recepit, cuius contrarium non modo praesentit lex ipsa, sed etiam decidit manifeste, vt vides. Praeterea non leuiter adstringit pro eadem parte, quod in eisdem, quibus versamur terminus, non esse differentiam in hoc, quod ipse melioratus sit, qui in vita donationem propter nuptias, vel a cuenta de la mejora, aliquid effectiue recepit; vel quod sit alius filius, vel descendens, aduertit expressim in exemplis, quae proponit Andreas Angulus in dicta l. 9. glossa 3. n. 3. ibi: Demum in testamento fuit idem, vel alius in Tertio & Quinto melioratus. Et ibi: Postmodum in morte eundem, seu alium esse in Tertio & Quinto melioratum. Et quamuis ipse Author dum refert Tellum Fernand. ita dixertit;statim tamen in ipso exemplo loquens, dicit in hunc modum n. 4. eiusdem l. 9. & dictae glossae 3. At finge in supracitati Authoris exemplo, donata prius decem; ista numquid valebunt simul cum melioratione respectu bonorum tempore mortis, vel deducentur a dicta melioratione: supracitatus Author in vtroque magnum inconueniens reperit; mihi quaestio facilis apparet, duobus suppositis. Primum, quod omnis donatio simplex facta in vita, iudicatur melioratio, & in Tertio & Quinto computatur; de hoc est expressa decisio legis sequentis. Secundum, quod Tertium & Quintum, de quo pater potest disponere, debent regulari secundum bona relicta tempore mortis: de quo est qxpressa decisio l. 7. supra. Et id ipsum tenuit quoque expressim, & Angulum sequutus est Franc. Munos de Escobar de ratiociniis, lib. 2. computatione prima, n. 7. ibi: Et postea in testamento residumm eiusdem tertij, vel Quinti eidem, vel alij legauit, vel praelegauit. Et n. 9. in fine, vbi concludendo inquit: Ex quibus manifeste patebit, Gomezium, & Tellum in hoc a scopo veritatis aberrasse, quatenus senserunt, donationem prius factam coaceruandam esse cum bonis tempore mortis relictis, pro deductione Tertij, vel Quinti, vel vtriusque, vel residui illorum; nimis enim ex tali accumulatione Legitimae filiorum decrescerent, & Tertium & Quintum augeretur contra mentem l. 27. Tauri, &c. Et quamuis Authores hi duo loquentur in donatione antea facta eidem filio, qui postmodum est melioratus; eadem, atque omnino aequalis ratio militat in rebus traditis, vel in quantitate soluta a cuenta de la mejora, nec aliqua differentiae ratio reddi potest. Et ipsamet euidentius demonstrabuntur, si animaduertas, Tellum Fernand. in dicta l. 25. Tauri, existimasse, pro metienda Legitima tempore mortis, verbaliter cumulari donationes praecedentes; & fingit filio in vita donata esse decem, quae ex l. 26. Tauri, hodie l. 10. titulo sexto, libro 5. nouae collectionis Regiae, pro melioratione Tertij & Quinti iudicantur, & in eo debent computari; postmodum in morte eundem, seu alium esse in Tertio & Quinto melioratum, relictis tempore mortis centum viginti in bonis, ex quibus Tertium & Quintum sunt quinquaginta sex; arguit ipse, Si filius melioratus in morte reportat integra quinquaginta sex, non deductis inde decem, quae in vita fuerunt donata, caeteri filij grauantur in illis decem: Sed si ex praedictis quinquaginta sex deducuntur decem, quae fuerunt filio in vita donata, pater solum disponit de quadraginta sex, & non de integro Tertio & Quinto, cum decem soluantur ex bonis extra patrimonium defuncti existentibus, & non de his, quae reliquit tempore mortis, ex quibus Tertium & Quintum extrahendum erant. Concludit itaque Tellus, verum esse, vt id quod in vita donatum erat, in rationem Tertij & Quinti verbaliter accumuletur cum bonis relictis tempore mortis, & inde deducatur Tertium & Quintum, & ex eo Tertio & Quinto deducantur decem in vita donata, & reliquum remaneat huic meliorato. Et adducit iuridicum (vt ipse puta) fundamentum, ac id ipsum firmaret, si in alio casu, quando filio meliorato pars aliqua, siue quantias tradita fuit, interrogaretur, aut de eo meminisset, & eius sententiam probauit Azeuedus in dicta lege nona, titul. 6. lib. 5. n. 10. per totum. Caeterum contrariam sententiam constanter, & verius tuentur (qui & latius opinionem, & fundamenta Telli recitant) Angulus in ipsamet lege nona, glossa tertia ex numer. 3. vsque ad numerum sextum. Escobar dicta computatione prima, ex n. 7. vsque ad num. decimum: qui singulariter & iuridice animaduertunt, a mente dictarum legum Tauri, nihil magis alienum esse, quam ad deductionem Tertij & Quinti, alia bona aliena, & extra patrimonium testatoris existentia accumulare, praeter illa, quae defunctus pater tempore mortis reliquit; & inde in praedicto Authoris exemplo, cum tempore mortis sint relicta centum viginri, Tertium & Quintum de quo pater potest disponere, sunt quinquaginta & sex; necessario inde sunt deducenda decem prius in vita donata. Nam cum illa in Tertium & Quintum, de quo pater potest disponere, debeant imputari, & pater non possit disponere nisi de quinquaginta sex, cum reliqua sint filiorum Legitima; ergo in morte disponit tantum de quadraginta sex, nec computantur ad augendam quantitatem damnationes, quae in vita praecesserunt, provt ipsi Authores latius obseruant: nec videtur dissentire Aluarus Valascus (licet atticulum hunc non proponat) in praxi partitionum, c. 19. n. 12. Addiderim ego, computationem hanc (vt vides) aequaliter, ac iuxta modum praedictum faciendam, si non donationes praecesserint, sed facta melioratione, aliqua eius pars, vel quantitas sit soluta, siue tradita aliqua res; nam cum restricta sit quantitas meliorationis ad tempus mortis, id ipsum obseruari debebit, nec in morte disponi poterit, nili ex Tertio & Quinto, & inde prius deducenda sunt in vita soluta. Addiderim etiam, iuxta superiorem resolutionemm, & dicta legis 25. & dictarum legum 19. & 23. Tauri decisiones ad vnguem obseruari, ac etiam feruari dicta legis 17. Tauri constitutionem, quatenus ipsa dicit, quod melioratio Tertij & Quinti facta ex causa onerosa non reuocetur; non enim hic reuocatur, nec reuocari potest, sed pro ea deducenda, tempus mortis consideratur omnino; quod eisdem superius traditis conuenit aperte, & iuridice. Denique & vltimo pro ipsa parte, & Senatus nostri decisione, fortissime vrget, ex decisione dictarum legum Tauri, non modo licere parentibus in Tertio & Quinto bonorum suorum filium aliquem meliorare, sed etiam & bona meliorationis, vel partem aliquam tradere, aut quantitatem promissam, vel partem soluere: Sed sic est, quod vbi solutio iure permittente facta fuit, ipsamet lex 25. Tauri vetat, ne ex ea aliquid extrahatur; & inde ex solutione facta pro solutione Legitimae, o a cuenta de la legitima (vt vulgo circumfertur communiter) nihil detrahitur: Ergo nec detrahi debebit ex eo, quod pro melioratione Tertij & Quinti, vel a cuenta eius, solutum appareat. Quod autem nihil extrahatur ex solutis pro Legitima, aduertit expressim Tellus Fernand. in eadem lege 25. num. 1. versiculo, & ideo verus intellectus, & ratio nostrae legis est: & in versiculo, Ergo lex nostra tantum: & in fine eiusdem numeri primi, ibi: Nihilominus, quia fuit solutio Legitimae iure permittente facta, vetat haec lex, ne ex ea extrabatur aliquid. Ecce vbi ex eo, quod pro Legitima fuit in vita solutum, negat quod possit detrahi Tertium, nec Quintum. In quo tamen animaduertendum erit vnum singulare, & nouum, & a nullo superiorum Authorum traditum, videlicet, quod quemadmodum melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis praecedens deducit Tertium & Quintum ex dote tradita, donatione propter nuptias, quae subsequitur, & praecedens dumtaxat dos, vel donatio, non subsequens, non detrahitur; ita pariter atque ex eo, quod pro Legitima soluitur a parentibus in vita post factam meliorationem irreuocabilem, ex causa onerosa, de trahetur Tertium & Quintum: Alias qutem in potestate parentis esset post factam meliorationem irreuocabilem ex causa onerosa, eam frustare, & ad nihilum reducere, soluendo Legitimas filiorum aliorum in vita;sic etenim nihil in eius bonis, & patrimonio maneret, ex quo Tertium, aut Quintum posset deduci. Quemadmodum ergo ex dote, & donatione propter nuptias, vel aliam ob causam non detrahitur Tertium, nec Quintum, quando dos, vel donatio praecedit; ita nec detrahendum est ex eo, quod soluitur pro Legitima, si solutio meliorationem praecedat;secus tamen si post eam sequatur, quoniam eadem ratio militat. Et ita est intelligendum quod tradit Tellus num. 1. in dict. l. 25. Tauri: Et conuenit his, quae statim scripsit ipse n. 2. & eiusdem leg. 25. Tauri constitutioni: nam ex omnibus quae conferuntur, non detrahitur Tertium, nec Quintum, nisi melioratio praecedat, vt dixi: conuenit etiam resolutioni illi communi Interpretum huius Regni, de qua num. 47. nam si ex eo, quod soluitur pro dote ex postfacto, detrahitur Tertij & Quinti melioratio irreuocabilis praecedens, quanto magis ex quocunque alio, quod pro Legitima soluetur extra causam dotis detrahi debebit. Nec interest, si aduersus resolutionem praedictam,[sect. 50] ex num. 49. traditam, dixeris, quod iuxta eandem, melius futurum esset filiis melioratis in Tertio & Quinto, aut quibus in vita aliquid donatum est irreuocabiliter a parentibus, qui & meliorati postmodum fuerunt in testamento; quod sibi rerum aliquarum, siue partis, aut quantitatis alicuius meliorationis solutio, vel traditio statim non fieret in vita, quando meliorati fuerunt, vel quod donatio irreuocabiliter facta non, quando postmodum sunt meliorati, cum si res donatae non traderentur, vel pars aliqua earum, nec a patrimonio donantis, seu meliorantis exirent, ipso mortuo, eorum, sicuti caeterorum omnium, quae remanserunt in bonis, & patrimonio meliorantis, deduceretur Tertij & Quinti, aut Tertij melioratio, quae tamen ex antea traditis rebus non detrahitur, sed attenditur tempus mortis, (vt saepe dictum) ne ex aliis bonis, quam ex his, quae tunc remanent, melioratio deducatur. Et inde tanto maius incommodum, & damnum prouenire videri, quanto maior quantitas, vel pars bonorum traditafuerit, cum tanto minus Tertium & Quintum, vel Tertium futurum sit, nec ex eis Tertium & Quintum deducatur; & tamen si in testamento, aut tempore mortis melioratio fieret, siue donatio inter viuos non praecessisset; & ex omnibus bonis melioratio deduceretur, & insuper bona ipsa in Tertio & Quinto remanerent meliorato. In casu autem proposito licet bona tradita in vita, eidem filio meliorato, siue cui donatio facta est, remaneant irreuocabiliter acquisita, non tamen ex eis detrahit tempore mortis Tertium nec Quintum, vel Quintum, vt dixi. Verumenimvero considerationi, atque argumentationi huic respondetur, filio in vita meliorato, vel cui inter viuos donatio facta est irreuocabiliter rei alicuius, vel quantitatis, satis consultum esse;siquidem lex vsque adeo ipsi prospexit, vt non modo donandi, aut meliorandi in vita, facultatem patri concesserit, sed etiam & rem ipsam, vel res tradendi, vt sic non modo rei dominio, sed etiam fructibus, & commoditatibus pater priuetur, & filius ipse statim fruatur, vtaturque eisdem: Contentus ergo debebit esse fructibus, ex eo tempore percipiendis, & qui aliorum filiorum Legitimam, & ius augerent, si traditio non interuenisset, nec vltra rei eiusdem, aut rerum traditarum Tertium & Quintum praetendere, cum fructus semetipsi commode compensari valeant cum ea parte Tertij & Quinti, quae ex Tertij & Quinti superare, aliquando aequalitatem cum ea continere, contingere poterit: & vtcunque res sit, etiam ex breui vitae parentis meliorantis tempore, minoris quantitatis fructus esse contigerit, ex dubio, futuroque euentu conqueri filius non poterit, & satius ei fuerit, in vita parentis rerum dominium, & fructus consequi, quam parente ipso mortuo, nudum dominium, & Tertij & Quinti partem obtinere: Alioquin autem multa specialia, & contra iuris rationem, & aequalitatem inter filios desideratam contigerent, videlicet quod pater filio, etiam in potestate constituto, donationem inter viuos facere potuerit: Quod etiam rem, aut res donatas statim tradere, & a se nedum dominium, sed etiam fructus abdicare potuerit, qui & aliorum filiorum Legitima essent: Ac denique, quod eorum, quorum verum habuit dominium, & fructus percipit, Tertium & quintum extraheretur, cum in dominio patris non remanserint, & lex saepe dixerit de sus bienes, aut los bienes, quae remanserint tempore mortis dumtaxat detrahendum Tertium & quintum. Sed nec interest, si dixeris, ex dictis hactenus, &[sect. 51] equaliter acceptis in ipso filio meliorato respectu eorum, quae in vita accepit, sicut in altero filio respectu dotis, aut donationis propter nuptias, vel donationis alterius, quae conferuntur, maximum sequi inconueniens videri, videlicet quod si facta melioratione alicuius quantitatis, tunc non excedente Tertiuim & Quintum, veluti trium mille ducatorum argenti ex causa onerosa matrimonij, vel facta Tertij & Quinti simpliciter, aut Tertij, & remanentis Quinti melioratione, & statim traditis aliquibus bonis, vel quantitate; postmodum tempore mortis meliorantis, vel parentis, qui filio donationem facit in vita irreuocabiliter, & Tertium & Quintum deducatur, vel adeo tenue patrimonium remanere, veluri mille dumtaxat ducatorum; tunc equidem nullam meliorationem esse in effectu, vel futuram dumtaxat Tertij & Quinti bonorum, quae remanent; & inde fortassis, nec pro ea parte, aut quantitate, quae tradita est, non modo pro promissa, posse meliorationem subsistere, cum Tertium & Quintum bonorum, quae remanent, aut multo minus valeat, aut fere nihil. Respondetur equidem, quod cum leges metipsae Tauri, & nouae collectionis Regiae absurdum, siue inconueniens praeditum in consideratione non habuerint, nec nos habere debemus aliquo pacto, vt a superiorum verissima resolutione discedamus; idque ratione illa saepe repetita, quod melioratio Tertij, & Quinti regulanda sit secundum valorem bonorum meliorantis tempore mortis, non autem tempore factae meliorationis, siue donationis, ex dicta l. 2. 3. Tauri, hodie l l. 7. tit 6. lib. 5. quae licet de Quinto non tracter; in ipso tamen pro[sect. 52]cedit, sicut in Tertio, & ita non solum Tertium, sed etiam Quintum regulandum est secundum tampus mortis, vt supra dicebam, atque ex aliis obseruarunt Matienzus in eadem. l. 7. glossa prima, & glossa 2. n. 1. & 2. Angul. ibidem, glossa secunda, n. 1. & seq. Clare ergo comprehendit lex ipsa casum propositum; & absurdum, siue inconueniens nunc consideratum; nec in consideratione habet aliquo modo, an pauca, vel multa, vel etiam minuma bona sint tempore mortis; generaliter potius statuit (vt cum eo periculo, & qualitate filius quicun que sit meliorandus) meliorationem regulandam esse secundum valorem bonorum tempore mortis, idque tam in commodum, & vtilitatem, quam in damnum filij meliorati (vt incertus, communisque, & promiscus euentus sit;) quocirca donatio certae rei regulantur secundum tempus mor[sect. 53]tis, vt appareat, an sit in officiosa, & non secundum tempus factae donationis, secundum ius nostrum Regium, licet sacus esset de iure communi, cum talis donatio ad Tertium & Quintum ad tempus mortis referatur, vt recte percipiunt, & annotant sic specifice Matienz. in eadem l. 7. gloss. 2. num. 4. &. Angul. glossa 2. num. 4. qui subdit num. 5. quod donatio, quae[sect. 54] a principio non fuit inofficiosa, etiamsi ex postfacto fierert, reuoncatur de iure huius Regni, quamuis iure communi non reuocaretur: Differre autem donationem certae rei a donatione Tertij & Quinti in hoc,[sect. 55] quia Tertium & Quintum potest crescere, si valor bonorum tempore mortis creuerit; donatio autem certae rei refertur ad mortem, non vt crescat, quia non potest, etiamsi bona creuerint, sed vt decrescat, si bona forte decreuerint. Quod etiam admisit Matienzus dict. gloss. 2. num. 8. vbi inquit, quod melioratonis Tertij in re aliqua designat: potest peti augmentum, aut is facultatibus, licet pater filio tradide[sect. 56]rit rem aliquam, quae tempore donationis inspecto, integrum esset Tertium. Non est ergo (vt supra dicebam) de quo conqueratur filius melioratus, nec etiamm tertius, cum quo contractum est ex causa onerosa matrimonij, si id contingat; cum meliorationes omnes, & donationes parentum ei subiaceant ex legis generalis dispositione sit secundum tempus mortis, & cum qualitate dict. l. 25. Tauri fiant; Cum etiam lex fraudi, & dolo malo patris prouideat, ne dolose, aut in odium, & fraudem filij bona perdiderit, vel distraxerit; Cessante autem dolo malo, & fraude, sicut Tertium & Quintum potest crescere in vtiliatatem, & commodum meliorati, ita & decrescere in eius damnum: & ne res claudicare dicatur (maxime in[sect. 57]ter filios, qui aequali adeo iure debent censeri) idem ius statuendum, ac resoluntiue dicendum quod si donatio certae rei facta fuisset eidem filio postmodum meliorato, vel cum melioraretur, res aliqua tradita, vel quantitas soluta, mortuo parente, qui meliorauit, soluenda erit in eo, quod accepit; & si minus valet, supplendum erit ex bonis, quae in haereditate remanserunt rempore mortis: si autem excendat, & Tertium & Quintum quod accepit, facta computatione, provt ex Andr. Angulo, & Munoz de Escobar, faciendam diximus supra, excedat etiam ipsam Legitimam, tenebitur redderetanquam inofficiose datum, quod plus acceperit: quod si acceptum plus valet, quam Tertium & Quintum, sed non plus quam Tertium & Quintum, & Legitima; tunc equidem pro ratione Legitimae habebit quod plus receperit, quam Tertium & Quintum valeat, & reliquum ex bonis haereditariis supplebitur; & ita tempus mortis attendendum erit omnino, prout superiora colliguntur ex eisdem Authoribus, & vero sensu, atque ratione dictarum legum Tauri. Non obstant nunc argumenta illa pro contraria[sect. 58] parte adducta, & contra superiora, dictaeque Taurinae l. 25. Tauri constitutionem ex num. 35. cum seq. ponderata supra: Non obstat primum, & secundum, quae eo tendunt, vt efficiantur bona, quae conferuntur, haereditaria, & velut ea iudicentur, quae mortis tempore reliquit testator; Quoniam respondetur, vere id nullo iure, nullaque lege cautum, & text. in dicta l. 3. §. 1. ff. de collatione bonorum, loqui per illa verba, sicut haereditatem, quae denotant similitudinem, & non identitatem, quia vere non possunt dici haereditaria, cum non sint in bonis testatoris tempore mortis, sed in bonis aliorum, & ab extra ad collationem veniant. Commiscentur autem quoad collationem, & aequalem diuisionem, non vero quoad deductionem Tertij & Quinti meliorationis iure communi incognitam, prout Aluar. Valasc. respondet ad text. in d.l. soror, & in d.l. illam, d. cap. 19. Praxis partitionum; & in eandem solutionem videtur incidere (licet alia via) Matienz. in. dict. l. 9. gloss. 2. n. 4. in vers. nec oberit: quatenus respondet, quod iura, quae dicunt censeri haereditaria bona, quae conferuntur, intelliguntur haereditaria quoad Legitimam filiorum, vt circa eam aequalitas seruetur, non autem vt de his extrahatur Trtium & Quintum meliorationis, quae testator ignorabat, post mortem futura haereditaria, cum ad ignorata voluntas nunquam extendatur, vt ibi per dictum Authorem. Non obstat tertium, quia facultas parentibus concessa, vt possint de tertia & quinta parte bonorum snorum, etiam ex contractu inter viuos, filium aliquem, vel descendentem meliorare, non coarctatur ex eo, quod Tertium & Quintum non deducatur ex dote, & propter nuptias donatione, & aliis donationibus, quae ad collationem adducuntur; immo id conuenit facultati, & concessioni metipsi, & his, quae legibus eisdem Taurinis sunt statuta, vtpote cum melioratio regulanda sit secundum valorem bonorum, quae remanent tempore mortis, vt saepissime dictum est: ea autem bona non remaneant, & sic non coarctatur, sed intelligitur, provt in caeteris bonis, cum ex eis dumtaxat deducatur, quae in haereditate remanent, & ita non ex eis, quae alienata fuissent, vel consumpta, nec de ipsis quae ob donationes a patrimonio meliorantis exierant. Non obstat quartum & vltimum ex loco illo, siue[sect. 59] obseruatione Antonij de Ayora 2. par. de partit. q. 3. quoniam respondetur, decisionem illam non fuisse in terminis, nec in casu dict. l. 25. Tauri, sed in alio casu quaestionem proponi, & tradi resolutionem, videlicet quando filius melioratus in Tertio, & Quinto, non vult illud extrahere ex dotibus datis, & donationibus propter nuptias factis, sed vult, vt imputent filij in suam Legitimam id quod receperunt in dotibus, & donationibus ob causam factis, ad quod de iure tenentur; quod est valde diuersum, ac etiam de iure certum, prout apparet ex his, quae Ayora ipsa latius obseruat praecitato loco, vbi videri poterit: Et ibidem ita explicat, vt significet, casum eundem differre a casu dictae l. 25. Tauri. Et hactenus de his, & duabus Senatus Regij Hispalensis definitionibus. # 17 CAPVT XVII. Ex coniecturali, & praesumpto quemadmodum voluntas testatores elici, atque interpretatio fieri debeat in casu dubio, sicque coniecturae, & praesumptiones quanti aestimari debeant, pondusque habeant in testamentis, & vltimis voluntatibus interpretandis? Expressum etiam an illud esse dicatur, quod ex praesumptionibus constat, & coniecturis, & quot modis expressum aliquid, siue tacitum dicatur in iure? Indéque, an expressa voluntas dici valeat ea, quae ex coniecturis, & praesumptionibus colligitur (id quod Interpretes omnes, ac maxime Consulentes enuntiant frequentissime:) Rursus quam verum sit, expressionem eius, quod tacite inest, nihil operari; taciti etiam, & expressi idem esse iudicium, eandémque virtutem, & quando expressum silere faciat tacitum (quae iuris axiomata quacunque in materia necessaria sunt, & adeo vulgata, vt per manus circumferantur quotidie:) ac denique horum omnium non modo distinctior, sed & diligentior, & accuratior traditur explanatio, & resolutio, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Taciti & coniecturati parem esse virtutem, & vim in interpretandis testatorum vltimis voluntatibus. -  2 Paresve esse vires coniecturationis, & dispositiones in scrutanda vltima defunctorum voluntate. -  3 Testatori voluntas vel ex verbis constat, vel ex coniecturis. -  4 Et sufficit, quod sit declarata ex coniecturis. -  5 Velle enim aliquid dicitur ille, cuius voluntas colligitur ex coniecturis, & praesumptionibus. -  6 Et huiusmodi voluntas testatoris coniecturatae, siue praesumpta, ita operatur, ac si verbis expressa fuisset. -  7 Dicitur enim expressa, quae ex coniecturis colligitur, & per eam euidenter constare de intentione testatoris, et si verbis expressa non fuerit. -  8 Et sic debet seruari, sicut voluntas verbis expressa. -  9 Immo & specialiter prouisum dicitur, quod ex mente aut intentione disponentis apparet per coniecturas. -  10 Scriptum etiam illud censetur, quod ex coniecturis, & praesumptionibus colligitur. -  11 Et propter vim coniecturarum recedimus a praesumptione inducta a legali dispositione; siue legis praesumptio non attenditur in substitutionibus, vbi constat de contrariamente testatoris, saltem ex coniecturis. -  12 Ac denique coniecturae plurimum possunt, & fortiter euincunt in perscrutanda testatoris vltima voluntate. -  13 Et sufficiunt ad faciendam rem certam cum clarum & certum dicatur illud, quod appare ex coniecturis. -  14 Sufficiunt etiam, quando nominatim aliquid fieri requiritur. -  15 Et voluntas quae colligitur ex coniecturis, tollit omnia obiecta; & altera dicitur expressa, altera tacita: & de exemplis vtriusque. -  16 Hominis dispositio interpretari solet vel ex verbis, vel ex mente. -  17 Mens autem vna est expressa, altera tacita: & qualiter vltraque cognoscatur? -  18 Expressum aliquid, siue tacitum pluribus in iure modis accipi, vel significari, de quibus actum latissime ab his, qui commemorantur hoc loco. -  19 Expressum dici, siue considerari solet tribus modis, generaliter, specialiter, & singulariter, ex sententia communi. Ex sententia vero Iacobi Menochij, expressum dicitur, siue consideratur altero de quatuor modis, hoc est verbis vniuersalibus, generalibus, specialibus, & singularibus. -  20 Expressio verbis vniuersalibus fit, cum quis verbis vniuersalibus vtitur. -  21 Expressio in genere fit, cum verbis generalibus aliquid profertur. -  22 Expressio in specie dicitur, quando aliquid specialiter exprimitur, id est, quando species ipsa sub qua indiuidua continentur, exprimitur. -  23 Expressio vero singularis dicitur, quando aliquid erprimitur in indiuiduo. -  24 Expressa voluntas, siue dispositio expressa dicitur eisdem modis, quibus expressum in iure dici nunc annotauimus. -  25 Expressum dicitur, quod voce profertur; vel per scripturam apparet: & sic quod scriptum, vel dictum reperitur. Tacitum vero, quod colligitur solum per rationem intellectus. Seu quod virtualiter comprehenditur. Seu quod venit in consequentiam expressi. Siue quod magis intellectu percipitur, quam loquutione exprimitur. -  26 Scriptum, siue voce prolatum videri quoque illud, quod ex scriptis colligi potest, quamuis verbis expressis non sit annotatum. -  27 Quemadmodum & expressum dici solet id, quod verbis etiam generaliter prolatis, siue ex vi verborum colligitur, aut necessario importatur ex verbis, quamuis verba illud non exprimant. -  28 Expressum dicitur, siue directe, siue indirecte contineatur in instrumento. -  29 Expressum dicitur, quod ex generaliter enuntiatis proficiscitur, vel ab antecedentibus, & consequentibus necessariis. Et quod non est omnino, sed sequitur ad expressum. -  30 Tacitum quod includitur ex natura expressi, & expressum, in puncto iuris non differunt. -  31 Expressum dicitur, quod sub generali vocabulo continetur, vel ex natura dispositionis comprehenditur. -  32 Et quodcunque inest ex natura verbi expressi hoc importantis. -  33 Antecedens necessarium censetur expressum, si exprimatur consequens, quamuis secus in antecedenti non necessario. -  34 Expressum dicitur illud, quod ex mente, & intentione disponentis, & ex ratione, & causa finali venit. -  35 Ex coniecturis, & praesumptionibus quae progrediuntur, neque generaliter, neque specialiter, neque singulariter expressa esse, sed pro expressis haberi. -  36 Tacitum non esse vere expressum, sed haberi pro expresso. Et ibidem Ioannis Bologneti locus annotatus, & relatus. -  37 Expressum illud dici non potest, quod ex praesumptionibus constat, & coniecturis, octo in casibus, qui ex Menochio commemorantur hoc loco. -  38 Tacitum vtrum habetur pro expresso in forma, in substantialibus, in naturalibus, & in accidentalibus dispositionis cuiuslibet? remissiue. -  39 Taciti & expressi disceptatio proponitur. -  40 Taciti & expressi eandem vt plurimum esse virtutem, & potentiam, & idem operari. Sic ab expresso ad tacitum, argumentum deductum, probabile reputatum communiter, & vtile esse, & frequens. -  41 Tacitum operatur plusquam expressum multis in casibus, remissiue. Idque quemadmodum intelligatur? -  42 Taciti & expressi eandem esse causam, virtutem, & effectum, siue tacitum haberi pro expresso, contingere posse multis modis, ad quos hucusque Scribentium omnium placita reducuntur, vt hic adnotatur. Et communes Interpretum obseruationes commemorantur. Ac denique And. Alciati in proposito huius materiae resolutio notabilis profertur. -  43 Et eorum, quae dicta fuere num. 42. supra, summa quaedam breuiter traditur, & taciti & expressi materia continuatur. -  44 Expressio eorum, quae tacite insunt, regulariter nihil operatur. -  45 Siue per conditionem, siue per modum, siue per aliam qualitatem. -  46 Et idem esse, si per modum dispositionis insint. -  47 Et tacita multis modis exprimi posse per modum dispositionis: Vide infra, capit. 38. num. 42. -  48 Expressionem eorum, quae tacite insunt, aliter factam, quam inesset, plurimum operari, sed eo modo quo inest, factum, nihil operari. -  49 Veluti si exprimatur per modum conditionis habentis se ad esse, vel ad non esse, quia tunc operatur. -  50 Expressio eius, quod tacite inest, aliquid operatur, quando aliquid inducit, quod non esset, si expressio non fieret. -  51 Operatur etiam, quando non inest ex necessitate, sed actus est de voluntate exprimentis. -  52 Et vt includantur omnes casus in expressione, qui alias tacite non venirent ex natura rei. -  53 Et in dubio videtur facta alio modo, quam in sit, ex sententia Bolognet; contra vero ex sententia communi. -  54 Et semper operatur duos effectus, vnum, quod tacitum efficitur expressum; alium quod facit esse de voluntate. -  55 Operatur etiam, quando expressum non inest ex natura actus, sed est qualitas extrinseca. -  56 Vel ex praesumpta testatoris voluntate, quae magis debet attendi. -  57 Ac denique, quoad hoc, vt expressum non dicatur superfluum quoad ea, quae supponit inclusa esse. -  58 Superfluum non dicitur, quod ad tollendam dubitationem exprimitur. -  59 Vel ad maiorem declarationem. -  60 Vel quod magis distincte exprimit illud, quod absque aliqua distinctione subintelligebatur. -  61 Expressio operari debet omni casu, iuxta sententiam quorundam, etiamsi eodem modo inesset ex natura rei tanquam facta ad tollendam dubitationem. -  62 Seu apposita ex speciali & abundantiori prouisione. PRo dilucida, atque distincta huiusce Capitis explicatione, quod intricatam, & ab Interpretibus nostris confuse admodum resolutam, atque explanatam materiam continent, obseruandum, atque constituendum erit primo loco ex hactenus dictis, & adnotatis capit. praecedentibus, & capite 16. supra, plena manu resolutis, deduci manifeste, taciti & coniecturari parem esse virtutem, & vim in interpretandis testatorum vltimis voluntatibus, & ita casum omissum, ex variis causis pro expresso haberi, aut tanquam expressum operari, d. cap. 16. latissime ad[sect. 1]notaui, & infinitos Authores ita tenentes commemoraui: Et idipsum, videlicet taciti & coniecturati eandem esse virtutem, & potentiam in hac eadem coniecturali, qua versamur, materia, paresve esse vires coniecturationis, & dispositionis in scrutanda vltima defunctorum voluntate, post alios Authores relique[sect. 2]runt scriptum Hieronymus Gabriel in consil. 140. num. 92. lib. 1. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 10. Iacobus Menoch. in cons. 110. num. 40. 41. & 42. lib. 1. & praesumpt. 45. ex num. 1. cum multis seqq. Petrus Surdus in consil. 21. num. 4. libro 1. Caesar Barizius decisione Bononioe 121. num. 9. Ioannes Vincentius Hondedeus in cosilio 61. numero 48. libro secundo. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera T, conclusione septima, num. 13. infinitos alios sciens, consultoque praetermitto, quoniam statim pert discursum referam eos; Sicque restaroris voluntatem, & intentionem non solum ex verbis, sed etiam ex coniecturis elici posse, ex his dilucide constat, quae eisdem superioribus cap. huiusce lib. & tracstatus, & maxime cap. 7. & 8. latissime obseruaui, & in terminis regulare esse, quod testatoris voluntas ipsa constare dicatur vel ex verbis, vel ex coniecturis, tradi[sect. 3]derunt Bald. in. l. si pate, quaest. 4. C. de institut. & substitut, Carolus Ruinus in consil. 179. num. 5. lib. 2. Decius in cons. 197. num. 5. Iacobus Menochius in consilio 95. num. 104. lib. 1. & sufficere, quod sit declarata ex coniecturis, per tex. in l. 2. §. voluntatem, ff. soluto matrim. scripserunt Iason in consil. 202. colum. 5.[sect. 4] lib. 2. Paris. in cons. 25. ex num. 34. volum. 3. Menochius in cons. 110. num. 43. lib. 3. latius lib. 1. dicta conclus. 45. num. 1. & mulis seqq. velle enim aliquid dicitur ille, cuius voluntas colligitur ex coniecturis, & praesumptionibus, vt Iason idem in 3. notabili, in[sect. 5] dicto §. voluntatem, admonuit; Socinus iunior in cons. 101. num. 11. & in cons. 102. num. 17. lib. 1. Parisius in cons. 48. num. 13. lib. 2. Decius in l. sub numero 4. C. de collat. Menochius dicto cons. 210. numero 24. & sequentib. lib. 3. Barbosa in dicto §. voluntatem, num. 28. & huiusmodi voluntas testatoris coniecturata, siue praesumpta ita operatur, ac si verbis expressa fuisset, l. inter vestem, ff. de auro & argento[sect. 6] legato, iuncta l. cum proponeratur, ff. de legatis 2. Glossa notabilis in l. praetor, §. interdum, in versic. expressum, ff. de noui operis nunciat. Decius in cons. 68. num. 13. Cephalus, in consil. 37. num. 14. lib. 1. & in cons. 590. ex num. 4. cum seq. lib. 4. Hieronymus Gabriel in consil. 111. num. 52. lib. 1. Iacob, Menochius in cons. 56. num. 52. lib. 1. & dicta praesumpt. 45. n. 1. 3. 4. 5. &9. lib. Mieres de maioratu, in initio 2. p. numero 3. cum seq. Antonius Thesaurus decis. Pedemontana 148. num. 3. Simon de praetis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. solutione 5. a num. 13. fol. 153. & dubitatione 1. num. 178. fol. 248. Dicitur enim ex[sect. 7]pressa, quae ex coniecturis colligitur, & per eam euidenter constare de intentione testatoris, etsi verbis expressa non fuerit, l. licet Imperator, ff. de legatis 1. l. cum auus, ff. de condition. & demonstrat. l. qui solidum, §. 1. ff. de legatis 2. l. quidam tesamento, ad fimen, ff. de vulgar. & l. si quis locuples, in fine, ff. de manumissis testamento. Decius, Tiraquellus, zanchus, Molina, Mieres, Decianus, Riminaldus, & Menochius, quos lib. 2. quoeidian. har. controu. iuris, capit. 4. num. 53. recensui, & cum infinitis Authoribus probauitipse Menochius dicta praesumption. 45. ex numer. 3. vsque ad numer. 7. & numer. 9. cum seq. & in consil. 232. num. 37. & 38. & in consil. 236. numero 24. & seq. lib. 3. Mantica de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 19. num. 4. in fine, & tit. 3. n. 10. Surdus in consil. 21. num. 4. & in consil. 110. num. 12. lib. 1. & in consil. 294. num. 21. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 50. num. 32. & in consil. 61.[sect. 8] num. 64. & seq. lib. 2. & sic debet seruari sicut voluntas verbis expressa, ex eisdem Authoribus, & iuribus nunc relatis, & per Decium in consil. 15. num. 2. Ruinum in consil. 179. num. 15. lib. 2. Gratum in cons. 41. num. 3. Auendanum in l. 40. Tauri, glossa 20. num. 2. & n. 6. cum seq. vsque ad num. 12. Caesarem Barzium decisione 121. num. 9. Rolandum in consil. 70. ex num. 52. cum seq. lib. 2. Ioannem Vincentium Hondedeum in consil. 69. num. 7. & seq. lib. 1. pet. Magdalenum de num. testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 15. num. 10. & 11. part. 1. immo & specialiter[sect. 9] prouisum dicitur, quod ex mente, aut intentione disponentis apparet per coniecturas, l. cum acutissimi, C. de fideicommissis. And. Sicul. de Barbat. in consilio 11. columna. 5. parte. 2. Sigmorolus in consil. 176. n. 7. & referens multos Tiraquellus de legibus connubialibus, verbo, expres, glos. 7. provt cap. quarto, num. 54. lib. 2. reuli eum: Afflictis decisione 44. num. 15. Menochius lib. 1. dicta praesumptione 45. num. 3. Scriptum etiam illud censetur, quod ex coniecturis, &[sect. 10] praesumptionibus colligitur (tanta coniecturae vis est;) ita sane Alexander in l. num. 15. in fine, C. qui admitti, Zuccardus in l. vltima, num. 194. C. de edicto Diui Hadriani tollendo. Angelus in l. quoties, per illum text. ff. de haered. instit. & in consil. 17. ad finem. Bartol. Baldus, Curtius senior, Parisius, Ancharanus, & Cephalus, cum quibus ita annotauit Velaquez Auendanus in d.l. 40. Tauri, dicta glossa 20. num. 7. & vltra eum Menochius in consilio 95. num. 37. lib. 1. & de adipiscenda possessione, remedio 4. num. 122. & lib. 1. dicta praesumptione 45. num. 10. quo loci, n. 11. extendit traditionem superiorem, vt expressum dicatur. quod ex coniecturis colligitur, etiam quando lex requirit aliquid nominatim exprimi; nam & tunc legi est satisfactum, cum ex coniecturis id colligitur, provt tenuerunt alij Authores ibi relati: extendit etiam num. 12. vt procedat in his, quae strictam tantum admittunt probationem, & exemplum tradit, propter vim etiam coniecturarum recedimus a praesumptione inducta a legali dispositione, siue legis praesumptio non attenditur in substitutionibus, vbi constat de contraria menta testatoris, saltem ex con[sect. 11]iecturis: Comensis in consilio. 2. in primo dubio. Socinus senior in consilio. 6. numero 13. libro 3. Rolandus in consilio. 82. numer. 40. lib. 3. Parisius in consil. 19. num. 95. lib. 2. Ruinus in consil. 168. num. 30. lib. 3. Menoch. in consil. 95. num. 26. & 32. lib. 1. Ac denique, vt generaliter dixerim, coniecturae quod[sect. 12] plurimum possint, & sortiter euincant in perscrutanda testatoris voluntate obscura, firmarunt Socinus senior in consilio 27. num. 5. lib. 3. Parisius in consilio 38. num. 13. & in consilio 39. num. 7. & in cons. 40. num. 9. & in consilio 91. num. 28. lib. 2. Socinus iunior in consilio 116. num. 15. lib. 1. petrus Surdus in consilio 112. num. 12. lib. 1. Menochius in consilio 124. numer. 55. lib. 2. & in consilio 232. num. 37. lib. 3. vbi quod coniecturae sufficiunt ad faciendam rem cer[sect. 13]tam; cum clarum & certum dicatur illud, quod apparet ex coniecturis. ex d.l. licet Imperator, cum similibus, & numer. 38. quod coniecturae sufficiunt,[sect. 14] quando nominatim aliquid fieri requiritur, sicuti dixerat in loco relato supra, num 10. vbi distinxit; & voluntas, quae ex coniecturis colligitur, quod omnia obiecta tollit, post Fulgosium, Castrensem, & alios[sect. 15] tradidit Surdus in cons. 21. n. 4. & in consilio 110. n. 11. lib. 1. Et hactenus de prima obseruatione, ex qua colligitur, maximam esse vim, & virtutem coniecturarum ad interpretandam vltimam voluntatem quamcumque, provt etiam colligitur ex resolutis supra hoc eodem lib. & tractatu, capit. 7. & 8. & 9. vbi de coniecturis ex mente, & tacita voluntate egimus, & de fideicommissis ex sola voluntate inducendis. Secundo deinde & principaliter obseruandum, atque constituendum est, ex his, quae de coniecturato & tacito hucusque diximus, velut expressim deduci, quod voluntas, siue dispositio quaelibet vltima, duplex est; altera expressa, & altera tacita: & ita colligitur ex theorica Bartoli in l. 1. in principio, in 2. columna, ff. de vulg. & pup. subst. vbi Socin. colum. 7. Ripa colum. 8. & seq. ex Bald. etiam in l. centurio, colum. fin. eiusdem tituli, Alexand. in cons. 95. in principio, lib. 5. & in consilio 201. colum. 3. lib. 6. Afflict. decis. 44. num. 14. & 15. Ruin. in cons. 79. circa finem, lib. 2. Tiraquel. in legibus connubialibus, glos. 7. ex num. 81. & eo dumtaxat relato in terminis obseruauit Aluarad. de coniecturata menta defuncti, lib. 1. cap. 2. numer. 1. latius Simon de Praet. de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. dubitation. 1. solutione 5. numer. 46. in fin. & num. 47. fol. mihi 155. & sentit aperte Camillus Gallin. de verbor. significat. lib. 2. cap. 8. in principio; & vtriuque diffinitione, ac etiam conuenientias, & differentias adduxit Tiraquel. d.n. 81. cum pluribus seqq. & eo non relato Simon de Praet. nunc commemoratus ex d.n. 47. vsque ad num. 62. qui scripsit, quod voluntas, aut dispositio expressa dicitur, quae voce, vel scriptura a natura verborum expressorum, seu prolatorum, taliter est composita, & demonstrata, quod intellectus in ea intelligenda non laborat, & necessario talis apparet, qualis est; idque per text. in l. certum, ff. si cert. petat. §. si vero expressim, in authen. de haered. & falcidia, Bald. in l. sed & si quis, §. quaesitum, colum. 3. ff. si quis cautionibus, vel breuius dici potest ex doctrina Baldi eiusdem, quod voluntas expressa dicitur illa, quae scripta, vel dicta reperitur, ex iuribus praecitatis, & alio textu, quem Camill. Gallinius expendit de verbor. significat. lib. 2. cap. 8. n. 3. in l. oratio, ff. de sponsalibus, ibi, Locuta est; siue quae voce profertur, vel per scripturam apparet: Tacita vero voluntas, siue dispositio dicitur intellectus subauditus, siue qui indirecte colligitur, sicuri Bald metipse docuit in l. 2. C. de cond. insertis. Dec. in cons. 597. In causa Mutinensi, prope finem, Camill. etiam Gallin. dict. c. 8. n. 4. dum inquirit, quid dicatur expressum, seu tacitum, conuenit omnino, ac in effectu concludit, quod tacita voluntas dicitur, quae colligitur solum per rationem intellectus, idque per textum in l. iam hoc iure, ff. de vulg. & pupil. subst. l. 1. ff. de his, quae in testam. delen. l. non recte, C. de fideiussoribus, & quae consistit in interpretatione iuris, vt Baldus quoque ibi relatus, alio in loco annotauit. Addiderim ego intellectum subauditum dicere, nihil aliud esse, quam ex coniecturis, argumentis, & praesumptionibus voluntatem, atque intentionem elicere, quod est indirecte colligere, & per rationem intellectus: Et ita racitam voluntatem dici (tametsi prout expressa operetur, vt supra diximus) obseruarunt Socinus in d.l. cum auus, num. 62. Alexander in consilio 201. Perspectis, columna 3. lib. 6. Afflictis decisione 44. num. 14. & 15. Simon de Praetis dicta solutione 5. num. 54. & conuenit Iacobus Menochius in consilio 110. num. 40. 41. & 42. lib. 2. quatenus in[sect. 16]quit, quod hominis dispositio interpretari solet, vel ex verbis, vel ex mente, l. scire leges, ff. de legibus, l. Labeo, ad finem, ff. de supell. legata, l. nominis & rei,[sect. 17] §. verbum ex legibus, s de verborum signif. mentem vnam esse expressim, alteram tacitam: Expressam cognosci verbis dumtaxat, quando scilicet certum est, verba illa cum mente conuenire, provt ibi explicat, & alios Authores citat: Tacitam autem mentem altero de tribus modis cognosci: Primo, quando tacitum venit in consequentiam expressi, iuxta l. 2. ff. de iurisdict. omnium iudicum; Vel quando tacitum ex natura actus pro expresso est, iuxta l. interdum, ff. de verborum obligat. & vtrumque tacitum idem operatur, quod expressum (concludit ipsemet Menochius) vt de primo est tex. in l. illud, ff. de adquir. haered. & de secundo in l. cum quid, ff. si certum petatur. Tertio modo cognoscitur mens tacita (vt Menochius etiam enuntiat) ex coniecturis & praesumptionibus, ex quibus tacitam voluntatem procedere dicimus, l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, l. quoties, ff. de rebus dubiis: quae omnia (vt vides) in placitum illud Baldi tendunt, tacitam voluntatem dici intellectum subauditum, siue qui indirecte, & sic per coniecturas, atque interpretationem[sect. 18] colligitur. Caeterum vt dilucide magis, atque distinctius quam soleant, ipsa exornentur, animaduertendum erit, non modo in hac coniecturali, & praesumpta, atque interpretatiua vltimarum voluntatum materia, & tractatu, sed etiam in alia dispositione quacumque, expressum aliquid, siue tacitum pluribus modis accipi, siue significari de iure, sicuti post Bartol. Bald. Alex. Socinum, Aretinum, Imolam, Ripam, Decium Iasonem, & alios permultos ordinarios, & antiquos annotarunt, atque exornarunt Authores sequentes (vt eos praetermittam) quia ab eisdem commemorantur. Andreas Tiraquellus latissime post leges connubiales, glossa 7. ex num. 81. folio mihi 309. vsque in finem glossae, qui sub nem. 179. enumerat tredecim genera Expressi. Aymon Craueta in l. cum filiofamilias, in tertia parte, sub num. 9. ff. de legatis primo, & in consilio 130. columna 3. & in consilio 157. columna prima. Ioannes Cephalus in consilio 74. ex n. 20. lib. 1. & in cons. 169. ex num. 12. cum seq. lib. 2. Tiberius Decianus in consilio 1. n. 126. & in consilio 10. n. 15. lib. 4. Pet. Paul Parisius in repetitione l. haeredes, ff. de vulg. & pup. substitut. ex n. 46. cum seq. Hieronymus Zanchus in l. haeredes mei, §. cum ita, n. 249. ff. ad Trebel. M. Anton. Natta in consilio 474. n. 13. Iacobus Mandellus de Alba in consilio 147. n. 7. & in consilio 164. numero 12. & in consilio 171. num. 30. & in consilio 188. num. 3. & in consilio 355. num. 12. & in consilio 561. num. 9. & in consilio 765. num. 12. & tribus seqq. Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, 2. ex num. 14. cum seq. Brunorus a Sole in compendio resolutorio propositionum iuris, littera E verbo, expressum, el 1. folio 81. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. c. 2. in principio. Rolandus a Valle in cons. 27. num. 34. & seq. lib. 4. Hieronymus Cagnolus in l. expressa, numer. 5. de reg. iuris. Hieronymus Gabriel in cons. 169. n. 78. lib. 1. Sfortia Oddi in compendio substitut. praelud. part. 2. quaest. 3. num. 2. Ioannes de Montesperello in cons. 267. n. 5. Iacobus Menochius remedio 4. adipiscendae, n. 255. 226. & 232. & de arbitrariis, casu 270. n. 30. & seq. & lib. 1. praesumpt. 45. Idem Menochius in consilio 210. num. 28. & seq. lib. 3. Simon de Praetis de interp. vltimar. volunt. lib. 2. d. solut. 5. ex n. 47. cum seq. fol. 155. Camillus Gallinius de verborum significat. lib. 2. cap. 8. per totum, quem etiam vide cap. seq. Hippolytus Riminaldus in cons. 21. num. 68. & in cons. 37. n. 8. lib. 1. Petrus Surdus in cons. 294. n. 21. lib. 2. Fuluius Pacianus in cons. 9. n. 25. Caesar Barzius decis. Bononiae 121. ex num. 5. vsque ad num. 15. Achilles Pedrocha in cons. 16. num. 43. & 14. & 17. & in cons. 5. n. 174. & in conv. 37. n. 149. Ludouicus Morotius in responso primo, num. 12. & responso 24. num. 21. & responso 2. num. 15. & responso 89. num. 5. & responso 80. num. 10. & responso 18. num. 12. Nicolaus Intrigliolus decis. 36. n. 17. Cardinalis Franciscus Mantica de tacit. & ambig. conuentionibus lib. 3. tit. 1. num. 27. & 28. & tit. 9. n. 3. & lib. 6. tit. 9. n. 9. Ludouicus Casanate in cons. 60. num. 5. cum quinque seqq. vsque ad n. 11. & n. 27. Prosper Farinacius in addit. ad consilium 27. littera B. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclus. iuris tomo 3. littera E. conclusione 650. folio 500. & vide conclusione 651. folio 501. vbi an, & quando expressio generalis, seu specialis, seu singularis dicatur: Et conclusione 653. folio 504. vbi quando expressio generalis sufficiat vel non: & conclusione 652. vbi expressio indiuidua, & specialis quando requiratur, vel non: Et conclusione 654. vbi an sufficiat tacitum, vel praesumptum, quando expressum requiritur. Et praedictorum Authorum nonnullos ego recensui in commentariis de vsufructu, cap. 1. ex numer. 46. & 47. alios vero adiicio nunc, ac etiam distinctius, & latius explanandum duxi, & constituenda ex communi eorundem authorum placito sequentia. In primis, quod Expressum in iure dici, siue con[sect. 19]siderari solat tribus modis, generaliter, inquam, specialiter, & singulariter: Generaliter, quando verbis generalibus aliquid exprimitur: specialiter, quando verbis specialibus: singulariter, quando verbis particularibus & in indiuiduo; in quo (vt dixi) omnes Authores supra relati conueniunt, vt per Camillum lib 2. de verborum significatione, dicto cap. 8. num. 6. Pedrocham dicto consilio 16. num. 13. Sfortiam, Praetis, & relatos supra, & Tuscum d. conclus. 651. ex sententia vero Menochij d. cons. 210. num. 28. lib. 3. Expressum dicitur, siue consideratur altero de quatuor modis, hoc est verbis vniuersalibus,[sect. 20] generalibus, specialibus, & demum singularibus. Verbis vniuersalibus fit expressio, cum quis verbis vniuervalibus, puta omnibus, vniuersis, vtitur, vt tradit egregie Bartolus in l. 2. ff. de nouationibus, qui ait, quod vi quis promittit centum, computato omni alio instrumento, dicitur facta nouatio per illa verba vniuersalia, & tamen nouatio non sit, nisi expresse agatur, l. vlt. C. de nouationibus, & apertius cu Bartolo idem censuit Craueta in cons. 297. columna antepenultima, versiculo respondeo. Expressio in[sect. 21] genere sit, cum verbis generalibus aliquid profertur, l. vltima C. quod cum eo, Bartolus in l. 1. in principio, num. 5. ff. de vulgar. & pup. substitut. Et ibidem Ripa num. 50. vbi Bartolum sequitur, & septem modis limitat: Sequitur etiam A rentius ibi, num. 9. Imola in l. illud, ff. de acquirenda haereditate, Alexander num. 10. Iason. num. 14. qui limitat quatuor modis, Socinus num. 13. in dicta l. 1. ff. de vulg. & pup. substitut. Lancelotus Politus in tractatu sub stitutionum quaest. 2. priuileg. §. vbi late. Tiraquellus latius dicta glossa 7. vbi num. 87. cum seq. limitat viginti modis. Expressio in specie dicitur, quando aliquid spe[sect. 22]cialiter exprimitur, id est, quando species ipsa, sub qua indiuidua continentur, exprimitur, vt declarat ipse Bartolus in dicta leg. 1. in principio, num. 6. vbi Ripa num. 67. Lancelotus vbi supra, dicta quaest. 7. num. 7. Expressio vero singularis dicitur, quan[sect. 23]do aliquid exprimitur in indiuiduo, vt declarat Bartolus in eadem l. prima, in principio, num. 7. & ibidem Ripa num. 75. & Bartoli theoricam, siue distinctionem praedictam sequuti sunt Scribentes communiter, vt constat ex his, quae Tiraquellus, Menochius, Aluaradus, Praetis, Gallinius. Guil. Benedictus, & Sfortia in locis relatis reliquerunt scripta: Sic quoque expressa voluntas, siue dispositio expres[sect. 24]sa dicitur eisdem modis, quibus expressum in iure dici nunc annotauimus, quod iidemmet Authores praesentiunt expressim, ac maxime Aluaradus lib. 2. dicto cap. 2. in principio. Simon de Praetis lib. 2. dict solut. 5. num. 47. fol. 155. & vide Farinacium in addit. ad dictum consil. 27. littera B. fol. 130. Praeterea ex ipsismet deducitur Authoribus, expres[sect. 25]sum dici quod voce profertur, vel per scripturam apparet. & sic quod scriptum, vel dictum reperitur: Tacitum vero, quod colligitur solum per rationem intellectus, seu quod virtualiter comprehenditur, siue quod venit in consequentiam expressi, aut quod magis intellectu percipitur, quam locutione exprimitur, provt ex Baldo nonnullis in locis obseruarunt Cagnolus in dicta l. expressa, num. 5. Camillus Gallinius lib. 2. de vervorum significatione, dicto cap. 8. num. 2. & tribus seqq. & conueniunt supra commemorati: Scriptum tamen, siue voce prolatum videri quoque illud, quod ex scriptis potest, quamuis verbis expressis non sit annotatum: Ipsi quoque vel ali[sect. 26]quando enuntiant, vel aliquando praesentiunt aperte; & notarunt Hieronymus Gabriel in consilio 127. num. 41. lib 1. Anguissol. in consilio 166. num. 8. & in consilio 277. num. 9. lib. 1. Syluester Aldobrandinus in consilio 109. num. 7. lib 1. quemadmodum[sect. 27] & expressum dici solet id quod ex verbis generaliter prolatis, siue ex verborum colligitur, aut necessario importatur ex verbis, quamuis verba illud non exprimant, l. certum, ff. si certum petatur, l. nominatim, ff. de condit. & demonstrat: authent. de de haered. & Falcidia, §. si vero expressim, Angelus, Simon de Praetis, Affictus, Craueta, Cephalus, Zuccardus, & Tiberius, quos in ipsum propositum ego adduxi in commentariis de vsufructu, cap. 1. num. 49. & vltra relatos ibi, Velasquez Auendanus in lib. 40. Tauri, glossa 20. num. 7. 8. & 9. Matienzus in lib. 1. titul. 4. lib. 5. glossa 19. num. 15. Caesar Barzius decisione Bononiae 121. num. 8. Alexander Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 34. num. 158. Ludoui[sect. 28]cus Cassanate in consilio 60. num. 5. Vbi quod expressum dicitur, siue directe, siue indirecte contineatur in instrumento, per textum in cap. cum olim, in fine, de censibus, & inductionem quam facit, &[sect. 29] Authores, quos citat: Et num. 6. vbi quod expressum dicitur, quod ex generaliter enuntiatis proficiscitur, vel ab antecedentibus, & consequentibus necessariis, & quod non est omnino omissum, sed subsequitur ad expressum, vt ibi probat num. 7. &[sect. 30] num. 9. Quod racitum quod includitur ex natura expressi, & expressum in puncto iuris non differunt: Et num. 10. quod expressum dicitur, quod sub gene[sect. 31]rali vocabulo continetur, vel ex natura dispositionis comprehenditur. Et quodcumque inest ex natu[sect. 32]ra verbi expressi hoc importantis, vt ibidem num. 12. & num. 15. quod antecedens necessarium censetur[sect. 33] expressum, si exprimatur consequens, quamuis secus in antecedenti non necessario, vt num. 21. & num. 23. quod eo casu non dicatur expressum simpliciter, sed expressum tacite: Et num. 27. quod expressum dicitur, vbi ex expresso sequitur tacitum, quod etiam multis Authoribus relatis annotauit Petrus Surdus in consil. 249. num. 21. lib. 2. Caesar Barzius decisione Bononiae 121. num. 5. vbi quod expressum dicitur, quod in necessariam consequentiam venit, iuxta theoricam Bartoli ibi relatam, & tradita per Doctores ibi commemoratos: Et num. 6. 7. & 12. expressum id dici, quod ex propria significatione, vel ex natura verbi prolati necessario sequitur, vel quod sequitur ex expresso: Et num. 13. expressum dici, quidquid natura verborum fert, & sub verbis expressis comprehendi potest, etiamsi pro forma expressio requireretur. Rursus expressum dici illud, quod ex mente, & intentione disponentis, &[sect. 34] ex ratione, & causa finali venit, vt per Raudensem de analogis, lib. 1. dicto cap. 34. num. 129. Fuluium Pacianum de probationibus lib. 1. cap 19. num. 64. Hieronym. Laurent. decision. Auenion. 145. sub n. 1. Fabium Turretum in consil. 92. n. 12. Petrum Surdum (qui multos alios recenset) in consil. 294. n. 21. lib. 2. Caesarem Barzium dicta decisione 121. n. 10. & 14. Ioannem Gutierrez practicarum lib. 3. q. 17. n. 82. Camillum Gallinium de verbor. signific. lib. 2. cap 10. Deducitur quoque ex eisdem Authoribus antea relatis, superius dicta, videlicet expressum illud esse dici, quod ex coniecturis & praesumptionibus colligitur, siue dicamus esse praesumptionem iuris, & de iu[sect. 35]re, siue solam iuris, siue solam hominis, provt Iacobus Menochius exacte explicauit, atque iure, & authoritate comprobauit, & ampliauit etiam multis modis, lib. 1. dicta praesumptione 45. ex num. 1. vsque ad num. 15. similiter voluutatem ex coniecturis elicitam, sicut expressam obseruanduam esse, aut expressam videri, provt etiam probauimus supra, c. 7. 8. & 9. ea, inquam, ita accipienda, vt vere expressa non fuerint, nec expressa simpliciter dici valeant, sed pro expressis haberi in casibus praefatis, ex communi Interpretum sententia, & maxime ex Caesare, Barzio, & Ludouico Casanate supra relatis: Id quod ipsimet Authores, ac caeteri omnes, qui hactenus de hac materia sermonem instituunt, pro certo supponunt, & verbis improprietatem denotantibus, semper vtumtur: Inter alios tamen Camillus Gallinius de verborum significatione, & cap. 11. num. 4. singulariter, atque specifice annotauit; dixit namque Ex coniecturis, & praesumptionibus, quae progrediuntur, neque generaliter, neque specialiter, neque singulariter expressa esse, sed pro expressis haberi, provt ibi probauit iuridice, & repetit cap 15. eiusdem lib. 2. num. 9. vbi inquit, quod expressum generaliter, vel ex coniecturis, non potest dici expressum, idque ex doctrina Bartoli, & Alexandri, quos ibi refert: Et vltra eum, tacitum[sect. 36] non esse vere expressum, sed haberi pro expresso, in puncto, & ratione iuris annotauit, & fundauit iuridice Ioannes Bolognetus, (quem nullus Recentiorum commemorat) in l. cum quid, num. 14. per illum text. ff. si certum petatur, vbi in hunc modum reliquit scriptum: Quarto notandum est, in vers. nam quod illud, quod tacite actum est, habetur pro cauto, id est, habetur pro expresso in contractu: nam si praesupponitur actum esse, non est opus vt amplius caueatur; vnde necessario illud verbum, pro cauto, exponi debet, id est, pro expresso: ex quo infertur, quod tacite actum non est vere expressum, vt probatur in verbo, habeatur, quod denotat improprietatem, l. iure ciuili, ff. de regulis iuris: & per Bartolum in l. si is qui pro emptore, col. 3. & ibi late Iason ff. de vsucapionibus: Item verbum pro, denotat improxrietatem, vt per Bartol. in l. 1. ff. de suis& legitim. haered. & hoc etiam pater ad sensum, quia oculis non videtur scriptum, nec auribus auditur, ideo non est vere exprssum, l. 1. ff. de his quae in testam. delent. Iuxta autem nunc traditam obseruationem, apparebit etiam dilucide (quod nullus Recentiorum hactenus animaduertit) Iacobum Menochium lib. 1. dicta praesumpt. 45. ex num 15. cum seq. vsque in finem praesumptionis, octo ilis modis congestis, &[sect. 37] singulariter adnotatis, recte explicasse ea, quae ex num. 1. vsque ad num. 15. tradiderat: nam cum probasset diffuse, expressum illud esse dici, quod ex praesumptionibus constat, & coniecturis; statim ex dicto num. 15. vt ostendar, tacitum non esse veré expressum, sed haberi tantum pro expresso, enumerat praefatos octo casus, in quibus expressum illud dici non potest, quod ex praesumptionibus constat: Quorum primus est, quando lex requirit aliquid fieri expresse ob id, quod factum simpliciter est contra dispositionem iuris communis; nam tunc non sufficiunt coniecturae, & praesumptiones, sed requiritur expressio verbis specialibus. Secundus casusest, quando expressio pro forma requiritur, quo etiam casu non sufficit expressio facta signis, & coniecturis, etiam indubitatis. Tertius casus est, quando requiritur euidens, vel patens expressio. Quartus, quando requiritur expressio verbis facta; nam tunc non sufficit, quod colligatur ex praesumptionibus, cum id non dicatur fieri verbis expressis, l. 3. in principio, vbi Bartolus, ff. de legitim. tut. Et ex hoc quarto casu (vt ego animaduerto) comprobatur traditio illa Camilli, & Bologneti, de qua supra. Quintus casus est, quando coniectura non colligitur ex scriptura, sed solum ex mente tacita; nam tunc non dicitur expressum. Sextus casus est, quando expressio requiritur respectucertae personae constitutae in magna dignitate; nam tunc non sufficit expressio, quae ex coniecturis resultat. Septimus casus est, quando lex, seu hominis dispositio requirit specialem expressionem; nam tunc non sufficit haec, quae prouenit á coniecturis & praesumptionibus, quandoquidem haec non dicitur expressio specialis. Octanus casus elt, quando requiritur propria expressio; nam tunc non sufficeret expressio his coniecturis facta, cum impropria haec dicatur. Et hactenus Menochius, qui praecitatos omnes casus latius comprobat, nec ab eo dissentit in effectu Ioannes Bolognetus (quem idem non citat) in dicta l. cum quid, num. 54. & tribus seqq. in illis dubiis, vtrum tacitum habea[sect. 38]tur pro expresso in forma, in substantialibus etiam, in naturalibus quoque, ac denique in accidentalibus dispositionis cuiuslibet: Et loco praefato Menochij iunge Simonem de Praetis de interpretat. vltimarum volunt. lib. 2. interpretat. 1. dubitat. 1. solut. 5. num. 61. fol. 156. qui cum dixisset, voluntatem, atque dispositionem tacitam, & ex coniecturis collectam, sufficere pro expressa, siue pro ea, quae expressa requiritur, idque Iasonis vestigia sequutus, pro regula constituisset, statim post iplum Iasonem limitat quatuor modis: Primo, quod ea regual non procedit, quando aliquid requiritur expressum verbis, & pro forma. Secundo, quando debet fieri mentio expressa respectu certae personae in magna dignitate constitutae. Tertio, quando essemus in materia odiosa. Quarto, quod regula non habet locum, quando lex requirit aliquid fieri expresse pro eo, quod factum simpliciter est contra iuris dispositionem, provt ipse Iason & iure, & authoritate confirmat, & Praeris metidem alio & quinto modo limitat, & tendit haec limitatio in secundam traditam supra, quando sumus in aliqua magna & notabilire; quia nisi de ea expresse dicatur, nulla verborum generalitate includitur, vt probat Oldradus in cons. 185. Thema tale est, Titius Canonicus, in vers. Tertio est considerare. Denique & vltimo, atque ex ipsis antea relatis Au[sect. 39]thoribus aperte deducitur, non modo in testamentdis, & vltmis voluntatibus, taciti (& sic coniecturarum, & praesumptionum) & expressi (& sic scripti, aut verbis prolati) eandem esse virtutem & potentiam, & tacitum praesumptum pro expresso haberi, sed etiam in contractibus, & in aliis dispositionibus quibuscunque idipsum ius obseruari; textus namque in l. cum quid, ff. si certum potatur, & in l. triticum, & in l. interdum, ff. de verbor. obligat. ex quibus taciti & expressi aequalem virtutem deduxerunt Interpretes nostri vnanimiter, non in testamentis, seu vltimis voluntatibus, sed in contractibus loquuntur; quocirca, vt taciti & expressi axiomata illa adeo vulgata, vt per manus circumferantur quotidie, & frequentissime ab Interpretibus nostris, & maxime a consulentibus vatiis in casibus expendi soleant, diligentius & accuratius, quam aliquis Recentiorum omnium hactenus fecerit, explanentur, breuíque summa, & distinctione, atque certis regulis circumscribantur, sequentia obseruare, atque suo ordine constituere necessarium duxi: ac primo loco obseruandum, eosdem Interpretes nostros mille in[sect. 40] locis tradidisse, nec regula alia frequentius vti, taciti, inquam, & expressi eandem vt plurimum esse virtutem, & potentiam, & idem operari: Sic ab expresso ad tacitum argumentum deductum, probabile reputatum communiter, & vtile esse, & frequens; idque per textum in l. de quibus, in fine, ff. de legib. in dicta l. cum quid, & in dicta l. triticum;sicuti deduxerunt Oldard. in consilio 141. Baldus in consilio 209. casus talis est, Titius, lib. 1. Paulus Castrensis in consil. 28. ex num. 1. lib. 2. Alexander in consil. 109. num. 17. lib. 7. Romanus in consil 176. num. 10. & in consil. 271. num. 4. Tiberius Decianus in consil. I. num. 232. & seq. lib. 1. Federicus de Senis in consil. 269. late Nicolaus Euerardus, qui cum regulam hanc generalem in loco ab expresso ad tacitum, deduxisset num. 1. ex fol. 212. subdit statim eodem. n. 1. regulam ipsam facere ad multa, & quatuordecim casus, sine exempla commemorat vsque ad num. 8. Andreas Tiraqtiellus de legibus connubialibus, glossa 7. n. 16. & pluribus seqq. vbi late comprobat multis in casibus, consensum tacitum idem operari, quod expressu: Matienzus in l. 3. gloss. 1. n. 5. & quinque seqq. titul. 3. lib. 5. nouae collect. Regiae, qui infert ad tacitum consensum mariti in casu illius legis, vtrum, inquam, tacitus consensus sufficiat vt vxor contrahere valeat: Syluester Aldobrandibus, qui etiam ex facto consultus, taciti & expressi argumentationem, atque aequiparationem adducit in consil. 3. num. 27. Achilles Pedrocha in consil. 38. num. 158. Iacobus Menochius in consil. 10. num. 41. lib. 2. Ioannes Bolognetus, And. Alciatus, Simon de Praetis, Caesar Barzius, Petrus Surdus, & alij, quos statim commemorabo. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris, tom 8. littera T. conclus. 7. fol. 3. & conclus. 8. fol. 6. vbi tacitum operari quantum expressum multis in casibus, probat latissime: Et vide conclus. 11. ex fol. 7. vbi quod tacitum operatur[sect. 41] plus quam expressum multis in casibus, provt ibi eos recenset; & antea adnotauit Euerardus in dicto loco, ab expresso ad tacitum, num. 17. folio 210. Hoc autem vltimum (vt ita absolute non transeat) vel ex subiecta materia, aut natura actus, qui geritur, vel ex praesumpta disponentis voluntate, vel ex legis dispositione iustis de causis ita statuente procedit, cum alias tacitum operari non valeat plus quam expressum, vt dicam statim: Taciti denique & expressi aequiparationem, atque argumentationem adduxit Ioannes de Montesperello in consilio 98. num. 19. & in consil. 508. num. 7. Stephan. Gratianus disceptationum forensium, lib. 2. cap. 306. ex n. 20. & num. 41. Secundo deinde & principaliter constituo, axioma[sect. 42] praefatum, taciti & expressi eandem esse causam, virtutem & effectum, siue tacitum haberi pro expresso, verificari, & contingere posse multis modis, ad quos Scribentium omnium hucusque placita, & resolutiones in hac materia debent reduci; eo namque traditiones, atque obseruationes quorumcunque tendunt regulariter, videlicet tacitum haberi pro expresso, velex natura rei, quae ita suadet, iuxta textum in dicta l. cum quid, ff. si certum petatur, l. interdum, ff. de verborum obligat. & l. triticum, eiusdem tituli: Vel ex natura causae, vt in l. prima, C. de diuersis rescriptis, & in l. si te. C. in quibus causis infamia irrogetur: & in c. 2. de rescriptis: Vel ex praesumpta voluntate, vt, in l. Labeo, ff. de pactis: & pluribus in casibus adductis, & longa serie comprobatis supra hoc eodem libro, & tractatu, cap, 7. 8. & 9. & cap. 16. vbi latissime: Vel ratione conuentionis subiectae contractui, vi in l. ea lege, in principio, ff. locati: Vel ratione consuetudinis, vt in l. quod si nolit, §. quia assidua, ff. de Adilitio edicto: Vel rartione praecedentium, vt in dicta l. triticum. Quae enim in praefationibus dicuntur, in subsequentibus repetita intelliguntur, l. Titia, §. idem respondit, ff. de verborum obligation. Vel ratione sequentium per quae declarantur praecedentia, l. si cum fundum iuncta Glossa, verbo, inferiore, ff. de verborum significat. l. si seruus plurium, §. finali, ff. de legatis primo, cum similib. Vel ex legis dispositione, aliave coniectura sumpta ex legis praesumptione, vt in l & quia, ff. de pactis, in l. vnica, §. primo, C. de rei vxorioe actione, in l. assiduis, C. qui potiores, in l. aufertur, §. fiscus, ff. de iure fisci, in l. pro officio, C. de administrat. tutorum, & in l. semper in stipulationibus, ff. de regulis iuris, & in aliis casibus, in quibus tacite contrahitur hypotheca ex dispositione iuris, provt haec omnia ad litteram tradidit Nicolaus Euerardus dicto loco, ab expresso ad tacitum, num. 8. per totum: a quo caeteri postmodum accipiunt, sed nullus ita diffuse tradit: & Euerardo conueniunt Authores commemorati obseruatione praecedenti: Bolognetus etiam in dicta l. cum quid, num. 58. de quo statim specificam faciam mentionem: Iacobus Menochius dicto consil. 110. num. 41. & 42. lib. 2. qui non ita copiose, sed tribus in casibus tacitum dixit haberi pro expresso, & idem operari; quando scilicet tacitum venit in consequentiam expressi, vt in l. 2. ff. de iurisdiction. omnium iudicum. Vel quando ex natura actus pro expresso est, vt in dicta l. cum quid, & in d.l. interdum: Vel quando ex coniecturis, & praesumptionibus colligitur, vt in d.l. si seruus plurium, § vltimo, ff. de legatis primo, & in l. quoties ff. de rebus dubiis. Caesar Barzius, qui idipsum in effectu concludit, sed alios casus vltra ters a Menochio relatos recenset dicta decis. 121. num. 15. cum seq. vsque ad num. 25. quem supr. commemoraui in eo articulo, Expressum aliquid quando dicatur, siue quot modis accipiatur: Et eisdem modis, quibus dixi ibid. aliquid expressum diiudicari, eisdem racitum pro expresso haberi, & idem operari; obseruari debebit Cardinalis Dominicus Tusus practicar. conclusionum iuris, tom. 8. littera T. dicta conclusion. 7. num. 1. ibi: Tacitum quando includitur de natura expressi, &c. & num. 2. ibi: Tacitum quod inest vel resultat ex expresso, dicitur accessorium ad expressum: Et num. 13. ibi: Taciti & coniecturati par est virtus cum expresso. Quod in effectu ad tres illos casus Menochij reducitur, nec dictis in locis Euerardi, & superiorum commemoratio habetur: Non etiam ita copiose, aut distincte explanatur Andreas Alciatus (quem in hoc tractatu, & taciti, atque expressi axiomate, immerito filentio praetereunt Recentiores omnes;) is nameque in eadem l. cum quid, ff. cerium petatur, cum aliorum Authorum sententias retulisset, a quibus, & a superioribus non videtur dissentire quoad effectum relatum; Zazij obseruationes in ipsamet l. cum quid, sicut & Iasonis placita ad quinque considerationes reducta, inquit tandem regulam esse ex sua sententia, quod tacitum habetur pro expresso, quando tacitum ex coniecturis validis demonstratur, sed quando sunt aliae coniecturae, tunc cessat virtus taciti: Et sic praesupponit, quod tacitum habens coniecturas fortes, est aequalis virtutis cum expresso, per illum textum; & in effectu facit regulam, quod par est virtus taciti & expressi, vbicumque militat eadem ratio, secus si non militat eadem ratio: & ita soluit iura illa contraria, in quibus dicitur, quod tacita non habentur pro expressis, siue non est pars virtus taciti & expressi, vt in l. finali, C. de nouat. l. expressa, l. actus legitimi, ff. de regulis iuris, cum aliis fere infinitis, quae Ioannes Bolognetus in d.l. cum quid, num, 60. adducit. Item est par virtus taciti & expressi (inquit Alciatus ipse,) si disponentes habeant hanc mentem; sed si non constat de mente, secus est, & ita etiam tollit multa contraria, vt latius ibi ostendit, & recte, cum tacita ista dispositio, quae coniecturis inducitur, eatenus valeat, quatenus apparet, quod illa voluntas se extendit: Camillum etiam Gallinium de verborum significatione, lib. 2. cap. 8. ad tres illos Menochij casus, disputationem hanc reduxisse, apparet ex his, quae ipse scripta reliquit ibidem, num. 1. in principio, & num. 8. & num. 10. Simonem quoque de Praetis (quisubobscure loquitur, & minus absolute) de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione 1. dubitat. 1. solut. 5. num. 54. & 56. folio 155. & lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. solut. 11. num. 7. & 8. fol. 148. quo loci in effectu id concludit, quod Iacobus Menchius relatus supra, in illis tribus casibus annotauit: Et idipsum obseruarunt Ioannes de Montesperello in consil. 267. num. 5. Cardinalis Franciscus Mantica de tacitis & ambiguis conuentionibus, libro 3. titulo 1. numero 27. solio 105. Gratianus discept. forens. lib. 2. cap. 306. ex num. 20. Remanet ergo conclusio firma, taciti & expressi[sect. 43] oandem esse causam, virtutem, effectum, siue tacitum pro expresso haberi modis praefatis, aut aliquo eorum concurrente; & idcirco subsequitur, atque eorundem Interpretum placito vniformi probatur, quod si aliquod eorundem deficiat, siue subiecta materia, aut diuersa ratio, vel legis, aut hominis praesumpta mens (non modo expressa) aliud suadeat, taciti & expressi non esse eandem, sed diuersam virtutem: id quod Euerardus obseruauit specifice & iuridice in dicto loco, ab expresso ad tacitum, num. 18. ibi: Triatamen nolo te ignorare: primum est, quod tunc demum tacitum oequiparatur expresso, quando de hoc constat clare, vel saltem praesumptiue per aliquem ex modis supra commemoratis, aut similem, alias autem mens in animo retenta nihil operatur, &c. Et quantum conueniat his, quae capitibus praecedentibus huiusce libri, & tractatus, & maxime cap. 11. 12. & 13. renabebt resoluta, vides aperte: Et ita quoque videtur concludere (sed non exprimit, prout nunc exprimitur specifice) Iacobus Menochius dicto consil. 110. num. 42. in fine, libr. 2. Simon de Praetis lib. 2. dicta solut. 5. num. 65. & 66. folio 156. qui concludendo, inquit in hune modum: Tunc vero par est virtus taciti & expressi, quando sumus in his, quae tacite veniunt ex natura actus, vt per Iasonem in dicta l. cum quid, secunda lectura, columna 3. & quando tacitum & expressum procedunt ex eadem potentia causae efficientis, secundum Baldum, in l. in testamento, ff. de testamentaria tutela; quod maxime procedit in vltimis voluntatibus, in quibus sequimur mentem testatoris tactitam, sicut expressam, &c. Sic ergo in eisdem vltimis voluntatibus, propter subiectam materiam, de qua agitur, rei naturam, rationis diuerstatem, aut praedictae regulae vulgatae, taciti & expressi idem esse iudicium, prout in illis casibus aggregatis per Bolognetum in d.l. cum quid, num. 60. ac maxime quod ad nostrum attinet propositum, & tractatum, regula ipsa locum non habebit, quoties coniecturae tales non adsint, & concurrant (ex quibus tacitum contendatur) quales adesse, & concurrere debere, cap seq, dicendum est; vel cum legitime non probentur, vt etiam dicetur ibidem: Tunc namque scripto standum erit, & sic expresso; & non praesumpto, & sic racito, prout supra, cap. praecedentibus dilucide tradidi; dumtamen semper intelligatur, expressum circa vnum casum, non tollere tacitum circa alium, ex sententia Bartoli in l. si constante, num. 54. ff. soluto matrimonio, vbi Crotus in secunda lectura, num. 106. Alexander, Ripa, & Bellonus, cum quibus Petrus Surdus in consil. 198. num. 24. lib. 2. Sic etiam expressum non facere silere tacitum, qunado tendunt ad diuersum finem, & effectum, vt declarat Decius in consil, 386. num. 6. Ruinus in consil. 32. num 6. libro. 2. Socinus iunior in consil. 130. num. 12. voluprine 2. Petrus Surdus dicto consil. 198. num. 25. lib. 2. Praetis de interpr. vltim volunt. lib. 2. d, solut. 5. num. 70. & 71. fol. 156. Rursus & tertio, atque principaliter constituo, iuxta superiora euinci manifeste, negari non posse, imo cerit iuris esse, expressum latius patere, quam tacitum, iuxta Glossam notabilem, in Clementia, saepe, in verbo, partibus, de verborum significatione; quam singularem dicit Castrensis in consil. 334. num. 5. libro 1. & in l. si conuenit, ff. de iurisdict. omn iudic. ac etiam Romanus Consil. 133. in versiculo breuiter, & refert Caesar Barzius decisione Bononiae 70. numero 24. & esse refulariter maiorem vim & potentiam expressi, quam taciti, ex communi omnium sententia annotauit Iacobus Menochius dicto consil. 110. numero 49. lib. 2. Petrus Surdus in consil. 10. num. 24. lib. 41. & in consil. 71. num. 14. eod. lib. 1. & in consilio 198. num. 19. lib. 2. qui inde deducit post Crauetam, in consil. 34. num. 3. tacitum voluntatem non ita late interpretari, sicut expressam: Et idipsum scripsit dict. consil. 10. num. 25. & dicto consil. 71. numero 14. lib. 1. & assentit aperte in distinctione, quam adducit Iacobus Menochius d. cons. 110. ex num. 39. & 40. lib. 2. tebuerunt etiam Laurentius de Pinu in consilio 69. num. 12. Franciscus Beccius in consil. 39. num 23. & 24. ita sane expressum plus operari, quam tacitum multis in casibus, immo & regulariter, vndecim exemplis probauit Nicolaus Euerardus in dicto loco, ab expresso ad tacitum, ex num 10. vsque ad numerum 17. infinita etiam commemorauit exempla Ioannes Bolognetus in d.l. cum quid, num 60. & 61. per totum. Achilles Pedrocha in consil. 38. num. 148. & in consil. 40. num. 20. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclus. iuris, tom. 8. littera. T conclusione 7. ex num. 14. vsque ad numerum 23. & numer. 31. cum seq. & conclusione 9. per totam, Vbi etiam late, tacitum minus operi, quam expressum, & multis, comprobat exemplis tomo. 3. littera E. conclus. 655. fol. 506. Simon de Praeris de interpr. vltim. voluntat. lib. 1. interpret. 1. dubit. 2. solut. 5. num. 57. fol. 34. vbi post Crauetam, & Gomezium inquit, tacitam voluntatem non esse tantae ponitentiae, sicut expressam ad aliquid inducendum: Quod etiam intendit num. 56. ita etiam & tacitam voluntatem testastorisfacilius reuocari, quam expressam, ex Iasone, Baldo, & Aretino obseruauit Achilles Pedrocha in consil. 40. num. 170. Quocirca & consequente, expressum superare, siue facere silere tacitum apud Interpretes nostros enunciatur frequentissime, & per Consulentes traditur quotidie variis in casibus: Idque per text. in l. finali, C. de pactis conuentis, l, si fundum sub conditione, §. Stichum, & ibi Paulus Castrensis ff. de legatis primo, l. cum ex filio, § filio, ff. de vulg, & pup. substit. l. maritu. C. de procuratoribus, l. 2. § si duo, ff. de bonor. posses. secund. tabulas. l. qui ad certum. ff. locati, & cum multis exemplis adnotarunt Nicolaus Euerardus dicto loco, ab expresso ad tacitum, num. 20. & 21. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum tom. 3. littera E. conclusione 656. folio 506. late Franciscus Viuius decis. 283. lib. 2. Tiberius Decianus in consil. 18. num. 163. lib. 1. & in consil. 97. num. 6. lib. 2. & in consil. 64. n. 19. & 36. eod. lib. 2. Menochius in consil. 111. num. 39. libro 2. latius Hippolytus Riminaldus in consil. 164. num. 16. cum seq. libro 2. & in consil. 330. num. 5. lib. 3. Iosephus de Rusticis in tractatu, an & quando liber. in condit. posit. censeant. vocati. lib. 2. cap. 3. num. 7. Achilles Pedrocha in consil. 38. num. 149. & num. 159. & in consil. 40. num. 271. Petrus Surdus in cons. 156. num. 22. lib. 1. & in consil. 198. num. 4. lib. 2. Cardinalis Franciscus Mantica de tacit. & ambig. conuen. lib. 14. tit. 18. num. 6. Simon de Praetis lib. 2. d. solutione. 5. num. 68. folio 15. vbi etiam quod quando concurrunt tacitum & expressum, non est par virtus taciti & expressi, quia expressum facit cessare tacitum, ex dicta. l. cum ex filio, §. primo, ff. de vulg. & pup. substit. & l. doli clausula, ff. de verbor. obligat. & proponit exemplum, rationem autem reddit Hadrianus Gilmanus rerum iudicatarum Germaniae, decisione 6. num. 92. & 93. vbi inquit, expressum facere cessare tacitum, atque praesumptum; maior siquidem, ac certior voluntatis declaratio consistit, in eo, quod expresse disponitur, quam quod in consequentiam colligitur, argumento. l. item. apud. §. ait. Praetor, ff. de iniuriis. Nec obstat (subdit Author ipse) quod dicatur, taciti & expressi esse eandem virtutem etiam in testtamentis, in quibus sequimur mentem testatoris tacitam, sicut expressam: Quoniam hoc procedit (vt ibi probat num. 94. &95) quando concurrunt tacitum & expressum; tunc enim expressum facit cessare tacitum, Cardinalis Franciscus Mantica libro 12. titull. 26. num. 2. Ita sane & tacitum resultans ex expresso cessat, siue vitiatur, cessante aut vitiato expresso, vt per Euerardum in dicto loco, ab expresso ad tacitum, numero finali, latius per Cardinalem Tiscum practicar, conclusionem iuris, tomo 8. littera T. conclusione 12. folio 8. & per Barbosam in l. sicum dotem, num. 23. ff. soluto matrimonio, Hippolytum Riminaldum in consil. 502. num. 115. libro 5. Simonem de Praetis lib. 2. solut. 5. num. 8. fol. 155. vbi limitat tacitum non vitiari, vitiato expresso, quando non subest eadem ratio vitiandi tacitum, quae vitiandi expressum: vel quando tacitum per se stare potest, & continetur aeque principaliter, & non accessorie sub expresso, & aliunde originem trahit, per tex. in l. si fideiussor, ff. de legatis 1. & in l. prima, §. primo, ff. quibus modis pignus, vel hyp. per quae iura idipsum scripsit Alex. Trentacinquius de substitutionibus, prima parte, cap. 21. num. 2. folio 75. Quarto & vltimo, atque in eodem articulo taciti & expressi constituo, ex hactenus dictis inferri ad ea, quae Ioan. Bologn. in d.l. cum quid, ff. si certum petatur, n. 60. & 61. annotauit (circa quem Recentiorum omnium nullus insistit;) is namque Author iuridice & vere reliquit scriptum, expressum esse maioris virtutis, & potentiae, quam tacitum regulariter, sicuti ex iisdem constat Authoribus, quos tertia obseruatione principali nunc recensui; quamuis aliquando tacitum eiusdem virtutis sit, quod expressum, intelligendo semper, prout declaratum fuit supra, annotatione 2. principali. Rursus Bolognetum eundem in praefato dubio, an taciti & expressi eadem virtus sit, in effectu in videri remanere sententia, quam probauimus, & ita in communem reincidere distinctionem, cum vere differentia illa, quam ipse constituit, magis verbalis sit, quam realis, siue nominis magis, quam rei, aut in eo dumtaxat consistat, quod fiat regula negatiua, taciti & expressi non esse eandem virtutem, cum tamen Doctores communiter affirmatiuam fecerint regulam, taciti, taciti & expressi eandem esse virtutem & potentiam: Nam ex quo Bolognetusmetidem fatetur, textum in d.l. cum quid, ff. si certum petatur;& in d.l. triticum, ff. de verborum obligat. probare aperte, quod tacitum attendatur, & non neligatur, & quod seruatur tanquam expressum; negauerit tamen, quod leges eaedem dixerint, parem, aut eandem esse virtutem, & potentiam taciti & expressi; in idem equidem cum Communi reincidit (vt dixit:) Communis siquidem dum notauit, taciti & expressi eandem esse virtutem, effectum magis, & rem, quam verba, seu loquendi modum considerauit; & sic dixit expressim, tacitum attendi, & seruari tanquam expressum, ipsemet Bolognetus: quod in effectu idem est ac dicere, eandem esse virtutem taciti & expressi: dum autem Bolognetus ab ea regula, quam conficit negatiue, scilicet quod taciti & expressi non est eadem virtus, siue quod tacitum non habet omnes virtutes, & praerogatiuas expressi, excipit in hunc modum: Conclusio igitur remanebit, quod tacitum non habet omnes virtutes, vel praerogationas expressis, nisi ex aliquo adminiculo, & in casibus a iure expressis; cogitandum relinquit in haec verba: Cogita tamen. Iterum & apertius reincidit in sententiam communem, quae licet dixerit, taciti & expressi eandem esse vietutem, & potentiam, statim explicat, ac intelligit id procedere, modo alia adminicula, siue legis, siue hominis concurrant, vt sapra vidisti; aliquodve eorum interueniat, de quibus supra, dicta secunda obseruatione principali. Iuxta haec ergo nihil interest, an regula sit negatiua, taciti & expressi non est eadem virtus (sicet Bolognetus contendit;) siquidem statim excipit, nisi ex aliquo adminiculo, & in casibus a iure expressis (provt communis in effectu probauit:) vel quod regula sit affirmatiua, taciti & expressi eadem est virtus & potentia, iuxta Communem, exceptio autem sit negatiua, non est eadem vis & potentis, ex diuersitate rationis; quia diuersa militat ratio, vel ex defectu voluntatis praesumptae legis, aut hominis, aliquave ratione earum, quas supra notaui, si aliqua earum non concurrat: Et ita, vt dixi, in eo dumtaxat consistit contentio Bologneti contra Communem, quad pro regula sit statuendum id, quod pro exceptione Communis statuit; quod etiam iura quae in hac materia loquuntur, non dixerint, quod par est virtus taciti & expressi, sed dicunt solum, quod tacitum attendatur, siue pro expresso habeatur, & seruetur tanquam expressum, quod idem in effectu esse, siue sufficere, quod ea iura enuntient, vt inde communis Interpretum sententia post Glossas, & Bartolum deducere potuerit, teciti & expressi virtutem aequalem, nullus proculdubio negabit, qui eorundem iurium verba, & mentem perpendet mature. Et hactenus de tacito & expresso, & quando vtriusque eadem virtus, vis, & effectus: Quando vero tacitum, siue id quod tacite inest, specialiter exprimitur, an vltra aliquo modo, siue quid operetur, vel in terminis taciti vtrum remaneat, inuestigandum erit, & quemadmodum ex eo, quod tacite inest, si exprimatur specifice, coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat in hac eadem coniecturali, & interpretatiua, qua versamur materia, quod admodum necessarium, & quotidianum est: Quocirca meminisse oportebit, Interpretes no[sect. 44]stros frequentissime quoque eo vti axiomate, & regula generali, ipsaque saepissime excitari, atque adduci in vltimis voluntatibus interpretandis. Vnde pro regula generali obseruandam, atque constituendum erit primo loco, quod expressio eorum, quae tacite insunt, regulariter nihil operatur; ad quod quotidie allegatur textus in l. 3. ff. de legatis primo, prout dixit Iason ibidem, num. 13. qui num. 8. citauit textum etiam ad idem, in conditionibus, §. haec scriptura, ff. de condit. & demonstr. atque ex num. 34. cum seq. & num. 40. cum sed. latius explicauit, & membra distinctionis Bartoli ad vnguem prosequitur: Pro eadem etiam regula citari solet textus in l. aliquando 106. ff. de condit. & demonst. vbi Glossa, & Bartolus ita notarunt; & in l. si dies, 21. §. finali, & in l. si Tutio 22. §. quaedam, ff. quando dies legati cedat; & in l. non recte, C. de fideiussorib. de cuius intellectu late agit Ioannes Bolognetus in d.l. 3. de legatis 1. num. 177. & praefatam regulam, quod expressio eorum, quae tacite insunt, nihil operetur, exornarunt, atque explicarunt, & variis applicarunt negotiis, & rebus, omnes Scribentes communiter in d.l. 3. vbi late Iason, Socinus, & Ripa, Ancharanus in cons. 404. Tria dubia, num. 7. Castrensis in cons. 338. num. 2. & in l. quibus diebus, §. quidem Titio, in fine, ff. de cond. & demonst. qui accipit tam in legis, quam in hominis dispositione, Ioannes Cephalus in consilio 158. numer. 38. lib. l Franciscus Bursatus in consilio 40. num. 44. & in consilio 36. num. 62. libro primo, & in cons. 177. numer. 16. lib. 2. Caesar Barzius decisione Bononiae 66. numer. 29. & 30. Antonius Galeatius Maluassia in consilio 81. num. 36. Nicolaus Intrigliolus decisione 3. num. 122. Ludouicus Morotius responso 32. num. 11. & responso 5. num. 10. vbi inquit, quod expressio eius, quod tacite inest, dicitur simplex quaedam locutio, quae nihil operatur, Carolus Ruinus in consilio 168. numer. 14. & 15. lib. 1. Iacobus Mandellus de Alba in cons. 119. num. 58. & in consilio 120. num. 6. Petrus Surdus in consilio 110. num. 4. & 5. & 6. lib. primo, late Guido Pancirolus, de quo infra, in fine capitis. Cardinalis Dominicus Tuscus practicarum conclusionum iuris tomo 3. littera E, conclusione 657. ex folio 507. Ludouicus Casanaste in consilio 1. num. 55. Camillus Gallinius de verborum significatione. lib. 1. cap. 10. per totum, ex folio 7. Leander Galganetus de condit. & demonstrat. prima parte cap. 17. folio 53. Iacobus Menochius in consilio 110. num. 42. lib. 2. vbi reddit rationem regulae praedictae, prout etiam tradit Galganetus vbi supra; latissime omnium Ioannes Bolognetus in d.l. 3. ff. de legatis primo, ex num. 126. cum multis seqq. & num. 146. vbi theoricam praefatam, quod expressio eorum, quae tacite insunt, nihil operatur, breuiter re[sect. 45]fert cum ampliationibus, & limitationibus: Et numer. 150. quod expressio eorum, quae tacite insunt, nihil operatur, siue per conditionem, siue per modum siue per aliam qualitatem, quia eadem est ratio, argumento dictae l. non recte, C. de fideiussoribus: Et idem esse, si per modum dispositionis insint, longa[sect. 46] serie probauit ex num. 162. cum multis seqq. vbi explicauit iura quamplurima in ea materia: Et num. 179. theoricam Bartoli refert, & declarat plenius, quia est diminuta (vt putat:) & num. 181. tacita multis mo[sect. 47]dis per modum dispositionis exprimi posse, quae ibi exemplificat: Et n. 183. quod materia haec habet dno capita; vnum de substantialibus expressiuum; aliud de iussu legis expressiuo: Inquit etiam num. 151. ex communi illa Interpretum distinctione, expressionem[sect. 48] eorum, quae tacite insunt, aliter factam, quam inesset, plurimum operari, sed eo modo quo inest, factam, nihil operari, per textum in l. Titia, ff. ad legem Falcidiam, & in l. prima, ff. si pendente appellat. per quae iura ita quoque tradiderunt Alexander in consilio 33. numero 5. libro primo, & in consilio 22. numer 18. lib. 5. Tiberius Decianus in consilio 99. n. 6. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 4. num. 19. lib. 2. Petrus Surdus in consilio 198. num. 5. lib. 2. Camillus Gallinius de verbor. significat. lib. 1. d. cap. 10. n. 4. Ioseph. de Rusticis in tractatu, an, & quando liber. in condit. positi censeant. vocati, lib. primo, cap. 2. num. 12. parte 2. & libro 2. cap. 2. numer. 22. Ludouicus Casanate in consilio primo, num. 61. Cardinalis Dominicus Tuscus tomo 3. littera E. conclusione 657. n. 21. veluti se ad esse, vel ad non esse, quia tunc operatur, provt docuit Bartolus in d.l. 3. ff. de legatis primo, num. 2. vbi Iason. num. 38. & Socinus n. 40. Baldus in l. vnica, in principio, num. 15. C. de caducis tollendis, Valasquez Auendanus in l. 40. Tauri, glos. 8. num, 39. Ludouicus Casanate in consilio primo, n. 62. Petrus Surdus decisione 114. num. 16. Caesar Barzius decis. Bononiae 73. num. 21. vbi quod expressio eius,[sect. 50] quod tacite inest, aliquod operatur, quando aliquid inducit quod non esset, si expressio non fieret, vt in exemplo ibi proposito; Semper etiam operatur effectum, quando actus est de voluntate exprimentis, prout explicauit Ioannes Bolognetus in d.l. 3. n. 153. Camillus Gallinius lib. 1. d. cap. 10. num. 3. vbi quod[sect. 51] expressio eius, quod non ex necessitate, sed ex voluntate inest, semper operatur, sicuti & iure, & authoritate ibi comprobat, Casanate dicto consil. 1. num. 59. & 60. Operatur etiam, vt in ea includantur omnes[sect. 52] casus, qui alias tacite non venirent ex natura rei, vt notanter dixit Tiberius Decianus in consil. 35. numero 45. & in consil. 41. num. 51. lib. 2. sequitur Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 4. num. 20. lib. 2. & in dubio expressio eorum, quae tacite insunt, vide[sect. 53]tur facta alio modo, quam in sit, ne sit sine vtilitate aliquid operandi, argum. l. si quando, ff. de legatis 1. Et ita notauit Bolognetus in d.l. 3. num. 223. contrarium tamen, imo quod cum expressio est ambigua, in dubio praesumendum sit, quod fuerit facta per eum modum, per quem tacite inest; & quod potius toleratur isto casu superfluitas verborum absque aliquo effectu, tenuerunt Baldus in l. vnica, §. videamus, num. 2. C. de rei vxoriae actione, Alexander in d.l. 3. col. 2. vers. & subdit Paulus de Castro, ff. de legatis 1. Carolus Rainus in cons. 98. num. 17. lib. 2. & in consil. 168. num. 14. & seq. lib. 1. & in consil. 105. post num. 7. lib. 3. Curtius senior in consil. 77. Exordiente, post numerum 7. circa finem. Ludouicus Morotius in responso 32. num. 12. & 13. qui num. 14. dicit, id praesertim procedere, quando ex eiusmodi: expressione dispositio iuris communis restringeretur: & loquitur d. numer. in expressione praegnantiae vxoris in institutione posthumi his verbis facta; quia vxor mea praegnans est, aut quae praegnans est, & subdit, quod expressio ipsa nihil operatur, quando restator sciebat eam esse talem, quia dicitur facta per eum modum, per quem tacite inest, prout latius ibi explicat: Duos autem effectus operatur semper ex[sect. 54]pressio eius, quod tacite inest; vnum, quod tacitum efficiatur expressum: aliud, quod facit esse de voluntate, vt latius comprobat Bolognetus ibid. num. 189. & repetit num. 193. vbi resolutioue, & congerendo ea, quae latissime adnotauerat numeris praecedentib. inquit tres esse casus, siue limitationes tres d.l. 3. ff. de legatis 1. & in quibus expressio aliquid operatur, & in hunc modum scribit: Prima quae est generalissima, quando tacitum exprimitur alio modo, quam in sit tacite; nam in his quae possunt alterari per disponentem, semper aliquid operatur. Secunda est, quod semper facit tacitum, desinere esse tacitum, & effici expressum. Tertia est, quod facit expressum semper esse de voluntate, quamuis tacitum esset contra, vel praeter voluntatem: vnde sequuntur multi effectus supra relati. Nec dissentit Camillus Gallinius lib. 1. de verbor. significatione, dicto cap. 10. num. 11. vbi Ioannem Bolognetum laudat, & remissiue refert eius theoricam in materia eius, quod tacite inest: & num. 12. vbi pro notabili casu scripsit, expressionem eius, quod tacite inest, quantum ad inducendam voluntatem exprimentis, in eo quod tacite inerat, semper operari: & num. 6. quatenus ex sententia communi statuit, expressionem eius, quod racite inest, operari quantum ad hoc, vt non dicatur amplius tacitum: Ita etiam expressio eius, quod tacite inest, nihil operatur, si insit ex na[sect. 55]tura actus, non si sit qualitas extrinseca, sicuti materia fideicommissorum, & substitutionum post alios multos Authores obseruarunt Auendanus in dicta 1. 40. Tauri, glossa 8. num. 40. Ludouicus Casanate dicto consil. 1. num. 57. & 58. vel ex praesumpta testa[sect. 56]toris voluntate, quae magis debet attendi, iuxta ea, quae superius tradita fuere, & resolutionem Ludouici Casanate dicto consil. 1. num. 59. & 60. Iosephi de Rusticis in tractatu, an, & quando liber. in condit. posit. censeant. vocati, lib. 1. cap. 2. parte. 2. num. 10. folio 23. qui ex voluntate testatoris, expresionem eorum, quae tacite insunt, semper operari, post alios scribit. Ac denique expressio eorum, quae tacite in[sect. 57]sunt, nihil operatur quoad ipsum, quod exprimitur, vt scilicet maioris sit efficaciae, vel effectus; tamen operatur quoad hoc, vt expressum non dicatur superfluum, quoad ea, quae supponit inclusa esse: Baldus in l. ex verbis, C. de donationibus inter. Aretinus in consil. 8. Aliunde, numero 3. in versiculo. praeterea. Dominic. de Sancto Geminian. in cap. 1. numero 22. de summa Trinitate. libro 6. per Glossam ibi: Decius in consil. 77. sub num. 7. & in consil. 517. sub num. 2. Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclusion. iuris, tomo 3. littera E. conclusione 657. numer. 24. Iacobus Mandellus de Alba in consil. 119. ex num. 47. & in consil. . 120. num. 6. Syluester Aldobrandinus in consil. 3. num. 71. & 72. vbi inquit, quod expressio eorum, quae tacite insunt, non dicitur frustratoria, aut superflua; & ideo si ea, quae tacite insunt, exprimantur, & declarentur expresse, non per hoc dicitur fieri aliquid superfluum, aut frustratorium: quoniam superfluum non dici[sect. 58]tur, quod ad tollendam dubitationem exprimitur, vt responderunt Rolandus a Valle in consilio 56. numero 29. libro 3. Tiberius Decianus in consilio 108. num. 34. & seq. lib. 3. Craueta, & Albanus, cum quibus Achilles Pedrocha, in consilio 24. num. 62. vel ad maiorem declarationem, per text. in §. ius[sect. 59] autem, quem ibidem ad hoc notauit Aldobrandinus num. 10. Institut. de patria potestate. Pedrocha ipse in consilio 32. num. 137. vel quod magis distincte exprimit illud, quod absque aliqua alia distinctione etiam[sect. 60] subintelligebatur, cap. primo, in principio, de excessibus praelatorum, vbi Hostiensis, Ioannes Andreas, & Anton. de Butrio, cap. primo, de summa Trinit. & fid. Cathol. in 6. Pedrocha dicto consilio 82. num. 178. Ioannes Vincent. Hondedeus in consilio 4. num. 21. lib. 2. qui inquit ex sententia Decij, Socini senioris, Rotae Romanae, & Cephali tribus locis, quod expressio operari debet omni casu, etiamsi eodem[sect. 61] modo inesset ex natura rei, tanquam facta ad tollendam dubitationem, l. qui mutuam, ff. mandati, l. quae dubitationis, vbi late Decius, ff. de regulis iuris: seu apposita ex speciali, & abundantiori prouisione, vt post alios tradidit Franciscus Bursatus in consilio[sect. 62] 86. num. 27. lib. primo: Et idem voluit Mantica de tacitis & ambiguis conuentionibus, lib. 22. titulo 25. numero 19. folio 460. vbi generaliter tradidit, quod expressio eius, quod tacite inest, non est superuacua, quia apertius declarat mentem disponentis, & aliud est, si quid tacite continetur; aliud, si verbis exprimatur, vt dicitur in l. si ita legatum, §. illi si volet, ff. de legatis primo. Iacobus Mandellus de Alba dicta cons. 119. num. 47. & 48. & dicto consil. 120. num. 6. vbi inquit, quod exprimitur aliquando illud, quod taciteinest, & non causa disponendi, sed potius enuntiandi illud, quod futurum est: Exprimitur etiam aliquando aliquid ad abundantem cautelam, & ad tollendam dubitationem, de qua non est curandum, prout ibi probauit latius Guido Pancirolus in thesauro variarum lectionum, lib. 3. cap. 4. per totum, fol. 344. # 18 CAPVT XVIII. Voluntas testatoris cum ex coniecturis, atque praesumptionibus tacite, & coniecturaliter colligitur, quales debeant esse coniecturae ipsae, & praesumptiones, maxime vt sint eiusdem virtutis & ita operentur, ac si expressa interuenisset dispositio; an etiam vrgentes, necessariae, & velut concludentes requirantur, nec fragile sufficiant, aut leues? Rursus, coniecturae eaedem an ex verbis expressis in testamento, siue ex aliis, quae disposita proponuntur, deduci debeant, aliundéve, etiam extra testamentum elici valeant iuridice; & quemadmodum testatoris voluntas declaretur, atque colligatur ex his, quae dicta sunt ante, vel post testamentum? Denique, ne in coniecturanda, atque interpretanda mente testatoris erretur (in qua Aduocati, & Iudices decipiuntur saepissime) quam caute, & diligenter debeat procedi; diligens equidem, & distincta explanatio, & resolutio, qua (vt videbis) adnotantur nonnulla, quae aliter ordinantur, atque digeruntur, quam antea fuissent. SVMMARIVM. -  1 Coniecturarum diuersas species constitui per Doctores communiter; & infra n. 6. -  2 Coniecturam dupliciter dici posse, & dici communiter, hominis, inquam, vel legis; & infra n. 6. -  3 Legis coniectura dicitur, quae ab ipsamet lege inuenta est, vel approbata, cuius plura exempla traduntur. -  4 Hominis coniectura dici potest, & vere dicitur illa, quae iure non est expressa, sed tamen ex variis, diuersisque fontibus, siue causis deducitur. Et regulariter intellectu magis, quam verbis percipitur. Nam cum frequenter quis plus significet, quam loquatur, id coniectura assequi necesse est. -  5 Coniecturam in vltimis voluntatibus nullam reperiri, quae iuris & de iure praesumptio dici possit. Quia in testamento non est aliqua praesumptio, contra quam probatio non sit admittenda. -  6 Coniecturarum plures species tradi per Franciscum Manticam. -  7 Coniectura per gradus distingui potest; alia namque est leuis, alia grauis, alia violenta. -  8 Coniectura leuis in proposito nequaquam sufficeret, nec per eam induceretur effectus tacitae voluntatis, quem induci per coniecturas, cap. praecedenti diximus. Generaliter namque in dispositione qualibet vltima non debemus, nec possumus adduci leuibus coniecturis. -  9 Etiamsi multae coniecturae sint simul vnitae. -  10 Coniecturae vt sortiantur effectum, quando admittuntur ad cognoscendum mentem testatoris, & interpretationem voluntatis eius faciendam, debent esse manifestae, vrgentes, verisimiles, necessariae, & concludentes, & non hominis, sed legis, nec fragiles, aut debiles admittuntur. -  11 Mentem verbis non expressam elici, atque probari debere ex coniectura manifesta & necessaria, aut valde vrgente, & probabili, provt latius hic adnotatur. -  12 Coniectura vna, in vltimis voluntatibus non sufficeret, vbi ex coniectura aliquid inducitur, vel probari contenditur, sed coniecturae duae necessariae essent ex sententia multorum. -  13 Contra vero ex sententia aliorum, etiam cum agitur de fideicommisso inducendo, dummodo coniectura vna sit vrgens necessaria, & concludens. -  14 Caeterum ex sententia Authoris, vtriusque articuli definitio, vtrum scilicet in interpretatione vltimarum voluntatum vna sola coniectura sufficiat; quae etiam dicantur manifestae, necessariae, aut concludentes coniecturae, Iudicis arbitrio relinquendum erit. -  15 Ipse namque perpensis, & consideratis nonnullis, quae hic adnotantur an coniecturis vel etiam vna sola adduci, vel non adduci debeat, melius diiudicare poterit, provt hic adnotatur. -  16 Nec solis imaginariis, aut ex capite procedentibus, siue non iuridice, ac velut concludenter deductis coniecturis excitari debebit. -  17 Arbitrium enim eius non est liberum, sed a iure regulatur. -  18 Idcirco vna sola coniectura maximi erit aliquando effectus, & momenti, ac debebit omnino in consideratione haberi, si eiusmodi sit, vt in casu occurrenti necessaria, aut concludens, aut multum probabilis videatur. -  19 Plures etiam coniecturae nihil aliquando proderunt, vel prodesse debebunt, etsi concurrant simul, si eiusmodi sint, vt quaelibet non dicatur concludens, nec efficax, aut necessaria. -  20 Quamuis regulariter plures coniecturae simul iunctae id efficere valeant, quod vna coniectura per se sumpta efficere non posset. -  21 Et coniectura specialis tanquam fortior, vincere debet generalem. -  22 Coniecturalem materiam totam esse arbitrariam. -  23 In qua Iudicis prudentia dominatur, cum ea nulla iuris constitutione in vniuersum definiri possit. Nec propter infinitam multitudinem factorum, & accidentium varietatem possit commode terminari generaliter. -  24 Voluntatis testatoris interpretatio plena periculi est, & persaepe in illius cognitione errare solemus. -  25 Ambulare enim dicimur in tenebris, cum agimus de interpretanda mente testatoris, cum quo loquuti non sumus, & qui non potest modo mentem suam aperire. -  26 Nec de mente hominis vllum certum testimonium est, quia soli Deo nota est. -  27 Ideo magis inhaerendum est verbis certis quam menti imaginariae. -  28 Coniecturae enim non debent esse phantasiae, & imaginationes, quae pro libito voluntatis constituantur, sed reales & in opinionibus bonorum virorum fundatae. -  29 Et cauendum est ab his, qui dicunt talem esse testatoris mentem coniecturatam, nec id concludenter, & probabiliter ostendunt. -  30 Quare exactissima diligentia testatoris voluntatem perscrutari opertet, & eius vestigia semper sequi debemus. -  31 Nec in eius interpretatione diuinare. -  32 Quia in testamentis nihil est tam proprium quam claritas. -  33 Et difficillimum, mentem defuncti diiudicare. -  34 In cuius coniecturatione frequenter decipimur. -  35 Idcirco caute, & attente procedendum erit in hac material. -  36 Non enim est somnianda testatoris mens, & voluntas. -  37 Sic potius Iudex debet in propositorem examinare, sicut exanimandam dixit Petrus de Peralta hic praecitatus. -  38 Quoniam Aduocati, & Iudices super interpretatione mentis testatoris saepissime prophetizant in graue damnum voluntatis eius, & haeredum. Quod est periniquum, & fieri non debet, ne iudicia defunctorum defraudentur. -  39 Coniecturae, & praesumptiones, in hac coniecturali, & praesumpta vltimarum voluntarum materia, vt dicantur verisimiles, necessariae, & concludentes, vt etiam ex eisdem valide inducatur id, quod contenditur, vtrum necessario debeant ex dictis, & dispositis in testamento, siue ex verbis dispositiuis deduci. An vero aliunde etiam, & extra testamentum colligi possit mens, & voluntas coniecturata, de qua contenditur. -  40 Dubium equidem maximum, in quo interpretes nostri diuersimode se habent, nec certam tradunt resolutionem, imo ipsimet sibi non constant. -  41 In primis namque, voluntatem testatoris cognosci, & declarari etiam ex his, quae extra testamentum dicta, vel facta sunt, tenuerunt Authores permulti, vt hic adnotatur, atque exornatur; & vide infra n. 49. ad medium. -  42 Idque etiam, vt sit locus transmissioni fideicommissi conditionalis, ex sententia multorum. -  43 Nec contrarium inficiatur Baldus, vt Cardinalis Franciscus Mantica erudite & vere adnotauit. -  44 Fideicommissum quoque ex coniecturis extra testamentum deduci, alij asseuerarunt, quorum hic mentio fit specifice. -  45 E contrario tamen, & generaliter, quod coniecturae voluntatis in consideratione haberi non debeant, nisi eliciantur ex eo, quod est expressum in testamento, & non aliter, permulti alij tenuerunt Authores, provt hic praecitantur. -  46 Similiter, fideicommissum non induci, aut non desumi ex coniecturis extra testamentum, sed colligi debere ex verbis in testamento expressis, siue ex his, quae testator in ipso disposuit; tenuerunt alij quamplurimi, vt hic obseruatur. -  47 Regulam etiam generalem in idem tendentem fecit, & esse optimam maximam in materia vltimarum voluntatum, dixit Petrus de Peralta, provt hic adnotatur. -  48 Ac denique pro fideicommisso conditionali transmittendo ad suos, ac pro coniectura positorum in conditione, quod sint vocati; sic pariter annotarunt alij permulti, qui hoc loco commemorantur. -  49 Author vero vt sententiam suam interponat, & articulum praefatum distinctius, quam alij fecerint, explanet, nonnulla duxit adnotanda, atque obseruanda, quae nullus antea (vt videbis) ita specifice tradiderat. -  50 Simonis etiam de Praetis in explicatione articuli eiusdem distinctionem, & resolutionem (quae in effectu ex mente communi procedit) approbauit hoc loco. -  51 Coniecturis facilius interpretari fideicommissum iam inductum, vel probari inductum, quando dubitatur de illo, quam in nouo induci. QVoniam cap. praecedenti, longa serie annotatum fuit atque scriptum, taciti & expressi in vltimis voluntatibus, siue tacitae voluntatis ex coniecturis, & praesumptionibus elicitae, eundem esse effectum, eandemque potentiam, & virtutem, sicut verbis prolatae, aut scriptae; operae pretium erit nunc inuestigare, quae, & cuius qualitatis debeant esse coniecturae eiusmodi vt sic operari possint, sicut operaturas ibidem demonstrauimus. Id autem vt distinctius, & accuratius appareat, non nulla costituenda duxi suo ordine quae sic dilucide, & absolute neque ordinata neque explicata antea fuerant. Ad rem igitur accedendo, constituendum erit primo loco, coniectu[sect. 1]rarum diuersas, species constitui per Doctores communiter, sicuti supra, hoc eodem libro, & tractatu cap. 2. annotaui: vbi hactenus Scribentes comme[sect. 2]moraui; ibidem etiam dixi, coniecturam dupliciter dici posse, & dici communiter, hominis, inquam, vel legis. Legis coniectura dicta est, quae ab ipsamet lege inuenta est, vel approbata: Cuius primum exem[sect. 3]plum esse potest ex l. cum auus, ff. de condit. & demonstrat. l. cum acutissimi, C. de fideicommissis, & generaliter, §. cum autem, C. de institut. & substitut. Secundum ex l. licet Imperator, ff. de legatis primo. Tertium ex l. si. seruus plurimum, §. vltimo, ff. de legatis primo, quo textu cum plures coniecturae tradantur, quibus duci debemus, cum de coniecturanda vltima dispositione quacunque tractetur, plane omnes illae, legis[sect. 4] coniecturae dici possunt, fiue a lege ipsa inuentae, aut approbatae; Hominis autem coniectura dici potest, & vere dicitur illa, quae in iure non est expressa; sed tamen ex variis, diuersísque fontibus, siue causis deducitur, & regulariter intellectu magis, quam verbis percipitur. Nam cum frequenter quis plus significet, quam loquatur, id coniectura assequi necesse est; ita sane in proposito obseruauit Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum volunta[sect. 5]tum, libro primo, titulo 2. qui numero 3. & 4. optime asseuerauit, coniecturam nullam in vltimis voluntatibus reperiri, quae iuris & de iure praesumptio dici possit, quia in testamento non est aliqua praesumptio, contra quam probatio non fit admittenda, vt ibidem probat ipse Author: Et demum ex numero 6. cum multis seqq. coniecturarum alias species adducit, vt etiam ibidem poterit videri: & dixi supra, cap. 2.[sect. 6] numero 12. praefatam distinctionem (alium scilicet esse legis, & aliam hominis coniecturam) admiserunt quoque vlta Manticam, Corneus in consilio 202. Pluries, num. 6. & in consilio 230. num. 7. lib. 3. Ripa in l. haeredes mei, §. cum ita, num. 17. ff. ad Trebellian. Hieronymus Gabriel in consilio 97. num. 12. lib. primo. Ioseph. Masc. & Francis. Mant. quos supra, dict. cap. 2. huius lib. 4. num. 8. commemoraui: Et de vtraque loquitur, sed non ita distinguit Marc. Anton. Peregrin. de fideicommis. artic. 11. num. 40. & 43. de vtraque etiam hominis, & legis coniectura sermonem faciunt (sed nec ita distinguunt) Iacobus Menochius in consilio 85. num. 83. & seq. lib. 1. Marcarius in consil. 7. columna 83. Ioannes Cephalus in consilio 517. ex num. 65. cum seq. lib. 4. Petrus Anton. de Petra de fideicommis. quaest. 9. num. 146. & 192. Rursus, & per gradus quoque distingui potest, & distinguitur communiter coniectura; alia namque est.[sect. 7] leuis, alia grauis, alia violenta, quod post Ancharanum, Socinam, & Decium, annotauit Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum lib. 1. d. titul. 2. num. 5. Mascardus etiam & Farinacius. & Menochius, cum quibus supra, hoc eodem tractatu, cap. 2. num. 12. obseruaui. Corneus in consilio 97. sub num. 3. volumine primo, & in consil. 146. num. 19. in fine, volumine 2. Ruinus in consil. 157. num. 13. lib. 2. Ioannes Cephalus in consilio 252. numer. 74. lib. 2. Socinus iunior in cons. 145. numer. 36. volum. 3. Alciatus in cons. 482. num. 8. Petr. Anton, de Petra de fideicommissis, quaestione 9. num. 62. & numer. 199. Vt ergo ad propositum nostrum deueniamus, leuis equidem, aut fragilis coniectura in hac interpretatiua, & coniecturali, qua versamur mate[sect. 8]ria, nequaquam sufficeret, nec per eam induceretur effectus tacitae voluntatis, quem induci per coniecturas diximus supra, cap. praecedenti, vt expressae dispositioni aequiparetur: ita sane, ac generaliter, quod in dispositione qualibet vltima non debeamus, nec possimus adduci leuibus coniecturis obseruarunt Iason in cons. 228. colum. 3. lib. 2. Albanus cons. 31. n. 9. Corn. in consil. 230. num. 7. volumine 3. Roland. in consil. 43. num. 49. volumin. 4. Tiberius Decianus in cons. 10. num. 71. volum. 3. Cardinalis Franciscus Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. num. 10. Alciat. in cons. 585. colum. penultim. in fine, & seq. qui dixit id procedere, etiamsi multae coniecturae sint simul vnitae, vt ibi per eum, & per Socinum in cons. 116.[sect. 9] lib. 3. Cephalum in consil. 476. ex num. 17. cum seq. volum. 4. & in cons. 517. ex num. 65. lib. 5. Parisium in cons. 87. num. 16. lib. 2. & in cons. 66. num. 13. lib. 3. Hippolyt. Riminald. in cons. 358. num. 171. lib. 4. Torniell. inter consilia Portij, cons. 43. num. 6. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommissis, artic 11. num. 43. Coniecturae ergo ipsae vt probent, & eiusdem effe[sect. 10]ctus faciant esse tacitam dispositionem, seu voluntatem tacitam ex eis deductam, cuius expressam esse cap. praecedenti diximus, & quando admittuntur ad cognoscendam mentem testatoris, & interpretationem voluntatis eius faciendam, debent esse manifestae, vrgentes, verisimiles, necessariae, & concludentes. & non hominis, sed legis, nec fragiles, aut debiles admittuntur Id quod in eadem nostra materia post Iasonem, Socinum, Ripam, Baldum, Castrensem, Corneum, Grauetam, Tiraquellum & alios, recte obseruauit Simon de Praetis de interpretat. vltimarum volunt. lib. interpretat. 2. dub, 1. solut. 1. num. 11. folio mihi 79. Ioannes Cephalus in consil. 443. num. 35. & 36. lib. 3. Iacobus Menochius in consil. 85. n. 88. & seq. lib. 1 Bursatus in cons. 51. sub num. 9. lib. 1. Alciatus in cons. 528. num. 1. Berous in cons. 84. n. 50. column. 2 Hieronymus Gabriel in cons. 69. num. 27. lib. 1. Iacob. Beretta in cons. 63. num. 16. lib. 1. Borgninus Caualcanus decis. 5. num. 19. 40. 56. & 58. part. 3. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommissis, articulo 11. num. 39. & seq. folio mihi 90. quem in idem recensui lib. 2. har. quotidianar. controuers. iur. cap. 4. num. 63. Petrus Surdus in cons. 120. num. 23. lib. 1. Ioannes Botta in cons. 28. num. 39. Cardinalis Franciscus Mantica libro 3. dicto titulo 3. num. 10. qui post Alciatum, & Curtium iuniorem generaliter admonet in hac materia, mentem verbis non expres[sect. 11]sam, elici, atque probari debere ex coniectura manifesta, & necessaria, & valde vrgente, & probabili: Et refert Cephalum in cons. 269. numero finali, lib. 2. qui coniecturas concludentes, & necessarias exigit; ipse tamen existimat, probabiles posse sufficere, quoniam ex his opinio sapientium nascitur. Pet. Anton. de Petra de fideicommissis, quaestione 9. numero 143. & numero 146. Mantica quoque idem lib. 11. titulo 20. numero 9. & melius libro 8. titulo 1. num. 23. Hieronymus Gabriel in cons. 121. numero 29. lib. 1. qui vt fideicommissum conditionale transmittatur ex coniecturis, necessarias, aut multum probabiles coniecturas requirunt, & in fideicommisso coniecturis inducendo, necessarias pariter & concludentes requirit coniecturas idem Mantica lib. 8. dicto titulo. 1. numero 23. Peregrinus dicto titulo 11. numero 39. Menochius in consil, 399. num. 5. lib. 4. Cephalus in consil. 419. num. 43. & pluribus seqq. lib. 4. Pet. Anton. de Petra de fideicommissis, dicta quaest. 9. n. 62. & num. 148. & num. 177. & 190. in fin. Antonius Gabriel commun. conclus. lib. 4. titulo de fideicommissis, conclus. 4. numero 29. Tiberius Decianus in consil. 12. ex num. 22. cum seq. lib. primo, qui postquam ostendit, coniecturae quales esse debeant, vt ex ipsis aliquid inducatur, vel inductum probetur; tandem concludit, voluntatem testatoris coniecturis probari posse, dummodo coniecturae Vrgentes sint, & necessariae, & quae id solummodo importare possint. Michael. Grassus receptarum sententiarum, §. fideicommissum, quaest. 4. num. 7. qui etiam dicit necesse esse, quod coniecturae sint sufficientes, & necessariae. Immo nec sufficere coniecturam vnam in vltimis[sect. 12] voluntatibus, vbi ex coniectura aliquid inducitur, vel probari contenditur, sed coniecturas duas necessarias esse post alios Authores in hoc eodem, quo versamur tractatu, reliquit scriptum Simon de Praetis lib. primo; dicta solutione prima, numero 14. in versiculo, & vbi coniecturis, folio 79. cuius resolutio adiuuari potest ex his, quae in eodem proposito scripserunt, & ita concludunt Carolus Ruinus in consil 110. numero 11. lib. 2. & in consil. 131. numer. 13. lib. 3. Ripa in l. prima, num. 9. C. de pactis, & in l. centurio, numero 165. ff. de vulg, & pup. subst. Rolandus a Valle in consil. 51. num. 11. lib. 3. Antonius Gabriel dicta conc. 4. num. 49. Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 79. in finalibus verbis. Et generaliter, quando agitur de iudicando ex coniecturis, & praesumptionibus, quod coniectura vna non sufficiat, late probat Ioannes Cephalus in cons. 476. numero 16. libro 4. Contrarium tamen, immo ad fideicommissum in[sect. 13]ducendum, & aliam dispositionem quancumque, vnam solam sufficere coniecturam, modo ipsa sit vrgens, & necessaria, nec duas requiri, tenuerunt permulti alij Authores prout eos referunt Portius in cons. 40. num. 22. & seq. Craueta in cons. 62. Corneus in consil. 97. sub num. 3. volumin. 1. & in cons. 146. num. 19. in fin volumin. 2. Thobias Nonius in cons. 31. num. 13. & in cons. 32. num. 9. Ioannes Cephalus in cons. 476. num. 17. & seq. & in cons. 517. num. 66. lib. 4. Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, dicta quaest. 9. num 190. vbi diuersas in hoc articulo sententias recenset. Ego vero cum vtriusque articuli disceptationem[sect. 14] controuersam videam, nec certa aliqua doctrina, aut generali regula, quae omnibus casibus occurrentibus aequaliter adaptari valeat, siue conuenire videatur; posse definiri (nulla enim omnibus negotiis aequali iure poterit commode applicari) in vno, & altero dubio, quando scilicet in interpretatione vltimarum voluntatum inquiritur, an vna sola coniectura sufficiat, vel plures necessariae sint, quae etiam manifestae, & necessariae, siue multum vrgentes, & probabiles coniecturae diiudicari valeant; totum hoc Iudicis arbitrio & religioni relinquendum, atque committendum arbitror; ipse namque iuxta subiectam materiam, & naturam rei, siue dispositionis, de qua[sect. 15] agitur, ex variis etiam rerum, & personarum circumstantiis, & verbis vltimae dispositionis mature perpensis, praesumptámque voluntatem, & coniecturas diligenter inquirens, vtra harum opinionum in vtroque dubio, & in casu occurrenti praeualere debeat, commodius deducere, & maturius diffinire valebit. Et quidem, cum voluntatis testatoris quaestio ad eum pertineat, l. voluntatis, C. de fideicommissis, l. stichus, ff. de legatis tertio. Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, libro 1. cap. 5. num. 41. Peregrinus de fideicommissis, articulo 11. numero 40. mature (vt dixi) perpendere, atque perscrutari debebit omnia, quibus ex coniecturis adduci, vel non adduci debeat, nec solis imaginariis, aut ex capite proce[sect. 16]dentibus, siue non iuridice, ac velut concludenter deductis coniecturis excitari: sicuti eleganter aduertit Socinus senior in consilio 100. numero 8. libro 3. Corneus in consilio 61. numero 2. libro 2. Berous in consilio 67. numero 8. volumine secundo, Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 3. titulo 19. numero 5. & 6. Peregrinus dicto articulo 11. numero 40. Simon de Praetis libro 1. dicta solutione 1. numero 12. folio 79. dicens, quod arbitrium hoc Iudicis non debet esse liberum, sed a iure regulari: Vere itaque negari non potest, quin[sect. 17] aliquando vna sola coniectura maximi futura sit effectus & momenti, ac omnino debeat in considera[sect. 18]tione haberi, si eiusmodi sit, vt in proposito, & in casu occurrenti necessaria, aut concludens, aut multum probabilis videatur. Id quod specifice adnotarunt Craueta, & Iulius Clarus, cum quibus rectiffime annotauit Petr. Anton. de Petra de fideicommissis, dicta quaest. 9. numero 190. column. 3. in versiculo, ego vero puto: & sub eodem vers ibi: fieri enim potest, sol. 209. & ita procedit eorum opinio, & sententia, qui, in interpretatione vltimarmn voluntatum vnam solam coniecturam sufficere contendutur. Plures vero coniecturae nihil aliquando proderunt, vel prodesse debebunt, etsi concurrant simul,[sect. 19] fi eiusmodi sint quaelibet non dicatur concludens, nec efficax, aut necessaria, vel cum omnes leues sunt, & fragiles, etsi plures; idque ex sententia Petri Pauli Parisij in cons. 35. num. 26. 27. &8 28. lib. 3. Lanarij in consil. 60. num. 48. Alexand. Rauden. decis. 27. n. 85. quibus non commemoratis, ita quoque aperte voluit Pet. Anton. de Petra in loco nunc relato. Quamuis[sect. 20] regulariter plures coniecturae simul iunctae id efficere valeant, quod vna coniectura per se sumpta efficere non posset, vt post alios multos Authores annotauit Ludouic. Molina lib 1. de Hispan. primog dict. cap. 5. num. 42. Margarius de fideicommis part. 2. quaestione 20. Alexand. Raudens, d. decis. 27. num. 253. Hippolyt. Riminald. in cons. 1. num. 21. 22. & 23. lib. 1. Semper tamen coniectura specialis tanquam fortior[sect. 21] vincere debet generalem, l. cum de indebito, & ibi notant Bartol. & Bald. ff. de probat. Hippolyt Riminald. in loco nunc relato: Et cum infinitis Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. volunt. lib. 12. tit. vltim. num 17. & alio cap. dicemus infra. Remanent ergo in vtroque articulo, an vna sola sufficiat coniectura, & quae dicatur concludens, aut necessaria; praefatam resolutionem tenendam, ac etiam coniecturalem ma[sect. 22]teriam, totam esse arbitrariam, & Iudicis discreti arbitrio, relinquendam; qui tamen concludentibus, atque iure approbatis coniecturis adduci, atque excitari debebit, nec leues in consideratione habebit, etiamsi plures concurrant (vt supra dixi) sicuti ex Curt iunior. Crauet. Iul. Clar. vtroque Socin. Antonio Gabr. Iacob. Menoch. Ripa, Portio, Toruiello, Ruino. & Ceph. concludit Petra d. quaest. 9. num. 190. colum. 3. ex vers ego vero puto, folio 209. & num. 191. & 192. & num. finali, & vltra relatos ab eo, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 3. num. 11. & 12. Molina lib. 1. dict. cap. 5. num. 41. Simon de Praeris lib. 1. dicta solutione 1. num. 12. folio 79. Mantica libro 12. dicto titulo. finali, numeris 42. & 43. qui singulariter inquit, quod in omnibus coniecturalibus quaestionibus Iudicis prudentia dominatur, cum ea[sect. 23] nulla iuris constitutione in vniuersum definiri nec possit, nec propter infinitam multitudinem factorum, & accidentium varietatem, possit commode terminari generaliter, Peregrinus dicto artic. 11. num. 41. Semper tamen debebit Iudex (vt dixi) & debebimus quoque nos caute procedere, dum in interpretatione eiusmodi tacitae voluntatis versamur; interpretatio namque voluntatis testatoris plena periculi est, &[sect. 24] persaepe in illius cognitione errare solemus: Simon de Praetis de interpretatione vitimarum voluntatum libro primo interpretatione 1. solatione 2. num. 5. fol. 11. vbi citat Sociuum vtrumque Iasonem, Ruinum, Crauetam, & Menochium ira dicentes; Petrus Antonius de Petra de fideicommissis quaet. num. 28. & num. 146. qui post Bald. ibi relatum scribit in pro[sect. 25]posito, quod ambulare dicimur in tenebris, cum agimus de interpretanda mente testatoris, cum quo loquuti non sumus, & qui non potest modo mentem suam aperire: Tiberius Decianus in cons. 10. num. 71. lib. 3. vbi refert Baldum pluribus iu locis dicentem, quod de mente hominis nullum certum testimonium[sect. 26] est, quia soli Deo nota est: Ideo magis inhaerendum[sect. 27] est verbis certis, quam menti imaginariae, ex eodem Authore, & Peregrino de fideicommissis, articulo 11. num. 40. quem lib. 2. har, quotidianar. controuersiar. iuris, cap. 4. num. 60. retuli, atque ex num. 56. superiora notaui: Coniecturae enim non debent esse phan[sect. 28]tasiae, & imaginationes, quae pro libito voluntatis constituantur, sed reales, & in opinionibus bonorum virorum fundatae, sicuti ex communi Doctorum sententia firmauit Petra de fideicommis. quaest. 9. d.n. 146. & Cauendum est ab his, qui dicunt, talem esse testatoris mentem coniecturatam, nec id concludenter,[sect. 29] & probabiliter ostendunt, vt respondit Rota Bononiensis inter consilia Marcarij cons. 7. col. 83. vers. restat. solum labefactare. Corn. in cons. 61. num. 2. lib. 2. Alciat. in cons. 499. Petra d.n. 146. Peregrin. d. art 11. n. 40. Quare exactissima diligentia testatoris volunta[sect. 30]tem perscrutari oportet, & eius vestigia semper sequi debemus, l. penultima, C. de necessar. seru. haered. institu. Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltim.[sect. 31] volunt. lib. 3. titu. 2. num. 1. in fine, nec in eius interpretatione diuinare: quia in testamentis nihil est tam[sect. 32] proprium, quam claritas, vt in authent. de testamentis imperfectis; per quem text. ita dixit Bald. in cons. 235. in princip. lib. 5. Craueta in cons. 161. n. 12. Rolandus in Cons; 59. n. 47. lib. 3. Mantica lib. 3. dict. artic. 2. n. 2. Iacob. Menoch. in cons. 97. n. 94. lib. 1. Peregrin. d. ar. 11. n. 40. Cum ergo mentem defuncti diiudicare difficillimum sit, l. ex facto ff. ad Trebellian iunctis his, quae[sect. 33] specifice notarunt Simon de Praetis de interpret vltim. volunt. lib. 1. d. solut. 1. n. 4. fol, 11. Mieres de maioratu, in initio 2. p.n. 1. Iacob. Menoch. in cons. 117. num. 48. lib. 2. & d.c. 4. lib. 2. n. 57. ita quoque notaui, & in[sect. 34] eiusdem interpretatione, atque coniecturatione decipiamur frequenter; vt scribit Baldus in l. precibus n 23. C. de impuberum: quem referunt, & multis exornant Tiraq. in l. si vnquam, in verbo, libertis ex n. 10. Aluaradus de coniecturatamente defuncti, lib. 1. c. 1. num. 1. Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 2. num. 1. Quos etiam d. cap. 4. lib. 2. num. 56. recensui: Merito[sect. 35] dictum est supra, caute & attente procedendum esse in hac materia, & Iudicis arbitrium non liberum futurum, sed a regulis iuris, & probatis praesumptionibus regulandum esse; item eas duntaxat coniecturas attendi debere, quae necessariae, aut valde vrgentes, & concludentes videantur, quod & d.c. 4. lib. 2. n. 63. scriptum reliqui: Non enim somnianda est testatoris[sect. 36] mens, & voluntas, vt dixit Alciatus in cons. 44. n. 33. in fin lib. 9. Corneus in cons. 61. num. 2. lib. 2. Berous in cons. 67. num. 8. volumin. 2. Sic potius Iudex debet in proposito rem examinare, sicut examinandam dixit Petrus de peralta in l. fi quis in principio testamenti,[sect. 37] num. 174. ad finem, in vers. vltim. & num. 175. & seq. fol. 474. vbi vide omnino: Vide etiam Borgninum, Caualcanum decisione 5. n. 19. 20. 22. & 23. parte 2. vbi inquit post Corneum, & Crauetam, quod. Aduo[sect. 38]cati, & Iudices super interpretatione mentis testatoris saepissime prophetizant in graue damnum voluntatis eius, & haeredum; quod est periniquum, & fieri non debet, ne iudicia defunctorum defraudentur. Et hactenus de prima obseruatione principali huius capitis. Secundo deinde loco obseruandum, atque constituendum erit, dubium esse omnino necessarium in hac materia, nec ab vllo hactenus, quem viderim, ab[sect. 39]solute explicatum; vtrum, inquam, in hoc tractatu coniecturali, & praesumpto voluntatis testatoris, vt coniecturae, & praesumptiones dicantur necessariae, concludentes, probabiles, & verisimiles; vt etiam ex eisdem valide deducatur id; quod contenditur, necessario debeant ex dictis, & dispositis in testamento, siue ex verbis dispositionis deduci; an vero aliunde etiam, & extra testamentum colligi possit mens, & voluntas coniecturata, de qua contenditur? Et quidem si in dubio hoc Scribentes omnes hactenus originaliter praelegeris, inuenies ipsos diuersimode se habere, nec[sect. 40] certam tradere resolutionem, mire potius variasse; imo & sibi non constare eosdem, maxime pro varietate casuum occurrentium. consulendo. Inpri[sect. 41]mis namque, voluntatem testatoris cognosci, & declarari etiam ex his, quae extra testamentum dicta, vel facta sunt, probari videtur ex doctrina illa Bartoli in leg. 2. in principio, numero 39. 40. 41. & 42. ff. de vulg. & pup. subst. & in l. haeredes palam, §. sed si notam, ff. de testamentis. Angeli in l. fideicommissi, §. cum Pollidius, ff. de vsuris, tenuerunt Ripa in dict. l. 2. num. 52. vbi Ruinus num. 62. & Socinus iunior num. 112. idem Ripa in l. serui electione, §. cum fundus, numero primo, in fine, ff. de legat is primo Iason in l. 2. ff. de bonor. posses. secund. tabul. Socinus sen. in consilio 23. num. 9. lib. primo, Ruinus in consilio 73. num. 15. lib. 2. Alexander in consilio 100. num. 11. lib. 4. Parifius in consilio 79. num. 12. & seq. libro 2. Ioannes Cephalus in consilio 144. num. 29. libro 2. & in consilio 452. numero 37. lib. 4. Afflictis decisione 44. sub numero 29. Pancirolus in consilio 103, numero 14. Tiberius Decianus in consilio 37. numero 33. libro primo. Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. titulo primo, numero 4. Iacobus Menochius libro 4. praesumptione 67. numero 17. & in consilio 266. num. 74. libro 3. & in consilio 349. numero 12. libro 4. & in consilio 198. numero 18. libro 2. quo loci dixit, testatoris affectionem maiorem circa aliquem ex vocatis, detegi non solum ex his, quae eodem in testamento sunt scripta, sed etiam ex his, quae aliunde extra testamentum colliguntur: Cardinalis franciscus Mantica lib. 3. de coniecturis vltimar. volunt. tit. 1. numero 5. & libro 11. tit. 20. num. secundo Achilles Pedrocha in consilio 2. num. 104. & 105. vbi quod voluntas testatoris declaratur ex praelocutionibus ipsius extra testamentum: Et id ipsum, ad hoc vt sit locus[sect. 42] transmissioni fideicommissi conditionalis, vtque declaretur voluntas extra ea, quae sunt in testamento disposita responderunt Socinus iunior in consil. 167. columna 3. libro 2. Rubeus in consilio 8. in fine. Parisius in consilio 5. num. 17. lib. 3. Menochius praesumptione 67. numero 17. libro 4. & vltra eum idem quoque notarunt Alex. Ruinus, Socinus iunior, & Curtius iunior, quos refert, & seq. Zanchus in l. haeredes mei, §. cum ita, in. 4. parte, numero 183. ff. ad Trebellian. Decianus in consilio 88. num. 64. & 65. lib. 2. Achilles Pedrocha in consil. 40. num. 302. vbi asserit etiam ex coniecturis extrinsecus extra testamentum collectis transmissionem induci: Craueta etiam in consi[sect. 43] silio 776. num. 12. volumine 5. nec contrarium inficiatur Baldus in l. vnica, numero 10. C. de his qui ante apertas tabulas: Nam etsi sentiat, coniecturas ex his, quae scripta sunt in testamento, deduci oportere; non negat, quin etiam coniecturae possint deduci ex his, quae testator dixit extra testamentum, ante, vel post, vt Baldum declarans, optime aduertit Mantica lib 11. dicto titulo 20. numero 9. qui dum dicit, sic posse eo casu elici coniecturas, ac in caeteris casibus deducuntur, ex variisque causis, & diuersis fontibus procedere, aperte superiori se subscribit sententiae: Ac denique desumi fideicommissum ex conie[sect. 44]cturis extra testamentum asseuerarunt Pasetus. in consil. 92. in principio, & in cons. 134. num. 5. Celsus Hugo in consil. 5. num. 8. & in consil. 93. num. 10. Anguissola in consil. 14. num. 10. & in cons. 26. numer. 2. & in cons 29. numer. 10. Crotus in cons. 349. numer. 17. volum. 3. & alij plures, quos congessit Franciscus Bursatus in consilio 202. num. : 3. lib. 2. & nullum referens, secure tenuit Menochius lib. 4. dicta praesumptione 67. num. 17. quo loci dixit expresse, quod si in testamento nihil fuerit expressum, tamen aliunde probari potest testatoris voluntas, quod etiam hoc casu sufficit coniectura ad inducendum fideicommissum: nouissime Fuluius Pacianus in consilio 15. numer. 76. & num. 74. & num. 9. vbi resolutiue firmauit, quod coniectutae ad probandum mentem testatoris, non solum debent sumi intrinsecus ex testamento, iuxta ea, quae ibidem probauat dicto n. 9. sed etiam extra testamentum. E contrario tamen, & generaliter, quod conie[sect. 45]cturae voluniatis in consideratione haberi non debeant, nisi eliciantur ex eo quod, est expressum in testamento, & non aliter, responderunt, Decius in consilio 397. num. 6. Socinus iunior in consilio 117. n. 33. libro 1. Paulus Castrensis in consilio 152. in fine, lib. 1. Gozadin. in cons. 89. colum. 1. Hippolyt. Riminald. in cons. 75. num. 28. lib. 1. Carolus Ruinus in cons. 181. num. 6. lib. 2. Franciscus Bursat. in cons. 395. num. 5. libro 4. Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 15. num. 10. vbi ad hoc vt tacita voluntas ex coniecturis collecta, idem operetur, quod expressa, requirit necessario, ac generaliter iu omni vltima dispositione, quod coniecturae ex testamento resultent: Paris. in cons. 87. numero 18. volumin. 2. Marcarius in consil 7. Petrus Antonius de Petra de fideicommis. quaestione nona, numero sexto, & numero 142. Portius in consilio 14. numero 2. & in cons. 43. numero 1. & seq. Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 4. numer. 38. & quod fideicommissum non inducatur aut[sect. 46] non desumatur ex, coniecturis extra testamentum, sed colligi debeat ex verbis in testamento expressis, siue ex his, quae testator in ipso disposuit, post alios multos Authores obseruarunt Socin. iun. in cons. 29. num. 2. volum. 4. Paris. in consilio 44. num. 25. & seq. lib. 2. Tiberius Decianus in consil. 44. num. 10. & 11. lib. 3. Hieronym. Gabriel. in cons. 121. num. 39. lib. 1. Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro 8. tit. 1. numer. 18. & numer. 23. Torniellus in consil. 33. numer. 1. cum seq. Michael Grassus §. fideicommissum, quaestione 4. num. 7. ibi: Et colligantur ex dictis per testatorem per verba inducentia dispositionem: Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 60. & num. 62. per totum, & num 148. & n. 177. constanter Marcus Antonius Peregrin. de fideicommissis, articulo 11. ex numer. 44. & seq. Petr. Surdus in cons. 129. num. 47. lib. 1. Petrus de Peralta in l. si quis in principio testamenti, num. 148. in fin. & num. 152. versic. Quintus casus est, & num. 147. vide omnino num. 154. vbi facit regulam generalem, quam dicit[sect. 47] esse optimam, maximam in hac materia vltimarum voluntatum, videlicet quod vt tacita voluntas testatoris sit, vel censeatur esse legitima, ac dispositiua, debet euinci ex ipsius verbis expressis, id est, debet consequi ex eiusdem dispositione expressa, seu fluere ex[sect. 48] dispositis aperte per eundem, alias non potest quis ea niti ad legatum, vel fideicommissum consequendum. Ac denique, pro fideicommisso conditionali transmittendo ad suos, ac pro coniectura positorum in conditione, quod sint vocati ita pariter annotarunt, atque voluntatem testatoris necessario colligendum ex his necessario, quae scripta, aut disposita fuerunt in testamento, nec posse colligi extrinsecus tenuerunt Interpretes multi, quos citauit Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. titulo 20. numero 9. Simon de Praetis de interpret. vltimar volunt. libro primo, interpret. 2. dubitation. 1. solutione prima, numero 6. folio 78. Petr. Anton. de Petra de fideicommissis, quaestione 9. numero 146. & 147. numero 60. & 62. Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 60. num 51. & in consil. 74. numero 50. libro primo. Vides ergo in definitione articuli praefati non modo ambiguitatem, sed & contrarietatem inter Doctores, atque Scriptores nostros communiter, & a nonnullis eorundem attingi, siue agnosci, non tamen dissolui, provt Petr. Paul. Parisius d. consil. 5. numero 16. & 17. libro tertio, Portius, Torniel. & Petra in locis relatis supra, indissolutam, reliquerunt: Ego vero vt ipsam diluam absolute, & distincte magis me habeam, sequentia (vt moris habeo) constituere, atque obseruare necessarium duxi: Et inprimis eiusdem dubij explanatione videnda omnino, atque in memoriam reuocanda ea omnia, quae supra, hoc eodem libro, & tractatu, cap. 8. cum seq. & cap. 15. scripta, & resoluta reliqui: Nam quae ibidem diximus, regulariter erunt obseruanda, idque cum in dubio versamur, vel in casu omisso, aut verbis non expresso, provt latius explanauimus. Deinde & secundo, in vnoquoque negotio, & casu occurrenti, ac proposito articulo, ex numer. 39. agitato, Iudicis arbitrium multum valiturum; ipse namque si verba dispositionis attente praelegerit, & mentem eiusdem diligenter inquirat, & perscrutetur, an ex dispositis, siue expressis in testamento deducantur, vel non deducantur coniecturae voluntatis, siue aliunde, aut extrinsecus deductae sufficiant; ex personis etiam, & causis, & rebus, de quibus agitur, aliísque circumstantiis, melius definire poterit, quam hic a nobis certa regula, aut doctrina generali demonstrari, provt diximus supra; in eodem dubio, fideicommissi, inquam, inducendi, vel conditionalis transmittendi, siue in conditione positorum, quod sint vocati, ac denique in omni materia, in qua de inducendo aliquo ex coniecturis agitur, obseruarunt Socinus iunior in const 141. numer. 23. volumine 2. Curtius iunior in consilio 48. num. 6. Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo. 20. num. 10. in fine. Petrus Antonius de Petra fideicommissis, quaestione 9. num. 152. Praetis lib. 1. dicta solutione prima, num. 11. Praeterea & tertio constituto, coniecturas nonnullas eius qualitatis, & conditionis aliquando esse, vt non modo ex testamento intrinsecus, siue ex dispositis, aut expressis ibi colligi, atque probari valeant, verum etiam aliunde, & ita extrinsecus eas colligere, atque deducere vis quodammodo fit; immo congruentius, atque concludentius colligantur: quod enim testator faciebat vinus, vel solitus erat facere, quod ante, vel post testamentum fecit, aut dixit, quam affectionem ad aliquas personas habebat, & an maiorem ad vnum, quam ad alterum & multa alia similia, melius aliquando (immo & regulariter) extrinsecus colligi, & probari valent, quam ex ipso testamenro, aut ibidem dispositis colligi possint: Voluntatem ergo testatoris aliunde, atque extrinsecus colligi posse, recte obseruarunt Authores omnes, quos supra retuli, num. 41. pro quibus (vt alia iura omittam) expendi solet textus valde singularis, l. quoties 1. ff. de haered. instit. vbi testator extra testamentum dixit se velle instituere talem haeredem in quadrante, deinde in testamento scripsit semissem pro quadrante; & textus inquit, quod cum mens testatoris esset de quadrante ex dictis extra testamentum, quod solum erit haeres in quadrante: & textus ipse ex eo notabilior est, quod loquatur, quando apparet, vnum voluisse testatorem extra testamentum, & aliud contrarium reperitur scriptum: Et ideo quod verba prolata extra testamentum, perinde haberi debeant, ac si essent apposita in scriptura eiusdem testamenti, post alios multos ad interpretationem vltimae dispositionis cuiusdam adnotauit Burgos de Paz in cons. 7. num. 13. & repetit in consilio 14. n. 50. & in cons. 27. n. 7. & 24. late Fuluius Pacianus in cons. 15. n. 74. & 76. vbi infinitos cumulat Authores ad probandum, quod dicta a testatore ante, vel post conditum testamentum, efficaciter probant voluntatem eius, Wesembec. in consil. 34. num. 41. lib. 1. Peregrin. in cons. 35. num. 4. lib. 3. Hadrianus Gilmanus rerum iudicatarum Germaniae, lib. 1. decis. 7. num. 10. Pedrocha in consilio. 2. num. 104. & 105. eleganter Petrus Surdus in cons. 414. num. 56. lib. 3. dum dixit, voluntatem testandi colligi ex his, quae dicta sunt ante, vel post testamentum, & ideo in casu illo institutionem factam fuisse secundum voluntatem ipsius testatoris, quia antequam testamentum faceret, dixit saepius, velle vniuersalem haeredem instituere Dominam Elisabetham eius sororem: Et num. 64. & 66. vbi idem repetit post alios Authores, & post Baldum, Cardinalem Manticam, Simonem de Praetis, & alios, subdit id procedere, etiamsi ex interuallo post actum verba protulerit: Idem Surdus decis. 54. n. 6. & 16. quo loci separatim fecit conclusiones duas; dicto namque num 6. inquit inprimis, voluntatem testatoris declarari ex his, quae dixit ante testamentum, idque procedere, etiamsi verba a testatore non sint prolata in forma testandi, vt dicunt Authores ibi relati: Deinde eodem n. 6. limitat singulariter, quando post verba prolata ante testamentum, disposuit quis in contrarium eius, quod perfunctorie loquendo professus fuerat; tanc namque non attenduntur verba dicta ante testamentum quia posteriora prioribus derogant, l. pacta nouissima C. de pactis, l. Diuo, §. licet, ff. de iure codicillorum: Et Simon de Praetis ibi relatus. Denique dicto num. 16. secundam fecit conclusionem, quod ex his, quae post testamentum dicta, vel facta sunt, colligitur testatoris voluntas; idque secundum Baldum in l. precibus, n. 10. C. de impuberum dicentem, quod actus perfecti recipiunt formam declaratoriam, non dispositoriam: Et secundum haec deducitur manifeste, sustineri non posse indistincte (vt vides) sententiam eorum, qui asserunt, coniecturas voluntatis colligi non posse extrinsecus extra testamentum, nec aliunde, quam ex expressis, aut dispositis in testamento, cum in contrarium sit veritas, & crebriori Interpretum omnium placito recepta opinio, vt ex eisdem constat Authoribus. Rursus & quarto loco constituto, coniecturas ex ipso testamento deductas, siue ab expressis elicitas, facilius demonstrari, & probari, quam eas, quae extrinsecus colliguntur; immo & aliquando non egere probatione aliqua, si probabiles sint apud Viros sapientes: ipsas tamen extrinsecus & aliunde collectas, non reiiciendas, nec parui habendas, si eiusmodi sint, quod verificari, atque verisimilitudine, & necessitate magna possint: Et ita in vno genere coniecturarum probatio maior requiritur, quam in altero; non vero reiicitur onus probandi, si ab eo, qui illis iuuatur, sumatur. Quod in proposito singulariter animaduertit, (sed apertius nunc expono) Cardinalis Francisc. Mantica coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo 20. n. 10. is namque Author, in eo quod coniecturae deducantur ex ipso testamento, vel non deducantur, sed aliunde, atque extrinsecus colligantur ex his, quae non sunt scripta, dumtaxat differentiam constituit quoad maiorem numerum testium; provt etiam constituit Michael Grassus receptarum sententiarum, §. fideicommissum, quaest. 4. n. 10. & cap. seqq. latius dicemus: Non vero negat, quin coniecturae illae attendi atque in consideratione haberi debeant, ac si ex testamento colligerentur; si tamen vere, ac numero testium requisito probentur, quod etiam statim dicetur, nec alij sic explicant: optime tamen percipit Ioseph. Mascardus de probationibus, tom. 1. conclusione 406. n 11. & 12. quem Recentiores non citant. Denique & vltimo constituo, Simonem de Prae[sect. 50]tis in proposito articuli praedicti distinctius se habuisse, caeterósque alios antecellere in altercationis praefatae contrarietate dissoluenda; ipse namque libro primo de interpretatione vltimarum voluntatum, interpretatione 2. solutione prima, numero 6. superiorem contrarietatem considerat; ac demum numero 8. folio 78. in fine, & 79. in principio, sic putat conciliari posse, aut resolui contrarias Scribentium sententias, quod si coniectura adducatur ad dilucidandum ambiguum, vel obscurum aliquid voluntatis testatoris, quod sapiat dispositionem extendere, vel includere alias personas, quae specialiter dispositae, ac expressae non sunt; tunc vera sit opinion, quod coniectura debet probari, & apparere ex dispositis, & expressis in testamento, & non aliunde, nisi probetur dispositiue per legitimum numerum testium requisitum ad probationem vltimae voluntatis: In quo vltimo (vt vides) & Francisci Manticae resolutioni, & superiori a me traditae obseruationi conuenit omnino, nec ita animaduertunt Authores quamplurimi relati supra, ex n. 45. cum seq. qui absque distinctione reiiciunt coniecturas, quae aliunde, & extrinsecus, siue extra testamentum colliguntur: Si vero (inquit Praetis ipse n. 8.) coniecturae sint necessariae pro declaranda voluntate testatoris ambigua, & sic ad solam declarationem tendant, quod tunc est vera alia opinio, quod sufficit eas haberi, & colligi aliunde ex qualitatibus scilicet, factis, & circumstantiis, & in effectu, ex factis, & dictis extra testamentum, vt ibidem Praetis probauit, & vide supra tradita cap. 8. cum seq. & cap. 15. ex illis namque dilucide, & explanatur, atque deducitur, quando casus, vel persona non expressa, de quibus contenditur, admitti debeat, vel non: Iunge etiam Pet. Anton. de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 61. qui recte adnotauit, coniecturis facilius interpretari fideicommissum iam inductum, vel probari inductum, quando dubitatur de illo, quam de nouo induci, & refert Alexand. Socin. Albanum, Gratum, Cephalum, & Rolandum, & idem respondit Marc. Anton. Peregrinus in cons. 34. num. 4. & 5. lib. 3. Pet. Surdus, Mascard. & Honderus, quorum, & aliorum statim duobus cap. seqq. specificam faciam mentionem. # 19 CAPVT XIX. De probanda vltima voluntate, & dispositione quacunque testamentaria per coniecturas, quae substantiam, vel accidentia dispositionis concernunt, & de ipsis coniecturis probandis, ex quibus elici voluntatem contenditur, cum agitur, tam inducendo nouam voluntatem, quam declarando eam, quae iam inducta fuit; cum etiam de probatione eius inquiritur, quod per errorem a Notario omissum, aut non scriptum, vel aliter prolatum, qui requiratur testium numerus regulariter? vbi in effectu, quae variis in locis iuris Interpretes adnotarunt, suo ordine, & distincte traduntur, & ita digeruntur, vt quotidianis, & practicis negotiis vtilia admodum sint futura, ac inter alia Petri Surdi cons. 129. lib. 1. in hac materia magis ponderatur, & commendatur, de quo etiam supra per transitum, cap. 6. huiusce libri, & tractatus. SVMMARIVM. -  1 A testatore quae dicta fuere, & a Tabellione praetermissa, per testes possunt probari: ita ut suum sortiantur effectum. Quia interdum minus scriptum, & plus nuncupatum est. -  2 Omissum in testamentis, suppleri debet, si per testes sufficienter probatur, quia praesumitur omissum per errorem, & obliuionem. -  3 Testator si post conditum testamentum asseruerit se aliquid omisisse, quod voluisset disponere, eius intentio probatur testibus. -  4 Substitutionem a Notario omissam in instrumento, posse probari testibus. -  5 Scripturam suppleri per viuam vocem. -  6 Errorem scripturae posse probari testibus. -  7 Testes quando omissum in scriptura supplere possint remissiue. -  8 Substitutionis omissionem probari etiam per impropriam probationem, quae fit per coniecturas. -  9 Substitutionem errore omissam fuisse, non posse per Notarium ipsum probari. -  10 Notarius quando admittatur ad testificandum de, his, quae in instrumento continentur remissiue. -  11 Errorem a Notario commissum in scribendo testamentum, posse probari testibus. -  12 Ad probandum omissum aliquid fuisse in testamento, errore, aut obliuione tabellionis, siue ad probandam voluntatem omissam, qui requirantur testes necessario? Vbi in effectu concluditur per totum numerum, tot testes requiri, quot sunt necessarij, si omissum expresse disponeretur, vel si expressa probatio fieret directae dispositionis. -  13 Coniecturae, quibus; praesumptiue probatur dispositio testatoris, probandae sunt per septem testes, sicut ipsum testamentum: & infra, num. 24. Idque in testamentis; in codicillis autem per quinque. Et de iure communi, de iure autem Regio, eodem numero testium probari debebunt, qui in confectione testamentorum, & codicillorum exigitur de iure huius Regni. Quoties de noua dispositione inducenda tractetur. Idque ex communi interpretum omnium sententia. Quae deducitur ex singulari illa theorica, atque doctrina Baldi. -  14 Quod circa substantiam testamenti vbi fit probatio, requiruntur tot testes in probando errore, aut in voluntate inducenda probanda, quot in voluntate testantis probanda, & in dispositione ipsa conficienda, requiruntur. Circa certitudinem vere, duo testes sufficiunt. -  15 Et eo tendere Petri Surdi (ex mente communi) singulares; & notandas resolutiones in hac materia, in consil. 129. lib. 1. Qui, quotiescunque de noua voluntate inducenda agitur, & sic de substantia, non de qualitate, aut circunstantia, non etiam de aliqua declaratione, testes requirit praecise. Duos autem sussicere recte asserit, quando agitur de probanda voluntatis iam deductae declaratione. Quod est dicere, circa substantiam errorem, aut omissionem dispositorum, vel non dispositorum, septem septem testibus probari debet. Circa accidentia vero duos testes sufficere. -  16 Et id ipsum circa solemnitatem, provt latius ex eodem Surdo hic adnotatur, & vide statim cap, sequenti, per totum. -  17 Ac denique de errore a Notario commisso in scribendo testamentum, & quibus testibus probando, eiusdem Petri Surdi nonnullae obseruationes commemorantur, & probantur. -  18 Et Ioannis Vincentij Hondedei in idem, placitum, & consensus noue expenditur, & num. seq. -  19 Legati verba dubia declarantur coniecturis, sed quando mutatur substantia vel aliquid additur, debet probari per septem testes in testamentis, vel quinque in codicillis. -  20 Addens qualitatem, ita demum declarare dicitur, si non alterat substantiam, alias, secus. -  21 Testes tot requiruntur in probando id, quod sapit dispositionem extendere vel addere, quot requiruntur ad probandum dispositionem principalem: & cap. praecedenti, num. 50. -  22 Ad probandum voluntatem testatoris contrariam primae directae, & vniuersali dispositioni, idem testium numerus requiritur, qui ad ipsam expressam dispositionem necessarius est. -  23 Quemadmodum testamento reuocando, eadem solemnitas exigitur, quae in eo conficiendo desideratur. -  24 Ad probandam voluntatem testatoris per coniecturas, & coniecturas ipsas, (quibus quis innititur) probandas, solemnis requiritur numerus testium, qui ad probandum ipsum testamentum requiritur, intelligendo, provt statim dicetur. -  25 Simonem de Praetis in proposito huius materiae plures casus distinxisse, qui tamen omnes comprehenduntur sub resolutione praedicta, atque eo tendunt, vt si id, quod venit probandum, concernit dispositionem, & voluntatem testatoris, debeat probari per numerum testium ad probationem vltimae voluntatis requisitum. Si vero respicit declarationem eorum, quae disposita fuere, potest probari per duos testes; & supra num. 15. -  26 Voluntas testatoris per coniecturas probanda, vel coniecturae ipsae, ex quibus voluntas ipsa resultat, quare probari debeat per solemnem numerum testium, ad probationem vltimae voluntatis requisitum. -  27 Testium numerus in probandis indiciis idem requiritur, qui requiritur in probanda veritate. -  28 De probanda testatoris voluntate, non dispositiua, sed declaratoria cum agitur, duo tantum testes sufficiunt. -  29 Et Simonis de Praetis in proposito, duobus in locis repetita distinctio, atque vera, & notanda prosita resolutio, quae equidem duci debebit vnusquisque, ne decipiatur in hac materia. -  30 Qui declarat, nihil de nouo facit, sed iam factum aperit, & significat. -  31 Idcirco declaratio non requirit illam solemnitatem, quae requiritur in ipsa principali dispositione. Quia declaratio trahitur ad ipsam principalem dispositionem, & fingitur vna & eadem cum ipsa. -  32 Dummodo sit propria, & vera declaratio. -  33 Quam iure potest testator post conditum testamentum coram duobus testibus facere, siue dubium quodlibet, siue incertum coram duobus testibus declarare. -  34 Quam etiam si non declarasset, committeretur res declarationi Iudicis, qui posset eam ex variis declarare. -  35 Secus tamen si declaratio non esset propria, & vera, siue respiceret dispositionem, quae de iure erat certa, & aliter declararetur; tunc etenim requireretur solemnis numerus testium, qui in testamentis requiritur, vt latius hic adnotatur. -  36 Declaratio an respiciat circunstantias, vel substantiam actus, cum inquiritur; vtrum distingui debeat, provt Baldus, & alij distinguunt. -  37 An vero inspici duntaxat debeat, quod sit propria, & vera declaratio respiciens dispositionem dubiam, & obscuram, vel per eam, an mutetur ipsa principalis dispositio, quae erat a principio certa? Vbi Petri Magdaleni obseruatio noua contra Communem recipitur. -  38 Et Simonis de Praetis in eodem placito sententia conformis adducitur, nouáque concordia proponitur. -  39 De probanda testatoris voluntate declaratoria cum agitur, quod duo tantum testes sufficiant quod dictum est saepe, procedit etiam, cum mortuo testatore ad probandam ipsius voluntatem, testes adducentur. Et etiamsi testes testamentarij non sint. -  40 Declaratio voluntatis etsi personalissima sit, vt nec ad haeredes transeat regulariter. -  41 Transit tamen, vbi declaratio non consistit in mera voluntate disponentis, sed ex variis, & diuersis rerum argumentis deprehendi potest. -  42 Vel quando testes audiuissent ab ipso testatore eius voluntatem, sic vt possent de ea disponere; nam tunc talis declaratio ad quencunque transire potest. -  43 Petri Surdi in consil. 129. num. 32. lib. 1. sententia illa, errorem commissum in testamento, probari non posse nisi per testes rogatos a testatore, non contrariari dictis supra, num. 39. de testibus non testamentariis. Provt noue, & vere animaduertit Author hoc loco. -  44 Voluntas testatoris cum declaratur, vsque adeo fauorabilis materia dicitur, vt etiam testes alias inhabiles, & qui omni exceptione maiores non sunt (quales mulieres sunt) admittuntur. -  45 Immo & per testes singulares voluntatis declaratio fieri. -  46 Et per vnum testem in indiuiduo, & directe deponentem. -  47 Et per vnum de testamentariis. -  48 Maxime quando alia adminicula cum vno teste coniunguntur. -  49 Testamenti verba vnico solum teste posse declarari, -  50 Immo & stipulatio, quae est stricti iuris, & non ita fauorabilis sicut testamentum, vnius testis dicto declarari potest. -  51 Voluntatis testatoris declaratio fieri potest per vnum testem, de quo testator consiltus est, siue cui testator voluntatem suam declarauit, aut declarandam commisit. -  52 Coniectura vnaquaeque quod probari debeat saltem per duos testes regulariter; quamplures iuris Interpretes tradidisse indistincte, nec aliter declarasse. -  53 Et quidem in aliis materiis id verissimum esse, & regulariter procedere. -  54 Caeterum, cum versamur in interpretatione, & probatione vltimarum voluntatum, & coniecturarum earum, non ita absolute id esse accipiendum; ita potius distinguendum, provt distinctum est numeris praecedentibus. -  55 An scilicet de inducenda voluntate dispositiua, & ea probanda agatur, vel de inducta declaranda, tractetur. PRo dilucida, atque absoluta huiusce capitis explicatione, & quo distinctius procedatur, constituendum, atque obseruandum erit primo loco, certissimi iuris esse, quod[sect. 1] ea, quae dicta fuerunt a testatore, & a Tabellione praetermissa, per testes possunt probari, & ita suum effectum sortiantur; quia interdum minus scriptum, & plus nuncupatum est, l. quoties; §. 1. ff. de haeredib. instit. l. cum auus, ff. de condit. & demonstr. l. cum proponebatur, ff. de legat. 2. l. errore, C. de testam. Ita sane iu specie responderunt Paulus Castrensis in cons. 18. n. 3. lib. 2. Romanus in cons. 385. num. 7. in fine; vbi inquit, quod si aliquid fuerit omissum, de[sect. 2]beat suppleri, si per testes sufficienter probetur, quia praesumitur omissum per errorem, & obliuionem, per text. in d.l. quoties, §. 1. Pet. Paul. Parisius in cons. 3. col. 5. lib. 3. Decius in cons. 105. col. 2. Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 12. tit. 16. num. 1. qui post Socinum seniorem in l. in ambiguo, num. 7. ff. de rebus dubiis, scribit, quod si testa[sect. 3]tor post conditum testamentum minuerit, se aliquid tor post, quod voluisset disponere, eius intentio probatur testibus: Iosephus Mascardus, qui latius de praedictis agit tom. 3. de probationib. conclus. 1344. vbi ex num. 1. vsque ad num. 7. inquit, substitutionem a Notario omissam in instrumento, posse probari testibus:[sect. 4] per text. praecitatum in d.l. quoties, §. 1. ff. de haered. instit. vbi Bald. in 4. notabili. deduxit, scripturam sup[sect. 5]pleri per vinam vocem: Et errorem scripturae posse probari per testes, alio in loco docuit Baldus ipse, Bar[sect. 6]tolus etiam, & alij iuris Interpretes tradiderunrt, provt Mascard. refert. vbi supra, n. 3. & num. 4. explicat, quando testes omissum in scriptura supplere possint:[sect. 7] Et num. 5. inquit post alios Authores, substitutionis omissionem probari etiam per impropriam probatio[sect. 8]nem, quae fit per coniecturas; idque per text. in l com proponebatur, ff. de legatis 2. Et 7. singulariter admonet post Baldum, tribus in locis, Bartolum etiam, & Barbat. substitutionem errore omissam fuisse, non[sect. 9] posse per Notarium ipsum probari: Et num. 8. latius explicat, quando Notarius admittatur ad testifican[sect. 10]dum de his, quae in instrumento continentur. Superiorem quoque resolutionem, videlicet substitutionem a Notario omissam, posse probari testibus: similiter, errorem a Notario commissum in scribendo testa[sect. 11]mentum, testibus probari, adnotauit, & ex multis comprobauit Petrus Surdus in cons. 129. num. 2. & tribus seqq. lib. 1. & ante ea dixerat num. 1. quod Notarius si quid omisit in instrumento scribere, & id probetur testibus, seruabitur testamentum secundum dicta testium: Idque per quatuor illa iura relata supra, num. 1. & Surdi praefato in loco mentionem feci supra, hoc eodem libro, & tractatu, cap. 6. num. 15. & seq. eandem etiam tradit resolutionem Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 51. ex n. 71. & singulariter explicat numeris seqq. lib. 2. Caeterum qui testes requirantur hoc casu ad probandum, omissum aliquid fuis[sect. 12]se in testamento, er rore, aut obliuione Tabellionis, siue ad probandam voluntatem omissam; & iure nostro Regio attento, an testes ciues sint necessarj, cum de probatione praedictorum agitur, siue de errore eorum, quae in testamento expressa fuere, post Glossam, castrensem, Angel. Baldum, Iasonem, socinum, Seguram, Felinum, Guid. Pap. Decium. Mainerium, Vincentium, Parisium, & Tiraquellum tractauit Burgos Salon de Paz in l. 3. Tauri, 1. p. num. 806. fol. mihi 275. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 3. num. 3. qui concludunt, quod per eundem testium numerum probari debet error certae dispositionis, siue directa probatio offeratur, siue per coniecturas, nam ad probandas coniecturas eadem solemnitas requiritur, per quam dispositio ipsa probari deberet Et consequenter, in terminis l. 3. Tauri, quemadmodum quinque testibus vicinis testamentum nuncupatiuum probari posset, sic & error in eodem testamento contentus, eodem numero testium probari debebit, nec maior, aut minor numerus requiritur, vt Burgos ipse de Paz dicto num. 806. in fine, recte obseruauit: Et idem quoque notauit Simon de Praetis de inierpretat. vltimarum voluntat. lib. 1. interpretatione prima, dubitatione; solut. 5. num. 28. folio mihi 29. quo loco post Glossam, Bartol. Baldum, Albericum, castrensem, & Imolam in l cum proponebatur, ff. de legatis 2. Iason. Castrensem, Decium, Socinum, Guid. Pap. & Anton Gomezium resoluit, & communem opinionem esse dicit quod testes quinque, vel septem, qui requiruntur ad probandam dispositionem principalem testatoris, iidemmet requiruntur ad probanda dicta per testatorem ampliantia dispositionem non scriptam in testamento, & errore omissam: Fuit etiam in eodem placito, atque ex communi Doctorum sententia pariter resoluit Ioseph. Mascard. de probationibus, tom. 1. conclus 406. num. 3. qui Author ad probandum substantiam dispositionis, seu voluntatem testatoris omissam per errorem Notarij, tot testes requirit, quot sunt necessarij, si fieret directa probatio expressae dispositionis: Et num. 4. tradit etiam ex aliis iuris interpretibus. quod coniecturae, quibus praefumptiue probatur dispositio testatoris, probandae[sect. 13] sunt per septem testes, sicut ipsum testamentum; provt etiam tradidit Petrus Surdus in cons. 129. num. 43. lib. 1. quem statim latius commemorabo: & num. 5. & 6. inquit ipse Mascardus, quod ad probandas coniecturas requiruntur in testamento septem testes, & in codicillis quinque; si dispositio testa toris sit in certa: Idque de iure communi; de iure autem Regio, eodem numero testium probari debebunt, qui in confectione testamentorum, & codicillorum exigitur de iure huius Regni: Et num. 12. idem concludit, dicens, quod si coniecturae extrinsecus colliguntur ex his, quae non sunt scripta in testamento, & agatur de noua dispositione inducenda, per septem testes probari debent: Et tom. 3. dicta conclus. 1344. cum ex num. 9. cum seq. in eodem dubio versaretur, substitutionem, inquam, errore omissam fuisse a Notario, quibus testibus probari deberet contrarias sententias profert, & tandem resolutiue tenet praefatam sententiam, videlicet, quod inter extraneos septem testes requirantut, & inter liberos duo testes; vt quemadmodum septem testes requiruntur in condendo testamento, ita etiam in probanda substitutionis omissione, septem testes desiderentur: Et n. 13. adducit egregiam illam distinctionem Bald in d.l. errore, col. 2. n. 4. C. de testamentis: vbi magistraliter docuit quod circa substantiam[sect. 14] testamenti vbi fit probatio, requiruntur tot. testes in probando errore, quot in voluntate testantis probanda: Et quod hoc casu loquitur text. in d.l. cum proponebatur, cum Glossa, ff. de legatis 2. aut circa certitudinem probatio fit; & tunc duo testes requiruntur & ita dicit procedere quod habetur in l. haeredes palam, §. sed si notam, ff. de testamentis: Et id ipsum erudite ad[sect. 15]modum resoluit (vt adsolet) Petrus Surdus in consil. 129. lib. 1. vbi inquit num. 28. substitutionem factam in testamento, probari debere septem testibus, nec minori numero probati posse: Idque procedere, siue agatur de probanda expressa, siue tacita voluntate, quotiescunque de noua voluntate inducenda agitur, & sic de substantia, non de qualitate, vel de aliqua declaratione: Et magis se explicat num. 20. vbi ex communi tradidit sententia, septem testes requiri in testamento, quando agitur de probanda voluntate, de cuius substantia nihil apparet, sed duos sufficere, quando agitur de probanda voluntatis iam deductae declaratione: Et num. 31. vbi quod error circa substantiam dispositionis in testamento, septem testibus probati debet; circa vero accidentia duo testes sufficiunt: Et eodem num. 29. adducit nonnulla notabilia, & vtilia, & concludit quod si de probanda voluntate testatoris principaliter tractetur, septem testes requiruntur; si vero de solemnitate, duo tesetes sufficiunt: Et infert, quod si fateatur aduersa[sect. 16]rius, testatorem fecisse testamentum, & talem instituisse haeredem, sed neget eum fuisse sanae mentis, vel testes fuisse negatos, poterit per duos testes probari, quod erat sanae mentis, & quod testes fuerunt rogati: si vero negaret, testamentum fuisse factum, vel talem fuisse institutum, vel tale legatum fuisse factum, tali casu septem testes sunt necessarij: refert etiam Cottam in memorab. incipien. inimicitiae, col. 2. vbi dicit, quod si tractetur de probanda expressa legati reuocatione, tot debent adesse testes, quot requiruntur ad legati validitatem: Si vero agatur de probanda tacita, vel praesumpta reuocatioue, tunc duobus testibus probatur inimicitia: Ac denique ex omnibus praecitatis ibidem Authoribus infert, sufficere duos testes ad probandum, quod decesserit testator; quod relictum fuerit factum titulo institutionis; quod testator non sic declarauerit; quod is, qui fuit institutus, esset filius testatoris; quod testes, qui fuerunt adhibiti, fuerint rogati; quia in his non agitur de inducenda noua voluntate, sed declarando eam quae iam inducta fuit: quod secus est, quando agitat de probanda testatoris dispositione. Rursus in eodem consilio 129. lib. 1. dicto num. 29. in versiculo, & non obstas, quod ex quo ista, & num. 1. vt Surdus ipse respondeat his, quae ex num. 1. cum seq. arguendo proposuerat, vbi adduxerat Interpretum quorundam authoritates nonnullas ad probandum, errorem a Notario commissum in scribendo testamentum, vel in omittendo substitutionem, probari posse per duos testes; animaduertit iuridice, quod id posset subsistere, si constaret de substantia substitutionis, & solus error omissionis esset probandus. : eo enim casu duo testes probarent, eam fuisse per. errorem omissam, sed quando in dubium reuocatur substitutio ipsa, non posse agi de illius errore, nisi primo probetur eam fuisse factam, quia omissio praesupponit existentiam, & non entis nullae sunt qualitates, vt latius comprobat, &: ad rem nostram expendit doctrinam illam Bartoli in d.l. cum proponebatur, num. 3. ff. de legatis secundo: vbi inquit Bartolus, quod aliquando quis vult probare. testatorem sic disposuisse, & tunc septem testes requiruntur in testamento, & quinque in codicillis: Aliquando dispositio testatoris est certa, & iam in esse producta, sed vult quis probare, quod circa. eam fuit erratum in qualitate, vel quantitate; & tunc minor numerus testium sufficit, vt ibidem ostendit, & citat quoque Angelum in d.l. quoties, in principio, ff. de haered. instit. dicentem, quod si error est in substantia voluntatis, & dispositionis, tot testibus probandus est. quot requirit ipsa dispositio:si vero versatur error circa demonstrationes, vel alia. accidentia, sufficit eum probari per duos testes; & cum Angelo transeunt alij, Authores, quos idem Surdus commemorat: & num. 31 in casu illo, de quo consultus respondit, in hunc modum concludit: Hic igitur non est quaestio de qualitate, seu accidentibus substitutionis, idcirco error illius, vel omissio probari debet septem testibus, &c. Et num. 23. post alios Authores dicit vnum singulare & ab omnibus superioribus praetermissum, videlicet, quod error commissus in testamento, probari non potest, nisi per testes rogatus a testatore: Et Surdi in praecitato consilio 129. lib. 1. specificam mentionem fecit, & eum[sect. 18] sequutus est Ioannes Vincentius Hondedeus in consil. 51. ex num. 72. cum seq. lib. 2. dicens, quod quoties non agitur de declaranda voluntate, & dispositione testatoris, de qua constat, sed est dubia; sed agitur de probanda ipsa voluntate, & dispositione, in cuius omissione praetenditur fuisse erratum, tunc in dispositione fauore extranei quae non sit inter liberos, requiruntur septem testes, fi agitur de testamento; & quinque in codicillis & si quod substitutio errore omissa, per septem testes probari debet, quando praetenditur facta in testamento. Et vltra Surdum, & relatos ab eo, recenset num. 74. Nattam in consil. 363. lib. 2. qui respondit, quod quoties agitur de decla[sect. 19]rando aliquod verbum ambiguum positum in legato, tunc ex coniecturis potest declarari; sed vbi mutatur substantia legati, vel additur qualitas, quae alterat legatum, opus est quinque testibus deponentibus de voluntate testatoris, subdens post Baldum in l. haeredes palam. §. si quis potest, in 3. notabili, ff. de testamentis, quod tunc ille, qui adiicit qualitatem. dicitur potius declarare, quam aliquid de nouo facere,[sect. 20] quando qualitas illa fungitur loco demonstrationis, nec alterat subiectum: & num. 76. adiicit Hondedeus ipse vnum ex relatione Simonis de Praetis lib. 1. folio 17. num. 28. & num. 40. versiculo & si quis: & melius fol. 47. num. 3. & 8. quod in fine cap. praecedentis, specifice ego expendi, quod quando agitur de pro[sect. 21]bando eo, quod facit dispositionem extendere, vel includere alias personas, vel aliter dispositioni iam factae addere, fieri debet probatio per tot testes, quot sunt necessarij ad probationem principalis dispositionis: Ac denique eodem num. 76. in haec verba concludit: Vnde cum probatio substitutionis dictorum filiorum alteret subiectum, addatque nouam qualitatem & personam, quae non continetur in substitutione expressa, & sic non agitur de declaratione verbi ambigui, sed de probatione voluntatis testatoris, & sic dispositionis substantialis, clarum videtur, quod ad probationem requiratur numerus testium requisitus in testamento. Et id ipsum ita pari ter resoluunt Cardinalis Francis cus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 12. tit. num. 13. Petrus Magdelanus de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 13. num. 13. Peregrinus in consil. 34. num. 4. & 5. lib 3. Burgos de Paz in consil 27. num. 7. Parisius in consil. 79. num. 12. lib. 2. Cephalus in consil. 525. num. 52. lib. 4. Et ad probandum, voluntatem testatoris con[sect. 22]trariam primae directae, & vniuersali dispositioni, quod idem numerus testium requiratur, qui ad ipsam dispositionem expressam necessarius est, quemadmodum in testamento reuocando eadem solemnitas exi[sect. 23]gitur quae in eo conficiendo desideratur, post alios Authores ex sententia communi obseruarunt Burgos Sal. de Paz l. 3. Tauri num. 813. Couarr. in rubrica de testamentis, 2. num. 19. in versiculo, Quarta concluso: vbi congerit modos 17. ad probandum contra voluntatem expressam, Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 1. cap. 3. princip. Et hactenus de prima obseruatione principali in hac materia, & de errore a Notario commisso in omittendo, vel in scribendo, vt dixi: Qua equidem (vt apparet) vt ex relatione Ioseph. Mascardi, Petri Surdi, & Ioan. Vincent. Hondedei, & in dicto articulo erroris a Notario commisso, dicta fuere nonnulla, quae sine vitio repetenda seq. obseruationibus ideo duxi, vt distinctius, atque specifice magis materia ipsa explanetur Secundo igitur loco obseruandum, atque constituendum erit, ex eisdem tribus Authoribus, & dictis supra num. 13. satis dilucide, atque expressim[sect. 24] constare, quod ad probandum voluntatem testatoris per coniecturas & coniecturas ipsas (quibus quis innititur) probandas solennis requiritur numerus testium, qui ad probandum ipsum testamentum requiritur, dummodo id semper intelligatur, prout statim dicitur, atque ex ipsis antea relatis Authoribus dictum fuit supra: Et vltra eos: ita quoque obseruarunt post ordinarios in suis locis, & alios multos Authores Decius in consil. 107. num. 3. & in consil. 315. num. 7. Romanus in consil. 65. num. 2. Iason in l. errore, C. de testamemtntis, in fiue. Bellamera decisione 742. licet obsternet. Burgos Salon de Paz in dicta l. 3. Tauri, prima parte, num. 806. & num. 813. Aluaradus de coniecturata mente de functi, lib. 1. cap. 3. num. 3. & 7. in principio. Michael Grassus receptarum sententiarum, §. fidei commissum, quaestione 4. num. 10. Antonius Gomezius tomo primo variarum, cap. 5. num. 24. in versiculo, etenim in causa. Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur vltimar. volunt. lib. 11. titulo 20. num. 10. in versiculo sed si coniecturae:[sect. 25] & lib. 12. titulo 16. num. 9. & quinque seqq. Ceruantes in l. 3. Tauri, num. 187. Simon de Praetis de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretatione prima, dubitatione 3. solutione 5. ex num. 27. vsque ad num. 34. fol. 29. & num. 40. in versiculo, & si quis diceret. vbi plures casus distinxit, qui tamen omnes sub resolutione praehabita, obseruatione prima principali comprehenduntur, atque eo tendunt, vt si id, quod venit probandum, concernit dispositionem, & voluntatem testatoris, debeat probari per numerum testium, ad probationem vltimae voluntatis requisitum, si vero fecit declarationem eorum quae disposita fuere, possit probari per duos testes, prout Praetis ipse in summario dicti num. 27. & dicto num. 4. expresse obseruauit; & repetit eodem lib. 1. interpretatione 2. dubitatione prima solutione prima, num. 3. folio 78. vt statim dicetur: & eandem resolutionem communem amplectitur inter consilia vltimarum voluntatum, volumine 2. consil. 23. ex num. 18. vsque ad num. 23. Ioseph. Mascardus de probat. tomm primo, conclusione 406. num. 4. & num 12. prout supra retuli num. 13. latius Petrus Surdus dicto consil. 129. num. 43. lib. 1. cuius verba hoc loco inserenda eo duxi, quod communia interpretum nostrorum placita, distinctius, atque elegantius exprimant, & ostendant, quam hucusque Scribentium omnium recentiorum commentaria efficient; inquit ergo Surdus dicto num. 43. in hunc modum: Praeterea, huiusmodi coniecturae concernentes substantiam substitutionis, & itarespicientes prinipalem dispositionem, vt admittantur, probari debent singula septem testibus, qui in testamentis indicia & coniecturae tot testes requirunt, quot sunt necessarij ad probandum veritatem, vt volunt Glossa in l. cum proponebatur. ff. de legatis secundo; & ibi Bald. colum. prima, versic. nota ex Glossa, dicit, quod idem numerous testium requiritur in probandis iudicijs, qui etiam requiritur in probanda veritate directa; & subdit, hoc esse notabile dictum: & dicit Castrensisi ubi num. 6. quod conientura, quae concernit substantiam dispositionis, tot testes requirit, quot ipsa dispositio, sed ad probandam qualitatem, seu dispositionem, quam constat fuisse factam, minor numerus requiritur; & addit, Glossam illam ad id semper allegari; & infra etiam num. 8. dicit, quod quando constat dispositionem esse factam tunc coniecturae probantur quinque testibus, si quaeritur an testator perseuerauerit in eadem voluntate, si vero non constat eam fuisse factam, & inducuntur coniecturae ad probationem, septem testes requiruntur: Et hoc ait Imola colum 2. esse bene notandum; & ante eos hoc voluit Bartolus ibi num. 3. dicens, quod dispositio testatoris, siue directe probetur, sine per coniecturas septem teste requirit, si agitur de tesramento; & quique, si de codicillis: & dicit Bald in loco praecitato, quod etsi vnus testis regulariter faciat iudicium, tamen hoc est verum, quando certus testium numerus non requiritur pro solemnitate; & illud etiam sequitur Vital. in dicto tract. clausul. vhi ait de clausul. testam versic. sequitur qualiter probetur error, col 1. in fine, & col. 3. tamen intelligit dictum Baldi, quando tractatur de probanda dispositione, quae non apparet, & quae non est certa, & subdit post Bald. quod testes, qui inducuntur ad probandas coniectur as, eo casu debent esse rogati: Neuizan in cons. 34. num. 42. & vltimo loco hoc tenuit Franciscus Mantica de coniect. vltimar. volun. lib. 12. titul. 16. num. 12. Cum igitur hae coniecturae duobus tantum testibus probentur, non relenant, Gomez. de testam. cap. 5. num. 24. Hactenus petrus Surdus, qui communes, & certas profert resolutiones (vt vides) & easdem sequitur Petrus Magdalenus de num, testinum in testamentis requisito, 1. part. cap, 15. num. 3. & 5. & num. 10. & duobus seqq. & cap. 30. in princip. qui d. num. 5. cap. 15. recte animaduertit (ex mente tamen com[sect. 29]muni in d.l. cum proponebatur) quod mirum videri non debet, quod voluntas testatoris per coniecturas probanda, vel coniecturae ipsae ex quibus voluntas ipsa resultar, probari debeant per solemnem numerum septem restium, quia si tot testes sunt necessariji ad probandam voluntatem expressam testatoris, & ea, quae sunt expressa in testamento, quae sunt clara, & aperte patent, multo magis idem ius esse debebit respectu voluntatis, quae non est expressa, nec ita clare patet, sed tacite ex coniecturis deprehendi, & colligi valet, in qua maior probatio videtur requirenda, argum. text. in haeredes palam, ff. de testamentis; & in. l. iubemus: & ibi notat Baldus num. 1. & seq. Paul. & Alex. num. 2. & post alios Iason ex num. 1. C. de testamentis & eodem cap. 15. ex numero 6. latius comprobat: & num. 10. & 11. aliam rationem adducit & num. 12. obiectioni cuidam in proposito satissacit; ac denique resert doctrinam illam Baldi in d.l. cum proponebatur, col. 1. ff. de legat. 2. (de qua supra per Surdum,) quod idem numerus testium requiritur in probandis[sect. 27] indiciis, qui requiritur in directa probatione veritatis. praeterea & tertio loco obserundum erit, ex dictis hactenus prima, & secunda obseruatione, atque ex relatione Ioseph. Mascardi, Simonis de Pratis, Petri Surdi, Ioan. Vincentd. Hondedei, & aliorum, dilucide apparere, quod de probanda testatoris voluntate cum agitur, tametsi id fieri non possit nisi per numerum septem testium, de iure communi; vel de iure regio per numerum testium apud nos requisitum; caeterum de probanda testatoris voluntace non dispositiua, sed declaratoriae, & inducta cum agitur, duo tantum testes sufficiat, nec solennis numerus septem testium necessarius, est, vt dictum fuit supra, per text. iuncta Glossa, verbo posse, in l. haeredes pala. §. si quid post, ff. de testament. & ibi bene declarat Bartol. n. 4. & Caltrensis num. 13. & Baldus in §. sed si notam, in fine: idem Bart. Bald. Iason, Alex. Oldrad. Socinus, Curtius iunior, Romanus, Decius, Signorolus, Aretin. Salicet. Corneus, Paris, Barbartia, Bellonus, & Capicius, cum quibus sic resoluit, & de communi, & verissima sententia profitentur Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 3. tit. 1. num. 12. & lib. 5. tit. 14. num. 12. & lib. 11. tit. 20. num. 10. & lib. 12. tit. 16. num. 2. & seq. vbi latius declarat: Antonius Gabriel commun. conclusion. lib. 6. titul. de reglis iuris, conclusione 3. num. 29. Burgos Salon de Paz 1. part. dictae l. tertia Tauri, num. 813. Aluaradus de coniecturata mente defuncti: lib. 1. cap. 3. num. 7. 8. & 9. Molina de Hispanorum primogeniis, libro 1. capit. 5. num. 40. fine. Grassus § fideicommissum, quaest. 4. num. 10. & § substitut. quaest. 31. in principio. Ceruantes in l. 3. Tauri, ex num. 182. vsque ad num. 187. Ripa, Socin. iunior, Baldus, Salicet. Alex. Ias. Calcaneus, Corneus, Oldrad. Paris. Berous, Crotus, Crauet. Gozadin & Bursat. cum quibus Achilles Pedrocha, in cons. 2. ex num. 107. vsque ad numerum 117. Petrus Surdus dicto cons. 129. num. 29. libro 1. & in cons. 414. num. 57. éod. lib. Petrus Magdalenus de num. testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 30. ex num. 1. cum seq. Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclusion. iuris, tom. 8. littera V. conclusione 284. fol. 637. & tom. 2. littera D, conclus. 94. fol. 473. Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 67. num. 11. lib. 2. Azeuedus in l. 1. tit. 4. lib 5. num. 66. 67. 76. &77. Simon de praetis de interpretat. vltimar. volunt. lib. 1. dicta solutione 1. numero 3. fol. 78. & dicta solutione 5. ex num. 26. & num. 32. & num. 40. fol. 31. vbi resolutiue, & vere constituit, quod coniectura potest diuersimode probari; si enim tendit ad aliam dispositionem, siue quaeratur probari aliqua dispositio de nouo, vel addendo, vel minuendo, aut adimendo, vel corrigendo, vel aliquo modo alterando dispositionem iam apparentem, tot testes requiruntur, quot sunt necessarij ad probationem principalis dispositionis: Si vero tendit ad declarationem ambiguae dispositionis iam factae, tunc sufficiunt duo testes, vt ibi comprobat; & repetit eod. lib. 1. & dict. solutione 5. num. 32. & 33. fol. 29. dicens, generalem esse doctrinam in hac materia, quod quotiescunque a lege, vela Doctoribus in aliquo articulo vltimarum voluntatum inducitur, vel elicitur, sic esse coniecturam voluntatis testatoris, vel dicitur (vt saepissime in legibus ipsis exprimitur) nisi contrarium constet, vel probetur testatorem voluisse, dummodo non vergat in nouam dispositionem, expresse dando, vellimitando, vel adimendo, aur alterando; de hac contraria voluntate, vel declaratoria potest per duos testes constare. Praedictorum autem ratio est, quod qui declarat, nihil de nouo facit, sed iam factum aperit, & signifi[sect. 30]cat, sine qualis fuerit voluntas in dispositione, ostendit, dicta l. haeredes palam, §. si quod post, ff. de testamen. vbi Glossa allegat concordantes, l. adeo, cum quis ff. de acquirendo rerum dominio, l. asse toto, ff. de haered. instit. l. scripsero, ff. de condit. & demonstrat. & exornant permultis Decius, Gomezius, Anania, Barbatia, Anton. Gabr. Simon de praetis, Hippoly. Riminaldus, Burgos de Paz, Mascard. Achilles Pedrocha, & Petrus Magdalenus, quos ego in idipsum congessi, & commemoraui, quotidian. bar. controuers. iuris, lib. 3. c. 10. num. 30. Idcirco declaratio non requirit illam solemnitatem, quae requiritur in ipsa principali dispositione, quia declaratio trahitur ad ipsam principalem dispositionem, & fingitur vna & eadem cum ipsa, vt alios cumulans, aduertit Anton. Gabriel commun. conclusion. lib. 6. dicta conclus. 3. ex n. 9. Petrus Magdalenus 1. parte, cap. 30. num. 4. Vnde subsequitur, ad limites istius rationis accipienda, atque explicanda esse superiora, & consequenter communem hanc resolutionem traditam ex num. 28. tunc procedere,[sect. 32] cum sumus in vera & propria declaratione, quae consistit circa dispositionem dubiam & obscuram, & multipliciter intelligibilem. Exemplum attulit nobis Iureconsultus in dicto §. si quid post, de legato facto Titio, & Sticho, cum plures essent eiusdem nominis: Et ibidem dicit Glossa in verbo Stichum circa institutionem; puta si fuit institutus haeres Titius amicus testatoris, cum duo amici eius essent eiusdem nominis. Et simile in datione tutelae est vulgatum exemplum in l. duo sunt Tity, ff. de testamentariatutel. Haec enim incertitudo personae licet vitier legatum, institutionem, & tutuelam, nisi declaretur, iuxta, d.l. duo sunt Tity & l. si ita fuerit, ff. de rebus dubiis: Tamen quia in rei veritate valet ista dispositio, quae apud legem est certa, licet impediatur executio, donec certificatur, quia non deficit ius, sed tantum probatio: Iure[sect. 33] igitur potest testator post conditum testamentum, hanc incertitudinem coram duobus testibus declarare, quia ex hoc nihil de nouo disponit, sed dispositionem iam perfectam, & apud se certam, licet apud nos obscuram aperit, & declarat, quam etiam si non declarasset, committeretur declarationi Iudicis, qui[sect. 34] posset eam ex variis circumstantiis declarare, vt post Bart. & Castrensem, optime declarat Petrus Magdalenus de numer. testium in testanentis requisito, prima parte, dicto cap. 30. num. 6. cum seq. vsque ad num. 11. Non vero procederent resolutionesmetinsae, sed[sect. 35] declaratio non esset propria, & vera, siue respiceret dispositionem, quae de iure erat certa, & aliter declaratur; tunc etenim, ipsius etiam testatoris respectu, solemnis requirertur numerus testium, qui in testamentis requiritur, quia ista non est propria declaratio, sed noua iuris datio, & noua dispositio: Idque per text. saepe allegatum in dicto §. si quid post, in principio;& ibid. Gastrensem d. verbo posse Dinum, & Bartol. num. 4. & Castrensem num. 2. & num. 4. in fine: qui id expendit ad gratias, quae solent per Pontifices in praeiudicium alicuius declarari: Et latius explicant Antonius Gabriel lib. 6. tit. de regulis iuris, dicta conclusione 3. num. 62. & 63. cum seq. Mantica lib. 3. tit. 1. num. 14. & lib. 12. dicto tit. 16. num. 8. & vide nonnulla, quae adnotata, atque scripta reliqui in proposito, lib. 3. d cap. 10. num. 26. & quinque seqq. Pet. Magdalenum d. cap. 30. num. 11. &12. qui recte concludit, praefatam communem sententiam, quae ad declarationem, duorum tantum testium numerum requirit: procedere, vbicunque declaratio tendit ad reddendam certam dispositionem iam factam, quae erat obscura & sic quando sumus in vera, & propria declaratione; secus vero quando declaratio eos terminos egreditur, & in noua dispositione versamur, prout dicto cap. 10. scriptum reliqui, & alio cap. huiusce libri dicetur; & conueniunt Praetis, & relati supra. Subsequitur etiam, ad sensum nunc dictum supe[sect. 36]rius resoluta, intelligenda, quando dubitatur, an declaratio respiciat circumstantias, siue substantiam actus; nam etsi Baldus in l. quoties, § sed si non in corpore, ad medium in vers. per quos autem testes ff. de haered. instit. & l. errore, ex num. 4. C. de testam. Iason ibid. ex num. 7. Decius in l. 1. num. 9. C. de impuberum & cum multis Anton. Gabr. dicta conclus. 3. numero 61. Mantica lib. 12. d. tit. 16. num. 13. & 14. expressim docuerint, praefatam communem resolutionem, iuxta quam ad declarandum vltimam voluntatem, duo testes sufficiunt, procedere dumtaxat, vbi declaratio respicit circumstantias, non vero obtinere, cum respicit substantiam actus: Vere tamen, licet ea sit communis, & recepta, atque regulariter in praxi seruanda opinio, & per Mascardum probetur to. 1. conclus. 406. ex num. 3. Petrum Surdum in cons. 129. num. 29. & 30. lib. 1. prout supra retuli obseruatione 1. principali: Vere, inquam, tota vis non stat in eo, sed[sect. 37] in alio, quod nunc dicebamus, an scilicet declaratio sit vera, & propria, & respiciens dispositionem dubiam, & obscuram; tunc namque, & cum in terminis verae & propriae declarationis versemur, siue declaratio respiciat circumstantias, siue substantiam actus, non requiritur ea noua solemnita, quae requiritur in ipsa principali dispositione. vt in terminis probat textus in d. §. si quid post, iuncta Glossa in verbo, Sticbumr, vbi Glossa extendi illum text. etiam vbi declaratio respiceret institutionem haeredis in qua equidem institutione consistit substantia totius testamenti, § ante haeredis, Inst it. de legatis. Et tamen licet ambiguitas versetur circa haeredis institutionem, adhuc ea declarari potest per duos tesdtes, vt in terminis tradit, & declarat Paul. Castrens. in d.l. errore, sub n. 5. C. de testam. in versic. sed quot testes. Peralta in l. vnum ex familia, §. si de Falcidia, num. 11. ff. delegatis 2. Ceruantes in. l. 3. Tauri. num. 184. An verofimus in propria declaratione, per quam immutatur ipsa principalis dispositio, quae erat a principio certa, iuxta tradita, supra;& tunc quia in effectu videtur noui iuris concessio, non veteris declaratio, semper (vt antea dixi) requirit eandem solemnitatem, quae requiritur in ipsa principali dispositione & ita loquitur, & declarat Paulus Castrensis in d. §. si quid post, num. 2. etiamsi simus in circumstantiis: & caeteris aliis recentioribus elegantius obseruat Pet. Magdalenus de num. testium in testamentis requisito, 1. parte, d.c. 30. num. 13. per totum: Et iunge Simonem de Praetis in[sect. 38] duobus locis antea citatis, scilicet lib. 1. fol. 29. ex numero 27. vsque ad num. 32. & num. 40. & fol. 78. n. 3. qui id ipsum in effectu voluit; non enim inquirit, an circa substantiam, vel circa circumstancias versemur, sed dumtaxat inspicit, an fiat vera propria declaratio circa ambiguum, aut incertum, vel aliquid de nouo addatur, adiiciatve, vel adimatur, siue in nouum aliquid introducatur, prout etiam comprobatur ex his, quae dicto cap. 10. lib. 3. ex. num. 26. ego adnotaui. Saluando tamen doctrinam Baldi relatam, & communiter approbatam, considerabam dici posse, communem ipsam Interpretum sententiam, non accipere substantiam ad eum modum, siue iuxta exemplum Castrensis; eo namque casu, duobus etiam testibus Communis esset contenta, sed ad alium modum accepisse semper, hoc est, ad differentiam dispositionis non inductae, nec factae, & sic quae nullibi constat: nam in exemplo Castrensis, dispositio aderat, sed declaratio necessaria erat; quo casu verum est, cum de sola declaratione voluntatis inductae agatur, non esse differentiam, quod declaratio respiciat substantiam actus, vel circumstantia: Alias autem, & voluntate expressa non apparente, esse maximam differentiam; nam voluntatis dispositiuae, & non inductae, solemnis numerus testium necessarius est, sicut ab initio requiritur: inductae autem, & apparentis, sed de qua dubitatur, probatio fieri potest per duos testes: In quo equidem communis est sustinenda omnino neca placito deuiat Magdaleni; non etiam ipse deuiat, cum differentiam reiiciat dumtaxat substantiae, & circumstantiae, quando de substantia dispositionis apparet, sed declaratio necessaria est, non vero quando non apparet; & sic posito casu voluntatis inducatae, sed dubiae est aliqua circumstantia, etiamsi sit circa substantiam, vt in institutione iuxta exemplum Pauli Castrensis facta: Idque apertius declarauit Bartolus, & magis ad terminos praedictos inductae, & sic apparentis, vel non inductae, & sic non apparentis dispositionis, quam ad substantiam, vel circumstantias respexit: Inquit namque (vt supra vidimus, atque ex Petro Surdo dicto cons. 129. num. 30. retulimus,) quod aliquando quis vult probate, testatorem sic disposuisse, cum tamen non appareat: & tunc septem icstes requiruntur in testamento, & quinque in codicillis, vt in d.l. cum proponebatur, num. 3. fundauit: Aliquando dispositio testatoris est certa, etiam in esse producta, sed vult quis probare, quod circa eam fuit erratum in qualitate, vel quantitate; & tunc minor numerus testium sufficit. Rursus atque ex praedictis subsequitur, quae ha[sect. 39]ctenus adnotata fuere de voluntate declaratoria dispositionis iam inductae, procedere non solum, quando testator ipse declarasset suam dispositionem, vt loquitur textus praecipuus in hac materia, in dicat. haeredes palam, dicto §. si quid post; verum etiam si mortuo testatore adducerentur testes, ad declarandam, & probandam eius voluntatem, quia in huiusmodi voluntate declaratoria, duo tantum testes, & etiam non testamentarij sufficerent; puta in terminis dicti §. si quid post, vt si testator legauit Titio eius amico, cum plures Titios amicos haberet, vel in legato non fuerit expressa nummorum qualitas, vel de qualitate alia agatur; ex his etiam, quae ante, vel post testamentum factum, testator dixit, vel fecit: ea namque, & similia poterunt postea duo testes, etiam non testamentalij (vt dixi) declarare, iuxta Glossam notabilem, & singularem in dicto §. si quid post, verbo, posse;& ibi Bartol. numero 4. & infinitos alios Authores supr. relatos: qui omnes in his terminis loquuntur, dum dicunt, quod ad probandam coniecturam, quae respicit declarationem voluntatis testatoris, duo testes sufficiunt; intelligunt namque indistincte id procedere, quando mortuo testatore testes ad effectum probationis huiusmodi adducuntur: Sci quoque intelligit Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, 1. parte, dicto cap. 30. num. 15. qui in proposito recte animaduertit, quod etsi decla[sect. 40]ratio voluntatis sit personalissima, vt nec ad haeredem transeat, vt ibid, probat ex resolutione quamplurimorum, & Anton. Gabr. commun. conclusion. lib. 6. tit. de regul. iuris, conclusione 3. ex num. 71. Tamen resolutio praefata procedit, quando declara[sect. 41]tio talis esset, quae non consisteret in mera voluntare tanum disponentis, sed ex variis, & diuersis causis, & argumentis deprehendi posset; iuxta text. in eodem §, si quid post, in fine: Vel quando ijdem testes[sect. 42] audiuissent ab ipso testatore eius voluntatem, sic possent de ea deponere (quocunque modo id contingat;) tunc nanque declaratio talis ad quemcunque transire potest, vt Magdalenus ipse probauit, & vnanimiter acceperunt caeteri omnes, qui hactenus in proposito sermonem instituunt; nunquam enim in dubium excitarunt, an in alios transeat: transire namque & duobus testibus declarationem probari, pro cerro supponunt, vt super ea deponere iure valeant: Et vltra citatos supra, post Baldum, & Guillielm. Benedictum, obseruauit Petrus Antonius de Petra de fideicommissis, quaest. 9. num. 253. dicens, coniecturatae voluntatis testaroris probationem fieri per duos testes saltem, qui dicant, testatorem ita voluisse, & intentionem suam declarasse apud eos. Et quamuis Petrus Surdus dicto consilio 129. nu[sect. 43]mero 32. lib. 1. post Bald. & alios authores, in ea fuerit sententia, vt firmiter crediderit id, quod supra, hoc eodem cap. 19. obseruatione prima principali, ex relatione eiusdem tradidimus, videlicet errorem a Notario commissum in testamento, probari non posse nisi per testes rogatos in testamento: Et in coniecturis probandis repetit num. 43. in fine; dicens post Bald. & Vitalem, quod dispositio testatoris, non modo vbi directe probatur, sed etiam vbi indirecte per coniecturas, testes debent esse rogati, qui inducuntur ad probandas coniecturas: Et idem tenent Neuizan. & Mantica ibi relati: Quamuis inquam, ita Surdus tenuerit, ipsius resolutio nequaquam obstat nunc traditae obseruationi, qua etiam non testamentarij, nec rogati testes admittuntor, vtpote cum Interpretum doctrinae, quae ponderantur a Surdo, ac etiam placita ipsius procedant, quando versamur circa dispositius, siue agimus de dispositione testatoris directe, vel indirecte per coniecturas probanda: tunc namque, vel quando tractatur de errote omisionis, non alij admittuntur testes, quam hi, qui in testamento fuerunt adhibiti, & per testatorem rogari, quia vt constet de errore, probari debet, rem aliter se habere: id autem probari non potest in restamento, nisi per septem testes, qui sint rogati; ergo septem testes rogati quoque requiruntur ad probationem erroris, vel dispositionis testatoris inducendae: Quod secus tamen est, quando circa voluntatem inductam, & de qua apparet, & sic declarandam eam, quae iam inducta est, testes admittuntur; tunc namque duo sufficiunt, etiam non testamentarij, vt dixit, & per Surdum in eodem consil. 129. num. 30. libro 1. Immo fauorabilis adeo est huiusmodi probatio,[sect. 44] siue fauorabilis materia vsque adeo dicitur, cum de voluntate testatoris iam inducta declaranda agitur, vt etiam testes alias inhabiles, & qui omni exceptione maiores non sunt (quales mulieres sunt) admittantur; quemadmodum egregie firmauit Oldrad. in consilio 297. numero 8. & sequuntur Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 1. num. 13. Simon de Praetis de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. interpretat. 1. dub. 3. solutione 5. numero 40. folio 31. Ioseph. Mascardus de probat. tomo 1. conclusione 485. numero 3. Petrus Surdus in consilio 129. sub numero 38. lib. 2. Achilles Pedrocha in consilio 2. num. 108. & 109. Cardinalis Dominicus Tuscus practicar. conclusion. iuris, littera[sect. 45] D. conclusione 94. fol. 473. quinimo testatoris ipsa voluntas per testes singulares declarari, & probari potest, vt specifice, atque singulariter respondit Castrensis, quem refert, & sequitur, & late comprobat eius opinionem Aymon Craueta in cons. 73. num. 33. Corneus in cons. 56. num. 11. in sine, lib. 2. Alexand. in cons. 79. num. 13. & 14. lib. 5. Petr. Paul. Parisius in cons. 94. sub num. 46. lib. 2. Socin. iunior in cons. 178. ex num. 6. cum seq. lib. 2. Gozadin. in cons. 3. sub num. 2. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 12. tit. 12. num. 18. Bursatus in cons. 118. num. 23. volum. 1. Bargos de Paz in cons. 27. num. 24. Mascard. tomo 1. conclusione 466. num. 8. Simon de Praetis lib. 1. dicta solutione 5. num. 35. fol. 30. Achilles Pedrocha in consil. 2. num. 110. & 125. & num. 111. post Castrensem, Crauetam, & Simone de Praetis, inquit valere testimonium testium singularium affirmantium; sed ita audinisse dici a testatore, vel eius haerede: Et vo[sect. 46]luntatem, seu mentem declaratoriam testatoris, probari per vnum testem in indiuiduo, & directe deponentem, aut saltem facere magnam praesumptionem voluntatis testatoris, scripserunt Socinus senior in consil 37. col. 3. vers. & pro certo, lib. 3. Corneus in consil. 56. col. 3. lib. 2. Simon de Praetis dicta solutione 5. numero 35. folio 30. Et probari per vnum de[sect. 47] testamentariis, dixit Calcaneus in consilio 84. numero 6. & non esse necessariam plenam probatio[sect. 48]nem, maxime quando alia adminicula cum vno teste coniunguntur, post Alexand. & Socinum tradit Simon de Praetis dicto num. 35. fol. 30. generaliter[sect. 49] etiam, testamenti verba vnico solum teste posse declarari, firmauit Baldus in l. directas, C. de testament. manumis. Socin. senior in l. sita scripsero, numero 3. ff. de condit. & demonst. Gozadin. in consilio tertio, num. 27. Achilles Pedrocha in cons. 2. num. 116. Im[sect. 50]mo & stipulationem, quae stricti iuris, & non ita fauorabilis, sicut testamentum, vnius testis dicto declarari posse, probat text. in l. 1. . §. finali. ff. de verbor. oblig. vbi Doctores communiter, & Pedrocha vbi supa, n. 114.[sect. 51] Ac denique per vnum testem, de quo testator confisus est, siue cui testator voluntatem suam declarauit, siue declarandam commisit, declaratur voluntas eius, per textum in l. Theopompus, ff. de dote praelegata & in l. quem haeredi, ff. de condit. & demonstrat. & latius declarat Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. titulo 1. num. 13. & 15. & 16. & vide Mascardum de probationibus, tomo 1. conclus. 485. ex num. 4. cum septem seqq. Denique & vltimo subsequitur, iuxta distinctio[sect. 52]nes superiores necessario intelligendam quamplurimorum Interpretum generalem traditionem in hac materia probatoria coniecturarum; inter quos fuere Baldus in l. quamuis, num. 1. C. de impuberum; quem refert, & sequitur Petr. Anton. de Petra fideicommissis, quaest. 9. num. 100. ad finem, num. 253. Guid. Pap. singulari 658. incipit, coniectura vltimis voluntatibus. Guid. Bened. in cap. Rainuntius, de testam. quem etiam retulit Petra dicto num. 253. Parisius in cons. 34. num. 36. & in cons. 94. numer. 46. lib. 2. & in cons. 13. num. 14. lib. 3. Natta in consilio 363. num. 16. Alexander in cons. 54. num. 3. lib. 3. & in consilio 29. num. 21. lib. 7. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 12. titul. 19. num. 9. in fine: ij namque & alij iuris Autho[sect. 53]res indistincte obseruarunt, coniecturam quamcunque probari debere per duos testes: Et quidem in aliis materiis id verissimum est, & regulariter procedit; requiritur namque; eadem probatio, siue idem numerus restium in iudiciis, & coniecturis probandis, qui requiritur in directa probatione veritatisl, vt post Baldum, supa animaduertebam: Regulariter autem in cuiuscunque rei, aut negotij probatione duo, vel tres testes sufficiunt, vt notissimum est, & valde vulgatum, & probatur in l. vbi numerus, & ibi Glossa, ff. de tesibus, cap. in omni negotio, & cap. licet vniuersis, de testibus, & optime explicat, atque prosequitur Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. primo. per totum: Et id circo regulam generalem, quod coniectura vnaquaeque probari debeat saltem per duos testes, rectae post alios Authores tradit Mascardus tomo primo, dicta conclusione 406. numero primo. Caeterum, cum versamut in interpretatione, & proba[sect. 54]tione vltimarum voluntatum, & coniecturarum earum, non ita absolute id erit accipiendum, sed potius sic distinguendum, provt distinctum est numeris praecedentibus, an scilicet de inducenda volunta[sect. 55]te dispositiua, & ea probanda agatur, vel de inducta declaranda tractetur; nam in primo casu, siue de indirecta per coniecturas agatur, duo testes non sufficiunt, sed septem, aut quinque requiruntur, vt etiam coniecturae ipsae probentur, provt ex ipso Mascardo, & Surdo retuli supra, num. 13. & 24. & eadem conclusione 406. num. 2. aduertit idem Mascardus: in secundo autem casu duo testes sufficiunt, & eisdem coniecturae voluntatis declaratoriae probantur, vt supra quoque obseruari, & plurimos sic tenentes commemoraui. # 20 CAPVT XX. De voluntate testatoris quotiescunque quaestio non est, sed de aliis circumstantiis, aut qualitatibus extrinsecis quibuscunque probandis tractatur, veluti quod conditum fuerit testamentum (quod in dubio conditum non praesumitur,) quod solemnis numerus testium, aliave solemnitas interuenerit (quae etiam in dubio non praesumitur) Tabellionem etiam, aut plures testes in loco conditi testamenti, aut codicilli, adinueniri non potuisse, testamentum amissum fuisse, testium rogitum praecessisse, testatorem sanae mentis fuisse ciues, aut oppidanos esse testes adhibitos, & qui testium numerus requiratur, & an duo tantum testes sufficiant? Quid denique dicendum sit in ea dispositione, qua quis implicite, vel explicite per relationem ad aliam scripturam, schedulam scilicet alij traditam, aut concreditam, legat, vel instituit, & dicit, quod haeres det; quod relictum est in schedula, quam posuit testator apud Guardianum Sancti Francisci, vel quod in ea contentus sit haeres: Et vtrum sufficiat, quod ex comparatione literarum, vel ex aliis legitimis coniecturis constet, schedulam a testatore fuisse scriptam? vbi praedictorum omnium breuis, atque distincta traditur resolutio, & decisio illa Bartoli in l. si ita scripsero, 38. per illum text. ff. de condit. & demonstrat. exornatur nonnullis. SVMMARIVM. -  1 De voluntate, & dispositione testatoris vbicunque quaestio non est, nec agitur de ea probanda, sed duntaxat de probanda aliqua qualitate, siue circumstantia extrinseca, etiamsi sit de substantialibus pro validiate dispositionis, duo testes ad eius probationem sufficiunt. -  2 Idque generaliter procedit in omnibus qualitatibus, ac circumstantiis extrinsecus, ex sententia communi. -  3 Vt testamentum ab aliquo conditum, cum de eius successione agitur, quamuis non praesumatur. -  4 Quoniam condere testamentum, est quid facti. -  5 Ea autem, quae facti sunt, non praesumuntur: -  6 Et sic legitimus haeres non tenetur probare, testamentum non esse factum; nam cum ipse petit legitiman haereditatem, satis habet fundatam intentionem, quod proximior est, & a lege vocatur. -  7 Tamen ad probandam, quod testamentum conditum fuerit, duo tantum testes sufficiunt, sed ad probandum sic, vel sic actum, septem requiruntur. -  8 Testamenti solemnitas, quamuis in dubio non praesumatur, nisi quatenus eius prima facies ostendit, siue requisitam a lege formam habet. -  9 Tamen cum ipsa solemnitate probanda dumtaxat agitur, quia non negatur, testamentum conditum, sed debitam solemnitatem non interuenisse dicitur; tunc equidem duo tantum testes sufficiunt, etiam non rogati, & non testamentarij & infra n. 14. -  10 Testamenti conditi loco, Tabellionem, vel vltra tres testes vicinos adinueniri non potuisse, duobus tantum testibus, etiam non vicinis probari posse. -  11 Et cui hoc casu onus probandi incumbat? remissiue. -  12 Testamenti amissio vtrum duobus tantum testibus, etiam non vicinis probari possit? Et amissione ipsa probat, an eiusdem testamenti tenor duobus tontum testibus probari possit? remissiue. -  13 Testmento immixtus contractus, quibus testis probari debeat? remissiue. -  14 Testori ab haerede de eius voluntate adimplenda, facta promissio, vtrum duobus testibus probari possit? -  15 Rogitus testium in testamento vsque adeo est de eius substantia, vt alias testamentum sit nullum: Et vide infra, num. 22. in fine. -  16 Rogitus testium per duos tantum teses, etiam non testamentarios probari potest. -  17 Testes in testamento adhibitos, ciues, aut vicions esse ipius loci, in quo testamentum conditum est, duobus testibus, etiam, non ciuibus probari potest. -  18 Testamentum fuisse lectum, siue publicatum, duobus tantum testibus, etiam non ciuibus probari potest. -  19 Electio in testamento commissa vtrum duobus testibus probari possit? remissiue. -  20 Legatorum tacita ademptio, vtrum possit duobus testibus probari remissiue. -  21 Testes in testamento descriptos, & adhibitos, praesumi fuisse rogatos, quia est solemnitas, quae tunc temporis potuit interuenire. -  22 Legitima filiorum licet relinqui debeat titulo institutionis, ad hoc vt testamentum valeat. -  23 Tamen quod filio simpliciter relictum, fuerit relictum titulo institutionis duo tantum testes possunt probare. -  24 Notario si obiiciatur, quod erat excommunicatus, & sic quod non potuit rogari de testamento, per duos tantum testes probari potest, quod eo tempore fuerat resolutes. -  25 Testatoris habilitas ad testandum, duobus tantum testibus probari potest. -  26 Ad probandum testatoris voluntatem, quod sub vulgari expressa substitutione contineatur tacita pupillaris, duo testes sufficiunt. -  27 Pupillaris substitutio tacita quod matrem excludat ex coniectura voluntatis testatoris, duobus testibus probari potest. -  28 Testator si voluerit, & disposuerit, fidem adhiberi memoriali eius manuscripto, quoad interpretationem suae voluntatis; dubium non esse, quin talis scriptura fidem faciat dummodo constet ex comparatione literarum, vel ex aliis legitimis coniecturis, scriptam fuisse manu ipsius testatoris, & infra n. 32. & 35. Et ibidem de memoriali, aut schedula tradita, & concredita a testatore, Guardiano, vel alteri, & de Bartoli decisione per illum textum, in l. si ita scripsero 38. ff. de condit. & demonstr. -  29 Testamentum valere quoad haeredis institutionem, & quoad legata, si testator instituat illum, qui continetur in tali scriptura, vel in tali schedula, vel si dixerit, quod fiat, vel adimpleatur scriptum in schedula, quam reliquit penes Guardianum Fratrum Minorum, dummodo legitime constet, schedulam esse testatoris. -  30 Maioratus, aut melioratio recte constituitur in filium, quem testator nominauit in quadam schedula, dummodo de veritate schedulae constet. -  31 Et sufficit, quod ex comparatione, vel ex aliis legitimis indiciis, & coniecturis appareat, quod illa schedula est testatoris: & num. 35. -  32 Testator si in testamento solemni refert ad aliquam priuatam scripturam non solemnem, omnia contenta in scriptura priuata censentur expresse disposita, & expressa in ipso testamento referente. -  33 Et in huiusmodi censetur sufficiens probatio confessio filiorum dicentium schedulam esse scriptam, vel subscriptam manu parentis. -  34 Comparatio etiam literarum sufficiens censetur (vt dictum est num. praecedentibus) etiamsi aliqui testes, vel inscripti, vel praesentes non fuerint. -  35 Et sic multo magis duorum testium probatio sufficiens censebitur. -  36 Executores non tenentur sequi voluntatem scriptam in epistola, nisi veritas epistolae per quinque testes comprobetur, quia potest esse suppositia. -  37 Erratum circa qualitates extrinsecas testamenti, per duos tantam testes probatur. PRo dilucida, atque absoluta huiusce Capitis explicatione obseruandum, atque constituendum erit, quod cum cap. praecedenti plene explicatum fuerit, cum agitur de inducenda, atque probanda voluntate, siue ex expressa, siue tacita, cum etiá de inducta probanda, & declaranda tractatur, qui numerus testium requiratur? Restar nunc videre, quae probatio necessaria sit, cum agitur dumtaxat de qualitatibus, seu circunstantiis quibuslibet extrinseca probandis: Et quidem de voluntate, & dispositione testa[sect. 1]toris vbicunque quaestio non est, vec agitur de ea probanda, sed dumtaxat de probanda aliqua qualitate, siue circunstantia extrinseca, etiamsi sit de substantialibus pro validitate dispositionis, duo testes ad eius probationem sufficiunt, nec maior testium numerus desideratur; ita sane docuerunt Bartolus, Castrensis, & Imola in d.l. cum proponebatur, ff. de legatis 2. Baldus notanter in l. 2. ex n. 2. vbi Alex. Ias. in l. Decius & alij, C. de bonor. posse. secund. tabul. Ias. in l. errore, ex n. 7. & ibidem Castrens. col. 1. c. de testamentis. Ancharan. in cons. 337. n. 2. Socinus senior in consil. 92. n. 10. lib. 3. Alciatus in cons. 111. num. 9. lib. 9. Calcan. in cons. 47. colum. 2. Parisius in cons. 94. sub num. 45. & num. 46. lib. 2. Cardinalis Franciscus Mantica de coniect. vltimar. voluntas. lib. 12. tit. 16. n. 13. in fine, & n. 14. cum seq. Simon de Praetis interpret. 1. dubit. 3. solut. 5. num. 34. fol. 30. Michael Grassus §. fideicommissum, quaest. 4. n. 10. in fine, & §. substitut. q. 31. in principio. Burgos Sal. de Paz in l. 3. Tauri. 1. ex. n. 804. vsque ad n. 814. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 3. n. 2. 4. 5. & 10. & his non relatis Iosephus Mascardus de probationibus, tom, 1. conclus. 406. n. 2. Petrus Surdus in consil. 229. num. 29. lib. 1. Vbi plura proponit exempla, provt eum retuli cap. praecedenti, num. 16. Petrus Magdalenus de num. testium in testamentis requisito, 1. p. cap. 15. n. 13. & 14. fol. 159. latius cap. 31. n. 2. 3. & 4. & num. 9. tribus seqq. vbi ex sen[sect. 2]tentia aliorum Interpretum inquit, generaliter id procedere in omnibus, ac quibuscunque qualitatibus, & circunstantiis extrinsecis, provt Praetis etiam dict. num. 34. notauit. Et hinc sane eo (vt exemplis rem hanc demonstremus, & specifice magis loquamur) quod testamentum[sect. 3] ab aliquo conditum, cum de eius successione agitur, quamuis non praesumatur; Quoniam condere testa[sect. 4]mentum, est quid facti: Ea autem quae facti sunt, non[sect. 5] praesumuntur, l. in. bello, §. factae, ff. de capt. & postlim. reuers. plene Menochius lib. 6. praesumptione 14. Ita sane adnotarunt, & testamentum ab aliquo conditum non praesumi, probarunt Alexander num. 19. & Iason num. 84. in l. is potest. ff. de acquir. haereditate. Qui scripserunt ita Bartolum ibi sensisse, n. 25. idem Alexander, Corneus, Ruinus, Gratus, Iason, Curtius iunior, Hippolyt. Riminaldus, Sapia, Cagnol. Guid. Pap. Bolognetus, Guil. Benedictus, Bertrandus, Gail Mainer. Natta, Anton. Gabriel, & Didac. Couarruu. quos referunt, & hanc partem amplectuntur, & contrariae opinionis fundamentis ex proposito satisfaciunt Franciscus Mantica de coniectur, vltimar. voluntat. lib. 2. tit. 1. per totum. Ioseph. Mascardus de probationibus, tom. 3. conclusione 1353. ex num. 1. cum seq. vsque ad num. 13. Iacob. Menochius lib. 4. praesumpt. 1. per totam. Qui recte[sect. 6] adnotarunt, legitimum haeredem non teneri probare, factum non esse testamentum; nam cum ipse petit legitimam haereditatem, satis habet fundatam intentionem, quod proximior est, & a lege vocatur, l. 1. ff. de petit. haered. l. obuenire, ff. de verbor. significat. l. 3. §. de illo, ff. pro socio, & in omnibus titulis, in quibus agitur de legitimis haeredibus ab intestato venientitibus: Idcirco qui tentamentum conditum dicit, id probare, atque, testamentum ostendere debet. Tamen (vt a proposito nostro non discedamus) ad probandum, quod testamentum conditum fuerit, duo tan[sect. 7]tum testes sufficiunt, licet ad probandum sic factum, siue ad probandam testatoris voluntatem, septem testes requirantur; & sic primum probare, parum prodest, nisi probetur secundum, iuxta Glossam ordinariam, & notabilem, in l. 2. in Glossam magna, ad finem, C. de bonor. possession. secund tabul. quae communiter approbatur per omnes Doctores ibi: & per Oldrad. in consil. 297. num. 7. Socinum seniorem in cons. 92. numero 10. lib. 3. Manticam de coniect. vltimar. volunt. lib. 12. tit. 16. num. 15. Mascardum de probationibus, tomo 1. conclus. 406. num. 2. & conclus. 1153. num. 51. Azeuedum in l. 1. tit. 4. lib. 5. num. 32. Petrum Surdum dicto consil. 129. sub num. 29. Pet. Magdalenum de num. testium in testament. requisito, 1. parte, cap. 31. num. 14. Aldobrandinum in cons. 32. num. 33. Similiter, vbi de voluntate, & dispositione testatoris quaestio non est, sed tantum de solemnitate testamenti, quae in dubio non praesumitur, nisi quatenus[sect. 8] eius prima facies ostendit, siue requisitam a lege formam habet, vt latius explicat Menochius lib. 4. praesumptione 9. per totam. Mascardus de probat. conclusione 1354. vt puta, si succedentes ab intestato non negauerint, testatore m testamentum condidisse, sed[sect. 9] debitam solemnitatem interuenisse negant; nam tunc duo testes sufficiunt, etiam non rogati, nec testamentarij, prout etiam concludunt Doctores communiter in l. haeredes palam, in principio, vbi optime Bartolus sub num. 5. Castrensis num. 8. & caeteri communiter ff. de testamentis: Communiter etiam Doctores in l. 2. C. de bonor. possession. secund. tabul. vbi Decius colum. 2. & 3. & prius Iason num. 10. & 11. Mascardus conclus. 1353. num. 51. Petrus Surdus d. cons. 129. sub n. 29. lib. 1. Glossa Ostiensis, Speculator, Aretinus, Afflictis, Chassaneus, Parisius, Ioann. Lub. Didac. del Castrillo, Montaluus, Boerius, Socinus, & Sylua Nuptialis, cum quibus Burgos Salon de Paz in dicta l. 3. Tauri, prima parte, num. 804. & inquit numero 805. quod si quis probare nititur in loco, in quo[sect. 10] testamentum est conditum, Tabellionem, vel vltra tres testes vicinos adinueniti non potuisse, id duobus testibus, etiam non vicinis probari potest & num. 822. vsque ad num. 825. vbi de eodem agit, & cui hoc casu onus probandi incumbat: & num. 807. agit ipse Bur[sect. 11]gos Salon de Paz, an testamenti amissio duobus testibus, etiam non ciuibus probari possit, vel maiori nu[sect. 12]mero testium, ac de iure huius Regni oppidanorum debeat probari: De quo etiam Malseardus dicta conclusione 1353. num. 52. vbi quod testament scriptura vbi est deperdita, tenor eius duobus testibus probari potest, idque ex sententia multorum Authorum, quos ibi refert: Et per eundem Burg. Sal. de Paz vbi supra; latius per petrum Magdalenum de num, testium in testamentis requisito, prima parte, capit. 28. per totum, testamento etiam immixtus contractus quibus testibus probari debeat tractat ipse Burg. Sal. de Paz, in[sect. 13] dicta l. 3. Tauri, num. 808. & num. 809. testatori ab haerede de eius voluntate adimplenda, facta promissio, vtrum duobus testibus probari possit? Et latius per[sect. 14] Magdalenum prima parte, cap. 27. num. 23. Superiorem quoque resolutionem, videlicet duos tantum testes sufficere ad probandum, quod in testamento, aliave vltima dispositione, solemnis numerus testium interuenerit, probarunt Cardinalis Franciscus Mantica de coniecturis vltimarum voluntat lib. 12. dicto titulo 16. num. 14. & 15. Magdalenus 1. part. cap. 13. numero. 13. & 14. capit. 31. numero. 2. 3. & 4. Surdus d. numero 19. qui Burgensis Salon de Paz, & praedictorum, quos ipse refert, mentionem non faciunt. Praeterea, licet, rogitus testium in testamento, sit[sect. 15] de substantia testamenti, vsque adeo, vt alias testamentum sit nullum, l. haeredes palam, §. in testamentis: vbi Bartol. & omnes notarunt, ff. de testamentis, l. hac consultissima, in principio, C. eodem. Boetius decisione 34. num. 8. Iulius Clarus §. testamentum, quaesione 58. Quia tamen hoc non de pendet principaliter a voluntate, nec in eo consistit principalis[sect. 16] dispositio testatoris, sed est solemnitas introducta de iure ciuili, potest talis rogitus probari per duos restes, etiam non testamentarios, vt concludit Bald. in d.l. 2. C. de bonor. posses. secund. tabul. ante num. 4. Alexand. num. 6. Ias. num. 13. & optime Decius num. 8. vbi declarat; fuitque opinio Martini, prout notauit ipse Bald. in l, comparationes, in. 3. notabili, C, de fide instrumentor. Alexandri (qui testatur de communi sentenia) in consil. 47. num. 3. lib. 2. & ita quoque obseruarunt Iason in dicta l. hac consultissima, in principio, num. 3. Decius in consil. 11. colum. 8. in fin. Ruinus in cons. 1. num. 8. in fine, cum seq. lib. 2. Alciatus in cons. 111. num. 9. lib. 9. Praetis lib. 1. dubit. 3. solutione 5. num. 30. in fine, folio 51. Mantica lib. 12. dicto tit. 16. Surd. dicto cons. 129. sub num. 29. lib. 1. Petrus Magdalenus 1 p.d. cap. 31. num. 56. & 7. Burg. Salon de Paz in dict. l. 3. Taur prima parte, num. 810. vbi resoluit, testium rogitum duobus testibus, etiam[sect. 17] non ciuibus posse probari: sit citat Cornenum, quem superiores non citant; & num. 813. in fin. tradit etiam testes in testamento adhibitos, ciues, aut vicinose esse ipsius loci, in quo testamantum conditum est, duobus testibus etiam non ciuibus probari posse. & num. 809. testamentum fuisse lectum, siue publicatum, duobus tantum testibus etiam non ciuibus probari posse as[sect. 18]serit, & dicit videndum Ruinum in consilio 1. numero 12. & 15. & 18. lib. 3. & latius videri poterit Pet. Magdalenus prima parte, cap. 29. per totum: & numero 812. inquit etiam ipse Author, vtrum electio in testamento commissa, duobus testibus probari possit:[sect. 19] & num. 812. an tacita legatorum ademptio possit duobus testibus probari. De quo etiam vide Couar. in[sect. 20] rubrica de testamentis, 2. part. num 21. Praetis libro 1. interpretation. 1. dubitatione 3. solutione 5. num. 30. folio 29. Petrus Surdus dicto consilio 29. lib. 1. immo & testes in testamento descriptos, & adhibitos, prae[sect. 21]sumi fuisse rogatos, quia est solemnitas, quae tunc temporis potuit interuenire, post alios responderunt Decius in consilio 11. numero 17. versic quod notari. Socinus iunior in consilio 178. numero 4. libro. 2. Boerius quaestione 35. Menochius libro quarto praesumptione 9. numero 2. vbi extendit, vt etiam idem dicamus de quocunque alio actu, qui requirit solemnitatem vt illa praesumatur, si in actu fuit enuntiata, & eo tempore potuit interuenire: Et idem quoque scripsit libro tertio praesumptione 132. num. 32. idem quoque tenuit, & praesumit testes rogatos dixit Azeued. in l. 1. tit. 4. numero 54. & 55. libro quinto. Ceruantes in l. 3. Tauri, numero 115. videndus ex num. 109. vsque ad num, 124. vbi concludit id ipsum, & dicit verius esse, quod etiam hodie post legem illam regiam, testium rogitus necessarius sit. Rursus Legitima filiorum licet relinqui debet titu[sect. 22]lo institutionis, ad hoc vt testamentum valeat, iuxta tex. in authent. vt cum de appellatione cognoscitur, § aliud quoque capitulum iuncta Glos. in cap. si pator, verbo, instituit, de testamentis in 6. & post alios multos Authores ita tradiderunt Iul. Clar. §. testamentum, quest. 38. Couar. in cap. Rainuntius, de testam, §. 1. num. 1. Gualdensis de arte testandi, titulo 3. cautela prima, numer. 1. Menchaca de successionum creatione, §. :1. num. 68. & seq. Marc. Antonius Cucchus in traetatu, de Legitima, pagin. 75. num. 1. cum seq. vbi late in proposito: Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 16. ex num. 57. cum seq. D. Spino in speculo testamentorum, glossa n. 17. principali, ex num. 15. Ludouicus Molina erudite (vt adsolet) de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 15. ex num. 14. vsque ad num. 20. quo loci resolutiue firmat, Legitimam ex iure communi, atque Regio partitarum, filiis titulo institutionis relinquendam esse; idque etiam hodie procedere, nec innouari e decisione l. primae, titulo 4. lib. 5. nouae collect. Regae vt ibi fundat dilucide. Et id ipsum sequuntur permulti huius Regni Authorés, quos congerit, & ita resoluit Caeuallos commun. contra commun. quaestione 23. & quaestione 711. num. 5. tamen[sect. 23] quod relictum filio simpliciter, fuerit relictum titulo institutionis, duo testes possunt probare, ita Baldus in l. 2. C. de bonor. poss. secund. tabul. num. 2. & ibidem Caltrens. num. 5. in fin. & Alexand. num. 6. Iason sub num. 13. Decius num. 7. idem Iason in l. errore, numer. 8. cum seq. C. de testament. Ruinus in consilio primo, n. 8. lib. 2. Mantic. de coniecturis vltimar. volunt. lib. 12. titulo 16. num. 4. Petrus Surdus dicto consilio 129. sub dict. num. 29. libro primo, Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 15. numero 54. & cap. 51. num. 8. & reddit rationem Decius, vbi supra, quia in hoc casu, & superioribus non agitur principaliter de voluntate, sed de probanda solemnitate legali, in qua regulariter duo tantum testes sufficiunt, ex sententia communi, in d.l. 2. C. de bonor. poss. secund. tabul. & in d. errore, C. de testam. & latius per petrum Surdum sub dicto numero 29. vbi etiam, quod si quis fateatur, testatorem fecisse testamentum, sed neget eum fuisse sanae mentis, vel quod testator non sic declarauerit, aut quod non decesserit; haec omnia, scilicet quod testator erat sanae mentis, quod sic declarauit, & quod decesserit, ad quod talis fuerit haeres institutus, & alia similia; per duos possunt testesprobari. Vt etiam per Magdalenum dicto cap. 31. num. 2. 3. & vide num. 9. 10. & 11. vbi dicit idem es[sect. 24]se, si obiiciatur Notario, qui fuit rogatus, vt testamentum conficeret, quod erat excommunicatus, & sic quod non potuit de testamento rogari, vt ibidem comprobat; poterit namque per duos testes probari, quod ipse tunc temporis fuerat absolutus, vt eodem[sect. 25] loco obseruat. Et idem iuris esse inquit, si obiiciatur, quod persona testatoris fuerat inhabilis ad testandum, potest enim habilitas duobus tantum testibus probari, vt per Baldum, & Castrensem, num. 5. in d. 1. 2. C. de bonor. posses. secund. tabul. & eundem Castrensem in l. cum proponebatur, in fine, ff. de legatis secundo. Ancharanum dicto consil. 337. numer. 2. ad finem. Sic quoque ad probandam voluntatem testatoris, quod scilicet sub vulgar expressa non conti[sect. 26]neatur tacita pupillaris, duo testes sufficiunt; provt scripsit Bartolus in l. 2. num. 39. ff. de vulg. & pup. substit. & ibi Claudius num. 25. & Iason num. 36. Baldus in l. quamuis, numero 1. & ibi Salicetus numero 4. & Alexander num. 2. C. de impuberum. Baldus in l. precibus, num. 12. C. eodem. Mantica de coniectur. vltiumar. volunt. lib. 12. dicto titulo 16. numer. 5. &6. Grassus §. substitutio, quaestione 31. in principio. Petrus Surdus in consilio 356. num. 13. lib. 3. qui dicit, hoc esse extrinsecum, & ideo duobus testibus probari. Infe[sect. 27]runt etiam iidem nunc relati Authores, duos testes sufficere ad probandum, quod tactia substitutio pupillaris ex coniectura voluntattis excludat matrem. Quod ante ipsos tenuerunt Angelus num. 5. & Salicetus num. 7. in dicta l. precibus. Ac denique Mantica adiicit lib. 12. dicto titulo 16. num. 2. 0. dubium non esse, quin si testator voluerit, & disposuerit fidem[sect. 28] adhiberi memoriali eius manu scripto, quoad interpretationem, fiue quo ad scientiam suae voluntatis; talis scriptura fidem faciat; dummodo constet ex comparatione literarum, vel ex aliis legitimis coniecturis, hanc schedulam scriptam fuisse manu ipsius teitaroris: idque per text. qui ad hoc allegatur communiter in l. si ita scripsero 38. ff. de condition. & demonstr. vbi Bartolus ita notauit, & deduxit: latius Socinus senior colum penult. & finali. Alexander in consilio 76. numer 5. & seq. lib. 3. Alciatus in consilio 57. num. 2. lib. 9. Gozadinus in consilio 3. num. 16. Signorolus in consilio 176. num. 7. Corsetus in singulari 276. Burgos Salon di Paze in l. 3. Tauri, Prima parte, num. 808. in versic. Quibus, vbi inquit, an possit id duobus testibus probari. Et agit de dicta decisio[sect. 29]ne Bartoli, quod si testator dixit, Volo quod haeres meus der illud, quod scriptum est in scedula, quam reliqui apud Guardianum fratrum Minorum: si Guardianus ostendit Scedulam, valet relictum quod in ea reperitur scriptum, & adimplendum est ibi dispositum; siue fuerit legatum, vt plerique intellexerunt Bartolum, fiue sit institutio, vt voluerunt Baldus, & Angelus in l. asse toto, ff. de haered. institut. Castrensis, Alexander, Socinus, & alij, cum quibus firmiter hanc partem sustinet Hippolyt. Riminaldaus in cons. 598. ex num. 48. vsque ad num. 56. lib. 5. qui inquit num. 50. etiam quo ad institutionem, hanc esse opinionem communem: & num. 51. esse magis communem, & ab ea in praxi non esse recedendum. Nec requiri, vt testator dicat, Instituo talelm, puta Petrum, aut Ioannem, de quo in tali scedula; sed satis esse, si quis implicite, vel explicite, per relationem ad aliam scripturam instituatur, ex eo defendit contra Diadac. Conuarruu. ex num. 53. vsque ad num. 56. quod reltio ad aliam scripturam, vel ad alias personas, vim specialis expressionis habeat, vt latius probat ibidem, & id ipsum tenuerunt, atque exornarunt decisionem praefatam Bart. in d.l. si ita scripsero. Parisius in consilio 19. ex num. 12. cum seq. & numer. 26. lib. 3. Burgos ipse de Paz. in consilio 1. num. 6. Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 4. colum. 2. & quaesione 36. Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 1. titulo 7. num. 7. Riminmaldus idem, in principio, de testament. num. 486. Guil. Benedictus in cap. Rainutius, de testamentis, verbo, in extremis positus, num. 41. Padilla, in l. cum quidam, num. 2. ff. de legatis secundo, Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 11. Gualdensis de arte testandi, titulo 2. cautela 4. Stephan. Gratianus, decisione 103. ex numer. 9. Fontanella Clausula 4. glossa 18. parte 2. ex num. 22. Caeuallos quaestion. 44. Hector Felicus allegatione 45. part. 3. Ioann. Gutierr. practicar. lib. 2. quaestion. 41. Mastrillus decisione 190. Alexander Ambrosius decision. fori episcop. Perusini 13. Anton. Gabriel: communium conclusion. lib. 4. titulo de testamentis, concl. 11. per totam, Iosephus Mascard. de probation. concl. 1353. num. 73. Michael Grassus §. institutio, quaest. 16. Petr. de Peralta in rubrica. ff. de haered. institut. numer. 76. & 77. Tell. Ferdin. in l. 3. Tauri, 5. part. num. 34. & in l. 37. num. 2. Ioannes Guttier. pract. lib. 2. quaestion. 41. num. 4. & 5. Pet. Magdal. de numero testium in testamentis requisito, 1. part. cap. 27. n. 9. Ioan. Matienc. in l. 1. tit. 4. gloss. 16. n. 13. lib. 5. nonae collect. Regiae. Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. parte, quaest. 54. & 68. num. 54.[sect. 30] vbi inquit, quod maioratus, aut melioratio recte constituitur in filium, quem testator nominauit in quandam schedula, dummodo de veritate schedulae constet. Et duntaxat requirit, quod ex litterarum coparatione, vel ex aliis legitimis indiciis, & con[sect. 31]iecturis appareat, quod illa schedula est testatoris. Refert etiam Castrensem in consilio 387. lib. secundo, Crauetam in cons. 143. n. 6. dicentes, quod sit testator in[sect. 32] testamento solemni se refert ad aliquam priuatam scripturam, non solemnem, omnia contenta in scriptura priuata, censentur expresse disposita, & expressa in in ipso testameuto referente. Ac denique inquit, quod[sect. 33] in huiusmodi casibus erit sufficiens probatio filiorum, confitentium schedulam esse scriptam, vel subscriptam manu parentis, idque ex Authoribus, & doctrinis ibi relatis, & per Manticam dicto titul 16. num. 22. conuenit etiam superioribus Grassus dicto § institut. quaest. 16. num. 4. & 5. dicens veriorem, & communiorem opinionem esse cum Bartulo, vt praefata decisio procedat tam in institutione, quam in particularibus relictis, dummodo constet, quod dicta schedula sit scripta manu testatoris; & quod sufficit constare id ex comparatione, vel ex aliis legitimis coniecturis, vt supra dicebatur; & asseuerarunt Natta, Ludou. Lana. Ludon. Zunt. & alij per eundem Grassum commemorati; qui subdit statim num. 7. quod talis comparatio litterarum procedit & habet effe[sect. 34]ctum, absque eo quod aliqui testes vel sint inscripti, vel praesentes fuerint: Et refert Bart. Bald, Alex. Felin. Deci. & Ludou. Zunt. sic renentes, & secundum haec, certius quidem erit, duobus tantum testibus dictam schedulam multo magis probari posse, siquidem[sect. 35] sola comparatione, vel solis coniecturis probari valere, praefati asserunt Authores, & ita duobus testibus probari pungit Burg. Sal. de Paze, d. num. 808. in d. l. 3. Taur. executores tamen, quod non reneantur se[sect. 36]qui voluntatem scriptam iu epistola, nisi veritas epistolae per qu inque testes comprobetur, quia potest esse supposita; post Alciatum in consil. 107. n. 12. lib. 9. scripsit Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. volun. lib. 12. d. tit. 16. num. 21. Denique & vltimo obseruandum, atque constituen[sect. 37]dum est, quod e contrario erratum circa qualitates huiusmodi extrinsecas, vel alias similes, potest etiam per duos tantum testes probari, quamuis secus sit, vbi agitur de errore circa substantialia testamenti, siue de errore substantiali aliquo: quia non potest probari, nisi per eundem numerum testium, per quem testamentum probatur; sicuti vtrumque post glossam. Cinum Bartol. Castrensem, Bald. Angel. Roman. Fulgosium, Alex. Decium, Iason. Felin. & Parisum obseruauit, atque comprobauit Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, prima parte, dicto cap. 31. num. 13. folio 339. Parisius in consil. 3. num. 35. lib. 3. # 21 CAPVT XXI. Testamentum imperfectum imperfectione (vt aiunt) siue ratione incompletae, vel non consummatae voluntatis, iuxta exemplum traditum in l. si quis cum testamentum, ff. de testament. & alia similia, quae Doctores constituunt, an vsque adeo inualidum sit, vt nec fauore piae causae, nec liberorum sustineatur, etiam quod perfecte disposita, idque etiam post nouam decisionem legis primae, tit. 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae, vbi & de doctrina illa Bartoli in l. in testamento; per illum textum, ff. de fideicommissar. libert. quae piae causae fauorem concernit (sed improbatur a multis) & an saltem eodem iure Regio attento valeat subsistere. Rursus, testamentum perfectum, & absolutum fuisse vtrum praesumi debeat in dubio, dum non constiterit, nec probetur, testatorem vltra progredi ad alia disponenda, praeter iam disposita per eum, procedere voluisse: quandóve testatoris voluntas, siue dispositio praesumatur perfecta, necne; & quibus regulis, & doctrinis aptius, atque distinctius id possit explicari, vt etiam post decisionem dictae l. Regiae primae, titul. 4. lib. 5. locum obtineat; ne nos in hac materia coniecturali, & praesumpta decipi aliquando contingat. Sed & testatorem pro perfecta, & absoluta dispositionem suam habuisse, vtrum testibus probari possit; & an duo tantum testes sufficiant, quemadmodum sufficere, cum aliae qualitates extrinsecae probantur, cap. praecedenti adnotatur. Quid etiam si testator iusserit Tabellionem vocari, vt de eius ordinatione, & voluntate, quam coram testibus iam explanauerat; redigeret testamentum in publicam scripturam, nec id fuerit factum, an dicatur testamentum imperfectum imperfectione, siue ratione voluntatis; vbi consilium Oldradi 119. (quod assidue expenditur) illustratur, atque explanatur. Demum inquiritur, vtrum testamentum non lectum coram testibus & testatore, imperfectione voluntatis, an dumtaxat solemnitatis imperfectum dici debeat, ita vt valeat saltem quod piam causam, & liberos, & qualiter vtrumque de iure communi, & de iure Regio procedat. Diligens equidem non modo, sed & accuratior, atque distinctior, quam hactenus tradita fuisset, explanatio, & resolutio: vbi superiora omnia (quae adeo assidua, & necessaria sunt, vt per manus traditur quotidie) ita dilucide explanantur, vt absque ingenti studio, & labore, omniúmque Interpretum originali, & prolixa lectura, id effici non potuisse, libenter fateatur vnusquisque. SVMMARIVM. -  1 Testamentum quotiescunque imperfectum est ratione incompletae, aut non consummatae voluntatis, videlicet quando testator coepit facere testamentum, & morte praeuentus, vel aliter perficere non potuit, aut noluit; vel quando se tantum praeparauit ad testandum, tunc equidem inualidum est quoad omnia. -  2 Idque generaliter in omni testamento, & dispositione, ac in quacunque persona. -  3 Et etiam in testamento condito ad pias causas, & inter liberos. Nam etiam fauore piae causae, & liberorum testamentum imperfectum ratione voluntatis, non sustinetur: & latius infra, ex num. 22. cum seq. provt haec latissime probarunt, at que exornarunt Authores permulti, qui in vnum aggregantur, atque commemoratur hoc numero. Et l. si quis cum testamentum, ff. de testamentis, decisionem illustrarunt quamplurimis. -  4 Testamentum inperfectum ratione voluntatis incompletae, vel non consummatae, neque iure codicillorum valere, neque etiam si in eo contineretur clausula codicillaris. -  5 Testamentum imperfectum ratione voluntatis dici, & nihil valere, si probetur voluisse testatorem vltra procedere, etiam per modum legandi, & fideicommittendi particulariter, & sic per dispositionem particularem, non solum vniuersalem. -  6 Testamentum non esse perfectum, quando testator iam scripta haeredis institutione, erat facturus lagata. -  7 Nisi diu superuixerit, & nihil legauerit, tunc namque etsi destinasset facere legata, testamentum illud dicitur habuisse pro perfecto, & illius destinationis poenituisse. -  8 Sed & cum testator erat adscripturus conditionem suae dispositioni, & non adscripsit, tota dispositio redditur imperfecta. -  9 Idque in dubio praesumitur. -  10 Et sufficit, si tacite vel expresse constet, quod testator volebat aliquid addere, vel detrahere. -  11 Et vbicunque aliquid erat adhuc dicturus, quod complere non potuerit, dicitur testamentum imperfectum esse. -  12 Et quando constat, quod testator non habuit dispositionem illam pro perfecta. -  13 Et haec commendantur, quia quotidiana, & singularia, & ita obtinent de iure huius Regni, sicut de iure communi, nec aliqua lege Regia alterantur, & latius infra ex n. 30. -  14 Quamuis Antonius Ayora aliter intellexerit (sed praepostere quidem) & l. si quis cum testamentum, ff. de testament. verum sensum male percipiat, vt latius noue hic adnotatur. -  15 Et eorum, quae n. praecedenti dicuntur, summa, & resolutio breuis proponitur. -  16 Testamentum imperfectum ratione voluntatis quare non valeat, & n. seq. -  17 Testamentum est quid indiuiduum, cuius qui partem fecit, nihil fecisse videtur. -  18 Et ideo in vltimo puncto indiuisibili stat forma essentialis ipsius, a quo vires & perfectionem recipit. -  19 Ita vt in vltima littera, aut syllaba conclusiua eius forma dicatur concludi. -  20 Quaelibet enim forma ex consummatione operis contingit. -  21 Et ideo nihil actum dicitur, quando aliquid superest agendum. -  22 Testamentum imperfectum ratione voluntatis, vsque adeo valere, vt etiam id procedat quoad perfecte disposita in fauorem piae causae, vel liberorum. Idque generaliter enuntiatur ex sententia quamplurimorum Authorum. -  23 Sed specifice magis loquendo, atque in dispositione inter liberos, vt ipsa non valeat indistincte, si vitium imperfectionis existat, etiam quoad perfecte disposita quoad ipsos liberos; tenuerunt Authores nonnulli, qui praecitantur hoc numero. -  24 Nec repugnat Antonij Ayorae resolutio, & in casu assiduo obseruatio quaedam, provt noue, & vere hic adnotatur. -  25 Testamentum imperfectum ratione, voluntatis sustineri, saltem quoad perfecte disposita, in fauorem piae causae. Idque ex sententia Bartoli, quem alij sequunter, provt hoc n. referuntur. -  26 Contra vero ex sententia aliorum multorum, quae & communior, & verior est, & tenenda omnino. -  27 Nec sustineri potest differentia illa, quam inter liberos, & piam causam Dida. Couar. constituit, vt Burg. Sal. de Pace eleganter & vere probauit. -  28 Et in casu contingenti, eiusdem consultationem, & Regij Senatus definitionem adduxit. -  29 Ad text. etiam in l. in testamento, ff. de fideicommissariis libertat. (quo Bart. & sequaces excitantur praecipue) plures assignauit intellectus. -  30 Testamentum imperfectum ratione voluntatis incompletae, siue non consummatae, indistincte non sustineri quoad omnes, & quoad piam etiam causam, & liberos etiam quoad perfecte disposita, non solum de iure communi, sed etiam de iure Regio. -  31 Immo nec inueniri verbum aliquod apud dictas leges Regias, quo alicuius alterationis, seu emendationis ansam, siue occasionem sumere valeamus. Id quod noue, & latius hic adnotatur, & l. 1. & 2. tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae verus & germanus sensus adducitur. -  32 Voluntatis imperfectae defectus, dicitur defectus a lege naturali procedens, in quo leges non dispensunt. -  33 Lex noua in dubio non videtur corrigere velle legem antiquam. -  34 Et restringenda est, vt quanto minus fieri possit, recedatur a iure communi. -  35 Et in terminis, in quibus loquitur, stricte intelligatur. -  36 Nec extendatur ad alios casus, quam ad eos, de quibus ibi nominatim fit mentio. -  37 Lex noua vbi enumerat aliquem casum specifice, alij casus censentur sub dispositione iuris communis remanere. -  38 Testamentum imperfectum ratione voluntatis non completae, non sustineri; etiam quoad perfecte disposita inter liberos, vel ad piam causam, vel inter alios quoscunque, etiam de iure Regio probasse Interpretes nonnullos, quorum specisica, & noua mentio fit hoc num. -  39 Testamenti perfectio quadruplex est, remissiue. Et ibidem Ioannis Matienzi in eodem placito superiori sensus noue detectus, & numeris seqq. -  40 Testamentum ex legibus Tauri, & nouae collectionis Regiae, potest in vita testantis incipi, & post eius mortem ab alio perfici, & finiri: qui ad id faciendum habeat facultatem. Et vnum & idem iudicatur testamentum a testatore, & commissario factum. -  41 Commissarius tamen huiusmodi ad perficiendum testamentum, a testatore incoeptum, non potest vltra quintam bonorum defuncti partem disponere. -  42 Nisi fuerit sibi specialis ad id concessa facultas. -  43 Nec censetur ex noui hac iuris Regij constitutione aliquatenus derogatum iuri communi, quod testamentum imperfectum ratione voluntatis improbauit, & supra num. 39. -  44 Testamentum, vt tanquam imperfectum ratione voluntatis incompletae vitietur, oportet quod constet, & probetur testatorem vltra disposita per eum in eodem testamento, vltra voluisse ad aliae disponenda procedere, In dubio namque praesumitur testamentum fuisse perfectum, nec ibidem dispositum vitiatur. -  45 Testamenti actus in dubio, praesumitur perfectus, & consummatus. -  46 Voluntatis imperfectio in dubio non praesumitur. -  47 Idque magis, & magis coadiuuatur, quando Notarius, qui testamentum ipsum conscripsit, adiecisset causulam illam, Actum, &c. Nam clausula illa significat, testatorem habuisse testamentum pro perfecto, & absoluto, & infra; num. 62. -  48 Testamenti perfecti coniectura est; quando illa dispositio conuenit cum voluntate iam ab ipso testatore propalata. -  49 Testamentum in dubio praesumi perfectum (vt dictum est) donec contrarium non constiterit, & dici non constare, eo ipso, quod non apparet testatorem vltra voluisse procedere ad aliud disponendum, & sic in casu dubio, vel cum apparet noluisse aliud disponere, & sic in casu certo. -  50 Quae tamen doctrina adeo generalis, nec aliter declarata, nimis vaga & periculosa est, nisi aliis doctrinis aut distinctionibus clarior fiat. Idque ex sententia Telli Ferdinandez, quam agnoscit veram, & probauit Author hoc loco. -  51 Testamentum ex eo dignosci non esse completum & perfectum, sed fieri coeptum & non consummatum, quod appareat. vel apparere possit, testatorem omnino se non firmasse in prolatis, vel dispositis, sed velle aliquid pro perfectione, & complemento dispositionis. -  52 Quod quidem, & voluisse testatorem ad alia disponenda transire, probabitur; quando post vnum, vel plura disposita, a quibus inchoauerat facere testamentum, subiecit verbum dispositiuum cum praecedenti distinctione repetitiua, puta Iem volo, vel hoc amplius volo, & confestim obmutuit. Nam his, & similibus casibus, satis apparet de imperfectione voluntatis testamentariae, quae regulariter vitiat. -  53 Testamentum fuisse perfectum, & consummatum, vel non, quomodo percipiatur vel non, eleganter declarasse Carolum Ruinum in cons. 15. lib. 2. & in cons. 7. n. 7. & seq. lib. 3. -  54 Surdum etiam decisione 292 adnotasse nonnulla. Ac maxime num. 11. testamentum dici imperfectum ratione voluntatis, si post scriptam a Notario dispositionem, testator publicationem distulit in aliud tempus. -  55 Testamentum habitum pro perfecto, absoluto & completo, deduci atque probari posse ex dictis testium deponentium, habuisse testatorem dispositionem suam pro perfecta, & absoluta. -  56 Et ad id probandum, duos tantum testes sufficere. -  57 Item probari ex confectione testatoris, quando testator post factum testamentum dixerit, se iam fecisse testamentum, vt hic adnotatur. Et Simonis de Praetis in casu sibi occurrenti rosolutio proponitur. -  58 Testamentum in dubio imperfectione, siue ratione voluntatis imperfectum non praesumi, doctrinam superiorem toties repetitam, nulla alia distinctione clariorem effici posse, quam ea, quam in proposito adduxit, atque ex mente aliorum Authorum Tellus hic relatus considerauit. -  59 Et quid quando versamur in dubio, & num. seq. -  60 Testamentum ad cuius confectionem a principio fuit vocatus Notarius, & de quo conficitur scriptura, imperfectum dici ratione voluntatis, ex non perfectione scripturae, hoc est, quando non est absoluta, etiamsi testator plura disposuerit perfecte. -  61 Et consequenter, etiam post decisionem legis primae, titulo 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, nec caetera in eo contenta peti possunt, vt noue atque eleganter hic obseruatur. -  62 Testamentum de quo fuit confectum publicum instrumentum, dici perfectum ex clausula conclusiua Notarij, & supra, num. 47. -  63 Item ex appositione signi tabellionis, quod denotat illud habitum pro perfecto & absoluto. -  64 Item quando Notarius asserit se rogatum, & apposuit diem. -  65 Et cum testator postquam totam suam voluntatem coram Notario & testibus expresserit, licentiat eos. -  66 Testamentum pure nuncupatiuum, vt dignoscatur, an perfectum, vel imperfectum fuerit, quae debeant animaduerti ex sententia Authoris, & vide supra, n. 58. -  67 Testamentum dici imperfectum imperfectione voluntatis, quando expresse, vel ex probatis & verisimilibus coniecturis constat, testatorem non aliter testatori voluisse, etsi coram testibus voluntatem suam antea explanauit, quam si eius voluntas per Notarium in publicam scripturam redigatur, & tamen scriptura facta non fuit. -  68 Testamentum imperfectum dici imperfectione voluntatis, ita vt non valeat, nec piae causae, nec liberorum fauore, ex eo quod testator iusserit vocari Notarium, vt de eius ordinatione, & voluntate, quam coram testibus iam explanauerat, redigeret testamentum in publicam scripturam, & morte praeuentus, non potuit de testamento se rogare. Provt contigit in casu illo, de quo Oldrald. consultus, consilium 119. (adeo cognitum) confecit, & scripsit. -  69 Et Oldrald. sequuntur Authores quamplurimi, qui hoc numero praecitantur. -  70 Atque ea ratione excitantur communiter, quod voluntas testatoris in casu praedicto, videtur suspensa, donec de illa Notarius se rogauerit. Vnde antequam id fiat, non potest dici testamentum, nec voluntas perfecta, sed potius praeparatio quaedam ad testandum. -  71 Quae non sufficit, nec testamentum ipsum probat. -  72 Maxime quia testatores saepe mutant, addunt, & reuocant plura per eos ordinata. -  73 Et multa tractantur, quae non perficiuntur, & non veniunt ad conclusionem, & finalem effectum. -  74 Et ideo non sufficit probare tractatum. -  75 Quo tendunt permulta, quae a Simone de Praetis congeruntur in vnum, provt hic adnotatur. -  76 Caeterum contrariam sententiam aduersus Oldrald. tenuerunt, & ab eo prorsus dissentiunt permulti alij, qui concludunt, testamentum in illo casu non censeri imperfectum ratione voluntatis, sed solemnitatis tantum, & ideo ad pias causas valere. -  77 Alij vero eodem in casu distinxerunt, atque concordias nonnullas adduxerunt, vt hic adnotatur. -  78 Et Ludouici Iunti in responso pro vxore praedictae contrarietatis concordia refertur. -  79 Quam Petrus Magdalenus improbat. -  80 Author vero in sententiam Oldraldi procliuior semper fuit, & nunc quoque veriorem eam existimat, & regulariter obseruandam, vt latius hic adnotatur. -  81 Et Petri Magdaleni concordiam, nouam non esse, sed potius ex placito, seu mente communi procedere eorum, qui Oldraldum sequuntur, noue & vere obseruauit. -  82 Probauit etiam traditionem quorundam, asserentium, in quaestione, ac termini Oldraldi, manifestam potius probationem imperfectae voluntatis, quam coniecturam esse. -  83 Ac denique, remissiue adduxit casus, siue exempla nonnulla, in quibus testator volens testari, coram testibus dixit, quod vocaretur Notarius, quia volebat testari, aut etiam sua bona tali, aut tali, vel sic, aut sic relinquere, & distribuere ad hunc, vel illum modum, & sic exprimendo, qualiter vellet id fieri. Et nihilominus tale testamentum valere, responderunt quamplurimi iuris Interpretes. -  84 Sicuti respondendum, & sustinendum hodie quoque de iure huius Regni, etiam post decisionem l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, & noue, & vere Author ipse probabit. -  85 Testamentum dici perfectum ratione voluntatis, cum testator ordinato, & publicato eo coram testibus, & Notario, & sic eo completo, & absoluto dixit Notario, non facias aliud vsque cras, rogauit Notarium & testes vt cras reuertorentur, sed inde cras nihil fecit. -  86 Quia praesumitur, testatorem penituisse illius suae destinationis, quam habebat addendi aliquid ipsi testamento iam perfecto. -  87 Testamentum in publicam scripturam per Notarium redactum, non tamen lectum, nec publicatum coram testibus & testatore, dici imperfectum imperfectione, siue ratione incompletae voluntatis, ex sententia multorum Authorum, qui hoc numero commemorantur. -  88 Adeo vt ex defectu voluntatis, & solemnitatis non valeat etiam quoad liberos, nec quoad piam causam, ex eorundem sententia. -  89 Idque non modo de iure communi, sed etiam de iure huius Regni, ex sententia quorundam, qui hoc numero praecitantur, & infra numer. 102. & 105. -  90 E contrario tamen, quod testamentum non lectum coram testibus, & testatore, non dicatur imperfectum imperfectione, siue ratione voluntatis non consummatae, sed dumtaxat ex defectu solemnitatis. Et consequenter quod valeat inter liberos, & ad pias causas, tenuerunt permulti alij, qui commemorantur hoc loco. -  91 Et casus in Pinciana Regia Cancellaria de facto occurrens, adducitur. -  92 Adnotatur etiam, contrarietatem praefatam, vere ac concludenter componi non posse, si reciptatur aliqua concordia ex his, quas nonnulli Authores considerarunt. -  93 Quocirca pro absoluta eiusdem articuli explicatione, & certa in futurum vt remaneat resolutio, nec vndique sub nubibus, & ambagibus amplius deambuletur, nonnulla & noue, & vere per Authorem adnotantur, quae suo ordine, & distincte traduntur n. seq. -  94 Et in primis, certissimi iuris esse, testamentum nuncupatiuum de iure communi legendum esse coram testibus, & testatore, idque pro forma requiri. -  95 Et de iure Partitarum quoque procedere. -  96 De iure etiam nouiori legum Regiarum nouae collectionis Regiae, vt hic probatur. -  97 Et vera ratio huius decisionis redditur. -  98 Declaratur etiam, vt procedat in terminis, in quibus Doctores loquuntur communiter. Quando, inquam, ad conficiendum testamentum nuncupatiuum vocatur, atque rogatur Notarius. Secus tamen, quando nec vocatur, nec rogatur, sed testator ipse coram testibus exprimit suam voluntatem absque Notario, vt hoc num. & seq. latius explicatur. -  99 Testamentum nuncupatiuum de iure communi, & de iure etiam huius Regni nouae collectionis Regiae, absque Notario confici potest. -  100 Testamentum non lectum, nec publicatum coram testibus & testatore, dici imperfectum ob defectum solemnitatis, non vero ob defectum voluntatis. Idque ex sententia veriori eorum, qui praecitati fuere supra, num. 90. Contra alios quamplures relatos supra, num. 87. vt eleganter, & melius quam antea factum esse, explicatur. -  101 Caroli Ruini lapsus duplex in hac materia in consilio primo, ex numero 7. vsque ad numerum 11. lib. 3. noue, & vere detectus per Authorem, vt hic adnotatur. -  102 Testamenti lectionis, seu publicationis defectum non haberi in consideratione quoad liberos, nec quoad piam causam; recte constituisse Authores quamplures, & contrarium tenentes errore lapsos, vt hic probatur. -  103 Testamentum nuncupatiuum, ac etiam in scriptis, inter liberos confectum; eandem hodie de iure huius Regni nouae collectionis Regiae exigere solemnitatem, quam id, quod fit inter extraneos. Et in hoc correctum fuisse ius commune. -  104 Intelligendo, correctionem huiusmodi procere, quoad numerum testium duntaxat, nam in caeteris ius commune manet illaesum. Et inde, caetera concessa specialiter testamento inter liberos, remanent in sua obseruantia. -  105 Nec defectus lectionis, seu publicationis testamenti nocebit in testamento condito inter liberos, sicuti de iure communi non nocebat, vt latius, & noue hic obseruatur. -  106 Modo adhibeatur numerus testium a legibus Regiis requisitus. -  107 Vnde testamentum conditum inter liberos, etiam cum Tabellione, testius probari poterit, etsi coram testibus lectum non fuerit. -  108 Testamentum nuncupatiuum inter extraneos conditum, nihil referre, quod lectum non fuerit coram testibus, si per legitimos testes, testantis nuncupata voluntas probetur, vt latius hic adnotatur. -  109 Et Caroli Ruini sententia contraria, ratione concludenti damnatur, vt hic videbitur. -  110 Azeuedij etiam locus pro eodem placito expenditur. -  111 Et Antonij Ayorae resolutio, noue coadiuuatur, atque explicatur. -  112 Testamentum nuncupatiuum an necessario sit relegendum coram testius & testatore, cum testator antequam id absolui potuisset, esset mortuus, vel mutus effectus, vel aliter omnino impeditus. -  113 Et non relectum, vtrum sit sustinendum in terminis d.l. si quis cum testamentum, ff. de testam. Vbi adducitur doctrina quaedam praesupposita per Doctores ibidem, ex qua limitantur ea, quae de relectione testamenti scripta fuere supra. -  114 Adducitur etiam Petri de Peralta subtilis & noua consideratio in proposito. Quae approbatur, & aliquantulum exornatur per Authorem. -  115 Item & noue adduntur nonnulla post peractum, & scriptum hoc cap. vt hic videbitur, & Bertazoli, atque Flores Diaz de Mena obseruationes in proposito expenduntur. -  116 Agitur etiam, an dicatur imperfecta dispositio, quando testator in aliud tempus reseruauit aliarum rerum dispositionem. QVaestionibvs praecedentibus proxima videtur & alia quaestio, quae valde vtilis, & frequens est; vtrum inquam, testatorem vltimam suam voluntatem, siue dispositionem pro perfecta, & absoluta habuisse, nec vltra progredi, aut aliud disponere voluisse, testamentumve perfectum, & absolutum fuisse, testibus probari possit; & si possit, duo tantum testes sufficiant, quemadmodum sufficere, cum aliae qualitates extrinsecae probantur, cap. praecedenti explanatum, atque scriptum reliquimus. Et quidem quo dilucide, & absolute in proposita disputatione sermo instituatur, an etiam, & quando testatoris voluntas perfecta praesumatur, vel incoepta tantum diiudicetur; explanetur radicitus, sequentia erunt suo ordine, atque distincte admodum (vt moris habeo) constituenda, atque obseruanda. At primo loco adnotandum erit, quod testamen[sect. 1]tum quotiescunque est imperfectum imperfectione (vt aiunt) siue ratione incompletae, aut non consummatae voluntatis, videlicet quando testator coepit facere testamentum, & morte praeuentus, vel aliter perficere nec potuit, aut noluit, vel quando se tantum praepatauit ad testandum: tunc equidem inualidum est testamentum quoad omnia: idque per text. satis notum, & frequenter allegatum ab omnibus, in l. si quis cum testamentum. ff. de testamentis, vbi exemplum traditur & in l. ex ca scriptura, eiusdem tituli, & in l. fideicommissa, §. quoties, ff. de legatis 3. & alia quamplura exempla, quae Interpretes expendunt communiter, prout constat ex his, quae commemorantur statim: & obseruarunt Bartolus numero tertio. & Castrensis numero quinto in dicta l. si quis testamentum, & ibidem Cumanus num. 2. & Aretinus ad finem in versiculo, Secundo casu, Baldus in d.l. ex ea scriptura, & in l. 1. num. 61. C. de sacrosanctis Ecclesiis, & quamplurimi alij, quorum ego specificam mentionem feci lib. 2. harum quotidianarum controuersiarum iuris, cap. 22. num. 18. & 19. qui procedere id genera[sect. 2]liter in omni testamento, & dispositione, ac in quacumque persona. Et etiam in testame to condito ad pias causas, & inter liberos, vt scilicet nec fauore piae[sect. 3] causae, nec liberorum sustineatur testamentum imperfectum ratione voluntatis (vt latius dicendum infra, ex n. 22. cum seq) asseuerarunt assidué, & omnia quae ad decisionem d.l. si quis cum testamentum, & materiam hanc spectant, plenissime attingunt, & longa serie illustrant, atque exornant infiniti fere iuris vtriusque Authores, quos ego non modo aggregandos, atque suo ordine, prout eos originaliter praelegit, commemorandos duxi, sed etiam lectorem monendum, vniuscuiusque relati rationem, atque considerationem habendam ideo, quod variis in casibus, & diuersimode (prout facta occurrebant) & antiqui, & recentiores responderint, atque resoluta reliquerint quamplurima, quae etiam frequenter occurrere, & distinctius resolutione, atque specifico loco cuiusuis eorum, quam generalibus regulis, seu doctrinis desiniri valebunt. Vltra ordinarios ergo in dictis iuribus videnti erunt omnino in praesenti disputatione Abbas in consil. 105. Videtur primo lib. 2. per totum, vbi late loquitur in testamento condito inter liberos, vel ad pias causas, & nondum perfecto, nec absoluto, quia superuenit turbario magna, & febris ardens ex qua decessit.   Oldradus in cons. 119. Titius condidit testamentum, qui loquitur, quando pauperes Christi erant instituti, & testator videbatur magis se praeparare ad testandum, quam testamentum perficere, ex quo ea non adhibuerit, quae ibid. ponderantur, & facile adhiberi potuissent.   Ioannes de Imola in consil. 95. qui loquitur erudite, & casu, quo post scripturam, in qua instituit locum pium testator dixit, quod volebat praemeditari quid, & quantum suis consanguineis deberet relinquete.   Bartolus in cons. 46. Viso quodam, qui loquitur, quando testator nominauit aliquos haeredes, & alios volebat nominare, & non nominauit.   Paulus Castrensis, qui pulchre, & erudite loquitur, in consil. 75. volumine 1. vbi loquitur, quando testator voluntatem suam iam declarauit, sed in aliam horam aliquid distulit; & contra piam causam respondet.   Idem Castrensis, in consil. 101. ex num. 3. cum seq. lib. 2. & in cons. 450. per totum, eidem libro 2. & in consil. 457. ex num. 3. cum seq. lib. 1.   Castrensis ipse, in cons. 137. In causa quae vertitur. per totum lib. 2.   Alexander, in cons. 4. Attentis, lib. 7. qui late in testamento, manu testatoris, vel coram testibus facto qui dixit esse suum testamentum, & quod veniret Notarius, vt de eo rogaretur, & interim mortuus est, antequam Notarius veniret: & in cons. 105. numero 3. & 9. lib. 7. & in cons. 119. lib. 4.   Raphael Fulgosius, in cons. 29. Punctus quaestionis, & in cons. 116.   Ioannes de Annania, in cons. 57. vbi late.   Corneus in cons. 129. lib. 3. & in cons. 49. & in consilio 77. ad finem. lib. 1.   Iason, in cons. 8. lib. 3. in cons. 196. lib. 2. & in cons. 155. libro 4.   Curtius iunior, in cons. 12. & in cons. 303.   Ancharanus in cons. 337. ex num. 1. & in cap. 2. numero 10. & in cap. cum esses, num. 22. de testamentis.   Barbatia in cap. relatum 1. de testamentis, num. 22. & pluribus seq. & in cons. 58. lib. 4.   Socinus iunior in cons. 157. num. 29. in fine, & numero 30. cum seq. & in cons. 198. num. 94. lib. 2. & in consil. 71. num. 24. lib. 4.   Philippus Decius (qui vtiliter admodum, & singulariter loquitur) in consil. 159. alias 158. per totum, incipit Casus qui proponitur, & in cons. 488. per totum: & in cons. 626. ad finem, & cap. 1. num. 15. de fide instrumentorum.   Laurentius Calcanus in cons. 91. lib. 2.   Carolus Ruinus, videndus omnino, in cons. 15. & in cons. 193. & in cons. 204. lib. 2. & in cons. 7. ex num. 6. cum seq. lib. 3. & vide omnino in cons. 1. lib. 2.   Guid. Pap. decisione 538. columna finali.   Boerius, decis. 240. numero 5. & quaestione 35. num. 6.   Lofredus, cons. 14. num. 65.   Marsilius singulari 464.   Socinus, regula 38.   Grammaticus, decis. 62. & in consilio ciuili 53.   Paulus Parisius, in cons. 24. ex num. 12. cum pluribus seq. & in cons. 89. lib. 3. & in cons. 146. ex n. 7. cum seq. lib. 4.   Natta, in l. hac consultissima, §. ex imperfecto, C. de testament. ex num. 139. cum multis seq. vbi latissime.   Andreas Tiraquellus, priuilegia 7. piae causae.   Antonius Gabriel, commun. conclus. lib. 4. tit. de testamentis, conclus. 9. per totam, de testamento non perfecto.   Gualdensis, de arte testandi, tit. 2. cautela 11. ex num. 6. cum seq.   Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de testament. verbo testamentum, 1. num. 72.   Franciscus Viuius, communium opin. lib. 1. verbo, Testamentum imperfectum ratione voluntatis, opinion. 339.   Ioannes Cephalus, Videndus omnino, in cons. 99. per totum, lib. 1. & in cons. 294. fere per totum, maximeque ex num. 3. & num. 9. cum seqq. lib. 2.   Bertazolus singulariter, in consilio ciuili 86.   Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 7. & 9. vbi distincte, & breuiter (vt adsolet) materiam resoluit.   Gregorius Lopez. in l. 23. tit. 1. partit. 6. verbo acabasse.   Ferdinand. Varq. Menchaca, de successionum creatione, lib. 1. §. 21. num. 62. & lib. 3. limitatione 12. §. 22. num. 6. cum seq.   Ludou Iunt. in responso pro vxore, ex num. 11. & ex num. 266. & num. 291. cum seq.   Crescent. decis. 164. lib. 1.   Rota Romana, decis. 173. in 2. parte, in nouissimis.   Diac. Couar. in cap. relatum 1. de testamentis, ex num. 9. cum seq.   Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, quaest. 4. in declaratione ad legem Regni.   Aluaradus, de coniect. mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 3. & 14.   Optime Petrus de Peralta, in l. si quis in principio testamenti, ex num. 39. vsque ad num. 46. vbi originaliter vide omnino, vt pote cum eius Authoris resolutiones, adeo strictae, & verae iuris rationi conueniant, & mature digerantur, vt inuenies ibidem.   Anton. Gomez. in l. 3. Tauri, num. 18. & 19. & num. 105. & 106.   Flores Diaz de Mena, variarum libro 1. quaest. 1. ex num. 39.   Michael Grassus, § testamentum, quaest. 19. qui in co dubio, vtrum scilicet testamentum ad pias causas valeat, si imperfectum sit ratione voluntatis, distinctius se habet quam alij explicent, & tres illos casus iuridice constituit, vt infra obseruabitur: & quaest. 12. per totam, vbi de testamento inter liberos.   Ayora, de partitionibus, 3. part. quaest. 24.   Iacobus Menochius, lib. 4. praesumpt. 5. per totam, qui Author, quando testamentum perfectum, & absolutum praesumatur, egregia declaratione tractauit, & sex illos casus constituit satis distincte: & vide omnino in cons. 45. num. 28. & 29. lib. 1.   Cardin Francisc. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 2. tit. 4. ex num. 4. cum seq. & lib. 3. tit. 20. num. 2. in principio.   Tellus Ferdinandez, 2. parte, l. 3. Tauri, num. 18. & 19.   Ioan. Matienz. in l. 1. tit. 4. gloss. 14. ex num. 1. lib. 5. nonae collect. Regiae, latius in l. 11. eod. tit. & lib. glossa 1. per totum.   Azeuedus, in l. 2. titul. 4. libro 5. num. 61. & 62. & seq.   Burgos Sal. de Pace, in d.l. 3. Tauri, num. 227. cum seq. vsque ad numerum 232. & numerum 238. cum seq.   Ioseph. Mascardus, de probat. tom. 2. conclus. 1353. numero 70. & duobus seq. & numero 74. vsque ad num. 85.   Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum volunt. lib. 1. dubitat. 1. interpretat. 3. solut. 5. ex numero 5. vsque ad num. 40. folio 30. & libro 2. dubitat. 2. solut. 1. ex num. 27. vsque ad numerum 45. folio 186.   Achill. Pedroch. in cons. 17. num. 127.   Petrus Magdalenus, de numero testium in testamento requisito, secunda parte, cap. 5. ex num. 1. cum pluribus seq. vbi videas omnino, & 1. parte, cap. 16. num. 266.   Ludouicus Morotius, responso 34. ex num. 25. cum seq.   Petr. Surd. in cons. 258. n. 19. 20. & 21. lib. 2. vbi de testamento imperfecto ratione voluntatis, in fauorem liberorum, & piae causae.   Surdus ipse, in decis. 292. per totam, vbi latius de praedictis, & de cons. 119. Oldradi, de quo supra: & an testamentum non publicatum, dicatur imperfectum ratione voluntatis.   Par. Ludou. Molin. tom. 1. disp. 127.   Cardinalis Dominicus Tuscus, practicarum conclusionum iuris tomo 8. littera T. conclus. 133. ex numero 59. cum seq. vsque ad num. 90. fol. 118. in fine, & 119.   Steph. Gratian. discept. forens. lib. 2. cap. 220. ex n. 12. & num. 28.   Hadrianus Gilmannus nouissime, lib. 2. rerum iudicatarum Germaniae decis. 26. ex num. 12. cum seqq. & num. 70.   Andr. Fachin. controuers. iur. lib. 4. c. 4.   Anton. Faber. in libr. 9. C. ad tit. de testamentis, definitione 27.   Faber ipse de errorib. pragmat. tom. 2. decad. 35. errore 8. fol. 354.   Marth. decis. 8. per totam. Et quidem hi omnes, vsque adeo concludunt cir[sect. 4]ca propositam resolutionem, vt asserant, testamentum imperfectum ratione voluntatis incompletae, vel non consummatae, neque iure codicillorum valere, neque etiam si in eo continerentur verba codicillorum, vel clausula codicillaris fuisset adscripta, vt Petrus de Peralta, in dicta l. si quis in principio testamenti, n, 45. folio mihi 403. & Antonius Gomezius in d.l. 3. Tauri, num. 106. ad finem, ex communi adnotarunt sententia, & plures alios Authores sic tenentes retulerunt, & per tex. in d.l. ex ea scriptura, ff. de testamentis, & in d, l. fideicommissa. §. quoties, ff. de legat. 3. Sic quoque ante alios tenuit Bart. in l. 1. ff. de iure codicillorum, & Ioan. de Imol. in d.l. ex ea scriptura: Sed & communiter intelligunt, atque reducunt textum, in d.l. si quis cum testamentum, ad eum sensum, vt te[sect. 5]stamentum imperfectum ratione voluntatis dicatur, & nihil valerat, si probetur, testatorem vltra voluisse procedere, etiam per modum legandi, & fideicommittendi particulariter, & sic per dispositionem particularem, non solum vniuersalem:, quod Petrus ipse de Peralta, in d.l. si quis princip. testament. n. 40. magistraliter atque erudite animaduertit, & refert Aretinum, & Imolam sic tenentes. Repetit etiam n. 41. ad fin. dicens, quod vbi constat, testatorem vltra prius inchoata disponere voluisse, & vltra illa procedere, vel ad instituendum alium haeredem, vel ad substituendum, vel ad faciendum legat, & fideicommissa, praeter iam facta, aut aliter disponendum, quod tunc dicitur testamentum imperfectum ratione voluntatis. Et idem recte quoque agnouit Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, numero 18. in principio: inquit namque quod deciso dictae l. si quis cum testamentum extendi debet, vt procedat etiam si testator iam fecisset institutionem, & versaretur circa legata; repetit num. 106. quamuis dixerit, quod ita tenuit solus Castrensis, in eadem l. si quis cum testamenutm, col. 2. num. 5. vere tamen idipsum tenuit Aretinus ibidem, prout eum, & Imolam refert Peralta, vbi supra, & post ipsos tenuerunt etiam Carolus Ruinus, in consil. 204. num. 8. lib. 2. Patrisius, in consil. 27. num. 17. lib. 2. Ioannes Matienzus, in l. 11. titulo 4. lib. 5. glossa prima, num. primo, Iulius Clarus §. testamentum, quaestione 7. num. 5. Grassus, in eodem §. testamentum, quaestione 19. num. 2. qui loquitur expressim in his terminis quando testator instituta pia causa, & volens legat relinguer, & alia designare, morte praeuentus non fecit: tunc namque, inquit, magis communem opinionem esse, quod tale testamentum ratione voluntatis imperfectum, nec ad piam causam valeat. Cardinalis Thuscus, dicta conclusione 133. ex num. 62. cum seq. & num 73. tomo 8. fol. 119. Iacobus Monachius, lib. 4. praesumptione 5. num 5. versiculo Secundus est modus, qui dicit, testamentum non esse perfectum, quando testator iam scripta haeredis institutione erat facturus legata: nam & tunc totum testamentum demonstra[sect. 6]tur imperfectum. Et eodem numero 5. Menochius ipse declarat hanc doctrinam, vt locum non habeat, quando testator, qui destinauit facere legata, diu su[sect. 7]peruixit, & nihil egit: nam tunc testamentum illud dicitur habuisse pro profecto, & illius destinationis peoenituisse. Et ita egregie ante Menochium declarauit Curtius iunior in consil. 12. num. 2. versiculo, Tertio ad idem, & in consil. 304. num. 18. & 28. Castrensis etiam in l. iubemus, versiculo, Item nota. C. de testamentis, & Ruinus, in consil. primo, colum. penul. & finali, lib. 2. Simon de Praetis, lib. 2. dicta solutione prima, num. 44. folio 187. Sed & cum testator erat adscripturus[sect. 8] conditionem suae dispositioni, & non adscripsit, quod tota dispositio, vt imperfecta habeatur: tradidit ipse Ruinus, in consil. 204. num. 8. lib. 2. & Craueta in cons. 117. num. 6. prout etiam annotauit Menochius, d. praesumptione 5. num. 6. & vltra eum latissime Natta in §. ex imperfecto, leg. hac consultissima, C. de testamentis, ex num. 139. cum. seq. Petrus Surdus, in consil. 258. num. 19. lib. 2. vbi ex aliis obseruat, quod in dubio[sect. 9] praesumitur, vt scilicet non videatur dispositio perfecta, quando si testator non defecisset, aliud disposuisset, veliam dispositis, conditiones, aut alias qualitates adiecisset, vt per Parisium in cons. 145. num. 7. & seq. lib. 4. & sufficere, si tacite, vel expresse con[sect. 10]stet, quod testator volebat aliquid addere, vel detrahere, vt testamentum dicatur imperfectum ratione voluntatis, post Bart. & Baldum scripsit Surdus, d. cons. 258. num. 19. lib. 2. qui etiam asserit, commu[sect. 11]nem esse opinionem, vt si testator aliquid erat adhuc dicturus, quod complere non potuerit, dicitur testamentum imperfectum esse, vt per Deciam, Lofredum, Riminaldum, Menochium, & Menchacam ibi relatos. Quia videmus quotidie, quod testatores in ipso actu testandi mutant, addunt, & reuocant multa, iam per eos disposita, sicuti ipse Surdus concludit post Iulium Clarum, & alios. Et adiicit num. 21. Ioannem Cephalum habuisse id pro absoluto, quan[sect. 12]do constat, quod testator non habuit dispositionem illam pro perfecta. Quod potest verificari vltra ipsum Surdum in casu illo Ioannis de Imola, in consilio 91. num. 2. quo testator instituta iam causa pia dixit, quod volebat praemeditari quid, & quantum suis consanguineis deberet relinquere: & haec sunt notanda, quia quotidiana, & vtilia & ne quis facile[sect. 13] decipiatur circa decisionem dictae l. si quis cum testamentum, ff. de testamentis, si intelligeret, testamentum imperfectum ratione voluntatis tunc tantum dici, quando testator vltra voluisset procedere, alios haeredes instituendo, & sic per dispositionem vniuersalem, non vero cum vltra procedere vellet ad facienda legata, vel alia praeter iam facta, aut aliter disponendum: & sic per dispositionem particularem: nam troque casu (vt dixi) & Petrus de Peralta, & caeteri supra relati animaduertunt, testamentum dici imperfectum ratione voluntatis, & nihil valere. Idque procedit aequaliter de iure huius Regni, sicut de iure communi, nec vlla lege Regia quouis pacto alteratur prout latius annotauit statim, & ita tenendum est,[sect. 14] quamuis Antonius de Ayora, in tractatu, siue commentarijs de partitionibus, 3. parte, quaestion. 24. aliter (& praepostere quidem) intellexerit, atque ponderauerit decisionem d.l. si quis cum testamentum. Ad quem recentiorem omnium huius Regni, nullus hactenus animaduertit: inquit namque Ayora ipse ex decisione l. eiusdem colligi, & probari quod quamuis testator non perfecerit suum testamentum, sed vltra procedere voluerit, si tamen ad haeredis institutionem accessit & haeredem instituit, in quo (vt ipse (enuntiat) vis, & substantia testamenti consistit, quod tunc si non constaret, quod vltra priores, alios volelebat haeredes instituere, & infirmitate grauatus, id non perfecit, valeret quidem testamentum cum legatis, & omnibus aliis in eo contentis; & etiamsi constaret, alia legata voluisse facere, non ideo minus valeret testamentum factum, & dicit, hoc esse val de notandum: non enim ait ille textus, si constaret, testatorem aliud disponere voluisse, hoc est, alia legata facere, quod tunc non valeat testamentum; sed solum dixit, si constaret, plures haeredes pronuntiare voluisse, tunc enim non valere testameutu, quia nescitur quot haeredes esse voluit testator haereditatis suae. Et hactenus Author praefatus, qui (vt vides) expresse loquitur contra superiorem resolutionem, nec eiusdem assertio probatur Roderici Suarez, & Antonij Gomezij authoritate, quos ipse pr se citat. Gomezius namque (vt supra vidimus num. 5.) contrarium resolutiue obseruauit. Rodericus autem asserit dumtaxat, testamentum valere, si testator coepit id facere, & haeredes instituit coram legitimo numero testium, si non constaret, quod testator plures haeredes pronuntiare voluisset. Id quod verissimum est, & libenter concedimus; quoniam in dubio, quandiu non probatur, nec apparet contrarium, testamentum praesumitur perfectum, vt infra dicetur. Idcirco si aliquibus haeredibus institutis, testator vltra non processit ad aliorum haeredum institutionem, nec voluisse ipsum procedere apparet, testamentum debet perctum praesumi, vt textus ipse cantar in d.l. si quis cum testamentum. Non tamen inde sequitur, excludendum esse casum, quo apparere atque constare possit, voluisse testatorem vltra procedere ad dispositionem aliorum, etiam particulariter, non solum vniuersaliter: tunc namque sic diceretur imperfectum testamentum ratione voluntatis, sicut quando ad aliorum haeredum institutionem, testatorem procedere voluisse constaret, nec is casus excluditur in dicta l. si quis, cum testamentum. Iureconsultus namque non facit vim in eo, quod alios haeredes, is qui testamentum condidit, voluisset pronuntiare quasi in vuiuersali dispositione versaretur, nec in particulari idem fuisset responsurus, si de particulari interrogaretur; sed ita futurum id esse dixit, cum constaret, plures eum, qui testamentum fecisset, haeredes pronuntiare voluisse: quia tunc testamentum non diceretur perfectum. Idem tamen iureconsultus ipse aequaliter dixisset, cum constaret aliud vltra testatorem disponere voluisse. In eo ergo, quod constet vltra procedere voluisse testatorem, vel non, vim facit iureconsultus; non veo in eo, quod in particulari, vel vniuersali dispositione versemur, cum vero voluntatis perfectae, & actus consummati defectus in vtroque casu interueniat: quicquid Ayora aliter (sed contra veritatem) statuat: & videtur quoque (sed non ita expresse eandem differentiam admittere & sic aequali morbo laborare, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. primo, num. 13. Et secundum haec non absque dubio procedere poterit eiusdem Ayorae resolutio, quam in casu contingenti adduxit d. quaest. 24. partis 3. nisi intelligendo, prout ipse supponit in principio, quod testator vere perfecerat suum testamentum, quod in dubio praesumitur: vt fatentur statim, tunc namque iuridice poterit resolutio ibi tradita procedere; quia non potuit constare quod vltra vellet testator procedere. In summa itaque (vt rem absoluam) quamuis ad[sect. 15] hoc vt valeat testamentum, necesse sit de iure communi haeredem aliquem institui, tamen vt imperfectum iudicetur ratione voluntatis, non requiritur necessario, quod constet, testatorem alios haeredes vltra nominatos instituere voluisse, sed vltra eum procedere voluisse ad alia, etiam particularia, praeter disposita, sufficiens quidem est, prout Petrus de Peralta, dicto num. 5. supra, caeteris elegantius animaduertit. Nec Iureconsultus, qui respondit primos haeredes ex testamento illo non futuros, si constaret, testatorem plures alios haeredes pronuntiare voluisse, casum hunc excludit, cum in vtroque non perfecta dicatur voluntas, & sic in particulari, sicut in vniuersali. Id autem vel ex eo euidentius quoque constabit,[sect. 16] quod vera & fundamentalis ratio dictae l. si quis cum testamentum, quare, inquam testamentum imperfectum ratione voluntatis non valeat in eo consistat; ex quo & Ayorae obseruatio concludenter euincitur, & communis corroboratur sententia (in vtraque enim, tam particulari, quam vniuersali dispositione aequaliter locum obtinet, & militat) videlicet quod testamentum) vt in proposito eiusdem Doctores enuntiant) est quid indiuiduum, cuius qui partem fecit, nihil fecisse videtur, cum non possit valere pro parte, l. furiosum, vbi Glossa, & communiter Scribentes, C. qui testamentum facere possunt, Baldus, in l. si veritas, num. 3. C. de fideicommissis, & in l. testamentum, ante num. 4. C. de testamentis, Decius, in cons. 532. num. 5. Petrus Surdus. in consil. 258. num. 19. lib. 2. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum lib. 2. titulo 4. num. 41. Petrus Magdalenus, de numero 41. in testamentis requisito, primae part. cap. 8. num. 7. & num 23. & cap. 16. num. 261. & ideo in vltimo[sect. 18] puncto indiuisibili stat forma essentialis ipsius, a quo vires & perfectionem recipit, & a syllaba conclusiua, vt inquit Baldus, in dicta l. si quis cum testamentum, quam legit, sub l. si is quis in principio, ff. de testamentis, vbi etiam Castrensis, num. 2. & num. 6. Aretinus ibidem, in principio, & Imola, in 4. notabili, Socinus, & Iason, in rubrica, ff. de legatis 1. sub num 12. & 13. & ibidem Ruinus, num. 4. & Socinus iunior, num. 37. idem Socinus iunior, in cons. 147. num. 16. lib. 2. Ioannes Cephalus, in cons. 294. ex numero 5. cum seq. lib. 2. Petrus Surdus, dicto consil. 158. sub dicto num. 19. & ab vltimo puncto sic capit vires, vt in vltima[sect. 19] littera, aut syllaba conclusiua, eius forma dicatur concludi, sicuti in Baptismate, & aliis Sacramentis. Prout respondit Iason, in cons. 8. colu. 5. versic. Item testamentum, lib. 3. Socius senior in consilio 2. num. 3. lib. Sutdus vbi supra, sub. d. numero 19. & decision. 292. num. 16. quaelibet enim forma ex consummatione operis[sect. 20] contingit, l. is qui quadrigenta, §. quaedam, ff. ad l. Flacidiam. Et ideo nihil actum intelligitur donec ali[sect. 21]quid superest agendum, l. cum Syllanianum, in fine, C. de his quibus vt indignis, Mantica, lib. 2. dicto titulo 4. num. 4. Petrus Surdus, dicto num. 19. & ita post ordinarios, & alios Authores, superiorem rationem ad textum, in dicta l. si quis cum testamentum assignarunt Antonius Gomezius in d.l. 5. Tauri, num. 19. Petrus de Peralta, in dicta l. si quis in principio testamenti, num. 45. in princip. folio mihi 503. Petrus Magdalenus: de numero testium in testamentis tequisito, prima parte, cap. 16. num. 261. & 262. Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 5. num. 5. Azeuedus, in l. prima, tit. 4. lib. 5. num. 63. & 64. & facit l. 24. titulo 1. part. 6. Superiora autem quod scilicet testamentum im[sect. 22]perfectum ratione voluntatis non valeat, etiam fauore piae causae, vel liberorum; vsque adeo vera sunt, vt procedant etiam, quando dispositio testatoris perfacta est respectu piae cause, vel liberorum, licet imperfecta sit quoad reliqua: & consequenter, voluntatem testatoris non sustinendam quoad perfecte disposita quoad piam causam, vel liberos, si respectu aliorum imperfecta sit: quamuis non apparet, quod testator circa piam causam, vel liberos, voluerit vltra aliud disponere, quam quod disposuit; sed ad alia transierit, & morte, aut furore praeuentus non potuerit testamentum perficere: quoniam adhuc militat ratio praedicta actus indiuidui testandi, & vltimi puncti in indiuisibilis tenuerunt maiori ex parte & fere omnes iuris Interpretes, commemorati supra numero 3. id[sect. 23]que tam piae causae quam liberorum respectu, vt ex eisdem apparet, atque specifice magis loquendo, & in dispositione inter liberos, vt ipsa non valeat indistincte, si vitium imperfectionis existat, etiam quoad perfecte disposita, quoad ipsos liberos, tenuerunt Baldus in l. finali, num. 6. C. familiae erciscundae, Alexander in consil. 76. columna 2. lib. 3. Antonius Rubeus in consil. 24. Praesupponitur, col. finali, Ioannes de Anania in consil. 57. in fine, Franciscus Viuius commun. opinion. lib. 1. opinione 339. Ioannes Cephalus d. cons. 99. lib. 1. Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, quaestione 4. sub num. 10. colum. 4. folio mihi 89. Natta, qui late fundat in dicto §. ex imperfecto, l. hac consultissima, numero, 40. Petrus Surdus dicto consil. 258. num. 21. lib. 2. Burgos Sal. de Pace in l. 3. Tauri, ex num. 227. cum seq. iuncto num. 238. & num. 249. in fine, Antonius Gomezius in ipsa l. 3. Tauri, num. 18. qui postquam ex decisione textus in dicta l. si quis cum testamentum generaliter statuit, testamentum imperfectum imperfectione, siue ratione (vt aiunt) voluntatis non consummatae, dicit id procedere etiam inter liberos, quoriescunque constiterit quod testator vlterius procedere volebat. Et melius ibidem numero 106. vbi dicit hoc esse valde vtile in casu, quo sunt instituti filij inaequaliter, vel vni eorum est facta melioratio Tertij & Quinti bonorum vel alicuius partis eorum & sic loquitur in dispositione perfecta quoad liberos. Idem quoque ex aliis multis Authoribus tenuit Petrus Magdalenus dicta prima parte, cap. 16. num. 263. qui in his terminis loquitur expresse, & resolutiue inquit, testamentum imperfectum ratione voluntatis non completae, non subsistere inter liberos, etiam quoad perfecte disposita. Ac denique in eodem placito & resolutione fuere, ex Authoribus in initio huius capitis praecitatis fere omnes, qui ibi commemorantur: ipsi namque, vel specifice id adnotarunt vel indistincte & generaliter enuntiarunt, testamentum imperfectum ratione voluntatis, non valere, etiam respectu liberorum; nec distinguunt, an dispositio esset perfecta, & absoluta quoad aliquid, vel respectu eorum, quae ad liberos ipsos attinent, vel non esset: sed duntaxat, atque principaliter inspiciunt, an in se perfecta & absoluta fuerit dispositio, ita vt aliquid aliud non superesset, nec vltra voluisse testatorem procedere, appareret. Ita sane post Curtium iuniorem, Nattam, & socinum iuniorem inspicit Iulius Clarus dicto §. testamentum, quaestione 9. per totam, qui cum numero primo probasset, testamentum inter liberos imperfectum ratione voluntatis non sustineri, subdit in hunc modum, num. 2. Hinc infertur, quod si testator coeperit inter lib eros testari, & facta institutione, & aliis legatis, priusquam faceret vnum legatum, quod adhuc restabat faciendum, morte praeuentus illud facere non potuit; tale testamentum non valet, neque sustinetur etiam quoad perfecte disposita. Et hanc dicit communem opinionem esse, &c. idipsum in hac disceptatione testamenti inter liberos imperfecti ratione voluntatis, tenuit Michael Grassus, §. testamentum, quaestione 12. numero 1. & 2. qui & in fortioribus terminis loqui vidfetur in illis verbis: Tu pro clariori resolutione considera quatuor casus Primus est, quando constat perfecte de imperfectione voluntatis, vt quia testator coepit disponere de rebus suis quibusdam, & cum voluntas esset de reliquis disponere, in medio testamenti superuenit furor, vel mors; vel etiam de omnibus bonis iam dispo suisset, tamen tutelas, vel similia cum vellet ordinare, fato abreptus non potuit clarum est, quod ista dispositio non valet. Ita communiter teneri firmant omnes supra allegati, & c. Et incasu proposito idem etiam tenet aperte, ac duntaxat contrarium, quando scripto manu sua testamento, & absoluto, iussit pater Tabellionem vocari, Andreas Fachineus controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 4. folio mihi 385. & 386. Nec repugnar Antonij Ayorae in tract.[sect. 24] de partitionib. 3. part. d. quaest. 24. resolutio illa: potius namque in ea quaestione, & dubio illo, quod excitauit ibidem, duo supponit: Primum, quod testator pro absoluta habuit dispositionem suam, & perfecit illam: Secundum, quod in casu proposito non constabat, quod vltra procedere ad aliud disponendum testator voluisset, vt ipse Author fundauit num. 70. & sic nihil obstabat, quod dispositionis validitatem impediret. Id autem vel euidentius apparet ex specie illa, in qua proponitur, quod pater fecit testamentum coram Tabellione, & quinque testibus, & filios suos haeredes instituit, & vnum eorum in tertio & Quinto bonorum meliorauit, & testamento, & omnibus legatis factis (vt dixit expressim) antequam ipsum testamentum firmasset, & otorgasset (vt vulgo dici solet communiter) amisit loquelam, & intellectum: tunc autem dubitauit, an testamentum valeret, saltem quoad meliorationem? & respondet valere, latiusque fundat vt dixi. Quod si replices, scrupulum siue difficultatem adhuc manere, ad quam Ayora ipse nunquam aduertit, nec eam ponderat, videlicet defecisse eo casu solemnitatem lectionis, seu relectionis eorum, quae fuerant scripta, nec fuisse factam absolutionem ipsorum vltimatam, vulgo (vt dixi) otorgamiento nuncupatam: Respondebo equidem, quod in eo casu talis defectus non debuit nocere, quoniam testator amisit loquelam, vel morbo impeditus, aut morte praeuentus, ea efficere non potuit, quo casu minime nocet, prout Petrus de Peralta in proposito huius materiae elegantissime animaduertit, in d.l. si quis in principio testamenti, num. 43. folio 401. & apertius exponetur inferius. Remanet ergo, testamentum imperfectum ratione voluntatis, non sustineri inter liberos, etiam quoad perfecte disposita. Quod attinet vero ad pias causas, animaduerten[sect. 25]dum erit in primis, quod Bartolus in l. in testamento. ff. de fideicommissariis libertatibus in ea fuit opinione expressim, vt existimaret, testamentum imperfectum ratione voluntatis, siue dispositionis non consummatae sustineri saltem quoad persecte disposita fauore piae causae. Et loquitur Bartolus, quando dispositio perfecta erat quoad vnum capitulum, & quoad ipsam piam causam, licet imperfecta sit quoad reliqua. Et firmat Bartolus ipse, se consuluisse in quadam causa diuitis de Marchia, quod cum idem miles conficere coeperat testamentum, & scriptum iam esset, quod Ecclesia in certo loco constitueretur, idemque Ecclesiae legata fecisset, statim decessit testator ipse non absoluto residuo testamenti, & postmodum tutores filiorum testatoris eiusdem curauerunt adimpleri illud testamentum, iuxta quod controuersum; dubiumque fuit, an de iure tutores possent, adimplere dictam scripturam testamenti confecti in fauorem illius Ecclesiae: & Bartolus ibidem respondit, eam dispositionem perfectam esse, & id ab eis fieri posse, ex textu illo. Et Bartolum refert, & sequitur Ioannes de Imola in dicta l. si quis cum testamentum, col. 2. Decius in cons. 159. Casus qui proponitur, post nu. 3. vers. quarto & vltimo, vbi quod satis dicitur perfecta voluntas respectu illius instistutionis, vel relicti: licet totum testamentum perfici non potuerit. Et ideo quod fauore piae causae substineatur: Angelus etiam in. §. ex eo. colum. na finali, Institut. quibus modis testamenta infirmentur, Nicolaus, in tractatu concordiarum Bartoli, in concordia 210. Carolus Ruinus in consil. 15. numero 18. versic non obstat etiam quod, lib. 2. & alij multi congesti per Tiraquellum, priuilegio 7. piae causae, vbi sententiam Bartoli asserit magis communem, Menchaca, de successionum creatione, lib. 3. limitatione 12. §. 22. numero. 6. Gregorius Lopez in l. 23. titulo 1. partit. 6. verbo, acabasse. Idem quoque tenuit Couarru. in cap. relatum, 1. n. 10. de testamet. vbi in proposito articulo constituit differentiam inter liberos, & piam causam; ea praecipue adductus ratione, quod ius magis faueat piae causae, quam liberis extra legitimam portionem iure naturae debitam; ad quod citat Authores nonnullos. Menochius etiam in hanc partem, & in sententiam Bartoli videtur animum inclinate, lib 4. praesumpt. 5. num. 6. in vers. declaratur autem primo haec traditio, qui omnes (vt dixi) ideo sententiae Bartoli se subscribunt, quod dispositio illa perfecta erat quoad aedificationem. Ecclesiae, & summam quandam ad id relictam, & ad alia transiuerat testator. Verum contrariam sententiam, immo testamen[sect. 26]tum imperfectum ratione voluntatis, siue dispositionis non consummatae, non sustineri etiam fauore piae causae quoad perfecte disposita, contra Bartolum tenuerunt permulti alij, inter quos fuit Abbas, in consil. 105. Casus, columna 2. lib. 2. Aretinus in dicta l. si quis cum testamentum, colum. finali. Ancharanus in cap. 2. de testamentis, colum. 3. Ioannes de Anania in consil. 57. columna 1. qui opinionem superiorem Bartoli reprobat latissime, Ludouicus Romanus, qui etiam tanquam falsam reprobat eam, in auth. similiter, iu decimooctauo piae causae priuilegio, num. 68. C. ad legem Falcidiam. Sigismundus in consil. feudali 14. num. 65. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de testament. verbo, testamentum, 1. num. 72. qui asserit, reprobari communiter: Boer. in decif. 93. num. 10. & decif. 240. num. 5. vbi attestatur de sententia communi contra Bartolum. Et quod dispositio imperfecta ratione voluntatis, non valeat indistincte, etiam quoad perfecte disposita, & fauore piae causae, si testator decessit priusquam integre voluntatem suam explicauit, resolutiue defendit, & testatur esse communem opinionem Iulius Clarus §. testamentum, quaest. 7. num. 5. Grassus eodem §. testamentum, quaest. 19. num. 2. vbi etiam citat Menchacam, & inquit, hanc esse magis communem opinionem. Natta quoque latissime in dicto §. ex imperfecto, legis, hac consultissima, num. 140. Ioannes Cephalus in cons. 99. num. 1. 5. & 8. lib. 1. Ruinus Loazes, Menochius, Antonius Gabriel, Calcanus, Parisius, Viuius, & alij, cum quibus Petrus Surdus decis. 292. ex num. 11. vsque ad numerum 17. & in consil. 158. num. 20. lib. 2. Fuit etiam firmiter in eadem sententia contra Bartolum Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 16. num. 263. latius secunda parte, cap. 50. num. 3. & quatuor seq. dicens Bartoli opinionem falsam esse, & reprobari communiter: & adiiciens merito, hallucinatum fuisse Tiraquell. dicto priuilegio 7. piae causae, asserentem, dictam Bartoli traditionem communem esse, cum vere contraria sit communior, & verior: prout etiam veriorem credit, & Bartolum refutat Burg. Sal. de Paze, dicta prima parte l. 3. Tauri, videndus ex num. 238. colum. 2. vsque ad num. 251. folio mihi 202. & num. 250. in fine subdit, opinionem hanc contra Bartolum, probabiliorem esse, & veriorem. Differentiam etiam, quam inter filios, & causam piam assignauit Didac. Couarr. in cap. rela[sect. 27]tum 1. num. 10. de testamentis: & rationem eiusdem concludenter adeo refellit ex n. 249. vsque ad numer. 251. vt nullo pacto ipsam sustineri valere, ex dictis ibidem, atque etiam ex dictis a me supr. ex n. 22. cum seq. appareat euidenter: atque euidentius constabit, si Natta, in dicto §. ex imperfecto; num. 140. originaliter praelegatur. Remanet ergo, testamentum imperfectum ratione voluntatis, vsque adeo inualidum esse, vt nec fauore piae causae, & quoad perfecte disposita, non subsistat. Rationem etiam assignatam ad text. in dicta l. si quis cum testamentum. Quod in vltimo puncto indiuisibili stat forma essentialis testamenti, & testamentum esse quid indiuiduum, quod vires, ac perfectionem recipit ab vltimo puncto, aut syllaba conclusiua; ita militare in hoc casu, sicut in alio quocumqu, quo integre voluntatem suam non explicasse, sed ad alia procedere vlterius voluisse testatorem, possit constare. Quod non obscure praesentit Ioannes Cephalus, in cons. 99. num. 21. lib. 1. & contra piam causam in eisdem, in quibus versamur, terminis, expendit hanc rationem Petrus Surdus dicta decisione 292. num. 16. Magdalenus etiam, dicto cap. 16. primae partis, n. 262. & 263. Burgos de Paz, in dicta l. 3. Tauri, n. 244. qui pro hac parte recte expendit textum in l. ex ea scriptura, ff. de testamentis, & in l. si iure, C. de testamento manumiss. & doctrinam Bald. in l. iubemus, colum. 2. C. de testam. ex imperfecto non posse perfectum euenire. Et antea dixerat n. 238. quod in qua[sect. 28]dam graui causa consuluit contra quandam piam causam, in qua contigit, quod quidam strenuus miles Salmantinus testamentum conficere incoepit, in quo aliqua legata pia conscribi fecit, & cum exinde vltra tendere voluisset, ad finem ipsius testamenti decessit, & illi, quibus legata pia relicta fuerunt, ea esse perfecta praetendentes, ipsa petierunt; & ipse Author constanter consuluit legata non deberi, & testamentum illud, vtpote imperfectum ratione voluntatis, carere viribus quoad omnia in eo contenta. Et denique quod ita fuit per Iudices regios definitum, etsi causa haec fuisset, vt ambigua, ad alios Iudices remissa. Ad textum autem in dicta l. in testamento, ff.[sect. 29] de fideicommissariis libert. quo Bartolus excitabatur (vt vides) concludenter equidem, & quinque modis Salon ipse de Paze respondet, in dict. l. 3. Tauri, num. ;246. & 248. vbi videri poterit. Respondet etiam Petrus Magdalenus, 2. p. dicto cap. 5. & 6. qui duntaxat adducit intellectum communem, quem etiam adducit Burg. de Paze, dicto num. 246. videlicet quod lex illa loquitur, cum testamentum est imperfectum ratione deficientis solemnitatis, & non voluntatis, & sic tantum probat, ex testamento imperfecto deberi libertatem, & sic legata pia; non tamen loquitur ipse textus aliquid disponit, quando est imperfectum ratione voluntatis, cum iste sit defectus procedens a iure naturali, in quo leges non dispensant. Denique & vltimo, ex dictis antea, atque ex ratione assignata ad text. in dicta l. si quis cum testamentum, ff. de testamentis, infertur necessario, testamentum[sect. 30] imperfectum ratione voluntatis incompletae, sine non consummatae, indistincte non sustineri quoad omnes, & quoad piam etiam causam, & liberos, etiam quoad perfecte disposita; non solum de iure communi (vt remanet probatum) sed etiam de iure Regio: id autem vt dilucide & absolute demonstretur, atque probetur, animaduertendum erit imprimis, ius commune relatum, adeo certum, & in dicta l. si quis cum testamentum, aperte probatum; nullibi apud nos; & leges Regias, siue de iure huius Regni non inueniri mutatum, vel aliquo modo alteratum. Nullibi etiam reperiri[sect. 31] verbum aliquod apud leges ipsas Regias, quo alicuius alterationis, aut emendationis introducendae ansam, sine occasionem sumere valeamus. Nam in l. prima, & 2. titulo 4. lib. 5. nouae collect. regiae. duntaxat statuitur testamenti in scriptis, & nuncupati, & codicillorum solemnitas, tam inter extraneos, quam inter liberos; & ad correctionem iuris communis introducitur, testamentum valere quoad legata, & caetera in eo disposita, etsi nullis a principio fuerit haeres scriptus, vel scriptus noluerit haereditatem adire, & in vtroque casu dicitur: Valga el testamento en quanto a las mandas, y las otras cosas, que en el se contienen. Valeretamen testamentum quoad legata, & caetera in eo contenta, supponit clare lex ipsa prima, quando nullum aliud vitium, nec defectum, quam a principio non instituti, vel ex post facto instituti non existentis haeredis, haberet. Supplere autem voluntatis defectum, & imperfectionem, & non integre consummatae dispositionis vitium; non modo lex illa intendit, aut quouis modo denotat, verum etiam in contrarium sentit manifeste: & quidem loquitur, quando testator absolute, atque integre suam vltimam dispositionem ordinauit, atque voluntatem perfecit, ita vt ratione voluntatis imperfectio non sit (in qua vim facimus) tamen haeredem non instituit, qua noluit, vel institutus, postmodum haereditatem adire recusat: quo casu legis eiusdem decisio de nouo introducitur, vt defuncti voluntas circa caetera contenta in dispositione, siue testamento impleatur, & seruetur, cui iura a omnia fauent, vt adeo vulgatum, & compertum est. Iniquum namque, aut rationabile minus lex ipsa Regia prima iudicauit, contra defuncti voluntatem ob id legata non praestari, quod haeres in testamento non sit scriptus, vel quod scriptus haereditatem non adierit, quod Burgos Salon de Paze in dicta l. tertia Tauri, num. 833. & 834. singulariter animaduertit, & post eum Matiencus, in eadem l. prima, titul. 4. lib. 5. glossa decima, num 2. Sane quando ratione voluntatis, & non adimpletae integre dispositionis imperfectio, & vitium adest, nec lex illa loquitur (vt dixi) nec de hoc casu meminit. Non etiam legis ipsius ratio militar, cum defectus voluntatis ob imperfectionem eiusdem id impediat, & defectus dicatur a lege naturali procedens, in quo leges non dispensant, vt nunc annotaui, & Petrus[sect. 32] Magdalenus, de numero testium in testamem is requisito, 2. parte, cap. 4. num. 65. & 66. & cap. 5. num. 5. singulariter, atque erudite probauit. Nec vllo pacto credendum est, legem illam in eo dispensare voluisse, & minus corrigere legem antiquam, idque iuxta vulgatas iuris regulas, & communes Interpretum[sect. 33] omnium traditiones, quas exornat Ioann. Cephalus in consilio 343. num. 19. & in consilio 431. num. 30. & 21. lib. 3. Iacobus Menochius, recuperandae possessionis, remedio 9. num. 385. & 387. immo cum eadem lex deuiet a iure communi, & noua, atque eius[sect. 34]dem correctoria sit; restringenda est, vt quanto minus fieri possit, recedatur a iure communi, per textum in cap. cum dilectus. Vbi notant Doctores, de consuetudine, Corneus etiam in consilio 1. colum. 4. in fine lib. 3. & in cons. 180. num. 3. lib. 3. Aimon Craueta (qui latius comprobat) de antiquitate temporum, in prin[sect. 35]cipio, num. 42. & in cons. 307. num. 4. & in terminis, in quibus loquitur; stricte intelligenda est, ex communi Doctorum resolutione, de qua plene per Rolandum a Valle in consil. 74. num. 17. & 18. lib. 1. Bursat. in cons. 76. n. 8. & in cons. 120. n. 31. lib. 1. Nec debet ex[sect. 36]tendi ad alios casus, quem ad eos, de quibus nominatim ibi fit mentio, l. ius singulare, l. quod vero contra, ff. de legibus, l. si vero, §. de viro. ff. soluto matrimonio. vbilate notant DD. cap. constitutionem vbi Glossa aduertit, de regularibus: lib. 6. Tiraq. in l. si vnquam, C. de reuocand. donat. verbo, libertis, n. 23. Mier. in initio 1. p. n. 11. Barbosa in l. si constante, in princ. n. 101. ff. solut. matrim. nam vbi enumerat aliquem cisum specifice (provt institutionis haeredis casus ibi enumeratur) alij[sect. 37] censentur sub dispositione iuris communis remanere, vt post Baldum, & alios scribit Thomas Grammaticus cons. ciuili 76. n. 1. & in commentariis de vsufructu, cap. 2. num. 35. adnotaui. Et Grammaticum eumdem retuli. Cur ergo dictae l. si quis cum testamentum, decisio stare, aut in viridi obseruantia manere prohibeatur, quae nulla alia lege innouata inuenitur, & cuius ratio & constitutio ita aequaliter militat, & obtinet hodie, sicut olim de iure communi militabat, provt nunc obseruabam, & nonnulli huius Regni Authores agnoscunt libenter (sed nullus hactenus sic ponderauit superiora, nec hanc partem fundauit) Inprimis namque Burgos Sal. de Paze. 1. p. dictae l. 3. Tau[sect. 38]ri, postquam ex num. 200. erudite, atque vtiliter tractauit, atque explanauit materiam dictae l. si quis cum testamentum, ff. de testamentis, & eiusdem decisionem obtinere etiam in testamento inter liberos, & ad pias causas, constanter defendi: tandem num. 251. in fine, folio mihi 2203. columna vltima, in fine, sic reliquit scriptum: Et constanter illud teneo, quod cum proxime dicta priusquam nostra constitueretur lex, iure obtinebant, minime ambigi posse, etiam locum habere post haus legem. Antonius etiam Gomezius in ipsa l. 3. Tauri, n 106. id aperte sentit. Sed apertius, atque expressim dixit num. 19. cum enim praecedenti numero de materia dictae l. si quis cum test amentum, egisset, subdit statim iu hunc modum: Ex quibus maxime declaratur in isto regno, l. prima, titulo de los testamentos, libro quinto ordinamenti, & antea dixerat, obtinere ipsam legem etiam inter liberos, & ad pias causas, tunc autem ex eiusdem decisione declarari decisionem dictae l. Regiae primae, titul. 4. lib. 5. quasi diceret, legata, & caetera in testamento relicta, absque haeredis institutione, ex lege illa regia valitura, modo ratione impetfectionis voluntatis defectus non interueniat: ratione namque voluntatis non consummatae imperfectio, cum diuersa sit ab ea, de qua in ipsa lege tractatur, redderet equidem nullam totam dispositionem, nec ipsius legis Regiae primae constitutio, defectum eum validaret. In eodem quoque placito clare mansit Petrus de Paralta in dicta l. si quis in principio testamenti, num. 45. dum innuit manifeste, dicatum l. si quis cum testamentum. illaesam, atque intactam manere hodie, & in praxi seruatam, nec vllo iure nostro abrogatam. Et subdit, quod casus eiusdem l. si quis cum testamentum, est singularis, & vtilis, & quitidianus, & saepe solet accidere, & per aliam legem (quod ipse sciat) non posset ita bene decidi, vt per illam deciditur, ideo est valde notabilis: & quod non semel vidit eum ex facto obuenire. Idem etiam, & apud nos obtinere hodie decisionem dictae l si quis cum testamentum, sicut obtinebat de iure communi, aperto ore praesentit) quamuis dubium hoc non excitauerit in terminis) Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 3. cap. 2. §. primo, num. 14. & in melioratione Tertij bonorum filio facta sermonem faciens, Rodericus Suarez, in dicta l. quoniam in prioribus, quaestione 4. pagin. 200. in fine. Rursus, ex decifione dictae l. primae, & 2. titulo 5. non innocari, nec alterari decisionem dictae l. si quis cum testamentum velut expresse tradiderunt) si originali praelegantur) Tellus Ferdinandus, & Ioannes Matiencus. Tellus namque, secunda parte dictae l. 3. numer. 18. & 19. cum versaretur in materia eiusdem l. si quis cum testamentum, dixit inprimis, testamentum imperfectum ration voluntalis, etiam inter liberos, vel ad pias causas, esse nullius momenti: & subdit statim, quod in hoc non eget dubitare; quia certum est. Et tamen (vt vides) explicabat materiam dictae l. Regiae, ex cuius decisione dubium excitauimus adhuc, vtrum aliquo modo innouetur, vel alteretur constitutio dictae l. si qum testamentum. Denique inquit, instare dubitatio em duntaxat, qualiter cognoscatur, esse testamentum imperfectum ratione voluntatis, & cui incumbat onus probandi testamentum esse imperfectum ratione voluntatis: id autem vt explicet, non dictae l. Regiae primae, titul. 4. lib. 5. nonae collect. Regiae, constitutio, sed iuris communis regulis, & Doctorum resolutonibus communibus in hac materia, atque dictae l. si quis cum testamentum, decisione ducitur, & adiuuatur, nec vnquam aliquid nouitatis, aut iuris noui introducti ad correctionem eiusdem l. si quis cum testamentum, detegit, vt statim dicetur. Nec verisimile est, quod in articulo adeo assiduo, & neccessario, si ius commune corrigeretur per dictas leges Regias, ab ipso Tello praetermitteretur silentio. Non etiam Ioannes Matiencus aliquid nouitatis detegit, sed iuris communis regulis, & decisioni dictae l. si quis cum testamentum, adhaeret in eadem l. 1. titul. 4. lib. 5. glos. 14. ex num. 1. cum seq. In primis namque, eo loci obseruauit, quod testamenti perfectio quadruplex est, vt ibidem ostendit. Et di[sect. 39]cit, quod prima perfectio consistit in perfectione voluntatis ipsius testatoris per eum bene declaratae, & completae, per text. in d.l. ex ea scriptura, & in l. si quis cum testamentum, ff. de testamentis, nam si testator prius decedat, quam voluntatem suam explicet, testamentum erit imperfectum, nec valebit ad pias causas. Deinde adducit secundam, tertiam, & quartam perfectionem, ac demum, quamuis quoad alias perfectiones adducat iuris communis ex iure regio introductam correctionem, tamen quod attinet ad nostrum propositum, semper stat in decisione iuris communis, nec iuris Regij quoad decisionem dictae l. si quis cum testamentum, nouam introductionem considerat: & repetit in l. 11. eodem titul. 4. lib. 5. gloss 1. vbi id ipsum tradit, quod dicta glossa 14. dixerat: addit tamen num. 2. quod testamentum iure Regio, ex[sect. 40] decisone legis illius 11. potest in vita testantis incipi, & post eius mortem perfici, & finiri ab alio, qui ad id faciendum habeat facultatem. Et quod vnum & idem iudicatur testatamentum a testatore, & commissario factum, Et sic dicit limitari regulam dictae l. si quis cum testamentum, & aliam regulam, qua statutum est, testamentum fieri debere vno contextu, vt in l. haeredes palam, §. vltimo, ff. de testamentis, & l. 3. tit. 1. part. 6. & quod commissarius huiusmodi ad perficiendum testamentum a testatore incoeptum, consti[sect. 41]tutus, non potest vltra quintam bonorum defuncti partem disponere, vt in eadem l. 11. glos. 2. explicat, nisi fuerit sibi specialis ad id concessa facultas vt lex[sect. 42] ipsa 11. exprimit, & Matiencus declarat ibidem glossa 3. Vides ergo quoad id emendari, atque alterari ius commune, ex dicta lege Regia 11. quoniam tunc ex commissione, & facultate alteri a testatore data,[sect. 43] magis vnum & idem iudicatur testamentum, & magis perfectum, quam coeptum, & non completum dici debet, cum iam testator voluntatem suam plene compleuerit, & perfecerit, ex quo ostendit, eius voluntatis esse in effectu, vt bonorum suorum haeres, atque successor sit is, quem ipse nominauit: quoad alia vero praeter institutionem, committit alteri, vt testamentum perficiat, nec perfectionis libera voluntas eidem relinquitur, sed potius certa forma a iure statuitur, vt ex eadem, l. Regia 11. & seq. constat. Id autem alter contingit, quando coepta dispositione, & non completa, nec alio ad perficiendam eam nominato, testator decedit, vel vltra ad disponendum non progreditur, & sic remanet intacta dictae l. si quis cum testamentum, decisro, ex dictis hactenus, quae sunt notanda, quia nullibi antea sic digeruntur. Nunc vero, atque secundo loco & principaliter[sect. 44] obseruandum, & constituendum erit, quod ad hoc vt testamentum, tanquam imperfectum ratione voluntatis vitietur, oportet quod constet, & probetur, testatorem vltra disposita per eum in eodem testamento, voluisse ad alia disponenda procedere: in dubio namque, cum nullum adest vitium significans imperfectionem voluntatis, sumitur praesumptio, voluntatem hanc vltimam, sicque testamentum fuisse perfectum: Et ideo dum non constat de hoc, licet testatori superueniret morbus, reddens eum mutum, vel impotentem ad testandum, aut mors praepropera, non vitiaretur id, quod supra iam erat in eodem testamento expressum, ac dispositum: ita sane probat textus singularis, & valde notabilis, in dicta l. si quis cum testamentum, ff. de testamentis, in illis verbis: Labeo tamen hoc verum esse existimat, si constares, valuisse plures eum, qui testamentum fecit, haeredes pronuntiare. Et in specie adnotarunt Baldus, Aretinus, & Imola; & idem scripserunt Angelus Aretinus, in §. ex eo. in fine, Institut. quibus modis testamenta infirmentur. Fulgos. in consilio 117. Ioannes, colum penult. vers. caeterum si non probatur. Alexander, in consilio 74. num. 3. lib. 1. Barbacia, in consilio 58. colum. 4. lib. 4. Ruinus, in consilio 204. num. 1. in fine lib. 2. Iason, in consilio 8. colum. 1. versiculo, Secundo facit. lib. 3. & in l. penultima, num. 1. C. de institut. & substit. Anania, in consilio 57. Laurentius Calcanus, in consilio 91. columna 2. Petrus de Peralta in dicta l. si quis in principio testamenti, num. 39. 40. 41. & 45. ad finem. Burgos de Paz, in dicta l. 3. Tauri, prima parte, num. 251. & ibidem Antonius Gomezius, num. 105. in principio. Qui inde & generaliter deducit ex communi Doctorum resolutione, quod testamenti actus in dubio praesumitur perfectus & consummatus, & respondet nonnullis iuribus, quae videbantur in contrarium vrgere. Voluntatis etiam imperfectio, quod in[sect. 45] dubio non praesumatur, generaliter probari ex textu in dicta l. si quis cum testamentum, deduxit Petr. de Peralta, vbi supra, num. 42. In eodem quoque placi[sect. 46]to suerunt, & testamentum in dubio perfectum potius praesumi, quam imperfectum ratione voluntatis; asseuerarunt Simon de Praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpretatione 2. solutione prima, num. 41. folio 187. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 14. Aiora, de partitionibus, 3. parte, quaest. 4. num. 70. Tellus Ferdinandez, in dicta l. 3. Tauri, 2. parte, n. 19. Matiencus, in l. 11. glos. prima, n. 1. titul. 4. lib. 5. Azeuedus, in l. 2. eod titul. & lib. num. 65. Pat. Molina, tom. 1. disp. 127. num. 1. Rota Romana in decis. 173. num. 1. secunda parte, in nouissimis. Iacob. Menoch. lib. 4. praesumpt. 5. num. 1. 2. & 3. vbi inquit, quod haec ipsa iuris praesumptio magis, & magis coadiuuatur, quando Notarius, qui testamentum[sect. 47] ipsum conscripsit, adiecisset clausulam illam, Actum, &c. Nam clausula illa significat, testatorem habuisse testamentum pro perfecto & absoluto, & dicit ita in specie sentire Bartolum, Castrensem, Baldum, Ludouic. Bologn. Iason, & Ruinum, ibi relator. Et rursus inquit, quod coniectura perfecti testamenti est, quan[sect. 48]do illa dispositio conuenit cum voluntate iam ab ipso testatore propalata. Et ita tenuit etiam Rota Romana, dicta decis. 173. num. 4. & vt generaliter dixerim, testamentum perfectum, & consummatum,[sect. 49] praesumitur semper, donec contrarium non constiterit; & dicitur non constare eo ipso, quod non apparet, testatorem vltra voluisse procedere ad aliud disponendum, & sic in casu dubio; vel cum apparet noluisse aliud disponere, & sic in casu certo, vt per Bartol. Bald. & Imolam in eadem l. si quis cum testamentum, Ananiam, dicto cons. 57. Simon de Praetis dicto num. 41. libri secundi, fol. 187. Ayoram, dicto num. 70. Peraltam, dicto num. 40. & 41. & alios praecitatos supra: qui tamen circa praesumptionem negatiuam dictae l. si quis cum testamentum, duntaxat constituunt, dictam regulam generalem in casu dubij, nec vltra declarant: Idcirco & alia praenotare necesse erit, ac primum quidem, negari non posse, quin haec doctrina, quia generalis, & vaga, nec aliter declarata, valde periculosa sit; & ideo maiori distinctione, aut[sect. 50] aliis doctrinis coadiuuari debeat, vt clarior fiat: quod ex omnibus a me hucusque praelectis, & commemoratis, solus Tellus ita adnotauit, in dicta l. 3. Tauri, secunda parte, num. 19. dicens, quod regula praedicta generalis, quod testamentum non praesumitur imperfectum ratione voluntatis, sed quod alleganti imperfectionem, incumbit probatio, periculosa est, nisi fiat clara distinctione illa, quam ibi adducit, vt mox videbitur. Deinde, ex eo dignosci, testamentum non[sect. 51] esse completum, & perfectum, sed fieri coeptum, & non consummatum, quod appareat, vel apparere possit, testatorem omnino se non firmasse in prolatis, vel dispositis, sed velle quid aliud pro perfectione, & complemento dispositionis: vt per Castrensem, in cons. 307. ad primum quaesitum, colum. penult. lib. 1. & in fortioribus terminis, in cons. 75. colum. 2. lib. 1. Ananiam, in dicto cons. 57. circa medium, vers. facit etiam Iasonem, in cons. 155. ex num. 5. lib. 4. Decium, in cons. 488. ex num. 10. cum seq. Carolum Ruinum, in cons. 7. num. 7. & seq. lib. 3. Cephalum, in cons. 199. num. 1. & seq. & num. 8. lib. 1. Imolam, in consil. 91. Grammaricum, decis. 62. Simonem de Praetis, lib. 2. dicta solutione 1. num. 39. fol. 187. Petrum Surdum, decis. 292. ex num. 11. vsque ad num. 13. quod quidem, & voluisse testatorem ad alia[sect. 52] disponenda, vltra transire vel procedere, probabitur, quando post vnum, vel plura disposita, a quibus inchoauerat facere testamentum, subiecit verbum dispositiuum cum praecedenti dictione repetitiua, pura, Item volo, vel Hoc amplius volo, &c. & confestim obmutuit, vel vlterius procedere nequiuit; nam his, & similibus casibus, satis aperte constat de imperfectione voluntatis testamentariae, quae regulariter vitiat; vt ex mente communi Doctorum, tradiderunt Pet. de Peralta, in d.l. si quis in principio testamenti, num. 41. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. primo, num. 14. latius, atque elegantius Carolus Ruinus, in cons. 15. per totum, lib. 2. qui vtiliter explicat, testamentum fuisse perfectum, & consummatum, vel non; quomodo percipiatur, vel non; & in cons. 7. lib. 3. maxime ex num. 7. cum seq.[sect. 53] & iunge Simonem de Praetis, de interpretat. vltim. volunt. lib. 2. dicta solut. 1. num. 43. & 44. fol. 187. Petrum Surdum, dicta decis. 292. per totam, vbi in[sect. 54] proposito adnotauit nonnulla vtilia: ac maxime numero 11. testamentum dici imperfectum ratione voluntatis, si post scriptam a Notario dispositionem, testator publicationem distulit in aliud tempus, prout latius ibi exornat: & adiungit aliqua de testatore, qui distulit executionem actus in aliud tempus. Praeterea, testamentum habitum pro perfecto, absolu[sect. 55]to, & completo a testatore, nec voluisse ipsum vltra procedere ad alia disponenda, deduci, atque probari potest ex dictis testium deponentium, habuisse testatorem dispositionem suam pro perfecta, & absoluta. Et ad id probandum duo tantum testes sufficerent, quemadmodum ad probandum alias quas[sect. 56]cumque qualitates extrinsecas sufficere explicatum, & plene comprobatum reliquimus cap. praecedentibus, provt vtrumque tenuerunt Oldradus, in consilio 297. colum. finali. Baldus, in consil. 179. Quando sapiens, vers. praeterea esto, lib. 4. Alexander, in consil. 411. lib. 7. & in nostris terminis, ac super examine trium testium deponentium habuisse testatorem suam voluntatem pro perfecta, Philippus Corneus, in cons. 307. Videtur prima facie, colum. 4. in principio lib. 3. Paris. in cons. 33. num. 44. lib. 2. optime Simon de Praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 1. dub. 3. solut. 5. ex num. 35. vers. octauus casus est, vsque ad num. 40. vbi cum ex num. 24. versaretur in materia, & tractatu eorum, quae cap. praecedentibus explanauimus: qualiter inquam, & quot testibus, testatoris voluntas declaratoria, vel dispositiua posset, & deberet probari, & plures casus congessisset, qui eo tendunt, an id, quod venit probandum, concerneret dispositionem, an vero declarationem dispositorum, vel aliarum qualitatum extrinsecarum duntaxat; tandem num. 35. in vers. Octauus casus, dubium nostrum excitauit, & inquit, quod quamuis tota testamenti validitas, & omne eius emolumentum dependeret, & demonstraretur ex his, quae testator ante, & post factum testamentum dixerit; tamen ea sufficere, & ab extra posse probari per duos tantum testes: veluti si testes duo deponant, quod te[sect. 57]stator ipse post factum testamentum agnouerit, & professus fuerit, se iam fecisse testamentum, & pro perfecto, & absoluto illud habuisse, ex quo ita dixit, nec amplius vltra disposuit, vel vltra confessionem testatoris, ex aliis id colligerent, atque deponerent, vt num. 36. & tribus seq. Praetis ipse annotauit, & posuit exemplum, atque quaestionem in facto sibi obuenientem, in qua obtinuisse inquit num. 35. quod cum quidam infirmitate valde grauatus, bene tamen intelligens, volensfacere testamentum, accersitis Notario, & testibus hora tarda, illud satis nuncupauit ore proprio, & Notarius summatim scripsit in quadam chartula legatum dotis sororis nubendae, institutionem filiorum nominatorum recte haeredum, & dationem tutelae: quod vxor cum audiuisset, se in testamento non nominari, coepit ita alta voce exclamare, & vociferare, quod fecit testatorem totum fremere spiritu, quasi extra mentem exire, adeo quod testamento non aliter lecto, nec publicato coram testibus, aliquantulum sedato clamore vxoris, Notarius coepit interrogare testatorem, qui aliter non respondebat; iterum Notarius dixit ei, Quem vis facere haeredem? ipse hac voce respondit, filios meos. Notarius dixit, quo nomine appellantur filij tui, respondendo diuersa, & alia nomina quam filiorum expressit: quo intellecto Notarius dixit, iste vacillat, & modo non est in recto intellectu, & sic testes recesserunt: in nocte sequenti respirans, & ad vltima mortis dilucida interualla aliquantulum rediens, aegrotus, luminibus accensis, ibi pluribus personis adstantibus, voce intelligibili, & mente sana pluries dixit, & replicauit se laetum esse, & mori libenter, quia testamentum fecerit, & facta sua bene composuerit, sic pluries voce sua manifestauit; suum testamentum habuisse pro perfecto, & completo, & sequenti mane spiritum emisit, & totius facti serie legitime probata, & defendendo dictum testamentum, Praetis obtinuit: vt antea dixi: & idipsum, videlicet habuisse testatorem dispositionem suam pro perfecta & absoluta, testibus probari posse adnotauit Tellus Ferdinandez, cuius statim faciam specificam mentionem: Ruinus etiam in consil. 12. num. 15. & seq. volumine secundo. Mascardus, de probationibus, tom. 3. conclus. 1353. num. 84. Item etiam obseruandum est, doctrinam superio[sect. 58]rem toties repetitam, atque ex dicta l. si quis cum testamentum, deductam, quod scilicet testamentum non praesumatur imperfectum ratione, siue imperfectione voluntatis in dubio; nulla alia distinctione clariorem effici posse, quam ea, quam in proposito adduxit, atque ex mente aliorum considerauit Tellus Ferdinandez secunda parte dictae l. 3. Tauri, num. 19. quod aut loquimur in testamento, de quo fuit confecta scriptura; aut in testamento pure nuncupatiuo, quod ipse semper vocat, quando non interuenit scriptura. De primo Tellus constituit, satis constare ex non perfectione scripturae, hoc est, quando non est absoluta, quia tunc magis coepisse, vt testamentum faceret, quam fecisse videtur, vt Iureconsultus ipse inquit in dict. l. si quis cum testamentum, vbi Baldus, & Paulus exemplificant hoc, quando post institutionem, vel legata obmutuit. Rationem ponunt, quia potuit addere conditiones, vel mutare testamentum, & ideo dicitur imperfectum: & hoc sequitur Parisius, in consilio 140. num. 7. 8. & 9. lib. 4. & rationem viuam posuit Baldus in eadem l. si quis cum testamentum, quod vbi vltimus punctus testamenti deficit, dicitur imperfectum: & quod forma essentialis testamenti concluditur vno puncto, & cum non deuenerit ad illud testator, dicitur imperfectum secundum eius voluntatem, quia testamentum est indiuiduum, vt supra annotaui, & probaui ex num. 17. cum seq. Et haec de testamento nuncupatiuo in scriptis. Respectu vero testamenti nuncupatiui, in quo non interuenit scriptura, pendet, vt sciatur an sit imperfectum ratione voluntatis, ex testium depositione, vt constet nolle vlterius progredi, sed quod expressis finem fecit dispositioni: ideo inquit Tellus ipse, quod sit cautus Iudex in eorum examine, & Aduocatus in confectione articulorum, & si ad manus suas perueniret, quod nunquam committeret examinationem eorum alicui; & si coram aliquo extra iudicium de posuissent, iterum eos adduceret, & interrogaret, vt integre dignosceretur, an testamentum esset ratione voluntatis perfectum, vel non. Et hactenus Tellus, qui (vt vides) mature rem hanc perpendit, & verum dicit in casu, in quo loquitur, quando scilicet constat, cum scriptura, nuncupatiue tamen, testatum fuisse aliquem; vel absque scriptura, nuncupatiue pure, hoc est, solis testibus, testari. Idcirco, in casu dubio quid dicendum sit, ne[sect. 59]cessarium est explicare, quando scilicet non constat aperte, an pure nuncupatiue, vel in scriptura nuncupatiue testator testati voluerit, vt quia vtroque casu voluntatem suam explanauit coram testibus, caeterum vocari Notarium, vt de ea conficeret scripturam, intendit; & ideo res haec maiorem disputationem requirit, in qua ego sequentes consideraui, distingui atque constitui posse casus, quo absolute & distinctius procedatur. Ac primum equidem, certissimi iuris esse, & regulariter obseruandum, testamentum, ad cuius confectionem a principio fuit vocatus Notarius, & de quo[sect. 60] conficitur scriptura, imperfectum dici ratione voluntatis, ex non perfectione scripturae, hoc est, quando non est absoluta, etiamsi testator plura disposuerit perfecte: Et consequenter, etiam post decisionem le[sect. 61]gis primae, tit. 4. lib. 5. nouae collect. regiae, nec legata, nec caetera in eo contenta, peti posse. Nam quamuis (vt dixi) suppleatur ibi defectus non instituti, vel non existentis haeredis; non tamen suppletur, nec suppleri potest defectus voluntatis, quoniam hoc casu magis coepisse testari cum, quam testamentum fecisse dicimus, & secundum voluntatem testamentum imperfectum est. vt ibidem etiam notaui. Et ita loquitur, ac verissime in his terminis resoluit Tellus Ferdinandez, vbi supra, dicto num. 19. Addiderim ego, datis eisdem terminis, hucusque Scribentes omnes id ipsum pro certo tenuisse, aut saltem supposuisse, nec vnquam in eo casu dubitasse, sed tantum in alio, videlicet in terminis consultationis, atque decisionis Oldradi in consilio 119. (quod adeo communiter expenditur, atque celebratur) ibi namque iuxta speciem propositam non interuenit scriptura siue ab initio non fuit vocatus Notarius: sed testator cum voluntatem suam testibus explanasset, iussit postmodum, voluntate ipsa enuntiata, vocari Notarium, qui ordinationem suam scriberet, & antequam Notarius veniret, decessit; hoc autem casu Oldradus consuluit, quod talis dispositio non valet in vim testamenti, etiam fauore piae causae: & Oldradum magis communiter sequenti fuere vtriusque iuris Interpretes, vt statim videbitur, quamuis nonnulli contrarium tenuerint, vt etiam statim demonstrabitur. In hoc igitur primo casu, non modo non dubitarunt Interpretes nostri, vtrum in fortioribus terminis (vt vides) ex non perfectione scripturae, idemmet responderunt. Et qui contra Oldradum tenuerunt, semper sententiam suam restrinxerunt ad terminos ipsos Oldradi, nec nostros attingunt; rem potius eandem, vt indubitaram, silentio praetermittunt. Et hic est primus casus eorum, quos ego pro articuli propositi explicatione constituendos, atque distinguendos duxi. In quo etiam vltra Tellum? ani[sect. 62]maduerte, testamentum, de quo fuit confectum publicum instrumentum, dici perfectum ex clausula Notarij, cum Tabellio apposuerit illa verba, quae apponi solent communiter, Actum, & c. per illam namque significatur rem perfectum esse, vt post alios tenuisse Menoch. dicebamus supra, num. 47. & tenuerunt quoque Cagnolus in l. si librarius, num. 71. ff. de regulis iuris. Carolus Ruinus, in cons. 159. num. 11. lib. 4. Gualdensis, de arte testandi, tit. de testamentis, cautela 11. sub num. 6. Couarr. in cap. relatum 1. de testamentis, num. 11. Cardinalis Franciscus Mantic. de coniecturis vltim. voluntatum, lib. 2. tit. 4. num. 7. Petrus Magdalen. de num. testium in testamentis requisito, secunda parte, cap. 5. num. 18. Similiter signum Tabel[sect. 63]lionis appositum in testamento, denotat illud habitum pro perfecto & absoluto, & voluntatem testantis integre completam, quia est quidam terminus dispositionis redactae in scripturam, sicut termini lapidei sunt sines agrorum, vt notanter declarat Bald. in l. 1. num. 22. C. de fide instr. & iur. hast. Fiscal. lib. 10. & post cum Iason, in l. si ita sit scriptum, sub num. 15. ff. de legatis 1. Couar. dicto num. 11. in prima conclus in fine, Magdalen. vbi supra, dicto num. 17. qui post alios Authores, idem concludit num. 18. quan[sect. 64]do Notarius asserit se rogatum, & apposuit diem, quia ambo significant rem perfectam; vel post quam testator totam suam voluntatem coram Notario & testibus expresserat, licentiat eos, videtur enim habere testamentum pro perfecto, & absoluto. Prout idem, quando post instrumentum confectum, partes ad[sect. 65] actus extraneos diuertunt, sicut ex glossa, Cino, Fulgosio, Salicero, Alexandro, Decio, Castrense, & Tiraquello, annotauit Per. Magdal. dicta 2. p. cap. 5. numero 19. & 20. & hactenus de primo casu. Secundus casus, & etiam indubitatus sit, quando[sect. 66] testamentum pure nuncupatiue fit, quod intelligo (vt antea dixi) vbicunque non interuenit scripturae & tunc quidem vt dignoscatur an sit imperfectum ratione voluntatis, ad testium depositionem decurrendum est, vt etiam annotabam supra numero 58. ipsi namque declarare debebunt, an testator dispositionem suam pro perfecta & absoluta habuerit, vel non; provt Tellus Ferdinandez, relatus supra, singulariter & vere animaduertit. Et eidem addendus erit Simon de Praetis commemoratus ibidem. Mascardus etiam de probationibus, tom. 3. conclus. 1353. numero 83. & 84. Tertius casus sit in terminis consulationis, siue decisionis Oldradi, dicto cons. 119. in quo praemittendus est alius casus indubitatus, quando scilicet expresse, vel ex probatis, & verismilibus coniecturis constat, testatorem non aliter testari voluisse, & si coram[sect. 67] testibus voluntatem suam antea explanauit quam si eius voluntas per Notarium in publicam scripturam redigatur; tunc namque dicitur testamentum imperfectum imperfectione, siue ratione (vt aiunt) voluntatis nisi publica, & solemnis scriptura interueniat, in quo vnanimiter omnes Interpretes conueniunt, tam hi, qui Oldradi sententiam amplectuntur, quam qui eam improbant, vt vere nullus Scribentium omnium in hoc dissentiat, vt constabit ex his qui mox referentur, & ita specifice adnotauit Didacus Couar. in d. cap. relatum, 1. de testamentis, sub n. 11. vers. 3. conclusio. Zuntus, in responso pro vxore, n. 290. & seq. &. num. 337. &. seq. Natta, in d. §. ex imperfecto, num. 147. sic e contrario in his terminis Oldradi sententia non procedit, vt statim exponam. Et vide Alex. Raudens. decis. 47. 1. parte. Caeterum quando hoc clare non constat, sed versamur in dubio, maiorem disputationem[sect. 68] articulus exigit, & inprimis, testamentum dici imperfectum imperfectione, siue ratione voluntatis, ita vt non valeat, nec ad pias causas, nec inter liberos, ex eo, quod testator iusserit vocari Notarium, vt de eius ordinatione, & voluntate, quam coram testibus iam explanauerat, redigeret testamentum in publicam scripturam, & morte praeuentus non potuit notarium de testamento rogare, provt fieri destinauerat; respondit, & resolutiue sustinuit Oldradus, dicto consilio 119. vbi concludit, quod si infirmus adhibuit duos testes, & idem per quendam Clericum fecit scribi, quod piam causam. siue pauperes Christi instituebat, deinde iussit adhiberi Notarium, sed morte praeuentus, antea decessit testator, & sic Notarius non accessit; quod talis dispositio nullam vim habet, & illa scedula vna cum depositione illorum duorum testium, non facit fidem: Et sic contra pauperes Christi institutos, ex pluribus iuribus, & rationibus sustinet. Et Oldradum referunt, & sequuntur Ioannes Andr. Alberi[sect. 69]cus, Castrensis, Ancharanus, Imola Fulgosius, Anania, Guid. Pap. Corneus, Iason, Decius, Parisius, Guil. Benedictus, Grammaticus, Ruinus, & Lanfranc. cum quibus Burgos Sal. de Paze, in l. tertia Tauri, prima parte, num. 232. & num. 235. 237. & 238. cum seq. constanter, & indistincte hanc sententiam amplectitur. Eosdem etiam commemorauit, & addidit nonnullos alios, Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 5. num. 6. per totum. Iosephus Mascardus, de probationibus, tom. 3. conclusione 1353. num. 76. qui duo Authores nihil certum resoluunt, nec firmiter resident in aliquo, sed aliorum traditiones recensent duntaxat. Plures etiam Interpretes, qui Oldradi sententiam amplectuntur, congessit Antonius Gabriel, commun. conclusion. titulo de testament. conclusione nona, numero primo, & quarto, per totum, & num. 6. firmat, dispositionem non valere in casu praedicto, etiam fauore piae causae. & Oldradum sequitur constanter. Provt etiam cum Iasone, & Episcopo Loaces sequutus est Iulius Clarus, §. testamentum, quaest. 7. num. 4. Didac, Coouar. in dicto cap. relatum, 1. de testamentis, num. 9. Ioannes Andreas, Ancharanus, Albericus, Castrensis, Anania, Alexander Aretinus, Nelus Corneus, Decius, Ruinus, Couarruu. Menochius, Calcanus, Grammaticus, Boerius, Cephalus, & Parisius, quos refert, & cum Oldrado firmiter tenet atque contrariae partis authoritatibus satisfacit Ioan. Pet. Surd. decisione 292. per totam, maxime num. 11. cum seq. Ludouicus Zunt. in responso pro vxore, num. 12. & num. 292. cum seqq. Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat lib. 2. titul. 4. numero 6. Simon de praetis, cuius statim specificam mentionem faciam: Socinus vterque, Barbacia, Gualdensis, Viuius, & alij, quos cumulat Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, secunda parte, numero 2. & 8. vsque ad numerum 14. quo numero, & seq. constantissime amplectitur, hanc partem, & contrariam respuit; & num. 11. inquit, quod in terminis piae causae, in casu isto, vbi fuerat vocatus Notarius ad effectum se rogandi de testamento, ipse secundum hanc opinionem anno 1579. in facto obtinuit in quadam causa matris suae, contra Oeconomum Capellanum, & Canonicos S. Laurentij in Damasco, super quodam praetenso relicto Capellae de Pichis in dicta Ecclesia sancti Laurentij, per quendam Achillem de Pichis facto, Alexand. Rauden. decis. 46. 1. parte. Ratio autem decisionis praefatae Oldradi, & senten[sect. 70]tiae adeo communiter receptae, ex mente communi Doctorum ea est, quod voluntas testatoris in terminis praedictis, ex quo voluit ipse dispositionem suam redigi per Notarium in publicam scripturam, videtur suspensa, donec Notarius de illa publice se rogauerit, & ideo antequam id fiat, non potest dici testamentum, nec voluntas perfecta, sed potius quaedam praeparatio ad testandum, & sic non tam videtur de bonis suis disposuisse testator, quam praeparasse id, quod disponere volebat; vt ipse Oldradus notauit, & praecise declarat Castrensis in consilio 75. columna finali, libro primo, & in consilio, 451. columna secunda, in principro, lib. 2. Parisius in consilio 24. ex num. 10. in fine, cum seq. libro 3. Iulius Clarus, dicto §. testamentum, quaest. 7. num. 4. Petrus Surd. dicta decisione 292. numero 11. in principio. Quae quidem praepa[sect. 71]ratio non sufficit, nec testamentum ipsum probat, vt sustineatur in vim vltimae voluntatis, vt post Decium, Alexand. & Iulium Clarum annotauit Mascardus, vbi supra, num. 77. Petrus Surdus, dicto numero 11. & seq. maxime, quia testatores saepe mu[sect. 72]tant, addunt, & reuocant plura per eos ordinata, vt supra dicebam; & Iulius Clarus dicta quaestione 7. numero 5. in fine animaduertit: Surdus etiam in consilio 258. num. 19. lib. 1. & multa tractantur, quae non perficiuntur, & non veniunt ad conclusionem, & finalem effectum, vt dicit Baldus, in l.[sect. 73] multum, num. 2. ad finem, vers. quandoque procedit tractatus, C. si quis alteri vel sibi. Idem Baldus, in l. cum allegas, n. 8. C. de vsuris. Alexander, in consil. 13. num. 17. & in consil. 18. num. 2. lib. 1. & in nostris terminis Decius, in consil. 159. colum. 3. vers. & retenta conclus. & in cons. 488. sub n. 9. & 10. Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, 2. p. cap. 5. num. 13. vnde non sufficit probare tractatum, vt Magdalenus ipse, eodem num. 13. concludit, &[sect. 74] eo tendunt variae, atque diuersae, Doctorum obserua[sect. 75]tiones in proposito, quas in vnum congessit Simon de Praet. de interpr. vltim. volunt. lib. 2. interpretat. 2. solut. 1. ex num. 27. vsque ad n. 41. fol. 186. & 187. vbi videre proderit, diuersis namque casibus applicari, atque vtilia esse poterunt eo loco adnotata, & resoluta & hactenus de opinione Oldradi, & sequacium eius. Caeterum contrariam sententiam aduersus Oldra[sect. 76]dum tenuerunt, & ab eo prorsus dissentiunt Interpretes alij, quos referunt, & congerunt Antonius Gabriel, commun. conclus. lib. 3. titul. de testamentis, conclusione 9. num. 9. Ioannes Cephalus in consilio 99. num. 6. cum seq. & num. 18. lib. 1. Gratus in consil. 107. columna 1. volumine 1. Natta in l. haec consultissima, §. ex imperfecto, num. 146. & 147. C. de testamentis. Peregrinus decisione 34. lib. 1. Curtius iunior multos refert, & argumentis Oldradi satisfacit in consilio 303. num. 22. & in consilio 304. num. 59. versic. nec praemissae, Raudensis, decisione 46. num. 12. qui (vt dixi) commemorant nonnullos, qui tenent contra Oldradum, & eos etiam recenset Petrus Magdalenus, dicto cap. 5. partis secundae, num. 14. Grassus, qui contra Oldradum, & in hanc secundam opinionem magis animum inclinat, §. testamentum, quaest. 12. num. 6. vbi citat Alex. Boerium, & Menchacam contra Oldrad. & inquit, quod haec sententia verior est, & tenenda, quando voluit sine scriptis testari, licet intentionis eius fuerit; vt de eius voluntate publicum testamentum conficeretur, adhibitis testibus, & Notario ad faciliorem probationem, quod in dubio praesumitur vt ipse putat quia non est credendum, testatorem se voluisse restringere ad vnam viam testandi in scriptis, nisi de hoc aperte constet, quo casu non potest dici actus perfectus. In quo (vt vides) communi, & receptae Oldradi sententiae refragatur, quae in dubio contrarium praesumit; in certis namque, & claris, & quando constat aliud; dubium non est: loquitur Grassus, dicta quaest. 12. in testamento inter liberos, & quaest. 19. num. 4. eiusdem §. testamentum, in testamento ad pias causas; & in terminis quaestionis Oldradi, id ipsum firmat, & resoluit, quod nunc dixi in testamento inter liberos: qui ergo hanc amplectuntur opinionem, eo praecipue adducuntur, atque excitantur fundamento, quod crediderint, testamentum in eo casu non dici imperfectum ratione voluntatis, sed solemnitas duntaxat, & ideo ad pias causas valere debere. Alij vero Interpretes, vt contrarietatem hanc diluant, diuersimode distinxerunt, atque concordias nonnullas adduxerunt; sicuti constat ex his,[sect. 77] quae reliquerunt scripta Iacob. Menoch. lib. 4. dicta praesumpt. 5. num. 6. ad finem, vbi duplicem recenset concordiam, Ioann. Cephalus, dicto consil. 99. num. 12. lib. 1. Alexander Raudensis, dicta decisione, 46. n. 12. cum seq. ipsae vero nec concludunt, nec verae sunt, nec etiam omnes casus complectuntur, provt deprehendi potest ex traditionibus Burg. Sal. de Paze, in d l. 3. Tauri, num. 237. & 238. Petri Magdaleni, de numero testium in testamentis requisito, secunda parte, dicto cap. 5. num. 2. & num. 8. vsque ad num. 15. quo loci Ludouici Zunti refert concordiam, in dicto responso pro vsore, ex num. 290. cum seq. vt scilicet distinguen[sect. 78]dum sit, quod aut constat ex verbis testatoris, ipsum voluisse differre dispositionem suam in aliud tempus, & in aduentum, & rogitum Notarij, & isto casu licet explanasset eam coram testibus, videretur potius ea testamenti praeparatio, quam testamentum, aut dispositio. Et procedit Oldradi, & sequacium sententia supra relata: aut inspectis verbis, & qualitatibus, & circunstantiis apparet, testatorem voluisse omni mora postposita testatori, quia forte laborabat in extremis, & totam eius voluntatem coram testibus expressit, & pro perfecta, & absoluta illam habuit, & isto casu licet suerit missum pro Notario adhibendo; non tamen inde arguitur, quod voluntas fuerit suspensa in aduentum ipsius Notarij, sed quo magis eius voluntas patens esset, de ea conficeretur publicum instrumentum; quod licet factum non fuerit, quod testator morte forsitan, aut phrenesi praeuentus, fuit, nihil impedit quo minus eius voluntas ad pias causas, & inter liberos sortiatur effectum, postquam per testas legitime probari potest, quamuis de illa confectum non fuerit instrumentum, vt testator ipse desiderauit; & ita procedat sententia secunda, quae Oldradi sententiam improbat: & hactenus dicus Author, in praeallegato responso pro vxore. qui repetit ibidem, num. 337. & seq. & fuit consideratio Nattae, in d. §. ex imperfecto, num. 147. vt patet ex finalibus verbis eius; & suffragari videtur eidem Couar. in dicto relatum, sub num. 11. in vers. tertia conclusio, ad finem. Nec Michael Grassus, in duobus locis relatis supra, numero 76. aliud in effectu adducit, quam ex Zunto nunc relatum, quamuis silentio praetermittat eum. Verumenimvero, commemoratam hanc distin[sect. 79]ctionem ideo reiiciendam atque reprobandam arbitratur Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, secunda parte, dicto cap. 5. num. 15. in vers. verum quia Zunt. quod ipsa duntaxat decidat difficultatem propositam, & procedat in casu claro salem ex ipsius negotij occurrentis qualitatibus, & circumstantiis; nec per eam declaretur, quid dicendum sit in casu dubio. Addiderim ego (& vltra Magdalenum ipsum) Oldradi sententiam, sic obtinere in casu dubio, vt eo ipso, quod de eius ordinatione, & voluntate fieri scripturam publicam, & vocari Notarium iusserit testator, credi debeat voluisse ipsum differri dispositionem suam, ac eius effectum in tempus, quo Notarius accederet, vt tot Authores relati supra, num. 69. vnanimiter tradiderunt; & contra Grassum aduertebam supra, num. 76. Deinde, nisi in casu expresso, & cum in claris versemur, dignosci minime posse, testatorem voluisse omni mora postposita id esse, quod Zuntus dixit, cum semper voluerit vocari Notarium, & semper in extremis, siue infirmitate grauatum, versari eundem supponamus. Quocirca in sententiam Oldradi procliuior ego sem[sect. 80]per fui, & nunc vetiorem non solum arbitror, sed & regulariter obseruandam, adeo vt iuxta ipsam recte constituerit regulam generalem Magdalenus, secunda parte dicto cap. 5. num. 15. ad finem. Videlicet, quod ex vocatione Notarij, voluntas semper imperfect arguatur, & suspensa videatur in futurum Notarij aduentum, & rogitum, vt ita magis se praeparasse, quam disposuisse videatur testator. Regula tamen ipsa limitari, atque restringi debeat in casu, in quo clare ex verbis prolatis, vel ex negotij circunstantiis, & qualitatibus occurrentibus, vel praesumptiue constet de voluntate contraria testatoris. Et ita opinio[sect. 81]nes has contrarias concordat Magdalenus, nec aliquem Authorem recenset. Eidem autem libenter, & necessario adhaerendum existimo; sed tamen distinctionem, aut concordiam relatam, nouam non esse, sed potius ex placito, seu mente communi procedere eorum, qui Oldradum sequuntur. Ipsi namque licet Oldradi eiusdem opinionem amplectantur firmissime, nunquam tamen negarunt recede posse ab ea, cum ex verbis prolatis, vel ex legitimis coniecturis constare posset contrarium, habuisse inquam testatorem dispositionem suam pro perfecta, & absoluta, & magis resolutiue & finaliter disponere, quam se praeparare voluisse, quamuis de ea confici publicum instrumentum, & sic vocari Notarium, voluerit. In quo etiam caute & prudenter procedi debebit, nec de facili coniectura haec admitti, cum in contrarium iuris ratio, & decisio adeo communis existat, vt inde iuridice equidem scripserint Authores nonnulli in eisdem, in quibus versamur, terminis, hanc non esse coniecturam (quae de re dubia esse[sect. 82] solet, vt vides) sed manifestam probationem imperfectae voluntatis, cum velut manifeste apparere dicatur, testatorem non habuisse dispositionem suam pro perfecta. Et sic non modo iuuat, sed etiam expresse confirmant considerationem vltra Magdalenum, & alios, contra Zuntum propositam a me supra, videlicet, sic in dubio credendum esse, vt Oldradus affirmat, atque eius sententiam regulariter obtinere, & seruari debere: ita sane responderunt, in eodem casu Oldradi esse manifestam probationem voluntatis imperfectae, non coniecturam solam: obseruarunt Carolus Ruinus, in consil. 15. num. 18. libro secundo, Natta in dicto §. ex imperfecto, num. 146. Ioannes Cephalus, dict. consilio 99. num. 9. in fine. lib. 1. Iulius Clarus, §. testamentum, quaest. 7. num. 4. Petrus Surdus, dicta decisione 292. ex num. 11. & in cons. 258. ex num. 19. lib. 2. qui scripserunt, testatorem in specie proposita, magis videri se praeparasse ad testandum & disponendum, quam quod disposuerit: & id ipsum annotauit Iacobus Menochius, lib. 4. praesumpt. 5. num. 6. in versic. verum scripserunt permulti, & exornat quamplurimis Simon de Praet. lib. 2. interpret. 2. solut. 1. ex num. 28. cum seq. fol. 186. vbi in terminis Oldradi[sect. 83] (de quibus hactenus) asseuerauit, testatorem non praesumi habuisse suam dispositionem pro perfecta, sed potius dici praeparationem quandam, quam testamentem fecisse. Et adducit nonnullos casus, & exempla, in quibus testator volens testari, coram testibus dixit, quod vocaretur Notarius; quia volebat testari, & etiam sua bona tali, aut tali, personae, vel sic, aut sic relinquere, & distribuere, exprimendo etiam qualiter vellet id fieri, & nihilominus pro testamento id non valere asseuerarunt Authores relati ab ipso, & maxime Grammaticus, in consil. ciuili 53. vbi quamplurima considerauit ad intellectum l. pamphilo. 5. propositum, ff. de legat. 3. & iunge Antonium Gomezium, in l. Tauri, n. 115. D. Spino, in speculo testamentorum, glo. 31. n. 31. & sic in casu dubio semper praesumitae contrarium, nec Zunti distinctioni, aut concordiae (cuius tamen mentionem non facit) nunquam locum relinquit: & n. 29. cum seq. adducit singularia Doctorum placita, quibus resolutio haec, & sententiam Oldradi confirmatur omnino, & hodie apud nos post leges Regias nouae collectionis Regiae, sic obtinebit,[sect. 84] & seruanda erit, sicut de iure communi obtinuisse, atque praeualuisse eam, asseuerauimus supra. Vere namque in eisdem legibus Regiis, & maxime in l. 1. titulo 4. lib. 4. nouae compilat. nullum inuenitur verbum scriptum, quo aliquid de nouo introductum valeamus elicere, nec etiam emendationis, siue alterationis cuiuslibet vestigium remansit addictam decisionem Oldradi, quod negari non potest, atque ex his comprobatur omnino, quae ad eiusdem l. primae explicationem annotauimus numeris praecedentibus. Quartus casus sit, cum testator ordinato, & pu[sect. 85]blicato coram testibus & Notario testamento suo, & sic eo completo, & absoluto dixit Notario, Non facias aliud vsque cras, & rogauit Notarium & testes cras reuerterentur, sed inde cras nihil fecit; tunc namque non dicetur testamentum imperfectum ratione voluntatis, provt responderunt Antonius de Pratoue teri inter consilia Alexandri, in cons. 73. n. 3. & Alexander ipse, in cons. 74. n. 3. lib. 1. Ruinus, in consil. 15. num. 19. lib. 2. Iason, in l. penultima, num. 2. C. de institut. & substitut. Iacobus Menochius. lib. 4. dicta[sect. 86] praesumpt. 5. num. 6. in fine. qui subdit, eam esse rationem, quia praesumitur, testatorem poenituisse illius suae destinationis, quanta habebat addendi aliquid ipsi testamento iam perfecto. Quintus & vltimus casus sit, cum quaeritur, vtrum testamentum dicatur esse imperfectum ratione volun[sect. 87]tatis, si in publicam scripturam per Notarium redactum fuerit, non tamen lectum, nec publicatum coram te¦tibus: quo equidem in dubio contrariae extant Doctorum sententiae: inprimis namque, quod testamentum dicatur imperfectum imperfectione voluntatis, vbicunque lectum, & publicatum non fuerit a Notario coram testibus & testatore, nec in dubio lectum praesumatur a Notario, nisi ab eo dictum fuerit, Actum coram me, & testibus, &c. Tenuerunt Bartolus, Angelus, Alexander, Decius, Bolognetus, Ruinus, & Campegius, quos refert & sequitur Iacobus Menochius, in consil. 42. num. 14. alib. 1. & praesumptione 5. num. 7. lib. 4. Glossa. Bartolus. Baldus. Castrensis. Cumanus. Felinus. Ruinus. Campegius, Socinus, Mantica, Couar. Celsus Hugo, & Euerardus, cum quibus Petrus Magdal. de numero testium in testamentis requisito, 2. parte, cap. 5. num. 16. & latius num. 12. vbi retulit Baldum, Bartol. Castrensem, Cumanum, Salicetum. Angel. Anchar. Guid. Pap. Ruinum. Campegium, Celsum Hugonem, Manticam, Couar. Socin. & alios. Mascardus. de probationibus, tomo tertio, concl. 135. num. 74. Petrus Surdus. in cons. 414. n. 16. lib. 3. & praeterquam inter liberos, & ad piam causam, eandem sententiam admittunt Iulius Clarus, §. testamentum, quaestione 7. num. 3. Grassus, in eodem §. quaestione 12. num. 3. sicque superiores concludunt, ex de[sect. 88]fectu publicationis, & lectionis, testamentum dici imperfectum quoad voluntatem, & quoad solemnitatem, & sic non valere, etiam inter liberos, vel ad causas; cum nec liberorum, nec piae causae fauor, defectum voluntatis supplere valeat, quamuis solemnitatis suppleri posset; provt ipsi obseruarunt, & petrus Migdalenus ex relatione aliorum probauit: nec ob liberorum, vel piae etiam causae fauorem id admittant, quod Clarum, & Grassum admittere nunc dicebamus. De iure etiam huius Regni, post leges Tauri, & nouae collectionis Regiae, id ipsum pro forma[sect. 89] requiri in testamento nuncupatiuo coram Tabellione facto, nempe vt legatur coram testibus, & testatore, nec alias valere; tenuerunt Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 107. & Cifuentes, ibi, num. 1. Castillo, verbo, nuncupatiuo, fol. 31. columna 2. in fine. Rodericus Suarez, allegatione 1. num. 39. Didacus Perez, in l. prima, titulo 2. libro quinto, ordinamenti, columna secunda, Tellus Ferdinandez, secunda parte dictae l. tertiae Tauri, num. 19. post principium. Couarr. in cap. relatum, 1. de testamentis, n. 11. qui dicit, quod sequitur hanc opinionem tanquam omnium frequentissimam, & Regia sanctione probatam, hoc est, l. 103. in fine, titul. 18. partita. 3. ibi: E tal testamento deue ser leydo. Explicat tamen id procedere, non ex eo, quod ante scripturae lectionem, actus sit imperfectus quoad agentis voluntatem, sed ob defectum huius solemnitatis, quae seruanda est ob publicam vtilitatem, nempe vt fraudes Tabellionum euitentur, & certior sit eorum fides. Tenuit quoque eandem sententiam de iure huius regni Ioannes Mantiencus in l. prima, titul. 4. lib. 5. glos. 3. n. 4. & ibidem Alphonsus Azeuedus. n. 63. & 64. D. Spino, in speculo testamentorum, titulo, de testibus, n. 24. Burgos Salon de Paze, dicta, l. 3. Tauri, ex n. 204. & inde testamentum non lectum coram testibus & testatore, etiam de iure huius Regni non sustineri, nec etiam quoad liberos, nec quoad piam causam, satis aperte praesentit Tellus Ferdinandez, in dicta 2. p.l. 3. Tauri, n. 19. & expresse tenuerunt Antonius Gomezius ibidem n. 108. dicens expresse, non valere testamentum non lectum, etiam inter liberos, vel ad piam causam, Palacios Rubios, n. 10. & Castellus, dicto verbo, nuncupatio, colum. 3. praecipuum eorum fundamentum adducit Burgos de Paz, in ipsa l. 3. Tauri, dicto num. 204. qui inter extraneos fatetur verissimum esse, quod ante, & post illam legem testamentum nuncupatiuum debeat legi, inter filios tamen asserit constanter ex n. 200. quod etiam hodie, lege illa non obstante, non requiratur quod testamentum legatur. Onus autem probandi testamentum fuisse lectum, quod ei incumbat, qui testamento se fundat; nec praesumatur fuisse lectum, nisi probetur ab eo, iidemmet probarunt nunc relati Authores; qui testamentum legi, adeo praecise requirunt, atque ex aliis iuris Interpretibus obseruarunt Couarruu. in dicto cap. relatum, num. 11. in versic. prima. Petrus Surdus, dicto consilio 414. num. 18. lib. 3. Ruinus in consilio primo, n. 9. lib. 3. Mantica de coniectur. Vltim. volunt. lib. 2. titul. 4. n. 6. ibi: Neque testamentum praesumitur lectum coram testibus, nisi Tabellio dixerit, & ideo non valet: Matiencus, in l. prima, tit. 4. lib. 5. glossa 3. num. 4. Grassus, d. §. testamentum, quaest. 12. num. 5. & vide infra cap. 72. E contrario tamen, quod testamentum non le[sect. 90]ctum coram testibus & testatore, non dicatur imperfectum imperfectione, siue ratione voluntatis non consummatae, sed duntaxat ex defectu solemnitatis, & consequenter quod valeat inter liberos, & ad pias causas, tenuerunt permulti alij vtriusque iuris Authores: Dinus inquam, Bartolus, Socinus, Imola, Alexander, Romanus, Iason, Castrensis, Aretinus, Anania, Decius, Guid. Pap. Boerius, Couarru. & Tiraquellus, quos commemorauit Petrus Magdalenus, de num. testium in testamentis requisito, secunda parte, dicto cap. 5. num. 21. a principio, vsque ad n. 22. Ioannes Cephalus, in cons. 99. num. 7. & 8. lib. 1. qui late disserit: Iulius Clarus, & Grassus, quos retuli supra, num. 87. in fine: idem Cephalus, in cons. 409. numero 11. lib. 3. Simon de Praetis, in cons. 85. ex numero 9. cum s. Ludouic. Zunt. in responso pro vxore, num. 285. & quatuor seqq. & num. 502. cum seq. vbi post alios plures per eum relatos testatur de communi sententia, quod defectus lectionis & publicationis testamenti nuncupatiui coram testibus & testatore, est defectus solemnitatis, non voluntatis, & idcirco quod non attenditur inter liberos, nec ad piam causam, vt per Tiraquellum, priuilegio 6. piae causae. Et idem quoque constanter testatur Burg. Sal. de Paze, in dicta l. 3. Tauri, prima parte, num. 202. vbi refert quamplurimos Authores sic tenentes, Bartolum inquam, Castrensem Alexand. Ananiam, Imolam, Corneum, Iasonem, Barbaciam, Curtium iuniorem, Decium, Boetium, & Guid. Pap. & concludit, testamentum huiusmodi non lectum, esse tantum imperfectum ratione solemnitatis, non vero ratione voluntatis; & ideo irritum non esse quoad liberos, nec de iure communi, nec de iure Regio post decisionem l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae. Idque ex decisione l. hac consultissma, §. ex. imperfecto, C. de testamentis. Nec quo ad piam causam, ex capit. relatum, & cap. cum esses, de testamentis. Inquit etiam num. 205. quod anno 1553. in Regia Cancellaria Pinciana, in[sect. 91] causa magni ponderis dubium hoc contigit; nam pater duas habens filias, in eius testamento primogenitae legauit complura bona vinculo maioratus: alteri vero filiae pauciora bona reliquit: & cum testamentum illud coepisset publicare coram quinque testibus, Notario dixit, quod ipsum coram testibus non legeret, quia longum, latum, prolixumque erat: & idem testator aliqua ex his, quae in testamento scripta erant, coram testibus declarauit; & exinde cum testator fuit mortuus, magna lis inter dictas sorores fuit mota super viribus dicti testamenti, quia non fuit lectum coram dictis testibus, etsi tandem obtinuerit filia primogenita defendens testamentum; cum ipse Burgos causam exoraret. Vides ergo inter Scriptores omnes quoad explicationem propositi articuli magnam contrarietatem, atque controuersiam, nec hactenus ab vllo Recentiorum, certa doctrina, aut resolutione explanatam, sic potius vt antea fuit, & nunc erat, sub dubio, & non leui confusione relictam. Videbis etiam, si eorundem[sect. 92] Scriptorum placita, & resolutiones originaliter praelegeris, prout praelegere moris ego habeo, & ad praesens praelegi, altercationem eandem vere & concludenter componi non posse, recepta aliqua concordia ex his, quas nonnulli eorum Interpretum, quos supra recensui, considerant: ac inter alios Carolus Ruinus, in cons. 1. ex num. 7. vsque ad n. 12. lib. 3. Ludouic. Zuntus, in responso pro vxore, eisd. num. antea praecitatis. Ioseph. Mascard. de probationibus, conclus. 1353. ex num. 74. cum seq. Franciscus Hotmanus, in cons. 55. num. 12. & 13. Iacobus Menochius, lib 4. praesumptione 5. num. 7. Crescentius decisione 164. lib. 1. Petrus Magdalenus, de num. testium in testamentis requisito, secunda parte dict. capit. 5. num. 21. per totum. Quocirca pro absoluta eiusdem articuli explanatio[sect. 93]ne, atque certa in futurum vt omnibus maneat resolutio, nec vndique sub nubibus, & ambagibus amplius deambuletur; sequentia duxi in proposito necessario obseruanda, atque constituenda, eisdem namque, sic omnia, quae ad rem hanc attinent, comprehenduntur, vt nihil videatur intactum relinqui. Et inprimis, certissimi iuris esse, testamentum, nun[sect. 94]cupatiuum de iure communi, legendum, siue publicandum esse coram testibus & testatore; idque pro forma vsque adeo requiri, vt non sufficiat, testamentum ipsum continere numerum testium a lege requisitum, & totum fuisse perfectum, nisi ante mortem testatoris coram testibus lectum fuerit, vt in l. fideicommissa, §. quoties, ff. de legatis tertio. Quem toxt. ad hoc expendunt Glossa, Bartolus, Baldus, & omnes relati upra num. 87. Petrus Surdus, in consil. 414. num. 16. lib. 3. Iacobus Menochius, in cons. 42. num. 12. lib. 1. & in hoc omnes conueniunt, sicuti ex eodem num. 87. & tribus seqq. apparet, cum dissentiant duntaxat in eo, an sit defectus voluntatis, vel, solemnitatis. Quod vero sit defectus efficiens testamentum nullum, vnanimiter obseruarunt, & ita receptum placito communi Scribentium, constat ex longa relatione Petri Magdaleni, secunda parte, dicto cap. 5. n. 21. Mascardi, Surdi, Menochij, Ludouici Zunt. & Crescentij, in locis antea relatis. Manticae, lib. 2. tit. 4. num. 6. Burg. Sal. de Paze, Antonij Gomezij, Telli Ferdinand. Matienci, & Azeuedi, quorum nunc specificam faciam mentionem. Didaci Couar. in dicto cap. relatum 1. de testamentis, num. 11. in vers. 1. ibi: Testamentum nequaquam probari per scripturam a Notario dictante testatore ordinatam, si post ordinationem lecta non fuerit testatori, & testibus. Et id ipsum de iu[sect. 95]re huius Regni partitarum procedere, constat expressim ex l. 103. in fine, tit. 18. partita 3. ibi: E tal testamento deue ser leido. Et specifice adnotarunt Burgos Sal. de Pace, Rodericus Suarez, Antonius Gomezius, & Matienzus, referendi statim, & relati supra, numero 89. quidictam l. partitae expendunt: de iure etiam[sect. 96] nouiori legum Regiarum nouae collectionis Regiae, ius commune, testamenti lecturam, & publicationem coram testatore, & testibus requirens, non alterari, nec emmendari aliquo modo, ex l. 3. Tauri, & l. 1. & 2. tit. 4. lib. 5. compilat. decisione; obseruarunt Palacios Rubios, num. 1. c. Didacus Castellus, in verbo, uuncupatiuo, columna 3. Burgos de Paz, numero 201. Antonius Gomezius num. 108. in ead. l. 3. Tauri, Matienzus, in dicta l. 1. tit. 4. lib. 5. glossa 3. num. 4. & Azeuedus ibid. num. 63. & 64. qui ita resoluunt, nec legibus eis Regiis censeri minutam aliquam qualitatem, a lege, siue iure communi requisitam pro validitate testamenti nuncupatiui, & si minutus fuerit numerus testium, firmiter asserunt. Rodericus etiam Suarez, dicta allegatione 1. ad finem. Menchaca, de successionum creatione, §. 14. num. 35. & 36. & Couar. vbi supra. Ratio huius decisionis ea est, quae ex eisdem Au[sect. 97]thoribus deducitur, atque in publica vtilitate innititur, nempe vt fraudes Tabellionum euitentur, & certior sit eorum publica fides, prout Couarr. dicto numero 11. annotauit. Item, ne aliud contineret scriptura, quam quod testator dixit, sicuti Antonius Gomezius, in dicta l. Tauri, num. 107. in principio, scripsit: item, vt videat testator ipse, an velit aliquid addere, vel abradere ex scriptis, vt Azeuedus, dicto num. 63. obseruauit, & in l. fideicommissa, §. quoties, ff. de legatis tertio, scripserunt Doctores communiter. Et sic erunt ipsa iuxta terminos d. §. quoties, intelli[sect. 98]genda, in quibus loquuntur semper iuris Interpretes, quando inquam ad testamentum nuncupatiuum conficiendum vocatur, atque rogatur Notarius: tunc namque dicimus, testamentum nuncupatiuum legendum, & publicandum esse coram testibus, Caeterum quoties Notarius non vocatur, nec rogatur ad[sect. 99] testamentum ipsum conficiendum, sed testator idem coram testibus exprimit suam voluntatem absque Notario, quod iure communi, & Partitarum permittitur, l. hac consultissima, §. per nuncupationem, cum similibus, C. de testamentis. l. prima, titulo primo, partita. 6. Permittitur etiam nouo iure collectionis Regiae huius Regni, sicuti constat ex verbis dictae l. primae, titulo 4. libro 5. vbi testamentum nuncupatiuum si fiat absque Tabellione, vel in scriptura priuata, quinque testes sunt necessarij, vicini eius loci, vbi fit testamentum, vel tres tantum vicimi etiam, si locus adeo desertus sit, quod in eo copia testium non adsit, vt in ipsa legae prima, Matienzus resoluit, glossa 3. numero 5. & glossa 7. numero primo. Quoties inquam non vocatur, nec rogatur Notarius, disputare non est necesse, an testamentum legi debeat, necne; sed ipsa sola voluntas coram testibus expressa sufficiens est, vt in dicto §. per nuncupationem: Et ita post Alexand. Iasonem, Ruinum, explicauit Burg. Sal. de Pace, in dicta l. 3. Tauri, prima parte, numero 206. 212. & in ipsis terminis loquuntur, atque accipi debent quicunque hactenus in proposito loquuntur. & expressim loquitur Antonius Gomezius ibidem, dicto num. 107. & D. Spino, in speculo testamentorum, tit. de testibus, n. 24. Secundo & principaliter constituo, testamentum[sect. 100] non lectum, nec publicatum coram testibus, & testatore, apud omnes imperfectum esse, & inualidum, iure omni attento, vt supra notaui: dici tamen imperfectum ob defectum solemnitatis, lectionis scilicet, seu publicationis, non vero ob defectum voluntatis. Vere namque dici nullo pacto potest; quod ante testamenti lectionem, actus sit imperfectus quoad agentis voluntatem, perfectus siquidem & absolutus est, cum testator absolute perfecerit, atque ex parte sua quioquid voluit, compleuerit. Non ergo interuenit in hoc casu voluntatis imperfectio, seu defectus; nihil enim voluntati defuit, nec addi desideratum est; sed solemnitatis tantum. Et longe diuersi termini sunt hi ab eis terminis, in quibus sermonem facit Iureconsultus, in d.l. si quis cum testamentum, ff. de testamentis: ibi namque verum existimauit illud Labeo, cum constaret testatorem vltra procedere, siue alios haeredes pronuntiare voluisse, & sic in casu, quo voluntatis fuit imperfectio, quae in praesenti ex defectu lectionis non datur, vt dixi. Planum ergo, & compertum mihi est, defectum hunc solemnitatis tantum esse, non voluntatis: & ita rectissime affirmarunt Authores omnes relati supra, numero 90. & 91. Grassus etiam, & Iulius Clarus relati numero 87. in fine, supra. Anania, in cons. 57. num. 2. Guid. Pap. decis. 538. Boetius decis. 93. num. 10. Simon de Praetis, in cons. 85. ex num. 9. cum sequentibus, Ludouic. Iunt. in responso pro vxore, numer. 285. & seq. & num. 502. cum seq. eleganter Couarr. in d. cap. relatum 1. d. numero 11. versic. vnde in hac controuersia, colum. 2. planum etiam, & compertum est, labi errore manifesto Authores omnes relatos superius, numer. 87. & 88. & a Petro Magdaleno commemoratos, secunda parte, dicto cap. 5. num. 21. in vers. contrariam opinionem. Sed & Carolus quoque Ruinus labitur dupliciter[sect. 101] in consilio primo, ex numero 7. cum seq. vsque ad num. 11. quatenus, in noua consideratione fuit, quod aut loquimur in testamento condito inter extraneos, & tunc defectus lectionis, & publicationis testamenti, non solum est defectus solemnitatis, sed etiam imperfectionis voluntatis, idemque indistincte testamentum non valet: aut loquimur in testamento inter liberos, vel ad piam causam, & tunc defectus lectionis testamenti dicitur defectus solemnitatis, & non voluntatis. Sed labitur (vt dixi) quomodo enim statui iuridice potest, quod in vno casu, ac inter extraneos sit defectus voluntatis, & in alio non, siquidem idem omnino quod in altero iuris militat: & vtroque testator quioquid voluit, perfecit, & dixit, & lectio, seu publication defecit duntaxat, sicque non potest diuersitas personarum diuersos producet effectus circa voluntatem, eisdem qualitatibus, & circunstantiiis interuenientibus, quamuis diuersos valeat solemnitatis respectu ob personarum praerogatiuam inducet. Inter liberos ergo, & piam causam, & inter extraneos, diuersitas sit quoad valorem, & validitatem: quia sustinetur testamentum de iure communi inter liberos, & ad piam causam, quamuis solemnitas illa publicationis, siue lectionis testamenti deficiat, ex dicto §. ex imperfecto, & dicto cap. relatum. Inter extraneos autem non sustinetur: quoad effectum tamen voluntatis differentia non est, sed aequalitas maxima, sicque ratione voluntatis dispositio imperfecta, nec etiam inter liberos, vel ad piam causam subsistit, vt numeris praecedentibus fuit late probatum. Vnde & in eo deficit Ruinus: nam concessa imperfection voluntatis, non modo solemnitatis inter liberos, ad pias causas testamentum sustinuit, cuius contrarium verius est, vt ibidem apparet. Deducitur etiam ex dictis hactenus manifeste,[sect. 102] And. Tiraquellum, priuilegio 6. piae causae, post infinitos alios Authores, quos refert Ludouicus Iunt. dicto responso pro vxore, numero 285. & seq. & numero 502. & seq. & multos alios congestos per Magdalenum, secunda parte, dicto cap. 5. numero 21. in principio, Iulium Clarum, & Grassum, relatos supra, numero 87. in fine, recte constituisse, defectum publicationis, seu lectionis testamenti, ideo quoad liberos, piam causam in consideratione non haberi, quod hic solemnitatis, & non voluntatis defectus sit, qui non attenditur, sed voluntatis imperfectae duntaxat, vt nunc dicebam, & probant per text. in dicto §. ex imperfecto, & in dicto cap. relatum. Decipitur ergo clare Magdalenus ipse, dicto num. 21. qui cum aliis Authoribus contrarium tuetur, & rectius docuerunt id praecitati Interpretes, & Couarru. in eodem cap. relatum 1. num. 11. in vers. secunda conclusio, Simon de Praetis, dicto consilio 84. ex numero 9. cum sequentibus & Iulius Clarus, dicto §. testamentum, quaest. 7. num. 3. Tertio & principaliter constituo, verissimum esse[sect. 103] iure nostro Regio attento, atque ex decisione l. 2. titulo 4. libro 5. nouae compilat. testamentum nuncupatiuum, ac etiam in scriptis, inter liberos confectum, eandem hodie de iure huius Regni exigere solemnitatem, quam id quod fit inter extraneos: & inde corrigi ius commune Imperatorum, ac etiam ius Partitarum, de quibus in dicta l. hac consultissima, §. ex imperfecto, C. de testamentis: & in l. 7. titulo 1. partita 6. eisdem namque iuribus licebat patri inter liberos nuncupatiue, vel in scriptis coram duobus testibus testari, hodie vero aliter in dicta lege 2. statuitur, provt ex ipsa deducitur expressim, & notarunt vtrumque tam in testamento nuncupatiuo, quam in scriptis Gregorius Lopez, Cifuentes, Ioannes Lup. Castellus, Ferdinandus Arias, Antonius Gomezius, Rodericus Suarez, Marcus Salon de Pace, & Tellus Ferdinandez, cum quibus Ioannes Matienzus, in eadem l. 2. glossa prima, numero 3. 4. & 5. & vide num. 17. vbi reddit rationem nouae illius, & correctoriae iuris communis decisionis: & idipsum tenuerunt Padilla, Molina, & Menchaca, cum quibus Azeuedus, in dicta l. 2. numero primo, Couar. & Ioannes Gutierrez, & Angulus, cum quibus Hieronymus Caeuallos, commun. contra commun. quaestione 50. numero 2. Ceruantes, in l. 3. Tauri, ex num. 82. & num. 87. Antonius Pichardus, in §. sed cum paulatim, num. 18. Institut. de testamentis. Deinde, certissimum etiam esse, & secure tenen[sect. 104]dum, ex decisione dictae l. 3. Tauri, & dictae l. 1. titulo 4. libro 5. derogari numero testium duntaxat, & quoad ipsum tantum numerum correctionem procedere: & inde in caeteris ius commune manere illaesum, Et sic caetera specialiter concessa testamento inter liberos remanent in sua obseruantia, sicut antea erant: nam cum perogentur per legem illam priuilegia filiorum, & parentum quoad numerum testium, quoad alia omnia, comprobata, & confirmata censentur priuilegia ipsa; sicuti adnotarunt specifice & recte, Tellus Ferdinandez, prima parte dictae l. 3. Tauri, numero 13. & 17. Burgos Salon de Pace, ibidem numero 134. cum sequentibus & Matienzus, in dicta l. 2. glossa 2. numero 13. quocir[sect. 105]ca, cum legibus ipsis Regiis non explicetur, nec determinetur dubium illud. vtrum testamentum inter liberos conditum nuncupatiue, coram testibus & testatore sit legendum, ita quod aliter corruat; nec iura communia, quibus probatur testamentum nuncupatiuum inter filios confectum, legi non debere necessario, aliquot modo alterentur, siue emendentur in hoc; sequitur procul dubio, necessario dicendum, quod etiam hodie in his Regnis post dictas leges Regias, non requiratur quod testamentum de necessitate legatur: & inde adhibito numero testium[sect. 106] eisdem legibus Regiis requisito, valere testamentum nuncupatiuum inter liberos confectum, licet coram testibus & Tabellione lectum non fuerit. Quod Burgos Salon de Pace in dicta l. 3. Tauri, ex numero 200. vsque ad numerum 206. & vere, & erudite defendit. Ipsum quoque secure resoluit Tellus Ferdinandez, in prima parte eiusdem l. 3. numero 17. vbi dicit quod etsi de iure in testamento nuncupatiuo requitatur publicatio eiusdem coram testibus, & testatore, tamen in testamento inter liberos hoc non requiritur: nam valet, quamuis non legatur, nec publicetur. Et id procedere etiam stante decisione d.l. 3. Tauri, quia (vt dixi) per illam solum derogaretur numero testium. Tenuit etiam eandem sententiam Couar. in dicto cap. relatum. numero 11. in vers. secunda conclusio, Azeuedus, in l. prima, titul. 4. libro 5. numero 65. vbi vere animaduertit, valere hodie testamentum nuncupatiuum inter liberos confectum, & dictatum per testatorem coram testibus, licet lectum fuerit, modo adhibeatur numerus testium a lege illa requisitus. Quod ego verissimum arbitror, & falsum existimo id, quod nonnulli Interpretes per eundem Azeuedum relati crediderunt, videlicet duos testes sufficere: semper etenim numerus testinum necessarius erit, qui legibus dictis Regiis exprimitur, siue legatur, siue non legatur testamentum, vt Matienzus, & caeteri omnes antea relati tradiderunt. Planum ergo secundum haec redditur, defectum publicationis siue lectionis testamenti nuncupatiui inter liberos, testamentum ipsum non vitiare: quioquid contrarium perperam intenderit Antonius Gomezius, in dicta l. tertia, Tauri numero 8. Planum etiam redditur, testamentum inter libe[sect. 107]ros conditum, etiam cum Tabellione, testibus probari posse, temetsi coram eis lectum non fuerit, vt Burgos Salon de Pace, num. 216. in dicta. l. 3. Tauri, singulariter animaduertit, & aperte intellexit Tellus Ferdinandez, dicto numero 17. atque statim dicetur: semper tamen necessarius numerus testium, praedictis legibus Regiis requisitus, vt Azeuedus, dicto numero 65. recte contendit. Et vtrumque ita intelligi, atque accipi debebit, provt supra, cap. 19. & 20. intellectum, & latius explanatum remanet, & recte percipit Ludouicus Morotius responso 34. numero 25. Quarto & principaliter constituo, verissimum es[sect. 108]se, quod testamentum nuncupatiuum inter extraneos conditum non aliter valeat (vt dictum, & probatum remanet numeris praecedentibus) quam si coram testatore & testibus lectum fuerit: nihilominus tamen nihil referre, non esse lectum coram testibus, si per legitimos testes, testantis nuncupata voluntas probetur. Idcirco ipsis testibus praesentibus, & voluntatem testatoris audientibus, atque intelligentibus, probari poterit testamentum, etsi ante eos lectuam non fuerit. Ita sane obseruauit glossa singularis, in l. hac consultissima, §. sed quia, C. qui testamenta facere possunt, quam Doctores communiter sequuntur, vt asserunt nouiores, ibi, & Carolus Ruinus, in consilio primo, numero 21. libro 2. & post Castrens. Nicol. Neapol. And. Pisan. Alexandrum, & alios sic expressim tenuit, atque concludenter probauit Didac. Couar. in dicto cap. relatum 1. numero 11. in versi. tertia conclusio. Sequitur Burgos Salon de Pace, in dicta l. 3. Tauri, prima parte, numero 214. 215. & 216. Et quamuis Rainus, dicto consilio primo, num. 9. libro 2. constanter tueatur contrarium, prae[sect. 109]dictorum ego sententiae accedo libentius: considero namque, quod cum testamenti scriptura ad probationem non adducatur in proposito casu, nullam esse rationem, ob quam de eius solemnitate tractari oportear. Deinde, testamentum nuncupatiuum, & de iure communi, & de iure Partitarum, ac de iure nouiori Regiae collectionis huius regni absque Tabellione confici posse, vt supra diximus: & sic Tabellionem adhibitum fuisse, nocere nequaquam debet, si alias testatoris voluntas probetur legitime: nam etsi Notarium ad scribendum testamentum vocauerit, non inde sequitur, quod ita necessario scripturam exegerit, vt aliter testari noluerit, vel eam viam excludere, per quam voluntas eius in tuto manere debeat. Quo vel solo verbo satisfieri poterit rationi praecipuae, qua in contrarium adducebatur Ruinus, loco nunc relato: Vnde Burg. Sal. de Pace: & Didaci Couar. ex mente communi superiorem resolutionem sequitur quoque Matienzus, in l. prima, titulo 4. lib. 5. glossa 3. numero 3. dicens, quod testamentum nuncupatiuum potest probari per testes, quibus non fuit lectum. Et in eodem placito expressim fuit Azeuedus in l. 2. titul. 4. lib. 5. nouae compil. numero 21. & 22. inquit namque, quod testamentum nuncupatiuum coram Tabellione factum, etiamsi signum Tabellionis non habeat, quod pro forma substantiali requiritur in eo, sicut in testamento in scriptis, valet nihilominus, si sufficienti numero restium com[sect. 110]probetur, & subdit in hunc modum? Bene tamen verum est, quod tale testamentum nuncupatiuum carene signo tabellionis, licet non valeat, nec haeres eo vti possit poterit tamen se iuuare ex dictis testium ibidem scriptorum si sufficiens numerus eorum sit, & qualitatum de iure requisitarum, probando cum eis, qualiter testator voluntatem illam in fine mortis voluit esse suam, ordinaueritque contenta in testamento illo: licet in testamento in scriptis, hac vti cautela non possit, si voluntas testatoris fuit testandi in scriptis, quia tunc neque vt nuncupatiuum valebit. Et ex his quidem deducitur manifeste, testamentum mero iure valere debuisse in quaestione proposita per Ayoram, in commentariis de partitionibus tertia parte, quaestione 22. de qua supra, hoc eodem cap. & pater, qui meliorauit vnum ex filiis in Tertio & Quinto bonorum, antequam firmasset testamentum, & perfecisset, hoc est, vt vulgo dicitur, le otorgasse, amisisset loquelam, & intellectum. Idque iuxta adnotata, & scripta numeris praecedentibus: & quia quinque testes viderunt, & audierunt, quod pater instituebat omnes filios suos aequaliter haeredes, excepta melioratione facta vni ex eis, & sic sufficiens est id probari legitimo adeo numero testium quamuis scriptura probari non posset ex his, quae nunc dixi, ad quae nullo modo aduertit, nec considerat ea Ayora: tum etiam, quia si voluntas perfecta fuit, vt perfectam ipse Author supponit, defectus perfectionis, id est, del otorgamiento, lectionisve eiusdem nocere nou debuit, iuxta ea, quae Petrus de Peralta nunc referendus, singulariter, & vltra alios scriptum reliquit. Quinto & vltimo, atque principaliter constitio,[sect. 112] aduertendum esse ad vnum, quod est valde notabile, nec potest praetermitti ad maiorem explicationem eotum, quae numeris praecedentibus remanent resoluta, videlicet Glossam, & omnes Doctores communiter, in d.l. si quis cum testamentum, ff. de testamentis, praesupponere semper, quod cum non probatur, testatorem voluisse amplius, vel vltra disponere, & sic (vt latius probaui supra) praesumitur noluisse eum vltra procedere ad aliquid disponendum, quod ad valorem eorum, quae fuerant iam disposita, in terminis eiusdem legis, non requiritur solemnitas lectionis, seu relectionis eorundem, de qua traditur,[sect. 113] in dicta l. fideicommissa, §. quoties, ff. de legatis tertio, cun glossa singulari, & ordinaria ibi, & dictum fuit late upra. Nam cum scriptura imperfecta, praeuento testatore per mortem, vel per impedimentum ex quo illo sublata fuit omnimoda potentia illam perficiendi, coram eo non potuisset relegi, vt ab ipso approbaretur: omnes Scriptores habuerunt pro completo, & expedito, istum esse casum, in quo non requiritur relectio testamenti nuncupatiui, per eundem §. quoties, cum Glossa, pro solemnitate eiusmodi testamentorum alias requistita. Et ideo istud non attigerunt clare, in dicta l. si quis cum testamentum, quanquam sub nube illud videatur praesupposuisse Aretinus ibi in resolutione, quam post Ioannem de Imola ponit per duos casus, atque ex omnibus huc vsque scribentibus, solus de Peralta subtili consideratione id expendit in dicta l. si quis in[sect. 114] principio testamenti, num. 43. per totum, folio mihi 401. qui vt rem hanc explicet, subdit in hunc modum: Sed (vt dixi) non est opus de ea re in praesentiarum tractare, ex quo lectio scripturae testamenti nuncupatiui debet, & solet fieri in praesentia testatoris, & testium. Item & post, ad scripturae perfectionem oportet a testatore fieri ipsius absolutionem vltimatam, vulgo otorgamiento appellatam, sed in casu de quo dgimus, dictae l. si quis cum testamentum: quum testator iam esset mortuus, vel mutuus effectus, vel aliter omnino impeditus, perdita intelligentia, & sic non potuisset aliquam absolutionem, vel comprobationem eiusmodi scripturae, ad quid coram eo est relegenda, vt ibi praesupponit Raphael post Bartolum. Secus si nondum esset mortuus, licet esset priuatus omnino facultate loquendi, si tamen intellectum non amisisset. Tunc enim talis imperfecta voluntas testamenti nuncupatiui esset per Tabellionem, vel Tabellarium coram eo, & testibus relegenda; argumento l. quoniam indignum, C. de test amentis. Nihilominus tamen in vtroque casu supra proximo, quando testator coepto testamento moreretur, vel ex aliquo casu superuentiente omnino redderetur inhabilis ex defectu intellectus ad disponendum vlterius, ad abundantem cautelam probationis, vt praescinderetur occasio in hac re dubitandi, consulerem, vt is, qui testamentum scripserit, statim mortuo testatore, vel eius intelligentia omnino amissa, coram testibus, qui ibi affuerunt, antequam diuertetur ad actus extraneos, vno contextu relegeret id, quod in eadem scriptura esset per testatorem coram testibus dietarum, & per eundem Tabellionem scriptum; vel esiam per testatorem coram Tabellione scriptum (vt dicunt) authenticaret, & eam coram testibus vn a cum ipso testatore haberet pro perfecta & absoluta. Et hactenus, atque erudite, & magistraliter (vt adsolet) Petrus ipse de Peralta, ex quo elicitur expresse distinctio illa, quam ex mente communi deduxit, testamentum regulariter relegendum, atque absoluendum esse coram testibus, & testatore, vt etiam numeris praecedentibus obseruaui. Id tamen non obtinere, nec testamenti valorem impedire (modo alias ex imperfectione, siue ratione voluntatis defectus non interueniret (quotiescunque mors testatoris, vel morbus, aut aliud impedimentum superueniens, perdita intelligentia, id impediret. Quod singulare proculdubio est, atque inter liberos, & ad piam causam indubitate magis procedit, ex his, quae superius dixi. Procedit etiam inter extraneos, ex aliis etiam superius dictis, posse inquam testamentum non lectum sustineri, si per legitimos testes nuncupata voluntas testantis probetur, vt ibidem obseruaui. Et eisdem sane adiiciendum erit, Petri de Peralta consilium notandum esse, & securiorem efficere dispositionem ipsam: sic enim (vt ipse dixit) hac in te dubitandi ratio praescinderetur omnino, & obtineret regulariter, cum quis velit probare testamentum per testes, qui fuerunt praesentes tempore, quo testator ante eos voluntatem suam declarauit, & nuncupauit, nec per ipsam scripturam illud probare intenderet. Et de his hactenus, tempore confectionis, atque[sect. 115] scripturae huius cap. nonnullis vero diebus, ac temporibus post ipsum scriptum, atque absolutum, addendum, atque notandum duxi, Ioannem Parladorium, sesquicenturia quotidianarum differentiarum, differentia 15. numero 11. in eodem Petri Peralta fuisse, de quo supra, ex numero 112. 113. & seq. atque ex Pauli Castrensis sententia, in consil. 307. volumine primo, de qua etiam post Couar. & alios lib. 2. rer. quotidianar. cap. 20. numero 14. scripsisse, quod si quis in extremis constitutus, coram legitimis testibus & Notario nuncupasset voluntatem, sed antequam lectum fuisset testamentum decessisset, tanquam nuncupatiuum validum esse testamentum, testibus illud ante iudicem comprobantibus, cum ad nuncupatiuum testamentum scriptura opus non sit, sed testes tantum sufficiant: Quod etiam probarunt Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, n. 108. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 14. Azeuedus, in l. 1. tit. 4. numer. 64. lib. 5. Flores Diaz de Mena, variar. libro primo, quaestione prima, num. 43. qui reddit rationem: quia lectio, & consensus, siue otorgamiento non est de substantia testamenti nuncupatiui, ad hoc vt sit testamentum, sed tantum est de substantia ipsius scripturae, ad hoc vt sit publicum instrumentum: vnde si deficiat consensus, siue otorgamiento, licet vitietur scriptura, non vitiatur testamentum ipsum, quod remansit perfectum quoad voluntatem, vt ipse Flores Diaz de Mena ibi obseruat, & num. 37. inde deducens, quod ante lectionem, hoc est, el otorgamiento, actus perfectus, quoad gentis voluntatem; sed ipsa scriptura est imperfecta propter defectum huius solemnitatis, vt per Couarru. in dicto cap. relatum, el 1. numero 11. Ruinum, in consilio primo, numero 22. libro secondo, in illis verbis: Et per hoc etiam respondetur ad aliud, scilicet, quod testamentum non dicitur perfectum, nisi sit coram test bus lectum, & publicatum, quia hoc procedit, quando quis probare vellet testamentum per instrumentum, quo casu, quia publicatio est de solemnitate instrumenti, aliter non probaret. Sed quando probatur per testes, de publicatione Notarij non est tractandum, sed sufficit probatio testium. Et ita expresse declaret, &c. Id ipsum concludunt Matienzus, in dicta l. prima, titulo 4. libro 9. gloss 7. numero 4. Ayora, de partitionibus, tertia parte quaestione 24. numero 69. Martha, voto 8. num. 13. Nec ideo imperfectum dici debebit testamentum, quod testator Notarium adhibuerit ad scribendum testamentum, & coram illo testatus fuerit, & nondum perfecta fuerit scriptura testamenti: quia defecit consensus, aut el otorgamiento testantis Testator namque licet Notarium adhibuerit, non videtur se adstrinxisse ad testandum in scriptis; ita vt nolit testamentum aliter valere, quam si scriptura de eo conficiatur, nisi id expresse probetur; alias in dubio, ex eo quod deficiat el otorgamiento, non praesumitur imperfectio voluntatis, sed testamentum potius sustineretur, vt nuncupatiuum, vt dictum est, & per Matienzum, vbi supra, numer. 5. Azeuedum, numero 65. Ioannem Gutierrez, practicarum libro 4. quaestione 46. Flores de Mena, dicta quaestione prima, numero 38. & cum aliis Ludouicu Morotios, responso 34. numero 27. qui sequutus Didaci Couarru. sententiam, dicto numero 11. conclusione 2. in versicul. nec oberit, singulariter inquit in hunc modum: Cauendum est enim ab opinione istorum: quia non sit bona consequentia, testator ad testamentum scribendum Notarium vocauit: ergo de necessitate ita scriptum exigit, vt aliter noluerit testari: haec enim consequentia falsa est, ex Didaci assertione. Idem quoque quod post Castrensem, Alexandrum, Ruinum, & alios, ex Perladorio nunc retulimus, erudite probauit Pertazolus, in cons. ciuili 88. per totum, libro primo, qui numero 1. & seq. in haec verba scripsit: Et licet Notarius, qui de eo debebat rogari, non legerit, vel publicauerit testamentum ipsum, cum interim dum scriberetur, mors obuenit testatrici, hoc non infringit, vel annullat testamentum iam perfectum, ad cuius validitatem nulla erat necessaria scriptura, Corneus, consilio 77. columna finali, volumine 4. Socinus iunior, consilio 144. numero 27. & seq. volum. 2. Federic. Scotus, consilio 1. num. 31. lib. 2. tom. 1. cons. Et quod casu valeat testamentum factum per testatorem, Notario dictatum, licet per Notarium non scriptum nec publicatum, ex quo obierit testator, modo probetur per testes, qui illi fuerunt adhibiti, quod sic fuit conditum, non autem per illam scripturam imperfectam, est textus expressus, in l. Lucius, in princ. & ibi optime Baldus, quem alij sequuntur, ff. de milit. de testam. & illic respondet Bald. ad l. si is qui. ff. de de testam. & illic responnon valere testamentum imperfectum ratione voluntatis testatoris, qui antequam totam voluntatem suam expressisset obierat, vt procedat, quando testator dictabat testamentum non autem dictauerat, & sic testamentum erat in fieri, non in facto esse, quoad officium testatricis, provt in casu d.l. Lucius. Et num. 10. Bertazolus, ipse citat quamplures Authores, ad hoc quod valeat testamentum, licet antequam Notarius illud publicaret, testator obierit, ex quo fuerat perfectum, si sit probatum per testes illi adhibitos ad propositum: & num. 5. inquit, authoritates quorundam in contrarium procedere, quia illis casibus constabat, testatorem non perfecte declarasse suam voluntatem, sed alia addere voluisse, quae morte praeuentus addere non potuerit, Quod secus est, quando per testes, probatur, testatorem totam suam voluntatem coram testibus expressisse: quia testamentum dicitur perfectum, nisi constet, quod testator eo tempore aliud disponere voluisset: quod vtique est probandum pro parte impugnantis testamentum, ex quo actus non praesumitur imperfectus, nisi probetur, &c. Et hactenus Bartazolus, qui & alia multum vtilia in proposito tradit eo loci, provt ibi videri poterit. Conuenit etiam superioribus Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. d. cap. 1. ex num. 34. vsque ad numerum 44. qui d. num. 34. in dubium excitauit, an lectio, & publicatio testamentum, vt sit de substantia, vt ea deficiente, testamentum ipsum vitietur. Et refert quamplures Authores, eosque intersse admodum dissentire obseruat, & septem conclusionibus eum absoluendum, circunscribendumque existimat, a qui. bus non dissentit, sed eum non commemorat, solumque Didac. Couar. & Anton. Gomezium recenset Pat. Gabriel Vasquez, in opusculis, titulo de testamentis, cap. 1. §. 4. dubio 5. per totum, folio. 407. & conuenit marta, voto 8. per. totum. Prima conclusio, de qua Flores ipse de Mena, numero 35. certissima, & indubita est, vt nulla publicatio requiratur, quando testamentum fit coram testibus sine scriptura. Tertia quoque conclusio, de qua numero 37. verissima est, & communiter recepta, vt publicatio eitam non requiratur, quando testator integer expressit suam voluntatem coram testibus, & post iussit, vt Notarius adduceretur, vel si praesens erat, quod scriberet ea quae nuncupauerat, ita quod si id non fiat; non erit scriptura publica, valebit tamen vt testamentum nuncupatiuum, ex depositione testium, provt ibi explicat, & supra dictum fuit. Conuenitque Pater Vasquez, vbi supra, Bertazolus, d. cons. 86. num. 8. Marta d. voto 8. Quinta autem conclusio, de qua num. 4. a tertia separari non deberet, sed potius simul iungi: continet enim declarationem, atque limitationem tertiae ipsius conclusionis, vt scilicet ea procedat, quando testes intellexerunt omnia, quae agebantur, & manifeste appareat, quod testator habuit dispositionem pro perfecta, & absoluta, nec vltra ad aliud disponendum, siue addendum, aut minuendum procedere voluit; secus tamen, vbi pro perfecta & absoluta dispositionem non habuit, aut testes non omnino intellexerunt, quia tunc testamentum non valebit, si Tabellione vocato, coram eo de nouo dictet suam voluntatem, & tamen testamentum ipsum non legatur, nec publicetur, & constet quod testator voluit testari in scriptis. Ego tamen existimo necessarium esse, quod manifeste constet, quod in scriptis testari voluerit; alias in dubio, si coram Tabellione, quem vocari iussit, de nouo dicter suam voluntatem, & nihil addat, vel detrahat praecedenti voluntati, quando Tabellionem vocari iussit, credendum esse, quod nihil addere, aut detrahere voluerit, sed quod dispositionem pro perfecta & absoluta habuerit: idque iuxta resolutiones communes, de quibus supra, & tradita per Alexandrum, in consilio 74. libro primo, Simonem de Praetis, libro 2. interpretat. 1. in dubitatione 2. solutione prima, numero 41. folio 113. Idque velut manifeste apparet, ex quo testator expressit, vocari Tabellionem, vt de omnibus fidem daret; quasi magis ad probationem, quam ad substantiam, vel vt in scriptis testari velit, id fiat. Sed & septima conclusio, de qua numero 42. fub eisdem conclusionibus definiri deberet, sub tertia, scilicet, & quinta: & idipsum statui, an scilicet testator pro perfecta, & absoluta suam dispositionem habuerit, & testes audierint eam perfecte, it quod perfecte memoriale lectum fuerit, & tunc dispositio valeat, provt ipse Author concludit in 2. parte eius conclusionis: secus tamen, vbi contrarium colligatur, provt in prima eiusdem conclusionis parte. Secunda vero conclusio, quod quando testamentum fit in scriptis coram Tabellione, absque testibus, sit necessaria scripturae lectio & publicatio, provt ibi, numero 36. certa quoque est, sed quemadmodum absque testibus testamentum fieri possit, ipse Author non explicat, nec mihi compertum est. Sexta vero, indubitata equidem, quod vbi testator per viam memoriae, communicationis, aus consilij suam voluntatem expressit, & ante aduentum Notarij ea, nec lecta, nec publicata decessit, testamentum erit nullum, defectu voluntatis, & solemnitatis: provt ibi, numero 41. quod verum arbitror: quia nec ipse suam voluntatem absolute explicauit, nec etiam intege eam nuncupauit, nec pro perfecta & absoluta habuit, sed de ea duntaxat tractatum, & communicationem suscepit, postmodum perfecturus eam, quod cum minime fecerit, sustineri non potest talis dispositio, vtpote in fieri, & imperfecta. Quarta denique conclusio, de qua num. 38. quando scilicet testator coram testibus rogatis & Notario testamentum dictauit, & constat quod voluit testari in scriptis, & ideo vocauit Notarium; indubitate quoque procedit, vt scilicet necessaria sit lectio: alias testamentum. ex vtroque defectu non valeat; prout latius ibi, vsque ad num. 40. vbi & de intellectu l. in testamento. ff. de fideicomm. libertat. & iuridice dictum quod constet, quo voluit testari in scriptis, quia alias ex sola Notarij vocatione, & praesentia id non inducaretur, prout ex Didaco Couarr Morotio, & aliis, supra adnotaui. Iuridice quoque dictum, quod in testamento inter liberos, & ad pias causas sustinetur testamentum, etsi in defectu lectionis, id est, del otorgarmiento deficiat; dummodo non deficiat in alio, hoc est, quod voluntas integre & perfecte non sit nuncupata, & manifestata coram testibus audientibus, & intelligentibus cam: prout ibi numero 43. quod tamen fauore piae causae, & personae priuilegiatae praesumi posset, idque maxime ex antiquitate temporis, prout ipse Blasius Flores obseruat eodem numero 43. ad finem. Post scriptum etiam, atque absolutum hoc caput,[sect. 116] dictis, atque resolutis supra, ex num. 1. cum multis seqq. addendum, adnotandumque duxi aliud, quod vnanimiter Interpretes tradiderunt, sed difficile mihi videtur, videlicet, testamentum imperfectum ratione voluntatis dici, quando apparet, quod testator in ipsa confectione testamenti, in ipso actu testandi erat aliud dicturus, quod non dixit, quia non potuit, forte praeuentus morte; sic procedit dict. l. si is qui, aut d.l. si quis cum testamentum. Sed si reseruauit aliquid dicere in aliud tempus, vel in aliam diem, tunc secus; quia talis reseruatio non arguit imperfectionem voluntatis, nec facit quin testamentum dicatur perfectum, idque ex l. penult. C de instit. & substit. ex qua post Alexand. Aretinum, Castrensem, & alios Menochius, in cons. 45. num. 28. vers. non inquam hoc repugnat, lib. 1. & cum Aretino, Iasone, Ruino, Curtio Iuniore, Menochio, & Bertazolo, Stephan. Gratianus, disceptat. lib. 2. cap. 220. num. 28. hoc inquam difficile mihi videtur; tum quia ex decisione d.l. si quis cum testamentum: declaratio ea, siue limitatio non colligitur, nec ita ibi distinguitur, sed indistincte potius contrarium statuitur, & dici testamentum imperfectum ratione voluntatis, si constiterit & probetur, testatorem vltra per eum disposita in eodem testamento, voluisse ad alia disponenda procedere; an autem eadem; vel altera die procedere voluerit lex ipsa in consideratione non habet, immo clare respondet in oppositum; ex quo enim testator in alteram diem, vel in aliud tempus, aliarum rerum dispositionem reseruauit, manifeste apparet, quod vltra ibi per eum disposita, ad alia disponenda procedere voluerit: atque ita ex eadem ratione id ipsum dicendum videtur, siue tunc in ipso actu testandi ad alia procedere vellet, & morte praeuentus non potuisset, siue ad alteram diem, vel aliud tempus id reseruauerit. Verum est enim quod vltra ad alia disponenda procedere volebat, & quod testamentum pro perfecto & consummato non habuit, qui aliarum rerum dispositionem alteri diei, vel ad aliud tempus reseruauit. Et quemadmodum, quando apparet in ipso actu testandi, quod ad alia disponenda procedere volebat testamentum dicitur imperfectum ratione voluntatis, nec valet etiam respectu eorum, in quibus perfecte disposuit, & nihil superest agendum, quia vltra procedere volebat, ita in legando, & fideicommittendo. sicut in haeredibus instituendis, prout supra, ex numero 5. cum seq. ita quoque imperfect un dicetur, etiam respectu eorum, quae perfecte explicauit, si ea, in quibus vltra procedere vult, ad aliud tempus, siue alteri diei reseruauit, quia eo ipso dispositionem pro perfecta & absoluta non habuit. Imo (nisi mea me fallit cogitatio) clarior res videtur in his terminis, quam in aliis 3 in his namque dubitari non potest, non vltra ad alia disponenda ipse procedere voluerit, ex quo id expressim dixit, & in aliud tempus, siue diem aliarum rerum dispositionem reseruauit, quod in dicta l. dumtaxat attenditur, & per Surdum consideratur in loco relato supra, num. 54. aliis vero terminis, quando nullam fecit reseruationem, in dubio versamur, an ad alia disponenda procedere voluerit, atque ideo voluntatis imperfectio in dubio non praesumitur, nisi probetur, prout latius supra, num. 54. sic sane in casibus occurrentibus, mature res erit definienda; haec enim, non ideo in medium proferentur, quod communes Doctorum sententias, & Doctrinas subuertere intendamus (eisdem namque adhaerere. securius est) sed vt cogitandi, maturiusque deliberandi, ansa, & occasio praestetur in futurum: Nec vrget in contrarium textus, in l. cum pater, §. vltimo ff. de legatis secundo. Ibi namque dispositio, ex omni parte remansit perfecta & absoluta, nec testator vllo modo vltra procedere voluit ad alia disponenda, idcirco valuit legatum illud, quamuis qualitas adiecta non fuerit, quam testator adiecturum se dixit, prout deduxit cum iudicio Bartolus ibi, dicens, legatum insui substantia perfectum remansisse, nec vitiari, quod testator, qui vicos legauit, dixerit se fines eorum significaturum, & certaminis formam, quam singulis annis celebrari voluit, & id non fecerit. Aliud est enim, dispositionem non perfectam, nec absolutam remanere, sed testatorem procedere velle ad alia disponenda: aliud vero, perfecta omnino & absoluta dispositione, nec vltra ad alia disponenda testatore procedere volente, qualitatem aliquam non adiicere, quam se testator adiecturum expressit: prout etiam Imperator significat in l. penult. C. de institut. & substitut. vbi si testamentum ita scriptum fuerit, Ille haeres esto, secundum conditiones infrascriptas, & nihil infra sit scriptum, nec adiectum. dispositio, quae in sui substantia non deficit, sed omnino & absolute remanet perfecta, propter accidentia quae deficiant non vitiatur, prout ibidem adnotare solent Doctores communiter & eleganter Cuiacius, ad ipsam l. penult. vt eam, & text. in d.l. cum pater, §. vltim, conciliet cum l. quoties, §. tantundem, ff. de haered. instit. Sichardus tamen ibi non sic percipit, sed illationem Aretini ex illo textu deductam probauit. De his tamen (vt nunc dixi) mature deliberandum erit, cum occasio se offerat. Vere autem praedicta ipsa illatio ex eis iuribus non probatur, cum longe termini differant. Considera etiam, an de iure procedat distinctio alia, de qua ex mente Iasonis, & aliorum, per Martam; n. 7. & 8. an scilicet, dilatio habeat tempus certum, vel incertum, provt latius per eum Authorem, dicto voto 8. # 22 CAPVT XXII. Ex eadem capitis praecedentis materia, & tractatu, & de codicillo, quem coram testatore & testibus non lectum, & consequenter nec validum, etiam ad pias causas, in casu ex facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu, Partes litigantes contendebant. Deinde, codicillis haereditas, vtrum hodie de iure huius Regni, post nouam decisionem l. 3. Tauri, directo dari, vel adimi possit; & quid inter liberos, & ad pias causas? Dotis etiam causa, quod dicatur pia, quomodo intelligendum sit; & an probetur efficaciter ex iuribus vulgatis, maximeque ex textu, in l. cum hi, §. si mulier, ff. de condictione indebiti. & de distinctione communi Doctorum ad eum textum. Testator praeterea, an praesumatur sanae mentis fuisse tempore conditi testamenti, vel codicilli, & probatio de sana mente praeualeat in dubio. Sed & sanae mentis defectus an & elici valeat solum ex eo, quod in articulo mortis constitutus, testator condidit testamentum? Dispositionem etiam testamentariam, & aliam quamcumque circa mortem factam, praesumi a lege dolose & fraudulenter fieri, quam vere Angelus putauerit, & contrarium Alexander vtrum rectius docuerit. Testamentum quoque ad blanditias, siue persuasiones; & preces, aut etiam suggestiones alicuius factum, vel mutatum, vtrum de iure firmitatem obtineat, necne: & quatenus liceat blanditiis alium allicere ad sic, vel sic testandum, vel ad mutandum testamentum praecedens, ipsaeque persuasiones iteratae, & molestae vim habeant coactionis. Rursus, legitimatio per amplissima etiam verba concessa, sed limitata in successione, an sit legitimatio, vel dispensatio, & in quo dignoscatur, atque distinguatur vna ab altera. Legitimatus, etiam cum clausula consueta, vt succedat in eo quod, vel quatenus pater voluerit, aut reliquerit, & sic cuius successio ad voluntatem patris limitatur; dispensatus etiam (qualis est spurius natus ex his, inter quos matrimonium contrahi non poterat) contra voluntatem patris aliquid consequatur; siue possit dicere testamentum patris nullum, in quo praeteritus est; aut inofficiosum; si exhaeredetur: an etiam, in eo, quod sibi a patre relinquitur, onus, vel grauamen iniungi? Denique, quam verum sit, quod per codicillos testator non videatur recessisse a dispositione testamentaria, nec alterare legata in testamento relicta, tametsi in eisdem codicillis legata reliquerit; vbi nonnullis illustratur, atque exornatur l. alumnae, §. qui filias, ff. de adimen. legat. decisio: ac denique horum omnium diligens admodum, & accurata traditur resosolutio, & Senatus Regij Hispalensis in facto proposito, & lite valde controuersa, definitiones, seu decisiones egregiae proferuntur; & legitimationis articulus, ingenti studio, & Interpretum omnium prolixa, & originali lectura discutitur. SVMMARIVM. -  1 Regij Hispalensis Senatus definitionis, & casus ex facto occurrentis species proponitur, & commemoratur. -  2 Codicillis haereditatem neque dari, neque adimi posse directo, de iure communi certissimum esse. Et huius decisionis quamplures rationes, remissiue. -  3 Codicillis etiam hodie, de iure huius Regni, post nouam decisionem l. 3. Tauri, haereditas iure directo nec dari, nec adimi potest, ex veriori & communiori sententia. -  4 Cui conuenit Antonij Pichardi noua, pro eius articuli explicatione, distinctio, vt hic adnotatur. Et superioris resolutionis vide limitationes, & declarationes nonnullas infr. ex num. 70. cum. seq. vbi melius quam alibi antea esset, explicatur. -  5 Dotis causa vtrum censeatur pia: & num. seq. vbi Laurentij Calcani contra communem allegationem, sententia ponderatur. Et Petri de Peralta locus singularis expenditur, & num. seq. Ac in effectu, cum sententia communi concluditur, dotis causam, siue legatum, dici ad piam causam, quando dos datur, vel promittitur, vel in testamento relinquitur pauperi mulieri, non alias. Et idem ius in legato alimentorum constituitur. Et quod paupertas debet probari. Nec sufficere, quod testator dicat, se legare pauperi. Et de his omnibus agitur etiam infra, ex num. 80. cum seq. -  6 Coniecturae duae in dubio cum capi possunt; vna, quod dispositio sit facta contemplatione consanguinitatis; altera quod sit facta intuitu paupertatis magis praesumitur facta contemplatione, consanguinitatis, inspecta causa naturali quae potentior est, quam accidentalis. -  7 Et inde legatum relictum pauperi, sanguine coniuncto, non praesumitur ad piam causam, & ob paupertatem factum, sed ob sanguinis affectionem; idque ex communi sententia, contra ex sententia aliorum, de qua infr. n. 90. -  8 Legatum relictum consanguineis pauperibus, debetur consanguineo propinquiori, etiamsi alius consanguineus sit pauperior. -  9 Piae causae priuilegia minime concedi, nisi quando legatum primario & principaliter relinquitur ad pias causas, non vero quando secundario, deficiente prima & principali dispositione. -  10 Causa pia sit, necne, vt dignoscatur, debet attendi principalis dispositio. -  11 Legatum non dicitur ad pias causas, quando relinquitur vxori, & deinde post eius mortem substituitur Ecclesia. -  12 Fideicommissum patitur detractionem quartae Trebellianica ex relictis ad pias causas, quando incertum est, piam causam successuram. -  13 Mentis sanitas, & integritas in testatore desideratur omnino. -  14 Testamentum valere non potest, nisi conditum sit ab eo, qui sanam mentem, & iudicium integrum retinet. Etiam si fauore piae causae dispositio fieret, vide infr. ex num. 91. cum. seq. -  15 Testator demens potius, quam sanae mentis praesumitur, qui non habet memoriam ordinatam. -  16 Testator constitutus in articulo mortis, praesumitur mortis propinquae cogitatione turbatus, & non integrae, & sanae mentis, ex sententia quorundam. Contrarium inf. n. 103. nisi ex aliis coniecturis, & praesumptionibus id deducatur. -  17 Testamentariam, & dispositionem aliam quamcunque in mortis articulo factam, praesumi a lege, dolose & fraudulenter fieri, ex sententia Angeli, & aliorum. Contra vero ex sententia Alexandri, quae probatur infra, num. 105. & 106. -  18 Iteratae & molestae persuasionis, atque solicitae suggestionis testatori adhibitae materiam singulariter explicasse Petr. Surd. in cons. 373. lib. 3. & vide infr. ex num. 107. Cuius verba, in proposito huius cap. singularia, commemorantur, hoc numero. -  19 Testatorum voluntates liberas esse debere, atque in actu testandi consensum requiri cum qualitate libertatis plenae, & sic omnino & absolute liberum in disponendo. -  20 In testando leges volunt, cuique liberam esse voluntatem, & odio habent adulationes & suggestiones, & importunitates, & caetera alia, quae testatoribus adhiberentur, si ex illis, quocunque modo absoluta omnino, & plena, liberáque voluntas eorum impediatur. -  21 Testator, cum adductus immodicis persuasionibus, testatus est, vel allectus ad sic, vel certo modo testandum, aut de rebus suis disponendum, vel ad iam conditum testamentum reuocandum, vel non reuocandum; tunc equidem dolus praesumitur. -  22 Persuasiones multae arguunt dolum. -  23 Iteratae & molestae persuasiones habent vim coactionis. -  24 Persuadere, est plus quam compellere, & cogere sibi parere. -  25 Solicita suasio, plus est quam compulsio. -  26 Testatoris meius arguitur ex persuasionibus multorum factis cum calliditate, ac variis molestiis, maxime si ille aegrotus erat. -  27 AEgroti intempestiuis suasionibus non audent refragari. -  28 Persuasionem nimiam, & violentiam aequiparari, ex iuribus nonnullis probari, vt hic adnotatur. -  29 Importunae preces habent instar, immo effectum, & vim iusti metus, qui caderet in virum constantem, sicque actum factum praetextu earum reddent meticulosum, & generaliter rescissioni ex edicto Quod metus causa, suppositum. -  30 Per importunitatem obtenta, non debere valere, & dici fieri inuito dante, ex authoritate, & resolutione quamplurimorum Authorum probari, qui variis in causis, & negotiis sic responderunt. -  31 Persuasiones iteratae & molestae, quod iustam causam metus; & coactionis inferant; doctrinam superiorem multo magis procedere, si a coniunctis, & consanguineis fiant. -  32 Vel si testator in graui periculo, atque infirmitate constitutus sit. Tunc namque facile aliorum precibus acquiescit. Quia timet ne ab eis derelinquatur, si ea negauerit, quae sibi petuntur. -  33 Iteratas & molestas persuasiones, atque importunas preces, eo ipso dolum admixtum continere, quod iterantur, aut instanter & nimie repetuntur, nec alium dolum de per se requiri. -  34 Testamentum primum, si suasionibus, vel suggestionibus alicuius mutetur, auocatur haereditas a scripto haerede in secundo testamento, & applicatur ei qui datus fuerit in primo testamento, praesertim interueniente dolo, & falsa suggestione. Idque ex sententia Angeli; contra vero, & magis communiter ex sententia aliorum, de qua infra, num. 117. & vide num. 118. -  35 Testamentum nuncupatiuum in publicam scripturam per Notarium redactum, non tamen lectum, nec publicatum coram testibus & testatore; dici imperfectum imperfectione, siue ratione voluntatis non completae, nec consummatae. -  36 Et sic non valere ex defectu voluntatis, & solemnitatis, etiam quoad liberos, & quoad piam causam. Vtrumque ex sententia quamplurium Authorum. Contrarium ex veriori, & communiori sententia, de qua infra, n. 122. Scilicet, quod defectus non sit voluntatis, sed solemnitatis dumtaxat. Et sic inter liberos, & ad pias causas, non noceat: & vide latius sup. cap. 21. -  37 Testamentum nuncupatiuum coram testatore, & testibus legi debere, non modo de iure communi, sed etiam de iure huius Regni, & vide infra, ex n. 119. & d.c. 21. -  38 Onus probandi, testamentum fuisse lectum, ei incumbere, qui in testamento se fundat, nec praesumi fuisse lectum, nisi probetur ab eo. -  39 Testamentum legi debere coram testatore, & testibus, vt clarius appareat de deliberatione testatoris, nec decipi possit. -  40 Legitimatos assequi iura omnia legitimorum, & suorum, & successiones omnes, quas habent illi, qui ab initio legitimi nascuntur, nihil ab eis differentes. -  41 Et legitimationis causa, incipere esse in patris potestate. -  42 Et connumerari in numero duodecim filiorum ad immunitatem obtinendam. -  43 Et iura communia loquentia de filiis vere legitimis, locum habent in filiis legitimatis. -  44 Legitimatus vtrum deficientibus legitimis possit ad maiorarum admitti, remissiue. -  45 Dispositio, siue hominis, siue legis tractans de filio simpliciter, vel filio legitimo, an comprehendat legitimatum, remissiue. -  46 Legitimatus per scriptum Principis, efficitur vere legitimus, ex sententia Bartoli. -  47 Ficte dicitur legitimus, ex sententia Iasonis, & aliorum. -  48 Concordia componitur contrarietas, ex sententia Cardinalis Francisci Mantica. -  49 Legitimatio secundum Baldum, est verus status legitimorum, licet non sit verum principium. -  50 Legitimi appellatione non venit legitimatus, secundum famosius significatum. -  51 Legitimatio est similis Alchymiae. -  52 Legitimatus dicitur legitimus per posterius, id est, gratia, regeneratione, & dono. -  53 Et videtur renasci, & est similis manumisso, & posthumo. -  54 Legitimationis materiae laceratae per Doctores resolutio pendet a theoricis analogorum, ex sententia Alexandri Raudensis. -  55 Legitimandi quatuor modi introducti per Iustinianum. -  56 Legitimatio est filiationis ciuilis noua creatio, a Superiore facta per restitutionem naturae, vel alios modos a iure permissos. -  57 Legitimato per rescriptum Principis debetur legitima, prout legitime nato. Et si integra non fuerit relicta legitima, potest agere ad supplementum, prout potest verus legitimus. Et succedere ab intestato patri simul cum aliis legitime natis. Et praeteritus habet ius dicendi nullum testamentum, prout legitimus. Et iniuste exhaeredatus, querelam. Et praeteritus a fratre, qui instituit turpem personam fraternum testamentum expugnare. Ac denique, caetera omnia facere, quae faceret, si legitimus & naturalis fuisset. -  58 Legitimatus debet institui, sicut legitimus. -  59 Legitimatus extantibus legitimis, nouissimo Hispano iure non succedit. -  60 Sed quintam tantummodo bonorum paternorum, seu maternorum consequi potest. -  61 Legitimatis, etiam legitimis existentibus, alimenta sunt relinquenda, si vnde commode ali possint, non habent. -  62 Legitimatus, legitimis non extantibus, testamento, & ab intestato, suorum iura etiam hodie habet post leges nouas Tauri, & nouae collect. Regiae. Et a parentibus praeteritus, testamentum rumpit, & impugnat. -  63 Legitimato cum clausula, sine praeiudicio venientium ab intestato, vel ex testamento; vel vt patri succedat in eo, quod pater ipse voluerit, legitimam deberi, quando alias plene est restitutus, & legitimatus. Et praeteritum ipsum, vel exhaeredatum, ea iura omnia habere, quae filiis legitimatis competere, dictum fuit supr. ex num. 40. & num. 57. & seq. Sic & legitimae supplementum petere posse. Idque ex sententia quamplurimorum Authorum, qui hoc numero commemorantur. Et ratio fundamentalis, & praecipua eorum redditur. Sed contrarium defenditur infra, n. 158. & 159. Et sic definisse, atque pro certo habuisse Senatum Regium Hispalensem, proponitur ibidem. -  64 Legitimatio vera & propria dicitur, facta a Principibus laicis de filiis eorum, inter quos non poterat esse matrimonium, quando Principes ipsi nihil disponunt super matrimonio, sed restituunt personam primis natalibus, & antiquae ingenuitati, & natiuitatis maculam abstergunt, tollentes differentiam legitimitatis, & illegitimitatis, iure ciuili inuentam. Idque ex sententia quamplurimorum iuris vtriusque Interpretum, qui hoc loco recensentur. Et ipsorum praecipua ratio adducitur. Sed contrarium defenditur infr. n. 160. -  65 Legitimatus, cuius successio est limitata in legitimatione, a patre institutus, & grauatus onere fideicommissi, retinet legitimam, & Trebellianicam in restitutione fideicommissi. Et sic in eo, quod a patre sibi relinquitur, grauari non potest. Idque ex sententia Decij, & aliorum. Quae longa serie commemoratur, atque comprobatur. Sed contraria defenditur infr. n. 161. & 162. -  66 Pater vtrum possit filio spurio grauamen restituendi post mortem apponere in Quinto ad alimenta relicto, remissiue. -  67 Voluntas testatoris modis omnibus obseruari, & ad vnguem adimpleri debet, nec quouis modo impediri. -  68 In codicillis correcta, & aliter quam in testamento disposita, vti vltima, sunt obseruanda. -  69 Dispositio facta in testamento, & in codicillis, debet interpretari, ne contradicat, sed concordetur. Sed si contradictio euitari non possit, statur dispositioni factae in codicillis, vt postremae. -  70 Codicillis hodie de iure huius Regni haereditatem dari, vel adimi posse iure directo, post decisionem l. 3. Tauri, quae testamentorum & codicillorum solemnitatem exaequauit. Idque ex sententia quorundam. Contra vero ex sententia quamplurimorum, qui relati fuere supra, n. 3. & 4. -  71 Codicillis haereditas dari, & relicta in testamento adimi potest, ad fauorem piae causae. -  72 In dispositione ad pias causas, magis testatoris voluntas, quam iuris solemnitas spectatur. Et sic quomodocunque de ea constet, obseruari debet. Quia remissa est quaecunque inhabilitas, tam circa efficaciam dispositionis, quam personam testatoris, proueniens a iure positiuo. -  73 Improbus dicitur, qui nititur infringere pia defunctorum iudicia. -  74 Codicillis haereditas dari, vel adimi potest in omnibus casibus, in quibus non attenditur solemnitas iuris ciuilis. -  75 Codicillis haereditas, quamuis ex rigore iuris nec detur, nec adimatur directo, ex aequitate tamen illa ademptio haereditatis facta in codicillis, quae alias erat nulla, & inualidae sustinetur, & valet in vim fideicommissi. -  76 Haereditas si ab haerede scripto in testamento, adimitur in codicillis, & datur alteri, haeres scriptus in testamento tenetur haereditatem per fideicommissum restituere haeredi scripto in codicillis. -  77 In codicillis potest fieri declaratio, etiam si per eam haeres institutus in testamento, priuaretur tota haereditate. -  78 In codicillis possunt induci onera, & apponi grauamina haeredi scripto in testamento, & aliis personis. -  79 Codicillis declarari potest, quod substitutio in testamento facta, detegatur pupillaris, ita quod in totum mater excludatur. -  80 Legatum pro virginibus maritandis, videtur relictum respectu diuini Numinis, & potest dici quodammodo relictum ipsi Deo immortali. -  81 Dotis causa est maxime pia & fauorabilis. -  82 Testator si reliquit centum nummos distribuendos inter pauperes, potuit executor in maritandis virginibus distribuere. -  83 Pro virginibus dotandis quae relinquuntur, non possunt in alium vsum, quantumcunque pium, etiam vt ingrediantur religionem, conuerti. -  84 Executor testamenti si aliquis Nobilis datus fuerit, vt distribuat certam summam inter pauperes, & habeat filias ita pauperes, quod secundum eius qualitatem non potest illas dotare, salua conscientia, ex illa summa potest eis subuenire pro sua dote. -  85 Obligatus restituere bona male acquisita, si non inueniantur persona, quibus erat facienda restitutio, potest illa bona pro dote filiarum relinquere. -  86 Legatum factum pauperi & inopi, dicitur ad pias causas, & piae causae priuilegia consequitur, tametsi paupertatis mentio non fiat. -  87 Et idem si fiat ei, quae pro conditione, & qualitate suae personae bona non habeat, quibus honeste nubere possit, & si aliqua haberet. -  88 Legatum factum pro anima, & pro redemptione captiuorum, est pium. -  89 Coniectura ea accipi debet in dubio, quae animae testatoris suffragatur. -  90 Legatum in dubio censeri magis relictum intuitu pietatis, & animae, quam contemplatione consanguinitatis, ex sententia Francisci Mantica: contra ex sententia quamplurimorum, vt annotatur supr. n. 6. & 7. -  91 Testatorem semper praesumi sanae mentis fuisse, donec contrarium manifestissime probetur, & ei qui sanam mentem negauerit, vel dementiam allegauerit, probandi onus incumbit. -  92 Est namque naturae praesumptio, vt sensus, & ratio naturalis in quolibet homine praesumatur. -  93 Et id maxime, quando animae suae, & de se benemeritis testator consuluit. -  94 Vel quando loquitur verba ordinata, & discreta, & talia, quae ab homine sanae mentis proferri solent. -  95 Nam ex qualitate dispositionis, sapiens, vel furiosus, aut demens praesumitur quis. -  96 Testator sanae mentis praesumitur in dubio, quamuis sit senio confectus. -  97 Et quamuis Notarius scripserit, sanus corpore, licet mente languens. -  98 Et etiamsi testes sint vtrinque pares. -  99 Nam probatio de sana mente praeualet in dubio. -  100 Quamuis testes de sana mente deponentes, essent pauciores. -  101 Quia magis duobus de sana mente, quam mille de dementia, est credendum. -  102 Testator praesumitur sanae mentis, quando Notarius ita affirmat. -  103 Et quamuis in extremis sit constitutus. -  104 Moribundus in articulo mortis potest testari, si tamen articulate loquatur. -  105 Testamentariam & aliam dispositionem quamcunque, in mortis articulo factam, absque fraude & dolo fieri praesumi, si non extent aliae fraudis & doli coniecturae, & praesumptiones. -  106 Actus quicunque in articulo mortis valide fieri potest, & sortiri effectum. Bene articulus mortis esset considerabilis, quando esset tam prope mortem, quod sensus deficeret. -  107 Potest quis alium blanditiis allicere, ad sibi relinquendum. -  108 Vtilitatem suam procurans, non praesumitur facere, vt alij noceat, etiamsi in consequentiam inferatur damnum tertio. Persuasiones, & preces eas duntaxat damnari quoad gerentem testamentum, quae importunae adeo fuerint, vt iteratae, & nimiae, & sic immodicae, & instantissimae, & saepe repetitae fuerint. -  109 Vt puta cum cogere ipsae videantur aliquo modo, aut genus quoddam violentiae continere; immo coactionem, aut violentiam excodere. -  110 Dolus in dubio non praesumitur, sed ab allegante probari debet, & maxime ab eo, qui testamentum impugnat. -  111 Testamentum in dubio non praesumi vi, aut metu, sed potius sponte factum, cum metus tanquam delictum non praesumatur. Et consequenter nec praesumendum est, testatorem metu compulsum ad disponendum. -  112 Actus quicunque spontaneus praesumitur regulariter, nisi coactio probetur. -  113 Testamentum validum semper praesumi, nisi contrarium probetur. -  114 Testamentum non praesumitur in dubio dolo confectum, & consequenter, nec testatorem dolo inductum fuisse ad testandum. -  115 Testamentum in dubio, libere existimandum est fuisse confectum; non importunis precibus, aut iteratis, vel illicitis persuasionibus. -  116 Sed ab his omnibus, traditis num. 111. 114. & 115. contrariis coniecturis, & praesumptionibus receditur, quibus testatoris liberam & absolutam voluntatem impeditam fuisse, aut dolum, vel vim, vel suggestiones interuenisse probari, & constare possit. -  117 Testamentum secundum factum ad blanditias alicuius, nullo tamen interueniente dolo, reuocat primum. Et Petri Surdi, in cons. 373. lib. 3. resolutiones in proposito commemorantur. Sicque contrarium eius defenditur, quod prolatum fuit supra, num. 34. -  118 Testamentum secundum ad blanditias adiuncto dolo, ex falsa suggestione, & sic per dolosas instigationes, non reuocat primum. -  119 Testamentum nuncupatiuum de iure communi, legendum, seu publicandum esse coram testatore & testibus, idque pro forma requiri de iure communi. -  120 Idem de iure Partitarum. -  121 Et de iure nouiori nouae collect. Regiae. -  122 Testamentum non lectum, nec publicatum coram testatore & testibus, dici imperfectum ex defectu solemnitatis dumtaxat, non voluntatis. Et consequenter valere quoad liberos, & quoad piam causam. Quibus solemnitatis defectus non nocet. Idque etiam post decisionem l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, vt hic adnonatur. -  123 Testamentum fuisse lectum, siue publicatum, duobus tantum testibus probari posse. -  124 Testes singulares non probant. -  125 Testes de auditu in facto recenti nullam faciunt fidem. -  126 Testis vnicus non probat, nec iustificat, nec condemnat. -  127 Notarij, & testium rogitus, an pro substantia testamenti requiratur, & an praesumatur, & quot testibus probetur, remissiue. -  128 Legitimare aliud esse, & aliud dispensare. Sicque inter legitimationem, & dispensationem; maximam differentiam versari. -  129 Dispensatio namque odiosa est, & sui natura restringibilis, nec in ea admittitur vlla extensio, etiam ex maioritate rationis. -  130 Legitimatio vero est fauorabilis, & inuenta in solatium parentum non habentium legitimos. Et sic extendenda, & amplianda. -  131 Dispensationis vocabulum duobus modis accipi. Vno modo capitur in genere pro quadam iuris communis relaxatione; & hoc modo quaelibet legitimatio, quamuis ampla, dispensatio dicitur. -  132 Secundo modo capitur dispensatio in specie, vt a dispensatione in genere, ac etiam a legitimatione differat. Et enim dispensatio in genere sumpta, distinguitur in dispensationem in specie, & legitimationem. -  133 Legitimatio duplex est, vna restitutiua, altera dispensatiua. Restitutiua est, quando restituitur persona ad ius. Idque duobus modis fit: primo, quando quis retro natalibus, & primaeuae naturae eiúsque iuri plene restituitur. Quo casu proprie legitimatio restitutiua dicitur. Secundo modo, quando superficies prolis refertur ad ius primaeum naturae, non retro, sed prout nunc quae proprie dicitur legitimatio collatiua. Cum ipse legitimans conferat tunc, non retro legitimationem. -  134 Legitimatio autem dispensatiua est, quoties quis dispensatur ad successionem, vel aliquos actus ciuiles, quorum quis antea incapax erat de iure, non obstante quod sit, & remaneat illegitimus. Et haec proprie dicitur dispensatio, quia ius relaxatur, persona autem non alteratur. -  135 Legitimatio secundum Rosellum quatuor modis fit; primo, quando disponitur super vitio matrimonij, super quo solus Pontifex habet dispensandi facultatem. -  136 Secundo modo, quando non super matrimonio, sed prole, disponitur per modum restitutionis antiquae naturae. Puta cum Princeps restituit illegitimum antiquae naturae, & ingenuitati, absque eo, quod aliquid de matrimonio disponat. -  137 Tertio modo, quando nouiter, prout nunc legitimus quis creatur, quaesecundum eum dicitur legitimatio inductiua, quia non refert se retro ad antiquam ingenuitatem, & tempus suae natiuitatis, sed inducitur nunc, prout de collatiua dictum fuit supra. -  138 Quarto modo, quando Princeps cum aliquo dispensat, non obstante, quod remaneat illegitimus possit frui his, quae tantum legitimiis conferuntur. -  139 Tribus primis modis legitimatio, vltimo vero dispensatio proprie est. -  140 Legitimare proprie est, abolere maculam, & defectum natalium, etiam quod modus succedendi restringatur. -  141 Verbum, legitimare, importat, vt quis plene sit restitutus antiquae ingenuitati. -  142 Plenaria restitutio personae ad iura naturae, legitimatio est. -  143 Remouens omnem inhabilitatem, & geniturae maculam, facit legitimationem. -  144 Dispensare vero, est tollere obstantiam defectuum, & efficere, vt aliquis inhabilis alias, succedat non obstante defectu. -  145 Legitimatio limitata in successione, quod non sit legitimatio, sed potius dispensatio, ex sententia multorum. Et sic quod legitimatus cum hoc, quod non succedat patri extantibus legitimis, aut agnatis, aut in eo tantum, quod patri placuerit, vel quod ipse voluerit, aut reliquerit; quod non sit vere legitimatus, sed dispensatus. -  146 Et de ratione huius sententiae. -  147 Iuxta quam videtur, omnes legitimationes huius Regni, & aliorum Regnorum, esse dispensationes potius, quam legitimationes. Cum omnes fere legitimationes cum clausula supradicta concedantur. Et in Hispania nobilitatis casus excipiatur, vel non exprimatur, quia de iure huius Regni non comprehenditur. -  148 Legitimatio vera & propria dicitur, quando quis restituitur ad primaeua naturae iura, quamuis facultas succedendi sit limitata, & restricta ad patris voluntatem. Idque ex veriori, & communiori Interpretum sententia, quae late comprobatur, & defenditur. Ratio etiam eiusdem, adeo concludens redditur, vt superioris, contrariaeque sententiae ratio diluatur omnino. -  149 Legitimationes, quae in hisce Hispaniarum Regnis, & in aliis, cum praedicta clausula, quatenus pater voluerit, vel pro eo, quae pater reliquerit, conceduntur; vere & proprie legitimationes esse, prout hic adnotatur. Et sic facultas succedendi limitata, & restricta ad patris voluntatem, non alterat ipsam legitimationem, & num. seq. -  150 Persona quando plene & integre legitimatur, & natalibus restituitur, etiamsi excipiatur aliquis casus, non ideo dicitur, non vere & plene legitimatus. Sicque in Hispania dici non potest, quod non sit vere legitimatus quis, quando alias plene & integre legitimatur, ex eo quod casus nobilitatis excipiatur. -  151 In legitimatione quamuis non sint omnes casus plenae legitimationis specialiter & expresse enumerati, sufficit tamen aliquos enumerare, & adiicere, clausulam generalem, quae communiter adiici solet, & vim casus expressi habet, vt legitimatio plena, & non limitata dicatur. -  152 Legitimatum ex Principis rescripto, quantumcumque amplo, non gaudere nobilitate, nisi esset filius naturalis, qui absque legitimatione gaudet. -  153 Legitimationes in Hispania, maiori ex parte pro filiis spuriis concedi, pro naturalibus etiam filiis quandoque, sed non ita assidue. Et si pro eisdem naturalibus filiis concedantur, cuius effectus, aut vtilitatis futurae sint, attentis Hispaniae etiam legibus recentioribus, & num seq. vsque num. 158. -  154 Naturales filij ex testamento patris, in sola quinta bonorum parte succedere possunt, extanibus filiis legitimis, etsi rescripto Principis legitimati fuerint. -  155 Naturales filij non succedunt ab intestato parentibus, extentibus filiis legitimis, vel legitimatis. -  156 Eis autem deficientibus succedunt in duabus vnciis, hoc est in sexta parte bonorum. -  157 Naturales filis post leges Tauri, & nouae collect. Regiae, possunt haeredes institui a patre, deficientibus descendentibus legitimis, etiamsi extent ascendentes legitimi. -  158 Legitimatum, cuius successio limitata est, vere & proprie legitimatum dici (vt supra annotatur) non tamen inde sequi, quod ei legitima debeatur praecise, vel supplementum legitimae petere possit, siue aliquid contra voluntatem patris consequi, vt latius his adnotatur. -  159 Et rationibus contrariae partis, vel vno solo verbo respondetur. -  160 Legitimatus, si sit habitus ex parentibus, inter quos esse non poterat matrimonium, stante impedimento iuris canonici, vel diuini; tunc etsi successio non sit limita, nec in persona demus diminutionem legitimationis, erit dispensatio, & non legitimatio. Et consequenter filius spurius legitimatus, succedet tantum secundum voluntatem patris dispositiuam, vel permissiuam; contra voluntatem vero patris nihil consequetur, nec legitimae petendae, vel supplementi ius habebit. -  161 Legitimatum, cuius successio est limitata, vel dispensatum, in eo quod sibi relinquitur a patre, posse grauari, sibíque onus imponi, prout latius hic obseruatur. -  162 Et Iacobi Menochij, ex sententia Baldi traditio quaedam in proposito singularis admodum, & opportuna expenditur. -  163 Mutationem voluntatis in dubio non praesumi, sicque nec testatorem suam renocasse, atque mutasse dispositionem. -  164 Exclusio vnius, est inclusio alterius. -  165 In parte qui reuocat, reliqua omnia confirmare censetur. -  166 Comiti si data est potestas reuidendi statuta, & ipse quaedam improbat, caetera confirmare videtur. -  167 Testator in codicillis recessisse non videtur a dispositis in testamento, sed ab his tantum rebus, quas reformauit; sicque in dubio interpretatio sumitur, quod testator in codicillis non videatur mutare ea, quae in testamento disposuerat. -  168 Legata, & fideicommissa tamet si in codicillis adimi possint; id verum existimatur, nisi in contrarium constet de mente testatoris, de qua constare dicitur aperte, vbi limitata fuit ademptio fideicommissi in codicillis, & non in totum. -  169 Per ademptionem vnius rei, non sequitur ademptio alterius, quando res sunt separabiles. -  170 Testator quod voluit tempore testamenti, semper postea voluisse praesumitur. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis explicatione, atque Regij Hispalensis Senatus definitionibus, seu decisionibus nonnullis illustrandis (de quibus nunc agitur) obseruandum, & constituendum erit primo loco, inter D. Franciscum[sect. 1] Nunez de Prado ex vna parte, & patrem Fr. Franciscum de Prado, piae causae, siue patronatus a testatore instituti patronum, ex altera parte, super successione bonorum. And. Nunez de Prado, lite mota, & ab inferiori ex causa appellationis ad eundem Senatum allata, quamplura etiam (sicut grauamina{ Regij Hispalensis Senatus in materia us cap. decisiones quatuor illustres. } quamplura proponebatur) in controuersiam, & litem excitara fuisse: inter alia autem id principaliter inquiri, & agitari, vtrum scilicet testamento priori, & solemniter confecto, an codicillo posteriori, & prioris voluntatis testamentariae circa modum vocationis, atque erectionis dicti patronatus derogatorio, standum esset nec ne? Nam si ex codicillo post testamentum condito, alterari, siue mutari testamenti dispositionem circa eiusdem patronatus institutionem valide potuisse, de iure compertum fuerit; planum equidem adeo erit, ipsius piae causae ius, vt de iustitia eius ambigi non valeat vllo modo; quamuis & tunc, ex aliis contentiones nonnullae oriantur inter partes, quae ex processus actis latius apparent. Si vero testamentum in suo robore mansisse, non obstante codicillo postmodum confecto, dixerimus; necessario equidem sequetur, non antea eiusdem piae causae institutioni, siue patronatus erectioni locum futurum, quam si dictum D. Franciscum Nunez Prado absque liberis, & liberos etiam eius sine prole decessisse contigerit. Idcirco breuiter praemittendum, quo clarior, & distinctior res demonstretur, quod an. Domini 1605. dictus And. Nunez de Prado defunctus (qui dictum filium D. Franciscum legitimauerat per rescriptum Principis, & legitimationem in forma communi, & amplissima sibi concessam) & D. Elisabetha de Mercado vxor eius, viginti millium ducatorum donationem inter viuos irreuocabilem fecerunt in fauorem dicti D. Francisci Nunez de Prado, filij spurij dicti Andreae, & ab eo ex soluta habiti, constante matrimonio cum dicta D. Elisabetha, & conditiones nonnullas adiecerunt, vt ex tenore scripturae eiusdem donationis apparet. Postmodum pater ipse in quodam testamento, & in alia scriptura inter viuos confecta, conditiones ipsas primae donationis alterauit, de quo non ambigitur. Deinde etiam, alio & vltimo testamento condito, idemmet And. Nunez de Prado dictum filium spurium (sed iam rescripto Principis legitimatum, seu dispensatum) haeredem instituit vniuersalem omnium bonorum suorum, & adiecit, que si no tuuiere hijos legitimos de legitimo matrimonio, y estos no tuuieren hijos, que en tal caso funda un patronazgo de sus bienes, para casar, o entrar monjas donzellas de su linage, y las nombra, y senala, & c. Y que en caso que no aya donzellas de su linaje, se distribuya sus bienes en probres de la parrochia, redempcion de captiuos, y capellanias; y nombra por sus patronos a la dicha dona Ysabel de Mercado su muger, y al dicho fray Francisco de Prado su hermano; y que las dichas dotes se den a las donzellas mas probres, & c. Post haec autem, atque eodem anno codicillum fecit testator ipse, quo in effectu statim post mortem suam, & non expectata dicti filij, nec filiorum eius morte, statuit, quod dicta causa pia erigeretur, atque institueretur, cuius contrarium (vt vides) in testamento statuerat, nec antea voluerat incipere causam piam, siue patronatum, quam mortuo dicto filio absque liberis. Sicque testamenti dispositionem in dicto codicillo non modo alterauit, sed etiam reformauit omnino, & in haec verba: Item digo, que por quanto por el dicho mi testamento yo mande cierto patronazgo, y casamiento de donzellas, para que gozassen de los dotes, quae por el dicho patronazgo dexo nombrados y senalados despues delos dias de la vida de don Francisco de Prado mi byo, como mas largamente se cuntiene en la clausula de la fundacion del dicho patronazgo, a que me refiero. Aora es mi voluntad, y mando que luego que yo fallezca desde el dia de mi fallecimiento adelante se cumpla, y pague el dicho patronazgo, que por el dicho testamento dexo instituydo, y fundado, y conforme a las clausulas y llamanientos del, sin que sea necessario esperar a que fallezca el dicho don Francisco mi hijo, &c. His ergo (vt dixi) contingentibus, & dicto And. Nunez de Prado testatore defuncto, personae relatae ad diuisionem, & partitionem bonorum prouocarunt, & nominatis Tertiis, qui partitioni praeessent, & ipsam iuridice conficerent, ad eum modum ipsimet tertij partitores diuisionem fecerunt, vt institutionem dicti filij testamento factam pro reuocata, & annullata ex dicto codicillo & dispositione eius haberent, atque statim piam causam, siue patronatum incipere non expectata morte eius, declararunt. Eidem autem filio ex corpore haereditatis tanquam aes alienum viginti mille ducatorum ex dicta donatione dederunt, atque ex caeteris bonis, dimidia parte vxori applicata, alteram dimidiam integram dictae causae piae reliquerunt. Et Iudex inferior diuisionem & partitionem approbauit in omnibus, a qua cum appellatum esset. Senatus noster eiusdem sententiam, & dictam diuisionem bonorum confirmauit; addidit tamen, dictum filium pro tempore vitae dictae D. Elisabethae vxoris testatoris defuncti, habiturum dimidiam partem reddituum, & prouentuum patronatus, siue dimidiae partis bonorum, quae causae piae assignata fuere, vsumfructum pro dicto tempore, prout testator ipse in codicillo ordinauit expressum. Alia denique pro vita ipsius filij dari eidem decreuit Senatus. In caeteris autem ipsius filij praetensiones in consideratione non habuit, prout nec habuit legitimationem Principis in fauorem dicti filij. atque in forma communi legitimationum huius Regni expeditam, & datam, cuius virtute, atque ex testamenti dispositione vniuersam patris haereditatem filius ipse petebat, sicque maiori ex parte in fauorem dicti patronatus, siue causae piae, & pro codicillo contra testamentum definiuit Senatus. Decisio autem ipsa Senatus nostri Regij Hispalensis, vt iure, & ratione, atque authoritate comprobetur, ea inprimis commemorabuntur, quae pro parte dicti filij legitimati, & in testamento instituti ponderabantur, atque expendebantur tunc, & latius ponderari at que expendi nunc valent: postmodum vero contrariae partis fundamenta, & rationes adducentur quae Senatus eiusdem definitiones, seu decisiones comprobant omnino, ac eisdem partis alterius rationibus solutionem praestant verissimam: & in articulo legitimationis nonnulla detegunt, hactenus forsan non ita dilucide, & distincte, nec etiam ingenti adeo studio, & labore, & librorum omnium originali & prolixa lectura elaborata & resoluta, prout nec etiam sic digesta. Primo itaque pro parte dicti D. Francisci contra dictam Causam piam, siue patronatum, & patronos, vt ex dicto codicillo, haeredis institutio testamento facta reuocari non potuerit, neque dictus testator statuere, quod dicta Causa pia, & patronatus inciperet statim ipso mortuo, nec tempus mortis dicti filij spectaretur, quod in effectu fuit racite adimere haereditatem, quam in testamento dederat; & piam Causam in codicillo instituere; adstringere non parum videbatur: non modo de iure communi certissimum esse, codicillis haereditatem neque dari, neque adimi posse iure directo, l. quidam cum testamanto. §. sed cum ve[sect. 2]teres, C. de necessariis seru. haered. instit. l. haereditas. C. de his quibus vt indignis. l. 2. C. de codicillis, l. non codicillum. C. de testament. §. codicillis, cum §. seq. Institut. de codicillis, l. 2. tit. 12. partit. 6. & exornant permultis Menchaca, de succession. creatione, lib. 3. §. 25. numero 2. vbi huius decisionis rationes duodecim assignat. Ioannes Matienzus, in l. 2. tit. 4. lib. 5. glos. 9. ex numero 16. vsque ad num. 25. qui num. 21. triplicem reddit rationem caeteras autem nouem traditas per Menchacam, existimat non esse finales, sed persuasiuas: Ioannes Gratianus, regula 74. per totam, Michael Grassus, §, codicillus, num. 13. & 14. D. Spino, in speculo testamentorum, glos. 32. principali. ex num. 8. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. solut. 10. ex n. 14. vbi exornat, fol. 163. Petr. Gregorius, in syntagmate iuris, lib. 43. cap. 1. ex d. num. 3. Antonius Pichardus, in §. codicillis, ex num. 1. Institut. de codicillis. Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iuris, tom. 2. littera, C. conclus. 406. fol. 908. Verum etiam de iure huius Regni, post decisionem l. 3. Tauri, quae[sect. 3] hodie est l. 2. titu. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae. Id ipsum seruandum, nec posse haereditatem directo dari, vel adimi codicillis. Nam licet ex eisdem legibus Regiis, & testamentum, & codicillorum solemnitates exaequatae fuerint, & per consequens videri posset eo ipso, quem in codicillis directo posse institui, sicut & in testamento olim poterat, cum ratio, quare in codicillis haeres institui non poterat de iure communi, ea esset, quia scilicet minor erat solemnitas codicillorum, quam testamentorum: tamen quia non ea fola ratione, sed aliis pluribus rationibus id ab antiquis Iure consultis decisum fuerat, vt eleganter obseruauit Ludou. Molin. de Hispanor. primog. lib. 2. capit. 8. num. 30. qui articlum disputat ex num. 28. vsque ad num. 40. quod non obstante constitutione dictae l. 3. Tauri, hodie non possit haereditas dari, nec adimi in codicillis; crebrius tenuerunt huius Regni Interpretes, prout asserit Molina, vbi supra, num. 29. qui hanc opinionem semper veriorem sibi visam fuisse asserit. Et eandem sequuntur rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, in prima limitatione, num. 32. Anton. Gomezius, in d.l. 3. Tauri, num. 71. Tellus Fernandez ibidem, num. 25. Ferdinand. Vazq. Menchaca, de success. creatione, lib. 3. §. 25. ex num. 7. 8. & 9. & num. 19. D. Spino, in speculo testamentorum, dicta glos. 32. num. 26. & 27. Guill. de Ceruantes, in ipsa l. 3. Tauri, num. 15. & seq. vbi contrariae partis fundamentis satisfacit, & respondet: Ioan. Gratian. regul. 74. num. 7. & quatuor seqq. vbi hanc partem tuetur, & contrariam improbat: Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 103. & tribus seqq. vbi Ludouici Molin. opinionem relatam sequitur constanter, & inquit, quod opinio contraria nunquam sibi placere potuit, vel eo solum fundamento, quod non ex sola ratione, quod adaequata in testium solemnitate sint testamenta, & codicilli ex dictis legibus Regiis, sequitur inde, quod in codicillis sicut in testamento haereditas dari, & adimi possit, cum sunt quamplures aliae differentiae inter testamentum, & codicillos, & ius antiquum commune adeo expressum, nec iure Regio correctum, seruandum sit, nec eiusdem correctio per tacitos, atque subauditos intellectus inducenda, vt Molina ipse probauit vbi sup. num. 29. quam etiam & superiorem sententiam amplectitur Azeuedus, in l. 2. tit. 4. lib. 5. num. 40. per totum, dicens, quod semper tenuit, & tenet, quod etiam hodie non possit directe dari, vel adimi, vel immutari haeredis institutio in testamento facta, & subiicit verba sequentia: Nam cum lex nostra hoc non dicat, tanquam minutiua solemnitatum, & correctoria, intelligendum non est, id disposuisse, neque velle in hoc corrigere iura antiqua. Item quia cum lex nostra quoad solemnitatem obseruandam in confectione test amentorum & codicillorum loquatur, & disponat, quorsum quaeso est intelligendum disposuisse circa haeredis institutionem, directe, vel iure obliquo relinquendam in codicillis. Item quia quantumuis lex praecedens disponat valere testamentum quoad in ea contenta, quamuis nullus ibidem haeres instituatur, quid hoc, quoad propositum nostrum, vbi testator de haerede prouisit. Et inferius concludit eodem num. 40. in fine: Hanc opinionem veriorem esse, & tenendam in iudicando, & consulendo, & secundum eam sciuisve consultum per maximos Aduocatos in facti contingentia: tenet etiam ipsam sententiam Hierony. de Caeuallos, practicar. commun. contra communes, q. 264. n. 4. in illis verbis: Sed verius existimo, quod etiam hodie neque dari, neque adimi possit haereditas codicillis, neque substitutio pupillaris facta in testamento possit in codicillis reuocari, quia dicta lo. 3. Tauri, non est correctoria iuris communis. Et latius comprobat idem Cauallos, quaest. 730. vbi defendit, quod haereditas directo dari, vel adimi codicillis non potest, etiam fauore liberorum. Idque ex sententia Baldi, quem magis communiter sequuntur quamplurimi Authores ibi relati contra Bartolum, & eius sequaces: & subdit, videri hodie approbatam per leg. tertiam Tauri, vbi eadem solemnitas requiritur in testamento inter liberos, quae inter extraneos, & quod haec opinio est verior, & tenenda, tam de iure communi, quam de iure Regio, vt scilicet nec dari, nec adimi codicillis possit haereditas, & sequenda in Palatiis, & Scholis, cum sit verior, & communior. Denique & in eodem placito fuit expressim Antonius Pichardus, in dicto §. codicillis, In[sect. 4]stitut. de codicillis, numero 12. nam cum excitasset praefatum dubium, vtrum hodie codicillis iure directo haereditas dari, vel adimi possit, & nouam (vt ipse profitetur) pro rei explicatione distinctionem constituisset; tandem quod attinet ad nostrum propositum concludit n. 12. in haec verba: Factum autem testamentum, si vel ante codicillos, vel post codicillos sit, intrepide affirmo, codicillis (si codicilli sint) haereditatem testamento relictam, nec adimi, nec minui posse, quia testamentum primum nonnisi alio aeque idoneo tolli potuit, &c. Et sic adhaeret omnino communiori Interpretum huius Regni sententiae, haereditatem etiam hodie nec dari, nec adimi codicillis posse, si testamentum antea factum sit; quo nihil opportunius, & magis in terminis nostris dici potuit, cum in eisdem versemur; & in testamento ante codicillum facto, quo pater filium praedictum haeredem vniuersalem omnium bonorum instituerat, postmodum autem, sic minuit, vel adimit in codicillo, vt nihil vltra antea in vita, & irreuocabiliter donatum, & dimidiam partem vsusfructus bonorum patronatus pro tempore vitae vxoris reliquerit, & ita in effectu adimitur haereditas antea. Quando vero nullo facto testamento, codicillos aliquis fecit (inquit ipse Pichardus) quod directo etiam in eis haereditatem dare poterit, cum eorum, & tementorum eadem sit solemnitas ex legibus huius Regni; sed hoc casu magis testamentum nuncupandum quam codicillos, vt latius ibi fundat, & post dictas leges Regias, iuridice (vt arbitror) per dictum Authorem annotatur. Deinde & secundo pro eadem parte vrget in casu praesenti dici non posse praefatam dispositionem in fauorem piae Causae factam, siue Causam ipsam esse piam, cuius fauore id disponitur in codicillo, quod supra enuntiaui, vt sic in eo adimi, & dari potuerit haereditas modo praedicto; nam in illo dubio, vtrum do[sect. 5]tis causa censeatur pia, Laurent. Calcan. in cons. 31. col. 5. post medium, animose, & contra communem Scribentium sententiam defendit, quod communis illa Doctorum allegatio, quod dos sit causa pia, est error communis; & quod non est, neque esse potest causa pia respectu sui ipsius dotis, & in se ipsa; & quod sententia Glossae, & Doctorum non probatur in l. cum is, §. si mulier, ff. de condictione indebiti. Quia dicit, quod loquitur de pietate respectu dotantis, non autem respectu dotis. Quae etiam responsio adaptauit ad alterum text. nempe ad l. 1. §. sed si libertus, ff. si quid in fraudem patroni, in illis verbis: Sed si libertus filiam dotauit, non videtur patronum fraudare, quia patris pietas non est reprehendenda. Et sic videtur probari, quod pater dotans filiam, exercet circa eam actum pietatis. Et cum textum allegat Baldus in cons. 456. in fine, vol. quinto. & responsionem nunc traditam sic adaptari, vt dixi, notauit, & Calcani specificam mentionem fecit Petrus de Peralta in l. 1. ff. de legat. 2. num. 27. in princip. fol. mihi 20. & id ipsum quod Calcanus tenuerunt alij Authores relati per Andr. Tiraquellum de priuilegiis piae causae, in praefatione, in vers. sed aduerte quod communis opinio, per Cephalum etiam in consilio 216. ex numero 3. cum seq. libro 2. & quamuis ita simpliciter, atque indistincte sententia haec Calcani, & sequacium non admittatur, cum distinctione tamen admitti solet communiter, videlicet, quod dotis causu, sine legatum dicatur ad piam causam, quando dos datur, vel promittitur, vel in testamento relinquitur pauperi mulieri, non alias; sicuti scripserunt Bartol. in l. alio, n. 2. ff. de alimentis legatis, Bald. in authent. nisi rogati, num. 7. : C. ad Trebellian. Corncus, Roman. Alexan. Ripa, Ruinus, Iason, & alij multi, cum quibus sic scripsit Tiraquel. in praecitata praefatione, colum. 12. versic. item cum dos: & in priuileg. 114. in fine, colum. 123. Baldus Nouellus, in tractatu de dote, p. 5. num. 2. & per totam, dicens, quod dos non concernit causam piam stricto modo sumendo, & sic non habet priui egia causae piae, nisi quando donaretur, vel legaretur pauperibus Ioan. Cephal. d. cons. 219. num. 3. lib. 2. Benincas, tractatu de pauper. quaest. 5. num. 14. cum seq. Marin. Freccia, de feudis, lib. 2. quaest. 5. num. 18. pag. 121. D. Franciscus Sarmientus, in l. si quis Titio, §. si haeres, n. 5. ff. de legat. 2 Petrus de Peralta, in dicta l. 1. ff. de legatis 2. dicto num. 27. vbi inquit, tenendam esse communem sententiam, quod dotis causa sit pia, etiam respectu eiusdem dotis, habita relatione ad ipsam foeminam dotandam, vel dotatam, quando dos datur, vel promittitur pro muliere paupere; alias non diceretur causa dotis pia, provt aiebat Calcanus. Nam si dotatur diues, dos non est causa pia, quia neque dotans aliquid pietatis gerit, licet sit donatio gratuita, & opus laudabile. Et per contrarium, si dotatur persona inops, ipsum opus est in se pium, & pariformiter ipsa dos, non potest non esse causa pia in seipsa. Quod (vt vides) eleganter & erudite traditur per Peraltum. Qui etiam ponderat l. 35. tit. 14. partit. 5. & dicit, sic intelligendam, utque temperandam, provt dictae leges iuris communis temperantur communiter, an scilicet pauperi, vel non pauperi, vel diuiti dos detur, vel testamento legetur, Et eandem resolutionem ex pluribus aliis Authoribus tradidit Cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 6. titul. 3. n. 22. & 23. vbi resoluit, dotis & alimentorum legatum non intelligi ad pias causas, nisi pauperi relictum sit, & quod sit pauper, debere probari; nec sufficere quod testator dicat se legare pauperi. Et verumque, tam in alimentis, quam in dote probauit Menoch. lib. 4. praesumpt. 115. num. 13. & tribus seqq. Francisc. Bursatus, in cons. 179. num. 28. 29. & 30. lib. 2. vbi expendit textum extraordinarium, in authent. de restitutione, §. si vero & ipsam, Marcus Antonius Natta, in cons. 666. n. 3. vol. 4. Alex. Trentacinquius, variar, resolut. lib. 1. titulo de pia causa, n. 13. & 14. fol. 186. sed in casu praesenti dispositio non fuit pro pauperibus maritandis, sed absolute pro maritandis virginibus de sua cognatione, nec paupertatis mentionem fecit, nec eam qualitatem requisiuit testator; ergo dici non potest, hoc opus pium esse loquendo de opere pio priulegiato, nec legatum, siue dispositionem ita factam, piam causam dici. Et vrgetur difficultas, quoniam cum testator virgigines de sua cognatione, & sic consanguineas (vt dixi) vocauerit, non videtur dici posse causam piam esse, iuxta communem illam Interpretum traditionem,[sect. 6] quod in dubio cum duae possunt capi coniecturae, vna quod dispositio sit facta contemplatione consanguinitatis, altera quod sit facta intuitu paupertatis, & consequenter pro anima testatoris magis praesumitur facta contemplatione consanguinitatis, inspecta causa naturali, quae potentior est, quam accidentalis: argumento l. tutot, §. quaetutoribus, ff. de excusat. tutorum, per quem textum ita sane scripserunt Baldus, Romanus, Decius, Alciatus, & Cephalus, quos recensuit Cardinalis Mantic. de coniectur. vltimarum volunt. lib. 6. titul. 3. num. 19. fol. 215. vbi dixit, ab hac sententia (licet dubitauerit) non tamen ausum esse recedere Andr. Tiraquel. in praefatione tractatus piae causae fol. 9. & ipse ab ea recessit, vt infra videbitur num. 90. superiorem autem ex Baldo, Romano, Decio, & aliis nunc relatam sequuti etiam fuere Tiraquellus idem in l. si vuquam, in verbo, donationem. num. 57. Azebue dus, in consilio 16. num 14. 15. & 16. vbi citat Bartol. Bald. Socinum senior. Calcanum, Crauetam, Romanum, Parisium, Cephalum, Laram, & Peral. tam, ita tenentes: Iacobus Menochius, lib. 4. praesumptione 115. num. 5. & num. 9. qui post Glossam. Baldum, Romanum, Decium Tiraquellum, Alciatum, &[sect. 7] Cephalum tradidit, quod legatum relictum pauperi sanguine coniuncto. non presumitur ad piam causam, & ob paupertatem factum, sed ob sanguinis affectionem: Ludouicus Casanate in consilio 27. num. 11. & 12. & inde Ioannes Gutierrez, canonicarum quaestionum, lib. 2. cap. 11. num. 39. ex Corduba, &[sect. 9] Lambertino probauit, quod legatum relictum consanguineis pauperibus, debetur consanguineo propinquiori, etiamsi aliquis consanguineus sit pauperior, quia scilicet consanguinitatis causa praeferri videtur a testatore. Denique, atque ex alio augeri difficultas videtur, quod in consideratione haberi non debeat, testatorem ipsum in dicto codicillo ordinasse, atque disposuissequod deficientibus virginibus de sua cognatione, dicta bona inter pauperes distribuerentur: & pro redemptione captiuorum, & tres erigerentur, atque fundarentur capellaniae; Nam adhuc videtur quod causa pia dici non debeat quantum ad priuilegia, quia illa non conceduntur, nisi quando legatum primario & principaliter reliquitur ad pias causas, non vero quando secundario deficiente prima & principali dispositione; ita sane annotauit Bartolus in l. vltima, num, 1. ff. de his quae pro non scriptis habentur. Et dicit singulare Iason, in l. Marcellus, num. 36. & 37. ff. ad Trebellian. firmarunt Trianquellus, de priuilegiis piae causae, priuileg. 2. in versic. hoc autem. Couarr. in cap. relatum. 1. num. 2. de testamentis. Alexander etiam, in l. extraneum. num. 7. & 8. C. de haered. instit. vbi inquit,[sect. 10] quod ad cognoscendum, an causa sit piam necne, debet attendi principalis dispositio: Baldus in consil. 230. in fine, lib. 5. Castrensis in consil. 197. in principio, lib. 1. Federicus de Senis, in consil. 217. per totum. Calderinus, in consil. 337. alias 8. de testamentis. Vbi singu[sect. 11]lariter inquit, quod legatum non dicitur ad pias causas, quando relinquitur vxori, & deinde post eius mortem substituitur Ecclesia. Quocirca M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, artic. 2. n. 85. ex Romano, in[sect. 12] cons. 206. Alexandro, in cons. 20. circa finem, lib. 3. concludit, regulam non detrahendi Falcidiam, aut Trebellianican ex relictis ad pias causas, habere locum in relictis pure, aut in diem certam, secus in relictis conditionaliter, quorum euentus est incertus, provt etiam tradidit Alexander ipse, in l. cum dotem, ff. ad. legem Falcidiam. Vere tamen, ex hoc non modo non augetur, sed nec inducitur aliquo modo difficultas, vtpote cum ab initio, ex praesumpta non tantum, sed etiam velut manifesta dicti testatoris voluntate, pro virginibus consanguineis pauperibus maritandis, & pro his quae pauperiores existimant, pro anima etiam, & intuitu pietatis principaliter dispositionem esse factam, ex his cliciatur aperte, quae infra hoc eodem cap. ad finem secundi fundamenti partis contrariae adnotabuntur. Sicque causam ipsam ab initio fuisse piam credendum est necessario, nec pendere ex futuro euentu; cum vnum, vel aliud non possit non euenire, vtrumque autem ex vetbis testatoris, & praesumpta, euidenti tamen voluntate ipsius ad causam piam pertineat. Ex futuro autem euentu pendeat duntaxat, an consanguineae pauperes, & de cognatione extiterint, nusquam vero quod dfipositionis modus feruetur, iuxta quem, cum tractum successiuum, & in futurum perpetuum dispositio ipsa habeat, etiam considerato futuro euentu, traditiones Interpretum superiores locum obtinere non possunt, cum ita re accepta, non modo parte aliqua, aut nomine tenus piae Causae, sed omni commodo bonorum, & effectu ipso voluntatis, & dispositionis expressae testatoris, pia Causa defraudata remaneret; quod impium esset, & voluntari ipsi adeo repugnans. Praeterea & tertio, pro eadem parte dicti filij legitimati, & a patre in testamento haeredis instituti, vrgere videbatur, ex dictis quorundam testium constare, ac deduci, patrem ipsum tempore codicilli confecti, sanae mentis non fuisse, sed potius mente ipsa, & intellectu, ob morbi grauitatem turbatum, sic vt[sect. 13] testatori, vel codicillum ordinare non potuerit: cum autem mentis sanitas, & integritas in testatore desideretur omnino, l. 2. ff. de testamentis, l. senium, C. qui testamenta facere possunt, l. 13. tit. 1. partit. 6. & exornant Authores quamplures statim & commemorandi, Menochius etiam, lib. 4. praesumpt. 8. num. 31. sequitur proculdubio codicillum ipsum non valuisse, nec minus institutionem praedictam, testamento factam alterari potuisse; vtpote cum codicillus, aut testamentum valere non possit, nisi conditum sit ab eo, qui sanam mentem, & iudicium integrum retinet,[sect. 14] alias sit inutile, ex eisdem iuribus: & l. furiosum, C. qui testamenta facere possunt, §. praeterea, Institut quibus non est permissum fac. testament. etiamsi fauore piae causae dispositio fieret (provt factam in praesenti pars altera contendit) ita sane post alios multos, etiam fauore piae causae non obstante annotarunt, atque exornarunt Iulius Clarus, §. testamentum, quaest. 5. Burgos de Paz in consil. 11. num. 12. & 13. Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 6. Iosephus Ludouicus, decisione 1. Hippolytus Riminaldus, in cons. 809. lib. 7. Sfortia Oddi, in cons. 93. Cardinalis Mantica, de coniect. vltim, volunt. lib. 2. titul. 5. Ioseph. Mascard. de probat. conclusione 1048. Iacob Menochius, lib. 6. praesumptione 45. Petrus Surdus, in consil. 89. libro primo, Nicolaus Reusnerius, lib. 1. decisione 8. ex num. 43. Antonius Pichardus, in d. §. praeterea, ex num. 1. cum seq. Cardinalis Thuscus, practicar, conclusion, iuris, lib. 4. littera F. conclus. 541. fol. 99. Vincentius Carocius, casu, siue decis. 23. nouissime Ioseph. de Sese, decisione Regni Aragonum 56. per totam: infinitos alios sciens, consultoque praetermitto: quoniam alio cap. infra referam eos, vbi de coniecturis sanae, vel insanae mentis, aut dementiae, vel[sect. 15] furoris agetur: sanae autem mentis non praesumitur, sed potius demens testator, qui non habet memoriam ordinatam, provt relatis aliis Authoribus adnotauit Petrus Surdus, d. cons. 89. num. 5. lib. 1. Burg. de Paz, d. cons. 11. num. 12. qui expendit, dictam l. 13. titul. 1. partita 6. in illis verbis: Otro si el que fuesse salido de memoria, no puede hazer testamento mientras que fueredes memorado. latius Mantica, lib. 2. titul. 5. num. 13. sicuti etiam is, qui in extremis est constitu[sect. 16]tus, provt constitutum testatorem in casu praesenti, & intra vnam horam decessisse probatur. Ita sane tradiderunt, & testatorem constitutum in articulo mortis praesumi mortis propinquae cogitatione turbatum, & non integrae nec sanae mentis, scripserunt Praepositus, in cap. tanta, num. 7. qui filij sint legitimi, Butrius, in cap. per venerabilem, num. 13. eod. titulo, Roselus, in tractatu legitimationum, de effectu matrimonij, n. 38. & 41. Celsus Bargal. de dolo, lib. 3. cap. 7. num. 25. in fine, Paulus Castrensis in nostris terminis, in cons. 155. num. 2. lib. 1. per text. in l. hac consultissima, §. ac cum humana fragilitas, C. qui testamenta facere possunt, qui subdit, eum mortuo similem esse, per l. iubemus, C. de testamentis, & sequitur Socinus iunior, in cons. 183. ex num. 10. lib. 2. refert Cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 2. titul. 6. num. 3. qui confirmat ea ratione, quod tunc temporis memoria redditur imbecillis, & totus languet intellectus, nec praesumitur quis habere animi consilium, nec intellectum, vt ex mente Aristotelis scribit Baldus, in l. vlt. circa principium, n. 14. C. de bonis quaeliberis: & idipsum tradit Franciscus Patauinus, inter consilia vltimarum voluntatum, lib. 1. cons. 158. num. 37. 38. & 39. ibi: Quia, vt praesupponitur, illa testatrix erat constituta circa mortem, quia parum post decessit, & ideo praesumitur non deliberatione, sed mortis cogitatione turbata id fecisse, &c. Facit Menochius, lib. 4. praesump. 8. n. 33. 36. & 40. facit denique, testamentariam, & dispositio[sect. 17]nem aliam quamcunque in mortis articulo factam, praesumi a lege dolose & fraudulenter fieri, vt probatur in l. filiae meae, ff. soluto matrimonio, vbi Albericus, Imola, & Alexander, Angelus, Praepositus, Albertus Brunus, Castrensis, Ioannes de Anania, & Lud. Bologninus, quos Franciscus Bursatus retulit in cons. 40. num. 62. lib. 1. Quarto etiam facit, ex depositionibus quorundam testium videri deduci, dictam codicilli dispositionem persuasionibus, & coactionibus, atque importunis & dolosis precibus, & sic per vim & merum factam fuisse, ac ex consequenti nullam, nec ad infirmandum testamentum precedens in fauorem filij factum, potentem. Id quod probatur in primis Petri Surdi authoritate,[sect. 18] atque in eadem filij legitimati, qua versamur, specie, & resolutione, in cons. 373. sub n. 10. & n. 11. cum seq. lib. 3. quo loci in hunc modum scripsit: Quibus tamen non vrgentibus, arbitror iustiorem esse causam domini Antonij Mariae, & ad eum pertinere hanc domini Hieronymi haereditatem, qui fuerat in priori testamento scriptus haeres, & ad quem etiam spectasset haereditas ab intestato, cum sit domini Hieronymi filius legitimatus, qui propter legitimationem nihil differt a legitimis. Vnde sublato de medio vltimo patris sui testamento, vel succederet ex priore, vel haberet patris haereditatem ab intestato, ac si nullum testamentum condidisset. Et quamuis testamentum vltimum quoad extrinsecam formam, habeat solemnitates omnes necessarias, tamen nullius est valoris aut momenti, & vbi validum sit, venit reuocandum, seu annullandum. Fuit enim conditum per blanditias & suggestiones, quaefuerunt adhibitae ab vxore Domini Vincentij, quae, vt testes dicunt, importune illum stimulabat, & continuis hortationibus impellabat ad reuocandum primum testamentum, & nouum aliud faciendum, & absque intermissione aliqua vexatus, & tandem expugnatus, vt a molestia se redimeret, deuenit ad factionem testamenti praedicti, & alterius reuocationem, Dici enim potest, eum testamentum fecisse, non ex sui animi sententia, sed ad alienum arbitrium, & sic impellentibus suasionibus prolatum non valere, quia iteratae & molestae persuasiones vim habent coctionis, & c. Haec quidem a me non otiose, aut extra propositum sed ideo, at que ad litteram transcripta, quod in eadem specie filij legitimati, in priore testamento instituti & codicilli postmodum alterantis, vel reuocanris testamenti dispositionem: ob ipsammet rationem iteratae & molestae persuasionis, & quod codicillus fuisset conditus per blanditias & suggestiones quorundam religiosorum fratrum, & consanguineorum praefati testatoris, qui importune illum stimulabant, & continuis hortationibus impellebant; eundem codicillum infirmandum, & ipso sublato de medio, vel annullato, ex priore testamento filium legitimatum successurum, pars eiusdem filij instanter petebat: pro quo & praedicta Petri Surdi resolutione fortiter etiam adstringit, testatorum voluntates liberas esse debere atque in actu testandi consensum requiri cum qualitate[sect. 19] libertatis plenae, omnino & absolute liberum in disponendo, l. 1. C. de sacrosanctis Ecclesiis, ibi: liber sit stylus, & in terminis sic aduertunt Iac. Menochius de arbitriis, lib. 2. centuria 4. casu 395. n. 1. Constantius Rogerius, in l. 1. ff. de testamentis, n. 2. Petrus de Paralta, in l. si quis in principio testamenti, ff. de legatis 3. n. 94. in vers. ex quibus manet, & num. 132. vbi citat verba legis Theodosianae, quae sic concludunt: Ioannes Baptista de Plotis, in cons. 168. n. 52. inter consilia vltimarum volun. volu. 2. dicens, quod leges volunt, cuique[sect. 20] liberam voluntatem esse in testando, & odio habent adulationes, & suggestiones, & importunitates, & caetera alia, quae fiunt testatoribus, si ex illis quocunque modo absoluta omnino, & plena, liberque eorum voluntas impediatur: Molina etiam, in commentariis de iustitia & iure, lib. 1. tractatu 2. disputatione 153. in vers. quod ad secundum attinet, folio 371. & in id ipsum pungit l. 26. titulo 1. partita 6. provt annotaui, & haec eadem scripta reliqui, quotidian. har. controu. iuris, lib. 3. cap. 1. num. 6. & quinque seq. & ibidem num. 105. post Iac. Menochium, d. casu 395. n. 41. & lib. 1. praesumpt. 12. n. 8. dixi etiam, quod te[sect. 21]stator, cum adductus immodicis persuasionibus, testatus est, vel allectus ad sic, vel certo modo testandum, aut de rebus suis disponendum, vel ad iam conditum testamentum renocandum, vel non reuocandum: tunc equidem dolus praesumitur. Et n. 106. ex[sect. 22] eodem Menochio reddidi rationem: quia persuasiones multae arguunt dolum, l. cum quis, vbi Bartolus, & Glossa, l. apud Celsum, ff. de doli mali except. Peregrinus, referentes alios, de iure fisci, lib. 2. a. 6. num. 12. Petrus[sect. 23] Surdus, dicto consilio 373. num. 14. lib. 3. vbi quod iteratae & molestae persuasiones habent vim coactionis, per text. in l. 1. §. persuadere, ff. de seruo corrupto, vbi dicit Iureconsultus: Persuadere est plusquam compelli,[sect. 24] & cogi sibi parec. l. 3. §. si quis volentem, ff. de libero homine exhibendo: quinimo solicita suasio, plus est quam compulsio, vt ex Oldrado, Castrense Deciano, Craue[sect. 25]ta, & Curtio iuniore aduertit ipse Surdus, n. 15. & vltra eum Cardinalis Mantica, de coniect. vlt. volunt li[sect. 26]bro 2. titulo 7. num. 4. vbi obseruauit, quod testatoris metus arguitur ex persuasionibus multorum factis cum calliditate, acvariis molestiis, maxime si ille aegrotus erat: quoniam (vt dicit Alex. Raudensis, decisione 45. numero 2.) aegroti intempestiuis suasio[sect. 27]nibus non audent refragari: & eleganter Afflictis, decisione 69. numero 4. & ibidem Caesas Vrsillus, in addit. numero 10. Parisius, in consilio 67. numero 70. lib. 3. Petrus de Paralta, qui superiora comprobat nonnullis, in dicta l. si quis in principio testamenti, numero 94. Pelaez Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione 25. provt eos retuli quoque dicto cap. primo, libri 3. numero 110. & duobus seqq. & numero 113. expendi iura nonnulla ad proban[sect. 28]dum, persuasionem nimiam, & violentiam aequiparari, textum videlicet, in l. prima, C. ne filius pro patre, & in l. 5. C. de apostatis, & in l. vnica, C. de raptu virginum, & in l. prima, titulo 19. partita 7. ibi; Como manera es de fuerca, es sol zacar. Et numero 114. & 115. adduxi quoque iura nonnulla ad probandum,[sect. 29] quod importunae preces habent instat, immo effectum, & vim iusti metus, qui caderet in virum constantem, sicque actum factum praetextu earum reddunt meticulosum, & generaliter rescisioni ex edicto Quod metus causa, suppositum: & num. 116. & 117. commemoraui quamplures authoritates Doctorum, qui variis in causis, & negotiis responderunt, per importunitatem obtenta, & ad persuasiones mo[sect. 30]lestas facta, non debere valere, & dici fieri inuito dante: & n. 126. & seq. latius superiora omnia exornaui; atque n. 130. & duob. seq. dixi multo magis ea procede[sect. 31]re, si a coniunctis, & consanguineis preces, persuasionésve inferantur, (provt in casu praesenti illatas contenditur) vel si testator aegrotus sit, & in graui infirmi[sect. 32]tate, atque periculo constitutus, (provt etiam erat in praesenti) tunc namque facile aliorum precibus acquiescit: quia timet ne ab eis derelinquatur, si ea negauerit quae sibi petuntur, sicuti ex Vrsillo, in addit. ad decis. Afflict 69. n. 9. Parisio, d. cons. 67. n. 70. & 71. lib. 3. Alex. Raudensi, decis. 45. n. 32. parte 1. Hieron. Albano, in addit. ad Bart. in rub. ff. quod metus causa, n. 16. & 17. ibi notaui: Et tandem, ipsomet cap. 1. d. lib. 3.[sect. 33] concludendo materiam, scripsi, iteratas & molestas persuasiones, atque importunas preces, in hac specie dolum admixtum continere eo ipso, quod iterantur, aut instanter, & nimie repetuntur: nec alium dolum de per se requiri; provt in terminis adnotarunt Tib. Decianus, in consil. 65. num. 2. lib. 2. Iac. Menochius, praesumpt. 12. num. 8. & 9. lib. 4. Alex Raudensis, decis. 45. num. 15. parte 1. Palaez a Mieres, de maioratu, parte 1. d. quaestione 25. numero. 9. & aperte sentit Petrus Surdus, d. cons. 373. n. 14. & 15. lib. 3. Quinto, atque pro ipsamet parte vrget similiter, hactenus numeris praecedentibus adnotata: iteratasque & molestas persuasiones dictorum fratrum, & consanguineorum, fortiori ratione in casu praesenti militare, & obtinere debere, propterea quod institutio dicit filij legitimati in testamento prius tacta, per codicillum postea (vt saepe dixi) conditum alteratur, & reformatur omnino: idcirco codicillus ipse in praeiudicium dicti filij instituti effectum habere non debet de iure, idque iuxta sententiam illam Angeli in l. non enim, ff. de officioso testamento, vbi con[sect. 34]cludit, quod testamentum primum, si suasionibus, vel suggestionibus alicuius mutetur, auocatur haereditas a scripto haerede in testamento, & applicatur el qui scriptus fuerit in primo testamento, praesertim interueniente dolo, & falsa suggestione; & dicit ipse Angelus, quod habuit in facto, cum vnus testamentum factum ad fauorem quorundam Religiosorum reuocasset instigationibus alterius, qui dicebat, illos male erogaturos haereditatem, & non esse bonae conditionis (provt de dicto D. Francisco Nunez de Prado, dictum patri eius saepissime ab eisdem Religiosis, & quod Iudendo consumeret patrimonium, asserunt testes nonnulli) idem Angelus, in l. vlt. C. si quis aliq. testatori prohibuer. vbi idipsum tenet, & sequuntur Caepola, Iason, Marsilius, Ruinus, Barbatia, Parisius, Afflictis, Socinus iun. Guil. Bened. Neuizan. Costa, Craueta, Menochius, quos tetulit Petrus Surdus, d. cons. 373. num. 16. per totum lib. 3. atque in eum sensum accipit eos, vt dolum non exigant, sed solis contenti sint instigationibus: & consequenter dicit hoc procedere, etiamsi non interueniant falsae suggestiones, sed solae preces, & instigationes ad praeiudicium alterius iam instituti: quia multa honeste accipiuntur, quae inhoneste petuntur: Et eiusdem Petri Surdi specificam ego mentionem feci lib. 3. d. cap. 1. num. 181. vbi sententiae Angeli relatae recensui sequaces, Castrensem, Alex. Caepolam, Palacios Rubios, Gregorium Lopez, Bernardum Diaz, Auiles, Crauetam, Ioannem Gutierrez, Marsilium, Socinum, & Neuizanum, Alexandrum etiam Raudensem, decisione 45. ex num. 53. cum seq. prima parte: qui etiam in ea opinione residet, quod cum agitur de testamento iam condito reuocando, blanditiae solae, & persuasiones absque probatione, quod fuerint dolosae, sufficiunt: & addo nunc Burg. Sal. de Pace idem tenentem in cons. 11. n. 22. Facit etiam & sexto loco pro eadem parte codicilli ipsius nullitatem aliam ex eo deduci, & probari, quod dictum codicillum coram praefato testatore & testibus fuisse lectum non appareat, nec fuisse lectum praesumatur in dubio, nisi probetur ab eo, qui se fundat in ipso codicillo cui onus probandi incumbit: sicuti haec duo longa serie a me prolata, atque probata fuere superiori cap. praecedenti, n. 87. 88. & 89. quo loci ex relatione Bartoli, Baldi, Alexandri, Angeli, Decij, Bolognini, Ruini, Campegij, Castrensis, Cumani, Felini, Socini, Celsi, Francisci Manticae, Didaci Couar. Menochij, Surdi, Mascardi, & Petri Magdaleni obseruaui, testamentum nuncupatiuum in publicam scripturam per Notarium redactum, non tamen lectum, nec[sect. 35] publicatum coram testibus, & testatore, dici imperfectum imperfection, siue ratione voluntatis non completae, nec consummatae; provt iidem Authores obseruarunt, relati dicto numero 87. & vsque adeo[sect. 36] procedere ex sententia ipsorum, vt ex defectu voluntatis, & solemnitatis non valeat, etiam quoad liberos, nec quoad piam causam, vt ibidem notaui dicto num. 88. & 89. vbi Authores quamplures ita tenentes recensui. Addidi etiam idipsum procedere, non modo[sect. 37] de iure communi, sed etiam de iure huius Regni, nec alias testa mentum nuncupatiuum coram Tabellione factum valere, quam si coram testatore, & testibus lectum fuerit, & retuli Cifuentes, Castellum, Anton. Gomezium, Rod. Suarez, Didac. Perez, Tellum Fernandez, Couar. Burg. Sal. de Pace; Matienzum, Azeue[sect. 38]dum, & D. Spino. Addidi denique eod. num. 8. onus probandi testamenrum fuisse lectum, ei incumbere, qui testamento se fundat, nec praesumi fuisse lectum, nisi probetur ab eo. Et retuli Couar. Ruinum, Surdum, Grassum, Manticam, & Matienzum, ita tenentes, quos ideo non repeto, nec latius superiora comprobo, quod d. cap. praecedenti, adeo longa serie exornauerim atque comprobauerim; & eadem iterum adduxerim ex num. 94. vsque ad num. 99. Et idipsum, videlicet quod testamentum non valeat, si non fuit publicatum, relictum, & confirmatum, nec publicationem praesumi, alios Authores referens obseruauit Surdus, in cons. 515. n. 16. & 17. lib. 3. singulariter declarauit. num. 78. in fin. in vers. pari modo non vrget, & num. 79. Cum ergo in praesenti non appareat, dictum codicillum (qui a Tabellione publico confectus fuit) coram dicto testatore & testibus lectum fuisse, nec id praesumatur in dubio, & alia simul fraudis, siue suspicionis adminicula adsint, videtur necessario dicendum, quod dictum testamentum antea factum, in viridi obseruantia remanserit, nec potuerit alterari per dictum codicillum, siue codicillus ipse vires habere non potuerit contra ipsum testamentum: idque maxime ob rationem illam a Barbatia in hac eadem le[sect. 39]ctionis, seu publicationis testamenti materia consideratam; testamentum inquam ideo legi debere, vt clarius appareat de deliberatione testatoris, & ne decipi possit: ob rationem etiam alteram, quam eod. cap. praecedenti n. 97. adduxi. Septimo deinde, haec ipsa pars filij praedicti legitimati fundatam videtur de iure habere intentionem suam (quando superiora non interuenirent) ex rescripto solo inuictissimi, & religiosisimi Regis nostri Philippi, legitimantis eum in amplissima forma, & cum omnibus clausulis legitimationis plenissimae, vt ita legitima saltem ei deberetur, & relinqui debuerit tanquam filiis legitimis, nec in ipsa potuerit praeiudicium eidem quouis modo infligi, nec grauamen aliquod adiici, quae tamen in casu praesenti relicta non fuit. Id autem ad oculum non modo putet; sed & facilis quoque probationis est: nam in terminis iuris[sect. 40] communis nullus ambigit, legitimatos assequi iura omnia legitimorum, & suorum, & successiones omnes, quas habent illi, qui ab initio legitimi nascuntur, nihil ab eis differentes, vt in l. site parens, vbi Baldus notat, C. de suis & legitimis, & in authen. quibus mod. natur. efficiant. legitimi, §. sit igitur, collat. 8. & in l. 9. titul. 15. partita 4. ibi: E si los ouiere, herederan su[sect. 41] parte, como los otros hijos legitimos, que ouieren de mugeres legitimas: & legitimationis causa incipere esse in patris potestate, vt in d. authent. quib. mod. natur. effician. legitimi, §. liceat igitur, collat. 6. ibi: Et suos de caetero, & in patris potestate habere: & in §. quibus connumerari, Institut. de haered. quae ab intest. de ferun. ibi: Suorum iura nascuntur, & in l. certum, ff. de iniusto rupto: & in specie notarunt Baldus, in l. eam quam, C. de fideicommissis, colum. 1. Iason, in consil. 202. in 5. colum. lib. 2. Craueta, in consil. 138. colum. 2. Parisius, in cons. 33. ex num. 1. lib. 1. Antonius Galeatius Maluassia, in consil. 18. ex num. 33. cum seq. volum. 1. & exornant quamplurimis Gregorius Lopez, in dicta l. 9. titul. 14. partita 4. in verbo, si los ouieren. Andr. Tiraquellus, in l. si vnquam, in verb. susceperit liberos, num. 78. vbi multa de his subdit: Ioannes a Rojas, in epitome successionum, cap. 23. per totum, maxime ex num. 34. cum seq. & num. 47. & seq. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 3. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib 11. titul. 10. M. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 23. n. 26. fol. 212. Alexander Raudensis, de analogis. lib. 1. cap. 36. Caeuallos, commun. contra commun. quaest. 2. vbi late. Andreas Fachineus, in cons. 2. & in cons. 3. lib. 2. Georgius de Cabedo, decisione Lusitaniae 69. ex n. 2. cum seq. Borgninus Caualcanus, decis. 32. n. 19. & 20. parte 3. & decis. 33. num. 4. & num. 9. cum seq. parte 4. Petrus Surdus, in consil. 75. ex num. 1. lib. 1. Guillerm. de Ceruantes, in l. 12. Tauri, ex num. 43. cum seq. Azeuedus, in l. 10. titul. 8. lib. 5. ex num. 2. cum seq. & n. 43. & ibidem Matienzus, gloss. 1. & seq. Franciscus Viuius, decis. 213. lib. 2. Michael Grassus, §. successio ab intestato. quaest. 19. ex num. 9. Caldas, de nominatione emphyteutica, 1. p. quaest. 21. per totam. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 5. littera L. conclus. 219. fol. 223. Sfortia Oddi, in consil. 1. per totum, quo loci in materia legitimationis facit nonnullas, & notandas regulas, siue conclusiones generales, quibus duci aliquando vnus quisque debebit, ne in eadem decipiatur materia: Aliqua etiam scribit in cons. 16. & Marcus Antonius Eugenius in cons. 57. n. 16. vsque ad num. 32. qui coaceruando traditiones Doctorum in hac ipsa materia, inquit, quod legitimatus per rescriptum aequiparatur legitimis & naturalibus, vt ibi dicto n. 16. & nihil differt a legitimato per subsequens matrimonium, vt ibidem num. 17. nec a legitimis, vt num. 18. & habet verum statum legitimorum, vt n. 20. & aequiparatur filio legitime nato quoad successionem, vt num. 21. & habet existentiam suorum haeredum, vt num. 22. & est agnatus, & agnatio per eum conseruatur, vi num. 22. Cuius tamen contrarium Ludou. Molina, & alij relati supra, tuentur: & agnascitur non solum patri, sed etiam omnibus, vt n. 24. & 88. & connumeratur in numero duodecim filio[sect. 42]rum ad immunitatem obtinendam, vt per eundem Eugenium, num. 25. post Ruinum, in cons. 124. n. 5. lib. 4. Rolandum in cons. 67. n. 18. lib. 3. & iura omnia[sect. 43] loquentia de filiis vere legitimis, locum habent in filiis legitimatis, l. liberos, C. de iure deliberandi, Rojas, in epitome successionum, d. cap. 23. n. 35. &36. Guill de Ceruantes, in d.l. 12. Tauri, num. 44. qui inde post Ludou. Molinam, de Hispanor. primogen. lib. 3. dicto cap. 3. & alios Interpretes ad quaestionem infert, & ipsam late prosequitur ex num. 42. cum seq. vtrum inquam[sect. 44] legitimatus deficientibus legitimis possit ad maioratum admitti: cui iunge Azeuedum, in dicta l. 10. titul. 8. lib. 5. num. 4. & n. 17. Blasium Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 279. vbi septem conficit conclusiones in hoc articulo, & materia successionis filij legitimati: Et maxime vide (quod attinet ad fideicommissa & maioratus) in 4. 5. 6. & 7. conclusione. Caeuallos, comm. contra commun. quaest. 3. n. 25. & n. 50. cum sequent. relatos per eum ibidem, in versic. ad secundam conclusionem, Fachineum etiam, dicto cons. 2. & 3. lib. 2. Caualcanum, in locis relatis supra, M. Anton. Peregrinum, de fideicommissis, dicto art. 23. n. 28. & 29. vbi duodecim exemplis, & iuribus ostendit, leges etiam exorbitantes, loquentes de filiis, & filiis legitimis naturalibus, locum quoque habere in legitimatis, modo plenarie legitimentur: Aquilinus etiam, in repetitione l. sis is qui pro emptore, em num. 155. vsque ad num. 177. vbi longa serie agit, vtrum dispositio, siue legis, siue[sect. 45] hominis, tractans de filio simpliciter, vel de filio legitimo, comprehendat legitimatum: de quo etiam agunt Authores citati supra num. 41. & nonnullos retulit Azeuedus, in d.l. 10. num. 5. Caldas Pereira, d. quaest. 22. ex. n. 25. cum multis seqq. Sicque iuxta superiora, legitimatus per rescriptum, efficitur legitimus, provt tenuerunt Bartol. Bald. Paul. & Alex. quos consulendo, sequutus fuit Philip. Decius, in consil. 365. num. 5. & complures alij relati per Tiraquel. in d.l. si vnquam in verbo susceperit liberos, num. 77. & constanter defendit Ioannes M. Aquilinus, in dicta l. si is qui pro emptore, ex num. 154. vbi huius partis rationes, & fundamenta adducit, & contrariae partis argumentis satisfacit plenissime. Concludit etiam, legitimatum legitimum simpliciter proprie appellari, & licet in multis a legitimo ipse differat, non tamen ob id fieri quin sit vere legitimus; & refert alios Authores ita tenentes. Iason tamen, in eadem l. si is qui pro emptore, ex num. 259.[sect. 47] vsque ad num. 285. Pro fictione tenuit secure, & sic legitimatum, non vere, sed ficte dici legitimum. Et eius opinionem quamplurimi sequuntur relati per Tiraquellum, in dict. verbo, susceperit liberos, num. 96. Octauianus Cachranus, decis. Pedemontana 121. num. 6. & alij commemorati per Peregrinum, dicto artic 23. & 30. qui articulum absoluit, dicens, legitimarum non effici vere legitimum, aequiparari tamen legitimo: Antonius Galeatius Maluassia, in cons. 116. ex num. 66. vsque ad num. 78. volumine 1. Cardinalis autem Franciscus Mantica, de conie[sect. 48]ctur. vltimar. volunt. lib. 11. tit. 10. num. 4. & num. 6. & num. 10. 13. 14. 15. & 31. rem hanc eandem disputat, & contrarietatem adducit: subdit tamen foedere distinctionis opiniones has repugnantes posse concordari. Et vere distinctio, atque concordia eiusdem verissima est, vt scilicet legitimatus, non sit vere legitimus ordinaria legitimatione: quia non est natus ex matrimoniali coniunctione, sed habetur pro tali, & perinde accipitur, ac si legitime conceptus fuisset. Prout vero legitimitas est actus iuris ciuilis, dicitur vere legitimus, cum nihil aliud sit esse legitimum, quam esse idoneum ad ea, quae deferuntur iure ciuili, & tunc quidem iure negari non potest, quin legitimatus beneficio Principis, sit vere & proprie legitimus: Et tandem Mantica ipse adducit doctrinam illam Baldi, in,. cum acutissimi, num. 7. C. de fideicommissis, dicentis, quod legitimatio est verus[sect. 49] status legitimorum, licet non sit verum principium. Et eundem Baldum retulit Marcus Antonius Eugenius, in consilio 57. numero 20. Alexander quoque Raudensis, de analogis dicto capit. 36. num. 66. vbi[sect. 50] numero 71. inquit quod legitimi appellatione non venit legitimatus, secundum famosius significatum: & numero 63. quod legitimatio est similis Alchi[sect. 51]miae: & numero 64. quod legitimus dicitur legitimus per posterius, id est, gratia, regeneratione, & do[sect. 52]nos & videtur renasci, & est similis manumisso, &[sect. 53] posthumo: & num. 59. quod legitimationis materiae[sect. 54] laceratae per Doctores resolutio pendet a theoricis analogorum. Et idem in effectu resolutiue tenuit Petrus Gyllenius, in §. & quid si tantum, l. Gallus, ff. de liber. & posthum. num. 128. & duobus seqq. Ioannes Bolognetus, in rubrica, ff. de. lib. & posthum. num. 31. & seq. & num. 37. & seq. vbi aduertit, legitimandi[sect. 55] quatuor modos introductos fuisse per Iustinianum, vt ibi latius explicat. Et Marc. Ant. Eugenius, in consilio 53. num. 10. cum seq. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 23. numero 32. qui recte annotauit, haec omnia pertinere ad legitimationem restitutiuam, quae plenarie conferrit iura omnia legimorum, sicut etiam obseruauit Bolognetus, in dicta rubrica, num 36. dicens, Quod legitimatio est[sect. 56] filiationis ciuilis noua creatio a superiore facta per restitutionem naturae, vel alios modos a iure permissos. Quae omnia euincunt plane, legitimatum dici legitimum prout secundae opinionis Authores declarant, sicque perinde esse, ac vere legimus esset, lice principio non sit vere legitimus (vt Baldus dicebat) & ita post alios concludit Antonius Galeatius Maluasia, in cons. 18. ex num. 33. cum seq. & in cons. 116. ex num. 66. volumine 1. Georgius de Cabedo, decis. Portugalliae 69. num. 2. nec ita distinguit Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, libro. 4. tit. 62. §. 4. d.q. 21. num. 25. & 26. Indeque fit, legitimato per rescriptum Principis[sect. 57] deberi legitimam, prout legitime nato; etsi non fuerit relicta integra legitima, posse agere ad supplementum prout potest verus legitimus; & succedere ab intestato patri simul cum aliis legitime natis; & praeteritum habere ius dicendi nullum testamentum, prout legitimus habet; & iniuste exhaeredatum, querelam; & praeteritum a fratre, qui instituit turpem personam, fraternum testamentum expugnare: ac denique caetera omnia facere, quae faceret, si legitimus, & naturalis fuisset, prout haec omnia, ita dilucide adnotauit, atque ex relatione aliorum comprobauit Authorum M. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, ar. 23. n. 27. per totum: comprobarunt etiam, atque adnotarunt Marc. Anton. Eugenius, d. cons. 57. n. 26. & quinque seqq. Georgius de Cabedo, d. decis. 69. n. 2. Ioannes Mar. Aquilinus, in d.l. si is qui pro emptore, n. 174. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. tit. 10. num. 29. Iulius Clarus, §. testamentum, q. 84. Petrus Surdus, in cons. 75. num. 2. 3. & 4. lib. 1. qui adiicit, quod legitimatus debet insti[sect. 58]tui sicut legitimus. Tradiderunt etiam superiora omnia Couarr. in 4. 2. cap. 8. §. 8. n. 2. Ioannes a Rojas, in epitome successionum, c. 23. n. 34. & 45. & 46. Antonius Gomezius in l. 11. Tauri, n. 66. Antoninus Thesaurus, decis. Pedemontana 84. Ioannes Cephalus, in cons. 277. num. 4. lib. 2. Ioannes Gutierrez, in §. sui, de haered. qualit. & differen. n. 178. & in repetit. l. nemo potest, ff. de legatis 1. n. 334. & 335. Antonius Galeatius Maluasia, in cons. 18. n. 6. volumine 1. Caesar de Grassis. decis. 4. n. 2. in tit. qui filij sint legitimi, Azeuedus, in l. 10. tit. 8. lib. 5. n. 16. & 54. Caeuallos, commun. contra commun. q. 2. n. 7. 16. & 22. Aluarus Valascus, in praxi partitionum, c. 7. ex. n. 39. vsque ad n. 44. vbi agit, an collationis materia conueniat legitimatis: Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decis. Gamae 134. fol. 59. Petrus Gillenius, in §. & quid si tantum, n. 230. qui ex n. 225. agit, an pater filio legitimato plus relinquere possit, quam liberis iusto matrimonio quaesitis? Quae quidem quaestio apud nos iam hodie dubium non habet ex nouis huius Regni constitutionibus, vt statim dicetur: Guill. de Ceruantes, in l. 12. Tauri. n. 49. Ioannes denique Bolognetus, in d. rubrica, ff. de liber. & posthum. qui cum ex n. 48. vsq ad num. 53. instricta iuris disputatione agitasset propositam, quaestionem, vtrum legitimati per rescriptum Principis, possint rumpere testamentum, si praetereantur, & contrarias opiniones adduxisset, atque fundasset; tandem d.n. ex veriori, & communiori (vt ipse enuntiat) sententia constituit regulam, quod legitimatus per rescriptum Principis, nihil dissert a legitimis, & habet iura suorum haeredum, ac cum clausula motu proprio, & ex certa scientia, potest si est preteritus, rumpere testamentum; siue sit legitimatus ante testamentum, siue post testamenum factum sicut legitime natus. Et id ipsum resoluit, & nonnullas ex dictis doctrinis pro legitimatis expendit Steph. Gratianus, disceptationum forensium, c. 138. n. 38. & quinque seq. Haec autem omnia ex n. 40. ponderata, dicti filij legititimati ius (vt vides) sic inducere, atque probare videntur, vt velut expressa pro eo sint, nec primo aspectu vitabilia, & quamuis nouissimo iure l. 12. Tauri, quae est, l. 10. tit 8. lib. 5. nouae collect. regiae. longe diuersa sit ob[sect. 59]seruatio; nam indistincte filij per rescriptum legitimati (si extent ex iustis nuptiis procreati, aut per subsequens matrimonium legitimate filij) neque ex testamento, neque ab intestato succedere possint, praeter quam in quinta[sect. 60] parte bonorum patris, matrisve suae, quam eis duntaxat relinquere possunt, quemadmodum extraneis, iuxta dispositionem l. 9. tit. 5. lib. 3. fori, quam quintam bonorum partem[sect. 61] si parentes filiis legitimatis non reliquerint, neque ipsi alias vnde commode ali possint, habeant; ex testamento, & contra testamentum, & ab intestato consequi poterunt, aut eam saltem quintae partis portionem, quae vnicuique iuxta statum, & conditionem sufficiat, prout ex communi Interpretum huius Regni resolutione, & ipsarum legum constitutione aperta adnotarunt Ioannes a Roxas, in epitome successionum, d. cap. 23. n. 37. & 38. Guillen de Cerbantes in l. 12. Tauri, n. 45. & 49. Antonius Pichardus, ad tit Institut. de haered. quae ab intest. deferunt. §. Quinto, de legitima filiorum legitimatorum successione, ex n. 13. cum seq. idque adeo indubitatum sit, vt maiori comprobatione non indigeat: quamuis inquam haec ita se habeant de iure huius Regni, filiis legitimis extantibus, & inde cesset disputatio illa controuersa Michaelis Grassi,[sect. 62] §. successio ab intestato, quaest. 19. n. 10. ipsis tamen deficientibus (prout in casu praesenti deficiebant & solus legitimatus filius extabat) ex testamento, & ab intestato iura suorum haeredum retinent hodie ipsi filij legitimati, sicut olim; & a parentibus praeteriti testamenrum rumpunt & infirmant, nec isto casu ius commune alteratur in aliquo. Quod ipse Pichardus, vbi sup. n. 17. fol. 1271. post Matiencum, in d.l. 10. tit. 8. lib. 5. glossa 7. n. 3. & Ceruantes, in d.l. 12. Tauri, n. 43. & seq. & n. 49. recte animaduertit. Caeuallos etiam, commun. contra commun. d.q. 2. num. 30. & quinque seqq. & num. 36. vbi inquit quod filius legitimatus, deficientibus filiis legitimis succedit in omnibus bonis parentis. Sicque non modo in terminis iuris communis, sed etiam legum nouissimarum huius Regni, praefatae omnes doctrinae, traditae ex n. 40. atque ex n. 57. dicti filij legitimate partes coadiuuant strictissime; & intactae remanent: atque in aliis casibus coadiuuabunt, & illesae manebunt, vbicunque legitimatio in forma amplissima, & plenarie facta fuerit, nec filij extent legitimi. Et obtinebunt etiam ex sententia quamplurimorum, quamuis legitimatio ipsa sit limitata ad iura successionis, & in ea, verba illa adiiciantur, quae in dicta legitimatione reperiuntur, & communiter in aliis legitimationibus inseruntur in hoc Regno, videlicet; Para que pueda auer, y heredar todos y qualesquier bienes muebles, rayzes, y semouientes, que por vos en vuestra vida, o al tiempo de vuestro fin y muerte por vuestro testamento, o vltima voluntad, o por otra manda, o donacion, o por otras qualesquier personas le fueren dados, dejados, o mandados en qualquier manera. Idque iuxta placitum & resolutionem eorum, qui asseuerarunt, legitimato cum clausula, sine praeiudicio venien[sect. 63]tium ab intestato, vel ex testamento, vel vt patri succedat in eo, quod pater ipse voluerit, vel reliquerit, vel si voluerit, legitimam deberi, quando alias est plene restitutus, & legitimatus. Et praeteritum ipsum, vel exhaeredatum, ea iura omnia habere, quae filiis legitimatis plenarie, & simpliciter competere dicebamus sup. ex n. 40. & num. 57. & seq. sic & legitimae supplementum petere posset ita sane Philipus Decius, in consil. 257. vbi fortissimis (vt ipse putat) defendit rationibus, quod legitimatus sub formula memorata, non prohibetur retinere legitimam, & Trebellianicam, habensque minus legitima, agit valide ad supplementum, quamuis in legitimatione dictum esset (etiam si minor esset legitima) nisi talem a Principe habeat facultatem, & constet specifice ea vti voluisse; Castrensis etiam id ipsum tenuit, in consil. 200. colum. 2. lib. 2. Alexander, in consil. 30. volumine 4. & in consil. vltimo, volumine 5. Albanus, in consil. 7. num. 2. lib. 1. Rolandus, in consil. 69. num. 50. lib. 3. Paul. Paris. in consilio 7. num. 15. & num. 24. & num. 45. cum seq. lib. 2. Carolus Ruinus, in consil. 86. num. 14. lib. 3. vbi consilium conficit pro quadam Margareta, spuria & legitima cum clausula, quod de omni quocunque relicto per partem, acquiescat, quod eidem relinquere voluerit; & nihilominus tenet, & probat, legitimam illi deberi, ex quo fuit in reliquis plene legitimata. Tiberius Decianus, in cons. 49. num. 43. lib. 2. in illis verbis: Quinimo dato, quod in ipsa legitimatione dicatur, quod ex testamento Ioanninus possit succedere in eo tantum, quod voluisset pater ei relinquere, attamen si reliquisset ei minus legitima, sic posset de fideicommisso integram detrahere legitimam, quia cum per hanc etiam legitimationem fuit quoad natales plene restitutus, & sic factus vere legitimus, licet postea restrinxerit potestatem succedendi, talis restrictio, debet intelligi, modo illud, ad quod restringitur successio, non sit minus legitimus, neque natalibus restitutus, & c. Et dicit hoc in terminis consuluisse Parisium, in consil. 7. num. 15. libro 2. per multas rationes ibi adductas, & Ruinum, in consil. 145. num. 9. lib. 3. & idem tenet, & probat Ioannes Cephalus constanter, in consil. 117. ex numero 7. cum seq. lib. 2. vbi plures adducit rationes: Iacobus Menochius, in cons. 737. num. 6. lib. 8. qui dicit in hunc modum: Secus casus est, quando legitimatio ita fuit facta vt legitimatus sit habilis, & idoneus ad omnes honores, dignitates, & commoda, sitque restitutus ad primana iura naturae, sed quod succedere posset ab intestato, & ex testamento in eo, quod visum fuerit patri, ei relinquere. Hoc in casu cum iste dicatur vere legitimatus, non autem dispensatus, sequitur dicendum, ei deberi legitimam in bonis patris; ita consequentiam hanc faciunt Didac. Couarr. de sponsalibus, secunda parte, cap. 8. §. 8. num. 1. Parisius, Cephalus, Decianus, & c. idem Menochius, praesumpt. 79. n. 49. lib. 4. Couar. etiam alio in loco, hoc est, variar. lib. 4. cap. 21. num. 3. in vers. 2. ratio. Gozadinus, in cons. 48. num. 22. Alciatus, in rubric, ff. de liber. & posthum. ex num. 30. cum seq. decisio Rotae 355. num. 1. & 14. prima parte. Hipolyt. Riminaldus, in cons. 469. numero 13. lib. 4. Petrus Surdus, in consil. 185. num. 25. lib. 2. vbi inquit, quod filius legitimatus limitate, ita quod non succedat contra patris voluntatem, habet ius petendi legitimam, & ipsam detrahit ex veriori sententia (vt ipse asserit) si haereditatem restituere grauatur, & refert Decium, in dict. consil. 257. num. 2. & in l. precibus, num. 24. C. de impuberum, Ripam, Albanum, & Cucchum, ita tenentes. In hanc etiam sententiam magis animum suum inclinat Ioannes Garcia, de nobilitate, glossa 21. num. 81. nam admisso pro vero, quod filius in proposito legitimatus dicatur, & non dispensatus (quod inferius lucalentius probabitur) infert statim quasi in necessariam consequentiam in haec verba: Retenta autem hac opinione, tatis legitimatus habebit querelam, nec grauabitur in legitima portione: denique (vt saepius diximus) habebit omnia, quae iure concessa sunt legitimis, &c. Subdit etiam conclusiue: Tu cogita, difficillima est dubitatio, in reque ambigua obscurior decisio. Et numero 84. iterum, atque in eodem remanet dubio, ex ipsa ratione, quod si talis filius plene legitimatur, & restituitur; ergo legitima ei debetur, etsi successionis ius limitetur, & sic scribit: At vero cum simpliciter ait, quod succedat in eo, quod patri videbitur, tunc quia aperte non constat de voluntate Regis concedentis rescriptum, quod ex iure scripto interpretandum est, plane insurgit dubitatio, de qua superius. Et quamuis quaestionem hanc in terminis non proponat Hieronymus Caeuallos, commun. contra commun. quaestione secunda, vbi per totam ipsam quaestionem legitimationis materiam pertractat, prout ibi videbitur: Huic tamen resolutioni conducere videntur rationes illae adductae per eumdem, ex num. 34. cum seq. immo & Decij opinionem probare. Et vide d. quaestione secunda, ex numero 41. cum seq. in illa quaestione, Vtrum filij spurij, vel adulterini, non succedant matri, extante filio legitimato, ac si legitimus extaret. Praefatae autem Decij, Ruini, & aliorum sententiae fundamentalis & praecipua ratio in eo consistit (vt vidisti) quod cum hic sit vere legitimatus, & sic tanquam verus filius habeatur, legitima debetur ipsi in bonis patris sui, & restrictio, seu limitatio intelligitur, dummodo successio, vel id quod a parte relinquitur, non sit minus legitima; quia alias non posset dici legitimus, neque natalibus restitutus, nec generalis exclusio sufficit, vbi agitur de legitima, quia cum pater voluerit filium esse legitimatum, ac si natus effer de legitimo matrimonio, consequenter etiam voluit eum non esse legitima sua defraudatum, quae debetur ex legitimo matrimonio natis alioquin induceretur quaedam perplexitas, vt ipse Cephalus dicto consil. 117. ex num. 7. vsque ad num. 15. lib. 2. & Parisius dicto consil. 7. lib. 2. latius probarunt, & cum haec ita habeant ex praedictorum Authorum sententia, non mediocriter videtur etiam ex ipsis fundari, & probari dicti filij legitimati iustitia, & intentio. Quae etiam vel ex alio fulcitur, atque comprobatur, quod superiores omnes illae doctrinae, & resolutiones adductae supra ex num. 40. atque ex num. 57. legitimatum dici vere legitimum, & habere legitimam, posseque agere ad ipsius supplementum; praeteritum, vel exhaeredatum, habere ius dicendi nullum, vel querelam inofficiosi, procedunt etiam si le[sect. 64]gitimatus sit filius spurius, & non simpliciter naturalis; idque iuxta sententiam quamplurimorum Authorum, qui asseuerarunt, quod legitimatio vera & propria dicitur, facta a principibus laicis de filiis corum, inter quos non poterat esse matrimonium, quando principes ipsi nihil disponunt super matrimonio, sed restituunt personam primis natalibus, & antiquae ingenuitati & natiuitati is maculam abstergunt, tollentes differentiam legitimitatis, & illegitimitatis iure ciuili inuentam: ita sane adnotarunt Aretinus, in l. ex facto, in principio, ff. de vulg. & pupil. substitut. in principio, quaest. 10. Antonius de Rosellis, in tractatu legitimationis, in §. vbi tractat de effectu legitimationis. socinus, in l. Gallus, §. s eius, num. 5. in versic. sed aduerte si ista opinion. ff. de liber. & posthum. Praepositus, in cap. per venerabilem, num. 76. Qui filii sint legitimi. Fulgosius, in consil. 16. num. 2. & hanc opinionem allegando Bartolum, Bald. Castrensem, Alex. Calderinum, Innocentium, Hostiensem, & Ioan. Andream. dicit communem Zuchardus, in l. post humo, num. 21. & 22. C. de bon. poss. contra tabulas, vbi dicit, quod Imperator legitimando filium eorum, inter quos esse non poterat matrimonium, efficit eum vere legitimum, quia non disponit de matrimonio, sed tollit iuris ciuilis impedimentum sibi subiectum: & adiicit, quod Imperator legitimat incestuosum, & filium clerici, qui erat in Sacris constitutus. Sequitur Carolus Ruinus, in consil. 74. numero 14. lib. 3. & in consil. sequenti, num. item 14. & in consil. 67. num. 4. & in consil. 86. ex num. 11. eod. lib. 3. & ad rubricam, ff. de liber. & posthum. num. 13. & idem quoque voluit Alexander, in l. sed si hac, §. Patronum, ff. de in ius vocando, Iason, in consil. 11. colum. 4. lib. 3. Decius in l. pactum dotali, num. 15. C. de collationibus, & in cons. 52. columna finali. Late etiam hanc sustinet partem Rolandus a Valle, in consilio 12. per totum, volumine 4. vbi num. 61. ver sic. non obstat etiam, & pluribus num. seqq. allegando Iasonem, Ruinum, Gozadinum, Socinum iuniorem, & alios, defendit, esse veram & propriam legitimationem filii spurij. Idem Rolandus, in consil. 61. num. 50. volumnie 1. & in consil. 99. num. 26. & seq. lib. 3. Hieronymus Gabriel, in consil. 30. num. 3. & seq. volum. primo Paulus Paris. in rubrica. ff. de liber. & posthumis num. 30. & 31. Alciatus, pariter ibid. num. 24. & strensis fundamento; quia secundum cum, si ratio Castrensis vera esset, nulla esset omnis legitimatio facta a Principe seculari, quia nullum habet ius super matrimonio: sed aliud est; quia etiam filium Sacerdotis legitimat. Et dicit procedere contrarium, quando filio remanente in suo illegitimo statu, habilitatur ad aliqua, puta honores, vel successionem. Et Alciatum refert, ac sententiam eius amplectitur Petrus Surdus. in cons. 453. num. 29. lib. 3. . M. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 23. num. 36. . qui dicit hanc esse communem resolutionem. & in consil. 20. num. 3. libro 1. Gozadinus, in consil. 6. num. 62. & seq. Fortunius Garica. in l. Gallus, §. & quid si tantum, num. 283. Crotus ibid. num. 131. ff. de liber. & posthum. Pet. Anton. de Petra, de fideicommis. quaest. 11. conclusion. 120. in versic. declaratur. Natta, in l. hac consultissima, §. ex imperfecto, quaest. 12. num. 19. & seq. C. qui testamento facere possunt. & in consil. 624. colum. 2. . Ioannes Bolognetus, in rubrica, ff. de liber. & posthum. num. 51. & 56. Beroius, in consil. 172. per totum, lib. 2. . Albertus Leonius, in consilio 78. num. 13. Franciscus Bursatus, in consil. 355. num. 8. & libro 4. Cardinalis Mantica. de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 10. num. 31. Marcus Anton. Eugenius. in consil. 53. numero 34. & 35. & seq. qui firmiter in hac residet sententia, & contrariae fundamentis praebet responsum: & subdit in fine dicti numeri 34. esse magis communem opinionem, & secundum eam iudicasse Rotam Romanam; & Senatum Neapol. explosa opinionc Castrensis, Decij. Ludouici de Sardis, & aliorum. Idem Eugenius in consil. 57. num. 48. . vbi etiam defendit, quod legitimatus, non dispensatus dicitur, quando legitimatur is, inter cuius patrem & matrem matrimonium consistere non poterat, si modo extet amplissima legitimatio, per quam quis restituatur natalibus, & primaeuae naturae. Inquit etiam vnum notabile, communem contrariam procedere, quando impedimentum matrimonij est ex parte mulieris, vt quia sit coniungata, secus si ex parte viri, vt quia sit vxoratus, quia tunc filius non dicitur dispensatus, sed legitimatus: & citat Socinum iuniorem, qui alios refert in consil. 93. sub num. 56. & seq. lib. 3. Eandem etiam opinionem tuetur Anton. Galeatius Maluassia in consil. 18. numero 50. &51. lib. 1. qui subdit numero 53. quod dispensatio vbi generalis est, eundem operatur effectum, quem vera & propria legitimatio. Blasius Flores Diaz de Mena, in addit ad decisionem Gamae 11. in vers. & licet censeatur in dubio dispensatio. Pater Ludouicus Molina, tom. 1. de iustitia & iure, tract. 2. disputatione 173. in vers. quamplurimi, fol. 677. vbi eandem cum Didaco Couar. probat sententiam; & dicit, quod sufficienter probat illa ratio in initio eiusdem disputationis assignata, per rescriptum inquam Principis, non solum naturales filios, sed etiam spurios posse ac solere legitimari; ideo quod cum inhabilitates illegitimorum omnium iure positiuo sint introductae, accedente voluntate, seu decreto Principis, cui tale ius positiuum subiaceat, abolitae manent; ac proinde idem dicendum etiamsi spurius sit legitimatus: Andreas Fachineus, controuers. iuris, lib. 3. cap. 57. fol. 336. vbi hanc ipsam opinionem veriorem esse arbitratur ex eadem ratione, quia cum spurius talis a Principe scienter legitimatur, & natalibus restituitur, in consequentiam legibus derogatur, quae eum indignum omni clementia dicunt; ita enim Princeps vult, & vere potest; ex quibus duobus modiis omnis actio nostra perfectionem suscipit. Principem velle, Patet (inquit ipse Fachineus) ex rescripto: posse vero Patet ex eo, quod haec iuris ciuilis & positiui esse constat: & quamuis Imperator dicat. tales filios eius clementia dignos non esse, non tamen eos legitimari posse negat, ex speciali quadam ipsius Principis voluntate, & beneficio. Et hactenus de his, quae (vt vides) euincunt etiam, dictum filium litigantem in praesenti casu, etsi natum ex eis, inter quos matrimonium contrahi non poterat, habere tamen ob legitimationem adeo plene factam, iura omnia, quae filiis legitimis, aut naturalibus legitimatis competunt, & consequenter Legitimae iura, vt dixi. Idque certius reddi videtur ex alio quo que; nam posito quod eidem filio vigore praefatae legitimationis, a principio non deberetur legitima, & non prodessent ea, quae tot, & granissimis iuris Interpretibus tradita fuere, & num. praecedenti relata; supposito tamen, quod iam pater dictum filium haeredem insti[sect. 65]tuit in testamento, & vt legitimum agnouit & tractauit in dicta institutione, non potuit postmodum, nec tunc etiam eumdem fideicommisso, neque alio onere grauare, & a fortiori non potuit postea in codicillis disponere, quod dictum fideicommissum, & grauamen inciperet a die obitus testatoris ipsius; cum aliter, & post mortem dicti filij legitimati, & filiorum eius dumtaxat incipere, in testamento cauisset expressim, vt in initio huius cap. proposui. Id autem probatur inprimis ex resolutione illa, & sententia Philippi Decij, in l. precibus, num. 24. C. de impuber. & aliis substitut. vbi loquendo in terminis nostris, ac de filio legitimato cum clausula succedendi in eo, quod pater illi relinquere voluisset; inquit, quod legitimatus institutus, & grauatus onere fideicommissi, quia semel habuit voluntatem patris per institutionem, non prohibetur retinere legitimam, & Trebellianicam in restitutione fideicommissi. Et idem tenuit ipse Decius, in consil. 256. num. 2. cuius verba ad literam hoc loco commemorare, ideo necessarium duxi, quod in facto praesenti adeo expressa sint, quod dicti filij ius concludenter videantur probare; quod etiam eiusdem Authoris rationi praecipuae, concludens inferius assignetur responsum. Et concludo (inquit Decius) quod praedictus legitimatus in restitutione fideicommissi legitimam & Trebellianicam retinere possit. Et pro fundamento huius conclusionis praesupponendum est, quod si ista legitimatio facta fuisset simpliciter, iste legitimatus legitimam habere debuisset, & praeteritus rumperet testamentum. Sed difficultatem facit, quia non fuit facta legitimatio simpliciter, sed limitatiue. & secundum quid. Vnde pro responsione, & vera resolutione considerandum est, quod verba limitatae legitimationis respiciunt primam acquisitionem, cum dicitur (quod ex testamento succedat duntaxat, prout parti videbitur, & si contingat in testamento minus legitima relinqui, non possit petere supplementum legitimae neque querela inofficio si testamenti) & sic patet, quod legitimatio fuit limitata ad istum effectum, ne test amentum impugnare possit. Et in casu nostro hoc non cadit, quia legitimatus fuit institutus in testamento, & habuit vltra Legitimam de expressa voluntate testatoris, & in casu isto agitur de retentione Legitimae, & Trebellianicae, in qua quidem retentione non fuit legitimatio limitata, & illa limitatio facta respectu primae acquisitionis, non videtur habere locum in retentione, & subit postmodum: Et hoc confirmatur, quia fideicommissum fuit iniunctum simpliciter filio legitimato decedenti sine liberis, ergo videtur, quod iniunctum fuit secundum iuris dispositionem, quae est, quod filius possit vtramque Quartam deducere, quod lex disponit. Et iterum in illis: Et ad hoc etiam facit, quia instituendo illum legitimatum, tractauit vt filium; idem ergo in fideicommisso dicendum est, quod illum vt filium grauare voluerit, quia onus fideicommissi ab institutione regulatur, arg. l. ab eo. C. de fideicommissis. Si grauauit vt filium, videtur voluisse, quod detrahere posset legitimam, & Trebellianicam, prout filius detrahere potest. Et reperio, quod hoc consuluit Bened. Capra, insignis Doctor Perusinus, in consil. 19. & c. Et eandem Decij opinionem adeo expressam & in indiuiduo ad casum praesentem tenuit eius Additionator, in eodem consil. 256. num. 48. 2. in verbo, concludo, Ripa, in dicta l. Centurio, num. 48. ff. de vulg. & pup. substitut. vbi refert Decium in dictis duobus locis relatis: Lancellotus Galliaula, in repetitione eiusdem l. num. 80. vbi etiam dixit expressim, quod legitimatus, vt non succedat nisi in eo quod patri videbitur, si sit institutus, & grauatus onere fideicommissi, non prohibetur detrahere legitimam, & Trebellianicam: Curtius iunior, in cons. 254. num. 10. tom. 3. Cucchus in tractatu Legitimae, in principio, num. 4. Petrus Surdus, in consil. 185. num. 25. lib. 2. vbi hanc dicit esse veriorem sententiam: Ioannes Bolognetus, in rubrica, ff. de liber. & posth. num. 59. Azeuedus, in l. 10. titul. 8. lib. 5. num. 41. Antonius Gomezius, variarum tom. 1. cap. 11. de successione contra testamentum, numero 28. tam in principio, quam in versic. Secundo nouiter. vbi in hunc modum scribit: Secundo nouiter, & subtiliter infero, quod si pater, vel mater impetrauit, a Principe legitimationem, seu dispensationem, vt filius naturalis, vel spurius succedat in eo tantum, quod pater, vel mater ei velit relinquere, & postea instituat eum in aliqua quantitate, vel re; non poterit in ea apponere aliquod onus, vel grauamen, sed ipso iure reiicietur, tanquam de legitima necessaria. Et iunge Matiencum post Anton. Gomezium, & alios, in l. 8. titulo 8. libro 5. glossa tertia, num. 5. Azeuedum, l. 7. eodem titulo, & libro num. 17. 18. & 36. in eo dubio, Vtrum[sect. 66] pater possit filio spurio grauamen restituendi post mortem apponere in Quinto ad alimenta relicto. Et hactenus de septimo fundamento principali huius partis, quod ad legitimationis materiam attinet, & adeo diffuse propositum est, vt legitimationis ipsa materia quoad praefatos articulos, ex dictis nunc, & dicendis infra ad Sextum fundamentum partis contrariae, absolute & dilucide, latius etiam & distinctius, quam antea fuisset, explicata remaneat. Verum superioribus omnibus minime refragantibus, contrarium equidem iuridice definiuit Senatus noster Regius Hispalensis, atque dispositioni vltimae dicti codicilli vsque adeo stetit, vt non obstante testamenti praecedentis dispositione, statim mortuo testatore ipso Andr. Nunez de Prado, erigi, atque incipere causam piam, siue patronatum, & ex residuo omnium bonorum institui iusserit, nec institutionem dicti filij testamento factam, impedimento esse crediderit, non etiam refragari legitimationem, deciderit. Eiusdem autem Senatus definitio, sequentibus fundamentis & rationibus comprobatur omnino. Ac primum equidem, testatoris ipsius voluntatem in codicillo, sic manifestam & expressam, vt nullo pacto eadem vitari, vel excusari valeat: nam etsi in testamento praefatus And. Nunez de Prado filium suum haeredem instituerit, & eo absque liberis defuncto, filiis etiam suis absque liberis decedentibus, & sic posteritate eius deficiente piam Causam, siue patronatum institui desiderauerit, & disposuerit; tamen in dicto codicillo institutionem eiusmodi reuocans, siue alterans in effectu, & vocationis dicti patronatus modum, & tempus praeueniens, statim mortuo ipso testatore, nec filij morte expectata, piam Causam, siue patronatum erigi, at que incipere ordinauit expressim; & sic voluntas eius modis omnibus obseruari, & ad vnguem adimpleri debet, nec quouis modo impedi[sect. 67]ri, vt iura vulgata enuntiant, & praecedentib. cap. probaui latissime ex textu etiam in l. conditionibus primum locum, in principio, ff. de condit. & demonstrat. l. cum quaest. in fin. C. de legatis, l ex facto, §. rerum autem, ff. de haered. institu. §. disponat. in authent. de nuptiis, cap. vltima voluntas, 13. quaest. 2. & aliis multis iuribus, exornarunt, & latius comprobarunt Fortunius Garcia, in l. Gallus. §. & quid si tantum, ex num. 77. Sarmientus, selectarum lib. 1. cap. 8. num. 23. M. Anton. Peregr. de fideicommissis, articulo 11. ex numero primo, cum multis seqq. & magis specifice, atque in[sect. 68] terminis, quod in codicillis correcta, & aliter quam in testamento disposita, vti vltima sunt obseruanda, probatur in l. ante tabulas, in fin. &. l. diuus. §. licet, ff. de iure codicillorum, & l. si mihi, §. in legatis ff. de legatis, 1. & notauit Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 1. dubit. 1. solut. 10. n. 22. fol.[sect. 69] 164. qui subdit num. 23. post Parisium, in duobus locis ibi relatum, quod dispositio facta in testamento, & in codicillis, debet interpretari, ne contradicat, sed concordetur: sed si contradictio euitari non possit, statur dispositioni factae in codicillis, vti postremae; & idem tenuit Decius, in cons. 327. num. 2. in vers. non obstat. vbi ad id adducit plures decisiones, & loquuntur Paris. & Dec. in his, in quibus expressa sit prouisio, & aliter quam in testamento, cum vltima derogent prioribus. Quod si replices, voluntatem hanc, sic expressam (vt dixi) tunc demum obseruandam fore, quando in codicillis haereditatem dari, vel adimi posse certum esset; caeterum etiam de iure huius Regni, ac post decisionem d.l. 3. Taur. id ipsum obtinere, quod de iure communi expressim decisum fuerat, provt n. 3. & seq. latius supra probaui, & permultos huius Regni Authores ita tenentes retuli, & consequenter, institutionem filij in testamento factam adimi, seu reuocari non potuisse in codicillo, ex praematura illa Causae piae, siue iuris patronatus erectione atque fundatione: tunc equidem responderi poterit, non vsque adeo id certum esse, vt difficultatem, & contrarietatem non habeat; vtpote cum in eodem articulo, contrariam sen[sect. 70]tentiam, videlicet, codicillis hodie iure dicto haereditatem dari, vel adimi posse decisionem l. 3. Taur. quae testamentorum, & codicillorum solemnitatem exaequauit; tenuerint Gregor. Lopez, in l. tit. 12. p. 6. in glossa, herederos. Idque ipsum sequutus fuerit Burgos de Paze, in eadem l. 3. Taur. num. 1338. cum seq. & neruose defendit, & fundat Ioannes Matienc. in l. 2. tit. 4. lib. 5. glos. 9. n. 20. & tribus seqq. cuius fundamenta fortiter adstringere videntur, si originaliter praelegantur & perpendantur, cum ipse contendat, rationes illas omnes, quae iuris communis decisione iuuabant, ita de iure nostro Regio cessare, vt correctae omnino videantur (vt ibidem videbis) concesso autem sine veritatis praeiudicio, quod contraria sententia sit communior, & verior (quod vt vidisti in initio huius cap. num. 3. & 4. profitentur communiter nostri Regni Interpretes) adhuc tamen in casu praesenti rectissime definiuit Senatus, cum etiam in terminis iuris communis posset dictus testator, in praefato codicillo disponere, provt disposuit, & ipse codicillus, & tunc, & nunc valere deberet ideo, quod codicilli dispositio, & testamenti praecedentis alteratio in fauorem piae Causae,[sect. 71] atque ob patronatus institutionem processerit, & facta fuerit (provt infra piam Causam esse probabitur) & sic in eo haereditas dari, & relictum testamento adimi potest ad fauorem ipsum piae Causae: vt notanter tenuerunt Alex. & Ias. in l. 2. C. de codicillis. Socin. sequutus Bald. in reg. 169. incipien. Haereditas per fideicommissum, quos citat, & sequitur Bern. Diaz de Lugo. in regul. 309. limitat. 3. Barbat. in consil. 68. Quidam fecit, num. 2. in vers. nec obstat si dicatur, lib. 2. Guil. Benedict. in cap. Rainunt. de testamentis, verbo testamentum, 3. n. 58. Ioannes Gratian, in regul. 74. num. 15. Alphonsus Azeued. in l. 2. tit. 4. lib. 5. num. 43. vbi inquit, quod ad pias causas testando, potest quis in codicillis directo instituere: Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tom. 1. littera C. concl. 406. num. 29. fol. 909. Et ratio est, quoniam in dispositio[sect. 72]ne ad pias causas, magis testatoris voluntas, quam iuris solemnitas spectatur, & sic quomodocumque de ea constet, obseruari debet; provt textus singularis id probat, in cap. relatum, 1. de testamentis, quem ex quamplurimis aliis Authoribus obseruaui cap. praecedenti: & cum Bart. Alex. Ioanne Dilecto, Francisco Viuio, Corneo, Alciato, Boerio, Menchaca, & aliis tradiderunt Michael Gras. §. testamentum, quaest. 18. per totam & maxime num. 2. Iulius Clarus, eodem §. tesamentum, quaest. 7. Anton. Pichardus. in §. sed cum paulatim, Institut. de testament. num. 19. & 20. latissime Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, 2. parte, cap. 3. ex num. 1. cum multis seqq. & cap. 4. vbi latissime fundat, & probat quod in testamentis, & dispositionibus ad pias causas remissa est quaecunque inhabilitas, tam circa efficaciam dispositionis, quam personam actoris, proueniens a iure positiuo; iuxta haec autem nihil interest, quod piae Causae institutio vel in codicillo, vel in testamento facta fuerit; siquidem quodcunque a Parte contraria impedimenti, aut difficultatis opponitur, ex iuris communis & positiui decisione prouenit, quae non attenditur in dispositione ad pias causas, sed duntaxat (vt dixi) quod vltimae defunctorum voluntates custodiantur, & adimpleantur, nec aliquo modo defraudentur. Quia improbus dicitur, qui nititur infrin[sect. 73]gere pia defunctorum iudicia, l. nulli, licere, C. de Episcop. & Clericis. vbi Bald. & Scribentes communiter, Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 6. tit. 3. num. 1. & sic cum de voluntate dicti testatoris appareat adeo expressim volentis, quod a die mortis suae erigatur, atque executioni mandetur dicti patronatus, & causae piae dispositio; volunras ipsa ad vnguem obseruari, & exequi debet, quomodocunque de ea constet in testamento, vel in codicillo, vel alio quocumque modo duobus testibus probetur iuxta resolutiones communes Doctorum in d. cap. relatum, de testam. & Petri Magdaleni, vbi supra. Cardin. Mantic. lib. 6. tit. 3. n. 4. 8. & 10. Atque ex his deducitur singularis alia limitatio, & doctrina ad dictam regulam, quod haereditas codicillis nec dari, nec adimi potest iure directo; in omnibus namque casibus, in quibus non attenditur solemnitas[sect. 74] iuris ciuilis, provt in dispositionibus ad pias causas, haereditas potest dari, & adimi codicillis: ita sane atque eleganter docuit Castrensis. in cons. 93. Viso dicto testamento, in fine, num. 6. & 7. lib. 1. vbiin hunc modum, & ad propositum nostrum valde singulariter scribit: Item non obstat, quod iste se restrixit ad speciem codicillorum, in quibus non potest dari haereditas directo: Quia hoc fallit in casibus, in quibus remittitur solemnitas testandi, vt in milite, dicta l. hac consultissima, §. si quis autem. C. de testament. sed hic est eiusmodi propter piam causam. Et Castrensis mentionem fecit Cardinalis Thuscus, Practicar. conclusion. iuris, tom. 1. litera C. concl. 406. n. 34. fol. 909. Rursus, vt eadem pars, & Senatus definitio magis comprobetur: quamuis ex rigore iuris, codicillis non detur, nec adimatur. haereditas directo, ex aequi[sect. 75]tate tamen illa ademptio haereditatis facta in codicillis, quae alias erat nulla, & inualida, sustinetur, & valet in vim fideicommissi, per textum ad id expressum, in l. scauola 76. ff. ad Trebel. & in l. 2. C. de codicillis. l. 2. §. fin. ff. de iure codicillorum, ibi, sed ex fideicommisso petitur. vbi Bart. & communiter Scribentes id notant Paul. Parisius, in cons. 41. num. 52. & seq. & in consil. 91. numero 21. lib. 2. & in consil. 25. numero 5. libro tertio, Pichardus, in §. codicillis, numero 12. Institut. de codicillis. Ludouic. Molina, de Hispanor. primogeniis, lib. 2. cap. 8. num. 38. dicens quod superius ab eo tradita, quod haereditas in codicillis, etiam testa mentorum solemnitatem habentibus, dari non possit, intelligenda sunt, vt ex codicillis quis possit iure directo haereditatem consequi; sed si antea in testamento praecesserit haeredis institutio, secunda institutio facta in codicillis, obliquatur, valetque iure fideicommissi, ex iuribus supra citatis: Et cum Alex. Imola, Gregor. Lopez, & Guil. Benedict. id ipsum notauit Matienzus, in l. 2. tit. 4. lib. 5. glos. 9. n. 16. & 17. Ioan. Gratian. regula 74. n. 18. vbi[sect. 76] inquit, quod si haereditas adimitur ab haerede scripto in testamento, & datur alteri in codicillis, tunc haeres scriptus in testamento tenetur haereditatem per fideicommissum restituere haeredi scripto in codicillis. Id autem nullo casu congruentius, quam in praesenti verificari potuit, si quidem codicilli in fauorem piae causae dispositio, eadem quae in testamento, & fideicommissum continet cum suis vocationibus: in testamento namque pia causa substituta fuit descendentibus dicti filij testatoris legitimati, & haeredis instituti, siue post eos vocata. Codicillo autem duntaxat abstulit testator substitutionis gradus, eamque primo loco reposuit, vt sic statim testatore ipso defuncto, restitutio fieret eidem causae piae, & sic verba non tantum ad fideicommissum inducendum apta, sed expressa fideicommissi prolata fuere, vt ad casum requiruntur in l. 2. tit. 12. partit. 6. quia tantum anteriores factas substitutiones omisit, quod de iure potuit, per text. in. l. 3. §. filius autem, ff. de. lib. & posthum. & in fortioribus terminis ad reuocationem fideicommissi, per Decium, in consilio 360. n. 5. vere igitur dici non potest, quod, quod in codicillo adempta fuit haereditas haeredi instituto in testamento, & data piae causae, quia (vt ex ipso testamento apparet) in eo remansit dictus filius institutus haeres, & fideicommisso grauatus si sine liberis decederet, & sic pia quoque causa in eodem testamento nominata, & in codicillo duntaxat declaratur modus, & tempus succedendi, & executio dictae causae piae, & patronatus, quae vocata remansit in testamento (vt dixi) mutatis gradibus duntaxat, absque eo quod mors eiusdem filij spectetur. Sicque in eodem codicillo nunquam haeres nominata fuit pia causa, nec nominatur; institutio namque, & erectio iam erat facta in testamento licet in longius tempus, atque in liberorum defectum. Fateri ergo coacta ratione debemus, casum praesentem non esse in terminis quaestionis propositae, vtrum in codicillis possit dari haereditas, siquidem non datur piae causae in codicillo haereditas, sed in testamento antea data erat ad modum praedictum, eoque tantum declaratur tempus successionis, & execurtionis dictae causae piae, quod potuit de iure dictus testator efficere, quamuis non esset dispositio ad pias causas, quia in codicillis potest fieri declaratio, etiam si per eam haeres institu[sect. 77]tus in testamento, priuaretur tota haereditate; provt egregie declarauit Simon de Praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 2. solut. 10. n. 26. fol. 164. dicens, quod declaratio in codicillis potest fieri taliter, quod haeres institutus, erit priuatus tota haereditate, vt si codicillum conficiens, suum haeredem scriptum esse indignum haereditate, per text. in l. haereditas. C. de his quibus vt indignis, ibi: Quia tamen testatrix voluntatem suam, non mereri vnum ex haeredibus, declarauerat, merito eius portio, non iure ad alium translata, a fisco vendicata est. Per quem text. ita tenuit Decius, in consilio 361. Visa longa serie, num. 5. in versiculo, non obstant allegata supra & num. seq. Ioannes Gratianus, dicta regula 74. num. 20. Cardinalis Thuscus practicar. conclusion. iur. tom. 2. littera C. conclus. 406. num. 26. dicens, quod licet haereditas non possit dari in codicillis, tamen potest declarari iam data, & totum tribuitur disponenti, non declaranti: post Signorolum, in cons. 227. num. 8. Romanum, in cons. 179. Amplissime Doctor. num. 7. versic. 1. quia. & num. finali inquit ipse Thuscus post Dinum in consil. 26. Quaetio talis est, Quaedam domina. quod in co[sect. 78]dicillis possunt induci onera, & apponi grauamina haeredi scripto in testamento, & aliis personis: & idem tenuit Capra, in cons. 3. col. 3. Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. dicta solution. 10. num. 25. fol. 164. remanet ergo, declarationem in codicillis factam valere, quamuis per eam haeres scriptus in testamento priuetur haereditate sibi in eo data. Et consequenter dicendum similiter, in casu praesenti valere debere, declarationem dicti Andr. Nunez de Prado, qua in dicto codicillo declarauit, causam piam, & patronatum exequi, atque incipere ex die mortis suae, quamuis ex eo inde resultet, dictum filium haereditate priuari, cum ipsa pia causa post mortem eius, & filiorum eiusdem defectum, in testamento admissa fuisset, & per codicillum tempus executionis declaratur duntaxat, vt supra dicebam. Sicque non vocatur codicillaris, sed potius testamentaria dispositio, codicillo tamen declarata, vt in simili docuit Baldus, in cons. 439. Inprimis videndum, num. 3. cum cons. seq. vol. 2. in illis verbis: mihi videtur, quod codicilli non contineant nouam substitutionem, sed declarationem substitutionis testamenti, quia testator declarat, quod intentio suae est, quod illa substitutio sit pupillaris, & verba hoc patiantur, quia erant verba communia, vnde dico matrem excludi vi testamenti declarati per codicillos, ff. de testamentis. l. haeredes palam, §. sed si notam, & c. Et in consil. 340. eod. libro, ibi Nam licet in codicillis pupillaris substitutio vertatur in obliquam, & non excludat matrem a legitima, vt ff. ad Trebelliani l. Scaeuola. tamen codicilli potius veniunt declaratiue ad testamentum, quam de per se, vi patet ibi, dum dicit, quod substitutio facta contineat, & c. & Baldi in dicto cons. 439. mentionem fecit Simon de Praetis, lib. 2. dicta solunt. 10. num. 28. fol. 164. vbi notauit codicillis declarari, quod substitutio in testamento facta, detegatur pupillaris, ita quod in to[sect. 79]tum mater excludatur. Et per haec (vt vides) concludenter comprobatur primum huiusce partis, & decisionis Regij nostri Senatus fundamentum: ac etiam responsum praebetur ad ea, quae pro contraria parte adducebantur supra, primo fundamento principali, ex numero primo, cum seq. Secundo deinde, & pro eadem parte non mediocriter vrget negari non posse, quin in casu praesenti versemur in dispositione ad pias causas, in qua superius dicta indubitate magis procedunt, & voluntas potius testatoris, quam scrupulosa iuris solemnitas spectatur, sicuti hoc eodem cap. supra, & praecedenti cap. latius probaui. Quod autem dispositio in fauorem piae causae facta fuerit, & quod pia causa ipsa dicatur, ex eo deducitur, quod Baldus tradidit in l. post mortem, numero 10. C. de fideicommissis.[sect. 80] vbi scripsit, quod legatum pro virginibus maritandis, videtur relictum respectu diuini Numinis, & potest dici quodammo relictum ipsi Deo immortali. Et in consil. 456. in 5. volumine, in fine, inquit, quod dotis causa est maxime pia, & fauorabilis. Et[sect. 81] id ipsum dixit l. 35. titulo 14. partitae 5. in illis verbis: Esto es, porque este donadio es obra de piedad, vbi Gregorius Lopez, glossa prima: & exornant quamplurimis Palacios Rubios, in repetitione cap. per vestras, tertio notabili. §. 12. num. 4. Gaspar Boetius, de non meliorandis dotis ratione filiabus, cap. 11. n. 53. Gomez Arias, in l. 30. Tauri, num. 42. cum seq. Petrus Surdus, de alimentis, titul. 9. quaest. 16. num. 27. fol. 602. latius Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, 2. p. cap. 2. per totum, maxime ex num. 39. cum seq. & num. 80. qui indistincte asserunt, legatum dotis piam causam esse, nec distinguunt, an pauperi, vel diuiti sit relictum: provt etiam non distinxit Lara, in l. si quis a liberis, § si vel parens, num. 8. ff. de liber. agnoscend. non etiam D. Spino, in speculo testamentor. glos. 10. principali de legato pro dote relicto, num. 22. fol. mihi 276. qui inde atque ex eo, quod dos sit causa pia, & inter opera charitatis connumeretur; infert ad nonnulla, & maxime num. 21. Quod si testator reliquit centum num[sect. 82]mos distribuendos inter pauperes, poterit executor in maritandis virginibus distribuere: Et num. 25. quod illa quae relinquuntur pro dotandis vorginibus, non possunt in alium vsum, quantumcunque pium, etiam[sect. 83] vt ingrediantur religionem, conuerti: Et num. 26. quod si aliquis Nobilis sit datus executor testamen[sect. 84]ti, vt distribuat certam summam inter pauperes, & habeat filias ita pauperes, quod secundum eius qualitatem non potest illas dotare, salua conscientia ex illa summa potest eis subuenire pro sua dote: Et[sect. 85] num. 27. quod obligatus, & adstrictus restituere bona, male acquisita, si non inueniantur personae, quibus erat facienda restitutio, potest illa bona pro dote filiarum relinquere, vt latius ibidem probat: & tanto magis in casu praesenti, in quo negari non potest, quin testator manifeste senserit de virgibus pauperibus suae cognationis, ipsasque maritari, aut religionem ingredi voluerit, immo & pauperiores praeferri statuerit expressim. Nam & si in principio eius clausulae, in qua de virginibus ipsis agit, paupertatibus qualitatem non expresserit specifice, ex sequentibus tamen verbis, & aliis eiusdem dispositionis, velut manifeste deducitur, respectu diuini Numinis, & pro anima, ac seruitio Dei reliquisse, opus pium semper in consideratione, & mente habuisse. Sed & personas pro dotibus nominatas, pauperes esse constat; sicque legatum dotis factum pauperi, & inopi, dicitur ad pias causas & piae causae priuilegia conse[sect. 86]quitur, temetsi paupertatis mentio non fiat, sicuti Baldo, Romano, & Tiraquello obseruauit Menochius, lib. 4. dicta praesumptione 115. num. 6. & repetit num. 16. Constat etiam, nullam earum, quas te[sect. 87]stator ex cognatione sua nominauit, pro conditione, & qualitate suae personae bona, vel dotes habere, quibus honeste nubere valeat, iuxta statum suum, & ob id legatum ad piam causam censetur relictum, & priuilegia piae causae consequitur, quamuis aliqua ex eis aliqua bona haberet, provt etiam ex Tiraquello, & aliis Authoribus annotauit ipse Menochius ibidem numero octano, Et quod opus pium in consideratione semper habuerit, ac in legato pro virginibus maritandis de sua cognatione, de eo, quod opus, & causam piam inspicit, semper senserit, ex aliis, etiam legatis pro redemptione captiuorum, Missisque, & diuinis officiis celebrandis, & eleemosyna elargienda, elicitur, quae ad causam piam pertinent, ex eodem Menochio, numero decimosecundo, & decimotertio, vbi ex aliis Authoribus probauit, quod legatum factum pro anima, & pro re[sect. 88]demptione captiuorum, est pium. Idque latius comprobauit D. Perez de Lara. in commentariis, de anniuersar. & Capellan. libro primo, cap. 22. ex numero primo, cum sequentibus, Et haec quidem cum ita se habeant, parum, aut nihil interest, legatum praedictum relictum fuisse pauperibus sanguine coniunctis; nam ex praedictis de voluntate testraoris appareat adeo manifeste, quod animae, & pij operis causam potius, quam aliud in consideratione semper habuerit, siue animae, & pij operis intuitu, & fauore semper disposuerit; atque ab ea praesumptione, quod ob sanguinis affectionem, magis quam ob paupertatem videatur motus, ex coniecturis, & praesumptionibus contrariis recedi debeat, vt nunc referendi Authores obseruant, sequitur equidem non vrgere in contrarium ea, quae supra fundamento secundo partis contrariae principali, ex numero 6. annotaui: vel eo etiam, quod in dubio potius[sect. 89] videatur accipienda coniectura, quae animae testatoris suffragatur, quia illa cunctis rebus, & personis debet anteponi, l. sancimus. in fine. C. de sacros. Ecclesiis, cap. cum infirmitas, de poenitent, & remission. & cap. praecipimus. in principio 11. quaest. 1 quod in vltima potissimum voluntate locum habet, in qua quis cogitat se moriturum, l. hac consultissima, §. at cum humana fragilitas, C. qui testamenta fac. pos. & ita dixit Iason, in cons. 183. columna 2. verisic. Sexto, volumine 2. & in hanc sententiam Tiraquellus quoque videtur esse procliuior, provt refert, & manure aduerrit Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum. lib. 6. titul. 3. n. 19. in versic. sed in dubio mihi magis, & numero 20. & 21. qui[sect. 90] erudite, & iuridice (vt arbitror) recedit a communi Scribentium placito, quod legatum in dubio censeatur potius relictum contemplatione consanguinitatis, quam pietatis; & contrarium tuetur, quod magis inquam pietatis intuitu videtur relictum: de quo etiam vide nouissime cum aliis pluribus, quos citat; Iacob. Cancerium, variar. c. 20. de legatis. ex. n. 385. & num. 401. & seq. Id quidem, quod aliis concurrentibus, & his omnibus, quae superius scripsi, admittendum esset omnino. Atque ex ipsis dilucide manet dissolutum secundae partis argumentum contrarium. Rursus & tertio pro eadem parte facit, testatorem[sect. 91] semper praesumi sanae mentis fuisse, donec contrarium manifestissime probetur, & ei, qui sanam mentem negauerit, vel dementiam allegauerit, probandi onus incumbere, cap. vltimo, de succession. ab intest. l. nec codicillos quidem, C. de codicillis. vbi omnes Doctores notant, l. vltima, & ibi etiam notant Doctores, maxime Salicetus num. 2. C. de haered. instit. Glossa, Bartol, Baldus, Aretinus, Socinus, Decius, Parisius, Imola, Curtius iunior, & Alciatus, cum quibus Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. tit. 5. num. 2. qui subdit, hoc quidem certo certius esse, nam haec praesumptio est naturae, vt sensus & ratio naturalis in quolibet homine praesuma[sect. 92]tur: & id ipsum post alios multos scripserunt Mascardus de probationibus, conclusione 1048. num 14. & 25. Sfortia Oddi, in cons. 93. num. 11. Petrus Surdus, in cons. 89. num. 3. lib. 1. Burgos de Paz, in consilio 7. num. 3. & 4. & in consilio 11. numero 4. Iacobus Menochius, libro 6. praesumptione 45. numero 20. & in consilio 82. num. 215. & seq. lib. 1. Ioannes Vincent. Honded. in cons. 78. num. 53. lib. 2. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iur. tom 4. littera F conclus. 541. fol. 99. Ioseph. de Sese, decisione Regni Aragon. 53. n. 4. cum seq. Idque maxime, quan[sect. 93]do animae suae, & de se benemeritis testator consuluit, vt in fortioribus terminis, & in testatore respondente ad interrogationem alterius, consuluit Alexander, in cons. 12. columna penul. versio. & dictum Petrum. lib. 1. Sequitur Menochius, lib. 4. praesumptione 8. num. 35. vel quando loquitur verba ordinata, & dis[sect. 94]creta, & talia, quae ab homine sanae mentis proferri solent, vt post alios Authores probarunt Iason, in in l. furiosum, num. 3. & 4. & ibidem, Decius, n. 29. C. qui testamenta facere possunt, idem Decius, in cons. 448. num. 1. Parisius, in consil. 88. num. 1. lib. 3. Suarez, Grammaticus, Ruinus, Boerius, Craueta, & Surdus, cum quibus Menochius, lib. 6. dicta praesumptione 45. num. 39. Mantica, de coniect. vltim volunt. lib. 2. dicto tit. 5. n. 7. vbi quod sapiens, vel prudens, vel[sect. 95] furiosus, aut demens, praesumitur quis ex qualitate dispositionis; & latius ibi comprobat: Et tit. 6. num. 7. id ipsum, quod testator praesumatur sanae mentis in[sect. 96] dubio, procedit etiam, quamuis sit senio confectus. Et quamuis Notarius scripserit, sanus corpora, licet[sect. 97] mente languens: Etiam si testes sint vtrinque pares, quia adhuc magis praesumitur testator sanae mentis[sect. 98] fuisse, provt haec tria adnotauit, & comprobauit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. libro secundo, titulo 5. numero 3. 5. & 6. Cardinalis Thuscus, dicta conclusione 541. in princip. & regulariter,[sect. 99] quod probatio de sana mente praeualeat in dubio, cum Decio, Parisio Grammatico, Antonio Gabriele, Portio Imolen, Deciano, & Mascardo obseruauit Ioannes Vincent. Honded. dicto cons. 78. num. 73. lib. 2. qui subdit num. 4. Id procedere, quamuis testes[sect. 100] de sana mente deponentes essent pauciores, videlicet duo, alij vero deponentes de non sana mente, vel de furore, aut dementia, essent longe plures, aut mille; quia magis duobus de sana mente, quam mille de[sect. 101] dementia est credendum: vt per eundem Mascardum dicta conclusione 1048. num. 12. 13. & 26. vbi reddit rationem: Burgos de Paz, dicto cons. 7. num. 4. Thusc vbi supra num. 6. Ioseph. de Sese, dicta decis. 56. n. 5. Surdus, in cons. 89. num. 7. lib. 1. Praesumitur[sect. 102] etiam sanae mentis, quando Notarius ita affirmat, Bertazolus in cons. 102. in ciuibus. Grammaticus decis. 73. Sese dicta decis. 56. n. 5. Surdus dicto cons. 89. num. 7. & quamuis in extremis sit constitutus, vt notat Abbas[sect. 103] perillum text. in cap. vltimo, num. 9. de succession. ab intest. & ex communi Doctorum sententia tradidit Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 2. tit. 6. num. 1. vbi dicit, quod moribundus in articulo mortis potest testari, si tamen articulate loquatur: idque per text expressum, in l quoniam indignum, C.[sect. 104] de testamentis, ibi, quae forte seminecis, & balbutiens lingua profundit. & ibi notant Angelus cum Glossa, Paul. Castrens. n. 3. Alexander n. 4. & Iason n. 3. idemque colligitur ex l. Seia. §. vlt. coniuncta l. Marcellus, in principio, & §. 1. ff. de donat. causa mort. & ex aliis iuribus, quae Mantica ipse ponderat erudite: Ex textu etiam, in cap. Raynutius, ibi, in extremis constitutus. vbi late Guil. Benedict. eodem verbo, de testament. Et quod in articulo mortis constitutus testari possit, & sanae mentis praesumatur in dubio, si articulate loquatur tenuerunt & alij Authores, quos ipse Mantica dicto tit. 6. n. 4. & 5. per totum, recenset, & fundamento partis contrariae praecipuo, atque ex l. hac consultissima, §. at cum humana fragilitas, C. qui testamenta facere possunt, adducto respondet concludenter: Surdus etiam, in cons. 414. n. 58. & 59. lib. 4. Non ergo sufficit dicere, in extremis constitutum, aut non sanae mentis testatorem testamentum condidisse, nisi aliunde & iuridice, atque ex coniecturis legitimis & probabilibus impedimentum probetur, provt ipse Mantica obseruat, & vnanimiter amplectuntur omnes Authores supra relati, & qui latius commemorabuntur alio cap. infra hoc eod. lib. & tract. Atque ideo scienter, & consulto hic praetermittuntur. In casu autem praesenti, si dicta omnium testium attente praelegantur, & acta processus dilcide inspiciantur, superiora omnia absque dubio concurrebant simul. Inprimis namque, non duo tantum testes de sana mente, & integro iudicio testatoris tempore codicilli conditi, sed & quamplures deposuerunt, & vnanimiter affirmarunt; & de non sana mente, aut iudicio integro mortis cogitatione perturbato, tres tantum, & minus concludenter, vnusque exauditu, dicebant; Tabellio autem, ac cum eo testes, instrumentales eiusdem codicilli de sana mente omnimodo asseuerarunt, de qua, & ex qualitate dispositionis, & verbis dispositiuis apparuit dilucide. Deinde, vt animae suae consuleret idemmet testator, & in fauorem cause piae, seu patronatus tempus praeueniens, sic (vt dixi) in ipso codicillo disposuit, & non expectato tempore mortis dicti filij, provt in testamento ordinauerat, sed statim ipso praemortuo, causam piam incipere, expressit; quod sanae mentis, & integri iudicij maximum argumentum est, iuxta ea, quae multum ad propositum tradiderunt Socinus, in consil. 98. num. 5. libro 3. Alexander in consil. 147. num. 6. lib. 7. Corneus in consil. 21. num. 11. lib. 2. Iason in cons. 141. num. 7. lib. 4. Rodericus Suarez allegatione 1. num. 10. & 11. ac denique, & alia nonnulla in pios vsus destinauit, vt ex eodem processu deducitur, & post conditum codicillum eundem, sanae etiam mentis apparuit, vt iidem testes, & Tabellio affirmant. Et per haec concludens redditur responsum ad ea, quae tertio argumento, pro contraria parte ponderato supra ex n. 13. adnotaui. Ad aliud tamen quod in eodem argumento, ex Angeli, & aliorum sequacium sententia adduxi num. 17.[sect. 105] videlicet testamentariam & aliam dispositionem quancunque in mortis articulo factam, praesumi a lege dolose & fraudulenter fieri; satis clare apparet solutio, si animaduertamus minime id esse verum, nec obtinere, si non extent aliae fraudis & doli coniecturae & praesumptiones, sicuti contra Angelum Alexander tenuit, & cum sequuntur Aretinus, Socinus, Felinus, Decius, Albertus Brunus, Antonius Gabriel Sarmientus, & alij, cum quibus sic resoluit Francisus Bursatus in consil. 40. num. 70. & singulariter explicat numeris seqq. libro primo. Alias namque sequeretur, quod si solus mortis articulus induceret fraudis praesumptionem, profecto nec etiam valeret ingressus Religionis, nec legitimatio filiorum contracto matrimonio cum concubina in articulo mortis, in praeiudicium substituti, immo nec legitimatio facta post testamentum a sano in eiusdem praeiudicium, quia semper praesumeretur secundum eos factum, vt frauderetur substitutus, contra omnes conclusiones traditas per doctores, in locis relatis per eundem Bursatum, qui subit numero 72. quod[sect. 106] omnis actus potest valide fieri, & sortiri effectum, licet in extremo vitae celebretur, vt late per Barbatiam in cap. Rainutius, de testament, columna 3. & per Guil. Benedict. dicto verbo, in extremis constitutus: Et tandem profert haec verba Bursatus ipse, Bene articulus mortis esset considerabilis, quando esset tam prope mortem, quod sensus deficeret, vt in praedictis quaestionibus, & c. Et id ipsum quod Bursatus, contra Angelum tenuit Anton. Gomezius in l. 10. & 11. Tauri n. 59. Praeterea & quarto loco facit, codicillum praefatum continere omnes solemnitates ad illius validitatem necessarias, & praecipue testium numerum, Notarij, ac testium rogitum, & alia. Nec repugnare, quod testator fuerit inductus blanditiis ad reuocandum testamentum prius, & tempus vocationis causae piae praeueniendum; Quia respondetur, non ideo minus codicillum ipsum esse validum, nam potest quis alium blanditiis allicere ad sibi relinquendum, l. finali, ff.[sect. 107] si quis aliq. testament. prohib. idem probatur in l. finali. C. eod. titulo. vbi praemittitur vxori virum prouocare, vt eam instituat, & licet mutuis affectionibus inuicem se prouocare ad instituendum. Et procedit etiam in contractibus, quia eadem militat ratio, & procurans se institui, non praesumitur in dolo, licitum etenim est procurare suam vtilitatem, nec est interdictus vsus blanditiorum; sicuti ex aliis multis Authoribus obseruauit Petrus Surdus, in consilio 373. numero 2. per totum, libro 3. & vltra eum id ipsum annotarunt Burgos de Paz, in consilio 7. num. 14. & Authores permulti, quos har. controu. quotidian, iur. lib. 3. cap. 1. ex numero 122. vsque ad num. 126. ego recensui, Crauetam inquam, Bursatum, Marium Riminaldum, Menochium, Flaminium, Peraltam, Mieres, Peregrinum, Raudensem, & alios. Patrem etiam Thom. Sanchez, de sponsalibus, lib. 4. disputatione 7. num. 8. 9. & 10. fol. mihi 719. atque ex ipsis conclusiones illas deduxi, videlicet persuasionibus aut etiam precibus (modo ab illis dolus absit fraus, & calliditas) licite posse quemcunque allicere amicum, vel coniunctum, vt eum instituat, vel vt aliquo modo in fauorem eius disponat, liciteque vtilitatem suam procurare quemcunque, nec dolum ex eo induci, vt etiam notauit idem Surdus dicto cons. 373. n. 4. & 5. qui subdit, quod vtilitatem suam procurans,[sect. 108] non praesumitur facere, vt alij noceat, etiam si in consequentiam inferatur damnum Tertio: Et sic necessarium esse, quod probetur, id fuisse factum malis, artibus, vt ex aliis Authoribus comprobat. Deduxi etiam, atque ob eandem rationem doli mali, & machinationis requistae num. 124. & 125. persuasiones,[sect. 109] & preces eas dumtaxat damnari quoad facientem testamentum, quae importunae adeo fuerint, vt iteratae & nimiae, & sic immodicae, & instantissimae, & saepe repetitae fuerint: vt puta cum cogere ipsae videantur aliquo modo, aut genus quoddam violentiae continere, vt ibidem & iure, & authoritate probaui num. 126. & tribus seq. immo coactionem, aut violentiam excedere, vt etiam ibi adnotaui, Caeterum in casu praesenti, non modo haec ita non euenerunt, immo ex dictis quamplurimorum testium, ac maxime corum, qui eidem codicillo conficiendo, & legendo interuenerunt tanquam testes instrumentales, atque ex aliis (vt dixi) plenissime probatum est, testatorem praefactum libere & spontanee, atque cum qualitate libertatis plenae, & omni violentia, siue illicita aut dolosa persuasione Religiosorum seclusa & remota, praefactum codicillum ordinasse. Et quamuis ex aduerso testes nonnulli (qui vere non concludunt, nec ita vt debuerunt, in proposito deposuerunt in contrarium dictae qualitatis libertatis plenae, & pro fraudulenta persuasione) & eorum maior pars, immo omnes duobus exceptis ex auditu deponunt: quamuis inquam testes ipsi in contrarium deponerent, pars ipsa piae causae multis de causis, iure ipso corroboratis, praeualere deberet; & ob id maxime, quod[sect. 110] dolus in praesenti facto non concurrit, & in dubio non praesumitur; sed ab allegante illum, probari debet, & maxime ab eo, qui testamentum impugnat, sicuti ex relatione Decij, Cornei, Crauetae, Beccij, Mascardi, Bertrandi, Socini, Deciani, & Manticae, annotauit Petrus Surdus dicto cons. 373. num. 4. lib. 3. & vltra eum id ipsum ego quoque notaui, scriptum reliqui, lib. 3. dicto cap. 1. num. 65. vbi dixi, testamentum in dubio non praesumivi, aut metu, sed potius sponte factum, cum metus tanquam delictum non[sect. 111] praesumatur; & consequenter nec praesumendum est, testatorem metu compulsum ad disponendum, quod in tenminis consuluit Baldus, in cons. 350. n. 1. lib. 3. quem sequuntur Mantica, lib. 2. tit. 7. num. 2. Menoch. lib. 4. praesumpt. 11. ex num. 2. cum seq. & libro 3. praesumpt. 126. ex num. 1. & num. 6. Mascardus, de probationibus, conclusione 1054. num. 1. & 2. qui lenius comprobant, & rationem. reddunt: Ioannes Vincent. Honded. in cons. 29. num. 9. lib. 1. Et in eadem suasionis, & suggestionis materia, sic etiam notarunt Corneus in cons. 77. Viso dicto themate, col. 3. vers. non obstant, lib. 4. Decius, in cons. 489. num. 6. cum seq. Burgos de Paz, in cons. 7. num. 7. vbi quod restamentum libere existimandum est fuisse confectum. nonque metu, nec dolo: Parisius in cons. 67. num. 61. volumine 3. Et addidi eodem cap. 1. num. 66. Quod[sect. 112] actus quicunque spontaneus praesumitur regulariter, nisi coactio probetur, vt cum Decio, Alciato, & Neuizano probauit Hondedeus, dicto consilio 29. numero 8. lib. 1. Ac denique num. 67. scripsi, testa[sect. 113]mentum validum semper praesumi, nisi contrarium probetur, idque ex aliis Authoribus, quos ibidem retuli, & Menochio, libro 4. praesumptione 10. per totam, & in consilio 224. numero 32. libro 3. ita pa[sect. 114]riter, quod testamentum non praesumatur in dubio dolo confectum, & consequenter, nec testatorem dolo inductum fuisse ad testandum: responderunt Socinus iunior, in consil. 113. num. 8. libro 3. Tiberius Decianus, in consil. 65. num. 10. lib. 2. & sequuti sunt Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. . lib. 2. titul. 7. num. 1. Menochius, lib. 4. praesumptione 12. in principio,, & ego notaui, atque cosdem Authores recensui, lib. 3. dicto cap. 1. num. 71. & num. 81. tradidi quoque id ipsum quoad persuasio[sect. 115]nes & suggestiones, videlicet quod testamentum in dubio, libere existimandum est fuisse confectum, nonque importunis precibus, aut iteratis, vel illicitis persuasionibus, & retuli Baldum in l. vltima, C. si quis aliq. test. prohib. ita notantem per illum text. in col. vltina, vers. sed nunquid. Decium, in cons. 489. In casu Occurrenti, num. 6. Corneum, in consil. 77. viso dicto themate. col. 3. versic. non obstant adducta in contrarium, libro 4. Burgos de Paz, in consil. 7. numero 7. Et quamuis a regulis tribus praedictis,[sect. 116] quod testamentum in dubio non praesumatur vi, aut metu, aut dolo, neque importunis precibus, aut illicitis persuasionibus consectum; contrariis coniecturis, & praesumptionibus recedatur, quibus testatoris liberam & absolutam voluntatem impeditam fuisse, aur dolum. vel vim, vel suggestiones interuenisse probari & constare possit; ibidem ex relatione quamplurimorum obseruarim num. 68. & seq. & num. 72. & 82. & seq. & tenuerint Hondedeus in dicto consilio 29. ex numero 21. cum seq. lib. 1. Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 2. titulo 7. ex numero 3. cum seq. Menochius, libro 4. praesumptione 11. & 12. Alexander Raudensis decisione 45. per totam, prima parte. Peregrinus, de iure fisci. lib. 2. titulo 6. ex num. 21. cum seq. Surdus in cons. 185. libro 2. Decianus, in cons. 65. num. 2. & seq. lib. 2. Mieres, de maioratu, 1. parte, quaest. 25. num. 7. per totum, Vrsillus, ad decisionem Afflictis 69. num. 4. In praesenti facto, vel coniecturae, quae allegantur, non modo non probantur, sed nec in articulis deducuntur; vel non inferunt dolum, aut vim, vel suggestiones aliquo pacto; ac propterea sustineri debet codicillus Omnino, cum dolus, & fraus, aut machinatio non adsit, nec probata fuerit: sicque resolutiones ipsae obtinent, etiamsi praecesserit aliud testamentum, quia nihilominus sequens factum ad blanditias ali[sect. 117]cuius est validum, & reuocat primum, si tamen praeter blanditias non interuenerit dolus: ita videtur voluisse Glossa, in l. quicquid, C. arbitrium tutelae, vbi Martin. Silim. & Cinus: eius sententiam probauit quoque Iason, in l. 1. num. 4. C. si quis aliq. test. prohib. vbi reprehendit. Angelum contrarium tenentem: Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, condidit. 2. num. 25. in fine, vbi hoc modo intelligit dictum Angeli, qui in contrarium allegatur: Decius, in cons. 489. num. 6. Durandus, de arte testandi, titul. 11. cautela 4. num. 4. ita quoque intelligit Surdus, dicto consilio 373. num. 3. qui in proposito dolum (vt vides) praeter blanditias requirit, nec in dubio ex eo, quod primum mutatur restamentum, praesumit dolum ipsum. Et quamuis numero 17. referat ipse Surdus Authores quamplures, qui sententiam Angeli, de qua supra numero 34. sequuti fuere, etiam si non interueniant falsae suggestiones, sed solae preces, & instigationes ad praeiudicium alterius iam instituti, quasi eo ipso videantur huiusmodi suasiones non carere dolo; & sic in simplicibus instigationibus sine alio extrinseco dolo eam admittant: in contrarium tamen extare veriorem & communiorem opinionem, ex iisdemapparet Authoribus, & ipso Surdo, sub num. 17. & num. 18. loquitur namque is Author in casu illo sibi proposito, & consulto, quo nedum importunae suggestiones interuenerunt, sed etiam dolosae, & falsae instigationes: suadebatur enim testatori, quod haeres primo scriptus illum tollere de medio viuentium tentauerat, non solum veneno, sed ferro etiam; quod ei continuo maledicebat; quod in eius substantiam inhiabat; quod vitae illius longitudinem odio habebat, multaque alia supponebantur, quae dolum malum manifeste ostendebant; quo dolo stante (vt ipse Surdus inquit erudite) nemo negat, immo vero admittunt omnes, teneri haeredem vltimo loco institutum haereditatem testuere priori instituto, actione de dolo, vel in factum; prout tenent Angelus, Caepola, Barbat. Iason, Afflictus, Ruinus Parisius, Neuizan. Socinus Iunior Corta. Craueta Decius Baldus, Fulgosius, Alexander Ripa, Guil. Benedictus, Menochius Hieronymus Gabriel, Pechius, Mantica, Simon de Praetis, Lancelot. Galiau. Peregrinus, Mazolus, & Mieres, quos idemmet Surdus, dicto num. 18. recensuit in vnum. Et id ipsum ego constanter defendi lib. 3. dicto cap. 1. ex numero 186. nam cum retulissem Angeli sententiam num. 182. & tribus seqq. dicto num. 186. annotaui. in contrarium extare sententiam Glossae, in eadem l. vltima C. si quis aliq. test. prohibit. scilicet quod ad hoc, vt primus institutus possit agere contra secundum, requiritur quod interueniat dolus secundi in[sect. 118]stituti, nec ex solis blanditiis competit actio: & retuli quamplurimos Authores, qui Glossam sequuntur, & decisionem Angeli intelligunt, quando ex falsis causis, & suggestionibus testamenta secunda captentur, & sic quando secundum testamentum factum fuerit per dolosas, vel fraudulentas instigationes, aut machinationes: non enim reuocatio sufficit ad blanditias, vel preces facta, sed per dolum malum ex falsa suggestione reuocationem fieri oportet. Inter alios autem iuris Interpretes recensui nonnullos, qui per Surdum non referuntur, Peraltam, inquam, in l. si quis in principio testamenti, num. 92. in vers. decimatertia, ff. de legatis 3. Hippolit. Riminaldum, in cons. 234. num. 15. & 16. lib. 3. & in consil. 624. num. 35. lib. 6. Plotum, in cons. 17. num. 59. Bonifacium Rogerium in consil. 17. num. 142. lib. 1. Ioann. Baptist. de Plotis, in consilio 168. numero 59. inter consilio vltimarum voluntat. volumine 1. fol. 222. Caesar. Vrsillum, in addit, ad decisionem Afflictis 69. num. 10. Sfortiam Oddi, in consil. 87. numero 89. lib. 1. Hondedeum, in consilio 32. numero 58. lib. 1. Alexandrum Raudensem decisione 45. ex numero 53. prima parte, & eodem lib. 3. dicto cap. 1. ex num. 187. vsque ad numerum 194. hanc eandem resolutionem comprobaui, & corroboraui, & traditiones Angeli, Castrensis, & Afflictis, quae in contrarium ponderari solent communiter, non posse ad eum sensum ponderari, dilucide explanaui; vt ibi videri poterit. Et per haec patet responsum ad quartum, & quintum fundamentum partis contrariae. Quinto deinde facit, quoniam rationes, & doctrinae illae, ponderatae supra, ex numero 35. cum quatuor seqq. dicti nostra penatus definitioni, & huius partis iuri non obstant aliquo modo, ob defectum relatum, quod codicillus coram testatore & testibus lectus, seu publicatus non fuerit, sicuti euidenter apparet ex his, quae cap. praecedenti, ex n. 90. cum multis seqq. annotata, atque scripta reliqui, quae breuiter hic recensete vis erit, non modo necessarium. Ac primum equidem certissimi iuris esse, testa[sect. 119]mentum uuncupatiuum de iure communi, legendum, seu publicandum esse coram testibus & testatore, idque pro forma require de iure ipso communi, iuxta text. in l. fideicommissa, §. quoties, ff. delegatis 3. quem text. ad id expendunt, & ita obseruant Glossa, Bart. Bald. Didac. Couarr. Menochius, Surdus, Mascardus, Mantica, Crescensis, Anton. Gomezius, Tellus Ferdinand. Matienzus, Burgos de Paz, & Azeuedus a me relati ibidem numero 94. vbi numero 95. de iure quoque Partitarum id procedere asseueraui, ex l. 103.[sect. 120] in fine, tit. 18. partita 3. ibi, el testamento deue ser leydo. Et retuli Burgos de Paze, Rodericum, Suarez, Antonium Gomezium, & Matienzum sic tenentes, & dictam l. partitae expendentes, quam & expendunt alij ibidem relati, num. 89. sed & iure nouio[sect. 121]ri legum Regiarum nouae collectionis Regiae, testamentum nuncupatiuum coram Tabellione conditum, legi, seu publicari coram testatore & testibus, necessarium etiam esse, sicut de iure communi, eodem cap. praecedenti, num. 96. obseruaui, & retuli Palacios Rubios, Castellum, Burgos de Paze, Rodericum Suarez, Antonium Gomezium, Menchacam, Couarr. Matienzum, & Azeuedum, sic tenentes; & n. 98. & 99. declaraui. Fatemur ergo libenter, verissimum esse de iure communi, & de iure Regio Partitarum, & nouae collect. Regiae, testamentum nuncupatiuum, & codicillum a Notario confectum, legi, & publicari debere coram testatore & testibus, vt dictum remanet: alias non valere: Negamus tamen firmi[sect. 122]ter, testamentum non lectum, nec publicatum, dici imperfectum imperfectione, siue ratione voluntatis, cum vere imperfectum dicatur dumtaxat ex defectu solemnitatis, & consequenter valeat quoad liberos, & quoad piam causam. Liberis siquidem, & piae causae quamuis imperfectio, siue defectus voluntatis ratio obsistat, vt ipso cap. praecedenti latissime probaui: solemnitatis tamen defectus non obsta: id quod ex veriori, & receptiori sententia sustinui, & infinita vtriusque iuris Interpretum allegatione probaui, dicto cap. praecedenti, num. 90. & 91. vbi casum in Pinciana Regia Cancellaria de facto occurrentem, & ita decisum, ex relatione Burgos de Paze adduxi, & id ipsum resolutiue firmaui iterum num. 100. 102. 105. & 106. vbi noue singulariter annotaui, procedere resolutionem eandem, etiam post nouam decisionem, l. primae & 2. titul. 4. lib. 5. vt ibi videri potest, atque ideo gic non repeto, non etiam Authores iterum commemoro, quoniam permultos longa serie, dictis in locis recensui. Cum ergo in casu praesenti codicilli ordinatio, & confectio ad fauorem fati codicilli ordination, & confectio ad fauorem piae causae processerit, siue ad pias causas dispositio facta fuerit, quando pro vero, & certo daretur, & codicillum ipsum non lectum, nec publicatum coram testatore & testibus, adhuc ex his dicendum esset, sustineri debere, nec corruere. Et haec quidem tanto magis indubitate, quod ex eodem Tabellione, & testibus instrumentalibus eiusdem codicilli appareat, ex aliis etiam plene probatum sit in processu, dictum codicillum lectum fuisse in praesentia eiusdem testatoris, & testium, cum vere ad id probandum,[sect. 123] duo tantum testes sufficerent, sicuti supra hoc eodem libro, & tractatu, cap. 20. num. 18. ex relatione Burg. de Paze, in l. 3. Tauri, num. 809. Caroli Ruini in, consil. 1. num. 12. 15. & 18. lib. 3. annotaui, & dixi, testamentum fuisse lectum, siue publicatum, duobus tantum testibus posse probari. Et latius videndum penes Petrum Magdalenum, de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 29. & tenuit etiam Petrus Surdus, in consilio 129. numero 29. libro 1. Ex aduerso autem testes illi tres, qui non fuisse lectum codicillum firmarunt, singulares equidem fuerunt, qui regulariter non probant, cap. nihilomi[sect. 124]nus, & ibi Glossa, 13. quaest. 9. cap. tam litteris, de testibus, vbi Glossa, in verbo, soli: late Anton. Gabriel, commun. conclusion. libro 1. titulo de testibus, conclusione 2. per totam. Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 1. cap. 14. Ioseph. Ludouicus, decisione 70. Craueta, de antiquitate temporum, prima parte, sectione vltima, Viso de fama: Et de auditu in fa[sect. 125]cto, codicilloque recenti deponebant, ac propterea nullam de iure faciunt probationem, l. testium, C. de testibus, cap. inquisitionis, de accusat. l. 29. tit. 16. partita 3. & exornant Antonius Gabriel, commun. conclusion. libro 1. dicto titulo de testibus conclusione 3. Mascardus, de probat. conclusione 1314. numero 20. Alexander Trentacinquius, variarum resolut. libro 2. resolutione 6. per totam, numero 221. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. litera T. conclusione 180. per totam fol. 172. ac vnus dumtaxat de visu, cuius testimonium non[sect. 126] iustificat, nec condemnat, maxime cum tot testes de visu in contrarium, & verisilius deponant; cap. admonere, 32. quaestione 2. cap. licet, cap. veniens, cap. iurisiurandi. de testibus, l. 32. titulo 16. partita 3. late Antonius Gabriel, dicto titulo de testibus, conclusione prima, per totam: & vtrumque exornauit Thuscus, littera T. conclusione 235. & conclusione 264. folio 269. Tanto etiam magis indubitate procedunt, quod vltra lecturam dicti codicilli, adeo plene probatam, ea omnia in praesenti casu concurrant, quae in simili concurrisse adnotauit Surdus in consilio 414. numero 78. in fine, &, & num. 79. lib. 3. Quod quidem est excellens, & ad multa notabile consilium: Et maxime ad tria; Vtrum inquam No[sect. 127]tarij, & testium rogitus pro substantia testamenti requiratur, & an praesumatur, & quot testibus probetur? Tstamentum etiam, an valeat ad interrogationem alterius? de quo statim alio cap. Ac denique, testamenti, & instrumenti alterius fides quemadmodum vacillet, si aliquis ex testibus, aut aliqui contradicant, vi ibi videbitur. Rursus & sexto loco eadem pars ex sequentibus vrgenter comprobatur, ac primum equidem constituendo, praefatam Principis legitimationem, qua pars dicti Francisci innititur, adeo stricte loqui, vt dispensationem potius quam legitimationem fuisse constet: siquidem dictus D. Franciscus natus fuit ex patre vxorato, & sic ex parentibus, inter quos matrimonium contrahi non poterat vllo modo: cum etiam, posito quod legitimatio, & non dispensatio fuisset, ex quo successio fuit limitata in ipsa legitimatione, nihil contra voluntatem patris, nec aliud, quam ab eo relictum, consequi posset idem filius. Id autem vt distinctius appareat, & doctrinae omnes illae, pro contraria parte ponderatae, & commemoratae supra, ex num. 40. vsque ad num. 67. subuertantur omnino, nec in rei veritate iuridice stare valeant, sequentia erunt suo ordine, atque resolutione, & distinctione (vt moris habeo) constituenda; licet decisio ipsa Senatus nostri longius detrahatur, quam decisionis scribendae modus pati videtur. Et inprimis, aliud esse legitimare, & aliud dispen[sect. 128]sare; sicque inter legitimationem, & dispensationem, maximam esse differentiam: dispensatio namque odiosa est, & sui natura restringibilis, nec in ea ad[sect. 129]mittitur vlla extensio, etiam ex maioritate ratinis, cap. 1. & 2. cum aliis, de filiis presbyterorum; legitimatio est fauorabilis, & inuenta in solatium parentum, non habentium legitimos, vt inquit text. in au[sect. 130]thent. quib. mod natur. effic. sui, §. si igitur licentia, & §. hoc dicimus: & sic extendenda, & amplianda, sicuti ex multis Authoribus, atque ex communi Interpretum sententia vtrumque dictum de dispensatione, & de legitimatione tradiderunt Couarr. in 4. secunda parte, cap. 8. §. 8. num 5. & 6. Tellus Fernandez, in l. 12. Tauri, num. 323. Ioannes Matienzus, in l. 10. tit. 8. lib. 5. glossa 1. num. 7. Sfortia Oddi, in consilio 1. num. 33. & 62. & num. 34. & 35. vbi inquit, quod legitimatio vera est fauorabilis, dispensatio vero est odiosa, & sic non admittit extensionem, neque tetrotractionem, etiam a maioritate rationis: Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. capite 36. numero. 1. & num. 81. Andr. Fachineus, in consilio 2. numero 46. & 49. libro 2. Ludouicus Morotius, in responso 9. numero 3. Marc. Anton. Eugenius, in consilio 53. ex numero 5. cum seq. & vide numero 21. & 22. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 23. numero 32. in fine, & num. 33. Molina, de iustitia & iure, tom. 1. tractatu 2. disputat. 173. folio 679. columna prima, in vers. illud antequam vlterius progrediamur. vbi dicit, longe diuersum esse, legitimare aliquem illegitimum, & dispensare cum illo dispensatio namque est stricti iuris, eaque de causa, neque plus valet, quam verba stricte intellecta sonant, neque effectus & priuilegia habet, quae legitimatis competunt: Legitimatio autem ample est intelligenda. Alios quamplures sciens, consultóque praetermitto; quontam quicumque hactenus in hac materia loquuntur, pro certo & indubitato id suppouunt, aut animaduertunt expressim: inter alios tamen, ex Recentioribus regulas nonnullas generales in proposito constituit Marc. Anton. Eugenius, in dicto consilio 53. ex num. 5. cum seqq. quae notandae, ac pro oculis habendae erunt, ad dignoscendum, vtrum quis legitimatus, vel dispensatus dici debeat. Et primo loco annotauit dicto num. 5. dispensationis[sect. 131] vocabulum duobus modis accipi; vno modo capitur in genere pro quadam iuris communis relaxatione: & hoc modo quaelibet legitimatio, quamuis ampla, dispensatio dicitur, cap. per venerabilem, vbi notant omnes, qui filij sint legitimi, Alciatus in consilio 207. in principio. Ideóque ista vocabula multoties confunduntur, & quotidie Dispensationis vocabulo pro Legitimatione vtimur. Secundo modo[sect. 132] capitur Dispensatio in specie, vt a dispensatione in genere, de qua supra, ac etiam a legitimatione differat. Etenim dispensatio in genere sumpta, distinguitur in dispensationem in specie, & legitimationem, vt in simili de adoptione dicitur in l. prima. ff. de adoptionibus, & in §. 1. eiusdem tituli, Institut. vt inquit ipse Eugenius, num. 6. & subdit num. 7. Le[sect. 133]gitimationem esse duplicem, vnam restitutiuam, alteram dispensatiuam: Restitutiua est, quando restituitur persona ad ius, quod secundum Butrium ibi relatum, duobus modis fit, Primo quando quis retro natalibus, & primaeuae naturae, eiúsque iuri plene restituitur, quo casu proprie Legitimatio restitutiua dicitur. Secundo modo, quando supersicies prolis refertur ad iur primaeuum naturae, & non retro, sed prout tunc, quae proprie dicitur legitimatio collatiua, cum ipse legitimans conferat tunc, non retro legiti[sect. 134]mationem. Legitimatio dispensatiua est (secundum eundem Butrium per Eugenium relatum) quoties quis dispensatur ad successionem, vel aliquos actus ciuiles, quorum quis antea incapax erat de iure, non obstante quod sit; & remaneat illegitimus: quo modo habilitatur ius ad personam. non persona ad ius, vt si quis licet spurius sit, habilitetur ad succedendum patri: & haec proprie dicitur dispensatio, quia ius relaxatur, persona autem non alteratur, secundum eundem, & alios sequaces, & Marc. Anton. Eugen. dicto cons. 53. num. 9. Addiderim ego, id ipsum tenere, & affirmare in Regno Lusitaniae, legitimationes omnes, dispensationes potius esse, quam legitimationes, Aluarum Valascum, patrem Molinam, & Georgium de Cabedo, quos infra commemorabo. Adiicit etiam ipse Eugenius, eodem consilio 53. ex num. 10. vsque ad numer. 16. quod legitimatio se[sect. 135]cundum Rosellum quatuor modis fit: Primo, quando disponitur super vitio matrimonij, super quo solus Pontifex habet dispensandi facultatem. Secun[sect. 136]do modo, quando non super matrimonio, sed prole disponitur per modum restitutionis antiquae naturae; puta, cum Princeps restituit illegitimum antiquae naturae, & ingenuitati, absque eo, quod aliquid de matrimonio disponat; vt regulariter & communiter fiunt legitimationes, & proprie intelligitur loqui textus, in §. licet autem, in authent. quib. mod. naturales effician. legitimi. Et hae duae secundum eum sunt restitutiuae, quia vtraque (licet diuersimode) illegitimum antiquae ingenuitati, & legitimationi restituit. Tertio modo, quando nouiter, prout nunc, le[sect. 137]gitimus quis creatur, quae secundum eum dicitur legitimatio inductiua, quia non refert se retro ad antiquam ingenuitatem, & rempus suae natiuitatis, sed inducitur nunc, prout de collatiua dictum fuit supra cum Butrio. Quarto modo, quando Princeps[sect. 138] cum aliquo dispensat, non obstante, quod remaneat illegitimus, vt nihilominus possit frui his, quae tantum legitimis conferuntur. Tribus primis modis le[sect. 139]gitimatio; vltimo vero, dispensatio proprie est (inquit idem Eugenius, eodem cons. 53. num. 13.) & hae duae opiniones in vnam, eandémque reincidunt, si aduertatur; eásque communiter DD. approbant, vt per Alex. Curt. senior. Gozadinum, Alciatum, & Couar. ibi relator: ex quorum omnium sententia concludit ex num. 14. cum seq. quod Legitimare proprie est, abolere maculam, & defectum natalium, etiam quod modus succedendi restringatur: & numero 16. quod verbum legitimare, importat, vt quis plene sit restitutus antiquae ingenuitati: & num. 18. quod ple[sect. 141]naria restitutio personae sf iura naturae, legitimatio est: & num. 23. quod remouens omnem inhabilita[sect. 142]tem, & geniturae maculam, facit legitimationem. Dispensare vero, est tollere obstantiam defectuum,[sect. 143] & efficere, vt aliquis inhabilis alias, succedat non obstante defectu. Et de vtroque dicit communem[sect. 144] resolutionem Rolandus, in cons. 96. num. 25. lib. 3. Gozadinus, in cons. 29. num. 31. Marc. Anton. Eugenius, in cons. 53. num. num. 14. & 15. & conueniunt omnes Authores hactenus praecitati post Butrium, in dicto. cap. per venerabilem, Corneus, Iason, Gozadinus, Socinus iunior, Rolandus, Thobias Nonius, Beretta, Ruinus, Castrensis, Didac. Couarruu. & Bursatus, quos recensuit, & ita pariter obseruauit Peregrinus, de fideicommiss. articul. 23. num. 32. & 33. vbi inquit, iuxta communes omnium resolutiones, Legitimationis triplicem esse speciem: prima, per quam disponitur super radice matrimonij: secunda restitutiua, de qua supra per Eugenium: tertia est species, quae inductiua, seu collatiua appellatur, vt ibi obseruat, & concludendo subdit in hunc modum. Et siquidem plenarie confert, quia personam faciat legitimam, prout sunt illi, qui ab initio nascuntur legitimi, & naturales, eidem conferendo omnia iura legitimorum, haec vera dicitur legitimatio, & ille verus legitimus. l. qui in prouincia §, diuus, ff. de ritu nuptiarum. Si vero non omnia legitimitatis iura conferantur, sed tantum quaedam, tunc non est proprie legitimatio, sed dispensatio: nam legitimatio est abolitio illegitimitatis; dispensatio vero est circa quaedam concessa obstantium remotio, consequenter minus est in dispensatione, quam in legitimatione, &c. Quod etiam notauit Pater Molina, de iustitia, & iure, disp. 173. in vers. hoc autem discrimen. Et haec quidem omnia non otiose, aut extra propositum aliquo modo, sed opportune, atque necessario omnino, & ideo dicta, vt vera deducatur resolutio eorum, quae mox peraguntur, vt etiam illis respondeatur, quae pro contraria parte ponderata, atque scripta fuere supra septimo fundamento partis contrariae, per totum, quo de legimatione actum est. Nam cum ex iisdem nunc scriptis appareat, legitimatum eum dici, qui in omnibus, & per omnia quoad ea, quae pertineant ad essentialia legitimationis, est natalibus, & primaeuo iuri naturae restitutus. Sispensatum vero dici eum, qui non est plene, sed quoad aliqua legitimatus, & natalibus restitutus; quod vltra Peregrinum, & superiores tradidit etiam Ioan. Garsia, de nobilitate, gloss. 21. num. 83. Menoch. lib. 4. praesumpt. 79. num. 50. & 51. Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 11. in vers. & dispensatus dicitur, fol. 18. in princip. Pater Ludouic. Molina, vbi supra, & in vers. Possumus vero confirmare. Stephan. Gratian. disceptationum Forensium, cap. 138. num. 41. fol. 399. Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iuris, tom. 5. littera L. conclus. 220. num. 3. & num. 18. vsque ad num. 24. folio 234. inde equidem, atque necessario sequi videtur, quod legitimatio limitata in successione, non sit legitimatio, sed potius dispensatio; & sic quod[sect. 145] legitimatus cum hoc, quod non succedat patri, extantibus legitimis, aut agnatis, aut in eo tantum, quod patri placuerit, vel quod ipse voluerit, aut reliquerit: non sit vere legitimatus, sed dispensatus: quod in specie dixit Paulus castrensis, in l. sed si hac, §. patronum, num. 5. ff. de in ius vocando, idem Paulus, in l. pactum quod dotali, num. 9. C. de collat. & in l. si ab eo, num. 3. C. de legitimis haered. & in l. 1. C. de iure aureor. annulor. col. 2. vers. vltimo vidi dubitari. vbi inquit, quod haec non est legitimatio, sed quod transit in aliam speciem, hoc est in dispensationem. Et quod verba Rescripti licet sonant in legitimationem, intelligenda sunt iuxta subiectam materiam, & sic in dispensatione, cum legitimatio esse non possit, cum in aliquo limitatur. Et idipsum tenuerunt Alexander, Curtius senior, Praepositus, Bald. Corneus, Decius, Socin. Chassaneus, Ruinus, Alciatus, Parisius, & Anton. Gomezius, quos refert Tellus Fernand. in l. 12. Tauri, num. 21. in vers. hanc consequentiam facit Paulus. Refert etiam eosdem, & Georgium Nattam, Ioann. Matienz. in l. 10. tit. 8. lib. 5. gloss. 1. num. 5. in vers. ex quibus. Paulum etiam, Alexand. Curtium senior, Praeposituum, Iason. Decium, Chassaneum, Ruinum, Alciatum, Parisium, & Laurentium Siluanum, pro hac parte retulerunt Ludouic. Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 3. num. 38. Ioannes Cephalus, in cons. 278. num. 28. lib. 2. & id ipsum tenuerunt Hieronym. Gabr. in consil. 30. num. 26. & seq. lib. 1. Tiberius Decianus, in cons. 19. num. 25. seq. lib. 1. & in cons. 40. num. 31. lib. 3. Hippolyt. Riminald. in cons. 446. num. 42. & seq. lib. 4. Capra, in cons. 157. num. 44. & seq. Honded. in cons. 66. num. 30. 31. & 32. lib. 1. Stephanus Gratianus, disceptatione Forens. cap. 138. num. 41. 42. & 43. Aluarus Valascus, in praxi partitionum, cap. 7. num. 41. & 42. qui ex eo, quod legitimati in forma Regni Lusitaniae non succedunt parentibus, nisi secundum eorum voluntatem, non autem contra testamentum; quasi in necessariam consequentiam infert, quod magis proprie dicuntur dispensati, quam legitimati: & citat Costam, & Cald. Pereiram, Lusitanos etiam, idem tenentes. Ipsum quoque dixerunt Georgius de Cabedo, decisione Lusitaniae 69. num. 3. qui etiam citat Costam, & addidit Gamam, tribus in locis, atque ex primo, eodemque praesupposito ipsam consequentiam facit etiam Pater Molina, de iustit. & iure, disputation relata 173. Ratio autem huius sententiae (qua principaliter[sect. 146] ipsius Sectatores adducuntur, atque excitantur communiter) in eo consistit, quod ex legitimatione (vt superius dictum fuit) consequitur legitimatus iura omnia quae legitimi de iure habebant, sed filius legitimatus impossibile est, quod habeat successionem limitatam extra pactum, vel statutum, quia omnia comitantur legitimationem; sed in legitimatione limitata diuersum statuitur, nam ex eodem actu natiuitatis, hoc est, legitimationis, oritur defectus: & sic ex ipsomet actu oriuntur contrarij effectus. Rescriptum Principis efficit legitimum, & ipsummet rescriptum tollit effectum legitimationis. Quod clarius patet, legitimatio nihil est de per se, sed est effectus, quem producit matrimonium; sed ex matrimonio filius est successibilis ex necessaria consequentia, quia haeres; quam nem potest tollere, nisi pactum, vel statutum, vel Principis dispositio: sed hic nihil horum interuenit, quia etsi Princeps limitet successionem, est limitando legitimationem, & licet hoc valeat, erit in vim dispensationis, non tamen in vim legitimationis, quia detrahit ei: ita sane ex omnibus Recentioribus, quos viderim, elegantius rationem hanc ex mente communi tradidit Tellus Fernandez, in d.l. 12. Tauri, num. 21. & in eandem tendunt omnes hucusque iuris Interpretes, qui in proposito sermonem instituunt, prout constat ex Matienzo, in dicta l. 10. titulo 8. lib. 5. gloss. 1. num. 4. Molina, de Hispanor, primogen. lib. 3. dicto cap. 3. num. 37. ibi, Non enim potest quis pro parte legitimus, pro parte autem illegitimus esse. Peregrin. dicto art. 23. num. 34. & caeteris supra commemoratis. Qui cum affirment vnanimiter, fere omnes le[sect. 147]gitimationes Regum Christianorum, esse limitatas in successione, vt inquit Tellus ipse, num. 20. & subdit, quod in hoc Regno tenor legitimationis est, absque praeiudicio ascendentium, & descendentium, & secundum voluntatem parentum, & in aliquibus etiam inseritur clausula, sine praeiudicio venientium ab intestato, vt affirmat Rod. Suar. ibi relatus: Et in Italia asserit Socin. quem refert ipse Tell. & subiicit in hunc modum: Et in hoc Regno est indubitatum secundum communem cursum huiusmodi legitimationum, quae nunquam conceduntur in forma plenae restitutionis natalium, sed secundum voluntatem parentum, vel haeredum: & in legitimationibus, quas facit summus Pontifex semper solet apponere dictas clausulas, vt inquit Corneus, in consilio 34. volumine 1. num. 6. idem in consilio 9. volum. 4. num. 5. Alios etiam retulit Authores Stephanus Gratianus, disceptationum Forensium, dicto cap. 138. num. 43. vbi post Castrensem testatur, paucas reperiri legitimationes, in quibus non adsit ea claufula, quod legitimatus non succedat nisi in ea portione, quam pater sibi assignauerit: Et in Hispaniarum Regnis omnes legitimationes concedi solitas hac lege, & clausula, vt legitimatus patri succedat in eo quod, pater ei reliquerit, aut relinquere voluerit; cum Roderico Suarez, & Gregorio Lopez testatur Couarr. in 4. secunda parte, cap. 8. §. num. 2. in vers. in Hispaniarum vero Regnis. Cum inquam Interpretes nostri, ac iuris vtriusque Doctores, ita vnanimiter affirment; videtur equidem, nec in his Hispaniarum Regnis, nec in aliis quibuslibet, nunquam legitimationem, sed semper dispensationem concedi: & quod verba Rescripti licet sonent in legitimationem, intelligenda sunt iuxta subiectam materiam, & sic in dispensatione; cum legitimatio esse non possit propter repugnantiam, sicuti ex Castrensis, & sequacium doctrina, adnotaui numeris praecedentibus. Et quoad haec Hispaniarum Regna, ex alio res videtur difficilior reddi, quod non modo successionis causa limitetur (vt dixi) sed etiam quantum ad personam nobilitatis casus excipiatur, ad quam legitimatus non restituitur per rescriptum legitimationum commune: vnde non videtur quantum ad personam plene & integre restitutus, & legitimatus; quo casu vnanimiter omnes Scribentes concordant (vt ex plurimorum relatione, ac maxime M. Anton. Eugenij, Peregrini, & aliorum obseruationibus supra vidisti) dispensationem, & non legitimationem dici debere: cum ergo necessarius adeo, & frequens sit articulus, resolutio eiusdem strictior, & accuratior inquiri debebit; & an scilicet limitatio in successione reddat rescriptum in vim, & effectu legitimationis, an vero dispensationis; cum ab hoc principalis effectus dependeat, & dignoscendum sit, an in his Regnis legitimationes dici debeant ea rescripta, vel dispensationes, quae regulariter, & vulgo legitimationes nuncupantur communiter, & eo quoque nomine legitimationis per Principem ipsum, & Regios Senatores, qui supremo Camerae Senatui praesunt, semper appellantur. Et pro vera explicatione obseruandum erit primo[sect. 148] loco, quod legitimatio vera & propria dicitur, quando quis restituitur ad primaeua iura, quamuis facultas succedendi sit limitata, & restrictiua ad patris voluntatem; idque inprimis (vt aliorum Antiquorum, qui a Recentioribus praecitantur, relationem omittam, & transcribendi vitium ab institutio meo semper abhorreat) probatur ex his, quae Tellus Fernandez, in d.l. 12. Tauri, num. 22. per totum, reliqui scripta, quo loci refert Ioan. Andr. in addit. ad Speculatorem, in tit. de successionibus ab intestato, §. 1. vers. sed ex facto quaeritur: vbi tenet, legitimationem posse fieri conditionalem respectu successionis. Et rationem assiguat, quia successionis ius est separatum ab ipsa legitimatione; idque iuxta doctrinam Bartoli, Pauli, Alexand. Aretini, & Iasonis, in l. is potest, ff. de acquiren. haered. quod potest esse, quod filius legitimus non succedat patri, siue ex praeambulo statuto, siue ex pacto parentum, secundum text. in cap. 1. de filiis natis ex matrimonio ad morga. contracto. Et iuxta hanc doctinam corruere omnia fundamenta Doctorum, qui contrariam sustinent partem, provt supra retuli num. 63. & rationes eorum: cum omnia inuitantur illa consideratione, quod legitimitas, & successio sint idem; quod verum non est, sed potius contrarium, immo diuersa esse: & refert Angeli Socinum seniorem, Curtium seniorem, Decium, Parisium, Alciatum, Gozadinum, Ruinum, Tiraquel. Couar. & Emanuel. Acostam, ita tenentes, quod vbicunque legitimatio plena est in persona, quantunmcunque successio sit limitata, dicitur vera legitimatio: & subdit d. numero 22. in finalibus verbis, in hunc modum: Itaque ista videtur communis opinio ex relatione Authorum, & ex eo, quod maior pars tenentium contrarium, resipuit, affirmando hanc conclusionem, quae manifestior apparebit ex respponsione ad contraria, & Tellum Fernand sequitur in omnibus Ioann. Matienzus, in l. 10. titul. 8. lib. 5. gloss. 1. num. 3. qui eosdem recenset Authores, quos Tellus: Eandem etiam sententiam sequitur Burgos de Pace, in l. 3. Tauri, num. 324. & 325. Marc. Anton. Eugenius, in cons. 53. num. 54. Alexander Raudensis, de analogis, libro 1. cap. 36. num. 47. Ioannes Garsin, in commentariis de Nobilitate, glos. 21. num. 80. in vers. contrariam tamen opinionem, & numero 81. qui in effectu hanc probat resolutionem; quamuis in aliis variauerit: Iacobus Menoch. in cons. 306. num. 23. lib. 4. & praesumpt. 79. numer. 48. & num. 50. lib. 4. qui cum aliquot casus distinguat; in proposito tamen nostro concludit dicto n. 48. quod quando illegitime natus, fuit restitutus ad primaeua iura naturae, & honores, & dignitates, & reliqua iura personalia, sed quoad succedendi facultatem dictum fuit, quod succedere possit ab intestato, vel ex testamento in eo, quod visum erit patri ei relinquere; hoc in casu dicitur vere legitimatus; Et adiicit, quod ita recte scripserunt Authores multi relati, & probati per Molinam, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 3. n. 38. in versic. sed quamuis haec opinio, quitestatur, sic in summo Castellae Senatu fuisse iudicatum. Et vere Molina ipse, vt Menochius firmat, resoluit, & duodecim Authores, ita tenentes commemorat: accedunt quoque congesti ab Anton. Gabriele, in lib. 6. commun. conclusio. in tit. de legitimatione, in conclus. 8. in fine. Quando vero illegitime natus (inquit ipse Menoch. d. num. 50.) non fuit restitutus ad primaeua iura naturae, ad honores, & alia, sed simpliciter dictum fuit, quod posset succedere ab intestato, vel ex testamento in eo solum, quod pater ei reliquerit: hoc in casu iste non dicitur legitimatus, sed dispensatus, & refert alios Autores ita tenentes. Et id ipsum voluit idem Menochius, num. 51. statim sequenti. Hippolyt. Riminald. in cons. 469. num. 26. lib. 4. & in cons. 46. num. 1. & tribus seqq. lib. 1. Anton. Galeatius Maluassia, in cons. 18. num. 41. & 42. vol. 1. Beroius, in consil. 172. num. 31. lib. 2. Peregrin. de fideicommis. articul. 23. num. 34. qui eosdem retulit Authores, quos Tellus, & Molina: & addidit Abbatem, & Cuman. & inquit, quod sententia Castrensis, & sequacium, qui dicunt, legitimatum, cuius successio est limitata ad voluntatem patris, non esse verum legitimum, sed dispensatum; de plano procedit, cum quis legitimatur ad certos actus, & de persona nihil dicitur:secus autem, nisi quoad personam fuisset plene & simpliciter legitimatus, remota geniturae macula; facultas autem succedendi fuisset restricta, vel inhibita; nam non dicetur propterea minus legitimus, quia ius succedendi est separatum a iure filiationis, & legitimitatis: & refert doctrinam illam Bartoli, & aliorum, in d.l. is potest quam Tellus retulit. Sfortia Oddi, in cons. 1. num. 38. & 39. & 40. Surd. in cons. 453. numer. 30. libro 3. vbi id ipsum tuetur, & inquit, quod cum succedendi ius, sit quid diuersum, & separatum a legitimatione non limitat legitimationem limitatio successionis, nec eam reponit in diuersa specie, nec facit desinere esse propriam, & veram legitimationem: & quod contraria opinio procederet quando non legitimata persona, concederetur succedendi limitata facultas: & addit vltra relatos per Tellum, & Molina Marc. & Hieronymum Gabr. sic quoque asserentes, Ludouic. Morot. in responso 9. numero 18. qui recte in quit post alios quamplures, quod licet effectus succedendi sit limitatus, attamen persona est plene reintegrata, & habilitata, quae in legitimatione principaliter consideratur; & modus succedendi, qui est separatus a filiatione, quamuis restrictus, & limitatus sit ex legitimationis forma, nihilominus non restringit legitimationem ipsam respectu status personae legitimati, & ideo non dicitur dispensatio, sed plena legitimatio. Et subdit, quod est communis declaratio omnium Scribentium verissima, & approbatissima, Castrensem (a quo caeteri eius partis sequaces accipiunt) loqui, quando habilitatus fuit aliquis ad succedendum ex priuilegio, aut legitimatus cum clausula, vt succedat in eo, quod patri placuerit, nulla facta legitimatione personae, quo casu legitimatio illa, respectu successionis tantum facta, & ad eam limitata, bene producit effectum limitatum: sed quando persona prius legitimatur integre, & exinde restringitur causa successionis, tunc qualitas adiecta legitimationi, quae modum succedendi raspicit, non efficit, quin dicatur plena legitimatio: Blasius Flores Diaz de Mena, in addit ad decisionem Gamae 11. vbi scriptum reliquit in haec verba: Dispensatus dicitur, quando non est plene, & in omnibus, & per omnia legitimatus, & natalibus restitutus: legitimatus vero, quando a non recognoscente Superiorem, in omnibus, & per omnia, quoad ea, quae pertineant ad essentialia legitimationis, est natalibus restitutus: quod constabit ex verbis legitimationis, etiamsi quoad effectus ex ipsa legitimatione procedentes, aliqua limitatio annectatur, quae secum compatiatur legitimorum statum, & quae etiam ex potestate legis ciuilis filiis legitimis & naturalibus posset conuenire, legitimitate manente, vnde posset etiam successio limitari, etiam quoad legitimam ex testamento, & ab intestato, manente salua causa alimentorum, quae filiis ex iure naturali debentur, &c. Georgius de Cabedo decisione Regni Lusitaniae 69. num. 8. qui licet inuoluat materiam, nec certam tradat resolutionem numeris praecedentibus: attamen dicto numero 8. hanc eandem partem securissime amplectitur. Pater Ludouicus Molina, tomo primo de iustitia & iure, disputatione 173. in versic. dubitant Doctores, folio 678. quo loci cum hac remanet sententia, & contrariam respuit, & inquit, quod Gama optime dixit in loco ibi relato, tunc dici dispensationem, quando substantia ipsa legitimationis restringitur, vt dicatur, sit legitimatus quoad hoc, vel hoc; secus autem quando non legitimatio, sed effectus, qui ex illa sequi deberet, restringitur, vt si dicatur, nullum inde fiat praeiudicium legitimis, aut possit nihilominus pater ei relinquere quam portionem voluerit, vel aliud simile. Et quod nequaquam idem Gama sibi repugnat dum decisione 383. & decisione 11. numero tertio, & decisione 134. numero primo, affirmat eum, qui legitimatur, vt succedat patri ab intestato, aut in portione, quam illi pater relinquere voluerit (quo pacto ait moris esse in Lusitaniae Regno legitimari spurios) non esse legitimatum, sed dispensatum; loquitur namque quando legitimatio fit ad id tantum, & non quoad alias partes, quas integra legitimatio concludit. Et secundum haec patet (vt vides) concludens responsum ad eam rationem, qua contrariae partis Sectatores innitebantur praecipue, nec ratio ipsa aliquatenus vrget. Cui etiam & specifice magis respondet Tellus Fernandez, in dicta l. 12. Tauri, numero vigesimo tertio, dicens, non obstare, quod non potest dari legitimitas pro parte: nam fatetur pro nunc oppositionem, sed negat consequentiam, scilicet quod sit pars integralis legitimationis successio, quia est effectus, circa quos valet limitatio, & ampliatio; & non pars integralis: & quod haec est vera, & communis opinio: & hactenus de prima obseruatione. Secundo deinde constituo, ex dictis hactenus, plusquam manifeste apparere, atque iuridice deduci debere, legitimationes, quae in hisce Hispaniarum Regnis, & in aliis, secundum communem cursum earum cum dicta clausula voluntatis parentum, vel quo[sect. 149]ad ea, quae pater reliquerit, aut relinquere voluerit, expediuntur: de iure equidem validas esse, & ad eum modum posse concedi, nec verae & propriae legitimationis nomen ex ipsamet clausula amittere, sicque legitimationes nuncupari iuridice: provt omnes superiores iuris Interpretes admittunt, & in terminis adnotauit Ioannes Cephalus, in consilio 117. numero sexto, libro secundo, Stephanus Gratianus, disceptationum forensium, cap. 138. numero 42. & 43. vbi alios Authores citat, & inquit, quod valet legitimatio facta sub praedicta forma, quod non succedat nisi in ea portione, quam pater sibi assignauerit, & quod omnes legitimationes fere cum ista clausula fiunt. Quod vel etiam comprobatur ex eo, quia eaedemmet legitimationes ad reintegrationem personae, & quoad omnia ample, & generaliter conceduntur, licet successio limitetur in ipsis, & quia exprimunt semper legitimationis verbum, nusquam autem dispensationis verbo vtuntur; vnde cum in dubio a proprietate verborum recedendum non sit, l. non aliter, ff. de legatis tertio, l. prima, §. si is qui nauem, ff. de exercitoria actione, & alio cap. supra, late explanaui. Consequens equidem fit, quod legitimationes ipsae, vere & proprie legitimationes dicantur, & non dispensationes; & praesertim cum in ipsis dicatur, quod is, qui legitimatur, primaeuis natalibus, & antiquae naturae restituitur, & defectus natalium, ac omnis macula, ex robore concessionis, & geniturae vitium in lea deletur, cancellatur, tollitur, aboletur, & abstergitur & cancellatus, & abolitus per litteras ipsius legitimationis decernitur, & iura naturae, & quiliber actus legitimi reintegrantur, & restituuntur; vt in eisdem legitimationibus plenius dicitur, & eo ipso veras esse legitimationes denotatur, provt Antonius Galeatius Maluasia, in consilio 18. numero 41. volumine primo, ita singulariter, & specifice animaduertit; & vltra eum, Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo 23. num. 35. post Angel. ruinum, & Aretinum, & optime in proposito animaduertit, quod legitimare verbum, designat propriam & veram legitimationem, & inde, quod si Princeps vsus fuerit, verbo legitimamus, ea equidem plena videtur legitimatio quo ad personam, ac ideo modificatio quoad ius succedendi, non faceret eum dispensatum. Secus autem, si Princeps vsus fuisset verbo, dispensamus, aut habilitamus, vt inquit eleganter Ruinus, in consilio 86. numero sexto, relatus ibi cum aliis. Cum ergo Princeps noster inuictissimus, verbo legitimamus, & legitimamus, semper vtatur in legitimationum expeditione, planum equidem & certum est, legitimationes esse, & non dispensationes, nisi ex alio impedimento (vtputa) quia is, qui legitimatur, esset spurius, vt statim dicetur) vel nisi ex alio legitimatio deberet in aliam speciem transire, hoc est, in dispensationem. Et id ipsum apcrte diffinitur in dicta l. duodecima Tauri, quae hodie est lex decima, titulo octauo, libro quinto, nouae collect. Regiae. nam legitimatus non succedit cum aliis fratribus, sine ante, siue post, habitis ex legitimo matrimonio, & sic successio est limitata a legitime nato, & nihilominus lex vocat eum legitimatum in omnibus & per omnia, nihil differens a legitimis: Quod Tellus Fernandez recte & ingeniose ponderauit ibidem, num. 23. in fine, & sequitur Matiencus, dicta glossa prima legis 10. numero tertio, & quamuis in Reno Lusitaniae, legitimatio eiusmodi, potius dispensatio, quam legitimatio diiudicetur communiter, vt ex Aluaro Valasco, Georgio de Cabedo, & Patre Molina adnotaui numeris praecedentibus: tamen quando persona plene & integre legitimatur, & iura primaeua naturae restituuntur, quod legitimatio vera & propria dicatur, & non dispensatio, tametsi successio limitetur; expressim annotarunt, atque obseruarunt Georgius ipse de Cabedo, dicta decisione 69. numero octano, vt supra retuli: & Pater Molina, de iustitia & iure, dicta disputatione 173. in versic. dubitant Doctores. Sic explicans Gamae decisiones primo aspectu contrarias, & agnoscens, Regni Lusitaniae legitimationes dici, nec dispensationes vocari ob effectum limitatae successionis, provt etiam legitimationes vocarunt Rodericus Suarez, Gregorius Lopez, & Didac. Couar. supra commemorati. Nec refragatur eisdem, quod casus Nobilitatis semper exceptus videatur communiter, & pro excepto habeatur in legitimationibus Hispaniae, provt supra in dubium excitaui: Ex eisdem namque numeris praecedentibus adnotatis, & doctrinis relatis patet solutio, quia quando persona legitimatur, & restituitur plene & integre natalibus, etiamsi excipiatur aliquis casus, non ideo dicitur, non vere & plene legitimatus. Quamuis aliter statuatur, quando legitima[sect. 150]tio fieret quoad aliqua sine praedictis clausulis plenae & integrae legitimationis, quo casu dicitur dispensatio, & non legitimatio, vt adeo plene comprobaui vtrumque numeris superioribus. Et in terminis Nobilitatis, in quibus versamus, quod restrictio quoad effectum, aut effectus aliquos, non impediat veram rationem legitimationis, probauit Pater Molina, dicta disputatione 173. in versic. possumus vero, vt statim dicam, & aperte sentiunt in nostris etiam terminis, & in clausulis legitimationum Gozadinus, in consilio 6. num. 66. Alexander, in consilio 187. num. 15. lib. 5. Iacob. Menoch. in cons. 306. num. 22. lib. 4. quatenus obseruarunt, quod si casus exceptus in legitimationibus sit de iure, non ideo possunt dici dictae legitimationes limitatae, & non verae, & propriae legitimationes; dicta etenim verba, quae tacite insunt; quando exprimerentur, nihil operarentur, & solum important quandam monitionem, sique nihil de nouo inducunt, vt dicit Ancharan. in consilio 404. num. 7. Castrensis, in consilio 338. num. 2. lib. 2. Lapus, allegatione 61. num. 2. cum ergo exceptio Nobilitatis in legitimationibus insit de iure communi, vt testantur Otalota, de nobilitate, 2. parte, tertiae partis principalis, cap. 3. num. 4. Pater molin. in d. vers. possumus vero, & ita cautum est de iure nostro Regio in l. 20. titulo 11. lib. 2. nouae collect. Regiae. sequitur quod dictns casus Nobilitatis exceptus, vel etiam non expressus in legitimationibus, non possit facere legitimatio[sect. 151]nem defectuosam: & quamuis in legitimatione non sint omnes casus plenae legitimationis specialiter & expresse enumerati, sufficit tamen aliquos casus enumerare, & adiicere clausulam generalem (quae in hisce Regnis adiicitur regulariter) & vim casus expressi habet, vt legitimatio plena, & non limitata dicatur, vt probarunt Decius, in consilio 66. Gozadinus, dicto consilio 6. numero 53. & in consilio 25. numer. 13. Menochius, in consilio 19. num. 14. libro primo: immo (quod magis est) ex ipsa exceptione casus Nobilitatis, vel suppositionis exceptionis, etsi non exprimatur, possumus confirmare, restrictionem quoad eum effectum non impedire veram rationem legitimationis, sicuti exceptio alterius casus non impedit veram legitimationem de iure communi (vt remanet dictum:) alioquin enim, eo ipso, quod a Carolo V. & Philippo eius filio explicatum fuit, in nullius legitimationis rescripto Principis factae consequi quenquam in Regno Castellae, eam Nobilitatem parentum quam hidalguia vulgus nuncupat, vt tomo primo, tractatu 2. disputation. 170. folio 670. pater ipse Molina annotauit: dicendum esset, nullam omnino inibi esse legitimationem spuriorum, sed omnes quantumcunque amplas, esse dispensationes, strictéque in omnibus esse intelligendas; quod esset valde absurdum, sicuti ex Hispanis omnibus, solus pater Molina, tomo primo, disputatione 173. folio 679. in versic. possumus vero, ita singulariter, & ingeniose animaduertit. Et sic remanet, legitimationem Principis[sect. 152] rescripto quantumcunque amplo factam, non gaudere Nobilitate, nisi esset filius naturalis, qui absque legitimatione gaudet: nec propter legitimationem subsequutam debet priuari illo Nobilitatis honore, cum legitimatio non ad eum effectum concedatur, vt legitimatus aliquid admittat, sed potius vt magis honoretur, sicque ad augmentum, non ad diminutionem tendat, vt vtrumque recte aduertit Guillem. de Ceruantes, in dicta l. 12. Tauri, numer. 129. & 130. & ante eum Tellus Ferdinand. in l. vndecima Tauri, numero secundo, vbi quod filius naturalis gaudet nobilitare, etiamsi non sit ex retenta in domo: latius Hieronymus de Caeuallos, commun contra communes, quaestione secunda. ex numero 43. vsque ad numer. 50. vbi late prosequitur articulum, vtrum scilicet filius legitimatus gaudeat nobilitate patris quoad officia, & honores, & contributiones; & refert sententias diuersorum, scilicet Didaci Perez, Gregorij Lopez, Matienzi, Otalorae, Olani, Ioannis Gutierrez, Ioannis Garciae, D. Spino, & aliorum, & ad concordiam legum quarundam nouae collect. Regiae, quae contrariae videntur, constituit vnum, quod est indubitatum & certum, & ab Authore praedicto traditum; scilicet, filium spurium, & his parentibus natum, inter quos matrimonium contrahi non poterat, non gaudere nobilitate patris ex rescripto legitimationis, nisi expresse in ipso id concedatur. Caeterum leges casdem Regias non excludere, quin legitimatus gaudeat nobilitate a iure sibi concessa, si filius naturalis sit, sicque non teneatur ad contributiones; quaniam leges ipsae circa filios naturales legitimatos nihil disponunt, vt inquit Matiencus, in l. decima, titulo octano, lib. quinto, glossa finali, numero quarto, & concludit Ioannes Gutierrez, practicarum, libro quarto, quaestione 23. per totam, vbi late, an filij legitimati gaudeant nobilitate patris quoad tributa, & alia? & tres praecipuas conclusiones adducit. Ex his palam deducitur, legitimationes in Hispania, maiori ex par[sect. 153]re pro filiis spuriis desiderari, atque concedi, & expediri communiter, pro naturalibus etiam filiis quandoque (vt legitimi ipsi dicantur, qui legitimi dici non possent alias, sed naturales) sed non ita assidue. Immo primo aspecta modicae vtilitatis videri esse eas, quae pro naturalibus filiis concederentur, vtpote cum naturales filij, etiam legitimati, extantibus filiis, & descendentibus legitimis, in sola Quinta bo[sect. 154]norum parentum parte possint succedere, quam possunt parentes, etiam filiis legitimis extantibus, in testamento eis, & cuicumque extraneo relinquere, vt ex l. decima, & vndecima Tauri, adnotarunt ibidem omnes huius Regni Scriptores communiter: & Matiencus in l. nona. titulo octauo, libro quinto, glossa prima, num. quinto, in fine. Azeuedus, in l. decima. eod. titulo, & libro, num. vigesimo secundo, & vigesimo tertio. Ioannes a Rozas, & Antonius Pichardus, quos supra, hoc eodem cap. in id ipsum commemoraui: ita pariter, naturales ipsi filij non succedunt ab intestato parentibus, extantibus filiis legitimis, vel legiti[sect. 155]matis, provt ex aliis Authoribus recte deducitur Matiencus dicta glossa prima, l. nona, titulo octano, libro 5. numero secundo, deficientibus autem filiis legitimis, succedunt in duabus vnciis, hoc est in sexta parte bonorum, vt in l. octaua, & nona, titulo decimo tertio[sect. 156] partita sexta. Et ex Roderico Suarez, Couarr. & Antonio Gomezio tradit idem Matiencus, in dicta l. 9. dicta glossa prima, num. 1. per totum. Si ergo legitimi extant descendentes, & absque legitimatione (quae nobilitatem non tribuit in his Regnis, vt supra dixi) gaudent ipsi filij naturales nobilitate, & aliis honoribus, vt probaui ex Caeuallos, & aliis, dicto num. 152. & per Matiencum, in l. 11. titulo 8. libro 5. glossa 8. & per Azeuedum, in l. 10. eod. titulo, & libro, ex n. 55. successionis autem capaces non fiunt, vt cum legitimis succedant, siue concurrant; cuius effectus dicta legitimatio erit, siue quid proderit filiis eisdem naturalibus. Vere tamen non absque vtilitate erit dicta legitimatio, sed vtilis potius, filiis etiam naturalibus ad effectum praedictum, vt scilicet legitimi dicantur, qui alias legitimi non sunt; ad eum etiam, vt in dispositione loquente de legitimis, ipsi comprehendantur in omnibus casibus, in quibus legitimatos comprehendi, vel ad successionem Maioratus admitti; adnotarunt Doctores communiter, quos supra commemorauimus, ac cum Ruinus Cephal. Curt. Roland. Bonifac. Roger. Menoch. Molin. & alij, cum quibus Blas. Flores de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 2. num. 7. folio 2. Caeuallos etiam in quaestione maioratus, dict. quaestione 2. ex numero 50. cum seq. vt etiam ab intestato succedant, non modo in duabus vnciis, sed etiam in tota haereditate, provt legitimi succedunt, argumento dictae l. 12. Tauri, in fine, & eorum, quae tradit Matiencus, in l. 10. titul. 8. libro 5. glossa 9. vt etiam alios filios non legitimos, etiam naturales excludant a successione ab intestato, iuxta praefatam Matienci resolutionem in d.l. 9. titulo 8. lib. 5. glossa prima, numero 2. conuenit Azeuedus, in dicta l. 10. dicto titulo 8. & lib. 5. num. 33. per totum. vbi concludit, legitimos filios excludere in successione patris ab intestato omnes alios ab intestato successores, modo deficiant filij, & descendentes legitimi, & obtenta sit legitimatio in vita patris, & ante delatum ius successionis. Si autem non extant filij, nec descendentes, sed ascendentes legitimi, cum naturales filij possint institui haeredes a patre, deficientibus[sect. 157] legitimis, etiamsi extent ascendentes legitimi, vt in d.l. 10. Tauri, quaest. l. 8. titul. 8. lib. 5. vbi Matiencus gloss. 5. & in l. 9. glos. 1. num. 4. in fine. eod. tit. & lib. Tellus, in d.l. 10. num. 19. ad quid etiam tunc legitimatio vtilis: Sed vere tunc etiam vtilis ad eosdem effectus supra commemoratos, successionis scilicet ab intestato, & vt legitimus nuncupetur, ac intelligatur, qui alias legitimus dici non posset, vt etiam ingenuitati, & primaeuae naturae restituatur, & in dispositionibus prefatis comprehendatur, aliaque legitimorum iura consequatur, vtilem esse etiam filij naturalis legitimationem, quae vere legitimatio dicitur, & si successionis ius limitetur. Spuriis autem filiis quantum legitimationes ipsae vtilitatis afferant (quae eorum respectu Dispensationes dicuntur) nemo est, qui ignoret; & vtilitas patet ad oculum, vtpote cum de iure ciuili spurius filius nihil a patre consequi valeat, nec de iure Canonico nisi quoad alimenta, vt per Azeuedum in l. 8. titul. 8. lib. 5. & per Matienc. in l. 7. eod. tit. & lib. glossa 4. num. 1. iure autem Regio nouissimo pater, vel matet potest filio spurio, vel ex damnato coitu in vita, vel in morte quintam bonorum suorum partem donare, vel relinquere, quam etiam extraneo relinquere, poterat, sed vltra non potest; sicuti ex l. 9. Tauri, hodie l. 7. titul. 8. lib. 5. deduxerunt omnes Interpretes ibidem, & Matiencus, glossa 4. numer. 1. Id ergo operabitur legitimatio, spuriorum ipsorum respectu, quod etiam post dictas leges Tauri patri non liceret; vt scilicet iuxta tenorem legitimationis ex testamento, & ab intestato omnium bonorum successionem obtineant, quamuis contra testamentum non possint succedere (provt infra dicetur) vt etiam eadem omnia ipsis competant, quae competere, supra annotauimus. Et haec sunt notanda, nullibi antea sic digesta, nec specifice adnotata. Rursus & tertio loco constituo, verissimum esse, legitimatum, cuius successio limitata est, vere &[sect. 158] proprie legitimatum dici, non tamen inde sequi, quod ei legitima debeatur praecisse, vel suplementum legitimae petere possit, siue aliquid contra voluntatem patris consequi: sicque respuendam consequentiam illam, quam fecerunt permulti Authores, quos supra hoc eodem cap. retuli, numero 63. per totum. Legitimatus cum clausula, vt patri succedat in eo, quod sibi placuerit, vel reliquerit, vere est legitimus; ergo praeteritus, habet ius dicendi nullum, & exhaeredatus querelam, nec grauabitur in legitima portione: Contrarium namque verius esse, atque ex veriori, & communiori Interpretum sententiam deduci, ex his apparet manifeste quae Paulus Castrensis, Socinus senior, Iason, Alexander, Decius, Siluanus, & Alciatus, in proposito docuerunt, atque affirmarunt secure; eos retulerunt, & ita quoque legitimatum cum limitatione successionis, videlicet, ex testamento, & ab intestato, vel sine praeiudicio ascendentium, vel descendentium, vel in eo, quod patri placuerit, succedere duntaxat secundum voluntatem patris dispositiuam, vel permissiuam; contra vero, vel praeter voluntatem nihil consequi asseuerunt: & eos sequuntur Didac. Couarr. in quarto Decr. secunda parte, cap. 8. §. 8. num. 1. in fine. Tellus Ferdinandez, in dicta l. 12. Tauri, numero 26. Ioannes Matiencus, in l. 10. titul. 8. libro quinto, glossa prima, numero sexto. Azeuedus ibidem, num. 10. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 36. num. 9. folio 327. vbi dicit, quod cum quis legitimatur, successione ei seruata in eo, quod pater sibi reliquerit, aut donauerit, non debetur ei legitima, aut illius supplementum, nec succedit contra voluntatem patris; & citat Alexandrum, Corneum, Iasonem, Decium, Alciatum, & Angelum: & subdit, quod licet in his terminis contrarium responderint Parisius & Cephalus, vbi sic legitimato deberi legitimam profitentur, vt vidimus supra, dicto numero 63. Verior tamen est haec contraria opinio. Quam etiam veriorem dicunt, & sequuntur Ripa, de substitutionibus, responso 19. num. 17. parte secunda, in nouissimis. Capicius, decisione 177. & 179. titulo qui seq. filij sunt legitimi. Anton. Gabriel, commun. conclusion. libro 6. in titulo de legitimatione, conclusione 8. Hieronym. Gabriel, in consilio 24. num. 15. Franciscus Bursatus, in consilio 355. num. 23. & 28. lib. 4. Petr. Anton. de Petra, de fideicommissis, quaestione 15. num. 26. Ioannes Cephalus, sibi contrarius, in consilio 44. num. 23. & seq. lib. 3. quem pro hac parte retulit, & ipsam sustinuit Hondedeus in cons. 66. n. 32. & 33. lib. 1. Stephanus Gratianus. disceptationum forensium, cap. 138. numero 41. folio mihi 399. Angel. Matheacius, de legat. & fideicomm. lib. 3. cap. 21. numero 20. folio 153. Georg. de Cabedo, decisione Lusitaniae 69. num. 3. Caldas Pereira, in l. si curatorem habens, verbo, sine curatore, num. 52. vbi inquit, quod ex legitimatione quamtuncunque amplissima, si adiiciatur clausula praedicta, non inducitur contra patrem necessitas relinquendi, sed solum filius habilis efficitur ad successionem: Aluarus Valascus, in praxi partitionum, cap. 7. num. 41. tenuit quoque hanc eandem opinionem in stricta iuris disputatiue, & Ioannes Bolognet. in rubrica, ff. de liber. & posth. numero 58. & 59. qui cum ex numero 48. cum seq. constanter defendisset, quod legitimati per rescriptum Principis, si praetereantur, rumpunt testamentum, & resolutiue ita pro regula statuisset numero 53. tandem dicto numero 58. limitat, vt ea regula communis non procedat, quando legitimatio fuisset facta cum aliqua modificatione, vt possint succedere tantum secundum voluntatem patris, vel eatenus, quatenus ei pater voluisset relinquere, vt d. num. 59. statuit. Quae in effectu sunt verba ipsa, aut aequippollentia his, quae in hoc Regno in legitimationum concessione, & rescriptis adiiciuntur, nec est necesse multiplicare verba ad cum modum, ad quem existimauit Menochius, lib. 4. dicta praesumptione 79. num. 51. quoniam ex vulgata clausula, in his Regnis Vsitata, satis intentio patris deducitur, atque declaratur, vt nihil praeter, vel contra voluntatem patris ipsius legitimati filij consequantur, praeter id, quod sibi relictum fuerit a parentibus, vel a iure concessum. Denique hanc ipsam sententiam defendit nouissime Ioannes Baptista Costa, in commentariis, de ratione ratae, quaest. 156. folio 212. maxime ex n. 3. vsque ad num. 8. qui inquit, non obstare[sect. 159] rationes omnes contrariae partis, quandoquidem legitimato debetur legitima, & legitimae supplementum, quando est legitimatus simpliciter, vel absolute; non vero quando conditionatiue, & limitatiue quoad effectum, quem communiter appellant dispensatum. Addiderim ego communiter in casu proposito non appellari dispensatum, sed Legitimatum) nisi aliud resistat) vt pote cum vere legitimatus, sit, nec inde repugnantiam aliquam, siue perplexitatem subsequi; nam cum successionis ius separatum sit ab ipsa legitimatione, nec limitatio ipsa in successione sit pars integralis legitimationis (vt supra annotaui) quod pater voluerit, filium esse legitimatum, ac si natus esset ex legitimo matrimonio, & sic legitimam ei deberi ex vna parte, & eidem auferri posse sine causa legitimam ipsam, perplexitatem non continent (quicquid Ioannes Cephalus a liter statuerit) cum neque ei deberi legitimam pater voluerit, nec aliquid aliud, praeter, vel contra voluntatem suam, sicque nec causam aliquam requiri ad dandum, vel faciendum id, quod in voluntate patris omnino repositum est. Quo vel solo verbo diluitur ratio illa, qua praecipue excitatur, atque adducitur Ioannes Cephalus, dicto consilio 117. n. 12. lib. 2. vt contrariam opinionem sustineat: pater namque, qui ea clausula limitatiua successionis, filium legitimati intendit, & legitimationis rescriptum impetrat, quamuis filium legitimari, ac si natus esset ex legitimo matrimonio, voluerio non etiam consequenter voluit, eum non posse sua legitima defraudari, quae debetur ex legitimo matrimonio natis: immo contrarium, legitimari scilicet, ac si natus esset ex legitimo matrimonio, legitimae tamen, siue patrimonij, aut quantitatis relinquendae ius, in eius voluntate remanere omnino, non modo vult, sed etiam exprimit specifice. Et ita Senatus intellexit, atque definiuit vnanimiter. Quarto praeterea loco constituo, quae superius diximus numeris praecedentibus, intelligenda esse in filio naturali; hic namque legitimatus personae respectu, etsi successio sit limitata, dicitur vere legitimus, & consequetur omnes effectus, praeter in legitimatione modificatos, quos consequitur natus ex vero matrimonio. Tamen legitimatio filij non natura[sect. 160]lis, non est legitimatio, sed dispensatio; & idcirco, si filius legitimatus est habitus ex parentibus, inter quos esse non poterat matrimonium, stante impedimento iuris Canonici, vel diuini, tunc etsi successio non sit limitata, nec in persona demus diminutionem legitimitatis, erit dispensatio, & non legitimatio. Et consequenter filius spurius legitimatus, succedet tantum fecundum voluntatem patris dispositiuam, vel permissiuam; contra voluntatem vero patris nihil consequetur, nec ius legitimae petendae, vel supplementi habebit; provt vtrumque tradit erudite, & saepe repetit Tellus Ferdinandez, in dicta l. duodecima Tauri, numero vtgesimo quarto, vbi refert Castrensem, Barbar. Curtium senior. Decium Socinum senior. Laurent. Silnan. Crotum, Gozadinum, Gratum, & Parisium, ita tenentes, & concludit in hunc modum: Et sic est communis opinio, quod vbicunque filius, qui legitimatur, nascitur ex parentibus, inter quos non poterat esse matrimonium propter impedimentum iuris diuini, vel canonici, & si plenissima sit dicetur dispensatio. Et exinde oritur, quod hic tantum consequetur id, quod in rescripto contentum est; caetera vero, quae non sunt expressa, quae venirent in consequentiam legitimitatis, secundum quod in nostra lege diffinitur, etsi maior ratio esset, non veniunt, & c. Et iterum numero 25. in fine, & numero 26. sic scribit: Secundo intelligenda est haec lex, & eius materia, quod si vel loquamur in vera legitimatione filij naturalis, cuius successio est limitata, videlicet, ex testamento, & ab intestato, vel sine praeiudicio ascendentium, vel descendentium, vel in eo, quod patri placuerit, vel sit dispensatus ad succedendum patri ex testamento, vel ab intestato, vel alio quouis modo, hic talis filius, tantum succedet secundum voluntatem patris dispositiuam, vel permissiuam; contra vero vel praeter voluntatem nihil consequetur. Et iterum in fine eiusdem numeri 26. Itaque hic legitimatus, cuius successio est limitata, siue dispensatus, contra voluntatem patris nihil consequetur. Et hactenus Tellus ipse, cuius sententiam, & resolutionem in vtroque Senatus definitiue amplexus fuit, vt dixi: Telli quoque traditiones in vtroque sequutus est ad litteram Ioannes Matiencus, in dicta l. 10. titul. 8. lib. 5. glos. 1. numero 2. & in numero 6. primum etiam; scilicet quod filius spurius, quamuis plenissime legitimatus sit, dici non possit legitimatus, sed potius dispensatus, cum Castrense, Socino, Baldo, Curtio sen. Decio, Socino iun. Siluano, Croto, Gozadino, Grato, Couar. & Tello Ferdinand. resoluit Ludouic. Molina, de Hispanorum primog. libro 3. cap. 3. numero 36. & vtrumque aperte admisit Ioannes Garcia, de nobilitate, glossa 21. num. 84. in vers. dum tamen intelligamus: vbi asserit, quod dispensato non debetur legitima, nec alia iuris beneficia conceduntur, quae legitimis dantur; & in vers. ideoque spurios: quod spurij nunquam censentur legitimati, sed dispensati, vtcunque legitimentur: & limitat numero 85. quando Princeps aliter vellet, atque in legitimatione apparet clausulam, non obstante, quod talis legitimatus sit spurius, aut incestuosus, natus ex his, inter quos matrimonium contrahi non potest: & ad id esse plurimum aduertendum. Et conuenit Azeuedus, in l. 10. titulo 8. libro 5. numero 31. & 32. vbi quod Princeps potest efficere, vt legitimatus concurrat cum legitimis & naturalibus, modo id exprimatur specifice. Idem etiam, quod spurij legitimatio, quantumcunque ampla sit, potius dispensatio dicatur, quam legitimatio; tenuerunt & Alij Authores relati per M. Anton. Eugen. in cons. 52. numero 12. & 13. & in consil. 53. numero 1. 2. & 3. Burgos de Paze, in l. 3. Tauri, numero 320. Sfortia Oddi, in consilio primo, numero 38. & numero 41. Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 7. numero 4. Octauianus Cacheranus, decisione 119. vbi late defendit, & in materia legitimationis dicit nonnulla notabilia: Georgius de Cabedo, decisione Lusitaniae 69. numer. 5. Iacobus Menochius, lib. 4. praesumptione 79. num. 51. in illis verbis: Hoc in casu dicitur dispensatus, ac propterea si pater vel minus legitima, vel nihil reliquerit, conqueri non potest filius. Hieronymus Gabriel, in consilio 24. numero 4. lib. 2. Hipolit. Riminaldus, in consilio 469. numero 26. libro 4. vtrumque etiam, provt ex Tello Ferdinand. & Matienco tradidimus, obseruauit Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo 5. littera L. conclus. 220. numer. 4. & 2. sequentibus folio 234. Ioannes Cephalus, dicto consilio 117. libro primo, qui quamuis legitimato, cuius successio est limitata, legitimam deberi, constanter firmauerit (vt supra vidimus;) in spurio aliter statuit, & inter alias solutiones, quas ad primum argumentum, a se in eo consil. propositum, praestat, altera est, quando filius legitimatus, natus fuit ex parentibus, inter quos matrimonium contrahi non poterat, quasi tunc nec legitima ei debeatur, nec contra voluntatem patris agere possit. Idem denique tenuit Andreas Fachineus, in consilio 2. sub numer 45. in fine, & numero 46. libro 2. quamuis controuersiarum iuris, libro 3. cap. 57. folio 336. contrarium defendat, vt supra vidimus. Cum ergo dictus D. Franciscus filius spurius esset, & quando naturalis fuisset, successionis causa limitata suerit in legitimatione, vt dixi; merito Senatus noster Regius Hispalensis, contra, vel praeter voluntatem patris, nihil eum, nec amplius quam sibi inter viuos donatum, & in codicillo relictum, ac etiam ex testamento non reuocatum, consequi posse definiuit. Vel ex eo etiam, quod praefata opinio contra spurium, veidelicet vt dispensatus potius dicatur, quam legitimatus: & crebrior est, & etiam verior, & fortissime comprobatur ex fundamentis nonnullis, quae pro eadem parte ponderauit longa serie Octauianus Cacheranus, dicta decisione 119. per totam. Atque etiam ex tribus illis, quae adduxit Fachineus, dicto cap. 57. in principio, & M. Anton. Eugenius, dicto consilio 53. num. 2. 3. & 4. sicque vis non est facienda in eo, quod integra & ampla fuerit legitimationis concessio, si spurius sit legitimatus; quicquid in amplitudine legitimationis ipsius fundamentum faciant Anton. Galearius Maluassia, dicto consilio 57. num. 53. volumine primo, Pater Ludouicus Molina, tomo primo, de iustitia & iure, tractu 2. disputatione 173. in versic. hoc autem discrimen, sed facta etiam in amplissima forma legitimatione, rectius docuerunt, atque substituerunt contrarium omnes Authores supra commemorati. Quinto denique & vltimo loco constituo, ex dictis hactenus, atque ex praefatis doctrinis, quod legitimatus, cuius successio est limitata, siue dispensatus, contra voluntatem patrius nihil consequatur, plane sequi, legitimatum ipsum, cuius successio est limitata, vel dispensatum, in eo quod sibi relinquitur a patre, posse grauari, sibique onus imponi. Et inde Decium conuinci a iusto deuiasse (vt vtar verbis Telli[sect. 161] Ferdinand. quem statim adducam) in consilio 256. provt eundem, & alios sequaces, supra hoc eodem cap. num. 65. recensui. Nam si (vt ipse fatetur & latius remanet probandum supra) pater non tenetur aliquid relinquere contra eius voluntatem, illud quod relinquitur cum grauamine, & onere, illo grauamine minuitur. Itaque non de relicto simpliciter computatio habenda est, sed de relicto cum onere, & sic tantum minus dicitur patrem reliquisse filio, quantum valoris habent grauamen: & cum si nihil reliquisset, non posset conqueri; quia legitimatio ad hoc non porrigitur, a fortiori, si modicum, vel grauatum reliquisset: Et ita magistraliter declarat Alexander, in consilio 30. volumine 4. & Iason, in consilio 162. numer. 2. & 3. quos refert & sequitur Tellus Ferdinand. in dicta l. 12. Tauri, numero 27. vbi citat Parisium, ita tenentes: immo & Decium ipsum, alio in loco, hoc est, in consilio 264. referendo eadem verba, quae in dicto consilio 256. aperte tenuisse contrarium, erudite aduertit Tellus ipse, qui in fine dicti numeri 27. in hunc modum concludit: Vnde ex supradictis remanet clara conclusio, quod legitimatus, vel dispensatus, cuius successio est limitata, siue ex natura rei, sine ex pacto, poterit grauari secundum formam pacti, vel conditionis. Itaque successio relicta ad patris voluntatem, de eo quod reliquit, potest grauare, vel onus imponere. Et idipsum eleganter tradidit, & ita quoque tenuit Didac. Couar. (quem Tellus non citat) in secunda parte, cap. 8. dict. §. 8. numero 2. in versic. verum haec minime probant, vsque ad versic. Secundo infertur, & reddit eandem rationem: quia cum de necessitate pater non teneatur ei aliquid relinquerem poterit in eo, quod reliquit, grauamen imponere, ex l. scimus, §. cum autem. C. de inofficioso testamento. Sequitur Ioannes Matienzus, in dicta l. 10. titulo 8. libro 5. glossa prima, numero 6. in versic. hanc conclusionem limitantes: & in dispensato admittit Ioannes Garsia, de nobilitate, d. glossa vigesima prima, numero 84. in versic. dum tamen intelligamus, & numero 85. in versic. ad quod plurimum, quamuis in legitimato, cuius successio est limitata, semper dubius extiterit, & in contrarium magis animum suum adduxerit, propter consequentiam illam, quam fecit num. 81. in principio: statim tamen sub eodem numero dixit: Tu cogila, difficillima est dubitatio, in reque ambigua obscurior decisio: in legitimato autem, & in eadem superiori sententia conuenit Cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. libro 7. titulo 11. num. 11. vt scilicet legitimatus limitate, ita quod ex testamento solum succedat in ea parta, quam pater relinquere voluerit, vt non detrahat Legitimam, & Trebellianicam, si instituat cum onere restituendi, & sic quod teneat grauamen: vbi refert alios Authores, Alciatum etiam in quodam consilio dicere, quod etsi Decius contrarium tenuerit, tamen facile est respondere eius rationibus, & se vidisse responsum a Domino Rolando, & Curtio: quod etiam refert Petrus Surdus, in cons. 185. n. 10. lib. 2. idem quoque tenuit M. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, articul. 36. num. 9. folio 327. ex quo superioribus praecitatis praebetur concludens responsum ad argumentum pro contraria parte adductum supra, num. 65. nam cum eod. num. 36. scripsisset secure, legitimatum, cuius successio limitata est ad beneplacitum patris, nihil contra eius voluntatem consequi posse, in hunc modum, & in terminis casus nostri scribit statim: Maior difficultas est, vbi sic legitimatus fuisset institutus haeres universalis cum onere fideicommiss: nam licet modus legitimationis impediat illum a petitione fideicommiss, non tamen videtur resistere retentioni: Haec enim diuersa sunt, & retentio vtique facilius conceditur, & sic concludit Decius, &c. Veruntamen decisio illa Decij tuta non est, & contrarium aduersus eius consilium fuit iudicatum, sicuti Alciatus retulit d. consil. 98. nihil mirum, quia huic legitimato, nullo aliquo iure legitim a erat debita, ideoque ob omnino indebitum retenio dari non potest. Et confert Menochij obseruatio alia, in proposito singularis, lib. 4. praesumpt. 79. num. 52. quo loci refert doctrinam illam Baldi, in l. omnimodo, in princip. num. 4. C. de in officioso testam. & in auth. ex causa, numero 46. C. de liberis praeteritis, quem sequuti suit Castrensis, Iason, & Menchaca (quos ipse recenset) quod si pater filio dispensato reliquit titulo institutuonis multa bona in testamento, & deinde in codicillis reuocet institutionem, reuocatio valebit, etsi alias in codicillis reuocari non possit institutio in re certa facta filio, alio haerede vniuersali instituto. Et quamuis Menochius ipse concludat, quod in casu a se proposito id locum non habet, nec Baldi doctrina, cum loquatur Baldus in filio cui debetur legitima, quae efficit, vt ex ea dependeat substantia testamenti; & si valereret reuocatio, filius remaneret praeteritus, atque ita testamentum esset nullum; sed non potest annullari in codicillis, in quibus haereditas nec dari, nec auferri directo potest: tamen ratio ipsa concludenter euincit; nam cum loquitur in filio limitatiue circa successionem legitimato, vel quantumcunque ample dispensato, cui legitima non debetur, & in eisdem terminis casus huius decisionis fuerit, planum equidem est, deficiente eo quod scilicet versemur in filio, cui legitima debeatur, Baldi traditionem locum habituram, & consequenter mire casui praesenti conuenire. Et hactenus de his, & de materia legitimationis, ex quibus (vi vidisti) concludens, & verum praebetur responsum ad ea omnia, quae pro dicto filio legitimato adducta fuere supra, ex n. 40. vsque ad n. 67. & confirmatur praecise eiusdem nostri Senat. Hisp. definitio alia in hoc vlt. art. quatenus legitimato, cuius successio est limitata, vel dispensato, onus, & grauamen adiici posse in eo, quod sibi relinquitur a patre, in casu praesenti de iure definiuit. Ac denique & vltimo, in alio quoque de quo inter easdem partes lis, & controuersia excitata fuerat, iuridice statuit Senatus ipse, filio praefato legitimato vltra viginti mille ducatorum summam, a patre in vita donatam, & nonnulla alia temporaliter in codicillis relicta, certam etiam num morum quantitatem praestari, quae ab eodem patre in testamento relicta fuerant, nec in codicillo renocata: cum eodemmet codicillo cauisset expressim, in testamento disposita, stare, atque impleri debere, provt disposita fuerant, praeterquam in his, quae in ipso codicillo reformauerat, & a priore illa voluntare recesserat. Senatus autem eiusdem decisio, ex eo valide com[sect. 163]probatur, quod per manus quotidie traditum est, mutationem scilicet voluntatis in dubio non praesumi, sicque testatorem suam reuocasse, atque mutasse dispositionem; provt primum generaliter statuit Vlpianus Iureconsultus, in l. eum qui, ff. de probat. & secundum probatur in l. Lucius Titius, in fine, ff. de legatis secundo, l. Paulus, §. primo, ff. de legatis tertio, l. Maeuiae, §. vltimo, ff. de annuis legatis, l. rem legatam, ff. de adimendis legatis, l. sancimus, in fine, l. omnium testamentorum, C. de testamentis, & exornant latissime Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimarum voluntatum, lib. 12. titulo primo, per totum, Menochius, lib. 4. praesumptione 34. & in consilio 203. ex numero 20. libro 3. Hippolytus Riminaldus, in consilio 381. ex num. 29. vsque ad num. 37. lib. 4. & in consilio 517. numero 57. & 58. lib. 5. Petrus Surdus, decisione 111. maxime num. 9. Mascardus, de probationibus conclusione 1419. Adrianus Gilmanus; libro primo rerum iudicatarum Germaniae, decisione 6. numero 159. Fuluius Pacianus, in consilio 9. num. 19. & n. 26. & in consilio 22. numero 9. Cardinalis Thuscus, littera 1. conclusione 80. littera V. conclusione 286. & alio cap. infra, latius declarabitur. Deinde, ex regula alia vulgata, quae habet, quod[sect. 164] exclusio vnius, est inclusio alterius, l. cum Praetor, ff. de iudiciis, l. maritus, C. de procuratoribus: & exornabo alio cap. huiusce libri & tractatus. Sed in casu praesenti, cum testator alterauerit dispositionem factam in testamento, duntaxat quoad praeuentionem temporis erectionis, siue fundationis dicti patronatus, & causae piae, per dictam dispositionem codicillarem, & inclusio remanserit in aliis non exclusis: quia[sect. 165] qui reuocat in parte, reliqua omnia confirmare censetur, l. Tribunus, §. 1. ff. de militari testamento, vbi Baldus summauit, Emendatio, vel correctio in quibusdam, est caeterorum confirmatio: Alexander, in consilio 18. columna penult. libro 2. Carolus Ruinus, in consilio 23. columna 4. volumine primo. Rolandus, in consilio 31. num. 21. lib. 4. qui inde infert num. 22. quod si Comiti est data facultas reuidendi statura, & ipse quaedam improbat, caetera confirmare vi[sect. 166]detur. Rursus & tertio, atque magis specifice loquendo adest in terminis nostris textus expressus, in l. alumnae, §. qui filias, ff. de adimendis legat. vbi dicitur, quod[sect. 167] testator in codicillis recessisse non videtur a dispositis in testamento, sed ab his tantum rebus, quas reformauit. Et summando text. eundem, sic inquit Bart. ibi: Quantum ad res reformatas, videtur testator voluisse mutare voluntarem, non quantum ad alias. Aretinus, in consilio 21. columna 2. versic. & istud, Natta, in consilio 483. num. 2. 4. & 13. in consilio 527. num. 7. Parisius, in consilio 34. num. 49. lib. 2. & in consilio 108. num. 50. libro 3. Rolandus, in consilio 31. ex numero 23. & sequentibus lib. 4. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. prima, dubitatione prima, solutione 10. numero 21. & 3. sequentibus folio 164. Decius, in consilio 189. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 18. numer. 33. in versic. Tertio, quia per codicillos. Mascardus, de probat. conclusione 1449. num. 14. & 19. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum. lib. 12. titulo 1. num. 7. vbi quod legata relicta in testamento, non praesumuntur reuocata in codicillis, etiam factis ex interuallo in longinqua regione: Et num. 11. vbi quod testator per legata relicta in codicillis, non praesumitur recessisse ab his, quae reliquit in testamento: Menochius in consilio 945. num. 30. lib. 6. & praesumptione 34. num. 8. lib. 6. & praesumptione 165. numero 9. lib. 4. vbi quod in dubio non praesumitur testator in codicillis mutasse ea, quae in testamento disposuit, & citat Abbatem, Decium, Alciatum, Curtium iuniorem, Nattam, & Crauetam, ita tenentes, Baldum etiam in l. vltima, §. vltimo, ff. de legatis secundo, qui scripsit, quod si testator Florentiae confecit testamentum, in quo reliquit legata, & inde in Anglia conscripsit codicillos, si legatarij petant legata, obiici eis non potest, quod exhibeant codicillos, in quibus legata forte fuerant reuocata: non enim praesumitur haec voluntatis mutatio, sicque legatorum reuocatio: & quod Baldi traditionem probat textus, in dicta l. alumnae, §. qui filias. Et his accedit Rolandus, dicto consilio 31. numero 26. libro 4. vbi scribit, quod le[sect. 168]gata, & fideicommissa, tametsi in codicillis adimi possint, id verum existimatur, nisi in contrarium constet de mente testatoris, de qua constare dicitur aperte, vbi limitata fuit ademptio fideicommissi in codicillis, & non in totum: provt in casu praesenti limitatam fuisse respectu praeuentionis temporis erectionis, siue initij institutionis patronatus, aut causae piae, ex dictis supra deducitur aperte. Regulare namque est, vt per ademptionem vnius rei, non sequatur ademptio alterius, quando res sunt superabiles, vt ip[sect. 169]se Rolandus, dicto consilio 31. num. 24. probauit, & confirmat Mantica, libro duodecimo, dicto titulo primo, & maxime num. 11. & adiicit Mascardus, dicta conclusione 1419. num. 20. quod testator, quod voluit tempore testamenti, semper postea voluisse praesumitur, & alios Authores citat. # 23 CAPVT XXIII. Coniecturae, & praesumptiones plures, ac etiam diuersae, & contrariae, cum ex testamento, vltimave dispositione quacunque apparent, & deteguntur: qualiter in coniecturanda, atque interpretanda mente, & voluntate testatoris dubia procedi debeat, siue quibus regulis, atque doctrinis coniecturae ipsae contrariae terminari valeant, ne erretur, & iuridice fiat, an etiam, & quando coniectura vna; siue praesumptio tollat aliam, siue altera validior, & potentior quae dicatur. SVMMARIVM. -  1 Coniecturarum, siue praesumptionum contrariarum, simul concurrentium materiam, late, & vtiliter explicasse Cardinalem Manticam, Menochium, Simonem de Praetis, & Mascardum, provt hic adnotatur. -  2 Voluntas expressa facit cessare tacitam, quae colligitur ex coniecturis per legis interpretationem. -  3 Facit etiam cessare dispositionem legis, ac praesertim coniecturalem, dispositio testatoris expressa. -  4 In coniectura voluntatis testatoris, quoties lex fundatur, cessante coniectura, cessat dispositio. -  5 Coniecturam, siue praesumptionem aliquam ex testamento, siue de voluntate defuncti non esse, quae non admittat probationem in contrarium, siue quae infringi non valeant contraria probatione. -  6 Et idcirco coniectura, siue praesumptio quaelibet tollitur per lucem probationum. -  7 Ex coniecturis quod inducitur, ex coniecturis etiam tollitur. -  8 Et inde controuersia esse, coniecturam vnam, seu praesumptionem, alteram tollere, & superare, & fortiorem, siue validiorem perimere debiliorem, siue minus fortem. -  9 Verisimilitudo potentior tollit verisimilitudinem minus potentem. -  10 Et indicium vnum aliud tollit. -  11 Coniecturae, aut praesumptiones duae, vel plures, cum vni simul aduersantur, vincunt, & diluunt vnam. -  12 Coniectura vna sola, vel praesumptio, multum vrgent, valida perimit, ac diluit plures, quae infirmiores, seu debiliores essent. -  13 Inter plures coniecturas, benignior, & fauorabilior accipienda est. -  14 Coniecturae posteriores derogant prioribus. -  15 In concursu, & conflictu coniecturarum plurium, & cum dubitatur, quae ipsarum debeat praeualere, Iudicis arbitrium multum valere. -  16 Dummodo ipsum ex iuris decisione, & ratione, & regulis nonnullis ab Interpretibus traditis, accipiatur, atque moderetur, siue gubernetur. -  17 Et Iacobi Menochij, Simonis de Praetis, & Francisci Manticae obseruationes nonnullae prae oculis habeantur, provt hic recensentur, & numeris sequentibus. -  18 Coniectura, siue praesumptio faciens consistere, & valere actum, siue quae stat pro validitate actus, creditur firmior, ac caeteris potentior, & eis praefertur. -  19 Coniectura, & praesumptio proueniens ex substantia, dicitur potentior illa, quae descendit a solemnitate. -  20 Coniectura, & praesumptio illa iudicatur potentior, quae est benignior. -  21 Coniectura, & praesumptio iuri communi adhaerens, firmior reputatur ea, quae iuri speciali innititur. -  22 Coniectura, & praesumptio specialis, generali potentior est. -  23 Causae duae quando concurrunt, vna in specie, altera in genere, causa illa quae est specialis, praeualet. -  24 Coniectura, & praesumptio magis specialis alteri speciali praeualet, cum duae simul coniecturae speciales concurrunt. -  25 Coniectura, & praesumptio accidentalis debilior est naturali. -  26 Coniectura, & praesumptio, quae verisimilitudini magis accedit, validior; & potentior est. -  27 Coniectura, & praesumptio, quae est pro reo, firmior, & potentior iudicatur illa, quae est pro actore. -  28 Pro reo magis, quam pro actore, & e contra quando praesumi, aut interpretatio fieri debeat, & de l. fauorabiliores, ff. de regulis iuris, remissiue. -  29 Coniectura descendens a quasi possessione, potentior est ea, quod quaelibet res praesumatur libera. -  30 Coniectura, & praesumptio negatiua fortior est affirmatiua. -  31 Et illa, quae est fundata in ratione naturali, ea, quae fundatur in ratione ciuili. -  32 Et qua absurda, & inaequalia vitantur. -  33 Coniectura, & praesumptio ducta a facto, firmior, & potentior est ea, quae sumitur a non facto. -  34 Coniectura, & praesumptio, quae fauet animae, sicque saluti aeternae, potentior est. -  35 Coniectura, & praesumptio illa est firmior & potentior, quae deducitur ex inaequali onere iniuncto, quod arguit qualitatem lucri, quam quae eritur ex affectione personarum. -  36 Coniectura illa, quae colligitur ex ratione recti sermonis, tollit eam, per quam dicimus, quod praedilectus in institutione, intelligitur praedilectus in fideicommisso. -  37 Coniectura illa praeualet, quae propius ad certitudinem accedit. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis explicatione, obseruandum erit primo loco, quod cum capitibus praecedentibus, plena manu adnotatum fuerit quamuis aestimari, atque haberi debeant ad interpretationem vltimae voluntatis cuiusque coniecturae, & praesumptiones; voluntatem etiam ex coniecturis collectam, velut expressam reputari plerumque, necesse esse omnino nunc explanare, qualiter, sine quibus regulis, & doctrinis regi, atque adduci debeamus in hac eadem materia coniecturali, & praesumpta, quotiescunque ex testamento, aut alia vltima dispositione quacunque coniecturae quamplures, ac etiam diuersae, & aliquando contrariae sic resultent, vt pro, & contra eaedemmet expendi, & ponderari valeant: quomodo etiam, & quando coniecturae, seu praesumptiones contraria probatione, ac etiam coniecturis, siue praesumptionibus contrariis tollantur, aut elidantur. Et quo distinctius procedatur, & praesens disceptatio circunscribi, & explanari valeat, constituendum ante alia erit, coniecturarum, siue praesumptionum[sect. 1] contrariarum simul concurrentium materiam, & tractatum hunc, quem suscipimus nunc, late & vtiliter explicasse Cardinalem Manticam, Menochium, Simonem de Praetis, & Iosephum Mascardum, quorum statim specificam mentionem faciam, & referam eos. Caeterum ipsorum Authorum placita & resolutiones, cum ad istam materiam vsque adeo pertineant, vt absque vitio praetermitti non valeant, non grauabor paucis ab eis iam dicta repetere: & nonnullis regulis generalibus propositis, rem eandem absoluere. Sit igitur prima regula ea, quae ex cap. praecedentibus, non modo deducitur, sed etiam eisdem latius corroboratur, atque specifice in tractatu Taciti, & Expressi, siue tacitae & expressae voluntatis virtute adnotatur, videlicet, quod voluntas expressa facit cessare tacitam, quae colligitur ex coniecturis per legis[sect. 2] interpretationem, l. cum ex filio §. primo, l. & qui plures, in principio, ff. de vulg. & pup. substitut. Facit etiam cessare dispositionem legis, ac praesertim coniecturalem, dispositio testatoris expressa, vt notat Ia[sect. 3]son, in l. iam hoc iure, num. 4. vers. secundo limita, ff. de vulg. & pup. substit. vtrumque comprobauit Cardinalis Mantica, de coniectur. vltim. volun. lib. 12. tit. 17. num. 2. Menochius, lib. 1. praesumpt. 31. numer. 5. qui adiiciunt, quod vbicunque lex est fundata in coniectura voluntatis testatoris, cessante coniectura, cessat[sect. 4] dispositio: & citat Socinum seniorem, in l. cum auus, num 35. & 72. ff. de condit. & demonstr. & latius firmat Mantica idem, lib. 10. . titul. 8. & dicetur infra alio cap. a ratione cessante, qua testator excitatus fuit principaliter. Secunda deinde regula, siue obseruatio sit generalis in hac materia, coniecturam, siue praesumptionem aliquam ex testamento, siue de voluntate defuncti non esse, ex verbis quomodocunque prolatis, siue[sect. 5] aliter illa resultet, quae non admittat probationem in contrarium, siue quae infringi non valeat contraria probatione; provt colligitur ex dicta l. iam hoc iure, ad finem, ff. de vulg. & pup. substit. l. licet Imperator, ff. de legatis primo, l. in testamento, in fine, C. de militari testamento, & in specie tradit Bartolus, in l. 3. §. filius in fine, ff. de liber. & posthu. Iason, in l. prima, numero e.C. de liberis praeteritis, Socinus senior, in consilio 77. numero 2. volumine 3. Petrus de Peralta, in l. si quis in principio testamenti, n. 181. & 182. ff. legatis tertio, folio 475. qui dicit hoc esse satis memorabile, vt pote quotidianum, eo non relato, Cardinalis Mantica, lib. primo, tit. 2. num. 4. & lib. 12. dicto tit. 17. num. primo. Menochius, lib primo, praesumptione 13. num. 2. & 3. & idcirco coniectura, seu praesumptio[sect. 6] quaelibet tollitur per lucem probationum, l. vlt. in fine. C. si minor se maior; dix. l. nuptura, in fine, ff. de iure dotium, exornant Rolandus in consil. 9. ex. num. 25. volumiue 3. Ioannes Cephalus, in consil. 180. num. 15. & in consil. 203. num. 11. Mantica dicto tit. 17. num. 4. & 5. Menochius, lib. primo, dicta praesumptione 13. per totam. Quo loci, & latius exornat,& rationem concludentem assignat, & alia iura citat vltra superiora, text. videlicet, in l. si chyrographum & in l. cum de indebito, in principio, ff. de probationib. & in cap. is qui fidem, de sponsalibus, arguendo ab inclusione vntus ad exclusionem alterius. Rursus & tertia regula fine obseruatio sit, ex con[sect. 7]iecturis quod inducitur, ex coniecturis etiam tolli, iuxta. l. nihil tam naturale, ff. de regulis iuris, & l. non solum, §. vno, ff. de ritu nuptiarum, & in l. quidem, vbi Baldus ita notauit num. 2. ff. de condit. & demonst. & cum multis Authoribus annotauit Mantica, lib. 12. dicto tit. 17. numero 6. per totum, vbi late. Ioseph. Mascardus, de probationibus, conclusione 405. numero 5. & 6. & inde sine controuersia esse, coniecturam[sect. 8] vnam, seu praesumptionem, alteram tollere, & superare: & fortiorem, siue validiorem perimere debiliorem, siue minus fortem, l. diuus, ff. de in integrum restitut. & ibi notat Glossa, verbo existimari, l. non solum, ff. de ritu nuptiarum, l. qui autem, §. non simpliciter, ff. si quis omissa causa testamenti, l, mater, C. de calumniatoribus: & ibi Angelus, & Salicet. l. prima, in fine, C. qui & aduersus quos, cap. ex transmissa, qui filij sint legitimi, cap. litteras, & ibi Abbas in 4. notabili, de praesumptionibus. Ita sane post alios Authores permultos tradiderunt Andr. Tiraquellus, in l. si vnquam, in verbo, donatione largitus, num. 156. & seq. Riminaldus in consilio primo, numero 21. libro primo, Surdus, in consilio 80. numero 21. lib. primo. Mantica, libro 12. dicto titulo 17. numero 7. Malcardus, de probationibus, conclusione 1225. per totam. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, littera P. conclusione 613. Meuochius, libro primo, praesumptione 30. numero primo, & 2. adiiciens numero 3. & 4. sic[sect. 9] quoque dici, quod verisimilitudo potentior tollit verisimilitudinem minus potentem: sicuti scripsit Baldus, in l. siue possidetis, in sine C. de probationibus.[sect. 10] Et indicium vnum aliud tollere, vt ibi probat: & regulam quoque superiorem exornat Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 6. numero 40. & fortius ipsa procedit,[sect. 11] quando coniecturae, seu praesumptiones duae, vel plures vni simul aduersantur: tunc etenim vincunt, & diluunt illam: immo & vna sola multum valida &[sect. 12] potens, perimit, ac diluit plures minus potentes siue quae infirmiores aut debiliores sint prout vtrumque notauit, & multorum allegatione comprobauit Menochius, libro primo, dicta praesumptione 30. numero 4. in fine, & numero 5. & 6. vbi vide Riminaldus in consil. primo, numero 22. libro primo, & in consil. 147. num. 63. libro 2. Mantica, lib 12. dicto titulo 17. numero. 16. Surdus, in consilio 7. numero 50. lib. primo, & in consil. 315. num. 14. lib. tertio, Mascardus, conclusione 1225. num. 11. & 26. Caesar Barzius decisione Bononiae 121. numero 53. inter plures autem. coniecturas benignior[sect. 13] & fauorabilior accipienda est. Id quod latius comprobab, atque exornat Mantica lib. 12. dicto titulo 17. numero 21. & tribus seq. vbi etiam declarat, quae coniectura dicatur fauorabilis: vide etiam eodem titulo[sect. 14] 17. numero 19. vbi quod coniecturae posteriores derogant prioribus; vt etiam eodem loco comprobata. Quarta praeterea regula, siue obseruatio in hac[sect. 15] eadem materia sit, in, concursu, & conflictu coniecturarum plurium, & cum dubitatur, quae ipsarum debeat praeualere, Iudicis arbitrium multum valiturum,[sect. 16] dummodo ipsum ex iuris decisione, & ratione, & regulis nonnullis ab Interpretibus traditis, ex rerum quoque & personarum qualitatibus, circunstantiis moderetur, siue gubernetur, Síeque vt recte arbitretur, & diiudicet, aliqua praenotate debebit, quae ex iure ipso deducuntur, & a nostris solent potentiores, & firmiores coniecturae, ac praesumptiones diiudicari, prout vtrumque adnotauit Menochius, de arbitrariis, lib. 3. centuria 5. casu 472. num. 1. & lib. 1. praesumptione 29. num 1. & 2. vbi Abbatem, & Euerardum re[sect. 17]tulit, & dicto casu 472. declarauit vndecim modis, quae dicatur potentior, & validior coniectura, aut praesumptio: dicta vero praesumptione 29. alias coniecturas, & praesumptiones adduxit, & disceptationem hanc quindecim modis, &, adeo exacte declarauit, vt nihil vltra valeat desiderari: maxime si iungantur alia nonnulla, quae idemmet Author reliquit scripta in consilio 121. ex num. 95. cum seq. lib. 2. Eandem quoque materiam late declarauit Cardinalis Mantica, lib. 12. dicto titulo. 17. Mascardus, de probationibus, dicta conclusione 1225. per totam, vbi num. 15. id ipsum de iudicis arbitrio annotauit quod nunc dicimus, Iosephus de Rusticis, ad l. cum: auus, lib. 1. cap. 4. exfolio 65. Praetis etiam, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 1. interpretat. prima, solutione 4. num. 9. folio 14. & solutione 5. ex num. 13. cum seq folio 88. vbi primum notauit, quod concursus, vel, conflictus, & repugnantiae verisimilium, coniecturarum, iudiciorum, argumentorum, ac praesumptionum, solent quandoque adesse adeo vt non solum his non elucescit veritas, sed obumbratur: & idcirco, quod reconciliatio non melius fieri potest, quam praenotatis singularibus verbis, a Iureconsulto in simili prolatis, in l. ob carmen, §. finali, ff. de testibus, vbi ex natura, & qualitate negotij confirmare debet Iudex motum animi sui, & ex argumentis, quaereiaptiora, &: verisimiliora compererit, non respiciendo multitudinem, se l ea potius, quibus lux veritatis assistit, & de quibus late per Baldum ibi relatum. Et in hoc primo (vides) conuenit omnino Praetis Menochij resolutioni praedictae, dum rem hanc Iudicis arbitrio reliquit. Postmodum autem num. 14. per totum Praetis ipse aliqua quoque adducit, ex quibus etiam deducitur resolutio disceptationis in initio huius cap. propositae, videlicet verisimiliora esse, & magis tenenda; quae iuri communi consonant. Et praeualere illum intellectum, in quo est maior proprietas verborum, & idem in quo est minor ratio. dubitandi & ille per quem minus derogatur iuri communi; & qui in materia stricta, est in stricto significatu: &?ille qui facit actum valere: & quod existentibus praesumptionibus & coniecturis in genere, & in specie quodammodo diuer sis, praeualent, hae, & attenduntur, quae sunt in specie, & intelligitur de specie, de qua agitur, vt ibidem probat. Similiter quod in conflictu verisimilium, & praesumptionum, illud dicitur verisimilius, & attendendum, quod magis adhaeret, loco a. communiter accidentibus, vt frequentioribus, ad quae se aptat lex, & Iudex eius minister, vt Baldus, Fulgosius & alij Authores ibi relati obseruant. Deinde fortiores coniecturas, aut praesumptiones esse eas, quae factis ostenduntur, quam quae verbis, exemplo, &. casu adducto Praetis ipse demonstrat, &. specialem coniecturam praeualere generali inquit, & coniecturam, quae habetur a remotis, facilius tollit: existentibus autem paribus hinc inde probationibus, esse magni effectus pro vna parte adesse aliquam praesumptionem, quia pro ea praeualent probationes, vt post Iasonem dixit ibidem: Stephanus etiam de Federic. in tractatu, de interpretatione iuris in tertia parte, numero 53. aliqua adducit ad cognoscendum, quae sint efficaciores coniecturae, & praesumptiones: Mantica quoque vt dixi supra) regulas quasdem generales proposuit lib. 12. dicto titulo 17. num. 17. vbi inquit, quod coniectura specialis, tanquam fortior vincit generalem: & latius comprobat: Indeque infert, quod qui voluntatem testatoris habet in specie, praefertur ei, qui illam habet in genere, etiam si sit posterior in gradu: Subdit praeterea num. 20. quod cum omnis voluntatis coniectura, aut ex lege, aut ex testamento deducatur, illa fortior intelligatur, quae sumitur ex ipso testamento, vt Authores ibi relati probarunt, & alio capite supra, latius explanaui: Tandem num. 29. cum seq. regulas alias recensuit, quas ideo non repeto: quia statim ex relatione Menochij ipsae constabunt. Menochius ergo ipse (vt concludamus) duobus in locis relatis, caeteris omnibus latius, articulum propositum tractauit, & regulas quamplures com[sect. 18]memorauit: Primo itaque dixit, quod illa coniectura, & praesumptio creditur caeteris firmior, & potentior, quae actum valere, & consistere facit, siue quae stat pro validitate actus. Ita sane dict. casu 472. numero 2. & 3. vbi refert Authores nonnullos, qui de virtute, & vi huius praesumptionis scribunt, & dicta praesumpt. 29. num. 3. Mantica etiam dicto titul. 17. num. 12. & alio cap. infra plenius comprobabitur, Mascardus, dicta conclus. 1225. num. 20. & quatuor seq. & num. 25. quod praesumptio, quae stat pro validitate actus, dicitur Regina aliarum praesumptionum, post Cephalum, & Riminaldum ibi relatos, Secun[sect. 19]do illa coniectura, & praesumptio, quae a substantia prouenit, dicitur potentior illa, quae a solemnitate descendit, ex eodem Menochio dictis duobus in locis, & Mantica, lib. 12. dicto titul. 17. num. 33. vbi dicit esse casum in l. non codicillum, & ibi notari, C. de testamentis. Tertio, illa coniectura, & praesumptio[sect. 20] iudicatur potentior, quae est benignior. Quarto, quae[sect. 21] iuri communi inhaeret, firmior est illa, quae iuri speciali. Quinto illa, quae est specialis, praeualet etiam[sect. 22] generali: ita copiose idem Menoch. d. cas. 472. n. 14.[sect. 23] dicens esse simile quod dicimus, quod quando duae causae concurrunt, vna in specie, & altera in genere, causa illa, quae est specialis, praeualet, l. si seruis vrbanis, §. ult. ff. de legat. 3. & repetit dicta praesumpt. 29. num. 7. & idipsum Mantica, & Praetis notarunt, vt ex relatione facta supra colligitur: Petrus Magdalenus referens alios, 1. parte, c. 6. n. 1. fol. 68. Sexto, illa con[sect. 24]iectura, & praesumptio est potentior, quae est magis specialis: si enim duae coniecturae, aut praesumptiones in specie concurrant, sed vna est altera specialior, haec alteri praeualet; vt etiam Menochius scripsit dicto casu 472. n. 16. vbi aliis similibus comprobat: & repetit dicta praesumpt. 26. libri primi, num. 8. & post Bartol. Baldum, Decium, Alex. Parisium, Crauetam, & Grammaticum, idem Menochius, in cons. 121. num. 93. lib. 3. Hippolyt. Riminald. in cons. 1. num. 23. lib. 1. Petrus Surdus, in cons. 7. num. 51. lib. 1. & in cons. 315. n. 15. lib. 3. Ioseph. Mascardus, de probationibus, conclusione 1225. num. 6. & 7. Septimo, illa est firmior[sect. 25] & potentior, quae est naturalis, & illa debilior, quae est accidentalis, sicuti etiam comprobat latius idem Menochius, dicto casu 472. num. 20. & 21. & dicta praesumpt. 29. num. 9. Mantica, lib. 12. dicto titul. 17. num. 29. & duobus seqq. vbi vide Mascardum, quoque, dicta conclus. 1225. n. 17. & 18. vbi Cephalum, Beroum, Decianum, & Riminaldum refert dixisse, quod coniectura, & presumptio affectionis naturalis, & quae est secundum ordinem naturae, dicitur fortiori, & caeteris praeualet. Octauo, illa est potentior, & validior,[sect. 26] quae verisimilitudini magis accedit, quod eleganter comprobat Menochius in praecitato casu, num. 22. & duob. seq. & repetit dicta praesumptione 29. num. 19. Mascardus, citans quamplurimos, dicta conclusion. 1225. num. 14. Nono, illa coniectura, & praesumptio[sect. 27] iudicatur firmior, & potentior, quae est pro reo, quam illa, quae est pro actore; sicuti idem Menochius scripsit dicto casu 472. num. 25. & dicta praesumptione 29. num. 11. & vide latius lib. 2. praesumpt. 90. per totam,[sect. 28] vbi late explicat, l. fauorabiliores, ff. de regulis iur. an scilicet, & quando, pro reo magis praesumatur, quam pro actore, & e contra, siue pro quo in dubio interpretatio fieri debet. Et iunge eundem Menochium, dicto consil. 121. num. 97. libro secundo, vbi post Crauetam, in consil. 8. num. 9. quod coniectura, quae est pro reo, praeualet coniecturae, quae est pro actore: Mascardum, dicta conclusione 1225. num. 9. & 10. vbi post Cephalum, idipsum annuotauit; subiicit, quod praesumptionibus paribus hinc inde existentibus, reus obtinete debet. Decimo, illa coniectura, & praesum[sect. 29]ptio, quae descendit, a quasi possessione, est potentior illa, quae est, quod quaelibet res praesumatur libera, ita Menochius, praecitato in casu, num. 25. & d. praesumptione 29. num. 12. & de retinenda possessione, remedio 5. num. 53. Vndecimo, illa est potentior & firmior,[sect. 30] quae est negatiua, illa quae est affirmatiua: & quae est[sect. 31] fundata in ratione naturali, illa, quae est fundata in ratione ciuili: & qua absurda, & inaequalia vitiantur,[sect. 32] provt dictis modis adnotauit Menochius, dicta praesumpt. 29. num. 13. 14. 15. & 16. & primo modo, Menochius ipse, in consil. 121. num. 93. lib. 2. Decimo[sect. 33]quarto, coniectura & praesumptio, quae ducitur a facto, est firmior, & potentior ea, quae sumitur a non facto: Ita Abbas, & Alciatus, cum quibus idem Menochius, d. praesumpt. 29. num. 17. Mantica, lib. 12. d. tit. 17. num. 32. qui iure & ratione fundat. Decimoquin[sect. 34]to, ea, quae fauet animae, sicque saluti aeternae, potentior est, & firmior, ex eod. Menochio, d. praesumpt. 29. num. 18. & duob. seqq. & alio cap. infra, latius exornabitur. Decimosexto, ea, quae deducitur ex inae[sect. 35]quali onere iniuncto, quod arguit qualitatem lucri, quam quae oritur ex affectione personarum, vt ostendit, & comprobat Mantica, d. tit. 17. num. 34. Deci[sect. 36]moseptimo, coniectura illa, quae colligitur ex ratione recti sermonis, tollit eam per quam dicimus, quod praedilectus in institutione, intelligitur praedilectus in fideicommisso: ita Mantica ipse d. titu. 17. num. 35. Ac[sect. 37] denique coniectura illa praeualet, quae propius ad certitudinem accedit, vt Menochius, in d. cons. 121. num. 92. lib. 2. scriptum reliquit. Et hactenus de his, quae cum adeo neccessaria sint, & generalia ad istum tractatum, praetermitti non potuerunt, tametsi a superioribus tradita fuissent: & vide etiam Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 1. cap. 4. # 24 CAPVT XXIV. De coniecturis, & earum aestimatione cum agitur, voluntatis quaestionem, vt plurimum in arbitrio Iudicis esse, quemadmodum accipiatur, atque intelligatur. Rursus de praecedentia, siue victoria coniecturarum, & de ordine superioritatis ipsarum, ad l. si seruus plurium, §. vlt. ff. de legatis primo, & de sententia, & resolutione Authoris, breuis, atque notanda resolutio, & explanatio. SVMMARIVM. -  1 Testamentorum interpretationem, & coniecturarum, ac voluntatis quaestionem, vt plurimum in arbitrio, & aestimatione Iudicis esse, & num. seq. -  2 Ipsum autem iudicem prae oculis habere debere nonnulla, de quibus hoc num. remissiue. -  3 Ex legitimis quoque coniecturis adduci. -  4 Et id arbitrari, quod iuris regulis, & rationi, ac etiam aequitati magis conuenit. -  5 De coniecturarum praecedentia, cum dubium, & conflictus est, & quarundam simul concurrentium, quae validior, & firmior altera dicatur, siue quae alteram vincat, dubitatur. Cum etiam inquiritur, quo ordine enumerari debeant coniectura, vt vna alteram praecedat. Ex sententia Cardinalis Francisci Manticae, & Iacobi Menochij (qui absolute & erudite rem explicant) quid obseruandum sit. -  6 An etiam ex sententia ipsorum debeat praecise & formaliter obseruari ordo legis, si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, vt prima coniectura praeferatur secundae, & ita de caeteris successiue. -  7 Denique in vno, & altero articulo, quae sit resolutio, atque sententia Authoris. Et l. si seruus plurium, §. vlt. ff. de legat. 1. notanda, & noua proponitur explicatio. PRo breui, & dilucida huius Capitis explicatione, primo loco obseruandum, & constituendum erit, c. praeced. (vt vidisti) regulas nonnullas, siue doctrinas generales propositas, quibus regi, atque adduci debeamus praecipue, quoties in interpretatione vltimae voluntatis cuiusque dubiae versamur, ac plures extant, & etiam contrariae coniecturae, & praesumptiones; siue quaealtera validior, & firmior sit, dubitatur; Nunc autem, vt specifice magis procedatur, nec adeo generalibus regulis explicationem articuli relinquamus, praetermittendum ante alia duxi, earum omnium coniecturarum, & praesumptionum, quae per discursum totius huius tractatus commemorantur, aliarum etiam (si quae aliae possunt excogitari, vel se offerant, vltra eas, quae hoc in eodem tractatu aggregantur) vim & virtutem, quanti etiam ipsaemet haberi, atque aestimari debeant ad interpretandam vltimam voluntatem quamcunque. Vt denique iudicium, mens, & intentio testatoris dilucide & vere dignoscatur, & obseruetur, Iudicis arbitrio, & definitioni relinqui. Sic sane testamentorum interpretationem, & con[sect. 1]iecturarum, ac voluntatis quaestionem, vt plurimum in arbitrio, & aestimatione Iudicis esse, per text. in l. voluntatis, C. de fideicommissis, vbi omnes tradunt: & adnotarunt post alios multos Authores Simon de Praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. dubit. 1. solut. 4. num. 33. fol. 39. & lib. 5. dub. 1. ex. n. 1. vsque ad n. 78. ex fol. 563. vsque ad fol. 567. & lib. 1. interpret. 1. solut. 4. num. 9. fol. 14. quibus in locis Cornei in cons. 83. col. finali, lib. 1. mentionem fecit, qui dixit, quod in coniecturis, quae magis consistunt in facto, cum non possit dari certa doctrina, Iudex debet ex circumstantiis arbitrari, & diiudicare, & citat textum vulgatum, in l. prima, ff. de iure deliberandi, & in cap. de causis, de officio delegati: & idipsum post Thom. Parpal. Franc. Duaren. & Eguin. Baro. tradidit Iacob. Menoch. lib. 1. de arbitrariis, c. 1. & praesumpt. 44. lib. 1. Iul. Clar. §. testamentum, q. 79. in finalibus verbis, Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 5. num. 41. vbi etiam notauit, voluntatis quaestionem ex arbitrio Iudicis pendere: Et num. 42. subdit, quod si aliqua coniectura in dispositione inueniatur, quae ius dicenti non satisfaciat, respiciendum erit, vtrum simul cum ea alia etiam concurrat: solent enim plures coniecturae simul iunctae id efficere, quod vna per se sumpta efficere non potest, l. secunda, §. primo, ff. de excusat. tutorum, l. instrumenta, vbi Glossa, C. de probationibus, Cardin. Mantic. de coniectur. vltim. volunt. lib. 3. tit. 1. num. 30. vbi nonnulla in proposito dicit, & concludit, quod si non constat, testatorem aliquid certe sensisse, & ambiguum sit, declaratio ad Iudicem pertinet, & ipse coniecturas perpendit, ac voluntatem dubiam interpretatur: Petrus Surdus, in cons. 403. num. 76. lib. 3. peregrin. in cons. 68. num. 22. lib. 3. tenetur tamen[sect. 2] prae oculis habere quamplurima, quae superiores Authores in proposito perpendunt, ac maxime ponderat Simon de Praetis in tribus locis nunc relatis. Ea[sect. 3] quoque quae cap. praecedenti, longa serie fuerunt scripta. Atque ex legitimis, & probatis coniecturis, non quibuslibet adduci, prout cap. praecedentibus latius probaui, & per Manticam, lib. 5. tit. 15. num. 8. Cardinalem Thuscum, practicar. conclusion. iuris. littera V. conclusione 104. quod ego verissimum arbitror, & vltra ipsos animaduerto, quod licet voluntatis quaestio, cum de coniecturis agitur, in Iudicis arbitrio posita fuerit, non tamen liberum ita arbitrium concessum eidem est, vt iuris terminos egredi, aut Interpretum nostrorum doctrinas negligere valeat; sicque obseruare omnino debet ea, quae ex iute ipso, & communioribus Scribentium placitis, & sententiis[sect. 4] procedunt, ac in effectu id arbitrari, quod iuris ipsius regulis, & rationi, ac etiam aequitari magis conueniat, siue quod probabilius, ac verius sibi videatur. Et ita sane scripserunt Baldus, in cons. 177. colum. 2. lib. 1. & in cons. 145. colum. finali, lib. 3. & in consil. 211. lib. 4. Decius, in cap. ne innitaris, col. 1. de constit. Craueta in cons. 190. num. 5. Simon de Praetis, lib. 1. dicta interpret. 1. solut. 4. num. 9. fol. 14. nec dissentit Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 5. cap. 20. ex num. 1. cum seq. & lib. 10. cap. finali, num. 15. & 17. Menochius, in duobus locis relatis supra. Secundo deinde obseruandum est, cum de praece[sect. 5]dentia coniecturarum dubium, & conflictus est, & quarundam simul concurrentium, quae validior, & firmior altera dicatur, siue quae alteram vincat, dubitatur: cum etiam inquiritur, quo ordine enumerati debeant coniecturae, vt vna alteram praecedat, siue altera superior dicatur, necesse omnino esse, in memoriam reuocare ea, quae ex Francisco Mantica, Simone de Praetis, Iacobo Menochio, & Iosepho Mascardo, capite praecedenti adnotaui (quae semper per[sect. 6]pendi debebunt, vt supra dicebam) animaduertere etiam, eundem Menochium, lib. 1. praesumpt. 28. propositum dubium explicasse, quo scilicet ordine enumerari debeant coniecturae, vt vna altera superior, ac potentior diiudicetur. Et septem illas coniecturas Iuliani Iureconsulti, in l. si seruus plurium, § finali, ff. de legatis primo, suo ordine commemorasse dixisseque num. 2. & num. 20. ordinem illius legis ad inuestigandam voluntatem testatoris, formaliter & praecise obseruari debere; ita ut prima coniectura praeferatur secundae, & sic successiue. Quod etiam firmarunt Iason, in eodem §. finali, num. 2. Iul. Clar. §. testamentum, quaest. 76. in versic. secunda regula, quos refert ipse Menochius, & Castrensem contrarium dicentem improbat dicto num. 20. retulit etiam Cardin. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 12. tit. finali, num. 26. vbi latius insistit, quam lib. 3. tit. 1. numero 30. cum eo loci dixerit dumtaxat in hunc modum: Et quidem Iudex debet verba obscura testamenti interpretari ex illis coniecturis, quae habentur, in l. si seruus plurium, §. vltimo. ff. de legatis primo, vt dicit Socinus senior, in l. in ambiguo, num. 7. de rebus dubiis. Ego vero, vt in eodem proposito praefati §. vltimi,[sect. 7] d.l. si seruus plurium, sententiam meam interponam; addiderim libenter vltra ipsos nunc relatos Authores, in primis verum esse, Iureconsultum Iulianum, septem illas coniecturas suo ordine enumerasse, & in hunc modum scriptum reliquisse: Si numerus nummorum legatus sit, neque appareat, quales sin legati, ante omnia ipsius patris familias consuetudo, deinde regionis in qua versatus exquirenda est: sed & mens patris familias, & legatarij dignitas, & charitas, & necessitudo, item earum, quae praecedunt, vel quae sequuntur summarum scripta sunt spectanda. Deinde, in casu ibi proposito, ac iuxta subiectam materiam legati nummorum, de quo agebatur, ordinem illum praecise seruari debere quoad praecedentiam, & caetera, vt ita successiue vna coniectura alteri praeferatur, non etiam alias coniecturas, quam ibidem enumeratas desiderari, nec excogitari potuisse, iuxta eundem casum propositum, & subiectam legati materiam. Ac denique congruentius & melius ordine eodem obseruato, dubiam defuncti voluntatem diiudicari valere, quam si ordo ipse praeuerteretur: & ideo non absque maximo mysterio, acuto quoque ingenio Iureconsultum eundem in dinumeratione, & ordine coniecturarum ipsarum se habuisse. Rursus aliis in casibus, & in hoc vltimarum voluntatum tractatu, iuxta dispositionis naturam, & rei de qua agitur materiam subiectam, alias per multas vltra illas septem coniecturas esse, sicuti ex cap sub. sequentibus atque etiam ex praecedentibus, apparet manifeste, & per Tuscum, littera V. conclusione 104. quod ipsas tamen nec ordinem, nec praecedentiam lege aliqua, veliure datam, quod negari non potest, cum extra casum praedictum non inueniatur. Lege autem alia generaliter statutum, voluntatis quaestionem, & coniecturarum aestimationem ex arbitrio Iudicis esse: idcirco ordinem illum (maxime aliis in casibus, siue extra illum casum) non esse adeo perpetuum, aut infallibilem, vt plerumque praeuerti, & mutari non debeat, immo nec eo ordine coniecturae occurrentes casui forsan proposito conuenire, cum ex diuersitate, aut varietate casuum, coniecturarum quoque ordo praeuerri deberet, & inferior alia earum coniecturarum superior reputati. Nam etsi verum sit, quod re ita in genere, aut generaliter accepta, coniecturae ipsae septem, quocunque etiam alio in casu extra ibi propositum, maxime aestimari debeant, atque suo ordine ad inuestigandam testatoris voluntatem formaliter obseruari, ex circunstantis tamen aliis, atque rerum, & causarum specialibus aliquibus qualitatibus, negari equidem nullo pacto potest, quin saepe ab eo ordine recedi possit, maximeque (vt iam dixi) si casus eiusdem §. vltimi mutetur. Et erunt hinc prae oculis habenda ea, quae capite praecedenti scripta reliqui: nam cum certi iuris sit, quod coniectura vna, siue praesumptio tollit aliam, & fortior ac validior perimit debiliorem, sicuti clare probat textus, in l. diuus, ff. de in integ. restitut. & ibi notat Glossa, verb. existimari, l. non solum, ff. de ritu nuptiarum, lege qua autem, §. non simpliciter. ff. si quis omissa causa testamenti, lege prima, in fine, C. qui & aduersus quos, & late exornant Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo donatione largitus, numero 156. & seq. Menochius, libro primo, praesumptione 46. Mantica, libro 12. titulo 17. numero 6. coniecturae etiam plures vincant vnam, & specialis superet generalem, vt per eosdem Authores, & per Mascardum, conclusione 115. numero 6. & 7. Surdum, in consilio 315. numero 15. libro 3. & superiori cap. adnotaui. Certi etiam iuris erit, coniecturam alteram validiorem, siue coniecturas plures simul iunctas, aut vnam specialem, & potentiorem vincere posse iuxta subiectam materiam, quae se offerat, vnam quam que ex coniecturis illis relatis, in dicta l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, ac etiam efficere, vt ordo ipse praefixus ibidem praeuertatur, & secunda fortassis, ac etiam vlterior coniectura, primam, vel superiores ex circunstantiis aliis, vel adminiculis vincat, & diluat, cum id & iuri, & rationi consonum sit, nec Iureconsulti placito, aut decisioni aduersetur. Nam etsi idemmet Consultus ad eum ordinem coniecturas illas reduxerit, non tamen excludit, quin ex aliis legitimis, & validioribus coniecturis, siue ex aliis adminiculis, ex eisdem quoque coniecturis, ibi relatis, quod ex diuersitate casus, vna magis quam alia coniectura conuenire videatur, ab ipso coniecturae verisimiles, & probatae (cum aliae permultae sint vltra illas enumeratas, vt supra dicebam) suum locum obtineant, & aliquando eisdem relatis superiores, & potentiores sint, quamuis aequaliter, & generaliter coniecturis septem illis consideratis, nec aliis specialibus adminiculis ponderatis, siue aliis non concurrentibus, quae contrarium magis suadeant in casu de quo agatur; ordo eiusdem §. seruari debeat. Cum ergo non possint omnia generaliter circumscribi, nec comprehendi, nihil congruentius dici in proposito valet, quam vt Iudicis arbitrio committantur ea, quae sub certa regula comprehendi non possunt: & inde iudex ipse in eo conflictu ex variis, & diuersis, atque validioribus, & vrgentioribus coniecturis, ex praesumpta quoque testatoris voluntate, quae dominari, & primum locum obtinere debet, ex aliis etiam rerum, & personarum qualitatibus & circumstantiis motum animi sui confirmare debebit, vt quae coniecturae potiores, aut magis vrgentes videantur, mature definiat: Idque ex dictis per Castrensem, in consil. 380. numero primo, libro primo, Decium, in consilio 578. numero 12. Bertrandum, in consil. 154. numero 7. volumine 3. Franciscum Beccium, in consilio 52. numero 86. & seq. Portium Imolensem, in consil. 139. num. 5. & ante omnia attendere verisimiliora, iuxta ea, quae alio capite infra, latius annotabuntur: & per Cephalum, in consil. 603. n. 25. & seq. lib. 4. Hippolyt, Riminaldum, in cons. 509. num. 90. lib. 5. & in consil. 704. num. 18. lib. 6. Hondede, in consilio 102. num. 52. lib. primo: alias namque inutiles, aut parui effectus, & virtutis essent tot, tantaeque aliae coniecturae vltra illas septem a Doctoribus enumeratae, & hoc tractu deductae, iureque ipso probatae, si septem eisdem, in dicto §. vltimo, relatis, inferiores semper suturae essent, aut si nunquam ex eo, quod magis verisimile, & voluntati testatoris conuenientius appareat, earundem septem aliquam, vel aliquas vincere, & superare non possent. Idque vel eo maxime, quod & consuetudini patriae, seu regionis consuetudini etiam testatoris ipsius, consanguinitati etiam, & praecedentibus, & subsequentibus voluntas praesumpta testatoris eiusdem refragari valeat aliquando, & aliqua alia speciali ratione, magis quam eisdem septem coniecturis, testator ipse adduci. Sicque defendi posset opinio illa Castrenfis, quem Menochius libro primo, dicta praesumptione 28. num. 20. improbauit (vt supra retuli) Castrensis namque ipse, ordinem dictae l. si seruus plurium, §. vltimo, ad inuestigandam voluntatem testatoris, non esse praecisum & formalem, sustinuit, nec semper primam coniecturam, siue anteriorem ex ibi relatis praeferri secundae, vel vlteriori: Menochius autem tenuit contra vt supra quoque dixi) Cardinalis autem Mantica (qui superiora non ita explicat, vt videbis) de coniecturis vltimarum voluntatum, libro, 12. dicto titulo 17. cum numero 26. retulisset coniecturas easdem dicti §. vltmi, animaduertendum putauit numero 27. id non esse perpetuum, & aliquando alias coniecturas praeferri primo loco relatae ibi per Iurisconsultum: & numero 43. & 44. omnium coniecturalium quaestionum resolutionem arbitrariam esse, & in ipsis diiudicandis praedominari Iudicis prudentiam, annotauit expressim, sicque superiori nostrae obseruationi conuenit aperte. # 25 CAPVT XXV. Ex eadem cap. praecedentium materia, & in conflictu coniecturarum circa vltimarum voluntatum interpretationem victoria, siue praecedentia, vbi in casu ex facto in Regio Hispalensi Senatu occurrenti, egregia admodum, & notanda Senatus eiusdem definitio proponitur. Conditionis etiam casualis, potestatiuae, & mixtae materia breuiter commemoratur; & quando vnaquaeque harum ex praesumpta testatoris voluntate pro impleta habeatur, vel non. Rursus, praeceptum, seu conditio contrahendi, vel non contrahendi matrimonium cum aliqua certa, & determinata persona, vel cum aliquo genere personarum, qualem de iure firmitatem obtineat. Quid denique, si praeceptum ipsum de contrahendo matrimonio cum aliquo, vel intra certum tempus imponatur virgini, quae propter impedimentum a patre sibi illatum, adimplere illud non potuerit, sicque conditio, si nupserit Titio, vel intra certum tempus nupserit, an habeatur pro impleta, si ex voluntate patris alteri nupsit, vel non nupserit intra terminum statutum, quod patris assensum, seu voluntatem spectasset (quae de honestate, & secundum bonos mores spectari debet omnino) & de consilio Bertrandi 148. num. 10. lib. 1. Circa quod adnotantur, atque ingenti studio considerata traduntur nonnulla, quae nullibi inuenientur hactenus sic obseruata, nec resoluta. SVMMARIVM. -  1 Regij Hispalensis Senatus in casu ex facto occurrentis species, & eiusdem definitionis thema, seu resolutio proponitur. -  2 Voluntas testatoris in testamentis totum facit, & in primis seruari debet, ea etenim tanquam Regina primum locum obtinet, & in omnibus praedominatur. -  3 Et tanquam lex obseruanda est modis omnibus. -  4 Nam facit, vt quod scriptum est in testamento, valeat. -  5 A verbis dispositionis expressis recedendum non est. -  6 Verba geminata denotant magis enixam testatoris voluntatem, & ipsam augent, & apertius detegunt. -  7 Gerundia, verbo futuri temporis iuncta, important, atque inducunt conditionem sui natura. -  8 Ablatiui absoluti conditionem inducunt. -  9 Conditio ad vnguem, & in forma specifica adimpleri debet. -  10 Et solum inspicitur id quod fuit expraessum & specificatum. -  11 Limitatio temporis a testatore adiectae, aliud quodcunque tempus vlterius excludit, & vide infra, 13. & 14. -  12 Conditio vbi est ad certum tempus limitata, nec restricta, potest quandocunque impleri; secus tamen si sit restricta. -  13 Conditio potestatiua vtrum possit sine mora quandocunque in perpetuum impleri, remissiue. -  14 Temporis limitati lapsus continet dispositionem contrariam, & excludit quem a beneficio concesso ad tempus. Quoniam ad tempus concessum, censetur post tempus prohibitum. Et tempus non obseruans, non obseruat formam, immo renunciat. -  15 Transacto tempore, intra quod conditioni quis parere debet, post tempus non admittitur, etiam libertatis fauore. -  16 In conditionibus morae purgatio locum non habet. -  17 Conditio potestatiua non habetur pro impleta, quando stetit per ipsum honoratum, & conditione grauatum, quominus impleret conditionem ipsam. -  18 Et idem in conditione mixta, quando non impletur facto ipsius legatarij, vel cum non deficit ex parte eius, cui impleri debuit, sed ex parte alterius, scilicet tertij, quod tamen latius explicatur infra, n. 31. & n. 56. & seqq. -  19 Metu poenae licet non possit quis adstringi ad matrimonium contrahendum, tamen spe lucri optimo iure potest ad matrimonium allici, atque inuitari. -  20 Conditio contrahendi cum certo genere personarum, vel cum certa, & determinata persona, valida est. Quia ex hoc non censetur adempta facultas contrahendi, licet ex parte restringatur. -  21 Sicque condito, seu praeceptum a testatore iniunctum foeminae, vt alicui nubat, sub poena priuationis haereditatis, vel legati, vel maioratus instituti, de iure subsistit, & adimpleri debet. -  22 Et non modo per viam conditionis, sed etiam modi adiici potest. -  23 Et non modo vt faemina nubat alicui extra familiam, sed etiam de familia. -  24 Potest etiam adiici conditio, qua haereditas auferatur, si quis contraxerit matrimonium cum certo genere personarum. -  25 De voluntatis declaratione cum agitur, quia actus est iam in esse productus, voluntas probatur per duos testes. Si vero agatur non de declaranda voluntate; sed de inducenda, & de eius substantia non apparet, iidem testes necessarij sunt, qui in ipsa dispositione interuenerunt, nec duo sufficiunt. -  26 Substitutio, quae praetenditur omissa in testamento, probanda est per septem testes. -  27 Legati verba dubia declarantur coniecturis, sed quando mutatur substantia, vel aliquid additur, debet probari per quinque testes. -  28 Declarare ille dicitur, qui addit qualitatem, quae non alterat subiectum; alias secus. -  29 Testes tot requiruntur in probando id, quod sapit dispositionem extendendo, vel addendo, quot requiruntur ad probandum principalem dispositionem. -  30 Testator si in testamento aliter disposuerit, quam inter viuos dixerat, per contrariam dispositionem censetur voluntatem suam mutasse. -  31 Conditio pro defecta, non autem pro impleta habetur, quoties impedimentum a tertio illatum fuit, sicque grauato praestatur actio ad interesse aduersus ipsum tertium impedientem. Quod tamen intellige, & declara, vt infra, num. 56. & seq. vsque ad n. 64. -  32 Pelaez a Mieres in proposito consilij Bertrandi 148. n. 10. lib. 1. obseruatio quaedam profertur, & contraria pars defenditur infra, n. 82. & vide num. 63. -  33 Conditionis cuiusuis, etiam casualis, defectus numquam vitiat dispositionem, quando verisimiliter disponens legatum esset etiam defecta conditione, relicturus. -  34 Idque maxime, si aliae coniecturae concurrant. -  35 De conditionis implemento cum agitur, voluntas magis, & quod principaliter intendit testator, quam verborum figura spectanda est. -  36 Et magis consideratur verisimilis mens testatoris, quam rigor verborum. -  37 Conditio limitatur ex praesumpta voluntate defuncti. -  38 Et propter mentem testatoris, non veniente etiam conditione, relictum quandoque debetur. -  39 In omni materia, & dispositione interpretatio nulla melior est, quam ea, quae colligitur ex eo, quod testator si viueret, aut si interrogatus fuisset, verisimiliter fuisset responsurus, vt pro disposito, & expresso habeatur, tametsi dispositum non fuerit. -  40 Ancharani consil. 219. expenditur, & de ratione eius agitur, & numero sequenti. -  41 Conditio, quae praefinito tempore adimpleri non potest propter angustiam temporis, quasi ex qualitate temporis impossibilis, non vitiat legatum. -  42 Conditionis implendae tempus non currere ignoranti, sed tantum a die scientiae. -  43 Tempus a iure, vel ab homine statutum contra legitime impeditum, & maxime eum, qui impedimentum non potuit remouere, non currit. -  44 Conditionis implendae tempus praecisum a testatore appositum, ignoranti etiam, & impedito currit. -  45 Causa quae respicit solum fauorem, & commodi legatarij, non restringit legatum. -  46 Sicque causa ipsa respiciens solum fauorem legatarij, impulsiua dicitur, & non finalis, & non restringit legatum, quin debeatur, etiam si illa deficiat. -  47 Et id maxime inter coniunctas personas. Inter quas legatum potius ex naturali affectione, & ex causa motiua, quam limitatiua factum praesumitur. -  48 Conditio contrahendi cum certa persona, vel cum certo genere personarum, quamuis de iure valida sit regulariter; Id tamen intelligi, atque moderari debet, modo honeste adimpleri valeat conditio ipsa: nam si honeste adimpleri non potest, reputatur impossibilis de iure, & non obligat, nec legatum amittitur. Quomodocunque ipsum contingat, etiam extra casum expressum, in l. cum ita legatum, in versic. videamus, ff. de condit. & demonst. & num. seq. -  49 Dispositio testatoris continens conditionem inhonestam de iure, vel secundum mores ciuitatis, reiicitur a matrimonio, provt hic adnotatur; & num. seq. -  50 Ea quae non possunt commode, id est, salua dignitate, & honore nostro fieri, dicuntur in iure impossibilia factu. -  52 Filia in patris potestate constituta, licet praecise ad validitatem matrimonij non teneatur exigere patris consensum, nam etiam eo non petito, tenet contractus coniugalis, nec ob id potest exhaeredari: Ex honestate tamen exigere debet patris consensum: nec absque eo honeste contrahere potest: quod exornatur. -  53 Conditio illa, si vxorem duxerit, si dederit, si fecerit, ita accipi oportet, quod per grauatum non stet, quominus ducat, det, aut faciat. -  54 Legatum virgini factum, si Titio nupserit, minime amitti, si ipsa legataria alteri nubat ex consensu patris. Vel si expectans consensum patris, intra tempus a testatore praefixum, non nupserit, vt numeris seqq. & praecedentibus. Et de consilio Bertrandi, 148. lib. 1. & num. seq. -  55 De persona ad tempus validum esse argumentum iure, maxime eadem existente ratione. -  56 Circa sententiam Bertrandi relatam, quatuor Authoris nouissimae, & verissimae obseruationes proferuntur, quae scitu, & notatu reputabuntur dignissimae. -  57 Aliae etiam duae excogitantur, vt hic videbitur. -  58 Ludouicum Molinam indistincte probasse Bertrandi sententiam. -  59 Didac. etiam Couarr. potius probasse, quam improbasse videri, vt noue, & vere hic demonstratur. Et Emmanuelis costae obseruationes (ad quas Author ipse se refert) ponderantur. -  60 Voluntates testatoris, quantumcunque fauorabiles, legis rationi, atque interpretationi, & dispositioni subiici, ac ita demum obseruari debent, si honestatem, & possibilitatem praese ferant, nec turpitudinem, aut inhonestatem, vel quid aliud legibus eisdem contrarium, contineant. -  61 Conditio, quae honeste adimpleri non valet, quasi impossibilis reputatur, & pro non scripta habetur, quamuis de facto impleri possit. -  62 Honestatis, & honoris causam, vsque adeo leges in consideratione habuisse, in hac qua versamur, cum certa persona contrahendi matrimonium, materia, vt ipsam voluntati expressae testatoris praetulerint. Siue in concursu honestatis, & voluntatis, honestatem praeualere dixerint. -  63 Quod si Pelaez a Mieres iuridice ita animaduerteret, de sententia Bertrandi querelam non posuisset, provt hic obseruatur. -  64 Augmenti primi pro contraria parte adducti, verum, & concludens adducitur responsum. -  65 Secundi quoque pro ipsamet parte ponderati, solutio praestatur. -  66 Tertio etiam partis eiusdem fundamento respondetur, & num. seq. -  67 Lex, Thais, §. intra, ff. de statuliberis, elucidatur. atque explanatur. -  68 Conditionum tres esse species, casualem scilicet, potestatiuam, & mixtam. -  69 Potestatiua conditio, quae dicatur, & quae mixta. -  70 Conditionis casualis, potestatiuae, & mixtae, permultae sunt differentiae. -  71 In conditione casuali inspicitur solum euentus, & ob id quomodocunque deficiat, impeditur dispositio. Vsque adeo, vt conditio ipsa non purificata, habeatur pro non facta, etiam si in minimo deficiat. Quia conditio pro sui natura est indiuidua, & formam importat. -  72 Conditio potestatiua non habetur pro impleta, quando stetit per ipsum honoratum, & conditione grauatum, quo minus impleret conditionem ipsam. -  73 Habetur vero pro impleta, si honoratus, & conditione grauatus, sine aliqua sui culpa fuit impeditus ab eo, in cuius persona conditio erat implenda. -  74 Quod si honoratus, & conditione grauatus, casu fuit impeditus, habetur conditio pro impleta ad commodum ipsius grauati. -  75 Dummodo non fuerit ipse in mora dandi, & sic culpa eius non praecesserit. -  76 Item vbi conditio deficit per causam contingentem in personam honorati. -  77 Conditio mixta non habetur pro impleta, sed deficit, quando non fuit impleta, & defecit facto ipsius legatarij. -  78 Conditio mixta pro impleta habetur, quando iusta causa excusat legatarium, quia tunc non videtur per eum stetisse. -  79 Conditio mixta pro impleta non habetur, sed potius pro defecta, quando casu, non autem facto, aut culpa legatarij conditio ipsa defecit. -  80 Quod limitatur fauore alimentorum, & libertatis, & piae causae, & in primogeniis. Et cum dispositio modum potius continet, quam conditionem. Quia modus casu fortuito deficiens, habetur pro impleto. -  81 Conditio mixta habetur pro impleta, quando deficit ex parte eius, cui impleri debuit, quia nolit, vel aliter impediat. -  82 Conditio mixta deficiens facto tertij, non eius, in cuius persona erat adimplenda, pro defecta habetur. Sicque legatario, vel honorato praestatur actio ad interesse aduersus tertium impedientem. Si vero soluendo non sit, conditio non pro defecta, sed pro impleta habetur. -  83 Similiter etiam, quando impedimentum a tertio iniuste illatum fuit. Secus autem si iuste. -  84 In maioratu praeceptum de contrahendo habetur pro impleto, tertio iniuste impediente matrimonium. -  85 Vel cum impeditur a tertio, cuius consensus, vel de iure, vel de honestate, secundum bonos mores requiritur. Quia tunc perinde est, ac si conditio impediretur ab eo, in cuius persona implenda erat. -  86 Quinti, sexti, septimi, & octaui argumenti propositi supra pro contraria parte, traditur vera solutio. -  87 Pauli Duram in proposito huiusce materiae, obseruationes conuenientes expenduntur, quibus consilij Bertrandi 148. lib. 1. specificam ipse mentionem facit. QVo clarior, & distinctior disputationis huius capitis, & Regij Hispalensis Senatus definitionis explicatio habeatur, praemittendum erit ante alia, Didacum Nunez{ Senatus Regij. Hispalensis egregia decisio. } de Arojo, testamento condito, & filiis duobus non legitimis, sed naturalibus, quos habebat, haeredibus institutis, D. Annae de Quesada, filiae cuiusdam sororis,[sect. 1] suae, mille & quingentorum ducatorum legatum reliquisse in haec verba: Iten mando a mi sobrina dona Ana de Quesada, hija de mi hermana dogna Luysa de Arroyo mil y quinientos ducados, y que estos se leden quando se casare, siendo dentro de dos anos despues de mi fallecimiento, y para este efeto se pongan en el depositario general, que es, o fuere desta ciudad, para que se le den, casandose dentro del dicho tiempo. Cum autem in regio ipso Senatu lis retineretur, & agitaretur, dubium praecipuum ex relatis verbis oriebatur; ipsa namque legataria, tametsi non intra duos praedictos annos, sed multo post, & sex fere abhinc annis a morte testatoris praefatum matrimonium contraxit, nihilominus tamen contendebat, legatum sibi praestandum, ac si conditioni paruisset, & intra biennium nupsisset, ex quo per ipsam non stetit, sed per patrem suum. cui obtemperans, & assensum eius expectans, antea contrahere non valuit vllo modo, E contrario tamen dicti filij naturales, & haeredes patris, petitioni legati neruose contradicebant, atque ipsum non deberi ex desectu conditionis non adimpletae, sicque nec praestandum contendebant. Senatus vero cum in facto, & in iure plene instructus fuisset, in fauorem dictae legatariae casum definiuit, & legatum ab haeredibus solui decreuit. Ipsius autem definitio, seu decisio vt iure, & ratione comprobetur, & eorum, quae mox peraguntur, dilucida tradatur, & notanda resolutio, atque explanatio (quae & multis aliis casibus erit conducibilis) dictorum haeredum fundamenta, seu rationes primo loco ponderabuntur, ac postmodum legatariae rationes, & argumenta adducentur: & denique contrariae, primaeque partis fundamentis concludens, & verum praestabitur responsum. Pro parte itaque haeredum, & contra dictam lega[sect. 2]tariam, primo loco vrgere videbatur, quod voluntas testatoris in testamentis totum fecit, & inprimis seruari debet, ea etenim tanquam regina primum locum obtinet, & in omnibus dominatur, l. ex facto 35. §. rerum autem Italicarum, ff. de haered. instit. l. in conditionibus primum locum, in principio, ff. de condit. & demonstr. l. cum quaestio in fine, C. legatis, & tanquam lex obseruanda est modis omnibus, §.[sect. 3] disponat. vt authent. de nuptiis, capitis vltima voluntas, 13. quaest. 2. nam facit, vt quod scriptum est in[sect. 4] testamento, valeat, l. si mihi, & tibi §. in legatis ff. de legatis 1. & superiora omnia in eadem, qua versamur matrimonij contrahendi conditione, & materia, adnotarunt, & latius comprobarunt Cardin. Mant. de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. titulo 16. num. 3. & lib. 3. vbi latius: Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. p. quaestione 50. ante numerum primum, qui prius quam materiam ipsam conditionis matrimonij contrahendi aggrediatur; id praemittit, quod de voluntate seruanda diximus: Petrus Surdus, in consilio 72. n. 11. lib. 1. vbi exornat, Azeuedus etiam, in consilio 4. num. 8. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 11. a principio, infinitos alios sciens, consultoque praetermitto, quoniam superioribus capitib. late commemoraui eos, & vulgatissmam hanc allegationem comprobaui. Voluntas autem haec, quod legataria dictum legatum consequatur, si intra duos annos nupserit, & non alias, videtur expressa, & manifesta propter verba relata, a quibus recedendum non esse, inquit textis expressus, & vulgatus, in l, non aliter, & in l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis tertio, &[sect. 5] latissime exornaui, atque comprobaui alio cap. supra, hoc eodem libro, & tractatu. Maxima exgeminatione verborum ipsorum, quae denotant magis enixam testatoris mentem, & voluntatem, & ipsam augent, &[sect. 6] apertius detegunt, l. balista, ff. ad Trebellian. cum aliis vulgatis, de quibus plena manu alio cap. infra. Et per Surdum, in consilio 73. num. 64. & seq. lib. primo, & in consil. 112. num. 18. eodem libro 1. & in consil. 179. num. 18. lib. 2. Borgnin. Caualcan. decisione 4. num. 27. & 80. p. 3. Aldobrandinum, in consilio 3. ex numero 15. cum seq. Riminaldum, Menochium, Menchacam, Mieres, Bursatum, Hondedeum, Pecianum, Barzium, Thuscum, & infinitos alios dict. cap. infra adducans. Secundo deinde facit, quoniam verba illa: Siendo dentro de dos anos, & iterum: Casandose dentro del dicho tiempo, sunt gerundia, & verbo futuri temporis[sect. 7] iunguntur, sicque important, atque inducunt conditionem sui natura. l. si tu ex parte 76. ibi, Adeundo, vbi Glossa explicat, id est, si adierit, ff. de acquir. haered. sequuntur ibi Bartolus, in fine, & caeteri communiter Scribentes: Idem Bartolus, Corneus, Iason, Decius, Ruinus, Parisius, & Socinus iunior, cum quibus ita quoque adnotauit Petrus Surdus, in consilio 72. numero primo, libro 1. vbi etiam cum eisdem Authoribus, & additis Chassaneo, & Rolando adnotatuit, quod gerundium ablatiui casus, iunctim verbo futuri temporis, importat conditionem: Et vltra eum Ioannes de Monte Sperello, in consil. 225. n. 1. & in cons. 281. num. 5. Marcabrunus, in consil. 15. n. 1. qui loquitur in legato facto vxori his verbis, viuendo caste, vidualiter, & honeste; vt scilicet ea verba importent conditionem, ac idem, quod si dixisset, si vixerit caste, & c. Immo & gerundium ablatiui, iunctum verbo praesentis temporis, quod habet effectum in futurum importat conditionem, vt per Ruinum, in cons. 170. n. 6. volum. 3. Surd. d. cons. 110. num. 8. lib. 1. Ablatiui[sect. 8] etiam absoluti quod conditionem inducant sui natura; compertum est, & vulgatum: & probatur per text. in l. testatore, ff. de condit. & demonst. vt latius explicatur. infra alio cap. huiusce libri, & tractatus: & per Menoch. in cons. 152. n. 10. lib. 2. Octauian. Cacheran. decis. Pedemontana 141. num. 6. & 7. Riminal. in cons. 412. num. 85. & 86. lib. 4. & in consil. 651. ex num. 16. lib. 6. Aldobrand. in cons. 107. n. 16. Surd. in cons. 171. n. 15. & 16. lib. 2. Francisc. Viuium, decision. 19. per totam. Pet. Barbos. in rubric. ff. soluto matrim. n. 24. Leand. Galganet. de condit. & demonst. 2. p. cap. 1. quaet. 20. num. 6. folio 136. Cardinalem Thusc. practicar. conclus. iuris, litera A. concus. 32. Conditio autem ad vnguem, & in forma specifica adimpleri[sect. 9] debet, l. qui haeredi, & l. Maeuius, ff. de condit. & demonstrat. & latius probant Iacobus Menochius lib. 4. praesumptione 185. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titulo 19. num. 8. Peregrinus, de fideicommissis, art. 16. num. 120. & 121. Galganetus, de condit. & demonstrat. 1. parte, cap. 6. & 2. parte, cap. 1. quaest. 82. & solum inspicitur id, quod fuit expres[sect. 10]sum, & specificatum; vt ipsamet iura probant, & per Castrensem, in consilio 136. columna 2. versic. & ideo, libro primo. Thuscum, litera C. conclus. 582. numero primo. Rursus & tertio facit, quoniam limitatio temporis, duorum scilicet annorum a testatore adiecta, aliud[sect. 11] quodcunque tempus vlterius excludit; cum vnius temporis inclusio, alterius exclusio sit, iuxta text. in l. cum praetor, ff. de iudiciis, cum aliis vulgatis, de quibus alio cap. infra. Et loquens in eisdem terminis nostris, & in conditionibus docuit magistraliter Baldus, in l. si plures, num. 32. C. de condit. insertis, & Cinus ibidem post Petrum, quaestione 5. Bartolus, & Doctores, in l. haec conditio, ff. de condit. & demonst. Beroius, in consilio 28. numero 51. lib. 2. Surdus, in consil. 72. numero 2. libro primo. vbi inquit, quod conditio vbi non est ad certum tempus limitata, nec restricta, potest quandocunque impleri, secus tamen si sit restricta. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 15. numero 127. in illis verbis: Aut certum tempus a te[sect. 12]statore fuit praestitutum, & potest egredi, l. si ita quis, §. Seia, ff. de verb. obligat. l. si intra. C. de fideicomm. libertat. l. statu liberum, §1. ff. de legatis 2. & sic Baldus voluit, d.l. si plures, n. 33. & probatur in dicto §. Seia; idem est in dispositionibus legalibus, & statutariis, concedentibus aliquid fieri intra certum tempus ad onus alterius, l. prima. § intra, ff. de successorio edicto, l. final. ff. quis ordo, l. fin. ff. de decret. ab ord. faciend. l. ob commissa. C. de adulteriis. Et repetit iterum sub verbis seqq. Galganetus, in commentariis, de condit. & demonstrat. 2. parte, cap. 1. quaestione 65. numero 1. qui in eo dubio[sect. 13] vtrum conditio potestatiua possit sine mora quandocunque in perpetuum impleri; nonnullos casus distinguit, quorum primus ad propositum nostrum, videlicet, quod si tempus eius adimplementi est taxatum, vltra non admittitur, & sic quod conditio potestatiua, determinato tempore implenda, non potest impleri quandocunque, sed tunc est implenda, & citat textum, in l. penultima, ff. vnde liberi. Afflict. decis. 73. num. 3. & seq. Menchacam, lib. 3. quaestionum illustrium, cap. 93. num. 8. & seq. idem Galganetus, atque in fortioribus terminis, 2. p. cap. 1. quaest. 70. n. 6. & quatuor seqq. fol. 196. & num. 12. fol. 197. vbi inquit, quod conditionis implendae tempus appositum, praecisum censetur, & currit indistincte, ex l. conditionum 90. ff. de condit. & demonstr. Abbate, Mohedano & Petro Surdo, ibi relatis: & quod temporis limitati lapsus continet dispositionem contrariam, & exclu[sect. 14]dit quem a beneficio concesso ad tempus: quoniam ad tempus concessum, censetur post tempus prohibitum, & tempus non obseruans, non obseruat formam, immo renunciat; provt haec omnia latius, &, multum ad propositum nostrum comprobat Galganetus ipse in loco relato. Tiraque 1. quoque, de retract. lignag. §. 3. glos: 4. num. 2. generaliter haec eadem accipit in quacunque dispositione, in qua certum, & taxatum tempus statuitur ad aliquid faciendum, vt scilicet factum transacto tempore non teneat; per eadem iura, quae Peregrinus, supra relatus adduxit, & in for[sect. 15]tioribus terminis, ac etiam concurrente libertatis fauore; id ipsum probatur per text. in l Thais, §. intra, ff. de fideicommiss. libert. quo loci cum testator libertatem seruis suis reliquisset, si rationes intra certa tempora reddidissent; Iureconsultus respondet, quod si intra tempora praefixa conditioni reddendarum rationum non potuerint, non idcirco liberos eos fore, quod postea rationes velint reddere; & idem probatur in l. si intra 23. ff; de statuliberis, in illis verbis: Si intra quinquennium Stichus centum dederit, liber esto. nec Titio, nec haeredi vel emptori post quinquennium dabit. Et Bartolus ibidem in summario deduxit in hunc modum: Transacto tempore, intra quod conditioni quis parere debet, post tempus non admittetur. Atque ideo notari solet, quod in. conditionibus morae purgatio locum non habet, vt per Doctores, in l. si super, C. de transactionibus[sect. 16] & in l. si insulam, vbi Alexander. 24. ff. de verbor. obligat. Dominicum Arunadum, in tractatu de Mora, cap. 9. numero finali, & latius explicant Peregrinus, de fideicommissis, d. art. 16. n. 127. Galganetus, relatus supra, num. 13. & 2. parte, cap. 1. quaest. 65. fol. 181. Praeterea & quarto loco facit, certi iuris esse, con[sect. 17]ditionem potestatiuam non haberi pro impleta, quando stetit per ipsum honoratum, & conditione grauatum, quominus impleret conditionem ipsam, si quidem testator conditionem adiecit, vt grauatus eam impleret, non autem vt negligeret, l. quae sub conditione, §. 1. in fine, & l. finalis, ff. de condit. institut. l. penultima, §. 1. ff. de condit. & demonstrat. l. Maeuia, in principio ff. de annuis legatis, l. libertis, §. finali ff. de alimentis legatis: Et tradunt Bartolus, & Socinus, in l. in testamento 2. ff. de condit. & demonst. ille numero 2. iste numero 8. potestatiua: Iacobus Menochius, libro 4. praesumptione 183. numero 17. Peregrinus, de fideicommissi, artic. 16. numero 123. &124. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris litera C. conclus. 581. maxime numero 4. merito ergo legati commodo priuabitur legataria, quae cum deberet intra biennium, iuxta praeceptum testatoris potestatiuum, matrimonium contrahere, id neglexit. Quod si dixeris, in casu praesenti conditionem esse mixtam, cum etiam a voluntate, & potestate alterius, scilicet patris, & sic tertij dependeat, vt infra, dicetur, & per Thusc. conclus 580. numero 4. & conclusione 578. numero 7. Menoch. lib. 4. d. praesumptione 183. num. 32. Peregrinum, dicto artic. 23. numero 152. Manticam, de coniecturis vltimar. voluntat. lib 11. titul. 16. num. 18. & 19. adhuc equidem conditio ipsa mixta haberi non potest pro impleta, cum non fuerit impleta facto ipsius legatariae, vel cum[sect. 18] non deficiat ex parte eius, cui impleri debet; sed ex alterius, scilicet tertij, sicuti vtrumque latius probarunt & iure, atque authoritate comprobarunt Molin. de Hispanor. primog. lib. 2. cap. 13. n. 20. Menoch. dicta praesumptione 123. ex num. 23. vsque ad num. 29. & num. 38. & 2. seq. Peregrin dicto artic. 16. n. 137. & seq. & n. 152. & seq. sicque conditio eadem (vtcunque res sit) defecta videtur, siue simus in potestatiua, siuc in mixta conditione, cum intra dictum biennium legaratia non nupserit, vel facto tertij, patris scilicet, aut saltem non facto, vel omissione eiusdem, non vero ex parte eius, cui impleri debeat, impedimentum processerit. Quinto etiam facit, certissimi quoque iuris esse, quod licet poenae metu non possit quis adstringi[sect. 19] ad matrimonium contrahendum, cap. Gemma, de sponsalibus, l. Titia, ff. de verbor. obligat. l. Titio centum, §. 1. ff. de condit. demonst. tamen spe lucri optimo iure potest ad matrimonium allici atque inuitari, d.l. Titio centum, §. 1. & l. cum ita legatum 63. versic. videamus, ff. de condit. & demonst. per quae iura in specie censuerunt Bartolus, & communiter Scribentes ibidem,[sect. 20] conditionem contrahendi cum certo genere personarum, vel cum certa & determinata persona, valere de iure, quia ex hoc non censetur adempta facultas contrahendi, licet ex parte restringatur. Sicque con[sect. 21]ditionem, seu praeceptum a testatore iniunctum foeminae, vt alicui nubat sub poena priuationis haereditatis, vel legati, vel maioratus instituti; iure eodem subsistere, & adimpleri debere, d.l. cum ita legatum, versic. si Titio nupserit, l. 4. ibi: pero si el testador, & l. 22. tit. 9. partita 6. ibi, esso seria, & non modo per viam conditionis, sed etiam per viam modi adiici posse, & non[sect. 22] modo, vt foemina nubat alicui extra familiam, sed etiam de familia, intelligendo, prout pater Thomas[sect. 23] Sanchez, in loco statim referendo, num. 9. adnotauit, ac etiam Molina, Mantica & alij intelligunt, & denique, legatum, seu haereditatem posse auferri, ti quis contra[sect. 24]xerit matrimonium cum certo genere personatum; sicque successorem maioratus prohibitum cum aliqua contrahere; teneri adimplere, alias successione priuari, vt per Molinam referendum statim num. 9. cap. 13. ita sane superiores omnes doctrinas amplectuntur vnanimiter post alios Authores multos, quos citant, & ipsas exornant Couar. in 4. secunda parte cap. 3. §. 3. num. 6. cum seq. Acosta, in l. cum tale, §. si arbitratu, limitatione 6. num. 1. cum seq. Ludouicus Molina, de Hispanorum primog lib. 2. c. 13. per totum, Cardin. Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 11. tit. 18. ex n. 1. vsque ad num. 8. Pelaez a Mieres, de maiora. 1. parte quaest. 50. num. 1. Aluaradus, de coniect. mente defuncti lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 28. & seq. Ioannes Cephalus, in consil. 319. lib. 3. Minsingerus singul. obseruat. centuria sexta, obseruatione 31. Anton. Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 12. num. 78. Ioannes Gratianus, regula 83. Ludouicus Morotius, in responso 97. num. 1. & tribus seq. Ioannes Gutierrez, in consil 18. ex num. 2. & quatuor seqq. Azeuedus, in consilio 4. maxime: num. 4. 7. 10. & 21. Eugenius in consilio 18. ex num. 43. cum seq. Sanchez, de sponsalibus, libro 1. disp. 33. num. 6. & tribus seq. & num. 11. fol. mihi 145. Andraeas Fachineus, in cons. 53. num. 13. & seq. lib. 2. Georgius de Cabedo decisione 31. n. 3. Galganetus, de condit. & demonst, 1. p. cap. 8. n. 1. & seq. fol 29. iuxta haec autem planum equidem redditur, quod dicta legataria debuit nubere intra biennium; alias amittit legatum, & ita concludit Galganetus, loco nunc relato, num. 3. &. 4. in illis verbis: Et ideo conditio ditio ista existit, & legatum debetur, si nupserit, id est, si valide, & effectualiter nupserit, & deficit, si non nupserit, & legati actio denegatur, &c. Martha, voto 50. Facit etiam & sexto loco, legatariam eandem videri non posse iuuari vllo modo ex pluribus illis coniecturis, quas pro se adducit, & ideo expendit, quod testator praedictus maximo amore, & amicitia eam prosequutus fuerit, quod maiorem quantitatem eidem, si posset, reliquisset, & ita inter vinos saepe dixisset, nec dictam conditionem vsquam commemorasset. Item quod restrictio illa temporis magis in fauorem eius, & vt patrem suum ad matrimonium facilius excitaret, metúque poenae, siue amiffionis legati citius induceret, quam in odium ipsius, velut eius mentis, aut cogitationis fuisset, quod eo tempore elapso legatum non praestari voluisset. Nam cum in casu, praesenti in eis terminis versamut, in quibus agitur de inductione nouae voluntatis. & tractutur de substantia siue probatione ipsius voluntatis, & dispositionis substantialis, non de qualitate, vel aliqua declaratione voluntatis, seu dispositionis dubiae, non quidem, sufficiunt duo testes (prout duo, vel tres duntaxat in examen proferuntur) sed tot testes necessarij fuere, quot in ipso testamento interuenerunt. Haec etenim communis est in hac materia distinctio, quod aut agitur de voluntatis declaratione, & tunc quia actus est iam in esse productus; voluntas probatur per duos testes:si vero agamus non[sect. 25] de declaranda voluntate iam inducta, sed de probanda voluntate inducenda, & de cuius substantia non apparet (immo in contrarium, vt in casu praesenti, apparet) iidem testes necessarij sunt, qui in ipsa dispositione interuenerunt, nec duo sufficiunt: ita sane mente communi, atque ex relatione quamplurimorum firmauit Surdus, in consilio 129. numero 28. libro primo. Honded. in consilio 51. numero 73. & tribus sequentibus libro secundo, qui pro confirmatione huius sententiae inquit bene facere Surdum in loco relato, & in consilio 147. numero 11. & sequentibus lib. 1. quatenus ex distinctione superiori communi de[sect. 26]ducit, substitutionem errore omissam, per septem testes probari debere, quando praetenditur facta in testamento: Nattam quoque in consil. 363. lib. 2. qui res[sect. 27]pondit, quod quotes agitur declarando aliquod verbum ambiguum positum in legato, tunc ex coniecturis potest declarari;sed vbi mutatur substantia legati, additur qualitas, quae alterat legatum, opus est quinque testibus, deponentibus de voluntate testatoris, subdens post Bald. in l. haeredes palam, §. si quis post. in 3. notabili, ff. de testamentis quodtunc ille qui adii[sect. 28]cit qualitatem, dicitur potius declarare; quam aliquid de nouo facere, quando qualitas illa fungitur loco demonstrationis, nec alterat subiectum: Et quod[sect. 29] quando agitur de probando eo, quod sapit dispositionem extendendi, vel includendi alias; personas, vel aliter dispositioni iam factae: adeundi, fieri debeat probatio per tot testes, quot sunt necessarij ad probationem principalis dispositionis. firmasse Simonem de Praetis ibi relatum: & id ipsum tenuerunt permulti alij a me longa serie commemorati supra, hoc eodem lib. & tract. cap. 19. vbi diligenter, & vtiliter articulum explanaui: cum ergo in casu proposito agatur per dictam legatariam de eo, quod sapit dispositionem extendere; & addere tempus vltra tempus vltra limitatum & praefixum, & sic addatur dispositioni, vel detrahatur qualitati expressae nubendi intra biennium (quod in effectu est alterare dispositionem ipsam) eundem numerum testium adducere debuit ipsa ad fundamentum suae intentionis, qui in ipsa principali dispostione; requiritur, iuxta praedictam sententiam communem, idque vel eo magis, quod concesso etiam sine praeiudicio veritatis, ita ipsum testatorem inter viuos voluisse, vel sic enunciasse, aut intendisse, prout eadem pars contendit, ex quo tempore conditi testamenti, & in dicta clausula aliter statuit, & verba in initio huius cap. relata adiecit, a priori voluntate, recessisse, nec aliter legatum praestari voluisse, quam si ipsa intra biennium nuberer, de iure credendum est: & ita sane non in aliis; aut remotis. sed in eisdem, in quibus versamur terminis expressim annotauit Surdus decis 54. num. 6. nam cum antea arguendo, & coniecturas ponderando, praemisisset, voluntatem testatoris declarari ex his? quae ipse dixit ante testamentum, prout ibi probat, & latius ego quoque probaui sup. hoc eod. lib. & tract. c. 18. subdit in hunc modum: Praeterea ex testamento postea condito apparet, aliter eum sensisse, quia matrem instituit in omnibus allodialibus, & cum matri substituerit patruum, & patruelem, vtique si mater superuixisset testatori, D. Ludouic. fuisset perpetuo exclusus ab haereditate fratris. Cum ergo disposuerit in contrarium eius, quod perfunctorie loquendo professus fuerat, non sunt attendenda ea verba, quia posteriora prioribus derogant, l. pacta nouissima, C. de pactis, l. diuo, §. licet, ff. de iure codicill. Simon, de interpr. vltim. volunt. lib. 2. interpret. 1. dubitatione 1. solut. 1. num. 4. & cum ex testamento appareat, quod dominus Ludouicus fuerat ab omnibus allodialibus exclusus, non egemus coniecturis in rebus claris: & praesumptio cedit veritati, & posito quod tunc in mente gesserit. suam haereditatem D. Ludouico relinquere, tamen per contrariam dispositionem constat eum mutasse voluntatem. Septimo quoque pro eadem parte non leuiter adstringere videtur, legatariam in casu praesenti ad interesse agere debuisse contra praefatum patrem suum, qui matrimonij non contrahendi impedimentum, aut saltem ansam, & occasionem, siue causam tribuit, nec potuisse aduersus ipsos haeredes agere ad dictum legatum, cum conditio intra terminum praefinitum adimpleta non fuerit, sicque pro defecta habeatur, per text. in l. inde Neratius, §. idem Iulianus, ff. ad legam Aquiliam, ex qua post Glossam ordinariam, verbo, manifestum, in l.C. de institut. & substit. vbi Bart. Paulus. Alexan. Ias. Decius, & communiter Scribentes; deduxit Molin. de Hispan, primog. lib. 2. d.c. 13. num. 20. conditionem pro defecta, non autem pro im[sect. 31]pleta haberi, quoties impedimentum a tortio illatum fuit, sic que grauato praestandam esse actionem ad interesse aduersus tertium ipsum impedientem, & alios retulit Menoch. lib. 4. praesumpt. 183. num. 38. & 39. & in cons. 146. colum. vltim. vltim. lib. 2. Cinum etiam, Albericum, Bartol. Bald. Angel. Fulgos. Salicet. Alex. Corn. Socin. Cuiacium, & Duarenum, retulerunt Petrus Gillenius, in d.l. 1. C. de instit. & substitut. Pereg. de fideicommis. artic. 16. num. 152. & 153. Galganet. de condit. & demonst. secunda parte, cap. 1. quaest. 29. num. 15. quod in presenti fortiori ratione, atque ideo militare videtur, quod tempore contracti matrimonij per dictam filiam legatariam, pater eiusdem promiserit marito, se ex proprio patrimonio, & substantia, eandem mille & quingentorum ducatorum summam praestiturum, si dicto legato petito, & lite prosequuta legatum non solueretur: sicque duplici via aduersus ipsum patrem habeat recursum. Octauo denique & vltimo loco multum ad propositum nostrum facere videtur Pelaez a Mieres in,[sect. 32] commentariis, de maioratu, 1. part. quaest. 50. num. 8. in specie illa Bertrandi cons. 148. lib. 1. obseruatio quaedam; nam cum ipse ex sententia eiusdem Bertrandi, & Baldi doctrina in simili recensuisset, legatum factum virgini, si Titio nupserit, non amitti, filia nubente cum alio ex patris mandato, & nonnullis exornasset, atque corroborasset eam: statim in versic. sed quamuis, de ea dubitat, & in hunc modum scribit: sed quamuis haec illatio, & Stephan. Bertran. doctrina colorata videatur, magis aequa, quam tuta videtur. Durum enim est sic facere illusionem voluntatibus testatorum, quibus leges in vniuersum fauent, & cum his cauillationibus supremas defunctorum voluntas irridere, & infringere: & est dare occasionem, vt sub hoc colore passim vltima defunctorum iudicia irritentur, & vt bona concedantur contra voluntatem testatorum, & conditiones ab illis adiectas. Quod si ita est, durius equidem in casu proposito videri poterit, vltra praefatum tempus conditionem nubendi porrigere, & voluntatem testatoris quodam modo eludere, quae ex adiectione conditionis ipsius in se continet causam finalem, iuxta doctrinam illam Bartoli, in l. demonstratio. §. quod autem n. 13. ff. de eod. & demonst. Tiraq. in tract. Cessante causa, limitat. num. 6. Surd. decis. 7. num. 10. & decis. 232. num. 7. Caeterum superioribus omnibus minime refragantibus, contrarjum iuridice non modo, sed etiam aeque Senatur noster Regius Hispalensis definiuit, & dictae Legatariae D. Annae de Quesada, legatum integre praestari decreuit, ex quo per ipsam non stetit, sed per patrem suum, quo minus intra biennium nuberet, & ante ipsum, si posset, nupsisset legataria eadem, quae instanter petiit, & desiderauit id fieri, nec honeste, & iuxta dignitatem sine assensu, & ordine patris nubere potuit, vtpote quae nec dotem congruam marito constituere, nec alia adeo necessaria ad effectum perducere potens esset, si ex voluntate patris eiusdem matrimonium non fieret, & dos ab eo daretur. Cum etiam vltra alios duos testes, de quibus supra, alter quoque adesset, vnus scilicet dictorum filiorum, & haeredum testatoris praedicit, qui libenter agnouit; & iureiurando deposuit, etiam in casu proposito, & matrimonio post tempus praefixum contracto, praestari legatum testatorem voluisse, nec ideo adiectum tempus limitatum, quod eo elapso excludi legatariam ipse disponens intendisset, sed celerius patrem inuitaret, atque induceret, vt supra dicebam: in quo cum dictus haeres cum aliis duobus testibus ita de plano bonam fidem agnouisset, alter vero contradiceret omnino, & legatum factum Senatus videret, atque de sola temporis prorogandi, vel non, circumstantia ageretur, cum etiam per patrem ipsum stetisset, & non per filiam: merito sic statuit, vt dixi. Senatus autem eiusdem definitio sequentibus fundamentis, & rationibus comprobatur concludenter. Primum equidem, quoniam tempus praedictum duorum annorum ad eum finem appositum fuit absque dubio, quem nunc dicebam, & non ad alium, scilicet vt citius pater dictam filiam collocaret in matrimonium, non vero vt ipsam legati commodo priuaret, si absque culpa sua non intra, sed post biennium nupsisset, sicque legatum ei deberi iuridice dicitur; quoniam[sect. [33]] defectus conditionis cuiuslibet, etiam casualis, nunquam vitiat dispositionem, quando verisimiliter disponens, legatum esset, etiam defecta conditione, relicturus; prout deducitur ex textu in l. cum tale, §, falsam causam, ff. de condit. & demonst. ibi, Si probetur alias legatum non fuisse: & in specie dixit Glos. in l. quae sub conditione, §. quoties, ff. de condit. institut. verbo, defectus, ibi, vel hic erat alias relicturus, Glos. consimilis, in l. 5. C. de institut. & substitut. verbo manifestum. Ex quibus ita specifice adnotarunt, Angelus, Fulgosius, Corneus, Alexand. & Iason; cum quibus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 13. sub num. 26. ad finem, in versic. comprobatur ex eo: & vltra eum id ipsum tenuerunt Socinus, in l. in testamento 2. n. 4. versic. 3. & vltimo limita. quem & Glossam, & Castrensem duntaxat refert, & ita limitat communem illam resolutionem, quod in conditione casuali inspicitur solum euentus, & ob id quomodocunque deficiat, impeditur dispositio: Menochius, libro 4. dicta praesumpt. 183. num. 183. num. 13. & 15. limitatur namque secundum eum, quando testator reliquisset, etiam deficiente conditione casuali: Et idem tenuerunt Decius, in cons. 397. num. 5. Parisius, in consilio 77. num. 22. lib. 2. Ioannes Sichardus, in l. 1. n. 8. C. de institut. & substitut. Andreas Gaill. practicar. obseruat. lib. 2. ob seruatione 132. num. 6. & 7. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 10. num. 122. qui potuissent pro hac sententia expendere textum, in l. si res obligata, 57. ff. de legat. 1. l. Maeuia, & l. annua, ff. de annuis legatis. l. ambiguitatem, C. de vsufructu. Et ipsa[sect. 34] doctrina magis indubitanter procedit, tot, tantísque coniecturis concurrentibus, quae ex testium probatione conualidantur, iuxta eorumdem Authorum obseruationes, & traditionem Gillenij, in d.l. 1. C. de institut. & substitut. num. 17. & in conflictu contrarietatis ideo praeualere, atque vincere debent, quod maiores, & fortiores, proximiores etiam, & verisimiliores sint, atque benigniorem, & fauorabiliorem, & per quam legatum sustineatur, & dotis causae consulatur, dispositionem contineant, iuxta ea, quae cap. duobus praecedentibus latius adnotantur, & traduntur per Cardinalem Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 12. titulo finali, per Hippolyt. Riminaldum in consil. 2. num. 21. & duobus seq. lib. 1. & in consil. 147. num 63. lib. 2. Menochium, in cons. 121. num. 92. & seq. vsque ad num. 98. libro 2. Surdum, in consilio 7. num. 50. & 51. libro 1. & in consilio 315. libro 3. Mascardum de probation. conclus. 1225. Caesarem Barzium, decisione Bononiae 121. num. 53. Quod[sect. 35] etiam, cum de implemento conditionis agitur, voluntas magis, & quod principaliter intendit testator, quam verborum figura spectanda sit, l. pater Seuerinam. §. conditionem verba, ff. de condition. & demonstrat. l. 3. de institut. & substitut. Et magis conside[sect. 36]ratur verisimilis mens testatoris, quam rigor verborum, vt per Corneum, in consilio 124. numero 6. & seq. libro 2. Manticam, libro 11. titulo 16. num. 3. qui inde infert, quod conditio limitatur ex praesum[sect. 37]pta voluntate defuncti: Bartolus, in l. auia. §. vltimo. ff. de condit. & demonst. Et propter mentem tastato[sect. 38]ris, non veniente etiam conditione, relictum quandoque debetur, Aliciatus, in consilio 62. numero 9. & in consilio 86. numero 6. libro 9. Mantica, dicto numero 3. qui mouetur per tex. in l. talem, in principio. ff. de haered. instit. Surdus, in consilio 110. numero 11. 12. & 13. lib. 1. qui recte ad propositum nostrum probauit, atque exornauit, voluntatem testatoris in conditionibus primum locum obtinere, non solum expressam, sed etiam tacitam, vt latius per ipsum Manticam, lib. 3. tit. 3. Peregrinum, de fideicommissis, articulo 11. Menochium, libro quarto praesumpt. 83. Ac denique, in omni materia, & disposi[sect. 39]tione interpretatio nulla melior est, quam ea, quae colligitur ex eo, quod testator si viueret, aut si interrogatus fuisset, verisimiliter fuisset responsurus, vt pro dispositio, & expresso habeatur, tametsi dispositum non fuerit: iuxta textum vulgatum cum sua glossa, in l, tale pactum. §. finali, ff. de pactis l. Titius. §. Lucius. ff. de liber. & posthum. cum aliis pluribus, cum quibus exornarunt latissime Burgos de Paz, in consil. 34. num. 29. & seq. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 244. num. 34. & 44. & num. 309. libro tertio. Menochius, in consilio 173. num. 66. & duobus seqq. libro secundo & in consil. 233. libro 3. Tiberius Decianus, in cons. 173. num. 66. lib. 2. Surdus, decis. 37. numero 30. & decis. 202. num. 3. & in cons. 44. num. 4. libro 1. & in cons. 112. num. 100. eod. lib. 1. & in consilio 443. num. 24. lib. 3. Aldobrandinus, in cons. 30. num. 1. & seq. & num. 44. & seq. Honded. in cons. 57. numer 3. & 35. libro 2. & in cons. 64. numero 32. eodem libro secundo. & supra hoc eodem libro, & tractatu, capit. 12. per totum, latius explanaui, atque exornaui. Secundo deinde pro eadem parte facit, dictam D. Annam de Quesada, tempore hoc, quod legatum ipsum ab haeredibus petit, iam reperi nuptam, sicque voluntatem testatoris adimpletam, quamuis implementum post tempus a testatore statutum acciderit, & consequenter eidem deberi legatum: prout in simili decidisse, atque consuluisse videtur Ancharanus,[sect. 40] in consilio 219. vbi conclusiue obseruauit, quod legatum relictum vxori, si intra mensem Ianuarij iterum nubat; ei deberi, etiam si matrimonium contrahat post dictum mensum. Quod si dixeris, Ancharani decisionem, ac ratinem etiam eiusdem praecipuam ideo non concludere, siue in casu praesenti non vrgere, quod certi iuris sit, conditionem eam, quae praefinito tempore adimpleri non potest propter angu[sect. 41]stiam temporis, quasi ex qualitate temporis imposfibilem, non vitiare legatum: iuxta textum in l. si mihi & Titio, 12. §. proculus, ff. de legatis primo. l. si quis ita. 6. ff. de condition. institut. & per Galganetum, de conditionibus, & de monstrat. prima parte, capit. secundo, numero 12. folio 6. & secunda parte, cap. primo, quaestione 66. numero secundo folio 182. & numero 15. folio 183. ipsum autem Ancharanum versari in teiminis, quando testator vixit vltra mensem Ianuarij, & sic quamuis dispositum sit possibile, executio tamen impossibilis fuit propter temporis angustias, & quia testator postmodum decessit (vt dixi) Respondebitur equidem, in dicto casu non solum ob eam rationem, angustiasque temporis praefixi, id quod fuit impossibile remoueri, & legatum validum remanere, sed etiam ex alio (quod Ancharanus omisit) videlicet quod per dictam legatariam non stetisset, quo minus assignato mense iterum nuberet, cum testator transacto eo mense decessisset, sicque nubere non potuerit. Semper autem in hac eadem, qua versamur materia intelligatur dicta conditio, si per eam steterit, quominus nuberet, prout inquit textus singularis, in l. vter ex fratribus, ff. de condit. institut. de qua infra; per ipsam autem non steterit. Immo si verum amamus, & casum ibi propositum perpendimus mature, potius hac, quam superiori adduci, atque excitari Ancharanus debuit ratione; quoniam si testator decessisset statim, temporis angustia considerari non valerer, ex quo tamen decessit, nec impleri potuit conditio eo viuente, vti impossibilis dicta conditio non attenditur (prout rectissime ipse Author enuntiat) nec est etiam, cur eidem imputari debeat, quare non nupserit, quae nubere non valuit vllo modo, & ideo ratione hac racte considerata, valide adducitur in proposito praefatum Ancharani consilium. Rursus & tertio loco facit, eandemmet legatariam (prout contenditur) ignaram omnino fuisse conditionis praedictae, & multo ante, & post conditum testamentum in quodem monialium conuentu huius ciuitatis ex ordinatione, & voluntate patris mansisse, sicque conditionis implendae tempus non[sect. 42] currere ignoranti, sed tantum a die scientiae, vt per Bartol. Bald. Corneum, Syluanum, Ruinum, & Decianum, cum quibus Octauianus Cacheranus, decisione Pedemontana 176. numero 2. Galganetus, de condit. & demonst. parte 2. cap. 1. quaest. 70. numero primo, & 3. folio 196. qui citat text. in l. 2. ff. de condit. & demonst. Quod si dixeris, ex aduerso constare, temporis praefati a testatore praefiniti, & conditionis ipsius consciam eam fuisse; Adhuc eidem temporis lapsus nocere non debuit ex alio, quod tempus a iure, vel[sect. 43] ab homine statutum, contra legitime impeditum, & maxime eum, qui impedimentum non potuit remouere, non currit, iuxta text. in cap. quia diuersitatem, de concessione praebendae, l prima in fine, C. de annali exceptione & late per Iason. in §. rursus, numero 24. Institut. de actionibus: & in l. quominus, num. 105. ff. de fluminibus, Tiraqullum, de retractu conuentionali. §. primo, glossa 2. n. 58. Sfortiam Oddi, de in integrum restitution. 1. parte, quaest. 14. artic. 2. Surdum in cons. 8. numero 25. lib. 1. & decisione 203. numero 16. Galgenetum, de condit. & demonstration. secunda parte cap. primo, quaestione 70. numero quinto. legataria autem ipsa patris voluntatem, & assensum ad nuptias nondum adhibitum spectans, adeo impedita erat, & eius factum spectare debebat, vt neque honeste nubere absque patris eiusdem consensu, neque etiam nubendo, secundum bonus mores regionis, & virginum honestatem, impedimentum remouere, siue matrimonium contrahere potierit. Si vero[sect. 44] nunc replices, minime ea procedere, quando fuit a testatore appositum tempus praecisum conditionis implendae; tunc namque etiam ignoranti, & impedito currit, vt latius deducit, & probat Galganetus, eadem quaestione 70. ex numero secto cum sequentibus folio 196. obtinere quoque ea, quae de conditione ad certum tempus restricta, annotauimus supra tertio fundamento principali partis contrariae, per totum; Tunc equidem responderi debebit, prout respondebitur infra ad solutionem eiusdem tertij fundamenti partis contrariae. Quarto praeterea facit, quoniam in casu praesenti inprimis testator dixit; Item mando a mi sobrina dona Ana de Quesada, hija de mi hermana dona Luysa de Arro yo, mil y quinientos ducados. Postmodúm adiecit; y que estos se le den quando se case, siendo dentro de anos despues de mi fallecimiento, y para este efecto se pongan en el de positario general, que es, o fuere desta ciudad, para que se le den, casanose dentro del dicho tiempo. Sicque negari non potest, quin causa temporis adiiciendi, siue adiecti, sicut legati ipsius, fauorem, & commodum eiusdem legatariae, potiusquam substantiam dispositionis, aut conditionis inspiceret, vtpote cum intentio praecipua dicti testatoris fuerit (vt ex processu apparet) dictum legatum relinquere, vt dos ipsius coadiuuaretur, & augeretur, & facilius, ac melius ipsa nuberet; tempus vero restringere, vt citiús id fieret, paterque ad matrimonium filiae impelleretur: & ne pater ipse, aut matrimonium, & statum eius differendo, vel legatam pecuniam consumendo, si ad manus suas quantitas ea perueniet, filiam defraudaret, aut eidem praeiudicium quouis modo generaret; vnum & alterum casum praeueniens, vtrique testator consuluit, duorum scilicet annorum terminum statuit, & quod interim deponeretur pecunia penes depositarium generalem, vt ex verbis relatis apparet. Sicque cum dictum tempus appositum fuerit in fauorem eiusdem legatariae, cum etiam causa praecipua ipsius dispositionis, ex fauore eius processerit, non debet tempus, nec causa coarctare legatum, neque quod eius fauore introductum est, in eiusdem odium, & damnum retorqueri; iuxta singularem illam doctrinam Bartoli post Iacob. de Aren. quem refert, in l. 4. num. 1. & numero 3. & 4. ff. de alimen. & cibar. legat. quod cau[sect. 45]sa, quae respicit solum fauorem, & commodum legatarij non restringit legatum: & Bartolum sequuntur Alexander, Socinus, Craueta, Romanus, Decius, Ferrat. Bertazolus, Hieron. Gabr. Mantica, Praetis, Menochius, & Petrus Surdus, eum quibus sic scripsit, atque annotauit Caesar Barzius, decis. Bononiae 79. ex numero 8. vsque ad num. 12. & vltra eum Ioannes Vincent. Honded. Landulphus, & alij Authores a me commemorati in tractatu de vsufructu, cap. 30. n. 15. Sicque causa ipsa respiciens solum fauorem legatarij,[sect. 46] impulsiua dicitur, & non finalis, & non restringit legatum, quin debeatur, etiam si illa deficiat; sicuti ex aliis multis authoribus obseruarunt Tiraquellus, in tract. Cessante causa, limitatione 1. num. 32. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 4. dubitat. 12. num. 43. fol. 439. Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. tit. 14. num. 14. cum seq. Cephalus, in cons. 81. lib. 1. Galganetus, de condit. & demonst. 2. parte, cap. 4. quaest. 9. num. 11. & 12. fol. 595. latiús Caesar Barzius, dicta decis. 79. ex num. 34. vsque ad num. 42. vbi plene id comprobat: & num. 37. post Baldum, & Praetis, multum ad propositum nostrum inquit, id maxime procedere, quando sumus inter coniunctas personas (prout in casu nostro sumus) inter quas legatum sui[sect. 47] natura ex affectione potius, & ex causa motiua, quam limitatiua factum praesumitur, & extenditur, atque ampliatur; etiam contra proprium verborum sensum, vt pers Menochium, lib. 4. praesumpt. 106. num. 27. Surdum, in cons. 72. num finali lib. 1. & refert ipse Barzius, dixisse Praetis eundem, lib. 4. dubit. 8. num. 93. fol. 399. quod etiamsi conditio esset apposita (prout apposita fuit in terminis decisionis illius) si tamen apponeretur fauore honorati solius, vel principaliter in eius commodum, & cessaret, non cessaret relictum: & n. 39. id ipsum tenuit ex sententia Crauetae, in cons. 59. quó loci asserit Craueta, non priuari haereditate illum, qui institutus erat cum pacto, & conditione, quod teneretur vxorem ducere, licet eam nunquam duxerit quoniam in ipso casu conditio ea, tanquam in fauorem legatarij apposita, importauit modum, seu causam impulsiuam cuius defectus non impediret etiam ius agendi ad rem donatam, seu legatum, vt inquit etiam Thom. Doccius, in consilio 163. numero 2. Quintó praeterea facit, nam & si verum sit, quod licet metu poenae non possit, quis adstringi ad matri[sect. 48]monium contrahendum, tamen spe lucri optime potest ad matrimonium allici, atque inuitari; & inde, conditio contrahendi matrimonium cum aliqua certa, & determinata persona, vel cum certo genere personarum, valet omnino, & impleri debet, prout supra late probaui ad 5. fundamentum primae partis, & pro haeredibus contra legatariam; Quamuis inquam id verum sit regulariter, intelligi tamen, atque moderari debet, modo honeste adimpleri valeat conditio ipsa, nam si honeste adimpleri non potest, reputatur impossibilis de iure, & non obligat, nec legatum amittitur l. cum ita legatum, 63. ff. de condit. & demonstr. in §. videamus, l. 14. in fine, tit. 4. partit. 6. atque ex communi Interpretum omnium sententia tradiderunt Molina, de Hispan. primog. lib. 2. dicto cap. 13. num. 5. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 2. tit. 18. num. 2. & 5. Pelaeza Mieres, de maioratu, 1. part. quaest. 50. num. 10. Tellus Fernand. in l. 30. Tauri, num. 9. Molina, de iustitia & iure, disputatione 207. Sanchez, de sponsalibus, lib. 1. disputatione 33. num. 11. fol. 146. Galanetus, de condit. & demonstr. 1. part. cap. 8. num. 12. folio 30. cúm exempla non coarctent regulam, vt notissimum est, & vulgatum, sed potius declarent, l. damni infecti, ff. de damno insecto, § hactenus, Institut. de gradibus: & per Menochium, in cons. 2. num. 205. & 206. lib. 1. per Mandellum de Alba (qui latius declarat) in consilio 295. num. 4. & in consil. 578. num. 1. & in consilio 743. num. 16. & in consil. 319. num. 33. quamuis Iureconsultus Caius, in eadem l. cum ita legatum, exemplum proposuerit in conditione iniuncta mulieri; Si Titio nupsserit, & responderit, & quidem si honeste Titio possit nubere, dubium non erit quin, nisi paruerit conditioni, excludatur a legato. Si vero indignus sit nuptiis eius iste Titius; dicendum est posse eam beneficio legis cuilibet nubere, & c. Ex eadem honestatis, vel inhonestatis ratione expressa, validum, & efficax, atque generale etiam deduci valet argumentum de iure, vt quotiescunque nubendi conditio apposita, honeste adimpleri non valeat, non modo in casu illo, & sic quia is, cui mulier, vel alius nubere iubetur, indignus sit, vel eius qualitatis, vt nubere honeste grauatus non valeat: sed etiam extra illum casum, & sic ob illam quamcumque rationem, ex qua honeste contrahi matrimonium non posse, dicamus, iuridice; conditio ipsa faciat deficere legatum, si ideó non adimpleatur, vel adimpleta non fuerit, quod honeste adimpleri non possit: sed potius beneficio legis subueniri grauato, qui ideó conditionis respuit adimplementum, quod conditioni parere honeste non potuerit: Sic sane Bart. & communiter Scribentes, in d.l. cum ita legatum: Glossa etiam, & Doctores, communiter, in d.l. 1. C. de institut, & substitut, ad exemplum relatum dicti §. videamus, non se restringunt, sed generaliter, atque indistincte asserunt, conditionem nubendi adimpleri debere, si modo honeste adimpleri valeat. Sicque pro certo supponunt, quod si honeste adimpleri non possit, quomodocumque id contingat, pro defecta ipsa non habeatur: cum id duntaxat nos posse facere dicamur, quod de iure, & honeste possumus, iuxta text. in l. si filius ff. de condit. institut. sicque acceperunt nunc relati Authores, ac permulti commemorati supra, num. 19. cum seq. vsque ad num. 25. sed vt alios omittam, ita & generaliter (vt dixi) accipiunt Mieres, & Molina, vbi supra. Emanuel Acosta, in l. cum tale, §. si arbitratu, 3. ampliatione, in principio, Tellus Fernand. notanter, in dicta l. 30. Tauri, num. 9. qui cum recensuisset exemplum dicti §. videamus, non se coarctat ad exemplum ipsum, neque decisionem eius textus stricte accipit in eo duntaxat, sed generaliter (& in terminis nostris multum ad propositum) inquit in hunc modum: Itaque dispositio testatoris continens conditionem inhonestam, non ligat. Inhonestum autem dicitur, id, quod secundum mores ciuitatis tales reputatur, d. lege at si quis. §. hac actio. vers. equum autem. ff. de relig. & sumpt. funerum. Bartolus, in d.l. cum ita legatum. Bened. de Plumbi. in l. si cum dotem. §. transgrediamur, numero 6. ff. soluto matrimonio, &c. Pelaez a Mieres, de maioratus, prima parte, quaestione 50. numero 10. & 11. vbi Teltum Fernand commemorat, & quamplurima curiose congerit ad propositum, & quaesuperiorem traditionem singulariter confirmant: Et citat textum, in lib. 3. titulo 4. partita 6. in illis verbis: E generalmente son llamdas impossibles, segun derecho, todas las condiciones que son contra bonestad de aquel a quien son puestas, o contra buenas costumbres, o contra obras de piedad; contra derecho natural. Et lib. 32. titulo 29. partita 6. ibi; O contra su fama, o desbonrra delos parientes del, no deue ser guadado tal mandamiento. Et in l. semper in coniunctionibus. ff. de regulis iuris, ibi; semper in coniunctionibus non solum quod licet considerandum est, sed quod honestum sit. Inquit etiam facere doctrinam Baldi, in authhent, si quis, C. de naturalibus liberis, vbi dicit, quod cum lex requirit, quod mulier potuerit viro matrimonio coniungi, debet intelligi non solum de iute, sed etiam secundum bonos mores Ciuitatis: Et esse bonum textum, in l. in eadem, ff. ex quibus causis maiores: vbi dicitur non posse fieri, quod sine dedecore fieri non potest; & tradidisse multa in proposito Crauetam, & Tiraquel. ibi relatos. Quae (vt vides) multum conducunt casui praesenti, & his, quae dicentur statim. Fuit quoque in ipsomet placito, & in eadem, qua versamur, materia, Ioannes Sichardus in dicta l. prima. C. de institut. & substitut. numero 4. in fine: qui etiam non se restringit ad exemplum dictae l. cum ita legatum. Sed generaliter accipiens decisionem eiusdem, quotiescunque ex alia etiam causa, & ratione, quam ibi expressa conditio honeste adimpleri non valeat, in hunc modum scribit, cum ea, quae non possunt commode, id est, salua dignitate, & honore[sect. 50] nostro fieri dicatur in iure impossibilia factu. l. nepos proculo. ff. de verbor. significatione. Tradidit etiam id ipsum in hac conditionum materia Galganetus, de condition. & demonstrat. prima parte, cap. 2. numero 5. in versiculo, secunda impossibilis iure. Et in haec verba scribit. Secunda impossibilis iure, quia id posse dicimur, quod de iure, & honeste possumus. l. nepos proculo 135. & ibi Rebuf. & Alciat. ff.[sect. 51] de verborum significat. quaeenim contra leges, & bonos mores sunt, nec facere nos posse credendum est. l. filius 15. vbi Bart. ff. de condition. institut, nam conditio inserta, cui ius, honestas, seu boni mores repugnant, latiore significatione impossibilis etiam dicitur licet de facto possit euenire. l. facta 63. §. si sub conditione ff. ad S. C. Trebelli. vbi Bart. & alij. Sic ergo probatum fuerit, in casu praesenti, ac generaliter in alio quocunque, conditionem nubendi Titio, aut nubendi intra certum tempus, non assignata persona, cui grauatus nubere debeat, filiae in parentis potestate constitutae, appositum, non modo de honestate, & secundum bonos mores Ciuitatis, vel salua dignitate, & honore, sed etiam de iure Canonico, quodammodo ex bono consilio adimpleri non posse, nisi patre ipso consentiente, nuptias disponente, aliter reputari ignominiosum communiter, nec absque iniuria maxima parentum, & generis, sibi maritum filiam quaerere, ac eligere posse; concludenter equidem deduci debebit, in eodem casu proposito locum fore decisioni textus, in d.l. cum ita legatum, & doctrinis superioribus, adeo recepris. Et consequenter eidem filiae ob reuerentiam, & obedientiam patri debitam, non antea, sed post biennium nubenti (antea namque, nec ipsa potuit, nec patris voluntas ad fuit, vt ex actis processus apparet) legatum omnino deberi, & beneficio legis ei sucurrendum, quae salua honestate, & secundum, bonos mores nubero non potuit, nisi cum pater ipse ordinauit, & voluit, & pro dignitate valuit commodius. Assumptum autem praefatum verum esse,[sect. 52] & quod filia in patris potestate constituta, licet praecise ad validaitatem matrimonij non teneatur exigere patris consensum, nam etiam eo non petito, tenet contractus coniugalis, nec ob id potest exhaeredari: de honestate tamen exigere debet patris consensum nec absque eo honeste contrahere potest; ex his probatur dilucide, quae ad conprobationem horum omnium adduxit Couarr. in 4. secunda parte, cap. 3. §. 8. per totum: quo loci num. 1. & 2. ex multis authoribus obseruauit, honestum esse, atque Reipublicae maxime conueniens, filias nuptiis contrahendis parentum consensum exigere, earumque sponsalia patris curae commissa profitetur, nec virginalis pudoris esse, maritum eligere, sed iudicium parentum expectare, Authore Ambros. lib. 1. de Abraham Patriarcha, cap. 9. quem Gratianus retulit 31. quaest. 2. cap. honorantur: vbi pluribus authoritatibus ipse Gratianus hoc comprobat: Late etiam probatunt And. Tiraq. in legibus connubialibus, l. 9. numero 3. Mieres, de maioratu, prima parte, dicta quaestione 50. numero 7. & 8. Bellarminius, libro primo de matrimonio, capite 19. propositione 3. Petrus de Ledesma, de matrimonio, quaestione 47. articulo 6. dub. 2. Salon, secunda secundae, post quaestionem 61. quaestione 5. de dominio, articulo 5. Molina, de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 176. D. Spino, in speculo testamentorum, glo. 14. de legato sub conditione relicto, numero 80. & 81. Sanchez, de sponsalibus, libro primo disputatione 33. numero 13. ibi, virgo autem non potest honeste nuber, nisi ex paterno consensu. latius libro 4. disputatione 23. numero 9. folio 801. vbi inquit, quod iure gentium consuetudine omnium nationum recepto non est filiorum, & maxime filiarum, dum parentum curae subsunt, quaerere nuptias, sed id parentum munus est. Quod ius gentium confirmatur per ius Pontificum, vt 30. quaestione 5. cap. aliter, vbi ad significandum, quam aequum sit, puellam ex consensu parentum nubere, statuit Euaristus Papa, vt pro nupta non habeatur puella, quam pater non desponsat: & simile statuit Leo Pontifex, in cap. qualis, 30. quaestione 5. & in litteris sacris, parentibus tribuitur hoc munus, Sapientiae 7. Da filiam tuam viro prudenti. & Diuus Paulus, prima ad corinth. 7. copiose docet, a parentibus tradenda esse filias nuptiis, prout pater Thomas Sanchez, vbi supra recenset. Sequitur ergo, quod cum dicta legataria constituta esset sub patris suis potestate, & in dicto monialium conuentu inclusa, quousque matrimonium contraxit ex consensu, & dispositione patris, cuius iudicium expectare debuit, & expectauit, vt iura praecitata admonent. Cum etiam saepe patrem suum interpellauerit, ne nuptias eius tanto temporetardaret, & diligenter id curauerit: Pater autem antea non potuerit, ac etiam summe desiderauerit, filiae maritum condignum, & coaequalem dare (sicuti in processu probatur) quod nequaquam debet legatum amittere, cum per eam non steterit, nec in sua voluntate, & potestate id fuisset repositum: immo ex honesta iuris Canonici, bonisque moribus impedita fuerit facto patris sui, cuius officium est maritum quaerere, filiae autem obtemperare; sicque nihil esse, quod filiae eidem imputari valeat, iuxta praedicta. Et id ipsum probatur etiam per text. singularem, in l. in testamento 31. & in l. mulcta. 6. in principio. ff. de condition. & demonstration. & in l. 1. C. de institut. & substitut. & in l. vter ex fratribus 23. in versic. plerumque ff. de condition. institution. in illis verbis, Plerumque enim haec conditio (si vxorem duxerit, si dederit, si fecerit) ita accipi oportet, quod per eum non stet, quominus ducat, det, aut faciat. Qui est casus legis expressus in proposito nostro vbi per dictam legatariam non stetit. Idque maxime iuncta expositione Glossae ibi, verbo, det. Dum adducit in exemplum dicti versiculi, legem primam, Cod. de institut. & substitut. quae loquitur in conditionibus mixtis matrimonij contrahendi, quae ex duorum consensu dependent. Et Glossa ordinaria, in ipsa l. prima, verbo, manifestum est, in fine: intelligit d.l. vter ex fratribus: vniformiter, siue impedimentum proueniat ex eo, quod is, in cuius persona conditio erat adimplenda, nubere nolit, sicque per legatarium non stet: vel quia honoratus, & conditione grauatus, honeste nubere non possit, nec adimplere voluntatem testatoris defuncti; vt scilicet nec vno, nec altero casu legatum amittat, vt patet ibi: Item quod dicit haec lex, est verum, si honeste potest nubere mulier, alias non excluditur. Cum ergo inhoneste filia contraheret, nisi patris consensus accederet (vt supra annotaui) sequitur sane, quod conditio praefata nubendi intra duos annos, in persona filiaefamilias apposita, debeat intelligi, ac de iure intelligatur, si per eam non steterit, quominus maritum ducat, quia patris indicium, & voluntatem expectabat, nam si aliter intelligeremus, ac in sola filiae voluntate nuptias relinqueremus, esset quidem in honesta conditio, tam de ciuili, quam de Pontificio iure: Et sic dicendum est, dictam conditionem esse mixtem, & in praecitato versic. Plerumque enim haec conditio, ibi, quod per eum non stet, comprehensam. Et secundum haec, & propositam iuris stricti rationem, etiam quando dictorum testium dicta, & vnius ex haeredibus declaratio deficerent, ita (vt dixi) Senatus decreuisset. Denique & vltimo loco favit sententia illa, &[sect. 54] resolutio Bertrandi, in consilio 148. numero 10. libro 1. vbi inquit, quod si filiae familias aliquid relictum fuerit, si Ticio nubat, ipsaque parata sit Titio nubere, a parente tamen impediatur, filia debet consequi relictum, ac si conditio vere impleta fuisset; ex eo, quod indecens, atque inhonestum esset sibi absque parentis voluntate nubere, parensque honeste praetendere posset, suo arbitrio filiam matrimonio collocare. Idque specifice quoque dixit Baldus, in l. prima, Codic. de institution. & substitution. numero 9. & in consilio 357. libro 1. vbi Baldus scripsit, Statuto dicente, vt Mediolanensis mulier extra Mediolanum non nubat sub haereditatis priuationis poena, eam priuandam non esse, si extra nubat ex paterno consensu: Et Bertrandi sentrntiam sequuti fuer Didac. Couarruu. in 4. secundae parte, capite 3. §. 8. numero 2. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro 2. capite 13. numero 22. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. libro 11. titulo 18. numero finali, Gratianus, regula 83. numero 9. Sanchez, de sponsalibus, libro primo, disputatione 33. numero 13. folio 146. Galganetus, de condition. & demonstrat. prima parte, capite 8. numero 65. folio 34. Harum autem decisionum ratio, quae ex dictis fundamento praecedenti deducitur, videlicet, quod ea conditio intelligitur, si honeste potest adimpleri; virgo autem non potest honeste nubere, nisi ex paterno consensu: ita proprie conuenit casui praesenti, quo dicta legataria intra certum tempus nubere grauata est, sicut casui superiori, si Titio nupserit, nec reddi potest aliqua differentiae ratio inter conditionem nubendi cum certa, & determinata persona, aut nubendi intra certum tempus; cum in vtraque adduci debeamus eisdem regulis, & doctrinis. primo scilicet, conditionem esse potestatiuam mixtam, quae dependet ex facto, & voluntate legatarij, & alterius tertij simul. Secundo, legatariam impeditam esse facto tertij, & quod legataria sola etsi vellet, non posset ex honestate vtriusque iuris, & secundum bonos mores matrimonium contrahere. Quae vtraque ratio simul in casu praesenti, de quo lis vertitur, ita militat, sicut in superiori (vt vides) nec de personis ad tempus prohibi[sect. 55]tum, immo validum est argumentum in iure, maxime eadem existente ratione, l. qui plures liberos, in principio, ff. de vulgar. & pup. substitut. vbi Doctores, & Euerardus latius, in loco 37. a persona ad tempus. Costa etiam in hac eadem, qua versamur, conditionum materia, in l. cum tale, §. si arbitratu, limitatione 8. num. 2. immo si verum amamus, in fortioribus equidem terminis Ludouicus Molina sermonem instituit, loquitur namque quando adiectum est praeceptum, si Titio nupserit, & in casu contrauentionis si Titio non nupserit, priuatur commodo legatarius: Et nihilominus ex eo deberi legatum asserit, quod filia parentis voluntatis obtemperare debuit omnino, nec absque eius assensu nubere honeste potuit. In casu autem praesenti priuationis poena non exprimitur, sed intra certum tempus, scilicet, intra duos annos nubere legatariam disponitur. In casu etiam eiusdem Molinae, & caeterorum, vel ex alio in fortioribus versamur terminis, quod in eo datur affectio non solum legatarij, sed alterius quoque tertij, eius scilicet cui honoratus grauatur nubere, & nihilominus si honeste conditio adimpleri non valeat, ex dispositione reiicitur, nec tenetur legatarius cum eo contrahere, cui testator adeo expressim consuluit: Sicque fortius reiici debet in casu praesenti, vbi conditio apponitur intra certum tempus nubendi, nec alteri tertio consulitur, siue cum aliquo tertio (qui specifice nominetur) contrahi matrimonium iubetur. Ac denique, tempus restringi, & pecuniam legatam poenas depositarium publicum deponi, solum fauorem, & commodum eiusdem legatariae respicit, vt fundamento 4. hutusce partis dilucide obseruaui supra. Rursus, quam[sect. 56]admodum in casu Bertrandi, filia parata Titio, nubere, a parenteque impedita, conditio habetur pro impleta, si ex voluntatate patris alteri nupsit, quod in effectu fuit, testatoris voluntatem ex reuerentia patri debita, atque ex honestate a iure iniuncta, non adimplere: ita pariter in casu praesenti pro impleta haberi debuit conditio, cum ipsa legataria parata, & volente nubere, a patre impediti videretur, dum matitum non offerebat, atque ex eius voluntate (quam ex honestate seruare debuit, vt saepe diximus) nulli intra dictum tempus nupserit. Quod si dixeris, in casu Bertrandi, filia volente, & parata Titio nubere, patrem contradixisse, & impedisse, ne Titio eidem nuberet sicque facto patris ipsius non potuisse filiam adimplere conditionem, cum idemmet pater alij eam tradiderit praeter designatum in conditione; caeterum in casu praesenti neque actum exteriorem contradictionis, neque aliud quicquam factum, quo nubere filia prohiberetur, nec in effectu filiae volenti nubere, impedimentum patrem adhibuisse. Respondetur equidem, satis dici impedire matrimonium filiae parentem, qui eidem maritum non quaerit, cum ipsa quaerere non valeat, nec absque ordine, & dispositione patris eligere ex honestate, & secundum bonos mores, vt supra dixi. Deinde, superioris decisionis Bertrandi rationem, non tam in auersione, aut facto, & contradictione patris consistere, quam in eo, quod filia honeste nubere non valeat, nisi ex voluntate patris, & ipso maritum quaerente. Et ratio illa, quod filia absque consensu patris nubere non valeat secundum bonos mores, ita militat in vno, quam in altero casu: sic sane in d.l. cum ita legatum: quando legatario imponitur praeceptum nubendi cum certa & determinata persona, si honeste ei nubere non possit, id sufficit; nec alterius, etiam patris auersio necessaria est, nullumque contradictionis alicuius factum requiritur: cum sola honestatis ratio ita concludat. Quocirca, nec ex eo diuersa constitui valebit ra[sect. 57]tio, quod in casu Bertrandi, ad vnam duntaxat personam restringatur conditio, scilicet, si Titio nupserit, sicque facilius reiici debeat, cum ita fortiter matrimonij libertatem restringat. In casu autem praesenti; generalissima cuicunque nubendi facultas relinquitur, ac tempus duntaxat restringitur, sicque facilius adimpleri posset. Nam respondetur, quod ex parte eiusdem filiae, si patrem non haberet, facilius esset, & commodius implementum in nostro casu, quam in praedicto vt pater. Caeterum honestatis, & bonorum morum ratione attenta, in filia, quae patrem habeat, ita hoc nostro, sicut in casu Bertrandi relato, nubendi facultas restringitur, vt scilicet non aliter, nec antea filia nubere valeat, quam si patris consensus, & voluntas accedat, cuius iudicium, & factum spectare, virginalis pudoris, & honestatis ratio suadet omnino. Sicque differentia non est ob eandem honestatis rationem, quod ad vna personam restringatur conditio, vel quoad tempus tantum, non personas restrictio fiat, cum vtroque casu voluntas patris sperni honeste non valeat, vt dictum est. Et eadem ratione satis vrget Baldi consilium relatum 357. libro. 1. cum paternum consensum principaliter habuerit Baldus in consideratione, eo in loco. Ludou. autem Molina, de Hispanorum primog.[sect. 58] lib. 2. dicto num. 22. indistincte Betrandum sequitur, vt ibidem apparet, nec quando pater iuste impedit, aut iuste nuptias, & statum filiae retardat, (prout in praesenti casu iuste retardare dicitur, dum non inuenit maritum coaequalem, & dignum, atque iustis aliis de causis matrimonium differt) recursum aliquem contra patrem concedit immo expressim denegat, vt videbis etiam ibidem, numero 12. & 22. & supra dixi. Didac. vero Couarr. (quem pro contraria parte[sect. 59] nonnulli expendunt, aut non probare Bertrandi sententiam firmiter contendunt) potius in hanc partem, & in sententiam Bertrandi inclinat in 4. decret. 2. parte, dicto cap. 3. §. 8. numero 2. cum enim antea dixisset, se non mirari Stephan. Bertrand. in cons. 148. numero 10. lib. 1. prout supra retuli, respondisse, & adiecisset, Honestum enim virgini extitit, a patre consensum exigere, eiusque voluntatem in matrimonio contrahendo sequi: siquidem inhonesta, atque impudica foret. si parentis voluntati refragaretur, subdit statim, de cuius tamen responsi veritate nihil, quod mihi certum sit, modo asseuerare possum. Lector enim legere poterit, quae de similibus controuersiis diligenter tradit Emmanuel Acosta, in l. cum tale, § si arbitratu. 3. ampliatione, & 6. limitatione. Cum ergo Didac. ipse pro tunc, nihil audeat asseuerare, sed assertionem, aut resolutionem certam ex dicto Authore petendam admoneat; ipse autem Author pro nobis, & pro sententia Bertrandi expressim scribat, quamuis eiusdem, & decisionis praefatae mentionem specificam non faciat; potius videtur (vt dixi) Bertrandi sententiae accedere, quam eam non admittere. Quam etiamsi nullus hactenus admississet, solusque Bertrandus ita tradidisset, vel ex sola ratione a Didaco Couarr. expressa, quod inhonesta, atque impudica foret filia, quae parentis voluntati in nuptiis contrahendis refragaretur; admittere deberemus: Cum sola ratio iuris ex veris principiis deducta, magis quam numerus, vel Authorum sententia debeat praeleuare. Itaque si Emanuel Acosta, in dictis duobus locis originaliter praelegatur Bertrandi sententiam comprobat euidenter: dicta namque ampliatione 3. versatur ij Author in explicatione dictae legis cum ita legatum 63. ff. de condition. & demonstrat. & deducit numero primo quod conditio, si Titio nupserit, si Titius indignus sit, aut eiusmodi, cui mulier honeste nubere non valeat, ad viduitatem inuitat, & beneficio legis remittitur: & ad literam refert eiusdem textus verba versic. quae enim Titio: postmodum subdit ita: dicetur autem indignus nuptiis mulieris, non tantum is, cui mulier nubere iure prohibetur, sed is, cui iure quidem possit nubere, sed tamen inhoneste sit nuptura secundum mores ciuitatis, vt Bartol. ibidem resoluit. Oldrald. & Bened. de Pulumb. in lege si rogatus, §. matrimonij, infra, de manumissis vindicta, Ioannes Lup. &c. Quae resolutio mire conuenit Bertrandi, Ludouici Molinae, & sequacium obseruationi, ac nostro casui, cum mulier licet possit de iure nubere absque consensu patris, inhoneste tamen, & impudice sit nuptura secundum honestatem, & bonos mores Ciuitatis; quae vsque adeo in consideratione habentur per eundem Acostam: postmodum autem multis aliis exemplis id comprobat per totam ampliationem, & quasi impossibilitatem continere conditionem, quae honestatem praese non fert, asserit dilucide: dicta autem limitatione 6. ex numero 1. cum seq. folio mihi 175. latius equidem se habet, & ad ornatum, & maiorem explicationem huiusce materiae, ac casualis, potestatiuae, & mixtae conditionis quamplurima adducit, semper autem honestatis causam, & an honeste impleri valeat conditio, necnec, habet pre oculis. Sicque eiusdem obseruationes consonae omnino sunt his, quae loco relato tradiderat Couarr. ipse, num. primo. Et hinc quidem diiudico, ac non sine mysterio, Ludouic. Molinam, libro 2. dicto cap. 13. numero 22. in fine, dixisse, Couarr. eundem sequi Stephani Bertrandi sententiam relatam. Denique & vltimo, si dixeris, ia contrarium vrgere videri rationem illam praesumptae voluntatis testatoris, qua Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione 50. numero 8. de sententia Bertrandi, & seq. uacium relata dubitauit, & dixit, supremas defunctorum voluntates hisce intrepretationibus irridere, & infringere, esse maximum inconueniens; ad quod (vt videbis) nullus hactenus responsum praebuit. Ita inquam, si dixeris, pro solutione, &[sect. 61] vera explicatione respondebitur; voluntates testatoris, quantumcunque fauorabiles, leges rationi, atque interpretationi, & dispositioni subiici, ac ita demum obseruari debere, si honestatem, & possibilitatem praese ferant, nec turpitudinem, & aut inhonestatem, vel quid aliud legibus eisdem contrarium contineant, vt supra hoc eodem libro, & tractatu, capit. 5. ex numero primo, vsque ad numerum 9. late comprobaui, atque exornaui, & per Peregrinum de fideicommissis, articulo 11. Sic sane, conditionem, quae honeste adimpleri non valet, quasi impossibilem reputari, & pro non scripta haberi, quamuis de facto adimpleri possit ex Acosta nunc dixi, & late deducit Gaganetus, de condition. & de monstrat. prima parte, cap. 2. numero 5. folio 5. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris. litera C. conclusione 591. per totam, & ipse Mieres, eadem quaest. 50. numero 10. ita agnouit expressim. Sic etiam honestatis, & honoris causam,[sect. 62] vsque adeo in hac eadem, qua versamur, materia, & in ipsis terminis nostris leges in consideratione habuerunt, vt ipsam voluntati expressae testatoris praetulerint, siue in concursu honestatis, & voluntatis, honestatem praeualere, dixerit text. in dicta l. cum[sect. 63] ita legatum. Ad quam si recte Pelaez a Mieres animaduertisset, non ita facile de sententia Berrandi querelam proposuisset: nam qua ratione in ipsat met l. cum ita legatum, conditio expressa reiicitur, si honeste grauatus nubere non possit, eadem quoque in casu Batrandi & in casu nostro reiici debet, cum legataria grauata, absque consensu patris nubere non possit honeste. Cum etiam voluntas testatoris quantumcunque expressa, eam recipiat interpretationem legis (quam nos recipere contendimus) scilicet si per ipsam legatariam non steterit, vt in ipsa conditione admonuit, & probauit textus, in d.l. vter ex fratribus, ff. de condit. institut. cui equidem legis interpretationi testator se conformare voluisse videtur in dubio, ac legati commodo priuare legatariam si per eam stetisset indistincte, non vero si per patrem suum steterit, cui obtemperare de honestate omnino, provt dictam interpretationem fecit textus ipse: & textus, in l. in testamento 2. ff. de condition. & demonstration. & in l. prima, C. de institution. & substitution. iuxta retionem ergo Pelaez a Mieres, & verba ipsius relata supra, numero 32. nec locus esse posset decisioni dictae l. cum ita legatum. Nec exemplo ibi proposito, cum voluntas expressa in contrarium adesset, si honestatis causa non praeualeret. Rectius ergo contrarium in praesenti defenditur, & ratio illa honestatis in eadem l. expressa, ad quemcunque alium casum adducitur, quo eadem honestetis. ratio militet, vt numeris praecedentibus annotaui. Et haec omnia, maxime ea, quae quinto & sexto fundamento huius secundae partis ponderantur, sunt notanda; quia singularia, proculdubio, & noua, neo alibi ita tradita. Nec obstant argumenta pro contraria parte ad[sect. 64]ducta; non quidem obstat primum, quod potius in contrarium, & pro hac parte, atque Senatus definitione retoqueri posse vere, & iuridice, ex his apparet, quae adduxi supra, primo fundamento huius fecundae partis, & praesumpta testatoris voluntate, quae etiam debet in conditionibus praeualere, vt ibidem probaui ex sententia multum. Quod etiam voluntas testatoris in hac ipsa conditionem nubendi materia, ita demum obseruari, & adimpleri debeat, simodo honeste, & secundem bonos mores regionis adimpleri valeat; alias namque conditio ipsa reiicitur, & legatum remanet validum, prout supra dictum fuit, & probatur in dict. l. cum. ita legatum 63. Quod denique conditio eadem nubendi, ex praesumpta etiam testatoris voluntate, eam interpretationem accipiat de iure, si per eum, qui nubere debet ex praecepto testatoris, non steterit, vt tunc scrilicet non pro defecta, sed pro impleta habeatur. iuxta text. in dict. l. vter ex fratribus, ff. de condition. & institution. sicque fundamentum illud primum a voluntate expressa nubendi intra duos annos, diluitur omnino. Non obstat secundum, quia fatemur libenter, inter[sect. 65] puram, & conditionalem, ac etiam modelem dispositionem multum interesse; siue purae, & conditionalis, ac etiam modalis dispositionis maximam esse differentiae rationem, prout alio cap. infra, latius explanauimus, & modi, & conditionis, simplicisque, aut purae dispositionis adducemus differentias permultas. Fatemur etiam, dispositionem praesentem, & dictae clausulae verba (quae gerundij, & ablaetiui absoluti sunt, vt argumento diximus) potius videri in conditionem, quam in modem, aut puram dispositionem tendere. Nihilominus tamen, etsi conditionem inducant dicta verba, & conditio ipsa intra biennium impleta non fuerit, id ipsum dicendem esse quod Senatus noster definiuit marure, ex quo eadem conditio ex voluntate, & facto legatariae grauatae non pendebat absolute, nec absque facto, & voluntate patris honeste adimpleri potuisset (vt supra probabimus) sicque pro impleta haberi debet ob eandem honestatis rationem, quae a Iureconsultis metipsis vsque adeo in consideratione habetur in hac materia. Et quo denique, defectus conditionis non vitiat, quando alias quoque, & ea deficiente relicturus fuisset testator, & ad alium effectum, & finem, appositam eam fuisse apparet, vt supra annotaui. Non obstat tertium argumentum, pro cuius so[sect. 66]lutione, & eorum explicatione, quae ad tertium quoque fundamentum partis aduersae adduxi, quatenus dicebam, limitationem temporis a testatore adiecti aliud quodcunque tempus vlterius excludere, & tempus praecisum conditionis implendae currere etiam ignoranti, & impedito: constituendum erit inprimis, ex coniecturis contrariis, siue ex praesumpta testatoris voluntate, ea omnia cessare, siue non obtinere, vtpote cum conditiones limitentur, & extendantur ex verisimili, & coniecturata menta testatoris, quae in casu praesenti verisimiliter adest, vt supra probaui, vbi ostendi latius praesumptam hanc voluntatem, fundamento primo principali partis secundae pro legataria. Rursus, in casu eodem praesenti, limitationem temporis a testatore praefixi, duorum scilicet annorum, non excludere aliud tempus, matrimonij scilicet post biennium contracti, idque ob rationes praedictas, quod per legatariam non steterit, quominus adimpleretur conditio. Item quod per eam adimpleri honeste, & secundum bonos mores regionis non potuerit, nisi parte ipsam in matrimonium collocante. Quod etiam pater dilationis, siue impedimenti ansam, & occasionem praestitererit, vt ex actis processus apparet. Nec anrea ipsa condigne, & iuxta dignitatem, & honestatem, bonosque patriae, & huius Regni mores nubere potuerit, quam pater ipse disposuerit, & voluerit; & mariti quaerendi, atque eligendi curam, & diligentiam adhibuerit, sicque subueniri eidem debuit omnino, prout Senatus subuenit. Et mire conuenit decisio textus, in dict. l. prima, §. finali, C. de annali exceptione, in illis verbis, Quis enim incusare eos poterit, si hoc fecerunt, quod et si maluerint, minime adimplere lege obuiante valebant. Idque maxime, iuxta singularem illam Emmanuelis Acostae obseruationem in hac eadem matrimonij contrahendi materia, in dicta l. cum tale, §. si arbitratu, ampliatione 3. in principio, num. 2. nuptiis mulieris legem obuiari dici, non solum cum nuptiae ipsae a iure, vel a lege prohibentur, sed cum iure quidem licent, sed tamen inhoneste contraherentur secundum bonos mores Ciuitatis (prout in casu nostro propter consensum patris de honestate requisitum, saepe diximus) nec probat contrarium textus, in dict. l. Thais,[sect. 67] §. intra, ff. de statuliberis. Immo eandem nostram sententiam comprobat expressim, si animaduertas, Iureconsultum praemisse ibi vnum notandum, & po confirmatione praedictorum apertum, dum dicit; Respondi, siper ipsos stetisset, quominus intra tempora praescripta conditioni parerent: non idcirco liberos fore, quod postea rationes velint reddere. Itaque si per ipsos non stetisset, contrarium contendit Iureconsultas rectissima iuris ratione, cum autem stetisset per eos, ad libertatem non peruenire, etsi postea parati sint rationes reddere, ideo & merito statuit, quod cum voluntas testatoris in conditionibus primum locum obtineat, & obseruari debeat omnino vt supra notaui, ipsique serui intra tempus statutum rationes reddere potuissent, nec reddiderint, nec non reddendi eas, impedimento aliquid fuisset (id enim significat Iureconsultus, dum dicit, si per ipsos stetisset) hoc est, si ex voluntate, & potestate dumtaxat eorum id penderet, nec honestatis, & bonorum morum aliqua ratio impediret, non etiam ex voluntate, & facto alterius, saltem ex honestate (prout in casu praesenti) rationes penderent, ita equidem decidi debuit, prout ibi exprimitur. Non obstat quartum argumentum, pro cuius solutione constituo, ex communi Interpretum sententia, conditionum tres esse species, casualem scilicet,[sect. 68] potestatium, & mixtam: l. vltima, C. de necessariis seruis haered. instit. l. vnica. §. sin autem, C. de caducis tollend. Causualem illam dici, quae a casu & fortuna pender, veluti si nauis ex Asia venerit: si Caius Consul fuerit. Potestatium vero eam quae ex voluntate, & potestate pendet eius, cui adscribitur. Ac denique mixtam, quae pendet partim a potestate honorati, partim a casu, vel etiam a voluntate tertij. Ita sa[sect. 69]ne post ordinarios, & alios quamplurimos Authores adnotarunt & latius exornarunt, atque comprobarunt Menochius, libr. 4. dicta praesumptione 183. ex numero 2. vsque ad numerum. 13. & per totam praesumptionem, Cardinalis Mantica, de coniectur, vltimar. volunt. libro 11. titulo 16. numero 14. Molina, de Hispanorum primogeniis, libro secundo, cap, 13. Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 50. Ioannes Sichardus, in l. 1. ex numero 4. C. de institut, & substitut. Peregrinus, de fideicommissis: articul. 16. num. 115. vsque ad numerum 123. vbi agit de casuali: & numero 123. vsque ad numerum 137. vbi de potestatiua: & num. 137. vsque ad numerum 156. vbi late de mixta. Ludouicus Morotius, responso 97. Pater Molina, de iustitia & iure, disputatione 207. & disputatione 613. & 614. Sanchez de sponsalibus, libro primo, disputatione 33. Michael Grassus, §. legatum, quaestione 46. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, littera C. conclusione 578. & tribus sequentibus Galganetus, de condit, & demonstrat. prima parte, cap. 2. numero 15. & quatuor sequentibus & eadem parte, capit. 101. numero primo, & duobus sequentibus, & hi quidem vnanimiter conueniunt in hoc,[sect. 70] quod conditionis casualis, potestatiuae, & mixtae, permultae sunt differentiae, vt ex eisdem apparet: & per Galganetum, in duobus locis nunc relatis. Sed quod attinet ad propositum nostrum stat in eo differentia[sect. 71] praecipua, quod in conditione casuali inspicitur solum euentus, & ob id quomodocunque deficiat, impeditur dispositio, vsqueadeo vt conditio ipsa non purificata, habeatur pro non facta, etiamsi in minimo deficiat. Quia conditio pro sui natura est indiuidua, & formam importat. Sicuti superiores omnes Authores latius comprobarunt, ac maxime post Manticam, & alios quamplures Menochius, vbi supra, numero 13. & tribus sequentibus Ioannes Sicardus, numero 5. in dicta. l. prima, Peregrinus, dicto articulo 16. numero 115. & septem sequentibus, Thuscus, dicta conclusione 580. folio 30. in hac ergo conditione casuali cum non versemur (vt vides) latius eiusdem disputation necessaria non est, Idque vel ex eo etiam, quod quando casualis esset, defendi adhuc legatum posset ob rationes illas ponderatas supra fundamento primo secundae partis pro legataria: & tradita in eisdem terminis conditionis casualis per Menochium, libro quarto, dicta praesumptione 183. num. 15. & Peregrinum, dicto articulo 16. num. 122. vbi limitat superiorem doctrinam in conditione casuali, quando testator alias relicturus fuisset, vel reliquisset, etiam deficiente conditione casuali, vt ibidem notaui. In secundo autem casu conditionis potestatiuae[sect. 72] dicendum est, quod conditio potestatiua non habetur pro impleta, quando stetit per ipsum honoratum, & conditione granatum, quominus impleret conditionem ipsam, l. quae sub conditione §. 1. in fine, ff. de condit. & demonst. habetur vero pro impleta, si ho[sect. 73]noratus, & conditione grauatus, sine aliqua sui culpa fuit impeditus ab eo, in cuius personem conditio erat implenda: vt si haeres institutus sub conditione, si decem Caio dedisset, & Caius ipse recusasset accipere, conditio ipso pro impleta habetur, & in hoc casu habet locum regula. l. iure ciuili. ff. de condit. & demonst. & aliorum iurium, quae citauit Peregrinius, dicto articul. 16. numero 128. & probant, conditionem potestatium haberi pro impleta in vltilmis voluntatibus, & in contractibus, vbi stat per eum, cuius interest impleri, quo minus impleatur. Quod[sect. 74] si honoratus, & conditione grauatus, casu fuit impeditus, habetur conditio pro impleta ad commodum ipsius grauati; vt puta, si honoratus grauatus est dare decem Caio, & Caius decessit, l. 1. C. de instit. & substitut. l. Turpia. § 1. & 1. &. §. penult. ff. de legat. 1. & idem, si vino testatore decessit, Stichum, §. penult. ff. de condit. & demonst. Dummodo non fuerit legata[sect. 75]rius in mora dandi, & interim ille Caius decessit, & sic culpa ipsius praecesserit. Item vbi conditio deficit[sect. 76] per casum contingentem in persona honorati, vt quia prius decedat, quam impleti potuerit, nam deficit conditio, l. sub diuersis, §. finali, secundum terram Glossae communiter approbatam: l. si ita expressum, ff. de condit. & demonst. ita sane superiores quinque resolutines, & doctrinae colligitur ex Theoricis, atque traditionibus Bartoli, & Socini, in l. in testamento, la 1. ff. decondit. & demonst Baldi, & Scribentium communiter, in l. 1. C. de institut. & substitut. vbi Ioannes Sichardus, num. 4. latius Philibertus Brusellius, in commentaris, de condit. & demonst. lib. 3. tit. 4. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltilmar. volutnt. lib. 11. tit. 19. numero 14. & 16. Menochius, lib. 4. praesumptione 183. num. 17. & quatuor sequentibus latius Peregrin. de fideicommissis, dicto titulo 16. ex num. 124. usque ad num. 137. Galganetus, de condit. & demonst. 2. part. cap. 1. quaest. 29. ex numero 4. cum sequentibus, Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionem iuris, littera C. Conclus. 581. Et quidem si in hac potestatiua conditione versaremur, res esset clara, & expedita in fauorem legatariae, duplici via; primo, quia conditio ipsa potestatiua pro impleta habetur, quando non stetit per ipsum honoratum, & conditione grauatum, provt in casu praesenti non stetisse, ex actis processus constat dilucide, & per Authores omnes vnanimiter probatur, & singulariter per Peregrinum, numero 130. in fine: qui reddit rationem post Oldraldum, & Bartolum, quod in conditione potestatiua testator voluit multum prouidere legatario, ac etiam rem subiecit voluntati ipsius, ideo sufficit, quod non stet per eum. Deinde quoniam in eadem conditione, si ex aliqua causa, quae honesta esset, legatarius excusaretur, conditio deberet videri impleta; provt multum ad propositum nostrum, & interueniente (provt nunc interuenit) honesta causa spectando scilicet patris voluntatem; annotauit ipse Peregrinus dicto art. 16. n. 124. in fine. In tertio denique & vltimo casu conditionis mix[sect. 77]tae, in quo versamur, & casus decisionis consistit, obseruandum est primo loco, conditionem mixtam non haberi pro impleta, sed defecisse, quando conditio non fuit impleta, sed defecit facto ipsius legatarij. Atque ita haereditatem, vel legatum non deberi honorato, cum non parendo conditioni, eam repudiare visus sit: Et hanc sententiam manifeste probat text. in l. in testamento, la 2. in fine, ff. de condit. & demonstrat. ibi: Si quidem ipse nolit vxorem ducere, quia ipsius facto conditio deicit, nihil ex legato consequitur. Et id procedit etiam in legato libertatis, & alimentorum, & dotis l. si filius, (. primo, ff. de fideicommissar. libert. Et ita communi Interpretum sententia tradiderunt superiorem resolutionem Menochius libro quarto, dicta praesumptione 183. numero 22. & 23. & in consilio 140. numero 30. libro secundo, Ioannes Sichardus in dicta l. prima, C. de institut, & substitut. numero 6. & sequentibus Peregrinus, dicto articulo 16. numero 138. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar, volunt. lib. 11. titulo 16. numero 17. Fachineus, in consilio 34. numer. 5. & in cons. 35. numero secundo, libro secundo, Galganet. de condit. & demonstr. secunda parte, cap. primo, dicta quaestione 29. numero 8. & hic sane casus, & resolutio superior dictae legatariae non nocet, immo adiuuat intentionem ipsius, quoniam in casu praesenti conditio non deficit facto ipsius legatarij, vtpote cum ea parata esset nubere, & nuptias valde desideraret; sicque deficit ratio textus, in dicta l. in Testamento, & per patrem stetit, non per legatariam ipsam. Deinde, conditio mixta pro impleta habetur,[sect. 78] quando iusta causa, & maxime honestatis excusat legatariam, quia tunc non videtur per eam stetisse, sicuti in eodem casu praecedenti annotauit, & exemplum posuit Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo 16. numero 138. in casu autem praesenti iusta honestatis causa vsqueadeo adfuit, vt de honestate, & secundum bonos mores nubere legataria non posset, nisi quando eam nubere, pater ordinaret, & vellet, vt saepe dictum est. Rursus, conditio mixta pro impleta non habe[sect. 79]tur, sed potius pro defecta, quando casu, non autem facto, aut culpa legatarij conditio ipsa deficit: vt purta si grauatus accipere aliquam in vxorem, antea decedat, quam accipiat, vel etiam mulier ipsa decesserit: quod probatur ex textu, in l. legatum, C. de conditionibus insertis: per quem text. dixerunt Scribentes communiter, quo si conditio mixta deficiat morte illius, in cuius persona debuit impleri, deficit etiam legatum. Et id ipsum aperte disponit. l. 14. titulo 4. partita 6. & l. 22. titul. 9. partita 6. atque ex communi omnium sententia tradiderunt Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 11. titulo 18. numero 37. Molina de Hispanor. primogen. libro secundo, cap. 13. numero 23. & vide quatuor numeris sequentibus & in annotationibus, numero 13. vbi in primogeniis ex praesumpta testatoris voluntate, contrarium statuit iuridice. Menochius, libro 4. praesumptione 183. numero 40. & sequentibus, Sichardus, in dicta l. prima, numero 6. latius Peregrinus, dicto articulo 16. numero 139. videndus vsque ad numerum 149. Sanchez, de sponsalibus, libro 1. disputatione 33. numero 24. & 25. vbi ex eisdem Authoribus limitat fauore alimentorum, & libertatis, & piae[sect. 80] causae, & in primogeniis, siue maioratibus Hispaniae, vt ex Molina nunc enuntiaui, & cum dispositio modum potius continet, quam conditionem; quia modus casu fortuito deficiens, habetur pro impleto, secundum Acostam, Molinam, & Menochium ibi relatos: hic autem casus ad nos nos pertinet, vt vides. Praeterea obseruandum est, quod conditio mixta[sect. 81] habetur pro impleta, quando deficit ex parte eius, cui impleri debuit, quia nolit, vel aliter impediat, quia hic non stat per honoratum, sed per eum, cui impleri debuit: ita sane probatur per text. in dicta l. in testamento 2. ff. de condit. & demonstr. l. qui concubinam, §. vxori, ff. de legat. 3. l. Maeuia, in principio. ff. de annuis legatis. l. si post diem. §. primo, ff. quando dies legati cedat: & l. prima. C. de institut. & substit. vbi est casus expressus l. 14. titulo 4. partita 6. & ex communi Interpretum sententia tradiderunt, atque late explicarunt Menochius, libro quarto, dicta praesumptione 185. ex numero 25. cum pluribus sequentibus Molina, libro secundo, dicto cap. 13. numero 14. vbi addi, numero 15. quod si mulier, cum qua adstrictus est contrahere successor maioratus, se celauerit, ne requiratur, habetur conditio pro impleta: Mieres, prima parte, quaestione 50. numero finali, peregrinus, dicto articulo 16. numero 154. Galganetus, de condition. & demonstrat. secunda parte, cap primo, quaestione 29. numero 7. & hic etiam casus ad propositum nostrum non attinet, cum dicta legataria non fuerit adstricta contrahere matrimonium cum aliqua certa & determinata persona, sed generaliter & absolute contrahere intra biennium, sicque impediri non potuerit facto eius, in cuius persona conditio erat implenda, cum nulla persona expressa, nec determinata fuerit. Denique & vltimo obseruandum est, conditio[sect. 82]nem mixtam dedicientem facto tertij, non eius, in cuius persona erat adimplenda, pro defecta, non autem pro impleta habendam esse: sicque legatario, vel honorato praetari actionem ad interesse aduersus tertium impedientem, quando is tertius, qui matrimonio contrahendo impedimentum intulit, soluendo est; si vero soluendo non sit, conditio non pro defecta, sed pro impleta habenda est. Alias namque legatarius, vel honoratus absque culpa sua emolumento legati, vel dispositionis priuaretur, quod nimis absurdum futurum esset: l. Titio centum, §. finali. ff. de condition. & demonstrat. l. final. in principio, ff. de eo per quen factum erit. Similiter etiam,[sect. 83] quando impedimentum a tertio iniuste illatum fuit, quomodo procedit textus in l. inde Neratius, §. idem Iulianus, ff. ad legem Aquiliam. Secus autem si iuste illatum fuisset, cum enim contra eum, qui iuste impedimentum intulit, nulla actio ad interesse dari possir; consequens est, vt conditio potiori ratione pro impleta habenda non sit quam vbi nascitur, soluendo est. Quod probatur ex textu (qu sic procedit) in l. si Titius statuas. ff. de condit. & demonstrat. & per Molinam, de Hispanor. primog. lib. 2. dicto cap. 13. numero 20. 21. & 22. vbi iure, & authoritate superiores tres praecipuas resolutiones, & doctrinas confirmat. Et num. 27. in Hispanorum primogeniis siue maioratibus, ex praesumpta institutoris voluntate contrarium tuetur indistincte, vt scilicet in maioratu praeceptum de contrahendo habeatur pro impleto, tertio iniuste impediente matrimonium. Et Molinam in omnibus praefatis doctrinis sequuntur[sect. 84] pater Molina de iustitia & iure, disputatione 613. maxime columna finali, ex versic, ex his facile constat. pater Thomas Sanchez, de sponsalibus, libro primo, disputatione 33. numero 27. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. titulo 16. numer. 17. 18. & 19. Sichardus, in dicta l. prima, C. de institut. & substitut. numer. 10. per totum. vbi optime, atque exemplis pluribus id comprobat: Menochius, lib. 4. praesumptione 183. numero 38. & 39. Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo 16. numero 152. & 153. Galganetus, de condition. & demonstr. secunda parte, cap. primo, quaestione 29. numer. 15. 16. & 17. Et hae quidem omnes doctrinae (que verissimaae sunt, & communi Scribentium placito receptae) mire conueniunt casui praesenti, & dictae legatariae partes, & ius confirmant: vtpote cum impedimentum ex facto, aut non facto, siue omissione, aut dilatione tertij, patris scilicet, non dolose, nec iniuste prouenerit. Vere namque a tertiometipso, hoc est a parente, non quidem iniuste, aut dolose impedimentum adhibitum fuisse, ex actis processus manifeste deducitur: cum pater ipse, tempus, & occasionem opportuniorem expectans, eamque solicite, & diligenter procurans, filiae nuptias distulerit, vt condigne, & iuxta dignitatem, eidem maritum praestaret, nunquam autem impedierit aliquo pacto, immo potius cum primum eo aequalem maritum inuenit, & vt oportuerat, filiam eandem nubere libentissime destinauit, ipsique in magna patrimonij sui quantitate dotem constituit. Et ita nec facto ipsius iniusto impeditum fuit matrimonium, quod postmodum adeo oportune contractum est;sed potius iustissimo, vt a communiter accidentibus apparet. Nec etiam per filiam vllo modo stetit, ex ratione praefata, quod patris factum, & voluntatem expectasset, quam de honestate expectare debere supra probauimus. Sicque conditio pro[sect. 85] impleta potius, quam pro defecta habetur, cum impeditur a tertio, cuius consensus vel de iure, vel de honestate secundum bonos mores rquirebatur, quia tunc perinde est, ac si conditio impediretur ab eo, in cuius persona erat implenda. Sicuti ex Gregorio Lopez, in l. 14. verbo, se muera, titulo quarto, partita sexta, tradidit pater Thomas Sanchez, de sponsalibus, libro primo, disputatione 33. numero 27. in versic. vltimo si impediatur, & vltra eum id ipsum profitetur in hoc eodem conditionis mixtae, quo versamur, articulo, Ioannes Sichardus, in dicta l. prima, C. de institut. & substitut. sub numero decimo, vbi inter alia exempla ponit praedictum, de patre scilicet impediente, in illis verbis: Denique te volentem ducere filiam familias, pater non vult consentire, quod potest facere, & c. Et ibi: Sed dices, cur tam varie? Ad quod respondeo, quod quando iuste impedior, id est quia impediens habet facultatem impediendi me, tunc contra ipsum Episcopum repugnantem, contra Senatores, contra Patremfamilias, quia iure suo vtuntur. Et ideo vt mihi consulatur, lege introductum est, vt conditio habeatur pro impleta: caeterum quando iniuste impedior tunc aliud remedium mihi suppetit, &c. Non obstat quintum argumentum, cui plene sa[sect. 86]tisfieri, atque responderi poterit ex his, quae ad quintum fundamentum praecipuum partis secundae legatariae, & pro decisione ipsa Senatus nostri adduximus, vbi videri poterit. Ex his etiam, quae ad solutionem primi, & secundi argumenti annotauimus supra, vbi etiam videbitur. Sextum quoque fundamentum non obstat, pro cuius vera resolutione constituo, vltra praefaras coniecturas ibi enumeratas, quae iuris praesumptionem, & voluntatem ipsam testatoris a lege praesumptam, & in dicta l. cum ita legatum 63. & in dicta l. vter ex fratribus, expressam, non mediocriter adiuuant, adfuisse etiam, & iuris ipsius rationem & decisionem, quae & addendo, aut detrahendo, vel minuendo, ex eo, quod honeste adimpleri conditio non potuerit, si patris consensus non praestaretur, & quod per legatariam non steterit, voluntatem eandem interpretari potuerunt, nec alia probatione opus esset, nam etsi probatio deficeret, ius ipsum certum est, nec deficit. Vltra quod, & voluntas testatoris ex eisdem deducitur manifeste, atque ex his, quae primo fundamento principali huiusce secundae partis annotata, & scripta remanent. Tot ergo numerus testium ad earum coniecturarum probationem necessarius non est, quod ad ipsam principalem dispositionem requiritur, eo quod deficientibus etiam iisdem coniecturis, aliis quibuslibet, ius adeo adsistit, & dicta honestatis ratio, vt absque testium illorum depositione, & alia coniecturarum probatione, ita statuerit, provt ex dictis iuribus, & rationibus supra consideratis deducitur. Non obstant septimum argumentum, deductum ex textu, in d.l. inde Neratius, §. idem Iulianus, ff. ad legem Aquiliam, cui plene satisfactum est supra ad solutionem quarti argumenti, numero 82. & 83. Octauum denique & vltimum non obstat, quod deducebatur ex obseruatione illa atque resolutione Pelaez a Mieres, in commentariis de maioratu, prima parte, quaestione 50. numero octauo, cui eleganter & plene satisfactum est supra ad quintum & sextum fundamentum partis secundae, pro legataria scilicet, & Regij nostri Senatus definitionis obseruatione. Et de his hactenus, de quibus multis ab hinc temporibus, post scriptum, atque absolutum omnino cap. istud. inuenio, egisse etiam Paul. Duran. in commentar. de condit. & mod. impossib. cap. tertio, secundae partis, ex numero 53. cum sequentibus, quo loci adducit nonnulla, quae ad hanc ipsam spectant materiam, & principaliter agit de his conditionibus, quae a testatoribus appositae, seruari, implerique debent, & licitae reputantur: item de probrosis, turpibus, & inhonestis, quae e contrario nullam obtinent firmitatem. Agit etiam (breuiter tamen) an spe lucri liceat aliquem inuitare ad contrahendum matrimonium, vel non. Et de conditione nubendi de consensu, vel de arbitrio alterius. Et de contrahendi, vel non contrahendi matrimonium cum certa aliqua, & determinata persona, aut cum personis alicuius familiae, praecepto. Demum ex dicto numero 53. vsque ad numer. 73. conuenit omnino his, quae hoc ipso cap. resoluta, adnotataque remanent. Imprimis namque constituit, quod conditio mixta, cuius implementum ex voluntate alterius, veluti conditio contrahendi matrimonium, habetur pro impleta, quando impeditur facto tertij, ex cuius etiam voluntate implementum dependet, vt si mulier ipsa eius nuptiis recuset, vel alij nubat, iuxta text. in l. prima, C, de institut. & subst. & qualiter illam debeat requirere, ex sententia Molinae. Quod si mixta conditio non ipsius mulieris, sed alterius tertij facto, & impedimento deficiat, pro defecta habenda est, non autem pro impleta. Datur tamen actio aduersus ipsum tertium impendientem, ad interesse, si soluendo sit; si vero soluendo non est, conditio non pro defecta, sed pro impleta habenda erit. Idque, quando impendimentum iniuste a tertio illatum fuit, secus autem si iuste, quia tunc conditio pro impleta habenda est, provt latius ibi numero 61. & sequentibus, vbi citat Baldum, in terminis dicentem, quod si filiae familias aliquid relictum fuerit, si Titio nubat, ipsaque parata sit Titio nubere, a parente temen impediatur; filia debet consequi relictum, ac si conditio vere impleta fuisset, quia inducens sibi esset, absque parentis voluntatate nubere, parénsque honeste pretendere potest suo arbitrio filiam matrimonio collocare: Illud namque possumus quod honeste possumus: Ergo cum filia non possit honeste contra patris voluntatem nubere, sequitur quod per eam non dicitur stare; & recenset dictum Bertrandi consilium 148. n. 10. & inde deducit, quod conditio contrahendi matrimonium sine patris voluntate, est turpis, & de iure impossibilis. Nam quamuis sine consensu patris contractum matrimonium validum sit, honestum tamen est, atque Reipublicae maxime conueniens, filias in nuptiis contrahendis, parentum consensum exigere; idcirco legatum non admittere filiam, quae alteri nupsit de consilio patris, provt latius ibi. # 26 CAPVT XXVI. Vxor ad exactionem, & restitutionem dotis propter inopiam mariti agens constante matrimonio, & quilibet alius creditor, vtrum possit bona maioratus, sibi ex Regia facultate, vel ex dispositione primi institutoris specialiter obligata, & hypothecata exigere, stantibus aliis bonis liberis, quae tamen aliis creditoribus posterioribus obligata sunt: atque ita, an l. 2. C. de pignor. & hypothec. constitutio, siue ex aequitate, & vt posterioribus, sicut anterioribus consulatur creditoribus, noue introducta decisio, procedat etiam respectu bonorum maioratus, quae specialiter hypothecata reperiuntur, vt nisi prius ipsis excussis, ad generalum bonorum liberorum exactionem procedi non valeat, vel e contra non possit creditor, nisi in defectum bonorum liberorum ad bona maioratus deuenire. Rursus, eiusdem l. 2. dispositio vtrum non habeat locum, vbi inter contrahentes aliter cautum fuerit, & quando, & quomodo ipsa procedat. Quando etiam maritus vergere ad inopiam dicatur, vt locus sit decisioni l. si constante, ff. soluto matrimonio, & iurium similium in materia loquentium: & ibidem horum omnium singularis admodum, & notanda, atque accuratior, quam antea fuisset, tradita resolutio; Regij quoque Hispalensis Senatus definitiones quatuor praecipuae in praefatis articulis proferuntur, quae egregiam resolutionem multis aliis casibus, in praxi occurrentibus, in futurum praestant. Sed & post peractum, finitumque Caput istud; adduntur, atque diligenter adnotantur nonnulla in eadem l. 29. titul. 11. part. 4. & mariti vergentis ad inopiam, materia, vt ex professo dignoscatur, in rebus dotalibus, in arrhis etiam, & donationibus propter nuptias, item & in paraphernalibus, & aliis bonis extra dotem, a quo tempore, constante, & soluto matrimonio, contra mulieres praescriptio incipere, procedere, ac perfici valeat. Quid denique, si tertij bonorum mariti possessores, aduersus mulieres ipsas, ex titulo C. si aduersus creditorem, iura sibi, ex tacita, vel ex expressa hypotheca in omnibus bonis mariti, competentia praescribere intenderint: & de consonantia, atque decisione l. 8. titul. 29. part. 3. cum verbis, & decisione d.l. 29. tit. 11. part. 4. SVMMARIVM. -  1 Dubia tria principalia proponuntur, de quibus, in casu, ex facto occurrenti, lite, & controuersia excitata, Senatus Regius Hispalensis egregie & singulariter definiuit, tresque definitiones praecipuae senatus ipsius commemorantur, & proferuntur. -  2 Dos regulariter repeti non potest, nisi post solutum matrimonium. -  3 Adeo, quod constante matrimonio, maritus, etiam volens, non possit dotem restituere vxori. -  4 Tamen id semper intellectum fuit per Iureconsultos, vt locum haberet quamdiu maritus diues esset, & haberet bona sufficientia ad exactionem dotis. Si enim pauper esset, vxori, etiam constante matrimonio, concesserunt, vt dotem repetere posset. -  5 Sicque dos constante matrimonio restituitur, si maritus ad inopiam tendit. Et ibidem Author in vnum commemorat Authores quamplures, qui praedictorum, & l. si constante, ff. soluto matrimonio, materiam explicarunt dilucide. -  6 Maritus quas exceptiones vxori dotem repetenti obiicere possit, remissiue. -  7 Mulier obaerato scienter nubens, an dotem constante matrimonio repetere possit, remissiue. -  8 Maritus locupletior factus, vtrum dotem ex causa inopiae restitutam, repetere possit, remissiue. -  9 Dotis repetitio ob vergentiam mariti ad inopiam, vtrum competat quandocunque, an vero intra decennium tantum post cognitam vergentiam, remissiue. -  10 Dos an repeti possit constante matrimonio, quia maritus ad inopiam vergit, vt dignoscatur, tria tempora distinxisse Bartolum, & Communem. -  11 Glossa autem, & cum eis crebriorem, & receptiorem Interpretum omnium non requirere, maritum esse inopem post ius Authenticorum, sed satis esse, quod ipse inchoauerit male vti substantia sua. Sicque text. in dicta l. si constante, & in l. vbi adhuc C. de iure dotium, corrigi per Authent. de aequalitate dotis, §. illud. collatione 7. -  12 Cuius contrarium defendit constanter Petrus Barbosa, & in noua insistit, & remanet opinione contra communes ipsas Scribentium sententias. Quae tamen Authori displicet, & Communi adhaeret. Idque maxime in Actu practico, provt hic adnotatur. -  13 Et noua eiusdem Barbosae concordia noue improbatur, vt communes Doctorum sententiae sustineantur. -  14 Legis etiam 29. titulo 11. partita quarta, verus, & germanus adducitur intellectus. Ex qua Barbosae eiusdem sententia contra Communem, conuincitur omnino, vt hic obseruatur. -  15 Et considerationes nonnullae ad enucleationem eiusdem l. partitae commemorantur, quae scitu, & notatu sunt dignae, nec hactenus traditae, vt hic videbitur. -  16 Maritus si fideiubeat saepe, dicitur vergere ad inopiam, & male vti substantia sua, & potest vxor constante matrimonio repetere dotem suam. -  17 Fideiussio ex se, censetur actus onerosus, & damnosus, & sapit stultitiam. -  18 Generale mandatum cum libera administratione habens, non censetur mandatum habere ad hoc, quod possit pro aliis fideiubere. Quia fideiubendo, dicitur magis dissipare, bona, quam administrare. -  19 Pecunias sub vsuris frequenter accipiens, dicitur substantia sua male vti. -  20 Is etiam, qui accepti, & expensi nullam rationem habeat, si supra vires, patrimonij sumptus faciat, & plus consumat, quam est in facultatibus, & annuis redditibus. -  21 Creditor, qui habet specialem, ac generalem hypothecam, tenetur prius ex bonis sibi specialiter obligatis, debitum exigere, nec potest posterioribus creditoribus contradicentibus, ad bona generaliter sibi hypothecata recurrere, nisi in subsidium, bonis scilicet specialiter obligatis, ad debiti exactionem non sufficientibus. Idque ex singulari decisione l. 2. C. de pignoribus & hypothec. Cuius materiam explanarunt, atque illustrarunt Authores nonnulli, hic commemorati. -  22 Hypotheca specialis quando tollat generalem, remissiue. -  23 Lex 2. C. de pignoribus & hypothec. introducta est non fauore debitoris, nec haeredum eius, sed secundi & posterioris creditoris. Ideo quando agitur contra debitorem, vel haeredes eius, opponi non potest excussionis exceptio: & num. seq. -  24 Legis creditoris, ff. de distractione pignorum, & l. 2. in prima parte, ff. qui potiores in pig. hab. verus intellectus, ex Iacobi Cuiacij recitatione adducitur. -  25 Legis 2. C. de pig. & hypothec. decisio, ex aequo & bono, sicque potius ex aequitate, quam ex rigore iuris introducta. Et est exorbitans, nec trahenda extra terminos in quibus loquitur. -  26 Et procedit, siue hypotheca generalis in obligatione primi debitoris praecedat, & specialis sequatur, siue praecedat specialis, & sequatur generalis. Atque etiam, siue obligatio posterioris creditoris sit specialis & generalis simul, vel specialis, aut generalis tantum. -  27 Legis 2. C. de pig. & hypoth. decisio procedit etiam ex causa dotis: sicque pignus specialiter obligatum pro dote, est prius excutiendum, antequam agatur ad bona generaliter obligata. -  28 Et in dubio praesumitur hypothecam specialem esse sufficientem ad satisfaciendum priori creditori, nisi ille probet contrarium. -  29 Creditor vtrum possit bona maioratus, sibi ex Regia facultate specialiter obligata, exigere, stantibus aliis bonis liberis, quae tamen aliis creditoribus obligata sunt, & etiam eidem generaliter. Vbi obseruationes, atque resolutiones Ludouici Molinae proferuntur, ac etiam Azeuedi placita commemorantur. -  30 Et Molinae ipsius rationes tres praecipuae expenduntur, & eisdem noue, & vere respondetur. -  31 Contraria quoque aliorum huius Regni Interpretum opinio recensetur. -  32 Ac pro ea, & contra Ludouic. ipsum Molinam fortissima, & concludentia fundamenta expenduntur, quae opinionem, contrariam defendi debere, euincunt manifeste. Quod latius hic ostenditur, & Senatus Regis Hispalensis definitio proponitur. -  33 Legis 2. C. de pignor. & hypothec. decisio non habet locum, quando a contrahentibus aliter cauetur specifice. -  34 Vel cum adest clausula, ita tamen, quod specialis hypotheca generali non deroget, & e conuerso, vel alia similis. IN causa, & lite, quae vertebatur in Senatu inter creditores Stephani Lopez de Cabre[sect. 1]ra, & D. Ioannis Lopez de Cabrera, filij eius ex vna parte, & D. Luisam de Salzedo, vxorem dicti D. Ioannis, de tribus principaliter dubia, & quaestiones excitabantur, de quibus etiam & triplex adfuit Senatus Regij Hispalensis definitio & decisio, & ingenti studio, & consideratione tunc, & post modum a me actum est vt ipsiusmet Senatus decisiones, quae futuris aliis casibus, & negotiis non parum conducunt, & maxime vriles esse possunt, traderentur hoc loco, & propter ipsarum necessitatem, & frequentiam inferuntur hoc loco, quamuis contigue ad capita praecedentia non subsequantur. Primo itaque loco dubitari contigit, vtrum dictum maritum ad inopiam, & paupertatem deuenisse, siue male vti substantia sua incoepisse, aut casum restituendae dotis constante matrimonio euenisse diceretur, vt viuente quoque ipso marito, dos eadem repeti potuisset, sicque locus esset decisioni l. si constante, ff. solut. mat cum similibus iuribus. In quo Senatus pro certo habuit, & definiuit, constante matrimonio ipso dictam D. Luisam ad dotis repetitionem agere potuisse, sicque & cum aliis, creditoribus mariti & patris eius concurrere. Dubitabantur secundo, vtrum mulier ipsa, quae maioratus a patre mariti instituti bona habebat ex speciali hypotheca, & ex pactis matrimonialibus inter ipsam, & dictum maritum, & patrem eius initis, & solemniter celebratis obligata, atque specialiter hypothecata, bona etiam omnia libera eiusdem mariti generali hypothecae obligationi submissa ex conuentione partium; a bonis maioratus specialiter obligatis incipere, & indefectum eorum ad bona libera deuenire tenetur praecisé, ne creditoribus posterioribus, quibus eadem bona libera erant obligata, damnum irreparabile adeo inferatur. Vrpote cum iidem omnes debitis suis defraudentur, & carere debeant omnino, si a bonis ipsis liberis exactio incipiat. An vero e contrario ex natura maioratus, atque peculiari, & specifica partium earundem conuentione, siue pacto matrimoniali, & primi institutoris eiusdem maioratus conditione non aliter ad bona maioratus deuenire liceat vxori, quam in bonorum omnium liberorum defectum. Sicque excitabatur in terminis dubium illud maximum Ludouici Molinae, de quo ipse anceps adeo, & dubius fuit semper, vt in nulla firmiter permansisset sententia, sed modo vnam, modo aliam videretur probare; vtrum inquam vxor agens ad restitutionem, & exactionem dotis constante matrimonio, propter inopiam mariti, & quilibet alius creditor possit bona maioratus sibi ex facultate Regia, vel ex dispositione primi institutoris obligata, exigere, stantibus aliis bonis liberis, quae tamen aliis creditoribus obligata sunt. De quo etiam Senatus ipse merito & iuridice definiuit, a bonis liberis incipiendum, nec aliter ad bona maioratus deueniendum, quam si bona ipsa libera deficiant. Tertio denique & vltimo dubitabatur in Senatu,{ Hispalensis Regij Senatus decisiones quatuor egregiae. } vtrum ex prouisione, siue expressa partium conuentione non debeat esse locus decisioni dictae l.C. de pign. & hypoth. sicque ea constitutio ex pacto contrahentium locum non obtineat. In quo etiam Senatus partem affirmatiuam sustinuit conuentioni partium magis quam aequitati legis eiusdem adhaerens: nam in eisdem pactis matrimonialibus, quae seruari debent & firmitatem obtinent, vt in l. Diui Constantini, C. de naturalibus liberis, c. 1. vbi Doctores de filiis natis ex matrim. ad morgan. contr. c. 1. § filij nati, fi de feudo defunct. contentio sit inter domin. & agnat l. 24. titul. 11. partita 4. Guid. Pap. decisio 267. &505 Gul Benedict. in c. Rainuntius, de testamentis, verbo, duas habens filias, n. 197. Menoch in consilio 1. ex n 162. Angulus ad leges meliorationum, l. 2. glos. 2. num. 5. & l. 11. gloss. 10. n. 12. Anneus Robertus, rerum iudicatarum lib. 4. c. 1. late Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 33. inter alias adiecta videtur clausula sequens Item esta blezco y fundo este mayorazgo con condicion, que si el dicho don luan Lopez de Cabrera mi hijo muriere sin hijos legitimos, o viniere otro caso de auer de restituir la dote, quem recibe con la dicha senora D Luysa de Salzedo, y no tuuiere, ni dejare tantos bienes libres, de que la pueda pagar, lo que assi faltare por el todo, epor la parte, se pague de los bienes deste mayorazgo, que yo a falta de los dichos. bienes libres del dicho mi hijo, e no de otra manera obligo, e hypotheco los bienes, y rentas de este mayorazgo; assi a la paga, e restitucion de la dote, como a la paga de las arras. Ad primum itaque articulum deueniendo, praemit[sect. 2]tendum erit ante alia, quod dos licet regulariter repeti non possit, nisi post solutum matrimonium. l. 2. in principio ff. soluto matrim. Adeo quod constante matrimonio, maritus etiam volens, non possit dotem re[sect. 3]stituere vxori l. C si dos constante matrim Tamen id semper intellectum fuit per Iureconsultos, vt locum haberet, quandiu maritus diues esset, & ha[sect. 4]beret bona sufficientia ad exactionem dotis. Si enim pauper esset, vxori etiam constante matrimonio concesserunt, vt dotem repetere posset; sicuti colligitur ex textu, in l. si constante 25. in principio, ff. soluto matrimonio, l. seruum 21. ff. de manumissionibus, l. 29. titulo vndecimo, partita quarta, ex quibus iuribus vnanimiter adnotarunt Interpretes nostri, dotem constante matrimonio restituendam vxori, si maritus ad inopiam tendit. Prout ex ipsis[sect. 5] iuribus tradiderunt Bartol. Bald. Paulus, Alexander, Romanus, Iason, Ripa, Ruinus, Claudius, Crotus, Corrasius, & communiter Scribentes, in dicta l. si constante, vbi Pet. Barbosa, num. 1. vtrumque deduxit, & materiam singulariter explanauit, atque illustrauit. Exornarunt quoque, atque explanarunt materiam eandem Ancharan. in cons. 119. & in cons. 307.   Paulus Castrensis, in cons. 230. lib. 1.   Signorolus, in cons. 135. Paterfamilias, per totum.   Socin. iun. in cons. 12. lib. 2.   Philip. Corn. in cons. 285. lib. 4. & in cons. 112. n. 6. lib. 1. vbi singulariter inter alia adnotauit, quod non est locus restitutioni doris, siue ob inopiam, siue ex alia causa, nisi constet dotem fuisse numeratam.   Marc. Anton. Natt. in cons. 81. lib. 1.   Roman. in cons. 392.   Nicol. Boer. decis. 61. n. 14.   Iacobus Puteus, decif. 265. ex n. 1. cum seq. in 3. parte.   Matthaeus, Afflict. decis. 199. num. 1. & seq. & decis. 332.   Auend. resp. 8. in principio.   Roget. in tract. de dote, §. 14.   Palac. Rub. in repetitione, cap. per vestras, in princip. §. 4.   Escob. computat. 18. n. 10. & 11.   Campeg. de dote, 3. parte, q. 19. per totam.   Ioan. Bapt. de S. Blas. in tractat. de priuilegiis dotis, priuilegio 285.   Anton. Constan. de dotibus, c. 6.   Magon. decis. Florent. 125.   Petr. Greg. in syntagmate iuris, lib. 9. c. 23. n. 19. solio mihi 110.   Mar. Giurba, videndus omnino, decis. Siciliae 16.   Benintend. decis. 68. vbi modum probationis inopiae tradit: de quo vide etiam omnino, And. Gaill. lib. 2. obseruat. 83. n. 12. & 13. Thusc. ex n. 34. vsque ad numerum 47. latius Barbos. in dicta l. si constante, ex n. 64. vsq. ad num. 72.   Anton. Fab. ad tit. C. de iure dotium, definitione 2. & 10.   Octauianus Cacheranus, decisione Pedemont. 62. nam. 12.   Steph. Gratian. decis. 194.   Michael Grassus, lib. 1. commun opinion. c. 6.   Francisc. Viu. decis. 413. lib. 3.   Laurent. Chirco. commun. opinion. centuria 3. condus 55.   Mastrill. decis. 132. vbi an possit agi via executiua.   Scip. Gentil. late, & vtilitee, de donationib. inter virum & vxor. lib. 4. c. 22.   Vincent. de Anna, singulari 597.   Vinius, decisi. 538. ex n. 8.   Anton. Gomez. in l. 50. Tauri, n. 33. ad medium.   Auiles, cap. 18. Praetorum, glossa, qual conuenga, num. 7.   Cornazanus, decisione Lucensi 115. & 148.   Ioseph. Mascard. de probationibus, concl. 575. Turcanus, commun. opinion. verbo, marito ad inopiam.   Flamin. Chartar. decisi. 8. 43. 47. & 56. Francisc. Burs. in cons. 56. n. 1. & 2. lib. 1. vbi proponit nonnulla vtilia, vtrum inquam fideiussor de restituendo dotem in omnem casum, non teneatur viro vergente ad inopiam licet contra maritum agatur, de quo latius Barbosa, in d.l. si constante, n. 54. Deinde, vtrum discussio contra maritum ad inopiam vergentem requiratur, antequam pro dote contra tertios agatur: De quo latius agit ipse Barbo sa, ex num. 58. cum seqq. Denique agit & tertio Bursatus ipse, vtrum maritus ad inopiam tendens, non habeat beneficium, vt teneatur in quantum facere possit: de quo latius Barbosa, in l. maritum 13. ff. soluto matrimonio, num. 33. nam in dicta l. si constante, quaestionem non proponit. Maluassia, in cons. 13. ex n. 7. Petrus Surdus, in cons. 114. num. 17. lib. 1. & in consil. 326. num. 22. lib. 3. vbi quod maritus confitendo se vergere ad inopiam, vt vxor recuperet dotem, non nocet creditoribus: & idem decisione 156. numero 10. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 2. littera D. conclusione 762. vbi vide numero 10. post Afflictum, si mulier habeat fideiussores pro dote, an procedat decisio dictae l. si constante, & iunge Iasonem, ibidem, num. 13. cum seq. Vrsillum in addit. ad decisionem Afflictis 320. & intellige propositum dubium, quando mulier pro restitutione dotis habeat fideiussores, sicque eam quaestionem esse diuersam ab alia, vtrum inquam maritus offerendo cautionem, & fideiussores, excludat remedium dictae l. si constante. De qua vide Barbosam ibi, ex num. 23. & num. 29. & in dubio superiori, vide verba illa Bursati, dicto cons. 56. n. 1. in principio, ibi: Posset tamen contra cum agi, esto quod correus alter vel fideiussor de dote restituenda, diues esset. Vult namque aperte Bursatus, non excludi beneficium dictae l. etiam si mulier a principio habeat pro dote fideiussorem diuitem. Denique eandem dictae l. si constante, materiam explicauit magistraliter & distincte Andr. Gaill. practicarum obseruat. lib. 2. obseruatione 83. 84. & 85. Et Bernardus Graeueius, additionator ipsius exornat omnia, quae dictis tribus obseruationibus profetuntur, ex fol. 239. & vide conclus. 92. sol. 266. Dicta autem obseruatione 83. num. 1. praemittit ante alia Gaill. id quod diximus supra num. 2. & seq. quod dos regulariter constante matrimonio repeti non potest, & assignat rationem; quia dos oneribus matrimonij deseruire debet, l. si pater, in fine, ff. de iure dotium& in l. pro oneribus, C. eodem titulo, Deinde statuit num. 2. quod ista regula fallit, si maritus constante matrimonio ad inopiam vergat, qualitercunque hoc fiat; & reddit rationem, quia quoad actionis exercitium; siue dotis exactionem, a pari procedunt, matrimonium esse dissolutum, vel maritum constante matrimonio ad inopiam vergere, prout comprobat ibidem. Rursus, & materiam ipsam prosequitur, & num. 21. magistraliter explicat, maritus quas exceptiones vxori dotem repetenti obiicere possit. Et dicta conclusione 84. agit etiam, vtrum[sect. 6] mulier obaerato marito scienter nubens, dotem constante matrimonio repetere possit. Et conclusione 85.[sect. 7] vtrum maritus locupletior factus, dotem ex causa inopiae restitutam, repetere possit. Et de his, & caete[sect. 8]ris aliis, quae tractat ipse Gaill, videndus erit omnino Bernardus Graeueius (vt dixi) lib. 2. dicta obseruatione 83. 84. & 85. ex folio 239. vsque ad folium 247. Et notandum vnum singulare, quod adducit ibi, consideratione 2. dictae conclus. 83. an dotis repetitio ob vergentiam mariti ad inopiam competat quandocunque, an vero intra decennium tantum post cognitam vergentiam. De quo etiam Hieronymus Caeuallos, quaest. 3. num. 6. Cum igitur haec ita se habeant, & dos costante matrimonio repeti possit, si maritus ad inopia vergat (vt adeo plene remanet comprobatum) consequens quidem fit, Senat. Reg. Hispalens. ita iuridice, & merito statuisse in casu praesenti (vt dixi.) ac ius repetendi ditem vxori concessisse: idque quocunque modo iura in hac materia loquentia, & diuersas Interpretum nostrorum sententias accipiamus. Qualibet namque ipsarum admissa, siue legis Partitae intellectu, litterae eius admodum conuenienti, recepto; sic equidem definiri debuit, & vt distinctius appareat, obseruandum duxi necessario. quod ad sciendum. a quo tem[sect. 10]pore incipiat currere dotis exactio, & re¦titutio vxori propter inopiam mariti, tria distinguenda sunt tempota, in quibus diuersae leges circa hoc latae fuerunt, non quidem sibi derogantes, sed potius se coadiuuantes, & ampliantes. Primum igitur tempus fuit ius Digestorum, secundum quod vxor non admittebatur ad dotis repetitionem, nisi ab eo tempore, quo euidentissime, constaret, bona mariti non sufficere ad dotis exactionem: & ita procedit text. in dicta l. si constante. ff. soluto matrimonio. Secundum tempus fuit ius Codicis, quo lata fuit lex per Iustinianum, qua cautum fuit, vt quamuis maritus haberet bona sufficientia ad dotis exactionem, & tamen deducto aere alieno, non remanerent ei bona sufficientia ad sustinenda onera matrimonij admitteretur vxor ad dotis exactionem, etiam conltante matrimonio: & ita procedit tex us in l. vbi adhuc 29. & in l. in rebus 30. §. finali, C. de iure dotium, quas vt contrarias opponunt Doctores communiter, in d.l. si constante, vt Barbosa notauit ibi. num. 1. Tertium tempus fuit Authenticorum, quo cautum fuit, vt quamuis maritus haberet bona sufficientia ad dotis exactionem, ad sustinenda onera matrimonij, nihilominus mulier admitteretur ad repetendam dotem constante matrimonio, si maritus incoepit male vti substantia sua: & ita loquitur textus in authen. de aequalitate dotis. §. illud quoque, collatione 7. ita ut secundum Bartolum dici possit, iure Digestorum plene consultum fuisse mulieri circa dotis restitutionem propter inopiam mariti, iure autem Codicis, plenius, & iure Authen. plenissime: ita sane ex communi interpretum sententia post Bartolum tradidit Barbosa, in d.l. si constante, num. 2. quo loci refert Panormitan. Crotum, Ripam, Corrasium, Rogerium, Anton. Gomezium & Palac. Rub. Bartoli distinctionem probasse: iuxta quam (vt vides) planum redditur, secundo saltem Codicis & tertio Auth. tempore inspecto, dictum D. Ioannem Lopez de Cabrera ad inopiam vergisse, vtpote qui ad dotis exactionem, & sustinenda onera matrimonij, deducto aere alieno, bona sufficientia non habeat. Nam etsi maioratum possideat, & bona etiam libera nonnulla, numerus creditorum ipsius, & patris quoque eius vsque adeo creuit, vt vix ea omnia creditoribus antiquis sufficiant, nec oneribus matrimonij subeundis aequalia remaneant & in futurum maximum subsit periculum, si dotis restitutio statim non fiat. Idque vel ideo certius redditur, quod etsi dictum D. Ioannem bona maioratus, ac etiam bona libera habere diceretur, adhuc dos ipsa reperi posset per vxorem: nec etiam bona sufficientia ad dotis exactionem, & ad substinenda onera matrimonij, etiam deducto aere alieno, superesse sufficeret, ex quo male vti substantia sua coeperit, iuxta tex. in. d. §. illud, ex cuius decisione tollitur omne dubium, quod autem male vti coeperit substantia sua, inferius constabit. Iuxta alteram quoque & secundam Scribentum[sect. 11] sententiam, planum etiam redditur, ob eandem rationem, dotis repetitioni & exactioni locum fuisse in casu praesenti constante matrimonio, vt pote cum hodie non requiratur, maritum esse inopem vt mulier admittatur ad dotis restitutionem; sed satis sit, quod maritus: incipiat male vti substantia sua; sicuti obseruauit Glossa, in dicta l. si constante, verbo, non sufficere: & Glossa prima, in d.l. vbi adhuc: & Glossa in dicta authen. de aequalitate dotis, §. illud quoque, verbo, inchoante, quae inquit, quod text. in d.l. si constante, & in d.l. vbi adhuc, concordant, corrigitur tamen per text. in d. §. illud, vbi inspicitur duntaxat, an maritus incipiat male vit substantia sua, non vero requiritur. quod inops sit. Et idem videtur aperte probari in l. 29. tit. 11. partita 4. vt infra dicam. Solutionem autem, & sententiam Glossae esse magis receptam testantur Alexander, Iason, Claudius, Campegius, Gomez. Gregorius Costanus, Benintendus, Bursatus, & Puteus, quos refert Barbosa, in d.l. si constante, num. 3. in fine, in versic. explosa igitur: & vltra eum probarunt eandem sententiam omnes fere iuris Interpretes, quos in initio huius cap. recensui. Andreas Gaill. practicar. obseruation. lib. 2. d. obseruatione 83. n. 11. vbi inquit, quod sufficit, quod maritus iam incipiat labi facultatibus, & male vti substantia sua; nouissimo iure Authenticorum, ex d. §. illud, nec requiritur, quod soluendo non sit; proinde quod prouida mulier tantisper expectare non debet, sed in tempore sibi, liberisque suis prospicere. Quod si ad tertiam deueniamus Barbosae eiusdem[sect. 12] sententiam, qui & communem improbat distinctionem Bartoli sup. relatam, & secundam Glossarum non admittit: adhuc idipsum definiri debuit, quod Regius noster Senatus definiuit, vtpote cum ipse quamplurima contra dictas communes sententias ponderauerit. & contenderit, textum in d.l. si constante, & in d.l. vbi adhuc, non corrigere Authen. de aequalitate dotis, d. §. illud, collutione 7. imo omnia iura vnum & idem disposuisse, siue in vnum, eundémque finem in tendisse. Quocirca statuit n. 4. in vers. quare ego: & n. 5. in fine in vers. quare magis: & n. 6. &. 8. in fine, & n. 9. quod in eo articulo, a quotempore incipiat competere actio mulieri ad dotem repetendam, leges Codicis, ff. & authent. nullam habeant inter se discrepantiam, imo attento effectu idem importent: & ita Iureconsultum, in d.l. si constante, considerasse dotem tanquam quid diuersum a facultatibus mariti, ex ratione l. quamuis 78. ff. de iure dotium, & voluisse in hac materia esse considerandum, vtrum facultates mariti quocunque modo consideratae, sufficientes sint ad dotis solutionem: & tunc vxor non possit dotem repetere: si vero non sint sufficientes, vt ex illis dos possit obtineri, concedatur mulieri dotis repetitio, vt videtur probare text. in l. seruum, 21. ff. de manumission. & agnoscunt Baldus Nouellus, Iason, & Crotus, quos ipse Barbosa refert n. 6. infert ibid. quod quamuis maritus habeat bona, ex quibus possit satisfacere creditoribus, & tamen facta ea satisfactione, non supersunt ei bona, ex quibus dotis exactioni possit satisfacere, competit mulieri repetitio dotis: textus autem in d. authen. de aequalitate dotis. §. illud, quod nihil circa praedicta innouauerit, sed potius ab illis receperit declarationem: sicque verba illa. Inchoante male vti substantia sua: debeant intelligi iuxta d.l. vbi adhuc, explicatam, vt sup. vt scilicet dicatur martius male vti substantia sua, ab eo tempore, quo constiterit, ipsius facultates non sufficere ad dotis exactionem. Et haec in effectu Petrus ipse Barbosa, ex n. 2. vsq. ad n. 23. diffusa, & longa serie, vt non facile ad summam, & resolutionem certam reduci valeant, prout nunc reducuntur. Vere tamen eiusdem Authoris placitis, & obseruationibus nec mens, nec animus meus conquiescit, & communibus potius, & receptis sententiis adhaerendum putarem, cum casus se offerret (prout Senatus fecit iuridice) nec de facili ab eis recedecdum in actu practico admoneo. Vt puta cum textus, in dicto §. illud (vtcunque verba retorqueantur, & considerationes illae Barbosae, ex num. 9. cum tribus seqq. eliciantur) negari non possit, quin aliquid de nouo, & praeter decisionem iurium antiquorum induxerit, prout vtraque Communis intellexit vnanimiter: nam si ad ipsa iura antiqua se referret, aut ita pariter statuere intenderet, non eo loquendi genere vsus fuisset: nec adeo principaliter in consideratione habuisset, quod male vti substantia sua inchoasset maritus, cum male vti inchoasse ipsum, contingere, ac verificari valeat, etiamsi tunc viri facultates ad dotis exactionem sufficerent, cum in posterum probabiliter timeatur, ne non sufficiant, sicque plenius consulere dotibus, necessarium omnino fuerit. Posito autem, quod Barbosae eiusdem contra communes Doctorum resolutiones sententia, in puncto iuris obtinere posset. de quo valde dubito; adhuc Senatus nostri definitio rectissima ratione iuris, atque ex eiusdem Authoris placitis processisset. Statuit namque iterum dicto num. 13. vt aliter & tertio modo contrarias opiniones concordet; regulariter in articulo praedicto, quando maritus dicatur vergere ad inopiam, standum esse regulae dictae l. si constante, explicata vt supra. Limitari tamen regulam eandem, quando maritus ita abusus est substantia, vt & bona propria, & dotalia dissiparet sine spe recuperationis: nam in his terminis (inquit ipse) . conceditur mulieri repetitio dotis ab eo tempore, quo praedicto modo maritus incaepit male vti substantia, ex textu in dicto §. illud quoque. Caeterum haec concordia, quamuis casui praesenti[sect. 13] mire conueniat, quo maritus praefatus, non modo propriis, sed etiam dotalibus bonis male vti inchoauit, vt ex actis processus apparet: nimis tamen restringit decisionem textus in dicto §. illud; imo inanem eam reddit. Ea quoque simul requirit, vt locus sit decisioni dictorum iurium, quae Interpretes omnes nostri nusquam requirunt, & quae legis Partitae decisioni refragantur adeo expressim, vt ipsa attenta sustineri non valeant vllo pacto, vt statim videbitur. Iuxta aliorum autem interpretationem; & concor[sect. 14]diam (quae quarta erit in proposito articulo sententia, & opinio) indubitatum equidem erit, Senatum nostrum dotis exactionem, & repetitionem constante matrimonio praefatae vxori concessisse iuridice, nec seruando legis partitae decisionem, aliter statuere potuisse, vt mox dicitur. Cumanus ergo num. 9. Castrensis num. 4. & Duarenus, ad finem, in d.l. si constante: concordant hoc modo opiniones contrarias, quod textus, in dicto §. illud quoque, procedat, quando maritus culpa sua caepit vergere ad inopiam, vt quia ludendo, vel prodigaliter viuendo, non bene administrat res suas; tunc enim admittetur ad repetendam dotem mulier: quia probabiliter timet, quod in futurum efficietur non soluendo, quantumcunque attento praesenti statu idoneus esse videatur. Sed vbi casu fortuito coepit vergere ad inopiam maritus, non admittetur mulier ad repetendam dotem, nisi ab eo tempore, quo constiterit, mariti facultates non sufficere ad dotis exactionem, iuxta tex. in d.l. si constante, quam concordiam & tenuerunt Glossae, & Bened. de Publi. & Palacios Rubios: & videtur probare, l. 29. tit. 11. partita 4. vt notauit ipse Barbosa, in eadem l. si constante, numero 10. in versic. inuenio tamen, qui tamen num. 11. & 12. per totum, constanter improbat eam: Et quamuis in terminis iuris etiam communis defendi posset Cumani, Castrensis, & praedictorum relata concordia (prout ipsi loquuntur) rationibus etiam in contrarium consideratis per Barbosam, satisfieri concludenter: cum vere non modo intentioni, sed etiam verbis dicti §. illud, ibi: Inchoante male vti substantia sua, mire conueniat; idcirco, atque consulto omittitur, quod dicta l. partitae 26. 1. contrarietatem omnem diluerit expressim, & vbi casu fortuito coepit vergere ad inopiam maritus, etiam ab eo tempore, quo constiterit mariti facultates non sufficere ad dotis exactionem, noluerit mulierem admitti ad repetendam dotem: sicque Cumani, Castrensis, & Duareni concordia recipitur in ipsa l. partitae, dummodo tollantur verba illa, quae addit Barbosa: Nisi ab eo tempore, quo constiterit, & c. Nam nec ab eo tempore admittitur mulier ex constitutione dictae l. 29. Partitae, vbi casu fortuito coepit vergere ad in opiam maritus. Id autem vt euidentius, & ad oculum appareat,[sect. 15] circa verba dictae l. partitae insistere, cum Scriptorum{ Vide alia in hac materia in fine, in addit ad istud cap. } omnium huius regni nullus hactenus insistat, necessarium erit omnino: sic etenim ius, in quo versamur, dilucide sciri, & explicari valebit, & quando iuxta leges Partitae maritum vergere ad inopiam, vt dos repeti possit constante matrimonio, dicatur, radicitus explanabitur. Conditores ergo dictae l. 26. titul. 11. partita 4. in hunc modum loquuntur: Baratador, e destruidor sciendo el marido de lo que vuiere, de manera que entendiesse la muger, que venia el marido a pobreca por su culpa, assi como si fuesse jugador, o vuiesse en si otras malas coscumbres, porque destruyesse lo suyo locamente, si temiere la muger, que le desgastara, o le malmetera su dote, pudele demandar por justicia, que le entreque della, o que le de recaudo, que la non enagene, o, que la meta en mano de alguno que la guarde, e que gane con ella derechamente, o de las ganancias guisadas, e honestas, que les de dellas onde viuan, e esto puede fazer en esta maneta, maguer dure el matrimonio. Et hactenus in prima parte, in qua (vt vides) adeo mulierum dotibus prospectum est, vt non dicatur, si euidentissime constaret maritum ad inopiam versisse, prout dicitur in d.l. si constante. Sed opinioni, aut credulitati vxoris totum hoc videatur relictum: dicitur namque, demanera que entendiesse le muger. Et iterum, si temiere la muger, sicque loquitur, quando in dubio versatur, nec de inopia mariti certa est siue quando euidenter adeo non constat, prout in eadem l. si constante, requiritur: quamuis (vt ego arbitror) negari non possit, quin iudicis arbitrio id definiri debeat ex tempore, & ad iuris regulas & doctrinas reduci id, quod opinioni, vel credulitati vxoris videtur relictum: alias namque extra casum etiam, & intentionem legis ipsius, liberum esset vxori cuicunque exigere dotem constante matrimonio, vel eo tantum, quod crederet, aut timeret in dicta l. expressum; quod esset maximum absurdum, & his omnibus contrarium, quae in probatione inopiae, aut vsus mariti Doctores illi requirunt, quos ad initium huius cap. commemoraui. Deinde, si verum amamus, & verbis expressis eius l. adhaeremus, fateri oportet, legem eandem Partitae in consideratione non habuisse, an bona mariti sufficiant ad dotis solutionem, vel exactionem; nam etsi & maxime sufficientia essent, adhuc lex illa consulit vxori, vt baratador, e destruydor sciendo el marido de lo quo vuiere, possit statim vti remedio dictae l. si constante. Et dotem exigere sicque cum verba dictae, l. conueniant etiam marito, qui ad dotis solutionem habet bona sufficientia, imo & ei, qui ampliora, & maioris quantitatis bona obtineat, modo, sea baratador, e destruydor; conuenit quoque legis ipsius dispositio, vt sub ea comprehendatur praecise; in quo equidem lex ea Partitae, & sententiam Cumani, & Castrensis, & sequacium sequuta est (de qua supra) ac etia amplexa rationem illam, quia probabiliter timet, quod in futurum efficietur non soluendo, quantumcunque attento praesenti statu id oneri esse videatur. Sequuta quoque est communiorem Glossarum, & Interpretum nostrorum sententiam, relatam supra numero 11. quod post iura Authenticorum non requiratur, maritum esse inopem; sed satis esse, quod ipse incoeperit male vti substantia sua. Sequitur etiam, remedium pinguius in hoc datum mulieribus per ius Authenticorum. Erant enim prodita alia remedia, vt vtrumque recte aduertit Gregorius Lopez ibi, verbo, si fuesse. Et ipsum exemplum tradiderunt Cumanus, Castrensis, & sequaces (vt supra vidisti) vt ita lex ipsa videatur eorum sequi sententiam, & vestigia, praeterquam in eo, quod supra annotaui: & cum ea l. Partitae conuenire videtur Mastrillus decis. 132. ex n. 3. vsq. ad 8. vbi non attendit, an diues, vel pauper sit maritus, sed an sit suspectus, de dilapidatione. Et specifice Curia Philippica 2. parte, del iuyzio executiuo, s. pedimiento. num. 7. ibi, durante el matrimonio, Et ibi, mas aunque otra ocasion. Denique inquit eadem l. 29. partitae, in secunda sui parte, in hunc modum. Mas si el marido fuesse de buena prouision en alinar, e enderecar lo que ouiesse, e non malmetiesse lo suyo locamente, segun que es sobredicho, maguer viniesse a pobreca por alguna ocasion, non podria la muger demandar la dote, mientras que durasse el matrimonio. E en tal razon como esta se entiende lo que dize el derecho, que la muger que mete su cuerpo en poder de su marido, que nol deue desapoderar de la dote quel dio. Et hactenus in secunda parte, in qua etiam aperte denotatur, nusquam eam legem in consideratione habere, quod maritus habeat bona sufficentia ad dotis exactionem, vel non habeat;sed principaliter inquiri, an male vti substantia sua inchoauerit, vel non inchoauerit, vt vno casu concedatur remedium dictarun legum; altero vero denegetur ob rationem illam, e en tal razon como esta, &c. Indeque statuitur vnum expresse, cuius contrarium ex communi Interpretum placito receptum fuerat vnanimiter; videlicet, quod etiamsi maritus sine culpa sua ob infortunium incidat in paupertatem, siue incipiat vergere ad inopiam, competat mulieri repetitio dotis, sicuti obseruauit Barbosa; & ob id Cumani, & Castrensis reiecit concordiam in dicta l. si constante, n. 11. Contrarium autem dicta lex Partitae quasi in necessariam consequentiam prioris decisionis primae partis, statuit, non modo iuridice, sed etiam aeque: & in hoc dicit notandam illam legem Gregorius Lopez ibi, verbo, maguer viniesse. Ex qua (vt ego considero) Cumani eiusdem distinctio probatur in omnibus, & iuris communis dubia, atque Interpretum contrarietates, ita expresse dissoluuntur, vt amplius de huius regni lege, siue expressa constitutione ambigi non valeat, certumque sit, dotem constante matrimonio repeti posse, si maritus male vti caeperit substantia sua, Quod amem in casu praesenti vti male inchoa[sect. 16]uerit praefatus maritus, non modo ex his, quae numeris praecedentibus, adnotaui, sed ex aliis quoque duobus deducitur manifesté: ac primum equidem, quod ipsemet maritus fideiussionis actum, ac maxime pro patre suo saepe exercuerit, pro eo namque fideiussit[sect. 17] pluribus vicibus, & pro aliis etiam; maritus autem si fideiubeat saepe, dicitur vergere ad inopiam, & male vti substantia sua, & potest vxor constante matrimonio dotem repetere: ita sane scripsit Surdus, in consil. 114. num. 15. lib. 1. qui, citat Angelum ita dicentem, in l. personam, §. 1. per illum textum, ff. de pactis. Alexander in terminis, in l. si constante, num. 14. vbi Iason, num. 158. Baldus Nouel. num. 48. Crotus, in repetitione prima, num. 22. ff. soluto matrim. Palacios Rubios, in repetit. cap. per vestras, §. 18. num. 9. & vltra eum Andreas Gaill. practicarum obseruat. lib. 2. obseruat 73. num. 15. ibi: Tertio, si facilis sit in fideiubendo, is enim male dicitur vti substantia sua, & ad inopiam vergere, qui pro aliis frequenter fidem suam interponit: quod est singulariter notandum, secundum, Alex. & Iason, supra. Petrus Barbosa, 3. parte, l. primae. ff. soluto matrimonio, num. 58. vbi adiicit, quod fideiussio ex se, censetur actus damnosus, & onerosus, vt in l. ait Praetor. 7. §. non solum, & ibi Glossa, in verbo, doceat. ff. de minoribus. Et per Surdum, dicto consil. 114. ex num. 5. lib. 1. Munos de Escobar, comput. 16. num. 8. vbi quod[sect. 18] sapit stultitiam, vt ibi probat. Et post Barbosam, vbi supra infert, quod generale mandatum cum libera administratione habens, non censetur habere ad hoc, quod possit pro aliis fideiubere, quia tunc diceretur magis dissipare bona, quam administrare, vt colligitur ex mente dictae l. in personam, §. 1. ff. de pactis, & l. 3. §. si filius, ff. de peculio. & l. seruus inscio. ff. de fideiussoribus, & prosequitur Corta, Caballinus etiam, quos ipse Escobar recensuit, & num. 9. adnotauit, quod fideiubens, dicitur male vti substantia sua; Fontanella etiam, adduxit nonnulla, de pact. nuptial. clausula 4. glos. 26. n. 13. & 20. Demum & ex alio colligitur, quod qui pecunias sub vsuris frequenter accipit, dicitur substantia sua[sect. 19] male vti, quia vsurae voraces sunt, & exhauriunt facultates hominum, text. in cap. 1. de vsuris in 6. cap. 4. eod. titulo. & cum Iasone, & aliis, ita in terminis dictae l. si constante, annotauit Andreas Gaill. practicar. obseruat. lib. 2. dicta obseruat. 83. num. 16. & antea dixerat n. 13. ad inopiam vergere, & male vti substantia sua, dici[sect. 20] eum, qui accepti & expensi nullam rationem habeat, s supra vires patrimonij sumptus faciat, & plus consumat, quam est in facultatibus, & annuis redditibus: & Ciceronis locum expendit. Et hactenus de his, & de prima Senatus definitione; qui tamen etsi dotis repetitionem mulieri concesserit, non tamen integre, sed in ea dumtaxat quantitate, quam vere numeratam fuisse constitit ex instrumentis, & actis processus. In ea vero parte, de cuius promissione, & non de vera numeratione apparebat, tametsi eidem mulieri iura sua reseruauerit contra maritum, & eius haeredes soluto matrimonio, restitutionem tamen non concessit de iure, provt notum est; atque ex his constat dilucide, quae cum Communi, in initio huius cap. adnotaui. Quod attinet vero ad secundum dubium, & articulum, vt distinctius procedatur, obseruandum erit primo loco, legis 2. C. de pignor. & hypoth. decisionem,[sect. 21] singularem esse, & notabilem ad hoc, quod creditor, qui habet specialem, ac generalem hypothecam, tenetur prius ex bonis sibi specialiter obligatis debitum exigere, nec potest posterioribus creditoribus contradicentibus, ad bona generaliter sibi hypothecata recurrere, nisi in subsidium, bonis scilicet specialiter obligatis ad debiti exactionem non sufficientibus. Ita sane ex eo textu deduxerunt omnes Scribentes communiter, tam in eadem, l. quam aliis multis in locis, quos referunt, & materiam exornant, atque declarant latissime.   Negusantius, de pignoribus, in secundo membro quintae partis principalis, n. 51. & in. 1. membro 8. partis num. 20.   Didac. Couar, variarum, lib. cap. 18. vbi vide omnino.   Petr. Paul. Parisius, in consilio, 50. ex numero 31. cum seq. lib. 1. & in consil. 103. num. 13. & sequent; lib. 3.   Aloisius de Leo in eadem, l. 2.   Magonius, decision. Florentina 124.   Rolandus a Valle, in cons. 36. lib. 4.   Nicolaus Boerius, decisione 332.   Cremensis, singulari 54.   Puteus, decis. 37. lib. 1.   Octauianus Cacheranus, decisione 152. vbi vide omnino.   Vincentius de Franchis. decis. 5.   Hieronym. Gabriel, in consil. 41. ex num. 5. cum seq. lib. 1.   Ludouicus Molina, de Hispan. primogen. lib. 4. c. 7. n. 21. cum seq.   Osascus, dicis. 159. num. 7.   Petrus Surdus, decisione 44. per totam, & in cons. 495. lib. 4.   Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. q. 93. n. 13.   Latius in cons. 50. per totum, vbi repetit omnem materiam.   D Franciscus Sarmientus, selectarum lib. 7. cap. 5.   Velasques Auendanus, in l. 46. Tauri, glos. 9. ex n. 6. cum seqq. & de censibus, cap. 96. ex n. 9. & cap. 23. n. 15.   Alphonsus Azeuedus, in cons. 38. n. 27. & seqq. vsque in finem consilij.   Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disp. 653. n. 6. & 7. fol. 693.   Fontanella, clausula 5. glos. 18. p. 2. num. 86.   Alexander Trentacinquius, variarum resol. lib. 3. titulo de pignoribus & hyp. resolut. 5. per totam, fol. 227. vbi vide omnino.   Steph. Gratian. in addit ad decis 25. & 42. discept. lib. 1. cap. 38.   Anton. Faber. coniectur. lib. 6. cap. 13. & definit. 8. ad vitulum, c. de pignoribus, decad. 6. errore 3. & 4. fol. 117. & seq.   Alexander Raudensis, de Analogis lib. 1. cap. 33. ex num. 1. vsque ad num. 18. vbi vide omnino articu[sect. 21]lum illum, quando hypotheca specialis tollat generalem.   Ioan. Pag. in suis arrestis, titul. de hypotheques, arrest. 3.   Iacobus Cuiacius, recitation. solemnium in libros Codicis, ad titul. C. de pignoribus, in l. prima. sub qua legit legem, 3. fol. mihi 862. & 863. in versic. quaestio huius legis 2.   Cardinalis Thuscus practicarum conclusion iuris litera H, conclus. 117. Ioan. Griuell. decisi. 79. Senat. Dolani. Ex his autem authoribus, & communioribus Interpretum placitis (vt alia praetermittam, & ea duntaxat attingam,[sect. 23] quae ad propositum nostrum, & confirmationem decisionis Senatus attinent) ea deducuntur vnanimiter, In primis, dictae l. 2. De pignoribus, decisionem, introductam fuisse non fauore debitoris, nec haeredum eius. sed secundi posterioris creditoris: ideo quando agitur contra debitorem, vel haeredes eius opponi non potest excussionis exceptio. Et ita post Didac Couar. & alios recte deduxit Petrus Surdus, dicta decisione 44 num 10. Ioan. Gutierrez, lib. 3. practicarum, dicta quaest. 93. num. 3. Alexander Trentacinquius, variarum resolut. lib. 3. titulo de pignor. & hypothec. dicta resolut. 5. num. 8. ibi, Tertio declaratur, non procedere aduer sus debitorem ipsum, vel aliquem ex eius haeredibus possidentem quamlibet rem ex his, quae in generalem hypothecam veniunt, nam non facta excussione super ea re, quae specialiter sibi fuerat obligata, potest creditor agere ad remsub generali hypotheca comprehensam aduersus possessorem insolidum, l. creditoris, ff. de distractione Pignorum, &c. Et idem velut expresse sentit Molina de Hispanorum primog. lib. 4. dicto cap. 7. n. 21. in versic. quod ea ratione. Et renuit Cuiacius, recitation solem in lib. Codicis ad d.l. 2. vbi inquit, quod quaestio dictae l. 2. saepe vsu venit, & agitatur, creditore, speciali hypotheca omissa, excutiente caetera bona, quae forte sunt cariora debitori, aut pretiosiora, vel amoeniora: debitore autem prohibente prius iri ad caetera bona, quam sit excussa specialis hypotheca, quem vtique magis audiet Iudex. Agitatur etiam haec quaestio inter priorem, & posteriorem creditorem hypotecarurm, quo casu lex ipsa 2. id decidit, quod supra diximus, & vetius quidem; nam & haec erat vulgaris conuentio (vt Cuiacius idem obseruat) id est, quae vulgo apponi solebat in contrahendis pignoribus, re certa pignori specialiter obligata, ac deinde generaliter omnibus bonis, vt ita demum creditor ius pignoris exerceat iu caeteris bonis, si de re pignori obligata suam pecuniam seruare non posset: & iterum in versic sed vt reuertamur: vbi inquit, quod lex ipsa 2. decisionem suam ducit ex vulgari conuentione, qua idem solebat caueri inter debitorem & creditorem, quam lex habet pro imposita: & hactenus Cuiacius. Secundo deducitur, textum in l. creditoris, ff. de distractione pignorum. quae ait, in arbitrio esse creditoris, ex pignoribus sibi obligatis, quae detrahat, quae persequatur: non intelligi de creditore, cui specialiter res certa obligata est, & generaliter omnia bona; vt scilicet ex eis eligere possit rem, quam velit distrahere, quod non potest, sed excutere debet primum specialem hypothecam. Sic que ea lex loquitur de creditore, cui specialiter plures res obligatae sunt, vt possit eligere; vel de creditore, cui omnia bona obligata sunt, vt possit eligere, quod volet; non de creditore qui specialiter quaedam, & generaliter omnia. bona obligata habet. Sic etiam, & l. 2. in prima parte, ff. qui potiores in[sect. 24] pig. habeantur, non loquitur etiam de eo, qui specialem, & generalem, hypothecam habet sed de eo, qui generalem tantum, quem ait in aliis bonis debitoris, quae volet excutere ex generali hypotheca, praeferri posteriori creditori, qui habet specialem hypothecam. Quod est aequissimum & confirmatur ex l. generaliter, C. qui potiores in pig. hab. & ita praefatae duae leges intelligi, atque conciliari debent, provt intelliguntur, atque conciliantur per Cuiacium, in d.l. 2. C. de pignoribus, quo loci rectius explicauit, quam explicasset lib 11. obseruat. cap. 32. qui hallucinando, loco verbi generaliter, reposuit verbum specialiter, provt etiam hallucinantes est Antonius Faber, coniectur. lib. 6. cap. 13. qui pro caetera bona. legit certa bona. Deinde & tertio deducitur legis eiusdem 2. decisio[sect. 25]nem, ex aequo & bono sicque ex aequitate potius, quam ex rigore iuris introductam, & esse exorbitantem. & non trahendam extra suos rerminos: quod latius fundat, & aequitatis rationem considerat Ioannes Gutierrez, dicto consil. 50. num. 2. num. 6. vbi vide, & post alios Authores Surdus, d. decis. 44. num. 10. & 11. & assentit aperte & Molina, lib. 4. dicto c. 7. in versic. quod ea ratione:aequitatis autem rationem, & ipsius l. dis[sect. 26]positionem procedere absque dubio, siue hypotheca generalis in obligatione primi debitoris praecedat, & specialis, & sequatur:siue praecedat specialis, & sequatur generalis: atque etiam, siue obligatio posterioris creditoris sit specialis, & generalis simul, vel generalis, aut specialis tantum. Provt recte deduxit post Negusant Couar. Parisium & Ripam, Molina, dicto cap. 7. num 21. in fine, & idem tenuit surdus, dicta decis. 4. num. 1. & duobus seqq Ioannes Gutierrez, dicto cons. 50. num. 7. & num. 10. Alexander Trentacinquius, variar. resolut. lib. 3. titulo de pignoribus, dicta resolut. 5. ex num. 2. vsque ad num. 4. Rursus & quarto deducitur, l. eiusdem 2. decisio[sect. 27]nem procedere etiam in priori creditore habente hypothecam ex causa dotis: sicque pignus specialiter obligatum pro dote, est prius excutiendum, antequam agatur ad bona generaliter obligata: quia dos non reperitur in hoc specialiter priuilegiata, & in dote militat eadem aequitas, quae in aliis rebus. vt opinantur Romanus, Ripa, & Couar. cum quibus Molina lib. 3. d. cap. 7. num. 21. in fine, & cum Baldo, Romano, Corneo, Ripa, Craueta, Couar. Hieronymo Gabriele, Petrus Surdus d. decisione 44. num. 5. Ioannes Gutierrez, dicto consil. 50. n. 18. & 18. Alexander Trentacinquius, dicta resol. 5. num. 5. Cardinalis Thuscus, practic. conclus. iur. littera H. dicta conclus. 117. n. 31. quod non otiose, sed ideo atque necessario dictum, quod secundus hic articulus, siue dubium secundum praecipuum decisionis Senatus in causa dotis, & speciali hypotheca bonorum maioratus, ex causa ipsius fuerit excitatum. Denique & vltimo deducitur, in casu dictae l. 2. C.[sect. 28] de pignor. & hypoth. praesumi in dubio hypothecam specialem sufficientem esse ad satisfaciendum priori creditori, nisi ille probet contrarium: idque iuxta sententiam Glossae in ipsa l. 2. in verbo, redigere, quam sequnntur Salicetus, Angelus, Iason, Ripa, Parisius, Negusantius. Rolandus, Couar. Cacheranus, cum quibus Ioannes Gutierrez d. consil. 50. num. 3. Alexander Trentaciuquius, d. resolutione quinta, numero finali. His ergo ita generaliter cognitis, & praemissis, vt[sect. 29] facilius & distinctius deueniamus ad resolutionem articuli secundi principalis, in initio huius cap. propositi, vtrum scilicet decisio dictae l. 2. C. de pignorib. procedat etiam respectu bonorum maioratus, quae specialiter hypothecata, atque obligata fuerunt; Itavt vxor, cui bona maioratus specifice hypothecata sunt pro dotis restitutione, non possit in casu praesenti ad generalem bonorum exactionem procedere, quae aliis creditoribus obligata sunt (plures enim creditores dicti mariti instabant) nisi prius bonis maioratus excussis, vt ex bonis liberis hypothecatis, caeteris, eisdemque mariti creditoribus satisfiat: obseruandum erit primo loco Lud. Molinam, de Hispan. primog. lib. 4. cap. 7. num. 17. in eo dubio, an creditor possit bona maioratus, sibi ex facultate specialiter obligata, exigere, stantibus aliis bonis liberis, quae tamen aliis creditoribus obligata sunt: ante alia praemisisse, quod haec quaestio, quando debita, quibus bona libera obnoxia esse inueniuntur, sunt debito, ex euo bona maioratus hypothecata sunt, antiquiora, atque magis priuilegiata, nullam dubitationem habet: cum enim primi, atque magis priuilegiati creditores pro debitis suis in bonis liberis praeferendi sint, constat nihil interesse, an vltimus possessor nulla bona reliquerit, siue ea relinquar, sed tot debitis antiquioribus obnoxia, vt ex eis non possit debitum, cui bona maioratus hypothecata sunt, exigi, cum bona non dicantur, nisi aere alieno deducto, l. subsignatum, §. bona, ff. de verb. signifi. cum similib. Quamobrem vere dici poterit, hunc maioratus possessorem nulla bona reliquisse; & ita hunc casum pro indubitato praemittit Molina, vt dixi. Praemisit etiam Azeuedus in cons. 37. num. 23. & 24. quo loci praemittit etiam alium & secundum casum tanquam indubitatum, quoties inquam debita ex facultate, siue pro quibus bona maioratus sunt hypothecata, constituta fuerunt durante matrimonio: tunc namque cum ex acceptatione bonorum multiplicatorum, remaneat ipsa vxor debitrix horum creditorum, non potest instare, vt creditores prius bona recuperent ex speciali hypotheca bonorum maioratus quam ex generali bonorum liberorum, vt ibidem, obseruat; & alium quoque & tertium casum praemittit ipse Azeuedus, de quo infra ad tertium dubium. Dubitatio ergo tunc procedit, quando debitum ex quo bona maioratus hypothecata sunt, est caeteris antiquius, atque magis priuilegiatum, tunc etenim (vt inquit ipse Molina) quaestio haec semper difficilis visa est. Et in terminis casus praesentis decisionis, & litis consistit, vt puta cum dicta vxor D. Luisa de Salzedo, quae bona maioratus, & sic dicti soceri, & mariti habebat specialiter hypothecata, & obligata pro restitutione dotis, caeteris omnibus mariti creditoribus esset antiquior, sicut & debitum antiquius quoque erat, liberorum omnium bonorum respectu. Molina autem cum difficultatem huiusce articuli perpendisset ex dicto num. 17. tandem concludit, duos casus considerans: inquit namque, quod cum bona maioratus ex Regia facultate specifice hypothecata sunt post bonorum liberorum generalem obligationem, non posse ad generalem bonorum liberorum exactionem procedi, quae aliis creditoribus obligata sunt, nisi prius bonis maioratus excussis: idque ex decisione dictae l. 2. C. de pignorib. & hyp. quam etiam in bonis maioratus obtinere affirmat. Et in secundo casu, quando bona maioratus, & bona libera generice obligata sunt, idipsum statuit contra Corneum, & alios, & arbitratur tunc, hypothecam bonorum maioratus, quae cum liberorum hypotheca concurrit, non generalem, sed potius specialem dicendam esse: ita quod idem ius respectu harum hypothecarum. quod respectu hypothecae specialis, & generalis statuendum sit, provt latius hoc exornat d.n. 17. vsque ad n. 32. ex quo in effectu (si originaliter praelegatur) rationes praecipuae quae deducuntur, ad tres reduci debent. Earum prima est, ad constituendam hypothecam[sect. 30] principio super bonis maioratus, sufficere, quod bona libera tempore obligationis contractae non adsint, vel quod ea, quae eo tempore maioratus possessor habuerit, prius obligationi subiiciantur: quod constat ex verbis facultatum, quae ad bona maioratus hypothecanda conceduntur, non enim obligatio bonorum majoratus debet pendere vsque ad tempus exactionis sed illico contrahitur: quamuis tempore exactionis non simpliciter, sed ita demum, si alia bona libera non extant, exequenda sit. Id namque non ad substantiam, obligationis, sed ad executionis, vel exactionis ordinem attinent. Hoc ita supposito (inquit idem Molina) constare in casu de quo agitur, iam non agi de bonorum obligatione, cum ea a principio deficientibus bonis liberis recte contracta fuerit, sed solum de executionis ordine. Verumenimvero, vt rationi Molinae satisfacimus, nega ri non potest, quin de executionis ordine quamuis solum agatur, bona libera tempore executionis extare, sufficere debere, vt nisi prius ipsis excussis, ad bona maioratus perueniri non valeat: nam in dubio, & in facultatibus, quae ad bona maioratus hypothecanda, vel obliganda deficientibus bonis liberis conceduntur, cum inquiritur, quo tempore verificanda sit haec conditio, tempore scilicet contractae obligationis, an executionis eiusdem.? Molina ipse eod. cap. n. 8. fatetur erudite, vtroque tempore, tam contractae obligationis, qum executionis eiusdem, clausulam hanc verificandam, adeo vt nec valeat obligatio bonorum maioratus, facta a principio bonis liberis existentibus, si bona libera prius obligata non fuerint, nec etiam possit fieri ex post facto executio in bonis maioratus, si bona libera ternpore executionis extent: etiamsi a principio defecerint. Ecce vbi idipsum concedit Molina, quod contrariae partis Authores constanter. contendunt, videlicet ex post facto non posse fieri executionem in bonis maioratus, si bona libera eo tempore extent:sicque sufficit, ad exactionem, & obligationis executionem, id necessarium esse, vt admitti non debeat eiusdem Molinae solutio, siue euasio, quam tradit d. cap. 7. num. 19. quae verbalis potius, quam realis videtur. Ingeniose tamen, atque ideo per eruditissimum Virum considerata, vt difficulta tem propositam euaderet, ac rationem illam, quam dicto num: 7. tradidit, quod cum regula fit, quod non possit perueniri ad alienationem, vel hypothecam bonorum maioratus, bonis existentibus (vt ipse per totum illud caput ostendit, & hoc vltimo suas ipsas resolutiones, & doctrinas generales infringit) consequens est (vt idemmet enuntiat) vt verba facultatis secundum iuris dispositionem interpretanda sint. Apparet ergo, primam hanc rationem dilui manifeste: nec aliquid vrgere; conuinci etiam ex his, quae statim dicentur, & per Velazq. Auendanum traduntur in l. 46. Tauri, glossa 9. num. 7. & 8. quamuis Auendanus ipse (sicut nec caeteri) rationem hanc non expendat, sicque nec satisfaciat idem. Secunda ergo eiusdem Molinae ratio, in eo consistit, quod cum bona libera pluribus hypothecis subiecta sint, non poterit creditor antiquior in illis exactionem facere absque pluribus litibus & controuersiis, quae inter ipsum, & alios creditores necessario tractari debent:sicut in similibus negotiis frequenter per longissimum temporis spatium tractari solent. Ideóque succedit regula, quod quando aliquis tenetur facere excussionem in bonis alterius, ab excussione facienda liberatur, si super eisdem bonis aliqua lis inter ipsum, & alios creditores esse speratur; imo in eo casu poterit absque excussione ad bona, quae absque lite & controuersia sibi debentur, recurrere, omissis bonis litigiosis, vt ipse Molina, d. cap. 7. n. 30. & 31. vtrumque notauit: & de hoc vltimo citauit textum, in l. a diuo Pio, §. si super rebus, vers. sed & illud, ff. de re indicata. Verum nec ista ratio quicquam concludit, nam si ad lites, & controuersias consideratio habeatur, maiores equidem lites, & controuersiae erunt, opinione ipsius Molinae retenta, quam tenendo contraria, excogitari valeant; provt ex his, quae inferius adnotabuntur, constabit, atque ex traditis per Auendanum, d. glos. 9. l. 46. Tauri. n. 9. in fine. & in terminis ita obseruauit P. Molina, tom. 3. de iustitiae & iure, disp. 353. ad finem, in vers. ad primam vero confirmationem; imo & Lud. ipse Molina, lib. 4. d. cap. 7. num. 31. in fine, fic etiam agnouit, & propter id de superiori sententia relata, quam tenuit, dubitauit, vt apparet ex illis verbis: Item dubium etiam est, an possit excussio bonorum liberorum vitari ex eo, quod in eorum exactione lites cum aliis creditoribus sperentur: dum multo maiores valeant super exactione in bonis maioratus facienda resultare, contendentibus successoribus non posse ad bona maioratus, bonis liberis existentibus deueniri: deinde si ex natura maioratus tacita, & subintellecta, etsi non exprimatur ex praesumpta etiam institutoris eiusdem voluntate id fieri debet, quod hi Authores contendunt, qui opinionem Ludouici Molinae impugnant, parum equidem interest, quod lites, & controuersiae futurae sint, necne, cum ratio iuris, & primogeniorum primordialis ipsa natura, non litium timor, aut euentus nos adducere, atque excitare debeat, vt ad oculum patet. Tertia denique & vltima Ludouici Molinae ratio ab aequitate deducitur:si enim debitum, pro quo bona maioratus hypothecata sunt, ex bonis liberis exsoluendum esset, facile omnia bona libera maioratus possessoris in hoc solo consumerentur: omnesque alij creditores, qui frequenter egentes, atque pauperrimi esse solent, creditis suis fraudarentur, cum vt plurimum debita haec maximae quantitatis esse soleant, quod nimium rigoris contineret, sicque maiorem aequitatem eadem opinio, inducit, quam admissam vidit ipse Molina, dum semel is casus accidisset, provt ipse profitetur, & ab aequitatis ratione adducitur, lib. 4. dicto cap. 7. numero 31. in vers. quibus adiicitur. Vere tamen nec ista tertia ratio suadet, ex aequo id fieri, quod ex iure fieri non valeat; nec debet attendi, quae veritati, & iuris strictae rationi non innititur, vt in propriis terminis contra Molinam dixit alter Molina e Societate Iesu religiosus, de iustitia & iure, disput. 653. sub num. 6. versic. ad secundam vero confirmationem, imo aequitas ea, quae pro creditoribus consideratur per Molinam, potius est iniquitas, sicuti D. Francis. Sarmientus, selectarum libro 7. capite 5. ad medium, latius deducit, & statim dicetur. Pauperes vero creditores sibi imputent, & videant cum quo celebrant suos contractus, & qua securitate contrahant, vt inquit religiosus ipse Molina, dicto loco in versic. ad secundam vero confirmationem, & per haec (vt vides) remanet satisfactum fundamentis tribus relatis Molinae, quibus hactenus nullus ita specifice satisfecit, sicut nec ipsa ponderauit aliquis ita distincte. Sicque Senatus Regij Hispalensis definitioni non obstant aliquo modo: vel eo etiam quod ipsemet Molina agnouit libenter eod. cap. 7. num. 30. in fine. & num. 31. quod quando aliquis tenetur facere excussionem in bonis alterius, ab excussione facienda liberatur, si super eisdem bonis aliqua lis inter ipsum, & alios creditores esse speratur, potestque tunc absque excussione ad alia bona recurrere, quae absque lite, & controuersia sunt, per text. in d.l. a diuo Pio, §. si super rebus, in vers. sed & illud: at in casu praesenti, super quo Regius Senatus definiuit, bona maioratus maximis litibus, & controuersiis erant affecta, vt pote cum factus esset processus creditorum, & omnes instarent super bonis institutoris maioratus eiusdem, atque ex debitis ab eo contractis ante maioratum ipsum institutum, & in maxima quantitate essent nonnulli antiquiores, quam ipsa dos, vt ex processu apparet, sicque habemus casum legis expressum, quem Molina non expendit in dicta l. 2. C. de pignor. & hypothec. in illis verbis: Ideoque si certum est. Certum namque esse, quod creditor possit ex bonis specialiter obligatis vniuersum redigere debitum, lex eadem requirit; nec bonis incertis, aut litigiosis contenta fuit aliquo modo. Et ita post Authores alios notauit Surdus, d. decis. 44. n. 21. & 22. idque cum bona maioratus litigiosa sunt, atque ob eam rationem ad bona libera deueniendum contenditur, absque dubio verum est. cum etiam bonis non litigiosis extantibus, fieri ita debuisset, iuxta opinionem, quam defendimus contra Molinam. Cum vero vt ad bona maioratus deueniretur, allegatetur bona esse libera, ex quo fortior ratio militat, nec deueniri potest ad bona maioratus, nisi in defectum eorum, obseruari iuridice deberent illa, quae ex Velazq. de Auendano. in d.l. 46. Tauri, glossa 9. n. 9. inferius adnotabitur. Succedit itaque secunda & omnino contraria alio[sect. 31]rum opinio, quod scilicet vxor pro dote, vel alius quicunque creditor, cui bona maioratus specifice obligata sunt, teneatur prius ex bonis liberis debitum exigere, nec aliter ad bona maioratus deuenire valcat, quam in defectum bonorum liberorum: sicque creditores posteriores, quibus bona libera obligata sunt, siue specialiter, siue generaliter, siue vtroque modo simul non poterunt creditorem eundem compellere, vt speciali hypotheca aduersus bona maioratus autea vtatur, quam ad bona libera generaliter obligata deueniat; dictae l. 2. C. de pignoribus, decisio huic casui poterit adaptari: ita sane in eisdem, in quibus versamur, terminis contra Molinam ipsum defendunt constanter D. Franciscus Sarmientus, selectarum lib. 7. cap. 5. Velazquez Auendanus, in l. 46. Tauri, glossa 9. ex num. 7. vsque ad num. 12. Azeuedus, in cons. 38. num. 29. & 2. seq. Pater Ludou. Molina, tom. 3. de iustitia, & iure, disp. 653. num. 6. & 7. Et ho[sect. 32]rum fundamenta (quae validiora, & vrgentiora sunt) ad sequentia debent reduci. Ac primum equidem, certi juris esse, facultatem Regiam ad alienanda, siue hypothecanda bona maioratus, & obligationem etiam, seu hypotheca ipsam eorum bonorum, intelligi semper, deficientibus bonis liberis, etiamsi in ea non dicatur, vt late deducit, atque probat Molina, lib. 4. dicto cap. 7. numero 1. & quatuor seqq. & libro primo, cap. 10. numero 4. Auendanus, dicta glossa 9. num. 5. & seq. Azeuedus, d. consilio 38. num. 16. cum seqq. vsque ad n. 23. Pater Ludou. Molina, dicta disputatione 653. á principio. Cum ergo debitum illud, pro quo bona maioratus specialiter obligata reperiuntur, ex bonis liberis, & generaliter obligatis vere solui potest, nec eius solutioni debita alia vltimi maioratus possessoris impedimento sunt, vt pote quia debitum, ex quo bona maioratus hypothecata sunt, est caeteris antiquius (vt supra dixi) bona eiusdem maioratus possunt dici, eidem debito exoluendo hypothecata non esse, cum nonnisi in defectum bonorum liberorum, tam tempore exactionis, quam obligationis hypotheca ex Regia facultate contrahi potuerit: sicque ad bona ipsa. nisi deficientibus bonis liberis deueniri non potest, & perinde habebitur, ac si alia debita antiquiora maioratus possessor habuisset, pro quibus bona maioratus hypothecata non fuissent; & ita specifice pro hac parte argumentabatur Molina ipse, de Hispanor. primog. lib. 4. d. cap. 7. num. 17. in vers. prima namque facie videtur dicendum: & in idem tendunt rationes illae Azeuedi, d. cons. 38. num. 27. ad finem. & num. 28. & num. 16. cum seq. Patris Ludouici Molinae, tom. 3. d. disput. 653. num. 6. & 7. Auendani, dicta glossa 7. l. 46. Tauri, num. 7. vbi inquit, contra sententiam Molinae ideo tenendum, quod maioratus, siue ex Tertio & Quinto instituatur, siue ex facultate Regia, & qualitercunque debita contraherentur, non aliter ad bona ipsa maioratus deueniri potest, quam si bona libera prius excutiantur. Et quod haec tacita, sine expressa conditio a natura perpetuitatis & indiuiduitatis ob conseruationem primogeniorum necessario & iuste deducta, praecisam formam inducit a lege ipsa, vel ab homine datam, & in fauorem possessoris maioratus, non creditorum posteriorum inductam. Vnde neque volente priori creditore; neque ad instantiam posteriorum, potest is creditor, qui bona maioratus specialiter obligata habet, specialem hypothecam attingere, sed ex bonis liberis prius tenetur debitum exigere, si bona libera adsint: forma enim a lege praescripta (vt ipse Auendanus subdit) tm respectu personae debitoris, quam bonorum eius praecise seruanda erit, vt in personis debitorum, & in remedio lege a diuo Pio, §. si super rebus, ff. de re iudicata, vbi exemplificat, & vsque adeo id defendit, vt numero 9. & duobus seqq. dixerit idem Auend. non sufficere, quod super bonis liberis esset controuersia, vt ad reliqua maioratus specialiter hypothecata posset creditor deuenire, sed fore necessarium omnino, deficere bona libera debitoris per consummatam, & realem excussionem, & sic non extare: litigiosa autem non vere deficiunt, provt latius ibi comprobat. Deinde & secundo pro eadem parte vrget, non posse creditorem compelli ad exercendum ius hypothecae in certo pignore, sed sibi liberam facultatem relinqui, vt illud pro suo arbitrio in pignore, quod voluerit, exerceat, l. qui generaliter, ff. qui potiores in pignor. habeantur, l. creditoris arbitrio, cum similibus, ff. de distractione pignorum: ergo non poterit antiquior credito compelli ad exercendam hypothecam aduersus bona maioratus, tum quia id fieri non potest, nisi excussis prius bonis liberis, vt supra diximus; tum etiam ex regula generali dictae l. creditoris, quae in hoc casu limitari non valet ex decisione dictae l. 2. C. de pignorib. quoad bona vinculata, & primogeniorum propter ipsorum naturam, & tacitam conditionem praedictam semper subintellectam. Et ita quoque argumentabatur ipse Molina d. cap. 7. num. 18. qui cum istius, & praecedentis rationis vim perpendisset, non dubitauit in hunc modum scribere: Quae omnia iuris rigore considerato vora esse videntur. Rursus & tertio facit, ad casum de quo agimus, adaptari non posse decisionem dictae l. 2. C. de pignorib. cum in casu illius legis vtrumque pignus, generale scilicet, & speciale, simul a principio constitutum, siue obligatum esset pure, & absque aliqua conditione, vnum, atque alterum exigi posset, si creditores posteriores non resisterent. In casu autem de quo agimus, etiam posterioribus creditoribus non resistentibus, non posset ad bonorum maioratus alienationem perueniri, nisi in bonorum liberorum defectum, sub hac namque conditione a principio obligatio contracta fuit. Et hactenus Ludouicus ipse Molina. eod. c. 7. n. 31. in versic. caeterum. A quo in effectu deducuntur ea omnia quae pro fundamento huius partis latius recensuit Velazquez Auendanus dicta glossa 9. l. 46. Tauri numero 8. per totum; qui in effectu idipsum concludit, quod Molina, & dicit verissimum esse intellectum dictae l. 2. C. de pignoribus, quod loquatur ipsa in bonis pure, non autem in bonis sub eonditione obligatis: & ponderat verba eiusdem l. ibi: Quae nominatim ei pignori obligata sunt: quae de obligatione pura sunt intelligenda. Negusantium etiam, de pignoribus, secundo membro quintae partis, numero 51. in principio, qui inquit, legem secundam intelligi, quando hypothecae prioris creditoris sunt purae & simplices: & eodem modo, atque in propriis terminis nostris intellexit Azeuedus, d. consilio 38. numero 29. in illis verbis: Et quia hoc casu cessat aequitas dictae legis 2. quae procedit in debitis puris, & abaeque conditione aliqua soluendis: non vero procedit in debitis conditionalibus, prout sunt haec, virtute facultatum contractae, debentur enim in bonis maioratus, bonis liberis deficientibus, & non alias. Praeterea & quarto loco facit, quod si in casu praesenti aequitas prae oculis habeatur prout ex aequitate adducitur Ludo. Molina, vt contrariam partem sustineat, vt supra vidimus) aequius equidem videri debet, primogeniorum perpetuitati, & conseruationi, in qua publica vtilitas versatur, quam priuatorum vtilitati prospicere: sicque opinionem hanc potius quam contrariam tueri; iuxta ea, quae idemmet Molina late ponderauit in ipsorum primogeniorum fauorem, lib. 2. cap. 1. per totum, Ioannes Gutierrez, canon. lib. 2. cap. 14. Pater Ludo. Molina, tomo 3. de tustitia & iure, & disputatione 578. per totam, & disputat. 576. num. 11. & 12. & ita aequitatem hanc ipse Molina agnoscens, & fundamentum hoc, atque praecedens ponderans, mature & erudire (vt adsolet) dicto cap. 7. libro 4. in fine dicti numeri 31. sic concludit: Ideoque cum similis casus acciderit, de his deliberandum erit. Et ita (vt vides) non audet firmare suam sententiam eo loco, nec in ea firmiter permanet. Et antea quoque dixerat, iuris rigore considerato, vera esse ea, quae pro contraria parte, quam defendimus, expenduntur. Denique & quinto loco fortiter vrget; nam hae facultates Regiae eo pertinent, vt debitum, siue dos, quae iure communi secura futura non est, priuilegio Principis sit indemnis ab omni periculo, & ita subsidiaria est haec hypotheca, in quibus subsidiariis hypothecis, dicta l. 2. C, de pignoribus, non procedit, sed iure communi secura est dos, siue debitum aliud, pro quo bona maioratus obligata sunt, securum est, si bona sint libera etiamsi aliis sint post dotem constitutam obligata, vel vendita, vel aliter alienata, vt in l. assiduis, C. qui potiores in pignore. Cessat ergo hypotheca in dictis bonis maioratus, Neque aliquem mouerit, creditoribus fraudi esse videri: Quia & successor maioratus est potior, & antiquior creditor, cum rebus maioratus recte constituti, nullum possit esse antiquius debitum, vel potius, quam successoris in ipso: qui primo tirulum habet, non a debitore istius dotis, vt innuit textus, in l. liberto, ff. de solutionibus, & in l. prima, C. de bonis authorit. iud. possid. quas in id expendit, & superiorem rationem ponderat contra Molinam D. Franciscus Sarmientus selectarum libro 7. dicto cap. 5. concludit, quod aequitas quaedam, quae pro creditoribus ponderari solet, potius est iniquitas: quae enim aequitas est, anteriori creditori adimere, vt posteriori concedatur? quod nulla Caussa pia patitur, vt in dicta lega assiduis, ibi: Ne ius quod posteriori datum est: & quod hoc ita videtur clarum, vt multis verbis opus non sit: ac etiam, quod ista obligatio rerum maioratus, quasi indemnitatis erit accipienda, de obligatione loquitur textus, in in d.l. qui generaliter & textus, & Doctores, in l. finali, ff. si certum petatur, & hactenus Sarmientus, quem refert, & sequitur Azeuedus, dicto consilio 38. numero 29. in fine, & numero 30. qui vltra eum considerat singularem doctrinam Ioannis Andreae, quam sequuntur Alexander, & Decianus, ibi relati; scilicet quod aequitas dictae legis 2. non habeat locum, quotiescunque obligatio, & hypotheca specialis est subsidiaria ad generalem; ita vt deueniri non possit ad specialem, nisi deficiente generali, prout est in bonis maioratus hypothecatis: addiderim ego, in omni obligatione subsidiaria id esse perpetuum, vt ad eam non possit perueniri, nisi cum ex priori non satisfit creditori, 1. C. de magistratibus conueniendis, auth. hoc nisi debitor. C. de solutionibus, cum similibus. Apparet ergo secundum haec, Senatus Regij definitionem, vsque adeo iuri, & praedictorum Authorum resolutioni conuenire, vt aliter Senatus ipse de iure statiere non potuerit: idque vel eo magis, quod in casu proposito ex eiusdem maioratus institutoris specifica dispositione cautum fuerit, & expresse conuentu, vt bonis liberis deficientibus, bona maioratus pro dotis restitutione obligata remanerent, & non aliter; quo casu Molina ipse, qui in superiori anceps semper, & dubius fuit, non dubitauit, vt statim dicetur. Quoad tertium vero & vltimum articulum facilis[sect. 33] equidem videtur resolutio, iuxta conuentionem contrahentium expressam, & verba illa pactorum matrimonialium, ac etiam institutionis maioratus eiusdem, de quibus supra ad initium huius cap. & ibi maxime: Y no tuniere, ni dexare tantos bienes libres, de que la pueda pagar, lo que assi faltare po él todo, e por la parte, se pague de dos bienes deste moyorazgo; que yo a falta de los dichos bienes libres del dicho mi hijo, e no de otra manera, obligo, e hypotheco los bienes, y rentas deste mayoraz,go. In his namque terminis ad ipsum absque controuersia agnouisse videtur Ludon. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. dicto cap. 7. n. 31. in finalibus verbis, ibi: Praesertim cum vt plurimum soleant in obligationibus apponi verba, ex quibus decisio dictae l. 2. excluditur. Ex eisdem etiam verbis, & conuentione partium, in eadem qua versamur, quaestione, esse locum, vel non esse decisioni dictae l. 2. C. de pignor. & hypoth. profitetur expressim Azeuedus, d. cons. 38. n. 26. in fine & n. 27. & num. finali, & casum praesentem in indiuiduo decidit Pat. Lud. Molina, tom. 3. de iustitia & iure, d. disp. 653. col. vltimae in principio, n. 6. in illis verbis: Satis perspicuum est, l. 2. C. de pignoribus, locum non habere, quando aliquid speciali hypotheca est subiectum cum ea limitatione, vt praecise maneat obligatum in defectum omnium bonorum liberorum, quae simul generali hypotheca subiiciuntur, & consequenter cum limitatione, vt prius excussio fiat in eisdem bonis liberis vniuersali hypotheca subiectis, & postea in particulari hypotheca solum in quantum defuerit ad integrum debitum foluendum: Imo in hoc ipso casu, nullus eorum, qui contra Molinam in quaestione superiori tenuerant, dubium aliquod habuit;sed potius tanquam omnino indubitatum supponunt, quando adest expressa conuentio, provt supponere etiam Molina videtur in verbis relatis supra. Et vltra conuentionem, id quoque sustinent ex propria primogeniorum natura, & tacita illa conditione, si bona libera deficiant, semper subintellecta; vt supra dicebam. Sunt etiam in eodem placito communiter Scribentes in terminis d.l. 2. C. de pignorib. quatenus dicunt, quod lex ipsa 2. non habet[sect. 34] locum, vbi instrumento pignoris, siue hypothecae adest clausula, ita tamen quod specialis hypotheca generali non deroget, & e conuerso, vel alia similis. Ita sane ex Chassaneo, Didaco Couar. Cacherano, Rolando, Vincentio de Franchis, & Asinio firmauit Ioan. Gutierrez, dicto cons. 50. n. 20. & cum eisdem, & Puteo, & Parisio, Alex. Trentacinquius, variarum resol. lib. 3. tit. de pignoribus, d. resol. 5. n. 6. fol. 227. & n. 11. Azeuedus, dicto consil. 38. num. 26. in fine, & n. 27. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, littera H. conclus. 117. n. 12. Antonius Faber in suo Codice, ad titulum C. de pignor. & hypothec. definitione 8. & quod hypotheca specialis non tollat generalem, quando in instrumento adest clausula aliqua, ex qua deprehendi possit, contrahentes generalem etiam remanerelyoluisse cum Cassaneo, Parisio, Cacherano, & Couarr. notauit Alex. Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 3. num. 3. fol. 304. & ita Senatus definiuit iuridice, vt in initio huius cap. dixi. ADDITIO AVTHORIS Ad Caput proxime praecedens. ADduntur, atque adnotantur nonnulla, quae post peractum, finitumque Caput istud, ingenti studio, & diligentia fuerunt examinata, & veram resolutionem, atque explicationem recipiunt ex his ipsis, quae scripta, traditaque fuere supra, ex numero primo, vsque ad numerum 21. circa materiam, legis si constante, ff. soluto matrimonio, & l. vbi adhuc. C. de iure dot. Nam cum disceptatio praehabita sit in eo articulo, quando scilicet, iuxta decisionem dictae legis 29. partit. maritus vergere ad inopiam dicatur, siue quid requiratur, vt dos repeti possit constante matrimonio per mulierem: inde emanauit alterius articuli, admodum assidui explanatio, a quo scilicet tem[sect. 1]pore, in rebus dotalibus, in arrhis etiam, & donationibus propter nuptias, item & in paraphernalibus, & aliis bonis extra dotem, constante, & soluto matrimonio, contra mulieres praescriptio incipere, procedere, ac perfici valeat, si ad tertios deuenerint possessores. Quid denique, si ipsimet tertij, bonorum mariti possessores, aduersus mulieres ipsas ex titulo, C. si aduersus creditorem, iura sibi, ex tacita, vel expressa hypotheca, in omnibus bonis mariti competentia, praescribere intenderint; & de consonantia, atque decisione. 1 8. titul. 29. partit. 3. cum verbis, & decisione d l. 29. tit. 11. partit. 4. quae vere, & dilucide explicari non valerent, nisi articulo praedicto praemisso, a quo tempore vxor possit constante matrimonio dotem repetere, & pro caeteris, nunc dictis agere, ab eo namque desinit esse impedita, vt contra ipsam. quae impedimentum remouere potuit, currat praescriptio. Et in primis monendum lectorem duxi, Ioannem[sect. 2] Lupide Palacios Rubios, optime intellexisse materiam istam, & percepisse decisionem dictae legis 29. partitae 4. Is enim author in repetitione cap. per vestras, de donation. inter virum & vxorem, §. 3. per totum, optime explicat, qualiter per Iurisconsultos, quorum responsis vtimur, & tempore Digestorum prouisum fuerit vxori, vt etiam constante matrimonio possit ipsa dotem repetere, si maritus dotem dissipabat. Postmodum autem superuenisse ius Codicis, per quod plenius prouidetur, provt explicat ibidem, numero 2. & addit, aliud etiam Codicis ius postea proditum, per quod plenissime prouidetur, & multa adduntur ad l. si constante, provt etiam ibi: sed ista iura solum prouidisse, quando maritus coepit dissipare bona sua, & sic quando certum erat, maritum vergere ad inopiam; & propterea, quod superuenit ius Authenticorum, per quod plenissime ipsis mulieribus consulitur, & statuit quod licet maritus ad inopiam non vergat, puta, quia est ditissimus, & eius bona sufficiant ad dotis exactionem, & ad satisfaciendum creditoribus, & de eis potest maritus commode viuere: tamen est dubium, an vergat ad inopiam, quia incipit male vti substantia sua ludendo forsan, vel alias: nam & runc potest vxor dotem exigere; ita dicit tex. in auth. de aequalitate dotis, §. fin. collat. 8. & subdit ipsemet Author, quod ex dicto §. finali desumpta fuit l. 29. titul. 11. partit. 4. & l. 8. titul. 29. partita 3. quae dicunt, quod si maritus deuastat bona, vxor potest dotem repetere: & si non repetit, ab eo tempore potest contra eam praescriptio currere in rebus dotalibus. Eiusdem quoque l. partitae 29. meminit idem Author, in repetit. ipsius cap. per vestas, §. 24. quo loci adducit nonnulla ad ampliationem decisionis illius text. & refert in primis quamplurimorum sententiam, existimantium, decisionem ipsam procedere, etiamsi a principio maritus esset diues, & postea contracto matrimonio, sine culpa sua efficeretur pauper: nam & tunc vxor potest dotem repetere. Subdit statim in hunc modum: Contrariam opinionem tenuerunt Cynus, Ioan. Fab. & multi alij; Hostiensis, Cardinalis, & alij, dicentes, quod paupertas viri non facit locum repetitioni, sed mores viri: hanc opinionem approbat lex Regni praealleg. 29. tit. 11. part. 4. dum dicit, quod si maritus male non administrat, licet casu ad paupertatum venerit, non potest vxor ab eo dotem exigere, vt dicit illa lex, quam in iudicando, & consulendo sequere, tam in foro Ecclesiastico, quam in saeculari. Deinde quoque infert Ioannes ipse Lupi, post editam dictae l. partitae decisionem, non posse sustineri Bartoli doctrinam, quam ibi adducit; quod licet vir bene inchoet vti substantia sua, si malum exitum habuit, quia perdit, vel depauperatur; nihilominus poterit vxor vti remedio, praedicto: quis res dicitur male geri respectu finis; provt ibi adducit, & vete quidem concludit in hunc modum; sed per praedicta tene contrarium: quoniam si maritus caepit bene vti substantia sua, non potest tunc dici ad inopiam vergere, & si postea casu male successit, & effectus sit pauper, non debet sibi imputari, vt apparet ex praedictis, & signanter ex praeallegata lege Regni. Remanet itaque, praefatum Authorem recte percepisse istam materiam & prae oculis semper habuisse decisionem dictae l. partitae, Caeuallos etiam, commun. contra commun. q. 3. n. 6. cum vidisset legis eiusdem verba, & constitutionem, vt vxor repetere possit dotem[sect. 3] constante matrimonio, siue dotis praescriptio contra eam curreret, non modo exigit, quod maritus vergat ad inopiam, quasi id solum, quod absque eius culpa euenire casu potest, non sufficiat: sed simul quod dissipet bona, prout apparet dict. num. 6. & statim dicit num. 8. notanda ea, quae antea dixerat pro declaratione dict. l. 29. part. 4. Addiderim ego, ex decisione legis ipsius, sufficere, quod dissipare bona, siue male vti substantia sua caeperit, licet adhuc ad inopiam non deuenerit, potest enim adeo diues maritus esse, vt adhuc inops non sit, caeperit tamen male vti substantia sua, quod ex dicta lege sufficit. E contrario vero non sufficit inopia, si casu, & absque culpa ad eandem deuenerit, prout assidue contingit, nec caeperit male vti substantia sua. Quod etiam recte percipit Ioannes Olanus, in concordia iuriscommunis & Regij, littera D. num. 76. &77. folio mihi 93. vbi inquit in hunc[sect. 4] modum: Dos potest repeti a viro, durante matrimonio, si efficiatur pauperior, iure communi; iure Regio non potest repeti, nisi culpa mariti fiat pauperio, l. 29. tit. 11. part. 4. Ioannes etiam Baptista Villalobos, in antinomiis iuris commun. & Regij, littera D. num. 32. ibi: De iure Regio contra virum, quia casu, & non sua culpa incidit in paupertatem, non repetitur dos, vt in l. 29. & c. & repetit in aerario commun. opinion. littera D. num. 209. Author denique Curiae Philipp. in §. 13. incip. pedimiento, iudicij executiui, num. 8. folio mihi 247. in illis verbis: Durante el matrimonio puede la muger pedir al marido su dote, y bines, si el fuere iugador, o disipador de los suyos, y se temiere, que los disipara: mas aunque por otra ocasion venga a probeza, no le puede pedir durante el matrimonio, segun vna ley de partida, 29. Et hinc sane ad oculum apparet, deceptos nonnullos huius Regni Authores, qui legis eiusdem immemores, generaliter statuerunt posse vxorem constante matrimonio dotem repetere, si maritus ad inopiam vergat; nec considerarunt, inopiam non sufficere (quaecunque illa sit) nisi dissipatio, & culpa mariti accedat; prout dictum est. Quo numero fuere, & dictae l. partitae. nec distinctionis mentionem faciunt Ludouic. Mess, ad legem Tolet, in 9. fundamento partis 2. n. 94. folio mihi 92. Amad. Rodrig. de concursu, & priuilegiis creditorum, art. 1. primae partis, sub n. 29. in vers. item si euidentissime. Quo loci ob solam mariti inopiam, constante matrimonio dotis repetitionem concedit, immemor equidem (vt dixi) dictae legis Partitae constitutionis: Matiencus etiam in l. 4. tit. 3. lib. 5. gloss. 1. n. 4. Rursus & monendum Lectorem duxi (quod supra hoc eod. cap. omisi) Pragmaticos communiter explicasse, sine restrinxisse decisionem dictae l. partitae 29. vt scilicet ipsa non procedat,[sect. 5] quando alij creditores mariti instarent, & pro debitis suis contra maritum ipsum agerent: tunc namque posset vxor, etiam constante matrimonio, pro conseruatione dotis suae, executioni, aut executionibus contra maritum initis se opponere, & iura sua ostendere, ne liis creditoribus satisfieri, soluique prius contingat, qui potentiora iura obtineant, siue eisdem solutis, nihil remanere, ex quo dos salua, atque in tuto remaneat; sic sane obseruari testatur Bernard. Episcop. Calaguritan. in antiqua additione ad Ioann. Lupi, de Palacios Rubios, in repetitione dicti capit. per vestras, §. 24. in haec verba: Adde, quod ista lex Regni hoc disponens (vt a doctissimis Viris audiui) practicatur, quoties vxor petere uvlt dotem a viro, nullis apparentibus creditoribus: eis tamen instantibus, tunc vxor constante matrimonio, & etiam viro existente inope ob casum, & non suis malis moribus, praefertur eis, & potest se opponere, praefata lege non refragante; quae practica est satis aequa, vtconstat. Et idipsum tenuit Didac. Perez, ad Seuram, de bonis lucratis constante matrimonio, n. 9. Ioan. Bapt. Villalob. in aerario commun. opinion. littera D, num. 209. fol. 47. Ioan. Olan. in concordia antinomiarum iur. commun. ac Regij, litera D, n. 83. in illis verbis: Quod etiam iure Regio mulier exigit dotem, & conseruat, licet maritus non vergat ad inopiam culpa sua, quando creditores vendunt bona mariti, propter debita, nam tanquam creditrix mariti praefertur creditoribus, iuxta l. assiduis, C. qui potior. in pign. &c. tenuit quoque eandem sententiam D. Ioan. Baroan. in nouissima additione ad Palac. Rub. dict. §. 24. littera A. folio 386. in nouis, vbi addit vnum verbum, secutus Episcopum, Didac. Per. Villalob. & sic inquit: Sed quid mirum, cum vxor non agat isto remedio, sed longe diuerso, & contra creditores. Et ita debent intelligi, atque explicari ea, quae tradidit ipse Palacios Rubios, in repetitione Rubricae, §. 19. fol. 51. in noui. & quotidie in praxi seruari, mulieribusque se opponentibus, dotes suas conseruari aduersus alios creditores mariti, compertum est, & cum D. Paz, Parladorio, Azeuedo, Ioanne Gutierrez, Villadiego, & aliis tradit Amador Rodriguez, de concursu, & priuilegiis creditorum, prima parte, n. 2. & seq. Et haec quidem sunt notanda ad ef[sect. 6]fectum illum, de quo praecipue agitur, vt scilicet ab eo tempore, quo alij creditores mariti instant, & agunt pro debitis suis, atque ita vxor pro dote, & arrhis, se opponere posset, & praescriptio contra eam in ipsis rebus dotalibus, & arrhis procedat. Item & in bonis propriis mariti, quae iure tacitae, vel expressae hypothecae habet hypothecata, prout inferius dicetur. His ita praemissis atque praesuppositis, pro absoluta, & distincta propositi articuli praescriptionis explicatione, sequentia obseruare, atque constituere necessarium erit, ex quibus nihil in proposito intactum manebit. Ac primum equidem, certi iuris esse, quod contra mulierem constante matrimonio, nulla currit praescriptio in dote, seu rebus dotalibus, si maritus[sect. 7] ipse, vel alius tertius aliquid ex bonis ipsis dotalibus constante matrimonio alienauerit, vel alio quouis modo ad aliquem tertium deuenerit: quod expressim probat textus in l. in rebus, 30. §. omnis, C. de iure dotium, in haec verba: Omnis autem temporalis exceptio, siue per usucaptionem inducta, siue per decem siue per viginti annorum curricula, siue per triginta, vel quadraginta annorum metas, siue ex alio quocumque tempore maiore, vel minor sit introducta: ea mulieribus ex eo tempore opponatur, ex quo possint actiones mouere, id est opulentis quidem matris constitutis, post dissolutum matrimonium. Hactenus Imperator Iustinianus in prima dicti §. parte. De secunda autem postmodum agetur suo loco, & conuenit l. octaua, titulo 29. partita 3. ibi. E aun dezimo mas, que las cosas, que la muger diesse a su marido en dote, non se pueden ganar por tiempo, si non despues, que el casaminto fuesse partido. Atque ita ex communi omnium e Interpretum sententia tradiderunt Baldus Nouellus, in tractatu de dote, in 8. parte, colum 2. & 5. Baldus de praescriptionibus, prima parte sextae & ultimaeprincipalis, casu 16. per totum, folio mihi 489. & 490. numero 10. per totum, & numero 14. fol. 493. vbi concludunt; contra mulierem nullam currere praescriptionem, etiam longissimi temporis, constante matrimonio, etiamsi matrimonium ipsum duraret per centum annos; & aliorum contrarias sententias improbant iuridice. Pro eisdem autem pondero ego iura manifesta, textum scilicet expressum dicto §. omnis, prout supra retuli eum, & maxime ibi; Siue ex alio quocunque tempore maiori. Quae verba omne tempus, etiam centum annorum comprehendunt; & in dict. l. partitae octaua, ib: Non se pueden ganar por tiempo, si non despues que el casamiento fuere, partido: Indefinita namque illa oratio, quae in dispositione legis, & hominis, & in omni actu, & materia, vniuersali aequipollet, prout latius alio cap. huiusce tractatu explicaui; omne tempus excludit, & dum constat matrimonium, nullius temporis praescriptionem admittit. In eadem quoque sententia, & resolutione fuerunt Gregorius Lopez, in dicta l. partitae, verbo, en dote. Paulus Castrensis, in consil. 466. per totum, lib 2. vbi late & eleganter. Abbas, in consil. 22. lib. 2. Cumanus numero 55. Didacus Castellus ibidem, in glossa finali, versic. adde mulier. Et Palacios Rubios, numero 21. Idem in repetitione rubricae, de donat. inter. §. 27. numero 16. & in repetitione cap. per vestras, §. 3. & in addit. & in §. 24. Rodericus Suarez, titulo, de las arras. ad leg. primam, numero 56. & tribus seqq. & ibidem in addit. littera A, ad numerum 58. & titulo de debitis, numero 33. in principio. Couar. variar. libro primo, cap. 8. numero 8. in principio, & in relectione cap. quamuis pactum, in initio secundae partis, §. primo, sub numero 9. ante finem. Azeuedus, in l. 4. titulo 3. ex numero 11. cum seq. lib. 5. nouae collect. Regiae D. Paz. in praxi, prima parte primi tomi, secundo tempore, ex numero 32. folio 30. Cardinalis Thuscus, tomo 6. litera P. conclusione 525. numero 53. & tribus seqq. & nullo ex his relato, Petrus Barbosa, quinta parte, l. primae, ff. soluto matrimonio, numero 83. in versic. denique ex praedictis, & num 84. Vbi iuridice statuit differentiam inter bona immobilia, in quibus prohibita omnino fuit vsucapio. l. si fundum, ff. de fundo dotali, & bona mobilia, quae sicutalienari possunt, ita & vsucapi; ita tamen quod dum constat matrimonium, non incipit cursus vsucapionis aduersus mulierem, sed tantum a tempore soluti matrimonij, prout statim dicetur; sicque explicari debet text. in dicto § omnis prout recte ipsum explicauit Barbosa ibi. Superioris autem conclusionis ratio communis[sect. 8] est, constante matrimonio, mulierem impeditam esse per ius agere, vtpote cum omnium actionum ius, exercitium penes maritum tameneat, & ipse dominus dotis existimetur, l. doce ancillam, C. de reiuendicatione, & longa, serie egomet ipse exornaui, atque accurare explicaui in commentariis de vsufructu, cap. 4. ex numero 8. cum infinitis seqq. & vltra eos, quos ibidem commemoraui, Nicolaus Garcia, de beneficiis, quinta parte, cap. 9. ex numero 142. vsque ad num. 177. vnde succedit regula l. primae, §. finali, C. de annali except, authent. nisi tricennale. in 2. parte, C. de bonis maternis, vt non valen[sect. 9]ti agere propter impedimentum iuris, negantis alicui ius agendi, non currat praescriptio prout latius exornauit, multáque ingeniose admodum, & acute atque erudite (vt adsoler) deduxit Arias Pinellus, in dict. authent. nisi tricennale, ex numero 42. folio mihi 301. Thuscus, dict. conclus. 23. per totam, Surdus decis,. 189. ex n. 25. & hanc rationem ex mente communi saepe repetit Balbus, dicto casu decimo sexto n. 10. & praecitati supra Authores expendunt. Peregrinus etiam decisione 44. per totam, vbi quod vxor constante matrimonio, non potest vendicare fundum dotalem per maritum alienatum, & nec etiam possessorio recuperandae agere, quia ipsa non possidet. Nec exercitium actionum sibi competit contra tertios possessores, sed marito, qui ipse agere posset contra alienationem nulliter a se factam; prout haec omnia, iure, & authoritate, ibi comprobat: & vide latius per Barbosam, quinta parte, l. primae. ff. soluto matrimonio, cum ergo hodie generalis sit prohibitio, vt res dotales, neque consentiente vxorealienari possint, l. unica, §. & cum lex, C. de reivxoriae act. & late per Barbos. dicta 5. parte, ex numero 7. quanuis vxor sciuerit, & viderit res sues dotales, vel aliquam earum per maritum alienari: scientia, & patientia nullo modo ei praeiudicabit, quia scit, ius suum saluum sibi remanere, iuxta ea, quae cum multis Authoribus resoluit Mascardus, conclusione 113. ex numero 19. nec vlla praescriptio curret contra eam, quia est imperdita agere, vt dictum remanet: Nisi cum iuramento de non contraueniendo, alienationi consenserit; de iure namque Canonico valet consensus[sect. 10] mulieris, super alienatione rei dotalis cum iuramento, licet de iure Ciuili non valeret: cap. cum contingat, de iurando, cap. licet mulieres, eodem. tit. lib. 6. & late Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. primo. Barbosa, dicta 5. parte. l. primae, num. 72. & 74. & prima parte eiusdem l. numero. 69. Si tamen esset inchoata praescriptio ante contra[sect. 11]ctum matrimonium, per superuenientiam matrimonij, & dotis constitutae, non interumperetur praescriptio vt in l. si fundu, ff. de fundo dotali, & cum Roderico Suare notauit Gregorius Lopez, in dicta lege 8. tit. 29. Partita 3. verbo, en dote. Baldus, de praescription. primae partis, sextae & vltimae partis principalis, dicto casu 16. & numero 10. in principio. Azeuedus, in dicta l. 4. titulo 3. lib. 5. num. 20. in versic. secundo limitatur: & pro certo supponunt ij omnes, qui hactenus in proposito scripserunt, loquuntur namque de praescriptione inchoata contra mulierem constante matrimonio; non vero de ea, que ante matrimonium caepisset, intelligunt, vtpote cum incoepta iam praescriptione, longe diuersa ratio militer. Ad quod ponderari possent iura nonnulla, & doctrinae, quae a meipso ponderatae, adductae fuere lib. 3. cap. 15. ex numero 4. vsque ad numerum 16. vbi videri possunt. Soluto vero matrimonio, incipit statim praescrip[sect. 12]tion currere contra mulierem, ex quo definit esse impedita agere, nec sibi denegatur potentia agendi, & recuperandi resdotales; sicque cessat omnino ratio illa, quare constante matrimonio praescriptio non currit: sic sane probat expresse text in dicta l. in rebus, § ominis, & in dicta partitae 8. ibi: ibi: Si non despues que el casamiento fuesse partido: & ibi Gregorius Lopez, in verbo partido, inquit in hunc modum: & praescriptione decem, vel viginti annorum, sed requirerentur triginta anni, vt declarat Paul. de Castro, in l. cum vir. ff. de vsucap. & Ioan. de Imola, in cap. cum non liceat, de praescript. Quod ipsum etiam probauit, & eius temporis praescriptionem requirit Balbus, dicto casu 16. & sub dicto numero 10. in versic. & ideo licet soluto matrimonio. & Ioanne de Imola, Gregorio Lopez, non relatis, in eodem placito remanet, & longi temporis, triginta scilicet annorum praescriptionem necessariam esse, annotauit Barbosa, dicta 5. parte l. primae, sub num. 84. qui tamen, quando res dotales, aestimatae in dotem datae fuerunt; & in subsidium mulier agit contra tertios datae possessores; quod sufficiat decem annorum praescriptio, resoluit ibidem. Et quia huiusce obseruationis terminis intelligendi, explicandique sunt, prout ipse explicat ibidem, eius verba inserere, atque hoc loco transcribere, necessarium visum fuit, quae in hunc modum se habent. Si antem quaeras, in quibus casibus res dotales vsucapi possint Seeurrendum est ad iuris principia, & resoluendum, res dotales immobiles, etiam soluto matrimonio, vsucapi non posse: nam cum adhuc duret iuris prohibitio, quandiu actualiter non sint restatutae, l. etiam, ff. de fundo dotali, locum habet regula dictae l. si fundum. intelligendo tamen de praescriptione longi temporis, nam si fuerit longissimi temporis, indistincte possessorem securum reddet, iuxta generalem regulam l. sicut, C. de praescript. triginta annorum. Vt resoluit Nouellus de dote, 7. part. speciali 1. colum. 2. & 4. Bal. de praescript. 1. parte 6. num. 10. Gomez, § fuerat, num. 41. Institut. de action. Quidquid contrarium pro constanti teneat Iason, hic num. 33. Item si res immobiles dotales datae sint estimatae, nam quamuis tunc vxori in subsidium concedatur vtilis rei vendicatio aduersus terios possessores, glo. dicta l. in rebus, verbo, aestimat. in fine, & supradictum est: tamen aduersus hanc subdiariam actionem admittetur praescriptio longi temporis, vttenet glo. d.l. in rebus, verb. vsucapionem, in 3. & 6. solutione, & ibi Bald. n. 11. Salicet. n. 8. in fine. Paul. l. eum vir, n. 154. & pari ratione, quamuis in rebus mobilibus alienatis detur vxori in subsidium vtilis rei vendicatio aduersus tertios possessores, vt supra probauimus; tamen aduersus hanc subsidiarium actionem tuti erunt possessores, si per triennium cum bona fide eas res possederunt, & ita procedet quod praesupponit d.l. in rebus, §. omnes. Rursus obseruandum, atque constituendum erit,[sect. 13] id ipsum quod in dote, & in rebus dotalibus statutum, atque obseruatum est supra, ex n. 7. obseruandum etiam. at que statuendum in donatione propter nuptias, & in arrhis, vt in eis contra mulierem constante matrimonio nulla praescriptio currat; idque ob eandem rationem, quia agere impedita est, dum matrimonium ipsum constat: incipere autem, & procedere praescriptionem post dissolutum matrimonium, & quando in dote, seu rebus dotalibus incipere, ac procedere de iure potest; sic sane, specifice annotauit, atque tradidit Ioannes Lupi de Palacios Rubios, in rubrica, de donat. inter. §. 17. n. 16. folio. mihi 44. in nouis. vbi in hunc modum scripsit: Ex quo etiam potest inferri, quod cum praescriptio. sit quaedam speciesalienationis quae constante matrimonio prohibita est, quantum ad arrhas, nullo modo potuit incipere, durante matrimonio, l. vbi lex. ff. de vsucapion. & istae, quae hodie dantur, succedunt loco donationis propter nuptias: in donatione autem propter nuptias nunquam datur actio vxori, nisi soluto matrimonio, vt l. cum notissimi. §. illud, C. de praescript. 30. vel 40. annor. & in authent. vt immobilia, §. primo, col. 6. & per consequens ab eo tempore incipiet currere praescriptio, quod habeo pro indubitato, Et id ipsum tenuerunt, atque resoluunt D. Paz, in praxi prima parte primi tom. 2. tempore, n. 32. in principio, versic. & idem esse in rebus donationis, & fol. 32. Azeuedus, in l. 4. tit. 3. n. 17. l. 5. vbi citat Gregor. Lopez, idem tenentem, in l. 1. tit. 11. p. 4. glossa magna. D. Ioannes Baraona in addit. ad palacios Rubios, dicto §. 17. litera H. fol. 50. ante finem, versic, ex quo etiam potest inferri. Sed caeeris omnibus latius, atque praestantius eruditissimus, atque excellentissimus Iurisconsultus, Hispanus noster Rodericus Suarez, in l. 1. tit, delas arras, num. 56. 57. & 58. fel. mihi. 277. in fine, & 278. in nouis. Quo loci eleganter fundat, quod illa, quae de iure communi appellabatur donatio propter nuptias, hodie vocantur arrhae; & inde, quod in arrhis petendis, non currit praescriptio mulieri constante matrimonio; etiam in casu quo extraneus, & non maritus promisisset dictas arrhas, cum ad maritum principaliter spectet exercitium dictae actionis, siue petitionis arrharum: & dicit se ita consuluisse de facto, cum Ducissa de Villalua promisisset nomine arrharum mille duplas cuidam Nobilissimae faeminae, Mariae de Acunha, vxori Ioannis de Viuero, militis strenuissimi, Vice Comitis de Altamira, tempore, quo matrimonium fuit contractum inter dictam Mariam, & dictum Ioannem, & pro dictis arrhis dicta Ducissa, mater dicti Ioannis de Viuero, obligauit quendam locum: soluto matrimonio ipsa agebat hypothecaria pro dictis mille duplis contra possessorem dicti loci, cui dicta Ducissa vendiderat dictum locum; opponebatur contra eam quod dicta hypothecaria erat praescripta, quia elapsi erant multi anni a tempore venditiionis: ipse autem Rodericus Suarez defendebat, toto tempore, quo matrimonium durauit, non currere contra dictam vxorem praescriptionem in dicta hypothecaria, ad consequendas dictas arrhas, & multa fundamenta adducit pro hac parte, prout ibi videri poterunt, & in effectu concludunt, quod dos, & donatio propter nuptias iudicentur a pari, & quemadmodum fructus rerum dotalium sunt viri, ad onera matrimonij subeunda, ita etiam fructus donationis propter nuptias; nec competit mulieri actio ad illam consequendam, nisi demum soluto matrimonio. Inde & consequenter ex placitis, atque resolutio[sect. 14]nibus eiusdem Roderici, ex dict. n. 56. 57. & 58. ego pro certo & indubitato deduco, statutum a iure in dote, habere quoque locum in donatione propter nuptias, & in arrhis: & in vtroque, quod attinet ad articulum praescriptionis, seruandam decisionem dictae l. 8. titulo 29. partitateria, vt in arrhis, & donatione propter nuptias procedat, necne praescriptio, iuxta ea, quae in dote statuuntur in ipsa l. octaua. Deduco etiam, solum permitti mulieri petere donationem propter nuptias, aut arrhas constante, matrimonio, quando dotem exigere potest, & inde, quamuis de iure communi posset dotem exigere, quando maritus vergebat ad inopiam, vt latius supra deduxi, & ita pariter in casu ipso inopiae arrhas, & donationem propter nuptias patere poterat mulier constante matrimonio, vt latius comprobat, & ita in terminis annotauit Rodericus ipse Suarez in dicta l.p. tit. de. las arras, n. 57. vbi de donatione propter nuptias; & n. 59. vbi de arrhis; Actamen hodie attenta decisione dictae l. 29. titulo vndecimo, partita quarta, solam mariti inopiam non sufficere, vt mulier repetere possit arrhas, aut donationem propter nuptias, sed incipere male vti substantia sua, atque dissipare bona maritum, necessarium esse, sicuti in dote ibi statuitur, & ante annotaui ex num. primo, in hisce addit. Quod est notandum, quia dicto num. 57. & 59. non ita traditur per Rodericum, nec doctissimus ille Vit expendit legam ipsem Partitae. Additionator etiam eius eandem omisit, 7 solum allegat dict. l. octauam, titulo. vigesimonono, partita tertia, prout ibi apparet in addit. ad. num. 58. litera A. folio mihi 289. in nouis. De donatione autem propter nuptias, de qua agit[sect. 17] dictus Author, & quod arrhae successerint loco illius, quamuis valde distent a donatione propter nuptias, cum infinitis quos allegat, ac ideo eos sciens consultoque praetermitto, vide omnino Pat. Thomam Sanchez, tomo primo, lib. sexto. de sponsalibus, disputatione prima, & pluribus seqq. & disputatione 27. & seq. Parladorium, tomo 3. differentia 125. Deinde obseruandum, atque constituendum erit, hucusque resoluta, atque in dote, donatione propter nuptias, & arrhis statuta, & ad terminos, atque decisionem d.l. octauae, tit. 29. partita tertia, & dict. l. vigesimae nonae, tit. 11. partita quarta, reducta; obseruanda hodie, & omnino procedere, ac si Taurinae legis 57. constitutio prodita non fuisset. Nam etsi lex illa Tauri, quae hodie est l. quaerta, tit. 3. lib. 5. nouae collect. Regiae, statuerit, quod Iudex, causa cognita, potest compellere maritum, vt praestet licentiam vxori, ad faciendum illud omne, quod vxor fine eius licentia facere non potest, alias quod Iudex ipse solus cam praestare possit: Et vere vxor, nec contrahere, nec quasi contrahere, nec alia facere potest, quae ad contractus, distractus, & iudicia pertinent, & alia etiam, de quibus in l. 55. Tauri, hodie l. 2. tit. 3. lib. 5. atque ita videretur alicui, tentari posse, quod hodie, cum mulier impedita non sit, & dictam licentiam agendi pro dote, donatione propter nuptias, & arrhis, a Iudice petere, atque ab eo impetrare possit, videatur negligens in non petendo, ac idcirco etiam constante matrimonio, praescriptio currere possit, quasi cessante ratione illa praecipua impedimenti; Attamen negari non posse, quin hodie, sicut olim impedita sit per ius agere, cum exercitium actionum penes maritum resideat, ipsaque agere nullo modo possit absque licentia mariti, vt in dictis legibus Tauri ramanet statutum: & inde remanere intactam rationem illam impendimenti, cum iura non considerauerint, quod petita licentia a iudice, impedimentum remoueri possit, necne; sed id dumtaxat, an is, contra quem praescriptio incaepit, a iure impetus fuerit agere, nec exercitium actionum habuerit, sed penes alium remanserit: licet enim is possit licentiam petere in his casibus, & aliis, in dictis legibus Tauri expressis, non tamen ad eam petendam, sic adstringitur, vt ei imputari possit, vel nocere, quod non petierit, ne beneficium illud dictae l. 57. Tauri reddatur in inuitum; aut vxoris fauore concessum ibidem, vt scilicet licentiam a Iudice petere possit, in eius odium & damnum redundet, si non petierit; contra vulgata, & omnibus cognita iuris principia, Sic sane non modo dicti §. omnis, legis, in rebus, C. de iure dotium, & d.l. partitae 8. decisio ex dictis legibus Tauri alteratur quonis modo, vt contra mulierem currat praescriptio constante matrimonio in rebus dotalibus, arrhis, & donatione propter nuptias, si dictam licentiam petere negligens fuerit; sed nec casus iste vllo pacto excogitatus fuit, aut esse potuit, atque ita iura praedicta expressa, quomodo non stare, & procedere hodie, tentari posset, cum eisdem legibus Tauri aliquid in contrarium statutum non fuerit, iuxta l. praecipimus, in fine, cum aliis vulgatis, C. de appellat. Sic equidem, atque in terminis praedictis, quod hodie non currat praescriptio in rebus dotalibus, nec in donatione propter nuptias, neque in arrhis, neque inducenda sit correctio iuris, in dict. l. Tauri 57. non inducta, iuridice & vere tentauit, atque fundauit Alphonsus Azeuedus, in dicta l. 4. tit. 3. lib 5. ex num. 11. vsque ad num. 20. & posset ipse id praecipue pro se ponderare, scilicet quód non sequatur, Posset vxor Iudicem adire, & impedimentum remouere, ergo praescriptio contra eam ab eo tempore currit: Nam & filius familias agere posset in his, in quibus patri quaeritur vsufructus, Iudicem scilicet adeundo, qui patrem compelleret; & nihilominus si patria potestate, ac vsufructu durante, pater alienanuerit, praescriptio non currit, sicuti ex sententia Baldi, & aliorum contra alios cum iudicio deduxit Pinellus, 3. parte, l. primae, C. de bon. mat. numero 74. & in authent. nisi tricennale, num. 44. & 45. & inferius dicetur. Rursus obseruandum, & constituendum erit, du[sect. 18]bium esse, an in bonis paraphernalibus, quae praeter dotem parapherna nuncupatur, constante matrimonio praescriptio currat contra vxorem? Quo in dubio Gregorius Lopez, in dicta l. 8. titul. 29. partita 3. verbo, en dote, nihil resoluit, sed se remittit ad Ioannem Fabrum, in l. prima, C. de bonis maternis, & ad dicta per Abbatem, in cap. 2. column. penult. de concessione praebendae. Atque ita videtur esse eiusdem placiti, & sententiae, cuius Faber ipse fuit; is autem expressim asseuerauit, praescriptionem in dictis bonis currere contra mulierem, constante matrimonio, excitatus argumento, & decision. textus, in cap. constitutus, de in integrum restitutione. Et quia in Curia Ecclesiastica potuit agere, & impedito currit tempus, si cum posset, non adhibuit diligentiam, vt impedimentum tolleret, quod tolli posset, vt in cap. finali, de electione, & Fabri sententiam cum aliis Authoribus, secure probarunt Didac. Couarr. variar. lib. 1. cap. 8. num. 8. D. Paz, in praxi, prima parte primi ton 2. secundo tempore, num, 32. per totum, vbi satisfacit, responiúmque praebet fundamentis nonnullis, quae in contrarium excitauit: Eiusdem autem Authoris, & Couarruu. dicto num. 8. & in relectione cap. quamuis pactum, in initio secundae partis, §. 1. num. 9. fundamenta, ad vnicum, ipsumque Ioannis Fabri fundamentum reducuntur; quod scilicet tempus currat contra eum, qui impedimentum remouere potuit, vt per Pinellum, in dict. authent. nisi tricennale, num. 48. Surdum, decisione 189. num. 28. & seq. Stephan. Gratian. discept. forens. lib. 1. cap. 45. num. 16. & 17. Idque existimant procedere, non modo iure communi attento; sed etiam de iure huius Regni, & post leges Tauri conditas: nam licet matrimonio constante vxor agere etiam de paraphernis nequeat absque licentia mariti; cogitur tamen martius a Iudice id vxori permittere, & licentiam praestare, imo eo nolente consentire, Iudex eam licentiam praestare valet, Regia Taurina l. 57. hodie l. 4. tit. 3. lib. 5. recop. & idcirco praescriptio currere debet aduersus eam, si negligens fuerit: quemadmodum in rebus aduentitiis alienatis a patre, sicut praescriptio currit a die, quo filius est effectus sui iuris, d authent. nisi tricennale; ita incipiet procedere ab eo die, quo etiam durante patria potestate vsusfructus patri non quaeritur, & in filium fuerit translatus, provt ipse Couarr. & Gregorius Lopez, in d.l. 8. tit. 29. part. 3. verbo, e non el fijo. notarunt & cum Pinello, & aliis, latius, D. Paz, vbi supra. Eandem etiam sententiam, erudite comprobauit Rodericus Suarez, in l. prima, titulo, de las deudas, nu. 33. 34. & 35. folio mihi 307. in nouis, quo loci alia fundamenta adducit, & concludit, quod cum mulier possit facere, vt maritus consentiat, eum compellendo Iudicis officio, ad consentiendum, & licentiam sibi praestandum, merito non dicitur impedita agere, & sic iustum est, contra eam, tanquam contra negligentem, currere praescriptionem. Et adducit illud simile de filio, cui in bonis, in quibus patri non quaeritur vsusfructus concessum est, vt possit officio Iudicis compellere patrem ad praestandam licentiam ad agendum, & ideo si omiserit, currit tunc contra eum praescriptio: idque procedere, non obstante, quod ex legibus huius Regni, multer non potest esse in iudicio, nec agere sine licentia mariti, provt latius ibi. E contrario tamen, quod in dictis bonis parapher[sect. 19]nalibus, sicut in dotalibus, non currat praescriptio contra mulierem constante matrimonio, quia est impedita agere, & contrahere constante matrimonio, ex legibus huius Regni, non dubitarunt tentare contra communem Palacios Rubios in l. 55. Tauri, num. 21. & ibidem Castellus, in gloss. finali, versic. adde mulier, & quamuis eorum fundamentis contendat satisfacere, atque in effectu responderit D. Paz, vbi supra, num. 32. negari tamen non potest, quin ipsa fortiter vrgeant. Azeuedus etiam in dicta l. 4. titul. 3. lib. 5. num. 18. & 19. idipsum tentauit, sed perfecit, nec ausus est a Communi recedere, prout ibi apparet in haec verba: Immo & in paraphernalibus alienatis per maritum, tentari posset idem esse, cum& in eis iam, sicut indotalibus maritus habeat administrationem, secundum glo. in l. 6. titulo 11. parti 4. vers. que el ano, colum. 4. in princ. & Palac. Rub. in rub. §. 68. num. 16. vers. modo isto, folio 49. col. 2. quod tamen non ita audeo affirmare, sicut in dotalibus, praesertim existente authoritate Couar. vbi supra, in paraphernalibus praescriptionem currere asserentis, & voluit glo. en dote, in l. 8. tit. 23. par, 3. dum allegat Faber, & Abb. pro hoc, & Suarez, in titul. de las deudas, §. quaero vlterius, fol. 56. & tetigit Cifuentes, in l. 55. Tauri, in fi. provt & tenuit Gomez Leon, in sua centuria informationum, cap. 26. numero octauo, dicentes, quod circa alias, quam res dotales, praescriptio procedit, eo quod per legam partitae 8. titul. 29. part. 3. solum res dotales excipiuntur, in quibus rebus dotalibus arrhas, & donationes propter nuptias ego comprehendo. Pro hac autem parte, in qua Azeuedus ausus non est[sect. 20] insistere, vnicum, & praecipuum fundamentum sic consiciendum, deducendumque est, provt Rodericus Suarez deduxit in dicta l. 1. titulo, de las arras, num. 33. in principio, videlicet, quod dictae leges Tauri, quae absque licentia mariti, prohibent, ne vxor aliquid facere possit, nec se obligare, habent locum in quasi contractu, & iudiciis quasi contrahitur, l. 3. §. idem scribit, ff. de peculio, Vnde hoc praesupposito, quod mulier non potest agere, nec esse in iudicio sine licentia mariti, videtur quod contra eam non currat praescriptio, per text. in. d.l. 1. §. finali. C. de annali exceptione. Vbi textus dicit, quod filiofamilias, dum est in patris potestate, non currit praescriptio. Rationem assignat ibi textus, qui videtur facere ad propositum. Quis enim incusare eos poterit si hoc non fecerint, quod et si maluerint, minime adimplere lege obuiante valebant, & c. Ex quo non poterat agere sine licentia patris, visum fuit Imperatori iustum, cessare contra eos praescriptionem, facit l. prima, C. de bon. matern. authent. nisi tricennale, eod. tit. faciunt etiam & alia iure, quae sub dicto numer. 33. idem Rodericus Suarez ponderauit: qui tamen vt respondeat ad text. in d.l. prima, §. finali, C. de annali except. constitut, textum ipsum potius fundamento partis aduersae retorqueri posse, & pro sententia Fabri, & inquit, quod ille textus debet intelligi in illis bonis, in quibus pater habet vsumfructum, quia cum in illis filius nullo modo possit agere, & pater efficiatur legitimus administrator, l. prima. C. de bon. mater. l. 1. C. de bon. quae lib. nimirum si filio durante patria potestate, non currat praescriptio: sed illis bonis, in quibus patri non quaeritur vlusfructus, licet filius debeat etiam runc agere cum licentia patris, vt in l. finali, §. necessitate, C. de bonis quae lib. tamen, quia faciliter Iudicis officio potest compellere patrem ad consentiendum, & ad praestandum licentiam ad agendum, vt in dicto §. necessitate, merito tunc currit praescriptio. Ex hac autem conclusione elicit duo idem Rodericus Suarez ibi, sub numero 34. Primum, responsionem ad textum, in dicta l. prima, §. finali, C. de annali exceptione, quod loquatur, vbi ratione vsusfructus patri acquisiti, filio denegabatur omnino agendi potentia. Secundum, quia licet mulier in agendo debeat licentiam a marito petere, tamen principale exercitium in ea resider, & maritus cogendus est praestare licentiam, si recuset sine iusta causa; & sic cum facile posset ad hoc compelli, merito debet contra mulierem currere praescriptio, vt in filiofamilias est statutum, hactenus Rodericus Suarez. Ego vero hactenus quiescere non possum, nec mihi[sect. 21] persuadere, articulum hunc non habere maximam difficultatem: textum etiam in dicto §. finali, fortiter contra sententiam communem non vrgere; quod vt euidentissime ostendam, ante alia obseruo, superiora, quae circa decisionem textus in d.l. finali, §, necessitate, C. de bon. quae lib. is Author tradit, maiori equidem explicatione, & indagatione egere (quod ad propositum praesens non pertinet) sicuti ex his deducitur aperte, quae cum infinitis aliis Authoribus egometipse adnotata, atque scripta reliqui in commentariis de vsufructu, cap. 3. ex num. decimotertio, vsque ad n. 18. Deinde, si deciso dicti §. finalis, d.l. 1. C. annali except. ideo procedit, quod intelligi debet in illis bonis, in quibus pater habet vsumfructum, non vero in eis, in quibus patri non quaeritur vsusfructus; quia primo casu actio, & exercitium competit patri; in secundo vero, filio; & ideo in ipso casu secundo, contra eum currit praescriptio, quia impedimentum remouere potuit: in primo vero non currit, quia non potuit. Et inde ipse Rodericus elicit, quod filio omnimodo denegabatur potentia agendi, ratione vsusfructus patri acquisiti: insuper elicet, quod licet mulier in agendo debeat licentium a marito petere, tamen principale exercitium in ea residet: si haec inquam ita se habent, & attento iure communi pro opinione Fabri concludentur vrgebant, attento equidem iure nostro Regio in contrarium concludentur vrgent, quod vllo pacto negari non potest: quia si acquisitio vsusfructus totum negotium facit; item & aliud, quod scilicet exercitium actionis penes patrem resideat: respectu vxoris in quaestione excitata paraphernalium, id ipsum operari debet: vtpote cum vtrumque concurrat, primum acquisitionis omnium fructuum, quia sicut in dote, aut in bonis dotalibus, ita & in paraphernalibus, fructus eorum pleno iure quaeruntur marito. Item sicut dotalium, ita & paraphernalium administratio, ius & exercitium penes maritum residet, & quaecunque respectu administrationis, & iuris, atque exercitij actionum, & acquisitionis fructuum, & communicationis bonorum, constante matrimonio acquisitorum, in dote, aut bonis dotalibus consideres, ipsamet aequaliter attento iure nostro Regio in bonis paraphernalibus hodie procedunt; & sic dotis, aut dotalium bonorum, & paraphernalium aequiparatione in omnibus facta a lege, respectu praescriptionis id idipsum in eis videtur statuendum (cum eadem ratio militet) quod in bonis dotalibus, nec assequi possum, quae differentiae ratio congrua assignari valeat. Idque, vel eo maxime, quod vt Imperator ostendat, penes quem exercitium actionis resideat, vel vna tantum regula, aut doctrina excitatur, quaerendo scilicet, an penes patrem vsusfructus consistat, eique acquisitus fuerit, an penes filium: si ergo marito vsusfructus, aut fructus paraphernalium, pleno iure hodie acquiruntur, & inde penes eum quoque exercitium actionis residet, sicut in aliis bonis dotalibus, cur ius diuersum in euidens mulierum damnum constituitur, vbi eadem ratio, eademque fructuum, aut vsusfructus acquisitio concurrit? Hoc quidem magnam mihi semper facit difficultatem, ac propterea intelligo, cogitandum reliquisse Rodericum Suarez, ibidem, sub num. 35. an maritus sit homo austerus & superbus, & quia acriter ferret, quod vxor ab eo peteret licentiam, at eo casu, vxori eidem succurratur, nec praescriptio contra eam currat, provt latius ibi. Nam a communiter accidentibus, qulibet maritus, id acriter, & malo animo ferret, & maxima inconuenientia, atque discordiae inter maritos & vxores resultarent, si petendae dictae licentiae necessitas daretur. Ad probandum autem assumptum praedictum, acquisitionis scilicet fructuum, & residentiae exercitij actionum penes maritum necessarium omnino erit in memoriam reuocare aliqua ex his, quae egometipse annotaui, atque scripsi in commentariis de vsufructu, cap. 4. ex num. 16. cum seq. quo loci constitui, quod[sect. 22] vxor constante matrimonio, triplicis generis bona haberc potest, dotalia, simplicia, & paraphernalia, bona dotalia sunt, quae expressim dotis omnine, & causa dantur. Bona simplicia, siue extra dotem sunt, quae mulier apud se retinet, nec dominium, nec administrationem marito concedit, itavt nec fructus aliquos, ipse lucretur, nisi casibus certis, de iure communi; nam de iure huius Regni aliud obseruatur, prout Authores, ibidem relati, obseruarunt. Paraphernalia bona dicuntur, quae mulier vltra dotem in domum viri infert, quorum dominium penes ipsam remanet regulariter, administratio tamen, aliquando tacite, vel expresse per eam marito conceditur, ex l. vltima, C. de pact. conuent. l. si ego, §. dotis. ff. de iure dot. l. 17. tit. 11. part. 4. in versic. Parapherna son llamados, & eod. cap. 4. n. 7. permultos Authores in vnum congessi, qui de bonis paraphernis, eáque materia scripserunt plenissime. Addo nunc Petrum Surdum, in cons. 209. lib. 2. Menoch. in cons. 554. ex num. 26. lib. 4. Anton. Thesaur. decisione Pedemontana 187. Ioan. Sichard. in l. vbi adhuc, n. 8. 9. & 31. C. de iure dotium, Cuiac. ad tit. C. de pact. conuentis, column. 4. ex versic. hic titulus est etiam de pact. conuent. super paraphernis, fol. mihi 351. De iure autem huius Regni diuersum ius obseruari quoad fructus, administrationem, dominium, & alia; ex relatione Barbosae, & Azeuedi, ipso n. 17. annotaui. Nunc vero (quod ad propositum nostrum attinet) obseruandum erit, ipso iure attento, certum esse, quod hodie mulier, etiam de bonis extra dotem, & paraphernalibus, sicut de dotalibus, non potest sine licentia mariti dis[sect. 23]ponere, nec contrahere, aut quasi contrahere, nec pro eis vllo modo agere, & quod eorundem bonorum extra dotem, & paraphernalium dominium, provt dotalium, & administrationem plenam, pleno iure habet, ita ut mulieri ipsi nullo modo administratio competat, sed solum marito. Is etiam fructus omnes eorum bonorum, sicut dotalium acquirit, & sic non tenentur haeredes eius fructus bonorum extra dotem, & paraphernalium, in vita vxoris per maritum perceptos, mortua ipsa vxore, haeredibus, eius restiturere, quod de iure communi controuertebatur. Sic etiam, & horum bonorum fructus, qui extant pro dimidia diuiduntur, & communicantur inter virum, & vxorem, & eorum haeredes, sicut caetera bona communicantur; ac in effectu, in omnibus, & per omnia de bonis extra dotem, atque paraphernalibus, ipsum ius, quod de bonis dotalibus statuitur; sicuti ex Gregor. Lop Roderic. Suar. Palac. Rubios, Villalob. Ioanne Gutierrez, & alijs, ita specifice tradidit Alphonsus Azeuedus, in l. 2. tit. 3. lib. 5. ex n. 62. vsq. ad n. 66. & in l. 3. & 4. tit. 9. n. 22. per totum, eod. lib. 5. Barbos. prima parte legis primae, ff. soluto matrimonio, ex n. 29. vsque ad n. 40. idque maxime, quoad vsum, & exercitium actionum, quod in persona mariti, vsque adeo hodie est, ex decisione legum ipsarum huius Regni, in ipsis bonis extra dotem, & in paraphernalibus, vt in eis; sicut in dotalibus, agat maritus sine assensu vxoris, neque tenequatur cauere de rato, sicuti ex Gregorio Lopez, & Couarr. obseruauit idem Aze uedus, in dicta l. 3. & 4. sub dicto num. 22. in vers. & sic secundum eum, vbi etiam citat Palacios Rubios ita tenentem. Et secundum haec, atque a iure dicta aequiparatione facta dotalium, & bonorum extra dotem, administratione etiam plena, & fructuum acquisitione concessa marito, atque in eius persona exercitio actionum residente, videtur equidem, quod aequiparatio, & dictorum effectuum, introductio noua, procedere etiam debeat quo ad effectum praedictum, ne constante matrimonio, contra mulierem currat in bonis praedictis praescriptio, sicut in dotalibus non currit; nec posse vllam differentiae rationem assignare, & velut concludenter vrgere, quod exercitium actionum penes maritum resideat hodie, quod iure communi attento residebat penes vxorem in dictis bonis, nisi tacite, vel expresse concessisset ipsa marito administrationem, vel instrumenta tradidisset, sicuti Azeuedus, & Barbosa explicarunt, atque ita super his cogitandum, atque matura consideratione deliberandum erit, cum occasio se offeret; non enim intendimus, communes Doctorum sententias confutare, siue quoquo modo subuertere, sed amplius cogitandi, atque maturius deliberandi, occasionem praestare, & ea quae iuris rationi consona magis videntur in medium proferre, vt vel improbentur, vel recipiantur ab aliis, prout vera visa fuerint. Praeterea & principaliter obseruandum, atque[sect. 24] constituendum est, ex communi Interpretum nostrorum sententia, & iure communi attentio, constante etiam matrimonio procedere, atque incipere currere praescriptionem contra mulierem in rebus dotalibus, a temporem quo maritus ad inopiam vergit, quia ab eo tempore mulier ad dotem agere poterat, etiam constante matrimonio, ex l. vbi adhuc, C. de iure dotium. Vnde cum desierit ab eo tempore esse impedita, & actiones mouere potuerit, cessat ratio illa praecipua, qua in rebus dotalibus, in arrhis, & donatione propter nuptias, praescriptionem non procedere, constante matrimonio, diximus, & idcirco in dote ipsa, in arrhis, & donatione propter nuptias currit praescriptio ab eo tempore, & erit longissimi temporis, hoc est, triginta annorum; sin sane ex doctrina communi resoluunt Baldus Nouellus, in tractatu de dote, in 7. parte, column. 2. & 5. Baldus, de praescript. prima parte, sextae & vltimae principalis, casu 16. sub n. 10. ad finem, folio mihi 491. ad principium, in antiquis, & conueniunt omnes Authores, relati supr. n. 7. & antea num. 3. retuli nonnullos, qui hoc ipsum praesentiunt aperte, dum negant praescriptionem currere constante matrimonio contra mulierem in rebus dotalibus, a tempore tamen, quo maritus ad inopiam vergit, repetendae dotis facultatem concedunt vxori, atque ita ex eo tempore habere ipsam ius agendi pro dote, & cessante impedimento, praescriptionem incipere, & procedere, admittunt. Haec autem resolutio communis habet pro se text. in d.l. vbi adhuc, & in d.l. in rebus, §. omnis, C. de iure dotium, in illis verbis: Id est, opulentis quidem maritis constitutis, post dissolutum matrimonium, minus autem idoneis, ex quo hoc infortunium res illatum esse claruerit: cum constante etiam matrimonio, posse mulieres contra maritorum parum idoneorum bona, hypothecas suas exercere, iam nostra lege, humanitatis intuitu difinitum est. Caeterum iure Regio attento, atque edita con[sect. 25]stitutione dictae l. 8. tit. 29. part. 3. quemadmodum mulier constante matrimonio agere non potest ad dotis exactionem, nec eam repetere propter mariti inopiam, ita vt inopia sola (quaecunque etiam maxime illa sit) non sufficiat, si casu aliquo, vel absque culpa mariti prouenerit, sed quod maritus incaeperit dissipare, & abuti, atque culpa sua ad inopiam deuenerit, necessarium est, ex decisione dictae l. 29. tit. 11. part. 4. prout supr. ex n. 2. cum seq. ita quoque, & ab ipso tempore, incipiet praescriptio currere contra mulierem in rebus dotalibus, in arrhis, & donatione propter nuptias, & non a tempore, quo maritus ad inopiam vergat absque culpa sua, sicuti in dict. l. 8. partitae, statuitur expresse in haec verba: Empero si acaeciesse, que el marido fuesse desgastador de sus bienes, e ella despues que lo viesse, que era a tal, non le demandosse su dote, si dende en adelante alguno le ganasse por tiempo, seria ella en culpa de ello, e el otro poderla ya ganar. Ecce manifestam legis decisionem, expresse probantem, a quo tempore praescriptio currat in rebus dotalibus cotra mulierem, constante matrimonio: & nullo modo habentem in consideratione inopiam mariti, ad quam principaliter respiciebat communis Doctorum sententia, ex textu in dicto §. omnis, & in dict. l. vbi adhuc, sed dumtaxat ad tempus, quo maritus caeperit esse dissipator, vt ab eo tempore si vxor cacuerit, praescriptio currat contra eam. Quemadmodum. ab eo tempore tantum, vxorem ipsam repetere posse dotem suam, statuitur in dicta l. 29. titul. 11. partita 4. Nec etiam habetur respectus aut consideratio ad inopiam mariti; vt inde multum ponderari, notarique debeat consonantia, atque inter se correspondentia dictarum duarum legum, ex quo enim in dict. l. 29. staturum erat, vt ab eo tempore mulier dotem repetere posset vix erat; vt ab eodem tempore incipe[sect. 26]re praescriptionem, statueretur, in dicta l. 8. partitae, sed & aliud ponderandum erit, ad quod nullus animaduertit, scilicet in ipsa lege partitae 8. dictum ab eo tempore posse rem dotalem praescribi, & tempore acquiri; non tamen expressum, quod tempus necessarium sit, atque ita, ipsummet tempus requiri, quod de iure communi necessarium erat, ex quo ipsamet lex nullum tempus expressit; sic sanae doctissimus Gregorius Lopez ibi, verbo, adelante, conuenit communi resolutioni, de qua supra per Balbum, quod scilicet triginta annorum praescriptio requiratur, in haec verba: Et intellige, per praescriptionem 30. annorum, non minori tempore, vt dixi. Aliud denique notandum erit, quod nullus etiam[sect. 27] animaduertit, nec attento dicto iure Partitarum, nec etiam iure communi, procedere vllo pacto, staréve posse resolutionem quandam Iosephi Mascardi, de probat, conclusione 1153. numero vndecimo, is enim Author cum versaretur in explanatione eius dubij, an & in quibus ex patientia praesumatur consensus; de quo longa serie egerunt permulti iuris Authores quos egometipse congessi in commentariis de vsufructu, capite secundo, ex numero 100. vsque ad num. 108. addo nunc Hondedeum in consilio 91. ex numero 41. cum seq. libro 1. Caldam Pereiram, de emphyteus. extinctione, cap. 11. dicto num. 11. vbi in hunc modum scribit: Octauo infertur, quod licet mulier incipiente marito vergere ad inopiam, possit petere dotem, si tamen per decem annos non petiit, si sciuit, & passa est, non potest amplius petere dotem: ita voluit Raphael Cuman. in cons. 93. num. 1. vbi ad id allegat. l. in rebus, §. omnis. C. de. iure dot. Sane aut is Author intelligit, quod a marito ipso non possit dotem exigere mulier: & contrarium certum est, cum maritus ipse nullo tempore contra mulierem possit ius petendi dotem praescribere, eo praetextu, quod a tempore inopiae eius pro dote non egerit vxor. Contra ipsum autem, an, & quando tempore res dotales praescribantur vide Balbum, in loco relato supra, num. 24. in prin[sect. 28]cipio, dicto casu 16. & num. 10. Aut quod non possit mulier post decennium petere dotem ab alio tertio, qui eam possideat, vel aliquam rem praescripserit; & tunc etiam is Author decipitur, vtpote, cum requiratur tunc praescriptio longissimi temporis, 30. scilicet annorum, sicuti ex Balbo, & Gregor. Lop. supra obseruaui: Aut denique loquitur, quando mulier agens hypothecaria contra tertium, qui possideat bona mariti; sibi ex legis dispositione tacite obligata, tacuit per decennium; & tunc attento iure communi procedere potest ipsius Mascardi resoluio, sed non attenti dictis legibus Partitae, vt statim dicetur; & si in eis terminis loqui intendit, adeo aequiuoce illationem fecit, vt vix percipi possit, in quibus terminis loquatur, nisi accipiendo eum iuxta resolutionem, & terminos authoris, quem citat, Cumani scilicet, in loco ibi relato, Ceuallos autem, commun. contra communes, d.q. 3.[sect. 29] num. 7. non aequiuoce, sed aperte loquutus est: in termimis namque primi casus propositi supra, num. 27. in fi. Mascar. & Cuma. accepit, sic enim scripsit: Quod quidem adeo verum est, quod si per decem annos non petat mulier dotem sibi restitui, non solum contra tertium, qui possidet bona hypothecata pro securitate, non potest agere, immo neque contra maritum, ita consuluit Rapha, Cuma. in cons. 93. num. 1. quem sequitur Masc. lib. 2. concl. 1153. num. 11. Mascard. autem (vt vidisti supra) non adeo expresse inquit, quod neque contra maritum agere possit mulier post decem annos, imo id intelligit (provt ego credo) iuxta placitum, & sententiam Authoris, quem citat, Cumani scilicet, relato autem Ceuallos metipso, sic quoque, provt idem Ceuallos, intelli praedictos Authores, & Steph. Gratian. in addit. ad decis. 15. n. 3. Sane si haec doctrina vera est, mirabilem, atque damnosum admodum continet effectum patientiae, taciturnitatis, & negligentiae mulierum, vt quemadmodum vxor non potest agere hypothecaria contra terrios bonorum mariti possessores, lapsis decem annis inter, praesentes, aut viginti inter absentes, provt statim dicetur, ita neque aduersus ipsum maritum pro dote agere possit; quod (vt vides) Ceuallos profitetur, nec miror equidem id obiter dixisse eum, cum Mascardi resolutione decipi quilibet facile posset. Vere autem Cuma. nullo modo scripsit, nec mi[sect. 30]nus probauit, sed duntaxat contendit d. cons. 93. n. 1. statim quo Alexius maritus ille, dum viueret, coepit male vti substantia sua, vxori competiisse ius agendi, tam personali, quam hypothecaria, ex l. vbi adhuc, C. de iure dotium, & inde, quod si Nicolaus ab eo tempore emptas domos per decem annos possedisset, tutus videretur aduersus hypothecariam, ope praescriptionis, ex decisione, l. 1. & 2. C. si aduer sus creditorem, quia tacente vxore per decennium, currit praescriptio, etiam constante matrimonio; casus est (inquit ipse Cumanus) in l. in rebus, §. omnis. C. de iure dot. & in hoc equidem, in excludenda scilicet vxore, agente hypothecaria contra Nicolaum, tertium possessorem; non vero in denegando recursu contra bona mariti (si extarent bona aliqua) Cumanus insistebat, nec ius agendi contra maritum vllo modo denegauit. Cum autem is Author totam vim fecisset in decisione textus, in dicto §. omnis, & in d.l. vbi adhuc, inquit statim num. 2. Et licet subtili magis, quam verae limitatione consultum sit, illum §. omnis, intelligi de praescriptione, quae currit aduersus mulierem, quoad tollendum effectum consignationis dotis, quae fieri debet, marito in matrimonio constituto, vergente ad inopiam, secundum dict. l. vbi. adhuc, quae praescriptio non habet obstare, quominus ipsa mulier possit soluto matrimonio plenariam dotis exactionem consequi. Ecce vbi adducit intellectum quorundam consulentium ad dictum §. omnis, qui conati probare, quod §. ille non loquitur de praescriptione terti posfessoris contra hypothecam in bonis mariti, vxori competente, sed de praescriptione, quae currit aduersus mulierem, quoad tollendum effectum consignationis dotis quando maritus vergebat ad inopiam, quasi velleni consulentes ipsi, ius illud praescriptione admitti, si vxor negligens fuerit, & eo iure non vtatur: non tamen iidem consulentes negarunt, quin ipsa mulier posset soluto matrimonio, plenariam dotis exactionem prosequi: & sic contrarium eius, quod Mascardus, & Ceuallos tenatarunt. Cumanus autem, probans intellectum communem ad dictum §. omnis: quod scilicet loquatur in praescriptione tertij possessoris contra hypothecam vxoris: subdit in hunc modum: Hoc cum reuerentia non videtur verum, quoniam actio competit ipsi mulieri, const ante matrimonio, & marito vergente ad inopiam, non tamen ad effectum consignationis, sed ad effectum plenariae satisfactionis, vt probat text. in praeallegata. l. vbi adhuc. Ecce vbi non modo Cumanus nullam admittit praescriptionem exparte mariti, ab eo tempore, quo ipse vergit ad inopiam, immo quocunque tempore, plenariam dotis satisfactionem, atque restitutionem vxori concedit. In quo adhaeret sententiae, atque opinioni eorum, qui existimarunt, quod restitutio dotis, quae fit constante matrimonio, sit vera & propria dotis restitutio; sane in eum sensum Cumani, in loco relato, Meminit Barbosa, in l. si constante, sub num. 53. versic. contrariam tamen, fol. mihi 534. ipse tamen Bartoli, & communem opinio[sect. 31]nem magis amplectitur, ex num. 54. quodplena, & propria non dicatur restitutio, & latius disputa ex dicto num. 53. eorum tamen, quae ex Mascardo nunc persequimur, nullam mentionem facit; & vltra Barbosam, de dubio praedicto vide late per Marium Giurbam, decis. 16. Sicilia. Praeterea, quod sit vera exactio dotis, & non consignatio (in quo Cumanus ipse insistit) & alia ratione probauit, atque in haec verba: Nam pone, quod postquam mulier habuisset dotem, maritus, qui prius vergebat, ad inopiam, acquisiuit amplas facultates, nunquid dos sibi debet restitui, glos. in praeall. l. vbi adhuc. dicit quod non, quia semel soluta est ex insta causa. In quo[sect. 32] etiam Cumani mentionem facit, & hanc partem sequitur, elegantissime comprobat, atque fundamentis contrariae partis respondet Barbosa, in d.l. si constante, ex num. 32. in versic. vlterius quaeritur, & n. 33. & seq. ex fol. 522. Remanet ergo, nullum scripsisse verbum Cumanum, dicto cons. 93. ex quo assumptum praedictum, adeo damnosum, contra mulieres desumi possit, sed insistere duntaxat, in concedenda praescriptione contra hypothecariam Nicolao illi, tertio possessori; non vero in excludenda vxore a iure exactionis dotis suae contra maritum & eius bona, si quae supersint. Quod etiam demonstratur, nam postquam scripsit verba vltima nunc relata, subdit sic: Ex his ergo videretur, quod si dictus Nicolaus a tempore dilapidationis, per decem annos possedisset aduer sus dominam Chatarinam, agentem hypothecaria, nunc soluto matrimonio praescripsisset, sed quia in casu proponitur, quod non apparet, dictum D. possessorem possedisse per decem continuos annos, quia interrupta fuit praescriptio, &c. Nunquam ergo Cumanus sermonem fecit de praescriptione aliqua ex parte mariti contra vxorem, eo praetextu, quod a tempore inopiae negligens ipsa fuisset in petendo, quod dos sibi restitueretur ex decisione dictae l. vbi adhuc, immo expresse confutauit intellectum quorundam ad dictum §. omnis, dicens, subtili magis, quam vera limitatione consuluisse eodem. Vt ergo casus iste, vxoris scilicet agentis hypothecaria contra tertios possessores bonorum mariti, in quibus ipsa, vel tacitam seu a lege inductam, vel expressam habeat hypothecam, distincte admodium atque ingenti studio explicetur, obseruandum, & constituendum erit necessario. Certi iuris esse, legem 63. Tauri, hodie l. 6. tit. 15. lib.[sect. 33] 4. nouae collect. Regiae, non procedere contra terrium rei hypothecatae possessorem cum titulo, & bona fide; & sic titulum, C. si aduersus creditorem. hodie correctum non esse. Tertius namque possessor cum titulo, & bona fide praescribit inter praesentes hypothecam, tempore decem annorum, inter absentes vero 20. sic sane ex communi huius Regni Interpretum sententia, & relatis Gregor. Lopez, Menchaca, Cifuentes, Castello, Palacios Rub. Anton. Gome. Gomez de Leon, Balbo. Parlad. Olan. Salazar. D. Paz, & Azeu. resolutiue firmauit Ioan. Gutier. pract. lib. 1. quaest. 90. & recte constituit, quod d.l. 63. Tauri, non loquitur in praescriptione hypothecae, sed debiti; & sic resectu principalis debitoris, non vero tertij, rei singularis successoris, provt ibi, n. 8. &9. & id ipsum ex eisdem Authoribus, & additis Villalobos, & Feliciano de Solis tradidit Ceuall. commun. contra comm. d.q. 3. n. 4. tradiderunt etiam Gaspar Rodri. de annuis reditibus, lib. 2. quaest. 9. ex num. 64. Velazq. Auenda. de censibus. cap. 105. & vide cap. 104. Fontan. de pact. nupt. claus. 4. glos. 18. p. 5. n. 51. fol. 307. &308. sic etiam, quod hypothecariae praescribitur contra creditorem ab aliquo tertiodecem, vel viginti annis, & quod incipit hipothecaria praescriptio currere a die solutionis transacto, non a die excussionis, contra Alex. cum Rolan. Sfortia, Ioanne Botta, Anton. Thesaur. Paris. & aliis multis resoluit Blas. Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 110. sub n. 4. fol mihi 49. nec aliquam correctionem dicti tituli, ex decisione, d.l. 63. Tauri, hodie esse, supponit aperte, provt etiam Arias Pinellus, qui erudite (vt adsolet) Alex. resolutionem improbat in d. authent. nisi tricennale, n. 48. remanet ergo dictus titulus, C. si aduersas creditorem, incorrectus, ex quo hypothecariae per tertium praescribitur contra creditorem tempore praedicto, & conuenit. l. 39. tit. 13. part. 5. l. 27. tit. 29. p. 3. & tradiderunt etiam Negusant. de pignor. 2. membro sextae partis, Cremensis singulari 62. Paris. cons. 50. lib. 1. Afflict. decis. 139. Stephan. Gratian. aecis. 15. & addit. ex. n. 1. cum seq. Sicut autem dictus titulus procedit contra credi[sect. 34]torem quemcunque; sic etiam & contra mulierem in hypotheca dotali, si tertius aliquis cum titulo & bona fide per decem annos inter praesentes, & viginti inter absentés possideat rem aliquam bonorum mariti, quae ex tacita hypotheca, a lege inducta, vel expressa, sint pro dote obligata; id quod Cumanus, d. cons. 93. vt certum & indubitatum tradidit Anton. etiam de Burgos, in cap. peruenit. n. 23. de empt. & vend. Mascard. in loco relato supra. Ceuall. qui dicit, se ita de facto habuisse, d.q. 3. n. 4. & 5. cuius resolutionem transcribit ad literam, & cum sequitur Steph. Gratian. in addit. ad decisionem dictam 15. n. 1. &. 4. seq. Difficultas est definire, praescriptio haec contra hy[sect. 35]pothecam dotalem, a quo tempore currat? Et quidem attento iure communi currere incipit ab eo tempore, a quo mulier agendi facultatem habet, & sic cum a tempore, quo maritus vergit ad inopiam agere possit pro dote, ab eo tempore praescriptio incipit currere, vtpote, cum amplius ipsa impedita non sit: & cum agere possit, cessat omnino ratio illa, ob quam constante matrimonio agere non posset, si maritus ad inopiam non deuenisset, & praescriptio currere debet; id quod ex dictis Authoribus, & Cumano deducitur aperte, & probauit Mascard. concl. 1153. n. 11. Balb. d. prima parte sexta & vltima princip. sub num. 10. & num. 14. & vtrumque expresse probatur in dict. l. in l. in rebus. §. omnis, & in dicta l. vbi adhuc. provt expresse probare, recte agnouit Cuman. vbi supra, Ceuallos etiam, dicta quaest. 3. num. 6. in haec verba: praeterea animaduertendum est, quod illa praescriptio incipit currere mulieribus, ab illo tempore, quo maritus vergit ad inopiam, & dissipat bona; ita probat text. in l. in rebus, §. omnis, Et ad literam sequitur Stephanus Gratianus in addit ad dictam decisionem, ibi: Illa praescriptio incipit currere mulieri ab eo tempore, quo maritus vergit ad inopiam, & dissipat bona, l. in rebus. §. omnis. Sane attento iure communi necessarium non est, quod maritus simul vergat ad inopiam, & dissipet bona; sed vnum, vel alterum sufficere, vt mulier agere possit pro dote, ex eodem § omnis, & d.l. vbi adhuc. compertum est: potest enim ad inopiam deuenire casu, & non dissipare, & tunc etiam pro dote agere poterit, constante matrimonio, vt late Barbosa probauit in d.l. siconstante, ex. n. 7. cum seq. Item incipere dissipare, & nondum peruenisse ad inopiam, quia esset multum diues, & adhuc poterit mulier dotem repetere: vt late ibidem per Barbosam, & supra hoc eod. cap. ex n. 1. cum seq. & in hisce addit. ad principium, atque ita in terminis iuris communis, & d. §. omnis, quem Ceuallos, & Gratianus expendunt, vnum, vel alterum, sufficit, provt ipsimet acceperint, atque senserint forsan: Constat ergo, hucusque Scribentium omnium non antea in hypotheca dotali incipiat praescriptio currere, quam ipsa pro dote agere poterat, sic equidem, cum marito vergente ad inopiam agere posset ab eo tempore praescriptio currere incipiebat; sequitur inde attentis legibus huius Regni, partitae scilicet 4. l. 29. tit. 11. quod cum mulier hodie agere non possit pro dote, constante matrimonio, ob solam mariti inopiam, quaecunque illa sit, si absque culpa mariti processerit, sed duntaxat ab eo tempore, quo ipse incipiat esse dissipator, & abuti substantia sua; quod non antea praescriptio incipiet: quod praecisa ratione deriuatur a ratione illa communi, ab eo tempore, quo mulier agere potest, praescriptionem currere in hypothecis dotalibus. Quemadmodum ergo in dote, & in bonis dotalibus praescriptio contra mulierem, constante matrimonio, non incipit a tempore, quo maritus vergit ad inopiam, sed a tempore, quo incipit esse dissipator, vt in d.l. partitae 3. tit. 29. l. 8. ibi, degastadore de sus bienes, & supra dixi, ita pariter in hypothecis dotalibus, praescriptio non antea incipiet; cum reddi non possit differentiae ratio, & concludat ratio illa, quod antea non possit agere, ex decisione d.l. 29. Hinc sane deducitur, quod si mulier sciens, & vi[sect. 37]dens, maritum suum ad inopiam versisse, viderit etiam rem aliquam suam, vel bona distrahi, non ideo ius suum amissura sit, quia scit illud securum esse, l. sicut §. non videtur, ff. quib. mod. pign. vel hypot. solut. & ob solam inopiam agere non potest, nisi incoeperit maritus esse dissipator, ex d.l. 8. p. 3. & d.l. 29. p. 4. & per Mascard. concl. 1173. n. 19. nisi expresse, & cum iuramento consentiat alienationi, iuxta ea, quae supr a adnotaui, vel nisi expresse renuntiet hypothecae in bonis mariti, intelligendo semper iuxta resolutiones Doctorum, in eo articulo, An vxor renuntiare possit, & qualiter id procedat? de quo late per Barbosam, post alios multos, 5. part. l. 1. ff. soluto matr. ex n. 65. cum seq. & n. 59. & 60. Amad. Rod. de concursu, & priuil. credit. art. 1. primae partis, ex n. 31. fol. 18. Si tamen plures instarent creditores, ita quod lis, & concursus eorum fieret, tunc equidem posset ipsa agere pro dote, & se opponere, quamuis maritus ad dissipationem non deuenisset, sic[sect. 38] temperata decisione d.l. 29. tit. 11. p. 4. provt ex aliis Authoribus obseruaui supra n. 5. & consequenter ab eo tempore) quia iam agere, & se opponere potuit) incipiet currere praescriptio contra eam in hypothecis dotalibus, alias non apparentibus creditoribus per concursum, non incipiet praescriptio ob solam mariti inopiam, in hypotheca dotali, quemadmodum in bonis dotalibus non incipit in d.l. 8. haec sunt notanda, quia ingenti studio, & incredibili labore sic digeruntur, nec alibi erant antea sic explicata, nec resoluta. # 27 CAPVT XXVII. Testamentum ad interrogationem alterius, & per responsionem per verbum, sic, siue nutu, aut signis, vel capite annuendo, cum fit, tam instituendo, quam legando, aut fideicommittendo, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, ne erretur; & de regulis, & doctrinis, quibus duci, atque excitari debemus, cum de signis, & coniecturis praesumptae voluntatis agitur in hac materia adeo coniecturali, & praesumpta. An denique de iure huius Regni post leges nouas Regiae collectionis, aliquid nouum circa haec fuerit introductum, necne: diligens equidem, & notanda resolutio, atque explanatio, qua (vt videbis) quaplurima adnotantur, atque ingenti studio explicata relinquuntur, quae practicis, & quotidianis negotiis admodum erunt vtilia, & conducibilia. SVMMARIVM. -  1 Testator in extremis constitutus, id est, moriens, & quasi extra terminos huius vitae existens, de bonis suis testari, & disponere potest. -  2 Et haec est vna legis intentio, vt quae disposita sunt a morientibus, id est, in ipso mortis articulo constitutis, adimpleantur. -  3 Dummodo testator eiusmodi in articulo mortis existens, & in extremis laborans, articulate, & intelligibiliter loquatur. Non enim interest, si balbutiendo, & tarde loquatur, si tamen percipi, atque intelligi possit. Et ibidem circa testes, & eorum fidem & loquelam articulatam, vel inarticulatam, Hipol. Riminaldi consil. 261. lib. 3. commendatum. -  4 Balbutiens lingua, quis, & quomodo dicatur remissiue. -  5 Testamentum fieri posse ab existente in articulo mortis, dummodo constet ipsum esse sanae mortis. -  6 Et etiam ab eo, cui propter morbi grauitatem lingua balbutiens, & grossa efficitur. -  7 Vel cuius vox cum difficultate emittitur, & cuius sonus cum eadem difficultate percipitur, & intelligitur. -  8 Testator satis dicitur articulate loqui, quotiescunque apparet, ipsum respondere per verbum, Sic. -  9 Testator grauiter infirmus, & in articulo mortis existens, sicque in extremis laborans, an in dubio praesumatur sanae mentis fuisse, necne; & num. seq. -  10 Testis vnus contradicens testamento, non facit illud vacillare, quando contrarium deponunt alij testes. -  11 Testator in articulo mortis constitutus, mentis compos in dubio non praesumitur ex sententia Castrensis. Contra vero ex sententia eorum, qui num. 9. praecitati fuere. Et de aliorum placitis, ac maxime Cardinalis Manticae obseruationibus, hic agitatur. -  12 Ex sententia vero Authoris, distincte, & absolute magis rem hanc explicari, si vna cum Menochio, in cons. 45. ex. n. 37. cum seq. lib. 1. tres casus distinguantur, provt latius commemorantur, & distinguntur hic, & num. seq. -  13 Et Cardinalis Manticae, & Menochij conuenientia, & dissonantia placita in articulo proposito deteguntur. -  14 Testator dicitur articulate loqui, quando illius verba intelliguntur a testibus, licet lingua balbutienti prolata fuerint. -  15 Vel quando intelligitur siue signis, & nutibus; alioquin secus. Et idem si opus sit interprete. -  16 Testator dicitur non posse articulate loqui, quando non potest clare per testes intelligi, vel quando voces emittit sine significatu. -  17 Articulate loqui, est actus perceptibilis directo per sensum auditus. -  18 In proposito articulo, an testator in extremis constitutus, praesumatur in dubio sanae mentis fuisse, tertius & vltimus Menochij casus proponitur. -  19 Et Iudicis arbitrium in hac materia adeo coniecturali, & praesumpta, multum valiturum admonetur, provt hic adnotatur. -  20 Haereditas vniuersalis testamento dari, vel haeredis institutio fieri nutu, aut signis, aut capite annuendo, non potest, sed necesse est, quod nomina haeredum viua voce exprimantur, vel manu propria testatoris scribantur. Et ideo qui articulate loqui non potest, non potest testari, neque haeredem, instituere, vt latius hic probatur. Et l. haeredes palam, ff. de testamentis, dilucide explanatur. -  21 Redditur etiam vera ratio superioris resolutionis, vt falsitas scilicet, quae his testamentis committi solet, quantum fieri possit, euitetur. -  22 Et ideo inter milites etiam, & inter liberos praedicta sententia procedit indistincte, provt Author existimat. -  23 Quamuis Alexander distinguendum putauerit. -  24 Cuius sententia sustineri potest in casu quodam, quem Franciscus Mantica considerauit, & Author nouiter probauit. -  25 Alias autem & regulariter, securius erit communi sententiae adhaerere, maxime attento iure huius Regni, ex noua Authoris consideratione, provt hic obseruatur. -  26 Et eadem communis sententia procedit, etiam in testamento ad pias causas, provt nonnulli arbitrantur; vt scilicet nutu, aut signis, etiam pia causa haeres institui non valeat. -  27 Contrarium vero rectius statuunt Doctores communiter, piae causae fauore, quos Author sequitur, modo nutus ille sit satis certus, aut dilucide appareat. -  28 Testamentum nutu factum, de aequitate canonica sustineri in terris Ecclesiae. Et ex clausula codicillari. -  29 Institutionem factam ad nutum testatoris valere, quando testator aperte prius dixerat quod volebat instituere tales, & tales. -  30 Institutionem haeredis factam a testatore, etiam per verbum, sic, vel per annuitionem capitis ad interrogationem Notarij valet, quando prius dictatum fuit testamentum ab ipso testatore. -  31 Institutio facta per verbum, sic, & nutu simul, valet, & teneo. -  32 Legata, & fideicommissa particularia solo nutu absque aliqua verberum expressione relinqui possunt. Dummodo per solum nutum possit consensus, & voluntas colligi. Et modus per quem colligitur, debet scribi per Tabellionem, exprimendo quemadmodum testator ipse assen sit humeris, & annuit capite. -  33 Voluntas non modo verbis colligitur, sed etiam ex conatu, signis, nutu, vel sono vocis confusae percipitur. -  34 Voluntas affirmatiua, caput versus pectus inclinando, deducitur. -  35 Voluntas signis demonstrata, expressa dicitur. -  36 Voluntas testatoris sono etiam tubae, vel cornu demonstratur, & percipitur. -  37 Voluntas, & consensus percussione etiam palmarum probatur. -  38 Et inde infertur ad legatum a marito vxori factum, quo maritus ipse vxoris manum adstrinxit. -  39 Voluntas percipitur etiam ex voce aliquantulum confusa. vt si interrogatus aliquis, an Titio leget, vel an filium suum talem melioret, respondeat, an alium, cur non? vel similia verba. -  40 Ex sententia Authoris caute procedendum in omnibus praedictis casibus, ne fraus facile committatur, & vt signa omnia satis certa, & dilucida videantur. -  41 Legata etiam & fideicommissa vniuersalia, non modo particularia, nutu relinqui possunt, iuxta veriorem sententiam. -  42 Semper tamen requiritur, quod is, qui nutu, aut signis, vel alio simili modo disponit, sanae mentis, & intellectus sit; nam etsi loquelam amiserit, nutu disponere potest in legatis, & fideicommissis, si sanam mentem, & intellectum retineat. Si vero perdidit intellectum, non modo haeredem instituere, sed & legata relinquere, aut alio modo disponere non potest, etiam quoad legata libertatis, & caetera a pia. -  43 Legata, & fideicommissa nutu ex sententia quorunrumdam, ita demum posse relinqui, si disponens tempore, quo annuit nutu, potuerit articulate loqui, sed noluit, contentus forte nutu, vel alio signo voluntatem suam ostendere. Alias autem si propter morbi acerbitatem non potuisset loqui, neque scribere, nutu legare, aut fideicommittere non posset, nec procederet decisio l. nutu. ff. de legatis 3. -  44 Bartolus vero semel, atque iterum tenuit oppositum, imo quod dicta l. nutu, procedat in eo, qui propter infirmitatem articulate loqui non potest, quae per Authorem probatur infra. -  45 Iason autem aliter, atque e contrario intelligit scilicet, quod textus, in dicta l. nutu, procedat, quando testator amisit loquelam casu, vel morbo. Sed si potest loqui, & nullum habet impedimentum, quod tunc non potest legata, aut fideicommissa nutu, vel signis relinquere. -  46 Alij denique diuersimode explanarunt, & inter alios Petrus de Paralta, & Iacob. Menochius, absolute, & distincte magis, & nonnullos casus constitendo. -  47 Primus casus est, cum testator a natura omnino impeditur loqui, vt impeditur a natura mutus, simúlque surdus, & sic testari non potest. Et per consequens nec legatum, aut fideicommissum nutu, aut signis relinquere. -  48 Secundus casus est, quando testator, qui disponit nutu, iam amiserat intellectum, & sic sanae mentis non erat; & tunc absque dubio non procedit text. in dicta l. nutu, nec talis potest nutu, aut signis legatum, aut fideicommissum relinquere. -  49 Tertius casus est, cum quis ex accidenti impeditur loqui, sanae autem mentis erat, & vigorem intellectus retinebat, tunc namque valet dispositio nutu facta, vt hic obseruatur. -  50 Quartus casus sit, quando testator, qui nutu legauit, potuisset loqui libere & expedite absque vllo impedimento, & tunc valet legatum nutu factum, ex sententia Alexandri, quae contra alios probatur, & supra num. 45. -  51 Circa institutiones haeredum nutu factas, & legata, seu fideicommissa nutu quoque relicta, quae hactenus dicta fuere, vtrum procedant etiam de iure huius Regni post leges Regias nouae collectionis Regiae. Quod latius, & vtilius quam antea factum esset, hic explicatur, vt videbis. -  52 Et Alphonsi Azeuedi consideratio quaedam noua in proposito, noue etiam, & concludenter conuincitur. -  53 Subscriptio supposita ad institutionem verbis expressis, vel in scriptura de mandat testatoris facta, valet, si fiat alio trahente manum testatoris, vt latius adnotatur, & Petri Peraltae resolutio approbatur. -  54 Testamentum ad alterius interrogationem factum, valere, ex communi Interpretum sententia. Quam Iacobus Menochius inter alios vtiliter, atque latissime explicauit, provt hic adnotatur. Alij etiam contrariae sententiae fundamentis satisfaciunt iuridice. Et pro communi ipsa sententia, concludens & vera assignatur ratio. -  55 Et Ant. Fabri, Ioan. Bologneti, & Ioannis Marci Aquilini contra communes Interpretum traditiones, placita nonnulla in medium preferuntur. Et communis defenditur. -  56 Testamentum ad alterius interrogationem factum, non valere illis in casibus, in quibus falsi suspicio adest, vel adesse potest. Et e contra vbi nulla adest suspicio, testamentum subsistere. -  57 Testamentum ob solam falsi suspicionem infirmari: cum in ciuilibus falsi suspicio pro falsitate ipsa habeatur. -  58 Testamentum ad alterius interrogationem factum, absque dubio valere nonnullis in casibus, distincte satis adductis, atque dilucide explicatis per Menochium. -  59 Testamentum ad alterius interrogationem conditum, validum esse, siue persona publica, siue priuata interroget. Idque ex veriori, &c. communior Interpretum sententia. Quicquid alij contra conuenerint. Et dummodo cesset omnis fraudis suspicio, vt latius hic probatur. Et Iacobi Menochij concordia recipitur. -  60 Aliorum etiam Interpretum traditiones iuxta eandem concordiam intelliguntur. -  61 Et idipsum de iure huius Regni admittitur, vt hic adnotatur. -  62 Testamentum ad alterius interrogationem conditum, vtrum valere debeat, si Notarius non modo de haerede, sed toto testamento testatorem rogauerit. Et sententia Authoris in proposito, quae Iudicis arbitrium maxima in consideratione habet in proposito, provt latius hic adnotatur. -  63 Testamentum ad alterius interrogationem factum, an de iure subsistat, quando testator nimium erat proximus morti. -  64 Et quid si instituti fuissent haeredes, qui dictauerunt, quamuis ad interrogationem Notarij factum fuisset. -  65 Quid etiam, si a persona suspecta interrogatio fieret. -  66 Et ibidem Simonis de Praetis resolutio generalis (quae vel vno verbo materiam hanc comprehendit) expenditur. -  67 Testamentum ad alterius interrogationem conditum, non valere, quando testator interrogatus, modo in hanc, modo in alteram partem lecti, in quo moribundus iacebat, se verteret. Et ostenderet, aegre ferre, quod in ea perturbatione aegritudinis, & anxietate, de his molestia afficeretur. -  68 Testamentum conditum etiam ad interrogationem personae suspectae, valere ex sententia quamplurimorum. -  69 Ex sententia vero Authoris cum aliis, non aliter valere, quam si dilucide constare posset, quod aliae falsi suspiciones, aut coniecturae non adsint. Item quod in libera testatoris voluntate fuerit respondere, vel non respondere. -  70 Et tunc valere testamentum, etiamsi non constet, testatorem testari voluisse. Cum nihil referat, an tunc, vel prius deliberauerit testari. -  71 Cum vero praeter illud, quod non constat, testatorem testari voluisse, alia concurrit coniectura, qua falsum committi posse suspicatur, tunc testamentum non valet. -  72 Testamentum ad alterius interrogationem factum non valere, nisi scientia, & voluntas testatoris praecedat, & sic apparet, testatorem ipsum testari voluisse. -  73 Contra vero ex sententia aliorum Interpretum, etiamsi id non constet. Quae ita demum probari potest, si doli, & fraudis omnis suspicio cesset, provt hic adnotatur. -  74 Testamentum ad alterius interrogationem conditum, non subsistere, quando esset primi validi, & solemniter confecti reuocatorium, idque ex sententia multorum Authorum. Et maxime si multos annos post primum testamentum conditum testator viueret, quia tunc praesumi non potest, quod eo puncto testamentum antea factum mutare voluerit. -  75 Contra vero ex sententia aliorum Authorum, qui expressim asseuerarunt, testamentum ad alterius interrogationem conditum subsistere, etiamsi primi solemniter conditi esset reuocatorium. -  76 Idque verissimum (provt Author existimat) quando cessat omnis fraudis suspicio, tunc namque nulla constitui potest differentia, quod agatur de reuocatione iam conditi testamenti, vel non. -  77 Secus vero quando aliae concurrunt coniecturae vna cum hac ipsa, quod agatur de reuocatione conditi testamenti, vt nonnulli Authores probarunt. -  78 A quibus Castrensis Zazius, & Riminaldus recedere non videntur, vt hic adnotatur. -  79 Testamentum conditum ad alterius interrogationem, an valeat, vel non, signis & coniecturis diiudicandum esse, provt hic adnotatur. -  80 Et signa haec in Iudicis arbitrio posita esse, ex Iacobi Menochij sententia statuitur; qui huiusce rei signa, & coniecturas congessit permultas. -  81 Testamentum ad alterius interrogationem conditum, vtrum hodie apud nos valeat de iure huius Regni, post leges nouas collectionis Regiae, sicut iure communi valeat. Et an eisdem adduci, atque excitari signis, & coniecturis debeamus, quae de iure ipso communi vigebant. Vbi in effectu nulla constituitur differentia inter vnum, & alterum ius. -  82 Et Alphonsi Azeuedi distinctio, noue, & vere improbatur. -  83 Ferdinand. quoque Vasquez Menchac. & D. Antonij de Padilla obseruatio quaedam in proposito, noue etiam, & aliter quam factum esset, enucleatur. TEstamentvm, seu haeredis institutio, atque alia quaelibet vltima dispositio, ad alterius interrogationem, & per responsionem per verbum, sic, nutu etiam, aut signis facta; an ex voluntate testatoris procedere videatur, necne, & quando de iure subsistat, vel non: ex quibus etiam signis, & coniecturis interpretatio fieri, atque voluntatis coniectura deduci valeat: vtilis admodum est, & apud nostros Interpretes controuersa disputatio, & quamuis a multis agitata, ac inter alios dilucide, & melius quam alibi, per Menochium exornata, atque declarata (caeteros alios infra commemorabo) ideo nunc praetermitti non potuit, quod disceptatio eadem, magna ex parte coniectura lis sit, & praesumpta, & huic nostro tractatui omnino conueniens. Verum (vt dixi) quoniam a Menochio, ita singularirer explanatur, in his duntaxat hoc capite insistam, quae vel ab aliis non recipiuntur, vel contradictionem, aut difficultatem sic habent, vt maiori explicatione indigeant. Et quo distinctius, & absolute procedatur, consti[sect. 1]tuendum erit primo loco, certissimi iuris esse, quod testator in extremis constitutus, id est, moriens, & quasi extra terminos huius vitae existens, de bonis suis testari, & disponere potest: Idque per text. in cap. Rainuntius, de testamentis, ibi: In extremis positus: & in cap. nos quidem, eodem titulo, ibi: De hac luce migrante: & in cap. finali, de succession. ab intestato, ibi: Agens in extremis: & Panormitanus, in 3. notabili, & in l. Pamphilo, § propositum. ff. de legatis tertio, ibi: In discrimine vitae constitutum, item l. Seia, §. cum pater, ibi: In extremis vitae constitutus: ff. de donationibus, l. si pater, §. quaedam, ff. de fideicommissar. libertat. ibi: Cum in extrema esset valetudine, l. & sine scriptura, C. ad Trebellian. Et ita ex communi Interpretum nostrorum sententia adnotarunt, & Authores quamplurimos congesserunt in vnum Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 110. Guillelmus Benedictus, in cap. Raynuntius, de testamentis, verbo, in extremis positus, num. 1. & 2. & num. 10. cum sequentibus, vsque ad numerum 17. vbi multis exornat, & comprobat Romanus, in consilio 306. num. 5. Craueta, in consilio 117. Socinus iunior, in consilio 178. num. 16. lib. 2. Carolus Ruinus, in consilio 8. num. 9. lib. 3. Zazius, in consilio 3. num. 37. libro 1. Ludouicus Zuntus, in responso pro vxore, num. 79. & numer. 947. Burgos de Pace, in l. 3. Tauri, prima parte, num. 265. Michael Grassus, §. Institutio, quaest. 17. num. 8. in fine, Ioannes Matienzus, in l. prima, titulo 4. glossa 16. sub numero 2. libro 5. nonae collect. Regiae, Ioannes Dilectus, de arte testandi, in titul. 3. cautela. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. titul. 6. num. 1. vbi dicit, quod testari potest in extremis constitutus, etsi lingua balbutiat: & quod haec est vna legis intentio, vt[sect. 2] quae disposita sunt a morientibus, impleantur, §. exhaeredatos, in authentic. de haeredibus, & Falcidia. Et quod illud verbum, A morientibus, diligenter est ponderandum, quia eum praecipue complectitur, qui est in ipso mortis articulo constitutus: Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. libro 2. dubitatione 2. solutione 1. num. 53. folio 188. Petrus Surdus, in consil. 414. num. 59. lib. 3. Et idipsum resolui supra hoc eodem lib. & tractatu, cap. 22. num. 103. vbi notaui, testatorem constitutum in articulo mortis testari posse, iuridice, si sanae mentis sit: quicquid antea proposuissem num. 15. & duobus sequentibus & num. 105. & 106. dixi etiam, testamentariam, & aliam dispositionem quamcunque in mortis articulo factam, praesumi absque dolo, & fraude fieri: & Francisci Burfati ex sententia aliorum, ita tenentis, locum, seu consilium expendi, vt ibi videri poterit. Sed tamen est aduertendum, quod ad hoc vt testa[sect. 3]tor in extremis, & in articulo mortis constitutus, testari possit, necesse est, quod articulate, hoc est, cum intellectu sermonis loquatur, & ita intelligitur, quis posse testari vsque ad vltimum articulatae vocis articulum, etiam si balbutiendo, & tarde loquatur, modo (vt dixi) intelligi bene possit: lingua enim ingrossata propter infirmitatem, non tamen omnino praepedita, testamenti factionem non impedit, provt probat textus singularis, in l. quoniam indignum, C. de restamentis, in illis verbis: Quae forte seminecis & balbutiens lingua profudit: Is vero qui articulate non loquitur, mortuo similis est, & tunc quidem in testamentis falsitas committitur, & ideo nec testari, alio quouis modo disponere potest. Et in l. iubemus, C. de testamentis, ibi: Si enim talis est testator, qui neque scribere, neque articulate loqui potest, mortuo similis est, & falsitas in elogiis committitur. Ita sane explicarunt Bartolus, in dicta l. iubemus, qui asserit, sic in facto practicasse: & ibidem Salicetus, & Baldus, numero primo, & communiter secundum Iasonem, num. 3. Baldus etiam, in consilio 53. num. 4. volumine 5. Angelus, & Imola, in l. in aduersa, ff. de testamentis, Castrensis in l. in eo, num. 3. C. eod. titulo, & in consilio 431. in principio, libro 2. Romanus, sic distinguens, in consilio 306. num. 4. in fine, & numero 5. Alexander in consilio 12. num. 8. lib. 1. & in consilio 33. numer. 6. & 7. lib. 3. Socinus senior, in consilio 20. num. 3. & 4. lib. 4. Decius, in consilio 489. num. 4. Ruinus. in consilio 12. numer. 4. & 7. & 9. lib. 2. Zazius, in cons. 3. numero 37. lib. 1. Anton. Gabriel, commun. conclusion. libro 4. titulo de testamentis, conclus. 2. numer. 4. Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de haeredib. institut. num. 80. & 81. Ludouicus Zuntus, in responso pro vxore, numero 77. & 79. & numer. 947. Guil. Benedictus, dicto verbo, in extremis: num. 27. per totum, Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 110. Mantica, de coniecturis vltima. volun. lib. 2. titulo 6. num. 2. Matienzus, in l. 1. titul 4. glossa 16. num. 9. & 10. Michael Grassus, §. institutio, quaest. 17. n. 8. Grammaticus, decisione 73. num. 2. Menochius, in consilio 45. num. 9. & 22. lib. 1. & latius ex num. 37. vsque ad numerum 40. idem Menochius, lib. 4. praesumptione 8. num. 28. Riminaldus, in consilio 261. lib. 3. quo loci diligenter, & pulchre pertractat, quando testamentum ad interrogationem Notarij, vel alterius subsistat, & quando non. Pluraque circa testas, & corum fidem, & loquelam articu[sect. 4]latam; vel inarticulatam declarat adeo luculenter, vt nihil supra (vt ipse inquit) & num. 77. & sequentibus, explicat, balbutiens lingua quid, & quomodo dicatur. Et resolutioni superiori conuenit num. 3. & sequentibus & num. 18. & sequent. & numero 18. & sequent. Surdus, in consilio 414. ex numer. 54. vsque ad numerum 62. vbi late, atque ex sententia quamplurimorum Authorum probauit, testatorem in extremis laborantem, posse facere testamentum, si erat compos mentis, & loquatur articulate: quo casu nec Cardinalis Thusci authoritates illae relatae littera T. conclusione 124. num. 1. & sequentibus, contradicunt, imo in fortioribus terminis tenuit idipsum num. 25. tenuit quoque, & infortioribus etiam terminis Farinacius, decisione 139. num. 2. & in addition. littera B. latius in consilio 97. numer. 9. & quinque sequentibus, vbi in primis asserit, testamentum fieri posse non solum a grauiter infirmo, sed etiam ab existente in articulo mortis, & in extremis laborante, dummodo constet, ipsum esse sanae mentis; & citat textum,[sect. 5] in dicta l. quoniam indignum: & ibi Glossam, & Doctores communiter, Praetis etiam, Surdum, & decisionem Rotae: & proxima huiusce materiae conclusione proponit resolutionem superiorem. Deinde num. 11. secundam esse conclusionem statuit, quod valet testamentum non solum factum a grauiter infirmo, vt supra, sed etiam ab eo, cui propter morbi grauitatem lingua balbutiens, & glossa efficitur, per text. in eadem l. quoniam indignum, vbi Castrensis,[sect. 6] num. 3. Angelus, num. 1. & Iason, num. 3. idem Angelus, in l. iubemus, num. 2. & ibi Iason, num. 3. C. de testamentis, Franciscus Beccius, in consilio 102. num. 10. versic. rursus confert, Rota Diuersorum, decisione 638. num. 8. Ioannes Vincent. Honded. in consilio 37. num. 53. libro primo. Rursus. num. 12. tertiam conclusionem a praecedenti non absimilem idem Farinacius adducit, quod pariter valet testamentum conditum ab infirmo, cuius vox cum difficultate emittitur, & cuius sonus cum eadem difficultate percipitur, & intelligitur, ex Alexandro, in consilio 33. num. 13. lib. 3. Syluano, in consilio 54. num. 10. post medium, Riminaldo[sect. 7] seniore, in consilio 587. num. 11. versic. non obstante, Cephalo, in consilio 546. num. 2. & sequentibus, & n. 37. 40. 59. & 84. lib. 4. Francisco Zunto, in responso pro vxore num. 943. & sequentibus, Demum obseruat numer, 13. pro quarta conclusione, quod satis testator dicitur articulate loqui, quotiescunque apparet, ip[sect. 8]sum respondere per verbum sic, & citat Alexand. Socinum, Decium, Beccium, Cephalum, Menochium, Surdum, & Sfortiam Oddi, ita tenentes, ac in effectu (vt vides) resolutioni traditae supra, n. 1. & duob. seqq. conuenit omnino. Caeterum dubitati solet communiter, an testator grauiter infirmus, & in articulo mortis existens: sicque in extremis laborans, in dubio praesumatur sanae mentis fuisse, necne, vt ab eo disposita valeant, vel non valeant. Et quidem ex nostris dubium hoc excitauit in terminis Anton. Comezius, in d.l. 3. Tauri, num. 112. qui asserit quod in extremis etiam constitutus, & qui statim continenti post conditum testamentum expirauit sanae mentis esse praesumitur, & habere sensum, & intellectum: & consequenter quod omnia per eum disposita valent, & tenent, nisi ex aduerso probetur contrarium, idque duplici ration, aut fundamento comprobat, & respondet textui, in d.l. iubemus, C. de testamentis, quo excitari videntur Authores illi, qui contrarium in dubio praesumendum dixerunt, provt ibi retulit eos ipsos Anton. Gomezius, quem retulit etiam Matienzus, in d.l. 1. titulo 4. gloss. 16. num. 3. in fine. Sunt quoque eodem in placito omnes fere Authores, quos supra commemoraui: semper enim supponunt pro indubitato, testamentum, & dispositionem in vltimo articulo vitae, atque in extremis conditum, validum esse, nec defectum intellectus, aut alium in dubio, sed potius sanam mentem praesumunt. Et ita inuenies aperte supposuisse Guil. Benedict. Anton. Gabrielem. Ludouic. Zuntum, siluanum, & relatos supra, Corneum, in consilio 8. num. 7. lib. 3. Crotum, in l. 1. §. si quis ita, numer. 13. in vers primus casus, ff. de verbor. obligat. & idipsum videlicet, quod in extremis constitutus, sanae mentis praesumatur in dubio, responderunt Abbas, in cap. vltimo, per illum text. de succession. ab intestato, num. 9. Alexand. in cons. 33. numer. 6. & 7. lib. 3. & in consilio 105. num. 6. lib. 7. Ruinus, in cons. 12. numero 8. lib. 2. Franciscus Beccius in consilio 102. numero 12. Decius, in cons. 489. num. 4. in fine, & num. 5. vbi dixit, quod in dubio praesumitur pro testatore; & ideo qui impugnat testamentum, tenetur probare impendimentum, provt ibi comprobat, & subiungit, quod si causa esset sibi commissa, ita iudicaret. Conuenit etiam superiori resolutioni Petrus Snrdus, d. consilio 414. numero 60. lib. 3. Farinacius, d. cons. 97. num. 14. qui cum propposuisset quatuor conclusiones relatas supra, adiicit Quintam d. num. 14. in dubio iure praesumi, quod testator fuerit sanae mentis, etiam quod graui infirmitate oppressus sit, & refert plures Authores ita tenentes. Ac demum subiicit, quod accendente Notarij assertione, frustra de hoc dubitatur, ex Francisco Beccio, d. consilio 102. num. 12. Rota Diuersorum, decisione 683. num. 8. prima parte. Subiicit etiam, & pro sexta eiusdem materiae conclusione, quod testis vnus[sect. 10] contradicens testamento, non facit illud vacillare, quando in contrarium deponunt alij testes, & citat Menochium, Surdum, & alios multos: indeque infert, dictum vnius testis de dementia non facere vacillare testamentum, quando de mendacio conuincitur ab aliis, quamuis vnus testis, testamento contradicens, id soleat efficere, vt latius ibi. Verum Paulus Castrensis, in cons. 155. numero 2.[sect. 11] libro primo. contrarium videtur tenuisse, & inquit, quod testator mortis propinquae cogitatione turbatus, non praesumitur mentis compos fuisse, per textum in, in l. hac consultissima, §. at cum humana fragilitas, C. qui testamenta facere possunt, sequitur Socinus senior, in consilio 129. num. 7. versiculo secundo ponderat, volumine 2. & in consilio 98. num. 5. vers. praeterea, volumine 3. & late confirmat Chassaneus, in cons. 39. & hoc intelligi verisimiliter, respondit Socinus iunior, in consilio 183. num. 10. 12. & 13. volumine 2. quem refert, & ratione confirmat Cardinalis Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 2. tit. 6. num. 3. quia tunc temporis memoria redditur imbecillis, & totus languet intellectus, nec praesumitur quis habere animi consilium, nec intellectum, vt ex mente Aristotel. scribit baldus, in l. vltima, circa principium, C. de bonis, quae liberis: & eiusdem quoque sententiae suisse videntur Guil. Ponta. Vincent. Herculan. Angel. Aretinus, Menchaca, Iulius Clarus, & Michael Grassus, eos referens. §. institutio, quaestion. 17. num. 7. vere tamen (quod praetermitti non potest, & vltra Authores praedictos animaduertitur) negari non potest, qui in hoc ipso articulo confuse potius, quam distincte Interpretes permulti se habuerint. Authores namque iidem, quos Grassus adducit, & alij relati per Manticam, & Menochium (qui statim commemorabuntur) non ita generaliter, qut indistincte, provt praecitantur, loquuntur, sed potius in testamento, & dispositione facta ad alterius interrogationem, & sic cum non modo testator erat in extremis constitutus, sed etiam ad interrogatum respondendo, disposuit. Et cum antea dixissent, valere testamentum, ad alterius interrogationem, & per responsionem per verbum, sic, factum; limitant statim, quando erat testator valde proximus morti. Dubium vero a me excitatum supra & per Antonium Gomezium, non restringitur ad eos duntaxat terminos, ad testamentum inquam factum ad interrogationem alterius, sed generaliter procedit, vtrum inquam testator in extremis, & in articulo mortis constitutus, sanae mentis praesumatur fuisse, necne. Et quidem negari non potest, quin facilius subuerti debeat dispositio, cum ad alierius interrogationem fit, & ab eo, qui constitutus est in extrem mortis articulo, quam cum testator in extremis positus, absque alterius interrogatione & sine responsione per verbum, sic, disponit: quod nonnulli iuris Authores praesentiunt in hac materia, & alij velut expressim agnoscunt, vt ex infra referendis constabit; imo in eisdem terminis, testamenti inquam facti ad interrogationem alterius, & ab eo, qui est constitutus in extremis, & sic cum adest vtrumque, proximitas inquam mortis, & ad interrogationem facta dispositio, quod a semi mortuo, & balbutiente fieri possit testamentum ad interrogationem alterius, dummodo appareat de voluntate, & quod articulate dicatur loqui, qui ad alterius interrogationem respondet; Socin. idem iunior, sibi contrarius tenuit in consil. 178. num. 27. & seq. lib. 2. Et idem responderunt alij Authores relati per Menochium (qui tamen nusquam Manticae mentionem fecit in hac materia) in consilio 45. num. 38. libro 1. per Manticam (qui etiam Menochium non citat) de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. titulo 6. num. 8. quo loci, vt articulus propositus (an inquam moribundus, qui est constitutus in articulo mortis, praesumatur sanae mentis esse) plenius, & perfectius intelligatur, ita distinguendum putauit, aut constat, quod constitutus in articulo mortis loquitur articulate, aut non, superiore casu praesumitur is sanae mentis esse, & consequenter testari potest, & ita intelligitur dicta l. quoniam indignum, C. de testament. cum similibus: Nec obstat dicta l. hae consultissima, §. at cum humana fragilitas, C. qui testamenta facere possunt: quia licet dicat, quod humana fragilitas mortis cogitatione turbata, minus memoria possit plures res consequi, tamen indubitate praesupponit, & vult, quod non propterea quis amittat testandi facultatem, & ita respondit Socinus iunior, in consilio 144. num. 48. lib. 2. & in consilio 32. num. 3. ad finem, & numeris sequentibus, latius Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 261. num. 3. & sequentibus, & num. 18. & sequentibus, lib. 3. Petrus Surdus, dicto consilio 414. num. 58. & seq. lib. 3. posteriore autem casu (inquit Mantica ipse) cum constitutus in articulo mortis non loquitur articulate, si ad propositam interrogationem respondit tantum, sic, non praesumitur compos mentis fuisse, si illico decessit, aut saltem non praesumitur testandi animum habuisse, nam graui morbo afflictus, videtur potius ita repondisse, vt se a molestia liberaret, quam quod voluerit de bonis suis disponere. Et refert Castrensem, Corneum, Socinum iuniorem, Zazium, & Ruinum ita tenentes, & dicit sic intelligendum textum, in d.l. quoniam indignum. Nec recte obseruasse Decium, in praecitato consilio 489. num. 5. quod eo solum, quod testator in articulo mortis constitutus, respondit, sic, vel non, intelligatur articulare fuisse loquutus, & praesumatur sanae mentis. Nisi (vt num. 9. subdit) ex aliis coniecturis constet, testatorem mentis compotem fuisse, & testandi animum habuisse. Alias firmiter tenet, quod in dubio, cum quis est in articulo mortis constitutus, & paulo post interrogationem, & responsionem factam simpliciter per verbum, sic, vel, si, vita decessit, non censeatur sanae mentis fuisse, aut saltem testandi consilium habuisse, provt etiam ratione comprobat, & alios Authores sic tenentes citat. Et eodem modo intellexisse visus est Hippolyt. Riminald. dicto consilio 261. numero 18. & sequentibus, libro 3. Remanet ergo ex Cardin. Francisci Manticae distinctione, atque resolutione, praesumi in dubio, testatorem in extremis, siue in articulo mortis constitutum, sanae mentis fuisse, si modo articulate loqui possit; in quo magis communiter omnes conueniunt, nec dubium esse potest. Non autem videri articulate loqui, cum ad alterius interrogationem respondet, sic, vel, si, vel non. In quo vltimo (vt vides) Decius tenuit contrarium, & Decium alij quamplures sequuntur, qui satis articulate existimant loqui eum, qui ad interrogationem respondet. Ego vero supra hoc eodem libro, & tractatu, de hoc vltimo quod ad interrogationem attinet, quamuis nihil dixerim, Castrensis tamen, & aliorum sententiam recensui cap. 22. numero 16. testatorem inquam in articulo mortis constitutum, praesumi mortis propinquae cogitatione turbatum, & non integrae, & sanae mentis. Sed num. 17. ex sententia Angeli, & aliorum argumentando proposui, testamentariam, & aliam dispositionem quamcunque in mortis articulo factam, praesumi a lege dolose & fraudulenter fieri. Postmodum autem numero 103. sequutus eandem Francisci Manticae distinctionem, & resolutionem, contrarium in primo casu sustinui, & sanae mentis praesumi testatorem in extremis laborantem, obseruaui, nisi ex aliis coniecturis, & praesumptionibus elici contrarium posset. In secundo quoque contra Angelum cum aliis scripsi, & Francisci Bursati locum expendi, vt eodem cap. 22. num. 105. & 106. videri poterit. Sed quoniam (vt nunc dicebam) de eo quod attinet ad dispositionem factam ad interrogationem alterius, per respon[sect. 12]sionem per verbum, sic, & ab eo, qui in extremis erat, nihil attigi, & vt plenius vterque articulus explicatus, atque enucleatus maneat, vna cum Menochio, dicto cons. 45. ex num. 37. lib. 1. tres casus distinguendos duxi, quos etiam distinxit idem Menochius, lib. 4. dicta praesumptione 8. num. 28. in fine, qui tamen nunquam (vt dixi) Cardinalis Manticae mentionem facit. Primus igitur casus est, cum quis est sanus corpore, & mente, sed a natura impeditur loqui, vt sensum animi sui nullo pacto significare possit, vt in muto & surdo a natura, & sic testatori non potest vllo modo, l. discretis, C. qui testamenta facere possunt. §. item surdus, & mutus. Institut. quibus non est permiss. fac. testam. & latius explicant Anton. Pichard. ibi. Anton. Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 16. D. Spino, in speculo, glossa rubricae, parte 9. & confirmat l. 13. tit. 1. partita 6. non enim potest esse cognita eius voluntas, vt inquit ipse Menochius, & in fortioribus terminis tenuit Hippolyt. Riminald. d. cons. 26. 1. n. 47. lib. 3. Secundus casus est, cum quis est sanus mente, atque ita certo constat, eum intelligere quod agitur, cum & velle, & nolle habeat; & hic quidem etsi aliquo accidenti puta infirmitatis impeditur explicite loqui, vt consueuit, dummodo animum suum aliqua certa voce declaret, vel ex se, vel ex alterius interrogatione, testari & de rebus suis disponere poterit; & ita probat, & intelligibitur text. in dicta l. quoniam indignum. Etsi enim omnino explicite, & articulate loqui non possit, attamen (vt Menoch. subdit, & supra dixi) sufficit, quod ita loquatur, quod animi sensus cogniti sint: nec enim necesse est, quod singula momenta litt erarum explicite proferte debeat, sicut probat. d.l. quoniam indignum. Qua sane constitutione per motus Angelus; in d.l. iubemus, C. de testam. docuit, illum articulate loqui, & testari ob id posse, cum eius verba ita intelliguntur a testibus, vt possint eius voluntatem cognoscere; semper tamen supponendo, de mente clara constare, vt scilicet appareat eum habere velle, vel nolle, quod vere datur illis solum, qui sanae mentis sunt. Et Angelum clarius rem explicando ita intelligit Socinus Senior, in cons. 20. num. 3. & 4. lib. 4. qui ob id consuluit, illum articula[sect. 13]te loquutum esse, qui cum esset sani intellectus, & mentis, interrogatus fuit, an haeredem Caium faceret, & respondit, si si. Et idem sensuerunt alexander, Corneus, Francus, Decius, Ruinus, & Socinus, relati per eundem Menochium, dicto cons. 45. numer. 38. ad finem, dum scribunt, articulate eum loqui, qui intelligens, & sciens, ac loqui potens, etsi non omnino explicite, dicit, si, si, vel no, no. Hoc autem secundo in casu vides aperte, Iacob. Menochium, Francisci Manticae placito, & resolutioni superiori conuenire, ac dubij nostri resolutionem claram praestare. Nam supposita sana mente, & intellectu testantis, sufficere, quod ad interrogationem respondeat testor, si, si, vel no, no, expresse affirmat, & alios plures Authores sic tenentes adducit. Mantica autem id non negat, inquit namque, quod in dubio, cum non loquitur articulate, is qui in extremis est constitutus, non praesumitur sanae mentis fuisse, aut saltem testandi consilium non habuisse, & si paulo post interrogationem respondeat, si, vel no, & statim decedat. Caeterum id non procedere, quando ex aliis coniecturis constiterit, testatorem & mentis compotem fuisse, & testandi animum habuisse. Non modo ergo praesupposita sana mente, & intellectu id concedit Mantica, quod Menochius affirmat, immo de sana mente, & voluntate testandi ex coniecturis constare, sufficiens esse constituit. Dubij etiam nostri claram (vt dixi) praestat resolutionem Menochius, dum scripsit, sufficere, quod in extremis constitutus, aliqua voce animum suum ita declaret. vel ex se, vel ex alterius interrogatione, vt eius animi sensus possit dignosci; tametsi ex accidenti infirmitatis explicate loqui impediatur. Et sic perfectius dubium ipsum explanauit Menochius, quia in vtroque casu, quando scilicet ex se, suaque voce, vel ex alterius interrogatione animum suum ostendit idem iuris statuit, & latius rem accipit, quam Mantica ipse, provt quoque accepisse videntur Franciscus Beccius, Rota Diuersorum, Ioann. Vincent. Hondedeus, & Prosperus Farinacius, in locis relatis supra num. 6. Mantica autem dumtaxat loquutus est, quando ad interrogationem alterius testator respondit, semper tamen requirit iuridice, & distinguit, an articulate loquatur, vel non: & ita quoque requirit Hippolyt. Riminald. dicto cons. 261. num. 18. & seqq. lib. 3. quo loci dicto num. 3. & num. 5. inquit, quod[sect. 14] testator dicitur articulate loqui, quando illius verba intelliguntur a testibus, licet lingua Balbutienti prolata fuerint; & citat Castrensem, Alexand. Iason. Corneum, Socinum, Roman. & Bertrandum, ita tenentes. Et respondet ad textum in l. discretis. C. qui testamentafacere possunt, vers. si enim vox articulata, iuncto vers. lingua autem eius penitus praepedita. Ex quibus[sect. 15] verbis videtur sufficere, quod aliquo modo loquatur propter id verbum penitus, ne sibi textus contradicat. Vel quando intelligitur sine signis & nutibus, alioquin secus: & idem si opus sit interprete, vt per eundem Riminaldum, num. 20. 21. & 23. & num. 22. quod[sect. 16] testator dicitur non posse articulate loqui, quando non potest clare per testes intelligi, vel quando voces emittit sine significatu: ad quod refert Angelum, Iason. Alex. Crotum, Socin. Corneum. Anton. Gabr. & alios: & ponderat ad hoc. l. iubemus. C. de testam. & d.l. discretis, C. qui testam. face. possunt. ac Demum Riminaldus ipse, num. 72. inquit, quod articulate lo[sect. 17]qui, est actus perceptibilis directo per sensum auditus: idem etiam, videlicet quod testator articulate loquatur, requirit; nec in extremis laborare nocere (vt supra dixi) ex multis Authoribus asserit Petr. Surdus, dicto cons. 41. 4. n. 58. & seq. lib. 3. Tertius & vltimus casus est & ad eiusdem dubij explicationem perfectiorem magis necessarius, cum scilicet versamur in dubio, an testator qui aeget iacet & maxima grauatur infirmitate, sit sanae mentis: In quo Menochius, in eodem consilio 45. n. 39. libro 1. in nunc modum reliquit scriptum: Si tunc balbutire incipit, & inarticulate loqui, hoc est, cum (vt vulgo dici[sect. 18]tur) ei lingua ingrossatur; iudicatur ex eo actu mentis sanitatem perdidisse, & ob id non potest testari, ita loquitur l. iubemus C. de testamentis: & ibi Bartolus, n. 1. ita recte commun. intellexit: & idem in l. num. ff. de legatis tertio. Et clarius explicat Socinus Senior, dicto consilio 20. num. 3. versiculo, & dicatur quod, lib. 4. cum scribit, illum, qui dicit sic, vel non, non dici habere vocem articulatam, quando non habet loquelam affirmatiuam, vel negatiuam, de his, quae sibi placerem, vel displicerent. Et huius sententiae fuisse Angelum, in dicta l. iubemus, scribit: ita quoque declarat Socintus iunior, in consilio 144. n. 6. & 46. lib. 2. idemquoque scribit Guilielmus Benedictus, in cap. Rainuntius, in verbo in extremis positus, n. 30. de testamentis. Et hoc in casu sunt declarandi Iason, in dicta l. iubemus, num. 3. & Decius, consilio 479. n. 4. cum vterque citet dictam l. quoniam, C. de testamentis: & Angeli doctrinam: alioquin nisi ita intelligantur, male sentiunt. Et hactenus Menochius, qui statim adiicit vnum, quod rem ipsam reddit clariorem, & apertius quam Mantici fecisset, ipsam declarat in illis verbis, Quod vero subiungit Decius, dicto cons. 489. n. 5. eum probare debere impedimentum, qui illud allegat, quia praesumptio est pro testatore; non repugnat; sed prodest potius nam concedo, testatorem sanae mentis praesumi, sed eo impedimento inarticulati sermonis probato (quod probari omnino cum Decio sentio) oritur praesumptio a lege probata, iure esse effectum insanae mentis. Et secundum haec (vt vidisti) praesens tota disputatio ad id redigitur, an testator articulate loqui possit, vel non, & quod in dubio sanae mentis praesumitur, donec inarticulari sermonis impedimentum probatur. Idque recte percepit Anton. Gomezius, in d.l. 3. Tauri, n. 112. vbi etiam recte fundauit. Ioannes Matienzus, in dicta l.r. tit. 4. gloss. 16. n. 10. qui scribit, quod peritus Notarius debet testatorem interrogare de aliquibus, quae sibi displiceant, & neget, & ea in testamento scribere, vt ex hoc intelligatur esse sanae mentis, & posse articulate loqui, atque legitime testari, vt ibi notat. Et hactenus de prima obseruatione in hac materia, quae cum sit adeo coniecturalis, & praesumpta, semper censemus Iudicis arbitrium circa superius dicta multum valiturum, ipsúmque temporis, loci, personarum, & aliarum rerum circunstantias & qualitates diligenter inuestigaturum ac etiam inspecturum, qualiter, siue quomodo probatum fuerit,[sect. 19] testatorem eo tempore, quo ex se, suáque voce, vel ex alterius interrogatione disposuit, haberet sermonem articulatum, vel inarticulatum, quae etiam signa, & coniecturae internenerint, quae mentis sanitatem, aut imbecillitatem seu dementiam arguerent. Secundo deinde & principaliter constituo, quod[sect. 20] si testator infirmitate grauatus, taliter amisit loquelam, quod articulate, & intelligibiliter loqui non possit, tunc equidem testari non valet, neque haeredem instituere, etiamsi nutu, vel signis, vel capite annuendo, exprimat voluntatem suam; quoniam institutiones haeredum verbis fiunt; non signis, aut nutu, vel illationibus, l. haeredes palam. ff. de testamen. ibi, haeredes palam, ita vt exaudiri possint, nuncupandi sunt. Nam si palam, ergo non signis, quae tacite innuunt; sed verbis expressis, & claris est opus, ita vt exundiri possint, atque intelligi: l. 1. ff. de verb. oblig. in princip. ibi, quoniam se inuicem exaudire debent, & ibi Socinus, & Iason declarant, & latius Ioannes Bolognetus & Ioann. Marc. Aquilinus, ex num. 2. cum seq. & in fortioribus terminis Aquilinus ipse num. 32. & 33. Sequitur ergo quod cum de auditu loquatur Vlpianus, in d.l. haeredes palam, illi sensui verba conueniunt, non signa, & nutus: vt etiam probat textus, in d.l. iubemus, C. de testament. & ibi Angel. dicens quod verba debent exaudiri, & intelligi explicite. C. astrens. in l. discretis. C. qui testamenta facere possunt. Romanus, in cons. 307. Socin. senior, in cons. 20. col. 2. lib. 4. Et ita superiorem resolutionem, quod scilicet haereditas vnsuersalis testamento dari vel haeredis institutio fieri nuru, aut signis, aut capite annuendo non potest; sed necesse est, quod nomina haeredum viua voce exprimantur, vel manu propria testatoris scribantur: tenuerunt Bartol. & Salicet. numero 2. Paul. Castrens. & Alex. eod. num. 2. & communiter omnes, in d.l. iubemus, & in d.l. haeredes palam: & post infinitos alios, quos referuntur Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, in extremis positus, numer. 28. & 29. Anton. Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 110. Couarr. in cap. cum tibi, de testam. n. 3. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 2. Matienzus, in l. 1. titul. 4. gloss. 16. num. 2. lib. 5. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 4. tit. 4. num. 6. & seq. Tiraquel. de priuilegiis piae causae, priuilegio 8. Ludouic. de Lana. in consilio de forma testamenti nuncupatiui, num. 14. Michael Grassus, §. institutio, quaest. 17. n. 2. Iulius Clarus. §. testamentum, quaestione 37. numero 1. Francisc. Beccius, in cons. 86. num. 30. qui tam in foro, quam in scholis affirmat hanc esse communem opinionem; optime Hippolyt. Riminaldus, in consil. 216. ex num. 52. & num. 58. cum seqq. vsque ad numer. 66. lib. 3. Petrus de Peralta in rubrica. ff. de haered. instit. num. 9. & 10. Adrianus Gilmanus, libro 2. rerum indicatarum Germaniae, decisione 36. ex num. 22. cum sequentibus Menoch. in cons. 45. numero 43. lib. 1. Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, cap. 15. num. 6. & 7. & cap. 22. numer. 105. & duobus seqq. Prosperus Farinacius in cons. 97. num. 29. & probatur haec resolutio ex l. 6. tit. 3. partita 6. atque eiusdem ratio redditur in dicta l. iubemus, C. de testamentis, quatenus dicitur, Si enim talis testator, qui neque scribere, neque articulate loqui potest, mortuo similis est, & falsitas in elogiis committitur. Sic[sect. 21] enim aperte deducitur, tesiatorem nominare suo ore, vel sua manu haeredis nomen scribere, ideo constitutum fuisse, vt falsitas, quae in testamentis committi solet, quantum fieri potest, vitetur. Et ita hanc esse rationem praecipuam eius constitutionis, agnoscunt Baldus ibidem num. 4. & Iason. in fine, & caeteri supra relati, Corneus, in cons. 77. num. 5. lib. 4. & Socin. senior, in cons. 163. num. 1. lib. 3. Socinus iunior, in consil. 183. num. 22. lib. 2. optime Menochius, dicto consilio 45. num. 16. lib. 1. & praesumpt. 8. num. 8. lib. 4. Petr. Magdalenus, cap. 19. num. 8. qui post post Baldum, in eadem l. iubemus, in principio, notanter in quit, quod in his, quae sunt summa summarum, vt est haeredis institutio, nihil est ita proprium sicut claritas; & idcirco lex quantum potuit, ordinauit, quod fieret parenter, clare & aperte, ad hoc vt omnis suspicio falsitatis cessare debeat: quod tamen non ita fieret, nec contingeret, si solo nutu, aut signis haeredis institutio fieri posset, vt Hipp. Rim. in loco supra cit. optime & vere probauit. Quocirca quamuis testamentum imperfectum inter liberos valeat, l. hac consultissima, §. ex imperfecto, C. de testament. tamen nutu fieri non potest, & inde, nec haereditas dari, aut institutio etiam inter liberos nutu fieri potest: & ita pariter nec inter milites, argumento textus, in l. in fraudem, §. 1. cum glossa. in verbo, nuda, ff. de militari testamento, Et ita tenuit Baldus, in l. & in epistola, numero 2. C. de fideicommissis, per textum, in authent. de testamentis imperfectis, §. primo, ibi, non signis: vnde sumitur authent. quod sine, C. de testamentis, & sequitur Castrensis ibidem, idem Castrensis, in d.l. iubemus, eod. titul. num. 2. & Angelus, num. 1. idem Angelus, in dictae l. in fraudem, §. 1. num. 3. Socinus senior, in l. cum auus, num. 45. ff. de condit. & demonstrat. Felinus, in cap. in praesentia, num. 77. de probationibus, Iason, in l. tale pactum, §. vltimo, num. 13. ff. de pactis: & in authent. si qua mulier, num. 7. C. de sacros. Ecclesiis. Ruinus, in cons. 71. num. 17. vol. 3. Corneus, in dicta l. iubemus, numero 8. dicens ita fuisse iudicatum in quaestione Cardinalis Perusini, qui dixit patri aegrotanti: Si vis me haeredem facere, astringas mihi manum, & ipse astrinxit. Et de communi sententia testantur, sicque defendunt Andr. Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo, donatione largitus, num. 266. in fine, & privilegio 8. piae causae, in versic. quantum autem. Alciatus, in consil. 167. numero 2. libro 6. Menchaca, de successionum creatione, §. 22. num. 25. Natta, in l. hac consultissima, §. ex imperfecto, quaestione 38. C. de testamentis, Grassus, §. institutio, quaest. 17. num. 2. Padilla, in l. & in epistola, numero 6. & 2. sequentibus, C. de fideicommissis, Petrus de Peralta, in rubrica. ff. de legatis secundo, num. 14. ad finem. Aluatad. de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. num. 2. Guil. Benedict. in d. cap. Rainuntius, verbo, in extremis positus, num. 29. vbi expresse sequitur communem hanc sententiam, quamuis numero 27. & 28. dubius videatur existere, Hippolytus Riminaldus, in cons. 261. num. 52. libro 3. Menochius, in consilio 45. numer. 43. libro 1. Petrus Magdalenus, de numero testium in restamemis requisito, 1. part. capite 16. num. 105. 106. & 107. Et ita tenendum est indistincte (provt ego existimo) quamuis Alexander, in dicta l. discret. numero 7. C. qui testamenta facere possunt: distinguendum in proposito putauerit, provt tetulit Grassus, dicta quaestione 17. num. 2. qui etiam[sect. 23] atque Communem ipsum comprobauit Nata, dicta quaestione 38. immo & Alexander ipse subdit statim, eodem in loco non esse tutum ab opinione communi DD. recedere, vt refert Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 4. titul. 4. num. 9. in fine, vbi dixit sententiam Alexandri facile posse admitti, quando pater ex accidenti loqui non potest, veluti si lingua sit morbo praepedita, & suam intentionem non solum nutu, sed etiam cum litteras didicerit, in scriptis declarauerit, & illam scripturam Notario dederit, qui eam coram testibus in praesentia testatoris constitutus legit, & ipse testator eam nu approbauit: nam huiusmodi testamentum, inter liberos sine dubio valet, per text. in dicta l. hac consultissima, §. ex imperfecto, coniuncta l. discretis, C. qui testamenta fac. pos. & ita Mantica, qui dicit sic consuluisse Angelum consilio 258. numero primo. Et quidem eius sententia probabilis videtur, eo namque casu iam constat aperte[sect. 24] de voluntate testatoris, nec de ea potest aliquo pacto dubitari, cum in scriptis fuerit ab ipso testatore redacta, & sic non solo nutu, aut signo dubitabili, sed scriptura aperta, & propria littera testatoris eiusdem, & consequenter indubitabili signo demonstrata. Vnde videtur, quod valere debeat, argumento eorum, quae Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. dicta cap. 2. §. 2. numero 2. post Petr. de Peralta adnotauit. Alias autem & regulariter securius erit communi adhaerere sententiae, maxime attento iure huius Regni, ex quo testamento condito inter liberos eadem requititur solemnitas, quae in caeteris testamentis inter alios conditis desideratur; & sic falsitatis timor qui iure communi vrgebat, vt supra dixi, ita[sect. 25] videtur hodie vrgere, vt alio cap. supra obseruaui, & ideo communi Doctorum placito, & resolutioni ius Regium magis conuenit: nec eorum sententia potest admitti, qui testamentum inter liberos nutu tantum, aut signis fieri posse contendebant, vt nonnullos eius opinionis Authores retulit Gorneus, in cons. 324. num. 25. vol. 1. & constanter (sed male) asseuerauit Ioan. Crotus, in l. 1. §. si quis ita, in 1. lectura, num. 13. vers. tertius casus. ff. de verbor. oblig. cuius sententia ex his, quae superiores Authores obseruarunt, & ratione assignata supra, conuincitur manifeste. Nec etiam sustineri potest noua Azeuedi obseruatio in hac materia, provt infra adnotabitur n. seqq. Immo quod testamentum etiam ad pias causas,[sect. 26] nutu solo, aut signis fieri non possit, sentiunt aperte Baldus, num. 2. & Castrensis in principio, in dicta l. & in epistola. C. de fideicommissis, & alij sequuntur, vt constat ex infra referendis Authoribus. Quamuis contrarium, quod scilicet institutio haeredis, & alia quaelibet vltima dispositio ad pias causas, nutu, aut signis facta, valere debeat; magis communiter Doctores tenuerint, vt post Glossam, in cap. cum tibi, de testamentis. fatentur Cinus, Angelus, Iason, & Corneus, quos refert, & sequitur Couar. in d. cap. cum tibi, num. 5. vers. subdit praeterea, Padilla, in d.l. & in epistola, num. 9. & esse communiorem, ac veriorem sententiam, multis aliis relatis firmarunt Andr. Tiraquel. dicto priuilegio 8. piae causae. Menchaca, de success. creat. lib. 1. §. 20. requisito 32. Abbas, Baldus, Alexander, Decius, Castrensis, Immola, Iason, Calderinus, Socinus, Ruinus, Iulius Clarus, Tiraquel. Mantica, & Couarr. quos commemorat, & sequitur Petr. Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, 2. part. cap. 3. num. 10. qui ex numero 11. vsque ad num. 17. latius comprobat. Guil. Bened. Anton. Gomezius, & Gregor. Lopez, cum quibus sic resoluit Matienzus, in l. 1. titul. 4. gloss. 16. num. 3. lib. 5. Petr. de Peralta, in rubrica, ff. de legat. 2. num. 15. Michael Grassus, d. §. institutio, quaest. 17. num. 2. ad finem. Qui recte explicat, dicens, quod haec secunda sententia procedit, dummodo ille nutus sit satis certus, aut dilucide appareat. Magdalenus etiam, vbi supra n. 16. qui postquam communem sententiam comprobauit (vt dixi) subdit in hunc modum; Nihilominus quia in hoc testamento ad pias causas inspicitur solus consensus, seu nuda, simplex, & naturalis voluntas testatoris. idcirco valet hoc testamentum, quamuis notis etiam in solitis conscriptum, dummodo de eius voluntate aliter constet. Et secundum haec Ruinus, Corneus, Alciatus, Tiraquellus, & alij, quos adducit Mantica, lib. 4. tit. 4. num 9. recte fecerunt differentiam inter testamentum inter liberos, vt nutu factum non valeat; & ad piam Causam, vt valeat. Sit etiam & alij Authores asseuerarunt, testamentum nutu factum, de aequitate canonica sustineri in terris[sect. 28] Ecclesiae; Albericus inquam, in iubemus, in fine, C. de testament. Ioann. Cephalus, in cons. 546. num. 52. & sequentibus lib. 4. vbi propterea infert ad ciuitatem Mutinae, quae cum sit Ecclesiae, idcirco dicit, in ea testamentum conditum signis, nutu sustineri. Et refert Farinacius, in cons. 99. num. 5. qui subdit, accedente clausula codicillari, etiam signis, & nutu institutionem fieri posse; sicuti scripserunt Bartol. Albericus, Baldus, Angelus, & Iason, in dicta l. iubemus, C. de[sect. 29] testamentis. Ioannes Dilectus, de arte testandi, rubric. de his qui non habent factionem testamenti: quos sequuntur Ioannes Cephalus, dicto cons. 546. num. 55. Menoch. dicto cons. 45. n. 14. lib. 1. inquit etiam Farinacius ipse, decisione 139. n. 2. ad finem. Institutionem factam ad nutum testatoris, valere, quando testator aperte prius dixerat, quod volebat instituere tales, & tales, post Ioannem Andream ad Speculatorem, in tit. de testamentis, §. inprimis, in addit. incipien. Quidam pileus. Parisius, in cons. 30. num. 30. lib. 3. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 4. tit. 4. n. 10. & dicta decis. 139. n. 2. in princip, & addit. littera A. Institutionem haeredis factam a testatore, etiam per verbum, sic, vel per annuitionem capitis ad interrogationem Notarij valere, quando prius dictatum fuit testamentum ab ipso testatore. Et citat Glossam, in d.l. iubemus, cum allegatis per Anton. Gabrielem, conclusione 2. in titulo de testamentis. Et esse decisionem Rotae Romanae, vt ibi refert. Addiderim ego, in vtroque casu verissimam equidem esse eam resolutionem, vtpote cum primo casu testator iam prius dixisset, quos volebat instituere haeredes, sicque nomina eorum viua voce fuissent expressa, prout requiri diximus supra, num. 20. Secundo vero casu id ipsum accidisset, cum testator prius totum testamentum dictasset, sicque cessaret omnino ratio illa timoris, ne scilicet falsitas aliqua in his testamentis interueniat; ob quam ita introductum ius superius, diximus etiam num. 21. Inquit denique Farinacius[sect. 31] ipse, dicto cons. 97. num. 27. aliud singulare, institutionem haeredis non solum factam per verbum, sic, sed etiam nutu, & signis, & sic partim ad nutum, & partim ad verbum, sic, ad cuiusque sensum magis enixam testatoris voluntatem denotare, ex quo nutu; & voce dicit testator, sic; quam si absque alio nutu & signo diceret solum, sic. Et citat Cephalum dicto consil. 546. n. 18. in fin. & n. 71. in vers. non obstat. vbi loquitur in fortioribus terminis, quando videlicet testator non explicite protulit verbum, sic, & cum difficultate potuit intelligi: & n. 89. vbi quod signa iuuant, quando verbum, sic, non fuit bene intellectum: citat etiam Sfortiam Oddi, in cons. 76. n. 8. vers. secundo principaliter respondetur: vbi quod cessat omnis difficultas, quando testator capite annuit, & simul loquendo dixit, quod sic. Legata vero, & fideicommissa particularia solo[sect. 32] nutu absque alia verborum expressione relinqui possunt, dummodo per talem nutum possit consensus, & voluntas colligi. Et modus per quem colligitur, debet scribi per Tabellionem, exprimendo quemadmodum testator ipse, qui propter accidens loqui non potuit, interrogatus, assensit humeris, & annuit capite, siue qualiter voluntatem suam manifestauit; sicuti per text. in l. nutu, ff. de legatis tertiu. Scribunt Glossa, Bartolus, Albericus, & Doctores communiter; Odofredus, Petr. de Bellapertica, Cin Bartol. Paul. Salicet, & omnes, in l. & in epistola, C. de fideicommissis, vbi Padilla, n. 1. & n. 6. vbi soluit difficultatem l. iubemus, in versioportet, C. de testamentis: & post alios multos Authores, ex communi quoque firmarunt sententia Guil. Benedictus, in dicto cap. Rainuntius, verbo, in extremis positus, num. 28. & duobus seqq. Pet. de Peralta, in rubrica, ff. de legatis secundo, num. 9. Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 111. & primo tomo variarum, cap. 12. de legatis, num. 2. Matienzus in l. 1. tit. 4. glossa 16. num. 1. Couarruu. in cap. cum tibi, num. 3. de testamentis, Menochius, in consil. 45. num. 43. libro primo, Ioannes Marcus Aquilinus, in l. prima,[sect. 33] §. si quis ita, num. 43. ff. de verbor. obligat. Petr. Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito prima parte, cap. 15. num. 6. & cap. 16. num. 205. & seq. Cardinalis Thuscus, tomo 5. littera L. conclusione 34. fol. 38. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 2. num. 1. vbi dixit, quod voluntas non modo verbis percipitur, sed etiam ex conatu, signis, nutu, vel sono vociaconfusae colligitur. Et num. 4. quod voluntas affirmatiua, caput ver[sect. 34]sus pectus inclinando, deducitur, vt colligitur ex dicta l. 1. §. si quis ita, ff. de verbor. obligation. vbi Glossa, verbo, annuisse, Doctores communiter adnotarunt: & Glossa, in l. item quia, ff. de pactis: & refert Bartolus, in dicta l. nutu, in principio, num. 18. vbi dixit post Iacob. de Arenis, Tabellionem scribere debere, disponentem inclinando caput, & adstringendo humeros consensisse. Ipse autem Aluaradus approbat Bartolum, quod ad inclinatum caput attinet, non vero alio in casu; nam humeros adstringendo, dubitabilis potius actus, quam afirmatiuus demonstratur, vt aduertit Imol, & post eum Iason, in dicto §. si quis ita, n. 12. vbi & Vincent. Hercul. n. 36. & subdit, quod vibrando caput a dextris, & sinistris, negatio ostenditur. Subdit etiam idem Aluarad. dicto §. 2. n. 6. quod voluntas, aut dispositio signis demon[sect. 35]strata, expressa dicitur, iuxta locum Tiraquelli ibi relatum. Et inde infert, quod qui signis ad Maioriam vocatus fuerit, expresse vocatus dicitur, vt ex dispositione expressa succedere dicatur, & etiam vt ad remedium tenutae admittatur. Quod tamen ita explicati, atque moderari debebit, prout explicatum, atque dilucide enucleatum remanet capitib. praec. dum tractatur: an fideicommissa, & primogenia sola voluntate, & coniecturis induci valeant. Quanti etiam haberi, atque aestimari debeant coniecturae ipsae in hac materia, vt ex ipsis dispositio inducatur. Inquit etiam ipsemet Aluar. n. 7. quod voluntas testatoris, sono etiam[sect. 36] tubae, vel cornu demonstratur, & percipitur: vt per tex. in l. Labeo, § finali, in fine, ff. de sup. legat. notarunt Bald. Alex. & Vincent. ibid. relati. Et n. 8. quod volun[sect. 37]tas, & consensus percussione etiam palmarum probatur, & notatur in l. 1. ff. de pactis: & in principio, Instit. de verb. oblig. & per Bald. in dicta l. & sine epistola: vbi dixit, quod si non valens loqui, interrogatur an[sect. 38] sibi placeat, quod vxor sua domum suam habeat, & testator vxoris manum adstringat, ex hoc legatum vxori factum esse probaturum. Ac denique idem Aluar. eod. §. 2. n. 9. dixit, quod voluntas percipitur ex vo[sect. 39]ce etiam aliquantulum confusa; vt si interrogatus aliquis, an Titio leget, vel an filium suum talem melioret, ita respondeat, an alium? cur non? & similia verba. His tamen omnibus addendum ego necessario duxi,[sect. 40] quod cum ex signis, & modis praefatis, & aliis similibus voluntas deducitur, caute semper procedendum erit, ne fraus facile committatur, aut ex his voluntatem elici contendatur, quibus consensus, & voluntas testatoris, non satis aperte elici possit: semper namque necessarium erit, quod nutus ille, aut signa praefata, & alia similia, satis certa, & dilucida videantur; ac etiam temporis, loci, & personarum qualitas erit inspicienda, provt latius infra adnotabitur. Et procedit textus, in dicta l. nutu, ff. de legatis 3.[sect. 41] non solum in legatis, & fideicommissis particularibus, sed & vniuersalibus; nam vniuersalia quoque fideicommissa solo nutu relinqui possunt; sicuti supponunt Authores omnes supra relati, ipsi namque nunquam inter legata, aut fideicommissa particularia, vel vniuersalia differentiam constituunt, sed duntaxat inter haeredis institutionem, siue haereditatem, & legata ipsa, vel fideicommissa. Et ita colligitur expressim ex eo, quod scriptum reliquit Baldus in dicta l. & in epistola, num. 4. cui stipulatur Iason, in l. prima. §. si quis ita, num. 10. ff. de verborum obligat. vbi hanc sententiam sequuntur, & fideicommissa etiam vniuersalia nutu posse relinqui defendunt Ripa, num. 12. Galiaul. num. 13. Alciatus, in repetit. numero 15. Niger, num. 30. Socinus Iunior, num. 11. in fine, cum seq. Gul Pontan. num. 16. Baldus Nouellus, num. 6. Crotus, num. 22. Aquilinus, num. 43. vbi addit, quod Baldus idem, in l. iubemus l. opposit. C. de testament non scripsit contrarium, cum ibi inter legata & fideicommissa, & haeredis institutionem, in qua sola totius successionis pondus consistit, differentiam faciat, quicquid aliter senserit Iason ibidem, numero 9. quem Butigel. etiam, & Modern. Parisien. contra tenentes improbat numero 44. communem quoque sententiam etiam in fideicommisso vniuersali, cum Baldo, Ripa, Carrasio, Castrense, Socino, Zancho, Galiaula, Petro Peralta, & aliis defendit contra Iasonem, & duabus ipsam comprobat rationibus D. Anton Menes. de Padilla, in dicta l. in epistola, numero. 5. & 6. Iacobus Menoch. in cons45. num. 15. libro primo. Semper tamen requiritur, quod is, qui nutu, aut signis, vel alio simili modo disponit, sanae mentis, & intellectus sit; nam & si loquelam amiserit, nutu disponere potest in legatis, & fideicommissis, si sanam mentem, & intellectum retineat. Si vero perdidit intellectum, non modo haeredem instituere, sed neque legata relinquere, aut alio modo disponere potest, etiam quoad legata, libertates, & caetera pia; sicuti post Cumanum, & Angelum recte in proposito obseruauit Guil. Benedictus, dicto verbo, in extremis positus, num. 29. & 30. Anton. Gomez. in dict. l. 3. Tauri, num. 111. Ioann. Matienzus, in dicta l. prima, tit. 4. glossa 16. num. 3. versic. vbi autem. Petr. de Peralta, & Menochius, vbi supra. Ex his autem deduci sane, atque dilui poterit cuiusdam dubij resolutio, in quo Doctores antiqui loquuntur confuse, & pugnant inuicem, nec a Rccentioribus explicantur. Ipsi quoque Neoterici, vel ad eorum contrarietatem non animaduertunt, vel ipsam silentio praetereunt, nec magis insistunt, immo & inter se pugnant, & dissentiunt, vixque certa regula, aut doctrina textum in eadem l. nutu, accipiunt, atque explanant. Quamplurimi namque, quod di[sect. 43]citur in ipsa l. vt legata, & fideicommissa sufficiat relin qui solo nutu, ita demum intelligunt procedere, modo disponens tempore quo annuit, potuerit articulate loqui, id est, intelligibiliter loqui, sed noluit, contentus forte ostendere voluntatem suam dispositiuam per annuitionem capitis, vel per aliud signum intelligibile, vt inquit textus in dicta l. nutu: alias autem si propter morbi acerbitatem testator non potuisset loqui, neque scribere, praefata lex non procederet; quod Baldum, Angelum, Cumanum, & Corneum tenuisse, retulit Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de ligatis secund, n. 12. Bartolus vero (vt ipse Peralta firmat) semel, atque[sect. 44] iterum tenuit totum oppositum; immo quod lex illa procedat in eo, qui propter infirmitatem articulate loqui non potest. Et ita textum illum indistincte, atque generaliter accipiunt alij plures Authores, vt ex superius relatis apparet: inter alios tamen cum iudicio & vere, eiusdem l. nutu, sensum percipit Didac. Couarruu. in dicto capit. cum tibi, de testamentis, num. 3. in principio. Nam cum retulisset sententiam Saliceti dicentis, quod dicta l. nutu, procedit, quando testator potuisset articulate loqui, tempore quo legatum reliquit: secus vero si non potuisset articulate loqui, quia tunc legatum non valeret; inquit statim, interpretationem hanc obuiare manifeste verbis Iureconsulti, qui legatum factum nutu ab eo, qui morbo impeditur loqui, censet validum esse. Igitur sequitur manifeste, idem esse, si non impediatur omnino a morbo loqui, sed tantum articulatim; & ita refert tenuisse, & a Saliceto recessisse Alexandrum, Riminaldum, Corneum, & Iasonem, in locis ibi praecitatis. Iason denique in l. si quis in fundi voeabulo, n. 38.[sect. 45] ff. de legatis 1. aliter rem ipsam, atque ex proposito declarat, & inquit, quod textus, in dicta l. nutu, procedit, quando testator amisit loquelam casu, vel morbo; sed si potest loqui, & nullum habet impedimentum, quod tunc non potest legata, aut fideicommisse relinquere nutu, aut signis. Sed eius opinionem recte improbauit Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, n. 113. cui alij adhaerent, qui indistincte accipiunt textum in dict. l. nutu, siue loqui possit, siue non loqui testator, vt Petrus de Peralta, mox referendus aduertit. Quocirca ex omnibus iuris Interpretibus hucus[sect. 46]que scribentibus, duos inuenio dumtaxat absolute, & dilucide explicasse textum eundem in dicta l. nutu, Peraltam inquam, in dicta rubrica, ff. de legatis secundo, num. 13. & 14. vbi in proposito tres casus distinxit, & Iacobum Menochium, dicto cons. 45. numero 42. 43. & 44. lib. 1. qui etiam tres casus distinguit, sed non eosdem. Et quidem secundus, & tertius casus Menochij, idem continer, quod primus, & secundus Peraltae. Tertius vero quem adiicit Peralta, per Menochium omittitur, nec ipse Menochius Peraltae mentionem facit. Primum autem casum, quem adduxit Menochius, ideo forsan omisit Peralta, quod ipse extra omnem dubitationem, & certissimus esset. Vt igitur articulus hic absolute, & singulariter explicatus remaneat, quatuor ego casus necessario distinguendos duxi. Primus casus sit, cum testator a natura omnino im[sect. 47]peditur loqui, vt impeditur a natura mutus simulque surdus, nam ex quo omnino is non intelligit, quid sit testari, vel codicillari, vel quid simile, nihil operatur, quod ab eo geritur, nec testari potest, & per consequens nec legatum, nec fidei commissum nutu, aut signis relinquere, ita loquitur textus in dict. l. discretis, C. qui testamenta facere possunt, l. 3. tit. 1. partita 6. Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 16. Petrus Magdalonus, de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 10. num. 108. Et in terminis nostris ita explicauit Menochius, in primo casu suae distinctionis, dicto cons. 45. num. 42. Hippolyt. Riminaldus, in cons. 261. num. 53. lib. 3. aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 2. num. 1. in fine. Secundus casus sit, quando testator, qui disposuit[sect. 48] nutu, iam amiserat intellectum, & sic sanae mentis non erat; & iste casus procedit absque dubio, vt eo scilicet non habeat locum lex illa, per text. in dicta l. iubemus, post principium, C. de testament. allegatam ibidem per Bartolum, ad finem, ad ipsum propositum: Et consequenter sic impeditus loqui ex accidenti, & mentis insanae effectus, nec testari, nec nutu legatum, aut fideicommissum relinquere potest. Ita sane & verissime censuit Petrus de Peralta, in dicta rubrica, ff. de legatis secundo, num. 13. qui nullum Authorem retulit: Iacobus Menochius, dicto consil. 45. num. 44. lib. 1. qui dixit, ita declarasse, & scribere Bartolum, in eadem l. nutu, in fine: & ibidem Albericum, quos sequutus est Grammaticus, decis. 73. num. 6. Et reddit rationem manifestam huiusce casus, & resolutionis, quia si hic non habet sanum sensum, & intellectum, non habere dicitur velle, & nolle: quod ergo facit, vt mortuus agit, & per consequens nihil operatur. Subdit Peralta, dicto numer. 13. Baldi, Cornei, & Angeli Aretini restrictionem ad text. in dicta l. nutu, vt scilicet non procedat, quando testator propter morbi acerbitatem non potuisset legere, neque scribere: intelligi debere iuxta superiorem resolutionem, quando inquam, talis morbus abstulisset ipsi disponenti sanum intellectum, & rectum iudicium, alias nihil obstitisset ipsius dispositioni, eum non posse loqui, neque scribere praetextu cuiusque morbi, si rectum sensum ad disponendum retineret. Tertius casus, qui ex praecedenti declaratione[sect. 49] emanat, est, cum quis ex accidenti impeditur loqui, sanae tamen mentis erat, & vigorem intellectus retinebat; eo namque casu, siue impedimentum fuisset totale, siue particulare, dum tamen non prouenisset ex mentis alienatione, seu defectu, sed ex morbi acerbitate, valeret dispositio nutu facta, & ita procedit quod tenet Bartolus, in dicta l. nutu, vt declarat Peralta, vbi supra, num. 14. qui acute & vere ponderat, atque inducit verba dictae l. nutu. Ita quoque tenuit Menochius, dicto cons. 45. num. 43. qui adiicit, ita intelligendos fore Calderinum, Ioannem Dilectum, Guil. Benedictum, & Grammaticum, ibi relatos. Quartus & vltimus casus sit, quando testator, qui[sect. 50] nutu legauit, potuisset loqui libere, & expedite absque vllo impedimento; tunc enim Salicetus, & Iason, quos recenset Peralta, referendus statim, existimat nutu legari non posse, nec fideicommitti: & inde legatum vitiari, quia praesumitur, quod nesciat articulate loqui. Sed reprobant Alexander, & Corneus, quos etiam praecitauit ipse Peralta, ea ratione, quod si aliquis non sit mutus, quamuis propter morbi acerbitatem nequeat loqui, potest tamen legare, vt in dicta l. nutu, in versic. nisi superueniens. Quasi diceret, quod si is, cui propter morbi acerbitatem est sublata facultas loquendi, potest nutu legare, quanto fortius poterit is, cui non est facultas ablata, cum iste non sit de casibus, in quibus requiritur verborum expressio, & Alexandrum, & Corneum sequitur Peralta in dicta rubrica, ff. de legatis secundo, num. 14. versic. Tertius casus est: qui concludit, valere legatum nutu factum, si testator qui facile loqui poterat, nutu legauit. Quod etiam probauit Antonius Gomezius contra Iasonem, vt supra vidisti: & eisdem ego accedo libenter, tum ex decisione dictae l. nutu, quae aperte id probat: tum etiam ex communi Doctorum traditione, de qua per Menochium, dicto n. 43. inspiciendum inquam dumtaxat, an testator sanae mentis fuerit, vel non fuerit. Procedunt autem hucusque ex num. 41. adnotata, & resoluta, tam circa institutiones haeredum, quam circa legata, & fideicommissa; non modo de iure communi, vt dixi, sed etiam de iure huius Regni post leges Regias nouae collectionis Regiae: nam etiam iuxta ipsas, & ius nostrum Regium inspiciendum erit, an quis articulate loqui valeat, vel non, vt haeredem instituere possit; nec nutu, aut signis id efficere poterit. An etiam cum nutu legauit, aut fideicommissum reliquit, sanae mentis fuisset, necne, siue ex accidenti loqui sit impeditus, vel non: vt ita ea omnia, quae hactenus obseruauimus, pariter obtineant apud nos, quocunque iure Regio inspecto, sicut de iure communi apud omnes obtinent regulariter. Ius namque ipsum commune, non modo in his alteratum, sed nec aliquod verbum scriptum, quo alterationis, aut emendationis ratio elici possit. Et ita ex nostris probauit specifice in terminis Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, num. 114. vbi dixit, ex decisione illius legis non corrigi decisionem dictae l. nutu, in modo relinquendi per testatorem, nihil enim de nouo lex eadem 3. introducit, nec ius commune corrigit, sed tantum in solemnitate testium ita statuit, provt ibi continetur. Idcirco sicut de iure communi verbo, vel scriptura, vel nutu, aut signis legatum, & fideicommissum relinqui poterat, sic & de iure Regio poterit relinqui. Et quamuis Author praefatus nihil resoluat circa institutiones haeredum, ex quo tamen numeris praecedentibus nihil nouitatis detegit de iure huius Regni, sed cum resolutionibus iuris communiter transit, sentit manifeste, institutionem haeredis nutu, aut signis fieri non posse ab eo, qui articulate loqui non potest, sicut de iure communi non poterat. Eo maxime, quia dicto num. 114. (vt vidisti) asserit expresse, legem illam tertiam Tauri, in modo disponendi nihil de nono introducere, sed dumtaxat loqui, & procedere circa numerum testium, & alias solemnitates. Et in eodem placito aperte quoque remanet Ioannes Matienzus, in dicta l. prima, tit. 4. gloss. 16. nam cum ex num. 1. vsque ad numerum 4. atque in terminis legis illius versaretur circa institutiones haeredum, & circa legata; firmiter & secure resoluit, haeredum institutiones nutu, aut signis fieri non posse, legata vero nutu, aut signis relinqui: nec aliquam considerat nouitatem, aut correctionem ex lege ipsa. Peralta etiam, in dicta rubrica, ff. de legatis secundo, ex num. 9. vsque ad numerum 16. cum de eisdem egisset, & moris semper habuerit; iuris communis decisiones, atque resolutiones iuri Regio applicare, & noui iuris introductionem, aut antiqui emendationem, atque alterationem, erudite & vere detegere; nihil in proposito dixit, nec iuris veteris correctionem aliquam considerauit. Expresse potius transit cum decisione iuris communis, etiam in terminis eiusdem iuris Regij: prout quoque transeunt Didac. Couar. in dicto cap. cum tibi, num 3. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 2. ex numero 1. vsque ad numerum 9. Solus Azeuedus in eadem l. prima. tit. 4. lib. 5. num. 162. in noua opinione fuit, vt existimaret, institutionum nutu factam de eo, qui alias etiam si non institueretur, haeres esse debebat, validam esse, ex noua decisione legis illius: & ponit exemplum, cum testator interrogatus, an filium suum vnicum institueret haeredem, annuit capite, aut humeris, quod sic; hoc enim casu valebit, cum ille etiamsi non institueretur, debebat succedere, & censeretur institutus secundum legem illam, licet de iure ciuili institutio nutu facta, non valeret, quod tamen ius ciuile (vt ipse Azeued. in quit) procedere hodie posset, si extraneus aliquis institueretur haeres nutu, qui non esset de illis, qui ab intestato succedere debebant; hoc enim casu etiam hodie lex ciuilis in suo esse remaneret, nisi esset in fauorem piae causae, vel nisi ex aliis coniecturis constaret, quod illa fuit determinata voluntas defuncti, quam nutu declarauit. Et hactenus Author ille, cuius resolutio (vt vides) expresse probat obseruationem superiorem, quod ad extraneos attinet, quoad filium vero vnicum dissentit (vt etiam vides) & tunc equidem, & etiam cum plures filij aequaliter instituuntur; parum inter est in hoc insistere, cum vtcunque res se habeat, ad eos debeat haereditas paterna peruenire. Vere tamen negari non potest, quin etiam inter liberos intacta remaneat iuris communis decisio; vt supra dixi, & inde nec inter ipsos valeat institutio nutu solo, aut signis facta. Et quamuis verum sit, quod ex decisione dictae l. Regiae primae, institutio haeredis pro validitate testamenti non requiratur, sed absque ea valeat testamentum, & tunc ille succedat. qui de iure succedere deberet, testamento non facto: non tamen inde elici, aut dici potest, quod institutio nutu facta approbetur: nam immo non approbatur, nec eidem robur aliquod tribuitur, sed quemadmodum fit in aliis casibus, cum haeres non existit, aut ab initio datus non est, ita & tunc ad legitimos haeredes haereditas deuoluitur. Magis ergo dicetur tunc id fieri ex iuris succedendi ab intestato ordine, siue ex decisione legis illius, quam ex nutu solo facta institutione, quae inter liberos etiam de iure non subsistit. vt supra probaui; quod est notandum, quia ab Interpretibus huius Regni non sic explicatur. Notanda quoque est Petri Peraltae, in dicta rubrica. ff. de legatis secundo, num. 16. & 17. singularis & egregia resolutio, quae & superiorem obseruationem confirmat; inquit namque, quod licet institutio etiam in[sect. 53]ter filios, secundum magis communem sententiam non valeat, si fiat nutu; tamen subscriptio supposita ad institutionem verbis expressis, vel in scriptura de mandato testatoris facta, valet, si fiat alio trahente manum testatoris, eiusdemque disponentis infirmi, vel senis, vel aliter valerudinarij, qui propter senectutem, vel valetudinem aduersam, vel tremorem manuum, vel alio earundem impedimento accidentali non posset subscribere. Et dicit se semel vidisse de facto fuisse super hoc controuersiam iudicialem, & tunc adduxisse Luc. de Penn. singularem doctrinam, & Afflicti decisionem Neapolitanam, vt ibi inuenies. Ac etiam eandem decisionem, & doctrinam, ita demum procedere, si quatuor interueniant, quae Author ipse retulit, & superius dictis conueniunt. Primum, quod disponens sit sanus mente. Secundum, quod manus talis testatoris aegri, vel senis, vel aliter impediti scribere, seu subscribere, sustineatur, vel coadiuuetur id ipso mandante. Tertium, quod fiat in praesentia testium, ne supponatur fortasse aliqua scriptura adulterina subscribendo. Quartum, quod constet in continenti coram eisdem testibus de voluntare tesatoris dispositiua. Et hactenus de secunda obseruatione in hac materia. Rursus & tertio loco, atque principaliter obser[sect. 54]uandum erit, ex recepta, & communi Interpretum sententia, testamentum ad interrogationem alterius condi posse, & factum valere: idcirco quamuis nomen non exprimatur haeredis, neque per se, neque per relationem ad aliud. neque per indubitabile signum aequipollens, sed vnico verbo testatoris responsio ad alterius praeambulam interrogationem quaerentis, an instituat aliquem certum haeredem siue an certo modo disponat per monosyllabas, sic, vel, ita, vel alias similes; ralis responsio praeambula interrogatione coniuncta, induceret validam, perfectam, & solemnem institutionem: Et ita tenuit Glossa ordinaria, & celebris, in lege iubemus, §. oportet, in verbo, quemadmodum, C. de tectamentis. Quam ibidem sequuti sunt Petrus, & Cinus, columna 2. versic. vltimo quaeritur. Iacob, Butrig. in versic. modo quaeroquid si aliter. qui pro eadem opinio recenset Martinum glossatorem. Bartolus ibidem, numero 3. Albericus, Fulgosius, Salicetus, num. 4. Baldus, Ioannes Fabri, Angelus num. 4. Alexander, num. 9. Corneus, num. 29. Iason, n. 10. & duobus seqq. Idem Bartolus, alio in loco, Angelus, Imola, Angelus, Aretinus, Franciscus Aretinus, Socinus, Iason, Crotus, Fulgosius, Alexand. Corneus, Ripa, Socinus, Senior, Barbatia, Ruinus, Gratus, Bertrandus, Syluanus, Decius Boetius, Alciatus, Craueta, Bellonus, Gualdensis, Bauerius, Neuizanum, & Gregorius Lopez, quos refert, & sequitur Iulius Clarus, §. testamentum, quaest 37. n. 2. Padilla, qui etiam Didac. Couarr. commemorat in l. & in epistola, num. 10. C. de fideicommissis. Romanus, in consil. 306. Proposita consultatio, n. 6. cum seq. Idem in l. 1. § si quis ita, ff. de verbor. obligat. num. 9. cum pluribus seq. Castrensis ibidem, n. 7. Baldus Nouellus, n. 5. Socinus, n. 2. Crotus, num. 12. cum pluribus seq. Galiaul. num. 14. Niger, num. 34. Ripa, num. 9. cum seq. Guill. Pontan. num. 15. Socinus Iunior, n. 6. Paulus Leonius, n. 52. & multis seqq. Bolognetus, num. 46. & multis quoque sequentibus. Afflictis, decisione 143. num. 2. Antonius Gabriel. commun. conclus. lib. 4. tit. de testamentis, conclusione 2. num. 1. cum seq. Petrus de Peralta, in rubrica. ff. de haeredibus instituendis, num. 78. & tribus seqq, Iacobus Menochius, videndus omnino. lib. 4. praesumptione 8. ex num. 9. cum multis seqq. & in consilio 45. numero 1. & numero 4. & 30. libro 1. Amplectuntur etiam sententiam dictae Glossae Paulus Leonius, Vldaricus Zazius, Menchaca, Emanuel Suarez, Roderieus Suarez, & Didacus Couarr. quos cum aliis recensuit, & ita quoque tenuit Michael Grassus, §. institutio, quaestione 17. n. 5. Antonius Gomezus, in l. 3. Taurinum. 109. per totum. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius de testamentis, verbo, in extremis positus, num. 29. Hippolytus Riminaldus, in consil. 161. num. primo, & seq. lib. 2. Tiberius Decianus, in consilio 65. num. 13 & 14. lib. 2. Petr. Paul. Parisius, & Pet. Duenas, cum quibus Ioannes Matienzus, in l. 1. tit. glossa 16. ex num. 4. vsque ad numerum 9. Siluanus, in consil. 54. num. 10. Ioannes Cephalus, in consilio 545. num. 46. & seq. lib. 4. Franciscus Beccius, in cons. 102. num. 8. & in consilio 80. num. 7. Idem Riminaldus, in consilio 128. num. 32. & seq. lib. 2. & in consilio 598. num. 58. & seq. lib. 5. Sfortia Oddi, in consilio 71. num. 3. Petrus Surdus, in consil. 414. num. 53. 54. & 58. & seq. lib. 9. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. titulo 6. num. 9. & seq. Plotus, in consil. 17. num. 13. Rota Romana, decisione 638. in 1. parte, in nouissimis. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum volunt libro 2. interpretatione prima, dubitatione 2. solutione prima numero 50. Franciscus Bursatus, in consilio 307. numero 84. libro 3. Collegium Patauinum, in consil. primo, inter consilia vltimarum volunt. lib. primo, Prosperus Farinacius, in consilio 95. num. 1. & num. 29. Nicolaus Intrigliol. decisione Siciliae 33. per totam. Adrianus Gilmanus, lib. 2. rerum iudicatarum Germaniae, decisione 36. ex num. 22. cum multis, seqq. Iacobus Mandellus de Alba, in consil. 414. ex num. 51. cum seq. Cardinalis dominicus Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo 4. littera H. conclus. 88. folio 297. per totum. Latius tomo 8. conclus. 124. per totam, folio 105. Et vere pro hac parte & iura, & rationes concludentes expendi possunt, prout Authores nunc relati fecerunt, ac inter alios latus Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, dicto n. 109. & Matienzus, dicta glossa 16. num. 6. per totum. Qui etiam sententiae contrariae Authores nonnullos recensent, & eorum fundamenta adducunt eisque respondent. Peralta quoque, in dicta rubrica. ff. de haered. instit. sub numero 71. in versiculo, postquam, Roderici Suarez allegationem in facto contingenti contra opinionem dictae Glossae retulit, & eius fundamenta ponderauit, & easdem ingeniose, & erudite satisfacit, ac praecipue respondet ad text. in dicta l. iubemus, C. de testamentis, & l. 6. titulo 3. partita 6. quo praecipue adduci, atque excitari videntur hi, qui contra dictam Glossam contendunt. Nec vere negari potest, in effectu non differre, quod quis ore proprio, vel alieno haeredem nominet, & quin ore proprio videatur nomen haeredis proferre, qui praeambula interrogatione praecedente, respondet, quod sic. Et ita expressim adnotauit in proposito Baldus, in dicta lege iubemus, numero 6. latus Menochius, lib. 4. praesumptione 8. num. 11. & seq. Andreas Fachineus, in consilio 8. num. 10. & 11. libro 1. qui sententiae dictae Glossae rationem reddens, loquitur hunc modum: Quoniam paria sunt ore proprio, vel alieno, ex proprio consensit, & voluntate loqui; ac proprio ore & voluntate haeredem nominare: hinc videmus, stipulationem, quae contrahi non potest, nisi vtroque loquente, lege prima, de verborum obligat. tamen procuratorem stipulari posse praesentis nomine, l. procurator praesentis, de verborum obligat. sic dicimus, sententiam proferri a Iudice, cum recitante scriba, vel Notario, Iudex recitatione facta ait, Ita pronuntio. l. 1. & 2. C. de sent. ex breu. recit. & c. Et sic opinio communis iuridice defendi potest, nonnullis casibus exceptis, qui mox referuntur; quamuis in hac eadem, qua versamur, quaestione, & in testamento facto, ad interrogationem alterius, Albert. Papiensis, quem refert Ioann. Andreas, Anto. de Butrio, Iason, Castrens. Afflict. Hippolyt. Rodericus Suarez, Cifuentes Bellonus, & Caballinus, quos refert, & sequitur Padilla, in d.l. & in epist. n. 10. in vers. est tamen 1. loco, existimauerint, Glossae opinionem, & communem, habere locum dumtaxat, quando testator ipsi Notario voluntatem suam patefecerat de instituendo Titio, vel Sempronio, iuxta quam Notarius testamentum composuit, & ad testatotem regressus rogauit, an Titium haeredem faceret, qui respondit se ita agnoscere. Et ita (vt vides) multum limitatur sententia Glossae relatae. In eadem etiam, qua vetsamur, materia, contra communes Interpretum nostrorum traditiones, & praefatam Glossae sententiam scripsit nonnulla subtiliter Antonius Faber, de erroribus pragmaticorum, decad. 69. errore 1. & 2. ex folio 391. vsque ad fol 397. tomo 3. Bolognetus etiam, in l. 1. §. si quis ita, ex n. 45. vsque ad num. 61. de verbor. oblig. contrarias in hoc ipso articulo profert sententias, ac eas, quae a superioribus Authoribus expenduntur, fundamenta quoque earum recenset: & tandem. n. 54. resolutione eiusdem, quinque praecipuos casus distinguit, quorum quatuor veri & indubitati sunt. In quinto autem casu potius adhaerere videtur communi Interpretum, relatae supra, num. 54. quam ab ea recedere. Inquit namque, quod quando testator mandauit, vt conuocarentur testes ad faciendum testamentum, & eos rogauit secundum solemnitatem testamenti; quod tunc valebit etiam per interrogationem, quoniam cessat suspicio, & apparet de voluntate sua deliberata. Et quod id intelligatur, si testator vocauit, secus autem si ille extraneus interrogans, ipse eos vocasset, & simul cum eo duceret in cameram testatoris; & postea interrogaret; nam runc esset magna suspicio seductionis, & non esset aliqua coniectura deliberatae voluntatis: Et inde num. 59. regulam affirmatiuam pro Bartolo, & contra Corneum, & alios constituit, quod testamentum fieri potest ad interrogationem. Quod etiam concludit n. 60. in fine, dicens, quod id fallit, quando adsunt aliae coniecturae in contrarium: quo casu non propter interrogationem, sed propter alias coniecturas testamentum redditur dubium, & vacillat. Denique, & Ioannes Marc. Aquilius, in eodem §. si quis ita, l. primae, de verborum obligat. n. 32. 33. & 35. in effectua communi sententia recedit, & existimat, testamentum ad interrogationem alterius factum, non valere, etiamsi ab initio eius scientia, & voluntate scriptum, collatum, & lectum sit; & duntaxat posse procedere communem opinionem, quando testator ad interrogationem respondens, nomen, vel nomina haeredum expressit, puta si ita interrogatus, Instituis, vel facis illum haeredem? explicite responderit, illum haeredem instituo, vel facio, & tunc testamentum valebit, etsi ita respondens in discrimine vitae constitutus suerit, quia haeredes palam nuncupauit, l. haeredes palam, ff. de testament. cui nec interrogatio nocet, cum ex ea responsio magis deliberata reddatur, vt ipse Aquilinus inquit, & sic a communi Doctorum sententia recedit, qui indistincte probarunt, testamentum factum ad interrrogationem alterius per responsionem per verbum sic, validum esse, etiam si ea non praecedant, vel non concurrant, quae ipsimet nunc relati Authores requirunt. Retenta tamen opinione communi pro perfecta ipsius explicatione obseruandum erit generaliter, illis in casibus in quibus falsi suspicio adest, vel adesse[sect. 56] potest, testamentum ad alterius interrogationem conditum, non valere: sic e contra validum esse, vbi nulla adsit suspicio: in quo conueniunt omnes iuris In. terpretes vnanimiter, ac maxime commemorati supra num. 54. Ex quibus in terminis nostris, ita generaliter, siue pro regula, & doctrina praeambula huius materiae obseruauit Iacobus Menoch. lib. 4. praesumptione 8. n. 8. & dicto cons. 45. num. 16. lib. 1. vbi etiam gene[sect. 57]raliter obseruat, ob solam falsi suspicionem, testamentum infirmari, cum in ciuilibus falsi suspicio pro falsitate ipsa habeatur; sicut in specie testamenti de falso suspecti ob insanam testatoris mentem responderunt Curtius iunior, Craueta, & Grammaticus, quos ipse praecitauit Menochius. Et conueniunt Couar. Peralta, Matienzus, & Grassus, & Iulius Clarus, in locis relatis supra, dicto num 54. qui etiam falsi suspicionem cessare, & testatorem habere adhuc bonum sensum, & bonam memoriam, sicque non amisisse vsum sermonis, requirunt. Conuenit denique, & magistraliter, & vere loquitur Ioannes Bolognetus, in dicta l. 1. §. si quis, num. 59. & 60. in fine, de verbo. obligat. qui cum affirmatiue constituisset, valere testamentum ad interrogationem alterius factum; limitat statim, vbi adesset suspicio, vt quia interrogans conuocauit testes, vel dictauit testamentum in alia camera: & quando interueniunt aliae coniecturae inducentes suspicionem, quae praestant occasionem Iudici, vt debeat supersedere & inquirere super veritate, & voluntate testatoris. Sanam etiam mentem testatoris, & articulatam loquelam requirit Padilla, in dicta l. & in epist. num. 11. C. de fideicommissis. Generaliter quoque obseruandum erit, glossaemet[sect. 58] eiusdem sententiam, indubitate procedere pluribus, in casibus, quos distincte satis adduxit, atque dilucide explanauit Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 7. ex num. 8. vsque ad num. 33. & dicto consil. 45. num. 1. cum multis seqq. lib. 1. Atque ideo hic non repeto, nec transcribo, cum in locis relatis videri hebeant omnino. Et per Gregorium Lopez, in l. 6. tit. 3. partita 6. Deinde, Glossae eiusdem in dicta l. iubemus, senten[sect. 59]tiam procedere ex sententia communi, siue testator interrogatus fuerit a Tabellione, siue interrogetur ab extraneo; & consequenter testamentum, etiam ad priuatae personae interrogationem scriptum, & conditum, validum esse; cum nulla videatur esse differentia, quod Notarius ipse interroget, & scribit, vel priuata aliqua persona interrogante, testatoris respondentis voluntatem annotet. Et ita videntur magis communiter recipere relati supra, dicto n. 54. & in specie scribunt Corneus, in consil. 77. num. 4. lib. 4. Ruinus, in consil. 2. num. 8. & 9. lib. 2. & in consil. 112. num. 12. versiculo, non obstat quod sint. lib. 2. Alciatus, in resp. 534. & esse magis communem Doctorum intentionem in hoc profitentur Iulius Clarus, §. test amentum. dicta quaest. 37. num. 3. Didacus Couar. in dicto cap. cum tibi, de testament. num. 4. Et quamuis Baldus, in eadem l. iubemus, C. de testamentis, num. 5. versiculo, ergo circa hanc. Et cum ipso Socinus senior, in consil. 229. num. 7. versiculo, & hanc opinionem, lib. 2. & Ruinus; in consil. 9. n. 15. versic. accedit etiam. lib. 2. in ea opinione fuerint, quod testamentum conditum ad alterius interrogationem, dumtaxat valeat, quando iuterrogans est persona publica, vt Notarius, non autem persona priuata: sententia tamen praedicta verior est, & communior quando scilicet cessat omnis fraudis suspicio, provt ipsa cessante intelligere omnes, nunc adnotaui. Atque Menochius expressim & vere declarauit dicto consil. 45. num. 31. & 32. lib. 1. qui conciliando opiniones contrarias, respondet, tunc demum testamentum conditum ad alterius interrogationem, etiam priuatae personae valere, quando cessat omnis suspicio; vtpote quod & sanae mentis sit, & dolis, ac techinis testator non alliciatur ad testandum iuxta interrogationem sibi factam. Si vero suspicio aliqua subesse potest, tunc non nisi a Notario interrogari testator potest, & debet, Et hoc in casu recte sentit Bald. & qui illum sequuntur, vt Menoch. ipse declarat, & Baldi eiusdem rationem pro confirmatione expendit. Et in idem conueniunt Didac. Couar. Iulius Clarus, & Peralta, in locis relatis supra, Siluanus quoque, in cons. 54. num. 10. in fine. Rota,[sect. 60] decis. 638. num. 8. Petrus Surdus, in consil. 414. n. 53. lib. 3. Prosperus Farinacius, dicto consil. 97. n. 16. vbi inquit, veriorem, & communiorem esse opinionem, quod valeat haeredis institutio facta per verbum, Sic, non solum ad interrogationem Notarij, sed etiam alterius, dummodo non subsit falsitatis, nec suggestionis suspicio, nec interrogans ambiat pro se, aut sui testatoris haereditate. Et loquitur Farinacius in casu, quo interrogatio facta fuit a legatario, cum eius nihil intersit, an vnus potius sit haeres, quam alter: & refert Simonem de Praetis ampliantem superiora, etiamsi interrogatio fieret ab haerede, & idem tenuit Andreas Fachineus, in consil. 8. num. 12. & 13. lib. 1. & subdit num. 14. quod cum interrogatio fit a Notario, cessat omnis suspicio, quod etiam dixit Farinacius, eodem consil. 97. num. 18. & haec ipsa resolutio,[sect. 61] & concordia Menochij de iure huius Regni debebit ita obseruari, sicut de iure communi admittitur, cum nullibi per leges Regias idem ius commune alteretur, vel eo magis, quod testamentum nuncupatiuum solis testibus confici valeat absque Tabellione, vt alio cap. infra, latius probaui, & certum est. Rursus & obseruandum erit, Glossaemet ipsius sen[sect. 62]tentiam procedere, non modo si Notarius specialiter de ipso haerede tantum testatorem interrogauerit, sed etiam si totum testamentum in scripturam redactum testatori legerit, & deinde generaliter testatorem interrogauerit, an ita testari velit, & ipse testator dixerit, ita sibi placere: adhuc namque testamentum valet, si testator alias sanae mentis fuerit; idque ex sententia Angeli, Aretini, in principio Instit. de testamentis, post num. 15. vers. nota istam, vbi dicit, sic tenere communiter Doctores. Sequitur Gratus, in consil. 30. num. 20. lib. 2. quos refert Antonius Gabriel, commun. conclusion. lib. 4. tit. de testamentis, concl. 2. num. 3. Caeterum Michael Grassus, receptarum sententiarum, §. institutio, d. quaest. 18. num. 6. Iulius Clarus, §. testamentum, dicta quaest. 37. num. 5. ideo dicunt, quod haec opinio nunquam sibi placuit, quod eam tenendo, negari possit, quin fraudibus via aperiatur, Et adiicit Clarus ipse, quod aliquando dicebat, maxime e Republica futurum, si Caesarea constitutione caueretur, ne huiusmodi testamentis, quae ab infirmis ad alterius interrogationem conficiuntur, aliqua fides adhiberetur. nisi testator saltem per tres dies in bono sensu post tale testamentum conditum superuixisset: nam saepenumero ab infirmis statim morituris solent talia testamenta extorqueri, vt ipse Clarus aliquando in facto contigisse intellexit: & ideo quod de facili, si casus contingeret, recederet ab illa opinione, tam in iudicando, quam in consulendo. Ego tamen in casu etiam nunc proposito, nullam constituendam differentiam existimo, nec differre, an de haerede tantum, an de toto testamento testatotorem Notarius rogauerit; nam si fraudis suspicio non adsit, testator sanae mentis, & recti intellectus existens, ad interrogationem libere respondeat, qui etiam libere respondere non posset, vel interrogationi non assentire; quid interest, quod ad vnum tantum: vel ad totum testamentum responderit. Deinde, si subsequuta responsione ad haeredis institutionem (qui actus praecipuus & caput testamenti est) validum cur testamentum, cur etiam si fraudis suspicio absit, valere non debebit, etsi de toto testamento, siue generaliter interrogatus fuerit; quaréve annullandum non est testamentum ex haeredis institutionibus sola interrogatione, si fraus timetur, sicut ex generali totius testamenti praeambula interrogatione, & subsecuta responsione? Quocirca & in hoc vltimo, & in aliis praedictis huius materiae casibus, & articulis, plurimum credo Iudicis arbitrium valiturum, ipse namque personarum & dispositionis qualitate, temporisque & rerum circunstantiis, & aliis similibus inspectis, & testius tempore interrogationis, & responsionis praesentibus diligenter examinatis, melius consequi, ac diiudicare, & definire poterit, an huiusmodi testamentis fides adhiberi debeat, vel non: vere namque, cum in tota hac disputatione, ex signis; & coniecturis procedatur, signa eadem, & coniecturae ex futuro euentu dependent, & ideo Iudicis arbitrio relinquuntur: quod Corneus, in cons. 73. n. 7. lib. 1. recte considerauit, & sequutus est Menochius, lib. 4. d. praesumptione 8. num. 33. & 37. in fine, & in terminis nostris Matienzus, in l. 1. titul. 4. glossa 16. num. 12. in fine, lib. 5. An ergo fraus aliqua, & an testator sanae mentis fuerit, debebit Iudex principaliter inquirere, perscrutari etiam necessarium erit, an statim mortuus fuerit, vel aliquo tempore vixerit: at que in memoriam reuocare ca, quae in initio huius cap. ex num. 1. cum multis seq. annotauimus. Ex quibus apparet, nonnullos[sect. 63] iuris Interpretes existimasse, quod sententia Glossae, in dicta l. iubemus, C. de testamentis, non procedat, nec testamentum ad alterius interrogationem conditum, valeat, quando testator erat nimium proximus morti: & alios huius sententiae Authores retulit Grassus. §. institutio. quaest. 17. n. 7. qui ipse eius opinionis fuit. Apparet etiam quamplurimos alios, & magis communiter Scribentes defendisse, quod valeat testamentum ad alterius interrogationem, etiam in extremis, conditum, vt eodem loco latius ostendimus: & idipsum etiamsi testator iam balbutiat, & fere inarticulate loquatur, scripserunt Alexander, Ruinus, & Iason, quos retulit Menochius, dicto consil. 45. num. 9. lib. 1. qui ex num. 37. vsque ad num. 40. vt absolute magis explicet, tres casus distinguit, vt supra quoque ex num. 1. vsque ad num. 20. vidimus: & vere concludit, data sana mente, & recto intellectu, item quod testator articulate loquatur, ita quod ex verbis ab eo prolatis, possint ipsius voluntatem cognoscere testes; & fraudis etiam suspicione cessante, validum esse testamentum ad alterius interrogationem factum, etiamsi testator valde proximus morti fuerit: quod pariter tenuit Peralta, in rubrica. ff. de haered. institut. num. 81. vbi concludit, quod si testator, qui poterat etiam alia verba articulate loqui, praeter responsionem affirmatiuam ab eo datam, per verba Sic, vel Ita, habebat sanam mentem, esto quod balbutiret, & loqueretur obscure, & difficulter intelligeretur, dum tamen intelligeretur a testibus stantibus; dispositio eiusdem ita valida esset, ac si explicite & specialiter per seipsum absque alterius interrogatione instituisset haeredem. Couarruuias quoque in dicto cap. cum tibi, de testamentis, num. 4. cum antea probasset sententiam Glossae, in dicta l. iubemus, C. de testamentis, dicit statim, eam intelligendam esse, dummodo cesset omnis suspicio fraudis, timoris, & Importunae suggestionis, constetque testatorem deliberate voluisse testari, eademque voluntate libentissime consensisse, vt circa proprij patrimonij dispositionem interrogaretur ab his, qui munus interrogandi sumpserunt. Secus vero dicendum esse, quando fraudis & timoris suspicio non cessaret. Et idem etiam probarunt Petrus, Cynus. Barto. Albericus, Gregorius Lopez, Socinus, Alex. Corneus, Iason, Crotus, Caballin. Alciatus, Corrasius, Lancelot. Galian. Pontanus, Romanus, Boerius, Ruinus, Balbatia, Rodericus Suarez, & Petrus Duenas, quos recensuit Ioannes Matienzus, dicta glossa 16. legis primae, titulo 4. num. 9. qui dixit, receptissimam sententiam Glossae in dicta l. iubemus, limitandam, & intelligenda, provt Couar. nunc relatus limitauit, atque intellexit. Menochius quoque, d. consil. 45. fere per totum, lib. 1. & dicta praesumpt. 8. lib. 4. num. 28. in fine, & num. 29. vbi non habuit in consideratione, an testator quasi balbutiret iam, & esset in articulo mortis, sed an esset sanae mentis, & liberae voluntatis, & ab stantibus absque vlla fraude procederetur. Propterea dicta praesumpt. 8. dicto n. 29. dixit, quod si liberae voluntatis non erat, vt quia timebat eos, sub quorum erat custodia, etiamsi constet velle restati, sed ignoretur, quem haeredem facere velit, si interrogatus, an velit instituere aliquem ex illis, sub quorum custodia est, respondeat, velle instituere, testamentum non subsistere: & reddit rationem, quia praesumitur, quod timore potius, ne ab illis desereretur, quam sponte, & quod ex animo suo ita faceret, instituit. Similiter etiam in consideratione non habuit mortis proximitatem, aut articulum, sed ad sanam mentem, & fraudis, ac timoris rationem cessantem, vel non cessantem principaliter respexit post alios multos Authores. Decianus etiam in consil. 65. ex num. 13. lib. 4. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volun. lib. 2. titul. 6. num. 9. Hippolytus Riminaldus, in consil. 261. lib. 3. vbi late: & vide num. 7. vbi dixit, testamentum in dubio videri factum de vo[sect. 64]luntate testatoris, & comprobauit ex sententia aliorum; non tamen valere, etiam quod testator sanae mentis esset, & articulate loqueretur, si instituti fuerunt haeredes, qui dictauerunt quamuis ad interrogationem Notarij factum fuisset, & citat Castrensem, Romanum, Socinum, & alios, quia tunc fraus, & suggestio praesumitur: vt et iam cum Tabellio fuit ab haerede adhibitus, post Authores fraudem praesumendam dixit Matienzus, in dicta l. 1. titul. 4. glossa 16. num. 12. in fine, & secundum haec vides manifeste, quam fallax sit doctrina illa, quod sententia dictae Glossae non procedat, quando testator nimium proximus morti fuerat, provt etiam ex Petro Surdo, Francisco Bursato, & Prospero Farinacio, & aliis[sect. 65] multis diximus in initio huius c. nisi interrogatio fieret a persona suspecta: tunc enim mixta consideratione interrogantis constituti in articulo mortis, plane vehemens oritur suspicio falsitatis, seu deficientis voluntatis, quasi quod ita responderit ad suggestionem potius interrogantis, & ad submouendam molestiam, qua propter morbum affligitur, quam quod ita disponere voluerit; sicuti tenuerunt decem illi Authores, quos refert, & sequitur Cardin. Francisc. Mantica, de coniecturis vltim. volun. lib. 2. tit. 6. n. 9. & Tiberius Decian. d. cons. 65. n. 13. & 14. lib. 2. Iulius Clarus, §. testam. q. 37. n. 7. Matienzus, d. glos. 16. n. 12. ad finem, Simon de Praetis, de interpret. vltim. volun. lib. 2. dubi[sect. 66]tatione 2. solutione 2. n. 54. qui vel vno solum verbo totam hanc materiam comprehendit, & resolutiue inquit ex n. 5. testamentum conditum ad interrogationem alterius, validum esse, & non referre a quo interrogetur, siue a Tabellione, siue ab aliis, dummodo appareat, testatorem voluisse testari, & esse in bono sensu, vt possit articulate loqui, & intelligibiliter, etiamsi maxima in infirmitate sit constitutus: alias autem quod si aliquid ex his deficeret, vel falsitatis suspicio aliqua adesset, siue rei non gestae sincere, sed suggestiue, & importune, tunc testamentum tale non valeret, Ioannes Cephalus, dicto consil. 546. lib. 4. vbi late, idque indubitate magis procederet, quando te[sect. 67]stator interrogatus, modo in hanc, modo in alteram partem lecti, in quo moribundus iacebat, se verteret, & ostenderet aegre ferre, quod in ea perturbatione aegritudinis, & anxietate, de his molestia afficeretur; tunc namque non valeret testamentum ad alterius interrogationem conditum; provt respondit in specie Castrensis, in consilio 156. Viso puncto columna prima, & 2. lib. 1. & Castrensem ita sunt interpretati Alex. Socinus senior, & Corneus, cum quibus Menochius, dicto consilio 45. num. 18. lib. 1. vbi citat Corneum, in consilio 1. num. 3. versic. item plures testes, lib. 4. dum respondit, testamentum consectum a testatore interrogato, non valuisse, cum is prae molestia & aegritudine aliquando interrogatus responderet, aliquando terga vertendo taceret. Caeterum Menochius ipse, eodem cons. 45. num. 7.[sect. 68] quamplurimorum iuris Interpretum authoritates, & sententiam adduxit, qui scripserunt, testamentum etiam ad interrogationem personae suspectae conditum, valere, cum semper fuerit in potestate testatoris respondere, & non respondere. Retulit etiam And. Alciati in casu fortiori 534. responsum: Postmodum vero num. 35. sic eosdem Authores explicat, atque intelligit, vt ipsorum doctrinae ita demum procedant, si aliae falsi suspiciones cessauerint: nam si testator est sanae mentis, & suae liberae voluntatis est, testari, vel non testari: nihil obest, a quo interrogetur, cum semper potuerit reiicere interrogationem, si testatori non placuerit. Et inquit, quod hoc casu recte sentiunt Socinus, Ruinus, & Decius, quos antea retulerat num. 7. secus autem, cum aliae coniecturae falsi concurrunt, & dicit, quod ita declarant in specie Ioannes Comensis, & Gabriel Mudeus inter consilia Moderni Parisien. in consilio 32. num. 16. qui responderunt, testamentum vxoris conditum ad interrogationem mariti, qui se haeredem scripserat, non valuisse, cum praeter personae suspicionem extarent aliae coniecturae, nempe maritalis reuerentia, illius delinimenta, & importuna, intempestiuáque instantia. Etsi enim (aiunt illi) criminosum non sit, postremum vxoris iudicium maritali sermone prouocare, l. vltima, C. si quis aliquem testari prohibuerit; illicito tamen & fraudulento modo id facere non licet. Illicitus autem modus est, cum intempestiuae, & importunae sunt persuasiones, quibus interrogatus non audet refragari, vt in specie nostra Socinus ibidem relatus respondit. Et inde probauit Menochius ipse, male respondisse Alciatum, dicto responso 535. Vides ergo ex sententia eiusdem Menochij, quod ad infirmandum testamentum ad alterius interrogationem conditum, non sufficit, a persona suspecta interrogationem fuisse factam, quando cessant aliae fraudis suspiciones. Et idipsum, videlicet quod quando testator est sanae mentis, valeat tunc testamentum, & nominatio, etiam facta ad interrogationem a persona suspecta, post Ruinum, Alciatum, Menochium, & Simonem de Praetis, tenuerunt Petrus Surdus, dicto consilio 414. n. 58. lib. 3. Prosperus Farinacius, dicto consilio 97. n. 17. Andreas Fachineus dicto consilio 8. n. 13. lib. 1. in quo tamen semper admoneo, caute & cum[sect. 69] iudicio procedi, ne forsan in perniciem voluntatis defuncti erretur. Ratio namque illa, quod semper fuerit in facultate testatoris respondere, & non respondere, non ita absolute obtinere debebit, vtpote cum infirmus non semper possit ita libere interrogationem reiicere, cum saepe saepius ad suggestionem potius interrogantis, & ad submouendam molestiam, quam quod ita disponere voluerit, respondeat; vt cum multis Authoribus obseruare Manticam, lib. 2. tit. 6. n. 9. supra dixi. Aliquando etiam respondet; quia timet ne ab illis, sub quorum est custodia forsan deseratur; quo casu testamentum non valet, vt supra quoque dixi tenuisse Menochium, lib. 4. d. praesumptione 8. n. 29. qui d. consilio 45. n. 19. profitetur expressim, testamentum ad alterius interrogationem conditum non subsistere, cum duo haec concurrunt, nempe grauis infirmitas, & interrogatio facta a suspecto interrogante: & repetit d. praesumptione 8. n. 40. vbi inquit signum, & coniecturam esse, quod testator liberae voluntatis non fuerit, cum interrogatio facta a persona suspecta, vt puta a consanguineis, qui deinde scripti haeredes reperiuntur, vel a Notario ab ipsis consanguineis vocato, & (quod aiunt) subornato precibus, & pretio (vt fieri solet) allecto, nam hoc casu testamentum non consistit; nec requiritur, quod adsint aliae falsi suspiciones, provt etiam non requirit Grassus, dicto §. institutio, quaest. 17. num. 10. Tunc ergo (vt credo) valeret testamentum ad interrogationem personae suspectae conditum, quando dilucide constare posset, quod aliae falsi suspiciones non adsunt. Item, quod in libera voluntate testatoris fuit respondere, vel non respondere: quod ex his colligi poterit, quae tempore facti testamenti gesta fuerint. Item ex qualitate personarum astantium tunc ibi, atque ex aliis circunstantiis: & tunc quidem valeret testamentum[sect. 70] ad alterius interrogationem conditum, etiamsi non constet, testatorem testari voluisse, cum nihil referat, an tunc, vel prius deliberauerit testari, ex quo in sua potestate fuerat recusare, vel approbare haeredis nominationem; provt tenuerunt Authores nonnulli relati per Menochium, dicto consilio 45. num. 6. vbi num. 33. 34. & 35. latius explicat, & inquit, quod cum testator est sanae mentis, & liberae dispositionis, tunc siue deliberauerit testari, siue non, consistit testamentum, cum in eius potestate fuerit, negare se illum haeredem facere, si facere non placuit, & ita pro[sect. 71]cedere authoritates eorum, quos antea retulerat dicto numero 6. & retulit etiam dicto numero 33. cum vero praeter illud, quod non constat, testatorem testari voluisse, alia concurrit coniectura, qua falsum committi posse suspiciatur, tunc non consistere testamentum, & ita intelligit quamplurimorum Authorum contrarias sententias, vt ibidem commemorat, ac in effectu conueniunt Petrus Surdus, omnino videndus, dicto consilio 414. num. 53. & quinque seq. lib. 3. Franciscus Beccius, in consil. 102. n. 10. Sfortia Oddi, in consilio 76. num. 6. Prosperus Farinacius, dicto consilio. 97. n. 8. Andr. Fachineus, dicto cons. 8. num. 12. lib. 1. in illis verbis: Et haec sententia locum habet, etiam si non constet, testatorem voluisse testari, & interrogatur a Notario, vel persona priuata, nam adhuc valet testamentum, nec enim repugnat, quod non constet, testatorem voluisse testari, ex quo erat in sua potestate recusare, vel approbare haeredis nominationem, Alexander, in consilio 33. numero 11. libro 3. vbi numero 12. scribit, opinionem eorum, qui aliter sentiunt, carere ratione, & aequitate. Et prosequitur idem Author, num. 19. per totum. Menochij quoque resolutionibus superioribus conuenit Nicolaus Intrigliol. decis. 33. num. 2. & num. 8. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tom. 8. littera T. conclus. 124. num. 18. fol. 105. Praeterea obseruandum est, sententiam eandem[sect. 72] Glossae, in dicta l. iubemus, C. de testamentis, limitari, & restringi, vt scilicet doctrina superior, testamentum ad alterius interrogationem conditum valere, procedat duntaxat, quando Notarius de scientia & voluntate testatoris, testari volentis, testamentum scripsit, & postea redit ad eum, & sua voluntate, & dispositione, quam sibi prius testator ipse exposuerat, lecta, eum interrogat, an velit ita testari? Nam eo casu si responderet, quod sic, vtique valet, quod gestum est. Sed si quis iniussu testatoris testamentum aliquod ordinauerit, atque scripserit, & postea coram ipso, & etiam coram testibus lecto tali testamento, interroget testatorem, an ita velit: & testator respondeat, quod sic, tale testamentum nihil penitus valebit: Ita sane tenuerunt Abb. Papiens. Ioannes Andreas, Romanus, Castrensis, Corneus, Iason, Bertrandus, Hippolyt. Afflictus, Calcanus, Ruinus, Crotus, Socisius, Craueta, Bolognetus & Modern. Paris. quos pro hac parte retulit Ioan. Marc. Aquilinus, in d. §. si quis ita, l. primae, ff. de verbor. obligat. n. 34. qui tamen nec in his terminis testamentum valere assentit, nisi eo concurrente, quod ibidem proponit, & proposuerat antea n. 32. & idipsum, vt quod dicitur testamentum ad interrogationem alterius fieri posse, procedat, quando apparet, testamentum ab initio scriptum de voluntate testatoris; secus si eo inscio scriptum, & lectum, & respondit, quod sic, quia tunc non valet: adnotarunt, atque asseuerarunt Socinus iunior, Ioannes Crotus, Imola, Barbatia, Couarr. Romanus, & Antonius Gabriel, quos retulit Michael Grassus, dicto §. institutio, quaest. 17. n 9. qui dicit hanc opinionem magis communem, & pro uldubio sequendam: nam alias facile daretur occasio fabricandi falsum; siquidem infirmus, & quasi mortuus, ad singula responderet, quod sic: & esse magis aequam, & magis tutam sententiam profitetur Iulius Clarus, dicto §. testamentum, quaestione 37. num. 9. qui duobus concurrentibus, scilicet, quod testator sit maxima infirmitate grauatus, & quod non constet, ipsum habuisse prius animum ita testandi; asserit ab ea non esse recedendum & secundum hanc opinionem in facti contingentia iudicasse Senatum in causa Illustr. D. Marliani. Eandem quoque opinionem sequutus est Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volun. lib. 2. titulo 6. num. 10. qui dicit, sic tenuisse, atque respondisse Castrensem, Corneum, Bertrandum, Thomam Doctium, Socinum iuniorem, Ruinum, & Antonium Gabrielem, quos ibi retulit Iacobus Menochius, d. consilio 45. num. 17. lib. 1. & d. praesumpt. 8. n. 38. & 39. lib. 4. qui in idem retulit Cynum, Alexandrum, Corneum, Romanum, Socinum, Iasonem, Ruinum, Gratum, Pechium, Syluanum, & alios, & hi expressim concludunt, non subsistere testamentum illius interrogati ab eo, qui accessit cum testamento scripto, & eo lecto dixit: Facis ita? & respondit testator: Quod sic. Peralta, in dicta rubrica, ff. de haered. Instit. num. 81. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 128. num. 32. libro 2. dicens, testamentum ad alterius interrogationem factum, valere, modo praecedat voluntas, & scientia testatoris, & contrariae authoritates quod locum habent, non data scientia testatoris. Et idem respondit, & repetit in cons. 598. num. 59. lib. 5. vbi quod valet institutio, quando testator interrogatus per alium, an velit, talem esse suum haeredem respondit, quod sic: praecedente scientia testatoris, vel etiam praescientia non praecedente, quando interrogatus fuit de instituendo filios, vel his non extantibus venientes ab intestato, vt ibidem num. 60. & in idem plures authoritates cumulauit: & ita quoque intellexit sententiam Glossae in dicta l. iubemus, Andreas Fachineus, in consil. 8. num. 19. per totum, libro primo, qui etiam scientiam, & voluntatem testatoris requirit. Sed antea num. 12. retulit Menochium in locis supra citatis, & Alexandrum, in consilio 33. num. 11.[sect. 73] lib. 3. ad hoc, quod, testamentum ad alterius interrogationem factum valet, etiam si non constet testatorem voluisse testari: quia non repugnat, quod id non constet, ex quo erat in sua potestate recusare, vel approbare haeredis institutionem. Et ita quoque contendit Ioannes Matienzus, in l. prima, titulo 4. glossa 16. num. 13. nam cum praecedentis opinionis Authores nonnullos commemorasset, inquit, quod ea limitatio ad nihilum fere redigit communem sententiam Glossae in dicta l. iubemus, & refert Gregorium Lopez, in l. 6. titulo 3. partita 6. in glossa magna ad finem, vbi censuit Gregorius, veram non esse in puncto iuris; sed quoties is, qui interrogat testatorem, est homo fidelis, & minime suspectus & testator articulate & intelligibiliter loquitur, estque sanae mentis, & intellectus, quod testamentum valeat, etiam in hoc casu: & sic quamuis non constet de scientia & voluntate testatoris, & limitatio, siue restrictio haec duntaxat procedat, vbi testator non ex voluntate, sed oppressus infirmitate, & quorundam suggestionibus non recte intelligens, responderit, quod sic: & denique subdit, quod in his omnibus coniecturandis, plurimum tribuere oportebit Iudicantis arbitrio, qui perpendet, qua libertate id fecerit testator. Et cum Matienzo plane est cum aliis Authoribus ibi adductis, Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volun. lib. 2. tit. 6. n. 10. atque eorum sententia probabilis mihi videtur in terminis, in quibus loquuntur. Vere namque cum fraudis suspiciones cessant omnino, & ea concurrunt, quae Matienzus expendit, negari non potest, quin nihil intersit, an cum testamento scripto accedat Notarius, & testatorem interroget; an vero ab initio da mandato testatoris testamento scripto, testator ipse interrogetur: cum vtroque casu in sua potestate fuerit, tempore, quo sic interrogatur, recusare, vel approbare scripta a Notario, & sibi postmodum lecta, sicque respondere, vel non respondere; quamuis facilius in primo casu fraus praesumatur, quam in secundo: & sic Iudicis arbitrium multum semper valebit, vt ex tempore, atque pro rerum, casuum, & personarum qualitatibus, quid debeat definire, melius diiudicet. Deinde & obseruandum quoque erit, sententiam[sect. 74] Glossae in d.l. iubemus, limitari, vt quod dicitur, testamentum conditum ad alterius interrogationem valere, minime procedat, quando esset primi antea valide & solenniter confecti reuocatorium: tunc namque per posterius sic conditum, illud primum non reuocaretur: Ita sane tenuerunt Castrensis, Socinus iunior, & Ant. Gabriel, quos referunt, & sequuntur Michale Grassus, §. institutio, quaest. 17. num. 11. Iulius Clarus, d. quaest. 37. num. finali: & ij duo subdunt, hanc esse verissimam sententiam, & consulendo, & iudicando intrepide tenendam, vt quantum fieri potest, malitiis hominum, & fraudibus occurratur. Et quod haec sententia facilius procederet, dato quod testator sic respondens, sanae mentis fuisset, cum ipse multos annos post primum testamentum a se conditum viueret: tunc namque verisimile non esset, nec credendum, quod in extremis laborans testari, & reuocare primum testamentum voluerit, quod facere pluries potuit, cum bonae valetudinis esset, sicuti in specie animaduertunt Carolus Ruinus, in consil. 8. num. 9. lib. 3. Socinus iunior, in cons. 183. num. 20. libro 2. Iacobus Menochius, in consil. 45. num. 17. ad finem, libro primo, & dicta praesumptione 8. numero 41. versiculo, Quartum signum, libro 4. qui tamen num. 8. dicti consilij 45. arguendo dixerat, testamentum ad alterius interrogationem conditum, vale[sect. 75]re, etiamsi primi solemniter conditi esset reuocatorium: & retulit Romanum, Alexand. Decium, Ruinum, & Socinum iuniorem, sic tenentes: nec enim ratio differentiae assignari potest (vt inquit Decius) quod agatur de reuocatione primi testamenti, vel hoc primum sit, cum semper a voluntate testatoris, quae ad mortem vsque ambulatoria est, omnia dependeant. Postmodum vero Menochius ipse, num. 36. in eodem consilio 45. pro conciliatione contrarietatis hu[sect. 76]iusmodi, duos casus distinguendos putauit: Primus est, quando cessat omnis falsi suspicio, & tunc nulla constituenda est differentia, quod agatur de reuocatione iam conditi testamenti, vel non: nam ratio aliqua differentiae assignari non potest. Et hoc casu inquit quod recte procedit Romani, Alexandri, & sequacium opinio, quos retulerat dicto num. 8. Secundus casus est, quando aliae concurrunt coniecturae,[sect. 77] vna cum hac ipsa, quod scilicet agatur de reuocatione iam conditi testamenti: nam tunc non consistit postremum illius primi reuocatorium: & ita intelligit Castresem, ocinum seniorem, Corneum, Ruinum, & reliquos, qui recte hoc casu sentiunt. Et hactenus Menochius, cui ego addiderim, eandem sententiam in primo praedicto casu expressim quoque tenuisse Grassim, dicto §. institutio, quaest. 17. num. 11. nam etsi communem opinionem amplectatur (vt supra dixi) & tamen tum solemne praecedens per secundum ad interrogationem alicuius factum non reuocari dixerit: subdit statim in hae verba; Dummodo tamen non constet expresse do voluntate testatoris volentis reuocare prius testamentum. Ecce vbi data voluntate testatoris, & aperte ea deducta, omnique fraude cessante, non constituit differentiam, quod agatur de reuocatione iam conditi testamenti, vel non; provt etiam non constituit, immo Decij quoque opinionem amplectitur Petrus de Peralta, in dicta rubrica. ff. de haeredib. instit. num. 81. versic. Quarta vt eiusdem glossae. vbi dicit, quod praedicta restrictio Doctorum ad Glossam dictae l. iubemus. verti potius debet in ampliationem eiusdem, vt procedat etiam, vbi talem responsionem adhibitam ad eiusmodi interrogationem praecessisset aliud solemne testamentum, ab eodem testatore ad alterius interrogationem nunc respondente, prius confectum: quia nihilominus talis institutio facta per nudam & simplicem responsionem ad interrogationem alterius, tolleret ipso iure testamentum praecedens, quantumcunque solemne. Aduertit etiam erudite & vere Peralta ipse, quod si[sect. 78] quis recte inspiciat Paulum Castrensem, quem quasi Authorem opinionis relatae supra, num. 74. omnes recensent, id non dicit Castrensis, ad quod allegatur, sed loquitur, quando secunda institutio fuit facta per suggestiones importunas secundi illius haeredis, a quo fuit sibi facta interrogatio, & responsio secuta per dictionem sic; vel alius fuit, scilicet a tali haerede secundo summissus, vt testatori suggeret, quod responderet, quod sic: ita ergo res haec erit explicanda, atque intelligenda, nec sententia eorum admitti potest, qui absolute statuunt, testamentum conditum a testatore sanae mentis, non esse renocatorium primi, si ad alterius interrogatiouem fuit confectum. Idcirco Guid. Papae, in consilio 64. in fine, & Zazium, in consil. 3. num. 38. lib. 1. merito improbauit Menochius, eodem consil. 45. n. 36. aduerte tamen (& vltra Menochium ipsum) quod vere Zazius (si originaliter praelegatur) potius videtur resolutioni superiori, & distinctioni Menochij conuenire, quam ab eo dissentire aliquo modo: vocauit namque institutionem illam, super qua fuit consultus, concise extortam, quasi diceret per vim; quo casu certum est, secundum testamentum sic factum, non esse reuocatorium primi, iuxta ipsam resolutionem superiorem: cui etiam conuenit Hippolyt. Riminaldus, in consil. 128. num. 33. & 34. lib. 2. vbi post alios Authores scripsit, quod testamentum ad alterius interrogationem factum, tollit primum, & quod sententiae contrariae eorum, qui dicunt, quod non tollit, procedunt in testatore valde infirmo, & interrogato ad suggestionem alterius; vt per eundem ibi, n. 35. & per Fachineum, in consil. 8. num. 20. & tribus seqq. lib. 1. Ex dictis hactenus dilucide apparet, materiam[sect. 79] hanc coniecturalem esse, & praesumptam, sicque testamentum conditum ad alterius interrogationem, & maxime ab infirmo in articulo mortis existente, cum quaeritur, an de iure valeat, vel non? signis, & coniecturis definiendum, & diiudicandum esse; semperque inspiciendum, an sanae mentis testator fuerit, necne: nam si insanus est mente, disputationi, nec dubio locus non est; cum eiusmodi dispositio, etsi sponte, sine alterius interrogatione facta non valeat, vt cap. sequenti dicetur, & sic multo fortius non valebit, cum ad alterius interrogationem insanus mente responder, vt cum Alexandro optime annotauit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta. praesumptione 8. numero 31. & 32. Dubium ergo procedit, quando testator non est vere, & proprie insanus, sed dubitatiue, & quodammodo praesumptiue tantum, vt puta cum graui morbo affligitur, ac premitur; & aliquando extant signa sanae mentis; aliquando vero cum morbo conflictatur, varia loquitur, & phantasmata habet, ita quod iudicari non potest, quod vere & proprie sit bene compositi animi: Et quidem hoc in casu, caeteris omnibus vtilius, atque elegantius se habuit Iacobus Menochius, libro 4. dicta praesumptione 8. ex numero 33. vsque ad numerum 42. Ibi namque obseruauit in primis, quod si aliqua extant signa, quibus constare possit, testatorem hunc ita testari voluisse, valeat testamentum, quanquam ad alterius interrogationem conditum[sect. 80] fuerit, & quod signa haec in Iudicis arbitrio posita sunt: sed ex nostris aliqua possunt colligi. Et numero trigesimoquarto, & tribus sequentibus sex adducit signa, ex quibus id colligitur, provt ibi videri possunt. Et numero 37. ad finem obseruat, testametnum e contra ad alterius interrogationem conditum, eo in dubio non valiturum, quando aliqua concurrunt, quae ostendunt, testatorem noluisse testari, vel ita disponere noluisse: & quod haec signa, & coniecturae ex facto, & futuro euentu pendent, & ideo Iudicis arbitrio relinquuntur. Deinde, quod ex nostris Authoribus septem signa adduci, & colligi possunt, quae ibidem recenset, nec ideo repetuntul hoc loco, quod distincte, & absolute tradantur per Menochium. Caeterum (vltra ea, quae Menochius ipse obser[sect. 81]uat) monendum Lectorem duxi, easdem coniecturas, & praesumptiones, quas iure communi attento considerarunt Interpretes nostri in proposito articulo; item & decisionem praecitatae Glossae, in dicta l. iubemus, C. de testamentis. Et superiores omnes resolutiones, ita apud nos vigere hodie, ac in viridi obseruantia manere de iure huius Regni post leges nouas collectionis nouae Regiae, sicut iure ipso communi vigebant. Nullibi namque apparet, apud legesipsas Regias, iud aliquod nouum introductum, siue aliquod verbum scriptum, quo iuris communis alterarionem, aut nouitatem detegere valeamus. Quemadmodum ergo de iure communi ex sententia dictae Glossae, valet testamentum ad alterius interrogationem conditum, per responsionem per verbum sic; dummodo fraudis suspicio cesset, vt supra dixi, ita & de iure huius Regni validum esse debebit. Sic etiam e contra, illis in casibus, in, in quibus testamentum ad alterius interrogationem conditum, de iure communi non valeat, vel quia falsi suspicio adest, vel aliis iustis de causis, nec de iure huius Regni valebit. Et hanc sententiam, atque resolutionem approbant, atque praesentiunt aperte Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, num. 109. Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de haered. instituendis, num. 80. & 81. Couarruu. in cap. cum tibi, de testamentis, num. 4. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 2. num. 2. apertius Mantiencus, in l. prima, tit. 4. gloss. 16. ex num. 4. vsque ad numerum 13. lib. 5. nouae collect. Regiae, ij enim omnes, cum in hac materia, & in explicatione, atque tractatu sententiae dictae Glossae versarenturm semper cum regulis, & doctrinis iuris communis, atque praefatis resolutionibus traseunt, etiam in terminis legum huius Regni, nec aliquid nouitatis considerant, easdem potius doctrinas, & resolutiones amplectuntur, quae de iure communi tradebantur communiter, & ita tenendum est, quamuis Alphonsus Azeuedus (re non ita perpensa, nec conside[sect. 82]rata) in eadem l. prima, tit 4. lib. 5. num. 163. contenderit, sententiam Glossae, in dict. l. iubemus, non alter accipiendam post legem illam Regiam, quam adhibita distinctione, an scilicet institutus fuerit extraneus, vel consanguineus, aut ille, quia alias ab intestato successurus erat. Et primo casu inquit, quod non valeret institutio extranei ad alterius interrogationem facta. In secundo vero casu quod valeret, quia instituitur ille, qui alias succedere debebat ab intestato, & ita restringi decisionem dictae Glossae, & communes resolutiones traditas supra, nec aliter procedere inquit, & reprobat Padillam, & Menchacam contrarium tenentes. Vere tamen Azeuedus ipse errore manifesto labitur, tum quia dicta l. prima, tit. 4. (vt nunc dicebam) quoad istum articulum, nec ius commune, nec sententiam dictae Glossae abrogat aliquo modo, siue alterat, nec etiam nouum aliquid introducit (prout nihil noui detegit Matiencus) tum etiam, quia etsi lex ipsa prima de nouo introduxerit, vt valeat testamentum, etsi nullus a principio haeres institutus fuerit, vel institutus, haeres non sit ex post facto; & quod tunc succedat ille, qui alias ab intestato succedere debebat: non tamen inquit, haeredem non censeri institutum a principio, vel non posse ex post facto haeredem esse, qui legitima interrogatione praecedente, & omnis fraudis suspicione cessante, institutus haeres fuerit. Idcirco quod idem Azeuedus adiicit, videlicet quod lex illa solum prouidet, cum defunctus haeredem non instituit, vel cum institutus repudiauit; concedimus libenter: aliud vero, quod non prouideat, cum haeres instituitur, sed non secundum iuris formam, ideo negamus, quod ipse ad eum sensum reducat, & sic accipiat, quasi secundum iuris formam non sit institutus is, qui ad alterius interrogationem instituitur haeres; nam cum non differat, quod quis ore proprio, vel alieno haeredem nominet, sic ad eum modum nominatus, secundum iuris formam censendus est institutus, nec iuris communis correctio inducenda, quae nulla lege deducitur, nec probatur. Caeterum quatenus Ferdin Vasq. Menchaca, de[sect. 83] successionum creatione §. 17. num. 55. & 57. D. Anton. Menes. de Padilla, in l. eam quam, num. 83. C. de fideicommissis, adnotarunt sufficere post eandem legem Regiam primam, quod testator quomodocumque poterit, quoad haeredis institutionem mentem suam significet, nec vitiari actum institutionis, etsiminus solemniter fiat, cum testator non teneatur iam ex ipsamet lege haeredem instituere; animaduertendum erit, id recte procedere posse, intelligendo in terminis Glossae eiusdem l. iubemus, prout Azeuedus eos intelligit, atque omni suspiscione fraudis cessante; item quod aperte constet de voluntate testatoris: alioquin namque id ipsum post legem illam Regiam obseruari deberet, quod iure communi seruari, compertum est, & supra, diximus; nec solo, nutu induci posset haeredis institutio, vt supra, quoque probauimus. Non autem valet de iure consequentia illa, Testator non tenetur haeredem instituere ex lege illa, ergo si instituat minus solemniter, actus non vitiatur: Nam etsi verum sit, quod si quis instituitur minus solemniter, actus testamenti non vitiatur, quia effectum sortiuntur, & valent omnia in eo disposita, etsi nullus haeres institutus fuerit, vel institutus repudiauerit: & sic si minus solemniter quis instituatur, quia perinde est, ac si nullus institutus fuisset, & succedunt ij, qui de iure succedere debent, non tamen ideo desinit vitiari actus institutionis quoad ipsum institutum, si suspectus sit actus institutionis, aut minus solemniter quam deberet fiat; ide namque lege illa non introducitur, sed quod nunc diximus, quod praefati Authores non ita assequuntur. # 28 CAPVT XXVIII. Testator, an, & quando praesumator sanae mentis fuisse, vel non, cum testamentum condidit; & de signis, & coniecturis, atque praesumptionibus, ex quibus, dementia, insana mens, & furor detegi, ac interpretatio fieri valeat in hac materia iuridice. Rursus, testes ad probandum furorem, vel dementiam inducti, quo pacto deponere debeant, & quibus maior sit adhibenda fides; an his, qui de furore, an vero eis, qui de sana mente deponunt: Notario quoque an credendum, attestanti in principio testamenti, testatorem esse sanae mentis. Denique, semel furiosus, vel aliter constitutus extra sanam mentem, habens etiam dilucida interualla, an praesumatur postea semper talis, & sic actus ab huiusmodi gestus, vtrum furoris, an dilucidi interualli tempore factus praesumatur, vt valeat, vel non: breuis equidem, & distincta, atque vtilis resolutio, & explanatio. Vbi & Senatus Regij Hispalensis in casu occurrenti, definitiones, seu decisiones tres proponuntur. SVMMARIVM. -  1 Author reddit rationem, ob quam scientur, & consulto praetermittit permulta, quae ad explicationem, & tractatum materiae huiusce capitis pertinent, & aliquando ab eo diligenter elaborata, atque etiam scriptis commendata fuerunt. -  2 Furoris, aut dementiae, vel sanae mentis testatoris praesumptionum, signorum, & coniecturarum, atque probationis materiam explicasse Authores permultos, qui commemorantur hoc numero. -  3 Ac inter eos Iacobus Menochius, Cardinalis Franciscus Mantica, Hippolyt. Riminald. Petrus Surdus, & Ioseph. Mascard. magis commendantur. -  4 Furiosus testari non potest, quia quicquid agit ignorat, & caret iudicio, & ratione. -  5 Similiter nec fatuus, nec demens, nec stultus, nec phreneticus, nec mente captus, nec ebrius, nec similes aliae personae, quae habent intellectum, & memoriam laesam, & non cognoscunt, ideoque testari non possunt. -  6 Contractus a furioso gesti non valent, nec tenent. -  7 Furiosus sicut non potest contrahere matrimonium, ita neque ingredi religionem, & matrimonium spirituale contrahere. -  8 Professio facta a furioso, est nulla, nec obligat. Dummodo probetur furor tempore professionis. -  9 Furiosas caret sensu, & intellectu, & ideo nullum actum gerere potest, in quo consensus requiritur. -  10 Testamentum a furioso conditum, etiam ad pias causas non valet. -  11 Furiosus a demente, vel mente capto qualiter differat. Et quis proprie furiosus, quis etiam proprie mente captus dicatur. -  12 Furiosus, demens, & mente captus aequiparantur quoad inualiditatem gestorum, & num. seq. -  13 Sicque argumentum valet de furore ad dementiam, & quod de vno dicitur, habet locum in alio. -  14 Et vt plurimum a pari procedunt. -  15 Testamentum a furioso factum, nequaquam valere, etiam si recte, & prudenter conditum appareret. Quia fortuito potius, & a casu, quam a iudicio rationis, & consensu, liberáque voluntate prouenire videtur; & numeris seqq. -  16 Et de facile contingit, furiosum, & dementem dicere, & facere aliqua conuenientia homini sanae mentis, sed quod non perseuerat in multis verbis, & factis continuis. -  17 Indéque temperandam, ac explicandam generalem illam Ioannis Vincentij Hondedei, post alios multos Authores obseruationem, in cons. 78. n. 60. & 61. lib. 2. Videlicet mentem sanam furiosi probari ex sola prudentia, ac sana dispositione testamentaria. Similiter, testamentum furiosi valere, si recte fuit testatus eo modo, quo testatus fuisset homo sanae mentis. Cum vere in furioso sola prudentia, ac sana dispositio testamentaria, vel quod eo modo testatus sit, quo testatus fuisset homo sanae mentis, non sufficiat. Nisi positiue probaretur eo tempore sana mens per testes, vt supra dicitur. Vel temporis interuallum cum ea circunstantia, & aliis id efficeret, vt supra quoque dictum est, & latius infra de temporis interuallo, aut interuallis dilucidis. -  18 Ioannis Vincentij Hondedei, in loco relato supra, explicatio quaedam, quae etiam difficultatem continet, vt hic adnotatur. -  19 Testamentum a furioso conditum ante furorem, validum esse. Nec illum perimere iam ante recte gestum negotium. -  20 Furorem in dubio non praesumi, sed potius sanam mentem: sicque testatorem sanae potius, quam insanae mentis praesumendum in dubio, vt valeat, & sustineatur eius testamentum. -  21 Quia haec praesumptio sanae mentis, propria ipsius naturae praesumptio est, vt scilicet sensus, & ratio naturalis in quolibet homine praesumatur. Nam naturale est, quem esse mentis compotem, sed esse furiosum, & insanum, accidentale est. -  22 Et ideo furiosum qui dixerit aliquem, id probare debet. -  23 Furoris tempus probari debet ab eo, qui actum ex furore impugnat. -  24 Testibus deponentibus de sana mente, magis creditur, quam deponentibus de furore, & de ratione. -  25 Etiamsi de sana mente duo tantum, de insania vero, aut furore mille deponerent. -  26 Articuli quo pacto sint formandi ad probandum, quem esse furore captum: & contra ad furoris qualitatem submouendam; remissiue. -  27 Testes ad probandum furorem inducti, quales debeant esse, & qualiter deponere debeant, vt concludenter probent, quem fuisse, vel non fuisse furiosum; remissiue. -  28 Testes deponentes de furore, tenentur causam, & rationem sui dicti reddere, etiam non interrogati. -  29 Et talem, quae concludat furorem ipsum. -  30 Testes deponentes aliquem esse furiosum, vel non sanae mentis, praeferuntur testibus deponentibus de sana mente, quando meliorem rationem assignant, & verisimiliora deponunt. -  31 Etiam quando testes vicini, consanguinei, aut Medici deponerent de furore per veras causas significantes furorem, quia illis credendum magis esset. -  32 Vel si cum eis concurrunt alia, vel aliqui testes, aut scripturae partis aduersae. -  33 Aut magis in specie deponunt. -  34 Prout melius Iudex arbitratus fuerit, qui inter contrarias opiniones, aut probationes furoris, & sanae mentis definire debebit, quae probatio praeualeat ex verisimiliori ratione. -  34 Furiosum quem esse, probatu difficile esse, nec ideo posse directo probari, quod furor in intelligentia consistat, nec sensu testis percipi queat. -  35 Quapropter, furiosum esse, vel fuisse aliquem tempore conditi testamenti, coniecturis, seu signis, & praesumptionibus, quae furorem, seu dementiam inferunt, probandum est. -  36 Furoris, seu dementiae, vel non sanae mentis signa quamplurima, remissiue. -  37 In furoris, seu dementiae probatione leuiores probationes admitti. -  38 Testes etiam singulares admittuntur. -  39 Testes deponentes de credulitate, & iudicio, ad probandum furorem admittuntur. -  40 Testis deponens de furore, probat, si dicat se vidisse, & quomodo id intelligatur. -  41 Notario non creditur asserenti aliquem esse sanae mentis. -  42 Et an aliquando credi possit, siue an fides Notarij adminiculetur; prout alij contendunt. -  43 Furiosum in dubio quem non praesumi, regulam illam, supra traditam, tunc demum procedere quando non constat; cum de quo quaeritur, prius fuisse non sanae mentis, siue furore agitatum fuisse. -  44 Furiosum, vel dementem eum semper praesumi, quem constat furore, dementia, vel insania affectum fuisse. Et consequenter, testamentum ab eo factum, validum non esse, nisi specifice, & dilucide constaret, tempore facti testamenti sanae mentis eum fuisse, ac furorem cessasse, & numeris seqq. -  45 Vbi Castrensis resolutio ex sententia Iacobi Menochij recte improbatur, vt hic adnotatur. Et quamplurimorum aliorum Authorum resolutiones conformes adducuntur. -  46 Declaratur etiam resolutio eadem, vt procedat, quando iam esset probatum, eum de quo agitur, per tempus aliquod continuum, atque ita aliquot annos, vel menses, continuóve furore, aut dementia agitatum. Secus autem si probaretur, fecisse aliquos tantum actus stultitiae, vel furoris, nam tunc non praesumeretur stultus, vel furiosus. -  47 Probato autem continuo furore, testamentum non valeret, etiam si recte & prudenter testatus fuisset. Idque ob rationem assignatam supra, num. 15. & seq. -  48 Furiosum aliquem fuisse, si constet, sed tamen habere eum dilucida interualla, & dubitetur, an actus ab ipso gestus, tempore furoris, vel interualli gestus fuerit, in dubio praesumitur gestus tempore furoris; & qui dicit fuisse gestum tempore dilucidi interualli, probare id debet. Nec creditur Notario contrarium asserenti, vt supra, num. 41. -  49 Nisi actus a furioso, vel demente gestus, ita bene gestus, vt significet, atque ostendat non esse actum furiosi, vel dementis, sed potius sanae mentis. -  50 Et idem esse e contrario, vt hic obseruatur. -  51 Indéque infertur, Castrensis sententiam iuxta hanc declarationem posse sustineri, vt Menochius animaduerit. -  52 Cui post alios multos Authores conuenit Burgos de Paze, & alij citati hoc num. -  53 Conuenit etiam, & contrarias in hoc Doctorum sententias proponit Cardinalis Thuscus, vt hic adnotatur. Vbi & de sententia eorum, qui cum testamentum longo tempore post furorem fiat ab eo, qui habuit dilucida interualla, praesumi factum sana mente, asseuerarunt. -  54 Ac denique Senatus Regij Hispalensis in casu huiusce materiae, definitio, seu decisio proponitur. PRo dilucida, breui tamen, atque distincta huiusce Captis explicatione, quae vtilem, & quotidianam continet materiam, an inquam, & quando testator praesumatur sanae mentis fuisse, vel non, cum testamentum condidit; & de signis, & de coniecturis, atque praesumptionibus, ex quibus sana mens, vel furor praesumatur, nec ne; & quemadmodum interpretatio fieri, atque coniectura deduci valeat in hoc, quo versamur, tractatu; obseruandum erit inprimis, me scienter, atque consulto praetermissurum permulta, quae ad ipsummet institutum pertinent, & aliquando a me diligen[sect. 1]ter elaborata, atque etiam scriptis commendata fuere. Idque vel eo me decreuisse, quod de eadem materia infiniti fere iuris Interpretes scripserint latissime multis in locis. Ex Recentioribus autem quamplures, sed nonnulli praecipue explanauerit absolute, vt mox subiiciam. Ego tamen (vt moris habeo) sequentes originaliter praelegi, & praelegendos admoneo ab eo, qui plenum tractatum istius disceptationis conficere vellet.   Doctores inquam omnes communiter, in l. furio[sect. 2]sum, C. qui testamenta facere poss. vbi Bartol. Baldus, Albericus, Castrensis, Alexander, & maxime Iason, Decius, Corneus, Pontanus, Sichardus.   Doctores etiam communiter, in cap. vltimo, de successionibus ab intestato.   Aretinus, in l. 2. ff. de testamentis.   Albanus ad Bartolum, in dicta l. furiosum.   Idem Alexander, in cons. 141. lib. 1. & in cons. 85. cum seq. lib. 2. & in cons. 147. lib. 7. & in cons. 93. ex num. 18. lib. 5.   Socinus senior, in cons. 42. vbi notabiliter in hac materia, lib. 1.   Stephan. Bertrand. in cons. 48. vbi eleganter loquitur, lib. 1.   Philipp. Dec. in cons. 448. per totum.   Anchar. in cons. 1.   Angel. in cons. 135.   Philippus Corneus, in cons. 173. & in consil. 219. lib. 1. & in cons. 22. lib. 4. & in consil. 69. lib. 1.   Carol. Ruin. in cons. 67. lib. 1.   Zarabell. in cons. 56.   Alexand. de Neu. in cons. 37.   Fulgos. in cons. 212.   Nicolaus Boerius, decis. 23. vbi late in hac materia.   Barbatia, in consilio 59. vbi vide omnino, libro 2.   Afflictis, decis. 143.   Hippol. singulari 380.   Lapus, allegat. 26. per totam.   Corsetus, in singularibus, in verbo, testamentum.   Pet. Paul. Paris. (qui late, atque vtiliter in proposito) in cons. 87. & 88. lib. 3.   Alciatus, de praesumpt. regula 1. praesumpt. 38.   Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, adiectae impuberi, ex num. 67. cum seq.   Marc. Anton. Bauer. in §. item furiosi. vbi etiam Antonius Pichardus, Inst. quibus non est permissum fac. testam.   Roder. Suar. allegatione 1. per totam, vbi vide omnino.   Bernard. Diaz, regula 306.   Curtius iunior, in consil. 304. num. 83. & seq. lib. 3.   Francisc. Viu. commun. opinion. lib. 1. verbo, Notarius.   Menchaca, de successionum progressu, lib. 1. §. primo, num. 54. & seq. & num. 87. & seq.   Marsil. in singulari 451.   Thom. Grammaticus, in consilio 10. in criminalibus, & decisione 38. 73. & 74. vbi vide omnino.   Iacob. Mandell. de Alb. in cons. 414.   Corset. in singul. 368. per totum.   Durand. de arte testandi, tit. 1. cautela 6.   Michael Gras. receptdrum sententiarum, §. testamentum, quaest. 21.   Burg. de Paz, in cons. 6. ex n. 3. & in cons. 10. ex n. 4. vsque ad numerum 14.   Didac. Couarruu. de sponsalibus, secunda parte, cap. 2. §. 6.   Aluar. de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 1. num. 4.   Tiberius Decianus, in cons. 127. ex num. 30. cum seq. lib. 3.   Iosephus Ludouicus, videndus omnino decis. 1. per totam.   Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, numero 6. 7. & 8.   Gerard. Mazol. cons. 57. n. 22. & seq.   Prosper. Farin. nouissimar. Rot. Rom. decis. 384. par. 1. tom. 1. fol. 500.   Rot. Romana, inter decisiones diuersorum, par. 2. decis. 107.   Hieron. Magon. decis. 97. per totam.   Marc. Anton. Eugen. in cons. 79. lib. 1.   Nicolaus Reusnerius, lib. 1. decis. 8. ex num. 43. cum seq.   Simon de Praetis, de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. interpret. 1. dub. 1. solut. 4. ex num. 13. cum seq. vsque ad num. 23. fol. 137.   Petrus Roicius, decisione letuanica prima, & secunda.   Ioannes Cephalus, in consilio 546. ex num. 49. num. seq. lib. 4. & in cons. 753. num. 27. & seq. lib. 5.   Franciscus Viuius, decisione 377. lib. 35.   Alexander Raudensis, de Analogis, lib. 1. cap. 30. ex num. 143. vsque ad num. 159.   Rota Romana, in decis. 129. & 577. in nouissime editis, prima parte.   Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro 2. cap. 9. ex num. 27. cum seq.   Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione prima, num. 112. per totum.   Ioannes Dauth. in commentariis de testamentis, titulo, qui testamenta facere possunt, num. 217.   Sfortia Oddi, in consilio 93. lib. 1.   Vrsillus, in addit. ad Afflictum, decisione 365.   Latissime Farinacius, fragment. criminal. 1. parte, ex folio 150. vbi vide.   Gratianus, in regula 214.   Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, secun da parte, cap. 4. ex num. 85. vsque ad num. 98.   Magonius, decision, Florentina 197. per totam.   D. Spino, in speculo testamentorem, glossa rubricae, part. 10.   Ioannes Vincentius Honded. in consilio 78. ex numero 53. vsque ad numerum 66. & num. 70. & quinque sequentibus, lib. 2.   Blasius Flores Daz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 98. & ibi Gama ipse, & in decis. 100.   Cardinalis Franciscus Mantica (qui & sequentes[sect. 3] commendantur, & videndi erunt omnino) de contecturis vltimarum voluntatum, libro 2. titulo 5. per totum.   Iacobus Menochius latissime, lib. 6. praesumpt. 45. per totam, & in cons. 82. lib. 1.   Iosephus Mascardus, de probationibus, lib. 1. conclusione 824. & tribus seqq. & conclusione 1048. vbi etiam vide omnino.   Hippolytus Riminaldus, in consil. 376. lib. 4. & in consilio 809. lib. 7.   Petrus Surdus, in consilio 89. lib. 1.   Nouissime etiam Ioseph. de Sese, decis. 56. Regni Aragon.   Latissime Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo 4. littera F. conclusione 539. & octo sequentibus, ex folio 94. vsque ad folium 111.   Hector Felicius, allegatione 24. per totam, parte 3. Ego vero pro nunc attingam duntaxat ea, quae quotidiana, & assidua magis sunt, & ad hunc tractatum vsqueadeo pertinent, vt omitti absque vitio non potuerint: in aliis vero, quae a superioribus explanantur distincte, ad ipsos me referam: idque vt distinctius, & aptius fiat, erit deinde & secundo loco, atque principaliter obseruandum, & constituendum, certissimi iuris esse, quod furiosus testari nequit, quia qui quid agit, ignorat, & caret iudicio, & ratione. In testando autem, licet sanitas corporis non requiratur; mentis tamen, & intellectus sanitas omnino requiri[sect. 4]tur: ita sane probatur in l. 2. l. filiusfamilias, l. in aduersa, l. qui testamento, §. nec furiosus, ff. de testamentis, l. furiosum, C. qui testamenta facere poss. §. praeterea, in versic. item furiosi, Instit. quibus non est permis. facere testam. l. 13. tit. 1. partita 6. qua insigniter disponitur, quod testari non potest ille, qui memoriam non habet. Quod etiam in eo, qui ordinatam memoriam non habet dispositum erat de iure communi, vt per Surdum post alios Authores, in consilio 89. num. 24. lib. 1. Similiter, nec fatuus, nec demens, nec stultus, nec phreneticus, nec mente captus, nec ebrius;[sect. 5] & similes aliae personae, quae habent intellectum, & memoriam laesam, & non cognoscunt, testari non possunt: sicuti ex eisdem iuribus vtramque tradiderunt resolutionem Interpretes omnes communiter. Et latius exornarunt, atque explanarunt Antonius Gomezius, in dicta l. 3. Tauri, numer. 6. & 7. Magonius, dicta decisione 97. Hippolytus Riminaldus, in consilio 376. ex num. 17. cum sequentibus lib. 4. vbi de testamento dementis. Burgos de Paz, in consilio 11. num. 12. Michael Grassus, §. testamentum, quaestione 21. num. 12. & 7. Gratianus, dicta regula 214. Nicolaus Reusnerius, dicta decisione 8. numer. 53. lib. 1. Ioseph. Ludouic. dicta decisione prima, ex num. 1. Petr. Magdalen. de numero testium, secunda parte, cap. 4. num. 85. cum sequentibus, & id ipsum notaui supra, cap. 22. ex num. 13. num sequentibus notauit etiam Sfortia Oddi, in consilio 93. ex num. 9. lib. 1. Qui etiam annotauit num. 10. nec contractus valere gestos a furioso. Et[sect. 6] cum aliis Ioseph. Ludouicus, dicta decisione prima, num. 5. & duobus seqq. Pichardus, in dicto §. item furiosi, numero primo. Mieres, prima parte, quaestione 1. num. 112. in principio. Ioannes Vincent. Honded. dicto consilio 78. ex num. 54. cum sequentibus, vbi late post alios Authores, sicut furiosus non potest con[sect. 7]trahere matrimonium, l. haeredibus, §. 1. ff. ad Trebellianum, l. patre, ff. de his qui sunt sui vel alieni iuris, l. furor, & l. sponsalia, ff. de sponsalibus, & per Boerium, decisione 23. num. 68. Surdum, in consilio 89. numer. 2. & 31. lib. 1. neque etiam potest ingredi religionem, & matrimonium spirituale contrahere, vt ibidem probat num. 53. & num. 66. & 67. idem Hondedeus, quod professio facta a furioso, est nulla, nec obligat, dummodo probetur furor tempore professionis, cap.[sect. 8] Gonsaldus, 17. quaestione 2. cap. sicut tenor, de regularibus, iuncta gloss. verbo, mente. Et per Boerium, in consilio. 29. num. 11. & 12. libro primo, & generaliter, quod furiosus caret sensu, & intellectu, & ideo nullum actum gerere potest, in quo consensus requiritur; late probat Cardinalis Thuscus, practicarum con[sect. 9]clusionum iuris, littera F. conclusione 540. Doctor Spino, in speculo testamentorum, glossa rubricae, parte 10. ex numero primo, cum sequentibus, vbi quod furiosus[sect. 10] vsque adeo testari prohibetur, vt nec ad pias cansas testari valeat, vt etiam probarunt Authores alij ibi relati, ob rationem praedictam, quia caret iudicio, & intellectu, & quicquid agit, ignorat. Et ita quoque post Bartol. Hippolyt. Angel. Decium, Boerium, & Bernardum Diaz, tenuit Gratianus, dicta regula 214. numero 3. Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, secunda parte, dicto cap. 4. numer. 87. vbi refert alios plures, & cum Bartulo, Craueta, & Iulio Claro, Ioannes Vincentius Hondedeus dicto consilio 78. num. 64. libro 2. qui omnes (vt dixi) quoad praefata aequiparant furiosum, & mente captum, & alias personas relatas supra, n. 5. Idcirco pro eorum, & dicendorum maiori explicatione obseruandum erit, quod furiosus differt a de[sect. 11]mente. vel mente capto; quia dicitur furiosus, qui intellectu priuatus, habet euidentem furoris rabiem, etsi dimitteretur, saeuiret in se, & alios, l. diuus, ff. de officio praesidis. Mente captus autem is est, cui mens, & consilium defuit, nullum tamen furoris signum ostendit, non se, aut alios offendit. Ita sane cum Odofredo, Baldo, Angelo, Iasone, Alexandro, Parisio, Bertrando, Grammatico, Maranta, Antonio Gomezio, Menchaca, & aliis eleganter Petrus Surdus, in cons. 89. num. 15. libro 1. qui subdit, quod etsi in qualitate insaniae differat furiosus a demente, in substantia tamen quoad inualiditatem eorum, quae ipsorum quisque gerit, aequiparantur; nam vterque caret prorsus[sect. 12] intellectu, & vtrique deest sensus, l. tam. dementis, C. lide Episcopali audientia, l. fatuo, ff. de priuilegiis creditorum, l. 1. §. finali vbi Bald. Albert. & alij, ff. de aedilitio edicto, & de ista aequiparatione est text. in l. si furiosi, C. de nuptiis, & in §. comprehendimus, in fine, in authent, vt hi, qui oblig. perhib. res minoris. Quem ad ad hoc expendunt Bald. & Praepositus, provt refert Surdus, num. 16. qui dicunt, legem nouam loquentem de furiosis, habere locum in mente capto, quia is furioso comparatur. Et idem tenuerunt Paris. Bertrand. & Cephal. ab eodem Surdo commemorati d. num. 16. qui subdit, id voluisse praemittere illo in loco, & in casu sibi consulto (provt etiam ego nunc praemittendum duxi) ne mirum mox videatur, si in infra dicendis, iura de furioso, & mente capto loquentia, promiscue allegentur. Et eandem quoque tradidit resolutionem Iacobus Menochius, in consilio 82. num. 190. seqq. libro primo, & praesumptione 45. ex num. 1. vsque ad num. 18. lib. 6. vbi latissime explicat, quis furiosus, quis demens, mente captus, amens, vel fatuus sit, vt ibi videri poterit, & per Sfortiam, in cons. 93. ex numer. 14. cum sequentibus, vbi agit de melancholicis, & an furiosis aequiparentur, vt testati valeant, vel non. Conuenit etiam Hippolyt. Riminaldus, in cons. 809. num. 7. libro 7. vbi post Decium inquit, quod argumentum valet de furore ad dementiam, & quod de vno dicitur, habet locum in alio:[sect. 13] Ioseph. Mascardus, de probationibus, tom. 2. concl. 1048. numero primo, & 2. qui id ipsum, quod Surdus profitetur, & multos Authores ita tenentes commemorat (sed a Surdo non refertur) videlicet mente capti & furiosi discrimen in eo versari, quod ex sententia communi, & Surdi resolutione supra diximus; ex iuris tamen dispositione, mente captum, & furiosum, vt plurimum, a pari procedere, & in vno statutum, in alio quoque locum habere. Denique & Cardinalis[sect. 14] Thusc. littera F. conclus. 539. per totam, in eo dubio, furiosus qui dicatur, & in quo differat a stulto, mente capto, & demente & similibus; id ipsum concludit num. 7. quod ex Petro Surdo dicebam supra (sed Surdum ipsum non citat: & num. 8. post Fulgos. statuit, quod amens est idem, quod sine mente, demens quasi deorsum a mente, mente captus, quasi captiua mente Furiosus, qui mente caret: & ideo quod sicut furiosus non potest testari, neque obligari, ita neque possunt alij dementes: & citat Crauetam, Corneum, & Rotam Romanam. Apparet igitur secundum haec, & dictam Petri Surdi resolutionem, dicenda mox de furioso, promiscue & de mente captis, & insanis, vel satuis intelligenda: & de phrenetico, & phrenesi vide omnino Iacobum Menochium, vbi supra, Cardinalem Thusc. d. concl. 539. ex num. 20. cum sequentibus, apparet etiam, atque ex eisdem Authoribus, dicta superius de inualiditate testamenti a furioso conditi,[sect. 15] vsqueadeo procedere, vt testamentum a furioso conditum, nequaquam valeat; etiamsi recte & prudenter, & cum bono consilio factum apparuerit, quia fortuito potius, & casu, quam a iudicio rationis, & consensu, liberaque voluntate prouenire videtur, provt tenuerunt Bald. Abb. Ias. & Decius, & alij plures relati per Petrum Magdalen. de numero testium in testamentis requisito, secunda parte, cap. 4. numer. 93. & tribus seqq. qui ipse ita asserit, & dicit probare textum meliorem de toto corpore iuris, in dicto cap. sicut tenor, de regularibus, & id ipsum post alios tenuit Gratianus, dicta regula 214. numero 6. Iosephus Mascardus, de probationibus, conclusione 715. numero 16. qui quando constat, furiosum non habuisse dilucida interualla, inquit, quod prudens ille actus a furioso gestus, fortuito potius, quam integra ratione perfectus diiudicatur: Iacobus Menochius, lib. 6. dicta praesumptione 45. num. 68. Hippolytus Riminaldus, sin[sect. 16]gulariter, dicto consilio 809. ex num. 22. vsque ad numerum 39. lib. 7. vbi vide omnino, & numer. 36. & 37. exemplis comprobat, quod de facili contingit, dementem, & furiosum dicere, & facere aliqua conuenientia homini sanae mentis, sed quod non perseuerat in multis verbis, & factis continuis, & infra dicetur; idem quoque quod Petrus Magdalenus, & superiores tradidit Petrus Surdus, dicto consilio 89. numer. 43. lib. 1. vbi respondendo ad ea, quae proposuerat ibidem num. 5. videlicet quod in casu sibi proposito sanus potius mente, quam demens ille videtur, quia proferebat multa verba conuenientia homini sanae mentis, & saepe respondebet ad propositum; iuridice pro responsione obseruat num. 43. praecitato, parum prodesse, quod Gaspar ille aliquando ad propositum factis interrogationibus responderet: quia (vt dicit Romanus ibi relatus) sapiens ex eo non praesumitur, quod verba sapientiae proferat, nisi & actus faciat sapientiae necessarios; & non sufficiat, quod furiosus aliquando dicat verba, quae prudentibus conueniant, sed probari debet, quod vt plurimum esset prudens: alias semper praesumitur furiosus: non est enim mirum, quod furiosus quandoque ex verbis, vel ex aliquo actu prudens appareat, & tamen veritas sit in contrarium, vt concludunt Zabarella, & Corne. ibi relati. Qui etiam notarunt, quod fatui, furiosi, & mente capti faciunt multoties signa, & loquuntur vt prudentes, non tamen ideo iudicantur prudentes, quia & infantes dicunt saepe verba prudentia, & faciunt actus conuenientes prudentibus, & tamen non sunt tales, vt latius ibidem Surdus ipse. Vbi etiam citat Parisium, Menochium, & Manticam in idem propositum, quod sufficiat dictas personas aliquando dixisse verba, vel fecisse actus prudentiae, vt dicto num. 43. videri potest. Cum ergo apparet, furiosum quem fuisse, nec probatur sana mens tempore conditi testamenti, vel cum non habebat dilucida interualla, quo casu latius res erit explicanda, vt infra dicetur, vel temporis interuallum, cum ea circunstantia recte & prudenter conditi testamenti, & cum aliis id efficeret: planum equidem est, veram esse resolutionem praefatam, vt latius concludunt Surdus, & Magdalenus, vbi supra, Mascardus conclusione 1048. numero 11. Hippolyt. Riminald. d. cons. 809. ex numero 22. vsque ad numerum 39. lib. 7. qui numero 40. rectissime constituit, quod probatio per duos testes, quem tempore actus gesti fuisse sanae mentis, praefertur probationi per multos testes in praeteritum, quem fuisse dementem, vt notarunt Corneus, & Boerius ibi relati, & ipse quoque Riminaldus in indiuiduo defendit testamentum per hanc rationem in consilio 376. num. 28. 29. & 30. lib. 4. quo loci cum numero 32. & 33. adduxisset, quod sanae mentis praesumitur congrue respondens tempore testamenti, vel alterius actus, & qui recte testatus fuit, sicut quilibet fuisset sanae mentis; subdit statim num. 34. quod in furioso tunc temporis res posset esse dubia. Vere tamen (vt Riminaldus, idem latius probauit d. consilio 809.) tes non est dubia, in eo qui furiosus apparuit, nisi sana mens tunc temporis positiue probaretur, vel nisi dilucida interualla cum aliis circunstantiis, & quod rite testatus fuisset, aliud suaderent, vt infra dicetur. Et per haec constat, temperandam esse generalem[sect. 17] Ioannis Vincentij Hondedei resolutionem, in consilio 78. num. 60. & 61. lib. 2. vbi ex sententia Beroi, Barbatiae, Corseti, Cornei, Curtij iunioris, Marsilij, Grammatici, Decij, Iasonis, Crauetae, & aliorum firmauit, mentem sanam furiosi probari ex sola prudenti, ac sana dispositione testamentaria, quia ex dictis, & factis, qualis sit mens, sana scilicet, aut insana praesumitur. Vere namque ex eo solum non probari, & doctrinam eam, atque rationem fallacem esse, ex superius dictis, & Petri Surdi obseruationibus, Hippolyti quoque Riminaldi resolutionibus concludenter apparet. Similiter inquit ipse Hondedeus, dicto num. 61. testamentum furiosi valere, si recte fuit testatus eo modo, quo testatus fuisset homo sanae mentis. Idque licet constaret, antea furiosum fuisse: & tradit rationem eandem, quoniam ex ipsa prudenti dispositione, praesumitur fuisse sanae mentis tempore conditi testamenti: nam etiam ex eo solum, semel furiosum, sanae mentis non praesumi, communis, & verior Doctorum sententia probauit vt supra vidimus. Considera tamen, an ipsum Vincent. Hondedeum saluando, obseruari possit, in casu eius consilji vltra prudentem, & sanam illam dispositionem furiosi, quae sola non sufficeret (vt supra dictum est) alia quoque interuenisse simul, quae sufficere, & Authorem praedictum eo adducere potuerunt. Videlicet testamentum, & codicillos factos fuisse cum interuallo temporis post furorem. Deinde, Notarium de illis rogatum, asseruisse, mulierem esse prudentem, & sana mente, intellectu & sensu. Sed nihilominus resolutio ipsa dubia videtur ex eo, quod solum temporis interuallum, nisi aliunde sana mens probetur, sufficere non debet sententia multorum, vt infra dicetur: Notarij etiam assertio fidem non faciat in proposito, ex crebriori Doctorum sententia, vt infra quoque dicetur, ex his denique dubia admodum redditur eiusdem Hondedei obseruatio; qua Petrus Surd. d. cons. 89. numero 29. & 30. lib. 1. latius probauit, furiosum qui semel fuit, praesumi continuasse in eo furore, & actum praesumi factum durante furore, si furor durauit aliquo temproe, vt infra dicendum est. Si tamen furiosus habuerit dilucida interualla, tunc temporis optimo iure testari, & contrahere, & alia peragere poterit, quae sanis hominibus conueniunt, iuxta textum, in d.l. furiosum, C. qui testam. fac. poss. & dictam l. partitae, & in l. penultima, in versic. nos itaque, C. de curatore furio. dan. & ita vnanimiter adnotarunt omnes Scribentes. sicuti ex communi sententia tradiderunt Michael Grassus, §. testamentum, quaesst. 21. num. 1. qui Viuium, Menchacam, & alios retulit. Pichardus, in d. §. item furiosi, num. 1. & 11. Anton. Gomezius, in d.l. 3. Tauri, num. 6. Petrus Magdalen. de numero testium in testamentis requisito, secunda parte, dicto cap. 4. num. 88. quod probato sanae mentis interuallo tempore testamenti, aut actus gesti, verum est; alias enim non valeret testamentum, nisi eo tempore sanae mentis testatorem fuisse, praecise probaretur; provt ex communi Interpretum sententia adnotauit Molina, de Hispanorum primogeniis, libro 2. cap. 9. numero 29. & ante eum Rodericus Suarez, dicta allegatione prima, numero 21. latius Menochius, libro 6. dicta praesumptione 45. numero 63. qui conueniunt[sect. 19] in alio, testamentum conditum ante furorem ab eo, qui furiosus postmodum apparuit, validum esse, sicque furorem superuenientem, non perimere iam ante recte gestum negotium, provt iuta ipsa supra praecitata probant, & exornauit Nicolaus Reusnerius, libro primo, decisione 8. nu. 46. & 46. Honded. dicto consilio 78. num. 71. & 72. Et hactenus de secunda obseruatione huiusuce materiae. Tertio deinde & principaliter obseruandum, at[sect. 20]que constituendum erit, & pro regula generali materiae eiusdem, furorem in dubio non praesumi, sed potius sanam mentem, sicque testatorem sanae potius, quam insanae mentis praesumendum in dubio, vt valeat, & sustineatur eius testamentum, sicuti, in cap. vltimo, in verbo, compotem, de successionibus ab intestato, scripserunt Glossa, & omnes Doctores communiter. Bartolus, in l. filium, ff. de acquirenda haereditate Baldus, in l. quidam in suo, in secundo notabili, ff. de condit. institut. Aretinus, Castrensis, Salicetus, Alexander, Decius, Cardinalis Zabarella, Corneus, Socinus vterque. Bellonus, Ruinus, Parisius, & Couarruu. cum quibus ita resoluunt Cardinalis Franciscus Mantica. de coniecturis vltimarum voluntatum. libro secundo, titulo quinto, numero secundo, Iosephus Mascardus, de probationibus, tomo 2. conclusione 824. numero quinto, vbi loquitur in furioso, & conclusione 1048. numero 14. & 15. vbi in mente capto ita constituit, & quamplurimos refert Authores. Rolandus, in consilio 27. numero 28. libro tertio. Corsetus, in singularibus suis, in verbo, testamentum. Iacobus Menochius, libro sexto, dicta praesumptione 45. numero 18. & tribus sequentibus, & in consilio 82. numero 215. & sequentibus libro 1. AEmilianus, Boerius, & Grammaticus, cum quibus Iosephus Ludouicus, d. decisione prima, numero 10. & 11. Burgos de Paz, in consilio 6. numero 7. & in consilio 11. numero 4. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. libro secundo, interpretatione 1. solutione 4. numero 13. & 14. folio 137. Stortia Oddi, in consilio 93. numero vndecimo. Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 46. numero 40. Alexander Raudensis, de analogis, libro primo, cap. 30. numero 148. Nicolaus Reusnerius, dicta decisione 8. numero 44. & 45. Hippolyt. Riminald. in consilio 809. numero primo, 2. & 3. lib. 7. & cum Glossa, Bartolo, Saliceto, Ruino, Decio, Boerio, Grammatico, Mascardo, & Zabarella, Ioann. Vincent. Hondedeus d. cons. 78. numero 53. libro 2. & cum eadem Glossa, Baldo, Alciato, Couarruu. Maranta, Rolando, Menchaca, Mantica, & Iosepho Ludouico Petrus Surdus in consilio 89. numero 3. libro primo. Iosephus de Sese, decisione 56. Regni Aragonum, numero 6. & 13. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo quarto, littera F, conclusione 541. numero primo, & sequentibus folio 99. & supra hoc eodem lib. & tractatu, cap. 22. n. 91. & seq. ita quoque adnotaui. Et quidem communis haec sententia, & iure, & ratione probatur, ac primum ex textu, in l. nec codicillos, C. de codicillis, vbi glossa super verbo, probari, versic. nam hic est praesumptio, & in capit. vltimo, versiculo, nos causam, & versic. si vero de succession. ab intestato, l. 2. in versic. e otro fi dezimos, quae quando algulo. cum seq. titulo 14. partita tertia, cum concordantibus adductis a Mieres, de maioratu, 1. p. q. 1. num. 112. in principio, in versic. pro quorum sententia facit, & in versic. si autem quis ante confectionem. Ratione etiam illa communiter probata per Doctores, de qua per Menochium, Mascardum, Riminaldum, & Surdum, in locis nunc relatis, & per eundem Mieres nunc praecitatum: Videlicet, quod haec praesumptio sanae mentis, propria ipsius naturae prae[sect. 21]sumptio est, vt scilicet sensus, & ratio naturalis in quolibet homine praesumatur; nam naturale est, quem esse mentis compotem, sed esse furiosum, & insanum, est accidentale, vt ex Baldo, in dicta l. non codicillum, Interpretes fere omnes commemorant. Indeque & consequenter, vt qui furiosum ali[sect. 22]quem esse dixerit, id ei onus probandi incumbat; sicuti ex infinitis aliis Authoribus, & ratione concludenti adducta obseruauit Mascardus, dicta conclusione 824. numero 8. & 9. Tiberius Decianus, in consilio 127. numero 29. libro tertio, Riminaldus, dicto consilio 809. numero tertio, libro 7. Mantica, Menochius, Mieres, & Praetis, vbi supra. Nicolaus Reusnerius, libro primo, dicta decisione 8. numero 48. & 49. vbi quod furoris tempus probari debet ab eo, qui[sect. 23] actum ex furore impugnat, quando probatio furoris admittitur contra dictam praesumptionem: quod etiam caeteri relati Authores obseruant, & eleganter Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 809. numero 10. & 11. libro 7. Petrus Surdus, dicto consilio 89. num. 3. in fine, & n. 4. & 24. & seq. lib. 1. Cardin. Thusc. tom. 4. d. concl. 541. fol. 99. Et magis creditur testibus deponentibus, quem esse sanae, quam insanae mentis, & sic de sana mente, quam de furore: provt in specie responderunt Corneus, Decius, Parisius, Boerius, Socinus, Decianus, Grammaticus, Portius Imoles. & Antonius Gabriel, cum quibus Menochius, libro 6. dicta praesumptione 45. numero 21. Ioannes Vincentius Honded. dicta consilio 78. numero 73. libro 2. Burgos de Paz, dicto consilio 6. numero 4. Mascardus, de probationibus tomo 2. conclusione. 827. num. 11. & seqq. vbi reddit rationem, quoniam testes deponentes de sana mente, deponunt de qualitate, quae naturaliter cuicunque inest; idcirco praeferuntur caeteris de furore deponentibus: & id ipsum scripserunt. Ioseph. de Sese, dicta decisione 56. Regni Aragon. num. 4. & cum multis Thuscus, dicta conclusione 541. num. 6. folio 99. & alij a me relati supra hoc eodem libro, & tractatu, cap. 22. n. 98. & duobus sequentibus, vbi etiam scripsi num 101. quod magis creditur duobus testibus de sana mente depo[sect. 25]nentibus, quam mille de furore, aut dementia attestantibus, & comprobant Honded dicto consilio 78. num. 74. Sese, dicta decisione 46. num. 5. Thuscus, dicta conclus. 541. num. 7. & Mascardus, dicta conclusione 827. num. 13. vbi num. 14. & 15. tradit, articuli quo[sect. 26] pacto sint formandi ad probandum, quem esse furore captum,& e contra ad furoris qualitatem submouendam, &per totam conclusionem 827. ex proposito inquirit, quales debeant esse testes ad probandum fu[sect. 27]rorem inducti & qualiter deponere debeant, vtconcludentet probent, quem fuisse, vel non fuisse furiosum tempore actus gesti, & eidem iunge tradita per ipsummet Authorem, conclus 1048. per Hippolyt. Riminaldum, dicto consilio 376. ex numer. 18. cum sequentibus lib. 4. Iacobum Mandellum de Alba, in consil 414. vbi vide per Surdum, dicto consilio 89. ex[sect. 28] num. 24 lib. 1. vbi numero 4. concludit, quod testes deponentes de furore, tenentur causam, & rationem dicti sui reddere, etiam non interrogati: quoniam furor. vel insania debet concludenter probari, & cum non possit sensibus corporis percipi, rationem redere testes, omnino necessarium est: quia non cognoscitatur furor nisi per inquisitionem quandam, quae se animo non offert, nisi per multa, & diuersa media, circa quae testes de facili possent errare. Et citat quamplures Authores ita tenentes. Tenuit quoque id ipsum post Castrensem, Iasonem, Alexandrum, De[sect. 29]cium, Bald. Curtium iuniorem, Corneum, Menchacam, & Rotam Romanam, Hondedeus, dicto consi[sect. 30]lio 70. libro 2. Cardinalis Thuscus, tomo 4. littera F. dicta conclusione 541. numer. 21. & 26. Mascardus, tomo 2. dicta conclusione 827. num. 1. vbi inquit, quod testes ad probandum furorem producti, vt conclu denter furorem probent, opus est, vt de his quae deponunt, rationem reddant & num. 2. assignat rationem, quia testis deponens super eis, quae in animo consistunt, non probat, nisi rationem reddat: & num. 6. quod non solum tenentur testes causam, & rationem reddere, sed etiam talem, quae concludat furorem ipsum, vt ibi videbis. Sicque plane sequitur, quod testes deponentes aliquem esse furiosum, vel non sanae mentis, praeferri debent testibus de sana mente deponentibus, quando meliorem rationem assignant, & verisimliora deponunt, sicuti Alexander, Curtius iunior, & Rodericus Suarez notarunt, cum quibus Burgos de Paz, d. cons. 11. numer. 18. vbi inquit, quod Doctores, qui asserunt, testes de sana mente deponentibus, praeferendos esse testibus de furore deponentibus; tunc loquuntur, cum inter vtrosque testes aequalitas datur, alias secus; vt Curtius iunior ibi relatus, notanter concludit. Eleganter etiam Rodericus Suarez, ibidem commemoratus, allegatione prima, columna 6. in fine, & colum. 7. per totam, vbi inquit praeferendos esse in proposito testes, qui sunt maioris authoriratis, & timoratae magis conscientiae, etiam allis contra afferentibus. Quoniam authoritas, & honestas personarum multum ponderatur in testibus, ad praeferendum alios testes. Vt dicit textus notabilis, in cap. in nostra, de testibus, & comprobant Authores ibi praecitati. Subdit postmodum in haec verba Rodericus ipse: Tertio, quia testes ipsi deponunt verisimiliora, & ea, quae magis cadunt in sensum testium; scilicet in alienatione mentis, quae per actus exteriores probatur. Nam probare quem non esse sanae mentis, licet videatur prima facie Negatiua, tamen non differt ab affirmatiua, cum probetur per actus, & media extrinseca affirmatiua, puta dicebat; & faciebat talia, vt est casus ille notabilis, in l. prima, C. de Cano. frum. vrb. Rom. libro vndecimo, glos in l. nec codicillos, C. de codicillis; in dict. cap. cum dilectus item testes, qui deponunt, aliquem esse furiosum, vel mente captum, deponunt de eo, quod oculis viderunt, & perpenderunt; scilicet faciebat talia dicebat talia. &c. Deponens autem, testatorem esse sanae mentis, magis videtur deponere de qualitate inuisibili, quae non percipitur visu, nec auditu: sic in specie dicit Baldus, &c Et inferius: ibi: Et maxime hoc obtinet in proposito, nam si bene aduertuntur testes aduersae partis non deponunt eo modo, quo concludunt, nec repellunt dementiam probatam per actus diuer sos mentis insanae a testatrice factos: nam plurimi testes aduersae partis, aut fere omnes dicunt, se non vidisse eam aliquos actus furiosae facientem, quae Negatiua est; nam possibile est, quod ipsi non viderunt, nec audierunt, & quod viderent, & audirent alij; testes ipsius actoris, qui hoc deponunt. Immo cum testes actoris dicant, eam esse furiosam, seu mente alienatam tempore testamenti, ad hoc vt eis contradicerent testes ipsius rei deponere deberent, se fuisse praesentes tempore testamenti & eam vidisse sanae mentis, nec aliqua verba insaniae protulisse; non potuisset esse absque eo, quod ipsi vidissent, & audiuissent; & aliter deponentes nihil probant, &c Superiora quoque latius adducit Cardinalis, Thuscus, tomo quarto, litera F. dicta conclusione 541. ex num. 6. cum sequentibus, folio 99. quatenus inquit numero 8. in eodem proposito, quod creditur paucioribus testibus deponentibus, quando verisimiliora deponunt, ex Alexandro, in consilio 141. numero 11. lib. 1. numero 9. quod si testes vicini depone[sect. 31]rent de furore per veras causas, significantes furorem, illis credendum esset, provt tenent Alexander ipse, & Mantica, quos ibi citat: & num 12. & 13. quod consanguinei, aut vicini aut Medici praesumuntur magis informati, ideo ipsi praeferuntur; si de furore deponunt, tanquam verisimliora deponentes, & magis informati, ex Alexandro, Corneo, & Parisio, ibidem commemoratis. Et quod testes, qui modicam conuersationem habuerunt, non sunt ita bene informati; ex eodem Corneo iterum relato: &[sect. 32] num. 10. inquit ipse Thuscus, quod testes de furore deponentes praeferuntur, quando cum eis concurrunt alia, vel aliqui testes, aut scripturae partis aduersae, ex Curtio iun. in consilio 151. numer. 5. & 10. deinde numero 11. idem Thuscus post Alex. Iasonem, & Menochium obseruat, quod in hac materia[sect. 33] furoris, aut insaniae probandae, testes magis in specie de dementia, aut furore deponentes, praeferuntur testibus generaliter, siue non ita specifice deponentibus de sana mente, & e contra. Quod idem post alios multos Authores obseruauit Riminaldus,. d. consilib 809. numer. 20. lib. 7. ac denique scripsit vtiliter Thuscus, eadem conclusione 541. numer. 16. folio 100. post Corneum, in consilio 69. numer. 14. versic. & propterea adducit. & in consilio 73. in fine, libro primo, Rotam Romanam, decisione 129. in fine, libro 2. quod inter contrarias opiniones furoris, & sanae mentis[sect. 34] arbitrarium est iudici, quae probatio praeualeat ex verisimiliori ratione. Quod ego optime dictum, & verissimum arbitror, nec aliam ita securam, aut magis generalem doctrinam in hac posse, qua versamur, tradi materia: Ipsum autem Iudicem ex temporis, rerum, & personarum qualitatibus, & omnibus circunstantiis, quae occurrent, secutius, & congruentius posse id definire, quam hoc loco regula aliqua generali circunscribi: arbitrium vero ex iuris regulis, & Interpretum placitis crebrioribus debebit deduci, ac maxime ex his, quae. in proposito ab ipsis traduntur. Quae vt distinctus dignosci valeant, meminisse oportebit, Interpretes eosdem vnanimiter statuisse, furiosum quem esse, probatu difficile esse, nec ideo posse directo probari, quod furor in intelligentia con[sect. 34]sistat, nec sensu testis percipi queat; sicuti Iosehus Mascardus, de probationibus, tom. 2. conclusione 824. num. 1. post alios multos Authores animaduertit. Mantica etiam, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. dicto tit. 5. num. 16. & cum Baldo, Boerio, Menchaca, & Menochio Petrus Surdus, in cons. 89. num. 25. quapropter reliquum est, vt quem furiosum. esse, vel fuisse tempore conditi testamenti, coniecturis, seu[sect. 35] signis, & praesumptionibus, quae furorem, seu dementiam inferant probandum sit, vt etiam adnotarunt specifice permulti Authores, quos Iacobus Menochius, lib. 6. dict. praesumpt. 45. num. 22. & 23. Mascard. dicta conclus. 824. num. 2. & Petrus Surdus, dicto cons. 89. num. 25. & num. 24. praecitarunt. Signa autem furoris, vel dementiae, siue non sanae[sect. 36] mentis quamplurima colligi valent ex Interpretibus, ac maxime ex his, quos supra in initio huius capitis adduxi. Inter alios tamen ex professo magis explicant, & videndi sunt omnino Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 2. dicto tit. 5. ex num. 10. vsque ad numerum 16. vbi septem signa, seu coniecturas furoris, aut dementiae recenset. Decem & septem Menochius, dicta praesumpt. 45. ex n. 21. vsque ad numerum 59. late Mascardus tom. 2. conclusione 826. per totam, vbi vide omnino, & conclusione 1048. Burgos de Paz, dicto consil. 11. ex numero 7. vsque ad num. 10. Alexand. Raudensis, de Analogis, lib. 1. cap. 30. num. 143. & num. 153. & quinque seqq. Hippolyt. Riminald. in consil. 376. ex num. 17. & num. 32. cum seq. lib. 4. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 4. littera F, conclusione 541. & 542. ex fol. 99. Petrus Surdus, dicto consil. 89. ex num. 17. vsque ad numerum 25. lib. 1. vbi quinque signa adducit insanae mentis: & num. 25. inquit ex sententia communi Interpretum nostrorum, quod cum furor, & dementia difficilis sint probationis (vt dictum remanet) leuiores pro[sect. 37]bationes admittuntur; quia vbi actus, seu res sui natura difficilis est probationis, contenta est lex his probationibus, quae haberi possunt: & num. 26. quod de probando furore, seu insania in genere, cum agitur, admittuntur testes singulares, vt tenent multi Authores, quos ibi citat: & num. 27. quod sufficit[sect. 38] hoc casu, quod testes deponant de suo iudicio, vel credulitate, vt concludunt Decius, & Herculanus[sect. 39] ibidem a Surdo relati, qui subdit, quod quamuis contendant nonnulli, non esse bonam rationem testis, qui dicat scire aliquem esse furiosum, vel dementem, quia vidit; tamen veritas est in contrarium. Nam etsi dementia ipsa non subiiciatur sensui, signa tamen, & actus, ex quibus cognosci potest dementia, sensibus percipiuntur, & praecipue visu, vt quando facit actus, qui a solis furiosis, aut mente captis fieri solent: & ita Decius ipse, Angelus, Iason, & Alexander, ibi commemorati, qui conciliando opiniones contrarias, dicunt, quod ratio testis, quia vidi,[sect. 40] non probet, quando ita simpliciter diceret; sed bene probet, quando dicit, quia vidi eum facientem actus, qui furiosis conueniunt: & latius explicat Mascard. tomo 2. conclus. 1048. num. 27. & seq. Denique Petrus ipse Surdus d. consil. 89. num. 45. rem[sect. 41] absoluit, dicens, quod Notario non creditur asserenti, aliquem esse sanae mentis, prout tenuerunt Dinus, Baldus, Angelus, Cinus, Salicetus, Alexander, Cuman. Corn. Curt. iun. Ias. Paris. & Bertrand. ibi commemorati, & pro hac parte tria fundamenta recitat Ias. in l. sanum, C. de transactionib. & illud praecipue, quia cum agatur de honore, & vituperio eiusdem Notarij, dicitur attestatio in facto proprio, vnde ei non creditur, & idipsum tenuerunt Rodericus Suarez, d. allegat. 1. colum. 4. in versic. sed quia forte vltra quam. Burgos de Paz, dicto consil. 11. numero 17. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 5. num. 17. vbi plures adducunt concordantes, Hector Felicius, allegat. 24. parte 3. Grassus, §. test amentum, quaest. 21. num. 8. Riminaldus, dicto consil. 809. num. 13. 14. & 15. libro 7. qui citat Angelum, in l. quidam in suo, ff. de condit. institut. dicentem, quod caueant Notarij facientes instrumentum testamenti pro eo, qui non esset sanae mentis, quia licet in scriptura attestentur, quod erat sanae mentis, eis non creditur, quia de eo non rogantur, nec pertinet ad ipsorum officium: idem Riminaldus ibidem, num. 75. & 76. vbi quod haec est communis opinio: & num. 74. post Corneum, Alexandrum, & Simonem de Praetis, quod Notarius asserens tam in testamento, quam in examine de sana mente, praebet coniecturam veritatis: & num. 77. quod talis assertio Notarij multum fa[sect. 42]ciat, vel adminiculetur, vt per Corn. & Parisium, quos Mantica, dicto num. 17. recenset: ipse autem Riminaldus intelligit, posse procedere, alio non obstante fidei Notarij: & in consil. 376. lib. 4. qui cum dixisset num. 22. Notario asserenti de sana mente testatoris non credi; subdit num. 35. & 47. quod id fallit, si coadiuuetur a testibus, & probata legalitate, & bonitate Notarij, vt ibidem Riminald. Idem, num. 36. Ioann. Vincent. Honded. in cons. 78. lib. 2. qui cum retulisset num. 56. & 57. communem Doctorum sententiam, quod non adhibetur fides Notario asserenti sanam mentem testatoris; subdit numero 58. negari non posse, quin faciat saltem magnam coniecturam, vt dixit Corneus, quem refert, & Riminaldum non citat: & num. 59. quod cum multum resideat in arbitrio Iudicis, an huiusmodi assertioni Notarij sit standum, secundum Salicetum relatum ibi, inclinare debet huiusmodi arbitrium pro assertione Notarij, qui praesupponatur esse legalis & peritus. Idque maxime, si testator, recte, & bono consilio testatus fuerit, vt ibid. nu. 60. & 61. Quamuis ergo regulariter standum sit praefatae sententiae communi, aliquando tamen ex aliis adminiculis, & circumstantiis negari non potest (vt ego arbitror) quin Notarij assertio adminiculetur, & magnam faciat coniecturam. Sicque sustineri posset Doctoris Spino, in Speculo testamentorum, glossa rubricae, parte 10. num. 11. fol. 49. obseruatio illa, adeo absoluta, & generalis, & non alias, quod statur assertioni Notarij in proposito casu; cum contrarium sit verius, & communiter receptum (vt vidimus) nisi ex aliis adminiculis, & circumstantiis Iudex adducatur. Et Author ipse nec communis Interpretum resolutionis, nec alicuius Authoris facit mentionem. Rem autem eandem Iudicis discreti arbitrio recte reliquit Pelaez a Mieres, de Maioratu, prima parte, quaest. 1. num. 112. in finalibus verbis, & vide latus supra. c. 72. Et hactenus de tertia principali obseruatione in hac materia, cuius resolutio, furiosum scilicet in dubio quem non praesumi, sed potius sanae mentis, tunc[sect. 43] procedit, quando non constat, eum de quo quaeritur, furore antea agitatum fuisse, secus vero si furor anterior constaret. Idcirco & quarto loco obseruandum, atque con[sect. 44]stituendum erit, quod si furor anterior per praeteritum tempus appareat, & sic dilucide constet, aliquem furore, dementia, vel insania affectum fuisse; tunc sane constituenda est regula contraria praecedenti, videlicet hunc praesumi adhuc furiosum, vel dementem, & consequenter testamentum, vel alium actum ab eo factum, vires non habere, nisi vtique specifice probaretur, tempore ipsius actus, vel conditi testamenti, illum de quo agitur fuisse sanae mentis, & furorem cessasse. Ita sane in indiuiduo responderunt Glossa, Anchar. Cardinal. Florentin. Paul. de Leaza, Salicet. Innocent. Ioannes Andreas, Anton. de Butrio, Panormit. Alex. & alij, cum quibus sic resoluit Franciscus Viuius, decis. 377. num. 3. & 8. lib. 2. Glossa, Anchar. Cardin. Zabar. Abbas, Alex. Corn. Bertrand. Iason, Decius, Ruinus, Curtius iunior, Berous, Parisius, Alciatus, Decianus, & Raudensis, quos refert & distincte explicat Iacob. Menochius, lib. 6. dicta praesumptione 45. num. 59. & in cons. 82. numero 220. libro 1. qui subdit, hos omnes moueri, atque excitari per text. in l. penult. C. de curatore furio. & in cap. iudices, 3. quaestione 8. & num. 61. dictae praesumpt. 45. inquit, ab hac communi, & recepta sententia male dissentire Castrensem, & Iasonem, quos ibi adducit, dum responderunt, illum,[sect. 45] qui vult probare, actum aliquem fuisse gestum a furioso, probare debere, illo tempore gesti actus furiosum fuisse: cum non sufficiat (aiunt Castrensis, & Iason) probare ante, vel post furore agitatum. Sicqsue veriorem esse superiorem sententiam; cum mutatio non praesumatur, nec id quod est contra rei naturam, sicuti est, quod furiosus, vel insanus, sit pristinae sanitati restitutus. Eandem quoque resolutionem communem contra Castrensem tuentur Rodericus Suarez, dicta allegatione prima, columna 11. versic. confirmatur etiam praedicta conclusio, qui in fortioribus terminis iura, & authoritates adducit, quando scilicet furiosus haberet dilucida interualla (vt mox videbitur) Marc. Anton. Eugenius, in consilio 79. ex numero 23. cum seq. Burgos de Paz, dicto cons. 11. num. 13. Mascardus, qui refert quamplurimos, de probationibus, tom. 2. conclusione 825. ex numero 1. cum seq. vsque ad num. 10. Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 1. numero 111. in versic. ego in hoc dubio, in illis verbis: Ego in hoc dubio incidi in eam sententiam, quod si quis semel fuit furiosus, praesumitur adhuc in furore permanere, & est potius credendum testibus, qui dicunt, actum fuisse gestum tempore furoris, quia furor praesumitur durare. & refert alios Authores ita tenentes. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 9. num. 29. qui refert Glossam, Anton. Abbatem, Baldum, Alexandrum, Iasonem, Suarez, Boerium, Bertrandum, Ruinum, & Iacob. de santo Georgio, & inquit, quod si de furore antecedenti continuato constat, nec dilucidum interuallum tempore institutionis primogenij probetur, non sana mens, sed furor in dubio praesumendus erit, cum furor ipse durare praesumatur. Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 551. numero 5. dicens, satis esse, quod semel probatum sit, furiosum esse aliquem; nam praesumitur postea fuisse semper furiosus, secundum opinionem communem, neque sufficeret probare contrarium, nisi probaretur quod non erat furiosus praecise illo tempore, quo asseritur gestus actus per cum. Idem Mandellus, in cons. 414. num. 20. & 21. Simon de Praetis, de interpret. vltim. voluntat. lib. 2. dicta solut. 4. num. 19. fol. 138. Riminald. dicto consil. 376. num. 23. lib. 4. quo loci ex pluribus aliis Authoribus ibi relatis scribit, quod demens, aut furiosus in praeteritum, de caetero talis praesumitur, nisi concludenter probetur, quod tempore actus gesti esset sanae mentis: & latius prosequitur in consilio 809. num. 4. & num. 32. cum seq. lib. 7. dicens, quod furoris, seu dementiae qualitate semel probata, semper praesumitur perseuerasse, nisi probetur contrarium: & vide num. 33. & 34. vbi adducit distinctionem quandam Baldi in proposito, & late explicat eam: de qua etiam vide Mascardum, de probationibus, tom. 2. conclus. 825. num. 7. & 8. Iacobum Menochium, lib. 6. praesumptione 45. num. 62. Denique & idipsum ex sententia quamplurimorum tradidit Petrus Surdus, dicto consilio 89. num. 29. & 30. lib. 1. vbi inquit, quod qui semel fuit furiosus, vel mente captus, praesumitur continuare in eodem furore, pet textum, in dicto capite finali, vbi Glossa, Abbas, & alij, de succession. ab intestat. & quod onus probandi ad eum spectat, qui dicit, furiosum conualuisse, quia in dubio praesumitur durate: Morbus enim furoris non consueuit de facili cedere, & durare praesumitur, nisi contrarium probetur, vt tenent praepositus, Cardinalis, Imola, Butrius, Alexander, Alciatus, Ancharanus, Lanfrancus, Alexand. Corneus, Curtius iunior, Parisius, Bertrandus, Maranta, Curtius senior, Iason, Niconis. Couarr. & Mantica, quos ibi citat, & adiicit, concludere Obert. de Boblio, Specul. Ancharan. Cardinal. Geminian. Imolam, Alexand. & Iasonem, quod actus factus ab eo, qui aliquando fuit furiosus, praesumitur eo tempore factus, quo furor durabat, etiamsi constaret, illum aliquando post furorem fuisse sanae mentis, quia (vt dictum est) furor praesumitur durare, nisi probetur ex aduerso, quod fuerit factus, dum esset sanae mentis: & idem tenuit Gama, decis. 100. num. 2. Et ij quidem omnes nunc relati Authores sic de[sect. 46]clarant doctrinam superiorem, vt ipsa procedat, quando iam esset probatum, eum, de quo agitur, per aliquod tempus continuum, atque ita aliquot annos, vel menses, continuo eo furore, vel dementia agitatum; secus si probaretur, fecisse aliquos actus . tantum stultitiae, vel furoris: nam non praesumeretur nunc furiosus, demens, vel stultus, vt declarat Bartolus, in l. 2. in fine, ff. de bonor. possess. insan. furios. Socinus senior, Iason, Alex. Alciatus, Ruinus, Parisius, Boerius, & alij, quos retulit Menochius, lib. 6. dicta praesumpt. 45. num. 62. Antonius Gama, decisione 100. numero 3. Iosephus Mascardus, tomo 2. dicta conclusione 825. numero 7. & 8. Franciscus Viuius, lib. 2. dicta decisione 377. num. 3. in illis verbis: Nihilominus tamen videtur satis esse ad praesumendum tunc etiam adfuisse furorem, quod testes illi probent, quod furor eiusdem Petri fuit, etiam ante, non quidem per modicum tempus, sed per plures, & plures menses, ac etiam annos, &c. Et citat quamplu[sect. 47]rimos Authores, vt ibi videbis: & sic probato continuo furore per tempus longum, non valeret testamentum, nisi sana mens tempore conditi testamenti probaretur praecise, etiamsi recte & prudenter, & cum bono consilio factum fuisse testamentum ipsum appareret; idque ob eandem rationem assignatam supra, numero 15. quod actus ille prudens a furioso gestus, fortuito potius, quam integra ratione factus diiudicetur; prout ibi praecitati Authores obseruant. Et ex multis Mascardus, dicta conclus. 825. num. 16. Hippolytus Riminaldus, dicto consil. 809. ex numero 34. cum seqq. lib. 7. Alexander Raudensis, de analogis, libro 1. cap. 30. num. 143. Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, secunda parte, cap. 4. num. 94. & 95. Et ita tenendum est, quicquid Michael Grassus, receptarum sententiarum, §. testamentum, quaest. 21. num. 4. praedictorum Authorum mentionem facta, & contra communem Scribentium sententiam, ex Boerio, & Iosepho Ludouico, contrarium resoluerit, quod si furiosus, etiam non habens dilucida interualla, omnia sapienter disposuerit, & rite & recte testatus sit, testamentum eius valeat, etiamsi non probetur in specie sanae mentis fuisse tempore conditi testamenti: & subdit, quod magis haec opinio obtinuit; cum videris, non modo non obtinuisse, sed contrariam vnanimiter probari, nisi furiosus haberet dilucida interualla, & simul prudenter, ac rite, & recte testatus fuisset, quo casu ea sententia obtinuit, vt obseruatione sequenti dicetur: reiicitur tamen, quando dilucida interualla non apparent, etsi recte, & cum bono consilio testatus fuerit. Quinto deinde loco obseruandum, atque con[sect. 48]stituendum est, quod si constet aliquem fuisse ac esse quidem furiosum, sed tamen habere eum dilucida interualla, & dubitetur, an actus ab ipso gestus, tempore furoris, vel interualli gestus fuerit, in dubio praesumitur gestus tempore furoris, & ob id qui asserit gestum fuisse tempore dilucidi interualli. & sic sanae mentis, probare id debet; provt docuit Cardinalis Zabarella, in Clementina prima, columna 2. versic. ex hoc sequitur, de homicidio, & sequuntur Ancharanus, Iason, Decius, Ruinus, Parisius, & Rodericus Suarez, cum quibus ita firmiter tenuit Iacobus Menochius, libro 6. dicta praesumptione 55. numero 63. qui reddit rationem numero 64. quia furoris morbus insanabilis sui natura, praesumitur durare omni. tempore, & dilucida sunt per accidens: qui autem accidens deducit, probare debet, cum illud non praesumatur, l. si vero, §. qui pro rei qualitate, ff. qui satisdare cogantur, & extendit eam sententiam, vt locum habeat ipsa, etiamsi Notarius asseruit iu instrumento de actu consecto, hunc sanae mentis fuisse tunc: nam adhuc talis non praesumitur, cum Notario non credatur. vt per Socinum, & Iason. ibi relatos, & latius probatur supra, numero 41. statim vero numero 66. Resolutionem superiorem declarat Menochius ipse, vt ea scilicet non procedat, quando actus a furioso, vel demente gestus, ita gestus est, vt significet, atque ostendat, non esse actum furiosi, vel dementis,sed potius hominis sanae mentis: & adducit exemplum, atque alios Authores commemorat; dicitque idem esse e contra, quando actus ab ipso factus, ita confectus est,[sect. 49] vt sanae mentis homo eum non fecisset, tunc namque argumentum est, illum dementia, vel furore eo tempore laborasse, vt etiam tenent adducti ibi iuris Interpretes: aduertit etiam num. 67. iuxta hanc decla[sect. 50]rationem tueri, atque defendi posse traditionem illam Castrensis, in l. qui testamento, §. neque furioso, ff. de testamentis, cum dixit testamentum factum ab eo, qui habet dilucida interualla, praesumi factum potius tempore, quo erat sanae mentis, quam quando furore agitabatur: defendi namque potest haec Castrensis traditio hoc in casu, quando scilicet apparet, testamentum prudenter & solemniter conditum esse;[sect. 51] sicuti Castrensem in hoc casu tuentur ibi relati Authores: & hactenus Menochius, qui numero 68. iuridice adiicit, quod si constaret aliquem esse furiosum, & gessisse actum conuenientem huiusmodi homini sanae mentis, dicendum esset, actum illum non valere, vt per alios Authores probatur ibi, atque ex dictis supra numeris praecedentibus. Menochio autem & caeteris iuris Interpretibus conueniunt etiam Burgos de Pace, in consilio 11. numero 13. vbi ex aliorum sententia scripsit, quod furiosus habens dilucida interualla, semper praesumitur furiosus, & ab eo factum testamentum furoris, seu dementiae tempore;[sect. 52] & citat Salicet. Ancharanum, Curtium iuniorem, Bertrandum, Ruinum, & Parisium sic tenentes. Adiicit etiam Rodericum Suarez, dicta allegatione prima, columna 11. in principio, vbi loquitur in furioso habente dilucida interualla, & semper praesumit factum testamentum tempore furoris, nisi contrarium probetur. De altero vero casu, quando prudenter testatus fuit, nihil scribit. Marcus Antonius Eugenius, in consilio 79. libro primo, vbi statuit numero 23. ex sententia quamplurimorum, quod qui olim furiosus probatus est, praesumitur etiam hodie furiosus persistere: & numero 24. quod id procedit etiamsi quis dilucida habeat interualla: Et numero 25. quod actus gestus per habentem dilucida interualla, praesumitur gestus tempore furoris, nisi aliter probetur: & numero 26. adducit distinctionem propositam, videlicet iuxta naturam, & modum dispositionis, vel actus gesti, diiudicari, an in furore, vel tempore sanae mentis actum gesserit. Pelaez a Mieres de maioratu, prima parte, dicta quaestione prima, numero 112. in versiculo quod si probatum est. Molina, de Hispanorum primogeniis, libro secundo, capite 9. numero 30. qui in eadem fuit distinctione, & sententia, dum dixit, quod si primogenium recte, ac tanquam ab homine sanae mentis, non autem furioso, factum fuerit, tunc quidem non interuallo furoris, sed potius sanae mentis factum fuisse praesumendum est, provt ex pluribus probarunt Iason, & Decius in locis ibi. relatis, Iosephus Ludouicus, decisione prima numero 13. dicens, communem Doctorum opinionem esse, quod contractus, siue testamentum, rite gestum a demente, vel furioso, qui habet dilucida interualla, valet, & tenet, ac si a sapiente conditum fuisset, licet non fuerit probatum tempore confecti actus habuisse dilucida interualla: quia praesumptio illa tollitur ex qualitate actus postea gesti, adeo quod si actus gestus congruat viro sanae mentis, praesumi debeat sanae mentis tempore actus gestus. In quo etiam cum aliis multis Authoribus conuenit Iosephus Mascardus, de probationibus conclusione 1048. numero 11. & 15. latius conclusione 825. ex numero 10. vsque ad numerum 17. In primis namque dixit, communem esse, & veram sententiam, quod si constat furiosum dilucida habuisse interualla, adhuc praesumitur furiosus, & actus gestus tempore furoris, nisi ex aduerso probatum esset, illo tempore fuisse sanae mentis. Statim vero numero 11. retulit contrarium iudicium Castrensis, & sequacium eius (provt etiam Menochius recensuit) & tandem ex numero 13. vsque ad numerum 17. sic declarat, provt declarauit Menochius, an scilicet actus gestus, ita gestus fuerit sanae mentis signum ex eo colligi valeat, siue ita vt sanae mentis horno eum non fecisset: Et numero 16. eam distinctionem non admittit, quando constat, furiosum non habete dilucida interualla, tunc namque testamentum non valet, etiam prudenter conditum: quia fortuito potius, quam ex integra ratione factum praesumitur, vt supra probaui, secus autem ac dilucida haberet interualla, & simul prudenter, ac tite testatus fuisset: & sic in eadem Menochij sententia residet; quamuis dubitauerit numero 15. & Menochio conuenit quoque expressim Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, secunda parte, cap. 4. numero 93. folio mihi 408. vbi ex sententia aliorum quamplurimorum (sed Menochium) nec Mascardum non citat) obseruat, quod si probetur furiosum habere dilucida interualla, & ipse fecerit actum conuenientem homini sanae mentis. quod tunc ex ipsius actus qualitate praesumendum est, quod actus ille gestus fuerit tempore dilucidi interualli; & idcirco valebit, & quod ita potest saluari testamentum illius furiosi approbatum a Senatu. Alias autem, actus quantumcunque recte gestus a furioso tempore furoris, nihil valebit, vt dictum est. Conueniunt denique Ioannes Cephalus, in consilio 763. num. 27. & seqq. lib. 5. Simon de Praetis, interpretat. vltimarum voluntatum, libro 2. interpretatione 1. dubitatione. 1. solutione 4. numero 19. folio 138. Sfortia Oddi, in consilio 93. num. 35. & 36. lib. 1. D. Spino, in speculo testamentorum, glossa rubricae, partae 10. num. 8. in fine. Hippolytus Riminalnaldus, in consilio 376. num 33. & 34. lib. 4. sed in[sect. 53] consilio 809. numero 22. cum seq. lib. 7. non residet firmiter in hoc, & Baldi, & Cornei distinctionem adducit, vt ibi videri potest. Cardinalis etiam Thuscus superiori Menochij resolutioni conuenit, practicarum conclusionum iuris, tomo 4. littera F. conclusione 544. ex folio 106. quamuis Interpretum varietatem, & contrarietatem in hoc articulo non adducat. In primis namque, numero primo, statuit, regulam esse, quod probato furore in aliquo, quanquam habeat dilucida interualla, tamen dictum, vel factum ab eo, praesumitur tempore mentis non sanae, & sic a fatuo, non autem tempore sanae mentis, vt permulti tenuerunt Authores, dicto num. 1. relati: & numero 2. vbi quod furor praesumitur durare, si semel est probatus: & maxime quando furor est probatus, non momentaneus, vt ibidem post alios Authores scribit numero 3. & numero 4. cum seq. Rationes, & declarationes huius doctrinae adducit. Et cum ex numero 10. vsque ad numerum 17. in eo dubio: quando scilicet testamentum, vel actus longo tempore post furorem fiat ab eo, qui habuit dilucida interualla, an praesumatur gestus tempore furoris, vel sanae mentis, diuersas, & contrarias opiniones recensusset; tandem dicto num. 17. constituit. quod si actus ex omni parte est prudenter factus, & prudentis viri praesumatur a prudente gestus: si vero in aliqua parte est sine prudentia, praesumitur a fatuo: & citat Alexandrum, Baldum, Angelum, Corneum, Aretinum, Francisc. Socinum, Boerium, & Alciatum, sic tenentes: & num. 22. & seq. ex sententia permultorum Authorum scribit, quod si actus post longum, tempus furoris est factus, tunc non praesumitur durare furor, sed actus tempore dilucidi interualli factus, si ita sonat actus: si vero modico tempore, post, praesumitur durare fatuitas, & qui habet praesumptionem contra se, probare debet. Et numero 27. idipsum tradit, quod ex Menochio supra retulimus, atque ex Bartolo, & Iasone adducit Petrus Surdus, dicto consil. 89. numero 30. lib 1. aut quis fuit furiosus breui aliquo tempore, & tunc actus non praesumitur factus in furore: (Addiderim ego, nisi actus ipsius, aut dispositionis modus non sanam, nec prudentem mentem induceret, iuxta superiora.) Aut furor durauit per succcessiuum tempus, vt per annos. & menses: & tunc praesumitur actus factus in furore, vt multi Authores tenuerunt, quos; Surdus ipse commemorauit: (Addiderim ego, contrarium dicendum, & potius praesumendum, actum fuisse gestum tempore sanae mentis, si dilucida interualla ipse furiosus haberet, & actus, vel dispositio prudenter, & rite fuisset facta: idque iuxta ipsa, quae superius scripsi.) Sexto deniquo & vltimo obseruandum erit, Se[sect. 54]narum Regium Hispalensem in casu per appellationem ab inferiori delato, & occurrenti, in causa{ Senatus Regij Hispalensis decisio. }que, & lite, quae inter Franciscum de Villalba ex vna parte; & dominam Mariam de Penalosa, ex altera, super successione atque haereditate sororis eiusdem, & dicti Francisci vxoris vertebatur, iuridice definiuisse, iuxta acta processus, testium depositiones & modum dispositionis testamentariae dictae vxoris Francisci de Villalba, inualidum esse, nullumque; contra dictam sororem effectum sortiri testamentum illud productum, in quo dictus maritus se haeredem institutum ostendit; & consequenter haereditatem adiudicasse pleno iure dictae dominae Mariae tanquam sorori, & ab intestato legitimae haeredi. Idque, inprimis, quoniam ex testium attestationibus non solum, sed ex signis, coniecturis, atque praesumptionibus quamplurimis apparebat, dictam testatricem sanae mentis non fuisse tempore, quo dictum testamentum condidit; imo valde aliena a sana mente dixisse, atque fecisse, & disposuisse nonnulla, quae eiusdem: furorem & dementiam manifestabant, sicuti de actibus pluribus latius testes deponunt. Furiosi autem & dementis testamentum nullum esse, nec hominem mentis insanae testari valere, ex his aperte deducitur, quae supra adnotaui numero 4. & 5. & probatur in l. 2. & 3. & in l. furiosum. Cod. qui testament. facere poss. l. 2. l. filiusfamilias, & l. in aduersa, ff. de testament. cap. cum dilectus, de successionib. ab intestat. ibi: Alienata mente dixisse, l. 3. titulo primo; partita 6. vbi ad testamenti validitatem vsque adeo requiritur mentis sanitas, integritas, & sinceritas, vt eorundem testium depositionibus consideratis, res haec non indigeat maiori comprobatione. Deinde & secundo, quoniam ipsa testatrix habebat memoriam inordinatam, quod est insaniae manifestum signum, textus singularis, in cap. filij, de haereticis lib. 6. ibi: Quod non sit simae mentis, & memoriam habebat inordinatam. vbi probatur notabiliter, quod ille non sit sanae mentis, qui non habet memoriam ordinatam: quem Dominicus ibi dicit esse notandum pro testibus, qui inducuntur ad probandum, quod aliquis non sit sanae mentis, vel e contra: Alexander in consilio 54. in fine, & in consilio 86. numero 5. libro 2. & in l. si dotem, §. si maritus, numero 7. ff. soluto matrimonio, Decius, in consilio 448. numero 2. Petrus Surdus, in consil. 89. numero 24. libro 1. Rodericus Suarez, dicta allegatione prima, columna tertia, in principio, & columna prima, in principio, vbi citat l. 3. titulo partita 6. in illis verbis: Otro si el que fuess salido de me moria no puede hazer testamento: l. 5. fori legum, libro 3. titulo, de las mandas, ibi: Establecemos, que los que no fueren en su memoria, o en su senso. & sic per illam disiunctiuam requiritur ibi memoriae integritas, adeo quod non solum furiosi, sed etiam illius, qui non habet memoriae integritatem, testamentum inualidatur, vt recte deducit Rodericus Suarez ibidem. Rursus & tertio, quoniam certum est, furiosum quem esse, vel fuisse tempore conditi testamenti, coniecturis, seu signis, tam factorum, quam dictorum, atque praesumptionibus, quae furorem, seu dementiam inferunt, probandum esse, sicuti ex Authoribus quamplurimis adnotaui, atque scripsi supra, numero 35. & 36. & tradidit Franciscus Viuius, libro 2. decisione 377. numero 1. Petrus Surdus, dicto consilio 89. numero 23. vbi quod fatuus dicitur, qui fatua, loquitur, capite legitimus, 93. distinctione. Et furiosus dicitur, qui deridenda, & insanae mentis verba loquitur, l. ob quae vitia, ff. de aedilitio edicto, ibi; Si propter febrem loquatur aliena: l. prima, §. interdum, ff. eodem, ibi: Et quasi demens responsa dabat. & l. si is qui, §. diuus, ff. de tutor. & curator. datis ab his, Iacobus Menochius, libro 7. dicta praesumptione 45. numero 39. & 40. vbi ex, quamplurimorum Authorum traditionibus obseruat, quod signum, & coniectura furoris est, quando quis loquitur verba inordinata, fatua, & similia, quae homines sanae mentis loqui non solent: vel quando quis habitus, vel reputatus est pro furioso communiter, vt per eundem Iacobum Menochium ibi, numero 45. & 46. vel qui de vna re interrogatus, de altera respondet: is namque furiosus, vel demens praesumitur, vt per ipsum Iacobum Menochium, numero 36. qui concludit numero 58. signum, & coniecturam furoris seu dementiae esse, quando quis facit actus, quos nemo sanae mentis faceret, vt latius ibi prosequitur. Et haec quidem omnia maiori ex parte vsique adeo in casu praesenti concurrebant, vt fere praedictorum signorum nullum deficeret, vt ex ipsis testibus dilucide constat. Qui de verbis insanae dictae testatricis testimonium perhibent. Ex sermonibus: autem exterioribus cognoscitur mens interior, vt per Iacobum Menochium, in consil. 82. numero 230. libro 1. & per Petrum Surdum, in consilio 89. num. 23. libro 1. & ex verbis incongruis ab aliquo prolatis tempore, quo testatur, praesumitur eum non esse sanae mentis, ex sententia Bartoli, in l. quidam in suo, ff. de condit. instit. per illum textum, & cum multis Petrus Surdus, dicto cons. 86. num 23. Rodericus Suarez, dicta allegat. 1. col. 2. in fine, Marcus Antonius Eugenius, in consil. 79. num. 30. & num. 27. Praeterea & quarto facit, quoniam furor in casu praesenti ex qualitate dispositionis, & testamenti ipsius satis apparet, qui regulariter ex qualitate dispositionis probatur, in l. apud Iulianum, 41. §. constat, ff. de legatis 1. ibi; Furiosi est talia legata testamento, scribere: & l. 2. l. Titia, ff. de inofficioso testamento, l. patronatus, in fine, ff. de legatis 3. provt ea iura expendit, & ita notat Rodericus Suarez, dicta allegatione 1. columna 5. Cardinalis Mantica, de con iect, vltimar. volunt. lib. 2. titul. 5. num. versic. & primum, & titulo 6. num. 6. sororem autem ab vniuersa haereditate excludere, & nihil ei relinquere, atque maritum haeredem vniuersalem instituere, maxime de se potius, male, quam bene meritum, furoris, aut dementiae signum & coniectura est, vt per Alexandrum, in consilio 141. numero octauo, versic. Secunda coniectura, lib. 1. cum dixit insanum & dementem praesumi illum, qui haeredem fecit extraneum, exclusis sibi sanguine coniunctis, de se non bene meritis: & Alexandrum sequutus est Rodericus Suarez, dicta allegatione 1. colum. 4. in fine, numero 10. vbi exornat: Iacobus Menochius, lib. 6. dicta praesumpt. 45. num. 57. sicut e contrario, sanae mentis praesumptio sumi deberet, quando testator in testamento fratrem suum haeredem instituit, vt in casu occurrenti Senatus Regius Regni Aragon, decidit; Sese, decision. 56. num. 6. idque vel eo magis, quod fere nihil pro anima sua, eiusque exoneratione reliquerit; cum tamen inter viuos dixisset se opus quoddam pium, siue patronatum institutum, tres testes firmauerint: ex quo etiam furor, & dementia deprehenditur manifeste, vt per Alexandrum, in consil. 86. num. 15. lib. 2. & in consil. 92. num. 15. lib. 5. Rodericum Suarez, dicta allegat. 1. columna 5. numero 12. & Ioseph. de Sese, dicta decisione Aragon. 56. num. 18. Quinto etiam facit, testes non modo deposuisse specifice de furore tempore conditi testamenti, sed etiam de dementia, & furore, atque insana mente ipsius testatricis multo ante, asseuerasse; sicque de probatione furoris tempore testamenti eiusdem, probationem non adesse; vel contraeam, partem aduersam dixisse, nihil interesse; cum eadem pars de sana mente eo tempore probationem aliquam non fecerit: pars autem dictae sororis non modo tempore testamenti furorem probauerit, sed etiam multo ante in furore, & insana mente testatricem fuisse. concludenti probatione ostenderit: Furorem autem semel probatum, praesumi durare, & actum praesumi factum tempore furoris, nisi specifice probetur factum tempore sanae mentis; ex relatione quamplurimorum Authorum supra probaui ex num. 43. vsque ad numerum 47. & per Iacobum Menochium, dicta praesumptione 45. num. 59. Petrum Surdum, dicto cons. 89. num. 29. &7 30. lib. 1. Marcum Antonium Eugenium, dicto cons. 79. num. 24. Iosephum de Sese, dicta decis. 56. num. 16. & 17. Probatio autem illa de dilucidis interuallis a marito facta, nihil proculdubio releuat, tum quia ex alterius partis probatione concludentius eliditur: tum etiam, quia ex quo dictum testamentum prudenter, & cum bono consilio non conditum ostenditur, dilucidi interualli probatio non prodest, vt latius probatum fuit supra, num. 48. 49. & sequentibus, & ideo doctrinae illae non transcribuntur. Sexto quoque facit: nam licet Notarius audacter tempore facti testamenti dixerit, testatricem ipsam sanae mentis & boni iudicij; ipsius assertionem iuri alterius, & dictae sororis non detrahere, nec fidem facere. plane etiam probatum fuit supra, numero 41. & 42. Nec valet dicere, Tabellionem ipsum probatae opinionis; & fidei reputatum communiter, & testium quorundam, ac maxime duorum eorum, qui testamenti confectioni praesentes fuerunt, coadiuuari, atque adminiculari, sicque fidem aliquam facere debere, iuxta ipsorum Authorum doctrinas; quas retuli dicto numero 42. Cum in contrarium extent aliorum testium attestationes, qui de furore & dementia, adeo specifice deposuerunt. Et quamuis Notarius excusetur a culpa, asserendo de sana mente, & testamentum furiosi, velut recti iudicij hominis testificans, quando in eo actu non modo manifesta indicia furoris vidit, sed etiam velut prudentis hominis dispositionem respexit, vt per Alexandrum, in consilio 141. numero nono, libro primo, & in consil. 86. num. 16. lib. 2. Roderi-. cum Suarez, dicta allegat. 1. num. 15. Paulum Parisium, in consil 87. num. 43. lib. 3. Cardinalem Manticam, lib. 2. titulo quinto, numero decimoseptimo, Petrum Surdum, dicto consil. 89. num 44. & 45. lib. 1. Burgus de Paz, dicto consil. 11. num. 16. Iosephum de Sese, dicta decis. Regni Aragon. 56. num. vigesimo tertio; Non tamen inde sequitur, vel assertionem ipsius de sana mente sufficere, vel sanam ipsam mentem, aut prudens consilium deduci, etiamsi testator verba aliqua prudenter proferret, aut recto consilio disponeret; cum probato semel furore, lex praesumat, casu potius, & fortuito, quam a iudicio rationis id prouenire, vt supra obseruaui, & comprobaui, num. 15. & sequentibus, & notauit Ioseph. de Sese, dicta decisione 55. num. 21. & 22. cum etiam, etsi testibus deponentibus de sana mente magis credendum sit; quam deponentibus de furore, vt scripsi, & probaui supra, num. 24. & per Viuium, lib. 2. decisione 377. numero decimo tertio: id tamen non procedat, quando testes de furore deponentes, meliorem rationem assignant, & specifice magis loquuntur, atque verisimiliora deponunt, vt supra quoque obseruaui num. 30. & 31. & per Vinium. dicta decisione 377. num. 9. vbi ex sententia aliorum in hac materia scriptum reliquit, quod testium contrarietate extante, verisimiliora deponentes praeferuntur, seu illi, pro quorum dicto praesumptiones, verisimiliaque indicia extant, Extare autem in casu praesenti pro parte dictae sororis contra maritum defunctae compertum equidem fuit, ac etiam authoritas, & honestas personarum testium, de furore, & insania deponentium sic suadebat, & praeualere debebat, sicuti ex Roderico Suarez, dicta allegatione prima, columna sexta, in fine, supra obseruaui. Imo & in fortioribus terminis, quod testibus deponentibus super re, in qua laus, vel opprobrium eis obuenire potest, quod non sit adhibenda fides: & inde, quod testibus, qui testamenti confectioni adfuerunt, & de sana mente deponunt, fides non adhibeatur, ex aliis Authoribus scripsit Antonius Gama Lusitanus decisione 98. numero primo. Et quamuis eius, Additionator Blasius. Flores Diaz de Mena, in addition. recte deduxerit, voluisse dictum Authorem vnum singulare, videlicet, quod sex testes testamenti, qui interfuerunt tempore confecti testamenti, non probant sanam mentem, nec sunt testes idonei, etiam cum aliis: quia interest sua, ne testamentum subuertatur ex defectu testantis. Recte etiam scripserit, se eam doctrinam, nisi alia contra testes concurrant, suspectam putare, & contra notata per Authores ibi relatos, & quod in propriis terminis nunquam vidit practicari, nec sibi appareat, quod probabile interesse testes praetendere possint, & sic ab ea doctrina cauendum putat. Atque ego regulariter cauendum admoneo, & vltra praefatum Authorem pro fide adhibenda testibus, qui actus, siue testamenti confectioni interfuerunt, & de insania testatoris? non deponunt, sed potius de sana mente: commendo Corneum, in consilio 85. lib. 2. Alexandrum, in consilio 86. numero decimo sexto, & decimo septimo, libro 2. Tamen cum alia contra dictos testes concurrunt, vel fortiores, atque vehementiores coniecturae, & praesumptiones extant, atque maior numerus testium, & specifice magis, ac verisimilius deponentium, de insania aut furore apparet; tunc equidem eisdem maior debet adhiberi fides, iuxta ipsas resolutiones traditas num. 30. & 31. & sequentibus, & libenter agnoscit Additionator ipse, aliis concurrentibus (vt vidisti) quamuis indistincte accepta Gamae sententia, recte displicuerit eidem. Et hactenus de materia praefata dementiae, vel furoris praesumendi, vel non: & de coniecturis, & signis, quae circa eam versantur. De decisione etiam relata, quod attinet ad vnum ex duobus articulis principalibus, ex quibus per appellationem ab inferiori res ad Senatum allata est. Quoad alterum vero articulum, inter ipsam Dominam Mariam de Penalosa, & maritum eius ex vna parte, & Curatorem ipsius D. Mariae ex altera, in illo dubio: vtrum minore matrimonium contrahente, Curatoris officium finiatur: & contracto iam a dicta domina Maria, finitum fuerit; ita vt iussit minori, & dicto marito a Curatore rationes exigere? Senatus metipse ideo nihil definiuit, quod praehabita concordia, & conuentione, res ipsa inter partes finita, & lis absoluta fuerit. In alio vero simili casu, cum super articulo eodem agitaretur, & ex causa etiam appellationis ab inferiori, dubium metipsum excitaretur, atque ex parte domini Antonij de Cabreros viginti quinque annorum maioris, & dominae Hieronymae Pacheco mariti, quae minor matrimonium contraxit, & tunc existebat, atque ideo bonorum & patrimonij eiusdem restitutionem facere, & rationes reddere vsque ad vigesimumquintum annum dictus Curator respuebat. Nihilominus Senatus in affirmati{ Senatus Regij Hispalensis decisio alter in eo dubio, vtrum minore matrimonium contrahente, curatoris officium finiatur. }uam partem magis animum inclinauit; & inferioris interlocutionem super dicto articulo confirmans, curatorem dictae D. Hieronymae ad rationes reddendas, & reliquorum solutionem, vtque bona omnia eiusdem minoris dicto marito traderet, definitiue decreuit, nec vigesimiquinti anni aduentum, siue complementum expectauit. Et quoniam dubium idem frequens est. & in Praxi saepissime occurrit, Senatus eiusdem decisionem hoc loco inserere, & rationes praecipuas, quibus adducebatur, perpendere, non absque vtilitate placuit; tametsi huiusce tractatus materiae non conueniat. Et inprimis Senatus noster vnanimiter amplexus est, Curatoris officium, attento iure communi, per matrimonium contractum a minore non desinere videri; velut aperte significare iura nonnulla, quae in id expendit, & ita iure ipso communi inspecto, velut indubitatum resoluit Ioannes Parladorius, libro primo rerum quotidianarum, capite 12. num. 1. & quatuor sequentibus, videlicet, l. non eo minus. C. de procuratoribus. l. maritus. C. qui tutores dare poss. §. iidem rescripserunt. Institut. de excusat. tutorum. l. amplissimi. C. eodem titulo. l. 3. C. de interdicto matrimonio. l. 2. C. si saepius in integrum restitutio fuer. postulata. & ille notat Paulus Castrensis: eam etiam Author ipse assignat rationem, quia minores idcirco Curatores accipiunt, quia rebus suis sufficere non valeant: l. prima. ff. de minoribus. Porro, quando minor matrimonio iungitur, tantum abest, vt ea ratio cesset, vt longe magis tunc locum habeat, cum certum sit, eum tunc duplicatis curis, solicitudinibusque distringi. Ergo cum Cura non finiatur per matrimonium, non recte desiderat minor vt Curator sibi rationes reddat, cum id demum finito officio locum habeat: l. rationes, C. de administratione tutorum. l. nisi finita, §. finali, ff. de tutel. & rationibus distrahendis. & hactenus Ioannes Parladorius; & attento iure communi (vt dixi) Ego autem addiderim eidem, negari non posse, quin iura relata, non obscure significent assumptum praedictum (vt ipse obseruat) vere tamen illud non probare specifice siue in indiuiduo, atque directo; siue nullum ex iuribus praecitatis decidisse, aut decidere venisse id, de quo quaerimus. Ex quo tamen sic supponunt, & de minore curatorem habente matrimonio iam contracto, sermonem instituunt, satis aperte innuere, Curatoris officium, per matrimonium contractum a minore, non desinere. Idque maxime, cum inter modos a iure praefixos atque statutos, quibus curatoris officium dissoluitur, matrimonij contracti modus, siue casus non inueniatur. Maxime etiam, cum alibi pro regula generali traditum fuerit, masculos puberes, & faeminas viripotentes vsque ad vigesimumquintum annum impletum Curatores accipere, etiam si rem suam bene gerant, vt in dicta leg. prima. ff. de minoribus. & in principio, & §. primo, Institut. de curatoribus, vbi Pichardus sic annotatuit numero secundo, & numeris sequentibus, respondet ad textum, qui contrarium videtur probare, in §. item inuiti. Institut. de curatoribus. Idque considerasse, ac etiam expressim dubium propositum definiuisse textum, in dicta leg. prima, iuncta leg. secunda, ff. de minoribus. quem Parladorius non sic expendit. Sed eum recte perpendit Ioannes Gutierrez, de tutelis, & curis, prima parte, capite vigesimo, numero 34. in finali columna, folio mihi 228. vbi inquit, quod est textus expressis, qui hanc quaestionem dirimit, in leg. prima in versiculo, apparet, iuncta, l. secunda. ff. de minoribus. vbi sic scribitur: Apparet minoribus annis 25. eum opem polliceri: nam post hoc tempus compleri virilem vigorem constat: & ideo hodie in hanc vsque aetatem adolescentes curatorum auxilio reguntur: nec ante rei suae administratio eis committi debet, quamuis rem suam bene gerentibus, Et hactenus text. in leg. 1. sequitur statim l. 2. vbi in hunc modum Vlpianus: Nec per liberos suos rem suam maturius a curatoribus recipiant, quod enim legibus cauetur, vt singuli anni per singulos liberos remittantur. ad honores diuus Seuerus pertinere ait. non ad rem suam recipiendam. Sed & alium text, citat Ioannes ipse Gutierrez, dicto cap. 20. dicto num. 34. in fine. quem expressiore, & clariorem esse dicit. in l. 3. C. de interdict. matrimon. inter pupillum & tutorem. vbi fuit datus curator socer nurui minori 25. annorum, post susceptos liberos ex illo matrimonio: & inquit textus, matrimonium rite contractum, non ex eo vitiari; sed petendum alium curatorem loco soceri, qui rationem administrationis petere valeat. Deinde addiderim etiam, considerationem illam Parladorij ipsius, quod minor, quando matrimonio iungitur, tantum abest, vt curatoris habendi ratio cesset, vt longe magis tunc locum habeat, cum certum sit, eum tunc duplicatis oneribus, solicitudinibusque distringi; & veram quidem, & concludentem esse. ac etiam de iure huius Regni post leges quascunque Regias, sicut de iure communi militare in masculo minore, qui nupsit; secus vero in foemina minore, quae nupsit marito maiori, cum ipse ea onera. & solicitudines subiturus sit, nec penes ipsam remaneant: Sicque, quando masculus, 14. annorum maior, & 25. minor matrimonium contrahit, in viridi semper obseruantia mansuram, omni iure inspecto; nec curatoris officium finiri, ipso masculo minore matrimonium contrahente; vtpote cum rationes omnes introductionis curatoris, fortius tunc. quam antea militent, ob duplicata onera, quibus, & domesticis sumptibus satis consulitur per alimentorum praestationem, ad quae curator compellitur, siue veniam aetatis impetrando, per quem Cura finitur, & rationes a Curatore exigi valent; provt vtrumque recte annotauit Parladorius in dicto cap. 12. & 13. & sequutus est Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, dicto capite vigesimo, numero finali. In hoc igitur casu, quando masculus 25. annorum minor matrimonium contrahit, nunquam Senatus noster Curatoris officium finiri, nec rationes exigi posse ante completum 25. annum, definiuit. Cum ipse non valeat rebus suis sufficere, vt in dicta lege prima, ff. de minoribus. scribitur, & maiora tunc onera, atque solicitudines subsint, quae per mulierem suppleri, vel minul non valent, vtpote cum foeminae viris suis, maxime iudicio, & animo sint longe inferiores, fragile ipsatum consilium; vt per Matienzum, post Authores, in rubrica, titulo primo, num. 96. libro 5. nouae collect. Regiae. Sic ergo dubium excitatur nunc, atque in Senatu vertebatur, quando foemina 25. annorum minor matrimonium contraxit, & maritum maiorem habens, Curatoris officium finiri, & rationes sibi reddi, maritus ipse contendit, quasi tunc Curatoris officium satis suppleat idem maritus, qui cum maior 25. annorum sit, a ratione cessante dictae l. primae, rebus suis consulere, & sufficere valeat: curasque, & solicitudo mariti, non vxoris minoris 25. annorum futura sit. Caeterum etiam in hoc casu, hoc casu, non modo de iure communi, sed & de iure huius Regni, Curatoris officium non finiri, nec rationes exigi posse, nec reddi de re ante 25. annum, firmiter defendit Ioannes Parladorius, dicto capite duodecimo libri primi. Non enim distingui, an masculus, an foemina sit. quae rationes exigit, & non finiri officium curatoris contendit: id ipsum profitetur clare sentire Rodericum Suarez, & Gregorium Lopez, quos ibi citat, & constanter tuetur Ioannes Gutierrez, vt mox scribam. Contrarium vero post Didac. Perez, & Monterrosum defendit, & verius putat Azeuedus, in l. 8. titulo primo, libro 5. nouae collect, Regiae, ex num. 47. vsque ad numerum 50. qui etiam non distinguit inter masculum, & foeminam, sicque, etiam cum masculus minor 25. annorum, matrimonium contrahit quod finiatur Curatoris officium, & rationes posse exigere a Curatore suo, sustinet resolutiue, & ita in fortioribus terminis, quam Senatus, cum etiam in masculo id asseuerauerit Adiicit tamen, quod nunquam in praxi poterit obtinere haec opinio, quamuis saltem iure Regio attento verior sit. Senatus autem ipse Regius Hispalensis, in cas proposito dictae D. Hieronymae Pachaco, cuius maritus, maior 25. annorum, & aetatis suae, 30. apparuit, reddi rationes per Curatorem, & finiri officium eiusdem definiuit. Qui etiam prae oculis, & maisma inconsideratione habuit, maritum ipsum industriosum & diligentem ac solicitum circa rerum suarum administrationem semper extitisse, & rebus eisdem familiaribus prudenter praefuisse. Sic etiam vxorem praedictam 25. annorum minorem, bona sua omnia in dotem ei constituisse siue in omnibus bonis suis se dotasse; ac ideo eorum exactionem, & traditionem non retardandam, ne alias iure suo priuari videretur non sine iniuria maritus, si rationum redditio & exactio statim non fieret: cum verum bonorum dotalium consequentur dominium, ac iure ipso dominus existimetur, iuxta communem illam Doctoru sententiam, de qua dilucide a me actum est, in commentariis de vsufructu, cap. 4. ex n. 26. cum seq. aut saltem quando verum dominium penes vxorem remaneat, iuxta alteram communem quoque sententiam ibidem adductam ex num. 35. cum seq. quodammodo dominus, siue dominium habere dicatur maritus constante matrimonio, propter commodum fructuum, & administrationem bonorum omnium dotalium, illi ex lege competentem; propter quam non domini, aliquando domini vocantur, vt ibidem, quoque obseruaui. Merito ergo petit maritus bonorum eorum omnium, quae sibi in dotem data fuere, rationes, & administrationem, aut quando in eis se non dotasset vxor, administrationem eandem, quam leges huius Regni omni casu ei competere voluerunt, vt compertum, & certum est ex omnibus legibus Regiis, quae in proposito loquuntur. Iure igitur Regio attento videndum est, quae magis probari debeat opinio, Parladorij scilicet, & aliorum, an Azeuedi (quam alij sustinent) an vero ea, quae a Senatu recepta fuit (vt dixi) & inter masculum, & foeminam differentiam constituit, non quidem ex capite, sed ex his rationibus, quas supra adduxi; item ex legis cuiusdam Partitae clara decisione, vt mox videbitur. Et maxime, si vxor minor 25. annorum in omnibus bonis suis se dotauerit (vt dicebam nunc) quo casu contra Curatorem, & pro marito expendi potest singularis l. ex 29. titulo 11. partita quarta, ibi: E en tal razon como esta, se entienda lo que dize el derecho, que la muger que mete su cuerpo en poder de su marido, que no le dene desapoderar de la dote quel dio. Cum autem Azeuedus ipse profiteatur libenter, opinionem suam (quae & Didaci Perez, & Monterrosi, & patris Ludouici Molinae fuit) veriorem esse iure Regio attento, quicquied Parladorius contradixerit; nescio equidem, quo pacto firmauerit, quod nunquam in praxi poterit obtinere: nam si vcrior est altera contraria Parladorij Eiusdem, quare obtinere, & eam vincere non debebit? maxime, cum non modo aequalem, sed etiam maiorem Authorum numerum pro se habeat; ex quo duplici capite seruari, & vincere omnino debebit, iuxta ea, quae ex aliis Authoribus latius adnotarunt Robertus Maranta, in disputatione decima, num. 38. & seq. Corsetus, in singulari 205. Ioannes Vincentius, Hondedeus, in consilio 32. num. 71. lib. 1. Sfortia Oddi, in consilio 98. numero 26. Fabius Turretus, in consilio 81. numero 78. in finitos alios sciens consultoqsue praetereo. Parladorius itaque, rerum quotidianarum lib. 1. cap. 12. praecitatus supra, num. 5. refert inprimis Didaci Perez, in l. 3. tit. 11. lib. 4. ordinamenti antiqui, sententiam, vbi existimat Author illem, quantum ad ius Regium attinet, minoris matrimonium dissoluere curatoris officium: Et dicit id probari in l. 6. titulo 17. partita 7. in versiculo, e esto es. Sed ipse Parladorius putat, neque in illa l. Didaci Perez sententiam probari, neque alioqui eam veram esse. illa enim (inquit) lex partitae, non quidem eum sensum habet, in quem eam accipiendam existimat Didac. Perez, sed cs dixisset, licere tutori filiam suam in matrimonio pupillo collocare, filio vero suo non posse curatorem pupillam in vxorem dare. Diuersitatis rationem assignat, & eam quidem, non aliam, quam tradunt Glossa, & Doctores, in l. curatorem. C. de interd. matrimon. inter pupil. & tutor. non vero id vult inducere, quod ipse Didac. contendit. quod ex eo apparet (subdit Parladorius, num. 7.) quod si eum sensum haberet lex illa, nequaquam constitueret diuersitatem inter masculum, & foeminam, quam constituit: quae enim diuersitatis ratio reddi posset, vt per matrimonium, cura finiatur in masculo magis, quam in foemina? Quinimo tolerabilius id esset in foemina, quam in masculo: quia nempe maritus curatoris officium suppleret; vt verba Parladorij transcribam: quae (vt vides) distinctionem, atque definitionem Senatus quoad foemina minor, quae vito maiori nupsit, non mediocriter adiuuant, quamuis inductionem eiusdem l. 6. partitae, pro opinione Azeuedi non admittanta sic & ipsimet legi respondit etiam alio modo ipse Azeuedus, in dicta l. 8. titulo primo, libro quinto, numero 48. vsque ad vers. mihi puncto iuris: quamuis statim vrgere eam contendat, vt ibi videbis. Respondet etiam eidem l. 6. Ioannes Gutierrez, de tutelis, & curis, 1. p. cap. 20. num. 34. ex versiculo nihilominus tamen: vltra quos ego addiderim, negari non posse, quin posito, quod l. ipsa partitae, pro opinione affirmatiua, quod curatoris officium finiatur, minore matrimonium contrahente, non vrgeat; nec etiam pro contraria, quod non finiatur, non vrgeat, quicquid Parladorius, numero 9. cantauerit: qui & numero 11. adiicit, specialia quaedam in regum Curatoribus recepta, ad priuatos, & ad praesentem quaestionem expendi non valere: vere tamen & si id concederetur ita, & sine praeiudicio veritatis concedatur, nihil inde ius, & fundamentum alterius partis eneruat. Quamuis etiam quod attinet ad minorem priuatum contrahentem matrimonium, id ipsum sit certissimum, quoad foeminam vero minorem nubentem, aliter statui, & communes Interpretum resolutiones quoad Reginam aetate minorem, coadiuuare omnino Senatus decisionem, atque distinctionem, non modo ex lege partitae (quae mox perpenditur) sed etiam ex his aperte deducitur, quae in articulo Reginae minoris nubentis, Regis etiam, & an ei sit dandus Curator; & quo anno, an scilicet vigesimo, cura finiatur; latius scripserunt Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 9. Aziles, in cap. praetorum, in prooemio, glossa, regimiento. Pelaez a Mieres, de maioratu, 4. p. quaest. 58. Humada, in l. 3. tit. 15. partita 2. glossa 2. Azeuedus,. in l. prima, tit. 3. lib. 2. n. 8. Caldas Pereira, in l. si curatorem habens, versic. hunc contractum fecisti, ex num. 45. vsque ad num. 48. Ioannes Gutierrez, de tutelis& curis, l.p. cap. 18. num. 26. & 27. qui concludit, Curam Regis in masculo vsque ad vigesimum annum completum durare; in foemina autem, quousque nupserit; & iunge l. 3. titulo de las donaciones, lib. 5. nonae collect. Regiae. Reiecta igitur Didaci Perez opinione, Parladorius ipse, num. 8. & 9. ex iure eodem Partitarum, sententiam suam contrariam probari asserit, quod scilicet curatoris officium per matrimonium contractum a minore non desinat, & eam esse l. 3. titulo 17. partita 6. dispositionem vbi in finalibus verbis, in hunc modum scribitur: E sobre todo dezimos, que el, marido non deue ser dado por guardador de los bienes de se muger, que fuesse menor de edad, porque sospechamos, que la mugerpor amor que ha a su marido, non le demendaria enmienda del dario, o del menoscabo que fuesse en allos, e que ge lo perdonaria todo de ligero. E por ende deue pedir el marido al juez, que de de a los bienes de ella otro guardador, que sea sin sospecha. Verum enim vero, quamuis verum sit, quod maritus etsi rebus vxoris suae debeat affectionem, attamen curator ei creari non potest, l. maritus. C. qui dare tutores, &c.l. virum, C. de curator. furios. & dict. l. partitae 3. Similiter, quod maritus curator datus, excusationem habet a cura vxoris suae, licet ei se immisceat, vt in §. iidem rescripsirunt Institut. de excusat. tutor. scribitur: ita vt maritus non solum excusari possit a Cura vxoris suae minoris 25. annorum, sed etiam eius curator esse non possit; licet velit; vt ex eisdem iuribus simul iunctis recte annotauit Gregorius Lopez ibidem, & Ioannes Gutierrez, de tutelis, & curis, prima parte, capite vigesimo, numero 30. & 31. folio 226. & capite 21. num. 31. quamuis inquam ita sit, & verba relata dictae l. partitae, sic scripta, non inde aliquid concludenter ex ea deducitur, quod sententiam Parladorij, probet expressim, aut Senatus definitioni refragetur. Non enim ex hoc, quod l. eadem 3. partitae, prohibuerit, maritum non esse curatorem vxoris, prohibere quoque videtur, siue excludit, quod non possit vxor nupta, a curatore suo rationem administrationis exigere, & officium eius finitum, contendere, Nam & qui a tutoris potestate exiit, inuitus compelli non potest curatorem recipere, in principio, & in §. primo, Institut. de curator. sed si adhuc vxor voluerit curatorem habere, maritus ipse curator esse non poterit, sed alium nominare debebit: & ita procedit l. ipsa 3. partitae, quae licer Curam marito prohibeat tanquam curatori, non tamen administrationem, quae eidem competit ex lege tanquam marito, vt notum est; & in commentariis de vsufructu, dicto cap. 4. numero. 35. & seq. adnotaui, vt supra scripsi. Et ita explicat legem illam Azeuedus, in dicta l. 8. titulo primo, libro 5. num. 49. & secundum haec, non probat lex ipsa opinionem Parladorij, quicquid Author is contendat constanter. Provt etiam contendit, & Parladorium sequitur, atque contrarietatem dictae l. 3. in fine, tit. 17. partita 6. & dictae l. 5. titulo 7. partita 7. ponderat Ioannes Gutierrez, de tutelis, & curis, 1. p. cap. 20. num. 34. per totum. vbi improbat opinionem Didaci Perez, & inquit, quod de iure, nullo modo minor per contractum matrimonij liberatur a cura, sed quidem mulieri carenti curatore, debet peti a marito, vt detur curator sine suspicione, ex dicta l. 3. partitae: & quod nullo iure cauetur, quod per contractum matrimonij liberatur minor a cura sibi prouisa ante 25. annum, Fatetur tamen, saepe se vidisse, curatores ipsos rationem reddere minoribus, quimatrimonium contraxere ante aetatem legitimam, & maritis earum, hoc autem sponte fit, & plerumque cum securitate indemnitatis; non vero coacti curatores hoc faciunt, nec possent inuiti ad id compelli in contradictorio iudicio. Et hactenus Ioannes Gutierrez, qui (vt superius dixi) praecipuum fundamentum facit in l. 1. & 2. ff. de minoribus, & in l. 3. C. de interd. matrim. inter pup. & tutor. Ego tamen semper arbitror, Senatus definitionem, atque distinctionem admittendam, iuxta decisiones, & intentionem legum huius Regni, & pressam l. partitae, constitutionem, & inde eorum iurium fundamentum cessare, cum attentis legibus eisdem Regiis, iuris communis, quoad foeminam minorem attinet nuptam, decisio seruari non debeat. Deinde, & eodem iure communi attento, textum in dicta l. prima, & 2. ff. de minoribus. mire facere pro prima illa parte distinctionis, videlicet quod masculo minore 25. annorum contrahente matrimonium, curatoris officium non finiatur, sed vsque ad 25. annum completum perduret, vt supra dixi, tunc enim in viridi remanet obseruantia ratio illa d.l. primae in fine: nec quicquam vrgere contra secundam partem, vt scilicet aliud dicendum fit, quando foemina minore 25. annorum nupta, & maritum maiorem habente, contendit ipsa administrationem marito competere, & curatorem renuit habere; id namque eo textu non agitur, nec excludit; immo ratio finalis eius cessat. cum maritus rebus suis sufficiat. Non enim excludit text. in dicta l. 3. C. de interd. mat. inter pup. & tutor. nam etsi ita contigerit eo in textu, & mulier si velit, possit curatorem habere, provt ibi socer datus nurui, curator fuit, nec ipsa contradixit; non tamen inde sequitur, non posse curatorem non habere, siue praecise habituram, nam etsi possit, st velit, curatorem habere, nec ei inuitae curator auferatur, volente tamen ipsa, curatoris officium finiri, superius dicta suadent, Suadet etiam Didaci Perez, post Seguram, & Monterrosum opinio contraria, qui asserunt indistincte, minore matrimonium contrahente (siue masculus, siue foemina, ille sit) curatoris officium finiri, & eos sequitur Azeuedus (vt dixi) in dicta l. 8. tit. 1. lib. 5. ex numero 47. vsque ad num. 50. dicens, hanc opinionem veriorem esse, saltem iure Regio attento, licet difficulter ipsa obtineret in praxi. Sequitur etiam pater Ludouicus Molina, tom. 1. de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 221. columna 1368. in versic. item maritus: vbi multum ad propositum nostrum, & in comprobationem decisionis Senatus, inquit in hunc modum: Item maritus curator esse non potest propriae vxoris, &c. vt ibi comprobat. Haec tamen hodie locum non habent in hoc, & Castellae Regno: tum, quia vxores manent per matrimonium emancipatae, atque sui iuris, vt curatore non indigeant; tum etiam, quoniam quando in vtroque Regno contrahunt, contractu arrharum, & dotis; maritus habet administrationem omnium vniuersim bonorum vtriusque coniugis: & quando in hoc Regno contrahunt, contractu medietatis; omnia vniuersim bona efficiuntur communia, & solus maritus est administrator. Ecce vbi asserit indistincte hic Author administrationem statim competere marito, & amplius mulieres nuptas non indigere curatore. Id quod expressim probare videtur l. Regia 3. titul. 15. partita 3. ibi; fasta que sea casada: dum dicitur, quod si in Regno succedit filia foemina ob defectum masculi, debet habere curatorem, vsquedum matrimonium contrahat, quasi tunc per contractum matrimonij exeat ab hac curatoria potestate, cum dictio illa, fasta, sit exclusiua casus contrarij, provt recte eam expendit Azeuedus, in dicta l. 8. num. 49. in principio. Cui ego addiderim, vere negari non posse, quin ea l. . 3. casum praesentem decidat specisice; nam si in successione Regni, quod est aliarum successionum caput, & ad cuius similitudinem successiones aliae deferuntur, vt suo loco, & capit. 19. lib. 3. adnotaui; res ita statuitur, ac de marito Regis cura, & administratione, adeo lex confidit, vt alterius cuiusvis, eiiam curatoris curam, & administrationem excludat, nec amplius curatorem admittat, dicit enim, fasta que sea casada. Cur etiam id ipsum, immo fortiori ratione statui non debebit, quacunque aliae foemina minore nupta, vt scilicet non ita ardua, nec difficilis, ac modis omnibus leuior, quam Regni administratio est, marito concedatur, & cura eadem, fasta que sea casada, duntaxat durare debeat. Nec valet aliqua discriminis ratio, quae congura sit, assignari, cum vtroque casu verum sit, foeminam nuptam, & confidentia illa de marito Reginae habita circa arduam admodum Regni administrationem, vt statim cura finiatur; fortius etiam in administratione, adeo inferiori, & leuiori censeri debeat habita, quod negari non potest. Denique, si per benedictiones nuptiales matrimonij eximitur filius de iure huius Regni a potestate paterna, quae naturalis, & fortior, quam tutoris, aut curatoris est, iuxta l. 47. Tauri, quae est l. 8. titulo 1. lib. 5. nouae collect. Regiae: & statim consequitur bonorum omnium suorum administrationem, & vsumfructum, vt l. 48. Tauri, quae est l. 9. titul. 1. lib. 5. cur & a potestate curatoris non liberabitur quoad effectum praedictum, ac bonorum administrationem consequi non debet, quam patri ipsi per matrimonium filij lex aufert, quamuis de eo circa filios, magis quam de curatore, aut alio quolibet administratore confidat. Aut cur etiam administratio bonorum vxoris minoris, marito 25. annorum maiori denegabitur, quae lege aliqua expressim non reperitur sublata, quamuis nominandi curatorem detur facultas, & concessa est lege alia generali, quae bonorum dotalium administrationem marito concedit, vt supra dicebam. Et quamius non ita stricte rationem superiorem expendit Azeuedus, in d.l. 8. titul. 1. numer. 49. lib. 5. & eo non relato Munoz de Escobar, in loco referendo statim, num. 25. qui addit vltra Azeuedum, quod tutor, & curator loco patris habetur, l. interdum. §. qui tutelam. ff. de furtis: tenent Speculator, & Socinus, ibi relati. Igitur si patria potestas ex legibus huius Regni per matrimonium filij finitur, quando magis curator finiectur, cum aequiparatorum eadem sit ratio, & per consequens eadem debeat esse dispositio, l. illud. ff. ad l. Aquiliam, & ita curatoris officium finiri, tenuit etiam Gaspar Boetius, in tractatu de inope debitore, cap. 4. numero 4. cuius, & sequacium opinio confirmatur quoque ex his, quae de iure Saxonico quoad decisionem text. in d.l. maritus, C. qui dare tutor, vel curator. adnotarunt Zobel. & Francisc. Romanus, Fachs Renhar. & alij, quos in ipsa l. maritus, fol. mihi 219. Sebastianus Naeuius commemorauit. Sed & confirmatur Senatus Regij Hispalensis decisio ex his, quae scripsit, atque obseruata reliquit in proposito nostro Franciscus Munos de Escobar, in commentariis, de ratiociniis, cap. 6. ex numero 17. folio 20. vsque ad numer. 32. quo loci cum articulum hactenus agitatum discuteret ex professo, & contrarias Interpretum sententias recensuisset, fundamentaque earum commemorasset (sed nihil ex his attigit, quae nouiter hoc capite adnotaui, vt ibi videbis) eius videtur fuisse resolutiue opinionis, quod in masculo minore 25. annorum, regulariter seruetur Parladorij, & sequacium opinio, vt scilicet minore matrimonium contrahente non finiatur curatoris officium; idque maxime, si minor diues esset, & opulentum patrimonium haberet, vt dicto cap. 6. ex numer. 17. vsque ad numerum 29. in fine, adnotauit: & pro hac parte adducit rationes, & fundamenta ex numero 17. vsque ad numerum 25. In praxi tamen asserit receptum in Pinciana Cancellaria, vt si minor pauper, agricola, siue alius, qui dietim laborat, vel negotiatur, petat vt bona sua a curatore sibi tradantur, vt ipse illa administrare, colere, & negotiari possit; ei tradantur, praestita prius fideiussione, quod ea integra, & illibata conseruabit, donec ad 25. annum peruenerit. Quod esse satis congruum, & iuri consentaneum ipse ostendit, & iuridice fundat, atque respondet ad text. in d.l. 1. ff. de minoribus (vt ibi videbitur) & quidem in hoc primo casu Sanatus Regij Hispalensis decisioni conuenit omnino, eius autem limitationem, & praestantissimi, atque praeclarissimi Regij Senatus Pinciani obseruantiam, sequeretur Hispalensis libertissime, si casus similis fuisset allatus, & fideiussio huiusmodi praestaretur, sicque Senatus illius praxim probaret omnino, etenim aequa est & iuridica. Et apud ipsum iuridice quoque sententia Parladorij praeualet communiter in masculo minore viginti quinque annorum; Licet aliquando ex circunstantiis, aliter dicto Senatu iudicatum asserat ipse Escobar, ante numerum 26. in versic. & certe haec sententia. Circunstantiae namque tales occurrere possunt, quae Indicum animum adducere valeant, ac debeant, vt ab ea sententia recedatur quandoque. Sicque ex variis causis, & circunstantiis, varie quoque aliquando definiuit rem hanc Senatus ipse Pincianus rectissime, vt varie definiuisse, ex verbis eiusdem Authoris deprehendimus: qui in hoc casu primo masculi minoris, accedit sententiae, & definitioni Regij Hispalensis Senatus. In secundo vero, foeminae scilicet minoris nuptae, id ipsum quod Senatus agnoscit ( sed nunquam masculi, & foeminae differentiam tradit specifice ( nam cum praemiserit pro resolutione praefati articuli, ex Iudicis arbitrio totum hoc pendere, qui pro rei, & vicissitudinis qualitate perpendet, recte, ratio a curatoris ante 23. annum exigatur; inquit sub numero 25. quod si foemina minor copulata esset viro diligenti, & industrio, ac circa rem familiarem solicito, non deberet Iudex dubitare, quin quod ratio propriae curae, & vxoris, illi redderetur, praeciperet; maxime vbi patrimonium esset ita tenue, quod ex redditu illius, & industria, ac labore mariti vix familia alimentari posset; multae enim ex hoc molestiae, & vexationes possent euitari, vt. est decimae solutio, & lites quae super alimentis excitari solunt, ac rursus veniae aetatis difficultatem, & expensam minores euitarent. Ecce vbi Senatus nostri definitio approbatur expressim, & dictio illa maxime ad eum modum recte adiicitur; nam & si patrimonium non esset tenue, sed amplum, ita statui debere, provt statuit Senatus, si vir diligens ac industrius & solicitus esset, rationes omnes supra adductae, & dictae l. 3. partitae verba suadent. Et de his hactenus. Si autem minor acceperit curatorem, interim quod matrimonium contraxerit, vel vsque ad certum tempus, & non plus; quid iuris debeat statui, & an tunc veniam euitet? Vide eundem Munoz de Escobar, dicto cap. 6. n. 32. & seqq. Infertur autem ex superius dictis in proposito ar{ Senatus Regij Hispalensis decisio. }ticulo, vtrum minore matrimonium contrahente, curatoris officium finiatur; Senatum eundem Regium Hispalensem rectissime in alia causa Christophori de Aguileta, Catharinae de Rutia mariti, definiuisse, curatorem statim compelli ad quantitatem Catharinae ipsi a quodam suo consanguineo pro dote relictam, quam curator iam exegerat, & ab haerede testatoris recuperauerat, statim dicto Christophoro marito reddendam, nec tempus finitae curae, aut rationem reddendarum expectandum. Nam cum Catharina, & maritus de iure contendere possent, curatoris officium esse finitum, matrimonio ab ea, quae minor erat, sed maritum aetate 25. annorum maiorem habebat, contracto, & vniuersi patrimonij rationes sibi reddi, & reliquum solui; quanto magis legatum sibi pro dote relictum, statim iure exigebant. Id quod deducitur concludenter ex resolutionibus praecedentibus, & Senatus noster iuridice & recte decidit in dicta causa, & posse maritum via executiua quantitatem legatam a curatore recuperare, statuit. Atque id ipsum in terminis resoluit Franciscus Munoz de Escobar, in commentariis de ratiociniis, capite vigesimo primo, num. 32. folio 127. qui fuisse ita pronuntiatum in Cancellaria Pinciana, testatur. Ipse autem existimat procedere, vbi constitisset, quod tutor, vel curator tale legatum ad dotem adultae constituendam recuperasser. Si enim verum est (inquit Escobar) quod curator potest compelli, vt constituat dotem suae adultae, vt in l. si curatores, C. de administrat. tutorum. l. 9. titulo 11. partita 4. & iam dos ab aliquo extraneo fuit constituta, & curator confitetur, eam ad hunc effectum relictam fuisse; solum restat, vt summarie tradatur adultae, vel eius marito, cum dos haveatur loco alimentorum, quae breui & summario iudicio praestantur, l. si quis a liberis, §. si vel parens, ff. de liberis agnoscendis. In quo equidem praefatum Authorem non sequor, sed Senatus nostri definitionem admitto indistincte. Nam si adulta 25. annorum minor, quae viro maiori, & industrioso, atque de rebus suis diligenti, & solicito nupsit, statim rationes sibi reddi, & curam finitam contendere potest (vt decisione praecedenti obseruaui, atque ipse Author agnouit, vt ibidem adnotaui) si etiam legatum pro dote relictum fuit, vt relictum fuisse pro dote Catharinae e consanguineo proponimus, & ipse Escobar proposuit num. trigesimo secundo, Fatendum erit indistincte, posse maritum illud via executiua exigere, nec vim esse faciendam in eo, quod curator tale legatum ad dotem adultae constituendam recupersset; nam etsi simpliciter recuperauerit, ex quo pro dote relictum est, etiam matrimonio contracto, statim exigi potest. Dos namque statim consistit, & in dominium, aut in administrationem mariti transit, vt supra probaui. Nec tempus, aut aetas 25. annorum expectatur pro eo, quod ita relictum est; sicuti in legato pro dote, aut pro dotanda puella relicto, scripserunt Paulus Castrensis in consilio 308. dubio 2. libro primo. Alexander, in consilio 146. numero 6. libro 6. Albanus, in consilio 52. num. 2. Palacios Rubios, in repetitione cap. per vestras. de donation. inter. notabili 3. §. 12. n. 8. Baldus Nouellus, in tractatu de dote, 5. p. num. 12. Petrus Surdus, in cons. 393. n. 50. lib. 3. Simon de Praetis, de interpret. vltim. voluntatum, lib. 4. interpretat. 1. solut. 12. num. 45. Quod si curator solutioni non contradiceret, sed in executione aduersus maritum petentem pro dote relictum, opposuisset, quod maiorem quantitatem minor sibi debet, eo quod plus pro adulta expendit, quam ex suo patrimonio recepisset: credit tunc ipse Escobar, faciendam fore redditionem rationum quae breui & summario iudicio sit; & si constituisset, aliquid ex pecunia pro dote relicta consumptum fuisse pro necessitatibus minoris, pro tanto minus redditionem faciendam fore: alias quod absurdum essetm, quod minor ea tandiu indotata esset, quamdiu lis super rationibus agitaretur. Et quod ita fuit pronuntiatum in Pinciana Regia Cancellaria. Quod tamen non crederem aliter procedere posse, quam si in termino oppositionis de eo constaret apertissime, & liquidissime, alias namque propter incertum, & illiquidum executio retardari non deberet, cum frequenter curatores sic soleant fraudulenter opponere, quos tamen rationibus redditis, debitores esse maiorum quantitatum apparet. Id quod de iure procedit, & Socini senioris placitis ( vt alia praetermittam) conuenit, quem ipse Author citat dicto cap. vige simo primo, numero 3. & 4. quo loci inquit, quod administrator, qui opponit de expensis, vel aliis partitis illiquid is, quid incertum proponit, sed ratione incerti executio eius, quod est certum, non retardatur: l. statu liber rationum. ff. de statuliberis, l. residuum, C. de distract. pign. igitur statim, quod de acceptis per administrationem constiterit, nullo alio expectato, pro iliis partitis liquidis executio fieri poterit. Et citat Socinum, in consil. 24. columna 11. libro 1. & in consil. 256. columna 3. lib. 2. vbi dicit, quod executio liquidi contra tutorem, non retardatur propter illiquidum, ab eo oppositum. Et latius comprobat ipse Escobar, n. 5. & seqq. # 29 CAPVT XXIX. Pro testamento sustinendo, & dispositione qualibet vltima conseruanda, quemadmodum coniectura sumi, atque interpretatio fieri debeat regulariter: & quam verum sit, siue qualiter, & quando locum obtineat vulgatum adeo & assiduum illud Interpretum omnium axioma, ex l. si pars, ff. de inofficioso testamento, deductum, vt per manus tradatur quotidie; testamento fauendum, & pro eo pronuntiandum in dubio, quod exornatur, atque illustratur. Denique, an testamentum intelligatur reuocatum, & reuocari valeat per solam verbalem reuocationem, si testator coram legitimo numero testium dixerit, se nolle valere testamentum, antea conditum, nec causam expresserit; idque maxime, attenta noua decisione l. primae, titul. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, vbi Bartoli, & Baldi sententiae contrariae proferuntur, & Regij Hispalensis Senatus in ipso articulo, & in casu ex facto occurrenti decisio proponitur. Ac denique agitur, an ita, vel alio quouis modo reuocato testamento, legata auferantur, vel maneant. SVMMARIVM. -  1 Praesumptionem validitatis actus scilicet testamenti, superare omnes alias praesumptiones, siue caeteris potiorem, & efficaciorem, atque potentiorem esse. -  2 In testamentis, & vltimis voluntatibus, coniecturam eam sumi, atque interpretationem fieri debere, per quam testamenti, & dispositionis conseruationi magis prospiciatur, ac pro illo pronuntiandum in dubio. -  3 Testatoris dispositio in dubio ita interpretari debet, vt potius valeat, & sustineatur, quam quod subuertatur, vt latius capite sequenti adnotatur. Et ideo reiicitur illa interpretatio, quae est in perniciem testamenti. -  4 Pro testamentis, & dispositionibus vltimis sustinendis, verba non solum improprie, sed etiam inpropriissime esse accipienda. -  5 Testamento in dubio fauendum esse, etiam in detrimentum filij exhaeredati, vt loquitur text. in l. si pars, ff. de inofficioso testamento, quae numeris praecedentibus exornatur latissime. -  6 Legis, si pars, ff. de inofficioso testamento, decisio accipienda, quando iudices sunt numero pares; secus vero si maior pars aduersus testamentum senserit. -  7 Et idem, si maior Doctorum numerus, quia communis opinio praeualet. -  8 A praesumptione, & interpretatione illa, quod testamento in dubio sit semper fauendum, recedi, si contrariae extent coniecturae. -  9 Nec vllam esse pro testamento tam efficacem praesumptionem, quae tolli, & conuelli non possit contraria coniectura. -  10 Pro validitate testamenti non praesumi, quando repugnat praesumptio oriens a natura testamenti, & dispositionis. -  11 Pro testamento non praesumi, quando manifeste apparet, testamentum non habere ea, quae a iure requiruntur. -  12 Et idem esse, quando testamentum non habuit suam formam; nam tunc non interpretatur, vt valeat, ex quo deficit forma. -  13 Pro validatate testamenti non praesumi, quando repugnat praesumpta mens disponentis, quae omnino offenderetur, si sumeretur interpretatio validitatis dispositionis testamentariae. -  14 Vel cum versamur in odiosis. -  15 Aut testamentum, & dispositio testatoris est facta in fraudem legis. -  16 Et cum perplexa adeo est testatoris voluntas, vt sciri, & cognosci non possit, quid testator disponere voluerit. -  17 Testamentum secundum in dubio non debet sustineri, vt prius tollatur. -  18 Testamentum praesumi inualidum, quando si praesumeretur validum, insurgeret magna inaequalitas inter liberos testatoris. -  19 Testamenta duo diuersi tenoris si appareant, & dubitetur, quod eorum prius factum fuerit, neutram sustinetur. -  20 Testamentum non sustineri, si appareat, testatorem poenituisse prioris voluntatis, & voluisse decedere intestatum; quod declaratur. -  21 Testamentum, an reuocatum censeri debeat, si testator coram sufficienti numero testium dixerit, se nolle expresserit, quia vult decedere intestatus. Et sic an per solam verbalem reuocationem quoad institutionem, & caetera tollatur, cum reuocatio ipsa non sit solemnis. Vbi Bartoli, & Baldi contrariae omnino sententiae proferunter. Et Bladi sententia magis probatur. Atque de iure huius Regni, post decisionem l. primae, titulo 4. libro quinto, nouae collect. Regiae quod praecisa, & vera ratione seruari debeat, adnotatur. -  22 Senatus etiam Regij Hispalensis, in eo articulo, definitio, seu decisio proponitur. PRo dilucida, atque distincta huiusce Ca[sect. 1]pitis explicatione obseruandum, & constituendum erit primo loco, praesumptionem validitatis actus, scilicet testamenti, superare omnes alias praesumptiones, siue caeteris potiorem, & efficaciorem, atque potentiorem esse ficuti latius probatur, cap. sequenti, & per Decium, in cap. quoniam Abbas, num. 16. de officio delegati: & in consilio 344. Parisium, in consilio 80. num. 51. lib. 3. Rolandum, in consilio 61. num. 27. lib. 3. Chepalum, in consilio 294. num. 45. lib. 2. Hippolytum Riminaldum, in consilio 275. num. 16. lib. 3. & in consilio 809. num. 54.[sect. 2] lib. 7. quem vide vsque ad num. 60. Ludouicus Cafanate, in consilio 15. num. 15. & sequentibus, & statim referentur alij quamplures: ac id tpsum latius comprobatur, & exornatur cap. sequentibus, vt dixi. Sic sane in testamentis & vltimis voluntatibus, coniecturam eam sumi, atque interpretationem fieri debere, per quam testamenti, & dispositionis conseruationi ma[sect. 3]gis prospiciatur, ac pro illa pronuntiandum in dubio, vt sustineatur, quomodocunque possibile sit; & ideo reiiciatur illa interpretatio, quae est in perniciem testamenti, vt potius valeat & sustineatur, quam quod subuertatur, per text. in. l. si pars, in principio, ff. de inofficio testament. & in cap. vltimo, de sentent. & re iud. l. cancellauerat, in fine ff. de his quae in testam. delentur. l. Titia cum testamento, §. primo, ff. de legatis secundo, l. Maeuius, in principi. eodem titulo. l. vltima, C. de posthum. haered. instit. l. quis haeredem, in fine. C. de institut, & substitut. l. cum antiquitas, in principio, C. de testamentis, adnotarunt vnanimiter, & pro testamentis, & dispositionibus vltimis sustinendis, ver[sect. 4]ba non solum improprie, sed etiam improprissime esse accipiend; scripserunt, & permultis exornarunt superiora, & decisionem dictae l. si pars, post ordinarios, & alios Authores, Oldraldus, in consilio 102. num. 3. Romanus, in l. hac consultissima, num. 10. in fine. C. qui testamenta facere possunt, & in consilio 179. num. 22. Fulgos. Alexander, Decius, Iason, Baldus, Cumanus, Aretinus, Corneus, Ruinus, & Signorolus, cum quibus Cardinalis Mantica (qui rem hanc dilucide exornat, & caeteris latius explicat) lib. 2. titulo vltimo per totum. vbi vide omnino. Curtius iunior, Socinus iunior, iason, Decius, Neuizanus, Alexand. Abbas, Berous, Craueta, Parisius, & alij, cum quibus Ioseph. Mascardus, de probationibus, tomo 3. conclusione 1354. num. 2. Alciatus, de praesumption. regula prima, praesumptione 40. qui etiam late in proposito: Hieronymus Gabriel, in consilio 109. numero 3. Ioannes Cephalus, in consilio 138. num. 11. & 14. cum sequentibus lib. 1. Rolandus, in consilio 81. numero 42. libro primo. Tiberius Decianus, in consilio 53. num. 1. lib. 1. Petrus de Peralta, in rubrica, ff. de haered. instit. num. 157. &158. folio mihi 102. Mieres in initio secundae partis, de maioratu, num. 3. Simon de Praetis, de interpretation vltimarum voluntatum, libro 2. interpretat. 2. dubitatione primae, solutione 5. ex num. 1. vsque ad numerum 12. folio 213. eleganter Menochius, in consilio 224. num. 23. lib. 3. latius libro 4. praesumptione 10. ex numero 6. cum sequentibus, vbi vide omnino. Ludouic. Zuntus, in responso pro vxore, ex num. 1065. cum sed. Petrus Magdalenus de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 3. numero 39. & 40. folio. 32. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 15. num. 33. Camillus Gallinius, de verborum significatione, libro 3. cap. 7. Hippolytus Riminaldus, in consilio 39. num. 64. & in consilio 84. num. 12. & sed. lib. 1. & in consilio 236. numero 61. lib. 3. & in consil. 610. num. 24. & seq. & num 67. lib. 6. & in consil. 598. in fine, libro 5. & in consil. 809. num. 54. & seq. lib. 7. petrus Surdus, in consil. 113. num. 28. lib. 1. & in consil. 414. numero 20. lib. 3. & in consil. 414. num. 30. lib. 3. Rota decisione 125. num. 9. in prima parte, in nouissimis. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 69. num. 63. & seq. lib. 2. Andreas Fachineus, in consil. 8. ex numero 1. lib. 8. Intrigliolus, decisione 33. numero 9. Ludouicus Cassanate, in consil. 10. num. 43. 57. & 129. & seq. & in consil. 15. num. 15. & 36. Hadrianus Gilmanus, lib. 1. rerum iudicatarum Germaniae, decisione 7. num. 26. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera T. conclusione 89. & 90. fol. 59. & littera V. conclusione 99. & conclusione 110. folio 546. & notaui supra, cap. 23. numero 18. denique conueniunt Authores illi, qui cap sequenti commemorantur, Et quamuis eius, & istius capitis, vna & eadem videtur materia, cum vtroque agatur de coniectura, atque interpretatione pro actus, scilicet testamenti validitate, commodius tamen, & distinctius res haec explanabitur, si (prout fit) capita haec duo separarentur, & distinguantur. Idque vel eo magis, quod cap sequenti, de interpretatione, & coniectura generali, vt potius valeat, & sustineatur, quam pereat actus, hic autem de assumpto illo dictae l. si pars, sermo instituatur, quod scilicet in dubio, testamento fauendum sit, & pro eo pronuntiandum. Quod vsque adeo locum obtinet, vt procedat[sect. 5] etiam in detrimentum filij exhaeredati, sicque contra liberos, vt lex ipsa loquitur, & verba illa probant, In dubio recipiendam esse sententiam illorum Iudicum, qui pro testamento pronuntiauerunt, & ibidem expressim annotauit Baldus, in dubio fauendum esse magis testamento, quam filio exhaeredato. Et probatur etiam in. l. si ita facta, ff. de iniusto rupto, & ex aliis confirmat Mantice, lib. 2. dicto titulo vltimo, num. 8. Menochius, qui rationem illius legis assignat, lib. 4. dicta praesumpt. 10. num. 11. &12. & vide num. 13. & tribus seqq. vbi dixit, decisionem dictae l. si pars. Recipiendam esse, quando Iudices sunt[sect. 6] numero pares; secus vero si maior pars aduersus testamentum sensit: sicuti probat text. in cap. vltimo, de sententia & re iudicata. Tunc namque (inquit) sequendam esse maioris partis sententiam. Similiter, quod cum maior numerus Doctorum stat aduersus[sect. 7] testamentum, sequenda est communis sententia, sicuti multi alij Authores ibi relati probarunt: & post alios Mantica etiam, lib. 2. dicto titulo vltimo, numero 9. & 10. & hoc casu receditur ab illius legis[sect. 8] decisione. Sic & a praesumptione, & interpretatione illa, quod testamento in dubio sit semper fauendum, & pro illo pronuntiandum (quae colligitur etiam ex coniectura voluntatis testatoris, l. si ita scriptum, in principio, ff. de liber. & posthum.) receditur, si aliae, aut contrariae extent coniecturae, vt docuit Bartolus, in l. etsi pepercerit, num. 10. ff. de libert. & posthum. quem sequuntur alij Authores relati a Ioanne Sadoletto, in l. haec verba, num. 3. ff. de legatis primo. qui dixerunt, nullam tam efficacem[sect. 9] pro testamento extare praesumptionem, quae tolli, & conuelli non possit contraria coniectura. Id quod Menochius etiam animaduertit lib. 4. dicta praesumptione 10. num. 16. in fine. Et comprobatur manifeste ex his quae cap. praecedentibus adnotauimus. Coniecturae autem quamplures ex Interpretibus nostris colligi valent, sed illas omnes acute & plene congessit Menochius, dicta praesumptione 10. ex numero 17. vsque in finem praesumptionis, ad quem, & Manticam in loco relato confugiendum erit omnino. Prima coniectura est, quando repugnat praesum[sect. 10]ptio oriens a natura testamenti, & dispositionis, prout exemplum afferens, post alios obseruat Menochius, dicto num. 17. Secunda est coniectura,[sect. 11] quando manifeste apparet, testamentum non habere ea, quae a iure requiruntur; nam tunc pro testamento non praesumitur, nec etiam pro validitate actus. Debuit enim scire testator, leges habere locum in suo testamento, l. nemo potest, ff. de legatis primo. Et propterea sibi ipsi adscribere debet testamenti vitium, & inualiditatem, cum legis dispositionem non obseruauerit: quae omnia latius comprobat Menochius, eadem praesumptione 10. num. 18. & tribus seqq. & vide num. 22. Vbi idem esse dicit,[sect. 12] quando testamentum non habet suam formam, nam tunc interpretatur, vt valeat, ex quo deficit forma: Et haec est tertia coniectura, cui conuenit Franciscus Mantica, lib. 2. dicto titulovltimo, num. 13. vbi dixit, restringendam esse decisionem dictae l. si pars.[sect. 13] quotiescunque testatori potest culpa imputari, veluti si debitas solemnitates non obseruauerit, vt colligitur ex l. vltima, C. de posthum. haered. instit. Quarta coniectura est, quando repugnat praesumpta mens disponentis, quae omnino offenderetur, si sumeretur interpretatio validitatis dispositionis testamenti, vt obseruat idem Menochius, & alia in comprobationem adducit, eadem praesumptione 10. lib. 4. numero. 23. 24. & 25. & lib. 6. praesumpt. 4. vbi etiam[sect. 14] late in proposito. Quinta est coniectura; quando versamur in odiosis, nam tunc in dubio non sumitur interpretatio odiosis validitate testamenti, & dispositionis: de quo exempla adducit, & latius comprobat Menochius ipse, dicta praesumptione 10. ex numero 26. vsque ad numerum 31. Sexta est coniectu[sect. 15]ra, quando testamentum, & dispositio est facta in fraudem legis, tunc enim pro validitate ipsius interpretatio non sumitur, l. qui testamento, ff. de probationibus. Et declarat Menochius, vbi supra numero 31. Septima coniectura est, quando adeo perplexa est testatoris voluntas, vt sciri, & cognosci[sect. 16] non possit, quid testator disponere voluerit; hoc sane casu praesumptio, & interpretatio sumitur, vt corruat illa dispositio, l. si Titius, ff. de condition. institution. Mantica, lib. 2. dicto titulo vltimo, numero 12. Menochius, qui dilucide magis declarat, & perplexitatis exempla adducit, dicta praesumptione 10. num. 33. & 34. vbi, & num. 32. alias duas coniecturas tradit: & conuenit Mantica, dicto titulo vltimo, num. 16. dum dixit, decisionem dictae l. si pars, debere restringi, vt procedat, quando testator decederet intestatus, si illud testamentum, de quo agitur, non valeat; aliud est, si intestatus non decedat, veluti si prius fecerit aliud testamentum, & dubitatur an per posterius ruptum videatur, nam in[sect. 17] dubio secundum testamentum non debet sustineri, vt prius tollatur: & ideo multo facilius sustinetur, testamentum, quando aliud non praecedit, quam si aliud praecedat: Ita Alexander, in consil. 4. num. 14. & 15. in fine, lib. 7. Craueta, in consil. 143. num. 15. Vltima coniectura est, ex sententia Menochij, post Corneum, & Crauetam, ibi relatos, dicta praesumptione 10. num. 35. quando praesumendo, validam esse testatoris voluntatem, & dispositionem, insurgeret magna inaequalitas inter testatoris filios; hoc[sect. 18] sane casu sumenda est potius praesumptio, dispositionem esse inualidam, atque ita sustineri non posse, & hactenus Menochius. Caeterum Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. dicto titulo vltimo, ex num. 17. cum seq. duas alias coniecturas recenset, siue duobus aliis modis restringendam putat decisionem dictae l. si pars, ff. de inofficioso testamento. Ac[sect. 19] primum equidem cum duo facta sint testamenta diuersi tenoris, & dubitetur, vtrum eorum prius factum fuerit; nam hoc in casu neutrum testamentum sustinetur, argumento l. duo sunt Titij, ff. de testament. tutela, l. si ita fuerit, ff. de rebus dubiis, l. 1. §. primo, & ibi Bartolus, num. 1. ff. de bonorum possessione secundum tabulas. Et tenuerunt Authores quamplures ibi relati, qui etiam tractarunt, quid iuris in casu proposito, si in aliquo eorum testamentorum instituti sint venienttes ab intestato, qui alias successuri essent. Secundo inquit Mantica ipse, numero 18. restringendam praedictam conclusionem,[sect. 20] vt testamentum debeat sustineri, nisi appareat, testatorem poenituisse prioris voluntatis, & voluisse decedere intestatum, l. prima, §. penultimo, ff. si tabul. testamen. nullae ex tab. l. omnium testamentorum, cod. testamentis. Et hoc certo certius profitetur, quando testator postea coram legitimo numero testium reuocat testamentum, & causam exprimit, quia vult decedere intestatus, nam per hoc tacite videtur instituere legitimos haeredes venientes ab intestato, quorum aditione ademptio haereditatis confirmatur. Et id ipsum tenent Authores permulti, quos Mantica ipse refert dicto num. 18. & Matienzus, in lege prima, tit. 4. lib. 5. glossa 10. num. 7. Et in hoc vnanimiter conueniunt omnes Interpretes, quatenus statuunt, quod quando quis coram legitimo numero testium reuocauit eius testamentum, & dixit; quod volebat decedere intestatus, testamentum est reuocatumm, & valet dispositio, ratione praedicta, quia testator videtur instituere venientes ab intestato. Ita etiam, & magis indubitanter, quando reuocauit testamentum, & dixit, quod succedant veninentes ab intestato; quia hoc casu erit sine dubio haereditas adempta. Ita sane duobus in his casibus vnanimiter omnes conueniunt (vt nunc dicebam) & tenuerunt Antonius Gomezius, petrus de Peralta, Matienzus, & omnes referendi infra, Bartolus, Baldus, Alexander, Didacus Couarruuias, Iulius Clarus, & alij multi, cum quibus ita specifice duas conclusiones conficit Vincentius de Frachis, decisione 287. num. 2. & 3. Michael Grassus, receptarum sentent. §. testamentum, quaest. 84. num. 5. Syluester Aldobrandinus, qui infinitos refert, in consilio 2. numero septimo, Petrus Surdus, in consilio 320. numero 10. lib. 3. Dubium autem in eo versatur, an scilicet testa[sect. 21]mentum reuocatum censeri debeat, si testator coram sufficienti numero testium dixerit simpliciter, se nolle valere testamentum, antea conditum, nec causam expresserit, quia vult decedere ab intestato, aut vult, quod succedeant venientes ab intestato? Et quidem Bartolus, in l. si iure, columna prima, numero 3. Aperte concludit, testamentum non esse reuocatum, nec sufficere reuocationem praedictam simpliciter factam, nisi decennium effluxerit, aut secundum testamentum perfecte consummatum interuenerit; idque per tex. in l. sancimus, C. de testa{ De hac quaestione vide late & subtiliter per Ant. Fabr. de error. pragmat. deca. 39. errore 6. per totum, fol. 725. }mentis: & in §. ex eo autem solum. Institut. quibus modis testamenta infirmentur, & in l. militis codicillis, §. veteranus, ff. de militari testament. & in l. haeredes palam, §. si quid post, ff. de testament. & in l. prima, ff. de iniusto rupto, & in l. prima, §. si haeres, ff. st tabul. testament. nullae, extabunt: prout haec omina iura ponderat Antonius Gomezius, & iure communi attento Bartolum sequitur, in dicta lege tertia Tauri, num. 102. Menchaca, de succession. resolut. lib. 1. §. 9. a num. 7. vsque ad §. 13. & §. primo, num. 13. Bartolum etiam sequuti fuere, Decius, Alexander, Ruinus, Socinus vterque, Natta, Ioannes Dilectus, Ancharanus, Cumanus, Riminaldus senior, & Didacus Couarruuias, quos refereunt (sed ipsi duo contrarium tenent, vt statím dicetur) Cardinalis Mantica, lib. 2. dicto titulo vltimo, num. 19. in principio, Michael Grassus, §. testamentum, quaestione 84. num. 2. in principio. Probarunt etiam Bartoli doctrinam Iason, Guid. Pap. Guil. Benedict. & Castrensis, cum quibus Vincent. de Franchis, decis. 287. num. 1. Petrus de Peralta, in l. si quis in principio testamenti, num. 50. ad finem, in versiculo, illud autem in dubium non venit. Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 17. ex num. 21. Petrus Surdus in consilio 320. num. 11. lib. 3. Syluester Aldobrandinus, in consil. 2. num. 1. & quinque sequent. lib. 1. & eodem iure communi inspecto sequitur quoque Bartolum Ioannes Matienzus, in lege prima, tit. 4. lib. 5. glossa 10. num. 5. qui citat multos, & Antonij Gomezij limitationes ad terminos iuris nostri Regij reducit. Ioannes Cephalus, in consil. 83. num. 7. libro 1. Cardinalis Thuscus, tomo 8. littera T. conclusione 153. num 8. folio 141. & íj omnes vltrá iura praeallegata, ea adducuntur atque excitantur ratione communiter, quod quando in voluntate reuocatoria nullus est institutus haeres a testator, nec vocati sunt venientes ab intestato, sed simpliciter est loquutus testator, talis reuocatio remanet nulla, quia non potest confirmari aditione alicuius, l. si nemo, ff. de testamentaria tutela, l. sed si conditioni, §. finali, ff. de haered. instit. non enim potest primum testamentum reuocari per praesentem dispositionem, nisi talis sit, vt contingere possit, aliquem ex ea haerdem esse posse, l. cum in secundo, ff. de iniusto reputo, l. pater filio, ff. de haered. institut. per Alexand. qui hanc opinionem pluribus rationibus, & authoritatibus confirmat, in consil. 159. numero 5. lib. 7. & in consilio 30. numero 2. & 6. libro tertio, Syluest. Aldobrandinum, dicto consilio 2. numero 6. Caeterum contrariam sententiam in eodem articulo firmiter tenet Baldus, in dicta l. sancimus, numero 2. C. de testamentis, qui (vt dicit) mouetur ratione naturali: in quam etiam Salicetus ibidem, sub num. 3. magis inclinat, & expresse Imola, in l. si ita scriptum, §. regula, num. 5. ff. de haered. instit. & Baldum sequuntur Andreas Barbatia, Petrus de Bessu. Guido Papa, Angelus Aretinus, Raphael Cumanus, & Socinus iunior, cum quibus constanter Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. dicto titulo vltimo, num. 19. in versiculo, sed contrariam sententiam: & numero 20. & 21. Michael Grassus, receptarum sententiarum, §. testamentum, quaest. 84. num. 2. ad sinem, qui adiiciunt opinionem hanc veriorem esse, quoniam fi testator voluit testamentum non valere, & ita expresse dixit, tacite per quandam consequentiam necessariam intelligitur velle intestatus decedere, & legitimos haeredes vocare ab intestato, l. conficiuntur, §. primo. ff. de iure codicillorum. Et iniquum, atque absurdum esset, contra testatoris expressam voluntatem, testamentum eius velle sustinere. Quae equidem ratio, etiam iure communi attento, valde concludit, praesertim cum contrariam firmiter non tenuerit Bartolus, sed haesitando loquatur, vt patet, dum dicit, Ego dicerem sic, salua veritate. Cum etiam sundamentis omnibus, & rationibus, pro opinione Bartoli adductis, satisfieri, ac responderi congrue valeat, prout respondent, & contraria dissoluunt Ioannes de Imola, in dicto §. regula, num. 5. Andreas Barbatia, in consil. 60. in secunda dubitatione, sub numero septimo, vsque ad finem, volumine secundo. Socinus iunior, in consilio 145. numero 9. & seq. libro 2. & Mantica, dicto num. 19. Sed de iure huius Regni, ac post nouam decisionem legis primae, titulo quarto, libro quinto, nonae collect. Regiae, certior redditus Baldi opinio: nec ipso iure Regio attento, Bartoli opinio sustineri poterit, vtpote cum ex decisione dictae l. primae, cessat omnino motiuum illud praecipuum, quod quando in voluntate reuocatoria nullus est institutus haeres a testatore, nec vocati sunt venientes ab intestato, renocatio remanet nulla, quia non potcst confirmari aditione alicuius: nam post legem ipsam primam, haeredis institutio non requiritur ad validitatem testamenti, quae caput erat testamenti de iure communi, & sic cum vltimum testamentum valeat absque haeredis institutione, nimirum si testamentum primum infirmetur, si testator dixerit se nolle illud valere, etsi venientes ab intestato non vocauerit, vel non dixerit, se velle decedere intestatum, modo quoad numerum testium, coram quibus reuocatio fit, seruetur solemnitas dictae l. primae: & ita terminis obseruarunt Antonius Gomezius, in dicta lege tertia Tauri, numero 104. & ibidem Burgos Salon de Paze, numero 842. D. Antonius Menesius de Padilla, in l. eam quam, numero 110. C. de fideicommissis. Ioannes Matienzus, in dicta lege prima, titulo quarto, glossa 10. numero sexto. D. Spino, in speculo testament. glossa rubricae, parte secunda, numero 27. in versiculo, hinc etiam deducitur folio 27. qui tamen glossa 20. de reuocatione testamenti. numero 48. & duobus sequentibus, nec absolute dubium propositum explicat, nec Bartoli, & Baldi contrarietatem relatam proponit. Antonius Pichardus, in dicto §. ex eo autem solum. Institut. quibus mod. testament. infirmentur, numero finali, qui iure Regio attento eandem videtur probare opinionem, quatenus ad Matienzum, in dicto loco, se refert: qui etiam retulit Gregorium Lopez, & Didac. Couarru. pro ipsa opinione, & recte concludit, quod si ex communi Interpretum sententia, quando quis reuocauit suum testamentum, siue dixit se nolle illud valere, quia volebat succedere haeredes ab intestato, id sufficiebat, vt testamentum reuocatum censeretur, quamuis haeredis iustitutio defuisset; quia dicendo, quod valebat decedere intestatus, videbatur successores ab intestato instituere; ergo post decisionem ipsam Regiam, qua testamentum valebat absque haeredis institutione, & disposita adimplentur, in reliquis vero successores ab intestato admittuntur, quia per testatorem ipsum instituti videbantur; non modo aequali, sed & fortiori ratione id ipsum dici debebit, vt per dictum Authorem. Cui ego addiderim, rationem quoque illam sententiae Bartoli, quod si nullus est haeres institutus, non potest confirmari dispositio aditione alicuius, de iure ipso Regio, & post decisionem dictae legis primae cessare; cessare quoque omnino ex eo, quod per successores ipsos legitimos ab intestato adiri possit, ac debeat haereditas praecise, ex sententia quamplurium, vel causatiue ex concordia aliorum, vt sententias contrarias concordat, & cumulat Azeuedus, in ipsa prima, titulo 4. libro 5. num. 120. quaestione 13. vbi citat Antonium Gomezium, Peraltam, Couarruu. Padillam, Burg. de Pace, Matienzum, & alios: & num. 136. & 137. Addiderim etiam, & vltra omnes relatos supra, ex alio etiam resolutionem communem Scriptorum huius Regni comprobari, quod de iure communi testamentum licet non reuocetur, quando testator simpliciter reuocat, vel dicit, quod non vult illud valere, sustinetur tamen reuocatio quoad legata, & fideicommissa, vt infra dicetur, & ex aliis Authoribus Petrus Surdus obseruauit, in consilio 320. numero 11. libro 3. Ergo attenta decisione dictae legis Regiae primae, sustineri debet quoad institutionem, sicut quoad legata, cum nec institutio haeredis requiratur, nec maior fauor vni, quam alteri dispositioni tribuatur, sed simpliciter statuatur, valere disposita, etsi nullus haeres sit institutus; sicque ratio illa reuocationis legatorum de iure communi, vniformiter in ipsa institutione militat de iure Regio. Et de his hactenus; ex quibus dilucide constabit, Senatum Regium Hispalensem in causa Didaci de{ Hispalensis Regij Senatus decisio. } Montes Doca, & fratrum eius, haeredum ab intestato legitimorum Francisci de Montes Doca; contra Didacum de Birues, Iuridice, & recte diffiniuisse, testamentum dicti Francisci sustineri non debere, sed reuocatum intelligi, & manere cum effectu: ex quo Franciscus ipse coram multis testibus dixit, se nolle valere testamentum a se conditum: idque etsi nullam causam expresserit, nec se velle decedere intestatum, specifice declarauerit: sicque vniuersam eiusdem haereditatem haeredibus praefatis ab intestato applicatam de iure. Id autem ex superius dictis comprobatur dilucide. Ac primum etiam attento iure communi, ex doctrina Baldi, in dicta l. sancinus, num. 2. C. de testam. quam sequuntur Authores omnes illi relati supra numer. 21. in versic. caeterum contrariam. Secundo comprobatur ex his rationibus, quas Andr. Barbat. Socinus iunior, & Cardinalis Franciscus Mantica, eodem loco praecitati, pro Baldo ipso contra Bartol. ponderarunt, quae ideo hoc loco non transcribuntur: quoniam ibidem abunde traduntur. Tertio, quoniam si verum est, testamentum reuocatum censeri, si testator causam expresserit, quia vult decedere intestatus; quasi ex hoc tacite videatur instituere legitimos haeredes ab intestato, l. si quis ita haeredes instituatur, ff. de haered. instit. idipsum dici debebit, quando testamentum simpliciter reuocatur, etsi causa non exprimatur, ex quo id necessario sequitur, cum alius haeres non instituatur, nec testamentum aliud conficiatur, & maxime inter vulgares homines, qui nesciunt dicere causam, vel an causam dicere oporteat; ignorant; & quando factum est testamentum nuncupatiuum, vt ex Socino, & Barbatia optime perpendit Cardinalis Mantica, libro 2. dicto titulo vltimo, numero 19. in versic. hoc amplius, & respectu eorundem venientium ab intestato, qui hodie litigant; nam eo ipso quod testamentum praecedens fuit reuocatum, perinde habentur ex legis dispositione, ac si haeredes instituti fuissent iuxta text. in l. si quis cum testamentum, in principio, & in §. primo, ff. de iure codicillorum, & ea, quae diuersas aliorum sententias cumulans, latius explanauit Iacobus Menochius, libro 4. praesumptione 27. Rursus & quarto facit, negari non posse, si verum amamus, & Bartoli, & sequacium fundamenta mature perpendimus, quin etiam in terminis iuris communis nullum pro sententia ipsa Bartoli adducatur fundamentum, cui vere, & concludenter responderi non valeat: sic Bartoli ratione, & fundamenta dissoluunt Andr. Barbatia, Ioann. de Imola, & Socinus, iunior, relati supra, numero 21. Cardinalis Mantica, libro 2. dicto titulo vltimo, numero 19. ad finem, & numero 20. & 21. vbi suo ordine respondet omnibus illis iuribus, quae in contrarium ponderari solent; ac maxime text. in §. ex eo autem solum, Institut. quibus modis testamen. infirment. & in l. milites codicillis, §. veteranus, ff. de militari testament. & in l. sancimus, C. de testamen. & in l. sed etsi in conditione, §. vltimo, ff. de haered. instit. & ita pro opinione Bartoli nihil firmum adducitur. Pro Baldi autem doctrina fortiter adstringit id quod dicitur communiter, & alio cap. supra late exornatum est, voluntatem testantis non solum expressam, sed etiam tacitam totum facere, l. ex facto, §. rerum autem Italicarum, ff. de haeredib. insti. l. prima, C. de sacrosanctis Ecclesiis, cum vulgatis; & legem non verbis, sed voluntatibus fauere defunctorum, §. nostra. Institut. de legatis. Et ideo magis redditur inutilis dispositio testatoris, quam quod aliquid contra voluntatem eius admittatur, l. verbis ciuilibus, ff. de vul. & pup. substitut. & ibi notant Castrensis, numero 4. & Alexander, numero tertio, & Aretinus, in tertio, notabili, dicens, hoc semper memoria retinendum, & Iason, numero 6. & Zazius, numero 7. Si ergo manifeste apparet, testatorem a priori testamento voluisse recedere, certe absurdum, & irrrationabile est (inquit Mantica libro secundo, dicto titulo vltimo, numero 22.) testamentum sustineri contra voluntatem testatoris explicatam coram legitimo numero testium; cum nullius magis intersit, quam ipsius testatoris, tale testamentum, quod expresse reuocauit, non obseruari, argumento, l. diuus, ff. de militari testamento, & §. plane, Institut, eod. titulo, nam magis tolerabile est, intestatum decedere testatorem, quam testamentum contra eius voluntarem sustineri, cum testamentum non possit dici, neque intelligi sine voluntate, l. 1. ff. de testamen. in princip. Institut. eodem tit. Quinto etiam facit, nam posito quod de iure communi controuersus fuerit articulus propter Bartoli, & Baldi contrarietatem praedictam) vt supra vidimus) tamen attento iure Regio, & post decisionem dictae l. primae, titulo 4. libro 5. nouae collect. Regiae absque dubio Baldi sententia obtinebit, vtpote cum cesset ratio illa praecipua, qua Bartolus, & sequaces eius excitabantur; & venientes ab intestato ita ex lege ipsa vocati censeantur, & haereditatem adire valeant, ac si instituti fuissent specifice: cum etiam lex ipsa Regia prima, non solum procedat in voluntate defuncti dispositiua, sed etiam in reuocatoria, absque alia dispositiua, vt in casu praesenti: quoniam eadem militat ratio, ex quo haeredis institutio necessaria non est, & venientes ab intestato adire valeant, vt nunc dicebam, & vtrumque comprobaui supra, num. 21. columna vltimae, Authores omnes huius Regni commemoraui. Sexto denique & vltimo facit, non modo tempore illo vltimo praefatum Franciscum coram tot testibus dixisse, se nolle valere testamentum a se conditum, sicque reuocasse illud, & prioris voluntatis poenituisse; verum etiam diuersis quoque vicibus ante id tempus protulisse verba quamplurima, quibus institutum haeredem in eo testamento, non successurum, nec testamentum ipsum effectum habiturum, significauit expressim: & cum voluntas testatoris manifesterur non solum ex expressa reuocatione, sed etiam ex his, quae dixit ante testamentum, iuxta Glossam, in l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo, Bartolum, in l. si quis in fundi, in principio, ff. de legatis primo, Angelum, in l. fideicommissis, §. penultimo, circa finem, ff. de vsuris, Afflictis, decisione 44. numero 28. Ioannem Cephalum, in consilio 144. numero 29. libro primo, Ludouicum Molinam, de Hispanorum primogeniis, libro primo, cap. 5. numero 40. Peregrinum, in consilio 35. numero 4. libro 3. Hippolyt. Riminaldum, in consilio 158. numero 4. & 29. libro 2. Burgos de Paz, in consilio 27. numero 7. & 24. Mascardum, de probationibus, conclusione 1046. Petrum Surdum, in consilio 414. numero 56. & 64. libro 3. & decision. 54. numero 6. vbi multum ad propositum inquit, quod id procedit, etiamsi verba non sint prolata in forma testandi, & citat Angelum, Simonem de Praetis, & alios; immo eundem testatorem bis dixisse, se reuocaturum dictum testamentum, & instituturum eosdem ab intestato venientes, qui litigant, asserunt testes nonnulli, vt ex actis apparet processus. Et quamuis ex sola ea allocutione, & verborum prolatione inter viuos, non possint dici ipsi instituti, ex quo testamentum aliud conditum est, nec eorum institutio facta, iuxta text. in l. Pamphilo, §. propositum, ff. de legatis tertio: & ea quae cumulauit Azeuedus, in l. prima, titulo 4. lib. 5. numero 79. & 80. voluntas tamen datur satis intelligi, non modo ex actu ipso reuocationis, sed etiam ex praecedentibus, quae ita enixa, & geminata certiorem, & validiorem voluntatem ostendunt, vt vulgatum est; & exornatur, atque comprobatur infra alio capite, & per Menchacam de successionum creatione, primae partis, §. tertio, numero 13. per totum, Mieres de maioratu, prima parte, quaestione 22. ex numero 13. Marcabrunum in consilio 75. num. 56. & sequentibu, Petrum Surdum, in consilio 60. numero 7. & in consilio 73. numero 64. libro primo, & in consilio 179. numero 18. libro secundo, Borgninum Caualcanum, decisione 5. numero 27. & 80. parte tertia. Et inde ex eo quoque durum, & iniquum esset, contra voluntatem toties manifestatam, testamentum sustineri, iuxta rationem illam Francisci Manicae supra adductam, Et quemadmodum, quando quis reuocat testamentum antea factum, & inquit, quod vult quod succedant venientes ab intestato, absque dubio etiam in terminis iuris communis reuocatur testamentum. Vel si dicat, se velle ab intestato decedere; vt ex multis Authoribus obseruaui supra numero 20. & pet Vincentium der Franchis, dicta decisione 278. numero 2. & 3. Aldobrandinum, in consilio 2. numero 7. Idipsum in casu praesenti dicendum esset, cum vltra reuocationem testamenti, ea causa non expressa, iam antea bis dixisset, se velle, quod succederent venientes ab intestato, quamuis id non repetierit tempore dictae reuocationis solemnis: & sic antea expressa causa id valeat efficere. Et per haec apparet, testamentum prius, iuridice, & recte declaratum irritum, & inane a Senatu, & haereditatem vniuersalem haeredibus praedictis ab intestato applicatam. Apparet etiam, non modo quoad institutionem,{ Regij Hispalensis Senatus in eodem proposito altera decisio. } sed etiam quoad legata reuocatum intelligi dictum testamentum, sicque legatarij cuiusdam petitionem Senatum metipsum non admisisse de iure, siue dictos haeredes ab intestato absoluisse iuridice. Id autem dilucide, & melius quam hactenus fuerit, ex sequentibus comprobari, atque corroborari poterit. Ac primum equidem ex sententia Antonij Gomezij, Burgos Sal. de Paze, Ioannis Matienzi, Gregorij Lopezij, & D. Spino, quos commemoraui supra hoc eod. cap. cap. num. 21. ante finem, ij namque pro certo suppontunt, attenta decisione dictae l. Regiae primae, titul. 4. lib. 5. in proposito casu, quando quis dixit coram sufficienti numero testium, se nolle valere suum testamentum, etiamsi causam non expresserit, testamentum reuocari quoad omnia, ita vt nihil ex ipso in viridi remaneat obseruantia, nec firmitatem obtineat. Secundo, quoniam Baldu, & sequaces eius, in totum testamentum reuocatum intelligi, atque infirmari, specifice asserunt, nec vnquam legata, aut fideicommissa conseruant, vel aliud dispositum, tametsi causa non exprimatur, vt supra vidimus. Ex decisione autem eiusdem legis Regiae primae, quamuis testamentum valeat, etsi nullus haeres institutus fuerit, vel institutus adire noluerit; in casu tamen proposito, ac indistincte & absolue reuocato testamento, legata ipsa non conseruantur, sicut nec aliquouis casu contra voluntatem testatoris conseruari, lex eadem prima intendit. Sic sane post ipsam legem Regiam primam, quod testamentum irritum sit quoad institutionem, & quoad legata, expressim annotauit D. Antonius Menes. de Padilla, in dicta l. eam quam, C. de fideicommissis, numero 110. quid praepostere & male contrarium per transitum, & re non recte perpensa dixerit D. Spino, in speculo, glossa rubricae, parte 2. numero 27. qui pro se citat Antonium Gomezium, in l. 3. Tauri, numero 104. qui tamen id non dicit, sed pro certo innuit contrarium: & Padillam, qui (vt vides) specifice & rectius contrarium tuetur. Tertio etiam comprobatur ex eo, quod regulariter, reuocato testamento, non solum censetur reuocata institutio haeredis, sed etiam reuocantur legata, & fideicommissa, & quaecunque ibi disposita fuere, vt probatur in l. 3. §. penultimo, vbi Glossa, in versic. scriptus, ff. si cui plusquam per leg. Falcidiam, & in l. haeredes palam, § si quid post, in verb omnia, ff. de testamentis, Curtius iunior, in consilio 163. numero 15. vbi inquit, quod renocato primo testamento, censentur reuocata omnia contenta in eo, nisi fuerint expresse repetita, l. si iure, ff. de legatis tertio, §. sed & si quis priore, Institut. quibus modis testament. infirment. Petrus Surdus, in consilio 169. numero 6. & 7. libro 2. vbi exornat, & inquit post alios Authores, esse speciale in codicillis, vt relicta in primo, non censeantur adempta in secundo. Et inde infert, quod reuocato testamento, in quo confessio continetur, ipsa quoque confessio in eo facta censetur reuocata provt ibi comprobat: & in consilio 320. libro 3. vbi etiam, quod codicilli posteriores non tollunt primos, nisi sint inuicem contrarij: quia tunc posterior sustinetur, sublato priore, l. 3. C. de codicillis, quinimo codicillus, in quo legatum in alio codicillo relictum, reperitur adéptum, videtur posterior, & fortitur effectum, etiamsi non appareat, quis prior fuerit, vt ibi latius comprobat ipse Surdus: & num. 4. & 8. obseruat, quod legatum factum in testamento, reuocari potest in codicillis. Cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. libro 2. titul. 1. ex numero 36. cum sequentibus, qui etiam exornat, testamento reuocato, omnia in eo scripta intelligi reuocata, nec censeri in secundo repetita, tamersi idem fuerit haeres institutus, nisi expresse fiat repetitio: & citat Castrensem dicentem, quod facto nouo testamento, & mutato vno legato, quod scriptum fuerat in priore testamento, alia legata ibidem descripta, firma non permanent, nisi in specie, vel saltem in genere confirmentur, & sequitur Natta ibidem relatus; qui hoc intelligit, nisi appareat ex coniecturis, testatorem non in totum voluisse reuocare testamentum, sed reformare, vt per eum, & per Cephalum, in consilio 73. & in consilio 74. libro primo, vbi vide omnino, & notanter atque vtiliter, quid sit testamentum resormare, & vtrum tollere testamentum, & reformare, sit idem, & an testamentum reformatum, desinat esse in totum: immo & in forioribus terminis, quod testamentum primum, quamuis non reuocetur per secundum minus solemne quoad institutionem, quod reuocatur quoad legata, & fideicommissa; probauit Ioannes Crotus, in l. conuincti, numero 65. ff. de legatis 3. & sequutus est Surdus, d. cons. 320. numero 12. libro 3. sicque in casu proposito, & per Senatum deciso, facilius legati, quam institutionis, & aliorum admitti debuit reuoctio, vt legatarius praedictus excluderetur. Quarto denique & vltimo comprobatur sententia ipsa, & decisio Senatus ex his, quae etiam deficiente dictae legis Regiae primae, titulo 4. libro 5. decisione, scripta reliquerunt in propriis terminis Bartolus, & Baldus, in l. milites, §. veteranus, ff. de militari testament. Albericus, & Alexander, in l. sancimus, C. de testamentis, Ioannes de Imola, in l. si ita, §. regula, ff. de liber. & posthum. Castrensis, in d.l. haeredes palam, §. primo, ff. de testament. Berous, affirmans neminem quod hoc contradicere, in consil. 4. numero 8. libro secundo, videlicet, quod ex sententia Bartoli, & sequacium, quamuis testamentum non reuocatur, quando testator simpliciter reuocat, vel dicit, quod non vult illud valere, nisi aliud faciat testamentum, vel protestetur velle se intestatum decedere; tamen quod reuocatio sustinetur quod legata, & fideicommissa. Et sequitur Petr. Surdus d. cons. 320. numero 11. libro 3. quod sane legatarij eiusdem ius, & praetensionem diluit omnino, & Scriptorum huius Regni sententiam relatam supra, attenta d.l. Regia 1. magis confirmat. # 30 CAPVT XXX. In testamentis, & vltimis voluntatibus, ac in alia dispositione, & materia quacunque, an, & qualiter in casu dubio coniectura sumi, atque interpretatio fieri valeat regulariter, vt actus potius valeat, quam pereat, siue pro actus validitate praesumi; breuis, & dilucida explanatio. SVMMARIVM. -  1 In dubio quilibet censetur velle, vt valeat sua dispositio omni meliori, ac efficaciori modo, quo possit. Idque generaliter in quacunque dispositione, & actu, etiam extra vltimam voluntatem. -  2 Neminem praesumi elegisse viam, per quam, iudicia sua, aut testamenta subuertantur. -  3 Verisimile non est, quod testator voluerit facere inutilem dispositionem. -  4 Et lex praesumit, quod quilibet velit facere actum validum, quatenus fieri potest, non autem inualidum & inutilem. -  5 Et vt non videatur voluisse, quod non potuisset disponere. -  6 Et ideo non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in omni actu, & materia, sic debet quaelibet dispositio interpretari, & accipi, vt magis valeat quam pareat. Et vt sit valida, & efficax, & vtilis; provt hic adnotatur: & l. quoties, & l. verbi est verborum ambiguitas, ff. de rebus dubiis, permultis exornatur, atque illustratur, remissiue. -  7 Actus gestus, vt sit verus & legitimus, in dubio interpretatio sumitur, ac ita praesumitur. -  8 Fideicommissum ni intercidat, & ne inutile & frustratorium sit, interpretatio sumitur regulariter. -  9 Pro actus, seu dispositionis validitate, praesumptio & coniectura, quae sumitur, caeteris est firmior, & efficacior. -  10 Actum praesumi gestum, vt valeat, & sustineatur, ac ipsius nullitas euitetur, etiamsi verba improprientur. -  11 Testamentum an, & quando iure communi, vel iure speciali, & priuilegiato confectum praesumatur, plene explicasse Menochium: vt hic adnotatur. -  12 Actus, qui & iure communi, & iure speciali potuit confici, quo iure gestus, & celebratus praesumatur; remissiue. -  13 Testamentum si valere non potest, neque sustineri secundum ius commune, praesumitur iure speciali, & priuilegiato confectum. -  14 Actus qui non potest valere, & sustineri iure communi, praesumitur gestus de iure speciali, & priuilegiato. -  15 Pro actus validitate minime praesumi, quando repugnat alia praesumptio, oriens ex natura actus; nam illa praeualet. -  16 Vel quando ad conficiendum actum, de cuius validitate ambigitur, deficiunt aliqua requisita necessaria. -  17 Vel quando actus non habet suam formam. -  18 Forma si deficiat, actus nullus: etiamsi sit fauorabilis; quod exornatur remissiue. -  19 Pro actus validitate non praesumitur, quando neque ex proprio, neque ex improprio, aut largo significatu, verba possunt deseruire. -  20 Vel quando sustinendo ipsum actum, proprietas sermonis nimium violaretur. -  21 Vel quando repugnat praesumpta mens disponentis, quae omnino offenderetur, si sumeretur interpretatio validitatis actus. -  22 Vel quando aliqua coniectura demonstraret, eum qui actum confecit, voluisse eligere viam illam, qua actus ipse nullus redderetur. -  23 Aut quando versamur in odiosis. -  24 Vel quando agitur de damno, & praeiudicio tertij. -  25 Aut quando actus est factus in fraudem legis. PRo distincta huiusce Capitis explicatione, constituendum primo loco duxi, apud Interpretes nostros assidue acceptam iuris regulam, proximae Capitis praecedentis consimilie; siue vulgatum, & generale in hac vltimarum voluntatum coniecturali, & praesumpta materia traditum axioma, quod scilicet in dubio quili[sect. 1]bet praesumatur velle, vt valeat sua dispositio omni meliori, ac efficacior modo, quo possit; idque generaliter in quacunque dispositione, & actu, etiam extra vltimam voluntatem. Sicuti post ordinarios iuris vtriusque Interpretes tradidit Decius, in cap. cum super, col. finali, in vers. extra istos casus, de officio delegati. Bartolus, & caeteri in l. 1. §. si quis ita, ff. de verbor. obligat. vbi Iason, numero 23. Ripa, numero 14. & 16. Ioannes Marcus Aquilinus, ex numero 58. cum multis sequentibus, Vaconius, declarationum iuris, libro 5. declaratione 69. ex numero 8. Alciatus, Torniellus, Bolognetus, & alij, cum quibus latissime Camillus Gallinus, de verbor. signific. libro 9. cap. 36. per totum. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniect. vltim volunt. libro 3. titulo 2. numero 10. & libro 6. titulo 3. numero 21. Iacobus Menochius, libro 6. praesumptione 4. & 5. Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, libro 1. cap. 16. numero 84. Iacob.[sect. 2] Cancerius referendus infra, numero 6. & ita quoque notaui quotidian. har. controu. iuris, libro 2. capite 7. numero 18. & tribus sequentibus, & citaui textum, in l. 3. ff. de militari, testam. & in l. haec stipulatio, §. diuus, ff. vt legator. seu fideicommissor. nomine. Per quae iura annotarunt interpretes communiter, neminem praesumi elegisse viam, per quam iudicia sua, aut testamenta subuertantur, Ripa in l. si vnquam, numero 44. ad medium, C. de reuocand. donat. Craueta, in consilio 75. numero 2. in fine, cum seq. & in con. 23. num. 3. Parisius in cons. 70. num. 26. lib. 3. Tiberius Decianus in cons. 120. numer. 16. lib. 3. Alciatus, regula 2. praesumpt. 28. & regula 3. praesumpt. 35. Hippolytus Riminaldus, in consilio 22. num. 77. & 78. libro 1. & in consilio 780. num. 58. & duob. sequentibus, libro 7. cardinalis Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 3. titulo 2. numero 10. & 12. & libro 4. titulo 1. numer. 25. & lib. 12. titul. 17. numero 23. Iacobus Menochius, in cons. 170. numero 12. libro 2. & praesumptione 10. numero 1. libro 4. & praesumptione 4. libro 6. Franciscus Bursatus, in consilio 436. numer 21. libro 4. Fuluius Pacianus, in cons. 9. numer. 16. Ioannes Vincentius Hondedeus, in cons. 69. num. 62. & seqq. lib. 2. Ceruantes in l. 3. Tauri, num 68. & num. 72. vsque ad numero 78. vbi plene agit de assumpto praefato, ex d.l. 3. de militari testamento, deducto, & plene explicat legem ipsam. Nec verisimile est, quod voluerit testator facere[sect. 3] inutilem dispositionem l. Titia cum testamento, §. primo, & l. Maeuiae, in principio. ff. de legatis 2. Alexander, & Iason, in l. si creditori, numero 1. ff. de legatis primo, Mantica, libro 3. titulo 2. numer. 10. Ioannes Vincent. Hondedeus vbi supra, num. 63. sicque praesumit lex,[sect. 4] quod quilibet velit facere actum validum, quatenus fieri potest, non autem inualidum, & inutilem, Baldus, in l. si quis a filio, in principio, ff. de legatis primo, numero 11. Decius, in l. in contrahenda, num. 4. & seq. ff. de regulis iuris, & in l. si donatione, numer. 11. C. de donat. & in cons. 77. num. 2. cum seq. Alciatus, regula 3. d. praesumptione 35. per totam, Ioannes Cephalus, in consil. 138. num. 22. lib. 1. Craueta, in cons. 52. ex n. 2. cum seq. Carolus Ruinus, in cons. 72. num. 4. lib. 2. & vt non videatur voluisse, quod non potuit disponere, l. si[sect. 5] quis ita, ff. de conditionibus institut. l. Lucius, §. penultimo, ff. ad municipalem, Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 3. d. titul. 2. num. 14. Ioannes Vincent. Hondedeus, d. cons. 69. num. 62. lib. 2. at que non modo in te[sect. 6]stamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in omni actu, & materia, sic debet quaelibet dispositio interpretari, & accipi, vt magis valeat, quam pereat: & vt sit valida, & efficax, & vtilis, l. quoties, l. vbi est verborum ambiguitas. ff. de rebus dubiis, l. quoties, ff. de regulis iuris, l. quoties. ff. de iudiciis, cap. Abbate sancti, de verbor. signific. & ita adnotarunt, atque idipsum exornarunt quamplurimis Baldus, in l. 2. in fine, C. de edicto diui Adrian. toller. Bartolus, in l. 1. numer. 11. ff. de iure codicillorum, Alexander, in consilio 248. numer. 6. & 7. lib. 6. Socinus iunior, in consilio 79. num. 7. volumine 3. Nonius, in consilio 37. n. 16. Craueta, in consilio 52. lib. 1. Vantius, in tractatu de nullitat. in titulo, quid sit nullitas, num. 24. Petrus de Peralta, in rubrica. ff. de haered. instit. n. 158. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib 3. titulo 2. ex numero 10. cum seqq. & lib. 12. titulo 17. ex num 12. Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volun. lib. 2. interpretat. 2. dubitat. 1. solutione 5. per totam, folio mihi 213. Cotta, in memorabilibus, in verbo, actus, Hieronymus Gabriel, in consilio 52. num. 7. Ioannes Cephalus, in consilio 51. num. 39. & in consilio 93. num. 10. & 11. & in cons. 138. num. 13. & in consilio 16. num. 21. lib. 1. & in consilio 223. num. 5. lib. 2. Ioseph. Mascardus de probationibus, tomo 3. conclusione 1171. num. 18. Fabius Turretus, in consilio 97. num. 5. Alciatus, regula 3. praesumptione 34. per totam, Bursatus, in consilio 176. n. 5. libro 2. & i consilio 410. num. 44. & in consilio 425. num. 22. lib. 4. Syluester Aldobrandinus, in consilio 114. num. 16. Iacobus Menochius, de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. casu 199. num. 22. & in consilio 1. num. 176. libro primo, & praesumptione 10. ex num. 2. cum seqq. libro 4. & praesumptione 4. per totam, libro 6. vbi latissime hac de re, & plenius quam alibi Pelaez a Mieres, de maioratu, in initio secundae partis, numero 8. Ioannes Vincetius Hondedeus, in consilio 69. num. 63. libro 2. Camillus Gallinius, de verbor. signif. lib. 3. capite 6. per totum: & lib. 5. cap. 6. num. 5. Petrus Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, primae parte, cap. 16. num. 87. Achilles Pedrocha, in consilio 6. num. 90. & seq. Ludovicus Casanate. in consilio 10. numero 57. & in consilio 15. num. 15. nouissime Iacob. Cancerius, variarum, titul. 20. de legatis, ex numer. 388. Et tunc dicimus, quod in dubio, vt actus gestus, sit verus[sect. 7] & legitimus, interpretatio sumitur, ac ita praesumitur, l. cum precibus, C. de probationibus, Carolus Ruinus. in consilio 119. numero primo, libro primo, Craueta, in consilio 135. num. 24. & in consilio 272. numero 7. & in consilio 294. num. 3. & in consilio 100. numero 46. Franciscus Bursatus, dicto consil. 425. numero 22. dicimus etiam in fideicommissaria materia semper inter[sect. 8]pretationem fieri, ne fideicommissum intercidat, & ne inutile, & frustratorium sit, l. cogi, circa principium, maxime in vers. sed & si quis, ff. ad Trebel. & ibi apertissime colligit Bartolus, in 1. & 2. notabili, Mantica, libro tertio, dicto titulo 2. numero 10. & 18. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, articul. 7. numero 17. & 18. Casanate, dicto consilio 15. num. 15. ad finem. Item dicimus, pro actus, seu dispositionis validitate praesumptionem, & coniecturam, esse caeteris fir[sect. 9]miorem, ac efficaciorem, & potentiorem, sicuti ex aliis Authoribus notaui cap. praecedenti. numero primo, & post Decium, Purpuratum, Galiaul. Alciat. & Neuizan. scripsit Menochius, libro 6. dicta praesumptione 4. num. 4. Ioannes Cephalus, in consilio 10. n. 14. & in consilio 39. num. 49. & in consilio 51. numer. 38. & seqq. libro 1. Simon de Praetis, libro 2. interpretatione 2. dubitatione 1. solutione 5. numero 7. folio 213. Achilles Pedrocha, dicto consilio 6. num. 92. Cardinalis Franciscus Mantica, libro 12. titulo 17. numer. 13. Petrus Magdalenus, prima parte, dicto cap. 16. numero 87. folio 180. & cap. 6. num. 19. Ludouicus Casa[sect. 10]nate dicto consilio 15. numero 15. item dicimus, quod actus praesumitur ita gestus, vt valeat, & sustineatur, ac ipsius nullitas euitetur, etiamsi verba improprientur, vt cum Angelo, Iasone, Decio, Craueta, Alciato & aliis scripsit idem Menochius, libro 6. dicta praesumptione 4. numero 34. & 35. vbi declarat. Mantica (qui etiam declarat) libro 12. dicto titulo 17. numero 13. Pedrocha. dicto consilio 6. numer. 91. Camillus Gallinus (qui latius exornat) de verborum significatione, libro 3. cap. 6. ex numer 1. vsque ad numerum 12. folio 37. & 38. dicimus etiam & alia multa, quae in proposito vtiliter congessit Menochius, libro 6. dicta praesumptione 4. ex numero primo, vsque ad numer. 39. vbi a coniectura, & praesumptione praedicta, quod actus ita praesumatur gestus, vt valeat potius, quam pereat, quamplurima deducit & commemorauit, quae ideo omittimus, quoniam ibi traduntur, & transeribendi vitium ab instituto, & conditione nostra multum abhorret. Denique in illa quaestione, an, & quando testa[sect. 11]mentum iure communi, vel iure speciali, & priuilegiato confectum praesumatur, de qua etiam ex professo egit Menochius libro 4. praesumptione 4. per totam. Et in ea, an actus, qui & iure communi, & iure speciali potuit confici, quo iure gestus, & celebratus[sect. 12] praesumatur; de qua quoque late Menochius idem libro 6. praesumptione 9. per totam. Dicimus ita pariter, quod si testamentum non potest valere, neque susti[sect. 13]neri secundum ius commune, tunc praesumitur iure speciali, & priuilegiato confectum, per text. in dicta l. 3. ff. de militari testamento, & post alios iuris Interpretes obseruat Menochius, libro 4. dicta praesumptione 4. numero 5. & repetit libro 6. dicta praesumptione 6. numero 4. Vbi dixit, quod si actus non potest[sect. 14] valere, & sustineri iure communi, praesumitur gestus de iure speciali, & priuilegiato: & Alciatus, regula 3. praesumptione 36. num. 6. vers. 4. limitatur. Verum a coniectura, & praesumptione praedicta, qua dicimus, actum praesumi gestum, vt omnino valeat; nonnullis coniecturis, ac praesumptionibus contraris recedi solet, provt cap. praecedenti diximus, cum egimus de validitate testamenti praesumenda: & de textu, in l si pars, de inofficioso testamento. Et sic coniecturae, & praesumptiones omnes ibi adductae, huic cap. & casui aequaliter conueniunt: & eas recensent Simon de Praetis, lib. 2. interpretatione 2. dubitatione prima, dicta solutione 6. per totam, folio 213. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 3. dicto titulo 2. ex numer. 10. & lib. 12. titulo 17. ex numero 10. Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. cap. 6. ex numero 12. cum seq. latius Menochius, lib. 6. dicta praesumptione 4. ex num. 36. vsque in finem praesumptionis, qui in effectu quamplurimas congerit coniecturas; quarum Prima[sect. 15] est, quando repugnat alia praesumptio oriens ex natura actus, nam illa praeualet, & actus non praesumitur validus, vt latius ipse explicat ex num. 39. vsque ad num. 43. Secunda & Tertia, sunt quando ad confi[sect. 16]ciendum actum, de cuius validitate ambigitur, deficiunt aliqua requisita necessaria. Vel quando actus[sect. 17] non habet suam formam; nam vtroque casu non interpretatur, vt valeat, ita Menochius ipse de primo, num. 45. vsque ad num. 46. dicta praesumptione 4. lib. 6. & de secundo ibi dem, ex numer. 47. vsque ad num. 50. & conueniunt Simon de Praetis, dicta solutione 5. numer. 46. folio 215. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 12. dicto titulo 17. num. 13. in fine, & num. 14. Mantica ipse, de tacitis & ambiguis conuention. lib. 2. titulo 4. folio 61. qui cum ex num. 18. & sequentibus, plene adnotasset, quod contractus sic debet intelligi, vt magis valeat, quam pereat: & quod interpretatio, vt actus valeat, est Regina aliarum; inquit tandem num. 33. ad limitationem eorum omnium, quae antea protulerat, quod contractus debet[sect. 18] intelligi, vt valeat, quando omnia substantialia interueniunt: Et reddit rationem num. 34. & seqq. quia forma si deficiat in actu quocunque, actus est nullus; etiamsi sit fauorabilis, & id quod dicitur de defectu formae communiter congerit ex dicto numer. 34. vsque ad numerum 47. vbi vide omnino. Quarta est, vt[sect. 19] eadem praesumptio, & coniectura non praecedat, quando neque ex proprio, neque ex improprio, aut largo significatu verba possunt comprehendere casum, in quo propositio valeat, siue deseruire non possint, quia tunc efficitur inualida, atque inutilis dispositio, l. in ambiguo & ibi Socinus senior notauit numero sexto, ff. de rebus dubiis, Et sentit Bartolus numero tertio, & apertius Paulus Castrensis, num. 6. & ita Ruinus restringit in consilio 7. num. 12. libro 7. sequitur Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro 3. dicto[sect. 20] tiulo 2. numero 19. & libro 11. titulo 17. num. 13. & de tacitis & ambiguis conuentionibus, libro 2. dicto titulo 4. numero 55. Praetis, dicta solutione 5. numero 53. & conuenit Menochius, dicta praesumptione 4. libr. 6. num. 34. 35. & 46. dum Aretino, Iasone, Decio, Felino, & Alciato relatis, scripsit, pro actus validitate non praesumi quando sustinendo ipsum actum, pro[sect. 21]prietas sermonis nimium impropriaretur. Camillus Gallinus, de verborum significatione, libro 3. cap. 6. ex numero 12. cum seqq. vbi aliter, quam soleat communiter. explicat l. tutores, §. primo, ff. de administratione tutorum. Quinta coniectura est, quando repugnat praesumpta mens disponentis, quae omnino offenderetur, si sumeretur interpretatio validitatis actus, vt cum Castrense, Alexandro, Iasone, Fulgosio, Decio, & Alciato notauit idem Menoch. lib. 6. dicta praesumptione 4. numer. 50. & 2. seqq. & vltra eum Mantica, dicto numero 13. libro 12. titul. 17. & de tacit. & ambig. conuent. dicto titulo 4. libri 2. numero 56. Simon de Ptae, libro 2. dicta solutione 5. numero 47. fol. 215. Mieres in initio secundae partis, de maioratu, numero 8. qui dixit, quod si ex validitate alicuius actus, testatoris voluntas offendatur, interpretatio est sumenda, vt potius actus pereat, quam valeat. & resert Paulum, & Alexandrum, in l. verbis ciuilibus, ff. de vulg. & pup. substitut. per illum text. in illis verbis: Ne fiat contra voluntatem. Notauit etiam Petrus de Peralta, in l. Maeuius, numero 2. ff. de legatis secundo. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. numero 6. folio 159. quo loci scripsit, pro actus validitate praesumendum non esse, quando sic praesumendo, aliquid contra mentem testatoris fieret. Camillus Gallinius, lib. 3. dicto cap. 6. numero 16. & 17. qui reddit rationem, quoniam potius accipitur, & praesumitur dispositionem esse nullam, quam vt fiat contra voluntatem disponentis, per text. in eadem l. verbis ciuilibus, & in l. quoties, §. si duo. ff. de haered. instit. l. penul. ff. de iniusto rupto, vbi potius toleratur, quod testamentum irritetur, quam vt fiat contra voluntatem testatoris, qui prohibuit expressim, portionem cohaeredi accrescere. Et idem dicendum erit, quando aliqua coniectura[sect. 22] demonstratet, eum qui actum confecit, voluisse eligere viam illam, qua ipse actus nullus redderetur, provt Menochius explicauit, dicta praesumptione 4. numero 57. vel quando versamur in odiosis, aut quan[sect. 23]do agitur de damno, & praeiudicio tertij, aut actus est factus in fraudem legis, sicuti haec tria latius com[sect. 24]probauit Menochius ibidem, ex num. 51. vsque ad nu[sect. 25]mer. 57. vbi vide. # 31 CAPVT XXXI. Ex eadem capitum duorum praecedentium materia, & de coniectura, ac praesumptione illa, qua pro validitate testamenti, & pro eo sustinendo praesumitur, vt scilicet actus qui geritur, ac dispositio quaelibet, & maxime testamentaria, potius valeat & sustineatur, quam pereat, modo contra voluntatem testatoris, aut in perniciem eius aliquid non resultet. Et de ancipiti, & forensibus, atque practicis negotiis admodum assidua, & difficili ea quaestione, vtrum inquam in fideicommissis, & primogeniis, ad quae filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, admittantur, & succedere debeant hi, qui per subsequens matrimonium legitimi facti sunt. Vbi ingenti studio, & diligentia res haec inquiritur, & disseritur, vt alibi quaerendi excusetur labor omnino, Regiique Hispalensis Senatus in casu ex facto occurrenti definitio, seu decisio egregia proponitur. Et vide infra, capite 75. SVMMARIVM. -  1 Assumpti praecipui huiusce cap. finis, & intentio, & decisionis Regij Hispalensis Senatus dubium proponitur, casúsque refertur. -  2 Legitimati per subsequens matrimonium, sunt proprie legitimi, & iusti filij, & sui, & in potestate patris. -  3 Et admittuntur ad honores, & dignitates, & officia, & ad omnia, ad quae admittuntur legitimi, & naturales ab initio. -  4 Et faciunt deficere conditionem, & substitutum excludunt, quando testator substituit haeredi, si decesserit sine filiis legitimis, & naturalibus. -  5 Quoniam matrimonium subsequens tollit omnia vitia praecedentia. -  6 Et faciat, quod vere & naturaliter dicantur filij legitimi, per subsequens matrimonium legitimati, qui secundum legem naturae (quae nullam discretionem introduxit filiorum) vere & naturaliter, dicebantur legitimi. Sed de his omnibus ex numero 2. traditis, vide infra ex num. 56. vbi contrarium obseruatur, & latius probatur. -  7 Legitimati per subsequens matrimonium, quoad omnia legitimi vsqueadeo censentur, quod consequuntur omnes successiones, ad quas vocantur legitime nati, in nihilo differentes a veris, & legitimis filiis, quod declaratur infra, numero 72. -  8 Eligendus in Episcopum, natus este debet de legititimo matrimonio, & tamen legitimatus per subsequens matrimonium, promoueri potest. Et vide infra numero 76. vbi explicatur textus, in cap. innotuit, & in cap. cum in cunctis, de electione. -  9 Legitimari potest naturalis a Principe seculari, sic vt habeat successiones illas, quas habent illi, qui nascuntur de legitimo matrimonio. quod explicatur infra, num. 82. -  10 Hominum dispositiones a iure scripto interpretationem recipiunt, tam in contractibus, quam in vltimis voluntatibus, cum quibus in dubio testator se conformasse videtur, quod explicatur infra, n. 83. & 84. -  11 Legitimatus per rescriptum, non succedit in feudo. -  12 Sed si fuerit legitimatus per subsequens matrimonium succedit, de quo vide infra n. 85. -  13 Statuta, & vltimae testatorum dispositiones quoad interpretationem a pari procedunt. -  14 Legitimatus per subsequens matrimonium, dicitur vere & proprie natus ex legitimo matrimonio, in dispositione statuti, contrarium infra, num. 85. -  15 Verba illa, per quae ad successionem inuitantur nati ex legitimo matrimonio, tantummodo operantur exclusionem legitimatorum per Principem, vel aliorum nullo tempore legitimorum, non vero legitimatorum per subsequens matrimonium. Alias autem sequerentur absurda nonnulla, vt hic adnotatur. Sed contrarium defenditur infra n. 89. -  16 Legitimati filij per subsequens matrimonium, reuocant donationem, de qua loquitur textus, in l. si vnquam, C. de reuocand. donation. & vide latius infra, n. 92. -  17 Legitimatum per subsequens matrimonium, excludere substitutum sub conditione, si decesserit sine filiis, vel de legitimo matrimonio natis, siue legitime natis. Indeque admitti ad fideicommissi, vel maioratus successionem, ad quam filij legitime nati, aut filij legitimi, & ex legitimo matrimonio procreati, vocantur. Provt tenuerunt quamplurimi iuris Interpretes, qui commemorantur hoc numero. -  18 Quorum permulti id intelligunt, non obstante geminatione, legitimis, & de legitimo matrim. natis. Et sic uihtl interesse, an verba simplicia, legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, an geminata, filiis legitimis, & legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, adiiciantur, ex sententia eorundem. -  19 Quos sequitur constantissime Franciscus Bursatus, in cons. 18. lib. 1. & latius comprobat. vt hic adnotatur. Et eidem respondetur infra, n. 108. & sententia superior confutatur ex num. 103. -  20 Probare quis debet, talem se esse, qualem asserit, alias obtinere non potest. -  21 Filius haereditatem patris petens, debet probare, se filium, & legitimum. -  22 Legitimitas quando est fundamentum intentionis alicuius, qui fundat se in ea, illam probare tenetur, -  23 Legitimati per subsequens matrimonium, legitime nati, aut de legitimo matrimonio procreati, vere non sunt: & latius infra n. 56. & seq. -  24 Et ideo in eis non verificatur, nec verificata censetur conditio illa voluntaria, si quis decesserit sine filiis legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis. Cum conditio voluntaria in forma specifica adimpleri debeat, & non per aequipollens. -  25 Et ibidem Francisci Beccij, in cons. 165. num. 68. & 69. solutiones quatuor; nouiter. & vere improbatae per Authorem. -  26 Maioratus institutor cauere, & disponere potest, ne in maioratu succedant filij, per subsequens matrimonium legitimati. -  27 Verba semper debent intelligi vere, & naturaliter, & non ciuiliter per fictionem. -  28 Et quando possunt trahi ad duplicem sensum, naturalem scilicet, & ciuilem; potius trahenda sunt ad naturalem. -  29 Natiuitatis principium quando vitiosum fuit, ad illud, verba, legitime natis, aut legitimo matrimonio procreatis, referri non possunt. -  30 Quicquid Franciscus Beccius duplici via contenderit in cons. 165. num. 65. & 56. lib. 2. id subuertere. -  31 Qui ex eo conuincitur manifeste, quod filij per subsequens matrimonium legitimati, neque secundum veritatem, neque secundum opinionem, possint dici nati ex legitimo matrimonio; quia non entis nullae sunt partes, nec qualitates. -  32 Verba dispositionis cui non conueniunt, nec etiam conuenit dispositio per ea importata. -  33 Verba, legitimos & naturales, & de legitimo matrimonio natos, & habitos; non conueniunt legitimatis per subsequens matrimonium; ergo nec dispositio, quae natos ex legitimo matrimonio ad successionem inuitat. Quod & aliis mediis, & ex communi vsu loquendi corroboratur. -  34 Testator dum vocauit filios legitimos, & naturales, & legitime natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos, respexit ad originem, & principium nascendi, & considerauit naturam, & non accidens. Ideo legitimati postea per subsequens matrimonium, non continebuntur. Quia non est nostrum extendere scripturas. -  35 Et a persona non est recendendum. -  36 Qualitas legitimitatis, seu de legitimo matrimonio, quando per testatorem fuit desiderata tempore natiuitatis, & ad illud relata, eo tempore ad esse debet, nec sufficit, quod ex post facto interueniat per subsequens matrimonium. -  37 Quod latius comprobat Hippolyt. Riminaldus. -  38 Legitimatio omnis est praepostera, & macula est impressa origini. -  39 Verba ex legitimo matrimonio, reducta ad vulgare, sunt haec, de legitimo matrimonio. Ergo non possunt verificari in filiis legitimatis per sequens matrimonium. -  40 Verba sine filiis legitimis, & naturalibus, ex legitimo matrimonio, denotant ad exclusionem substituti, filios esse debere secundum leges, & naturam ex legitimo matrimonio. Quales non sunt legitimati per subsequens matrimonium. -  41 Matrimonium sequens non operatur, quin macula fuerit in generatione. At testator dum requirit legitimam natiuitatem, vult eam esse puram, & immaculatam. -  42 Qualitas adiecta verbo, intelligitur secundum tempus verbi. -  43 Circa quam regulam Sfortia Oddo deceptus, & post eum Franciscus Beccius, hic adnotatur, & numero seq. -  44 Quia matrimonium, quod est causa legitimitatis, debebat praecedere, & tamen subsequitur, & sic effectus praecedit suam causam. Quod non potest fieri per naturam, neque etiam per fictionem Quia testator vt hanc fictionem excluderet, addit ex legitimo matrimonio, procreatos. -  45 Dictio, ex, & dictio, de, ex, scilicet, aut de legitimo matrimonio natos, pro sui natura denotat causam proximam, & immediatam, & materialem. Et sic tempus natiuitatis, & legitimi matrimonij. Quo stante, verificari non possunt ea verba in filiis legitimatis per subsequens matrimonium. Quia dictae praepositiones denotant causam materialem (vt dictum est) At illorum filiorum materia non erat de legitimo matrimonio, quia quando ad materiam reducti sunt, non erat matrimonium. -  46 Nec satisfaciunt Iacobi Menochij solutiones tres, quae nouiter expenduntur, & confutantur. -  47 De natura dictionis, ex, vel, de, est denotare substantiam eius, cui adiungitur. -  48 Legitimatio per sequens matrimonium, an dicatur fieri per fictionem translatiuam, vt matrimonium retrotrahatur & contractum fingatur ante natiuitatem filiorum. Vbi quod retro non fingit ad ea, quae determinato modo habent voluntatem, vt illa extendere possit. Nec quoad interpretationem voluntatis testatoris. Nec in praeiudicium tertij. Nisi ex praesumpta disponentis voluntate, vt in casu, l. si vnquam, C. de reuocand. donat. -  49 Legitimatio non tantum potest, nec tam late porrigitur, etiam ex vi retrotractionis, vt legitimatus dicatur vere legitimus originali legitimitate in specie, quae ex matrimonio procedit. -  50 Legitimatum per subsequens matrimonium, non excludere substitutum sub conditione, si decesserit sine liberis de legitimo matrimonio procreatis, vel legitime natis, sicque nec ad successionem fideicommissi, aut maioratus admitti, ex sola adiectione legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, per subsequens matrimonium legitimatum. Idque ex sententia quamplurimorum, qui pro substituto respondent contra legitimatum, & relatos supra, numero 17. & commemoratos inferius num. 95. -  51 Et ij quidem non modo sunt pares cum caeteris contrariae partis Authoribus, verum etiam longe plures numero. Si illi excludantur, qui pro legitimato, vel specifice in terminis nostris non responderunt, vel aliis in terminis loquuntur. Aut de feudis, non de substitutione, aut testamentaria dispositione sermonem instituunt. Vel id non probant, ad quod allegantur. -  52 Verba si decesserit sine filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio natis, sic repetita, & geminata, censentur apposita ad excludendum legitimatos per subsequens matrimonium. -  53 Idque maxime procedit, si fuerit in aliis partibus dispositionis repetitum, & replicatum. -  54 Verba de filiis legitimis & naturalibus ex legitimo matrimonio, respiciunt natiuitatem, & ad eam videntur referri, cum verbum natis suppleatur, & tacite subintelligatur, & ob id legitimatis per subsequens matrimonium non conueniunt. -  55 Et exempla Doctorum de filiis ex legitimo matrimonio natis, sunt expressio eius, quod tacite inest, quae nihil operatur. -  56 Legitimati per subsequens matrimonium, non sunt vere legitimi a die natiuitatis, sed a die contracti matrimonij, per fictionem autem a natiuitate. -  57 Quoniam etsi ex legis dispositione effici potuerint vere legitimi, non tamen lex eos potuit facere ex legitimo matrimonio procreatos. Quod vere ipsi non sint nati ex legitimo matrimonio. -  58 Provt ex sententia quamplurimorum recte deduxit Antonius Thesaurus decis. pedemontana 196. -  59 Obseruauit etiam eleganter Anton. Faber, cuius verba hoc numero recensentur. -  60 Andreas quoque Fachineus, provt hic adnotatur. -  61 Et ante alios Hippolyt. Riminald. in locis relatis supra, num. 56. -  62 Rolandus etiam in consil. 100. lib. 2. post alios multos, provt hic obseruatur, & num. seqq. -  63 Testamenta omnia facientia mentionem de legitime natis, requirunt, quod quis sit legitime conceptus, alias non potest dici legitime nasci. -  64 Filius vt nascatur iustus, opus est, quod nascatur post matrimonium, secus si matrimonium sequatur natiuitatem. -  65 Legitimatus per subsequens matrimonium, et si provt ex nunc, sit vere & proprie legitimus, non tamen provt ex tunc, & in praeteritum inspecta natiuitate. -  66 Quoniam in hac legitimationis, sicut in alterius actus materia, verba in potentiori significata sunt accipienda. -  67 Legitimati per subsequens matrimonium, veniunt in dispositione legis, & in his, quae ab ipsa lege deferuntur, quando lex loquitur de natis ex legitimo matrimonio. Secus in dispositione hominis, vt testatoris, & in his, quae ex iudicio eius deferuntur. -  68 Cum legis dispositio, & ordinatio mitius interpretetur, quam hominis prouisio, quae strictius interpretatur. -  69 Ideo lex quandoque moderat prouisionem legis, non tamen moderat, nec restringit dispositionem hominis. -  70 Propterea dispositiones hominum secundum sonum verborum sunt exaudiendae, nec reducuntur ad iuris intellectum, quando verborum sonus in sui significatione repugnat ordinationi iuris. -  71 Leg. cum quis, C. de naturalibus liberis, intellectus plures, remissiue. -  72 Legitimatum per subsequens matrimonium, in nihilo differre a veris, & legitimis filiis, ex legitimo matrimonio natis, & omnes successiones assequi, ad quas legitimi vocantur; quemadmodum intelligi debeat. Et ibidem de textu, in cap. tanta est vis, qui filij sint legitimi. -  73 Et de sententia illa Ioannis Garciae, quod legitimatus per subsequens matrimonium, sit legitimus, etiam ex rigore strictae significationis. Vbi etiam explicatur l. 1. tit. 13. p. 4. contra dictum Authorem. -  74 Et Authoris ipsius ratio alia euidenter conuincitur. Et vide etiam supra, num. 24. in fine. -  75 Ac denique concludens praebetur responsum his Authoribus, qui ab aequitate, & fauore filiorum, & matrimonij adducuntur, vt pro legitimato responderint. Et vide numero praecedenti, vbi Hippolyt. Riminaldi, in consil. 222. num. 208. lib. 2. verba singularia proferuntur in proposito. -  76 Cap. innotuit, & cap. cum in cunctis, de electione, procedunt in dispositione legis, non autem hominis. Sed Alciatus, & Menochius contra, quibus replicat Auctor, & numeris seqq. -  77 Testator non censetur se voluisse conformare cum dispositione iuris, si verba eius aperte repugnant. -  78 Et facile recedi solent ab ea regula. -  79 Et valde debilis est illa praesumptio, nam sola non sufficit, nisi concurrat alia. -  80 Legitimatus per sequens matrimonium, admittitur in casu cap. innotuit. de electione, quia non agitur de praeiudicio tertij. -  81 Legitimatus per subsequens matrimonium, admittitur in materia loquente de filiis ex legitimo matrimonio natis, Tertio non praeiudiciali. -  82 Legitimati per subsequens matrimonium, aut per rescriptum Principis, quod ad instar legitimorum a natiuitate succedant in feudis, & fideicommissis, vtrum lege generali, aut particulari Principis rescripto effici possit. Et inde ex decisione cap. tanta est vis, qui filj sint legitimi, an effici potuerit, quod per subsequens matrimonium legitimati admittantur etiam ad successionem, ad quam nati ex legitimo matrimonio inuitantur. -  83 Testatorum dispositiones a iure scripto interpretationem recipiunt in casu dubio, & cum verba testatoris non repugnunt, sed potius ad eum modum prolata sunt, vt de voluntate ambigi valeat iuridice. Provt hoc numero adnotatur, & decor successorum consideratur, cum non detur sic in legitimatis per subsequens matrimonium, sicut in legitimis. -  84 Et Petri Surdi in consil. 213. n. 20. lib. 3. rationi, siue pro legitimato contra substitutum argumentationi, noue & vere respondetur. -  85 Legitimati per subsequens matrimonium, non succedunt in feudis, nec continentur in dispositione statuti vocantis filios ex legitimo matrimonio natos; ex sententia quamplur imorum contra relatos supra, n. 12. & 14. Nisi feudum concederetur alicui pro se, & filiis legitimis, & naturalibus, absque adiectione, ex legitimo matrimonio natis. -  86 Statuta sunt proprie, & stricte intelligenda. -  87 Legitimati per subsequens matrimonium, quando in feudo concesso pro filiis ex legitimo matrimonio, absque controuersia succederent; secus in fideicommisso, & maioratu dicendum esset. -  88 Idque qua ratione procedat, ex sententia Hippolyt. Riminaldi. -  89 Verba illa, per quae ad successionem vocantur filij nati ex matrimonio legitimo; videri apposita ad exclusionem legitimatorum per subsequens matrimonium, nec posse in aliis verificari, vt aliquid operentur, & num. seq. -  90 Filius natus ex matrimonio putatiuo, bona fide inter parentes contracto, vtrum admittatur ad successionem fideicommissi, aut maioratus, ad quam filij nati ex legitimo matrimonio vocantur. -  91 Legitimati per subsequens matrimonium, & eius, qui per rescriptum Principis legitimatur; differentiae tres praecipuae considerantur. -  92 Legitimati per subsequens matrimonium, quare renocent donationem, de qua loquitur l. si vnquam, C. de reuocand. donat, sicut filij a natiuitate legitimi nati, & num. seq. -  93 Donatio in se tacitam habet conditionem, ex mente eius, qui donauit, atque ex legis dispositione, vt reuocetur, si donatori superueniant liberi. Quia verisimile non est, quod si donans ipse de filiis cogitasset, donasset. Et ibidem, dictae l. si vnquam, materia illustrata, atque exornata nonnullis remissiue. -  94 Donatio inofficiosa facta ab eo, qui liberos habet, & quae tangit legitimam, qualiter reuocetur. -  95 Legitimatos per subsequens matrimonium, non excludere substitutum sub conditione, si haeres, aut grauatus decesserit sine filiis ex legitimo matrimonio natis. Et inde ad successionem maioratus admitti, ad quem ex legitimo matrimonio nati vocantur. Idque ex sententia quamplurimorum, qui praehabita matura, & stricta disputatione sic obseruarunt, & hic recensentur. Contra relatos supra, num 17. -  96 Quamuis de aequitate Angelus Matheacius aliter statuerit, provt hoc numero obseruatur. -  97 In casibus controuersis sententiam eam amplecti debemus, pro qua Iudicum, & maxime supremorum Senatorum definitiones, seu sententia extant. -  98 Authores quamplures, qui in quaestione praecipua huiusce cap. pro legitimato, & contra Baldum responderunt, absque vlla disputatione, & rem perfunctorie tractasse, vt hic adnotatur. -  99 Doctori perfunctorie, & absque examine aliquid dicenti, non est simpliciter credendum ad causarum decisionem, nec ad communem opinionem constituendam. -  100 Non etiam super eius sententia fundamentum aliquod fieri potest. -  101 Communiorem existimari opinionem, approbatam a sex Doctoribus, ex professo eam tractantibus, quam a quinquaginta sola serie priorum authoritate ductis. -  102 Authores quamplurimos, quos pro legitimato per subsequens matrimonium contra substitutum respondisse in articulo hactenus agitato, existimatur communiter; vel parum sibi constitisse, aut alibi varios fuisse, quandoque pro legitimato, quandoque contra eum, provt hic adnotatur. -  103 Legitimatus per subsequens matrimonium, non admittitur ad successionem, nec substitutum excludit, vbi adsit legitimorum, & naturalium, at que ex legitimo matrimonio natorum geminata prolatio, & vocatio. Idque ex sententia quamplurimorum, contra relatos supra, num. 18. & 19. -  104 Quam Author probauit, & concludenti confutauit ratione contrarium. -  105 Vt etiam simplicium, & geminatorum verborum in hoc proposito termini non confundantur, nonnulla distincte, & dilucide constituit. -  106 Verba legitime natus, vel ex legitimo matrimonio natus, procedunt a pari. -  107 Legitimatus non excludit substitutum, si decesserit sine filiis legitime natis. Quae sententia communis est, nec ab ea in iudicando recedendum. Procedítque etiam in legitimato per subsequens matrimonium, per rationes Doctorum, quae in eo militant. -  108 Francisci Bursati, in consilio 18. lib. 1. obseruationibus nonnullis contra resolutionem traditam supra, num. 103. noue, & vere respondetur. -  109 Verba de mente & voluntate testatoris apposita, regulariter praesumi in omni dispositione. CVm pro testamento, & alia qualibet vltima dispositione sustinenda pronunciandum in dubio, & coniecturam sumi generaliter, non modo in vltimis voluntatibus, sed etiam in omni actu, & materia, vt actus potius valeat, quam pereat, & omni meliori modo, quo possibile sit, sustineatur, sicque interpretatio fiat, etiamsi non proprie, sed valde improprie, & improprissime verba accipiantur, aut deseruire videantur, modo contra voluntatem testatoris fieri, aut euenire aliquid non contingat (vtpote cum ipsa primum locum semper obtineat) duobus cap. praecedentibus, adnotatum, & explicatum fuerit; Non abs re, imo op[sect. 1]portunum, & in ipso huiusce tractatus proposito admodum necessarium visum est, ancipitem illam, & forensibus, atque practicis negotiis valde vtilem, & assiduam eam quaestionem adiicere, vtrum in quam ad fideicommissum, siue maioratum admittantur hi, qui per subsequens matrimonium legitimati fuerint, & non ab initio legitimi nati, si ad eius successionem filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati, vocati fuerint. Nam si resolutiones ipsas eisdem duobus cap. superioribus praehabitas, repetamus, ex illis non incongrue deduci videntur fundamenta nonnulla, quae vt filio ita legitimato, siue per subsequens matrimonium legitimo facto faueant, non mediocriter conducunt, si verum est, pro dispositione quacunque sustinenda, quicquid possibile sit, fieri debere; si etiam verba improprie saltem, aut impropriissime deseruire posse, licet non proprie, sufficiat, vt ibidem probaui. Verbis autem proprie saltem acceptis, aut re quantum possibile sit, fauorabiliter defensa, filios eiusmodi, & vocatos, & contentos sub ea dispositione, qua filij ex legitimo matrimonio nati vocantur. E contrario tamen, cum admonuerim dicto cap. 30. praecedenti, numero 21. idipsum locum non obtinere, nec coniecturam, aut praesumptionem admitti, qua aliquid contra mentem, non modo contra verba testatoris fieri, aut euenire valeat quouis modo. Videri etiam in contrarium vrgere ibidem scripta, ac etiam rigorem, & corticem verborum dictorum, quo legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur. Provt vnum, & alterum, ac etiam regulas illas duorum cap. praecedentium, & vltimae voluntatis interpretatiuas, expendunt pro, & contra, omnes fere Authores, qui quaestionem praesentem pertractant, nam aliquando dicunt, pro testamento, & dispositione sustinenda interpretationem fieri debere, & verba deseruire posse, licet impropriissime, sufficere; improprie autem superiora verba conuenire filiis legitimatis per subsequens matrimonium, cum legitimi sint, & a die natiuitatis videantur legitimi per subsequens matrimonium. E contra voro pro dispositione sustinenda, non posse fieri interpretationem, quando verborum rigor, & sonus suadet contrariam, vel fieri contra voluntatem, potest contingere. Cum igitur ad Regium Hispalensem Senatum ex causa appellatio{ Regij Hispalensis Senatus decisio. }nis super quibusdam articulis, & inde necessario & consequenter super vinculi, & iuris patronatus institutione perpetua a Ludouico Mexia facta, lis allata fuisset, inter patruum, & nepotem, hoc est inter D. Franciscum, & D. Petrum Mexia controuersia vertebatur ex multis, inter alia autem, licet non directo, nec principaliter, in consequentiam tamen necessariam ex eo maxime, quod dictus D. Franciscus, nepotis cuiusdam dicti fundatoris filius, eiusdemque fundatoris pronepos, ab initio, tempore scilicet natiuitatis, non legitime natus, siue nondum inter parentes matrimonio contracto, sed ex post facto per subsequens matrimonium legitimatus fuisset; & nihilominus, quod in ea vocatione contineretur, & legitimitas tempore aduenientis successionis existens, exclusa non conseretur, firmiter contendebat: dictus vere D. Petrus Mexia, patris eiusdem Francisci frater secundus, ex eo innitebatur praecipue, quod in omnibus vocationibus, & substitutionibus a dicto Ludouico Mexia factis, tam masculorum, quam foeminarum, semper ad successionem filij legitimi & naturales, atque ex legitimo matrimonio nati, & habiti, inuitarentur duntaxat, sicque velut expressim exclusi censerentur, atque excludi deberent hi, qui non ex legitimo matrimonio nati, sed postmodum legitimi facti per subsequens matrimonium fuissent, quod ex omnibus clausulis, & vocationibus apertissime apparet, vbi qualitas ea, quod successuri in perpetuum, & tunc specifice vocati, legitimi & naturales sint, atque ex legitimo matrimonio nati, & habiti, semper adiiciatur, & in vltima (quae ad omnes refertur) exprimitur: Con tal condicion, que en este, como en los demas llamamientos, se guarde, y cumpla para siempre jamas el orden susodicho, conuiene a saber, que todos los que vinieren a succeder en este vinculo, y patronazgo, y a cada vno dellos, an de ser legitimos, y naturales, y de legitimo matrimonio auidos, y nacidos, y no de otra manera succedan. Quod etiam in defectum Francisci, & descendentium eiusdem expressam vocationem haberet, sicque eo legitimo non nato, ius succedendi delatum sibi fuisset statim, vt pater dicti Francisci mortuus est, quamuis possessionem praeoccupauerit, & per spatium duorum annorum habuerit. Pro parte autem eiusdem D. Francisci, per subsequens matrimonium legitimati, sequentia fortius adstringere videntur fundamenta, vt vtriusque rationes, & argumenta expendamus radicitus, & Senatus definitionem comprobemus dilucide. Et inprimis,[sect. 2] quod filij legitimati per subsequens matrimonium, sunt proprie legitimi, & iusti filij, & sui, & in potestate patris, l. cum quis, & l. nuper, C. de naturalibus liberis. provt ea iura expendit Hippolytus Riminaldus, in consil. 222. numero 22. num. 11. libro secundo, & §. dubitatum. in authent. de incestis nuptiis, & §. finali, in authent. de triente, & semisse, ex quibus sic obseruant, atque in terminis nostris argumentatur omnes fere iuris vtriusque Interpretes, hactenus scribentes, qui pro legitimato scripserunt, atque ex aliis Hieronymus Gabriel, in cons. 21. num. 34. lib 1. Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 222. num. 21. lib. 2. Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommissis, artic. 24. num. 15. Iacobus Menochius, libro 4. praesumptione 81. numero octauo, & quod sint[sect. 3] vere legitimi, & admittantur ad honores, & dignitates, & officia, & ad omnia, ad quae admittuntur legitimi & naturales ab initio, ex multis aliis Authoribus tradiderunt Matiencus, in l. decima, titulo octauo, glossa tertia, ex numero secundo, & numero septimo, & vndecimo, in l. 12. Tauri, num. 73. & seq. Hippolyt. Riminaldus, vbi supra, num. 10. 19. 72. & 151. Pater Ludou. Molina, tom. 1. de iustitia & iure, tract. 2. disput. 172. in versic. denique legitimati per subsequens matrimonium. fol. 972. latius Marcus Antonius Peregrinus, dicto art. 24. ex num. 3. vsque ad numer. 14. Hieronymus de Caeuallos, commun. contra communes, quaestione secunda, ex num. 60. vsque ad numer. 66. Ergo videtur necessario dicendum, quod legitimati per subsequens matrimonium, non modo admitti debeant ad fideicommissum, seu maioratum, ad quem filij legitimi vocantur simpliciter, provt in hoc casu omnes Scribentes conueniunt vnanimiter; sicuti ex multorum relatione firmarunt Antonius Gabriel, communium conclusion. lib. 6. titulo de legitimatione, conclusione prima, numero 31. & 32. Compegius, de dote, secunda parte, quaestione 59. num. 3. Hippolyt. Riminaldus, dicto consilio 222. num. 135. & numero 145. Iacobus Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 81. num. 2. per totum, & in consil. 225. num. 227. & in consil. 227. n. 9. lib. 3. Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 196. num. 4. Alexander Trentacinquius, variar. resolution. lib. 1. titulo de legitimatione, resolutione prima, num. 28. folio 125. & ij quidem omnes, & alij quamplures, quos sciens, consultoque praetermitto, tanquam indubitatum probarunt, legitimatos per subsequens matrimonium, facere deficere conditionem, & substitutum excludere, quando testator substituit haeredi, si decesserit sine filiis legitimis & naturalibus; & verba ea sine filiis legitimis &[sect. 4] naturalibus, non requirere natiuitatem ad inducendam legitimitatem. Non modo ergo videtur, quod eo casu succedere debeant tales filij, sed etiam quando ad fideicommissum, aut maioratum legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur; quoniam matrimonium subsequens tollit omnia vitia praecedentia, vt per relatos supra, numero tertio, & per Glossam[sect. 5] communiter receptam, in cap. tania est vis, qui filij sint legitimi. Anguissolam, in consil. 74. colum. 2. lib. 6. Hippolyt. in consilio precitato 222. numero 19. lib. 2. vbi abiicit arguendo, quod filij legitimati per subsequens matrimonium, vere & naturaliter dicuntur filij legitimi secundum legem naturae, quae nullam[sect. 6] discretionem introduxit filiorum: sed legibus, & Principum constitutionibus id factum fuit, vt habetur in consil. 3. Collegij Patauini, 1. tom. vltim. voluntat. num. 57. Deinde & secundo facit, quod legitimati per sub[sect. 7]sequens matrimonium, quoad omnia legitimi vsque adeo censentur, quod consequuntur omnes successiones; ad quas vocantur legitime nati, nihilo differentes a veris, & legitimis filiis, per text. in dict. cap. tanta, qui filij sint legitimi, & in authent. quibus modis naturales efficiant. legit. §. sit igitur licentia, ibi: Nihil a legitimis differentes, & in §. quoniam varie, ibi: Nihil dissimiles legitimis, authent. quibus modis naturales efficiant. sui, in §. reliqui, vbi dicitur, Quod eos efficientes legitimos, damus eis habere etiam successiones illas, quas habent hi, qui ab initio sunt legitimi. Sed qui ab initio sunt legitimi, excludunt substitutum sub conditione praedicta, si quis decesserit sine liberis de legitimo matrimonio procreatis, vel legitime natis; ergo etiam per subsequens matrimonium legitimati, debent eum excludere: & ita argumentatur Authores, qui pro legitimo respondent, atque ex aliis Franciscus Beccius, in cons. 165. num. 24. & seq. Hieronymus, Gabriel, in consil. 21. num. 37. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 11. titul. 12. num. 15. Peregrinus, dicto artic. 24. num. 16. vbi etiam ponderat alia iura, & num. 17. corroborat argumentum alia ratione: & numero decimo nono, id ipsum in effectu intendit, quod dixerat antea dicto n. 16. quamuis pro argumento diuerso proponat: & num. 20. in idem ponderat textum, in dicta l. cum quis, C. de naturalibus liberis, provt eum ibi inducit, & respondet Riminaldus iunior, dicto consil. 200. num. 121. lib. 2. sic quoque argumentatur Franciscus Bursatus, in cons. 10. & in cons. 18. lib. 1. Tertio etiam facit textus, in cap. cum in cunctis, iun[sect. 8]cto cap. innotuit, cum sua Glossa, verbo, coniugata, de electione: vbi probatur, quod eligendus in Episcopum, natus esse debet de legitimo matrimonio, & tamen is, qui natus est, antequam contraheretur matrimonium promoueri ad Episcopatum potest, si per subsequens matrimonium legitimetur. Hic ergo sic legitimatus (arguendo dicunt omnes fere, qui pro legitimato ipso hanc partem sustinet contra Baldum) dicitur de legitimo matrimonio natus, & consequenter de eo sensit testator ad substituti exclusionem in fideicommissis, & in maioratu, vt admitti debeat, ac si de legitimo matrimonio natus fuisset, & ita argumentantur Iason, Decius, & Cephalus, cum quibus Rolandus, in cons. 100. n. 8. lib. 2. Hippol. Rim. in cons. 222. n. 1. & 2. lib. 2. Anguissola, in consil. 74. col. 1. lib. 6. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 12. num. 14. Iacob. Menochius, lib. 4. dicta praesumptione 81. num. 5. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 24. n. 18. Andreas Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 4. cap. 54. in versic. argumenta vero. Quarto praeterea, quia si Princeps secularis potest[sect. 9] per rescriptum particulare legitimare naturales, ita vt habeant successiones omnes, ac si essent legitimi, siue de legitimo matrimonio nati, & consequenter efficere, vt in fideicommissis, & feudis conditionatis succedant, vt cum Alexandro, Socino, Decio, Ruino, Parisio, Afflictis, Cephalo, Marcario, Rolando, Hieronymo Gabriele, Bertazolo, & Bursato, arguendo pro hac ipsa parte scribit, Peregrinus, di-f cto articulo 24. n. 21. Et ita similiter summus Pontifex legitimare potest, quoniam super radice matrimonij constituere valet, vt idem Peregrinus, articulo 23. numero octauo notauit: Ergo multo fortius id quod per rescriptum particulare effici potest, poterit induci per legem generalem, disponentem, legitimatos per subsequens matrimonium per inde haberi, ac si essent legitime, seu de legitimo matrimonio nati; quo genere arguendi vtitur Hieronymus Gabriel, dicto consilio 21. num. 23. vbi declarat, potentius operari Principem per viam legis generalis, quam per modum priuilegij particularis, allegando Decium, & Sarmientum; & refert Peregrinus dicto num. 21. Rursus & quinto loco facit, quia hominum dispo[sect. 10]sitiones a iure scripto interpretationem recipiunt tam in contractibus, quam vltimis voluntatibus, cum quibus in dubio testator se conformare videtur sicuti alio cap. infra latius comprobabitur, & per Bartol. in l. iurisiurandi, §. si liberi, ff. de operis libertorum. & in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian. & quod legi communiter pro bono publico receptae placuit, non facile in hominum particularibus actibus neglectum credi debet, & praesertim matrimonij fauore: cum ergo ex iure scripto filij legitimati per subsequens matrimonium, habeantur pro legitimis, & ita succedant, ac si ab initio ex legitimo procreati fuissent matrimonio: ita pariter succedere debent in primogenio, aut fideicommisso, ad quod legitime nati, vel ex legitimo matrimonio procreati vocantur. Et sic in terminis argumentatur, sed minime respondit Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo vigesimo quarto numero vigesimo secundo, sic quoque argumentatur, & etiam non respondet Petrus Surdus, in consilio 213. n. 20. lib. 2. Sexto adducitur, quod legitimatus per rescriptum,[sect. 11] non succedit in feudo, cap. 1. §. naturales, si de feudo fuer. controu. inter. Domin. & agnat. vasal. sed si fuerit legitimatus per subsequens matrimonium,[sect. 12] succedit, vsque adeo, vt feudi, vel emphyteusis concessio facta alicui, & filiis ex legitimo matrimonio natis, comprehendat & legitimatum per subsequens matrimonium: Ita sane tradiderunt permulti illi Authores, quos aggregarunt Rolandus, in consilio 100. numero 11. 12. & 13. libro secundo. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 11. titul. 12. num. 16. Franciscus Bursatus, in consilio 10. num. 18. libro 1. Iulius Clarus, in §. feudum, quaest. 83. in versic. sed si feudum. Menochius, qui sic defendit in consil, 227. num. 17. & 18. lib. 3. & praesumpt. 81. num. 9. lib. 4. & in cons. 799. num. 43. lib. 7. vbi duodecim Authores recensuit ita tenentes, & idem tuetur, nisi in inuestitura expresse dictum esset, quod legitimatus per subsequens matrimonium non succedat. Quod etiam defendit, & 33. Authores congerit Petrus Surdus, in consil. 213. numero 9. & num. 16. vsque ad numerum 21. libro 2. Hippolytus Riminaldus, in consilio 222. num. 177. lib. 2. adducitur etiam, quod a pari procedunt quoad interpretationem statuta, & vltimae testatorum dispositiones, vt ex Baldo, Tiraquello, & Socino iun. & Curtio iu[sect. 13]niore, scripsit Menochius, dicta praesumpt. 81. num. 10. atque in dispositione Statuti; legitimatus per subsequens matrimonium, dicitur vere & proprie natus ex[sect. 14] legitimo matrimonio; vt scripserunt permulti illi Doctores, quos idem Menochius congessit; dicto cons. 227. n. 33. lib. 3. & dicta praesumpt. 81. n. 11. sic argumentatur: ergo idem dicendum est & in dispositione testatoris. Septimo facit, quoniam verba illa, Nacidos, y[sect. 15] habidos de legitimo matrimonio, per quae ad successionem inuitantur nati ex legitimo matrimonio, tantummodo operantur exclusionem legitimatorum per Principem, vel aliorum nullo tempore legitimorum, non vero legitimatorum per subsequens matrimonium, qui legitimi iudicantur; alias autem sequeretur, quod etiam nati ex matrimonio putatiuo, bona fide contracto, ab huiusmodi successione submouerentur, contra text. & quae ibi notantur, in cap. ex tenore, qui filij sint legitimi; contra ea etiam, quae quotidianar. har. controuersiar. iuris, lib. 2. cap. 11. longa serie adnotaui, & etiam scripsit Annaeus Robertus, lib. 2. rerum iudicatarum. cap. 18. sequeretur etiam, quod nulla esset differentia inter legitimatum per subsequens matrimonium, & per rescriptum Principis, quod quam sit absurdum, ex his apparet manifeste, quae vnius, & alterius opinionis Authores obseruarunt communiter. Apparet etiam ex decisione l. 12. Tauri, provt dicetur infra, ad solutionem huius argumenti, atque ex obseruationibus nonnullis, quas ex mente communi Interpretum omnium in medium protulit Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 279. post multos alios Authores, quos ibi refert, Legitimatus ergo per subsequens matrimonium, nec videtur exclusus, nec de eo actum, vt in maioratu sic instituto succedere non debeat. Sic sane in terminis nostris argumentabatur Hippolyt. Riminald. d. cons. 222. n. 18. lib. 2. Octauo facit, quod voluit Salicetus, in l. si totas, C.[sect. 16] de inofficiosis donat. vbi inquit, quod donatio, quae reuocatur, si donator susceperit liberos ex legitimo matrimonio, de qua loquitur lex, si unquam, C. de reuocand. donat. & l. 8. tit. 4. p. 5. locum etiam habet, si filij legitimati fuerint per subsequens matrimonium; & idem tenuit Baldus in l. 1. in fine, C. eodem titulo, argumento dicti cap. tanta est vis, quia etsi ab initio non fuerint legitimi, qui per subsequens matrimonium legitimantur, tamen tales legitimationes trahuntur retro, secundum communem Scribentium sententiam post Glossam in eod. cap. tanta, & id ipsum resoluit Tiraquellus in dicta l. si unquam, verbo, susceperit liberos, num. 71. & de primogenitura, quaest. 34. n. 55. Peregrinus, de fideicommissis, dicto art. 24. n. 7. atque in terminis nostris sic argumentatur Rolandus, d. cons. 100. n. 9. lib. 2. qui vel vno solum verbo respondet inferius, n. 46. in fine, sed ego latius respondebo, & dilucide rem hanc explanabo. Videtur ergo ex ea resolutione deduci, quod dictus D. Franciscus admitti debeat ad vinculum, & patronatum, de quo agitur, virtute retrotractionis, etiam in praeiudicium tertij; quemadmodum in d.l. si totas, legitimatus per subsequens matrimonium admittitur in praeiudicium donatarij in simili vocatione filidrum natorum ex legitimo matrimonio, de quibus loquitur ipsa l. si totas, vt constat ibi, vt filius, vel nepotes postea, ex quocunque legitimo matrimonio nati, &c. Nono denique adducitur sententia, & authoritas[sect. 17] permultorum, & grauissimorum iuris vtriusque Interpretum, qui asseuerarunt in terminis, legitimatum per subsequens matrimonium, excludere substitutum sub conditione, si decesserit sine filiis ex, vel de legitimo matrimonio natis: & inde admitti ad fideicommissi, vel maioratus successionem, ad quam filij legitime nati, aut ex legitimo matrimonio procreati vocantur. Et ij fuere Antonius de Butrio, in cap. innotuit, num. 18. columna 2. de electione, per illum textum: qui tamen potius stat pro substituto contra legitimatum, cum loquatur in terminis illius textus in dispositione legis Cum etiam se remittat ad dicta per eum, in cap. per venerabilem, qui filij sint legitimi, vbi distinguit inter dispositionem legis, & testatoris. Ioannes de Imola, in eodem cap. innotuit numero 13. quo loci allegatur communiter, vt pro legitimato scripserit contra substitutum, cum vere se remittat ad Butrium, vbi supra, in dicto cap. per venerabilem, & sic potius faueat substituto eidem contra legitimatum, vt animaduettit Ruinus, in cons. 192. n. 16. vol. 3. & seq. Hippolyt. Rimin. d. cons. 222. n. 176. lib. 2. Abbas, in dicto cap, tanta, num. 7. qui filij sint legitimi, & in dicto cap. innotuit, num. 17. qui etiam pro legitimato non vrget, cum vel loquatur in dispositione legis, vt in d. cap. innotuit, vel dispositione hominis, & in feudo concesso alicui prose, & legitime natis, vel legitimis descendentibus, supponendo tamen, quod nullum est tertij praeiudicium, nec aliorum vocatio expressa, quibus damnum inferatur: tunc namque contrarium sentit idem Abbas in consil. 85. n. 2. lib. 2. vel dato quo id non supponat, diuersa ratio est, quae in feudi concessione militat, quam ea, quae in fideicommissi, aut maioratus successione datur, vt infra dicetur. Salicetus, in dicta l. si totas, C. de inofficiosis donat. qui tamen loquitur in dispositione legis, in qua legitimati per subsequens matrimonium veniunt, quando legitime nati, aut ex legitimo matrimonio procreati vocantur, vt infra dicetur. Angel. Aretinus, in §. finali, de nuptiiis, numero 8. Aretinus, in l. Gallus, §. si eius, column. 1. ff. de lib. & posthum. num. 42. Paulus Castrensis, in l. finali, num. 5. & 6. C. de his qui veni. aetat. impet. qui tamen loquitur in casu, in quo substitutio facta erat alicui decedenti sine filiis legitimis & naturalibus, quia tunc est verum, quod secundum mentem, & intentionem testatoris, legitimatus per subsequens matrimonium excluderet substitutum; non autem quando substitutio erat facta decedenti sine filiis ex legitimo matrimonio procreatis, quia tunc aliter sentit, dum se remittit ad notata per Butrium, in d. cap. per venerabilem: qui (vt supra dixi) tenet substitutum non excludi a legitimato per subsequens matrimonium; & ita perpendit Rolandus, d. consil. 100. num. 47. lib. 2. & sequitur Hippolyt. Riminaldus, dicto consil. 222. num. 175. Socinus senior, in l. Gallus, §. si eius, num. 5. in vers. tertius casus, ff. de liber. & posthum. Philippus Decius, in d. cap. cum in cunctis, num. 29. de electione, & in l. generaliter, in fine, C de institut. & substitut. num. 23. & in consil. 155. in fine, qui tamen parum constans sibi fuit, nam posito, quod in eis locis inclinasset pro legitimatis, tamen in consilio 614. & in consil. 624. inclinat aduersus cum; & tenet aperte sub vocatione natorum de legitimo matrimonio, non contineri filios per subsequens matrimonium legitimatos. Prout recte ponderauit Hilppolyt. Rimin. dicto cons. 222. num. 167. Praepositus Alexand. in cap. lator. col. 5. qui filij sint legitimi. Berous, in cap. in praesentia, de probationibus, numero 340. vbi in fauorem legitimati per subsequens matrimonium, sed contra eum latius fundat alio in loco, vt infra dicetur. Hippolyt. singulari 542. Ripa, in rubrica, ff. si certum petatur, num. 3. & in l. ex facto, §. si quis rogatus, num. 47. ff. ad Trebellian. & in repetitione, l. si vnquam, num. 86. C. de reuocand. donat. vbi in fauorem legitimati concludit: Sed vitari potest, vt in terminis quaestionis nostrae, & concurrentibus simul omnibus verbis a fundatore dicti vinculi adiectis, non vrgeat, vt per Hippolyt. Riminald. dict. cons. 222. num. 192. & 193. vbi inquit, quod potius Ripa pro contraria parte, & contra legitimatum famulatur. Petrus Paulus Parisius, in cons. 13. ex num. 33. & num. 40. & in consil. 15. columna 2. lib. 2. quibus in locis allegari solet communiter, quasi pro legitimato per subsequens matrimonium responderit. Vere tamen loquitur in ita legitimato, quem dicit substitum excludere, sub illa conditione, si decesserit sine filiis legitimis. Sed quid statui debeat, quando dictum fuisset, sine filiis legitimis, ex legitimo matrimonio natis (prout in casu nostro) non attingit. Campegius, in tractatu de dote, prima parte, quintae partis principalis, quaest. 59. in fine. Marcus Mantua, in cons. 191. per totum, lib. 1. Ioannes Crotus, in repetitione, l. Gallus, §. & quid si tantum, nu. 82. & 169. ff. de liber. & posthum. qui tamen loquitur in dispositione Statuti excludentis filiam, stantibus masculis legitime natis, vnde potest eo casu tolerari, quod dispositio talis Statuti verisicetur in legitimato per sequens matrimonium; & non idem dicendum est in dispositione hominis, secundum communem Doctorum resolutionem, de qua infr. & per Riminaldum iuniorem dict. cons. 222. num. 96. & num. 170. vbi dicit sic loqui Crotum, & ideo in terminis quaestionis nostrae non vrgere pro legitimato. Ioannes Maria Riminaldus, in cons. 78. lib. 1. & in consil. 226. lib. 2. qui pari modo, vel de statuto loquitur, vt Hippolyt. Rimin. notauit vbi supr. n. 171. vel in eisdem, in quibus versamur, terminis, nihil in fauorem legitimati reliqui scriptum. Curtius iunior, in consilio 13. numero 9. & in consilio 35. num. 16. Brunus, in cons. 15. n. 17. Alex. de Neuo, in cons. 61. num. 13. Iason, in cons. 178. ex num. 6. lib. 2. Purpuratus in cons. 95. n. 2. lib. 1. Matthaeus Afflictis, in cap. primo, §. naturales, intitulo, si de feudo fuer. controu. inter domin. & agnat. post Andr. Iserniam, & Martin. Laudens. qui tamen cum in feudi successione loquantur, cum etiam in terminis nostris, & adiectis verbis praedictis, sermonem non instituant, ex his; quae infra dicentur, facile vitari possunt. Gozadinus, in cons. 25. ex num. 3. cum seq. Socinus iunior, in consil. 39. num. 63. & in consilio 63. num 39. lib. 3. qui tamen variauit, & contra legitimatum constanter tenuit alio in loco; vt statim dicetur. Siluanus, in cons. 3. num. 22. Boerius, decis. 159. num. 20. qui tamen in eodem casu loquitur, in quo Baldus, in consil. 329. Punctus quidam substituit, volumine 2. in antiq. at Baldus ponit verba substitutionis in hunc modum: Si Stephanus moreretur sine filiis legitimis, aut ex suo corpore descendentibus, vultque tali casu legitimatum per subsequens matrimonium excludere substitutum, quod mirum videri non debet. Nam & legitimatus pet rescriptum id faceret, cum verba de filiis legitimis simpliciter loquerentur: imo vero etiam de naturalibus tantum, vt considerat Baldus ibidem. At nos loquimur in substitutione alicui, si decesserit sine filiis legitimis, & naturalibus, ex legitimo matrimonio, quae (vt latius infra dicetur) respiciunt legitimum nascendi modum, vsque a principio, & non verificantur in legitimato quocunque, licet per sequens matrimonium, vt latius probabitur inferius; merito patet illam decisionem Baldi & Boerij non officere casui nostro, vt rectissime animaduertit Hippolyt. Rimin. d. cons. 222. n. 173. Craueta, in cons. 591. n. 81. volum. 6. Neuizanus, in cons. 99. n. 21. Mare. Ant. Natt. in cons. 121. n. 13. & in cons. 628. n. 18. & seq. Guillielm. Aperno, post cons. Bruni, in consil. 10. num. 17. Zazius, in epitome feudorum, n. 87. Anton. Trigon singulari 35. Iulius Clarus, in §. feudum, quaest. 82. vers. sed quid si feudum. Hugo Celsus, in cons. 119. num. 5. & 20. & in consilio 88. num. 4. And. Alciat. in respons. 501. secundum impressionem antiquam Lugdunensem, vbi tenuit pro legitimato per subsequens matrimonium, ac si ab initio nascendi, ex legitimo natus fuisset matrimonio. Caeterum Alciatus ipse aduersus legitimatum respondit in resp. 201. & 666. plus addens, bis, vel ter ita fuisse iudicatum in amplissimo Senatu Mediolani, cuius auctoritas est suprema. Ioannes Cephalus, in cons. 111. num. 4. lib. 1. & in consil. 541. num. 9. lib. 4. qui tamen aliis in locis contrarium sustinet, & contra legitimatum per subsequens matrimonium respondet, latiusque articulum disserit in cons. 66. & in cons. 82. lib. 1. & in cons. 276. lib. 2. & in consil. 441. lib. 4. Petrus Duenas, in regula 350. ampliation 8. qui tamen vitari potest, cum in feudo loquatur, & diuersa sit ratio dispositionis testamentariae, vt infra dicetur, & sic eidem respondet Hippolyt. Riminald. dicto consil. 222. num. 193. qui generaliter statuit, non obstare authoritates Interpretum loquentium in feudis, & rationes diuersitatis assignat, num. 177. & seqq. Marcus de Carpo, inter consilia Riminaldi senioris, in cons. 727. lib. 4. Ioannes Bolognetus, in rubrica, ff. si certum petatur, num. 13. qui tamen licet expressim approbet Decij sententiam, in dicto cons. 155. & in cons. 525. quod si testator substituat filio, si decedat sine filiis de legitimo matrimonio natis, quod legitimatus per subsequens matrimonium excludat substitutum: id tamen ex proposito non attingit, nec disserit, sed per transitum sie obseruat. Capicius, decis. 22. in fine. Franciscus Beccius, qui legitimati partes tuetur constanter in consil. 165. fere per totum, lib. 2. sed maxime ex num. 21. vsque ad numerum 73. & concludit num. 45. in fine, & num. 46. & 47. quod haec opinio amplectenda est tanquam receptior & haec munior, & quae aequior est & benignior, cum faueat matriminio, & filiis; & contraria quod dura sit, & fundata in nudo rigore verborum, & videtur contra verisimilem mentem testatoris, qui non est credendum verisimiliter, quod legitimatos per subsequens matrimonij opinio vnius praeferretur communi opinioni, quamuis effect dubia; quoniam in dubio pro matrimonio, & filiis esset pronunciandum, prout ibi haec omnia latius exornat. Nicolaus de Vbaldis, de success. ab intest. prima parte, n. 65. Franciscus Bursatus, in consil. 10. ex num. 6. vsque ad numerum decimum, & in consil. 18. per totum, maxime ex num. 3. cum seq. lib. 1. qui etiam idipsum, quod Franciscus Beccius tuetur constantissime, & num. 10. ex eodem filiorum, & matrimonij fauore adducitur, & quod benignior & aequior opinio semper sit sequenda, licet attenta auctoritate Scribentium res esset aequalis, vel dubia. Hieronym. Gabr. in cons. 21. in 4. dubio, ex num. 28. cum seq. AEmilian. in cons. 132. per totum. Antonius Anguissola, qui etiam pro legitimato respondit constanter, in cons. 74. lib. 6. & maxime ex n. 7. sed vitari potest consideratione illa Hippolyt. Rimin. dicto cons. 222. n. 176. Ferdinand. Vasquez, Menchaca, de successionum progressu, secunda parte, libro 1. §. 2. num. 29. & num. 52. Antonius Gabriel, commun. conclus. lib. 6. titulo de legitimatione, conclusione prima, num. 31. 32. & 33. vbi hanc opinionem pro legitimo per subsequens matrimonium, dicit esse magis communem, & repetit num. 55. & 56. Didac. Couarr. in epitome super 4. Decretal. cap. 8. §. 2. n. 30. Rubeus, in l. Gallus, §. quidam recte, n. 162. ff. de liber & posthum. Gregorius Lopez, in l. 2. titulo 15. partita secunda, verbo, el hijo mayor, ibi: Crederem illum vere esse legitimum, & succedere posse in Maioria, & in l. prima, titulo 13. partita 4. verbo, se case con ella. Qui tamen neque disputat quaestionem, neque firmiter id resoluit, sed subdubie suam profert sententiam. Andr. Tiraquellus, de primogenitura, quaest. 34. n. 56. Sfortia Odd. in tractatu de Compendiosa, in 6. parte, articulo vltimo, pagina penultima, versiculo, ego teneo, num. 6. Hieron. Scruf. cons. 1. art. 2. n. 14. Emanuel Suarez, in the sauro receptarum sententiarum, verbo, legitimatus ob matrimonium. Mandosius, regula 18. Cancellariae, quaest. 6. num. 5. Michael Grassus, receptar. sentent. § fideicommissum, quaest. 38. numero 5. in versic. contrarium vero. Villalobos, in aerario commun. opinion. verbo, legitimatus ob matrimonium, num. 74. in 6. amplicatione. Mohedanus, decis. 181. Portius Imolensis, regularium, siue conclus. iur, lib. 4. cap. 36. Osascus, decis. 154. n. 11. &12. Francisc. Viu. commun. opinion. lib. 1. verbo, filij nati ex legitimo matrimonio Marzarius, de fideicommissis, 2. par. q. 30. Anton. pistor. lib. 2. part. posteriori, quaest. 14. Simon de praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpretatione prima, dubit. 3. solut. 3. num. 6. folio mihi 190. Rolandus a Valle. in cons. 83. num. 19. lib. 3. qui tamen in cons. 100. lib. 2. vbi ex professo disputat articulum, contrarium defendit constanter, & contra legitimatum per subsequens matrimonium respondit. Ioan. Bapt. Lup. de illegitimis, conclus. 4. §. 3. num. 10. fol. 203. Ascanius Clemens, tractatu de patria potestate, c. 5. n. 52. & 57. Ant. Marc. Corras. tract. de commun. opin. lib. 2. tit. 9. cas. 20. n. 109. & 112. Ant. Galeat Maluas. in cons. 30. n. 8. Iacob. Menoch. in cons. 225. maxime ex num. 9. cum seq. & in cons. 227. maxime num. 13. & num. 21. lib. 3. & in cons. 779. num. 43. & 44. lib. 7. & praesumpt. 81. ex num. 4. cum seq. lib. 4. quibus in locis pro legitimato firmiter tenuit, & plures casus distinxit d. praesumpt. 81. Sed aliquando variauit, & contra legitimatum ipsum respondit, vt infra dicetur. Idque maxime, data geminatione verborum, legitimos, & naturales, & de legitimo matrimonio natos, nam tunc legitimatos per subsequens matrimonium, non excludere substitutum asseuerauit, vt infra quoque dicetur. Camillus Gallinius, de verb. sign. lib. 4. cap. 17. n. 17. 18. & 19. Ioann. Thom. de Martin. tract. de feudis, lib. 1. tit. 3. num. 48. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, q. 21. n. 34. vsque ad num. 38. Petrus Surdus, in cons. 213. num. 17. cum seq. vsque in finem consilij, lib. 2. vbi in successione feudi, & in caeteris successionibus constanter hanc partem tuetur, & in vocatione legitimorum, & ex legitimo matrimonio natorum, legitimatos per subsequens matrimonium contineri, & admitti defendit. Sed aliis in locis pro certo resoluit contrarium contra ipsos legitimatos, vt mox dicetur. Francisc. Beg. in cons. 52. n. 33. & 34. Ludouic. Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 1. num. 10. vbi resolutiue firmauit, quod filius naturalis ex matrimonio subsequenti legitimatus, succedit in eo primogenito, in quo vocantur filij legitime nati, vel ex legitimo matrimonio procreati: Vere tamen eruditissimus iste Vir (sicut & Didac. Couarr.) articulum propositum non disputat, & rem perfunctorie tractat, & forsan si veritatem latius inquireret, & Recentiorum fundamenta praelegeret, aliter tatueret, nec adduceretur ex text. (prout etiam ipse Couar. adducitur) in dicto cap. innotuit, de electione, cum tex. ille in hominis dispositione non vrgeat, vt statim dicetur. Phanucius Lucas, super stat. de lucro dotis, n. 36. pag. 94. Pelaez a Mieres, qui id ipsum quod Molina firmauit, de Maioratu, secunda parte, quaest. 1. num. 1. qui etiam quaestionem non disputat, nec in nostris terminis loquitur. Laderch. Imolens. in cons. 24. ex n. 29. Aluar. de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. sub num. 9. in versic. Nec obstare videtur, qui etiam tener eandem opinionem Ludouici Molinae; sed eum non citat. Marta, voto 94. ex n. 4. vbi vide. Ioannes Garsia, in commentariis de nobilitate, glossa 21. n. 21. per totum: qui tamen quamuis opinioni huic pro legitimato magis adhaereat, tandem cogitandum reliquit, vt infra dicetur. Pater Ludouicus Molina, qui in quaestione primogenij Molinam sequitur, & eum citat, sed quaestionem non disputat, tom. 1. de iustitia & iure disp. 172. column. 4. in versic. illud tamen est animaduertendum, folio 974. Hieronymus de Caeuallos, practicarum commun. contra communes, quaest. 2. numero 64. & in fine eiusdem quaestionis, sub numero 86. inquit, ab hac opinione non esse recedendum in iudicando, & consulendo; sed esse contrariam satis sustentabilem agnoscit, & expressim ibidem, in finalibus verbis. Aurelius Corbulus, de emphyteusi, in addit. magna, ad causam priuationis obtineam finitam, num. 203. & seq. qui tamen in dispositione testamentaria potius videtur contra legitimatum tenere, si originaliter praelegatur, num. 206. Canet. in extrauag. volentes, num. 9. fol. 180. Et hactenus de his qui in quaestione praefata res[sect. 18]ponderunt, atque scriptum reliquerunt in fauorem legitimati per subsequens matrimonium: quorum etiam quamplurimi specifice, & in indiuiduo; alij vero (licet tacite) aperte tamen voluerunt, legitimatum per subsequens matrimonium admitti ad fideicommissum, seu maioratum, ad quem filij legitimi & naturales, & de legitimo matrimonio nati, aut procreati vocantur, & excludere substitutum, aut vocatum sub ea conditione, non obstante geminatione legitimis, & de legitimo matrimonio natis: & sic nihil interesse, an verba simplicia, legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, an geminata filiis legitimis, & naturalibus, & ex legitimo matrimonio procreatis, sine legitime natis, adiiciantur; sic sane visi sunt tradere, & statuere pro ipso legitimo admittendo contra substitutum. Petrus Paulus Parisius, in consil. 13. num. 23. & 40. lib. 2. Ioannes Maria Riminaldus, in consil. 226. vol. 2. Marcus Mantua, d. consil. 191. per totum, volum. 1. Marzarius, de fideicommissis, secunda parte, quaest. 30. versic. contrarium. Pet. Anton. Anguissola, in cons. 74. numero 6. lib. 6. Vegius, in cons. 55. num. 18. Stortia Oddi, in tractatu de compendiosa substitutione, in fine, dicto num. 6. Martius de Carpio inter consilia Riminaldi senior. in cons. 727. lib. 4. & videtur assentire Iacobus Menochius, lib. 4. d. praesumpt. 81. n. 24. Alij etiam ex superioribus tacite (vt dixi) assentiunt; nam pro legitimato indistincte respondent, non obstantibus verbis quibuscunque. Reregrinus quoque de fideicommissis, d. art. 24. num. 40. in hac verborum geminatione nullam vim facit, nec putat interesse, an verba sint geminata, vel simplicia. Ipse autem opinionem contrariam cum Baldo tuetur semper constantissime contra legitimatum, etiamsi verba sint simplicia, vt infra dicetur: & reddit rationem, qua superiores adducuntur, qui in verborum geminatione vim non faciunt, quoniam adiectio illa de legitimo matrimonio, potest videri expressa ad excludendum legitimatum per rescriptum: quod tamen non esse iuridice, nec recte dictum, nec posse intelligi ad eum fidem, nec ad exclusionem talis legitimati per rescriptum, apposita ea verba, ex his apparet concludenter, quae ad solutionem septimi Argumenti, infra traduntur. Franciscus quoque Bursatus, d. cons. 18. ex nu[sect. 19]mero 11. vsque ad num. 19. lib. 1. improbat inprimis sententiam eorum, qui asserunt, legitimatum per subsequens matrimonium, nunquam admitti, vbi adsit legitimorum geminata prolatio, qua scilicet legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, & eos refert dicto num. 11. deinde ex num. 12. asserit constanter contrarium, & innuit, legitimatum per subsequens matrimonium admitti non obstante geminatione verborum, legitimis, & de legitimo matrimonio natis: & num. 13. cum seq. intendit probare, non obstare Doctorum authoritates, quae in contrarium allegantur, vt legitimatus per subsequens matrimonium non admittatur, vbi adest legitimorum geminata prolatio: quoniam respondet, maiori ex parte Authores ipsos loqui tantum, vbi aderant verba simplicia, sed cum qualitate natis, & non geminata. Deinde inquit, non obstare duo illa consilia Baldi, & Decij a quibus id acceperunt Authores omnes, qui in verborum geminatione adeo vim maximam fecerunt: quia reuera (vt ipse existimat) Baldus, in consil. 357. volumine 5. & Decius, in cons. 155. in fine, nituntur praecipue in verbis geminatis, nec sustinent opinionem contra legitimatum per subsequens matrimonium ob dictam geminationem verborum tantum, sed in casu, quando de voluntate testatoris apparet, quod legitimatum etiam per subsequens matrimonium admitti noluisset: quia tunc excluderetur omnino, prout fieri potest, & ex Curtio iun. & Marzario annotauit ibidem, num. 14. in versic. Tertio non obstat. Praeterea statuit Bursatus ipse, quod Scribentes omnes, qui amplectuntur partem negatiuam contra legitimatum, ob vnicum verbum, legitime natis, vel ex matrimonio procreatis, nituntur praecipue authoritate Baldi, dicto consil. 357. propter quod dignoscitur, fundamentalem rationem dicti eorum fieri non super verborum geminatione, sed super illa veritate, quod reuera secundum naturam, tempore ortus dici, vel reputari nequeat legitimus, & de legitimo matrimonio natus, aut procreatus, qui per subsequens matrimonium legitimatus fuit. Rursus obseruat idem Bursatus, num. 16. in vers. Quinto addo, quod omnes illis Authores, qui cum Baldo tenent contra legitimatum ob verborum geminationem, mouentur ex doctrina Butrij in d. cap. per venerabilem, num. 17. qui filij sint legitimi, qui temen, id non decidit simpliciter, nec absolute, sed ait tenendo partem negatiuam contra legitimatum, fortius hoc putare procedere, si adessent verba geminata propter enixam voluntatem. Ergo & alij illam doctrinam allegantes (subdit Bursatus ipse) censentur secundum ipsam eorum conclusionem ponere, vt putent, id fortius procedere, si adsit geminatio verborum; & sic in casu, in quo negatiua opinio verior affirmaretur, quae cum verior non sit, sed contraria communior (vt Bursatus metipse cantat) etiam stante dicta geminatione, erit prorsus falsa nec magis legis virtus operabitur in vnico verbo, natis, vel procreatis, quam si sint geminata, vel triplicata verba. Denique, vt eisdem verbis geminatis adimat robur omne, inquit, quod illa verba, ac de legitimo matrimonio natis, posita post alia, filiis legitimis & naturalibus, censentur fere posita, & addita magis ex capite, & vsu Notarij, quam ex mente, & voluntate testantis; ideo nihil operari debent, nec alicui praeiudicium generant, vt ibi probat; & adiicit, quod licet praesumerentur dicta verba de voluntate testatoris apposita, hunc effectum & exclusionem legitimati operari non deberent, nisi clare per Notarium id sibi declaratum fuerit, vt num. 18. comprobat quoque ibidem; & in finalibus verbis dicti consilij 18. concludit in hunc modum: Et ex his credo secundum magis communes, & veriores doctrinas, legitimatum per subsequens matrimonium, excludere substitutum vocatum, etiam in defectum legitimorum, & naturalium, ex legitimo matrimonio natorum: & idem concludit dicto cons. 10. num. 9. eod. lib. 1. Sic sane adnotata hactenus, num. 18. & 19. pro decimo huiusce partis, & iuris dicti D. Francisci fundamento deseruiunt, vt etiam adiectis verbis geminatis: Hijos legitimos y naturales, y de legitimo matrimonio nacidos: Franciscus ipse ad successionem admitti debeat, nec eidem obstet verborum geminatio ipsa, iuxta sententiam relatam, quae tamen confutatur, & Francisci Bursati obseruationibus noue respondetur; & aliter quam hactenus factum fuisset, rationes superiores diluuntur, ex num. 103. cum seqq. & num. 180. Superioribus igitur omnibus mininme obstantibus, contrarium Regius Hispalensis Senatus rectius sustinuit, & definiuit, atque in casu proposito, & in vocatione illa filiorum legitimorum, & naturalium, & ex legitimo matrimonio habitorum, & natorum, dictum D Franciscum, per matrimonium subsequens legitimatum, non contineri, nec ex praesumpta institutoris maioratus voluntate, ex eiusmodi verbis clare collecta, comprehensum censeri, & consequenter eo excluso, D. Petrum ad successionem eo casu vocatum, & admittendum, instricta iuris ratione, & disputatione decreuit iuridice. Eiusdem autem senatus sententia & decisio, rationibus & fundamentis sequentibus comprobatur, & fulcitur dilucide. Ac primum equidem ex his omnibus, quae pro solutione argumentorum proposui, & scripsi inferius, & adeo fortiter adstringunt, vt certas. & tenendas resolutiones, atque doctrinas in hoc casu contineant, & istam partem concludentissime probent, & idcirco videri omnino, atque ex proposito perpendi debebunt obseruata ibidem. Primo autem loco (vt dixi) ex eo probatur Sena[sect. 20]tus definitio, quod dictus D. Franciscus legitimatus per subsequens matrimonium, non habeat qualitatem illam a testatore requisitam: quia non habitus, nec natus ex legitimo matrimonio, quo casu, qui non probat se talem, qualem se asserit, obtinere non potest, l. non ignorat, C. qui accusare non possunt, Alexander, in consil. 60. column. 5. in vers. venio ad secundum, lib. 2. vbi in specie loquitur de legitimatio[sect. 21]ne, quam quis debet probare. Facit etiam quod dicitur de filio petente haereditatem patris, qui debet probare, se filium, & legitimum, Butrius, in cap. peruenit, in secunda column. qui filij sint legitimi, Socin. in consil. 39. in principio, volumine 1. vbi dicit, quod[sect. 22] quando legitimitas est fundamentum intentionis alicuius, qui fundat se in legitimitate, illam probare tenetur, per notata in cap. lator, & in cap. causam quae, qui filij sint legitimi: & per Rolandum, qui in eisdem, in quibus versamur, & terminis, & in ipso articulo legitimati per subsequens matrimonium, sic argumentatur in consil. 100. num. 19. vsque ad numerum 26. lib. 2. cum igitur praefatus d. Franciscus se fundet principaliter in eo, quod sit legitimus, & naturalis, & de legitimo matrimonio natus, & habitus; probare equidem tenetur praecise qualitatem eam, quae est fundamentum suae intentionis; alias obtinere non debebit. Dum autem contendit, quod dicatur natus ex legitimo matrimonio, ratione matrimonij subsequentis (in quo consistit totus neruus praesentis dubitationis) videtur proculdubio necessario dicendum, quod audiri, seu admitti non debeat, ipsum esse natum ex legitimo matrimonio: quod probatur multis mediis. Et primo, quia legitimati per subsequens matri[sect. 23]monium, licet pro legitimis habeantur post contractum matrimonium, siue legitime natis similes sint ex legis dispositione, aut fictione; non tamen dici potest quod sint legitime nati, aut de legitimo matrimonio procreati; id quod negari non potest, atque expressim probatur ex his iuribus, & Authoribus, quae ad solutionem primi, & secundi argumenti latius recensentur, vbi videri debet (vt nunc dicebam) & post alios ita specifice adnotarunt Carolus Ruinus, in cons. 92. num. 16. lib. 3. Curtius iunior, in consil. 64. num. 12. Natta, in consil. 602. lib. 3. Rolandus, dicto cons. 100. ex num. 26. cum seq. & numero 37. lib. 2. Ioannes Cephalus, in consil. 82. numero 16. & in consil. 117. num. 21. lib. 1. Hippolytus Riminaldus, in cons. 222. num. 66. 67. 83. & 97. Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo 24. num. 33. Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommissis, libro 3. cap. 15. ex num. 11. & num. 16. Cum ergo Lu[sect. 24]douicus Mexia dicti vincli, & patronatus institutor, toties cauerit expressim, & in omnibus substitutionibus, aut vocationibus repetierit, quod quilibet vocatorum, & in futurum admittendi, siue successuri, sint legitimi & naturales, & de legitimo matrimonio nati, & habiti; & dispositio fuerit relata ad istum casum, non debet proferri ad alium casum similem: quoniam conditio voluntaria debet adimpleri in forma specifica, & non per aequipollens, l. in testamento, & l. Maeuius, & l. qui haeredi, ff. de condit. & demonst. quo stante dicitur, quod licet legitimatus per subsequens matrimonium, aequipolleat vero, & legitimo, tamen in eo non potest praedicta conditio impleri, nec verificari, cum specifice non fuerit natus legitimus tempore natiuitatis. Quomodo argumentantur omnes fere iuris Interpretes. qui hactenus in proposito articulo commentaria ediderunt, & inter alios eleganter Rolandus, dicto consilio 100. num. 34. lib. 2. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. dicto titul. 12. num. 17. Riminaldus, in locis ante relatis. Peregr. d. art. 24. n. 33. Pro quibus fortiter vrget l. filium eum, ff. de his, qui sunt sui, vel alie. iur. vbi ad definiendum, cui proprie & iuridice applicetur nomen legitimi, Iureconsultus inquit esse necessarium, quod natus sit tempore, quo parentes erant maritus, & vxor, vt constat ibi, filium eum definimus, qui ex viro, & vxore eius nascitur; quo equidem ipse Consultus excludit quodcunque aliud tempus, quod ante matrimonium considerari possit. Atque ideo Bald. ibidem, lectura 2. n. 2. pro regula constituit in haec verba; Quod quantumcunque quis legitimetur, etiam per matrimonium, non dicitur natus de matrimonio. Vrget etiam fortiter l. prima, tit. 13. partita 4. vbi loquens de filiis, qui legitimantur per subsequens matrimonium, dicit expresse: Estos fijos atales no son legitimos, quando nacen: quo nihil clarius, nec magis expressum dicit potuit in proposito, & subdit statim: Tan grande fuerca a el matrimonio, que luego que el padre y la madre son casados, se fazen por ende legitimos: vbi notandum est, legem ipsam non dixisse: Y nacidos de legitimo matrimonio, sed potius contrarium, vt nunc retuli, & vide infra, hoc eod. cap. num. 73. Denique & pro eadem parte silentio praetermitti non potest singularis ponderatio, l. 12. Tauri, quae est l. 10. tit. 8. lib. 5. nouae collect. Regiae, in illis verbis: Hijo, o nieto, o descendiente legitimo, o de legitimo matrimonio nacido, o legitimado por subsiguiente matrimonio; Ecce vbi inter haec differentia constituitur, vt vides, & per verba praedicta, O de legitimo matrimonio nacidos, comprehenditur, atque designatur vera legitimitas per principium iustum, & matrimonium solemne, & datur intelligi, non contineri legitimatum per subsequens matrimonium: quoniam illa alternatiua, O, non subiicitur, inter extrema eiusdem significationis, sed inter diuersa, & formaliter separata, l. generali, C. de sacrosanctis Ecclesiis, l. haec verba, 124. ff. de verbor. signis. l. prima, §. sublata, ff. ad Trebellian. cap. inter caeteras, de rescriptis, Bartol. in l. si quis ita, num. 1. ff. de auro & argent. legat. Alciatus, in consil. 5. num. 14. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, in cons. 358. num. 78. & in, consil. 451. num. 23. volum. 4. Petr. Surd. in cons. 339. num. 6. & 2. seq. volum. 3. Nec satisfaciunt quatuor illae solutiones quas ad[sect. 25]duxit Franciscus Beccius, in cons. 165. num. 68. & 69. lib. 2. quod etiam conditionem voluntariam sufficit impleri iuris fictione: nam ex quo in ipsa solutione Beccius fatetur, filium legitimatum ex subsequenti matrimonio, non esse vere legitimum, sed fingi a iure, velut concludenter idipsum deducitur, quod contendimus: nec fingi sufficere, vt adimpleatur ea conditio, elicitur manifeste ex verbis, & rationibus Francisci Manticae. lib. 11. d. tit. 12. num. 17. & 18. ex quibus solutio eadem prima conuincitur manifeste. Secunda autem solutio fuit, quod conditio etiam voluntatis. impleri quandoque potest pet aequipollens, quando in ea. fuit consideratus. effectus, & ille sequitur etiam ex aequipollenti,secundum Socinum ibi relatum. Verum enim vero, quando assumptum ex Socino deductum verum esset: contrarium namque receptius apparet, vt alio cap, supra, hoc eodem libro, & tractatu obseruaui: & post alios adnotarunt Ioannes Bolognetus, num. 24. & D. Franciscus Sarmientus, num 12. in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthum. Manticam, Menochium, Praetis, Camillum Gallinium, Thuscum, Anton. Fabrum, & alios quamplurimos, ibidem recensui. In casu praesenti dici non posset, in effectu, & virtualiter conditionem adimpleri, admisso eo, qui non ab initio ex legitimo matrimonio natus, sed per subsequens matrimonium legitimatus fuerat. Non etiam, quod in conditionibus mens praedominatur, hi autem, qui sunt legitimari per matrimonium, successibiles sint ex mente testatoris, vt pro quarta solutione idem Beccius constituit: nam si clausulas praefatae dispositionis perpendamus mature, negari non poterit, quin in ea verborum prolatione, legitimos & naturales, & ex legitimo matrimonio natos, legitimatus per subsequens matrimonium admitti non debeat; cum ex hoc, testatoris, siue institutoris maioratus apertior; & efficacior voluntas appareat, se modum nascendi legitime & naturaliter, sine fictione & vere inspexisse, vt infra dicetur, & ex Cephalo, Rolando, Barbat. & Socin. sen. arguendo adnotauit Franciscus. . Bursatus, in cons. 18. num. 2. lib. 1. Sicque ex. verisimili mente institutoris talem filium excludi cum etsi sit legitimus, non tamen legitime natus fuerit, vt cum aliis multis arguendo quoque proposuit idem Bursatus, eodem num. 2. Non ergo arguere licet a verisimilimente testatoris, quae potius contrarium non modo verisimiliter, sed expressim etiam continet. Nec quoque valere dicere, effectum a testatore consideratum,. virtualiiter sequi: cum vsque adeo. eius intentioni id repugner, quod ex legitimo matrimonio natos vocauerit specifice, vt in futurum successuri, ac omnes vocati abstinerent se ab illicitis amplexibus, & matrimonio post eos subsequente, quod in plurimum est inaequale, &. agnationi, & dignitati maioratus possessoris non conueniens: & sic in legitime natis decor familiae conseruatur; non autem in istis, vt infra dicetur, & Peregrinus dicto articulo 24. num. 33. in fine notauit. Hippolytus etiam Riminaldus in consil. 222. num. 60. & 161. lib. 2. Pelaez a Mieres, de Maioratu, secunda parte, quaest. 1. qui ex hoc dedu[sect. 26]xit, quod maioratus institutor cauere, & disponere potest, ne in maioratu succedant filij, per subsequens matrimonium legitimati. Et reddit rationem, quoniam mulieres; ex quibus habentur huiusmodi filij, qui postea per, contractum, matrimonij legitimantur, maiori ex parte non sunt honestae, nec aequales maritis, prout experientia docet quotidie: & sic maioratuum institutores ad impedienda damna; & incommoda irreparabilia, quae communiter sequuntur ex matrimoniis sic contractis, iuste & iuridice conditiones eas adiiciunt, vt etiam Peregrinus, & Bursatus, referendi infra, notarunt: & secundum haec euidenter elicitur. quam alienum sit a verbis institutoris, & mente ipsius, id quod Beccius contendit, aut effectum per aequipollens, & virtualiter adimpleri; cum ea ratione admissa, is sequeretur effectus, quem testator reiecit. Quod Hippolytus Riminaldus, d. cons. 222. num. 136. 137. & 161. rectius animaduertit: inquit namque singulariter, valde interesse testatorum, quod admittantur potius nati ex legitimo matrimonio, quam per subsequens legitimati; & quod ita ipsi voluerunt conditione ea adiecta, & admittere vere legitimos tempore natiuitatis, non autem eos, qui ex postfacto tales fierent, ad reprimendas illicitas coniunctiones, vt per Baldum, Socinum, & Beroum ibi relatos. Et quod vocando filios, & descendentes natos ex legitimo matrimonio, considerauit decorem successorum, argumento l. non tantum, §. st emancipatus, ff. de bon. poss contra tabulas. sed in legitimatis etiam per subsequens matrimonium, non datur ille candor successionis, vt per Alex. & Imolam relatos, per eundem Riminaldum, d. num 137. qui num 138. multis exornat. Peregrinus, d. artic. 24. num. 26. qui Pelaez a Mieres obseruationi superiori, quod legitimati per subsequens matrimonium, possint expresse a successione excludi, conuenit omnino, atque ex Curt. iun. & Marzario assentit Bursatus, d. cons. 18. sub num. 14. in vers. Tertio non obstat consilium Baldi, ibi: Sed in casu, quando de voluntate testantis appareret, quod legitimatum etiam per subsequens matrimonium admitti noluisset, quia tanc excluderetur omnino, prout fieri potest. Et hactenus de primo fundamento huius partis. Secundo deinde facit, quod verba semper debent[sect. 27] intelligi vere, & naturaliter, & non ciuiliter per fictionem, l. finalis, C. de his qui veniam aetatis impet. vbi habetur, quod si in dispositione fit mentio legitimae aetatis, intelligi debet de legitima aetate naturaliter, non autem incidenter, , puta si quis veniam aetatis impetrasset: & infert ibi Angelus, quod si factum sit legatum alicui, cum erit Doctor, vel Sacerdos, intelligitur naturaliter. & vere; & non per fictionem. Et hoc modo in proposito nostro arguunt Decius, in cons. 758. In casu Domini, num. 1. & in consil. 276. In causa, num. 8. versic. primo ergo, Ripa, in l. ex facto, num. 19. ff. de vulg. & pup. substitut. Roland. in cons. 100. num. 35. lib. 2. Ioannes Cephalus, in cons. 82. num 12. lib. 1. Iacobus Menochius, in cons. 16. num 6. &. 7. lib. 1. Hippolytus Riminald. d. cons. 222. num. 97. vbi inquit, quod haec fuit inductio formalis Curtij iunioris, in cons. 64. column. penult. idem Riminaldus, num. 160. & 161. vbi in eadem, qua versamur quaestione, sic quoque argumentatur; &. fundat, quod verba in dubio sunt naturaliter. & non accidentaliter intelligenda, l. qui habet, ff. de tutelis: & sic quod filij, qui ab initio non fuerunt legitiminati, non debent admitti, licet per subsequens matrimonium legitimati: quia testator videtur naturam,& non accidens considerasse, dum ea verba protulit, non idem sequeretur effectus, vt supra dicebam. Peregrinus, dicto art. 24. num. 32. qui idipsum comprobat, & quod verba illa, natos, seu procreatos de legitimo matrimonio, factum naturae denotant, vt scilicet naturaliter nati, aut procreati sint de matrimonio: & sic quod naturaliter erit accipienda dispositio, non ciuiliter, iuris fictione, seu interpretatione, per textum in dicta l. finali. Praeterea, quando verba testatoris possunt trahi ad dupli[sect. 28]cem sensum, naturalem scilicet; & ciuilem potius sunt trahenda ad naturalem, vt in l. ex parte, §. insulam, ff. de verborum obligat. l. 3. §. haec verba, ff. de nego ttis gestis, l finali, C. de naturalibus liberis, & exornat Socinus iunior, in consilio 28. numero 3. & quando[sect. 29] principium natiuitatis fuit vitiosum (vt in casu praesenti) ad illud dicta verba referri non possunt, vt inquit Baldus in finali, columna prima, ff. ad Macedonianum, quem sequitur Castellus, in l. 12. Tauri, verbo siguiente matrimonio. Cum ergo in dicta institutione vinculi, & patronatus Ludouici Mexia, fiat mentio de habitis & natis ex legitimo matrimonio, vt nati ex eo admittantur; dicendum est, quod verba ipsa debeant intelligi de legitime natis naturaliter, tempore scilicet natiuitatis & non per subsequens matrimonium, & sic per fictionem & ciuiliter, sicuti Hippolyt. Riminaldus, in locis antea relat is fortiter[sect. 30] adstringit. Nec satisfacit Francisci Becci duplex illa solutio, tradita dicto consilio 165. num. 65. & 66. lib. 2. Vtraque enim ex eo conuincitur aperte, quod licet legitimitas ea, per subsequens matrimonium proueniens, sit vera, & naturalis, tamen quod eiusmodi filius sic legitimitus sit natus de legitimo matrimonio, dici non potest, cum eo natiuitatis tempore nullum esset contractum matrimonium inter suos ipsos parentes, vt ad solutionem primi, & secundi argumenti latius corroboratur. Et notauit singulariter Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 222. num 118. vbi[sect. 31] concludit, quod legitimati per subsequens matrimonium, neque secundum veritatem, neque secundum opinionem possunt dici nati ex legitimo matrimonio: quia non entis, nullae sunt partes, nec qualitates, & tempore natiuitatis nullum extabat matrimonium (vt dixi) Non ergo dubitatur, an sit legitimitas, necne siue an filij sint vere legitimi: conceditur namque, eos esse vere legitimos, sed in eo dubium vertitur, an ea legitimitate sit satisfactum verbis institutoris, qui legitimos, & naturales, atque ex legitimo matrimonio natos, & habitos ad successionem semper vocauit. Tertio deinde pro eadem parte facit: quia cui non[sect. 32] conueniunt verba dispositionis, non etiam conuenit dispositio per ea importara, l. 4. §. toties, ff. de damno infecto: l. hos accusare, §. omnibus ff. de accusationibus, & alio cap. infra, axioma hoc vulgare latius exornabitur: & in praesenti, quo versamur articulo, sic arguunt Socinus iunior, in consilio 12. num. 14. Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo 24. numero 37. sed verba illa, legitimos & naturales, & de legitimo matrimonio natos & habitos, non conueniunt legitimatis[sect. 33] per subsequens matrimonium: ergo nec dispositio conuenit, quae natos ex legitimo matrimonio ad successionem inuitat Ex eo etiam, quia ij non sunt legitimi simpliciter, sed secundum quid, ideoque dispositio de natis legitimo matrimonio, non est referenda; per regulam l. hoc legatum, ff. de legatis tertio: & per ea quae alio cap. infra, latius adnotabuntur: nec a verborum proprietate licet recedere indubio, l. non aliter, ff. de legatis tertio. Ac denique limitata causa limitatum quoque producit effectum, l. in agris, ff. de acquirendo rerum dom. l. age cum Geminiano, C. de transactionibus. Ideoque limitata conditio, vel dispositio ad natos ex legitimo matrimonio, ad hos proprie secundum verba restringi debet: vt ita arguendo concludit Peregrinus, dicto articulo 24. numer. 37. & subdit numer. 38. quod communis vsus loquendi ita intelligit, iuxta quem verba exaudiri debent, l. librorum, §. quod tamen Cassius, ff. de legatis tertio, l. Labeo, ff. de suppellect. legata. Et idipsum latius fundauit Hippolytus Rminaldus, dicto consilio 222. num 112. libro secundo. Quarto haec ipsa pars probatur ex eo, quod testa[sect. 34]tor dum vocauit filios legitimos & naturales, & legitime natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos respexit ad originem, & principium nascendi: ideo legitimati per subsequens matrimonium non continebuntur, quia non est nostrum extendere scripturas, l. comparationes, C. de fide instrum. & sic arguit in proposito nostro Baldus, in l. Gallus §. si eius, in fine ff.[sect. 35] de liber & posthum idem Baldus, in cap 1. §. naturales, si de feud. fuer. controuer. inter domin. & agn. & in consilio 367. libro 5. vbi inquit, quod testator considerauit naturam, & non accidens: & plenius explicauit Aretinus, in d. §. fi eius, colum. penul. vbi inquit, quod testator per ea verba respexit ad legitimitatem per naturam, non provt est ficta, & accidentalis, iuris authoritate instucta per subsequens matrimonium, aut per scriptum. Et latius discurrit Socinus iunior, in consilio 12. lib 4. Iacobus Menochius, in consi[sect. 36]lio 225. num. 2. lib. 3. Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 222. num. 65. & duob. seqq. vbi quod testator habuit respectum ad modum nascendi naturaliter, & quod videtur se retulisse ad legitimitatem secundum tempus natiuitatis, vt formaliter concludit Natta, in consilio 602. & in consilio 624. num. 19. & 23. & 26. Ioannes Cephalus, qui in terminis nostris facit hanc considerationem in consilio 276. num. 23. lib. 2. Riminaldus ipse, eodem consilio 222. numer. 113. vbi singulariter in haec verba: Accedit praedictis, quod ista verba; sine filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio, denotant ad exclusionem substituti; filios esse debere secundum leges, & naturam ex legitimo matrimonio, quales non sunt legitimati per sequens matrimonium, cum essent nati ante matrimonium, sed si sunt legitimi, sunt ex iuris ciuilis mera dispositione contra naturam disponente, d. cap tanta. &c. Et ibidem, numero 161. & seqq. Marc Anton. Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo 24. numer. 27. qui hoc medio principaliter vtitur contra legitimarum, & adiicit num 18. quod filiorum plures sunt specie: quidam, qui ex iustis nascuntur nuptiis: alij ex coitu illicito: alij aliis modis, vt ibi explicat. Dum ergo testator in conditione, vel in dispositione vocat legitime natos, seu de legitimo matrimonio procreatos, ad primam conditionem filiorum respicit, & sic ad alios non est facienda extensio, ad praeiudicium grauati, vel substituti: quoniam a persona non est recedendum, l. si vnus, §. ante omnia, ff. de pactis, l si ita stipulatus, §. Chrysogonus ff. de verbor. obligat. l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liber & posthum. &in specie sic arguunt Baldus, dicto consilio 367. Decius in consilio 88. numero 13. latius Riminaldus senior, in consilio 543. numer, 9. & 20. & idem Peregrinus, vbi supra, qui adiicit etiam num. 29. quod qualitas legitimitatis, seu de legitimo matrimonio, fuit considerata, & relata per testatorem ad tempus natiuitatis; & sic illo tempore adesse debet, nec sufficit, quod ex postfacto interueniat per subsequens matrimonium, l. quid ergo, ff. de his qui not. infamia, l. in delictis. §. si extraneus, ff. de noxalibus action. Tribunus, ff. de militari testamento: & sic arguit idem Baldus, vbi supra, & Alexander, in consilio 5. ex numero 3. lib. 7. & id maxime, , vbi qualitas a testatore considerata substantialis est, nam superueniens post, non iuuat, l. obligari, §. tutor, ff. de auctoritate tutorum, l. his verbis, §. interdum ff. de haered. institutl. matrem, C. de probationibus. Legitima[sect. 37]tus autem per subsequens matrimonium, consequitur legitimitatem post illud, ergo non ante; cap, tanta, qui filij sint legitimi, ibi Post contractum matrimonium legitimi habeantur: provt infra dicetur & ponderant Alciatus, parad. lib. 3. capite 12. in fine, Cephalus, in consilio 111. num. 10. libro primo, post alios, quos citat Natta, in consilio 623. columna 4. dicentes, quod quamuis matrimonium faciat eos vere & proprie legitimos, verum est, vt ex nunc, tempore scilicet contracti matrimonij, non autem facit eos vere legitimos tetro, siue in praeteritum a tempore natiuitatis. Et latius comprobat, atque nonnulla iura expendit Hippolytus Riminaldus, praecitato consilio 222. numero 109. & vide numero, 111. vbi Baldum, in cap. innotuit. columna penultima, versic. & notat. de electione. vbi inquit, quod omnis le[sect. 38]gitimatio est praepostera: quia facit quem legitimum ex post facto. Sed legitima ratio est ordinata processio secundum viam naturae, nam praecedit matrimonium, vt causa, deinde nascuntur legitimi; ordo enim naturae est, vt causa praecedat causatum suum, l. 2. §. prius. ff. de vulg. & pup. subst. & quamuis (subdit idem Baldus) ista legitimatio per matrimonium, sit restitutio, per quam absterguntur sordes peccati, tamen qui moritur cum filiis sic legitimatis, non dicitur decedere cum filiis legitime natis: quia legitimatio est ordo praeposterus, & macula est impressa origini: & repetit Riminaldus ipse, numero 67. & num. 113. vbi etiam citat Baldum eundem ad hoc, quod legitimatio sit contra ordinem naturae, eo quod in legitimatione per subsequens matrimo[sect. 39]nium, ordo est praeposterus, vt ibi fundat: & numero 112. singulariter scribit, quod verba ex legitimo matrimonio, reducta ad vulgare, sunt haec, de legitimo matrimonio; & sic non possunt verificari in filiis legitimatis pet sequens matrimonium, vt latius ibi: & numero ipso 113. (vt supra retuli) quod[sect. 40] verba sine filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio, denotant ad exclusionem substituti, filios esse debere secundum leges, & naturam ex legitimo matrimonio, quales non sunt legitimati per subsequens matrimonium, vt ibi videbis: & numero 151. Riminaldus ipse post Nattam, & alios notauit, at.[sect. 41] que comprobauit, quod subsequens matrimonium, licet purget omnem maculam praecedentem, non tamen ideo fit, quin adfuerit macula in generatione; at testator dum requirit legitimam natiuitatem, vult eam esse puram, & immaculatam, vt. Natta antea probauit dicto consil. 624. n. 25. & Rolandus, dicto consil. 100. num. 26. 28. 29. 30. 37. & 38. lib. 2. qui traditis supra, ex num. 34. assentit omnino. Et hactenus de quarto fundamento huiusce partis, quo includuntur, atque ponderantur tria illa fundamenta, quae de per se considerauit Peregrin. dicto art. 24. num. 27. 28. & 29. quoniam in vnum, eundemque finem rendunt, videlicet quod testator respexerit legitimitatem, siue filiorum nascendorum conditionem, tempore, atque origine nascendi, & quod eo momento natiuitatis, qualitatem eam desiderauerit, sic superiora, & alia eiusdem Peregrini fundamenta simul recenset (sed eum non citat) Hieronymus Caeuallos, practicar. commun. contra commun. quaest. 2. ex numero 67. vsque ad numerum 73. & num. 76. vsque ad numerum 86. argumento quoque praefato, &[sect. 42] quod qualitas adiuncta verbo, intelligitur secundum tempus verbi; eo autem tempore, quod legitimati per subsequens matrimonium, legitimi non fuerint nec nati ex legitimo matrimonio; ex mente omnium qui partes Baldi contra legitimatum sustinent, vtitur Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. dicto titulo 12. num. 10. & ante ipsum cum aliis Rolandus, dicto consilio 100. num. 26. & sequent. lib. 2. Hippolyt. Riminald. dicto cons. 222. num. 69. & seq. & n. 67. Menochius, lib. 4. praesumptione 81. numero 17. Angelus Mattheaccius, de legat. & fideicommissis, lib. 3. cap. 15. n. 13. & seq. Nec satisfaciunt solutiones illae tres, quas Franciscus[sect. 43] Beccius, dicto cons. 165. num. 64. & 65. adduxit; vtpote cum eaedem ex ipsa rei veritate, & nunc scriptis, ex traditis etiam ad solutionem primi, & secundi argumenti, concludenter elidantur, atque vincantur; atque vel vno solum verbo. quod qualitas praefata natiuitatis ex legitimo matrimonio, nec adfuerit, nec adesse potuerit in origine, & initio nascendi, & sic tempore verbi defuerit; cum nondum inter ipsos filij parentes matrimonium fuisset contractum. Sic sane Sfortiam Oddi, & alios iuris Interpretes deceptos in solutione fundamenti praedicti, concludenter ostendunt Angelus Mattheaccius, lib. 3. dicto cap. 25. ex n. 14. Hippolyt. Riminald; qui latius confutat praecitato cons. 222. num. 67. & n. 69. vsque ad num. 84. vbi Alciati solutiones subuertit: & iterum num. 84. & 87. & reddit rationem, quia matrimonium, quod est causa legitimitatis, debebat praecedere, & tamen subsequitur, & sic effectus praecedit suam causam, quod non potest fieri per naturam, neque etiam per fictionem, quia testator vt hanc fictionem excluderet, addit, ex legitimo matrimonio procreatos, & sic legitimatus per sequens matrimonium, non potest dici natus ex legitimo matrimonio, vt dictis locis, & maxime dicto num. 67. 83. 111. & 113. in fine, & 151. & 152. idem Riminaldus concludit. Rolandus etiam, dicto cons. 100. n. 30. lib. 2. Quinto praeterea facit, quoniam dictio, ex, seu de,[sect. 45] de legitimo scilicet, vel ex legitimo matrimonio natos, pro sui natura denotat causam proximam, immediatam, & materialem, l. si eo tempore, ff. de peculio, l. prima. §. si emancipatus, ff. de coniungend. cum emancip. lib. l. prima. §. ex incendio. ff. de incendio, ruina, & naufragio. l. non dubium. C. de legibus, cap. cum causam, de electione. & exornant Authores quamplurimi, de quibus, infra alio cap. & relati per Peregrinum, dicto art. 24. num. 31. qui in hoc ipso, quo versamur, articulo, sic argumentatur post alios Authores. Exornat etiam, & de natura dictionum praedictarum dicit aliqua Syluester Aldobrandinus, in cons. 115. numero 2. 5. 6. 9. 10. 28. & 31. & sic tempus natiuitatis, & legitimi matrimonij, vt cum Zucardo, & Cephalo arguit Rolandus, dicto consilio 100. numero trigesimo octano, in fine, lib. 2. & cum eisdem, & Decio, & Mantua, Peregrinus, dicto num. 31. Menochius, in consil. 225. num. 1. & 4. in consil. 227. num. 62. lib. 3. & praesumptione 81. num. 13. Hippolytus Riminardus, dicto consil. 222. num. 112. per totum, lib. 2. cum ergo legitimatus per subsequens matrimonium, dici non possit natus proxime & immediate ex legitimo matrimonio, cum natiuitatis tempore nullum esset contractum matrimonium; clare consequitur, dictum D. Franciscum non contineri sub dispositione institutoris dicti vinculi,& patronatus, qui vocauit de legitimo matrimonio natos: quoniam ex verba verificari non possunt in filiis legitimatis per subsequens matrimonium, cum dictae praepositiones denotent causam materialem (vt dictum est) at illorum filiorum materia non erat de legitimo matrimonio, quia quando ad materiam reducti sunt, non erat matrimonium; ergo non erant tales, qui facerent deficere fideicommissum, vel ad maioratum admitti deberent, provi concludit erudite Hippolyt. Riminaldus, dicto cons. 222. num. 112. nec satisfaciunt tres illae solutiones Iacobi Menochij, Prima dicto consilio 225. numero[sect. 46] vigesimo secundo, in versic. non obstant nunc adducta, dum respondet, quod immo legitimatus per subsequens matrimonium, dicitur immediate natus ex legitimo matrimonio praesumptione legis. Aliae vero duae, in dicto consilio 227. numero 63. quod scilicet dictiones illae, de, & ex, significant causam mediatam, & remotam. Aut posito quod causam proximam, & immediatam significarent, legitimatum hunc dici natum ex legitimo matrimonio, ob id quod per euentum conditionis, hoc est, subsecuto ipso matrimonio, actus remanet purus, ex quo conditio retrotrahitur, & lex efficit, vt censeatur iam ab initio procreationis, & natiuitatis contractum matrimonium. Nam prima illa solutio (vt vides) vsque adeo rei veritati. & communibus Interpretum traditionibus repugnat, vt admitti, aut sustineri non valeat vllo pacto. Nam etsi lex disposuerit, vt tales filij per subsequens matrimonium legitimati, pro legitimis habeantur, nusquam tamen lex ipsa natos eos ex legitimo matrimonio praesumpsit, vtpote cum praesumere non potuerit, vbi certa erat veritas contraria, immo nec fingere, vt Peregrinus, dicto artic. 24. numero 36. obseruauit: atque elegantissime Hippolyt. Riminaldus, praecitato cons. 222. num. 76. & seq. vbi probat, quod cum praesumptio cadat super dubio, fictio vero super certo; sicque praesumptio cessat, vbi constat de veritate, sicque sumus in casu certo; praesumere lex non potuit, vsque a principio fuisse matrimonium. Nec etiam fingere per fictionem translatiuam, vt statim dicetur, & per ipsum Authorem, & Peregrinum, vbi supra, Ex quibus & tertia conuincitur solutio. Secunda autem, quod dictiones praefatae significant causam remotam, & mediatam, quantum repugnet iuribus in initio huiusce fundamenti adductis, adeo manifeste, & ad oculum patet, vt maiori comprobatione res non indigeat, & latius probetur infra alio cap. huiusce tractatus. Idque vel eo etiam, quod de natura dictionis eiusdem, de, vel ex, sit,[sect. 47] denotare substantiam eius, cui adiungitur, provt aliorum authoritatibus, & testimoniis comprobat Syluester Aldobrandinus, dicto consilio 115. numero 7. & numero 9. & inde infert ad nostrum pisum casum praesentem, vt propter naturam earum dictionum, legitimati per subsequens matrimonium, non dicantur nati de legitimo matrimonio, vt contineantur sub ea dispositione, ad quam legitime nati, siue ex legitimo matrimonio procreati inuitantur. Rursus & sexto loco facit, quod legitimatio ex sua[sect. 48] natura non trahitur retro, ex sententia quorundam, vt in §. liceat igitur, ibi, & suos de caetero, & ibi, hoc facto exinde filios. quib. mod. natural. effician. legit. & in §. illud, in authent. quibus mod. effician. sui. & quamuis in legitimatis per rescriptum Principis ea iura loquantur, procedunt etiam in legitimatis per matrimonium, vt inquit, atque ex aliis Authoribus comprobat Marc. Anton. Peregrin. de fideicommiss. art. 24. n. 34. quod si dixeris ex sententia aliorum iuris Interpretum retrotrahi legitimationem, vt per Hippolyt. Riminaldum, referendum infr§, & maxime in dicto cons. 222. n. 20. vbi retulit Abbatem, Praepositum, Iasonem, Socin. Iunior. & Anguissolam, sic tenentes, & agnouisse Manticam ipsum, lib. 11. dicto tit 12. n. 20. in principio. Respondetur, in hoc Interpretes maiori ex parte conuenisse, & Manticam eundem declarasse statim, quod scilicet ad ea, quae determinato modo habet voluntaem, non fingit retro legitimatio, vt illa extendere possit, vt ad literam inquit Baldus, in l. in testamento, n. 14. in fine. C. de testam. militis. Alexand. in l. Lucius, n. 17. ff. de vulg. & pup. substitut. Ripa. in l. ex facto, §. si quis, num. 4. ff. ad Trebel. Ruinus, in cons. 92. num. 16. versic. & ita etiam, lib. 3. qui scribunt, quod licet alias legitimatio retrotrahatur ad tempus natiuitatis, tamen non trahitur retro quoad interpretationem voluntatis testatoris; & sequitur Mantica, dicto num 30. & vltra eum Rolandus, dicto cons. 100. num. 41. lib. 2. post Bald. Alexand. Ripam, & Imolam, id ipsum tradidit, quod scilicet vbi agitur de testatoris voluntate interpretanda, legitimatio, etiam per subsequens matrimonium retro non trahitur. Hipolyt. Riminaldus, praecitato cons. 222. n. 75. lib. 2. Ratio est, quia voluntas testatoris (maxime cum modum considerauit) non debet trahi ad casum fictum; vbi potest verificari in casu vero & proprio, vt Bart. & communiter omnes tradiderunt in l. Gallus. §. & quid s tantum, ff. de liber. & posthu. atque ex ipsis notatuit Mantica, dicto num. 20. lex enim nunquam fingit, nisi exigente aequitate, quae in hoc casu non datur, l. sciendum cum seq. ff. ex quibus causis maiores. l. non dubito, l. postliminium. ff. de cap. & postlim. reuersis. Bartolus, in l. si is qui pro emptore. n. 2. de vsucapionib. idque indubitate magis, quando ex retrotractionis fictione, praeiudicium infertur tertio, quia tunc con solum aequitas, immo iniquitas maxima esset, inducere fictionem; & ideo non erit admittenda, vt in terminis successionis maioratus tenet Tiraquellus, de primogenitura, quaest. 34. num. 19. Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 1. num. 7. Peregrinus, de fideicommissis, art. 23. num. 62. Anton. Faber, de erroribus pragmat. decad. 35. errore 6. Hippopolytus Riminaldus, dicto cons. 222. lib. 2. qui nonnullis in locis eius consilij, retrotractionis articulum hunc praesentem attigit, & distincte magis, quam alius fecisset, adnotauit nonnulla: nam inprimis arguendo dixit num. 20. quod legitimatio per sequens matrimonium, dicitur fieri per fictionem translatiuam, nam matrimonium retrotrahitur, & contractum fingitur ante natiuitatem filiorum, & refert Authores nonnullos sic tenentes, quos retuli supra in initio huius numeri. Deinde statuit num. 92. cum aliis Authoribus legitimationem non retrotrahi in praeiudicium tertij, quod etiam dixit n. 11. & n. 131. & 133. limitauit singulariter, quod scilicet legitimatio per sequens matrimonium operatur in praeiudicium tertij ex praesumpta disponentis voluntate, vt in casu. l. si vnquam, C. de reuocan. donat. Rursus, n. 75. & 77. constituit, legitimationem per subsequens matrimonium non retrotrahi quantum ad interpretandam voluntatem testatoris. & inde quod locum non habet, quando testator voluit eam omnino excludere, provt facit, dum requirit, filium legitime natum: & negari non potest, quod legitimatur per subsequens matrimonium, non sit legiti me natus secundum veritatem, quam testator visus est intueri, vt ipse Riminald. Concludit num. 152. & adiicit n. 82. post Bened. de plum. & Alex. quod legi[sect. 49]timatio non tantum potest, nec tam late porrigetur, etiam ex viretrotractionis, vt legitimatus dicatur vere legitimus originaria legitimitate in specie, quae ex matrimonio procedit. Ac denique concludit num. 96. & quatuor seqq. quod quamuis legitimatus veniat in dispositione legis loquentis de natis ex legitimo matrimonio, secus tamen esse in hominis dispositione, vt latius infra notabitur. Septimo facit authoritas permultorum iuris In[sect. 50]terpretum, qui in fortioribus terminis, quam his, in quibus nunc versamur, scriptum reliquerunt, atque constanter asseuerarunt, legitimatum subsequens matrimonium, non excludere substitutum sub conditione, si decesserit sine liberis de legitimo matrimonio procreatis, vel legitime natis; sicque nec ad successionem fideicommissi, aut maioratus admitti, ex sola adiectione legitimitatis, per verbum legitime natis. aut ex legitime matrimonio procreatis, per subsequens matrimonium legitimatum. Et hi equidem (quos longa serie[sect. [51]] commemorabo infra ad solutionem noni argumenti, ex n. 95.) non modo sunt pares pro substituto contra legitimatum, cum caeteris contrariae partis Authoribus, sicuti esse pares profitetur Sfortia Oddi, & eum refert Hippolyt. Riminald. dicto cons. 222. n. 206. verum etiam longe plures sunt numero, si hi excludantur, qui pro legitimato, vel specifice in terminis nostris non respondeunt, vel in aliis terminis loquuntur, aut de feudis, non de substitutione sermonem instituunt, sicuti eleganter concludit Riminald. n. 207. vbi inquit in hunc modum: circa quorum conclusionem diligentius est considerandus calculus ab eis firmatus: nam si de medio tollantur illi, qui vel sibi parum constantes fuerunt in hac quaestione, vel materia; sicut & alij, qui in diuersis terminis a casu nostro scripserunt. Quique de feudis locuti sunt, non de substitution; demúmque consilium collegij Patauini periculosum: facile patebit. caeteros a me missos. vt partem legitimati fouentes, longe pauciores remanere Scribentibus pro substituo, & c Et inferius ibi: Omnibus igitur Baldi sequacibus cumulatis vna cum ceseris qui tenent in terminis opinionem pro substituto, longe maiori numero sunt Doctores pro eo, quam pro legitimato: & ita cessat, quod authoritates sunt aequales, vt dicebat Sfortia, Et vide ipsum Riminaldum, in eodem cons. 222. ex n. 167. vsque ad num. 178. & n. 192. vsque ad num. 206. vbi suo ordine id ostendit, & per multos ex his, qui pro ipso legitimato contra substitutum, & contra sententiam Baldi allegantur, nequaquam id probare, siue in ipsis terminis, in quibus versamur, non loqui. Octauo corroboratur haec eadem pars, & sententia, quoniam in casu praesenti mens, & intentio fundatoris dicti vinculi & patronatus magis augetur, & apertius ostenditur ex verbis ab eo prolatis, quam in terminis, in quibus Authores omnes maiori ex parte loquuntur, de quibus fundamento praecedenti meminimus; & infra ad solutionem noui argumenti tractatur fundator namque ipse non fuit contentus exprimere, quod omnes vocati, & substituti, essent legitimi & naturales, sed addit, ex verbis ita geminatis, & ex legitimo matrimonio nati, & habiti, quibus clara voluntas colligitur, legitimatos per subsequens matrimonium excludendi; vt in terminis tradidit Ruin. in cons. 92. n. 14. lib. 3. Butrius, Afflictus, Gratus, Berous, Socin. iunior, Cephal. & Rolandus, cum quibus ita in indiuiduo in casu nostro defendit, & respondit Hippolyt. Riminal. dicto cons. 222. num. 61. lib. 2. vbi inquit, quod verba, si decesserit sine filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio. sic repetita, & ge[sect. 52]minata, censentur apposita ad excludendum legitimatos per subsequens matrimonium, & Doctores communiter considerare praedictam geminationem verborum dicereque in hoc casu neminem discrepare, sed communiter conuenire, tanquam claro, & aperto. Et idem defendit n. 144. defendunt etiam Prosper Pasetus, in consilio 98. 99. 100. 151. & 152. Tiberius Decianus, in cons. 42. n. 28. num. 28. lib. 1. & in his terminis geminationis verborum, permulti opinionis contrariae sectatores; sic quoque obseruarunt, & contra legitimatum per subsequens matrimonium responderunt, vt infra dicetur, & in ipsis, in quibus versamur, terminis, post alios multos probauit Petr. Surd. decis. 319. ex n. 5. cum seq. in illis verbis: His vero nihil mouentibus, Senatus declarauit, euenisse casum fideicommissi ad fauorem dictorum, de Andreasiis: quia filius domini Marci Antonij, legitimatus per securum matrimonium, non facit deficere conditionem adiectam substitutioni, si decesserit D. Marc. Anton. sine filiis legitimis & naturalibus, & ex legitimo matrimonio procrearis, secundum opinionem Baldi, & c. Et inferius, ibi: Et nouissime sic iudicatum fuisse in Pedemontano Senatu, refert Thesaurus, decis. 196. n. 4. Zuchard. in rubr. ff. si certum petatur, n. 3. quae opinio videtur trocedere sine difficultate, quando sunt positi in conditione filij legitimi & naturales, & ex legitimo matrimonio procreati; tum propter geminationem, quaedemonstrat magis enixam voluntatem; tum propter vitandam superfluitatem, quae induceretur, nisi vltimae verba de legitimo matrimonio hoc importarent; ts quia copula requirit omnium copulatorum concursum; tum demum, quia copula stat ampliatiue, secundum Bartolum, in l. ea tamen adiectio, ff. de legatis tertio, & c. Nono comprobatur ipsa sententia ex eo, quod dicti vinculi, & patronatus institutor non modo in prima, & secunda, & tertia substitutione, aut vocatione[sect. 53] expressit, quod ab eo vocati, & in futurum successuri, essent legitimi & naturales, & ex legitimo matrimonio nati, & habiti, sed etiam eadem verba replicauit in omnibus aliis sequentibus substitutionibus, aut vocationibus, & in fine dispositionis per clausulam generalem id repetit; vnde deprehenditur magis enixa voluntas sua, admittendi eos duntaxat, qui ex legitimo nati fuissent matrimonio, & excludendi non natos legitime, etiam postmodum subsequens matrimonium legitimatos: provt formaliter arguit Parisius, in consilio 9. num. 42. & in cons. 12. num. 145. lib. 2. Mantua, in cons. 28. num. 12. & 13. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, d. cons. 222. n. 62. lib. 2. Decimo denique, & vltimo loco confirmatur eadem pars ex eo, quod in fortioribus terminis eleganter sensit Natta, in cons. 624. n. 18. referendo Baldum, in cons. 367. vol. 5. & cum eo adnotauit Riminaldus[sect. 54] ipse, vbi supra, n. 144. & quatuor seq. vbi respondet argumento antea proposito. n. 18. & constituit, quod verba illa, de filiis legitimis & naturalibus, ex legitimo matrimonio, respiciunt natiuitatem, & ad eam videntur referri, etsi verbum natis non adiiciatur, quoniam suppletur, & tacite subintelligitur, & ob id legitimatis per subsequens matrimonium non conueniunt, vt latius ibi fundat Riminaldus: & n. 148. concludit, quod exempla Doctorum de filiis ex legitimo matrimonio natis, sunt expressio eius, quod tacite inest,[sect. 55] quae nihil operatur; si ergo sufficit iuxta istorum Authorum sententiam, vocare legitimos ex legitimo matrimonio, etiam non adiecto verbo natos (quoniam verbum id subintelligitur) quanto magis sufficere debet, vt legitimati per subsequens matrimonium non admittantur, quando legitimi & naturales, & ex legitimo matrimonio nati, & habiti vocantur, vt in praesenti contigit. Nec obstant argumenta pro contraria parte adducta. Non obstat primum, quoniam respondetur, praefatum Ludouicum, dicti vinculi, & patronatus institutorem, non solum voluisse, quod hi, qui in futurum successuri fuissent, legitimi essent; quo casu iuxta resolutionem communem in ipso primo argumento praehabitam, res prorsus caret dubitandi ratione, vt ibidem animaduertebam; sed etiam simul cauisse, quod iidem successuri in dicto vincluo, ex legitimo matrimonio nati, & habiti fuissent, quod semper requirit, & in omnibus vocationibus exprimit, vt saepe repeti[sect. 56]tum est; per subsequens autem matrimonium legitimati, non sunt vere legitimi a die natiuitatis, sed a die contracti matrimonij, per fictionem autem a natiuitate; sicuti probaui supra num. 23. & quamplurimi Authores notarunt vnanimiter, quos pro opinione Baldi aggregabo, & commemorabo infra ad solutionem noni argumenti: & referendi infra. Matrienzus etiam, in l. 10. tit. 8. gloss. 3. num. 16. lib. 5. vbi id maxime procedere inquit, in praeiudicium tertij: Hippolyt. Riminald. dicto cons. 222. num. 77. 98. 99. 109. & 113. Ceruantes, in l. 12. Tauri, num. 77. & 80. Cephalus, in consil. 82. num. 20. lib. 1. Caeuallos, commun. contra commun. q. 2. ex num. 75. cum seq. & cum Rolando, & aliis, Peregrinus, dicto art. 24. num. 42. & 43. Quoniam etsi ex legis dispositione effici potuerint[sect. 57] vere legitimi, per subsequens matrimonium legitimati, non tamen lex potuerit eos facere ex legitimo matrimonio procreatos, quod vere ipsi non sint nati ex legitimo matrimonio, sicuti probaui numeris praecedentibus, & communiter obseruarunt Authores omnes, qui opinionem Baldi sequuntur, & in terminis scripsit, & nonnullis iuribus comprobauit Cardinalis Francisc. Mantica, de coniectur. vltimvolunt. lib. 11. tit. 12. num. 19. Riminaldus, vbi supra, num. 82. & 83. Peregrin. n. 36. & 37. vbi inquit, quod sicut facta pro infectis haberi non possunt, l. in bello. §. factae. ff. de capt. & postlim. reuers. ita per contrarium, quae facta non sunt, pro factis haberi non possunt: ac idcirco impossibile est, vt qui per naturam non est legitime natus, sit natus legitime, cum ergo licet legitimatio iuris sit, natiuitas, & matrimonium sint quid facti; lex eadem, quae per subsequens matrimonium, vel per alios modos fecit aliquem legitimum, facere non potest eum de legitimo matrimonio natum, & habitum, um sit facti, quod iure ciuili infirmari non potest: l. 1. §. si vir, ff. de acquir. posses. nec pro infecto haberi, vt Peregr. recte constituit: & idem obseruauit ex communi sententia Antonius Thesaurus decis. Pedemontana 196. sub num. 4. in illis verbis: Ad[sect. 58] allegata in contrarium respondebatur, quod hi filij sunt proprie filij legitimi, non tamen procreati ex legitimo matrimonio, cum qualitas adiecta verbo, debeat intelligi secundum tempus verbi, ita quod legitimatio debeat interuenire in conceptione, & procreatione, vel saltem in natiuitate, non autem post; videtur enim. testator eos voluisse admittere, qui in vero matrimonio, & sine macula peccati mortalis procrearentur, quod non est in talibus, qui in peccato mortali concepti sunt, & aliquando ex matre indigna. Obseruauit quoque eleganter Antonius Faber, de erroribus prag. mat. decad. 35. errore 6. ad fidem, sol. 528. in illis verbis: Nisi ponas in fi[sect. 59]deicommissi successione positos fuisse liberos, non sub ea qualitate naturalium & legitimorum, sed ex legitimo matrimonio procreatos, quomodo vt plurimum hodie concipi tales conditiones solent. Superueniens namque matrimonium, etsi non modo legitimum est, sed etiam legitimos facit liberos omnes antea natos; facere tamen nequit, vt ex, legitimo matrimonio procreati sint, qui ante matrimonium procreati fuerunt; quia haec verba coniungunt natiuitatem cum legitimitate, vt ita dicam, matrimonij, vt necesse sit matrimonium fuisse legitimum iam eo tempore, quo nati sint, ij, qui se in conditione positos velint dicere. Quae res facit, vt legitimatio etiam per subsequens matrimonium facta, nunquam retrotrahatur ad tempus natalium, praesertim vero in praeiudicium tertij, cui medio tempore ius fuerit acquisitum, §. sit igitur licentia. dicta nouella 74. quib. mod. nat. effician. legit. Adnotauit etiam singulariter Andreas Fachineus, controuersiarum iu[sect. 60]ris, lib. 4. C 54. in princip. in illis verbis: Ego eorum sententiam amplector, qui negant in hac proposita specie substitutum excludi. Fundamentum, quo nixus sum, illud est; quia testator locutus est de filiis natis ex legitimo matrimonio, vt patet. Tales autem filij, vt maxime legitimi habeantur, iuxta cap. tanta. qui filij sint legitimi: non tamen habentur pro natis ex legitimo matrimonio: ratio est, quia lex facere potest, vt qui ob aliquam causam legitimus non est, habeatur tamen & reputetur legitimis (est enim hoc in legis potestate positum, cum a lege dicatur legitimus) sed facere non potest lex, vt qui natus non est ex legitimo matrimonio, habeatur, & sit tanquam ex legitimo matrimonio natus, hoc enim in facto, non in iure consistit: quare cum ad factum hoc respexerit testator, mentione facta filiorum ex legitimo matrimonio natorum, non videntur huc pertinere filij, qui non sunt nati ex legitimo matrimonio, licet postea contractum fuerit matrimonium, & ex eo ipsi legitimi effecti fuerint. Et in eo[sect. 61]dem placito fuit etiam ante praedictos Authores, Hippolyt, Riminald. dicto cons. 222. & numeris relatis supra, num. 56. Rolandus quoque dicto consil. 100. n. 31. lib. 2. qui refert Baldum, in l. Paulus, in prima lectura,[sect. 62] vltim. notab. per illum textum, ff. de satu hominum. dicentem, quod omnia testamenta facientia mentionem de legitime natis, requirunt, quod quis legitime sit conceptus, alias non potest dici legitime nasci. Et[sect. 63] confirmat num. 32. adiicitque num. 33. post eundem Baldum, alio in loco, & Ruinam, & Curt senior. quod vt filius nascatur iustus, opus est quod nascatur post matrimonium, secus si matrimonium sequa[sect. 64]tur natiuitatem: & numero 37. inquit etiam post alios Authores id, quod numeris praecedentibus, ex aliis comprobaui, quod legitimatus per subsequens matrimonium, etsi provt ex nunc, fit vere & pro[sect. 65]prie legitimus; non tamen provt ex tunc, & in praeteritum, inspecto tempore natiuitatis. Et inde infert, quod cum talis vere & proprie loquendo non sit natus de legitimo matrimonio, sed secundum quid, provt nunc; & post hac, non autem antea, quod de eo non intelligitur, nec intelligi potest dispositio, qua ex legitimo matrimonio nati vocantur, cum in hac legitimationis, sicut, in alterius[sect. 66] actus materia, verba in potentiori significatu sint accipienda, l. si filius familias. § sin, ff. de dona. & ita . argumentatur Decius, & Cephal. ibi relati. & simpliciter, & non secundum quid, l. hoc legatum. ff. de legat. tertiis, & alio cap. infra latius exornabitur. Non obstat secundum argumentum, quod legiti[sect. 67]mati per subsequens matrimonium, quoad successiones, & omnia legitimi censeantur. Quia id locum habet in dispositione legis, siue in his, quae ab ipsa lege deferuntur, non vero in hominis dispositione, siue in his, quae deferuntur ex iudicio testatoris; quia in his cum principaliter inspici debeat, quae fuerit testatoris voluntas, qui fideicommissum sub ea conditione iniunxit, eaque primum locum obtineat: l. in conditionibus, in principio, cum vulgatis. ff. de condit. & demonst. diuersimode statuitur, vtpote cum le[sect. 68]gis dispositio, & ordinatio mitius interpretetur, quam hominis prouisio, quae strictius interpretatur, l. Celsus, ff. de arbitris, l. amplius non petitum, ff. rem ratam haberi, & cum aliis Authoribus Hippolyt. Riminaldus; dicto consilio 222. numero 101. & 102. Ideoque quandoque moderatur. lex prouisionem legis, non tamen moderatur nec restringit dispositio[sect. 69]nem hominis, Glossa, in l. assiduis, C. qui potior. in pign. haben. Ratio est, quia prouisio hominis, est lex sua particularis, l. legem, C. depactis, §. disponat, in authent. de nuptiis, cum similibus: & per Riminaldum; vbi supra, num. 2. & hominis prouisio facit cessare prouisionem legis, l. finali. C. de pactis conuentis. Propterea dispositiones hominum secundum sonum[sect. 70] verborum sunt exaudiendae, nec reducuntur ad iuris intellectum, quando verborum sonus in sui significatione repugnat ordinationi iuris; sicuti ex pluribus deduxit Andr. Alciatus, regula 3. praesumptione 32. numero nono, quem refert. & haec posteriora nouiter exornans; ita proposito huic secundo argumento respondet post Butrium, Praepositum, Alexand. Ruinum, Socin, iun. Cephal. & Rolandum, Peregrinus de fideicommissis, dicto articulo 24. numero 41. &42. qui concludit, verum esse, quod in his, quae pendent a iuris communis dispositione, legitimatus ea omnia iura assequatur per subsequens matrimonium, quae in ipso argumento diximus; in his vero, quae ex testatoris dispositione dependent, quod id duntaxat assequitur, quod testator ipse voluerit, cuius dispositio iuxta verborum proprietatem intelligi debet, vt alio cap. supra latius probaui: iuxta verborum autem proprietatem, eiusmodi filius per subsequens matrimonium legitimatus, vere non continetur sub dictis verbis; (vt dictum est) cum vere ex legitimo matrimonio procreatus non fuerit. Et ita quoque respondit ipsimet argumento Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro vndecimo, titulo duodecimo, numero vigesimo primo, quem Peregrinus non citat. & sentit aperte Andr. Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 4. dicto cap. 54. in versic. respondeo hoc textu, vbi respondet ad text. in l. cum quis, C. de natu[sect. 71]ralibus liberis: quem pro contraria parte in argumento adduximus. Respondet etiam Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 222. ex numero 155. vsque ad numerum 161. cum in contrarium eum expendisset antea num. 22. Peregrinus quoque, praecitato artic. 24. n. 45. & vide numero 20. Ego vero textui eidem, & proposito argumento sic resonderem, legitimatum per subsequens matrimonium, in nihilo differre a veris & le[sect. 72]gitimis filiis, ex legitimo matrimonio natis, & omnes successiones assequi, ad quas legitimi vocantur; in eis scilicet terminis, in quibus iura ipsa loquuntur, hoc est, post legitimationem, sicque matrimonium subsequutum, non vero antea; quod clare probat textus. in dicto cap. tanta est vis, qui filij sint legitimi, in illis verbis: Tanta est vis matrimonij, vt qui antea sunt geniti, post contractum matrimonium legitimi habeantur. Et in authent. quibus modis naturales effician. legit. §. liceat igitur, ibi: Et suos de taetero & sub potestate habere. Et in §. sit igitur licentia, supra allegato. ibi. Et hoc facto exinde frui tali solatio. Et in dicto §. reliqui, in versic. semel. & in l. 4. titulo 15. partita 4. ibi: En adelante heredan los bienes del padre, e auran honrra de hiqos legitimos. Et in l. 9. eiusdem tituli, ibi: son dende en adelante legitimos, e han todas las honrras, que los fijos que nacen de casamiento derecho. Et quamuis haec iura ( excepto dicto cap. tanta est vis) loquantur in legitimatis per rescriptum Principis, procedunt etiam in legitimatis per subsequens matrimonium, vt per Tiraquellum, de primogenitura, quaestione 34. num. 8. Rolandum, dicto consil. 100. num. 37. libro 2. sic ad eum modum, & tanquam si de legitimatis per subsequens matrimonium loquerentur, omnes Authores expendunt ea iura, qui partem legitimati amplectuntur, & Baldi opinionem improbant. Cum ego iura metipsa probent expressim, tales filios legitimatos per secutum matrimonium, ab initio non esse legitimos, seu de legitimo matrimonio natos, sed post contractum matrimonium legitimos haberi; vt in dicto cap tanta est vis, exprimitur specifice; non modo legitimati ipsius partem iuuant, vt iidem Authores (sed male quidem putarunt) qui pro eo responderunt; sed potius contra eos retorqueri possunt, vt Baldi opinionem probent concludenter, vtpote cum de legitimo matrimonio, & sic ab initio & origine legitimos natos, non vero postea legitimos effectos per subsequens matrimonium testator vocauerit, vt saepe dixi, cuius voluntas principaliter obseruari debet in sua dispositione, vt nunc dicebam, quicquid in legis dispositione aliter sit, vt superius probaui. Et per haec patet solutio ad ea, quae vltra omnes[sect. 73] hucusque Scribentes annotauit Ioannes Garsia, in commentariis de mobilitate, glossa 21. numero 62. quo loci existimauit, legitimarum ex subsecuto matrimonio, esse legitimum etiam ex rigore strictae significationis, contra Anton. Burrio, & sequaces, quod quidem nisi intelligatur iuxta superiora, & provt ex nuuc, (quod ipse non admittit) conuincitur a parte ex eisdem iuribus, ac maxime ex dicto cap. tanta est vis, nec aliquid nouitatis inducit l. prima, titulo 13. partita 4. in veisic. otro si son legitimos ( quicquid Author idem contra contendat) vere namque ea lex nihil addit iuri communi, sed duntaxat confirmauit decisionem illam pontificiam dicti cap. tanta est vis, quod euidenter, & ad oculum patet; nam licet in principio dixerit, Otro si son legitimos los fijos que ome ha en la muger que tiene por barragana, si despues de esso se casare con ella. Vbi ponderat Ioannes Garsia, vsam esse legem verbo substantiuo, vt tollat omnem dubitationem, quae erat de iure communi; quia verbum est est verbum veritatis & substantiae, iuxta Glossam, in l. mercis appellatione, ff. de verbor. significat. statim tamen id ipsum exprimit, quod in praecitato capit. tanta est vis, deciditur, nec aliter vltra intendit, provt significat manifeste, dum dicit: Ca maguer estos fijos atales no son legitimos, quando nacen, tan gran fuerca ha el matrimonio, que luego que el padre, e la madre son casados, se fazen por ende los fijos legitimos. Ecce vbi probat expressim, quod eiusmodi filij quando nascuntur, non sunt legitimi, nec dicit esse legitimos postmodum matrimonio subsecuto, sed fieri perinde legitimos, quod est diuersum ( vt vides) ac id ipsum, quod in dicto cap. tanta, dicebatur. Et id libenter fatemur: negamus tamen facta vocatione per testatorem ad modum praefatum, sufficiens esse quod perinde, & post matrimonium fiant legitimi, cum qualitas ea legitimatis interuenire debuerit tempore natiuitatis. Et quamuis regulariter verbum, est, magis significet substantiam, & existentiam, quam similitudinem, vt commentariis de vsufructu, Cap. 32. numero 14. ex aliis Authoribus obseruaui. Aliquando tamen iuxta subiectam materiam, & naturam rei, de qua agitur, similitudinarie tantum accipitur; provt ad similitudinem accipi in dicta l. prima partitae, vis est, propter verba relata quae sequuntur statim; quod etiam dicto cap. 32. num. 15. annotaui. Atque ex eisdem deduci solutio debebit ad ea, quae[sect. 74] ipse Garsia antea dixerat eadem glossa 21. sub num. 21. vbi partitae ipsam ponderauit; & adducebatur quoque vt legitimati partes sustineret contra Baldum, & sequaces, ex matrimonij fauore; qui equidem non ita fortiter ipsum adducere debuit, vtpote cum etsi maximus sit, & ad introductionem dictae Pontificiae constitutionis, cap. tanta, efficax reputatus; non tamen vsque adeo, si postmodum sequatur, vt voluntati restatoris detrahere debeat aliquo pacto. Fauor igitur eiusdem matrimonij efficient, vt filij post matrimonium contractum legitimi habeantur, non vero vt contra voluntatem testatoris, aut institutoris maioratus aliquid inducatur, provt induceretur in casu praesenti, & cum iudicio considerauit Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 222. numero 208. libro 2. dum dicit: Quod vero benignior, & aequior sit opinio pro legitimato, cum tendat in fauorem filiorum, & matrimonij, non est operae pretium disputare, nam cum repugnent ei verba testatoris loquentis de filiis ortis ex legitimo matrimonio, & quae substituto deseruiunt, talis eius voluntas, quae lex est, & dominatur, seruari debet. Nec pars legitimati tendit in fauorem matrimonij, cum stent simul, matrimonium sequens voluisse, nec istud in dubium refricatur, & tamen quod legitimatus ex eo, substitutum non excludat ob verba, quae repugnant, a testatore prolata. Et hactenus Riminaldus. Denique verba illa, de legitimo, matrimonio natis, aut procreatis, quamuis non ad naturam solam, sed ad legem etiam pertineant, ex l. legitima, ff. de pactis, & l. lege obuenire. ff. de verborum significat. & pro ipso legitimato ponderat Ioannes idem Garsia,sub dicto numero 21. non inde aliquid sequitur concludens, quod contra Baldum, & sequaces vigeat; nam licet in legis dispositione, & a lege ipsa sic accipiatur, in hominis tamen dispositione proprietatem, & sonum verborum praeualere debere, & naturam potius, quam accidens considerari, idque naturali & vero, non ficto aut legali modo; ex dictis superius deprehenditur manifeste. Atque ex his diluuntur rationes praedicti Authoris, quae (vt vides) nouiter ponderantur, traduntur contra eundem. Diluitur etiam ratio illa, quia in eodem proposi[sect. 75]to vtuntur omnes fere Authores; qui partes legitimati sustinent contra Bald. & sequaces, videlicet quod legitimatio per matrimonium subsequens. est maxime fauorabilis, & respicit animarum fauorem, & correctionem peccatorum, & vt vitentur scandala, & in dubio fauendum est matrimonio, & opinioni, quae pro eo stat, Vt post alios retuli supra, numero 17. latius probasse Franciscum Beccium, in consilio 165. ex numero 145. libro 2. Bursatum, in consilio 18. sub numero 10. libro 1. vbi ita arguunt: & vtrumque arguendo etiam adduxit, sed postmodum non respondit Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo 24. numero 23. & 24. Sed haec ratio facile diluitur ( vt nunc dicebam) ex eo, quod fauor matrimonij considerari non debeat quando de alterius damno. & praeiudicio adeo graui tractatur (provt in casu praesenti agitur) l. nec auus, C. de emancipat. liberorum, ibi: Neque in cuiusquam iniuriam beneficia tribuere, moris nostri est: & l. rescripta, C. de precibus Imper. offerend. ibi: Nisi forte sit aliquid, quod non laedat alium, & prosit petenti. Et quamuis in dubiis fauendum sit matrimonio, id non negatur, opinione Baldi retenta, cum de validitate matrimonij nequaquam agatur; matrimonium namque subsequens, validum omnino, & filios antea natos efficere legitimos, fatemur indistincte; sed id contendimus, non satisfactum verbis institutoris maioratus, praecipientis, filios legitimos & naturales, & de legitimo matrimonio natos, & habitos, ad successionem admitti, cum de legitimo matrimonio natos non inueniamus eos; sicque contra verba, & voluntatem testatoris circa dispositionem rerum suarum, fauorem eum non inspiciendum, provt ex verbis Hippolyti Riminaldi dicebamus numero praecedenti, & per Anton. Fabrum, de erroribus pragmat. decad. 26. errore 1. Non obstat tertium argumentum, quoniam res[sect. 76]pondetur, Glossam illam, verbo, coniugata, in dicto cap. innotuit. id dixisse authoritate textus, in dicto cap. tanta. qui tamen non probat, nec dicit, filios habendos esse pro natis ex legitimo matrimonio, sed pro legitimatis, vt constat ibi: Post contractum matrimonium legitimi habeantur. Et ita aduertit Andr. Fachineus, controuersiarum iuris, libro 4. dicto capite 54. in versic. argumenta vero, folio 464. Deinde, quando Glossae ipsius sententia vera esset, procederet in dispositione legis, in qua verba ciuiliter prolata, interpretationem recipiunt a lege ipsa, l. non est nouum, l. sed posteriores, ff. de legibus: & sic appellatione nati ex legitimo matrimonio, possit legitimatus in Episcopum eligi. At secus est in dispositione hominis, vt testatoris, de qua nos agimus, in qua non habet locum dicta interpretatio, cum verba sint intelligenda naturaliter de legitime natis, scilicet tempore natiuitatis, & non per subsequens matrimonium, & sic ciuiliter & per fictionem, l. vltima, C. de his qui ven. aetat. impet. praesertim cum verba conditionum sint, quae debent impleri in forma specifica, & non per fictionem, l. Maeuius, & l. qui haeredi, in principio, ff. de condit. & demonst. quae solutio fuit Butrij, Alexand. Ruini, Rolandi, Alciati, Nattae & Cephali, vt referunt Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. dicto titulo 12. numero 20. Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 222. numer. 96. & tribus seq. lib. 2. Antonius Faber, de erroribus pragmatic. decad. 39. errore 6. circa medium. Nec obstat Alciati, aduersus doctrinam praedictam in consilio 501. & Menochij, lib. 4. praesumptione 81. numero 6. & 7. ratio illa, seu responsio, quod verba testatorum referuntur ad ius, & intellectum eius, & inde, quod textus in dicto cap. innotuit, quamuis lo[sect. 77]quatur in dispositione legis, debet etiam accipi in dispositione hominis, vt testatoris, nam verba testatoris a iure communi interpretationem recipiunt, & cum eo censetur se voluisse conformare, l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian, Quia respondetur, non praesumi testatorem voluisse conformare suam voluntatem cum dispositione legis, quando verba aperte repugnant, quibus videtur magis insistendum, quia nemo praesumitur dixisse, quod prius mente non agitauerit, l. si alij, ff. de vsufructu legato. coniuncta l. Labeo. ff. de supell. legat. in casu autem praesenti manifeste repugnant, cum hi vocentur, qui ex legitimo nati sint matrimonio, quales non sunt per subsequens legitimati. Sicsane, & erudite respondit Mantica ipse, dicto titulo 12. sub numero 20. Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 222. numero 107. & seqq. & 113. & seq. & solutionem sentit: aperte Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo 24. numero 22. dum eandem faciens obiectionem, inquit, nisi aliud appareat. Nec officit eiusdem Menochij (racito Mantica) replicatio, id verum non esse, cum verba testatoris manifesta non sunt, sed dubia, & quod in dubio interpretari debent secundum legis dispositionem: Nam vltra eundem Manticam respondetur, verba potius manifesta esse, & non dubia, vtpote quae filios legitimos, ex legitimo matrimonio natos, & habitos ad successionem inuitant, nec dubium esse potest, quin filij per subsequens matrimonium legitimati, ex legitimo matrimonio nati non fuerint, quamuis postea post contractum matrimonium legitimi habeantur, id enim exprimit text, in dicto cap. tanta, & recte percipit Hippolyt. Riminalus, in locis antea relatis, &[sect. 78] maxime dicto numero 106. & seq. quia dicit num. 114. quod facile recedere licet ab illa regula, quod testator praesumatur se voluisse conformare cum disposi[sect. 79]tione iuris; vt plerique voluerunt ibi relati & alio cap. infra latius dicetur. Et concludit numer. 115. quod[sect. 80] valde debilis est illa praesumptio, nam sola non sufficit, nisi concurrat alia secundum relatos ibi. Denique & secundo loco respondetur, provt respondit Alexander, in consilio 5. volumine 7. quod in dicto cap. innotuit. & in obiectione de Episcopo non agebatur de praeiudicio alicuius, licet legitimatus per subsequens matrimonium admitteretur ad illam Episcopalem dignitatem, ad quam vocabantur legitime nati; secus autem in casu nostro, quia fieret maximum praeiudicium dicto D. Petro, & eius lineae, siue descendentibus, qui habent ius causatum, & de praesenti, sicuti ex Cephalo, & Curtio iun. respondet Rolandus, dicto consilio 100. numero 46. libro secundo: & cum Riminaldo sen. Iacobus Menochius, in consilio 16. numero 23. libro primo. Peregrinus, dicto articulo 24. numero 43. Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 222. numero 129. & 130. qui respondit[sect. 81] Alciati obiectioni propositae ibidem numero 9. vbi ex aliis Authoribus tradiderat, quod legitimatus per subsequens matrimonium, admittitur in materia loquente de filiis ex legitimo matrimonio natis, tertio non praeiudiciali, Non obstat quartum argumentum, quod Princeps[sect. 82] secularis de plenitudine suae potestatis legitimare possit illegitimos, ita vt restituantur primaeuae naturae & habeantur, ac si essent legitime, vel de legitimo matrimonio nati, & proinde succedant in feudis, & fideicommissis sic conditionatis; quod argumentum proposuit Peregrinus, in eo relatus: sed eodem articulo 24. numero 44. dupliciter respondet, & inprimis inquit, propositionem hanc dubitabilem esse, & fortasse non veram, quia Princeps iura testamentorum, & fideicommissorum subuertere non potest, l. si terstamentum, vbi notant Doctores, C. de testamentis, & notarunt permulti Authores, relati ibidem per Peregrinum, & quamplurimos ego congessi, & latius explanaui quotidianar. har. controuersiar. iuris, lib. 2. cap. 28. per totum, & libro 3. cap. 28. Andreas quoque. Fachineus, in consilio 2. ex numero 22. vsque ad numerum 61. libro primo. Antonius Clarus Syluius, libro primo ad leges 12. tabularum, cap. 12. ante finem. Sed vt ibi dicta non repetam; in propriis terminis nostris, & in maioratu, quod ex legitimatione non derogetur iuris substitutis & vocatis competenti, sicque legitimati non succedant in primogeniis, & fideicommissis perpetuis; nec per rescriptum Principis, institutoris maioratus dispositio, & ordinatio alteretur; probarunt Didac. Couar. variar. lib. 3. cap. 6. numero 5. Arias Pinellus, Peralta, Burgos de Paz, Antonius Gomezius, Molina, Mieres, Matienzus, & alij, quos libro 2. dicto cap. 28. commemoraui: & resoluit Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, gloss. 11. numero 7. & seqq. & numero 11. Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 279. in versic. Quinta conclusio. Secundo respondet Peregrinus, quod dato, quod ea opinio praeualeret, cuius resolutio pendet a suprema potestate Principis (vt ipse profitetur) adhuc argumentum non obstaret, quia hoc casu lex particularis, scilicet priuilegium Principis admitteret sic legitimatum. Nec amplius dicit, & sic neutra solutio concludit, nisi adiicias, quod eo casu lex particularis, scilicet priuilegium Principis admitteret sic legitimatum, sed dispositio generalis (vt ego adiicio) in nostro casu non admittit, nihil enim decidit textus in dicto cap. tanta est vis, quod dispositioni testatoris, vocantis natos ex legitimo matrimonio, detrahere possit. Quare vltra Peregrinum, & reliquos in hoc articulo scribentes, animaduerto, facilem esse & veram propositi argumenti solutionem, si in memoriam repetamus ea, quae ad solutionem secundi, & tertij argumenti supra adnotauimus; vtpote cum Romanus Pontifex, in praecitato cap. tanta est, & Imperatores in omnibus iuribus in eodem secundo argumento commemoratis, duntaxat disponant, quod legitimatus per subsequens matrimonium, vel per rescriptum aut oblationem curiae, legitimi habeantur; id autem non simpliciter, sed a tempore contracti matrimonij, vel rescripti concessi, aut oblationis factae; non vero a tempore natiuitatis. Concesso ergo sine veritatis praeiudicio, quod Princeps per rescriptum particulare,. & Romanus Pontifex per legem generalem id efficere posset, quod in argumento contenditur, & a Peregrino arguendo proponitur, dicto articulo 24. numero 21. a decisione textus in dicto cap. tanta est vis. argui non liceret, nec a caeteris iuribus; cum id, quod effici posset (si verum est effici posse; quod nunc non disseritur) effectum non fuerit, quod attinet ad casum praesentem, nam si post contractum matrimonium legitimi habentur; sicque nec contineri possunt in dispositione, quae legitimos & naturales, & ex legitimo matrimonio natos, & habitos vocauerit; nec iuri aliorum praeiudicium aliquod irrogatur, aut generatur, de quibus eo textu non agitur, cum de fauore matrimonij, non de aliorum iniuria tractetur, non etiam testatoris dispositioni, quae aliter caueat, & legitimitatem tempore, & origine nascendi requirat, quouis modo derogetur, quod est verissimum. Non obstat, quintum argumentum. Quoniam[sect. 83] respondetur, verissimum esse, quod hominum dispositiones a iure scripto interpretationem recipiunt; caeterum id procedit in casu dubio, & cum verba dispositionis ad eum modum prolata reperiuntur, vt de voluntate ambigi valeat iuridice, in casu autem claro, siue non dubio, vel cum verba repugnant, nec coniecturis, nec interpretationi locus est; nec etiam a iure ipso interpretatio admittitur, vt ex Mantica, & Hippolyto Riminaldo adnotaui supra, numero 77. & duobus sequentibus, sed voluntas testatoris seruatur, non modo expressa, sed etiam tacita, vt alio cap. supra hoc eodem tractatu, latius scripsi. In casu autem praesenti testator non simpliciter filios legitimos & naturales ad successionem vocauit, quo casu a iure scripto, & a decisione textus in dicto cap. tanta est vis, interpretationem reciperet dispositio; sed expressim adiecit, atque ex legitimo matrimonio natos, & habitos, idque vt excluderet, ac excludere, voluerit quoscumque legitimatos, etiam per subsequens matrimonium, ad reprimendas fornicarias coniunctiones, & prauos & illicitos coitus suorum descendentium, vt sic ipsi matrimonia contraherent cum nobilibus foeminis, & inde postea digna proles, & honorabilis proueniat, ad quam, & modum nascendi naturaliter & legitime, testator habuit respectum, & sic naturales filij non continentur in ea dispositione, quia non sunt nati immediate de legitimo matrimonio, nec sunt de illo genere; de quibus testator loquitur, vt per Manticam, libro 11. dicto titul. 12. numero 20. Peregrinum, dicto articulo 24. numero 27. Hippolytum Riminaldum, dicto cons. 222. numero 60. & 61. vbi post Gozadinum, Socinum iuniorem. Ruinum, Gratum, Cephalum, & alios rectissime tradidit propositam resolutionem, & obseruauit. quod si testator restrinxit successionem ad natos de legitimo matrimonio, voluit excludere natos ex illicita coniunctione, quod postea legitimentur; ad reprimendas fornicarias coniunctiones, & caetera, quae nunc diximus. Et, repetit idem Riminald. numero 136. & 137. vbi decorem quoque successorum considerat, qui non datur sic in legitimatis per subsequens matrimonium, sicut in legitimis a natiuitate; sed potius videntut quodammodo laedere dignitatem familiae, argumento l. non tantum, §. si emancipatus, ff. de bonor. possess. contra tabul. & latius exornat numeris sequentibus, atque ex versic. sed in legitimatis, etiam per subsequens matrimonium, non datur ille candor successionis & c. Et per haec praestatur congruum responsum ad ea,[sect. 84] quae Petrus Surdus, in consi 213. numero 20. libro 2. scripta reliquit, nam cum is Author defendisset numeris praecedentibus, legitimarum per subsequens matrimonium succedere in feudo, quamuis in concessione vocentur duntaxat ex legitimo matrimonio procreati; inquit statim non obstare, quod verba inuestiturae videantur respicere initium, seu originem natiuitatis (vt Baldus, & sequaces dixerunt) quoniam verba illa, etiam de contrahentium voluntate intelligi, & referri debent ad sensum iuris, vt scilicet illi omnes admittantur, qui a lege iudicantur legitimi: nam id dicitur legitimum, quod a lege prouenit, siue mediate, siue immediate, & large accipitur, l. obuenire, ff. de verbor. significat. & latius ibi probat: nam (vt vides) cum verba (vt dixi) repugnant, nec fieri ea relatio, nec etiam eiusmodi interpretatio admitti potest; sic contrarium eius alio in loco dixit ipse Surdus, hoc est, in consilio 1. num. 19. libro 1. vt ad solutionem sexti argumenti statim obseruabitur, & rectius obseruauit Peregrinus, dicto art. 24. num. 22. Non obstat sextum argumentum, quod legitima[sect. 85]ti per subsequens matrimonium, succedant in feudo. Quia illud locum habet, quando feudum alicui fuit concessum pro se, & filiis legitimis & naturalibus; sed non procedit, quando concessum est pro se, & filiis legitime natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis; sicuti docuerunt duodecim illi Authores, quos congessit Cardinalis Franciscus Mantica, lib. 11. dicto titul. 12. numer. 22. qui dicit, hanc esse veriorem sententiam, & contrariam improbat. Rolandus etiam secure tuetur dicto cons. 100. numer. 39. & 47. lib. 2. & id ipsum firmarunt decem illi Authores, quos-recensuit Menochius, in consilio 16. numero 6. libro 1. & in consilio 799. numero 42. libro 7. & in puncto iuris verius putauit Andr. Fachineus, controuersiarum iuris, libro 4. dicto cap. 54. ad finem, versiculo, respondeo negando consequens, folio 465. qui in fine ad alterum obiectum de Statuto, inquit etiam contrarium esse venius, & docuisse multos alios, quos tetulit Mantica, libr. 11. dicto titulo 12. numero 23. vt scilicet in dispositione staturi legitimatus per subsequens matrimonium, non contineatur appellatione nati, seu procreati ex legitimo matrimonio: quod etiam tenent Authores omnes, opinionis Baldi sequaces, provt infra commemorabunt. Ipsi namque in Statutis fortiori ratione eam opinionem sustinent, quam in testamentaria, aut alia dispositione; cum[sect. 86] statuta sint proprie, & stricte intelligenda, nec a verbis eorum recedere liceat, vt per Doctores communiter, in l. omnes populi, ff. de iustitia & iure, Decium, in consilio 5. numero 2. Osascum, decisione 4. numero 10. Cephalum, in consilio 571. numero 54. libro quarto, Gerardum, singulari 7. numero 10. & latissime explicat Alderanus Mascardus, in tractatu, de interpretatione statutorum, conclusione quarta, per totam, ex folio 159. vsque ad folium 199. Surdus etiam, quem pro contraria parte in argumento adduxi, id ipsum tenuit, dicto consilio primo, numero 19. libro primo, & legitimatum per subsequens matrimonium, non dici natum de legitimo matrimonio, nec facere deficere conditionem, si decesserit sine filiis ex legitimo matrimonio, nec etiam in feudi concessopme facta ita, admitti, agnouit secure & ex aliis multis Authoribus Baldi traditionem amplexus est, ampliecitur etiam decisione 319. per totam, vt infra dicetur. Denique secundo respondeo, quod legitimati per[sect. 87] subsequens matrimonium, quando in feudo concesso pro filiis ex legitimo matrimonio, absque controuersia succederent. siue eorum Authorum decisio tolerabilis esse posset in feudo; quoniam in eo tractatur de praeiudicio duntaxat concedentis, vt quod legitimatus per subsequens matrimonium comprehendatur sub illis verbis, legitime natorum, vel descendentium, nec ad eum feudum reuertatur per mortem vassalli, qui nullos filios ex legitimo matrimonio natos reliquit. Nam semper verba contenta in inuestitura interpretari debent in fauorem vassalli contra dominum sum, vt per Bursatum, in cons. 4. numero 29. Secus quidem dicendum esset in fideicommisso & maioratu, cum de praeiudicio alterius[sect. 88] substituti, ant vocati agatur, admittendo legitimatos per subsequens matrimonium ad eius exclusionem, & ideo comprehendi non debent sub verbis praedictis, quibus legitime nati, aut ex legitimo matrimonio procreati vocantur, ne tertio, hoc est, eidem substituto, aut vocato praeiudicium fiat, l. non anus. C. de emancipat. liberor. cum unlgatis. Sic sane in terminis nostris, ex omnibus, quos adhuc videreim, & praelegerim respondet, & praefatam differentiam inter feudum, & fideicommissum considerat eleganter solus Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 222. num. 177. qui & aliam differentiam considerat n. 178. vt ibi videbis. Non obstat septimum argumentum. Quoniam res[sect. 89]pondetur, verba illa, nacidos y auidos de legitimo matrimonio, non apposita ad eum finem, vt operentur exclusionem filiorum naturalium, neque spuriorum, neque etiam arrogatorum, vel adoptatorum, qui exclusi sunt a maioratibus Hispaniae per l. 2. tit. 15. partita 2. ibi: si dexasse hijo, o hija, que huuiesse de su muger legitima, & in l. 40. Tauri, ibi, hijo, o descendiente legitimo. Et latius probauit Mieres, prima parte, quaestione 2. numero 1. & sequentibus, non etiam videri possunt apposita, vt operentur exclusionem legitimatorum per rescriptum Principis, quoniam ad primogenia Hispaniae legitimati per rescriptum non admittuntur, atque expressim a successione eorum excluduntur, per l. 12. Tauri, quae est l. 10. titulo 8. libro 5. nouae collect. Regiae. & notarunt Ludouic. Molina, de Hispanor. primog. lib. 3. cap. 3. per totum, & maxime numero 10. & sequentibus, Mieres, 2. parte quaestione 1. Auendanus, in l. 40. Tauri, glossa 11. num. 7. & sequentibus Hieronymus Caeuallos, commun. contra commun. quaestione 2. numero 50. & 54. Balsius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decision. Gamae 279. versic. quinta conclusio. Neque enim in mentem instituentis primogenium vnquam veniunt legitimati per rescriptum, nec eorundem meminisse institutorem ipsum, verisimile est; sed tantum legitimorum, vt iidem obseruarunt Autores, & post alios multos singulariter Hippolyt. Riminaldus, dicto cons. 222. numero 113. 134. 135. &191. in fine vbi late fundat, verba, de quibus agitur, posita fuisse per testatores ad exclusionem legitimatorum persubsequens matrimonium, & non per rescriptum Principis. A sufficienti ergo patrium enumeratione consequitur. verba praedicta exclusionem operari filiorum persubsequens matrimonium, legitimatorum, qui alias erant capaces successionis maioratus, nisi ea verba fuissent adiecta; vt ex Decio, Ruino, Acosta, Peralta, & aliis, tenuit Mieres, de maiorata, secunda parte, quaestione prima, numero primo. Molina, libro tertio, capite primo, numero sexto, & sequentibus. Quod si praedicta verba exclusionem legitimorum per subsequens matrimonium non operarentur, in nullo prorsus differrent a filiis natis de legitimo matrimonio, sed vna, & aequalis esset causa; quod iura eadem non patiuntur, que de ipsis loquuntur; immo eos inter se differre, clare exprimunt; quia per subsequens matrimonium legitimati, ab initio non sunt legitimi, seu de legitimo matrimonio nati, vt saepe dictum est: ex legitimo vero nati matrimonio, sunt ab initio legitimi. Sic sane verba praedicta apposita videri ad exclusionem legitimatorum, ij omnes Authores probarunt, qui Baldi opinionem secuti fuere, ac illi maxime qui asseuerarunt, verba ipsa ad principium & originem nascendi referri, & ita legitimatos post natiuitatem, & contractum matrimonium non comprehendere, sicuti post alios dilucide obseruarunt Franciscus Mantica, libro 11. dicto titul. 12. numero 20. versic. Quarto ego considero. Peregrinus, dicto art. 24. num. 27. & quatuor sequentibus. & num. 37. in versiculo. item quia hi. Rursus, siue filius natus ex matrimoni putati[sect. 90]uo, dicatur legitimus, & de legitimo matrimonio natus, siue non, vt succedat, ad quem legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati vocantur; in quo duas ego adduxi Interpretum nostrorum contrarias sententias, & articulum ex professo explanaui libr. 2. quotidianarum harum controuersiarum iuris, capit. 12. Pereira etiam de nominatione emphyteutica, quaestione 21. vtcunque inquam res se habeat, resolutio ad causam nostrum deducitur, vt substitutio, au vocatio sub praefata conditione verificari non possit in filio legitimato per subsequens matrimonium. Nam qui negatiuam partem amplectuntur, ea adducuntur ratione, quod matrimonium putatiuum non est legitimum, sed pro tali reputatum, & ideo clausulas eiusmodi, in quibus filij nati ex legitimo matrimonio ad successionem inuitantur, non posse ve-s rificari in filiis ex matrimonio putatiuo natis. Qui autem affirmatiuam opinionem sustinent, ea innituntur praecipue, quod verum sit dicere, natum quem ex legitimo matrimonio, si quide pro legitimo habitum fuit. Vnum autem, & alterum, legitimato persubsequens matrimonium resistit, & repugnat in casu nostro; siquidem ita natus, nec ab initio & origine natus est ex matrimonio vero & legitimo, nec etiam ex putatiuo bona fide contracto quoniam tempore nascendi nec verum, nec putatiuum adfuit matrimonium, sed postmodum con tracum est. Et sic satis est, quod per subsequens matrimonium habeatur pro legitimo, nec haberi potest pro nato a principio ex legitimo matrimonio, cum id non exprimat, sed potius contrarium textus in dicto cap. tanta est vis, & in dicta l. 1. tit. 13. partita 4. & postquam haec scripseram, ita inueni solutionem praefatam teniusse post alios Authores Hippolytum Riminaldum, dicto cons. 222. numero 116. & duobus sequentibus, lib. 2. in illis verbis: ad exemplum vero de matis in figura matrimonij, & sic de matrimonio putatiuo, facile respondetur, quod ille casus a nostro differt, cum ibi matrimonium extaret vere contractum. & opinione validum, quod sicut verum sufficiebat, ad legitimationem prolis, & tantum operatur quasi possessio & opinio colorata matrimonij, sicut veritas matrimonij, cap. quod nobis, cap. ex tenore, qui filij sim legitim: at in casu nostro tempore natiuitatis filiorum nullum extabat matrimonium verum, seu putatiuum, ideo filij non possunt dici nati ex legitimo matrimonio, neque secundum veritatem neque secundum opinionem, & c. Iuxta haec autem manifeste apparet, non sequi absurdum illud in fine argumenti consideratum, quod scilicet nulla alias esset differentia inter legitimatum per subsequens matrimonium, & legitimatum per[sect. 91] rescriptum si legitimatus per subsequens matrimonium non facit deficere conditionem praedictam; Nam ex dictis hactenus non sequitur aliquod absurdum, nec etiam negatur differentia, cum vere maxima sit; nam legitimatus per subsequens matrimonium, facit deficere conditionem, & substitutum excludit, quando testator substituit haeredi, si decesserit sine filiis legitimis & naturalibus, vt notaui supra in initio huius cap. & ex aliis tradidit Menochius, libro 4. dicta praesumptione 81. numero 2. legitimatus autem per rescriptum non facit deficere; vt per Blasium Florez Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 179. post alios multos Authores. Praeterea, legitimatus per subsequens matrimonium admitteretur ad maioratus successionem, a qua legitimitati simpliciter repellerentur, quamuis legitimati per rescriptum Principis excludi deberent, cum de his tantum, non vero de legitimitatis per subsequens matrimonium actum videatur, vt Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quaestione prima, per totam, notauit. Ac denique legitimatus per rescriptum Principis succedere non potest, neque ex testamento, neque ab intestato cum aliis filiis natis ex legitimo matrimonio, vel legitimatis per subsequens matrimonium, vt in l. . 12. Tauri, statuitur; cum tamen inter legitimos a principio, & legitimatos per subsequens matrimonium differentia in ipsa lege non constituatur quoad successionem. Non obstat octauum argumentum. Quoniam[sect. 92] respondetur, quod textus in dicta l. si totas. loquitur in dispositione legali, nos vero versamur in dispositione hominis, cuius verba sunt naturaliter & vere interpretanda, non ciuiliter, vt ex lege vltima, C. de his qui ven. aetatis impetrau. saepe diximus, & responderunt Ruinus, in consil 92. num. 14. lib. 3. Rolandus, in consil. 10. num. 46. in fine, lib. 2. vltra quos & secundo respondeo. Saliceti sententiam, non vsque adeo certam esse, vt plerique iuris Interpretes contrariam non tenuerint, sicuti ex eisdem deducitur Authoribus, quos in argumento adduxi, atque ex Peregrino, dicto articulo 24. numero 7. Sed concesso absque contradictione, quod Saliceti opinio vera esset, & infallibilis, casus praefatus dictae legis, si totas, diuersam equidem continet rationem: ibi namque vt reuocetur donatio, necessarium non est remedium retrotractionis, cum[sect. 93] donatio in se habeat tacitam conditionem, ex mente eius, qui donauit, atque ex legis dispositione, vt reuocetur, si superueniant liberi donanti. Et propterea si aliquos suscipiat, existente conditione, reuocatur donatio, ex l. si vnquam, C. de reuocand. donat. vt ibi declarant Interpretes communiter, cumulati per Tiraquellum, in principio, num. 6. Didacus Couarruu. variarum resolutionum lib. 1. capite 19. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. ex num. 37. & lib. 4. cap. 2. ex num. 181. Hippolytus Riminaldus, in cons. 254. libro 3. & dicto cons. 222. num. 231. & duobus seq. libro 2. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. casu 133. Mieres de maioratu, prima parte, quaesione 2. Ioannes Gutierrez, de iuramento, confirmatorio, prima parte, cap. 9. Gratianus, regula 150. Anton. Gomezius, tomo 2. variarum, cap. 4. num. 11. Aluarus Valascus, consultatione 31. Antonius Thesaurus, decisione pedemontana 121. Ioannes Vincentius, Hondedeus, in consil. 43. lib. 1. qui materiam eiusdem l. exornant, atque illustrant quamplurimis, & Anton. Fabet, in libros nouem C. ad titul. C. de reuocand. donat. definitione 2. & octo seqq. Reuocatio ergo illa, quae fit ex superuenienti natiuitate filiorum, fit ex praesumpta voluntate donantis, qui de filiis non cogitauit: quia verisimile non est, quod donans, si cogitasset se filios suscepturum, talem donationem facisset, & alienas successiones propriis anteponere voluisset; vt ex communi annotauit Tiraquellus ibidem, verbo, libertis, num. 42. Anton. Gomezius, in principio dicti numeri 11. in vers. & fundamentalis ratio est. Vnde cum filius efficiatur legitimus per subsequens matrimonium, in eo militat ipsa ratio, quae in legitime nato, & verificatur tacita conditio legis eiusdem, si liberi nascantur, idque hodie maxime post decisionem dictae l. 12. Tauri, nec datur praeiudicium tertij: quia cum donatum videatur sub conditione liberorum non suscipiendorum postea, videur ademptum illi sub contraria conditione, si liberi fuerint postea suscepti, l. aliquando, §. primo, ff. de condit. & demonst. in casu autem nostro viget rigor & sonus verborum dictorum, & praeiudicium substituti, aut vocati, vt ex omnibus, quos viderim, solus Riminaldus aduertit rectissime, d. cons. 222. num. 133. lib. 2. Ac denique ex eo praeiu[sect. 94]dicium tertij non consideratur in dicta l. si totas: quoniam ibi tractatur de donatione inofficiosa, non exteris sed propriis filiis facta, de qua loquitur l. si pater, & l. si liqueat, eod. tit. C. de inofficiosis donat. Nec in totum reuocatur donatio, sed pro parte filiis superuenientibus iure naturae debita, iuxta distinctionem Anton. Gomez. tom. 2. variarum, cap. 4. num. 13. & sic nullum infertur praeiudicium filiis, cum vnusquisque partem sibi debitam iure naturae consequatur, vt per Anton. Gomez. vbi supra, & d. num. 11. in vers. & adde pro perfecta declaratione, vbi inquit, quod si donatio fiat extraneo, reuocatur in totum, ex textu, in d.l. si vnquam: si vero fiat filio, & postea nascantur alij, reuocatur vsque ad legitimam, & omnia alia bona remanbunt penes filium donatarium, vt ibi comprobat: & vide Baecam, de non meliorand. dot. rat. filiabus, cap. 9. num. 31. & seq. Non obstat nonum argumentum: pro cuius resolutione constituo, articulum praesentem, difficilem quidem esse, & subtilem, atque opinionibus, & obseruationibus Doctorum contrariis admodum intricatum; vere tamen aequitatem, matrimonijque secuti fauorem, magis quam verborum sonum, aut rigorem Interpretum diuisioni ansam & occasionem dedisse: cum si verbis adhaereamus, & insistamus, vt iacent, negari vllo pacto non valeat, quin de legitimo matrimonio nati non fuerint hi, qui tempore natiuitatis ex matrimonio nasci non potuerunt, vtpote eo nondum contracto, sicque in eis conditio illa verificari non potuerit. Quamuis ergo tot, tantíque Authores opinionem eam pro legitimato sustineant, & defendant, quod saepenumero contingit, Doctores imitari aues, quae quando vna volat, omnes aliae sequuntur, nec rationem, aut fundamentum opinionis quam sequuntur, inquirant, vt in terminis quaestionis nostrae scriptum reliquit Roland. dicto consilio 100. n. 50. lib. 2. vel quod aequitate, & fauore matrimonij adducantur (vt dixi) contrariam quamplurimi quoque alij, grauissimi, iuris vtriusque Interpretes amplectuntur, qui longe plures sunt numero, vt supra adnotaui. Et ipsi equidem praehabita diligenti, & stricta iuris disputatione (quod contrariae Sectatores non ita exacte fecerunt) in puncto &[sect. 95] ratione iuris verius arbitrati fuere, legitimatos per subsequens matrimonium, non excludere substitutum sub conditione, si haeres aut grauatus decesserit sine filiis ex legitimo matrimonio natis, & inde nec admitti ad successionem maioratus, ad quem ex legitimo matrimonio nati vocentur. Sic sane defendunt sequentes, vt suo ordine adducantur, atque recenseantur. Baldus, qui nunquam variauit, in l. filium eum diffinimus, in primo notabili, ff. de his qui sunt sui vel alieni iuris, & in l. Paulus, num. 4. ff. de statu hominum, & in l. Gallus, §. si eius, in fine, ff. de liberis, & posthumis, in cap. innotuit, n. 12. de electione, & in cons. 29. Ad euidentiam, lib. 3. & in cons. 367. Quidam tres, libro 5. & in cap. 1. §. naturales. si de feudo fuerit controuersia inter domin. & agnat. Angelus, in disputatione, incipien. Nobilis quidam genere, & in cons. 29. n. 5. Anton. de Butrio, in cap. per venerabilem, sub n. 17. qui filij sint legitimi. Praepositus, ibidem, in §. quod autem, n. 104. Imola, in d. cap. innotuit, column. finali, vers. & similiter. Alexander, qui ita plene consuluit, & comprobauit in consil. 5. lib. 7. & in consil. 2. lib. 1. & secundum eius consilium bis & ter iudicatum fuisse in supremo Mediolani Senatu retulit Alciatus, cuius statim faciam mentionem. Aretinus, qui ita sensit ( si mature perpendatur) in d. §. si eius, column. penult. ad finem, quicquid pro opinione contraria expendi soleat; sed male quidem. Romanus, in cons. 367. Decius sibi contrarius, in cons. 624. num. 3. in fine, & num. 7. versiculo non obstat, & in consil. 284. numero. 5. & in l. generaliter, sub num. 23. C. de instit. & substitut. Rubens, qui praepostere quidem pro contraria parte citatur, cum istam defendat, in§. quidem recte, l. Gallus, ff. & de liber. & posth. n. 162. Boerius, decis. 123. And. Alciatus, in cons. 187. lib. 9. & in cons. 59. n. 3. & in cons. 507. eod. lib. Anton. Rosellus, in tract. de legitimatione, lib. 2. cap. vlt. n. 18. Riminaldus senior, in cons. 543. per totum, maxime ex n. 3. lib. 5. Barbatia, in repetitione l. cum acutissimi, n. 251. 220. & 275. C. de fideicom. Carolus Ruinus, in consilio 92. libro 3. & in d. l. Gallus, §. si eius, num. 88. qui multis similibus comprobat. Curtius iunior, in cons. 27. num. 6. & in cons. 64. n. 12. & de feudis, in primo membro tertiae partis principalis, sub num. 41. Curtius senior, in cons. 73. column. 27. vers. & idem Barbatia, vbi etiam inquit, ita tenuisse Bened. de Plumb. Guido Papae, quaest. 482. Bertrandus, in cons. 149. num. 13. lib. 1. parte 2. Idem in l. hac edictali, in principio num. 6. C. de secundis nuptiis. Pet. Paul. Parisius, in cons. 11. n. 12. lib. 2. Berous, in cons. 167. n. 8. & seq. lib. 2. Tiberius Decianus, in cons. 88. n. 12. lib. 2. & in consil. 5. n. 28. lib. 1. & in cons. 31. n. 124. & in cons. 33. num. 90. eod. lib. Marc. Anton. Natta, qui hanc opinionem late tuetur, & firmat esse communem, & veram in cons. 602. numero 9. & seq. & in consil. 624. num. 14. & in l. hac consultissima, §. ex imperfecto, num. 94. C. de testam. Socinus quoque iunior, licet in cons. 39. num. 63. & pariter in consil. 63. num. 56. lib. 3. noluerit firmare pedes, nec eligat, vtra harum opinionum sit verior; attamen in consil. 12. per totum, maxime numero 7. & seq. lib. 4. & in consil. 77. num. 14. libro 3. respondit, & dixit esse conclusionem verissimam, quod sub nomine natorum ex legitimo matrimonio, non conueniunt legitimati per subsequens matrimonium. Lucas de Penna, in l. eos, C. de his qui spon. mun. pub. col. antepe. ex num. 45. vsque ad num. 70. vbi vide omnino. Francisc. Niconicius, in rubr. ff. soluto matrimonio, num. 36. Fortunius Garsia, in l. Gallus, ff. & quid si tantum, num. 270. ff. de liber. & posthum. Albertus Brunus, de statut. excludent. art. 12. numero 76. Sigismundus Lofredus, in cons. 1. n. 49. Ludou. Sard. in tractat. de legitimitat. per matrimonium, in vers. quarto videndum est. Vbertinus Zucardus, in rubrica, ff. si certum petatur, n. 2. Mantua, in cons. 38. n. 12. lib. 1. Rolandus a Valle, qui late fundat, & fundamentis contrariae partis respondet, & communem hanc esse opinionem profitetur in consilio 100. per totam, libro 2. & postea Vubiungit, quod licet contraria sententia esset communis, ab hac tamen sententia non esset recedendum: quia fulta est melioribus rationibus. Antonius Gomez. in l. 9. Tauri, num. 1064. Ioannes Cephalus, in cons. 82. num. 12. lib. 1. & in cons. 110. num. 12. & 13. eod. lib. 1. & in cons. 276. num. 11. lib. 2. & in cons. 364. num. 23. lib. 3. Bertazolus, in cons. 52. vbi optime, & in cons. 117. num. 17. Durandus, de arte testandi, tit. 15. cautela 15. num. 3. Cifuentes, in i. 40. Tauri, colum. 1. Aymon Crauete, in cons. 675. volumine 4. Martin. Laudens. de legitimat. num. 138. Prosper. Pasechus, in consil. 98. & in consil. 99. & 100. Franciscus Bursatus sibi contrarius, in cons. 390. num. 50. lib. 3. Hieronymus Gabriel, in cons. 21. num. 30. lib. 1. Hippolytus Riminaldus, qui erudite admodum, & singulariter loquiter, & contra legitimatum constantissime defendit in cons. 222. per totum, lib. 2. vbi videndus erit omnino: & in cons. 540. num 49. & in cons. 544. num. 30. lib. 5. Paulus Leonius, in cons. 100. Vegius, in cons. 55. num. 15. Ioseph. de Rusticis, in tractatu, an, & quando libe. in condit. positi censean. vocati, lib. 3. cap. 3. num. 1. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. tit. 12. ex num. 14. cum seq. qui contra legitimatum fortissime respondet, & hanc putat veriorem sententiam, ex num. 17. vsque ad num. 26. Ioannes Vincentius de Anna, in repetit. cap. primi, de vassallo decrepitae aetatis, num 431. Marc. Anton. Peregrinus, qui praehabita stricta iuris disputatione, constanter hanc partem tuetur, etiamsi verba non geminentur, sed duntaxat vocentur legitime, aut de legitimo matrimonio procreati, articulo 24. de fideicommissis, ex num. 25. vsque ad num. 46. sed videndus ex num. 14. Idem Peregrinus, in cons. 1. ex num. 29. cum seq. lib. 3. & cons. 91. num. 36. lib. 1. & cons. 56. num. 1. lib. 5. Iacobus Menochius sibi contrarius, in cons. 16. num. 6. lib. 1. & in cons. 173. num. 71. lib. 2. & data verborun geminatione, quod ab hac opinione non sit recedendum in iudicando, & consulendo firmauit Menochius ipse, lib. 4. praesumpt. 81. num. 24. & in cons. 776. ex num. 1. lib. 7. Petrus Surdus in cons. 1. num. 19. lib. 2. latius decis. 319. vbi in Senatu Mantauno sic decisum, & iudicatum asserit, vt supra retuli. Idem in cons. 465. num. 9. lib. 4. & decis. 162. num. 8. Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 357. num. 8. & 10. Antonius Thesaurus, decisione Pedemonta 193. qui etiam in eo Senatu sic definitum profitetur. Ioannes Antonius Canetius, in repititione extrauagant. Volentis, in versic. sed quid si dubitaret, in fine. Barreta, in cons. 118. post num. 7. Syluester Aldobrandinus, in consilio 115. numero 1. And. Fachineus, contr. iur. lib. 4. c. 54. vbi in puncto, & ratione iuris hanc sententiam profitetur viriorem, & lib. 10. c. 71. Ludou. Casanate, in cons. 34. n. 17. Iacobus Concena, quaestionum iuris singul. libro 2. quaest. 11. Alexand. Raudensis, de analogis, lib. 1. c. 36. n. 130. & 131. Alex. Trentacinquius, de substit. 4. parte, cap. 7. numer. 53. & variar. resolution. lib. 1. titulo de legitimatione, resolut. 1. n. 28. fol. 125. Marzarius, in epitome de fideicommissis, quaestione 30. Albert. Brunus, de statutis excluend. faeminas, art. 124. q. 2. num. 2. Hector AEmilius, de feudali, cap. 18. n. 39. & c. 42. num. 75. Petr. Gregorius, de concessione feudorum, 4. parte, q. 8. n. 25. folio 140. Francisc. Sonsbech. de vsibus feudorum, parte 9. num. 71. & 72. Fab. Turretus, in cons. 89. n. 28. volum. 2. Arismin. Tepatus, lib. 2. variar. fol. 172. vers. legitimatus per subsequens matrimon. Ioan. Philippus, in cons. 141. n. 33. volu. 2. & cons. 44. num. 36. Guil. Bened. Menchaca, & alij permulti, cum quibus Burgos de Paz, in cons. 6. n. 13. Francisc. Hotomanus, in cons. 30. n. 12. Christophor. Torniol, in cons. 46. ex numer. 15. cum seq. Francisc. Viuius, decis. 262. n. 16. lib. 2. Thobius Nonius, in cons. 32. n. 11. Iacob. Beretta, in cons. 40. n. 6. Anton. Faber, de error. pragmat. decad. 35. errore 6. in fine, fol. 528. & lib. . . . . tit. 23. Codicis, definitione 19. fol. 202. Pelaez a Mieres, qui si recte perpendatur, huic sententiae magis accessit, secunda parte, quaest. 1. num. 8. Cardin. Dominic. Thuscus, practicar. conclus. iur. tom. 5. littera L. conclus. 229. num. 27. & 28. fol. 211. & num. 39. 40. & 42. fol. 252. & conclus. 38. num. 34. 37. & 39. fol. 267. Angelus Matheaccius, de legatis, & fideicommissis, lib. 3. cap. 21. qui cum ex num. 10. cum seq. articulum disputaret, tandem de rigore iuris, & verborum, contra legitimatum per subsequens matrimonium respondit: de aequitate tamen, & eo, quod requirit, concurrente, ipsum admittit. Et forsan aliquibus placebit eius resolutio, eodem requisito interueniente, & durum videbitur eos excludere, qui ex matre nobili nati, & per subsequens matrimonium legitimati suerint, idque vel eo maxime, quod multoties contingat, testatores, & praecipue illeteratos, aut mulieres, de eiusmodi filijs non sentire, sed natos ex legitimo matrimonio vocando, spurios, & illegitimos tempore aduenientis successionis velle excludere, non vero eos, qui legitimati per subsequens matrimonium, eo tempore reperiumtur. Matheaccius ergo in loco relato sic scripsit. Verum quoniam aduersus hanc opinionem aequitas valde reluctare videeur, non esset absurdum, quaestionem ita direimere, vt de rigore iuris vni, de aequitate vero alteri sententiae locus sit dandus. Praeterea, aut concubina ex qua nati sunt filij, fuit alioquin honesta, bonae famae, & non obscuri sanguinis, vnde praesumi posset, quod testator interrogatus facile respondisset, se vtique velle hos filios per matrimonium sub sequens legitimatos praeferri substituto, & hoc casu vera sit opinio, substitutum excludi. Aut vero concubina illa erat mulier turpis, ac inhonesta, nec frugi, nec boni nominis, cuius filios merito abhorruisset testator, tunc ea valeat sententia, quae habet substitutum ab huiusmodi legitimato non excludi: si tamen in re dubia fas est Iurisconsulto quaestiones ita componere. Et hactenus Matheaccius, a quo dissentire non videtur Mantic. lib. 11. d. tit. 12. n. 5. vers. haec sententia, quamuis contra legitimatum semper scripserint. Dissentit tamen Bursat. in cons. 18. n. 22. lib. 1. qui pro legitimato, etiam data concubina inhonesta, & obscuri sanguinis scribit, si matrimonium sequatur, vt ibi videbis. Hactenus etiam de Authoribus huius secundae opinionis contra legitimatum per subsequens matrimonium, ex quibus apparet, grauissimos equidem iuris vtriusque Interpretes, legendo, & consulendo, atque etiam in casibus similibus definiendo, & decidendo, contra legitimatum metipsum scripsisse, & definiuisse: in casibus autem controuersis sententiam[sect. 97] eam amplecti debemus, pro qua Iudicum, & maxime supremorum Senatorum definitiones, seu sententiae extant, per text. in l. si de interpretatione, ff. de legibus, l. solius, ff. ad l. Corneliam de falsis, ibi: Sic enim inueni Senatum censuisse: & pro opinione Baldi dicitur fuisse iudicatum Alciatus, in cons. 666. alias 187. lib. 9. Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 196. qui etiam asserit sic decisum in eo Senatu, Peregrinus, de fideicommissis, d. art. 24. num. 46. vbi asserit, quod cum hic casus euenisset in Ciuitate Paduae, & Menochius, & Cephalus censuissent pro quodam Alexandro, legitimato per subsequens matrimonium; & ex aduerso Decianus, Paulus Leonius, & ipse defendisset quendam Herculanum substitutum, iudicatum fuit Alexandrum: in Senatu etiam Mantuano contra legitimatum iudicatum fuisse, attestatur Petr. Surd. d. decis. 319. vbi in eisdem terminis nostris dubium proponit. Imo quod magis est, Authores quamplures, qui in[sect. 98] quaestione hactenus agitata, pro legitimato, & contra Baldum responderunt, absque vlla disputatione id fecerunt, & rem perfunctorie tractarunt, qui forsan si articulum hunc ad exactam disputationem, & strictam iuris rationem reduxissent, aliter statuissent: Doctori autem perfunctorie, & absque examine ali[sect. 99]quid dicenti, non est simpliciter credendum ad causarum decisionem, nec ad communem opinionem constituendam, vt vtrumque ex Abbate, Fulgosio, Socino iun. Calcano Alciato, & Anton. Marc. Coras. notauit Franciscus Barsatus, in cons. 18. num. 16. libro 1. Pater Thomas Sanchez, de sponsalib. libro 3. disp. 44. num. 2. Nec etiam super eius sententia fun[sect. 100]damentum aliquod fieri potest, vt ex Socino, Alciato, Cephalo, & Riminaldo, tradidit ipse Bursatus, d. num. 16. & vltra eum Iacob. Menoch. lib. 2. praesumptione 71. num. 39. vbi quod non dicitur opinio communis, quae habet plures Doctores, asserentes, & firmantes eam, nulla disputatione praemissa, sed perfunctorie rem tractantes. Et sequitur Pater Thomas Sanchez, d. num. 2. vbi post Nauarrum, in Summa latina, cap 27. num. 89. inquit, communiorem existimari opinionem, approbatam a sex Doctoribus, ex[sect. 101] professo eam tractantibus, quam a quinquaginta, sola serie priorum & authoritate ductis: & addit Ioan: Lup. dicentem, non esse credendum Doctoribus, quantacunque doctrina polleant, dum carent fundamento. Et numeris seq. obseruat nonnulla in matria dicti cap. tanta est vis: & vtrum eius decisio proueniat ex virture, & valore matrimonij, an ex beneficio a iure introducto, prout ibi explicat. Haec autem magis indubitate procedunt, si in memoriam repetantur aliqua ex his, quae numeris praecedentib. latius adnotata,[sect. 102] atque scripta fuere; videlicet Authores quamplurimos, quos pro legitimato per subsequens matrimonium respondisse, existimatur communiter, parum sibi constantes fuisse, & alibi variasse, quandoque pro legitimato ipso, quandoque contra eum, vt ex dictis ibid. & ex relatione Authorum partis eiusdem legitimati, deprehenditur manifeste. Et non modo qui Baldi opinionem sequuntur, sed etiam nonnulli ex his, qui ab eo recesseruny, pro legitimato; in casu praesenti hanc partem amplectuntur, quando scilicet vt in fundatione dicti vinculi & patronatus cauetur, testator ad successionem maioratus vocuit filios legitimos & naturales, & ex legitimo matrimonio procreatos, vel dixerit: Si decesserit sine filiis legitimis & naturalibus, & ex legitimo matrimonio natis, substituo talem: quoniam horum verborum multiplicatio magis ostendit testatoris voluntem: Sic sane quod legitimatus per subsequens matrimonium, non admittatur ad successionem, nec sunstitutum excludat, vbi adsit legitimorum & na[sect. 103]turalium, atque ex legitimo matrimonio natorum geminata prolatio, defendit Carolus Ruinus, in consil. 92. num. 14. in fine, & num. 15. volum. 3. qui inquit, quod haec sententia in his terminis est verissima, & non habet contradicentem. Et idem perpendit etiam Socinus iunior, & sequitur in cons. 12. num. 16. volum. 4. Ioannes Cephalus, in consil. 82. num. 89. & 67. & in consil. 111. num. 14. lib. 1. & in consil. 276. num. 29. lib. 2. quos retuli, & data verborum geminatione, sicut dictum est, facilius esse admittendem Baldi opinionem, dixit Cardinalis Franciscus Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 11. d. tit. 12. num. 25. & eo casu tanquam indubitatam tenent hanc opinionem Ruinus, Butrius, Cephalus, Socinus senior, Decius, Barbat. Rolandus, Berous, Mantica, Socinus iunior, & Tiraquellus, quos in id commemorauit Franciscus Bursatus, in consil. 18. num. 11. lib. 1. & idem tenuit Alexander Raudensis, lib. 1. de analogis, cap. 36. num. 14. qui absque dubio id procedere dixit, quando testator geminate loquendo, vocauit legitimos, ex legitimo matrimonio natos: & subdit, quod stante geminatione, & duplicatione verborum, adeo diuersa est ratio, vt ipsimet qui pro legitimato responderunt in casu, in quo testator simpliciter vocauit legitime natos, in hoc casu duplicationis contrarium tenuerint: sic etiam, quod cum testator ita dixit; & si haeres menus decesserit sine filiis legitimis & naturalibus, & natis ex legitimo matrimonio, legitimatus per subsequens matrimonium non excludat substitutum, scripserunt Baldus, Butrius, Ruinus, Decius, Socinus iunior, Rubeus, Riminaldus senior, Berous, Pasechus, Craueta, Decianus, Riminaldus iunior, Berreta, Marzarius, Rolandus, Cephalus, Surdus, & Antonius Cannetius, quos aggregauit Menochius, lib. 4. d. praesumpt. 81. num. 23. & 24. vbi refert contrariam aliorum sententiam, & concludit, a superiori sententia non esse recedendem in iudicando, & consuendo. Ea ratione, quod cum illa verba: legitimis & naturalibus, comprehendant legitimatum per subsequens matrimonium, alis verba essent superflua, nisi eiusmodi legitimati exclusionem operarentur. Rursus geminatio verborum operatur maiorem effectum, habetque maiorem emphasim: & geminatio demonstrat, non autem fictionem, vt vtrumque comprobauit Menochius, d. num. 24. Anton. Thesaur. d. decis. 196. num. 5. Surdus, d. decis. 319. numero 6. & 7. Addiderim ego, ab hac opinione non videri ali[sect. 104]quatenus recedendum, sicque legitimatum per subsequens matrimonium non admitti, vbi adsit legitimorum & natura, atque ex legitimo matrimonio natorum prolatio, & vocatio (vt praefati Authores iuridice defendunt) nam si ex sola vocatione legitimorum natorum, siue vocatis legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, id statuunt Authores omnes illa, Baldi sequaces, quos supra recensui; quanto magis ex verborum duplicatione, quae nefari non potest, quin maiorem emphasim, & effectum habeant, & quod magis enixam voluntatem demonstrant, id statui debeat; quicquid super has geminatione se non multum conficere dixerit Peregrinus, d. art. 24. num. 40. Nam cum res agitur in terminis simplicibus, si contra legitimatum, adhuc superiores omnes responderunt, & constanter tenuit ipse Peregrinus, ex num. 25. cum seq. & in terminis simolicibus, & non geminates verbis se explicauit num. 41. quanto magis carere difficultate res debebit, cum ea verborum multiplicatio, seu geminatio adest (vt Mantica, & relati supra dixerunt.) Quamuis ergo iuxta opinionem Baldi, & sequacium (quam Peregrinus amplectitur indistincte) vocare legitime natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos, sufficeret, vt iuxta riborem verborem, & paesumptam testatoris voluntatem ex eis collectam, non admitterentur legitimati per subsequens matrimonium: quia legitime, aut ex legitimo matrimonio nati non fiere, etsi verborum geminatio non adsit. Attamen, quando verba ipsa sic geminantur, non modo coacta, sed & fortiori ratione fatendum erit, & certiorem reddi voluntatem ipsam testatoris praesumptam, & maximam virtutem operandi habere verba eadem toties repetita. Addiderim etiam, Interpretes nonnullos ex relatis supra, in hac materia terminos confudisse, nec satis dilucide locutos, dum casum geminationis verborum distingunt ab eo, quo simpliciter testator locutus est: sic sane tres casus distingui & separari debent, quo clarius, & distinctius procedatur, nec termini confundantur aliquo modo, prout nonnulli ex relatis confundunt: nec ipse Mantica, lib. 11. d. titul. 12. ex n. 14. iuncto n. 25. satis distincte admodum & erudite semper se habeat. Sic & Peregrinus confundit. d. art. 24. n. 40. & 41. Primus casus est, quando testator substituit haeredi, si decesserit sine filiis legitimis & naturalibus, vel cum vocauit legitimos & naturales, nec amplius adiecit; & tunc quidem filius legitimatus per subsequens matrimonium absque dubio admittitur ad fideicommissa, & primogenia, & facit deficere conditionem, vt supra in initio huius cap. obseruaui, & notauit Menoch. lib. 4. d. praesumptione 81. numero 2. Secundus casus, quando testator ita dixit: &[sect. 105] si haeres decesserit sine filiis, ex, vel, de legitimo matrimonio natis, tunc substituo Caium, vel cum institutor maioratus ad successionem filios ex legitimo matrimonio natos vocauerit. Et hic casus secundus est, qui multum habet dubitationis, & i quo duas illas opiniones contrarias supra commemoraui, & quatuor recensuit Menochius, d. praesumpt. 81. numero 4. cum sed. vsque ad num. 23. in hoc etiam casu verificantur Interpretum nostrorum traditiones, dum dicunt, testatorum simpliciter loqui, non geminate, siue nos versari in terminis simplicibus (vt vtar verbis Peregrini, d. art. 24. num. 41.) sic sane non dicuntur termini simplices in nostro proposito, quando legitimi & naturales simpliciter, & vocantur, quia tunc plusquam simplices, & legitimati per subsequens matrimonium admittuntur indistincte (vt dixi) sed simplicices ad differentiam geminatorum dicuntur, quando filij ex, vel de legitimo matrimonio nati vocantur, vt etiam dixi, vel quando vocantur legitime nati; tunc namque subintrat etiam dubium quaestionis, & multi ex eis, qui opinionem Baldi sequuntur, in eis terminis, quando scilicet legitime nati vocantur, sunt allocuti; sic in eis terminis agnouit locutos eos Franciscus Bursatus, dicto consil. 18. num. 15. lib. 1. & quasi inter eos terminos, legitime natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos, nulla diferentia, sed idem ius sit; quaestionem proposuit Angelus Matheaccius, de legatis, & fideicommissis, lib. 3. cap. 21. num. 10. in illis verbis: Tertio ponunt, si testator ita cauerit: Si filius meus sine filiis legitime natis, sine ex legitimo matrimonio natis decesserit, & c. Et vtroque casu de rigore iuris, & verborum excludi legitimatum defendit, quamuis de aequitate aliter statuat, vt supra vidimus num. 96. Idem quoque defendit Cardinalis Francisc. Mantic. lib. 11. dicto tit. 12. sub num. 20. in versic. & hanc quidem sententiam, ibi: Et quando testator dixit, sine filiis legitime natis: Hippolyt. Riminald. in cons. 222. num. 63. lib. 2. vbi quod procedunt a pari, verba le[sect. 106]gitime natus, vel ex legitimo matrimonio natus, sine quem dici legitime natum, vel ex legitimo matrimonio: sic enim simul exemplificant Curtius, Durandus, & Socinus iunior, ibi relati, qui dicunt, quod in effectu ista aequipollent, quod fideicommissum fuerit factum per illa verba, si decesserit sine filiis legitime natis, vel sine filiis legitimis ex legitimo matrimonio natis: & quando testator alicui fideicommissum iniunxit: si decesserit sine filiis legitime natis, quod le[sect. 107]gitimatus non excludat substitutum, & haec sit communis sententia: & ab ea in iudicando non recedendum. Et procedat etiam in legitimato per subsequens matrimonium, per rationes Doctorum, quae in eo militant, post Bald. Angel. Alex. Dec. Curtium iunior. Parisium, Durand. Socin. iunior. Nattam, Cephalum, & alios tradidit ibidem Riminald. numero 64. 65. & 66. Tertius & vltimus casus (& in quo geminationem, aut duplicationem verborum constituunt Doctores) est, quando testator ita dixit: & si haeres meus decesserit sine filiis legitimis & naturalibus, & natis ex legitimo matrimonio, aut si vocauerit ad successionem filio legitimos & naturales, & ex, aut legitimo matrimonio natos: & hoc etiam casu legitimatum per subsequens matrimonium admiserunt nonnulli (vt supra vidisti) & cum aliis constantiffime Franciscus Bursatus, vt supra quoque retuli num. 18. & 19. Alij vero, qui etiam in secundo casu, & in terminis fimplicibus, cum Baldo legitimatum excludunt indistincte: in hoc tertio casu rem prorsus carere dubitatione crediderunt, & verborum geminationi adhaerent praecise, vt contra legitimatum ipsum securissime responderint: & in iudicando, & consulendo ab hac opinione non recedendum, dixit Menochius, libro 4. dict. praesumptione 81. numero 24. in fine. Ego etiam iuxta sententiam Baldi, & sequacium, qui in terminis quoque simplicibus, quando legitime nati tantum, aut ex legitimo matrimonio procreati vocantur, sic defendunt (vt dixi) hoc in casu quando verborum geminatio adest, certius & facilius, atque omnino amplectendam hanc sententiam existimo: nec refragari obseruationes illa Bursati in d. cons. 18. ex num. 13. & seq. lib. 1. Quibus suo[sect. 108] ordine, & noue & vere responsum praestabo. Et in primis non obstat assumptum illud, quod maiori ex parte Authores illi, qui Baldi sententiam sequuntur, loquuntur tantum, vbi aderant verba simplicia, sed cum qualitate natis, & non geminata, & sic quod non est de eorum dicto, seu rationibus curandum. Nam respondetur, quod si in terminis verborum simplicium, & non geminatorum, Authores ijdem cum Baldo relati, sic tenent (vt retuli) & legitimatum per subsequens matrimonium excludunt, quanto magis & absque dubio id pro certo supponunt, quanto legitimitatis geminata adsit prolatio. Deinde non refrangatur alterum, quod scilicet non obstent duo illa Baldi, & Decij consilia, a quibus doctrinam praedictam effectus, & virtutis geminationis acceperunt Authores omnes; qui in ipsorum verborum geminatione adeo maximam vim fecerunt, cum ( vt ipse Bursatus existimat) non adducantur ob dictam geminationem verbonrum, sed magis versentur in casu, quando de voluntate testatoris apparet, quod legitimatum per subsequens etiam matrimonium admitti noluisset: Quoniam respondetur, de voluntate testatoris in casibus illis consultationum Baldi, & Decij, non aliter quam verbis prolatis, & geminatis consititisse; nam si vltra verborum geminationem de voluntate appareret, res ipsa in dubiam excitari non posset: constare igitur de voluntate non aliter, quam ex verborum ipsorum rigore, & sono concedunt, & contra legitimatum respondent ( vt vidimus.) Non etiam resragatur illud, quod Scribentes omnes, qui amplectuntur partem negatiuam contra legitimatum, ob vnicum verbum natis, vel procreatis, nituntur praecipue authoritate Baldi, dicto cons. 357. propter quod dignoscitur, fundamentalem rationem dicti eorum, fieri non super verborum geminatione, sed super illa veritate, quod re vera secundum naturam tempore ortus dici, vel reputarinequeat vere legitimus, & de legitimo matrimonio natus. Nam respondetur, fundamentalem rationem in eo consistere, quod libenter agonoscit, & suo ore profitetur Bursatus, videlicet in veritate illa, quod re vera per subsequens matrimonium legitimatus, secundum naturam tempore natiuitatis dici, vel reputari nequeat vere legitimus. Si autem veritatem esse agnoscit Bursatus, consequens proculdubio fit, in rei veritate, & in ratione concludenti Baldi sententiam sundari, nec esse necessariam legitimitatis geminationem, non tamen inde sequitur, quod ex verborum geminatione veritas ea; quae ex simplicibus solum verbis sufficeret, immutari aliquo pacto debeat, sed potius testatoris magis enixam voluntatem ostendere, & veritatem praecise, non fictionem verba ipsa geminata inducant. Rursus nec refragatur, quod Authores omnes, qui cum Baldo hactenus tenent ob verborum geminationem, moueantur dumtaxat ex doctrina Butrij, qui tamen id non decidit simpliciter & absolute, sed ait tenendo partem negatiuam contra legitimatum, se putare fortius hoc procedere, si adessent verba geminata propter enixam voluntatem: Nam respondetur, Butrium, & caeterus, qui eam, & Baldum sequuntur, non potuisse apertus id decidere, atque exprimere, quam fecerunt: Nam si Baldi opinione retenta, etiam in terminis simplicibus, fortius eam procedere dicunt, si verba adsint geminata, nescio equidem quo loquendi modo, aut genere clarius id enunciare potuerint, aut quo pacto verba ipsorum retorquere valuerit Bursatus, in loco praedicto. Denique non refragatur, quod verba praefata geminata, magis ex vsu, & capite Notarij, quam ex mente, ant voluntate tastatoris videantur apposita; & ita nihil operari debeant: Quoniam respondetur verborum geminatorum regulariter maximam esse virtutem, effectum, & emphasim, atque ex voluntate testatoris adiectra censeri, prout alio cap. infra, latius exornabitur. Deinde, in hoc eodem articulo, quo versamur, geminationis dictorum verborum effectum negari non posse, sed potius maxima in consideratione haberi debere, prout cum aliis habuit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 81. num. 24. & habuerunt etiam quamplurimi, numeris praecedentibus commemorati. Denique, verba in omni dispositione de mente & voluntate testatoris apposita[sect. 109] praesumi regulariter, vt infra hoc eod. libro, & tractatu latius probabitur alio in cap. & cum Grammatico, in cons. 128. num. 6. Corn. in cons. 194. lib. 3. Ruin. in cons. 73. lib. 5. agnouit Bursatus metipse, dicto cons. 18. num. 19. lib. 1. & in eisdem in quibus versamur terminis, contra eundem Bursatum obseruauit Hippolyt. Riminald. dicto cons. 222. num. 135. libro 2. vbi inquit, quod quicquid dicitur a Notario, quod factum respiciat, de quo fuit rogatus, videtur dixisse de voluntate partium: & citat Baldum, Romanum, Socinum, Decium, Rubeum, Calderinum, & Tiraquellum sic tenenters. Remanet ergo in casu proposito, & adiectis verbis praedictis, quibus legitimi & naturales, atque ex legitimo matrimonio nati vocantur, rectissime statuisse Senatum (vt supra dixi) & verborum sonum, atque rigorm prae oculis habuisse. Forsan tamen aliquando ex variis rerum, & causarum circumstantiis, atque ex aequitate, & matrimonij fauore aliter statuendum, si ea concurrant, quae Angelus Matheaccius, relatus supra, num. 96. obseruauit. Et maxime si legitimato, quouis modo praesumpta testatoris voluntas possit fauere, quod discretus, & bonus Iudex maturo iudicio inquirere, & definite debebit, nec in casu praesenti militabat, vt verba torqueri, aut modificari debuissent. # 32 CAPVT XXXII. Testamentorum, & testantium voluntatum, quod plenior, aut latior fieri debeat interpretatio, coniectura illa, & praesumptio, adeo vulgata, & assidua, vt per manus tradatur quotidie, quemadmodum accipi, atque intelligi valeat, & an respectu institutionis dumtaxat, an etiam legatorum, fideicommissorum, & codicillorum, & cuiusque speciei vltimae voluntatis locum obtineat, l. in testamentis, ff. de regugulis iuris, decisio: sic consequenter, vtrum legata strictam, an vero latam interpretationem recipiant, ex quo ad nonnullos casus practicos inferri potest, & maxime ad eos, quos Iacobus Menochius, Petrus Surdus, & M. Antonius de Amatis expendunt, prout hoc cap. adnotatur, & praedictorum dilucida, & notanda traditur explanatio, & resolutio. SVMMARIVM. -  1 In Testamentis, & vltimis voluntatibus plenior adhibetur interpretatio, vt voluntates testantium plenius interpretemur. Et ratio redditur num. sequentibus. -  2 Voluntates vltimae stricte interpretandae non sunt. -  3 Sed potius extensiuam, quam restrictiuam interpretationem recipiunt. -  4 Fauorabilior dicitur interpretatio, quae adiuuat, quam quae restringit testamentum. -  5 Substitutiones fauorabiles dicuntur, & ob id in eis latissimam oportet fieri interpretationem. -  6 Testatoris dispositio late & benigne interpretari debet, non solum respectu institutionis, sed etiam fideicommissorum, & legatorum, & codicillorum, & quoad omnia contenta in testamento. -  7 Legis, In testamentis, ff. de regulis iuris, decisio, locum obtinet, & procedit in qualibet specie vltimae voluntatis. -  8 Et pro hac parte Marc. Ant. Nattam, in cons. 626. lib. 4. multa fundamenta adduxisse, & pluribus rationibus contendisse, in legatis fauorabilem, & largam interpretationem fieri. Quae ideo non sunt repetenda, quod penes eum longa serie videri possint. -  9 Contraria tamen in sententia permulti alij fuere Authores, & in materia legatorum fieri strictam interpretationem probarunt. -  10 Qui & iure, & pluribus rationibus adducuntur, vt hic adnotatur. -  11 Testator quod regulariter videatur legasse quod minus est, at que ita fiat stricta interpretatio in legatis, ex sententia Menochij, qui permultos alios iuris Interpretes ita tenentes commemorauit. Alios etiam retulit, qui e contra scripserunt, quod legatum latam admittit interpretationem. -  12 Author vero vt distincte & dilucidé articulum hunc declarat, nonnulla (vt moris habet) duxit necessario obseruanda, atque constituenda. Et inprimis negari non posse, quin articulus praedictus, vtrum legata strictam, an latam interpretationem recipiant, dubius, & controuersus adeo sit, prout hic obseruatur. Extant namque pro vtraque parte & iura, & rationes, ac etiam Doctorum contrariae sententiae, vt hic demonstratur. -  13 Secundo constituit, negari non posse, quin vtraque opinio probabilis videatur, & disputationis gratia defendi possit. Nam si quis velit tueri, legata largam recipere interpretationem, id copiose, atque viginti fundamentis comprobare poterit, quae d. cons. 624. adduxit Natta. -  14 Atque inhaerendo verbis generalibus dictae l. in testamentis, ff. de regulis iuris, eiusdem decisionem in omni specie vltimae voluntatis locum habituram, & sic in legatis; non immerito defendere videbitur. -  15 Ad iura autem, siue fundamenta partis contrariae, facile tunc respondebitur, prout nonnulli Authores hic relati respondent. -  16 Quod si e contrario tueri quisquis velit, legata strictam interpretationem recipere, duobus principaliter excitari debebit fundamentis, quae Hippolytus Riminaldus expendit. -  17 Iuribus etiam, quae in contrarium ponderantur communiter, sic respondere, prout hic adnotatur. -  18 Tertio constituit, casus esse nonnullos, in quibus Interpretes omnes, tam vnius; quam alterius opinionis sequaces conueniunt, prout num. seq. obseruatur. -  19 Ac primum quidem, cum testator stricte loquitur, tunc namque stricte intelligitur, nec in testamentis fit lata interpretatio. -  20 Dispositio quando est determinata ad certa bona, larga non fit interpretatio, & hoc saltem respectu dispositionis. -  21 In legatis stricta fit interpretatio, vbi sunt coniecturae restringendi in contrarium. -  22 Et in materia poenali, etiam in testamentis. -  23 Vel cum propria verborum significatio repugnat, siue subiecta materia. -  24 Aut cum agitur de adimenda, & corrigenda alia dispositione testatoris. -  25 Item cum dispositio est exorbitans a iure communi. -  26 In legatis, & in omni alia specie vltimae voluntatis latam fieri interpretationem, cum ex persona testatoris, vel legatarij, ex legata, ex patrimonio defuncti, ex causa, ex loco, ex verbis amplis, atque ex aliis similibus, id magis deducitur, atque suadetur. -  27 In legatis lata fit interpretatio, quando sumendo strictam interpretationem, legatum redderetur inutile. -  28 Et cum qualitas testatoris ita suadet, vt si a nobili, & diuite legatum fuerit relictum. -  29 Legatum sumit interpretationem ex affectione, qua testator prosequutus est legatarium, vt de re maiori factum praesumatur. -  30 Legatum late interpretatur, quando est factum personae, ad quam testator habet magnam affectionem, prout sunt filiae. -  31 Legatum factum vxori de vsufructu cum conditione, quod nequeat dotem repetere, quomodo interpretatur, remissiue. -  32 Legatum fauore piae causae late interpretatur. -  33 Legatum vniuersale, an late interpretetur, remissiue. -  34 Legatum late interpretatur, quando militat ratio seruandae aequalitatis. -  35 Legatum late interpretatur, quando filius est haeres vniuersalis, & filiabus est factum particulare legatum. -  36 Legatum dotis late interpretatur. -  37 Dos hodie non datur in modica summa. -  38 Interpretatio lata fit fauore dotis. -  39 Legatum, quando est ambiguitas verborum, late interpretatur. -  40 Et quando agitur de modico praeiudicio. -  41 Et quando concurrunt aliae coniecturae. -  42 Legatum factum sanguine coniuncto, vel ei, quem testator valde diligebat, & late interpretatur, & de re meliori factum praesumitur. -  43 Testator quod censeatur minus grauare haeredem, non attenditur quoad fauorem coniunctae personae. -  44 Legatum late interpretatur in fauorem coniunctae personae, nisi haeres quoque sit coniunctus. -  45 Coniunctio licet sit ab vtraque parte, si tamen impar, sustinetur argumentum ad fauorem eius, qui est magis coniunctus. -  46 Legatum sumit latam interpretationem; quando sic interpretando, apparet testatorem prouidisse in casu magis necessario. -  47 Legatum non stricte, sed late interpretandum, quando propria vocabuli significatio id induceret, atque significaret, vel quando verba legati, aut praesumpta mens disponentis, siue alia ratio ita suaderet, in contrariúmve nihil vrgeret. -  48 Haeredis institutio quamuis fauorabilior sit, & latius debeat interpretari, quam legatum, aut fideicommissum. Tamen negari non potest, quin etiam legatum, & fideicommissum fauorabiliter debeat interpretari, vt latius hic adnotatur. Et distinguitur, an voluntatis incertitudo, an vero verborum ambiguitas sit, vt late, vel stricte legatum debeat interpretari. -  49 In legatis licet aliquando plenior, non tamen plenissima fieri debet interpretatio. -  50 In fideicommissis lata & benigna fieri debet interpretatio, dummodo id intelligatur iuxta resolutiones traditas supr. n. 48. -  51 In maioratibus, & vinculis perpetuis, lata potius, quam stricta fieri debet interpretatio. -  52 Legatum aureorum, an intelligatur de maioribus fauore dotis, remissiue. -  53 Legatum factum Titio & Seio de centum, an semper intelligi debeat de quinquaginta pro quolibet, remissiue. -  54 Facultate alicui concessa testandi certis de rebus, an sufficient, quod generaliter disponat de omnibus iuribus, & actionibus suis, an vero requiratur, quod de eis singulariter disponat, remissiue. -  55 Legatum in dubio an praesumatur relictum animo compensandi, nec ne, remissiue. -  56 Legatum in casu proposito per Caesarem Bartium, decis. Bononiae 12. an, & qualiter euanescat. PRo expedita, atque dilucida huiusce Capitis[sect. 1] explanatione, obseruandum, atque constituendum erit primo, & principaliter, vulgati quidem, & certi iuris esse, quod in testamentis, & vltimis voluntatibus plenior adhibetur interpretatio, vt voluntates testantium plenius interpretemur, & verba ipsorum late & benigne accipiamus, l. in testamentis, ff. de regulis iuris, l. quaesitum, §. idem respondit, & l. scire, §. vltimo, ff. de fundo instructo, cap. cum dilecti, de donationibus. Neque enim nam stricte interpretandae sunt[sect. 2] vltimae voluntates, l. plenum, §. primo, ff. de vsu & habitatione. vbi Baldus notat, quod vltima voluntas[sect. 3] recipit interpretationem extensiuam, non restrictiuam. Socinus iunior, in consil. 128. num. 65. volumine 1. qui inquit, fauorabiliorem dici interpreta[sect. 4]tionem, quae adiuuat, quam quae restringit testamentum. Et refert cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 4. numer. 8. &9. & per text. in dict. l. in testamentis, ita regulam superiorem, de voluntatibus testantium plenius interpretandis, generaliter tradiderunt, & exornarunt nonnullis Decius, in eadem l. in testamentis. Et Cagnolus ibidem, idem Decius, in consil. 29. num. 2. Craueta, in consil. 25. num. 25. & in cons. 86. num. 7. & in consil. 208. num. 4. Natta, in consil. 626. ex numero 5. cum seq. Afflictis, in decis. 44. num, 24. Ruinus, in consil. 71. num. 5. lib. 2. Gozadinus, in consilio 82. num. 6. &11. Decianus, in consil. 1. num. 93. & 94. volumine 2. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. tit. 1. ex num. 14. cum seq. vsque ad numerum 33. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. libro 1. interpretatione prima, dubitatione 4. solution. 11. folio 56. & 57. Rolandus, in consil. 82. num. 7. lib. 3. Iacob. Menoch. in consil. 210. n. 37. & in cons. 236. num. 10. lib. 3. Alexander Raudensis, decisione 22. num. 48. Achilles Pedrocha, in consil. 2. num. 115. & inter consilia vltimar. voluntat. consilio 60. num. 19. & 106. num. 7. lib. 2. Ioan. Vincent. Honded. in consil. 2. num. 24. & in consil. 8. num. 40. & 47. & in consil. 62. num. 30. lib. 1. Camillus Gallinius, de verbor. significatione, lib. 9. cap. 39. num. 15. & lib 10. cap. 1. num. 8. Hippolytus Riminaldus, in cons. 216. ex numero 9. cum seq. & ex num. 34. lib. 2. & in cons. 313. num. 62. lib. 3. & in cons. 598. num. 45. & seq. lib. 5. vbi rationem, quare plenius interpretemur tastantium voluntates, nam agitur de interesse publico, quod testamenta scilicet locum habeant, l. vel negare, ff. quemadmodum testamenta aperiantur, l. Gallus, §. quod si iis, vbi Bald. ff. de liber. & posthum. prima, C. de S.S. Ecclesiis, & quando agitur de interesse publico, lata interpretatio fieri debet, l. 2. §. exercitum, vbi Bartolus, ff. de his qui notantur infamia, l. quemadmodum, vbi Bartol. C. de agricolis & censitis, lib. 11. & notarunt Decius, & cagnolus, vbi supra. Sic sane ratio metipsa, & decisio dictae l. in testamentis, pro[sect. 5]cedit etiam in substitutionibus, quae fauorabiles dicuntur, & ob id in eis latissimam fieri oportet interpretationem, sicuti in specie tradidetunt Baldus, Bartolus, Curtius senior, Iason, Craueta, & Alciatus, cum quibus Mantica, lib. 5. tit. 1. num. 2. Menochius, libro 4. praesumpt. 26. num. 7. & praesumpt. 65. num. 3. Ioannes Cephalus, in consil. 114. num. 19. lib. 1. pro[sect. 6]cedit etiam eadem Lex nedum respectu institutionis, sed etiam fideicommmissorum, & legatorum, & codicillorum, & quod omnia contenta in testamento, secundum communem Doctorum sententiam, de qua tastatur Corneus, in authent. ex causa, column. 7. C. de liber. praeteritis, & latius id probant, Cagnolus, in d.l. in testamentis, num. 1. & 7. in versic. sed huiusmodi, & numer. seq. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 2. num. 24. & in consil. 62. num. 44. lib. 1. & idem tenuerunt plures Glossae, Cinus, Iason, & Villalobos, quos in commentariiis de vsufructu, cap. 30. num. 43. ego retuli, & vltra commemoratus ibi, id ipsum tenuerunt Bartolus, Baldus, Angelus, Castrensis, Anton, de Butrio, Ancharanus, Alexand. Gozadinus, Corneus, Socinus vterque, Decius, ruinus, Crotus, Zazius, Natta. & Cephalus, quos pro hac parte cumulauit Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 7. tit. q. num. 28. in fine, vers. huius autem opinionis fuit, & num. 29. per totum, folio mihi 255. & 256. & ij omnes asseuera[sect. 7]runt, cuiusque vltimae voluntatis fauorem non debere restringi, item quod in legatis fit lata interpretatio, ad extensionem dicta l. in testamentis, quae cum in testament is dixerit, quodcumque ibi dispositum comprehendit, vt etiam firmauit Simon de Praetis, de interpretat. vltim. volunt. lib. q. interpretat. 1. dub. 4. solut. 11. ex num. 9. cum seq. fol. 56. qui pro eadem sententia retulit Alexandrum, Nattam, Cagnolum, Afflictis, Ioseph. Ludouicum, Albericum, Imolam, Bald. & Oldradum. Et dixit insistendum omnino in hac opinione, cum pro ea habeamus text. & regulam dictae l. in testamentis, atque ex num. 12. vsque ad num. 16. contrariae partis iuribus, & fundamentis satisfacit. vt in effectu defendat. decisionem dictae l. in testamentis, locum obtinere, & procedere in qualibet specie vltimae voluntatis, & pro hac par[sect. 8]te M. Anton. Natta, in cons. 626. lib. 4. multa fundamenta adduxit, & quamplurimis rationibus contendit, in legatis fauorabilem, & largam interpretationem fieri, quae ideo non sunt repetenda, quod penes eum longa serie videri possint. Cagnol. etiam in eadem l. in testamentis, expendit iura nonnulla ad id probandum. Ped. Surd. in cons. 313. n. 44. lib. 3. & adducit nonnulla Cardin. Dominic. Thusc. practicar. conclus. iur. tom. 5. litera L. conclus. 58. Contraria tamen in sententia permult alij fuere[sect. 9] Authores, & in materia legatorum fieri strictam interpretatione, probarunt, & horum numero fuerunt Ruinus, Roman. Alexand. Decius, Natta, Rolandus, Gratus, & Alciatus, quos adduxit Cardinalis Mantica, lib. 7. tit. 1. num. 13. in fine. Craueta etiam, in cons. 180. num. 1. ad finem, qui respondit, quod dicta l. in testamentis: procedit respectu institutionis, non legatorum, vt ibidem obseruauit Decius, num. 2. & 3. & in cons. 289. num. 2. & in consil 255. colum. finali. Iason, in l. quod Seruius colum. 2. in fine, ff. de condict. ob. causam, Bartol. Dec. Craueta, Menochius, & Padilla, quos in commentariis de vsufructu, cap. 30. num. 44. commemoraui, & ibidem tractani articulum hunc, an in legatis fiat stricta, vel lata interpretatio? Hippolyt. Riminald. in cons. 216. num. 9. & duobus seq. lib. 2. qui pro hac[sect. 10] parte adducit fundamenta duo praecipua, ad quae in effectu reducuntru caetera alia, quae pro eadem sententia alij Interpretes considerarunt. Iura autem, quae expendi possunt, adduxit Simon de Praetis, vbi supra. Mantica etiam, lib. 7. dicto tit. 1. num. 3. videlicet l. nummis, ff. de legatis tertio, l. apud Iulianum, alias, idem Iulianus, §. scio, & l. si ita scriptum, in fine, ff. de legatis primo, l. si ita fuerit, in principio, ff. de legatis secundo, l. qui concubinam, §. cum ita, ff. de legatis tertio, l. titia §. finali, ff. de auro & argento legato, de qua vide dicto cap. 30. de vsufructu, & Petrum Surdum, decis. 298. num. 2. & 3. & num. 10. & num. 12. in fine. Iacob. Menochium, lib. 4. praesumptione 106. num. 17. & duobus seq. qui eadem iura[sect. 11] citauit, vt probaret, sumi in dubio interpretationem, & praesumptionem, quod testator voluerit relinquere, quod minus est, atque ita fiat stricta interpretatio in legatis, prout defendunt permulti Authores, ibidem congesti per Menochium: qui tamen num. 19. alios etiam retulit, qui e contra scripserunt, quod legata latam admittunt interpretationem, & numeris sequentibus adducit casus nonnullos, in quibus absque controuersia lata admittitur interpretatio, prout statim dicetur, & adducit etiam Cardinalis Dominicus Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo 5. littera L. conclusione 57. & 58. folio 59. & seq. Marcus Antonius de Amatis, decisione 44. per totam. Ego verot vt distincte & dilucide articulum hunc[sect. 12] declarem, & Doctorum contrarias sententias ad concordiam, & certam resolutionem reducam, nonnulla (vt moris habeo) duxi necessario obseruanda, atque constituenda. Et inprimis, negari non posse, quin propositus articulus, vtrum legata strictam, an latam interpretationem recipiant, & sic an odiosa, vel fauorabilia sint; dubius, & controuersus adeo videatur, vt nulla certa lege sit definitus, nec etiam generali, aut certa aliqua regula, aut doctrina valeat circumscribi, extant nam que pro vtraque parte, & iura, & rationes, ac etiam Interpretum sententiae contrariae (vt nunc dicebam) & supa vidimus, ac etiam constat ex obseruationibus Ferdinand. Vasq. Menchac. de successionum progressu, lib. 3. §. 27. de legatis, num. 26. per totum, folio mihi 178. Nattae dicto cons. 626. per totum, lib. 4. Francisci Manticae, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. dicto tit. 1. per totum. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib 2. dicta solut. 11. fol. 55. 56. & seq. Tiberij Deciani, in cons. 1. num. 93. & 94. lib. 2. Hippolyt. Riminald. in cons. 216. num. 9. & quatuor seq. & num. 34. & seq. lib. 2. Petri Surd. in cons. 313. num. 44. lib. 2. & decisione 298. per totam. Alexandri Trentacinquij, de substit. prima parte, cap. 1. num. 31. Ceruantes, in l. 16. Tauri, num. 6. quorum aliquos retuli quoque de vsufruct, d. cap. 30. num. 41. Secundo constituo, negari etiam posse, quin[sect. 13] vtraque opinio, & affirmatiua, & negatiua probabilis videatur propter rationes, & fundamenta, quae vnius, & alterius Authores expendunt, & sic disputationis gratia quaelibet defendi possit. Nam si quis velit tueri, legat largam recipere interpretationem, id copiose, atque viginti fundamentis comprobare potrit, quae dicto cons. 624. adduxit Natta, inhaerere etiam verbis generalibus dictae l. in testamentis, vt ad[sect. 14] legata, & quamlibet speciem vltimae voluntatis possint ea expendi propter ipsorum generalitatem. Ad iura autem, siue fundamenta partis contrariae, vel legata strictam interpretationem recipiant, aut in le[sect. 15]gatis dubiis, quod minimum est debeatur, facile respondebitur, eum eisdem responderint Cagnolus in praecitatal. In testamentis. Simon de Praetis, dicta solutione 11. fol. 56. Mantica. lib. 7. d. tit. 1. vbi vide, & conueniunt a me scripta libro 1. de vsufructu, capite 9. numero 37. 38. 39. 40. & 41. in eo articulo, vtrum in legato ambiguo, siue obscuro id debeatur, quod minimum est, non quod maximum: vbi ponderaui ea omnia iura, quae communiter expendi solent. Quod si e contrario tueri aliquis velit, legata stri[sect. 16]ctam interpretationem recipere; duobus principaliter excitari debebit fundamentis, quae adducit Hippol. Rimin. dicto cons. 216. num. 9. & seq. lib. 2. & ad illa iura, quae pro parte contraria expenduntur, respondere, prout hi Authores respondent, quos supra[sect. 17] commemoraui, & maxime Menochius, & Mantica, in locis relatis: ego quoque dicto cap. 30. de vsufructu, respondi num. 45. 46. & 47. Tertio constituo, casus esse nonnullos, in quibus[sect. 18] Interpretes omnes, tam vnius, quam alterius opinionis sequaces conueniunt, ac vere in eisdem contrarietas aut altercation cessat omnino. Ac primum qui[sect. 19]dem, cum testator stricte loquitur, tunc namque stricte intelligitur, nec in testamentis fit lata interpretatio, sicuti scripsit Bald. in l. vltima, num. 1. C. de posthum. haered. instit. Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 5. num. 13. & conuenit Simon de Praetis, lib. 2. dicta solut. 11. num. 17. in vers. item larga. folio 57. qui dixit, non fieri interpretatio[sect. 20]nem latam, quando dispositio est determinata ad certa bona, & hoc saltem respectu dispositionis. Similiter dixit, strictam fieri interpretationem, vbi sunt coniecturae restringendi in contrarium, & retu[sect. 21]lit Crauetam, in consilio 98. Afflictis, decisione 44. numer. 24. vbi inquit, pro legatario debere legatum interpretari, quando nulla in contrarium apparet coniectura, alias secus, & ita ex coniecturis late, vel stricte accipi legatum, statuunt praefati, & aliis Ioannes Vincentius Hondedeus in consilio 63. numer. 53.[sect. 22] lib. 1. & infra dicetur, dixit etiam Praetis metipse, stri[sect. 23]ctam fieri interpretationem in materia poenali, etiam in testamentis, vel cum propria verborum significa[sect. 24]tio repugnat, siue subiecta materia, aut cum agitur de adimenda, & corrigenda alia dispositione testatoris:[sect. 25] item cum dispositio est exorbitans a iure communi: in his namque, & aliis similibus casibus non lata fit interpretatio in testamentis, sed potius stricta, vt praecitato loco latius Praetis confirmat, & rationem reddit Caesar Barzi: decis. Bononiae 12. n. 35. Sic sane ex conuerso, & e contrario, generalis re[sect. 26]gula in initio huius c. proposita, de voluntatibus testantium plenius interpretandis, indubitate magis, & fortius procedit, vt legatis, & in omni alia specie vltimae voluntatis lata fiat interpretatio, cum ex persona testatoris, vel legatarij, ex re legata, ex patrimonio defuncti, ex causa, ex loco, ex verbis amplis, atque ex aliis similibus id magis deducitur, atque suadetur: quo tendunt Theoricae, ac doctrinae Interpretum omnium quos retuli supra, num. 9. & 10. & Praetis ipse probauit dicta solutione 11. num. 16. Decius quoque in consilio 289. & in consilio 534. Craueta, in consilio 297. & prosequitur Menochius, lib. 4. dicta praesumptione 106. num. 20. & seqq. vbi Primo dixit, in legatis la[sect. 27]tam fieri interpretationem, quando sumendo strictam interpretationem, legatum redderetur inutile; id quod abunde probauit, vt ibi videbitur, & per Riminaldum iuniorem, in consilio 240. num. 22. lib. 3. Secundo di[sect. 28]xit, in legatis latam quoque fieri interpretationem, quando qualitas personae testatoris suadet, eum sensisse de re maiori, non autem de minori, vt in legato relicto a nobili diuite, quod largam admittit interpretationem, vt quod plus est legasse praesumatur; sic sane post Baldum, Castrensem, & Nattam scripsit, & comprobauit idem Menochius, dicta praesumptione 106. num. 22. qui num. 26. & in consilio 22. num. 4. lib. 1. dixit quoque Tertio loco, legatum ob qualita[sect. 29]tem, & conditionem personae legatarij latam interpretationem recipere, nam ex affectione, qua testator eum prosequutus est, interpretatur, vt de re maiori factum praesumatur. Et vltra eum id ipsum, quod scilicet legatum late interpretetur, quando est factum[sect. 30] personae, ad quam testator habebat magnam affectionem provt sunt filiae; scripserunt Craueta, in consilio 297. Verba legati, numer. 1. Natta, in consilio 526. num. 20. lib. 4. Mantica, lib. 6. de coniectur. vltimar. volunt. titul. 11. num. 23. Petrus Surdus, in consilio 170. num. 19. lib. 2. Marc. Anton. de Amatis, decisione 44. num. 24. pro quibus facit l. seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis 1. & l. penultima, in principio, ff. de aliment. & cibar. legat. Berous etiam, in consilio 44. num. 48. libro 2. Ioseph. Ludouic. decisione Perusina 61. num. 41. parte 2. vbi quod si vxori fuisset relictus vsusfructus[sect. 31] cum conditione, quod nequeat dotes suas ab haeredibus repetere; tunc tanquam factum in compensationem dotium, late interpretatur. Piae etiam causae fauore legatum late interpretatur, vt post Abbatem, &[sect. 32] Bartolum dicit Boerius, dicto consilio 44. numer. 46. Marc. Anton. de Amatis, d. decisione 44. sub num. 24. in principio, & conuenit Menochius, lib 4. dicta praesumptione 106. numero 33. dum dixit post Bartol. Baldum, Ancharan, Imolam, Abbatem, Barbat. Tiraquel. Couarru. Gomez, Cephalum, Gozadinum, & Cagnolum, quod Religionis fauore sumitur praesumptio, quod testator intellexerit de maiori, non autem de minori: respondet ad text. in l. Titia, §. Seia, ff. de auro, & arg. legato, Limitat etiam, quando verbis, vel aliis coniecturis constat, testatorem aliter sensisse, vt respondit Corneus, in consilio 302. num. 2. lib. 4. sicut contingit, quando alia pia causa fuisset haeres instituta, & legatis alteri pio loco praestandis grauata, vt in specie censuit Capra, in consilio 3. numero 6. non enim priuilegiatus vtitur priuilegio contra alium priuilegiatum. Sec etiam, quando legatum est vniuersale, quod late interpre[sect. 33]tetur, scripserunt Neuizanus, in consilio 71. fere per totum, & maxime numero 6. Decianus, in consilio 57. libro primo, Romanus, singulari 503. in versic. Quarto limita. Berreta, in consilio 154. numero secundo. Ruinus, in consilio 150. numero 12. libro tertio, Hippolytus Riminaldus, in consil. 676. numero 44. libro 6. Franciscus Milanensis, decisione prima, numero 129. libro 2. Petrus Surdus, decisione 93. numer. 24. & 31. Alexander Raudensis, decisione 20. numero 18. & 28. & sequentibus. Quaetamen sententia limitari debebit ex his doctrinis, quae alio cap. infra traduntur, vbi de verbis generalibus, & vniuersalibus agitur. Sic etiam, quod in praxi difficultatem possit continere praefata resolutio, per ea, quae tradunt Cephalus, Mantica, Peregrinus, Caualcanus, & Achilles Pedrocha; & ideo quod ad coniecturas recurrendum sit, obseruauit iuridice Marcus Anton. de Amatis, dicta decisione 44. sub numero vigesimoquarto, qui dixit, videndum esse Manticam, de coniecturis vltimar. volunt. libro 9. titulo 6. numero 8. & numero 25. statuit Amatis ipse, legatum[sect. 34] latee interpretari, quando militat ratio seruandae aequalitatis; nam sicut ratione aequalitatis seruandae aliquando in legato non venit, quod alias veniret: ita e conuerso eadem ratione in eo venire, quod[sect. 35] alias non veniret, vt inquit Ruinus, in consilio 212. numero 13. libro primo: ita quoque, quod legatum late interpretetur, quando filius est haeres vniuersalis, & filiabus est relictum particulare; post Surdum, in consilio 112. numero 79. libro primo, tradidit Amatis, dicta decisione 44. numero vigesimo sexto, qui sub[sect. 36]dit numero 27. tanto magis latam fieri debere interpretationem, quando legatum debet seruire pro dote, sicque in legato dotis, quae cum hodie non detur modica summa, strictam non patitur interpretatio[sect. 37]nem, etiam ex coniecturata mente testatoris. Praeter id, quod fauore dotis non attenditur, quod est minimum, sed lata fit interpretatio, vt in legato veniat, quod est maius, probat textus, iuncta Glossa finali in principio, in l. nuptura, ff. de iure dotium,[sect. 38] vbi cum esset dubium quid veniret, dicit Iurisconsultus, id quod erat plus, provt tamen ibi declarat Glossa, & tenet Baldus Nouellus in tractatu dotis, par. 6. priuilegio 73. Petrus Surdus, decisione 298. per totam, maxime numero 4. & numero 8. & numero 12. in versic. nec obstat quod dubio. Rursus, quando est ambiguitas verborum, legatum late interpretatur, vt scribit Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. li[sect. 39]bro sexto, titulo 14. numero 13. Marc. Anton. de Amatis, dicta decisione 44. numero 20. qui subdit numero 21. legatum late interpretari, quando agitur de modico praeiudicio, considerata persona hae[sect. 40]redis: & idem tenuerunt Berous, quaestione 56. numero octauo, Petrus Surdus, in consilio 72. numero 16. libro primo, & decisione 298. numero 12. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consilio 63. numero 66. libro primo. Vel quando concurrunt aliae coniecturae, aut nulla coniectura est in contrarium, vt per Romanum, singulari 649. Hieronym. Gabriel, in[sect. 41] consilio 98. numero 46. libro primo. Afflictis, decisione 44. numero vigesimo quarto. Honded. dicto consilio 63. numero 53. ita pariter, legatum factum alteri sanguine coniuncto, vel ei, quem testator val[sect. 42]de diligebat, & late interpretatur, & de re meliori factum praesumitur. Sic sane scripserunt Bartolus, Socinus, Corneus, Decius, Patritius, Gozadinus, Bellonius, Socinus iunior, Craueta, Natta, Rolandus, Cephalus, & Zanchus, cum quibus Iacobus Menochius, libro primo de arbitrariis, quaestion. 99. numero 15. & in consilio 14. numero 11. libro 2. & praesumptione 106. numero 27. & latius explicat numeris sequentibus, & idem quoque scripsit Hippolyt. Riminald. in consilio 216. numero 35. libro 2. & in consilio 240. numero sexto, & septimo libro tertio, vbi citat. l. Aurelius, §. Titius testamento, ff. de liberat. legata l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legat primo. Marc. Anton. de Amatis, decisione 44. numero 24. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo quinto, litera L. conclusione 58. numero vndecimo, & duodecimo, & sequentibus folio 60. & vide conclusione 75. Petrus Surdus singulariter, in consilio 112. numero 52. libro primo, vbi quod legatum[sect. 43] factum coniunctae personae, vberius interpretatur & plenius; & citat eadem iura, textum etiam in l. cum rem alienam, C. de legatis, & repetit numero 76. vbi limitat regulam generalem, quod testator censeatur[sect. 44] minus grauare haeredem, quam sit possibile; vt scilicet ipsa non procedat quoad fauorem coniunctae personae, iuxta iura nunc relata: & numero 77. explicat, legatum late interpretari in fauorem coniunctae personae, nisi haeres quoque sit coniunctus, par enim[sect. 45] causa affectionis, talem interpretationem excludit, argumento l. non solum, §. 1. ff. de ritu nuptiarum, per quam rationem ita dixit Cephalus, in consilio 14. numero 21. versic. Tertio dictus, & confirmat Pertrus Surd. numeris seqq. Menochius, libro 4. praesumptione 106. num. 28. & 29. & licet ab vtraque parte sit coniunctio, si tamen est impar, sustinetur argumentum ad fauorem eius, qui est magis coniunctus, vt Surdus ipse probauit dicto consil. 112. numero 79. libro primo. Menochius etiam vbi supra, qui tandem constidtuit num. 36. legatum recipere latam interpretationem, quando sic interpretando, apparet testato[sect. 46]rem prouidisse in casu magis necessario, vt in specie declarauit Craueta, in cons. 297. in fine. Quarto deinde & principaliter constituo, legatum[sect. 47] non stricte, sed late interpretandum, quando propria vocabuli significatio id induceret, siue quando interpretatio fit secundum propriam verborum significationem, vel quando verba legati, aut praesumpta mens disponentis, siue alia ratio ita suaderet, in contrariamve nihil vrgeret. Ita sane Bart. in l. is qui ducenta, in principio, ff. de rebus dubiis, & Decius, in l. semper in obscuris, numero 2. versic. & in tali, ff. de regulis iuris. Menochius, lib. 4. dict. praesumptione 106. num. 24. Ioannes Vincent. Honded. in consilio 63. num. 60. libro primo. Petrus Surdus, in consilio 72. numero 16. libro primo. Marc. Anton. de Amatis, decisione 44. numero 1023. Quamuis ergo haeredis institutio fauorabilior sit, largius debeat interpretari quam legatum, aut fideicommissum, l. si te solum, ff. de haered. instit. coniuncta l. quod traditum, cum duabus seqq. ff. de condit. & demonstrat. l. 2. C. de necessariis seruis haered. institut. tamen negari non potest, quin etiam legatum, & fideicommissum fauorabiliter debeat interpretari, per text. singularem in cap. cum dilecti, in fine, de donationibus, vbi nulla fit disserentia inter haeredis institutionem, & legata, seu fideicommissa; sed[sect. 48] inter contractus, testamenta, & beneficia; vt in contractibus plena, in testamentis plenior, & in beneficiis plenissima sit interpretatio adhibenda. Per alia etiam iura, & rationes, quas sic resoluens, eleganter, atque erudite ponderauit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt at. lib. 7. dicto titul. 1. n. 15. & septem seqq. per text. etiam in dicta l. in testamentis, cuius generaliter merito inhaeret Simon de Praetis, de interpretatione vltimar. volunt. lib. 2. solutione 11. num. 11. & 12. fol. 56. inhaerent etiam quamplures Authores relati per Manticam, praecitato titulo 1. numer 28. in fine, & numero 29. per totum, qui textum eundem generaliter intelligunt in quacunque specie vltimae voluntatis, & legati fauorem non debere restringi, quod ita intelligi debet, vt supra dixi, quando inquam verba testatoris, praesumpta eiusdem mens, aut alia ratio pro legatario, aut legati fauore vrgere videantur, siue cum in contrarium nihil vrgeat, aut cum ambiguitas est verborum. Secus tamen si coniectura aliqua contra legatarium potius videatur vrgere, vel cum interpretandum sit, quantum veniat in legato, & sic cum incertitudo voluntatis est, tunc namque magis fit interpretatio pro haerede, quam pro legatario, vt etiam animaduertit Praetis, dicta solutione 11. num. 14. ad finem, qui vere & optime dixit, quod non inde infertur generalis conclusio, quod legata debeant stricte interpretari ex natura eorum, quia minine es t generale, sed falli multoties, vt dictum est: Et ad haec reduci debent, quae n proposito reliquit scripta Iosephus Ludouicus, decisione Perusina 23. num. 22. & quae in commentariis de vsufructu, dicto cap. 30. num. 41. in proposito annotaui: ea etiam, quae latius obseruauit Menochius, libro 4. dicta praesumptione 106. ex numero 17. cum pluribus sequentibus, semper namque dum dixit, legatum strictam interpretationem recipere, loquutus est in casu, quo dubitabatur, quantum veniret praestandum ab haerede, & an praesumeretur a testatore quod minus est relictum, sicque cum voluntatis incertitudo adest; non tamen negauit in aliis casibus, siue exaliis coniecturis, vel cum ambiguitas verborum est, aut propria verbarum significatio suadet, legati fauorem ampliandum, & id ipsum legatum late potius, quam stricte sumendum, provt Simon de Praetis, Natta, & Mantica iuridice obseruarunt, & pro distinctione praedicta, an incertitudo voluntatis sit, an vero verborum ambiguitas, est textus singularis, & notandus, in l. si is qui ducenta, in principio, ff. de rebus dubiis, vbi Iureconsultus interpretatur ambiguitatem in fauorem legatarij, vt non trecenta tantum, sed quingenta debeantur, cum testator Seio cum ducentis, quae apud eum deposuit trecenta legauit, & licet ambiguum esset, an in trecentis computentur ducenta deposita (vt Iureconsultus inquit) tamen dicitur, quod non debeant computari, & ita eum textum expendit Natta, dicto consilio 626. num. 23. libro 4. Mantica, libro septimo, dicto titulo primo, num. 32. qui subdit, fatendum esse, in legatis pleniorem, non etiam plenissimam interpretationem fieri debere, vt loquitur text. in dicta l. in testamenti, & in dicto cap. cum dilecti, & probatur in l. qui lancem, ff. de auro & argento legato, & in l. legato generaliter, ff. de legat. primo. provt Man[sect. 49]tica ipse ea iura optime inducit, & mediam hanc interpretationem ostendit tenuisse Bartolum, Baldum, Alexandrum, & Corneum in locis ibi relatis: qui scripserunt, nec strictam nec latissimam, sed mediam interpretationem faciendam esse, & ante Manticam id ipsum probauit Natta, cons. 626. num. 19. lib. 4. & referr Hippolyt. Riminald. d. cons. 216. numero 13. & 14. libro secundo, & citat textum, in d.l. qui lancem. vbi testator qui habebat lancem maximam, minorem, & minimam, legando minorem lancem, intelligitur mediam legasse. Sicque videtur fuisse de mente Baldi in notabili quaestione de milite, qui diuersis modis armabat equum, tendens enim ad torneamenta, ponebat ei phaleras gemmis & auro munitas; ad praelium vero iturus, phaleris corij tegebat eum; legauit hic testator armaturam equi, dixit Baldus, in l. prima, versiculo, sed pone, C. de verborum significat. phaleras mediocres deberi, quia medium sequi, est viri prudentis, & legis a Sapientibus institutae. Quinto constituo, ea quae hactenus annotata[sect. 50] fuere obseruationibus praecedentibus in legatis; ita pariter, & iuxta resolutiones superiores locum habitura in fideicommissis, vt quibus in casibus latam interpretationem in legatis admittendam diximus, quibus etiam strictam, iisdem obseruari debeat ipsum ius in fideicommissis, & ita intelligit Mantica, libro septimo, dicto titulo primo, ex numero decimo quarto, cum multis seqq. & vide ex numero 23. & aperte praesentiunt Interpretes supra commemorati, quatenus textum in dicta l. in testamentis, procedere dixerunt in quacunque specie vltimae voluntatis: postmodum autem ad modum praefatum declararunt; & hoc quod dicitur de fideicommisso plenius interpretando, latius explicabitur infra cap. 34. vbi Iacobi Menochij, libro 4. praesumptione 67. ex num. 19. resolutiones adducentur. In primogeniis quoque Hispanorum, & in vincu[sect. 51]lis, & maioratibus perpetuis habebit locum decisio legis eiusdem in testamentis; maioratus namque cum fauorabiles sint, & propter bonum publicum introducti, & de familiae conseruatione in eis tractetur, potius sunt ampliandi, quam restringendi, iuxta ea, quae scripserunt Ludouic. Molina, de Hispanor. primogeniis, lib. 1. cap. 4. numer. 28. in vers. similiter. & cap. 18. per totum. Rojas in epitome successionum, cap. 3. num. 20. 24. & 43. Burgos de Paz iunior, ciuilium, quaest. 2. num. 36. Caeuallos, commun. contra communes, quaest. 74. num. 11. & seqq. & har. quotidianar. controuers. iuris, lib. 2. c. 22. n. 84. notaui: & numeris praecedentibus obseruaui nonnulla, ex quibus res haec dilucide magis probatur. Sexto denique & vltimo constituo, ex his, quae hucusque scripsimus, & propositi articuli, an legata strictam, vel latam interpretationem recipiant, resolutione, inferri ad casus nonnullos practicos. Et inprimis ad decisionem Senatus Mantuani, de qua per Petrum Surdum, decis. 298. per totam, vbi in casu ibi[sect. 52] proposito, an scilicet aureorum legatum intelligatur de maioribus fauore dotis, Senatus statuit, de maioribus intelligi: & latius comprobauit Surdus, vt ibidem videbitur. Deinde ad decisionem Rotae prouinciae Marciae, de[sect. 53] qua per M. Anton. de Amatis, decis. 44. in eo dubio, vtrum legatum factum Titio, & Seio de centum, an semper intelligi debeat de quinquaginta pro quolibet: in qua Senatus decreuit, quod omnes filiae haberent centum pro qualibet, vt latius ibi, vbi num. 2. proponitur argumentum de interpretatione stricta in legatis facienda: & num. 19. & seqq. late respondetur, & plures casus numerantur, in quibus lata fit interpretatio in legatis. Praeterea infertur ad casum illum practicum, de[sect. 54] quo per Menochium, in consilio 210. libro 3. ex numer. 22. cum seqq. facultate scilicet alicui concessa testandi certis de rebus, an sufficiat, quod generaliter disponat de omnibus iuribus, & actionibus suis; an vero requiratur, quod de eis singulariter disponat, & ibidem numer. 37. & 38. argumentum metipsum de lata, aut stricta interpretatione in institutione, & legatis expendit, & alio cap. latius tractabitur. Rursus infertur ad casum alium quotidianum, &[sect. 55] per eundem Menochium excitatum in consil. 236. libro 3. legatum inquam in dubio an praesumatur relilictum, necne animo compensandi? vbi Menochius ipse num. 10. expendit dubium propositum de interpretatione lata, aut stricta in legatis facienda, provt in eadem quaestione, legatum quando praesumatur factum animo compensandi, vel non, expendunt quoque Menochius ipse, Phanutius, Barbosa, Gualdensis, Costa, Mantica, Cuiacius, Couar. Anton. Gomez. Mascardus, Praetis, Grassus, Pereg. Riminald. Pedrocha, Surdus, Fabius, Turretus, Honded. & Ceruantes, qui late articulum explicant, eos retuli ego in commentariis de vsufructu, cap. 46. n. 6. Deinde infertur ad decisionem Rotae Bononien[sect. 56]sis, de qua per Caesarem Barz. decis. 12. per totam Vtrum scilicet legatum in casu extinctae lineae, aut defectus eius filiorum ab haerede relictum, euanescat, si conditionis euentus ad tempus mortis grauati restringatur, qui decesserit relicto filio superstite, licet hic postea sine liberis mortuus fuerit. Quin etiam, si huiusmodi euentus in nullum certum, ac limitatum tempus sit collatus. Vbi expenditur quoque in terminis articulus praefatus; an pro legatariis in dubio sit pronuntiandum contra haeredem, & an legata strictam, vel latam interpretationem recipiant, vt ibidem ex num. 33. cum seq. Et de his hactenus, de quibus, & de legato facto coniunctae personae, vide cap. sequenti; & Vincent. Carocium, casu 31. & 56. # 33 CAPVT XXXIII. Pro haerede magis, quam pro legatario, vtrum praesumptio, & coniectura sumi debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, vt haeres quanto minus possibile sit grauatus censeatur, siue an, & qualiter ea praesumptio procedat; ad explicationem iurium quorundam, & Hippolyti Riminaldi, in cons. 240. ex num. 23. lib. 3. obseruationes nonnullas. Verba etiam cum impersonaliter proferuntur, an onus in dubio praesumatur impositum haeredi: ac denique, mobilium legato, & appellatione, an se mouentia contineantur, ad decisionem Vincentij Carocij 56. an etiam legator, cui fuit legata annua pecunia de introitu, sint praestandi fundi, ex quibus possit tantum introitum percipere, & de intellectu l. fundi Trebatiani, ff. de vsufructu legato, & l. si quis argentum, §. sin vero reditum, C. de donat. quas Petrus Surdus, in cons. 319. lib. 3. singulariter explicauit. SVMMARIVM. -  1 Testatoris dispositio ita in dubio accipi, & interpretari debet, vt videatur ipse magis diligere haeredem, quam legatarium, & quanto minus possibile sit, haeredem ipsum grauare. Et haec praesumptio regulariter procedit. Regulariter namque legatario videtur testator haeredem praeferre. Quod latius exornatur, & de praesumptione grauandi haeredem, quanto minus sit possibile, latius agitur remissiue. -  2 Caeterum ab ea praesumptione recedi solet nonnullis in casibus, & praesertim ex qualitate personae testatoris, vel legatarij, aut rei legatae, ex verbis etiam vniuersaliter prolatis, ex praesumpta mente, & voluntate disponentis, atque ex coniecturis legitimis, & aliis circunstantiis. -  3 Vel quando legatum esset inutile legatario, & sine commodo, quia tunc praesumitur, quod testator haeredem grauare voluerit. Sed in hoc iura dissonare videntur, videlicet l. qui concubinam, §. qui hortos, l. his verbis, §. finali. ff. de legatis tertio, & l. Diuus, ff. de vsu & habit. vbi consulitur legatario, ne legatum sit inutile. -  4 Contra vero l. quod in rerum, §. 1. & l. Maeuius, in principio, ff. de legatis primo. -  5 Pro quarum conciliatione Hippolyti Riminaldi, in cons. 240. ex num. 25. cum seqq. lib. 3. distinctio probatur, quae ex mente Cumani procedit. An scilicet haeres grauetur ad redimendum res alienas, vel ad proprias praestandum. -  6 Testatoris verba impersonaliter prolata, intelliguntur vt grauamen, & executio ad haeredem referatur. Sicque onus in dubio praesumitur impositum haeredi, etiamsi impersonaliter impositum sit. -  7 Verba si impersonalia sint, circa onus per legatarium, vel fideicommissarium, persoluendum; & incertum, cui dandum sit, praestari debet haeredi. -  8 Mobilium legato, & appellatione, an bestiae, & se mouentia contineantur. Vbi adducitur Vincentij Carocij casus, seu decisio quinquagesima sexta. -  9 Legatario, cui fuit legata annua pecunia de introitu, sunt praestandi fundi, ex quibus possit tantum introitum percipere. Vbi expenditur in terminis Petri Surdi singulare consilium 319. lib. 3. Et l. fundi Trebatiani, ff. de vsufructu legato, & l. si quis argentum, §. sin vero reditum, C. de donat. explicantur. -  10 In legato generali bonorum, iura, & actiones, & nomina debitorum an veniant remissiue. QVaestioni superiori proxima est huiusce Capitis disputatio, & resolutio: nam cum cap. praecedenti explicatum fuerit, quibus in casibus legata stricte, aut late & benigne interpretari debeant, quid etiam dicendum sit, quando incertitudo voluntatis, vel verborum ambiguitas adest; clare etiam deducitur, eisdem in casibus dicendum esse, pro haerede magis, quam pro legatario, vel e contra magis pro legatario, quam pro haerede interpretationem fieri debere. Sed quo distinctius, & apertius id explanetur, nec ad generalitatem huius tractatus aliquid pertinens omittatur, constituendum erit ante omnia, praecedentis, & istius cap. materiam, vnam & eandem videri, siue ex regulis & principiis superiori cap. propositis, huius regulas, & doctrinas deducendas, sicque ex ipsis regi, & gubernari debere, & idcirco praelegenda, & notanda ea, quae eodem cap. superiori remanent resoluta, & scripta, ex quibus (vt dixi) apparet, aliquando quod est plus potius videri legatum, quam quod est minimum, siue pro legatario magis, quam pro haerede fieri debere interpretationem, vt Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 7. dicto titulo 1. per totum. Iacobus Menochius, libro 4. dicta praesumptione 106. ex numer. 17. cum seqq. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. libro 2. interpretat. prima, dubitatione 4. solutione 11. folio 56. & 57. adnotarunt, & declararunt, vbi quod in re legata praesumitur testator magis diligere legatarium, quam haeredem, provt etiam ex aliis Authoribus scripserunt Vincent. Carocius, decisione 56. numer. 23. Petrus Surdus, in consilio 319. n. 18. lib. 3. Regulariter autem, quod testatoris dispositio ita in dubio accipi, & interpretari debet, vt videatur ipse magis diligere haeredem, quam legatarium, & quanto minus possibile sit, haeredem ipsum grauare, l. vnum ex familia, §. si rem, l. Titia, §. qui inuita, ff. de legatis secundo, l. si ita scriptum, in fine, l. qui filiabus, & ibi Castrensis, quod haeredem videtur legatario praeferre, l. qui seruos, §. qui margaritam, ff. de legatis primo, l. qui concubinam, §. primo, ff. de legatis tertio, quam doctrinam ita vulgatam, & quotidie allegabilem de presumptione grauandi haeredem quanto minus possibile sit, permultis exornarunt, & quamplurimis casibus vtiliter applicarunt Authores sequentes, vt alios omittam, qui commemorantur ab eis. Philipus Corneus, in consilio 244. n. 12. lib. 2.   Aimon Crauet, in consilio 32. num. 3. in cons. 86. numer. 7. & 10. in cons. 149. num. 15. in cons. 167. n. 14. & in cons. 187. num. 3.   Gratus, in consilio 92. n. 11. lib. 1. & in consilio 64. n. 41. lib. 2.   Castrensis, in cons. 121. volumine 1. & in consil. 248. Legatum praedictum, lib. 2.   Decius, in consil. 92. numero 3. & in consilio 289. colum. 2.   Rolandus, in consilio 16. n. 32. lib. 3.   Crotus, in cons. 17. n. 13. & seq. lib. 1. & in cons. 297. num. 15. lib. 3.   Iason, in l. huiusmodi. §. cum pater, numero 7. ff. de legatis 1. & in l. si tibi homo, col. 3. eodem, titulo.   Pet. Paul. Paris. in consilio 58. n. 27. lib. 3.   Curtius senior, in cons. 63. numer. 15. vers. secundo respondeo.   Socinus senior, in consilio 26. n. 6. lib. 4. & in consilio 185. n. 10. lib. 2.   Natta, in consilio 110. n. 8. lib. 1.   Carolus Ruinus, in cons. 76. n. 8. in fine, & n. 9. & in cons. 98. num. 15. lib. 2.   Silua nuptialis, libro 6. numero 47. versic. item in dubio.   Iulius Clarus, §. testamentum, q. 76. regula 4.   Hippolyt. Riminald. in cons. 216. numero 11. & in consilio 240. ex num. 26. cum seqq. lib. 3. & in cons. 694. num. 32. lib. 6.   Camillus Gallinius, de verborum significatione, libro 5. cap. 18. n. 718.   Octauianus Cacheranus, decis. Pedemontana 51. num. 8.   Pancirol. cons. 135. n. 2.   Bonifacius Rogerius, in cons. 19. numero 18. in fine, lib. 1.   Pasechus, in cons. 115. n. 1.   Franciscus Bursatus, in cons. 228. n. 18. lib. 3.   Iacob. Menochius, libro 4. praesumptione 106. numero 18. & praesumptione 132. n. 2. & praesumptione 155. n. 4. & praes. & 150. n. 78.   Petrus Surdus, de alimentis, tit. 2. q. 15. numer. 124. & in consil. 112. numero 15. & 16. & 28. & num. 76. cum seqq. vbi latius declarat. lib. 1. & in cons. 319. numer. 3. lib. 3.   Hieronymus Gabriel, in cons. 98. numer. 32. & 44. libro 1.   Alexander Raudensis, de analogis, libr. 1. cap. 10. num. 16.   Marc. Anton. Eugen. in cons. 100. ex. n. 14. cum seqq. libro 1.   Iosephus Ludouicus, decisione Perusina 23. n. 8.   Fabius Turretus, in cons. 97. n. 8. & 32.   Achilles Pedrocha, in cons. 20. n. 179. & in cons. 23. n. 17. & 18. lib. 1.   Angelus Matheacius, de legat. & fideicommissis, libro 2. cap. 25. n. 14.   Ioannes Vincent. Honded. in cons. 57. num. 42. & in cons. 63. n. 65. lib. 1. & in cons. 30. n. 39. & in consilio 45. n. 31. & in consilio 48. n. 25. & in cons. 69. num. 7. lib. 2.   Salazar, de vsu & consuetudine, cap. 4. n. 32.   Nicolaus Intrigliolus, decisione Siciliae 37. num. 18.   Vincentius Carocius, qui exornat casu, seu decisione 31. per totam, vbi vide omnino, & decis. 56. ex n. 6. vsque ad n. 12. & n. 21. 22. & 23. vbi explicat, & limitat   Vrsillus, ad decisionem Afflictis 44. n. 10. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, arti[sect. 1]culo 34. numero 32. vbi hanc doctrinam expendit in eo dubio, vtrum Compendiosa facta per verba directa ciuilia, quae iure pupillaris directae valere potuit, obliquetur, & limitat singulariter in nostro proposito, vt scilicet regula ipsa de praesumptione grauandi haeredem, quanto minus possibile sit, locum habeat, vbi mens testatoris ex dispositis aliud non suadet; ex mente namque cessare potest, sicut regulariter locum obtinere. Sic etiam quod substitutio in dubio praesumitur directa, non fideicommissaria, vt haeres primo loco institutus, non grauetur onere restitutionis, ex praesumpta mente deduxerunt, atque probarunt Bartol. Iason, Decius, Tiraq. Costa, & Menochius, cum quibus Vincent. Carocius, dicto casu 31. n. 14. & repetit dicto casu 56. n. 10. Caeterum ab ea regula generali, & praesumptione grauandi haeredem quanto minus possibile sit, quam ego quoque tradidi in commentariis de vsufructu, cap. 30. num. 38. duobus seq. recedi solet nonnullis[sect. 2] in casibus, & praesertim ex qualitate personae legatarij, vel testatoris; aut rei legatae; ex verbis vniuersaliter, aut generaliter prolatis; ex praesumpta mente, aut voluntate disponentis; & ex aliis circunstantiis, & coniecturis legitimis, ex quibus elici possit, testatorem magis legatario, quam haeredi prospicere voluisse, siue in re legata, aut in aliquo casu particulari, vel aliter magis dilexisse legatarium, quam alium, vt in casibus adductis per Menochium, & Simonem de Praetis, in locis supra relatis, Surdum, dicto consilio 112. num. 76. & sequentibus lib. 1. Vincentium Carocium, decisione 56. num. 20. & sequentibus, receditur etiam ab ipsamet praesumptione,[sect. 3] quando alias legatum esset inutile, & sine commodo, legatario; quia tunc praesumitur, quod testator haeredem grauare voluerit, nedum semel, sed etiam duplici onere, l. qui concubinam, §. qui hortos. l. his verbis, §. finali, & ibi Bart. ff. delegat. 3. vbi si testator legauit fructus hortorum, quos a Republica conduxerat, haeres pati debet legatarium vti & frui, & insuper debet mercedem illorum hortorum Reipublicae praestare; quia si legatarius teneretur de suo pensionem soluere, legatum esset inutile legatario & sine commodo, & ita arguendo proposuit, & nonnullis exornauit Hippolytus Riminaldus, in consil. 240. ex n. 8. vsque ad numerum 3. & numero 27. lib. 3. confertque Iacobi Menochij resolutio, libro 4. praesumptione 106. num. vigesimo. (provt eum retuli etiam cap. praecedenti) dum dixit, legatum non interpretari stricte, sed potius late, quando sumendo strictam interpretationem, redderetur inutile, & refert alios Authores, sic tenentes, atque expendit text. in l. diuus, ff. de vsu & habitatione, vbi legata sylua, censentur legati fructus ipsius syluae, vt scilicet caedi possint ligna, & vendi, ne alioquin futurum sit legatum inutile, & repetit in consil. 352. n. 13. lib. 4. In contrarium vero, imo quod testator censeatur grauare haeredem, quanto minus possibile sit, etiam concurrente fauore dotis, & fauore sanguinis, post Ias. in l. huiusmodi, §. cum pater, n. 7. ff. de legat. 1. obseruauit Vincent. Carocius, casu, siue decisione 31. n. 2. & 3. qui adiicit n. 3. etiamsi legatum reddatur inutile, id procedere, ex Iasone, in l. quod in rerum, §. primo, numero 1. ff. de legat. 1. Aretino, in consil. 155. num. 3. Castrense, in consil. 121. colum. 3. lib. 1. Craueta, in consil. 149. num. 15. & repetit ipse Carocius, casu 56. num. 8. & 9. videtúrque probare textus, in l. quod in rerum, §. 1. ff. de legatis primo, vbi legans solum[sect. 4] vsumfructum, nisi postea nactus fuerit proprietatem, inutilis fit legatum eo mortuo. Sicque ex eo textu notat Iason secundum communem intellectum, quod testator habens ius in re, morte sua perituram, non videtur aliud legare, quam illud ius, quod habet, quamuis inutile reddatur legatum; & sic praesumitur quod testatore minus curauerit de validitate actus, quam quod voluerit haeredem grauare ad redimendam proprietatem fundi, cuius vsumfructum tantum testator habebat, secundum Iasonem, quod etiam scribit, in l. si tibi homo principio, colum. 3. ff. eodem, & in notabili casu Castrensis, in consil. 121. volumine 1. per text. in l. Maeuius, in principio, versic. sane constitutio, ff. de legat. 1. vbi si in testamento legetur vni pars vnius fundi, deinde in eodem testamento legetur eidem fundus illemet, non dicendo, totus, censetur testator solum sensisse de illa parte, quam primo legauerat, illamque solam legatarius habebit, remanente potius inutili, ac nullo secundo legato, quam quod haeres nimis grauetur; & ita ad literam expendit Hippolyt. Riminaldus, dict. consilio 240. n. 24. & 24. lib. 3. & vltra eum, id ipsum, quod scilicet testator in dubio duntaxat videatur legare ius, quod habet in re, etiamsi tale ius, morte ipsius sit periturum, vt est ius vsusfructus, notarunt permulti illi Authores, quos ego recensui in commentariis de vsufructu, cap. 61. n. 17. vbi etiam retuli text. expressum, in l. vxor patrui, C. de legatis. Blasius etiam Florez Diaz de Mena, in addi. ad decisionem Gamae 195. num. 1. sic ex Communi notauit, atque declarauit. Et idcirco Craueta, & alij Authores relati supra, num. 1. saepe notarunt, superiorem doctrinam repetentes, quod testator in dubio censetur quanto minus possibile sit haeredem grauare. Repetit quoque Vincent. Carocius, dicto casu 31. ex n. 4. cum seq. vbi inquit, quod si quis habeat fundum in emphyteusim, eumque legauerit, ius illud legasse censetur, licet morte legantis periturum, vt per Bartol. Alexand. Corneum, Socinum. & Imolam, ibi relatos: & antea dixerat Carocius ipse n. 4. id quod ex Iasone supra retuli. Quapropter vt propositam difficultatem, siue contrarietatem componeret Iacobus Menochius, libro 4. dicta praesumptione 106. num. 20. & 21. sic statuit dicendum, quod praesumptio pro haerede locum obtineat, nisi alias legatum esset omnino inutile, vt etiam intelligit Parisius in consilio 58. n. 29. lib. 3. & sic sufficiat, quod aliquantulum vtilitatis contineat. Quae quidem declaratio quamuis aliis terminis, ac eis, de quibus loquitur dicta l. diuus, ff. de vsu & habitatione, procedere possit. Tamen quod attinet ad iura praecitata, & speciem superiorem, procedere, non potest vllo pacto, cum nec aliquantulum vtilitatis legatum contineat, quando ius morte periturum testauit. Et ideo Hipolyt. Riminaldus, dicto consilio 340. ex num. 28. vsque ad numerum 34. lib. 3. ex mente Cumani sic dicere consueuit pro con[sect. 5]ciliatione legum ipsarum, vt etiam notauit in rubrica, C. qui admitti. numero 249. & 250. quod textus, in dicta l. quod in rerum, §. 1. procedit ea ratione, ne grauetur haeres onere redimendi proprietatem a domino, quod graue reputatur: tunc enim potius toleratur nullitas legati, quam quod onus praedictum inducatur. Et secundum hoc procedit doctrina Bartoli, in dicta l. quod in rerum, §. 1. de legante emphyteusim morte sua finituram, quod legatum redditur inutile potius, quam quod testator praesumatur voluisse grauare haeredem onere redimendi proprietatem, vt ibi declarant Doctores, maxime Iason, colum. 2. qui dicit esse communem opinionem post Alexandrum; at secus vbi haeres nihil ab alio redimit, se de patrimonio testatoris quid praestat; tunc enim potius tale onus inducitur, quam quod inducatur nullitas legati, dicto §. qui hortos, vbi praestat haeres pensionem praeter patientiam quod legatarius hortis fruatur; sic etiam declarat (sed Riminaldum non citat) Vincen, Carocius, dicto casu 31. num. 4. & n. 6. & n. 22. in illis verbis: Declaratur, vt censeatur grauare, quantominus sit possibile in redimendis rebus alienis, secus in propriis, vel ipsius haeredis, de quibus praesumitur velle grauare haeredem, sicut de propriis, &c. Et citat Anton. Gomez. Nattam, & Manticam, sic tenentes: & repetit d. casu 56. ibi: Secundo dicta regula procedit, quando haeres esset grauatus de emendo, vel redimendo legatum, secus si testator rem propriam legasset, Natta, consil. 110. numero 7. Et fuit de mente Cumani (vt ex Rimin. antea dicebam) ipse namque alleg. l. quod in rerum, § 1. & in l. vnum ex familia, §. si rem, ff. de legatis 2. obseruauit, quod si res aliena legetur ab ignorante esse alienam, eo casu legatum sit potius inutile, quam quod praesumatur haeres grauatus eam redimere, & praestare. Si tamen tempore mortis testatoris reperitur illa res esse testatoris, vel haeredis, valet legatum, cessante ratione legis de onere redimendi per haeredem subeundo. Quod optime probat text. in d.l. vnum ex familia, §. si rem, vbi valet legatum rei sit apud haeredem, & sic redimere suam: quia dicit haeredis, succursum esse haeredibus, ne cogantur redimere, quod testator putabat esse mans reliquerit: quod in hac specie non euenit, cum dominium rei sit apud haeredem, & sic redimere non tenentur. Et textui in d. §. si rem, conuenit l. 10. tit. 9. partita 6. vbi vide omnino Glossam, verb. de aquel que establece. Anton. Gomezium, tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, numero 14. Antonium Thesaurum, quaestionum forensium singularium q. 55. atque eodem modo procedit (vt Riminaldus ipse arbitratur) notabilis illa doctrina Castrensis, in consil. 248. de vxore, cui relicta sunt alimenta, quae poterit etiam dotem repetere: quia alias legatum esset inutile, cum de fructibus dotis suae diceretur ali, quod quidem grauamem iniungitur haeredi, cum per hoc non redimat quid ab alio, sed dotem quam maritus habuerat, & in eius haereditate reperitur, praestat. Et hactenus Riminald. ipse, praecitato cons. 340. ex. n. 23. vsquead n. 34. lib. 3. Vltra quem ego addiderim, superiori distinctioni non refragari aliquo modo textum supra relatum, in d.l. diuus, in principio, ff. de vsu & habitat. Ibi namque legata sylua, censentur legati fructus ipsius syluae, quoniam alioqui inutile esset legatum, nisi ligna caedi possent, & vendi; quod quidem facile praestare potest haeres, ac in ipsa sylua est, nec onere grauatur redimendi ab alio. Et ita generaliter in aliis casibus potest, & debet constitui, provt constituit post alios Authores Iacob Menochius lib. 4. d. praesumpt. 100. ex. n. 20. qui nunquam loquitur in terminis praefatis, quando scilicet haeres grauaretur onere redimendi, sed in quaestione capitis praecedentis versatur, an legatum latam, vel strictam interpretationem recipiat, siue an testator videatur, quod plus est, vel quod minus legasse? & inquit, legatum latam recipere interpretationam, quando alias si strictam reciperet, inutile redderetur, & vere tunc vel plus, vel minus ex his, quae reliquit testator, praestandum est, nec redimendum aliunde. Rursus a praesumptione praedicta grauandi haere[sect. 6]dem quanto minus possibile sit; receditur quoque, quando verba testamenti defectiua fuissent, quod non appareret persona grauata, & sic essent impersonaliter prolata: tunc namque intelligitur, grauamen, & executionem ad haeredem referri. Sicque onus in dubio praesumitur impositum haeredi, etiamsi impersonaliter impositum sit onus, ac cum eo testator loqui videtur, tam in honoribus, quam in oneribus, l. si seruus legatus, §. qui margaritam, ff. de legatis, 1. vbi Bart. & alij, Baldus etiam ibidem, & in cons. 419. Testator legauit, in fine, lib. 5. vbi inquit, semper menti tenendum, quod verbis quoad onus persoluendum impersonaliter prolatis, & ad neminem directis; haeres tenetur, & non legatarius, vel alius capiens commodum, l. cum pater, §. donationis, ff. de legat. 2. Alex. & Iason. n. 3. in l. vltima. §. Labeo, ff. si certum pretatur, Bald. ipse, in l. eam quam, n, 21. C. de fideicommissis, & in authen. si quando, C. de constituta pecunia, Ruinus, in cons. 177. n. 10. lib. 2. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, art. 12. n. 2. Cardinalis Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 2. num. 2. Mascardus, de probationibus, tom. 3. conclus. 1137. per totam, vbi late, & maxime num. 2. & 4. Ludouicus Casanate, in consil. 29. num. 1. qui inde excitat quaestionem in terminis, vtrum scilicet onus, aut facultas vendendi rem legatam, haeredi, vel legatario, vel executoribus iniuncta censeatur, Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatem, libro secundo, interpretatione quarta, dubitatione secunda, solutione tertia, num. 3. & 4. fol. 255. & 256. vbi subdit id intelligi de prima executione dispositionis, nam si postea testator disponat de re legata aliquid fieri, non exprimendo per quem, intelligitur ad onus legatarij, vt ipse exequatur, per textum in l. codicillis, in principio, vbi ad finem Bartol. limitat ff. de vsufructu legato, sequitur Alexander in cons. 170. col. 2. versic. Tertio praesuppono, lib. 2. & tunc onus si deficiat, cedit commodo legatarij, l. si quis Titio, ff. de legatis 2. & Praetis, vbi supra, num. 7. qui adiicit, num. 8. e contrario idem dicendum quo[sect. 7]ad honorem, & commodum haeredis, si verba sint impersonalia circa tale onus per legatarium, vel fideicommissarium, persoluendum; & incertum, cui dandum sit, tunc namque praestari debet haeredi, vt in l. qui pecuniam ff. de statuliberis. Bartolus, in d.l. peto in principio, ff. de legatis 2. Bartol. ipse, Castrensis, & Socinus, in l. Paulus, 3. ff. de rebus dubiis, Imola, & Socinus, in l. si in diem, in principio, ff. de condit. & demonstrat. & idipsum resoluit Cardinalis Franciscus Mantica, de coniect. vltimar. volun. lib. 6. tit. 4. num. 16. vbi quod in dubio legatum, aut onus impositum legatario, vel fideicommissario, haeredi praestandum est: & quod ab haerede, quando impersonaliter iniungitur, latius eod. lib. 8. tit. 2. vbi latius explicat. Denique ex dictis hactenus, atque ex praefata praesumptione grauandi haeredem quanto minus possibile sit infertur ad nonnullos casus practicos, ad quos inferunt Authores praecitati supra num. 1. & maxime Consulentes ibidem commemorati, vbi videri poterunt: & inter alios ad casum, siue decis. 56. Vincentij[sect. 8] Carocij, vbi inquirit, vtrum legato, siue appellatione mobilium, bestiae, & se mouentia contineantur? & in primis pro legatario ponderat l. primam, in principio, ff. de rei vendicat, l. a diuo Pio, §. in venditione, ff. de re iudicata. l. mouentium ff. de verbor. signif. l. 2. in vers. mobiles autem, vel se mouentes, C. quando, & quibus quarta pars, lib. 10. l. primam, iuncta Glossa, C. de imponen. lucratiu. descript. eod. lib. & alia fundamenta adducit ex n. 1. vsque ad num. 5. ex quo num. vsque ad 12. pro haerede contra ipsum legatarium arguit: & num. 6. & 7. eam principaliter expendit rationem, quae deducitur a praesumptione grauandi haeredem, quantominus possibile sit: & demum credit num. 12. opinionem pro legatario, & ad eius fauorem veriorem: & num. 21. & tribus seq. argumento deducto a dicta praesumptione satisfacit iuridice, atque eis conuenit, quae ex communi sententia annotaui superius. Secundo infertur ad ea, quae vtiliter, & erudite[sect. 9] scripta reliquit Petrus Surdus, in consil. 319. per totum, lib. 3. quo loci disputat ex proposito, an legatario, cui fuit legata annua pecunia de introitu, sint praestandi fundi, ex quibus possit tantum introitum percipere, an duntaxat teneatur haeres eam pecuniam de suo pendere. Et primo aspectu inquit videri, annuam pecuniam relictam fuisse, per text. in l. fundi Trebelliani, ff. de vsufructu legato: vbi legato reditu fundi Trebatianim & sic in fortioribus terminis potest haeres fundum vendere, & anno singulo praestare legatario quantum reddet fundus ille: quia apud haeredem remanet cura, & facultas percipiendi fructus, provt explicant Authores ibi relati, Secuno ponderat text. in cap. Rainaldus, de testament. Tertio, & quarto adducit assumptum praecipuum huius capitis, & praecedentis, quod in legatis sit stricta interpretatio: & quod testator in dubio censetur haeredem quantominus fieri potest, grauare. Quinto tandem expendit textum a speciali, in l. si quis argentum, §. sin vero reditum certum, C. de donat. provt latius ibi inducit. Tandem ex num. 7. conclusiue resoluit, teneri haeredem in proposito casu bona stabilia haereditatis assignare, ex quibus talem, tantumque reditum quotannis legatarius percipere possit. Idque quatuor paecipuis fundamentis comprobat, & inter alia n. 9. fortiter ponderat textum, in dicta l. si quis argentum. §. sin vero reditum, vbi dicitur expressis verbis, eum qui donauit certum reditum ex suis possessionibus, necesse habere fundos tradere, tantum reditum inferre valentes: imponit enim donatori necessitatem praestandi fundos tanti reditus: & aequaliter procedit in introitu, sicut in reditu annuo, de quo loquitur: & fortiori ratione in legatario, quam in donatario, vt tectissime obseruat, & fundat Surdus, dicto num. 9. & seq. & n. 15. optime explicat text. in dicta l. fundi Trebatiani. Ibi namque relinquitur certi fundi reditus, quo casu non venit fundus: & aliud est, quod in genere promittat quis reditum annuum ex suis fundis praestandum, vel simpliciter, nulla fundorum facta mentione: aliud vero, quod promittat certi alicuius fundi reditum, vt ibi explicat numeris seqq. & num. 20. iterum explicat textum, in dicta l. si quis argentum, §. sin vero reditum. Ac denique argumento proposito a praesumptione grauandi haeredem, quantominus possibile sit, vt ibi videbitur num. 18. & n. 19. vbi respondet ad alterum fundamentum, quod in legatis fiat stricta interpretatio. Tertio denique infertur ad casum Hippolyti Ri[sect. 10]minaldi, in cons. 240. lib. 3. vbi per totum consilium disputat egregie, nunquid in legato generali bonorum, iura, & actiones, & nomina debitorum veniant? nunquid etiam sub legato scripturam contineantur nomina debitorum, & alia id genus scitu digna. Eo autem loci num. 1. & num. 8. 23. & seq. statim expendit assumptum idem a praesumptione grauandi haeredem quantominus possibile sit. Assumunt etiam, & eum articulum late explicant Borgninus Caualcanus, Simon de Praetis, Michael Grassus, Andreas Gailli, Pancirolus, Iacob. Menochius, Mazolus, Pedrocha, & Ricciaredus, quos ego recensui, & in materia vsusfructus dubium ipsum excitaui in commentariis de vsufructu, cap. 38. num. 26. # 34 CAPVT XXXIV. Testamenti, & cuiusque vltimae voluntatis verba dubia, siue obscura, vel ambigua, vt regulariter contra eum interpretentur, qui eis innititur, aut se fundat; vel qui substitutionem, aut vocationem obscuram, aut dubiam pro se expendit, vtrum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vel non, in casu dubio: sicque l. veteribus, ff. de pactis, cum similibus, allegatio vulgata & assidua, quod verba contractus, & alterius dispositionis cuiusque interpretentur contra eum, qui se in illis fundat, & cuius causa, & ad cuius commodum concepta fuit dispositio, an in vltimis quoque voluntatibus locum obtineat; siue qua certa, aut generali, & vera doctrina articulus hic explanari possit, ac debeat, qui a nullo hactenus nec absolute, nec specifice ita elucidatus fuerat, provt nunc relinquitur; alterum, an dispositio incerta vitietur ratione incertitudinis, breuiter declaratur. SVMMARIVM. -  1 Verba obscura, siue dubia, vel ambigua contra quem interpretari debeant in testamentis, & vltimis voluntatibus, vt explicetur, atque dignoscatur, generalis quaedam, & notanda resolutio, atque obseruatio proponitur. -  2 Secunda etiam in eundem finem obseruatio, & generalis declaratio profertur. -  3 Tertia demum & generalis declaratio, at que obseruatio eodem proposito recensetur. -  4 Et l. vlteribus, ff. de pactis, allegatio vulgata, quod in vltimis voluntatibus non procedat, neque respectu testatoris, qui disposuit, neque eius, qui ex verbis dispositionis, ius, & vocationem contendit, singulariter, & vere contenditur. -  5 Fideicommissum, an debeat restringi, vel non, siue an fauorabile, vel odiosum reputetur. Vbi inter alia Iacob. Menochij duos casus praecipuos continens resolutio commemoratur. -  6 Substitutio, aut vocatio dubia, quod regulariter interpretari debeat contra eum, qui ei innititur, generalis illa Interpretum nostrorum doctrina, quemadmodum temperari, atque explicari debeat. -  7 Dispositionis cuiusque, etiam testamentariae verba interpretari, & accipi in dubio debent contra eum, in cuius fauore facta est, & qui eam producit. -  8 Verba contractuum, & conuentionum interpretantur contra eum, qui se in illis fundat, & cuius causa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum. vel contractus initus. Et ibidem l. veteribus, ff. de pactis, allegatio vulgata exornatur nonnullis. -  9 Verba obscura, siue dubia, vel ambigua contra quem interpretari debeant in testamentis, & vltimis voluntatibus Camillus Gallinius qualiter explicauerit, & num. seq. -  10 Persona penitus incerta cum instituitur, corruit ipso facto institutio. -  11 Et idem iuris esse, quando persona certa est instituta, sed dubitatur quaenam illa sit. -  12 Haeredis institutio incerta, an, quando, & quibus coniecturis reddatur certa, vt valeat, plena manu explicasse Menochium, provt hic adnotatur. -  13 Legatum vitiari, si ex duobus eiusdem nominis, non stat, cui legatum factum fuerit. -  14 Legatum incertum, quando, & quibus coniecturis reddatur certum, valeat, atque subsistat, plenissime explicatum per Menochium, vt hic obseruatur. -  15 Legatum nullo modo valere, quando est incertum, tam respectu personae legatarij, quam rei legatae. -  16 Ambiguitas, vel obscuritas, quando versatur circa res tantum, quid fieri debeat. -  17 Et quid si ambiguitas, vel incertitudo sit circa verba tantum. PRo dilucida, & distincta, noua etiam hu[sect. 1]ius Capitis explicatione, ante alia praemitto, Interpretes nostros frequenter, multisque in locis dubitasse, verba obscura, siue dubia, aut ambigua, contra quem debeant interpretari, in hac, qua versamur, vltimarum voluntatum materia coniecturali, & praesumpta: idque vt admittant, vel excludant fideicommissum, aut substitutionem in casu dubio, & cum dispositio expressa, aut clara non reperitur. Caeterum vt dubium ipsum distincte & radicitus magis quam hactenus fuerit, explanetur, sequentia erunt necessario obseruanda; & constituenda, quae a caeteris Interpretibus silentio omittuntur. Ac primum equidem, omnes fere istius libri, & tractatus quaestiones ad articulum propositum conducibiles, & pertinere videri; nam cum vnoquoque cap. diuersae recenseantur coniecturae, & praesumptiones, ex quibus elici valet, ac debet testatoris mens, & voluntas; cum etiam generales regulae, & doctrinae eisdem totius tractatus capitibus inserantur: plane sequitur ex ipsis aliquando affirmatiue, aliquando negatiue, siue aliquando pro vno, aliquando pro alio; saepe etiam contra vnum, saepe etiam contra alium, siue iam vno modo, iam alio ex diuersis rerum, & personarum causis, & qualitatibus rem esse definiendam, sicque verba ambigua, siue obscura, aut dubia interpretanda fore diuersimode iuxta coniecturas, qualitates, & circunstantias, diuersimode quoque occurrentes. Ex his ergo, quae hucusque dicta fuere, atque ex inferius dicendis cap. seq. ex modo etiam, quo verba proferuntur, ex verbis ipsis, ex personis, rebus, ex praesumpta mente, & coniecturata mente testatoris defuncti, ex verisimilitudine, & subiecta materia, ex ratione in dispositione expressa, vel subintellecta, atque ex aliis pluribus verba obscura, siue ambigua contra vnum, vel alterum, siue in vnius vel alterius fauorem interpretari debebunt, & haec est securior, & melior, ac etiam generalior, quae in proposito articulo proferri, & constitui valet doctrina, nec alia adeo generalis excogitari valet. Secundo deinde obseruandum, & constituendum[sect. 2] erit, ex his, quae scripta, atque adnotata fuere duobus cap. praecedentibus, deduxi etiam generales nonnullas & veras in eodem proposito regulas, & doctrinas, provt etiam deducitur, ex quibus aliquando magis pro haerede, quam pro legatario, aut fideicommissario, aut eo, qui ex verbis dispositionis ius substitutionis, aut vocationis praetendit; aliquando vero e contra, sicque contra haeredem interpretationem fieri debere: siue quemadmodum, aut quibus casibus pro haerede, vel contra haeredem interpretatio fiat. Idcirco ipsismet duobus capitib. resoluta, & per Vincen. Carocium, casu, seu decis. 31. & 56. scripta in memoriam reuocari oportere; neque enim ad ea oculos conuertunt, nec attingunt omnes Authores, qui in proposito sermonem instituunt, vt videre licet penes referendos infra, & Camillum Gallinium, de verborum signif. lib. 3. cap. 18. qui cum dubium praesens excitasset in terminis, contra quem scilicet verba dubia, vel obscura interpretari debeant, refert duntaxat Alberici de Rosate distinctionem, nec aliquid ex superioribus, & inferioribus considerat. Rursus & tertio obseruandum, atque constituen[sect. 3]dum erit, quod cum in testamentis plenior adhiberi debeat interpretatio, l. in testamentis, ff. de regulis iuris, de qua late, supra, cap. 32. per totum, & magis voluntas, etiam praesumpta, & coniecturata, atque intentio testatoris, quam verborum sonus sit inspicienda siue nudo verborum sensui mens testatoris debeat praeualere, ipsaque dominari, quamuis ex coniecturis duntaxat colligatur (modo ipsae vrgentes, & concludentes sint) sicuti supra hoc eod. lib. & tractat. cap. 7. & 8. latissime probatum est, & per Manticam de coniect. vltim. volun. lib. 3. tit. 3. per totum. Peregrin. de fideicommissis, artic. 11. Viuium, decis. 284. lib. 2. Sequitur[sect. 4] inde manifeste, verba obscura, siue dubia, vel ambigua in testamentis, & vltimis voluntatibus prolata, non posse, nec debere ita stricte, nec ad modum ipsum, quo contractibus, atque in aliis dispositionibus, & conuentionibus inter viuos gestis, accipi; vt expressum est in l. veteribus, ff. de pactis, in l. quicquid adstringendae, ff. de verbor. obligat. l. Labeo, & l. si in emptione, ff. de contrahenda emptione: quia si regula illa contra testatorem sic absolute obtineret, frequenter contingeret, vltimas voluntates defunctorum non seruari, nec debitum exitum habituras; cum ita id fieri, & Reipublicae intersit, & maxime necessarium sit, iuxta textum in l. vel negare, ff. quemadmodum testamenta aperiantur, l. prima, C. de sacrosanctis Ecclesiis, cum aliis vulgatis, de quibus late supra, dicto cap. 7. & 8. non ergo scripto tantum, sed etiam & praesumpto. atque ex coniecturis deducto standum est, modo ex voluntate, atque ex dispositione colligi valeat, id est, ex verbis, quibus disponitur etiam secundum latam, & impropriam significationem acceptis, provt supra cap. 17. per totum, late, & singulariter probaui, & optime explicauit Peregrinus, de fideicommissis, artic. 11. maxime, ex num. 1. vsque ad num. 24. & in terminis nostris agnouerunt Burgos de Paz, Iacob. Menochius, Cardinalis Thuscus, & alij quos infra commemorabo. Idque respectu testatoris, qui disposuit, non tantum procedit; sed etiam eius, qoi ex verbis dispositionis ius, & vocationem contendit, neque fieri debet contra eum, qui verbis vltimae voluntatis innititur, stricta ea interpretatio, de qua in d.l. veterib. cum similibus, vt pote cum ipsi imputari non possit id, quod in iuribus, eisdem contrahentibus imputatur. Is namque, qui ex verbis testamenti se fundat, & nititur, nec aliquid disposuit, nec legem potuit apertius dicere: non enim ipse dixit legem, nec disposuit, nec etiam prouidere potuit quod diceretur, sicut in conuentionibus inter viuos fieri valet, cum a duorum conuentione, & consensu dependeant, testamentum autem solius testatoris sententia fuerit. T estatori autem, qui sic dispositionem suam ordinauit, & verba dubia, vel ambigua reliquit, non ita stricte & rigorose obiici potest eorundem iurium decisio, ac maxime praecitatae l. veterib. allegatio vulgata, quoniam testamenta, & vltimae voluntates fauorabiliores sunt, quam contractus, & caeteri actus; & latior in eis adhibetur interpretatio, provt significat textus, in d.l. in testamentis, ff. de regulis iuris, & aperte presentiunt omnes illi Authores, quos pro ornatu legis eiusdem adduxi supra, dicto cap. 32. Erit ergo coniecturis, & interpretationibus locus, quotiescunque verba ambigua, siue dubia, aut obscura fuerint, l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis 3. l. continuus, §. primo, ff. de verborum obligation. & latius explicaui supra. cap. 10. Nec ideo interpretatio reiicienda, aut qui verbis dubiis dispositionis innititur, non audiendus, quod testator potuisset dispositionem suam apertius dicere: id enim in testamentis locum non habet, alias autem destruerentur omnia iura, & Interpretum nostrorum placita communia, quae coniecturis, & interpretatione dubiam voluntatem adiuuandam, scripserunt assidue. Sic itaque interpretatio ea inquiri debebit, qua dispositio fauorabilis, & tutior maneat, iuxta resolutiones traditas supra, hoc eodem lib. & tractatu, cap. 29. 30. & 32. vbi late, & vtiliter exornaui. Et quibus casibus obseruatum est supra, capitibus praecedentibus, mentem obseruari debere, & etiam verbis dubiis praeualere, & non modo expressam, sed etiam tacitam, atque ex coniecturis collectam voluntatem attendi: & fideicommissa, & primogenia tacite induci, vbi de voluntate praesumitur, atque ex coniecturis licere a propria verborum significatione recedere: de quibus quatuor late actum fuit supra, ex cap. septimo. vsque ad vndecimum: aitendi etiam quandoque voluntatem, quae in dispositionem non transiuit, maxime ex verisimili mente disponentis, & ab eo, quod verisimiliter responsurus fuisset testator, si fuisset interrogatus. Nec licere absolute dicere, Testator hoc non expressit; ergo noluit pro disposito haberi: nam casus omissus pro expresso quandoque habetur ex probatis, & legitimis coniecturis; & coniecturale, & praesumptum vsqueadeo attenditur saepissime, vt velut expressum soleat diiudicari, sicuti haec omnia dilucide & distincte explanata reliqui supra, ex cap. 11. vsque ad caput decimum octauum. Eisdem procul dubio casibus dicendum erit, exaudiri, & admitti debere eum, qui ex verbis dubiis, vel obscuris, aut ambiguis se fundat, nec esse locum decisioni d.l. veteribus, ff. de pactis. modo coniecturae & praesumptiones quibus quis innititur, tales sint, quales esse debere, explicaui supra, cap. 18. per totum, de quarum aestimatione cum agitur, voluntatis quaestio vt plurimum Iudicis arbitrio relinquitur, vt supra quoque cap. 24. per totum, late obseruaui. Sic sane ipsismet regulis, & doctrinis, praefatis omnibus capitib. praecedentibus adductis, propositi articuli resolutio, atque explanatio deduci debebit, & eisdem regulis adduci, atque regi quicunque. qui huiusce rei absolutam rationem assequi voluerit: nec indistincte dici potest, verba dubia contra agentem interpretari, cum quandoque pro eo ex legitimis coniecturis, atque ex tacito & praesumpto debeant induci, contra ipsum quandoque, si vrgentes, & concludentes deficiant coniecturae; nec expressam pro se dispositionem habeat, qui ex verbis dubiis, vel ambiguis testamenti se fundat. Et quamuis ex omnibus hucusque scribentibus nullus ita distincte, & specifice explicauerit (vt videbitur) non tamen deficiunt nonnulli, qui propositam veritatem assecuti fuerint: nam in primis, quod regula d.l. veteribus, (quae in contractibus, & conuentionibus loquitur) non habeat locum in testamentis, probanit Iason, ibidem col. 2. Bellonus, in cons. 8. n. 10. Ludou. Romanus, in l. stipulatio ista, §. in stipulationibus, n. 12. in fine, ff. de verbor. oblig. in illis verbis: Sed solue, quod ibi in legatis: in quibus plenior fit interpretatio, quam in contractibus, & c. Et ad limitationem legis eiusdem veteribus, quod in vltimis voluntatibus latior fiat interpretatio pro eo, ad cuius fauorem verba sunt prolata, post Baldum, in cons. 410. lib. 2. Lancelot. Politum, de substitutionibus, titulo de vulgari, parte 6. num. 8. adduxit Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera V. conclus. 106. n. 38. fol. 544. qui n. 32. & 42. non modo in testamentis, sed etiam in actu quocunque obseruat vnum, quod superiorem obseruationem confirmat omnino. Inquit namque post eundem Baldum, quod vbicunque constat de mente, qualiter contrahens, vel proferens, intellexit, verba semper intelliguntur secundum mentem in omni dispositione, & receditur a regulis iuris, quae cadunt sub praesumptionibus; & vltra eum, in terminis nostris conuenit Burgos de Paz, in consil. 2. n. 92. fol. 14. nam cum eo loci in principio, arguisset in hunc modum: Quibus nec oberit dicere, in casu dubio contra dictam testatricem esse faciendam interpretationem, cum clarius loqui posset, ex l. veteribus, ff. de pactis, & c. Subdit statim, ex mente, & verisimilitudine non obtinere legem eandem; & ita in expresso tenere Bartolum in eadem l. veteribus, colum. 2. vers. oppono de de lege, semper in stipulationibus. Menochius quoque, in consil. 232. lib. 3. cum arguendo proposuisset n. 9. substitutionem, de qua ibi, esse dubiam, & ob id interpretandam contra ipsum primogenitum, qui ea vti volebat: statim in solutionibus ad argumenta statuit num. 37. & 38. solas coniecturas sufficere ad faciendum rem certam; cum clarum & manifestum illud esse dicatur, quod apparet ex coniecturis, vt tradunt Interpretes omnes ibi commemorati. Et sic ex coniecturis, vsque adeo coadiuuari dubiam substitutionem, vt velut clara, & certa dicatur. Et conuenit Simon de Praetis, referendus infra, in finalibus verbis num. 5. Quamuis ergo in fideicommissis, & substitutionibus, contra eum, qui innititur verbis dubiis, scripserint permulti, vt inferius dicetur: semper tamen vel intelligunt, vel pro certo supponunt id non procedere, quando in contrarium, & pro eo, qui ex eiusmodi verbis se fundat, probabiles, & fortes coniecturae extarent: ex ipsis namque aliter statuunt, & praesumptae voluntari testatoris adhaerent, vt ex resolutis, & scriptis capitibus praecedenti bus apparet dilucide, & per Peregrinum, de fideicommissis, d. artic. 11. per totum: sic sane fideicommissum debere restringi, & tanquam[sect. 5] odiosum reputari, & interpretari contra eum, qui fideicommissum extare conuenit, quamuis scripserint Socinus senior, Corneus, Riminaldus senior Decius, Craueta, Socinus iunior, Alciatus, Natta, Gratus, Rolandus, Rota, & Cephalus, quos in id congessit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volun. lib. 7. tit. 1. num. 13. vt in dubio contra fideicommissum debeat pronuntiari, alios etiam quamplurimos retulit Petr. Antonius de Petra, de fideicommissis, q. 9. n. 40. 64. & 144. Contraria tamen in sententia alij quamplurimi fuere, vt ex referendis infra constabit, aut saltem (vt dixi) ex probatis & legitimis coniecturis, & praesumptionibus aliter statuunt. Sic quidem pro fideicommisso responderunt, quoties constat, illud fauore agnationis constitutum, vt vtrumque constat ex longa serie, & relatione Tiberij Deciani, Hippolyti Riminaldi, Iacobi Mandelli de Alba, Molinae, Burgos de Pace, Velazquez Auendani, Peregrini, Grassi, Fachinei, Menochij, Anguissolae, Vegij, Fabij Turreti, Aldobrandini, Alexandri Raudensis, Ioannis Francisci de Ponte, & aliorum, quos ego recensui, atque ex coniecturis pro fideicommisso, & eo, qui verbis dubiis inititur, resolui quotidianarum har. controuersiarum iuris lib. 2. cap. 22. ex num. 77. vsque ad num. 86. resoluunt etiam in fauorem esusdem Mantica, lib. 7. dicto titulo 1. num. 44. & 45. Achilles Pedrocha, in consil. 5. num. 198. &199. latius Petra, dicta q. 9. & quaest. 5. ex num. 29. & n. 41. cum multis seqq. Idem quoque in fideicommissis, & substitutionibus, & alia quacunque vltima dispositione, vt scilicet ex legitimis, & probabilibus coniecturis non debeant verba dubia contra eum interpretari, qui eis innititur, obseruauit alio in loco Menochius ipse, scilicet lib. 4. praesumpt. 67. ex num. 19. cum seq. nam in eo dubio, an fideicommissum sit quid fauorabile, vel odiosum, dicit, quod ipse solet omissa aliorum explanatione, qui frustra multas membranas occupant, sic duos casus distinguere. Primus est, cum clare & manifeste constat, testatorem voluisse certis in casibus, & certas ob personas fideicommissum constituere, & tunc debet fideicommissum iudicari fauorabile, & id fieri publice interest: & maxime procedit, quando fideicommissum est relictum ex fauorabili: vt illa est, quod agnatio & familia conseruetur, provt latius ex num. praecitato 19. vsque ad num. 26. comprobat Secundus casus est, quando sumus in dubio, an scilicet testator reliquerit, vel non fideicommissum; & tunc quidem (inquit ipse Menochius) fideicommissum non praesumitur, cum sit onus & grauamen, & consequenter odiosum, vc probauit dictó numero 26. remanet ergo, quod cum in dispositione testamentaria quacunque verba existunt dubia, vel obscura, siue ambigua, recte agit, atque interpretationem petit ille, qui eis innititur, atque insistit, nec contra eum excipi posse ex regula dictae. l. veteribus, si vrgentes & probabiles coniecturae pro ipso existant. Secus vero si nec dispositionis verba aliqua pro se habeat, nec etiam ex eis iuridice deductas coniecturas ostendat, tunc namque omnino omissum pro omisso habendum erit, nec coniecturis, aut interpretationi locus erit, & procedit regula dict. l. veteribus. quae quoad fideicommissa attinet, nec affirmatiue, nec negatiue accipi potest absolute, sed potius explicari debet iuxta superiora, & iuxta ea, quae annotata, atque scripta reliqui supra, cap. 8. per totum. vbi longa serie explanaui, an, & quibus in casibus intelligi debeant contraria Interpretum nostrorum placita, qui aliquando tradiderunt, fideicommissa non induci, nisi expresse de voluntate testatoris appareat per verba, aliquando vero ex sola voluntate, etiam cessantibus verbis induci, & constare asseuerarunt: sic sane indistincte obtinere non potest eorum sententia, qui asserunt, fideicommissum nunquam in dubio iudicandum; quorum quamplurimos recensuit Lud. Casanate, in cons. 4. n. 8. & 9. sed ita explicari debet, vt dixi supra, & dicto cap. 8. latius explicaui. Sic etiam in eisdem, in quibus versamur terminis explicauit, & latius distinxit Simon de Praetis, de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 1. solut. 3. per totam, fol. 137. & seq. quo loci ex proposito ipse Author inquirit, vtrum fideicommissum fauorabile sit, vel odiosum, vt pro eo amplior, vel strictior interpretatio fieri debeat, & plures adducit doctrinas; semper tamen concludit, ex probabilibus, & concludentibus probari coniecturis, sicque in casu dubio, non excludi allegationem vulgatam d.l. veteribus, ff. de pactis. sed potius audiri, & coniecturas pro eo vrgentes inspici, vt expressim obseruat n. 8. & n. 16. vbi inquit post Albericum, quem citat, quod in vltimis voluntatibus fit interpretatio in fauorem eius, in cuius fauorem verba proferuntur, siue haeres, siue legatarius sit; & in fideicommissis, & substitutionibus quod ex mente fit extensio cum casu expresso ad tacitum. Citat etiam Iason in cons. 203. lib. 2. qui late fundauit pro fideicommisso inducendo, quia licet dicatur grauamen respectu, haeredis, tamen respectu testatoris, & eius, qui substitutus est, dicitur fauorabile, quia est vltima voluntas, & in ea fit larga interpretatio, dum fideicommissum fauore alicuius inductum censetur, & citat quoque Alciatum, & Nattam, ita tenentes. Procedunt autem aequali ratione in substitutionibus, & vocationibus cuiuslibet vltimae dispositionis, & in primogeniorum & maioratuum institutionibus quae in fideicommissis nunc diximus, & iuxta resolu[sect. 6]tiones, & obseruationes traditas supra, n. 4. per totum, intelligi, atque moderari debent communes illae Interpretum traditiones, mille in locis repetitae, quod substitutio aut vocatio dubia regulariter interpretari debeat contra eum, qui ei innititur; nam aliquando ex legitimis, & probabilibus coniecturis, quae vrgeant, atque ex eisdem doctrinis superius traditis, d.n. 4. pro eo potius interpretari debebit, vt ibidem dixi: sic sane temperari debebunt Authores sequentes (vt alios infinitos omittam, qui commemorantur ab eis: Iacob. Menoch. in cons. 97. n. 97. & quatuor seq. lib. 1. vbi inquit post alios Authores, quos in qui asserit, se vt primogenitum esse substitutum, & vocatum probare debet, eam substitutionem comprehendere personam suam, cum dici semper possit, substitutio de te non loquitur, aut hunc casum non continet: & quod substitutio dubia interpretari debet contra eum, qui ex ea nititur, cum dubia testatoris voluntas non sit attendenda, l. si alij, ff. de vsufructu legato, & subdit post Crauetam, id maxime procedere, si aduersarius possidet: nam pro possessore in dubio est pronuntiandum, §. commodum, Institut. de interdictis, & idem repetit in cons. 232. n. 9. lib. 3. sed statim num. 37. & 38. limitat ex coniecturis, vt supra notaui num. 4. in fine. idem Menochius, in cons. 522. num. 3. lib. 6. qui tamen, ita vt dixi, antea explicauit, vt constat ibi, Et ideo, qui vult succedere ex substitutione, probare debet clare & manifeste, saltem coniecturis vrgentibus, se ex illa vocatum; alioquin dubia ipsa substitutio interpretari debet contra eum, qui ex ea vult succedere. Ecce vbi regula dictae l. veteribus, non admittiur absolute, sed coniecturis est locus, & interpretationi, cum in vltimis voluntatibus latior fiat interpretatio. Sic etiam intelligi debet Hippolytus Riminald. in cons. 23. n. 22. & 75. lib. 1. & in consil. 358. num. 162. & 2. seq. lib. 4. & in cons. 645. num. 20. & seq. lib. 6. & num. 30. & seq. & num. 40. vbi ex num. 41. ex mente, & coniecturis aliter statuit, & num. 48. constituit, quod in substitutionibus, & fideicommissis locum habent coniecturae, quando aliquid est dictum subobscure, secus quando est penitus omissum. Quoniam (vt inquit num. 73.) mens elici non potest, vbi verba prorsus deficiunt: idem Riminaldus, in cons. 651. ex num. 1. cum seq. & num. 16. cum seq. eod. lib. 6. vbi id ipsum repetit, & late fundat: & in consil. 738. ex num. 7. cum seq. lib. 7. Franciscus Beccius, in cons. 39. num. 26. Petrus Surdus, in consil. 10. num. 19. & in consil. 44. num. 1. lib. 1. Ioannes Cephalus, in consil. 430. num. 17. & seq. & in cons. 447. n. 13. & seq. lib. 3. Ioan. Vincent. Honded. in cons. 51. num. 59. lib. 2. Peregrinus, in cons. 36. ex n. 1. cum seq. lib. 1. Syluester Aldobrandinus, in cons. 30. n. 35. Achilles Pedrocha, in cons. 19. n. 77. & seq. lib. 1. & in cons. 16. n. 142. eod. lib. qui ita etiam temperari debent, vt nunc dicebam. Fuluius Pacianus, in cons. 9. num. 46. & in consil. 17. num. 37. lib. 1. vbi etiam, quod substitutio dubia contra agentem interpretatur, & contra eum in cuius fauorem facta esse dicitur, vt ex aliis scripsit Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniae, decis. 6. n. 11. Ludouicus Casanate, in consil. 4. num. 8. & 9. Peregrinus ipse de fideicommissis, artic. 43. num. 10. & 11. Hieronymus Gabriel, in cons. 95. n. 14. & in cons. 10. num. 38. lib. 2. Wesembec. in cons. 18. ex num. 13. late Caesar Barzius, decisione Bononiae 121. num. 54. & septem seqq. vbi ex aliis probauit sequentia: In conflictu coniecturarum, eas praeferri debere, quae fideicommissi & substitutionis exclusionem suadent. Contra eum, qui fideicommissum extare contendit, esse pronuntiandum, nisi se vocatum in eum casum, qui existit, ostendat. Quod possessor in dubio est absoluendus, & reus in dubio qualibet in causa absoluendus. Quod in fideicommissis potissimum ratio est habenda regulae illius, quod in dubio, possessor, & reus est absoluendus, & ad eius fauorem iudicandum; vt etiam Viuius probauit decisione 236. libro secundo, & testatoris dubiam voluntatem substituto non proficere: & substitutionem incertam, & dubiam contra agentem, ex ea esse interpretandam. Ac denique num. 61. quod actor maiori, quam reus iustitia niti debet, & propterea in dubio pro reo contra actorem est pronunciandum. Quae omnia (vt toties dixi) limitantur, & temperantur, si substitutio, aut vocatio dubia, ex qua quis agit, omnino dubia, & incerta sit, vt puta si casus, de quo controuertitur, nec subobscure etiam excogitatus, aut decisus fuerit, sed omnino omissus; secus tamen, si ex legitimis coniecturis, atque ex praesumpta, & coniecturata mente (quae ex multis elici valer) certa reddi possit, iuxta traditiones Menochij, & aliorum supra relatas, ex quibus quod attinet ad vltimas voluntates limitatur allegatio vulgata dictae l. veteribus. In alia vero dispositione quacunque, quod verba[sect. 7] interpretari, & accipi debeant in dubio contra eum, in cuius fauorem facta est, & qui eam producit; alij quamplurimi adnotarunt Authores, qui quatenus indistincte loquuntur, & sic vt dispositionem quoque testamentariam comprehendant, quoad testamenta ipsa attinet, limitari, & temperari debent, vt dixi; quoad caetera vero sic statuunt generaliter Craueta, in consilio 208. num. 3. & in rubrica, ff. de legatis 1. num. 13. Tiberius Decianus, in consil. 121. num. 17. volumine 3. Hippolytus Riminaldus, in cons. 18. n. 32. lib. 1. Achilles Pedrocha, in consil. 1. n. 84. & 85. qui antea dixerat n. 83. quod in re dubia rescriptum contra impetrantem interpretandum est: Clementina 1. cum ibi notatis per Bonifa. de Vitalinis, n. 24. de rescriptis, cap. super litteris: eod. tit. l. praescriptione, C. si contra ius, vel vtilitat. publi. l. cum precum, C. de liberali causa. & pro omni dispositione, etiam testamentaria citat ipse Pedrocha textum, in l. Seio. §. Medico, vers. ea videntur relicta, ff. de annuis legat. & generaliter contra eum qui fundat in verbis dispositionem suam, quod verba ipsa intelligenda sint; multis iuribus & Authoribus scriptum reliquerunt Socinus iunior, Gozadinus, Beccius, Cephalus, Rolandus, & Decianus, cum quibus Pedrocha idem, dicto consil. 1. num. 87. Berous, in cons. 144. num. 1. volum. 3. Decianus, in cons. 89. num. 33. lib. 5. qui etiam expendit textum, in d.l. Seio, §. Medico, vt contra eum, qui se fundat in verbis, & in cuius fauorem facta est dispositio, in dubio semper facienda sit interpretatio: & in casu ibi proposito contra legatarios verba dispositionis intelligit Bertazolus, consil. criminali 30. n. 13. & 14. lib. 1. Petrus Surdus, decis. 202. num. 19. vbi quod interpretatio fit contra eum, qui se fundat in verbis, & ad cuius commodum verba principaliter sunt prolata: & repetit decisione 246. n. 14. & decis. 288. n. 45. Francisc. Bursatus, in cons. 371. num. 3. lib. 4. Ioannes Vincent. Honded. in consil. 97. ex num. 19. lib. 1. & in consilio 51. num. 59. lib. 2. Peregrinus, in consilio 36. ex n. 1. & in cons. 56. num. 1. lib. 1. Marc. Antonius Eugenius, in cons. 48. numero. 9. Francisc. Viuius, decis. 283. numero 13. vbi post Baldum, in l. finali. C. de dotis promissione, quod in omnem euentum verba ambigua interpretantur contra illos, qui verbis ambiguis se obligant: & num. 14. post eundem Bald. in l. falsus, quaestione 5. C. de furtis. quod mandatum obscurum nocet domino: & num. 15. quod verba testium obscura, & ambigua, contra producentem interpretari debent, cap. in praesentia, vbi omnes Interpretes, & alij relati dicto num. 14. Parisius, in consilio 54. numero 62. lib. 1. & in consilio 117. numero 6. eod. lib. Ludou. Roman. Alphanus, & Thusc. in locis referendis stati, num. sequenti. Sic denique & generaliter, quod verba contractuum[sect. 8] interpretentur contra eum, qui se in illis fundat, & cuius causa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum, vel contractus initus; per text. in l. veteribus. ff. de pactis. l. quicquid adstringendae. ff. de verborum obligat. l. Labeo & l. si in emptione, ff. de contrahenda emptione. ex aliis multis Authoribus obseruarunt, atque exornarunt Petrus Surdus, dicta decis. 202. num. 19. & decis. 288. num. 45. & in consilio 421. num. 33. vbi post Albericum, & alios, quod non attenditur, quis pacti verba proferat, sed ad cuius cedant fauorem, vt contra eum interpretentur: Tiberius Decian. in cons. 52. num. 23. lib. 1. Hippolyt. Riminald. in cons. 19. n. 32. lib. 1. & in cons. 13. n. 62. lib. 2. Socinus iunior, consil. 13. num. 2. lib. 3. Parisius, in consil. 110. num. 55. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in cons. 60. num. 6. volum. 1. vbi quod renunciatio intelligitur in dubio contra eum, cui fit, & pro eo qui renuntiauit: & sequuntur alij relati per Surdum, dicto consil. 431. num. 34. Iason, in cons. 39. lib. 1. Craueta, in rubrica, ff. de legatis 1. ex num. 104. & sequent. Lapus, allegatione 85. Burgos de Paz, in cons. 4. num. 92. And. Tiraquel. de retractu lignagier. §. 1. glossa 16. num. 4. & in l. si vnquam, verbo, donatione largitus, num. 93. Mainerius, in l. in contrahenda, ff. de regulis, iuris, Franciscus Beccius, in cons. 41. n. 10. & in cons. 101. n. 87. & 91. Achilles Pedrocha, in cons. 1. num. 86. Ioannes Vincent. Honded. in cons. 7. num. 19. & quatuor seq. lib. 1. Camillus Gallinius, de verborum signif. lib. 3. cap. 18. & lib. 5. cap. 8. & 9. Mieres in initio primae partis, num. 10. vbi expendit regulam praedictam in eo dubio, annis, qui promisit facere maioratum, promissionem adimpleat, faciendo meliorationem Tertij & Quinti bonorum: Antonius Faber, ad titulum, C. de verborum significat. definit. 22. vbi quod in iudiciis fit interpretatio pro eo, qui ambigua intentione vsus est, l. si quis intentione ambigua, vbi Faber ipsescripsit in Rationalibus, l. solemus. ff. de iudiciis. l. inter stipulantem. §. 1. de verbor. obligat. in contractibus vero, contra eum, qui potuit apertius loqui, iuxta d. l. vetaribus, & d.l. Labeo. & quod attinet ad iudicia, & contractus, latius explicat Ludou. Roman. in l. stipulatio ista. §. in stipulationibus, ex num. 4. ff. de verbor. obligat. vbi etiam inquirit num. 6. & tribus seqq. quid in priuilegiis, quid in rescriptis, & quid in statutis, vt ibi videbitur: & per Thuscum, practicar. conclus. iuris, tom. 8. littera V. conclus. 106. per totam, fol. 542. vbi late exornat vulgatam allegationem dictae l. veteribus, Alphanus etiam exornat collectaneo 248. ad. l. ipsam, fol. 77. vbi limitat in maneatis, in quibus secundum mentem mandantis fit interpretatio. Item, quando quis vtitur aliquo termino certo frequentioris vsus, Item, quando qualitas aut natura actus aliud suaderet. Ac denique vbi colligeretur contraria mens, in quo post Baldum, conuenit Cardinalis Thuscus, dicta concl. 106. n. 32. & 42. exornant etiam allegationem eandem Tiberius Decian. in cons. 21. a princip. vsque ad n. 11. lib. 2. vbi eleganter, & vtiliter, an quoque in contractibus mens attendatur, an verbis duntaxat stetur: Francisc. Bursatus, in cons. 197. n. 22. 23. & 24. lib. 2. Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniae, lib. 1. decis. 6. n. 20. & 3. seq. & hactenus de tertia obseruatione in articulo proposito. Quarto denique & vltimo loco obseruandum, at[sect. 9]que constituendum erit, praecipuam articuli ipsius controuersiam, verba scilicet obscura, vel ambigua, aut dubia, contra quem debeant interpretari in testamentis, & vltimis voluntatibus; ex omnibus recentioribus hucusque Scribentes, attigisse, atque excitasse in terminis Camillum Gallinium duntaxat, caeteros autem eiusdem tractatum omisisse. Is ergo Author, de verbor. signific. lib. 3. cap. 18. ex superius a me scriptis, atque adnotatis nihil adduxit, nec obseruauit, retulit tamen eo loci Alberici de Rosate distinctionem, in dicta l. veteribus, numero sexto, vbi Albericus omnem hanc disputationem generaliter susceptam: contra quem scilicet verba debeant interpretari, si dubia vel ambigua sint? ad sex capita reduxit, 7 dixit quod aut versamur in iudiciis, aut in contractibus, aut in vltimis voluntatibus, aut in legibus, aut in rescriptis, aut in confessionibus; & vniuscuiusque capitis resolutionem proponit. Et refert, & prosequitur Gallinus, dicto cap. decimo octauo. Ego vero aliis omissis, duntaxat assumam tertium caput vltimarum voluntatum, quod ad hunc tractatum spectat, & caetera praetermittam. Ipsum autem iuxta ea, quae numeris praecedentibus adnotaui, explicandum, atque intelligendum semper eris. Inquit ergo, quod quando vertitur ambiguitas, vel obscuritas in vltima voluntate, aut versatur circa personas tantum, & tunc si lex remouet obscuritatem, provt remouet in l. penultima, C. de verborum significat. dispositio valet, per illum textum, & ibi notata: quod si non remouet, vitiatur, per textum in l. si quis seruum. §. si inter duos, ff. de legatis 1. l. duo sunt Titij. ff. de testamentaria tutela, & idem esse, si circa personas, & res promiscue est obscuritas, nec aliter comprobat, Addiderim ego, praefatam hanc resolutionem, quoad istud primum caput distinctionis veram esse, & eidem conuenire in omnibus Bartoli theoricas, & doctrinas, in l. quidam relegatus, ex numero primo, cum seq. ff. de rebus dubiis. quo loci Bartolus docuit, quod[sect. 10] cum persona penitus incerta instituitur, corruit ipso facto institutio, l. quoties. §. haeres, ff. de haeredius instit. & ibidem sequitur Bartolum Socinus, num. 13. Parisius, in cons. 13. numero 12. libro 3. Et idem iu[sect. 11]ris esse, quando persona certa est instituta, sed dubitatur, quaenam illa sit; corruit enim institutio, nisi certificetur, & appareat, de qua senserit testator: ita Bartolus, in eadem l. quidam relegatus, num. 3. versiculo, aut continet personam, qui affert exemplum l. in tempus, §. primo. ff. de haeredibus instit. & latius prosequitur Menochius lib. 4. praesumptione 25. per totam. vbi[sect. 12] plena manu explicat; haeredis institutio incerta, an & quando, & quibus coniecturis reddatur certa, vt valeat? & ibidem dicta conueniunt omnino superius resolutis. Idem quoque dicimus in tutela testamentaria, quae vitiatur, si ex duobus eiusdem nominis, non constat, quis datus sit tutor, dicta l. duo sunt Titij[sect. 13] (quam Albericus citat) & in legato, quod non debetur, si non apparet, cui ex duobus legatum est. l. quoties, vers. si vero duo. ff. de vsufructru, l. qui plures, ff. de vsufructu, legato. late Menoch. lib. 4. praesumpt. 108. vbi late explicat, quando, & quibus coniecturis legatum[sect. 14] incertum reddatur certum, vt valeat, atque consistat? Idem denique esse, quando circa personas, & res, promiscue est obscuritas (quod Albericus notauit) colligitur ex traditione Bartoli, in d.l. quidam relegatus, n. 1. vers. fallit si resultat. Baldi, in l. si quis seruum, §. si inter duos. ff. de legatis. 2. Ruini, in cons. 21. n. 7. lib. 2. Menochij, dicta praesumpt. 107. num. 15. qui scripsit,[sect. 15] legatum nullo modo valere, quando est incertum, tam respectu personae legatarij, quam rei legatae. Et hactenus de primo membro distinctionis. Quod si ambiguitas, vel obscuritas est circa res[sect. 16] tantum (inquit Albericus, & Camillus sequitur) tunc si propter generalitatem ea prouenit, seruandum est quod habetur in l. legato generaliter, cum sua Glossa, ff. de legat. 1. Si propter alternatiuam, attendendum est, quod habetur in l. Lucio, ff. de legatis 2. In quo etiam casu vere loquitur Alberic. ipse, nam in illa quaestione, cuius inquam sit electio, haeredis, an legatarij, in legato generis, vel alternatiuo, remittit se ad communes DD. resolutiones in praecitatis iuribus, vbi Interpretes ipsi plene explicant. Ego quoque quotidianar. har. controuer s. iuris, lib. 1. 1. de vsufructu, cap. 9. ex n. 32. vsque ad n. 37. dilucide & breuiter explicaui, & distinxi, an legatum sit, vendicationis, vel damnationis; siue an testatoris verba dirigantur ad haeredem, vel ad legatarium, vt eius sit electio in vtroque casu, ad quem verba directa fuerint: & retuli Guil. Bened. Gualdensem, Peraltum, Sarmientum, Couar. Anton. Gomez. Grassum, Pechium, Menochium, Cuiacium, Caldas Pereiram, D. Spino, Simonem de Praetis, & alios, qui ex professo in eo articulo loquuntur, ac denique iurium quamplurimorum contrarietatem dilui, vt ibi videri poterit, ac etiam eodem c. 9. ex n. 37. cum seq. in ea quaestione, an in legato incerto, quod minimum est debeatur, de qua supra etiam, cap. 32. Denique inquit Albericus, & Camillus Gallinius sequitur quod si ambiguitas, vel obscuritas aut incertitu[sect. 17]do sit circa verba tantum, & de mente appareat, quod illa sequenda est, iuxta iura vulgata Id quod verum est, & probatur ex his quae cap. precedentibus, latius notaui. Si vero de illa non constat, coniecturas esse inspiciendas, ex l. si seruus plurim, § vltimo. ff. de legat. 1. Albericus ipse probauit, & subdit, quod determinationem recipiunt coniecturae Iudicis arbitrio, l. voluntatis, C. de fideicommissis. & alio cap. supra latius explicaui; & alias vitiatur dispositio l. si pluribus, ff. de legat. 3. In quo etiam vere loquitur Albericus, & assumptum traditum supra obseruat. 3. probat aperte: non enim ita rigorose stat decisioni dictae l. verteribus, in vltimis voluntatibus, sed mentem testatoris diligenter perscrutandam, ad coniecturas deueniendum admonet, vt ego quoque admonui, & notaui supra, & de his hactenus. # 35 CAPVT XXXV. Ex iure communi, aut municipali, quemadmodum coniectura fieri, atque interpretatio voluntatis testatoris elici valeat in casu dubio, & an ita fieri debeat, vt quanto minus possibile sit, ius commune laedatur, ac etiam praesumatur in dubio testator voluisse suam voluntatem, & dispositionem esse legibus, & iuris communis constitutioni esse conformem; vbi quoad praxim, & theoricam articulus hic illustratur, & dilucide magis, quam antea fuisset, explanatur, vt hic videbitur. Denique inquiritur, Maioratus irreuocabilis ex Tertio & Quinto institutus, vtrum reuocetur bonis institutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem, & dolum postmodum contractis: & consequenter, an debita contracta, etiam post factam meliorationem, aut maioratum irreuocabilem, ante ipsum deducantur; & Regij Hispalensis Senatus egregia & notabilis in casu ex facto occurrenti decisio probatur, & singulariter corroboretur. SVMMARIVM. -  1 Testatorum voluntates, & testamenta ex iuris communis dispositione optime colligi, & interpretari, & vniuscuiusque voluntatem iuris dispositioni consentaneam esse praesumi, quia quilibet praesumitur id, quod lex ipsa disponit. Et sic voluntas testatoris interpretatur eo modo, quo interpretatur dispositio legis. Et intelligitur facta in eum casum, quo de iure fieri potuit. -  2 Testator enim videtur cogitare id, quod lex ipsa disponit. -  3 Et velle disponere secundum ius, & non contra ius. -  4 Et ea interpretatio, per quam ius commune conseruatur, in qualibet dispositione censetur fauorabilis, & ideo est amplectenda. -  5 Sic omnis dispositio, quae simpliciter profertur, vestitur a iurecommuni, & secundum ipsum debet restringi, & ampliari. -  6 Et verba dubia ad intellectum iuris communis debent referri, & secundum interpretationem iuris communis accipi, -  7 Et dispositio testatoris debet intelligi, quemadmodum ipse disponere debuit de necessitate. -  8 Testatoris dispositio interpretatur secundum ius commune, etiam si latissima deberet fieri interpretatio. -  9 Et siue dubium sit in verbis testatoris. -  10 Siue in tempore, scilicet quando incipiat ab intellectu iuris. -  11 Vel in dispositione ipsa, qui scilicet in ea sint comprehensi, & vocati. -  12 Testamenta, contractus, priuilegia, rescripta, & omnes dispositiones secundum ius commune interpretari, & declarari debere. -  13 Testatorem in dubio praesumi voluisse suam ipsam dispositionem esse conformem, atque consentaneam iuris communis, & legis dispositioni, & secundum illam accipi, regulari, atque interpretari debere; decantatissimam, & vulgatissimam fuisse Scribentium omnium traditionem, & regualm. Quam exornarunt, atque dilucide explanarunt permulti iuris Interpretes, qui commemorantur hoc loco. Et aliis consulto praetermissis, nonnulli recensentur casus practici, vt hic videbitur. -  14 Regula etiam ipsa extenditur primo, vt procedat, etiam quoad ius municipale, vt scilicet praesumi debeat, testatorem voluisse, suam dispositionem esse conformem statutis, & legibus suae ciuitatis. -  15 In ambiguis namque sic debet fieri interpretatio vltimae voluntatis, & moribus, & statutis ciuitatis conueniat; quia testator praesumitur voluisse, quod lex sua municipalis valeat. -  16 Et se confirmare cum illa, etiam in bonis sitis extra territorium statuentium. -  17 Imo testator magis videtur respicere ad legem loci, quam ad ius commune, & idcirco interpretatio a statuto sumpta, praefertur iuri communi. -  18 Extenditur secundo regula eadem, & praesumptio, vt procedat etiam quoad consuetudinem populi, aut ciuitatis testatoris, nam cum ea videtur testator se conformare voluisse in dubio & secundum eam debet eius voluntas, atque dispositio intelligi. -  19 Tertio extenditur regula eadem, aut praesumptio, quod testator praesumatur voluisse suam dispositionem esse conformem iuri communi, etiam quando verba in sua generalitate repugnant, nam & tunc generalitas illa debet restringi, vt testatoris dispositio conformis sit dispositioni legis. -  20 Vel quando sermonis proprietas repugnat dispositioni testatoris, adhuc enim id ipsum praesumitur, verba impropriando, dummodo alias verba conueniant; idque ex sententia quorundam. Contra vero ex sententia communi, iuxta quam standum est proprietati verborum, nec verba ipsa impropriari possunt propter praesumptionem praefatam. Quod Author probat, & eleganter explicat, & Petri Surdi locus in terminis expenditur, vbi inquit, quod testator non censetur voluntatem suam accommodare secundum leges, quando verborum proprietas repugnat. -  21 Testator quod non videatur voluntatem suam accommodasse secundum leges, quaelibet coniectura efficit. -  22 Quarto denique & vltimo extenditur regula ipsa, & praesumptio, vt procedat etiam in casu omisso, provt hic declaratur, & Francisci Manticae obseruatio recipitur. -  23 Testatorem voluisse suam dispositionem esse conformem iuris communis, aut legis dispositioni, multis in casibus dici non posse, siue a regula superiori, & praesumptione praedicta recedi contrariis coniecturis, & praesumptionibus, vt hic adnotatur. -  24 Et Authoris in proposito generalis & vera traditur resolutio. -  25 Ponderantur etiam iura nonnulla, quae praesumptionem eandem, & regulam praefatam, quod testator vtdeatur in dubio se conformare cum iuris communis dispositione; infirmare, atque conuincere videntur. -  26 Et Alexandri concordia, & distinctio proponitur, quae communiter approbari solet. -  27 Sed a quibusdam impugnatur, vt hic ostenditur. -  28 Beroi etiam, & Iosephi Ludouici in eodem proposito distinctio, aut concordia noue reiicitur. -  29 Et Camilli Gallinij longa, & noua distinctio commemoratur. -  30 Author vero vt difficultatem, & controuersiam eam dilucide magis declaret, nonnulla distinctius, & latius adnotauit, vt hic videbitur. -  31 Et Beroij distinctionem noue explanauit. -  32 Regij Hispalensis Senatus definitionis casus, & dubij ex facto occurrentis articulus proponitur. -  33 Testator, aut maioratus institutor vbi expresse prohibuit bona alienari, in illis non potest census constitui, etiam pro vita possessoris. -  34 Licentia concessa Principe ad constituendos redditus annuos super bonis maioratus, eorumque bonorum suppositio, ita demum locum habent, si bona libera deficiant. -  35 Maioratus possessor si absque facultate Regia censum constituat super bonis maioratus, expresse alienari prohibitis; census constitutio censeri debet facta super ipsis rebus, & non super fructibus, sicque nec in fructibus sustinetur. -  36 Alienare qui non potest, neque etiam potest redditum, siue censum constituere. -  37 Idque maxime, quando alienatio prohibetur fauore alicuius. -  38 Maioratus possessor non potest nocere successoribus ex actu voluntario. Sicque neque compromittere, aut transigere superbonis maioratus in praeiudicium successorum. Etiam stante dubio, vtrum bona sint maioratui subiecta, vel non; sufficit enim; quod tanquam bona maioratus petantur, vel habeantur: quod explicatur infra, n. 93. -  39 Maioratus successor non tenetur ad soluenda debita institutoris, contracta postquam maioratus ipse irreuocabiliter constitutus fuit: quod explicatur infra, n. 66. -  40 Per traditionem instrumenti, an, & qualiter dominium, & possessio transferatur. -  41 Qualiter etiam per retentionem vsusfructus. -  42 Et per clausulam Constituti. -  43 Meliorationis assignatio si fiat in re certa, & tradatur possessio, res ipsa per perennes meliorantes alienari non potest, quod latius explicatur n. 67. & vide n. 61. -  44 Et ponderatur optimus text. in proposito, in l. quae praedium, C. si res aliena pign. data sit. cui etiam respondetur n. 68. -  45 Maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto institutus, non reuocatur, nec minuitur, bonis institutoris ex post facto diminutis, aut debitis ab eo contractis. Quia sicut institutor maioratus directe non potest maioratum irreuocabilem effectum reuocare, sic etiam nec indirecte potest, debita contrahendo. Idque ex sententia quorundam, quorum contrariam Ludouicus Molina, & alij sustinent; & amplectitur atque latius explicat Author infra n. 58. -  46 Meliorationem, aut maioratum faciens irreuocabilem, non potest postmodum tollere vincula, & submissiones, nec in totum, nec in parte, nec respectu alicuius rei in praeiudicium sequentium vocatorum, etiam accedente consensu primi meliorati, aut vocati. -  47 Meliorationem Tertij, siue Tertij & Quinti bonorum considerandam, & regulandam esse ad valorem bonorum tempore mortis meliorantis. Et sic non solum Tertium, sed etiam Quintum regulandum est secundum tempus mortis. -  48 Et ita regulatur omnis Quota. -  49 Legitima regulatur, & debetur secundum tempus mortis. -  50 Donatio certae rei regulatur secundum tempus mortis, vt appareat, an sit inofficiosa. -  51 Legibus dicentibus, quoad meliorationem Tertij & Quinti spectandum esse tempus mortis meliorantis, non potest a meliorante, & meliorato in praeiudicium caeterorum filiorum renuntiari. -  52 Melioratio quemadmodum filio meliorato debetur ex bonis postmodum augmentatis, si meliorantis facultates excreuerint, & ita commodo eius cedit augmentum; sic etiam & minuitur, si bona quoquo modo diminuantur, vt diminutio, & augmentum aequaliter ad eum pertineat. -  53 Melioratio Tertij & remanentis Quinti, etiam irreuocabiliter, vel ex causa onerosa matrimonij facta, non admittit melioranti facultatem libere disponendi de Quinto. Et sic solum remanens Quinti (quodcunque illud sit) meliorato debetur. Quoniam non Quintum simpliciter donatur, sed remanens Quinti. Quod in minima etiam parte verificatur. Vel etiam in nullo. Nec otiose sic exprimitur, sed eo potius animo, vt disponendi de eo facultatem sibi reseruet meliorans. -  54 Legitimam vsque adeo praecedit aes alienum, vt non sit, nec debeatur legitima, nisi deducto aere alieno, quoniam illa aduersus creditores non detrahitur. -  55 Melioratio irreuocabiliter ex Tertio, & Quinto facta, non impedit, quin caetera bona meliorantis ex debitis postmodum contractis minuantur, & grauentur. Immo & melioratio ipsa minuitur, vt inferius probatur, & causa onerosa matrimonij duntaxat excipitur. -  56 Obseruationem diuturnam operari quamplurima, ac maxime praesumptionem actus rite, & vtiliter, ac ita gesti, vt ab eo recedendum non sit. Et declarare, ac tollere omnem dubitationem. Quod exornatur, & illustratur remissiue. -  57 Ex diuturnitate temporis praesumi omnia legitime & vtiliter gesta, & possessionem, quam quis habet, iustificari. Quod latius exornatur remissiue. -  58 Maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto institutus, reuocatur, aut minuitur, bonis institutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem & dolum postmodum contractis. Quod cum Molina, & aliis defenditur contra relatos supra, n. 45. Et casus matrimonij, cuius causa sit maioratus, aut melioratio, semper excipitur. Atque Velazq. Auendani sententia contraria, euidenti ratione confutatur. Et contrariae partis rationi praecipue concludens responsum assignatur. -  59 Ac denique in hac materia, & pro explicatione legum Tauri notanda admodum, atque singularis traditur resolutio. -  60 Melioratio potest assignari in re certa, vel parte bonorum, dummodo res assignata non excedat valorem Tertij & Quinti respectu temporis mortis. -  61 Et tunc an assignatio reuocari possit, licet melioratio alias irreuocabilis sit ex constituto, vel traditione scripturae: & vide infra, n. 67. -  62 Super bonis maioratus censum imponi non posse, quod dictum fuit supra, num. 33. & seqq. quemadmodum debeat explicari. -  63 Transactio super bonis maioratus, vtrum aliquando subsistat. Quod vtiliter, & singulariter explicatur. -  64 Aduersus assignationem rei pro melioratione relictae, filij reclamare possunt, si ex ea laeduntur in legitima. -  65 Melioratio reuocatur, quatenus Tertium & Quintum excedit. -  66 Maioratus successor, an aliquando teneatur ad soluenda debita institutoris contracta, postquam maioratus ipse irreuocabiliter constitutus fuit. -  67 Maioratus irreuocabiliter constitutus cum assignatione rei, vtrum reuocari possit, vel minui debitis postmodum contractis; singulariter, & melius quam hactenus fuisset, declaratur. -  68 Et explicatur l. quae praedium. C. si res aliena pign. data sit. -  69 Argumenti propositi supra, numer. 45. responsum traditur. -  70 Interpretum huius Regni placitum commune, adductam supra, numero 45. Senatus Regij Hispalensis definitioni non obstare, provt hic obseruatur. PRo distincta, & singulari huiusce Capi[sect. 1]tis explanatione obseruandum, & constituendum erit primo loco, nihil magis assiduum, & vulgatum esse (cum quotidie per manus tradatur) quam quod testatorum voluntatum voluntates, & testamenta, ex iuris communis dispositione colligi, & interpretari optime valeant, sicque vniuscuiusque vltimam voluntatem iuris dispositioni consentaneam esse praesumi in casu dubio, & talem, qualis de iure esse debet, quia quilibet praesumitur velle id, quod lex ipsa disponit, & sic voluntas testatoris interpretatur eo modo, quo interpretatur dispositio legis, & intelligitur facta in eum casum, quo de iure fieri potest. Ita sane Bartolus, Baldus, Ancharanus, Anania, Alexander, Barbatia, Socinus vterque, & Alciatus, cum quibus sic notarunt Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro tertio, titulo 2. numero 14. & 15. & libro 6. titulo 6. numero 1. Simon de Praetis, de interpretat. vltimarum voluntat. libro primo, interpretatione prima, dubitatione quarta, solutione 10. numero primo, folio 54. Ioseph. Mascardus, de probat. toto tertio, conclusione 1417. in principio. Alexander, Craueta, Menochius, Rota Romana, & alij cum quibus Ioannes Vincentius Honded. in consilio 69. numero 58. & tribus sequentibus libro secundo, & vltra eum Afflictis, decisione 44. numero 20. te[sect. 2]stator etiam videtur cogitare id quod lex disponit: & velle disponere secundum ius, & non contra ius: & ea interpretatio, per quam ius commune conserua[sect. 3]tur, in qualibet dispositione censetur fauorabilis, & ideo est amplectenda: sic omnis dispositio, quae sim[sect. 4]pliciter profertur, vestitur a iure communi, & secundum ipsum debet restringi, & ampliari. Verba[sect. 5] quoque dubia ad intellectum iuris communis debent referri, & secundum interpretationem iuris[sect. 6] communis accipi. Et dispositio testatoris debet intelligi, quemadmodum ipse disponere debuit de ne[sect. 7]cessitate, provt haec omnia adducit, & latius comprobat Mantica, libro 6. dicto titulo 6. ex numero secundo, vsque ad numerum 8. vbi videri poterit: & accedit Simon de Praetis, dicta solutione 10. libri primi, folio 54. ex numero secundo, cum sequentibus,[sect. 8] vbi dixit, testatoris dispositionem interpretari secundum ius commune, etiamsi latissima deberet fieri interpretatio: & siue dubium sit in verbis testatoris, quia eiusmodi verba redigenda sunt ad iuris in[sect. 9]tellectum, & effectum, l. haec conditio, ff. de condition. & demonstrat. siue dubium sit in tempore, quando scilicet incipiat ab intellectu iuris, siue dubium[sect. 10] sit in dispositione ipsa, qui sint in ea comprehensi,[sect. 11] & vocati; censentur enim hi vocati, qui secundum iuris formam, & ordinem vocari debuerunt, vt etiam haec omnia latius comprobat Praetis idem ex numero secundo, cum sequentibus, & subdit numero tertio, testatoris voluntatem praesumi talem, qualem lex voluit, & id voluisse testatorem facere, quod de iure communi disponitur. Praetis ipse, in consilio 37. numero 11. volumine primo, & cum aliis multis Franciscus Viuius, decisione 295. numero secundo, vbi inquit, quod testatore proximiores ad successionem vocante, illi venirent, qui iure communi inspecto respectu successionis proximiores forent, quamuis respectu naturae vlteriores gradu reperirentur. Accedit etiam praedictis Ioseph. Mascardus, de probat. tomo tertio, dicta conclusione 1417. ex numero primo, vsque ad numerum 6. qui superiores doctrinas ad omnem, & quamcunque dispositionem exten[sect. 12]dit, & subdit, testamenta, contractus, priuilegia, rescripta, & omnes dispositiones secundum ius commune interpretari, & intelligi debere: in quo conueniunt Authores omnes mox referendi, & in terminis sic annotarunt Ancharanus, in consilio 6. numero 8. & in consilio 393. numer. 2. & in consilio 182. num. 5. Alexander, in consilio 36. col. 4. volum. 3. Barbatia, inter consilia Alexandri, consilio 52. n. 38. & 39. volum. 4. Hinc ergo & generaliter, atque secundo loco obseruandum, & constituendum erit, ex dictis nunc, atque inferius dicendis comprobari, & deduci decantatissimam, & vulgatissimam Scribentium omnium traditionem, & regulam illam, testatorem in dubio praesumi voluisse suam ipsam dispositionem esse conformem, atque consentaneam iuris communis, & legis dispositioni, & secundum illam accipi, regulari, atque interpretari debere; idque per textum in l. si duo, ff. de acquirenda haered. & in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellianum, & in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de liberis & posthum. provt eas leges inducunt Antiquiores ibidem, ac post alios Camillus Gallinius, in commentariis de verborum significatione, libro 10. capite nono, numero 6. folio 268. per textum etiam, in l. quaero, §. inter locatorem, ff. locati. ducto argumento a contractibus ad vltimas voIuntates, provt deduxit Menochius, libro quatro, praesumptione 102. numero primo, & superiorem doctrinam, & regulam adeo frequentem multis in locis tradiderunt, & quamplurimis exornarunt Authores permulti. Bartolus inquam, in d.l. haeredes mei, §. cum ita, numero. 4. Alexander ibidem, col. 5. qui late insistit, & in consil. 55. lib. 4. Ripa, sub n. 75. qui multa per hanc rationem decidi posse ait. Hieronymus Zanchus, in eodem §. cum ita, in prima, editione, ex numero 119. & seqq. & n. 1139. cum multis seqq. vbi ponit hanc regulam cum decem extensionibus, & vndecim declarationibus. Andreas Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo susceperit liberos, n. 10. Romanus, Ancharanus, Aretinus, Castrensis, Alexand. Corneus, Socin. vterque, Iason, Decius, Craueta, Natta, Rolandus, Parisius, Anamia, Paulus a Montepico, & Antonius Gabriel, quos retulit, & plene explicauit hunc articulum, Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. tit. 6. ex num. 8. vsque ad numer. 12. & numer. 18. cum sequentibus. Afflictis, decis. 44. n. 20. Berous, in consilio 144. 11. lib. 2. Brunus, in consilio 151. n. 14. & seq. lib. 2. And. Alciat. de praesumptionibus, regula 3. praesumptione 32. & in lib. 1. de verborum signif. num. 24. & in consilio 44. numer. 37. lib 9. & lib. 5. paradoxorum, cap. 19. Iason, in l. 1. numero 45. & in l. 3. num. 26. & 27. ff. de legat. 1. Ioannes Cephalus, in cons. 37. num. 42. & latius in cons. 105. ex num. 13. cum pluribus seqq. lib. 1. Iulius Clarus, §. testamentum, quaestione 76. numero 11. Tiberius Decianus, in cons. 1. num. 384. cum seqq. lib. 1. & in consilio 18. num. 20. & in cons. 28. num. 10. & 29. lib. 1. & in consilio 26. num. 67. & 68. lib. 2. & in consil. 47. n. 4. lib. 3. Ioseph. Mascardus, qui recenset quamplurimos, & regulam praefatam explicat tom. 3. dicta conclus. 1417. in principio. Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 1. solutione 10. per totum, fol. 54. Petrus de Peralta, in l. & Proculo, numero 38. ff. de legatis secundo, & in rubrica. ff. de haered. instit. num. 39. Didac. Couar. practicarum, cap. 38. num. 12. qui dicit hanc esse veram & propriam regulam interpretandi testantium dispositiones, vt secundum regulas iuris intelligantur. Hippolytus Riminald. in cons. 287. num. 3. & seqq. & num. 25. lib. 3. & in consil. 541. num. 57. & 58. lib. 5. & in cons. 780. numer. 46. &47. lib. 7. & in cons. 47. sub num. 20. lib. 1. Peregrinus in cons. 44. numer. 7. lib. 1. & in cons. 42. num. 2. lib. 3. Franciscus Bursatus, in consilio 75. numero 20. libro 1. Iacob. Menoch. lib. 4. praesumpt. 102. per totam, vbi plena, & distincta manu explicat, idcirco videndus erit omnino. Ioseph. Ludouicus, decisione Perusina 61. numero 46. Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 35. num. 47. Petr. Magdalenus, de numero testium in testamentis requisito, 3. parte, c. 3. num. 154. Rota Romana, inter decisiones diuersorum, decis. 585. numer. 2. parte 1. & decisione 203. numero 2. parte 2. Alexander Trentacinquius, de substitut. prima parte, cap. 6. num. 5. & 11. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consilio 57. numer. 17. & in consilio 65. num. 49. & n. 71. & in consilio 70. num. 26. lib. 1. & in consil. 69. num. 59. & 60. num. 28. lib. 2. Andr. Fachineus, in consilio primo, numero 33. lib. 2. Camillus Gallinius, de verbor. significat. lib. 10. c. 9. & tribus seqq. vbi latius insistit circa praefatam doctrinam, & ex professo eam declarat. Pelaez a Mieres, de maioratu, in initio secundae partis, ex num. 15. vsque ad numerum 19. vbi infert ex regula praedicta ad l. 40. Tauri, quae praefert nepotem patruo in successione maioratus, nisi aliud a testatore dispositum sit; vt in dubio testator ipse videatur se cum eius legis dispositione conformare voluisse. Infert etiam ad facultatem Regiam concessam alicui, vt possit facere maioratum in aliquem ex filiis suis; & ad alia similia, vt ibi videri poterit: & in initio dicti numeri 15. dixit hanc insignem coniecturam esse ad percipiendas defunctorum voluntates. Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glossa 18. numer. 13. & seqq. qui etiam infert ex ipsamet regula ad nonnulla. Rodericus Suarez, allegatione 2. colum. 1. Petrus Surdus, in consilio 116. num. 10. libro primo, quo loci cum ex proposito disputaret, vtrum vsusfructus aduentitionum acquisitio videatur patri denegari, quando is grauatur haereditatem filio restituere; expendit dictam doctrinam, quod testator praesumitur voluntatem suam accommodare secundum leges: & n. 67. & 68. id explicat. Marc. Anton. Bauer. in l. cum filio, n. 119. & 141. ff. de legatis 1. Fabius de Anna, in cons. 29. num. 12. & in cons. 22. num. 9. vbi expendit doctrinam ipsam, quod testatoris voluntas iuri conformis esse praesumitur, in eo articulo, An legato relicto Clerico pro Missis celebrandis, requiratur, quod Clericus sit Sacerdos, vt ipsas celebrare possit: & citat Ioannem Gutierr. & D. Spino, vt ibi videbitur. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quaestion. 71. num. 29. vbi adducit eandem regulam, cum ex n. 19. cum seqq. inquireret, vtrum l. 46. Tauri habeat locum in armis adiectis Castro, aut fortalitio maioratus ad sui defensionem. Idem Gutierrez, quaestione 102. eiusdem libri 3. qui per totam illam quaestionem disputat ex proposito, vtrum Quintum deducatur de Tertio, prius irreuocabiliter alteri donato? Et pro parte adfirmatiua, quod Quintum deducatur, expendit dicto numero 3. testator in dubio videtur se conformare cum dispositione iuris communis, & quod mens testatoris iuxta iuris communis dispositionem interpretanda est: & quod testator videtur se restringere legi loquenti super actu, in quo ipse disponit; nihilominus tamen ex num. 5. negatiuam partem iuridice amplectitur, & argumento ex dicta doctrina deducto satisfacit n. 13. in vers. ad secundum respondetur. Franciscus Viuius, decisione 25. per totam, lib. 2. vbi in proposito adnotauit nonnulla, & in argumento concludit, quod testamentum semper censetur factum secundum dispositionem, vel iuris, vel statuti, secundum quod viuitur in loco, vbi conditum est testamentum: & ideo si vocaret proximiores in substitutione, tunc venirent vtique, qui secundum dispositionem iuris, quo viuitur in dicto loco conditi testamenti, deberent succedere. Ego quoque in commentariis libri 2. cap. 4. n. 32. & 33. cap. 26. num. 43. ita quoque notaui, & regulam eandem adduxi. Quae primo extenditur, vt procedat, etiam quoad[sect. 14] ius municipale, vt scilicet praesumi debeat, testatorem voluisse suam dispositionem esse conformem statutis, & legibus suae ciuitatis: & ita tradunt post Bartolum communiter Doctores, in dicta l. haeredes mei, §. cum ita, num. 4. vbi Alexander, num. 11. versic. aut non violarentur, Alciatus, dicta praesumptione 32. numer. 1. & dicto libro primo, de verborum significatione, numero 25. qui sic interpretatus est Bartolum, in dicto §. cum ita. Ancharanus, Fulgosius, Corneus, Iason, Socinus vterque, Curtius senior, Ruin. Rubeus, Gozadinus, Neuizanus, Ripa, Parisius, Craueta, Iulius Clarus, & Albert. Brunus, cum quibus sic resoluunt, & latius explicant Menoch. lib. 4. dicta praesumptione 102. num. 10. & duobus seqq. Mascardus, tom. 3. dicta conclus. 1417. num. 6. & 7. late Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. titulo 7. per totum, vbi late probat, quod in ambiguis sic solet fieri interpretatio vltimae voluntatis, vt & moribus ciuitatis, & statuto conueniat, quia testator praesumi[sect. 15]tur voluisse, quod sua lex municipalis valeat, Viuius dicata decisione 25. lib. 2. Tiberius Decianus, in consilio primo, ex numero 384. lib. 1. Simon de Praetis, libro primo, interpretatione prima, dubitatione 4. solutione 10. num. 5. folio 54. dicens, quod testator prae[sect. 16]sumitur se conformare cum dispositione iuris municipalis, etiam in bonis sitis extra territorium statuentium, vt per Crauetam, in cons. 250. columna 1. & per Menochium, dicta praesumptione 102. numero 17. im[sect. 17]mo magis videtur testator respicere ad legem loci, in quo viuit, quam ad ius commune, & consequenter magis praesumitur se conformare iuri municipali, quam communi: idcirco interpretatio a statuto sumpta praefertur iuri communi; sic sane tradiderunt Imola, in l. vltima. ff. de condit. demonstr. Tiberius Decianus, in cons. 26. numero 68. & in cons. 51. numero 126. lib. 2. Socinus vterque, Iulius Clarus, Curtius, & alij, cum quibus Mascardus, dicta conclusione 1417. numero 7. 8. & 9. Menochius, libro 4. dicta praesumptione 102. num. 12. Mantica, lib. 6. dicto titulo 7. ex num. 7. Simon de Praetis, libro primo, dicta solutione 10. num. 7. & 8. Francisc. Viuius, dicta decision. 295. n. 2. & 3. Extenditur etiam secundo eadem regula, & prae[sect. 18]sumptio praedicta, vt idem sit in consuetudine populi, aut ciuitatis, ex qua quis oriundus est, vel in qua diu habitauit: nam cum ea videtur testator se conformare voluisse in dubio, & fecundum eam debet eius voluntas intelligi; est namque optima rei cuiusque interpres consuetudo, l. iam hoc iure, ff. de vulg. & pup. substitut. l. seruus plurium, §. vltimo. ff. de legat. 1. l. si quis vinum ff. de vino, tritic. & oleo legat. l. cum de lanionis, §. item cacabos, & ibi Glos. in verbo, praesumptione, ff. de fundo instructo, l. dominus sticho, §. testamento, & ibi Glos. ff. de peculio legato, l. si quando. l. pediculis, §. Neratius, l. inter vestem, ff. de auro & argento legato, Alexander, in cons. 9. col. 1. vol. 7. vbi dicit, quod voluntas testatoris melius declaratur per consuetudinem loci, quam per statutum, Craueta in consil. 77. num. 13. Socin. iun. in cons. 2. num. 25. lib. 1. Cephalus, in cons. 96. numer. 13. & in cons. 146. num. 13. lib. 1. & hanc esse communem opinionem dixit tiberius Decianus, in cons. 31. n. 144. volumine primo. Rolandus, in cons. 18. numero 13. vol. 4. Mascard. tomo 3. de probationibus, dicta conclus. 1417. num. 10. 11. 12. vbi optime declarat: & vltra eum Simon de Praetis, lib. 1. dicta solutione 10. num. 7. Extenditur tertio testatorem praesumi, voluisse[sect. 19] suam dispositionem esse conformem iuri communi, etiam quando verba in sua generalitate repugnant, nam & tunc generalitas illa restringi debet, vt testatoris dispositio conformis sit dispositioni legis, quod post Bursatum, & alios ita tenuit, & latius declarauit Menoch. lib. 4. dicta praesumpt. 102. num. 14. & n. 13. extendit alio modo, vt ipsa regula locum habeat etiam quando sermonis proprietas repugnat dispositioni testatoris, adhuc enim hoc in casu praesumitur testator voluisse, suam voluntatem esse conformem ipsi legi impropriando verba ipsa, dummodo alias verba[sect. 20] conueniant; ita Aretinus, Socinus senior, Ruinus, Rubeus, Ripa, Galiaula, & Zanchus, quos Menoch. d. numer. 13. recensuit: & subdit, quod haec opinio videtur magis recepta, & quod ipse eam sequeretur, etsi contrariam opinionem, quod scilicet standum sit proprietati verborum, non autem illa esse improprianda, vt testatoris voluntas conformis sit dispositioni legis probarunt Castrensis, Socinus, Alexander, Alciatus, Corneus, Ruinus, Curtius iunior, Socinus iunior, Torniellus, & Zanchus ab eo relati. Et secundum haec apparet (vt vides) quoad istum articulum varios fuisse, & contrarios Doctores, vt etiam constat ex his, quae scripsit Cardin. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. dicto titulo 6. num. 21. quo loci erudite obseruauit, quod voluntas testatoris in dubio debet intelligi secundum mentem iuris, sed ius commune aperte constituit, quod non aliter sit recedendum a propria verborum significatione, quam si manifeste appareat de contraria voluntate. l. non aliter, ff. de legatis tertio, l. si alij, ff. de vsufructu legato. Vnde praefata coniectura, quod testator praesumitur se voluisse conformare cum dispositione iuris communis sequenda est, cum verba non contradicunt; nam si verba repugnant, haec interpretatio locum non habet, immo a propria verborum significatione non licet recedere propter illam coniecturam: ita sane Mantica, qui & alios refert ita tenentes Authores, & subdit, modicae, aut nullius vtilitatis videri coniecturam praefatam quod testator praesumitur voluisse suam dispositionem esse conformem legis dispositioni, quam Doctores tanti faciunt, & saepissime in responsis adducunt quia illa etiam circunscripta, talis praesumitur voluntas testatoris, qualis ex verbis concipi potest, d.l. non aliter, & d.l. si alij, in quo equidem mihi admodum placet Manticae, & sequacium traditio, nam si (vt statim dicetur) quotiescunque de voluntate testatoris contraria constiterit, praesumptio praedicta eliditur, nec locum obtinet (quod vnanimiter omnes Authores probarunt) cum propria verorum significatio aliquid suadeat; sequitur manifeste, quod multo magis elidi debebit, nec eidem locus esse poterit; voluntas namque, ex quo ita manifestari, ac demonstrari potest, quam ex verbis prolatis, propriáque eorum significatione, non attenditur. Quod si dixeris, Menochij sententiam post alios supra relatos, procedere posse, quando adesset alia coniectura, quae hanc praesumptionem ex iuris communis dispositione resultantem corroboraret, nam tunc ambae tanquam fortiores tollerent praesumptionem orientem ex sermonis proprietate. Et ita conciliauit Menochius ipse, vbi supra, dicto num. 13. in fine. Obstabit tunc, coniecturam huiusmodi elidi debere per aliam, scilicet voluntatem talem esse praesumi, qualis ex verbis colligi potest, cui propria etiam verborum significatio suffragatur, Quod Mantic, vbi supra, erudite atque ingeniose considerauit. Idcirco facilius & verius res haec componi poterit, si adhaereamus verbis dictae l. non aliter, nec alias accipiendam praesumptionem praedictam dixerimus, cum proprietas verborum repugnat, quam si manifeste, ac euidenter appareat, testatorem voluisse suam dispositionem conformem esse legi, vel iuri communi, alias autem verborum erit proprietati standum, iuxta ea, quae prioribus huiusce libri capitibus adnotaui, & clare tenuit Mascard. dicta conclus. 1417. num. 15. in fine expressim Petrus Surdus, in cons. 116. num. 97. lib. 1. vbi in haec verba scripsit, Primo quod ista praesumptio, quod testator videatur accommodasse voluntatem suam secundum leges, non procedit, quando proprietas verborum non patitur, & quando testatoris dispositio non potest illam recipere interpretationem, nisi impropriando verba, tunc enim verborum proprietas attenditur, & c. vbi citat Alexand. Castrensem, Socinum, Alciatum, & Ruinum ita tenentes: & num. 68. adiicit, quod quaelibet coniectura efficit, quod testator non videatur voluntatem suam accommodasse secundum leges; & sic de facili ab ea coniectura recedi ob aliam quamcunque contrarium, vt per Corneum, in consilio 83. columna 2. in fine, volumine 1. & per Crauetam, in consil. 180. numer. 4. versic. Quarto respondeo. Quarto denique & vltimo extenditur eadem re[sect. 22]gula & praesumption praefata, quod testator videatur voluisse, suam dispositionem esse conformem iuri communi, aut legi, etiam in casu omisso; nam & tunci recipit interpretationem a legis dispositione; ita Alciatus, d. praesumpt. 32. num. 4. in versic. Quartus casus est, & in lib. 1. de verborum significatione, num. 30. sequitur, & exemplis comprobat Menoch. lib. 4. dict. praesumpt. 102. num. 15. sed tamen & vltra eum aduerte, quod Craueta, in cons. 180. num. 4. contrarium tenet, & inquit, quod voluntas testatoris censetur esse conformis iuri communi in eo casu, in quo testator loquitur, & non vlterius, quia casus omissus (subdit) habetur pro omisso, l. si cum dotem, in principio, ff. soluto matrimonio, l. commodissime, ff. de liber. & posthum. & Crauetam retulit Francisc. Mantica, lib. 6. dicto tit. 6. num. 28. in fine. qui rectius aduerrit, quod haec coniectura, atque praesumptio, quod testatur videatur in dubio se conformare cum dispositione iuris communis, non loquitur de casu verbis omisso, siue an censeatur a testatore dispositum, vel non, id, de quo agitur; de quo tractatur in d.l. commodissime. Sed loquitur, quando verba sunt ambigua, & possunt multiplicem sensum recipere, tunc namque rationabiliter dicitur, vt referantur ad intellectum iuris communis, nisi aliae coniecturae fortiores hanc ipsam coniecturam excludant. Tertio praeterea atque principaliter constituen[sect. 23]dum est, a regula superiore, & praesumptione praedicta, contrariis coniecturis, atque praesumptionibus recedi, etiam si ipse non sint multum vrgentes; quoniam leuis reputatur & fragilis, vt scribunt Corneus, Socin. vterque, Lancelot. Craueta, Zanchus, Rota Romana, & Tiberius Decianus, cum quibus Menoch. d. praesumpt. 102. num. 19. qui adiicit, multas esse coniecturas, quibus ab hac praesumptione receditur, & quinque adduxit ex num. 20. cum seq. Mantica. lib. 6. d, tit. 6. num. 21. vbi septem enumerat casus, in quibus non praesumitur, quod testator voluerit se conformare cum dispositione iuris communis, Simon de Praetis, lib. 1. dicta solunt. 10. num. 9. fol. 54. Mascard. tom. 3. dicta conclus. 1417. num. 15. ac ideo ego eas ex proposito praetermitto, quod penes ipsos videri possint, & dumtaxat generaliter constituerim nonnulla. Inprimis, verborum proprietati, aut pro[sect. 24]priae significationi potius in proposito standum, quam coniecturae huic, vt supra probaui. Deinde, praesumptionem hanc locum non habere, vbi expresse testator aliud, vel aliter disposuerit, vt statim obseruabo; & Ioannes Gutierrez tradidit, practicarum lib. 3. quaest. 102. num. 14. siue cum verba iuri communi, aut legi conuenire non possunt. Denique, quando in contrarium de contraria voluntate testatoris legitime constiterit, aut aliae coniecturae, & praesumptiones aliud suadeant, quod Francisc. Mantica, lib. 6. dicto tit. 6. num. 20. Simon de praetis, dicto num. 9. & 10. & Mascardus, dicto num. 15. recte ani[sect. 25]maduertunt; immo (quod magis est) nec generaliter habituram locum praesumptionem hactenus repetitam, nec veram esse, sed potius dicendum contrarium, suadere videntur iura nonnulla, textus inquam in l. ex facto, §. si quis rogatus, ff. ad Trebellianum. vbi conditio illa, si sine liberis decesserit, trahitur ex verisimili mente testatoris, etiam ad naturales liberos grauati; & tamen si testator censeretur se conformare cum dispositione iuris communis, vel statutui, non censeretur de naturalibus intellexisse, vel cogitasse, qui de iure communi ab intestato non succedunt: textus etiam in l. si fuerit, in princip. ff. de rebus dubiis. vbi relictum vni ex cognatis, qui primus Capitolium ascenderit, non debetur alicui, si duo simul ascenderint; & tamen si videretur testator se conformare cum dispositione iuris communis, vel statuti, deberetur proximiori in gradu, qui ab intestato succederet: ex quo dici potest primus, qui capitolium ascenderit, cum nem illum antecesserit, l. quis duos, in fine principij, & l. duobus, in principio, ff. de vulg. & pup. substitut. & tamen ibi dicitur non deberi alicui. Deinde, contra eandem conclusionem induci solet text. in d.l. haeredes mei, § cum ita, ff. ad Trebellian. vbi neptis contra proprietatem, & cum violatione verbourum admittitur ex mente testatoris, & tamen si censeretur testator, quod cum dispositione iuris communis se conformare voluerit, aliud dicendum esset. Et ita haec iura contra communem Scribentium sententia, ponderauit Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 10. cap. 9. ex num. 7. vsque ad numerum 11. & ante ipsum per eadem iura, & rationes nonnullas minus veram putarunt praedictam traditionem, & regulam Castrensis, & Imola in eodem §. cum ita, Faber, sub num. 44. Ripa, sub num. 79. & Torniellus, sub num 153. quamobrem Alexander, ibidem num. 11. sic in proposito[sect. 26] distinguendum, & propositam contrarietatem conciliandam putauit, quod dispositio testatoris, aut tendit ad conseruandum testamentum, ne rumpatur, & tunc sine dubio praesumitur voluisse, quod sua dispositio regatur a lege, ne testamentum ipsum rumpatur, & ita probat textus cum Glossa, in l. Gallus, §. quida, recte, ff. de liberis & posthumis, & Doctores omnes sequuntur: aut nulla subest necessitas conseruandi testamentum, & tunc rursus distinguendum est; aut violantur verba testamenti, si volumus insistere dispositioni iuris communis, & tunc ab hac coniectura receditur, & verbis magis est inhaerendum, vt colligitur ex cap. Rainaldus, & cap. Rainumtius, de testamentis, & communi Interpretum sententia, in dicto § quidam recte. ex his etiam, quae supra diximus, a propria scilicet verborum significatione non recedendum, siue proprietatem dictae coniecturae praeualere: aut vero si sequamur dispositionem iuris communis, verba non violantur, & tunc amplectenda est huiusce capitis coniectura, & consequenter dispositio testatoris regulanda, & interpretanda est secundum verba, & dispositionem legis, vel statuti: & sic Alexander concludit dicto num. 11. dicens, haec esse quotidiana, & vtilia, & ab aliis non declarata, & quod si haec habuisset in aliquo casu, emisset magno pretio. Alexandrum autem sequuntur Socinus vterque, Ruinus, Curtius iunior, & Alciatus, cum quibus sic quoque tenuit Mantica, lib. 6. dicto tit. 6. num. 28. & vltra eum Tiberius Decianus, in consil. 47. num. 32. lib. 3. Riminaldus senior, in consil. 224. num. 78. lib. 2. Grassus, §. testamentum, quaest. 76. num. 27. & 28. Mascardus. tom. 3. dicta conclus. 1417. num. 15. sed eam concordiam impugnauit Faber. in dicto §. cum ita, sub num. 44. qui excitatur per textum, in eodem §.[sect. 27] cum ita, quia si testator praesumeretur se conformare cum dispositione iuris communis, quando verba non violantur, sequeretur inde, quod quando violarentur, non deberet censeri cum dispositione iuris communis se conformare voluisse; & tamen in dicto §. cum ita, verba violantur, neptis enim admittitur, contra proprietatem verborum, & sermonis, quae si non admitteretur, testator censeretur se conformare cum dispositione iuris communis, quia nepotis ex primo filio praedefuncto, fuisset exclusa; ergo siue verba violentur, siue non, interpretamur mentem testatoris non ex dispositione legis, vel statuti, sed aliunde ex aliis coniecturis, quae possunt haberi: & per eundem textum cum Fabro quoque Alexandri distinctionem impugnauit Camillus Gallin. lib. 10. de verbor. signific. dicto cap. 9. num. 12. & num. 13. & 14. Fabri distinctionem aliam[sect. 28] adducit, vbi videri poterit. Berous vero (quem superiores non citant) in consil. 140. num. 2. lib. 2. & cum eo Iosephus Ludouicus, dicta decisione Perusina 61. num. 46. aliter distinguit, quod aut fit actus ex necessitate, & tunc testator praesumitur se cum dispositione iuris communis conformare voluisse: aut fit ex voluntate, & tunc non censetur se conformare cum dispositione iuris communis. Quae distinctio absolute mihi displicet ea ratione, quia sic sequeretur, praesumptionem praefatam inanem esse, & nullius momenti in omnibus casibus, in quibus testator ex mera liberalitate, & voluntate disponeret, ac fere semper; quod esset maximum absurdum: si enim verba sunt ambigua, & multiplicem possunt sensum habere, quare ad intellectum iuris communis rationabiliter non poterunt, ac debebunt referri? quocirca Camillus Gallinius, lib. 10.[sect. 29] de verborum significatione, cap. 10. aliter concludendum putat in hac materia; & sic dicendum, quod aut verba testatoris, de quorum interpretatione agitur, habent symbolum cum iuris communis constitutione, aut repugnantiam, aut res prorsus versatur in ambiguo: In primo casu inquit, quod res omni anxietate vacat: quia in habentibus symbolum, facilis est transitus, l. si in rem §. item quaecunque, ff. de rei vendicatione, & sic a iure communi interpretationem recipiunt, ac cum eo praesumendum est, restatorem se conformare voluisse. Secundo casu quando refragantur verba testatoris dispositioni iuris communis Camillus inquit aduertendum esse: quia aut versamur in his, quae pendent ab arbitrio testatoris, & tunc seruatur voluntas eius absque aliqua relatione ad ius commune, quia in arbitrariis voluntas habetur pro ratione, atque ex voluntate cessare potest iuris communis dispositio, vt ibi comprobauit exemplis nonnullis, n. 6. 7. & 8. aut versamur in his, quae praeter, aut contra voluntatem testatoris lex inducit, & tuncvoluntas testatoris non attenditur, quam verba important; sed quod iure dispositum est, l. nemo potest, cum ibi notatis, ff. de legat. 1. quinimo si ea reiecta, actus ex dispositione iuris communis valere potest habita relatione ad ius commune, ab eo moderationem, ac temperamentum recipit, vt ipse Camillus ibi probat. Tertio vero & vltimo casu, quando res versatur prorsus in ambiguo, tunc maior est difficultas huius articuli, atque in eo consistit punctus, & neruus difficultatis, vt Camillus idem existimat, qui sic distinguit: quod aut ambiguitas negotij oritur ex eo, quia concursus rationum, vtrinque ingruentium, vel coniecturarum, aut praesumptionum facit, vt non facile ex verbis possit elici mens defuncti, qualis fuerit: aut proficiscitur ex eo, quod non potest ob incertitudinem verborum excipi, an voluerit testator contra, praeter, vel secundum ius commune disponere. Priore casu Camillus ipse obseruat quod si versamur in materia, de qua testator liberam habeat dispositionem, si rationes magis praestant in vnam partem, quam in alteram, tunc illi adhaerebimus parti, pro qua potentiores confluunt rationes: & in istis terminis dicit procedere textum, in dicta l. haeredes mei, &. cum it a, vbi a verborum proprietate receditur ob efficaciam coniecturarum maiorum, quae pro mente defuncti contra verba, ac dispositionem iuris communis concurrebant: textus etiam in d.l. ex facto, §. si quis rogatus, & omnes fere considerationes, quae fiunt pro opinione contra communem; quod si pares sint rationes, tunc media via eligitur, prout iuribus nonnullis probat eodem c. 10. n. 12. si autem versemur in his, quae ex necessaria iuris dispositione sunt implenda, tunc semper communi regulae erit locus, vt censeatur testator, se cum dispositione iuris communis conformare voluisse. Et ita inquit procedere Bartoli sententiam, & communem, & textum in dicto §. quidam recte, dictae l. Gallus, & in d.l. si duo, ff. de acquir. haered. & alia his similia iura, quae loquuntur in materia formali, aut alias necessario implenda. Posteriore denique casu, quando ob verborum incertitudinem, vel obscuritatem non potest certa coniici voluntas defuncti, & sic res penitus posita est in ambiguo statu, tunc Author meripse, nulla facta distinctione inter ea, quae in libera eiusdem testatoris dispositione posita sunt: & ea, quae ex iuris dispositione necessario adimplenda sunt; inquit se generaliter concipere conclusionem secundum communem sententiam, videlicet testatorem in dubio praesumi, voluisse se conformare cum dispositione iuris communis, ex illáque eius voluntatem recipere restrictionem, declarationem, ac moderationem, & ita procedere iura pro communi opinione adducta; quae licet pro maiore parte loquantur in casu necessario, tamen idem est in casu non necessario: & hactenus Camillus idem Gallinius. Ego vero cum omnes huc vsque Scribentes Au[sect. 30]thores originaliter, & ingenti studio, (vt moris habeo) praelegerim, cum etiam iura, & rationes, quae ab eisdem expendi solent, in proposito diligenter considerauerim; sequentia crediderim in praefato articulo constituenda, atque obseruanda fore, ex quibus dilucide & distincte magis, quam antea fuisset, explicatus manebit. Et primum quidem, altercationem praedictam minime versari in casu, in quo expressa & manifesta sit testatoris voluntas: tunc namque cum in claris locus non sit interpretationi, nec coniecturis, aut praesumptionibus; certi iuris est, voluntatem sequendam esse, nec inquirendum, an iuris communis, siue legis, aut statuti municipalis constitutioni conformis sit, necne. Et idem dicendum erit, quoties ita expressa, aut manifesta non sit, satis tamen in eo, de quo quaeritur, siue ambigitur, de voluntate constare possit: quotiescumque enim de contraria voluntate constiterit, non erit locus coniecturae metipsi, quod testator praesumatur, se cum dispositione legis conformare voluisse: ita sane primum de voluntate expressa adnotauit Simon de Praetis, de interpret. vltimar. voluntat. lib. 1. interpret. 1. dub. 4. solut. 10. n. 10. fol. 55. Ioan. Gutierr. practic. lib. 3. d. quaest. 102. n. 14. & aperte voluit Mantica, lib. 6. de coniect. vltim. volunt. d. tit. 6. n. 20. Secundum autem de tacita voluntate, & de coniecturis contrariis, generaliter tradidit Mascardus, d. conclus. 417. num. 15. Petrus Surdus, relatus supr. num. 21. qui de facilie recedi ab hac coniectura ob quamcunque aliam contrariam statuit: Mantica, cum aliis, vbi supra, num. 23. vbi quod haec coniectura reputatur debilis, & fragilis: & ideo alia contraria ab ea receditur: idem Mantica, dicto num. 20. dum dixit, quod si lex aliquid statuit per viam interpretationis voluntatis defuncti: tunc quidem illud habet locum, nisi voluntas testatoris refragetur, quae vel expressa, vel tacita praedominatur; l. iam hoc iure, ad finem, ff. de vulg. & pup. substit. & sic cum constat de voluntate testatoris, non debet interpretari, vt sit conformis dispositioni iuris: quod antea dixerat Socinus senior, in l. 3. num. 4. in fine, ff. de legatis 3. & semper intelligendum erit, vbi testator disponit de his, super quibus liberam disponendi facultatem habet, nec iuris communis, aut legis constitutioni alicui adhaerere tenetur, provt dictum supra de expressa voluntate, declarauit Praetis ipse, dicto num. 10. & num. 11. in fine, ibi: Intellige in habente potestatem conficiendi actum, per quem sic quaeritur fieri huiusmodi redditio. Mantica etiam eodem tit. 6. libri 6. num. 18. vbi scripsit, quod testator praesumitur velle, quod ius disponit, cum lex aliquid constituit per viam iurisdictionis, cui testator non potuit derogare; & si testator aliter statuit, standum est legi; quia testator debet disponere, vt dignum est, quo eius voluntas pro lege seruetur. Est quoque eodem in placito, & dilucide magis declarat Camill. Gallin. de verborum significatione, lib. 10. dicto cap. 10. num. 3. & seq. vsque ad numerum 9. is namque Author optime constituti (sed Manticam, Praetis, & Mascardum non citat) quod quando refragantur verba testatoris dispositioni iuris communis, & sic dispositionem testatoris expressam habemus; est aduertendum, quod aut versamur in his, quae pendent ex arbitrio testatoris, & tunc seruatur voluntas ipsius absque aliqua relatione ad ius commune, siue non inspicitur, an ius commune habeat certas formulas, vel non, vt ipse exemplificat: aut in his, quae praeter, aut contra voluntatem testatoris lex inducit, & tunc magis attendendum est, quod a iure dispositum est, quam quod a testatore verbis expressum fuit, vel a iure temperamentur, aut reformationem recipit testatoris dispositio, si fieri potest, alias si ita refragentur verba, vt a iure communi reformationem nequeant recipere. quia ius commune resistit annullando; tunc quidem actus efficietur nullius momenti, vt ipse Author confirmat: & conuenit aperte Mantica, vbi supra, dum dixit, quod si testator aliter disposuit, standum est legi, quoties lex ipsa per viam iurisdictionis aliquid statuit. Praetis quoque conuenit dict. solut. 14. n. 10. & 11. & hactenus de prima obseruatione, qua res relinquitur expressae, aut coniecturatae voluntati testatoris, nisi lex refragetur. Secundo deinde & principaliter constituo, quod si versemur in his, quae ex necessaria iuris dispositione, aut forma, impleri debent, nec aliter fieri, aut omitti possunt; tunc proculdubio vera est absolute regula, & doctrina praedicta, quod testator praesumitur in dubio, se cum dispositione iuris communis conformare voluisse; & ita procedit Bartoli, & communis Interpretum sententia, in d. §. cum ita, textus quoque, in d.l. Gallus, §. quidam recte, cum sua Glossa, alias enim actus non valere, veluti in exemplo communi Doctorum, quando dispositio tendit ad conseruandam testamentum, ne rumpatur, vt in eodem §. quidam recte, & in d.l. si duo, ff. de acquir. haered. & in hoc casu omnes etiam vnanimiter conueniunt post Alexand. in eodem §. cum ita, n. 11. nam etsi aliqui de ipsius distinctione dubitent in secundo casu, quando verba violantur, vel non, vt supra recensui, in hoc tamen primo nullus dissentit, & amplectuntur permulti relati per Manticam, d. tit. 6. num. 18. expresse Camillus Gallinius, dicto cap. 10. num. 13. quod si testator aliter disponeret, idem dicendum esset, quod supra dixi, legi, inquam, standum esse cum eadem distinctione, an actus a iure annulletur, necne; siue an possit reformari, aut temperamentum recipere, vel non. Et comprobatur ex his, quae alio cap. huiusce libri, & tractatus, supra tradidi, neminem praesumi elegisse viam, per quam iudicia eius impugnentur, imo voluisse, vt omni meliori modo, quo de iure possint, effectum sortiantur, l. 3. ff. de militari testamento, Mantic. lib. 3. tit. 4. num. 25. Ioannes Vincent. Honded. in cons. 69. numero 62. lib. 2. Tertio & principaliter constituo, quod vbi dispositio testatoris, siue id de quo quaeritur, in ambiguo, aut in obscuro est; ita vt voluntas testatoris manifesta, & clara non sit, sed potius ambiguum, aut dubium contineat, quo casu interpretatio necessaria est, nec in his versamur, in quibus testator aliquid a lege inductum obseruare debuit, sed pro libito & voluntate disponere potuit, attamen de dispositione ipsa dubitatur; tunc equidem ante alia inspiciendum erit, an ex aliis, quae in eodem testamento scribuntur, vel dicuntur, vel etiam aliunde; legitime tamen possit dubium, vel ambiguum declarari: ex multis namque declarari solet, de quibus per totum tractatum, atque ex eisdem forsan commodam declarationem recipiet: quod si non possit, & adeo obscura, vel ambigua sit voluntas, vt multiplicem sensum recipiat, tunc proculdubio rationabiliter dicitur, vt ad iuris communis intellectum referatur dispositio dubia, & praesumatur testator in casu dubio, se cum dispositione iuris communis conformare voluisse, & magis iuri municipali, aut consuetudini sui loci, quam iuri communi accedere. Et haec omnia praecitati Authores mihi clare praestant: ac primum de coniecturis ex testamento, vel aliunde, primo loco deducendis, Simon de Praetis, libro 1. dicta solutione 10. num. 10. Secundum de voluntate testatoris eo casu ex dispositione iuris, vel statuti interpretanda, omnes fere iuris Interpretes, qui in proposito loquuntur, & qui in initio huius cap. commemorantur: in terminis etiam adnotauit Camillus Gallinis, de verbor. significat. lib. 10. cap. 10. num. 14. Vltimum de statuto municipali, aut consuetudine loci testatoris, iuri, vel legi praeferendis: Simon de Praetis, vbi supra, num. 11. & cum aliis Francisc. Viu. decis. 295. libro 4. Quarto denique & vltimo constituo, ex dictis ha[sect. 31]ctenus duabus praecedentibus obseruationibus, temperandam, atque explicandam resolutionem illam Beroi, dicto consilio 140. numero 40. libro 2. Iosephi Ludouici, decisione 61. numero 46. quod quando testator facit actum ex mera liberalitate, & voluntate, non videatur se conformare cum dispositione iuris communis: id namque ita absolute traditum (vt vides) repugnat omnino communibus, & receptis Interpretum traditionibus, de quibus supra, nec ita absolute procedere potest. Intelligi ergo debebit (ne indistincte confutetur) in casu, quo voluntas testatoris sit clara, & aperta, siue talis, quod coniecturis, & interpretationi locus non sit: tunc namque (vt numeris praecedentibus adnotaui) limitatur commune hoc Scribentium placitum, quod testator videatur in dubio, se cum dispositione iuris communis conformare voluisse: quoniam non in dubio, sed in claro sumus. Caeterum etiam in casu, quo testator facit actum ex mera voluntate, siue disponit super his, quae ab eius arbitrio & voluntate dependent, poterit praefatae praesumptioni locus esse, & erit regulariter ex communi Doctorum sententia, si ponamus, id de quo quaeritur, siue verba dispositionis in ambiguo esse, vel in dubio: tunc enim ex coniecturis legitimis voluntas haec erit declaranda, atque interpretanda, & non modicae virtutis, & effectus erit eadem coniectura, & praesumptio, quod testator in dubio videatur se cum dispositione legis conformare voluisse, prout Camillus Gallin. dicta cap. 10. in fin. voluit expressim, & Mantica, lib. 6. dicto tit. 6. n. 28. quamuis Beroi placitum non adduxerint: & de his hactenus. Nunc vero, atque ex eisdem, quae huc vsque adnotauimus, videlicet, quod cuiuslibet disponentis voluntas ex iuris communis dispositione colligi, & interpretari debet; & talis praesumitur, qualis lex voluit; vt intelligatur facta cum ipsismet qualitatibus, quibus de iure fieri potuit, vel a lege subintelligatur iuxta naturam actus, qui gerebatur, infertur ad resolutionem, atque explicationem quaestionis practicae, & admodum assiduae, atque in casu ex facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu definitae: maioratus inquam irreuocabiliter ex Tertio & Quinto bonorum institutus, vtrum reuocetur bonis institutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem & dolum postmodum contractis; & consequenter an debita contracta, etiam post factam meliorationem, aut maioratum irreuocabilem, ante ipsum deducantur? Quo equidem in dubio partem affirmatiuam sustinuit Senatus, & debita deduci ante meliorationem, ipsamque minuere, definitiue decidit. Idque vt distinctius appareat, praemittendum erit,[sect. 32] quod anno Domini 1546. Ioannes Martinez, & Ma{ Regij Hispalensis Senatus egregia & notanda decisio. }ria Fernandez vxor eius, inter viuos, atque irreuocabiliter fecerunt meliorationem Tertij, & remanentis Quinti omnium bonorum suorum in fauorem Ildefonsi Martinez, filij eorum maioris, & descendentium ab eo, & in eorum defectum, in fauorem filij secundi, & descendentium eiusdem. Et ita pariter, atque in ipsorum defectum in fauorem aliorum filiorum, & descendentium, vt iure vinculi perpetui, & cum clausulis consuetis prohibitionis alienationis, submissionis, & caeteris haberentur, atque possiderentur perpetuo bona ipsa meliorationis, siue Tertium, & remanens Quinti. Facta autem melioratione cum dictis clausulis ordinariis, & his etiam quae irreuocabilitatem inducunt, videlicet Constituti, reseruationis vsusfructus, traditionis scripturae, & similibus, & assignata melioratione en el heredamiento de Saudin, sed traditione vera & realiter interueniente, neque ex causa onerosa matrimonium cum Tertio melioratione condita, ipsimet fundatores vinculi, & filius praefatus maior Ildefonsus, primo loco vocatus imposuerunt super dicto heredamiento de Saudin, anno Domini 1552. quatuor millium ducatorum censum & tributum. Postmodum autem idem Ioannes Martinez in extremis constitutus, eandem meliorationem, & vinculi institutionem non modo confirmauit, sed etiam eidem, & bonis antea donatis alia quoque bona addidit, & adiunxit, vt omnia perpetuo remanerent vinculo submissa (vt dixi.) Ipso autem fundatore, & filio maiore primo vocato praedefunctis, vxor praedicta Maria Fernandez censum recognouit in fauorem Didaci Goncalez Serrano, in cuius fauorem a principio impositus fuerat, cum hypotheca & obligatione speciali, del mismo heredamiento de Saudin, & ipsa defuncta, & marito iam antea praemortuo (vt dixi) inter nepotem ipsorum Ioannem Martinez de Ribera, filium maiorem Ildefonsi primo vocari (qui iam decesserat) & alios fratres patris ipsius, filiosque fundatorum, cum de diuisione, & partitione haereditatis vtriusque, & de pretio, ac aestimatione bonorum meliorationis tractaretur, vt dignosci commode posset, an excederent Tertium, & remanens Quinti, necne; vt lites quamplurimae euitarentur, praetendentibus cohaeredibus, ea bona meliorationis in magna quantitate Tertium, & remanens Quinti excedere: inter ipsos transactione, & pacto inito conuentum est, quod Ioannes ipse Martinez de Ribera bona omnia pro melioratione assignata retineret pacisice, cum onere tamen soluendi dictum censum quatuor millium ducatorum, & alio quoque onere, quorum respectu, & alia quoque certa bona assignata sibi fuere: quae ipse agnouit libenter, & censum persoluit prout aui, & pater eius persoluerant: tandem ipso Ioanne Martinez defuncto, D. Ioannes Martinez de Ribera, filius eius, & fundatorum pronepos, soluere, atque recognoscere censum ex eo renuerat (sed tutor eius nonnullis annis absque controuersia persoluerat) quod intenderet, facta inter viuos melioratione irreuocabili, a praedictis fundatoribus per viam vinculi, & clausulis relatis adiectis, non potuisse postmodum super eis bonis censum, aut tributum imponi, nec onus aliquod constitui: indeque & consequenter nec debita contrahi in praeiudicium, aut diminutionem meliorationis: nec etiam transactionem fieri a praefato successore. E contrario autem Petrus de Mallea, huiusce litis actor, & qui ex dotis constitutione in ius dicti Didaci Goncalez de Serrano successerat, ex eo recognoscendum, & persoluendum contendebat, quod fundatores, ac primus, & secundus successor, tutor quoque rei litigantis reditus singulis annis soluissent, & quod dicta melioratio Tertium, & remanens Quinti excederet, & ideo transactio vsque adeo necessaria & vtilis fuisset, vt non alias conseruari vinculum ipsum posset, sed potius aut destrueretur, aut minueretur. Senatus autem contra dictum Ioannem, & in fauorem Petri de Mallea, vt census persolueretur, atque recognosceretur, & transactio obseruaretur, definitiue pronuntiauit. Idque vt concludenter comprobetur, atque iustificetur, in primis contrariae partis argumenta, & rationes inserere placuit, & postmodum Senatus rationes perpendere. Pro parte ergo possessoris dicti vinculi, y del heredamiento de Saudin, sequentia magis videntur adstringere fundamenta, & rationes. Et in primis, quod el heredamiento mismo, & caetera bona ibi contenta, erant bona maioratus, seu vinculi perpetui, & expresse alienari prohibita: sicque super eis census imponi non potuit de iure. Sic sane, quod vbi[sect. 33] testator, aut institutor maioratus expresse prohibuit bona alienari, in illis non possit census constitui, etiam pro vita possessoris, per text. in l. vltima, C. de rebus alienis non alienan. l. cum pater, §. libertis, l. peto, §. fratre, ff. de legatis secundo, & ex relatione multorum Authorum obseruauit D. Felicianus de Solis, de censibus lib. 2. cap. 3. num. 17. videndus ex num. 15. & num. 19. vbi ad id requirit licentiam &[sect. 34] facultatem Regiam: & adiicit, quod licentia concessa a Principe ad constituendos reditus annuos super bonis maioratus, eorumque bonorum suppositio, ita demum locum habent, si bona libera deficiant: & citat quamplurimos Authores, ita tenentes: In additionibus quoque libri 2. cap. 4. sub numer. 4. in versiculo, sed antequam, folio 128. singulariter adnotauit Author ipse, quod si maioratus possessor[sect. 35] absque facultate Regia censum constituat super bonis sui maioratus, expresse alienari prohibitis, census constitutio censeri debeat facta super his rebus, & non super fructibus, sicque nec in fructibus sustineri valeat, vt latius ibidem probat: & casum ex facto occurrentem commemorat. Pater ergo secundum haec, quod nec census imponi potuit, nec etiam hypotheca super dictis bonis, iuxta resolutiones D. Feliciani, dictis in locis, cui conuenit Gaspar Rodericus, in commentariis de annuis reditibus, lib. 1. q. 14. num. 9. vbi etiam recte probauit, quod alienare qui[sect. 36] non potest, neque etiam potest reditum, siue censum constituere: ex eadem ratione, quod prohibita alienatione, prohibetur & hypotheca, & rei obligatio, d.l. final. C. de rebus alie. non alienan. l. 1. §. eam rem, ff. quae res pignori obligari possunt: & subdit, id maxime[sect. 37] procedere, quando alienatio principaliter prohibetur, fauore alicuius, vt in casu praesenti: quia tunc prohibitio extenditut ad hypothecam, vt latius ibi comprobat. Secundo deinde facit, quod dictus filius maior, primo loco vocatus ad meliorationem, & vinculum, voluntarie consentit impositioni census dictorum quatuor millium ducatorum; sic etiam filius eius, fundatorum nepos, & Rei nunc litigantis pater, voluntarie persoluit reditus census eiusdem, & transactionem fecit: Possessor autem maioratus non po[sect. 38]test nocere successoribus ex actu voluntario, l. peto, §. fratre, ff. de legatis secundo. Sicque neque compromittere, neque transigere in praeiudicium successorum: quoniam transactio est actus voluntatis, l. si dictum, §. si compromisero, ibi: Nulla enim necessitate cogente id feci: ff. de euictionibus: & latius vtrumque comprobauit post alios Authores, Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro 4. cap. 9. maxime ex num. 7. atque ex num. 10. cum pluribus sequentibus, qui in fortioribus terminis, & multum ad propositum nostrum inquit num. 19. de rebus maioratus transigere non posse, etiam stante dubio, vtrum bona sint maioratui subiecta, vel non: sufficit enim, quod tanquam bona maioratus petantur, vel habeantur. Et teddit concludentem rationem: nam alias semper posset transigi, vel compromitti de rebus maioratus, vel alienari prohibitis, cum compromissum, vel transactio de re incerta, & dubia fiant, provt ibi latius probat. Tertio praeterea facit, quod maioratus successor[sect. 39] non tenetur ad soluenda debita institutoris contracta postquam maioratus ipse irreuocabiliter constitutus fuit: sic sane scriptum reliquit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 10. numero 11. vbi profitetur, quod in omnibus casibus in quibus dixit, ac probauit numeris praecedentibus, maioratus possessorem teneri ad debita maioratus institutoris persoluenda id intelligendum est, nisi post maioratus institutionem, qui virture clausularum in eo appositarum, vel alias irreuocabilis sit, debita contracta sint. Tunc enim ad ea maioratus possessor non tenebitur, prout ratione concludenti comprobat, & sic pluries practicarum, ac intellectum vidisse profitetur. Et conueniunt Pelaez a Mieres, de maioratu, quarta parte, quaestione 26. Matienzus, in l. 6. tit. 7. glossa 3. ex num. 17. & num. 21. lib. 5. nouae collect. Regiae, Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 640. & 641. Hieronymus Caeuallos, practicarum, commun. contra communes quaest. 636. ex num. 14. cum seq. Cum ergo dicti vinculi institutio, & Tertij, & remanentis Quinti melioratio irreuocabilis praecessisset in casu praesenti, & postmodum census constitutio sequuta fuerit, videtur necessario dicendum, quod successor maioratus, qui nunc litigat, ad reditus decursos persoluendos minime teneatur, nec ad recognitionem census ipsius. Rursus & quarto facit, per traditionem instru[sect. 40]menti, in quo continetur ius, vel titulus ipsius rei, quae venditur, aut donatur, vel ex alia causa alteri conceditur, in emptionem, donatarium, vel recipientem transire possessionem ipsius rei, & per consequens dominium, aut vsucapiendi conditionem, l. 1. C. de dona. Idque tam in rebus immobilibus, quam mobilibus, iuxta l. 8. tit 30. partita 3. & resolutionem Antonij Gomezij, in l. 45. Tauri, num. 56. & idem esse, quando traditur instrumentum, nouiter confectum de titulo, causa, vel contractu, per quem tunc alienatur, vel quouis modo conceditur, iuxta l. ipsam 8. tit. 30. partita 3. & veriorem sententiam, quam etiam adducit Anton. Gomezius, vbi supra, num. 57. Tellus Fernandez, in l. 17. Tauri, numero 65. & seq. Ita similiter & per obseruationem,[sect. 41] aut retentionem vsusfructus, l. quisquis, C. de donat. l. 9. tit, 30. part. 3. & latius explicat Antonius Gomezius, in ead. l. 45. Tauri, num. 63. 64. & 65. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quaest. 65. num. 5. ita denique & per clausulam Constituti: nam si quis[sect. 42] praecedente titulo habili ad translationem dominij, puta venditionis, donationis, vel alterius similis alienet, aut donet rem suam, & constituat se eam possidere nomine eius, cui conceditur, statim quaeritur ei possessio, & per consequens dominium, vel vsucapiendi conditio, nullo actu traditionis interueniente, l. quod meo, ff. de acquir. possess. l. 9. in fine, tit. 30. partita 3. cum aliis iuribus, quae adducit, & latius explicat Anton. Gomez. in d.l. 45. Tauri, num. 78. cum seq. vsque ad numerum 91. Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 3. d. quaest. 65. num. 22. & tribus seq. vbi post alios multos Authores obseruant, quod ex traditione facta per constitutum, aeque ac vera traditione, maioratus, seu melioratio irreuocabilis efficitur: & quod ex Constituto acquiritur vera possessio ciuilis, atque naturalis, etsi actus acquirendi sit fictus, & nedum possessio, sed etiam dominium vtile, atque directum: & idem esse in aliis actibus fictis, vt latius ibi comprobat. Cum ergo melioratio Tertij, & remanentis Quinti praecise & irreuocabilis ex clausula Constituti, & traditionis instrumenti, & assignatio facta fuisset en el dicho heredamiento de Saudin, videtur quod super eo census praedictus imponi non potuit, nec hypotheca constitui: quoniam id alienationis speciem continet, & alienatione prohibita, ius quoque census, & hypothecae prohibitum censetur, vt iure, & authoritate latius probaui supra, ad primum argumentum. Sed sic est, quod si melio[sect. 43]rationis assignatio fiat in re certa, & tradatur possessio, res ipsa per parentem meliorantem alienari non potest, sicuti expressim profitetur Antonius Gomez. in l. 17. Tauri, num. 20. in vers. non tamen poterit, vbi ita scribit: Non tamen poterit alienare rem ipsam particularem, vel specialem, in qua est facta assignatio, cum filio sit facta traditio, & in ea sit translatum dominium, & possessio, & traditio, &c. Angulus, in l. 7. meliorationum, glossa 4. num. 2. & in l. 3. glossa 4. num. 3. & 5. vbi sequitur Antonium Gome[sect. 44]zium: ergo census imponi non potuit super dicto heredamiento, nec hypotheca contrahi, cum in bonis obligantis non fuerit, & per alium res aliena inuito domino pignori obligari non potest, vt in eisdem, in quibus versamur terminis, & in re prius a matre donata, & in eum titulo donationis translata; probat textus singularis, & a nemine ponderatus, in l. qui praedium, C. si aliena res pignori data sit. Sic etiam in ipsis terminis nostris difficultatem praesentiebat Velasquez Auendanus, in l. 21. Tauri, glossa 1. num. 16. ibi: Quia cum quantitas quotae licet incerta esset, a domino praelegantis, ex tempore quo praelegatum irreuocabile fit, exiret, nec hypothecae subiici potuit. Quinto pro eadem parte vrget, nam cum ex Ter[sect. 45]tio, & remanente Quinti omnium bonorum institutus fuisset maioratus irreuocabiliter ex dictis clausulis, & assignatio facta in dicto heredamiento de Saudin, neque potuit maioratus reuocari, neque etiam in praeiudicium iuris vocatorum dictus census imponi, per quem in effectu reuocaretur, aut minueretur maioratusmet ipse: idque argumento textus, in l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, cum aliis iuribus, quae adducit, & ita resoluit Anton. Gomez. in l. 17. Tauri, num. 22. & in l. 40. num. 72. in fine, vbi inquit in hunc modum: Ex quibus notabiliter infero, quod licet maioratus, & constitutio eius incepit ab ipso praedecessore debitore, tamen si debita contraxit, postquam maioratus, & eius constitutio fuit irreuocabilis mediante traditione, vel ex aliis causis contentis in his legibus Tauri, non tenetur successor illa soluere: quia alias posses per indirectum renocare maioratum. Et idipsum tenuit Petrus de Peralta, in l. 3. §. qui fideicommissum, num. 124. ff. de haered. instituend. Matienzus, in l. 6. tit. 7. gloss. 3. numero 21. ibi: Secundo limitatur, nisi constituens maioratum, debita contraxerit, postquam maioratus effectus fuerat irreuocabilis per traditionem, vel ex aliis causis contentis in l. 4. supra eodem, ne per indirectum possit maioratum reuocare, &c. Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 640. num. 5. Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 24. num. 33. & 34. vbi idem resoluit, & adiicit, quod in praedicto casu non potest pater, qui fecit maioratum, vel meliorationem irreuocabilem obligare, hypothecate, vel vendere bona maioratus, aut meliorationis, aut alias de eis disponere in praeiudicium prius vocati. Refert, & sequitur Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quaestione 53. vbi inquit, quod cum melioratio efficitur irreuocabilis vno ex modis, de quibus dicta l. 17. Tauri, si postea institutor ipse maioratus contrahat debita, successor ipsius non tenetur ea persoluere: quia sicut non potest institutor maioratus, vel meliorans, directe maioratum, aut meliorationem irreuocabilem effectam reuocare, sic etiam non poterit id indirecto efficere, plura debita contrahendo in praeiudicium maioratus successoris, quod idem defendit constanter Velasquez Auendanus, in dicta l. 21. Tauri, gloss. 1. num. 15. & 16. Sexto denique & vltimo eadem pars probatur:[sect. 46] quoniam dictus maioratus irreuocabiliter constitutus, neque ex consensu etiam institutoris, & primo vocati simul minui potuit, vel alterari, aut census hypothecae, & impositioni subiici; sicque in casu praesenti consensus primi vocati, filij scilicet maioris fundatorum, qui ipsimet hypothecae consensum adhibuit caeteris successoribus praeiudicium generare non valuit, sicuti ex Roderico Suarez, Tello Fernand. Anton. Gomezio, Molina, Mieres, & Angulo, resolutiue defendit Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quaest. 62. num. 4. vbi firmauit, quod meliorationem faciens irreuocabilem Tertij, vel Tertij & Quinti cum vinculis & submissionibus, vno ex tribus modis, & causis, de quibus in d.l. 17. Tauri, non potest postea tollere vincula, & submissiones, nec in totum, nec in parte, nec respectu alicuius rei in praeiudicium sequentium vocatorum, etiam accedente consensu primi meliorati, aut voeati. Et idipsum latius ego quoque probaui supra hoc eodem lib. & tractatu, cap. 5. definitione prima, Senatus Regij Hispalensis, vbi adduxi quamplurimos alios Authores, & Additionatorem Gamae, ad decisionem 8. per totam, prima parte, patrem Ludouic. Molinam, libro 2. de iustitia & iure, disputatione 265. Fachineum, controuersiarum iuris, lib. 8. cap. 8. Caeterum superioribus omnibus minime refragantibus, contrarium definiuit iuridice Senatus in casu proposito, & salua causa perpetuitatis dicti vinculi in omnibus bonis vinculatis, teneri dictum D. Ioannem Martinez de Ribera reditus decursos census persoluere, & censum ipsum recognoscere; sicque transactionem inter secundum successorem, & filios primi fundatoris initam seruare; definitiue decreuit. Senatus autem decisio ex sequentibus comprobatur argumentis, & rationibus. Ac primum equidem, quoniam certi iuris est, ex[sect. 47] legibus Tauri, & nauae collectionis Regiae, meliorationem Tertij bonorum, siue Tertij & Quinti (idem enim ius est in Quinto, quod in Tertio, quamuis de Tertio leges loquantur) regulandam, & considerandam esse ad valorem bonorum tempore mortis meliorantis: & sic non solum Tertium, sed etiam Quintum regulandum est secundum tempus mortis: ita enim in Tertio disponitur, in l. 19. Tauri, ibi: Con tanto que no excedo-el dicho Tarcio de lo que montare, o valiere la tercera parte de todos sus bienes al tiempo de su muerte, & in l. 23. ibi: hiziere alguna mejora del Tercio de sus bienes, que la tal mejora aya consideracion a lo que sus bienes valieren al tiempo de su muerte, e no al tiempo que se hizo la dicha mejora, quae leges hodie sunt l. 3. & l. 7. tit. 6. lib. 5. & in Tertio & in Quinto sic notauit Tellus Fernand. in dict. l. 23. Tauri, num. 2. in illis verbis: Vnde teneo, quod id quod in l. decima nona, & in hac l. disponitur, quod habeatur consideratio ad tempus mortis, sit in Quinto, sicut in Tertio, sequitur Matiencus, in dicta l. 7. tit. 6. glossa prima. Azeued. in principio, & in l. 3. eod titulo, & libro, num. 22. & supra hoc eod. lib. quarto, cap. 16. num. 40. notaui: notauit quoque Angulus, in eadem l. 7. gloss. 2. vbi inquit num. 1. quod non solum Tertium, sed & Quintum regulandum est se[sect. 48]cundum tempus mortis: & num. 2. quod omnis[sect. 49] Quota regulatur secundum tempus mortis, ex ratione legis eiusdem: & num. 3. quod legitima regulatur, & debetur secundum tempus mortis, l. Papinianus, §. quarta, ff. de inofficioso testamento, l. cum quaeritur, Cod. de inofficioso testamento, & num. 4. quod donatio rei certae regulanda est secundum tem[sect. 50]pus mortis, vt appareat, an sit inofficiosa; cum talis donatio ad Tertium & Quintum referatur, vt latius ibi: & ante Angulum superiora haec omnia ex aliis Authoribus tradidit Matiencus, in l. 3. tit. 6. glossa 4. per totum. Et hoc quod melioratio Tertij, aut Tertij & Quinti ad tempus mortis referatur, & ad valorem bonorum eo tempore existentium; vsque adeo verum est, vt dictis legibus dicentibus quoad meliorationem Tertij & Quinti tempus mortis me[sect. 51]liorantis expectandum esse, non valeat a meliorante, & meliorato in praeiudicium caeterorum filiorum renuntiari; sicuti contra Tellum Fernandez erudite defendit, & eiusdem rationibus satisfacit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 83. per totum, cui runge Angulum, in l. 7. meliorationum, gloss. 5. fol. 163. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 58. versiculo, ea tamen. Pat. Ludouic. Molin. tom. 3. de iustit. & iure, disput. 587. num. 7. cum ergo ad tempus mortis melioratio Tertij, & remanentis Quinti (de qua nunc agitur) referatur, & deducto aere alieno, quoniam bona intelliguntur semper deducto eo, l. subsignatum, §. bona, ff. de verbor. & significat. sequitur sane, intelligendam eam necessario secundum valorem bonorum, quae eo tempore existunt, iuxta quem & caeteri fratres Legitimas etiam habituri sunt, ex eisdem legibus nunc relatis; atque consequenter minuendam meliorationem ipsam ex debitis ab institutore postmodum contractis, aut bonis ex census impositione ab eo diminutis; cum idem potuerit, qui meliorauit, debita contrahere, & bona ad eum modum diminuere, ne eorum administratione priuetur, quae iure sibi remanent, modo citra fraudem, & dolum id faciat, prout fundamentis sequen[sect. 52]tibus obseruabitur. Nam quemadmodum melioratio debetur filio meliorato, etiam ex bonis postmodum augmentatis, & ita commodo eius cedit augmentum, sic etiam & minuitur, si bona quoquo modo diminuantur vt diminutio aequaliter ad eum pertineat. Quod velut expressim procedit de mente dictarum legum, quae tempus mortis meliorantis respiciunt; & ex aliis huius Regni Authoribus specifice probarunt Azeued. in l. 3. tit. 6. lib. 5. num. 22. & 24. & tribus sequentibus. Relati per Auendan. in l. 23. Tauri, gloss. 1. Matien. in eadem. l. 3. gloss. 4. num. 3. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 58. in fine, id ipsum, quod augmentum, & diminutio pertineat ad melioratum, etiam assignata melioratione in aliqua re, & licet melioratio irreuocabilis sit ex Constituto, vel traditione scripturae; resoluit Angul. in ipsa l. 3. meliorationum, glossa 3. num. 4. 5. & 6. Mier. prima parte, quaest. 92. num. 1. 2. & 3. Praeterea & secundo facit, quod in casu praesenti, quando in Tertio irreuocabiliter denota inter viuos, de quo vinculum perpetuum fauore omnium descendentium constitutum est, dubium esse posset, & an respectu, siue in damnum eius, aes alienum, aut hypotheca census contrahi potuerit; respectu tamen Quinti dubium esse non potuit, vtpote cum eius respectu, & census ipse constitui, & aes alienum contrahi potuisset, atque etiam melioratio reuocari quoad Quintum ipsum, sicque dicta census impositio ex valore Quinti, quod excedit dictam[sect. 53] census quantitatem, sustineri debebit omnino: quod probatur euidenti ratione, nam in eodem casu praesenti melioratio, & vinculum non sit simpliciter de Tertio & Quinto, sed Tertio, & remanente Quinti, quod ex scriptura institutionis vinculi expressim apparet, & sic quaecumque irreuocabilitas consideretur, etiam respectu causae onerosae matrimonij (quae tamen non adfuit) ea extendi non posset, vel effectum suum operati vltra Tertium ipsum, de quo d: l. 17. Tauri loquiter, & quo ad remanens Quinti, cum melioratio in se non includat totum Quintum, aut Quintum simpliciter, sed remanens tantum (vt nunc dicebam) & sic manet praedicto fundatori huius vinculi libera facultas disponendi fere de toto Quinto, nec dispositio Quinti eiusdem dici poterit reuocatio illius, cum non Quintum, sed remanens fuerit donatum, & cum posset meliorans de eo disponere in vita, & in morte, & per viam donationis, & legati, multo fortius per viam contractus id efficere potuit; prout ita in fortioribus terminis, & facta melioratione Tertij, & remanentls Quinti ex causa onerosa matrimonij, probaui, & fundaui supra hoc eodem libro, & tractatu, cap. 16. nu. 11. & 15. & seq. & 20. & seq. & num. 32. & 33. & non obscure agnouit Ioann. Gutierr. practicarum, lib. 2. q. 50. numero finali, in finalibus verbis. Angul. ad leges meliorationum, gloss. 2. legis primae, vltra quos animaduertebam, verbum illud, remanente, verificati in qualibet parte, etiam minima, quoniam idem significat, quod residuum; aut reliquum, quod etiam in minima parte verificatur, vt per Tiraquellum, in l. si vnquam, verbo, omnia, vel aliquam partem, num. 16. & 17. Menochium, in consil. 4. num. 18. & in consilio 32. num. 9. & in consil. 71. num. 17. & in cons. 90. num. 94. lib. 1. & probatur per textum, in l. seruum filij, §. praetor ait, vbi Bartolus, & Doctores, ff. de acquirenda haereditate, Clementinam primam, de fore competenti, & facit textus, in l. rescriptum, ff. de his quibus vt indignis, & in l. 4. §. lege Iulia, ff. ad legam Iuliam peculatus, & in l. ex pluribus, ff. de acceptilationibus; imo quod magis est, reliqui, vel residui appellatione, etiam nihil continetur, siue significatur, l. qui non militabat, §. finali, ff. de haered. instit. ibi: residua portio non inuenitur, & vere dicitur de quacumque parte, siue portione, quae superest, prout ipse Tiraquellus latius ostendit vbi supra, & dicto cap. 16. num. 23. annotauit, & num. 19. in fine, expendi textum singularem in l. item quod Sabinus 17. §. vnde idem, versiculo, aliter atque, ff. de haered. instit. in illis verbis: Aliter atque si ita scripsisset expleto a se, ex reliqua parte haeres esto, quoniam cum nihil. reliquum sit, ex nulla parte haeres institutus est. Prout eum textum induxi num. 20. eiusdem cap. 16. vbi etiam commemoraui Rebuffum, in l. potest reliquorum appellatio, in versiculo, incipit, ff. de verborum significat. qui in hunc modum scripsit: Si quispiam, esset institutus in reliqua parte, si nihil superest, in nihil videtur institutus. Et vide eodem cap. 16. numero 26. vbi singulariter obseruaui; quod donatio, vel melioratio ad eum modum, & remanentis Quinti facta, est in effectu melioratio Tertij simpliciter, & Quinti cum reseruatione disponendi de eo pro arbitrio meliorantis: quoniam verba ea nihil aliud denotant, nec inducere possunt; & aperte innuunt, reseruare sibi meliorantem ipsum, & in sua voluntate reponere, quid ex Quinto remansurum, ita ut nihil remanere, ex eius voluntate dependeat, vt latius ibi dixi. Nunc vero & ad propositum nostrum addiderim, id ipsum & respectu Tertij iuridice quoque dici debere in casu praesenti, etiam clausula Constituti, aut reseruationis vsusfructus apposita, vel traditione scripturae interueniente, dummodo causa onerosa matrimonij semper excipiatur, vt infra dicetur. Nam si disponentis voluntas interpretatur eo modo, quo interpretatur dispositio legis, & videtur disponens cogitare id, quod lex ipsa disponit, & velle disponere iuxta leges eius loci, aut prouinciae, in qua disponit; & sic omnis dispositio, quae simpliciter profertur, vestitur a iure communi, & secundum ipsum intelligi, restringi, & ampliari debet, prout supra hoc eodem capite; ex num. 1. vsque ad num. 18. latissime probaui; ex legibus autem huius Regni praecitatis 19. & 23. Tauri, quae hodie sunt leges 3. & 7. tit. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae. ad valorem bonorum tempore mortis vsqueadeo consideratio habetur, vt eo tempore facultatum aestimatio inspiciatur praecipue, vt supra probaui num. 47. & seq. & vltra relatos ibi tenuit Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quaest. 102. num. 4. 10. & 15. late Mieres, de maioratu, prima parte quaest. 52. planum equidem fit, disponentem, qui meliorationem conficit (tametsi id non expresserit) iuxta legum earundem Tauri dispositionem, & qualitates meliorare videri, nec sibi velle adimere eam facultatem, quae ex legibus ipsis concessa videtur, dum tempus ipsum mortis, & non aliud, excepta causa dotis respiciunt, & sic minuendi ( citra fraudem tamen, & dolum) potestatem non restringuntur, nam id ex natura legali ipsius rei, quae agitur, venit, vt scilicet Tertium considerato tempore mortis videatur donatum, vt infra quoque dicetur. Rursus & tertio, atque pro validitate dictae transactionis, aut pactionis initae a dicto Ioanne Martinez de Ribera, fundatorum nepote, & praefati vinculi successore secundo, non leuiter vrget, quod solutioni, atque impositioni dicti census non solum remansit obligatum totum fere Quintum, ex ratione proposita, quod in melioratione contineatur dumtaxat remanens solum, quod etiam verificant in minima parte, vt dixi; sed etiam obligata manserunt bona illa, quae post meliorationem factum inter viuos; & census impositionem, augmentata fuerunt per fundatorem eundem atque addita vinculo eidem: Ac etiam ea, quae ex causa transactionis, aut pactionis, ipsimet Ioanni Martinez cum dictis oneribus adiudicata fuere tempore diuisionis. Ita pariter & obligata remansit Legitima filij meliorati ( sicuti & caeterae aliorum filiorum legitimae remanserunt obligatae) cum illa a principio libere, & absque vllo onere ei fuisset relicta, & aes alienum praecedat vsque adeo legitimam, vt non sit, nec debeatur[sect. 54] legitima, nisi deducto aere alieno; quoniam illa aduersus creditores non detrahitur, l. Papinianus, §. quarta, ff. de inofficioso testamento. Baldus, in l. finali, §. in computatione, C. de iure deliberandi, & cum aliis Authoribus tradidit Cacheranus, decisione 148. num. 12. Rolandus, de confectione inuentarij, quinta parte, quaest. 3. num. 8. & 9. folio 16. Andreas Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 4. capite 34. colum. 1. Aiora, de partitionibus, cap. 2. n. 23. & lib. 3. cap. 2. quotidianar. har. controuersiar. iur. numero 25. notaui. Posito ergo quod dicti vinculi intitutio, & melioratio relata, omnimodo irreuocabilis fuisset directe, & indirecte (cuius contrarium defenditur infra) ex eo census impositio defendi necessario debuisset, quos tot bona vltra Tertium successores habuerint, sicque liberari non deberet dictus D. Ioannes Martinez offrens solum bona addita, & augmentata, cum caetera quoque obligata sint (vt dixi) ac in aliis omnibus ( quando Tertium excipi debuisset, quod infra negatur) onus, & grauamen impositionis tributi de iure subsisteret, argumento textus, in l. scimus. §. cum autem, C. de inofficioso testamento, & eorum, quae multum ad propositum obseruarunt Alexander, in consil. 20. lib. 3. Parisius, in consil. 33. num. 78. lib. 3. Corneus, in consilio 228. lib. 4. Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, ampliatione 6. Ludouic. Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. num. 29. & cap. 11. num. 8. Matiencus, in l. 2. tit. 6. gloss. 3. num. 3. in fine, lib. 5. nouae collect. Regiae. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quaest. 58. numero 5. & num. 14. cum seq. & haec quidem, posito etiam (vt nunc dicebam) quod Tertium irreuocabile esset, vere tamen melioratio irreuocabiliter ex Tertio & Quinto facta,[sect. 55] non impedit, quin caetera bona meliorantis, & debitis postmodum contractis minuantur, & grauentur, Imo & melioratio ipsa minuitur, vt inferius probatur, & causa onerosa matrimonij dumtaxat excipitur. Quarto etiam pro eadem parte, tot, tantorúmque annorum obseruatio adstringit, appare namque triginta abhinc annis ita obseruatum, vt ab Authore contenditur, & reditus dicti census solutos. exactos pacisice vsque ad annum 601. quae equidem obseruatio non leue praestat fundamentum, ac etiam vrgentissimam praebet praesumptionem ad probandum, & institutorem dicti vinculi adque iniuria censum imposuisse super dicto heredamiento de Seudin, & filium primo loco vocatum, absque iniuria etiam caeterorum vocatorum, consensisse census eiusdem impositioni; filium quoque ipsius primi vocati cum caeteris cohaeredibus. filiis fundatorum, tempore diuisionis bonorum factae, & transactionis, aut pactionis initae, omnia legitime, atque ex necessariis causis, & quod aliorum filiorum Legitimis alias praeiudicium inferebatur, siue non alias vinculum in sui integritate conseruari poterat, id gessisse, & transactionem fecisse. Quod assumptum ex multis comprobari, atque confirmari posset, sed aliis scienter, consultoque omissis, ex quamplurimorum iuris Interpretum traditionibus, qui obseruationem diu[sect. 56]turnam operari quamplurima, ac maxime praesumptionem actus rite, & vtiliter, ac ita gesti; vt ab eo recedendem non sit; & declarare, ac tilere omnem dubitationem: variis in casibus, & ex decem, aut viginti annorum transcursu (quanto magis ex triginta annorum lapsu) sic asseuerarunt & exornarunt dilucide; ac inter alios Decius plenissime in cons. 284. Et pro tenui. vbi multa tradidit, quae proposito nostro mire conueniunt: Paulus Castrensis, in cons. 348. columna finali, lib. 1. Signorolus, in consil. 51. per totum, vbi multa cumulat de obseruantia, Craueta, in consil. 101. num. 3. & 4. & in consil. 158. in principio. Socinus senior, in consil. 145. lib. 1. Menochius, in consil. 341. num. 23. lib. 4. Syluester Aldobrandinus, in cons. 100. num. 56. & seq. Tiberius Decianus, in consil. 44. num. 6. cum pluribus seq. libro 2. Hippolyt. Riminald. in cons. 352. num. 84. libro 4. Petr. Surd. in cons. 426. sub num. 5. lib. 3. & decisione 226. num. 9. & decis. 234. num. 9. Caesat Barzius, decisione Bononiae 125. numero 9. Ioannes Botta, in consil. 18. ex num. 34. cum sed. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 5. litera O, conclusione 59. fol. 1022. facit etiam Ludouic. Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 13. num. 49. Tiber. Decian. in consilio 24. ex num. 27. lib. 1. & consil. 31. num. 153. eod. lib. 1. Ioachimus Minsingerius, practicar. obseruat. obser[sect. 57]uat. 75. sic quoque ex diuturnitate temporis, praesumi etiam omnia legitime & vtiliter gesta, & possessionem, quam quis habet, iustificari; per text. in l. si filius, C. de petitione hereditatis, tradiderunt Interpretes nostri, mille in locis, & quod attinet ad propositum praesens exornarunt nonnullis Alexander, in consilio 13. columna 4. volumine 4. Decius, in consilio 36. columna prima. Baldus, de praescriptionibus, prima parte tertiae partis, versiculo, decimo quaero. Aimon Craueta, de antiquitate temporis, in 2. & 3. part. Modernus, in consuet. Parisien. titulo primo, §. 5. ex num. 59. vsque numerum 66. Ferdinandus Loazes, in allegatione pro villa Demula, in prima dubitatione, in responsione ad quartum, num. 5. Marc. Anton. Eugen. in consil. 8. ex n. 7. cum sed. vbi septem modis limitat textum in dicta l. si filius, de qua etiam Ioseph. Mascard. tom. 3. de probat. conclus. 1317. & 1362. Burgos de Paz, in cons. 15. numero 28. Iacobus Menochius, lib. 3. praesumpt. 131. & 132. Blasius Flores Diaz de Mena, variarum quaestionum, cap. 23. Deinde & quinto, atque non eundo per alias am[sect. 58]bages, Interpretum huius Regni decisiones, atque resolitiones adsunt expressae in eisdem, in quibus versamur terminis, quos scilicet maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto institutu, reuocetur, aut minuatur, bonis institutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem & dolum postmodum contractis; sic sane resoluunt Anton. Gomez. in l. 17. Tauri, num. 17. in fine, Didac. Cestall. in l. 23. Tauri, in principio, Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. num. 82. vbi singulariter, atque in hunc modum reliquit scriptum: Secondus casus, ex quo maioratus semel perfecte, absque Regia tamen facultate institutus, reuocari, seu limitari potest, est diminutio bonorum institutoris ex post facto contingens: cum enim valor Tertij & Quinti secundum, tempus mortis aestimandus, atque considerandus sit ex l. 23. Tauri. quae hodie est l. 7. tit. 6. lib. 5. in noua legum Reg. collect. consequens est, vt si eo tempore bona maioratus institoris diminuta sint; maioratus etiam alias irreuocabilis effectus, diminuendus sit pro rata diminutionis patrimonij ipsius institutoris, quod ex d.l. 23. Tauri, palam deducitur. Ex quo infertur vnum satis singulare, quod quamuis dici soleat, quod maioratus successor non teneatur ad debita post maioratum effectum irreuocabilem ab ipsius institutore contracta: prout supr. lib. 1. c. 10. n. 11. resoluimus: illud tamenintelligendum est, quando maioratus ex Regia facultate institutus fuit, vel etiam absque illa ab eo, qui nec filios, nec alios descendentes habebat: secus autem quando ab eo, qui liberos habebat, institutus fuit ex tertia & quinta bonorum parentis portione absque Regia facultate. Eo namque casu, cum Tertium & Quintum secundum valorem bonorum, quae tempore mortis supererunt, considerandum sit, constat ipsum maioratum pro rata debitorum, quae institutor denuo contraxit, diminuendum esse: sicque in effectu ad eadem debita persoluenda maioratus successorem adstrictam remanere. Hactenus Ludouic. Molin. qui (vt vides) specifice decidit casum nostrum praesentem prout Senatus decidit, & non modo authoritate & praestantia, sed etiam ratione illa concludenti, quam assignat, superat opinionis contrariae Authores, relatos supr. n. 45. & Molinam sequitur Ioann. Gutierr. de iuramento confirmatorio, tertia parte, cap. 15. num. 33. in versiculo, quae limitatio. Nec contrarium tenuit practicar. lib. 2. quaest. 53. (vt existimant nonnulli) nam licet ex numero 2. cum his Authoribus, quos dicto numero 45. praecitaui, videatur tenere, maioratus successorem teneri ad debita institutoris contracta post factum maioratum, aut institutoris contracta post factum ex tribus modis, de quibus in dict l. 17. Tauri, statim tamen in finalibus verbis sequitur expressim superiorem Molinae distinctionem, & inquit in haec verba, Sed in hoc tenenda est distinctio, quam ibi cum iudicio obseruauit idem Molina, libro 4. cap. 2. numero 82. intelligens, quod praedixerat priori loco supra citato. Sequitur quoque Molinam ipsum Angulus ad l. 5. meliorationum, glossa 4. numero primo, & 2. folio 133. & in l. 7. glossa 4. numero primo, folio 159. qui in d. l. 5. sic scribit: Nam praelegatum non deducitur ante aes alienum, quemadmodum & legatum, l. successores, l. imponenda, C. ad legem falcidiam, l. licet, vbi Baldus, in fine, C. vt in possion. legat. maxime cum Tertium sit quota bonorum, l. subsignatum, §. bona, ff. de verbor. significat. & intellige, debita haec prius esse deducenda: non solum, quae contracta fuerunt per meliorantem ante factam meliorationem, sed etiam quae causata fuerunt post factam meliorationem, quantumcunque irreuocabilem, dum tamen debita necessaria fuerint citra dolum, & fraudandi animum contracta. Nam cum melioratio sit iudicanda secundum bona relicta tempore mortis, interim melioranti libera administratio non interdicitur, dicam in l. 7. infra glossa 2. licet contraium inaduertenter tradideri Mieres, prima parte primog. quaest. 24. num. 35. & in d l. 7. gloss. 4. num. 1. in hunc modum inquit: Al tiempo de su muerte; poterit ergo pater interim disponere de bonis, seu quouis, titulo alienare, omni fraude cessante, quod est notabile. Nam re vera donatio tenuit a principio irreuocabiliter, l. prima, supra, & tamen inuito donatario possibile est, quod donatio euanescat, si parentis facultates cessante fraude decreuerint; nam filius alienata reuocare non poterit. Et hoc tenuit Castillo hic in principio, & Gomez in l. 17. Tauri, numero 20. Et hactenus Angulus, qui (vt ex verbis apparet relatis) Molinam non commemorat. Et ipsum Molinam non citet, sed idem tenet specifice, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. c. 2. n. 56. in vers. ea tamen, vbi in haec scripsit: Ea tamen quae diximus circa diminutionem, vel extinctionem meliorationis iam factae, eo casu intellige, quo mortis patris tempore bona eius diminuta non reperiuntur: caeterum si diminutd reperiantur, cum ex l. 23. Tauri, quae hodie in noua legum recollectione habetur in l. 7. tit. 6. lib. 5. valor Tertij & Quinti secundum tempus mortis considerari debeat, diminutio ex post facto contingens, ipsas meliorationes, & maioratus institutiones vsque ad tempus disponentis mortis minuit, easque ad eius patrimonium reducit: ex debitis ergo tam ex contractibus quam ex delictis postea ortis, meliorationis, vel maioriae ante factae diminutio fit, vt filiorum legitimae omni tempore saluae sint, & in earum fraudem aliquid fieri non possit, vt verificentur verba notabilis, & ad hoc noue consideratae legis 8. tit. 4. part. 5. bi: En tal manera que todavia finque en saluo a los hijos la su parte legitima tambien en vida de su padre, como despues de su muerte. Aperte etiam idipum quod Molina resoluit, Azeued. praesentit, in l. 3. tit. 6. lib. 5. nouae collect. Reg. n. 22. & seq. & ij omnes (vt vides) sic firmiter asserunt, & casum matrimonij, cuius causa fit maioratus, aut melioratio, semper excipiunt post Molin. d.n. 82. c. 2. libri 4. vt statim dicetur. Ex his autem. & verbis superioribus Molinae ipsius, & sequacium, destruitur euidenter sententia contraria Velasq. Auend. in l. 21. Tauri, glos. 1. n. 16. qui nunquam potuit respondere fundamento relato, quo Molina iuridice, & erudite insistit, atque innititur, videlicet quod si melioratio regulanda est ex quantitate bonorum, quae tempore mortis meliorantis forent, iuxta l. 19. & 23. Tauri, quantumcunque irreuocabilis sit, necessario debent ex ea deduci debita postmodum contracta quamuis in totum meliorationem extinguant: nam cum ipse id fateatur, prout negari non posse, agnouit expressim dict. n. 16. inde, & in necessariam consequentiam destruitur solutio, quam tradit, nec aliquo pacto ipsa admitti valet. Non etiam aliquid vrget ratio illa, qua contrariae opinionis sectatores adducuntur praecipue, quod scilicet donatio perfecta reuocari non possit aliquo modo, nec per viam alterius donationis, aut contractus, & sic quod melioratio facta vni filio, vel descendenti irreuocabiliter cum clausula Constituti, & traditionis scripturae, cum sit perfecta, & irreuocabilis, non possunt eam extinguere, aut minuere debita postmodum contracta. Nam[sect. 59] pro vera explicatione animaduertendum erit, quod quamuis in dict. l. 17. Tauri, aequiparentur modi illi constitutionum meliorationis, vt qulibet eorum irreuocabilitatem inducat, in vno tamen dumtaxat casu aequaliter ea aequiparatio procedit, vt scilicet non possit institutor expresse reuocare meliorationem, nec eam diminuere, quocunque ex illis casibus (vt dixi) sed non procedit in aliis casibus, in quibus ex dispositione legis, atque ex natura meliorationis ipsius, reuocatio, & diminutio permittitur: saepe enim multa quae directe, aut etiam expresse prohibentur, tacite, vel per obliquum admittuntur, l. 1. ff. de authoritate tutorum, l. nonnumquam, ff. de cond. & demonst. & sic vno dumtaxat eorum casu irreuocabilis est omnino melioratio Tertij, aut Tertij & Quinti, quando scilicet ex causa onerosa matrimonij facta fuerit, eo namque casu diminutio postmodum contingens, non potest meliorationem, vel maioratum minuere, nec alterare: cum melioratus possit eligere, vt valor Tertij & Quinti non secundum tempus mortis, sed secundum tempus factae meliorationis consideretur, quod specialiter fauore matrimonij dispositum est, in l. 29. Tauri, quae est l. 3. tit. 8. lib. 5. nouae collect. Reg. & sic minui non potest, nec subiicitur debitis postmodum contractis ab institutore, vel meliorante. Quod secus est in aliis meliorationibus, in quibus valor Tertij & Quinti consideratur secundum tempus mortis meliorantis, nec tantus fauor conceditur. prout Ludouic. ipse Molin. lib. 4. eodem c. 2. n. 82. in vers. haec tamen omnia. singulariter animaduertit. Sequuntur, & latius declarant Matiencus, in l. 3. tit. 6. gloss. 4. & in l. 3. tit. 8. gloss. 9. lib. 5. nouae collect. Regiae, Azeued. ibidem, Aiora, de partitionibus, tertia parte, quaest. 26. ad finem, versicsed quid si iudex e contrario, Angulus, in l. 6. meliorationum, gloss. 1. ex num. 10. fol. 145. & in l. 7. glossa 2. num 6. fol. 156. & 157. Burgos de Paz, in consil. 14. num. 62. quamuis hanc opinionem apud se scrupulo non carere dixerit Ioannes Gutierrez, practica. lib. 3. quaest. 102. num. 10. vt ibi videri poterit. Dicendum itaque erit, eiusmodi maioratus, aut meliorationes, etiam irreuocabiliter factas, extra casum specialem matrimonij non remanere perfectas: siue non perfici quo ad eum effictum, vt diminutionionis bonorum periculo non subiaceant vsque ad mortem meliorantium, quia tempus ipsum mortis respiciunt, & cum id insit ex sua natural legali, siue a lege inducta, non quidem immutatur ex dictis clausulis Constituti, reseruationis vsusfructus, aut traditionis instrumenti. Quod cum videret Velasq. Auend. negari non posse, (vt supra dicebam;) subdit dicto numer. 16. quod sua opinio maxime procedit in donatione, & melioratione facta ex causa matrimonij cum tertio. Quo equidem casu id admittimus, sed aliis casibus negamus, quamuis ergo perfectae remaneant meliorationes ipsae quoad Tertium & Quintum; tamen Tertium idem & Quintum in quantitate, & valore certum non est, cum ex tempore mortis veniat certificandum; & sic subiacent semper diminutionis, aut extinctionis periculo, si nulla, vel minora bona supersint tempore mortis: sicut & commodo augmenti, vt supra dicebam. Augmenti enim, & diminutionis par causa, aequalisque conditio est. Haec quidem cum ita se habeant, non modo conueniunt opportune casui praesenti, sed etiam expressim eum confirmant, & decidunt; vt pote cum melioratio non fuerit facta ex causa onerosa matrimonij cum tertio initi, nec etiam rei certae possessio tradita, sed duntaxat assignatio facta en el heredamiento de Sauadin, pro melioratione Tertij, & remanentis Quinti cum clausula Constituti, & reseruationis vsusfructus, & sic respiciat tempus mortis meliorantis iuxta valorem bonorum, deducto aere alieno, ex dicto §. bona leg. subsignatum, ff. de verborum significat. & cum ita pariter legitimae filiorum non considerentur, nisi deducto aere alieno, l. papinianus, §. quarta, ff. de inofficioso testamento. Si ex solis legitimis insis deducerentur debita, per institutorem maioratus, aut meliorantem post maioratum institutum, aut meliorationem factam, contracta; euenire equidem posset, quod legitimae remanerent consumptae, meliorationes autem integrae. Ex quo duo absurda, & iuri contraria sequerentur; ac Primum ex eo, quod cum meliorationes, & legitimae considerentur iuxta valorem bonorum tempore mortis, & sic tempus ipsum aequaliter respiciant; diuersimode de meliorationibus, quam de legitimis diiudicaretur, cum tamen habeant quod hoc, vnam & eandem naturam, & legum dispositionem. Secundum etiam absurdum, & maius daretur quod contra regulas omnes iuris, causa lucratiua, scilicet maioratus, aut meliorationis veniret praeferenda onerosae, scilicet legitimae; cum tamen legitimae meliorationibus praeferantur, nec in praeiudicium ipsarum subsistant, l. in imponenda, l. successores, C. ad legem falcidam, l. licet vbi Baldus, C. vt in possessionem legatum. Et haec sunt notanda, quia singularia, nec ita distincte & specifice traduntur per Angulum, in dicta l. 5. meliorationem, glossa 4. quamuis ipse sic praesentiat. Sexto denique & vltimo facit, meliorationem in casu praesenti factam fuisse ( vt saepe dixi) ex Tertio, & remanente Quinti omnium bonorum, & assignationem en el heredamiento de Saudin, cum clausula Constituti, & reseruationis vsusfructus: si ergo probatum fuerit, assignationem reuocari potuisse, licet melioratio alias irreuocabilis six ex Constituto, vel traditione scripturae, planum equidem erit, multo magis super re ipsa assignata censum, aut hypothecam constitui potuisse. Quod ergo assignatio reuocari possit, in terminis tenuit Andr. Angulus, in l. tertia, meliorationum, glossa secunda, numero quarto, folio 83. nam cum in eo textu dicatur, quod melioratio potest assignari in re certa, vel parte bonorum,[sect. 60] dummodo res assignata non recedat valorem Tertij & Quinti respectu temporis mortis; in hunc modum scribit: Assignatio autem, de qua in nostro textu, re[sect. 61]uocari poterit per assignatem: cum non consistat in ea substantia meliorationis, licet melioratio alias irreuocabilis sit ex Constituto, vel traditone scripturae. Sed si esset eiusdem rei assignatae traditio facta, reuocari non posset assignatio, cum in eam sit iam substantia donationis transfusa, & de ea esset iudicandum, tanquam si ipsa donata esset, vt bene probat Tellus, in l. 20. Tauri, numero 14. nam cum reuocari non possit aessignatio in re assignata, l. perfecta donatio, C. de donat, quae sub modo, & petit, augetur, vel diminuitur lucro, vel damno donatarij, vt & quaeuis alia res donata perfecte: Argumento l. primae, cum aliis, C. de peric. & commorei viuendi. iuncta dict. l. perfecta donatio. Si tamen res assignata minus valeat, quam donatio, suppleri debet, quemadmodum & debet diminui, si valeat plus, vt dicam infra glossa sexta: nam traditio rei assignatae solum operatur perfectionem quod suam partem; in reliquo prior donatio quotae supplenda erit, &c. Ecce vbi expressim asserit, ac in eisdem terminis nostris, quod assignatio reuocari potest, licet alias melioratio irreuocabilis six ex Constituto, vel traditione scripturae, quando assignatione non consistit substantia meliorationis, vt in casu nostro praesenti. Nec contradicit ab ipsomet Angulo resolutum, & scriptum in l. septima, glossa quarta, numero quarto, quia ibi loquitur in donatione certae rei, cuius vere vel ficte sit tradita possessio, de qua pater disponet non potest. Nos autem loquimur (sicut idem Author, vbi supra) in melioratione Tertij, aut Tertij & Quinti, pro qua assignatio sit in re certa: tunc namque potest assignatio reuocari, licet melioratio alias irreuocabilis sit, cum non consistat in ea meliorationis substantia. Contra tamen si esset eiusdem rei assignatae traditio facta, vt inquit Angulus statim, vel si donatio esset certae rei, & ficte etiam per clausulam Constituti fieret traditio, vt ibi, quia substantia meliorationis non modo in ea consistit, sed etiam in ea duntaxat facta est melioratio: vt ipse Angulus iterum repetit glossa sexta, l. tertia, vbi vide & in. l. quarta. glossa quarta, Et hactenus de fundamentis decisionis Senatus, qui scienter, atque consulto articuli alterius, vtrum scilicet melioratus ipse, & successores probare tenerentur, quod bona assignata pro melioratione, non excedebant Tertium, & Quintum, & legitimam; an fratres non meliorati; disputationem, & tractum omisit, quod non ex parte fratrum, aut descendentium de excessu opponeretur, sed ex parte duntaxat creditoris, pro redditibus, & recognitione census agentis, qui cum creditor esset, & bona intelligi debeant deducto aere alieno, in excessu non insistebat, sed in iure suo, atque in pactione tempore diuisionis inita, fundamentum praecipuum faciebat. De excessu ergo, aut de non excessu, nec articulo praedicto inuestigare necesse non fuit, de quo tamen videndus erit Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione 52. numero duodecimo, qui quod arrhas, & quod dotis constitutionem, dubium excitauit numeris seqq. & iunge Ioannem Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, capite primo, ex numero vige simo tertio, vsque ad numerum 31. & practicarum libro tertio, quaestione 40. Angulum, in l. septima, glossa secunda, numero 11. Nec obstant argumenta pro contraria parte ad[sect. 62]ducta: Non obstat primum; quoniam respondetur, verissimum esse, quod a possessore maioratus non potest census, neque hypotheca imponi in bonis expresse alienari prohibitis, etiam pro vita possessoris, sicut Felicianus, & Rodericus in argumento relati, affirmarunt iuridice. Sed ab institutore ipso maioratus inter descendentes per viam meliorationis Tertij & Quinti, & non ex causa onerosa matrimonij, imponi potest de iure, etiam post maioratum ipsum irreuocabiliter constitutum ex clausula Constituti, vel reseruationis vsusfructus, aut traditionis scripturae: quia sicut debitis postmodum contractis minuere potest meliorationem, modo citra dolum & fraudem id efficiat, vt supra dictum est, ita quoque & censum imponere. Sicque maxima differentia est, an census imponatur ab institutore per viam meliorationis, vel ab alio possessore; possessor namque alius maioratus non potest in praeiudicium successorum censum, aut hypothecam, vel ius aliud imponere, aut constituere, vt per Felicianum eundem post alios multos dictis in locis. Primus autem institutor potest, si non ex facultate Regia, neque inter extraneos, sed inter descendentes per viam meliorationis, & non ex causa onerosa matrimonij maioratum, seu vinculum instituerit, vt ex Molina, & aliis supra resolui. Non obstat secundum argumentum; quoniam res[sect. 63]pondetur, possessoré maioratus regulariter non posse nocere successoribus ex actu voluntario, sicque nec transigere super bonis maioratus, etiam stante dubio, vt in argumento ex Ludouici Molinae obseruationibus tradidi, id tamen limitari debere dupliciter, provt ego existimo, ac primum quidem iuxta superiora, quando ex natura dispositionis, & actus, qui geritur, provt est melioratio, Tertij & Quinti quae ad tempus mortis, & iuxta valorem bonorum tunc existentium refertur, id tacite inesset, quod ab aliquo successore transactum, velut necessitate cogente confirmatum: tunc namque non tam videtur transigi, quam id approbari, quod ab institutore ex legum earundem huius Regni permissione effici potuit iuridice, & a successoribus debuit obseruari, quamuis tempore diuisionis bonorum, pactio ea, siue transactio non interueniret. Et ita primus actus institutoris potius inspicitur, quam sequens transactionis, vel ratificationis successoris cuiusuis. Idque maxime in casu praesenti, in quoalias inaequalitas maxima resultaret inter filios fundarorum propter excessum meliorationis, & damnum legitimae eorum, vt supra dixi. Secundo deinde, quoniam super bonis maioratus transigi iure potest absque Regia facultate, quando non ex actu voluntario, sed potius ex necessario transactio processit, & maioratus bona in sua integritate remanent, provt in casu praesenti manserunt, nam si transactio ea (quae potius tempore diuisionis bonorum inter omnes cohaeredes conuentio, siue concordia quaedam dici debet) non fieret, melioratio dicta in excessu Tertij euanesceret, nec vinculi institutio in omnibus effectum sortiretur, immo maxima in parte corrueret, si iure suo omnes filij fundatroum vterentur, & legitimas cum effectu deducerent. Transactio ergo, propter quam non modo aliquid ex bonis maioratus detrahitur, vel diminuitor, sed potius vinculum ipsum cum omnibus suis bonis conseruatur integrum & illaesum, sicque ad conseruationem, non ad diminutionem, vel destructionem tendit; ab omnibus debet successoribus vnanimiter obseruari propter vtilitatemm, quae hinc inde resultat, & dictam causam necessariam satis factionis legitimae caeterorum filiorum, ad quam funddatores ipsi tenebantur: sicuti vtromque probatur ex traditionibus Molinae, de Hispanorum primogeniis, libro quarto, capite nono, numero vigesimo secundo, & vigesimotertio, & vigesimo sexto, vbi dixit, transactionem, seu compromissum super bonis maioratus admitti, dummodo res maioratus apud possessorem maneant, pecunia, vel alia re aduersario data, sicuti constat ex verbis dicti numeri 22. vbi citat textum, in l. si profundo, C. de transactionibus & dicto numero sexto, adducit declarationem quandam, quae propositum nostrum singulariter confirmat, vtpote cum in terminis casus praesentis, bona meliorationis, non tanquam maioratus, aut vinculi, sed tanquam libera, nec maioratui subiecta peterentur. Confirmant etiam vera illa vltima numeri 27. dum dicit ipse Molina: Poterit tamen haec limitatio procedere, quando is, qui petit rem maioratus, illam tanquam liberam possidet: dummodo vtroque casu res apud cum, qui iure maioratus illam petit, vel possidet, maneat. Alterum autem probatur, ex obseruationibus eiusdem Molinae, libro primo, capite decimo, & libro quarto, capite quarto, num. 82. & sequacium. quos supra retuli; successores inquam, & possessores maioratus teneri persoluet debita, ad quae ipse institutor tenebatur, vel ab eo contracta. Sane cum fundatdores dicti vinculi quasi debitores essent legitimae aliorum filiorum, non potuerunt excedendo dictum Tertium & Quintum, legitimas eorum grauare, aut minuere: & consequenter debitum satisfactionis legitimarum ipsarum, a dicto successore legitime fieri, & super dubio admodum relatum transactum. Filij namque possunt reclamare aduersus assignationem rei pro melioratione relictae, si ex ea laeduntur in legitimis, provt ex multis obseruauit Azeuedus, in l. tertia, titulo sexto, libro quinto, numero primo. Et melioratio reuocatur, quatenus Tertium & Quintum excedit, vt per Matiencum, in dicta l. tertia, titulo sexto, glossa tertia, numero primo. Angulum, ibidem, glossa sexta, numero secundo, folio 115. Probatur denique ex resolutione eiusdem Molinae, de Hispanorum primogeniis, libro primo, capite 10. ex numero vigsimo, cum sequentibus, bona scilicet maioratus alienari prohibita, posse alienari, seu obligari, atque hypothecae subiici ex causa neccessaria: & numero vigesimo primo, verba quaedam profert, quae etiam recensuit pater Ludouicus Molina tomo tertio, de iustitia & iure, disputation. 641. sub numero quarto folio 596. & multum ad propositum nostrum, & confirmationem dictae transactionis faciunt: Nec enim credendum est, maioratus institutorem, qui res maioratus prohibuit alienari, vt perpetuo in familia conseruarentur, voluisse facere dispositionem, ex qua ipsae corruant, atque destruantur, imo censendus est ea bona permisisse in hanc causam hypothecari, atque pignori subiici, etsi id non expresserit. Non obstat tertium argumentum, cui in terminis respondit Ludouicus ipse Molina, de Hispanorum primogeniis, libro quarto, capite secundo, numero 28. saepe citato, id intelligendum, quando maioratus ex Regia facultate institutus fuit, vel etiam absque illa ab eo, qui nec filios, nec alios descendentes habebat: secus autem quando ab eo, qui liberos habebat, institutus fuit, ex tertia & quinta bonorum parentis portione absque Regia facultate. Eo namque casu, cum Tertium & Quintum secundum valorem bonorum, quae tempore mortis supererunt, considerandum sit; constat ipsum maioratum pro rata debitorum, quae institutor denue contraxit, diminucendum esse: sicque iu effectu ad eadem debita persoluenda, maioratus successorem adstrictum remanere. Et Molinam sequuti fuere omnes relati supra numero 58. Non obstat quartum argumentum: quoniam res[sect. [64]]pondetur, id quod de traditione instrumenti, l. reseruationis vsusfructus, & clausula Constituti dicum est in argumento; verum esse, & communiter receptum, atque singulariter explanatum per Tellum, in l. decima septima Tauri, ex numero decimo sexto, cum multis sequentibus, Ioannem Gutierrez, practicarum libro tertio, quaestione 65. Angulum, in l. prima meliorationum, glossa octaua, & glossa nona, vbi late de traditione instrumenti. Caeterum in casu praedicto, & quoad effectum propositum, nequaquam officer Antonij Gomexij, & Andr. Angul. obseruationes in argumento relatas; propterea quod ipsi lofquuntur, quando cum assignatione rei fuit facta traditio realis & vera: & tunc res ipsa assignata & tradita alienari non potest; & si alienatur, reuocari valet per filium melioratum; vt iidem probarunt Authores: non vero loquuntur, quando traditio fuit ficta per clausulam Constituti, vel traditionis instrumenti, & insuper in assignatione non consistie substantia meliorationis, quia melioratio fuit ex Tertio & Quinto, aut ex Tertio, & assignatio facta in aliqua re cum clausula Constituti; vel traditione scripturae; & sic res vere remansit penes meliorantem, licet ficte in melioratum transire viderctur. Ratio est, nam licet vera & realis traditio, & ficta per traditionem instrumenti, aut clausulam constituti aequiparentur in dicta l. decima septima Tauri, quoad irreuocabilitatem, vt nec vna, nec altera reuocari possit expresse per meliorantem: non tamen quoad effectum praedictum administrationis, & alienationis, aut obligationis bonorum, quando vere res remansit penes eum, qui meliorauit, & postmodum alienauit, seu obligauit rem, in qua licet assignatio facta, non tamen substantia meliorationis collata, quia traditio vera & realis, maioris est virtutis effectus, quan ficta. Et multum interest, an in assignatione consistat substantia meliorationis, vt quando rei assignatae traditio facta fuit; an in ea non consistat substantia meliorationis, licet melioratio alias irreuocabilis sit ex Constituto, vel traditione scripturae: vt ex Angulo in l. 3. glossa 2. ex numero 4. & in l. 7. glos. 4. num. 1. & seq. supra adnotaui. Sicsane Ludouic. Molina, & sequaces relati supra, etiam maioratum, aut meliorationem irreuocabilem, asserunt reuocari, bonis institutoris diminutis, vel debitis ab eo postmodum contractis; & loquuntur generaliter, etiam in terminis clausulae Constituti, vel traditionis instrumenti, cum dixerint generaliter, eam sententiam procedere, quocunque modo irreuocabilis sit, & casum onerosum matrimonij excipiunt, etsi in eo traditio non interueniat. Antonius etiam Gomezius, & Angulus casum traditionis realis excipiunt, vt alienatio a parente meliorante facta, vel non valeat cum effectu, vel reuocari possit, nec de ficta loquuntur; aut si aliquando de ficta, quando rei certae melioratio facta est, & in ea substantia meliorationis ipsius collata, vt hoc etiam modo explicari valeat Angulus, in l. 7. glossa 4. num. versic. nec obstat, aliter etiam declaraui supra. Praeterea & secundo respondeo, quod leges Tauri, quae habuerunt respectum ad aestimationem, & valorem Tertij & Quinti bonorum secundum tempus mortis testatoris; inde & quasi in necessariam consequentiam eam diminutionem, eam per alienationem quouis modo, admittunt, quam ipse Molina, & sequaces nisi in casu oneroso matrimonij non excipiunt, vt supra dicebam Antonius autem Gomezius, & Angulus alienationem reuocari posse statuerunt in casu praedicto verae traditionis, & assignationis rei, quae pro substantia traditur meliorationis. In casu autem praesenti traditio realis non interuenit (vt saepe dictum est) sed assignatio duntaxat meliorationis, in quam substantia ipsius non conferebatur, cum traditione ficta clausulae Constituti, & sic dicta alienatio per hypothecam, & census impositionem impediri non debuit, iuxta vnius & alterius opinionis Sectatores. Rursus & tertio respondetur concludenter, quod quando per viam hypothecae, & impositionis tributi in dicto haeredamiento de Saudin, sustineri non posset, nec deberet census impositio, quod traditio ficta interuenisset (cuius contrarium verius est) alienatio impediri non debuisset, siue sustineri deberet ex eo transactio, vel pactio, quod cum negari non possit, quin ex ipsa census impositione, tempore mortis fundatorum, bona eorum diminuta sint in ea quantitate, minui quoque deberet Tertium, & remanens Quinti, vt in eo quod excedit assignatio tempore mortis, Tertium & Quintum, habita relatione ad aestimationem eo tempore, minuatur etiam ius meliorati, & pro melioratione, & pro legitima, & pro bonis additis, vel augmentatis, consequatur duntaxat valorem iuxta tempusmortis, quo tempore attento, cum ea bona excedant iura praedicta; propter dictam diminutionem, minui quoque debent necessario, & ita in effectu, quando el dicho heredamiento de Suadin quedasse libre, y sobre el no pudiesse auer impuesto censo, ni tributo, ex caeteris bonis, & ex corpore, & valore haereditatis ita diminutio contingeret, vt pro rata diminutionem pateretur, & tanto minus consequeretur melioratus, nam alias legitimae aliorum filiorum defraudarentur omnino, & maximum damnum paterentur, cum ipsae solae diminutionem subirent, quod esset maximum absurdum, vt supra obseruaui dilucide. Et ob hanc rationem Ludouic. Molina, libro 4. cap. 2. dicto num. 82. semper atque generaliter constituit, maioratum irreuocabilem ex Tertio & quinto institutum, reuocari bonis institutoris diminutis, & debitis ab eo postmodum contractis, nec in consideratione habuit, quod res tradita fuisset, vel non: quamuis interueniente vera traditione rei, eius alienationem reuocari, Antonius Gomezius, & Angulus statuerint. Qui tamen assumptum propositum nunc, agnoscunt libenter, nec diminutionem meliorationis pro rata diminutionis alienationis, aut debitorum denegant, quamuis reuocandi alienationem facultatem concedant; sane expressis verbis statuit Anton. Gomezius, in dicta l. 17. Tauri, numero 20. sequitur Angulus, in dict. l. 7. glossa quarta, numero secundo, ibi Qui subiungit idem esse, etiam si melioratio sit assignata in aliqua re speciali, cuius sit tradita possessio: nam licet ea alienari, non possit, ex quo per traditionem transibit in dominium, & possessionem filij: tamen si habito respectu ad bona, quae pater reliquit tempore mortis, Tertium & Quintum non capit talem rem assignatam: defalcatio fiet habito respectu ad illud tempus: & iterum numero quarto, ibi: in donatione autem rei certae, cuius vere, vel ficte sit tradita possessio, licet de ea pater non possit disponere, reductio autem fiet ad valorem bonorum secundam tempusmortis, vt hic. Sic sane, atque ex praedictis omnibus, & dispositione legum huius Regni, & quia a dominio & potestate meliorantis, vere res non recedit, sed penes eum remanet, facta traditione ex clausula Constituti, hypotheca super re assignata cadere potest, quae ficte duutaxat in dominium alterius transit. Sicque non vrget in contrarium textus, in dicta l. quae praedium, C. si res aliena pignori data sit. Quia loquitur in donatione certae rei, cum vera & reali ipsius traditione, vt constat ibi; in filium a se titulo donationis translatum. Quo casu cum iure pignoris retinere non possint, nisi quae obligatis in bonis fuerint; merito obligatio non tenet. Secus autem in casu praesenti, vt nunc dicebam, vbi traditio est ficta, & res penes meliorantem vere remanet. Secus etiam in terminis legum huius Regni de melioratione loquentium, quae diuersam continent rationem quoad diminutionem, cum valorem bonorum tempore mortis meliorantis respiciant. Non obstat quintum argumentum, quoniam res[sect. 69]pondetur, sententiam illam Antonij Gomezij, & sequacium, de qua supra, numero 45. & sequentibus, veram non esse, & contrariam Ludouici Molinae, & aliorum, de qua supra, ex numero 58. cum sequentibus, veriorem, idque ex rationibus ibidem adductis, & quia dicta melioratio, aut maioratus, quantumcunque irreuocabiliter constitutus fuerit; non tamen perficitur irreuocabiliter quoad eum effectum vsque ad tempus mortis maioratum instituentis, quo tempore valorbonorum inspicitur ex dispositione legis, quae ex praedictis clausulis traditionis fictae alterari non potest, quoniam de natura inest, & velut conditionaliter; conditio autem legalis semper habetur pro expressa, vt in nostris terminis considerauit Angulus in l. 7. glossa 4. n. 10. & 22. Non obstat sextum argumentum: quoniam res[sect. [70]]pondetur, veiissunum esse id, quod ex Ioanne Gutierrez, & aliis, ibi proposui, caeterum casus praesentis resolutionem, & Regij Hispalensis Senatus decisionem, nequaquam refragari, aut in contrarium tendere, maioratus namque, siue melioratio irreuocabiliter facta, quamuis etiam accedente consensu primi vocati, aut meliorati, reuocari non possit, nec alteri in praeiudicium sequentium vocatorum; minui tamen debet de iure, atque ex dispositione legis, quae valorem bonorum meliorationis, & legitimarum iuxta tempus mortis meliorantis considerauit, sicque quasi in necessariam consequentiam, non modo debitis postmodum contractis resistit, sed virtualiter diminutionem eorum causa contingentem admittit, vt numeris praecedentibus latius probaui. # 36 CAPVT XXXVI. Meliorandi aliquem ex filiis, vel descendendentibus, aut maioratum inter eos instituendi facultas, & commissio, an a parentibus in alterius voluntatem ita libere conferri possit, vt meliorare, vel non meliorare, siue primogenium instituere, aut non, in eius voluntate reponatur omnino: & Taurinae constitutionis 31. decisio, quid vltra ius commune contineat, & qualiter vere & germane accipi debeat? Vtrum etiam maioratus institutio commissa tertio, habeatur pro facta, eo non eligente, vt maioratus successio ad primogenitum deferatur. Deinde, meliorandi aliquem ex filiis, vel descendentibus, aut maioratum inter eos instituendi, vel non; facultas, & commissio, cum ab vxore marito, vel e contra, aut cuilibet alteri conceditur, sicque personarum electio committitur vtrum ea anno finiatur, siue in praefinitione termini, de qua in l. 33. Tauri, contineatur: vbi articulus singulariter discutitur, & explanatur, l. ipsius 33. Tauri, notanda interpretatio traditur, & Gregorij Lopezij sententia omnino probatur. Rursus, vtrum maioratus institutor, qui ex Regia facultate illum instituit, in personarum vocatione teneatur seruare ordinem traditum a lege 27. Tauri: an vero vsqueadeo eum omittere possit; vt praetermissis etiam filiis aliquibus, & eorum descendentibus, ad consanguineorum collateralium, & etiam extraneorum vocationes deuenire valeat; vbi ita absolute, & dilucide, atque distinctis, & accuratius, quam hactenus factum fuisset, res haec explanatur, & agitatur, vt ingenti studio, & summa diligentia absoluatur. Denique, facultas, & commissio alicui concessa ad instituendum maioratum ab eo, qui illum ex Regia facultate instituere poterat, vtrum intelligi debeat, vt regularem, & ordinarium maioratum instituere possit, sicque iuxta iuris communis regulas, & consuetudinem huius Regni; an vero, vt extraordinarium quoque & irregularem, sicque, cum clausula exclusiua faeminarum efficere valeat; vbi dubium hoc singulariter discutitur, & explicatur, superiorum etiam omnium diligens, & absoluta traditur resolutio, & Senatus Regij Hispalensis in eodem casu ex facto occurrenti, decisiones quatuor praecipuae, & egregiae admodum, atque notandae commemorantur. SVMMARIVM. -  1 Regij Hispalensis Senatus decisionis cuiusdam casus, & dubij ex facto occurrentis articulus proponitur. -  2 Testatoris voluntas, & dispositio ex alterius pendere arbitrio non debet, & sic in alterius voluntatem non debet, & sic in alterius voluntatem non potest de iure conferri. Vbi etiam ratio assignatur. Et an institutionis haeredis respectu duntaxat id procedat, an vero legatorum, & fideicommissorum quoque respectu, tam de iure communi, quam post leges Partitarum, & Tauri, remisue explicatur. -  3 Dispositionis substantia licet in alterius voluntatem conferri non valet, qualitas vero, vel accessorium, hoc est, personarum electio, vel declaratio tantum, de iure confertur. -  4 Ludouici Molinae locus in annotationibus ad commentaria de Hispanorum primogeniis, commemoratur, & expenditur; ex quo aperte deducitur, alterius voluntati libere committi posse facultatem meliorandi, vel non aliquem ex filiis, vel descendentibus, aut primogenium inter ipsos instituendi, vel non. Quod numeris seqq. exornatur, atque explanatur. -  5 Meliorandi facultate commissa tertio, & ipso ad meliorationem non eligente, neque nominante; pro non facta melioratio habetur, vt omnes filij aequaliter admittantur. -  6 Et vtrum id in facultate maioratum instituendi commissa tertio, locum obtineat: an vero electore non eligente, vel eligere nolente, successio maioratus ad solum primogenitum deferatur, Et vide infra, sub numero decimo quarto, & numero decimo quinto. -  7 Pater, aut mater si dixerit, quod meliorat vnum ex filis, quem vxor, vel maritus, vel commissarius, elegerit, commissio, & dispositio valet. -  8 Pater, aut mater si dixerit, concedo facultatem, vel do potestatem vxori, vel marito, vel alicui alteri; meliorandi vnum, vel duos ex filiis, vel nepotibus, vtrum melioratio valeat. Vbi nonnulla pro explicatione huiusce casus singulariter obseruantur, & Ioannis Gutierrez sententia recipitur. Legis etiam 31. Tauri verus, & germanus sensus adducitur. -  9 Meliorare, aut non meliorare, si in voluntate, mariti, vxoris, vel commissarij, ita libere positum sit, vt nihil disponere, aut exprimere testator voluerit, sed duntaxat dixerit, quod si maritus, vxor, vel commissarius voluerit, melioret, ant meliorare possit, vel in aliquem ex filiis primogenium instituat; vtrum dispositio valeat. -  10 Nominatio specialis eius, qui meliorandus est, non requiritur, vbi facultas, & commissio meliorandi vnum ex filiis, vel descendentibus, alicui relinquitur, etiam post l. 31. Tauri. -  11 Meliorandi aliquem ex filiis, vel descendentibus, vel instituendi, aut non instituendi primogenium, commissio & facultas, cum alteri conceditur, intra quod tempus electio, aut nominatio fieri debeat, & numeris, sequentibus, vsque ad num. 22. -  12 Tempus a testatore praefixum commissario, vel executori, seruandum est omnino, & post illud cessat potestas. -  13 Executoris testamenti potestas, quanto tempore duret, remissiue. -  14 Meliorandi, aut maioratum instituendi; facultas, & potestas alicui concessa, sicque personarum electio, anno non finitur, sed durat perpetuo, quovsque lis contestatur super tali electione. Idque ex sententia Gregorij Lop. quae illustratur, atque probatur. Et notabilis est, quatenus in praefinitione termini, de qua in l. 33. Tauri, non comprehendi istum casum: continet. -  15 Ioannis Gutierrez resolutio quaedam, Authoris placito conueniens omnino, commemoratur, & probatur, -  16 Ludouici Molinae sententia, Greg. Lop. resolutioni conueniens, adducitur. Cui & alij accedunt, vt hic adnotatur. -  17 Et Petri Surdi 226. decisio; vbi nominandi facultas, quanto tempore duret: explicatur, atque exornatur. -  18 Commissario ex l. 33. Tauri, quod tempus praefigatur ad testamentum faciendum. -  19 Meliorandi aliquem ex filiis, aut maioratum instituendi inter eos, facultas, & potestas ab vxore marito, vel e contra concessa: durat duntaxat tempore ex l. 33. Tauri, praefinito, & post illud finitur. Idque ex sententia quorundam. Quam Ioannes Gutierrez probauit eo casu, quo quis testamentum minime condidit, sed mandatum alteri concessit ad testandum pro se, ex dispositione legum Tauri. -  20 Author vero indistincte confutauit eam, & Gregor. Lop. Ludouic. Molinae, & sequacium sententiam amplexas est, vt hic videbitur. Et eiusdem l. 33. Tauri vera traditur explicatio. -  21 Cum autem quis testamentum condidit, & praefatam facultatem concessit, res est magis indubitata, & eo casu Greg. Lop. sententiam amplectitur Ioannes Gutier. vt his quoque adnotatur. -  22 Maioratus institutor, qut ex Regia facultate illum instituit, vstrum in personarum vocatione teneatur seruare ordinem traditum a lege 27. Tauri. & multis num. seqq. -  23 Vbi inprimis ponderantur quinque fundamenta praecipua, quae adstringere videntur ad probandum, quod maioratum instituens, etiam ex facultate Regia, ordinem illius legis seruare teneatur. -  24 Deinde pars contraria probatur concludenter, quod scilicet institutor huiusmodi maioratus non teneatur seruare ordinem legis ipsis 27. Tauri, & eam amplectitur Author. -  25 Respondetur etiam primo partis contrariae fundamento, & ostenditur, quod de facultate legis, ad facultatem Regiam in casu praesenti nullo pacto argumentari potest, provt latius hic obseruatur. Ostenditur quoque, secundum eiusdem partis argumentum non obstare, & ipsum diluitur. -  26 Atque ex professo, & distinctius, & accuratius quam hactenus factum fuisset: agitatur, & resoluitur: vtrum maioratus institutor, qui ex Regia facultate illum instituit, vsque adeo in personarum vocatione non teneatur seruare ordinem dictae l. 27. Tauri, vt etiam filiis, ac descendentibus praetermissis, ad eius successionem agnatos transuersales, vel etiam extraneos inuitare possit. Et contrariae, atque diuersae sententiae commemorantur ingenti studio, & Interpretum omnium originali lectura, vt hic videbitur. -  27 Ac denique vt absolute, & dilucide praefatus articulus explanetur, sex praecipue obseruationes conficit Author, quibus comprehenduntur casus, qui in proposito expendi, atque considerari valent: & per totum numerum longa serie traduntur. -  28 Tertio quoque partis contrariae fundamento assignatur responsum. -  29 Sed & quarto respondetur dilucide, & verissime. -  30 Ac etiam quintum diluitur, & Ludouici Molinae locus (in cuius allegatione, & sensu Auendanus, & Gutierrez decipiuntur) singulariter, & noue explicatur. -  31 Maioratum instituendi facultas, & commissio alicui concessa, vtrum intelligi debeat, vt regularem & ordinarium maioratum instituere possit; an vero vt extraordinarium quoque, & irregularem sicque cum clausula exclusiua faeminarum efficere valeat, & multis numeris seqq. vsque in finem cap. Vbi dubium hoc & noue excitatur, & singulariter & vere explicatur. -  32 Et pro parte negatiua primum expenditur fundamentum quod ab ea deducitur coniectura, & praesumptione, quod scilicet testator videatur se voluisse conformare cum iuris communis dispositione, & id ipsum quod lex voluerit, & num. sequent. -  33 Clausulae primogeniorum Hispaniae, sunt interpretandae secundum consuetudinem Hispaniae in successione primogeniorum. -  34 Actus omnis, in quo non apparet determinatio certa, regulatur a consuetudine. -  35 Verba, hagays mayorazgo, sunt intelligenda secundum communem vsum loquendi, & intelligentiam horum Regnorum. -  36 Mandati, & commissionis fines ad vnguem obseruari debere, nec ab eis recedere licere, aut in commissionis forma excedere: alias non valet, quod agitur, & ibidem l. diligenter, ff. mandati, allegatio vulgata exornatur, & illustratur remissiue. -  37 Mandatum est stricti iuris, & in dubio non extenditur, sed restringitur. -  38 Et paria sunt, quod aliquid fiat contra formam mandati, aut praeter, vel citra, quia in hoc aequiparantur contra, citra & praeter. -  39 Mandatum, aut commissionem excedere procuratorem, aut commissarium dici, non solum, quando ipse excedit totam formam, sed etiam quando excedit aliquam qualitatem formae, etiam minimam. -  40 Et in proposito dubij superioris, optime ponderata verba l. 31. Tauri. -  41 In eodem quoque pro ipsa parte negatiua aliud fundamentum adductum, vt faeminarum potius inclusio, & admissio, quam exclusio debeat hapro expressa, quoties maioratum instituendi inter filios, & descendentes, ab vxore marito, vel e contra facultas, & commissio conceditur. -  42 Verba inuestiturae debent recipere interpretationem a natura feudi, scilicet proprij, & regularis, non autem irregularis, & improprij. -  43 Maioratus instituendi, facultas, & commissio alicui concessa, quod intelligatur in forma regulari, & ordinaria, provt moris est, & non extraordinarie, aut irregulariter; Gregorij Lopezij, obseruationem quandam euincere videri, vt hic adnotatur, & respondetur infra, n. 68. -  44 Testandi facultas alicui concessa, intelligitur in forma ordinaria seruatísque regulis, & solemnitatibus ordinariis: quod explicatur infra, num. 69. -  45 Maioratus quoties a faemina originem sumpsit, in casu dubio, faeminae ab eius successione non censentur exclusae: quod explicatur infra, numero 70. -  46 Ad maioratum instituendum, vel non instituendum, liberam facultatem, & commissionem habens ab eo, qui ex Regia facultate illum instituere poterat, & a maioratus successione faeminas excludere: quod eandem habeat potestatem, quam habeat is, qui commissionem reliquit, sicque extraordinarium, & irregularem possit maioratum efficere, & num. seq. vsque in finem cap. Vbi late, & fortiter haec pars comprobatur, & Pelaez a Mieres, Ludouici Molinae, Iacobi Menochij, Ioannis Gutierrez, & Ioannis Matienci obseruationes in proposito satis conducibiles ponderantur. -  47 Verbum Volo, sui natura liberam & absolutam tribuit potestatem, etiam pro voluntate nulli legi alligatam. -  48 Verbum maioris virtutis, & potentiae, cum verbo minoris potentiae iunctum, illius significationem inflectere, & ad se trahere. -  49 Verbum libet, aut pro libito voluntatis, liberam, & absolutam voluntatis potestatem, facultatemque tribuit. -  50 Maioratum ex Regia facultate instituens, quemadmodum potest faeminas a successione excludere; sic & commissarius, cui ampla, & libera facultas concessa est, provt latius hic adnotatur. -  51 Subrogatus sapit naturam eius, in cuius locum subrogatur. -  52 Cum censeatur vnus & idem. -  53 Et subrogatio fiat cum omnibus qualitatibus, natura, potestate, & immunitate. -  54 Et hoc procedit tam respectu rei, quam personae. -  55 Subrogatus vtitur illis priuilegiis, quibus vti poterat is, in cuius locum subrogatur. -  56 Elector, cui facultas libera concessa est ad maioratus electionem, potest amisso primogenito, secundo, vel tertio genitum eligere, etiam si maior natu dignior sit. -  57 Et a fortiori inter descendentes agnatos vlteriores electionem facere, & praelationem concedere poterit, provt hic adnotatur, & numeris sequentibus. -  58 Affectio maior habetur ad eos, qui sunt nati, & cogniti tempore factae dispositionis, quam ad eos, qui nec nati erant, nec cogniti. -  59 Immo descendentibus nascituris affectionis, seu praedilectionis ratio assignari non potest, nisi ex gradus proximitate. -  60 Remotioris gradus personae, non possunt esse melioris conditionis, quam hi, qui in proximiori gradu sunt constituti. -  61 Electionis facultas primo vocato concessa, ex subiecta materia perpetuitatis, ad vlteriores successores protrahitur. -  62 Descendentes possunt substitui in Tertio, etiam praelati proximoribus. -  63 Excessus exceptio non admittitur, quando considerato statu, & tempore praesenti, excessus non datur, licet in futurum esse possit. -  64 In liberam procuratoris, aut commissarij voluntatem, quoties aliquid relinquitur, dolus solum excipitur. -  65 Testator non videur se conformare voluisse cum dispositione iuris communis, quando aliud ex verbis dispositionis apparet. -  66 Mandati, & commissionis fines non dicitur excedere is, qui ex voluntate, & verbis eius, qui mandauit, aut commisit, processit. -  67 Argumentum ab vsu, & consuetudine testatoris, vel aliorum testatorum, non attenditur, quando de voluntate ad alium modum apparet. -  68 Gregorij Lopezij sententia relata, supra, n. 43. explicatur. -  69 Testandi facultas alicui concessa, quod intelligatur, iuris forma seruata, assumptum illud adeo vulgatum, & ex l. si quando, C. de inofficioso testamento, deductum quemadmodum accipi debeat. -  70 A faemina maioratus cum processit, non debere censeri faeminas exclusas, quod dictum fuit supra, numero 45. explicatur, atque limitatur. -  71 D.D. Christophori de Paz, in eodem dubio quo supra, ex num. 31. cum seq. obseruationes expenduntur, quaepost peractum, vltimáque serie absolutum caput istud, ad manus Authoris peruenerunt. PRo egregia, & notanda huisce capitia explicatione obseruandum & constituendum erit primo loco, quod in casu, & lite, quae inter Didac. de Figueroa, & de Solis[sect. 1] ex vna parte, & D. Franciscum de Figueroa, & de Solis ex altera parte, in Senatu vertebatur, quatuor prin{ Senatus Regij Hispalensis decisio. }cipaliter in dubium, & controuersiam, excitabantur, atque adducebantur, cum ex virtute facultatis Regiae in amplissima forma concessae ad primogenium instituendum omnibus bonis suis dummodo caeteris filiis alimenta competentia relinquerentur, Ludouico de Figueroa & de Solis, eius marito, D. Alduncia de Solis & de Guzman, in extremis constituta, testamentoampla, & generalia liberam facultatem reliquissiet, maioratum, aut maioratus, si voluerit, & provt voluerit, inter filios suos, & descendentes instituendi, & repetierit, provt voluerit, & sibi placuerit, & si voluerit, instituendi: si noluerit, non instituendi, sicuti constat ex clausula Aldunciae ipsius, ibi: Treseruando, y dexando para si todos los bienes susodichos y lo que toca a los alimentos de los demas nuestros hijos, conforme a de todos los dichos mis bienes, y de cada cosa y parte de ellos, si quisiere, haga, y pueda hazer mayorazgo, o mayorazgos, mejora, o mejoras el todo lo que quisiere, e por bien tuuiere entre los dichos nuestros hiijos, segun y como mejor la pareciere, y en la forma que quisiere, como si los dichos bienes fueran proprios suyos, &c. Quoad decisionem ergo cuiusdam articuli ad dictum Senatum ex causa appellationis ab inferiori Alati, & pro fundamento, & inuentione consanguinei cuiusdam eius familiae, qui certum ius, & annuos reditus ex ea dispositione praetendebat, cum ipsius valorem & existentiam supponere, & praemittere, necessarium fuisset, de his omnibus, & tractatu eorum praetermitti non potuit, quamuis Aduocati non institissent. Et quod attinet ad primum articulum, Senatus ipse pro certo supposuit, & velut concludenter ego fundaui, meliorandi aliquem ex filiis, vel descendentibus, aut maioratum inter eos instituendi facultatem, & commissionem, in voluntatem alterius a parentibus, ita libere posse conferri, vt meliorare, vel non meliorare, siue primogenium instituere, aut non, in eius voluntate reponatur omnino: vt si dixerit testator, quod vxor, vel maritus, vel commissarius, si velit primogenium instituere valeat, , aut aliquem ex fillis ex tertia & quinta bonorum substantia meliorare, provt voluerit, & elegerit, quod equidem sequentia fundamenta, & rationes comprobant manifeste. In primis, nam licet testatoris dispositio ex alieno[sect. 2] pendere arbitrio non debeat, & sic in alterius voluntatem non possit de iure conferri, l. illa institut. 32. ff. de haered. instituen. l. 11. tit. 3. partic. 6. l. 29. titul. 9. ead. part. & late explicant, atque exornant Antonius Gomezius, Decius, Socinus, Ludou. Lusitanus, Parisius, Ruinus, Menchaca, Grassus, Hyppolyt. Riminald. Peregrinus, Guil. Benedictus, Simon de Praetis, Connanus, Sarmientus, Peralta, Duarenus, & Spino, quos ego metipse adduxit, & ita notaui, atque singlariter quoque explicaui, quotidianar. controu. iur lib. 2. c. 6. n. 20. & pluribus seqq. & addo nunc alios Authores, qui late ij proposito scripserunt, Surdum scilicet, in cons. 380. fere per totum. Vbi vide omnino, lib. 3. Pat. Ludou. Molinam, tom. 2. de iust. & iure, disp. 157. fol. 867. Anton. Fabrum, de erroribus pragmaticorum, tom. 3. decad. 51. errore 4. 5. & seq. Iacobum Cancerium, variarum, cap. 20. de legatis, ex num. 82. vsque ad num. 108. Paul. Duran. de condit. & mod. impossib. cap. 4. per totum, tertiae partis, & cap. 5. vbi latissime de materia, dictae l. illa institutio, & l. primae, ff. de legat. 2. licet inquam testatoris dispositio in alterius voluntatem de iure non possit conferri, & sic videretur dicendum prima facie, quod facultas, & commissio ad meliorandum, & primogenium, aut primogenia instituendum, adeo plane & libere marito relicta, vitiari ideo deberet, quod totum id in mariti voluntate reponeretur: vere tamen sustineri, & valere deberet ex eo, quod textus in d.l. illa institutio, ff. de haered. instit. in haeredis institutione loquatur, in qua cum substantia, & vis totius testamenti de iure ciuili consisteret, singulari & recta iuris ratione Veteres decreuerunt, ex alieno arbitrio pendere non posse, sed per se se firmam esse oportere. Nam cum testamentum sit nostrae voluntatis iusta sententia, l. 1. ff. de testamentis, testamentum quod ex alieno penderet arbitrio, dici proprie testamentum non posset, cum non testatoris, sed alterius voluntatem, & dispositionem contineat: sicuti ex Connano, Grasso, & Duareno, quotidianarum harum controuersiarum iuris lib. 2. dicto cap. 6. num. 22. obseruaui. Et eam rationem, & generalitatem dictae l. illa institutio, efficere, vt nec legatum, nec fideicommissum in liberam alterius voluntatem conferri posset, quamuis in arbitrium posset, eodem iure communi attento, num. 35. & seq. & num. 40. & seq. adnotaui, & dilucide explanaui, an etiam post leges huius Regni, idipsum procedat, & leges Partitae, & Tauri, quid nouum inducant, singulariter, & aliter quam hactenus fuisset, explicaui: explicarunt etiam. Pet. Ludouic. Molina, Antonius Faber, Iacob. Cancerius, & Paulus Duran. In locis relatis supra: & Surdus ipse, eodem consil. 380. n. 26. ante finem, ipsammet rationem adduxit, quam supra proposui, quare scilicet testamenta ex alieno non debeant arbitrio pondere. Quamuis ergo in haeredis institutione ita esset de iure communi (vt dixi) & in legatis, & fideicommissis quoque, quando substantia dispositionis in alterius voluntatem conferebatur; secus tamen, vbi qualitas, vel accessorium; & sic in casu praesenti regula iuris antiqui relati impedimento esse non debuit dictae testatricis commissioni: nam licet substantia dispositionis in al[sect. 3]terius voluntatem conferri non possit, qualitas tamen, vel accessorium, hoc est, personarum electio, vel declaratio tantum, confertur de iure, l. cum quid. im, 24, ff. de legatis 2. vbi Bartolus, num. 1. & communiter Scribentes id notant, l. vtrum, §. cum quidam, vbi etiam per Scribentes, ff. de rebus dubiis, & in propriis terminis post alios Authores notauit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 3. vbi pro certo praemit tit, validam, ac firmam censendam esse eam dispositionem, in qua cauetur, vt in maioratu is, qui ab vltimo possessore, vel ab alio electus fuerit, succedat: quoniam non substantia; sed sola personarum electio, & declaratio committitur, vt dixi. Et idipsum post alios quoque scripserunt Surdus, dicto consil. 380. num. 26. in fine, & 27. lib. 3. Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. p. quaest. 48. num. 3. Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 48. & in l. 33. Tauri, num. 4. Iacob. Cancerius, dicto c. 20. de legatis, ex n. 93. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. q. 42. n. 2. Matienzus, in l. 5. tit. 4. glossa 2. num. 3. & ibidem Azeuedus, ex n. 11. lib. 5. nouae collect. Regiae, Afflictis, decisione 371. Rota, in nouis, decis. 542. num. 8. lib. 1. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, art. 33. ex num. 52. & n. 72. Simon de Praetis, de interpretat. vitimarum voluntatem lib. 1. solut. 3. num. 5. fol. 27. quos etiam retuli, & sic notaui. lib. 2. dicto cap. 6. n. 51. & 53. Molina etiam de inst. & iur. tom. 1. disput. 157. col. 3. versic. de aliquibus, Paulus, Duran. dicto c. 4. partis 3. n. 24. & caeteri relati supra, num. 2. D. Christophorus de Paz, de tennt, cap. 34. num. 79. & 80. Secundo deinde, & pro eadem parte facit adnota[sect. 4]tio, atque resolutio eiusdem Ludou. Molinae, in annotationibus ad commentaria de Hispanorum primogeniis, in versiculo insuper etiam: vbi inquit, quod ea, quae lib. 2. cap. 4. & 5. scripta reliquit, ad eos etiam trahi possunt, qui commissione, & mandato testantis, primogenia in filiis eiusdem, seu extraneos instituunt, cum hoc casu ex legibus Tauri possit a testarore, qui ob imminens mortis periculum, seu morbi impedimentum non potest per seipsum id munus explere, alteri efficiendum mandari; in eo namque casu, frequentissime dubitari solitum est de omnibus his quaestionibus, quae in illis duobus capitib. expenduntur. in quibus agitur de successione in primogeniis ex electione alterius. Atque idcirco quoad eos (inquit ipse Molina) ea omnia repetita censenda erunt, eaque ipsa in electione ab ipsis facta, obseruanda sunt. Quibus sane verbis non potuit apertius intentionem nostram probare, cum primogeniorum institutionem. & personarum declaratione, siue electionem, alterius voluntati libere committi posse, tradiderit: & in melioratione clare senserit Antonius Gomezius, in d.l. 31. Tauri, num. 4. in versic. ex quibus infero verum intellectum. Azeuedus, in l. 5. titulo 4. lib. 5. num. 11. in fine, & n. 12. & 14. qui recte percipit contra Tellum Fernan. quod quando in voluntatem commisfarij relinquitur, quod aliquem incertum de certis possit meliorare, non potest dici, substantiam dispositionis committi, sed voluntaris executionem duntaxat, quandoquidem defunctus committens declarat id, in quo incertum de certis vult meliorari, aut vocari, quod casui nostro recte adaptatur; nam quod maritus distribuere debere omnia bona vxoris inter liberos & descendentes, praecisum fuit, & cautum ab ipsa; voluntarium autem, in quem aut quos eorum distributio facienda esset, siue instituere, aut non, primogenium, vel primogenia. Sicque electio duntaxat, vel ordo successionis, aut modus praelationis inter ipsos, eius voluntati relinquitur, si maioratum, aut maioratus instituere velit, quod iura nostra patiuntur, & dumtaxat prohibent (vt supra dicebam) ne in voluntate alicuius substantia dispositionis remaneat, quod scilicet ipse possit, si velit, distribuere vel non distribuere bona testatoris; sicuti probat textus valde singularis, in d.l. vtrum, §. cum. quidam, ff. de rebus dubiis, in illis verbis: Verissimum est, vtile esse fideicommissum, neque enim in potestate eius, qui rogatus est, positum est, an omnino velit restiture, sed cui potius restiuat. Sic sane in specie casus praesentis, non in voluntate mariti positum est, an velit restituere, siue ea bona relinquere: nam si maioratum, aut maioratus instituere nolit (quod eius voluntati relinquitur) non ideo bona ad dictos filios pertinere desinerent; immo inter ipsos aequaliter distribuerentur. Sic sane,[sect. 5] quod meliorandi facultate commissa tertio, & ipso ad meliorationem non eligente, neque nominante, pro non facta melioratio habeatur, vt omnes filij aequaliter admittantur, tradiderunt Petrus de Peralta, in l. vnum ex familia, §. rogo, ex num. 14. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 5. numero 41. Tellus Fernand. in l. 33. Tauri, num. 5. & 6. Mieres, de maioratu, 1. p. quaest. 48. num. 8. 9. & 13. quem retuli, & sic notui lib. 2. dicto cap. 6. num. 55. & idipsum tenuerunt Matienzus, in l. 8. tit. 4. glossae 7. num. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quaest. 43. sub num. 3. Angulus, in l. 3. meliorationum, glossa 7. num. 2. per totum, qui in simplici commissione ad meliorandum, id libenter agnoscit, vt scilicet commissario non eligente, vel meliorante, omnes filij aequaliter admittantur: Fonatanella etiam relatus infra numero decimoquinto, in fine, Idque per text. singularem, & in indiuiduo id probantem in l. cum pater. §. rogo, & in l. vnum ex familia, §. rogo. & in l. cum quidam, ff. de legatis 2. Caeterum, quando[sect. 6] melioratio esset commissa titulo maioriae in filis per commissarium nominandum, siue cum facultas maioratum instituendi, commissa esset tertio, aut vxori, vel marito; tunc quidem eo non eligente, inquit, quod maioria non cessat, sed quod valet, & tenet, & habetur pro facta, & ex communi consuetudine ad maiors defertur, qui ex simplici constitutione maioratus videtur vocatus; & licet in successore sit data electio, commissario non eligente, succedet is, ad qus de iure, & communi consuetudine maioratus factus, vel pro facto habitus, solet deuenire: idque per text. in l. 7. titulo 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, & in specie sic asseuerauit Gregorius Lopez, in l. 2. tit. 15. partit. 2. verbo, esto vsaron, columna 3. vers. sed pone: quem sequitur Ludouicus Molina, de Hispan. primogeniis, lib. 2. c. 4. num. 42. & pro ipso rationes nonnullas expendit Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 48. ex num. 13. cum seq. qui tamen de veritate eius doctrinae dubitat, & legem ipsam 7. expendit, vt Angulus idem notauit: nec distinguit (vt vides) Sequitur etiam Gregorium Lopez Pater Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disp. 593. num. 6. fol. 184. qui inquit, quod in maioratu Hispano, quoniam de natura illius, & consuetudine, primasque maioratuum institutione est, secluso iure eligendi, ab institutore alicui relicto, succedat in illo vnus solus, ne diuidatur, isque sit primogenitus, vtique si elector e vita discedat, nullo electo, succedat solus primogenitus: quod tamen difficultatem habet, vt inferius adiiciam sub num. 14. & num. 15. nec consuetudo succedendi in primogeniis, aut ipsorum natura (vt arbitror) quicquam concludit, cum ea attendatur, quando iam semel maioratus incaepit, & formatus, atque institutus est; ita vt de maioratus institutione, & scriptura appareat, aut ex temporis antiquitate subsistat; secus autem videatur, quando initium non sumpsit, nec formatus, aut institutus est, vt in specie Gregorij Lopezij, vtpote cum maioratus adhuc institutus non fuerit, nec successorem elector nominauerit, quem tamen eligere, & instituere maioratum ipsum, testator, vel is, qui commisit, destinauit, nisi nominata persona, commissio eiusmodi facta fuisset alicui: nam eo non nominante, haberetur nominatio ipsa pro facta, vt in his terminis sequitur Gregorium Lopez Ioannes Gutierrez, practicarum libro secundo, quaest. 42. num. 3. in versiculo, Itaque in hoc secundo, ibi, in hoc recte. Contra tamen tenet statim, ac ipsum quod Mieres, quando commissio non esset specialis, & in indiuiduo respectu personarum, sed committeretur electio personarum alicui, vt ibi videri poterit, & dicetur infra, dicto n. 14. & 15. Quocunque ergo modo res se habeat, & siue vnum, siue alterum sustineatur cum Gregorio, vel contra, in quo nunc non insisto, tametsi negari non possit, pro ipso: Mieres, & Ioanne Gutierrez, & contra Gregorium eundum, Molinam, & Angulum quod dicta lex septima, titulo quarto, libro quinto, nouae collectionis Regiae ex eo in casu ab eis excitato, vrgere non videatur, quod testator circa personam nominandam nihil certum expresserit, aut ita certum, quod verificentur verba dictae legis septimae, O senalando cierta cosa que auia de hazer: quia cierta cosa no se puede dezir, quae adeo generaliter in voluntatem mariti, vel alterius confertur, vt si voluerit, possit primogenium, vel primogenia instituere, vel meliorationem, aut meliorationes facere, easque omnia provt sibi placuerit. Res ergo videtur, quae pro declarata haberi non potest. nec declarari ab alio; provt alio in loco Gregorius ipse agnouit expressim, in l. 25. titulo 9. partita 6. glossa magna, in versic. & si sine declaratione, vt latius infra annotabo articulo, siue decis. 2. fundamento 2. in fine. Quocunque itaque modo res se habeat, verum quod bona ipsa inter filios diuiduntur aequaliter in melioratione simplici, non facta electione, vel nominatione, aut quod filius maior, vel primogeniti succedant in maioratu, ex sententia Gregorij, nec in mariti, aut patris, vel commissarij potestate sit, priuare filios bonis praefatis, aut inter ipsos ea non distribuere, quando maioratum nollet instituere. Si autem velit, & instituat, quem aut quos eligat, in eius duntaxat voluntate reponitur; & sic duntaxat attenditur. quod praecise teneatur maritus, vel commissarius bona inter liberos relinquere, caetera autem ad electionem personarum referuntur, vt in dicto §. cum quidam, l. vtrum, singulariter deciditur, & post legem 31. Tauri, magis indubitatum est, vt statim dicetur, & videtur agnoscere And. Angulus, in d.l. 3. meliorationum, glossa 7. fol. 116. sub n. 1. in versiculo, vnde cum data facultate. Rursus & tertio loco facit Ioannis Gutierrez, practicarum lib. 2. quaest. 42. duobus principalibus casibus distinctis, resolutio, & sententia, quo loci primo praemittit casum vnum tanquam indubitabilem, quando[sect. 7] scilicet pater, aut mater dixerit, quod meliorat vnum ex filiis, quem vxor, vel maritus, vel commissarius elegerit: tunc namque tam iure Regio, quam communi attento, dispositio valet, ex ratione supra. in initio huius capitis assignata, quod electio personarum duntaxat, non sustantia dispositionis in voluntatem alierius confertur; provt ibi resoluit numero primo, post Anton. Gomez. Palac. Rub. Couar. Tellum Fernand. & Mieres, & dicit id probari ex l. 5. tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae. Ego quoquo ita obseruaui, & Pet. de Peralta, Lud. Molinam, & Pelaez a Mieres, alio in loco vltra relatum a Gutierrez, recensui, quotidian. harum controuers. iuris, lib. 2. d. cap. 6. num. 53. & 54. vbi videri poterit. Deinde[sect. 8] Gutierrez ipse, n. 2. casum alium magis dubitabilem proponit, quando scilicet pater, aut mater non dixit, se meliorare vnum ex filiis, quem vxor, vel maritus, aut commissarius elegerit, sed in hunc modum dixerit, Concedo facultatem vxori meae, vel e conuerso, marito, aut alteri, meliorandi vnum, vel duos ex filiis, vel nepotibus meis: & tunc quidem dubium facit, quoniam cum substantia dispositionis conferri videatur in voluntatem alterius, commissio, siue dispositio ipsa valere non debet. Et ita tenuit in terminis, ac post decisionem l. 31. Tauri, Tellus Fernand. ibidem, num. 2. per totum, maxime ad finem, in versic. sin autem esset data facultas, vbi in hoc casu loquitur, & sic esse intelligendam legem illam, quae est hodie l. 5. tit. 4. lib. 5. nou. col. Reg. affirmat: sed violenter equidem, & diuinatorie, vt vtar verbis a me iam prolatis, lib. 2. dicto cap. 6. num. 56. in fine. idcirco contrariam sententiam in ipsomet casu Tellus idem tenuisse videtur, in l. 32. Tauri num. 4. provt Ioannes Gutierrez, statim referendus, late ostendit: & probarunt expressim Emanuel Costa, in cap. si pater, de testament. in 6. in 1. p. in verbo, pauperes, num. 7. Ioannes Marienzus, in d.l. 4. titulo 4. lib. 5. glossa 5. per totam. & ibidem Azeuedus, num. 12. & 13. Auendanus, in d.l. 31. Tauri, glossa unica, num. 5. per totum, latius Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quaest. 42. num. 3. per totum, vbi constanter & vere tuetur, quod in specie proposita, executio tantum, hoc est, electio personae incertae de certis, non substantia dispositionis conferatur in voluntatem tertij: & quod hoc modo intellecta l. illa 31. Tauri, non corrigit ius commune, sed declarat illud, ac nihil addit. Quod etiam ex mente aliorum Authorum huius Regni procedit, vt dicto cap. 6. sub num. 57. in versic. inquit tandem. Ego ipse notaui, ac maxime eorum, quos supra hoc eodem cap. numero 3. citaui, ex adnotatione illa Ludouici Molinae, ad commentaria de Hispanorum primogeniis, in versiculo insuper etiam, quem recensui supra, num. 4. Mouetur autem Gutierrez, idem triplici fundamento: primum consistit in ratione praedicta, quod executio tantum, non substantia commissa fuerit, Secundum est, quod idem sit dicere, melioro, vel concedo facultatem meliorandi. Tertium, ex verbis dictae l. 31. Tauri, vbi ad instituendum haeredem requiri tur, quod in commissione exprimatur nomen haeredis instituendi: ad meliorationem autem faciendam & caetera in ea lege contenta, tantum requirit lex, quod specificetur ad quid datur mandatum, vel commissio. Quod etiam pro certo supponit Molina, in dicto annotationum loco. Ego vero, eodem lib. 2. dicto cap. 6. num. 57. & tribus seq. quamuis in effectu Ioannis Gutierrez placitum & sententiam probauerim, nonnulla addenda, & nouiter obseruanda duxi: ac Primum quidem, inter hos duos casus, Melioro vnum ex filiis, quem vxor, vel maritus, velalius elegerit: aut Concedo facultatem, vel do potestatem vxori meae, vel marito, vel cui alteri meliorandi vnum ex filiis meis, manifestam differentiam esse, ex quo in primo casu expressa adest dispositio & voluntas ad meliorandum: dixit enim ipse testator, se meliorare, & electionem tantum, aut declarationem commisit: in secundos vero casu totum negotium commisit voluntati alterius, ad quam se referens, nihil disposuit, nec dixit se meliorare; sic substantia dispositionis, & an velit meliorare, necne, in voluntatem tertij collata videtur, provt dicto num. 48. cap sexti, probaui, & in fine eiusdem numeri, & numero 59. & seq. nihilominus Ioannis Gutierrez sententiam ideo amplexus sum, quod ipsa ex decisione dictae l. 31. Tauri, hodie l. 5. tit. 4. lib. 5. adeo expressim probetur, vt dubitandi rationi locus esse non debuerit, sicuti constat ex verbis ipsius, ibi: En esta manera, el poder para hazer heredero, nombrando el que da el poder por su nombre, a quien manda, que el comissario haga heredero, y en quanto a las otras, hoc est, meliorationes, exhaeredationes, substitutiones, & alia, de quibus ibi. senalando para que le da poder, y en tal caso el comissario pueda hazer lo que especialmente el que le dio el poder; senalo, y mando, y nomas. Ex his sane verbis, committentis potestas, & commissio, tantum restringitur quoad institutionem, aut nominationem haeredis, videlicet vt testator in commissione teneatur exprimere nomen haeredis instituendi, in caeteris vero rebus (& sic in meliorationibus) liberae eiusdem voluntati totum relinquitur, vt quicquid velit: dando commissionem efficiat, vt constat ibi: Y en quanto a las otras cosas, serialando para que le da poder. Sed in quaestione proposita signat, & expressim dicit, quod concedit facultatem, vt meliorationem facere possit commissarius; ergo licite poterit testator eo modo efficere,& committere, ac commissarius implere, quamuis absque commissione non posset, ex ipsa l. 31. Tauri, quae tantum hoc statui, vt in aliis rebus vltra institutionem haeredis detur commissio, ne fiat fraus, idque prouidere contendit lex ipsa, vt constat ex sui praefatione, quae causam finalem dispositionis ostendit, & mentem concedentis declarat, provt dicto cap. 6. libri 2. num. 60. obseruaui; sed tunc fraus non contingit, si impleatur id, quod a testatore expressum est, sed potius impleri vult lexilla, ergo male retorquetur ipsa, vt aliud significet, quam quod verbis exprimitur, provt etiam & ibidem dixi, & adieci, quod resolutio haec non est Authore aliquo, vel authoritate destituta; imo confirmari potest ex sententia eorum Interpretum, quos retuli eodem cap. 6. num. 39. & 46. qui aperte praesentiunt, ex dicta l. 31. Tauri, dispositionem posse in alterius voluntatem conferri: & non eundo per alias ambages, in terminis eiusdem l. Regiae 31. quod legata, ac etiam aliae dispositiones particulares quaecunque, ex legibus Tauri in voluntatem alterius valide conferantur, secure, & concludenter probasse Peraltam,. in locis relatis eodem capite 6. dicto numero 39. & 46. ad quem nullus Scribentium omnium animaduertit, sed melioratio Tertij & Quinti est legatum: aut saltem praelegatum, & quota pars bonorum, non haereditas, secundum Authores a me relatos ibi, num. 62. ergo meliorandi potestas, etiam in voluntatem alterius conferri poterit ex lege illa, quae tantum contenta est cum hoc, quod in commissione exprimatur, ad quid facultas datur, eo autem expresso, praeter haeredis institutionem, quodcunque committi permittit, vt latius d. cap. sexto adnotatur. Quarto denique & vltimo facit id quod in eisdem, in quibus versamur terminis ego scripsi, atque dilucide obseruaui eod. lib. 2. cap. 6. numero 63. vbi vl[sect. 9]tra Ioannem Gutierrez, & caeteros huius Regni Interpretes, tertium casum adduxi, & consideraui, quando scilicet meliorare, aut non meliorare, vel maioratum. instituere, in voluntate mariti, vxoris, vel commissarij, ita libere positum sit, vt nihil disponere, aut exprimere testator, vel committens voluerit, sed duntaxat dixerit, quod si maritus, vxor, vel commissarius voluerit, melioret, aut meliorare possit, vel in aliquem ex filiis primogenium instituat & in hoc casu idem dicendum, quod in praecedenti asseueraui, quod scilicet dispositio valeat, & commissarius virtute dispositionis & commissionis primogenium instituere valeat, fine ad maioratum, aut meliorationem filium quem voluerit, nominare: quod probatur Primo ex verbis dictae l. 33. Tauri, quae in hoc cauillari non possunt, probant enim expressim, praeter institutionem haeredis, quodcunque committi posse, etiam libere, vt eodem, cap. latius probaueram numeris praecedentibus, Secundo probatur ex sententia & resolutione Petri de Peralta, relata. & saepe a me repetita dicto cap. 6. quae hunc casum decidit aperte, & aequaliter comprehendit, sicut praecedentem, vt maiori comprobatione ipse non indigeat. Tertio probatur ex resolutione eorum Authorum, quos ipsomet cap. 6. numero 57. recensui, qui in casu superiori commissionem eo modo conceptam, validam esse defendunt, & tamen in eo substantiam dispositionis commissam, sicut in hoc, nec differentiam reddi posse, euidenter probaui, & d. cap. 6. num. 93. animaduertebam: & num. 64. adieci, non vrgere in contrarium Roderici Suarez authoritatem relatam ibidem num. 52. quippe cum ipse loquatur in terminis iuris communis, non in terminis dictae l. 31. Tauri provt ibi explicaui. Nunc vero addiderim, idipsum, quod contendimus, aperte tenuisse Ludou. Molinam, de Hisp. primogeniis lib. 2. cap. 4. num. 2. & seq. dum agit de primogeniis. quae ex electione consistunt, & de electore, cui libera eligendi facultas, & per verba liberam voluntatem denotantia, concessa est. Idque maxime coniuncto eiusdem Authoris loco altero, in annotationibus scilicet, in versiculo insuper etiam, lib. 2. cap. 4. & 5. vbi ea omnia, quae duobus eis capitib. dixerat, ad eos trahi posse firmat, qui ex commissione & mandato testantis primogenia inter filios, seu extraneos instituunt, cum hoc casu ex legibus Tauri possit a testatore id alteri committi, ipseque idem ius habeat, quod electori ipsi duobus capitib. concesserat. Tenuit etiam aperte post Petrum de Peralta Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. parte, quaest. 47. num 11. Ioannes Matienzus, in l. 5. titulo 4. glossa 3. numero primo, libro quinto, nouae collect. Regiae. vbi inquit, singulariter in proposito, eo in textu (qui est l. 31. Tauri) fieri differentiam inter haeredis institutionem, & meliorationem, Vt in illa mandatum testatoris debeat esse specificum, non solum ad instituendum haeredem, verum etiam ad instituendum talem haeredem. quem in mandato & commissione specifice nominare tenetur. In melioratione autem sufficit, si in mandato dicatur, quod meliorare possit alterum ex filiis, vel descendentibus; qui est proprius noster casus (vt vides) & rationem differentiae assignat statim ipse Matienzus, & numero secundo: refert Telli Fernand. declarationem, quam numero tertio improbat, dicens, eum loquutum contra verba, & contra mentem eius legis, vt latius id probat. Et hactenus de primo dubio, aut articulo, in quo Senatus Hispalensis, iuridice & recte supposuit, & pro certo habuit, facultatem ab vxore marito concessam in casu proposito, de iure subsistere. Indeque atque ex superioribus, manifesta ratione euincitur Tellus Fernandez, qui in dicta lege trigesima prima Tauri, numero primo, & secundo existimauit, nominationem[sect. 10] specialem requiri eius, qui meliorandus, aut substituendus est, cum tamen verba eius legis, id non requirant, sed duntaxat probent, in institutione esse nominandam personam haeredis, neque ad alia possint referri, de quibus lex ipsa non meminit, sicque praedicta valeant absque nominatione eius, qui meliorandus, seu substituendus est, expediri, & committi; sicuti contra Tellum tenuerunt Emanuel Acosta, Palacios Rubios, & Ioannes Matienzus, cum quibus Velazquez Auendanus, id explicans, in dicta lege 31. Tauri, num. 5. per totum, qui ex alio quoque recte confutat Tellum, quod ipse in lege 33. Tauri, numero 4. referens Palacios Rubios, & Couarruuias obseruauerit, valere commissionem meliorandi vnum de certis non nominatum, sed in eo decipitur, quod existimat, attenta dicta l. 31. Tauri, dubium esse, cum sane dubium non esse, immo planum, omnes tenuerint, vel saltem pro certo supposuerint, qui hucusque in leges, Regias commentaria ediderunt. vt ex relatis supra, dilucide apparet. Quoad secundum vero Articulum principalem,[sect. 11] maritus scilicet, aut vxor, vel alius, cui data est com{ Hispalensis Senatus singularis decisio. }missio, & facultas, vt meliorationem facere, vel maioratum instituere valeat, in aliquem ex filiis, aut descendentibus, per quaecunque verba commissio, aut facultas detur, intra quod tempus teneatur eligere, & meliorare, aut primogenium instituere, & an post annum possit, aut post terminum praefixum in lege 33. Tauri, quae hodie est lex septima, titulo quarto, libro quinto nouae collect. Regiae. Senatus noster iuridice, & merito definiuit, nominationem, atque electionem in casu praesenti post annum, & viginti abhinc mensibus post mortem testatricis factam, teneri de iure; sicque commissarium, aut eum, cui eiusmodi eligendi, & nominandi facultas concessa est, etiam post annum eligere & nominare valere, & quousque lis contestatur super tali electione. Senatus autem decisio sequentibus comprobatur fundamentis, & rationibus. Inprimis, quia quando testatoris, vel legis dispositio, indeterminate loquitur de tempore, sufficit actum quocunque tempore fieri, nec praecise intra annum fieri opus est, l. qui fundum, ff. de contrahenda emptione, l. prima, §. meminisse, ff. de ventre inspiciendo. Craueta, in consilio. 14. numero tertio, & cum Riminaldo Petrus Surdus, decisione 226. numero 4. Caldas Pereira, de renouatione emphyteutica, lib. 1. quaest. 17. num. 24. vbi inquit,. quod vbi lex certum tempus, vtl terminum non praestituit ad aliquid agendum, illud expediri quocunque tempore sufficit, nec vlla temporis obstet praescriptio: Et citat text. in dicta l. qui fundum, & in l. in venditione. §. de tempore. ff. de bonis autho. iud. possid. Bartolum etiam, Romanum, Iason. & Rebuffum, & nonnulla ad propositum tradit: sed in casu praesenti indeterminate loquitur dicta testatrix, ergo sufficit praefato, & quocunque tempore factam dictam nominationem, alias si determinate loqueretur, voluntas adimpleri deberet. Tempus namque a testatore[sect. 12] praefixum commissario, vel executori, seruandum est omnino, vt in l. statu liberos, §. si quis haeredi, ff. de statu liberis. & post Didac. Castellum, Gregorium Lopez, Ioannem Lup. Antonium Gomezium, Tellum Fernand. & Couarr. annotauit Matienzus, in l. 7. glossa secunda, titulo 4. numero 3. libro 5. & glossa 5. & in l. 14. glossa prima, num. 36. eodem titulo, & libro. Mieres, de maioratu, 1. parte, dicta rquaest. 48. num. 9. & 10. Ludou. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 4. num. 4. num. 43. Sarmientus, in l. prima, ff. de legatis 2. num. 23. in illis verbis: Et in hoc dic, aut testator tempus imposuit, & id seruari debet, & post illud tempus cessat potestas, vt in l. statu liberum, §. stichum, infra eod. & c. vbi explicat, executoris testa[sect. 13]menti potestas, quanto tempore duret. Latius Ioannes Matienzus, in dicta l. 14. titulo 4. glossa prima per totam, vbi longa serie id tractat, & in l. 7. eodem tit. 4. glossa 2. Secundo deinde pro eadem parte facit id, quod in[sect. 14] eisdem, in quibus versamur terminis adduxit, magistraliter resoluit eruditissimus Gregorius Lopez, in l. 25. titulo 9. partita 6. in verbo, del atio adelante, vbi inquit, quod lex illa facit ad quaestionem, vt si mulier det marito facultatem eligendi vnum ex filiis ad maioratum per eam institutum, vel meliorandi vnum ex filiis suis, quem maritus elegerit, quod si maritus non eligat intra annum, quod sit exclusus a tali electione, & si post annum eligat, vel nominet filium, quod talis electio, vel nominatio non tenet; sed contrarium esse verius profitetur, quia quando datur electio personarum, non finitur facultas ad hoc data, sed durat perpetuo, quousque lis contestatur super tali electione, vt tenet Bartolus, in l. finali. §. primo C. communia de legatis. per text. in l. cum quidam. ff. de legatis secundo. vbi etiam Bartolus, num. 8. per illum text. sic resoluit. Et ibidem sequuntur Baldus Imola, Castrensis, & caeteri. Baldus etiam ipse, quod in dicta l. finali. §. primo, columna 4. versiculo quaero testator. contrarium non dixerit, immo si recte perpendatur, id ipsum quod Bartolus velit, erudite ipse Gregorius deducit, & ex verbis eiusdem Baldi concludit quod ipse potius senserit, in casu extra pias causas, electionem elapso etiam anno, remanere apud maritum, & sic in eo duntaxat a Bartolo dissentiat, quod etiam in relicto ad pias causas, elapso anno ante interpellationem, per litis contestationem, facultatem eligendi durare, Bartolus crediderit; & quamuis nonnulli eum sequuti fuerint, magis tamen communiter Interpretes improbant, sicuti resoluunt Couarr. in cap. 3. numero 7. de testamentis. Padilla, in dicta l. cum quidam. num. 27. de legatis 2. Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione 58. num. 2. Matienzus, in l. 7. tit. 4. glossa 2. num. 2. lib. 5. & in l. 14. glossa prima, num. 45. eod. titulo, & lib. Ioannes Gutierrez. practicarum lib. 2. quaest. 43. numero 2. in principio. Et iterum in versic. tertia opinio est. Quicquid ergo sit in legatis, & causis, piis, in quaestione proposita (subdit idem Gregorius Lopez) nullum, est dubium, quod lapsus anni non excludat dictam facultatem eligendi: & verba sequentia adiicit (ex quibus & l. 33. Tauri constitutione, & d.l. vlt. §. sed & si quis. C. communia de legatis, cui conuenit dicta l. 5. tit. 9. partita 6. satisfacit) Neque praedictae assertioni refragabitur. lex Tauri 33. Quia in praefinitione termini, de qua ibi non comprehenditur iste casus. Immo lex ea vult isto, casu, commissarium semper esse obligatum ad faciendam declarationem, sibi commissam defuncto. Et sine declaratione potest a iure suppleri, lex ista habet pro facta elapso illo termino talem declarationem. Si vero declaratio sit necessaria, ita quod a lege non possit suppleri, ex mente illius legis videtur, quod sit adhuc fienda, etiam elapsis illis terminis. de quibus ibi. Et ad istam legem Partitarum, & similes respondetur, quod procedunt in electione rerum, non in electione personarum. Hactenus Gregorius Lopez, qui id ipsum tenet in l. titulo, 10. verbo, Obispos, eadem 6. partita, & verba eius praenotari, atque ponderari debent omnino, cum praebeant adeo verum, & congruum responsum ad dictam legem 33. Tauri, quae praecipue adducuntur, atque excitantur Interpretes hi, qui aliter, & in contrarium statuunt, vt statim videbitur. Cum etiam adeo aperte dixerit, actum facultatis. & commissionis meliorationis in vnum ex filiis, aut primogenij inter eos instituendi non dici actum, qui a lege suppleri, aut declarari potest, ex quo ex eligentis declaratione ita necessario dependet, vt cum possit ipse vnum ex pluribus pro libito eligere, nec fit maior in vno, quam in altero eligendi obligatio, nec apparere, nec declarari, siue, suppleri non possit, quis sit eligendus, aut quis eligeretur, sicque declaratione, aut electione non facta, admitti omnes aequaliter debeant, provt in simplici melioratione omnes conuenire, dicebam surpra, num. 5. in maioratu autem dissentire, ibidem adnotaui num. 6. vere tamen in maioratu eandem militare, quam in melioratione rationem, aperte praesentit Gregorius. Lopez, in verbis nunc relatis. Nam cum in melioratione, & maioratu loqueretur, dixit expressim, declarationis ad maioratum eligendi actum, non esse eiusmodi, qui a lege, vel ab aliquo declarari, vel suppleri. valeat, si ab ipso, cui electio commissa est, non fiat. Idque (vt ego arbitror) ideo, quia nescitur, quis esset nominandus, aut eligendus. Et quamuis ex legibus, & consuetudine huius Regni filius maior succedere soleat in maioratu, is pro electo haberi non debet, si electio non fiat, quia alius forsan eligeretur & etiam filius minor, vt liberae electionis facultas operaretur suum effectum: iuxta resolutiones Molinae, de Hispanor. primog. lib. 2. cap. 5. ex num. 1. vsque ad num. 7. Ioannis Gutierrez, practicarum, lib. 2. quaest. 67. num. 3. Mieres, de maioratu, 1. p. quaest. finali. Patris Molinae, tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 594. Hieronymi Caeuallos, practicarum commun. contra communes, quaestione 265. ex quo ergo nullus est nominatus, & eum, qui nominaretur, succedere defunctus voluit, satius esse videtur, inter omnes bona diuidere, aut eos aequaliter admittere, quam primogenito maioratum tribuere, qui forsan non eligeretur a commissario: quod est notandum, & cum casus se offeret. mature deliberandum, inspiciendo etiam, an bona non diuidi, sed maioratum institui, desiderauerit omnino testator vel is, qui eligendi facultatem commisit: & his addendum, quae dicta fuere supra, n. 5. & 6. Obseruandum denique, ipsis nunc traditis, conuenire videri aperte Ioannem Gutierres, practicarum lib. 2. dicta quaest. 67. num. 3. in vers. Si vero commissio,[sect. 15] in illis verbis: Si vero commissio non sit in indiuiduo, & specialis respectu personarum, sed committatur electio ipsarum alicui, tunc crederem minime post terminos dictae l. 33. Tauri, in hoc secundo casu, quo alicui datur facultas testandi, fieri posse praedictam electionem, & declarationem, cum tunc expirauit mandatum, vt in dicta l. 33. nec hoc casu potest haberi pro facta, cum requiratur, & sit necessaria electio, & declaratio qua non facta, nulla magis ratio potest dari, quid censeatur facta electio vnius, quam alterius ex filiis, qui si omnes contendant de se factam censeri, mutuo concursu se impedient, sicque melioratio in neutro locum habebit; & ita est tenendum, provt tenet Tellus hic num. 5. Pelaez etiam, vbi supra, num. 9. quicquid voluerit etiam de hoc casu Gregorius Lopez, &c. Et vide Fontanellam, clausula 4. glossa 9. parte 3. ex num. 29. & parte 5. ex num. 11. Rursus & tertio facit pro eadem parte Ludouic.[sect. 16] Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. secundo, capite 4. numero 43. vbi cum versaretur in hac electionis ad successionem maioratus materia; resolutiue firmauit, quod electio ipsa ab electore illico facienda est, nisi longius tempus ab ipso. testatore concessum fuerit. Quamuis enim alias vbi electio competit ex testamento, annus ad eligendum concedatur, ex decisione text. in l. finali& sed & si quis; C. communia de legatis. Ille tamen. textus de electione rerum ex testamento concessa, non autem de personarum, electione intelligendus est: ideoque ( subdit ipse Molina) is, cui electio personarum fine praefinitione temporis concessa est statim post factam requisitionem cum commode poterit, eligere tenebitur. Ecce vbi ante factam requisitionem etiam post annum non videri in mora constitutum cum, cui electio personarum commissa est, statuit expressim; & communem opinionem profitetur Peralta, in dicta leg. cum quidam. de legatis secundo. num. 8. & D. Anton. de Padilla ibidem, n. 23. D. etiam Franciscus Sarmientus, num. 31. in illis verbis: Item nota, quod haeres debet statim eligere, & potest moram purgare vsque ad petitionem, scilicet eius, cuius interest. Et sic etiam post annum. Et id ipsum profitentur Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tom. 2. littera D. conclusione 104. numero 5. folio 481. Molina, de iustitia & iure, tom. 3. disputat. 693. num. 7. fol. 185. qui Molinam sequitur in loco relato. Sic sane explicari potest sententia eorum, quos retulit Petrus Surdus, decisione 226.[sect. 17] numero 7. ad hoc, quod electio, & nominatio personae fieri debet statim, & fine mora, quamprimum id fieri potest per doctrinam Bartoli, in dict. l. cum quidam, num. 8. & alios Authores ibi relatos. Non enim excluditur, quin mora. possit purgari vsque ad litis contestationem, immo quod ante ipsam contestationem, & requisitionem, vsque adeo nominandi facultas duret, vt in mora constitutus antea non videatur is, qui eligere, aut nominare debet; asseuerarunt alij iuris Interpretes quos ipse Surdus adducit num. 8. & ij quidem intelligunt, quod eligere debens, vt dicatur in mora, quando interpellatus recusat eligere, & sic quod durat ius eligendi vltra annum. Quamuis autem in casu ibi proposito, & in quaestione ex facto emergenti Senatus Mantuanus (vt idem Surdus refert) definierit, nominationem intra annum fieri debere, & tanto tempore amitti facultatem nominandi; quod attinet ad casum praesentem, ex eo Senatus illius decisio non obstat, quod ipsius termini longe distent a terminis casus praesentis, & diuersa ratio militet; Inprimis, quoniam Surdus loquitur in contractu emptionis facto nomine personae nominandae, in quo facta nominatione. transit dominium. in nominatum, & vnica gabella soluitur facta etiam nominatione, quasi nominatio fiat pro executione primi contractus, vt ibi explicat num. 1. & 2. dicens, quod in ea patria multi fiunt contractus locationum, venditionum, & similium, nomine personae nominandae, idcirco cum ita assidue contractus ad eum modum celebrentur, conueniens visum fuit vt nominationes fierent intra annum, ne in pendenti esset, in quem rei emptae dominium transiret, aut quis nominaretur; sicque ab obseruantia, & consuetudine magis, quam ab alio, Senatus adducebatur in illo casu; quod profitetur ipsemet Surdus, ante num 10. ibi: Motus principaliter quod ita fuit semper obseruatum vt, nominationes fierent intra annum, Quod non leue praestat argumentum ad iustificationem. & comprobationem decision is Regij Hispalensis Senatus, cum contrarium aliquando obseruatum fuerit, nominationes eiusmodi non, finiri per lapsum anni, nec ante requisitionem videri in mora constitutum eum, qui eligere debet provt Interpretes huius Regni supra relati obseruant. Quod autem adiicit idem Surdus, visam fuisse iustam eam obseruationem ex eo, quod vbi tenetur quis aliquid facere, dicitur in mora, si cum primum potuit, non fecit; & hoc tanto verius esse, quanto nominatio. ipsa pendebat a sola voluntate, & potestate emptoris, siquidem conditio potestatiua habetur pro defecta, si is. qui debet implore, non curat id facere, quamprimum. potest: l. haec conditio. ff. de condit. & demonst. id inquam non refragatur, quoniam (vt dixi) termini sunt diuersi a terminis nostrae quaestionis, vtpote cum venditoris non intersit quaerere, quod nominet; nam eo non nominante, emptor ipse remanet obligatus, iuxta sententiam Authorum, quos ibi Surdus recenset numero 12. Et sic effectum sortitur emptio, quomodocunque id fiat. Quod non ita contingeret in casu nostro, iuxta ea, quae superius obseruaui. Et cum vltimae voluntates fauorabiliores sint, quam contractus, fauor quidem ipse postulat, vt, ante requisitionem, & moram, etiam elapso anno is eligere possit, quem eligere testator desiderauit. Denique Castrensis, Simon de Praetis, & alij, quos etiam Surdus, refert numero octauo, & dicto numero 12. in versiculo, ex his tollitur, quod annus non incipiat currere nisi a die interpellationis, etiam in contractibus, constanter asserunt, & ita nisi ab obseruantia Senatus adduceretur, res esset in dubio, etiam in illo emptionis contractu. Quarto praeterea facit, nam licet ex dicta l. 33.[sect. 18] Tauri, quae hodie est l. 7. titulo 4. libro 5. in noua legum recollectione, Commissario ad testamentum faciendum; praefigatur terminus quatuor mensium, si tempore commissionis praesens erat in loco vbi facta fuit; & sex mensium, si erat tunc temporis absens; & vnius anni, si erat eo tempore extra Regnum: & inde sequi videatur, quod commissarius, aut is, cui meliorandi vnum ex filiis, aut primogenium inter[sect. 19] eos instituendi, facultas conceditur, teneatur praecise intra terminum eius l. Taurinae id efficere, nec postmodum possit moram purgare; sicuti expressim tenuit D. Anton. Menes. de Padilla, in dicta l. cum quidam, numero 28. de legatis secundo, dicens, quod si maritus dicat in suo testamento, se meliorare filium in Tertio & Quinto bonorum, quem vxor sua nominauerit, videri, quod statim teneatur nominare, ex dicta l. cum quidam, vel forte potest illam nominationem facere intra quatuor menses, argumento dictae l. 33. Tauri & dictae l. 7. titulo 4. vbi Matienzus, glossa 3. per totam, id ipsum admittere videtur in meliorandi quoque facultate commissario relicta, quatenus indistincte asserit, moram purgari non posse elapso illo termino. Angulus etiam, in lege 3. meliorationum, glossa 7. numero secundo, ibi, lapso termino, & c. folio 116. & numero 3. licet articulum non proponat in terminis. Pelaez a Mieres. de maioratu, prima parte quaestione 48. ex numero 3. vsque ad numerum 9. quo loci constanter defendit, quod elapsis terminis in d.l. 33. statutis, excludi debet commissarius (siue maritus, siue vxor, siue alius fuerit) , a iure nominandi & eligendi ad maioratum, vel meliorationem; idque propter verba legis ipsius, E passados los dichos terminos, no pueda hazer mas, que si el poder no le huuiera dado: Quia cum dicta l. 33. Tauri, sit posterior d.l. 31. est referenda ad omnes casus comprehensos in ipsa l. 31. vt ibi fundat; & omnia, quae in vxore ( cui a marito facultas meliorandi, aut primogenium instituendi, concessa est) statuit, procedere inquit aequaliter per easdem rationes, vbi maritus vxori talem commissionem dedit. Et Mieres ipsum sequitur indistincte, nec dubium disputat Azeuedus, in d.l. 7. titulo 4. 1. lib. 5. numero primo, vbi inquit, quod facultas meliorandi alicui data ex forma l. 31. Tauri, finitur lapsu temporis in d.l. 33. Tauri, praefixi. Quod idem antea tenuerat, & Padillam duntaxat retulit; in dicta l. 5. titulo 4. lib. 5. numero 16. fol 120. vbi inquit, sic in facto respondisse. Et quando facultas ex forma, dicta l. 33. Tauri, concessa est, & sic in eo casu, quo quis testamentum minime condidit, sed mandatum concessit alteri ad testandum pro se virtute harum legum Tuari, quod seruandus sit tenor dictae l. 33. Tauri, cum suis terminis; resolutiue, obseruauit Ioannes Gutierrez, & in eis terminis Pelaez a Mieres sententiam amplectitur, libro secundo, practicarum quaestion. quaestione 43. numero 3. in versiculo, si vero loquamur eo casu, folio 408. qui subdit, quod in hoc casu, si specialis, & indiuidua commissio suerit facta alicui in mandato ad testandum, instituendi, e haeredandi, substituendi, vel dandi tutorem, nominata persona, iuxta terminos dictae l. 31. Tauri, si id non fiat, pro facto ipsius legis dispositione habebitur, & persona nominata pro meliorata. Si vero commissio non sit in diuiduo, & specialis respectu personarum, sed committatur electio ipsarum alicui vt in nostra quaestione; tunc credit Ioannes Gutierrez, post terminos dictae l. 33. Tauri, in eo casu, quando datur alicui facultas, testandi, minime fieri posse electionem, nec nominationem haberi pro facta, sicque Pelaez placito, & resolutioni adhaeret in terminis praedictis, quando quis testamentum non condidit, & ex forma dictae l. 31. Tauri, facultas meliorandi concessa est. In quibus etiam terminis quaestionem proposuit in summario numeri primi, Azeuedus in d. l. 7. tit. 4. lib. 5. Ad principium ergo huiusce quarti fundamenti[sect. 20] deueniendo quamuis inquam sequi videatur, quod terminus dictae l. 33. Tauri, in casu praesenti debeat obseruari, vt is, cui eligendi facultas concessa est, intra eum teneatur eligere, nec moram purgare posfit; vere lex ipsa non vrget, nec casum eundem ita decidit, vt Gregorij Lopezij, Ludouic. Molinae, & sequacium relata sententia, non modo authoritate, sed etiam ratione concludenti superare non debeat contrariam nunc relatam. Nam cum lex illa sit noua, & exorbitans, non est trahenda ad casum adeo dubium, sed potius iuxta iuris communis regulas, & superiorum Authorum doctrinas moderanda, & accipienda, in casu non claro. Idque vel eo magis, quod in casibus, in quibus commissarius intra terminos dictae l. 33. Tauri, non nominauit, vel elegit, aut munus sibi iniunctum non adimpleuit, lex eadem voluit, que sea auido como si el tal commissario lo hiziesse, o declarasse, passado el dicho termino. vt in fine eius scribitur, iuncto versiculo, pero lo que el testador le mando senalada y determinada mente, sennalanda cierta cosa que auia de hazer. Sane in terminis nostris, quamuis testator specifice dixit, quod certum quid commissarius faceret, hoc est, quod melioraret vnum ex filiis, quem vellet, aut inter eos maioratum institueret; si commissarius ipse id non fecerit, nec animum suum declarauerit, no es de natureleza esta cosa, que pueda ser auida, como si el comissario lo hiziesse, y declarasse, quia nullum elegit, neque nominauit, & sic nullus haberi potest pro nominato, nec melioratio locum obtinet, sed omnes aequalitet admittuntur vt dixi supra, numero 5. ex communi omnium resolutione. Non etiam maioratus haberi potest. pro instituto, nominatione non facta, iuxta opinionem Pelaez a Mieres, relatam supra, numero sexto, & 14. & 15. contra Gregorium Lopez, Qum sequitur contra Gregorium ipsum Ioannes Gutierrez, practicarum libro secundo, dicta quaestione 43. numero tertio, in versiculo, vero commisso. Et quamuis Ludouic. Molina, & alij, eiusdem numeris supra relatis Gregorium sequantur, & filio primogenito deferri maioratum, asseuerauerint: quod attinet ad nostrum casum, etiam elapso anno, & finitis terminis dictae l. 33. Tauri, dummodo sit ante moram post interpellationem, & requisitionem, quod possit eligere, & nominare is, cui eligendi facultas commissa est; tanquam indubitatum tenuit Molina idem, supra commemoratus: cum ergo ratio, & dispositio eiusdem l. 33. Tauri, in hoc casu deficiat, & non declaratum, pro declarato haberi non possit, nec a lege suppleri; sequitur euidenter, legis ipsius verba ad hunc casum trahi non posse, nec ipsum in eis comprehensum. Sicque Pelaez a Mieres & sequacium placitum non admittendum, quatenus elapso termino praefixo in dicta lege 33. Tauri, facultatem eligendi non competere; asserit & eadem duntaxat lege Tauri principaliter subsistit. Denique & vltimo facit, nos versari in casu, quo[sect. 21] dicta D. Alduncia de Solis, quae marito concessit adeo liberam meliorandi, vel non meliorandi, maioratum, aut maioratus instituendi, vel non, facultatem: testamentum equidem condidisse, & multa, atque omnia praeter maioratus institutionem disposuisse; sicque terminos esse diuersos ab eis, quibus quis testamentum minime condidit, sed mandatum alteri concessit ad testandum pro se virtute legum Tauri, & insuper ad meliorationem, seu maioratum faciendum, in quibus dictae leges loquutae, id de temporis, aut termini lapsu scribunt, & statuunt, quod in dicta l. 31. & 33. inuenitur. In hoc autem casu non loquuntur, cum quis testamentum condidit, & caetera alia praeter meliorationem, aut maioratum disposuit, & sic ad eum casum expendi non debent, cum sint nouae, & exorbitantes, vt supra dicebam, sed iuris communis regulae, & doctrinae Doctorum magis receptae, obseruari, debent. Sic sane, atque in eisdem terminis nostris statuit Ioannes Gutierrez, libro 2. dicta quaestione 43. numero 3. qui quamuis testamento non condito, & cum mandatum quis dedit alteri ad testandum pro se virtute legum Tauri, Pelaez a Mieres sententiam sit amplexus; condito tamen testamento, contrarium sustinet firmiter, vt constat dicto numero tertio, ibi: Quid tenendum; breuiter in hac quaestione mihi videtur esse distinguendum, vt siquidem simus in casu, quo aliquis testamentum proprium, vel codicillos condidit, & ordinauit; ibidemque commiserit alteri, facultatémque dederit meliorandi vnum, vel duos ex filiis suis, vel nepotibus, quos ipse commissarius elegerit, vera sit, & tenenda sententia Gregor. Lop. vbi supra, quia hoc casu nostra tex 31. Tauri, & dicta l. 33. non loquuntur, sed tantum infra proximo: tuncque non oberit communis opinio, supra adducta pro prima parte contra Bartol. quoniam (vt praedixi) illa procedit in legatis piis; huiusmodi autem non est melioratio, de qua agimus. Et repetit iterum in fine eiusdem quaestionis, ibi: Posset tamen opinio Gregor. procedere in priore casu, & specio supra proposita huius distinctionis, nempe cum quis ordinauit proprium testamentum, siue codicillos, ibique commisit alteri meliorare vnum, vel duos ex filiis fuis, tum enim perpetuo durabit commissio praefata, quousque lis contestetur super praedicta electione, vt supra est dictum. Et hactenus de secundo articulo, & decisione secunda Hispalensis Senatus. Quod ad tertium vero attinet Articulum, vtrum[sect. 22] maioratus institutor, qui ex Regia facultate illum{ Senatus Regij Hispalensis egregia & notanda decisio. } instituit, in personarum vocatione teneatur seruare ordinem traditum a lege 27. Tauri; prima facie dicendum videbatur, maioratus institutorem adstrictum esse eiusdem legis ordinem seruare, atque ex eius praetermissione maioratum nullum futurum es[sect. 23]se. Primo, quia ratio l. 27. Tauri, quae est hodie l. 11. titul. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, quare scilicet in Tertio non possunt fieri substitutiones, nisi in personas in ea nominatas, est, quia Tertium est Legitima respectu extraneorum: ideóque extantibus filiis, seu descendentibus, non potest in eo apponi grauamen maioratus, seu restitutionis, nisi respectu filiorum, seu descendentium, eisdem existentibus, & ordine ibi praefixo seruato: haec autem ratio a fortiori in aliis primogeniis, in quibus de maiori praeiudicio filiorum agitur, seruanda videtur, cum ea non solum fiant de Tertio, quod est Legitima respectu extraneorum; sed etiam vltra Tertium de ipsa Legitima filiorum simpliciter sumpta, in qua longe potiori ratione ordo dictae legis seruandus videtur. Et hoc est fundamentum, quod in proposito magis adstringit, provt ipsum ad litteram expendit Ludouic. Molina, de Hispanor. primogeniis, lib. 2. cap. 11. num. 11. in princip. & refert Ioannes Gutierrez, practicarum libro 2. quaestione 67. numero 1. in principio, Auendanus etiam, in l. 40. Tauri, glossa prima, numero 53. pater Ludouic. Molina (qui hac ratione adducitur, atque excitatur praecipue) tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 609. num. 5. . folio 252. ipsum quoque fundamentum (sed non ita eleganter sicut Molina) in hoc dubio ponderauit Mieres, in initio primae partis, de maioratu, numero 11. in principio. Secundo facit, quia ordo in dicta l. 27. assignatus, nimis rationabilis, atque conueniens est; absurdum namque satis esset, atque iniustissimum, quod is, qui Regiam facultatem ad instituendum maioratum impetrauit, posset illum in persona filij primogeniti, & descendentium eiusdem instituere, & in eorum defectum, aliis filiis, ac descendentibus praetermissis, ad eius successionem agnatos, vel cognatos transuersales, vel etiam extraneos vocare, & sic alienam sobolem propriae praeferre, aduersus decisiones l. cum auus, ff. de condit. & demonstr. & l. cum acutissimi, cum similibus, C de fideicommissis, ideo id nullatenus admittendum erit, vt inquit argumentando ipse Molina, libro secundo, dicto cap. 11. numer. 11. in versic. secundo quia, transcribit Ioannes Gutierrez, practicarum libro 2. dicta quaestione 67. numero primo, in versic. secundo quia ordo. Et in effectu sic quoque argumentatur Auendanus, dicta glossa prima l. 40. Tauri numer. 54. dum inquit, praecedens primum argumentum confirmari ex alia ratione, quia scilicet effectus praecipuus facultatis Regiae ad maioratum instituendum, ad quem principaliter facultas ipsa dirigitur, & quem respexisse Principem creditur; is tantum est, quod ex ea reliqui filij grauari libere possent in legitima sibi debita, derogando in hoc ob fauorem conseruationis agnationum, & perpetuitatis familiarum, tot receptissimas constitutiones, vt excontextu cuiuslibet facultatis Regiae deducitur: vnde dicendum videtur, satis esse, quod ea facultas operetur, vt ex omnibus bonis parentis possit institui primogenium, praeiudicando caeteris filiis in legitima; contra iuris regulas, & praecepta, absque eo quod crudeliter, & rigorose extendatur ad concedendam libertatem excludendi propter extraneum filios, seu alios descendentes, quasi lex principaliter dederit potestatem grauandi filios quantum ad institutionem, quae nullius momenti erat, corrigendo in hoc omnia iura, quae grauari filios vetabant; non vero concesserit facultatem, eos omnino praetereundi in sequentibus substitutionibus, contra l. humanitatis, C. de impuberum, & formam ibi praescriptam, quae praecise seruanda erat in exemplari substitutione, ad cuius similitudinem procedit vocationum, & substitutionum ordo, in d.l. 27. Tauri, praefinitus, vt latius ipse Auendanus scripsit; & pro tertio fundamento tradidit Molina, libro secundo, dicto capit. 11. numero 11. in versiculo, Tertio quia quamuis, dicens, quod quamuis facultas Regia ad primogenium instituendum, atque ad vocandas ad eius successionem personas, quas sibi libuerit, parenti concedatur, satis est, quod ea facultas operetur, quod ex omnibus bonis pater valeat primogenium instituere, relictis caeteris filiis competentibus alimentis, aduersus omnia iura communia, & Regia, quae omnibus filiis integra, legitimam concedunt, absque eo, quod vltra id possit parens alterare ordinem ad maioratum ex Tertio instituendum, a dicta l. 27. Tauri, praestitutum. Tertio deinde facit, quia facultas Regia ad testandum, & primogenium de omnibus bonis instituendum concessa, intelligenda est seruatis regulis, atque ordine iuris: l. si quando, cum similibus, C. de inofficioso testamento. Et postquam ea facultas aliquid operata fuit (provt grauament legitimarum caeterorum filiorum operatur) semper est restringenda, vt in omnibus aliis secundum ius commune interpretetur, illudque minus corrigat, in quantum sit possibile; sique verba generalia, atque absoluta Regiarum facultatum intelligenda, atque interpretanda sunt, provt ipse Molina annotauit, dicto versie. Tertio quia, sub numero 11. transcripsit Ioannes Gutierrez, libro secundo, dicta quaestione 97. numero primo. in versic. Tertio quia facultas. adduxit quoque pro fundamento huius partis Pelaez a Mieres, in initio primae partis de maioratu, sub numero 11. in vers. quod procedere videtur: praesentit pater Ludouic. Molina, tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 609. numero 6. folio 252. & expressim argumentatur ad hunc modum Velazq. Auendanus, in d. l. 40. Tauri, gloss prima, numero 56. dicens, sic restringenda, & intelligendam facultatem Regiam ex ratione Molinae. Item ex alia, uqod omnis Regia facultas ad primogenium instituendum, odiosa sit, & consequenter restringenda, atque omnino secundum aequitate, & dispositionem iuris communis regulanda, & intelligenda, quamuis natura verborum id non bene patiatur, vt ex aliis Authoribus ibi fundat. Rursus & quarto facit, quia ordo in d.l. 27. Tauri, assignatus non solum simplex Tertij praelegatum cum aliquibus grauaminibus, sed etiam perpetuum fideicomissum, atque primogenium comprehendit, vt constat ex verbis eiusdem legis: los quales vinculos, y substitutiones, ora se hagan en el Tertio de majora, ora en el Quinto, mandamos, que valan para simpre, o por el tiempo que el testador declarare, sin hazer diferencia de quarta, ni quinta generacion. Denique & quinto facit Burg. Salon de Pace, ciuilium, quaestione secunda, numero 74. folio 59. col. 2. resolutio; is namque Author, in ipso, quo versamur articulo, & dubio. eius opinionis fuit, vt existimaret, maioratus institutorem nihil in eo disponere posse contra consuetudines, seu leges horum Regnorum Hispaniae; indeque refert, quod dictae l. 27. Tauri constitutio. licet in melioration loquatur. a fortiori extenditur ad maioratum, virtute Regiae facultatis institutum: & citat Ludouic. Molinam. de Hispanorum primogeniis, libro primo, cap. 4. sub num. 30. versic. quod comprobatur. quasi eo loci, sic videatur tenuisse Molina. Ad eum quoque sensum citauit Molinam eundem Ioannes Gutierrez, practicarum libro secundo dicta quaestione 67. numero primo, in fine primae columnae, & videtur etiam tenuisse Palacios Rub. in suis quaestion, in materia maioratus, in quaest. 1210. & 1211. provt etiam retulit Burg. de Pace, vbi supra. cuius fundamenta (quae ex numero 72. dictae ruaestionis 2. traduntur) eo tendunt, quod maioratus instituendi verbum, & facultas Regia ad institutionem eius concessa, clausulae etiam omnes illius, iuxta leges, & consuetudinem Hispaniae intelligi debeant, & vt subiiciantur ordinationibus, & consuetudinibus huius Regni, sicque ab eis interpretationem recipiant. maiorque sit legis potentia, quam testatorum, vt late ibi fundat. His tamen omnibus minime refragantibus, Sena[sect. 24]tus Regius Hispalensis contrarium pro certo supposuit, videlicet, maioratus institutorem, qui ex Regia facultate illum instituit, in personarum vocatione minime teneri seruare ordinem dictae l. 27. Tauri. Senatus autem deci sio sequentibus fundamentis, & rationibus velut concludenter comprobatur. Inprimis, quod de facultate legis ad facultatem Regiam in casu, de quo agitur, nullo pacto argumentari possit: cum l. 27. Tauri, non simpliciter, sed limitate patentibus facultatem instituendi maioratum in Terrio concesserit. Facultas autem Regia eam facultatem simpliciter, atque absque limitatione concedat: Ideoque qui facultate legis vtitur, ordinem a lege praestitutum obseruare debet. Qui vero Regia facultate, minime: cum in ea nullus orod preaestitutus inueniatur, & si Rex voluisset, quod in maioratu ex Regia facultate instituto aliquis ordo seruaretur, id expressisset, provt in d l. Tauri expressum est: cum igitur id in Regia facultate expressum non sit, de eo curandum non erit: sic sane erudite adnotauit, atque fundauit Ludouic. Molina, libro secundo, dicto cap. 11. numero 14. versic. in contrarium. Et in eodem articulo id ipsum praesentire. atque ponderasse videtur (sed non ita dilucide, nec specifice) Pelaez a Mieres, in initio dictae primae partis, sub numero 11. quatenus dixit, quod non est nostrum legem extendere, & sic quod lex illa Tauri 27. non est intelligenda, nec extendenda ad alium casum; & sic maioratus instituti ex facultate Regia; nec procedit nisi in eo de quo loquitur. Quatenus etiam adiicit eodem numero 11. columna 3. quod argumentum deductum ex l. 27. Tauri, potest in contrarium retorqueri; nam videtur, quod nisi illa lex posuisset illa verba restrictiua, & modificatiua (con tanto) quod sub generalitate illorum verborum (que quisieren) licitum erat grauamina adiicere, non seruato ordine illius legis, Idem quoque ponderauit fundamentum Ioannes Gutierrez, practicarum libro secundo, dicta quaestione 67. numero primo, in versic. nihilominus tame. dicens, quod cum illa lex loquatur in vinculo & maioratu ex Tertio instituto, non est cur ipsius dispositionem limitatam, atque in Tertio restricta, ad facultatem Regiam, simpliciter concessam ad maioratum instituendum, & vocandas personas, quas parentibus libuerit, extendamus, quia si aliud voluisset concedens, expressisset, provt in d. l. 27. Tauri, expressum est: cum ergo id non fecerit, de eo curandum non est. Secundo deinde facit, quia in dicta l. 27. Tauri, assignatur praedictus ordo ex eo, quod Tertium, de quo in ea disponitur, sit legitima filiorum, ideoque in eo grauamen, nisi eo ordine obseruato, opponi non potest, provt ibidem omnes Commentatores aduertunt; quod in bonis, ex quibus maioratus instituitur, omnino cessat, cum relictis caeteris filiis alimentis, quae in locum legitimae subrogantur; illud ex quo primogenium instituitur, iam Legitima non sit; consequens est, vt in ea, ordo ex d.l. 27. quoad Tertiu, quod est Legitima, praestitutus, seruari non debeat: & ita ad litteram argumentatur Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, libro secundo, dicto cap. 11. numero 14. in vers. secundo quia. Et hoc ipsum fundamentum satis praesentit Pelaez a Mieres, in initio dictae primae partis, sub dicto numero 11. in tertia colum. in versic. praeter argumentum. Et in idem tendit Tertium Molinae fundamentum in proposito de quo ibidem numero 15. & 16. quod filius exclusus a Regia facultate, assignatis sibi alimentis, seu dote competenti, tanquam extraneus censendus est; provt ibi probat: nec eidem filio in posterum potest competere aliud ius ad bona parentis, nec habet ius contratabulandi, nec dicendi nullum paternum testamentum, etiam si in eo praetereatur, vt Doctores ibi relati aduertunt. Cum igitur caeteri filij tanquam extranei censendi sint; consequens est, vt in maioratus institutione necessario post primogenitu, & eius descendentes vocandi non sint, cum respectu extrancorum nullus ordo in d.l. 27. Tauri, assignatus inueniatur. Tertio praeterea facit, quia si ordo assignatus a dicta l. 27. Tauri, seruandus esset in maioratu ex Regia facultate instituto, plura absurda sequerentur, nam non posset parens post vocationem filiorum, ac descendentium ad maioratus successionem vocare ascendentes legitimos: nisi vocatis prius descendentibus illegitimis successionis capacibus, nec agnatos, seu cognatos transuersales, nisi prius vocatis ascendentibus, nec extraneos, nisi vocatis omnibus agnatis. Nec posset etiam filium Clericum, vel Religiosum, nec furiosum, nec mutum, & surdum, nec filiam propter masculos a maioratus successione excludere. Quod absurdissimum, & veluti monstruum futurum esset, provt in terminis obseruat, & argumentatur Ludouic. Molina, lib. 2. cap. 11. numero 16. in fine. Et ad literam transcribit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quaest. 67. numer. 1. ad finem, versic. quia si aliud. Rursus & vltimo loco facit Ludouic. eiusdem Molinae sententia relata dicto capite 11. numero 11. cum sequentibus vsque ad numerum 17. qui quamuis rem disputet ad vtramque partem, neque eam definite audeat, quod dicat secundum eam partem, quam vltimo loco fundat, in quadam ardua causa paucis retro diebus in Vallisoletano conuentu pronuntiatum fuisse, a qua sententia fuit supplicatum, & pendet adhuc lis. Ideoque in quaestione adeo dubia, & super qua lis inter Illustrissimos Viros pendet, non licebit sibi vlterius progredi, nec in hac parte suum iudicium interponere. Ex rationibus tamen, quas expendit, & conficit, ex vi etiam earum, & quod hanc partem. (videlicet, quod instituens maioratum cum facultate Regia, non teneatur dictae l. 27. Tauri, ordinem seruare) posteriori loco confirmet, dicatque pro ea latam fuisse sententiam, satis innuit, se in eam opinionem propendere, sicuti recte adnotauit, & ipsam sententiam sequutus est (cum modificatione tamen, vt statim dicetur) pater Ludouic. Molina tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 609. num. 5. & 9. folio 252. Tenet etiam eandem opinionem in terminis, licet eam non fundet Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, num. 55. vbi agens de effectibus, qui resultant ex hoc, quod maioratus instituatur cum facultate Regia; inquit in hunc modum: Secundus effectus est, quod in vinculo & grauamine non teneatur pater, ascendens seruare ordinem, & modum positum in l. 27. supra in his legibus Tauri. Tellus Fernandez, in ipsa l. 27. Tauri, num 12. provt eum expendit, & Molinam sequitur indistincte Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. quaestion. 67. per totam, maxime numer. 2. sequitur etiam Ioannes Matienzus, in l. 11. titul. 6. gloss. 11. numer. 3. libro 5. nouae collect. Regiae, vbi adducit differentias inter maioratum ex facultate legum Tauri, aut ex facultate Regia institutam. Et dicto numero 3. absolute sequitur Molinam ipsum: & inquit in hunc modum, Differunt secundo, quia si maioratus fiat cum authoritate, & licentia Regia, non astringitur faciens in vinculo & grauamine seruare ordinem legis nostrae, sed deficientibus descendentibus, poterit, quos maluerit, substituere. Sed in melioratione hunc ordinem seruare tenetur pater in hac lege constitutum, alias non valet, vt dixi supra, eodem, glossa 9. in principio. Velazq. Auendanus, in l. 40. Tauri, glossa prima, numero 53. cum sequentibus vsque ad numerum 70. qui numero 64. hanc opinionem veriorem existimat. Sed numer. 67. singulariter restringit (vt statim videbitur) & probabiliorem videri concludit Pelaez a Mieres, in initio dictae primae partis de maioratu, numero 11. in fine. Sequitur etiam Azeuedus. in dicta l. 11. titulo 6. libro 5. qui numero primo, in hunc modum scribit: Intellige meliorantes in Tertio bonorum, ex vi huius legis, & similium, Secus si ex licentia Regia maioratum constituendo de Tertio bonorum, vel de omnibus bonis, vel maiori eorum parte, quia tunc non tenebitur seruare ordinem nostrae legis, secundum Pelaez a Mieres, &c. Et quamuis eo loci non citet Molinam, statim tamen num. 34. ipsum dubium excitat, & se remittit ad eum, lib. 2. dicto c. 11. ex num. 11. Nec obstant argumenta in contrarium adducta;[sect. 25] nam licet eis Ludouicus Molina expressim non responderit, ea ( vt ego arbitror) ratione, quod lis penderet ( vt ipse dixit) nec ideo suum iudicium voluerit ostendere; satis tamen respondere videtur, atque respodet, ex quo partem superiorem adeo concludenter fundat, vt veram, & concludens praestet omnibus contrariae: partis argumentis responsum. Sic sane Velasquez Auendanus, & Ioannes Gutierrez, qui respondere contendunt, & nonnullis respondent, nihil suis obseruarunt solutionibus, & responsis, quod sub rationibus Molinae non contineatur expresse, immo & plenius ex eius fundamentis praestari potest refponsum. vt ibi apparet. Primum itaque non obstat argumentum, quoniam respondetur, quod de facultate dictae l. 27. Tauri, ad facultatem Regiam in casu de quo agimus, nullo pacto argumentari potest ob rationem illam differentiae. quam in primo superioris secundae partis fundamento ex Molina, & aliis recensui. Deinde, rationem illam, quare in Tertio non possunt fieri substitutiones, &. vocationes, nisi inter personas in ea lege nominatas, & ordine ibi praescripto, non militare in primogeniis, quae ex Regia facultate instituuntur; cum in eis nullus ordo praestitutus inueniatur, ac ideo omissum eum, credendum sit necessario; quia apponeretur, si seruari debuisset. Cum etiam in praeiudicium, & damnum legitimarum facultas concedatur, & libera primogenium instituendi potestas: quemadmodum ergo in vno sit praeiudicium Legitimis, & de ipsis quoque primogenium instituitur, atque alimenta restruantur duntaxat; quod in vinculo, aut melioratione Tertij non ita est. Ita quoque & in consequentiam alterius, ex virtute eiusdem facultatis Regiae, vt ordo scilicet ille obseruari non debeat; quia si principale non attenditur, & legitimae grauantur, atque in maioratu includuntur, minus attendi debet, quod in consequentiam venit, & in ipsa facultate Regia non consideratur. Deinde & secundo respondetur, quod relictis alimentis competentibus caeteris filiis, quae in locum legitimae subrogantur. illud ex quo maioratus instituitur, iam Legitima non est; cum igitur omnia bona, ex quibus instituitur maioratus, Legitima non sint; consequens est vt in eis ordo ex dictae l. 27. quoad Tertium, quod est Legitima, praestitutus, seruari non debeat; & consequenter, quod legis illius decisio ad primogenium ex Regia facultate institutum, non trahatur. Idque vel eo magis, quod filius exclusus a facultate Regia, assignatio sibi alimentis, tanquam extraneus censendus est; ergo cum eo, qui iam reputatur extraneus, non est seruandus ordo l. illius Tauri, quia respectu extraneorum nullus ordo assignatus inuenitur. Et ita in terminis huic argumento respondetur Ioannes Gutierrez, practicarum libro secundo, dicta quaestione 67. numero primo, in fine, in versiculo, non obstant, & numero secundo, Velazquez Auendanus, in dict. l. 27. Tauri, glossa prima, numero 65. qui ab eodem Ludouic. Molina, libro secundo, dicto capite 11. numero 14. in versic. Secundo quia, & numero 15. acceperunt; vbi Molina ipse pro secundo, & tertio superioris sententiae fundamento adduxit, vt supra retuli. Non obstat secundum argumentum, cui in effectu non respondit concludenter Velasquez Auendanus, dicta glossa prima, l. 40. Tauri, numero 66. Contendit tamen. dictae l. 27. Tauri, & d.l. humanitatis, C. de impuberum, decisionem, non recte adaptari casui praesenti nec dici posse, facultates Regias correctorias esse earum legum; verba insuper, & mentem facultatum ipsarum nihil aliud intendere, quam tribuere facultatem amplam ad libitum disponendi. Ioannes vero Gutierrez, dicta quaest. 67. lib. 2. numer. 2. in versiculo, non obstat & secundum. in terminis respondet, quod licet ordo, assignarus in d.l. 27. Tauri, rationabilis, atque conueniens sit in Tertio, quod Legitima respectu extraneorum reputacur; id tamen cessat in maioratu cum facultate Regia, relictis alimentis, & dotibus competentibus caeteris filiis, iuxta superius dicta: quaesolutio (vt vides) deducitur ex rationibus, & fundamentis Molinae ipsius, loco citato supra. Addiderim ego, quod attinet ad eam partem argumenti, satis inquam absurdum, atque iniustissimum videri, quod is, qui Regiam facultatem ad instituendum maioratum impetrauit, posset illum in persona primogeniti, & descendentium eiusdem instituere, & in eorum defectum, aliis filiis, ac descendentibus praetermissis, ad eius successionem agnatos, vel cognatos transuersaies sve! etiam extraneos vocatereduersus decisiones l. cum auus, ff. de condition. & demonstration. & l. cum acutissimi, C. de fideicommissis. Quod fundamentum (vt supra retuli) expendit pro contraria parte Molina, eodem cap 11. libri secundi, num. 11. in versiculo, Secundo, quia. nec explicat, aut dissoluit, vt ibidem apparet. Nullus etiam Recentiorum in re adeo necessaria insistit: omnes namque hactenus relati, licet statuerint, maioratus institutorem, qui ex Regia facultate illum instituit, in personarum vocatione teneri seruare ordinem traditum a lege 27. Tauri, non tamen specifice attingunt, nec[sect. 26] explanant, an vsque adeo id verum sit, vt etiam filiis, ac descendentibus praetermissis, ad eius successionem agnatos, vel cognatos transuersales, vel etiam extraneos vocare possit ipse institutor. Quapropter pro vera explicatione obseruandum erit, Ludouic. Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 2. dicto cap 11. num. 11. & seq. vsque ad num. 17. clare videri praesentite, & velle, quod etiam id efficere valeat & praetermissis etiam descendentibus, ad agnatos, & cognatos, siue consanguineos, atque etiam extraneorum vocationem deuenite; nam in eam partem indistincte se inclinat, quod huiusmodi institutor maioratus non teneatur seruare ordinem dictae l. 27. Tauri, & sic in omnibus, & per omnia videtur accipere, quod seruare eum ordinem non teneatur. Rationes quoque ipsius ita euincunt manifeste, nam si filij exclusi a Regia facultate, assignatis sibi alimentis competentibus, tanquam extranei censendi sunt, & bona ex quibus maioratus instituitur, iam Legitima non sunt, consequens est, vt in eis, in quibus velut extranei habentur, tanquam extranei haberi possint, & extranei quoque, multóque magis consanguinei vocari possint: vere itaque (si attente perpendatur) in id videtur magis inclinare animum suum Molina, vt dixi, sed vt omnis tollatur dubitatio, adiicit in fine numeri 16. in hunc modum; Ad haec autem dubia summouenda, vidimus in quadam Regia facultate post licentiam datam institutori, vt possit primogenium instituere in primogenito, atque eius descendentibus adiectum, y a falta dellos, en ottas qualesquier personas de vuestros descendientes, o trunsuersales, o estranas: quorum verborum adiectio satis vtilis primogeniorum institutoribus esse poterit. Ecce vbi etiam eis verbis in facultate Regia non appositis, dubium profitetur, etiam respectu vocationis extraneorum: rationes autem eius, ex quibus filij velut extranei reputantur, dubium videntur summouere, vt dicebam Et id ipsum expressim, atque specifice voluit Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. dict. quaest. 67. is namque Author, non modo Molinam sequitur, & probat indistincte vt scilicet maioratus institutor, qui ex Regia facultate illum instituit, in personarum vocatione non teneatur seruare ordinem traditum a dicta lege 27. Tauri. Et rationes adducit, & contrariae partis argumentis respondet, ex quibus id deducitur aperte. Sed etiam in fine numeri secundi, expresse reiicit modificationem, seu limitationem Velasquez Auendani, qui dict. gloss 1. l. 40. Tauri, n. 67. resolutiue firmauit pro descendentibus contra extraneos, vt scilicet extranei praeferri, aut vocari non possint, stantibus descendentibus, vt statim dicetur. Matienzum etiam, & Azeuedum, eiusdem placiti, & intentionis fuisse, ex eo clare deprehenditur, quod Azeuedus, in lege vndecima, titulo sexto, libro 5. num 1. absolute dixerit, instituentem maioratum ex facultate Regia de omnibus bonis, vel maiori eorum parte, non teneri seruare ordinem illius legis, secundum Pelaez, in loco statim referendo, nec aliud dicit: Pelaez autem sic tenet, vt illico dicam: Matienzus vero, in eadem l. 11. glossa 11. num. 3. inquit, quod faciens maioratum cum authoritate, & licentia Regia, non adstringitur in vinculo, & grauamine seruare ordinem l. ipsius 27. quae est l. illa 11. sed poterit, quos maluerit substituere; cum tamen in melioratione teneatur seruare ordinem illum. Deinde & Pelaez a Mieres, in initio primae partis de maioratu, n. 11. maxime in versi. item illa verba. assentire videtur, vt etiam praetermissis aliis descendentibus, extraneos vocare possit ad successionem is, qui ex Regia facultate maioratum instituit. Et apertius id probat in versiculo, quod maxime procederet quando libera concederetur facultas apponendi grauamina, & substitutiones, & vocationes, quas institutor voluerit. E contrario vero velasquez Auendanus, dicta glossa prima l. 40. Tauri, num. 67. inquit, quod retenta ea sententia tanquam veriori, quod scilicet instituens maioratum ex Regia facultate, non teneatur seruare ordinem traditum a dicta l. 27. Tauri, ipsa restringenda, atque limitanda erit ad casum, quo primogenito instituto, inter alios filios, seu descendentes, circa substitutiones non sseruatur ordo legis 27. sed praeterito secundo, vel tertio genito, quarto genitus, seu nepos, vel pronepos, seu alter consanguineus substituitur; quia tunc verissimum erit, valere substitutionem: sin vero post vocationem primogeniti substituatur omnino extraneus, praeterito secundo, vel tertio genito, aut eorum legitimis descendentibus, quod tunc credit substitutionem posse merito annullari. Quia omnes Authores supra relati, dicentes, filium ex Regia licentia, seu statuto effici extraneum, ad impugnandam dispositionem, in qua fuit praeteritus a parente, loquuntur, & sunt intelligendi, (prout ipse Auendanus putat) quando primogenitus fuit institutus, & alij descendentes substituti, non habita consideratione ad proximiores; non tamen, quando penitus extraneus institutus, aut substitutus est. praeterito secundo, vel tertio genito, aut eorum legitimis descendentibus, quia tunc iustissime pesse ab eis impugnari dispositionem, tenent in specie similis statuti, repellentis filias a paterna successione, Imola, Aretinus, Socinus, & alij multi Interpretes, quos dicto num. 67. Auendanus cumulat: qui (vt vides) expresse tenet totum contrarium eius quod ex praefatis Authoribus supra retuli; & affirmat, ad extraneorum omnino vocationem deueniri non posse, praetermissis secundo, vel tertio, aut quarto genitis, & descendentibus eorum. Agnoscit tamen, eisdem omissis, vocari posse consanguineum, & sic non omnino extraneum. Quod mihi non leuem facit difficultatem, nam si praetermissis filiis, secundo, tertio, & quarto genitis, & descendentibus eorum, deueniri non potest ad vocationem extraneorum omnino (vt is Author existimat) quo pacto in consanguineo non descendenti, contra descendentes, & filios ipsos, secundo, tertio, & quarto genitos id statuitur; cum etiam consanguineus respectu filiorum, & descendentium, extraneus reputetur, prout in melioratione Tertij ex facultate legum Tauri reputatur, nec ante ipsos vocari potest, quamuis post ipsos, siue in defectum ascendentium, & descendentium vocari debeat, sicque extraneis praeferatur: aut ergo quod in extraneo statuitur, in consanquineo quoque obseruari debet; aut si liberae potestatis verba, quae in facultatibus Regiis continentur, non sufficiant, vt personis praedictis praetermissis, extranei vocari possint, consanguinitatis ratio sola non sufficiet, cum velut extraneus respectu filiorum, & descendentium consanguineus reputetur. Sic sane Ioannes Matienzus (si originaliter praelegatur) in dicta l. 11. tit. 6. lib. 5. gloss. 11. num. 3. descendentibus deficientibus, posse instituentem maioratum ex Regia facultate, quos maluerit substituere, non sine mysterio; sed ideo dixit, vt denotaret se velle, descendentium causam, & vocationem saluam esse debere; post eos autem, ad quoscunque posse deueniri, quia non est maior in vno, quam in altero ratio. Et haec quidem euincere videntur, vt si ad omnino extraneos etiam deueniri non potest, filiis, & descendentibus praetermissis, nec etiam possit ad consanguineos: sed an ad consanguineos, & ad extraneos etiam deueniri valeat, eisdem praetermissis; id ipsum est, quod controuertitur, in quo varie (vt vides) se habent Interpretes. Ac denique Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 609. fol. 552. cum in dubio proposito, probasset num. 5. Ludouici Molinae sententiam relatam, quod scilicet institutor maioratus, qui ex Regia facultate illum instituit, non teneatur seruare ordinem traditum a lege 27. Tauri, statim num. 6. limitat, vt si facultas solum concederet, vt maioratus institueretur in Tertio vnici filij, aut etiam contingendo alterius legitimam: non quidem censeatur dispensatum, vt etiam non seruetur ordo dict. l. 27. Tauri, quoniam dispensatio tunc in eo, quod vinculum maioratus in Tertia apponatur, non habet annexum, vt vocationes fiant non seruato eo ordine praescripto, quando vinculum apponitur Tertio, & multo magis, quando in parte etiam legitimae apponitur, non habet annexum, vt vocationes fiant non seruato ordine praescripto in dict. l. 27. Tauri, vnde nisi hoc etiam apponatur: & concedatur, non censetur in eo dispensatum. Et in hoc primo, & dato casu dubio, quia non appareat an id concedatur, quod non censeatur appositum grauamen, vt alij vocari possint exclusis propriis filiis talis Filii vnici, rectissime statuit Pater ipse Molina. Et statim subdit in hunc modum; Vnde non consulerem, vt Princeps dispensaret, vt exclusis filiis, ac descendentibus talis vnici filij, alij praeponerentur, aut vt concederetur facultas ad instituendum maioratum, contingendo legitimas aliorum filiorum, praesertim vocando ad eum maioratum ante eos filios, & eorum descendentes, alios remotiores, ac collaterales consanguineos. Haec tamen non impediunt, quod Princeps ex rationabili causa possit dispensare, vt in aliquibus euentibus locum non habeat ordo praescriptus l. 27. Tauri, ad effectum, vt ad eum maioratum non vocetur, qui ex descendentibus stultus sit, aut alia ratione minus aptus ei maioratui, aut vt in eo non succedant Religiosi, aut Clerici. Ecce vbi praefatus Author extra casum vnici filij quoque, & quando pluribus existentibus filiis, maioratus fit ex omnibus bonis, vel maiori parte eorum, & sic legitimas ipsorum contingendo, inquit, quod non consuleret, quod Princeps concederet talem facultatem, praesertim vocando ad eum maioratum autem eos filios, & eorum descendentes, alios remotiores, ac collaterales consanguineos. In quo (vt vides) non decidit, vtrum id de rigore iuris Princeps efficere valeat, sed inquit, quod non consuleret: & tamen quoe effici possit, supponit antea, eodem num. 6. ibi: Vnde nisi secundum etiam proponatur, & concedatur, non censetur in. eo dispensatum. In eo etiam, quod de consanguineis statuit, contrariatur expressim (vt ad oculum vides) Velasquez Auendan i placito, supra, relato. nec maius elargitur. ius, consanguineis, quam extraneis. vt filiis, & descendentibus praetermissis, ad eorum vocationem deuenire valeat is, qui ex Regia facultate maioratum instituit. In quo (vt etiam vides) cogitationi nostrae superius traditae contra Auendanum ipsum conuenit, inter consanguiguineos, & extraneos nullam in hoc videri constitui posse differentiam. Cum ergo adeo contrarij superiores omnes iuris[sect. 27] Interpretes existant, nec aliquid certum, aut firmum ex ipsorum traditionibus & resolutionibus valeat deduci; ego equidem post longam considerationem, & Authorum omnium originalem. & prolixam (vt moris habeo) lecturam nonnulla obseruanda, atque constituenda duxi, ex quibus articuli huiusce clarior, & distinctior non modo, sed etiam accuratior. & certior, quam hactenus tradita fuerit, haberi poterit resolutio. Et ante omnia primo praemitto. & constituo, facultatis Regiae verba, quibus instituendi maioratum facultas & licentia conceditur, & aliorum filiorum legitimas grauandi, diligenter inspicienda, & metienda. vt quid contineant, appareat dilucide; id namque, quod eisdem facultatis Regiae verbis contineatur, & concedatur. erit ad vnguem obseruandum: & si vocandi quoscunque, etiam extraneos omnino, aut non descendentes, sed cognatos, aut consanguineos transuersales, sicque non omnino extraneos, quamuis caeterorum filiorum, & legitimarum eorum adsit laesio, facultas concedatur, filiis eisdem, seu eorum descendentibus, aut vtrisque praetermissis; ita proculdubio obseruandum erit (vt dixi:) modo ab initio caeteris filiis competentia alimenta relinquantur. quod in ipsis facultatibus semper exprimitur, & fieri posse iustissime, etiamsi in eis nulla alia causa, quam ipsa maioratus interueniat, erudite admodum tradidit Molin. de Hispan. primog. lib. 2. c. 1. per totum, maxime n. 9. & seq. & n. 25. 26. & 27. & iterum cap. 3. eiusdem libri. Ioan. Gutierr. canonic. lib. 2. c. 14. per tot. Mier. de maioratu, prima parte, q. 3. P. Ludouic. Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disp. 578. per totam, & 576. n. 11. & 12. sic sane iu nostris terminis, & ad dubia superiora summouenda, profitetur idem Molin. d. cap 11. libri 2. num. 16. in finalibus verbis, se vidisse in quadam Regia facultate post licentiam datam institutori. vt possit primogenium instituere in. filio primogenito, atque eius descendentibus adiectum: Y a falia dellos, en otras qualesquier personas de vuestros descendientes, o transuersales, o estranos. Et inquit, quod horum verborum adiectio satis vtilis primogeniorum institutoribus esse poterit. Et sic pro certo supponit, quod valeat facultas huiusmodi, ex qua potestas relinquitur post primogenitum, & eius descendentes, vocandi quoscunque, etiam extraneos. Et tanquam indubitatum sequitur Auendanus, dicta glossa 1. leg. 40. Tauri, num. 68. dicens, quod quando ex licentia Regia datur libera facultas substituendi ad libitum extraneos, cum de potestate Regia non sit dubitandum, ita tenendum est; modo in dubium potestas institutoris maioratum circa substitutionem extranei reuocari non possit. Quiod etiam Princeps valeat ad eum modum facultatem Regiam concedere; pro certo quoque supponit P. Ludouic. Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disput 609. num. 7. in versiculo, vnde nisi secnndum etiam, fol. 25 2. quamuis statim dicat, quod ipse non consuleret, quod Princeps facultatem concederet, vt etiam exclusis caeteris filiis, & descendentibus eorum, vocarentur alij consanguinei remotiores, vt supra retuli. Immo casus hic primus extenditur, vt procedat, non modo si expresse concedatur facultas id efficiendi, & sic expressim, quod ad libitum extraneos etiam vocare, aut substituere valeat; sed etiam, si adeo generalia verba proferantur, siue adeo generalis facultas sit, quod in dubium id reuocari non possit, aut omnia censeantur concessa, vt puta, si dicatur, quod institutor maioratus possit apponere grauamina, & substitutiones, & vocationes, quas libere voluerit, aut quid simile; nam eo ipso videtur concessa facultas faciendi vocationes, & substitutiones ad libitum, praeter & contra ius commune. Et ita quidem in eisdem, in quibus versamur, terminis, obseruauit Auendanus, dicta gloss. 1. num. 68. ibi: Si facultas ita generalis sit, & c. Pelaez Mieres, in initio dictae primae partis de maioratu, num. 11. in versic. Quod maxime procederet: & in fortioribus terminis videtur voluisse Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quaest. 67. num. 2. in fine, quatenus carpita Auendani modificationem, & sic indistincte contendit, Ludouici Molinae sententiam procedere, vt nullo modo debeat talis institutor seruare ordinem dictae l. 27. Tauti, & sic omnino possit illum peruertere, etiam extraneos descendentibus praeferendo. Secundo deinde & principaliter constituo, facultatem Regiam sic expeditam, & quae id concedat expressim, aut verbis ita amplis, & generalibus, quod in dubium potestas institutoris reuocari non valeat (vt dixi) quoniam clare significent, aut exprimant, quod aliis filiis, seu descendentibus exclusis, transuersales etiam consanguinei remotiores, seu etiam extranei per institutorem ad successionem maioratus inuitari possint; ex eo iustificari, atque consonam iuri videri, quod numeris praecedentibus enuntiaui, videlicet quod filij exclusi a Regia facultate, assignatis sibi competentibus alimentis, tanquam extranei censendi sunt, & bona, ex quibus maioratus instituitur, iam Legitima non sint, & inde ipsi conqueri non debeant de actu, in quo extranei reputantur, nec de bonis, in quibus amplius non est Legitima, quemadmodum extranei conqueri possent. Et nihilominus facultas Regia ad eum modum non de facili concedi deberet, vt P. Ludouic. Molin. relatus, supra adnotauit, nec concederetur a prudentissimis, & praestantissimis Viris, qui Camerae Senatui praesunt, & summa expeditione, atque iustificatione petita deliberant, sed praehabita, & inspecta causa, & competentibus alimentis relictis caeteris filiis, quoru legitimae grauantur, & in maioratu includuntur iuxta resolutiones Molinae, lib. 2. de primog. d. cap. 1. & 3. Ioan. Gutierr. lib. 2. canonic. cap. 14. Patris Molinae, tom. 3. de iustitia & iure, disp. 578. ita tamen concedendi facultatem, potestas est in eodem Camerae Senatu, prout vidisse concessam, testatur ipse Molin. lib. 2. d. c. 11. n. 16. in fine. Tertio constituo, ex virtute facultatis Regiae ad primogenium instituendum, certissimum quidem esse, quod primogenito, aut eius descendentibus vocatis, vel etiam secundogenito, & posteris ipsius ad successionem inuitatis, vocari possint alij descendentes, non habita consideratione ad proximiores, sicque praeterito secundo, vel tertiogenito, aut eorum descendentibus legitimis, ad inferiorum descendentium vocationem deueniri posse, & etiam primogenito, & eius posteritati, inferioris gradus descendentes, aut secundo, veltertiogentium praeferre; quod expressim obseruauit Velasq. Auend. in d.l. 40. Tauri, gloss. 1. n. 67. & in fortioribus terminis Ludouic. Molin. lib. 2. c. 5. n. 6. Aluarad. de coniect. ment. defunct. lib. 2. c. 3. §. 4. n. 48. fol. 105. Pelaez a Mier. de maiorat. 1. part. q. 6. n. 14. vers. & ista procedunt: & q. 48. n. 11. in principio, vers. & certe. qui in hoc conueniunt, quod maioratus institutor potest vigore Regiae facultatis, primogenium in persona filij, quem voluerit, instituere, & primogenito secundogenitum anteponere; imo in persona filiae, relicto fiuo masculo instituere. In quo tamen contrarium tenuit Gregor. Lopez, a Molina relatus, & improbatus, d. cap. 5. libri 2. n. 6. & quotidian. har. controuers. iur. lib. 2. c. 26. latius ego explanaui: & nunc addiderim facultatem Regiam in hoc quidem nihil operari, nec tertia ista obseruatione principali concludenter absolui articuli proponendum ipsum putauit Velasq. Auend. d. gloss. 1. l. 44. Tauri, n. 6. vtpote cum etiam facultate Regia non interueniente, si ex Tertio, aut Tertio & Quinto bonorum, maioratus, aut melioratio fiat, quamuis ex d.l. 27. Tauri, praecise imponatur necessitas imponendi prius, ac vocationes & substitutiones faciendi inter descendentes; communi tamen Scribentium omnium huius Regni placito receptum fuerit, inter filios, & descendentes praelationem dari posse, & secundo, vel vlteriori loco geniti descendentes aut ipsos, primogenito, & eius descendentibus praeferri: prout in ipsa l. 27. Tauri, & in l. 11. tit 6. lib. 5. pro certo omnes tradiderunt, & ex communi sententia firmauit Ioann. Gutierr. dicta quaest. 67. libri 2. numero 4. qui cum antea dixisset num. 3. quod habens facultatem a testatore eligendi aliquem consanguineum, non tenetur eligere proximiorem, sed potest eligere remotiorem, quod est verissimum, quando liberae voluntati electoris, personarum electio commissa est, vt per Molinam, lib. 2. dicto cap. 5. ex num. 1. cum seq. Mier. de maioratu, prima parte, quaestione finali, Hieronym. de Caeuall. quaest. 265. Patrem Molinam, tom. 3. de iustitia & iure, disp. 594. infert statim intellectum ad dictam l. 27. Tauri, & inquit, id ipsum procedere post legem illam, dummodo ordo eius seruetur, sicque ordine seruato, inter vniuscuiusque ordinis personas ibi nominatas, praelationem concedit; & consequenter, vt extantibus descendentibus legitimis, ex eisdem prius substitutiones, & vocationes fiant, quamuis ex ipsis remotior, aut remotiores vocentur, antequam ex illegitimis, vel ex ascendentibus, vel ex consanguineis, & subdit in hunc modum: Itaque extantibus descendentibus legitimis, prius ipsi vocandi sunt, quam caeteri, & sic de reliquis suo ordine, vt cauetur in nostra lege: in eodem tamen genere personarum, videlicet descendentium, bene locum habebit praedictae electio, & praelatio, eodem, vel dispari gradu, sed fieri transitus de vno genere ad aliud minime poterit, nisi prius vocatis omnibus illius prioris, atque praecedentis generis. Ipsum quoque tenuit Angul. in l. 11. meliorationum, gloss. 8. num. 1. fol. 221. dum dicit: Entre sus descendentes, poterit ergo substituere quos voluerit, non habita ratione maioris proximitatis, cum nec in ipso meliorato haec proximitas consideretur, l. supr. eod. Et ante eos Didac. Castell. & Tell. Fernan. cum quibus Matienz. (quam ipsi non referunt) in d.l. 11. tit. 6. lib. 5. gloss. 4. num. 2. in illis verbis: Ex quo infertur, quod quemadmodum melioratio fieri potest nepotibus, etiamsi filij eos praecedant, vt in l. 2. supr. eod. ita substitutio eis fieri poterit, cuiuscunque gradus sint, nulla maioris proximitatis habita distinctione. Quarto constituo, quod etiam supposito, facultatem Regiam non esse adeo amplam, & expressam, sicut in prima, & secunda obseruatione traditum est, certum quoque esse, si in forma communi concedatur, excludi posse (quando certum non sit, quod descendentes indistincte excludi valeant) descendentes aliquos, quorum exclusionem iusta aliqua causa, vel qualitas iustificet; vt puta si stulti aut mente capti, aut furiosi, aut muti, & surdi, aut Religiosi, vel Clerici, vel qui indigne, aut contra dignitatem nupserint, a maioratus successione repellantur. Quod a Principe concedente facultatem, concedi posse, & ab institutore fieri, agnouit libenter Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disput. 609. num. 6. in finalibus verbis, fol. 253. prout supra reuli. Ludouic. Molin. de Hispanorum primogeniis, lib. 2. dicto cap. 11. num. 16. in fine, & cap. 12. eiusdem libri 2. num. 54. & 55. vbi quod Monachus, Religiosus, Clericus, vel Monialis a successione primogenij ex Regia facultate instituti, possunt excludi; sed non possunt a successione primogenij facti de Tertio bonorum, virture legum huius Regni: Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quaest. 67. num. 1. vers. quia si aliud diceremus: ita pariter filias propter masculos a maioratus successione excludere, & agnationem conseruare; quod non posset, si maioratum ex Tertio bonorum absque facultate Regia institueret, vt per Molinam, & Ioannem Gutierrez, in locis nunc relatis: & d. cap. 12. libri 2. num. 51. & 53. vbi inquit expresse Molina, quod in primogenio facto ex facultate legis Regni in Tertio bonorum, filiae propter masculos transuersales non possunt excludi: & repetit in annotationibus, num. 10. Quinto constituo, indubitatum etiam esse apud Interpretes nostros, ex virtute facultatis Regiae ad maioratum instituendum, posse parentes post vocationem descendentium legitimorum, praetermissis etiam ascendentibus legitimis, & descendentibus illegitimis, successionis tamen capacibus, agnatos transuersales ad successionem maioratus vocare, ipsos etiam transuersales cognatos praetermittere, & extraneos vocare, quod in melioratione Tertij ex dicta l. 27. Tauri non licet. Et in hoc quidem casu verificatur absque dubio sententia communior eorum, qui asserunt, maioratus institutorem, qui ex Regia facultate illum instituit, non teneri seruare ordinem a lege 27. Tauri praestitutum: nam respectu ascendentium, & descendentium illegitimorum, & consanguineorum, aut cuiuslibet eorum seruare non tenetur. Atque in hoc omnes conueniunt, vt vidisti supra: cum etiam qui pro contraria parte citantur, descendentium causam excipiant dumtaxat, descendentibus autem exceptis, inter caeteros seruari non debere ordinem dictae l. 27. Tauri, apertissime praesentiunt Azeuedus, Auendanus, & Pater Molina, vbi supra. Et in eisdem, quibus versamur terminis specifice id tradidit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro secundo, dicto cap. 11. numero 16. in fine, in versiculo, quia si non potest parens. Sequitur Ioannes Gutierrez, practicarum libro 2. dicta quaest. 67. num. 1. in versic. Secuno quia, & aperte tradit Ioannes Matienzus, in dicta l. 11. tit. 6. lib. 5. gloss. 11. num. 3. inquit namque, quod faciens maioratum ex facultate Regia, non adstringitur in vinculo & grauamine seruare ordinem l. 27. Tauri, sed deficientibus descendentibus, poterit quos maluerit substituere. Ecce vbi excepta descendentium causa, substituendi quoscunque libera, & absque ordine illius legis, datur per dictum Authorem facultas. Sexto denique & vltimo constituo, iuxta haec omnia hucusque tradita, manifeste elici, dubium dumtaxat manere, atque versari, filiorum, & descendentium respectu, vtrum scilicet eis praetermissis, ad transuersales, aut etiam extraneos deueniri valeat. In quo contrarias, & diuersas sententias retuli numeris praecedentibus, vbi vidisti: nunc autem admonendum lectorem duxi, in casu claro, siue cum verba facultatis Regiae id exprimunt, seruandum omnino expressum, iuxta ea, quae prima obseruatione scripta reliqui supra. Et idem dicendum, quando verba facultatis adeo ampla, & generalia, & ad voluntatem institutoris relata sunt; vt id denotare videantur aperte: sicuti ibidem tradidi prima, & secunda obseruatione relatis. Sicque verborum adiectionem, ex quibus dubium omne remoueatur, & etiam consanguinei, aut extranei, praetermissis descendentibus vocari possint, satis vtilem primogeniorum institutoribus esse futuram, vt dicto cap. 11. libri 2. num. 16. in fine, dixit Molina, & supra retuli: quando vero verba facultatis non adeo clare id inducant, sed probabiliter dubitari valeat, vtrum excludendi descendentes propter transuersules consanguineos, aut extraneos etiam, concessa facultas videatur, necne; tunc proculdubio easdem sententias contrarias recensui, & ponderaui vbi supra: & pro filiis, & descendentibus ipsis extant Auendanus, Matienzus, & Pater Molina. Contra eos autem, Pelaez a Mieres, & Ioannes Gutierrez: Ludouici vero Molinae rationes illae saepe ponderatae, quod caeteri filij, quibus alimenta competentia assignantur, tanquam extranei censendi sunt, & bona ipsa, ex quibus maioratus instituitur, iam Legitima non sunt, & sic in eo, in quo extraneus reputatur filius, & Legitima non iudicatur, nullus ordo assignatus inuenitur, nec seruari debet: euincere videntur etiam contra descendentes ipsos; sed non de facili contra eos accipienda erunt verba facultatum, nisi id exprimant specifice, aut saltem per verba ampla, & generalia, & liberae voluntatis, cum in aliis multis verificetur, quod ordo dictae l. 27. Tauri, seruandus non sit: quod videtur tenendum, sed semper cum casus se osserat, mature deliberandum erit. Aduertendum denique, quod Molina, & caeteri, qui articulum eundem excitant in dubium, semper supponunt, a primogenito, & eius descendentibus, vel alterius filij, & descendentibus ipsius, vocationem, & maioratus institutionem incoepisse, vt videre licet penes Molinam, dicto num. 11. cap. 11. libri secundi, in versiculo, Secundo quia ordo: & sub dicto num. 16. eiusdem cap. in vers. nam non posset. Absurdum namque maximum esset, institutorem maioratus, qui ex facultate Regia illum instituit, & liberos habet, a vocatione alicuius consanguinei, aut extranei incipere, & filios praetermittere. Sic dubium vertitur, quando primogenito, aut secundogenito, & eius descendentibus vocatis primo loco ad successionem, dubitatur vtrum post ipsos, ad probationem vlteriorum, etiam transuersalium, aut extraneorum, praetermissis caeteris filiis & descendentibus eorum deueniri possit: & hactenus de his, & de solutione secundi argumenti. Non obstat tertium argumentum: quoniam res[sect. 28]pondetur, quod illud procedit, respectu solemnitatis actus testandi, quae ex facultate Regia non censetur remissa, sed iuris regulis ordinariis relicta, secus vero respectu voluntatis circa dispositionem, quia ipsa libera conceditur. praeterquam in exceptis, & limitatis in eadem facultate, iuxta quam actus potestas metiri, & intelligi debet, nec iuris communis interpretationi locus esse potest, vbi facultas adeo plene & clare conceditur, iuxta supra dicta, & ia respondet Ioannes Gutierrez, d. quaest. 67. libri 2. practicarum, num. 2. in versic. Tertium etiam fundamentum. Non obstat quartum, cui nullus Recentiorum[sect. 29] respondit; quia verissimum est, quod ordo in d. l. 27. Tauri assignatus, non solum simplex Tertij praelegatum cum aliquibus grauaminibus, sed etiam perpetuum fideicommissum, atque primogenium comprehendit, sic vt possit ex Tertio & Quinto, aut ex Tertio solo perpetuus maioratus effici absque facultate Regia, provt cum facultate ex vniuersis bonis: imo firmior videtur maioratus institutio, quae fit de Tertio & Quinto authoritate legum huius regni, quam ea, quae ex facultate Regia fit; sicuti ex Gregor. Lopez, & Molina firmauit Angulus, in l. 11. meliorationum, gloss. 5. num. 3. & 4. fol. 215. & effectum adducit num. 6. & seq. firmauit quoque Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quaest. 66. numero 2. & adiicit num. 3. cautius esse vti facultate legum huius Regni, instituendo maioratum ex Tertio & Quinto, quam facultate Regia, praeterquam in excessu. Quamuis autem id sit verissimum, vt dixi, nequaquam obstat: quia respondtur, quod verba dictae l. 27. Tauri, sicut lex ipsa procedunt in melioratione Tertij, aut Tertij & Quinti, ex legibus huius Regni, absque Regia facultate condita, in qua siue simplex melioratio fiat, siue vincula perpetua, & submissiones, ac caetera omnia necessaria adiiciantur, ex quibus perpetuus maioratus inducitur, ac vere maioratus ex Tertio perpetuus efficiatur, ordo legis eius seruandus erit; quia verum est, meliorationem fieri ex legum huius Regni permissione, non ex facultate Regia, & Tertium respectu extraneorum esse Legitimam: sicque differentia non est, an simplex, an perpetua melioratio fuerit cum vinculis, & submissionibus. Secus vero si ex facultate Regia maioratus instituatur, in qua cum communiter concedatur licentia, & potestas maioratum sic instituendi, vt possit institutor apponere grauamina, & substitutiones, ac vocationes, quas sibi libuerit, non erit adstrictus, legis eius Tauri 27. oridnem seruare, in qua nisi adiiceretur versiculus, con tanto, & sic verba limitatiua, & modificatiua apponerentur, sub generalitate illorum verborum, que quisieren, licitum erat, grauamina adiicere non seruato ordine eius legis, prout non male adnotatuit Pelaez a Mieres, de maioratu, in initio primae partis, numero 11. in versic praeterea argumentum. in deducens, quod in articulo nostro argumentum a dicta l. 27. Tauri deductum, potest in contrarium retorqueri. Molina quoque lib. 2. dicto cap. 11. num. 14. eleganter (vt supra retuli) adnotauit a facultate legum Tauri, ad facultatem Regiam argui non posse, vt ibidem dixi. Non obstat quintum, quoniam respondetur,[sect. 30] Burg. Salon de Pace sententiam relatam in argumento non obesse, vtpote, cum ipse per transitum, & realiter non disputata quaestione, nec veritate inquisita, sic enuntiauerit; qui si articulum discuteret, aliter definiret. Sic sane ad Molinam se refert, & videndum eum esse dicit, dicto cap. 11. libri secundi, ex num. 11. cum seq. Deinde Ludouic. & Molinam, lib. 1. de Hispanorum primogeniis, dicto cap. 4. numero 30. in versiculo, quod comprobatur ex Hispana consuetudine, nihil dixisse, quod his repugnet aliquod modo, quae dicto cap. 11. ex num. 11. sic accurata iuris ratione, & disputatione praemisit: non enim vno solum verbo id resolueret, aut praesentiret, in quo disputationem longam ex professo suscepit, d. cap. 11. libri. 2. ex num. 11. cum seq. aut saltem eo loci mentionem faceret sententiae contrariae, quam sub dicto num. 30. cap. 4. libri primi, tenuisse contendit Burgos de Paz, & in eundem sensum retulit Molinam ipsum Ioannes Gutierrez, dicta quaest. 67. libri 2. num 1. column. 1. in fine. Vere autem Ludouici Molinae sententia, & intentio eo tendit, quod quamuis text. in authent. de restitut. fideicommissi, §. nos igitur, disponat, quod quando quis bona sua alienari prohibuerit, ea ratione, vt in familia conseruentur, prohibitio haec quartum gradum non excedat: illud tamen intelligendum sit, nisi ex mente testantis comprehendatur, ipsum testatorem voluisse, eam prohibitionem perpetuam futuram esse, quartumque etiam gradum transcendere; tunc namque ea prohibitio perpetuo, etiam vltra quartum gradum ex testantis voluntate seruabitur, prout censuerunt quamplurimi, ibi relati per Molinam: & eorum opinionem communem esse profitetur Couarruu. lib. 3. variarum cap. 5. num. 4. Et quamuis de ea dubitet, tamen illam veram esse censet, quoties ex aliquibus coniecturis percipi possit, testatorem voluisse eam prohibitionem perpetuam futuram esse, quartumque & vlteriores etiam gradus ascendere: Ex quibus infert, in Hispanis primogeniis eam prohibitionem perpetuo seruandam esse, & quartae, seq. quintae generationis rationem. Haec cum ita commemorasset Ludouic. Molina, adiicit vnum, ex quo Burg. de Pace, & Ioannes Gutierrez id eliciunt, quod dixi, & in hunc modum scribit: Quod comprobatur ex Hispana consuetudine, & ex decisione l. 27. Tauri, vbi id in tertiae & quintae partis bonorum praelegatis, in quibus non tanta perpetuitatis ratio, vt plurimum versari solet, dispositum est. Cuius dispositio ad Hispanorum primogenia, pari, aut etiam longe potiori ratione trahenda est, & c. Ecce vbi articuli praesentis, de quo nunc agimus, nec verbum vnum scribit Molina, quo id deprehendi aliquo pacto valeat, quod dicti duo Authores deducunt, sed a maioritate rationis argumentum conficit, vt si in tertiae, & quintae partis bonorum praelegato, in quibus non tanta perpetuitatis ratio, vt plurimum versari solet, dispositum est ita in dicta l. 27. Tauri, non modo pari, sed etiam longe potiori ratione, ad primogenia Hispaniae id trahendum est, quoad perpetuitatem scilicet, ex voluntate quoque praesumpta, non modo ex expressa inducendam. Et sic eo in casu aequiparationem facit, in quo longe maior ratio militat, & quoad terminos dicti §. nos igitur: sed an legis ipsius 27. Tauri dispositio, quoad alios effectus, & quoad praesentem trahi debeat ad primogenia ex Regia facultate instituta; siue an aequiparatio quoad omnia procedat, nequaquam inquirit, nec attingit quouis modo: imo cum a potiori longe ratione excitetur in eo casu aequiparationis, innuit manifeste, aequiparationem non procedere, vbi esset diuersa ratio: prout in casu nostro esse diuersam, nec argui posse a facultate l. 27. Tauri, ad facultatem Regiam; scriptum reliquit idem Molina, d. cap. 11. libri 2. num. 14. in vers. in contrarium autem. Quoad quartum denique & vltimum articulum;[sect. 31] maioratum scilicet instituendi facultas, & commis{ Regij Hispalensis Senatus in casu valde singulari, nec vulgari, egregia admodum & insignis atque notanda decisio. }sio alicui concessa, vtrum intelligi debeat, vt ordinarium, & regularem maioratum instituere possit; an vero vt extraordinarium quoque, & irregularem, sicque cum clausula exclusiua faeminarum, & aliis similibus non regularibus efficere valeat? Obseruandum equidem erit, singulare, & necessarium admodum hoc dubium esse, a nullo Interpretum huius Regni explicatum, imo nec tactum. Idcirco, cum vtile adeo sit, & in casu proposito in initio huius cap. ex facto in Regio Hispalensi Senatu occurrerit, opportunum visum fuit, idque vel eo magis, quod eiusdem occasione Senatus decisiones susceptae fuerint; vt discuteretur, an testatrix in casu praesenti, quae facultatem ad modum in initio relatum, marito concessit, videatur referre formam, & institutionem maioratus ad regulas ordinarias iuris communis, & consuetudinem Hispaniae, iuxta quas faeminae a successione maioratus non excluduntur regulariter, sed suo loco, & gradu prout masculi succedunt; & sic cum iure communi, & consuetudine Regni se conformare voluisse in dubio, & idipsum in institutione maioratus voluisse, quod leges huius Regni disponunt; an vero vltra ipsas ex verbis adeo amplis, & generalibus, atque mariti voluntati, & placito dispositionem relinquentibus, id omne commisisse, atque concessisse visa fuerit, quod ipsa posset, si viueret, & maioratum institueret. Et quidem pro negatiua parte, quod maioratum irregularem, & extraordinarium instituendi, sicque faeminas a suo gradu, & loco excludendi, facultas, & commissio in dubio non videatur concessa, sed dumtaxat ad maioratum ordinarum, & regularem concedendum: sequentia magis videntur astringere fundamenta, & rationes. In primis, quoniam in casu praesenti negari non potest, quin versemur in dubio, nec expressa, aut indiuidua commissio ad eum modum data fuerit. Testatrix namque ipsa instituendi, vel non instituendi maioratum, facultatem (licet amplam, & nimis voluntariam) reliquit, sed non expressit, an regularis, & ordinarius, vel irregularis, & extraordinarius ille esse deberet, sicque in dubio casus hic omissus, pro omisso haberi debeat, & iuris communis dispositioni censeatur relictus, iuxta l. commodissime, ff. de liberis & posthumis, cum aliis vulgatis, de quibus late supra, hoc eodem libro, & tractatu, cap. 15. testator etiam, cum eadem iuris communis dispositione se conformare voluisse videatur; cum testatorum voluntates, & testamenta, ex iuris communis dispositione optime colligantur, & interpretentur, & vnius[sect. 32]cuiusque voluntatem, & dispositionem, iuris dispositioni consentaneam esse, debeat praesumi: quia quilibet praesumitur voluisse id, quod lex ipsa disponit, & velle disponere secundum ius; & sic voluntas testatoris interpretatur eo modo, quo interpretatur dispositio legis. Ea enim interpretatio, per quam ius commune conseruatur, in qualibet dispositione censetur fauorabilis, & est amplectenda, & sic omnis dispositio, quae simpliciter profertur, vestitur a iure communi, & secundum ipsum debet restringi, & ampliari, etiamsi latissima deberet fieri interpretatio. Et siue dubium sit in verbis testatoris, siue in tempore, sicuti haec omnia adnotaui, & comprobaui supra, cap. 35. atque ideo hic non repeto. Sic sane quod dicta coniectura, & praesumptio, quod testator videatur voluntatem suam accommodasse secundum leges, procedat etiam in casu omisso (qualis est praesens) eod. cap. 35. num. 22. ex aliis Authoribus adnotatum, atque scriptum reliqui. Et idipsum probatur ex resolutionibus Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 48. num. 20. vbi dixit, quod clausulae pri[sect. 33]mogeniorum Hispaniae, sunt interpretandae secundum consuetudinem Hispaniae in successione primogeniorum, provt ex Decio, & Barbat. constituit, & numeris seq. exornat nonnullis, quae mire huic casui[sect. 34] conueniunt. Inquit etiam num. 23. quod omnis actus, in quo non apparet determinatio certa, regulatur a consuetudine: & talis est praesens, in quo versamur, cum in eo certa determinatio instituendi maioratum regularem, & ordinarium, vel extraordinarium, & irregularem non adsit. Adiicit praeterea idem Mier. num. 24. distinctionem Bartoli, in l. iurisiurandi, §. liber, ff. de operis libertorum, vbi dicit Bartolus, quod concessio emphyteusis facta alicui pro se, suisque filiis masculis, & faeminis, intelligitur secundum statutum, vel consuetudinem loci, disponentem de modo succedendi; ita quod si sit statutum, quod faemina non succedat stante masculo, filia non admittitur ad dictam emphyteusim, nisi in defectum filiorum: quem distinctionem sequuntur omnes communiter, vt idem Mieres profitetur: & infert statim, se alias sustinuisse, quod cum quidam ex Primatibus huius Regni in suo testamento cauisset, quod relinquebat quandam domum principalem titulo maioratus, nec aliud vltra dixisset, quod ex hoc solo domus remansit vinculata in fauorem filij primogeniti, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quae in maioratus institutione tradi solent, tam ex iure, quam ex consuetudine. Ecce locum apertum, vbi qui maioratum institui voluit, cum omnibus qualitatibus, & grauaminibus, quae adiici solent communiter; illum instituendum, praesumitur in dubio voluisse: & Pelaez a Mieres conuenit omnino Burgos de Paz, ciuilium, quaest. 2. num. 72. & 73. ex fol. 58. vbi etiam comprobat, quod maioratus institutio in dubio regulatur secundum dispositionem legis, & consuetudinis, & ab ea interpretationem recipit; dato etiam quod testator simpliciter loquatur, nec se referat ad aliquod ius, vel consuetudinem, nam eo ipso, quod bonis nomen maioratus apponitur, subiecta remanent ordinationibus, & consuetudini huius Regni, vt late ibi adducit, & ideo hic non transcribo: & quaest. 1. num. 5. Burgos ipse de Pace multum ad pro[sect. 35]positum nostrum inquit, quod verba hagais mayorazgo, sunt intelligenda secundum communem vsum Ioquendi, & intelligendi horum Regnorum, l. Labeo, ff. de sup. legata, l. librorum, §. quod tamen Cassius, ff. de legatis tertio, cap. ex litteris primo de sponsalibus, sane in istis Regni ex communi vsu loquendi, & disponendi ordine regulari, faeminae admittuntur, nec excluduntur regulariter, quamuis aliquando eas excludi contingat: ergo intellectis verbis dictae commissionis para hazer mayorazgo, secundum communem vsum loquendi, & intelligendi, non potuerunt faeminae in casu praesenti excludi, idque maxime iuxta resoluta per Socin. in consil. 160. num. 48. lib. 2. Pet. Pechium, de testament. cap. 13. Deinde & secundo facit, mandati, & commissio[sect. 36]nis fines ad vnguem obseruari debere, nec ab eis recedere licere, aut commissionis forma excedere, alias non valet, quod agitur, l. diligenter, ff. mandati, l. 19. tit. 5. part. 3. l. 7. tit. 4. part. 5. & exornant Iason, in l. prima, §. si stipulanti, num. 4. & 8. ff. de verbor. oblig. latius in l. si procurator, vbi vndecim limitationes adducit, C. de procuratoribus, Hippolytus, singulari 265. Socinus, in regula 252. Chassaneus, in consuet. Burg. in prooemio, glossa en ensuyuant le contenu, Auiles, cap. 1. Praetorum, glossa mandado, Peralta, in l. vnum ex familia, §. sed si fundum, n. 8. ff. de legatis secundo, fol. 584. Azeued. in l. 4. tit. 5. lib. 5. ex num. 1. vsque ad numerum 11. ibidem Matienzus, gloss. 9. num. 2. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris tom. 5. littera M. conclus. 36. 40.[sect. 37] & 41. ex fol. 537. vbi inquit num. 5. dictae conclusionis 39. mandatum esse stricti iuris, & in dubio non[sect. 38] extendi, sed restringi: & num. 8. quod paria sunt, quod aliquid fiat contra formam mandati, aut praeter, vel citra: quia in hoc aequiparantur contra, praeter, vel citra, vt per Ioannem Andr. in cap. prudentiam, in vers. citra, de officio delegati, Felinum, in cap. cum dilecta, in prima ampliatione, num. 41. de rescriptis, & num. 54. eiusdem conclusionis 39. fol. 539. quod dicitur excedere procurator, aut commissarius,[sect. 39] non solum quando excedit totam formam, sed etiam, quando excedit aliquam qualitatem formae, etiam minimam, vt per Iasonem, & Albertum Brunum, ibi relatos. Et haec quidem euincere videntur, vt dictus maritus, cui instituendi maioratum, aut maioratus, vel non instituendi inter filios, & descendentes, facultas, & commisso concessa est, maioratum instituere, vel non instituere valeat, prout voluerit; si tamen instituere destinauerit, & instituat. in qualitate exclusionis faeminarum non expressa, excedere non valeat, cum praeter, vel citra commissum sibi id efficiat, neque censeantur commissa ea, quae personalissima sunt, & a clara voluntate vxoris dependebant; sicque ab alio, quam ab ipsa, faeminarum exclusio explicari non debebat, nec poterat eo tempore; prout in hac commissionis materia, qua versamur, deduxit expressim Azeuedus, in l. 5. tit. 4. lib. 5. num. 1. per illam legem, quae antea fuit l. 31. Tauri, ibi Saluo si el que le dio el tal poder, para hazer te[sect. 40]stamento, especialmente le dio el poder, para hazer alguna cosa de las susudichas. Et inferius: Ten quanto a las cosas senalando paraque le da el poder, y en tal caso el comissario pueda hazer lo que especialmente el que le dio el poder, senaló, y mandó, y nomas. Verumenimuero en el caso praesente no le dio poder especialmente para excluir las hembras, ni para hazer tal cosa, sino para hazer mayorazgo, o mayorazgos, que es lo que la que dio el poder, senalo especialmente, y mando, y nos mas: y assi no excluir las hembras de la succession. Ad quod facere videtur Ludouic. Molin. lib. 1. cap. 4. ex num. 13. Tertio praeterea facit, quod in primogeniis His[sect. 41]paniae, licet a maioratus successione faeminae primogenitiae propter masculos remotioris lineae & gradus aliquando excludantur; vt per Ludouic. Molinam, lib. 3. cap. 5. Pelaez a Mieres, parte 2. quaest. 6. Auendanum, in l. 40. Tauri, gloss. 9. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. Salazar, de vsu & consuetudine, cap. 12. & quotidianar. har. controuers. iur. lib. 2. cap. 4. latissime explicaui: & vi, & virtute facultatis Regiae excludi valeant, vt articulo praecedenti obseruaui: & per Molinam, libro 2. cap. 7. num. 50. & cap. 12. num. 53. Frequentius tamen admitti, & vocari suo ordine, & gradu consueuerunt, prout in ipsis primogeniis Hispaniae, etiam ex facultate Regia institutis admittuntur quotidie maiori ex parte. Sicque in dicta commissione, & facultate marito relicta, potius haberi debet pro expressa ipsarum filiarum, & faeminarum, atque ab eis descendentium vocatio, & admissio, cum communiter, & vt plurimum fieri consueuerit, quam earundem exclusio, quae raro, aut extraordinarie, vel saltem aliquando, non vero ita frequenter fieri solet: quia in hoc ordinarium potius institutorum maioratuum, quam extraordinarium vsum, & factum sequi debemus, & amplecti videtur dicta D. Alduncia testatrix: argumento text. in l. Seiae, §. medico, ff. de annuis legatis, & in l. qui saltum, ff. de legatis tertio, l. 44. tit. 18. partita 3. & eorum, quae cum AEgidio Bossio, Lanceloto, Barbat. Catallin. Felino, Decio, Gomezio, Afflictis, & Ioanne Lup. multum ad propositum ponderauit, & congessit Pelaez a Mieres, in initio secundae partis de maioratu, ex num. 20. cum seq. vbi num. 22. post Socin. in cons. 256. Visis inuestituris, column. vlt. lib. 1. notanter scripsit, quod[sect. 42] verba inuestiturae debent recipere interpretationem a natura feudi, scilicet proprij, & regularis, non autem irregularis, & improprij, & se retulit ad Modern. Paris. ibi relatum; deinde num. 26. ex doctrinis antea ponderatis in hunc modum deduxit: Ex qua doctrina inferri potest, quod in licentiis datis per Principem ad faciendum maioratum, vel ad alienandum, vel extrahendum aliqua bona a maioratu, non debent intelligi, & suppleri, nisi clausulae, quae communiter in talibus facultatibus apponi consueuerunt, & non illae, quae raro inseri solent, l. ea quaeraro, ff. de regul. iur. quod est notabile pro declaratione dictarum facultatum, & ex his alias in facto dixi, & c. Et facit mirabiliter Rosental. de feudis, cap. 2. conclus. 54. Rursus & quarto loco pro eadem parte, quod[sect. 43] scilicet dicta commissio, & facultas marito concessa ab vxore, non debeat extendi ad hoc, quod maioratus fieri possit irregularis, sed ordinarius, & regularis esse deberet; facit etiam argumentum eorum, quae annotata, atque scripta reliquit Gregor. Lop. in l. 2. tit. 15. part. 2. verbo, en Espana, ibi: Et facit, quod si mater habens facultatem ad maioratum, committat patri, quod ipse faciat, quod non dicatur voluntas captatoria, sed intelligatur, quod faciat in filium maiorem, prout moris est. Ratio etiam text. in l. si quando, C. de inofficioso testamento. Dum probat,[sect. 44] quod libera testandi facultas alicui concessa, intelligitur iuxta formam legitimam, & consuetam, & secundum eam restringitur, vt ordine a lege dato, ac similibus dispositionibus tributo, seruatisque regulis, & solemnitatibus ordinariis intelligatur; prout ex ipso textu post alios Authores deduxit Ludouicus Molina, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 14. num. 18. in fine, & 19. & lib. 2. cap. 11. num. 11. versic. Tertio quia. Marsilius, singulari 328. Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. quaest. 67. num. 1. in versic. Tertio quia facultas, & num. 2. in versic. Tertium etiam fundamentum. Caldas de Pereira, in l. si curatorem habens, verbo, laesis, num. 129. colum. 7. Surdus, de alimentis, tit. 9. quaest. 30. num. 46. & in consil. 220. num. 10. lib. 2. & in consil. 245. num. 42. eodem libro, ita pariter in casu praesenti, concessa censeri debet per vxorem marito, ordinario, & non irregulari, aut extraordinario modo. Idque ex eo etiam, quod cum ipsa faemina esset, verisimile non sit, quod voluerit, vt maritus faeminas in totum excluderet, ipsasve, & eorum descendentes posteriori loco vocaret. Maioratus namque quoties a faemina originem sumpsit, & processit, nunquam in casu dubio diiudicandum erit, faeminas propter masculos[sect. 45] remotiores, ab eius successione exclusas fuisse, vel excludendasfore, vt post multos alios Authores tradidit Ludouic. Molin. lib. 3. cap. 5. num. 73. Mieres, parte 2. quaest. 6. num. 58. in fine, & num. 59. & 97. Aluaradus, Auendanus, Gutierrez, & alij, cum quibus ita quoque notaui, lib. 2. cap. 4. numero 143. & 144. Quibus tamen non obstantibus contrarium in ca[sect. 46]su praesenti supponebat, & pro certo praemittebat Senatus Regius Hispalensis, vt articulum super quoad Senatum lis allata fuerat, definiret; quod scilicet ad maioratum instituendum, vel non instituendum, liberam habens facultatem, & commissionem ab eo, qui ex Regia facultate illum instituere poterat, & a maioratus successione faeminas excludere: eandem habeat potestatem, quam habebat ipse committens, sicque irregularem, & extraordinarium possit maioratum efficere, nec teneatur regulatem & ordinarium eum facere. Senatus autem definitio, & sententia, vt vere & concludenter comprobetur, meminisse oportebit, ea omnia, quae pro solutione, & explicatione argumentorum contrariae partis scribuntur, atque adnotantur inferius; sic iuridice, & dilucide partem hanc comprobare, vt pro ipsius iustificatione sufficerent; nihil omninus tamen sequentia fundamenta expendi, & fortiter adstringere. Ac primum equidem Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 48. num. 11. in versic. certe obseruatio illa. Et Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 5. num. 6. verba valde singularia in proposito, quando scilicet ex libera eligentis voluntate succedendum est, ex versic. ea namque quae ipse, & cap. 7. num. 30. & cap. 12. num. 53. eiusdem libri secundi. Menochij, de arbitrariis, lib. 1. quaest. 7. numero 39. & 40. prout expenduntur infra ad solutionem quarti argumenti, & ideo hic non inseruntur: facit etiam Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. dicta quaestione 67. numero 3. & 4. Ioannes Matienzus, in l. 14. titulo 4. libro 5. glossa 1. numero 12. vbi quod data facultate eligendi, adiecto verbo voluerit, non tenetur commissarius iuris communis formam obseruare, nec personas iure ipso determinatas eligere, sed eas, quas eligere habens, libere voluerit. Sed in casu praesenti verbum voluerit, adiectum, & geminatum est, vt statim notatur; ergo de iure potuit maritus efficere id, quod diximus, & faeminas a successione maioratus excludere. Secundo deinde facit, absolutae & liberae dicti mariti voluntati, non modo maioratum, aut maioratus instituere, vel non instituere, prout ipse voluerit; sed etiam instituendo, forma, & modo, quibus voluerit, & sibi placuerit, id efficere, fuisse omnino relictum, vt constat ex verbis dispositionis, ibi; E todo lo que el quisiere, e por bien tuuiere entre los dichos nuestros hijos, segun y como mejor le pareciere, y en la forma que quisiere, como si los dichos bienes fueram propios suyos. Quae verba important (vt vides) plenissimam commissionem, & facultatem, maioratum forma, & modo, quibus voluerit, erigendi, atque instituendi, nec facultas, aut potestas restringitur ad ordinem succedendi ordinarium, aut regularem, sed liberam voluntatem inducit, etiam extraordinarium, & irregularem faciendi. Nam verbum volo, aut voluerit, sui natura liberam, & absolutam[sect. 47] tribuit potestatem, etiam pro voluntate, nulli legi alligatam, l. fideicommissa, vndecima, §. sic fideicommissum, in versic. quanquam, ff. de legatis tertio, l. fideicommissaria libertas 46. ff. de fideicommissariis libert. l. cum quidam 24. ff. de legatis secundo, l. vigesima nona, titulo nono, partita sexta, & cum Bartolo, Aretino, Natta, Zabarella, Afflictis, Felino, Iasone, Decio, Parisio, & aliis sic notauit, atque scripsit Iacobus Menochius, de arbitrariis, libro[sect. 48] primo, quaestione septima, numero primo, & duobus seqq. & numero 35. vsque adeo vt verbum maioris virtutis, & potentiae, quale est verbum voluerit, cum verbo minoris potentiae coniunctum, illius significationem inflectere, & ad se trahere; scripserit ibi[sect. 49]dem ipse Menochius, num. 17. videndus ex num. 14. & latius Surdus, in cons. 380. lib. 3. verbum etiam, Libet, quod liberam, & absolutam voluntatis potestatem, facultatemque tribuat, quae nec iure, nec aequitate, nec ratione aliqua regulatur, sed in libera, & absoluta residet potestate; sicque intelligi debeat commissio facta cum illis verbis, ad libitum, vel prohibito suae voluntatis; ex aliis quoque Authoribus comprobauit idem Menochius, dicta quaest. 7. ex num. 32. vsque ad numerum 37. sicque ex adiuncto verbo, voluerit, explicari, atque intelligi debent, quae ipsemet Menochius, de verbo, prout sibi videbitur, aut sibi placuerit, adducit eodem lib. 1. quaest. 8. ex num. 1. cum seq. vsque ad numerum 14. idque maxime (etiamsi verbum voluerit, deficeret) post decisionem l. 29. tit. 9. partita 7. vbi verbum, quisiere, & verbum tuuiere por bien, aequiparantur, vt ibidem notauit Gregorius Lopez, verbo, tuuiere por bien, & legem ipsam expendi ego, & singulariter explicaui, quotidianarum harum controuers. iur. libro 2. cap. 6. num. 37. & 50. & pro maiori vi huius fundamenti commendo Molinam, lib. 2. cap. 5. num. 6. in fine. Praeterea & tertio loco facit, nam ex vi faculta[sect. 50]tum Regiarum, quae in Hispania ad primogeniorum institutiones conceduntur, quamuis ipsarum (prout communiter, & ordinarie expediuntur) non sint adeo ampla, & generalia verba, sicuti fuere commissionis ab vxore marito in casu praesenti relictae; parens maioratum instituens, potest vigore Regiae facultatis primogenium in persona cuiuslibet filij, quem voluerit, & quod magis est, etiam filiae, relicto filio masculo instituere; vt contra Gregor. Lopezium resoluit Molina, de Hispanor. primog. lib. 2. cap. 5. num. 6. qui confirmat extraditis ibidem, num. 1. & seq. Et quamuis ego dubitauerim de sententia Molinae, quotidianar. har. controuersiar. iur. lib. 2. cap. 26. & in casu ibi proposito aliter existimauerim: De alio tamen dubitari non valet, videlicet, quod maioratus institutor possit vigore facultatis Regiae maioratum agnationis efficere, & masculos, etiam remotiores agnatos faeminis, & eorum descendentibus praeferre, vt supra dixi, & per Molinam, lib. 2. cap. 7. num. 30. & cap. 12. num. 53. quemadmodum inter ipsos descendentes effici etiam potest absque facultate Regia, ex dispositione legum Tauri, vt masculi scilicet faeminis, & earum descendentibus praeferantur, modo transuersales faeminis descendentibus non anteponantur, sed inter ipsos descendentes id fiat, vt supra quoque dixi, & per Molinam, dicto cap. 12. libri secundi, num. 53. & in annotationibus, num. 10. Ioannem Gutierrez, practicarum libro 2. quaest. 67. num. 4. vbi id specifice & expressim notat. Sicuti ergo vxor ipsa id efficere posset, & maioratum irregularem, & extraordinarium instituere, ita quoque & maritus potuit, cui adeo ampla facultas, & commissio concessa est per vxorem, quoniam habet eandem potestatem, quam illa; vt in ipsis, in quibus versamut terminis argumentatur Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 48. num. 11. in versic. & certe. & eo innititur fundamento, quod omnia nostra facimus, quibus authoritatem nostram impartimur, l. 2. §. omnia enim, C. de veteri iure enucleando. Notat Bartolus, in l. de quibus, num. 21. ff. de legibus. Hippolytus, singulari 567. & subrogatus[sect. 51] sapit naturam eius, in cuius locum subrogatur, l. vnica, §. & vt plenius, C. de rei vxoriae actione, l. si eum, §. qui iniuriarum, ff. si quis cautionibus, l. 22. tit. 11.[sect. 52] partita 4. cum subrogatus, censeatur vnus, & idem, l. si ita legatum, vbi Bartolus, num. 8. ff. de auro & argento legato, l. filiae, §. filia, ff. de condit. & demonst. Bursatus, in consil. 300. num. 53. lib. 3. Menochius, in consil. 400. num. 4. lib. 4. Euerard. in loco a vi subrogationis, vbi late de regula praedicta, & cum Tiraquello, & aliis multis, late etiam Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 11. per totam. Ludouic. Molin. de Hispanor. primog. lib. 4. cap. 4. ex n. 24. cum pluribus seqq. Cardinalis Thuscus, practicarum[sect. 53] conclusion. iur. tom. 7. littera S, conclusione 757. ex fol. 826. quia subrogatio fit cum omnibus qualitatibus, natura, potestate, & immunitate, Decius, in consil. 120. late Cephal. in consil. 615. num. 2. & seq. lib. 5. Tiberius Decianus, in consil. 7. num. 90. lib. 1. Molin. dicto cap. 4. num. 36. Bursatus, in consil 302. num. 51. lib. 3. & in consil. 258. num. 20. & cons. 300. num. 35. eod. lib. Menochius, dicto consil. 400. numero 34. lib. 4. Borgninus Caualcanus, decisione 19. num. 30. & seq. & decisione 41. num. 35. & procedit[sect. 54] tam respectu rei, quam personae; vt late per Euerardum, Mieres, Molinam, & Thuscum, vbi supra. & per Cephalum in terminis, in consil. 58. num. 30. lib. 1. Fabium Turretum, in consil. 31. num. 18. & 19. vbi sic argumentatur, & multum ad propositum inquit: Ergo & illud, quod est subrogatum, debet esse eiusdem naturae, vt possit de illis bonis disponere, tanquam dominus poterat. Idem Turretus, in consil. 99. vbi subrogationis tritam hanc regulam, & brocardicam singulariter explicat ex num. 31. vsque ad numerum 39. & num. 52. scribit, quod subrogatus vti[sect. 55]tur illis priuilegiis, quibus vti poterat is, in cuius locum subrogatur, vt per Menochium, in consil. 99. num. 48. lib. 1. Bursatum, in consil. 258. num. 20. lib. 3. Surdum, in consil. 127. num. 7. lib. 1. quem vide in eadem regula brocardica, & in consilio 138. num. 20. & 21. & in consil. 31. num. 41. & in cons. 53. num. 14. & 15. & in consil. 143. num. 48. lib. 1. Matienzus, in l. prima, tit. 4. gloss. 8. num. 1. & in l. 16. tit. 10. gloss. 3. num. 2. libro 5. Ioannes Gutierrez, practicarum libro primo, quaestione 34. numero 2. vbi refert Baldum dicentem, quod subrogatus debet esse eiusdem iuris & conditionis, cuius est ille, in cuius locum subrogatur, & debet esse talis, qui a principio potuerit esse. Vide etiam de eadem regula Mastrillum, decisione 36. per totam, & decisione 200. numero 1. & 2. 28. 30. 31. & 34. Hondedeum, in consilio 70. num. 1. & 26. & seq. libro 2. Stephanum Gratianum, disceptat. forens. capite 106. ex num. 14. atque ex num. 34. & cap. 111. num. 32. & seq. Rursus & quarto loco facit, concludens, & vtgens ratio, nam cum certissimi iuris sit, iuxta superius dicta, potuisse maritum in casu praesenti virtute facultatis, & commissionis vxoris, inter filios suos eligere filium, quem vellet, etiam minorem, & in eius persona maioratum instituere, sicque caeteris filiis ipsum praeferre, ne alias eligendi facultas superflua redderetur, vt per Molinam, lib. 2. cap. 5. ex numero primo, cum sequentibus, & maxime num. 3. vbi quod elector, cui facultas libera concessa est ad maioratus electionem, potest omisso primogenito, secundo, vel tertio gentium eligere, etiam si maior natu dignior sit. Anton. Gomezium, in l. 40. Tauri, numero 58. Mieres, prima parte, quaestione vltima, Caeuallos, quaestione 365. Ioann. Gutierrez, practicarum libro 2. quaestione 67. numero 5. patrem Molinam, tomo 2. disputatione 594. sequitur necessario & praecise dicendum potiori ratione inter descendentes agnatos vlteriores id efficere potuisse maritum eundem, praeferendo omnes masculos descendentibus[sect. 57] masculis, Nam si inter liberos primi gradus, iam natos, & a matre cognitos, sicque affectione particulari dilectos, ita libera datur electio, a maioritate rationis concessa censeri debet inter descendentes vlteriores non natos, nec cognitos, in quibus particularis affectio adesse non potuit. Quoniam affectio, & dilectio maior habetur ad eos, qui sunt nati; & cogniti tempre factae dispositionis, quam ad eos, qui nec nati erant, nec cogniti. vt ex aliis Authoribus[sect. 58] adnotarunt Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quaestione 6. numero 16. Tiberius Decianus, in consilio primo, numero 14. libro primo. Mascardus, de probationibus, tomo primo, conclusione 67. numero 5. & 6. & 8. Ludouicus Casanate, in consilio 15. n. 31. & in consilio 45. numero 128. per totum. & quotidianar. har. controu. iuris, libro 2. cap. 26. numero 21. alios plures Authores recensui. Addo nunc Ludouic. Molian, de Hispanor. primogeniis, libro tertio, cap. 5. numero 53. vbi fortius inquit, quod affectionis, sec praedilectionis ratio non potest assignari in descendentibus nascituris, nisi ex gradus proximitate, vt[sect. 59] ibi obseruat, nec remotioris gradus personae, melioris conditionis esse possunt, quam hi, qui in proxi[sect. 60]miori gradu sunt constituti, iuxta textum, in l. si viua matre, c. de bonis maternis, in l. Publius Maeuius, §. primo, ff. de condit. & demonst, quas multorum Interpretum allegatione comprobaui, atque exornaui libro 2. cap. 4. numero 16. & numero 109. & 110. Ludouic. etiam Moliam, lib. 3. dicto cap. 5. numer. 52. & 53. explicaui. Et ibidem dixi, coniecturam, quae ex eis legibus elici solet, maioris effectus esse, quando de personis maioratus institutori ignotis agitur, quam cum de personis eidem cognitis controuertitur. Idque potiori ratione procedit in casu praesenti, ex natura perpetua maioratus, qui cum tractum habeat successiuum, & omnes de familia in perpetuum, & non solum primas personas nominatas respiciat, ius in primis statutum, atque concessum, in vlterioribus quoque statutum, & concessum intelligitur, vt in fortioribus teriminis resoluunt Gama, decisione 206. numero 8. & 9. Menochius, in consilio 158. num. 8. lib. 2. Georgius de Cabedo, decisione 134. per totam, prima parte. Qui ex subiecta materia perpetuitatis,[sect. 61] extendunt electionem primo vocato concessam ad vlteriores, & expendunt singulare consilium Ancharani 27. numero septimo, in versicul cum erga legatum. Ex alio quoque id redditur magis indubitatum, quod in ipso casu praesenti de excessu commissionis dicti mariti ex eo tractari non potest, quod omnes, qui litigant, sint descendentes institutoris; masculus namque a masculo descendens, & masculus a faemina procedens, ex primo institutore recta linea descendunt, & sic quando dubitaretur, an perpetua faeminarum exclusio fieri posset, ex virtute facultatis Regiae, quam fieri posse firmauit Molina, & saepe dixi; quoad eundem casum praesentem dubitari non valet, cum etiam absque facultate Regia, iuxta terminos l. 27. Tauri, potuerint masculi descendentes praeferri faeminis, vt supra etiam saepe dixi, & maxime articulo 3. praecedenti. Vbi citaui Authores, ita in terminis dicentes, Molinam inquam, in annotationibus ad commentaria de Hispanor, primogeniis, numer. 10. Auendanum, in l. 40. Tauri, glossa 1. num. 67. Ioannes Gutierrez practicarum lib. 2. quaestion 67. num. 4. & idem obseruauit And. Angulus, ad l. 11. meliorationum, glossa 8. numer. 1. folio 221. vbi inquit, quod descendentes possunt substitui in Tertio, etiam praelati pro[sect. 62]ximioribus. Sicque excessus exceptio non esset pertinens, cum in eo, de quo hodie agitur, & respe[sect. 63]ctu status, aut temporis praesentis, quo inter descendentes litigatur, excessus commissionis non detur: nec vitiabitur dispositio ex eo, quod in futurum excessum fuisse. euenire posset, si descendentes masculi deficiant, vt sunt iura expressa, in ex facto, §. Lucius, ff. de vulgar. & pupil. substitut. ibi: quia non totum testamentum infirmat filij, sed tantum eum gradum, qui ab initio non valuit, l. 3. versic. ex his, ff. de iniusto rupto, & in §. finali, ibi: licet autem posthumus praeteritus adgnascendo rumpat, tamen interdum euenit, vt pars testamenti rumpatur: vt puta si proponas a primo gradu posthumum exhaeredatum, a secundo praeteritum: nam hic primus gradus valet, secundus ruptus est. l. hac consultissima, §. ex imperfecto, C. de testamentis, ibi: Si vero in huiusmodi voluntate liberis alia sit extranea mixta persona, certum est, eam voluntatem defuncti, quantum ad illam duntaxat praemixtam personam pro nullo haberi. Et ita in terminis l. 27. Tauri, resoluunt Aiora, de partitionibus, secunda parte, cap. 43. Angulus, de meliorat. l. 11. gloss 15. num. 1. & 2. Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. quaest. 51. ex num. 15. qui in hoc conueniunt, quamuis eueniente casu, quo excessus detur, nonnulli dicunt, maioratum finiri; Alij vero, vocationes contra formam legis factas, iuxta eam reduci, provt lib. 2. quotidian. har. controuersiar. iuris. cap. 7. ex num. 12. cum seq. latius ego explanaui. Denique & vltimo loco facit textus notabilis & singularis, in l. creditor. §. Lucius, ff. mandati, in illis verbis; Concedo tibi de omnibus meis, vt vis, negotiari, siue vendere vis, siue pacisci, siue emere, sine quodcunque operati, vt domino omnium meorum, me omnia firma esse a te facta existimate, & non contrarium dicente tibi ad vllam operationem: quaesitum est, si non administrandi animo, sed fraudulenter alienasset, vel mandasset, an valeret, & Iureconsultus respondet. Eum de quo quaeritur, plene quidem, sed quatenus res ex fide agenda esset, mandasse. Sicque ex eo text colligunt Glossa, Bartolus, & Doctores communiter, quod quoties in liberam procuratoris, aut commissarij voluntatem aliquid relinquitur. dolus solum exceptus intelligitur,[sect. 64] l. si pater, ff. quae in fraudem creditorum, l. locum, §. ex eo. ff. de vsufructu. l. in venditione, §. tempore, ff. de bonis authoritate iudic. possid. & ad id textum in dicto §. Lucius, summe commendat Baldus, in cap. 1. in fine. Vt lite non contestata. Et dicit vnicum, in cap. cum venissent columna 3. de iudiciis. Iason, in l. 1. num. 15. de liber. & posth. Matienzus, in l. 3. titulo 3. glossae 2. num. 6. lib. 5. & est melior text. in l. si mandauit. versic idemque, ff. de acquirenda haered. sane, cum plena, sed quatenus ex fide re agenda esset, censeatur mandatum, plane sequitur, in casu nostro id effici potuisse per maritum, quod contendimus, cum id ipsum efficere posset vxor absque fraude, vt supra probaui, & in multis primogeniis effici soleat in Hispania, vt per Molinam, lib. 3. cap. 5. & l. 2. har. quotidianar. controu. iur. cap. 4. plene notaui. Sicque bona fides adest omnino in eo, quod ex aliorum factis, & potestate eius, qui commisit iustisicatur. Nec obstant argumenta pro contraria parte addu[sect. 65]cta, non obstat primum. quoniam respondetur, quod in casu dubio, & cum de voluntate testatoris non apparet in contrarium, verissimmum est, quod testator ipse videatur cum dispositione iuris communis, & consuetudine huius Regni se conformare voluisse; & maioratus institutio, atque commissio ad euo modum, & iuxta leges, & consuetudines Hispaniae debeat intelligi, & eo ipso, quod maioratus efficitur, bona eius subiecta remaneant ordinationibus, & consuetudini huius Regni, vt in argumento notaui. Caeterum quod testator non videatur voluntatem suam accommodasse secundam leges, aut consuetudinem suae patriae, quaelibet coniectura sufficit, & de facili ab ea regula recedi solet ob quamcunque coniecturam contrariam, vt per Corneum, in consilio 83. colum. 2. in fine, lib. 1. & per Crauetam, in cons. 180. num. 4. vers. 4. respondeo. Petrum Surdum, in cons. 116. num. 68. lib. 1. & dixi supra cap. 35. num. 21. sic sane ab ea regula ex multis recedi, & quomodocunque ex voluntate testatoris in contrarium colligi valeat, ipsam non seruandam; ex aliis Authoribus adnotatum, atque scriptum reliqui eodem cap. 35. numer. 23. & 24. & ideo latius non comprobo nunc. Sanc in casu praesenti, adeo ampla, & generalia, & liberam mariti facultatem, & voluntatem, non modo circa personarum electionem, & nominationem, sed etiam circa institutionem maioratus, aut maioratuum, & ordinem successionis tradendum, expressa fuere in commissione, vt non modo ex coniecturis, sed velut ex verbis claris, & manifestis, ab ea coniectura recedere vis est. Non enim legis, aut consuetudinis dispositioni se conformare, aut velle, quod se conformet commissarius, testatrix videtur, quae totum id eius voluntati adeo libere committi. Idcirco quemadmodum ipsa potuit ex virture facultatis Regiae faeminas excludere, ita & maritus commissarius de iure potuit: quod inspectis verbis dictae commissionis ambigi, nec negari non potest. Non obstat secundum argumentum, quia certissimi iuris est, mandati, & commissionis fines ad vn[sect. 66]guem obseruari debere, nec aliquid contra formam, praeter, vel citra fieri posse. Ita pariter, ex l. 31. Tauri (provt verba eius ponderantur in argumento) El commissario no poder hazer mas, de lo que especialmente el que dio el poder, senalo, y mando, y no mas. Respondetur tamen, in casu praesenti maritum non excedere fines mandati, nec formam ipsius, praeter, vel citra aliquid efficere. Non etiam facere nisi id, quod sibi iniunctum est. Nam ex quo facultas Regia per verba amplissima praecesserat, ad maioratum, vel maioratus instituendum, & virtute eiusdem facultatis Regiae faeminas excludere institutor posset; ipsa equidem, quae adeo amplam, & verbis generalibus admodum, atque liberam, & absolutam voluntatem importantibus, commissionem, & facultatem reliquit, eandem videtur, quam habebat, potestatem concedere, nec quouis modo restringere: sicque specialiter concessum videtur omne id, quod eadem ex vi facultatis Regiae efficere posset. Cum verba (vt dixi) adeo liberam voluntatem importantia, adiecta fuerint, vt supra probaui, vnde potius pro hac parte expendi debet dicta l. 31. Tauri. Porque el marido commissario haziendo libre elecion, no haze mas de lo que specialmente se le mando, que fue hazer a su voluntad, y disposicion el mayorazgo, y orden de succeder en el. Non obstat tertium argumentum; quoniam in eo ponderata, & adducta, procederent, quando in du[sect. 67]bio versaremur, vt in solutione argumenti praecedentis dicebam, & de voluntate eius, qui facultatem concessit, dubitari posset probabiliter; quia tunc recurrimus ad coniecturas generaliter, & ad coniecturam consuetudinis, aut vsus testatoris concedentis dictam facultatem, & commissionem, aut aliorum, qui maioratus in Hispania instituunt; quo casu, & cum in dubio sumus, omnes illae Pelaez a Mieres doctrinae procedunt. Secus autem, quando in claris, & manifestis versamur, & verba adeo expressa, & generalia, & liberam voluntatem importantia, adiecta fuerunt, vttollant dubitandi rationem, & voluntatem concedentis facultatem ostendant, vt in casu praesenti; quia non attendimus consuetudinem, siue ordinarium, aut regulare, sed quid testator voluerit, quid vel significauerit, inspicimus, vt supra quoque dixi. Sic sane in casibus dubiis a consueto, & ordinario, Pelaez a Mieres, in loco in argumento relato, obseruationes illas deduxit, quoniam dispositionis verba nihil certum inducebant, nihilve continebant, quo ab ipso regulari & ordinario recedi valeret. Non obstat quartum argumentum, cui suo ordine[sect. 68] respondebitur; ac primum quidem, sententiam illam Gregorij Lopezij in contrarium non vrgere, quoniam ipsa in diuersis terminis procedit, scilicet, quando marito vxor facultatem concessit, vt faceret maioratum duntaxat, nec amplius dixit, hoc est, non adiecit, provt ipse voluerit, sicuti factum est in casu praesenti, vbi commissio, & facultas per verba adeo ampla concessa fuit, quod praecise denotant, positum etiam in libera voluntate mariti, an in maioratus institutione extraordinarium & irregularem successionis modum statuere vellet, sicque eum non adstringere ad ordinarium & regularem. Alias namque verba superflua redderentur, & sine virtute aliquid operandi, contra l. si quando, cum vulgatis, ff. de legatis primo. Sic sane in eisdem, quibus versamur, terminis, sed non ita amplis verbis adiectis, provt in casu praesenti adiiciuntur; quod commissarius possit eligere, & nominare, & inter personas praelationem constituere; obseruauit Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 48. num. 11. in versic. & certe, in eisdem etiam terminis singulariter tradidit Ludou. Molina, de Hispanorum primogen. lib. 2. cap. 5. num. 6. in illis verbis: Ea namque, quae ipse pro hac opinione adducit, intelligenda sunt, quando scilicet iuxta maioratus, seu feudi naturam succedendum est, nec verba dispositionis expresse repugnant. Secus autem dicendum erit, quando succedi debet ex libera eligentis voluntate, quae (vt superius diximus) successionis naturae, atque ordini subiecta non est, sed elector potest quamcunque voluerit eligere, & c. Facit etiam Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quaest. 67. num. 3. Deinde & secundo respondetur, doctrinam illam[sect. 69] ex textu, in d.l. si quando, C. de inofficio testamento, deductam, non obstare, & eidem responderi posse. provt vt supra respondi articulo 3. principali praecedenti. Respondet etiam Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quaest. 67. num. 2. in versic. tertium etiam fundamentum, vbi dixit, textum illum procedere respectu solemnitatis actus testandi; secus vero respectur voluntatis circa dispositionem, quando ipsa libera conceditur, provt concessa fuit in praesenti. Et conuenit Iacob. Menochius, quem Gutierrez non citat, nec alius lib. 1. de arbitrariis, quaest. 7. num. 40. in illis verbis: Ex clarius Ruinus, in consilio 100. num. 2. lib. 1. declarando dictam l. si quando, dicebat, eo casu concessionem simpliciter tantum fuisse factam, vt posset testari: secus si duo respiceret, ac contineret, quod testari posset, & libere, c. Quae verba nostro casui mire conueniunt (vt vides) itaque testandi facultas ei, qui alias testari non valet, priuilegium continet aduersus ius commune, & ita stricte interpretari debet, ne duo operetur specialia: Primum, efficere habilem ad testandum alias inhabilem. Secundum, quod absque solemnitate necessaria testetur, quod ius publicum respicit. Secus tamen est, vbi non datur priuilegium aduersus ius commune inhabili; sed commissio, & facultas conceditur alias habili; tunc namque verba, quae liberam voluntatem important, operantur in fauorem eius, cui facultas, & commissio relinquitur, omne id, quod is, qui commisit, facere posset; vt per eundem Menochium; vbi supra numer. 39. & per Mieres, de maioratu, prima parte, dicta quaestion. 48. num. 11. Ioannem Gutierrez, dicto numero 3. quaestionis 67. libri secundi. Molinam, lib. 2. dicto cap. 5. num. 6. Tertio denique & vltimo respondetur, saeminam[sect. 70] in dubio, a maioratus successione non deberi censeri exclusam, nec per commissarium excludi posse, vbi maioratus a faemina originem habuit; procedere quidem in casu dubio, & cum commissio, & facultas, non adeo ampla, sed simpliciter concessa est: tunc namque videtur testatrix, aut faemina, se cum dispositione legali conformare voluisse, nec faeminas excludere; sic in casu dubio Molina ipse loquitur in loco in argumento relato. Secus tamen vbi commissio, & facultas non simpliciter, sed per verba amplissima, liberam voluntatem omnino denotantia, concessa fuerit. Et ita sane quod resolutio superior procedat in casu dubio, & secus dicendum sit, vbi de contraria voluntate testatoris in contrarium constare potest; specifice adnotarunt Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 1. §. primo, num. 21. Mieres, de maioratu, 2. quaestione 6. numero 60. & quotidianar. har. controu. iur. lib. 2. cap. 4. numer. 145. sic quoque ego obseruaui, atque scriptum reliqui. Ex eisdem etiam, antea adnotatis, & terminis prae[sect. 71]dictis, in quibus excita ui quaestionem, de qua supra, ex num. 31. facili negotio responderi, satisfierique poterit fundamentis omnibus, quae vt contrariam partem tueatur D.D. Christophor. de Paz, in commentariis de tenuta, seu remedio possessorio, cap. 34. ex numer. 116. vsque ad numer. 142. optime equidem, & multum ad propositum ponderauit, atque congessit, quae multis ab hinc temporibus, post peractum, atque vltima serie scriptum caput istud praelegi, nec antea ad manus meas peruenerunt; itaque Author, d. num. 116. in terminis proposuit dubium illud, an coniux, qui ab altero coniuge facultatem habet instituendi maioratum, & vnum ex filiis, vel filiabus eligendi; debeat eum regularem facere, an vero maioratum agnationis possit instituere, & inter filios, quas voluerit substitutiones apponere? Qua in re, secure dicendum censuit (vt verbis eius vtar) solum regulare primogenium absque irregularibus vocationibus, & substitutionibus a coniuge posse institui, idque duodecim fundamentis principaliter comprobauit, quorum vnumquodque vere adstringit in terminis illis quando scilicet ita simpliciter facultas coniugi concessa fuerit, nec alia simul verba adiecta fuerint, sic vniuersalia, & absoluta, provt ego supra dixi adiecta fuisse in eo casu, de quo ex d. numer. 31. sermonem institui, vtpote cum adeo liberam, & absolutam voluntatem importarent: sed nec illud idemmet praemisi, quod ego scirem libenter, an in eodem casu, a se proposito, coniux facultatem, & commissionem concedens alteri coniugi, facultatem Regiam ad faciendum maioratum impetrasset, ita vt ex eadem facultate Regia maritus instituere posset, deberétque maioratum? In quibus terminis quaestionem ego proposui, sicuti d. num. 31. & seqq. apparet, an vero ex facultate, legibus huius Regni, & maxime Tauri 27. constitutione concessa, maioratus ipse instituendus esset; quo in casu dubium non est, quin inter descendentes agnatio conseruari posset, ac inter eosdem feminarum exclusio induci; dummodo inter ipsos descendentes masculos intelligatur, atque restringatur, nec ad transuersalium masculorum lineam, ipsis exclusis, perueniatur; quod etiam annotaui supra, & certissimum est, alioque cap. infra lib. 5. dicendum: Si modo commissio adeo amplis, & vniuersalibus verbis concederetur. Primum autem fundamentum, quod adducit n. 117. ex natura scilicet mandati, quae est stricta, provt etiam ego ipse ponderaui ex n. 36. vsque ad num. 41. diluitur concludenter ex solutione, quam ibid. tradidi n. 66. vere namque mandatum, aut commissio in terminis nostris, fuit admodum ampla, & valde generalis, sicque per verba, adeo vniuersalia, vt liberam non modo voluntatem, & absolutam facultatem denotarent; sed etiam modum quencumque instituendi maioratus, vocationunque ordinandarum comprehenderent; provt ibi obseruaui; & addo nunc Petri Surdi locum singularem; in cons. 1. n. 32. in vers. 2. respondetur, & n. 33. lib. 1. vbi ex relatione quamplurimorum Authorum sic scribit: Secundo respondetur, quod tam ampla sunt verba priuilegij, & legitimationis, vt ea de se sufficere possint, licet de feudali concessione facta non foret specialis, & indiuiduamento: & ideo cum de successionibus facta fuerit mentio per vniuersalia verba, includitur etiam feudorum successio, quia qui omne dicit, nihil excludit, & licet in generali concessione, vel dispositione non veniant feuda, tamen secus est in vniuersali, & c. & inferius, ibi: quia vbi verba sunt vniuersalia, includuntur illae successiones, quae verisimiliter non includebantur in generali sermone, secundum Aretinum, in consilio 113. idem tenet Decius, in cons. 76. cons. 2. &c. Dum vero ipse D. Christophorus subdit eod. n. 117. Cum ergo praedictum mandatum, & commissio fuerit maioratum instituendi, de maioratu regulari intelligi, & interpretari debet: & ita opinari Greg. Lop. Ant. Gom. Couar. Padillam, & Molin. & Rosentalij locum adducit; egomet ipse libenter assentio placito eidem, ex commissione, & mandato, ita simplici; aliud vero statui supra, propter commissionem illam in amplissima forma, & verbis adeo vniuersalibus concessam de quibus etiam, supra n. 46. in fine, ex eisdem namque verbis, non solum circa institutionem maioratus, sed etiam circa modum institutionis eiusdem, amplissima, & libera, atque absoluta facultas, & potestas censetur concessa, licet aliud dicendum sit, quando simpliciter, & verbis adeo restrictis (provt ipse Christophorus casum proposuit) commissio data fuit, quo vel solum verbo satisfieri, responsumque praeberi potest caeteris fundamentis, ibid. ponderatis: agnoscimus namque, in eisdem terminis recte expendi, & vrgere ea, & eiusdem, cuius dictus Author fuit, essemus sententiae in ea specie; aliter autem definiendum dicimus, quando verba ita ampla apposita fuerint, quae non sine virtute aliud operandi, quam simpliciter prolata, censeri debent adiecta; id quod tribus praecipuis fundamentis ponderatis, statim demonstrabitur euidenter. Ad secundum fundamentum, de quo ipse, d. cap. 34. n. 118. & 119. eodem modo respondetur, & adiicio, Cornei cons. 115. n. 12. lib. 2. ad declarationem doctrinae Bartoli; ibi ponderatum. Item & doctrinam ipsam Bartoli; mire pro ipsa parte, quam defendi, ponderari posse; nam ex potestate, & commissione in amplissima forma, & verbis adeo vniuersalibus concessa, potuit maritus maioratum, provt vellet instituere, atque ita cum clausulis, & conditionibus quibuscunque quia facultas sicut specialis fuit ad maioratum faciendum, ita & ad faciendum, modo, & forma; qua voluisset, specialis videri debet. Quod tertium autem fundamentum, adductum ibid. n. 120. & 121. id ipsum ego profiteor, nec dissentio vllo pacto, quando ita simpliciter commissio concessa fuerit: secus autem, quando ita ample, vt dixi. Quoad quartum vero, & quintum fundamentum, de quibus etiam ibi, n. 122. & 123. animaduertendum erit, obseruationes ibidem traditas, in fideicommissis temporalibus vrgere, & procedere posse, non vero in primogeniis, attenta eorum natura, fine, & perpetuitate, atque ita, eo ipso, quod facultas conceditur ad faciendum maioratum, intelligitur, ita exequi debere facultatem ipsam, vt perpetuus futurus sit maioratus; idque iuxta ea, quae longa serie, & vtiliter quidem, ex Ludou. Molin. & aliis egomet ipse annotaui, atque scripsi in commentariis, lib. 2. c. 22. diferentia equidem in eo stabit, quod facultate ita simpliciter concessa, licet perpetuus futurus sit maioratus; attamen vocationes ordinariae, & regulares esse debebunt; si autem in amplissima forma facultas concedatur, irregulares etiam, & provt commissarius voluerit, fieri poterunt; sic sane, & ea, quae iure communi attento, procedere possent, hodie non procedere, Christophorus ipse agnoscit sub n. 124. Atque ita nec sextum vrget sundamentum. Alia autem duo sequentia nec etiam in nostris terminis vim aliquam habent, atque ex vi verborum vniuersalium, & qua etiam veniunt ea, quae alias non venirent, diluuntur omnino; vt Petrus Surdus, in loco antea relato, recte annotauit, & infra cap. 41. longa serie, atque infinita Authorum allegatione comprobaui. Quod attinet vero ad nouum fundamentum, adductum ibidem, ex n. 129. cum seq. quod etiam ego ipse ponderaui supra hoc eodem cap. ex num. 36. vsque ad num. 41. & deducebatur ex l. 31. Tauri; satis apparet responsum, & ego respondi supra n. 66. & 67. idque magis corroborabitur, ponderatis trius fundamentis, quae loco reliqui, & ponderanda supra dixi. Pro hac igitur parte, vltra ea, quae annotaui superius, vt maritus, cui facultas concessa fuit adeo ampla, maioratum irregularem instituere potuerit; & verba adeo vniuersalia, & ampla multum operari, idque maxime valuerint; non leuiter adstringere videntur ea quae ipse D.D. Christophorus de Paz, eodem cap. 34. expendit num. 105. & quatuor seqq. & n. 112. quae hic non repeto, quia ibi videri poterunt; quia si ex facultate, in ample forma facta, & cum clausula, quem ipse eligere voluerit, & vt verbum voluerit, debeat praecise operari (provt idem contendit) secure resoluit, extante masculo, faeminam praeferri posse a commissario, & sic contrarium eius, quod cap. 26. lib. 2. defendit, & in casu d. Petri de Alarcon, non multis abhinc annis, grauissimus ille, atque omni ex parte praestantissimus Senatus Pincianus diffiniuit; non modo etiam aequaliter, sed multo quoque magis in casu praesenti, verbum ipsum, & alia vniuersalia, id quod contendimus, operari debebunt, ad quod doctrinae illae adductae ex dicto num. 105. fortissime faciunt, provt ibi videbis. Et concludit prima ratio, de qua dict. num. 105. Secundo facit, quod facultate concessa ad modum dictum, supra hoc eodem cap. numer. 31. & verba relata etiam num. 46. in fine, non modo commissio videtur esse specialis, & expressa ad maioratum ipsum faciendum, sed etiam vt fieri possit modis) vocationibus, & substitutionibus quibussibet, atque ita verba illa vniuersalia modum quemcunque instituendi maioratus, vocationumque ordinandarum liberam facultatem inducunt, nec ad alium finem prolata videri possunt, aut aliud etiam operari, provt dicto num. 46. scripsit, & latius num. 66. & 67. & satis specialiter, atque expresse concessum videri debet id, quod ex vi verborum expressorum; E todo lo que quisiere, y en la forma que quisiere, &c. necessario deducitur, siue quod necessario importatur ex verbis, & non modo ex scriptis colligitur, aut ex mente scripti venit, quod sufficeret, sed etiam scriptum videtur sub eo verbo, y en la forma que quisiere, ad quod equidem possem in terminis infinitas fere Interpretum doctrinas, & in similibus casibus decisiones expendere, ex quibus his omnibus, quae praedictus Author adducit, & decisione dict. Tauri trigessima prima, satisfieret concludenter; eisdem tamen non ex professo relatis; sic admoneo adnotasse, atque quamplurimis multum ad propositum exornasse Ioannem Cephalum, in consil. 150. num. 11. lib. 1. & in consil. 196. eodem lib. 2. Zuchardum, in consil. 8. num. 19. volumine 1. Tiber. Decianum, in consil. 44. numer. 23. & 138. & in consil. 80. num. 21. & in consil. 76. n. 64. volum. 4. Aldobrandinum, in consilio 109. numer. 7. lib. 1. Hieronymum Gabriel, in consilio 169. num. 78. & in consilio 127. num. 41. lib. 1. Menochium, in consilio 235. num. 51. lib. 3. Petr. Surdum, in consilio 116. num. 57. lib. 1. melius in consilio 24. numer. 21. lib. 2. Bursatum, in consilio 461. num. 80. lib. 4. Anguissolam, in consil. 66. num. 8. & 9. lib. 1. Rolandum, in consil. 27. ex numero trigesimo quarto, lib 4. Ludouic. Casanate in consilio 60. ex num. 5. & num. 27. Caesarem Bartium, decisione Bononiae 121. ex num. 5. cum sequentibus, Thuscum, tom. 3. litera E. conclus. 653. fol. 504. Tertio denique, & vltimo loco facit, non modo dictam commissionem, & facultatem marito concessam, vniuersalem, & indefinitam fuisse, & nullo modo restrictam, sicque omnia comprehendere, quae commissarius facere velit, vt per Baldum, in consilio 379. num. 4. lib. 3. Alexand. in consil. 133. libro 6. Corneum, in consil. 142. numer. 7. lib. 2. Crauetam, in consil. 748. numero duodecimo, & seqq. vbi late, modo dolus, & fraus absit; iuxta eos, qui statim referuntur; verum etiam vltra verba praedicta: E todo lo que quisiere, y en la forma que quisiere, adiectum esse: como si los dichos bienes fueran proprios suyos. Ex quibus verbis communiter concluditur videri concessam plenissimam, & vniuersalem commissionem, vt posset commissarius provt committens potuisset; vt per Roman. in consil. 94. Visis, numero 7. Geminian. in consilio 129. ex num. 6. Alexand, in consil. 43. in principio, lib. 2. Ruinum, in consil. 93. ex num. 5. lib. 5. Parisium, in consil. 79. ex n. 29. lib. 1. Castrensem, in consil. 336. Laudatio, lib. 1. Rotam, decision. 8. num. 2. part. 2. in nouissimis. Gratum, in consilio 159. num. 8. volumine 2. Matthaeum Brutum, in consilio 70. numero trigesimo sexto, lib. 1. & faciunt ea, quae cum aliis multis Authoribus obseruarunt Martin. Monter a Cueua, decisione trigesima octaua, numero trigesimo quinto. Caldas Pereira, emption. & vendition. capite decimo quarto. Petrus Surdus, in consilio primo, numero trigesimo quinto, lib. 1. Hector Felicius, allegatione secunda, numero decimo octauo, parte tertia. # 37 CAPVT XXXVII. Ex regula illa, atque Interpretum nostrorum assiduo, & vulgato adeo Assumpto, vt per manus tradatur ipsum quotidie: testatoris videlicet voluntatem in dubio mutatam non praesumi, non modo in continenti (testator namque in continenti non videtur se corrigere voluisse, provt hic illustratur) sed etiam ex interuallo (provt latius enucleatur, atque exornatur) quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt dilucide appareat, an, & quando testator noluisse, vel voluisse suam reuocare, atque mutare dispositionem praesumatur. Legati etiam reuocatio, ex quibus inducatur, atque probetur, siue quibus modis legatorum reuocatio facta censeatur. Per cancellationem quoque, vel inductionem testamenti, aut per secundum testamentum, an testator videatur a priore voluntate recessisse, & illam mutasse. Rursus de casibus nonnullis practicis, qui regulae eidem mutationis voluntatis non praesumendae, conduci, atque applicari per Doctores consueuerunt: ac maxime de vxore mortuo marito bona pro dote retinente. Et de testatote, qui pecuniam legatam postmodum consumpsit. De donatione denique absenti facta, stipulante Notario, an egeat acceptatione ad sui validitatem, & substantiam. Et vtrum acceptatio in donatione sit necessaria hodie, attenta decisione l. Regiae 2. tit. 16. lib. 5. nou. collect. Reg. vt ante acceptationem reuocari valeat, nec ne per donationem: vel non euanescat, si vnus ex contrahentibus decedat ante acceptationem; vbi horum omnium distincta, & breuis traditur resolutio, atque explanatio. Et in articulo praefato donationis, singularis, & notanda traditur Regij Hispalensis Senatus in casu ex facto occurrenti definitio (cui Senatus Mantuani decisio 111. conuenit omnino) & Antonij Fabri obseruationes in proposito commemorantur, atque in stricta iuris ratione, & disputatione probantur. SVMMARIVM. -  1 Testatorem non praesumi mutasse, siue mutare voluisse iam a se dispositum, & ideo voluntatis mutationem in dubio non praesumi, nisi per allegantem ipsam mutationem, illa probetur. Et sic potius praesumi durationem voluntatis, in dispositione super aliquo actu, quam correctionem, aut mutationem. Et potius debet voluntas restringi, quam corrigi. Quod latius illustratur, & infinita Interpretum allegatione exornatur. -  2 Atque superiorum, quare scilicet voluntas in dubio non praesumatur mutata; ratio duplex redditur. -  3 Mutationis voluntatis non praesumendae, doctrinam superiorem, ampliationes, & extensiones nonnullas continere, provt hic adnotatur, Quamplurima quoque ex ea deduci, de quibus remissiue hoc loco. -  4 Testamentum conditum in articulo mortis, ex eo quod testator conualuit, non praesumitur mutatum. -  5 Imo etiam si quis pestifero morbo affectus, coram quinque testibus fecerit testamentum, & postea conualuerit, huiusmodi testamentum subsistit, tametsi rursus potuerit illud adhibitis septem testibus reficere, & confirmare. -  6 Nisi testator dixisset, si contingat me mori ex hac infirmitate; tunc enim si conualuerit, euanescit. -  7 Mutationem voluntatis non praesumi, etiam quando testator duas diuersae formae dispositiones confecisset; vtputa testamentum, deinde codicillos; non enim praesumitur testator in codicillis mutasse ea, quae testamento disposuit. -  8 Testator conficiendo codicillos, non censetur a dispositis in testamento recedere, nisi in his tantum, in quibus illa reformauerit. -  9 Codicillis tolli tantum disposita in testamento, quantum ipse codicillans expresse mutauit, reliqua vero firma manere. -  10 Mutatio voluntatis in eodem testamento praesumi non debet, nec quoad reuocationem legatorum, nec quoad alia in testamento contenta. -  11 Legati reuocatio, ex quibus inducatur, & probetur, latissime explicatum ab his Authoribus, qui commemorantur hoc numero. -  12 Actus potius pro executione, & confirmatione voluntatis praecedentis, quam quod sit nouus actus, aut noua dispositio, interpretatio fieri debet; ne mutatio voluntatis inducatur. -  13 Legatum sepulturae vni Ecclesiae factum, & anniuersarium in ea relictum, illi Ecclesia debetur, vbi postea testator corpus suum sepeliri iussit. -  14 Voluntatis etiam praesumptae non praesumitur mutatio, nisi ex dispositione generali. Quod declaratur per Authorem. -  15 Voluntatis mutatio non praesumitur, etiam ex longo temporis interuallo. -  16 Testator post testamentum quando diu vixit, & non mutauit, praesumitur aliud noluisse disponere, sed in eadem perstitisse voluntate. -  17 Voluntatis mutatio non praesumitur statim & in continenti; quia non est praesumendum, quod testator voluerit statim se corrigere, & voluntatem mutare. -  18 Idque procedit, ne dum in dispositione testatoris, sed etiam in quacunque alia dispositione. -  19 Voluntatis mutatio non praesumitur, etiam, ex interuallo, ne dum in dispositione testatoris, & in vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus, & in dispositione legis, & in concessione facta a Principe, & in quacunque alia dispositione. -  20 Voluntatis mutatio praesumitur, quando ex aliquibus verbis colligi potest. -  21 Ex coniecturis etiam, & praesumptionibus contrariis. -  22 Et quando causa finalis dispositionis mutata est. -  23 Et quando actus pendet a voluntate vnius, rebus mutatis. -  24 Ex aliquo etiam actu contrario aduersus iam expressam voluntatem gesto. -  25 Voluntatis mutatio praesumitur, si testator linum, vel signacula inciderit, vel abstulerit; & testamentum non valet. -  26 Aliud est, si alia quacunque ex causa praeter mentem testatoris hoc contigerit. -  27 Per testamenti cancellationem, aut inductionem, testamentum rumpitur, & testator censetur a priore voluntate recessisse. -  28 Cancellatio ex voluntate testatoris facta praesumitur, & ideo dispositio, quae est cancellata, non valet. -  29 Testamento cancellato, cui haereditas debeat applicari; remissiue. -  30 Testamentum cancellatum, an videatur reuocatum, si protocollum apud Notarium remanserit remissiue. -  31 Testator quando confecit duo testamenta contraria, tunc posterius praesumptionem facit, quod testator voluerit reuocare prius, & ideo mutatio, atque alteratio prioris voluntatis inducitur omnino. -  32 Voluntatis mutatio ex aliis inducitur coniecturis, de quibus remissiue. -  33 Error testatoris, ac etiam Notarij, & defectus, qui reperiuntur in testamento, qualiter, & quot testibus probentur. -  34 Legatum relictum pro maritandis puellis, vtrum debeatur iam maritatis: & an conditio iam impleta tempore testamenti, habeatur pro impleta debito tempore, remissiue. -  35 Pacta matrimonialia inter coniuges, & maxime illud, vt primogenitus certis in bonis succedat, an seruari debeant, remissiue. Et an conuentio respectu matrimonij celebrata, reuocari non possit. -  36 Vxor mortuo marito, an, & qualiter bona eius pro dote retinere possit. Et an pro legatis, & aliis vltra dotem. -  37 Testator legans pecuniam, an praesumatur in eadem voluntate manere, si illam mutuo det, vel in emptionem praediorum conferat. Aut si pecuniam penes campsorem existentem legauerit, & potestea eam consumet. Et quid si alia pecunia reponatur, remissiue. -  38 Donatio absenti facta, stipulante Notario, non eget ratificatione ad sui validitatem, & substantiam, licet inuito non acquiratur. Idque ex sententia Petri Surdi, decisione 111. per totam. Qui Senatum Mantuae sic decidisse testatur, & latius comprobat, vt hic adnotatur. Et Regij Hispalensis Senatus in eodem casu, conueniens definitio proponitur. Quae numeris seqq. vsque in finem capitis, late corroboratur, atque illustratur. Ac in effectu concluditur, donatore defuncto ante donatarij acceptationem, donationem non euanescere. -  39 Acceptatio in donatione, vtrum sit necessaria hodie, attenta decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nou. collect. Regiae. & per totum numerum, Vbi contrariae sententiae proferuntur. Et iuxta communiorem Interpretum huius Regni sententiam, placita nonnulla proferuntur. Quibus pater Ludou. Molina aduersatur omnino, vt statim videbitur. Et eius sententia, non modo attenta decisione dictae l. Regiae 2. sed in terminis etiam iuris communis verior videtur, vt infra quoque adnotatur. Et Antonij Fabri subtilis & vera in proposito traditur obseruatio, num. seq. -  40 In pacto & promissione de non meliorando requiritur acceptatio filiorum, vt reuocari non possit. -  41 Antonij Fabri, de error. pragmat. decad. 46. errore 1. per totum, obseruationes nonnullae proferuntur, quibus contendit, donationem hodie fieri posse ex sola voluntate donationis, nec donatarij praesentiam necessariam esse, sic reuocari non posse etiam ante acceptationem. -  42 Et inde infertur, quod si ea sententia vera est attento iure communi, indubitanter equidem vera esse debebunt patris Ludouici Molinae placita contra communes traditiones relatas supra, n. 39. & 40. latius hic adnotatur. -  43 Infertur etiam, veram esse Gregorij Lopezij obseruationem quandam, quicquid pater Thom. Sanchez, lib. 1. disput. 6. num. 3. in fine, aliter arbitretur. -  44 Multóque magis procedere non posse Patris eiusdem placitum aliud, ibidem dubio 1. num. 20. sol. 33. -  45 Acceptatio donationis mortuo donatore fieri valet per donationem, etiamsi Notarius nomine absentis ante donantis obitum stipulatus non fuerit. -  46 Donatore ante donationis acceptationem defuncto, haeres eius reuocare donationem non potest. Quoniam facultas reuocandi non transit ad haeredem. -  47 Donatario praemortuo, posse eius haeredes donationem acceptare, etiam si Notarius nomine absentis stipulatus non fuerit. -  48 Antonij Fabri, de donatario, qui donationem in absentem se collatam, vult ratam habere post mortem donatoris; locus insignis expenditur. -  49 Authoris eiusdem locus alius ponderatur, de donatione collata in absentem donatarium, qui postea decesserit viuo donatore ante ratihabitionem; an scilicet possit haeres ratam habere donationem, eaque acceptare, vt nostri loquuntur. -  50 Ex acceptione Notariij acquiri donatario absenti, & eius haeredibus actionem vtilem sine cessione ante ratihabitionem, ex sententia communi. -  51 Vtilis actio, quae acquiritur ex acceptatione Notarij, an reuocabiliter, siue irreuocabiliter acquiratur; & per consequens vtrum donatio ante absentis ratihabitionem possit reuocari, nec ne. -  52 Antonij Fabri, de donatione in absentem, ac ignorantem collata, stipulante Notario, & ante donatarij ratihabitionem reuocata; locus egregius commemoratur. -  53 Acceptatio tacita donationis, eundem, quem expressa, operator effectum. -  54 Declaratio animi fieri potest quandocunque, etiam absente parte. -  55 Donatio praesumitur acceptata per donatarium scientem esse factam donationem. PRo breui, & distincta huiusce cap. explicatione, primo & principaliter obseruandum, atque pro regula generali huius tractatus constituendum erit testatorem regulariter non praesumi mutasse, siue mutare voluisse iam a se dispositum, & ideo voluntatis mutationem in dubio non praesumi, nisi per allegantem ipsam mutationem, illa probaretur; & sic potius praesumi durationem voluntatis in disponente super aliquo actu, quam correctionem, aut mutationem, vt dixi: & potius debet voluntas restringi, quam corrigi. Provt haec omnia probantur per text. in l. 3. l. Quinquaginta, prope finem, ff. de probationibus. l. Lucius Titius, in fine, ff. de legatis 2. l. Paulo, §. 1. l. fideicommissum, §. si rem suam, ff. de legatis 3. l. Maeuiae, §. vltimo, ff. de annuis legatis, l. rem legatam, ff. de adimendis legatis, l. prima, §. penultimo, ff. si tabulae testam. nullae ex tab. l. si cui, in principio, ff. de accusation. l. sancimus, in fine, l. omnium testamentorum, C. de testamentis, cap. maiores, in versic. dormientes. de baptismo, vbi Glossa fuit memor eius textus ad id: l. cum hic status, in principio, iuncta sua Glossa, ff. de donat. inter virum & vxorem, in versic, ait oratio. vbi Bartolus notat, quodin eadem voluntate praesumitur quis durare, vel esse vsque ad mortem, nisi appareat eum disposuisse contrarium ante mortem. Ita sane Assumptum praefatum, atque generalem hanc regulam ex dictis iuribus deduxerunt, & exornarunt quamplurimis Authores sequentes, vt alios ab eis commemoratos omittam. Philippus Corneus, in cons. 92. n. 1. volum. 1. & in cons. 55. n. 3. & 4. volum. 2. Angelus, in cons. 293. Decius, in cons. 106. n. 6. qui citat etiam textum, in cap. licet, de procuratoribus, lib. 6. Natta, in cons. 176. num. 5. Petr. Paul. Paris. in cons. 67. n. 25. lib. 3. Socinus iunior, in cons. 183. n. 18. lib. 3. Rolandus, in cons. 31. n. 10. lib. 4. Tiberius Decianus, in cons. 46. num. 81. & 85. & in consil. 61. num. 51. lib. 2. & in cons. 37. num. 30. lib. 1. & in consilio 15. num. 8. & in consilio 76. num. 26. lib. 3. Franciscus Beccius, in cons. 1. num. 24. Iacobus Menoch. in cons. 203. ex num. 20. cum seq. & in cons. 289. num. 3. 49. & 50. lib. 3. & in cons. 317. ex num. 29. vsque ad num. 33. & in cons. 374. n. 41. lib. 5. latius praesumpt. 165. per totam, lib. 4. & praesumpt. 37. per totam, lib. 6. quibus duabus praesumptionibus videndus erit omnino. Petrus de Peralta, in l. Lucius, prima, ff. de legatis 2. ex numero 32. vsque ad numerum 37. folio mihi 251. Andr. Alciatus, regula 2. praesumptione 16. per totam. Ioannes Cephalus, in cons. 441. num. 34. lib. 3. Ioannes Botta, in cons. 47. num. 42. & seq. Hippolyt. Rimin. in cons. 9. num. 30. lib. 1. & in cons. 381. ex n. 29. cum seq. maxime n. 35. lib. 4. & in cons. 517. n. 57. & 58. lib. 5. Aluarus Valascus, consultat. 181. num. 5. & 6. vbi quod voluntatis mutatio in eodem testamento vitanda est, & potius debet voluntas restringi, quam corrigi. Petrus Surdus, in cons. 35. n. 8. & in cons. 136. n. 5. & 37. vbi eleganter declarat lib. 1. & decisione 111. num. 9. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. ex n. 13. vsque ad num. 30. fol. mihi 129. vbi adducit nonnulla in praxi vtilia. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltim. volunt. lib. 12. tit. 1. per totum, vbi vide omnino. Ioseph. Mascard. de probat. tom. 3. conclus. 1418. vbi etiam vide omnino. Simon de Praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 1. interpretat. 1. dubit. 4. solut. 8. fol. mihi 53. Hieronymus Gabriel, in consilio 110. ex num. 2. cum seqq. Sfortia Oddo, in cons. 64. ex num. 93. Franciscus Bursatus, in cons. 6. n. 61. lib. 4. Ioannes Vincent. Honded. in consilio 69. num. 13. lib. 1. Alphons. Azeued. in cons. 1. num. 7. & 8. Mastrillus, decis. 132. per totam. Vincent. Carocius, casu, siue decisione 21. numero 27. & 31. Andr. Fachineus, in cons. 1. num. 30. & in cons. 64. num. 8. lib. 1. & in cons. 1. n. 5. lib. 2. Hector Felicius, allegat. 45. parte 3. Fuluius Pacianus, in cons. 9. num. 19. & 26. & in cons. 22. num. 9. Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniae, decis. 6. n. 159. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 2. littera C. conclus. 46. fol. 372. vbi quod corrigere se ipsum in continenti nemo praesumitur: & vide tom. 4. litera 1. conclus. 80. per totam, fol. 44. vbi in continenti factum esse, quanto tempore dicatur; & de arbitrio Iudicis, considerata qualitate rerum, & personarum. Thuscus idem, tom. 8. litera V. conclus. 286. per totam, fol. 637. vbi late, quod voluntas in dubio non praesumitur mutata Ego quoque quotidianar. har. controuers. iuris. lib. 1. de vsufructu. 39. num. 39. & lib. 2. cap. 4. n. 18. eiusdem regulae, mutationis scilicet voluntatis in dubio non praesumendae, memor fui, & nonnullos Authores recensui, provt ibi apparet. Regulae autem ipsius rationes plures expendi so[sect. 2]lent, sed ea communior, & verior videtur, quod iam dispositum, aut factum mutare, accidens est, & accidentia non praesumuntur, l. si vero, §. qui pro rei qualitate, ff. qui satis dare cogan. ita sane in proposito obseruauit Andr. Alciatus, regula 2. dicta praesumpt. 16. num. 1. & post ipsum, Iasonem etiam, Ripam, Crauetam, & Mascardum, Iacob. Menochius, lib. 6. dicta praesumpt. 37. n. 3. & lib. 4. dicta praesumpt. 165. n. 3. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. n. 13. subdit idem Menochius, dicta praesumpt. 37. num. 1. & aliam rationem reddi posse, inconstantiae inquam vitium damnari solitum, & factum inde hinc esse vt voluntatis mutatio, correctioque non praesumatur, sed potius credatur, eum, qui semel vnius fuit sententiae, in ea adhuc persistere. Addiderim ego vltra Menochium, consensum dici causam continuam, vt scripsit Bartolus, in l. 2. num. 16. C. quae sit longa consuetudo; & retulit Peralta, in dicta l. Lucius, de legat. 2. num. 33. & idcirco continuo durare debere, si semel accessit, quovsque de reuocatione, aut mutatione eiusdem appareat. Idque ampliatur pluribus modis, provt septem[sect. 3] ptincipaliter eandem praesumptionem, & regulam ampliauit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 165. ex num. 4. vsque ad num. 17. aliis quoque septem modis ampliauit ipse, lib. 6. dicta praesumpt. 37. ex num. 23. vsque ad num. 35. qui ex num. 4. vsque ad num. 23. plurima etiam inde deducit, quae ex regula praefata, quod mutatio voluntatis non praesumatur, elici debent, ac solent. Deducunt quoque quamplurima Mantica, lib. 12. dicto titul. 1. Mascardus, dicta conclus. 1418. Peralta, in d.l. Lucius ex num. 32. Alciatus, dicta praesumpt. 16. Aluaradus, lib. 3. d. cap. 2. ex num. 13. vsque ad num. 30. vbi octo principaliter ex ea coniectura, & praesumptione elicit. Deducitur au[sect. 4]tem inter alia primum, quod testamentum conditum in articulo mortis, ex eo quod testator conualuit, non praesumitur mutatum: l. vltima. & ibi Bartolus, & alij maxime Castrensis, num. 4. C. de posthum. haered. instit. Romanus, Iason, & alij, quos referunt, & sequuntur Mantica, dicto tit. 1. num. 8. Mascardus, dicta conclus. 1418. num. 16. & conclus. 1281. num. 17. & 18. imo[sect. 5] etiam si quis pestifero morbo affectus, coram quinque testibus fecerit testamentum, & postea conualuerit, huiusmodi testamentum subsistit, tametsi tursus potuerit illud adhibitis septem testibus reficere, & confirmare, nisi testator dixisset, si contingat, me mori ex hac infirmitate; tunc enim si conualuerit, euane[sect. 6]scit, vt vtrumque probarunt Mantica, & Mascardus, vbi supra. Deducitur etiam, mutationem voluntatis non prae[sect. 7]sumi, etiam quando testator duas diuersae formae dispositiones confecisset, vt puta testamentum, deinde codicillos, non enim praesumitur testatorem in codicillis mutasse ea, quae in testamento disposuit. Ita sane Abbas, Decius, Alciatus, Curtius, iunior, Natta, & Craueta, quos refert, & sequitur Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 165. n. 9. qui subdit his accedere Baldum, in l. vltima, §. vltimo, ff. de legatis 2. qui scripsit, quod si testator Florentiae confecit testamentum, in quo reliquit legata, & deinde in Anglia conscripsit codicillos, si legatarij petant legata, obiici eis non potest, quod exhibeant codicillos, in quibus forte legata fuerant reuocata: non enim praesumitur haec voluntatis mutatio; sicque legatorum reuocatio: & Baldi traditionem probat textus sic intellectus per Bartolum, in l. alumnae, §. qui filias, ff. de adimendis legatis, & sequuntur Authores commemorati per Menochium, & vltra eum sequitur quoque Mascardus, dicta conclus. 1417. num. 19. & conclusione 1281. num. 48. & 49. & subdit num. 51. Quod testator[sect. 8] conficiendo codicillos, non censetur a dispositis in testamento recedere, nisi in his tantum, in quibus reformauerit illa: & num. 52. citat Bartolum, in dicto §. qui filias, vbi ipse notauit, quod in codicillis testator videtur voluisse mutare voluntatem quantum ad res reformatas, non quantum ad alia, Idem quoque responderunt Capra, Decius, Parisius, Alciatus, Natta, & Rolandus, cum quibus Menochius, in cons. 552. n. 11. lib. 5. videlicet codicillis tolli tantum disposita in testamento, quantum ipse codicillans expresse mu[sect. 9]tauit, reliqua vero firma manent. Cum ergo ita sit in codicillis post testamentum factis, provt alio quoque cap. diximus supra, hoc eod. lib. & tractatu. multo magis id dici debebit in eodem testamento, vt scilicet mu[sect. 10]tatio voluntatis testatoris in eodem testamento praesumi non debeat quoad reuocationem legatorum, nec quoad alia: quod Mascardus ipse, tom. 3. d. concl. 1281. num. 41. & tribus sequentib. latius declarauit, & per totam illam conclusionem, plena & absoluta manu explicauit, legati reuocatio ex quibus inducatur, & probetur? De quo etiam latissime, & quibus modis[sect. 11] legatorum reuocatio facta censeatur; Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num 56. per totum, vbi praecipuos illos duos casus adducit, inimicitiae scilicet inter legatarium, & testatorem, & alienationis rei legatae. Rodericus Suarez. in l. quoniam in prioribus, quaest. 9. in principio, C. de inofficioso testamento, Palacios Rubios, in rubrica, de donation. inter virum & vxorem, §. 69. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 29. 30. & 31. Couarru, in rubrica de testamentis, 3. parte, num. 19. Mieres, de maioratu, 1. parte, quaest. 43. per totam. Tiberius Decianus, in consil. 70. lib. 5. Tiraquellus. priuilegio 69. piae causae. Menchaca, de successionum creatione, lib. 1. §. 10. ex num. 621. Michael Grassus, §. legatum, quaest. 78. & 79. Ludou. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 9. ex num. 38. cum seq. Vincent. de Franchis, decis. 293. Achilles Pedrocha, in consilio 23. ex num. 14. cum multis seqq. Gratianus, regul. 458. Caualcanus, decis. 31. parte 3. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntarum, lib. 1. interpret. 2. solut. 4. ex num. 10. cum seq. fol. 98. & lib. 4. interpretatione vltima, dubitat. vltima, solut. 1. & septem sequentibus, Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 12. titul. 12. & quatuor seq. vbi late & distincte. Iacob Menochius, lib. 4. praesumpt. 169. & quatuor praesumpt. seq. Ioannes Vincent. Honded. in cons. 61. per totum, lib. 1. Rursus deducitur, quod actus potius pro execu[sect. 12]tione, & confirmatiue voluntatis praecedentis, quam quod sit nouus actus, aut noua dispositio interpretari debeat, ne mutatio voluntatis inducatur, l. prima. §. idem Pomponius, primo, ff. deposui. ibi: Et magis mandati actione: quia hic est primus contractus: l. Iulianus, ff. qui satisdare cogantur, & post Boerium sic in materia nostra obseruauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti lib. 3. c. 2. num. 14. & inde infert num. 15. quod legatum sepulturae vni Ecclesiae factum, & anniuersarium in ea relictum, illi Ecclesiae debetur, &[sect. 13] non Ecclesiae, vbi postea testator corpus suum sepeliri iussit, & refert eundem Boerium, aliaque (vt dixi supra) deducit numeris seqq. provt etiam deducunt superius commemorati: & vltra eos nonnulla etiam inferri possent ex eadem regula, & doctrina, de quibus agitur infra, ex num. 33. cum seqq. Nunc vero extenditur eadem regula, & praesumptio,[sect. 14] vt procedat etiam in voluntare praesumpta, non modo in expressa; nam & illa in dubio non praesumitur mutata: ita docuit Baldus, in l. filiae cuius. num. 1. C. familiae erciscundae, qui tamen inquit, quod haec praesumitur mutata, etiam dispositione generali: & idem affirmat Salicetus ibidem num. 2. refert Menochius, lib. 6. d. praesumpt. 27. num. 34. Addiderim ego, quod si voluntas haec praesumpta, ex vrgentibus, & necessariis, atque probabilibus coniecturis deducta est (provt necesse esse eam deduci, explicatum remaneat capitib. praecedentibus) non ita de facili praesumi debet mutata, sed in contrarium vrgere coniecturas alias, vel magis, vel saltem adeo efficaces, & vrgentes, necesse esse, iuxta ea etiam, quae capitib. eisdem superioribus remanent scripta. Vnde considerandum erit an dispositio generalis, ita generaliter, vel eiusmodi verbis concepta sit, quod praesumptae illius voluntatis praecedentis mutatio induci debeat, aut vere praesumi possit, eam fuisse mutatam. Extenditur etiam eadem praesumptio, vt locum[sect. 15] habeat, etiam ex interuallo; nam etsi lapsum sit longum tempus, adhuc tamen non praesumitur voluntatis mutatio, l. sancimus, C. de testamentis, & ibi in specie annotauit Iason, in tertio notabili, & tradunt Alciatus, Parisius, & Craueta, cum quibus Menochius, lib. 6. dicta praesumpt. 37. num. 28. & cum Cephalo, Pechio, & Rolando, dicta praesumpt. 165. n. 15. lib. 4. & clare tenuerunt Mascardus, dicta conclusione 1418. num. 2. Aluaradus, lib. 3. dicto cap. 2. num. 19. Pet. de Peralta, in d.l. Lucius, de legatis 2. n. 35. Et inde[sect. 16] dicimus, quod quando testator diu vixit post testamentum, & non mutauit illud, praesumitur noluisse aliud disponere, sed in eadem perstitisse voluntate. l. tractabatur, ff. de militari testamento, l. 3. C. de inofficioso testamento, Castrensis, Alex. & Decius, cum quibus Tiberius Decianus, in consil. 29. num. 13. lib. 4. Decius, Prisius, Ripa, & Tiraquellus, cum quibus Mantica, lib. 12. dicto tit. 1. num. 12. qui subdit, Hieronymum Gabrielem, in consil. 123. num. 13. & 16. eleganter hoc restringere, & declarare, vt ibi videri poterit. Idem quoque resoluit Simon de Praetis, in consil. 67. num. 11. Angelus, Barbatia, Corneus, & Socinus iunior, cum quibus Sfortia Oddo, in consil. 64. num. 94. quod si ita statuitur, etiam ex interuallo, se[sect. 17]quitur, plane, praesumptionem, & coniecturam eandem, quod mutatio voluntatis non praesumatur, locum habere multo magis, quando nullum, aut modicum datur interuallum inter vnam, & eandem dispositionem: quia non est praesumendum, quod testator voluerit statim a priore voluntate recedere, neque in continenti seipsum corrigere, atque ita ab ea non videtur recessum. l. non ad ea, ff. de condit. demonst. vbi Glossa, & latius exornant Castrensis, in consil. 336. circa principium, lib. 1. idem Castrensis, Albericus, & Imola, in d.l. non ad ea: qui explicant, quando in continenti dicatur mutata voluntas, vel non. Oldradus in consil. 8. circa finem, Alexander, in cons. 47. num. 18. lib. 1. & in cons. 59. Attentis, colum. 5. versic. & pro confirmatione, lib. 3. Corneus, qui late declarat, quomodo procedat dictae l. non ad ea, decisio, in consil. 308. Quod dicta domina, lib. 4. Decius, in consil. 283. columna 3. circa finem, Romanus, in l. si quis cum aliter, in fine, ff. de verbor. obligat. Abbas, in cap. Ecclesia vestra, 2. de electione, per illum text. Craueta, in consil. 307. in principio, Alciatus, regula 2. praesumpt. 16. Simon de Praetis, de interpret. vltimatum volunt. lib. 1. interpret. 1. dubitat. 4. solut. 8. fol. 35. qui dicit, quod regula dictae l. non ad ea, allegatur etiam ad interpretationem statutorum, & contractuum, & instrumentorum, & sententiae, vt in continenti, aut in vno, eodemque actu non videatur inducta correctio, aut mutatio. Praetis idem, in consil. 206. num. 61. exornant quoque ipsam regulam, & praesumptionem ex dictae l. non ad ea, deductam: Tiberius Decianus, in cons. 25. num. 89. lib. 1. & in consil. 78. num. 32. volumine 3. & in consil. 10. n. 50. volumine 4. Cephalus, in cons. 335. num. 26. lib. 4. Cardinalis Albanus, in consil. 2. n. 16. Sfortia Oddo, in consil. 12. num. 12. lib. 1. Mantica, de coniectur. vltimarum voluntatum, lib. 12. titul. 1. num. 2. & 3. Iacob. Menochius, lib. 4. praesumpt. 165. ex num. 4. cum pluribus seq. & lib. 6. praesumpt. 37. num. 9. cum seq. & in consil. 105. num. 5. lib. 1. Achilles Pedrocha, in consil. 38. num. 82. & 83. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 279. num. 189. lib. 3. Mascardus, de probationibus, tom. 3. conclus. 1271. num. 13. 14. & 41. & conclus. 1418. num. 2. Petrus de Peralta, in l. Lucius, 1. num. 35. & 36. dicens, quod cum non sit praesumendum, quempiam repente voluntatem mutasse, suspectum esse testem de subita mutatione voluntatis deponentem. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. num. 19. & 20. & 23. Fabius Turretus, in consil. 47. num. 21. idque nedum in dispo[sect. 18]sitione testatoris, sed etiam in quacunque alia sibi locum vendicare, vt mutatio voluntatis in continenti non praesumatur, firmauit Rolandus, in consil. 62. num. 9. lib. 3. refert, & sequitur Pedrocha, in consil. 38. num. 38. latius comprobat Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 2. littera C. conclus. 946. fol. 372. Quemadmodum & praesumptio illa, quod mutatio[sect. 19] volunratis in dubio praesumi non debeat, etiam ex interuallo; non modo locum obtineat in vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus & in dispositione legis, & in concessione facta a Principe, & in quacunque alia dispositione; provt responderunt Decius, in l. pacta nouissima, num. 10. C. de pactis. Octauianus Cacheranus, decis. 50. num. 13. Ancharanus, in cons. 161. num. 13. Alciatus, resp. 19. num. 4. Parisius, in cons. 61. in fine, lib. 2. Sequitur Menochius, lib. 6. dicta praesumpt. 37. num. 7. & num. 23. 24. & 25. sicque in quacunque dispositione, & in disponente super actu quocunque, accipit generaliter Petrus de Peralta, in d.l. Lucius 1. num. 32. de legat. 2. Secundo deinde & principaliter constituo, quod[sect. 20] a regula, & praesumptione praedicta receditur, atque recedendum est, quando aliquibus verbis colligi posset voluntatis mutatio, & correctio: in quo vnanimiter conueniunt omnes iuris Interpretes, hactenus scribentes: & in terminis ex sententia communi obseruauit Iacob. Menoch. lib. 6. dicta praesumpt. 37. numero 49. nam cum praesumptio ea, siue coniectura in praesumptione fundetur, certum est, ex verbis ipsam elidi, nec praesumptionibus locum esse, cum ex verbis de voluntate aliter apparet, iuxta vulgatas iuris regulas, & omnibus nota principia. Sic ab ea regula,[sect. 21] quod recedatur coniecturis, & praesumptionibus contrariis, scripserunt Baldus, in l. in ipsius, Cod. familiae erciscundae, Corneus, in consilio 92. numer. 8. libro. 1. Socinuis iunior, in consilio 148. numero 21. libro 2. Sequuntur Cardinalis Mantica, libro 12. dicta titulo 1. numero 23. Menochius, libro 4. dicta praesumptione 165. numero 16. & in consilio 522. numero 83. libro 5. Azeuedus, in consilio 1. numero 8. Antonius Faber, definitione 14. ad titulum, C. de testamentis, num. 2. fol. 627. vbi inquit, definiuisse Senatum, quod mutatio voluntatis potest probari quocunque probationis genere, etiam per coniecturas, & indicia: & citat textum, in l. 3. §. vltimo, ff. de adimend. legat. l. qui ex liberis 11. §. testamento, ff. de bonorum possession. secund. tabul. Erit autem prima coniectura,[sect. 22] quando causa finalis dispositionis mutata est: nam tunc etiam voluntas ipsius testatoris mutata praesumitur, sicuti in specie respondit Hieronymus Gabriel, in consilio 97. in fine, libro 1. Sequitur Menochius, dicta praesumptione 165. numero 17. libro 4. & nonnullis confirmat tribus numeris sequent. Peralta etiam (cuius Menochius memor non fuit) in dicta l. Lucius. 1. numero 33. de legatis secundo, folio 251. in eodem placito fuit; & citat textum, in l. in confirmando, ff. de confirmando tutore, ex qua inquit probari, quod quando subest causa, ob quam voluntas verisimiliter debeat praesumi digna reuocatione, tunc non praesumitur continuata, neque durare: quae est optima declaratio, & limitatio secundum eum, ad praedictam regulam generalem, & allegationem communem, quod mutatio voluntatis in dubio praesumi non debet. Ad quam etiam (dicit ipse) esse bonum text. in l. si cum Cornelius, & in l. cum quis, in principio, ff. de solutionibus, vbi secundum Bartolum, & Doctores probatur, quod e vestigio, quod subest iusta causa reuocandi mandatum, illud censetur reuocatum: Azeuedus, dicto consilio 1. numero 8. vbi quod voluntatis mutatio praesumitur, quando noua superuenit causa, quae suadet, mutatam posse dici voluntatem: in idem tendit communis alia Interpretum resolutio in hac materia, videlicet mu[sect. 23]tationem voluntatis praesumi, quando actus pendet a voluntate vnius, rebus mutatis, sicque ex causa, prout latius declarant Alciatus, regula 2. dicta praesumptione 16. ex numero secundo, Menochius, libro 4. dicta praesumptione 165. num. 7. & libro 6. d. praesumptione 37. ex num. 35. vsque ad numerum 42. Mascardus. d. conclus. 1418. ex numero 21. cum sequentibus. Erit secunda coniectura, quando aliquis contra[sect. 24]rius actus aduersus illam iam expressam voluntatem gestus est. nam contrario ipso facto praesumitur recessum ab illa prima voluntate, atque ita praesumitur voluntatis mutatio, quod post Decium, & Crauetam, sic obseruauit Menochius, libro 6. dicta praesumptione 37. num. 48. & libro 4. d. praesumpt. 165. numero 21. & in consil. 289. num. 49. & 50. lib. 3. Cephalus, in consil. 52. numero 17. lib. 1. Azeuedus, d. consilio 1. numero 8. Hinc dicimus, quod si testator[sect. 25] linum, vel signacula inciderit, vel abstulerit, testamentum non valere, & voluntatis mutationem praesumi. Aliud est, si qua cunque alia ex causa praeter[sect. 26] mentem testatoris hoc contigerit, l. prima, §. si haeres institutus, ff. si tabul testament. nullae ex tab. l. penultima, C. de testamentis, & latius explicant post alios Authores Didac. Couar. in rubrica de testam. tertia parte, num. 19. Vdalricus, Zazius, in consilio 2. lib. 1. Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 12. dicto titulo 1. numero 28. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 3. quaest. 46. per totam. Similiter testamentum, si a testatore inductum, vel cancellatum fuerit, per cancellationem, vel in[sect. 27]ductionem testator intelligitur a priore voluntate recessisse, & testamentum rumpitur, l. cancellauerat, l. proxime, & l vltima, ff. de his quae in testam. delen. l. 24. titulo 1. partita 6. Francisus Mantica, d. titulo 1. ex num. 29. vsque ad numerum 34. vbi eleganter[sect. 28] explicat: & num. 30. subdit, quod cancellatio praesumitur facta ex voluntate testatoris; & ideo dispositio, quae est cancellata, non valet: & num. 32. inqui[sect. 29]rit, cancellato testamento, cui haereditas debeat applicari? & num. 33. explicat, testamentum a testatore[sect. 30] cancellatum an videatur reuocatum, si protocollum apud Notarium remansit? quod vtile est, & ibidem explicatum, vt dixi; eandem quoque resolutionem, testamenti inquam reuocationem, & mutationem voluntatis praesumi per cancellationem, vel inductionem: tenuerunt & materiam eam explicarunt latissime Roder. Suar. in l. quoniam in priorib. C. de inofficioso testamento, q. 9. ex n. 9. cum seq. Durandus, de arte testandi, tit. de mutatione testamenti, cautel. 1. & seq. Menchaca, de successionum creatione. libro 2. §. 15. n. 60. & 63. & n. 104. 113. & 114. & de successionum resolutione, lib. 1. §. 4. in principio, & §. 8. num. 34. Iul. Clar. §. testamentum, quaest. 93. Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, nu. 90. &91. Tell. Fernand. ibidem, 5. parte, num. 15. & Burgos de Paz, ex numero 1125. Aluard. de coniect. ment. defunct. lib. 3. c. 2. §. primo, num. 9. & seq. Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 3. q. 46. per totam. Denique, quando testator confecit duo testamen[sect. 31]ta contraria, tunc posterius praesumptionem facit, testatorem voluisse reuocare prius, & ideo mutatio, atque alteratio prioris voluntatis inducitur omnino: Ita Bartolus, in l. si iure, num. 1. de legatis 3. Natta, in consil. 479. num. 17. Iacobus Menochius, in consilio 176. num. 3. vers. est enim praesumptio, lib. 2. & d. praesump. 165. num. 28. lib. 4. qui subdit, hanc praesumptionem testatoris voluntate fundatam, esse dispositionem, §. posteriore, Institut. quibus modis, testamenta infirmentur: etsi aliae multae rationes illius constitutionis a Doctoribus considerentur ibi, & in l. si quis in principio testamenti, ff. de legat. 3. quo loci inter alios (vt recte profitetur ipse Menoch.) Petr. de peralta, in relectione l. illius, num. 3. & multis seqq. septem tationes commemorat, & prosequitur duas, & viginiti extensiones ad regulam hanc, quod secundum testamentum tollat primum ipso iure: recenset etiam quindecim limitationes. Addiderim ego vltra Menochium, eandem, quoque materiam prosequutos fuisse latissime, Guil. Bened. in cap. Rainuntius, de testa ment, verb. testametum, 2. per totum, Couar. in rub de testamentis, 2. part a principio, Anton Gomez. in l. 3. Tauri, ex num. 90. cum seq. Iulium Clarum, §. testamentum, quaest. 94. cum seq. & quaest. 99. Menchacam, de success. creat. lib. 1. §. 17. ex num. 71. cum seq. & de success. resolut. lib. 1. §. 1. & 2. Cephal. in consilio 32. libro 1. Sarmientum, selectarum, lib. 3. cap. 14. ex numero 16. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, secunda parte, cap. 1. & practicarum, lib. 3. quaest. 46. & 47. Grassum, § testamentum, quaest. 48. & sequentibus. Simonem de Praeris, de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 4. interpret. 3. dub. 2. per totum, et fol. 410. cum multis seqq. vbi latissime de hac materia. de qua etiam scripserunt Bonifacius Rogerius, in consil. 9. lib. 2. D. Spino, in speculo testament. glossa rubricae, titulo de reuocatione testamenti, Franciscus Bursatus, in consil. 47. per totum, & in consilio 96. per totum, & in consilio 95. ex num. 12. lib. 1. Iosephus Ludouicus, decisione Perusina 2. ex numero 26. prima parte, Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 12. dicto titulo 1. ex numero 36. cum seq. Marc. Anton. Eugen. in consilio 59. Hippolytus Riminaldus, in consil. 235. per totum, & in consil. 278. per totum, libro 3. & in consilio 682. libro 6. Vincentius de Franchis, decisione 287. Syluest. Aldobrandin. in cons. 14. & in cons. 2. Achilles Pedrocha, in cons. 8. ex num. 9. cum seq. & in cons. 17. per totum, Mascard. de probationib. tom 3. conclus. 1283. per totam, vbi late. Anton. Pichardus, in d. §. posteriore. Coniecturas etiam alias, quibus praesumitur mutata voluntas, vide per Menochium, lib. 4. dicta praesumpt. 165. ex numero 21. cum seq. & lib. 6. dicta praesumpt. 37. ex num. 35. Mantic. lib. 12. dicto titul. 1. ex num. 25. cum seq. Tertio praeterea & vltimo loco constituo, ex di[sect. 32]ctis hactenus, & doctrinis superioribus generalibus, inferri posse ad plures casus practicos, ad quos inferunt consulentes omnes & iuris Interpretes supra commemorati, & vltra adductos ad initium huius cap. Aluarus Valascus, consultatione 181. cum easdem doctrinas, & regulas expendisset, quod mutatio voluntatis in dubio praesumi non debeat, pertractat eo loci quaestionem vtilem, error scilicet testatoris, ac etiam Notarij, & defectus, qui reperiuntur[sect. 33] in testamento, qualiter, & quot testibus probentur; & adducit nonnulla quotidiana: tandem que concludit. Aut praetenditur aliquid omissum per errorem in substantia dispositionis, & tunc tot requiruntur testes ad id probandum, quod sunt necessarij ad dispositionem principalem, si de nouo fiat: Aut sumus certi de dispositione testatoris, & sic de voluntate principali in dispositione; sed praetenditur erratum in aliqua qualitate dispositionis, seu in quantitate, & tunc sufficiunt duo testes, ad probandum illam quantitatem, vel circunstantiam extrinsecam, etiamsi talis qualitas necessaria sit ad validitatem dispositionis principalis. Et idem seruandum in probando errore Notarij, asserit numero 14. & conueniunt alij iuris Interpretes relati supra, capite 19. numero 6. & 11. & 17. & capite 20. numero 38. qui & latius explicant. Azeuedus etiam, in consilio 1. cum in eo dubio[sect. 34] versaretur, vtrum scilicet legatum relictum pro maritandis puellis, debeatur in maritatis? & an conditio iam implera tempore testamenti, habeatur pro impleta debito tempore: de quo videndus est omnino Pet. Surd. in cons. 69. lib. 1. Ludouic. Casanat. in cons. 35. ex num. 7. cum seq. easdem regulas, & doctrinas mutationis voluntatis non praesumendae, ponderauit n. 7. & 8. vt ibi videbis. Praeterea, Menochius, in consil. 203. lib. 3. in eo[sect. 35] articulo constitutus, an pacta matrimonialia inter coniuges, & maxime illud, vt primogenitus certis in bonis patris, & matris succedat, seruari debeant? & an conuentio respectu matrimonij celebrata, reuocari non possit: ipsasmet doctrinas a voluntatis mutatione non praesumenda, expendit. Et quoad primum de pactis matrimonialibus; iunge eidem l. diui Constantini, Codic. de natural. liberis, leg. 24. titulo 11. partita 4. & cap. primum, vbi Doctores, de filiis natis ex matrim. ad morgan. contracto, & cap. primum, §. filij nati, si de feudo defuncti contentio sit inter domin. & agnat. Guid. Pap. decisione 267. & 505. Guil. Benedictum, in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, duas habens filias, numero 197. Padillam, in l. vnum ex familia, §. si de Falcidia, num. 20. de legatis secundo, Molinam, de Hispanor. primogen. libro 1. cap. 8. numero 34. Menochium quoque, in consilio 1. numero 162. cum seq. libro 1. Andr. Gail. practicar. obseruat. libro 2. obseruatione 127. numero 5. Anneum Robertum Aurelianum, rerum iudicatarum libro 4. cap. 1. folio 716. Manticam, de tacit. & ambig. conuention. libro 12. titulo 34. Angulum, ad leges meliorationum, l. 2. glossa 2. num. 5. vbi de pacto facto, vt maioratus fiat in filium primogenitum: & in l. 11. glossa 10. num. 12. folio 233. vbi vide omnino de pactis matrimonialibus, vt fiat primogenium in fauorem vnius filij nascituri, exclusis aliis. Quoad Secundum vero, an conuentio respectu matrimonij celebrata, reuocari non possit: lunge Menochio Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 47. cum seq. Tellum Fernandez, in l. 17. Tauri, num. 72. Angulum. in l. 6. meliorationum, gloss. 10. fol. 151. & gloss. 2. num. 6. folio 147. & commendo Patrem Thomam Sanchez, de sponsalibus, lib. 6. disputatione 32. per totam, vbi vide omnino. Rursus & quarto loco, Vincentius Carocius, de[sect. 36]cisione, seu casu 21. per totum, cum de vxore mortuo marito bona pro dote retimente, tractaret, atque ex num. 7. cum seq. resolutiue firmasset, mulierem habere pro dote retentionem in bonis mariti eo defuncto, etiam pro legatis ei in testamento factis, & pro quolibet augmento, & fructibus, & etiam facta liquidatione, & contra debitum anterius, & pro bonis donatis propter nuptias, vsque adeo, vt praesumatur, quod ipsa prius steterit in retentione, quam haeres apprehenderit possessionem: cum etiam dixisset, quod retentio non datur, nisi pro rata crediti, non vero in omnibus bonis, ne eligendo omnia bona, alij creditores eludantur, & vt fructus perceptos computet in sortem, atque a retentione excludatur per actualem oblationem crediti. Cum inquam haec omnia latius comprobasset, infert ad doctrinas, & regulas superiores huiusce capitis, nunquid mutatio voluntatis praesumatur in vxore, vt retentio detur, quod scilicet voluerit mutare causam possessionis, mortuo iam viro: & difficultatem proposuisset num. 23. 27. & 30. tandem num. 31. ex doctrinis Menochij, Mascardi, & aliorum, de quibus supr. concludit, quod licet regulariter mutatio voluntatis non praesumatur, in proposito tamen casu, mutatio voluntatis, 7 possessionis, & sic animus retinendi bona mariti pro dote sua, praesumi debeat, idque ex coniectura, & verisimili mente mutationis, ex qua sola mutatio praesumitur, vt supra probaui, num. 21. Sed & Fuluius Pacianus, in cons. 22. per totum, ex[sect. 37] eisdem regulis, & doctrinis mutationis voluntatis non praesumendae in dubio, inquirit, vtrum testator legans pecuniam, praesumatur in eadem voluntate manere, si illam mutuo det, vel in emptionem praediorum, aliarúmve rerum conferat, vel ab ea recessisse? & quid si pecunia non sit in loco, vbi testator dixi? cui iunge Tiberium Decianum in cons. 70. nu. 17. lib. 5. Aluarad. de coniectur. ment. defunct. lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 22. vbi si testator legat pecuniam, quam in arca, vel penes campsorem habet, & postea eam consumat, an legatum reuocatum censeatur; & si alia pecunia reponatur, an ea debeatur? vide Antonium Gomezium, tomo primo, variarum cap. 12. numero 50. Denique vltimo loco Petrus Surdus decis. 111. per totam, ex ipsismet regulis & doctrinis huius cap. quod voluntatis testatoris mutatio non praesumatur in dubio; sed potius, quod ipse constiterit in eadem voluntate (qua regula praecipue excitatur in casu ibi proposito, vt apparet numero 9.) constanter[sect. 38] defendit per totam illam decisionem, quod donatio absenti facta, stipulante Notario, non eget acceptatione ad sui validitatem, & substantiam, & sic quod non euanescit, si vnus ex contrahentibus decedat ante acceptationem: nam in eodem casu, de quo ibi, donans mortuus fuit ante acceptationem donatarij: & cum disceptatum fuisset de viribus donationis, & allegaretur, tunc ratificari illam non posse: quia ratificatio fieri debet re integra, & debet expediri intra tempus, quo principalis actus poterat fieri; sed post mortem donantis res desinit esse integra, & non posset donatio fieri: ergo nec ratificari. Prout probant Authores per Surdum relati num. 1. 2. & 3. qui scribunt, ratificationem fieri non posse post mortem vnius ex contrahentibus, & euanescere donationem, vno ex contrahentibus decedente ante acceptationem: quia etsi Notarius stipuletur, non obligat tamen inuitum, nec donatio per eam stipulationem quaeritur inuito. Et hactenus Petrus Surdus arguens pro hac parte, decidendo tamen ex num. 5. cum seq. vsque in finem decisionis, contrarium decidit iuridice, & inquit, Senatum Mantuae sic definiuisse, videlicet ex donatione facta absenti, Notario stipulante, ita ius fuisse quaesitum donatario, vt per mortem donantis minime donatio euanuerit: quia per Notarij stipulationem ius quaeritur absenti sine acceptatione, secundum Romanum, corneum, Guid. Pap. Socin. Ruinum, Parisium, Ripam, Bertrandum, Rubeum, Gozadin. Galiau. Crauetam, Rolandum, Cacheranum, Couarr. Cephal. Riminaldum, & Iulium Clarum, quos retulit Surdus dicto num. 5. & dixit profiteri Authores relatos, ius acquiri ante acceptationem, & ideo reuocari non posse. Et quod haec opinio est communior & rationabilis (subdit idem Surdus, num. 6.) quia dicitur perfecta donatio, quando acceptata fuit a Notario, proinde, licet donans decedat, non desinit esse valida: Nec obstare, quod non acquiratur inuito: Quia Surdus respondet, quod per hoc non infertur, quod sit necessaria acceptatio ad illius validitatem: nam etsi per repudiationem euanescat, tamen ante repudiationem est valida, cum inter approbare, & impugnare detur medium, sicuti inter velle, & nolle, vt latius ibi pro validitate dictae donationis, ex ea ratione, quia cum donans decesserit nulla facta reuocatione, praesumitur constitisse in eadem voluntate; ex quo non praesumitur mutatio, vt ibidem num. 9. qui adiicit num. 11. quod etiam post mortem acceptari posset donatio, si acceptatio foret necessaria: quia scriptura semper loquitur. Et sic clare tuetur eam partem Surdus metipse, quod vsque adeo per mortem donantis non euanescat absenti facta donatio, stipulante Notario, vt nec acceptatio necessaria sit eo tempore: In quo tamen alij quamplures iuris Interpretes, licet vnanimiter dixerint, non euanescere donationem: acceptationem tamen requirunt mortuo donante, vt statim videbitur. Et idem concludit num. 14. in fine, Surdus idem, dum dicit; Erit igitur conclusio, quod donatio facta absenti, stipulante Notario, non eget ratificatione ad sui validitatem, & substantiam, licet inuito non acquiratur. Et num. 11. dixerat, quod quamuis vbi agitur de contractu obligatorio vtrinque, per mortem deficiat scribentis consensus: Tamen aliud est, quando non requiritur consensus simultaneus, vt in donatione, vel alio delectabili actu, qui vnius dumtaxat commodum contineat, vt latius ibi numero 12. & 13. Ego vero addiderim, Senatum Regium Hispa{ Senatus Regij Hispalenss egregia & notanda decisio. }lensem in eodem casu, ac in lite excitata inter Didacum Faxardo, & Ludouic. Yanez, & in Senatu retenta, cum ex causa appellationis ab inferiori super quodam articulo allata fuisset; ita pariter definiuisse, ac pro valore donationis decidisse in effectu, quamuis contentio fuisset, an necessaria esset acceptatio post mortem donantis, acceptari tamen donationem posse eo defuncto, nec euanescere pro certo habuisse; nonnullis tamen in Senatu contendentibus, acceptationem necessariam non esse. Eisdem autem adducebatur fundamentis Senatus ipse, quae Surdus expendit, & ideo ipsa non repetuntur. Sed & contrariae partis fundamentis respondebat, prout Surdus respondit: quibus & concludenter magis responderi, atque satisfieri poterit ex his, quae Antonius Faber, de erroribus pragmat. decad. 46. errore primo, & seq. ex folio 1054. & Pater Ludouic. Molina, referendus statim, adnotata, atque scripta reliquerunt, prout inferius ponderabuntur. Ex eorundem quoque resolutionibus, & traditis per Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 68. ex numero 10. cum sequent. eadem sententia comprobari potest dilucide vltra Surdum. Rursus & quoad ius nostrum Regium attinet,[sect. 39] comprobatur; nam in eo dubio, vtrum acceptatio in donatione sit necessaria hodie, attenta decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae, partem negatiuam, quod scilicet necessaria non sit acceptatio; asseuerarunt veram resolutiue Roderic. Suar. Didac. Perez, Antonius gomezius, Petrus Duenas, Ioannes Parladorius, P. Ludouic. Molin. & Hieronym. de Caeuallos, in locis referendis illico. Quod si verum est, casus praesens minus dubitabilis esset; nam si acceptatio non requiritur, quid interest, donatione non acceptata, mortuum donatarium fuisse: Si vero contraria, & apud Interpretes huius Regni receptior, & communior opinio probetur, quod adhuc lege ipsa 2. non obstante, acceptatio in donatione necessaria sit, prout asserunt omnes statim commemorandi, exceptis praedictis, nihilominus idipsum statuere debuit Senatus Hispalensis: nam cum proponebatur, donatorem decessisse re integra, & donatione non reuocata, de iure donatarius potuit donationem nondum reuocatam acceptare, & post acceptationem, cum non sit, qui reuocet, nec etiam ante, quia iam donator decessit, firma, & irreuocabilis manet donatio; prout Burg. Sal. de Paze, ciuilium q. 2. n. 34. & 35. post alios obseruauit Authores: & pro certo tradunt, aut supponunt hi omnes, qui praedictum articulum explicandum susceperunt, vtrum scilicet acceptatio in donatione sit necessaria hodie post decisionem d.l. 2. tit. 16. lib. 5. de quo videndi erunt omnino Authores sequentes. Roder. Suar. in l. quoniam in prioribus, in declaratione ad l. Regni, quaest. 8. principali, num. 7. Didac. Perez, in l. 3. tit. 8. lib. 3. ordinamenti, colum. 1051. cum tribus sequentibus. Anton. Gomezius, tomo secundo, variarum, cap. 4. de donatione, num. 2. & 3. per totum, & cap. 9. n. 3. & c. 11. n. 18. Pet. Duenas, regul. 11. limitatione 1. vers. contrariam opinionem. Auendanus, de exeq. mandatis, secunda parte, c. 19. num. 11. Didac. Couarruu. variar. lib. 1. cap. 14. n. 12. & 13. & in cap. quamuis pactum, 2. part. §. 4. num. 15. & in rubrica, de testamentis, 3. part. n. 13. Fortunius Garsia, in lege prima, numero 7. ff. de pactis. Ludouic. Molina, de Hispan. primog. lib. 4. cap. 2. ex n. 58. vsque ad num. 80. vbi erudite admodum, & distincte explicat. Ioannes Oroscius, in l. Iurisgentium, §. igitur nuda, n. 27. ff. de pactis. Gregorius Lopez, in l. 4. tit. 4. verbo, no lo puede, partita 5. Villalpando, in l. 22. tit. 1. part. 7. §. 60. n. 12. Villalobos, in sua antinomia iuris, littera D. numero 173. & 176. Palacios, libro 5. de contractibus, cap. 11. §. ve meam. Menchaca, lib. 3. de success. creatione, §. 21. n. 43. & quaestionum vsu frequentium, lib. 2. cap. 15. num. 8. & lib. 1. de success. creat. §. 12. num. 65. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 55. & 67. Burgos de Paz, in consil. 14. num. 20. & in consil. 33. num. 12. Olanus, in concordia antinomiarum, littera D. ex num. 43. vsque ad num. 48. & littera P. verbo, pollicitatio, num. 36. Cardin. Francisc. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 13. tit. 7. & 8. Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, q. 36. & 68. vbi vide omnino. Ioannes Parladorius, rer. quotidianar. lib. 2. cap. 3. num. 3. Ioann. Gutierrez, in initio, cap. quamuis pactum, de pactis in 6. ex num. 53. cum seq. & in cons. 41. per totum, & in cons. 20. Ioann. Matienzus, in l. 7. tit. 10. lib. 5. gloss. 2. n. 12. cum seq. Velasq. Auendanus, in l. 40. Tauri, gloss. 9. ex n. 17. cum seq. & glos. 12. ex num. 1. cum seq. Alphons. Azeuedus, in l. 2. tit. 16. lib. 5. ex n. 20. vsque ad numerum 26. Petrus de Barbosa, 3. part. l. 1. ff. de soluto matrimonio, n. 18. fol. 276. Pater Ludouic. Molina, tom. 2. de iustitia & iure, tract. 2. disp. 263. colum. 4. ex vers. vtrum de iure Regni Castellae, quaest. 1. vsque ad vers. dubium est, fol. 62. & disp. 264. ex vers. quando vero Tabellio, vsque ad vers. ex eisdem patet, fol. 76. Idem Molina, tom. 3. disp. 587. num. 1. per totum, fol. 142. in fine, & 143. & 144. D. Ferdinand. de Mendoza, disputationumiuris ciuilis, libro 3. cap. 3. & cap. 9. numero 37. 38. & 39. fol. 705. Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 8. num. 2. & ad decisionem 384. P. Thomas Sanchez, de sponsalibus, lib. 1. disp. 6. in principio, & dubio 1. per totum. Andr. Angulus, ad leges meliorationum, l. prima. gloss. 5. num. 28. & gloss. 8. num. 17. in fine. Hieron. Caeuallos, practic. commun. contra communes, q. 54. & 55. Gonzalez, super regula 8. Cancellariae, gloss. 26. per totam, fol. 359. M. Antonius Peregrinus, de fideicommissis, art. 58. ex num. 48. cum seq. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 2. littera d. conclus. 638. & tribus seq. ex fol. 837. vsque ad fol. 847. Anton. Faber, de erroribus pragmat. decad. 46. errore 1. & quatuor seq. ex folio 1054. vsque ad folium 1703. Ludouic. Lopez, prima parte, instruct. in 2. editione, cap. 177. Et hi quidem maiori ex parte conueniunt, exceptis his, quos supra retuli, & relatis per P. Thomam Sanchez, lib. 1. disp. 6. num. 18. necessariam olim fuisse donatarij praesentiam in vtraque specie donationis, siue inter viuos fieret, siue causa mortis, ex l. absenti 10. ff. de donat. l. inter mortis 38. ff. de donat. causa mortis, l. in omnibus rebus 55. ff. de obligat. & action. l. 1. 2. & 3. tit. 11. & l. 4. tit. 4. part. 5. cum donatio non aliter tunc fieri posset, quam si vel traditio, vel stipulatio interuenisset; traditio autem non posset fieri absenti, nec rursus contrahi stipulatio inter absentes, l. 1. ff. de verbor. obligat. etsi inter traditionem, & stipulationem hac parte differentia illa erat, quod traditio fieri potest per interpositam personam, & consequenter donatio, cum fit per traditionem, l. 4. ff. de donat. interueniente scilicet nuntio, vel epistola ad coniungendas voluntates, modo nuntius ad id esset destinatus, quia non sufficiebat quicunque, vt recte deducunt ex communi Interpretum sententia Azeuedus, in d.l. 2. titul. 16. lib. 5. num. 20. Petrus Surdus, in consil. 351. ex numero 29. cum seq. lib. 3. P. Thomas Sanchez. libro 1. disput. 6. num. 3. fol. 27. Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 13. tit. 7. stipulatio autem non potest, quoniam alteri stipulari non possumus, l. nec ambigi, C. de donat. Antonius Gomezius, tom. 2. dicto cap. 4. num. 2. in principio, Guill. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, testamentum, 4. num. 31. Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 70. & 124. hodie autem etiam non extante dicta l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. an valeret donatio inter absentes, quando inciperet a promissione, interueniente nuntio, vel epistola, post decisionem l. si quis argentum, §. sin autem, C. de donat. ex quo donatio fit per pactum nudum, & perficitur solo consensu, inferius dicetur, & explicant Antonius Gomezius, dicto num. 2. Antonius Faber, dicto errore primo. Ferdinand. Mendoz. libro 3. dicto cap. 9. num. 37. Deinde, exceptis relatis supra (vt nunc dicebam) conueniunt Interpretes praedicti, quod acceptatio in donatione necessaria etiam hodie est post decisionem d.l. Regiae 2. sicut de iure communi requirebatur, ad hunc effectum, nec donatio reuocari possit: sicque reuocari etiam hodie posse ante acceptationem; quod pluribus rationibus erudite probauit, & fundauit Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. dict cap. 2. ex num. 60. vsque ad numerum 64. quibus tamen respondere contendit, & respondit Pater Ludouicus Molina, vt statim videbitur. Contrarium etiam tenuit Mendoza, dicto capite 9. numero 39. & quidem ea sententia contra communem, etiam in terminis iuris communis verior videtur, vt ex Antonij Fabri, Petri Gregorij, Antonij Gomezij, & Mendozae obseruationibus infra dicendum est. Praeterea statuunt, acceptationem requiri donationis, etiam Ecclesiae, aut piae causae factae, sicque ante acceptationem reuocari posse; prout obseruant Molina, dicto cap. 2. num. 58. Barboza, tertia parte, dictae l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 18. Ioannes Gutierrez, dicto consil. 41. num. 5. Burgos de Paze, ciuilium dicta quaest. 2. num. 10. Matienzus, in dict. l. 7. tit. 10. lib. 5. glossa secunda, num. 10. Palaez a Mieres, de maioratu, prima parte, dicta quaest. 36. num. 3. Azeuedus, in dicta l. 2. tit. 16. lib. 5. sub numero 20. in versiculo, facitque optima, & singularis. Caeterum Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 384. versiculo, ex quibus allegat. contrarium defendit, & quidem iuxta opinionem Roderi Suarez, Didaci Perez, Antonij Gomezij, & sequacium: iuxta placita quoque Antonij Fabri, Petri Gregorij, & Mendozae, donatio eiusmodi Ecclesiae, aut piae causae facta reuocari non poterit eo praetextu, quod acceptata non fuerit, cum nec priuato facta, ex ipsorum sententia, ea de causa reuocari possit, sicque considerabat Azeuedus, sub dicto num. 20. in versiclo, quibus attentis. Quamuis ergo superiores omnes in hoc conueniant, quod donatio hodie attenta dicta l. secunda, inter absentes, etiam non interueniente nuntio, nec epistola fieri possit, & ex ipsa (si probetur) efficaciter quis obligetur; in eo tamen dissentiunt, quod nonnulli contendunt, irreuocabiliter valere, nec eius effectum ab acceptatione pendere: Alij vero & magis communiter, quod ante acceptationem reuocari valeat de iure, nec effectum sortiatur irreuocabiliter; sicque in donatione ea differentia procedit, & pro Ecclesia, tuetur Mantic. de tacit. 7. ambig. conuent. libr. 13. tit. 7. ex num. 15. Rursus, acceptationem in donatione vsque adeo requirunt, vt eam necessariam existiment, etiamsi clausula constituti, vel reseruationis vsusfructus in donatione ipsa adfuerit; hae enim clausulae nihil aperantur, nisi acceptatae fuerint a parte, in cuius fauorem oppositae sunt, vt per Molinam, lib. 4. dicto cap. 2. numer. 64. Ioannem Gutierrez, dicto consilio 41. numer. 6. & conueniunt Mieres, 1. parte, dicta quaest. 36. num. 4. Azeuedus, in d.l. 2. tit. 16. lib. 5. n. 22. in principio. Ita similiter asserunt, acceptionem donationis requiri, etiamsi iuramentum simpliciter ei adiectum fuerit, & etiam quando cum clausula de non reuocando, seu non contraueniendo adiectum est. Donatio namque non modo, quando pactum de non reuocando adiectum est, vel iuramentum simpliciter; sed etiam, quando cum clausula de non reuocando, aut contradicendo adiicitur. Cum enim donatio cum pacto de non reuocando facta, ante acceptationem reuocari possit; consequens est, iuramentum in ea interpositum, eius naturam non mutare, sed etiam acceptationem requirere: sicuti haec latius comprobauit Molina, dicto cap. 2. libri 4. ex num. 64. in vers. quod etiam, & num. 66. Ioannes Gutierrez, dicto cons. 31. num. 7. Azeuedus, in d.l. 2. num. 25. qui adiiciunt dicto num. 66. in vers. quae omnia, & dicto consil. 41. num. 10. acceptationem a fortiori requiri donationis, in qua continentur vincula maioratus, & apponuntur grauamina, quae debent adimpleri; quia tunc datur contractus vltro citróque obligatorius, vbi requiritur consensus partis vtriusque. Sic etiam & in aliis actibus, & dispositionibus, vt in renuntiatione, confessione, priuilegio, electione, emphyteusi, beneficio, maioratu, lucro legali, actu iudiciali, & aliis, quod actus non acceptatus non noceat; late fundat Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 68. per totam, & concludit, quod in pacto & promissione de non[sect. 40] meliorando, aut de non reuocando, requiritur acceptatio filiorum, vt reuocari non possit. De quo vide etiam Auendanum, in locis relatis supra, sub num. 39. in principio. Et hactenus de tertio fundamento decisionis Regij Hispalensis Senatus, quod (vt vides) concludenter ipsam comprobat, siue vna, siue altera opinio admittatur, quod sit, vel non necessaria hodie acceptatio, provt notaui in initio dicti numeri 39. Praeterea & quarto loco facit in fortioribus termi[sect. 41]nis, & etiam non extante decisione dictae l. Regiae 2. titul. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae. Antonij Fabri de erroribus pragmat. errore 1. fol. 1054. & sequentibus, insignis, & notandus locus, quo is Author contendit, donationem hodie fieri posse ex sola voluntate donantis, nec donatarij praesentiam necessariam esse, sicque reuocari non posse, etiam ante acceptationem: & id ipsum defendit secure errore 3. 4. & 5. dicens, quod aute Iustiniani tempora licet obtinuisset, quod donatio tunc non aliter fieri posset, quam si traditio, vel stipulatio interueniret, sicque inter absentes fieri non posset, provt supra num. 39. obseruat. 1. deduxi: tamen postquam placuit Iustiniano, in l. si quis argentum 35. §. sed si quidem, C. de donation. vt donatio inter viuos, neque traditionem exigat, neque stipulationem, at neque pactum nudum, sed qualicunque voluntatis testificatione contenta sit nudoque consensu perficiatur, consequens sit, vt nihil iam prohibeat, quominus donatio inter viuos possit valere, quamuis in absentem conferatur, dummodo constet serium donandi animum habuisse illum, qui dixit, aut scripsit, se donare. Nihil enim aliud requirit Iustinianus, nisi vt donator dixerit se donare, & quam rem; neque praesentia, neque acceptatio donatarij, aut alterius illius pro donatario necessaria est. Pendet enim id ex sola voluntate donantis, de qua tamen legitime constet. Sicque cum fieri possit hodie donatio ex decisione. §. sed siquidem, ex sola voluntate donatoris, non est necesse, vt concurrat affectus donatarij, sed sufficit, vt non repugnet: Non repugnat autem, quoties absenti quis donat, & ignoranti. Plane si donatarius sciens collatam in se donationem, respuere illam maluerit, quam agnoscere, tunc demum sateor (inquit Antonius ipse Faber) inutilem fore donationem propter defectum voluntaris in donatario ignorante, tanquam in inuito: nam actiones, quae pro legatis & fideicommissis singularibus competunt, ignorantibus equidem acquiruntur, sed non inuitis, l. filiusfamilias 16. §. 1. ff. de testam l. cum pater 77. §. surdo, de legat. 2. l. ei qui 13. ff de condit. institat. l. legatarius 38. in princip. ff. de legat. 1. fit autem bona aequiparatio legati, & donationis, cum legatum quoque sit donatio. l. legatum est donatio, 36. de legat. 2. & vtrique commune illud est, quod ei cui acquiritur, damno esse nunquam potest, l. si haereditatem 32. ff. mandati, & latius idemmet Faber probauit, qui eodem errore primo, in haec verba concludit: Itaque quod nostris placet, donationem inter viuos collatam in absentem, nulla Notarij stipulatione interueniente, reuocari posse a donatore quandocunque ante acceptationem, euidenter falsum est; cum actio, quam Iustinianus donatario competere voluit, non ex donatarij, sed ex solius donatoris facto, & voluntate proficiscatur. Semel autem compotens, non possit sola eiusdem donatoris voluntate auferri donatario ignoranti, nedum inuito: l. si seruum 19. §. nunc videamus, ff. de verbor. obligat. l. vltima ff. de pactis. certi enim sunt modi obligationum, vt contrahendarum, ita & vndecunque proficiscantur, dissoluendarum. l. obligationum fere 44. §. 1. ff. de obligat. & act. inter quos nunquam est sola voluntas eius, qui est obligatus, quandoquidem in eius arbitrio esse non debet, vtrum debeat, necne: l. sub hac conditione 7. eod. tit. l. 2. §. scaeuola, ff. de eo quod certo loco, Neque de hoc dubitassent Interpretes, si nouae constitutionis, d.l. si quis argentum, potestatem percepissent, & obseruassent, Iustinianum ea constitutione non magis requirere pactum nudum, quam stipulationem ad perficiendam donationem, sed contentum esse sola pollicitatione. Sed putarunt Interpretes satis superque faueri donationibus inter viuos, si ius ita constituatur, vt possit fieri hodie donatio pacto nudo, quae olim non poterat fieri nisi per stipulationem, nulla interueniente traditione. Indeque sumpserunt occasionem existimandi, non minus hodie, quam olim necessariam esse donatarij praesentiam, aut saltem acceptationem, vt donatio valeat irreuocabiliter; quia licet pactum in hoc differat a stipulatione, quod etiam inter absentes fieri potest, vt & caetera omnia quae nudo consensu contrahuntur. l. 2. ff. de pactis. l. qui autem 14. §. vltimo, ff. de constituta pecunia: non prius tamen pactum dici potest, quam duorum consensus interuenerit, in quo differt a pollicitatione, quae solius est offerentis promissio: l. 3. ff. de pollicitationibus. Et ego quoque cum ipsis sentirem, si viderem Iustinianeae constitutionis verba ad pactum nudum potius, quam ad pollicitationem pertinere. Sicut ergo in hoc falluntur (inquit Faber ipse) quod de pacto nudo somniant, ita & in his omnibus falli eos necesse est, quae ex tam falsa praesuppositione colliguntur. Ecce Antonij Fabri locum expressum, quo in terminis iuris communis, & post decisionem dictae l. si quis argentum. §. sed si quidem, C. de donat. id ipsum tuetur. quod post decisionem dict. l. Regiae 2. titul. 16. lib. 5. nouae compilat. Anton. Gomezius, tomo 2. variar. cap. 4. num. 2. & caeteri cum eo supra commemorati, defendunt; videlicet donationem hodie fieri posse ex sola voluntate donantis, nec donatarij praesentiam necessariam esse, sicque nec reuocari posse ante acceptationem: & idem clare sustinet Petr. Gregor. in syntagmate iuris part. 3. lib. 28. cap. 7. num. 1. & 2. fol. 319. quod etiam per viam disputationis, & subtilitatis tentari posset ex decisione d.l. Regiae 2. etiam ante acceptationem irreuocabilem esse contractum, vel donationem inter absentes; licet in iudicando, & consulendo id non sit sequendum, sed potius acceptatio requiratur; dixit Azeuedus, in eadem l. 2. titul. 16. lib. 5. num. 24. in fine, & constanter defendit D. Ferdinand. de Mendoza, disputat. iuris ciuilis lib. 3. cap. 9. quaest. 2. num. 37. & 38. dicens, donationem absenti factum, etiam nemine acceptante, de iure Regio valere; nam cum lex statuerit pacto cuicumque, promissioni, vel conuentioni, inter absentes factis, exceptionem obiici non posse inualiditatis; non obscure colligitur (scribit Mendoza) si factam fuisse promissionem legitime probetur, non oportere personam aliam interuenire acceptantem ad producendam actionem: nam absen certe, si re commodo eius cedat. promissioni assentire praesumetur ratione naturali, cui ius Canonicum & Regium expresse nituntur. Sicque reuocari non posse concludit d. n. 38. Nec moratur in eo, quod Didac. Couar. asseuerauerit, Practicos in iudiciis semper obseruare in hisce donationibus, an fuerint per donatarios acceptatae, nam in dubio donationi consensisse, cum e commodo sit, praesumi debet, vt nunc dicebatur. Praecipue, cum eam pollicitationem in iudicium exterius deducit donatarius, quod signum expressum est acceptatae donationis, provt ibi aduertit. Ex his autem palam infertur, quod si sententia re[sect. 42]lata, vera est, attento iure communi; provt constanter adeo Anton. Fabrum defendisse, & fortiter comprobasse vides: indubitanter equidem vera esse debebunt patris Ludouici Molinae placita nonnulla contra communes Interpretum huius Regi traditiones, de quibus supra num. 39. ex vers. & hi quidem maiori ex parte, vsque ad num. 41. cui non modo Mendozae nunc commemoratae obseruationes, sed & Roderici Suarez, Didaci Perez, Petri Duenas, Antonij Gomezij, Ioannes Parladorij, & Hieronym. Caeuallos resolutiones conueniunt; vt eodem numer. 39. in princip. supra deduxi. Pater ergo Ludouic. Molina, tomo 2. de institia & iure, tract. 2. disp. 263. col. 4. ex vers. vtrum de iure Regni Castellae, quaest. 1. vsque ad vers. dubium est, fol. 62. constanter affirmat, donationem hodie fieri posse inter absentes etiam ex sola donatoris voluntate, nec posse amplius reuocari, etiam ante acceptationem donatarij. Et Ludouici Molinae fundamenta in contrarium adducit, illaque diluit suo ordine. Et concludit, quod licet quondam in Couarr. & Molinae sententiam propenderit; modo tamen plus in aliorum opinionem inclinat, esto promissio, siue scripto, siue verbo facta, nec iuramento, nec promissione eam non reuocandi, sit confirmata. Et adducitur, quoniam dicta l. Regia 2. id perspicue significat; & quoties in ea mentio fit contractus, adiungitur verbum, o obligacion, quod eam etiam comprehendit obligationem, quae ex donatione, aut quacunque alia promissione proficiscitur, de quibus omnibus in principio eiusdem l. 2. sermo habetur. Quod autem de praxi Couarr. refert, (inquit ipse pater Molina) quod alij non docent: quin potius tanquam rem in praetoriis valde dubiam, tam caeteri, quam Couarr. idem quaestionem disputant, & saltem nihil erat receptum, ac firmum, quin fas sit contrarium amplecti. Deinde Ludouic. idem Molina disput. 264. columna 4. ex versicul. quando vero Tabellio, folio 76. vsque ad versic. iuxta hactenus dicta patet. deducit conclusiones nonnullas, quae ex praecedenti placito, quod donatio inter absentes fieri valeat, nec acceptatio necessaria sit, subsequuntur; & omnino contrariantur Molinae alterius resolutionibus, & caeterorum obseruationibus, de quibus supra, num. 39. ex dicto vers. & hi quidem, & eas repetit iterum, & sustinet tomo 3. de iustitia & iure, disput. 587. num. 1. per totum, fol. 142. & 143. vbi commemorat Ludouic. Molinae, de Hispanor. primogen. lib. 4. cap. 2. ex num. 58. traditiones, easque improbat; & concludit, donationem ex sola voluntate irreuocabilem fieri; etiam ante acceptationem. Et id ipsum in maioratus institutione seruandum, & in melioratione Tertij, cum etsi apponi soleant grauamina, tam parui momenti sint comparatione vtilitatis, & commodi maioratuum, vt comparatione vtilitatis, & commodi maioratuum, vt nullus sit futurus, qui institutionem ob ea grauamina non acceptet, ac proinde institutiones eiusmodi appellandae non sint contractus onerosi, sed gratuiti simpliciter, vt latius ibi obseruat: & ob eandem rationem, quae de iuramento, & clausula Constituti, & reseruationis vsusfructus, & de pacto de non contrauneniendo, aut de non reuocando, diximus supra, dicto num 39. ipse impugnat. Sic & impugnari posset quod de donatione facta Ecclesiae, aut pio loco diximus ibidem; nam si in donatione cuicunque facta, acceptatio hodie necessaria non est, aut saltem sufficit tacita, quae ex petitione donatarij resultat, nec ante acceptationem reuocari potest; potiori multo ratione in Ecclesia, & pio loco id ipsum statui debebit; provt in terminis argumentatur Azeuedus, in d.l. 2. tit. 16. lib. 5. sub numero 20. in versicul. quibus attentis neque etiam procedet hodie. Ex eisdem etiam infertur, non modo in terminis[sect. 43] iure Regij post decisionem d.l. 2. titul. 16. lib. 5. Sed etiam iuris communis, & attenta noua constitutione Iustiniani, in d.l. si quis argentum. §. sed si quidem. iuxta obseruationes Antonij Fabri, supra relatas, deduci, valere hodie donationem inter absentes, etiam non interueniente nuntio, siue epistola: idcirco si quis coram testibus, vel Tabellione promiserit ex causa donationis rem, vel pecuniam alicui absenti, statim remanet efficaciter obligatus, & quando venerit in notitiam absentis poterit ab eo conueniri, & condemnari donator; sicuti cum Didaco Perez, & Matienzo adnotauit Azeuedus, in d.l. 2. titul. 16. lib. 5. sub num. 20. in versic. vnde valebit hodie & id ipsum secure tuetur Ferdinand. Mendozam disput. iuris ciuilis, lib. 3. d. cap. 9. num. 37. in versic. quidquid post Gregorium, qui inquit alienum sibi videri, cum a naturali ratione, quam solam sequitur ius Regium, tum etiam a vero & proprio d.l. 2. sensu, quod nuntius, aut epistola hodie requiratur, sicut de iure communi requirebatur. Et ita tenendum videbatur necessario, quid, quid pater Thomas Sanchez in contrarium contendat duobus in locis (sed minus recte quidem) Primo namque dicta disput. 6. libr. 1. num. 3. ad finem, fol. 27. in ea fuit opinione, vt existimaret, non sufficere, etiam hodie post decisionem dictae l. Regiae 2. quod donatio absenti facta, intimetur eidem per nuncium non ad id destinatum, sed destinatum ad eum finem requiri: nam si nuncius hodie, vel epistola non requiritur, sed ex nuda voluntate, & animo donantis se obligare volentis, donationis substantia consistit (quod etiam iure communi attento post decisionem dictae l. si quis argentum. Anton. fab. defendit. vt. sup vidimus) a fortiori sufficiet, per nuncium non ad id destinatum, donationem intimari absenti, si absens ipse donatarius certior factus de donatione, acceptauerit eam expresse, vel tacite; provt Gregorius Lopezius, & Azeuedus (quos praepostere pater ipse improbat) rectius tenuerunt. Deinde & secundo Pater[sect. 44] idem, eadem disputat. 6. dubio 1. numero. 20. folio 33. decipitur iterum, dum existimat, etiam hodie non posse inter absentes dici interuenisse consensum efficacem, nisi nuncius, vel epistola intercedat, idque pertinere ad substantiam, & perfectionem consensus; & ideo d.l. Regiam 2. non tollere, quod donatio fieri debeat per nuncium ad id destinatum, vel per epistolam; quare infert, decipi quatuor illos Authores ibi relatos, dum existimarunt, satis esse, vt quilibet enunciet inscio donatore. Sed ipse potius decipitur, vt nunc dicebam, atque conuincitur non modo ex manifesta decisione d.l. Regiae 2. vt Ferdinandez Mendoza, d. num. 37. rectissime obseruauit; sed etiam stando in terminis iuris communis, ex clara decisione d.l. si quis argentum. §. sed si quidem, C. de donat. ex qua hodie donatio fieri potest sola voluntate donatoris, nec est necesse, vt concurrat nuncius, vel epistola, aut effectus donatarij, sed sufficit, vt non repugnet; vt Anton. Faber, de errorib. pragmat. decad. 46. errore. 1. obseruauit: & errore 2. defendit, pro substantia donationis, & perfectione ipsius, neque Notarij, neque alterius praesentiam, aut stipulationem requiri. Et hactenus de quarto fundamento decisionis Senatus, quod in fortioribus terminis, & etiam iure communi attento, adeo fortiter vrget (vt vides) quod si de sententia Fabri dubites (quod attenta veritate, & in stricta iuris dispositione fieri non posset) si etiam patris Molinae, Mendozae, & aliorum sententiam non admittas: & post decisionem quoque dictae l. Regiae 2. acceptationem requiras; nihilominus id ipsum dicendum esset de iure, quod Hispalensis Regius Senatus definiuit, vtpote cum donatio quaelibet, interim dum non reuocatur, acceptari possit a donatario, nec mortuus iam donator reuocare potuerit: vere tamen Anton Fabri sententia multum adstringit, quaesi attento iure communi, ita procedit, indubitanter magis obtinere debebit post decisionem dictae legis Regiae secundae. Quinto deinde, & pro eadem Senatus Hispalensis[sect. 45] decisione vrget id, quod in fortioribus terminis, & etiamsi Notarius nomine absentis stipulatus non fuerit, alij iuris Interpretes adnotarunt; videlicet quod acceptatio donationis mortuo donatore fieri valeat per donatarium. Sic sane in terminis distincte probauit, nec distinxit, si Notarius nomine absentis ante donantis obitum stipulatus fuerit, necne; Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. dicto cap. 2. num. 77. dicens, quod cum ex parte donantis donatio perfecta sit, nec ab illo fuerit ante acceptationem reuocata, nihil impedit, quin eo mortuo sequi valeat acceptatio; nec haeredum praeiudicium in consideratione est, cum ipsi cum defuncto donante vna atque eadem persona esse censeatur. Item quia mortuo do[sect. 46]nante autem donationis acceptationem, non potest haeres donatoris reuocare donationem; quoniam facultas reuocandi non transit ad haeredem: vt ex Didac. Couarr. Iulio Claro, & aliis obseruauit idem Molina, dicto num. 77. Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 70. numer. 9. pater Thomas Sanchez, lib. 1. disput. 6. num. 5. qui etiam eam opinionem Ludouici Molinae adimittit, & contrariam eorum, qui requirunt, quod Notarius nomine absentis ante donantis obitum stipulatus fuerit; reiicit dicto numer. 5. per totum: vbi recenset eos, qui contra tenuerunt: & vltra relatos ibi, tenuit quoque Ioannes Matienzus, in l. 7. titul. 10. lib. 5. qui tres conclusiones conficit in proposito, & inquit num. 12. post alios Authores, quod donatio absenti facta a Notario acceptata, poterit acceptari per donatarium post mortem donantis, inuitis & refragantibus haeredibus: In quo conuenit Ludouic. Molinae, & caeterorum traditionibus supra relatis. Secundo dixit num. 13. quod donatio absenti facta, mortuo donatore, a donatario acceptari non potest, nec ab eius haeredibus, si Notarius eius nomine non acceptauit: In quo (vt vides) conuenit aliis Authoribus, quos dicto num. 5. pater Thomas Sanchez recensuit. Sed contrariatur veriori sententiae, quam ex Molina, & patre Thoma Sanchez, nunc commemoraui. Tertio & vltimo inquit Matienzus, eodem num. 13. quod donatio absenti facta, a Notario acceptata, post mortem donatarij potest ab eius haeredibus acceptari, ad effectum vt donatio valeat, nec reuocari possit a donante: In quo conuenit Ludou. Molina (quem ipse non citat) de Hispanorum primogeniis, lib. 4. dicto cap. 2. num. 77. in fine. Qui tamen[sect. 47] conclusionem hanc non restringit ad eos terminos, quando scilicet Notarius nomine absentis stipulatus fuerit, sed indistincte inquit, donatario mortuo posse ipsius haeredes donationem acceptare, cum ius acceptandi ad eos pertranseat, l. si sine §. si procurator, ff. rem ratam haberi. Et citat Didac. Couarr. & Alciatum ita tenentes. Idem quoque tenuerunt post alios quamplurimos Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 70. num. 10. pater Ludouic. Molina, tom. 2. de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 264. §. iuxta hactenus dicta pater Thomas Sanchez, lib. 1. dicta disputat. 6. numer. 6. vbi improbat Authores contrarium tenentes, & recte percipit hanc materiam, quam indissolutam reliquit Ioannes Gutierrez, initio dicti cap. quamuis pactum. num. 57. Azeuedus autem ad ad Molinam se refert dicto cap. 2. num. 76. & 77. in dicta l. 2. titul. 16. libro. 5. & sic sequitur eum in articulo praefato, quod in haeredes donatarij, aut in ipsum donatarium transeat ius & facultas acceptandi donationem. Idem quoque resoluit Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo 2. littera D. conclusione 637. num. 63. fol. 839. Rota in nouissimis, decisione 683. prima parte. Tenet quoque eandem resolutionem, & conclu[sect. 48]denter Senatus nostri decisionem comprobat Anton. Faber, de errorib. pragmat. tom. 2. decad. 47. errore 4. per totum, & errore 5. ex folio 1066. quo loci cum primum tractaret de donatario, qui donationem in absentem se collatam vult ratam habere post mortem donatarij; retulit Didaci Couar. & aliorum sententiam, quod acceptari possit donatio per donatarium. etiam mortuo donatore, & contrariam Castrensis opinionem improbat. Sed alia adducitur, quam ea, quam Didac. Couar. expendit, ratione, videlicet, quod donatio omnino valeat post Iustiniani constitutionem simplici donantis voluntate, vt neque pactum, post decisionem dictae l. si quis argentum 35. §. sed siquidem, C. de donat. quae sola testificatione voluntatis testatoris contenta est in donatione inter viuos, ita vt cogi possit donator ad rem tradendam, non secus ac si ex stipulatione vtili esset obligatus. Proinde non magis permittendum est donatori, vt proprio suo facto liberet se ab actione illa condictitia, qua eum reneri Iustinianus voluerit; quam ei permittendum esset, vt se liberarer ab actione ex stipulatu, si per vtilem stipulationem donatio facta fuisset. Porro quo casu donator obligatus est, certaque actione, siue ex stipulatu, siue condictitia conueniri potest ad rem tradendam; certum est, eandem actionem in ipsius etiam heredem transire, nec minoris in haeredem donatoris, quam in donatorem ipsum potestatis esse debere. Non igitur quod praemortuus sit donator, facere debet, vt eo minus acceptare possit donationem donatarius, qui nec vlla indiget acceptatione, dum ne omnino respuat ius quaesitum. Neque ad rem facit, quod rei donatae dominium interim, & medio tempore peruenerit ad haeredes donatoris. Nam sicuti donatore viuo idem illud dominium erat penes ipsum donatorem, nec eo minus tamen verum erat valere donationem, ex eaque cogi donatorem posse, vt rem traderet; ita & post donatoris mortem, licet dominium, quod fuerat donatoris, ad ipsius haeredes deuoluatur, non tamen bona consequentia est, si quis ex eo inferat, non esse illos cogendos, vt eandem personalem actionem patiantur, quam defunctus ipse, si viueret, pateretur. Quod erudite Faber ipse aduertit, & latius fundat, sicque Senatus decisionem comprobat omnino. Demum errore 5. folio 1070. & 1071. cum sermo[sect. 49]nem institueret de donatione collata in absentem donatarium, qui postea decesserit viuo donatore ante ratihabitionem, vt dignoscatur, an possit haeres ratam habere donationem, eamque acceptare; duas pramittit in hac quoque quaestione Interpretum sententias. Prima est contra donatarij haeredes, vt non possint illi donationem ratam habere, nec si facta sit cum clausula Constituti. Altera est pro haeredibus donatarij, quam induxit Didac. Couar. & eius rationem latius expendit Faber ipse, qui subtiliter admodum, & late loquitur, ac in effectu Couarr. & sequacium sententiam amplectitur putat tamen quaestionem esse otiosam, frustraque disputari de ratihabitione stipulationis, quae ipso iure nullius sit momenti, si in ea nihil nisi Notarij factum, iurisque communis rationem intueamur: cum donatio inter viuos, etiam citra stipulationem, & traditionem, hactenus valeat ex Iustiniani constitutione in d.l. si quis argentum, §. sed si quidem. vt ex huiusmodi donatione per quamcumque voluntatis testificationem facta, nasci Iustinianus voluerit actionem condictitiam, nec minus in fauorem ipsius; vt contra, non minus aduersus haeredes donatoris, quam aduersus ipsum donatorem; vt verba dictae constitutionis ostendunt. Quid ergo necesse est (subdit Faber ipse) ratam haberi donationem a donatarij haerede; aut se tantopore torquere, vt sciatur, an ea ratihabitio per donatarij haeredem fieri possit, cum ita ius sit, vt citra ratihabitionem ea actio perinde competat & donatario, & eius haeredi; provt latius ibi explicat. Rursus & sexto loco pro eadem Senatus Hispa[sect. 50]lensis decisione facit sententia, & resolutio eorum, qui existimarunt, ex acceptatione Notarij acquiri donatario absenti, & eius haeredibus actionem vtiIem sine cessione, etiam ante ratihabitionem; sicuti ex quamplurimis iuris Authoribus pro certo tradit Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. dicto cap. 2. num. 67. 70. & 71. & conueniunt Ioannes Gutierrez, Ioannes Matienzus, & referendi statim Relati etiam numeris praecedentibus. Eamque irreuocabiliter, & non irreuocabiliter in absentem ex acceptatione Notarij transferri in hunc sensum, quod donator non possit interim donationem reuocare, donatarius tamen ipse si vult, etiam post Notarij acceptationem poterit donationem repudiare: & huius partis Authores sigillatim recensuit omnium latissime Andr. Tiraquellus, de iure Constituti, 3. parte, limitatione 30. num. 49. & 66. idque etiam sequuti fuere Didac. Couarr. Andr. ab Exea, Modern. Paris. Gozadinus, Iulius Clarus, & rolandus, quos commemorauit Molina, lib. 4. dicto cap. 2. num. 68. & 72. eandem etiam opinionem, quod scilicet donatio facta absenti, Notario stipulante pro absente, non possit reuocari per donatorem, etiam reintegra, & sic ante ratificationem; cum Didaco Couar. & Rolando, secure resoluit Ioannes Gutierrez, in initio dicti cap. quamuis pactum; num. 54. constanter Ioannes Matienzus, in dicta l. 7. tit. 10. lib. 5. glossa 2. num. 10. 11. & 12. Marcabrunus, in consilio 30. num. 187. & sequentibus, Simon de Praetis, in consilio 1. num. 38. Rota in nouissimis decisione 683. num. 3. & 4. & plenius decisione 489. in principio, prima parte: & quamplurimos alios citat Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 2. littera d. conclusion. 641. num. 11. & pluribus seqq. fol. 843. & num. 32. fol. 844. pater Ludouic. Molina, tom. 2. de iustitia & iure, tractatu 2. disput. 264. column. 4. versic. communis Doctorum sententia est, fol. 76. qui contra Ludouic. Molinam, cum Didaco Couarr. Iulio Claro, & Gregorio Lopez constanter asserit, donationem eiusmodi reuocari non posse, etiam ante acceptationem. Quod etiam defendit Mantica, de tacit, 7. ambig. conuent. lib. 13. titul. 8. ex num. 9. Ferdinand. Mendoza, disputationum iuris ciuilis, lib. 3. cap. 9. num. 38. & in fortioribus terminis asseuerauerit, donationem absenti factam, nemine eius nomine acceptante, vsque adeo valere a principio, vt reuocari non possit etiam ante expressam reuocationem eius, cui donatur; idque maxime post decisionem dictae l. 2. titul. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae vt latius ibi confirmat: & num. 39. reiicit Didaci Couarr. opinionem existimatis, donationem absenti factam, a Notario publico acceptatam, irreuocabilem vero, si a priuato acceptetur. Inquit namque, ex decisione dictae l. Regiae 2. differentiam non esse, quod promissionem inter absentes factam, acceptent Notarius publicus, vel alius quicunque priuatus, nam vtroque casu reuocari non potest ante acceptationem. Haec sane si ita se habent, & a praecitatis Authoribus defenduntur, quando magis in casu praesenti, & Regij Senatus definitione, obtinere debuerunt; si verum est, donatoris mortem in consideratione non haberi in proposito, provt remanet probatum; vsque adeo, vt etiam donatore viuente, & re integra reuocarinon possit donatio ipsa, sed firma permaneat. Quod si dixeris, contrariam sententiam, immo[sect. 51] quod vtilis actio, quae acquiritur ex acceptatione Notarij, reuocabiliter acquiratur, & per consequens, quod possit reuocari donatio, antequam sit acceptata, non obstante Notarij stipulation; quamplurimos alios iuris Interpretes defendisse, provt quatuordecim ita tenentes retulit Ludouic. Molina, de Hispanor. primog. lib. 4. cap. 2. saepe citato, num. 69. & 72. qui ipse firmiter hanc partem sustinet. Tuentur quoque eandem Azeuedus, in d.l. 2. titul. 16. lib. 5. n. 20. & 21. & num. 24. vbi concludit, donationem inter absentes factam, validam esse, requiri tamen donatarij acceptationem, etiamsi Notarius nomine absentis stipulatus fuerit, ne interim dum non acceptatur, reuocari valeat per donatorem. Quod etiam defendunt permulti commemorati per Cardinalem Thuscum, practicarum conclusionum iuris, tom. 2. littera D. dicta conclusione 241. num. 4. & seq. fol. 842. & magis probat istam sententiam pater Thomas Sanchez, de sponsalibus, lib. 1. dicta disput. 6. dubio 1. per totum, folio 33. Si inquam dixeris; nihil quoad casum praesentem intererit; nam cum absolute probatum fuerit, donationem post donatoris mortem posse acceptari; vt supra deduxi, & ex multis Authoribus tradidit pater Thom. Sanchez, dicta disput. 6. num. 5. fol. 28. nec eius haeredes posse reuocare, vt supra quoque obseruaui, & per eundem Molinam, numeris ante relatis, & num. 77. plane sequitur, donatarium ipsum, mortuo donatore, donationem petentem, eo ipso acceptare videri: nec pacto aliquo posse quouis modo excludi, cum donatoris reuocatio non praecesserit, nec post mortem ipsius amplius sequi possit. Septimo etiam loco, velut concludenter definitionem eandem Senatus Hispalensis comprobat Antonij Fabri, de erroribus pragmaticorum, decad. 46. errore 2. & 3. ex fol. 1057. resolutio, & obseruatio. Is namque, iure communi attento, & sic in fortioribus terminis, & etiam non extante dictae l. Regiae 2. titul. 16. lib. 5. constitutione; dilucide, atque subtiliter obseruauit circa actionem vtilem, quam dant Interpretes ex stipulatione donationis inter viuos, per Notarium facta absentis nomine; nonnulla contra communes Interpretum sententias, quae eo tendunt vt neque donatarij praesentia, neque acceptatio, neque etiam Notarij stipulatio aliqua necessaria sit. Defendit itaque, donatione inter viuos redacta in scripturam Notarij, vt de illa, quin facta sit dubitari non possit, etiam si neque cessio neque stipulatio interuenerit, competere donatario directam actionem, non quidem ex stipulatione Notarij, nec si aliqua interposita sit, multo magis si nulla, sed ex Iustiniani constitutione, in d.l. si quis argentum 35. §. sed si quidem, C. de donat. soli enim Iustinianeae legi hanc vim damus, vt actionem talem possit producere, quae Condictitia, vel quod idem est Condictio ex lege, appellatur in dicto §. sed si quidem, & Nouell. 162. cap. 1. §. & sancimus. Non etiam stipulationi Notarij, quae an interuenerit, necne, nihil interest, vt nec an adhibitus sit Notarius, an non, nisi vt tanto minus dubitari possit, quin animum donationis etiam in absentem conferendae habuerit is, qui coram Notario, ac testibus voluntatem suam testari voluerit. Nam si poneremus, de eadem seria donandi voluntate constare per testes, aut aliter citra Notarij scripturam, aeque diceremus, actionem condictitiam, directamque donatario contra donatorem dari oportere: nam quid egemus stipulatione Notarij pro donatario, cum ipsius donatarij stipulatione non indigemus; quid rursum praesentia Notarij ad explicandum id, quod neque donatarij praesentiam requirit, neque aliud quicquam praeter donatoris voluntatem; provt ipse Faber concludit, & multa alia in proposito noue & subtiliter considerat. Si ergo nihil aliud praeter donatoris voluntatem requiritur, quid interest, eum mortuum fuisse, cum de ipsius voluntate adeo legitime constet, nec posset etiam viuens donationem in absentem, ac ignorantem collatam, stipulante Notario, & ante donatarij ratihabitionem reuocare; iuxta quorundam opinionem supra relatam, quam in stricta iuris dispositione constanter tuetur Anton. ipse Fab. de errorib pragmat. decad. 47. errore 3. per totum, ex fol. 1061. ibi namque cum sententias contrarias commemorasset, tandem concludit in hunc modum; Mihi adhibenda videtur ea distinctio, quam superiore cap. adhibuimus; an loquamur de donatione inter viuos, an de ea, quae facta sit causa mortis: nam si de donatione inter viuos, siue Notarius pro donatario stipulatus sit, siue non sit, dico teneri donatorem actione condictitia ex lege Iustiniani, nec posse actionem illam, donatario semel quaesitam, ei auferri facto & voluntate donatoris, neque magis si eandem rem iam donatam idem donator alij donauerit, & tradiderit, quam si donationem simpliciter reuocaierot: siquidem (vt in praecedentibus disputauimus) nunquam permittendum est ei, qui semel fuit vtiliter obligatus, & contra quem coepit actio competere, vt se ab ea obligatione liberet, inuito eo, cui obligatus est. Denique vnum explicat idemmet Author dilucide & vere, in quo hallucinabantur communiter Interpretes, nec ita singulariter explanarunt, & in haec verba loquitur: Illud certe non nego, si donator hic rem a se iam absenti donatam, necdum traditam, alij donauerit & tradiderit, potiores fore partes posterioris donatarij in dominij quaestione, sicut & eadem re pluribus vendita, praefertur in vendicatione is, non cui priori fuit vendita, sed cui priori traditam l. quoties 15. C. de rei vendicat, sed aliud est dicere, secundum donatarium praeferendum esse priori in causa dominij, aliud vero priorem donationem reuocatam esse propter posteriorem. Nihil enim vetat, & potiorem esse donatarium secundum, quippe qui prior factus sit dominus per traditionem a domino factam, & nihilominus priorem donationem subsistere hactenus, vt ex ea sit obligatus donatur ad rem ipsam, quae donata est, vel saltem ad eius aestimationem praestandam: Iustinianus enim hoc fecit in d.l. sic quis argentum 35. §. sed si quidem, C. de donat. vt quisquis dixerit se donare, licet neque tradiderit, neque stipulanti promiserit, cogendus sit, vt tradat, non autem vt ex sola causa donationis dominium transferatur in donatarium siue traditione, &c. Ex his quidem inferri posset iuridica ratio eius dubij, quod excitauit Ludouic. Molina, de Hispanorum primogen. lib. 4. dicto cap. 2. num. 72. in versic ex eisdem etiam cessant: non enim in eo consistit, quod ante acceptationem reuocari possit, necne donatio, (provt Molina ipse arbitratur) sed in alio potius, ac eo quidem, quod ex Antonio Fabro nunc recensebam. Octauo denique & vltimo loco facit, quod in casu praedicto, ex facto occurrenti in Regio Hispalensi Senatu, & lite praedicta, quamuis expressa donationis acceptatio non interuenisset, probatur tamen ex parte donatarij occurrisse nonnulla, quae absque tacita ratihabitione geri minime potuissent; sicque ante donatoris eiusdem mortem, & multis ab hinc diebus, videri donatarium ratam habuisse donationem, & in scriptura conuentionis cuiusdam cum tertio iuitae, sic enunciatum, & dictae donationis mentionem factam; quae equidem ratihabitionem, seu acceptationem inducebant omnino, & eam inducere debuissent, quando in vita donatoris acceptatio ipsa necessaria fuisset (quod nullus hactenus dixit) acceptatio namque donationis tacita, eundem, quem ex[sect. 53]pressa operatur in proposito effectum, Sicuti tenuerunt Decius, in consilio 586. columna finali. Gratus, in consilio 12. Gozadinus, in consilio 42. & plenius confirmat Andr. Tiraquellus, de Constituto, parte 3. limitatione 30. num. 11. folio 152. optime Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione 36. qui in eisdem, in quibus versamur terminis, sic notauit specifice, & quamplurimis comprobauit ex num. 4. cum sequentibus, quae ideo hic non repeto, quia ibi longa ferie traduntur: & facit Ludouic. Molin. d. cap. 2. libri 4. numer. 76. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 56. accedit quoque multum ad pro[sect. 54]positum, Petri Surdi dicta decis. 111. num. 8. post alios Authores obseruatio quaedam, scilicet, quod in casu praesenti, quando voluntas donatarij accedere deberet, foretque necessaria, non tamen requiritur formalis acceptatio, sed sufficeret quaecunque simplex declaratio animi, quae fieri potest quandocunque: sic etiam, quod acceptatio praesumitur eo ipso, quod supponimus, donatarium habuisse notitiam donationis, quia est actus vtilis, & delectabilis; post De[sect. 55]cium, Ruinum, & Parisium, & Rolandum, tradit ipse Surdus, d. decis. 111. num. 13. & quod tacita ratificatio sufficiat, & quae coniecturis colligitur; Mantica, de tacitis, & ambig, conuent. lib. 13. tit. 8. ex n. 16. # 38 CAPVT XXXVIII. Superfluitatis vitium vt euitetur, & verba apposita in testamentis, vltimis voluntatibus, & aliis dispositionibus quibuscunque aliquid operentur, nec frustra, aut sine virtute, & effectu aliquid operandi, remaneant; quemadmodum interpretatio fieri, atque ex praesumpta testatoris mente coniectura deduci debeat, vt absolute, & dilucide dignoscatur, an, & quando vulgata haec Interpretum omnium traditio, & regula communis, quod verba testatoris ita intelligenda sunt, vt effectum aliquem operentur; procedat, necne; ibidem etiam l. 3. ff. de legatis primo, materia explicata, quando scilicet expressio eorum, quae tacite insunt, aliquid operetur, vel non; de quo latius supra, cap. 17. ex num. 44. cum seqq. ac denique ex regula superiore superfluitatis vitandae, casus nonnulli practici deducuntur, qui regulae eidem applicari per Doctores consueuerunt. SVMMARIVM. -  1 Verba testamentorum sic debere intelligi, & interpretari, vt superfluitatis vitium cesset omnino, nec sint sine affectu aliquid operandi; immo semper aliquid operentur. -  2 Et non solum verbum, & quaelibet dictio, sed etiam quaelibet syllaba debeat aliquid operari, nec frustra occupare membranas. -  3 Debeant etiam verba improprie accipi, siue quasi ad extraneum, & improprium sensum trahi, vt aliquid operentur. -  4 Verba inania esse non debent, nec sine virtute aliquid operandi, etiam in materia poenali, & odiosa, & stricti iuris. -  5 Verba quod debeant aliquid operari; assumptum generale praedictum, procedit in priuilegiis, rescriptis, in legibus, statutis, rescriptis, vltimis voluntatibus, contractibus, sententiis, iuramentis, attestationibus, libellis, & generaliter in quocunque alio dispositionis genere. -  6 Verba testatoris ita intelligenda esse, vt aliquid operentur; regula generalis praedicta, quamplurimorum iuris Interpretum allegatione, atque congerie illustratur, & exornatur. -  7 Filiis grauatis, nunquid intelligantur grauati nepotes positi in conditione; & an, & quando filiorum appellatione contineantur nepotes, remissiue. -  8 L. curauit, C. de actio. empti. vtrum locum habeat, quando pro certo pretio, & eo maiori, vel minori, provt aestimabitur fuit facta venditio, si facta aestimatione ad maiorem quantitatem pretium ascendere reperitur, remissiue. -  9 Transactio quando ad specificata tantum restringatur, seu ad omnia alia, etiam non expressa, extenditur, remissiue. -  10 Summae, aut solutiones eaedem, vel duplicatae, quando praesumitur, remissiue. -  11 Instrumenta duo si reperiantur, vnum de mutuo, alterum de confessione mutui, praesumuntur diuersi contractus. -  12 Verba in dubio in testamentis, ne censeantur ludibrio & superuacue facta, sed debeant aliquid operari; ex regula praefata, inferri quamplurima valde notabilia, & in praxi vtilia, de quibus hoc numero agitur, & seqq. -  13 Conditio decedendi sine liberis, vtrum expiret vnico filio superstite, quamuis per momentum superuiuat; & de consilio Oldraldi 21. remissiue. -  14 Oldraldi consilium 21. limitari, vbi verba impropriando, potest conditio augmentatiue accipi. -  15 Verba testatoris, quod ita intelligenda, atque interpretanda sint, vt aliquid operentur; praesumptio, & coniectura praefata, tenuis, & infirma est. Propterea quod soliti sunt testatores multa adiicere, quae abundant, & frequentissimum est apud omnes battologiae vitium. -  16 Est etiam puerilis. -  17 Et potest facile contrariis praesumptionibus conuelli. -  18 Et qualibet, minima etiam, ratione tolli. -  19 Idcirco regula eadem, coniectura temperatur, & limitatur multis modis, provt hic adnotatur. -  20 Et tunc demum procedit, quando id commode & rationabiliter fieri potest. -  21 Et vt ius alteri quaesitum non tollatur. -  22 Et verba potius debent reputari superflua, ac sine virtute aliquid operandi, quam quod operantur, siue aliquid inducunt contra voluntatem testatoris. -  23 Idcirco non modo ab expressa, verum & a verisimili mente non receditur propter inculcationem verborum, immo perniciosas verborum cauillanes debemus amputare. -  24 Potius etiam reputantur verba superflua, quam quod operentur in damnum eius, pro quo apposita fuere. -  25 Et vt aliquid operentur, & suppletio ex superfluitate, vel ex aia causa fiat: quod de mente disponentis appareat, necesse est. Quoniam verba nihil operantur, cum non constat de mente disponentis. -  26 Requiritur etiam, quod aliquid absurditatis, vel contradictionis non resultet; tolerabilius enim est superfluitatis vitium, quam absurdi, vel contradictionis. -  27 Nec dicitur superfluum, quod operatur etiam quid minimum, aut modicum. -  28 Verba testamentorum, quod debeant aliquid operari, nec superflua sint; intelligendum esse intra terminos materiae subiectae. Verba namque in dubio operari non debent contra naturam, aut subiectam materiam rei, de qua agitur. -  29 Sicque temperari, atque explicari debet generalis Interpretum quorundam traditio in hac materia. -  30 Verba quod aliquid operentur, & superfluitatis vitium euitetur, non attenditur, quando resultaret interpretatio contra ius commune. -  31 Vel quando verba operantur in principali dispositione, licet in caeteris nihil operentur. -  32 Aut si exprimunt illud, quod a iure tacite inerat. -  33 Siue proferuntur ad maiorem declarationem, & tollendam dubitationem, etiam minimam. -  34 Nec dicitur testator superflue loqui, qui id quod tacite sensit, verbis expressit ad declarationem, intelligentiam, & testationem mentis suae. -  35 Et superfluitas toleratur, si id quod paulo obscurius dictum est, dilucidus exprimatur. -  36 Nouum enim non est, vt idem bis etiam dicatur ratione tollendae dubitationis. -  37 Et saepenumero exprimitur aliquid ad tollendam omnem dubitationem, & scrupulum, cuius tamen expressio non erat necessaria. Et ideo ex tali expressione nihil debet inferri. -  38 Verba superflua non dicuntur, quando exprimitur in specie, quod in genere expressum fuerat, quia plus potest oratio specialis, quam generalis. -  39 Et superfluitas toleratur, quando in dispositione, quae praetenditur superflua, est additum aliquid noui. -  40 Vel cum reperitur prouisum id, quod iam est dispositum per ipsum testatorem, vel per ius commune. -  41 Superfluitas toleratur, quando id exprimitur, quod implicite in eo, quod prius dictum fuerat, continebatur. -  42 Expressio eorum, quae tacite insunt, regulariter non operatur. Pluribus tamen in casibus operari solet, provt latius hic explicatur. Et vide supra hoc eod. lib. & tractat, cap. 17. ex numer. 44. vsque in fin. cap. PRo dilucida, & breui huiusce cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, vulgatissimum equidem, & frequentissimum, atque per manus traditum quotidie, in omni fuisse dispositione, & maxime in testamentaria, interpretatiuaque vltimarum voluntatum, Scribentium omnium axioma, siue brocardicum, quod verba testamentorum sic debent intelligi,[sect. 1] & interpretari, vt super fluitatis vitium cesset omnino, nec sint sine effectu aliquid operandi, immo semper aliquid operentur, nec censeatur ludibrio, & superua[sect. 2]cue facta. Idque intelligunt, vt non solum verbum, & quaelibet dictio, sed etiam quaelibet syllaba debeat aliquid operari, nec frustra occupare membra[sect. 3]nas. Intelligunt etiam, quod verba debeant etiam impropriari, siue quasi ad extraneum & improprium sensum trahi, vt aliquid operentur. Rursus, quod ver[sect. 4]ba inania esse non debent, nec sine virtute aliquid operandi, etiam in materia poenali, & odiosa, 7 stricti iuris; veluti renuntiationis, dispensationis, rescripti, argumenti a contrario sensu ad correctionem iuris, & ad extensionem de persona ad personam, quae alias non fieret: provt haec omnia prosequitur Simon de Praetis, reserendus statim ex num. 1. vsque ad n. 5. Cardinalis Mantica, in loco inferius commemorando, num. 1. copiose Craueta, in consil. 297. num. 4. Mieres etiam statim recensendus, n. 5. quaest. 60. 1. part. qui vt procedat regula superior, etiam in materia poenali, & stricta, citat textum, in l. 1. §. penultimo, cum l. seq. ff. de calumniatoribus, Camillus quoque Gallinius, in loco illico referendo, ex num. 14. vsque ad numerum 21. superiora comprobat. Surdus, in consilio 29. numer. 13. & 14. libro primo. Denique & generaliter intelligunt regulam generalem superiorem, quo verba[sect. 5] debeant aliquid operari, nec si accipiendus intellectus, pet quem incidamus in vitium superfluitatis; in omni actu, & materia, & sic in priuilegiis, rescriptis, vltimis voluntatibus, contractibus, sententiis, iuramentis, attestationibus, libellis, & generaliter in quocunque alio dispositionis genere. Id quod Simon de Praetis, & Pelaez a Mieres, in locis statim commemorandis, ille ex numero 4. iste ex numero 5. cum aliis inferius referendus, adnotarunt specifice: & latius probauit Camillus Gallinius, de verborum significat. libro primo, cap. 9. ex numero 14. vsque ad finem cap. vbi multa iura allegat, & Doctorum sententias adducit: idem quoque tenuit Petrus Surdus, in consilio 80. num. 15. libro primo, & in consilio 270. num. 10. libro 2. Pro regula autem praedicta, & brocardico com[sect. 6]memorato, allegarunt communiter Interpretes nostri iura quamplurima, & maxime text. in l. si quando, in princip. vbi Bartol. sic notauit, ff. de legatis primo, l. generali, §. 1. ff. de vsufructu legato, l. 1. vbi glossa, & Bartolus, in fine, ff. ad municipalem, l. 3. §. 1. vbi Baldus, & Castrensis, ff. de iure fisci, l. si stipulatus, l. qui sic. ff. de vsuris, l. diuus, in principio, ff. de vsu & habitatione, cap. si Papa, de priuilegiis, lib. 6. cap. ad audientiam, de decimis, cap. pastoralis, de donationibus. Demum regulam ipsam, verba testatoris ita intelligenda esse, vt aliquid operentur, quamplurimis illustrarunt, atque exornarunt, variis etiam casibus applicarunt Authores sequentes, vt alios omittam, qui commemorantur ab eis. Aimon Craueta, in consil. 20. ex num. 9. & in consilio 25. ex num. 30. & in consil. 175. ex num. 240. & in cons. 294. column. 5. & seqq. & in consilio 92. n. 5. & in cons. 135. n. 24. & in consilio 297. n. 4. Gozadinus, in cons. 5. n. 6. & in consilio 74. num. 5. cum seqq. Curtius iunior, in cons. 85. num. 40. 1. parte. Felinus, in cap. causam quae, column. 6. de rescriptis, & in capite solitae, column. 3. de maioritate & obedientia. Carolus Ruinus, in cons. 35. ex n. 4. lib. 2. & in consilio 53. n. 6. lib. 3. Gratus, in consilio 126. n. 24. & 25. & in consil. 94. n. 33. & seq. lib. 2. Rolandus a Valle, in consil. 1. num. 123. & in consilio 61. ex num. 14. cum seq. lib. 3. & in consil. 21. n. 16. libro 2. Catel. Cotta, in memorab. verbo, clausula generali. Pet. Paul. Paris. in consilio 46. numer. 68. & 70. & in consil. 95. numero 38. lib. 1. & in consilio 110. ex num. 47. eod. lib. & in consilio 16. numer. 106. lib. 2. & in consilio 71. lib. 4. Ioannes Cephalus, in consilio 149. numer. 3. libro primo, & in consilio 183. num. 70. libro 2. & in consilio 375. num. 29. lib. 3. & in consilio 734. numero 19. libro 5. Crotus, in consilio 14. num. 38. & in consilio 136. num 20. Tiberius Decianus, in consilio 107. numero 34. cum sequentibus lib. 3. & in consilio 44. n. 20. & n. 135. libro 4. Andr. Tiraquellus, de tractatu conuention. §. 1. gloss. 2. n. 24. & 45. Modern. in consuetud. parisien. §. 41. ex num. 14. cum seq. fol. 287. Hieronymus, Gabriel, in consil. 121. ex n. 32. lib. 1. Gab. Eugub. in cons. 90. ex num. 12. cum seq. Franciscus Beccius, in consilio 21. num. 25. & in consilio 24. ex num. 29. & in consilio 39. ex num. 30. & in consilio 41. num. 20. & in consil. 88. n. 46. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. titul. 6. per totum, vbi vide omnino, & lib. 10. titul. 1. num. 6. & lib. 12. titul. finali, n. 39. & de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. tit. 12. per totum. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 3. dubitat. 2. solut. vltima, ex fol. 260. vbi etiam vide omnino. Camillus Gallinius, de verborum significat. lib. 1. capit. 9. ex n. 14. vsque ad finem cap. decimi, cum quatuor seqq. vbi etiam late, atque ex professo. Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. parte quaest. 60. ex num. 5. cum seqq. Iacobus Mandellus de Alba, in consil. 11. n. 19. cum seqq. ibid. Vincent. Anibal, eius Additionator, verbo, superfluum. Iacobus Menochius, in consilio 143. numer. 10. 37. & 38. lib. 2. Alexander Raudensis, de analogis, c. 34. n. 173. Petrus Surdus, in cons. 29. n. 13. & 14. & in cons. 80. num. 15. lib. 1. & in cons. 270. n. 10. & 11. lib. 2. Marcabrunus, in consil. 26. n. 230. & 235. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 52. num. 70. lib. 1. & in consilio 563. num. 85. lib. 5. melius in consilio 282. lib. 3. vbi vide omnino num. 92. n. 100. 101. & 117. & num. 121. cum seq. Iacobus Berreta, in consil. 74. n. 38. lib. 1. Marc. Anton. Peregrinus, in consilio 43. numer. 8. libro 2. Caesar Barzius, decisione Bononiae 4. num. 43. & decisione 12. n. 16. Syluester Aldobrandinus, in consil. 17. num. 16. & in cons. 17. n. 16. & in cons. 20. n. 61. 92. & 122. Achilles Pedrocha, in consilio 24. ex num. 60. in fine, vsque ad num. 72. & in consil. 31. ex num. 173. vsque ad num. 180. & in consil. 40. ex num. 333. vsque ad numerum 339. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 1. n. 36. & in consilio 8. num. 71. & in consilio 30. num. 67. & in cons. 49. num. 16. & melius in consil. 60. ex num. 72. cum seq. lib. 1. & in consil. 35. num. 38. & in consilio 61. num. 51. lib. 2. Adrianus Gilmanus, lib. 1. rer. iudicatarum, decisione 6. n. 153. 232. & 233. Ludouic. Casanate in consilio 4. ex num. 171. in fine, vsque ad num. 178. & in consilio 10. n. 58. & 65. & 99. & in cons. 17. num. 23. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iutis, tom. 8. littera V. conclusione 89. fol. 528. & tom. 2. fol. 711. verbo dispositio, & tom. 1. verbo actus, conclusione 135. & 136. fol. 113. & iunge conclusionem 139. folio. 119. Et quidem ex his nunc relatis Authoribus praefatum Assumptum, quod verba testamentorum, & alterius dispositionis cuiuslibet, sic debeant intelligi, vt vitium superfluitatis in eis cesset, & non sint sine virtute aliquid operandi; plena manu illustrari atque exornari poterit, & ex ipso ad plures casus practicos inferri, ad quos maxime conducit, vt ex eisdem ap[sect. 7]paret. Inter alios tamen (vt multos silentio praetermittam) in eo dubio, Filiis grauatis, nunquid intelliguntur grauati nepotes positi in conditione: & An, & quando filiorum appellatione contineantur nepotes: de quo late agendum est alio capite huiusce tractatus, & per Ioannes Vincentius Honded. in consil. 60. lib. 1. Assumptum ipsum expendit, & singulariter explanat idem Hondedeus, num. 72. & duobus seqq. & in consil. 30. eodem lib. 1. in altero dubio,[sect. 8] vtrum scilicet l. curauit, C. de actio. empti. locum habeat, quando pro certo pretio, & eo maiori, vel minori, provt aestimabitur, fuit facta venditio, si facta aestimatione ad maiorem quantitatem pretium ascendere reperitur? Regulam eandem superfluitatis vitandae adducit num. 67. Denique in consilio 4. eod. libr. 1.[sect. 9] cum explicandum suscepisset articulum illum, transactio scilicet quando ad specificata tantum restringitur, seu ad omnia alia, etiam non expressa extendatur, & sic materiam l. si de certa, C. de transact. idipsum ponderauit Hondedeus, numero 17. & dixit, quod superfluitas vt euitetur, includuntur in dispositione etiam ea, quae sunt vltra naturam actus. Et antea dixerat num. 16. quod nullum verbum, etiam minimum stare debet sine effectu, & virtute aliquid operandi, imo nec syllaba superflua apposita censetur, sed verbum quodcunque, etiam quantumcunque minimum, interpretari debet vt aliquid operetur, vt latius ibi probat. Deinde Patrus Surdus, in consil. 80.[sect. 10] per totum, lib. 1. in eo articulo, Summa, aut solutiones, eaedem, vel duplicatae, quando praesumantur? de quo late eo consilio: & in consilio 11. eod. lib. 1. & in consilio 431. num. 12. lib. 3. & decisione 217. & per Menochium, lib. 2. de arbitrariis, lib. 2. centuria 3. casu 213. Mascardum, de probat, tom. 3. conclusion. 1250. Corasium, miscellan. lib. 3. cap. 15. Cum inquam in eo articulo versaretur, ex eo quod extent plures apochae, diuersas induci, & praesumi solutiones, aut obligationes, statuit ex num. 13. vsque ad num. 21. Et ea principaliter adducitur ratione, quod actus agentium interpretari debent, ne sint otiosi & superflui, quia frustra facta fuisset alia apocha, si de eadem summa intelligeretur: quod non est dicendum, ex quod instrumentum debet aliquid operari: & citat Fulgosium dicentem, quod si vno instrumento legatur, sicuti Ti[sect. 11]tius mutuauit Sempronio decem, & aliud extet instrumentum, in quo Sempronius confiteatur, sed decem habuisse mutuo a Titio, praesumetur, confessionem vltimam loqui non de prioribus decem, sed de aliis; & ita probabunt diuersas quantitates: quia frustra factum esset secundum instrumentum, si de eadem summa intelligeretur. Idem quoque Surdus, in consilio 270. lib. 2. ex n. 10. ex praefata doctrina, quod verba debeant semper aliquid operari, nec superuacue apposita, & quod id procedit in omni actu, materia, & dispositione: infert ad plures, & quidem notabiles decisiones: Et primo refert Baldum dicentem,[sect. 12] quod si causa committatur in possessorio cognoscenda, appellatione rcmota; non licebit appellare, etiam in casibus, quibus iure communi admittitur appellatio in possessorio: quia alias frustra dictum fuisset, appellatione remota. Secundo refert eundem Baldum docentem, quod si alicui concedatur facultas inquirendi de aliquo delicto, de quo alias poterat inquirere, intelligatur concessa licentia, quod inquirat sama praecedente; quia alias concessio esset inutilis: & quando Statutum mandat, quod victus condemnetur in expensis, intelligitur, etiamsi habeat iustam causam litigandi, ne alias sit superfluum. Et idipsum tenuerunt alij Authores ibi commemorati. Tertio refert & ancharanum, in consilio 186. quod licentia testandi concessa Episcopo, intelligitur etiam de bonis Ecclesiae intuitu acquisitis, cum pro suis patrimonialibus nulla exigeretur licentia. Et sequitur Crotus, in consilio 136. num. 20. Quarto inquit, Aretinum dixisse in consilio 106. num. 7. versicul. venio ad tertium, quod Statuto prohibente appellari ab interlocutoria, non dabitur appellatio, etiam in casibus a iure expressis. Quinto commemorat Franchum, in cap. si Episcopus de sentent. ex communicat. in 6. quod Episcopus concedendo licentiam Curato audiendi confessiones parochianorum, & eos absoluendi, videtur facultatem concedere absoluendi etiam in casibus Episcopo reseruatis, quia sine licentia poterat alias confessiones audire. Sexto denique citat Franciscum Beccium, in consil. 88. num. 46. vbi dixit quod verba ad habendum, &c. posita in translatione feudi, intelligi debent, quod liceat alienare nulla facta oblatione agnatis, tamen alias fuisset necessaria. Praeterea Pelaez a Mierez, de maioratu, 1. parte, quaest. 60. num. 5. & seqq. aliqua adducit notanda: Primo namque praemittit, quod verba apposita in facultatibus Regalibus concessis ad constitutionem maioratuum, non debent esse sine effectu aliquid operandi. Secundo inquit, quod licet periculi appellatione, non veniat casus fortuitus, fallit, nisi vt verba renuntiationis aliquid operentur, iuxta Authores ibi relatos. Tertio dixit, quod priuilegium concedens liberam appellandi facultatem, comprehendit casus, in quibus alias de iure appellatio non admittitur, secundum Glossam, & alios Authores ibi relatos. Quarto retulit idem Mieres Angelum, in l. aedem, C. locati, quod locator non potest inquilinum expellere, etiamsi ob nouam causam re locata indigeat, si in scriptura locationis expresse promittat, quod eum non expellet conductionis tempore pendente, vt ista verba aliquid operentur: quem sequitur Decius; sed alij rectius tuentur contrarium, vt ibi notauit Mieres ipse, & vltra ipsum clare comprobatur ex his, quae ad text. in l. aedem, & eius materiam tradiderunt Antonius Gabriel, commu. conclus. tit. de locatione, & conductione, conclusione 3. Iacob. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. centuria 1. casu 78. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 37. Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, q. 22. Antonius Gomezius tom. 2. variar. cap. 3. de locat. & conduct. num. 6. Petrus Surdus, in consilio 103. lib. 1. Vincent Carocius, de locato & conducto, 4. parte, ex folio 18. vsque ad folium 197. Rursus Ludouic. Ca[sect. 13]sanate, in consil. 4. cum in explicatione consilij Oldradi 21. & eius dubij versaretur, vtrum scilicet conditio decedendi sine liberis, vnico filio superstite expiret, quamuis per momentum superuiuat. De quo late agit per totum illud consilium, regulam superiorem expendit, & late explicat ex num. 171. in fine, vsque ad num. 178. & in consil. 10. cum suscepisset explicandas quaestiones quamplurimas, ipsum brocardicum superfluitatis vitandae adducit, num. 58. 65. & 99. & in consilio 17. cum de eiusdem Oldradi consilio 21.[sect. 14] sermonem instituisset, & illud limitari contenderet, vbi verba impropriando, potest conditio augmentatiue accipi, eandem regulam ponderauit n. 23. dicens, quod verba omnino improprianda sunt, ne dispositio, aut substitutio, vel quaelibet minima syllaba reddatur inutilis & superflua, provt ibi comprobat, & hactenus de prima obseruatione. Secundo deinde & principaliter obseruandum, at[sect. 15]que constituendum est, praesumptionem, & coniecturam praefatam, quod verba testatoris ita intelligi, atque interpretari debent in dubio, vt aliquid operentur, tenuem, & infirmam esse, vt scribit Alciatus, in l. 3. num. 3. ff. de legatis 1. propterea quod soliti sunt testatores multa adiicere, quae abundant, & frequentissimum est apud omnes battologiae vitium, l. testamentum, C. de testamentis. quod post Alciat. & Durandum tradit Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum volunt. lib. 3. tit. 6. num. 8. & lib. 12. titulo finali, num. 3. & solo Alciato relato Achilles Pedrocha ita etiam notauit in consilio 24. num. 67. esse etiam puerilem dixit Cagnolus, in prooemio digesto[sect. 16]rum, num. 116. Vincentius Annibal ad Mandellum, in consilio 11. num. 19. verbo superfluum, refert Ludouic. Casanate, d. consilio 4. num. 171. in fine, & n. 172. & post Manticam, Praetis, & Menochium scribit,[sect. 17] quod potest facile contrariis praesumptionibus con[sect. 18]uelli, argumentum a superfluitate deductum. Minima etiam qualibet ratione tolli, provt tradidit ipse Man[sect. 19]dellus, dicto consilio 11. n. 29. Idcirco regula eadem, & coniectura temperanda equidem erit, & multis modis restringenda, quibus temperarunt, & restrinxerunt Simon de Praetis, in loco supra relato, vbi adducit quindecim limitationes, Camillus, Gallinius, Mantica, Mieres, & Riminald. & inprimis, vt tunc demum verba debeant aliquid operari, & vitium superfluitatis vitandum sit quando id commode & rationabiliter fieri potest, vt post Ruinum scribit Mantica, lib. 3.[sect. 20] tit. 6. num. 7. in principio. Hieronym. Gabriel, in cons. 121. num. 32. Mieres de maioratu, 1. parte q. 60. num. 10. dicens quod in generali licentia data ad[sect. 21] faciendum maioratum, non venit, quod ius alteri quaesitum tollatur, secundum Glossam, & Authores ibi relatos: & id esse notandum ad intellectum l. 44. Tauri, vt si factus sit maioratus ob contractum onerosum, ad cuius confirmationem postea Regalis licentia fuit impetrata, non potest praetextu talis licentiae aliquid innouari circa maioratum prius constitutum ob contractum onerosum. Deinde quod ver[sect. 22]ba debent potius reputari superflua, ac sine virtute aliquid operandi, quam quod operentur, siue aliquid inducant contra voluntatem testatoris, per text. in l. verbis ciuilibus, & ibi Doctores notant, ff. de vulg. & pupil. post alios Authores notauit Mantica, lib. 3. dicto titul. 6. num. 4. in sine, Praetis, lib. 2. dicta solutione vltima, num. 17. fol. 261. Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 1. cap. 1. cap. 14. num. 11. fol. 10. Pedrocha, in consilio 24. numero 71. idcirco non[sect. 23] modo ab expressa, verum & a verisimili mente non receditur propter inculcationem verborum, imo perniciosas verborum cauillationes debemus amputare. Quod post alios recte scripsit Mantica, d. titul. 6. n. 7. potius etiam verba reputari debent superflua, nec ali[sect. 24]quid operari, quam quod operentur in damnum eius, pro quo apposita fuere. Ita post alios Authores obseruauit Simon de Praetis, ubi supra, num. 38. & 39. folio 262. & post Bald. Decium, & Mazolum Ludou. Casanate, d. consil. 4. num. 174. vbi subdit in fine, sup[sect. 25]pletionem ex superfluitate, vel ex alia causa, non alias faciendam, quam si de mente appareat, & dispositio sine suppletione omnino imperfecta sit: & citat Ripam, in rubrica, ff. ad Trebellian. textum etiam, in l. cum pater, §. cum imperfecta, ff. de legat. 2. & vltra cum Iacob. Menochius, in consilio 253. num. 38. lib. 2. Scripsit etiam, quod verba nihil operantur, cum non constat de mente disponentis: post Socinum iuniorem, in consilio 45. numero 25. libro primo, vel[sect. 26] cum aliquid absurditatis, vel contradictionis resultat: tunc namque tolerabilius est superfluitatis vitium, quam absurdi, vel contradictionis, vt post Curtium seniorem, & Crauetam concludit Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 12. dicto titulo finali, num. 39. & cum aliis Simon de Praetis, vbi supra, numero 23. folio 262. Achilles Pedrocha, in consilio 24. numero 70. Nec dicitur superfluum, quod operatur[sect. 27] etiam quid minimum, aut modicum, provt latius probat Praetis ipse, ibidem num. 13. 14. & 15. & post multos Authores Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 8. num. 71. & in cons. 60. num. 72. lib. 1. Ioannes Cephalus, in cons. 375. num. 29. lib. 3. Casanate, d. consil. 4. num. 176. Praeterea, quamuis regulariter ver[sect. 28]ba sic debeant interpretari in testamentis, & aliis dispositionibus, vt aliquid operentur, id tamen semper intelligendum est intra terminos materiae subiectae. nec debent in dubio operari contra naturam actus, vel subiectam materiam rei, de qua agitur: quod post Baldum, Alexand. & recte adnotauit in proposito Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, d. quaest. 60. num. 9. & eo non relato latius explicauit Camillus Gallinius, de verborum significat. lib. 1. cap. 11. per totum, Menochius, d. consilio 243. num. 38. libro 3. Sicque temperari, atque explicari debet generalis Interpretum quorundam traditio in hac materia,[sect. 29] quos retulit Hondedeus, in cons. 49. num. 17. lib. 1. hi namque nimis generaliter scripserunt, quod vt euitetur superfluitas, includuntur in dispositione etiam ea, quaesunt vltra naturam actus; sic etiam eadem in[sect. 30]terpretatio, & coniectura non sumitur, nec superfluitatis vitium attenditur, quando resultaret interpretatio contra ius, atque intellectum iuris communis: nam tunc talis verborum expressio nihil operatur, sed debet reduci ad ordinem, & dispositionem iuris communis. Ita sane post Geminianum, Calderinum, & Decium obseruauit Mieres, Prima parte, dicta quaest. 60. num. 8. Prosequitur Praetis, lib 2. dicta solutione vltima, ex num. 34. fol. 262. & latius explicat Camillus Gallinius, videndus omnino, de verborum significatione, lib. 1. cap. 13. per totum, Iacobus Menochius, dicto consil. 243. num. 37. libro tertio, Cephalus, in consilio 171. num. 27. lib. 2. qui adiicit num. 28. superfluitatem non considerari, quando ver[sect. 31]ba operantur in principali dispositione, licet in caeteris nihil operentur. Non etiam procedit regula ipsa, si verba exprimant illud, quod tacite a iure inerat: quia tunc verba non operantur, nec superflua dici[sect. 32] possunt, vt post alios scribit Pelaez a Mierez, prima parte, dicta quaest. 60. num. 8. Praetis reserens alios, libro secundo, dicta solutione vltima, ex num. 28. fol. 262. qui generaliter dicunt, quod eo casu cessat brocardicum praedictum, quod verba debeant aliquid operari: & idipsum notarunt Achilles Pedrocha, in consil. 24. num. 63. Ludou. Casanate, in consilio 4. num. 177. Camillus Gallinius (qui latius explicat) de verbo. signific. lib. 1. cap. 10. vel cum verba proferuntur[sect. 33] ad maiorem declarationem, & tollendam dubitationem, etiam minimam, l. quae dubitationis, ff. de regul. iur. Mantica, de coniecturis vltim. vol. lib. 3. dicto art. 6. n. 3. dicens, quod testator non intelligitur superflue[sect. 34] loqui, qui id, quod tacite sensit, verbis expressit ad clariorem mentis suae restationem, cap. 1. cum Glossa, in verb. & filio, & ibi Geminianus de summa Trinit. & fide Cathol. lib. 6. l. testamentum, C. de testamentis, l. 1. §. sed sciendum, vers. ego puto, ff. de adilitio aedicto: dicens etiam, quod superfluitas toleratur, si id[sect. 35] quod paulo obscurius dictum est, dilucidius exprimatur, & citans Parisium, in consilio 110. num. 47. & seq. lib. 1. & Manticam refert, & sequitur Hondedeus d. consil. 60. num. 73. lib. 1. vbi inquit, nouam esse, vt[sect. 36] idem bis etiam dicatur ratione dubitationis tollendae, Hippolytus Riminaldus, in consil. 563. num. 58. lib. 5. Cephalus, in consil. 375. num. 23. lib. 3. Mazolus, in consil. 1. num. 67. & in consilio 113. num. 145. Iacob. Mandellus de Alba. in consil. 11. num. 29. & in cons. 27. num. 7. & in consil. 420. num. 3. & in consil. 585. num. 17. vbi dicit, quod saepenumero exprimuntur ali[sect. 37]qua, ad tollendam omnem dubitationem, & scrupulum eius, cuius expressio non erat necessaria, & ideo extali expressione nihil debet inferri. Refert Ludou. Casanate, dicto consil. 4. num. 177. Achilles Pedrocha, in consil. 24. ex num. 60. in fine, cum seq. & in cons. 32. ex num 173. Simon de Praetis, lib. 2. dicta solut. vltim. ex num. 34. fol. 262. Caesar Barzius decisione Bononiae 12. num. 16. Non etiam superflua verba dicun[sect. 38]tur, quando exprimitur in specie, quod in genere expressum fuerat, quia plus potest oratio specialis, quam generalis, Abbas per illum textum, in cap. si aduersus, num. 1. de haereticis: idemque probatur in l. quaesitum, §. penultimo, ff. de fundo instructo, & in l. legata, in principio ff. de sup. legata, provt ea iura perpendit, & ita notat Cardinalis Franciscus Mantica, lib. 3. d. titul. 6. num. 3. Praetis, lib. 2. dicta solutione vltima, numero 36. folio 262. Achilles Pedrocha, d. consilio 32. num. 179. Ludou, Casanate, d. consilio 4. numero 177. dicens, & aliorum multorum Authorum allegatione comprobans, quod superfluum dici non potest, vbi implicite, & in genere comprehensa, expressius repetuntur. Hondedeus, d. cons. 60. num. 73. addens, quod superfluitas toleratur, quando in dis[sect. 39]positione, quae praetenditur superflua, est additum aliquid noui, vt ibi probat, & per Cephalum, in consilio 171. num. 29. libro 2. Vel cum reperitur pro[sect. 40]uisum id, quod iam est dispositum per ipsum testatorem, vel per ius commune, vt post Crauetam, in cons. 25. in fine, dixit Simon de Praetis, vbi supra, num. 34. Pedrocha, d. cons. 32. numero 178. vbi notauit quod quando magis distincte exprimitur illud, quod iam erat expressum, & absque aliqua etiam distinctione subintelligebatur, superfluum non dicitur, cap. nimis, in principio, de excessibus praelatorum, Caesar Barzius, decisione Bononiae 4. numero. 43. vbi quod[sect. 41] superfluitas toleratur, quando id exprimitur, quod implicite in eo, quod prius dictum fuerat, continebatur. Quod autem superius diximus, videlicet memo[sect. 42]ratam conclusionem, quae habet, quod vitium superfluitatis vitari debet, & verba sic interpretari, vt aliquid operentur, non procedere, quando fieret expressio eorum, quae tacite insunt: quia tunc talis expressio nihil operatur, per text. in l. 3. ff. de legatis primo, vbi Bartolus, & omnes Doctores notant. Non adeo generaliter, & indistincte est accipiendum, sed potius aliquando iuxta naturam, & subiectam materiam dispositionis, & rei, de qua agitur temperandum, ac restringendum; prout Interpretes in ipsa l. 3. declarant, & restringunt: & cum aliis multis Aluar. Valasc. consultatione vltia, per totam, vbi explicat dictam regulam, Duenas etiam in regul. 285. Bened. Capra, in tractatu regularum, regula 49. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 14. num. 21. Bursatus, in consil. 32. num. 61. lib. 1. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 5. tit. 6. num. 5. & lib. 7. tit. 12. num. 14. Tiberius Decianus, in consil. 84. num. 50. lib. 2. Michael Grassus, §. legatum, quaest. 47. per totam. Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 30. num. 179. Petrus Surdus, decisione 119. num. 27. & decisione 182. numero 8. Velasquez Auendanus, in l. 40. Tauri, gloss. 8. ex num. 38. cum seq. Ludouicus Casanate videndus omnino, in cons. 1. ex num. 55. vsque ad numerum 63. & in consil. 51. ex num. 1. vsque ad numerum 17. & num. 25. vbi late explicat regulam eandem vulgatam, quod expressio eorum, quae tacite insunt, nihil operatur: & casus excipit, in quibus aliquid operatur. Prout ego quoque latius explanaui supra hoc eodem libro, & tractatu, cap. 17. ex num. 44. cum seq. vsque in finem cap. & ibidem commendaui Ioannem Bolognetum, qui latissime omnium totam materiam amplectendo, quamplures casus distinguit, & omnia comprehendit, quae in proposito excogitari, & desiderati valent; idcirco videndus erit omnino in repetitione dictae l. 3. ff. de legatis primo, super tertia parte, ex num. 161. folio mihi 103. vsque ad num. 194. commemoraui etiam Camillum Gallinium, in commentariis de verborum significatione, libro 1. cap. 10. vbi dixit, quod regula dictae l. 3. ff. de legatis primo, secundum Ripam ibidem, num. 36. cum quinque seq. non habet locum in quatuor casibus, quorum Primus est, quando exprimitur illud, quod non ex necessitate, sed ex voluntate inest, l. talis scriptura, ff. de legatis primo, l. precibus, C. de impuberum. Prout ea iura Camillus expendit. Secundus casus est, equando res exprimitur alio modo, quam per eum, qui insit tacite, ac dispositiue, l. Titia, ff. ad l. Falcidiam, l. prima, ff. fi pendente appellat. Tertius casus est, quando expressio fieret non in praeiudicium eius, in cuius fauorem ex iuris dispositione tacite inerat, sed in eiusdem fauorem, commodum, atque vtilitatem. Quartus casus est, quantum ad hoc, vt expressum non dicatur amplius tacitum, & quantum ad illum effectum, vt faciat cessare tacitum, iuxta text, in l. cum ex filio, ff. de vulg. & pup. substitut. & latius declarat ipse Gallinius, & refert Baldum, in cap. cum ordinem, columna 6. de rescriptis, vbi Baldus hanc materiam ad duo capita reducit. Adducit etiam quintum casum, vt scilicet non sit locus regulae dictae l. 3. quantum ad inducendam voluntatem ipsius exprimentis, in eo, quod tacite inerat dispositioni, vel contra voluntatem exprimentis ex dispositione legis: nam facta expressione, id omne, quod fuerit necessarium, efficitur voluntarium, assumitque omnia priuilegia, quibus pollent dispositiones, quae ex mera & libera proficiscuntur voluntate, prae illis, quae sunt contra voluntatem, vt ibidem latius prosequitur Gallinius. Nec otiose haec repetuntur hoc loco, quae supra, capite 17. ex numero 44. latius adnoto fuere: sed ideo traduntur, vt dilucidius appareat, an & quando verba debeant aliquid operari, vel non, si exprimunt illud, quod a iure tacite inerat. # 39 CAPVT XXXIX. Vt verba in dubio in potentiori significatu, & per prius, non per posterius, in specie etiam, potius quam in genere, & simpliciter, non autem secundum quid accipi debeant, vtrum interpretatio fieri, atque coniectura sumi, & deduci debeat regulariter, & maxime in testamentis, & vltimis voluntatibus. Ob praesumptam quoque testatoris mentem, quando ab eis regulis recedere licet, nec ne: vbi vulgata haec Interpretum omnium axiomata, & in interpretatione vltimarum voluntatum, adeo frequenter allegabilia, & multis casibus conducibilia, nonnullis exornantur, atque illustrantur. Denique, §. hoc sermone, l. boues, ff. de verbor significat. materia, quod dispositio aliquid concedens, verificetur in primo actu; siue quod sermo simpliciter prolatus, intelligatur de prima vice: an, & qualiter, siue quibus in casibus procedat, vel non. Vbi & differentia inter contractus, & vltimas voluntates, & Petri Barbosae placitis nonnullis, accuratius quam alij fecissent, traditis in eo articulo. An etiam donatio bonorum simpliciter facta, de praesentibus tantum intelligatur. SVMMARIVM. -  1 Verba in dubio intelligenda, atque accipienda esse in potentiori significatu. Idque maxime in testamentis, & vltimis voluntatibus. -  2 In Statutis quoque. -  3 Et in materia etiam stricta. -  4 Atque generaliter in omni actu, & dispositione quacunque. -  5 Verba in potentiori significatu accipienda, & proprie esse intelligenda, idem est dicere. -  6 Et quemadmodum ea regula explicari debeat. -  7 Verba dubia applicari debere ei extremo, quod est potentius, & qualiter id procedat. -  8 Verba in specie potius, quam in genere sunt accipienda. -  9 Maxime in materia prohibitiua. -  10 Quod latius explanatur remissiue, & agitur de distinctione inter materiam odiosam, & fauorabilem, & indifferentum. -  11 Et quid quando verbum post habere duas significationes vnam propriam, & alteram impropriam. Et an accipi possit in larga significatione, remissiue. -  12 Verba in dubio, pure & simpliciter sunt intelligenda, non autem secundum quid. -  13 Verba simpliciter prolata, intelliguntur de actu simplici, non qualificato. -  14 Et de digniori subiecto. -  15 Verba in testamentis, in contractibus, & aliis dispositionibus quibuslibet accipienda, atque intelligenda esse per prius, & non per posterius. Vulgatum equidem fuisse, & multum allegabile Doctorum axioma. Et a quo dependet tota fere fideicommissorum, & substitutionum materia, vt Alexander Raudensis arbitratur. -  16 Et procedit, quando materia, de qua agitur, est stricta, siue sui natura stricte intelligenda, aut cum est odiosa; vt grauaminis, & similis. -  17 Non tamen, quando materia est fauorabilis, & nemini nociua. Tunc namque verba, etiam simpliciter prolata, per posterius etiam accipi, atque intelligi debent. -  18 Non etiam procedit, vbi adiecta esset vniuersalis dicto. -  19 Vel vbi subiecta materia, aut adiuncta sic suadent. -  20 Aut vbi dispositio per prius non haberet effectum. -  21 Vel vbi euitatur maius odium oneris, vel fideicommissi. -  22 Aut euitatur absurdum. -  23 Vel vbi ex praesumpta, & coniecturata mente, & voluntate testatoris aliud elicitur. -  24 Et generaliter in quocunque casu, in quo menti disponentis non esset satisfactum: tunc namque intelligenda sunt verba per posterius quoque, vel alternatiue, vel copulatiue, vel subordinate. -  25 Legis, boues, §. hoc sermone, ff. de verborum significat. materiam, & decisionem regulari a fauore, vel odio, ex communi Interpretum sententiae. Vt dum quaeritur, vtrum dispositio aliquid concedens, intelligatur, de primo actu, vel de prima vice, an etiam de secundo, praeoculis haberi debeat, an materia, aut dispositio de qua agitur, sit fauorabilis. Atque ex ea differentia fauorabilis, vel odiosae materiae, quaestionum quamplurium resolutiones, & decisiones deduci. Prout deducunt permulti iuris Interpretes, qui eiusdem §. materiam late explanarunt atque illustrarunt, prout hic adnotatur. Author vero circa materiam ipsam dicti §. hoc sermone, doctrinam praefatam actus odiosi, vel fauorabilis, latius, atque ex professo insistit, vt num. seq. apparet. -  26 Dispositio hominis quaecunque regulariter verificatur in primo actu, siue prima vice. Et sic sermo simpliciter prolatus, de primo actu intelligitur regulariter in omni materia, idest primo, atque vno actu consumitur, perficitur, & finitur, vt amplius locum non habeat. Quod quamplurimis exornatur remissiue. Secus vero in dispositione legis, quae in primo actu non consumitur, nec verificatur. -  27 Et de ratione differentiae in proposito inter dispositionem hominis, & legis. -  28 Dispositio non verificatur in primo actu, in materia fauorabili, & quae benignam interpretationem recipit, ex sententia quamplurimorum. Contra vero ex sententia aliorum, quae in puncto iuris verior est; vt hic adnotatur. -  29 Dispositio non verificatur in primo actu, quando primus actus non valuit, quia tunc reiterandus est. Cum dispositio loquens de actu, intelligatur de primo actu valido, & vtili, & qui sortitus fuerit effectum. -  30 Dispositio non verificatur in primo actu, nec restringitur ad primam vicem, quando ob certam, & determinatam causam fuit facta, sed durat, quamdiu causa ipsa durat. Nam & semper alias durante causa, debet etiam durare, & perseuerare id, quod ob eam causam introductum est, & concessum. -  31 Dispositio non restringitur ad primum actum, quando extant verba significantia iterationem. Vt si concessio facta sit cum verbo semper. Quae importat perpetuitatem, & processionem temporis, & iterationem. -  32 Dispositio, aut concessio emanata per viam priuilegij, non intelligitur de primo actu, sed etiam de secundo, & vlteriore. Et quare, ibidem. Et cum declaratione. -  33 Dispositio non verificatur in primo actu, quando per eum non est satisfactum intentioni disponentis, sed de vlteriori intelligitur, donec consumatur effectus secundum intentionem loquentis. Veluti si agatur de re suapte natura perpetuo duratura, vt de primogenij materia & successione. In quo verbum simpliciter prolatum, in infinitum protrahitur. -  34 Dispositio non verificatur in prima vice, quando disponentes aliter expresserunt. Vel quando verisimiliter colligeretur ex coniecturis. Sic sane ex coniecturis deprehenditur, testatorem voluisse, dispositionem suam vlterius progredi. -  35 Dispositio non verificatur in primo actu, quando post primum actum, non manet eadem ratio dispositionis, tunc namque semper censetur durare dispositio, neque restringitur ad primum actum. -  36 Dispositio non verificatur in prima vice, quando actus de sui natura reiterabilis est. -  37 Aut si sit reuocatorius primi, qui alias ex suapte natura sit reuocabilis. -  38 Licentia Cardinali, seu Episcopo testandi concessa, an primo actu consumatur, vel an possit primum reuocari, & alterum fieri. Vbi pars affirmatiua, quod possit, defenditur. -  39 Dispositio vniuersalis, siue etiam generalis, aut indefinita, non in primo actu tantum, sed omnibus postea futuris intelligitur. -  40 Dispositio, & conuentio, vbi aequit as suadet, etiam de secundo actu intelligenda. -  41 Dispositio non verificatur in primo actu quoad testamenta, & vltimas voluntates, licet secus quoad contractus. Et de ratione differentiae, ex sententia communi. -  42 Contra vero ex sententia aliorum, cum quibus Tiraquellus, qui fuit in ea sententia, vt nihil in hoc referat, fiat dispositio a contrahente, an a testatore; vtrobique enim censetur dispositio hominis, non legis, quantum ad hoc nostrum institutum attinet. -  43 Et idipsum constanter asseuerauit Pet. Barbos. qui decisionem dicti §. hoc sermone, procedere in testamentis, & vltimis voluntatibus, constanter asseuerauit. -  44 Limitauit autem, vt non procedat, si in vltima voluntate relinquatur per verba generalia, vel indefinita id, quod ex sua natura reiteratur, siue renascitur. -  45 In contractu autem secus est, etiam eisdem terminis dictis. -  46 Non etiam procedit in testamentis, & vltimis voluntatibus, quando non solum concurrit fauor vltimae voluntatis, sed etiam id, quod legatur, aut dispositio continet, est in se fauorabile, vt quia legantur alimenta, vel quid in se pium. Et sic non sufficit simplex fauor, nisi sit geminatus, etiam in vltima voluntate. In contractu vero intelligetur dispositio de prima vice, quantumcunque agatur de re in se fauorabili, quia concurrit simplex fauor. Nec admittitur distinctio, vtrum materia sit odiosa, vel fauorabilis. -  47 Imo neque in vltima voluntate, ex veriori sententia sufficit duplex fauor (quicquid dictum sit numero praecedenti) nisi relinquatur per verba generalia, vel indefinita, id quod ex sua natura reiteratur, vel renascitur. Et iuxta hanc resolutionem conuenit textus, in l. cum quidam 23. ff. de annuis legatis, quae latius explicatur. Et poterit admitti differentia, quam inter contractus, & vltimas voluntates constituerunt Doctores. -  48 Dispositio, aut concessio facta titulo donationis, an intelligatur de prima vice. -  49 Donatio vtrum intelligatur, non solum de rebus praesentibus, sed de futuris. PRo dilucida huiusce cap. explicatione obser[sect. 1]uandum; atque constituendum erit primo loco, in interpretatione vltimarum voluntatum, de quibus agimus, in aliis etiam dispositionibus quibuslibet (vt inferius dicetur) frequentissimum fuisse Doctorum axioma, quod verba in dubio intelligenda, atque accipienda sint in potentiori significatu; idque maxime in testamentis, & vltimis voluntatibus, per text. in l. his verbis, ff. de haered. institut. l. si te solum. eod. tit. l. 3. ff. de vino, tritico, & oleo legat, l. Titiae textores, ff. de legatis primo, l. seruis vrbanis, ad finem, ff. de legatis 3. l. prima, §. qui in perpetuum, ff. si ager vectig. vel emphyt. petat. l. 1. §. biduum, ff. quando appellandum sit, l. prima, §. si te rogauero, & §. sequenti, ff. depositi, l. non solum, §. vltimo, ff. de vsucapionibus, l. quicquid venditor, ff. de actionibus empti, l. quaeritur, ff. de statu hominum, l. nepoti, ff. defuncto instructo, & quamplurimis exornarunt, atque nonnullis casibus practicis applicarunt Decius, in consil. 5. in fine. Crotus, in consil. 94. num. 21. Craueta in consil. 227. numero 12. & in consilio 294. column. 5. post medium. Curtius iunior, in cons. 138. num. 15. in principio, Signorolus, in consil. 6. num. 17. Tiraquellus, de retractu conuent. §. 2. glossa vnica, ex n. 8. cum seq. Ioannes Cephalus, in consil. 35. num. 34. & in consilio 82. num. 21. lib. 1. vbi etiam expendit textum, in l. filiusfamilias, §. finali, de donat. & in consil. 142. num. 17. eod. lib. 1. & in consil. 224. num. 28. lib. 2. & in consil. 477. num. 23. lib. 4. & in consil. 659. num. 9. lib. 5. Tiberius Decianus, in consil. 9. num. 15. lib. 2. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 5. titul. 1. num. 6. Menochius, libro 3. praesumptione 54. numero 8. Camillus Gallinius, de verborum significatione, libro 5. cap. 17. num. 137. vbi citat, l. Quintus, ff. de auro & argento legato. Bursatus, in consil. 360. num. 32. lib. 4. qui pro hac regula communi citat quoque textum, in cap. si pater, de testamentis, in 6. Octauianus Cacheranus, decis. 120. num 9. Hippolytus Riminaldus, in principio de donat. num. 718. Achilles Pedrocha, in consil. 29. numero 28. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. litera V. conclusione 101. fol. 538. & haec regula procedit etiam in Statutis, vt probat[sect. 2] Tiraquellus, dicta glossa vnica, numero 8. & in materia etiam stricta, Aretinus, per illum text. in l.[sect. 3] cum lege, ff. de testamentis. Decius, in l. 2. num. 30. ff. de iurisdictione omnium iud. & cum multis Ioannes Cephalus, in consil. 487. num. 23. & 24. libro 4. atque generaliter (vt dixi) in omni actu, & disposi[sect. 4]tione quacunque, etiam vltra testamenta, regulariter namque ea interpretatio admittitur, vt verba accipienda sint in potentiori significatu; prout probant tor iura, antea relata, & in terminis ad omnem actum, & dispositionem extendunt pronunciatum praedictum Antonius de Butrio, in consilio 30. columna 3. Paulus Castrensis, in consil. 179. In causa quam magnificus, column. 3. circa medium, volum. 1. Tiberius Decianus, in consil. 9. num. 15. lib. 2. lib. 2. Tiraquellus, de retractu conuent. §. 2. dicta glossa vnica, num. 8. Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 54. num. 8. vere namque in diuersis materiis, & disposi[sect. 5]tionibus loquuntur ea iura, quae nunc commemoraui. Et eo tendunt communes aliae resolutiones, capitibus praecedentibus explicatae, quibus contendimus, verba proprie accipi, atque intelligi debere. Idem namque est dicere, verba sumi debere in potentiori significatu, & dicere, verba intelligi debere proprie. Ita sane in terminis adnotarunt, atque scriptum reliquerunt Socinus iunior, in consilio 25. columna tertia, versic. non obstat vltimum, libro 3. Zuchardus, in l. prima, num. 13. Cod. qui admitti, Ludouicus Casanate, in consilio 48. num. 34. Iacobus Menochius, libro 3. praesumptione 39. numer. 9. quo loci num. 10. inquit, intelligendam superiorem[sect. 6] regulam, quod debeant verba sumi in potentiori significatu, vt tunc demum ipsa procedat, quando alias actus de se non valeret, quia dum fit interpretatio, fit, vt in potentiori significatu. Si vero valet, non fit. Et inquit ita declarare Socinum seniorem, in consilio vltimo, in fine, lib. 2. Alciatum, in repet. l. primae, §. si quis ita, num. 36. in fin. & in l. 4. §. Cato. num. 10. de verbor. obligat. quae tamen resolutio temperari, & declarari debet ex his, quae inferius dicentur. Sempérque coniecturata, & praesumpta voluntas testatoris prae oculis haberi debebit in interpretatione ipsius, iuxta ea etiam, quae statim dicenda sunt. Et tradita per Decium, in consilio 562. Viso puncto diligenter, in principio. Ruinum, in consil. 219. num. 14. lib. 2. adiicit etiam in eadem nostra materia ipse Menochius, lib. 4. praesumpt. 54. num. 8. verba dubia ap[sect. 7]plicari debere ei extremo, quod est potentius: & id procedere inquit, sicque intelligendam regulam praefatam, quod verba in dubio sunt accipienda in potentiori significatu; quando scilicet alterius extremi significatio esset impropria; & citat Sfortiam sic dicentem. Similiter, quod verba potius in specie, quam in[sect. 8] genere sint accipienda (quod in idem tendit, vt scilicet potentius attendatur) nos admonet Iureconsultus, in l. si in rem, §. primo, ff. de rei vendic. & deducitur, ex l. hoc legatum, ff. de legatis tertio. Bartolusque adnotauit in l. prima, column. prima, lectura 2. ff. de vnlg. & pup. substit. Cephalus, in cons. 531. num. 14. lib. 4. & in consil. 689. num. 21. lib. 5. Tiberius Decianus, in consil. 1. num. 143. lib. 2. Achilles Pedrocha, in consilio 1. num. 29. qui post Decianum inquit, id[sect. 9] maxime procedere in materia prohibitiua: latius Barbosa, quarta parte rubricae, ff. soluto mat. ex numero 46. vbi eleganter id explicat, an scilicet ver[sect. 10]bum in dubio accipiendum sit in specie, & non in genere. Et distinguit inter materiam fauorabilem, & odiosam, & indifferentem, vt ibi videbis. Et quando[sect. 11] verbum habere potest duas significationes, vnam propriam, & alteram impropriam, & an accipi possit in larga significatione; num. 52. & 53. explicauit, cui iunge Cardin. Thusc. practic. conclus. iur. tom. 8. litera V. conclus. 91. fol. 531. Deinde, quod verba in dubio, pure & simpliciter[sect. 12] sint intelligenda, non autem secundum quid; & inde, quod si dupliciter accipi possunt, simpliciter, & secundum quid; in dubio simpliciter accipi debent, & non secundum quid: per textum. in l. Titiae textores, ff. de legatis primo, l. legatis, ff. de legatis. 2. l. hoc legatum, ff. de legatis 3. adnotarunt Baldus, per illum text. in l. spadonem, § qui accepit, ff. de excusat. tutorum, & in dict. l. Titiae text. Bartolus, in dicta l. hoc legatum. Idem Bartolus, in l. Lucius, § quaesitum, de legatis 2. & in rubrica, num. 12. ff. soluto matrimon. vbi Alexand. num. 22. & Barbosa, 4. parte, ex num. I. cum seqq. Vbi late, an dos promissa, proprie dicatur dos, decius, in l. velle non creditur, num. 3. de regulis iuris, & in cons. 52. colum. finali, in principio. Angel. in l. 1. in principio, ff. de verbor. obligat. Cephal. in consil. 667. num. 17. lib 5. Menochius, lib. 3. praesumptione 40. num. 2. Caualcanus, decisione 246. numer. 277. prima parte. Thuscus, tomo 8. practicar conclusion. iuris, littera V. conclusione 92. folio 532. Hippolyt. Riminald. eleganter, in consil. 558. num. 67. 68. 69. & 70. lib. 5. vbi inquit primo, quod non valet argumentum a simpliciter, ad secundum quid, vt ibi probauit. Secundo, quod verba simpliciter accipienda sunt, non autem secundum quid. Potissime, quando materia est odiosa, vt per Crauetam, in consilio 140. num. 3. Vltimo, quod regulae superioris ratio est, quia quid non dicitur proprie tale, quod est secundum quid; non autem est simpliciter tale: vt per Alexand. & Crauetam ibi relatos. Ruinus, in consil. 18. columna 5. & in consilio 24. column. 4. lib. 2. Anton. Galeatius Maluassia, in consilio 22. num. 40. volumine. 1. Achilles Pedrocha, in consilio 7. num. 226. qui in consil. 24. num. 15. subdit, quod verba simpliciter prolata, intelliguntur de actu simplici non qualifica[sect. 13]to, & citat. l. filiusfamilias, §. sed enim meminisse, ff. de donationibus, Bartol. in d.l. Lucius, §. quaesitum, & quod de digniori subiecto intelligi debeant, pet text. in §.[sect. 14] ius autem ciuile, versic. sed quolties, Inst. de iur. nat. gent. & ciu. annotauit Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 5. titul. 1. num. 6. & de actu valido, Cardinalis Thuscus, tom. 6. litera V. conclusion. 100. folio 538. Rursus & secundo loco obseruandum, atque constituendum erit, in interpretatione quoque vltimarum voluntatum, quotidie per manus traditum aliud axioma, quod in idem videtur tendere cum praecedenti, atque eisdemmet iuribus, pro vno, & alio vtantur vicissim, atque communiter. Scibentes nostri, vt penes ipsos videri poterit. Videlicet, quod verba in testamentis, in contractibus, & aliis dispositionibus[sect. 15] quibuslibet accipienda, atque intelligenda sunt per prius, & non pet posterius. Ita sane obseruarunt Bartolus, in l. 1. in fine. ff. de donationibus, Baldus, in l. prima, C. de successorio edicto. Ancharanus, in consilio 27. columna penultima, versic. ad haec respondeo. Decius, in consilio 679. in principio, Angel. Castrensis, Alexand. & alij, quos retulit Fortunius Garcia, in l. Gallus §. item credendum, num. 39. in versic. praeterea, ff. de liberis & posthumis. Felinus, in cap. 2. colum. 3. de trenga & pace. Tirauquellus, in l. bonus, §. hoc sermone, ff. de verbor. significat. in regula, num. 85. & 86. & num. 96. Anton Gabriel, commun. conclus. lib. 6. titul. de legibus constitut conclusione 2. n. 37. Rolandus, in consil. 100. num 31. lib. 1. & in consilio 37. num 7. lib. 3. Cephalus, in consilio 12. num. 20. lib. 1. Hippolyt. Riminaldus, in prinicpio, Institut. de donat. num. 718. Baldus, Socinus, Imola, Iason, Signorolus, Decius, Bellonus, Herculanus, Curtius iun. Parisius, Berous, Alciatus, & Celsus Hugo cum quibus Alexander Raudensis, de Analogis. lib. 1. cap. 10. ex num. 1. cum seq. & per totum caput Tiberius Decianus, in consilio 43. num. 11. lib. 2. Menochius, in consilio 328. num. 18. & 19. lib. 4. Franciscus Bursatus, in consilio 208. numer. 6. lib. 2. dicens, quod semper Philosophus ita ait, & citans iura quamplurima, Caualcanus, decisione 17. numer. 48. parte 3. Camillus Gallinius, de verborum significat. libr. 5. cap. 17. numero 137. Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 3. dubitatione 1. solutione 3. num 13. folio 239. Ludouic. Casanate, in consilio 45. num. 115. & 168. Surdus, de alimentis titul. 9. quaest. 19. num. 20. idem etiam notauit Anton. Galeatius Maluassia, in cons. 22. numer. 39. volumine primo, vbi scripsit, quod verba, quae per prius, & per posterius intelligi possunt, simpliciter prolata, per prius, & non per posterius accipi debent. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusion, iuris, tomo 8. litera V. conclusione 92. num. 254. folio 533. & conclus. 101. ex numer. 5. cum seqq. folio 538. & pro hac regula, a qua dependet tota fere fideicommissorum, & substitutionum materia, vt post alios Authores firmauit Alexander Raudensis, dicto cap. 10. numero primo, in fine: citat ipse permulta iura, quibus etiam (vt dixi) & pro regula antea tradita hoc cap. ex numer. 1. vicissim vtuntur Scribentes. Ac primo textum, in l. 1. §. 1. ff. si ager. vectig. vel emphyt. provt latius perpendit eum, ex num. 2. vsque ad numerum. 6. textum, in hoc legatum. ff. de legatis 3. Vbi Bartolus post Petrum sic summat illum textum, verbum quod se habet per prius, & per posterius, simpliciter sumptum, accipitur per prius. Quam regulam ex textu quoque, in l. legitis vxori, ff. de legitis secundo, colligunt ibi Cinus, Baldus, & Imola. Secundo expendunt Interpretes textum, in l. qui liberis, §. haec verba, ff. de vnglari & pup. substitut. quem etiam vere & subtiliter inducit Alexnader Raudensis, dicto cap. 10. lib. 1. de analogis, num. 19. 20. & 21. Tertio allegant textum, in l. ex ea parte, §. in insulam, ff. de verbor. obligat. l. sed & si mors, §. tam igitur, ff. de donat, inter. l. cum pater, §. haereditatem, 1. ff. de legatis 2. De quibus ipse Raudensis, eodem c. 10. ex num. 26. Quarto text. in l. Gallus, §. & quid si tantum, de liber, & posthum. quem recte inducit Raudensis, ex num. 29. & etiam ponderat text. in l. fideicommissum, ff. de condit. & demonst. Quinto textum, in l. finali, C. de his qui veniam aetatis impetrau. & in l. prima, §. & generaliter, ff. de legatis praestandis, & in l. prima §. 1. ff. de al. lus. & alea. expendit Camillus Gallinius, lib 5. cap. 17. num. 137. plura denique iura citauit Socinus (a quo sumpsit Raudensis, sed silentio praetermittit eum) in l. qui haeredi, §. cum haereditas, ff. de condit, & demonst. Procedit autem regula ipsa in terminis, in quibus[sect. 16] praefati omnes Authores loquutur, quando scilicet materia, de qua agitur, est stricta, siue sui natura stricte intelligenda, aut cum est odiosa, vt grauaminis, similis, & in his terminis loquitur, atque citat permultos Authores sic intelligentes, Alexander Raudensis, de Analogis, lib. 1. dicto cap. 10. per totum. Non[sect. 17] tamen, quando materia est fauorabilis, & nemini nociua; tunc namque, etiam simpliciter prolata, per posterius etiam accipi, atque intelligi debent; id quod plene comprobat Raudensis ipse, eodem cap. 10. per totum. Vbi vtramque conclusionem deduxit, & latius explicauit cap. 13. eiusdem libri primi, vbi secundam hanc conclusionem, quod scilicet in materia fauorabili, verba sint intelligenda per posterius; infinita Authorum allegatione comprobauit, & citauit textum, in l. seruitus, ff. de seruitut. verban. praed. l. cui eorum, §. item Pomponius, ff. de postulando, l. 1. §. generaliter, ff. de legatis praestand. quamplures Doctorum decisiones, atque resolutiones in proposito, per totum caput adduxit, atque explicauit, vbi videri poterit, & sequutus est Ludouic. Casanate, in consil. 45. num. 168. Non etiam procedit regula eadem, vbi adiecta es[sect. 18]set vniuersalis dictio, veluti omnis quodcumque, aut similis; tunc etenim verba, etiam per posterius intelligi possunt. Vel vbi subiecta materia, aut adiuncta sic suadent; aut si dispositio per prius non haberet effectum; vel vbi euitatur maius odium oneris, vel fideicommissi; aut euitatur absurdum. Provt haec omnia[sect. 20] adnotauit, & latius comprobauit Alexander Rau[sect. 21]densis, de analogis, lib. 1. cap. 12. per totum, cuius oca[sect. 22]sione amplius hisce in rebus non immorari, sed ita breuiter commemorare, velut necessitate adstringor, vtpote cum Author ipse, adeo longa serie explanauerit; & sequutus est Ludouic. Casanate, dict. cons. 45. n. 168. per totum. Denique regula ipsa, quod verba intelligenda sunt[sect. 23] per prius, non autem per posterius; non procedit, vbi ex praesumpta mente, & coniecturata voluntate testatoris constare possit testatorem aliter voluisse, & verba per posterius etiam accipi, intendisse; tunc namque voluntas etiam tacita, ex coniecturis deducta, attenditur, & ab ea regula receditur, provt inferius dicetur, & in specie obseruarunt Ancharanus, in consilio 27. in 3. Columna. Barbatia, in consilio 27. columna 10. lib 1. Ruinus, in consilio 219. num. 14. lib. 2. Tiraquellus, de primogenitura, quaest. 3. num. 9. Alexander Raudensis, dicto cap. 12. lib. 1. de analogis, qui ge[sect. 24]neraliter constituit, regulam superiorem, verborum accipinedorum per prius; limitari communiter in quocunque casu, in quo menti disponentis non sit satisfactum; tunc namque intelligenda sunt verba per posterius quoque, vel alternatiue, vel copulatiue, vel subordinate, & citat alios Authores ita tenetes. Vltra quos id ipsum tenuit Pelaez a Mieres, de maioratu, prima part. quaestion. 18. numer. 8. & inferius dicetur num. 33. Rursus atque ex eisdem regulis, antea deductis,[sect. 25] quam plurimorum casuum, & quaestionum resolutio, & decisio dependet, & summatim repeti posset materia integra, l. boues, §. hoc sermone, ff. de verbor. significat. fauor namque, vel odium regulat decisionem eius textus, provt existimant permulti iuris Interpretes, vt dum quaeritur, vtrum dispositio aliquid concedens, intelligatur de primo actu, vel de prima vice, an etiam de secundo; praeoculis haberi debeat, an materia, aut dispositio, de qua agitur, sit fauorabilis, vel odiosa. Sicuti post alios Authores adnotauit Alexander Raudensis de analogis libro primo, cap. 13. numer. 2. qui cap. 11. eiusdem libri primi, per totum, enarrauit plures quotidianas decisiones in praxi, quae eliciuntur ex regula praedicta; & differentia illa fauorabilis, vel odiosae materiae: in effectu exornauit decisionem dicti §. hoc sermone. Explicarunt quoque materiam ipsam dilucide, & praesumptam mentem, & coniecturatam voluntatem testatoris, rei naturam, & subiectam materiam, alique similia prae oculis habenda, vt eius §. dispositio locum obtineat, vel non; obseruarunt latissime, Felinus (qui originaliter est praelegendus) in cap. 2. de treuga & pace. Iason, in l. diuortio. §. quod si in anno. ff. soluto matrimonio, vbi plures ampliationes, & limitationes adducit, & in l. si duobus, §. si ei, ff. de iureiurando, & in l. inter stipulantem, §. sacram, ff. de verbor. obligat. & in consilio 36. lib. 3. Cremensis, singulari 146. Flores Diaz, variarum, lib. 3. cap. 22. numer. 31. Tiraquellus omnium latissime in commentariis ad text in dict. §. hoc sermone, & de retractu lignagier, §. octauo, glossa 7. ex num. 17. Stephan. Gratianus, disceptatio, forensi. cap. 306. num. 20. & seq. & num. 41. Hector Felicius, allegatione 2. ex n. 3. parte tertia. Fontanella, clausula quarta, glossa 26. ex num. 21. Alciatus, & Rebuffus, in dicto §. hoc sermone. Alexander, in consilio 25. lib. 4. Guid. Pap. decisione 467. Afflictis, decisione 392. Anton. Gabriel commun. conclusion. lib. 6. tit. de legibus & constitut. conclus. 2. per totam, vbi vide omnino. Iacob. Philip. Portius, regular. siue commun. opinion. lib. 3. regula 21. per totam. Sebastianus Medices, de regulis iuris, in 4. regula per totam, vbi latissime. Rota Genuensis, decisione 25. & 63. Tellus Fernandez, in l 4. Tauri, ex num. 2. vsque ad num. 14. Ludou. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 6. numer. 19. & 20. & lib. 2. cap. 11. ex num. 44. Menchaca, de successionum resolu. lib. 3. ad l. si quando, C. de inofficioso testam. ex num. 72. cum multis seqq. & numer. 19. & 20. Quesada, diuersarum quaestonumiuris, cap. 22. ex numer. 1. Viuius, decisione 87. lib. 1. Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 18. per totam, & quaest. 26. num. 12. Iacobus Menochius, in cons. 85. num. 124. lib. 1. & in cons. 244. lib. 3. & in consil. 50. lib. 5. & lib. 1. praesumptione 46. ex num. 28. Sigismundus Lofredus, in consilio 7. per totum. Baeca, de decima tutori praestanda, capite 30. ex num. 2. Hieronymus Gabriel, in consilio 83. Matienzus, in l. 3. titul. 3. lib. 5. glossa 2. num. 7. Petrus Surdus, in cons. 281. ex num. 5. cum seqq. & numer. 16. cum seq. libro secundo. Hippolyt. Riminald. in consilio vigesimo secundo, ex num. vigesimo primo, cum seqq. & num. 197. & seqq. lib. 1. & in consilio 111. ex num. 90. lib. 2. & in cons. 525. fere per totum, lib. 5. Barbosa, qui erudite (vt absolet) materiam dicti §. explicat, in d.l. diuortio, §. quod si in anno, ex numer. 8. vsque in finem §. Perez de Lara, de cap. & anniuers. lib. 1. cap. 3. per totum. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tomo secundo, littera D. conclusione 499. fol. 719. & tomo 8. littera V. conclusion. 146. fol. 569. Caeterum cum materia haec, adeo practicabilis, & vtilis, licet ita deffuse explanata, & mille in locis repetita, placuit hoc loco, ex eisdem nunc relatis Authoribus, ea attingere, & commemorare, quae frequentius eueniunt, & magis communiter admittuntur; sic etenim in futurum euenit, vt vel alibi quaerendi, quae ad haec spectant, labor excusetur vel etiam accuratius forsan obseruentur nonnulla, quae ad istum tractatum, & materiam vltimarum voluntatum interpretatiuam praetermitti non possunt. Idque vt radicitus fiat, obseruandum erit primo loco. Quod dispositio hominis quaecunque, regulariter[sect. 26] verificatur in prima vice, siue in primo actu, & sic sermo simpliciter prolatus, de primo actu intelligitur regulariter in omni materia; id est primo, atque vno actu consumitur, perficitur, & finitur, vt amplius locum non habeat. Secus vero in dispositione legis, quae in primo actu non consumitur, nec verificatur: ita sane tradiderunt post alios multos Iacobus Menochius, lib. 1. praesumptione 46. num. 28. & seqq. Andr. Tiraquellus, qui comprobat latissime, & infinita congerit exempla, in eodem §. hoc sermone, per totum principium, ex num. 1. vsque ad numerum 162. & limitationem primam. Atque ex num. 2. vsque ad num. 40. in eodem principio, siue regula eius textus, ad id probandum expendit infinita alia iuris Ciuilis, & Canonici iura, vltra text. in d. §. hoc sermone, & maxime textum, in l. dotis promissio. versic. vltimo. ff. de iure dotium, l. cum pater, §. pater certam. ff. de legatis 2. matrimonij, ff. qui & a quibus manumissi. l. si socius pro filia. ff. soluto matrimonio, l. stipulatio de dote, ff. de iure dotium, l. diuortio, §. quod in anno. ff. solut. mat. l. si duo, §. 1. ff. de arbitris: cap. si clericus, in principio, cap. non potest, §. 1. de praebendis, in 6. & limitatione 9. eiusdem. §. per totam, plene obseruat, quod regula eius textus procedit in dispositione hominis, non etiam legis, vel statuti, & latius declarat, & id ipsum notauit Alciatus, in dicto §. hoc sermone, num. 2. Rebuffus in principio, ibi: & si loquitur iste textus in hominis dispositione, non legis. Et latius limitatione vltima. in versic. vltimo limitatur, & ex principio illius, §. vsque ad vers. 1. limitatur. 13. adducit casus ad comprobationem dictae regulae: & in versic. Tertio obseruandum, adducit exemplum de emptore, aut conductore fructuum prati, qui primos tantum fructus habebit, & idem in promissore fructuum statuit in versic. Quarto si promittam, per text. in l. debitor, §. est verisimile, ff. de contrahenda empt. l. interdum, ff. de verbor. obligat. Hippolytus Riminald. in consilio 425. numero 46. & 47. libro 5. Antonius Gabriel. commun. conclus. lib. 6. titulo de legibus & constit. conclusion. 2. per totam, vbi numero primo, deducit conclusionem communem dicti §. atque ex numer. 2. vsque ad numerum 19. infert ad multa. Demum numer. 34. limitat, quod ea regula habet locum in dispositione hominis, non autem in dispositione legis, vt latius ibi, & eodem ordine se habuit Iacobus Philippus Portius, regular. siue conclusion. iur. lib. 3. regula 22. num. 1. & inferius, ibi: Tertio limita, nam supradicta regula procedit in dispositione hominis, secus in legis dispositione. Tellus Fernandez, in l. 4. Tauri num. 5. vbi quod dispositio hominis in primo actu consumitur, & n. 6. vbi fecit consequentiam hanc: Facultas restandi, ex l. 4. Tauri concessa, ex l. concessa est, & fauorabilis; ergo in primo actu non consumitur. Et ratio differentiae inter dispositionem legis, &[sect. 27] hominis ea est; quod legis natura est, vt non pro vno actu tantum, sed quoties opus erit prouideat, ne alioquin sit manca, & mutila, & imperfecta, contra l. primam, C. de his quibus vt indignis, & hanc rationem assignauit Iacobus Menochius, lib. 1. praesumpt. 46. num. 28. & 29. qui racuit Tiraquellum, ita dicentem, dicta limitatione 9. num. 2. vbi aliam rationem, quae proxime accedit ad priorem, quod lex ipsa semper loquitur, l. 1. ff. de condictione ex lege. Estque semper in viridi obseruantia, vt dicit textus vulgatus, in l. Arriani, C. de haereticis, & hanc vltimam rationem tradidit Rebuffus, dicta limitatione vltima, & praesentit Hippolyt. Riminaldus, dicto consilio 525. num. 47. & 48. lib 5. Et hi quidem, ac relati supra, numer. 25. maiori ex parte conuenire, aut saltem praesentire videntur, quod regula dicti §. hoc sermone, procedat non solum in dispositione, & materia conditionali, sed etiam in omni alia materia, & sic dispositione pura aut simplici; quod tandem resoluit, cum in fine 16. limitationis iudicium suum interponat Andr. Tiraquellus, nec sententiam contrarium tenentium admittit. Eandem quoque partem tenuit Anton. Gabriel, dicta conclusione 2. de legibus, & constitut. qui cum retulisset opinionem eorum, qui existimarunt, quod textus, in dicto §. hoc sermone, procedit in dispositione conditionali; secus autem in pura dispositione: tandem numero 41. resolutiue firmauit, veriorem esse Raphael. Cumani sententiam, vt in omni dispositione locum habeat ea decisio. Quod recte, & iuridice dictum, & omnino tenendum arbitror: vere namque ea omnia iura, quae Tiraquellus ipse expendit in dicto principio, ex num. 2. vsque ad numerum 40. in omni loquuntur, & regulam dicti §. hoc sermone, probant. Sic sane in omni materia indistincte loquuntur, nec distinguunt inter conditionalem, omnes fere Authores supra commemorati, & post alios Perez de Lara, de capellan. & anniuersariis, libro primo, capite tertio, numero 6. Deinde & secundo obseruandum, atque consti[sect. 28]tuendum est, dispositionem non verificari in primo actu, nec procedere decisionem dicti §. hoc sermone, in materia fauorabili, & quae benignam interpretationem recipit. Sic sane obseruarunt Alexander, Socinus, Afflictis, Calderinus, Felinus, & alij cum quibus Anton. Gabriel, commun. conclusion. lib. 6. titulo de legibus & constitut. conclusione 2. num. 37. & relati supra, hoc eodem cap. num. 25. Andr. Tiraquell. in dicto §. hoc sermone, limitatione 3. vbi late Iacobus Philippus Porcius, regular. siue conclusionum iuris, lib. 3. regula 21. in 4. limitatione. Rebuffus, in dicto §. hoc sermone, in 5. limitatione. Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 11. per totum, maxime ex num. 11. cum seqq. vbi affert quamplurimas decisiones. Hippolytus Riminald. in consilio 525. num. 10. & 17. lib. 5. Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione 18. numero 7. & alios retulit Petr. Barbosa, in diuortio, § quod in anno, sub num. 8. ad finem, ibi: Et in materia fauorabili, sermo indefinitus non intelligitur de prima vice, sed perpetuitatem inducit. & sub num. 10. in versic. iuxta haec videtur. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iur. tom. 2. littera D. conclusione 499. numer. 37. & hi omnes expendere solent textum, in l. placet cum seqq. ff. de liberis & posthum. vbi si quis instituit posthumum haeredem, non vtique is solus institutus videtut, qui ex ea, quam habet, vxore, ei primum natus est, vel is, qui tunc in caetero: verum & is quoque, qui postea ex quacumque vxore nascetur. Quod Glossa ibi dicit mirabile propter fauorem Institutionis, & testamenti conseruandi. Et sic ex sententia eius Glossae non est locus decisioni dicti §. hoc sermone, in fauorabilibus. Textum quoque in l. annua, §. Attica, ff. de annuis legatis. expendit Titaquellus, dicta limitation. 3. num. 6. vbi legatum Ecclesiae ita factum, die nundinarum, intelligitur esse non vno tantum anno, sed in perpetuum fuisse relictum. E contrario, tamen, imo quod etiam in materia fauorabili, dispositio verificetur in primo, & procedat decisio dicti, §. hoc sermone. Nec sit facienda differentia actus fauorabilis, & odiosi; expressim tenuisse videtur Bartolus, in l. cum quidam, ff. de annuis legatis, dum dixit, quod si testator legauit certam summam, praestandam monachis in die Sancti Francisci, intelligetur de summa semel praestanda. Et qumuis Lancelotus Decius ibi videatur contradicere in eo exemplo propter fauorem Religionis; ramen agnoscit dictum Bartoli, regulariter verum esse: quinimo, & non obstante fauore Religionis, dictum Bartoli esse communiter receptum, constat ex Alexandro, in consilio decimo sexto, num. 7. lib. 4. Socino, in consilio 48. num. 3. libr. 3. Caepola, in dicto §hoc sermone, num. 6. Socino iuniore, in consilio decimoquinto, num. 8. lib. 2. Cephalo, in consilio 612. num. 17. & 37. lib. 4. & ita affirmat Barbosa, in dicto §. quod in anno. numer. 13. & antea num. 10. in versiculo, vnde regula dicti §. hoc sermone, & versic. similiter. & versiculo, Non facta distinctione, vtrum materia sit odiosa, vel fauorabilis, retulit Authores nonnullos pro ea parte, & odiosae, vel fauorabilis materiae distinctionem reiecit constanter, quantumcunque fauorabilis sit dispositio. Sic etiam vltima voluntate (quae fauorabilis adeo est) decisionem dicti, §. hoc sermone procedere, firmiter defendit, vt statim dicetur. Et in materia quantumcunque fauorabili, modo vltimae voluntates excipiantur; idem obseruarunt relati per Anton. Gabriel, dicta conclusion. 2. num. 37. in fine, Et per Philippum Portium, dicta regula 21. limitatione 4. in fine, indistincte autem, vt in quacunque materia, etiam fauorabilissima, non procedat dicti §. decisio; ponderauit Tiraquellus, dicta limitatione 3. num. 18. textum, qui aduersus communem distinctionem vrget admodum, in l. matrimonij, ff. qui & a quibus, provt ibi eum expendit. Denique Perez de Lara, de capellaniis, & anniuersariis, lib 1. cap. 3. n. 2. 3. 4. 5. &6. quod regula dicti §. hoc sermone, procedit in omni materia, nulla excepta, & etiam in fauorabili, & piae causae, & dotis, & testamenti, secure resoluit, & Petri Barbosae placita amplectitur. Vides ergo, iuxta superiora, non sufficesse, ex sententia praedictorum, quod materia sit fauorabilis, & etiam fauorabilissima, vt libertatis; vt recedi debeat a decisione dicti §. regulariter, nisi vel ratione eadem dispositionis, quae aequaliter militet, praesumpta disponentis voluntas, subiecta materia, vel aliud simile contrarium suadeat, vt inferius dicetur. Ex sententia vero communi (quae in puncto iuris non procedit) distinguendam esse materiam fauorabilem ab odiosa, vel stricta, aut non fauorabili. Indeque petenda est resolutio dispositionis testamentariae, de qua infra ex num. 41. cum seq. vbi Petri Robuffi, quod attinet ad materiam fauorabilem locus adducetur. Praeterea & tertio loco obseruandum, & consti[sect. 29]tuendum erit, quod dispositio non verficatur in primo actu, quando primus actus non valuit, quia tunc reiterandus est; nam dispositio loquens de actu, intelligitur de primo, quia valuit, per text. in l. qui per salutem, ff. de iureiurando. Vbi qui per saluntem suam iurat, cum non ita specialiter iusiurandum ei esset delatum, iurasse non videtur, & ideo ex integro solemniter iurandum est, per textum etiam, in l. haec conditio filiae meae, in principio, ff. de condit. & demonstrat. vbi haec conditio, cum nupserit, non impletur contractis nuptiis inutilibus, vt quia ea filia nondum esset nubiis aeatis, vel quia ei nupsit, cuius nuptiis interdictum erat, sed posse eam implere conditionem, cum de iure postea contraxerit. Et ibi notant omnes, per secundam nuptiarum coniunctionem, impleri conditionem, cum priores de iure non subsistunt. Et Paulus Castrensis, in fine, dicit eam legem semper ad hoc allegari, vt cum lex, vel statutum loquitur de aliquo actu, qui potest sortiri iuris effectum, debet intelligi de actu valido: quia actus inualidus habetur pro non facto: & Socinus ibi, column. vltima, versic. vltimo nota: ex ea lege notauit, dispositionem, siue legis, siue hominis, verificari in primo actu valido, non autem in primo actu inualido: est etiam textus singularis in cap, si electio, de electione, libro sexto, provt cum, & alia iura expendit; & sic limitat decisionem dicti §. hoc sermone. Andr. Tiraquellus, ibidem, limitatione prima per totam, vbi late explicat. Et id ipsum tenuerunt Rebuffus, limitatione secunda, in principio: & Alciatus, numero secundo, in eodem, §. ibi: Sed & si prior actus sit nullus, de secundo, ita suadente aequitate, intelligemus. Et idem Rebuffus, limitatione 3. Anton. Gabriel, commun. conclusion libro 6. titulo de legibus & constitut. conclusione 2. numero 30. & tribus seqq. Iacob. Philippus Portius, regularum, siue conclusionum iuris, libro 3. rgula 21. limitatione 5. ita pariter dis[sect. 30]positio non verificatur in primo actu, nec restrigitur ad primam vocem, quando ob certam, & determinatam causam fuit facta, sed durat, quamdiu causa ipsa durat: nam & semper alias durante causa, debet etiam durare, & perseuerare id, quod ob eam causam introductum est, & concessum, l. semper, §, negotiatores, ff. de iure immunitatis, l. sicut, §. primo, f. ex quibus causis maiores, & 1. 2. §. omnes, ff. de iudiciis, cum aliis iuribus quae allegauit, & ita resoluit Andr. Tiraquellus, in ipso §. hoc sermone 5. Anton. Gabriel, commun. conclusion. libro 6. dicta conclusione 2. tituli de legibus & constitut. numer. 29. Iacobus Menochius, in consil. 450. numero 9. libro 5. Petrus Surdus, in consil. 281. numero 17. libro 5. secundo, vbi inquit, quod decisio dicti § hoc sermone. procedit, quando concessio est indeterminata ; sed quando est determinata, tunc non festringitur ad primam vicem; vt latius ibi comprobat. Et citar Anton: Gabrielem, dicto numer. 29. & 39. inquit etiam numero vigesimo quinto, quod securitas concessa ad certam terminatam causam, durat, quandiu causa ipsa durat. Et inde, quod si concessa est securitas eundi & redeundi pro pace fienda, poterit is durante tractatu pacis ire, & redire semel & pluries, argumento l. continuus, §. item qui insulam, ff. de verbor. obligat: & l. veteres, ff. de itinere actúque priuato. Inde etiam, ex sententia Decij, in consilio 562. numero 2. versic. ad idem facit. quod facultas per debitorem concessa creditori capiendi pecuniam super cambiis, ne creditor propter debitoris moram damnum patiatur; non intelligitur de prima vice tantum, sed pro pluribus, donec creditori erit integre satisfactum. Denique ex sententia Alexandri inquit ipsa Surdus, numero 26. quod qui tenetur alium in iudicio sistere occasione certae causae, seu litis, non liberatur, si semel sistat, sed toties tenetur, quoties durante ea lite opus erit. Sic etiam dispositio non restrigitur ad primum[sect. 31] actum, quando extant verba significantia iterationem, aut perpetuitatem, sed potius perpetua efficitur; ita sane adnotauit, & latius comprobaui And. Tiraquellus, in dicto §. hoc sermone, limitatione 26. vbi late comprobat, & adducit multas decisiones, & authoritates, & loquitur, quando dispositio permittens, aut aliter disponens aliquid fieri, vtitur verbo, quoties, aut quandocunque, vel quotiescunque, aut, toties quoties, & aliis similibus. Et expendit id, quod volunt Imola, Romanus, & Alexander, in l. si finita, in principio, ff. de damno infecto. quod fideiussor, qui praesentare promisit toties quoties, non liberantur bina praesentatione, quia dictio quoties, importat infinitatem, nec est duplici actu contenta, vt idem Tiraquellus, alios addens, late prosequitur, de tractu conuent. §. primo, glossa secunda, numero 19. refert & sequitur Petrus Surdus, in consilio 281. numero 22. & 23. libro secundo, & numer. 18. cum sequentibus, idem ius statuit, quando in dispositione, seu concessione apponeretur dictio semper, quae fui natura importat perpetuitatem, & processionem temporis, & iterationem, & idem quod perpetuo, & omni tempore, & omni casu, & non differt a dictione quandocunque, & est vniuersalis affirmatiua, & sic vno actu non consumitur, & ob eam limitatur regula dicti §. hoc sermone. Provt latius comprobauit Petrus Surdus, ex dicto numero 18. vsque ad numerum 26. & eo non relato, ita ex Aliis Authoribus tradidit Perez Lara, de anniuersariis, & capellaniis, libro primo. cap. tertio, numero 10. 11. &12. & de dictione semper, quod perpetuitatem denotet sui natura; latius ego comprobaui, libro secundo, cap. 22. num. 89. 90. & 91 Similiter dispositio, aut concessio emanata per[sect. 32] viam priuilegii, non intelligitur de primo actu, sed etiam de secundo, & vtiliter: priuilegium namque, cum sui natura debeat esse perpetuum, non modo semel, sed pluries verificatur. Ita sane adnotauit, & exemplis comprobauit Andr. Tiraquellus, in dicto §. hoc sermone, limitatione 8. per totam. Petrus Rebufsus, ibidem, limitatione vltima, versic. in priuilegiis. Anton. Gabriel, commun. conclusion. libro sexto, titulo, de legibus & constitut. conclusione secunda, numero 44. & 45. Iacob. Philip. Portius, regular. libro tretio, conclusione 21. limitatione decima. Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen. libro primo, cap. 6. numero 20. Hippolytus Riminaldus, in consilio 525. numero primo, & 2. libro 5. qui ex communi sententia reddit retionem; nam si concessio emanata per viam pruilegij, intelligeretur de prima vice, esset contra naturam priuilegij, quod est perpetuum, cap. decet. de regulis iuris, in sexto, idque explicat numero 53. vt procedat in actu fauorabili, successiuo, & verbis vniuersalibus priuilegio concesso, provt erat in casu Oldradi, consilio 300. Secus autem esse inquit, vbi de actu momentaneo tractaur, qualis est ille, de quo ibi, in quo priuilegium stricte interpretandum erat, quod alienum ius tangit, vt latius ibi. Praeterea, dispositio non vericatur in primo actu,[sect. 33] quando per eum non est satisfactum intentioni disponentis, sed de vlteriori intelligitur, donec consumatur effectus secundum intentionem loquentis. Id quod exornat, atque latissime comprobat Andr. Tiraquellus, in dicto§. hoc sermone, limitatione sexta, per totam. Rebuffus, ibidem, limitatione secunda, in principio. Alciatus, numero septimo. Anton. Gabriel, commun. libro sexto, dicta conclusione secundae, numero 28. Iacob. Philippus Portius, regularum libro tertio: conclusione 21. limitatione secunda. Hippolyt. Riminaldus, in consilio 22. numero 199. libro primo, & in consilio 111. numero 99. libro secundo. Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione 18. numero sexto, Molina, de Hispanorum primogeniis, libro primo, cap. sexto, numero 19. Barbosa, in l. diuortio, §. quod in anno, numero 21. qui exemplum esse dicit, si agatur de re suapte natura perpetuo duratura, vt de primogenij, & fideicommissi materia, & successione, in quo verbum simpliciter prolatum, in infinitum protrahitur. Quod etiam tenuit Perez de Lara, de anniuersariis, & capell. lib. 1. c. 3. per totum, maxime ex num. 13. cum seq. vbi in anniuersario idem ius statuit, si perpetuum futurum sit, quod in maioratu. Sic sane, dispositio non verificatur in prima vice,[sect. 34] qunndo disponentes aliter expresserunt, vel quando verisimiliter colligeretur ex coniecturis, ex quibus deprehendi, & elici valeat iuridice, testatorem, aut disponentem voluisse, suam dispositionem vlterius progredi, nec in primo finiri; quod Tiraquellus late comprobat in dicto §. hoc sermone, limitatione 12. per totam, vbi videndus erit omnino. Rebuffus, ibidem, in quarta limitatione, ibi:siue ex voluntate expressa appareat, sine tacita. Hippolytus Riminaldus, in consil. 111. numero 92. lib. 2. & in consil. 22. alias 23. num. 198. & 199. libro primo. Iacobus Philippus Portius, lib. 3. regularum, d. regula 21. in 13. limitatione, Anton. Gabriel, commun. conclus. lib. 6. dicta conclus. 2. titul. de legibus, num. 48. Perez de Lara, libro primo, dicto cap. 3. num. 43. & 44. vbi cum dubitasset, an in contractibus, sicut in vltimis voluntatibus, recedendum sit a regula dicti §. hoc sermone. Propter coniecturas, & praesumptam mentem, affirmatiue dubium resoluit, quia contractus recipiunt interpretationem a mente contrahentem, vt ibi obseruat, & superiores omnes Authores pro se adducer posset, cum vere ipsi in omni dispositione loquantur, & coniecturas, atque praesumpta mentem perpendant. Cum etiam mentem contrahentium, in ambiguis seruari debere, etiam secundum intentionem secundariam, magis quam verba; si tamen verba secundum aliquam significationem possint deseruire; latissime fundauerit, atque exornauerit Cardinalis Mantica, de tacitis & ambig. conuenit. libro 2. titulo 5. per totum Idcirco dispositio non verificatut in primo actu,[sect. 35] quando post primum actum non manet eadem ratio dispositionis; tunc namque semper censetur durare dispositio, neque restringitur ad primum actum, vt latius Tiraquellus probauit in eodem, §. hoc sermone, limitat. 10. Rebuffus, limitat. 2. ad finem, Hippolyt. Riminaldus, d cons. 22. alias 23. n. 298. lib. 1. Anton. Gabriel, lib. 6. dicta conclus. 12. n. 40. Barbosa, in dicto §. quod in anno. n. 22. Rursus, dispositio non verificatur in prima vice,[sect. 36] quando actus de sui natura reiterabilis est, tunc namque, etiam vltra primum actum extenditur. Quod obseruauit Andr. Tiraquellus, in dicto §. hoc sermone, limitatione 20. & idem statuit limitatione 2. vbi simplex sermo profertur in materia, quae ex consuetudine regionis requirit iterationem: & limitatione 4. quando est facta concessio quaepiam ad certum tempus, quia tunc non intelligitur pro prima vice, sed toties quoties, durante illo tempore praestituto, per text, in l. sicut in annos, in principio, ff. quibusmodis vsusf. amittatur: & limitatione 18. vt regula ipsa non procedat, si natura rei, siue subiecta materia repugnet. Quod etiam repetit limitatione 33. Tellus Fernandez, in l. 4. Tauri, num. 8. & seq. vbi quod lex, boues, §. hoc sermone, non procedit respectu actus, de sui natura reiterabilis, vel vnius loco alterius subrogati. Molina, de Hisp. primog. lib. 1. cap. 6. num. 20. Perez de Lara, de anniuersariis, & cap. lib. 1. cap. 1. ex n. 9. & n. 22. Iacob. Menoch, in cons. 450. n. 8. lib. 5. vbi quod quando quatitas sui natura reiterabilis est, simpliciter promittens, intelligitur tam pro secunda, quam pro prima vice. Anton. Gabr. commun. conclus lib. 5. titul. de legibus & constit. conclus. 2. n. 42. & n. 38. & 49. Et idem iuris est, quoties actus secundus, vel vlte[sect. 37]rior, sit reuocatiorus, primi, qui alias ex suapte natura sit reuocabilis, quia tunc non procedit dicta decisio, siue regula, provt scripsit Tiraquel. in eodem §. hoc sermone, limitat. 17. Hippolyt. Riminald. in cons. 525. n. 7. lib. 5. vbi inquit, quod dispositio loquens de actu reuocatorio primi, sui natura reuocabilis, non intelligitur de primo, sed etiam de secundo. Quod latius explicat n. 36. cum seq. vbi vide, & id ipsum tenuerunt Pelaez a Mieres, de maioratu. 1. part. q. 18. ex n. 6. cum seq. Tellus Fernandez, in l. 4. Tauri, ex num. 2. vsque ad n. 14. eleganter Barbosa, in d.l. diuortio, §. quod in anno, n. 19. ff. soluto matrimonio, vbi limitat dictum Baldi, ibidem, vt non procedat, si agatur de actu suapte natura reuocabili; nam cum verba debeant intelligi iuxta naturam actus, ad quem referuntur, l. plenum, §. equitij, ff. devsu & habitatione. Quando dispositio refertur ad actum reuocabilem, debet intelligi dispositio iuxta illius naturam, & sic quod per primum actum non videatur dispositio consummata, & sortita effectum. Et inde infert eodem n. 19. dubium reddi; quod consuluit Decius, in consil. 512. alias 712. quod si Summus[sect. 38] Pontifex concessit alicui Cardinali, vel Episcopo licentiam testandi, intelligetur dispensatio de primo testamento, ita vt si primum reuocet, & faciat secundum, primum praeualere debeat; quia secundum, quasi ex defectu potestatis & licentiae, valere non potest Et in eodem casu idem scripserunt Socinus, Tiraquellus, Couar. Marinus Freccia, Bursatus, Curtius iunior, & & Parisius, quos retulit Barbosa. vbi supra, & vltra eum id ipsum defendit Hippolyt. Riminald. d. consil. 525. ex n. 45. atque ex n. 67. lib. 5. sed vtique praedictorum opinio, ex supra assignata limitatione aperte confunditur. Et ita aduersus eos consuluit Hieronymus Gabriel, in cons. 87. ex n. 27. cum seq. asserens, se bis contrarium consuluisse, & quod ita iudicaret; nullumque esse Virum alicuius iudicij, qui negare possit, quod concedens, & impetrans intellexerunt de eo testamento, cum quo impetrans decedere vellet, & defendunt contra Decium etiam, Nauarrus, Peralta, & Ferretus, quos ibi refert Barbosa: & num. 20. & 21. respondet rationibus Decij, quibus primus omnium, quos viderim, respondit erudite, atque ex proposito Tellus Fernandez. vbi supra, ex num. 2. vsque ad num. 4. qui non deberet cogitandum relinquere rem adeo concludenter ab eo fundatam, & veram. Et cum ipso Tello contra Decium quoquue tenuit Pelaez a Mieres, dicta q. 17. n. 7. 7. 18. Sic quoque dispositio vniuersalis, siue etiam gene[sect. 39]ralis, aut indefinita, non in primo actu tantum, sed omnibus postea futuris intelligitur; vt latius probauit Andr. Tiraquellus, indicto §. hoc sermone, limitatione 25. per text. in l. si seruitus, ff. de seruit. vrban. praed. vbi generalis concessio seruitutis, ne luminibus officiatur, etiam ad futura lumina trahitur. Sequuntur Iacob. Menochius, in consilio 450. num. 4. lib. 5. Ioannes Matienzus, in l. 3. titulo 3. lib. 5. glossa 2. num. 7. lib. 5. qui inde infert, quod licentia generalis vxori concessa per maritum ad contrahendum, non cessat per primum contractum, sed durat perpetuo, donec a marito reuocetur. Ac denique, dispositio[sect. 40] quaelibet, & conuentio, vbi aequitas suadet, quod etiam de secundo actu sit intelligenda; tradidit in eodem §. Tiraquellus, limitat. 19. & sequitur Menochius, dicto cons. 450. n. 10. Quarto deinde & principaliter obseruandum, at[sect. 41]que constituendum erit, decisionem dicti §. hoc sermone, limitari, vt procedat, in dispositionibus inter viuos, in quibus voluntas obligandi, semper in id infertur, quod minus est, l. inter stipulantem, ff. de verbor. obligat. l. semper in stipulationibus, id fine, ff. de regulis iuris, & propterea huiusmodi dispositiones sunt stricti iuris, stricteque interpretandae, l. quicquid adstringendae, ff. de verbor. obligat. Ideo non mirum, si intelligitur de prima vice tantum. Secus autem in dispositionibus testamentariis, quae multo longius producuntur, pleniusque interpretantur, Lin testanmentis, ff. de regul. iuris, & alio capit. supra dixi. Et ita eam differentiam constituunt Anton. de Butrio, Decius, Alex. Romanus, & alij, quos retulit, & latius exornauit Tiraquellus, in dicto §, hoc sermone, limitatione 15. retulit etiam Barbosa, in dicta l. diuortio §. quod in anno, num. 8. 9. & 10. & vltra eos Hippolytus Riminaldus, in consilio 22. alias 23. num. 197. & 198. lib. 1. Qui vel ex eo confirmat, post Tiraquellum, vbi supra, num. 4. quod supra dictum fuit, decisionem dict, §. hoc sermone, habere locum in dispositione hominis non autem in dispositione legis. Nam ex eo fequi videtur, nec in dispositione quoque vltimae voluntatis procedere, vtpote quae illius, quae adeo aequiparatur, vt lex ipsa, testatoris voluntatem, legem appellauerit, §. disponat, in authent. de nuptiis. Caeterum contrariam sententiam, imo quod regula dicti §, hoc sermone, etiam locum habeat in vltima voluntate, quantumcunque fauorabilis sit; pro constanti admittunt Baldus, in l. vnica, num. 14. C. de his quae paenae nomine. Socin. in consil. 117. num. 5. lib. 1. Iason, in consil. 35. colum. vltima, lib. 3. Curt. iun. in consil. 132. num. 1. Anton. Gabriel, commun. conclusion. lib. 6. tit. de legibus & constitut. conclusione 2. ex numero decimo nono, vsque ad numerum 24. vbi generaliter statuit, quod decisio d. §. hoc sermone. locum obtineat in omni, & quacunque materia, vt per Iason. Alex. & Curt, iun. ibi relatos, & probatos per Barbosam, in d. §. quod in anno, num. 10. in versic. ita vt merito Alexander, & pet Laram, de anniuersar, & capellan. libro primo, cap. tertio, numero secundo, & num. 6. Deinde inquit Gabriel ipse, quod etiam procedit in materia dotis, vt probant iura ibi relata, numero 20. & in vltimis voluntatibus, vt ibidem, num. 21. per text. in l. fideicommissa, §. si quis alicui decem, ff. de legatis tertio, & in l. primo, §. si cui ita, ff. vt legator. nomine caueatur, & in l. prima, §, inde Neratius, & in l. mulier, §. finali, ff. ad Trabellianum. Baldum etiam, Iason. Felinum, & decium ibi relatos, & in contractibus, & in beneficialibus, vt ibidem, num. 22. & 23. eandem etiam resolutionem cum iudicio sustinuit finaliter, in dicto §. hoc sermone, limitatione 15. in fine Titaquellus, qui in hunc modum reliquit scriptum: Et certe ego sum in ea sententia, vt nihil in hoc referat, fiat dispositio a contrahente: an a testatore, vtrobique enim censetur dispositio hominis, non legis, quantum ad hoc nostrum institutum attinet. Quod est recte, & iuridice dictum: nam si verum est, decisionem textus, in dicto hoc sermone. procedere in dispositione hominis, non autem legis, vt dictum fuit supra: planum equidem est, testamentariam dispositionem esse hominis, quae tamen obseruanda est, quasi fuisset legis. non tamen legis est. Et ipsam sententiam clare amplectitur Petrus Rebuffus, in dicto §. hoc sermone, limitatione, quatenus dixit, decisionem dicti §. hoc sermone, limitari in fauorabilibus, & vbi aequitas adest: id tamen non intelligendum in omnibus fauorabilibus; sed quando ratio, & fauor hoc dictant, veluti iudicatum fuit in illo Senatu pro quadam vidua, in exemplo ibi adducto, & firmiter defendit Petrus Barbosa, in dicta l. diuortio, §. quod in anno, sub numero decimo,[sect. 43] in versic. vnde regula dicti §. hoc sermone, & sub numero 11. in versic. ex praedictis igitur in nostro, & ex numero 8. asserens, quod decisio dicti §. procedit in testamentis, & vltimis voluntatibus. pro qua sententia fortiter inducit textum, in eodem §. hoc sermone. Nam ibi ea verba, dum nupta erit, referuntur ad tertiam personam quasi absentem: vnde innuitur, ea verba fuisse prolata in vltima voluntate, & non in contractu, qui requirit praesentiam personae, cui fit donatio, l. neque ambigi, cum Glossa, C. de donat. ergo probat textus, quod sermo indefinitus, etiam in vlitima voluntate intelligitur de prima vice. Et confirmatur, quia dubitatio ibi excitata, non est probabilis nisi in vltima voluntate, & in legato ita relicto, vt ibi latius obseruat. limitat tamen dicto n. 8.[sect. 44] in principio, ex versicul. in vltima autem voluntate, vsque ad num. 9. & numero 11. versicul. vnde si verba legati, & iterum, in versiculo, num ex praedictis dicendum est, sub eodem numero 11. vt decisio, dicti §. hoc sermone, non procedat, si in vltima voluntate relinquatur per verba generalia, vel indefinita id, quod ex sua natura reiteratur, vel renascitur; nam his concurrentibus, non intelligetur legatum de prima vice, Alias autem, etiamsi verba legati sint indefinita, si referantur ad actum, suapte natura non reiterabliem, siue non repascentem, intelligetur legatum de prima vice, provt efficaciter probatur in dicto §. hoc sermone, intelligendo agere de legato; & inducendo, provt inducit Barbosa, sub numero vndecimo, in versic. vnde si verba legati sint indefinita. Qui dicto numero 8. pro dicta doctrina, quando reliquitur id, quod ex sua natura reiteratur, vel renascitur, vt tunc sermo indefinite prolatus, non restringatur ad primum actum; expendit iura nonnulla, & repetit inferius, numero 11. in principio, textum videlicet in l. defuncta 6. §. finali, ff. de vsufructu. Vbi testator legauit sextam partem fructuum certi fundi: quaerebatur, vtrum legat esset intelligendum de sexta parte fructuum primi anni, an vero censeretur annuum; & respondet Iureconsultus, legatum annuum censeri; nisi haeres probet, testatorem voluisse contrarium. Et inde colligunt omnes ex eo textu, legatum praestandum ex redditibus alicuius fundi, censeri annuum, dum vixerit legatarius. Agitur ergo in eo textu de fructibus, qui ex sua natura renascuntur; & ideo legatum non censetur de prima vice. Et eadem ratione procedit textus, in l. si habitatio 10. §. vtrum, iuncta Glossa, ff. de vsu & habitatione, vbi habitatio simpliciter relicta, durat tota vita legatarij, quia scilicet habitatio ex se reiterabilis est, & quodammodo renascitur, vt colligitur ex penultima, ff. de capitis diminutione, & in fortioribus terminis consonat textus, in l. annua, 20. §. finali, ff. de annuis legatis. Qui probat hoc procedere, si legatur pecunia colligenda ex redditibus fundi: nam censebitur legatum perpetuum, quia cum verba legati sint indefinita, & actus sit reiterabilis, quia fructus quolibet anno nascuntur, non intelligetur dispositio de prima vice. Et Barbosam sequitur Perez de Lara, libro primo de anniuersariis, cap. 3. ex numero 18. & ante ipsos visus est praesentire Anton. Gabriel, commun. libro sexto, dicta conclusione 2. numero 47. in contractibus autem vsque adeo procedit decisio dicti §. hoc sermone, vt secus dicendum sit, etiam eisdem termi[sect. 45]nis datis, vt constat in fine dicti numeri 11. in illis verbis: Nam ex praedictis dicendum est, quod verba legati indefinita, relata ad actum suapte natura reiterabliem, non restringuntur ad primam vicem;& tamen in eisdem terminis contrarium erit in contractu, vt constat ex decisione Baldi hic communiter recepta: nam loquitur in venditione indefinite, & generaliter concepta, & quae refertur ad rosas suapte natura reiterabiles: & tamen vult, venditionem illam restringi ad primas rosas: notat Alexander, in l. stipulatio ista, §. finali, num. 3. de verbor. obligat. Anton. Gomez. secundo tomo, cap. 11. n. 48. Non etiam procedit in testamentis, vltimis vo[sect. 46]Iuntatibus decisio dicti §. hoc sermone. Quando non solum concurrit fauor vltimae voluntatis, sed etiam id quod legatur dispositio continet, est in se fauorabile; vt quia legantur alimenta, vel aliquid in pium, quo modo saluari putauit eos Barbosa, num. 9. in fine, in dicto §. quod anno. qui in materia fauorabili, vt testamenti, & alia fauorem continente, generaliter intelligunt procedere textum, in l. placet, ff. de liber, & posthum. & sic non sufficit simplex fauor, nisi sit geminatus, etiam in vltima voluntate. Vt agnouit ipse Barbosa, numero 19. in versic. dum generaliter dicunt. Et vltra eum id ipsum agonuit Petr. Rebuffus, in d. §. hoc sermone, limitatione 5. provt retuli supra, num 42. in fine, vbi constituit, non sufficere simplicem fauorem, vt recedatur a regula dicti §. hoc sermone. Sed simuli requiri, quod ratio, vel natura rei vltra fauorem concurrat. In contractibus vero intelligetur dispositio de prima vice, quantumcunque agatur de re in se fauorabili, quia concurrit simplex fauor: neque enim contractus fauorabilis censetur, provt censetur vltims voluntas. Nec admittitur in ipsis contractibus distincto, vtrum materia sit fauorabilis, vel odiosa. Vt vtrumque obseruauit ipse Barbose, in dicto §. quod in annot. sub n. 10. in versic. similiter in contractibus. Imo neque in vltimas voluntatibus, ex veriori sen[sect. 47]tentia, sufficit duplex fauor (quicquid dictum sit numero praecedenti) nisi relinquitur per verba generalia, vel indefinita id, quod ex sua natura reiteratur, vel renascitur: sicuti resolutiue firmauit Barbosa, in dicto §. quod in annot. num. 10. in fine, & num. 11. vbi ad hoc, quod si quid pium, & fauorabile relinquatur in vltima voluntate, quod debeat intelligi de prima vice, quicquid duplex fauor concurrent; ponderat textum, qui efficacitur videtur ita probare, in l. cum quiaam 23. ff. de annuis legatis: secundum Bartoli intellectum. Nam vult, ideo in eo textu, legatum non intelligi de prima vice, quia parua quantitas fuerat relicta. Item fuerat relicta Decurionibus: ex quantitate igitur parua, & qualitate legatariorum, praesumetur testatorem de prima vice non intellexisse, & altero ex his deficiente, sentit Bartolus, magis recurrendum esse ad regulam dicti §. hoc sermone. Et asserit communiter recipi hunc Bartoli intellectum, & repetit num. 12. in fine, & num. 13. & infert vno & altero loco ad quaestionem Bartoli, in eadem l. cum quidam. Quod si testator legauit certam summam, praestandam monachis in die santi Francisci; intelligetur de summa semel praestanda, non obstante fauore Religionis. Nec admittit Cumani intellectum, quem refert ibidem, num. 12. in versic. primus est Cumani. Vtrumque autem admittit Perez de Lara, de anniuersariis, & capell. libro primo, dicto capite tertio, numero 23. & quatuor seqq. Apparet itaque, iuxta superiora admitti posse differentiam, quam inter contractus, & vltimas voluntates constituerunt Doctores in hac materia; vere namque differentia non est, nisi in casu, quo per verba generalia, vel indefinita relinquitur id, quod ex sua natura reiteratur, siue renascitur. In contractibus autem, etiam eo casu secus est, vt supra dicebam: & ita explicauit Barbosa, in dicto §. quod in annot. numero vndecimo, ad finem, versic. & iuxta hanc resolutionem. Sed vtrum dispositio, aut concessio facto titulo do[sect. 48]nationis, intelligatur, vel non de prima vice, vt sit locus decisioni dicti §. hoc sermone? Dubitauit Barbosa, in d. §. quod in annot. ex num. 15. vbi ex his, quae numeris praecedentibus, adnotaui, & ipse scripta reliquit; infert, reiiciendum omnino, quod tradit Alexander. ibidem num. 7. dum dixit, quod concessio facta titulo donationis, non intelligetur de prima vice: allegat l. si seruitus, ff. de seruitut. vrbanor. praed. & dictum Baldi, in authent. excipitur. in fine, C. de bonis quae liberis. tenentis, quod si pater donat filio fructus aduentitiorum, intelligitur donatio etiam de futuris, Idque ea ratione, quia ipsa loquiter in donatione, & sic in actu inter viuos, in quo omnes concedunt, verba debere intelligi de prima vice: & eodem numero 15. & 16. Alexandari rationibus plene respondet: & tandem eodem num. 16. ad veram resolutionem duos casus inquit distinguendos. Primus est, vtrum donatio simpliciter facta, intelligatur de prima vice; Secundus, vtrum intelligatur, non solum de rebus praesentibus, sed de futuris; quoad primum casum in donatione idem resoluit, quod supra in legatis, & vltimis voluntatibus resolutum est; vt quemadmodum legatum rei suapte natura reiterabilis per verba indefinita, non intelligatur de prima vice, l. defuncta, 65. §. finali, ff. de vsufructu, & alias obtineat regula dicti §. hoc sermone. Ita etiam in donatione distinguendum sit, vt si fiat de re suapte natura reiterabili, & concepta sit per verba indefinita, non restringatur ad primam vicem, per text. in cap. quia circa, de priuilegiis. Qui loquiter in donatione decimarum, & sic fructuum, qui suapte natura reiterationem recipiunt, sed extra hunc casum procedet decisio dicti §. hoc sermone; textus autem in dicto cap. quia circa, qualiter procedit, vide eundem Barbosam ibi, n. 16. 17 & 18. Quoad secundum casum (inquit Barbosa ipse) re[sect. 49]soluendum est, quod si donatio non est nimis praeiudicialis concedenti, procedit decisio dicti cap. quia circa, quod in his terminis loquiter, vt ex eo colligitur, ibi: iuxta Canonicas sanctiones, adiuncto cap penultimo, de donat. Sed si agatur de donatione nimis praeiudiciali, censebitur relata ad tempus praesens donatio. Vnde necessario etiam de prima vice intelligetur, & est moderanda conclusio prima, supra proposita: & hactenus Barbosa. Vltra quem aduertendum erit, secundum hoc dubium in terminus excitasse nouissime Cardinalem Franciscum Manticam, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 14. tit. 25. vbi egit de controuersiis, quae in simplici, vel generali bonorum donatione versantur, dirimendis: & n. 8. quaesiuit, an donatio bonorum facta simpliciter, de praesentibus intelligatur, & an valeat: Quod vt facilius possit intelligi, tres principales casus distinguit. Primus est, quando quis donat bona sua simpliciter, absque signo vniuersali: & tunc siue dubio de praesentibus tantum intelliguntur, argumento l. si ita legatum, ff. de auro & argento legato: nam cum agatur de magno praeiudicio ad futura non porrigitur, vt dicto num. 8. probauit Mantica ipse. Secundus casus est, quando quis donat omnia bonasua & nullam facit mentionem praesentium, neque futurorum: & tunc similiter intelligitur de praesentibus, & donatio valet, l. omnes, §. Lucius. ff. quae in fraudem creditorum, cum aliis iuribus, quae adducit, & Latius comprobat Mantica, dicto titulo 25. numero 9. 10. & 11. Tertius casus est, quando quis simpliciter absque signo vniuersali donat bona sua praesentia, & futura: & huiusmodi donatio valet: quia non complectitur supellectilia, quae verisimiliter in specie non esset concessurus, argumento l. obligatione generali, ff. de pignoribus, & latius explicat Mantica idem, num. 12. per totum: & an id ipsum procedat hodie post l. 69. Tauri, alio cap. supra dixi, & inferius dicetur. # 40 CAPVT XL. Vt verba in dubio intelligi, atque interpretari debeant regulariter eo tantum respectu, & fine, quo fuerunt prolata, nec extendantur, vltra quam gerantur, non etiam vltra intentionem agentium, aut contrarium, vel alium operentur effectum, quam quem intendebat disponens; & inducta ad augmentum, non operentur diminutionem, & a conuerso; coniectura quae in testamentis, & vltimis voluntatibus sumitur, quanti ad earum interpretationem aestimari, atque haberi debeat; & de multis casibus practicis, quibus axiomata ea vulgata deseruiunt, remissiue. Rursus, verba generalia adulatoria, siue complacentiae, verba quoque consilij, an dispositionem, vel obligationem aliquam, aut saltem coniecturam inducant. Et de quaestione illa Sfortiae Oddi, in consilio 64. lib. 1. an testamentum, quod non reperitur, dicatur probatum, si aliquis pluries monitus, vt testamentum faceret, dixit: Ego feci testamentum & talem institui. Praeterea, vtrum mulier, quae simpliciter contraxit matrimonium, nulla dote expressa, praesumatur, vel non, omnia bona sua, vel partem in dotem dedisse: atque ita in dubio, an, & quando possit videri dos constituta. Deinde paraphernalium bonorum materiam breuiter attingit Author, & infert ad quaestionem, an pro bonis paraphernalibus tacita hypotheca, a lege inducta, praelationis priuilegium contineat, vel saltem ex regula cap. qui prior, de regul, iur. lib. 6. posterioribus etiam expressis hypothecis praeferatur: & a quo tempore tacita hypotheca incipiat, vbi & de intellectu l. primae, ff. qui potiores in pignore habeant. & obseruatione noua ad l. 17. titulo 11. partita 4. an etiam necessarium sit, praecedere excussionem in bonis mariti, antequam perueniatur ad tertios possessores. Denique (licet ea res egrediatur huiusce materiae terminos) compensationis tractatus & materia, propter sui necessitatem & frequentiam suscipitur, & ad summam dilucide reducitur, & inquiritur, vtrum in causa dotis compensatio admittatur. An etiam locum obtineat, cum compensatio non intenditur inter debitorem, & creditorem, sed opponitur contra tertium, qui erat creditor, & qui prius sibi debitum petierat. Vbi horum omnium distincta, & notanda traditur resolutio, & Senatus Regij Hispalensis in eodem casu ex facto occurrenti, definitiones quinque praecipuae commemorantur, & comprobantur. SVMMARIVM. -  1 Verba intelligenda, atque interpretandae semper, eo respectu & fine, quo prolata fuere, & non aliter. -  2 Et restringenda ad illam causam, ob quam prolata sunt. -  3 Et ad rem, super qua exprimuntur. -  4 Et secundum statum, & materiam, ad quam partes principaliter se praepararunt. -  5 Et in casu, cui adaptari possunt. -  6 Et secundum intentionem agentium, & disponentium regulantur. -  7 Vel primariam, vel saltem secundariam. -  8 Scilicet tempore actus gesti. -  9 Quicquid postea contingat. -  10 Idcirco actus nostri voluntarij, aut verba, quibus geruntur, non operantur, nec operari possunt vltra intentionem, nec contrarium, aut alium effectum, aut finem, quam intendebat disponens. -  11 Ex qua regula generali, & brocardico adeo vsitato, & communi infertur ad multa remissiue, quae Doctores inde deducunt. -  12 Inducta ad augmentum, operari non debent diminutionem, & num. seq. -  13 Verba posita ad ampliandum, non possunt restringere. -  14 In fauorem alicuius, quae continentur, non debent in odium retorqueri. -  15 Inducta ad diminutionem, seu restrictionem, augmentum operari non possunt, quod exornatur. -  16 Verba generalia adulatoria, siue complacentiae, dispositionem non inducunt, nec obligant. & n. 18. & seq. -  17 Testamentum, quod non reperitur, an dicatur probatum, si aliquis pluries monitus, vt testamentum faceret, dixit: Ego feci testamentum, & talem institui. De quo late per Sfortiam Oddum, in consilio 64. lib. 1. -  18 Verba adulatoria directa ad honoratum, dispositionem non inducunt, nisi concurrat fauor libertatis, aut piae causae. -  19 Ex ipsis tamen coniectura, atque interpretatio voluntatis deducitur, quando ad grauatum diriguntur. -  20 Litterae commendatitiae ad fauorem alicuius, non inducunt mandatum, & praesumuntur potius adulatoriae, quam dispositiuae. -  21 Litteris credentium quando sit credendum, remissiue. -  22 Verba prolata per modum consilij non disponunt, neque inducunt necessitatem. -  23 Mulier aetate maior non censetur, quando nubit primo viro, dare bona sua in dotem in totum, vel in partem, sicque nec dotem constituisse. Idque ex recepta, & veriori Interpretum sententia. -  24 Mulier aetate minor non censetur, quando nubit, dare bona sua in dotem in totum, vel in partem, quod late exor natur, aeque declaratur remissiue. -  25 Mulier quando dotem in aliquibus bonis specialiter constituit marito, cetera dedisse videtur eidem, tanquam paraphernalia, non tanquam dotalia. -  26 Mulier simpliciter secunda vice nubens, censetur constituere eandem dotem, quam constituerat primo viro. Si tamen plures habuisset viros, vltima attenditur dos. -  27 Mulier, etiam aetate maior, quando nubit, nulla dote expressa, non videtur dare bona sua in dotem in totum, vel in partem, quod dictum fuit supra, num. 23. pluribus comprobaris fundamentis, & rationib. Quae taemen ad id principaliter reducuntur, quod matrimonium potest esse sine dote, etiamsi mulier habeat bona. Et quod dos est quid facti, ideo non praesumitur. Non etiam datur semper vniformiter, & non praesumitur id, quod est variabile. -  28 Dos non praesumitur constituta, si quis duxerit vxorem pulchram, cuius amore captus erat. -  29 Mulierem nubendo simpliciter, praesumi bona sua in dotem, dedisse, quod Authores nonnulli opinantur, erroneum demonstratur. -  30 Et eorundem fundamentis, plene respondisse Iacob. Menochium, & Cardinalem Manticam, provt hic adnotatur. -  31 Nec aliquo modo pro ipsis vrgere text. in. l. quod autem, ff. de iure dotium, provt etiam hoc loco obseruatur. -  32 Mulier non censetur dedisse bona sua in dotem, etiamsi maritus ea possedisset, & adminissrasset cum scientia, & patientia vxoris. Neque etiam, vt praesumatur promissa dos congrua, de quo vide infra, n. 38. & n. 44. -  33 Mulier non censetur omnia bona dedisse in dotem, etiamsi maritus sit dignus tanta dote: Contrarium infra; num. 45. -  34 Mulier quae viro dotem indeterminate promittit, non censetur omnia bona in dotem promittere, sed eam, quae boni viri arbitrio congrua diiudicetur. -  35 Mulier simpliciter nubendo, nulla dote expressa, etsi non censeatur omnia bona in dotem dedisse; tamen vbi extent voluntatis coniecturae, aliud est dicendum. Dotem enim fuisse constitutam probari potest per indicia, & coniectura. Quibus conijci possit, eam in dotem dare voluisse bona sua; & infr. n. 42. -  36 Mulier praesumitur nubendo omnia bona sua in dotem dedisse, quando maritus aliqua praedia dotalia sciente, & patiente vxore vendidisset, & cautam se facturum vxorem pro pretio bonorum venditorum, promisisset. -  37 Vel quando maritus dicebat, bona sibi fuisse in dotem data, & ea possidere tanquam dotalia. Haec namque assertio probat, illum possedisse ex ea causa potius, quam ex alia. -  38 Mulierem omnia dedisse in dotem probatur, quando vir omnia bona possedit tanquam dotalia, & eis fruebatur & vtebatur vti dotalibus, vxore sciente, & patiente: quod declaratur infra, num. 44. -  39 Confessio vxoris cum possessione mariti, vel cum eo, quod sit dignus tanta dote, probat omnia fuisse data in dotem, & vxori praeiudicat. Idque maxime, si saepius extra iudicium firmauerit, se bona sua in dotem tradidisse marito. -  40 Mulierem omnia bona dedisse in dotem, probatur per famam. -  41 Et per plures simul iunctas coniecturas, & praesumptiones. -  42 Factum id praesumitur, quod communiter ab omnibus fieri solet. -  43 Dos in dubio etsi non praesumatur, cum sit quid facti, praesumitur tamen ex coniecturis, & aliis circumstantiis. -  44 Mulier passa bona a viro administrari, formi quadam patientia in dotem dedisse ea praesumitur. Si actus traditionis interuenit, quia sola patientia nullo praecedente facto non sufficeret, Et sic non probatur, nec praesumitur titulus dotis ex sola patientia vxoris. Quia quando possessio esset sine causa, & contractus habilis non praecedit, sola patientia non habetur pro consensu. Sed quando vltra matrimonium praecessit titulus dotis, possessio viri praesumitur ex causa dotis. -  45 Mulier nubens nulla facta mentione dotis, praesumitur omnia bona dedisse in dotem, quando vir erat dignus tanta dote, & alia simul concurrebant. Et maxime si tali viro indiguisset pro recuperatione bonorum suorum. -  46 Mulierem aliquando habere bona triplicis generis, hoc est, dotalia, paraphernalia, & extra dotem. -  47 Dotalia bona mulieris quae sint. -  48 Paraphernalia bona mulieris quae dicantur. -  49 Bona mulieris extra dotem, quae sunt. -  50 Dotalium, & paraphernalium bonorum differentiae quatuor. -  51 Paraphernalia bona, & extra dotem quomodo differant. -  52 Paraphernalium, & extra dotem bonorum, hodie nullam esse differentiam secundum Aretinum. -  53 Paraphernalium bonorum, & extra dotem materiam, latissime explicasse Authores quamplures, qui commemorantur hoc numero. Et ex professo etiam explicant, an & quando fructus eorum bonorum superlucretur maritus. -  54 Bonorum dotalium, paraphernalium, & extra dotem, differentias illas, ab Interpretibus nostris constitutas, maxima ex parte sublatas videri ex nouis decisionibus legum huius Regni, & num. seq. -  55 Sic sane, quamuis vxor posset iure ciuili sine marito contrahere super bonis paraphernalibus. -  56 Et posset ea bona paraphernalia, etiam constante matrimonio vendicare a marito, vel a quolibet alio tertio possessore, quantumcunque maritus diues sit, & non vergat ad inopiam. -  57 Paraphernalium etiam bonorum fructus, aut extra dotem, si adhuc extant, mulieri, vel eius haeredibus, ex eodem iure ciuili sint restituendi, nec maritus eos lucretur, & consumptos in vita mulieris, sine industriales, siue ciuiles sint, teneretur restituere. -  58 Idque procederet, etiam in dubio. -  59 Tamen post leges Regias minime poterit obtinere, nec obseruari. Nam ex decisione legum huius Regni, mulier non potest contrahere sine licentia mariti, non solum in bonis dotalibus, sed etiam neque paraphernalibus, vel aliis bonis quocunque modo ad vxorem pertinentibus. -  60 Sic nec ea vendicare matrimonio constante, nisi propter inopiam mariti, vel alium casum, in eisdem casibus, in quibus circa bona dotalia, id dispositum est de iure. -  61 Ita similiter, neque bonorum paraphernalium administratio mulieri commititur, neque competit, sed tantum marito, sicut & bonorum quorumcunque, etiam extra dotem. -  62 Sic etiam indistincte fructus percepti ex bonis paraphernalibus vxoris, vel aliis quibuscunque bonis, communicantur inter coniuges, tanquam lucra quaesita constante matrimonio. -  63 Bona paraphernalia si marito traduntur, tacite bona mariti pro illis videntur hypothecata. -  64 Tacita hypotheca inducta pro suspectione & restitutione bonorum paraphernalium non habet priuilegium praelationis. -  65 Sed vtrum hodie post nouas decisiones legum huius Regni, cum praelatione detur, & quod ita lex quaedam Partitae significare videatur, tentari posse, prout hic nouiter adnotatur, sed non affirmatur. -  66 Tacita hypotheca pro bonis paraphernalibus a iure inducta, & alia quaecunque tacita non priuilegiata, praefertur expressae posteriori. Et in ea seruatur regula cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quod late probatur. -  67 Tacita hypotheca a quo tempore incipiat. -  68 Mulier per hypothecariam non potest auocare res mariti a tertiis possessoribus, nisi praecedat excussio in bonis mariti. Idque ex veriori, & communiori sententia. Quae generaliter procedit, vt hypothecaria non detur contra tertium sine excussione; prout latius hic probatur. -  69 Compensationis materiam, & tractatum suscepisse, atque explicasse Authores quamplures, qui commemorantur hoc numero. -  70 Compensatio quid. -  71 Compensationes, quare inuentae, & admissae. -  72 Compensationes introductae in omnibus actionibus, tam bonae fidei, quam stricti iuris; tam in rem, quam in personam. -  73 Compensatur id, quod ciuiliter & naturaliter debetur, vel naturaliter tantum. Modo pure, sine conditione, vel dilatione dici, ex obligatione pendente liquida debeatur. -  74 Compensari non potest debitum alterius. -  75 Cessum debitum, an compensari possit. -  76 Fideiussor vtrum compensare possit. -  77 Socius aliquid debens societati, & volens compensare, quod sibi ab alio ex sociis debetur, an audiri debeat. Damnum etiam, quod imputatur socio male administranti, an compensetur cum commodo, quod ipse societati acquisiuit. -  78 Administrator pro reliquis vnius administrationis conuentus, creditum ex alia administratione compensare desiderans, an audiri debeat, remissiue. -  79 Creditor de decem ex causa societatis, an possit compelli illa compensare cum aliis decem, quae ex alia statione suo debitori soluere tenetur. -  80 Compensatio quibus in casibus, & quibus in rebus locum non habeat. -  81 Compensatio vtrum procedat inter fratres pro his, quae inter eos gesta sunt viuo patre, remissiue. -  82 Compensatio, quae poterat obiici contra cedentem, non potest obiici contra cessionarium, si vel causam habeat ille onerosam, vel habuerit sui debitoris bona omnia obligata ante natum ius opponendae compensationis. -  83 Compensari non potest quod debetur sub onere praestandae satisdationis, ante eam praestitam. -  84 Compensationem obijci quodam in casu alimentorum praestationi, remissiue. -  85 Compensari non potest quod tutor debet cum eo quod pupillo debetur, nece contra. Potest tamen tutor pro pupillo conuentus, compensare, quod sibi proprio nomine debetur. -  86 Compensari non potest, quod non posset solui. -  87 Expensae taxatae possunt compensari, etiamsi appellatum sit ab executione, dumne ab ipsa condemnatione, vel taxatione. -  88 Fideiussor creditoris sui potest ei obijcere compensationem summae pro eo solutae ex iudicato, licet a sententia fuerit prouocatum. -  89 Conductor potest obijcere victori, & in executione iudicati compensationem pecuniae debitae locatori suo, licet condemnato. -  90 An quis proprio nomine conuentus, possit obijcere compensationem eius quantitatis, quae sibi tanquam alterius procuratori debeatur. -  91 Compensationi vtrum possint partes renuntiare. -  92 Compensationis exceptio non solum potest opponi coram Iudice ordinario, sed etiam coram Iudice delegato. Coram Arbitro vero non potest, si sit ex causa extrinseca rei, quae compromittitur; secus vero si sit ex causa intrinseca, seu connexa. -  93 Opponi etiam potest in iudicio, & extra indicium. -  94 Compensationem de quantitate ad quantitatem, & sic de debito pecuniario ad debitum pecuniae admitti. -  95 Et proprie locum non habere, nisi quando res sunt eiusdem rationis & speciei, siue substantiae, & qualitatis. Et consistunt in pondere, numero, & mensura, sicque functionem recipiunt in genere suo, & num. seq. -  96 Generis ad genus compensationem admitti, quando idem in genere debetur, & genus est eiusdem qualitatis; secus vero si diuersae: quod exornatur. -  97 Compensatio ita demum admittitur, si vtrumque debitum sit omnino liquidum, purum, & exigibile. Illiquid namque ad liquidum compensatio non admittitur. -  98 Compensari non potest debitum controuersum cum liquido, licet controuersum possit ex Iudicis authoritate prouisionaliter exigi, praestita cautione. -  99 Debitum liquidum quod dicatur, & an quod breui tempore liquidari potest. -  100 Compensatio allegari potest de debito litigioso, si est liquidum, aut si liquidum, aut si liquidari potest intra breue tempus statuendum Iudicis arbitrio. -  101 De iure autem huius Regni, ex decisione l. partitae, decem dies assignantur ad probandum, & liquidandum debitum, cuius compensatio obijcitur. -  102 Compensatio debiti liquidi, aut in termino praedicto liquidandi, opponi potest aduersus executionem rei iudicatae, vel instrumenti guarentigij. -  103 Sed & causa conclusa, & in causa appellationis compensatio obijcit potest. -  104 Quia compensans dicitur soluere. -  105 De specie ad speciem non admittitur compensatio, neque etiam de specie ad quantitatem, vel e contra; & de ratione. -  106 Compensationem admitti quandoque in rei vendicatione, quando scilicet res vendicatur; & quia non praestatur, deuenitur ad aestimationem. -  107 De specie ad speciem non admittitur compensatio, neque etiam de speci ad quantitatem, etiam in dispositione legis. -  108 Et in dispositione testamentaria. -  109 Quarta quae debetur vxori, ex dispositione auth. praeterea, C. vnde vir & vxor, vtrum compensetur. -  110 Compensatio vtrum ipso iure, & sic etiam parte non opponente, inducatur, aut inducta censeatur, an vero vt ipso iure fiat, necesse sit, quod a parte opponatur. Vbi duae commemorantur opiniones contrariae. Et communior probatur, quod scilicet compensatio non inducatur ipso iure, sed ita demum, si opponatur a parte. Sic etiam, quod compensatio non retrotrahitur, sed operatur a die oppositionis. Et de formula pronuntiandi contra compensationem. -  111 Compensatio ipsa iure inducatur, vel non, multum interesse. -  112 Compensatio nonnullis in casibus inducitur ipso iure, etiam parte non opponente. -  113 Et omni casu, in quo infertur praeiudicium creditori, si compensatio ipso iure non esset inducta, vt quia ea non inducta compensans teneretur ad poenam, vel interesse. -  114 Compensatio fit ipso iure ad vitandam poenam, aut commissum. Vel ad impediendum cursum vsurarum. Aut interesse, quod non currit ei, qui potest compensationem opponere. Quod latius comprobatur, atque exornatur. Et Petri Surdi decis. 117. locus singularis expenditur. -  115 Compensatio ipso iure, vtrum fiat in annuis reditibus. -  116 Compensatio, vtrum contra a dotem, siue contra mulierem res dotales repetentem, locum obtineat. -  117 L. si constat, C. de compensat. explicatur, atque restringitur, vt intelligatur inter debitorem, & creditorem, secus autem vt compensatio fiat contra tertium, qui erat creditor, & qui prius petierat sibi debitum. -  118 Creditor mariti non potest mulieri obijcere ex persona mariti compensationem quantitatis sibi debitae a marito. -  119 Vltimae voluntates, vtrum compensationem admittant. Et de coniecturis, ex quibus legatum censetur factum animo compensandi, remissiue. PRo breui & dilucida huiusce Capitis expli[sect. 1]catione constituendum, atque obseruandum erit primo loco, vulgata equidem fuisse, & per manus quoque tradita quotidie Doctorum axiomata in interpretatione vltimae voluntatis cuiusque, quod verba intelligenda, atque interpretanda sunt semper, eo tantum respectu, & fine, quo fuerunt prolata, & non aliter; per text. in l. debitor, §. finali, ff. ad Trebell. l. si quis domum, §. quid tamen, ff. locati l. profectitia, §. finali, ff. de iure dotium, textum etiam, in §. finali, Institut. de codicillis, l. final. ff. quemadmodum seruitutes amittantur, l. Nesennius, §. fundi, ff. de re iudicata, quae tria vltima iura adduxit, & ita notauit Octauianus Cacheranus, decis. 124. num. 17. Facit etiam textus, in l. si pater, §. qui duos, & ibi notat Baldus, ff. de adoptionibus, quem ponderauit in proposito Achilles Pedrocha, in consil. 7. num. 225. & in consil. 32. num. 159. & brocardicum hoc, siue regulam praefatam communem variis in casibus expendunt Interpretes nostri saepissime, vt habetur per Decium, in cap. si pro debilitate, column. 5. de officio Delegati, & in cap. 1. num. 13. de postulat. Praelatorum, & in consil. 283. columna 1. Crauetam, in consilio 9. num. 21. & in consilio 34. numero 26. Baldum, in l. finali, columna 4. numero 30. versiculo, decimo quaeritur, C. de haered. instit. Tiberium Decianum, in consilio 5. numero 11. libro 5. Iacobum Mandellum de Alba, in consil. 612. num. 19. Ioannes Cephalus, in consil. 347. num. 4. & lib. 2. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 3. interpr. 4. dubit. 1. solut. 3. num. 6. fol. 128. Petrus Surdus, decisione 43. num. 17. & decis. 328. num. 25. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 6. numero 34. libro 1. & in consil. 69. num. 71. lib. 2. Ludouicus Casanate, in consil. 10. numero 38. Indéque in eodem proposito inserunt etiam saepissime Scribentes, quod verba re[sect. 2]stringi debent ad illam causam, ob quam prolata sunt: ita Baldus scripsit in l. 3. §. ex hoc edicto, ff. naut. caup. & stab. Craueta, in cons. 171. num. 13. lib. 1. Ioannes Cephalus, in cons. 347. num. 7. & 8. lib. 3. Ioannes Vincentius Hondedeus, in cons. 6. n. 35. & dicto consil. 69. num. 71. lib. 2. Ludouic. Casanat. in consil. 10. n. 38. & ad rem, super qua exprimuntur, §. quod autem, Instit. de legit. agnator. successione, Craueta, in consil. 16. n. 5. & consil. 171. num. 13. Surdus, dicta decis. 43. num. 17. & secundum statum, & materiam, ad[sect. 3] quam partes principaliter se praepararunt: Ioannes Faber, in§. 1. Instit. de legatis, Natta, in cons. 94. n. 3.[sect. 4] Franciscus Bursatus, in cons. 105. num. 32. lib. 1. Petrus Surdus, in cons. 3. num. 24. lib. 1. Neuizanus, in cons. 50. num. 27. Ludouic. Casanat. in cons. 45. numero 104. & in casu, cui adaptari possunt: Alexan[sect. 5]der, in l. centurio, num. 96. ff. de vulg. & pup. substit. Ioannes Cephalus, in cons. 462. num. 32. lib. 4. & in consil. 656. num. 13. lib. 5. & vt generaliter dixerim, ipsique Authores profitentur, vt secundum intentio[sect. 6]nem agentium, & disponentium regulentur, l. non omnis, ff. si certum petatur, quae procedit tam in contractibus, quam in vltimis voluntatibus, secundum Iasonem, & Decium, ibi, in principio, qui optime id comprobat, l. legata inutiliter, ff. de legatis primo, Menochius, libro 4. praesumptione 26. num. 29. & libro 6. praesumpt. 1. num. 3. Cephalus, in consilio 329. num. 5. lib. 3. Tiberius Decianus, in consilio 69. numero 4. libro 4. Intentionem inquam, vel primariam,[sect. 7] vel saltem secundariam: Baldus, in l. si absentis, col. 1. C. si certum petatur, Alex. & Dec. in d.l. non omnis, column. 1. Iacob. Mandell. de Alb. in cons. 198. n. 52. scilicet tempore actus gesti, l. si voluntate, in fine,[sect. 8] C. de rescindend. vendit. quicdquid postea contingat, vt deducit Decius, in l. 1. §. qui mandatam, col. penult.[sect. 9] ff. de officio eius, cui mandat. est iurisdict. Alexander, & Iason, in d.l. non omnis, in principio: sequitur Iacob. Mandellus de Alba, in cons. 262. num. 11. Idcir[sect. 10]co actus nostri voluntarij, aut verba, quibus geruntur, non operantur, nec operari possunt vltra intentionem agentium, vel vltra quam gerantur, nec contrarium, aut alium effectum, & finem, quam quem intendebat disponens, l. voluntarie, C. de excus. tutorum, l. finali, C. ne vxor pro marito, l. creditor. in fine, C. de vsuris, Bartolus, in l. si patruus, colum. 1. C. communia vtriusque iudicij. Et multis, atque practicis ca[sect. 11]sibus applicarunt, & sic adnotarunt Gozadinus, in consil. 23. per totum, Decius, in cap. ad solicitudinem, de appellat. & in cons. 72. num. 5. post Bart. in l. 1. §. hoc interdictum, in fin. ff. de itinere actúque priuato. Iacob. Mandellus de Alba, in consil. 670. numero 2. Ioannes Cephalus, in cons. 329. n. 25. & in cons. 409. num. 57. libro 3. & in consil. 657. num. 29. & in consilio 733. num. 46. lib. 5. & in cons. 192. num. 31. & in consil. 247. num. 28. & in cons. 267. num. 14. libro 2. & in cons. 65. num. 42. lib. 1. Tiberius Decianus, in consilio 69. num. 4. & in cons. 44. num. 108. lib. 4. Iacob. Menoch. in cons. 179. num. 16. lib. 2. & praesumptione 26. num. 29. lib. 4. & praesumptione 1. num. 3. lib. 6. Bursatus, in cons. 362. num. 21. & in cons. 391. num. 14. lib. 4. Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 9. cap. 4. num. 24. & cap. 11. num. 5. & lib. 5. cap. 17. num. 62. Peregrinus, in cons. 6. num. 15. lib. 2. & in cons. 87. num. 10. eod. lib. Hippolytus Riminaldus, in cons. 37. num. 6. 7. 24. & 26. lib. 1. & in consil. 783. num. 31. & 32. lib. 7. vbi late, quod actus agentium non operantur vltra eorum intentionem: Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 4. littera 1. conclusione 269. & duabus seqq. folio 619. Antonius Faber, iurisp. Papin. scient. tit. 4. de ingenuis, principio 6. folio 148. qui inde infert ad plura illatione prima, 2. & 3. folio 149. & pro hoc axiomate vulgato citat textum, in l. proinde, 8. & in d.l. non omnis, 19. ff. si certum petatur, l. primam, ff. de donationibus, l. non videtur, 32. l. Sentaus, 35. §. 1. l. vbi ita donatur, 27. l. Seia, 42. §. vltimo, ff. de donat. causa mortis. Borgnius Caualcanus, decis. 46. num. 109. prima parte. Rodriguez, de annuis reditibus, lib. 2. quaest. 8. num. 2. & 5. vbi id explicat Petrus Surdus, decisione 43. num. 17. & in consilio 112. numero 54. libro 1. & in consilio 313. numero 108. libro 3. Quod autem alium, aut contrarium effectum operari non possint: probatur per textum vulgatum, in l. legata inutiliter, ff. de adimend. legatis, l. legata inutiliter, ff. de legatis primo, l. 3. ante finem, C. de iureiur. propter calumn. dando, l. qui hominem, §. finali, ff. de solutionibus, l. cum is, §. primo, ff. de condictione indebiti, l. siue haereditariae, in fine, ff. de negotiis gestis, cap. maiores, §. sed adhuc de baptismo, Clementina, exiui de paradiso, §. deinde, de verborum significatione, cap. si cui, de praebendis, in 6. cap. primo, & ibi Geminianus notat, de iureiurando, libro 6. Ex quibus iuribus, sic adnotarunt, & inferunt ad multa in praxi conducibilia, Fulgosius, in l. si instituta, §. ei qui, numero primo, ff. de inofficioso testamento, Decius, in consilio 47. num. 5. & in consilio 597. num. 8. & in consil. 627. num. 13. Gratus, in consil. 109. num. 57. volum. 2. Pancirolus, in consilio 154. num. 10. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, libro 1. interpretat. 2. dubitat. 2. solut. 14. num. 21. folio 127. & in cons. 35. num. 16. Nicolaus Euerardus, in locis legalibus, loco ab ordinatione, per totum, fol. 640. & 641. vbi per hoc dicit reperiri decisas quaestiones quoatidinas quamplurimas, quae vtiles, & singulares sunt & memoriae commendandae. Ioannes Cephalus, in consilio 472. num. 4. lib. 4. Ioannes Menochius, in consilio 151. num. 30. lib. 2. Achilles Pedrocha, in cons. 7. num. 124. Hippolytus Riminaldus in cons. 37. num. 6. volumin. 1. Idem quoque, quod scilicet inducta ad vnum effectum non operentur contrarium, obseruarunt, & casibus practicis applicarunt Petrus Surdus, decisione 250. num. 11. & in consilio 294. num. 22. & duobus seq. lib. 2. vbi vide: & in consilio 339. num. 33. lib. 3. & in consilio 471. numero 26. & duobus seqq. & in consilio 426. num. 16. eod. lib. 3. Iacobus Mandellus de Alba, in consil 164. num. 3. Menochius, in consilio 85. num. 113. lib. 1. & in consilio 151. numero 30. libro 2. & in consilio 206. numero 68. libro 3. & in consilio 276. numero 18. eodem libro 3. Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 5. cap. 17. num. 62. Marcabrunus, in consilio 29. num. 75. & 76. Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 39. num. 1. fol. 32. Ioann. Vincent. Honded. in cons. 9. num. 25. lib. 2. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iur. lib. 4. littera 1. conclus. 103. folio 474. & tom. 2. conclusione, 1010. littera C. folio 343. Vbi late, quod inducta ad vnum effectum, non operantur contrarium: Antonius Faber iurisp. Papin. scien. tit. 4. princip. 5. fol. 147. Vnde quod verba inducta ad augmentum, operari[sect. 12] non debent diminutionem; ex eisdem iuribus scripserunt, & exornarunt Socinus senior, in consil. 38. colum. 2. lib. 1. Baldus, in consilio 108. columna 2. lib. 4. Decius, in consilio 364. num. 3. copiose Ioannes Iacobus de Leonardis, inter consilia Bruni, consilio 117. num. 247. Alciatus, in consilio 9. num 69. lib. 4. & in consilio 13. num 8. lib. 5. Franciscus Beccius, in consilio 111. num. 41. Iacobus Menochius, in consilio 170. num. 11. libro 2. Caesar Barzius, decisione Bononiae 9. numero 29. Surdus, decisione 185. numero 21. Ioannes, Cephalus, in consilio 549. numero 124. libro 4. dicens, quod verba posita ad ampliandum, non possunt restringere: & citans textum, in l. finali, §, cui dulcia,[sect. 13] ff. de tritico, vino, & oleo legat. Idem quoque notarunt, & ad augmentum quae inducta sunt, diminutionem operari non debere; trediderunt Alciatus, in consil. 6. num. 19. lib. 4. & consilio 15. num. 18. libro 5. Ruinus, in consilio 252. num. 96. & 97. lib. 3. Caesar Barzius, decis. Bononiae. 4. n. 39. & decis. 9. n. 29. & decis. 69. numer. 50. Syluest. Aldobrand. in cons. 106. n. 11. Franciscus Viuious, qui singulariter declarat, decisione 343. num. 15. lib. 2. & quae in fauorem alicuius constituta sunt, non debent in odium eius retorqueri. l. quod fa[sect. 14]nore, C. de legibus, l. nulla, 25. ff. eodem titulo, & exempla possunt adferri ex l. plures apochis, 19. in fine. Cod. de fide instrumentorum, l. generaliter, in fine principij. C. de secundis nuptiis, l. 3. §. duae autem, ff. de Carboniano edicto l. sancimus, 7. C. ad Trebellianum, & alia huiusmodi infinita, provt notauit Antonius Faber, iurisprud. Papini. scient. titul. 4. de ingenuis, principio 5. illatione 2. folio 148. & nouissime congerit nonnulla vtilia Marius Giurba, decisione Siciliae 28. numero septimo, & sequent. vsque ad numerum 14. qui ex regula praedicta, quod verba a testatore dicta, ad ampliandum, non debent operari contrarium, quoniam inducta ad augmentum, diminutionem non operantur: Et quod fauore alicuius est dictum, in eius damnum non debet interpretari; provt ibi ex relatione multorum comprobat numero 12. & 13. vbin inquit veras esse doctrinas nonnullas Doctorum, quas adducit ex dicto numero 7. Ac primum equidem, quod pactum pro locatore appositum, non extenditur, vt ei noceat, l. ea lege. ff. locati. deinde, quod causa in fauorem legatarij adiecta, non limitat, nec restringit legatum, licet certum in se sit, siue in specie, siue in qunatitate, ideo si legata sint tibi centum ad domum aedificandum, licet domum aedifices cum quinquaginta, poteris nihilominus alia quinquanginta petere. Ita etiam, si testator legauit vestes suas, quas dixerit, esse valoris centum, licet valoris essent ducentuorum, non audietur haeres volens centum soluere, eo quos causa, quaej exprimitur, solius legatarij fauorem respicere videtur, ad quod adducit Authores quamplures: & tenuit Laderchius, cons. 32. per totum. Ita denique obseruauit, quod si testator legat vxori domum, valoris centum, & si minoris valeret, haeres supplere debeat, si maioris domus valet, quod erit eiusdem legatariae, nec audietur haeres, si velit solute illa centum, & domum retinere, quoniam ad augendum verba apposita, & in fauorem legatarij, non debent diminutionem operari, nec in eius odium retorqueri; provt latius ibi. E contrario quoque, inducta ad diminutionem,[sect. 15] seu restrictionem, augmentum operari non possunt; vt ipsamet iure supra relata probant: & l. cum tale. §. vltim. ff. de condit. & demonst. cum similibus vtrobique cumulatis ab Accurs. necnon a Purpurato, in cons. 164. numer. 6. vol. 1. per Euerardum, dicto loco ab ordinatione, ex numero 3. folio 641. Simonem de Praetis, in cons. 175. numer. 7. & 8. Socin. iunior. in cons. 4. numer. 41. vol. 1. Decianum, in cons. 59. num. 4. vol. 2. Ioannem Cephalum, in cons. 37. num. 47. & 48. lib. 1. Paricolum, in consil 59. num. 45. Hippolytum Rimianldum, in cons. 37. num. 6. & in cons. 48. numero 27. & 28. vol. 1. Achil. Pedrocham, in consil. 2. ex numero 36. cum sequentibus, & in cons. 38. ex num. 51. vsque ad numero 57. penes quos Authores inuenies quamplurima decisa, & determinata per hanc vulgatam regulam. De qu etiam Marcabrunus, in cons. 75. n. 53. Peregrinus, in cons. 65. n. 4. lib. 3. Aldobrnadinus, in cons. 53. n. 4. & 5. Vnde etiam dici solet, quod verba generalia adu[sect. 16]latoria, seu iactatoria, & adulationis, seu complacentiae potius, quam disponendi animo prolata, dispositionem non inducunt, nec obliganat, sicque alium, aut maiorem effectum, quam adulationis non operantur: Aretinus, in consilio 106. col. 3. in principio tertij dubij. Alexander, in lata stipulatus, column. 2. ff. de verbor. obligat. Vbi Iason, ex numer. 5. idem Iason, in l. prima. §. si quis ita, in 2. notabili, atque ex numer. 11. eod. titul. & in l. cum quid, numer. 2. si certum petatur. Bartolum per textum ibi, in l. generali, ff. de vsufructu legoto. Parisius, in consilio 89. ex numer. 22. lib. 3. & in cons. 59. ex numero 5. lib 4. Socin. iunior, in consil. 179. per totum. vbi vide omnia; maxime num. 27. cum seq. & num. 79. & 80. lib. 2. Tiraquellus, de priuilegiis piae causae, priuilegio 51. Franciscus Marcus, decisione 543. Tiberius Decianus, in consilio 44. num. 53. lib. 3. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 2. num, 13. in fine, versiculo, quid vero, folio 144. Hippolytus Riminaldus, in cons. 747. num. 107. & 108. lib. 7. Alexander Raudenfis, de Analogis lib. 1. cap. 22. numero primo. Sebastian. Medices, regula prima, num. 75. Menochius, de arbitrariis, casu 88. num. 6. Iosephus Ludouic. conclusione 9. ampliatione 7. Cardinal. Thuscus, practic. conclus. iuris, tom. 8. litera V, conclus. 123. vbi vide, fol. 559. nouissime Iosephus de Rusticis, ad l. cum anus, lib. 1. cap. 7. num. 23. & 26. & est textus, qui reputant notabilis, & allegatur quotidie, in cap. cum venissent, circa medium, de institutionibus, Vbinotarunt Ioannes Andreas, Butrius, Baldus, Abbas, numero 5. Cardinalis, numero septimo & Imola, numero 8. quod verba generaliter prolata per modum liberalitatis vulgariter consuetae, non obligant: & exornat Vincentius Carocius, casu seu decisione 46. ex numero tertio, cum sequentibus & numero 20. cum sequentibus & numero 29. & sequentibus, Sfortia Oddo, in cons. 64. numer. 20. cum sequentibus, & numer. 80.[sect. 17] cum sequentibus, & vide per totum consilium, vbi disputat quaestionem nouam (vt ipse affirmat) testamentum scilicet, quod non reperitur, an dicatur probatum, si aliquis pluries monitus, vt testamentum faceret, dixit: Ego feci testamentum, & institui haeredem Hospitale, vel aliquam personam, & hoc feci, quia volo, quod Hospitale, vel talis persona, sit haeres meus. Et id ipsum, quod verba adulatoria, directa ad ho[sect. 18]noratum, dispositionem non inducunt; per text. in dict. l. generali, & Bart. ibi, ff. de vsufructu legato: nisi concurrat fauor libertatis, vel piae causae: l. Paulus, §. Paulus, ff. de fideicommissariis libertat. notarunt Paulus de Montepico, in l. Titia, §. Titia cum nuberet, num. 1. in fine, ff. de legatis secundo. Romanus, in authent. similiter, speciali 26. Cod. ad legem Falcidiam. vbi inquit, quod licet textus, in dicto §. Paulus, in libertate danda loquatur; extenditur tamen hodie ad fauorem cuiuscunque piae causae. Socinus regula 310. Priuilegio 45. Euerardus, in loco, a libertate ad piam causam, numero 13. Tiraquell. dicto priuilegio 51. Mascard. de probat. conclus. 1171. numero 59. Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 1. num. 15. & de tacit. & ambig. conuentionibus, lib. 2. tit. 4. num. 48. fol. 65. vbi quod verba generalia & renerentialia magis intelliguntur adulatoria, quam obligatoria: Vincentius Carocius, dicta decisione 46. numero 32. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 42. qui inquit,[sect. 19] quod ex verbis etiam adulatorijs, coniectura atque interpretatio voluntatis deducitur, quando ad grauatum diriguntur, l. vnum ex familia, §. finali, ff. de legat. 2. & colligitur etiam ex resolutis per Vincent. Caroc. d. decis. 46. qui in finalibus verbis subdit, quod[sect. 20] litterae commendatitiae ad fauorem alicuius, non inducunt mandatum, & praesumuntur potius adulatoriae, quam dispositiuae: post Bald. n l. si literas, num. 3. C. mandati, ex l. finali, C. quod cum eo, l. si vero, ff. mandati, & l. final. ff. de vsufr. legat. Quod etiam tradit, &[sect. 21] per conclusiones late explicat, litteris credentiarum quando credendum sit, necne; Alexand. trentacinq. variar. resolut. lib. 3. tit. de solutionibus, resolut. 18. per totam, fol. 105. vbi late. Denique dici solet, quod verba prolata per mo[sect. 22]dum consilij, non disponunt, neque inducunt necessitatem praestationis, aut obligationis, l. cum pater, §. mando, ff. de legat. 2. l. 2. §. fin. ff. mandati, Paul. de Montepico, in l. Titiacum testamento, §. Titia cum nuberet, num. 8. de legat. 2. Cardin. Francisc. Mantic. de coniectur. vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 1. num. 12. vbi singulariter explicat: hactenus de prima obseruatione. Nunc vero secundo loco, atque principaliter obseruandum, & constituendum erit, quod in causa, & lite, quae inter D. Annam de Guzman, vxorem quondam D. Iosephi de Medrano, & filios eius ex vna parte, & haeredes Ferdinandi Tello ex altera, in Senatu Regio Hispalensi vertebatur, in qua axiomata superiora opportune expenduntur; quod scilicet actus agentium vltra eorum intentionem operari non possint, & quod verba eo tantum respectu & fine intelligi debeant, quo fuerunt prolata; adulatoria etiam, & complacentiae verba, quod dispositionem, vel obligationem non inducunt, & his similia, de quibus supra. Cum ex causa iudicati in fauorem dictae D. Annae, pro 2300. ducatorum quantitate, via executiua ageretur, & ex parte dictorum haeredum Ferdin. Tello, mille ducatorum eidem Ferdinando liquido debitorum per dictum maritum, compensationis exceptio opponeretur, de quo debito, liquido (vt nunc dicebam) apparebat, sed pro dote etiam eius quantitatis respectu praelationem dicta D. Anna praetendebat, cum nondum sibi solutam dotem diceret, maritus autem eius dictorum mille ducatorum debitor extitisset. In ea inquam lite de pluribus in Senatu principaliter dubitabatur. Primo quia dotis instrumentum non apparuit, nec an dos constituta fuisset, siue simpliciter, an dotis nomine tradita fuissent bona per dictam D. Annam dicto D. Iosepho de Medrano, eius marito. Ex processu tamen, & probationibus constabat, quod ante contractum matrimonium inter praedictos, cum tamen de eo contrahendo agebatur, saepe eadem D. Anna dixerat consanguineis, & aliis, qui de futuris nuptiis tractabant, cuius quantitatis bona haberet, insuper se libenter cum eo matrimonium contrahere, & quod vellet centum millia ducatorum habere, vt ipsimet deseruirent, velut ei daret; quae verba gratificationis, & complacentiae videbantur, non vero dotis constitutiua. Primum itaque dubium erat, vtrum mulier, quae simpliciter contraxit matrimonium, & nullam dotem constituit, praesumatur, vel non, omnia bona sua in dotem dedisse. Siue an dotis nomine bona tradita intelligantur, vel paraphernalia: atque in dubio vtrum dos videri possit constituta. Secundum deinde dubium erat, vtrum pro bonis paraphernalibus tacita hypotheca competens, cum praelatione detur necne sicut datur pro bonis dotalibus; vel saltem expressis quoque posterioribus praeferatur, & in ea sit locus regulae vulgatae cap. qui prior, de regul. iur. in 6. Tertium praeterea dubium erat, an necessarium sit, praecedere excussionem in bonis mariti, antequam perueniatur ad tertios possessores. Rursus & Quartum, vtrum compensatio locum habeat contra dotem, siue contra mulierem res dotales repetentam. Quintum denique & vltimum, an contra tertium, qui erat creditor, & qui prius petierat sibi debitum. Et quod attinet ad primum dubium; videbatur dicendum primo facie, non modo in casu proposito, sed etiam regulariter, mulierem contrahendo matrimonium simpliciter, nulla dote expressa, non censeri dedisse omnia bona sua in dotem, si de dotibus nihil dixit: ita sane, quando mulier aetate maior nubit pri[sect. 23]mo viro, vt nec in totam, nec in partem videatur dotem constituisse; scripserunt Glossa, in l. mulier bona, ff. de iure dotium. Bart. Bald. Angel. Roman. Imol. Ias. Alex. Calcan. Socin. sen. Corneus, Bald. Nouell. Campag. Ruinus, Decius, Paris. Marsil. Boer. Curtius, iun. Franc. Pepus, Iacob. de Leonardis, Mainer. stephan, Forcatulus, Didacus Couarruu. Roland. a Vall. Phanucius, & Monterentius, quos retulit, & hanc esse recaptam, & veram Doctorum sententiam, profitetur Iacob. Menoch. lib. 3. praesumpt. 6. n. 54. & praesumpt. 8. n. 34. Salicet. Castrens. Cuman. Aretin. Bertrand. Berous, & alij supra citati, quos congessit Petr. Surd. in cons. 94. n. 3. lib. 1. Hippolyt. Gozadin. Guid. Pap. & alij multi ex eisdem a Menochio commemoratis, quos adducit, & hanc partem defendit Ioseph. Ludouic. decis. Perusina 99. n. 8. part. 2. Anton. Faber, in C. ad titul. de pact. conuent. definit. 3. Card. Mantic. de de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 10. ex n. 27. & titul. 13. n. 8. atque n. 22. & seq. & tit. 27. ex n. 27. Card. Thusc. practic. conclus. iur. tom. 2. littera D. concl. 723. & 724. ex fol. 935. Petr. Barbos. 3. parte legis primae, ff. soluto matrim. n. 67. in vers. vel pro concordia, ibi: Si vero mulier aliquid simpliciter tradidit marito, in dubio credetur dedisse tanquam bona paraphernalia, & c. Et num. 68. ibi: Quod si mulier nihil promisit nomine dotis, vel etiam dotem incongruam constituit, tradendo quidem simpliciter, videtur res tanquam paraphernales tradere, ea tamen mente, vt in compensationem onerum matrimonij, maritus fructus inde perceptos, suos faciat: quae quidem donatio, facta etiam constante matrimonio valida censetur, l. quod autem, §. si vir. ff. de donat. inter, &c. Et magis specifice idem Author, n. 69. in fine, in illis verbis: Illud postremo tenebis menti, quod si mulier contraxit matrimonium, neque aliquod dedit, vel promisit marito nomine dotis, non videtur bona sua ei in dotem tradidisse: vt aduersus Glossa, l. mulier, ff. de iure dotium magis communiter esse receptum asserunt Decius, & c. Graeuaeus cum aliis multis ad Gail. lib. 2. conclus. 82. vbi vide. Loquuntur autem Authores omnes praedicti (qui[sect. 24] hanc esse receptam & veriorem sententiam, merito affirmant regulariter) quando mulier aetate maior nubendo, nullam dotem constituit (vt dixi) nam si mulier aetate minor esset, quae nupsit, id indubitanter procederet, vt non censeretur bona sua dare in dotem, in totum, nec in partem; quod post alios Authores ita resoluit, & late explicat Iacob. Menoch lib. 3. dicta praesumpt. 6. ex num. 1. vsque ad num. 32. vbi vide Cardin. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 13. num. 26. dicens, quod si mulier sit num. 25. annis, & bona immobilia possideat, non intelligitur tacite ea dedisse in dotem, cum ea non possit ex causa etiam dotis, sine Iudicis decreto alienare, l. lex quae tutores. c. de administrat. tutor. & ita probant plures Authores ibi relati. Item loquuntur, quando nullam dotem mulier[sect. 25] marito constituit: nam si in aliquibus bonis dotem specialiter marito constituisset; caetera videretur dedisse eidem, tanquam paraphernalia, non tanquam dotalia; nec esse dubium; sic sane, quod dotis designatio facta in certis bonis arguit caetera bona non dari in dotem; post alios Authores scripserunt Petr. Surd. in cons. 94. num. 7. lib. 1. Iacob. Menoch. dicta praesumpt. 6. num. 72. lib. 3. Cardinal. Mantic. de tacitis & ambiguis conuent. lib. 12. dicto tit. 13. num. 25. fol. 699. Denique loquuntur in muliere, quae primo nupsit[sect. 26] (vt dixi) nam si simpliciter nuberet secunda vice; censeretur equidem eandem constituere dotem, quam primo constituerat marito: & si plures habuisset viros vltima attendi dos deberet. Sicuti ex aliis pluribus Authoribus probauit Ioseph. Ludouic. dict. decis. 99. num. 16. & 17. ob quae alias (inquit num. 8.) terminasse quaestionem in contigentia facti in quodam Medico, qui diuersa habuerat salaria a quadam Communitate; fuit demum reconductus idem Medicus ab eadem Communitate cum salariis solitis, & firmat, quod ipse dixit, intelligi constitutum salarium, iuxta id, quod vltimo loco habuit. Quod ibi commendat: & resolutionem praedictam, quod dos data primo viro, praesumitur constituta secundo, etiamsi sit omnium bonorum; cum aliis Authoribus tradidit quoque Mantica, lib. 12. de tacit. & ambig. conuent. tit. 14. num. 7. fol. 700. & la tius explicat Iacob. Menoch. (quem ipse non citat) lib. 3. dicta praesumpt. 6. ex n. 25. cum. seq. Secundo deinde & principaliter pro eadem parte,[sect. 27] quod mulier non censetur, quando nubit, dare bona sua in dotem in totum, vel in partem; faciunt vrgenter decem illa fundamenta, quae ponderauit Bartolus in solemni illa disputatione, incip. Mulier habens magnum patrimonium, quae est quaest. 7. quae ad sex praecipuas rationes reduxit Iacob. Menoch. praecitata praesumpt. 6. ex num. 54. vsque ad numerum 61. quae tamen eo principaliter tendunt, siue reducuntur ad id, quod matrimonium potest esse sine dote, etiamsi mulier habeat bona, l. finali, Cod. de repudiis, l. ex his, C. de donat. inter vir. & vxor. & sic quod dos non est de essentia matrimonij, non e contra, l. cum multae, C. de donat. ante nupt. l. 3. ff. de iure dotium, & quod dos est quid facti, ideo non praesumitur, l. in bello, §. factae, ff. de capt. & postlimit. reuersis, & dos est titulus, qui regulariter non praesumitur, §. aliae, Institut. de act. & tantum ea dicuntur dotalia, quae in dotem dantur: l. si ego, §. dotis, ff. de iure dotium. Item dos non semper vniformiter datur, sed aliquando maior, aliquando minor, aliquando in pecunia, aliquando in specie, & non praesumitur id, quod est variabile; & his argumentis vtitur Baldus, in consil. 202. Mulierem maritus, in principio, volum. 4. Corneus, in cons. 282. column. 4. volumin. 1. dicens, quod allegans dotem, tenetur eam probare. Et in effectu ad rationes praedictas reducit omnia fundamenta huius partis Petr. Surd. d. cons. 94. n. 1. & 2. lib. 1. Ioseph. Ludouic. d. decis. 99. num. 99. & tribus seqq. Idque ma[sect. 28]xime procedere, si quis duxerit vxorem pulchram, cuius amore captus erat, vt scilicet dos non praesumatur constituta, ex Angelo, Affict. Federic. & Natta obseruauit Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. titul. 13. numero 27. Menoch. lib. 3. dict. praesumpt. 6. num. 67. Ex his quidem apparet, decipi manifeste eos, qui[sect. 29] opinati sunt, praesumi mulierem dedisse bona sua in dotem, cum nubit, in qua opinione visi sunt esse, sibi parum constantes Bart. Bald. & Abb. quos referunt, & merito improbant Iacob. Ludouic. dicta decis 99. num. 3. iuncto n. 26. Ioseph. Menoch. lib. 3. praesumpt. 6. n. 61. qui eius partes argumenta, & rationes[sect. 30] adducit ex n. 61. vsque ad num. 65. & ipsis respondet, retenta sententia communi. Adducit etiam Ioseph. Ludouic. vbi supra, n. 4. 5. &6. latius Cardin. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 13. ex num. 1. vsque ad n. 8. vbi pro ipsa parte quinque fundamenta expendit, & eis respondet ex n. 9. vsque ad n. 20. ad textum autem, qui pro eadem parte expendi posset, in l. quod autem, ff. de iure dotium, vt nullo modo vrgeat contra[sect. 31] communem resolutionem, de qua supra, n. 23. ex proposito praebet responsum, & singulariter eum explicat Barbos. 3. part. d.l. 1. ff. soluto matrim. ex. n. 64. in fine, vsq. ad n. 69. Rursus & tertio pro eadem parte facit, vsque adeo[sect. 32] procedere communem sententiam, relatam supra, n. 23. & seq. vt locum etiam habeat, quando maritus ea possedisset, & administrasset cum scientia, & patientia vxoris; nam adhuc non censeretur dedisse bona sua in dotem: neque etiam videretur promissa dos congrua: quod post Bartol. Castrens. Roman. Bald. Nouellum, Campeg. Calcan. Alexand. Gozadin. Socin. iun. Rolandum, Phanucium, & alis scripsit Iacob. Menoch. lib. 3. dict. praesumpt. 6. n. 73. & rationes adducit n. 74. & 75. Idem quoque post alios firmarunt Barbosa, 3. parte dictae l. primae, n. 68. in fine. Cardinal. Francisc. Mantic. lib. 12. dicto tit. 13. num. 23. & 24. Petrus Surdus, dicto consil. 94. in principio, numero 4. qui subdit, quod ex quo Maritus coepit possidere post matrimonium contractum, praesumitut non pro se, verum pro vxore familiaritatis iure possedisse, l. si mulier vsus domus, ff. quib. mod. vsusfr. amittat. iuncta l. qui iure familiaritatis, ff. de acquir. possession & quod maritus nullo tempore praescribit, quia possidet pro alio, non, pro se, vt latius ibi ex aliis Authoribus obseruat. Quarto praeterea facit, quod decisio eadem, vt[sect. 33] mulier non censeatur, quando nubit, dare bona sua in dotem in totum, vel in partem; procedit etiam, si maritus esset dignus tanta dote, inspectis facultatibus, atque eius conditione: quia nihilominus ei non videtur mulier omnia bona sua in dotem constituisse; quod post Bart. in dicta quaest. 7. voluit Alexander, in consil. 144. num. 3. versic. nec ob id quod notat, lib. 7. Baldus Nouellus, in tractatu de dote, 6. parte principali, in 14. speciali, columna finali, versic. Tertius casus principalis. vbi fortius dicit, constitutionem dotium non praesumi ex diuturna praestatione, iuncta etiam dotis congruitate, & eum sequitur Rolandus, in tractatu de lucro dotis, quaest. 74. num. 9. refert Petrus Surdus, dicto cons. 94. num. 5. lib. 1. Quinto & vltimo facit, nam etsi matrimonia non[sect. 34] soleant sine dote contrahi, & ex hoc praesumendum esset, mulierem esse dotatam, tamen ista praesumptio est vaga, & generalis, quinimo incerta, nec ex ea infertur, quod omnia bona praesumantur in dotem data. Sic sane in eodem, quo versamur, casu, argumentatur Petrus Surdus, dicto consil. 94. num. 6. qui ea retione idipsum confirmat: nam vbi mulier promittit viro simpliciter dotem, non censetur omnia bona in dotem promittere, sed eam, quae boni viri arbitrio congrua diiudicaretur, vt inquit Baldus, in l. finali, num. 8. cod. de sentent. quae sine certa quantitate proferuntur. Si igitur omnia bona non censentur in dotem data, quando dos simpliciter, expressa, voluntate, promissa; multominus iudicabimus, omnia esse data, quando de dote nihil dictum fuit. Idque confirmatur ex his, quae Petrus Barbos. dicta tertia parte legis primae, ff. soluto matrimonio, ex num. 35. vsque ad numerum 41. scribit. Nihilominus tamen his non obstantibus, iuridice in casu proposito Hispalensis Regius Senatus definiuit contrarium, quod scilicet dicta D. Anna de Guzman censeretur omnia bona sua in dotem dedisse marito, sicque dotalia, & non paraphernalia, aut extra dotem deberent diiudicari, idque ad effectum, vt dotalium bonarum priuilegiis ea perfruerentur. Ad quod ita definiendum, sequentibus adducebatur, atque adduci potuit fundamentis Senatus. Et primis, nam etsi verum sit, quod in dubio mu[sect. 35]lier non videatur omnia bona in ditem dedisse, quando nubit simpliciter, nulla dote expressa; tamen vbi extant voluntatis coniecturae, aliud est dicendum: dotem enim fuisse constitutam, probari potest per indicia, : & coniecturas, quibus coniici possit, mulierem voluisse dare bona sua marito dotis nomine: nam tunc dicendum est, ita dare voluisse: & coniecturas sufficere responderunt Bald. in consilio 185. Punctus, lib. 5. & in l. cum citra, in principio, C. de iure dotium, Aretin. in §. fuerat, num. 29. vers. ex aliis, Instit. de actionibus, Abbas, in cons. 46. nu. 3. lib. 1. Campegius, in tractatu de dote, quaest. 56. quem refert Natta, in cons. 581. num. 12. vbi dicit, posse coniectum deduci ex variis circumstantiis: Calcaneus, in consil. 11. column. 3. & in consil. 21. num. 6. Phanucius, in tractatu de lucro dotis, gloss. 10. n. 42. ita quoque, quod dos, quamuis regulariter tacite constituta non intelligatur, illa tamen ex coniecturis probari possit; adnotarunt, & coniecturas commemorarunt Iosephus Ludouices, dicta decisione 99. ex num. 14. cum sed. Iacob. Menoch. lib. 3. dicta praesumptione 6. ex num. 78. cum sed. vsque in finem praesumptione, & praesumpt 8. ex num. 23. cum seq. Cardinalis Franciscus Manica, de tacitis, & ambiguis, conuent. lib. 12. titulo 10. ex num. 23. vbi quod dos non solum verbis perspicuis & expressis intelligitur constituta, sed etiam ambiguis, quae egent interpretatione, & sic ex coniecturis, & praesumptionibus: melius eod. lib. 12. titulo 14. fol. 700. vbi enumerat casus, in quibus dos tacite constituta intelligitur. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 2. littera D. conclus. 722. per totam, fol. 934. nec dissentit Barbosa, dicta tertia parte, l. primae, numero 68. in fine, & 69. & expressim obseruat, superiores tamen non citat, Petr. Surd. in cons. 94. num. 18. lib. 1. qui inquit, in specie plures extare Doctores, qui scribunt, quod ex coniecturis & indiciis probatur, mulierem dedisse omnia bona sua in dotem; & numeris sed. eos recenset, discutendo singulas coniecturas, quarum Primam deducit a consuetis, a quibus licet arguere, quia factum praesumitur id, quod fieri consueuit, l. certi condictio, §. si nummos, ff. si certum petat, l. quod si nolit, §. qui assidua, ff. de AEdilitio edicto. Matrimonia autem non solent contrahi sine dote, prout generalis est consuetudo, ideo dos praesumi debet constituta, & mulieres maritatas non esse sine dote. Et quamuis sola haec praesumptio, vti nimis generalis non sufficiat, aliis tamen iunctis plurimum operatur: nam si extat consuetudo, quod mulieres dent in dotem omnia bona sua, tali casu nubendo videbitur vxor dotem constituere in omnibus bonis suis: prout haec omnia latius comprobat Petrus Surdus, dicto num. 18. & tribus sed. qui concludit, confirmari hanc coniecturam, quia cum non possint onera matrimonij supportari sine maxima impensa, si quis vxorem duceret sine dote, videretue iactare suum, quod non praesumitur, l. cum de indebito, ff. de probat. & id ipsum repeit in eodem consil. 94. num. 55. vbi in hunc modum scribit; Postremo est aduertendum, quod, et si singulae coniecturae supra citatae, non probarent necessario, bona haec fuisse dotis nomine data D. Hieronym. tamen omnes simul iunctae, rem adeo claram praeoculis constituunt, vt meo iudicio nefas sit negare quin omnia sint dotalia: Plura enim indicia iunguntur ad probandum, quod dos consistat in omnibus bonis, &c. Et ibidem inferius ibi, Et quando plures copulentur coniecturae, admittunt omnes, dotem probari constitutam in omnibus bonis, & c. Iterum etiam num. 58. ipse Surdus, in vers. non etiam mouet. sane in casu praesenti plures copulantur coniecturae, vt statim dicetur; atque ita ex ipsis videri debuit dos in omnibus bonis constituta. Imo & omnia illa simul concurrebant, quae idem Surdus expendit dicto numero 55. in versic. sane in casu nostro, dum dicit; Sane in casu nostro non possent esse vrgentiores, quia vltro quod solent viri dotes consequi ab vxoribus; probatum fuit, quod erat dignes tanta dote, quod ea longo tempore possedit vti dotalia, & quod ea appellabat dotalia, & vxor dicebat, se omnia bona dedisse in dotem, extabat fama publica, quod omnia bona essent in dotem constituta. Secundo deinde pro eadem parte facit, quo di[sect. 36]ctus maritus a die contracti matrimonij, vsque ad illius dissolutionem, de bonis omnibus dict. D. Annae de Guzman, vxoris eius, tanquam de propriis disposuit pro suo arbitris, & bonorum immobilium quinque fecit alienationes praecipuas, non modo sciente, & patiente vxore, sed etiam venditiones ratificante, & iurante, ideo censeri debent omnia bona vxoris ipsius in dotem data fuisse, vt voluit Baldus, in cons. 102. prima columna, volumine 4. quem sequitur Iacobinu, in l. mulier bona, ff. de iure dotium, qui subdit, ita tenendum esse. Socinus iunior, in consil. 4. num. 33. volumin. 2. vbi ait, sententiam istam aequam esse, & probabilem. Et licet communiter damnetur ista opinio, nisi accedente dotis constitutione expressa, vt per Surdum, dicto consil. 99. numero 33. lib. 1. Tamen in nostris terminis, est nedum sustentabilis, sed vera, & rationabilis ob dictum consensum, & iuramentum; cum domus, & alia immobilia alienabantur, a dicta vxore tanquam de bonis dotalibus adhibitum; & quia instrumenta de eis confecta, supponebant esse dotalia, & tanquam de dotalibus sibi emptores consulebant; quibus, & aliis simul stantibus, redditur velut certum; quod omnia bona fuerit dotis nomine tradita marito. Nec potest dici. ea tantum dotalia videri, quae alienabantur, non vero caetera; vt contendit Petrus Surdus, vbi supra, num. 6. in versic. nec obstat quod in duobus instrumentis. Vere namque, differentia non est; nam si vna, vel alia bona, non apparent dotis nomine constituta expresse, sed ex coniecturis id praesumitur: non est ratio, quare diuersum ius valeat constitui inter ea, idque maxime, cum alia concurrant, quae mox referuntur. Deinde, quod maritus ipse, cum domos, & immobilia alia vendidisser, fratri cuidam vxoris saepissime dixit (prout ex actis processus apparet) pro pretio honorum venditorum, satis cautam esse vxorem suam, & tacita hypotheca omnium bonorum suorum: Ex his enim verbis datur intelligi, dotes constitutas fuisse, vt in nostris terminis latius obseruat Surdus, dicto consil. 94. numero 23. & 24. Denique, quia multi testes affirmant, tempore dictae alienationis bonorum, & ante, & post, maritum dixisse, & enunciasse saepissime, dictam vxorem didisse ei omnia bona sua in dotem, & ea[sect. 37] possdere tanquam dotalia: quae equidem assertio manifese probat, illum possedisse ex ea causa potius, quam ex alia: sicuti ex aliis Authoribus probauit dilucide Petrus Surdus, vbi supra, num. 70. & num. 52. & vltra eum facit Mascardus, de probationibus, tomo 1. conclus. 566. per totam, & conclus. 569. vbi quod dotis constitutio probatur per verba enunciatiua. Praeterea & tertio facit, quod idemmet maritus[sect. 38] bona omnia vxoris, non modo tanquam dotalia possidebat, (vt nunc dixi) sed etiam eis vtebatur & fruebatur vti dotalibus, vxore ipsa vidente, & sciente, & patiente; ex quo satis elicitur, a principio eum ex causa dotis omnia bona accepisse. Et ita Salicetus, in l. filiae cuius num. 11. C. familiae erciscundae. post Bartolum, in dicta quaest. 7. in solut. num. 1. versic. sed si tu poneres. Angelus, in consil. 335. num. 2. Calcaneus, in consil. 11. column. 4. in versic. adest etiam alia praesumptio. Aretinus, Bertrandus, Rolandus, Phanucius, & alij, cum quibus Petrus Surdus, dicto consil. 94. ex num. 52. vsque ad numerum 55. Ioseph. Ludouic. dicta decis. 99. num. 20. Mascard. de probationibus, tom. 1. conclus. 215. num. 5. Iacob. Menoch. lib. 3. dicta praesumpt. 6. num. 79. vbi quod mulier passa bona a viro administrari, formi quadam patientia, in dotem ea dedisse praesumitur: & quamuis alij quamplures iuris Interpretes contra statuerint, vt dixi supra, num. 32. in casu tamen praesenti, tot concurrentibus simul, & rebus ab initio traditis vxori, ita necessario dicendum est, vt infra, num. 44. ad solutionem tertij argumenti dicetur. Facit etiam & quarto loco confessio vxoris ipsius,[sect. 39] toties repetita, quod omnia sua marito dedisset in dotem, & quod alia multa dare voluisset: quae quidem confessio cum possessione mariti, vel cum eo, quod sit dignus tanta dote, probat omnia fuisse data in dotem, & vxori praeiudicat. Idque maxime, si saepius extra iudicium firmauerit, se bona sua in dotem tradidisse marito. Ita sane ex Socino seniore & Socino iuniore, & Rolando obseruauit Iosephus Ludouicus, dicta decis. 99. num. 19. Iacobus Menoch. lib. 3. dicta praesumpt. 6. num. 83. Petrus Surdus, dicto consil. 94. ex num. 39. vsque ad numerum 45. vbi inquit, confessionem vxoris probare dotis constitutionem, quia constitui potest dos nudo mulieris consensu, l. exactionem, C. de iure dotium, & consensus nudis verbis, facto, & nutu declaratur, l. labeo, ff. de supell. leg. l. vbi non voce. ff. de regulis iuris. & late prosequitur ex relatione quamplurimorum Authorum, vt ibi vider potest. Denique & vltimo facit, quod fama publica plu[sect. 40]rimum conferat ad probandum, quod omnia bona fuerint in dotem data marito: prout scripsit Calcaneus, in consil. 11. column. 3. circa medium. Corneus, in consil. 282. column. 4. versiculo, concurrit etiam fama, volum. 1. latius Petrus Surdus, dicto consil. 94. num. 48. 19. 50. &70. Fama autem publica in casu praesenti plenissime probata fuit in processu, vt ex actis eius apparet: sicque necessario videri debuit dos in omnibus bonis constituta; idque maxime per plures simul iunctas coniecturas, & praesumptiones, de quibus supra, vt probarunt relati superius num. 35.[sect. 41] & per Surdum, vbi supra, num. 55. & num. 18. & seq. vbi etiam deducit argumentum ex generali consuetudine, ex qua matrimonia non contrahuntur sine dote, factum autem esse praesumitur id, quod communiter ab omnibus fieri soleat, vt supra dixi per text. in l. certi condictio, §. si nummos, ff. si cerium petatur, & alia iura. Nec obstant argumenta pro contraria parte addu[sect. 42]cta, non obstat primum, cui concludenter responderi poterit ex his, quae adnotata, atque scripta reliqui supra, num. 35. & seq. vsque ad numerum 43. nam licet mulier simpliciter nubendo, nulla expressa dote, non videatur dare omina bona in dotem; ex indiciis tamen, & coniecturis, quae simul concurrunt aliter statuitur, vt ibi dixi. In proposito autem casu adsunt quamplurima, constitit namque, dictum maritum omnia bona possedisse vti dotalia, & ipsam ante, & post contractum matrimonium dixisse saepe, quod constituerat omnia bona sua in dotem, & increbuisse publicam vocem, & famam, quod omnia in dotem dederat. Postremo, quia maritus, inspectis facultatibus, & qualitate natalium (erat enim ex illustri familia progenitus, & Regia Senatoria dignitate praeditus) fuisset dignus tanta, & maiori dote; quae omnia simul iuncta, probant intentionem praefati mariti manifeste, & omnia bona fuisse data in dotem. Secus autem esset, quando nihil probaretur, praeter simplex matrimonium, tunc enim locum haberet regula negatiua, & sententia communis relata supr. num. 23. & ita in terminis respondit Petr. Surddicto consil. 94. num. 58. in vers. non etiam mouet, quod mulier. Non obstat secundum, quod matrimonium po[sect. 43]test esse sine dote, & quod dos est quid facti, & est titulus, ideo non praesumitur; non etiam datur semper vniformiter, & non praesumitur id, quod est variabile: quia respondetur, haec omnia in se vera esse; caeterum (vt nunc dicebam) per plures simul iunctas coniecturas, & praesumptiones, dotis constitutionem necessario praesumendam in proposito casu, vt supra probaui num. 41. quamuis non sufficeret sola illa, quod communiter non solent viri vxores ducere indotatas, ideo licet possit esse, quod eas ducant sine dote, tamen id a iure non praesumitur. Factum enim id praesumitur, quod communiter ab omnibus fieri solet, l. finali, C. de fideiussoribus, & superius recensui: facitque Menochius, lib. 3. dicta praesumpt. 6. num. 80. Non obstat terrium argumentum, pro cuius ex[sect. 44]plicatione, repetenda erunt in memoriam ea, quae supra, num. 38. obseruaui, & scripsi: nam licet regulariter, mulier simpliciter nubendo, non censeatut bona sua dedisse in dotem, etiamsi maritus ea possedisset, & administrasset cum scientia & patientia vxoris; tamen alite statuendum est, vbi non sola possessio, & administratio concurrunt, sed plura alia interueniunt, vt quia maritus & vxor dicebat ea esse dotalia, & omnia fuisse in dotem data, & maritus erat dignus tanta dote, & vigebat publica vox & fama, quod omnia essent in dotem tradita. Et ita respondet Petrus Surdus. dicto cons. 94. n. 59. in versiculo, Secundo respondetur. Et num. 60. in vers. Secundo respondeo. Deinde secundo, & vltra Surdum ipsum Respondeo, argumentum procedere, quando simplici, aut difformi patientia mulier passa esset administrare maritum; secus tamen si formi quadam, & aequali patientia possideret, & administraret, vt ex Iacob. Menoch. lib. 3. dicta praesumpt. 6. n. 79. & Ioseph. Ludouic. decis. 99. num. 20. & aliis probaui supra, dicto num. 38. Denique & tertio Respondeo, argumentum procedere, quando nullo praecedente facto, sola patientia vxoris interueniret, l. nullo, C. de reivendicatione. In nostro autem casu interuenit traditio, & sic actus positiuus, quo casu accedente patientia, praesumitur dotis constitutio. Vnde si nulla interuenit traditio, sed tantum vxor passa est, virum rebus suis vti tanquam dotalibus, tunc ex longo etiam vsu, non praesumetur datio in dotem: cum enim agatur de magno praeiudicio, id est, de translatione dominij, ex longo etiam tempore non praesumitur titulus allegatus, nisi alias probetur, dicta l. nullo. Itaque eleganter explicat, & contrarias opiniones conciliat Barbosa, 3. parte legis primae, num. 68. in fine, & num. 68. & sic intelligendo, id equidem de iure locum obtineret, etiamsi non praecessisset titulus dotis vltra matrimonium; traditio namque bonorum mulieris, & matrimonium sufficeret, nec alius titulus constitutionis dotis necessarius esset, vt adeo expressim Barbosa scribit, qui tamen non commemorauit Petrum Surdum, dicto consil. 94. num. 58. in fine, & 59. qui in proposito articulo, & respondendo ad argumentum, quod non sufficiat, virum longo tempore possedisse bona; respondet, quod procedit illud quando possessio esset sine causa, & titulo, tunc namque non praesumitur, nec probatur titulus dotis ex sola patientia vxoris, quia vbi contractus habilis non procedit, sola patientia non habetur pro consensu, nec ex sola possessione praesumitur titulus dominij translatiuus; vt latius ibi confirmat. Vere autem in proposito casu interuenit traditio, & sic titulus cum matrimonio simul, & haec traditio praecedens cum possessione, & patientia, inducit consensum, & facit titulum praesumi, quia possidere quis praesumitur ex causa dotis, & matrimonij, quod non negaret Petrus Surdus, etsi non praecessisset titulus dotis; in eo tamen, quia praecessit, facit fundamentum, idem concessurus, concurrentibus omnibus supra relatis, etsi non praecederet: quod ex longa serie, & resolutionibus ipsius, eo consilio traditis, negari nullo pacto valet. Non obstat quartum argumentum, quia responde[sect. 45]tur, veriorem quidem, & magis communiter receptam sententiam esse, mulierem praesumi omnia bona dedisse in dotem, quando vir erat dignus tanta dote, & mulier eo indigebat pro conseruatione bonorum; & maxime si alias iacturam & detrimentum pati possent, aut si essent bona litigiosa, & maritus vir potens, & in foro versatus, qualis praesens erat, & propter Senatoriam suam dignitatem magni habendus, sic sane post alios Authores quamplurimos asseuerarunt Iosephus Ludouicus, dicta decision 99. numero 25. Mascardus, de probat. tomo. 1. conclusione 215. numero secundo, Iacobus Menochius, libro 3. dicta praesumpt. 6. num. 81. defendit, constanter Cardinalis Francisc. Mantica, de tacitis, & ambig. conuent. lib. 12. tit. 10. ex n. 27. vsque ad num. 32. & nullo eorum relato Petrus Surdus, dicto cons. 94. n. 29. & seq. & n. 59. lib. 1. qui adiicit dicto n. 29. & seq. quod semper verisimile est, quod dos data fuerit competenter, & congrue secundum personarum conditionem, & facultates: ideo, si vir sit omnibus bonis dignus, praesumendum erit, omnia bona fuisse titulo dotis data. Et id maxime, quando aliae coniunguntur cum ea, quod maritus sit tanta dote dignus, coniecturae. Nam dos potest in genere promitti, nulla expressa certa quantitate, nec promissio vitiatur propter incertitudinem, quia eo casu censetur constituta pro dignitate natalium viri, & pro modo facultatem, vt dicitur in l. cum post, §. gener, ff. de iure dotium: & latius explicat Barbosa, tertia parte legis primae, ff. soluto matrimonio, ex numero trigesimo quinto, cum multis seqq. ex fol. 287. Cardinalis Thuscus, practicarum conclus. iuris, tom. 2. littera D. conclus. 727. fol. 940. cum ergo nulla dos promittitur ex dignitate, & conditione viri, aliisque coniecturis, censentur omnia bona in dotem data. Si autem incerta, & sic dos in genere promissa est, quantitas illius declaratur arbitrio Iudicis: sed si Iudex videat, quod mariti qualitas, & conditio talis sit, cui omnia bona mulieris in dotem dentur, arbitrari debebit, quod omnia censeantur in dotem data; provt Petrus Surdus vbi supra resoluit: nec ex aliis coniecturis simul iunctis cum dignitate viri id negat, quamuis dos in genere promissa non fuerit, tametsi illo in casu, adiuuetur ex eo, quod fuisset dos in genere, licet non specifice promissa, quia sic contigerat, non quia praecise necessarium esset. Non obstat quintum & vltimum argumentum, cui ex antea dictis apparet vera solutio, & responsio, nam licet verum sit, quod omnia bona non censeantur in dotem data, quando dos simpliciter fuit, expressa voluntate, promissa; & ita multo minus iudicabimus. omnia esse data, quando de dote nihil expresse dictum fuit; ex dignitate tamen, & qualitate mariti, atque ex aliis etiam coniecturis, contrarium quidem praesumendum erit, vt nunc dicebam, siue promissio dotis facta fuerit in genere, siue non. Et hactenus de primo articulo principali, primaeque Senatus Hispalensis definitione, ex qua (vt vides) regulariter mulier non censetur, quando nubit, dare bona sua in dotem in totum, vel in partem. Caeterum, quod dare voluerit omnia bona in dotem, probatur, atque praesumitur ex pluribus simul iunctis coniecturis, vt declaratum remaner. Effectus autem eius differentiae, ac inuestigationis maximi sunt, vt statim constabit, ac inter alios, quia priuilegia doti concessa, non sunt paraphernalibus tributa. Idcirco pro absoluta & dilucida secundi articuli,{ Ex Regij Hispalensis Senatus egregia & notanda definitione. } siue decisionis secundae Senatus explanatione, vtrum inquam tacita hypotheca a lege inducta, & pro bonis paraphernalibus competens, cum praelatione detur, necne, sicut datur pro bonis dotalibus, vel saltem vt posterioribus expressis etiam hypothecis praeferatur, & in ea sit locus regulae vulgatae. Qui prior est[sect. 46] tempore, potior est iure? Obseruandum, atque constituendum erit primo loco, mulierem aliquando habere bona triplicis generis, hoc est, dotalia, paraphernalia, & extra dotem: ita tradunt Glossa, & Doctores, in l. vltima, C. de pact, conuent. & multi iuris Interpretes, qui commemorantur inferius, num. 33. Menochius, in consil. 56. num. 2. lib. 1. & praesumptione 8. numero 1. libro 3. Dotalia sunt, quae nomine, & cau[sect. 47]sa dotis data fuerunt ipsi viro, qui constante matrimonio, non modo eorum administrationem, sed & dominium obtinet: l. doce ancillam, C. de rei vendicat. & l. in rebus, C. de iure dotium. Paraphernalia sunt,[sect. 48] quae mulier vltra dotem in domum viri infert: & horum dominium vere remanet apud ipsam mulierem, administratio vero est apud maritum: l. si ego, §. dotis, ff. de iure dotium, & l. vltima. C. de pactis conuent. & egregie vnde dicta sint paraphernalia, explicat Alciatus, in lib. 4. parerg. iur. cap. 13. & in libro primo praetermissorum, in verbo, Antidora. Iacob. Cuiacius, recitation. solemn. ad l. finalem, C. de pactis conuentis 4. columna, versic. hic titulus est etiam, fol. mihi 357. Bona vero extra dotem dicuntur illa, quae mulier[sect. 49] apud se omnino retinet, nec dominium, nec administrationem Viro concedit; vt declarant Glossa, & Doctores, referendi infra. Iacobus Menochius, in locis supra relatis, vbi num. 6. in dicto consilio 56. & lib. 3. dicta praesumpt. 8. num. 5. inter dotalia, &[sect. 50] paraphernalia, quatuor retulit differentias. Prima quia (vt dixi) dotalium dominium transit in maritum, paraphernalium non transit. Secunda, priuilegia doti concessa, non sunt paraphernalibus tributa. Tertia, fructus dotalium maritus indistincte lucratur, paraphernalium aliquando, non semper. Quarta, dotalia regulariter repeti non possunt constante matrimonio, paraphernalia vero possunt, solum enim dicitur maritus habere tacitum mandatum administrationis a muliere, ex textu, in d.l. vltima. C. de pactis conuent. quod sane mandatum ad libitum potest reuocare. Dif[sect. 51]ferunt etiam inter se paraphernalia, & extra dotem. Nam (vt diximus) paraphernalium custodiam habet maritus, extra dotem vero non habet. Quod obseruat Menochius, dictae praesumptione 8. libro tertio, numero 6. & subdit numero 7. & repetit praesumptione 9. num. 2. & 3. Aretinum, in cons. 159. n. §. sensisse: nullam hodie esse differentiam, inter paraphernalia, & ex[sect. 52]tra dotem, & Aretinum secutum esse nouissime Antoninum Thesaurum decisione Pedemontana 187. n. 2. sed ab Aretino dissentire Socinum seniorem, in consil. 82. num. 19. libro. 4. & cum Socino sentire alios. Menochius tamen ipse crediderit dicta praesumpt. 9. n. 3. quoad disputationem fructuum; nullam esse differentiam inter bona paraphernalia, & extra do em; & latius explicat per totam illam praesumptionem. Ego vero crediderim, hodie post leges Regias huius Regni, nec quoad caetera differentiam aliquam esse, cum omnium, & quorumcunque bonorum administrationem habeat maritus, & fructus percipiat, vt statim dicetur, & dilucide magis constabit, si praelegantur quamplurimi Interpretes, qui materiam hanc plenissime declara[sect. 53]runt, & ad praxim reduxerunt, ac maxime huius Regni Authores nonnulli. Hos ego recensui, & commendaui in commentariis de vsufructu, cap. 4. n. 17. vbi commemoraui Menochium, duobus in locis, vbi latissime: nunc addo Menochium eundem, in con{ Vide de hac materia supra, c. 26. in addit. }silio 554. ex num. 26. libro. 4. addo etiam Ioann. Sichardum, in l. vbi adhuc, numero 8. & 9. & num. 31. C. de iure dotium. Antonium Thesaurum, decisioe Pedemontana 187. Petrum Surdum, in consilio 290. lib. 2. vbi late, an & quando fructus eorum bonorum superlucretur maritus? Iacob Cuiacium, reciatio. solemn. ad. d.l. finalem, C. de pact. conuent. ex versio. hic titulus est etiam. vbi obseruat in hac materia distinctionem l. de his, ff. de donat, inter. & generalem proponit doctrinam; retuli etiam eodem. n. 17. dicti cap. 2. Anton. Gomez. Didac. Couarru. Thomadoccium, Laram, Quesadam, Parladorium, D. Spino, Caualcanum, Sfortiam Oddum, Ioan. Vincent. Hondedeum, & Azeuedum, & Barbosam, Pluribus in locis, quos commendaui. Rursus & principaliter obseruandum, atque con[sect. 54]stituendum erit, differentias illas inter bona dotalia, paraphernalia, & extra dotem, ab Interpretibus nostris constitutas; maxime ex parte sublatas videri, attentis nouis decisionibus legum huius Regni. Sic sane, quamuis[sect. 55] vxor posset iure ciuili sine marito contrahere su{ Vide in addit. d. cap. 26. }per bonis paraphernalibus. Et posset ea bona para[sect. 56]phernalia, etiam constante matrimonio, repetere, siue vendicare a marito, vel a quolibet alio tertio possessore, quantumcunque maritus diues sit, & non vergat ad inopiam, vt de Primo latius per Barbosam, prima parte legis primae, ff. soluto matrimonio, num. 28. in fine, & n. 29. & de Secundo per Baldum, in l. vbi adhuc, n. 27. vbi Ioann. Sichardus, n. 8. & 9. C. de iure dotium, & per Menochium, in cons. 56. n. 9. lib. 1. & praesumpt. 8. n. 5. lib. 3. Barbosam, vbi supra n. 30. parapher[sect. 57]nalium etiam bonorum fructus, aut extra dotem, si adhuc extant, mulieri, vel eius haeredibus, ex eodem iure ciuili sint restituendi, nec maritus eos lucretur, & consumptos in vita mulieris, siue industriales, siue ciuiles sint, teneretur restituere; provt de iure communi latius, deducunt, atque explicant Barbosa, vbi supra: Menochius late & distincte, lib. 3. praesumpt. 9. n. 6. cum seq. vsque ad n. 19. vbi ipsum statuit in casu dubio, vt quia non apparet, quod mulier consenserit, vel[sect. 58] contradixerit perceptioni, & consumptioni fructuum, & inquit, non praesumi, mulierem consensisse, & propterea maritum teneri restituere omnes fructus, tam industriales, quam naturales. Quamuis inquam ita esset de iure ciuili, & in terminis iuris communis: tamen post leges Regias minime potuerunt ea obtinere, nec[sect. 59] procedere: ex decisione namque legum ipsarum huius Regni, mulier non potest contrahere sine licentia mariti, non solum in bonis dotalibus, sed etiam neque paraphernalibus, vel aliis bonis, quocunque modo ad vxorem pertinentibus, Sic nec ea repetere constante[sect. 60] matrimonio, nisi in casibus, in quibus dotalia bona repeti possunt, vt propter inopiam mariti, & similes, Ita similiter, necque bonorum paraphernalium admi[sect. 61]nistratio mulieri committitur, neque competit, sed tantum marito. Et idem dicendum est de bonis quibuslibet, extra dotem etiam. Sic quoque, secundum leges Castellae, fructus talium bonorum parapherna[sect. 62]lium, vel aliorum quorumcunque bonorum, in vita vxoris per maritum perceptos, non tenetur maritus idem mortua vxore restituere, sed indistincte fructus percepti ex bonis paraphernalibus vxoris, vel aliis quibuscunque bonis communicantur inter coniuges, tanquam lucra quaesita constante matrimonio, nec in effectu quoad praedicta fit differentia dotalium, paraphernalium, & extra dotem bonorum. Sicuti haec omnia adnotauit expressim Azeuedus, in l. 2. tit. 3. num. 62. 63. & 64. & in l. 3. & 4. tit. 9. n. 22. per totum, lib. 5. nouae collect. Regiae, Ioan. Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 1. num. 53. & cum aliis Authoribus Petrus Barbosa, 1. parte legis primae, ff. soluto matrimonio, num. 31. in fine, & num. 32. folio 199. Sic denique, quemadmodum maritus circa dotalia vtitur priuilegio l. maritum, 13. cum lege seq. ff. soluto matrimonio. quam eleganter, & erudite admodum exornauit, atque explicauit Barbosa; vti debebit circa paraphernalia, vel extra dotem. Quod attentis legibus huius Regni credo verissimum, ne inops fieri periclitetur, quam mulier quondam Dominum vocauit: militat enim ea ratio aequaliter circa omnia bona;sicque ob eam, etiam in terminis iuris communis ita adnotauit Iacobus Cuiacius, recitation. solemn. in. libros Codicis, ad titul C. de pactis conuent. column. 5. in versiculo Harmenopul. fol. 359. His ita constitutis, atque obseruatis, quae pro decisionis Senatus corroboratione, atque comprobatione praetermitti non potuerunt, obseruandum, atque constituendum erit secundo loco, quod si marito tradun[sect. 63]tur bona paraphernalia, tacite bona mariti pro illis videntur hypothecata, vt est expressum in l. finali, C. de pactis conuent. & in l. vbi adhuc, C. de iure dotium, & ibi notauit Glossa, verbo, suppositas, & l. 27. tit. 11. partita 4. notarunt etiam Gregorius Lopez, in l. 23. tit. 11. partita 5. Didacus Couarr. variarum lib 1. c. 7. n. 1. in principio. Anton. Gomezius, in l. 51. Tauri, n. 40. & 41. Ioannes Sichardus, in dicta l. vbi adhuc, n. 31. C. de iure dotium, Iacob. Cuiacius, ad dictum titulum, C. de pactis conuentis, in finalibus verbis, ibi: Nec illud omittendum est, ex eadem l. vltima, nomine paraphernalium rerum mulieri datam hypothecam, nisi ipsa specialiter sibi alia cauerit hypotheca. Petr. Barbosa, indicta l. 1. ff. solut. matrimon. 3. parte, n. 31. fol. 284. Azeuedus, in l. 3. & 4. tit. 9. num. 23. lib. 5. Blasius Flores Diaz de Mena, variar. resolut. lib. 1. q. 6. art. 3. ex n. 3. Caeterum, quod haec tacita hypotheca inducta pro susceptione, & restitutione bonorum paraphernalium, non habeat ius nec priuilegium praelationis;[sect. 64] docuit Accursius, in l. si ego, 10. verbo, sed condici, ff. de iure dotium, quam sequunti fuere Alex. Cremensis, Iason, Campegius, Decius, Salicetus, & Antonius Afano, cum quibus sic resoluit Didac Couarr. variar. lib. 1. dicto cap. 7. num. 1. Ioan. Gutierrez, ae iuramento confirmario, 1. parte, cap. 46. num. 2. Azeuedus, vbi supra dicto num. 23. Barbosa, dicto num. 31. Blasius Flores Diaz de Mena, dicto artic. 3. ex num. 3. 4. & 5. vbi inquit, quod creditores habentes tacitam hypethecam specialem in aliqua re, vel generalem in omnibus bonis a iure inductam; sunt sequentes. Fiscus in bonis sui debitoris, aut delinquentis post sententiam: Vxor pro dote, & arrhis, & bonis paraphernalibus, non pro bonis lucratis constante matrimonio: Respublica contra suum Syndicum: Ecclesia contra Praelatum, aut OEconomum: Pupillus, & minor, & furiosus in bonis tutoris, &c. Et subdit statim n. 9. quod creditores habentes priuilegium in hypothecis sunt sequentes: Fiscus in contractu oneroso; Mulier pro dote, non pro arrhis, nec pro bonis paraphernalibus. Ecce vbi expressim is Author conuenit superioribus, & priuilegium denegat praelationis pro bonis paraphernalibus. Verum enim vero, si legum huius Regni (de quibus supra mentionem fecimus) intentionem, & decisiones inspicimus, non temere quidem tentari posset (quod nullus Scribentium omnium hucusque attigit, nec tentauit) bonis etiam paraphernalibus priuilegium praelationis concessum, sicut dotalibus, & sic racitam hypothecam cum praelatione. Nam si verum est, quod hodie post leges Regias huius Regni, sublatae sunt omnes illae differentiae, relatae supra, quae inter bona dotalia, & paraphernalia vigebant de iure communi, & quod idem iuris statuitur in paraphernalibus hodie quoad commodum mariti, in fructibus scilicet, in administratione, in obligatione, & reliquis, quod in dotalibus, & eadem esse censentur quoad effectum: dicendum etiam videtur, quod ad commodum vxoris, propter aequalitatem seruandam, eandem vigere rationem auferendae differentiae praelationis hypothecae, & sic tacitam eam hypothecam competere debere cum priuilegio praelationis. Rursus, non modo id tentari posse ex ratione praedicta, & differentiis, ex legibus huius Regni sublatis, sed etiam ex verbis, & decisione l. Regiae 17. titul. 11. partita 4. quae in aequiparatione, quam bis facit dotalium, & paraphernalium bonorum, videtur concedere non modo tacitam hypothecam, sed etiam cum priuilegio praelationis eam inducere. Et dum inquit Gregorius Lopez, verbo, ansi son obligados: Intellige istam legem in bonis, quorum administrationem tacite, vel expresse bonis, quorum administrationem tacite, vel expresse vxor concessit marito; nam si nullam administrationem vir habuit, sed vxor ea administrauit, tunc bona mariti non sunt tacite hypothecata, seu pro eis obligata, vt patet hic in ista lege. Iam quidem ex superius dictis apparet sublatam omnino rationem eam administrationis, quae Gregorium adduxit, vtpote cum marito semper concessam videri. & competere, ex legum ipsarum dispositione, administrationem eorum quoque, & quorumcunque bonorum, obseruatum fuerit supra Cum ergo dicta l. partita 17. in prima sui parte dixisset, atque explicasset, paraphernalia bona quae dicantur: Deiinde statuisset, quod si paraphernalia dat vxor marito, vt durante matrimonio ipse habeat eorum dominium, quod habebit; alias si dubitatur, non habebit, sed ipsa retinebit dominium, inquit statim in hunc modum; E todas estas cosas, que son dichas parapherna, han tal priuilegio, como la dote, ca bien assi como todos los bienes del marido son obligados a la muger, si el marido enagena, o malmete la dote, assi son obligados por la parapherna a quien quier que passen. Emaguer que tal obligacion como esta non seq. fecha por palabra, entiendese, que se haze tan solamente por el fecho. Hactenus lex ipsa 17. vbi ponderandum est verbum illud, han tal priuilegio como la dote. Sed dotem habere priuilegium praelationis plusquam certum est. Ponderanda etiam sunt verba illa, Ca bien assi como todos los bienes del marido son obligados a la muger, assi son obligados por la parapherna. Ecce omnimodam aequiparationem obligationis, respectu dotalium, & paraphernalium, & dictio illa, ca bien assi, & verbum illiud, assi son, denotant aperte, ex constitutione eius legis, nullam esse differentiam inter ea bona. Et hae quidem (quae noue adnotantur, at que in medium proferuntur, sed non affirmantur, & sic maturius deliberanda relinquuntur) non otiose, aut extra propositum, sed ideo ponderata fuere, quod in casu praefato per appellationem ab inferiori ad Senatum allato, ex vi tacitae hypothecae, priuilegium praelationis pro bonis paraphernalibus marito traditis, & ab eo postmodum alienatis, ad bona mariti ipsis, & contra haeredes dicti Ferdinandi Tello vxor ipsa praetendebat. Vere tamen de priuilegio praelationis pro bonis paraphernalibus, ideo inquiri necesse non erat; quod etsi creditores intenderent, bona esse paraphernalia, & non dotalia, quia dos nulla fuerat expressim constituta; dotalia tamen esse, & tacite dotem constitutam videri, ex antea dictis eliciebatur aperte. Deinde, nam etsi paraphernalia essent, & sine priuilegio praelationis, ex sententia communi; hactenus vxor praeferri, ex sententia ante annum 1599. matrimonium contraxisset, & bona sua tradidisset marito; obligationes autem, siue cessiones duae factae a marito, multo post, & anno 1606. contractae fuere, & tempore executionis iudicati in compensationem obiiciebantur, sicque praelatio competebat omnino, quamuis eam non haberent paraphernalia. Nam quemadmodum tacita hypotheca pro dote vxori competens, & sic priuilegiata, praefertur expressae posteriori, vt latius ego deduxi, atque probaui quotidianarum harum controuersiarum iuris, libro 3. capite 4. ex numero 7. ita[sect. 66] etiam tacita hypotheca non priuilegiata, siue praelationem non obtinens, praefertur expressae posteriori, & in ea seruatur regula, cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. quod qui prior est tempore, potior est iure; sicuti post Alexandrum, Boerium, & Fanum, specifice adnotauit Couarru. vaiarum libro primo, dicto cap. 7. num. 1. in versiculo, Quarta conclusio. Nam cum antea dixisset, hypothecam tacitam pro dote vxori competentem, praeferri expressae posteriori, & citasset Baldum, Angelum, Salicetum, & Dinum, sic dicentes, subdit statim in hanc modum: Vbi hoc ipsum existimat procedere in priuatis nullum habentibus priuilegium praelationis rations hypothecae eis a iure concessae: ex lege 1. C. remalienam gerentibus. Et asserit, id ipsum probari in l. 53. titul. 13. partita 5. per argumentum a contrario sensu: sequitur Blasius, Flores Diaz de Mena, variarum libro 1. dicta quaest. 6. §. 3. num. 33. in illis verbis: Decima conclusio in creditoribus hypothecariis, etiam priuilegium non habentibus, qui prior est tempre, etiam in tacita hypotheca, praefertur posteriori, etiam habenti expressam, vt cum aliis vult Couarru. & c. Et ita Senatus noster pro certo habuit, nam licet de praelationis priuilegio in hypotheca tacita, bonis paraphernalibus competenti, dubitasset, de praelatione tamen a die tacitae hypothecae inductae, & ordine dicti cap. qui prior. certus semper extitit. sic sane, omnes illi creditores, qui tacitam habent hypothecam a iure inductam, quos eodem §. 3. ex n. 3. vsque ad n. 9. Blasius Flores commemorauit; a die incoeptae administrationis, & a prioritatis tempore praeferuntur, ac in eis seruatur regula ipsa dicti cap. qui prior. sicuti dicto §. 3. n. 9. in. principio. annotauit Blasius ipse: Ego quoque quotidianar. har controu. iuris, lib. 3. cap. 4. n. 7. cum etiam dixissem, tacitam hypothecam anteriorem, pro dote competentem, praeferri etiam expressae hypothecae posteriori; adieci id contingere ex regula dicti cap. qui prior. & quod sibi vendicat illa regula locum in tacitis, sicut in expressis hypothecis, secundum Fulgosium, in consilio 132. num. 1. & Barbosam, 6. parte l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 17. versic. & facit. fol. 500. Nec contradicit ipse Barbosa, in eadem l. prima, 3. parte, num. 32. fol. 285. dum quaerit, a quo tempore incipiat haec tacita hypotheca? et responder, quod quemadmodum actio[sect. 67] dotis restituendae, non incipit oriri, nisi a die soluti matrimonij, iuxta magis communem resolutionem, l. si constante, §. 1. ff. soluto matrimonio, ita etiam & hypothecaria, tanquam accessoria, ab eo tempore incipit ortum habere, argumento l. 2. C. per quas personas nobis acquiritur: Atque ira pro regula constituit, quod obligatio hypothecae incipit ab eo tempore, quo incipit obligatio dotis restituendae; retrotrahitur tamen ad initium conuentionis factae super hypotheca; vel hypothecae tacitae inductae a lege absque conuentione; idque post Baldum Nouellum, de dote, parte 10. n. 37. Negusantium, de pignoribus, 3. membro octauae partis, num. 1. qui allegant legem 1. ff. qui potior. in pig. habean. & eam singulariter explicat Barbosa, dicta 3. parte, ex n. 32. vsque ad num. 35. dicens, quod cum implementum conditionis, retrotrahitur ad initium conuentionis, ab eo tempore videtur orta obligatio principalis, & consequenter hypotheca: & hac ratione procedere textum, in d l. 1. vt tradunt Rodericus Suarez, Parisius, Ioannes Gutierrez, & Lasarte, relati per Barbosam, vbi supra n. 33. nam licet quando medio tempore acquiritur alteri dominium, vel simile ius, in eius praeiudicium non retrotrahitur implementum conditionis; tamen quando ius tantum hypothecae medio tempore alteri fuit quaesicum, tunc implementum conditionis retrotrahetur, etiam ad alterius praeiudicium, quoad effectum praelationis; vt efficaciter probat dicta l. prima, & l. potior est. ff. qui potiores in pig. habean. Tandem num. 34. Barbosa ipsa constituit, quod licet dicta l. prima loquatur in hypotheca expressa, idem tamen erit admittendum in hypotheca tacita, inducta ex dispositione legis, quia eidem militat ratio, ex l. cum quid. ff. si certum petatur. Et ita asserunt receptum Socinus, Negusantius & Crotus, quos ibidem sequiter Barbosa, & post alios asserit num. 33. in d.l. 1. ff. qui potiores. Nullum contineri priuilegium ratione dotis, sed, magis contineri ius commune. Cum ergo obligatio dotis restituendae, quamuis non incipiat, nisia tempore soluti matrimonij, implementum tamen conditionis retrotrahitur ad initium conuentionis, ab eo tempore videtur orta obligatio principalis (vt dixi) & consequentur hypotheca, etiam tacita (vt nunc dicebam) sequitur equidem, racitam illam hypothecam, pro bonis paraphernalibus competentem, ex vi retrotractionis, a tempore traditionis eorum bonorum, praeferendum, ex regula dicti cap. qui prior. posterioribus etiam expressis, vt supra dixi. Et hactenus de Secundo articulo principali, siue Senatus Hispalensis decisione secundo principali; in qua aliter se habuisse videtur Anton. Faber, ad titulum. C. de pact. conuent. definit. 13. fol. 568. in fine, dum dixit; mulieris bona non dotalia, si nulla dos constituta fuit, non habere priuilegium tacitae hypothecae, quod habent ex Iustiniani constitutione bona paraphernalia, quia nec videri paraphernalia possunt, id est, extra dotem, cum dos nulla constituta est. Vere namque, nulla etiam dote constituta, bona ea habere priuilegium tacitae hypothecae, & paraphernalia dici, ex superius, & hactenus dictis, deducitur manifeste. Item ex sententia Aretini, ex decisione quoque legum huius Regni, paraphernalium, & extra dotem bonorum, sublatam omnino esse differentiam. Quod tertium vero attinet articulum, praesuppo{ Ex Regij Hispalensis Senatus definitione. }sito, quod vxor potest repetere dotem, auocando res mariti alienatas, per hypothecariam, iuxta l. vbi adhuc, C. de iure dotium, dubitari solet communiter, vtrum antequam perueniatur ad tertios possessores, necessarium sit, praecedere excussionem in bonis mariti, an ille sit soluendo, necne? De quo in terminis dubitabatur quoque in Senatu. Et in primis pro ea parte, quod per hypothecariam possit mulier auocare res mariti a tertiis possessoribus, etiamsi non praecedat excussio in bonis mariti; rationes plures ponderari possent, quas adduxit Baldus Nouellus, & ita defendit, de dote, 8. parte, priuilegio trigesimo septimo, cuius opinionem, tanquam in puncto iuris veriorem probauit Iason in l. si constante, num. 102. ff. soluto matrimonio. Palacios Rubios, in repetitione cap. per vestras, §. 34. pag. 168. Deinde & secundo, pro ipsa parte ponderari possent retiones consideratae per Barbosam, in eadem l. si constante, num. 58. in vers. contrariam tamen opinionem. Tertio denique, in idem expendi posset text. in l. Moschis, 47. in princip. ff. de iure fisci: ex quo appareat, fauore fisci acceptum esse, posse agi hypothecaria aduersus tertios possessores, etiam non excusso principali. Item & fauore Reipublicae, l. libertus, ad finem principij, ff. ad municipalem: ergo idem recipiendum est fauore dotis, iuxta aequiparationem legis 2. ff. de priuilegio fisci. His tamen minime refragantibus; contrarium Re[sect. 68]gius Hispalensis Senatus definiuit de iure, videlicet, necessarium esse, quod praecedat excussio in bonis mariti, antequam perueniatur ad tertios istos possessores, iuxta text. in auth. hoc si debitor, C. de pignoribus: & ita tenuit Glossa, in dicta l. vbi adhuc, verb. qui non in fine. Sequuntur Bartolus, Iason, Crotus, Lancelotus, Decius, Campegius, Riminaldus, Natta, & Capella Tholosana, quos refert, & sequitur Barbosa, in eadem l. si constante, num. 58. Ioannes Sichardus, in d. l. vbi adhuc, num. 34. & cum infinitis Iosephus Ludouicus, decisione Perusina 45. numero primo, & seq. vbi generaliter statuit, quod agens hypothecaria, non potest obtinere, nisi prius egerit contra bona principalis sui obligata. Et subdit, quod haec excussio necessaria est, etiam quod quis agat ex credito ex causa dotis: Ioanne Botta, in consil. 61. per totum, & in consilio 93. ex numero 20. Franciscus Bursatus, in consilio 48. ex numero 10. libro primo. Sfortia Oddus, in consil. 82. num. 18. & num. 26. & a num. 46. lib. 1. Hieronym. Magonius, decisione Lucana 53. in fine, & num. 2. & decis, 66. per totam. Petrus Surdus, in consil. 191. n. 10. lib. 2. in illis verbis: Ideo aliter respondeo & tertio, quod etiamsi daretur contra tertium possessorem, tamen requiritur excussio, vt est regulare in omni hypothecaria, sine expressa, siue tacita; in praesenti autem casu non processit excussio: & haec procedunt, etiamsi hypothecariam deduxissent rigore legalis obligationis tacite introductae in fauorem dotium, vel etiam vigore promissionis sibi factae a domina Laura tutrice: quia omni casu agenti hypothecaria contra tertium, praemittenda est excussio, vt dixi supra, probat Cephalus, dicto consilio, 98. numero 9. & dixi in consilio 4. num. 35. & ponit Calcan. in consil 29. num. 6. Latius autem idem Surdus explicat, dicto cons. 4. ex. n. 32. vsque ad n. 39. vbi singulariter obseruat, quod excussio est necessaria, quando agitur contra tertium hypothecaria, secus quando contra nomen debitoris: & reddit rationem differentiae singularem. Idem etiam tenuit Iosephus Ludouicus, dicta decisione 45. numero 13. qui idem statuit numero 15. quando debitor est notorie non soluendo: quia tunc excussio necessaria non est. Et quod necessarium sit praecedere excussionem in bonis mariti, quando mulier agit pro dote contra tertios possessores, tenuerunt Andreas Gail. practicarum obseruant. lib. 2. concl. 27. num. 9. & ibidem Bernardus Graeneus, consideratione 2. ad dictam conclusionem 27. fol. 97. & vide fol. 94. 95. & 96. Anton. Gabriel, commun. conclusion. lib. 3. titulo de fideiussoribus, conclus. 1. num. 21. Bernab. Cornaz. decis. Lucensi 37. num. 2. Ludouicus Morotius, responso 44. num. 14. Vincent. de Franchis, decis. 270. Antonius Faber, ad titulum, C. qui potiores in pign. habean. definit. 17. fol. 963. vbi refert, definiuisse Senatum illum, quod mulier, etiam cum est anterior, potest repelli per exceptionem non factae excussionis; siue is, qui conuenitur possideat corporaliter, siue possit auocare possessionem condictione ex l. vltima, C. de acquirenda possessione, Blazius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 99. fol. 49. qui concludit in fine, sufficere, quod in processu constet debitorem, & fideiussorem soluendo non esse, nec super excussione, vt in plurimum pronuntiari, sed suffiere, si de ea in processu constet, citatis interessatis per edictum: tum etiam, quod in praxi sufficit, rem esse in potestate debitoris tempore obligationis, licet non probetur de suo dominio, & titulo, nisi tertius dominium alterius, aut titulum probet; & sic semper consuluisse, & obtinuisse. Idem Blazius ad decis. 322. in vers. Quintum, vbi dixit, quod citatio possessorum requiritur ad excussionem contra principalem, & eius fideiussores; etiamsi constet, eum nulla alia bona habere, praeter, ea, in quibus excussio facta fuit. His Barbosam in dicat l. si constante, numero 60. in fine, & numero sexagesimo primo, folio 538. vbi ex mente aliorum Authorum resoluit, quod cum mulier, vel alius agens hypothecaria, non habet actionem aduersus tertios possessores, nisi in subsidium, si principalis non sit soluendo, in quancumque parte iudicij de hoc opponi potest. Et hac ratione dicunt Doctores, quod haec exceptio tanquam peremptoria, potest opponi in quacunque parte iudicij: & per contrarium in quacunque parte iudicij actor probauerit, principalem non esse soluendo, obtinebit; iuxta regulam l. si rem, §. finali, ff. de pignor. actione. Resoluit etiam ipse Barbosa. eodem n. 61. in versic. pro concordia dicendum est. Quodsimulier agat aduersus tertios possessores possidentes res mariti, iuxta d.l. vbi adhuc, C. de iure dotium, tunc oportet praecedere sententiam, qua pronuntietur, maritum non esse soluendo, argumento d. auth. hoc si debitor, C. de pignoribus sed tamen vt in plurimum non pronuntiari, recte statuit Blazius Florez Diaz, vbi supra:sed sufficere, si de excussione constet in processi; sed si creditores adhuc non possideant, sed velint facere excussionem in bonis mariti, tunc excipiendo mulier potest se opponere, & obtinebit, si in eo iudicio probet, maritum non esse soluendo. Et ita tenendo, quod excussio debeat praecedere in bonis mariti, vt perueniatur ad tertios possessores, non obstant rationes illae Baldi Nouelli, & Petri Barbosae, in contrarium ponderatae supra remissiue: Nam eisdem responderi posset (si resolutio praefata adeo certa non esset provt in terminis respondit ipse Barbosa, in d.l. si constante, ex n. 58. vsque ad num. 63. Non etiam obstat fundamentum secundum: quia imo verius est, fiscum non posse conuenire tertios possessores, nisi prius excutiantur bona principalis, nec esse specialitatem in fisco, cum etiam non sit specialitas in dote, vt efficaciter probat dicta l. Moschis. 47. ff. de ture fisci, l. penultima, C. quando fiscus, vel priuatus, & l. 1. C. de conueniend. fisci debitoribus, lib. 10. sicuti ex Iasone, Palacios Rubios, & Cacherano, resolutiue firmaui idem Barbosa, in d.l. si constante, numer. 61. ad finem, versicul. non obstat secundum. & hactenus de tertio articulo. Quoad quartum vero & vltimum articulum obseruandum, atque constituendum erit, compensationis tractaum & disceptationem, vtilem admodum esse: & assidue in praxi versari, idcirco quamuis tractatus ipse ab instituto tractatus, & materiae praesentis extraneus videatur, placuit hoc loco, non modo necessaria, quaedam ad decisiones Senatus (de quibus inferius) inserere, sed etiam materiam ipsam breuiter explanare, siue regulas generales, & doctrinas adiicere, quibus tractatus idem circunscribi videtur. In caeteris vero ad statim commemorandos iuris Interpretes me referre. Erit itaque ante praemittendum, Compensationis[sect. 69] materiam, & tractaum suscepisse, atque profecisse nonnullos, alios vero attigisse duntaxat, siue tradidisse nonnulla: inter alios tamen (vt ordinarij in locis cognitis, & alij ab eis praecitati omittantur) sequentes videndi, atque praelegendi erunt, qui originaliter a me praelecti fuere.   Tindarus, qui latissime explicat, & plenum conficit tractatum de compensationibus& habetur vol. 5. tractat diuersor. Doctorum.   Sebastianus Medices, qui etiam tractatum absolutum confecit, & latissime materiam scripsit. Capici us, decisione 167.   Matthaeus Afflictis, decisione 131. & 163. vbi est videndus omnino vrsillus eius additionator.   Decisio Genuae 4.   Magonius, decisione 3. Florentina, num. 8. & 39. & seq. & decisione. 5. per totam.   Andreas Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo reuertatur, n. 13. & de retractu lignagier, gloss. 3. §. 3. n. 8. fol. 28.   Ioannes Baptista Costa, de ratione ratae, quaestione 61.   Rolandus a Vallee, in consilio 76. ex numero 26. cum seqq. lib. 1.   Iacobus Menochius, de arbitrariis, lib. 2. centuria 1. casu 14.   Gregorius Lopez, in l. 20. 21. & 22. tit. 14. partita 5. Felicianus, de censibus, tomo 2. lib. 4. cap. vnico, ex folio 237.   Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, tertia parte, cap. 6.   Peguera, decisione 175. per totam.   Vincentius de Franchis, decis. 53.   Octauianus Cacheranus, decisione pedemontana 92.   Petrus. Gregorius, in syntagmate iuris, parte 3. lib. 21. cap. 22. per totum.   Iacob. Cuiacius, obseruationum lib. 8. c. 16. & lib. 15. cap. 12.   Petrus Surdus, in consilio 246. lib. 2. & decis. 117. per totam, & 191.   Gama, decisione 91. ex n. 2. vbi Blazius Flores Diaz de Mena eius Additionator.   Hector Felicius, allegatione 16. part. 3.   Franciscus Bursatus, in consilio 106. lib. 1.   Francus, lib. 3. tit de compensationibus.   Magonius, decisione Florentina, 5. & 44.   Andreas Fachineus, controuersiarum iuris libro primo, cap. 6.   Thom. Cormerius, lib. 19. iuris ciuilis, titulo 16. de compensationibus, capite primo & 4. sequentibus ex folio 722.   Gaspar Schifordegherisiles, variarum lib. 1. tracta. 1. quaest. 1. & seq. ex fol. 8.   Stephanus Gratianus, disceptation. forensium capite 129.   Fabius Turretus, in consilio 44. ex numer. 12. cum sequentibus.   Ioannes Philippus. in summa vtriusque iuris, ad titul. ff. de compensationibus, fol. 159.   Arisminus Tepatus, variarum libro primo, titulo de compensatione, & eius exceptione, ex folio 193. cum sequentibus   Hippolytus Riminaldus, in consil. 451. ex numer. 36. libro 4.   Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum lib. 2. cap. finali 5. parte. §. 11. num. 30.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 38. ex n. 9. vsque ad num. 20. lib. 2.   Ioannes gratianus, regula 77.   Bernardus Diaz, in regula 99. vbi latius Additionator Salzedus.   Iosephus Mascardus, de probationibus, tom. 1. conclusione 333. & 334.   Corbulus, in tractatu emphyt. tit. de caus. priuat. 06. non solutum canonem, limitatione 5. ex n. 1.   Flaminius Chartarius, decisione 62. & 92.   Pater Ludouicus Molina, tom. 2. de iustitia & iure, tractat. 2. disputat. 297. versic quoad tertium, folio 296. latius eodem tomo, & tract. 2. disput. 560. exfolio 1999. vsque ad folium 2018.   Fuluius Pacianus, in consilio 10. ex. 22. & 24.   Petrus Barbosa, erudite & magistraliter (vt adsolet) in l. diuortio, §. ob donationes, per totum, ff. soluto matrimonio.   Franciscus Duarenus in eodem §. vbi vide.   Gaspar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quaest. 18. per totam.   Alexander Trentacinquius, variarum resolution. tomo 1. lib. 3. titul. de compensationibus, ex fol. 168. vsque ad folium 173.   Hugo Donellus, commen. lib. 16. cap. 15. & in §. in bonae fidei, Instit. de actionibus.   Escobar, de ratiociniis, cap. 36.   Vincentius Carocius, de locato & conducto, 4. parte exceptione quarta, compensatione, folio 260.   Farinacius, decisione 58. in nouissimis.   Antonius, Faber ad tit. C. de compensationibus, definitione 1. & 16. & sequentibus, & coniecturar. lib 8. capit. 1.   Cardinalis Thuscus, praticarum conclusion. iuris tomo 2. litera C. conclusione 487. & octo sequentibus, ex folio 590. Ex his autem sequentia magis communiter. & vniformi interpretum placito deduci solent, & in primis, quod compensatio est debiti, & crediti inter se contributio, l. 1. ff. de compensationibus, l. 20. tit. 14. partita 5. in principio, hoc est, compensatio est, cum quis aliquid debet alteri, & confert cum eo, quod sibi vicissim ab eo debetur: & vtrumque. communi calculo subiicit, quod est contributio, siue collatio: & hoc est, quod dicitur in l qui inuicem, ff. de condictione indebiti, qui inuicem creditor, idemque debitor est, compensat, & vnusquisque creditorem suum, eundemque debitorem petentem submouet,si paratus est compensare, l. 2. ff. de compensationibus: & ita Ioannes Philippus, ad dictum titulum, ff. de compensat. scriptum reliquit Petrus Gregorius, in syntagmate iuris. 3. parte, lib. 21. dicto cap. 22. in principio, qui subdit num. 11 qui inuentae, & admissae sunt compen[sect. 71]sationes, potissimum ad sopiendos litium circuitus, vt in plerisque aliis obseruatum, in l. cum fundus, & l. 3. §. 1. ff. si certum petatur: ne fiat per plura, quod fieri potest per pauciora. Deinceps aequissimum esse, vt, eo iure quis vtatur in alium, quo: ilium erga se vti desiderat: & eum, qui alium sibi soluere desiderat; eidem quoque satisfacere. Item dolo malo postulat sibi dari, quod statim restituturus est, l. 8. ff. de exceptionibus: & Pomponius ideo inquit in l. 3. ff. de compensationibus: Nobis compensatio necessaria est, quia interest nostra, potius non fouere, quam solutum repetere. Et eandem rationem assignauit Ioannes[sect. 72] Philippus, ad dictum titulum, in principio, numero primo. Et subdit numer. 3. quod compensatio olim in actionibus bonae fidei ipso iure valebat, §. in bonae fidei, Institut. de actionib. l. si ambo, §. 1. ff. de compensationibus: sed in stricti iuris iudiciis. non item, nisi ex rescripto diui Marci opposita doli mali exceptione, quae exceptio semper bonae fidei iudicium facit, l. si serui, in princip. ff. de dona. causa mortis. Verum Iustinianus, in l. finali, C. de compensationibus, hanc differentiam sustulit, ita vt tunc in omnibus actionibus, tam bonae fidei, quam stricti iuris, tam in rem, quam in personam compensatio fieri possit. Quod quidem annotauit Sebastianus Medices, de compensationib 1. parte, quaestion. 16. per totam, Pater Ludou. Molina; tom. 2. de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 560. folio 2011. In fine. Sic non solum compensatur id, quod ex mutuo debeatur, verum si ex quocunque alio contractu, vel ex maleficio, vel quasi ciuiliter actum sit, l. si ambo, §. primo, ff. de compensationibus, l si duo, ff. de dolo, & quod ciuiliter & naturaliter[sect. 73] debetur, modo exceptione perimi non possit, l. quaecunque, ff. de compensationibus, vel. naturaliter tantum, l. etiam, ff. de compensat. Ioannes Philippus, ad d. titulum de compensat. numero 3. in principio, Petrus Gregorius, d. lib. 11. cap. 22. num. 3. qui inquit, quod in summa, in compensationem etiam inuito altero veniunt tantum, quae debita sunt aliquo iure nobis, ciuiliter & naturaliter, vel naturaliter tantum, pure sine conditione, vel dilatione diei ex obligatione pendente, liquida vtrinque, l. si constat, l. finali, C. de compensat Sebastianus Medices, de compensat. 1. parte, q. 8. & quaestion. 48. vbi quod compensatio non admittitur, si debitum sit sub conditione, vel in diem ab vna parte, & ex alia purum: Mascard. tomo primo, de probationibus, conclusione 333. num. 10. & vide eundem Medices, prima parte, quaestion. 42. vbi latius, vtrum debitum naturale compensari possit, Alexander Trentacinquius, variarum libro 3. titul. de compensat. n. 2. 3. & 4. vbi plene, quod debitum compensetur & de debito naturali tantum & ciuili tantum & ciuili & naturali simul: Pater Ludouic. Molina, tomo 2. de iustitia & iure, dicta disputatione 560. folio 216. versiculo, quando, Vincentius Carocius de locato & conducto, 4. parte, d exceptione 4. de compensatione, numer. 29. folio 261. vbi quod in debito liquido de praesenti soluendo, compensatio admittitur; secus tamen si non esset de praesenti soluendum, provt sunt melioramenta perpetua, quae solui debent finita locatione. Inquit etiam Petrus ipse Gregorius, dicto cap. 22.[sect. 74] num. 4. quod demuntur a compensatione: primum, vt eius, quod non debetur ei, qui conuenitur, sed alij, compensatio fieri non possit, id est, creditor compensare non cogitur, quod alij quam debitori suo debet: quamuis creditor eius pro eo qui conuenitur ob delictum proprium velit compensare: quod etiam tradidit Sebastianus Medices, prima parte, quaest. 1. nu[sect. 75]mer. 2. & quaesta 11. per totam. Qui tamen cessum habet debitum, & ita procurator in rem suam fit factus, recte obiicit compensationem, l. in rem, 18. ff. de compensationibus, l. 24. tit. 14. partita 5. Quia per cessionem desinit debitum alienum, seu creditum dici, quod regulariter non compensatur, vt dixi; & latius explicat Medices prima parte, quaest. 43. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris tom. littera C. conclusion. 491. per totam folio 959 Item fideiussor, si si[sect. 76]bi debeatur, vel reo principali, compensare potest, vt d. num. 4. inquit ipse Petrus Gregorius, eodem cap. 22. Medices, de compensat. fecunda parce, quaestion 4. per totam, vbi num. 6 quod fideiussor compensare potest, etiam inuito debitore, & reo principali: quia talis exceptio realis est: & vide l. 24. titul. 14. partita 5. Patrem Molinam, tomo 2. tractatu 2. d. disputatione 560. versic. fideiussor alicuius. Socius autem aliquid de[sect. 77]bens societati, & volens compensare quod sibi ab alio ex sociis debetur, an audiri debeat: damnum etiam quod imputatur socio male administranti, an compensetur cum commodo, quod ipse societati acquisiuit, vide per Escobarem, de ratiociniis, capite 36. num. 6. &7. l. 22. & 23. titul. 14. partita 5. & num. 3. eiusdem cap. 36. vtrum administrator pro reliquis vnius administrationis conuentus, creditum ex alia administratione compensare desiderans, audiri debeat: Et ibidem numer 4. vtrum creditor de decem ex[sect. 78] causa societatis, possit compelli illa compensare cum aliis decem, quae ex alia statione suo debitori soluere tenetur: cui iunge Sebastianum Medices, de com[sect. 79]pensat prima parte, quaest. 21. compensatio etiam, quibus in casibus, & quibus in rebus locum non habeat, & an in petentibus salarium, in debitore Reipubli[sect. 80]cae, in emente a fisco pretium debitum, in alternatiuis debitis, in Officiali fisci, in alimentis, & aliis casibus, vide l. 25. 26. & 27. titul. 14. . partita 5. Medices, prima parte, q. 14. & seqq. & quaest. 38. & seqq. & secunda parte, quaestione prima, & sequentibus, late Hugo Donellus, comment. iur. ciuil. lib. 16. cap. 15. columna 2. ex vers. quod attinet ad creditorem & 3. column. seq. Petrus Gregorius, in syntag iuris, dicto cap. 22. lib. 21. num. 6. 7. & 8. Alexander Trenracinquius a lib. 3. variarum, titul. de compensationibus, ex num. 8. vsque ad numerum 18. Pater Molina s, tom. 2. dicta disputatione 560. columna finali, ex vers in sequentibus euentibus, folio 2017. Cardinalis Thuscus, tomo 2. littera C. conclusione 490. ex folio 955. Antonius Faber, Cod. ad titulum de compensat. definitione:. 1 vbi agit de com[sect. 81]pensatione inter fratres pro his, quae inter eos gesta sunt viuo patre: & casum satis practicabilem adducit,[sect. 82] & definitione 3. vbi inquit, quod compensatio quae poterat obiici contra cedentem, non potest obiici contra cessionarium, siue causam habeat ille onerosam, vel habuerit sui debitoris bona omnia obligata ante natum ius opponendae compensationis: & definitione 6. vbi quod compensari non potest, quod debetur sub onere praestandae satisdationis, ante eam praestitam: & definitione 7. vbi enumerat casum, in quo[sect. 84] alimentorum petitioni obiicitur compensatio: Et definitione 8. vbi quod compensari non potest, quod tu[sect. 85]tor debet, cum eo, quod pupillo debetur, nec contra: Potest tamen tutor pro pupillo conuentus, compensare quod sibi proprio nomine debetur: Et definitio[sect. 86]ne 11. vbi quod compensari non potest, quod non posset solui: Et definitione 12. vbi quod expensae ta[sect. 87]xatae possunt compensari, etiamsi appellatum sit ab executione, dum ne ab ipsa condemnatione, vel taxatione: Et definitione 13. vbi quod fideiussor credi[sect. 88]toris sui potest ei obiicere compensationem summae pro eo solutae ex iudicato, licet a sententia fuerit prouocatum: Et definitione 14. vbi quod conductor po[sect. 89]test obiicere victori, & in executione iudicari compensationem pecuniae debitae locatori suo, licet condemnato: Et definitione 17. vbi an quis proprio no[sect. 90]mine conuentus possit obiicere compensationem eius quantitatis, quae sibi tanquam alterius procuratori debeatur. Et an partes possint compensationi renun[sect. 91]tiare: vide post alios Authores Barbosam, in d.l. diuortio, §. ob donationes, numero 29. Ioannem Gutierrez, de iuramento confirmatorio, tertia parte, capit. 6. numero 2. Patrem Ludouicam Molinam, dicta disputatione 560. column. 4. folio 2002. qui partem affirmatiuam iuridice tuentur, & concludentem assignant rationem. Pater etiam ipse Molina, eodem in loco, columna 12. in fine, folio 2010. recte constituit, quod[sect. 92] compensationis exceptio non solum potest opponi coram Iudice ordinario, sed etiam coram Iuridice delegato: coram Arbitrio vero, quod non potest, si sit ex causa extrinseca rei, quae compromittitur, secus vero si sit ex causa intrinseca, seu connexa. Et quod[sect. 93] opponi potest in iudicio, & extra iudicium, tradidit Petrus Gregorius, libro 21. dicto cap. 22. num. 10. qui adiicit, quod etiam post iudicium; etsi iudex non admittit propositam compensationem, post sententiam potest opponi, nisi eam expresse in sententia reprobauerit, per text. quem ipse Gregorius citat, in l. quod in diem, §. primo, ff. de compensat. l. sin autem, §. si quocunque modo, ff. de negotiis gestis. Et hactenus de prima obseruatione generali in hac materia, qua (vt vides) continentur quamplurima, quae communi (vt dixi) Interpretum placito recipiuntur. Secundo deinde loco obseruandum, atque consti[sect. 94]tuendum erit, certissimi iuris esse, compensationem de quantitate ad quantitatem, & sic de debito pecuniario ad debitum pecuniae admitti, l. si constat. 4. C. de compensat. l. quod dicitur. 5. ff. de impensis in rebus dotalibus factis, l. 20. titul. 14. partita 5. & latius explicant Petrus Gregorius, in syntag. iuris, 2. parte, lib. 21. cap. 22. numer. 3. Sebastianus Medices, de compensat. prima parte, quaestion. 5. Hippolyt. Riminaldus, in consilio 451. num. 26. lib. 4. Barbosa, in d.l. diuortio, §. ob donationes, numer. 8. folio 989. Alexander Trentacinquius, variarum lib. 3. titul. de compensat. num. 1. & 4. Pater Ludouic. Molina, tom. 2. de institia & iure, tractatu 2. disputatione 297. columna 3. in fine, versicul. quoad tertium, solio 296. vbi inquit, compensatio[sect. 95]nem proprie locum non habere, nisi quando res sunt eiusdem rationis, & speciei, siue substantiae, & qualitatis eiusdem, & consistunt in pondere, numero, & mensura, vt quando debitum, est pecunia; & res, in qua fieri debet compensatio, est similiter pecunia; aut quando debitum, est triticum, vinum, oleum, aut aliud simile, & res in qua fieri debet compensatio, est eiusdem speciei: quando vero sunt diuersarum specierum, vt quando vnum est pecunia, aliud vero equus, vinum, aut oleum, non est proprie compensatio: neque item est proprie compensatio, quando sunt eiusdem speciei, sed non consistunt in pondere, numero, & mensura, vt quando debetur vnum mancipium, & compensatio intenderetur in alio aequo, provt ibi comprobat: & latius repetit eodem tomo, & tractat. 2. disputat. 560. per totam, maxime column. 13. vers. habet autem locum, folio 2011. vbi vide: & idipsum resoluit Alexander Trentacinquius, dicto titul. de compensat. numero primo, per totum, folio 168. Thomas Cormerius, lib. 19. iuris ciuilis, Romani, Gallicique, titulo 6. cap. 3. prima parte ad finem, vers. compensatio debiti. folio 724. vbi inquit, quod compensatio debiti ex pari specie, & causa dispari admittitur, veluti, si pecuniam tibi debeam, & tu mihi pecuniam debeas, aut frumentum, aut caetera huiusmodi, licet ex diuerso contractu, vt si debeam ex vendito, tu mihi ex mutuo, compensare, vel deducere potes. Conueniunt[sect. 96] etiam vnanimite Interpretes omnes, quatenus dicunt, generis ad genus compensationem admitti, quando idem in genere debetur, & genus est eiusdem qualitatis;secus vero si diuersae, vt dixi; vt frumentum ad vinum, & e contra: habet enim genus functionem quandam, & res fungibilis compensationem recipit, provt vtrumque ex multis Authoribus comprobat Sebastianus Medices de compensat. 1. parte, quaest. 2. Petrus Gregorius, in syntag. iuris, lib. 21. d. cap. 22. numer. 3. in fine. Petrus Barbosa, in d.l. diuortio, §. ob donationes, num. 8. ver. ex qua quidem, & num. 23. in fine, & 24. & 25. vbi scripsit, quod quando quis debet frumentum, & illud extat, non potest pro eo soluere pecuniam: quia de pecunia ad frumentum non potest admitti compensatio, neque vnum pro alio inuito creditore solui potest, l. 2. §. 1. ff. si certum petatur: & ita in terminis declarant Bartolus, Albericus, Alexand. & Montepicus, quos d. num. 8. citat Barbosa, & repetit d. num. 24. & 25. folio 1000. vbi in eo dubio, an de fructibus ad fructus admittatur compensatio, concludit, quod licet pro fructibus non possit obiici compensatio de pecunia; poterit tamen obiici compensatio de aliis fructibus, sine frumento: nam compensatio non solum habet locum in quantitatibus, sed etiam in omnibus consistentibus in pondere, & mensura, dummodo sint eiusdem substantiae, & qualitatis. Nam si ego tibi debeam frumentum, & tu mihi vinum, non admittetur compensatio: & citat Paulum Iureconsultum, lib. 2. receptarum sententiarum, titulo 5. §. finali, dicentem, quod compensatio debiti ex pari specie, & causa dispari inducitur, veluti si pecuniam aut frumentum, & caetera huiusmodi: nam quamuis ex diuerso contractu, tamen compensatio admittenda est: Et ibidem notat Cuiacius. Denique excitauit Barbosa ipse, eodem num. 25. dubium illud, si tu debeas frumentum certi fundi, & sic in specie; & alter tibi debeat frumentum alterius fundi, vel etiam frumentum in genere, vtrum debeat admitti compensatio de frumento ad frumentum & refert Castrensem sentientem, non admitti, & Beroum contrarium dicentem. Ipse autem concordat, vt si ratione bonitatis, & valoris inter frumenta non sit differentia, admittatur compensatio; alias secus: nec videtur contradicere l. 12. titul. 14. partita 5. quae superiora omnia clare confirmat, dum dicit, quod potest compensari illud, quod pondere, numero, vel mensura continetur, cum altero eiusdem generis, iuxta quantitatem debitam. Item quod compensatur debitum equi, vel alterius rei in genere cum simili debito generis: sed res specialis, vt seruus, vel fundus, non potest compensari cum re, quae pondere, numero, vel mensura continetur. Remanet ergo de quantitate ad quantitatem, & de[sect. 97] genere ad genus compensationem admitti, dummodo sint eiusdem substantiae, & qualitatis, vt dixi: dummodo etiam vtrumque debitum sit omnino liquidum, purum, & exigibile: illiquid namque ad liquidum compensatio non admittitur, l. finali, C. de compensat. vbi clare id deciditur, provt significat Gaspar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quaest. 18. num. 10. melius Barbosa, in dicta l. diuortio, §. ob donationes, num. 31. dicens, de iure antiquo non fuisse clare decisum, de debito liquido ad non liquidum non admitti compensationem, imo & eo casu locum esse comensationi, videri probari in l. neque, C. de compensationibus, neque contrarium probare textum, in l. si debeas, 22. ff. de compensat. provt ibi explicat: & idipsum videlicet, quod liquidi ad liquidum, non vero ad non liquidum compensatio fiat pro regula tradiderunt Tiberius Decianus, in consilio 94. num. 23. in fine libro 3. Octauianus Cacheranus, decisione Pedemontana 92. num. 36. Fauius Turretus, in consilio 44. num. 13. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, tertia parte, quaest. 6. numer. 2. Alexander Trentacinquius, variarum resolut. lib. 3. dicto titulo de compensat. num. 5. latius num. 20. & seq. Scbastianus Medices, prima parte, quaestion. 13. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo 2. littera C. conclusione 489. folio 953. & conclusion. 490. numer. 54. & 56. Thomas Cormerius, lib. 19. iuris ciuilis, tit. 6. de compensat. 2. parte, cap. 3. in fine, folio 725. vbi inquit, quod Imperator Iustinianus in l. vltima, C. de compensat. compensationes obiici constituit, si causa ex qua compensatur, sit liquida, & non multis ambagibus innodata, sed possit Iudici facilem exitum sui praestare: & ita quod obseruare iudices id praecipit Iustinianus, & non procliuiores ad admittendas compensationes existere, nec molli animo eas suscipere, sed iure stricto vtentes, si inuenerint eas maiorem & ampliorem exposcere indaginem; eas quidem alij iudicio reseruare: litem autem pristinam iam pene expeditam, sententia terminali componere. Hugo Donellus, commentariorum iuris ciuilis lib. 16. dicto c. 15. columna 10. in principio, versi haec de rebus ad compensationem, folio 700. vbi late distinguit, an causa, ex qua compensatur, seu compensatio obiicitur, liquida sit, an non sit: Anton. Faber, ad titul. C. de compensat. definitione 10. folio 399. vbi quod compensari[sect. 98] non potest debitum controuersum cum liquido, licet controuersum possit ex Iudicis authoritate prouisionaliter (vt aiunt) exigi praestita cautione: & hi omnes concludunt, debitum, cuius compensatio obiicitur, liquidum esse debere, vt dixi: vel de facili, aut in promptu liquidari posse. Si enim longam, maiorém[sect. 99]que indaginem exposcat, non admittitur ea exceptio, sed in aliud iudicium relinquitur tale debitum exigendum, ad probandum, sicuti ex Thoma Cormerio nunc dicebam, & concludit Sebastianus Medices, prima parte, quaest. 13. qui in eo dubio, vtrum liquidi ad non liquidum admittatur compensatio: respondet ita distinguendum esse; aut quod nondum liquidum est, de proximo liquidari potest, aut non: Primo casu admittitur compensatio, secundo non: & tempus liquidandi arbitrio Iudicis remittitur: quia ea quae sunt facti, non possunt sub certa regula definiri, vt latius ibi comprobat, & inquit, liquidum creditum dici, quando constat per instrumentum, per sententiam, vel per alias probationes similes, idque post alios plures Authores, quos citat: & idipsum resoluit Iacob. Menochius, lib. 2. de arbitrar. centuria prima, casu 14. qui etiam explicat, debitum liquidum quod dicatur, vt in compensationem deduci possit? & concludit, tempus liquidandi creditum, arbitrarium esse. Caes. Vrsillus ad decisionem Afflictis 121. num. 5. Octauianus Cacheranus, dicta decisione 92. num. 36. Escobar, de ratiociniis, dict. cap. 36. num. 2. Pater Ludouic. Molina, tomo 2. dicta disputat. 560. fol. 2011. in versic. exceptio compensationis, & folio 2002. in principio, Alexander Trentacinquius, dicto titulio de compansat. ex num. 8. vsque ad numerum 20. vbi primam facit regulam generalem, quod de debito liquido ad liquidum fit compensatio, & vndecim modis eam limitat. Deinde ex num. 20. vsque ad numerum 24. secundam facit regulam, quod de debito liquido ad non liquidum non admittitur compensatio. Et primo limitat eam, quando in continenti offeruntur probationes; & quando in continenti dicatur; dicit, quod relinquitur arbitrio iudicis: & latius explicat num. 21. Secundo limitat, quando debitum est liquidum per confessionem partis, & non per testes. aut instrumenta; tunc namque etsi contrariae extent sententiae opiniones, ipse existimat, confessum admitti debere, si intra breue tempus debitum sibi, cuius compensationem obiicit probare velit. Petrus etiam Surdus. in consilio 246. numer. 4. lib. 2. vbi quod compensatio etiam de non liquido debito, imo[sect. 100] & de litigioso allegari, & opponi potest, si tamen liquidari potest intra breue tempus, statuendum iudicis arbitrio, secundum Bartol. Bald. Bertrandum, Capicium, & Tiraquellum, quos ibi refert. De iure autem huius Regni, ex decisione l. 20. ti[sect. 101]tulo 14. partita 5. decem dies assignantur ad probandum, & liquidandum debitum, cuius compensatio obiicitur; vt constat ibi: Pero el juzgador deue catar primeramente, ante que mande fazer este quitamiento, si aquel que quierdes contar vna debda por otra, puede luego probar, e aueriguar lo que dize, o a lo mas tarde fasta diez, dias. E si lo probare assi, o conociere el otra la debda, , est once lo deue mandar, assi como es sobredicho. Mas si extendiere, que lo non pondria tan ayna probar, porque los testigos son luene, o, las cartas de la prueua, estonce no le dene otorgar el. quitamento sobredicha, ante dene de andar por el pleyto adelante, como el derecho manda. Et Gregorius Lopez ibi, verbo, fasta diez dias, inquit in hunc modum: Habes hic, quod illa exceptio dicitur liquidabilis, quae potest liquidari infra decem dies; Doctores aliter dicebant. in l. finali, C. de compensat. volentes, hoc esse arbitrarium. Et infert, quod licet doctrina Bartoli, in l. aufertur, §. qui compensationem, ff. de iure fisci, sit communiter approbata de iure communi, vt ibi per eum; quae habet, quod quando condemnatus nullum habet tempus datum ad soluendum, non potest opponere compensationem, etiam si se offerat statim liquidaturum; tamen cum hodie de iure Regio dentur decem dies ad probandum exceptionem oppositam, poterit obiici, & probari exceptio compensationis infra dictos decem dies. Et allegat Rodericus Suarez ita tenentem: sequiturque Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 3. parte dicta quaestione 6. num. 2. liquidi ergo de[sect. 102]biti, aut in termino praefixo decem dierum liquidandi, compensatio opponi potest, non tantum tempore litis contestatae, & quouis tempore ante rem iudicatam, quamuis ante sit omissa; sed etiam post rem iudicatam & aduersus iudicati executionem, sicuti & contra instrumentum guarentigium, ex quo executio petitur; vt per text. in l. 2. & in l. si constat, 4. C. de compensat. deduxerunt, atque exornarunt Afflictis, decisione 121. numero 4. Caesar Vrsillus, ibidem, in addit. num. 4. & 5. Petrus Gregorius, in sytntagmate iuris, libro 21. cap. 22. num. 7. Ioannes Gutierrez, dicto cap. 6. num. 2. Medices, de compensat. 2. parte, quaestione 15. & quaestion. 31. num. 9. Hippolyt. Riminaldus, in consilio 451. num. 37. lib. 4. D. Ludouic. Peguera, decisione 175. vbi vide: Octauianus Cacheranus, decisione 92. num. 1. Escobar, de ratiociniis, dicto cap. 36. numero 2. Parladorius, rer. quotidianar. lib. 2. cap. finali, 5. parte, §. 11. num. 30. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iur. tomo 2. littera C. conclusion. 492.[sect. 103] per totam, sol. 959. Antonius Faber, ad tit. C. de compensat. definitione 14. fol. 397. vbi quod conductor potest obiicere victori, & in executione iudicati compensationem pecuniae debitae locatori suo, licet condemnato:sed & causa conclusa; & in causa appellationis compensatio potest opponi; provt Caesar Vrsillus, in addit. ad dictam decision. Afflictis 121. probauit num. 37. Anton. Fab. ad dictum titulum de compensat. definition. 15. Greg. Lop. in d.l. 20. tit. 15. par. 5. dicens quod dictum Baldi contrarium non seruatur in praxi. Hugo Donellus (cuius disputatio ex decisione dictae l. partitae cessare videtur omnino) commentariorum iuris ciuilis, dicto lib. 16. cap. 15. colum. 10. in principio, folio 700. versic. haec de rebus ad compensationem. Praedictorum autem ratio est quoniam com[sect. 104]pensans, dicitur soluere, l. si debitor, ff. qui potior. in pign. habean. l. dedisse, ff. de verbor. significat. l. vel permutauit, ff. de liberali causa. Ioannes Gutierrez, dicto cap. 6. num. 2. Barbosa, in d. §. ob donationes, numer. 8. in fine. Cacheranus. d. decisione 92. num. 11. & 14. Medices, in praefatione tractatus de compensat. num. 2. Gas par Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quaest. 18. numer. 5. Menochius, de arbitrariis lib. 2. casu 14. num. 3. Hugo Donellus, d. cap. 15. in principio. Cardinalis Thuscus, pract. concl. iuris, tomo 2. d. concl. 487. fol. 590. & concl. 488. folio 951. vbi an compensatio sit solutio vera, vel ficta. De specie vero ad speciem non admittitur com[sect. 105]pensatio, neque etiam de specie ad quantitatem, vel e contra, l. si conuenerit, ff. de pignoratitia actione, l. si non sortem, §. si certum, ff. de conditione indebiti, l. si ex pecunia, C. de rei vendicatione, l. quod dicitur, ff. de compensat. l. 21. tit. 14. part. 5. & haec est receptissima conclusio ex Iasone, in §. in bonae fidei, num. 69. Institut. de actionibus. Socin. iun. in consilio 60. num. 3. libro primo. Iosepho Ludouico, decisione Perusina 15. n. 5. Medices, de compensat. prima parte, quaest. 3. & 4. Petro Surdo. in consil. 246. num. 11. & 13. libro primo. Petro Gregorio, lib. 21. dictor cap. 22. n. 5. Alexandro Trentacinquio. variar. lib. 3. titul. de compensat. in principio, latius Hug. Donello, lib. 16. d. cap. 15. colum. 6. fol. 696. ex versiculo, non minus res in compensationem versantur, Petro Barbosa, in d.l. diuortio, §. ob donationes, ex num. 8. vsque ad numerum 12. qui reddit rationem dicto numero 8. in fine: quoniam compensatio (vt dixi) solutio est, & in speciebus potest praetendi affectio & probabile interresse; & ideo non potest aequalitas considerari, vnde succedit regula l. 2. §. primo, ff. si certum petatur. In quantitatibus autem nullum potest praetendi probabile interesse, vel affectio: l. nummis, ff. de in litem iurando, & ideo in illis admittitur compensatio: quam rationem tradidit etiam Medices dicta prima parte, quaest. 3. eleganter Hugo Donellus, vbi supra qui concludit, quod in summa, tantum pecunia, & quantitas vtrinque debita compensatur. Species autem si partita erit, est eadem praestanda, quidquid eidem debitori debeatur vice mutua, siue alia species, siue pecunia, quae eandem aestimationem efficiat, compensationi locus non erit: quia pecunia petita non sit, nec sit praestanda: & merito (inquit Donellus ipse) nam qui pro specie a se petita vult pensare aliam speciem, aut pecuniam sibi debitam, aperte postulat, aliud pro alio pensare, id est soluere. Atqui ius non concedit, aliud pro alio solui inuito creditori, ne in vera quidem solutione, & praestatione pecuniae: multo igitur minus recipiendum est in compensatione, quae imago est tantum verae solutionis. Addit etiam Donellus idem (quod Barbosa, & caeteri non adnotarunt) quod qui specie petita, aliam speciem pensare vult, postulat speciem cum specie permutare, & qui pro specie petita, compensare vult pecuniam; postulat eam speciem sibi vendi. Atqui contractus hi sunt, permutare, aut vendere; & certi iuris est, neminem cogi quidquam contrahere, cum omnes contractus sint voluntatis, & consensus ab initio, non necessitatis, l. nec emere, C. de iure deliberandi, l. sicut, C. de obligat. & act. & hinc natum responsum Scaeuolae, in l. si debeas, ff. de compensat. provt ibi erudite obseruat, & in fine in hunc modum scribit: Et in summa, vt pecuniae cum specie petita, sic speciei cum pecunia petita nulla compensatio est: quod posterius iisdem rationibus efficitur, quibus & illud superius. Nam qui pro pecunia speciem compensare vult, is offert aliud pro alio, & praeterea postulat vendere speciem suam pro pecunia a se petita, vt sic actor cogatur eam rem emere; sed iam dixi, neque aliud pro alio inuito creditori solui posse, nec quamquam inuitum cogi emere, aut alio modo cum quoquam contrahere, &c. In quantitate tamen debita vti specie, iuxta terminos l. sed si certos, ff. de legatis primo. quod compensatio admittatur de alia quantitate, quia adhuc militat ratio praedicta; tradit Barbosa, in d. §. ob donationes, num. 9. vbi citat Authores alios ita tenentes: & eodem num. 9. in fine, & numero 10. &11. & seqq. ponderat iuta nonnulla in contrarium quae videntur obstare supradictae conclusioni, quod de specie ad speciem, neque etiam de specie ad quantitatem compensatio non admittitur, & retenta communi ea sententia, eisdem ex proposito satisfacit: & dicto numer. 11. concludit, compensationem[sect. 106] admitti quandoque in rei vendicatione, quando scilicet res vendicatur, & quia non praestatur, deuenitur ad aestimationem. Cum enim tunc attenta executione, ex vtraque parte debeatur quantitas, admittitur propria compensatio, vt probat lex prima, C. si maior factus. Siigitur agatur rei vendicatione, & tamen quia res non extat, vel difficulter haberi potest, executio fiat in aestimatione, iuxta iura, & Authores ibi relatos, admittetur compensatio, cum in effectu fieri videatur de quantitate ad quantitatem, vt probat l. si constante, §. si vxor ff. soluto matrimonio: & idem erit, si iussus restituere per iudicem, culpa, vel dolo desiit possidere rem, quo casu peruenitur ad aestimationem, l. qui restituere, ff. de rei vendicatione, & in aliis casibus. provt obseruat dicto num. 11. & infert num. 12. in principio, quod si tu debeas quantitatem, & alius tibi debeat speciem, & tu vleis, quod aestimetur species tibi debita, vt sic possis obiicere compensationem de quantitate ad quantitatem, non audieris, ne alias debitor inuitus speciem tibi debitam cogatur emere, aduersus regulam, l. nec. emere, C. de iure deliberandi. & idem repetit num. 19. quod si a principio actum sit speciem, & quia ea non extat, fit condemnation in quantitate, admittitur compensatio: & num. 15. adnotauit idemmet Barbosa, quod etiam de specie ad speciem, & de quantitate ad speciem admittitur compensatio, si in iudicio reus conuentus obiiciat compensationem, & actor taceat, cum actor tacens videatur consentire, vt latius ibi; alias secus, non modo in dispositione inducta per factum hominis, sed etiam ex facto, & dispositione legis: quia[sect. 107] etiam quando lex inducit compensationem, videtur velle, quod non fiat nisi de quantitate ad quantitatem, vt aperte probat. l. quod dicitur, 5. ff. de impensis in rebus dotal. fact. quod cum Paulo de Montepico defendit in praecitato, §. ob donationes, num. 29. in versic secundum memorandum est, & numero 30. vbi in[sect. 108] versic. cauendum etiam est. defendit quoque, & contrariae partis Authores improbat, quod compensatio non fit de quantitate ad speciem, etiam in vltima voluntate, provt latius ibi probat. Vnde dubium redditur (provt ego animaduerto vltra ipsum Barbosam) quod[sect. 109] de Quarta, quae debetur vxori, ex dispositione authent. praeterea, C. vnde vir. & vxor, Sebastianus Medices, de compensat. prima parte, quaest. 32. scriptum reliquit, vt scilicet in ea compensatio admittatur: Nam ex vtroque capite dispositionis legis, vel vltimae voluntatis. videtur quod debeat denegari, iuxta superiora. Tertio deinde & principaliter obseruandum, atque constituendum est, dubium fuisse apud Interpretes nostros controuersum, vtrum compensatio ipso iure, & sic etiam parte non opponente, inducatur, aut inducta censeantur; an vero vt iure fiat, necesse sit, quod a parte opponatur? Quo equidem in[sect. 110] dubio partem affirmatiuam, ita fieri compensationem ipso iure, vt de ea opponi per hominem necessarium non sit; tenebat Martinus antiquus glossator, vt refert Glossa, in dicta l. constat, C. de compensat. & eandem opinionem sustinuit Tindatus, in tractatu de compensat. in articulo 6. per totum, vbi demonstrat per multas rationes, hanc esse veriorem opinionem. Et Afflictis, in decisione 121. numero primo, & 2. vbi dicit hanc opinionem veriorem, & secundum eam fuisse iudicatum per Sacrum Consilium. Alexand. Trentacinquius, variarum libro 3. titulo de compensat. numero 24. folio 172. versic. mihi placet. vbi hanc partem sequitur, & dicit, expressim probari in dicta l. si constat. dum lex ipsa dicit: Si constat pecuniam inuicem deberi, ipso iure pro soluto compensationem haberi oportet ex eo tempore, ex quo ab vtraque parte debetur. Ponderat enim illa verba, ex eo tempore, ex quo ab vtraque parte debetur, & sic quando absque alio hominis facto, ipso iure fit compensatio. Et illud verbum, oportet, significat neccessitatem; & ideo de necessitate statim, quod hinc inde est debitum, ipso iure est inducta compensatio. Et hinc est (adiicit Trentacinquius ipse) quod Iudex debet pronuntiare secundum compensationem iam factam ipso iure, eo ipso, quod sibi liquet, debita hinc inde esse compensabilia, vt probatur in §. in bonae fidei. Institut. de actionibus. Concludit tamen, quod licet fiat ipso iure compensatio, tamen ad eius exercitium requiritur obiectus partis in iudico, vt probatur in d.l. finali, C. de compensat. in principio, iuncto versic. ita tamen obiici. Per quae verba apparet, quod vsus compensationis stat in hominis potestate: & tandem in versic. haec secunda opinio, agnoscit idem Author, alteram opinionem, quod compensatio non fiat ipso iure, nisi a parte opponatur, magis placiturum, & limitat eam pluribus modis. Caeterum quod fiat compensatio ipso iure, admittit indistincte Hugo Donellus, commentar. iuris ciuil. libro 16. cap. 15. colum. penultima, folio 702. versic. Tertium illud ad vim compensationis. vbi inquit, dignum esse notatu, quod placet, non exinde primum compensationem pro soluto haberi ipso iure. cum obiecta est;sed ex quo primum obiici potuit, id est, ex quo primum caepit pecunia vtrinque deberi, d.l. 4. C. de compensat. idque aequissimum esse, nam & tunc primum eam pecuniam habere caepit creditor, ex quo eam debuit, concedendum est debitori, ex illo ipso tempore creditorem ab ea pecunia, eum liberare; proinde & eam pecuniam exinde pro soluta habere, vt debitor, tanquam ea solutionis nomine, data & accepta, & liberetur ea praestatione, & liberatus suo iure pecuniam retineat Et adiicit Donellus idem, esse vtilissimum, id de compensatione ita intelligi. Valet enim ad res multas, in quibus praecipue spectatur vtilitas huius partis; & quod prodest in summa ad accessiones rei debitae ex eo tempore tollendas; ad solutum per errorem post id tempus repetendum: ad procuratorem absentis compensationis ex persona domini vtentem satisdatione exonerandums. Prodest (vt dixi) ad accessiones exinde tollendas; puta vsuras, fideiussores, pignora, provt haec omnia latius explicat Donellus ipse. Et quod attinet ad pignora, vide decisionem Genuae 4. vbi quod compensatio ad impediendum pignoris distractionem, ipso iure sit. & ideo ratio continens distractionem non facta compensatione, non admittitur pro bene reddita, ve latius ibi, maxime ex num. 22. vbi videtur eadem sustineri opinio, quod compensatio fiat ipso iure, & ad dictum effectum absque dubio vt constat ibi: Non enim poterat fieri alienatio pignorum pro ea summa, pro qua compensatio obiici poterat, & fiebat compensatio ipso iure ad impediendum alienationem pignoratorum locorum pro concurrenti quantitate, seu summa, vt probatur clarissime per text. in d.l. si constat, & dict. l. etiam, C. de compensat. Et hactenus de prima opinione, quod compensatio fiat ipso iure, etiam parte non opponente. Secunda vero, & contraria sententia est, quod compensatio non inducitur ipso iure, sed ita demum si a parte opponatur, alias enim non videtur inducta, nisi quibusdam in casibus relatis per Glossam, & Doctores: in d.l. si constat. & sic quod non antea effectum suum operetur, quam per partem opposita fuerit. Sicuti ex Socino, Rolando, Tiraquello, Baptista, & Gama resoluit Barbosa, in, d.l. si constante, §. ob donationes, num. 31. in versic. intellige autem, & num 32. solio 1004. qui addit, Iudicem ex officio posse compensationem inducere, l. prima; C. si maior. factus, item exceptionem compensationis in hoc differre ab aliis exceptionibus, quod reliquae exceptiones, etiam oppositae in iudicio, tantum elidunt actionem, l. si vnus, §. pactus ne peteret, ff. de pactis, neque eam perimunt nisi postquam sententia lata fuerit in fauorem excipientis: exceptio autem compensationis eam habet naturam, vt vbi primum proposita sit extinguat ipso iure debitum aduersarii, & consequenter actionem etiam antequam feratur sententia, dicta l. finali, C. de compensat. & dict §. in bonae fidei, de actionibus, & hanc differentiam agnoscunt Authores quamplures, ibi relati per Barbosam. Idem quoque, quod licet ipso iure fiat compensatio, siue quoad ortum, seu natiuitatem inducatur; tamen quoad exercitium requiratur hominis factum, & quod a parte opponatur; resoluit Sebastianus Medices, de compensationibus, prima parte, quaest. 21. per totam, & esse communem opinionem, quod non inducatur ipso iure, nisi allegetur, & opponatur per partem, concludit Caesar Vrsillus, in addita. ad decisionem Afflicti 121. numero primo, Fabius Turretus, in consil. 44. numer. 16. libro primo. Vincentius de Francius, decisione 53. numero 2. vbi quod compensatio opposita ab homine, ipso iure fit a lege, iuxta terminos dictae l. si constat. Gaspar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quaestione 18. numer. 10. & 13. Thomas Cormerius, libro 19. iuris ciuilis; titulo 6. de compensat. cap. 3. in fine, folio 725. & cap. 4. eod. fol. vbi quod factum hominis requiritur, vt fiat compensatio, & sic. opponi, ac obiici debet a parte: Pater Ludouic. Molina, tom. & tractatu 2. de iustitia & iure, disputatione 560. in principio, folio 1999. in versic. qui extra iudicium. Petrus Surdus, in consilio 246. num. 27. & 28. lib. 2. vbi quod compensatio non inducitur ipso iure, sed parte opponente, & quod operatur effectum suum quando, opponitur, non ante. Sic non retrotrahitur, sed operatur a die oppositionis, & ab eo die extinguit debitum, quia eo casu ius compensandi est in potentia, non in actu. Quod latius notauit ipse Surdus, decisione 117. ex num. 1. vsque ad num. 5. vbi citat singularem decisionem Benintendi, vt non retrotrahatur declaratio, siue oppositio compensationis. sed effectum sortiatur a die oppositionis: Ioann. Vincent. Hondedeus, in consilio 38. n. 15. & duobus seqq. lib. 2. vbi post alios Authores, quod compensatio fit, ac debitum extinguit ipso iure, parte de ea opponente, si hinc debitum, ac creditum consistunt in quantitate, vt probat textus clarus, in d.l. si constat, iuncta Glossa, in verbo, ipso iure, & sic tollit post oppositionem actionem ipso iure, & nec ante oppositionem partis fit compensatio, sed solum post oppositionem, vt latius ibi Cardinalis Thusc. practicarum conclusion. iuris, tom. 1. littera C. conclusione 493. fol. 960. Anton. Faber. ad tit. C. de compensat. definitione 4. vbi quod compensatio fit ipso iure, sed ita demum, si opponatur aperte, praeter quam in poenalibus: & definitione 5. vbi tradit formulam pronuntiandi contra compensationem, & inquit, quod quoties obiicitur compensatio debiti, quod nec liquidum sit, nec tale, vt statim liquidari possit, cauere Iudex debet, ne ita pronuntiet, vt reprobet compensationem, sed ita potius, vt dicat, nullam se: oppositae compensationis rationem habere, ne alioqui reo, qui compensare voluit, debitum quandocunque petenti, & probanti noceat exceptio rei iudicatae, per text. in l. quod in diem 7. §. si rationem, ff. de compensat & in l si autem 8. § si quocunque, ff. de negotiis getis, quod idem concludit Thomas Cormerius, dicto libro decimo nono, titul. 6. de compensat. cap. 5. in fine folio 726. in haec verba: Si rationem compensationis Iudex non habuerit, salua manet petitio. Nec enim rei iudicatae exceptio obiici potest. Aliud dicam, si reprobet compensationem, quasi non existente debito: Tunc enim rei iudicatae mihi nocebit exceptio. Concludit etiam Hugo Donellus, commentar. iur. ciuil libro decimo sexto, capite decimo quinto, in finalibus verbis columnae finalis, vbi in hunc modum reliquit scriptum: Quid si debitor conuentus, compensationem recte opposuit in iudicio, sed Iudex nihilominus contempta allegatione eum condemnauit; an etiam tunc salua erit debitori vetus actio, an vero illi obst abit sententia Iudicis, quasi qui eum condemnando; tacite pronuntiauerit, non esse eum liberatum, ac proinde necinuicem ei quidquam deberi? Et de eo extat distinctio in l. quod in diem §. primo, ff. de compensat. in hanc sententiam: Interesse, an rationem compensationis Iudex non habuerit, id est, an ita reiecit compensationem, quasi ei in proposito locus non esset: an vero reprobauerit compensationem, quasi non existente debito, id est, an admissa, cognitione de compensatione inquisierit, an debitori vicissim quid deberetur; & tandem repudiata, quasi nihil ei deberetur, compensatione, eum condemnarit: Priore casu saluam manere petitionem; quia nec rei iudicatae exceptio obiici possit. Nihil enim hic Iudex de debito quod vocatur in compensationem: iudicauit, quia nec de eo cognouit quidem; posteriore non manere: tnnc enim rei iudicatae debitori. nocere exceptionem, vtpote, in eo debito, de quo iudex pronunciauit, absoluitque eum, a quo dicebatur deberi. Est autem maxima differentia, an dicatur ipso iu[sect. 111]re, nec ne, compensatio facta: nam quando fit ipso iure, tunc licet pet partem non fuerit oppositum, si tamen tedigatut ad mentem Iudicis, saltem in allegationibus, ex suo officio declarabit, compensationem a iure fore factam: sed quando non fit compensatio nisi opponatur ab homine, tunc est necesse, quod exceptio compensationis opponatur in iudicio; & in forma, vt in l. 1. §. item Labeo, ff. de fluminibus, & appareat in actis, l. illicitas, §. veritas, ff. de officio praesidis, & tunc Iudex ad petitionem partis, & non ex proprio officio dictam compensationem admittet; sicuti Angelus Aretinus notauit in d. §. in bonae fidei, sub num. 8. & ita explicauit Alexander Trentacinquius, variar. lib. 3. d. tit. de compensat. num. 24. in fine, folio 173. multum etiam interesse, quod compensatio fiat ipso iure, nec ne, tradidit Hugo Donellus, comment. iuris ciuilis, lib. 16. d. cap. 15. colum. penul fol. 702. versic Tertium illud ad vim compensationis. Tenendo igitur sententiam praedictam, tanquam veriorem, & communiorem, limitate ipsam debemus nonnullis in casibus, ex communi Interpretum sententia, in qui[sect. 112]bus compensatio fit in ipso iure, etiam si a parte non opponatur, & eos commemorat Alexander Trentacinquius, vbi supra, dicto num. 24. ex versic. si haec secunda opinio, in compensationibus inquam delictorum, vt de negligentia ad negligentiam, de culpa ad culpam, & de dolo ad dolum, l. si ambo, ff. de compensat. vbi Glossa, & Bartolus notarunt deinde ad impediendum cursum vsurarum, l. si constat, & ibi Glossa, C. de compensation. & ad poenam committendam, vt per Glossam, & Doctores ibi: & quando tractatur de liberatione pignoris, ex ipsamet Glossa ibi: & in expensis alimentorum, quae compensantur cum operibus, l. in rebus, §, possunt ff. commodati si serui, §. finali, ff. de aditio edicto, & in expensis factis gratia fructuum, l. fundus qui, §. 1. ff. familiae erciscundae, l. fructus, ff. soluto matrimonio, & in expensis factis in eruditione pueri, & vtilitate & in de percepta, l. quod si artificem, ff. de rei vendicatione, & in expensis factis in dotem, quae ipso iure minuunt dotem, provt dos est nomen iuris. Ita sane praedictos casus, in quibus compensatio fit ipso iure, commemorauit post Angelum Aretinum, & Tindarum, Alex. Trentacinquius, nunc[sect. 113] relates; & generaliter, quod fiat compensatio ipso iure. etiam si a parte non opponatur & in omni casu, in quo infertur praeiudicium creditori, si compensatio ipso iure non esset inducta, vt quia ea non inducta, compensans teneretur ad poenam, vel interesse; per text in dicta l si constat, C. de compensat. resoluit Faber, in dicto §. in bonae fidei, num. 14. de actionibus. Iason ibidem, num. 83. Alexand. in consilio 45. num. 4. libro 3. & in consilio 74. ex num. 4. lib. 5. Socin. in consilio 130. ad finem, lib. 4. & in l. Iulianus, numer. 9. ff. de condict. indebiti. Baptista in l. 2. num. 115. C. de pact. inter emptor. & vendit. Gama, decisione 91. num. 2. Se-. bastianus Medices, de compensat. prima parte, quaestione 21. num. 3. vbi quod compensatio fit ipso iure ad euitandam poenam, vel commissum; quod etiam tenent permulti Authores relati pet Blasium Flores Diaz de Mena, in addit. ad dictam decisionem Gamae 91. num. 2. folio 46. vel impediendas vsuras, & cursum earum, aut interesse, quod non currit ei, qui potest compensationem opponere; vt latius Medices, prima parte, quaetione 50. per totam, Barbosa, qui regulam superiorem ita generaliter proponit in dicta l. diuortio, §. ob donationes, num. 33. ff. soluto matrimonio, Petrus Gregor. in syntagmate iuris lib. 21. cap. 22. numero 2. Hugo Donellus, lib. 16. commentar. cap. 15. colum. penultima, folio 702. eleganter Ioannes Vincen[sect. 114]tius Hondedeus, in consilio 38. lib. 2. qui cum antea probasset ex num. 9. cum seqq. debitorem ratione retardatae solutionis non teneri creditori ad interesse, antequam sit constitutus in mora soluendi, l. 2. §. si nauis, C. ad legem Rhodiam de iactu. lecta. ff. si certum petatur, & probant multi Authores ibi relati, dicentes id procedere, siue agatur de interesse lucri cessantis, siue damni emergentis, quia nullo casu debetur sine mora; & quod mora debet probari ab, eo qui se fundat illa, vt ibidem probat Hondedeus: num. 10. & tribus seqq. cum etiam num. 14. praemisisset, quod in mora non dicitur ille, a quo pecunia propter exceptionem debitori competentem, exigi non potest, dicta l. lecta, ff. si certum petatur, cap. non est in mora, de regul. iuris in 6. Denique cum praemisisset, quod ante oppositionem partis non fit compensatio ipso iure, nec extinguitur obligatio, & actio, sed solum post oppositionem partis; in hunc modum inquit sub num. 14. Sed dominus Simon licet esset debitor domini Ioannis Bernardini haeredis D. Sigismundi senioris, erat tamen eiusdem Ioann. Bernardini creditor ex aliis multis causis: & si D. Simon fuisset conuentus a domino Ioan. Bernardino, potuisset eum repellere exceptione compensationis: Cum compensatio fiat, ac debitum extinguat ipso iure, parte de ea opponente, si hinc inde debitum ac creditum consistunt in quantitate, vt probat textus clarus in l. si constat, iuncta glossa, in verbo, ipso iure, C. de compensat. & ibi Albericus, num. 1. &2. tollit que post oppositionem actionem ipso iure; ideo omnis mora cessat ex praedictis: & ita respondit Parisius, in consilio 121. numer. 20. lib. 1. Et quamuis recepta magis videatur illa sententia quod ante oppositionem partis de compensatione, non fiat compensatio ipso iure nec extinguatur obligatio, & actio, sed solum post oppositionem partis, vt habetur per Doctores, in d.l. si constat, & D. Simon nunquam de compensatione opposuerit, non propterea D. Simon potuit dici in mora vt ad interesse teneretur: quoniam praedictae communis sententia. procedit respectu extinctionis debiti, & actionis, sed ad impediendam moram fit compensatio ipso iure, etiam ante oppositionem partis, quia non est in mora, vbi est exceptio, & quis non potest cogi iudicium um effectu pati, vt declarant in dict. lege si constat, glossa, in verbo, ipso iure, in fine, Baldus numer. . 7. Angel. numer 3. Castrensis. num. 2. Velar. decis. 108. num. 10. lib. 2. Sebastianus Medices, tractatu de compensat. parte prima, quaest. 26. Et propterea quoties duo sunt hinc inde debitores ac creditores in quantitate, etiam ante oppositionem de compensatione, illa fit ipso iure, pro concurrenti quantitate ad impediendum cursum vsurarum, ita vt ab aliquo ex eis pro concurrenti quantitate vsurae nullo modo peti possint, vt probat textus clarus, in d.l. si constat, & C. Idem quoque tradiderunt post alios Authores Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iur. tomo primo, littera C. conclusione 493. num. 1. & tribus seqq. folio 960. & num. 36. folio 961. vbi quod compensatio fit ipso iure ad impediendum cursum vsurarum, etiam si a parte non sit opposita, ab ipso tempore, quo debentur: & extendit num. 4. vt idem sit in interesse, quod in vsuris, si debetur promissione, vel conuentione; quia fit compensatio ipso iure. Et ratio est secundum eum, quia dicitur stare per eum, qui petit interesse, quia cum non soluerit, quod debet, fuit causa, quod sibi non soluatur. Vnde ex aequitate non debent currere vsurae, nec interesse, cum ipse habeat in manibus vnde sibi soluae: & quod ita seruatur Florentiae in Curia Mercantiae, quod si debitor tenetur ad cambia, & ex alia parte sit creditor, pro quantitate, pro qua est creditor, non soluit cambia, sed absoluitur: & est ratio, quia interesse non debetur sine mora, & non dicitur in mora, qui potest se tueri per exceptionem, sicuti ex Hondedeo supra recensui, quem Thuscus non citat. Eandem denique resolutionem tradidit Petrus Surdus, decisione 117. vbi principaliter dubitauit, vtrum vsurae pretij non soluti debeantur, quando emptor erat ex alia causa creditor, ita quod compensere posset; petebantur namque in casu ibi proposito vsurae pretij non soluti; & D. Ludouic. Trigius dicebat, se creditorem domini Galeaoti creditoris, ex alia causa, proindeque compensationem inductam esse ipso iure, sine partis oppositione, & vsuras retroacti tempotis ob eam causam non deberi, quia compensatio est solutio; & licet compensationi locus non sit, nisi parte opponente, tamen ad impediendum cursum vsurarum, compensatio procedit ipso iure, & antequam opponatur a parte, siue vsurae debeantur iure actionis, siue officio iudicis, siue ex quauis alia causa, ei enim interesse currere non debet, qui potest compensationem opponere, & ipso iure fit compensatio, vbi agitur de poena, de vsuris, & aliis similibus, provt haec omnia comprobat ipse Surdus ibi, num. 1. 2. & 3. e contrario vero D. Galaeotus opponebat, se creditorem vsurarum pretij non soluti, secundum aequitatem l. curauit, C. de action. empti, quae omni iure debentur. Et licet emptore posset compensare, tams debebat opponere de ipsa compensatione, alias ei non est locus, quia compensatio extinguit debitum a die oppositae compensationis; quare si sero fuit deducta, interim vero longum temporis spacium interfluxerit, declaratio subsequuta non impedit cursum dictarum vsurarum, vt dicto numero quarto, & quinto idem Surdus obseruat, & concludit numeris sequentibus, Senatum illum definiuisse, vsuras pretij non soluti deberi eo casu, licet emptor creditor esset ex alia causa, & compensare potuisset. Et inquit, non obstare, quod compensatio fiat ipso iure ad impediendum cursum vsurarum, quia respondet, id procedere posset in vsuris, quae propter moram debentur, & ita loquuntur Doctores in contrarium allegati, & expresse declarat Petrus, in dict. l. si constat. dum dicit, quod in poena, vsuris, & distractione pignoris, nihil est speciale in compensatione, qui praedicta effectum recipiunt a die morae; & non dicitur in mora ille qui poterat opponendo compensationem, se defendere, vt latius comprobat numero sexto, at emptor, qui conuentum pretium non soluit, tenetur fructus restituere, vel retardari pretij vsuras soluere, etiam si non sit in mora, vt quia venditor non impleuit promissa, secundum relatos ibi numero 7. per eundem Surdum, & in consilio 101. numer. 23. libro primo. Ideoque cum ratio morae non militet in vniuersis, de quibus agit, non etiam militabat dispositio, quod compensatio fiat ipso iure: cessante enim ratione, cessat dispositio. Et hactenus Petrus Surdus, qui (vt vides) communi accedit sententiae, quod in poena, & vsuris, & interesse compensatio fiat ipso iure, quamuis in terminis dictae l. curauit, aliter statuat propter rationem praedictam. Et idem agnouit Gaspar Rodercius, de annuis reditibus. libro 2. quaestione 18. num. 2. & 3. vbi inquit, quod in debito vsurario, etiam sine facto hominis, ipso iure fit compensatio, iuxta l. si constat. l. etiam, C. de compensat. & idem esse ad euitandam commissionem poenae; & generaliter, vbicunque defectus solutionis possit afferre praeiudicium, vel damnum debitori, provt tradunt Authores ibi commemorati: & repetit num. 13. vbi quod in debito vsurario, fit etiam ipso iure sine ministerio hominis compensatio pro rata, etiam ad impediendum cursum vsurarum pro ea parte, licet hoc pro parte, non possit ad euitandam commissionem poenae pro rata, nisi tantundem debeatur, quia etiam ab homine expressim opposita compensatio patris non impediter totam poenam committit, l. 5. in fine, ff. de verbor. obligat. sed compensationem nullam fieri ipso iure in annuis reditibus, sed demum[sect. 115] congrua oppositae facta ab homine, quae vice oblationis sit per totum caput defendit Gaspar ipse Rodericus, & maxime ex numero nono, cum seqq. vbi explicat, & hactenus de tertia obseruacione principali. Quarto denique, & vltimo loco obseruandum, at{ Hispalensis Senatus decisio. }que constituendum erit (quod pertinet ad casum praedictum ex facto occurrentem in Regio Hispalensi Senatu) dubium fuisse apud Interpretes nostros communiter, vtrum contra dotem, siue contra mulierem res dotales repetentes, aut vendicantem, opponi possit compensatio s In quo equidem duas apparet fuisse sententias, & opiniones; alteram negatiuam, alteram[sect. 116] vero affirmatiuam: caeterum praeualuisse affirmatiuam, quod in causa dotis locum habeat compensatio, & ita equidem Senatus noster pro certo supposuit, & de iure definiuit. Senatus autem decisio, ex sequentibus comprobatur concludenter. In primis, quia textus, in l. vnica, §. taceat, C. derei vxoriae actione: vbi probatur, quod maritus non potest retinere res dotales eo praetextu, quod mulier aliquid debeat; loquitur expressim in retentione, & non in compensatione: & sic per eum textum non corriguntur iura per quem conceditur contra dotem compensatio: & correctio legum est euitanda, l. praecipimus, in fine, C. de appellat. Deinde & secundo, quia multum differt retentio a compensatione, nam qui retinet rem, tanquam pignus illam retinet, donec suum debitum ei saluatur, l. dote, 6. de dote praelegata: qui autem compensat, quasi soluendo, alterius debitum perimit. Tertio, quia Iustinianus, in §. in bonae fidei, Institut. de actionibus, admittit compensationem in omnibus contractibus bonae fidei; & tamen in §. fuerat, praecedente; Iustinianus ipse actionem dotis retulerat ad contractus bonae fidei; ergo cum in d. § in bonae fidei. a regula solum Depositum excipiat, satis significat, etiam in causa dotis admitti compensationem, argumento l. 3. §. cum Titio, ff. de adimend. leg. Quarto denique & vltimo probatur ex veriori, & & communiori Interpretum placito, qui quamuis admittant, propter priuilegium dotis non posse retineri res dotales: tamen in illis compensationem admittunt, provt admiserunt expresse, & contrariae partis Authores improbarunt, post Glossam, Alexand. Ias. Vincent. Bald. Nouell. Socin. vturmque Zazium, & Corasium, Petrus Barbosa, in dict. l. diuortio, §. ob donationes, ex numero primo, vsque ad numerum 6. qui erudite id comprobat, & diuersam eamqsue concludentem, retentionis, quam compensationis, rationem assignat: & inquit num. 3. quod tota vis consistit in modo proponendi, nam si maritus dicat, se velle retinere res dotales, donec ei satisfiat de debito, hodie non audietur, pet text. in dicto §. taceat:si autem dicat; se obiicere compensationem de debito ad debitum dotale, audiendus est, neque enim inuenitur prohibitum in causa dotis obiicere compemsationem. Et id ipsum vltra relatos per Bar[sect. 117]bosam, defendunt Sebastianus Medices de compensationibus, 1. p.q. 17. Afflict. decis. 121. num. 4. Hippolyt. Riminald. in cons. 451. num. 38. lib. 4. Alexander Trentacinquius, variar. lib. 3. titulo de compensat. num. 18. fol. 171. Cardinalis Thusc. practicar. conclus. iur. tom. 1. littera C. conclus. 490. n. 5. cum multis seq. fol. 955. Caeterum in ipsomet casu in Senatu occurrenti, &{ Ex Regij Hispalensis Senatus definitione. } definitio aduersus dictam D. Annam de Guzman, quae contra bona mariti pro dote sua agebat, ideo Senatus compensationem non admisit de iure, quod primo ex causa iudicati actum esset via executiua contra haeredes dicti Ferdinandi Tello per ipsam, & filios suos, contra quos antea via quoque executiua coram alio Iudice egerant aduersus bona mariti dictae dominae Aunae defuncti, filij eiusdem Ferdinandi Tello, & vxor pro doctorum mille ducatorum quantitate; vbi etiam dicta D. Anna pro dote sua se opposuerat. Eo autem iudicio relicto, & via executiua ibi intenta siue iure actionis neglectis, iure exceptionis, & oppositionis compensationis se tuebantur coram eo iudice, coram quo vxor praefata, hoc est dicta D. Anna de Guzman; & filij eius via executiua ex causa iudicati agebant, sicque contra bona mariti praefati, cuius haeredes ex causa iudicati agebant contra haeredes dicti Ferdinandi Tello, concurrebat vxor sua pro dote, & rei ipsi executati compensationis exceptionem obiicientes, quam (vt dixi) non admisit Senatus, sed dictae D. Annae praelationem concessit, nam licet exceptio compensationis, etiam post sententiam, & rem iudicatam, & in actu executiuo, & contra dotem possit opponi; vt ex textu in d.l. si constat, C. de compensat, supra dixi, textus tamen ille loquitur, ac procedit inter debitorem, & creditorem, ex ipsius serie apparet aperte; casus autem noster est diuersus, quia compensatio opponebatur contra tertium, hoc est contra dictam D. Annam, quae erat creditrix, & quae prius petierat satisfieri sibi de dote sua, sicque in praeiudicium eius, & aliorum creditorum non admittitur compensatio; provt in ipsis, in quibus versamur terminis scriptum, atque notarum reliquit Vincentius de Franchis, decisione 53. n. 10. Rursus & pro muliere ipsa facit etiam in termi[sect. 118]nis, quod creditor mariti non potest mulieri obiicere ex persona mariti compensationem quantitatis sibi debitae a marito, provt in terminis subaudi Senatum definiuisse. testatur Antonius Fabet, definitione 16. ad titul. C. de compensat fol. 398. vbi inquit, quod mulieri petenti ab alio quam a marito, puta a tertio rerum dotalium possessore, ex iudicato litis expensas, quas maritus in dotis conseruandae causam necessariam prorogauerat non potest condemnatus obiicere compensationem eius, quod sibi maritus debeat, tametsi proponas, eiusmodi expensis dotem ipso iure diminutam esse in mariti vtilitatem, dici enim solet, minui dotem ipso iure per impensas necessarias, l. si is qui, 56. §. quod dicitur, ff. de iure dot. l. quod dicitur 15. ff. de impens. in reb. dota lib. fact. & l. dote, ff. de dote praelegata. adeoque in ipsa re, quod contingit, si non in corporibus dos consistat, sed in pecunia numerata, ex text. in dict. l. 5. de qua ipse faber, coniecturar. lib. 2. cap. 2. quid enim si soluto matrimonio futurum est, vt maritus iudicio de dote teneatur ad praestationes aliquas, quarum nomine diminutio illa dotis, quam impensae necessariae fecerunt, eadem iuris potestate sarciatur. Denique verum est, non quod vxor marito debeat, id eam quoque mariti creditori debere; nec enim debitor debitoris fit debitor creditoris citra delegationem, l. vltima, C. quando fiscus, vel priuatus. Proinde succedit iuris regula, eius quod non debeatur illi, qui conuenitur, sed alij, compensationem nullam fieri posse, vt supra diximus, & in addit. ad num. 6. Faber idem latius deducit, Quod attinet vero ad vltimas voluntates, & dispo[sect. 119]sitiones testamentarias, vtrum ipsae compensationem admittant, dicendum est, quod regulariter eam admittunt, sicuti contractus, nec esse differentiam, provt agnouerunt omnes fere iuris Interpretes commemorati supra, num. 69. & commemorandi statim: Et tradit Sebastianus Medices, de compensat. prima parte, quaest. 31. num. 1. & 2. Caeterum materiam eam coniecturalem esse, & praesumptam, sicque ex coniecturis, & praesumptionibus cessare, aut induci compensationem; profitentur nunc referendi, in eo scilicet dubio, & altero, vtrum legatum compensandi animo censeatur relictum, in quibus varias excogitarunt Doctores coniecturas, vt constat ex quamplurimis, quos ego ipse recensui, & congessi in commentariis de vsufructu, cap. 46. num. 6. & 7. vbi ad coniecturas & praesumptiones reduxi materiam, & citaui Manticam, Menochium, Gualdensem, Costam, Phanucium, Barbosam, Couarru. Anton. Gomezium, Mascard. Bursat. Simonem de Praetis, Grassum, Riminaldum, Peregrinum, Pedrocham, Surdum, Fabium Turretum, Hondedeum, Hieronym. Gabriel. & Ceruantes. qui explicant latissime. # 41 CAPVT XLI. Ex verbis generaliter, aut vniuersaliter prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat; siue quanti haberi, atque aestimari debeant ad interpretationem vltimarum voluntatum, & dispositionis cuiuslibet verba generalia, aut vniuersalia. Ex quibus etiam eadem verba, atque dispositiones generales, aut vniuersales (quae regulariter omnes casus, atque species, quae excogitari possunt, includunt) generalitatesve debeant restringi de iure: vbi quod ex multis restringuntur, & de prouisione speciali post generalem, vel e contra, & quando generi per speciem derogetur, vel non. An etiam, & quando verba generalia ad specificata tantum, siue ad rem, vel casum expressum restringantur, seu ad omnia alia, etiam non expressa trahantur, ad explicationem, & materiam l. si de certa, cum vulgatis, C. de transaction. quando scilicet transactio generalis ad specificata tantum restringatur, siue generaliter accipiatur. Rursus, in testamentariis, & aliis dispositionibus, si adiiciatur verbum denotans genus, & quod solet participari vni speciei, vtrum in genere, vel in specie sumi debeat, & de communi Interpretum distinctione inter fauorabilem, & odiosam materiam, & quae dicatur fauorabilis dispositio, quae etiam odiosa: stricti denique iuris, & sic stricte intelligenda; fauorabiliáve, & sic late accipienda, quae sint: vbi enumerantur quamplurima, & superiorum omnium diligens, & distincta traditur resolutio. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis generalibus, siue generaliter prolatis a testatore, voluntatis eiusdem interpretationem, atque coniecturam sumi iuridice. Sic maximi ponderis esse verba generaliter prolata, vt mens, & voluntas disponentis cuiuslibet detegatur. -  2 Et variis in casibus, & in diuersis negotiis, & materiis, a generalitate verborum recte sumunt argumentum, & fundamentum Interpretes nostri. Et saepissime adducuntur, vt interpretationem voluntatis eliciant, ex eo, quod verba generaliter prolata fuerint. -  3 Negari tamen non potest, quin dubietas oriatur ex verbis generaliter prolatis, vt quid contineant, aut continere debeant ex voluntate disponentis, deprehendatur. Et quod plus habet energiae, & ponderis specialis prolatio, vt magis moueat, & rem certam reddat, quam quod in genere profertur. -  4 Generalia namque verba obscuritatem, seu incertitudinem pariunt. Regulariter tamen plurimum praestant ad interpretationem vltimae voluntatis cuiusque (vt dictum est supra.) -  5 Ex verbis quoque vniuersalibus, siue vniuersaliter prolatis, coniectura voluntatis sumitur, & iuridica interpretatio deducitur. -  6 Sic Interpretes nostri ex verbis vniuersalibus ad interpretandas vltimas voluntates, & dispositiones quascunque, saepissime etiam adduci, atque excitari solent. Et illa esse maximi effectus, & momenti, agnoscunt assidue. -  7 Imo & fortiora, atque potentiora esse verba vniuersalia, quam generalia, vt omnia includant, & & comprehendant: frequentissime adnotarunt. -  8 Verba vniuersalia omnia comprehendunt, & includunt etiam casus, qui non venirent sub simplici dispositione, & etiam improprios, & maiores expressis: Quod exornatur; & de vi, & effectu verborum vniuersalium adducuntur nonnulla & num. seq. -  9 Verba vniuersalia, cum ab homine proferuntur, adeo generaliter accipiuntur, vt nec restrictionem aliquam patiantur, etiam in materia stricta, sicut vero in verbis legis. -  10 Verba generalia, siue generaliter & absolute prolata, generaliter & absolute intelligenda esse. Idque in omni, ac maxime testamentaria dispositione, & materia. Quod exornatur. & num. sequent. -  11 Generalis loquutio quoad verba, nihil relinquit intactum. -  12 Nomen generale vniuocum omnes species includit, quae excogitari possunt. -  13 Generalis dispositio omnia comprehendit, etiam quod in vno maior ratio militet, quam in altero. -  14 Casus etiam, & personas priuilegiatas; dummodo specialiter in eo, de quo agitur, priuilegiatae non sint. Quia ad specialiter priuilegiatas personas, & res, non extenditur, provt hic obseruatur. Et Petri Surdi 423. decisio ponderatur. -  15 Et vbi respectu alicuius speciei, aut casus, esset manifesta diuersa ratio; tunc illas species, aut casus non comprehendit. -  16 Generalis dispositio, in odiosis etiam, & poenalibus, & in materia correctoria, & stricte intelligenda, generaliter est intelligenda. -  17 Verba generalia in dispositione hominis non recipiunt restrictionem de habilitate. -  18 Verba generalia licet primo praecedant, & postea subsequantur specialia, non derogatur generalitati praecedenti. -  19 Nec in dubio specialis prouisio derogat generali. Nam ad hoc vt deroget, oportet, quod species apponatur generi, & respiciat verbum significatum generis. -  20 Et in illo articulo vtrum dispositio posterior specialis restringat praecedentem generalem, quemadmodum ex sententia communi distingui soleat ab Interpretibus nostris. -  21 Quid etiam dici debeat, cum in dubio versamur, &{ De hoc articulo tius professo alio } an interpretatio sumi, quod genus non restringatur, & inferius num seq. -  22 Vbi quod licet generalitas subsequens aliquando restringi debeat ad species praecedentes. -  23 Clausula etiam generalis, licet restringatur ad specialitatem praecedentem, & subsequentem. -  24 Id tamen non procedit, quando genus & species non sunt contrariae, vel vbi genus, & species referuntur ad diuersos fines. -  25 Generalis dispositio post enumerationem alicuius speciei, includit etiam alias species separatas. -  26 Verba praecedentia expressa, siue clara, aut clariora sequentibus, sequentia generalia determinant, atque declarant. -  27 Generalitas non refertur ad ea, quae specialem, & expressam determinationem habuerunt. -  28 Generi per speciem, an, & qualiter derogetur in omni dispositione, & materia. Siue an verba generalia restringantur ad species enumeratas. Quod exornatur permultis remissiue, vt dilucide magis explanetur quod dictum est supra, ex num. 19. cum seq. Et nonnulli casus recensentur, in quibus generi per speciem non derogatur. -  29 Generaliter expressum, seu dispositum, perinde operari, ac si specialiter exprimeretur. -  30 Intelligendo quoad comprehensa sub genere. -  31 Generalis prouisio quoad omnes, idem operatur, quod specialis quoad speciales. -  32 Et extenditur ad omnia quomodocunque. -  33 In testamentis, in statutis, in contractibus, & aliis dispositionibus. -  34 Imo nullomodo posset fieri restrictio ad aliquid, etiam si adesset aliquid, ad quod posset referri. -  35 Dicitur namque contra proprietatem verborum omnis interpretatio restrictiua, quando verba sunt generalia. -  36 Nam qui generaliter loquitur, omnis rei, quae sub genere comprehenditur, meminisse censendus est. -  37 Et cogitatum fuisse genere sufficit, & ita praesupponitur ex natura verborum generaliter prolatorum. -  38 Verba generalia, quae dicantur. -  39 Et quae vniuersalia, & de pluribus dictionibus, atque exemplis signi vniuersalis, remissiue. -  40 Interpretationem restrictiuam habere locum in quacunque materia, & dispositione; in legibus inquam, in Principum constitutionibus, in statutis, in libellis, in iudiciis, in sententiis, in rescriptis, in priuilegiis, & in contractibus, & vltimis voluntatibus. -  41 Et nihil aliud esse, quam dispositionis generaliter loquentis in casibus factam diminutionem, vel coarctationem. -  42 Idcirco generalitatem in quocunque actu, & materia, siue generalem quantumcunque dispositionem, & vltimam voluntatem, multifariam restringi: quod late comprobatur, atque exornatur remissiue. -  43 Generalitas restringitur ex specie praecedenti, salua ratione recti sermonis. -  44 Vel per verbum speciale sibi adiunctum, aut speciem aliquam nominatim enumeratam. -  45 Restringitur etiam per verisimile cogitatum, & verisimilem mentem testatoris. Atque ex ratione praesumpta, & coniecturata. -  46 Et per causam, & rationem adiectam in dispositione. -  47 Ad ea quoque, quae sunt de natura actus, seu dispositionis, cui adiiciuntur, vt non operentur, nisi quatenus secundum naturam actus possint. -  48 Et ad ea, que facere potuit disponens, non vltra. Sicque secundum potestatem, & qualitatem disponentis. -  49 Et per naturalem aequitatem. -  50 Et vt seruetur aequalitas inter personas comprehensas in dispositione. -  51 Et respectu personarum, ad quas dispositio dirigitur. -  52 Et per certum locum adscriptum. -  53 Et per sibi connexa. -  54 Et per qualitatem adiectam per relatiuuam sine copula. -  55 Et per plurima verba, & dictiones, quae restrictionem designant, remissiue. -  56 Nullum est enim verbum adeo generale, vel vniuersale, quin ex consideratione debitarum circunstantiarum debeat ciuiliter intelligi, & limitationem, siue restrictionem recipiat. Modo circunstantiae colligi possint ex verbis. -  57 Sic verba generalia restringuntur per sequentia restrictiua. -  58 Sunt namque verba generalia ampliatiua tantum quo ad ea, quae sunt eiusdem generis cum praecedentibus, vel illis similia, non vero diuersa. -  59 Nec trahuntur ad ea, que sunt aliena a iure. -  60 Vel in quibus posset esse fraus, vel captio. -  61 Generalis approbatio non trahitur ad dolose gesta. -  62 Legatum liberationis rationem reddendarum, remittit duntaxat scrupulosam redditionem, non autem dolum. -  63 Verba generalia non operantur, vbi sequeretur inconueniens, vel absurdum, vel iniquitas, -  64 Et potius nihil debent operari, quam quod quis grande damnum patiatur. -  65 Nec in eis venit, vt ius alterius censeatur laesum. Nec ius ipsius concedentis: -  66 Verba quantumcunque generalia, restrictionem de habilitate recipere, siue ad terminos, vel personas habiles debere rstringi. Quod exornatur quamplurimis, remissiue. -  67 Et semper intelliguntur secundum subiectam materiam. -  68 Generalitatis restrictionem fieri, ne inducatur correctio prioris voluntatis. Vt cesset ineptia, & inutilitas. Et nullitas praecedentis dispositionis. Ne inducatur contrarietas. Ne fiat contra, vel praeter intentionem disponentis. Ne fiat derogatio actus praecedentis. Ne sequatur inconueniens, & absurdum, & num. praeced. Ne indebite quis lucrum capiat. Et quando non est eadem ratio comprehensorum omnium sub generalitate. Et secundum subiectam materiam, vt dictum fuit supra. Et non comprehendit ea, quae speciali nota sunt digna, nec extraordinaria, vel insolita. -  69 Verba generalia in quacunque dispositione, tam inter vinos, quam in vltima voluntate, sic interpretari debent, ne contineant id, quod quis in specie verisimiliter facturus non esset. Vel fieri non potuisset. Vel quod in specie prohibetur. -  70 Et restringuntur in fauorem dilectae personae. -  71 Aliis etiam modis generalitates, aut generalia verba restringuntur, de quibus per Alexand. Raudens. Qui in effectu conuenit his, quae numeris praecedentibus obseruata, adque adnotata fuere dilucide. -  72 Dispositio quaelibet generaliter concepta, restringitur ad rem, & casum specificatum, super quo agebatur, & ad causam praecedentem, & quibus magis conuenit, & secundum ea interpretatur. -  73 Idque in compromissis, in pactis, in renunciationibus, in refutatione, in transactione, & aliis dispositionibus. Provt hic adnotatur, & l. si de certa, C. de transactionibus, materia, remissiue exornatur, atque illustratur, & latius cap. sequenti per totum. -  74 Caeterum ad suam causam non restringitur, quando salua ratione recti sermonis, vel ob praesumptam disponentis mentem, verba generalia restrictionem non patiuntur. Quod cap. sequenti latius comprobatur, atque exornatur. -  75 Interpretationem restrictiuam, quae in generali quacunque dispositione locum obtinet (vt dictum fuit supra) procedere etiam in vniuersali. -  76 Idcirco verba quantumcunque vniuersalia, sic limitari, & intelligi debent, sicuti de verbis generalibus dictum fuit numeris praecedentibus. Et multis modis limitatur, & restringuntur, provt hic adnotatur, & aliorum Interpretum obseruationes commentantur. Quia nullum est verbum adeo vniuersale, quin ex debitis circunstantiis non ciuiliter intelligi, & limitationem, atque restrictionem recipere, provt generali dictum fuit supra. -  77 Verba quantumcunque vniuersalia restringuntur secundum subiectam materiam, & praesumptam, atque coniecturam disponentis voluntatem. -  78 Et ad casus habentes eandem rationem, & causam, non autem ad habentes diuersam. -  79 Et ad ea, quae sunt de natura dispositionis, cui adiiciuntur. -  80 Et quamuis geminata, duplicataque sint, recipiunt interpretationem, ne ad intellectum iniquum perducantur, sed adaptentur iuri communi, quantum possibile sit. -  81 Et ad ea, de quibus ille, qui dispositionem fecit, disponere potuit. -  82 Verbum denotans genus, & quod etiam solet communicari, aut participari vni speciei, & sic quod accipitur in genere, & in specie, si in vltima voluntate, vel in alia dispositione adiiciatur: in materia odiosa sumitur interpretatio specifica, non autem generica, & sic potius in specie, quam in genere. Si autem materia fauorabilis esset, in genere accipiendum est. -  83 Quod si verbum in specie sumi non potest, sumitur in genere, etiam in materia odiosa. -  84 Vel vbi adest coniectura, actum fuisse de generico sensu, & sufficit leuis coniectura. -  85 Vel quando resultaret absurdum, etiamsi esset dictio vniuersalis. -  86 Vel vbi species esset difficulter concessibilis, vel inconsulta. -  87 Vel honestas repugnaret. -  88 Vel resultaret superfluitas. -  89 Vel obstaret consuetudo loquendi. -  90 Vel legis, aut statuti dispositio. -  91 Vel esset reprehendenda a sapientibus. -  92 Vel vbi esset eadem ratio aequitatis quoad omnes species. -  93 Stricti iuris omnia regulariter esse, nisi expresse reperiatur contrarium; & consequenter stricto potius, quam lato significatu esset intelligenda. -  94 Stricti iuris dicuntur termini quamplures, qui strictam habent materiam, atque interpretationem strictam admittunt. -  Videlicet prohibitio alienationis. -  Compromissum. -  Mandatum. -  Statutum. -  Rescriptum. -  Consuetudo. -  Causa poenalis. -  Donatio. -  Arbitria omnia. -  Commissiones. -  Delegationes. -  Omne extendens ius commune, & ab eo exorbitans. -  Substitutio. -  Renuntiatio. -  Stipulationes. -  Verba sententiae, & laudi: nam quaelibet sententia est -  stricti iuris. -  Validatio actus ex plenitudine potestatis. -  Statutum prohibens alienationem. -  Dispensatio. -  Animus faeneratorum, & similium. -  Actio, qua conuenitur fideiussor. -  Verba a lege, vel ab homine prolata, in quantum -  verba sunt stricti iuris. -  Priuilegium legitimandi spurios. -  Condictio pariter ex lege. -  Licentia testandi de bonis Ecclesiae. -  Provt haec omnia congessit, & comprobauit Simon de Praetis, hoc numero praecitatis. -  95 Alexander vero Raudensis, sequentia dixit esse stricti iuris, & comprobat etiam illa. -  Arbitrium. -  Statutum prohibens alienationem. -  Ademptio in totum, vel in partem. -  Compromissum. -  Consuetudo. -  Commissio. -  Concessio ob benemerita. -  Contractus. -  Donatio. -  Delegatio. -  Dispensatio. -  Exorbitans a iurecommuni. -  Exhaeredatio. -  Emphyteuticus contractus. -  Exclusio filji. -  Faeneratoris animus. -  Fideicommissum in quantum onus. -  Inaequalitas. -  Impetratio subuertens ius ordinarium. -  Laudum. -  Licentia testandi. -  Lex. -  Legitimatio in praeiudicium tertij. -  Libertatis disponendi de rebus suis ablatio annexa. -  Prohibitio alienationis. -  Poenalis dispositio. -  Priuilegium legitimandi spurios. -  Pro alio obligatio. -  Plenitudo potestatis. -  Primogenium praeferens dispositio. -  Praeceptum Concilij circa matrimonia. -  Priuilegium. -  Rescriptum. -  Renunciatio. -  Recessus a iure communi. -  Sententia. -  Substitutio. -  Stipulatio. -  Testes. -  Validatio actus ex plenitudine potestatis. -  Et verba in quantum verba. -  96 Ad interpretationem vltime voluntatis cuiusque, multum interesse, an versemur in fauorabilibus, vel odiosis. Et sic an materia, de qua agitur, fauorabilis sit, vel odiosa. Quia fauorabilia sunt amplianda, odiosa vero restringenda. -  97 Casus odiosi qui dicantur. -  98 Fauorabile dici potest generaliter omne, cuius contrarium apparet odiosum. -  99 Casus fauorabiles qui dicantur. -  100 Fauorabilis sit, an odiosa dispositio, vt dignoscatur, considerari debet causa, propter quam principaliter est inducta, nam si causa est fauorabilis, erit & dispositio eiusdem naturae. Si vero odiosa, pariter & dispositio censebitur odiosa. Et sic principalis intentio, ac scopus disponentis detegit, an dispositio sit fauorabilis, vel odiosa. -  101 Nam & alias semper actus inducitur a principali intentione, & a causa, quae mouit agentes. -  102 Et ideo dispositio dicitur fauorabilis, vbi principalis intentio dirigitur ad fauorem, licet inde sequatur alterius odium. -  103 Provt est odiosa, vbi odium est causa fauoris, & e contra fauorabilis, vbi fauor est causa odij. -  104 Quod si indifferens sit materia, dicitur dispositio nec fauorabilis, nec odiosa, seu aeque fauorabilis, atque odiosa, seu promiscua mixta indifferens. -  105 Et sic cum fauorabilis non est casus, nec odiosus, & sic medius, tunc media via interpretatur dispositionem. -  106 Fauorabilis, an odiosa: sit dispositio, ex quibus dignoscatur, singulariter explicasse Authores nonnullos, quorum specifica mentio hic fit. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis explicatione primo loco obseruandum, atque constituendum erit, ex verbis quoque[sect. 1] generalibus, siue generaliter prolatis a testatore, voluntatis eiusdem interpretationem, atque coniecturam sumi iuridice: sic maximi ponderis esse verba generaliter prolata, vt mens, & voluntas disponentis cuiuslibet, detegatur; id quod in hac ipsa, qua versamur coniecturali, & praesumpta materia, adnotauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. n. 23. post Crauetam, quem retulit in cons. 33. ex n. 3. & in cons. 85. n. 7. Ita pariter, quod ex generalibus verbis testatoris coniectura sumatur, & eius mens, atque voluntas deprehendatur, scripsit Afflictus, decisione 44. num. 10. retulit Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubitat. 2. solutione 2. num. 12. fol. 263. & idipsum admiserunt, atque obseruarunt omnes fere Authores, qui commemorabuntur statim, & obseruationibus sequentibus adducuntur. Ipsi namque variis in casibus, & in diuersis nego[sect. 2]tiis, & materiis, a generalitate verborum recte sumunt argumentum, & fundamentum, & saepissime adducuntur, vt interpretationem voluntatis eliciant, ex eo quod verba generaliter prolata fuerint: sicuti eliciunt post alios Authores Pasechus in consil. 151. num. 8. Craueta, in consil. 24. num. 11. Rolandus, in consil. 34. num. 77. lib. 4. Pancirolus, in consil. 59. n. 79. Cephalus, in consil. 253. num. 11. lib. 2. & in consilio 430. num. 50. lib. 3. Bursatus, in cons. 87. num. 13. lib. 1. & in consil. 173. num. 44. & 45. lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in consil. 276. n. 25. & in cons. 279. num. 27. & in consil. 327. num. 6. & in consil;299. n. 27. lib. 3. & in consil. 353. num 20. &23 & in consil 344. n. 63. & 64. & in consil. 336. ex n. 26. eodem lib. 3. Marcus. Antonius Eugenius, in cons. 14. n. 1. Negari tamen non potest, quin dubietas oriatur[sect. 3] ex verbis generaliter prolatis, vt quid contineant, aut continere debeant ex voluntate disponentis deprehendatur: & quod plus habet energiae, & ponderis specialis prolatio, vt magis moueat, & rem certam reddat, quam quod in genere profertur, cap. quanquam, 23. distinctione, vbi glossa multa in hanc sententiam collegit, & obseruauit: Aluatadus, de coniecturam mente defuncti, lib. 4. dicto cap. 2. num. 23. & retulit Crauetam, dicto consilio trigesimo tertio, num 15. vbi is Author scripsit. quod verba generalia[sect. 4] obscuritatem, seu incertitudinem pariunt Et in consilio 70. num. 20. idem adnotauit ipse Craueta, & citat textum in l ita fide, ff. de iure fisci, & in l. in tradendis, ff. communia praediorum, & Crauetae mentionem in dicto numero 20. fecit Achilles Pedrocha, & notauit etiam, quod generalitas parit incertitudinem. seu obscuritatem, in consil. 23. num. 169. Cardinalis Thuscus. practicarum conclusionum iuris, tomo 4. littera G. conclusione 34. fol. 158. vbi in argumento, quod generalis expressio obscuritatem, & dubietatem parit, & quando secus, vt ibi videri potest Idem etiam aperte colligitur ex variis quaestionibus & altercationibus Doctorum, qui ob generalitatem verborum in diuersis factis, & materiis diuersimode adducuntur, vt videre licet penes Portium in consil. 135. numero decimo octauo, Parisium, in consil 71. columna 3. lib. 1. Gratum, in consil. 152. columna 1. & in consil. 60. num. 8. lib. 1. Ruinum, in consil 119. colum. penultima, & in consil 152. num 8. lib. 2. Hippolytum Riminaldum. in consil. 204. num. 36. lib. 2. Beroum, in consilio 73. columna vltima, lib. 2. Marzarium; de fideicommissis, quaesione 59. Gozadinum, in consilio 45. num. 18. Regulariter tamen loquendo, verba generalia (vt dixi) maximi momenti sunt, multumque ad interpretationem vltimae voluntatis cuiusque praestant, provt omnes supra citari animaduertunt: quando autem praestare non debeant, siue restringantur, inferius dicetur. Ex verbis quoque vniuersalibus, siue vniuersaliter[sect. 5] prolatis, coniecturam voluntatis sumi, atque interpretationem deduci, iidem supra relati Authores. & quamplurimi referendi infra adnotarunt, atque ex[sect. 6] verbis vniuersalibus ad interpretandas vltimas voluntates, & dispositiones quascunque, saepissime adduci, atque excitari solent; & illa esse maximi effectus & momenti agnoscunt assidue, vt videre licet penes Baldum, in consil. 326. Rex Romanorum, col. 2. lib. 1. Alexandrum, in consil. 195. column. 3. num. 4. lib. 6. Decium, in consil. 599. num. 3. Socinum, iuniorem, in consil. 251. n. 17. lib. 2. Rolandum, in cons. 34. num. 92. lib. 4. Cephalum, in cons. 253. n. 9. lib. 2. & in consil. 463. num. 29. lib. 4. Neuizanum, in consil. 66. num. 10. Menochium, in consil. 289. ex num. 5. lib. 3. Achil. Pedrocham, in consil. 32. ex num. 134. cum seq. alios quamplures silentio praetermitto, quoniam statim referam cos. Immo & fortiora, atque potentiora esse verba[sect. 7] vniuersalia, quam generalia, vt omnia includant, & quod ampliorem, latioremque testatoris, & disponentis voluntatam demonstrant: quia omnia super quibus adiiciuntur, comprehendunt, nihilque excludunt, per text. in l. Iulianus, & in l cum quis decens, §. finali, ff. de legatis 3. l. balista, ff. ad Trebellianum, & per alia iura obseruarunt Bartolus, in consil. 216. Andelandus, num. 7. Barbatia, in consil. 41. columna antepenult lib 1. Socinus, in l. prima, column. 2. numero nono, ff. de rebus dubiis. Decius, in consil. 382. colum. finali, Menoch. dicto consil. 289. num. 8. lib. 3. vbi sic argumentatur in casu sibi proposito, & maiorem vim tribuendam verbis vniuersalibus, quam generalibus, ostendit. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. interpretatione quarta, dubitat. 4. solut. 2. num. 50. fol. 264. Marcus Anton Eugenius, in consil. 14. num. 3. qui dixit, quod vniuersalis loquutio, maioris efficaciae, & virtutis est. quam generalis: & citauit Bartolum, in l. generali, §. vxori, ff. de vsufructu legato. Petrus Surdus, in consilio 73. num. 61. in fine, lib. 1. vbi etiam maiorem vim, & virtutem tribuit verbis vniuersalibus. quam generalibus, & inquit, in dispositione generali non venire bona subiecta fideicommisso; secus autem esse, quando verba sunt vniuersalia: Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tom. 8. littera V. conclusione 121. num. 22. fol. 554. vbi cum Gozadino, Romano, Deciano, &, Tiraquello quod vniuersalis oratio magis operatur, quam generalis Quae autem sit vniuersalis loquutio, vel oratio. & in quo a, generali differat; vide Barbosam, 3. parte rubricae ff. soluto matrimonio num. 6. . Cardinalem Thuscum, tom. 2. littera D. conclusione 487. folio 707. idcirco quae cunque de virtute, & effectu verborum generalium dicuntur hoc cap. non modo aequaliter,. imo fortiori, & maiori rationein vniuersalibus sunt accipienda. Verba namque vniuersalia omnia comprehendunt,[sect. 8] & includunt etiam casus, qui non venirent sub simplici positione, & etiam improprios, & maiores expresns, l. ea tamen adiectio, ff. de legatis 3. Clementina 1. iuncta, glossa 1. de re iudicata, l. vnius, §. cogniturum, vbi latissime Hippolytus, per tres columnas, ff. de quaestionibus: & exornant quamplurimis Decius, in consil. 76. colum. finali. Craueta, in cons. 133. n. 50. & seq. Natta, in consil. 160. num. 28. & multis seq. copiose Tiraquellus, de retractu lignagier, §. 1. glossa 7. num. 20. & sequent. vbi plura de efficacia verborum vniuersalium, & glossa 14. §. 1. n. 91. cum multis seq. Ruinus, in cons 18. n. 19. lib. 2. Cephalus, in cons. 347. n. 14. & seq. lib. 3. Curtius iunior, in consil. 307. num. 3. & seq. lib. 3. Octauianus Caheranus, decisione Pedemont. 102. n. 4. Franciscus Beccius, in cons. 14. num. 14. & seq. & in cons. 94. n. 30. & seq. Hippolyt Riminaldus, in consil. 18. ex num. 5. & in consil. 84. num. 39. lib. 1. & in consil. 216. num. 24. & 25. lib 2. & in consil 256. n. 47. lib. 3. Iacobus Menochius, qui verborum vniuersalium efficaciam, & vim permultis illustrat in consilio 282. ex num. 12. vsque ad num. 24. & in consi 289. ex num. 3. vsque ad num 15. & in cons. 291. ex num. 48. lib. 3. Petrus Surdus in consil; 33. num. 20. & in consil. 73. num 62. & 63. lib. 1. Achilles Pedrocha, in consil. 32. ex num. 135. vsque ad num. 147. Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 5. capite 17. num. 146. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 49. ex num. 12. vsque ad num. 26. vbi late de eisdem vniuersalibus verbis: Decis Rotae 15 2. num. 4. & 5. p. 2 Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tomo 8. littera V. conclusione 121. per totam, folio 553. vbi latissime, quod verba vniuersalia omnia includunt, quae excogitari possunt, etiamsi maior ratio sit in vno casu, quam in altero, & quod restrictionem non patiuntur. Et ibidem conclusione 126. fol. 560. & tom. 2. littera D. conclusione 397. fol. 662. & vltra relatos ab eo, Rolandus, in cons. 5. num. 35. & seq. & num. 45. & seq. & in cons. 60. num. 47. & seq. libro primo, & in consilio 134. numero 19. & seq. eodem volumine, & in consil. 87. num. 8. & seq. lib. 2. & in consilio 54. num. 44. & seq. lib. 3. Antonius Gabriel, communium conclusionum lib. 5. tituto de verborum signification. conclus 9. per totam. Et infinitos in idem propositum cumulauit Prosper Farinacius, in additionibus ad consilium 65. littera G. fol. mihi 335. & in ipso cons. 65. n. 72. Idem Farinacius, in cons. 55. n. 7. vbi quod vniuersalis concessio cuncta complectitur, & nihil excludit: Et num. 8. quod ampliatur primo etiam in materia stricta, & odiosa: & in poenalibus, vt ibi numero 9. quod ampliatur secundo, etiam quod in vno casu sit maior ratio, quam in alio: Et num. 10. quod ampliatur tertió, quia comprehendit etiam ea, quae speciali nota digna sunt: Et num. 11. & 32. quod ampliatur quarto, vt comprehendat casus inopinatos & insolitos, & omnia ea, quae dici, aut excogitari possunt, siue in genere, siue in specie: Et numero 12. quod ampliatur quinto, quia habet vim specialis & indiuiduae expressionis: Et num. 13. ampliat sexto, & multo magis in dispositionibus humanis, quae nunquam restringuntur, etiam in casu, in quo de iure restrictio fieri debet; provt haec communia latius comprobat ex n. 7. vsque ad n. 14. Sic sane, quando verba vniuersaliter in hominis[sect. 9] dispositione proferuntur, adeo generaliter accipiuntur, vt nec restrictionem aliquam patiantur, etiam in materia stricta; secus vero in verbis legis, sicut declarant Baldus, in l. finali, columna 1. C. sine censu, vel reliq. Curtius iunior, in consil. 183. num. 6. in fine, lib. 2. Alciatus, in consil. 13. num. 3. lib. 3. Rolandus, in consil. 96. num. 48. lib. 1. & post alios multos Franciscus Bursatus, in consil. 22. num. 15. lib. 1. & in consil. 138. num. 27. lib. 2. Hondedeus, in consil. 92. num. 24. & 25. lib. 1. Simon de Praetis, lib. 2. dicta solut. 2. ex num. 50. fol. 264. Et idipsum alij iuris Interpretes adnotarunt, qui differentiam constituunt in proposito inter verba vniuersalia prolata ab homine, vt nullam recipiant restricitione; & prolata a lege, quae restrictionem recipiunt, vt per Hippolytum Riminaldum, in consil. 491. num. 99. libro 5. Surdum, in cons. 73. n. 66. lib. 1. & in cons. 431. num. 8. lib. 3. Secundo deinde & principaliter obseruandum, at[sect. 10]que constituendum est, quod verba generalia, siue generaliter & absolute prolata. generaliter & absolute sunt intelligenda: idque in omni ac maxime testamentaria dispositione & materia, de qua agimus l. prima, §. & generaliter, ff. de legatis praestandis, l. fin. §. vxori ff. de auro & argento legato, l. in fraudem, §. finali, vbi Bartolus notat, ff. de militari testamento, l. regula, §. vlt. ff. de iuris & facti ignorantia. l. finali, in fine, C. de dotis promissione, l. a procuratore, C. mandari, l. pluribus, & ibi Bartolus, ff. de acceptilationibus, l. 1. §. haec verb, ff. quae in fraudem creditorum, quae iura, & alia cumularunt, & assumptum hoc, quod per manus traditur quotidie, exornarunt permultis Parisius, in consilo 35. num. 5. libro 1. & in consilio 61. num. 36. & in consilio 63. num. 45. lib. 2. Decius, in l. omnia num. 1. ff. si certum petatur, & in l. cum pro eodem, numero 33. C. de sentent. quae pro eo quod interest. Tiraquel. in praefatione l. si vnquam, num. 118. Euerardus, qui inde infert ad multa, in loco, A generalitate, ex num. 2. fol. 55. Sebastianus Medices, qui adducit permulta, de reglis iuris, regula 1. Franciscus Beccius, in cons. 14. ex num. 13. Tiberius Decianus, in consil. 84. num. 13. lib. 3. latius in consil. 57. n. 44. & seq. libro 1. cagnolus, in rubrica, ff. de regulis iuris, numero 15. Cephalus, in consil. 36. num. 10. & seq. & in consil. 92. num. 10. & seq. & in consil. 150. num. 11. libro 1. & in consil. 734. num. 20. & in consil. 768. numero 31. lib. 5. Rolandus, in consil. 54. num. 44. & seq. lib. 3. Simon de Praetis, lib. 2. interpretat. 4. dubit. 2. solut. 2. num. 65. & 66. fol. 264. latius ex num. 12. cum multis seq. fol. 263. Bursatus, in consil. 364. num. 22. lib. 4. Crotus. in consil. 192. num. 8. & seq. lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in consil. 343. num. 19. lib. 3. & in consil. 344. ex num. 63. eod. lib. & in consil. 450. n. 38. lib. 4. Marcus Antonius Eugenius, in consil. 13. numero 2. Fabius Turretus, in consilio 44. numero 24. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consilio quinto, numero 49. & sequent. & in consilio 49. num. 8. & 9. libro primo, & in consilio 86. num. 18. & pluribus sequent. lib. 2. Achilles Pedrocha, in consilio 23. num. 2. & 3. Camillus Gallinius, de verborum significat. lib. 5. cap. 17. num. 146. melius, lib. 10. cap. 2. n. 2. cum seq. vbi dicti num. 4. quod loquutio generalis quoad verba nihil reelinquit intractum, & verbo generali omnia includuntur, vt latis ibi. Et per Farinacium, in consilio 65. num. 69. & 79. vbi declarat nu[sect. 11]mero 109. & seq. & in consil. 45. ex num. 7. vsque ad num. 15. vbi easdem ampliationes adduxit ad extensionem dispositionis generaliter factae, quas ad Vniuersalis ampliationem recensui supra, numero octauo, in fine. Raudensis etiam, de analogis, libro 1. cap. 16. numero 3. vbi quod nomen generale vniuocum om[sect. 12]nes species includit. quae excogitari possunt, l. prima, ff. de. pactis, dum dicit, conuentionis verbum generale esse ad omnia pertinens, l. prima, ff. sicertum petatur. Caesar Barzius, decisione Bononiae 104. numero 20. vbi etiam, quod verba generalia, & indistincte prolata, generaliter & indistincte sunt intelligenda, & omnia comprehendunt, quae excogitari possunt: & decisione 71. numero 10. etiamsi maior ratio in vna specie, aut in vno casu, quam in alio militaret.[sect. 13] Dispositio namque generalis, etiam tunc omnia includit, ex eisdem iuribus relatis supra, numero 10. & l. prima, §. quod autem, ff. de aleatoribus: & scribunt Decius, in l. senium, numero 35. C. de testam. face. poss. in l. prima, ex num. 9. ff. de regulis iuris, & in cap. sedes, num. 12. & 13. de rescriptis, & in consil. 5. numero 1. & 2. & in consil. 20. numero 3. & in consilio 61. numero primo. Ripa, in l. prima, ex num. 56. cum sequent. ff. de vlg. & pup. substi. Tiraquellus, de retractu lingnag. §. primo, glossa vltim. num. 101. Tiberius Decianus, in consilio 30. num. 21. lib. 3. & in consil. 44. numero 104. lib. 4. Cephalus, in consil. 169. num. 9. libro 2. Bolognetus, in l. 2. §. creditum, n. 7. ff. si certum petatur. Ioannes Vincen. Hondedeus, in cons. 64. num. 41. lib. 1. Achilles Pedrocha, in consilio 25. numero 41. & 42. di[sect. 14]cens. quod dispositio generalis comprehendit etiam casus, & personas priuilegiatas, dummodo specialiter in eo de quo agitur. priuilegiatae non sint: & citans textum in d.l. in fraudem, & Socinum iuniorem, in l. 1. sub num. 77. ff. soluto matrim, quia ad pecialiter priuilegiatas personas, & res non extenditur. Petrus Surdus, multos alios citans, decisione 164. num. 12. & numero 1. 2. & 3. vbi quod dotis causa non includitur in dispositione generali, quando dos reperitur in specie priuilegiata, alia secus, vt latius ibi: & melius decisione 323. in singulari casu: quaestione namque pendente inter Octauiam pro filio, & Ioannem Corradinum, iussit dari certum quid dictae Octauiae pro alimentis, donec cognitum sit de meritis:sed quia Ioannes impetrauit generales inducias ad satisfaciend? suis debitoribus, dubitatum fuit:s in eis includatur debitum praedictum: nam generalis concessio includit omnes causas, & casus, etiamsi in vno maior ratio sit, quam in alio; imo includit etiam casus priuilegiatos, provt ibi arguit vsque ad n. 5. vt induciae generaliter pro omni debito concessae, amplectantur etiam contractum in nundinis. Sed his non obstantibus inquit, quod mandauit Senatus procedi ad executionem contra Corradinum, non attento rescripto indulgente inducias, eo quod de tali debito non loquatur: alimenta enim sunt admodum priuilegiata, & eorum causa summarie tractanda est, vt probat d.n. 5. generalis autem dispositio non extenditur ad causas, quae sunt in specie priuilegiatae; sic induciae non amplectuntur causam depositi, quae est priuilegiata in specie. Nec reuocatio generalis legatorum includit legatum alimentorum: & praecipue induciis, quod non extendantur ad causam alimentorum, quae sunt in specie priuilegiata, vt latius de his omnibus ibi: & per Raudensem, de analogis, lib. 1. c. 19. n. 8. qui limitat superiorem do[sect. 15]ctrinam, etiam non dato priuilegio speciali, si respectu alicuius speciei, aut casus esset manifesta diuersa ratio; quoniam tunc in dispositione generali illa species, aut casus non comprehenderetur: quod est de mente omnium Authorum, quos nunc recensui, & in terminis sic obseruarunt Castrensis, in consilio 187. Notandum est, column. 1. lib. 2. Craueta, in consil. 70. num. 27. Sebastianus Medices, de regulis iuris, regul. 1. num. 97. Imo & in odiosis, siue in materia, aut dispositione odiosa, & in poenalibus, ac etiam in materia correctoria, & stricte intelligenda, dispositio, quae generaliter loquitur, generaliter est intelligenda, vt haec omnia cum aliis Authoribus tradidit Alexand. Raudesis, de analogis, d.c. 16. n. 6. 9. & 10. Farinacius, in consil. 45. n. 7. & seq. & vltra relatos ab eis Calderinus, in consil. 1. in principio, sub titulo de consangui. & affinitate. Angelus, in l. finali, col. vlt. vers 3. quaeritur, ff. de consti. princip. Tib. Decianus, d. cons. 30. num 22. lib. 3. & d. consil. 44. num. 104. lib. 4. Petrus Surdus, qui Beccium, Cacheranum, & alios retulit, in cons. 33. n. 24. lib. 1. vbi late quod generalis sermo nihil excludit, nec relinquit intactum, sed omnia potius comprehendit: & quod natura generici sermonis est includere omnes casus, & personas, etiamsi maior ratio esset in vno casu, vel persona, quam in aliis; & quod includit personas, & causas priuilegiatas, & etiam causam piam, provt haec omnia ex multis Authoribus ibi comprobat: Mieres etiam de maioratu, parte 2. q. 12. num. 2. Latius Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tom. 8. littera V. conclusione 122. vbi plena manu, quod verba generalia omnia comprehendunt, & generaliter sunt intelligenda, etiam in materia poenali, & odiosa, & restringibili, vt ibidem n. 9. & 10. Idem Thuscus, tom. 4. littera G. conclusione 29. sol. 152. vbi late, quod generalis dispositio omnes species comprehendit, ac si singulariter essent expressae: &. conclusione 32. ex num. 58. cum sequentib. folio 155. vbi etiam late, quod generalis dispositio debet generaliter, intelligi, & quod omnia. comprehendit. Et idipsum late quoque tradit tom. 2. littera D. conclusione 488. fol. 807. & hi omnes con[sect. 17]cludunt idem in verbis generalibus, quod in vniuersalibus supra diximus, videlicet quod verba generalia in dispositione hominis non recipiunt restrictionem, etiam de habilitate, quicquid fit in generali dispositione legis, quia mitius agitur cum lege, quam cum homine, vt per Vegium, in consilio 34. num. 8. Hieronym. Gabriel, in consilio 144. numero 26. Bartol. Alex. Ruinum, Iason. & Cephalum, cum quibus Petrus Surdus, in consol. 431. num. 8. lib. 3. Sic etiam licet verba generalia primo praecedant,[sect. 18] & postea subsequantur specialia, non derogatur generalitati praecedenti, l. regula, §. & licet, ff. de iuris & facti ignorant. quem text. pro notabili adducit Imola, in l. si ita quis, §. ea lege, ff. de verb. obligat. & obseruant Decius, in consil. 12. col. penul. vers. & ad hoc. Tiberius Decianus, d. consil. 44. n. 104. in principio, lib. 4. Ioannes Cephalus, in consil. 158. videndus ex num. 33. vsque ad num. 37. lib. 2. dicens, quod in dubio spe[sect. 19]cialis prouisio non derogat generali, nam ad hoc vt deroget, oportet, quod species apponatur generi, & respiciat verbum significantium generis, l. sed si adiiciatur, ff. pro socio, l. cum de lanionis, §. quidam, ff. de fundo instructo, l. si cum fundum, ff. de verb signific. magistraliter Bartol. in l. quaesitum, §. si quis fundum, ff. de fundo instructo, Craueta, in consil. 227. num. 9. & in[sect. 20] illo articulo, vtrum dispositio posterior specialis restringat praecedentem generalem, inquit ipse Cephalus concludi, quod si praecedat prouisio generalis vel indefinita, & sequatur specialis circa personas honoratas adiectio specialis censetur facta ex abundanti. Ita probatur in l verba, & ibi Bartolus in summario, & in secunda lectura, ff. de aliment. & cibar. legat. & in d. §. si quis fundum quaestione ad finem, Et idem esse quando enumeratio specierum respicit verbum dispositiuum, non autem generis significantium, vel est dubium, quia praesumitur fact ex abundanti, siue agamus de personis honoratis, siue de rebus: vt plures Authores per Cephalum eundem relati obseruant: & conueniunt Socinus, in consil. 300. num. 2. lib. 2. Afflictus, decisione 106. n. 2. Craueta, Parisius, Cephalus alio in loco, praeter nunc relatum, Mazolus, & Marcabrunus, cum quibus Ludou. Casanate, in cons. 44. n. 46. ij namque expressim asseuerarunt, quod species non derogat gemeri, nec illud restringit, nisi quando ex aliquibus constat de contraria disponentis voluntate. Et vbi su[sect. 21]mus in dubio, an voluerit disponens per speciem restringere genus, quod fiat interpretatio, vt non restringatur, post Glossam, & Bartol. in d. §. si quis fundum, Corneum, Decium, Afflictis, Cephalum, Parisium Lofredum, & Marcabrunum firmauit Casanate ipse, vbi supra, n. 45. imo quamuis generalitas subsequens re[sect. 22]stringi debeat ad species praecedentes, l. haeres meus, §. 1. ff. de legatis 3. l. cum de lanionis, §. cum fundum, ff. de, fundo instructo. Aurelius, §. sticho, ff. de liberation. legata, Ruinus, in consil. 23. num. 20. lib 2. Casanate, in cons. 44. num. 20. Achilles Pedrocha, in consil. 20. n. 16. & in cons. 23. n. 35. Clausula etiam generalis in[sect. 23] medio posita restringatur ad specialitatem praecedentem, & subsequentem, l. finali, §. cui dulcia, ff. de penu. legata: & late Bartolus, in d. §. si quis fundum, Castrensis, in cons. 30. circa finem, lib. 1. Ruinus, in cons. 88. n. 10. lib. 3. Rolandus, in consil. 89. num. 48. lib. 1. Menochius, in cons. 181. num. 5. lib. 2. Surdus, in consil. 303. num. 3. lib. 3. id tamen non procedit, quando genus, &[sect. 24] species non sunt contrariae, vel vbi genus & species referuntur ad diuersos fines, vt post Decium, Cagnolum, Ruinum, Menochium, & Marcabrunum tradit ipse Casanate, d. consil. 44. num. 43. & 44. & vltra eum,[sect. 25] quod generalis dispositio post enumerationem alicuius speciei, includat etiam alias species separatas, post alios Authores probauit Simon de Praetis, de interp. vlt. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. solut. . num. 18. fol. 263. vbi tamen verba praecedentia expressa, siue[sect. 26] clara, aut clariora sequentibus apparuerint, sequen. tia generalia determinant, atque declarant: vt ex Dino, & Baldo, per textum, in l. legatorum petitio, §. finali, in fine, ff. de legatis 2. & in l;si cui fundum, ff. de verborum obligationibus. notauit Iason, in l. si seruus plurium, §. finali, num. 3. ff. de legatis primo. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 1. cap. 2. num. 5. & lib. 4. cap. 2. num. 25. S: sic procedit, atque temperari debet sententia eorum, qui asseuerarunt, quod clausulae speciales, siue praecedant, siue sequantur, praeferuntur generalibus, & quod clausulae generales secundum speciales debent intelligi, & modificari, l. cohaeredi, §. qui partem, & §. qui discretas, ff de vulg. & pup. subst. l. vxorem. § faelicissimo, ff. de legatis 3. l. si seruus vrbanus, §. vltim eod. titulo, l. alimenta, §. basilicae, ff. de aliment. & cibar legat. cum multis, quae adduxit, & ponderauit Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, dicta quaestion. 12. numero primo, 3. & 7. Ita quoque, quod generalitas non[sect. 27] refertur ad ea. quae specialem, & expressam determinationem habuerunt, nec ad casum particulariter prouisum, post alios Authores firmarunt Hippolytus Riminaldus, in consil. 628. num. 49. & tribus seq. lib. 6. qui iuxta superiora intelligit, & declarat: Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 77. num. 22. & in consil. 91. num. 38. lib. 1. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tom. 8. littera V. conclusione 125. folio 560. qui & iuxta superiores ipsas resolutiones explicat tom. 4. littera G. conclusione 32. per totam, fol. 156. in eo dubio; Generalis dispositio, an, & quando per[sect. 28] specialem restringatur, vel non, de quo late & ibi: & conclus 36. per totam, fol 159. vbi latissime, generi per speciem, an & qualiter in omni materia & dispositione derogetur; & verba generalia restringantur ad species enumeratas: & tom. 8. littera V. conclusione 140. per rotam, fol 564. & 565. vbi late, quod verba vniuersalia. vel. generalia restringuntur ex specificatione speciali praecedenti; vel subsequenti: & de eodem, & generi per speciem quando derogetur. Vide omnino post alios Authores, quos ipse citat Sebastian. Medices, de regulis iuris, regula 1. num. 44. fol. 5. per totum, Mieres, 2. parte, dicta quaest. 12. Hippolyt, Riminaldum, in consil. 216. lib. 2. ex num. 1. cum seq. & num. 36. vbi explicat l. sed et si adiiciatur, ff. pro socio, & num 40. & 41. vbi explicat l. finalem, §. cui duleia, ff. de trit. vin. & oleo legat. & concludit, quod genus per genitiuum neutrale expressum, per speciem restringitur, secus si per substantiuum: & eodem consil. 216. num. 18. vbi optime ponderat text. in l. quaesitum, §. si quis fundum, ff. de fundo instructo, & num. 19. vbi ponderat l. pediculis, §. Labeo, ff. de auro & argento legato, & num. 20. vbi expendit, l. legata, ff. de sup. legata, & num. 21. & pluribus seq. vbi adducit singulares Doctorum doctrinas, & resolutiones in terminis, & plene explicat, nunquid verba generalia restringantur ad species enumeratas. Explicant etiam Marc. Anton. Peregrinus, in consil. 37. ex num. 18. vsque ad num. 25. lib. 2. vbi etiam de praedictorum iurium intellectu agit: Decius, & Cagnolus, in l. in toto iure, ff. de regulis iuris, Socinus, in consil. 300. num. 2. Berous, in consil. 57. ex num. 10. volumine 3. Afflictis, decis. 41. Ruinus, in l. prima, §. hoc autem edictum, num. 75. ff. de noui operis nuntiat. & in consil 119. ex num. 3. volum. 4. Marcabrunus, in consil. 71. num. 126. & seq. Cephalus, in consil. 372. ex num. 26. cum seq. lib. 3. Petrus Surdus, singulariter, in consil. 352. lib. 3. quo loci num. 1. facit regulam generalem, quod generi per speciem derogetur: quam in omni materia, & dispositione procedere dixerunt supra relati: & Medices obseruauit de regulis iuris, dicta regula 1. num. 44. fol. 5. Deinde num. 1. & seq. limitat nonnullis modis, ac primum quidem, quod generi per speciem non derogatur, quando genus est certum, determinatum, & praecisum;sed tunc specierum enumeratio censetur per imperitiam, vel abundantiam facta. Secundo limitat num. 13. generi per speciem derogari, quando inuicem sunt contrariae, alias secus. Tertio limitat num. 14. quod species regulariter non derogat generi, nisi ex aliquibus constet de contraria disponentis voluntate, sed species censetur expressa gratia demonstrationis. Quarto inquit num. 15. quod genus non restringatur per speciem, in dubio, fieri debere interpretationem. Quinto limitat num. 16. quod genus & species vbi ponuntur circa eandem personam, non derogatur generi per speciem. Sexto limitat num. 17. quod generi per speciem non derogatur, quando genus exprimitur per verba dispositiua; species autem per verba enuntiatiua. Quae omnia (vt vides) his conueniunt, quae ex Ioanne Cephalo supra recensui; alia vero, quae ad eandem pertinent materiam, latius per Authores praedictos traduntur. Regulariter autem (vt dixi) generalitas attendi[sect. 29] debet, & multum operatur, vt generalis dispositio generaliter accipiatur. Et inde, generaliter expressum, seu dispositum, tantum operari, ac si specialiter exprimeretur, nisi in casibus a iure specialiter & singulariter enumeratis, Bartolus scripsit, in l sed & si quis, §. quaesitum, ff. si quis cautionibus, num. 1. Et Bartoli sententiam communiter approbari dixit Peralta, in l. cum ita, §. in fideicommisso, num. 6. ff. de legatis 2. qui aduertit, quod haec doctrina Bartoli, & regula vulgari; non sit intelligenda, provt vulgariter supra dicto modo allegari solet. Sed quod tantum operatur[sect. 30] generalis dispositio quoad comprehensa in genere, quantum specialis sub sua specie: atque ita regulam istam retulit Tiraquellus, de legibus connubialibus, glossa 7. num. 89. vbi alios Authores citat, & cum Peralta & Tiraquel. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 24. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 4. littera G. conclus. 29. sol, 152. Sic etiam idem operari generalem[sect. 31] prouisionem quoad omnes, quod operatur specialis quoad speciales, firmarunt Fortunius Garsia, in l. Gallus, §. idem credendum, num. 16. ff. de liber. & posthu. Decius; in cap. sedes, colum. 5. de rescriptis, & post[sect. 32] alios Thuscus, vbi supra, Alex. Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 16. num. 3. Camillus Gallinius, de verbor. significat. lib. 5. cap. 16. num. 146. & extendi ad omnia quomodocunque: iidem scripserunt Authores post Crauetam, in consil. 33. num. 4. & seq. Decianum, in cons. 21. num. 17. lib. 4. Alex. in consil. 11. column. lib. 2. Decium, in consil. 61. Tiraquellum, in l. si vnquam, in praefatione, num. 118. vbi dicit, hoc proce[sect. 33]dere in statutis, in testamentis, & in contractibus, vt per Crauetam, Afflictum, & alios, cum quibus sic etiam scripsit Simon de Praetis, de interpret. vltimat. volunt. lib. 2. interpret. 4. dubitat. 2. solut 2. num. 13. & 14. fol. 263. imo nullo modo potest fieri restrictio[sect. 34] ad aliquid, etiamsi esset aliquid, ad quod posset referri, vt notanter permulta iura, & exempla ostendit Cephalus, in consil. 734. num. 20. & in consil. 768. n. 31. lib. 5. Hippolyt Riminaldus, in cons. 450. n. 38. lib. 4. & notauit Fabius Turretus, in consil. 44. num. 24. Dicitur namque contra proprietatem verborum om[sect. 35]nis interpretatio restrictiua, quando verba sunt generalia, vt docet Baldos, in consil. 271. col. 2. lib. 1. Et ipsum referens Ioannes Gutierrez, in consil. 5. num. 11. Nam qui generaliter loquitur, omnis rei, quae sub[sect. 36] genere comprehenditur, meminisse censendus est, secundum Alciatum, in l. sub praetextu, num. 2. C. de transact. Nattam, in consil. 546. num. 20. lib. 3. Purpuratum, in cons. 289. lib. 1. Hondedeum, in consil. 49. num. 32. lib. 1. Et cogitatum fuisse in genere, praesu[sect. 37]mitur ex natura verborum, quae generaliter proferuntur, vt notauit Purpuratus, in d. consil. 289. num. 1. Hieronymus Gabriel, in consil. 148. quaest. 4. num. 56. lib. 1. dicuntur autem verba generalia, quaede pluri[sect. 38]bus differentibus gradu, vel specie praedicantur: vel quando apponitur aliquod signum, vt omnes res meas, vel vniuerfas res meas: aut etiam per nomen appellatiuum, per quod generalitas importatur, vt latius per Simonem de Praetis, qui haec iure, & authoritate confirmat lib. 2. interpret. 4. dubitat. 2. dicta solut. 2. n. 1. & tribus seq. fol. 263. & vide fol. 264. num. 51. cum[sect. 39] pluribus seq. vbi quae dicantur verba vniuerfalia, plena manu demonstrat, & signi vniuersalis dictiones plures, & exempla proponit, vt ibi videbis, & per Cardinalem Thuscum, tom. 8. littera V. conclus 120. fol. 553. Rursus & tertio constiuendum, atque obseruan[sect. 40]dum erit, interpretationem restrictiuam habere locum in quacunque materia, & dispositione, in legibus inquam, in Principum constitutionibus, in statutis, in libellis, in iudiciis, in sententiis, in rescriptis, in priuilegiis, in contractibus, & in vltimis voluntatibus. Et[sect. 41] nihil aliud esse, quam dispositionis generaliter loquentis, certis in casibus factam diminutionem, vel coarctationem, provt vnum & alterum adnotarunt, atque comprobarunt Aurelius Dauid, in cap. vltimo Isagogici tractatus, in tit. de verb. & rerum significa. Camillus Gallinius, in commentariis eiusdem tractatus, lib. 10. cap. 1. per totum, fol. mihi 260. Simon de Praetis, in loco referendo statim, solut. 3. num. 1. Idcir[sect. 42]co generalitatem in quocunque actu, & materia, siue generalem quantumcunque dispositionem, & vltimam voluntatem multifariam restringi; sicuti quinquaginta modos congesserunt Ioannes Menochius, Philippus Franchus, & Ioannes Andr. in mercurialibus, in regula, In generali, de regulis, iuris, lib. 6. latius Ludou. Romanus in l. si vero §. de viro. ff. soluto matrimonio, Nicolaus Euerardus post alios Authores, in locis legalibus, in loco, A generalitate, num. 10. & 11. fol. 61. & 62. eleganter Craueta, in consil. 3. & in consil. 70. per totum, maxime num. 21. & seq. & in in consil. 121. & in consil. 256. vbi quod dispositio generalis ex multis restringitur, & d. consil. 3. num. 27. & in consil. 70. num. 27. quod verba generalia tunc intelliguntur generaliter, vbi eadem & par est ratio omnium, quae comprehenduntur sub generalitate, secus vbi in omnibus non est eadem ratio. Et Crauetam sequitur Beretta, in consil. 16. num. 4. & 5. lib. 1. Sebastianus Medices, de regulis iuris, regula prima, vbi latissime, quod dispositio generalis, aut verba generalia restringuntur ex multis: Tiberius Decianus, in consil. 44. num. 106. melius, in consil. 2. ex num. 53. vsque ad num. 59. lib. 4. Octauianus Cacheranus, decisione Pedemotana 90. num. 18. Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 10. cap. 2. 3. & 4. Simon de Praetis, lib. 2. interpret, 4. dubitat. 2. solut. 3. per totam, fol. 278. & 279. vbi vide omnino: Iacobus Menochius, in consil. 391. ex num. 51. cum seq. lib. 3. & in consil. 554. num. 22. lib. 5. Alexander Raudensis, videndus etiam omnino, de analogis, lib. 1. cap. 16. ex num. 11. cum multis seqq. vsque in finem cap. ex fol. 107. & cap. 22. per totum. Achilles Pedrocha, in consil. 27. num. 59. cum seq. & in consil. 20. num. 16. & num. 79. & in consil. 23. num. 66. & in consil. 40. num. 278. & num 150. & seq. & in cons. 38. num. 27. & 78. Hippolytus Riminaldus, Petrus Surdus, & Iacob. Menochius, in pluribus locis referendis, infra, Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iuris, tom. 2. littera D. conclus. 490. fol. 708. & tomo quarto, littera G. conclusione 31. & tomo octauo, littera V. conclus. 125. & 127. & plurib. seqq. ex fol. 560. cum seq. Comprehendendo autem omnia, quae hactenus in proposito scripserunt, atque tradiderunt Interpretes nostri variis iu locis, & maxime post Crauetam, in dicto consil. 70. Simon de Praetis, Alexander Raudensis, Sebastianus Medices, Camillus Gallinius, & Cardinalis Thuscus, adnotanda, atque obseruanda erunt nonnulla ex ipsorum sententia, quae magis communiter constituunt. Ac primum quidem, quod ge[sect. 43]neralitas restringitur ex specie praecedenti, salua ratione recti sermonis, vt post alios tradidit Simon de Praetis, vbi supra, dicta solut. 3. num. 3. & latius id[sect. 44] explanatur, atque moderatur supra ex n. 18. & n. 28. cum sequent. vel per verbum speciale sibi adiunctum, aut speciem aliquam nominatim enumeratam, vt latius probauit Praetis ipse, ex num. 5. vsque ad 13. Surdus, in consil. 34. num. 39. lib. 1. & explicatur ex resolutis supra, ex dicto num. 18. & dicto num. 28. Re[sect. 45]stringitur etiam pet verisimile cogitatum, & verisimilem mentem testatoris, vt cum Alexandro, Baldo, Angelo, Parisio, & Socino dixit ipse Praetis, ibidem, num. 13. Latius Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, littera G. conclusione 31. num. 1. & tom. 8. littera V. conclusione 133. fol. 562. & conclusione 142. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 247. num. 51. lib. 3. vbi quod generalis dispositio restringitur ex ratione[sect. 46] praesumpta & coniecturata: per causam, & rationem adiectam in dispositione: quoniam causa, vel ratio dispositionis limitat, & restringit generalitatem ad limites, & terminos ipsius causae, l. cum pater, §. dulcissimis, & ibi Bartolus, & alij, ff. de legatis 2. & late comprobat Praetis, ex num. 14. vsque ad n. 28. Camillus Gallinius, de verborum significat. lib. 10. c. 3. per totum, fol. 261. Surdus, & Thuscus, vbi supra. Sic[sect. 47] etiam quod generalitas, aut generalis dispositio restringi debet ad ea, quae sunt de natura actus, seu dispositionis, cui adiiciuntur, sic vt aliud continere non videantur, nec operentur, nisi quatenus secundum naturam ipsius operari possunt: Praetis ipse tradidit vbi supra, num. 28. vbi citat alios quamplurimos, Hippolytus Riminaldus, in consil. 328. num. 30. lib. 3. vbi quod verba generalia restringuutur ex natura sermonis, & ex natura. actus, & citat Bartol. Bald. Ruinum, & alios ita dicentes, Inquit etiam eodem Ioco Praetis idem, num. 33. & quatuor seq. quod restringi[sect. 48]tut quoque ad ea, quae de iure facere potuit dispo. nens, & non vltra, vt tenent permulti Authores ibi citati 3 & per Thuscum, tom. littera V. conclus. 135. per totam, vbi quod verba generalia, vel vniuersalia restringuntur secundum potestatem, & qualitatem loquentis, & non vltra, vt latius ibi. & per naturalem[sect. 49] aequitatem restringitur generalitas quaelibet, seu dispositio generalis quaecunque: quia naturalis aequitas vincit generalitatem verborum, vt ibidem probauit num. 43. Praetis ipse, latius Craueta, in consil. 221. Emptores, ex num. 1. Octauianus Cacheranus, decisione 90. num. 12. &13. Farinacius, in consil. 45. n. 3. & Praetis, idem, loco ipse citato, num. 44. Quod vt ser[sect. 50]uetur aequalitas inter personas comprehensas in dispositione, generalis dispositio restringenda est: & num. 48. quod generalia verba respectu personarum,[sect. 51] quibus legata, vel fideicommissa praestanda, aut restituenda sunt, ne quid eorum relictorum habeant odiosi, vel inimici testatoris, per textum, & Bartolum, & Baldum, ibi, in l. Lucius, 2. §. penultimo, ff. de legatis 2. Cardinalem Thuscum, practicarum conclusion. iur. tom. 8. littera V. conclusione 137. fol. 593. vbi quod verba generalia. restringuntur, atque intelliguntur secundum conditionem personae, ad quam referuntur: de quo latius alio capite infra: & num. 45. & duobus sequentibus, quod generalia verba restrin[sect. 52]guntur per certum locum adscriptum, vt extra hunc locum non extendantur, neque ad res, nisi perpetuo in ipso loco permansuras, vel destinatas, l. generali, §. vxori, & Bartolus ibi, ff. de vsufructu legato, cum aliis multis iuribus, & Authoribus, quos citat: & ita[sect. 53] quod pet & sibi connexa restringitur generalitas: & num. 51. quod generale antecedens qualitate adiecta[sect. 54] per relatiuum sine copula, restringitur ad ipsam qualitatem adiectam, per text. in l. si quis legauerat, ff. de auro & argento legato, l. ea tamen adiectio, ff. de legatis 3. & num. 92. quod plurima sunt verba, aut di[sect. 55]ctiones quae restrictionem designat, & refert ea &vsque ad num. 67. & antea num. 41 generaliter profitetur Praetis ipse, nullum esse verbum adeo generale, quin[sect. 56] inspectis debitis circunstantiis rerum, locorum, personarum & formae dispositionis debeant ciuiliter intelligi, & limitationem recipere, atque restringi a iure, vt latius ibi probauit. Et cum Oldraldo, Neuizano, Purpurato, Zazio, & Cacherano Hippolytus Riminaldus, in consil. 604. num. 77. & 78. lib. 6. vbi profitetur, nullum esse verbum adeo generale, quin ex, consideratione, debitarum circunstantiarum debeat ciuili modo intelligi, & limitationem recipere, modo circunstantiae colligi possint ex verbis, provt ipse obseruat, & notauit iterum in consil. 216. n. 46. liba. 2. idem Riminaldus, in consil. 328. num. 3. & in consil; 481. num. 60. & in consil. 491. num 60. lib. 5. sic ver[sect. 57]ba generalia restringuntur per sequentia restrictiua, iuxta doctrinam Bartoli, in dicta l. sed si adiiciatur, ff pro socio, vbi notauit, quod vnum verbum speciale additum alteri verbo generali, restringit eius significatum; Et sequuntur Gozadinus, Parisius, & alij Authores ibi relati: verba namque generalia sunt am[sect. 58]pliatiua tantum quoad ea, quae sunt eiusdem generis cum praecedentibus, vt pet Oldradum, in consil. 297. in quinto dubio. Ruinam, in consil. 68. num. 11. volumine 4. Hippolytum Riminaldum, in dicto consilio 481. num. 60. lib. 5. & in consil. 328. num. 33. lib. 3. Cardinalem Thuscum, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera V. conclusione 145. fol. 569. vel illis similia, non vero ad diuersa, cap. sedes, vbi Doctores, de rescriptis, & per Mieres, de maioratu, 2. parte, quaest 12. num. 4. in principio. Nec trahuntur ad[sect. 59] ea, quae sunt aliena a iure, l. vnica, §. si procurator, ff. si quis ius dicenti non ob temper. l. prima, §. quoties, cum Glossa, ff. de vi & viarmata, cum similibus, de quibus per Crauetam, in consil. 896. n. 7. vel in quibus posset[sect. 60] esse fraus, vel capito, vt per Hippolytum Riminaldum, in consil. 247. num. 55. lib. 3. post Alexandrum, & Crauetam, quos citat, facit Corneus, in consil. 269. In hoc consultatione, num. 23. lib. 1. vbi quod generalis approbatio non trahitur ad dolose gesta: Refert Thous[sect. 61]cus, tom. 4. littera G. conclusione 31. num. 27. folio 154. Fecit Antonius Faber, definitione 18. ad titulum, C. de legatis, fol. 697. vbi quod legatum liberationis ratio[sect. 62]num reddendarum, remittit dumtaxat scrupulosam redditionem, non autem dolum, provt latius ibi videbis: non etiam operantur verba generalia, vbi sequeretur inconueniens, vel absurdum, vel iniquitas, vt per Hippolytum Riminaldum, in consil. 368. num. 26.[sect. 63] lib. 4. & in consil. 510. num. 73. lib. 6. Thuscum, tomo 8. littera V. conclus. 130. fol. 561. tom. 4. littera G. conclusion. 31. num. 36. folio 155. Farinacius, in consil. 5. numer. 3. & 31. & in consilio 65. num. 15. & 16. & potius[sect. 64] nihil debent operari, quam quod quis grande damnum patiatur, iuxta doctrinam Baldi, Cornci, Decij, & Crauetae, cum quibus Hippolytus Riminaldus, dicto consil. 510. numer. 75. lib. 6. Nec in eis venit vt ius[sect. 65] alterius censeatur laesum, nec ius ipsus concedentis, vt vtrumque probauit Hippolyt. Riminaldus, d. consil. 368. num. 27. & 28. lib. 4. dixit etiam Praetis, ipse in eodem loco praecitato, hoc est, lib. 2. interpret. 4. dubit. 2. solut. 5. num. 37. verba quantumcunque generalia re[sect. 66]strictionem de habilitate recipere, siue ad terminos, & personas habiles debere restringi, iuxta text. in l. 1. vbi Iason, C. de sacrosanctis Ecclesiis, & in l. in prouinciali, §. vltimo, iuncta l. de pupillo, in principio, ff. de noui operis nuntiat. l. vt gradatim, §. 1. ff. de muneribus, & & honor. qui textus quotidie allegantur ad hoc, quod omnis dispositio quantumcunque generaliter loquens, recipit interpretationem, ac restrictionem de habilitate: & multis exornant Tiberius Decianus, in consilio 48. num. 14. lib. 2. Sebastianus Medices, de regulis iuris, regula 1. num. 46. Camillius Gallinius, de verborum significatione, lib. 9. cap. 2. num. 9. & 10. melius libro 10. cap. 2. ex num. 8. cum pluribus seqq. Achilles Pedrocha, in consil. 27. ex num. 59. & in consil. 31. n. 134. & num. 136. & 147. & in consil. 35. num. 51. Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 22. num. 101. Nicolaus Garsia, tom. 2. de beneficiis, cap. 15. numer. 12. folio 83. Hippolytus Riminaldus, consil. 481. numer. 62.[sect. 67] lib. 5. vbi inquit, quod verba quantumcunque generalia, & praegnantia: Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera V. conclusione 131. & quod semper intelliguntur secundum subiectam materiam, Riminaldus ipse tradit in consil. 228. num. 30. lib. 3. Tandem Praetis ipse, eadem solutione 3. num. 49. per totum, dicit videndos esse plures casus, in quibus generalitas, siue dispositio generalis restringitur, ad[sect. 68]ductos per Crauetam, in consil. 70. & per alios Authores, quos ibi recenset. Et in effectu concludit, generalitatis restrictionem fieri, ne inducatur correctio prioris voluntatis, vt cesset ineptia, & inutilitas, & nullitas praecedentis dispositionis; ne iudicatur contrarietas, ne fiat contra, vel praeter intentionem disponentis, ne fiat derogatio actus praecedentis; ne sequatur inconueniens, & absurdum, vt seruetur aequalitas, ex verisimili mente testatoris, ratione aequitatis, ne indebite quis lucrum capiat: & quando non est eadem ratio comprehensorum omnium sub generalitate, & secundum subiectam materiam, ipsa non comprehendit ea, quae speciali nota sunt digna, nec extraordinaria, vel insolita: Et casus eosdem ad restrictionem generalitatis, siue generalis dispositionis considerauit Sebastianus Medices, de regulis iuris, regula prima, vbi latissime: Aliquos etiam eorundem casuum adduxit Tiberius Decianus, in consil. 2. ex numer. 53. vsque ad num. 59. lib. 4. in consil. 44. n. 106. eodem lib. Achilles Fedrocha, in consil. 20. num. 16. & in consilio 23. num. 66. & num. 143. & seqq. & in consilio 40. num. 278. & num. 150. cum seqq. Cardinal. Thuscus, in pluribus locis relatis supra, Iacob. Menochius,[sect. 69] in consil. 554. num. 22. lib. 5. dicens, quod verba generalia in quacunque dispositione, tam inter viuos, quam in vltima voluntate, sic interpretari debent, ne contineant id, quod in specie quis verisimiliter facturus non esset, vel fieri non potuisset: & per Blazium Flores Diaz de Mena post alios Authores, quos citat in addit. ad decision. 362. Gamae, Hippolyt. Riminaldum, in consil. 368. num. 17. lib. 3. Thuscum, tomo 4. littera G. conclusione 31. num. 2. folio 153. & numer. 15. cum seqq. folio 154. vel quod in specie prohibetur, l. quamquam, ff. de ritu nuptiar. Menochius, con[sect. 70]silio 129. num. 1. & lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, in consilio 368. num. 17. lib. 4. Thuscus, tomo 4. littera G. dicta conclusione 31. num. 3. Et subiicit idem Menochius, dicto consilio 554. num. 22. verba quantumcunque generalia restringi in fauorem dilectae personae, ex l. Decurionibus, vbi Glossa, Bartolus, & Platea, C. de silentiariis, lib. 11. & quamplurimis Authoribus, ibi commemoratis. Idem etiam, quod sub generali dispositione non includatur, quod in specie quis verisimiliter facturus non esset, per textum in cap. generali, de regulis iuris, lib. 6. cap. 2. de poenit. & remiss. cap. 1. de iureiurando, cap. qui ad agendum, de procuratoribus, lib. 6. l. obligatione generali, ff. de pignoribus, l. si filiusfamilias, ff. de donation. l. si pater filio, ff. quae in fraudem creditorum, l. qui peculij, ff. de peculio, cum aliis Authoribus obseruarunt Craueta, in consilio 245. numer. 7. Pedrocha, in consil. 23. num. 66. Petrus Surdus, in consil. 73. num. 17. lib. 1. vbi quod generalis dispositio non comprehendit ea, quae quis non esset in specie facturus, Thuscus, tomo 4. littera G. dicta conclusione 31. n. 2. 3. & seq. fol. 153. Superioribus etiam omnibus conuenit Alexand.[sect. 71] Raudensis generalis resolutio, atque obseruatio in hac materia; is namque Author in commentariis de analogis, lib. 1. cap. 16. postquam ex numer. 3. dixerat, quid genus, quid etiam genus seu generalis dispositio comprehendat; ex num. 11. vsque ad finem cap. tredecim admittit limitationes, vt ostendat, aliquando genus, seu generalem dispositionem non omnes species, siue non omnia comprehendere. Primo ergo inquit, id limitari, vbi natura rei repugnat: Secundo vbi disponens verisimiliter illam speciem noluit comprehendi; Tertio, quando non potuisset particulariter disponens illam facere dispositionem de aliqua re, siue specie, nam tunc in generali non censetur de ea cogitasse. Quarto, vt generalis dispositio non comprehendat personas speciali priuilegio gaudentes, vt est textus cum glossa, in l. 2. C. vnde liberi. Quinto, vbi contrarium in aliqua specie reperitur determinatum. Sexto, vbi aliquae species sunt expresse respicientes genus, nam genus restringitur ad similia expressis, l. quaesitium, §. 1. & seqq. ff. de legatis tertio. Septimo, vbi sequeretur absurdum. Octano, vt non habeat locum, quoad incogita. Nono, vt non habeat locum, vbi obstaret inhabilitas personae, vel vbi esset impossibilitas. Decimo, quoad illicita, quae non veniunt in generali sermone. Vndecimo, quoad odiosa, quae non comprehenduntur in generali sermone. Duodecimo, respectu speciei, quae non consequitur effectum, de quo agitur. Decimotertio, quando genus ipsum est contractum per differentias specificas, id est, per certas demonstrationes determinatur, vt latius ibi ostendit, & in effectu superiora, & alia plura deducit ex loco illo Sebastiani Medices supra citato, de regulis,[sect. 72] inquam iuris, dicta regula prima. Et hi quidem omnes, atque caeteri supra commemorati conueniunt in alio, videlicet generalitatem, siue generalia verba, aut dispositionem quamcunque generalem restringi ad rem, & casum specificatum, super quo agebatur, & ad causam praecedentem, & quibus magis conuenit, & secundum eas interpretari: sicque ad suam causam verba generalia restringi, per text. in l. si de certa, C. de transact. vbi Bartolus, num. 1. Salicetus, numer. 2. Baldus, Castrensis, Alexander, Iason, & alij. Idem Castrensis, in consil. 333. lib. 2. Ancharanus, Anton. de Butrio, Abbas, Imola, & caeteri, in c. 1. eod. titul. Corneus, in consil. 144. num. 11. lib. 3. Alexander. in consilio 11. lib. 2. Rolandus, in consil. 61. num. 54. libro 2. Anton. Gabriel, commun. conclus. lib. 6. titulo de regulis iuris, conclusione 4. vbi vide. Marc. Anton. Eugenius, in cons. 13. ex num. 8. & num. 22. cum seqq. Iacobus Menochius, in consil. 496. ex num. 54. vsque ad numerum 76. lib. 6. & in consil. 552. num. 35. eodem libro, & praesumptione 151. per totam, lib. 4. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretatione 4. dubitatione 2. solutione 3. num. 30. & 31. fol. 279. Bertrandus, in consi 230. lib. 2. Nicol. in concord. 292. Ioannes Bolognetus. in dicta l. si de certa, vbi vide omnino. Petrus Surdus, late & vtiliter, in consilio 246. libro 2. & in consilio 431. lib. 3. & decision. 217. per totam. Curtius iunior, in consilio 101. ex numer. 1. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 49. per totum, lib. 1. vbi late, & erudite: Alexander Trentacinquius, variarum resolutionum, libr. 3. titulo de transactionibus, resolutione 2. per totam, folio 40. Antonius Faber, ad titulum C. de transact. de finitione 5. 6. & 12. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo 8. littera T: conclusione 356. folio 347. & id procedit in omnibus conuentionibus, & pactis, vt firmat Hondedeus, vbi supra num. 2. Anton. Gabriel, dicta conclus. 4. ex numer. 26. cum seqq. Marc. Anton. Euge[sect. 73]nius, dicto consi 13. Vbi quod habet locum regula praedicta dictae l. si de certa, in compromissis, in computis, in pactis, in renuntiationibus, in refutatione, in transactione. in rebus & in personis, provt ibi latius comprobat ex num. 21. vsque ad num. 30. idque maxime, quando generalitati adiicerentur aliqua verba, quae restrictiouem sui natura denotarunt; tunc namque dispositionem restringerent ad casum specialem, & in indiuiduo expressum, vel ad rem, aut causam, vel personam, super qua interponebantur. Ancharanus, in consilio 356. num. 3. Decius, in consilio 63. numer. 3. & in consil. 278. num. 11. Gozadinus, in cons. 4. num. 24. Parisius, in consil. 87. num. 11. lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in cons. 171. num 102. lib. 2. Beretta, in consil. 63. num. 6. Borgninus Caualcanus, decision. 5. num. 16. part. 3. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, art. 9. num. 15. Caeterum quando salua ratione recti sermonis, vel[sect. 74] ob praesumptam mentem, atque voluntatem coniecturatam testatoris, vel disponentis, verba generalia restringi non possunt; tunc equidem ad suam causam non restringuntur, sed generaliter accipiuntur: quod cap. sequenti latius comprobatur, atque exornatur: & Bartolus notauit in d.l. si certa, num. 1. in fine, vbi Baldus, in principio, Castrensis, numer. 2. Alexander, num. 21. Iason, num. 5. Angelus, Imola, Butrius, Ancharanus, Abbas, Bellamera, Salicetus, Socinus iu nior, Afflictis, Gozadinus, Natta, Felinus, Crotus, Parisius, Curtius iunior, Hippolyt. Riminaldus, & Anton. Gabriel, cum quibus Hondedeus, d. consil. 49. numer. 28. lib. 1. Marcus Anton. Eugenius, d. cons. 13. n. 9. & 35. per totum. Quarto & principaliter constituendum, atque ob[sect. 75]seruandum erit, interpretationem restrictiuam, quae in generali quacunque dispositione locum obtinet (vt dictum fuit supra) procedere etiam in vniuersali.[sect. 76] Idcirco verba quantumcunque vniuersalia, sic limitari, & intelligi debere, sicuti de verbis generalibus dictum remanet numeris praecedentibus: & limitationes illas, vniuersali cuicunque dispositioni, sicut generali conuenire, provt supra explicaui, in verbis generalibus, & in vniuersalibus per Thuscum, traditur tomo 8. littera V. ex conclusione 127. vsque ad conclusionem 146. ex folio 561. vsque ad folium 569. vbi d. conclusione 127. quod verba vniuersalia restringuntur secundum iuris dispositionem de illa materia loquentem: & conclusione 128. ne ius tertij tollatur. & 129. &130. vt tollatur absurdum, & iuris correctio: & conclusione 131. ad terminos habiles: & 131. secundum subiectam materiam & 133. ex toto ad partem ex verisimili mente: & 134. ne actus pereat: & 135. secundum potestatem, & qualitatem loquentis: & 136. vt salua remaneat honestas loquentis: & 142. ex mente, & ratione & 145. ad ea, quae. sunt eiusdem generis: in quo etiam conuenit Beretta, in consilio 16. ex num. 6. cum seq. lib. 1. vbi primum dixit, quod oratio vniuersalis latius significat, quam generalis, & intelligit, quoties dictio vniuersalis ponitur per se alio non adiecto, ex quo eius significatio mutetur. Deinde, post Ruinum, Parisium, & Rolandum obseruat num. 8. quod sermo vniuersaliter prolatus ab homine, non restringitur ad terminos habiles in dubio, sed ex coniectura, & verbis ipsius sermocinantis: quoniam vniuersalis sermonis natura ex coniecturata & praesumpta voluntate loquentis regi, atque accipi debet, vt post Crauetam adnotauit ipse Berretta, num. 9. & infert, quod ideo vniuersalis etiam dictio ab homine prolata, pluribus modis restringitur: quod etiam tradidit eleganter Hippolytus Riminaldus, in consilio 19. libro primo, vbi num. 5. facit regulam, quod verba vniuersalia includunt, omnia. ita quod nulla persona, nullusque locus, aut casus excipi possit, vt ibi probat, & in initio huius cap. diximus. Subdit postmodum num. 51. quod fallit, si verba stricta sint; & vbi sint accessorie & posita ad aliquod principale, quia ad illud restringi debent, provt ibidem, num. 52. obseruauit, & ad similia specificatis; vel vbi de praeiudicio Tertij ageretur, vt num. 54. probauit; & ratione adiuncti, propter quod mutant naturam suam, vt ibidem, num. 55. & num. 56. quod restringuntur secundum qualitatem annexam: & numer. 30. ad mentem & verisimilitudinem. Et ne quis indebite damnum patiatur, provt ibi num. 58. acin effectu, quod ampliat quoad ea, quae sunt eiusdem generis, Quod etiam adnotauit Petrus. Surdus, in cons. 77. num. 27. lib. 1. qui ex hoc infert ad multa: & dixit num. 26. quod vniuersalis dispositio recipit illam restrictionem, quam disponens adiicit, quod etiam repetit in cons. 135. num. 104. eod. libro primo, Et adiicit num. 105. quod vniuersalia verba geminata, adiuncta adiunctiuo, restringuntur ad ea, quae sub adiectiuo comprehenduntur. Ipsum quoque repetit in consilio 131. eod. libro primo, numer. 22. vbi etiam num. 21. quod vniuersalis dispositio restringitur ad ea, quae sunt sub eodem genere, & per qualitatem adiectam. vt ibi, num. 24. & ad casus, qui sunt de natura dispositionis, cui adiicitur vt ibi num. 26. nullum enim est verbum adeo vniuersale (vt de generali supra diximus) quin inspectis debitis circunstantiis non debeat ciuiliter intelligi, atque restrictionem, maxime ex praesumpta voluntate recipere: quod de vniuersalibus verbis, sicuti de generalibus scripserunt Ancharanus, in consilio 163. colum. finali in principio, Tiberius Decianus, in consilio 2. num. 55. & 58. lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in consilio 46. num. 103. libro primo, Rolandus, in consilio 161. numer. 54. lib. 2. Simon de Praetis, libro secundo, interpretat. 4. dubitatione 2. solutione 3. num. 41. fol. 276. Petrus Surdus, in consilio 131. num. 23. libro primo, Farinacius, in consilio 65. numero 15. & 16. &. Iacobus Menochius, in consilio 291. num. 51. libro tertio, qui eodem numero, & se[sect. 77]quenti infert, verba, aut dictiones quantumcunque vniuersales restringi secundum subiectam materiam, & praesumptam, atque coniecturatam voluntatem[sect. 78] disponentis, vt firmarunt Authores multi ibi commemorati; & ad casus habentes eandem rationem, & causam, non autem ad habentes diuersam, leg. creditor, §. datur in fine, ff. de bonis authoritate iudicis possid. cum Authoribus ibi relatis num. 53. & ad ea, quaesunt de natura dispositionis, uci adiiciuntur, vt ibidem probauit num. 54. Petrus Surdus, dicto consi[sect. 79]lio 131. numer. 26. libro primo, & tandem inquit Menochius, eodem consilio 291. num. 55. quod verba vni[sect. 80]uersalia, etiamsi geminata, & duplicata sint, recipiunt interpretationem, ne ad intellectum iniquum perducantur, sed adaptentur iuri communi, quantum possibile sit; quod etiam probant alij Authores ibi relati:[sect. 81] & Farinacius, dicto cons. 65. num. 15. inquit etiam num. 56. dispositionem vniuersalem restringi ad ea. de quibus ille, qui dispositionem fecit, disponere potuit. Quinto deinde obseruandum, atque constituen[sect. 82]dum est, quod sin vltima voluntate, vel in alio dispositione adiiciatur aliquod verbum denotans genus, & quod etiam solet communicari, aut participari vni speciei, & sic quod accipitur in genere, & in specie: tunc in materia odiosa sumitur interpretatio specifica, non autem generica, & sic potius in specie, quam in genere. Si vero materia fuisset fauorabilis, ingenere accipiendum est:sic sane per text. in cap. Rodulphus, de rescriptis: iunctis notatis ibi per Abbatem, sub num. 3. tenent, atque latius comprobant Baldus, in cons. 326. Rex Romanorum, num. 8. libro primo, Alexander, in cons. 248. numer. 9. lib. 6. Natta, in consilio 279. num. 7. Cagnolus, in rubrica, ff. si certum petatur, num. 92. Camillus Gallinius, de verb. significat. lib. 8. cap. 7. num. 11. & alios referens Alexander Raudensis, lib. 1. cap. 17. ex numer. 21. Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 4. dubitatione 3. solut. 2. num. 9. & 10. folio 263. qui limitat quoad simile, quod in materia etiam stricta accipitur respectu generis, licet respectu speciei sit dissimile. Et refert geminian. sic dicentem. in cap. non potest. §. 1. colum. finali. num. 10. de praebendis, lib. 6. Dece etiam limitationes in proposito recenset Alexander Raudensis. dicto cap. 17. ex num. 24. vsque ad finem cap. vbi vide. prima est, quando verbum denotat genus, & etiam communicatur vni speciei; & sic accipitur[sect. 83] in genere, & in specie: sumitur etenim in genere, etiam in materia odiosa, vbi constat, quod non po[sect. 84]test intelligi in specie: vel vbi adest coniectura, actum fuisse de generico sensu, & sufficit leuis conie[sect. 85]ctura, vt latius probat ibi: vel quando resultaret absurdum, etiamsi esset dictio vniuersalis: vel vbi spe[sect. 86]cies esset difficulter concessibilis, vel inconsueta: tunc namque verbum accipitur in genere, & non in specie, etiam in materia odiosa. Vel vbi honestas repu[sect. 87]gnaret: vel resultaret superfluitas: vel obstaret con[sect. 88]suetudo loquendi: vel legis, aut statuti dispositio,[sect. 89] vel esset reprehendenda a Sapientibus: vel vbi esset[sect. 90] eadem ratio aequitatis quoad omnes species: tunc[sect. 91] enim licet materia sit odiosa, debet accipi in genere.[sect. 92] Provt omnes has limitationes latius comprobat, atque exornat eo loci ex professo Raudensis, ad quem lectorem remitto. Sed tunc inquirere oportet, ex quo dignoscatur, aut dignosci debeat, ac possit, quae dicatur materia, aut dispositio fauorabilis, vel odiosa. Quae etiam sui natura stricti iuris sint, siue strictam interpretationem recipiant, quae etiam latam interpretationem admittant. Et pro dilucida explicatione obseruandum erit, stricti iuris omnia regulariter esse, nisi ex[sect. 93]presse reperiatur contrarium, & consequenter stricto potius, quam lato significatur esse intelligenda, l. constitutionibus, ff. ad municipalem, §. actionum, Institut. de actionibus, per quae iura sic in terminis obseruarunt Calcan. in cons. 20. Ista quaestio, colum. 4. numer. 10. Simon de Praetis, lib. 1. interpretatione prima, dubitatione 4. solutione 12. num. 9. fol. 60. Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. capit. 29. num. 19. folio 227. Et[sect. 94] dici stricti iuris quamplures terminos, qui strictam habent materiam, atque interpretationem strictam admittunt, quos adduxerunt, atque cumularunt Praetis ipse, dicta solutione 12. numer. 10. per totum, Alexander Raudensis, de analogis, dicto cap. 29. ex num. 1. vsque ad num. 29. vbi videri poterunt latius comprobata omnia, quae traduntur. Et stricti iuris esse dicuntur, prohibitio alienationis, verba sententiae, & laudi: nam quae libet sententia est stricti iuris, de quo etiam per Cardinalem Thuscum, tom. 7. littera T. conclusione 229. folio 172. compromissum, mandatu, statutum, rescriptum, consuetudo, causa poenalis, donatio, arbitria omnia, commissiones, delegationes, omne extendens ius commune, & ab eo exorbitans, substitutio, renuntiatio, stipulationes, validatio actus ex plenitudine potestatis, statutum prohibens alienationem, dispensatio, animus foeneratorum, & similium: Actio qua conuenitur fideiussor, verba á lege, vel ab homine prolata, in quantum verba sunt stricti iuris priuilegium legitimandi spurios, condicito pariter ex lege, licentia testandi de bonis Ecclesiae. Et hactenus Praetis, vno supra, qui latius haec omnia comprobat. Alexander vero Raudensis. ex d.n. 1.[sect. 95] vsque ad num. 19. inquit, quod stricti iuris sunt, ac stricte intelligenda, arbitrium, statutum prohibens alienationem, ademptio in totum, vel in parte, compromissum, consuetudo, commissio, concessio ob benemerita, contractus, donatio, delegatio, dispensatio exorbitans a iure communi, exhaeredatio, emphyteuticus contractus, exclusio filij, foeneratorum animus, fideicommissum in quantum onus, inaequalitas, impetratio subuertens ius ordinarium. laudum, licentia testandi, lex legitimatio in praeiudicium Tertij, libertatis disponendi de rebus suis ablatio annexa, prohibitio alienationis, poenalis dispositio, priuilegium legitimandi spurios, pro alio obligatio, plenitudo potestatis, primogenitum praeferens dispositio, praeceptum Concilij circa matrimoniu, priuilegium rescriptum, renuntitatio, recessus a iute communi, sententia, substitutio, stipulatio, testes, validatio actus ex plenitudine potestatis, & verna in quantum verba; provt haec omnia latius comprobat Raudensis ipse. Deinde obseruandum est, multum interesse ad in[sect. 96]terpretationem vltimae voluntatis cuiusque, an versemur infauorabilibus, vel in odiosis, sic an materia, de qua agitur, fauorabilis sit, vel odiosa; (quia vt vulgo fertur quotidie) Faborabilia sunt amplianda, odiosa vero restringenda, cap. odia. de regulis iuris, libro sexto, l. cum quidam, 24. cum vulgatis, ff. de liberis & posthum. & casus odiosi dicuntur nonnulli,[sect. 97] quos adducit Praetis dicta solutione 12. num. 12. per totum folio 61. libro primo, & inprimis odiosa dicitur exhaeredatio, & ideo stricte interpretanda, & non extendenda. Omnis etiam materia exclusionis, odiosa dicitur: fideicommissum quoque in quantum onus: ademptio in totum, vel in parte: omnis recessus a iure communi, quod vnus teneatur pro alio, & reliqua relata per Raudense, vbi supra. Quae sicut stricti iuris, ita & odiosa dicuntur, & ea quoque retulit Psaetis, dicto num. 12. per totum. E contrario faborabile dici potest generaliter omne, cuius contrarium appa[sect. 98]ret odiosum: arguendo ab oppositis, l. manumissiones, ff. de iustitia & iure. Reductio ad pristinum statum, vel ius, fauorabilis est, quem etiam de rebus suis disponere, fauorabile est, & alia sunt fauorabilia, quae recensunit Praetis idem, dicta solutione duodecima, ex num. 32. latius Alexander Raudensis, dicto capite vigesimo nono, libri primi, de Analogis, ex numero vigesimo secundo, vbi inquit, quod fauorabilia, ac late ex[sect. 99]plicanda sunt, potestas disponendi de rebus suis; euitatio damni; conseruatio familiae; praerogatiua; positio filiorum in conditione; legitimae praetensio; publica vtilitas; & concessio ob benemerita. Praeterea obseruandum est, quod ad cognoscen[sect. 100]dum, an dispositio sit fauorabilis, vel odiosa, considerari debet causa, propter quam principaliter est inducta, nam si causa sit fauorabilis, erit & dispositio eiusdem naturae; si vero odiosa, pariter & dispositio odiosa censebitur: & sic principalis intentio, ac scopus disponentis detegit, an dispositio sit fauorabilis, vel odiosa, l. qui exceptionem, vbi Bartolus, numer. 2. Iason, num. 1. & communiter Scribentes, ff. de condictione indebiti, l. nauis, ff. ad legem Rhodi. de iactu, per quae iura ita scriptum, atque adnotatum reliquerunt Baldus, in l. cunctos populos, column. 12. versic. sed hic quaero de effectu, C. de summa Trini. & fid. catho. & in l. venia, ante finem, vbi & Decius, n. 3. C. de in ius vocando. Castrensis, in dict. l. qui exceptionem, in principio. Alexander, in cons. 197. Visis, columna prima, lib. 7. Calderinus, in cons. 14. sub titulo de verbor. significat. Romanus, in consil. 32. num. 5. in fine, & in consil. 4. num. 7. & in consil. 328. num. 2. Ancharan. in consilio 112. column. 2. Arethinus, in consilio 29. colum. 7. versic. Quarto praemitto. Corneus, in consil. 89. column. 1. volumine 3. Cumanus, in consil. 2. colum. 1. in fine, Gozad. in consil. 5. num. 6. Titaquellus, in praefatione de vtroque retractu, num. 56. & §. 1. gloss. 9. num. 232. latius §. 30. glossa 1. num. 5. cum seqq. Craueta (qui optime declarat) in consil. 118. numer. 9. cum seqq. Alciatus, in l. 2. num. 16. C. de in ius vocando, & in consilio decimo, numero vndecimo, lib. 2. Ludouic. Molina, de Hispanor primogen. lib. 1. cap. 18. num. 3. decisio Rotae 117. num. 1. prima parte, Hippolytus Riminaldus, in consil. 72. num. 42. & seqq. lib. 1. & in consil. 354. num. 16. lib. 4. Tiberius Decianus, in consil. 51. num. 47. lib. 3. Menochius videndus omnino, de recuperan. possession. remedio primo, ex num. 33. cum seqq. Couarr. variar. lib. 1. capite vndecimo, post numerum 5. versic. solet enim. Petrus Surdus, in consil. 443. numer. 28. lib. 3. Camillus Gallinius, de verbor. significat. lib. 8. cap. 1. num. 30. Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 26. num. 26. & decisione 49. num. 6. Simon de Praetis, lib. 1. dicta solutione duodecima, numer. 13. fol. 61. dicens, id posse pluribus modis interpretari, vt inspici debeat, quo proposito, & qua mente actum sit. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 1. num. 29. Farinacius, in consilio 65. num. 75. & in consil. 76. num. 15. vbi explicat in Additionibus, littera C. folio 470. Ludouic. Casanate, in consil. 44. numero decimo sexto, nam & alias semper actus iudicatur a principali intentione, & causa, quae mouit[sect. 101] agentes, l. si quis nec causam, in principio, & ibi Baldus & caeteri l. rogasti, in principio, vbi etiam Bald. & alij, ff. si certum petatur, l. si quis donationis, ff. de contrahenda emptione, l. prima, §. idem pomponius, ff. de positi cum pluribus aliis. Vt per Tiraquellum, dicto §. 30. glossa 1. num. 5. Decianum, dicto consil. 51. num. 48. li[sect. 102]bro tertio. Peregrinum, dicto artic. 1. num. 24. & ideo dispositio dicitur fauorabilis, vbi principalis intentio dirigitur ad fauorem, licet inde sequatur alterius odium, l. prima, ff. de authorit. tutor. Simon de Praetis, dicta solutione duodecima, numero decimotertio. Alexander Raudensis, libro primo de Analogis, dicto capite 29. num. 27. Hippolytus Riminaldus, in cons. 243. num. 47. lib. 3. provt est odiosa, vbi odium est causa fauoris, & e contra fauorabilis, vbi fauor est causa odij. Baldus, in consilio 433. Domina Ioanna, lib. tertio, quem referutnn, & sequuntur Praetis, vbi supra[sect. 103] numero decimoquinto. Raudensis, dicto numero vigesimoquarto, qui exemplum ponit in Macedoniano, & Velleiano; Macedonianum namque odiosum reputatur, quia emanauit in odium creditorum, quamuis in fauorem filiorumfamilias redundet: Velleianum autem fauorabile reputatur, in foeminarum fauorem prodiit principaliter, licet redundet odium in consequentiam his, pro quibus mulieres fideiubent, & cedant in damnum creditorum, provt ipsi Authores obseruat, & post Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tomo quinto, littera G conclusione 66. folio 1026. vbi adducit plures Doctorum theoricas, & doctrinas, quae eo tendunt, vt explicetur, quemadmodum dignoscatur, an materia sit fauorabilis principaliter, & odiosa in consequentiam, vel e contra: provt ibi videri potest numero secundo, & seqq. & antea dixerat numero primo, quod odiosa, vel fauorabilis dispositio cognoscitur, & iudicatur secundum principalem mentis intentionem; & ideo si disponens, principaliter fuit motus ad aliquid principaliter propter odium, licet in consequentiam resulter fauor, materia dicitur odiosa, e conuerso (vt subdit ibidem numero 8.) fauorabilis dicitur dispositio, quando disponentis intentio fuit principaliter propter fauorem alicuius, & eadem adducit exempla. Quod si indifferens sit materia, provt est, quan[sect. 104]do certarum personarum potius, quam aliarum non est habita ratio, dispositio dicitur nec fauorabilis, nec odiosa, seu aeque faborabilis, atque odiosa, seu mixta promiscua indifferens; vt adnotauit, & exemplis comprobauit Raudensis, libro primo, dicto capite vigesimo nono, numero 30. Simon de Praetis, libro[sect. 105] primo, dicta solutione duodecima, numero 35. fol. 63. vbi inquit, quod cum fauorabilis non sit casus, nec odiosus, & sic medius, tunc media via interpreatur secundum ius commune, sed secundum voluntatem interuenientem in tali casu, & in casibus fauorabilibus fit interpretatio, & extensio ad significatum, etiam improprium, vt ibidem relati Authores probarunt. Vltra quos eodem articulo, ex quibus dignos[sect. 106]catur, an fauorabilis, vel odiosa sit dispositio, vide etiam Goncalez, in regula octaua Cancellariae, §. sexto proaemiali. Surdum, consilio decimo octauo, libro primo. Farinacium, in addit ad consilium 27. Ex verbo, fauorabilis, folio 130. vbi nouem facit conclusiones: Stephan. Gratianum, decisione 71. & in addit. Fontanellam, de pact. nuptiali. fol. 297. ex n. 52. Mascardum, de statutis, conclus. 4. num. 146. &147. # 42 CAPVT XLII. Ex eadem capitis praecedentis materia, & tractatu, quo de verborum generalium, atque vniuersalium virtute, & effectu agitur, provt superiori agebatur, & ad casum assiduum admodum, & practicum atque ex facto in Regio Hispalensi Senatu definitum infertur opportune: accuratéque, & diligenter discutitur, an, & quando transactio, siue quietatio generalis ad specificata tantum restringatur, siue ad omnia alia, etiam non expressa extendatur, maxime cum ratio recti sermonis ita suadet, vel liberatio, aut quietatio generalis facta sit de omni eo, quod peti posset ex aliqua causa, & ex omni alia quacunque causa. Et late declaratur materia l. si de certa, C. de transact. Inquiritur etiam, vtrum transactio generaliter facta, extendatur ad casum per sententiam (a qua tamen prouocari potest) terminatum, vbi Senatus Sabaudiae, & Mantuae decisiones in terminis expenduntur. Rusus infertur ad casum alium practicum in ipsomet Hispalensi Senatu, ac inter easdem personas agitatum, & decisum, quo euictionis materia inter emptorem & venditorem exornatur, atque illustratur nonnullis, sed id praecipue intenditur (atque accuratius, & diligentius, quam hactenus factum fuisset, perficitur) quando scilicet, siue quo pacto procedat titulus, C. creditorem euictionem pignoris non debere. Et vtrum aduersus creditorem retineri valeat per emptorem pretium nondum solutum, re pignorata, & vendita euicta. Deinde, quando euictio imminet in limine contractus, an & qualiter fideiubere teneatur venditor, alias pretium retineatur, quod exornatur. Praeterea, licet de euictione agi non possit ante sententiam, vel litem motam, vtrum emptor agere valeat ex empto contra venditorem, vt rem venditam liberet, si est obligata; & quemadmodum venditor teneatur, non solum tradere, sed etiam vacuam, & liberam rem venditam. Denique, venditoris ignorantia circa qualitatem rei venditae, quemadmodum eum excuset ab interesse extriseco, vt teneatur tamen quanti minoris emptor fuisset empturus, & de communi Interpretum distinctione in eo articulo. SVMMARIVM. -  1 Regij Hispalensis Senatus casu ex facto occurrenti decisionis casus proponitur. -  2 Transactio cum vna persona facta, sicuti ad aliam non porrigitur, ita etiam si facta sit vna re, ad aliam non extenditur. -  3 Transactio de his tantum, de quibus inter transigentes placuit, interposita creditur. -  4 Nam lites, de quibus non est cogitatum, in suo statu retinentur. Iniquum est enim perimi pacto id, de quo cogitatum non docetur. -  5 Sic sane transactio, aut quietatio, siue liberatio, quibuscunque verbis fuerit concepta, non obstat agenti ex alia re, & ex alia causa. -  6 Et restringitur, etiam si generalis fuerit; ad rem, & causam, propter quam fuit facta, atque trahitur tantum ad specificata. -  7 Et idem est in compromisso, cuius verba generalia restringuntur ad rem, & causam expressam. -  8 Et in computationibus, vel calculationibus. -  9 Et in sententiis. -  10 Et in remissione, seu refutatione. -  11 Et in pactis, & conuentionibus. -  12 Et in donatione, in qua licet verba plenissime interpretari debeant, tamen clausula generalis in donatione apposita restringitur ad specificata. -  13 Et in legitimatione. -  14 Et in mandato, cuius verba, quamuis generalia, restringuntur ad causam expressam in mandato. -  15 Et in creditore, qui fecit generalem liberationem, credens sibi satisfactum in totum; nam restringitur ad pecuniam solutam. -  16 Et in rescriptis. -  17 Et generaliter in omnibus dispositionibus, quando aliqua causa restrictionis considerari potest. -  18 Nec est differentia inter pacta, & transactiones; vbi & singularis ratio redditur. -  19 Ac denique in verbis renunciationis amplis, atque vniuersalibus quoniam renunciatio restringi semper solet ad expressa, & non potest ad alia trahi. Quia est stricti iuris renunciatio, & in ea fit semper strictissima interpretatio. Et quando alia sumi potest coniectura, tunc fit semper interpretatio, quod pars renunciare non voluerit. Nec intelligitur facta, nisi quatenus ex ipso actu necessario inferatur. Et restringitur, vt minus, quam fieri possit, laedat ius ipsum renunciantis, & interpretetur in eam partem, quae renuncianti minus praeiudicat. -  20 Socius liberans socium generaliter, intelligitur pro concernentibus societatem. -  21 Locator liberans generaliter conductorem, intelligitur respectu pensionis. -  22 Liberatio generalis de omnibus, in quibus potes teneri, ex quacunque causa, restringitur ad causam administrationis, super qua agebatur. -  23 Generalis dispositio, quae sequitur specialem, restringitur ad ea, quae sunt eiusdem generis cum speciali praecedente. -  24 Nec extendi potest ad ea, de quibus cogitatum non apparet. -  25 Liberatione generali non liberatur quis, quando tenetur aliquid praestare, siue soluere alteri ex certa & speciali causa. -  26 Transactio de his tantum, super quibus lis pendet, fieri solet. -  27 Transactio vera dicitur, quae fit super re dubia, & lite pendente, seu metu futurae litis, aliquo dato, vel retento, vel sub spe aliquid dandi, vel retinendi. -  28 Verba contractus interpretantur contra eum, qui in illis se fundat. Et contra stipulatorem, qui potuit legem apertius dicere. Et contra eum, cuius causa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum. -  29 Renunciatio, siue quietatio generalis intelligitur in dubio contra eum, cui fit, & pro eo, qui renunciauit, siue quietauit. -  30 Transactio super re iudicata non cadit. -  31 Sic etiam compromissum fieri non potest super re iam iudicata, nisi expresse renunciatum sit rei iudicatae. -  32 Transactionis verba, quamuis amplissima sint, & valde vniuersalia, non includunt id, quod per Iudicis sententiam definitum, & terminatum est; sed requiritur specialis renunciatio non obstante tali sententia: & vide infra, ex numero 56. -  33 Dictio, etiam, sui natura implicatiua est, & dicitur implicare casum magis dubium, & maiorem expressis. -  34 Verba, quouis modo, & quomodocunque, sunt vniuersalia, & omnia comprehendunt, similia inquam, & dissimilia, aequalia, & maiora expressis. -  35 Verbum, quacunque, geminatum, & vniuersale, includit etiam casus, qui non venirent sub simplici dispositione, & etiam impropris, & maiores expressis. -  36 Nam cum verba illa, alia causa, ad diuersas ab expressis referantur; sine dubio iuncta cum verbo, quacunque, omnes alias diuersas, & maiores includere debet. -  37 Quod si aliter diceretur, impropriaretur natura dictorum verborum, & verba illa, alia quacunque causa, essent penitus frustratoria, & superflua, quod dicendum non est. -  38 Verba reciprocae liberationis generalia, generaliter sunt intelligenda. -  39 Liberatio generalis, de omnibus indistincte factae intelligitur. -  40 Liberationem, aut quietationem generalem nemo tenetur facere, quia est captiosa. -  41 Contrahentes se abstineant a verbis generalibus, ne nimium effuso sermone, in promptum incidant periculum, quia sibi imputent, si vtantur verbis generalibus. -  42 Transactio, siue quietatio, aut liberatio generalibus verbis concepta, extenditur ad incogitata; & comprehendit ea de quibus nulla erat controuersia, & de quibus cogitatum non fuerat. -  43 Sufficit enim, quod in genere de eis cogitatum fuerit, licet specifice cogitatum non sit. In genere autem cogitatio requiritur, quae ex amplissimis, & generalibus verbis praesumitur. -  44 Transactio, siue liberatio, aut quietatio generalis non restringitur ad specificate, vel ad ea, de quibus erat controuersia, quando ratio recti sermonis id non concedit, nec restrictionem patitur: quod late probatur. -  45 Liberatio simplex restringitur ad petita, sed si fuit adiecta clausula generalis non petendi aliud occasione cuiuscunque debiti, aut causae; generaliter refertur ad omnia, & quaecunque ex quacunque causa; cum salua ratione recti sermonis ad specificata restringi non possit. Quod exornatur, atque comprobatur nonnullis Interpretum decisionibus in proposito. -  46 Liberatio reputatur fauorabilis, quia reducit ad pristinam libertatem, & resoluit obligationem, & ideo latior eius fieri debet interpretatio, non restrictior. -  47 Idque maxime, quando est reciproca respectu vtriusque partis. -  48 Senatus Sabaudiae definitiones adducuntur, quae Senatus Hispalensis decisionem in casu praesenti confirmant omnino. -  49 Argumenti primi, contra decisionem Senatus adducti supra, ex num. 1. cum seqq. solutio, siue responsum traditur. -  50 L. emptor, §. Lucius, ff. de pactis, intellectus. -  51 Transactiones, quietationes, & liberationes vniuersaliter conceptae, trahuntur etiam ad casus, qui non sunt eiusdem, sed alterius generis. -  52 L. Aurelius, §. Maeuio, ff. de liberatione legata, explicatur. -  53 Transactio sustinetur etiam pro his, de quibus non aderat lis, quando ex causa transactionis fit generalis remissio, aut liberatio. Quoniam id, quod est certum & liquidum saepe in conuentionem deducitur ex causa transactionis & ne dum a lite, vel actione intenta, quae erat dubia, sed etiam ab aliis quibuscunque liquidis liberatio conceditur. Quod latius probatur, atque exornatur. -  54 Argumenti quinti, propositi supra, ex numero 28. quod verba contractus interpretentur contra eum, qui in illis se fundat, solutio, atque responsum traditur. -  55 Renunciatio extenditur etiam vltra expressa, vbi retio recti sermonis restrictionem non admittit. -  56 Transactio super re iudicata, licet regulariter non valeat, tamen quando post rem iudicatum aliqua superest dubitatio, siue aliquid disceptabile, aut dubium, recte potest transigi. -  57 Et idem quando de nullitate contenditur contra sententiam. -  58 Vel quando poterat appellari a sententia, quia non transiuerat in rem iudicatam. -  59 Aut in vim quietationis, & liberationis generalis, & pacti sustineri valet transactio. -  60 Et Petri Surdi, decisione 285. resolutio, & sententia explicatur. -  Ex altera Senatus Hispalensis, & egregia quidem definitione, Summarium. -  61 Hispalensis Senatus definitionis alterius, casus refertur. -  62 Dictionem provt, sui natura relatiuam esse, & operari, ne plus censeatur concessum, & venditum ex actu referente, quam habeatur in relato. Atque ita dictio ipsa provt, stat restrictiue, & limitatiue. Aliquando causatiue, data scientia contrahentium. -  63 Nomen quale fuit, qui vendit, duntaxat vt sit, tenetur, non autem vt exigi aliquid possit. -  64 Contrahens cum alio, tenetur inquirere conditiones contrahentis, & qualitates rei, quae verisimiliter possunt deuenire ad notitiam. -  65 Finibus fundi certis demonstratis, si quid ex his euincatur, an, & quando praestande sit euictio, ad l. si fines, 10. C. de euictionibus, & infra, n. 106. -  66 Quaecunque dicuntur ita, vt praestentur emptori, praestanda sunt. Sunt autem in hac causa, quaecunque ita dicuntur, vt propter haec res pluris vendatur. -  67 De euictione venditor non tenetur, rebus singulis euictis, quando haereditas, vel vniuersitas aliqua venditur. Vbi & vera ratio redditur. -  68 De euictione rei ab eo venditae, & traditae, venditor non tenetur, si facto Principis, aut Superioris, euictio sequatur. -  69 Et idem, quando de facto extra iudicialiter, vt per violentiam, aufertur. -  70 Creditor regulariter euictionem pignoris venditi non debet, nec praestat. Dummodo concurrant requisita illa, quae ab Interpretibus nostris desiderantur communiter. Scilicet quod sit creditor, sicque pignus sibi obligatum fuerit. Quod sit creditor anterior, & sic potior alio creditore, ex tempore, vel ex priuilegio. Quod credat rem esse debitoris. Quod sibi liceat vendere ex pacto, vel ex lege, vel saltem, quod credat sibi licere. Et quod creditor ipse non promiserit de euictione. -  71 Creditorem euictionem pignoris non debere, titulus ille, quemadmodum intelligi, atque explicari debeat ex sententia Antonij Fabri. Qui singulariter obseruauit, dubium versari, quando creditor iure pignoris vendit, & tunc nihilominus, quod de euictione non teneatur, iuridice statutum fuisse, vt hic adnotatur. Quando vero Iudicis authoritate, etiam instantibus, & postulantibus creditoribus venditio fit, extra omne dubium esse, quod creditor de euictione non teneatur. Ipse namque eo casu vendit, nec de euictione promisit. Numquam autem auditum est, non vendentem, nec promittentem, de euictione teneri. Et vide infra, ex num. 11. cum seqq. -  72 Euictio quando imminet in limine contractus, emptor cogi non potest soluere pretium, nisi praestite fideiussione idonea, & n. seq. -  73 Etiam si venditor sit idoneus, imo & ditissimus. -  74 Quia diues licet quis sit, tenetur tamen fideiubere, quando lex requirit fideiussionem. -  75 Euictio dicitur imminere in limine contractus, quando mouetur lis ante solutionem pretij, etiamsi mota sit pro simplici hypotheca. -  76 Emptor non tenetur soluere pretium, nisi praestita fideiussione, quando notorium est ius alicuius super re vendita, licet lis adhuc mota non sit. -  77 Euictio quando imminet, fideiussio est praestanda per venditorem, non solum pro lite mota, sed etiam pro omni alia mouenda. -  78 Euictio emptori competit pro parte, sicut pro toto. -  79 Euictio quando imminet in limine contractus, & sic pretium adhuc solutum non est, cum emptori ita consulatur de iure, vt dictum est: Multo magis eidem consulendum esse, si euicta res iam fuerit, & lis finita, vt pretium retineat nondum solutum. Multoque magis aduersus creditores, si pignora vendita euicta fuerint. Cum vere titulus ille, C. creditorem euictionem pignoris non debere, non loquatur quoad retentionem pretij nondum soluti, nec casum istum decidat: Provt hic obseruatur, & supra ante numer. 72. & num. seqq. -  80 Pretium etiam sibi oblata satisdatione non tenetur soluere emptor, qui inuenit rem venditam esse alienam. Si modo notorium sit, & manifestum, rem esse alienam. -  81 De euictione emptor agere potest, etiam antequem sibi inferatur molestia, vbi res vendita, est in totum, vel pro parte, aliena. -  82 Venditor non tenetur solum rem venditam tradere, sed etiam vacuam & liberam. Et sic non sufficit traditio simplex rei venditae ad consenquendum pretium, sed debet venditor rem tradere liberam, & omni onere solutam. -  83 Et ideo si venditor agat ad pretium, submouetur exceptioner rei non traditae. Et haec dicitur doli exceptio. Quia petens pretium rei quam non tradidit, locupletari affectat cum aliena iactura. Dolo autem videtur facere, qui cum alterius damno lucrum quaerit. -  84 Emptor sicut non agit rem emptam, nisi pretio integraliter soluto; ita si venditor minorem partem rei venditae tradiderit, non poterit pretium consequi, nisi integram, & totam tradat. -  85 Emptor, cui res obligata tradita est, si pretium soluit, potest agere quanto minoris empturus fuisset ratione obligationis, & ante pretium solutum, multo magis sibi competeret exceptio. -  86 Emptor, cui res non libera tradita est, non tantum potest solutionem pretij differre, sed & creditum extinguere pro ea parte, in qua iudicatur, propterea rem venditam minoris valere. -  87 Res aliena non potest libera tradi. -  88 Et idem, si pro parte sit aliena. -  89 Venditor post traditionem etiam conueniri potest ab emptore, quamuis in re nulla inferatur molestia, vt rem alienam, vel alteri obligatam liberet, vel soluat, quanti minoris illam fuisset empturus, aut quanti eius interest, rem non esse obligatam. -  90 Quod si emptor agere potest modo praedicto; multo magis excipiendo se defendere a pretij solutione. Quod Petrus Surdus singulariter animaduertit, provt hic adnotatur, & vide infra, n. 97. & 119. & 113. & supra n. 81. in fine. -  91 Emptor ratione conditionalis obligationis, & hypothecae, vtrum possit ante euentum conditionis petere, vt sibi de indemnitate caueatur, vel agere quanto minoris, remissiue. -  92 Venditoris ignorantia non nocet emptori, quominus venditor teneatur, si emptor fuerit deceptus. -  93 Venditor vbicunque sciens non certiorem fecit emptorem de qualitate rei, propter quam res minoris valet, tenetur ad ignoranti omne interesse. Si autem venditor ignorauit, tenetur quanti minoris emptor fuisset empturus, si sciuisset. Vbi & de intellectu l. 63. titul. 5. partita quinta, remissiue. -  94 Emptor praesumitur ignorare conditionem rei emptae, & quod illa esset aliena, vel alteri obligata, aut oneri alicui obnoxia, cum venditor qualitatem eius non exprimit. -  95 De euictione actio emptori competit de iure, re vendita euicta, quando denunciauit legitime venditori, litem esse motam, non alias. Quod exornatur, atque ampliatur, & limitatur remissiue. -  96 Et quando a sententia Iudicis appellauit, quod latius quoque explanatur remissiue. -  97 Emptori, re euicta, pretij nondum soluti retentionem, atque exceptionem competere, non modo aduersus venditorem, sed etiam aduersus creditorem, venditis pignoribus per subhastationem, & euictis; Rotam Romanam decidisse. Et vide supra, num. 81. in fine, & num. 90. vbi id ipsum adnotatur ex relatione Petri Surdi, duobus in locis. Vide etiam ante num. 72. ex versic. caeterum superioribus omnibus, & inferius ex n. 113. & 119. -  98 Qui cum alio contrahit, quamuis diligenter teneatur illius conditionem, atque qualitates inquirere, excusatur tamen ob iustam & probabilem ignorantiam. -  99 Conditiones rei, quae non sunt verisimiles, vel contra communem opinionem, vel ad inueniendum difficiles, aut per venditorem non enunciatae, non tenetur emptor perquirere, vel alius contrahens, & numero praecedenti, & sequentibus. -  100 L. qui cum alio contrahit, ff. de regulis iuris, procedit respectu personae, cum qua contrahitur, non autem respectu rerum, de quibus contrahitur: Contrarium statim num. seqq. -  101 Emptor de euictione agere potest de iure, si venditor sciens qualitates rei venditae, illas supprimendo tacurit, vel si non explicauerit, quia ignorauit illas; nec culpae emptoris est adscribendum, si ignorauerit, aut si non inquisierit qualitates, & grauamen rei venditae. -  102 L. cum alio contrahit, non procedit in casibus, in quibus alter ex contrahentibus tenetur ex natura contractus certificare, & notificare aduersario omnes qualitates rei. -  103 Venditor tenetur ea omnia exprimere circa rem venditam, quae emptorem possent a contrahendo retrahere. -  104 Qualitates etiam omnes rei venditae explicite & aperte explanare, & significare, nec sufficit, si verbis generalibus, aut profusoriis explicet. -  105 Imo etiam ea, quae sunt extra rem, non modo quae ab ipsa re dependent, tenetur venditori explanare. -  106 L. si fines, 10. C. de euictionibus, intellectus, & vera ratio. -  107 Euictio rerum singularium, an, & quando praestetur, quando haereditas, vel ius vniuersale venditur. -  108 Euictione sequuta ex facto, aut dispositione principis, an, & qualiter de euictione venditor teneatur, vel non; & de intellectu l. Lucius, ff. de euictionibus, & num. seqq. -  109 Euictione sequuta ex sententia Iudicis competentis, contra venditorem agitur, secus si Index incompetens sit. -  110 Creditorem euictionem pignoris non debere, quemadmodum intelligi, atque explicari debeat, vbi dilucide id explanatur, & num. seqq. -  111 Euictis pignoribus, authoritate Indicis distractis, quis in hac venditione venditor haberi debeat, vt cum eo agi possit, ac debeat de euictione, an Iudex, an creditor, vel an debitor, cuius res fuerunt. Vbi Hug. Donelli singularis locus expenditur, cui Antonij Fabri locus satis conuenit, provt hic adnotatur. -  112 Creditorem euictionem pignoris non debere; quemadmodum Hug. Donel. acceperit, & de distinctione Authoris eiusdem, & vide infra, num. 120. -  113 Retentio facilius conceditur, quam petitio, aut repetitio. -  114 Retinere multis in casibus potest quis, quod si non possideret, non posset consequi agendo. -  115 Ideo exclusa petitione, non excluditur, nec exclusa censetur retentio. -  116 Retentionis ius actione fauorabilius reputatur. -  117 Et competit aduersus executionem sententiae. -  118 Exceptio regulariter maiori nititur aequitate, quam actio; quod exornatur. -  119 Pro euictione agere, quandoque non licet; & tamen quanto minoris emptor fuisset empturus, agi potest, idque multo magis, vt pars pretij nondum soluta retineatur, quae etiam retineri potest, quamuis de euictione agi non possit: & vide supra in summario num. 97. -  120 Legis primae, & tituli, C. creditorem euiction. pig. non deber. declaratio duplex ex decisione nouissima Rotae Romanae. PRo dilucida, & distincta huiusce cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, ex resolutis, atque adnotatis cap. praecedenti, atque verborum generalium, & vniuersalium virtute, & effectu, quo ibi latissime; opportune inferri ad casum practicum, & assidue contingentem, atque in Regio Hispalensi Senatu definitum hisce diebus. In causa namque, quae inter Ildephonsum de Alarcon, & D. Al[sect. 1]dunciam Pinello, vxorem eius ex vna parte, & Ioannem de Mesa ex altera vertebatur: cum constaret, inter ipsos quietationem, siue transactionem generaliter admodum concepta, & verbis valde amplis, & vniuersalibus factam; de eo principaliter dubitari, atque inquiri contigit: vtrum inquam ex quietatione, siue transactione generali, ex causa successionis cuiusdam, & ex alia causa quancunque, & iure partibus competenti, inita generaliter; comprehensum, atque remissum censeatur ius, quod dicto Ioanni de Mesa extra causam successionis competebat ex alia causa, de qua scilicet ex instrumento guarentigio actum fuerat via executiua, & vltima sententia (vulgo dicta remanete) in fauorem dicti Ioannis de Mesa lata contra defunctum, cui dicta D. Alduncia haeres extiterat, & debitor ipse erat in quantitate 500 ducatorum Ioanni eidem: An vero transactio, quantumque generalis, resttingi debeat ad suam causam, iuxta ea, quae eod. cap. praecedenti fuere resoluta, & cum fieret principaliter super bonis, & successione dicti defuncti, intelligi duntaxat debeat de omnibus, quae ad successionem ipsam pertinent, non vero de dicta ducatorum 500. quantitate, quorum debitum ex alia causa processerat, atque ex obligatione dicti Ildephonsi, & Aldunciae authoris praedefuncti, pro quibus fideiussit, & summam ipsam soluit Ioannes ipse de Mesa. Et quidem prima facie, atque in fauorem dicti Ioannis de Mesa, sequentia magis vrgere videntur fundamenta, & ratione. primo, quia transactio, siue quietatio generalis in casu praesenti facta fuit principaliter occasione successionis, atque haereditatis dicti defuncti, de quibus inter eos controuertebatur: & quamuis in fine adiecta fuerit clausula generalis liberationis ab omni eo, quod peti posset quomodolibet, & ex alia causa quacunque; videtur restingenda ad expressa, siue ad rem, vel causam, de qua agebatur. Nam sicut transactio facta cum vna persona, ad[sect. 2] aliam non porrigitur; ita etiamsi facta sit de vna re, ad aliam non extenditur; vt de qualibet conuentione dicitur in l. si vnus, §. ante omnia, ff. de pact. quam in terminis transactionis adducit Romanus, in consiolio 284. num. primo, & & in consilio 371. num. 2. Purpuratus, in consilio 166. ex n. 1. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 26. tit. 5. & tit. 6. in principio. vnde transactio de his trantum, de quibus[sect. 3] inter transigentes placuit, interposita creditur: l. qui cum tutoribus. §. 1. ff. de transactionibus. nam lites, de[sect. 4] quibus non est cogitatum, in suo statu retinentur, l. cum Aquilina, eod. tit. iniquum est enim perimi pacto, de quo cogitatum non docetur, vt dicit textus in dicta l. qui cum tutoribus, in fine, & refert Mantica, dicto titul. 6. num. 1. fol. 703. sic sane transa[sect. 5]ctio, aut quietatio, siue liberatio, quibuscunque verbis fuerit concepta, non obstat agenti ex alia re, & ex alia causa: & restringitur, etiam si generalis fuerit,[sect. 6] ad rem, & causam, propter quam fuit facta, atque trahitur tantum ad specificata: l. si de certa, vbi Bartolus, num. 1. Salicetus, num. 2. Baldus, Castrensis, Alexande, Iason, & alij, cum quibus Ioannes Bolognetus ibi, ex num. 9. cum seq. vbi allegat concordantia iura, C. de transaction. Anton. Gabriel, commun. conclusion. lib. 6. de regulis iuris, conclusione 4. ex num. 21. cum pluribus seq. vbi inquit, idem esse in compromis[sect. 7]so, cuius verba generalia restringuntur ad rem, & causam expressam, l. si cum dies, §. plenum, ff. de recept. arbitris; & in computationibus, vel calculationibus,[sect. 8] l. emptor, §. Lucius, ff. quae in fraudem creditorum. vt ibi, num. 24. & in sententiis, vt num. 25. per text. in l. licet.[sect. 9] C. de iudiciis. & in remissione, seu refutatione, vt ibi[sect. 10] num. 29. per text. in l. iubemus, C. ad Velleianum: & in[sect. 11] pactis, & conuentionibus, vt ibi Gabriel ipse, ex n. 28. cum seq. per text. in. l. si ex pluribus. ff. de solutionibus, & in l. finali, §. idem quaesiit, ff. de cond. indebiti: & in[sect. 12] donatione, in qua licet verba plenissime interpretari debeant, cap. cum dilecti, de donat. tamen clausula generalis in donatione apposita, restringitur ad specificata, vt post Bertrandum obseruat ibidem, num. 32. & in legitimatione, vt ibi num. 33. & in mandato, cu[sect. 13]ius verba, quamuis generalis, restringuntur ad cau[sect. 14]sam expressam in mandato, vt obseruant Authores relati per eundem Gabrielem, num. 34. sic etiam de transactione, & caeteris relatis nunc, quod ea omnia restringantur ad rem, & causam expressam; tradiderunt Interpretes omnes commemorati cap. praecedenti, ex num. 73. Bolognetus, in d.l. si de certa, d, num. 9. qui subdit, idem etiam esse, si creditor credens sibi sa[sect. 15]tisfactum in totum, fecit generalem liberationem, nam restringitur ad pecuniam solutam: l. si ex maiore, ff. de exceptionibus. quam ibi ita intelligit Baldus, in summario: & in rescriptis, vt in Clement. 1. in fine, de[sect. 16] praebendis, & ibi Glossa & omnes DD. concludit etiam, idem generaliter seruari in omnibus dispositionibus,[sect. 17] quando aliqua causa restrictionis considerari potest: & num. 21. vbi eleganter tuetur Bolognetus ipse, non esse differentiam in hoc inter pacta, & transactionem, cum in omnibus dispositionibus verba restringantur[sect. 18] ad specificata, provt restringunt Authores ibi relati: & reddit veram, & concludentem rationem, quia nullus est sermo, & nulla dispositio, quae non habeat subiectam materiam, & omnes causae restringendi generalitatem verborum, quas posuit in primo notabili illius textus, possunt militare in pactis, & aliis conuentionibus, in quibus etiam tacitae, & coniecturatae voluntares attenduntur, l. item quia, ff. de pactis. l. cum quid ff. si certum petatur. l. triticum. ff. de verbor. obligat. l. Titia. §idem respondi, eod. titul. & ita tenendo, argumentis contrariae partis satisfacit dilucide. Rursus, eandem doctrinam, quod transactio, aut quietatio generalis restringatur ad specificat; tradiderunt Menochius, in cons. 496. ex num. 55. lib. 5. & praesumpt. 151. per totam, maxime ex num. 8. lib. 3. Farinacius nouissimarum Rotae Romanae, decis. 549. 1. p. tom. 2. & decis. 534. p. 2. tom. 2. & decis. 110. p. 2. tom. 1. Marcus Anton. Eugenius, in cons. 13. ex num. 21. vsque ad num. 37. qui easdem, atque omnes Antonij Gabrielis ampliationes adduxit, & decisionem dictae l. si de certa, in omni materia, & dispositione procedere affirmat, & latius, ibi comprobat. Adducit etiam Alexander Trentacinquius, variarum lib. 3. tit. de transactionib. resolut. 2. ex num. 1. vsque ad num. 20. & quod dictum est de aliis pactis, atque conuentionibus sequitur in effectu, vt ex ipsius distinctione relata ibi num. 9. apparet. Petrus Surdus, in cons. 267. n. 1. & quatuor seq. lib. 2. latius in cons. 431. ex num. 20. cum multis seq. lib. 3. vbi loquitur in generali liberatione, & late defendit, eam sui natura trahi, & restringi ad specificata, & intelligi secundum ea, quae praecedunt, & vltra non extendi, sed regulari a causa propter quam fuit facta: & idem esse in verbis[sect. 19] renuntiationis amplis, atque vniuersalibus; late quoque probat ipse Surdus, ex num. 14. vsque ad num. 24. quoniam renuntiatio restringi semper solet ad expressa, & non potest ad alia trahi, quia est stricti iuris, & in ea fit semper strictissima interpretatio, vt late ibi num. 20. & quando alia sumi potest coniectura, tunc fit semper interpretatio, quod pars renunriare non voluerit, vt ibi num. 21. nec intelligitur facta, nisi quatenus ex ipso actu necessario inferatur, vt ibi num. 22. & restringitur, vt minus quam fieri possit, laedat ius ipsius renuntiantis, & interpretatur in eam partem quae renuntianti minus praeiudicat, vt latius ibi num. 32. & per Marcum Anton. Eugenium, dicto cons. 13. ex num. 39. vsque ad num. 47. Surdus ipse, decis. 217. ex num. 1. vsque ad num. 8. vbi late, quod liberatio generalis restringitur ad causam, propter quam fuit facta: Et inter alias Doctorum decisiones in proposito, adducit singularem Abbatis resolutionem in consil. 114. num. 3. & 4. volum. 2. quod[sect. 20] si socius recepta certa pecuniarum quantitate, proportione sibi contingente in societate, liberat socium ab omni, & toto eo, quod simul agere habuissent ratione dictae societatis, & quacunque ratione, causa, titulo cum verbis amplissimis; tamen non extenditur liberatio ad ea, quae sunt extra societatem: & Abbatem sequitur, Berous, Ruinus, Natta, & Riminaldus ibi commemorati per Surdum, num. 5. qui num. 7. adducit etiam in terminis decisionem Nattae, in consil. 546. vbi vult, quod generalis liberatio conductori facta a locatore, qui erat creditor, non solum ratione[sect. 21] pensionis, sed etiam ratione seminis mutuandi; restringatur ad pensionem, & non extendatur ad semina; quamuis extarent vniuersalia verba de omnibus, quomodocunque, & qualitercunque conductor tenebatur occasione locationis: Fabius Turretus, in cons. 73. ex num. 10. cum seq. Ioannes Vincentius Hondedeus, in cons. 49. ex num. 1. cum seq. lib. 1. Cardinalis Mantica, de tacitis, & ambiguis conuentionibus, lib. 26. tit. 9. ex num. 1. cum seq. & num. 12. cum sequent. Antonius Fabet, ad titulum C. de transactionibus, definit. 6. & 12. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera T. conclus. 356. per totam, fol. 347. vbi late, quod transactio verbis generalibus facta, restringitur ad rem, & causam, de qua agebatur: & quod id procedit, atque extenditur, omnibus, & eisdem ex Antonio Gabriele supra commemoratis modis: Et hactenus de primo fundamento huius partis. Secundo deinde facit temtus singularis, in l. emptor, §. Lucius, ff. de pact. iunctis ibi notatis per Paulum Castrensem num. 2. & per eundem, in l. Aquiliana, num. 1. ff. de transactionibus, ibi namque aperte probatur, quod si lis erat inter te, & me, de pertinenti[sect. 22]bus ad mensam nummulariam, seu apothecam, & mihi tradidisti aliquid & ego te liberaui ab omnibus, in quibus posses mihi teneri ex quacunque causa; verba illa restringuntur ad causas pertinentes ad mensam, seu apothecam, in qua plures, & diuersae causae esse possunt, & ad aliud non extenduntur: inquit enim textus, si tantum ratio accepti, atque expensi computata fuit, caeterae obligationes remanent in sua causa. Atque ita vult, quod si calculi dati fuere super datis, & receptis, respicientibus vnam obligationem, non debent extendi ad aliam obligationem, provt eum textum expendit Petrus Surdus, dicta decisione 217. num. 7. in versic. 6. ego. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 49. num. 3. lib. 1. idem igitur videtur dicendum, cum transactio, & quietatio (vt superius dixi; fieret principaliter occasione successionis, atque haereditatis dicti desuncti, & sic verba generalia dictae transactionis, ex quacunque causa, videantur intelligi debere de causis dependentibus ab ipsa successione, & bonis haereditariis, pro quibus deuentum erat ad transactionem. Accedit tertio, quod generalis dispositio, quae se[sect. 23]quitur specialem restringitur ad ea, quae sunt eiusdem generis cum speciali praecedente; sicuti cap. superiori obseruaui, & comprobaui: & per multa iura voluit Oldrald. in cons. 247. Domina Stella, num. 5. vbi concludit, legatum factum pro omni eo, quod iure naturae, & qualicunque alio modo debebatur: restringitur ad id, quod illi tanquam filiae debebatur, quia generalis clausula subiecta, intelligitur de his, quae sunt eiusdem generis: & hanc conclusionem sequendo Oldrald, comprobat multis iuribus, & authoritatibus Berous, in cons. 159. num. 39. & seq. vol. 2. Socinus iunior, in cons. 160. num. 34. vol. 2. Petrus Surdus, dicta decis. 217. num. 4. nec extendi potest ad ea,[sect. 24] de quibus cogitatum non apparet, d.l. si. de certa. vbi Bartolus, Angelus, Salicetus, Alex. Iason, & alij communiter. idem Alexander, in consil. 11. lib. 2. Curtius iunior, in consil. 191. num. 19. lib. 3. Bertrandus, in consil. 182. num. 4. & 7. Anton. Gabriel, commun. conclusion. lib. 6. titul. de regulis iuris, conclus. 4. Ita proposito ergo cum non constet tempore transactionis fuisse cogitatum de alia re, seu causa, quam de illa successionis, & haereditatis; imo vnum ex transigentibus, causam debiti ex altera causa ignorasse; videtur, quod generalis ea transactio restringi debeat ad illa, quae ad dictam successionem pertinent duntaxat. Quarto conferre videtur, quod dictus Ildephonsus de Alarcon, & D. Aldoncia Pinello, vxor eius, tanquam haeredes prioris mariti tenebantur soluere dicto Ioanni de Mesa 500. ducatorum summam, pro qua executiue fuerat iam processum ante transactionem & lata sententia de remate (vt vulgo dicitur) in fauorem Ioannis eiusdem de Mesa. Atqui quando[sect. 25] quis tenetur aliquid praestare, siue soluere alicui ex certa, & speciali causa, non liberatur debitor liberatione generali. Ergo nec supradicti videntur liberati ab ea summa. Illa minor probari videtur ex l. Aurelius. §. Maeuio. ff. de liberatione legata: quae locum obtinet tam in contractibus, quam in vltimis voluntatibus, vt scribit Iason, in. l. sub praetext. 2. num. 2. vers. 2. moueor. C. de transactionibus, & in cons. 171. col. 2. lib. 1. Socinus senior, in cons. 190. col. 3. penult. lib. 2. Ruin. in cons. 25. num. 17. lib. 1. Couarr. variar. lib. 2. cap. 14. Hieronym. Gabriel, in cons. 146. num. 19. & seq. lib. 2. Menochius (qui in simili casu sic argumentatur) in cons. 496. num. 57. lib. 5. Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 49. num. 7. lib. 1. & corroboratur, quoniam lis tempore transactionis inter partes ex orta erat duntaxat super successione, & bonis dicti defuncti, nec constat occasione praefati debiti 500. ducatorum, aliquid inter eos agitatum, imo & reos debitum ipsum ignorasse, quoniam ex obligatione eiusdem defuncti procedebat. Propterea transactio ea tantum, super quibus lis aderat, potuit compre[sect. 26]hendere, cum transctio de illa tantum, super quibus lis pendet, fieri soleat, l. 1. ff. de transact. l. 2. C eod. Bartolus, & Imola, in l. de pupillo, § si pluribus, ff. de noni operis nunciat. Decianus, in cons. 351. Franciscus Beccius, in cons. 109. num. 2. vers. Secundo. late Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera T. conclus. 345. per totam, fol. 339. vbi[sect. 27] quod transactio vera dicitur, quae fit super re dubia, & lite pendente, seu metu futurae litis, aliquo dato, vel retendo, vel sub spe aliquid dandi, vel retinendi; Petrus Surdus, decisione 185. n. 9. & 2. seq. Quinto facit, quod verba contractus interpretan[sect. 28]tur contra eum, quise in illis fundat, l. veteribus. ff. de pactis. l. Labeo, ff. de contrahen. empt. & contra Stipulatorem, qui potuit lege apertius dicere, vt l. stipulatio ista, ff. de pactis. Alexander, in cons. 113. num. 5. vol. 2. Parisius, in consil. 110. numero 55. libro 1. & contra eum, cuius causa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum, Glossa, in d.l. veteribus. vbi Albericus, in 1. col. dicit, non attendi, quis pacti verba proferat, sed ad cuius cedent fauorem, vt late per Beccium, in cons. 101. num. 91. per Surdem, in cons. 431. ex num. 33. lib. 3. vbi simili casu ita argumentatur, & inquit, quod renuntiatio, siue quie[sect. 29]tatio generalis intelligitur in dubio contra eum, cui fit, & pro eo, qui renuntiauit, siue quietauit: vt per Nattam, in consil. 546. num. 11. Decianum, in cons. 52. num. 23. vol. 1. Hieronymum Gabrielem, in cons. 60. num. 6. volumine 1. Cephalum, in consil. 605. num. 5. lib. 5. vbi ait, quod interpretatio fieri debet in fauorem renuntiantis; quare cum dicta transactio, & quietatio facta fuerit ad commodum dicti Idephonsi de Alarcon, & vxoris eius, intelligi debet respectu haereditatis, & bonorum dicti defuncti, non vero respectu alterius iuris, quod ex dicta sententia de remate, & virtute instrumenti guarentigij, Ioannes ipse de Mesa praetendebat. Sexto & vltimo facit, quoniam (vt nunc dicebam) ex virture instrumenti guarentigij lata fuerat dicta sententia & summa dictorum 500. ducatorum debita; propterea transactio super rebus iudicatis inita videri non potest, ne ad illa extendi. Quod duplici ratione probatur, Primo, quoniam transactio super re indicta non cadit, l. post rem. ff. de transacationibus,[sect. 30] l. eleganter. ff. de condict. indebiti, & vtrobique Doctores Felinus, in cap. in cap. inter monasterium, de re iudicata. num. 31. Romanus, in consil. 155. num. 3. & in cons. 504. num. 7. vbi allegat iura nonnulla. Decius, in cons. 39. num. 3. Corneus, in cons. 148. num. 8. lib. 2. Berous, in cons. 187. num. 48. & seq. lib. 1. Ioannes Cephalus, in cons. 4. num. 8. lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 34. num. 1. lib. 2. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tom. 8. littera T. conclus. 346. num. 11. & num. 22. & seq. fol, 341. & num 31. & ibidem conclus. 345. num. 16. fol. 339. sic etiam compromissum fieri non potest super re iam[sect. 31] iudicata, nisi expresse rei iudicatae sit renunciatum: dicta l. eleganter, §. si post, l. iuris gentium, § si paciscar, ff. de pactis, l. duobus, ff. de exceptione rei iudicatae, Romanus, in consil. 174. in fine. & in consil. 369. n. 15. & in consil. 504. num. 7. Parisius late in consil. 23. num. 130. volumine 2. Decius. in consil. 39. num. 3. & in consil. 375. num. 2. Barto. Bald. Corneus, Decius, & alij, quos citat Cephalus, in consil. 518. num. 17. lib. 4. Marcabrunus, in consil. 17. ex num. 1. cum seq. Berous, in cons. 147. in principio, volum. 2. & in consil. 187. num. 48. & seq. lib. 1. Rota, decision. 63. num. 2. 1. p. in nouissimis. Petr. Surdus, decisione 185. num. 12. & 13. & in compromisso est text. in cap. exposita, de arbitris, & transactionis verba, quamuis amplissima sint, &[sect. 32] valde vniuersalia, non includunt id, quod per Iudicis sententiam definitum, & terminatum est, sed requiritur specialis renuntiatio, non obstante tali sententia; sicuti Baldum, Castrensem, Alex. Iasonem, Decium, & Beccium profitetur Surdus, dicta decis. 185. num. 14. qui in fortioribus terminis id defendit tribus numeris seqq. & num. 18. & repetit id ipsum, quod scilicet necessaria sit dicta clausula, non obstante tali sententia, vt videantur partus per transactionem, siue quietationem generalem recedere a iure acquisito per sententiam: & citat Riminaldum, & Marcabrunum, ita dicentes: Rationem etiam eam reddit, quia cum neminem adeo supinum praesumat lex, qui velit rem iudicatem remitter, atque ita ius suum perdere, l. cum de indebito, ff. de probationibus, non aliter existimat illum velle, nisi cum protestatione, & expressa derogatione suam testetur voluntatem, cum ergo in casu praesenti lata fuisset dicta sententia in fauorem praedicti Ioannis de Mesa, non sufficiunt verba generalia, vt videantur ex eis partes voluisse discedere a sententia, sed requiritur specialis renuntiatio, quae nullibi adest, nec in dicta transacitione deprehenditur. Caeterum re ipsa. diligenti & accurato studio perpensa, atque examinata, contrarium visum est verius, & probabilius Senatui Regio Hispalensi, qui iuridice, & recte definiuit, transactionem, liberationem, & quietationem, adeo generaliter conceptam, omnia comprehendere in casu proposito, & sic dictam 500. ducatorum quantitatem includere quoque, nihilque excludere. Apparebat namque, transacitionem, & quietationem fieri, non modo dictae successionis, & bonorum praefati defuncti respectu, sed etiam cuiuscunque alterius iuris, quomodocuque, & quacunque alia de causa pertinentis ratione, & omnia, & quaecunque iure deducta generaliter per partes: id quod ex sequentibus probatur manifeste. Ac primum equidem ex verbis illis, necnon etiam[sect. 33] de omni alio & quocunque iure, & c. Dictio enim illa, etiam, sui natura implicatiua est, & dicitur implicare casum magis dubium, & maiorem expressis, vt post alios in specie prope respondit Craueta, in cons. 294. num. 7. quem refert, & sequitur in eisdem in quibus versamur terminis, Iacobus Menochius, in cons. 116. n. 8. lib. 2. & in cons. 496. num. 65. lib. 5. probatur etiam ex verbis, quouis modo, & quocunque modo, quae[sect. 34] sunt vniuersalia, & omnia comprehendunt, similia inquam, & dissimilia, aequalia, & maiora expressis, vt per Syluanum, in consil. 25. num. 18. qui multis comprobat: Crauetam, in consilio 294. colum. 5. Ruinum, in cons. 98. n. 11. lib. 2. Cephalum, in cons. 53. num 18. & 22. & in consil. 150. num 15. lib. 1. Socinum iuniorem, in cons. 92. n. 14. lib. 2. Menochium, in cons. 496. num. 66. & 67. Lib. 5. Probatur denique, quia cum conuentum fuisset de omnibus ad dictam successionis & haereditatis causam pertinentibus; generalis etiam subiicitur quietatio de omni eo, quod petere, aut intendere poterant partes ex alia quancunque tansa, & c. quod verbum, quacumque, geminatum, & vniuersa[sect. 35]le, includit etiam casus, qui non venirent sub simplici dispositione, & etiam improprios, & etiam improprios, & maiores expressis: Ruinus, in consil. 18n. 19. lib. 2. Tiraquellus, de retractu lignagier. §. 1. glossa 7. n. 20. & seq. Craueta, in consil. 394. n. 7. Marsilius, in l. si vnus, §. cogniturus, ff. de quaestionibus, vbi late id probat: Menochius, dicto consil. 496. num. 68. lib. 5. Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 49. n. 11. &12. lib. 1. Nam cum verba illa, alia causa, ad diuersas ab expressis referantur; Socinus senior, in consil. 300. num. 2. versic. 3. principaliter, lib. 2. Socinus iunior.[sect. 36] in consil. 97. num. 5. lib. 3. & Natta, qui deliberate loquitur, in consil. 410. num. 7. lib. 2. sine dubio, iuncta cum verbo, quacunque, omnes alia diuersas, & maiores includere debet, vt cum Glossa, Socino, Riminaldo, Curtio iuniore, & Natta, in propriis terminis nostris adnotauit Ioannes Vincent. Honded. dicto consil. 49. num. 13. & 14. qui inquit, quod si aliter[sect. 37] diceretur impropriaretur natura dictorum verborum, & verba illa, alia quacunque causa, &c. essent penitus frustratoria, & superflua; quod non est admittendum: cum nullum verbum stare debeat sine effectu aliquid operandi, vt latius ibi comprobat, & citat text. vulgatum, in l. si quando, ff. de legat. 1. de quo latius alio cap. supra, hoc eod. lib. & tractatu. idem etiam in ipsis terminis nostris notauit Petr. Surdus, in cons. 267. num. 8. in illis verbis, Et hic multo magis locum vendicauit, quia verba vniuersalia sunt in praesenti transactione, nedum geminata, sed triplicata, & pluribus etiam vicibus reiterata: & ideo includere debent casus, qui alias non comprehenderentur, etiam maiores expressis. Secundo deinde facit, quod in praesenti casu verba[sect. 38] reciprocaeliberationis, cum generalia adeo sint, generaliter sunt intelligenda, l. prima, §. & generaliter. ff. de legatis praestandis, l. de pretio. ff. de Publician. l. regula, §. finali. ff. de iuris & facti ignor. l. 1. §, cum vrbem. ff. de[sect. 39] officio praefect. vrb. ita vt indistincte de omnibus intelligatur facta liberatio, & pactum de non petendo, provt generalis liberatio accipi debet, l. pluribus, & ibi Bartolus, ff. de acceptitat. Alexand. Socinus iunior, Natta, Crotus, Cephalus, & Hippolytus Riminaldus, cum quinus in simili casu ita argumentatur, & adducitur in cons. 49. num. 8. & 10. lib. 1. Marc. Anton. Eugenius, in cons. 13. num. 3. lib. 1. Petrus Surdus, decis. 185. num. 1. & decis. 217. num. 9. & 10. & in consil. 267. ex n. 6. cum seq. lib. 2. & in consil. 431. ex num. 2. cum seq. lib. 3. Menochius, dicto cons. 496. ex n. 58. lib. 5. & praesumpt. 151. num. 17. & seq. lib. 3. Alex. Trentacinquius, variar. resol. lib. 3. titul. de tran[sect. 40]sact. resol. 2. num. 10. & pluribus seq. Hinc est, quod nemo tenetur facere quietationem generalem. quia captiosa, l. 3. §. 1. ff. de contrario tutelae. Bartolus, in l. Aquiliana, in ultimo notabili. ff. de transact. Aretinus, Oldrald. Baldus, Iason, & alij, cum quibus Surdus, dicta decis. 217. n. 10. & dicto cons. 431. n. 2. &. 3. vbi refert Baldum dicentem, quod contrahentes se abstineant a verbis generalibus, ne nimium effuso ser[sect. 41]mone in promptim incidant periculum, quia sibi imputent, si verbis vtantur generalibus: Iacobus Menochius, dicto cons. 496. num. 62. in fine. vbi refert Castrensem, in l. tres fratres, num. 5. & 6. ff. de pactis, qui e contrario consilium praebet his, qui recepturi sunt liberationem, & quietationem, vt eam verbis vniuersalibus conceptam recipiant; quia hoc modo dicetur comprehendere omnia & quaecunque iura, in vniuersum competentia, & competitura ipsi liberationem facienti. Hinc etiam est, quod transactio, siue quietatio, qut[sect. 42] liberatio generalibus verbis concepta, extenditur ad incogitata, & comprehendit ea, do quibus nulla erat controuersia, & de quibus cogitatum non fuerat, l. si de certa, C. de transact. vbi Bart, & alij notarunt, & cum mulitis Menoch. d. cons. 496. n. 59. & 60. lib. 5. & di[sect. 43]cta praesumptione 151. ex numero decimo nono, sufficit enim: quod in genere de eis cogitatum fuerit, licet specifice cogitatum non fuerit; in genere autem cogitatio reperitur, quae ex amplissimis, & generalibus verbis praesumitur. Sicuti scripserunt permulti Authores, quos Menoch. ipse, dicta praesumpt. 151. num. 20. & tribus seq. commemorauit. Hippolyt. Riminald: in cons. 343. num. 19. & se. lib. 3. notauit etiam post alios multos Authores Cardinal. Mantica, de tacit. ambig. conuent. lib. 26. tit. 6. num. 17. per totum, fol. 705. Surdus, decisione praecitata 217. num. 11. melius dicto cons. 267. num. 6. 7. & 8. lib. 2. vbi late obseruauit, atque ex aliis comprobauit Authoribus, quod pactum generale ex sui natum trahitur ad omnia, etiam incogitata: & quod generalis transactio trahitur ad incognitum, quia etsi non fuerit cogitatum, debuit tamen cogitari, & imputet sibi, qui non cogitauit, sub verbis generalibus omnia comprehendi, nam stultitia sua non debet aduersario nocere: & quod generalis transactio porrigitur indistincte ad omnia, & sustinetur in vim transactionis quoad ea, super quibus erat lis; & quod alia valet in vim pacti. Et quod in dubio videtur, qui generalibus vtitur verbis, cogitasse in genere de omnibus, ne recedamus a proprietate, & significatione verborum, quae est, vt generalia generaliter intelligantur, & operentur: provt haec omnia latius exornat Surdus ipse, in loco relato: sufficere etiam, quod saltem in genere cogitatum fuerit, vt transactio, siue quietatio generalis, tanquam generalis sustineatur, licet in specie cogitatum non sit; & praesumi cogitatum eo ipso, quod verba adeo ampla, & generalia subiiciuntur; post Anton. Gabrielem, Hieronym. Gabriel. & alios plures notauit Ioannes Vincent. Honded. dicto cons. 49. n. 30. & duobus seq. lib. 1. Rursus & tertio facit, nam licet transactio, siue[sect. 44] liberatio, aut quietatio generalis restringi soleat ad rem. & causam specificatam, siue de qua agebatur, aut controuersia erat: id verum est, & procedit regulariter, & quando partes steterunt in puris terminis transactionis; at vbi partes in transactione, siue liberatione vtuntur verbis praegnatibus, & quae salua ratione recti sermonis non possunt restringi ad rem, vel causam specificatam, siue de qua agebatur, aut controuersia erat; tunc equidem omnia includuntur, etiam quae ad aliam causam pertinent, & non ad litem motam, aut quae moueri sperabatur: sic sane docuit magistraliter Bartolus, in l. Aurelio, §, Cuius, num. 10. ff. de liberatione legata. vbi dicit, quod generalis transactio, siue renunciatio, quae non potest solum referri ad specificat, salua ratione recti sermonis, extenditur ad omnia, etiam ignorata, & incogitata. Et dicit idem Bartolus, in d.l. si de certa, num. 5. quod transactio trahitur ad ea, quibus non est lis, quando partes dixerunt generaliter, quod trahatur ad omnia. Et subdit esse notandum, quia Notarij fere semper ponunt in instrumentis verba valde generalia, & vniuersalia: Idem dicit Castrensis, in l. Aquiliana, in principio ff. de transact. vbi inquit, transactionem extendi de mente partium ad ea, de quibus non erat lis, & tunc argui mentem partium esse, quando verba non possunt salua ratione recti sermonis restringi ad ea, de quibus est lis. Idem Castrensis, in consil. 333. column. 1. volumin. 2. vbi dicit, verba restringi ad ea, quae erant in lite deducta, si ratio recti sermonis id petitur: at si generalitas prolata sit per verba vniuersalia, tunc non fit restrictio, sed ea vniuersaliter intelligitur, & operatur: & scribit col. 2. quod verba illa, ex quacunque causa, sunt posita ad ampliandum, ideo debent augere: Id ipsum late prosequendo, comprobat Alexander, in consil. 11. num. 11. & seq. volum. 2. vbi dicit, quod liberatio facta ab omnibus, quae quomodocunque peti possent non restringitur, nec restringi potest ad specificata. Idem concludunt Socinus, in consil. 163. num. 4. in fine, lib. 3. Natta, in consil. 546. num. 20. & seq. erudite Petrus Surdus, dicto consil. 267. ex num. 12. vsque ad num. 18. lib. 2. & in consil. 431. num. 73. in fine, & num. 74. lib. 3. & decision. 217. num. 23. vbi quod pactum generale non restringitur ad suam causam: & num. 14. vbi quod liberatio generalis, quando salua ratione recti sermonis restringi non potest ad vnum negotium, extenditur ad omnia: Iacobus Menoch. dicto consil. 496. num. 73. & duobus seq. lib. 5. & dicta praesumptione 151. num. 17. & seq. lib. 3. vbi late, quod liberatio facta verbis amplissimis, & vniuersalibus, quae salua ratione recti sermonis restringi non possunt ad rem controuersam, vel specificatam; ad eam solam se non restringit, sed omnia comprehendit, etiam ignorata, & incogitata, Marcus Antonius Eugenius, dict. consil. 13. num. 8. cum seq. Aluarus Valascus, consultatione 39. vbi insistit circa transactiones, seu quietationes generales & speciales: & numero 4. superiorum tradidit doctrinam, an scilicet restrictio fieri possit, vel non, salua ratione recti sermonis? Alexander Trentacinquius, variarum lib. 7. titul. de transact. dicta resolut. 2. ex num. 10. cum sequent. fol. 40. Ioannes Cephalus, in consil. 228. num. 17. & seq. lib. 2. Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iuris, tom. 8. littera T. conclus. 356. ex num. 17. cum seq. fol. 348. Pater Ludou. Molina, de iust. & iur. tom. 2. disp. 558. Praeterea & quarto sententiam hanc manifeste pro[sect. 45]bauit Cinus, in l. si ex timore. C. de except. qui dixit, quod si creditor recipiens partem crediti, debitorem liberauit simpliciter, liberatio restringitur ad quantitatem solutam tantum, & sic non intelligitur liberare, nisi pro parte, quam recipit; secus si promiscerit aliud non petere occasione cuiuscunque debiti, quia tunc ad omnia extenditur, & sic a residuo quoque liberare censetur, cum verba illa, cuiuscunque debiti, salua ratione recti sermonis restringi non possint: & eius opinionem sequuntur Alexander, in d.l. si de certa, num. 1. in fine. vbi Iason, numero 7. Afflictis, decision. 185. num. 8. Curtius iunior, in consil. 191. num. 16. lib. 3. Crotus, in consil. 192. num. 15. lib. 2. Imola, in cap. 1. de transact. n. 5. versiculo, quando autem. quem sequitur Crotus, vbi supra, num. 10. & Iason, in dicta l. si de certa, num. 5. versic. limitant. qui asserunt, quod transactio facta super re petita cum promission nihil amplius petendi, intelligitur occasione dictae rei, & ad petita restringitur. Sed si dictum fuerit, ex causa dictae rei, vel alia quacunque de causa, non esse faciendam dictam restrictionem, sed generaliter intelligi debere. Refert, & sequitur Ioannes Vincent. Hondedeus, dicto consil. 49. num. 34. in principio, lib. 1. Marcus Antonius Eugenius, dicto consilio 13. numero 10. & trib. seq. Sic etiam, si renuntiatum sit actionibus competentibus contra te qualitercunque, vel quid simile dictum, quia transactio salua ratione recti sermonis restringi non potest, generaliter erit intelligenda; ita scripsit Abbas, in dicto cap. 1. num. 6. versic. aut non potest. de transact. referunt Hondedeus, vbi supra, dicto num. 34. versic. ad idem tendit. Eugenius, dicto consil. 13. num. 14. accedit Alexander, in consil. 11. num. 10. affirmans, liberationem factam de omnibus, quae peti possunt vsque ad illam diem, ex alia quacunque causa ad specificata non restringi, sed ad alias res, & obligationes extendi. Idem voluit Natta, in consil. 113. num. 3. lib. 1. quando liberatio facta fuit ab omni eo, quod peti posset, per text. in l. stichus, in principio, & in l. alimenta, §. Basilicae. ff. de aliment. legat sequitur Hondedeus, vbi supra, versic. accedit Marc. Anton. Eugenius, n. 15. sic etiam Socin. iunior, in consil. 40. num. 3. lib. 3. scriptum reliquit, quod quando est facta quietatio particularis, & postea additur liberatio ab omnibus, & quibuscunque aliis quomodocunque, & quacunque de causa debitis, ad expressa restringi non potest, cum id fieri nequeat salua ratione recti sermonis propter dicta verba vniuersalia: referunt, & sequuntur Hondedeus, vbi supra, num. 34. in versiculo, eandem opinionem, Marcus Anton. Eugenius, in consil. praecitato 13. num. 16. Purpuratus quoque, in consil. 189. lib. 1. tradidit, quietationem pro certa summa factam occasionem administrationis vnius Praeceptoriae cum clausula, & de omni eo & tot, in quo tenetur vsque ad illam diem, & de aliis, in quibus tenebatur quacunque de causa, cum scriptura, vel sine ea, comprehendere etiam liberationem ab alia administratione Prioratus, ex eo, quia salua ratione recti sermonis, ad administrationem Praeceptoriae tantum restringi non poterat; sequuntur Hondedeus, dicto consil. 49. num. 34. versic. pro eadem opinione. Marc. Anton. Eugenius, dicto cons. 13. n. 17. & idem in simili casu tenet Hippolytus Riminaldus, in cons. 239. num. 45. lib. 3. & facit etiam, quod post Baldum, in l. sub praetextu, l. 2. in vltima columna. C. de transact. dixit Curtius iunior, in consil. 191. num. 18. lib. 3. dum respondet, quod si facta computatione cum administratore super certo capitulo fiat liberatio de omnibus, in quibus tenebatur vsque ad illum diem, liberatio non restringitur ad dictum capitulum, sed in omnibus aliis praeiudicat. Sequuntur Hondedeus, vbi supra, in versic, & idem. Eugenius, n. 18. qui addit n. 19. & Hondedeus, eod. n. 34. in versic. eandem opinionem in terminis. eandem opinionem in fortioribus terminis tenuisse Bartol. in l. emptor. §. Lucius, n. 3. ff. de pactis. qui voluit, quod licet in casu legis illius, quando lis erat de pertinentibus ad mensam nummularij, si debitor tradidit aliquid, & creditor liberauit eum ab omnibus, in quibus tenebatur ex quacunque causa, restringatur liberatio ad causas pertinentes ad dictam mensam; si tamen liberatio facta esset cum clausula, ex quacunque alia ratione, vel causa, liberatio tanquam generalis operetur respectu aliarum causarum, vt per eum, quem sequuntur Raphael, Corneus, Aretinus, & Natta, quos Hondedeus, vbi supra commemorat. Facit & quinto loco pro eadem Senatus definitione, quod etiam si non extarent verba tam vniuersalia huius liberationis, & quietationis; id ipsum tamen esset dicendum alia ratione: quia dum agitur de inducendo liberationem contrahentium ab omnibus actionibus, & obligationibus, & omni iure, quod vtrique parti competere posset, latior eius fieri debet interpretatio, & non restrictior; liberatio namque repu[sect. 46]tatur fauorabilis, quia reducit ad pristinam libertatem, & resoluit obligationem, & latiorem recipit interpretationem, Socinus iunior, in consilio 40. numero 3. volumine 3. Decius, in consil. 178. numero 4. Cephalus, in consil. 39. num. 26. lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 49. num. 18. & seq. lib. 1. vbi in proposito subdit, multo magis id procedere,[sect. 47] quando est reciproca, respectu vtriusque partis, provt fuit in casu praesenti, quia tunc ob mutuum commodum, & ob correspectiuitatem extendenda est: allegat Cornem, in consil. 29. in fine, lib. 1. semper enim debemus esse proni ad liberandum, l. Arrianus. ff. de obligat. & action. & Hondedei resolutionem sequitur Petrus Surdus, dicto consilio 431. numero nono, libro tertio, & in terminis ita quoque arguementatur Menochius, (quem superiores non citant) dicto consil. 496. num. 69. lib. 5. post Crauetam, in consil. 294. colum. 3. versic. decimo sexto, & versic. decimo septimo. quem etiam sequitur ipse Menochius, in consil. 156. num. 27. lib. 2. & dicit, quod liberatio facta gratia dirimendarum litium (provt fuit facta in praesenti) fauorabilis est, & extendenda. Sexto denique & vltimo loco facit Senatus Sabau[sect. 48]diae in propriis terminis nostris saepius repetita definitio, de qua testatur Anton. Faber, in libros 9. Codicis, ad titulum. C. de transactionibus, definitione 6. folio 115. inquit namque, quod quoties in transactionis praefatione specialis petitio proponitur, decisio autem sequitur generalis, non de aliis transactum videri debet, quam quae specialiter deducta fuerant in petitionem; per text. in d.l. si de certa, C. de transaction. alioqui facile traheretur ad incogitata, ex l. cum Aquiliam 5. l. qui cum tutoribus 9. §. 1. ff. de transact. l. 3. C. eod. sed si petitio generalis fuerit, vt appareant id egisse contrahentes, ne quid indecisum relinqueretur, secuta generalis decisio generalem recipiet interpretationem, ne qua litis materia inter eos supersit, qui non a lite tantum, sed ab omni litis metu discedere voluerunt: & hactenus Anton. Faber, dicens, quod ita Senatus ille saepius definiuit: & repetit definit. 12. fol. 116. vbi inquit in hunc modum, Cum de certare transactio facta est, constat quidem generalis clausula, quae, quae subiici solet, eam faciendam esse interpretationem, vt aliis quaestionibus, de quibus nec actum, nec cogitatum fuit, nullum praeiudicium factum intelligatur: nam nec Aquiliana stipulatio, quantumuis generalissima extenditur ad incogitata: liberalitate enim captiosam interpretatio prudentem fregit: sed tamen, si tam aperta & enixa sint generalis clausulae verba, vt dubitari non possit, quin de quaestionibus omnibus fuerit cogitatum, idque inter contrahentes actum, ne qua litis materia inter eos superesset, causa nulla est, cur generalis transactionis potestas ad rem certam, de quanoninatum tractatum sit, quaeque transactions causam dederit, coangustetur. Et ita Senatum tradidisse, atque diffinisse, testatur ibi Faber, qui (vt vides) expressam tradit casus praesentis decisionem vtpote cum ex verbis adeo vniuersalibus, & generalibus, velut expressim appareat, id inter contrahentes actum, ne qua litis materia inter eos superesset, sed vt causae cuiuslibet occasione quietatio fieret generalis, provt factam fuisse appare. Nec obstant ea, quae pro contraria parte adducta,[sect. 49] & ponderata fuere: Non obstat primum quoniam ibi adnotata procedere possent, quando transactio, & quietatio in casu praesenti, adeo generalibus, & vninersalibus verbis, atque etiam geminatis, & iteratis concepta non fuisset; tunc namque ad rem, & causam expressam, siue ad specificata restringi posset. Caeterum eiusmodi, adeoque vniuersalibus verbis prolatis, ratio recti sermonis non concedit, verba generalia quietationis & liberationis ad expressa restringi: ideo transactio generalis ad omnia, etiam idiuersa extenditur, sicuti latius adnotaui supra, num. 42. 43. 44. & seq. & in terminis post infinitos alios Authores sic respondet Iacobus Menochius, dicto cons. 496. num. 73. &74. lib. 5. Hippolytus Riminaldus, in consil. 343. num. 19. lib. 3. Petrus Surdus, dicto consil. 267. ex num. 12. vque ad num. 17. lib. 2. Ioannes Vencentius Hondedeus, dicto consil. 49. num. 28. per totum, lib. 1. Nec resistit secundum; quoniam in dicto §. Lu[sect. 50]cius. l. emptor. ff. de pactis, ad causas expressas verba, ex quacunque causa. referri poterant: cum plures causae, quae ad mensam nummularij spectabant, sed quia in casu nostro fuit facta conuentio, & quietatio generalis occasione, & respectu successionis, siue bonorum haereditariorum generaliter, & non pro aliqua specie, aut re tantum, quae ad successionis, aut haereditatis causam pertineret, dum postea adiicitur, & saepe iteratur, ex alia quacunque causa, cessat dispositio dictis §. Lucius, & quod per illum text. dicit Castrensis, in locis allegatis in argumento, & ad alias causas liberatio generalis est extendenda, vt ibi declarat Bartolus, num. 3. Corneus, in consil. 168. num. 5. versic. differentia itaque, lib. 1. Natta, in consil. 410. num. 6. & 7. lib. 2. & in consil 546. num. 22. & seq. lib. 3. Hondedeus, dicto consil. 49. num. 29. lib. 1. & sentit aperte Surdus, dicto consil. 267. ex num. 13. cum seq. lib. 2. Deinde: cum in casu praesenti quoad successionis causam, & bona haereditaria attinebat, adeo generaliter transactio, & quietatio fieret circa omnia; verba illa, ex alia quacunque causa, toties repetita, nisi ad alias causas non expressas traherentur, & sic ad dictam quoque 500. ducatorum quantitatem; nihil operarentur, & superflue apposita censerentur; quod credendum non esse, nec verisimile videri; recte fundauit Hondedeus ipse, dicto cons. 49. n. 16. & 17. vt supra retuli. Non obstat tertium argumentum; quia responde[sect. 51]tur, imo verius esse, quod transactiones, quietationes, & liberationes vniuersaliter conceptae, trahuntur etia ad casus incognitos, & minime cogitatos, atque ad eos, qui non sunt eiusdem, sed alterius generis, quoniam ratio recti sermonis nullam restrictionem admittit, & sufficit cogitatum in genere, licet in specie cogitatum non fuerit; cogitatum autem in genere, ex generali quietatione, & natura verborum in ea prolatorum, satis deprehenditur; sicuti supra abunde demonstraui ad fundamentum partis secundae, ex num. 2. cum pluribus seq. & in terminis sic respondent Menochius, dicto consil. 496. num. 75. lib. 5. Surdus, dicto consil. 267. ex num. 12. cum seq. lib. 2. Hondedeus dicto consil. 49. num. 39. & tribus sequent. lib. 1. Non obstat quartum argumentum, quia respondetur, textum, in d.l. Aurelius, §. Maeuio, ff. de liberatione[sect. 52] legata. & Doctores in argumento allegatos, loqui in liberatione, & quietatione simpliciter relicta debitori de eo, in quo debitor est; at in casu nostro diuersum est, quia partes non fecerunt simplicem liberationem, sed generalem quietationem, liberationem, transactionem, & pactum perpetuum de vlterius aliquid non petendo, de omni eo, quod vna pars ab altera petere, exigere, & consequi posset vsque in illam diem ex quacunque causa, &c. Idcirco huiusmodi liberatio ad omnia extenditur, & etiam ad creditum dictae summae 500. ducatorum, & isto casu non militat dispositio illius §. vt clare ostendunt Corneus, Alex. & Natta, cum quibus Hondedeus singulariter dicto consil. 49. num. 38. lib. 1. & vltra eum Gozadinus, in consil. 94. num. 18. ex versic. 10. pondero. Menochius, d. cons. 496. num. 75. in versic. non obstat tertium. Rursus & ad secundam partem eiusdem quarti argumenti respondetur, quod licet de dicta summa 500. ducatorum lis non esset, sed duntaxat super successione, & bonis dicti defuncti, nihilominus ex causa transactionis, sicut ex causa alterius simplicis[sect. 53] liberationis potuit fieri generalis remissio omnium iurium, & actionum, l. cum Aquiliana, ff. de transact. per quam ita dixit Bartolus, in l. emptor. §. Lucius. ff. de pactis, num. 3. idem Bartolus, in l. si de certa C. de transact. num. 2. vbi scriptum reliquit, quod saepe contingit, quod vnus etiam modico recepto liberat aduersarium, non solum ab actione intentata, sed etiam ab aliis quibuscunque, quantumcunque liquidis: quod etiam firmat Paulus Castrensis, in consil. 333. num. 4. lib. 2. Praeterea, cum potuerit saltem adesse timor litis respectu aliarum praetensionum, & sic etiam praedictae quantitatis 500. ducatorum, timor ille sufficit ad sustinendam dictam transactionem, l. 2. vbi Bart. & alij, C. de transact. Alexander, in consil. 11. num. 8. lib. 2. Decius, in consilio 351. num. 3. Octauianus Cacheranus, decisione Pedemontana 91. num. 23. Hondedeus, dicto consil. 49. num. 39. qui superiora confirmat: & vltra eum Petrus Surdus, dicto consilio 267. num. 14. & 15. lib. 2. vbi inquit, quod quamuis transactio fiat solum de re dubia, & ad eius substantiam sit necessaria lis, vel timor instantis litis: attamen etiam id, quod est certum & liquidum, saepe in conuentionem deducitur ex causa transactionis, & actor modico recepto a reo, illum liberat, nedum ab actione intentata, quae erat dubia, sed etiam ab aliis quibuscunque liquidis, vt latius ibi: & per Bolognetum (quem nullus superiorum recenset) in dicta l. si de certa, num. 23. vbi in hunc modum scribit: Non obstat, quod transactio non potest fieri nisi de iis, de quibus est lis: quia respondet Bartolus, quod hoc non tollit, quin transactio valeat in praemissis casibus, quia tunc transactio non fit de aliis debitis, de quibus non est lis; sed pars renunciat iuri suo in aliis, de quibus non est lis, pro pretio transactionis factae, vt remissio aliarum actionum, vel iurium sit in obligatione ab vnaparte pro compensatione eorum, quae remittuntur, vel promittuntur, vel dantur ab alia parte, cum forsan remissio iuris actoris parum valeat respectu eius, quod datur ab alia parte: in eo enim quod datur, non oportet, quod sit lis, sed sufficit, litem super re, de qua fit transactio, & Bartolum sequuntur Doctores. Hactenus Bolognetus. Insuper dicendum est, conuentionem, de qua nunc agitur, non solum in vim transactionis, sed etiam in vim pacti sustineri pro aliis, de quibus non vertebatur lis, cum enim verba liberationis sint generalia, & ad expressa non restringantur, circa deducta in lite, sustinetur in vim transactionis: in aliis vero sustinetur in vim pacti, nec ex nominatione transactionis vitiatur: Salicetus, in d.l. si de certa, num. 2. Anton. de Butrio, in cap. 1. de transact. num. 11. Alexander, in consil. 43. num. 8. lib. 1. & in propriis terminis nostris Ioan. Vincent. Hondedeus, in cons. 49. num. 34. ante finem, lib. 1. idque in casu nostro certius videtur, cum dictum transactionis instrumentum non contineat simplicem transactionem, sed etiam liberationem, conuentionem, & quietationem, pactumque perpetuum de vlterius aliquid non petendo: quae verba (vt Hondedeus ipse, vbi supra concludit) operantur, quod non sit simplex transactio, sed etiam in vim alterius liberationis, conuentionis, & pacti sustineatur, vt etiam scripserunt Bartolus, Imola, Curtius iunior, & Crotus, ibi commemorati. Non etiam obstat quintum argumentum, verba[sect. 54] namque contractus, quod interpretentur contra eum, qui in illis se fundat, procedit in casu dubio, & cum versamur in liberatione, & quietatione facta verbis simplicibus, atque singularibus, secus tamen in casu adeo claro & certo, & vniuersalia, atque iterata verba, ita manifestam reddunt contrahentium reciprocam voluntatem, vt salua ratione recti sermonis ad aliqua restringi non valent, cum sui natura omnia aequaliter comprehendant, quodex his deducitur manifeste, quae supra longa serie obseruaui. Item ex his, quae alio cap. tradidimus supra, hoc eod. lib. & tractatu. vbi latius explicatur materia, & decisio l. veteribus, ff. de pactis. Insuper respondetur, non obstare quod in argumento dicebatur, renunciationem, siue quietationem generalem intelligi in dubio contra eum, cui fit, & pro eo, qui renuntiauit; quoniam nos versamur in terminis quietationis, & liberationis generalis, reciproce ab vtraque parte factae, & vbi generalitas re[sect. 55]stringi non potest salua ratione recti sermonis, quo casu liberatio, siue quietatio, ac etiam renuntiatio extenditur ad omnia, etiam non expressa; sicuti in renuntiatione profitentur post alios Authores Natta, in consil. 546. num. 15. & 16. Marc. Anton. Eugenius, in cons. 13. num. 21. & seq. & num. 56. vers. Secundo dato. Marcabrunus, in cons. 17. num. 13. & seq. optime Petrus Surdus, in cons. 431. num. 66. & num. 73. in vers. 3. respondeo, & num. 73. lib. 3. vbi inquit, quodquod est communis resolutio, quam omnes amplectuntur, renuntiationem non restringi ad specificata, quando generalitas restringi non potest salua ratione recti sermonis, vt quando dictum est, quod liberat ab omni, & toto eo, quod petere potest occasione eius, de quo specifice agebatur, vel ex quacunque alia causa:sed vbi ratio recti sermonis pati potest restrictionem, tunc ea est permissa, & non extenditur vltra id, quod fuit expressum, vt latius ibi. Non obstat sextum & vltimum argumentum, quo[sect. 56]niam licet regulariter non valeat transactio super re iudicata, ea ratione, quia transactio fieri debet super re dubia, l. prima. ff. de transact. sed quando fit super re iudicata, non dicitur res dubia, vt dixit Glossa, in l. eleganter, in verbo, hoc enim, ff. de condict. indebiti. quam ibi probant Iason, num. 2. versiculo, Tertio nota. & caeteri. Cardinalis Thuscus, practicar, conclusion. iur. tom. 8. littera T. conclus. 346. ex num. 11. cum seq. tamen quando post rem iudicatam aliqua superest dubitatio, seu aliquid disceptabile, & dubium, recte potest transigi: l. post rem, vbi Doctores communiter, ff. de transact. Caccialup. de transact. quaest. 9. num. 6. Thuscus, vbi supra, conclus. 345. n. 23. 27. & 28. & dicta conclus. 346. n. 33. & num. 28. vbi post Riminaldum, in cons. 202. num. 24. lib. 2. quod bene valet transactio post rem iudicatam, quando est dubia, erat autem maximum dubium in casu praesenti, quia praetendebatur, dictam sententiam de remate fuisse[sect. 57] nullam, & ideo nec nomen, nec virtutem sententiae habituram;sicque transactio fieri potuit de iure, vt cum Craueta obseruauit Thuscus ipse, dicta conclus. 346. num. 31. fol. 342. Item, quia poterat appellari ad Su[sect. 58]periorem ab ea sententia, quae non transiuit in rem iudicatam, & via ordinaria ius partium de nouo deduci, quod via executiua non praeluditur, vnde etiam transigi potuit iuridice, vt per Crauetam, in consilio 425. num. 61. Thuscum, tom. 8. littera T. dicta conclusione 345. num. 30. fol. 342. & vltra eum, sic definiuisse Sabaudiae Senatum constat ex Antonio Fabro, ad libros 9. Codicis, titulo, de transact. definitione 4. vbi agit de transactione facta post iudicatum: & inquit, quod cum maritus iniuriam vxoris persequens, aduersus Titium egisset, ac iam forte victum se praesensisset, reo persuaserat, vt de tota controuersia in arbitros compromitteret, compromissum de ea re factum fuerat cum diei, & poenae adiectione, itemque cum clausula illa, siue latum esset Arrestum, siue non. Postmodum reus sententiae arbitrorum stare noluerat, vtque sibi liceret iudicatum exequi apud Senatum postulabat. Placuit, iustam esse petitionem nonnullis rationibus (vt scribitur ibi) sed illa potissimum, quod iam ipso compromissi tempopore iudicatum esset, vt proinde nihil superesse posset, de quo transigeretur: nec ad rem pertinuit, quod ignorarent compromissores, an, aut quid iudicatum esset: non enim eo minus certum ius erat, quod quale illud esset, nondum didicissent: & tandem in haec verba Faber ipse concludit; Itaque visum est, reiici debere clausulam illam, siue Arrestum latum esset, siue non: vtpote quae superiorum Iudicum, a quibus nec liceret appellare, auctoritatem infringeret: l. eleganter 23. §. si post rem iudicatam, versic. tunc enim rescriptis. ff. de condict. indebiti. nam si de inferioris iudicis sententia tractaretur, a qua prouocatio licita esset, valeret proculdubio clausula, per quam scilicet non tam iudicati auctoritas labefactata, quam appellationis remedio in omnem casum renuntiatum videretur. dicto §. si post. versic. quid ergo. l. & post rem 7. l. post. rem. 11. ff. de transact. Ecce expressam Senatus illius decisionem ad hoc, quod cum de inferioris iudicis sententia tractatur, a qua prouocatio licita esset, transactio valet de iure, provt erat in casu praesenti: & iterum definitione 5. eodem titulo C. de transact. fol. 115. dum ageret Faber ipse de transactione facta post Arrestum, contra quod porrecta sit, aut porrigi possit ciuilis supplicatio, in hunc modum concludit: In eoque sane conueniens est, maioris potestatis esse, quod a Senatu pronuntiatum est, quam quod ab inferiore iudice, a quo sufficit appellari poss, vt etiam post rem iudicatam transigere liceat; quamuis nondum fuerit appellatum; dicta l. & post rem, 7. in principio. ff. de transaction. ita Senatus in causa Ioannis Francisci, &c. Denique, quia transactio facta post rem iudicatam,[sect. 59] saltem in vim pacti valere posset, cum non fuerit simplex transactio, sed etiam generalis quietatio, & liberatio, quae in vim pactionis & conuentionis sustinetur, & per eam, etiam id quod est certum, & liquidum, saepe in conuentionem deducitur; vt ex aliis Authoribus probaui supra ad solutionem quarti argumenti: & late, atque erudite per Surdum, dicto consilio 267. num. 14. & 15. lib. 2. Hondedeum, dicto consilio 49. num. 34. & 35. libro primo. Atque ita licet non valeret transactio super re iudicata, quae tamen valet (vt dixi) de iure tamen ex causa transactionis, & quietationis generalis remitti potest ius ex sententia acquisitum: aliud namque est, super re iudicata transigere, aliud vero ex causa transactionis (in qua etiam liquida & certa deducuntur, vt supra probaui) ius acquisitum per sententiam remittere; sicuti euidenter deducitur ex Ioannis Vincentij Hondedei, & Petri Surdi obseruationibus, numeris praecedentibus commemoratis: & clare praesentiunt Alexander, in consilio vltimo n. 15. lib. 6. Romanus, in consil. 369. num. 15. Decius, in capit, praeterea, num. 6. circa finem, de officio delegati. vbi allegat Castrensem: Magonius, decisione Florentina 119. num. 3. Cephalus, in consil. 772. n. 55. lib. 5. Nec casui praesenti, atque Senatus nostri decisioni[sect. 60] repugnant Petri Surdi, decisione 185. ex num. 9. vfque ad num. 21. resolutiones: Tum, quia contrarium eius, quod ipse tuetur, late defendunt Authores illi, quos ibi commemorauit ex num. 2. cum seq. tum etiam, quia concesso sine veritatis praeiudicio, quod verior sit eiusdem sententia, adhuc ipsa non obstaret, concurrentibus omnibus supra enumeratis, quod scilicet adhuc dubium, & disceptabile remaneret: quod a sententia, ab inferiori lata, appellari posset, & via ordinaria id ipsum deduci: & quod in vim pacti propter verba vniuersalia quietatio generalis deberet etiam comprehendere ea, quae per sententiam definita essent. in his namque terminis Surdus non loquitur, nec omnibus, nunc enumeratis, concurrentibus, imo nec aliquo eorum interueniente ausus esset aliter affirmare: sic sane dicto consil. 267. ex num. 14. cum seq. lib. 2. libenter agnoscit, quod quamuis transactio fiat solum de re dubia, & ad eius substantiam sit necessaria lis, vel timor instantis litis, tamen etiam id, quod est certum, & liquidum, saepe in conuentionem deducitur ex causa transactionis, quae in vim liberationis generalis, & conuentionis omnia includit, & nedum ab actione intenta, sed etiam ab aliis, quantumcunque liquidis liberationem inducit: & de his hactenus. Ex altera Senatus Hispalensis illustri admodum, atque egregia definitione. Rursus atque secundo loco & principaliter obser[sect. 61]uandum, & constituendum erit, eadem die, & articulo, controuersiam motam, & definitam in senatu; vtrum, inquam, Iudicis authoritate (instantibus tamen, & postulantibus creditoribus) venditis bonis debitoris, emptor de euictione agere possit, vel etiam aduersus ipsos creditores pretium nondum solutum retinere, si forte pretij aliquam partem non soluisset: nam in casu praesenti apparebat, venditum esse quoddam haereditamentum, quod hortum valde fructiferum, & arboribus plenum, domum etiam amplissimis aedificiis constantem habebat: haec autem euictam fuere per sententiam Iudicis cuiusdam Regij, vulgo dicti de veredas y canadas, eo praetextu, quod terra arboribus ornata, & plantata, atque etiam aedificata, diceretur esse publici iuris, siue pastus, & commodi publici, vulgo realenga, valdia, y de pasto, y aprouechamiento comun; ita tamen provt vendita fuit, empta fuerat per debitorem, qui totum haereditamentum, provt emerat, vendidit, siue eius nomine venditum fuit, pro satisfaciendis creditoribus, & tempore litis motae iam ex hac vita decesserat. Pro parte itaque creditorum, vt nec euictione teneantur, nec etiam partem pretij, quam hactenus emptor retinebat, petere prohibeantur; sequentia magis videntur adstringere fundamenta, & rationes. Inprimis, dictum haereditamentum venditum fuisse authoritate Iudicis, & ad instantiam creditorum, non simpliciter, sed eo adiecto, quod scilicet vendebatur, provt a debitore fuit comparatum, siue provt habebat illud debitoris author, segun y como le tenia el que se le vendio al deudor, y segun y como se le verdieron al mismo deudor. Cum autem ita debitoris author teneret, provt nunc apparuit scilicet periculo illi obnoxium, de ser la tierra realenga, y valdia; ita quoque venditum videtur, & si ita venditum provt tenebatur & venditum fuit; cum hac qualitate etiam venditum dicendum est; vt euictionis nomine retineri possit pars pretij nondum soluta per emptorem. Constat namque, dictionem, provt, Hispane segun y como, sui natura relatiuam esse, &[sect. 62] operari, ne plus censeatur concessum, & venditum ex actu referente, quam habeatur in relato. Atque ita dictio ipsa, provt; stat restrictiue, & limitatiue: sicuti scripserunt Bartolus, in edita, num. 28. C. de edendo, Decius, in cons. 122. num. 33. lib. 3. Curtius iunior, in cons. 92. num. 10. Socinus senior, in cons. 75. num. 25. lib. 3. Alciatus, in responso 767. Iacob. Menochius, in cons. 341. num. 12. lib. 4. qui id explicat num. 13. & 14. & prima explicatio mire conuenit casui praesenti, nam ex quo venditor & emptor ignorarunt qualitatem rei venditae, hoc est, plantatum, & aedificatum esse en tietra realenga y valdia, dictiomet eadem provt, causatiue stare non potest, sed potius relatiue, & restrictiue (vt dixi) ita sane ex Decio, Ruino, Curtio iun. & Boerio notauit idem Menochius, dicto num. 13. qui etiam cons. 1. num. 83. lib. 1. id ipsum notauit, & multum ad propositum praesens, in haec verba scripsit: Quarto, concessionem hanc in vim feudi factam non fuisse, ex eo demonstratur; quia dictum in ea fuit modo & forma, quo, & qua illius praedecessores obtinuerunt: at cum Theodori antecessores iure allodij, ac liberi patrimonij tenuerint, sequitur, sub eadem forma ab Henrico factam esse concessionem; cum relatum sit cum omnibus suis qualitatibus in referente, leg. asse toto. ff. de haered. instit. quando scilicet actus ille relatus reperitur, & c. Confirmatur etiam ex textu, in l. si plus, 74. §. fi[sect. 63]nali, ff. de euictionibus. dum dicit, Qui nomen quale fuit, vendidit, duntaxat vt sit, tenetur, non autem vt exigi aliquid possit, sed dolum & culpam praestare cogitur. quem textum ponderauit Thom. Cormerius, lib. 26. iuris ciuilis, Galli, & Romani. tit. 2. de euictionibus, c. 1. in fine, fol. 1097. & emptori imputari debet, qua re conditionem, & qualitates rei venditae non in[sect. 64]quisierit: contrahens enim cum alio, tenetur inquirere conditiones contrahentis, & qualitates rei, quae verisimiliter deuenire possunt ad notitiam; sicuti Decius, & Cagnolus, in l. qui cum alio contrahit, ff. de regulis iuris. per illum text. notarunt. & in eisdem euictionis rei venditae, in quibus versamur, terminis, decisio Rotae notabilis in hac materia 281. num. 25. in nouissimis, parte 2. Petrus Surdus, & alij in locis referendis infra, ad solutionem primi argumenti, ex num. 98. cum seq. Deinde & secundo pro eadem parte facit Hugon.[sect. 65] Donelli, commentariorum iur. ciuil. ad titulum 45. de euictionibus, lib. 8. Codicis, fol. mihi 741. distinctio, & resolutio per illum textum, in l. si fines, 10. is namque Author, in eo dubio, finibus fundi certis demonstratis, si quid ex his euincatur, an, & quando praestanda sit euictio: distinxit, atque probauit, quod si venditor fundi, fines eius demonstrauit, & legem dixit, id est, demonstrauit nominatim adiecta hac lege, & conuentione, ne quis in eos ingrederetur, euictionem praestabit; quod textus ille in principio dixit expressim. Immo & si fines tantum venditor demonstrauit, neque quidquam adiecit nominatim de his finibus praestandis, nihilominus tamen eorum euictionem eum praestare debere, ex l. qui fundum. ff. de euictionibus. Et recte (vt in[sect. 66]quit ipse Donellus) nam quaecunque dicuntur ita, vt praestentur emptori, praestanda sunt, l. sciendum, §. primo. ff. de aedilitio edicto. sunt autem in hac causa, quaecunque ita dicuntur, vt propter haec res pluris vendatur, l. ea quae, ff. de contrahenda emptione, & nemo dubitat, quin quo ampliores fines fundi erunt, eo pluris fundus sit, atque ideo pluris veneat. Quod si venditor fines quidem demonstrauit, sed ita, vt nihilominus diceret, se fundum vendere suis finibus; quidquid vltra veros fines eius fundi euictum erit, venditor non praestabit, provt textus ipse, in dicta l. si fines, 10. C. de euictionibus, in secunda sui parte statuit. Per quem ita similiter videbatur dicendum in casu praesenti, vt scilicet vendito dicto haereditamento, provt venditum fuit, vel habitum ab authore debitoris, qui eidem vendidit, quidquid, quod eidem authori euinci quoque potuit, euictum fuerit, ad venditorem non pertineat, cum ipse suis iuribus, siue provt habebat author ipsius, illud vendiderit, & veros, proprioque duntaxat fines vendidisse videatur, & quantus est fundus, non vltra, vt Donellus ipse latius probauit, cuius obseruationes mire conuenire videntur casui huic, de quo agitur. Rursus & tertio loco facit, in casu praesenti venditum fuisse ius vniuersale dicti haereditamenti, illud autem ex multis constare, & inter alia hortum praefatum, & domum aedificatam, atque alia plura continere; idcirco euicta aliqua parte eiusdem, provt euicta fuit pars quaedam hortus, & aedificij domus, quia terra illa erat valdia y realenga, venditorem eui[sect. 67]ctionem praestare non debere; de euictione namque venditor non tenetur, rebus singulis euictis quando haereditas, vel vniuersitas alia venditur; sicuti probat textus, in l. prima, C. de euictionibus, vbi omnes Interpretes communiter. Et singulariter Hug. Donellus, commentar. iur. ciuil. libro octauo Codicis, tit. 46. de euictionibus, ad l. primam, nunc citatam, Antonius Gomezius, tomo 2. variar. cap. 2. de emptione & vendit. num. 44. vbi reddit rationem, quia vendens haereditatem, vel vniuersitatem, cum non videatur vendere aliquam rem particularem, sed tantum ius vniuersale sibi competens, & illud non sit euictum, merito de euictione non tenetur, iuxta text. in l. secunda, in principio. ff. de haered. vel act. vend. Hugo Donellus, vbi supra, dum dixit; adeo verum esse, euictione, rerum singularium a venditore haereditatis non praestari, vt probandum sit (quod Ioannes vetus Interpres putauit) ne sic quidem ab eo praestari debere, quamuis res omnes haereditariae, aut quae haereditariae putabantur, sint euictae; nam & singulis rebus haereditariis omnibus euictis, nihilominus manet haereditas, quae & vendita est, & praestatur: Haereditas enim sine vllo corpore iuris intellectum habet, l. haereditas, ff. de petit. haeredit. id est, intelligitur esse, etiam fine vllo corpore. Porro haereditas solum vendita est, non res singulae: & idem notarunt, atque iure vniuersali vendito, rerum singularium euictionem non praestari, tradiderunt Afflictis, decisione 334. Caesar Vrsillus, in addit ad Afflict. decisione 81. num. 3. & 4. & plenius numero 6. vbi concludit, quod dummodo aliquid sit in haereditate, quis non tenetur de euictione rerum singularium: Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iur. tom. 3. littera E. conclusion. 366. num. 22. 23. & 32. folio 293. Praeterea & quarto loco facit, quod venditor de[sect. 68] euictione rei ab eo venditae, traditae non tenetur, si facto Principis, aut Superioris, euictio sequatur, quia reputatur casus fortuitus, vt in l. Lucius, ff. de[sect. 69] euictionibus: & idem, quando de facto extraiudicialiter, vt per violentiam, aufertur res empta, quia tunc quoque venditor de euictione non tenetur, vt in l finali, C. de actionibus empti: & obseruarunt Bartolus, in l. exceptione. ff. de fideiussoribus. Abbas, in cap. finali, de empt. & vendit. Castrensis, in consilio 220. colum. secunda, libro primo. Alexander, in consilio 220. libro secundo. Sociunus, in l. quidam relegatus, in 3. notabili, ff. de rebus dubiis. Anton. Gomezius, tomo 2. variar. cap. 2. num. 40. in fine, versic. secundus casus est. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iur. tomo 3. littera E, conclusion 367. numero non, folio 294. vnde cum casu praesenti facto Iudicis, qui Regia authoritate processit, sicque Principis iussu, pars dicti haereditamenti euicta fuerit, quia plantatum, atque aedificatum apparuit, en tierra valdia y realenga, videtur, quod de euictione emptor agere non possit, nec etiam pretium nondum solutum retinere. Quid enim est, quod debitori imputari valeat, cum ipse ita quoque dictum haereditamentum emisset, nec aliqua in culpa, aut dolo fuerit, & facto Principis, atque eius dispositione, terrae eiusmodi euitantur. Quinto etiam facit, emptorem eundem, ex eo videri, contra creditores pretium petens, exceptionem praetendere non posse, quod creditor regulariter eui[sect. 70]ctionem pignoris venditi non debet, nec praestat, iuxta text. in l. prima, & secunda, C. creditorem euictionem pignoris non debere, & in l finali, titul. 13. partita 5. dummodo concurrant requisita illa, quae ab Interpretibus nostris desiderantur communiter, atque ex dictis iuribus deducuntur aperte, Scilicet quod sit creditor anterior, & sic potior alio creditore ex tempore, vel ex priuilegio: Quod credat rem esse debitoris: Quod sibi liceat vendere ex pacto, vel ex lege, vel saltem credat sibi licere: Et quod creditor ipse non promiserit de euictione: ita sane deduxit, atque haec quinque requisita tradidit Gregorius Lopez, in dicta l. finali partitae, glossa prima. Deduxerunt quoque, atque exornarunt Doctores communiter, ad dictum titul. C. creditorem euictionem pignoris non debere: vbi eleganter, Iacob. Cuiacius, & Hug. Donellus, videndi omnino. Signorolus, in consil. 90. num. 26. Siluanus, in consil. 101. Duenas, regul. 169. Plotus, in l. si quando, numero 478. C. vnde vi. Decius, in consil. 449. num. 37. & 38. Francisc. Marcus, quaestione 926. parte 2. Vincent. de Franchis, decision. 239. parte 2. Franciscus Viuius, decisione 24. & 152. prima parte. Fabius de Anna, in consil. 37. & in consil. 90. num. 12. & seqq Peregrinus, de fideicommissis, articulo 35. num. 19. & decisione 21. num. 3. Stephanus Gratianus, decision. 175. ex num. 1. Osascus, in cons. 33. Arisminus Tepatus, variarum lib. 2. titul. creditorem euictionem pignoris non debere, folio 139. Magonius, decision. 32. Rotae Florentinae. Pater Ludouic. Molina, tomo 2. de iustitia & iure, tractat. 2. disputation. 538. ex versic. superest explicemus, fol. 1825. in fine, & 1826. & vide etiam fol. 1825. Fuluius Pacius, in tractatu de emptione, & venditione, num. 254. fol. mihi 244. Ioannes Baptista, de ratione ratae, quaestion. 14. num. 6. Alex. Trentacinquius, variarum lib. 3. titul. de emptione & venditione, resolutione 17. folio 278. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo 3. littera E. conclusione 359. fol. 286. Antonius Faber, de error. pragm. decad. prim. errore 5. melius, errore 10. vbi vide omnino, & ad dictum titul. C. creditorem euictionem pignoris non debere, definitione prima, & tribus seqq. ex fol. 1083. cum igitur haec omnia in casu praesenti vere concurrent respectu creditorum, videtur, quod nullum ius possit emptori contra creditores competere. Sexto & vltimo facit, in casu nostro magis indu[sect. 71]bitatum videri, creditores euictionem pignoris non debere, nec aduersus eos agi posse per emptorem, etiam vt pretium retineatur; propterea quod bona debitoris non iure creditoris, sed authoritate Iudicis, postulantibus, per subhastationem fuere distracta; quo casu titulus ille Codicis, creditorem euictionem pignor. & c. Dubium non continet; sed alio duntaxat, quando scilicet pacto, vel ex lege per creditores bina venduntur; tunc namque dubium vertebatur: sicuti eleganter obseruat Anton. Faber de erroribus pragmat, decad. prima, lib. 1. errore 10. folio mihi 26. vbi erudite, atque eleganter admodum dixit, se iam monuisse, praefatum titulum, C. creditorem, & c. Non ad hunc casum pertinere, quo venditio fiat per Iudicem, vrgente creditore; sed ad eum potius, quo venditio facta sit per creditorem ipsum iure creditoris: & sic quod pragmatici passim abutuntur eo titulo, vt probent, distractis, vt hodie fit, pignoribus authoritate iudiciali, postulante creditore, si ea pignora postmodum euincantur, creditorem de euictione non teneri, si non fuerit in dolo, interueniente autem dolo, teneri; sed decipi manifeste, quia ad alterum tantum casum pertinet (vt dixi) ea ratione, quod cum venditio fit authoritate Iudicis, quasi nomine debitoris, vt creditori solutionem vrgenti satisfiat, ab ipso debitore facta intelligatur, quandoquidem factum Iudicis est factum partis, l. 1. & 2. C. si in caus. iudic. pig. caput. sit. apparet, alium quam debitorem de euictione teneri non posse, l. si ob causam 13. C. de euictionibus. Neque enim auditum est, alium de euictione teneri, quam qui ipse vendidit, aut euictionem stipulanti promisit; cum de euictione agi non possit, nisi aut actione ex empto, aut ex stipulatu, l. in venditione, 60. ff. de euictionibus. Porto neque ex empto, agi potest contra eum, qui non vendidit, neque ex stipulatu contra eum, qui nihil promisit: quare (subdit ipse Faber, & vere) nec distinguendum est, an hoc casu in dolo fuerit creditor, nec ne. Non enim quod in dolo sit fortasse petens id, quod vel nunquam vere debitum fuerit, vel iam solutum sit, potest eum facere venditorem, nec consequenter obligare de euictione: praesertim cum (vt dixi) parata emptori sit actio contra ipsum debitorem ex causa euictionis, d. l. si ob causam. Pertinet igitur titulus ille Codicis ad alium casum, quo pignus a creditore ipso venditum sit iure creditoris: nam cum eo casu alius venditor non sit, quam creditor, ius autem ita comparatum sit, vt venditorem emptori euictionem praestare oporteat, etiam si nihil dictum sit, dum ne in contrarium conuenerit, ne de euictione teneatur, l. ex empto 11. in principio, & § vltimo, ff. de actio. empt. necesse omnino fuit constitui, & caueri, ne creditor de euictione teneratur, quia nec eum teneri aequum est, cum non possit videri emptorem decepisse, distrahendo iure creditoris rem sibi obligatam, quando nec vendidit tanquam dominus, sed tanquam creditor: Proinde nihil est quod ei imputetur, euicto postmodum pignore, dummodo probet se fuisse legitimum & anteriorem creditorem, sibique rem illam a debitore pignoris iure obligatam, nec a se quicquam dolo malo factum esse: an igitur (concludit Faber ipse) si nihil dolo malo factum sit a creditore, qui vendidit, nulla emptori pignoris ratio de euictione supererit, ne quidem contra debitorem; nam facit pro debitore, quod is, nec rem vendidit, nec intelligitur vendidisse; sed creditor, at cum ipsi proficiat solutio pretij, per quam consequitur ille liberationem a suo creditore, cui & vendendi pignoris occasionem pro iare dedit, nulla sane ratio iuris, vel aequitatis patitur, vt in damno emptor moretur, cuius pecunia creditor dimissus est, ideoque cum nullam aduersus creditorem ipsum habeat actionem, necesse est ei consuli aduersus debitorem, ac si ipse vendidisset: ex ratione posita in d.l. si ob causam 13. C. de euict. tametsi lex illa non ad hanc pignoris venditionem pertineat, sed ad illam potius, quae nomine debitoris per iudicem facta sit. Et hactenus, atque eleganter, & vere Antonius Faber, in loco praecitato. Addiderim ego, distinctionem Authoris ipsius, expressim videri probatam de iure huius Regni in l. finali, titul. 13. partita 5. lex namque illa aperte loquitur in creditore vendente iure pignoris ex pacto, vel ex lege: & tunc inquit, creditorem de euictione non teneri, quasi sentiat id ipsum, quod clarius Faber notauit, videlicet in altero casu, quando venditio fit authoritate Iudicis, instantibus tamen creditoribus, dubium esse non potuisse, ob rationem a Fabro ipso consideratam. Et quod ita senserit euidenter deducitur ex verbis eiusdem legis: Obligados sciendo algun peno a otro a tal pleyto, que aquel que recibe la cosa a penos, que la pueda vender, si acaeciesse, que la vendiesse non como suya, mas como cosa empenada, e despues desso venciessen por aquella cosa en juyzio at que la comprasse del: entonce este que ge la vendio non serie tenudo de ge la facer sana mas el otro que emno la cosa al vendedor. Et ibi Gregor. Lop. verbo, empenada, inquit, id est iure creditoris, & verbo, non serie tenudo, dicit: tenebitur tamen cedere emptori contrariam pignorititiam actionem, vt in l. creditore, ff. de euict. & verbo, que empeno, in hunc modum scripsit idem Gregorius, habes hic expressum, quod debitor de eaictione tenetur, si pignus venditum a creditore euincatur, adde l. rescriptum, §. primo, ff. de dist. pignor. & l. si plures, §. primo. ff. de euict. & C. eod. l. si ob causam, Ecce vbi expressim intelligit is Author legem illam de creditore vendente iure pignoris. Ita pariter accipit titulum eum, C. creditorem euictionem pignoris non debere, Iacob. Cuiacius, recitation. solemn. in libros C. ad dictum titulum, in versic. nunc tractemus, fol. 988. dicens, quod creditor, qui pignus vendidit iure creditoris, & pignoris lege, & non promissa euictione, emptori non tenetur de euictione pignoris, sed debitor ipse eo nomine re euicta tenetur emptori vtili actione ex empto, quasi ipse vendidisse eam rem videatur, qui ipse eius venditionem permisit creditori, ne alioquin cum damno emptoris debitor sibi liberationem acquirat, vt latius ibi. Caeterum superioribus omnibus minime refragantibus, & re ipsa accuratius, & diligentius perpensa, contrarium Hispalensis Senatus verius definiuit in casu proposito: & iterum anno 1612. in causa Ioannis Bambelle, & creditorum Fernandi de Soria, ita pariter decidendo decreuit de iure, cum enim Iudicis authoritate, instantibus tamen & postulantibus creditoribus, per subhastationem in publica forma debitoris bona distracta fuissent, eorumque emptor pretij dimidiam partem persoluisset statim, alteram vero dimidiam termino certo praefixo a partibus soluturus esset; & ante solutionem factam ab emptore, non modo lis imminuisset, verum & pars quaedam dicti haeredita menti euicta fuisset per sententiam Iudicis: postmodum autem creditores aduersus emptorem instarent, & residuum pretij exigerent; de euictione partis haereditamenti venditi emptor ipse excipiens, se opponebat, & pro valore, veraque partis euictae aestimatione pretium retinere contendebat, nec soluturum, imo nec partes habere creditores ad petendum dicebat, cum venditione facta Iudicis authoritate per subhastationem, debitor ipse, aut Iudex, quasi nomine ipsius, non creditores vendidisse videantur, ideóque nec ad pretium agere possint, maxime exceptione retentionis pretij propter euictionem subsequutam, opposita. Merito ergo Senatus in fauorem emptoris definiuit vt pretij partem non solutam retineret. Senatus autem definito ex sequentibus compro[sect. 72]batur fundamentis, & rationibus, Primo, quia euictio quando apparet, seu imminet in limine contractus, etiam ante solutionem pretij, emptor agere potest contra venditorem, vt sibi per cautionem idoneam, & fideiussores caueat pro euictione rei, quamuis regulariter ante sententiam, & euictionem agi non possit per emptorem; ita sane per text. in l. si post perfectam, C. de euict. deduxerunt Interpretes omnes communiter ibi: & post alios Ioannes Sichardus, in principio. Hug. Donellus, commentar. iur. ciuil. ad titul. 45. lib. 8. C. de euict. ad dictam l. post perfectam, numero primo, folio 739. vbi numero 2. explicauit, in limine contractus imminere euictionem, quid sit? Antonius Gomezius, tomo 2. variarum cap. 2. de emptione, & vendit. num. 39. in principio, versiculo, quod limita, & intellige. Iacobus Menochius, de arbitrariis libro 2. casu 224. Fuluius Pacianus in cons. 14. D. Garcia Mastril. decis. 160. Alexand. Trentacinq. variar. resolut. libro 3. titul. de emptione & venditione, resolutione 16. folio 277. vbi facit duas praecipuas conclusiones post alios multos Authores; Prima est, quod quando in limine contractus non imminet euictio, fideiussio pro euictione non est praestanda, nisi hoc expresse actum sit. Secunda, quod quando in line contractus imminet euictio, emptor pretium soluere non tenetur, nec residuum pretij, nisi de euictione satisdetur. Arism. Tepat. variar. lib. 2. titul. de euictionibus, fol. 144. vers. quando in limine contractus. Antonius Faber, ad titul. C. de euictionibus, definitione prima, folio 1073. vbi quod creditor non potest exigere pretium ab emptore conuento per alium hypothecaria, nisi pro eo litem suscipiat, caueatque de restituendo pretio, si tertius obtinebit; & sic quod cogitur venditor periculum litis pro emptore suscipere, interim tamen pretium ab emptore consequitur, praestita prius satisdatione, non de euictione, quae nulla eo casu potest contingere, sed de restituendo pretio, soluendo ve actori, si in hypothecaria obtineat: & definitione vndecima, folio 1076. vbi quod non eo minus debet satisdare venditor de euictione, quae in ipso limine contractus immineat, quod satis cautum sit emptori datis ei pignoribus: & definitione 29. fol. 1083. vbi singulariter inquit, quod venditore non valente satisdate, tradenda est pretij pecunia idoneo mercatori, qui vsuras legitimas praestet venditori inuicem fructuum. Petrus Surdus, decisione 253. num. 5. & 6. vbi post alios Authores, quod pretium exigi potest per venditorem, praestita cautione, etiamsi immineat euictio, & dicatur rem venditam esse alienam: latius decisione 295. vbi num. 6. quod emptor cogi non potest soluere pretium, quando imminet euictio in limine contractus, nisi praestita fideiussione idonea: & num. 14. quod id procedit, etiam si venditor sit idoneus, imo & ditissimus. Quia diues licet quis sit, tene[sect. 73]tur tamen fideiubere, quando lex requirit fideius[sect. 74]sionem, sicuti probat ibi numero 12. Et numero 7. idem Surdus notauit, quod euictio dicitur immi[sect. 75]nere in limine contractus, quando mouetur lis ante solutionem pretij, etiam si mota sit pro simplici hypotheca, provt ibi probat. Et Ioannes Baptista Costa, de ratione ratae, quaest. 14. in principio, & num. 8. Surdus idem dicta decisione 295. tradidit, quod emptor non tenetur soluere pretium, nisi praestita fideiussione, quando notorium est ius alicuius super re vendita, licet lis adhuc non sit mota: & num. 9. quod fideiussio est praestanda per venditorem, non solum[sect. 76] pro lite mota, sed etiam pro omni alia mouenda. Superiora quoque comprobat Surdus ipse, in consil. 36.[sect. 77] num. 14. libro primo, vbi id ipsum exornat latissime, quod scilicet imminente euictione in limine contractus, tenetur venditor fideiubere, alias pretium retinetur per emptorem: limitat etiam, atque ampliat vtiliter, vt ibi videbitur. Deciso Rotae 281. in nouissimis, parte 2. Azeuedus, in l. prima, numer. 162. & sequentibus titulo 21. libro 4. nouae collect. Regiae Barbosa, in l. de diuisione, numer. 69. in versic. pone quod imminet euictio. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iur. tom. 3. litera E. conclusione 360. per totam, fol. 287. & seqq. idque procedit, siue res euincatur in totum,[sect. 78] vel pro parte, quia euictio competit emptori pro parte, sicut in totum, l. prima, ff. de euict. vbi Sebastianus Naeuius citat alios Authores, Surdus, in consilio 359. num. 30. lib. 3. & in consilio 36. num. 26. lib. 1. & decisione 253. numer. 10. & decisione 295. num. 16. & 19. pater Ludouic. Molina, tom. 2. & tractatu 2. disputation. 308. columna 2. in principio, versic. si pars duntaxat rei venditae, fol. 814. vbi etiam citat l. 33. titul. 5. parti. 5. Quod si ita est, cum euictio imminet in limi[sect. 79]ne contractus, siue cum lis mouetur, & pretium adhuc solutum non est; a fortiori equidem, si euicta res iam fuerit, & lis finita, consuli emptori de iure debebit, vt pretium retinere valeat, aut residuum nondum solutum, non soluat; multoque magis aduersus creditores pretium ipsum petentes (provt nunc in casu praesenti) cum vere titulus ille, C. creditorem euictionem pignoris non debere; quod creditor euictionem pignoris non praestet, neque quoad rem, neque quoad pretium, statuerit duntaxat, vt supra dicebam, & obseruat Ioannes Philippus in summa vtriusque iuris, ad illum titul. folio mihi 244. non vero dixerit aliquid, quo repelli per exceptionem re euicta ante solutionem venditor non debeat, si pretium exigat. Casus namque iste retentionis pretij, aut residui eius, eo titulo non deciditur, vtpote cum adeo diuersum sit, aduersus creditores de euictione agere non posse emptorem, vt vel rem restituant, aut pretium soluant; vel eundem aduersus venditorem, vel ipsos creditores multo magis, retinere pretium nondum solutum contendere, & se exceptione tueri, quod lis finita, & res euicta fuerit. Quemadmodum ergo consulitur emptori fideiussione idonea, quando imminet euictio in limine contractus, ita & exceptione, aut pretij retentione consulendum omnino erit quando non modo imminet, sed & vere res euicta est, & lis finita. Nullibi enim cautum reperitur, quod creditor, qui euictionem pignoris non praestat, retentionem pretij impedire valeat, si res euicta sit (vt dixi) idcirco in eisdem terminis, quod ei consulatur, recta iuris ratione Rota Romana statuit (vt inferius dicetur) & procedit ex mente eorum, quos supra commemoraui, qui euictione iam subsecuta per sententiam Iudicis, nequaquam retentionem denegant, sed praestita fideiussione idonea, pretium soluendum statuunt imminente euictione in limine contractus, non vero ea iam finita. Sic sane, quod emptor non teneatur pretium sol[sect. 80]uere, etiam sibi oblata satisdatione, si inuenit rem venditam esse alienam; tenuit Glossa, in §. nouissime, de suspectis tutoribus. Baldus, in l. prima, in tertia oppositione, C. de bonis maternis. & Glossam sequuntur Ioanes Faber, qui dicit, quod si notorium sit, & manifestum, rem esse alienam, retineri potest pretium. Et probauit Aretinus ibi, numero tertio, versic. nisi saluando glossam. Iason, qui dicit singulare, & menti tenendum, in l. a Dino Pio, §. si post addictum, num. 2. versic. sed aduerte diligenter. ff. de re iudicata. qui tamen omnes loquuntur, & Socinus, & Neuizanus admittunt, quando est euidens, & notorium, quod res sit aliena, provt notorium erat in praesenti, lata iam sententia per Iudicem, & ex natura rei, siendo la tierra dicha realenga y valdia. Alias si praetendatur aliena, & non probetur in continenti, supponunt, emptorem cogi posse ad soluendum pretium, provt eos intelligit, & ita notauit Surdus, dicta decisione 253. numer. 15. qui etiam numero decimo, inquit, quod de euictione emptor agere potest, etiam antequam sibi inferatur molestia, vbi res vendita, est in totum, vel pro parte aliena, & citat alios Authores, atque Assum[sect. 81]ptum propositum retentionis residui pretij, re iam euicta, agnoscit verum specifice, in illis verbis: quod si agere licet de euictione, multomagis licebit pretium retinere, cum retentio facilius detur, quam petitio, &c. Quod tamen inferius a me probatur, & latius exornatur num. 89. & 90. & num. 113. & sequentibus, vbi videbitur. Deinde & secundo pro eadem parte facit, quod[sect. 82] venditor non tenetur solum tradere, sed etiam vacuam & liberam, rem venditam; & sic non sufficit traditio simplex rei venditae ad consequendum pretium, sed debet venditor rem tradere liberam, & omni onere solutam, l. si in emptione, §. vacua, & §. finali, cum principio legis sequentis, ff. de actio empti, l. si pater, C. eod. titul. cap. cum Ioannes, vbi notatur de fide instrument. & est textus clarus, in l. ex praediis, C. de euictionibus. vbi Baldus dicit, quod simpliciter rem vendens, censetur illam pro libera vendere, & tenetur liberam tradere. Late Tiraquellus, de retractu lignag. §. primo, glossa 9. numero 56. vbi dicit, tacite videri conuentum inter emptorem & venditorem, quod res libera tradatur. Claudius etiam, in l. prima, §. si haeredes, ff. ad Trebell. inquit, quod sufficit, rem posse aliquo casu peruenire ad tertium possessorem, vt dicatur non libera. Et sequitur Octau. Cacheranus, decisione pedemontana 24. numer. 3. & 6. refert Petrus Surdus, decisione 253. num. 8. & decisione 165. num. 2. & 3. & in consilio 13. num. 15. cum seqq. & in consil. 36. ex num. 9. libro 1. vbi exornat, & inquit, quod non dicitur tradidisse, qui non tradidit liberam, aut pro parte alienam; & ideo si venditor agat ad pretium, submouetur exceptione rei non traditae, l. Iulianus, §. offerri, cum ibi notatis, ff. de action. empti. & haec dicitur doli exceptio, d.l. ex praediis, in fine, C. de euict. l. qui pendente, ff. de act. empti: quia petens pretium rei, quam[sect. 83] non tradidit, locupletari affectat cum aliena iactura; dolo autem videtur facere, qui cum alterius damno lucrum quaerit, l. si quis mancipiis, § finali, ff. de institor. act. & sicut emptor non agit ad rem emptam, nisi pre[sect. 84]tio integraliter soluto, d.l. Iulianus, §. offerri, ita si venditor minorem partem rei venditae tradiderit, non poterit pretium consequi, nisi integram & totam tradat, quia duo hi casus procedunt a pari, vt notatur, in dicto §. offerri. vbi Bald. & alij. Surdus, dicto consilio 36. numer. nono, per totum, & dicto consilio 13. numero decimo. Minsingerus, singul. obseruat. centuria prima, obseruatione 53. Syluest. Aldobrandinus (quem nullus citat) in consilio 19. ex num. 1. vsque ad numerum 12. vbi late num. 1. & 2. & sequentibus, quod venditor tenetur tradere rem liberam emptori; & num. 4. & 5. quod emptor, cui libera res non fuit tradita, habet exceptionem rei sibi non traditae liberae, & non tenetur pretium soluere: & num. 6. ponit cautelam pro emptore paupere, vt excipiat, rem non esse liberam traditam, sed dotibus, & aliis obnoxiam, vt differat[sect. 85] solutionem pretij: & num. 7. & 8. quod emptor, cui res obligata tradita est, si pretium soluit, potest agere quanto minoris empturus fuisset ratione obligationis; & multo magis ante pretium solutum sibi competit exceptio, vt voluit Baldus, in l. 2. C. de aedilitiis act. circa finem, versic. sed pone emptor. per regulam l. inuitus, §. cui damus, ff. de regulis iuris: & Iason, & Dinum, ibi relatos. Quod etiam tenuit Surdus, in locis referendis statim: & num. 11. dem Aldobrandi[sect. 86]nus scripsit, quod emptor, cui res non libera fuit tradita, non tantum potest solutionem pretij differe, sed & creditum extinguere pro ea parte, in qua iudicabitur propterea rem venditam minoris valere; vt sentit Baldus, in dict. l. 2. circa finem, C. de aedilit. act. & late declarat Parisius, in consil. 78. columna secunda, libro tertio, sane, vt ad propositum accedamus, cum in casu praesenti res si pro parte aliena, aut minoris va[sect. 87]leat ob qualitatem praedictam: de estar plantado y edificado en tierra realenga y valdia: Non potest libera tradi, ex quo post traditionem euinci semper poterit, l. super fundo, C. transact. vbi dicit Salicetus, quod res[sect. 88] in toto, vel in parte aliena, non dicitur libera tradi, refert Surdus, dicto consilio 13. num. 15. in principio, & d. decisione 253. num. 9. ibi: At non dicitur libera tradi res, quae pro parte est aliena: & citat Salicet. Bartol. Socin. & Beroum, ita dicentes, & idem esse, quando res esset aliena pro parte tantum, provt erat in hoc eodem casu praesenti; late fundasse eundem Beroum, & tenuisse Ruinum, ibi commemoratum. Et est adeo vtrum, quod venditor rem liberam[sect. 89] tradere tenetur, vt post traditionem etiam conueniri possit ab emptore, quamuis in re nulla inferatur molestia, vt rem alienam, vel alteri obligatam liberat, vel soluat quanti minoris illam fuisset empturus, aut quanti eius interest, rem non esse obligatam; provt latius comprobat Petrus ipse Surdus, dicta decis. 165. numer. 4. & quatuor seqq. vbi vide, & d. decis. 253. num. 10. qui loquitur, vbi res vendita est in totum, vel pro parte aliena, vt supra dicebam: & multum ad proposit um nostrum concludit ipso num. 10. quod si de euictione, & ad pretium solutum agere licet in hoc casu, multo magis licebit pretium retinere, cum re[sect. 90]tentio facilius detur, quam petitio, vt infra probatur, & retuli supra, num. 81. in fine. Surdus ipse, in cons. 13. num. 16. & 18. & in consil. 36. numer. 23. & numer. 11. & 12. lib. 1. vbi singulariter inquit, quod quamuis textus, in d.l. ex his praediis, dum dicit, quod emptor agere potest contra venditorem, vt rem venditam liberet ab hypotheca, si est obligata, vel faciat ementis; loquatur re nondum tradita: idem tamen est, si sit tradita, quia agit nihilominus emptor, secundum Gloss. ibidem. per text. in l. creditori, §. praedium ff. de act. empt. & concludit in hunc modum, vt casum nostrum decidat aperte: Quod si emptor agere poterit, multo magis modo praedicto excipiendo, se defendere a pretij solutione, quia cui competit actio, multo magis datur exceptio: & in terminis ita concludit Ripa post Alexand. in l. prima, §. si haeres, numer. 32. ff. ad Trebellian. vbi inquit, hanc esse bonam cautelam ad differendam solutionem, vt opponat emptor se non teneri ad pretij solutionem, quia res est alteri obligata, quia hoc casu, cum pretium non est solutum, succurritur emptori per viam exceptionis, si vero est solutum, datur actio, dicta l. creditor, §. praedium, & c. Et id ipsum tenuerunt Ioannes Gutierres, practicar. lib. 2. quaest. 169. Azeuedus, in l. 1. titul. 21. lib. 4. ex num. 163. vbi quod emptor non tenetur soluere pretium, quousque res empta liberetur ab hypotheca, vel onere, super ea impo[sect. 91]sito, ad quod emptor etiam principaliter agere potest. Late Aldobrandinus, in consilio 19. fere per totum, vbi etiam num. 12. & seqq. vtrum emptor ratione conditionalis obligationis, & hypothecae possit ante euentum conditionis petere, vt sibi de indemnitate caueatur, vel agere quanto minoris. Praeterea & tertio loco facit, nec debitorem, cuius bona vendita fuere authoritate Iudicis, instantibus tamen, & postulantibus creditoribus, nec creditores ipsos, residuum pretij ab emptore exigentes, excusari posse in praesenti, aut retentionem pretij eiusdem ex eo impedire, quod qualitatem rei venditae ignorauerint, aut eam pro parte alienam nesciuerint, & ita eam declarare tempore venditionis non potuerint. Venditoris namque ignorantia non nocet emptori, quominus venditor teneatur, si emptor fuerit deceptus, sicut in[sect. 92] terminis adnotauit post Azonem Petrus Surdus, dicta decisione 165. numer. nono. per text. in l. prima, §. si causa, ff. de aedilitio edicto. adnotarunt quoque vltra Petr. Surdum quamplures alij iuris Interpretes, statim commemorandi. Et ij communiter assignant rationem illam Baldi, in l. 1. in prima oppositione, C. de aedilit. action. quod ignorantia venditoris non minuit damnum emptoris; ergo non facit etiam cessare actionem, quae oritur propter damnum; sicut post alios iuris Interpretes probauit etiam Minsingerus, centuria prima, obseruatione 56. vbi distinxit, quod vendi[sect. 93]tor vbicunque sciens, non certiorem fecit emptorem de qualitate rei, propter quam res minoris valet, quod teneatur ignoranti ad omne interesse, l. emptor, §. 1. & l. Iulianus, post principium, & l. quaero ff. de actionibus empti. si autem venditor ignorauit, tenetur quanti minoris emptor fuisset empturus, si sciuisset, l. quotiens de seruitute, ff. de aedilitio edicto, & dica l. Iulianus, in principio, & l. Labeo. ff. de contrahenda emptione, cum ibi notatis: quare pro cautela seruandum inquit ipse Minsingerus, quod venditor nolens de praedictis teneri, specialiter moueat, & certiorem faciat emptorem de qualitate rei, d.l. quaero. & id ipsum cum aliis Authoribus tradidit Surdus, in consilio 36. numero 13. libro 1. qui multum ad propositum nostrum concludit in hunc modum: Et propterea sicut agere potest emptor, quanto minoris emisset: ita etiam & facilius potest excipere, & petere, quod domus aestimetur cum illa obligatione. Idem Surdus, in consilio 15. num. 15. eod. libor primo, libro eandem cautelam adducit, & quod venditor tenetur certiorem emptorem reddere de omni vitio rei, atque illius qualitate, & in consilio 145. num. 8. & 9. eod. libro primo. Caepola de seruitut. rusticor. praed. cap. 1. num. 17. & 18. Anton. Gomezius (quid eandem adducit distinctionem; an venditor sciens vendiderit, vt teneatur ad totale interesse; an vero ignorans, vt teneatur duntaxat quanti minboris emptor suisset empturus) variar. tomo secundo, cap. 2. de empti. vendit. num. 45. per totum, & ibi enplicat l. 63. titul. 5. part. 5. Ioannes Gutierrez, practicarum libro 2. quaest. 169. vbi etiam de intellectu legis Partitae. Syluester Aldobrandinus, in consil. 19. libro primo. Pater Dominicus Banez, de iustitia & iure, quaestione 78. de empt. & vendit. fol. 547. vsque ad fol. 553. Azeuedus, in l. 1. titul. 21. libro 4. ex numer. 63. & tribus seqq. vbi etiam de intellectu dictae legis Partitae, Felicianus de Solis, in addit. ad librum primum, in praefatione, numer. 5. fol. 3. & melius ad caput primum lib. 1. num. 6. in versiculo, Secundo infertur ad quaestionem frequentem, folio 10. vbi & de praefata lege Partitae Caeuallos, commun. contra commun. quaest. 469. n. 7. in fine, & numer. 8. & tertia parte earundum commun. quaestion. 759. num. 86. Decisio Rotae 281. parte 2. in nouissimis: Pater Rebellus, de contractibus, lib. 9. quaestione 8. fol. 641. pater Lessius, de iust. & iure, lib. 2. cap. 21. dubitatione 11. folio 284. Pater Ludouic. Molina, tomo, & tractatu 2. de iustitia & iure, disp. 353. per totam ex fol. 598. & disputat. 380. columna 2. in principio, versiculo, si vero seruitus alia, fol. 815. Vbi[sect. 94] etiam adducit praefatam distinctionem communem, & ij omnes concludunt emptorem praesumi ignorare conditionem rei emptae, & quod illa esset aliena, vel alteri obligata, aut oneri alicui obnoxia, cum venditor qualitates eius non exprimit, vt per Surdum post alios Authores, dicto consilio 13. num. 23. & 33. & dicto consil. 36. num. 14. in fine, per text. in l. penultima, C. de euict. & in l. finali ff. poro suo. Rursus & pro emptore vrget, non modo ipsum in casu praesenti denuntiasse creditoribus, litem sibi esse motam, vt assisterent liti, & defensionem eius susciperent, verum & causam ipsam, atque litem instantissime suscepisse, & totis viribus defendisse, & nihilominus condemnatum: quia ius actorum certum & clarum erat, & dictam terram, baldiam, y realeangam, manifestissime adeo apparuit, vt celari vel impediri vllo pacto non posset; cuius ratione dicti haereditamenti pars euicta fuit per sententiam dicti Iudicis. Quod si ita est, cum de euictione emptor agere posset contra debitorem, qui (vt inferius dicetur) venditor dicitur in casu praesenti, multo magis & pretium nondum solutum retinerem, tam ad[sect. 95]uersus ipsum, quam creditores. Euictio namque emptori competit de iure, re vendita euicta, quando denuntiauit legitime venditori litem esse motam, non alias: l. emptor, l. si controuersia, l empti actio, C. de euict. l. si rem quam, versic finali, ff. de euict. l. si libera, C. de senent. & interlocut. omni iud. l. 33. titulo 5. partita 5. & latius explicant, atque exornant Anton. Gomezius, tomo 2. variarum, cap. 2. num. 39. columna 2. in principto, ex versic. item adde quod ad hoc, Couarr. variar. libr. 3. cap. 3. cap. 17. numer. 6. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima prate, cap. 81. Ioannes Garsia, de expensis, & meliorat. cap. 23. numer. 18. Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 218. Caeuallos, commun. contra communes, quaestione 385. Alexander Trentacinquius, variarum libro 3. titulo de emptione & venditione, resolutione 4. folio 251. vbi late. Iulius pacius, de empt & venditione, sub numero 260. ex versic. Decimotertio si emptor venditori non denuntiauit, folio 249. Pater Ludouic. Molina, tomo & tractatu 2. de iustitia & iure, disput. 380. columna 5. versic. deinde, vt venditor de euictione teneatur, folio 817. & 818. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iur. tomo 3. littera E. conclusione 353. per totam,[sect. 96] folio 227. vbi latissime. Ita similiter emptor ipse a sententia Iudicis appellauit; imo & creditoribus quoque denuntiauit, & notificari fecit, vt appellarent, & iterum vt appellationem prosequerentur; sicque euictio extra omne dubium competit emptori, multoque magis pretij nondum soluti retentio: tum quia appellauit, l. Haerennius Modestinus, § Caia Seia, ff. de euictionibus, tum quia illis denuntiauit, vt appellarent, argumento textus in l. si procuratorem, § si ignorantes, ff. mandati: tum denique, quia malam causam habebant, & ius aduersariorum planum & certum erat, nec in iudicio appellationis pronuntiatum reuocaretur, argumento l. si bonam, 11. C. de administra. tutorum, provt haec tria latius explicauit, atque comprobauit Antonius Gomezius, tomo 2. variar. capite secundo, numer. 39. col finali, vsque ad num. 40. ex versiculo Secundus est, quando emptor, vel possessor. Iulius Pacius, vbi supra, ex vers. Decimo septimo, si absente venditore, folio 251. Pater Ludouic. Molina tomo, & tractat. 2. de iustitia & iure, disputation. 380. column. 822. Alexander Trentacinquius, variarum libro tertio, titulo de emptione & venditione, resolutione 4. numer. 16. folio 255. vbi vide omnino. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion iuris, tomo 3. littera E. conclus. 367. ex num. 25. cum sequentibus, folio 294. in fine, & 295. in principi, Achilles Pedrocha, quem in proposito commendo, in cons. 13. per totum, alios infinitos sciens, consultoque praetermitto, quod Pedrocha referat eos, & articulum late explanauerit. Faciunt etiam & quinto loco pro hac parte, & Senatus nostri decisione ea omnia, quae accurate, & dilucide adnotantur infra ad solutionem quinti, & sexti argumenti, circa explicationem l. primae, & 2. C. creditorem euictionem pignoris non debere, quae si attente perpendantur, & inspiciantur diluunt omnino omnem dubitandi rationem, provt ex multis ibi[sect. 97] obseruatur, ac in fine adiicitur, pro euictione agere quandoque non licere, & tamen quanto minoris emptor esset empturus, si qualitates rei agnouisset, agi posse; idque multo magis, vt pars pretij nondum soluta retineatur, quam etiam retineri posse contra creditores, obseruaui supra, numero 81. in fine, & numero 79. & ante numerum 72. & numer. 90. & inferius ex numero 113. & numero 119. Nunc vero admoneo, in toto pretio, vt scilicet retineri possit, ita equidem in propriis terminis statuisse videri Rotam Romanam decisione 281. numero 33. & duobus numeris sequentibus, nam cum dixerit, quod euictione imminente in limine contractus, potest retineri pretium, donec sit factus securus emptor: & id procedere etiam in venditione pignoris per subhastationem facta, sentit aperte, multo magis retineri posse, si lis non modo immineat, sed etiam finita fuerit, immo & expressim id probat; ponit enim casum, cum ante solutionem pretij superuenerit quaestio, aut lis super re subhastata, & deliberata, & sic in nostris terminis decidit, quod lite terminata super re subhastata (provt erat in casu praesenti) potest emptor aduersus creditores pretium retinere nondum solutum: id autem clare deducitur ex verbis dictae decisionis Rotae 281. secunda parte in nouissimis: inquit namque d. num. 334. 34. & 35. in hunc modum: Non obstat quod creditor, qui pro iure suo obtinet subhastare, & deliberare pignus, non tenetur regulariter de euictione, &c. Nam haec regula declaratur prima, quando is, qui vendit, aut obtinet subhastationem, est sciens, & prudens, & occultat vitium, aut seruitutem rei, &c. Secundo, quando in limine contractus superuenit periculum euictionis: tunc enim causatiue per viam exceptionis potest retineri pretium, donec sit factus securus, vt in locis supra citatis, & hoc procedit etiam in venditione pignoris per subhastationem factam, vt si ante solutionem pretij superuenerit quaestio, aut lis superare subhastata, & deliberata, potest emptore vti remedio d.l. si post perfectam: quia factum Iudicis reputatur esse factum partis, vt expresse tenent post Iacob. de Aren. Ioann. Andr. Alberi. & alios antiquos, Bartol. Angel. Alexand. Hercula. & alij in d.l. a diuo Pio, §. si post addictum, de re iudicata: & quamuis Imola, & Iason, ibi videantur dubitare: tamen Alexand. & Hercula. bene respondent, & euacuant difficultatem. Sexto denique & vltimo loco facit (si vera esset) P. Ludouic. Molinae, tomo, & tract. 2. de iustitia & iure, disputatione 558. circa finem, versic. illud etiam mihi videtur, folio 1827. vltra omnes hucusque Scribentes obseruatio quaedam in hac materia; qua is Author vsque adeo emptori consuluit, vt in subsidium, si debitor soluendo non sit, non dubitauerit asserere, creditorem in debitoris defectam, teneri reddere emptori pretium acceptum, si existat, aut ex illo factus sit locupletior: & reddit rationem, vt latius ibi videri poterit; & ideo non repeto, quod vera mihi non videatur ea sententia, & expresse repugnet decisioni dictae l. primae, & 3. C. creditorem euictionem pignoris non debere, & dictae l. final. titul. 13. partita 5. Concurrentibus namque requisitis illis, enumeratis supra, numer. 70. nunquam emptori conceditur contra creditores regressus, nec ad rem, nec ad pretium, vt omnes Authores ibi commemorati expressim asseuerarunt, per dicta iura, etiam in subsidium; idque maxime, cum venditio authoritate Iudicis facta est, quo casu venditores non iudicantur creditores, vt statim dicetur. In subsidium autem duntaxat creditor tenetur, pignore, quod vendidit, euicto, cedere actiones emptori aduersus debitorem, sicuti per text. in l. in creditore, ff. de euictionibus: obseruarunt iidem Authores, relati dicto numer. 70. Iacobus Cuiacius, recitation. solemn. in lib. C. ad dictum tit. C. creditorem euict. pig. Gregorius Lopez, in d.l. Partitae finali, Anton. Faber, de errorib. pragmat. decad. prima, libro primo, errore 10. Pater ipse Molina, dicta disputation. 558. in versic. obserua tamen, quamuis creditor, folio 1827. in principio. Hugo Donellus, comment. iur. ciuil. libro 8. C. ad eundem titul. numer. 3. folio mihi 746. qui noue tuetur, pignore vendito euicto, & sine cessione vtilem esse actionem pignoratitiam emptori aduersus debitorem, quatenus debitor locupletior factus est. Nec refragantur fundamenta omnia, quae pro contraria parte ponderata fuere, & adducta. Non primum; nam etsi verum sit dictionem provt, sui natura relatiuam esse, & operari, ne plus censeatur concessum ex actu referente, quam habeatur ex relato; id tamen procedit, vbi aperte, aut eiusmodi verbis relatio fiat, quod ex actu referente, de eo quod habetur in relato, apparere dilucide emptori possit; secus vero vbi talia verba proferuntur, quae scientiam, & notitiam qualitatis intrinsecae emptori eam ignoranti, manifestare non valeant, & ad alia etiam plura referri, ac in eis verificari possint: veluti vt res videatur vendita, & vendatur, provt habebatur, aut vendita fuit per venditoris authorem, quoad terminos & fines, & modum vtendi, & habendi, fructusque, & commoditates, integritatem, destinationem, & alia, nec id comprehendi, aut comprehensum videri potest quod venditor ipse ignorabat, nec manifestare ideo potuit, sicque nec apparere ex actu referente, nec ex relato: sicuti accidit in casu praesenti, quo venditor qualitatem illam, de ser plantado, y edificado en tierra valdia realenga, vt ex actis processus apparet, & ignorans etiam emit ab authore suo. Scientia autem praesumi non potest in dubio, nec in genere, nec in specie, sed potius ignorantia, vt emptor excusetur omnino, iuxta resolutiones Rotae Romanae, decisione 281. n. 18. & 23. & 25. & seqq. in nouissimis, parte secunda, vbi permulti citantur Authores. Et cum dictum haeredi[sect. 98]tamentum communi aestimatione liberum omnino, & venditoris pleno iure repuraretur, nec dicto periculo, aut oneri subiectum, ignorantia ea multum probabilis & iusta diiudicatur, vt ex ea contrahentes excusentur, sicuti per text. in l. si quis patrem, ff. ad senatusconsultum Macedonian. & in l. miles, §. mulier, ff. ad l. Iul. de adulter. adnotarunt Decius, in l. qui cum alio contrahit, ff. de regul. iur. numero 3. & Cagnolus, numer. 15. post Glossam ordinariam ibi: Ludou. Molina, de Hispanor. primogen. libro 2. cap. 13. numer. 29. & 30. ad limitationem legis illius, quod is, qui cum[sect. 99] alio contrahit, teneatur diligenter illius conditionem, atque qualitates inquirere. Sic etiam quod conditiones rei, quae non sunt verisimiles, vel contra communem opinionem, vel ad inueniendum difficiles, aut per venditorem non enuntiatae, quod non teneatur perquirere emptor, vel alius contrahens, cum Glossa, Alexand. Decio, Ripa, Calcano, Croto, Curtio iun. Cagnolo, Tiraquello, & Anton. Gabriele firmauit Rota Romana dicta decisione 281. numero 29. iuncto numer. 27. & 28. Rursus, & multum ad propositum[sect. 100] nostrum, quod dicta l. qui cum alio, ff. de regulis iuris, procedit respectu personae cum qua contrahitur, non[sect. 101] autem respectu rerum, de quibus contrahitur. Et ita quod emptor de euictione agere possit de iure, si veno ditor sciens qualitates rei venditae, illas supprimendo tacuerit, vel si non explicauerit quia illas ignorauerit, aut non inquisierit qualitatem, aut grauamen rei venditae, in propriis terminis; atque ita specie profitetur Petrus Surdus, in consilio 13. num. 37. 28. & 40. & repetit in consilio 150. num. 123. libro primo, vbi citat Ioannem Cephalum, in consilio 393. numer. 9. libro 3. qui hanc differentiam rerum & personarum constituit, quamuis ipsa de mente Doctorum non procedat, vt Surdus ipse, dicto consilio 13. numer. 37. agnouit. Et clare tenuit Rota Romana, dicta decisione 281. ex num. 20. vsque ad n. 31. Menochius, quem vide lib. 3. praesumpt. 88. Quod si praedicta responsio tuta non videatur, nec vera, cum tam rerum, super quibus contrahit, quam personarum conditionem teneatur quis inquirere, & perscrutari, vt ipse Surdus, dicto consil. 150. numero 23. scripsit, atque ex iuribus antea allegatis[sect. 102] cognosci posse profitetur. Respondetur, & aliter, quod text. in d.l. qui cum alio contrahit, non procedit in casibus, in quibus alter ex contrahentibus tenetur ex natura contractus notificare aduersario omnes qualitates rei: quia non poterit talis postea[sect. 103] obiicere ignorantiam, quam ipse causauit, vt exemplum ponens in venditore, qui tenetur omnia exprimere, quae potuissent emptorem a contrahendo retrahere, ex multis iuribus, & authoritatibus singulariter obseruauit idem Surdus, dicto consil. 150. numero 124. & 125. libro primo, quo nihil magis ad propositum nostrum dici posset. Cum ergo in casu praesenti emptor probabiliter & iuste ignorauerit qualitatem eam rei venditae, nec venditor explicauerit, siue ignorantia dolo eius id contigerit, nequaquam venditor potest obiicere ignorantiam, quam vel ipse quoque habuit, si ignorauit; vel causauit. si sciuit, per text. in l. Iulianus, §. qui pecus, & §. quod. autem, & l. quaero, & l. in venditione, ff. de action. empti, l. qui libertatis, §. sed & si quis, ff. de euictionibus, l. quaeritur, §. si venditor, ff. de aedilitio edicto, l. si sterilis, §. si praedij, ff. de action. empti. Nec etiam allegare potest venditor, quod tempore venditionis cautum fuerit, vendi dictum haereditamentum, segun y como le tenia, o segun, y como le vendio authoris, a quo ipse habuit; idque ob superius dicta: tum etiam quia venditor explicite, & aperte teneretur qualitates omnes rei venditae explanare,[sect. 104] & notificare; nec sufficit, si verbis generalibus, aut profusoriis (qualia sunt praedicta) explicasse dicatur, l. Iulianus, §. idem Iulianus, ff. de act. empt. l. qui libertatis, §. sicuti, ff. de euict. Baldus, in consil. 413. volum. 5. & in rubrica, C. de contrahenda emptione, num. 6. Alexander, in consilio 95. num. 4. volunmine 5. Petrus Surdus, in consil. 13. num. 34. & 35. lib. 1. vbi inquit, quod ne venditor teneatur, debet specialiter emptorem, & clare certiorem facere: nec sufficit, quod obscure, & sub inuolucro verborum exprimat, l. ea quae commendandi, §. finali, ff. de contrahenda empt. l. tenet, §. finali, ff. de act. empt. Angel. & alij, in l. si quis cum aliter, ff. de verbor. obligat. Alexander, in consilio 95. num. 2. lib. 5. inquit etiam, facere quod dicit Alexand. in consilio 109. num. 10. & seqq. volum. 4. vbi quod non sufficit dicere, Titium ius in re habere, nisi dicatur, quale habeat. Fortius Alexander ipse, in consilio 14. num. 4. & seqq. volumine 5. quod si res vendita sit feudalis, non excusabitur illius venditor, licet dixerit, se vendere solum ius quod habet, nisi exprimar, rem feudalem esse: & sequuntur Beccius, & Anton. Gomezius, quos ibi refert Surdus: & idipsum notauit in consilio 150. numer. 126. eodem lib. 1. qui adiicit n. 127. Quod etiam[sect. 105] ea, quae sunt extra rem, non modo quae ab ipsa re dependent, tenetur venditor emptori explicare, & notificare: & citat alios Authores, ita tenentes. Sic sane, satis explicite periculum futurum, siue quod in futurum imminere potest, emptori aperitur, siue notificatur in terminis dictae l. si plus, 74. §. finali, ff. de euiction. (quae in ipso primo argumento in contrarium ponderatur) cum nomen quale fuit, venditur, quo apertius omne pericum explicari, atque significari non valet, sed dolus, & culpa praestatur, vt ibi subiicit Iureconsultus. Non ita equidem in casu praesenti, quo sub inuolucro verborum praedictorum, ita profusorie, & generaliter prolatorum, nihil non modo explanatur, sed nec significatur, quo periculum futurum, aut onus illud, de ser la tierra baldia y realenga, subintelligi ab emptore, quouis modo potuerit. Non obstat fundamentum secundum, ex l. fines, 10.[sect. 106] C. de euict. nam si venditor fundi venditi fines demonstrauit; sed ita vt nihilominus diceret, se fundum vendere suis finibus; ideo non praestat, quidquid vltra veros fines eius fundi euictum erit: quia idipsum actum censetur: nam qui vendit fundum suis finibus, siue intra suos fines, aperte hoc dicere intelligitur, se fundum vendere tantum, quantus est, non vltra; nemo autem venditor rei a se non venditae euictionem praestat. Quod tamen intelligendum est de eo venditore, qui remoto dolo, & putans eos fines fundi esse, quos demonstrauit, fundum vendiderit suis finibus, quoscunque prius dixerit sibi videri, tunc etenim ea adiectio conuentionem habet apertam, alios fines, quam qui veri fines sunt, praestari non deberi. Secus vero si sciuit minores fines esse, & ampliores dixit: tunc namque praestabit euictionem, nec defendetur conuentione, quae dolo malo facta est, vt optime probat Hugo Donellus, & rationem superiorem assignat commentar. iur. ciuil. ad titul. 45. C. de euict. lib. 8. in d.l. si fines, 10. Cuius decisio in hac secunda parte conuenit casui praesenti, cum dictum haereditamentum non suis finibus venditum fuerit, vt alij fines, quam qui veri sunt, praestari non debeant; sed simpliciter potius & integre vendidit venditor, vt sic euictionem praestare debeat; nec ex verbis illis, provt habuit, aut sibi vendidit author eius, possit se tueri, cum ad alium finem prolata fuerint, vt ad solutionem argumenti praecedentis dixi: nec potest dici, voluisse venditorem casum hunc cuictionis emergentis excipere, aut de eo non teneri, quem non cogitauit, & ignorauit. Sicque nec actum fuisse, praesumi potest, & tamen in d.l. si fines, consideratur omnino quid actum fuerit, vt tam in prima, quam in secunda eius textus parte apparet. Non etiam refragatur tertium fundamentum, quo[sect. 107]niam verisimillimum est, haereditate vendita, & singulis rebus euictis, venditorem euictionem praestare non debere, ex ratione communi, atque in ipso argumento adducta. Deinde, vniuersitate qualibet vendita, vt grege, armento, peculio, idem ius esse, rebus singulis ex ca vniuersitate euictis, provt omnes Interpretes agnoscunt communiter, & in argumento relati adnotarunt: & prae caeteri eleganter Hugo Donellus, commentar. iuris ciuil. ad titul 44. libro octauo, C.l. prima, C. de euiction. numero quinto, folio mihi 632. vbi inquit, id declarari exemplo peculij, in l. 5. ff. de euictionibus. Caeterum in casu praesenti dici non potest, vniuersitatem venditam, cum dictum haereditamentum, etsi plura contineat, non tamen vniuersale ius sit, provt grex, armentum, & peculium est. Aut quando ius vniuersale esset, ex eo venditor de euictione teneri deberet, quod dictum haereditamentum venditum fuerit specifice con su huerta, y casa, de campa, & singulares eiusdem specialiter enumeratae fuerint, quo casu singulis rebus euictis, de euictione venditor tenetur, sicuti ex communi Interpretum sententia post alios Authores obseruauit Caesar Vrsillus, ad Afflict. decisione 84. qui inde admonet, & cautelam esse dicit, quod quando fit venditio alicuius iuris vniuersalis, vt est haereditas, castrum, ciuitas, officium, baiulatio, & similia, quod specificentur membra, vt fiat specificatio omnium rerum, ad hoc vt veniat euictio rerum singularium, nec simus contenti clausula generali, sed fiat specialis enumeratio singularium (provt specialis fuit in praesenti.) Non obstat quartum argumentum, pro cuius so[sect. 108]lutione animaduerto, quod contrarium procedere quando speciali mandato Principis, & per litteram plumbatam ipsius res euicta fuisset, de qua nunc est controuersia; sicuti expresse decidit l. 37. titulo quinto, partita quinta, Caeterum, cum in casu praesenti, facto, & declaratione Iudicis competentis, qui ordine iuris seruato, & citatis, atque auditis partibus processit iudicialiter, euictio subsecuta fuerit, & terra plantata, & aedificata, declarata qualitatis praedictae, periculum euictionis, ad venditorem, & creditores, non vero ad emptorem pertinere debet, provt eleganter obseruauit Gregorius Lopez ibi, verbo non tuuiesse. Et probatur ex communi alia Interpretum[sect. 109] sententia, quod euictione sequuta ex sententia Iudicis competentis, contra venditorem agi potest; quemadmodum agi non potest, si Iudex incompetens fuit, iuxta Glossam singularem, in l. si dictum, §. si compromisero, ff. de euictionibus, quam singularem appellat Romanus, in singulari 12. Nunquid. Anton. Burgos Hispanus, in cap. si venditori, de emption. & vendit. numero 15. Pract. Papiens. in forma libelli, in causa venditionis, in verbo, promittens, numero 9. Iacobus Menochius, in consilio 361. numero 2. & 3. lib. 4. Petrus Surdus, decisione 165. numer. 7. Antonius Thesaurus, decisione pedemontana 85. & 102. Petrus Gregorius, in syntagmat. iur. lib. 22. cap. 25. Caualcanus, decisione 8. parte 4. Aldobrandinus, in consilio 19. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo 3. littera E. conclus. 365. fol. 292. Idque maxime in praesenti procedere, cum dictus casus euictionis tempore venditionis inesset: quia iam tunc, & semper fuerat, & erat dicta terra qualitatis praefatae, hoc est, valdia y realenga, & sic ad venditorem pertinet quemadmodum casus, qui postmodum perfecta iam emptione eueniunt, ad emptorem spectant, vt in specie est text. in l. Lucius, ff. de euictionibus, vbi dicitur, futuros casus euictionis post contractam emptionem contingentes, ad venditorem non spectare, nec pro eis euictionem deberi. Ad idem est textus, in l. 3. ff. eod. vbi scribitur, quod si actio esse coepit post euictionem, non debetur euictio, & in l. 1. C. de peric. & commodo rei venditae, euictionem esse praestandam in his solum casibus, qui euictionis causam parant, ex tempore quod antecedit euictionem: & dicit ibi Bartolus, quod venditor non praestat euictionem, si causa euictionis oritur post contractum. Sequitur Bald. & Salicet. Castrensis etiam ibi, numer. 2. vbi docuit, quod periculum euictionis pertinet ad venditorem, quando euictio habet originem tempore venditionis, vt quia res vendita erat aliena, vel alteri obligata. Et enumerat tria, quae debent concurrere, vt venditor teneatur de euictione, quorum primum est, quod euictio sequatur ex causa, quae subesset tempore contractus: refert, & sequitur Petrus Surdus, in consilio 15. num. 27. lib. 1. & vltra eum idipsum scripserunt Bart. singulari 162. Petr. de Rauenna, singulari 488. Natta, in consil. 181. Osascus, decis. Pedemontana 48. cum ergo in casu praesenti euictio sequuta fuerit ex causa, quae de presenti, & de praeterito suberat, sicque tempore venditionis celebratae, periculum contingens ad venditorem, non ad emptorem pertinere debuit, ex textu, in d.l. Lucius, quem post alios Authores singulariter explicarunt Rota Auenionens. Hieronymi de Laurentiis, decisione 133. Rota Romana, decisione 381. lib. 3. sub nomine Putei. Alphanus, in collectione 321. Mozius, de contractibus, titulo de emptione, rubrica de naturalibus, item accidentalibus. Paulus AEmilius, & Granutius, in decisione Palatij Apostolici, parte 1. decisione 317. & 318. eleganter Ioannes Baptista Costa, de ratione ratae, quaest. 136. ex num. 20. cum seqq. qui etiam multum ad propositum nostrum, & confirmatione solutionis superioris scripsit, euictionem contingentem ex facto Principis non praestare venditorem, quoniam ea reputatur inter casus fortuitos insolitos, quod intelligit, & declarat statim, quando scilicet Princeps procedit de plenitudine potestatis, non seruato ordine iudiciario, & quando tale factum est ordinarium, & insolitum, secus vero esse inquit, vbi adhibita cognitione iudiciali, & sic recte, riteque Princeps procedit, vt praesumitur regulariter, iuxta Authores ibi relatos. Concludit denique Baptista ipse, & pro decisione casus praesentis dicit vnum admodum singulare, quod sequuta euictione ex facto Principis venditor potest pretium retinere, si iam exegit; sicut petere, si adhuc non fuit ei numeratum; sed quod agere debet contra fiscum, non contra debitorem; & quod sic insigniter declaratur text, in d.l. Lucius, ff. de euict. per Rotam Auenionens. supra relatam, cui famulatur ratio assignata per Gaill. lib. 2. practicar. obseruat. obseruat 58. n. 6. & iuxta hunc intellectum, vides aperte, potius illum text. in contrarium retorqueri posse, atque ita in fauorem emptoris: idque vel eo magis, quod in casu praesenti de euictione non agatur, de qua loquitur text. in d.l. Lucius, sed de retentione pretij, vt saepe dictum est, & statim dicetur, quae retentio ex eo quoque iustificatur, quod nunc diximus, pretio nondum exacto; & sequuta euictione ex facto Principis, contra fiscum, non contra emptorem agere debere venditorem. Non obstant quintum, & sextum fundamentum,[sect. 110] creditorem scilicet euictionem pignoris non debere, concurrentibus requisitis illis, de quibus in argumento dictum est; nam respondetur, id esse verissimum, & tunc demum obtinere, siue ex dicto titulo, C. creditorem euiction. pign. non debere, introductum, quando scilicet dubium esse poterat, hoc est, cum creditor iure pignoris, ex lege, vel ex pacto vendidit; tunc autem ex quo dubium oriretur, eleganter atque erudite explicauit Anton. Faber, in argumento 6. relatus. Caeterum, quando non vendidit creditor iure pignoris, sed Iudicis authoritate, etiam instantibus, & postulantibus creditoribus, & per subhastationem bona distracta fuere; tunc equidem absque dubio fuisse, creditorem euictionem pignoris non debere, vtpote cum ipse nec vendidisset, nec promisisset de euictione; sicque inauditum, & inciuile esset, eum, qui nec promisisset, nec vendidisset, de euictione teneri, sicuti Faber ipse ingeniose & vere obseruauit, & probatur aperte, in l. si controuersia 13. C. de euict. vbi Hugo Donellus singulariter, vt statim dicetur. Indéque idipsum efficere, quod creditores in casu praesenti impedire non possint emptori retentionem partis pretij nondum solutae, quam de iure emptor ipse retinere contendit, quamuis solutum repetere, siue vendicare non posset ab eisdem creditoribus; illi namque sicut euictionem pignoris non praestant, ita nec pretium acceptum restituunt, sed aduersus debitorem actio datur in subsidium, vt supra obseruaui. Quod autem emptor possit de iure retinere pretium, nec illud exigendi ius habeant creditores, concludenter probatur: nam si venditis bonis authoritate Iudicis, quamuis instantibus, & postulantibus creditoribus, non ipsi creditores vendunt, imo nec vendere videntur, sed vere venditor ipse vendit, vt Hugo Donellus, statim, referendus, distinctius, & melius, quam caeteri fecissent, animaduertit; aut quasi venditoris nomine vendit Iudex, vt de error. pragmat. libro primo, decad. prima, errore 10. Faber idem probauit, & ideo creditores de euictione non tenentur: quia nec vendiderunt, nec promiserunt. Sequitur plane, eadem ratione nec posse creditores ipsos, qui non vendiderunt, partem pretij nondum solutam exigere, re iam euicta, siue retentionem eius partis impedire emptori; nam si vt de euictione non teneantur, dicuntur non vendidisse, siue non venditores, ita etiam, vt partem pretij non solutam non repetant, nec impediant retentionem, venditores non sunt, ne vna & eadem res diuerso iure diiudicetur, contra text. in l. eum, qui, cum vulgatis, ff. de vsucapionibus. Quando ergo propter euictionem, quae imminet, emptor renuit partem pretij non solutam retinere, is exigere eam solus potest, qui vendidit, is autem cum debitor sit, exigendi ius non habet: quia re iam euicta, aduersus venditorem ad pretium solutum agi potest, & aliquando ad interesse, & sic quanto magis, vt pretium nondum solutum retineatur, quod retineri etiam posse supra probauimus, & per Hug. Donellum, in l. si post perfectam, C. de euiction. Remanet ergo conclusisse, dictum titul. C. creditor, euict. pignor. non debere, & l. finalem, titul. 13. partita 5. sic intelligi debere, provt dicto errore 10. Anton. Faber intellexit, quando scilicet iure creditoris creditor vendidit: nam in altero casu quando iussu Iudicis bona venduntur, dubium non erat. Deinde vt creditor de euictione non teneatur, neque quod rem, neque quoad pretium, vt supra saepe dixi: id tamen non impedire, quin emptor possit, re euicta, pretium retinere, nec creditor id valeat impedire, cum ipse non vendiderit, siue non venditor sit, vt etiam supra notaui, num. 79. Et idipsum euidentius demonstratur singulari illa,[sect. 111] & verissima Hugo. Donelli. ad titul. 45. lib. 8. C. de euict. l. si ob causam 13. folio 742. resolutione, atque obseruation, vbi concludit, euictis pignoribus, authoritate Iudicis distractis, debitorem tanquam venditorem de euictione teneri, non magistratum, non apparitores, non creditorem. Cui Anton. Fabersatis aperte conuenit, dicto errore 10. dum ego casu, non creditorem, sed debitorem, aut quasi nomine eius Iudicem vendere videri, resoluit. Donellus autem ipse singulariter, atque in hunc modum rem ipsam explicat in d l. si ob causam, num. 1. Hic quaeritur, ad cautionem emptorum aduersus futuros casus euictionis, quis in haec venditione venditor haberi debeat, vt cum eo agi possit de euictione, vtrum magistratus, qui iussit vendi, an apparitores, qui vendiderunt, aut creditor, cuius opera factum est, vt pignora venderentur, an debitor, cuius res fuerunt. Et placuit in hac specie, eum vere venditorem videri, proinde & aduersus eum dari debere actionem, re euicta, cui pretij solutio proficit, seu qui pretio liberatus est, vt hic traditur in fine. Et l. si plus, antepenul. in princip. ff. eodem. Is autem est debitor, cuius pignora capta distracta sunt. Superiores, vt magistratus, apparitores, item creditor, videri possunt in hac speice vendidisse: quia dere, & pretio conuenerunt cum emptoribus; apparitores aperte, magistratus, & creditor, quia res vendi mandarunt. Vendit autem, quisquis per alium vendit: sed reuera nemo horum venditor est, quidquid enim hi agunt, non suo nomine agunt, sed debitoris, cuius res est, neque id agitur, vt pretium ad eos redeat. Solus est debitor, ad quem emolumentum huius venditionis pertinet, quam ob causam 7. merito existimatur vendidisse. Rursus & pro eadem argumenti solutione, atque[sect. 112] satisfactione, mire vrget Donellus ipse, ad titul. 46. libro octauo, C. creditor. euiction. pignor. non debere. Solutio altera, & ad eum titulum obseruatio, vbi duos casus principaliter distinguit, cum quaeritur, an creditor, qui iure creditoris pignus vendidit, ob euictionem pignoris teneatur: & praemittit, multum interesse, quam ob causam res euicta sit emptori, vtro ob id, quod res aliena esset, non debitoris; an vero ob id, quod non esset creditori obligata, siue quod creditor in ea ius creditoris, seu ius pignoris constitutum non haberet. In primo itaque casu ex num. 1. & tribus sequent. statuit, creditorem re euicta, quam iure creditoris, seu iure pignoris vendiderat, sicut aliena euicta sit, emptori eo nomine non teneri, neque in id quod interest, neque ad pretium restituendum; provt latius ibi exornat, & excipit, quando aliter conuentum est, aut creditor sciuerit esse alienam rem venditam; provt latius supra admonuimus. In secundo vero casu aliter statuit, & inquit ex num. 5. creditorem re, quam iure pignoris vendidit, euicta, si in bonis debitoris fuit, omni modo ob euictionem teneri: & reddit rationem; quia cum res in bonis debitoris fuit, & nihilominus iure euicta est, ideo rem euinci necesse est: quia defuit ei ius creditoris, siue ius pignoris, quo tamen iure rem vendidit. Semper autem in venditione id praestare venditor debet, quod-dixit, vbi propter id rem pluris vendidit, l. ea quae, ff. de contrahend. empt. Hactenus Donellus, qui latius id comprobat; & vere secundus hic casus ab eo consideratus casus ipse praesens videtur, quo res tanquam aliena euicta non fuit, sed in bonis debitoris vere fuit, atque propter illam qualitatem, de ser la tierra baldia y realenga, de iure euicta est: si igitur eo casu ex sententia Donelli (quae tamen dubitationem habere videtur, & ntmis restringere generalitatem illius tituli, C. creditorem, euict. pign. & communes Doctorum resolutiones) ita statuitur, & aduersus creditores euictio datur, quanto magis retentionis ius concedi debebit emptori aduersus ipsos, cum retentio facilius concedatur,[sect. 113] quam petitio, aut repetitio, l. per retentionem, C. de vsuris l. Paulus, ff. de doli exceptione; l. inuitus, §. cui damus, ff. de regul. iuris, l. 2. vbi Bald. in 3. notabili, C. de fideiussoribus, Castrensis, in consil. 19. vltra ea, quae tanguntur, in principio, lib. 2. & in consil. 166. Visis actis, ad finem, lib. 2. Abbas, in consil. 69. lib. 1. Decius, in consil. 299. n. 4. in consil. 300. n. 9. & 10. & in cons. 331. n. 3. & in consil. 400. num. 5. & in l. diem functo, num. 19. ff. de officioso assess. Ruinus, in cons. 66. n. 17. volum. 1. & in consil. 163. in fine, lib. 2. Craueta, in consil. 148. n. 2. Capicius, decis. 119. in princip. Portius Imolensis, in consil. 3. n. 22. & seq. Rolandus, in consil. 17. n. 8. lib. 4. Hieronymus Gabriel, in cons. 165. n. 5. & 6. lib. 2. Beccius, in cons. 72. n. 15. Cephalus, in consil. 86. n. 20. lib. 1. & in consil. 573. n. 22. & seq. lib. 4. & in consil. 762. n. 17. & seq. lib. 5. Petrus Surdus, in consil. 4. n. 5. lib. 1. & decis. 277. n. 13. & seq. Ioan. Vincent. Hondedeus, in consil. 75. num. 6. & 29. lib. 2. Cardinalis Thuscus, practic. conclus. iur. tom. 7. littera R. conclus. 306. fol. 46. latius tom. 3. littera E. conclus. 374. ex n. 28. cum multis seq. fol. 302. & 303. Caesar Barzius, decisione Bononiae, 108. num. 37. & pluribus seq. Gaspar Schifordegherisiles, variar. quaestion. lib. 1. tract. 1. quaest. 1. in versic. sic dicimus, vbi adducit quatuor exempla: dicimus enim, posse nos retinere seruitutem inutilem, quam tamen acquirere non possumus, l. ei fundo, 19. ff. de seruit. sic & matrimonium. & vxor, & liberi, furore superueniente retinentur, qui tamen non possent eo tempore acquiri, l. patre furioso. 8. ff. de his qui sunt sui, vel alie. Sic vnus ex creditoribus missus in possessionem, omnium ius retinet, quamuis nihil posset iis acquirere, l. cum vnus, 12. ff. de rebus authoritate iudicis posside fic quoque dicimus per procuratorem non semper nos acquirere actiones sed retinere, l. per procuratorem. 72. ff. de procurator. Idem Gaspar Schifordegheri, quaest. 4. eiusdem libri, & tituli, in versicul. neque enim nouum est, fol. 5. vbi inquit, nouum non esse, vt ex aequitate competat alicui retentio, cui tamen non possit dari actio, vt constat ex leg. ex quibus, 51. ff. de condict. indebiti, l. haeres 21. ff. ad senatuscon. Trebellian. & nostra intersit, rem potius rfetinere, quam vltro agere, l. si is, 59. ff. de furtis, Tiberius Decianus, in consil. 64. num. 51. & in consil. 94. num. 28. & seq. lib. 3. vbi quod retinere multis in casibus po[sect. 114]test quis, quod si non possideret, non posset consequi agendo, l. debitori, vbi Bald. & caeteri, C. de pactis, Alexand. Corneus, & alij, cum quibus ipse Decianus Hondedeus, dicto consil. 75. num. 30. lib. 2. Thu[sect. 115]scus, dicta conclus. 374. tom. 3. littera E. Ideo exclusa petitione, non excluditur retentio. Decius, in consilio 257. Capra, in consil. 19. Socinus iunior, in consilio 1. num. 21. lib. 1. Alciatus, in consil. 285. num. 9. Surdus, dicta decis. 277. num. 15. Caesar Barzius, dicta decisione 108. num. 40. & seq. vbi quod retentio[sect. 116]nis ius actione, fauorabilius reputatur, vt ex Corneo Parisio, Craueta, & Cephalo inquit Magonius, decisione Lucensi 64. num. 5. sic fauorabilior est actione,[sect. 117] & compensatione retentio. Et competit aduersus executionem sententiae, vt per Magonium, decisione Lucensi 81. Menochium, recuperandae, remedio 11. num. 9. Caesarem Barzium, vbi supra, num. 43. Surdum, dicta decisione 277. num. 14. regulariter etiam[sect. 118] exceptio maiori nititur aequitate, quam actio, l. quia exceptione doli, ff. de doli exceptione, §. certe, Institut. de rerum diuisione: exornant Surdus, vbi supra, n. 16. Caesar Barzius, dicta decisione 108. num. 41. Rota, decisione 115. num. 1. parte 1. in nouissimis. Thuscus, tom. 3. littera E. dicta conclusione 374. Immo & in[sect. 119] terminis nostris, quod emptor pretium retinere valeat in casu praesenti, quamuis de euictione agere non posset, tam aduersus venditorem, quam aduersus creditores, vel agere quanto minoris fuisset empturus, si sciuisset qualitatem rei venditae, ex Petro Surdo, decisione 165. num. 4. & tribus sequentibus, & aliis in locis, ex Rota etiam Romana superius plene annotaui, sic vt in suturum certissimi iuris sit, retentionis pretij nondum soluti ius non impediri emptori: ex dicto titulo, C. creditorem euictionem pignoris non debere, & diuersum esse, contra creditores agi non posse de euictione, nec ad rem, nec ad pretium, ab eo, quod contenditur, pretium inquam non solutum, de iure posse retineri; quod in dicto titulo non modo prohibetur, sed nec exogitatur, nec deciditur, vt numeris praecedentibus obseruaui. Vide etiam nouissime, & post haec scripta, Fari[sect. 120]nacium, nouissimarum Rotae Romanae, decisione 370. 1. partis, tom. 1. num. 4. 5. & 6. vbi adducit regulam, quod creditor non tenetur de euictione rei debitoris subhastatae ad eius instantiam, sed duntaxat docere, se verum creditorem, & anteriorem fundum habere hypothecatum, ex d.l. 1. & 2. & statim declarat, id procedere, quando subhastatio remanet valida, & res subhastata euincitur a Tertio; quo casu datur vtilis actio, re euicta; secus, cum nulla declaratur: quia ex ea non potest dari actio vtilis propter resolutionem contractus, vt per Gabrielem, & Surdum ibi relatos. Inquit etiam, eadem vi non procedere, quando ille qui vendidit vt creditor, docere non potest, se esse creditorem, vt per Bald. Salicet. & Negusant. ibi relatos. # 43 CAPVT XLIII. Ex verbis referentibus ad relata, siue ex referente, & relato, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, aliisque dispositionibus quibuslibet, & quam verum sit, quod relatum intelligatur esse in referente cum omnibus qualitatibus suis, & certum dicatur, expressum, atque specificatum illud, quod per relationem ad aliud exprimitur, siue qualiter intelligi debeat, vbi & de materia, authentic. si quis in aliquo documento, C. de edendo, quando scilicet vna dispositio, vel scriptura ad aliam se refert; breuiter actum. Denique, articulus ille, Relatum, cum non apparet, an standum sit, vel non, referenti; siue quando referens, etiam relato non apparente, inducere possit dispositionem efficacem: accurate equidem, & distinctius forsan, quam hactenus factum esset, enucleatus, atque explicatus relinquitur. Ac etiam agitur de testamento condito per relationem ad aliam scripturam, & de opinione Antonij Fabri contra Communem, circa quam nonnulla nouiter adnotantur per Authorem. SVMMARIVM. -  1 Ex alterius dispositionis relatione, sumi, atque deduci mentis, siue voluntatis testatoris referentis interpretationem, atque coniecturam. Sic referens capere vim, & interpretationem ex relato. Et secundum illud ampliari, vel restringendit, vel temperari. -  2 Relata mens, siue voluntas testatoris dicitur, quando de ea non constat per verba, sed sequitur mens ad aliud dispositum expressum, & habetur pro expressa, & certa super relatis. -  3 Relatio fit dupliciter, vel per nomina relatiua, & nomina relatiua sunt, quae referunt, aut referuntur ad aliud. Quorum exempla quamplurima traduntur remissiue. -  4 Vel altero modo fit per orationem relatiuam, quando testator vel circa personas, vel circa res, vel aliud quodcunque se refert ad aliam dispositionem. De qua relatione, & de materia authent, si quis in aliquo documento, C. de edendo, actum hoc numeri, & per totum caput. -  5 Relatio ad aliam dispositionem, vel ad aliam scripturam, aut aliam rem, vtrum intelligi debeat secundum veritatem, an similitudinarie, maxime vbi extent coniecturae pro similitudine, remissiue. -  6 An etiam retio exigat similitudinem relati, & referentis in omnibus, & per omnia, aut iuxta finem dispositionis remissiue. -  7 Relatio, quae non fit ad aliam dispositionem, seu ad aliam scripturam, sed ad verba ipsiusmet dispositionis, atque ex vna parte ad aliam partem eiusdem, cuius sit naturae, & effectus, remissiue. -  8 Relationis natura, & effectus ex dispositione vna ad alteram, qualis sit. -  9 In relato termino quicquid continetur, quod etiam in termino referente contineatur. -  10 Relatum, & referens, re ipsa distingui debent. -  11 Per relationem ad aliud, vel per se quid exprimi, aut certum esse, a pari procedere. -  12 Relatum intelligitur esse in referente cum omnibus qualitatibus suis, vere & proprie, & naturaliter. -  13 Quod per relationem ad aliud exprimitur, certum dicitur, expressum, atque specificatum. -  14 Et inde, si persona, quae nominatim, atque singulariter exprimi debet, per relationem demonstretur, nominatim expressa dicetur. -  15 Similiter quando lex requirit specialem expressionem, sufficit expressio per relationem ad aliud. -  16 Etiam vbi expressio pro forma requiritur, veluti in dispositione haeredis. Idque ex sententia quorumdam, contra vero ex sententia aliorum. -  17 Relatum esse in referente cum omnibus qualitatibus suis in omni materia, & dispositione, in contractibus inquam, in testamentis, in iudiciis, in dispositione legis, & in Statutis. Et ibidem de testamente condito per relationem ad aliam scripturam. Vt hoc quoque testamenti genus valeat, si modo alia illa scriptura, ad quem testator se retulit, certa sit, & indubitata, vt dubitari nequeat, quin eae ipsa sit, de qua testator sensit. Et de differentia testamenti in scriptis, & nuncupatiui, cum agitur de testamento facto ad interrogationem alterius. Eaque ex sententia Antonij Fabri contra communem Scribentium resolutionem. A qua tamen communi Author non recedit, & nonnulla noue considerat, provt hic videbis. -  18 Dispositio ad aliam se referens, debet intelligi, & regulari secundum naturam, & conditionem illius, ad quam fit relatio. -  19 Et praesupponit existentiam relati, & ab eo declaratur. -  20 Idcirco relationis natura est, vt agatur, non ex referente, sed ex relato. -  21 Nisi contrarium appareat ex verbis, vel ex mente disponentis. -  22 Relatio etiam ita facienda, ne plus, minúsve sit in referente, quam in relato. -  23 Relatum enim, & non referens debet attendi. -  24 Et ideo nisi appareat relatum, referens nihil operatur. -  25 Aut non operatur, nisi quatenus in relato reperitur. -  26 Et si plus esset in referente, quam in relato, illud plus non attenditur, quia dicitur per errorem appositum. -  27 Referens si aliter loquatur, quam relatum, respicimus ad relatum. -  28 Dispositio vbi est relatiua, & de relato non constat, remanet res in dispositione iuris communis, si relatio non est certa, vel referens disponere non potest. -  29 Relatum cum non apparet, an standum sit referenti, vel non in omni materia, & dispositione, vt dilucide, & accurate explicetur, nonnullos casus distinguendos esse. -  30 Primus casus est, quando dispositio, quae aliam refert, sola de per se subsistere potest, atque est -certa, & determinata, & quatuor numeris seqq. -  31 Et Aluaradi, Simonis de Praetis, & Sebastiani Medices in eodem casu resolutiones (quae communi sententiae conueniunt) adducuntur. -  32 Statutum relatum licet non appareat, Statutum referens valebit, quando scilicet in eo declaratur mens Statuentium. -  33 Relatum cum non reperitur, si actus aliquo modo valere potest, valere debet ad hoc, vt dispositio potius sustineatur, quam pereat. -  34 Referenti creditur, quando tenor relati est scriptus, & partes de eo possunt disponere. -  35 Secundus casus est, quando dispositio referens est incerta, & inderterminata, vt mens aliter haberi non possit, quam si de relato constiterit: & tunc referenti non creditur etiam in iis, de quibus potest disponere, nisi constet de relato. -  36 Tertius casus est, quando dispositio relata aut scriptura reperitur, & dispositio, aut scriptura referens, alio modo refert, quam contineatur in relata, quo casu modificatur, aut restringitur ad terminos relatae. -  37 Nisi constaret, disponentem alio modo disponere, quam in dispositione, aut scriptura, ad quam se refert. -  38 Vel vbi sequens dispositio esset gratiosa, & refertur ad primam ampliandi causa. -  39 Circa quae noua, & singularis Authoris consideratio, atque resolutio proponitur. -  40 Simonis etiam de Praetis in eodem casu resolutio, atque Authoris declaratio adiicitur. -  41 In referente dici in esse omnia per relationem, quae in relato sunt, quemadmodum intelligi debeat ex sententia communi. -  42 Quartus denique, & vltimus casus est, cum quaeritur, vtrum referens, etsi plene non probet, quando non constat de relato: attamen inducat vrgentem coniecturam, quae plurimum moueat Iudicem. -  43 Referenti creditur, etsi non constet de relato in antiquis. -  44 Antiquum in probationibus quid dicatur, arbitrio Iudicis committitur. PRo breui, & distincta huiusce capit. ex[sect. 1]plicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, ex alterius dispositionis relatione, sumi quoque, atque deduci mentis, siue voluntatis testatoris referentis interpretationem, & coniecturam; quoniam referens capit vim, atque interpretationem ex relato, sicuti hac in eadem, qua versamur, materia, obseruarunt Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. n. 28. & 29. fol. 162. Simon de Praetis, de interpretat. vltim. volunt. lib 2. interpret. 3. dubitatione 1. solut. 2. ex num. 185. fol. 269. Lud. Casanate, in consil. 50. n. 28. citans text. in l. si ita scripsero, ff. de condit. & demonst. & ante ipsos statuisse videntur Socinus senior, in l. 3. sub num. 7. ff. de rebus dubiis. Alexander, in consil. 81. column. finali, lib. 6. Decius, in consil. 359. ex. n. 9. Baldus, in consil. 212. Ea quae veniunt, lib. 5. Parisius, in consil. 47. num. 15. & in consil. 72. n. 22. lib. 2. Berous, in consil. 20. num. 9. lib. 3. Sic sane dispositio referens ex relata ampliatur, vel restringitur, vel temperatur, l. in testamento, ff. de cond. & demonst. l. 2. ff. de haered. instit. cap. veniens, de praescript. Decius, in consil. 63. n. 6. Berous, in cons. 29. n. 9. volumine 3. & in consil. 93. n. 51. volumine 2. Sebastian. Medices, de regulis iuris, regula 10. in principio, num. 2. fol. 67. Adrianus Gilmanus rerum iudicat arum Germaniae, decisione 6. num. 247. lib. 1. Et relata mens, siue voluntas testatoris dicitur[sect. 2] quando de ea non constat per verba, sed sequitur mens ad aliud dispositum expressum, & habetur pro expressa, & certa super relatis, vt dicetur statim, & ad finem capitis, & post alios Authores tradidit Medices, vbi supra, num. 22. & 16. Simon de Praetis, post Bald. & Socinum, dicta solut. 2. num. 185. folio 269. qui citat text. in l. Theopompus, ff. de dote praelegata, & in l. legaui, ff. de liberatione legata. Recte etiam constituit ibidem, num. 189. & num. 230. quod[sect. 3] relatio fit dupliciter, vel per nomina relatiua; & nomina relatiua sunt, quae referunt, vel referuntur ad aliud, quorum exempla quamplurima adducit eodem in loco, ex num. 190. vsque ad numerum 230. vt ibi videri potest: Et per Cardinalem Thuscum, practicarum conclusionum iuris, tom. 6. littera R. conclusione 125. Vel altero modo fit per orationem[sect. 4] relatiuam, quando testator, vel circa personas, vel circa res, vel aliud quodcunque se refert ad aliam dispositionem, vel ad aliam scripturam, de qua relatione tractarunt ex professo, atque latissime Doctores communiter, in authentic. si quis in aliquo documento, C. de edendo, Felinus, in capite secundo, de rescriptis, num. decimo, & in capite inter caetera, ex num. 2. cum sequent. de re iudicata, & in cap. ex parte, 1. column. 5. & sequent. ex num. 14. de rescriptis, Afflictis, decis. 273. Boerius, decis. 281. Grammaticus, decis. 59. ex. n. 25. cum seq. Ruinus, in cons. 18. lib. 2. Parisius, in cons. 2. n. 5. & seq. lib. 3. Cagnolus latissime, in d. auth. si quis in aliquo documento. Aretinus, in consil. 21. Sebastianus Medices, de regulis iuris, dicta regula 10. maxime num. 64. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. ex num. 28. Ludou. Zunt. in responso pro vxore, ex num. 71. cum seq. Couar. practicar. cap. 21. num. 2. Mascardus, de probation. tom. 2. conclus. 925. per totam. Petrus Surdus, in consil. 245. ex num. 31. vsque num. 26. lib. 2. Petrus Augustinus Morla, emporij, titulo 11. de fide instrumentorum, quaest. 1. num. 22. Iacobus Philippus Portius, commun. opinion. lib. 1. conclus. 30. alios etiam per discursum referam, num. seq. Et an relatio ad aliam[sect. 5] dispositionem, vel ad aliam scripturam, aut aliam rem, intelligi debeat secundum veritatem, an similitudinarie, maxime vbi extent coniecturae pro similitudine, post alios multos Authores, quos citat, tractat eleganter Ludou. Casanate, in consil. 56. ex numero 1. cum seq. an etiam relatio exigat similitudinem[sect. 6] relati, & referentis in omnibus, & per omnia aut iuxta finem disponentis duntaxat. Vide eund. Casanate, in consil. 57. num. 74. Et de alia relatione; quae[sect. 7] non fit ad aliam dispositionem, seu ad aliam scripturam, sed ad verba ipsiusmet dispositionis, atque ex vna parte ad aliam partem eiusdem, & cuius relatio ea sit naturae, & effectus, hoc cap. sermo non instituitur, sed in locis vulgatis & communibus videndi sunt Interpretes, & maxime a me commemorati, quotidian. bar. controu. iur. cap. 4. lib. 2. Aluaradus, lib. 4. dicto cap. 2. ex n. 32. Iacob. Menochius, in consil. 220. ex num 76. vsque ad num. 88. lib. 3. M. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 16. & art. 29. ex. n. 15. cum seq. Achilles Pedrocha, in consil. 38. num. 55. 79. & 80. cum multis seq. Lud. Casanate, in cons. 56. & in cons. 50. ex num. 11. cum. seq. In proposito autem nostro, virtus, & effectus rela[sect. 8]tionis est demonstratio veritatis patentis ex coniunctione duarum scripturarum, per quam resultat proprie ac perfecte, quid, quale, & quantum; sicuti Baldus subtilissimus Caesarei iuris Interpretes animaduertit, in consil. 215. lib. 5. Sequuntur Iason, in l. ait Praetor, §. si iudex, num. 5. ff. de reiudicata. Parisius, in consil. 2. num. 55. lib. 3. Decius, in consil. 647. n. 4. Berous, in cons. 140. num. 36. eleganter Decianus, in consil. 66. num. 5. lib. 2. & in consil. 101. num. 19. & in consil. 2. num, 97. lib. 2. Craueta, in consil. 739. num. 16. lib. 6. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 609. num. 10. & 11. lib. 6. Antonius de Amatis, in loco referendo statim, num. 3. qui propterea inferunt, rela[sect. 9]tionis naturam eam esse, vt quidquid continetur in temino ad quem fit relatio, siue in relato, contineatur in termino referente. Craueta, in cons. 45. n. 4. Natta, in consil. 204. num. 12. Tiraquellus, de legibus connubialibus, glossa. 5. ex n. 176. Bertazolus, in cons. 101. num. 4. & cum multis Peragrinus, de fideicommissis, artic. 16. num. 2. & num. 11. & artic. 26. num. 17. Tiberius Decianus, in consil 128. num. 8. lib. 3. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 669. n. 12. & in consil. 790. num. 14. lib. 7. M. Anton. de Amatis, decisione 49. num. 3. Menochius, in consil. 247. num. 32. libro tertio, Ludou. Casanate, in consil. 50. num. 42. qui[sect. 10] in consil. 57. n. 1. & n. 21. recte obseruauit, quod relatum & referens re ipsa distingui debent; provt certum est, atque ex mente eorum omnium deducitur, qui commemorabuntur statim. Secundo deinde & principaliter constituendum[sect. 11] est per relationem ad aliud; vel per se quid exprimi, aut certum esse a pari procedere, l. vbi autem non apparet, §. illud, ff. de verbor. obligat. Vbi Doctores communiter, l. quinta, §. si index. & ibi Ripa, num. 5. ff. dere iudicata. l. haec venditio, § huiusmodi, ff. de contrahenda emptione, l. certum, vbi omnes Scribentes communiter, ff. si certum petatur, l. 1. C. de codicillis, l. institutio, ff. de condit. l. qui non militabat. §. 1. ff. de iure codicillorum. Decius, Perisius, Craueta, Socinus, Ruinus, Iason, Angelus, Cacheranus, & Cephalus, cum quibus Sebasianus Medices, de regulis iuris, regula 10. fol. 67. num. 12. & n. 16. eod. folio. tradiderunt etiam Socinus senior, in consil. 96. num. 14. lib. 4. Decius. in l. certum: supra citata, num. 3. & in consil. 538. num. 6. &7. & cum Felino, & Cagnolo obseruauit Simon de Praetis, lib. 2. dicta solut. 2. num. 186. fol. 269. & num. 231. fol. 271. vbi etiam citat Alexand. & Iasonem: & adducit text. in l. ait Praetor, §. 1. & ibi Bart. ff. de re indicata. Respondit etiam post alios Parisius, in consil. 25. num. 49. lib. 1. Menochius, in consil. 287. numero 31. libro tertio, Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tom 6. littera R. conclusion. 126. fol. 898 & huius sententiae ea creditur esse ratio, quia relatum[sect. 12] intelligitur esse in referente cum omnibus qualitatibus suis, vere, & proprie, & naturaliter. l. asse toto, ff. de haeredib. instituend. ibi: Quem haeredem, codicillis fecero, haeres esto. Titium codicillis haeredem instituit, eius quidem institutio iure valet, ideoque licet codicillis haereditas dari non possit, tamen ex testamento data videtur, quia agitur ex scriptura declarata, non ex declarante; provt firmant Bartolus, & Doctores communiter, in eadem. l. asse toto, concordat l. si ita, ff. de condit. & demonst. l. lege, ff. de verbor. significat. l. si quis in principio testamenti, ff. de legatis tertio, l. prima. C. de manumissis testamento. Decius Iason, Ruinus, Alexand. Craueta, Socinus, Bald. Parisius, Cacheranus, & alij, cum quibus sic obseruat, atque multis exornat Sebastianus Medices dicta regula. 1. ex num. 1. cum pluribus sequent. & num. 82. & 89. & inferunt ad multos casus practicos vtiles, & assiduos, Iacobus Menochius, dicto consil. 287. num. 32. & in consil. 247. num. 32. lib. 2. Late Tiraquellus, de legibus connubialibus, in glossa. 5. num. 186. & 187. Parisius, in consil. 122. num. 3. & seq. lib. 1. & in consil. 2. num. 53. & seq. lib. 3. Simon de praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. intepret. 3. dubitat. 1. solut. 2. num. 232. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. num. 30. Camillus Gallinius. de verbor. significatione, lib. 3. cap. 15. num. 18. Franciscus Beccius, in consil. 41. num. 22. & in consil. 101. sub n 11. & sub num. 77. Couarr. in cap. cum tibi, n. 5. de tastamentis. Berous, in consil. 140. num. 35. lib. 2. Tiberius Decianus, in consil. 29. num. 33. lib. 2. & in consilio 123. num. 31. & 32. lib. 3. Geraldus Mazolus, in consil. 111. num. 7. Ioannes Cremo, in consil. 54. num. 19. Franciscus Bursatus, in consil. 5. num. 4. & in consil. 28. num. 5. & in consil. 75. num. 27. lib. 1. & in consil. 131. num. 1. lib. 2. & in consil. 237. num. 6. & in consil. 337. num. 73. lib. 3. Fabius Turrentus, in consil. 18. num. 10. & 11. & in consil. 91. n. 5. & 6. Hippolytus Riminaldus, in consil. 75. num. 53. & in consil. 6. num. 108. lib. 1. in consil. 113. n. 3. & 4. &5. lib. 2. & in consil. 116. num. 63. & 64. eod. lib. 2. & in consil. 339. num. 1. & 2. libro 3. & in consil. 324. num. 4. eod. lib. 3. & in consil. 358. num. 122. lib. 4. & in consil. 652. num. 13. & 14. lib. 6. & in consil. 710. num. 1. & quinque sequent. eod. lib. 6. Borgninus Caualcanus, decisione. 12. n. 11. & seq. 1. parte, & decisione 20. num. 22. & sequent. & num 45. parte 2. & decisione 31. num. 9. & 18. p. 3. & decisione 31. num. 13. p. 4. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, art, 16. num. 2. & art. 29. num. 17. & in consil. 18. num. 11. lib. 1. & in consil. 16. num. 10. lib. 2. Vincentius Carocius, casu 51. ex numero 4. cum seq. Azeuedius, in consil. 15. num. 46. & 47. Andr. Fachineus, in consil. 10. num. 41. lib. 1. Iacob. 1. regula 20. per totam. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 73. num. 16. in consil. 108. num. 43. lib. 1. & in consil. 51. num. 48. &. 86. lib. 2. Caesar Barzius, decisione Bononiae 12. num 8. & 9. Anton. de Amatis, decisione 49. num. 3. cum seq. Hector Felicius, allegat, 45. parte 3. Mieres, 1. parte, quaest. 64. Caeuallos, quaest. 44. Stephanus Gratian. decisione 103. ex num. 9. Fontanella, clausula 4. glossa 18. p. 2. ex n. 22. Aluarus Valascus, de iure emphyteutico, quaest. 11. numero quinto, & tribus sequent. Vbi explicat, vtrum pensio emphyteusis recte constituatur per relationem ad aliud, & quid si relatum sit nullum, vel iniustum: quid etiam, si emphyteusis concessa fuerit secundum formam & modum antecessoribus concessum, si de illo non apparet: & an sufficiat relatio ad aliud, vbi a lege specialis mentio requilritur: Et tandem num. 9. Relatum si non apparet, an vitietur reserens, in priuilegiis, concessionibus, & aliis actibus. Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniae, lib. 1. decisione 6. num. 246. & 247. Antonius Faber, de errorib. pragmat. lib. 2. decad. 69. errore 3. & 4. ex fol. 396. vsque ad fol. 400. vbi tradit nonnulla contra communes Scribentium sententias, de tastamento facto per relationem ad aliam scripturam, & de quacunque dispositione per relationem ad aliam, siue in scriptis, siue nuncupatiue testatus quis fir. Petrus Surdus, in consil. 105. num. 30. lib. 1. & in consil 200. num. 5. lib. 2. & in consil. 288. num. 24. eodem lib. 2. & in consil. 241. num. 1. & duob. seqq, & in consil. 249. numero. 21. & sequent. eodem libro 2. & in consilio 313. num. 49. 50. & 74. lib. 3. & in consilio 315. num. 62. eodem lib. 3. & in consil. 460. n. 47. & in consilio 565. num. 15. lib. 4. & decisione 212. numero 14. & decisione 291. num. 18. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionem iuris tom. 6. littera R. conclusione 129. per totam, fol 903. vbi late quod relatum est in reserente, & dicitur pars referentis, & attenditur relatum & non referens, & quod reltio operatur, vt censeatur facta secundum omnes qualitate, quae sunt in relato, etiam quod substantiam: quia paria sunt, aliquid fieri, & esse certum per se, vel per relationem: quia quidquid est in relato, ex coniunctione scripturarum dicitur esse in referente, provt haec omnia comprobat ibi, ex numero primo, cum pluribus sequentibus, & Burgos de Paz, in consil. 26. ex num. 27. & sequent. Quocirca certum dicitur expressum, atque[sect. 13] specificatum illud, quod per relationem ad alind disponitur, siue exprimitur. Ita probat textus, in l si pluribus, in principio, ff. de verborum obligationibus, quo loci respondit Paulus, quod si plures res promittuntur per relationem ad aliud, tot sunt stipulationes, quot sunt res, quae nominatim & explicite promittuntur, l. scire debemus, in principio, ff. eodem. Probant etiam & ea iura, quae numero praecedenti, in principio, recensui. Et ita in hanc sententiam perpendit Aretinus ibi, text. in dicta l. pluribus, Ruinus, in consil. 183. num. 1. lib. 2. Parisius, in consilio 19. num. 68. lib. 2. Decius, in consil. 63. num. 6. & cum multis Simon de Praetis, lib. 2. dicta solutione 2. numero 187. & 188. fol. 269. Gerard. Mazolus, in consilio 111. num. 7. Cephalus, in consil. 16. num. 32. & in consilio 44. num. 14. lib. 1. & in consil. 256. num. 42. lib. 2. Sebastianus Medices, de regulis iuris, dicta regula 10. num. 16. & num. 82. & 111. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 652. num. 14. lib. 6. dicens, contentum in instrumento relato, dici specifice & vere in referente contineri. And. Gaill. practicarum obseruation. lib. 1. obseruat. 82. num. 25. Marc. Anton. de Amatis, decisione 49. num. 2. Ludouicus Casanate, in consil. 56. num. 9. Iacob. Menochius, in consil. 287. num. 28. lib. 3. qui num. 29. dixit, hinc docuisse Bartolum, in l. qui liberis, §. haec verba, in fine, ff. de vulga. & pup. substi[sect. 14]tut. & in consil. 7. Andreas Martini, lib. 1. quod persona, quae nominatim, atque singulariter exprimi debet, si per relationem demonstretur, nominatim expressa dicetur: & Bartolum sequuti sunt post alios Authores, Alexander, Iason, & Ruinus quos recenset ipse Menochius, hinc etiam, cum aliis respondit Petr. Paul. Parisius, in consil. 9. num. 18. libro tertio, ex sententia Baldi, quod quando lex requirit specia[sect. 15]lem expressionem, sufficit expressio per relationem ad aliud. Egregie idem Parisius, in consilio 97. numero 96. lib. 1. &vltra Menochium id confirmari, atque declarari potest ex his, quae adducunt Felinus, in cap. inter cetera, columna 2. de re iudicata. Cagnolus, in l. prima. ff. de regulis iuris, sub num. 7. & sub n. 17. Decius, in l. qui sic stipulatum, ff. de verbor. obligat. & in consil. 539. ex num. 9. cum seq. late Ludou. Zuntus, in responso pro vxore, num. 71. cum seq. & num. 193. & seq. & post alios Authores M. Anton.[sect. 16] Peregrinus, de fideicommissis, d. artic. 16. num. 112. vbi post Bartol. Alex. Socin. vtrumque, Alciatum, & Iulium Clarum, quod relatum implicite continetur, ac si expressum esset, etiam vbi expressio pro forma requiritur, velut in institutione haeredis: & id ipsum tenuerunt Paul. Castrensis, Aretinus, Alex. Bald. Angel. Imola, Socin. Crotus, Ioan. Anton. & Ruinus, quos retulit Iacob. Philippus Portius, conclus. siue regular. lib. 1. conclus. 20. in versic. amplia etiam quoad institutionem, & ibidem, versiculo, contrarium quod imo, dicit contrariam esse communem opinionem; & explicat, vt prima opinio procedat, quando id, ad quod fit relatio omnino certum; tunc enim perinde habetur, ac si in indiuiduo fuisset expressum. Secunda vero locum obtineat, quando relatio non esset adeo certa, sed potius vaga, & generalis: ita quoque, & vltra institutionem haeredis, quod relatum dicatur esse in referente, quia tacite inest, per relationem, non tamen vere, & proprie; scripserunt Bartol. Bald. Ripa, Alex. Arentinus, Tiraquel. Socin. Iason, & Ruinus, quos refert Sebastian. Medices, dicto, de reg. 10. de regul. iuris, n. 33. & 46. & sub n. 125. n. 38. & seq. & inde, quod si a lege, specialis mentio alicuius rei exigatur, non sufficiat mentio per relationem; tradit Afflict. decis. 202. In causa domini, n. 13. Aluar. Valasc. de iure emphyteutico, 1. parte, q. 11. n. 8. Medices, vbi supra, d. num. 46. fol. 72. vbi citat alios Authores. Caeterum non incongrue ita explicatur, vt dixi nunc, & dicetur inferius, n. 41. nam ex quo de relato appareat, & specifice, perinde haberi ac si specialiter expressum fuisset, iuridice ex his rationibus deduci valeat, quas superius praecitati Authores ponderarunt: qui etiam recte obseruarunt vnanimiter; regulam praedictam, quod relatum dicatur esse in referente cum omnibus qualitatibus suis, procedere in omni materia, & dispositione;sicque in contractibus, in testamentis, in iudiciis,[sect. 17] in dispositione legis, & in staturis: ita sane aliquando in contractibus, aliquando in iudiciis, saepissime in vltimis voluntatibus quibuscunque, & generaliter in omni actu, loquuntur permulti illi iuris Interpretes, commemorati supra, num. 21. & in contractibus locuti fuere Paul. Cast. in l. admonendi, n. 13. ff. de iureiurando, vbi etiam Ias. n. 40. idem Castrensis, in cons. 322. lib. 2. Oldrad. in cons. 121. Alexand. in consil. 145. lib. 2. Sebastian. Medices, dicta regul. 10. sub num. 125. n. 17. fol. mihi 72. qui extendit, vt procedat in emphyteusi, in priuilegiis, & in venditione: extendit etiam ex num. 20. cum seq. vt procedat in iudiciis, & sic in libello, in positionibus, in commissionibus, in mandatis, in prorogatione termini, in sententia, & in compromisso. Ac deniquem eodem sol. 72. sub d.n. 125. n. 28. & seq. inquit, quod regula eadem procedit in vltimis voluntatibus: & Primum in testamentis. Secundo in codicillis. Tertio in legatis, & in qualibet dispositione hominis, & legis; & tam in fauorabilibus, quam in poenalibus, & odiosis: & quod restringitur, & limitatur, quando fit relatio ad id, quod non est, vel ad incerta, quae probari non possunt, vel ad ea, ex quibus resultaret iniquitas. Conuenit itaque is Author communi Interpretum nostrorum sententiae, quod regula praedicta procedat in testamentis, & vltimis voluntatibus; at que ita vt testamentum conditum per relationem ad aliam scripturam, valeat omnino, si modo alia illa scriptura, ad quam testator se retulit, certa sit & indubitata, vt dubitari nequeat, quin ea ipsa sit, de qua testator sentit; provt late comprobarunt, atque exornarunt permulti illi iuris Interpretes, commemorati supra, ex n. 12. & antea n. 1. & 2. & per Anton. Gabr. commun. opinion. lib. 4. tit. de testam. concl. 11. n. 1. & seq. & mouentur, atque excitantur omnes vnica illa ratione, de qua supra, ex n. 11. cum seq. quod nihil referat, an testator explicite nomina haeredum expresserit, an implicite per relationem ad aliam scripturam, cum vtroque casu voluntas certa sit & explorata, & per relationem ad aliud quod exprimitur, certum dicatur, expressum, atque specificatum, provt supra hoc eod. cap. num. 13. & seq. & erudite, atque admodum eleganter (provt adsolet) ex communi Doctorum sententia tradidit Anton. Faber, de error, pragmat. tom. 3. Decad. 69. errore 3. folio mihi 396. & 397. vbi pro hac parte subtiliter ponderat text. in d.l. asse toto 77. ff. de haered. instit. & in d. l. si ita scripsero. 38. ff. de condit. & demonst. & in l. quem haered. 25. ff. de rebus dubiis. inquit etiam, praedictam doctrinam procedere, non modo si ad codicillos facta sit relatio, provt in d.l. asse toto. sed etiam si ad aliam scripturae speciem fiat relatio, valebit enim institutio, tanquam, quae non tam per illam scripturam facta sit, quam in testamento, rametsi extra testamentum, nec nisi per scripturam illam fuerit declarata. Non enim maior hac parte potestas est codicillorum. quam alterius scripturae cuiuslibet minus solemnis. Dummodo semper illud adsit, vt scriptura illa sit indubitata, nec haesitandi causa vlla subsit, quin ea ipsa sit, de qua testator senserit. Quod est verissimum, atque singulari loquendi genere expressum, & conuenit communi Doctorum placito, de quibus supra, ex n. 12. Sic sane, & frequentius testatores quamplurimi se referre solent non ad codicillos, aut aliud testamentum, sed ad schedulam, apud religiosum aliquem relictam; quae si manu testatoris scripta sit, saltem per comparationem litterarum probatur;sicuti ex Ruino retulit Faber ipse ibidem, in principio. Illud tamen praecise requirit Faber ipse, vt scilicet haeredis nomen, quod in testamento scriptum non est, alicubi scriptum sit; nam cum testamentum, siue in scriptis, siue per nuncupationem factum, ab institutione sola vires accipiat, l. quod per manus 10. ff. de iure codicillor. in scriptis testatus videri non potest is, qui haeredis sui nomen nullibi scripserit, quare concludit, quod si testator in testamento solenni per scripturam condito, ita scripserit: quem Titio dixero, velle me haeredem mihi esse, ille haeres mihi esto: non valiturum testamentum, vt ex eo possit esse haeres is, quem testator Titio dixerit, quamuis manifeste constet, quem Titio dixerit, velle se sibi haeredem esse: in eoque obseruat differentiam inter institutionem, & legata; etsi enim non magia legata extra testamentum dari possunt, quam haereditas relinqui; nihil tamen vetat, ita relinqui legatum in testamento in scriptis, vt relatio fiat non ad scripturam aliquam, sed ad id quod testator voce nuda alicui dixerit, vt in d. quem haeredi. ratio est, quia cum non perinde ex legatis, sicut ex institutione testamentum aestimetur, fieri facile potest, vt legata debeantur tanquam ex testamento in scriptis, etiamsi neque in eo testamento scripta sint, neque ad aliam scripturam relata, sed tantum voce alicubi nuncupata. Hactenus Anton. Faber, cuius sententiae non defuere Antiqui nonnulli, qui assentiant, provt ipse ad finem dicti erroris terij, eos commemorat, quorum tamen opinionem non obtinuisse, ipse suo ore profitetur, probatum enim est magis communiter, nihil hac parte institutionem a legatis differre, vt testatur Iul. Clar. lib. 3. senten, in. §. testamentum, q. 4. n. 3. versic. sed pone, & q. 36. n. 2. & vnanimiter assentiunt relati supra ex num. 12. cum seq. Ego vero in terminis iuris communis, & iuxta strictam iuris, disputandique rationem, iuri metipsi admodum conuenire existimo Antonij Fabri sententiam, & veram inter institutionem & legata, differentiam relatam; concludit enim ratio illa, quando haeredis nomen nullibi scriptum est, sed voce tantum personae alicui nuncupatum; & bene verum est, pro defensione communis sententiae tentari posse, tunc extare haeredem. licet non scriptum, a cuius institutione sole licet testamentum ipsum vires capiat, velut scriptum tamen iudicari posse, nuncupatum alicui; aut saltem, licet per nuncupationem, institutionem adesse; quocirca in praxi durum videri ab eadem communi sententia recedere, quae obtinuit, vt Faber ipse agnouit; eius tamen fundamentum fortiter adstringere: apud nos vero, edita iam l. primae, tit. 4. de los testamentos, noua constitutione, lib. 5. collect. Regiae. ex qua testamenta ab institutione sola vires non accipiunt, sed voluntas sola praeualet, sicque testamenta valent, etiamsi nullus haeres ab initio extiterit, vel institutus noluerit haereditatem adire, eave forma, qua de iure communi debebat, scriptus fuerit, sicuti ex Tello Fernand. Matienzo, Azeuedo, Ioanne Gutierrez, & multis aliis, egomet ipse adnotaui, & diuersimode dictam legem Regiam explicaui in commentariis de vsufructu, cap. 8. num. 13. 21. 36. & 46. a cessante ratione illa vnica, communem sententiam, de iure communi dubiam, debere obtinere, quia cum hodie ex legatis, & dispositis per testatorem quolibet modo, non minus quam ex institutione testamentum aestimetur; quemadmodum de iure communi legata debentur, tanquam ex testamento in scriptis, etiamsi neque in eo testamento scripta sint, neque in alia scriptura, ad quam fiat relatio;sed tantum voce alicui nuncupata, ita ex institutione (a qua sola testamentum iam vires non capit) id ipsum obseruandum erit, dummodo de voluntate ambigi non valeat, sed constet manifeste, hoc est, de persona, quam sibi haeredem esse, testator voluit, ita quod suspicio fraudis cesset omnino: quod est notandum; & comprobatur ex resolutis per Menchacam, de successionum creatione, §. 11. n. 16. Padillam, in l. eam quam, n. 110. C. de fideicomm. ad quos se remittit Azeuedius, in ead. l. 1. tit. 4. num. 160. quod scilicet lex ipsa prima procedat in testamento, etiam in scriptis facto, vt scilicet valeat illud absque haeredis institutione, quando igitur magis valebit, facta institutione, non tamen per scripturam, sed voca alicubi nuncupata, ad quam testator se reserat: item ob rationem in fauorem Communis consideratam per Iul. Clar. in locis relatis supra. Sic sana, atque ex dispositione eiusdem l. primae, apud nos cessare videbitur, siue non obtinere dubium illud, quod de iure communi difficultatem summam habebat, constituendam scilicet esse differentiam testamenti in scriptis, & nuncupatiui, cum agitur de testamento facto per relationem ad aliud, vt quemadmodum, nec testamentum in scriptis valere possit, in quo non sit scriptus haeres, nisi per relationem ad nuncupationem, ita nec testamentum nuncupatiuum non valeat, in quo haeredis nuncupatio palam & coram solenni numero testium non aliter factum sit, quam per relationem ad aliam nuncupationem alio loco, & coram aliis testibus factam: immo nuncupatiuum ipsum testamentum validum non sit, in quo nuncupatio facta fuerit per relationem ad aliquam scripturam, quamuis testamentum in scriptis, per relationem ad aliam quamcunque scripturam validum sit: provt vtrumque contra Communem contendit Anton. idem Faber, dicto decad. 69. errore. 4. & differentiae rationem eam esse putat, quod non sicut in testamento nuncupatiue haeredes palam nuncupandi sunt id est ita vt eorum nomina a solenni testium numero audiantur, l. haeredes palam, ff. de testam. sic vllo iuris corpore proditum est, in testamento in scriptis, haeredum nomina palam scribi oportere, cum non eo minus valeant testamenta in scriptis, quod haeredum nomina a testibus ignorentur, vt scriptum est in l. hac consultissima 21. C. de testam. & latius (erudite tamen) Faber ipse prosequitur: Communis tamen (vt vides) in contrarium obtinuit, & palam, atque explicite fieri id, quod implicite fit, & per relationem ad aliam scripturam, vel nuncupationem contendit; sicuti ex Authoribus relatis supra hoc eod. cap. ex num. 12. deducitur: & comprobaui ibidem n. 11. & n. 13. vbi ex sententia aliorum dixi, quod per relationem ad aliud exprimitur, certum dici, expressum, atque specificatum, de iure vero huius Regni, & edita constitutione dictae l. id certum redditur, quod iure communi attento, negari non potest, quin dubium haberet: hactenus de secunda obseruatione. Tertio & principaliter obseruandum, atque con[sect. 18]stituendum erit, quod dispositio se ad aliam referens, debet intelligi, & regulari secundum naturam, & conditionem illius ad quam fit relatio, per text. in l. 1. §. si quis sub conditione, ff. vt legator. seu fideicom. nomine, l. prior maritus, ff. soluto matrimonio, l. in summa, ff. de re iudicata, cap. quod dilecto, de consang. & affinit. & d.l. asse toto, ff. de haered instit. Pet. de Ancharano, in consil. 163. per totum. Craueta, in cons. 30. ad finem. Gratus, in cons. 105. num. 3. lib. 2. Decius, in cons. 532. Ruinus, in cons. 84. n. 4. lib. 1. Parisius, in cons. 21. n. 39. lib. 3. & in cons. 100. n. 21. lib. 1. & in cons. 47. n. 11. & in cons. 72. n. 22. lib. 2. Berous, in cons. 20. n. 9. lib. 3. Simon de praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 2. dicta solut. 2. num. 239. fol. 271. Sebastianus Medices, dicta regula 10. num. 51. & 65. Octauianus Cacheranus, decis. 110. num. 3. & praesupponit existentiam relati, & ab eo de[sect. 19]claratur, vt probant ipsamet iura & Authores nunc mero 28. idcirco relationis natura est, vt agatur ex[sect. 20] relato. non ex referente; vt per text. in d.l. asse toto, & in l. institutio talis, ff. de condit. institut. l. si ita scripserit, ff. de condit. & demonst. tradiderunt Decius, in cons. 497. num. 4. Adrianus Gilmanus, lib. 1. rer. iudicatar. Germaniae, decisione 6. num. 246. Ludouic, Casanata, in consil. 56. num. 31. qui id limitat n. 32. nisi contrarium appareat ex verbis, vel mente disponentis & ita facienda relatio ipsa, ne plus, minusve sit in referentem quam in relato: Iason, in l. prima, n. 15.[sect. 22] ff. de condict. indebiti. Corsetus, singulari 198. Si per statutum, Socin. iun. in cons. 128. num. 253. lib. 1. Casanate, dicto consil. 56. num. 7. Relatum enim, & non referens debet attendi: sicuti post alios Authores scripserunt Hippolyt. Riminaldus, in cons. 382.[sect. 23] num. 93. lib. 4. Franciscus Bursatus, in consilio. 310. num. 4. lib. 3. Fabius Turretus, in consil. 30. num. 26. & in consil. 17. num. 9. Gerald. Mazolus in cons. 111. num. 37. Peregrinus & Hieronym. Butigella, quos retuli quotidianar. har. controu. iur. lib. 3. cap. 15. n. 39. & ibi notaui, quod referens dispositio, debet modificari ad terminos relatae, si alio modo referat, quam contineatur in dispositione relata, ex ratione praedicta, quia relatum debet attendi: vsque adeo, vt si non[sect. 24] appareat, referens nihil operetur; ex eisdem iuribus antea praecitatis & maxime ex textu, in d.l. asse toto, & in d. authent. si quis in aliquo documento, l. 1. C. de mandat. princip. l. vnica, & ibi Bald. C. de superindic. lib. 10. Alex. in consil. 26. colum. 3. versic. nec habet obstante, lib. 5. Rolandus, in consil. 8. n. 21. lib. 3. Gargiar. patrocinio 33. num. 9. Marc. Anton. Eugenius, in consil. 7. num. 38. Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 3. dubitat. 1. dicta solut. 2. num. 246. fol. 272. Octauianus Cacheranus, decisione pedemontana 71. num. 12. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 28. & 29. Fabius Turretus, in consil. 30. num. 26. Sebastianus Medices, dicta regula 10. num. 4. & 70. in finalibus verbis, Adrianus Gilmanus, dicta decisione 6. Germaniae, num. 246. lib. 1. aut non operatur, nisi quatenus[sect. 25] in relato reperiturf: Parisius, in consil. 35. num. 7. lib. 1. Alexander, in consilio 23. num. 9. lib. 7. Decius, in consil. 63. num. 6. Cagnolus, in d. authent. si quis in aliquo documento, num. 70. Ludou. Casanate, in consil. 50. num. 12. & ideo si plus esset in referente, quam[sect. 26] in relato, illud plus non attenditur, quia dicitur per errorem appositum: ita sane obseruarunt Decius, dicto consilio 63. numero sexto. Gerald. Mazol. in consil. 111. num. 37. Alexander, in consil. 12. num. 9. in fine, libro 5. Fabius Turretus, in consilio 17. num. 12. & in consil. 30. num. 27. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommissis, art. 16. num. 111. M. Anton. de Amatis, decisione 49. num. 7. & absurdum reputatur, velle quem plus consequi ex scriptura referente, quam ex relata; sicuti ex aliis Authoribus ego ipse scriptum reliqui lib. 3. dicto cap. 16. num. 41. & num. quadragesimo, tradidi, quod verba se referentia ad iam dispositum, nunquam veniunt augmentatiue, etiam quod ipsa videantur sonate in augmentum: Petrus Surdus, in consil. 513. num. 50. libro tertio, vbi quod dispositio relatiua non attenditur, sed relata, quando de ea constat, in tantum, quod[sect. 27] si referens aliter loquatur, quam relatum, respicimus ad relatum; provt tenent Castrensis, Aretin. Alexand. Decius, Parisius, Socin. iunior, Grammaticus, Cephalus, & Menoch. quos citat ipse Surdus, & ibidem num. 74. singulariter inquit, quod vbi dispo[sect. 28]sitio est relatiua, & de relato non constat, remanet res in dispositione iuris communis, si relatio non est certa; vel referens disponere non potest. Et citat Bald. Romanum, Decium, Marsilium, Gozadinum, Parisium, & Grammaticum, ita tenentes, & conuenit superioribus (vt vi des) Caeterum, ne in ipsis facile quis decipiatur, distinctius etiam, & dilucide magis vt res haec explanetur;[sect. 29] obseruandum, atque constituendum erit, quod vbi relatio fit in aliqua dispositione, ad aliam dispositionem, vt dignoscatur, an haec relatio aliquid operari possit, nec ne, si relatum non reperiatur, vel aliter facta fuerit, quam in relato continetur; sequentes sunt casus distinguendi, at que considerandi ex mente communi Interpretum, in d. authent. si quis in aliquo documento, Iasonis, in l. admonendi, ex num. 29. vsque ad num. 42. & in repetitione, num. 27. & seq. ff. de iureiuran. ad quem se refert Aluarus Valascus, de iure emphyteut. q. 11. n. 9. Primus casus est, quando dispositio praesens, est[sect. 30] certa, & determinata, ita vt de per se subsistere possit, atque ex ea appareat de voluntate loquentis, aut disponentis, & hoc quidem casu statur dispositioni certae, & determinatae, quamuis relata non appareat, & sic relatio non facit conditionem: sic sane Bartolus scripsit in l. eum qui, §. Iulianus, ff. de constituta pecunia: vbi scriptum, atque decisum reliquit, quod si Iudex condemnauerit aliquem ad dandum Titio omni anno par vnum caponum, secundum quod, vel provt, aut sicut ante successores sui fecerunt; valeat sententia, & teneatur soluere, quamuis non reperiatur, quod antecessores illius soluerint. Sequuntur Doctores ibi, Iason, & Decius, in l. penultim. in secundo notabili, C. de institut. & substitut. Castrensis, in consil. decimo septimo, lib. 2. Curtius iunior, in consilio 97. vbi in terminis ita resoluit casum praesentem: Boerius, decisione 16. Grammaticus, decisione 59. num. 25. & seq. Craueta, in consil 987. num. 65. quos retulit, & sic resoluit Peregrinus, de fideicommissis, dicto artic. 16. num. 111. in principio. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. n. 29. dicens,[sect. 31] quod quando dispositio, quae aliam refert, sola de per se subsistere potest, nihil interest, quod de relato non apparet, & citat Speculatorem, de instrumentorum editione, §. restat, Afflict. decisione 273. Boerium, decisione 281. & adducit exemplum, quando quis obligaretur aliquid ad tempus dare, ad quod ex alio instrumento antea tenebatur; quia tunc etiam si de alio relato instrumento non constet, causa ipsa, de qua in referente agitur, verificatur: atque idem esse dicit, si quis centum aureos ex tali obligatione restantes, confiteatur; vt tenet Rebuffus, quem Aluaradus ipse commemorat, & conuenit Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. dicta solutione 2. num. 240. fol. 271. vbi in eodem casu, quando scilicet relata dispositio, aut scriptura relata, siue testamentum, ad quod fit relatio, non apparet; inquit, quod si referens, aut relatio orationem perfectam habet, & bene potest percipi quid senserit testator; in eo quod potest disponere, testamentum ipsum referens seruandum est, & non vitiatur id, quod certum est, propter id, quod non apparet, & quod satis est apparere de potestate, & mente disponentis, & de ipsa dispositione refernte, licet non appareat de relata, idque maxime, quando in dispositione referente apparet explicite de voluntate disponentis, & de ea habetur certitudo: ad quod citat iura quamplurima, & Interpretum authoritates in proposito. Conuenit etiam Sebastianus Medices, de regulis iur. d. reg. 10. in finalibus verbis, sub n. 125. n. 70. fol. 73. dum inter alia dicit distinguens, provt ibi, quod si de relato non constat; aut fit dispositio per Principem, aut per priuatam personam; primo casu dispositio valebit, vt ibi probat: si vero dispositio fit per priuatam personam, & constat de eius voluntate, vt quia expressit quicquid voluit, & intellexit in referente: & tunc inquit, quod etiam si de relato non constet, dispositio valida est, si forma seruetur; quia tunc dictio relatiua non stat per modum conditionis, sed per modum causae, vt per Iasonem, in l. admonendi, secunda lectura, num. 30. ff. de iureiuran. & iterum Medices ipse, eadem regula 10. num. 112. folio 71. vbi quod statutum relatum licet non appareat, statutum referens valebit, quando scilicet in eo declaratur mens statuentium, & citat Bald. Angel. Castrens.[sect. 32] Iason. Decium, Parisium, & alios ita tenetes: tradiderunt quoque Decianus, in consil. 62. numero 5. libro secundo, & in consilio 95. num. quinto, eod. lib. 5. Sfortia Oddus, in consilio 64. num. 77. vbi post Decium. in consil. 325. In casu proposito, numero secundo, quod quando aliquid disponitur ab eo, qui habet auctoritatem disponendi, & illud certum est, attendi debet, nec alteratur per relationem factam ad aliam dispositionem: refert, & sequitur M. Anton. de Amatis, decisione 49. numero 11. eleganter Ioannes Bolognetus, in d. authent. si quis in aliquo documento, videndus, ex n. 56. cum pluribus seq, quo loci, primum constituit dicto num. 59. quod creditur plene Legislatori referenti aliam legem, etiam quod non appareat relatum. Deinde, nu. 57. inquirit, an valeat priuilegium se referens ad illud, quod antecessores habuerunt, si non producatur relatum: & explicat, vt ibi videbis, & num. 58. vbi quaerit id ipsum in scriptura antiqua. Rursus & ad propositum nostrum statuit num. 59. quod scriptura referens aliam scripturam, facit fidem, etiam quod non producatur relatum, quando relatio fit ab eo, qui habet potestatem faciendi: & numero 60. an sententia faciens mentionem de actis, faciat fidem, si non producatur relatum, quando relatio fit ab eo, qui habet potestatem faciendi, & num. 16. an sententia faciens mentionem de actis, faciat fidem, si non producantur scripturae actorum: & numero 65. in epilogo illius materiae, & eorum, quae antea dixerat; eandem repetit resolutionem, quod referens inducat efficacem dispositionem, etiam si relatum non appareat, quando relatio fit ab eo, qui disponendi facultatem habebat. Petrus etiam Surdus, referendus statim, in eodem remanet placito, vt nunc dicetur: & ij equidem[sect. 33] in fortioribus terminis id intelligunt, atque extendunt, vt scilicet generaliter, quando relatum non reperitur, si actus aliquo modo valere potest, valere debeat, ad hoc vt dispositio potius sustineatur, quam pereat, l. quoties, ff. de rebus dubijs, & in terminis ita specifice tradiderunt Ripa in d.l. admonendi, ff. de iureiurando, num. 36. Parisius, in consilio 133. nu. 12. lib. 4. Sebastianus Medices, de regul. iuris, d. regula 10. numero 10. atque eorum traditio confirmatur ex his, quae libro secundo quotidianar. har. controuersiar. iuris, cap. 7. numero 19. & quatuor seq. scripta, atque adnotata reliqui: ex his quoque, quae erudite, & vtiliter (vt adsolet) adducit Petrus Surdus, in consilio 241. numero primo, & 2. & 3. libro 2. vbi primum constituit, quod vbi in referente expressus[sect. 34] est tenor relati, creditur referenti, non constito de relato, si sumus in his, quae pendent a sola voluntate disponentis; vt per Baldum, Decium, & Beroum ibi relatos, per Menochium, in consilio 90. numero 42. libro primo idque praecipue, quando quoad substantiam tenor relati recitatur in scriptura referente; vt per Bald. Roman. Decium, Iasonem, Ripam, Crauetam, & Bellonum, ibi relatos; Octauianum Cacheranum, decisione pedemontana 39. numero quarto, & praedicti Authores loquuntur de consimatione eius, de quo non apparet: in quibus terminis expendit eos Petrus ipsse Surdus, dicto numero primo, Versabatur namque ibi in dispositione D. Christophori Columbi, quam esse validam affirmat, quia & si referat se alias in Hispalensi ciuitate disposuisse, nec illud testamentum reperiatur, tamen continebat illud Ipsum, quod ibi inquit ordinasse. Et praedictorum ratio est (vt idemmet Surdus profitetur) quia superuacua est demonstratio, si res est certa, l. prima, in fine, ff. de doto praelegata, l. si non designata, C. de falsa causa adiect. leg. & quod non eundo per mendicata suffragia, videtur facere in nostris terminis textus, in l. si donatio, C. de donationibus, vbi si quis in testamento confirmat donationem certae rei. quam asserit se fecisse, valet dispositio; & sustinetur ex testamento relictum, licet non probetur donatio: & ibi notat Baldus, quod verbum, Confirmo, importat dispositionem nouam, & de per se; & subdit, quod si in instrumento aliquo fit mentio alterius instrumenti, non est necesse constare de primo, si secundum disponere potest principaliter per se; & infert ad alia, & idem dicit Baldus, in consilio 418. Licet dominus, volumine quinto, vbi si quis leget domum, quam dicit eidem fuisse legatam a parte in suo testamento, debetur domus, etiam si de paterno testamento non appareat. Confirmat Iason, in d. l. admonendi, numero 41. de iureiur, quia vbi testator refert se ad aliquid, quod non requiritur; dispositio non vitiatur, sed sustinetur. Sequitur ripa, numero 35. Decius, in consilio 63. numero 5. vbi dicit procedere in quacumque materia: & numero sexto, versic. nec obstat quod verba? vbi dicit aliud esse, quando constaret, relatum aliud disponere. Addit etiam pro confirmatione idemmet Surdus eod. consilio 241. numero secundo, id quod voluit Bartolum in l. cum quis decedens, §. codicillis, ff. de legatis tertio. quod si in testamento confiteatur testator, se aliquid debere, vel recepisse, & illud leget, peti poterit ex testamento, si aliter probari non poterit veritas debiti, & Bartolum sequuntur quamplurimi Authores citati per Surdum, qui in haec verba concludit: Quare cum dominus Christophorus in vltima sua dispositione fateatur se reliquisse, & ordinasse, vti legitur, & velit dispositionem suma sortiri effectum, non est, quod reuoceiur in dubium substantia maioratus, &c. & hactenus de primo casu. Secundus casus sit, quando dispositio referens, est[sect. 35] incerta, & indeterminata, ita vt mens aliter haberi non possit, quam si de relata constiterit; & tunc si relata dispositio non apparet, inutilis remanet referens, ita sane Bartolus scripsit in l. si sic. §. primo, ff. de legatis primo, & sequuntur posteriores ibi, & in d. authent. si quis in aliquo documento: Vbi post Bald. Alex. Iason, & alios, Cagnolus, numero. 70. Grammaticus decisione 59. num. 25. & seq. Parisius, in consilio 35. num. 7. libro primo, & in consilio 19. num. 68. lib. 2. Rolandus in consilio 8. num. 20. lib. 3. & cum alijs multis Sebastianus Medices, ad finem dictae regulae 10. sub num. 70. in versic. si vero mens aliter. iuncto versic. si vero quaerimus, & vltra relatos ab eo, Aluaradus, de coniecturata mente, defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 28. & 29. Franciscus Beccius, in consilio 56. num. 30. Marc. Anton. Peregrinus, d fideicommis. articulo 16. num. 111. in principio. Simon de Praetis, lib. 2. d. solutione 2. num. 239. folio 271. vbi respondendo secundum Bald. quem citat, inquit, quod si posito relato, ponitur & referens, ita quod sine relato remouetur & referens, nec sine relato orationem perfectam habet, nec etiam intellectum, & tunc non valet referens sine relato: quod etiam est de mente eorum omnium, quos proximo superiori casu commemoraui, & expressim asseuerauit Petrus surdus, in consilio 167. num. 27. & in consilio 245. num. 21. libro. 2. & in consilio 313. numero 50. & numero 74. libro. 3. melius ipse Surdus, in consilio 315. num. 63. eod. libro 3. vbi citat Bald. dicentem, quodi si quis respondendo positionibus, confitetur prout in instrumento, confessio non dicitur confessata, si in instrumento id non continetur; & inde constituit, quod referenti non creditur, etiam in ijs, de quibus potest disponere nisi constet de relato, quando referens nihil certi disponit; & in hunc modum, atque singulariter in proposito reliquit scriptum: Et hoc multo magis procedit in isto casu, in quo disponentes nihil certi in ea transactione statuerunt, & non dixerunt quale extet fideicommissum, sed simpliciter sed retulere ad testamentum: quocirca nihil plus importat confessio quam in testamento legatur, per id quod ponit Baldus, in cap. primo, §. finali, quale feud. alie. pot. vbi inquit, quod et si statutum referens aliud, probet sine relato, tamen hoc esto verum, quando certam continet dispositionem, at si nihil certi contineat, nihil etiam disponit, nisi quatenus apparet de relato, & hoc etiam voluit Castrensis, in consilio 17. versic. si vero non apparet, volumine 2. vbi dicit, quod etsi referenti credatur, etiam non constito de relato in ijs, de quibus potest disponere, tamen hoc non procedit, quando referens nihil certi ponit. Aretinus, in consilio 76. num. 6. Felinus, in cap. 2. versic. aliquando vero priuilegium de rescriptis, & preter eos hoc idem voluit Bald. in. l. 1. in fine. C. de Episc. & Cler. Decius, in authent. si quis aliquo, nu. 40. C. de edendo, Vbi allegat 5. Speculator. Abbatem, & altos. Ripa, in l. admonendi, nu. 35. in fine, de iureiur. Bellon. in cons. 36. nu. 7. vbi addit Iason. In proposito igitur non dixit Ant. aliquod extare fideicommissum, nisi prout apparebat in testamento, proinde confessio attendi non debet, sed testamentum ipsum, &c. Eandem denique huiusce secundi casus resolutionem amplectitur etiam Ioan. Bolongn. in. d. authent. si quis in aliquo documento, nu. 62. & 63. & 64. & in epilogo, nu. 65. quibus in locis asserit Primo, quod ludici referenti acta interuenisse in sententia non creditur, nisi producatur ralatum. Secundo, quod parti referenti acta interuenisse in senentia, non creditur, nisi prodecatur, quando per confessionem non potest sibi praeiudicare, alias probantur per suam confessionem, quod Notario referenti in sententia, acta fuisse, non creditur regulariter. Quarto, adducit epilogum breuem eorum, quae in proposito nostro dixerat numeris praecedentibus quo expresim etiam conuenit huiusce casus resolutionis & sententiae. Tertius casus sit, vbi apparet dispositio, & scriptu[sect. 36]ra relata, & eo casu scriptura referens, modificatur, & restringitur ad terminos relatae, cum relatum intelligatur esse in rferente cum omnibus qualitatibus suis, vt supra obseraui. Idcirco licet scriptura referens, alio modo referat, quam contineatur in dispositione relata: modificari debet terminos relatae, & per errorem praesumitur aliter facta relatio, sicuti numeris praecedentibus tradidi, & retuli Authores ita tenentes, Bartol. quoque, Aretinum, Alexand. Decium, Creuetam, & Curtium Iuniorem recensui, id ipsum docentes, & absurdum reputantes, plus quem consequi ex scriptura referente, quam ex scriptura relata: lib. 3. quotidianum harum controuersiar. iuris, cap. 15. num. 39. 40. & 41. & eos commemorauit Marc Ant. Peregrinus, de fideicommissis, art. 16. num. 111. vbi dupliciter limitat & verissime, & verba sequentia profert, Limita, nisi constaret, disponentem alio modo dis[sect. 37]ponere, quam in dispositione, aut scriptura, ad quam se refert. idem Decius, in consilio 235. columna vltima. Secundo limita, vbi sequens dispositio esset gratiosa, &[sect. 38] refertur ad primam ampliandi causa, nam non restringeretur per illam relatam, sicuti late in notabili casu Ruinus tradidit in consilio 18. columna 2. & 3. lib secundo. Addiderim go, limitationem superiorem pri[sect. 39]mam verissimam esse, vt dixit: nam si quando dispositio referens est certa, & determinata, non attenditur, nec in consideratione habetur, quod relata non appareat, siue non apperiatur; sic etiam & si reperiatur; attendi non debet, nec in consideratione haberi, quod aliter sit in ipsa dispositione relata, quam in referente; si constet dilucide, disponentem voluisse alio modo disponere, quam in instrumento, aut dispositione, ad quam se refert, dummodo (quod etiam vltra praedictos Authores animaduerto) relata dispositio eius naturae it, quod mutari, aut alterari potuerit in referente, libereque dispones potuerit, alio modo, quam ibi disponere: prout in tractati, & materia vltimaum voluntatum (quae sui natura deambulatoriae sunt vsque ad vltimum vitae exitum) regulare est, alias secus; idque iuxta ea, quae vtiliter, atque longa serie adnotata, & scripta reliqui lib. 3. harum controuersiarum iuris, cap. 10. per totum, vbi egi de materia l. perfecta donation, C. de donation. quae sub modo. Addiderim etiam vltra Peregrinum, & caeteros, Si[sect. 40]monem de Praetis, de interpretation. vltimarum voluntatum, lib. 2. dicta solutione 2. num. 242. fol. 271. in eisdem huiusce terti j casus terminis, quando inquam apparet relatum, sed continet aliquid diuersum, vel contrarium ab eo, pro quo referens videtur se referre, dixisse breuiter respondendum in haec verba; Si ex relato apparet de errore in corpore, seu in nomine appellatiuo rei dispositiuae, vitatur referens. Si autem versatur error in nomine proprio rei, ver santis in dispositione, valet ipsa dispositio referens prore, de qua senserit vere testator, iuxta text. & materiam l. si quis in fundi vocabulo, ff. de legatis primo. extra quam vero materiam, & vbi aliter referens deprebenditur ex relatione fuisse errore ductus, quod aliter loquatur, & ad aliud si relatum, quam quod ipse referens loquatur, vel senserit; tunc sua dispositio referens, non valet vltra, & sua mens erronea non aetteditur omnia limitata ab ipsa relatione, & c. In quo (vt vides) non contradicit, sed potius conuenit resolutioni superiori is Author: nam licet regulariter referens restringi debeat ad terminos relati, & per errorem aliter praesumatur relatio facta, vt dixi tamen excludit, quin si constet, disponentem voluisse alio modo disponere, quam in relato, ad quod se refert, id seruari debeat; vt post Decium singulariter adonatauit Peregrinus, relatus suprae, num. trigesimo septimo, nec materia id impediat, vt supra ego obseruaui vltra alios. Et idem visus est praesentire, licet non ita dilucide declarat Sebastianus Medices dicta regula 10. ad finem, sub num. 70. fol. 73. quo loci in initio illius numeri recte tradit, vulgatam illam regulam, quod in termino referente contineatur quicquid est in terminoi ad quem refertur, declarandam hoc modo; Aut quaerimus enim, an in re[sect. 41]ferente dicantur omnia expresse, atque specifice enumerata, quae relato sunt; aut vero in esse tantum per relationem; primo casu dicendum est, vere in referente enumerata non esse: secundo autem casu bene inesse; dicuntur, prout tenent Authores ibi relati, & latius explicaui supra, ex numero 13. vsque ad numerum 16. Quartus denique & vltimus casus sit, cum quaeritur, vtrum posito pro vero, quod referenti non cre[sect. 42]ditur, nisi constet de relato; dummodo intelligatur semper iuxta declarationes praedictas; an tamen inducat vrgentem coniecturam, quae Iudicem plurimum excitare, atque adducere debeat (qui equidem casus ad institutum praesens, & tracatum hunc pertinet omnino, nec a superioribus ita specifice proponitur) in eo tamen Petrus Surdus, in consilio 245. ex num. 21. lib. 2. respondit, quod etsi regulariter referenti non credatur, nisi constet de relato (vt supra dictum est) etiam si Notatius attestaretur: & etiam si Notarius in instrumento referente insereret tenorem relati, quia nihilominus non probat: & etiamsi Notarius dicat, vt constat tali instrumento per me recepto; quia adhuc non probat, prout haec omnia adnotauit, & comprobauit Petrus Surdus ibi: tamen subdit statim num. 22. quod id procedit; quod hoc vt plene probet, sed bene inducit vrgentem coniecturam, quae plurimum mouer Iudicem, vt probat Ancharanus, in consilio 242. versiculo. Secundo, hoc coadiuuatur. vbi dicit, quod si notarius conficiendo vnum instrumentum, facit de alio mentionem, tollererur omnis suspicio falsitatis contra instrumentum relatum. Et id ipsum concludunt Ruinus, Berous, & alij, quos in id citat, quod referens inducat vrgentem coniecturam, etsi de relato non appareat. Ac denique statuit numero 24. quod in antiquis referenti creditur,[sect. 43] etsi non constet de relato; prout tenent Baldus, Purpuratus, Craueta, & Cagnolus, quos ibi recenset, & numero 25. quod Iudicis arbitrio relinquitur in probationum materia, quanto tempore res efficiatur antiqua: post Menochium, & alios ibi relatos. # 44 CAPVT XLIV. Ex indefinita locutione, siue verbis indefinite prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri possit, & debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, aliisque dispositionibus quibuslibet. Et quam verum sit (quod per manus traditur quotidie) Indefinitam aequipollere vniuersali, & vniuersalem significationem obtinere; vbi materia haec breuiter, & distincte explanatur. SVMMARIVM. -  1 Oratio aliquando singularis, aliquando particularis, aliquando generalis, aliquando vniuersalis, & aliquando indefinita, provt hic obseruatur, & num. seqq. -  2 Vbi earum exempla traduntur. -  3 Indefinita oratio, siue propositio est, in qua terminus communis apponitur sine aliquo signo. Et nihil refert, quod indefinita proferatur in numero plurali, vel singulari. -  4 Ex indefinita oratione, siue ex verbis indefinite prolatis, voluntatis coniecturam, atque interpretationem sumi, & mentem testatoris apertius significari. -  5 Ex indefinita oratione, siue ex verbis indefinite prolatis, saepe redditur dubia testatoris, & alterius cuiuslibet disponentis mens. -  6 Quia verborum prolatione indefinita, non magis significamus vnum, quam alterum, eiusmodi oratio apta est plura significare. -  7 Indefinita magis restringibilis est, quam vniuersalis. -  8 Vniuersalis oratio omnia comprehendit, etiam quando omniam comprehensorum non est eadem ratio. Secus tamen in oratione generali. -  9 Generaliter aliquid enuntiari, ac indefinite, idem esse. -  10 Indefinitae vniuersalis differentiam, nec notarij intelligunt, propterea ad coniecturatam mentem est recurrendum. -  11 Indefinitam testatoris locutionem, siue verba vltimarum voluntatum indefinita; habere vniuersalem significationem, sine vniuersali aequipollere: quod exornatur remissiue, & numeria sequentibus. -  12 Indefinita assumit naturam singularis orationis, & habet vim expressae significationis, quando in vno solo verificari potest. -  13 Indefinita aequipollet vniuersali, non ex propria significatione, siue proprietate verborum, sed ex benignitate, & aequitate. -  14 Indefinita non aequipollet vniuersali, vbi aequitas cessat. -  15 Vel quando est limitata, seu qualificata. -  16 Indefinita negatiua non aequipollet vniuersali de proprietate sermonis, licet aliud sit in affirmatiua. -  17 Indefinita aequipollet vniuersali in institutionibus, & substitutionibus, in fideicommissis, & legatis, in primogeniis, & vltima dispositione quacunque. -  18 Et quotiescunque a lege profertur. -  19 In statutis etiam municipalibus, vbi eadem est ratio, & conditio. -  20 In contractibus quoque, in iudiciis, in calculis, & computis, & in omni materia, & dispositione. Tam circa res, quam circa personas. -  21 Et comprehendit remedia, tam ordinaria, quam extraordinaria. -  22 Indefinita aequipollet vniuersali, cum ab homine profertur, quando omnium sub vniuersali comprehensorum eadem est ratio, qualitas, & conditio. Secus vero vbi non est eadem ratio. Sicque intelligenda quamplurimorum Interpretum placita, provt hic obseruatur. -  23 Indefinita aequipollet uniuersali, quando subiecta materia id suadet. -  24 Vel quando adest verisimilis mens disponentis. -  25 Maxime, si ex alia parte testamenti, aut dispositionis colligitur. -  26 Vel quando dispositio, aut materia est fauorabilis. Secus vero si odiosa sit, vel stricta. -  27 Aut quando agitur de praeiudicio Tertij, & de priuando quem iure suo. -  28 Collectiue etiam, non autem distributiue. -  29 Indefinita in probationibus non aequipollet vniuersali. -  30 Indefinita pronuntiatio instrumenti non operatur idem, quod vniuersalis. -  31 Indefinita non aequipollet vniuersali, vt euitentur correctio. PRo Dilucida, & distincta huiusce capitis explicatione obseruandum, atque consti[sect. 1]tuendum erit primo loco, orationem aliquando dici, & vere esse singularem, aliquando particularem, aliquando generalem, aliquando vniuersalem, & aliquando indefinitam: ita sane adnotauit, & scriptum reliquit Iacobus Menochius, in consilio 173. numero 18. & quatuor sequent. lib. 2. qui vniuscuiusque tradidit exempla ibi, & statuit,[sect. 2] quod oratio singularis illa est, in qua sine aliquo signo, subiecti loco, terminus collocatur discretus, aut singularis, vel communis cum pronomine tamen demonstratiuo numeri singularis, & primitiuae speciei. Terminum discretum appellat, aut singularem, nomen proprium, vt Petrum Caium substituo. Terminus communis est, vt homo, cui si adiungitur pronomen, vel singulare, hic; vel plurale, isti; oratio efficitur singularis, vt hic homo, isti homines: & ita ante Menochium declarant Alciatus, in l. in vsu, numer. 1. ff. de verborum significat. Didac. Couarr. variar. lib. 1. cap. 13. numer. 1. Particularis oratio est, quae termino communi signum particulare adiungit, vt quidam homo currit. Aliquis homo legit. sicuti explicant post Bartolum Couar. ipse, & Alciatus, vbi supra, quos refert Menoch. in loco praecitato, numero 20. Oratio vniuersalis est, quae termino communi vniuersale signum apponit; est enim signum vniuersale, quod ad omnia referri potest, & per se ipsum nihil significat, vt omnis homo, nullus homo. vniuersalis etiam est, cum quis dicit, Lego agnatis meis, vel substituo agnatos meos. Provt etiam declarant iidem Authores relati per Menochium, vbi supra, num. 21. Oratio generalis est, quae non ad omnia in vniuersum refertur, sed ad genus aliquod, vel personarum, vel rerum; vt cum testator dicit, Lego omnes res meas: vt scribunt Bartolus, Socinus, Cagnolus, Brunus, & Bellonus, etsi alij dissentiant, quos docte & egregie conciliat Couarr. lib. 1. variar. cap. 13. numer. 2. & refert Menochius, vbi supra, num. 22. qui concludit num. 23. quod indefini[sect. 3]ta propositio est, in qua terminus communis apponitur sine aliquo signo, vt si dicatur homo currit, animal sedet: & citat plures Authores ita tenentes: & inquit, quod indefinita est, si dicatur, Lego agnato, Substituo agnatum, vel etiam si dicat, Agnatos substituo; cum nihil referat quod indefinita proferatur in numero plurali, vel singulari, vt post Bartol. docuerunt ibidem relati per Menochium, & conuenit ipse Menochius in consil. 97. num. 154. lib. 1. Camillus etiam Gallinius, de verbor. significat. libro tertio, cap. 17. numero 2. Ex indefinita ergo oratione (vt ad pro positum ac[sect. 4]cedamus) siue ex verbis indefinite prolatis, voluntaris quoque coniectura, atque interpretatio sumitur, & mens testatoris apertius significatur; quod in hac eadem, qua versamur, materia coniecturali, & praesumpta, expressim obseruauit Simon de Praetis, de interpret. 3. dubitat. 2. solutione 2. num 29. folio 263. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. numero 19. quo loci recte animaduertit, quod ex indefinita oratione, siue ex verbis indefinite prolatis, saepe[sect. 5] redditur dubia testatoris, & alterius cuiuslibet disponentis mens; quia suapte natura, indefinita oratio magis quam vniuersalis restringitur, & idcirco multis in casibus vniuersalem non includit, vt ibi ostendit is Author: idem quoque animaduertit rectissime Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 3. dicto cap. 17. num. 1. dicens, indefinitatis ratione rem dici obscuram, per text. in l. si seruitus, ff. de seruitut. vrban. praed. in illis verbis, quia ambigua est scriptura. Et reddit rationem, quia indefinita prolatione non magis significamus vnum, quam alterum, & eiusmo[sect. 6]di oratio apta est plura significare. Idcirco necessario per eam inuehitur obscuritas, vt per Cagnolum, in l. 1. ff. de regulis iuris, num. 6. Tiberium Decianum, in consil. 45. num. 18. & 19. libro quinto. qui placito Aluaradi superiori accedit, quod indefinita magis restringibilis est, quam vniuersalis: & inquit, quod vni[sect. 7]uersalis oratio omnia comprehendit, etiamsi non sit[sect. 8] eadem omnium comprehensorum ratio; secus tamen esse in oratione tantum generali, quia generalis oratio tantum est indefinita; & non aequipollet vniuersali, quando non est eadem ratio omnium comprehensorum, provt dicetur inferius: & Deciano conuenit (sed eum non citat) Camillus Gallinius, dicto cap. 17. num. 9. dum scripsit, idem esse, quod generaliter aliquid enuncietur, vel indefinite. Caesar Bar[sect. 9]zius, decisione Bononiae 5. ex numer. 54. qui comprobationem eorum, quae dicta fuere supra, numero quinto, & sexto, recte notauit post alios Authores, quod indefinitae, & vniuersalis differentiam, nec testatores,[sect. 10] nec Notarij intelligunt, propterea ad coniecturatam mentum est recurrendum. Et hactenus de prima obseruatione in hac materia. Secundo deinde & principaliter obseruandum, atque constituendum est, vulgatissimum esse Interpretum nostrorum axioma, & quod traditur per manus quotidie; indefinitam testatoris locutionem, siue verba vltimarum voluntatum indefinita, habere vniuer[sect. 11]salem significationem, siue vniuersali aequipollere: idque per text. in l. si pluribus, ff. de legatis 2. & in l. si plures, ff. de legatis tertio, ex quibus, & aliis iuribus, sic sane obseruarunt, & multis casibus practicis applicarunt, late quoque explicarunt (vt antiquos, & alios ab eis commemoratos praetermittam) Didac. Couarr. qui singulariter, & erudite (vt adsolet) materiam declarat, variar. resolut. libro primo, cap. 13. ex numer. 5. cum seqq. vsque in finem cap. Decius, in l. prima, ff. de regalis iuris. vbi plene Cagnolus videndus omnino ex numer. 6. vsque ad numerum 18. Berous, in consil. 141. ex num. 2. lib. 3. Andr. Tiraquellus, de retractu lignag. §. primo, glossa 13. num. 1. Tiberius Decianus, in consilio 13. num. 11. & seqq. & in consilio 17. num. 20. & sequentibus, libro primo. Marcabrunus, in consilio 26. ex num. 176. D. Franciscus Sarmientus (qui contra communes Scribentium sententias obseruat nonnulla) in l. 2. ff. de liberis & posthumis, ex numer. 6. cum sequentibus. Fontanella, de pactis nuptial. folio 330. ex numer. 93. Ioannes Marc. Aquilinus, in l. Gallus, §. & quid si tantum. ex num. 83. Iacob. Menochius, in consilio 97. num. 35. & 36. & num. 154. & 155. libro primo, & in consilio 106. num. 19. 34. & 161. libro secundo, & dicto consil. 173. numer. 16. & numer. 23. vsque ad numerum 30. eodem libro 2. Hippolytus Riminaldus, in consilio 351. ex num. 21. cum seqq. libro 4. & in consilio 544. num. 190. & tribus seqq. lib. 5. & in consilio 23. num. 61. libro primo, vbi eleganter scripsit, indefini[sect. 12]tam assumere naturam singularis orationis, quando illa referri non potest nisi ad vnum: & sequitur Menochius, dicto consilio 173. num. 24. & dicto cons. 106. numero 19. & 34. lib. 2. dicens, habere vim expressae significationis, quando in vno solo verificari potest: & ipsum repetit ex traditione Croti, dicto consilio 97. num. 155. libro primo. exornarunt etiam, atque ex proposito tractarunt materiam dictae 1. si pluribus, ff. de legatis secundo, quod indefinita aequipollet vniuersali in vltimis voluntatibus, Simone de Praetis, lib. 2. dicta solutione 2. ex numer. 50. folio 263. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 3. titulo 4. n. 12. Sebastianus Medices, de regulis iuris, regula 2. per totam. Camillus Gallinius, de verbor, significat. libro 3. cap. 17. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quaest. 83. num. 2. Petrus Surdus, in consilio 104. num. 7. lib. 1. & in consilio 156. num. 4. & in consilio 215. num. 25. & in consilio 244. num. 21. & in consil. 262. numer. 44. & in cons. 304. num. 7. lib. 2. & in cons. 352. num. 19. lib. 3. & in cons. 430. num. 21. & 22. & in consilio 431. num. 67. & sequentibus, eod. lib. 3. & in consilio 494. numer. 7. libro 4. Marcus Antonius Eugenius, in consil. 62. numero 35. & 36. & in consilio 85. numer. 14. idem Surdus, decisione 21. num. 8. decisione 263. num. 4. & 10. & decisione 188. numer. 4. & decisione 243. numer. 8. Mascardus, de probationibus, conclus. 1200. num. 12. & sequentibus. Farinacius, in consilio 27. num. 1. & 13. & in addit. ex principio. littera A. folio 130. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo 4. littera I. conclus. 86. & 87. ex folio 455. Indefinita autem quod[sect. 13] aequipollet vniuersali, non ex vi verborum, siue non ex propria significatione, aut proprietate eorum effectum est: sed potius ex benignitate, & aequitate: l. si seruitus, ff. de seruitur. vrban. praed. ibi, humanius est, verbo generali omne lumen significari, vbi sic cautum fuerit, ne luminibus officiatur; haec indefinita oratio ambiguitatem generat, an de praesentibus, vel etiam de futuris luminibus intelligatur, & respondit Iureconsultus, ex humanitate interpretationem fieri, vt omnia comprehendat, & ad futura quoque porrigatur: & ita per illam legem posuit Bartolus eam regulam in dicta l. si pluribus, ff. de legatis secundo, & sequuntur communiter Doctores secundum Decium, in l. 1. num. 6. de regulis iuris, & in consilio 3. numer. 5. Cagnolum, in eadem l. 1. num. 8. & 9. vbi quod ex interpretatiua significatione, atque ex humanitate, & benignitate indefinita aequipollet vniuersali: Couarr. variarum lib. 1. dicto cap. 13. num. 5. qui citat Decium, Ripam, Crotum, Tiraquellum, Cagnol. Dominicum, & alios: Marcabrunus, in consilio 26. num. 176. Padil. la, in l. cum vitum, num. 8. C. de fideicommissis, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. n. 19. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 7. titul. 5. num. 1. Camillus Gallinius, de verborum significat. lib. 3. cap. 17. num. 7. Simon de Praetis, de interpretation. vltimarum voluntatum, libro secundo, dicta solutione secunda, num. 31. & 33. folio 263. Sebastianus Medices, dicta regula 2. num. 2. Petrus Surdus, decisione 263. num. 8. & in consilio 431. num. 71. libr. 3. D. Francisc. Sarmientus, select. interpretat. lib. 4. ad l. 2. ff. de liber. & posthum. ex num. 9. vsque ad numerum 16. vbi etiam dicit communem relatam sententiam, & contra eam ponderat textum, in ipsa l. 2. ostmodum noue interpretatur text. in d.l. si seruitus. noue etiam distinguit in hac materia, vt ibi videbis numero 12. sic sane vbi aequitas cessat, indefinita non aequipollet vniuerfali: Bartolus, in l. omnes populi, num. 57. ff. de iustit.[sect. 14] & iure. Corneus, & Craueta, cum quibus Petrus Surdus, dicto consilio 431. num. 72. libro 3. nec quando[sect. 15] est limitata, seu qualificata: quia tunc circa qualificata; quia tunc circa qualificata aequipollet duntaxat: Signorolus, in consilio 69. numer. 8. thuscus, tomo 4. dicta conclusione 86. numer. 36. folio 455. qui scripsit numer. 36. quod indefinita hominis non[sect. 16] aequipollet vniuersali in materia non necessaria; post Oldrald. in consil. 172. Quia omnis, numero 18. Caeterum quod indefinita negatiua aequipollet vniuerfali de proprietate sermonis, licet aliud sit in affirmatiua; post Glossam, Fulgosium, & Nattam, tradit Petrus Surdus, dicta decisione 263. num. octauo, & dicto consil. 156. num. 4. lib. 2. Thuscus, dicta conclusione 87. num. 16. post Decianum, in consilio 13. numero 16. lib. 4. 1. Procedit autem resolutio superior, atque Interpre[sect. 17]tum traditio communis quod indefinita aequipollet vniuersali, in institutionibus, & substitutionibus, in fideicommissis, & legatis, in primogeniis, & vltima dospositione quacunque; iuxta iura superius praecitata, & quamplurimos Authores commemoratos. Et[sect. 18] quotiescunque a lege profertur; quoniam lex generali esse debet, & omnia comprehendere, & quod vni dicit, omnibus dicit, l. 3. l. leges sacratissimae. C. de legibus, l. 1. & 2. ff. eod. Siigitur loquatur lex de venditore, locum habet in omni venditore, Si de homicida, in omni homicida. Si de vsufructu, in omni vsufructu. Si de Ecclesia, in omni Ecclesia: sic de aliis. Sic sane post alios authores obseruarunt Sebastian. Medices, de regul. iuris, dicta regula 2. num. 4. Didac. Couarr.[sect. 19] dicto cap. 13. ex num. 8. vbi in Statutis quoque scribit. indefinitam aequipollere vniuersali, quando eadem est ratio, & conditio omnium particularium comprehensorum sub indefinita: Cagnolus etiam in l. 1. ex numero 10. vsque ad numerum 14. ff. de regul. iuris, Rolandus, in consilio 61. num. 28. lib. 3. latius Decianus, in consilio 17. ex numer. 20. cum sequentibus, lib. 1. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion, iur. tomo 4.[sect. 20] litte I. conclusione 86. numer. 17. folio 454. procedit etiam in contractibus, in iudiciis, in calculis, & computatibus, & omni materia, & dispositione; & tam circa res, quam circa personas: sic sane Authores omnes illi praecitati supra numer. 11. & 12. in omni materia, & dispositione loquuntur, aliquando inquam in testamentis, institutionibus, substitutionibus, fideicommissis, & legatis; vt penes ipsos apparet, & per Thuscum, dicta conclusione 86. ex num. 9. vsque ad numerum 15. folio 454. qui citat Authores nonnullos, in his terminis loquentes: & quod procedat tam circa res, quam circa personas, post Bartol. & Alex. statuit num. 3. & 4. aliquando in iudiciis loquuntur, vt apud ipsos videri quoque potest: & per Thuscum ibidem, num. 19. & 24. per Rolandum, in cons. 61. numer. 28. lib. 3. Alexandrum in consilio 36. numer. 9. libro 2. & aliquando in contractibus, vt late per relatos supra, num. 11. & 12. & per Thuscum, dicta conclusione 86. num. 20. vbi loquitur in contractibus, & renuntiationibus: & numero 17. vbi loquitur in calculis, & computis, post Fulgosium, in consilio 130. numero primo. Aliquando denique & generaliter in omni actu, in omni materia, & dispositione: quocirca iidem ibi commemorati Authores, saepissime loquuntur, quasi nulla sit dispositio, nullaque materia, in qua indefinita non aequipolleat vniuersali; intelligendo tamen semper, vt nunc dicetur: & in terminis ita specifice in omni actu, & materia procedere dicunt post alios plures, Cagnolus, in d.l. 1. ff. de regul. iure. ex numer. 6. cum sequentibus, Didac. Couarr. variar. libro primo, dicto cap. 13. ex numero 5. Medices, dicta regul. 2. ex numer. 2. cum seqq. Simon de Praetis, lib. 2. dicta solutione 2. ex num. 34. Cardinalis Thuscus, tomo 4. dicta conclusione 86. numer. 21. folio 455. Et intelligunt, vt[sect. 21] comprehendat remedia, tam ordinaria, quam extraordinaria; sicuti post Placam, in epitome delictorum, cap. 1. lib. 1. num. 7. ante finem, versic. Quarto his tandem praenotatis, notauit Farinacius, dicto consilio 27. in addit. littera A. versic. & quod indefinita: dummodo[sect. 22] dispositione hominis, siue sit vltimae voluntatis, siue actus, aut contractus inter viuos, semper sit eadem omnium sub vniuersali comprehensorum ratio qualitas, & conditio: tunc etenim mens ipsius loquentis, atque orationem proferentis dictat, in vniuersum esse orationem omnino accipiendam; iuxta text. in l. si ita relictu fuerit, in principio, & l. pluribus, ff. de legatis secundo. l. qui filiabus, in principio, ff. de legatis primo, l. si quis ita §. primo, ff. de testamentaria tutela. d.l. si seruitus, ff. de seruitut. vrban. praed. si vero non sit eadem, imo diuersa ratio, qualitas, & conditio omnium sub vniuerso comprehensorum, indefinita non aequipollet vniuersali, l. si cui in principio, ff. de legatis tertio, l. quaesitum, §. illud fortasse, eod, titulo, l/prima, ff. de auro & argento legato. l. haeres meus. §. 1. ff. de legatis tertio, provt eas leges eleganter, & cum iudicio expendit Couarr. dicto cap. 13. numero 9. per totum. ita explicat ex communi Interpretum sententia istam materiam Cagnolus etiam, in dicta l. 1. ff. de regul. iur. numer. 14. per totum & esse communem omnium resolutionem constat ex relatis per Simonem de Praetis, de interpretat. vltimarum voluntatum. libro 2. dicta solutione 2. numero 41. folio 262. Medices, dicta regula secunda, numero 7. per Menochium, in consilio 173. numero 25. libro secundo, Manticam, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, titulo 4. numer. 12. in illis verbis: Quod autem dictum est, indefinitam prolatam a testatore, vniuer salem habere significationem; debet intelligi, quando omnium est aequa conditio, & ratio. Et libro 7. titul. 5. num. 11. Marcabrunum, in consil. 26. num. 177. & 178. Iacob. Berettam, in consilio 116. numero tertio, libro primo, & quod indefinita semper aequipollet vniuersali, quando militat ratio, & quando ratio hoc suadet, post Bartol. & Socinum iuniorem tradidit Caesar Barzius, decisione Bononiae 5. numer. 51. & cum Glossa, Dino, Bartolo, Baldo, Angelo, Alexandro, Castrense, Decio, Ripa, Purpurato, Craueta, Couar. Osasco Mantica, & Gabriele, Petrus Surdus, in consil. 430. num. 22. lib. 3. & in consilio 431. num. 67. libro eodem. vbi addit Menochium, in consilio 97. num. 35. Cardinalis Thuscus, tomo 4. littera 1. dicta conclusione 86. num. 2. & 3. & num. 29. infinitos alios sciens, atque consulto praetereo, ideo quod in hoc conueniant vnanimiter hucusque in proposito Scribentes, vt per Ludouic. Bolognium, in l. 4. §. Cato, num. 203. de verborum obligat. Alexandr. Raudensem, de Analogis, libro primo, cap. 35. num. 32. nec contradicunt Andr. Alciat. Tiberius Decianus, & Ioannes Cephalus, quos Achilles Pedrocha, in consilio 19. numer. 31. in eum sensum expendisse, vt ij Authores voluerint, indefinitam testatoris non aequipollere vniuersali, sicut legis indefinita aequipollet. Ipse quoque Pedrocha, sic simpliciter tenet. Vere tamen credendum non est, contra iura adeo expressa superiores loquutos, sed in casibus ibi propositis, a diuersitate rationis adductos. vt indefinitam non aequipollere vniuersali scriberent; sic sane, ex eo quod eadem ratio, qualitas, & conditio non concurrent, ita respondisse; nec id negasse quod adeo certum est, & communi Interpretum placito receptum, quando inquam eadem ra[sect. 23]tio militat: id ipsum absque dubio procedit, cum indefinita ab homine profertur, & subiecta materia suadet, eam aequipollere vniuersali; sic scribunt Glossa, Corneus, Decius, Curtius iunior, Cagnolus, & Alciatus, cum quibus Menochius, dicto[sect. 24] consilio 173. numero 26. libro secundo, Couarr. dicto capite 13. numero quinto, in principio, & numero octau, vel quando adest mens verisimilis disponentis, vt Couarr. & Menochius eleganter probarunt. ille dicto capite 13. numero nono, versic. septimo colligitur: & ver sic. decimo quarto. iste dicto consil. 173. numero 28. dicens numero 29. id fortius procedere,[sect. 25] quando disponentis mens ex alia parte testamenti, aut dispositionis colligitur: & citat Couarr. ita specifice scribentem, dicto cap 13. numero 9. versic. ex eadem. tenuit quoque Raudensis, de Analogis, libro primo, dicto cap. 35. numero 33. vel quando disposi[sect. 26]tio, aut materia est fauorabilis, secus vero si odiosa sit, vel stricta; quia primo casu indefinita aequipollet vniuersali: secundo vero, non aequipollet provt Menochius ipse authoritate, & exemplis comprobat in eodem consilio 173. numero 27. libro secundo, & in consilio 97. numero 155. libro primo, per text. in l. 2. ff. de liber. & posthum. vbi Alexander notat numero quinto, Socinus, numero 11. & Iason, numero, 18. Petrus Surdus in consilio 430. numero 21. & in Consilio 431. numero 70. libro tertio, decisione 263. numero 4. & decisione 188. numero quarto, Cagnolus, in dicte l. prima, ff. de regulis iuris numero 15. qui ponit exemplum d.l. 2. ff. 2. de liber. & posthum. vt in materia odiosa, veluti exhaeredationis liberorum, non sint paria exhaeredare filios, & omnes filios: in, materia vero fauorabili, vt dationis tutoris, si plures habens filios, tutorem filio det, omnibus filiis censeatur dedisse, vt in dict. l. si quis ita. ff de testam. tutela. Medices, de regulis iuris, dicta regula secunda, numero 8. Thuscus, dicta conclusione 86. numero 4. & sequentibus, folio 454. Caeterum Didac. Couac. quem iidem omnes Authores, nunc praecitati, silentio praetermittunt, aut eiusdem circa articulum hunc odij, vel fauoris nullam mentionem faciunt: libro primo variarum, dicto cap. 13. : numero nono, in versic. duodecimo ex his. in ea opinione fuit vt existimaret, hoc in tractatus Indefinitae, minime fore necessariam Bartoli distinctionem, in dict. l. si pluvibus, ff. de legatis secundo, dum dixit, in materia odiosa indefinitam non aequipollere vniuersali; in fauorabili vero aequipollere. Haec etenim consideratio (vt ipse inquit Couarr.) sufficiens non est, quandoquidem siue actus in fauorem, siue in odium tendat, ex propria significatione, ex mente disponentis, ex materia subiecta, consideranda est propositionis indefinitae vera & congrua interpretatio: & hactenus, atque noue, & erudite. Couarr. contrarium vnanimiter tenuerunt Interpretes nostri (vt vides) admiserunt praefatam materiae odiosae, vel fauorabilis distinctionem, & ipsum probarunt, quan[sect. 27]do agitur de praeiudicio Tertij, de priuando quem iure suo, vt indefinita tunc non aequipolleat vniuersali; vt per Gratum, in consilio 16. numero 12. & in consilio. 122. numero 17. libro primo. Crotum, in consilio 94. sub numero 29. Osascum, decisione Pedemontana 156. numero 21. Farinacium, in consilio 27. numero 12. & in addit. littera A. versic. finali. Beroum, quaest. famil. 47. numero 5. probarunt etiam, quod[sect. 28] indefinita aequipollet vniuersali collectiue, non autem distributiue, vt per Rolandum. in cons. 80. numero 15. libro 3. & in addit. ad dictum consil. 27. Farinacij, dicta littera A. versia. penultimo. Thuscum tomo 4. littera 1. conclusione 87. folio 456. Sic quoque,[sect. 29] quod in probationibus indefinita non aequipoller vniuersali, Innocentius, in capite auditis, de praescript. Alexand in consilio 110. colum 2. libro primo, Iason, in l, 2. numero 20. ff. de liber. & posthum. Decius, in consilio 146. Et pro tenui, numero 13. Curtius iunior, Ripa, Craueta, Grammaticus, Ruinus, Alciatus, & Natta, cum quibus Mascard. de probationibus, tom. 3. conclusione 1200. numero 12. & sequentibus, Petrus Surdus, in consilio 431. numero 68. libro tertio, Farinacius, in addit. ad dist. consilium 27. littera A. in principio, folio 130. vbi post Iasonem, Marsilium, Villalob. Monticell. & Grassis, quod indefinita oratio non aequipollet vniuersali in materia probatoria, vt pura in testibus, in instrumentis, & similibus: Cardinalis Thuscus, tomo quarto, littera 1. dicta conclusione 86. numero 31. & 4. sequentibus, folio 45. Petrus Surdus, dicto consilio 431. numero 69. vbi quod indefinita pronuntiatio instrumenti non opera[sect. 30]tur idem, quod vniuersalis; sicuti tenuerunt Ancharanus, Imola, Abbas, Alexand. Ripa, Purpuratus, Natta, Andr. ab Exea, & Menochius, ibi citati, post Oldrald. in consilio 100. vbi ait, quod instrumento dictum est, Monachos elegisse Syndicum, non per hoc probatur, quod omnes Monachi elegerint, potuit enim facta fuisse electio a duobus, vel tribus, & tamen probatio debet de necessitate concludere: vt etiam per Mascard. dicta conclusione 1200. ex numero 12. cum sequentibus. Denique, vt euitetur cor[sect. 31]rectio, indefinita non aequipollet vniuersali, sed potius debet restringi, vt post alios Authores obseruauit Petrus Surdus, in consilio 430. numero 23. & 24. lib. 3. & vltra eum Farinacius, dicto consilio 27. n. 13. & de his hactenus. # 45 CAPVT XLV. Ex verbis limitatis, siue restricte & limitate appositis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, ad dispositionem quamcunque vltimam limitate, seu restricte, & non aliter interpretandam: & quam verum sit vulgatissimum illud Scribentium omnium axioma, (quod traditur per manus quotidie) Limitatam scilicet causam, limitatam voluntatem, limitatum actum, & limitatum consensum, limitatum producere effectum, & dispositionem limitatam; qualiter in omni actu, & materia procedat: quod explicatur, atque exornatur diligenter, & vtiliter, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis limitatis, siue limitate & restricte appositis, voluntatis coniecturam deduci, atque interpretationem iuridicam fieri, & n. seq. Vbi quod id procedit in fideicommissis, in substitutionibus, in legatis, & aliis dispositionibus quibuscunque. -  2 Limitata causa, & limitata dispositio quaelibet, limitate, & taxatiue interpretanda est; atque interpretatione habita ex verbis limitatis, limitatum producit effectum, & limitatam dispositionem. Quod exornatur vtiliter, & illustratur, & num. seq. per totum caput. -  3 Limitata quae sunt, extendi non debent. -  4 Propterea limitata, vlterius non potest effectum aliquem operari. -  5 Modus limitatus non potest excedi, nec extendi -  6 Limitata res, vel quantitas, vltra suos limites non praestatur, nec operatur, quia limitatum producit effectum. -  7 Limitati, & designitati confines in sententia, excedi non debent. -  8 Limitate disponere, vel disposita limitare, paria sunt. -  9 Limitata voluntas, vltra suos limites non operatur, nec extenditur. -  10 Etiam ex identitate rationis, vel ex coniecturis. -  11 Vel ex ratione adiecta. -  12 Testator, quando restricte & limitate onus restitutionis fideicommissi iniunxit primis filiis, haeredibusque suis, tunc nullo modo praesumitur illud onus repetitum in substituto. -  13 Limitans certas personas, vel certum casum dispositio, semel adimpleta, non egreditur illas personas, vel illum casum, aut tempus comprehensum. -  14 Dispositio quaelibet personalis, limitata dicitur, & personam ipsam non egreditur: -  15 Forma in distributionibus a testatore data de certis personis, debet omnino seruari, alias non valet distributio. -  16 Societas censetur tantum contracta quoad eas personas, ad quas acquisitio communi nomine facta, restricta est & limitata, non autem quoad alias. -  17 Limitata dispositio, quod non extendatur, & limitatum producat effectum; procedat in omni actu, & materia, provt hic obseruatur. Scilicet in liberatione limitata, in rescripto, in iurisdictione, in commissione Iudicis limitata, in promissione, in consensu in alienatione limitate praestito, in exceptione limitata, in renuntiatione, in libello, in donatione, & in approbatione limitata. -  18 Protestatio limitata, limitatum producit effectum quoad inclusa in protestatione. -  19 Renuntiatio limitata, limitatum effectum producit. -  20 Idem in confessione limitata; & in potentia causae efficientis. -  21 Extensio fieri non debet in his, quae sunt limitatae. -  22 Relatio limitata, limitate intelligitur. -  23 Idem, in negligentia, & in limitata exclusione foeminarum a statuto, & in necessitate limitata, & in limitata absolutione, & quietatione. -  24 Et in limitata inhibitione Principis, & in promissione limitata. -  25 Limitatum ad tempus, non extenditur vltra illud tempus. -  26 Concessum, aut permissum ad tempus, post tempus censetur prohibitum; quod exornatur remissiue. -  27 Prohibitum ad tempus, censeri permissum post tempus, non prouenire ex vi argumenti a contrario sensu, sed ex ex vi limitati sermonis. -  28 Prohibitio alienationis, limitate facta haeredibus institutis pro certo tempore, cessat elapso illo tempore. -  29 Dispositio facta pro certo, & limitata tempore, vltra illud tempus non extenditur. -  30 Relegatus ad certum tempus, eo finito potest redire absque licentia superioris. -  31 Obligatio limitata ad certum vsque tempus, vltra illud non porrigitur. -  32 Tempus limitatum, provt dispositio temporalis concepta loquitur, natura ipsius temporis limitati elapsi inducit, & operatur, vel prohibitionem, vel negationem, vel permissionem. -  33 Legatum factum ad tempus, seu limitatum, & restrictum ad vitam legatarij, non potest ad haeredes legatarij transire. -  34 Testatur, qui voluit rem ad legatarium pertinere ad tempus, videtur velle post illud ad haeredem suum redire. -  35 Etiam si haeres decedat ante ipsum legatarium. -  36 Legatum quandoque non est perpetuum sed temporale, ipso iure resoluitur dominium, & regreditur ad haereditatem. -  37 Legati perpetuitas, vel temporalitas, quomodo dignoscatur, remissiue. -  38 Tempus adiectum, & limitatum, dicitur esse de forma, ideo specifice, & ad literam est implendum. -  39 Mandatum, vt aliquod fiat certo tempore, non extenditur, vt simpliciter fiat post illud tempus. -  40 Tempus limitatum continet contrariam dispositionem post tempus. -  41 Tempus dispositionis qui non seruat, dicitur non seruare ipsam dispositionem. -  42 Renuntiare dispositioni concessae ad tempus videtur, qui permittit labi tempus. -  43 Licentia ad tempus concessa, viribus caret lapso tempore. -  44 Tempus determinato modo prolatum, alterius temporis non recipit functionem: quod exornatur. -  45 Limitata derogatio, limitatum derogationis producit effectum. -  46 Limitata reseruatio arguit limitationem dispositionis praecedentis. -  47 Limitate loquens dispositio de certis bonis, ad alia bona non extenditur. -  48 Condemnatio limitata, & restricta ad certam bonorum quantitatem, limitatum debet producere effectum. -  49 Absolutio a iuramento concessa ad finem agendi, & sic limitate ad eum effectum, non operatur recissionem ipsius actus. -  50 Fideiussores dati pro Magistratibus, ac eorum Officialibus, non tenentur pro illis, nisi solum pro gestis in eo officio. -  51 Fideiussor, qui promisit pro certo tempore, eo elapso, amplius non tenetur. -  52 Venditor, qui infra certum tempus poterat redimere, eo elapso, amplius non poterit. -  53 Verba posita ad demonstrandum, & non ad disponendum, non inducunt limitationem, nec restringunt, si aliter constat de demonstrato. PRo distincta, & breui huius capitis explicatione, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, quod quemadmodum capitibus praecedentibus tradidimus, ex verbis generalibus, & vniuersalibus, ex indefinitis etiam, voluntatis coniecturarum, atque interpretationem deduci, vt generaliter, vel vniuersaliter dispositio accipiatur, omniaque comprehendat; ita quoque, & e contrario, ex verbis, quae eiusmodi non sint, nec generaliter, aut vniuersaliter conceptae, sed potius limitatis, & restrictis, aut limitato, & restricto modo appositis, coniecturam etiam voluntatis testatoris, atque[sect. 1] interpretationem elici. Id quod in terminis ad restrictiuam, & limitatam interpretationem substitutionis, fideicommissi, legati, & aliarum dispositionum quarumlibet, obseruarunt Decius, in, consilio 273. colum. 2. & in consilio 89. column. 3. & in consil. 287. columna tertia, Rubeus Alexander, in consilio 31. numero quinto, Parisius, in consilio 96. numero 34. libro secundo, Craueta, in consilio 89. numero quinto, & sequentibus, Curtius iunior, in consil. 53. numero secundo, libro 2. Curtius senior, in consilio 76. numero 75. & sequentibus, & solo Decio, in consil. 394. numero secundo relato Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quaetione sexta, numero 106. Rolandus, in consilio 70. numero 14. libro tertio, Osascus, in consilio 74. numero 26. Gozadinus, in consilio quarto numero 24. Menochius, in consilio 152. numero quarto, libro secundo, Hippolytus Riminaldus, in consilio 291. numero 61. libro secundo, Pancirolus, in consilio 94. numero 25. Franciscus Beccius, in consilio 39. numero 22. Borgninus Caualcanus, decisione quinta, numero 16. & 27. parte 3. & ij omnes ex verbis limitatis coniecturam taxatiuam variis in casibus deduxerunt, & expendunt axioma illud vulgatissimum, quod per manus traditur quotidie, limitatam causam, & limitatam dispositionem quamcunque, limitate & taxatiue interpretandam fore;[sect. 2] atque interpretatione habita ex verbis limitatis, limitatum producere effectum, & limitatam dispositionem: l. age cum Geminiano, C. de transact vbi Iason, Decius, & Bolognetus; item Alciatus, numer 18. & Curtius iunior, numero octauo, multa deduxerunt, quorum pleraque congesserat Felinus, in cap. cum ordinem, de rescriptis, quo loci, colum. 4. & sequentibus, accumulauit more suo plures notabiles decisiones in diuersis materiis: l. in agris. ff. de acquir. rer dominio. & ibi Albericus, l. cum tale. §. falsam. ff. de condit. & demonstrat. l. cancellauerat, ff. de his, quae testam. delentur. semper, §. negotiatores, ff. de iure immunit. l. in ratione. §. vltimo, ff. ad l. Falcidiam. l. qui liberos. § ad substitutos. vbi Bald. Cumanus, Imola, Alexand. & Iason, ff. de vulg. & pup. subst. l. ita autem, in principio, ff. de administrat. tutor. l. Lucius, versic. quare, de exercit actione cap. ex multa, de voto, cap. de caetero, & cap ea noscitur, de sententia excommunicat. cap. licet, de decimis, capite pro clericis, de praebendis, in 6. ex quibus iuribus, maxime ex textu in dict. l. age cum Geminiano. vbi cum transactio limitata fuerit ad certum quoddam negotiationis genus, extra illud non habet effectum; sic obseruarunt, & inferentes ad plurimos, diuersosque casus practicos, exornarunt quamplurimis Authores sequentes. Philippus Decius. in consilio 394. columna secunda, & in consilio 551. numero 9. & in consil. 582. numero 12. Ancharanus, in consil. 356. Ex serie testamenti, colum. 2. Antonius de Butrio, in cons. 47. Curtius senior, in consil. 76. numero 75. & sequentibus. Craueta, in cons. 89. num. 5. & seqq. & in cons. 89. ex num. 14. cum seq. Parisius, in consil. 18. numero 8. & 9. libro 1. & in consil. 58. numer. 5. & in consil. 7. numer. 37. & 38. eod. lib. 2. Alexander, in consil. 48. lib. 2. & in consil. 432. lib. 3. & in cons. 4. lib. 4. Modernus, in consuet. Parisien. §. 16. numero 4. fol. 172. Marcabrunus, in cons. 48. num. 30. Andr. Tiraquellus, in tractatu cessante causa, prima parte, ex numero 142. cum sequentibus, & de retractu conuentionali, §. 32. glossa prima, numero 49. & 50. & §. primo, glossa secunda, numero 44. & pluribus se. quentibus. Mazolus, in cons. 36. num. 47. Aluarus Valascus, consultat. 39. n. 11. Tiberius Decianus, in consilio 77. numer. 26. per totum, & in consil. 78. num. 21. lib. 4. & in consi 95. num. 5. libro 5. Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 294. numero 7. Iacobus Cephalus, in consil. 117. numer. 40. lib. 1. & in consil. 491. num. 4. lib. 4. & in consil. 247. num. 25. & seq. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in consil. 127. num. 33. Franciscus Beccius, in consilio 63. numero tertio, Syluester Aldobrandinus, in consilio 23. ex numer. 1. vsque ad numerum 17. & in consilio 56. ex numero 11. Iacob. Menochius, in consilio. 151. numer; 32. 46. & 48. & in consilio 173. numer 25. libr. & in consilio 178. num. 25. eodem lib. & in consilio 206. num 61. lib. 3. & in consil. 327. ex numer. 4. & numero 102. libro quarto. Hippolytus Riminaldus, in consilio 23. num. 263. lib. 1. Franciscus Bursatus, in cons. 362. numer. 24. & 25. lib. 4. Moron. de fide, treuga, & pace, arte 2. quaest. 12. num. 21. & seq. Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quaestione sexta, numero 106. vbi inquit, superiorem reregulam, quod limitata causa limitatum producit effectum; esse maximae Vtilitatis in materia maioratuum; & tam in dispositionibus testatorum, quam in aliis rebus; & procedere quoque in substitutionibus. Simon de Praetis, de interpretat. vltimarum volunt. libro primo, interpretat. prima, dubitatione quarta, solutione 12. a principio, vsique ad numerum nonum, folio 60. & libro quarto, dubitatione tertia, numer. 38. & decem seqq. folio 392. quem in ipsomet proposito commemoraui quotidianar. bar. controuersiar. iuris, lib. 2. cap. 4. numero 129. Praetis ipse, in cons. 160. lib. 1. Angelus, ad leges meliorationum, glossa secunda, legis 6. fol. 146. vbi agit de pacto limitato de non meliorando aliquem nominatum: & an extendatur ad alios. Gozadinus, in cons. 81. Caesar Barzius, decisione Bononiae 25. numero 93. & 94. Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 74. n. 53. vsque ad num. 62. Achilles Pedrocha, in consilio quinto, numero 171. & in consilio 27. numero 55. & in consilio 33. num. 21. & in consilio 35. numero 87. & seqq. & in consilio 36. numero 326. Petrus Surdus, in consilio 10. numero 49. libro primo, & in consilio 36. num. 28. eod. lib. & decision 189. numero 9. & 33. & 34. decisione 203. numero primo, & seq. Ludouicus Casanate, in consilio quarto, num. 128. & in cons. 30. ex num. 1. cum seq. & in cons. 41. num. 60. & in cons. 45. num. 148. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo secundo, littera D. conclusione 494. folio 713. & tom. 8. littera V. conclus. 125. fol. 660. Indeque, atque ex necessario consequenti dedu[sect. 3]citur, quod ea, quae limitata sunt, non debent extendi: l. non modus, vbi Baldus, C. de seruitut. Decius, in consilio 551. columna penult. Iason, in consilio 273. 1. Istae duae mulieres, column. secunda, libro secundo, Tiberius Decianus, dicto consilio 77. numer. 26. libro quarto, Simon de Praetis, libro primo, dicta solutione 12. numero secundo, folio 60. Thuscus, dicta conclusione 494. potentiaque limitata, vlterius non potest effectum ali quem operari: l. si is qui ex bonis,[sect. 4] vbi Baldus, & Imola, l. sed si plures, §. in arrogato, ff. de vulgar. & pupil. Simon de Praetis, libro quarto, dicta dubitatione tertia, numero 42. folio. 392. & modus limitatus non potest excedi, nec extendi. Baldus, in l. penultima, post principium, C. de seruitutibus. Iason, in consilio 231. numero primo, in fine,[sect. 5] libro secundo. Cephalus, in consilio 82. numer. 72. libro prima. Simon de Praetis, vbi supra, numero 43. eod. folio 392. qui citat textum, in l. nomen debitoris, §. vni, ff. de legatis tertio, l. quibus diebus, §. finali. ff. de condit. & demonstr. & subiicit ibidem, numero 45. quod res, vel quantitas limitata, vltra suos limites non praestatur, nec operatur, quia li[sect. 6]mitatum inducit effectum: & citat Ruinum, Socinum iuniorem, & Decium: & vltra eum idem obseruauit Ioannes Cephalus, in consilio 491. numero quarto, libro quarto. Et subdit, quod confinia limitata in sententia excedi non debent: idque per regulam superiorem, & Authores non[sect. 7]nullos ibi relatos: & verba singularia profert in hunc modum: Ecce limitati sunt, termini per sententias a designationibus antiquioribus deorsum vsque ad prata, igitur sursum nequeunt mansatores excedere antiquiores designationes, vt praetendunt, l. in agris, de[sect. 8] acquir. rer. dominin. &c Et paria sunt, limitate & disponere, vel disposita limitare, l. Lucius, §- quae habeat. ff. ad Trebellian. Castrensis, in consilio 85. numero quinto, libro primo. Simon de Praetis, libro primo, dicta solutione 12. numero secundo, & vltra eum Craueta; in consilio 98. numero 14. in consilio 312. nu[sect. 9]mero tertio, & in consilio 317. in fine. Ludouic. Casanate, in consilio quarto, numero 128. sic etiam, atque ob, eandem rationem, limitata voluntas, vltra limites suos non operatur, nec extenditur: l. finali, & ibi Bartolus. C ne vxor pro marito, Simon de Praeris, dicta solutione 12. numero secundo, & libro quarto, dicta dubitatione tertia, numero 41. folio 392. vbi citat textum, in l. pater Seuerinam, in principio, ff. de condit. & demonstrat. Decius, in consilio 511. numero 9. Iason, dicto consilio 231. column. 2. lib 2. Craueta, in consilio 312. columna tertia, Menochius, in consil. 327.[sect. 10] numero quinto, libro quarto. Etiam ex identitate rationis, vel ex coniecturis; vt post alios multos Authores scribit Ludouic. Casanate, in consilio quarto, numero 129. & vltra eum idem obseruauit Achilles Pedrocha, in consilio quinto, numero 171. vbi dicit[sect. 11] quod verba testatoris limitata, ex ratione adiecta non ampliantur: & reddit rationein numero 172. Sed contradicit Angulus, ad d.l. 6. meliorationum, glossa secunda, numero secundo, folio 146. vbi quod dispositio limitata extenditur, propter adiectam rationem generalem: Iacobus Menochius, dicto consilio 327. numero tertio, libro quarto, vbi post Socinum seniorem, Decium, Rubeum Ruinum, Parisium, & Crauetam scribit, quod testator, quando restricte & limitate onus restitutionis fideicommissi iniunxit primis filiis, haeredibusque suis, tunc nullo modo praesumitur illud onus repetitum in substituto: & dicit, eam rationem, quia limitata causa limitatum effectum[sect. 12] producit, limitatus etiam consensus vlterius non porrigitur: l. iubemus, C. ad Velleianum. Decius, in consilio 374. column secunda, Ioannes Cephalus, in consilio 491. numero quinto, libro quarto, &: limitans[sect. 13] certas personas, vel certum casum dispositio. semel adimpleta, non egreditur illas personas, vel illum casum, aut tempus comprehensum, l. ex facto, §. item quaero, ff. de vulgar. & pup. substitut l. statuliberum, §. finali, ff. de legatis secundo, l stichus, §. Titia, ff. de alimentis legatis. Parisius, in consilio 85. numero quinto, libro secundo,. Simon de Praetis, libro primo, dicta solutione 12. numero octauo, folio 60. & libro quarto, dicta dubitatione tertia. numero 40. folio 392. vbi scri[sect. 14]psit, quod limitata dispositio non egredietur personas in ea contentas, & generaliter, quod personalis quaelibet dispositio limitata dicitur, & personam ipsam non egreditur; tradidit ibidem. subdit etiam post alios authores, numero 44. quod forma in distributio[sect. 15]nibus a testatore data de certis personis, debet omnino seruari, alias non valet distributio. Accedit quoque Tiberius Decianus, dicto consilio 78. numer 21. libro quarto, post multos, quos citat Achilles Pedrocha, in consilio 27. numero 55. & 56. vbi quod socie[sect. 16]tas censetur tantum contracta quoad eas personas, ad quas acquisitio communi nomine facto, restricta[sect. 17] est, & limita, non alia ratione, quam saepe repetita regula generali, quod limitata causa limitatum producit effectum: quae regula procedit in omni actu, & material;scilicet in liberatione limitata, in rescripto, in iurisdictione, in commissione Iudicis limitata, in promissione, in consensu in alienatione limitate: praestito, in exceptione limitata, in renuntiatione, in libello, in donatione & in approbatione limitata: vt per Cardinalem Thuscum, practicarum conclusion. iuris, tomo secundo, littera D. conclusione 494. per totam, folio 713. idem Thuscus, tomo 8. littera V. conclusione 125. folio 660. vbi quod verba determinata, & restricta ad certum quid, vel ad certum locum, vel ad certam quantitatem, aliud non comprehendit. Hippolytus Riminaldus, in consilio 33. numero 15. & duobus sequentibus, libro primo, Syluester Aldobrandinus, in consilio vigesimo tertio, ex numero primo cum pluribus sequentibus, vbi plura adducit, & aliorum Authorum, atque iurium allegatione comprobat in proposito. Ac primum quidem, quod protestatio limitata, li[sect. 18]mitatum producit effectum quoad inclusa in protestatione: & numero 2. quod renuntiatio limitata, limitatum effectum producit: & numero 3. idem in con[sect. 19]fessione limitata: & numero 4. in potentia causae effi[sect. 20]cientis: & numero 5. quod extensio fieri non debet in[sect. 21] his, quae sunt limitata: & numero 7. quod relatio li[sect. 22]mitata, limitate intelligitur: numero 9. Aldobrandinus metipse, quod negligentia limitata, limitate in[sect. 23]telligitur: & numero 10. idem in limitata exclusione foeminarum a statuto: & numero 11. in necessitate limitata: & numero 12. in limitata absolutione, & quietatione: & numero 13. idem in limitata inhibitionne[sect. 24] Principis: & in promissione limitata, vt ibi num. 15. & numero 16. quod renuntiatio limitata non egreditur suos terminos; & limitata, & restricta ad certos fines, non debet extendi, vt per eundem Aldobrandinum, in consilio 56. ex numero 12. Sic quoque[sect. 25] limitatum ad tempus, non extenditur vltra illud tempus, l. Imperator. ff. de postulando, l. 4. ff. de seruitutibus, l. si ita quis, ff. de vulgar. & pupil. substitut. l. statu liberum, §. stichum ff. de legatis secundo, textus, singularis, in l. pater filium, §. fundum ff. de legatis tertio, 1. si minor. ff. de verborum obligation. l. prima, & secunda, C. de his, qui in exilium dantur, libro 10. capite praesentium de clerico percus. Decius, in consil. 61. Et pro tenui. columna finali. Parisius, in consilio 25. numero 13. &. 14. libro secundo. Crotus, in consilio 61. numero 14. Tiraquellus, de retract conuent. §. primo, glossa secunda, numero 48. Syluester Aldobrandinus, dicto consilio 17. numero secundo. Ea enim est natura[sect. 26] limitati temporis, vt concessum, vel permissum ad tempus, post tempus censeatur prohibitum. Sicuti post alios multos Authores probarunt, atque exornarunt Tiraquellus, de retractu conuent. §. primo, glossa secunda, numero 44. Petrus Surdus, decisione 203. numero quarto, Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 74. numero 56. Ludouic. Casanate, in consil. 4. ex numero 82. vsque ad numerum 90. & numero 105. & 109. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo sexto, littera P. conclusione 299. folio 210. Vincent. Carocius, videndus omnino, decisione, siue casu 76. per totum. vbi inquit, id procedere in testamentis, in contractibus, & in omni materia, & dispositione: Syluester Aldobrandinus, dicto consilio 17. numero tertio, & numero 11. Hippolytus Riminaldus, singulariter, & in pulchro casu, dicto consilio 33. numero 15. & sequentibus, vbi quod litterae limitatae ad certum tempus, limitatum effectum ad illud tempus producunt: & numero 18. quod iurisdictio concessa vno tempore, excludit omne aliud tempus: Thuscus, vbi supra, tomo 8. littera V. dicta conclusione 125. Iacobus Menochius, in consilio 151. numero 46. libro secundo, qui numer. 48. subdit, id quod dicimus, prohibitum ad tempus, censeri[sect. 27] permissum post tempus, non peruenire ex vi argumenti a contrario sensu, sed ex vi limitati sermonis; sicuti explicarunt Baldus, Alexander, Iason, Crotus, & Tiraquellus ab eo relati. Quocirca, prohibitionem[sect. 28] alienationis limitate factam haeredibus institutis pro certo tempore, nempe vsque ad vigesimumquintum annum, cessare omnino elapso eo anno; recte concludunt Mantua, Alex. Alban. Socinus iunior, & alij, cum quibus ipse Menoch. dicto cons. 151. ex num. 46. vsque ad num. 50. & dispositionem factam pro certo[sect. 29] & limitato tempore, vltra illud tempus non extendi; per text. in dicta l. statu liberum, §. stichum, tradiderunt Decius, in consil. 62. sub num. 3. vbi inquit, quod adeo praecisa est natura limitati temporis, quod rele[sect. 30]gatus ad certum tempus, finito tempore potest redire absque licentia sui Superioris: Refert, & sequitur Bursatus, in consil. 362. num. 24. & 25. lib. 4. vbi ar[sect. 31]guit, num. 23. obligationem in casu sibi consulto non fuisse absolute & simpliciter factam, sed limitatam per totum mensem Iulij 1553. & sic non posse vltra illum mensem extendi, ex regula generali superiori, quod limitata causa limitatum producit effectum: Simon de Praetis, lib. 4. dicta dubitat. 3. num. 47.[sect. 32] fol. 393. quo loci concludit post alios multos Authores, quod tempus limitatum, provt dispositio temporalis concepta loquitur, natura ipsius temporis limitati elapsi inducit, & operatur, vel prohibitionem, vel negationem, vel permissionem, l. si quis ita, Vbi Bartol. & alij notant; l. ex facto. §. item quaero. ff. de vmlgat. & pupil. substitut. cum aliis ibi adductis: Ludoui[sect. 33]cus Casanate, in consil. 30. ex num. 1. cum seq. vbi ob eandem regulam, & doctrinam, quod limitata causa limitatum producit effectum; concludit, quod legatum factum ad tempus, seu limitatum, & restrictum ad vitam legatarij, non potest ad haeredes legatarij[sect. 34] transire. Et quod testator, qui voluit rem ad legatarium pertinere ad tempus, videtur post illud velle ad haeredem suum redire, l. Titia. §. Titia, vbi Bartolus, in summario, ff. de legatis 2. Etiamsi haeres decede[sect. 35]ret ante ipsum legatarium, vt concludit Bartolus, ibidem, num. 1. versiculo, quod si tempore. Et regulariter, quandocunque legatum non est perpetuum, sed temporale, ipso iure dominium resoluitur, & re[sect. 36]meat, seu regreditur ad haereditatem, l. finali, C. de legatis, dicta l. Titia, §. Titia, de legatis 2. cum relatis a Peregrino, de fideicommissis, artic. 51. num. 21. a Ludouico Casanate, dicto consil. 30. num. 1. qui ex num. 8. cum sequentib. recte inquirit, atque explicat, legati perpetuitas, vel temporalitas, quomodo dignoscatur. Et pro superiorum omnium confirmatio[sect. 37]ne, vltra praefatos, eosdemque Authores facit, quod tempus adiectum, & limitatum, dicitur esse de for[sect. 38]ma, ideo specifice, & ad litteram est implendum: authent. quae supplicatio, C. de precibus Imper. offerend. & ibi notant Bald. Salicet. & Iason, num. 5. idem in l. prima, §. editiones, num. 3. ff. de edendo. vbi plures concord. & idem dicit Baldus, in l. post mortem, columna, penultima, versiculo, modo quaero, C. de fideicommiss. per text. notabilem; in l. si mandauero tibi, in principio. ff. mandati. vbi mandatum, vt ali[sect. 39]quid fiat certo tempore, non extenditur, vt simpliciter fiat post illud tempus: & cum Baldo notauit Tiberius Decianus, in consil. 77. num. 26. lib. 4. Facit Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera T. conclus. 36. fol. 16. vbi adducit nonnulla ad propositum, quando scilicet actus debet fieri certo tempore: Petrus Surdus, decis. 203. ex num. 1. vsque ad num. 7. vbi cum licentia a Commissario praepositurae sancti Benedicti, concessa Simoni de Carpo, vt possit satisfactionem sui crediti consequi a Iacobo Guaresco, esset limitata ad triennium proxime futurum, & intra tempus praedictum non egisset Simon, nec curauerit sibi satisfieri, censuit Senatus (vt Surdus ipse commemorat) denuo re collata, illius li[sect. 40]centiae nullam esse habendam rationem: ea enim est (inquit, & comprobat Surdusmet idem) vis limitati temporis, vt contineat contrariam dispositionem, l. fratres, ff. de poenis, & qui non seruat tempus dis[sect. 41]positionis, dicitur non seruare ipsam dispositionem. Quinimo qui permittit tempus labi, videtur renun[sect. 42]ciare dispositioni concessae ad tempus: sicut qui non paret terminis censetur renunciare statuto: & licentia ad tempus concessa, viribus caret lapso tempore, vt ex Ioanne Andr. & aliis, & haec omnia confirmat Surdus[sect. 43] ibi: Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 74. num. 57. fol. 401. vbi inquit, quod tempus determinato modo prolatum, alterius temporis non recipit[sect. 44] functionem, vt per Baldum eleganter, in cap. licet, de supplen. negli. praelator. & alibi haberi, quod qui de vno tempore ponit, de alio videtur negare, cap. nonne, de praesumpt. & per Bald. in consil. 154. lib. 1. quod consultor, qui habet consulere super aliqua causa infra viginti dies, si consuluit vltra tempus, & sententia inde feratur, ex dicto scilicet consilio, erit vtique ipso iure nulla:sic in simili dicit de compromisso; nam si laudum latum sit infra diem, de quo in compromisso, est nullum ipso iure, l. 1. in fine, vbi omnes Doctores, C. de arbitris, l. non distinguemus, §. compromisso, §. dies, & §. finali, cum l. seq. & l. arbiter ex compromisso, l. si vnus dies, §. si intra, & l. si de meis, de arbitris: idem quoque videmus in sententia, quae si lata sit vltra tempus a iure statutum, id est perempta instantia, est ipso iure nulla, l. properandum, C. de iudiciis: & per Seraphinum, vbi supra, n. 60. qui aliis comprobat. Ita denique (vt ad superiora reuertamur) limitata[sect. 45] derogatio limitatum producit effectum, nec egreditur limitatos terminos, vt in casu ibi proposito concludit Ioannes Cephalus, in consil. 117. n. 40. lib. 1. Aldobrandinus, in consil. 23. n. 6. limitata etiam reseruatio ar[sect. 46]guit limitationem dispositionis praecedentis: Craueta, in consil. 214. n. 14. Beccius, in consil. 34. n. 26. Ludouicus Casanate, in consil. 45. n. 149. & limitate loquens[sect. 47] dispositio de certis bonis, ad alia bona non extenditur, Achilles Pedrocha, in consil. 33. n. 21. limitata quo[sect. 48]que, & restricta ad certam bonorum quantitatem condemnatio, limitatum debet producere effectum. Idem Pedrocha post Authores, in consil. 36. num. 326.[sect. 49] sed & absolutio a iuramento concessa ad finem agendi, & sic ad eum effectum limitate non operatur rescissionem contractus: Cephalus, in consil. 51. num. 22. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in consil. 127. num. 33. Beccius, in cons. 63. n. 3. Ioannes Gutierrez, in authent. sacramenta puberum, in principio, numero 20. Pedrocha, in consil. 35. n. 87. qui adducebatur superiori regula, & doctrina, quod limitata causa limitatum producit effectum, & fideiussores dari pro Magistratibus, & eorum Officialibus, quod non teneantur pro[sect. 50] illis, nisi solum de gestis in eo officio, per textum in l. vnica, C. de periculo fideiussor, qui pro magistr. interuent. lib. 11. per eandem regulam obseruauit Padilla, in d.l. age cum Geminiano, n. 8. & per ipsammet regu[sect. 51]lam, quod fideiussor, qui promisit pro certo tempore, non tenetur amplius illo tempore elapso: tradiderunt Corneus, in cons. 117. colum. 3. lib. 4. Grammaticus, in cons. 66. n. 62. in Ciuilibus, & aliis exornat Seraphinus, dicto priuilegio 74. n. 54. qui subdit n. 55. quod[sect. 52] venditor, cui promissum est de retrouendendo per emptorem infra certum tempus, eo elapso, non poterit amplius emptorem compellere ad sibi retrouendendum, vt per Baldum, Angelum, & Socinum, ibi relatos. Caeterum, si verba posita sint ad demonstrandum,[sect. 53] & non ad disponendum, non inducunt limitationem, nec restringunt, si alter constat de demonstrato, vt per Bartolum, in l. centurio, column. vndecima, versic. sed quid si dixi, ff. de vulg. & pup. substitut. Baldum, in consil. 339. lib. 1. Iacob. Mandellum de Alba, in consil. 556. n. 26. Cardinalem Dominic. Thuscum, practicarum conclusion. iuris, tom. 8. littera V. conclus. 225. n. 5. fol. 560. & vide in proposito huius cap. Barbosam, in l. cum Praetor. in principio, ff. de iudiciis. # 46 CAPVT XLVI. Ex verbis enunciatiuis quemadmodum coniectura voluntatis deduci, & qualis interpretatio fieri debeat, non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus, & aliis dispositionibus quibuslibet: an etiam, & quando verba ipsa enunciatiua probationem, aut dispositionem inducant, & quando coniecturam, aut praesumptionem tantum; diligens, & vtilis resolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Verba enunciatiua, an, & quando probent, aut dispositionem inducant, vel non, in omni actu, materia, & dispositione: Interpretes nostri vt explicarent, & absoluerent, quot casus distinguere solent. Et de intentione Authoris circa vltimarum voluntatum tractatum duntaxat in proposito. Quamuis omni actui, materiae, & dispositioni (non modo testamentariae) regulas, & doctrinas generales proposuerit. Et de verbis enunciatiuis in contractibus egerit quoque ad finem huius capitis. -  2 Ex verbis enunciatiuis coniectura voluntatis deducitur atque interpretatio fit plerumque. Vtpote cum ipsa aptissima sint ad inducendam praesumptam voluntatem testatoris, siue ad declarationem intentionis eiusdem, & inferius num. 17. -  3 Verba enunciatiua emissa propter aliud, licet non disponant, tamen interpretantur dispositionem. -  4 Et faciunt praesumptionem, ita quod transferant in aduersarium onus probandi contrarium, etiam si enunciatum in dubium principaliter reuocetur. -  5 Nam si verba enunciatiua praesumptionem inducunt ad fauorem Tertij absentis, multo magis praesumptionem facere debent in fauorem contrahentium. -  6 Pronuntiari, atque effari aliquid tripliciter posse, dispositiue scilicet, assertiue, & enunciatiue. -  7 Verba enunciatiua, quae sint. Vbi variae Doctorum sententiae proferuntur. Sed communior recipitur, quod verba enunciatiua dicuntur, quae per se non stant, sed in aliud transeunt, neque in eis voluntas consistit. Vel quod verba enunciatiua sunt, quae non sunt ipsa dispositio, sed adiectio quaedam, vel oratio aliud quam se ipsam significans. Et quando quid enunciant per verba temporis praeteriti, non de praesenti. -  8 Verba dispositiua quae dicuntur. Vbi diuersae Interpretum sententiae proferuntur, & communior recipitur, scilicet quod verba dispositiua sunt illa, quae stant per se, & emanant principaliter propter se. -  9 Verba assertiua, qualiter proferantur. -  10 Verba assertiua differunt ab enunciatiuis. Et disponant, quando proferuntur super negotio, de quo principaliter agitur; secus quando super alio negotio. Non sic in verbis enunciatiuis, quae vbi de iure operantur, tantum probant, non disponunt. -  11 Verba dispositiua, sui natura disponunt indistincte. siue referantur ad haeredem, siue ad Tertium, siue ad honoratum. -  12 Et ibidem commemoratur casus practicus meliorationis tertiae partis bonorum: optime, & vere decisus per Peraltam. -  13 Verba enunciatiua relata ad grauatum, disponunt: ad honoratum relata, non disponunt. Quod latius comprobatur, & communis distinctio probatur. -  14 Verba enunciatiua in vltimis voluntatibus, eo facilius, & frequentius probant, quod facilius, & frequentius inducunt dispositionem. Quod Antonius Faber singulariter animaduertit, & distinctioni communi in effectu adhaeret, provt hic adnotatur. -  15 Verba enunciatiua propter aliud emissa, regulariter sui natura, neque probationem, neque dispositionem inducere: quod exornatur latissime, remissiue. -  16 Verba enunciatiua, etiam emissa propter aliud, probare, & disponere, quando simul concurrunt aliae coniecturae, & praesumptiones. -  17 Et sufficiunt ad inducendam voluntatem praesumptam, & declarationem dispositionis praecedentis. -  18 Et ad declarandum fideicommissum praecedens, de quo dubitatur. -  19 Imo & ad inducendum fideicommissum de nouo, quod ex verbis quibuscunque, etiam enunciatiuis inducitur. -  20 Verba enunciatiua, vbicunque disponunt, aut probant, hoc procedit ex benigna, & fauorabili interpretatione. -  21 Et ideo in odiosis minus operantur, quam in fauorabilibus. -  22 Verba enunciatiua, quadrupliciter proferri posse, per modum scilicet conditionis, per modum causae, per modum demonstrationis, & per modum modi. -  23 Verba enunciatiua disponere ratione antecedentis, vel consequentis necessarij. -  24 Antecedens necessarium, etiam ad inducendum fideicommissum, efficax est. -  25 Verba enunciatiua dispositionem inducere, quoties id, quod enunciatur, necessarium est ad id, de quo agitur. -  26 Aut quoties proferuntur per tempus praeteritum, vel id, quod enunciatur, est praeteriti temporis. -  27 Maxime, si ipse, qui refert, & enunciat aliquam suam voluntatem de praeterito, ex integro posset adhuc illam facere, & ita disponere. -  28 Vel proferuntur super his, quae dependent a voluntate partium, & super quibus possunt libere disponere. -  29 Verba enunciatiua eius, quod tempore enunciationis, aut assertionis esse potest, plene probant, ex sententia quorundam. -  30 Vel quando pertinent ad rem, quae pendet ex declaratione animi enunciantis. -  31 Aut proferuntur super eo, super quo partes sibi possunt praeiudicare; vsque adeo vt non admittatur probatio in contrarium, & vide infra, ex num. 42. -  32 Verba enunciatiua per modum causae prolata, etiamsi sint emissa propter aliud, & disponunt, & probant id, quod praesupponunt, & enunciant. -  33 Verba enunciatiua in antiquis probare ex communi sententia; de qua latius remissiue. -  34 Verba enunciatiua, vt fidem faciant contra Tertium in antiquis, requiritur quod sint saltem duae enunciatiuae diuersorum instrumentorum, & diuersarum personarum. -  35 Verba enunciatiua etiam plurium instrumentorum, & diuersarum personarum non probant, si sunt prolata a suspectis. -  36 Verba enunciatiua in vltimis voluntatibus, quando emittuntur propter se tantum, vel incidenter propter aliud, vtrum dispositionem inducant, vel non; quemadmodum ex sententia communi Alexander Trentacinquius nouissime explicauerit. Rt si eiusmodi verba incidenter prolata fuerint per modum conditionis, aut per modum causae, aut per modum demonstrationis, aut per modum modi, iuxta distinctionem relatam supra, num. 22. -  37 Verba enunciatiua geminata probationem, & dispositionem inducunt. -  38 Verba enunciatiua, fauore dotis, vtrum plene probent, & an fauore piae causae. -  39 Verba enunciatiua inter easdem partes fidem faciunt, & probant in contractibus, quicquid sit quoad Tertios, qui contractui non interuenerunt, quibus nec prosunt, nec nocent: quod exornatur, & numeris seqq. Secus tamen respectu eorum, qui titulo vniuersali, vel singulari successerunt, inter quos enunciatiua verba probant, sicut inter ipsas partes. -  40 Verba enunciatiua in contractibus, inter easdem, & diuersas personas, an, & qualiter probent & dispositionem inducant, late explicasse, & resolutiones communes aggregasse Alex, Trentacinq. qui plures casus distinxit, provt xic obseruatur. -  41 Verba enunciatiua, etiam inter easdem personas, non probant in his, in quibus partes non possunt sibi praeiudicare, quod exornatur, & exemplis comprobatur. -  42 Verba enunciatiua propter aliud emissa, probare ex sententia Petri Surdi in contractibus, inter easdem personas enunciatum, de quo partes disponere non possunt, quamuis non probent id, in quo partes sibi confitendo, non possunt praeiudicare. -  43 Verba enunciatiua, etiam inter partes ipsas non probant, quando principaliter contingit disputari de ipso enunciato. -  44 Probant tamen ad effectum contractus, super quo emanarunt, licet principaliter de eorum veritate tractetur. Quod Petrus Surdus, in consil. 546. n. 7. lib. 4. singulariter, & vere explicauit. -  45 Verba enunciatiua prolata propter se, probationem inducunt, etiamsi contingat disputari super enunciato. QVoniam frequenter in testamentis, &[sect. 1] vltimis voluntatibus verba enunciatiua proferuntur: nec cessarium omnino visum fuit hoc cap. inquirere, quemadmodum ex his voluntas testatorum concipi possit, & quando verba ipsa enunciatiua dispositionem inducant, aut probent, vel non: & quidem disputatio ea plures casus continere posset, si de vltimarum voluntatum coniecturis, atque interpretatione praesens hic tractatus institutus non suisset: Interpretes namque nostri, in omni actu, & materia, non modo in testamentaria dispositione articulum hunc explanandum suscipiunt, & vere disceptationem ipsam dissoluunt Primo, circa verba enunciatiua legis, vel statuti. Secundo, in verbis in priuilegio enunciatis. Tertio, in verbis enunciatiuis in iudiciis prolatis. Quarto, in verbis in vltimis voluntatibus appositis. Quarto, in verbis positis in contractibus. Sexto, in verbis enunciatiuis in matrimonio, seu in contractu dotis enarratis. Septimo, in verbis enunciatiuis per restem dictis. Octano, in verbis enunciatiuis in epistolis appositis, seu scriptis. Nono, excitant dubium, quando sumus in antiquis, & tunc in omni actu, & materia, siue cuiuslibet generis dispositione: ita sane ex Recentioribus, omnium praedictorum tractatum & resolutionem suscepit, atque nouem propositos casus distinxit, & eos prosequutus est Alexand. Trentacinquius, variar. resolution. lib. 1. titulo de verbor. significat. resol. 2. per totam, ex fol. 200. cum seq. Alij vero Authores (qui longa serie commemorabuntur statim) aliquando in testamentariis dispositionibus, aliquando in contractibus, & aliis cuiuslibet generis conuentionibus sermonem instituunt: aliquando etiam in priuilegiis, & gratiis, aliisque similibus loquuntur, & ij quidem, ac maxime nonnulli ex eisdem commemorandis inferius, si originaliter praelegantur; certas, & generales. in hac ipsi disputatione regulas, & doctrinas assignant, quibus in proposito (cuiuslibet generis dispositio sit) regi, & gubernari vnusquisque debebit, & totius materiae resolutiones attingat: & in omnibus late explicat Trentacinquius, vt dixi. Praetermissis ergo prolixis, aliorum obseruationibus, & maxime his, quae ad tractatum praesentem non attinent, pro dilucida & distincta husce cap. explicatione, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, necessario reuocanda nunc in memoriam, atque repetenda nonnulla, quae de eisdem verbis enunciatiuis, lib. 2. quotidianarum har. controu. iur. cap. vigesimo sexto, ex numero 68. vsque ad numerum 83. scripta reliqui. Item & adiicienda alia, quae ad institutum nostrum pertinent omnino, nec praetermitti possunt ideo, quod ex verbis quoque enuntiatiuis, coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri soleat plerumque: vtpote cum ipsa aptissima.[sect. 2] sint ad inducendam praesumptam voluntatem testatoris, siue ad declarationem intentionis eiusdem, vt inferius dicetur numero decimo septimo, cum seq. & in terminis adnotarunt Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. capite primo, uumero 48. folio 165. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quaestione 1. numero 46. &: vltra eos Ioannes Cephalus, in consilio 134. numero decimosixto, libro primo, & in consilio 196. num. 15. & 20. libro secundo. Craueta, in consilio 62. num. 11. versic. tertia coniectura. Crotus, in consilio 143. num. 19. & 20. Curtius iunior, in consilio 121. num. 11. Tiberius Decianus, in consil. 41. num. 122. libro primo, & in consilio 44. num. 29. 37. & 48. lib. 3. Parisius, in consil. 31. num. 30. lib. 2. Prosper Pasetus, in consil. 92. num. 13. & 14. lib. 1. Marzarius, in consil. 7. num. 2. & idem quoque notauit Ioannes Gratianus, in regula 483. num. finali. dicens, quod verba enunciatiua,[sect. 3] emissa propter aliud, licet non disponant, tamen interpretantur dispositionem: & quod faciunt praesumptionem, ita quod transferant in aduersarium onus probandi contrarium, etiam si enunciatum, in du[sect. 4]bium principaliter reuocetur; scripserunt Bartolus, in l. ex hac scriptura, num. 16. versiculo, si propter aliud, ff. de donat. & post Romanum, & Felinum, Ruinus, in consil. 141. num. 13. versic. ad istud respondetur, lib. 5. Craueta, in consil. 600. num. 12. Socinus iunior, in consil. 163. num. 7. lib. 1. & cum Craueta, alio in loco, hoc est, in tractatu de antiquitate temporum, §. propterea, num. 55. & seq. Petrus Surdus, in con sil. 546. num. 8. lib. 4. dicens, quod si verba enunciatiua[sect. 5] praesumptionem inducunt ad fauorem Tertij absentis, vt per Crauetam, vbi supra, num. 30. & seq. multo magis praesumptionem facere debent in fauorem contrahentium: Menochius in consil. 81. num. 47. lib 1. vbi quod praesumptionem faciunt verba enunciatiua, posito quod non probent, & ex illis dicitur esse fundata intentio, donec contrarium non probaturi: & cum aliis Fabius Turretus, in consil. 71. num. 15. Alexander Trentacinquius, variar. resolut. libro primo, titulo de verbor. significat. resolutione 2. num. 59. dicens, quod verba enunciatiua emissa propter aliud incidenter. inducunt praesumptionem quoad Tertium absentem; cui praesumptionem standum est, donec probetur contrarium: Franciscus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. tit. 6. num 20. fol. 77. Cardinalis Thuscus, practic. conclus. iuris, tom. 8. littera V. conclus. 81. n. 76. fol. 513. Deinde obseruandum etiam erit (provt dicto c. 26.[sect. 6] num. 72. obseruaui) trifariam posse aliquid pronuntiari, & effari, dispositiue scilicet, assertiue, & enunciatiue;sic sane vnanimiter adnotarunt Scribentes, in cap. si Papa, de priuilegiis, in 6. vbi Ioannes Andreas, Ancharanus, Archidiaconus, Dominicus, & Franchus, Oldradus, in consil. 258. titulo de priuilegiis, Calderinus, in consil. 2. titulo eodem. Albericus, in authent. si quis in aliquo documento, num. 8. C. de edendo. Craueta, de antiquitate temporum, prima parte, §. ampliatur, num. 18. Hippolytus Riminaldus, singulariter, in consil. 382. ex num. 24. vsque ad num. 33. lib. 4. Thuscus, dicta conclusione 81. fol. 309. & omnes fere, qui hactenus in proposito scripserunt, ita praesentiunt, dum verba enunciatiua a dispositiuis, & assertiua ab enunciatiuis differre, asserunt, & de omnibus praedictis tribus formis, seu modis loquendi apparet in dicto cap. si Papa: de enunciatiua namque, siue narratiua forma pronuntiandi, & loquendi loquitur principium eius textus, vsque ad versiculum, autem. De modo & forma loquendi assertiue, a versiculo, si autem, vsque ad versiculum, & est idem. De tertia forma loquendi, a versic. & est idem, vsque ad finem dicti cap. Verba autem enunciatiua, siue narratiua dicuntur[sect. 7] illa, quae non constant per se principaliter, nec in eis insistit, & remanet voluntas, sed transeunt ad aliud, & sic proferuntur per modum transeuntis: quod aperte colligitur ex principio dicti cap. si Papa, vbi Archidiaconus, Ioannes And. Dominicus, Francus, & Philippus Probus, in addit. ad Monachum, Bartolus, in dict. l. ex hac scriptura: vbi Socinus iunior, in repetitione, in principio, & Parisius; idem Parisius, in consil. 127. num. finali, lib. 1. Baldus, in l. prima num. 2. C. de falsa causa adiecta legato: & est de mente Crauetae, vbi supra. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quaest. 1. num. 42. vbi etiam adducit aliam descriptionem verborum enuntiatiuorum, traditam a Paulo Castrense, in consilio 246. numero secundo, libro primo, quod scilicet verba enunciatiua dicuntur, quae proferuntur per tempus praeteritum, veluti Donaui, Legaui, & similia, & aliam Pauli de Montepico, in repetitione l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, post numerum 2. de legatis secundo: quam sequitur Menchaca, controuersiarum illustrium, libro primo, cap. 30. num. 8. quae omnes in effectu tendunt in idem. Praetis etiam, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 2. interpretatione tertia, solutione tertia, numero decimo octano, fol. 256. vbi dicit, quod cum aliquid in praeteritum, vel in praesens, vel in futurum enunciant, dicuntur verba enunciatiua, quae non stant per se, & in eis quodammodo non consistit voluntas, sed transeunt in aliud; & non sunt verba principalis orationis: Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum volunt. lib. 3. tit. 12. num. 4. qui inquit, iuxta sententiam communem, verba enunciatiua dici, quando non vt disponant, proferuntur principaliter, sed ob aliam causam: Cardinalis Thuscus, tom. 8. littera V. dicta conclus. 81. ex num. 1. vsque ad num. 9. vbi quod verba enuntiatiua dicuntur pluribus modis, & aliorum sententiis relatis. Tandem concludit n. 7. post Alex. & Parisium, quod verba enunciatiua, seu narratiua dicuntur illa, quae sunt ad prooemium, vel praeambulum, in quibus non consistit voluntas, sed transeunt, & non stant per se, & non sunt verba principalis dispositionis: & n. 8. inquit, quod verba enunciatiua dicuntur, quae sunt ipsum prooemium, & praeambulum, & non sunt dispositiua; vel sunt illa, quae non stant per se, & in eis non consistit voluntas, sed transeunt, & non consistit in eis verbum principale orationis, & dispositionis:sed verba dispositiua stant per se, & principaliter propter se, vt Alexand. ibi relatus notauit, sed & ipse Cardinalis Franciscus Mantica, alio in loco nouissime, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 2. titulo 6. num. 1. post alios iuris Interpretes, communem Doctorum traditionem probauit, verba scilicet enunciatiua dici, quae per se non stant, sed in aliud transeunt, neque in eis voluntas consistit, vnde infert, quod verba enunciatiua regulariter modicum operantur, l. scriptura, C. commnuia vtriusque iudicij. ucm concord. adductis per Oldradum, in consil. 257. num. 2. Hippolytus Riminaldus (quem nullus commemorat) in consil. 382. num. 27. & 28. lib. 4. vbi post Baldum, tribus in locis ibi relatis, notauit, quod verba enunciatiua sunt, quae non sunt ipsa dispositio, sed adiectio quaedam, vel oratio, aliud quam se ipsam significans; & quando quid enunciant per verba temporis praeteriti; non de praesenti; provt ibi obseruat. Dispositiua vero verba sunt illa, quae stant per se,[sect. 8] & principaliter enunciant id, de quo agitur per orationem perfectam:siue quae vt disponant, principaliter proferuntur, & emanant principaliter propter se; ita probat textus, in dicto cap. si papa, de priuilegiis, in sexto, in versiculo, & est idem, & infra, & docent omnes supra allegati. Conueniunt etiam vnanimiter referendi infra. Alexander quoque, in consilio 181. sub num. 2. lib. 7. & in consilio 190. num. 29. & seq. lib. 6. Parisius, in consil. 26. num. 125. & sequent. lib. 2. & post alios Caldas Pereira, de nomination emphyteutica, quaeaestione prima, numero 42. qui aliorum obseruationes, seu definitiones in proposito adducit. quae tamen omnes in idem tendunt: Simon de Praetis, libro 2. dicta solutione 3. numero 1. folio 255. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro tertio, titulo 12. num. 4. qui enunciatiui, & dispositiui verbi exemplum proponit, veluti si testator dixerit, Titio fundi Semproniani vsumfructum lego: nam haec verba nullam aliam ob causam sunt pronunciat, nisi vt Titius fundi Semproniani vsumfructum consequatur, & ideo recte dispositiua nuncupantur; quod si testator dixerit: cuius fundi proprietatem (puta) te Titium consecuturum, si non contenderis cum haerede meo, sed potius concordaueris, haec verba non sunt emiss eo principali proposito, vt Titius fundi proprietatem consequatur, sed vt alliciatur ad incundam, & colendam, & conseruandam amicitiam haeredis, & ideo ex eis non intelligitur legata fundi proprietas. Hippolytus Riminaldus, qui etiam communem probat sententiam, in consil. 382. numero 26. lib. 4. dicens, quod verba dispositiua sunt illa quae stant per s, & emanant principaliter propter se: Verba denique assertiua dicuntur illa, quae licet sola[sect. 9] per se non subsistan, tamen super eis intentio, & meus proferentis illa, fundatur, & pronunciantur in negotio, de quo principaliter agitur; sicuti probat textus, in dicto cap. si papa, in versiculo, si autem Ecclesiae, in illis verbis: Cum de ipsius exemptionis negotio ageretur, ass ipsam Ecclesiam fore exemptam: & docent iidem Authores praecitati supra, & alij plures referendi inferius, ex quibus apparet, inter verba enunciatiua, assertiua hoc constitui discrimen, quod licet in vtrisque aliquid de praeterito narretur, & enuncientur; tamen in assertiuis profertur cum iudicio, & deliberatione, cum ponatur pro fundamento rei, & negotij, de quo agitur, quod in enunciatiuis secus est; provt exemplo demonstrat Craueta, de antiquitate temporis, §. ampliatur, numero trigesimo primo. Hippolytus Riminaldus, dicto consilio 382. num. 29. & tribus seq. libro 4. vbi tradidit post alios Authores, quod verba assertiua differunt ab[sect. 10] enunciatiuis, & disponunt, quando proferuntur super negotio, de quo principaliter agitur, secus, quando super alio negotio: puta si principaliter agitur de aliqua dignitate alicuius Praelati, & Papa asserit eum esse in tali dignitate, etiam quod non esset, videtur Papa de nouo eam dignitatem conferre. Secus in verbis enunciatius. quae vbi de iure operantur, tantum probant, non disponunt. Verba vero assertiua non disponunt, quando proferuntur super alio negotio, de quo principaliter non agebatur; pura principaliter non agebatur de dignitate Praelati, & tamen Papa in alio negotio asserit, aliquem esse in tali dignitate; certe non inducitur dispositio, quod de nouo censeatur collata talis dignitas: vt pulchre declarant Calderinus, & Craueta, quod recenset Riminaldus metipse, & hactenus libro 2. quotidianar. har. controu iur. cap. 26. ex num. 73. vsque ad numerum 76. obseruaui: Riminaldi tamen mentionem non feci tunc. Nunc autem erit & necessario adijciendum, inter dispositiua, & enunciatiua verba, ex eo etiam discrimen constituendum fore, quod quando verba per[sect. 11] testatorem prolata, suapte natura dispositiua sunt, indiscriminatim disponunt; siue referantur ad haeredem, vt in l. damnas esto, in principio, ff. de legatis 3. siue referantur ad Tertium, l. cum pater, §. donationis de legatis secundo: siue etiam referantut ad honoratum, l. miles ad sororem, in principio, l. peto, in principio, eod. titulo, de legatis secundo, l. fideicommissa, §. si quis ita, de legatis tertio: per quae iura ita vnanimiter obseruarunt, atque scripserunt omnes Interpretes ibi: & ex communi sententia tradiderunt Francis. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libr. 3. tit. 12. num. 1. Simon de Praetis, de interpretar. vltimar. volunt. lib. secundo, dicta solutione 3. num. 1. folio 255. Paulus de Montepico, in repetitione l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, numero primo, ibidem erudite (vt adsolet) Petrus de Peralta, numero 4. fol. 453. & 450. qui singulariter notauit, vi[sect. 12]disse in facto casum dicti, §. si quis ita, dictae l. fideicommissa, in testamento cuiusdam Doctoris Medici Vniuersitatis Salmanticensis, in quo post institutionem factam de quadam filia cum alijs filijs, inter alia dixit, quod sufficeret filiae tale praedium, quod sibi praelegauerat, vel reliquerat, quod tamen re vera non fecerat: nihilominus tamen quod per illum textum, eodem Peralta allegante, fuit decisum, quod censeretur sibi praelegatum, & haberet, prout habuit illud praecipuum, vice ac loco meliorationis partis tertiae bonorum. Caeterum quando testator loquitur per verba enunciatiua, non parum refert, ad quem talia verba dirigantur, nam si ad grauatum, dispo[sect. 13]nunt; & legatum, seu fideicommissum indicunt, quia non nisi grauandi causa censentur adiecta; ac ideo ne fides, quam de haerede suo testator praesumpsit, illum decipiat, legatum, seu fideicommissum validum resultat, l. vnum ex familia, §. vltimo, de legatis secundo: vbi Bartolus, & Doctores ita notarunt. Sed cum verba enunciatiua diriguntur ad honoratum, secundum communem Doctorum sententiam non disponunt, l. generali, in principio, ff. de vsufructu legato, quia censentur adulatoria, quorum natura est, nullam inducere obligationem, neque dispositionem; vt probatur ex eadem l. generali, in principio: vbi Bartolus, l. Iulianus, §. ex his, de legatis tertio: idem Bartol. & Doctores communiter post Glossam ibi, in d.l. peto, de legatis secundo. vbi sic distinguunt: Bartol. ipse, in l. ex hac scriptura, col. 2. de donat & in l. fideicommissa, §. haec verba, & in l. pamphilo, de legatis 3. Socinus, in cons. 227. col. 2. vers. secunda regula est. decius, in cons. 23. num. 4. & esse communem resolutionem profitentur Paulus de Montepico, in d. §. Titia cum nuberet, num. 19. vbi Petrus de Peralta. num. 4. per totum. Grassus, §. fideicommissum, quaest. 4. num. 12. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, art. 1. num. 48. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 12. tit. 3. num. 2. qui recte aduertit, quod quamuis sint Authores nonnulli, qui generaliter putant, verba enunciatiua in vltimis voluntatibus inducere dispositionem, tametsi relata fuerint ad honoratum, vt Cumanus, & Fulgosius, & Pet. Besut. ibi relati, scribunt: nihilominus tamen veriorem esse supradictam distinctionem communem, quam Picus tuetur vbi supra, 7. numero 6. & sequentibus respondet fundamentis omnibus partis contrariae. Et sequitur Alciatus, dispunct. libro 4. cap. 19. nec dissentit; imo & communi videtur adhaerere sententiae Antonius Faber, ad titulum C. de probationibus, definitione 23. folio 331. vbi inquit, quod cum quaeritur, de verborum enunciatiuorum potestate, an probent, distinguere solemus vltimas voluntates a contractibus, vt post Bart. in d.l. ex hac scriptura, numero 13. caeteri fecerunt Interpretes. Nam in vltimis voluntatibus eo facilius & frequentius probant, quo facilius[sect. 14] & frequentius inducunt dispositionem: plus enim est, dispositionem inducere, quam probare, In contractibus non aliter disponunt, quam si a praesente praesenti dicta sint, vt inferius dicetur, & probatur in l. nuda ratio 26. ff. de donat. l. non solum, 4. in fine, ff. de peculio, in vltimis voluntatibus nihil interest, cum quo loquatur, sed illud tantum inspicimus, in quem voluntatis intentio dirigatur, dicta l. miles ad sororem, 75. in principio, l. cum pater, 77. §. donationis, de legatis secundo, non tamen in vltimis voluntatibus perpetuum est (subdit Faber ipse) vt disponant, sed ita demum, si in praeteritum tempus conferantur, vt in d.l. ex hac scriptura, & vt Nostri loquuntur, propter se principaliter; non propter aliud incidenter: nam si conferantur in futurum, tametsi dirigantur ad honoratum, videntur adulatoria potius, quam dispositiua. Et citat text. in d.l. generali, de vsufructu legato. l. Iulianus, alias, testatorem, 68. §. ex his verbis, ff. de legatis tertio, l. Lucius, 78. §. filiam suam. ff. ad Senatusconsultum Trebellian. communem denique sententiam expresse sequitur Alexander Trentacinquius, variar. libro primo, titulo de verborum significat. resolutione 2. ex numero 37. cum pluribus seq. maxime numero 42. vbi quando verba non sunt dispositiua, sed enunciatiua, facit eandem distinctionem, an scilicet ad grauatum referantur, & tunc dispositionem inducunt; secus vero si ad honoratum, vt latius ibi. Secundo deinde & principaliter obseruandum,[sect. 15] atque constituendum erit, verba enunciatiua propter aliud emissa, regularirer sui natura neque probationem, neque dispositionem inducere. Quam regulam ita generaliter per manus quotidie tradiderunt, atque infinitis casibus practicis applicarunt Interpretes nostri, vt constat ex hactenus dictis ab initio huius capitis. Et ij quidem aliquando ita indistincte adnotarunt, aliquando vero vltimas voluntates a contractibus; & alijs dispositionibus distinxerunt, & separarunt. Aliquando denique, in contractibus quoque verba enuntiatiua probare, eo etiam casu, quo non disponunt, si inter easdem partes prolata sint, scripserunt. Sed & quandoque in diuersis materijs, 7 dispositionibus constituti, quod verba ipsa enunciatiua, propter aliud emissa, non probent neque disponant, obseruarunt, atque exornarunt, indistincte loquentes, nec aliter explicarunt. Et idcirco pro varietate casuum occurrentium, & diuersarum dispositionum, & totius materie absoluta explicatione, admoneo nunc, sequentes a me praelectos fuisse Authores originaliter qui & pro resolutione perfecta praelegendi, & videndi erunt omnino. Canonistae, in cap. si Papa, per illum tex. de priuilegijs, in 6. & in Clementina, si summus Pontifex, per eum quoque text. de sententia excommunicat. Bartol. Bald. Alex. Decius, Marsil. Iason, Purpurat. Afflictus, Rebuf. Calderin. Gerard. Aymon, Craueta, Francis. Viuis, Felinus, & alij multi, quos citat, & late explicat Gratianus, regula 165. & 483. vbi vide. Pet. Paul. Parisius, & Curt. iunior, vterque latissime, in repetitione, l. ex hac scriptura, ff. de donat. vbi Bartoli doctrinas, & distinctiones prosequuntur dilucide. Idem Parisius, in consilio 27. numero 34. & seq. libro 3. Ancharanus, in consilio 291. Gratus, in consilio 104. Berous, in consilio 87. libro 2. Ruinus, in cons. 167. num. 24. & seq. lib. 1. Vitalis de Camban. in tractatu clausularum, in cap. de verbis enuntiatiuis, ex folio 131. vsque ad folium 167. vbi latissime de eorum verborum virtute, & effectu, in omni materia, & dispositione. Craueta, videndus omnino, de antiquitate temporum, prima parte principali, in particula, Propositum nostrum, quae est folio 119. ex numero 18. vsque ad numerum 65. & particula statim sequenti incipit, Ampliatur nunc, folio 30. per totam. Ioannes Cephalus, in consilio 191. numero 34. libro secund. & in consilio 47. numero 32. libro primo, & in consilio 443. ex numero septimo, libro quarto. Iacobus Menochius, in consilio 147. ex numero secundo, & numero 19. & sequentibus, libro secundo. Hippolytus Riminaldus, in consilio 41. ex numero 8. cum sequentibus, libro primo, & in consilio 84. ex numero 19. eodem libro, & in consilio 339. ex numero 44. libro tertio, & in consilio 382. ex numero 24. vsque ad numerum 47. libro quarto, & in consilio 693. numero secundo, cum sequentibus & numero 15. 55. & 56. libro 6. Tiberius Decianus, in consilio 21. numero 25. & in consilio 41. numero 122. libro 1. & in consilio 44. numero 53. & numero 29. & 34. & numero 44. & 48. libro 3. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 1. num. 48. Iosephus Mascardus, de probationibus, conclusione 106. per totam, & conclusione 621. per totam, vbi plena manu. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quaestione 1. ex numero 33. cum 47. numeris sequen. vsque in finem quaestionis, vbi latissime, & vtiliter. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. libro 2. interpretat. 3. solutione 3. ex numero 1. & nu. 18. & seq. fol. 255. & 256. Antonius Galeatius Maluassia, in consilio 91. ex num. 34. & numero 41. & quinque seq. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. libro tertio, titulo 12. par totum. Idem Mantica nouissime, de tacitis & ambiguis, conuention. libro secundo, titulo sexto, per totum. Et hic quidem, de coniecturis verborum enuntiatiuorum circa contractus, ibi vero, circa vltimas voluntates. Marc. Antonius Eugenius, in consilio 58. ex num. 45. cum seq. Marcabrunus, in consilio 29. Petrus Surdus, in consilio 5. numero 6. libro primo, & in consilio 241. ex numero primo, cum seq. libro 2. & in consilio 574. numero 51. libro quarto, & in consilio 546. sere per totum, vbi vide omnino, eodem libro quarto. Franciscus Viuius, decisione 283. ex numero 16. libro 2. Rota, decisione 388. prima parte, in nouissimis. Sfortia Oddus, in consilio 64. fere per totum, libro primo. Fabius Turretus, in consilio 71. ex num. 1. vsque ad numerum 19. Ioannes Franciscus de Ponte, in consilio 95. ex n. 12. vsq. ad numerum 19. Laderchius Imolensis, in cons. 49. numero 3. Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 31. numero 8. & numero 28. & seq. libro. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum libro 3. quaestione 17. ex numero 63. vsque ad numerum 74. Borgninus Caualcanus, decisione 16. numero 40. & 57. & decisione 17. & 18. prima parte. Ludo Zuntus, responso pro vxore, ex numero 380. cum seq. Prosper Pasetus, in consilio 92. ex num. 13. Alexander Raudensis, in consilio 36. numero 52. 55. 65. & 74. cum seq. lib. 1. Caesar Ruginellus, practic. cap. 20. ex numero 10. & seq. Camillus Gallinius, de verborum significatione, libro 5. cap. 14. numero 8. Achilles Pedrocha, in consilio 32. num. 123. & seq. Ludouicus Casanate, in consilio 16. ex num. 6. cum multis seq. & in consilio 19. numero 6. & numero 23. & sequentibus. Antonius Faber, in libros 9. C. ad titulum, C. si tutor vel curat. Interuen. definitione tertio vbi agit de verbis enuntiatiuis prolatis per minorem contrahentem cum authoritate curatoris: & inquit, verba enunciatiua in contractu cum minore gesto apposita, quae contra maiorem probarent, probare etiam contra minorem, si curatoris authoritas in contractu interuenerit, non aliter, & c. Idem Faber, ad titulum C. de probationibus, definitione 23. vbi explicat, verba enuntiatiua, quando probent, siue in contractibus, siue in vltimis voluntatibus: & definitione 25. & definitione 63. Andreas Fachineus, in consilio 37. ex numero 28. libro primo, & in consilio 98. ex numero septimo & numero 12. & 13. eodem lib. 1. Hieronymus a Ponte, de finibus regundis, cap. 60. ex num. 1. cum seq. Caesar Barzius, decisione secunda, numero 21. & 22. Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo octauo, littera V. conclusione 81. per totam, ex folio 509. & sequen. vbi late de verbis enuntiatiuis, & eorum materia; & conclusione 82. vbi de verbis enuntiatiuis conditionaliter prolatis: & conclusione 83. vbi de verbis dispositiuis. Ex his autem hactenus commemoratis Authoribus, deducuntur nonnulla, quae communi eorundem placito recipiuntur; & ad limitationem regulae[sect. 16] superioris, quod verba enuntiatiua non probant, neque disponunt, diriguntur. Ac primum equidem, verba enuntiatiua, etiam emissa propter aliud probare, & disponere, quando simul concurrunt aliae coniecturae, & praesumptiones. Quod ad nostrum tractatum pertinet omnino, & in terminis ita obseruarunt Roman. in cons. 65. num. 3. colum. finali, vers. secundo ad idem. Crau. de antiquit. temporum, prima parte, sect. 4. dict. verbo ampliatur nunc, num. 49. Additio ad Alex. in cons. 2. verb. Enuntiatiua, lib. 1. Mascard. de probationibus, tomo 2. conclus. 621. num. 25. Afflictis, in decisione 83. numero 1. Ruinus, in consilio 167. numero 24. & seq. libro primo, Gratus, in consilio 104. numero 4. & seq. libro primo. Ludouicus Casanate, in consilio 16. numero 26. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iur. tomo 8. littera V. dicta conclusione 81. numero 73. & 134. & cum Afflicto, Caesar Vrsillo, Gramatico,[sect. 17] & Paseto Caesar Barzius, dicta decisione secunda, numero 22. sic etiam, verba enuntiatiua, licet non essent apta, ad inducendam dispositionem de nouo, sunt tamen aptissima, & sufficiunt, ad inducendam voluntatem praesumptam, & declarationem dispositionis praecedentis; prout supra tetigi numero 2. Et probatur per text. in l. cum proponebatur. ff. de legatis secundo, vbi Bartolus, numer 2. ex eo textu deduxit, verba enuntiatiua inducere probationem eorum, quae in testamento gesta dicuntur: & quod ad probandum qui testator voluerit, sufficit si enunciatiue hoc scripserit in testamento, l. Publiae, 23. §. finali ad finem. ff. depositi. vbi cum dixisset Iure consultus, verba enunciatiue prolata, nullam in casu eius textus dispositionem inducere, & consequenter nec obligationem; Subdit statim. probationem depositarum rerum impleri posse Et ita adnotarunt, atque intentionis voluntatis testatoris coniecturam, & declarationem voluntatis eiusdem ex verbis enunciatiuis deduci: scripserunt Craueta, in consilio 62. num. 11. versic. tertia coniectura, Ioannes Cephalus, in consilio 134. num. 16. & in consilio 196. numero 11. & 20. libro 2. Tiberius Decianus, in consilio 34. numero 44. & 45. & in consilio 44. numero 29. & 37. 48. libro 3. Alexander Raudensis, in consilio 36. num. 52. & 55. & 74. libro primo. Hippolytus Riminaldus, in consilio 23. num. 95. libro primo. Pasetus, in consilio 92. numero 13. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, libro 4. cap. primo num. 48. Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quaestione prima numero quarto, Ludouicus Casanate, in consilio 16. ex numero 27. vsque ad numerum 34. & in consilio 16. numero 6. per totum, quo loci post alios multos Authores, quos citat, ple[sect. 18]ne probauit, verba enunciatiua sufficere ad declarandum fideicommissum praecedens, de quo dubitatur, cum facilius declaretur factum fideicommissum, quam de nouo inducatur; vt tradunt Interpretes plures ibi commemorati: imo & in fortioribus terminis, quod verba enunciatiue prolata, sufficiunt ad fideicommissum inducendum de nouo, quod ex verbis quibuscunque, etiam enunciatiuis, inducitur; per text in l. etiam hoc modo, & in l. & hoc modo, ff. de legatis primo, l. vnum ex familia, § finali, l. codicillis, § matre, ff. de legatis secundo, l. fideicommissum, §. haec verba, ff. de legatis tertio. Asseuerarunt Decius, in[sect. 19] consilio 23. numero 4. & in cons. 38. num. 2. & in consilio 673. num. 9. Cephalus, dicto cons. 134. num. 26. Ludouicus Casanate, dicto cons. 16. numer 20. & 27. Peregrinus, de fideicommisis, articulo primo, num. 47. vbi ad hoc propositum expendit, & inducit iura nonnulla. Vbicumque autem verba enunciatiua disponunt,[sect. 20] aut probant, hoc procedere ex benigna, & fauorabili interpretatione, ob praesumptam testatoris voluntatem: ideo in odiosis talia verba minus operari, quam in fauorabilibus; tradiderunt Baldus, in l. 2. in fine, C. de necessarijs seruis haered. institut. & alij, cum qui Lodou. Casanate, dicto consilio 19. numero 23. 24. & 25. qui in eum sensum Baldum accipit, non vt dixerit Baldus simpliciter, quod verba enun[sect. 21]ciatiua non disponunt in odiosis; sed solum, quod minus operantur, quam in fauorabilibus, & ante ipsum sic Baldum eundem intellexit Simon de Praetis (quem non citat) libro 2. interpretatione 3. dicta solutione tertia, numero 20. folio 256. Thuscus vero, dicto tomo 8. littera V. conclusione 81. numero 33. non ita explicauit, nec aliquem ex praedictis Authoribus commemorauit: sed simpliciter dixit, quod in odiosis verba enunciatiua nunquam disponunt: & citat solum Decium in cap. per tuas, numero 30. de probationibus, disponunt autem verba ipsa enunciatiua, aut probant multis in casibus, quos interpretes nostri considerarunt, id que in omni materia, & dis[sect. 22]positione, non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus: & siue per modum conditionis, aut per modum causae, aut per modum demonstrationis, vel per modum modi prolata fuerint: quibus modis adijci, atque proferri posse verba enunciatiua, docuit Bartolus approbatus communiter, in dicta l. ex hac scriptura, numera secundo, vt constat ex infinitis Authoribus, relatis supra num. 15. & ex referendis inferius, ex Trentacinquio etiam, variarum libro primo, titulo de verborum significat. resolutione secunda, num. 48. 49. & 50. Cardin. Tuscho. practicar. conclusion. iur. tomo. 8. littera V. conclusione 80. 81. &82. &83. Ac primum quidem disponunt, quando in verbis enunciatiuis continetur, & comprehenditur aliquod[sect. 23] antecedens, vel consequens necessarium, sine quo non poterat valere principalis dispositio: Bartolus, in eadem l. ex hac. scriptura, numero 3. vers. sed contra praedicta, & num. 4. vers. ex his ergo, & num. 6. Alexander, in cons. 104. num. 4. libro primo, qui allegat text. in l. denique, §. interdum, ff. de peculio legato, & in l Proculus, ff. de vsufructu. Sequntur, & latius declarant Interpretes nonnulli, quos retuli, & ita quoque notaui libro 2. har. quotidianar. contro. iur. iuris, lib. 2. cap. 26. num. 82. Ludou. Casanate, dicto cons. 16. num. 8. & tribus seq. & numero 15. & quatuor seq. vbi quod verba enunciatiua conditionaliter, aut per modum demonstrationis prolata, disponunt ratione antecedentis necessarij, Antecedens namque necessarium, etiam ad inducendum fideicommissum, efficax est: sicuti Bartolus tradit in[sect. 24] l. Centurio, num. 37. ff. de vulg. & pup. substitut Decius, in consilio 22. numero. 2. Gozadinus, in consilio 68. numero. 13. Parisius, in consilio 6. numero 19. libro 3. Bursatus, in cons. 227. num. 34. libro 2. Decianus, in cons. 23. numero 15. libro 4. Surdus, in consilio 448. numero 15. libro 3. & cum alijs Ludou. Casanate, dicto consilio 16. numero 18. sic etiam, quod verba enunciatiua dispositionem in ducant, quoties[sect. 25] id, quod enunciatur, necessarium est ad id, de quo agitur: late probauit Parisius, in consilio 77. ex num. 30. cum seq. libro primo. Sequitur Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quaestione prima, num. 81. & libro 2. dicto cap. 26. numero 80. ego ipse sic annotaui: & ibidem numero 77. scripsi, quod verba[sect. 26] enunciatiua, quoties proferuntur per tempus praeteritum, aut id, quod enunciatur, est praeteriti temporis, dispositionem testamentaria, dicens ita tenuisse Doctores communiter, in d.l. ex hac scriptura. Corneum etiam, Castrensem, Decium, Sfortiam Oddum, & Caldas Pereiram, ibi relatos: Nunc adijcio, intelligendum id, iuxta ea, quae superius dicenda, Sic quoque tradidisse Bolognium, in consilio finali, numero 67. Alexand. in consilio 190. numero 31. libro 6. Marcabrunum, in consilio 29. num. 22. & seq. & cum Baldo, Celso: Pancirolo. Ludouico Zun[sect. 27]to, & alijs, Ludouicus Casanate, in consilio 16. num. 24. scripsi etiam eodem in loco, num. 78. & 79. id maxime procedere, si ipsemet, qui enunciat, & refert aliquam suam voluntatem ne praeterito, talis est, quod posset ex integro adhuc illam facere, & ita disponere: & retuli Sfortiam, in cons. 64. numero 77. alios plures id ipsum tenentes, referam statim: sed & generaliter adieci ibidem, numero 79. quod verba enunciatiua dispositionem inducunt, quan[sect. 28]do proferuntur super his, quae dependent a voluntate partium, & super quibus possunt libere disponere: & retulit Bartolum, Decium, Curtium, vtrumque Socinum, Parisium, Ruinum, Ioannis Francisc. de Ponte, & Caldas Pereiram, & cum Bartolo, Afflictis, & Mascardo, sic quoque concludit Ludouicus Casanate, dicto consilio sexagesimo, numero 21. & idem tenet Ioannes Gutierrez, practicarum libro tertio, quaestione 17. numero 68. Petrus Surdus singulariter, in consilio 546. numero tertio, quarto & quinto, libro quarto. Alexander Trentacinquius, variarum libro primo, titulo de verber. significatione, resolutione secunda, numero 92. adieci quoque d. capite 26. numero 69. quod ver[sect. 29]ba enunciatiua eius quod tempore enunciationis, aut assertionis esse potest, plene probant, ex sententia eorum, quos ibi recensui, & numero 70. scripsi, idem esse, quando enunciatio pertinent ad rem,[sect. 30] quae pendet ex declaratione animi enunciantis, & n. 27. quando proferuntur super eo, super quo partes[sect. 31] sibi possunt praeiudicare; vsque adeo, vt non admittatur probatio in contrarium; vt inferius dicetur nu. 42. & per Alex. Parisium, Marc. Anton. Eugen. Mascardum, & alios ibi relatos. Petrum Surdum, vbi supra ex numero 3. & 4. ac denique num. 81. post Decium, Parisium Ruinum, Cephalum, Peraltam, & Cald. Pereir. similiter obseruaui, quod verba enun[sect. 32]ciatiua per modum causae prolata, tiamsi sint emissa propter aliud, & disponunt, & probant id, quod praesupponunt, aut enunciant: per text. in l. emptor, §. ancilla, vbi Glossa, verbo, voluntatis, & Bartol. ff. de rei vendicat. l. qui volebat. 61. ff. de haered. instit. vbi Bart. l. finalis, §. auus nepotibus, ff. de doli exceptione, cap. finali, de successio. ab intestato: & cum Bartolo, Craueta, Mascardo, Peregrino, Deciano, Socino, Decio, Menochio, & Fabio Turreto notauit Ludouic. Casanate, d. cons. 16. n. 13. & ij qui[sect. 33]dem vnanimiter obseruarunt, verba enunciatiua in antiquis probare; sicuti latius tradiderunt Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quaestione 17. nu. 71. Mascardus, de probationibus, tomo 1. conclusione 106. per totam. Achilles Pedrocha, in consilio 32. numero 124. Alexander Trentacinquius, variar lib. primo, titulo de verbor. significat. resolucione 2. numero 8. latius ex num. 88. vbi explicat: Ludouic. Morotius, in responso 14. numero primo, vbi post alios, quod verba instrumenti enunciatiua in antiquis probant confinia: Mieres, de maioratu, 4. parte, quaest. 20. vbi quod antiquitati multum tribuendum est, & de apocha antiqua, & quod instrumentum antiquum probat filiationem, etiam si obiter in eo dicatur, Titius filius Seij: & etiamsi verba enunciatiua sint. Andreas Fachin. in consil. 98. num. 8. & 9. lib. 1. vbi quod ad probationem dominij, iurisdictionis, & finium, antiqua instrumenta plurimum conducunt, etiamsi in eis verba apposita, enunciatiue prolata sint: Anton. Faber, ad lib. 9. C. definitione 23. ad tit. de probat, vbi quod verba enunciatiua, etiam inter alios probant, accedente temporis longa antiquitate, cuius inter caetera hoc vnum priuilegium, est, quod facilius inducit probationem, & ijs etiam casibus, quibus alioquin probatio nulla induceretur: idem Faber, definitione 63. eiusdem tituli, fol. 342. in versic. hoc vero maxime, & in addit. num. 5. vbi scribit in hunc modum. Fauore scilicet, & veneratione antiquitatis, quae supplet defectum probationis in ijs omnibus, quae propter antiquitatem probare non possunt: & citat Afflict. Alexand & alios, Cardinalis Tuscus, practicar. conclusio. iur. tomo 8. littera V. conclusione 81. num. 68. Cardinalis Mantica, de tacitis & ambig. conuent lib. secundo, tit. 6. num. 21. & 21. & 22. qui inquit num. 23. quod verba enunciatiua, vt fidem faciant contra Tertium in antiquis, requiritur, quod sint saltem[sect. 34] duae enunciatiuae diuersorum instrumentorum, & diuersarum personarum: vt tenent plures Authores, quos ibi refert ipse Mantica, & num. 25. scripsit quod[sect. 35] plures enunciatiuae plurium instrumentorum, & diuersarum personarum, ita demeum fidem faciunt, si fuerint pronunciatae a personis non suspectis, alioquin reijciuntur, sicuti tradiderunt Interpretes ibi commemorati. Caeterum, vbi agitur de modico praeiudicio, quod sufficiunt verba enunciatiua vnius instrumenti: adnotarunt Iason, in consilio 65. columna secunda, lib. primo. Craueta, & alij, cum quibus Hippolyt. Riminaldus. in consilio 137. numer. 19. libro 2. Fabius Turretus in consilio 71. num. 14. Rursus & tertio loco, atque vltra ea, quae nume[sect. 36]ris praecedentibus adnotaui, & scripsi, & lib. 2. d. cap. 26. obseruata reliqui, constituo, & adijcio nunc, post supleriora omnia a mea elaborata, & scripta, ad manus meas peruenisse Alexandri Trentacinquij variar. rosolutionum commentaria, & hunc quidem Authorem huiusce materiae explicationem ex proposito suscepisse libro primo eius operis, titulo de verborum significat. dicta resolutione 2. per totam (prout dixi in initio huius cap.) & circa propositum nostrum, vtrum verba enunciatiua in vltimis voluntatibus, quando emittuntur propter se tantum, vel incidenter propter aliud, dispositionem inducant, vel non: & quid si eiusmodi verba incidenter prolata fuerint per modum conditionis, aut per modum causae, aut per modum demonstrationis, aut per modum modi; & in effectu sic se habuisse, quod quando verba enunciatiua emittuntur propter se tantum, in vltimis voluntatibus dispositionem inducunt, iuxta communes Bartoli doctrinas, & distinctiones per illum textum, in d.l. ex hac scriptura, & conclusione generali statuit dicta resolutione 2. numero 38. & limitat statim octo modis, ex numero 39. vsque ad numerum 48. Primo, vt non procedat, quando verba enunciatiua fuerunt prolata in praeiudicium Tertij: nam tunc dispositionem non inducunt, l. verba, C. de testament. Secundo, quando fuerunt prolata in praeiudicium haeredis erronee; quia tunc etiam non disponunt, l. secundo. C. de fal. cau. adiec. legato. Tertio, si modificate prolata fuerunt, nam tunc vltra modificationem non disponunt, l. filia. ff. ad Trebellian. Quarto, vt inducant dispositionem, quando ad grauatum referuntur, secus si ad honoratum, prout supra ego ipse probaui, & tradit ibi num. 42. Quinto, procedit (vt subdit numero 43.) quando verba enunciatiua prolata propter se fuerunt emanata circa ea, quae per defunctum possunt disponi: Secus si prolata fuerint circa ea, quae per ipsum testatorem disponi non possunt; nam tunc dispositionem non inducunt, vt supra dixi, & probatur in l. cum pater, §. pater filio, ff. de legatis secundo, & l. prima, C. arbitrium tutelae. Sexto procedit in quantum natura verborum prolatorum patiatur; sed secus est, si illa verba non patiantur, l. Titia cum testamento, §. Caius, ff. de legatis secundo. Septimo procedit, quando verba enunciatiua proferuntur; at secus est, si non exprimantur, sed intelligantur forte propter dictionem taxatiuam; nam tunc dispositionem non inducunt, l. rationes, in fine, C. de probat. Octauo & vltimo non procedit, quando proferuntur per modum conditionis, & nulla species, seu quantitas fuerit expressa: nam tunc nec probationem, nec dispositionem inducunt, licet propter se fuerint emissa, l, cum post, §. gener. ff. de iure dotium, & hactenus Alex. Trentacinq. in prima conclusione, quando verba enunciatiua emittuntur propter se tantum. In secunda vero conclusione, quando proferuntur verba enunciatiua incidenter propter aliud, quatuor casus principales constituit. Primus est, quando proferuntur per modum conditionis: & tunc Barto, in d.l. ex hac scriptura, dicit, quod aut nulla fuit expressa species, vel quantitas, & tunc dicta verba non inducunt dispositionem, nec probationem, vt in l. Titia, in princip. ff. de legatis tertio, secundum primam lecturam: aut fuit expressa species, seu quantitas; & tunc quoad id, quod principaliter est in conditione, verba enunciatiua non inducunt dispositionem, vt in l. ex facto, ff. de haered. insti. & argum. l. si quis sub conditione, ff. si quis omissa causa testam. Quoad id autem, quod est antecedens, vel consequens ad ipsam conditionem; aut est tale, quod possit per testatorem induci, & tunc verba praedicta dispositionem inducunt, alias secus; vt in l. Proculus, ff. de vsufruct. & l. denique, §. interdum, ff. de peculio legato. & l. final. ff. de collat. dotis, & ita Trentacinquius, variar. lib. primo, tit de verbor. signifi. resolut. 2. num. 48. fol. 204. & Vltra eum Cardinalis Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera V. conclus. per totam, fol. 158. vbi inquit num. primo, regulam esse, quod verba enunciatiua, seu narratiua conditionaliter prolata, non disponunt, quod late comprobat iuribus, & Authoribus, vsque ad numerum 10. & extendit vsque ad numerum 21. & 22. vbi inquit, quod Alex. in locis ibi relatis, ita in proposito conciliat opiniones contrarias, quod verba enunciatiua conditionaliter propter aliud prolata, non inducunt dispositionem, nisi sint prolata in aliquo antecedenti, vel consequenti, quod esset necessarium ad implendum illud, quod est in conditione: si vero illud suppositum non est necessarium ad illum actum, verba enunciatiua conditionalia, supponentia aliquid, non disponunt super supposito, & ponit exemplum eodem num. 22. & numeris seq. alijs modis explicat conclusionem propositam. Secundus casus est, quando ponuntur verba enuntiatiua per modum causae: & tunc secundum Barto. in d.l. ex hac scriptura, quoad effectum excipiendi, inducunt dispositionem, l. emptor. §. finali, ff. de rei vend. & videtur text. in l. finali, §, primo, ff. de doli exceptione, quoad effectum vero agendi, & quoad actionem, inducunt dispositionem, si super enunciatis testator poterat disponere, l. qui volebat, ff. de haered. inst. idque quoad actionem personalem, l. penult. ff. de collat. dotis, secus vero quo ad actionem realem, nam quoad eam eiusmodi verba dispositionem non inducunt, secundum Barto. ita distinguentem inter actionem personalem, & realem. Barto. autem sequuntur quamplures iuris interpretes: Alij vero aliter sentiunt, prout animaduertit, & latius explicat Alexand. Trentacinquius dicta resolutione 2. ex num. 48. per tres columnas, vbi vide: & vltra eum Cardinalis Franciscus Mantica, de tecitis & ambiguis conuent. lib. 2. titu. 6. num. 12. fol. 78. breuius se expedit, inquit enim, quod verba enunciatiua, quae in modum causae finalis sunt prolata, valent non modo ad probandum, sed etiam ad disponendum: per tex. in d.l. emptor, §. ancilla, ff. de rei vendic. & citat, Bartol. Alex. Crauet. & Corn. ita tenentes, subdit etiam, hoc habere locum, etiam in contractibus, Bart. per illum tex. in l. cum tabernam, §. idem quaesiit, ff. de pignoribus, Paris. & Craueta, qui commemorantur ibidem. Tertius casus est, quando verba proferuntur in vltima voluntare per modum modi, & tunc quia sunt dispositiua, ideo ex eis oritur actio, l. final. C. de his, quaesub modo, & l. quoties, C. de donat. quae sub modo: & ita tradit Alex. Trentacinq. eadem resolutione 2. libri primi, d. titu. de verbor. signific. fol. 205. & vltra eum Franciscus Mantica, d. tit. 6. lib. secundi, nu. 16. vbi inquit in hunc modum: Sciendum est etiam, quod verba enunciatiua prolata per vitam disponunt, l. 2. C. de donat, quae sub modo. Bald. in l. ex his, nu. 2. vers. item oppono, quod verba enunciatiua, C. de testam. milit. & Paul. Castr. in 1. ex hac scriptura, nu. 2. versic interdum omittuntur, ff. de donat. & Craueta, in cons. 217. nu. 17. Quartus & vltimus casus est, quando verba enunciatiua proferuntur per modum demonstrationis, & in hoc casu concludit, non inducere dispositionem, l. cum tale, §. fin. ff. de condit, & demonst. l. ex his, C. de testam, militis, Fallit haec conclusio fauore militiae, & liberatis simul, d.l. ex his & ibi notant Scribentes. Item fallit si fuit iuratum, in authent, quod obtinet, C. de probat, ita Trentacinq. ipse, & resolutione 2. num. 50. & vltra eum Hippolyt. Rimin. in cons. 382. num. 44. & 45. libr. 4. vbi inquit id ipsum, quod scilicet verba enunciatiua per modum demonstrationis prolata, non disponunt, vt per glos. Bart. Alex. Papiens. & Simon. de Praet. ibi relatos. Et ij quidem omnes, superius praecitati, pro cer[sect. 37]to tradiderunt, verba enunciatiua geminata probationem, & dispositionem inducere: & ita post Bart. Ange. Roman. Purpurat & Decia, adnotauit Cardinal. Francisc. Mant. de tacitis 7. ambig. conuent. lib. 2. d. titulo 6. num. 20. Cardin. Dominicus Tuscus, practicar. conclus. iur. tomo 8. littera V. conclusione 81. num. 162. fol. 517. vbi citat alios Authores, & num. 163. post Gratum, & Decianum extendit, siue geminatio sit in eadem oratione, & scriptura, siue in diuersa, licet magis si sunt diuersa instrumenta; & num. 164. quod verba geminata enunciatiua, nedum inducunt dispositionem, sed inducunt etiam certam scientiam, & clausulam motus proprij; vt per Decianum, in consilio 7. numero 24. & seq. libro. 3. & num. 166. extendit in verbis geminatis instrumentorum, vel testamentorum, aut constitutionis, vel statuit: & idem ex communi Interpretum placito resoluit Alex. Trentacinq. variar. resolut. libro 1. dicto titulo de verbor. significat. resolutione 2. num. 86. fol. 209. vbi quod verba geminata, etiam enunciatiua probant, & dispositionem inducunt: & quoad contractus probari in l. cum scimus, & per Bart. ibi, C. de agricol. & censit. lib. 11. quoad testamenta, in l. Pamphilo, §. propositum, ff. de legatis tertio, quoad alias dispositiones, per Roman. Alexan. Barbat. Soci. Curt. Corset. Ias. Decium. Gozadin. Gratum, Ferretum, Corne. & Ioseph. Ludou. ibi relatos, & ibidem explicat, vtrum id procedat in fauorem Tertij contra enunciantes, & inter contrahentes praesentes, & absentes: & in praeiudicium Tertij absentis, & non consentientis, & an vbi concurrunt plura specialia: de quo etiam Thus[sect. 38]cus, vbi supra, nume. 164. Fauore quoque dotis verba enunciatiua plenam probationem inducere; per text. in l. 2. cum Glossa, C. de dotis promissione & alijs Authoribus resolutiue Cardinalis Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro 2. dicto titulo 6. nu 15. quitamen subdit, quod ille textus cum Glossa loquitur inter ipsos contrahentes, non inter alios: quanquam idem etiam inter alios ex facto respondit Bartol. in consilio 123. num. primo, & 2. libro primo, quod absente etiam parte verba enunciatiua probent fauore dotis, saepius in Rota fuisse resolutum, testatur ipse Mantica: & cum Bartol, in dicto consilio 123. Decio, Alex. Iasone, Deciano, Castrense, Ruino, & alijs Cardinalis Tuscus, tomo 8. littera V. dicta conclusione 81. num. 135. fol. 515. & adijcit nu. 136. quod confessio dotis per verba enunciatiua habet exequutionem, prout si dispositiue esset facta in instrumento habente executionem: vt per Iasonem, Alex. & Castrensem ibi relatos: per Ruinum, in consilio 34. numero 5. lib. 4. per Alex. Trentacinquium, variarum libro primo, dicta resolutione 2. numero 79. folio 208. numero 22. & 23. libro primo. declarat duobus modis, primo vt non procedat, quando disputaretur de actus substantia, hoc est, an dos fuerit constituta, vel non: secundo declarat intelligi contra ipsas partes: & ideo secus esse in fauorem mulieris contra virum, qui non interuenit in ipso instrumento, in quo verba enunciatiua opposita fuere: vt per eundem Menochium, dicto consilio 81. sub numero 22. qui dicit ita loqui Bart. in d. cons. 123. & Doctores, quieum sequuntur: ita quoque Bartolum retulit Mantica, lib. 2. dicto titulo 6. numero 15. dicens, quod licet verba enunciatiua plenam non faciant fidem, nec probationem, tamen inducent saltem semiplenam, sicut confessio facta extra iudicium: ex quo concludit, mulieri, quae ex verbis enunciatiuis descriptis in instrumento inter alios facto, dotem petit, deferendum esse iuramentum: vt in l. in bonae fidei. c. de rebus creditis, & in l. admonendi. ff. de iureiur. & hactenus in causa dotis: sed & fauore causae piae verba enunciatiua probare, & dispositionem inducere; post Bartol. & alios radidit Alexander ipse Trentacinquius, libro primo, dicta resolutione 2. numero 91. folio 210. Denique & vltimo loco obseruandum, atque constituendum erit, superiorum omnium, quae specifice ad vltimarum voluntatum tractatum, & interpretationem pertinent, & notauimus; nonnulla non modo testamentariae, sed & conuentionum, & alterius generis dispositioni cuicunque conuenire; ac maxime ea, quae ad limitationem praefatae regulae generalis, quod verba enunciatiua regulariter non probant, nec disponunt; adduxi supra ex numero 23. cum seq. sic sane, quamuis enunciatiua verba respectu Tertij, nec probationem, nec dispositionem inducant[sect. 39] in contractibus regulariter; vt late deduxerunt, atque comprobarunt Authores omnes illi commemorati supra, ex numero 15. tamen inter easdem partes solent probare, & fidem facere: vt est textus, in l. optimam. C. de contrahenda, & commit. stipulat. & tradiderunt Hippolytus Riminaldus, in consilio 382. numero 42. libro 4. Cardinalis Tuschus, practicar, conclusion. iuris, tomo 8. littera V. dicta conclusione 81. numero 10. & 11. fol. 510. vbi quod verba enunciatiua non probant quoad alios, quoad enunciantes: & numero 13. vbi quod non extenduntur verba enunciatiua ad alias personas, quae non fuerunt praesentes, nocent tamen haeredibus, & vniuersali, vel singulari successori, vt ibidem probat, numero 14. & 15. & numero 20. & 21. quoad verba enunciatiua non probant, neque disponunt contra absentes, neque pro absentibus, & sic non operantur contra Tertium, neque pro Tertio: & numero 51. & seq. id ipsum prosequitur. Caesar Barzius, decisione Bononiae 2. numero 21. & 22. vbi etiam quod verba enunciatiua sicut probant ad praeiudicium partium, ita debent probare contra eorum successores, vt per Cephalum, in consilio 90. numero 3. libro primo. Fabios Turretus, in consilio 71. numero 4. libro primo. vbi quod verba enunciatiua regulariter probant contra proferentem ea. Cardinalis Franciscus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro secundo, dicto titulo sexto, numero secundo, vbi quod verba enunciatiua fidem faciunt inter contrahentes, etiam de his, quae non potuerunt interuenire tempore instrumenti, propter tacitam conditionem, quae ex instrumento colligitur: & ibidem numero 13. vbi profitetur, plus quam manifestum esse, quod verba enunciatiua inter aliquos dicta, nihil alijs possunt prodesse, nec obesse, post Bartol. & Roman. quos citat, & inde infert, quod contractus, qui in aliquo instrumento enunciatur, nec ex cursu longi temporis praesumitur in alterius praeiudicium; quia semper dici potest, illud instrumentum non probare, nisi inter contrahentes, authent. si quis in aliquo documento. coniuncta dicta l. optimam. Quinimo verba enunciatiua, neque ad praeiudicium, neque ad fauorem aliorum fidem facere, tametsi iureiurando fuerint confirmata, quia sicut iuramentum non nocet Tertio, ita etiam non debet prodesse, sicuti probat ibidem Mantica ipse. Petrus Surdus singulariter, in consilio 546. numero tertio, libro quarto. vbi post Alexan. Bertrand. Beroum, Crauetam, Osascum, Menochium, & alios, quod verba quantumuis enunciatiua, probant inter partes id, quod fuit enunciatum, quicquid si quoad eos, qui contractui non interuenerunt: & quod id procedit non solum inter partes, sed etiam inter eos, qui titulo singulari successerunt, vt concludunt Socinus, & Craueta, ibi relati. Quinimo etiam inter eos, qui consenserunt actui, in quo contigit talia verba enunciari: vt voluerunt Socinus, Craueta, & Menochius, quos citat ipse Surdus, dicto nu. 3. & repetit nu. 7. in eodem consilio 546. libro 4. dicens, quod verba enunciatiua non probant, quando tractatur de praeiudicio Tertij, qui actui, vel conctractui non interuenit, quia etiam assertiua tunc non probarent, sed quando agitur de solo confitentis praeiudicium verba enunciatiua, probant in praeiudicium confitentis, sicuti scribunt Authores ibi relati. Fachineus etiam, in consilio 37. numero 29. libro 1. & in consilio 97. ex num. 7. eod. lib. vbi quod verba enunciatiua probant inter ipsas partes in materia finium, & iurisdictionum. Et ibidem numero 12. vbi quod verba enunciatiua probant non modo contra ipsum contrahentem, sed etiam contra eius successores, iuxta Authores ibi relatos num. 13. Alexander Trentacinquius, variar. resolut. libro 1. titulo de verborum si[sect. 40]gnificat. dicta resolutione 2. ex numero 51. cum seq. vsque ad numerum 76. ex folio 205. quo loci, in verbis enunciatiuis in contractibus appositis, inquit duas faciendas conclusiones secundum Bartol. in d.l. ex hac scriptura, ff. de donat. Prima est, quando verba eiusmodi proferuntur ad liberationem: Secunda est, quando emittuntur ad obligationem. In prima conclusione duos casus considerat: Primus est in inductis principaliter propter se; & tunc dicta verba dispositionem inducunt, l. tale pactum, in principio, ff. de pactis. Secundus casus est in inductis ob aliud incidenter; & tunc, quod dispositionem non inducant, tenent Bartol. Practi, Papien. & Ancharanus, qui commemorantur ibidem, numero 54. In secunda conclusione similiter sunt considerandi casus: Primus est in verbis enunciatiuis principaliter propter se emissis; & tunc inducunt probationem, & non dispositionem, l. publia, §. finali, ff. depositi. Secundus est casus in verbis enunciatiuis propter aliud emissis; & tunc, aut fuerunt emissa in contractatu aliquo inter praesentes celebrato: & inducunt probationem, seu praesumptionem, donec probetur contrarium: d.l. optimam, C. de contrahent. & commit. stipulat. & l. quidam. C. de probat. & sic quod partes contrahentes, & eos qui fuerunt praesentes enunciationi etiam si enunciatum, tale sit, quod interuenire non potuerint tempore ipsius, secus tamen inter absentes, vt latius ibi ex nu. 57. vsque ad nu. 64. & hactenus Trentacinquius, qui (vt vides) communibus interpretum placitis accedit in omnibus praedictis: in eo etiam quod dicit num. 59. verba enunciatiua incidenter emissa propter aliud, inducere praesumptionem quoad tertium absentem, cui praesumptioni standum est, donec probetur contrarium, sicuti ex multis alijs Authoribus obseruaui supra numero 4. & 5. Verumenimvero, id quod diximus, verba enuncia[sect. 41]tiua inter easdem personas probare, debet intellegi, vt habeat locum, quando illud, quod a contrahentibus verbis enunciatiuis expressum est, ex eorum pendet arbitrio, & voluntate, & in eo possunt sibi praeiudicare; secus tamen, quando non possunt sibi confitendo praeiudicare: quia tunc id non praesumitur, sed debet potius probari: sic sane post alios multos Authores, vnanimiter obseruarunt Card. Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. tit. 6. nu. 2. in fine, qui plura exempla adducit ex nu. 4. vsque ad num. 8. Andr. Fachin. dicto cons. 37. nu. 29. per totum, lib. 1. Caesar Ruginel. practicar, cap. 20. n. 21. Ant. Faber, ad tit. C. de probat. definitione 23. & ad tit. C. si tutor, vel curat. definitione 3. nu. 1. in addit. fol. 138. Alex. Trentacinq. variar. lib. 1. de verb. signific. dicta resotione 2. n. 75. per totum. vbi eadem, quae Franc. Mantica adducit, exempla commemorat, sed eum non citat. Petrus. Surd. in cons. 546. num. 1. & 2. lib. 4. qui ipsamet exempla proponit, ibid. num. 4. per totum videlicet, quod si in instrumento alienationis bonorum Ecclesiasticorum, factae a Capitulo alicuius Ecclesiae, dictum fuerit, praecedentibus legitimis tractatibus, & habita licentia Episcopi, haec verba non probant legitimum tractatum praecessisse; quoniam hoc non pendet ex eorum libera potestate; nam talis tractatus exigitur pro forma alienationis bonorum ecclesiae, vt fiat discussio inter Praelatum, & eos, qui sunt ex Capitulo; an talis alienatio sit necessaria, vel vtilis Ecclesiae; vnde cum haec forma non possit a contrahentibus remitti, ex verbis eorum, vel Notarij, non praesumitur interuenisse; & ideo instrumentum detractatu separatim fieri debet; vt latius per Manticam, vbi supra, num. 6. & caeteros in locis nunc praecitatis. Ita similiter non creditur Notario rogato de instrumento interpositionis decreti in alienatione rei Minoris: si dicat interpositum cum causae cognitione; cum illo tempore non potuit cognitio interponi, vt ex Castrense, & Iasone refert Trentacinquius, vbi supra, dicto num. 75. Petrus Surdus, dicto num. 4. per totum, vbi eleganter & vere notauit, quod Authores, & doctrinae quamplurium iuris Interpretum, qui voluerunt, nunciatiua verba non probare in his, quae ab ipsarum partium voluntate non dependent; intelligi debent, quando circa ea emissa sunt, in quibus partes sibi praeiudicare non possunt; & ita disponere non possunt in ipsarum partium praeiudicare, confitendo, alienando, & in. d.l. optimam, loquitur de his, in quibus partes obligando: secus in alijs, quia talia verba emittuntur eadem facilitate, qua fit principalis contractus: & quod ita etiam loquuntur Bartolus, & alij, quos refert ipse Surdus. dum dicunt, quod verba enunciatiua inter easdem personas, probant, cum enunciant solemnitates, quibus partes renunciare possunt, alias secus: & ponunt exemplum in fisco, minore vel Ecclesia vendentibus, & dicentibus, quod praecesserunt tractatus, & alia necessaria; quia tales solemnitates non probantur per illa verba interuenisse, ex quo illis partes renunciare non possunt: vt latius ibi idemmet Surdus, qui numero 2. dixerat, quod solemnitas, & authoritas non probatur interuenisse in actu per verba narratiua scripturae, quia a potestate aliorum, quam partium dependet: & numero primo adduxit exemplum illud Manticae, dicto tit. 6. num. 7. quod si filius familias, qui ex forma statuti obligari non poterat, nisi esset mercator, mutuans, & accipiens pecuniam, fateatur se mercatorem, illa confessio sibi non praeiudicauit; quia verba enunciatiua a partibus prolata, non probant circa ea, in quibus partes sibi praeiudicare non possunt. Ei idem esse, si quis alteri pro benemeritis donauerit; haec namque verba inter personas donare prohibitas, vt puta inter patrem & filium, & inter virum & vxorem, inter quos donatio simplex consistere non potest benemerita non probant: l. qui testamento. ff. de probat. cum vulgatis, & per Manticam, dicto titulo 6. num. 2. & 3. Petrum Surdum, dicto cons. 546. num. 1. 2. & num. 4. lib. 4. qui vsque adeo in conside[sect. 42]ratione habuit superius obseruata, & an partes in ipsarum praeiudicium renuntiare possint, vel non solemnitati a iure introductae; vt non dubitauerit afferere dicto num. 4. verba enunciatius propter aliud emissa, probare in contractibus, inter easdem personas, enunciatum, de quo partes disponere non possunt, quamuis non probent id, in quo partes sibi confitendo: non possunt praeiudicare: & quod probent ea, de quibus partes disponere non possunt, ex pluribus demonstrare contendit partium licet non sit facere, quod quis in facultate partium licet; tamen si inter partes dicatur aliquem esse seruum, talia verba probanunt, eum talem esse, d.l. optimam similiter nostra assertio non potest eum dominum facere, qui alioqui dominus non sit; tamen si contrahentes asserant, rem esse in domino alicuius, talia verba eum probabunt dominum esse: vt per Alexan. Crauetam, dicto num 4. relatos: Smiliter (subdit idem Surdus, num. 5.) verba enunciatiua probant litis contestationem praecessisse, & tamen contestatione parte disponere non possunt: & si appellatus fateatur per verba enunciatiua, aduersarium appellasse debito tempore, & debita forma, nocebit sibi talis confessio; cum tamen quod sit, vel non sit in tempore appellatum, non pertineat ad partium dispositionem; vt Bellamera, decisione 684. Lauanquam, de appellat, annotauit: quam refert Surd. ibi, dict. n. 5. Trentacinq. resolutione 2. dict. n. 75. id ipsum etiam ratione comprobari posse, ex eo deducit Surd. acute; nam dum quaeritur, an confessio confitenti praeiudicet ad probationem, debebit considerari, an id, quod quis confitetur, sit in partis dispositione; potestas namque disponendi ad ipsam refertur dispositionem, non autem ad probationem: si enim quaereremus, an verba enunciatiua disponant, bene diceremus, hoc verum quoad ea, de quibus partes disponere possunt, quia vbi agitur de actu, supponi debet potestas acteum gerendi, sine qua actus in esse non producitur. Sed vbi tractamus, an confessio probet, frustra quaeritur, an talis confirmens posset illum actum facere, quia multa probari possunt nostra confessione, quae tamen fieri a nobis non possunt puta, quando confessio versatur circa actum, qui ministerio Tertij expeditur, vt quo Titius sit Sempronij filius, quod sit haeres, quod testamentum condiderit, quod se obligauerit, & similia: & sane absurdum esset dicere, haec non posse probari per verba enunciatiua, & esset restringere hanc regulam ad casum, qui nunquam eueniret, quinimo esset destruere regulam, si enim probaret solum in his, de quibus partes disponere possunt, vtique frustratoria esset his casibus probatio, quia induceretur dispositio, si res esset in faculatate disponentis: & hactenus Petrus ipse Surd. & admodum subtiliter (vt vides) qui in fine num. 6. in hunc modum concludendo, scripsit. Sicuti igitur confessio per verba assertiua nocet confitenti, & probat id, quod consitetur; ita pari modo probabit, si fiat per verba enunciatiua, etiam si de eo partes disponere non possent, & qui aliter diceret, meo iudicio grauiter contra textus & naturalem rationem erraret, stantibus supractis. Rursus, id ipsum, quod dictum est, verba enunciatiua probare inter easdem personas in contractibus, restringi quoque debet, vt habeat locum quoad istum effectum, vt contractus in quo fuerunt pronuntiata, non possint a contrahentibus impugnari, vt[sect. 43] loquitur text. in d.l. optim. C. de contrah. & commit. stipul. sed si id quod verbis enuntiatiuis expressum est, principaliter in iudicium deducatur, & in dubium reuocetur, tunc sane non praesumitur, nec probationem inducit, sed potius probari debet, cap. illud, de praesumpt. prout latius eum textum inducit, atque expendit Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. dicto tit. 6. num. 8. & 9. per tot qui fatetur hanc esse communem sententiam, & frequentiori calculo receptam, quamuis ipse contendisset antea, aliter eum textum accipere. Hippolytus Rimin. in cons. 382. n. 43. lib. 4. vbi dicit quod quamuis verba enunciatiua soleant interpartes probare, id nequaquam procedit, quando principaliter contingit disputare de ipso enunciato, tunc namque nec inter easdem partes probant, nec fidem faciunt verba enunciatiua, prout tenent quamplurimi Authores, quos ipse refert. Alex. Trentacinq. variar. resolution. lib. 1. tit de verb. sig dict. resolu. n. 64. vbi citat Ant, de Butr. Bald. Alex. Corn. Decium, Iason. Felin. Curt. Iun. & Cephal. ita tenentes: & dicit esse exemplum in d.l. optimam. C. de contr. & com. stip. seruus etenim stipulari potest de iure domino, quamuis alter alteri regulariter stipulari non possit: si ergo Titius Sempronio, tamquam eius serus stipuletur, dicendo, Titius seruus Sempronij; ista verba enunciatiua probabunt, quoad hoc, vt stipulatio valeat, sed si postea contingat principaliter disputari de dominio serui, cuius scilicet sit, etiam inter promissorem, & Sempron. & sic inter easdem personas, talia verba non probant, nec praeiudicant. Surd. denique, dicto cons. 546. n. 7. lib. 4. refert Authores nonnullos tenentes, quod verba enunciatiua probant, etiam vbi de enunciato contingit principaliter disputari, & statim profitetur, contrariam sententiam esse magis tutam, prout tenent Authores illi commemorati antea per Surdum ipsum, ibi n. 2. vers. secundo dicit. & tenendo communem ipsam sententiam, quod verba enunciatiua non probant, etiam inter easdem personas, quando principaliter contingit disputari de enunciato; singulariter explicat, quod id procedit, quando contingit de veritate rei enunciatae principaliter dubitari ad alium finem, quam emissa fuerit enunciatio:[sect. 44] secus tamen, si ad effectum validitatis contractus, super quo emanarunt, licet principaliter de eorum veritate tractetur, idque per text. in d.l. optim. vbi si quaeratur principaliter, an quis esset seruus Titij, ad effectum, vt sustineatur stipulatio nomine Titij facta, verba illa probabunt; sicuti declarat Decius, in d. authent. si quis in aliquo documento, num. 17. dicens, quod verba enuntiatiua probant ad effectum contractus, super quo emanarunt, licet principaliter de eorum veritate tractetur, quamuis secus sit, quando ad alium finem, vel effectum examinatur veritas enunciatorum. Idem Decius in cons. 213. col. finali, vers. & vlterius ad hoc. & ante eum Baldus, in l. ad probat. num. 7. C. de probat. vbi loquendo de verbis enunciatiuis prolatis incidenter, & propter aliud, dicit, quod incidentia non operantur, nisi quatenus operantur ad ipsum principale, d.l. optim. & sic praesupponit (vt recte Surdus animaduertit) quod ad conualidandum, & exequendum contractum, verba enuntiatiua probant: & eodem modo loquuntur Alexand. & Berous, ibi relati per Surdum, qui ipse in hunc modum concludit: Cum itaque verba haec ponderemus ad eundem finem, & effectum, ad quem prolata fuerunt, absque dubio probabunt, siue principaliter, siue incidenter super eis fiat de veritate disceptatio. quod si verba enunciatiua fuerint prolata[sect. 45] propter se, quod probent tunc, etiamsi contingat disputari super enunciato, tenuerunt Socinus, in cons. 68. num. 8. lib. 4. Afflictis, decisione 83. Cephalus, in cons. 443. n. 7. lib. 3. & de his hactenus. # 47 CAPVT XLVII. Ex verbis in praefatione, aut in prooemio testamenti siue vltimae voluntaris, & dispositionis cuiuslibet alterius appositis, aut ex praefationibus ipsis, & prooemijs, quemadmodum coniectura voluntatis deducit, atque interpretatio fieri possit, & debeat, vt praefationum vis, & natura non modo, sed intentio etiam, atque animus disponentis, qualis fuerit, dignoscatur dilucide, vbi vulgatissimum illud Interpretum omnium axioma, ex l. fin. ff. de haered. institu. deductum, & per manus traditum quotidie, quod dispositiones omnes a praefationibus, & prooemijs rationem, atque interpretationem accipiunt; declaratur, atque exornatur nonnullis. Denique, in praefationibus, & tractatu, quae dicta sunt, an in contractu repetita intelligantur, ad l. Titia, 134. §. idem respondi, de verbor. obligat. breuiter, & distincte explanatur, SVMMARIVM. -  1 Verba in praefationibus, aut in prooemijs dispositionis apposita declarant mentem, & intentionem, atque voluntatem disponentis. -  2 Et aperiunt causam, per quam mouetur disponens. -  3 Declarant etiam, an dispositio sit fauorabilis, vel odiosa. -  4 Idque, etiamsi ratiocinando, & enunciatiue prolata fuerint. -  5 Et ad omnia referuntur. -  6 Etiam quando dispositio sui natura stricte interpretanda est, nam ob rationem in praefatione expressam, large interpretari debet. -  7 Praefationem duplicem esse dici, siue dupliciter considerari. -  8 Vna dicitur quae in actu, & dispositione non scripta adhibetur, & qua vulgato nomine tractatus appellatur. -  9 Altera, quae solet ab initio actus, & dispositionis scriptae apponi. -  10 In praefatione dicta, repetita praesumuntur in ipso, actu, & dispositione. -  11 Nisi quando inter vtrumque magnum temporis interuallum intercessisset. -  12 Vel quando partes ipsae non se firmarunt super dictis in tractatu, & praefatione contractus. -  13 Vel quando dicta in tractatu, sunt omnino distincta, & separata ab ipso contractu. -  14 Vel inter personas diuersas, aut in materia odiosa. -  15 Vel quando actus, & dispositio principalis redderetur inutilis, si dicta in praefatione, censerentur repetita in ipso actu principali. -  16 In praefationibus, vel tractatu, quae dicta sunt, an in contractibus repetita intelligantur; de quo supra, ex num. 10. quemadmodum Cardinalis Francisc. Mantica, nouissime explanauerit. -  17 Praefationes, & prooemia, quibus testatores, & quicunque alij disponentes vtuntur, declarare, coniecturamque facere, quid in ipsa dispositione disponentes voluerint. Et intentionem eorum detegere. Incertitudinem tollere; Praestare lumen, & intellectum dispositioni; & per eas tolli omnem subsequentem dubitationem. Inducere etiam causam finalem dispositionis, ex quae dispositio ipsa extenditur, & ampliatur, atque declaratur, & restringitur, siue limitatur. -  18 In vltimis voluntatibus prefatio obtinet vicem causae, decisio vero causati. In praefatione, & prooemio, tanquam in causa, consistit ratio dispositionis. -  19 Intelligentia dictorum sumenda est ex his, quae in prooemio dicuntur, tamquam ex causis. -  20 Quod est in praefatione, tanquam in causa, est volitum volentis, & intentum agentis significans, & significatum. -  21 Caeterae dispositiones sunt referendae ad prooemia, & praefationes, ita vt ab eis non discrepent. -  22 Omnis dispositio testatoris habet sensum verum a prooemio, etiam contra, & praeter verba testatoris. -  23 A praefationibus & prooemijs statuta, leges, rescripta, contractus, & omnes dispositiones rationem accipiunt. Et praefationes ipsae obtinent causae finalis rationem, & disposita supplent, & emendant. Idem in omni actu, & materia, iuxta superiora, & l. finalis, ff. de haered. instit. decisionem. -  24 Quam etiam in omni dispositione Menochius accipit, prout hic obseruatur, & ipsius Authoris placita in proposito commemorantur. -  25 Thuscus quoque generaliter eandem regulam accipit. Et inquit, praefationum vim, & effectum obtinere in omni dispositione testatoris, siue vniuersali, siue particulari, in legatis, & fideicommissiis, & caeteris alijs. Et in sententia, & decreto Iudicis, & in rescriptis, & Bullis Papae. In gratia, in inuestitura, in priuilegiis, in statutis, in laudo, & concordia, in exequutione laudi. In supplicatione, in regula Cancellariae. In contractibus, in transactione, donatione, permutatione, in diuisione, locatione. In libro rationum, & in libro sociali, vel computorum. Et generaliter, provt hic obseruatur. -  26 Praefatio dispositionis, non declarat ipsam dispositionem, quando conclusio praefationi derogaret, vel quando ipsa praefatio a dispositione restringeretur. -  27 Praefatio, & prooemium si generale sit quamuis postea subiiciantur verba specialia, tamen virtute prooemij generalis, resultat etiam generalis dispositio. -  28 Praefationes, & prooemia, quod coniecturam faciant, & disponentium voluntatem declarent; non ex prooemij, seu praefationis natura, sed ex natura causae in praefatione expressae, contingere. -  29 Idcirco, vt causam finalem inducant, quod causam habeant expressam, necessarium est. -  30 Et quod in quolibet casu sub tali dispositione incluso eadem adsit ratio. -  31 Nec tantum exprimantur gratia frequentiores contingentiae. -  32 Quod in dubio non est praesumendum. -  33 Dispositio cum est clara, & specifica, non recipit intellectum restrictiuum, aut ampliatiuum ex ratione, seu causa posita in prooemio, quantumuis finali. Sed e contra prooemium recipit interpretationem a clara dispositione. -  34 Praefationis & prooemij ratio praesumitur finalis, si respicit futura, si praeterita, impulsiua. PRo dilucida, & distincta huiusce cap. explica[sect. 1]tione, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, certissimi iuris esse, & ab vtriusque iuris Interpretibus, mille in locis repetitum, quod verba in praefationibus, aut in prooemiis dispositionis apposita, declarant mentem, & intentionem, atque voluntatem disponentis; idque per textum valde vulgatum, in l. finali. ff. de haered. instit. per quem ita tradiderunt infiniti Authores, qui commemorabuntur statim: & in terminis (quod attinet ad nostrum tractatum) quod ex verbis praefationum, & prooemiorum coniectura maxima voluntatis colligitur, atque interpretatio dispositionis cuiuslibet deducitur; adnotarunt Alexander, in cons. 75. num. 3. lib. 6. Parisius, in consil. 33. n. 17. lib. 3. Decius, in cons. 600. ex num 1. cum seq. Tobias Nonius, in consil. 10. num. 7. Franciscus Bursatus, in consil. 93. num. 13. lib. 1. Cagnolus, in l. prima, num. 36. ff. de regulis iuris. Hieronymus Gabriel, in consil. 113. num. 29. lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 64. num. 40. lib. 1. Rolandus, in consil. 49. num. 43. lib. 1. Molina, Mieres, & Aluaradus, in locis referendis infra. Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iuris, tom. 6. littera P. conclusione. 892. folio 706. & sequentibus, numero 3. quod ex praefationibus declaratur animus proferentis, post Ancharanum, in consilio 398. Domini[sect. 2]cus Rex, numer. 5. & numer. 4. idem Thuscus, quod elicitur causa, per quam mouetur disponens, & eius intentio, post Alexand. in consilio 160. Visio, nume[sect. 3]ro 9. libro 6. Et dignoscitur, an dispositio sit fauorabilis, vel odiosa; vt dicit Romanus, in consilio 16. numer. 5. vbi late Apostil. & in consilio 328. num. 3. & in consilio 90. Matth. de Afflict. de iur. protimis. §. 4. num. 13. & refert Thuscus, vbi supra, numero 6. Antonius Thesaurus, quaestion. forensium, quaest. 1. numer. 1. in principio, Barnaba Cornazanus, decision Lucensi 4. & vt generaliter dixerim, quod dispositiones omnes a praefationibus, & praemissis, rationem, interpretationem, atque coniecturam accipiunt; tradiderunt Alexander, in consilio 7. numer. 5. libro 2. & in consilio 54. num. 11. lib. 4. Socinus, in cons. 165. num. 6. & 7. lib. 2. Barbatia, consil. 19. lib. 1. Romanus, dicto cons. 16. num. 4. Bertrandus, in consil. 182. libr. 1. Curtius iunior, in consil. 5. num. 19. Hippolyt. Riminald. in consil. 25. num. 29. libro primo. Ioannes Garsia, in prooemio, siue diuisione operis de nobilitate, num. 61. & seq. And. Fachineus, in consil. 10. num. 43. lib. 1. Alderanus Mascardus, de interpretatione statutorum, conclusione 2. numero 180. & 181. vsque adeo, vt verba, quae in praefa[sect. 4]tionibus dicuntur, etiam ratiocinando, & enuntiatiue, aperiunt testatoris, vt cuiuslibet alterius disponentis voluntatem, & finem: Bologninus, in l. penultima, numero 1. C. de testamentis. Bologninus, in consil. 74. versic. 5. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimarum, volunt.[sect. 5] lib. 6. titul. 13. numer. 2. Et ad omnia referuntur, ambiguaque dispositionis diluunt; vt post alios Authores firmauit Simon de Praetis, de interpretat. vltimarum voluntat. lib. 2. interpretat. 3. dubitatione 1. solutio[sect. 6]ne 3. num. 37. & 38. folio 240. Etiam quando dispositio sui natura stricte interpretaretur, vt quia in ea ageretur de materia, in qua stricta de iure deberet sumi interpretatio; aam ob rationem in praefatione expressam, large dispositio interpretari debet: ita Craueta, in consil. 192. num. 21. Socinus senior, in cons. 91. columna 1. libr. 1. Decius, in consil. 10. num. 2. versic. 1. quia, Gezadinus, in consil. primo, n. 16. Menoch. lib. 6. praesumptione 2. num. 14. Alderanus Mascardus, dicta conclusion. 2. num. 183. & seqq. qui assignat rationem, quoniam causa, seu ratio, quae colligitur ex prooemio, seu praefatione, censetur in sequentibus repetita (vt inferius dicendum est) & ideo sequens dispositio secundum dictam declarationem regulari debet, nam plus est attendenda ratio, & mens disponentium, quam ipsius dispositionis verba; & dispositio: vt ibi comprobat, & latius dicetur alio cap. infra. Secundo deinde & principaliter obseruandum, at[sect. 7]que constituendum est, praefationem in proposito duplicem esse dici, siue dupliciter considerari: Vna dicitur; quae in actu, & dispositione non scripta adhibetur, & quae vulgato nomine tractatus appellatur: Al[sect. 8]tera, quae solet ab initio actus, & dispositionis scriptae apponi: sicuti sensit Bartolus, in l. si ita stipulatus, §. Chrisogonus, numer. 3. in fine, de verborum obligat. &[sect. 9] ex Recentioribus ita distincte adnotauit solus Menochius, & duos casus principales proponit, dicta praesumptione 2. libri 6. num. 1. vbi agit de praefatione prima, ex num. 18. cum seqq. vsque in finem praesumptionis: & pro regula generali constituit, quod in praefatione[sect. 10] dicta, repetita praesumuntur in ipso actu, & dispositione; sicuti manifeste Iureconsultus respondit in l. item quia §. vltimo, ff. de pactis, & in l. Titia, 134. §. idem respondit. 1. de verborum obligat. vbi omnes Scribentes communiter declarant. Rolandus eiam, in consil. 76. num. 83. & 84. libr. 3. Petrus Surdus decisione 288. numer. 30. Antonius Thesaurus, quaestione prima forensi, ex numero secundo, cum sequentibus. vbi ex praefata regula, quod in praefationibus dicta, censeantur in subsequenti contractu repetita, infert ad quaestionem practicam, quae ex facto contigit, an scilicet tractatus praecedens, repetitus censeatur in apocha ex interuallo. Et adducit declarationes nonnullas ad ipsam regulam: quam etiam repetunt Alderanus Mascardus, de interpretat. statutorum, dicta conclus. 2. n. 184. & 185. fol. 115. Cardinal. Thuscus, tomo sexto, dicta conclusione 892. numero 93. littera P. cum itaque pro regula generali ita constituisset Menochius, vt dixi, & latius explicasset materiam, limitauit statim numero 19. quod in praefatione dicta, repetita non praesumitur in ipso actu, & dispositione: quando inter vtrumque, magnum temporis interuallum intercessisset: quod tenent etiam relati per Thesaurum, vui supra, & per Manticam, referendum infra: vel quando partes ipsae non se fir[sect. 12]marunt super dictis in tractatu, & praefatione contractus, vt ibi, num. 20. vel quando dicta in tractatu,[sect. 13] sunt omnino distincta, & separata ab ipso contractu, vt ibidem, num. 21. vel inter diuersas personas,[sect. 14] vt etiam per Thesaurum, dicta quaestione prima, num. 5. vbi post Vitalem, quod istis praefationibus creditur, quoad eos, qui illas faciunt, & in tractatu interueniunt, secus tamen quoad alios: & quod duo requiruntur, vt praefationes operentur: Primo, vt probetur tractatus, & quid in praefatione sit actum: Deinde, contractum esse factum intra modicum tempus. Inter diuersas itaque personas, aut in materia odiosa, limitat etiam Menochius ibi, num. 22. & 23. vel quando actus, & dispositio principalis reddere[sect. 15]tur inutilis, si dicta in praefatione, censerentur repetita in ipso actu principali: quod in dicto §. idem respondit, exprimitur: & notauit Antonius Thesaurus, dicta quaestione prima, numero 2. Franciscus Mantica nouissime, de tacitis & ambiguis conuent, lib. 3.[sect. 16] titulo 4. num. 14. qui vt explicaret propositam materiam, in praefationibus scilicet, vel tractatu, quae dicta sunt, an in contractu repetita intelligantur; ordine sequenti se habuit. Primo namque, ex num. 1. vsque ad numerum 6. statuit, quod dicta in praefationibus, & tractatu, intelliguntur repetita in contractu, qui in continenti sequitur, non ex interuallo: & quod repetitio facilius inducitur in eisdem rebus, & personis. Contrahentes namque praesumuntur a praecedenti tractatu recessisse, si contractus sequatur ex interuallo; nisi contractus praecedens haberet tractum futuri temporis, tunc etenim extenditur, etiam si contractus sequatur ex interuallo: vel nisi illud, quod sequitur ex interuallo, tanquam accessorium respiciat suum principale, quia tunc qualitas expressa in principali, intelligitur repetita, etiam si sequatur ex interuallo; provt haec omnia latius exornat, & comprobat, vsque ad dictum numerum 6. quo loci Secundo constituit, regulam eandem dicti §. idem respondit. debere restringi, vt repetitio eorum, quae dicta fuere in tractatu, inducatur, quando fuit conclusum: & sic quod habet locum in eo, quod in praefationibus dicitur, & concluditur, quia multa tractantur, quae non concluduntur: & quod testes, qui fuerunt praesentes in tractatu, & in conclusione non intersuerunt, non probant actum perfectum, vt latius dicto num. 6. & num. 7. inquit Mantica ipse, quod repetitio eorum, quae dicta sunt in tractatu, inducitur, quando sunt praeparatoria ad contractum: quod explicat num. 8. & 9. & num. 10. quod error praesumitur, si id quod sequitur, cum praefationibus, vel tractatu non conuenit: & numero 11. & 12. quod causa expressa in tractatu, intelligitur repetita in contractu, si sequatur incontinenti, non ex interuallo: & contractus non reddatur inutilis, vt ibidem, num. 14. & sit inter easdem personas, vt numero 13. & tandem numero 15. quod repetitio non inducitur, ex interuallo, quando praefationes non fuerunt deductae in obligationem efficacem, & numero 16. quod praefationes, quae transeunt in obligationem efficacem, non sunt simplices praefationes. Et hactenus de praefationibus, & prooemiis actus, & dispositionis non scriptae, tractatus scilicet (vt dixi) & de materia dicti §. idem resondit. Quoad praefationes vero, & prooemia actus, & dispositionis scriptae, quibus testatores, & alij disponentes quicunque, tam inter viuos, quam in vltima voluntate frequentissime vtuntur, & hoc in cap. agitur; obseruandum, atque constituendum erit tertio loco principaliter, praefationes ipsas, & prooemia declarare, coniecturamque facere, quid in ipsa dispo[sect. 17]sitione disponentes voluerint: & intentionem dispositionis eiusdem detegere: incertitudinem tollere, praestare lumen, & intellectum dispositioni, & per eas tilli omnem subsequentem dubitationem: inducere etiam causam finalem dispositionis, ex qua dispositio ipsa extenditur, & ampliatur, atque declaratur, & restringitur, siue limitatur: ita sane per text. vulgatissimum (vt superius dixi) & quotidie allegari solitum, in l. finali. ff. de haered. institut. obseruarunt, atque exornarunt post alios Authores (quos ideo sciens praetereo) & multis casibus practicis assidue occurrentibus, applicarunt sequentes iuris Interpretes, qui ingenti studio, & prolixo labore aggregantur in vnum.   Abbas, in consil. 103. ex num. 2. lib. 1.   Alexander, in consilio 7. num. 12. lib. 2. & in consilio 68. num. 5. lib. 3. & in consil. 143. numero tertio, lib. 6.   Fulgosius, in consil. 158.   Bertrandus, in cons. 182. volum. 1.   Ancharanus, in consil. 73. num. 2. & in cons. 141. in principio.   Socinus senior, in cons. 159. ex num. 2. cum sequent. lib. 2.   Barbatia plene, in consil. 1. num. 1. lib. 3. & in consilio 10. num. 3. lib. 1. & in consil. 64. in principio, lib. 4. & in cons. 14. eod. libro.   Decius, in l. 1. ex n. 1. ff. si certum petatur, & in consil. 86. col. 4.   Felinus, in cap. contingit, col. 1. de fide instrumentorum.   Romanus, singulari 255. incipit, item, & in cons. 16. num. 4. & seq.   Ludou. Gomezius, in regula Cancellar. q. 1. in regula de annal. posse. vbi late in proposito.   Curtius iunior, consil. 5. n. 19. latius in consil. 185. num. 1. & in consil. 174. n. 1. & 2.   Portius Imolensis, in cons. 125. n. 10. lib. 2. vbi plura cumulat.   Purpuratus, in l. cum quid, n. 110. versic. & in praefatione. ff. si certum petatur.   Brunus, in cons. 73. num. 8.   Rolandus, in cons. 49. n. 43. lib. 1.   Parisius, in consil. 83. n. 13. & seq. lib. 3.   Tobias Nonius, in consil. 10. n. 7.   Zuccardus, in l. vltima, num. 330. C. de edicto diui Adria. tollen.   Tiberius Decianus, in consil. 3. n. 116. & in cons. 7. n. 16. & in consil. 25. n. 88. lib. 1.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 6. tit. 13. n. 2.   Tiraquellus, in tractatu, decessante causa, limitatione 1. n. 64. & 65.   Hippolytus Riminaldus, in consilio 171. ex numero 36. lib. 2. & in consil. 320. ex num. 10. cum seq. lib. 3.   Lanfrancus, qui plura cumulat in repetitione cap. quoniam contra falsam, de probat. n. 1.   Cagnolus, in l. 1. n. 36. ff. de regulis iuris.   Petrus de Peralta, in l. si quis in principio testamenti, n. 83. de legat. 3.   Hieronymus Gabriel, in cons. 113. n. 29. lib. 1.   Marc. Anton. Eugenius, in cons. 1. n. 70.   Marsilius, in cons. 19. n. 5.   Ripa, responso 3. n. 7. lib. 2.   Gozadinus, cons. 1. n. 16.   Rota Genuensis, decis. 31. n. 8.   Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 2. interpret. 3. dubit. 1. solut. 3. ex numero 36. fol. 240.   Villalobos, commun. opinio. littera P.n. 344.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 3. ex n. 40. melius, lib. 4. cap. 4. n. 9. 10. & 11.   Ludou. Molina, de Hispanor. primogeniis, lib. 1. c. 5. num. 1. & quinque seqq.   Padilla, in l. eam quam, ex n. 47. & seq. C. de fideicommissis.   Pelaez a Mieres, de maioratu, in initio 2. partis, num. 47.   Marzarius, in consil. 20. num. 17. & in consil. 22. num. 50.   Franciscus Beccius, in cons. 20. n. 11. & in cons. 21. num. 37.   Octauianus Cacheranus, decis. 52. num. 10. & decisione 58. ex num. 5. & decis. 85. num. 5. & decis. 100. num. 9. & 10.   Minadous, consil. 6. num. 1.   Marcabrunus, in consilio 26. numero 179. & num. 302.   Bursatus, in cons. 93. n. 3. lib. 1.   Iosephus de Rusticis, an & quando liberi in condit. possi. censean. vocat. lib. 1. c. 2. n. 100.   Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. q. 159. n. 2. & lib. 3. q. 18. n. 88. & tribus seq.   Petrus Surdus, in cons. 240. n. 15. lib. 2.   Caesar Barzius, decis. 94. n. 17. & decis. 96. n. 2. & 8. & decis. 97. n. 35. 39. & 42.   Andr. Fachineus, in. cons. 10. n. 43. lib. 1.   Syluester Aldobrandinus, in cons. 2. n. 96. & in consil. 34. num. 16.   Ioseph. Mascard. de probat, tom. 3. conclusione 1417. num. 27.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 11. num. 11. & in consil. 14. n. 13. & in consil. 64. n. 46. lib; 1. & in consil. 9. ex n. 23. lib. 2.   Achilles Pedrocha, in consil. 10. n. 38. & in cons. 36. num. 265.   Ludon. Casanate, in consil. 10. n. 34. & 35. Alderanus Mascardus, de interpretatione statutorum, conclus. 2. ex num. 176. fol. 115. vsque ad n. 188. & conclus. 5. ex num. 18. vsque ad num. 23. fol. 207. vbi tradit quamplurima de praefationum, & prooemiorum Virtute, & effectu. Antonius Thesaurus, quaestione prima Forensi, ex numero primo. vbi quod praefatio mentem contrahentium indicat, & dispositionum seriem notam facit, clarioremque reddit: & dispositio ipsa ampliatur, & restringitur iuxta praefactionem, & ex ea dignoscitur dispositionis qualitas, 7 natura. Et quod id obtinet in statutis, & edictis Principum, in quibus praefatio operatur ad considerandam Legislatoris rationem. Item in priuilegiis, & rescriptis: in contractibus, & stipulationibus: & in vltimis voluntatibus, provt haec omnia latius comprobat ibi. D. Perez Lara, de vniuers. & Capellan. lib. 1. cap. 10. num. 53. fol. 106. Ioannes Garsia, in diuisione, siue praefatione operis de Nobilitate, vbi inquit, num. 2. quod quae praemittuntur, sequentium praestant intellectum euidentiorem, iuxta singulare dictum Baldi, in rubrica, C. de seruis fugitiuis. quia cuiusque rei potissima pars principium est, vnde posteriora elucescunt, & constant, l. prima, ff. de origine iuris: & num. 4. inquit post Zazium, quod praefationes lumen praestant dispositioni: & num. 5. & 6. Garsia ipse annotauit, quod in vl[sect. 18]timis voluntatibus praefatio obtinet vicem causae; quia naturalis dispositio exigit, vt praefatio obtineat vicem causae, decisio vero causati: & num. 7. quod in prooemio, & in praefatione, tanquam in causa consistit ratio dispositionis. Et quod colligitur coniectura expressa ex praefatione testatoris, per text. in l. finali, ff. de haered. instit. & num. 8. quod intelligentia[sect. 19] dictorum sumenda est ex his, quae in prooemio dicuntur, tanquam ex causis: capit. intelligentia, de verborum significat. & n. 9. Garsiam et idem inquit, quod[sect. 20] est in praefatione, tanquam in causa, est volitum vo[sect. 21]lentis, & intentum agentis significans, & significatum: & num. 10. quod caeterae dispositiones sunt referendae ad prooemia, & praefationes, ita vt ab eis non discrepent: & num. 11. quod omnis dispositio testatoris[sect. 22] habet sensum verum a prooemio, etiam contra, & praeter verba testatoris: l. cum pater, §. dulcissimis, ff. de legatis 2. l. scire oportet, §. sed si maxime, ff. de excusat. tutor. & tandem n. 61. & duob. seqq. Ioannes ipse Gar[sect. 23]sia probauit, quod a praefationibus, & prooemiis statuta, leges, rescripta, & omnes dispositiones rationem accipiunt, & praefationes ampliant, & restringunt dispositionem, vt latius ibi: & n. 64. quod in contractibus etiam praefationes obtinent causae finalis rationem, & disposita supplent, & emendant; provt ibidem comprobat. Iacobus Menochius, lib. 6. praesumpt. 2. ex n. 1. vsque[sect. 24] ad n. 18. qui etiam dilucide exornat materiam dictae l. finalis, ff. de haered. institut. & eam accipi in omni actu, materia, & dispositione: in statuto scilicet, in legibus, in rescriptis Principis. Idem de priuilegij, & Bullae Summi Pontificis prooemio. Idem de praefatione decreti Principis, & sententiae Iudicis, & laudi, & inuestitutae. Idem de praefatione contractus, & dispositionis testatoris. Et inquit n. 13. quod haec praesumptio, & coniectura, quae a praefatione, & prooemio deducitur, ea ratione fulcitur, quia prooemium; & praefatio ostendit causam finalem, qua motus est conficiens actum, disponensque ad ita agendum; provt ibi comprobat. Cardinalis denique Thuscus, ipsammet materiam[sect. 25] dictae l. finalis, ff. de haered. insit. late exornat, atque pertractat. practic. conclus. iuris, tom. 6. littera P. conclus. 891. per totam. ex fol. 706. in fine, & 707. quo loci, generaliter quoque eandem regulam accipit ex n. 1. cum multis seq. & n. 45. cum seq. vsque ad n, 85. & inquit praefatinum vim, & effectum obtinere in testamentis, in codicillis, & in omni dispositione testatoris, siue vniuersali, siue particulari, in legatis, & fideicommissis, & caeteris aliis & in sententia, & decreto Iudicis, & in rescriptis, & Bullis Papae: in gratia: in inuestitura, in priuilegiis, in statutis, in laudo, & concordia in exequutione laudi: in supplicatione, in regula Cancellariae: in contractibus, in transactione, donatione, permutatione, in diuisione, & locatione: in libro rationum, & in libro sociali, vel computorum: & generaliter in omni actu, & dispositione (vt dixi) & latius comprobatur per Thuscum. Caeterum, quando conclusio praefationi derogaret,[sect. 26] vel quando ipsa praefatio a dispositione restringeretur, tunc praefatio non declararet ipsam dispositionem provt obseruat Menochius, libro 6. dicta praesumptione 2. num. 15. alias autem & regulariter decla[sect. 27]rat, vt saepe dictum est: vsque adeo, vt si praefatio, & prooemium generale sit, quamuis postea subiiciantur verba specialia, tamen virtute prooemij generalis resultat etiam generalis dispositio: l. regula, circa finem, ff. de iuris & facti ignorant. ibi; nam initium constitutionis generale est. Per quem text. Bartol. & communiter Scribentes notarunt, quod si praefatio legis, aut dispositionis generalis sit, lex ipsa, aut dispositio generaliter est intelligenda, quamuis in sequentibus specifice disponat: refert Ludouic. Molina, libro 1. de Hispanorum primogen. cap. 5. num. 3. Ioannes Gutierrez, practicarum libro 3. dicta quaestione 17. num. 90. & 91. & quotidianarum harum controuersiarum iuris, lib. 2. cap. 22. num. 99. sic quoque ego obseruaui: & retuli Imolam, Decium, Corneum, Geminian. Aldobrandinum, & Camillium Gallinium, quem proposito illius textus commendaui: & idem quoque tradidit Alderanus Mascardus, de interpretatione statutorum, conclusione 5. num. 18. & tribus seq. fol. 207. Antonius Thesaurus, dicta quae. 1. Forensi. n. 1. Tertio & vltimo obseruandum, atque constituen[sect. 28]dum est, praefationes & prooemia, quod coniecturam faciant, & disponentium voluntatem declarent; non ex prooemij, seu praefationis natura, vt eam vim obtineat, contingere; sed ex natura causae in praefatione expressae euenire; id quod Tiraquellus post Bartol. & Panormitan. in dicto tractatu, de cessante causa, limitatione 1. num. 65. & post eum Aluaradus lib. 4. dicto cap. 4. num. 10. fol. 173. recte adnotarunt, & cum aliis, quos citat, erudite admodum (vt adsolet) idem quoque animaduertit Petrus de Peralta, in l. si quis. in principio testamenti, num. 83. de legatis. 3. dicens, regulam superiorem non debere allegati ita generaliter, vt solet; scilicet quod praefationes dispositionum, earum finalem causam ostendant: quia haec allegatio perfecta non sit; cum hoc procedat in his tantum praefationibus, quae causam habent expressam: & sic quod causales tantum praefa[sect. 29]tiones, & prooemiales finalem causam dispositionis cuiuque designant, & non impulsiuam, & consequenter dispositioni, cui praeponuntur, cohaerere dicuntur: provt latius ibi comprobat Peralta, & du[sect. 30]pliciter limitat regulam eandem generalem, Primo, vt ipsa procedat, vbi in quolibet casu sub tali dispositione incluso, eadem est ratio; nam ea cessante, talis causa expressa impulsiua censeretur, vt ibidem quoque comprobat, & Baldum adducit: & idem cum Iasone, Alexandro, & Lapo notauit Cardinalis Thuscus tom. 6. littera P. dicta conclusione 892. n. 103.[sect. 31] folio 710. Secundo limitat, nisi tales praefationes, ita causaliter expressae, gratia frequentioris contingentiae exprimerentur, & illius intuitu ex professo: nam hoc casu, quod causa illa finalis sit, dici minime poterit, sed potius impulsiua; quod etiam comprobat ibi: & sequitur Aluaradus, lib. 4. dicta cap. 4. num. 12. Regulariter autem (vt dixi) praefationes ipsae, & prooemia multum operantur, non modo in hac praesumpta materia, sed in qualibet alia, efficaciterque coniecturam faciunt, vt mentem, & intentionem[sect. 32] declarent, nec gratia frequentioris contingentiae, sed ex proposito potius, maximoque mysterio, & vt operentur, censeri debent adiectae; provt deducitur ex ratione textus, in dicta l. finali, ff. de haered. institut. & obseruationibus quamplurimorum quos supra commemoraui: & ita temperari, atque intelligi debent Peralta, & Aluaradus, in locis nunc relatis. Caeterum, cum dispositio est clara, & specifica, non recipit intellectum restrictiuum, aut ampliatiuum ex ratione, seu causa posita in praefatione, seu[sect. 33] prooemio, quantumuis finali; sed e contra prooemium recipit interpretationem a clara dispositione: ita eleganter per totum, lib. 4. Corneus, in cons. 177. num. 5. lib. 4. Thuscus, tom. 6. dicta conclus. 892. num. 97. & 98. fol. 710. & vltra eum Syluester Aldobrandinus, in cons. 62. num. 16. Alderanus Mascardus, de interpret. statut. conclus. 2. num. 186. fol. 116. qui limitat decisionem dictae l. finalis, singulariter: & sublimitat n. 188. vt ibi videbis: & per Thuscum, vbi supra, qui adiicit num. 105. post Ioannem de Imola, in clementina 1. num. 21. de electione, quod praefationis, &[sect. 34] prooemij ratio praesumitur finalis, si respicit futura, si praeterita, praesumitur impulsiua. # 48 CAPVT XLVIII. Ex verbis, siue ex clausulis, in executiuis (vt vulgo circunferri solet) non in principali dispositione appositis, quemadmodum coniectura voluntatis, & intentionis testatoris deduci, atque interpretatio fieri valeat in casu dubio; & quando verba ipsa, aut clausulae in executiuis dispositionem, aut saltem coniecturam, & declarationem, quando etiam praecedentium mutationem, aut alterationem, siue quid aliud inducere possint: vbi vulgatum illud Scribentium axioma, ex Clementina 1. in fine, de praebentis, assidue prolatum, quod clausulae in executiuis; non ampliant principalem dispositionem; sed potius regulantur secundum naturam ipsius; exornatur permultis: & vtrum in testamentis, & vltimis voluntatibus locum obtineat, dilucide magis, quam antea fuisset, explicatum relinquitur, vt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis, siue ex clausulis, in executiuis, non in principali dispositione appositis, voluntatis, & intentionis testatoris coniectura sumitur, & interpretatio congrua colligitur. -  2 Cum ex illis deducatur qualis fuerit mens, finis, siue intentio disponentis. -  3 Clausulae, an sint positae in dispositiuis, an in executiuis, multum interesse. -  4 Clausulae accessoriae, seu positae in executiuis, non ampliant, neque alterant, aut immutant dispositionem principalem. sed solum in suo primo intellectu confirmant, & regulantur secundum naturam principalis dispositionis. Quod latius comprobatur, atque exornatur decisio textus: in Clementina 1. in fine, de praebendis. & num. seq. -  5 Donatio causa mortis, an sit, vel non, ex verbis prolatis in principali dispositione diiudicandum est, non ex dictis, siue appositis in executiuis. -  6 Pactum de non reuocando donationem causa mortis, positum in clausulis executiuis, etiam si iuratum sit, non impedit reuocationem. -  7 Pactum de non contraueniendo, non alterat naturam contractus. -  8 Clausula ad habendum, tenendum, possidendum, & quicquid perpetuo sibi, & suis placuerit, faciendum, in concessione feudi apposita; vtrum facultatem alienandi importet. -  9 Clausulae, quando dicantur dispositiuae, vel executiuae, siue positae in executiuis, & non in dispositionis. -  10 Bonorum diuisione facta cum clausula ad habendum, tenendum, possidendum, & quicquid placuerit, faciendum; vtrum videatur tributa, & concessa alienandi facultas. aut remissum esse fideicommissum, remissiue. -  11 Legatum puellae factum, vt possit nubere, an sit purum, aut conditionale; dignoscendum ex eo, quod verba eiusmodi adiecta fuerint in dispositiuis, vel in executiuis. Aut ex coniecturis, & praesumpta voluntate, provt hic adnotatur. -  12 Clausulae in executiuis adiectae, declarant dispositionem principalem, & sunt aptissimae, & sufficientes ad declarandum mentem disponentis, eandemque dispositionem praecedentem. -  13 Clausulae in executiuis appositae, ampliant praecedentem dispositionem; cum appositae sunt super dispositione, quae eis non repugnat. -  14 Vel quando in ea dispositione nihil alias operarentur. -  15 Aut in fauorabilibus; secus in rescriptis gratiosis & similibus; idque ex sententia quamplurimorum. -  16 Quae per Authorem singulariter explicatur, atque temperatur. -  17 Et Ludouici Molinae, in eodem proposito resolutiones, atque obseruationes probantur, & commendantur, & numeris seqq. -  18 Vbi Clementinae primae, in fine, de praebendis, verus traditur intellectus. -  19 Res denique ipsa, dilucide magis, quam antea fuisset, explicata relinquitur. -  20 Singularis etiam, & noua Authoris consideratio in eodem proposito scribitur. -  21 Clausulas accessorias, siue executiuas, potius adiici ex voluntate partium, quam ex stylo Notarij. -  22 Nec praesumi, quod ipse notarius clausulas tanti ponderis ex solo suo capite instrumento adscribat. -  23 Nec potest ipse plus scribere, quam quae propriis vidit oculis, vel propriis audiuit auribus. -  24 Et censetur rogatus a partibus, vt clausulas consuetas apponat. -  25 Debétque instrumentum coram partibus legere. -  26 Notarij verba, esse partium. -  27 Clausulam codicillarem censeri ex voluntate testatoris insertam in instrumento. -  28 Idem de caeteris accidentalibus, & substantialibus. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis[sect. 1] explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, quod ex verbis etiam, siue ex clausulis, in executiuis, non in principali dispositione appositis, voluntatis, & intentionis testatoris coniectura sumitur, & interpretatio congrua deducitur; id quod in terminis asseuerarunt permulti iuris Interpretes, qui clausulas in executiuis appositas, declarare mentem disponentis, adnotarunt specifice. Et ij sane fuerunt quamplurimi, quorum statim mentio fiet. Inter alios autem, quod praebeant coniecturae, & interpretationis causam verba eiusmodi in executiuis prolata; egregie scripserunt Aretinus, in consilio 164. Magnifici excelsi. colum. 3. in versic. fortiter tamen. Carolus Ruinus, in consil. 71. num. 33. lib. 3. Decius, in consil. 185. num. 8. in fine, & in consilio 423. numer. 13. Curtius iunior, in consilio 2. n. 3. versic. ad istud subtile, lib. 1. qui post Baldum, in l. eam quam, in penult. colum. versic. sed pone quidam, C. de fideicommis. scriptum reliquit, ex verbis quoque, siue ex clausulis in executiuis deduci, qualis fuerit mens, & finis, siue intentio disponentis: Octa[sect. 2]uianus Cacheranus, decisione Pedemontana 161. numero 1. Gratus, in consilio 8. numero 16. lib. 2. Beccius, in cons. 88. num. 50. Marcabrunus, cons. 111. numer. 31. alios multos sciens, consultoque praetermitto, quoniam numeris seqq. commemorabo eos. Ex eisdem autem omnibus vnanimiter deducitur;[sect. 4] multum proculdubio interesse, an clausulae sint positae in dispositiuis, vel in executiuis, vt dispositionem inducant, vel non: provt etiam asseuerarunt infiniti illi Authores, qui numero sequenti pro ornatu, & explicatione textus, in Clementina prima, in fine, de praebendis, praecitabuntur: & post Decium, Curtium iun. Crauetam, Brunum, Gratum, Parisium, Cacheranum, & Franchis; sic obseruat M. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, artic, 52. num. 43. in fine, versic. item aduertendum, fol. 501. indeque statuisse, atque adnotasse ipsomet iuris vtriusque Interpretes, quod clausulae accessoriae, seu positae in executiuis, non ampliant, neque alterant, aut immutant dispositionem principalem, sed solum in suo primo intellectu confirmant, & regulantur secundum naturam principalis dispositionis. Ad quod quotidie allegant textum, in dicta Clementina prima, ad finem, de praebendis. qui est textus solemnis, & singularis ad hoc secundum Scribentes mille in locis, vbi profitentur regulam hanc generalem, & esse bonam in practica, & saepe contingentem, atque menti tenenda. Allegant etiam pro eodem assumpto text. in l. quidam in testamento, in principio, ff. de legatis primo, & in l. praediis, in princip. de legat. 3. ita autem inducunt praecitatam Clementinam primam, quod volens ipsa tradere exemplum de clausula executiua, primo disponit, quod alicui debeat prouideri de dignitate ad cuiusque, vel quoruncumque collationem, prouisionem, seu quamlibet dispositionem aliam, in certa Ecclesia pertinente, quam intra mensem duxerit acceptandam: quae verba secundum Glossam, & communem interpretationem non trahebantur ad beneficium electiuum, licet postea subiiciatur clausula, inhibentes illi, vel illis, ad quorum collationem, prouisionem, seu electionem, Dignitates in ipsa Ecclesia pertinere noscuntur, ne interim ad collationem ipsarum, seu prouisionem procedant, vel quemquam eligant ad easdem: subdit textus, quod Dignitate, ad quam consueuit quis per electionem assumi, non poterit impetranti prouideri, cum in concessione gratiae (ad quam non augendam, sed exequendam debent quae de inhibitione sequuntur, referri) nullam de electione fecerimus mentionem. Et ita rectissime textum ipsum induxit Curtius iunior, in consilio 56. n. 3. lib. 1. Induxerunt etiam quamplurimi ex referendis nunc, & axioma praefatum, quod clausulae appositae in executiuis non debent alterare, neque mutare principalem dispositionem, exornarunt permultis, & casibus variis practicis occurrentibus assidue applicarunt: & ij quidem ingenti studio & labore a me praelecti, & euoluti fuere, & sequenti ordine debent recenseti, atque commemorari, vt nihil euenire possit in proposito praefatae allegationis vulgatae dictae Clementinae primae, quod penes eosdem non inueniatur.   Abbas, in cap. cum nostris, in fine, de concessione praebendae.   Antonius de Butrio, in cons. 29. visis puncto, & quaesito.   Cardinalis, in cons. 25. in fine.   Calderinus, in consil. 16. posito sub titulo, de praebendis.   Felinus late, & adducens quamplurima, in cap. licet, de officio ordinarij, colum. 3. ex num. 7.   Alexander, in l. quae dotis, col. 4. ff. soluto matrim. & in l. more maiorum, num. 17. ff. de iurisdict. omn. iud. & in cons. 60. n. 22.   Decius, in ead. l. more maiorum. num. 32. & 33. & in l. non omnis, n. 21. si certum petatur, & in consil. 2. in fine, & in cons. 142. & in cons. 52. n. 14. & in cons. 304. num. 6. & sequentibus, & in cons. 413. num. 8. & 9. & ibi Apostill. & in cons. 219. num. 9. & in cons. 423. numer. 19. & in consil. 470. num. 4. & in consilio 500. In causa quae Mantuae, ex numer. 9. vsque ad numer. 13. & in consilio 521. numero 14. & 15. & in cons. 495. numer. 8.   Idem Decius, in consil. 373. num. 14. vbi ampliat, etiamsi plures sint clausulae accessoriae exequutiuae, quia non disponunt: & refert Thusc. in loco referendo infra, num. 34.   Romanus, in consilio 458. in casu, in quo quaeritur.   Iason, in cons. 6. libro 2. & in l. qui Romae, §. duo fratres, num. 33. & num. 73. in d.l. more, num. 49. & in l. iusciuile. num. 8. de iustitia & iure, latius in l ex pupillari, vbi multis exornat, ff. de vulg. & pup. supstit.   Ioannes Crotus, in d.l. qui Romae, §. duo fratres, num. 47.   Galiaula, in l. centurio, column. 78. de vul. & pipil. substit.   Berous, in cons. 84. n. 59. lib. 2.   Ripa. in d.l. qui Romae, §. duo fratres, ex num. 45. & numer. 84.   Purpuratus, in l. 1. numer. 612. ff. de officio eius. cui mand est iurisd. & in dict. l. more maiorum. n. 42.   Aimon Sauail. in cons. 110.   Bellonus, in cons. 6. ex n. 9. cum seqq.   Craueta, in consil. 25. num. 2. & seq. & in cons. 256. numer. 4.   Socinus iunior, in cons. 93. num. 27. & seqq. lib. 3. & in cons. 116. num. 33. lib. 1.   Natta, in consilio 25. num. 3. & in cons. 263. n. 3. latissime in consil. 582. numer. 1. & sequentibus, vbi exoranat.   Geatus, in consil. 9. num. 4. lib. 1. & in cons. 8. num. 16. libro 2.   Curtius, iunior, in cons. 3. n. 2. & 73. & in cons. 56. num. 3. lib. 1.   Carol. Ruin. in cons. 29. num. 5. & in cons. 51. lib. 1.   Brunus, in cons. 38. ex num. 1. cum seq.   Rolandus, in cons. 8. num. 15. & num. 38. lib. 1. & in cons. 61. n. 13. & seqq. eod. lib.   Parisius, in consilio 11. numer. 134. & in consil. 20. num. 88. & in cons. 23. num. 123. & num. 153. & in consil. 54. n. 36. lib. 1. & in consil. 16. lib. 2.   Ioannes Cephalus, in cons. 55. num. 10. & in consilio 94. num. 32. & seq. lib. 1. & in consil. 424. num. 116. libro 3.   Burgos Paz, in consil. 25. n. 35.   Tiberius Decianus, in cons. 52. numer. 20. &27. & seqq. lib. 1. vbi optime, & in cons. 63. num. 47. & quatuor seqq. lib. 4.   Celsus Hugo, in cons. 51. n. 7. & in cons. 881. n. 25. & in cons. 120. num. 38.   Portius Imolensis, in cons. 80. n. 18.   Franciscus Bursatus, in cons. 347. n. 12. lib. 4.   Antonius Gabriel, conclus. lib. 6. titul. de clausulis, consil. 10.   Berreta, in cons. 16. num. 12. & in cons. 51. num. 1. & in consil. 74. n. 42. lib. 1.   Andreas ab Exea, in rubrica de pactis, numer. 220. & 226.   Hippolytus Rimminaldus, in cons. 54. num. 54. & 55. & 63. & 64. & in cons. 77. num. 29. & in cons. 80. numer. 34. lib. 1. & in consil. 358. num 72. & numer. 242. lib. 4. & in cons. 552. num. 53. & 54. lib. 5.   Marcabrunus, in cons. 3. ex num. 58. vsque ad n. 64. vbi exornat, & in cons. 111. n. 41. Gozadinus, in cons. 28. num. 22. & seqq. & num. 36. & seqq.   Iacobus Mandel. de Alba, in cons. 263. & in consilio 473. numer. 9. vbi vide omnino Additionatorem littera C.   Didac. Couar. in rubrica de testamentis, 2. part. numer. 12. & 13.   Rodericus Suarez, allegatione 14. circa finem.   Octauianus Cacheranus, decis. 144. ex n. 1. & decisione 164. num. 2. & seqq.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 45.   Ludouic. Molina, de Hispanorum primogen. lib. 4. cap. 2. ex num. 41. vsque ad numerum 51. vbi singulariter explicat. decisionem textus, in dicta clementina prima, in fine, de praebendis: & idcirco videndus erit omnino.   Franciscus Beccius, in consilio vigesimo quarto, ex numero vigesimo primo, & in consilio 38. num. 50. & in cons. 88. num. 50. & in cons. 11. num. 25.   Laderchius Imolensis, in consil. 1. num. 12.   Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 30. num. 9. in fine, & num. 10.   Iacobus Menochius, in consilio secundo, num. 58. & in consilio 61. num. 28. & 32. lib. prima, & in consil. 160. num. 38. lib. 2. & in consil. 484. num. 5. libro 5. & in consil. 522. num. 5. lib 6. & in consil. 87. ex n. 41. lib. 1. & praesumpt. 15. num. 43. lib. 3.   Borgninus Caualcanus, decision. 43. sub n. 35. versic. nec obstat. prima parte, & decisione 36. n. 18. & 400. parte secunda.   Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. libro secundo, interpretat. 3. solutio. 3. num. 13. & tribus seqq. fol. 256.   Ioannes Franciscus de Ponte, in cons. 54. n. 16. Vincent. de Franchis, decis. 6. ex numer. 6. cum sequentibus.   Petrus Surdus, in consilio 45. numero 6. & 24. & & sequentibus, lib. 1. & in cons. 179. num. 5. & 58. lib. 2. & in cons. 243. num. 40. & 21. eod. lib. & in cons. 402. num. 32. libro 3. & in consilio 523. numero trigesime secundo, lib. 4.   Fuluius Pacianus, in consilio 134. num. 34. vbi noue explicat textum, in dicta Clementina prima, de praebend.   Syluester Aldobrandinus, in consil. 93. numer. 10. & 11.   Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommissis, articulo 52. numero quadrage tertio, i fine, & numero 44. & in consili. octauo, numero vudecimo lib. 3.   Alexander Trentacinquius, variar. resolut. lib. 1. titulo de rescripti, & priuilegiis, resolutione 8. numero 2. fol. 37.   Marta, in tratactu de clausis, 4. parte clausula 20. & 21. Cardinalem Thuscus, latissime, practicar. conclus. iur. tot. prima. littera C. verbo, clausula, conclusione. 312. ex folio 842. vbi in argumento sic inquit, clausulae exequutiuae non ampliant dispositionem, imo non valeant, nisi valeat dispositio principalis: & in contextu late prosequitur, & quamplurima ponit exempla: aliqua etiam adducit Curtiu iunior in consilio 3. numero 2. libro primo. Decius, in consilio 500. cum sequentibus, Tiberius Decianus, d. cons. 64. ex numer. 47. lib. 4. qui inde deducit, n. 49. post Abbatem, & Imolam, quod licet ista verba, authoritate nostra cognoscas, faciant commissarium delegatum; attamen id verum est, quando haec verba apponuntur in principali dispositione, secus si in executione: & numer. 50. refert vimili idem dixisse Bartolum, & voluisse, quod licet procurator cum libera intelligatur constitutus per ista verba, ad firmandum quidquid constituens facere potuisset; tamen id verum, vbi ipsa verba sunt posita in principali dispositione; secus si in executione, & num. 48. inquit ipse Decianus, post Alexan[sect. 5]drum, & alios Authores, quod ad iudicandum, an sit donatio causa mortis, attenduntur verba prolata in principali dispositione, non autem in executiuis: quod etiam tradit Cutius iunior, in cons. 56. num. 3. libro primo. Vbi inquit post Deci. & alios Authores, quod pactum non reuocando donationem causa[sect. 6] mortis, positum in clausulis executiuis, etiamsi iuratum sit, non impedit reuocationem: Couar. in rubrica de testamentis secunda parte, numero 12. Mieres, prima parte, dicta quaestion. 30. num. 7. Ludouic. Molina, de Hispan. primogen. lib. 4. cap. 2. num. 40. in fine. & numero 41. & vide num. 44. & seqq. vbi explicat. text. in l. vbi ita donatur, ff. de donat. causa mortis: & iterum numero 52. & numero 46. tradit etiam post alios Authores, quod pactum de non contraueniendo, non alterat naturam contractus: improbat tamen Decij[sect. 7] concordiam probatum ab Anton. Gabriele, & Didaco Couar. ibi relatis, an pactum de non contraueniendo donationi causa mortis, sit in verbis substantialibus, an vero in verbis exequutiuis; & in ea opinione est, vt existimet, quoad donationem causa mortis nihil interesse, an in verbis dispositiuis, vel in executiuis pactum adiiciatur; provt ibi videri poterit, & per Anton. Gomez. variar. tomo 2. cap. 4. de donatione, num. 22. per totum, vbi etiam de intellectu dictae l. vbi ita donatur, & admittit praefatam distinctionem, an pactum praedictum adiectum sit in dispositiuis, vel in executiuis. Surdus etiam in consil. 243. numer. 40. & 41. libr. 2. per Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de testam. verbo, testamentum, 4. ex num. 23. Matienzum, in l. 7. titul. 10. glossa prima, numer. 14. lib. 5. Angulum, ad leges meliorat. l. prima, glossa 11. ex numero 12. Siluest. Aldobrandinum, in consilio 93. numeri nono, & decimo, qui existimat, quod actus, siue dispositio alteratur, quoties alteratur substantia, & adiicitur pactum quod alterat actus substantiam, & ponit exemplum in donatione causa mortis, cui in executiuis, sine in fine adiicitur pactum de non reuocando, siue de non contraueniendo. Et inde praestat intellectum ad text. in dict Clementia prima, de praebend. vbi rescriptum super executione, non alterat dispositionem principalem: & inquit, illud esse verum, quia ibi non tractabatur de alteratione substantiae, sed de lateratione augmenti, vel diminutionis, quae non respicit essentiam, & substantiam, sed qualitatem rei dispositae; & ideo bene habet locum, quod ibi dicitur; secus tamen in terminis dictae l. vbi ita donatur, & hactenus Aldobrandinus metipse, qui in effectu inquit, quod rescriptum super executione non alterat principalem dispositionem, cum respicit qualitates, ex dicta Clementia prima; secus si essentiam, & substantiam, ex nunc dictis. Sed in altero dubio, vtrum inquam clau[sect. 8]sula, ad habendum, tenendum, possidendum, & quicquid perpetuo sibi, & suis placuerit faciendum, in concessione feudi apposita; importet facultatem alienandi: ita quoque post Decium, Iasonem, Natam, Socinum, Imolam, Felinum, Brunum, Crauetam, Paris. de Put. Iacobin. a san. Georg. Curtium, Gratum, Parisium & alios distinguunt Octauianus Cacheranus, dicta decisione 164. numero, & secundo, Vincentius de Franchis, dicta decisione septima, numero sexto, quod si clausula praefata apposita est in verbis dispositiuis inuestiturae, tunc censeatur concessa licentia alienandi feudum: si vero in executiuis, cum nec alteret, nec immutet principalem dispositionem, nec ipsam ampliet; non censeatur concessa praedicta licentia, vt ibidem latius explicant. Et tradunt etiam,[sect. 9] clausulae, quando dicantur dispositiuae, vel exequutiuae, siue positiuae in exequutiuis, & non in dispositiuis; ibidem Vincent. numer. 7. & Octauianus, numero tertio. Decius quoque id ipsum explicat (quem ipsi non citant) in cons. 500. num. 9. &10. & in consil. 521. num. 15. Thuscus, dicta conclus. 312. libri primi, n. 26. folio 843. qui ex relatione aliorum inquit, quod clausula accessoria, & exequutiua, quae non ampliat dispositionem, dicitur, quando est in clausulis generalibus post dispositiuam; videlicet quando ponitur clausula, quae omnia, & c. si vero est in parte substantiali, & in dispositiua, secus est: & quod hoc modo cognoscitur, an sit exequutiua, vel non. Addiderim ego, id semper intelligendum iuxta resolutiones, & obseruationes Ludouici Molinae, libro 4. dict. cap. 2. numero 48. 49. & 50. vbi singulariter & vtiliter modificat, atque explicat vulgatam traditionem Doctorum, ex textu, in dict. Clementia prima, de praebend. deductam: & vide Menochium, in cons. 140. n. 38. libr. 2. Rursus & in altero dubio, vtrum bonorum diui[sect. 10]sione facta cum clausula ad habendum, tenendum, possidendum, & quicquid placuerit, faciendum, videatur tributa, & concessa alienandi facultas, aut remissum esse fideicommissum: nonnulli iuris Interpretes totum fundamentum faciunt in eo, quod verba praedicta apposita fuerint in dispositiuis, vel in executiuis, sicuti apparet penes Peregrinum, de fideicommissis: articulo 52. num. 43. in fine. Alij vero aliter sentiunt, & pro varietate casuum diuersimode respondent; provt inuenies post infinitos alios plena & absoluta manu explicatum per Menoch. lib. 3. praesumpt. 15. ex num. 42. vsque ad num. 67. & in cons. 87. num. 45. libro primo, & in cons. 545. ex num. 3. cum seqq. lib. 6. Peregrinum, d. artic. 52. ex num. 37. vsque ad num. 49. vbi latissime. Denique, si testator legauerit centum puellae vt[sect. 11] possit nubere, quod si a testatore sit facta mentio ista in ea parte testamenti, quae ad executionem legati, non ad dispositionem pertineat; legatum sit purum, & non conditionale, ex regula dictae clementinae primae, in fine, de praebendis, adductus, respondit, & notauit Aimon Sauail. in consil. 110. sequitur Couarr. in c. 3. de testamentis, num. 10. versitertio inde. Mieres de maioratu, prima parte, dict. quaest. 30. numero 10. in fine, quibus iunge Michael Gras. receptar. Sententiar. §. legatum, quaest. 48. per totam. Perez de Lara, de anniuersariis, & capet. libro primo, cap. 21. ex num. 23. qui in eo dubio, an legatum dotis, siue pro dote relictusm, sit purum, vel conditionale; latius se habent, atque ex coniecturis id discernendum existimant, vt per Gras. ibi num. 4. & hactenus de prima obseruatione in hac materia. Secundo deinde & principaliter obseruandum at[sect. 12]que constituendum erit, idque ad limitationem eorum, quae num. praecedentibus adnotata, atque scripta fuere, ex decisione praecitatae Clementinae primae, quod clausulae accessoriae, & executiuae, siue quae in executiuis apponuntur: quamuis dispositionem principalem non alterent, nec amplient, nec immutent; eam tamen declarant, & sunt aptissimae, & sufficientes ad declarandam mentem disponentis, eandemque dispositionem praecedentem: quod post Bartol. Bald. Curt. sen. Socin. sen Decium, Ruin. Alciatum, Nattam, Gratum, Socin. iun. Curt. iun. Mandellum de Alba, Vincent. Annibald. Couar. Beccium, Caualcanum, Ioannem Franciscum de Ponte, & alios obseruat Ludouicus Casanate, in consil. 19. numer. 7. & vltra eum, post Aretinum, Ruinum, Decium, Curtium iun. Ripam, & Osascum, Iacob. Menochius, in consilio 545. numero 3. versic. nec repugnat. lib. 6. Petrus Surd. in consil. 45. numero 24. libro primo, & in cons. 179. numero 58. libro 2. Marcabrunus, in consil. 111. num. 31. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretatione 3. solutione 3. numero 14. folio 256. vbi in idem citat Sebastian. Sapin. & Galiaul. a superioribus non relatos. Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iuris, tomo primo, littera C. dicta conclusion. 312. num. 28. & 72. imo dispositionem metipsam prae[sect. 13]cedentem ampliant clausulae eaedem in executiuis, cum appositae sunt super dispositione, quae eis non repungnat; provt in terminis declarauit Ripa, in dicta l. qui Romae, §. duo fratres, numero 84. & illum sequutus est Socinus iunior, in consilio 93. num 27. libro tertio, Fuluius Pacianus, in consilio 140. num. 34. vbi inquit, quod clausula in executiuis, ampliat, auget, & declarat dispositionem praecedentem, quando dispositio se[sect. 14] compatitur cum ea, alias secus. Vel quando in ea dispositione nihil alias operarentur: vt Socinus iunior, vbi supra, numero 25. post Iason. Gratum, & Ripam probauit. Iacobus Menochius, dicto consil. 87. n. 41. & 42. lib. 1. Fuluius Pacianus, dicto numer. 43. Vin[sect. 15]cent. Annibald. Iacobi Mandelli de Alba Additionator, ad dictum consilium 473. littera C. qui etiam adiiciunt, illud quod dicitur, clausulas in excutiuis non ampliare dispositionem, solum procedere in rescriptis gratiosis, & similibus, quae strictam interpretationem admittunt; secus vero in fauorabilibus; vt per Socinum iun. dicto consilio 93. numer. 30. libro 3. quem sequitur Menoch d. cons. 87. num. 43. Vincent. Annibaldus, vbi supra, in vers. item regula, vbi inquit, quod regula dictae Clementinae primae, procedit in materia odiosa, quae non debet extendi ad casum, in quo materia fauorabilis est, & ita declarare Decium, in cons. 185. sub. n. 7. Ego vero etiam in fauorabilibus, & sic in vlti[sect. 16]mis voluntatibus, & in quancumque alia dispositione, quantumcunque fauorabili, non modo in rescriptis gratiosis procedere regulam praeductam, ex ea Clementina deductam, existimo, nec congruam inuenio differentiae rationem: sic sane permulti illi iuris Interpretes, a me commemorati supra num. 4. indistincte loquuntur, & allegant dictum axioma in omni actu, materia, & dispositione. atque ad sola rescripta gratiae non se restringunt & in substitutionibus, ac fideicommissis versantes, regulam ipsam praefatae Clementinae expendunt Tiber Decian in consil. 63. numero 50. libro quarto, Iacob. Menochius, in consilio 260. num. 38. libr. 2. provt ibi appater specifice. In eo autem insistendum duntaxat arbitror (quaecunque materia, & dispositio sit, etiam fauorabilis quantumcunque) an scilicet dispositione principali iam deliberate, & perfecte, atque absolute facta, postmodum, sine in executiuis) vt circumferri soler commnuniter) aliquod quasi obiter & incidenter adiectum fuerit, etiam generali clausula apposita; & tunc quidem dispositio ipsa principalis non amplietur, neque innouetur, aut immuretur aliquo modo; & communis allegatio illius textus obtineat: verisimile namque non est, ex clausula obiter, & quasi incidenter adiecta, voluisse disponentem immutare, aut alterate dispositionem praecedentem, sic deliberate & absolute factam: idque maxime, si in re magni ponderis & momenti, ex huiusmodi clausula sic obiter adiecta induceretur de nouo dispositio, aut augeretur aliter, quam ex dispositione principali posset constare, siue deduci. Secus vero, quando ex clausula huiusmodi, etiam in executiuis apposita, constare, & elici posser, aut suaderi deberet verisimiliter, non obiter, sed ex proposito, atque vt dispositio effectum alium produceret, testatorem, vel alium disponentem quemcunque, clausulas in executiuis adiecisse: quod satis aperte visus est praesentire Menochius, dicto consilio 87. numero 44. libro primo, apertius Socin. iunior, dicto cons. 93. num. 33. vbi inquit, quod tunc clausulae executiuae non extendunt dispositionem, quando simpliciter ex stilo Notarij sunt appositae, quasi non principaliter consideratae, sed accessorie: ecce vbi is Author id duntaxat considerat, an principaliter, atque ex proposito; vel incidenter, seu obiter adiectae fuerint clausulae hae executiuae, quod etiam considerant, & an clausula vere accessoria fuerit, an potius principalis; Craueta, & Decius, cum quibus Thuscus, tomo 1. littera C. conclus. 312. numer. 50. folio 844. conuenit etiam Vincent. Annibald. in addit. ad dict. consilium Mandelli 473. in illis verbis; Limita etiam, quod praedicta procedunt in clausulis, sen verois accessoriis, scilicet conditionaliter prolatis, quae executionem respticiunt, & non disponunt: secus, quando sunt verba dispositiua, quae principaliter disponunt. Conuenit denique Ludouicus Molina, qui singulariter & vtiliter superiora visus est percipere de Hispanor. primogeniis, libro quarto, cap. 2.[sect. 17] ex numero 40. cum seq. ibi namque, sub numero 50. ad finem, rectissime percipit intellectum dictae clementinae primae, de praebendis, in fine, dum dicit, quod ille[sect. 18] textus loquitur in gratiis a Romano Pontifice concessis, in quibus de stilo Curiae solent plures clausulae executioni adiici, etiam Romano Pontifice inconsulto, nec solent concessiones ampliare; idcirco eam decisionem ad alios casus, alisque dispositiones, non ita de facili trahendam; agnoscit tamen trahendam plerumque, vt ibidem dixerat antea num. 42. & sic quamuis statuerit, in rescriptis gratiosis clausulas executiuas non ampliare dispositionem; provt etiam dixerunt a me relati supra Authores, in fauorabilibus non ita indistincte & regulariter asseuerauit ampliate, vt indistincte commemorati supra, num. 15. probarunt. Sed in effectu Molina ipse distinctione proposita vti videtur quamuis sub. d. num. 50. iuxta terminos dicta, Clementinae primae exemplum proposuerit, vt statim dicetur: & n. 48. & 49. praemittit idemmet Molina, illud quod dici solet, quod clausula accessoria sequitur naturam principalis dispositionis, intelligendum esse, quando clausula est vere accessoria, & dependens; secus, quando in dispositione apponitur clausula importans aliquid diuersum, & separatum aeque principaliter; tunc etenim ea clausula non sequitur naturam dispositionis principalis; provt expressim notarunt Decius, Ruinus, & Anton,. Gabr. ibi relati. Deinde inquit d. num. 50. quod textus, in d. Clementina prima, in fine, de praebend. vbi verba apposita in clausulis executiuis non attenduntur, vt ex illis gratia augeatur; intelligendus est, quando in illis clausulis non disponitur principaliter illud, ex eis comprehendi praetenditur; sed solum obiter, atque incidenter, & ad alium finem mentio fit de aliquo, quod non erat sub dispositione principali comprehensum; veluti si in gratia duorum beneficiorum alicui facta, in clausulis executiuis dicatur: ita tamen quod cura animarum non negligatur, ex hac clausula obiter atque incidenter apposita, non est augenda gratia, vt ad beneficia curata extendantur; non enim res tanti praeiudicij ex ea clausula inducenda est: sed si Romanus Pontifex proposito dixisset, quam gratiam volumus effectum obtinere, etsi ea beneficia curata sint, vel etiam si alterum eorum curam animarum annexam habeat, nulli dubium, quin haec clausula sufficeret, in quancunque parte addiciatur, ad hoc, vt dispositum fuisse censeatur: quod probatut in duobus exemplis, in dicta Clementin prima appositis, & declararunt ita Authores relati per eundem Molinam, dicto numer. 50. dum dicunt, quod ratio decidendi ad illam Clementinam est, quia intentio Papae non tendebat ad illud, nec in eo fundabatur; alia autem secus foret; hactenus in proposito Molina ipse ex quo, & superioribus Authoribus, atque ex Antonio Gabriele, commun. conclus. lib. 6. titu[sect. 19]lo de clausulis, conclusion. 10. numero 7. rectissima ego iuris ratione obseruo, non ex eo, quod materia, aut disposition sit fauorabilis, aut quod non simus in rescriptis gratiae, sed in fauorabilibus, dicendum esse, quod regulariter non sit locus decisioni dictae Clementinae primae, de praeb. in fine, aut clausulas in executiuis ampliare dispositionem principalem: id namque potius esset plerumque odiosum, & voluntari disponentis contrarium, omninoque repugnans, quam fauorabile: Sed attenendum esse, an perfecta, & absoluta dispositione praecedenti, clausulae veluti incidenter & obiter, & sic vere accessorie, an aeque principatliter adiectae fuerint: qualiter etiam, siue qua intentione conceptae, ad quid adiectae videri possint: & an ex stilo Notarij duntaxat. Et secundum haec diiudicandum, an sit locus, necne decisio in dictae Clementiae primae, & communi Scribentium omnium placito, ex eo textu desumpto: cui (vt existimo) in rescriptis gratiosis, & in gratiis a Romano Pontifice concessis, facilius erit locus: non tamen inde excluditur, quin etiam in vltimis voluntatibus, & in aliis dispositionibus praeter rescripta gratiae, eidem locus sit futurus regulae, ac esse debeat, si ratio, ac natura dispositionis, & verborum prolatorum forma (quae vere accessoria videatur) sic suadeat: & ita in omni dispositione inuenies loquutos permultos illos iuris Interpretes, relatos supra, num. 4. & in vltimi voluntatibus quamplures ipsorum, atque specifice Tiber. Decianus, & Menoch commemorati supra, num. 16. in principio. Praetis etiam, qui in testamentis, & in eorum interpretatione locum habere dictam regulam: nec ampliare dispositionem clausulas in executiuis, obseruauit. lib. 2. interpret. 3. solut. 3. num 13. folio 256. citat iura nonnulla, quae in ipsis vltimis voluntatibus loquuntur, in l. quidem testamento, in principio, ff. de legat primo, l. praediis, in principio, ff. de legatis tertio. Inspiciendum itaque erit, etiam in testamentaria dispositione, an clausula vere accessoria, & dependens adiuncta fit, an vero impropter, vt per Molinam ibi num 48. Pro quo denique non mediocriter iuuat consideratio illa, verimile non esse, quod dispositionem praecedentam absolute, atque deliberate ordinam, verbisque, & clausulis specificis, & expressis compositam, posterioribus, atque generalibus, & accessoriis, siue executiuis clausulis testator derogate voluetit, aut quod eisdem aliquid momenti, nouumve, aut derogatorium superius specifice dispositorum reseruauerit, nec clausula speciali, & magis certa id expresserit, aut quod ita incidenter & obiter in eo se habuerit. Idcirco, nisi in dispositione apponatur clausula importans aliquid diuersum, & separatum, & aeque principaliter, clausulaeque ipsae satis aperte voluntatem demonstrent, aut aeque principalem inducant, docendum erit, locum esse regulae praedicatae, nec clausulis accessoriis & executiuis alterari dispositionem principalem; vt cum iudicio idemmet Molina obseruauit lib. 4. d. cap. 2. n. 48. & duob. seqq. Nec verum est regulariter, clausulas has executi[sect. 21]uas, siue accessorias esse ex stilo Tabellionum; nam imo esse ex voluntate partium, scripsit Bartol. in dict. l. qui Romae, §. duo fratres, quaestione 8. & ibidem Ripa, num 49. & verissimum profitetur Menochius, dicto consil. 87. num. 45. 46. & 49. libro primo. Si quidem magna est pro Notario praesumptio, vt sit satis peritus, & instructus, nec clausulas tanti ponderis ex so[sect. 22]lo suo capite instrumento adscribat, cum non possit plus scribere, quam quae propriis audiuit auribus, vt[sect. 23] inquit Baldus, in rubrica, C. de fide instrument. num. 10. & post alios sequitur Menochius, in eodem consil. 87. num. 47. imo cum Notarius semper censeatur roga[sect. 24]tus a partibus, vt clausulas consuetas apponat, casque de voluntate partium censeatur apponere: sicuti cum aliis Authoribus adnotauit ipse Molina, libr. 4. dicto cap. 2. num. 51. Menochius, dicto consil. 87. num. 49. & instrumentum illud coram ipsis partibus legere de[sect. 25]bet; sequitur equidem, instrumento eo partibus lecto,[sect. 26] verba illius, non Notarij, sed partium dici debere, & sic clausulas similes suum effectum operari; vt post Imolam, & Alexand. profitetur idem Molina, dicto num. 51. Menochius, vbi supra, num. 48. & 49. qui inquit, quod his rationibus adductus, aliquando inter[sect. 27]rogatus respondit, clausulam codicillarem instrumento testamenti censeri insertam voluntate testatoris; non autem stilo Notarij: & ita in similibus clausulis, quae vel substantialia, vel accidentalia actus respiciunt: firmarunt Alexand. Ruinus. Decius. Ripa, & Neuizanus, quos retulit Menochius, dicto consilio 87. numero 51. # 49 CAPVT XLIX. Ex verbis praesentis, vel futuri temporis, & quibus vno tempore dispositio fit, & quoad sui effectum in aliud dirigitur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri possit, & debeat. Ad tempus etiam facti testamenti, vt verba referantur, siue dispositio restringatur, nécne, vtrum interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus; siue coniectura haec, quae ex eiusmodi verbis colligitur, quanti habenda sit regulariter. Denique, donatio inter virum, & vxorem (quae de iure communi improbatur, provt hic explicatur) pactum etiam reciprocum de futura successione inter ipsos, vtrum de iure huius Regni valeat, si fiat post annum contracti matrimonij: & an maritus possit augere dotes vxoris: breuis, & distincta resolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis praesentis, vel futuri temporis ex tempore etiam testamenti, aut factae dispositionis; atque ex tempore, id quod dispositio confertur, sumitur efficax, & vrgens coniectura ad vltimam quamcunque voluntatem interpretandam. -  2 Interpretatio in testamentis fit secundum tempus mortis testatoris, quo tempore sua dispositio recipit perfectionem. -  3 Habita tamen ratione ad intellectum verborum tempore conditi testamenti. -  4 Interpretatio non potest sumi ex actu futuro. -  5 Testamentorum verba regulariter referri ad tempus testamenti facti, siue circa res, siue circa personas fiat dispositio. Et quae sunt praesentis temporis, minime comprehendere futura. -  6 Idque in omni actu, & materia, & in dispositione quacunque. -  7 In contractibus etiam, in quibus verba praesentis temporis non trahuntur ad futurum. Licet in aliquibus casibus secus sit; & quomodo id procedat, remissiue. -  8 Testator, an, & quando praesumatur legasse ea tantum, quae habebat tempore conditi testamenti, vel etiam deinde quaesita: quod exornatur, & late declaratur, remissiue. -  9 Verba, & dispositionem temporis praesentis, legatae etiam non includere futura, sed intelligi iuxta tempus facti testamenti, multis exemplis Interpretes iuris demonstrasse, quorum nonnulla commemorantur hoc loco. -  10 Legata etiam coniunctis relicta, intelliguntur secundum tempus facti testamenti, nec extenduntur ad acquisita post testamentum. -  11 Tempus facti testamenti non attendi, cum testatoris voluntas repugnare videtur. Sic sane ex praesumpta testatoris voluntate, verba testamenti, etiam si praesentis temporis esse videantur, & vere sint, ad futurum etiam tempus referri. Et a regula superiori ex coniecturis recedi. -  12 Verba testamenti ex verisimili voluntate trahuntur ad futurum tempus, etsi essent praesentis temporis. -  13 Legatum, quod regulariter, & in dubio intelligitur de rebus, quae fuerunt testatoris, tempore testamenti. Ex coniecturis, atque ex praesumpta voluntate testatoris, futura etiam comprehendit. -  14 Verbum ambiguum in testamentis, & vltimis voluntatibus cum reperitur, de tempore futuro intelligitur. -  15 Maxime, vbi dispositio habet tractum ad futurum tempus: tunc namque, etiamsi verbum sit praesentis temporis, tamen in qualitate adiecta inspicitur tempus futurum. -  16 Dispositio omnis in dubio videtur tacite collata in tempus, & casum, quo erit vtilis, & necessaria. -  17 Tempus praesentis temporis, vel praeteriti imperfecti trahitur ad futurum, cum in praesenti verificari non potest. -  18 Legatum factum de certa specie, non recipit augmentum, & qua ratione, remissiue. -  19 Verba praesentis temporis collectiua, quomodo extendantur ad futurum: quod exornatur, & de verbis quoque indefinitis, seu generalibus agitur. -  20 Legatum debetur secundum naturam, quam habet tempore mortis testatoris, non testamenti. -  21 Vltima quaeque voluntas (sicut & dispositio alia quaecumque coniecturatur) atque interpretatur ex tempore, & secundum tempus. id quod confertur. -  22 Et sic facta vno tempore, & quoad sui effectum in aliud collata, iudicatur secundum tempus, in quod dirigitur, neque tempus, quo fit ipsa dispositio, attenditur. -  23 Vnde quoad validitatem ipsius, tempus, in quod confertur, inspicitur. Quod procedit, quando substantia actus confertur in tempus prohibitum; secus vero si executio sola, vt inferius, num. 27. -  24 Paria sunt, quod fiat aliquid tempore prohibito; vel fiat licito, & conferatur in tempus prohibitum, vel e contra, & numeris seq. -  25 Maritus non potest augere dotes vxoris, nec vxori dotem constituere. -  26 Quod procedit, etiamsi ante matrimonium contractum praecessit promissio augendi dotes, augmentatio autem fuit collata in tempus matrimonij, & num. seqq. -  27 Donatio collata in tempus illicitum, habetur, ac si prohibito tempore facta esset, & numero 29. in fine. -  28 Donatio simplex inter virum & vxorem non valet, & subinde potest ad libitum per donantem reuocari. Sed si non reuocetur, morte confirmatur, trahitúrque retro. Quod exornatur, & latius explicatur remissiue materia vniuersa, quae attinet ad titul. de donat. inter vir. & vxor. -  29 Et extenditur, vt procedat, etiam inter sponsum, & sponsam de praesenti ante receptas Ecclesiae benedictiones, ex sententia multorum. -  30 Donatio inter virum & vxorem iure Regio valet, dum tamen fiat post annum contracti matrimonij. -  31 Valet etiam inter ipsos pactum reciprocum de futura successione, dummodo fiat post annum contracti matrimonij. Vsque adeo, vt praeiudicet etiam ascendentibus praemorientis in sua legitima. -  32 Maritus an possit augere dotes vxoris de iure huius Regni, post annum contracti matrimonij. -  33 Arrae constitui possunt constante matrimonio. PRo breui, & distincta huiusce cap. expli[sect. 1]catione praemittendum, atque constituendum erit primo loco, quod ex verbis quoque praesentis, vel futuri temporis, & sic ex tempore facti testamenti, aut dispositionis; ex tempore etiam, in quod dispositio confertur, vel dirigitur, efficax, & vrgens coniectura sumitur, ad vltimam quamcunque voluntatem, seu dispositionem interpretandam, & coniecturandam. Ita sane deducitur aperte ex placitis, atque resolutionibus communibus Authorum quorundam, qui mox rreferuntur: & in terminis post alios Authores scriptum reliquit Iacob. Menoch. in consil. 106. num. 323. lib. 2. & in consil. 97. num. 64. & 65. libro primo, & praesumptione 127. fere per totam, lib. 4. Socinus iunior, in consil. 99. num. 10. libro 3. Ruinus, in consil. 160. num. 14. libr. 2. Rolandus, in consil. 160. num. 15. libr. 4. Parisius, in consil. 12. ex num. 31. cum seqq. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in consilio 98. ex num. 24. cum seqq. & in consil. 120. libro 1. latius Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. titulo 11. per totum, Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 4. dubitatione 9. ex num. 35. fol. 323. Sic equidem interpretatio voluntatis testatoris, quamuis vere fiat secundum tempus, quo dispositio applicatur ad actum, & ideo[sect. 2] interpretatio fit in testamentis secundum tempus mortis testatoris, quo tempore dispositio suam perfectionem recipit: l. prima, C. de SS. Ecclesiis, & l. prima, ff. de testament. l. 4. ff. de adimen. legat. & §. posteriore, Institut. quib. mod. testam. infirmentur, attamen hoc fit habita ratione ad intellectum verborum tempore te[sect. 3]stamenti: ita in specie declarat Marianus Socinus, in consil. 6. Praedicta consultatio, numer. 2. lib. 1. qui ita citat Bartolum, & caeteros, in l. si ita, ff. de auro & arg. legato, & refert Menochius, in consilio 97. num. 149. & 150. lib. 1. qui inquit num. 151. ea ratione pulchra motum esse Socinum, quod interpretatio verborum non potest sumi post actum perfectum, atque ita inspecto tempore futuro, cum diuinare non potuerit ipse disponens, quod significatio illa varietur, atque mutaretur, est enim futurum incertum, & soli Deo cognitum. Voluntas ergo (concludit Menochius) testa[sect. 4]toris sua morte confirmatur, l. prima, ff. de testament. & interpretatur iuxta tempus suae dispositionis: & subdit in hunc modum, & multum ad propositum nostrum. Ita in casu nostro voluit D. Mercurius testator, quod primogenitus D. Salomeae sibi succederet per fideicommissum, cum ille primogenitus D. Baiardae de Baiardis esset mortuus sine liberis masculis: quoad casum, & tempus successionis huius primogeniti dom. Salomeae attenditur quidem tempus mortis dicti primogeniti D. Baiardae: sed quis sit iste primogenitus. D. Salomeae attenditur tempus conditi testamenti: cum (vt diximus) obseruari debeat interpretatio verborumillius temporis, & non futuri. Idcirco testamentorum, & vltimarum volunta[sect. 5]tum verba, regulariter referuntur ad tempus testamenti, vel factae dispositionis: idque, siue circa res, siue circa personas facta sit dispositio, & quae sunt praesentis temporis minime comprehendunt futura, l. si itae scripsisset, ff. de legatis secundo: quo loci dicitur, verba illa testatoris: lego quod mihi L. Titium dare, & facere oportet, non includere quae post testamentum Titius caepit debere, quia verbum (dare oportet) praesentis temporis non includit futurum, l. vltima, §. 1. de legat. secundo: vbi illa verba, communes sunt, praesentis temporis, non includunt futura, & ibi annotauit Bartolus post Glossam: quod ea magis vrget, quod ibi testator vsus est illis verbis, propter res vniuersas, quae sui natura includere solent etiam futura, provt perpendit cum aliis Authoribus Menochius, dicto consil. 97. sub numer. 72. l. si ita legatum, ff. de auro & argento legato: vbi Iureconsultus ait, quod verba testatoris in dubio prolata quae tempus praesens & futurum significare possunt; ad praesens tantum referuntur, ita enim ibi scriptum est: Quia praesens tempus semper intelligitur, si aliud comprehensum non sit. Si ergo ita de verbis, quae vtrumque tempus possunt includere, constitutum est, quanto fortius idem constituendum est de expressis verbis temporis praesentis, quae solum praesens sui natura & proprietate significant: l. vltima, in fine principij, eo. tit. de aur. & arg. legat. l. Iulianus, §. vltimo, ff. de legatis tertio, vbi praediis legatis cum iis insertis, quae in ea possessione sunt, veniunt mancipia, quae eo tempore ibi sunt, immo & ea, quae postea accesserunt: Si modo (inquit Iureconsultus) hoc testatormanifeste expressit. Ecce ergo, quod verbum praesentis temporis non includit sui natura futurum, sed opus est, quod manifeste exprimatur, l. his verbis, l. vxorem, §. testamento. 1. ff. de legatis tertio, quo loci dicitur, quod cum testator relinqueret quinque pueros aetatis septem annorum: & vixisset is testator post conditum testamentum multos annos, & tempore mortis habuisset alios illius aetatis pueros, solum debentur pueri illius aetatis tempore conditi testamenti. Et subiungit verba quaedam, quae maxime ad propositum pertinent. Respondi eam videri aetatem designatam, quae esset, cum a testatore relinquerentur, l. Aurelius 29. §. primo, & l. finali, ff. de liberatione legata. Sic sane, quod vltimae, & alterius cuiusque dispositionis verba, ad tempus testamenti, vel factae dispositionis restringantur, & quae sunt praesentis temporis, aut ambigua, futurum tempus non comprehendant; obseruarunt, & late exornantes, atque explicantes materiam d.l. si ita, & traditionum Bartoli ibid. multis casibus practicis applicarunt Castrensis, Alexander, vterque Socinus, Fulgosius, Decius, Felinus, Curtius, iunior, Aretinus, Romanus, Berous, Corneus, Capra, Cephallus, Herculanus, Craueta, Parisius, Rolandus, Neuizan. Cagnolus, Crotus, & alij, quos recenset, & de hac materia late & distincte commentaria conficit Iacob Menoch. libro 4. praesumptione 127. per totam; vbi vide omnino, atque ex numer. 6. vsque ad numerum 16. ita regulam superiorem deducit, & illustrat permultis, provt ego quoque ipsum commemoraui, & ita pariter adnotaui in commentariis de vsufructn, cap. 44. num. 2. idem Menochius, in consilio 97. num. 64. & seqq. num. 70. & seqq. vsque ad numerum 78. num. 120. & num. 136. vsque ad numerum 152. libro primo, vbi etiam singulariter declarat hanc materiam: & in consilio 115. num. 66. & in consilio 106. ex num. 61. & num. 169. vsque ad numer. 180. & num. 192. 194. &267. lib. 2. & in consil. 330. ad finem, lib. 4. Didac. Couar. practicarum cap. 2. ex num. 2. cum seqq. vbi singulariter, & erudite (vt adsolet) Duenas, regula 205. Ioannes Baptista Cephalus, inter consilia Cephali genitoris, in consil. 773. num. 21. & multis seqq. lib. 5. Hieronymus Gabriel, in consilio 98. ex num. 24. cum seqq. & in consilio 120. per totum, libro primo. Gaspar Cauellinus, milleloquio 38. num. 3. Ioannes Garcia, de expensis & meliorationibus, cap. 22. num. 33. per totum, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. primo, num. 38. Aluarus Valascus, consultatione 58. num. 3. & seqq. Peregrinus, in consil. 19. numer. 36. lib. 4. de fideicommissis, articul. 13. num. 78. late Alexand. Raudens. variar. libro 1. cap. 1. 2. & 3. Marta, decision. 6. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 3. tit. 11. per totum. Hippolytus Riminaldus, in consil. 244. num. 193. libro 3. Andreas Fachineus, controu. iuris, lib. 12. cap. 76. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. libr. 4. dubitatione 9. ex numero 35. cum sequentibus, folio 323. & libro 5. interpretatione 2. dubitatione vltima, numero 274. folio 550. Iosephus Ludouicus, decision. 61. ex numer. 37. cum sequentibus, Mieres, de maioratu, prima parte, quaestion. 10. num. 37. Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto, ex num. 85. vsque ad num. 88. fol. 255. Michael Grassus, receptar. sentent. §. legatum, quaest. 29. per totam. Sfortia Oddus, in consilio 69. per totum, libro primo, vbi vide: latissime Ioannes Vincent. Hondedeus, in consilio 63. ex numero primo, vsque ad num. 34. & num. 41. vsque ad numerum 74. libro primo, & in consilio 14. num. 34. lib. 2. Ludouicus Casanate, in consilio 44. ex num. 2. Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iuris tomo 5. littera L. conclusion. 59. per totam, ex folio 62. in fine, & folio 63. & tomo 8. littera T. conclus. 136. fol. 122. vbi in arugmento, quod testatoris dispositio regulariter restringitur ad tempus testamenti; & quando secus: & eodem tomo 8. littera V. conclus. 113. 114. & folio 547. & seqq. D. Perez de Lara, de capellam. & anniuersariis, libr. 1. cap. 16. per totum: qui cum excitauerit dubium illud, vtrum possidens bona cum onere soluendi certam summam (pitanciam, vt ipse inquit) Clericis alicuius Ecclesiae pro anniuersario, an teneatur soluere augmentatis, vel solum pro numero existentium tempore constituti anniuersarij; multa in proposito adducit ex numero primo, vsque ad numerum 9. quae concludunt, regulam superiorem quod testatoris dispositio regulariter restringitur ad[sect. 6] tempus testamenti; procedere in omni actu & materia, & in dispositione quacunque: quod ipsum, & quod tempus praesens, siue factae dispositionis inspici debeat in omni materia; post Baldum, Iason. Alexand & Socinum iun. adnotauit Ludouic. Casanate, dicto consilio 44. numero 3. qui cum aliis quoque tradidit Authoribus, in contractibus etiam id habe[sect. 7]re locum, ac in eis verba praesentis temporis non trahi ad futurum; per text. in l. Rutilia Polla, ff. de contrahenda empt. l. non modus, C. de seruitutibus: idem etiam firmauit Barbosa, in l. si cum dotem, in principio, numero 40. ff. soluto matri. Perez de Lara, dicto cap. 16. ex numero primo. Cardinalis Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro 3. titulo 15. numero 26. & 27. & libro 29. titulo 13. numero 5. & 9. Fontanella, de pactis nuptial. clausula 4. glossa 9. parte 4. numero 6. folio 102. & vltra relatos ab eis, eleganter Menochius, in consilio 97. numero 70. & num. 136. libro primo: vbi quod verba praesentis temporis non trahuntur ad futurum in contractibus; per text. in l. si stipulatus fuerim, §. cum stipulatur, & l. si a colono. & l. cum stipulatus ff. de verbor. obligat. licet in aliquibus casibus secus sit, vt in casu legis primae, in fine, & l. si quis societatem, ff. pro socio, & l. vltimae, C. quae res pignori obligari possunt. Et quomodo id procedat, explicat ibidem, numero 137. Ego quoque generaliter proposui regulam superiorem in[sect. 8] commentariis de vsufructu, dict cap. 44. vbi dubium illud commune excitaui, an scilicet, & quando praesumatur testator testator legasse ea tantum, quae habebat tempore conditi testamenti, vel etiam inde quaesita: & numero 3. statui legatum regulariter intelligendum in dubio iuxta tempus testamenti, & de rebus quaetestatoris tunc fuerunt; & post alios Authores sic scripsisse, & latius explicasse, Menochium, Manticam, Grassum, Hondedeus, & relatos supra, numero 5. & ibi num. 9. idem dispositum obseruaui in legato vsusfructus omnium bonorum: nunc vero addiderim vltra ea, quae ibi dixi, & Authores a me relatos, videndos Thuscum, & D. Perez de Lara, in locis relatis supra, & nouissime Iacob. Cancerium, variar. cap. 20. de legatis, ex numero 118. & numer. 129. Denique, huc spectare multorum iuris Interpre[sect. 9]tum authoritates, & placita, quibus passim affirmarunt, verba, & dispositionem temporis praesentis, legata etiam non includere futura, sed intelligi iuxta tempus facti testamenti: ita enim scribit Castrensis, in l. cum. stipulamur, ff. de verbor. obligat. dum ait, se aliquando respondisse, quod cum testator legasset Hospitali, quidquid restaret de suis bonis, de pecuniis in monte Florentiae, & prius solutis omnibus debitis, restarent mille: & deinde post acquisierit vsque ad tria millia, quod illa mille, quae tempore testamenti superesse poterant, debentur, non autem alia duo millia, & ita iudicatum suisse scribit Castrensis, & sequitur ibi Alexander; & Felinus, in cap. ad hae, primo, de rescriptis. Socinus iunior, in consilio 99. num. 9. libro 3. etsi á Castrensi dissentiant in sua illa specie Aretinus, & Iason, in d.l. cum stipulamur: provt refert Menochius, dicto consilio 97. numero 72. in fine, libro primo, ita quoque respondit Alexander, in consilio 171. numero primo, libro 6. quod legatum tertiae partis bonorum, solum comprehendit praesentia, tempore scilicet testamenti; & non deinde acquisita, idem censuit Corneus, in cons. 14. numero 5. libro primo, quod si testator legat massaritias suas intelligitur de his, quas tempore testamenti habet, non autem de futuris: ita pariter respondit Socinus iunior, dicto consilio 99. libro 3. quod si testator reliquit vsumfructum bonorum suorum; & omnia eius mobilia, intelligitur de his, quae habebat tempore testament. Et idem respondit Parisius, in consilio 21. numero 32. libro 2. refert & alia adducit Menochius, vbi supra, num. 74. &75. Thuscus, tomo 8. littera T. conclus. 136. per totam, fol. 122. & tomo 5. littera L. concl; 59. fol. 62. hunc etiam spectat quod ex d.l. si ita. ff. de auro & arg. legato; Scribit Socinus, in l. filiae, §. Titia, in fine, ff. condit & demonst. post Castrensem ibi; dum Castrensis reprehendit Iacobum de Arena, qui afferebat, quod si tesator legauit frumentum, quod habet in horreo conditum; & illud consumat, aliudque reponat loco primi, deberi hoc frumentum quod tempore mortis testatoris reperitur, ex dicto §, Titia: Castrensis, & Socinus, scribit, dictum §. Titia, procedere, cum testator locutus est per verba futuri temporis, non autem praesentis; quia si ver verba praesentis temporis fiat legatum, non debetur quod tempore mortis reperitur; sed tempus testamenti solum inspicitur, dicta l. si ita. In hoc tamen contrarium resoluit Menochius, praecitato consil. 97. numer. 147. videndus ex numero 145. vbi in legato facto de frumento, quod inspiciatur tempus mortis testatoris respondit post Bartol. ea ratione adductus, quod variatio sit circa eandem rem, & numero 128. tradidit post Bartol. & alios Authores, quod legatum factum de omnibus bonis, quae Perusiae reperiri possunt, solum intelligunt de his, quae tempore testamenti in ea ciuitate reperiebantur. Huc denique spectat quod post alios iuris Interpretes adduxit Perez de Lara, de anniuersariis, libro primo, dicto cap. 16. numero septimo, quod si tempore contractus, aut testamenti erat certus numerus Clericorum, promissum, seu relictum pro anniuersario, non debetur augmentatis, vt latius ibidem, vbi explicat numeris seqq. Spectant etiam & alia, quae recensent relati supra, numero quarto, qui maiori ex parte conueniunt, de[sect. 10]cisionem textus, in dict. l. si ita. ff. de auro & argento legato, locum etiam habere in legatis relictis coniunctae personae, & sic etiam in coniunctis legatum non extendi ad acquisita post testamentum: & in commentariis de vsufructu, dicto cap. 44. numero 11. & 12. ita tenuisse Authores ibi relatos, scripsi: & contrariis Authoritatibus satisfecisse plenissime Ioannem Vincent. Hondedeus, in consilio 63. ex num. 48. vsque ad num. 68. libro primo: ita etiam tenuerunt Alexand. Capra, & Corneus, quos citat Thuscus, tomo quinto, littera L. dicta conclus. 59. numer. 11. folio 63. qui tamen statim num. 38. dicit contrarium, & refert Corneum, ita dicentem: contrarium etiam tenuisse Socinum Grassum, & Iosephum Ludouic. constat ex notatis, atque a me scriptis, dicto cap. 44. numero vndecimo: & refert Fachineus, controu, iuris, libro 12. cap. 76. sed ipse cum Cagnolo, & aliis, etiam in coniunctis personis id defendit, provt dicto numero 12. defendi: & hactenus de prima obseruatione in hac materia. Secundo deinde & principaliter obseruandum,[sect. 11] atque constituendum est, testamenti facti tempus aliquando non inspici, sicque plerumque a regula superiori recedi; idque maxime, cum testatoris voluntas repugnare videtur. Sic sane ex praesumpta testatoris voluntate, verba testamenti, etiamsi praesentis temporis esse videantur, & vere sint; ad futurum etiam tempus referuntur, & a regula superiori, ex textu, in d.l. si ita, ff. de auro & arg. legat. & aliis iuribus desumpta, ex coniecturis, & praesumptionibus receditur (vt dixi) quod ex ipsismet iuribus non obscure deducitur, & in terminis obseruarunt Socin. iun. in cons. 98. num. 26. lib. 1. Roland. in cons. 39. numero 20. libro 4. latius Hieronymus Gabriel, in consilio 119. libro 1. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis, vltimar. volunt. lib. 3. titluo 11. ex[sect. 12] numero 12. & numero 23. & 24. vbi quod verba testamenti ex verisimili voluntate trahuntur ad futurum tempus, etsi essent praesentis temporis vt ibidem comprobat, & latius Ioannes Vincent. Hondedeus. dicto consilio 63. ex numero 36. cum seqq. & de vsufructu, dicto cap. 44. numero 13. sic etiam notaui: &[sect. 13] num. 3. ita pariter post alios Authores scripsi, quod etsi legatum regulariter intelligatur in dubio de rebus, quae fuerunt testatoris tempore mortis; idque intellexi etiam in legato generali bonorum, & aliorum iuris Interpretum allegatione comprobaui, ex praesumpta tamen testatoris voluntate, atque ex coniecturis futura etiam comprehendere, iuxta Authores ibi relatos, & maxime Hieronym. Gabriel, & Hondedeum, dicto numero 13. commemoratos, & id ipsum, quod scilicet ex coniecturis, & praesumpta testatorum voluntate legatum non restringatur ad bona tempore testamenti existentia, sed etiam contineat futura tempore mortis; post Alexand. Decium, Curt. iun. & Hieronym. Gabrielem, tradidit Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iuris, tom. 5. lit. L.d. conclus. 59. n. 19. 33. & 38. sic quoque, cum verbum ambiguum in testamentis, & vltimis[sect. 14] voluntatibus repetitur, ad coniecturas recurrendum esse, ex eisdem colligitur Authoribus, quos nunc praecitaui: & intelligi de tempore futuro; Bartolus scriptum reliquit in l. si ita legatum, ff. de condit. & demonst. & in l. solemus, per illum text. vbi etiam Socinus notat numero secundo, & refert Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. dicto titulo 11. numero 27. idque maxime, vbi dispositio habet tra[sect. 15]ctum ad futurum tempus; tunc namque, etiamsi verbum sit praesentis temporis, tamen in qualitate adiecta inspicitur tempus futurum: ita declarant Ripa, in l. ex facto, numero 38. & in l. centurio, num. 144. ff. de vulgat. & pupil. substitut. Alciatus, in cons. 499. numero nono Rolandus, in consilio 39. numero 54. libro quarto. Petrus Surdus, dicto consilio 335. numero 20. & 21. libro tertio, Menochius, in consilio 97. numero 118. libro primo. ludouic. Casante, in consilio 44. numero 32. & 39. & aliis confirmat ex numero 36. cum seqq. & vide in consilio 10. num. 64. & num. 110. vbi post alios multos non inutiliter adnotauit, quod dispositio omnis in dubio videtur tacite collata in[sect. 16] tempus, & casum, quo erit vtilis, & necessaria, l. Gallus, §. quidam recte: & ibi Paulus, numero 2. de liber. & posthum. ita pariter dicimus, verbum, praesen[sect. 17]tis temporis, vel praeteriti imperfecti trahi ad futurum, cum in praesenti verificari non potest, l. si debitor, §. quia verisimile, ff. de contrah. empt. l. cum certus, ff. de trit. vino, & oleo legat. & declarat egregie Corn. in cons. 304. numero 14. libro tertio, sentit Felin. in cap. ad haec, colum. prima, versic. secundus casus, de praescript. refert Menochius, dicto consilio 67. numer. 120. libro primo, & num. 121. vbi inquit etiam, quod legatum factum de certa specie, non recipit augmen[sect. 18]tum, & interpretatur text. in l. talis scriptura, in principio, iuncto §. vltimo, & l. seqq. de legatis primo, ideo ibi verba illa temporis praeteriti protrahi ad futurum, quia augmentum versabatur circa eandem rem. Nam testator legauit in testamento pecunias annua, bima, trima die praestandas: deinde alias legauit in codicillis, eadem qualitas hic subintelligitur, scilicet esse annua, bima, trima die soluendas, cum augmentum eiusdem rei sit, vt declarant Authores ibi relati per ipsum Menochium. Qui secundo interpretatur textum, in d.l. talis. procedere eo casu, cum pecuniae legatae non sunt per diei appositionem demonstratae, atque designatae: secus si designatae fuerunt, vt ibi in principio, scriptum est. Nam designatione illa facta, certa species relicta dicitur, quae sane species non recipit augmentum, & ideo ad postea legatas non fit extensio, provt sentiunt Bartolus, & Alciatus, ibi commemorati. Denique, & in verbis collectiuis praesentis tem[sect. 19]poris limitatur communiter decisio dictae l. si ita, ff. de auro & arg. legato, sic sane dispositio facta de nomine collectiuo per verbum praesentis temporis extenditur ad fututum, sicuti latius explicauit Menochius, praecitato consilio 97. ex numero 138. vsque ad numerum 154. qui inquit, planius id ita declarari, scilicet collectiuum nomen esse, quo plura corpora, vel gradus continentur; quemadmodum nomen familiae, liberorum, suorum, agnationis, vt latius ibi. Atqui cum dispositio est de nomine collectiuo, verbum praesentis temporis includit futurum, & ideo hoc in casu inspicitur tempus mortis testatoris, vt docuerunt Bartol & Castren. relati ibi, n. 141. per Menochium, qui inde infert num. 142. quod pax facta pro se, & subditis suis, extenditur ad futuros subditos, iuxta annotationem illam Ioannis Andreae, ita sirmiliter post Alberic. & Caepolam, quod si quis mihi promittat pro certa mercede coquere Panem pro me, & familia mea; an teneatur pro eadem mercede coquere, aucta familia s & teneri ait Caepola: quia verbum familiae, est nomen collectiuum, quod augmentum recipit: & ideo verba temporis praesentis etiam suturum includunt, quod ibidem n. 21. declarat, distinguendo nomen hoc collectiuum, sic que generale, a nomine indefinito. Refert Menoch. vbi supra, D. Perez de Lara, de anniuersar. & capel. lib. 1. c. 16. ex n. 9. cum seq. vbi diluit praefatam quaestionem de eo, qui se obligauit coquere panem alicuius familiae, & num. seq. inquit, multum interesse, an promissio, seu obligatio facta fuerit nomine vniuersali, generali, indefinito, aut particulari: & latius id explicat, atque interpretatur text. in l. non modus, C. de seruitutibus, & in cap. cum capella. & cap. quia circa, de priuilegiis, in commentariis quoque de vsufructu, d. cap. 44. num. 5. post Bartol. & Manticam constitui, quodda esse legatum vniuersale, quod relinquitur sub aliquo nomine appellatiuo de sui natura collectiuo, vt peculium, grex, & similia, & tunc illud recipit augmentum, & diminutionem, & comprehendit etiam futura: sicuti ex multis comprobat Menoch. lib. 4. dicta praesumptione 127. num. 26. quoddam vero esse legatum generale per aliquod signum, quod ei apponitur, vl lego omnes res, & similia, & tunc refertur ad tempus testamenti: provt cum aliis Authoribus explicauit Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 63. num. 42. lib. 1. Semper tamen obseruandum erit, legatum deberi secundum naturam, quam habet tempore mortis testatoris, non testamenti; ita sane post alios Authores scripsit: & in legato[sect. 20] alimentorum, quae vno modo fuerunt praestita tempore testamenti; alio modo tempore mortis, & in legato vestium, quae corruptae reficiantur: & in legato frumenti, monetae, libri, aut alterius similis, in quibus contingit variatio, vt tempus mortis semper inspiciatur; exempla ponens, obseruauit Menoch. d. consil. 97. num, 145. 146. & 147. Vltimo & principaliter obseruandum, atque con[sect. 21]stituendum erit, quod vltima quaeque voluntas, sicut & dispositio alia quaecunque coniecturatur, atque interpretatur ex tempore, & secundum tempus id quod confertur, l. Titio cum morietur; ff. de vsufruct. Bart. & Bald. in l. quod sponsae, C. de donat. ante nupt. Tiraquell. de primogenitura, q. 40. n. 174. Menochius, in cons. 106. num. 323. lib. 3. Ioannes Vincent. Hondedeus, d. cons. 63. num. 84. lib. 1. & in cons. 83. num. 47. lib. 2. & sic facta vno tempore, & quoad sui effectum in aliud[sect. 22] collata, iudicatur secundum tempus, in quod dirigitur, neque tempus, quo fit ipsa dispositio, attenditur. Provt clare probat textus, in d.l. quod sponsae, & in l. quia in hoc tempus, ff. de donat. inter vir. & vxor. l. eum qui iudicare, in fine, ff. de iurisdict. omn. iud. Albanus, in consil. 109. num. 9. Achilles Pedrocha, in consil. 10. num. 39. & in consil. 20. num. 104. & in cons. 35. numero 62. Ioannes Cephalus, in consil. 773. num. 18. lib. 5. Craueta, in cons. 175. num. 8. vbi plura allegat. Palacios Rubios, in repetitione rubricae de donat. inter, §. 30. num. 2. & sequent. vnde quoad validitatem[sect. 23] ipsius, tempus, in quod confertur, inspicitur, & non tempus actus eiusdem gesti, vt per text. in l. si certarum, in fine, iuncta Glossa, ff. de militari testamento. Notarunt Ancharanus, in cap. praesenti, num. 1. ad finem, de officio legati, lib. 6. & Felinus, in cap. dilectus, n. 1. de accusat. per text. etiam, in l. cum hic status, §. si sponsus sponsae, & l. si cum seruum, in fine, cum seq. ff. de donat. inter. l. penultima, cum Glossa, ff. de pactis dotalibus, l, libertas, cum concordantibus per Glossam ibi allegatis, ff. de manumissis testam. Baldus, in cons. 337. column. 1. volumine 1. & paria sunt, quod fiat aliquid tempore prohibito, vel fiat tempore licito & confe[sect. 24]ratur in tempus prohibitum; vel e contra, vt per text. in ipsa l. quod sponsae. Adnotarunt Bartol, Baldus, Salicetus, & Albanus ad Bartolum. Panormitanus, in consil. 12. Socinus, regula 313. referendi infra, per text. etiam. in l. in tempus. ff. de haered. institut. vbi Bald. Imola, & alij, l. si res, vbi notat Bald. ff. de iure dotium, l. stichus seruus, ff. de manum. testam. cap. de vxore, vbi Glossa, Hostinensis, & praeter alios, Abbas. n. 2. & 4. de sepulturis. Bartol, in l. si constante, §. quoties, n. 3. & 7. ff. soluto matrimon. latius Felinus, in cap. cum dilectus, col. 1. de accusat. Tiraquel. de constitut. 3. parte, limitat. 1. num. 3. cun seq. Costa, in l. Gallus, §. & quid si tantum, in 2. parte, num. 172. Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 7. ex num. 40. latius Mieres, 1. parte, quaestione 2. per totam, Cardinalis Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tom. 6. littera P. conclusione 88. per totam, fol. 81. vbi in argumento inquit in hunc modum: paria sunt, actum fieri tempore permisso, verl fieri tempore prohibito & conferri in tempus permissum, & e conuerso: & id tempus permissum, & e conuerso: & id explicat Petrus Surdus singulariter in consil. 164. num. 58. 59. & 60. vbi inquit, quod maritus non potest augere dotes[sect. 25] vxoris, nec vxori dotem constituere, quia hoc esset donare, l. finali, §. si a socero, ff. de. his, quae in fraudem creditorum, l. ex promissione, ff. de obligat. & action. Natta in cons. 147. num. 3. donatio autem est prohibita inter maritum & vxorem (vt statim dicetur) & in specie, quod maritus non potest dotare vxorem, est textus, in l. si quis vxori ea conditione, ff. de donat. inter vir. & vxor. qui etsi loquatur, quando maritus dotauit constante matrimonio, & aliud sit quando id fecit ante nuptias, ex quo non prohibetur sponsus donare sponsae, l. inter eos, & l. cum hic status, §. si quis sponsam, ff. de donat. inter vir. & vxor. cum Authoribus ibi relatis per Pet. Surd. num. 59. tamen si constat,[sect. 26] quod fuit contractu matrimonium cum illa promissione augendi dotes, & ita augmentatio illa fuit collata in tempus matrimonij, ideo non valet, perinde ac si facta fuisset post matrimonium; quia paria sunt, quod fiat donatio tempore prohibito, vel fiat tempo[sect. 27]re licito & conferatur in tempus prohibitum, d.l. quod sponsae, C. de donat. ante nuptias, & de vxore, de sepulturis, & per Authores commemoratos per Sur. ibidem. n. 60. Addiderim ego, Petri Surdi obseruationes praedictas, ex sequentibus confirmari, atque declarari. Inprimis ex his. quae plene tradit Craueta. in cons. 175. supra citat. n. 8. vbi loquitur in donatione facta ante matrimonium, & collata in tempus matrimonij a marito, quia non valet, sicut non valeret facta constante matrimonio. Et Crauet. a Surdo non relatum commemorauit Thuscus, d. concl. 88. n. 3. vbi declarat id procedere, quando substantia actus confertur in tempus prohibitum, secus vero si executio sola; post Ruinum, in cons. 180. num. 16. lib. 1. & in l. ex hoc edicto, §. nunciatio, ff. de noui operis nunciat. n. 162. & seq. deinde confirmari etiam ex his quae in ipsomet proposito donationis in tempus prohibitum collatae; adnotauit late Palacios Rubios, in d. rubrica, de donat. inter. §. 30. n. 2. & seq. Pater Thomas Sanchez, de sponsalibus, lib. 6. disp. 1. ex fol. 891. qui cum statuisset n. 1. donationem simplicem inter virum & vxorem non esse validam, & subinde posse libitum per donatorem reuocari, l. 1. 2. & 3. ff. de donat. inter. cap. fina[sect. 28]li. eod. titulo. l. 4. tit. 11. partita 4. ideo autem dici nullam, quia potest ad libitum a donatore reuocari, non quod omnino nulla, & inualida sit; morte namque confirmatur, trahiturque retro, si non reuocetur, vt latius explicat, & prosequitur materia hanc donationis inter virum & vxorem, P. Thom. Sanchez, disp. 1. per totam. Antonius etiam Gomezius. tom. 2. variar. c. 4. de donatione, ex n. 23. cum seq. & in l. 60. Tauri, ex n. 64. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. p.c. 3. Pater Ludou. Molin. tom. 2. de iustitia & iure. disputat. 289. Couar. in rubrica de testamentis, 2. parte, num. 10. Menochius, de arbitrariis, lib 2. centura 2. casu 132. num. 3. Palacios Rubios, in rubrica de donat. inter, §. 28. & 29. Ioannes Philippus. in. summa vtriusque iuris, ad titulum, ff. de donat. inter. Anton. Thesaurus, decisione Pedemontana 42. And. Gaill. pract. obseruat. lib. 2. obseruat. 40. & ibidem Graeueus, eius Additionator, ex fol. 135. & seq. Minsingerus, centuria 2. obseru. 33. Caeuallos, commun. contra communes, q. 140. Barbosa, in l. quae dotis. n. 20. &2. seq. & n. 66. & 67. Anton Faber. ad titul. C. de donat. inter. definitione l. & duabus seq. fol. 572. Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iuris, tom. 2. littera D. conclus. 691. & seq. ex fol. 899. vsque ad folium 913. eleganter, atque distincte (vt adsolet) Cardinalis Mantica, de tacitis & ambiguis conuent lib. 21. titul. 1. vbi explicat, donationes inter virum & vxorem quo iure sint prohibitae, & quemadmodum prohibitio intelligatur: & titulo secundo, vbi qua ratione donationes inter virum & vxorem sint prohibitae: & titulo 3. vbi quibus personis donationes propter nuptias prohibitae intelligantur: & titulo 4. vbi late, in quibus casibus donationes inter virum & vxorem permissae intelligantur: & titulo 5. vbi si vit vxori legat rem alienam, an donatio valeat: & tit. 7. vbi quibus modis donationes inter virum & vxorem confirmentur: & tit. 8. an iureiurando confirmentur: & titul. 9. an tunc possint reuocari: & tit. 10. vbi late quibus modis donationes inter virum & vxorem reuocatae intelligantur: & tit. 11. vbi quatenus reuocari possint donationes inter virum & vxorem. Cum itaque (vt ad propositum accedamus) ita statuisset (vt dixi) num. 1. pater ipse Thomas Sanchez, quod scilicet donatio inter coniuges est inualida, potestque ad libitum reuocari: & num. 4. ampliasset, vt id procedat, etiamsi fiat an[sect. 29]te consummatum matrimonium, receptasque Ecclesiae benedictiones, & sic non valere, etiam inter sponsum, & sponsam de praesenti ante consummatum matrimonium, vt latius ibi, atque ex relatione permultorum iuris Interpretum, licet alij contra tenuerunt, vt etiam ibi commemorantur: subdit statim num. 6. & pro secunda conclusione statuit, vsque adeo non valere donationem inter coniuges, vt etiam non valeat ante contractum matrimonium facta, si effectus eius differatur in matrimonii tempus: per text. in d.l. quod sponsae: & reddit rationem praedictam, quia idem est. aliquid fieri tempore inhabili; vel prohibito, & conferri ad tempus inhabile, & prohibitum: & n. 7. respondet ad text. in l. inter eos, 28. ff. de donat. inter. qui videtur probate contrarium, vt ibi bidebis. Addiderim etiam, de iure huius Regni hodie va[sect. 30]lere donationem inter virum & vxorem constante matrimonio, dummodo fiat post annum contracti matrimonij, & non antea, & liberos non habeant, & sic corrigi ius commune ex decisione l. 3. tit. 12. de las donaciones, lib. 3. fori, quia cessat ratio fundamentalis, qua fuit prohibita donatio inter virum & vxorem, ne scilicet mutuo amore se spolient; quia post annum non videtur esse inter. eos ille amor tam feruens, sicut est ante annum: & ita post. Ant. Gomezium: & Palac. Rubi. recte deducit Ioan. Gutierr. d.c. 3. n. 16. & seq. & explicat n. 25. dummodo probetur, dictam legem fori in vsu fuisse: & id ipsum ex Ant. Gomez. Montalu. Palac. Rub. Duenas, Bernar. Diaz, Gutierr. Olano, & aliis, obseruat P. Thom. Sanchez, lib. 6. de sponsalibus, dicta disp. l. num. 5. per totum. Pater Molina, tom. 2. de iustitia & iure, disp. 289. colum. 8. ver sic. Guterius, fol. 253. Caeuallos, dicta q. 140. num. 12. qui num. 7. & seq. & n. 12. & 13. post Ioan. Gutierr. de iuram. confirmat. 1. parte, dicto cap. 3. num. 21. & seq. & num. 26. & alio Authores firmauit, inter coniuges[sect. 31] post annum contracti matrimonij valere pactum reciprocum de futura successione: vsque adeo vt praeiudicet etiam ascendentibus praemorientis; quia adhuc etsi ascendentes legitimi sint, contrahendo reciproce ratione dubij euentus, possunt coniuges illis in sua legitima parte praeiudicare. Et affirmat, ita fuisse iudicatum in Regia Cancellaria Pinciana. Et ipsum in facti contingentia obtinuisse. Temperat autem, atque intelligit numero octauo, & nono, Caeuallos metipse, modo inter maritum & vxorem detur aequalitas respectu aetatis & bonorum, & etiam valetudinis; & fraus, & dolus absit omnino, quod iuris rationi congruit, vt ibi adnotatur. Et vide Fontanellam, de pactis nuptialibus, folio 291. num. 110. Addiderim denique, ex his nunc adnotatis explicari[sect. 32] debere Petri Surdi obseruationes superius relatas, quod attinet ad ius nostrum Regium, dum dixit, maritum non posse constante matrimonio augere dotes vxoris; quia hoc esset donare; nam si verum est, quod donatio inter virum & vxorem non sit prohibita de iure huius Regni, dum tamen fiat post annum contracti matrimonij; videtur equidem, nec augmentum dotis prohiberi, dum mod fraus & dolus cesset omnino, & id ipsum statuatur, quod in donatione, aut pacto reciproco successionis, ex Caeuallos statui diximus. Sic[sect. 33] sane & arrhae possunt constitui constante matrimonio: l. 1. in fide, tit. 11. partit. 4. l. 87. tit. 18. partit. 3. & cum Castello, Palac. Rub-Montaluo, Anton. Gomezio, Suarez, Couar, Baeca, Matienzo, Azeuedo, Ayora, Ioann. Gutierr. & Aluaro Valasco, recte obseruauit, & contrariam sententiam improbauit P. Thom. Sanchez, de sponsalib. lib. 6. disp. 28. fol. 1005. # 50 CAPVT L. Ex contextu omnium verborum totius testamenti, aut dispositionis cuiusque totius simul, ex vna etiam scriptura, aut dispositione ad aliam scripturam: aut dispositionem; sed & supplendo vnam scripturam, aut dispositionem ex alia; ex vicinis quoque verbis, siue clausulis, ex his, quae praecedunt, vel quae sequuntur, & sic praecedentibus circa sequentia, aut sequentibus circa praecedentia; item ex vna testamenti, aut dispositionis parte ad determinationem, seu declarationem alterius partis, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus. Vbi trita illa, & assidua adeo Interpretum omnium axiomata, quod per manus traduntur quotidie; videlicet, quod vna testamenti, aut dispositionis pars ab alia interpretationem, atque declarationem recipit; clausula stans de per se, vel non, siue in principio, siue in medio, aut in fine dispositionis apposita, an, & quibus casibus referatur ad omnia praecedentia, vel ad omnia sequentia, siue proxima, vel remota, aut omnia concernat, vel non; singulariter, & dilucide explanatur, & materia relatiua clausularum, ingenti studio peragitur. SVMMARIVM. -  1 Voluntas testatoris ex contextu verborum omnium simul totius testamenti, aut dispositionis sumitur; efficaxque coniectura, & interpretatio deducitur. -  2 Idcirco non vnam tantum clausulam testamenti, aut dispositionis, sed omnes debemus attente perspicere. -  3 Nam ex vnis clarius, quam ex aliis colligitur testatoris mens, & voluntas. -  4 Atque ex vicinis verbis, seu clausulis, aut scripturis vicinis, verbum ambiguum declaratur. -  5 Et sic ab his, quae praecedunt, vel quae sequuntur; praecedentia namque, & sequentia praebent coniecturam. -  6 Coniectura autem sumpta a verbis praecedentibus, diuersa est ab ea, quae sumitur a subsequentibus. -  7 Et sic duae sunt separatae coniecturae, vna est a verbis antecedentibus, altera est a verbis subsequentibus. Licet eas male Nostri vna misceant, sed Alij recte separant, vt hic adnotatur. -  8 Praecedentium quadruplex est virtus, scilicet declarandi, supplendi, ampliandi, & restringendi. -  9 Media ex praecedentibus, & subsequentibus colliguntur. -  10 Verba sequentia, quamuis sint generalia, debent intelligi cum qualitate, aut iuxta rationem, naturámve praecedentium. -  11 Substitutiones sequentes censentur factae retento themate, & forma substitutionis antecedentis. -  12 Praecedentia magis declarant mentem in subsequentibus, quam e contra. -  13 Et sic coniectura ducta a verbis praecedentibus, praefertur ei, quae sumitur a subsequentibus. -  14 Quoniam praecedentia facilius influunt in sequentibus, quam e contra. -  15 Clausula praecedens potentior, & fortior est, vt sequentia determinet, quam e contra. -  16 Sequentia in dubio magis referuntur ad praecedentia, quam e contra. -  17 Testamenti pars vna, quae ambigua sit, ab alia declarationem, atque determinationem recipit: quod exornatur, & late comprobatur, & numeris sequent. -  18 Sic vna pars substitutionis declaratur, & fuppletur per aliam. -  19 Et si imperfecta, seu diminuta sit in aliquo; perficitur, ampliatur, & suppletur per alias partes, in quibus testator magis clare & specifice loquutus est. -  20 Sic etiam, si verbum multiplicem habeat sensum, & intellectum, debet intelligi secundum eam significationem, secundum quam reperitur in alia parte testamenti. -  21 Et verbum aequiuocum prolatum in vna parte dispositionis, intelligitur eodem modo, in alia parte. Dispositum namque in vna parte, ostendit quid testator voluerit in alia parte testamenti, aut dispositionis. -  22 Testamenti, aut alterius dispositionis pars vna alteram declarat, vbi militat eadem ratio, secus si diuersa. -  23 Idcirco ex identitate, vel diuersitate rationis, conciliatur, atque explicatur alia regula, quae contradicit, materiam hanc brocardicam reddit, quod si voluisset testator, expressisset. -  24 Substitutionis pars vna alteram declarat, etiam in dubio, et si non constet adesse eandem rationem, quando ratio diuersitatis reddi non potest. -  25 Vel vbi hoc suadent aliquae coniecturae; secus vero, si in contrarium coniecturae, aut praesumptiones existant. -  26 Testamenti, aut dispositionis pars vna alteram declarat in casu dubio, non vero vbi pars altera est certa, & clara. -  27 Et in materia fauorabili, non autem in odiosa. -  28 Atque ex identitate, vel diuersitate personarum, provt hic declaratur. -  29 Interpretatio voluntatis testatoris congrue fit ex vna scriptura, & dispositione ad aliam; quoniam vna scriptura alteram interpretatur. -  30 Haeres non potest venire contra confessionem a testatore factam in partitas sui libri, nec eum redarguere de mendacio. -  31 Scriptura defuncti dicitur in se continere iuramentum, vel eius vigorem. -  32 Interpretatio voluntatis testatoris optime fit, supplendo vnam scripturam ex alia. -  33 Nec nouum est, quod ex duabus scripturis simul iunctis consequamur illud, quod ex vna tantum non consequeremur. -  34 Testamenti vnius ad aliud quoad qualitatem aliquam in vno expressam, & in alio omissam, declaratio, seu interpretatio deduci non valet, provt hic explicatur. -  35 Clausula cuiusuis dispositionis interpretatur aliam, & per aliam. -  36 Clausula de per se stans, aut non de per se, siue in principio, aut in medio, vel in fine dispositionis apposita; an referatur ad omnia praecedentia, vel sequentia, siue ad quae; latus, & difficilis, atque intricatus articulus, & a multis explicatus, provt hic obseruatur. -  37 Clausulas in principio, aut in medio, vel in fine dispositionis appositas, congruam praestare interpretationem, atque coniecturam eorum, quae in praecedentibus, vel sequentibus dicta fuere. -  38 Regulariter tamen clausulas eiusmodi, quantumcunque generales, in vltimis voluntatibus appositas, restringendi ad ea; quae sunt similia expressis, non ad diuersa. -  39 Et ad specificata; dummodo intelligatur provt hic declaratur. -  30 Et sic ad ea, quae habent determinatam, & claram dispositionem. -  41 Sic etiam restringi, vt non referantur ad omnia praecedentia, vel sequentia, quando repugnaret praesumpta testatoris voluntas. -  42 Clausula de per se stans, & separata, refertur ad omnia, siue sit posita in principio, fiue in medio, siue in fine: quod late probatur. -  43 Clausula dicitur per se stans, si habeat orationem perfectam, & absolute, non relatiue posita sit. -  44 Clausula separata, & de per se stans, refertur ad omnia, vbi est eadem ratio, vel vbi non potest assignari ratio diuersitatis. -  45 Secus tamen, si non sit eadem ratio, vel quando diuersitatis ratio assignari potest. -  46 Et vbi militat eadem ratio, ad omnia refertur, etiamsi clausula posita sit, ad qualificandum aliquem ex casibus, aut capitulis. -  47 Clausula de per se stans, refertur ad omnia, quandocunque potest commode, & congrue ad omnia referri, quia omnibus congruit; alias secus, & vel referenda ad ea duntaxat, quibus commode congruit. -  48 Clausula de per se stans, refertur ad omnia nisi contrarium suadeat aliqua ratio contrarietatis, incompossibilitatis, ineptitudinis, destructionis recti sermonis, superfluitatis, diuersitatis, separationis, absurditatis, repugnantiae, inconuenientis, vel proprietatis verborum. -  49 Et ad haec in effectu reducuntur variae obseruationes, atque Interpretum limitationes, quibus limitant generalem regulam, siue traditionem praefatam. -  50 Reducuntur quoque Iacobi Menochij ad ipsammet regulam limitationes plures, provt hic referuntur. -  51 Clausula quando est apposita ad qualificandum aliquam dispositionem, vel capitulum aliquod; ad omnia non refertur. -  52 Sed hoc explicatur, & maxime quando de eo constat, non in dubio. -  53 Clausula in fine posita, quibus in casibus referatur ad omnia praecedentia, vel non; quemadmodum ex sententia communi Ioannes Vincent. Hondedeus explicauerit, -  54 Clausula, siue in principio, siue in medio, siue in fine dispositionis apposita, refertur ad omnia, si continuatiue scripta sit; provt latius hic explicatur. -  55 Scriptura, quando dicatur continuata. -  56 Clausula posita in fine vnius orationis, ad omnia praecedentia refertur, quae comprehenduntur in eadem oratione, siue sit oratio simplex, siue sit oratio composita, comprehendens sub se plures orationes simplices, quae ab eodem verbo principali reguntur, & copulantur. -  57 Clausula posita inter vnum capitulum, siue in principio, aut in medio alicuius capituli, ad illud tantum refertur intelligendo, provt hoc numero, & seq. latius explicatur. -  58 Et quando sit vnum capitulum, vel plura remissiue. -  59 Limitationes, atque declarationes quamplures, in hac ipsa materia relatiua clausularum proponuntur. PRo dilucida, & absoluta huiusce capit. explanatione obseruandum, atque constituendum[sect. 1] erit primo loco, testatoris voluntatem, non modo ex verbis, quae capitibus praecedentibus ponderata, atque adnotata fuere; ex his etiam, quae. cap. sequent. adnotantur, & traduntur; sed ex contextu etiam omnium verborum simul totius scripturae testamenti, aut totius dispositionis sumi, & dignosci; efficacenque coniecturam, & interpretationem deduci: l. Maeuia. ff. de manumissis testamento. l. nummis. ff. de legat. 3. & cum Mantica, & Simone de Praetis, Petrus Surdus notauit decis. 210. n. 11. Ludou. Casanate, in cons. 47. n. 38. vbi refert Paulum, Romanum, Ancharanum, Manticam, & Simonem de Praetis, ita tenentes. Borguinus Caualcanus, decis. 18. p. 3. num. 78. 96. 107. 110. & 118. vbi ostendit, quam efficax, & vrgens sit coniectura, quae ex tenore totius testamenti, aut dispositionis potest deprehendi. Idcirco non vnam tantum clausulam[sect. 2] testamenti, aut dispositionis, sed omnes debemus attente perspicere; vt admonet Baldus, in consil. 136. Viso testamento. circa medium, lib. 3. comprobat Iason, in cons. 140. col. 7. versic. 8. lib. 1. idem Bald. in cons. 184. versic. si qua, lib. 3. Simon de Praetis, de interpret vltimar. volunt. lib. 2. interpret. 2. dubitat. 2. solut. 3. n. 215. fol. 256. vbi citat textum, in l. quamuis, C. de fideicommissis, in illis verbis; Tamen quia inferioribus verbis testamenti. Ex quo apparet, quod ex inferioribus verbis testamenti quid testator senserit, intelligi, & elici potest: & ita per eum textum annotauit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo 13. numero primo. Ludouicus Casanate, in consil. 47. numero 36. & 37. Debent ergo testamentorum, & dispositionum omnia verba, & clausulae omnes diligenter, & accurate inspici, & ponderari; nam ex vnis clarius quam ex aliis colligitur testatoris mens, & voluntas: quod non male[sect. 3] comprobat Praetis, vbi supra, ex numero 229. atque ex vicinis verbis, seu clausulis, aut scripturis vicinis[sect. 4] verbum ambignum declaratur; vt post alios Authores scripsit idem Mantica, dicto titulo 13. numero primo, in principio, & numero 3. Iacobus Menochius, lib. 1. praesumptione 18. ex num. 2. Borgninus Caualcanus, dicta decisione 18. parte 3. num. 72. 79. 106. & 119. vbi quod est optima declaratio, & interpretatio, quae sumitur ex connexitate, & vicinitate scripturarum, & sic ab his, quae praecedunt, vel quae[sect. 5] sequuntur; praecedentia namque, & sequentia praebent coniecturam: provt haec omnia probant singulariter iura quamplurima; textus inquam, in l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis 1. quo loci Accursius subiungit, quod vicinitas scripturarum significat, qualis fuerit disponentis voluntas: l. heredes palam, §. sed et si notam, ff. de testamentis, in illis verbis; Vtique placet, coniecturam fieri eius, quod reliquit, vel ex vicinis scripturis, l. qui filiabus, in principio, ff. de legat. 1. l. nummis. ff. de legatis 3. l. cum pater,[sect. 6] §. cum imperfecta, ff. de legatis 2. vbi probatur, ex verbis antecedentibus, & subsequentibus orationem obscuram ob sui imperfectionem declarari: l. item quia, §. vltim. ff. de pactis. l. si vero non remunerandi. §. idem Papinianus, ff. mandati, l. Titia, §. idem respondit, ff. de verbor. obligat, provt haec iura ponderauit erudite Menochius, lib. 1. dicta praesumpt. 18. num. 3. & 4. Sic sane, atque ex praecitatis iuribus, quod voluntatis testatoris coniectura, & interpretatio eliciatur a scriptis ante, vel post, & ex vicinis scripturis, & ex his, quae praecedunt, & quae sequuntur; obseruarunt, & quamplurimis comprobarunt Afflictis, decisione 44. num. 27. & decisione 275. num. 2. Parisius, in consil. 64. num. 48. lib. 1. Craueta, in consil. 220. Tobias Nonius, in cons. 36. num. 18. Marcabrunus, in cons. 137. n. 138. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. dicto titul. 13. ex num. 1. cum seq. Iacob. Menochius, lib. 1. dicta praesumpt. 28. ex num. 10. Simon de Praetis, lib. 2. interpretat. 2. dubitat. 2. dicta solut. 3. ex num. 39. vsque ad num. 61. folio 240. & 241. Camillus Gallinius, de verborum significat. lib. 2. cap. 22. num. 5. & lib. 5. cap. 6. num. 10. Tiraquellus, in l. si vnquam, in verbo, donatione largitus, num. 57. Mieres, de maioratu, in initio 2. partis, num. 43. vers. 14. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 1. num. 50. & in consil. 29. num. 106. & in consil. 51. num. 20. lib. 1. & in consil. 30. num. 15. lib. 2. Achilles Pedrocha, in consil. 38. num. 138. Ludou. Casanate, in consil. 17. num. 2. & 3. & in consil. 47. num. 36. 37. & 38. & quidem coniectura sumpta a verbis praecedentibus, diuersa est ab ea, quae sumitur a subsequentibus; quod Iacob, Menochius, lib. 1. dicta praesumpt. 28. num. 21. singulariter obseruauit, dicens, quod Iulianus Iureconsultus (vt ipse praeter Accursium, & caeteros, censet animaduertendum) in dicta l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis 1. in illis verbis; Item earum, quae praecedunt, vel quae sequuntur summarum, scripta sunt, spectanda: duas coniecturas fecit, vna est[sect. 7] a verbis antecedentibus, altera est a verbis subsequentibus. Quas sane separatas coniecturas male Nostri (vt inquit idem Menochius) vna miscent, & vnam solam faciunt. Et horum numero vltra Menochium fuere Alexand. Aretinus, Iason, Parisius, Craueta, & alij, quos Ioannes Vincent. Hondedeus, in locis nunc relatis commemorauit. Caeterum coniecturas eas recte separarunt Mieres, in initio dictae 2. partis, dicto numero 43. dicens, non minimam esse coniecturam ex praecedentibus circa sequentia: & subiiciens statim, quod sequentia etiam declarant praecedentia: dicta l. si seruus plurium, §. vltimo, Simou quoque de Praetis, dicta solutione 3. libro secundo, folio 240. vbi num. 40. reliquit scriptum post alios Authores, quod scriptura praecedens, media, & sequens ex aliis declarantur, ex Cicerone, cuius locum ibi adducit. Et quod praecedentium quadruplex est virtus, scilicet declarandi, supplendi, ampliandi, & restringendi, provt ibi comprobat.[sect. 8] Mieres etiam, parte 2. quaestione 12. numero quinto. Deinde numero 43. inquit Praetis ipse, quod ex praecedentibus arguitur ad interpretationem sequentium, quae potest euenire vno ex quatuor modis relatis supra. Et num. 47. quod ex sequentibus quoque agitur ad determinationem, & declarationem praecedentium. Et num 52. quod media ex praecedentibus, & subsequentibus colliguntur, atque declarantur: l.[sect. 9] quaesitum, §. primo. l. quisquis, l. praedijs, in principio, & l. penultima, ff. de legatis 3. & latius exornat Praetis metidem, numeris seqq. & secundum haec, verba[sect. 10] sequentia, quamuis sint generalia, debent intelligi cun qualitate, aut iuxta rationem, naturamve praecedentium, vt in l. finali, §. finali. ff. de vino, tritico, & oleo legato: & per Abbatem in cap. sedes. num. 2. & 8. de rescriptis: Ioannem Gutierrez, in cons. 4. numero 3. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti. libro primo, cap. 2. numero 5. & conueniunt Ancharanus, in consilio 137. Cumanus, in consilio 118. Alexander, in consil. 24. numero 5. libro 3. Craueta, in cons. 205. num. 5. Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iur tom. 2. littera C. conclus. 325. fol. 840. Et inde, quod substitutiones sequentes censeantur fa[sect. 11]ctae retento themate, & forma substitutionis antecedentis; scripserunt Natta, in consilio 200. numero 5. Hieronymus Gabriel, in cons. 113. num. 3. lib. primo, Menochius, in cons. 106. numero 202. libro 2. & in cons. 319. numero 16. lib. 3. Zuchardus, in l. prima, num. 276. C. de pactis Peregrinus, de fideicommissis, articulo 15. numero 29. Petra, de fideicommissis, quaest. 6. numero 7. Caeterum praecedentia magis declarant mentem in subsequentibus, quam e[sect. 12] contra; Glossa, in l. filium, ff. quando dies legati cedat. Bart. in. auia, ff. de condit. & demonstrat. Alex. in cons. 51. numero 2. lib. 3. Tobias Nonius, in cons. 22. num. 13. Natta, in cons. praecitato supra, & in authent. hoc inter liberos, num. 40. C. de testamentis. Ioannes Vincent. Hondedus, in consil. 29. num. 106. lib. primo. Et sic coniectura ducta a verbis praeceden[sect. 13]tibus, praefertur ei, quae sumitur a subsequentibus. Nam & hoc Iuliani ordo, in d.l. s seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo significat, ac etiam obserua. tur a Papiniano, in l. cum pater, §. cum imperfecta. ff. de legatis secundo. Et ratio ipsa suadet, quia praecedentia facilius influunt in sequentia, quam e contra;[sect. 14] vt vtrumque adnotauit erudite Menochius, libro 1. dicta praesumptione 28. num. 22. & 23. quocirca subiicit ipse numero 25. (& refert alios sic tenentis) inter omnes iuris Interpretes dici solitum, quod clausula praecedens potentior, & fortior est, vt sequen[sect. 15]tia determiner, quam e contra: l. quisquis, vbi Glossa, ff. de legatis 3. vtrumque etiam adnotauit post alios Authores idem Menochius, de arbitrarijs, lib. 2. casu 64. num. 19. Simon de Praetis, lib. 2. dicta solutione 3. num. 44. & num. 50. & num. 49. inquit, quod in dubio sequentia magis referuntur ad praece[sect. 16]dentia, quem e contra, quando sunt diuersa negotia: Petrus de Peralta, in l. si quis, in principio testamenti, numero 166. & 167. de legatis tertio. Galganetus, & Thuscus, in locis referendis infra. Deinde & secundo obseruandum, atque constituendum erit, ex eisdem quoque iuribus, & principijs, & regulis effiuxisse vulgata aliam, & per manus traditam quotidie Scribentium omnium regulam, & doctrinam; videliet quod testamenti pars vna, quae ambigua sit, ab alia declarationem, atque deter[sect. 17]minationem recipit: idque per text. vulgatum, in dicta l. qui filiabus, ff. de legatis primo, vbi Vlpianus scripsit, Qui filiabus legauit, si mentionem aliqua parte testamenti de posthuma fecit, videtur in filiarum legato, & de posthuma sensisse. Ecce vbi facta mentione posthumae in vna parte testamenti, & postmodum in alia parte eiusdem testamenti habita mentione filiarum, in dubio comprehenditur ipsa posthuma. per textum etiam, in l. si seruus, §. finali, ff. de vino, tritico, & oleo legato. l. quaesitum, §. Papinianus quoque, ff. de fundo instructo. ibi, nisi inquit ex alia parte. l. si frater, C. de fideicommissis, ibi, Sed si verbis fideicommissi aliqua parte testamenti. l. cum in testamento, §. finali, ff. de haered. instit. l. vtrum. ff. de petitione haereditatis. Et ita quod vna pars testamenti, aut dispositionis per aliam declaretur; pro regula generali deduxerunt, atque exornarunt permultis pro diuersitate casuum, & negotiorum occurrentium, Socinus, Curtius, Alex. Corneus, Decius, Craueta, Gozadinus, & alij, cum quibus Simon de Praetis, libro 2. interpretatione 2. solutione 3. numero 65. & tribus seq. folio 241. & cum Romano, Baldo, Decio, Angelo, & Gozadino, Mantica, lib. 6. de coniecturis vltimarum voluntatum, titulo 13. num. 5. Michael. Grassus, receptar. sentent. §. testamentum, quaestione 76. num. 21. & 22. Menochius, libro 1. praesumptione 28. numere 19. & in consilio 232. numero 20. libro 3. Bertazolus, in consilio ciuili 15. numero primo, & per totum. Tiberius Decianus, in cons. 44. numero 51. libro 4. Hippolytus Riminaldus in cons. 19. numero 65. libro 1. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 25. numero 29. & seq. & articulo 16. numero 108. Laderchius Imolensis, in consilio 47. numero 3. libro primo. Alexander Raudensis, in consilio 36. numero 52. & 55. numero 74. versic. hic autem casus, libro 1. & decisione 31. numero 240. Sfortia Oddus, in cons. 95. numero 76. Borgninus Caualcanus, decisione 17. num. 24. & decisione 18. numero 118. 119. & 121. parte 3. Ioannes Guttierez, in consil. 4. numero 4. Antonius Galeatius Maluassia, in consilio 49. numero 13. & in cons. 52. numero 36. & in cons. 125. numero 5. Bursatus, in consilio 433. numero 15. libro 4. Ioannes Vincent. Hondedus, in consilio 48. numero 3. in consil. 49. numero 29. in consil. 54. num. 38. & in consil. 82. numero 27. lib. 2. Marcabrunus, in consil. 37. numero 135. 136. 161. & 190. & in consilio 68. numero 36. & 54. & in consilio 85. numero 39. & seq. Caesar Barzius, decisione Bononiae 12. num. 11 & 12. Petrus Surdus, decisione 210. numero 10. & in consil. 313. num. 88. & in consilio 375. numero 28. libro 3. & in consilio 455. numero 10. libro 4. Ludou. Casanate, in consilio 17. numero primo, & 3. & numero 25. & seq. & in consilio 47. numero 36. & duobus seq. & numero 60. & sequent. & quotidianarum harum controuersiarum iuris, libro 2. cap. 4. ex numero 11. cum seq. & cap. 26. numero 15. 16. & 17. & supr eodem libro, & tractatu, cap. 9. in quinto fundamento partis affirmatiuae, ita quoque notaui: &[sect. 18] quod substitutionis vna pars declaratur, & suppletur per aliam; tenuit Ludouic. Casanate, dicto consilio 17. numero. 3. post Authores ibi relatos: & conueniunt plures a me relati libro secundo dicto cap. 4. numero 10. & quatuor seq. idem Casanate, praecitato consilio 17. numero 4. vbi quod generaliter vna pars substitutionis imperfecta, seu diminuta in aliquo, sup[sect. 19]pletur, & perficitur, & ampliatur per alias partes, in quibus testator magis clare, & specifice loquutus est: quod post alios multos tradiderunt Cephalus, in consilio 196. numero 15. & 20. libro 2. Hipploytus Riminaldus, in consilio 23. numero 95. libro primo. Prosper. Pasechus, in consilio 92. numero 13. & 14. libro primo. idem Casanate, in consilio ipso 17. numero octauo & in consilio 47. ex numero 42. cum sequentibus & in consilio 53. numero 66. & 83. Vnde si verbum multiplicem habeat sensum, & intelle[sect. 20]ctum, debet intelligi secundum eam significationem, secundum quam reperitur in alia parte testamenti, vt per tex. in d.l. qui filiabus, & post Bartolum, in d.l. Centurio, numero vigesimo septimo. ff. de vulgatis, & pup. substitu. adnotarunt Corneus, Socinus vterque, Parisius, & alij, cum quibus Mantica, libro sexto, dicto titulo decimotertio, numero quinto, Grassus, dicto §. testamentum, quaestione septuagesimasexta, numero vigesimo, Sfortia Oddus, in cons. 95. num. 76. Menoch. in cons. 452. num. 7. lib. 4. Marcabrunus, in cons. 37. num. 131. & 178. & cum Angelo, Imola, Alex. Ruino, Aretino, Curttio iun. Peregrino, Thobia, Nonio, Mandello, &. alijs, Casanate, dicto. cons. 17. num. 25. & in cons. 47. n. 44. & in cons. 52. n. 21. & dicto cap. 4. lib. 2. n. 11. sic quoque notaui: Peregrin. etiam sic obseruauit de fideicommissis, dicto art. 16. num. 108. versic. praeterea addo. quo loci, post Corneum, & alios scripsit, quod verbum aequiuocum prolatum vno modo in vna parte testamenti, intelligitur eodem modo in alia[sect. 21] parte. Pet. Surd. dicto. cons. 313. num. 88. & dicto cons. 375. num. 28. lib. 3. Et quando vnum verbum in vna parte dispositionis positum, est ambiguum, intelligi, & interpretari debet secundum quod in alia parte reperitur clarius positum, & capi debet eo modo, quo in alio loco vsus est testator illo: & quod interpretatio vnius verbi desumenda est. ab eo, quod in alio loco vtendo eodem verbo disponens explicauit; prout ibi comprobat Surd. & repetit dicto cons. 455. ex num. 7. vsq. ad numerum 12. lib. 4. vbi inquit num. 7. quod ex praecedentibus declarantur sequentia: & num. 8. quod verbum vnum ambiguum declarantur ex vicinis scripturis: & n 9. quod vnum verbum ambiguum existens in vna parte testamenti; intelligitur secundum quod in alia parte testamenti fuit explicite positum: Et quod verbum scriptum in vno loco, intelligi debet eo modo, quo testator intellexit in alio: & num. 10. quod vna pars testamenti aliam declarat: & vnum atque idem verbum in eodem testamento positum, non debet censeri diuersimode, nec capi secundum diuersos intellectus: 1. eum qui aedes, ff. de vsucap. prout haec omnia comprobat ibi Surd. idem: & repetit in cons. 468. ex num. 6. cum seq. eod. lib. 4. dispositum namque in vna parte, ostendit, quid testator voluerit in alia; vt ipse Surd. firmauit. Peregrin. etiam, vbi supra, & n. 108. Caesar Barius, decisione Bononiae 12. num. 12. Caeterum axioma praefatum, siue regula praedicta, quod vna pars testamenti alteram declarat; tunc demum procedit, quando eadem militat ratio, secus[sect. 22] si diuersa. Ex identitate namque rationis obtinet regula textus, in d.l. qui filialibus, cum similibus: quod[sect. 23] scilicet vna dispositionis pars intelligitur, & declaratur secundum aliam: Ex diuersitate vero rationis, & sic vbi diuersa militat ratio, obtinet regula textus, in l. vnica §. sin autem ad deficientis, C. de caducis, tollendis. quae contradicit, & materiam hanc brocardicam reddit; quod scilicet ex eo, quod in alijs partibus expressit testator & in alia omisit, intelligatur scienter omisisse, cum facile illi fuisset exprimere, si hoc voluisset. Et ita regulas praedictas contrarias conciliant Decius, in cons. 480. num. 4. versi. & conclus & in cons. 415. num. 3. Ruinus, in cons. 93. num. 15. lib. 2. Socinus iunior, in cons. 160. n. 36. lib. 3. Craueta, in cons. 62. n. 14. & in consi 130. n. 3. Gozad. in cons. 4. colum. penult. Hieronym. Gabriel, in cons. 97. in princip. lib. 1. Grassus, §. testamentum, dicta quaest. 76. num. 2. Bursatus, in cons: 433. num. 29. lib. 4. Hippolytus Riminald. in cons. 19. n. 65. lib. 1. Alex. Raudens. in cons. 36. num. 45. lib. 1. Curt. Menochius, Mantica, Decianus, Sfortia Oddus, & alij, cum quibus ita specifice explicat materiam hanc brocardicam, & propositas duas regulas contrarias ita concordari profitetur Ludou. Casanat. dict. cons. 17. num. 6. 7. & 8. & in cons. 47. num. 45. 46. & 47. vbi n. 48. & dicto cons. 17. num. 9. subdit, idem esse in dubio; & si non constet, adesse eandem rationem, quando ratio diuersitatis reddi non potest,[sect. 24] quare testator in vna parte expresserit, & in alia omiserit: & dicit ita tenere Rotam Florentinam, in cons. pro Triuultijs, num. 7. in fine & post eam Burs. in cons. 228. num. 61. lib. 3. Sfortia Oddus, in cons. 95. num. 83. dicens, hanc conclusionem procedere sine aliquo scrapulo: Ioan. Vincentius Hondedues in cons. 16. num. 26. & in cons. 48. num. 50. lib. 2. Caualcanus, decisione 18. parte 3. numero 78. & 79. & 96. & 110. Menochius, in cons. 220. numero 88. libro 3. vbi quod substitutio vna non declaratur ab alia, quando habent conditiones diuersas: l. sub conditione, ff. de haered. instituendis. Hondedus, dicto consilio 48. num. 49. libro 2. Rursus regula metipsa, quod testamenti, aut dispositionis vna pars intelligitur, & declaratur secundum aliam; procedit indubitanter, vbi hoc suadent[sect. 25] aliquae coniecturae, ex quibus verisimile sit, testatorem idem sensisse in casu dubio, quod expressit in alio casu: secus vero, vbi non adsint aliae coniecturae, aut praesumpta testatoris voluntas ex coniecturis deducta: ita sane distinguit Socinus iunior, in cons103. numero 55. libro 1. Cephalus, in cons. 656. num. 50. & seq. libro 5. Hippolytus Riminaldus, in consilio 19. num. 65. versiculo, non omitto, lib. 1. Grassus, §. testamentum, dicta quaestione 76. num. 23. & cum Decio, Mantica, Simone de Praetis, & Menochio, Ludou. Casanate dicto cons. 17. num. 10. & in cons. 47. num. 49. 50. & 51. & multo magis non habebit locum regula. dictae l. qui filiabus. sed regula dictae l. vnicae, §. sin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis. quando ex coniecturis in contrarium appareat, quod testator in casu dubio non videatur voluisse, prout in alio casu expressit; idque ex eisdem Authoribus ibi commemoratis: vltra ipsos per Anton. Galeat. Maluasiam, in consi 95. numero 22. illis verbis: Nisi aliqua ratio diuersitatis, sen coniectura in contrarium resultaret, per quam presumatur mentem testatoris fuisse, quod sequentia non declarentur perpraecedentia; quia tunc quando de tali ratione diuersitatis, seu coniectura apparet, memorata regula cessat, quod pars vna testamenti per aliam declaretur. Et idem ego quoque obseruaui atque scriptum reliqui lib. 2. dicto cap. 4. num. 101. Item contrarium erit, vbi[sect. 27] alia pars sit clara, & certa, aut ex probabilibus coniecturis, & praesumptionibus certa reddi possit, quoniam regula praedicta, quod vna pars testamenti alteram declarat, solum habet locum, vbi alia pars est dubia, non vbi certa, & clara ita sane scribit Castrensis, in l. haeredes palam, § si quis notam num. 5. ff. de testamentis. Decius, in l. edita num. 49. C. de edendo Paris. in cons. 38. n. 31. & in cons. 87. n. 49. lib. 2. Socin. Curt. Gozad. &. alij, cum quibus Casanat. dicto cons. 47. n. 26. per totum. & vltra relatos ab eo Achil. Pedroc. in cons. 38. n. 138. Pereg. de fideicommissis, art. 16. numero 47. Praeterea, regula eadem, quod dictum in vna parte, intelligatur repetitum in alia, siue quod vna testamenti pars declaretur per aliam; quod habeat locum in materia fauorabili, non autem in materia odiosa, sed tunc procedat regula dicti §. sin autem ad deficiantis. pro concordia dicti Brocardici scripserunt Decius, in cons. 567. num. 6. Alciatus, in cons. 96. num. 23. & 27. Berous, in cons. 120. num. 69. lib. 2. Mantica, de coniect. vltimarum voluntatum, lib. 6. titulo 13. numero 9. versic. non omitto, quod Decius, Ludouicus Casanate, dicto cons. 17. num. 12. & 13. latius in cons. 47. num. 53. & ego etiam notaui lib. 2. dicto cap. 4. num. 103. Ac denique, quod testamenti vna[sect. 28] pars aliam declarat. Et quod id indubitanter procedat quoad vnam & eandem personam, vt scilicet dictum in vna parte quoad vnam personam, declaretur, & intelligatur, prout dictum fuit in alia parte quoad eandem personam; secus tamen quoad alias personas; tenuerunt permulti iuris Interpretes, quos retulit Ludouic. Casanate, dicto consilio 17. numero 11. & dicto cons. 47. num. 54. 55. & 56. qui inde infert ad resolutionem illius quaestionis, an scilicet qualitas masculinitatis expressa, seu requisita in vna parte censeatur repetita in alijs. Caeterum quoniam qualitas eadem, etiam inter diuersas personas, repetita plerumque censeri debebit, nec modo inter vnam & eandem, sed etiam inter plures, diuersaque personas locus esse poterit. ac esset debebit multoties regulae praefatae, quod vna testamenti pars alteram declarat; non ita simpliciter traditio, haec accipienda est, sed prelegi, atque perpendi attenta mente debebunt ea omnia, quae quotidian har. controu. iuris, lib. 2. cap. 4. per totum, plena & absoluta manu, scripta reliqui. Ex illis namque, & coniecturis, atque obseruationibus ibi ponderatis, etiam inter diuersas personas diuersásque clausulas, locus esse poterit eidem regulae. Imo & in fortioribus terminis, quod interpretatio voluntatis testatoris fieri possit, ac recte & congrue fiat ex vna scriptura, & vna dispositione ad, aliam scripturam, & dispositionem, non modo ex vna eademque scriptura, aut dispositione, siue[sect. 29] ex verbis eiusdem dispositionis, & diuersis patribus, per tex. in l. Lucius, in principio, de legatis secundo. & in l. praedijs Titio, & in l. seruis vrbanis, in principio. & in l. qui concubinam. §. cum ita legatum. 33. ff. de legatis tertio. & in l. praedia, in principio, cum sua Glossa. ff. de fundo instructo. & in l. finali, ff. de peculio legato, obseruarunt Bartolus, in l. alimenta, ff. de aliment. & cib. legat. in princip. Socin. in l. 1. num. 7. ff. de rebus. dubijs. Castrensis cons. 117. lib. 2. Iason. in d.l. qui filiabus, in princip. col. 2. in vers. Sexto adde Craueta, in cons. 231. num. 12. & in cons. 234. num. 4. & in cons. 267. sub num. 2. latius Simon de Praetis, de interpret. vltimar volunt. lib. 1. interpretatione prima, dubitatione 3. solutione 5. ex num. 41. vsque ad numerum 47. fol. 31. vbi inquit numero 44. certum esse, quod vna scriptura interpretatur aliam: & quod verba, contractus declarantur ex verbis prolatis in testamento: & quod voluntas dubia testatoris potest probari, & declarari per aliam scripturam priuatam, & numero 14. ex alijs scriptis extra testamentum, & numero 43. quod haeres non potest venire contra confessionem a testatore factam[sect. 30] in partitis sui libri, nec eum redarguere de mendacio; vt late probauit Craueta, in cons. 125. numero secundo, tertio & sexto. quia scriptura defuncti dici[sect. 31]tur iu se continere iuramentum, vel eius vigorem: vt post alios multos Authores, probauit Praetis ibi,[sect. 32] numero 46. & vltra eum quod voluntatis testatoris interpretatio optima fiat, supplendo vnam scripturam ex alia; idque interpretandi genus optimum esse post Baldum, in cap. auditis, numero 4. de praescriptionibus, & in l. finali, numero primo, C. de falsa causa adiecta legato, Iasonem, in l. certi conditio, §. quoniam, numero 8. si certum petatur. Iacob Mandellum de Alba, in consilio 599. numero 13. obseruauit Ludou. Casanate, in cons. 57. num. 78. qui Praetis, & Crauetam, nunc relatos non citat: optime & tamen perpendit textum, in l. qui duos, ff. de coniungend. cum emancip. liberis eius in illis verbis: Bonorum possessionem accipere potest propter aliud caput edicti, quod a Iuliano introductum est ex noua clausula: & in l. Gallus, §. ille casus, ff. de liberis & posthu. ibi. Iuliano tamen videtur, duobus quasi capitulis legis commixtis, in hoc quoque inducere legem: & subdit, non esse nouum, quod ex duabus scripturis simul[sect. 33] iunctis consequamur illud, quod ex vna tantum non consequeremur; prout dixit Mandellus de Alba, vbi[sect. 34] supra numero 13. Caeterum testamenti vnius ad aliud, quoad, qualitatem aliquam in vno expressam, & in alio omissam, declaratio, siue interpretatio, quod deduci non valeat, quando in vno testamento aliquid exprimitur cum aliqua qualitate, & in alio idem sine illa qualitate expressum est, quia intelligitur qualitas haec in alio testamento potius reiecta, quam repetita, nec sumi possit declaratio ex reiectis; post alios Authores obseruauit Simon de Praetis, lib. 2. interpretation secunda. dubitation. secunda. solution. tertia, num. 68. in fine & 69. folia 241. & hactenus de secunda obseruatione in hac materia. Nunc vero & tertio loco principaliter obseruandum, atque constituendum erit idem quod verbis aliquibus, siue vna testamenti, aut dispositionis parte hactenus diximus; & de clausulis quibuscunque dispositionis dicendum, & consequenter iuxta supe[sect. 35]riora, clausulam vnam cuiuslibet dispositionis interpretari aliam, & per aliam; in quo superiores omnes conueniunt. & in terminis post Baldum, & alios Authores scripsit Simon de Praetis, lib. 2. interpretat. 2. solut 3. num. 213. fol. 250. aliquando etiam non interpretari; iuxta eadem, quae superius dicta fuere. Id tamen vt distinctius, & dilucide magis appareat, nonnulla constituere, necessarium omnino erit. Ac quidem primum, ad interpretationem testamentorum, maioratuum institutionum, & vltimarum voluntatum omnium, earumque clausularum, discutiendum esse vnum, in quo Scribentes fere omnes non satis se explicant, nec distincta, & absoluta manu procedunt, imo passim, variant diuersis in locis, & diuersas proferunt sententias; cum tamen quotidie se offerat, & prae manibus habeatur, nec certa definiri possit regula, aut doctrina generali; vtrum[sect. 36] inquam clausula de per se stans, aut non de per se, siue in principio, aut in medio, vel in fine dispositionis apposita; referatur ad omnia praecedentia, vel sequentia, siue proxima tantum, aut etiam remota, vel omnia concernat, aut non; & quae praesumi debeat testatoris voluntas in eo articulo, adeo lato, & difficili, & in quo latissime, diuersimode scripsisse iuris vtriusque Interpretes compertum est. Idque tam in l. talis scriptura, ff. de legat. 1. & in l. 3. §. filius inter medias, ff. de liber. & posth. & in l. fin. ff. de rebus dubijs, & in l. si idem cum eodem, §. 1. ff. de iurisdict. omni iudi. quam in cap. secundo requiris, & in cap. inquisitioni, de appellat. Inter alios autem Iason, in d.l. talis scriptura, ex num. 37. & in l. 1. C. de lib. praeter. Felinus, in cap. causámque, num. 15. de rescript. Anton. Gabriel, commun. conclus. lib. 6. tit. de clausulis, conclus. 9. latius Portius Imolensis, regula siue conclus. lib. 2. conclus. 38. & infiniti alij, quos commemorauit Gratianus, regula 412. & vltra relagos ibi, Sebastianus Sapia, in repetitione l. primae, ff. quod quisque iuris, ex num. 26. cum seq. Auiles, cap. 1. praetorum, glossa, susodicha: & cap. 2. glossa, so pena. Albanus, in addit. ad Bartolum, in d.l. si idem, §. primo. ff. de iurisdict. omni. iud. Iacob Menochius, lib. 4. praesump. 181. per totam. Peregrinus, de fideicommissis, art. 16. ex num. 102. cum seq. & hos commemoraui quotidianarum harum controuersiarum iuris, lib 2. cap. 4. num. 126. Nunc vero addo Cardinalem Franciscum Manticam, de coniecturis vltimar. voluntatum, lib. 3. tit. 14. num. 8. & libro 6. titulo 13. num. 10. Simonem de Praetis, lib. 2. interpret. 2. dubitatione 2. solutione 3. ex num. 178. vsque ad numerum 213. fol. 248. Mieres de maioratu, secundae parte, quaestione 12. ex num. 3. cun seq. Iacob. Mandell. de Alba, in cons. 88. num. 6. & in cons. 330. num. 3. Tiberium Decianum, in cons. 70. num. 19. & 20. lib. 3. & in consilio 26. numero 44. libro 2. Cephalum, in consilio 196. numero 17. & 18. lib. 2. Laderchium Imolensem, in cons. 72. n. 16. Gregorium Lopez, qui multa notanda, quae sparsim dispersa erant colligit (vt ipse inquit) in l. 9. tit. 7. partita 6. verbo, entendiesse, ex vers. item ex illa lege, cum eius concordantibus, Petrum Surd. in cons. 282. num. 43. lib. 2. & cons. 379. ex num. 1. lib. 3. Alex. Raudens. decisione 25. num. 39. & seq. 1. parte. Sfortiam Oddum, in cons. 95. ex num. 83. & seq. Ludou. Casanat. in cons. 47. ex num. 71. vsq. ad num. 101. & in cons. 53. ex num. 24. vsq. ad n. 62. Leand. Galganat. de condit. & demonstrat. secunda parte, cap. 6. quaest. 7. per totam, folio 352. Cardinal. Thuscum, practicarum conclusionum iuris, tomo primo, littera C. conclusione 289. fol. 807. vbi late agit, quando clausula in principio posita, referatur ad sequentia, vel non, & tomo 8. littera V. conclus 144. folio 567. vbi etiam agit, quando verba praecedentia declarent sequentia: & dicto tomo 1. littera C. conclus. 290. fol. 808. vbi explicat, clausula in medio posita, ad quae referenda, & quid operetur: & eadem littera C. conclus 291. vbi late agit, quando clausula in fine posita, referatur ad omnia praecedentia, vel non: de quo etiam optime Hondedeus, in consilio 64. lib. 2. ex his autem iuris Interpretibus, & alijs quos praetermitto consulto, sequentia (vt antea dicebam) obseruanda, atque constituenda erunt. Et primo, cerri quidem iuris esse, clausulas in[sect. 37] principio, aut in medio, vel in fine dispositionis appositas, congruam praestare interpretationem, atque coniecturam eorum, quae in praecedentibus, vel sequentibus dicta fuere per testatorem, aut disponentem, & quid ipse praesenserit, & voluerit, augendo scilicet, diminuendo, excipiendo, limitando, aut modificando eadem praecedentia, vel sequentia. In quo (vt videri potest) vnanimiter conueniunt omnes fere supra praecitati Authores: atque ex mente communi obseruauit Simon de Pretis, lib. 2. dicta solut. 3. numero 178. fol. 248. Regulariter tamen[sect. 38] clausulas huiusmodi, quantumcunque generales, in vltimis voluntatibus appositas, restringi ad ea, quae sunt similia expressis, non ad diuersa: l. vltima, §. cui dulcia. ff. de vino, tritico, & oleo legato. cap. sedes, vbi Doctores, de rescriptis. Clementina, non potest, de procuratoribus: per quae iura ita notarunt Aretinus, in l. 2. numero 2. de verbor. obligat. Socinus, in cons: 296. numero primo, libro 2. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. libro 5. titulo 14. numero 7. Mieres, de maioratu, parte 2. quaest. 12. num. 4. qui etiam dicit, quod licet clausula generalis restringatur ad specificata; per text. in dicto §. cui dulcia: Id est verum, quando genus exprimitur per aliquod[sect. 39] adiectiuum positum, prout est in ipsomet §. cui dulcia. vbi testator legauit vinum, & omnia dulcia. secus, quando genus exprimitur per nomina substantiua; quia tunc numeratio specierum non restringit genus: l. stipulationes commodissime, l. doli clausula. ff. de verbor. oblig. & ita declarant Bartol. Socinus, & Rebuffus, ibi relati. Restringi etiam clausulas easdem, quantumcunque etiam generales, vt non referantur ad praecedentes, vel subsequentes, habentes determinatam, & claram dispositionem; post[sect. 40] Bart. Bald. & infinitos Authores alios, & tradiderunt Antonius Gabriel, commun. conclus. libro 6. titulo de clausulis, conclusione 9. numero 8. Praetis, libro 2. dictae solution. 3. num. 189. fol. 249. & quod potius debeant intelligi adiectae ad declarandum & determinandum ea, quae nondum fuerunt declarata, & quae determinatione, & declaratione indigebant, per tex. in l. cum testamento, §. finali, ff. de haered. institut. l. cohaeredi, §. qui patrem, vbi Imola, & Alexand. ff. de vulg. & pup. substitut. cap. cum dilecti, de donat. & post Bartolum, Iasonem, Decium, Ruinum, Hieronymum, Gabriel. Garsiam, Parisium, & Surdum. Ludou. Casanate, in consilio 47. numero 109. Menochius, libro 4. praesumptione 181. numero 6. Sic[sect. 41] etiam, clausulae metipsae, in fine, vel in medio positae, aut etiam in principio, non referuntur ad omnia praecedentia, vel sequentia, quando repugnaret praesumpta testatoris voluntas: Socinus, in l. finali, ff. de rebus dubijs, Oldrald. Abbas, & Craueta, cum quibus Menochius, libro 4. dicta praesumptione 181. numero 20. Simon de Praetis, lib. 2. dicta solutione 3. num. 200. fol 250. Caeterum, quoties praecedentia, vel sequentia non habent certam specificam dispositionem, nec testa[sect. 42]toris praesumpta voluntas repugnat; tunc equidem clausula, siue in principio, siue in medio, siue in fine adiecta, quae absolute & simpliciter, atque principaliter apposita sit, & de per se stat, estque perfecta, & separata, ad omnia praecedentia, vel sequentia, & ad media etiam refertur, l. talis scriptura, §. finali. ff. de legatis primo, l. 3. §. filius inter medias, ff. de liberis & posthumis. l. prima, C. de liberis praeteritis. l. finalis. ff. de rebus dubijs, cap. secundo requiris, de appellat. ex quibus, & alijs iuribus ita generalem regulam tradiderunt Glossa, in l. si idem cum eodem, §. finali, ff. de iurisdict. omni. iud. Bartolus, Alexander, Iason, & caeteri Scribentes, in d. §. filius inter medias. & in d.l. talis scriptura. & in d.l. prima. C. de liberis praeteritis. Decius, in dicto cap. secundo requiris, num. 2. & 3. Felinus, in cap. causam quae, num. 4. de rescriptis. Capicius, decisione 108. num. 9. Romanus, Alex. Iason, Bologninus, Decius, Socinus iunior, Alciatus, Berous, Gozadinus, cum quibus Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 181. num. 2. & quatuor seqq. dicens, quod haec communis regula multo magis locum habet, quando omnes conditiones, & qualitates positae essent sub vnica dispositione, & ab eodem verbo regerentur: aut quando praecedentia essent ipsis sequentibus similia, aut ius commune minus laederetur, Ac etiam in materia odiosa procedere, dummodo ex praecedentibus vni specialiter non sit prouisum; tunc enim ad illud non refertur generalis clausula subsequent; vt latius explicat ibi num. 6. & duobus seqq. Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 14. num. 8. vbi eandem proponit regulam, scilicet quod clausula posita in fine substitutionum, ad omnes gradus referatur. Et citat alios ita tenentes; id ipsum tenent etiam Anton. Gabriel, commun. conclus. lib 6. titulo de clausulis, conclus. 9. numero primo, & 2. Gratianus, regula 412. Simon de Praetis, libro 2. interpret. . 2. dubitat. 2. solutione 3. num. 179. & 180. folio 248. vbi eandem conficit regulam, quod scilicet vbi aliqua clausula scripta reperitur absolute & simpliciter, posita per se principaliter, faciens capitulum, modificans, vel qualificans caetera; & sit posita in principio, vel in medio, vel iu fine scripturae, alia capitula continentis, & dubium sit, ad quae referatur; & quae per eam veniant declaranda; quod tunc clausula eiusmodi refertur ad omnia praecedentia, media, & sequentia: Tiberius Decianus, in consilio 70. num. 19. & 20. libro 3. Alexander Raudensis, decisione Pisana 25. numero 39. & seq. 1. parte. Sfortia Oddus, in consilio 95. numero 82. & seq. Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quaestione 12. numero 5. in versic. praeterea, vbi inquit, quod clausula generalis non inclusa iu cerio capitulo, refertur ad omnia, siue in principio, siue in medio, siue in fine posita sit. Modern. in consuetud. Parisien. prima parte, §. 33. glossa 2. numero secundo. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 16. numero 102. folio 455. vbi profitetur, communem resolutionem esse, quod clausulae istae de per se stantes, quae habent suam orationem perfectam, siue sint positae in principio. siue in medio, siue in fine, ad omnia superiora referantur: Iacob. Mandellus de Alba, in consilio 330. numero 3. Ludou. Casanate, in consilio 47. numero 74. & 75. & in consilio 53. numero 24. & 25. qui inquit post Tiberium Decianum, perinde esse, vt relatio sic fiat, ac sic clausulae huiusmodi singulis capitibus, & dispositionibus fnisset expressa, & apposita. Clausula autem de per se stans, in proposito dici[sect. 43]tur, quae suam habet perfectam orationem, & quae absolute, non relatiue posita fuerit: in quo omnes fere nunc relati Autores conueniunt: & ante alios sic rem hanc explicarunt Bartolus, & Castrensis, in dict l. finali, ff. de rebus dubijs, Baldus, indicta l. prima, C. de liberis praeteritis, Iason, in d. §. filius inter medias, numero 9. cum seq. cum quibus ita resoluunt Peregrinus, dicto articulo 16. numero 102. Ludou. Casanate, dicto cons. 47. num. 76. & in cons53. num. 51. cum seq. vsque ad numerum 38. quo loci primum statuit, materiam hanc duplici modo distinguendam, atque enucleandam; Primo dum quaeritur, an clausula posita in aliqua dispositione, concernat omnia praecedentia, vel sequentia; Secundo, an qualitas posita in principio, vel in fine in aliqua dispositione, referatur, ad omnia praecedentia, vel sequentia: prout vtramque materiam distinguunt Bartolus & Abbas, ibi relati. Et primo casu inquit, certum esse, quod clausula de per se stans, referatur ad omnia. In secundo vero casu statuit, quod quando non est clausula de per se, sed qualitas in fine adiecta per viam modificationis, seu qualificationis praecedentium; quod tunc qualitas huiusmodi posita in fine, etiamsi non sit in oratione de per se, & separata, sed qualificatiua, regulariter refertur ad omnia praecedentia, prout docuit Bartolus, communiter receptus, per textum ibi, in l. doli clausula. ff. de seruo corrupto: eo namque in textu, verbum illud dolo malo, post duo positum, refertur ad vtrumque, licet non stet in oratione de per se, sed qualificatiue, & accessorie: & aliud exemplum adducit Bartolus, in eadem l. doli clausula. Procedit autem indubitanter regula superior, quod clausula de per se stans, & separata, referatur ad[sect. 44] omnia; vbi est eadem ratio; vbi non potest assignari ratio diuersitatis, quare magis referatur ad proxima, vel ad remota; vel ad vnum, quam ad aliud. Secus tamen, si non sit eadem ratio, vel quando diuersita[sect. 45]tis ratio assignari potest, cur magis ad vnum, quam ad aliud, siue ad proxima immediate praecedentia, quam ad omnia praecedentia referri debeat. Sic sane scripserunt Bartolus, Castrensis, Lancelotus, Decius, Barbat. Bald. Socinns, Gozadinus, Afflictis, Imola, Abbas, Corneus, Alexand. Aretinus, Romanus, Corsetus, Ancharanus, Decius, Chassaneus, Ruinus, Craueta, Parisius, Boerius, quos in vnum congessit; & ita resoluit Anton. Gabriel, commun. conclus. libro 6. titulo de clausulis, dicta conclusione 9. numero 6. Mantica, de coniect. vltimarum volunt. lib. 3. titulo 14. numero 8. Mieres, de maioratu, parte secunda, quaestione 12. numero 3. Simon de Praetis, lib. 2. dicta solution. 3. num. 198. & 199. sol. 249. Menochius (qui ita limitat, & declarat regulam superiorem) lib. 4. dicta praesumptione 181. num. 2. in principio. Thuscus, & Galganetus, in locis supra. Peregrinus, de fideicommissis, art. 16. numero 102. in illis verbis: Si non sit aliqua ratio, propter quam magis debeant referri ad vnum, quam ad aliud. Hic est casus, in d.l. prima, C. de liber. praet. & in dicto § filius inter medias. Et numero 107. ibi: Illud autem. planum est, clausulam in fine, vel in principio, vel aliter positam, non referri ad omnia, quando non esset eadem ratio. Alexander Raudensis, decisione 25. numero 41. & 42. prima parte, Hippolytus Riminaldus, in consilio 300. numero 16. libro. 3. Sfortia Oddus, in cons. num. 82. Ioannes Vincent Hondedus, in cons. 54. num. 28. lib. 1. Ludou. Casanate, in cons. 47. num. 95. & 66. & in cons. 53. num. 26. & 27. & subdit dicto cons. 47. num. 97. quod quando[sect. 46] militat eadem ratio, tamen in vno casu, quam in altero, etiamsi clausula posita sit ad qualificandum vnum ex illis duobus casibus; attamen ad vtrumque casum clausula illa debet referri; prout Bartol. Decius, Craueta, & Menochius ibi relati obseruarunt. Procedit etiam regula eadem indubitanter, quod[sect. 47] clausula de per se stans referatur ad omnia, siue in principio, siue in medio, siue in fine posita; quandocunque potest congrue & commode referri ad omnia; quia omnibus congruit, alias secus: vel referenda ad ea duntaxat, quibus commode congruit; dicta l. 3. §. filius inter medias. d.l. talis scriptura, §. finali. Castrensis, Iason, Socinus, Alex. Iacob. de Belu. Aretinus, Barbatia, Bald. Gozadinus, Afflictis, Ruinus, Socinus iunior, cum quibus Anton. Gabriel, dicta conclus. 9. num. 16. dicens, quod conclusio praefata, quod clausula in fine posita, referatur ad omnia, praecedentia; intelligitur, si potest aeque commode, & apte ad omnia capitula referri; sed si non potest congrue ad omnia referri, refertur clausula in fine posita ad ea, ad quae congrue referri potest. Et id ipsum cum decio, Iasone, Socino iun. Craueta, & Rolando tenuit Peregrinus, de fideicommis. d. art. 16. numero 105. & 106. vbi inquit, quod si plura sint capitula, & ad aliqua non possit commode referri, ad vltimum, id est ad magis proximum, non ad omnia adaptatur: quamuis melius sit, vt ad omnia referatur, ad quae commode referri potest, secundum Aretinum, & alios ibi relatos: & post Felinum, & Iasone, Simon de Praetis, lib. 2. dicta solutione 3. num. 180. fol. 248. Alexan Raudensis, dicta decis. 25. numero 39. Prima parte. Laderchius Imolesis, in cons. 72. numero 16. Ludouicus Casanate, in cons. 33. num. 26. & numero 38. vbi inquit, quod magis radicitus extricando materiam hanc, quod dicitur de clausula absoluta, & per se instanti; intelligitur eo respectu, quod sit apta, vt possit referri, tam ad proxima, quam ad remota; ita vt non magis constet ad proxima, vel ad remota referri. Quod vero dicitur de clausula posita ad qualificandum vnum gradum, intelligitur eo respectu, quod non sit apta, vt possit referri ad omnia, vt quod expresse constet, quod fuerit restricta, limitata, seu alligata ad vnum gradum. Deinde, regula metipsa, regulatiter (vt dixi) procedit, nisi contrarium suadeat aliqua ratio contrarie[sect. 48]tatis, incompossibilitatis, ineptitudinis, destructionis recti sermonis, superfluitatis, diuersitatis, separationis, absurditatis, repugnantiae, incouenientis, vel proprietatis verborum; prout haec omnia tradidit, & comprobauit Simon de Praetis, libro secundo, dicta solution 3. numero 180. & seq. folio 248. refert, & sequitur Ludou. Casanate, in consilio 53. numero 28. & ad haec in effectu reducuntur variae obserua[sect. 49]tiones, atque Interpretum nostrum limitationes, quibus limitant generalem regulam, siue traditionem praefatam materiae repetituae clausularum: vt constat ex traditis per Anton. Gabriel. commun. conclusion. lib. 6. titulo de clausulis, dicta conclusione 9. numero 9. & 10. numero 28. & 31. latius per Menochium, lib. 4. dicta praesumptione 181. ex num. 9. cum seq. vsque in finem praesumptionis: vbi si Author regulam metipsam proposuit, & exorauit: post modum ex dicto num. 9. limitauit, vt scilicet conditio, aut qualitas in vltima clausula apposita, non referatur ad praecedentia, quando praecedentia repugnarent, contrariaque essent sequentibus: Idem, quando ex relatione sequeretur legum correctio, vt ibi num. 10. Idem quando ex relation huiusmodi, dispositio ad quam fieret relatio, efficeretur inutilis, vt num. 11. ibidem: Idem quando tali relationi repugnaret sermonis proprietas; vt ibi per Menochium, n. 12. Idem, quando ex relatione resultaret absurdum, vt num. 13. Idem quando ex tali relatione dispositio, quae vt fauorabilis esset extendenda, restringeretur, vt numero 14. Iden dicendum quoad posita accessorie, & causa demonstrationis, ad quae non fit relatio, vt num. 15. Idem. quando ratio suadet, quod ad immediate precedentia tantum referatru, vt num. 16. Idem, quando ratio est diuersa, relatio enim fit solum ad id, cui ratio adaptatur, vt num 17. Idem quando maior ratio adesset in vno, quam in altero, vt per ipsum Menochium ibi, numero 18. Idem in casibus priuilegiatis, vt num. 19. Idem quando repugnaret praesumpta testatoris voluntas, vt num. 20. Idem, quando qualitas, & clausula tacite subintelligitur, vt n. vigesimo primo: Idem, quando clausula est apposita ad qualificandam dispositionem aliquam, vt num. 22. Idem, quando aliquo interuallo distarent praecedentia a sequentibus, vt numero 23. & hactenus Menochius, qui haec omnia latius comprobat, atque exornat, vt ibi videri poterit. Et dum dicit, relationem non fieri, quando clausula est apposita ad qualificandum;[sect. 51] idem quoque post alios multos obseruauit Simon de Praetis, libro secundo, dicta solutione tertia, numero 196. folio 249. dicens post Iasonem, quod locum non habet dicta regula, quando clausula posita est ad qualificandum aliquod capitulum, quia tunc ad alia non refertur, vt quando conditio, vel modus apponitur vni legato, non refertur ad aliud legatum, l. filium, ff. quando dies legati cedat: & ibi Bartol. & post multos Anton. Gabriel, dicta conclusione nona, numero vndecimo, & post Alexand. Curtium, senior. Parisium, Mandellum de Alba, Curtium iunior, & Socium iun. Ludouic. Casanate, in consilio 47. numero 72. & in consilio 53. numero 47. & 48. vbi post Bartol. Decium, Menochium, & alios limitat, quando eadem militat ratio, tam in vno casu, quam in alio; tunc namque, etiam clausula posita ad qualificandum vnum ex illis casibus, ad vtrumque refertur. Et idem dicit ex identitate rationis, etiamsi non sit clausula separata perfecta, & per se stans, sed sit imperfecta vni articulo, seu capitulo vnita, vel annexa accessoriae, qualificatiue & immediate posita, dummodo ponatur non clausa intra articulum, sed in principio, vel in fine articuli, vt idem Casanate obseruat, & in eodem consilio 53. nu[sect. 52]mero 30. singulariter admonet, id quod diximus nunc, clausulam accessorie positam ad qualificandam dispositionem, restringi ad immediate praecedentia; intelligendum esse, quando de hoc constaret, non vero in dubio. Et citat Capicium, decisione 108. num. duodecimo, & obseruat (vt dixit) quod haec limitatio intelligitur in clausula in fine posita, ex cuius verbis expresse apparet, quod est posita ad qualificandam proximam dispositionem, & quod est restricta ad illam tantum; & quod ita procedit textus, in dict. §. filius inter media s. Et Bartol. & Baldus, in l. finali, ff. de rebus dubijs, qui clare loquuntur, vbi constat, quod clausula est posita ad qualificandum vnum capitulum tantum. Alioquin quod (inquit Capicius, dicto numero duodecimo,) aliter intelligendo, obstare multum text. in l. talis scriptura, ff. delegatis primo, nam illa clausula illius textus. Quas pecunias legaui, quibus dies apposita non est. Etiam est apposita non principaliter per se, sed ad qualificandam aliam dispositionem praecedentem: & tamen textus vult referri ad omnia capitula etiam remota. Denique subdit eodem numero 30. in fine, vltra Capicium ipsum considerare, quod destrueretur alias regula ipsa communis; nam dum Doctores dicunt, quod clausula in fine posita, refertur ad omnia, & qualilificat omnia; iam praesupponunt, quod est posita ad qualificandum; & nihilominus dicunt, quod refertur ad omnia, & ita praesupponunt (vt erudite dixit Capicius) tunc tantum procedere dictam limitationem, quando clare & expresse constat, quod est posita ad qualificandum vnum tantum capitulum: con[sect. 53]uenit etiam superioribus omnibus Ioannes Vincentius Hondedeus, in consilio 64. libro secundo, qui vt explicaret, quibus in casibus clausula in fine posita, referatur ad omnia praecedentia; breuiter statuit, inprimis, numero septimo, ibi, quod clausula in fine posita, regulariter refertur ad omnia, vt ibi comprobat: & quod magis haec conclusio procedit, quando ad omnia commode potest referri, aut ratio recti sermonis ita suadet, vt ibidem, numero octauo, & numero nono, vbi quod quando clausula in fine posita, pote st salua ratione recti sermonis, ad omnia referri, illa omnia determinat, per textum, in l. prima, C. de liber. praeteritis; aut quando respectu omnium militaret eadem ratio; aut non potest considerari diuersa ratio, cur magis ad vnum, quam ad aliud referatur; tunc etenim clausula in fine posita, semper referatur ad omnia; sicuti probauit ibidem, numero decimo, per totum: & id procedit etiam in materia odiosa, ac etiam in materia exorbitante; vt ibi etiam per Hondedeum, numero decimo quinto, & numero decimo sexto, & multo magis in materia fauorabili quia in fauorabilibus clausulae finales includent etiam maiora expressis; vt etiam numero 17. & num. 18. & 19. quod clausula finalis non refertur ad omnia, etiam in casu, in quo alias fieri regulatiter deberet relatio, si ex huiusmodi relatione aliquod sequeretur absurdum: prout nec quando dispositio, quae vt fauorabilis esset extendenda, restringeretur: & numero 20. idem e contra statuit Hondedeus metipse dicendum esse, clausulam finalem etiam, quae regulariter ad omnia non refertur; tamen omnia determinare, quando si non fieret huiusmodi relatio, sequeretur aliquod absurdum, aut restrictio dispositionis fauorabilis & extendendae, vt in simili respondent Authores ibi relati. Attamen, quod clausula in fine posita, non refertur ad praecedentia, habentia claram, & determinatam dispositionem; aut cum ponitur in fine ad aliud qualificandum; scripserunt permulti iuris Interpretes, quos recenfet Hondedeus metidem, dictor consilio 64. numero primo. & 2. lib. 2. & quod clausula in principio, in medio, vel in fine posita, referatur ad omnia, pro[sect. 54]cedit etiam, quando clausula huiusmodi continuatiue, scripta fuerit; per textum, in dict. l. finali, ff. de rebus dubijs; per quam Bartolus, & Paulus ibidem deducunt, quod clausula in fine posita, non refertur solum ad proxima, sed ad omnia praecedentia in scriptura continuatiue prolata, per text. etiam, in l. haeres meus, §. vxori, ff. de legatis tertio, l. Seio, §. Caio. ff. de fundo instructo. Neuizanus, in cons. 72. num. 14. Berreta, in consilio 118. num. 55. & 56. Alexander Raudensis, in consilio 35. ex num. 20. cum seq. lib. 1. Ludou. Casante, dicto cons. 53. num. 58. latius dicto cons. 47. ex num. 79. vsque ad numerum 87. vbi inquit inprimis, quod clausula in fine continuatiue posita post duas orationes continuatiue scriptas, dicitur continuari, & referri ad omnia ex vi continuati sermonis, & dicit etiam, esse vnicam, orationem continuatiuam, quae efficit, vt copulata iunctaque omnia ita esse dicantur, & idem de vltimis copulatis, quod de praecedentibus, quibus copulatio, fit, iudicandum fit. l. cum de lanionis, §. asinam, ff. de fundu instructo, & repetit dicto consilio 53. numero 55. & 56. vbi & Menochium, & Alex. Raudensem in proposito adducit, & subdit, quod vbi plures substitutiones sub copula in eadem continuata scriptura coniunguntur, & copulantur, merito ex vi copulae censetur vnica oratio, & totus clausularum contextus censetur vnicuni corpus, & redigitur ad vniformem qualitatem, & interpretationem. Et citat Mandellum de Alba, Socino. sen. & Surdum. Deinde in eodem consilio 47. numero 85. & 86. & dicto consilio 53. numero 59. inquit Casanate ipse, quod ea, quae doctores dicunt de duabus orationibus separatis & distinctis, procedit, quando non sunt vnitae. sed separatae per intermediam aliquam dispositionem, vel saltem non sunt continuatae, & connexae. Si autem sint vnitae, continuatiuae, successiuae, & copulatae, secus sit, in hac materia relationis, licet quaelibet haberet orationem separatam, & perfectam. Id quod tradiderunt etiam, ac multorum Authoritate combrobarunt Menochius; in cons. 106. n. 291. & 297. lib. 2. Sfortia Oddi, in cons. 95. n. 86. & summe commendat ad declarationem eorum, quae in ipsa materia relationis ad omnia faciendae, & etiam in simili materia repetitionis tradiderunt Interpretes, multis in locis, distinguendo, an versemur in eadem oratione, vel in diuersis; vt scilicet quod dicitur de diuersis orationibus, intelligatur, quando duo concurrunt, nempe quod clausule sint omnino perfectae, & quod etiam sint omnino separatae, & distinctae, ita quod vna ab altera dependentiam, & continuationem non trahat. Quod vero dicitur de eadem oratione, procedat, si sit vna, & simplex oratio, siue sint duae, vel plures orationes, quae tamen pro vnica reputentur propter copulam, & propter continuationem sermonis, & scripturae. Dicitur autem scriptura continuata (vt post alios Authores ipse Casanate resoluit dicto cons. 47. num. 81. & duob. seq.) non solum, quando est vnica oratio, sed etiam, quando sunt plures, & diuersae orationes dummodo sint successiuae, continuatae, ordinatae, & coniunctae aliae post alias; id quod pulchre declarauit Sfortia Oddus, d. cons. 95. n. 86. & multorum authoritate comprobauit, dicens, procedere id, quod Doctores dicunt duabus diuersis orationibus, seu clausulis separatis, quando substitutio praecedens, & subsequens non essent vnitae, sed separatae per intermediam aliquam dispositionem, vel saltem non essent continuatae, & connexae: secus tamen, si sint vnitae, aut continuatae, vel connexae, licet quaelibet haberet orationem separatam, & perfectam. Procedit etiam doctrina praedicta, quod clausula[sect. 56] posita in fine vnius orationis, ad omnia praecedentia refertur, quae comprehenduntur in eadem oratione; siue sit oratio simplex, siue sit oratio composita, comprehendens sub se plures orationes simplices, quae ab eodem verbo principali reguntur, & copulantur; id quod Ludou. Casanate, dicto cons. 47. num. 89. & tribus seq. & dicto cons. 53. num. 49. & 50. latius comprobauit, atque exornauit, & dixit, iuxta id, intelligendas traditiones communes Doctorum de eadem, aut de diuersis orationibus, vt ibi videri poterit. Caeterum, quando clausula posita sit inter vnum[sect. 57] capitulum, siue in principio, aut in medio alicuius capituli, ad illud tantum refertur; vt est casus in d.l. 3. §. filius intermedius, ff. de liber. & posth. vbi Bartolus notauit sub num. secundo & in l. penultima, ff. de iniusto rupto: idem Barthol. in dict. l. 1. C. de liberis praeteritis, & in dict. l. talis scriptura, §. finali Albas, in cap. Secunda requiris, num. 10. & 11. de appellat. Bald. in dict. l. 1. num. 6. & 7. Decius, in consilio 213. num. 6. & 7. Capicius, decisione 108. num. 12. Anton. Gabriel, commu. lib. 6. tit. de clausulis, dicta conclus. 9. num. 20. Mieres de maioratu, 2. parte, quaestione 12. num. 5. in fine. M. Anton. Peregrinus de fideicommissis, articulo 16. num. 103. fol. 455. quod intelligitur, nisi non facta relatione, aut repetitione, sequens capitulum redderetur inutile, vt post Ruinum, & Zanchum scripsit Peregrinus, dicto art. 16. dicto[sect. 58] num. 103. qui post Bartol. & alios Authores dilucide explicat, quando sit vnum capitulum, vel plura: & eidem addendus est Casanate, dicto cons. 53. ex num. 38. vsque ad num. 49. vbi ex proposito probat, tunc demum clausulam ad vnum tautum capitulum, seu articulum referri, quando clare & expresse constat, quod fuit restricta ad vnum articulum, ita quod non possit referri ad alios, nec sit posita in principio, nec in fine articuli, sed intra articulum: & subdit num. 41. & 42. id procedere, etiamsi clausula alias sit imperfecta, & de per se non stans, sed accessoria, & adiuncta, siue vnita immediate praecedentibus, & inducit textum, in d.l. finali, ff. de rebus dubijs, & alia exempla deducit, vt ibidem quoque videri poterit, & de caeteris alijs, quae ad hanc materiam pertinent, per Thuscum, in quatuor locis, relatis supra, hoc eod. cap. num. 36. per Anton. Gabriel. dicta conclus. 9. sub titulo de clausulis, lib. 6. vbi proponit regulam generalem quod clausula in fine posita, refertur ad omnia praecedentia: & ampliat, vt id procedat, etiam in materia odiosa; prout etiam Surdus, quem vide in cons. 379. num. 1. & seq. lib. 3. & in cons. 315. num. 9. & 10. eod. lib. & in cons. 450. num. 48. lib. 3. vbi quod clausula in fine posita, non refertur ad omnia praecedentia, si dispositio redderetur inutilis de quo etiam Anton. Gabriel, num. 20. qui 22. limitationes adducit ad regulam praedictam, vide etiam eundem Surd. in cons. 242. num. 20. & in cons. 241. num. 2. lib. 2. & decis. 88. n. 6. & 13. Francis. Viuium, dicta conclus. seu regula 38. vbi 27. limitationes congessit ad eandem regulam Galganetum, in loco relato supra, dicto num. 36. hoc est 2. parte, cap. 6. quaestione 7. per totam, ex fol. 352. vbi late, & 23. limitationes adducens: & ibidem ad finem, tres casus considerat, atque distinguit in hac mataria, qui sunt notandi: vide etiam Burg. de Paz. in l. 3. Tauri, num. 67. & 81. cum seq. Sese, decis. 205. num. 39. & Theoricam, quam in hac materia adducit d. Francis. Sarmient. select. lib. 4. ad l. 3. §. filius inter medias, ff. de lib. & posth. num. 14. vide etiam Ioan. Vincent. Honded. alio in loco, vltra relatum supra, vbi communes Doctorum resolutiones amplectitur, scilicet in cons. 4. ex num. 33. vsque ad num. 42. lib. 1. vide denique in hac ipsa materia D. Martam, in tract. de clausulis, par. 4. quaestione 23. per totam, vbi late, & n. 23. ex alijs multis tradidit, quod clausula in materia plurium substitutionum, in fine posita, ad omnes refertur: vide etiam omnino clausula 24. & 25. eiusdem 4. partis, & clausula 26. vbi quod clausula in prooemio dispositionis apposita, refertur ad totam dispositionem; & clausula 27. vbi quod clausula ad qualificandum, non refertur; & clausula 28. vbi an omnes clausulae censeantur appositae ex voluntate disponentis. # 51 CAPVT LI. Ex verborum dispositionis, siue litterae, aut scripturae ordine, quemadmodum voluntatis, atque intentionis coniectura deduci, & interpretatio fieri valeat, non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed in alijs etiam dispositionibus quibuscunque, & quam verum sit, siue quemadmodum intelligi, atque explicari debeat vulgatum illud interpretum omnium axioma, & pronuntiatum, quod ab ordine litterae elici solitum est; vt scilicet ordo denominationis, & vocationis designat ordinem charitatis, & maioris dilectionis; quod breuiter, & dilucide explanatur, & infertur ad quaestionem, nunquid legatarij quantitatum simul concurrere debeant pro rata, nulla praenominationis, siue ordinis litterae habita ratione, cum haereditas non sufficit ad integram legatorum omnium solutionem: & quid in casu magis difficili, & in quo mire variant Interpretes nostri, quando legatarij corporum, aut specierum, & quantitatum reperiuntur, & haereditas soluendo non est, aere alieno deducto: vbi Senatus Regij Hispalensis decisiones duae in eodem casu in medium proferuntur, & articulus hic accurate peragitur. SVMMARIVM. -  1 Ex ordine, contextúque verborum dispositionis, aut scripturae, coniecturam, & argumentum frequens admodum, & vsitatum esse, & iuridice deduci. Idque non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed in alijs etiam dispositionibus quibuscunque; & vide infra, num. 6. -  2 Ex ordine verborum regulam dari in dubijs. -  3 Ordinis verborum, siue scripturae, seruandi, vel non seruandi materiam brocardicam esse: nec semper argumentum, & coniecturam ab ordine procedere in iure, & inferius, num. 14. -  4 Ordinis verborum regula est limitata, & sublimitata, vt plurimum tamen non est contemnendae considerationis, quinimo maxime considerabilis, prout ostenditur numeris seqq. -  5 Ordinis verborum, siue litterae, aut scripturae, argumenti coniecturalis, & praesumpti materiam, & effectum, & quando argumentum ipsum ab ordine procedat, vel non: absoluta, & plena manu explicasse Authores permultos, qui ingenti studio, & diligentia commemorantur hoc loco. -  6 Atque ex ipsis vnanimiter deduci, ex ordine verborum dispositionis, siue litterae, aut scripturae validum deduci argumentum, & coniecturam regulariter, prout dictum fuit supra, num. 1. Sicque dubiam dispositionem ex ordine litterae, aut scripturae declarari. Et ex ordine locutionis verba interpretari. Ex ordine quoque scripturae colligi testatoris voluntatem, & eius intentionem. Nam orde verborum designat ordinam intellectus Et quod prius est in voce, praesumitur esse prius, & principalius in intentione. -  7 Ordo scripturae in quo consistat. -  8 Ordinis scripturae coniectura, & praerogatiua, quare procedat. -  9 Ordo scripturae, & prioris denominationis designat, & denotat ordinem voluntatis, charitatis, affectionis, & praedilectionis. -  10 Quae procedunt in nominatione expressa, & specialiter facta, secus si fiat per verba generalia, vt hic explicatur. Et agitur de l. cum ita, §. in fideicommisso, ff. de legatis secundo, & de consultatione Aluari Valasci 121 vbi casus practicus, & vtilis commemoratur. -  11 Nominati nomine proprio, praesumuntur magis dilecti, quam nominati nomine collectiuo. -  12 Ex ordine scripturae, aut dispositionis argumentum quod deducitur, procedit duntaxat, cum in dubio, vel in ambiguo versamur. Quando vero sumus in casu certo, nihil releuat ordo. -  13 Dicitur enim voluntas tacita, & non expressa, quae ex ordine scripturae deducitur. -  14 Et ideo non attenditur, nec curatur ordo scripturae, vbi testatoris mens, aut voluntas repugnat. -  15 Etsi constat de mente loquentis, mens praeualet ordini dispositionis, attenditur autem ordo, cum de mente non constat, quod latius probatur. Non attenditur, cum extat in contrarium validior, aut efficacior coniectura. Et magis intellectus, quam scripturae ordo attendi debet, vt ibidem probatur. -  16 Ac denique, Nicolai Euarardi ex mente communi Doctorum distinctio, & resolutio probatur. -  17 Ordo scripturae, vel dispositionis plerumque necessitatem non inducit, nec argumentum ex eo deductum procedit in aliquibus casibus: prout hic obseruatur. -  18 Ordo scripturae, vt dinoscatur, an seruari debeat, vel non, quemadmodum Baldus distinxerit, vbi & aliorum commemorantur sententiae. -  19 Legata ab ordine litterae testamenti soluenda, si pro omnibus legatarijs bona non sufficiant, nec concursum dari inter ipsos pro rata, etiam in legatarijs quantitatum, idque ex sententia quorundam. Pro quibus fundamenta, & rationes expenduntur. -  20 Contrarium ex veriori, & communiori Interpretum sententia, legatarios scilicet quantitatum concurrere simul pro rata, nulla praenominationis habita ratione. Quod comprobatur, & exornatur, & num. seq. vsque ad num. 26. -  21 Legatarij partem condicere potest collegatarius, si intergere legatum alteri solutum fuisset. -  22 Testator aequalem affectionem omnibus legatarijs habuisse videtur, & ita praesumendum est, nisi aliud apparet, saltem ex coniecturis, & praesumptionibus. -  23 Legatarios quantitatum simul concurrere, nec haberi praenominationis rationem, etiam in legatis pijs, prout latius hic adnotatur. -  24 L. quoties, ff. de vsufructu. explicatur. -  25 L. qui duos. ff. de legatis 1. & l. legatum 68. §. 1. eod. tit. declarantur. -  26 Legata in specie, vtrum diminuantur per legata quantitatum: & sic quando extant simul legatarij corporum, & quantitatum, & in haereditate deducto aere alieno, non reperiuntur nisi aliqua ex corporibus legatis: an simul ij legatarij pro rata concurrant, vel non. Vbi pro parte negatiua, quod concursus non admittatur, sed legatum speciei praeferatur; fundamenta, & Authores expenduntur. -  27 Sed pars affirmatiua, quod legatarij quantitatum, cum legatarijs specierum, vel corporum concurrant; magis probatur, & dilucide comprobatur. -  28 Fundamentis etiam partis contrariae, breuiter, & dilucide respondetur, & numero sequenti. -  29 Legatum recta via transire in legatarium (quod per manus traditur quotidie) quemadmodum explicari, atque intelligi debeat. PRO absoluta, & dilucida huiusce cap. explicatione, in cuius tractatu, & resolutione intricat & minus absolute, & distincte, quam necesse erat, se habuisse interpretes omnes videntur; obseruandum, atque constituen[sect. 1]dum erit primo loco; ex ordine, contextúque verborum dispositionis, aut scripturae coniecturam, & argumentum, frequens admodum, & vsitatum esse, & iuridice deduci. Idque non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed in alijs etiam dispositionibus quibuscunque: quod inferius traditur pro regula generali, num. 6. & post alios multos Authores obseruauit nouissime Cardinalis Thuscus, practicarum conclus. iuris, tomo 5. littera O. conclusione 196. qui generaliter hoc accipit in omni actu, & materia, in legibus inquam, in statutis, in rescriptis, & gratijs, in contractibus, in honore, vel honore, & caeteris quibuslibet; vt late ibi, & vltra relatos per eum id ipsum quoque notarunt post alios Authores, Euerardus in loco, ab ordine, num. 2. fol. 25. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 6. tit. 13. num. 5. volumine 3. Simon de Praet. in cons. 509. num. 13. volumine primo. Tiberius Decianus, in cons. 62. n. 14. libro 2. Cephalus, in cons. 133. num. 37. libro primo, Prosp. Pasechus, in consilio 22. numero 3. Medices, de definit. quaest. 3. primae partis n. 24. Francisc. Viuius decisione 255. num. 33. & 34. libro. 2. Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 2. cap. 25. num. 44. cum pluribus sequent. eleganter, & vtiliter pertractat istam materiam: & num. 65. post Baldum, in l. prima, columna finali, C. de impuberum, singulariter[sect. 2] scribit, ex ordine verborum regulam dari in dubiis: Iacobus Menochius, lib. 1. praesumptione 28. num. 1. & 2. latius, atque erudite admodum (vt adsolet) Petrus de Peralta, in l. si quis in principio testamenti, ex num. 155. cum pluribus sequent. fol. mihi 463. & 464. & in l. si quis seruum, §. certam, num. 3. & 4. de legat. 2. fol. 118. & 119. alios quamplurimos iuris Interpretes statim commemorabo, & iura nonnulla pro hac sententia praecitabo. Ex praefatis autem apparet[sect. 3] etiam, ordinis verborum, siue scripturae, seruandi, vel non seruandi materiam, brocardicam esse: nec semper argumentum, & coniecturam ab ordine procedere in iure; vt inferius numero 14. & iuridice adnotarunt Felinus, in cap. cum dilecta, numero 4. versic. ordo scripturae, de rescriptis. Fuluius Pacianus post Glossam, & Barbatiam, quos refert, dicto cap. 25. numero 76. & 77. Euerardus, in dicto loco, ab ordine, in vltimis verbis, fol. 36. Thuscus etiam vbi supra, columna finali: sic sane, argumentum ab ordine interdum esse probabile, interdum etiam necessarium, & interdum efficax, ex his deducitur manifeste, quae Burg. de Paze, in consilio 34. num. 14. adnotauit, & expressim tradidit Petrus de Peralta, in dict. l. si quis in principio testamenti, ex num. 155. & n. 161. cum iudicio aduertit, quod ista regula ordinis verbo[sect. 4]rum, est limitata, & sublimitata, hoc est, limitatione, & sublimitationes recipit; vt plurimum tamen non est contemnendae considerationis, quinimo maxime considerabilis: vt ipse comprobat nonnullis iuribus, & Baldi locum singulariter expendit. Ordinis ergo verborum, siue litterae, aut scripturae[sect. 5] vel dispositionis, argumenti coniecturalis, & praesumpti materiam, & effectum: & quando argumentum ipsum ab ordine procedat, vel non; absoluta, & plena manu explicarunt Authores permulti, qui ingenti studio, & diligentia a me euoluti, atque praelecti suere, & post ordinarios, aliosque multos antiquiores ad modum sequentem videndi, atque recensendi erunt.   Felinus, in cap. cum dilecta, de rescriptis, ex num. 4. cum seq.   Calderinus, in consil. 460. alias 3. de sponsalibus.   Ancharanus, in consil. 334. latius in cons. 202.   Abbas, in cons. 85. column. 3. lib. 1. & in consil. 65. column. 2. lib. 2.   Lapus, allegat. 85. num. 7.   Iason, in principio, Institut. de actionibus, num. 6. & sequent.   Castrensis, in cons. 164. In praesenti causa col. penult. lib. 2.   Alexander, in cons. 81. ex n. 7. lib. 3. & in consil. 70. n. 4. & seq. lib. 7.   Baldus, in consil. 197. Omnia pacta, lib. 5.   Nicolaus Euerardus, in centuria locorum legalium, in loco, ab ordine, ex quo tractatum incipit, fol. 22.   Andreas Tiraquellus, de primogenitura, quaest. 19. per totam.   Robertus Maranta, de ordine iudiciorum, in prooemio, item & in 3. parte, ex num. 106. cum multis seqq. vbi vide omnino.   Petrus a Monte, in quaest. 5. de Monarchi. conciliorum, in 1. parte.   Florian. de sant. Petr. in l. quoties, in principio, ff. de vsufructu.   Curtius iunior, in consil. 161. Praesupponitur, ex num. 10. cum seq.   Carolus Ruinus. in consil. 186. columna finali, lib. 2. & in cons. 118. colum. 6. lib. 3.   Martinus Laudensis, in tractatu. de dignitatibus, in quaest. 10.   Petr. Paul. Parisius, in consil. 31. num. 9. lib. 3. melius in consil. 21. n. 10. cum seq. eod. lib. & in cons. 82. columna finali, lib. 2.   Cumanus, in cons. 106.   Collegium Ferrariae, consil. 3. post consilia Zabarellae, n. 25. & seq.   Collegium Paduanum, consil. 2. post cons. Zabarel. ipsius, n. 21. & seq.   Collegium Bononiense, consil. 1. post eiusdem quoque Zabarel. consilia, n. 28. & seq.   Socinus iunior, in cons. 71. n. 15. & seq. lib. 1.   Albertus Brunus, in tractatu, de rebus, & disposition. dub. versic sequitur videri.   Corneus, in consil. 136. colum. penultima, lib. 3. vbi copiose.   Cassaneus, in catalogo gloriae mundi, in 1. parte, in vltimis considerationibus.   Petr. de Peralta (qui originaliter, & omnino videndus est) in d.l. si quis in principio testamenti, ex n. 155. vsque ad num. 162. & in d.l. si quis seruum, §. certam, de legatis 2. n. 3. & 4.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 12. fol. 160. vsque ad n. 19. vbi vide.   Berous, in cons. 176. num. 69.   Simon de Praetis, lib. 1. interpretat. 2. solut. 5. num. 18. fol. 104. & lib. 2. interpret. 3. dubitation. 1. solution. tertia, ex num. 12. vsque ad numerum 33. fol. 239.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 6. titul. 13. n. 11. & 12.   Ioannes Cephalus, in consil. 379. n. 14. lib. 3. & in consil. 473. ex num. 15. cum seq. lib. 4. & in cons. 638. num. 20. lib. 5.   Tiberius Decianus, in consil. 49. n. 26. & in cons. 63. n. 20. lib. 2. & in consil. 13. n. 27. lib. 3.   Hippolytus Riminaldus, in consil. 244. ex num. 45. & in consil. 313. ex num. 56. cum seq. lib. 3. & in consil. 517. num. 39. & tribus seqq. lib. 5. & in consil. 662. (vbi est videndus in Author) ex num. 49. cum. seq. lib. 6. & in cons. 782. ex n. 95. cum. seq. lib. 7.   Sebastian. Medices, de diffinitionibus, cap. 3. 1. partis, num. 24.   Prosp. Pasechus, in cons. 22. ex n. 3. cum seq.   Aluarus Valascus, consultat. 121. ex num. 1. vsque ad num. 7.   Vincent. de Franchis, decis. 236. in principio.   D. Perez de Lara, de capell. & anniu. lib. 2. cap. 3. ex num. 46.   Octauian Cacheranus, decisione Pedemontana 141. num. 8.   Pelaez a Mieres, de maioratu, in initio 2. partis num. 31. & n. 41.   Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 5. c. 17. num. 97.   Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 4. ex num. 59. cum seq. & art. 7. n. 69. & 70. & in cons. 42. n. 1. 2. & 3. lib. 4. & decis. 85. n. 3.   Franciscus Viuius, decis. 255. n. 33. & 34. lib. 2.   Caldas, de nominat. emphyt. quaest. 10. ex num. 38. cum seq.   Iacob. Menochius, in consil. 89. num. 23. & num. 72. & 73. lib. 1. & in consil. 400. num. 10. lib. 4. & praesumpt. 28. n. 1. & 2. lib. 1. & praesumpt. 16. num. 3. & 4. lib. 4.   Fabius Turretus, in consil. 4. ex n. 76.   Burgos de Paz, in consil. 27. num. 21. 22. 28. & 29. vbi vide omnino in materia fideicommissaria, & substitutionum: & in cons. 29. num. 83. & in cons. 32. n. 13. & 14. & in cons. 43. n. 32.   Achilles Pedrocha, in consil. 1. n. 72. & in cons. 17. num. 103.   Ioseph. Mascardus, de probat. tom. 3. conclus. 1417. num. 28. & 3. seq.   Marta, decis. 75. per totam.   Fuluius Pacianus (qui latissime omnium articuli huius tractatum suscepit, & idcirco videndus erit omnino) de probationibus, tom. 2. cap. 25. ex n. 44. vsque ad num. 83.   Ludouic. Casanate, in consil. 15. n. 30. in consil. 45. num. 94. & in cons. 47. n. 31.   Munozius de Escobar, computatione 10. per totam.   Cardinalis Thuscus, practic. conclusion. iur. tom. 5. littera O. conclus. 196. per totam, fol. 1099. vbi late, quod ordo scripturae attenditur, & quando non.   Caeuallos, 4. parte, q. 904. ex n. 87. Ex his autem omnibus praecitatis Authoribus eli[sect. 6]citur vnanimiter id, quod dictum fuit supra, numero 1. ex ordine inquam verborum dispositionis, siue litterae, aut scripturae validum deduci argumentum, & coniecturam regulariter: & insuper, dubiam dispositionem ex ordine litterae, aut scripturae declarari, & ex ordine locutionis verba interpretari. Colligi quoque ex ordine scripturae testatoris voluntatem, & eius intentionem: nam ordo verborum designat ordinem intellectus, & quod prius est in voce, praesumitur esse prius, & principalius in intentione: sic quando de mente disponentis dubitari contingit, inspiciendus est ordo litterae, & locutionis, & inducit maiorem praedilectionem, vt inferius dicetur, nam quod primo loco nominatur, habetur pro principali: & quod secundo habetur, pro accessorio: & si ex pluribus nominatis non potest aliqua res competere, nisi vni tantum, competit primo nominato, quia primo nominatus, praefertur in fideicommissis, & substitutionibus; provt haec omnia exornantur, atque comprobantur a superioribus, & per Aluarum Valascum ita in indiuiduo, & specifice, dicta consultat. 121. ex num. 3. vsque ad num. 7. Euerardum, dicto loco, ab ordine, num. 7. per totum, ex fol. 28. vbi ex regula superiori generali, & argumento, quod ab ordine scripturae, seu dispositionis deducitur; infert ad plures notabiles decisiones, quae ibi videri poterunt: & per Peraltam, in d.l. si quis in principio testamenti, ex numero 255. fol. 463. vsque ad numerum 161. & in dict. l. si quis seruum, §. certam, ex num. 2. cum seq. Burg. de Paze, Mieres, Manticam, & Camillum Gallinium, in locis citatis supra, & probantur in l. filium, ff. de vulg. & pup. substitut. l. cum pater, §. a te peto, ff. de legatis 2. l. haeredes mei, §. a te peto, ff. ad Trebelliam. l. qui soluendo, l. 2. ff. de haered. instit. vbi habetur, quod si ex pluribus haeredibus in testamento scriptis, haereditas non potest competere, nisi vni, competit illi soli, qui primo loco scriptus est, & in d.l. quoties, ff. de vsufructu, vbi dicitur, quod si legatus sit vsusfructus fundi Titio, & Maeuio, ita quod eo alternis fruantur annis, nec sit expressum, vter eorum prior vtatur, ille prior incipiet frui, qui primo nominatus est; & ibidem Florianus infert ad vnum singulare, & notandum, & in l. generaliter, §. quid ergo si plures, ff. de fideicommissar. libertat. & in l. si seruus communis ita, in fine, ff. de stipulat. seruor. & in cap. quoniam Abb. iunctis his, quae notarunt Panormitan. & Doctores ibi, de officio delegati, ex aliis etiam iuribus, quae a superioribus expendunt in proposito: & per Simonem de Praetis, lib. 2. interpretat. 3. dubitatione 1. solutione 3. ex num. 12. cum sequent. fol. 234. & n. 23. & seq. qui inquit, quod ordo scripturae palam consistit[sect. 7] in eo, quod vnum prius, aliud posterius apparet scriptum, ex quo quandoque dispositio ponitur in obscuro. Achilles Pedrocha, in consil. 1. num. 72. & in consilio 17. numero 103. Menochius, lib. 1. praesumptione 28. numero 1. & 2. Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 3. de. cap. 25. qui ex num. 44. vsque ad num. 73. multis confirmat, atque exornat argumentum hoc ab ordine scripturae expendi solitum: & esse efficacissimum, inquit, num. 69. & reddit ratio[sect. 8]nem num. 55. & 56. dicens, quod ista praerogatiua ex ordine litterae, siue scripturae emanans, non sine multa ratione procedit, nam quemadmodum ordo est rerum gestarum, ac gerendarum series, secundum prius, ac posterius; vt ait Baldus, in l. Arethusa, ff. de statu hominum, in principio: ita etiam credendum est, in ordine verborum seriem prioritatis, & posterioritatis fuisse seruatam. Idque duplici ratione, quam ibidem adducit: scripturae etiam ordo, quare attendi debeat, scripsit, & rationem aliam adduxit Petrus de Peralta, in dict. l. si quis principio testamenti, numero 159. Iacobus Menochius, lib. 1. dicta praesumpt. 28. numero secundo, & quod ex ordine scripturae, siue[sect. 9] verborum prolatorum arguatur praelatio, & maior dilectio, & designetur ordo prioris denominationis, voluntatis, charitatis, affectionis, & praedilectionis, per text. in d.l. cum pater, §. a te peto, ff. de legatis secundo, & in dict. l. haeredes mei. §. vltimo, ff. ad. Trebel. obseruarunt post alios multos Authores Petrus de Peralta, in d.l. si quis seruum, §. certam, ff. de legat. 1. num. 3. Mieres, in initio 2. partis de maioratu, num. 41. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. d. titul. 13. num. 11. & cum Baldo, Castrense, Imola, Alex. Corneo, Iasone, Craueta, Socino, & aliis Menochius, lib. 4. praesumptione 16. num. 3. & 4. qui etiam allegat in proposito textum, in l. Lucius, l. vltima, ff. de haered. instit. l. Publius, §. vltimo, ff. de condit. & demonstrat. l. vltimam, C. de verbor. significat. Simon de Praetis, lib. 2. interpretat. 3. dubitat. 1. solutione 3. numero 20. & 23. & lib. 1. interpretat. 2. solut. 5. numero 18. fol. 14. Mascardus, dicta conclusione 1417. numero 29. & duobus seq. Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 2. dicto cap. 25. num. 58. & seq. Ludouicus Casanate, in consil. 15. num. 30. & in cons. 45. n. 94. & in consil. 47. num. 31. & ita quoque notaui in commentariis de vsufructu, cap. 40. num. 18. & quotidianarum controu. iur. lib. 2. c. 26. n. 6. & 7. notauit etiam Aluarius Valascus, dicta consultatione 121. ex num. 1. cum seq. vt supra retuli, qui tamen num. 6. inquit, om[sect. 10]nia superiora limitanda, & explicanda, vt procedant in nominatione expressa, & specialiter facta: nam si fiat per nomen generis, seu collectiuum, vel vniuersale, & reperiatur altera facta per nomen proprium personae: illa quidem facta per nomen proprium, vtique praeferenda est, & antecedere debet alteri factae in genere, & per nomen collectiuum, idque per text. elegantissimum, & semper signandum (vt ipse inquit) in l. cum ita, §. in fideicommisso, ff. de legatis 2. ex quo diluit, atque dissoluit quaestionem ibi propositam, quo inquam ordine succedendum sit in administratione capellae, relicta per testatorem illis, qui forent de sua parentela, existentibus tempore mortis, & quibusdam expresse vocatis: erant namque Ioannes, & Gondisaus specifice nominati administratores, & cum decessisset Ferdinandus testator relicta sorore, praeferendo ipsos sorori inqui, licet sit de parentela testatoria & ipsi proximior in gradu: idque ex decisione dicti §. in fideicommisso, atque ex coniectura, & praesumptione, quae colligitur ex vocatione alicuius nomine proprio facta; quia nominati nomine proprio ibi, praesumuntur magis dilecti, quam[sect. 11] nominati, seu vocati nomine collectiuo; vt per illum text. l. si plures, in fine, de legatis 3. tenent alij relati per ipsum Valascum, eodem in loco, numero 3. Et hactenus de prima obseruatione, & regula generali in hac materia, in qua est multum ponderanda adnotatio illa Aluaradi, lib. 4. dicto cap. 2. num. 15. argumentum ab ordine litterae, adeo potens esse vt procedat, etiamsi secundo nominatus, sit magis dilectus, & proximior testatori, provt in casu d.l. cum pater 79. §. a te peto, ff. de legat. 2. vbi ibi latius per Aluaradum. Secundo deinde obseruandum, atque constituen[sect. 12]dum erit principaliter, quod ex ordine scripturae aut dispositionis, coniectura, & argumentum quod deducitur, procedit duntaxat, cum in dubio, vel in ambiguo versamur: quando vero sumus in casu certo, nihil releuat ordo; dicitur enim voluntas tacita, & non expressa, quae ex ordine scripturae deducitur: & ideo non attenditur, nec curatur ordo scripturae, vbi testatoris mens, aut voluntas repugnat, etsi constat de mente loquentis, mens praeualet ordini dispositionis; attenditur autem ordo. cum de mente non constat: ita sane haec omnia colliguntur ex doctrinis, & resolutionibus Alberici, in l. quideam testamento, ff. de pecu. legato. per illum textum, & in rubrica, de nouo Codice componendo, num. 23. Baldi, in l. cum virum. column. 2. num. 19. versic. quo tacite, C. de fideicommissis. Mieres, de maioratu, in initio 2. partis, num. 31. Simonis de Praetis, lib. 2. interpretat. 3. dubitat. 1. solutione 3. num. 31. fol. 240. & ante alios scripsit eleganter Petrus de Peralta, in d.l. si quis in principio testamenti, num. 158. in illis verbis: Ideo dixi dubiam, nam vbi alias constat de intentione disponentis, saltem iuris praesumptione, ordo non attenditur, vt ibi illi Doctores dicunt, & est bonus textus in eadem l. nec enim, ff. de solut. & textus optimus, in cap. auctoritat Martini. de concessione praebendae, in 6. & in cap. penultimo, de praebendis, eod. lib. repetit num. 160. ibi: sed quando de ea constitisset, etiam sola iuris praesumptione fortiore, non esset (vt supra dixi) de ea curandum: & forte ex hoc secundo casu generali voluit Marianus colligere praedictam regulam negatiuam, videlicet, quod vbi constat de mente disponentis, ordo non attenditur: sed in casibus, in quibus voluntas esset omnino ambigua, recurrendum esset ad ordinem verborum, seu scripturae, & ex ea voluntas elicienda, & ea sic elicita attenditur, & consideratur, & consequenter resultat regula affirmatiua. Idem quoque Peralta, in d.l. si quis seruum, § certam, num. 4. de legatis 2. fol. 119. vbi in materia coniecturae ordinis scriptum reliquit, id procedere, & debere intelligi praesumptiue, & coniecturaliter, & sic stante, aut superueniente fortiori, & validiori coniectura, illi standum, cum vna praesumptio validior alteram tollat minus efficacem. Et Peraltam refert, & sequitur: & ita in proposito resoluit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. num. 12. Mantica etiam, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 6. dicto titulo decimo tertio, num. 12. dicens, quod magis spectatur ordo intellectus, quam verborum, & Mantica solo relato Mascardus, de probat. tom. 3. conclusione 1417. num. 31. vbi inquit, ex ordine scripturae coniecturam, deductam, non procedere, quoties de voluntate contraria apparuerit: optime Burgos de Paz, in consilio 27. num. 21. & 22. vbi explicat textum, in d.l. quoties, ff. de vsifructu: & concludit, eum procedere in dubio, non vero cum de testatoris voluntate, seu mente in contrarium apparet; tunc namque de voluntate, non de ordine curatur: & citat textum, in l. cum pater, § fidei tuae, ff. de legatis 2. ibi. Nam ordo scripturae non impedit causam iuris, ac voluntatem, & alia notanda in proposito adducit ibidem, & in consil. 29. num. 83. & in consil. 32. num. 13. & 14. & conuenit Simon de Praetis, lib. 2. dicta solution. 3. num. 15. 16. & 17. & num. 25. vbi inquit, quod ordo rationis, & intellectus, magis curatur, quam ordo verborum, & quod mens apparens per verba generalia, vel aliter est attendenda, non ordo scripturae: & quod ordo scripturae facit, vt ex eo sumatur coniectura: quod si alia sit validior coniectura, illi statur. Conuenit etiam Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo. 5. littera O. conclusione 196. numero 19. in illis verbis: Restringe, quando sumus in casu certo, quia nihil releuat ordo; sed in dubio, &c. & num. 27. ibi: limita, quia ordo scripturae quandoque peruertitur, vt seruetur intentio disponentis, & citat Oldrad. & Calderinum, ita dicentes, & num. 28. ibi: vbi constat de mente disponentis, non attenditur ordo, &c. & idem repetit num. 31. & duobus sequent. & num. 35. ibi. Declara, quia praedicta sunt vera in dubio, secus si constat de mente, vt quia aliquid proponitur primo loco, postea aliquid euentualiter, & secundo loco, quia tunc praeferuntur intentio expressa, quia res est clara. Alex. a. cons. 70. num. 4. & sequent. lib. 7. Conuenit denique[sect. 16] Nicolai Euerardi in proposito huiusce materiae distinctio, & resolutio; is namque Author, in praecitato loco, ab ordine. num. 11. vt conciliet omnia iura, & Doctorum authoritates in hac materia ordinis scripturae seruandi, vel non, atque recolligendo aliorum Interpretum distinctiones, sic existimat dicendum, quod aut constat, ordinem esse datum pro forma, aut non constat: Etsi non constat, aut constat de mente legislatoris, vel alterius disponentis, & tunc non curatur de ordine, sed de ordine intentionis, & voluntatis, d.l. nec enim, ff. de solut. & d. cap. authoritate Martini, & d. cap. penult. quod si de mente disponentis non constat, tunc ex ordine efficax argumentum, atque coniectura deducitur, & in dubio praesumimus affectionem, & mentem, & inspicimus ordinem; provt alij Authores ibi relati obseruarunt, & deducitur ex his, quae Cardinalis Thuscus, in loco praecitato supra, per totam conclusionem tradidit. Et hactenus de secunda obseruatione, & regula negatiua priori contraria. Rursus & tertio loco obseruandum, atque consti[sect. 17]tuendum erit, ex ordine, siue contextu literae, aut scripturae, vel dispositionis, priorisve nominationis, coniecturam, & argumentum deduci aliquando commode, non valere aliis etiam de casus, & rationibus, vltra rationem obseruatione praecedenti propositam, quae a contraria voluntate, siue mente praesumpta originem sumpsit. Nam (vt in initio huius cap. dixi) plerumque scripturae ordi necessitatis non censetur, nec necessario seruandus est, immo leuis reputatur momenti, & praeiudicij, l. prima, in fine, ff. de ventre inspiciendo. Bartol. in l. 2. § prius, ff. de vulg. & pup. substitut, & cum Corneo, Parisio, & aliis commune esse Doctorum assertum affirmat Burgos de Paz, in consil. 32. num. 14. idque procedere, quando aliqua ratio, vel subiecta materia, vel qualitas rei, aut personarum, aliave circunstantia, siue causa legitima sic. suadet, vel vbi apparet, quomodo ius disponat in aliquo casu, siue disponere voluerit: aut cum ipse ordo conformis non est iuris rationi, aut aequitati, vel his, quae ex dispositione ipsa, vel aliunde (legitime tamen) eliciuntur. Provt haec deducuntur ex multis Doctorum sententiis, & obseruationibus congestis in vnum, & sic acccipiendis; per Fuluium Pacianum, de probat. tom. 2. cap. 25. ex num. 72. vsque ad num. 83. ex quo, Menochio etiam, & Simone de Praetis, sic etiam notaui; sed non ita exacte explicaui in commentariis de vsufructu, cap. 40. num. 30. & duobus seqq. vbi dixi, ab ordine litterae argumentum, & coniecturam non indistincte procedere, sed recipere potius nonnullas declarationem & limitationes, & aliquas ibi retuli; vltra ea autem, quae ibi dixi, Francisci Manticae, de coniectur, vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 13. num. 12. in finalibus verbis; resolutio superiora confirmat; inquit namque, Baldum, in l. veluti, in 2. lectura, ff. de iust. & iure, eleganter distingue[sect. 18]re, quod aut ordo scriptura congruit rationi, & tunc consideratur, aut repugnat, & reiicitur; aut dubium est. & seruatur: quod in effectu (sed latiori sermone) probarunt Thuscus & permulti illi iuris Interpretes aggregati supra, num. 5. Fuluius etiam Pacianus latissime, dicto cap. 25. lib. 2. per totum, qui ex num. 73. cum sequent. recte considerauit, argumentum ab ordine scripturae, non esse semper validum in iure, & materiam continere brocardicam (vt supra dixi ad initium huius cap) & sic saepe deficere, imo saepissime digniores vltimo loco nominari, & in ordine litterae describi, vt constat ex his iuribus, quae ponderauit num. 73. & sequent. & tandem numero 79. inquit, quod distingui solet, quod aut prior nominatio facta fuit ad ordinam praelationis inducendum, & tunc nemini dubium est, quin ordo literae inspiciendus sit, vt patet in l. 1. ff. de albo scribendo, aut fuit facta ex quandam simplici, & enunciatiua personarum demonstratione, & tunc ordo scripturae non debet attendi. Vt ait Felinus, & sequitur Maranta, qui ibi commemorantur: & num. 80. concludit: alios dicere, quod quando prior nominatio facta reperitur in tali materia, in qua nulla alia consideratio prioris nominationis considerari potest; tunc maior dignitas ex priori nominatione arguitur, alias secus, vt tradit Decius, in cap. auaritiae, num. 6. versic. praedictis tamen, col. 2. de praebendis. Quarto denique & vltimo obserundum, atque[sect. 19] constituendum erit, ex dictis hactenus, & praefata{ Ex Regij Hispalensis Senatus egregia definitione. } coniectura, siue argumento, quod ab ordine, & contextu scripturae, aut dispositionis deducitur; inferri ad casum practicum, & quaestionem ex facto in Regio Hispalensi Senatu hisce diebus occurrentem; si haereditas inquam non sufficiat ad integram legatorum omnium solutionem, an primo nominata, & scripta in ordine dispositionis, prius solui, & adimpleri debeant, quam alia, an vero debeat vnicuique pro rata portionis, aut quantitatis sibi relictae legatum persolui. Nam cum de se plus frequenter expectent homines, quam habeant in facultatibus suis, vt in l. in fraudem, l. 1. ff. qui & a quibus manumissi. saepe accidere solet, vt testatores substantiam suam, de qua disponere possunt, in pluribus legatis, tam piis, quam gratiosis distribuant, multúmque vires patrimonij in similibus dispositionibus excedant: sicuti Vincent. de Franchis, & Franciscus Munozius de Escobar, in locis, infra commemorandis obseruant: Et quidem prima facie dicendum videbatur, legata ab ordine litterae testamenti soluenda, etiamsi pro omnibus legatariis bona non sufficiant; talis enim censetur esse mens testatoris, qualis est ordo scripturae, qui designat, & denotat ordinem voluntatis, & praedilectionis, vt supra traditum est, & probatur ex textu singulari, in l. quoties, ff. de vsufructu, vbi primo nominatus in alterno vsusfructus legato, praefertur secundo. Quod ego quoque adnotaui, & latius eum textum exornaui in commentariis de vsufructu, cap. 40. ex num. 30. cum sequent. Secundo deinde facit textus, in l. qui duos, ff. de legatis 1. ibi namque statuitur quod legatis Titio duobus equis, & Seio aliis duobus ex iis, quos testator habet, Titius primo nominatus prior eligit; & ita argumentum videtur deduci, vt generaliter in caeteris legatis id ipsum statuendum sit, provt deduxisse visus est Tiberius Decianus, in consil. 37. num. 45. lib. 1. Tertio facit textus, in l. si ita legatum, 68. §. 1. ff. de legatis 1. vbi Caius Iureconsultus in hunc modum scripsit: Si ita legatum sit, Seio seruos decem do, pater eos decem, quos Titio legaui. Siquidem decem tantum inueniantur in haereditate, inutile est legatum. Si vero ampliores praeter eos, quos Titius elegit, in caeteris valet: sed non ampliores, quam decem, qui legati sunt: quod si minus, in tantos quanti inueniantur. Ecce vbi legatum seruorum decem, secundo loco factum, inutile est, si decem tantum in haereditate inueniantur: quia de decem seruis legatum aliud primum praecessit, nec concursus admittitur. Quarto videtur expresse vrgere textus, in l. generaliter, §. quid ergo, ff. de fideicommis. libert. vbi legata pecunia pro libertatibus certorum seruorum comparandis, primo nominatus, primo consequitur libertatem absque aliqua defalcatione, & quidem cum caeterorum libertas aeque fauorabilis diiudicari deberet; satis aperte elici posse videtur, non alia, quam ordinis scripturae (qui voluntatis, & praedilectionis rationem designat) adductus ibi fuisse Iureconsultus. Quinto denique vltimo facit sententia eorum, qui in proposito articulo, & in legatariis quantitatum concurrentibus simul (in quibus terminis loquimur) ita statuerunt, videlicet legatarios quantitatum primo nominatos aliis vlterius nominatis praeferri. Castrensis scilicet in l. si quis testamento, §. primo, numero 5. ff. de legatis primo; qui tamen parum vrget, cum aliis in locis contrarium asseuerauerit non modo, sed & firmiter tenuerit: Cifuentes, in l. 30. Tauri, num. 4. quos citat pro hac parte Ioannes Gutierrez, in l. nemo potest: numero 97. de legatis primo. Vere tamen, Cifuentes id non adeo aperte inquit, nec praesentit, vt pro ea sententia allegari possit ita simpliciter. Sed pro eadem retulit Peregrinus, de fideicommissis, art. 4. n. 59. Tiberium Decianum, in cons. 37. n. 45. lib. 1. alios etiam recensuit Tiraquellus, in priuilegio piae causae 72. Caeterum Senatus Regius Hispalensis contrarium[sect. 20] rectius existimauit, & definiuit de iure in causa legatariorum Petri de Reina, & haeredum, atque vxoris ipsius, & legatarios eosdem quantitatum concurrere simul pro rata, nulla praenominationis habita ratione decidendo decreuit, inferioris sententiam confirmans: & vere pars haec, atque Senatus decisio ex sequentibus comprobatur, & fulcitur fundamentis. Ac primum quidem ex textu, in l. is cui. 5. §. si plures, ff. vt in possessionem legatorum: nam cum praemisisset Iureconsultus legibus praecedentibus, quod is, cui legatorum, fideicommissorúmve nomine non cauetur, mittitur in possessionem, sed nunquam pro domino esse incipit, nec tam possessio rerum ei, quam custodia datur: neque enim expellendi haeredem ius habet, sed simul cum eo possidere iubetur, vt saltem taedio perpetuae custodiae extorqueat ab haerede cautionem, l. 5. illius tituli, cum inquam ita praemisisset; inquit in dicto §. si plures legatarij missi in possessionem desiderauerint, omnes venire debent in possessionem; subdit statim in hunc modum: Qui prior missus est legatarius in possessionem, non praefertur ei, qui postea mittitur. Inter legatarios enim nullum ordinem obseruamus, sed simul omnes aequaliter tuemur. Et Accursiuo ibidem ita dixit: Quia eiusdem sunt tituli, alias secus: item nota de ordine non seruando. Sebastianus etiam Naeuius id ipsum inquit, & notat, ordinem inter legatarios nullum seruari. Secundo deinde facit textus, in l. in quantitate, 73. §. finali, ff. ad legem falcidiam, quem velut expressum pro hac sententia omnes Interpretes expendunt communiter: textus etiam, in l. quia autem. 6. ff. si quis omissa causa testamenti, quem iuridice ponderat pro hac parte Peregrinus, de fideicommissis, artic. 4. num. 60. vbi etiam citat textum, in l. si vero composita, ff. de militari testamento: ibi enim legatarij in posterioribus codicillis, concurrunt cum legatariis in praecedenti testamento. Tertio facit textus singularis, in l. si quis testamento. 82. §. 1. ff. de legatis 1. vbi Iason facit computationem, dicens, quod quando legata excedunt vires patrimonij defuncti; ita vt non possit integre omnibus satisfieri legatariis, iuxta quantitates a testatore taxatas, tunc fiat distributio legatorum ad quotam minorem, habita tamen ratione, ad quoram scriptam in testamento, ita vt ista quota minori quilibet legatarius in tantum alium excedat, quantum in quota maiori excedebat, & sic cuilibet legatario fiat diminutio pro rata, iuxta voluntatem testatoris, donec reducatur ad vires patrimonij. Vnde cum testator voluerit, quod legatarius de triginta, habeat plus decem, quam legatarius de viginti, & legatarius de viginti, decem plus quam ille cui decem tantum fuerunt legata, vt in dicto §. apud Iulianum, vbi Glossa refert alia iura similia: computationem hanc mathematica demonstratione verissimam reddit Iason, dicens, quod si cum testator, qui habebat viginti in bonis, fecit legata, ascendentia ad quadraginta, & sic in duplo illius, quod haberet cuilibet fiat diminutio pro dimidia sui legati; id manifeste docuit Iureconsultus, in dicto §. apud Iulianum, vbi in hunc modum scribit: Apud Iulianum libro 32. Digestorum, Marcellus notat, is quis sola triginta reliquerat, Titio triginta legauit, Seio viginti, Maeuio decem; Masurius Sabinus probat, Titium quindecim, Seium decem, Maeuium quinque consequuturos: & huius textus, & computationis praedictae Iasonis, post Vincentium de Franchis, & Ioann. Ianez Parladorium, specificam mentionem fecit Franciscus Munozius de Escobar, dicta computat. 10. n. 5. & 6. Quarto pro hac parte ponderatur textus singularis in l. 2. §. primo, ff. de conditione indebiti, in illis verbis: Vel si post multum temporis emerserit aes alienum, vel codicilli diu celati, prolati fuerint, qui ademptionem continent legatorum solutorum, vel diminutionem, per hoc quod aliis quoque legata relicta sunt.[sect. 21] Et ibidem Paulus, & Alexander notarunt, quod si vni ex legatariis legatum integre solutum fuisset, posset collegatarius, cum haereditas non est soluendo, partem condicere ab illo: & idem Paulus ipse, in l. finali, §. licentia. Alexander, in §. et si praefatam, C. de iure deliberandi. Sequuntur Rolandus, de confectione inuentarij, in quarta parte principali, in cap. quid autem si vni. Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. 12. de legatis, num. 34. in versic. idem probatur. Marc. Antonius Peregrinus, de fideicommissis, articul. 4. num. 64. Quinto pro eademmet parte vrget, negari non[sect. 22] posse, quin testator, aequalem affectionem omnibus legatariis habuisse videatur, & ita praesumendum sit, nec potest aliud in contrarium ex solo scripturae ordine, aut contextu dispositionis deduci, nisi vltra testator ipse processerit, & voluntatem suam explicauerit, siue alia verba vltra ordinem litterae in fauorem legatarij protulerit, ex quibus, vel saltem ex coniecturis, & praesumptionibus, aut qualitate, coniunctionéve legatariorum, praelationis ratio deprehendi valeat: quod indicant velut manifeste omnia iura superius praecitata, si perpendantur mature; & agnouisse videtur Peregrinus, de fideicommissis, dicto artic. 4. num. 60. in fine, dum dixit, non obstare in proposito prioritatem temporis in ordine scripturae, quia cum vltimae voluntates per mortem, & non ante confirmentur, l. prima, ff. de testamentis, l. si quis in principio testamenti, ff. de legatis tertio. l. 5. §. finali, ff. de adimendis legatis, cap. cum marthae, de celebratione Missarum. Prioritas temporis considerari non potest; nam respectu temporis confirmans prioritas non datur: & num. 61. expendit Doctrinam Bartoli, in l. contractus, C. de fide instrument. vbi inquit, quod licet instrumento adiecta sint plura pacta, subordinate scripta, attamen vnum non est in tempore vlterius altero, quia vna omnium, & instantanea fuit stipulatio. Sequitur Curtius iunior, in consilio 147. num. 5. Sexto denique & vltimo extat in propriis termi[sect. 23]nis sententia eorum, qui specifice asseuerarunt, legatarios quantitatum simul concurrere, nulla praenominationis habita ratione, etiam cum haereditas soluendo non est, & sic non sufficit ad integram legatorum omnium solutionem: ita enim post ordinarios iuris Caesarei Interpretes in locis praecitatis supra, & alios Authores, firmarunt Vincentius de Franchis, decisione 236. num. primo, vbi inquit, quod quando pluribus factum est legatum quantitatis, & haereditas non est soluendo, sit diminutio legatorum pro rata: & id procedere etiam in legatis piis, per text. in l. si post missionem: vbi Bartolus notat, ff. ad legem falcidiam, quem allegat Iason, in d.l. si quis testamento, §. primo, ff. de legatis in primo: & cum Saliceto, & Gregorio Lopezio, in legatis piis, & non piis id ipsum statuit Ioannes Gutierrez, in l. nemo potest, ff. de legatis primo, numero 97. in principio. Antonius Gomezius, tomo primo variar. cap. 12. numer. 34. qui in fortioribus terminis, inter legata inquam quantitatis, & legata speciei id quoque admitti, & pro rata legatarios concurrere asserit, vt statim dicetur, Hieronymus de Caeuallos, practicar. commun. contra communes, quaestion. 103. ex num. 30. cum seqq. qui primo statuit, creditores semper praeferri legatariis, vt tradit Gregorius Lopez, ibi relatus, cum vero legatarij inter se concurrunt, distinguit, quod aut haereditas est soluendo, vel non: in primo casu omnes legatarij aequaliter consequuntur legata, argumento textus, in l. priuilegia creditorum, ff. de priuilegiis creditorum. In secundo vero casu, si haereditas non est soluendo, pro rata inter omnes est facienda diuisio: Et citat Paulum, Alexand. Gregorium Lopez, & Anton. Gomez. ita tenentes: Ioannes Parladorius, libro primo rerum quotidianar. cap. 18. per totum quem ad litteram recenset Escobar, dicta computatione 10. num. 6. & 7. vbi inquit, quod cum defunctus in legando modum excessit, supputandus est excessus; quia tertiam & quintam bonorum partem excurrit, & quantum fuerit excessus tantum cuilibet legatario pro rata detrahendum erit, vtpura si tertia pars excedat, tertia quoque pars cuilibet legato sit detrahenda, & loquendo in legato, siue in praelegato Tertij, vel Quinti, ponit sequens exemplum; dicit enim: Pone, quod Tertium, vel Quintum haereditatis testatoris valebat quadringenta, testator sexcenta legauit, quo casu excessus consistit in tertia parte illius, quod legare potuit, tertia igitur pars singulis legatis detrahenda erit: cui ergo sexaginta legata sunt quadraginta tantum debentur, cui triginta viginti, atque eo pacto fiet, vt defuncto singulis quod superest, omnia legata, vel praelegata tertiam, vel quintam partem non excedant; erit autem computatio ad modum praedictum facienda, vbi testator liberos reliquit: at vero si filius non liberos, sed parentes reliquisset; & plusquam tertium bonorum disponere non possit in praeiudicium parentum, vt in l. prima, titul. 8. lib. 5. nouae collect. Regiae, ad tertiam haereditatis partem bona erunt redigenda: quod si neque liberos, neque parentes testatos reliquerit, tunc sequenda erit computatio, de qua in §. finali, Institut. de lege falcidia, & hactenus Parladorius, & Escobar, vbi supra. Qui etiam adducit, praefatam defalcationem, & computationem habere etiam locum in legatis piis, vbicunque testator taxam, & modum legis excesserit, vt latius ibi num. 8. superiorem sententiam, & resolutionem, quod scilicet legatarij quantitatum simul concurrant pro rata, amplectitur M. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, dicto articul. 4. numer. 60. Surdus, in consil. 209. num. 6. lib. 2. Costa, de ratione ratae, quaestione 107. Pat. Ludouic. Molina, tomo primo, tractatu 2. disput. 199. fol. 1218. Antonius Faber, ad titul. C. de iure deliber. definition. 15. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusionum iuris, tomo 5. littera L. conclusione 55. ex num. 6. vsque ad numerum 15. folio 57. vbi inquit, quod si fiant tot legata, quae excedant vires haereditatis in quantitate, tunc omnes pro rata debent concurrere, non habito respectu ad ordinem, quis primo, vel secundo sit vocatus: & quod id procedit in legatis piis, & non piis, vt supra dixi, & etiamsi vni legetur quantitas, vt debita, quia nisi doceat de debito, concurrit cum aliis legatariis: & idem Thuscus dixerat antea conclusione 54. folio 56. quod legata patiuntur diminutionem, quando haereditas minuitur ex causa, quae habet originem ante obitum testatoris, quia fingitur, quod talia bona non extent tempore mortis: Secus si post obitum testatoris habuit originem, quia est culpa haeredis, l. in ratione, la 2. ff. ad l. falcid. & id maxime procedere, quando concurrit verisimilis mens testatoris legantis, & latius id explicat: & num. 4. limitat, quia si testator primo legauit Antonio 600. ex mille, quae debet consequi a Titio, & alia quadringenta, quae sunt ex residuo, legat Bernardo: si re vera a Titio non debet consequi, nisi 800. A. primus legatarius habebit sua sexcenta, alter solum quod superest, & non concurrit primus legatarius, quia non fuerunt legata mille ambobus, ita vt vnus haberet 60. & alter 400. sed vt secundus haberet ex residuo, quod superest deductis 600. & ita resoluit Alexander, in cons. 216. Magister Albertus, num. 3. & seqq. lib. 7. Nec refragantur superiori resolutioni, & Senatus[sect. 24] Hispalensis definitioni praedictae, fundamenta illa, quae pro contraria parte adducta fuere supra. Non primum ex l. quoties, ff. de vsufructu, cui responsum praeberet, nonnulla in simili casu considerauit Burg. de Paze, in consil. 27. num. 21. per totum, & eo non relato, Francisc. Munozius de Escobar, dicta computatione 10. numer. 12. in vers. nec etiam obstat. Respondet, quod ideo ibi primo nominatus, priusquam caeteri ad vsumfructum admittitur, quia ex tali admissione ius alterius nominati non tollitur, sed differtur, & suspenditur. At vero in casu nostro, si primo nominatus admitteretur ad recipiendum quantitatem sibi legatum, ius secundi penitus euanesceret, ideo in dicto §. apud Iulianum, ordo scripturae non attenditur, sed non omnes pro rata diminutionis ad sua legata admittuntur; vbi cum agitur de annullando, ordo non attenditur, vt in quidam, ff. de peculio. & ante praedictum Authorem explicauit Iason, in eodem l. apud Iulianum, numero 5. versiculo, contra istum. Burg. de Paze, dicto consil. 27. circa finem dicti numeri 21. in versic. tum quia in casu dictae l. quoties. Peregrinus vero dicto articul. 4. n. 63. in principio, vt diluat ipsummet argumentum ex d. l. quoties, deductum, primo praemittit numer. 60. in legatis quantitatum id quod diximus supra, eos scilicet simul concurrere, nulla praenominationis habita ratione. Cum vero legatarij sunt corporum, vel[sect. 25] corporum, & quantitatum, inquit, quod si necessitas postulet, vt simul concurrere nequeant, veluti in legato vsusfructus alternis annis relicto, vel vbi locus est electioni: tunc primo nominatus praefertur, dict. l. quoties, & dict. l. qui duos, ff. de legatis primo; vbi legatis Titio duobus equis, & Seio aliis duobus ex iis, quos testator habet, Titius primo nominatus eligit, quia necessitas ita postulat, cum eo casu simul concurrere non valeat; & idem est, cum testator seruos decem Seio legasset praeter eos, quos Titio legauit, tunc etenim inutile est legatum, si decem tantum inuenientur in haereditate, nec datur concursus inter legatarios; quoniam adiectio illa, praeter, coniunctionem impedit, vt Castrensis, in dicto §. primo, legis, si ita legatum, de legatis primo. Profitetur, & sequitur Peregrinus, dicto numer. 63. Franciscus Mignon. ad consuet. Andegauenses, folio 29. numero 23. & folio 227. colum. quarta. Pontanus, ad consuet. Blesenses, folio 46. columna 2. & folio 49. Similiter, si vni certa res, alij portio bonorum legata sit, quia generi per speciem derogatur, soluitur res illa prius particulariter relicta: Bartolus, in l. si quis seruum, §. finali, de legatis secundo, sed vbi necessitas aliqua non vrget, siquidem testator duobus eandem rem legauerit, vni post alium, prior nominatus non praefertur, sed ambo vti re coniuncti concurrunt, iuxta text. de legatis tertio. Et hactenus in hac materia Peregrinus, qui (vt vides) superiori distinctione explicat, atque diluit tria fundamenta, a me proposita supra pro contraria parte. Ego vero addiderim, certi iuris esse, & communi Interpretum omnium placito receptum (vt ex multis adnotaui supra, secunda, & 3. principali huiusce cap. obseruat.) ex contextu, & ordine scripturae, vel dispositionis argumentum, & coniecturam deductam, regulariter non obtinere, aliquando potius cessare omnino; & maxime, cum ex coniecturis, & praesumptionibus de mente, & voluntate testatoris, aut disponentis, aliter, vel in contrarium constare potest. Procedere autem, cum in dubiis versamur, vt ibidem dixi. Nec alia ratio, aut subiecta materia, vel natura dispositionis, aut praesumpta voluntas aliter suader. Cum ergo rationi, vel naturae, aut subiectae materiae dispositionis ordo non congruit, quod ordo non attendatur; attendatur autem, cum is non repugnat, iuridice resolutum fuit numeris praecedentibus. Id autem euincit, vt in exemplis tribus relatis dictae l. quoties, ff. de vsufruct. dict. l. qui duos, & l. legatum 68. §. primo, de legatis primo: ordo prioris nominationis, siue ibi praefixus attendatur omnino, quia cum ex natura dispositionis, iuxta subiectam illam materiam, praesumptam quoque testatores voluntatem simul concurrere legatarij nequeant; vel quia vsusfructus alternis annis legatur, vel quia electio relinquitur, vel dictio, praeter, adiicitur, quae satis aperte inducit praelationem primi legatarij ex voluntate testatoris: ordo scripturae designat equidem ordinem intellectus, voluntatis, & praedilectionis, vt primo nominatus, primo admitti debeat secundum rectam iuris rationem, & testatoris mentem praesumptam. Quartum denique argumentum ex l. generaliter, §. quid ergo, ff. de fideicommis. libertat. non refragatur: ibi namque primo nominatus, primo consequitur legatum absque aliqua defalcatione, quia fuerat legata pecunia, pro libertatibus certorum seruorum comparanda, vnde cum pro omnibus non sufficeret, non vtique fit diminutio pro rata, sed affectio testatoris consideratur, iuxta ordinem scripturae legatarij; ita vt primo nominato prius libertas comparetur; eo quod factum erat indiuiduum, & aliter impossibile erat, aliquem ex seruis consequi posse libertatem: & ita explicat textum, in dicto §. quid ergo. Curtius iunior, in l. more maiorum, numero 103. de iurisdict. omni. iud. sequitur Vincent. de Franchis, dicta decisione 236. numero finali. Escobar, dicta computatione decima, numer. 12. & hactenus de prima Senatus Hispalensis decisione, quando pluribus factum est legatum quantitatis, & haereditas soluendo non est. Dubium autem praecipuum versabatur in ipso{ Ex altera Senatus Hispalensis definitione. }met Senatu, cum agitaretur causa legatariorum eiusdem Petri de Reina: respectu eorum, quibus species certa veluti sundus, aut domus, aut vinea fuerat relicta: vtrum inquam superioris decisionis resolutiones procedant, quando aliquibus est legata species, & aliis quantitas; & sic quando extant simul legatarij quantitatum, & corporum, & in haereditate, deducto aere alieno, non reperiuntur nisi aliqua ex corporibus legatis; an horum legatarij illa assequantur seclusis aliis: & quidem in fauorem legatariorum corporum, siue specierum, vt cum eis non con[sect. 26]currant legatarij quantitatum, vrgere videtur textus velut expressus, in l. si fideicommissorum, 11. ff. vt in possessorum legatorum: vbi in haec verba scriptum reliquit Iureconsultus: Si fideicommissorum, vel legatorum seruandorum causa missus in possessionem, eam rem teneas, quae mihi per fideicommissum relicta est; aequius est me eam habere, cui ea ipsa relicta est: quam te, qui alterius fideicommissi nomine ingressus in eam es: nam et si mihi sub conditione legatum sit, & tu medio tempore in possessionem eius missus fueris legatorum seruandorum causa, deinde conditio impleta sit: non denegabitur mihi eius rei integra persecutio, & c. Deinde & secundo pro hac parte facit, quod rei in specie legatae dominium transit recta via in legatarium, l. a Titio, in fine, ff. de furtis, l. si tibi, §. cum seruus, ff. de legatis primo, cum aliis vulgatis: non autem sic est in legato in quantitate, quoniam legati quantitatis dominium non transit recta via in legatarium: vt cum Glossa, Bartolo, & Bologneto resolsoluit Michael Grassus, §. legatum, quaest. 69. num. 7. qui reddit rationem multum ad propositum nostrum, quod cum legatur quantitas, non est certa res legata, sicut quando species, vel corpus legatur, quae sit ista pecunia soluenda, & ea demum corpora nummorum ab initio legata videntur, quae haeres tradere voluerit; quod secus esse in legato speciei, apertissimi iuris est: & post alios Authores ita in proposito argumentantur Vincentius de Franchis, d. decisione 236. num. 6. qui etiam adiicit, quod generi per speciem derogari, regula illa procedit etiam in hoc casu, vt legato quantitatis, & sic generis, vsque adeo derogetur per legatum speciei, vt in specie legata, nec concursum pro rata praetendere possit legatarius quantitatis, si haereditas soluendo non sit: & ita fortius adstringit regula illa in proposito, quam ad modum Authoris praedicti adstringeret, vt vides, prefatum etiam fundamentum, quod legatum quantitatis non transeat in ipso iure in legatarium, sicut speciei; ponderauit Franciscus Munozius de Escobar, dicta computatione 10. num. 10. qui ideo inquit, in proposita quaestione melioris conditionis esse legatum speciei, quam legatum quantitatis: Caeuallos etiam, practicar. commun. contra communes, quaest. 103. num. 36. Tertio facit, quia ille, cui legata est species, dicitur esse legatarius illius speciei indiuiduae, & in ea magis dilectus a testatore; quae omnino diuersa est a legatario quantitatis, quia is dicitur legatarius generis, l. in ratione, §. incertae, ff. ad legem falcidiam: sicuti arguendo proposuit Escobar, dicta computatione decima, numero nono, in fine, Caeuallos, dicta quaestion. 103. num. 35. & ante eos Vincentius de Franchis, dicta decisione 236. numero decimo, (quem ipsi non citant) dum dixit, quod quando testator legauit rem vel speciem, videtur habuisse intentionem, quod omnino eam habuisset legatarius, quia iam sciebat, certam rem esse in haereditate, quae ratio non ita militat in legato quantitatis. Quarto denique & vltimo facit, quod in legatis corporum, & specierum non cadit congrua diuisio, sicut in legatis generis, neque etiam rara, quae sine mille ambagibus fieri non potest; vt contendit Caeuallos, in loco nunc Praecitato, dicto numer. 35. & subdit num. 36. quod qui grauatur in vno, in alio releuari debet (vt certum, & vulgatum est) vnde cum legatarius speciei; perempta specie, perdat legatum, adeo vt neque eius aestimationem petere possit, l. quidam testamento, §. etsi tibi, l. cum res, §. culpa, ff. de legatis primo; & latius per Thuscum, tomo quinto, littera L. conclusione 83. fol. 83. legatarius vero quantitatis semper illam consequitur, cum genus perire non possit, dict. l. in ratione, §. incertae, l. incendium, C. si certum petatur, & sic deficientibus bonis restatoris, diminiatur legatum quantitatis, secus vero legatum speciei: & ita eam sententiam veriorem affirmat, & magis consonam voluntati testatoris, & secundum eam semel practicasse, & obtinuisse asserit ipse Caeuallos, dicta quaest. 103. ex num. 35. vsque ad numerum 39. & citat Bald. Angel. & Gregorium Lopez, ita tenentes, tenent etiam opinionem eandem Baldus, Angelus, Castrensis, Iason, Crotus, Bald. Nouellus, & Iacobat. provt eos citat, & ponderat Vincentius de Franch. dicta decisione 236. num. 5. per totum: qui concludit, hanc opinionem fundatam in dispositione dictae l. si fideicommissorum, confirmarique authoritate Glossae, Baldi, Angeli, Pauli, Iasonis, Croti, Baldi Nouelli, & Iacobatij, insuperque rationibus corroborari, quas ponunt Iason, & Crotus: Castrensem etiam Alexand. Bald. Iasonem, & Angelum pro eadem Alexand. Bald. Iasonem, & rum speciei, citauit Thuscus, tomo quinto, littera L. conclusione 55. numer. 16. Albericum quoque, & Riminald. sen. pro ista opinione retulit Simon de Praetis, lib. 4. interpretat. prima, dubitat. 2. numero 8. fol. 285. Verum superioribus minime refragantibus, iuri[sect. 27]dice & recte definiuit contrarium Senatus Hispalensis in casu relato, & iterum in causa legatariorum Didaci ianez, & non apparente in contrarium testatoris voluntate, ex verbis testamenti, vel ex probabilibus, & vrgentibus coniecturis, & praesumptionibus deducta, legatarios quantitatum concurrere cum legatariis specierum, vel corporum, decreuit: ita quod aestimanda sint illa corpora, quae extant, & pro rata inter eos concursus fiat. Et vere pro hac sententia, & opinione sequentia fortiter adstringunt fundamenta. Ac primum quidem ea omnia, quae adducta, & ponderata fuere decisione, siue casu proxime praecedenti, quando scilicet legatarij quantitatum simul concurrunt: iura namque, quae expenduntur ibidem, ita generaliter loquuntur, vt omnes legatarios, omnémque causam eorum quando haereditas non est soluendo, comprehendere videantur aequaliter, nec congrua, aut concludens videatur assignari posse aliqua differentiae ratio. Secundo deinde facit textus, in l. quaerebatur 81. ff. ad legem falcid. vbi Vlpian. respondit, cum is, qui solum in nomine quadringenta in bonis habebat, ipsi debitori liberationem, Seio autem quadringenta legauerit, si debitor vel soluendo non sit, vel centum facere possit, quantum quisque habeat interuentu legis falcidiae; falcidiam ex eo, quod refici ex haereditate potest, quartam haeredi triuere, residuum dodrantem inter legatarios distribuere, & quamuis maxima pugna, & controuersia inter Interpretes nostros fuerit in proposito, vtrum legatum liberationis nominis debitoris, de quo in eo textu, dicatur speciei, vel quantitatis, & diuersi fuerint, eo adducti nonnulli, quod legata liberatione, videatur esse legata quantitas, & perinde sit, ac si pecunia soluta fuisset testatori, & postea legata, in qua dubium non esset, fieri contributionem, siue concursum pro rata inter legatarios; alij vero & e contrario, eo excitati, quod legatum illud dicatur speciei, quia facta exactione, legatum euanescit: quamuis inquam inter Scribentes ita controuertatur, vt videre licet penes Vincent. de Franchis dicta decisione 236. numero septimo, per totum. Escobarem, dicta computatione decima, numero vndecimo, ex quo tamen eo in textu id non deciditur, nec explicatur, de quo inter Doctores adeo ambigitur, & generaliter statuitur, distributionem inter legatarios fieri, ex quo etiam alio quolibet iure concursus non denegatur eo praetextu, quod corporis, aut speciei legatum factum sit, generaliter potius inter legatarios concursus admittatus pro rata, si haereditas soluendo non sit, iuridice equidem & congrue deduci videtur fundamentum tam ex eo textu (quando legatum illud quantitatis esset quod maximam difficultatem habet) quam ex aliis iuribus generaliter loquentibus, nec casum legati speciei, aut corporis excludentibus, vt generaliter concursus admitti debeat. Sic sane & generaliter condictio, seu repetitio conceditur in l. secunda, §. primo, ff. de condictione indebiti: nec distinguitur, vt id procedat, quando omnia legata sunt in quantitate; non autem, cum simul concurrunt legata speciei, & quantitatis, ita potius, & generaliter statuitur, quod Iureconsultus praesenserit differentiam hanc (quae ex capite Doctorum procedit, vt arbitror, & nunquam in iure expressa est) in consideratione non haberi. Quicquid aliter (sed male quidem) explicauerint Authores nonnulli relati per Vincentium de Franchis, dicta decisione 236. sub numer. 9. versic. nec etiam iuuari potest. Rursus & tertio facit, legata ob benemerita, & affectionem relinqui, l. nec adiecit, cum vulgatis, ff. pro socio, & sic videtur testator, siue legatum sit speciei, siue quantitatis, ex affectione, quam ad vtrumque legatarium habebat, velle, vel quod vterque legatarius habeat integrum legatum, si haereditas est soluendo, vel si non esset soluendo, quod diminueretur pro rat, vt in hoc par affectio consideretur. Nec quod certus sit testator, speciem legatam esse in haeredem persoluim, nec etiam legasset: quam rationem, ita in terminis & specifice considerauit Vincentius de Franchis singulariter, dicta decisione 236. numer. 111. & forsan si eum praelegisset Hieronymus de Caeuallos, dicta quaestione 103. ex num. 35. id ipsum probasset; vtpote, cum negari non possit, si verum amamus, maiorem voluntatem legandi considerari non posse, cum species, aut corpus legatur, quam vbi genus, aut quantitas relinquitur: imo quoad quantitatem relictam, inesse eandem, parem voluntatem, sicut quando corpus legatur, & forsan plerumque testatores potius quantitates, quam species aliquibus relinquere, quod melioris conditionis eos esse existiment, si in quantitate, quam in corporibus legata deduxerint. Sic autem adeo deterioris conditionis manerent, haereditate non existente soluendo, vt nihil prorsus haberent, specierum autem legatarij integra consequerentur legata, quod ab equalitate, adeo in iure desiderata, multum abhorret: aequum enim est, ex quo legata ex eodem testamento dependent, & debentur, vt eandem fortunam omnes legatarij patiantur; argumento l. cum pater, §. fidei tuae, ff. de legatis secundo. Satius ergo, & rectius erit, quamplurimorum iurium decisiones generaliter loquentes, quod ad legata etiam corporum accipere, quam vbi decisione expressa prorsus caremus, id statuere, quo legatarij quantitatum suius legatis priuentur omnino. Quarto denique & vltimo loco facit sententia, & authoritas eorum, qui partem istam, quod scilicet legatarij quantitatum cum legatarijs specierum, vel corporum concurrant, vbi de contraria testatoris voluntate non apparet (illa namque primum locum obtinet regulariter) defendunt ad vnguem, quorum numero fuerunt Angelus Paulus, Cumanus, Alexander, Corneus, Herculanus, & Parisius, quos pro hac sententia refert Vincent. de Franch. d. decis. 236. num. 3. & 4. vbi etiam citat Baldum, aliquando ita tenentem, licet aliquando contra tenuerit: & n. 11. in hac opinione residet. Inquit tamen in casu decisionis illius contrarium statuisse Senatum, quia ex verbis testamenti apparebat de voluntate testatoris contraria, & ideo illa considerata, ita fuit definitum. Eandem etiam sententiam magis amplectitur Munozius de Escobar, dicta computatione decima, num. 11. Petrus Surdus, de alimentis, priuilegio 30. numero primo, folio 290. & constanter tuetur Antonius Gomezius, tomo primo variar. cap. 12. de legatis, numero 34. & contrarium improbat, & ad eum se remittit Ioannes Gutierrez, in repetitione l. nemo potest, ff. de legatis primo, numero 96. sequitur etiam Parladorius, revum quotidianar. libro primo, capite decimo octano. Parisius, in l prima, ff. de legatis primo, numero 139. & firmiter tenent Peregrinus, de fideicommis. articulo quarto. numer. 63. in versic sed contra quod imo, solio 47. Cardinalis Thuscus, practicar, conclusion. iuris, tomo 5. littera L. conclusione 55. num. 17. folio 58. Simon de Praetis, libro quarto, interpretatione prima circa legata, dubitatione septima, numero vndecimo, folio 301. vbi inquit in hunc modum: Quid si legatum, quod reperitur in patrimonio, consistat in specie, & plura alia legata sint de certis quantitatibus, si haereditas est soluendo, legatarius speciei caeteris legatariis quantitatum potior est in ipsa specie legata, l. si fideicommissorum, ff. vt in possession. legat. si vero non est soluendo haereditas, legata omnia componantur, & contributio, & solutio eorum pro rata fieri debet in eo, quo reperitur, l. quaerebatur, ff. ad leg. falcid. & ibi Angelus comprobat. Castrensis, in consilio 272. Ad primum respondetur, column. finali, libro secundo: refert, & prosequitur Ancha. Regien in quaestione 4. parte prima, idem late comprobando tenet Anton. Gomezius, &c. Et nouissime Iacob. Cancerius, variar. capite 20. de legatis, n. 399. & septem seqq. Nec in contrarium vrgent ea, quae pro contraria[sect. 28] parte superius consideramus: Non primum ex l. si fideicommissorum. 11. ff. vt in possession. legat. Nam respondent Interpretes nostri communiter, textum illum procedere, quia ibi praesupponitur, quod haereditas est soluendo, & ita in contrarium expendi non potest lex ipsa, cum eo casu certum sit, quod legatarius corporis, aut speciei, in specie, aut corpore legato caeteris praeferatur, Cum autem haereditas soluendo non est, an id ipsum seruari debeat, textus metidem non aperit, nec explicat, quoniam nec id explicare, thematis, aut propositi tituli, & rubricae eius erat (vt vides:) quod ergo integra rei persecutio concedatur ei, cui res ipsa relicta erat, siue quod ipse, non alius habeat, iuridice statuitur, iuxta rubricam ipsam, & titulum: quid autem iuris sit, si haereditas soluendo non est, ibi non deciditur, sed aliorum iurium decisioni relinquitur. Sic sane, quod ibi praesupponatur, haereditatem soluendo esse, ex mente communi adnotarunt, nec superiora nunc adnotata adiecerunt Vincentius de Franchis, dicta decis. 236. numero decimo, in versiculo, alia opinio: & iterum in fine eiusdem numeri. Peregrinus, de fideicommissit, articulo 4. num. 63. versic. nec obstat textus, vltra quos etiam adiicio, in d.l. si fideicommissorum, iuridice dixisse Iureconsultum, aequius est, me eam habere, cui ea ipsa relicta est, quam te, &c. & in fine, ibi, mihi eius rei integra persecutio, &c. Nam etsi ego eam habeam, cui res specifice per fideicommissum relicta est, non tamen inde excluditur legatarij, aut legatariorum quantitatum concursus pro rata; ego namque eam habebo, salua tamen causa eorum legatariorum, id est contributione, & rata soluta, vt iura iuribus concordentur, argumento textus, in l. nihil proponi, §. 1. ff. de legatis 1. Non obstat secundum, & tertium fundamentum[sect. 29] nam cun in proposito articulo, aequalis affectionis legatariorum omnium, & praesumptae voluntatis testatoris ratio, magis quam subtilitas ea translatiua dominij in consideration habeatur; nihil equidem interest, quod ipso iure, aut recta via dominium transire videatur, vel non, quod per fictionem, & teuocabiliter transire dicitur; vt latius explicant, & prosequuntur Duenas, regula 210. Grassus, §. legatum, quaestione 69. & 70. Gratianus, regula 484. Ioannes Garcia, de expensis, cap. 5. numer. 24. Lara, in l. si quis a liberis, § vtrum, ex num. 45. vsque ad numerum 54. Mendez de Castro, in repetit, l. cum oportet, de bonis quae lib. sub numero 158. vel quod in specie, aut in genere vnde legatum soluendum sit, demonstretur, cum vere non maiorem testatoris voluntatem circa vnum, quam circa aliud legatum adesse, imo aequalem legandi voluntatem considerari debere, adnotatum, & probatum fuerit, atque ex his deducatur rationibus, quas superius ponderaui: & ita quemadmodum testator voluit, quod legatarius corporis, aut speciei, corpus, vel speciam consequeretur omnino; ita etiam quod quantitatem haberet legatarius quantitatis, desiderauit praecise; & verisimiliter credendum est non excogitasse casum, quo haereditas soluendo non esset, imo potius omnibus soluendo futuram credidisse. Quartum etiam fundamentum non refragatur, nam quicquid Hieron. de Caeuallos in argumento relatus dixerit, vere quidem in legatis corporum, & specierum congrua & facilis cadit diuisio, & rata, & quae sine ambagibus aliquibus fieri potest; aestimatis inquam corporibus ipsis, & speciebus, quae facillime aestimantur; & facta aestimatione, ita rata deducitur provt de pecunia, aut quantitate deduceretur. Sicsane, quod aestimatione facta, facile in contributum legatarij corporum, & quantitatum venieat; agnouit expresse Peregrinus, d. articul. 4. num. 63. versiculo, sed contra. Quod si legatarius speciei in eo grauatur, vt perempta specie amittat legatum (sicut in argumento dicitur) legatarius etiam quantitatis grauatur saepissime eodem onere, quando haereditas soluendo non est, aut maximum aes alienum vrget (vt frequentur accidit) nec inde inferri a separatis potest, vt ideo in contributionem legatarios quantitatum non admittat legatarius speciei, quod ipse non admittatur perempta specie; vtpote cum diuersa ratio militet, & legatarij quantitatum generalem habeant testatoris voluntatem in ea quantitate, nulli corpori, aut pecuniae restrictam, sicque ex quacunque re haereditaria, vel pro rata saltem deduci, maxime conueniens, & voluntati testatorum consonum est: nisi, vt diximus supra, ex coniecturata eorundem praesumptaque mente aliud appareat, aut quae legata primo solui voluerit, specifice dixerit: provt aduertit vltra Authores praecitatos supra, Michael de Cifuentes, in l. 30. Tauri, in vltimis verbis. # 52 CAPVT LII. Ex verborum, siue actuum geminatione, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri possit, & debeat, vt geminata quaelibet dispositio, & maxime in vltimarum tractatu coniecturali, & praesumpto, enixam, & deliberatam magis voluntatem habere, & latiorem interpretationem recipere dicatur. Vbi axiomata nonnulla in proposito, quibus Interpretes nostri assidue vti solent, vt geminationis effectus quamplurimos eliciant, exornantur, atque explicantur. Deinde, Aluaradi obseruationes quaedam, quod scilicet geminationis effectus dubietatem sanae mentis, aut meticulosae, vel affectae, & solemnitatis suspicionem tollat, institutionem quoque nutu, seu alio trahente, & sustinente testatoris manum; factam, efficacem efficiat; noue, & singulariter declarantur. Rursus, Philippi Decij consil. 181. numero 5. quod renunciatio geminata, facta a filia minore 25. annorum, etiam praetextu enormissimae laesionis non rescindatur, egregie, & vere temperatur, & Arij Pinelli opinio contraria, atque Pelaez a a Mieres distinctio probatur. Praeterea, dubium alterum, ab ipso Mieres, noue excitatum, nec ab alio tractatum, vtrum inquam maioratus a parente geminato consensu in eundem filium factus, reuocari non possit, quamuis non interuenerit aliquid eorum, quae in l. 17. & 44. Tauri, vt maioratus, aut meliorationes irreuocabiles sint, exprimuntur; dilucide, & melius quam antea factum fuisset, explanatur. Denique, vtrum confessio extraiudicialis geminata absente parte, plene probat. An etiam geminatio siue inculcatio, & repetitio verborum in eodem contractu, tollat beneficium, & remedium l. secundae, C. de rescindenda vendit, & an id ipsum procedat in contractu geminato, siue stante (vt aiunt) consensu iterato. An etiam data, & probata scientia laesionis; singulariter, & vtiliter discutitur, & Senatus Regij Hispalensis decisiones quatuor praecipuae commemorantur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis geminatis, siue multiplicatis, a testatore prolatis, colligitur eius mens, intentio, & voluntas: atque vehementior, & plenior interpretatio, & coniectura deducitur. -  2 Verba geminata efficacem, & magis efficacem voluntatem demonstrant. -  3 Ampliant dispositionem, & plus operantur, quam verba simplicia. -  4 Arguunt enixam, omnimodam, & deliberatam voluntatem testatoris. -  5 Perseuerantiam, & continuationem voluntatis, atque firmitatem propositi ostendunt. -  6 Fortius ius actui celebrato tribuunt. -  7 Actum alias inualidum, validum reddunt. -  8 Vim iurisiurandi obtinent. -  9 Impediunt restrictionem etiam de habilitate. -  10 Habent maiorem emphasim, maiorem effectum; & maiorem virtutem. -  11 Praecisam intentionem, atque exuberantem voluntatem inducunt. -  12 Tollunt omnem dubitationem. -  13 Id comprehendunt, quod specificam mentionem, siue relationem requirit. -  14 Ac denique, in omni actu, materia, & dispositione quamplurimos, maximosque effectus producunt. Provt hoc numero latius comprobatur, & infiniti iuris Interpretes recensentur, qui de vi, & effectu geminationis tractarunt. -  15 Verba geminata operantur, vt includantur in dispositione ea, quae alias non includerentur, nec continerentur. -  16 Etiam dissimilia, & maiora expressis. -  17 Et vltra naturam actus. -  18 Vt contra ea nihil obiici possit. -  19 Omniaque praesumantur solemniter acta. -  20 De interpretatione cum agitur, qui habet pro se verba geminata, dicitur habere maiorem, & efficaciorem dispositionem, -  21 Et non otiose, sed maximo cum mysterio prolata, & geminata intelliguntur. -  22 Idque in quacumque dispositione, tam inter viuos, quam in vltima voluntate, & siue a partibus, siue a iudice proferatur. -  23 Nec interest, quod in continenti, & siue vllo interuallo facta fuerit geminatio; quando versamur in geminatione, & cumulatione verborum. Secus vero in actibus, in quibus vt operetur, debet habere temporis interuallum. -  24 Verborum geminatio dubietatum sanae mentis, aut meticulosae, seu affectatae voluntatis, nutu etiam factae, atque solemnitatis suspicionem tollit, ex sententia Aluaradi. -  25 Quae noue & vere explicatur, atque temperatur. -  26 Renuntiatio geminata, facta a filia minore 25. annorum, non rescinditur praetextu enormissimae laesionis, ex sententia Decij, & aliorum. -  27 Contra vero ex sententia aliorum, quae magis probatur, & concludenter corroboratur. -  28 Maioratus geminato consensu, sine bis a parente in eundem filium, atque eisdem bonis factus; vtrum reuocari possit, quamuis nullum ex his interueniat, quae vt maioratus irreuocabiles sint, in l. 17. & 44. Tauri, exprimuntur. -  29 Vbi Pelaez a Mieres sententiam probauit, atque noue explicauit Author. -  30 Geminatio non operatur contra naturam actus, qui geritur, vel rei in actu deductae. -  31 Vel quando pluries exprimitur illud, quod tacite inest. -  32 Aut quando expressio induceret contrarium effectum. -  33 Vel magis explicite declaratur illud, quod erat expressum. -  34 Aut verba geminantur, vt quis sibi plenius, & clarius prouideat, non autem vt plus operentur. -  35 Confessio extraiudicialis absente parte facta, plene non probat quod exornatur remissiue. -  36 Et quid si praesente parte facta sit: & tunc acceptatio requiratur, & de vtroque vide infra, cap. 69. -  37 Confessio extraiudicialis geminata absente parte, plene probat, & praeiudicat. Vbi & Senatus Hispalensis decisio proponitur. -  38 Geminatio, siue repetitio, atque inculcatio verborum, quibus contrahentes sibi donant, & remittunt, quod pluris res valet; vtrum faciat cessare dispositionem, & beneficium l. 2. C. de rescind. vendit. -  39 Quod late tractatur, & ea sententia probatur, quae non amitti beneficium illud per clausulas positas in contractu venditionis, quantumcunque geminatas, asseuerauit. -  40 Et infertur ad aliud, vtrum inquam sit locus remedio legis eiusdem, quando venditor, vel emptor sciebat verum valorem rei. -  41 Et scientiam laesionis non tollere remedium illud, rectius defenditur. -  42 Infertur etiam ad decisionem Senatus Hispalensis, & casum practicum, vtrum inquam dispositio d.l. 2. locum non habeat, quando contractus est geminatus. In quo diuersae rationes, & sententiae proferuntur. Et tandem concluditur, geminatum, aut iteratum consensum non tollere legis illius beneficium. Ac pro ea parte Arij Pinelli, Vincentij de Franchis, Andreae Fachinei, & Antonij Fabri placita, & resolutiones expenduntur. -  43 Confessio geminata exceptionem non numeratae pecuniae non excludit. -  44 Geminatio contractus non nocet mulieri fideiubenti pro marito. Vbi & de authent. si qua mulier, & authent. siue a me, C. ad Velleian. remissiue agitur. PRo distincta, & dilucida huiusce cap. expli[sect. 1]catione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, & principaliter, quod ex verbis etiam geminatis, sine multiplicatis, a testatore prolatis, colligitur eius mens, intentio, & voluntas; atque vehementior, & plenior interpretatio, & coniectura deducitur; quo in placito fere omnes conueniunt, quos longa serie commemorabo infra, & in terminis adnotarunt specifice Craueta, in consilio vltimo, numer 6. libr. 2. Parisius, in consilio 50. n. 15. lib. 4. Natta, in consil. 110. numero 4. & 5. Iason, in consil. 53. numer. 9. col. 3. lib. 3. Socinus iunior, in consilio 133. num. 5. lib. 1. Cephalus, in consilio 774. ex num. 11. libr. 5. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. titul. 6. num. 9. Hippolytus Riminaldus, in consilio 394. num. 14. lib. 4. Iacobus Menochius, in consil. 328. numer. 16. lib. 4. Aluaradus, Peralta, Praetis, & Gallinius, in locis statim referendis: & probat traditionem hanc clare textus, qui communiter allegatur ad hoc propositum, in l. Ballista, ff. ad Senatusc. Trebellian. vbi voluntas elicitur, atque interpretatio deducitur ex geminatis illis verbis; quantacunque pecunia de bonis, & haereditate ad eum peruenit, eam pecuniam omnem, &c. fructus etiam restituuntur, ac si nominatim de illis haeres fuisset grauatus. Citatur etiam textus, in authent. siue a me, & in l. si mulier la 2. C. ad Velleian. l. 3. ti[sect. 2]tul. 12. partita quinta, verba namque geminata efficacem voluntatem demonstrant. Ampliant dispositionem, & plus operantur, quam verba simplicia; ar[sect. 3]guunt enixam, omnimodam, & deliberatam volun[sect. 4]tatem testatoris. Perseuerantiam etiam, & continua[sect. 5]tionem voluntatis, atque firmitatem propositi osten[sect. 6]dunt: fortius ius actui celebrato tribuunt: actum alias inualidum, validum reddunt. Vim iurisiurandi[sect. 7] obtinent; quia consensus geminatus, valet tantum,[sect. 8] quantum consensus iuratus. Impediunt restrictionem, etiam de habilitate. Habent maiorem emphasim, maiorem effectionem, & maiorem virtutem.[sect. 9] Praecisam intentionem, atque exuberantem volun[sect. 10]tatem inducunt. Tollunt omnem dubitationem. Id[sect. 11] comprehendunt, quod specificam mentionem, siue[sect. 12] relationem requirit. Ac denique, in omni actu, ma[sect. 13]terias, & dispositione, quamplurimos, maximosque[sect. 14] effectus producunt. Sed ideo non repeto eos hoc loco, quod penes multos Authores, & maxime per Sebastian. Medices, Menchacam, Thuscum, & alios, iidem reperiantur congesti, & transcribendi vitium ab instituto, & conditione nostra multum abhorreat. Materiam igitur praesentem, & geminationis effectus considerarunt, atque exornarunt permultis superiora Authores sequentes. Gozadinus, Decius, Curtius iunior, Iason, multis in locis, Gregorius Lopez, Segura, Mod. Paris. And. Tiraq. Padilla, & alij; cum quibus Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 22. num. 13. vsque ad num. 18. vbi vide omnino. Mieres ipse, eadem prima parte, quaest. 5. vbi agit ex proposito, an licentia Principis geminata ad faciendum maioratum, excludat vitium subreptionis: & 2. parte, quaest. 5. n. 3. vbi quod verba geminata inducunt fideicommissum. Felinus late, & ideo originaliter videndus, in cap. si cautio. de fide instrum. n. 39. & seqq. Aimon Craueta, in consilio 54. num. 7. & in consilio 151. numer. 31. & consilio 160. numer. 6. & in consilio 201. numer. 42. & in consilio 346. numer. 12. & seqq. & in consilio 531. n. 2. & seqq. & in consil. 630. num. 3. & seqq. Corneus plene, in cons. 249. lib. 4. Carolus Ruinus in consilio 8. ex numero vndecimo, cum sequentibus, lib. 2. & in consil. 161. num. 22. libro 4. Corsetus, in tractatu de verbis geminatis. Rolandus, in consil. 61. num. 40. libr. 3. & in cons. 2. libro 4. Petr. Paul. Paris. in consil. 110. num. 45. & pluribus seqq. libro primo, vbi vide omnino, & in consil. 41. num. 38. & in consilio 69. num. 71. libr. 2. & in consilio 11. num. 25. & in cons. 71. num. 18. & seqq. lib. 3. & in cons. 89. n. 23. eo. lib. Marsilius videndus omnino, in l. prima, §. quaestioni, colum. 2. cum seqq. ff. de quaestionibus, & singulari 378. Geminatio actus. Florianus de sanct. Petro, in consil. 21. numero 56. & seqq. Sebastianus Medices, de regulis iuris, regula 2. vbi latissime scribit in proposito, & geminationis effectus congerit infinitos. Tiberius Decianus, in consilio primo, numer. 204. & in consilio 42. numero 30. libro primo, & in consilio 29. numero 5. & seqq. libr. 2. & in consilio 46. ex numero 37. vsque ad numerum 47. eod. lib. & in consil. num. 24. & seqq. libro 3. & in cons. 3. numero 62. & in consil. 5. numero 15. & in consil. 16. numer. 62. libro 4. Ioannes Cephalus, in consilio 40. numero 8. & seq. & in consil. 133. numero 114. & seqq. & in cons. 111. numero 14. & in consil. 63. numero 18. libro primo, & in consilio 321. numer. 8. & in cons. 414. numero 26. & in cons. 410. numer. 3. & in cons. 744. numero vndecimo, & seqq. lib. 5. Nicolaus Euerardus, in loco, a vi geminationis, per totum, folio 754. vbi infert ad multas, & notandas decisiones in diuersis materiis, & praecipue dicit facere ad 31. quaestiones, ibi adductas. Ferdinand. Vazq. de Menchaca, controuer. illust libro 2. cap. 83. numer. 13. latius de succession. creat. primae partis, lib. 1. §. 3. num. 13. vbi geminationis effectus 36. aggregauit. Petrus de Peralta, in l. Maeuius, §. eum qui, ff. de legatis secundo, qui ex numero 2. cum seq. fol. 516. recenset permultos, notabilesque geminationis effectus. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. primo ex numero tertio, vsque ad numerum 11. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 3. titul. 6. umero 9. & 10. & lib. 8. titul. 18. numer. 18. Iacobus Menochius, in consil. 206. numer. 44. libro tertio, & in consil. 306. numer. 15. & in consil. 392. numero quinto, & in consil. 328. numero 16. libro 4. & praesumpt. 34. numer. 42. praesumpt. 81. numer. 24. libro 4. Cremon, in cons. 23. num. 24. & seqq. Afflictis, decisione 164. ex num. 3. Anton. Gabriel, commun. conclusion. lib. 1. titul. de confessis, conclusione 3. Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 223. numer. 6. Marcabrunus, in cons. 75. num. 56. & seqq. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 3. dubitatione 2. solution 4. ex n. 20. rsque ad n. 29. fol. 259. Franciscus Beccius, in cons. 20. n. 12. Franciscus Bursatus, in cons. 22. num. 15. lib. 1. & in consil. 228. n. 27. lib. 3. Hippolytus Riminaldus, in cons. 59. num. 9. & 10. & numer. 91. & 92. libro primo, & in cons. 113. numero 46. libro 3. & consilio 84. numer. 39. libro primo, & in consilio 365. numero 9. & in consilio 394. ex numero 13. vsque ad numerum 17. libro 4. & in consilio 256. numero 47. libro 3. & in consilio 383. ex numero 17. vsque ad numerum 21. eod. lib. 4. & in consilio 513. numer. 51. & 53. libr. 5. & in consilio 628. numer. 20. cum seqq. libr. 6. & in consil. 714. numer. 48. eod. lib. & in consilio 750. num. finali, & in cons. 785. numer. 101. & 102. lib. 7. & in consili. 450. num. 40. & seqq. lib. 4. Borgninus Caualcanus, decisione 5. num. 27. & 80. parte 3. Siluester Aldobrandinus, in cons. 3. ex num. 15. vsque ad num. 20. & num. 78. Petrus Surdus, in consil. 60. numer. 7. & in consilio 73. num. 64. & seqq. libr. 1. & in consil. 112. n. 18. lib. 1. & in consil. 179. numer. 18. libro 2. & deci. 272. numer, 16. Fuluius Pacianus, in cons. 9. n. 15. Caesar Barzius, decisione Rononiae 5. ex num. 12. cum seqq. & numero. 21. & decisione 27. numer. 18. & decisione 71. n. 5. And. Fachineus, in cons. 4. n. 10. lib. 2. Claudius Aquensis, in repetitione dictae l. ballista, vbi de vi, & effectu geminationis congerit quamplurima. Fabius Tutretus, in consilio 10. numer. 15. & in consilio 16. num. 77. & in consilio 35. numero decimo, & in consil. 37. num. 21. & in consil. 47. num. 73. Achilles Pedrocha, in consilio septimo, ex numero 107. vsque ad numerum 113. & in consilio decimo, numero 24. & in consil. 23. num. 26. & 27. & in cons. 35. n. 50. & 51. Ioannes Vincent, Hondedecus, in consilio 30. n. 63. & tribus seqq. lib. 1. M. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, articul. 49. num. 28. fol. 451. Ludouic. Casanate, in consilio quadragesimo quinto, num. 160. Antonius Faber, ad titul. C. de rescindenda vendit. definitione 22. Hieronymus de Caeuallos, practicar. commun. contra communes, quaest. 762. n. 143. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo quarto, littera G conclusione vigesima octaua, per totam, fol. 148. & seqq. & tom. 8. littera V. conclus. 158. folio 547. Et ij quidem omnes iuris Interpretes, maiori ex parte, recte obseruarunt textum in in dict. l. Ballista, intelligendum in suis terminis, & propter verba vniuersalia geminata procedere: & quod alias cessante aliqua ex illis circunstantiis, quod haeres grauatus secundum regulas iuris lucrifaceret fructus; sicuti ex communi sententia tradidit Peregrinus, dicto articulo quadragesimo nono, numero 25. obseruarunt quoque, verba geminata operari, vt[sect. 15] includantur, & inclusa dicantur ea, quae alias non includerentur, nec continerentur, vt dispositio augeatur, vt per Cephalum, in consilio 58. numero decimo octauo, libro primo, Beroum, in consilio 43. numero 44. libro tertio, Nattam, & Rolandum, cum quibus Peregrinus, vbi supra, dicto numero 25. Thuscum, in locis nunc citatis: etiam dissimilia, & maiora expressis: quemadmodum respondit post alios multos Authores Hippolytus Riminaldus, in[sect. 16] consilio 84. numero trigesimo nono, & in consilio 101. numero 16. libro primo, Hondedeus, dicto consilio 30. numero 64. & 65. Achilles Pedrocha in consilio septimo, numero 109. & 110. & vt in dispositio extendatur, etiam vltra naturam actus Curtius iunior, in consilio 307. numero tertio, & sequentibus, libro tertio, Natta, in consilio 410. numero septimo, libro secundo, Hondedeus, dicto consilio 30. numero 66. libro primo: nec contra ea aliquid obii[sect. 17]ci possit. Hippolytus Riminaldus, qui Aretinum, Socinum, Gozadinum, & Cephalum refert, in consilio 113. sub numero 6. libro secundo, Fabius Turretus, in consilio 47. numero 37. omniaque praesumantur solemniter acta: vt post alios multos Au[sect. 18]thores tradidit Palaez a Mieres, de maioratu, prima parte, dicta quaestione 22. ex numero 16. qui etiam, & superius praecitati concludunt (vt in ini[sect. 19]tio dixi) quod de interpretatione cum agitur, qui habet pro se verba geminata, dicitur habere maiorem, & efficaciorem dispositionem. Corneus, quo[sect. 20]que respondit ita in consilio 187. numero 12. libro quarto, Thuscus, tomo octauo, littera V. conclusion. 158. numero 14. folio 574. quoniam non otiose, aut for[sect. 21]tuito, sed maximo cum mysterio prolata, & geminata intelliguntur; sicuti cum Cardinale, Corseto, Romano, Felino, Iasone, Marsilio, Corneo, & Eue[sect. 22]rardo adnotauit Medices, de regulis iuris, regula 3. numero nono: qui dicit id procedere in quacunque dispositione, tam inter viuos, quam in vltima voluntate, & siue a partibus, siue a Iudice proferantur. Et[sect. 23] id ipsum repetir numero septimo, & numero 102. nec interest, quod in continenti, & sine vllo interuallo facta fuerit geminatio; nam licet in actibus vt operetur, debeat habere temporis interuallum, iuxta resolutiones Felini in dicto cap. si cautio. vbi interuallum requirit in geminatione ad hoc vt pperetur, quando sumus in geminatione actuum, provt ipse loquitur: attamen quando versamur in geminatione, & cumulatione verborum, ne alterum ipsorum ster sine virtute aliquid operandi, id non procedit, ne interuallum vllum requiritur: Ita declarat ex auctoritate multorum, ab eo relatorum Parisus, in consilio 71. numer. 21. libr. 3. & in consilio 18. numer. 9. eo. lib. ac etiam in consilio 37. n. 58. libro 2. Iason, in l prima, numer. 30. & 33. ff. de offic. eius, cui mand, est iurid. sequitur Caesar Barzius, decisione Bononiae 5. numero 13. & 14. Thuseus, tom. 4. littera G. dicta conlusione 28. qui cum ex num. 104. cum tribus seqq. adduxisset nonnulla, vt conciliarentur diuersae authoritates, & doctrinae in proposito, an scilicet geminatio operetur, facta vno contextu, siue in continenti; an vero necesse sit, quod fiat ex interuallo; & numer. 107. resoluisser, commune placitum fuisse, quod geminatio, & inculcatio verborum, si fiat ad declarandam mentem, ita operatur, vnico contextu facta sicut si fiat ex interuallo; quia vtroque casu pariter ostenditur enixa voluntas: Tandem dicit declarandum, vt per Parisium, in locis relatis, quod scilicet in actibus, & verbis consoderatis per se, sit verum, quod verba geminata non operantur, nisi vnum actum. etsi reiterentur in continenti: sed quoad efficaciam maiorem ex geminatione, secus; & propterea, quod statuit Parisius, quod quando agitur de verbis, ne sint superflua, quia debent singula verba operari aliquid, non refert, an ex interuallo, vel in continent sint prolata, & num. 111. vel dicendum putat, quod licet geminatio plus operetur, quando fit ex interuallo in diuersis scripturis, tamen etiam operatur, si est in eodem instrumento: vt per Decianum, in consilio trigesimo septimo, numero 92. libro secundo, in quo etiam vnanimiter conueniunt Interpretes omnes illi commemorati supra, numero decimoquarto, qui verba geminata in eodem dispositionis actu, eademque scriptura, maximi ponderis esse, & multum operari; asseuerarunt, atque exornarunt, vt ibidem vidisti. Aluaradus etiam, de coniecturata mente defuncti. libro tertio, dicto cap. primo, ex numero septimo, vsque ad numerum 11. vbi notabiliter, & vtiliter infert, quod si de sana mente,[sect. 24] aut voluntate libera, vel affectata testatoris dubitetur; vel ipsa testamenti solemnitas hisce de causis suspecta redddatur, tam suspicio voluntatis, quam solemnitatis ex actibus geminatis submoueri debet: & inde, quod institutio nutu facta, ex geminatione actus subscriptionis testamenti, alio trahente, & sustinente testatoris manum, efficax efficitur; provt ibi ipsemet Author obseruat. Addiderim ego (& necessario quidem) in casibus[sect. 25] propositis, non ita absolute validari ipsos, aut validos pronunciari posse, ex eo solum, quod actus geminatio, aut multiplicatio interuenit; nam & iterari, aut geminari dispositio poterit, nihilominus dolus interuenire, & fraus adhiberi eisdem in casibus; siue non sana mens, aut libera voluntas adfuisse in eo, qui fecit dispositionem; quocirca, si de libera voluntate, aut sana mente dubitetur, ea repetenda erunt, quae supra, hoc eodem libro, & tractatu, explicata reliquimus, circa coniecturas furoris, aut sanae, vel non sanae mentis: ex quibus elici debebit, an praesumendum sit, quod adfuerit, vel non, sana mens; quantique verborum geminatio haberi debeat. Si etiam nutu dispositio sit facta, vel subscriptum testamentum alio mouente, & trahente testatoris manum, praelegenda quoque erunt ea, quae alio etiam hutusce libri cap. explicata remanent dilucide: quod si de voluntate libera, vel affectata dubium fuerit, non ita simpliciter ex actus geminatione, libera, aut non affectata voluntas elicietur, cum geminare actum, vel dispositionem, siue illam multiplicare potuerit is, cui vis, aut dolus adhibeatur, vel qui plenam libertatem non habuit, idque propter dolum saepe adhibitum, aut propter importunas, immodicas preces, quae infirmis adhiberi solent propter quas, ita facile geminant verba, ac primum actum conficiunt. Quocirca in his omnibus, rerum & personarum, & aliarum circunstantiarum, casuumque occurrentium qualitates perpendi debebunt, provt eas longa serie consideraui, & singulariter materiam explicaui quotidianar. har. controu. iur. libro tertio. cap. primo. per totum. atque ex ibi dictis temperandus, & explicandus erit Aluaradus, in loco nunc relato, ne verborum geminationi vsqueadeo roboris tribuatur, vt vel ipsas testatorum voluntates fraudari, vel coniecturas a me congestas ibi, non obtinere contingat: Quod & vltra scripta dicto capite primo, libri 3. suaderi poterit ex his, quae Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte dicta quaestione 22. numero decimo sexto, annotauit: is namque Author in eo dubio, vtrum videlicet renunciatio[sect. 26] haereditatis paternae, delatae, vel deferendae, facta a filia cum iuramento, quae sit minor viginti quinque annorum, si fuerit geminata, rescindatur, praetextu enormissimae laesionis; retulit Decium, in consil. 181. numero quinto, quem alij multi Authores ibi commemorati sequuntur, dum dicit, per renunciaationem geminatam censeri factam renunciationem enormissimae laesionis; idcirco laesionis eiusdem praetextu non posse rescindi. Statim vero citat Pinellum[sect. 27] tenentem contrarium, in l. secunda, C. de rescindend. vendit. 3. parte, numero 36. qui vere fuit in alia sententia, & adducitur ex textu in l. doli mali versiculo, idemque, ff. de nouat. & delegat. ex doctrina quoque Cornei, in consilio 140. libro tertio, & aliis rationibus ibidem adductis, per ipsum Pinellum, & tandem pro eodem Pinello concludentem eam rationem, Mieres ipse existimauit, quod renunciationes factae a minoribus, vel a mulieribus, etiam cum iuramento, non obligant, vbi inest dolus re ipsa contra minores, vel mulieres, cap. cum contingat, de iureiurando, cap. licet. eod. titulo, lib. 6. cap. quamuis pactum, de pactis, in 6. cap. secundo, libri 3. latius ego probaui; nam vbi dolus adest in contractu, deficit consensus contrahentis, & iurantis, & ideo non obligat. Cum ergo ex magna laesione in contractu interueniente praesumatur dolus, sequitur, quod geminatio quemadmodum non potest excludere dolum, ita non potest dare robur contractui, vt probat ibi Mieres, & late, atque erudite admodum Pinellus, in loco supra relato: ex cuius traditionibus valde corrobarantur ea, quae Aluaradi placitis adiicienda dixi. Non enim sanae mentis, aut voluntatis liberae, vel alterius similis qualitatis concludens praesumptio, aut coniectura resultauit, ex geminatione, cum dolo interueninete, vel non sana mente, aut voluntate libera existente, duplicari, & multiplicari verba potuerint, vel dispositio geminari facilitate eadem, qua semel verba prolata, aut dispositio facta, est. Idcirco non tanta geminationi vis tribuenda erit, sed & casuum occurrentium, personarum etiam, & temporum, rerumque circunstantiae inspici debebunt, vt diiudicari congrue valeat, an praesumptio doli, vel fraudis, aut non liberae voluntatis, ob geminationem cessauerit, vel non; quod in renunciatione, & in casu Decij obseruandum erit, ac ea quoque prae oculis haberi in ipso proposito debebunt, quae d.c. 2. lib. 3. scripta reliqui. Nec male perpendit Mieres, 1 part. d.q. 22. n. 16. col. 4. dum dixit, inter Dec. & Pinell. ita posse litem componi, quod si tempore geminationis, & consensus, bis secundo loco praestiti, duret causa, quae principio contractum dolosum & suspectum reddebat, sit nullus effectus talis consensus geminatus, quia adhuc durat vitium, & inconueniens. Si autem causa, quae a principio liberum consensum, & absolutam voluntatem impediebat, iam cessauerit, geminatio sit magni effectus, in quo (vt vides) superius a me obseruatis conuenit, quia non solum geminationem in consideratione habet, sed & alia inquit inspicienda, atque consideranda; sic vt geminari actus, vel verborum geminatio adesse potuerit, & non praecise ex actibus geminatus elici id, quod praecise eliciendum Aluaradus putauit; indeque Craueta, in consil. 494. num. 17. versiculo, Secundo, quod in actu suspecto geminatio nihil operetur; de iure scripsisse videtur. Vel quando idem vitium, aut defectus interuenit, vt ibidem in versic. Tertio: & eum refert Cardinalis Thuscus, tom. 4. littera G. conclus. 28. n. 118. & 119. fol. 152. & antea dixerat num. 103. consensum geminatum minoris parum operari: & retulit Parisium, in consil. 69. num. 71. lib. 2. & non tollere laesionem enormissimam, ex Romano, & Craueta, adnotauit ibidem, n. 112. & hactenus de praefata Pelaez a Mieres obseruatione. Qui & ipsamet, & quaest. 22. 1. partis, ex num. 13.[sect. 28] cum sequentibus, ad aliud noue infert, quod in du{ Casus practicus adducitur, & Senatus Hispalensis decisio proponitur. }bium excitat; an scilicet si pater bis faciat maioratum in eundem filium eisdem ex bonis, non liceat ei maioratum reuocare, quamuis non tradiderit possessionem, aut scripturam, nec contractus factus fuerit cumtertio; idque propter vim, & effectum geminationis, quae adeo plene operatur in iure, vt in initio huius cap. dixi, quo in dubio statuit inprimis, quod licet articulum istum nullus hactenus attingat, ex iuris tamen regulis, & rationibus fundari posse videtur, reuocari non posse ex virtute geminationis, quae multa habet in iure specialia, & id operatur, quod simplex, aut semel facta dispositio operari non posset, fortiusque ius actui celebrato tribuit; provt dicto num, 13. & tribus seqq. latius comprobat, & congerit nonnulla in proposito virtutis, & effectus geminationis, vt eam partem comprobet: tandem numero decimoseptimo, resolutiue inquit, quod maio[sect. 29]ratus a patre geminato consensu, siue bis in eundem filium factus, reuocari possit, non obstante geminatione, si nullum ex his interuenerit, quae vt maioratus irreuocabiles efficiantur, in l. 17. & 44. Tauri exprimuntur, & ea praecipue adducitur ratione, quod cum dicta l. 34. Tauri, pro regula posuerit, maioratus reuocabiles esse, nisi in casibus ibi specificatis, qui velut exceptiones ponuntur, & cum alias exceptiones opponere lex ipsa posset, eas omisit, casus alij omissi habentur pro omissis, & est adhaerendum regulae earum legum, quae etiam cum generaliter loquantur, generaliter sint intelligendae, licet vrgentior, vel diuersa causa, aut ratio in vno casu sit, quam in alio. Sed responsum praebet fundamento cuidam in contrarium adducto, quod consensus geminatus valet tantum quantum consensus iuratus. Ac denique eodem num. 17. in finalibus verbis, subdit, Et posito sine veritatis praeiudicio, quod vbicunque maioratus est geminatus, reuocari non possit, erit tamen licita reuocatio, etiam post geminationem, vbicunque in facultate Regia, ad faciendum maioratum concessa, expressum esset, quod possit reuocari maioratus, quoties pater voluerit, nam tunc reuocatio non est prohibita. Quibus ex verbis clare colligitur praesati Authoris inconstantia, aut in dubio superiori resolutio incerta: nam cum in initio dicti n. 13. cum seq. negatiuam partem fundauerit, postmodum dicto num. 17. putauerit dicendum maioratum geminato actu, siue iterato consensu factum, reuocari posse: tandem praecitato n. 17. dubietatem suam ostendit, nec firmiter in aliqua permanet resolutione. Ego vero eodem in casu, & in terminis propositis, atque non interueniente aliquo eorum, ex quibus in dictis legibus Tauri, maioratus efficiuntur irreuocabiles, firmiter, & constanter crediderim, ex sola geminatione, siue iterato actu institutionis maioratus in fauorem vnius & eiusdem filij facti, siue in testamento, siue inter viuos (modo irreuocabilitas absit maioratum irreuocabilem non effici, sed potius posse reuocari, provt ipsis legibus Taurinis pro regula statuitur generaliter, nec casus eiusmodi geminationis excipitur: quoniam adhuc militat ratio, & decisio dictae l. 27. & 44. Tauri. Verum enim est, maioratum reuocabiliter factum fuisse, quamuis geminatus actus, geminatáve maioratus institutio interuenerit, hoc est, quamuis pater bis in eundem filium, atque eisdem ex bonis maioratum fecerit: & quamuis ex geminata, binave constitutione, maior deliberatio, atque perseuerantia voluntatis inducatur, & euincatur, quo ad effectum voluntatis parentis eliciendae, quod maioratum in persona eius filij instituere voluerit (ad quod in effectu reducuntur fundamenta omnia, quae pro ea parte considerauit Mieres, vbi supra) non tamen ideo excluditur, quin ipse maioratus reuocari possit, stante regula generali, in dictis legibus Tauri praefixa, nec interueniente aliquo ex casibus, in eisdem legibus a regula ipsa exceptis: atque ideo, vel filium imputandum erit, quare sibi non consuluerit remediis a iure introductis ad irreuocabilitatem inducendam; aut iuridice, & verisimiliter praesumendum, quod pater, etsi faciendi maioratum enixam, & geminatam voluntatem, & deliberationem habuerit, non tamen renocandi facultatem sibi adimere voluerit, nec irreuocabilem maioratum instituere, ex quo vsus non fuerit aliquo ex praefatis modis, ex quibus maioratus fit irreuocabilis; potuit enim pro tunc sic deliberatam voluntatem habere, & nihilominus libere postmodum reuocare, cum reuocandi potestatem sibi non abstulerit. Sic sane Ludou. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. cap. 2. per totum: cum proposuisset regulam generalem numero 1. quod scilicet maioratus ex sua natura reuocabilis est, & postmodum adduxisset longa serie, & erudita manu (vt adsolet) quibus modis maioratus irreuocabiles fiant; nusquam verborum, aut actus geminationem in consideratione habuit, quasi ex reiteratione irreuocabilitatem non induci; praesentiret manifeste: & ita pariter se habuisse caeteros huius Regni Interpretes, constabit ex his, quae Mieres ipse, prima parte, quaestione 36. & septem seqq. Pater Ludouicus Molina, tomo tertio, de iustitia, & iure, disputat. 583. & tribus seqq. Fontanella nouissime, de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 9. parte 5. ex num. 142. cum multis seq. fol. 134. in proposito reliquerunt scripta. Omnes autem decisiones, siue Interpretum authoritates, & doctrinae diuersae, quae expenduntur a Mieres, dicta quaestione 22. prima partis, ex num. 13. vsque ad num. 18. ex his euitantur, quae nunc dicebam: nec vere in contrarium vrgent, vtpote cum ipsae non sint, nec procedant in terminis nostris, cum in dictis legibus Tauri, casus is exceptus non fuerit pro irreuocabilitate inducenda, & geminata, aut quomodocunque certo cognita voluntas maioratum instituentis non sufficiat, nisi traditio possessionis, vel scripturae interuenerit, aut cum Tertio sit res inita, In casibus autem, & decisionibus eisdem ponderatis a Mieres, multiplicatio, aut geminatio actus iuxta naturam, & subiectam materiam rerum, de quibus agitur, sic arguit absolutum, & verum consensum, vt ipsa geminatio supplere alia sit potens, & sufficiens, nec annullatio actus possit praetendi aliquo effectu, vtpote sic deliberato consensu apparente, nec aliquo deficiente, quod a lege fuerit requisitum necessario, provt a praefatis Taurinis constitutionibus requiritur, praedictorum aliquid interuenire, vt maioratus irreuocabilis fiat: & valde diuersum, ac maioris efficaciae, & virtutis est, a se patrem abdicare possessionem, aut scripturam tradere; quam verba, aut actum geminare: & sic defectus eorum, vel alicuius, ex geminatione suppleri non potest, lege non ita dicente, sed potius contrarium statuente, nisi vltra processum fuerit. Idque concludenti ratione confirmatur, nam testamenta, & vltimae voluntates, quae sui natura reuocabiles sunt vsque ad mortem, sicut maioratus, ex decisione dictarum legum Tauri, non ideo efficiuntur irreuocabiles, quod geminata, aut multiplicata voluntas circa legatum, aut fideicommissum, vel aliam dispositionem appareat, & interuenerit. Et sic multiplicatio verborum, atque ipsorum, seu actus geminatio operatur effectum ostendendi enixam volultatem atque perseuerantiam, & firmitatem propositi, maximamque ipsius deliberationem, non vero irreuocabilitatem operari valet eiusdem vltimae voluntatis quae sui natura reuicabilis est, quamuis in aliis actibus, & dispositionibus inter vious, qui sui natura irreuocabiles sunt, & propter praesumptum dolum, aut defectum consensus infringi possunt, contra statuatur aliquando ex vi geminationis; aliquando etiam nihil operatur, vt ex Pinello, & Mieres supra obseruaui. Et comprobatur etiam ex his quae ad limitationem propositae regulae generalis devi, virture, & effectu geminationis, vtiliter, & erudite considerauit Parisius, in cons. 110. num. 47. & sequent. lib. 1. Vbi in[sect. 30]quit, numero 50. multum ad propositum nostrum, geminationem non operi contra naturam actus, qui geritur, vel rei in actu deductae. Quo nihil magis concludens in casu praesenti dici posset, vtpote cum instutionis maioratus actus sui natura, & introductione, atque ex decisione dictarum legum Tauri reuocabilis adeo sit, vt nisi aliquid ex superius dictis interuenerit, teuocari libere possit. Inquit etiam Parisius, dicto n. 47. geminatinem non operari, quando expri[sect. 31]mitur pluries illud, quod tacite inest: & n. 48. quando expressio geminata induceret contrarium effectum. Quod etiam conuenit casui praesenti: & n. 49.[sect. 32] quando magis explicite declaratur illud, quod erat[sect. 33] expressum, aut verba geminatur, vt quis sibi plenius,[sect. 34] & clarius prouideat, non autem vt plus operentur: vt per Crauetam, in consil. 70. num. 30. Cardinalem Thuscum, practicar. conclus. iur. tom. 4. littera G. conclus. 28. num. 120. fol. 152. qui num. 102. commemorauit Parisium, in loco supra relato: & idcirco, cum in Senatu Regio Hispalensi lis quondam verteretur inter filios, & haeredes Dedaci de Fuentes, de articulo praefato in ipsis terminis a Mieres propositis, controuerti contigit, cum de aliis etiam pluribus controuersia excitata fuisset. Filius namque maior Didaci eiusdem, ex geminato actu vocationis, atque institutionis vinculi, & maioratus non solum, sed ex triplicato; semel inter vious, per priuatam scripturam (recongnitam tamen, & comprobatam iuridice, sed non factam irreuocabiliter) bis autem in vltima voluntate, ex quo magis dilucide de enixa voluntate, apparere dicitur, vt per Thuscum, post alios, dict. concl. 28. n. 3. Id ipsum contendebat, quod in dubium a Mieres propositum fuisset, recensui; & cum nullum ex tribus illis requisitis supra enumeratis ad irreuocabilitatem inducendam interuenisset, iuxta ea Senatus ipse definiuit, quae nunc adnotaui, postmodum vero ita dilucide comprobaui. Sed adiicio nunc, ex alio quoque comprobari, quod, geminationem verborum habere vim, & virtutem iurisiurandi, Interpretes nostri statuerint, dum maiorem, quam excogitare potuerunt vim, geminationi tribuere intendebant. Alij vero contradixerunt (vt vides) & nihilominus, ex iuramento in maioratu apposito simpliciter, irreuocabilem maioratum non effici, nec iuramentum contractui simpliciter appositum, mutare, aut alterare eius naturam. sed illam in omnibus sequi, & recipere omnes conditiones, subauditiones, & limitationes, quae veniunt ex natura contractus; ex multis iuribus, & Authoribus adnotauit specifice Ludou. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 4. capit. 2. num. 35. & 36. & disputant etiam Mieres, 1. parte quaestione 22. ex num. 8. & num. 36. Fabius de Anna, in consil. 78. num. 4. cum sequent. quod si cum iuramentum adiicitur, ita statuitur, nisi adiectum fuerit pacto de non reuocando, aut de ratum habendo, seu non contraueniendo; vt per ipsum Molinam, dicto num. 36. & num. 37. & per Authores relatos, Quanto magis ex sola verborum geminatione, aut actus etiam institutionis maioratus reiteratione, statui quoque ita debebit, si nullam aliud adfuerit, ex quo induci possit irreuocabilis; vt quae veniunt ex natura ipsius actus exclusa minime censeantur per geminationem, quae tamen quamplurimos effectus operari solet, vt in initio huius capit. obseruaui, & retuli Menchacam, Medices, & Thuscum, eos congerentes; ac inter alios, nonnullos potissimum, qui in actu practico conueniunt quotidie. Primus est, quod licet confessio extraiudicialis ab[sect. 35]sente parte facta, plene non prober; latius expli{ Ex altera Senatus Hispalensis definitione. }cant post alios multos Auctores Afflictis, decis. 337. numero sexto, & decisione 375. num. 3. Marsilius Maranta, Oroscius, Couarru. & alij, cum quibus Ioannes Gutierrez, videndus, de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 54. per totum. Iosephus Ludouicus, decision Perusina 9. per totam. Antoninus Thesaurus, decisione Pedemontana 109. Petrus Surdus, decisione 12. per totam Achilles Pedrocha, in consil. 2. ex num. 140. cum sequent. Hieronym. Caeuallos, practicar. commun. contra communes, quaest. 210. late Thuscus practicarum conclusionem iuris, tom. littera. C. conclusione 637. & 638. ex fol. 78. vsque ad fol. 87. Et ij etiam explicant, vtrum confessio extraiudicialis[sect. 36] praesente parte facta, plene probet, & noceat confitenti, & an acceptation necessaria sit. De quo videndus est Ioannes Gutierrez, dicto cap. 54. numero decimo, & numero 20. Caeuallos, commun. contra commun. quaect 16. & 17. Thuscus, dicta conclusione 638. & infra capit. sexagesimo nono. Attamen quod con[sect. 37]fessio extraiudicialis geminata absente parte, plene probat, & praeiudicat: vt per ipsum Ioannem Gutierrez, dicto cap. 34. num. 6. post alios multos Authores, Thuscum, tom. 2. dicta conclusione 638. ex num. 37. cum sequentibus: & tom. 4. littera G. conclusione 28. num. 41. & quatuor sequentibus, fol. 149. & num. 91. & 94. fol. 151. Menchaca, de succession. creatione, 1. partis lib. 1. §. 3. sub n. 13. vers. 10. effectus est. vbi inquit, hanc esse communem sententiam. Sebastianus Medices, de regul. iur reg. 3. n. 31. fol. 15. qui subdit, hoc dictum procedere, etiam si cuilibet confessioni adsit vnus tantum testis: Ioannes Borta, in consil. 23. num. 24. Fabius Turretus, in consil. 9. num. 38. Tiberius Decianus, in consil. 9. num. 37. lib. 2. & pluries iam Senatus Hispalensis ita definiuit. Hisce quoque diebus id ipsum obseruauit in causa illa, quae agebatur ex parte Consilij de Boornos contra D. Laurentium de Ribera, vt rescinderetur donatio ei facta quantitatis mille ducatorum, ex causa remunerationis priuilegij cuiusdam Regij ab eo in fauorem illius oppidi assecuti: nam licet amississet vnanimiter Senatus, dominationem ipsam fieri non potuisse ab eodem Consilio, siue eius Officialibus, seu rectoribus, nisi ex causa remunerationis, & probatis meritis aliunde, quam ex confessione donantis, & donatarij, & vtilitate apparente (provt apparuit euidenter) vt latius comprobarunt Curia Pisana, lib. 2. cap. 20. numero 12. Ioannes Gutierrez, de tutelis & curis, 2. parte, cap. 6. Ioannes garsia, de nobilitate, glossa 3. §. 2. num. 5. Escobar, de ratiociniis, cap. 24. ex n. 21. cum seq. vbi vide omino, Bobadilla, lib. 3. cap. 8. num. 71. folio 203. & lib. 5. cap. 4. num. 59. fol. 884. Admitteret etiam, in integrum restitutiotionem competere eidem Consilio ex causa enormissimae laesionis, etiam elapso quadriennio, iuxta textum in l. finali, titulo 19. partita 6. & relatos per Hieronymum de Caeuallos, practicarum commun. contra communes, quaest. 536. num. 16. Ioannem Gutierrez, practicarum lib. 2. q. 115. n. 13. Gomez de Leon, centuria prima, facto 96. num. 15. & 16. Restitui tamen Consilium aduersus confessiones geminatas, & in alio iudicio ad Officialium ipsorum, qui donationi praefuerunt, excusationem, & defensionem factas, nequaquam admisit, ex quuo de vtilitate euidenter adeo apparebat, & duntaxat de industria, & diligentia dicti Laurentij in assequendo dicto priuilegio in Curia Regia dubitari valeat, de quo tamen, ex eorundem duplicatis, aut geminatis confessionibus extraiudicialibus, atque ex dictis quorundam testium (licet singularium) apparebat. Deinde & secundum adducunt iidemmet Autho[sect. 38]res geminationis effectum, quod scilicet geminatio,{ Geminationis effectus proponitur, & Senatus Hispalensis definitio altera adducitur. } siue repetitio, atque inculcatio verborum faciat cessare dispositionem, & benesicium l. 2. de rescindenda vendit. quod ex aequitate fuisse introductum, ex ipsamet lege, atque ex his apparet dilucide, quae quotidianarum harum controuer. iuris, lib. 2. cap. 8. scripta, atque adnotata reliqui: vt puta, si in conuentione non modo additur clausula, qua inuicem contrahentes sibi donant, & remittunt, quod pluris res valet, vel quod plus pro ea datur, sed etiam adiiciuntur verba geminata, quod alter alteri donat totum, & plus, quod est in re, vel in pretio; tunc namque existimant, venditionem non rescindi ob deceptionem vltra dimidiam iusti pretij, si verbis geminatis omne totum, vel quicquid pluris res valeat, donari dicatur. Ita sane statuunt Baldus, Salicetus, Paulus, Panthal. Cremen. Cagnolus, Alexand. Felinus, Boerius, & Hippolytus, quos in id retulit (sed non sequitur, vt statim dicetur) Arius Pinellus, prima parte, l. 2. C. de rescindenda vendit. cap. 2. numero 22. folio 109. & cum Baldo, Paulo, Abbate, Bellamer, Decio, Alexandro, Socino, Corneo, Craueta, Cephalo, Rubeo, Marsilio, Chassaneo, Grammatico, & aliis resoluit Medices, de regulis iuris, reg. 3. num. 65. fol. 19. qui in hisce loquitur terminis. Vere tamen, ab eo praecitati Authores maiori ex parte in aliis terminis loquuntur, in contractu inquam geminato, & bis celebrato, & sic in fortioribus terminis, non in vno, eodemque contractu, in quo praefata verba inducentia donationem maioris valoris, enixe & geminate adiecta fuerint. In praefatis tamen terminis, quando in vno scilicet, eodemque contractu additur clausula continens verba geminata, loquuntur aliqui ex eisdem Authoribus, quos Medices refert, & omnes commemorati per Pinellum, dicto numero 21. in ipsis etiam terminis, quod benesicium dictae l. 2. C. de rescind. vend. cesset omnino, quando maxima cum geminatione verborum gesta sunt omnia, & solemnes intercesserunt rennuntiationes; tenuerunt Cremensis, Cagnolus, Iason, Socinus, Anton. Burg. Curtius iunior, Ripa, Craueta, Rubeus, Parisius, Rolandus, & sequutus est Iacob. Menochius, in cons. 1. num. 356. & duobus sequentibus libro primo, & ij quidem omnes ea duntaxat adduccuntur ratione principaliter (si originaliter praelegantur) quod verborum inculcatio, atque geminatio tollit praesumptionem erroris, quod est fundamentum beneficij dictae l. 2. & inducit deliberationem omnimodam, voluntatis pro validitate actus; vt latius per ipsos Authores nunc relatos, & per Decianum, in consilio 46. ex numero trigesimo septimo vsque ad num. 47. lib. 2. Caeterum Arius Pinellus, Vir equidem mihi sem[sect. 39]per eruditissimus, atque praestantissimus, 1. parte dictae l. 2. cap. 2. sub num. 22. fol. 109. cum iudicio profitetur, futilem, & reiiciendam videri hanc Baldi, & aliorum traditionem, & in praxi coram doctis non seruandam: tum quia retrahatur decisio ipsius l. 2. C. de rescindenda vend. quae ex aequitate principaliter adducitur; aequitas autem etiam eo casu militat, quo verba inculcantur, atque geminantur, quod negari non potest: textus etiam, i n l. finali, (quaesitum, cum ibi notatis, ff. de condict, indebiti: tum etiam recepta Bartoli sententia ne ex verbis generalibus tollatur benignum remedium eiusdem l. 2. aliorum etiam Interpretum placitum, qui Pinelli sententiae magis accedunt; Romanus, inquam, Paulus: Mod. Parisiens. & Rebuffus, quos ibi refert, & sequitur Pinellus: & vltra eum Antonius Faber, definitione 1. ad titulum, C. de rescindend. vendit. fol. 435. vbi contendit constanter, restitutionem in integrum ex benesicio dictae l. 2. non amitti per clausulas positas in contractu venditionis, quantumcunque geminatas: idque non tam illa ratione, quae vulgo affertur, quod credibile non sit, vernditiorem de tam graui damno, & vt loquuntur excessu cogitasse; cessat enim haec ratio, cum verba illa sunt addita, quanticunque sit pretij, quae omnem excessum comprehendunt: quam quia bonae fidei contractus non facile tam iniquas admittat conuentiones, argumento l. ex empto, 11. §. vlt. bona fides 56. ff. de actionib. empti quoque dubitandum non sit, quin ea ipsa facilitate, qua venditor contraxit, & decipitur, caeteras eiusmodi vulgares clausulas inseri patiatus, temetsi nec donandi animum habeat, nec benesicij, quod sibi competiturum intelligat, abiiciendi; non enim habet donandi animum, qui vendit, & si valet venditio facta donationis causa pretio viliore, l. si quis 38. ff. de contrahenda emptione. Nec obstat argumentum illud partis contrariae,[sect. 40] verborum inquam geminationem tollere praesumptionem erroris, quod est fundamentum d.l. 2. pro cuius explicatione animaduertendum erit, Interpretes nostros maiori ex parte existimasse, non esse locum remedio dictae l. 2. C. de rescind, quando venditor, vel emptor sciebat verum rei valorem: ita enim scripserunt Bart. Baldus, Salicetus, Paulus, Fulgosius, Romanus, Aretin. Alex. Decius, Socinus, Panthal. Cremensis, Cagnolus, Azo, Panormitanus, Anton. Burg. Fabianus, Balduinus, Couar. Mantua, Afflictis, Boerius, Parisius, Berous, Lofredus, Rolandus, & Tiraquellus, quos refert Arius Pinellus, in dicta l. 2. 1. parte, cap. 2. num. 10. & communiter receptum profitetur Menochius, in consil. 1. num. 351. lib. 1. Cae[sect. 41]terum contrarium sententiam rectius tuetur, & concludentibus rationibus confirmat Pinellus ipse, ibi, num. 11. cum seq. vsque ad num. 16. vbi etiam respondet rationibus omnibus, quae pro communi sententia adducuntur, & erudite obseruat, scientiam laesionis non tollere remedium dicatae l. 2. quae generaliter loquitur, nec distingui, an laesus sciat, vel ignoret laesionem: & suadetur etiam ex aequitate, qua lex ipsa principaliter nititur, quae militat etiam in eo, qui sciebat verum pretium, potuitque ex necessitate, vel alia causa moueri: & quia alias nunquam esset locus remedio legis illius, cum facile quisque probaret coniecturas vrgentes, vt saepius probari possunt, ad colligendum scientiam valoris in emptore; & venditore. Provt ibidem tenuerunt Albericus, & alij, quos recta ratione Pinellus sequutus est: & inde infert numero 16. non solum in processu non oportere probare ignorantiam, sed nec eam allegare: & num. 17. inde quoque improbat concludenti ratione sententiam eorum, qui negarunt remedium eius legis laeso, qui circa rem versabatur, eiusque notitiam habebat: quo in numero vltra ibi relatos, cum aliis fuit Menochius, dicto consilio primo, numero 350. & sequentibus, lib. 1. Ita enim nunquam daretur locus remedio eius legis. cum nullus secundum communiter contingentia, circa res suas non versatur. Inde denique, num. 19. cauendum esse inquit ab aliis, qui male respondeant, remedium dictae l. 2. non dari laeso sagaci, & experto, ob praesumptionem scientiae, vt latius ibi comprobat: & per Menochium, dicto numer. 350. Ex his autem omnibus deducitur euidenter, quam fallax sit argumentum praefatum Doctorum, quod verborum geminatio tollat praesumptionem erroris, iu articulo praefato geminationis; cum etiam data vera scientia valoris rei, non tolli medium eius legis, rectius tueatur Pinellus, & diebus praeteritis in causa Hieronymi Gonzalez de Villanueua, ita iuridice definiuit Senatus Hispalensis, & decidendo decreuit, beneficium d.l. 2. non amitti per clausulas positas in contractu venditionis, quantumcunque geminatas, nec etiam per scientiam laesionis, siue valoris rei, quae distrahitur. Id autem ipsum, vel ex alio euidentius demon[sect. 42]strabitur, quod in fortioribus terminis (& verissime{ Senatus Hispalensis decisio altera, admodum singularis, & eregia proponitur. } quidem) adnotarunt alij iures Interpretes commemorandi infra, quamuis alij plures contra statuerint, sed praepostere quidem, sic sane priorum sententiam recta & stricta iuris ratione sequutus est Hispalensis in altera causa, quae vertebatur inter Ludouicum de la Cueua ex vua parte, & D. Luisam Fernandez Colmenero ex altera; cum dictus Ludouicus ex remedio dictae l. 2. rescissionem contractus, iuxta legis ipsius modum, & decisionem coram inferiori proposuisset, causa autem ad Senatum allata, in fauorem dictae D. Luisae, & contra dictum Ludouicum definitiue pronunciatum, ex defectu magis probationis laesionis ex parte dictae D. Luisae iusti valoris probatione, quam quod contractus geminatus, atque iteratus fuisset. Mota namque, & pendente lite coram ipso inferiori super remedio praefatae legis, inter ipsas partes transactione certis pactionibus inita, res composita, & ad concordiam redacta fuit; iterum tamen transactione non obstante, ex beneficio dictae l. 2. actum fuisse dignoscitur a dicto Ludouico de la Cueua, in consideratione Senatum habuisse, quod contractus geminatus, & iteratus fuisset certis pactionibus (vt dixi) quasi id non excluderet legis eius remedium, si laesio probata fuisset ad eum modum, quem Scribentes requirunt, quos libro 2. cap. 8. longa ego serie commemoraui, sed actorem in intentionis probatione defecisse (vt nunc dicebam) id autem accuratius, & diligentius nunc comprobabitur, & vt distincte admodum fiat, obseruare, atque meminisse oportebit, Interpretes iuris nonnullos, inter geminationis effectus varios, illum, qui ad propositum attinet, inuenisse, & non dubitasse asserere, dictae l. 2. C. de rescidenda vendition. remedium, locum non habere in contractu geminato, & quando contrahentium consensus est iteratus, existimarunt namque, negari laeso beneficium ipsum, quando bis idem consensit, siue actum iterauit, ob vigorem geminati consensus. Et ita tradiderunt Decius, Castrensis, Chassaneus, Mantua, Rubeus, Anton. Burg. Rolandus, & Couarr. quos quasi sequaces Decij, sic tenentis in cons. 216. ad finem, retulit Arius Pinellus, tertia parte eiusdem legis 2. cap. 1. num. 36. fol. mihi 251. Castrensem etiam, in consilio 386. col. 2. lib. 2. quasi eius opinionis authorem, & alios nonnullos sectatores eiusdem retulit Sebastianus Medices, dicta regula 3. de regul. iuris, numer. 65. folio 16. Abbatem inquam, Bellameram, Socinum, Corneum, Crauetam, & Euerardum, Rubeum, & Cephalum. Et num. 80. inquit, quod opponere non potest, qui bis idem aliqui facit nam vbi interuenit geminatio, ibi praesumitur plena deliberatio: & citat Naldum, Euerardum, Cephalum, Felinum, & Gozadinum. Et n. 94. subdit, quod ratificatio geminata ad confirmandum contractum plurimum valet: & citat Afflictum, Parisium, Crauetam, Cephalum, & Portium. Et id ipsum ipsum resolutiue defendit Rolandus, in cons. 59. numer. 30. & quatuor seqq. lib. 1. vbi inquit, quod in venditione confirmata praesumitur interuenisse plena vendentis deliberatio: & quod reiteratio facit praesumi errorem abesse: & quod ad contractum reiteratum impugnandum, nihil videtur posse opponi; provt ibi comprobat. Et concludit num. 33. quod proprie in terminis nostris, dispositio dictae l. 2. locum non habeat, quando contractus est geminatus; voluit Castrensis, in consilio 386. col. 2. in fine, vol. 2. sequuntur Decius, Rubeus Abbas, & alij, relati ibi. Tiberius Decianus, in cons. 46. num. 38. libro secunde, qui dixit num. 37. quod per geminationem scripturarum, & in ipsis voluntatem reiteratam, deducitur certissima, & perpetua voluntas, quod dispositio reiterata, & geminata, videtur maiori deliberatione procedere. Et vbi adest geminatus actus, & geminata voluntas, tollitur omnis suspicio fraudis, & cessat etiam remedium l. 2. C. de rescindenda vendit. vt latius ibi. Et num. 42. quod qui bis actum praesumitur voluisse omnia illum valere. Et id esse, quod dicitur, geminatam concessionem idem operari, quod clausula motu proprio, & ex certa scientia: vt etiam comprobat idem Decianus ibi, num. 43. & adiicit, quod haec omnia indubitate procedunt, quando actus non fuit geminatus vno contextu, vel incontinenti, sed ex interuallo; nam hoc casu non est dubitandum de voluntate disponentis, quia certissima redditur ex geminatione actus ex interuallo facti, vt per Romanum, Felinum, & alios authores, ibi relatos. Adiicit etiam num. 45. ipse Decianus, praecipue id habere locum in casu consulationis illius cum talis voluntas fuerit in scriptura manu sua expressa bis, quae geminatio in scriptura plus operatur, & magis de liberatam ostendit voluntatem, quam si voce facta fuisset, vt per Felinum, & Parisium, quos ibi citat. Addiderim ego, haec duo adfuisse in casu praesenti & in Senatu Hispalensi controuerso, nec ab ipso Senatu in consideratione habita principaliter, quasi etiam eis concurrentibus, interuallo scilicet temporis, & diuersis scripturis, subscriptis a dictis contrahentibus, remedium dictae l. 2. C. de rescindend. locum adhuc haberet, si actor in probatione laesionis vltra dimidiam non defecisset, vel pars aduersa, venditoris scilicet, verum & iustum valorem non probasset. Rursus, & eandem sententiam, quod scilicet dictae l. 2. remedium non habeat locum, quando contractus est geminatus, siue bis iteratus consensus; tenuit Curtius iunior, in cons. 50. colum. 3. in fine. Neuizanus, in cons. 87. num. 26. & cum Castrense, Craueta, Romano, Barbatia, Ruino, Decio, Parisio, Rolando, Menochio, & aliis, Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iur. tomo 5. littera L. conclus. 294. num. 2. fol. 323. & conclusione 296. num. 5. fol. 329. & tomo 4. littera G. conclusione 28. num. 76. folio 150. & num. 90. fol. 151. & nouissime eandem amplectitur partem Iulius Pacius, in tractatu de emptione & venditione, num. 398. versic. sexto in venditione. Et quidem si Authores omnes praefatos originaliter praelegeris, inuenies apud ipsos, vel vnam, aut alteram duntaxat repetitam semper rationem, videlicet quod magna sit virtus, & effectus geminati consensus, multaque operetur frequenter, provt longa serie repetitum est supra ad initium huius cap. vt proinde valeat & effectum hunc de iure producere, nec aliquid debeat contra ipsam opponi. Deinde, quod in contractu reiterato & geminato praesumatur interuenisse plena deliberatio, & quod absit error, vt per Decianum, vbi supra. Deinque, quod vrgere videatur pro eadem sententia, doctrina illa Bartoli, in l. Iulianus. §. si quis colludente, ff. de actionibus empti. provt eam expendit Andr. Fachineus, controu. iuris, lib. 2. cap. 21. in fine, fol. 175. vbi eidem responder: & ante ipsum, quod ea doctrina non obstet, & contrarium sit verius, obseruauit Pinellus, 2. parte, l. 2. de rescindenda, cap. 1. n. 36. in finalibus verbis fol. mihi 252. Vere tamen rationes has leues admodum esse, nec adstringere, vel ex his duntaxat deduci poterit, quae dubio, & obseruatione praecedenti adnotaui; vtpote cum plenae deliberationis, aut defectus erroris praesumptio, vel ratio, vsque adeo in proposito non attendatur, quod etiam citra praesumptionem, & data vera scientia, remedium metipsum competere, nec scientiam laesionis tollere illud, ex veriori Interpretum placito probatum fuerit num. praecedentib. Ibidem quoque dictum, dictae l. 2. C. de rescindenda vendition. decisionem generaliter, & indistincte loquutam, sic etiam dicendum nunc, nec distinguere casum istum, immo ex aequitate, qua ipsa principaliter nititur, ipsum comprehendere absque dubio, si in vtroque contractu laesio probetur nam ex quo laesis vltra dimidiam, textus ille consuluit, laesis etiam iterato vel geminato consensu, aut contractu consulere intendit; & eius decisio, & verba conueniunt, ex quo ad primum contractum remedium ipsam non restringitur, & laesio magis, quam iteratio contractus inspicitur. Sic sane non obstare in proposito regulam actuum geminatorum, quando in vtroque contractu concurrit deceptio, & stante enormi laesione vltra dimidiam, quae dolo aequiparatur, praedicta generalia de geminatione actus non procedere; singulariter obseruauit Vincent. de Franchis, commemorandus statim, qui citat etiam Cacheranum, decision. 58. num. 37. versiculo non obstat. Contrariam ergo sententiam (quam vt dixi, sequutus est Senatus Hispalensi in casu relato) quod scilicet contractus geminatus, aut iteratus consensus non tollat remedium dictae l. 2. ex magis communi resoluit Socinus Senior, in consil. 85. n. 5. & 6. lib. 1. quem ad hunc modum retulit Thusus, tom. 5. litter. L. concl. 294. n. 4. fol. 323. Arius Pinellus, erudite (vt adsolet) 3. parte eiusdem l. 2. c. 1. dicto n. 36. in versic. ego autem. vbi inquit, verius ipsum arbitrari, quod geminatus consensus laesi regulariter non tollat remedium eius legis provt si post primum contractum petatur a laeso, vt confirmet, vel iterum consentiat, ipseque id faciat, vel si post iniquam diuisionem, separatim intercedat confirmatio partium, & in similibus. Adhuc enim concurrente laesione vltra dimidiam, manebit remedium legis ipsius 2. tum ob eius generalitatem, quae talem restrictionem non admittit: tum quia ex contraria opinione daretur maxima occasio fraudibus, facillimeque excluderetur remedium ipsum, quod vitiari debet: tum quia eodem errore, eademque facilitate laesus iterum consentiret, iuxta text. in l. doli 19. versic. idemque. ff. de nouat. provt idem aduertit Pinellus, & subdit, quod haec verior opinio colligi potest ex responso Cornei, in consil. 140. lib. 3. Inspecto principio, & conclusione. & ex Curt. Burgen. lib. 2. ad frat. c. 7. vbi neminem citat: & quod contrarius sibi Decius fuit, vt refert Craueta, in cons. 114. in fine. & in cons. 151. num. 31. vbi refert Roman & Socin. ita verius consulentis, & hactenus Pinellus, cuius sententiam, & resolutionem sequutus est Regius S. Neapolitanus, vt profitetur Vincentius de Franchis, decisione 243. num. 3. & 4. qui in ipsis terminis a me propositis in initio huiusce articuli, & casu in Senatu Hispalensi controuersi, quaestionem excitauit: inquit namque, dubitatum fuisse, an emptor deberet excludi a beneficio dictae l. 2. ex quo vltra primum actum venditionis, deinde mediante alio contractu, mota iam lite super eodem cesserat liti praedictae, immo se obligauerat soluere tertias, quae tunc debebantur ex causa pretij bonorum praedictorum, & fecerat venditionem pro pretio praedicto ad rationem ducatorum decem pro singulis ducatis centum: vnde dicebatur, quod ex praedictis contractus primo loco factus erat ratificatus, & geminatus, & geminatio operatur, quod quis deliberate censeatur contrahere, & cesset remedium laesionis, secundum Authores quamplures relatos per ipsum Vincent. de Franchis, num. 3. qui concludit, decisum fuisse contrarium, ex quo apparebat in vtroque contractu maxima laesio, vnde cum in vtroque contractu detur deceptio; aduersus vtrumque iuuari debet contrahens deceptus; nec attenditur geminatio, vt latius ibi post Pinellum, supra relatum: & Chassaneum, quem etiam ibi citat. Eandem quoque opinionem, longe probabiliorem sibi videri, dixit And. Fachineus, controu. iuris, lib. 2. cap. 21. col. vltima; versic. sed contraria sententia, fol. mihi 175. & proea citauit Socinus senior. Decium Romanum, Corneum, Boerium, Chassaneum, Fabianum, Cagnolum, & Pinellum. Tria etiam fundamenta expendit pro hac parte, quae in effectu ad eas reducuntur rationes, quas superius proposui, atque ex Pinelli traditionibus ipsae eliciuntur. Primum, quia d. lex 2. non distinguit, immo absque dubio locum habet, etiam quando primo aliquis vendit, deinde ex interuallo tradit, quo casu videtur esse duplex consensus in venditore. Secundo, quia semper eadem ratio humanitatis & aequitatis viget, suadetque, vt venditori succurratur. Tertio, quoniam nihil aliud efficere potest consensus saepe praestitutus, nisi vt praesumatur maior deliberatio, maturiusque consilium: quae quidem praesumptio cessat ob insignem laesionem, ex qua constat, venditorem deceptum fuisse; imo vero talis consensus multiplicatio obstare non potest, licet habeat vim renuntiationis l. 2. siquidem generalis renunciatio non facit, quominus competat actio ex d.l. 2. & concludit Fachineus quod haec responsio valet ad omnes regulas, quae adferuntur de vi, & efficacia geminationis. Ad quas etiam, vel vno solum verbo, & congtuenter quidem respondit Franchis, a Fachineo praetermissus, dum dixit, stante enormi laesione vltra dimidiam in vtroque actu, quae dolo aequiparatur, non procedere generales regulas illas de geminatione. Denique & id ipsum probauit pluries Sabaudiae Senatus, provt tradidit eleganter Antonius Faber, ad titul. C. de rescind, vend, definitione 1. fol. 435. n. 10. in illis verbis: Quare nec nocebit venditori, quod venditio fuerit geminata, si vtraque eodem laesionis vitio laborauit. Idque probatur argumento text. in d.l. doli 19. §. diuersum. ff. de nouat. & delegat. quam citauit Pinellus, vt supra vidisti. idem Faber, definit. 23. ipsius tituli, fol. 444. qui in hunc modum proposuit: Geminatio contractus non excludi beneficium l. 2. C. hoc titulo, si in secundo quoque contractu enormis laesio interuenerit. Postmodum in contextur inquit, quod interueniente geminata renuntiatione successionis totius, aut legitimae portionis, etiam si laesio interuenerit; sunt qui putent, non esse restitutioni locum, propter potestatem geminationis, cuius effectus apparent; nec si laesio immodica & vltra dimidium iusti pretij proponatur; quasi non possit dici laesus ab alio, quam a seipso is, qui cum posset petere contractus rescissionem, maluit eum nouo contractu confirmare, l. 1. §. in summa, versic, sed si post interuallum. ff. quar. rer. act. non det. l. si mulier. 22. C. ad. S.C. Velleianum. idque dummodo secunda renuntiatio ex interuallo facta sit quia ea, quae incontinenti fieret, videtur esse eadem cum prima. Nam & generaliter nostris placet, approbantem contractum, non posse postea petere, vt rescindatur propter dolum, aliamve causam restitutionis itemque ex actu geminato tolli omnem erroris, metusque praesumptionem, l. 2. C. de his quae vi, metusve causa fiunt: excludi beneficium Velleiani, ex d l. si mulier. exceptionem dotis non solutae, l. in contractibus, 14. §. sed quoniam, C. de non num. pecunia, itemque non numeratae pecuniae: l. cum fidem 4. l. generaliter 13. eo. tit. cui simile etiam est illud, quod dicimus, ex geminatione contractuum cessare praesumptionem simulationis, vt per Thesaurum, & Corset. relatos, ibi, num. 11. & verba geminata in contractibus probare etiam, vbi alias non probarent. Caeterum Faber ipse concludendo inquit, quod licet tanta vis sit geminationis, verius est, si in secunda quoque renuntiatione laesio talis intercesserit, quae sufficiat ad petendam restitutionem, non eo minus concedi debere, cum eadem semper subsit causa restitutionis. Et hactenus Faber, cuius resolutio expressim superiora confirmat. Afflictus quoque, decisione 110. vbi asserit, in sacro Consilio decisum, confessionem[sect. 43] geminatam ab exceptione non numeratae pecuniae non excludere. Et quod post solutionem licet non possit allegari exceptio non numeratae pecuniae, tamen post secundam, & tertiam promissionem sic: Antoninus Thesaurus, decisione Pedemontana 223. nu[sect. 44]mero 6. dum dixit, geminationem contractus non nocere mulieri fideiubenti, & versabatur in materia authent. si qua mulier. & authent. siue a me. C. ad Velleian. de quibus & de praefata doctrina vide omnino Barbosam (vt caeteros sciens, consultoque praetermittam) 5. parte legis primae, ff. soluto matrimonio, ex n. 48. versic. limita secundo, vsque ad num. 69. ex fol. 463. vbi latissime. # 53 CAPVT LIII. Ex eadem capitis praecedentis materia, & tractatu, quo de vi, & effectu geminationis, siue actus, aut consensus iterati virtute agebatur, & nunc quoque de eisdem agitur, & circa donationem omnium bonorum praesentium & futurorum, inquiritur, vtrum iteratus, siue geminatus consensus aliquid operetur. An etiam donatio ipsa omnium bonorum praesentium & futurorum, attento iure communi, vel omnium praesentium tantum, post decisionem, l. 69. Tauri, iureiurando confirmetur, & vsufructu, vel aliquo reseruato, de quo donator disponere possit, de iure subsistat: vbi in articulo adeo assiduo, & vulgato, ita absolute proceditur, vt vel huiusce duntaxat cap. obseruationibus praelectis, prolixae, & infinita fere aliorum quamplurimorum iuris vtriusque Interpretum commentaria praelegendi, & euoluendi, non mediocris labor excusetur, & Senatus Regij Hispalensis in casu ex facto occurrenti definitio, egregie, & dilucide exornetur, atque comprobetur. SVMMARIVM. -  1 Casus practici ex facto in Regio Hispalensi Senatu occurrentis, thesis, & ipsius decisio proponitur, & numeris seqq. -  2 Donatio omnium bonorum praesentium tantum, quamuis iure communi inspecto valida esset. Donatio vero omnium bonorum praesentium, & futurorum nulla esset, eodem iure communi attento, quia per eam tollitur libera testandi facultas. Vsqueadeo, vt nec respectu praesentium bonorum valeret, ex sententia multorum, contra vero ex sententia aliorum. Attamen hodie post decisionem l. 69. Tauri, donatio omnium bonorum, etiam praesentium tantum non valet; quod latius exornatur remissiue. -  3 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum non firmatur iuramento, ex sententia quamplurimorum, contra vero ex sententia aliorum multorum, quae probatur infra, ex num. 14. Et an respectu praesentium iureiurando firmetur, hic etiam adnotatur, & latius explicatur remissiue. -  4 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, etiam reseruato vsufructu ipsi donatori, non valet, ex sententia quamplurimorum iuris Interpretum. Cuius fundamenta ad summam breuiter rediguntur; & contrarium defenditur infra, num. 17. & seq. -  5 Donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum, ac etiam praesentium tantum, post decisionem d.l. 69. Tauri, vt nec reseruato vsufructu ipsi donatori valeat; fortiter adstringere videtur, consideratio quaedam, quae hoc numero ponderatur. -  6 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, vsufructu, vel aliquo reseruato ad disponendum durante vita donatoris, vel de quo ipse in vita disponere valeat; ex sententia quamplurimorum Authorum non valet. Contra vero ex sententia aliorum, quae probatur infra, num. 40. & 41. -  7 Ita similiter, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum non valeat, vbi quis reseruauerit sibi aliquid, de quo disponere possit in certum genus personarum, vel in certam causam, puta, vt possit testari pro anima; quamplures etiam responderunt. Contrarium defenditur infra, num. 43. -  8 Sic etiam, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum non valeat, quando donator aliquid reseruauit, ex quo necessitatibus suis prospicere valeat; tradiderunt nonnulli, qui commemorantur hoc loco; & explicatur infra, num. 43. in fine. -  9 Ita pariter, quod donatio non valeat omnium bonorum praesentium & futurorum, si donator reseruauit sibi aliquid, de quo possit in vita, vel in morte disponere; alij tenuerunt, qui improbantur infra, num. 44. -  10 Ac denique, quod ad hoc vt donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, vsufructu, vel aliquo reseruato valeat, requiratur necessario, illud reseruatum esse causa testandi; obseruarunt nonnulli, qui improbantur infra. n. 45. -  11 Ratificatio actum alias nullum ab initio, conualidare non potest. -  12 In ratificatione, vel confirmatione actus nulliter facti, debent interuenire omnes solemnitates, quae in ipsius confectione necessariae erant. -  13 Geminatio actus validum efficit actum praecedentem, quamuis inualidum, vt nihil contra eum opponi possit. -  14 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum iuramento confirmatur, ex veriori sententia, quae ab Authore probatur contra relatos supra, n. 3. & vide duobus numeris seqq. -  15 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum facta Ecclesiae, vel alij pio loco, valet de iure. -  16 Donatio omnium bonorum praesentium, etiam post decisionem l. 69. Tauri, iuramento firmatur. -  17 Donatio omnium bonorum praesentium & suturorum cum reseruatione vsusfructus valet, & fructus non veniunt sub nomine futurorum, quia reseruati dicuntur, vt de eis disponere, ac testari valeat. Quod late comprobatur, atque exornatur. Et Berengarij verba singularia in proposito commemorantur ad finem huius numeri. -  18 Rationes etiam huiusce opinionis breuiter proferuntur. -  19 Sed & iura nonnulla recensentur, provt hic videbitur. -  20 Et partis contrariae fundamenta praecipua, breuiter diluuntur. -  21 Ac de iure huius Regni, post decisionem Taurinae l. 69. id ipsum defenditur: donationem scilicet omnium bonorum praesentium & futurorum, etiam hodie reseruato vsufructu validam esse. -  22 Et pro sententia Ludou. Molinae, & sequacium, contra Didac. Couarr, & sequaces, tria considerantur fundamenta, quae fortiter adstringunt, vt hic videbitur. -  23 Ac denique rationibus nonnullis per eundem Didac. in contrarium excogitatis, ex sententia eiusdem Ludouici Molinae, breuiter respondetur. -  24 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum sine dubio valet, quando certam speciam, vel quantitatem rationabilem sibi donator reseruauit, ex qua disponere, ac testari valeat. -  25 Secus vero si quantitas modica sit. Aut si fructus reseruati, ita tenues sint, vt vix ad alimenta sufficiant. -  26 Vel si reseruatio non excedat vigesimam partem eius, quod donatur, provt Iulius Clarus existimauit. Sed contrarium infra, num. 29. -  27 Et Iudicis arbitrio relictum, quae dicatur in proposito, modica, vel sufficiens reseruatio. -  28 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, reseruato vsufructu eorum, ac etiam simul aliqua parte, vel quantitate, etiam modica, sine dubio valet; cum ex sola vsusfructus reseruatione valeret. -  29 Etiam si pars reseruata non excedat vigesimam, contra Iulium Clarum, relatum supra, numero 26. -  30 Donationem omnium bonorum praesentium & futurorum iustificat reseruatio quarundam rerum legatarum, nec ideo testamentum, in quo legata relicta fuere (quod sui natura reuocabile est) naturam suam mutabit, quod reseruatio ea in donatione facta fuerit. -  31 Dictio alius, alia, aliud, sui natura est implicatiua similium, & importat similitudinem, ideo vbi disponitur per aliquam ex eis dictionibus, interpretatio fieri debet de simili. -  32 Disponere verbum, conuenit vltimae voluntati, & in dubio refertur ad actum vltimae voluntatis. -  33 Verba derogatoria testamenti, & alterius dispositionis cuiuslibet in testamento apposita; non obesse donationi inter viuos postmodum confectae, nec inducere necessitatem repetendi verba derogatoria in eo prolata, siue specificam de illis mentionem faciendi. -  34 Testamentum secundum conditum post decennium a primo iam condito, habente clausulam derogatoriam ad futurum, & si non contineat clausulam specialem derogatoriam ad praecedens, illud tamen tollit. -  35 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, quando fit ex causa onerosa matrimonij, & in contractum transit, valet omnino. -  36 Dispositio, quae in aliquo futuro euentu resolui potest, non minus dicitur pura, quam si nullo casu resoluit possit. -  37 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, etiam post decisionem l. 69. Tauri sustinetur, si nonnulla concurrant, vel aliqua eorum, quae adnotantur hoc n umero. -  38 Donatio omnium bonorum praesentium & futorum etiam non iurata, quod iure communi attento valida sit, ex sententia Antonij Fabri. -  39 Cui conueniunt Authores, quamplures antiquiores post Angelum, & distinguunt, an deuentum fuerit ad traditionem veram, vel fictam, provt hoc numero obseruatur. -  40 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, aliquo reseruato, de quo donator in vita disponere valeat, de iure subsistit, contra relatos supra, num. 6. -  41 Nisi taxatiue dixerit, vt in vita tantum disponere possit. -  42 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum valida est, etiamsi vsusfructus fuerit reseruatus, donec donator vixerit, vel vita eius durante. -  43 Vel vt possit testari pro anima, aliquid sibi donator reseruauerit. -  44 Donatio omnium bonorum praesentium & futurorum de iure subsistit, quando donator reseruauit sibi aliquid, de quo possit in morte disponere. -  45 Nec requiritur, quod reseruatio fiat expresse ad testandum, sed simpliciter facta sufficit. -  46 Donationi perfectae, etiam ex interuallo addi, vel detrahi potest, ex consensu donatoris, & donatarij. -  47 Ratificatio, etiam ex interuallo subsequens, conualidat contractus, etiam nullos, & dolosos, & tollit effectum nullitatis. -  48 Ratificari contractus nullus omnino, aut qui aliquo modo valere potest, quemadmodum intelligatur. PRo dilucida, & notanda huiusce. ex[sect. 1]plicatione, quod licet vulgatam, & mille in{ Senatus Regij Hispalensis egregia admodum, & notanda proponitur definitio. } locis agitatam, atque explicatam, vtilem equidem, & quotidianam materiam continet, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, quod in causa illa, adeo controuersa, quae vertebatur in Senatu inter Hieronym. de Medina Castellon, ex vna parte, & Elisabetham Castellon, ex altera, cum Hieronymus ipse contenderet, donationem omnium bonorum praesentium & futurorum cum certis reseruationibus in sui fauorem factam, irreuocabilem, & de iure validam omnino fuisse, sicque absolui debere cum super petitis per dictam D. Elisabetham, quae annullationem, & inualiditatem donationis ipsius praetendebat; inter alia plura, quae ex parte dicti Hieronymi de Medina Castellon expendebantur, atque allegabantur, vt donatio ipsa sustineretur, nec quouis modo infringi posset, siue praetextu non absolutae, aut liberae voluntatis in donando, siue eo praetextu quod omnium bonorum praesentium & futurorum facta fuisset; id principaliter adduci, quod a vi, & effectu geminiationis, & actus, siue consensus iterati fundamentum sumit; apparebat namque enixa, & deliberata admodum dictae donatricis voluntas, non modo ex instrumento donationis eiusdem, adeo absolute in fauorem dicti Hieronymi factae, sed etiam ex aliis, ac maxime, quia cum vnum & alterum, siue duplex testamentum, & vnum codicillum ipsa condidisset, semper eius voluntatis, & propositi firmitur extitit, quod bona omnia, ex quibus postmodum donationem confecit, ad dictum Hieronymum integre peruenient, sicque eum haeredem instituit. Imo & post donationem ipsam perfectam, ex consensu praefati Hieronymi mille ducatorum quantitatem sibi reseruauit, vltra vsumfructum antea reseruatum, de quibus disponere posset: qui dictae donationis confirmationis euidens actus fuit. Cum etiam sepulturam sibi comparasser donatrix, Hieronymum ipsum tanquam successorem bonorum omnium suorum interuenire desiderauit, & fecit. Ex his itaque omnibus simul iunctis, & geminato consensu toties repetito, & diuerso tempore, diuersoque actu, atque ex interuallo iterato, enixam admodum, & deliberatam voluntatem induci, & omnes effectus suppleri, si aliqui essent, ac etiam purgari vitium alterum bonorum, quod donatio omnium bonorum praesentim & futurorum fuisset; vsque adeo dicti donatarij pars intendebat, quod fundamentum ipsum saepe repetierut, ac huiusce capitis opportunam, & conuenientem omnino capitis praecedentis materiae, & tractatui occasionem, & ansam mihi praebuerit. Cum itaque dicta D. Elisabetha donationem infringere totis viribus intendisset, Hieronymus autem praefactus eandem fortiter defendisfet; Senatus Hispalensis in eam procliuior fuit, post longam disceptationem, sententiam, quae donationeis validitatem, & confirmationem respiciebat. Sic sane iu fauorem dicti Hieronymi, & contra donatricem definiuit dubium propositum. Senatus autem ipsius decisio, vt dilucide, & accurate comprobetur & corroboretur, vnius & alterius partis fundamentam, & rationes attingere, atque in medium proponere placuit. Et quidem pro parte dictae D. Elisabethae sequentia magis adstringere. Inprimis, quis donatio omnium bonorum prae[sect. 2]sentium tantum, quamuis iure communi insecto valida sit, quia non adimit facultatem testandi, cum possit donator de bonis omnibus futuris testari: donatio vero omnium bonorum praesentium & futurorum nulla sit, eodem iure communi attento, quia per eam tollitur libera testandi facultas, & inducit votum captandae mortis, & contra bonos mores reputatur; vsque adeo, vt nec respectu bonorum praesentium valeat, ex sententia multorum: contra vero ex sententia aliorum, qui respectu praesentium validam esse affirmarunt; attamen hodie post decisioem l. 69. Tauri, quae est l. 8. titulo 10. lib. 5. nouae collect. Regiae, donatio omnium bonorum, etiam praesentium tantum non valet; sicut haec omnia latius comprobarunt iuribus, atque authoritatibus, & exornarunt latissime Antonius Gomezius, num. 2. & 3. in d. l. 69. Tauri, Matienza, & Azeuedus, in d.l. 8. tit. 10. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 11. num. 1. & quinque seq. Ludou. Pereira, decis. 142. per totam: & decis. 137. & 138. Petrus Surdus, in consil. 73. num. 67. & 68. lib. 1. latius, in consil. 450. ex num. 9. cum multis seq. lib. 3. vbi vide Michael Ferrer. obseru. 309. parte 3. Ludou. Mona, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 10. num. 10. & seq. Lodou. Malina, tom. 2. de iustitia & iura, disputat. 280. Ioannes Vincent. Honded. in consil. 37. & in consil. 39. lib. 1. Seraphinus, de priuilegiis iuramento, priuilegio 107. Annaeus Robertus, lib. 4. rerum iudicatarum, cap. 2. Duenas Villalobos, Couatr. Cephalus, Hippolyt. Riminald. Laurent. Hurt. Vincent. de Franchis, Iulius Clarus, Francisc. Viuius, Silu. Aldobrandinus, Menochius, Antoninus Thesaurus. Caualcanus, Fachineus, Sfortia, Hondedeus, P. Molina, Alexander Trantacinquius, Iacob. Cancerius, Roxas, Caeuallos, & Balsius Flores Diaz de Mena; quos supra hoc eod, libro, & tractatu, cap. 5. num. 12. congessi, & commemoraui. Cardinalis Franciscus Mantica, qui de omnibus superioribus, & caeteris, quae ad hunc tractatum pertinent, agit latissime & distincte admodum (vt adsolet) de tacitis & ambiguis conuent. lib. 13. ex titul. 25. vsque ad titul. 34. fol. 59. cum multis seq. Stephamus Gratianus, disceptationem Forensium, cap. 120. ex num. 4. Antonius Faber, de erroribus pragmat. decad. 48. errore 6. folio 1115. ad titulum, C. de donat. definitione 9. fol. 1091. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicar. concl. iuris, tom. 2. littera D. conclus. 648. & seq. ex fol. 859. Marc. Anton. Peregrinus, in consil. 76. ex num. 16. lib. 1. & variorum iuris, lib. 6. ad capit. in praesentia, de probationibus, ex num. 100. vsque ad num. 112. vbi vide. Ioannes Petrus Fontanella nouissime, (qui donationis omnium bonorum materiam prosequitur latissime de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 21. per totam, prima parte, ex fol. 223. & glossis seq. vsque ad folium 344. vbi nihil reliquit intactum. Cum ergo ex communiori, & receptiori Interpretum omnium placito, donatio omnium bonorum praesentium & futurorum de iure communi non valeat; quicquid Authores nonnulli contra tenuerint (vt inferius dicetur) nec hodie de iure huius Regni valeat ea, quae ex bonis tantum praesentibus facta fuerit, post decisionem d.l. 69. Tauri, (vt supra dixi) & in casu praesenti propositum sit, dictam donatricem omnia bona sua praesentia & futura donasse praefato Hieronymo, verbis admodum generalibus, & quae omnia iura, & actiones comprehendunt, & nihil excludunt, videtur dicendum, donationem ipsam nullo pacto sustineri posse, nec seruari debere, provt ipsa contendit. Et deducitur quoque ex his, quae longa serie scripta reliquit Cardinalis Franciscus Mantica, de tacitis & ambig conuent. lib. 13. titul. 26. qui propositum articulum, donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, vtrum valeat, pro vtraque parte late disputat, & concludit, frequentiori, & veriori Interpretum calculo receptum, quod huiusmodi donatio sit nullius momenti, & cum in contrarium ex numero primo, vsque ad numerum 12. fundamenta sex expendisset; eisdem respondet ex numero 21. vsque ad numerum 28. vbi in fine adducit permultos Authores ita tenentes: & num. 14. singulariter unducit textum, in d.l. stipulatio hoc modo concepta, ff. de verborum obligat. vt communem probet ille textus allegationem, provt ibi videri potest; & per Fontanellam, vitra locum relatum supra, clausula 4. glossa 9. parte 4. ex num. 12. vsque ad num. 19. & num. 44. & duobus seq. & num. 61. & seq. & n. 94. 97. & 107. qui tamen dicta glossa 21. post principium probare contendit; nullum in iure inueniri textum, ex quo eiusmodi vniuersalis omnium bonorum prohibeatur donatio, & quod text. in praecitata l. stipulatio hoc modo concepta: in aliis terminis loquatur, & diuersus admodum sit casus illius legis a casu donationis omnium bonorum. Deinde, rationes communis eiusdem sententiae diluit, sed tandem ipsam equitur. Et num. 26. ampliat, vt etiam quoad bona praesentia non sustineatur donatio bonorum omnium praesentium & futurorum: quamuis vt valeat respectu bonorum praesentium, vsque ad num. 42. permulta iura, & authoritates adducat: late etiam Iacobus Cancerius, variarum, capit. de Inuentario, ex num. 121. lib. 2. Secundo deinde pro eadem pate vrget, vsqueadeo[sect. 3] improbari donationem omnium bonorum praesentium & futurorum, vel praesentium tantum, post decisionem dictae l. 69. Tauri, quod non validatur ipsa, quamuis interueniat iuramentum; & ideo parum interesse, donationem (de qua nunc conuertitur) iuratam fuisse, cum nec iusiurandum ipsam confirmet: sic sane attento iure communi, in donatione omnium bonorum praesentium & futurorum iurata, asseuerarunt quamplurimi iuris Interpretes, quorum etiam nonnulli tuentur, non sustineri quoad praesentia, alij vero sustineri in praesentibus, si sit iurata, affirmarunt frequentius; & eos sequuti sunt Petr. Surdus, in cons. 450. num. 12. & 13. & num. 54. 57. & 60. lib. 3. & alij quamplures statim statim referndi: in terminis autem iuris nostri Regij; & post decisionem dictae l. 79. Tauri, nonnulli ita defendunt, & iuramento non firmari donationem omnium bonorum praesentium asserunt. Alij vere contrarium sustinent, quando est bonorum praesentium tantum, & iureiurando eam confirmari dicunt: contra vero statuunt, si sit praesentium & futurorum; etiamsi iuramentum accedat. Primum igitur, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum non firmetur iuramento, probarunt post alios Authores Antonius Gomezius, in eadem l. 69. Tauri, num. 4. in principio. & iterum colum. 2. in principio, versic. nec obstat primum fundamentum: qui pro hac parte quatuor praecipua fundamenta, siue rationes expendit: Corneus, Curtius iunior, Ripa, Iulius Clarus, & Rolandus, cum quibus Petrus Surdus, dicto consil. 450. num. 12. lib. 3. Bartolus, Decius, Ripa, & Iulius Clarus, quos, vt donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, etiam iurata non valeat; refert, & sequitur Ludouic. Molina de Hispanorum primogen. lib. 2. dicto cap. 10. n. 11. ipsum quoque probarunt Bartol. Rolandus, Ripa, Loazes, Palacios Rubios, castellus, Duenas, & Boerius, quos recenset Ioannes guitierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 11. num. 11. vbi in fine concludit, quod est communior opinio, & tenenda in iudicando, & consulendo, & adducitur eisdem rationibus, quod scilicet ea donatio reprobata sit, tanquam contra bonus mores, quia per eam aufertur libera testandi facultas, & datur votum captandae mortis: at vero iuramentum contra bonus mores non est obligatorium. Et cum Addit. Capellae Tolosan. Villalobus, & aliis, in donatione omnium bonorum praesentium & futurorum; ita firmiter defendi Azeuedus, in d.l. 8. titul. 10. lib. 5. num. 4. vbi Matienzus, glossa 1. num. 20. inquit, quod haec est receptior opinio: Seraphinus, priuilegio 107. iuramenti, Annaeus Robertus, lib. 4. rerum iudicatarum, cap. 2. in principio. Ioannes Vincentius Hondedeus, in consil. 39. numer. 10. lib. 1. vbi constanter, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum est inualida, & iuramento non confirmatur; & citat Bartol. Castrensem, Corneum, Decium, Curt. iunior. Socin. iun. Duenas, Iulium Clarum, Laurent. Hircon. & Cacheranum, ita tenentes. Et adiicit num. 11. quod id procedit non solum respectu futurorum, sed etiam praesentium bonorum, quia nec pro praesentibus valet donatio, quimuis sit iurata, si ex omnibus bonis praesentibus & futuris facta sit. Et improbat opinionem eorum, qui arbitrantur, quod donatio valet, saltem pro praesentibus: atque contrariam sententium esse crebriorem contendit, vt ibi videbitur: Fachineus etiam, in consil. 7. num. 5. lib. 2. Marc. Anton. Peregrinus, variar. lib. 6. ad cap. in praesentia, de probat. num. 105. Michael Ferrer. 3. parte obseruat, cap. 306. Alexander Trentacinquius, variar. resolut. libr. 3. titul. de donationibus, resolution. 3. num. 8. vbi cum ea remanet sententia, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, iuramento non confirmatur: postmodum vero num. 9. per totum disputat, an virtute iuramenti valeat, saltem respectu bonorum praesentium? & refert duas opiniones contrarias; tandem concludit, quod ipse vllo pacto non discederet ab eorum sententia, qui asserunt, quod saltem valeat respectu bonorum praesentium ob virtutem iuramenti: & id ipsum probare videtur Cardinalis Dominicus Thuscum, practicar. obseruat. Iur tom. 2. littera D. conclus. 648. num. 8. & 9. fol. 859. & n. 21. folio 860. Ioannes Petrus Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 21. qui articulum disputat ex numero 50. cum seqq. fol. 327. vsque ad num. 68. & tandem magis inclinat in sententiam relatam, quod scilicet donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, iuramento non confirmatur: & & limitat statim numero sexagesimo octauo, vt non prodedat quoad bona praesentia, quoad ea enim sustineri debet per iuramentum, vt latius ibi. Rursus, & tertio loco pro ipsamet parte vrget,[sect. 4] quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, etiam reseruato vsufructu ipsi donatori non valeat, ex sententia quamplurimorum Authorum, qui ita asseuerarunt specifice. Et in primis sic tenuit Castrensis, in l. vltima, num, 10. C. de pactis, & in consil. 75. incipit. notandum est, colum. 2. lib. 2. Corneus, in consilio 176. num. 23. lib. 2. & in consil. 252. col. 2. lib. 3. & consulendo aduersus Alexand. tuetur Decius, in consil. 30. num. 3. & in d.l. vltims, num. 32. & ibidem sequitur Curtius iunior, num. 58. Purpuratus, num. 252. & veriorem putat Ripa, responsorum libr. 3. cap. 14. num. 3. de reuocand. donat. & sequi videtur Rolandus, in consilio 39. num. 2. lib. 1. & ideo Cagnolus, in ipsa l. vltima, C. de pactis, numer. 240. inquit, quod in hoc multi decipiuntur, qui existimant, sufficere reseruationem vsusfructus, ad hoc vt valeat donatio omnium bonorum praesentium & futurorum. Eandem quoque opinionem sequuntur Ioannes Baptista Ferretus, in repetitione cap. in praesentia, de probat. num. 17. volumine 3. repetition. Canonicar. alios etiam retulerunt Couar. variarum lib. 3. cap. 12. num. 2. Franciscus Viuius, commun. opinion. siue conclusion. libro primo, opinione 73. Ioannes Botta, in consil. 58. ex num. 36. Antonius Faber, ad titulum, C. de donationibus, definitione 9. fol. 109. 1. vbi concludit, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorem, siue vno contractu, siue pluribus simul factis, in diuersas personas collata, non valet, tamersi amplissimus vsusfructus exceptus sit, quoniam quicquid donatori superesse potest ex fructibus bonorum donatorum, id, vt in futurorum donationem veniat, necesse est. Idem etiam tenet Iacobus Cancerius, variar. resolut lib. 2. cap. 2. de Inuentario, num. 123. & ij quidem omnes mouentur duabus rationibus principaliter, & satis apparentibus prima facie, ex quibus censent, donationem huiusmodi auferre liberam testandi facultatem, & ideo valere non posse: & in effectu dicunt, quod haec donatio, etiamsi reseruato vsufructu fiat, semper tollit liberam testandi facultatem: Primo, quia de iure vsusfructus donator testari non potest, cum id eius morte finiatur, vt certum, & vulgatum est. Secundo, quia nec etiam de fructibus, quos percipere debet, testari poterit, cum ij sub nomine bonorum futurorum, in donatione comprehendantur. Et ita magistraliter ad haec reducit retiones huius partis, Ludouic. Molina, de Hispan. Primog. lib. 2. d. cap. 10. sub numero 20. versic. ab hac autem communi opinione. Fachineus etiam, controuers. iur. lib. 6. cap. 89. in princip. Pater Ludouic. Molina, tomo 2. de iustitia & iure, disput. 280. colum. 5. vers. dubium est, vtrum, fol. 175. Cardin. Francisc. Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. tit. 32. ex num. 1. vsque ad num. 5. qui tamen sub num. 2. superiores duas rationes complectitur: & num. 3. & 4. alias duas assignat, quae vere (vt ego arbitror) ad superiores reducuntur, siue id ipsum illae continent. Inquit enim arguendo dicto num. 3. quod aliud est, reseruare vsumfructum, aliud est, reseruare fructus: quia vsusfructus iuris nomen est, l. 1. ff. de vsufractu, Institut. eod. in princip. fructus autem sunt facti, & quidem corporales, l. 1. §. quaedam praeterea, ff. de rerum diuisione, & in princip. Institut. de rebus corporalibus: ergo, si vsusfructus reseruatur, & is morte finitur, non potest dici, quod de fructibus perceptis testari possit: & inquit mantica ipse, sic sensisse Decium, dicto cons. 30. num. 3. versic. sic in donatione, & adiicit dicto n. 4. quod aliud est vsusfructus, aliud perciptio fructuum, l. si postulauerit, §. iubet lex, ff. ad Iul. de adulteriis. l. si vsusfructus, ff. de iure dotium: ergo donator de fructibus perceptis, qui non sunt reseruari, non videtur posse testari, cui consequens est, vt donatio corruat, nec in casu praesenti valere poturit, quo proponitur, donationem omnium bonorum praesentium & futurum factam fuisse. Praeterea & quarto loco fortiter vrgere videtur[sect. 5] consideratio illa, quod scilicet donatio omnium bonorum praesentium, quae alioquin valida erat, iure communi attento, vt asseuerunt Authores omnes commemorati supra, in primo argumento huiusce partis, ex num. 2. maxime, si iuramento vallata, & confirmata fuisset, ex eisdem Authoribus, & multis relatis per Alexandrum Trentacinquium, variarum lib. 3. titulo de donationibus, resolutione 3. num. 9. fol. 197. ex decisione dictae l. 69. Tauri improbatur, & nulla diiudicatur, negari autem non potest, quin is, qui bona sua omnia donat retento vsufructu, facit donationem bonorum omnium praesentium, contra decisionem Taurinae legis ipsius. Id autem magistraliter, atque erudite assequutus videtur Didac. Couar. variarum lib. 3. dicto cap. 12. num. 4. is namque Author, quamuis attento iure communi, de opinione praecedenti, quod scilicet donatio omnium bonorum praesentium futurorum non valeat, reseruato vsufructu, dubitauerit, & sic eo iure inspecto, seruandam eam putauerit; inspecta tamen decisione d.l. 69. Tauri, qua cautum est, non valere donationem omnium bonorum, etiamsi de solis praesentibus, non autem futuris facta sit: hodie communem opinionem nullo modo admittendam esse existimat; sed potius esse sequendam Castrensis, & aliorum sententiam, fundamento praecedenti relatam: & Didaci placitum verum existimant, & amplectuntur expressim Ioannes Matienzus, in d.l. 8. titul. 10. lib. 5. num. 5. Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 166. fol. 65. vbi inquit, quod donatio omnium bonorum, reseruato vsufructu, non valet iure nostro Regio attento, quamuis aliter esset inspecto iure communi idque sequendo Didaci Couarr. sententiam telatam qui in effectu tribus principaliter adducebatur, atque excitabatur rationibus,. Prima ratio est, quia eo instanti, quo quis donat omnia bona sua, retento vsufructu, necessario donat omnia bona praesentia: quia vsusfructus formalis, qui reseruatur, pertinere non potest ad donantem vsquequo translatio dominij in donatarium facta fuerit: tunc namque vsusfructus causalis in formalem transfertur, ex quo fit, vt tempore translationis dominij ipse donans absque aliquibus bonis inueniatur, sicque donatio valere non debeat, cum sit donatio praesentium, quae ex l. Tauri, fieri non potest. Secunda ratio est, quia (vt ipse Couarr. inquit) omnes Doctores hac de re loquentes, supponunt, quod qui donat omnia bona praesentia, & futura, reseruato vsufructu, donat omnia bona praesentia, cum ipsi non defendant communem opinionem, ex eo, quod ius vsusfructus censeatur esse in bonis nostris, & videatur retinere aliquid praesens ex bonis suis, qui retinet vsumfruotum, sed ex eo, quod potest testari de fructibus, quos superlucrabitur. Tertia ratio est, quia etiamsi vsusfructus in bonis praesentibus esse censeatur, non tamen est tale ius, de quo ipse donans potest testari: si enim statim moriatur, intestabilis remanet: cum vsusfructus morte faciatur, quod ius non permittit. Et hactenus de retionibus Didaci Couarr. quas ad litteram transcribit Ludouic. Melina, de Hispan. primog. lib. 2. d. cap. 10. sub num. 23. & repetit pater Ludouic. Molina, tomo 2. de iustitia, & iure, disput. 220. col. 2. vers. vtrum autem in Castella, fol. 177. &178. in prinicip. vbi specifice ponderauit argumentum a me adductum supra, in illis verbis; Quoniam reseruatio huiusmodi vsusfructus, non tollit, quin ea donatio sit bonorum omnium praesentium, quae in Castella prohibetur. Et secundum haec planum videbatur in easu proposito, donationem eiusmodi valere non debuisse. Quino etiam loco non mediocriter vrget, quod licet in casu praesenti donatio omnium bonorum praesentium & futurorum facta fuerit cum reseruatione vsusfructus, & daretur pro certo, quod de iure communi, & de iure Regio valeat, reseruato vsufructu: attamen nihil id releuatin proposito, ex eo, quod donator reserunauit sibi facultatem disponendi[sect. 6] in vita sua, siue percipiendi fructus vsque in finem dierum vitae suae: donatio autem omnium bonorum praesentium & fututorum, vsufructu, vel aliquo reseruato, ad disponendum durante vita donatoris, vel de quo ipse in vita disponere valeat, ex sententia multorum non valet; ideo quod verba vsque in finem, & c. illud tantummodo praese ferant, vt de bonis aut fructibus reseruatis, in vita donator disponere possti, quod superest post eius mortem in donationem bonorum suturorum reincidat; & consequenter, quodverbis metipsis non intelligatur reseruata facultas testandi, sed solum disponendi inter viuos: quod (vt dixi nunc) ex sententia multorum iuris Interpretum procedit, & ij quidem promiscue vtuntur, siue quantitas aliqua, aut pars certa bonorum in proprietate reseurata fuerit; siue vsusfructus, aut fructus reseurntur, nec in hoc differentiam constituunt, sed duntaxat vim faciunt in eo, quod donator reseruaerit sibi facultatem disponendi in vita sua. Et dicere solent, ita Bartolum consuluisse, in cons. 76. incip. Pater filio emancipato, lib. 1. & sequuntur Socin. sen. Decius, Crotus, Curt. iun. Natta, Craueta, & Gualdensis, quos pro ea parte citauit Cardinalis Franciscus Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. tit. 31. num. 4. qui quaestionem proponit in terminis, quando non vsusfructus, sed certa species, vel quantitas rationihilis fuerit reseruata, vt quid possit in vita disponere: & refert Authores praefatos asserentes, non sufficere eam reseruationem, quia solum, intelligitur reseruata facultas testandi inter viuos, non vltime voluntate. Caeterum quaestione 32. eiusdem libri 13. num. 15. fol. 73. proposuit quostionem in terminis, quando vsusfructus ita fuit reseruatus, vt de eo donator possit in vita disponere; & tunc inquit, consuluisse Bartolum, in d. consil. 76. & sequutos Authores ibi relatos, donationem non valere omnium bonorum praesentium & fututorum, quia ex hoc datur intelligi, quod in testamento non possit disponere, quia eius effectus post eius mortem confertur, & in eisdem terminis vsusfructus ad modum predictum reseruati, cum aliis Authoribus tenuit Ludouic. Molin. de Hispan. primog. lib. 3. de cap. 10. num. 14. Alexand. Trentaciq. variar. lib. 3. tit. de donat. resolutione 3. sub num. 18. in vers. declaratur vero non procedere, fol. 199. qui ibidem num. 2. fol. 196. loquitur simpliciter in quacunque reseruatione, & solum facit vim in eo, quod facultas fuerit reseruata disponendi in vita: Et citat Bartolum eundem, Ripam etiam, Crauetam, Decium, Durandum, Cagnolum, Curtium iun. Cephalum, Romanum, & Couar. ita tenentes, & concludit, ab hac opinione non esse recedendum, Quam etiam tenuit Fachineus, in consilio 7. numer. 7. libr. 2. Petrus Bimius, in consilio 267. numero 4. parte. 2. Cephalus, in consil. 288. num. 32. & seqq. lib. 3. Celsus Hugo, in consil. 37. num. 9. Ripa, Responsorum 3. in titul. de donat. cap. 14. Ioannes Vincent. Honded. in cons. 37. num. 34. & in consil. 39. num. 14. libro primo, Azeuedus, in l. 8. titul. 10. lib. 5. sub numer. 4. in versic. quod secus esset: & ex communi Interpretum sententia haec procedere, ex his deducitur manifeste, quae Iulius Clarus, in §. donatio quaestion. 19. & 20. & Antonius Faber, de erroribus pragmatic. deca. 48. errore 6. colum. 2. & 3. ex fol. 1116. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula quarta, glossa 23. numer. 17. & duobus sequentibus, fol. 342. Iacobus Cancerius, variarum resolution. lib. 3. cap. 2. de Inuentario, num. 125. reliquerunt scripta. Ita similiter, quod donatio omnium bonorum[sect. 7] praesentium, & futurorum, non valeat, vbi quis reseruauerit sibi aliquid, de quo disponere possit in certum genus personarum, vel in certam causam, puta, vt possit disponere, siue testari pro anima; quia facultas testandi, quae debet esse libera, pro salute animae est restricta; responderunt Decius, Curtius iunior, Ripa, & Siluester Aldobrand, quos in id retulit Cardinalis Franciscus Mantic. de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. tit. 31. num. 5. Cagnol. etiam, in l. vltima, num. 244. C. de pactis, vbi alios citat Ioan. Cephalus, in cons. 485. num. 128. lib. 4. & cum Socino, Decio, Bertrand. & Cagnolo, Alexand. Trentacinq. variar. lib. 3. tit. de donat. resolutione 3. num. 3. & 5. & procedere ex communi Interpretum placito, elicitur palam ex his, quae Iacobus Cancer. Antonius Faber, & Ioann. Petr. Fontanel. in locis antea relatis tradiderunt. Sic etiam, quod donatio omnium bonorum prae[sect. 8]sentium, & futurorum non valeat, quando donator aliquid sibi reseruauit, ex quo necessitatibus suis prospicere valeat: tradiderunt Dec. Curt. iun & Cephal. cum quibus Alexand. Trentacinq. d. resolutione 3. num. 4. & cum eisdem, purpurato etiam, Celso Hug. & Menoch. Ioan. Vincent. Honded. d. cons. 39. num. 14. lib. 1. Ita pariter, quod non valeat donatio omnium bo[sect. 9]norum praesentium & suturorum, si donator reseruauit sibi aliquid, de quo possit in vita, vel in morte disponere: quia talis reseruatio non videtur praecise reseruare testandi facultatem donatori, ex quo habet potestatem disponendi ex bonis reseruatis in vita, & consequenter disponendo de illis in vita, non retineter testandi facultatem; Decius non dubitauit respondere, in cons. 251. num. 3. & sequitur Curt. iun, in cons. 25. & in cons. 126. num. 60. & in l. finali, sub n. 59. c. de pactis. Ac denique, quod ad hoc, vt donatio omnium bo[sect. 10]norum praesentium & futurorum, vsufructu, vel alio quo reseruato, validad sit requiratur necessario, illud reseruatum esse causa testandi, & quod ita dicatur specifice; ex aliis iuris Interpretibus tradidit Ioann. Vincent. Hond. d. cons. 39. num. 14. post Menoch. in cons. 184. num. 5. lib. 2. vbi dicit, reseruationem fieri debere expressa causa, vt possit donans testamentum condere. Cum igitur in casu praesenti, ad eum modum reseruatio facta non fuerit, sed potius, vt dictum fuit supra; videtur necessario dicendum, quod ex eo valere non debeat, iuxta Authorum doctrinas hactenus commemoratas. Rursus & sexto loco pro eadem parte facit, donationem omnium bonorum praesentium & futurorum, factam fuisse in casu praesenti, absque reseruatione quantitatis mille ducatorum, quae principaliter obiicitur, & sic a principio nullam fuisse: quantitatem autem ipsam elapsis iam sex diebus post absolutam & perfectam donationem, reseruatam fuisse, sicque reseruationem eam ex interuallo conualidare, aut ratificare donationem eandem non potuisse; cum contractu donationis perfecto, nihil ex interuallo addi, aut detrahi potuerit, l. prefecta donatio, cum vulgatis, C. de donat. quae sub modo, & longa serie comprobaui, atque exornaui lib. 3. cap. 10. per totum, cum etiam ratificatio actum alias nullum ab initio, conualidare non potuerit, vt per Anchar. in cons. 123. Ruin. in consil. 41. num. 20. volum. primo, & in consil. 132. eod. volum. Afflict decis. 117. Octauian. Cacher. decis. 166.[sect. 11] num. 10. & 11. Aretinum, in consil. 128. Eximie Domine. colum. 3. Alexand. in consil. 26. numer. 19. lib. 6. Parisium, in consil. 55. num. 59. lib. 1. Nattam, in consil. 262. num. 10. Anton. Galeat. Maluasiam, in consilio 86. numer. 10. & 16. Petr. Surdum, in consil. 173. numer. 34. libro primo, & in ratificatione, seu confirmatione actus nulliter facti debent interuenire omnes solemnitates, quae in ipsius confectione necessariae erant, l. si vt proponis, c. de nuptiis, l. nuptiae, ff. de ritu nuptiarum: & cum Innocentio, Baldo, Ange[sect. 12]lo, Salicero, Decio, & Bruno, Rolandus, in cons. 90. num. 49. & seqq. lib. 1. Octauian. Cacher. d. decis. 166. num. 13. Petrus Surd. decisione 70. num. 15. Caeterum in casu praesenti non apparet, tempore ratificationis praedictae, interuenisse nonnulla, quae in ipsius confectione necessaria erant omnino, & sic ratificari non potuit donatio metipsa. Septimo denique & vltimo loco facit, quod dicta D. Elisabetha, ante dictam donationem omnium bonorum praesentium, & futurorum fecerat testamentum suum anno praeterito nonagesimo tertio, in quo vt firmius maneret testamentum ipsum, apposuerat clausulam derogatoriam, non modo testamenti alterius cuiusque, sed & dispositionis cuiuslibet, quam postmodum faceret, in qua expresse, & in indiuiduo apposita non essent verba omnia de la Aue Maria, inserta in dicta clausula; ex quo elici posse videtur, & Aduocati huius partis eliciunt, quod in casu praesenti, non modo testamentum aliud postmodum factum, sed ipsa donatio, quae ex post facto confecta est, nullitatis vitium in se continent, siue valere non debent, ideo quod in ipsis dispositionibus, hoc est, testamento secundo, & donatione omnium bonorum praesentium & futurorum, non inuenitur specificata, & mentionata dicta clausula: idque argumento eorum, quae post alios Authores obseruaruut Antonius Gomezius, in l. 3. Tauri, numer. 94. Iulius Clarus, §. testamentum, quaestione 99. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de testament. verbo, testamentum. el 2. per totum. Couar. in rubrica de testamentis, 2. parte. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 3. quaestione 46. & 47. Simon de praetis, de interpretat. vltimar. volunt. libro secundo, dubitatione secundad, solutione prima, ex numer. 13. fol. 186. Bursatus, in consil. 47. & in consil. 96. libro primo, Marc. Anton. Eugenius, in consil. 59. Siluester Aldobrandinus, in consilio 14. libro primo. Hippolytus Riminald. in consil. 335. & in consil. 278. libr. 3. & in consil. 682. lib. 6. Caeterum his omnibus non refragantibus, rectius Senatus Hispalensis definiuit contrarium in proposito casu, & superiores rationes, & fundamenta in consideratione non habuit, sicque praefatam donation em irreuocabilem, & validam omnino fuisse, iuridice statuit. Senatus autem ipsius decisio, & huiusce partis resolutio, ex sequentibus magis fulcitur, & comprobatur argumentis & rationibus. Ac primum equidem ex his, quae cap. praecedenti, ex. num. 1. cum multis seqq. adnotata, & scripta reliqui; quatenus actus iteratos, & verborum geminationem operari quamplurimos effectus, & efficacem, & magis efficacem voluntatem demonstrare, enixam etiam, omnimodam, & deliberatam intentionem arguere, fortius ius actui celebrato tribuere, & actum alias inualidum, reddere validum; tollere omnem dubitationem, & operari vt nihil contra actum ite[sect. 13]ratum, siue geminatum obiici possit; longa serie, & quamplurimorum iuris Interpretum allegation, & authoritate comprobaui, atque exornaui, vt ibidem, videri poterit: & in terminis nostris, quod actus geminatio, aut iteratio validum efficiat actum praecedentem, quamuis inualidum, vt nihil contra eum opponi possit; tradiderunt Decius, in cons. 181. Craueta, in consil. 112. numero 9. & in consil. 114. num. 8. Neuizanus, in consil. 66. numero 28. Grammaticus, in consil. ciuili 99. num. 6. Ioannes Cephal. in cons. 40. numero 8. & sequentibus, libro primo, Tiberius Decianus, in consil. 33. numero 41. libro primo, Corneus, in consil. 140. numero secundo, libro 2. Franciscus Beccius, in consil. 176. libro 2. & idcirco, metus, vel doli, aut suggestionum allegatio quoque illa excluditur, ob geminationem eandem actuum, & voluntatis, quae praepostere quidem ab ipsa parte contraria praetendebatur. Idque ex sententia eorundem, ac permultorum illorum Authorum, quos dicto cap. praecedenti recensui, & ideo ibi adducta non repeto. Secundo deinde pro eadem parte vrget, donationem praefatam (de qua nunc controuertitur) iuramento vallatam, & munitam fuisse specifice; idque vltra verborum, & actuum geminationem, quae etiam iurisiurandi vim obtinet, vt ipso cap. superiori, ex aliorum Authorum sententiis adnotatui, & scripsi. Sicque duplici subsistere debuisse iuramento, altero a lege inducto, siue ex iuris vtrisque Interpretum consideratione, ob vim geminationis actus introducto. Altero vero specifice, & indiuiduo a donatrice ipsa apposito in donatione; sic sane atque in propriis terminis nostris, quod donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum, iuramento confirme[sect. 14]tur; defendunt, & longe verius arbitrantur Abbas, in consilio 18. versiculo, plus dico, libro primo, Corneus, in consil. 252. numer. 6. libr. 3. Alexander, in consilio 7. num. 9. libr. 6. sequitur Caepola, in consil. 8. num. 4. in fine, & seqq. in ciuilibus. Iason, in l. is cui bonis, num. 19. de verbor. obligat. Decius, in l. pactum quod dotali, numero primo, & sequentibus, C. de pactis, & in consilio 202. numer. 2. in fine, & num. 3. vbi veriorem opinionem dicit & sequitur, & in consil. 655. num. 12. Craueta, in consil. 139. num. 8. & 9. Fortunius Garcia, in tractatu de vltimo fine iuris, illatione 20. versiculo, tertius casus. Socin. iun. in consil. 65. num. 46. & sequentibus, & consil. 143. num. 36. libro primo, licet variauerit, in consil. 44. numer. 30. & sequentibus, lib. 2. Didac. Couar. in rubrica de testamentis, secunda parte, num. 5. & 6. Riminaldus, in principio, de donat. numer. 28. And. Fachineus (qui hanc opinionem defendit) controuersiarum iuris, lib. 6. cap. 88. fol. 798. Ferdinand. Vazq. de Menchaca, controuersiar. vsufrequentium, cap. 62. a numer. 2. cum seqq. pater Ludouic. Molina, tomo primo de iustitiae & iure, disputation. 151. per totam, & tomo 2. disputatione 280. columna primo, versic. antequam vero, folio 171. pater Leonardus Lessius, de iustitia & iure, libr. 2. cap. 18. dubitatione 13. numer. 96. vbi inquit, infirmam esse rationem, qua Iurisperiti ad contrarium tenendum, excitantur, quod scilicet donatio omnium bonorum praesentium & futurorum intelligatur contra bonos mores, quia aufert liberam testandi facultatem, & ideo iuramentum super ea interpositum, nullius sit momenti: quia (vt superiores, nunc relati, post Didac. Couar. obseruant) dici non potest, id esse contra bonos mores, quasi repugnet iuri naturali, vel contineat aliquod crimen, aut peccatum etiam veniale. Nam quod quis sibi praeripiat donando, testandi facultatem liberam, iuri diuino non repugnat, & ideo seruari potest hoc in casu iuramentum sine dispendio salutis aeternae, & donationem confirmat, quamuis diceretur contra bonos mores, inspecto iure ciuili, & regulis eius, & his quae ad politicam administrationem spectant, quibus Dei numen, religionem, vim, & authoritatem iuramenti praeferendam esse, saepenumero sacris Canonibus edoceri, testatur Fachineus, d.c. 88. in fine. Pater vero Ludouic. Molina, tomo 2. de iustitia & iure, disputatione 280. colum. 2. fol. 172. adiicit nostram, atque Didaci Couarr. sententiam, vel alia confirmari ratione, quod non solum huiusce, sed etiam contrariae partis Authores conueniunt in vno, videlicet, quod damnatio omnium bonorum[sect. 15] praesentium, & futurorum, facta Ecclesiae, vel alij pio loco, valeat de iure; vt tenent Authore relati ab eodem patre Molina ibi: latius per Cardinalem Franciscum Manticam, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 13. titul. 28. per totum, maxime ex numer. 7. cum. seqq. & titul. 27. numero finali, Matienzum, in l. 8. titul. 10. lib. 5. glossa prima, numer. 8. Ioannem Petrum Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 21. parte prima, num. 58. & glossa 21. part. 2. ex num. 1. cum multis sequentibus, ex fol. 231. late Farinacium, nouissimar. Rotae Romanae, anni 1618. decision. 458. part. 2. tom. 1. & tamen quae sunt contra bonos mores iuris naturalis, vel Canonici, intuitu Religionis, vel pietatis promitti non debent, cap. super eo. de vsuris, etsi intuitu Religionis donatio sustinetur, ergo Religione iusiurandi, & diuini Numinis confirmari potest: quia scriptum est, Redde Domino iuramenta tua, Matthaei, cap. 5. vt concludit Mantica. d. titul. 27. numer. 6. fol. 65. qui dixit num. 2. quod si veritatem colimus, quae cum sit mater iustitiae, super omnia colenda est; praefata sententia tutior videtur, quia huiusmodi iuramentum potest seruari sine dispendio salutis aeternae, cap. cum contingat, de iureiurando, cap. quamuis pactum, de pactis in 6. & concludit id ipsum, quod dixi, quod quamuis si auferatur alicui libera testandi facultas, hoc a iure Ciuili intelligatur esse contra bonos mores, non tamen censetur esse contra bonos mores iuris naturalis, vel Canonici, cum sine periculo salutis aeternae possit obseruari, & easdem rationes repetit, & latius comprobat Fontanella, d. glos. 21. prima parte, ex num. 50. vsque ad num. 68. ex fol. 327. & concludit, quod donare omnia bona praesentia, & futura, & priuare se facultate testandi, non est contra bonos mores, qui turpitudinem praese ferant, & peccatum, etiam veniale contineant. Ipse tamen Fontanella, a priori, & contraria sententia non recedendum, non fortiori alia ratione credidit, quam quod communis esset, quae tamen quam debilis, & infirma sit, ex se ipsa apparet, ex Authoribus quoque nunc relatis deducitur, ex quibus satis communem esse hanc opinionem, & concludentibus comprobari rationibus, elicitur dilucide: item ex eo quod huius Regni Scriptores nonnulli asseue[sect. 16]rarunt secure de donatione omnium bonorum praesentium, quae de iure Regio annullatur in d.l. 69. Tauri, quod scilicet iuramento confirmetur ipsa; quod tamen negarunt de donatione bonorum praesentium, & futurorum, tametsi iureiurando munita foret; vt per Anton. Gomezium, in eadem l. Tauri 69. ibi: Sed his non obstantibus ego teneo contrariam sententiam, imo quod talis donatio omnium bonorum praesentium tantum, firmetur iuramento hodie in nostro Regno. Et ibidem, fundamentis omnibus partis contrariae ex proposito satisfacit; & Antonium Gomezium sequuntur Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmat. prima parte, cap. 11. num. 13. Matienzus, in d.l. 8. titul. 10. lib. 5. glos. 1. num. 8. vbi quod donatio omnium bonorum praesentium, etiam de iure huius Regni firmatur iuramento; & quod non firmetur, dixerat antea num. 2. si sit praesentium & futurorum; & ipsum concludit Azeuedus, ibidem, in versiculo. Et sic teneo, donationem omnium bonorum praesentium tantum iuramento validari. Et nouissime eam explicat: pater autem Ludouic. Molina, tomo 2. de iustitia & iure, dicta disputatione 280. colum. 2. in fine, in versic. de donatione omnium bonorum, absque dubio id esse scripsit; nam cum antea ex sua, & Didaci Couarr. sententia dixisset, etiam futurorum non modo praesentium donationem iuramento firmari de iure communi, & Regio; planum equidem redditur, multo magis bonorum omnium praesentium tantum donationem confirmari iuramento. Praeterea & tertio loco pro ipsa parte facit, quod in dicta donatione bonorum omnium praesentium & futurorum, reseruatus fuit vsusfructus eorum, vt constat ex verbis donationis ipsius, ibi: Primeramente con tal cargo y condicion, que reseruo en mi, y para mi el vsufructo de todos los bienes rayzes, juros, y tributos, que el dia de o y tengo, y posseo, y tuuiere, y y posseyere de qui adelante, hasta el fin de los dias de mi vida, porque desde el dia de mi fallecimiento en adelante, iunto, y consolidado el vtil dominio con el directo, a de quedar para el dicho Geronimo de Medina Castellon libre y enteramente, y sin retencion de cosa alguna: At in his terminis certum equidem est, & frequentiori, atque veriori Interpretum placito receptum, quod fructus non cadunt in donatione, quia reseruando vsumfructum donator, videtur reseruare fructus, qui ex eo percipientur, & de illis poterit testari, sicque cessat ratio illa impeditiua facultatis testamenti contendi, prout egregie declarauit Paul. Castr. qui fuit precipuus huius opinionis Author, in l. stipul. hoc modo concep. n. 3. ff. de verb. oblig. vbi Raphael Cuman. & Alex. n. 18. Ias. n. 10. Socin. iunior, n. 93. atque caeteri Scribentes profitentur communiter, donationem omnium bonorum praesentium, & futurorum cum reseruatione vsusfructus valere, & fructus non venire in donatione futurorum, quia reseruati dicuntur, vt de eis disponere, ac testari valeat donator, & sequuntur Iacob. de S. Georg. Alciat. Aretin. Rom. Abb. Socin. Alex. Bellam. Crauet. Iul. Clar. & Didac. couar. cum quibus, & cum Bart. qui ita ante alios sensit, in cons. 76. colum. vlti. lib. 1. constanter defendit & erudite, atque magistraliter (vt adsolent) comprobat Ludou. Molina, de Hispanor. primagen. lib. 2. cap. 16. num. 20. & seqq. Ant. Gomez. in l. 69. Tauri, n. 3. vers. & idem est, si donator: & cum Castr. Alex. Iasone, Socin. iun. Craueta, Decio, Rolando, Natta, Couar. Hieron. Gabriele, Aretin. Grato, Iulio Claro, Laurent. Hircon. Menoch. Bertrand. Neuizano. & Ruin. Hippolytus Riminald. in cons. 167. n. 14. & seq. lib. 2. & in cons. 242. num. 59. & seq. lib. 3. & in cons. 234. n. 98. & seq. eod. lib. Ioan. Vinc. Honded. in cons. 37. num. 35. lib. 1. Cardin. Francisc. Mantica, de tacit, & ambig. conuent. lib. 13. tit. 32. n. 11. videndus ex num. 5. vbi profitetur, quod haec sententia melioribus iuribus, & rationibus nititur, & plures etiam habet Authores, qui maioris sunt ponderis, & auctoritatis, cum ipsis etiam Authoribus, & cum Cagnolo, Ripa, Viuio, & Cephalo, Cardin. Thus. pract. conclus. iur. tomo 2. littera D. conc. 648. n. 44. & seq. fol. 802. Villalob. Olanus, Menchaca, Suarez, Ioan. Botta, Menoch. & & alij congesti per Blasium Florez Diaz de Mena, in addition, ad decision. Gamae 166. qui iure communi attento, hanc fatetur esse communem opinionem, quamuis iure Regio inspecto, aliter existimet, de quo inferius dicetur. Eandem etiam sententiam, quod valeat donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum, quando donans reseruauit sibi vsumfructum eorum bonorum pro toto tempore vitae suae, & quod non veniant fructus sub nomine futurorum bonorum, sed reseruati dicantur, vt de eis libere disponere, & testari valeat donator; firmiter defendit, & ita tenendum absque dubio in iudicando, & consulendo, quia verius, & communiori Doctorum sententia receptum; firmauit Ioan. Gutier. de iuramento confirmat. 1. parte. cap. 11. n. 14. per totum Pet. Surd. in cons. 450. n. 54. lib. 3. pater Ludou. Molina, tom. 2. de iust. & iure. d. disputat. 280. colum. 6. & 7. ex versic. dubium est. fol. 175. & 176. Ludou. a Peguera, decis. 142. per totam. Andreas Fachi. controuers. iur. lib. 6. cap. 89. fol. 798. qui resolutiue hanc partem probauit: idem Fachineus, in cons. 7. lib. 2. Alex. Trentacinq. variar. resolut. lib. 3. tit. de donat. resolut. 3. num. 18. fol. 199. Pet. Anton. de Petra, de fideicommissis, quaest. 4. in addit. post. num. 8. versic. sed hoc temperamentur, fol. 24. Vincentius de Franchis, decisione 168. Michael Ferret. lib. 3. obser. cap. 304. Pet. Ioan. Fontanella nouissime, de pactis nuptialbus clausula 4. glossa 22. qui cum ex num. 1. vsque ad numerum 20. articulum disputauerit; asserit numero 4. quod haec opinio verior, & communior appellatur, & quod reseruando sibi vsumfructum donator, visus est etiam reseruare sibi fructus percipiendos, & quicquid ex eis supererit ad testandum; & sic quod non veniunt in donatione, prout ibidem inquit, & in proposito articulo diuersas sententias adducit, tandem propositam magis firmat. Firmauit etiam, & singularia verba scripta reliquit Berengarius, in repetitione cap. vnici, de filijs natis ex matrimon. cap. 5. n. 6. ibi: Tu non recedes a communi sententia, quam vt tuearis, respondebis superiori rationi, quod immo donator poterit de recollectis ex vsufructu testari, quae nullatenus donatione continentur; licet enim quod donans lucratur, & consequitur ex vsufructureseruato, sit futurum, & contineatur, verbo, futurorum, si nulla fuisset facta reseruatio, aut exceptio; tamen dum donans reseruauit vsumfructum a generali donatione, illum excepit, tam a donatione praesentium, quam futurorum, proinde donatione contineri non possunt, qua ex vsufructu reseruato collecta fuerunt, tam expressa donantis, & reseruantis, quam ex dispositione. l. fin. C. de. remission. pigno. qui textus singularis est, & communem sententiam vehementer iuuat, quam sequaris, & c. Et quidem opinionem praedictam (si Authores om[sect. 18]nes hucusque scribentes originaliter praelegantur) ratio illa superius proposita potissimum iuuat, & caeterae omnes ad eam reducuntur, quod scilicet reseruatio vsusfructus facit, vt fructus percipiendi videantur specifice reseruati, & de ipsis possit donator disponere: atque ita cesset ratio illa, quae impedit testamenti factionem. Nam cum vsusfructus nihil aliud sit, quam ius vtendi & fruendi alienis rebus, salua rerum substantia, l. 1. ff. de vsufructu, & Instit. eod. in princip. ex quo in donatione excipitur vsusfructus, omnes fructus excipi intelliguntur, quia omnes ad fructuarium pertinent, l. vsufructu, ff. de vsufructu legat. Quamuis enim vsusfructus in iure consistat, tamen emolumentum rei continer, l. Maeuius, §. fundo, ff. de legatis 2. Et quemadmodum perceptio fructuum (quae etiam commoditas percipiendi fructus appellatur) ab vsufructuario vendi potest, vt longa serie adnotaui, atque explicaui in commentarijs de vsufructu, cap. 69. per totum: ita similiter, & de ipsis fructibus, & de eorum pretio, si ei aliquid supersit, testari potest donator idem, qui vsumfructum sibi reseruauit; prout haec omnia singulariter & vere in confirmationem huius opinionis considerauit Cardinalis Franciscus Mantica, ae tacitis & ambiguis conuent. libro. 13. dicto titulo 32. numero 9. & tribus seq. & numero 7. ex alio probat opinionem ipsam, quia si habenti tibi proprietatem, vsumfructum mortis causa cessero, possum te fideicommisso onerare: neque ad rem pertinet, quod vsusfructus morte extinguitur, quia commodum medij temporis, quo donator viuit, cogitamus, l. tertia, §. vltimo, de legatis tertio Ex quo sequitur, quod sicut in cessione vsusfructus facta mortis causa, fructus medij temporis in cessione comprehensi intelliguntur: ita etiam, si quis donat omnia bona praesentia, & futura excepto vsufructu, sine reseruato eo commodum ipsorum fructuum intelligitur sibi retinuisse, ergo in donatione fructus non possunt esset comprehensi, vt per Hieronymum Gabr. in cons. 137. num. 35. & in cons. 139. n. 2. lib. 1. quod si fructus in donatione non veniunt (concludit Mantica ipse) certe sequitur, donatorem de ijs posse testari, & consequenter donatio sustinetur. Sed & iura nonnulla, pro hac ipsa sententia, quod donatio bonorum omnium praesentium & futurorum,[sect. 19] reseruato vsufructu valeat; Didac. couar. expendit, & inducit variar. lib. 3. d. cap. 12. n. 4. textum inquam, in l. vltima, C. de remis. pignor. & in l. penult. §. vltimo, ff. de pignoribus, quae etiam adducit, & credit, quod communem sententiam vehementer iuuant, Ludou. a peguera, decis. 142. vere negari non potest, quin ipsae leges induci valeant iuridice, & argumentum praestent in comprobationem sententiae praefatae: quamuis argumentum ipsum ex his deductum, non esse satis firmum contendat, & legibus eisdem respondeat Ant. Fachin. controuers. iuris, lib. 6. d. cap. 89. qui concludit, firmius esse argumentum pro confirmatione huiusce partis, quia videlicet, dum donator sibi vsumfructum reseruat, videtur sibi in consequentiam reseruare ius, quod competit vsufructuario; est enim annexum, nec intelligi potest, aliquem vsumfructum habere, nisi sit vsufructuarius. Sed vsufructuarius facit fructus suos, l. qui scit, versic praeterea cum, ff. de vsuris. Ac proinde eos transmitti ad haeredes suos, l. defuncta ff. de vsufructu. Ergo & iste donator reseruasse sibi intelligitur hoc ius faciendi fructus suos, & sibi acquirendi, ac transmittendi ad suos haeredes. Hoc enim ius (vt dictum est) vsufructuario competit, ex quo efficitur, fructus percipiendos, donationem sibi reseruasse, licet non expresse, tacite tamen, & consequentia vsusfructus reseruati; & hactenus Fachineus, qui eádem in effectu rationem adducit, quam ex Card. Franc. Mantica num. praecedenti proposui, & in communem sententiam reincidit. Ex ipsis autem facile quidem, & concludenter di[sect. 20]luuntur rationes illae duae, quae pro contraria parte ponderabantur supra ad tertium fundamentum partis contrariae, num. 4. per totum, Quod scilicet haec donatio, etiamsi reseruato vsufructu fiat, semper tollit liberam testandi facultatem, quia de iure vsusfructus donator testari non potest, cum id eius morte finiatur: si quidem haec ratio deficit ex eo, quod is, qui sibi reseruat vsumfructum, eo instanti, quo donationem facit, inuenitur dominus illius iuris vsusfructus, quod reseruauit, illúdque illico vendere potest, atque de praetio testari: est namque ius vsusfructus aestimabile de per se, vendíque, atque aestimari potest, quamuis morte finiatur: prout Ludon. Molina notauit de Hispanorum primogenijs. lib 1. cap. 19. nam. 39. & lib. 2. cap. 10. sub. num. 20. vbi ita respondet, & addit, quod etiamsi donator non disponat illico de illo iure vsusfructus, prout disponere potest ante factam donationem, vel simul cum ipsa donatione, non est praesumendum, quod illico mori debet, sed potius ex plurium iurium praesumptione, donatio substinenda. Quae quidem iura nunquam censuerunt, aliquem illico moriturum, sed latissimam annorum metam vitae constituerunt, l. final. C. de sacrosan. Eccles. l. haereditatum, cum similibus, ff. ad falcidiam. Ideóque hae infausta praesumptio, atque iuris dispositioni adeo contraria, nullo pacto admittenda erit. Et hactenus Molina, quem pater Ludon. Molina, tom. 2. dicta disputatione 280. sequitur in omnibus. Ego vero addiderim, donationis omnium bonorum cum reseruatione vsusfructus, validitatem, iuxta veriorem opinionem non pendete ex futuro euentu, si tempore mortis remansurum sit donatori, de quo testtetur, vel non, vel si statim moriturus sit, aut si viuet aliquo tempore; donationis namque actus, sicut testamentum, ex futuro euentu pendere non potest; quicquid nonnulli Authores contra existimauerint; prout aduertit, & eos recte improbat, atque ita defendit cum alijs iuris Interpretibus, Ioannes Petrus Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 22. numero 7. 8. & 9. fol. 338. qui inde obseruat numero 10. post Couar. Molinam, Manticam, Thuscum, & Trentacinquium, futurum euentum in proposito spectandum non esse, sed tempus donationis inspici debere, ad dignoscendum, an illa valeat, nec ne, vt si vsusfructus reseruatus sit iam modicus vt non sit versimile, remansurum ex eo, de quo possit donator testari, non valeat, si autem spes sit in contrarium valeat quidem; & ita sola spes, & vsusfructus reseruati qualitas sufficiat, quicquid postea contingat; nam quae a principio valuit donatio, ex post facto non reuocatur: & ideo sufficit, quod appareat tempore confectionis illius, posse in futurum donatorem potentialiter habere haeredem; quamuis ex post facto aliter contingat, & donator contrahat debita, vel fructus omnes consumat; prout haec omnia latius comprobat Fontanella, dicta glossa 22. ex num. 11. vsque ad numerum 16. vbi vide. Similiter etiam secunda ratio non obstat ex eo, quod (vt saepe dictum est) is, qui vsumfructum sibi reseruauit, non solum censendus, est, sibi ius vsusfructus reseruasse, sed etiam commoditates, atque fructus in posterum percipiendos. In iure namque vsusfructus, commoditas inest, l. 1. ff. de vsufructu. Sicque hi fructus, qui in reseruatione comprehenduntur, in generali donatione non veniunt, vt supra obseruaui, & tradi Ludou. Molina, de Hispanor. primogeniijs, lib. 2. dicto cap. 10. num. 21. Remanet ergo attento iure communi, & veriorem, & receptiorem fuisse Interpretum nostrorum sententiam, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, reseruato vsufrucut, valeat omnino, quia fructus reseruati dicuntur, de quibus donator disponere, ac testari libere valet. Quod etiam in effectu tenuit Marc. Ant. Peregr. & quatuor casus distinxit, in cap. in praesentia, de probation. num. 111. per totum, variar. iur lib. 6. de iure auiem Regio, ac post deci[sect. 21]sionem dictae l. 69. Tauri, quod id ipsum dici debeat, siue donatio sit omnium bonorum praesentium, & futurorum, siue praesentium tantum; vt reseruato vsufructu, valeat; defendit constanter Ludou. Molina, & vere quidem de Hispanor. primogen. lib. 2. dicto cap. 10. num. 22. & 23. qui quaestionem absoluit in haec verba. Ex quibus opinio ista mihi verior, atque probabilior videtur, sicque illam, etiam stante dictae l. 69. Tauri, interdum apud suprema. Tribunalia receptam vidimus: & in summario eius numeri sic scripsit: Donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum etiam, hodie, reseruato vsufructu, valida est. Idem etiam resoluit Ant. Gomezius, in ipsa l. 69. Tauri, num. 3. & verius putat, Molinámque sequitur Ioan. Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. parte, dicto cap. 11. num. 14. in fine Pater Ludou. Molina: qui ita etiam firmiter asserit, tom. 2. de iustitia & iure, disputatione 280. colum. 7. in versic. vtrum autem in Castella, folio 177. & 178. qui improbant Didac Couar. variar. lib. 3. cap. 12. n. 4. quatenus in ea fuit opinione, vt existimaret, quod licet de iure ciuili Romanorum, vera sit, & communior opinio praefata, quod scilicet donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum, valida sit, reseruato vsufructu; attamen inspecta decisione dictae. l. 69. Tauri, qua cautum est, non valere donationem omnium bonorum, etiamsi de solis praesentibus, non autem futuris facta sit; quod sustineri non possit, etiamsi reseruetur vsusfructus: & Didac. Couarr. in hoc sequuntur Matienz. in. l. 8. tit. 10. lib. 5. glos. 1. n. 5. Flores Dias de Mena, in addit. ad decis. Gama 166. ad finem. Contrarium tamen rectius (vt dixi) tuentur Molina, & superiores: imo & Couarr. ipse fatetur, quod etiam státe dict. lege Tauri; saepissime apud suprema huius Regni tribunalia, communis supradicta sententia recepta essa videtur aduersus Paul. Castrens. in dicta. l. final. Pro quibus aduersus Didac. ipsum Couarr. Matienz. & Flores de Me[sect. 22]na fortiter vrget (prout ego considero) negari non posse, si verum amamus, & strictam iuris rationem attente perpendimus, quin hodie fortior, aut maior non extet prohibitionis ratio, post decisionem ipsam Tauri, vt non valeat donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, vel praesentium tantum, quam ante ipsam legem conditam iure eodem communi inspecto esset, vt improbaretur, siue valere non deberet donatio omnium bonorum praese tium & futurorum; & nihilominus ex veriori, & receptiori Interpretum placito valebat donatio omnium bonorum praesentium, futurorum, reseruato vsufructu, quamuis sine reseruatione non valeret. Et quemadmodum hodie expresse prohibetur donatio omnium bonorum, etiam praesentium tantum; ita per inductionem, & aequam interpretationem rationis illius, qua innititur, dicta l. stipulatio hoc modo concepta, ff. de verbor. obligat. & iuris quoque singulari ratione, & aliorum iurium interpretatione, velut expresse prohibita censebatur donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum; nec ideo minus vsusfructus reseruatio id efficiebat; quod autem velut expressa adesset prohibitio, deducitur manifeste, quia si quis ita stipulatus fuerit, si me haeredem non feceris, tantum dare spondes, non valet stipulatio, ea ratione, quia est contra bonos mores, d.l. stipulatio hoc modo concepta. Ratio autem rationis illa est, quia per eam aufertur libera testandi facultas, vt dicunt vnanimiter omnes Interpretes, tam antiqui, quam moderni, per illum text. igitur, simili modo non debet valere donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum, quia per eam etiam indirecte aufertur libera testandi facultas, vt recte animaduertit Cardinalis Franciscus Mantica, de tacitis & ambiguis conuentionibus, lib. 13. tit. 26. num. 14. Deinde (prout ego etiam animaduerto) quamuis negari non possit, quin is, qui donat omnia sua bona praesentia, retento vsufructu, donationem faciat omnium bonorum suorum praesentium, quae in dicta l. Tauri 69. prohibetur, in quo vis maior argumenti, siue rationis partis contrariae subsistit; parum equidem, aut nihil id vrget, nam & iure ipso communi improbatur donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, & nihilominus valebat reseruato vsufructu, quamuis etiam negari non posset, quin donans omnia bona praesentia, & futura, reseruato vsufructu, facere donationem omnium bonorum praesentium & futurorum; & idcirco inueniri non potest, nec reddi differentiae ratio, quare hodie non valeat donatio, si vsusfructus reseruatus fuerit; imo fortior militare videtur ratio, vt valere debeat, vel saltem aequalis, & eadem. Rursus (vt ego quoque considero) quoniam certissimi, & vulgati iuris est, leges omnes, & dispositiones quascumque, ex sui ratione restringi, vel ampliari, siue cassare, aut seruari a ratione legis cessante, vel militante, quemadmodum etiam explicari, atque interpretari, sicuti alio cap. inferius longa serie explanabitur. Cessante igitur ratione praecipua dictae Taurinae constitutionis ob vsusfructus reseruationem, ex qua testandi facultas non aufertur, cum fructus reseruati dicantur, cessare quoque debet legis ipsius prohibitio: nec excludi debet casus iste reseruationis vsusfructus, iusta, & iuridica interpretatione elicitus, nec in ipsa lege Tauri exclusus. Denique quoniam rationes illae per Didac. Couar. excogitatae, vt inter[sect. 23] ius commune, & Regium in proposito casu differentiam constitueret, de quibus supra ad quartum fundamentum partis contrariae, velut concludenter diluuntur ex his, quae Ludouic. Molina, de Hispanorum primogenijs, libro 2. dicto cap. 10. numero 23. pro earum solutione adnotauit; quem in omnibus sequutus est pater Ludouicus Molina, tomo 2. dicta disputatione 280. columna 7. folio 177. & 178. itaque non obstat ratio prima, quia negatur, quod de vsufructu formali, & causali ab eodem Couar. traditur, cum vno, atque eodem contractu donatio fiat, & bonorum donatorum dominium in donatarium transferatur, atque breui manu donanti vsusfructus formalis competat, in quo ex iuris dispositione nihil prius, nec posterius considerari potest, vt inquit ipse Molina; dicto numero 23. versic. haec autem ratio fragilis est: & latius explicat, atque alio etiam modo dissoluit ipsam rationem pater idem Molina, quem vide dicto folio 178. ex vesic. etenim vnus, & idem numero vsusfructus. Non etiam obstat ratio secunda, cui eodem numero 23. in versic. haec autem ratio, si bene consideretur. Respondet idem Molina, & sequitur pater Molina, eadem disputatione 280. folio 179. versic. ad secundam rationem negandum est. Et inquit, non posse iure probari, quod qui reseruat vsumfructum, donet omnia bona praesentia, cum iura in bonis nostris esse dicantur, l. praetia rerum, ff. ad l. falcid. atque sub appellatione bonorum comprehendatur, l. princeps bona, vbi bona Glossa, & communiter Scribentes id notant, l. bonorum, cum similibus, ff. de verbor significat. & manifestissimum sit, vsumfructum reseruatum, partem esse bonorum, quae tempore donationis erant donantis, quod autem donans de eiusmodi vsufructu testari non possit, non inde euenit, quod non sit pars illorum bonorum, sed quod expiret cum vita ipsius donantis, vt latius prosequitur pater ipse Ludouic. Molina. Addiderim ego, ex his, quae annotata, atque scripta reliqui supra, numero 20. 21. & 22. concludentius responderi posse, nam etsi bona omnia praesentia donari dicantur, non inde excluditur, quin ex reseruatione vsusfructus, & potentia testandi, donatio valere debeat, vt ibidem probaui, nec praefati duo Authores ita assequuntur: & idcirco, si tradita ex dicto numero 20. in memoriam repetantur, concludentior solutio dabitur, vt dixi. Atque ex eisdem facile etiam diluitur ratio altera, quod scilicet fructus percipiendi non dicantur vsufructuarij, donec ipsi percipiantur, l. si in singulos, 8. ff. de annuis legatis, l. si vsusfructus, ff. quibus modis vsustrucus amittatur, l. 3. titulo 8. partita 3. & in commentarijs de vsufructu, cap. 77. latius explicaui: & veram assignaui rationem. Nam respondetur, quod etsi fructus non fiant vsufructuarij ante perceptionem, ius tamen eos percipiendi, semper est in eius dominio, & adeo aestimabile est, vt vendi possit, vt late per Molinam, de Hispanor. primogen. libro primo, cap. 19. numero 39. & seq. nec casus mortis in consideratione haberi debeat, vt insirmetur donatio, sed potius potentia eos percipiendi, si vixerit donator; item quod eius conditionis sit tempore reseruationis, quod de vsufructu, hoc est fructibus ex eo percipiendis testari possit naturaliter, aut potentialiter, vt Fachineus probauit siarum iuris, lib. 6. d. cap. 89. atque ex dictis num. praecedentibus deducitur manifeste. Quarto etiam loco pro ipsa parte vrget, dictam donatricem, diebus sex post donationem ipsam perfectam, & absolutam elapsis, ex consensu tamen donatarij mille ducatorum quantitatem ex bonis donatis sibi reseruasse, atque in hunc modum in instrumento cautum: Que por quanto se auia otorgado la dicha donacion, y en el tratado della se auia assentado, que ania de reseruar mil ducados, para disponer dellos en vida, o en muerte, como quisiesse, y por oluido se auia omitido, dejando la dicha donacion en su fuerza y ratificandola, ella reserua, y el dicho Geronimo de Medina lo a por bien, los dichos mil ducados, &c. Donatio autem omnium bonorum praesentium, & futu[sect. 24]rorum, sine dubio valet, quando certam speciem, vel quantitatem rationabilem donator sibi reseruauerit, quia non impedit testamenti factionem, cum de quantitate ea, vel specie reseruata possit testari: Bartolus, in d.l. stipul. hoc modo concepta, num. 6. quod etiam praesupponit euidenter in l. vltima, num. 11. C. de pactis: & sequitur Romanus qui alios consonantes refert, in cons. 26. n. 1. & ex ore multorum communem attestatur Roland. in cons. 39. n. 3. lib. 1. Cast. in d.l. stipul. hoc modo concep in sine. Socin. iunior ibid. n. 91. Geminianus, Alex. Corn. Ruin. Decius, multis in locis, Bertrand. Gozad. Mantua, Socinus verque, & Gratus, quos refert, & ita resoluit Alex. Trentacinq. variarum lib. 3. d. tit. de don. resolut. 3. n. 22. fol. 200. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. parte, cap. 11. num. 15. principio. Ludou. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 10. num. 25. Iulius Clarus, §. donatio, quaest. 16. versic. secundo principaliter. Ioannes Vincentius Hondedus, in cons. 37. numero 30. lib. 1. Antonius Gomezius, in l. 69. Tauri, num. 3. Azeuedus, in l. 8. titulo 10. lib. 5. sub num. 4. Florez Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 166. Cardinalis Franciscus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 13. titulo 31. num. 3. Marc. Anton. Peregrinus, in cons. 76. numero decimoseptimo, libro 1. Ioann. Pet Fontanella, in commentarijs de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 23. ex numero 1. cum seq. folio 341. & numero 20. Antonius Faber, de erroribus pragmat. Deca. 48. errore 6. colum. 2. folio 1116. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusion. iuris tomo 2. littera D. conclus. 648. num. 67. & sol. 863. Nec obstat, si dicatur, respectu bonorum donatorum, quae excedebant quinquaginta mille ducato[sect. 25]rum quantitatem, modicum fuisse reseruatum, & sic donationem nullius fuisse momenti, cum pro modico non sit praesumendum, haeredem reperiri, qui oneribus haereditarijs se subijcere velit: sicuti ex Baldo, Riminaldo, Socino seniore, & Menochio obseruauit Mantica, libro 13. dicto titulo 31. numero primo, qui numero 2. inquit, ex hoc deduci, quod si quis reseruauerit sibi fructus, qui sint ita tenues, vt vix ad alimenta possint sufficere, donatio non valeat; & citat Castrensem, Alex. Iasonem, Purpuratum, Hieronymum Gabrielem, & Siluest. Aldobrandinum, ita tenentes, & concludit, quod talis debet esse reseruatio, quae non impediat testandi facultatem, hoc est, quod verissimiliter haeredem possit inuenire: idem Mantica, titulo 32. num. 16. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 2. dicto cap. 10. num. 25. vbi etiam post Castrensem, Alexand. Aretinum, Iulium Clarum, & Couar. quod reseruatio alicuius quantitatis, de qua donans testari possit non sufficit ad hoc, vt donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum valeat, si ea quantitas modica sit: Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmat. prima parte, cap. 11. numero. 15. Matienzus, in l. 8. tit. 10. lib. 5. glossa prima, num. 5. pater Ludou. Molina, tomo 2. de iustitia & iure, disputatione 280. folio 176. versic. quando tamen. & versic. vniuersim autem. Anton. Gomezius, in d.l. 69. Tauri, num. 3. Fachineus, in consilio 7. num. 6. & 7. libro 2. Stephanus Gratianus, disceptationum iuris forensium, cap. 120. num. 4. & 5. Ioannes Cephalus, in consilio 485. numero 129. & seq. lib. 4. latissime Menoch. in consilio 184. per totum, libro 2. Ludouicus a Peguera, decisione 142. numero 4. & 5. Ioannes Vincentius Hondedus, in consilio 37. num. 32. & num. 35. lib. 1. latius in consilio 39. num. 14. & quatuor seq. eod. lib. Ioan. Botta, in cons. 58. num. 42. Alexander Trentacinquius dictaresolutione 3. num. 7. fol. 196. vbi relatis quamplurimis Authoribus obseruat, quod donatio omnium bonorum praesumptium, & futurorum non valet, etsi reseruatio fiat, si de modico facta sit; quia paria sunt, nihil, aut modicum esse reseruatum, vt ibi comprobat, & repetit sub numero 18. folio 199. vbi quod non sufficit reseruatio vsus fructus, si fructus adeo tenues sint, quod vix ad alimenta sufficerent. Thuscus, tomo 2. littera D. dicta conclusion. 648. numero 70. & tribus seq. folio 864. late Fontanella, clausula 4. dicta glossa 23. numero 1. & seq. fol. 341. & glossa 22. numero 10. & 11. qui dicta glossa 23. in principio, retulit, Iulium Clarum existimasse, necessarium esse, quod reseruatio excedat vigesi[sect. 26]mam partes eius, quod donatur, alias quod non valeat: & Iulium Clarum sequuntur relati per Thuscum, dicta conclusione 648. num. 70. Trentacinquius, dicta resolutione 3. numero 7. Non, inquam, obstat superiorum Interpretum resolutio, quoniam ex ipsorum doctrinis, & placitis deducitur manifesta, & vera resolutio: ac primum asserendo, quantitatem praefatam ille ducatorum dici nec posse modicam, imo potius considerabilem, & de qua quis testari, ac haeredem inuenire possit, quod duntaxat requirunt Authores nunc praecitati: & in proprijs terminis, ac etiam fortioribus, quod minor quantitas sufficiat, dummodo verissimile sit, haeredem inueniri posse; scripserunt Socinus iunior, in consilio 143. numero 20. lib. 1. Cephalus, in cons. 288. libro secundo, Pancirolus in cons. 123. num. 2. Cagnolus. in dicta l. finali numero 242. C. de pactis Ioannes Botta, in cons. 58. numero 42. Ludouicus a Peguera, decisione 137. latius Fontanella, qui diuersas commemorauit sententias in proposito, & Senatus illius decisiones adduxit, clausula 4. glossa 23. ex num. 1. & concludit num. 3. Iudicis arbitrio committendum, quae dicatur in hoc articulo modica, vel[sect. 27] sufficiens reseruatio. Deinde & secundo respondetur, donatricem eandem, vltra dictam summam mille ducatorum, reseruasse sibi vsumfructum omnium bonorum donatorum (vt dictum est) fructus autem ex vsufructu reseruato percipiendos, non modicos, sed magnae quantitatis, & reditus fuisse, sicque iuxta ipsorum Authorum doctrinas, fructuum eiusmodi reseruationem sufficere, quando quantitas praefata reseruata non esset; quod ijdem tradiderunt specifice, aut saltem, donationem omnium bonorum praesentium,[sect. 28] futurorum, reseruato vsufructu eorum, ac etiam simul aliqua parte, vel quantitate etiam modica, absque omni dubio valere, cum ex sola vsufructus reseruatione (si fructus non essent tenues, sed potius considerabiles) substinere, vt dixi: sic sane, quod ex reseruatione eiusmodi simul facta, sine dubio donatio valeat; ex Alexandro, Ruino, Soci Curt. iun. Decio, Cagnolo, & alijs obseruauit Hippolytus. Riminal. in cons. 242. num. 58. & 59. lib. 1. Ioannes Vincent. Honded. de cons. 37. num. 35. in fine, lib. 1. in illis verbis. Sibique reseruauit causa testandi certum quid non minimum, & etiam vsumfructum bonorum donatorum, qui exiguus non est; ideo donatio validissima est, cum per eam facultas testandi sublata non fuerit: & in proprijs terminis nostris, ita specifice Fontan. de claus. 4. glos. 23. sub num. 7. fol. 342. post Cancerium, quem citat vbi inquit in hunc modum: Si enim ex sola vsusfructus reseruatione donatio sustinetur, multo magis si cum ea addatur reseruatio certae quantitatis quamuis minimae. Denique & tertio respondetur, obseruationem illam Iulij Clari, quod reseruatio debeat excedere vi[sect. 29]gesimam partem eius, quod donatur: nec iure, nec authoritate probari, vt aduersus ipsum exclamat Ioannes Botta, dicto cons. 58. num. 40. & retulit, atque id ipsum probauit Fontanella, d. glos. 23. in principio, vbi num. 3. (vt supra dixi) totum hoc in arbitrio Indicis positum esse dicit. Ludouic. Peguera, decisione 137. vbi contrarium fuisse decisum in Regia Audientia Cathaloniae profitetur in pluribus donationibus factis bonorum maximi patrimonij, nedum cum reseruatione ad testandum, non excedente vigesimam partem bonorum donatorum, sed nec centesimam, vel ducentesimam; vt puta, quando donans bona excedentia valorem decem mille ducatorum, tantum sibi reseruauit centum, vel ducentum ducates ad testandum, Iulium quoque Clarum eundam concludenti ratione confutauit Antonius Faber, de erroribus pragmat. de ca. 48. errore 6. folio 1116. in principio: vbi inquit, parum conuenienter statuisse Iulium Clarum, quod reseruatio saltem excedet vicesimam partem illius patrimonij, quod donatur, cum fieri possit, vt perexigui fortasse patrimonij pars, non dicam vicesima, sed duodecima, aliave minor, non aliud commodum habeat, quam quod si paulo plusquam nihil, & cuius consequendi auiditate non possit allici scriptus haeres ac adeundum Quemadmodum e contrario fieri facile potest, vt tam amplum sit patrimonium, quod donatur, vt eius pars centesima, nedum vigesima possit sufficere inueniendo, habendoque haeredi: Itaque vix est (concludit Faber metipse) vt certa portio hac in re diffiniri queat: nec absimilis videtur Gerardi Maynardi, supremae Cutiae Tolosanae senatoris obseruatio. decisione 94. num. 2. fol. 354. qui loquitur in donatione vniuersorum bonorum, reseruato vsufructu eorumdem, & facultate disponendi de quadrante illorum. Et inquit notanter per totam illam decisionem, reseruatum in donatione, si nihil de eo donator disposuerit, non ad donatarium, sed ad donatoris haeredes pertinere. Deinde & quinto loco facit, quod dicta domina Elisabetha praeter vsumfructum bonorum omnium, & mille ducatorum summam, quam sibi reseruauit (vt dixi) conditione, & particulari conuentione adstrinxit donatarium praefatum, vt cum effectu adimpleret, & persolueret omnia legata, quae in vltimo testamento a se condito donatrix ipsa reliquerat, quae fere sex mille ducatorum quantitatem attingebant, & etiam a donatione praedicta reserua ta manebant. Testamentum autem metidem (quod sui natura reuoca[sect. 30]bile est) non ideo suam naturam mutauit, quod ea reseruatio in donatione facta fuerit; libere namque ipsa Elisabetha illud reuocare posset, cum vellet, & de nono testari ac de dicta sex mille ducatorum quantitate: disponere, quae in testamento ex causa legatorum & fideicommissorum reliquerat; & quamuis ea reuocaret, non ideo in donationem reciderent, siue sub nomine bonorum praesentium, & fututorum venirent, cum expresse: reuocata fuerint, & ideo ex sola ea reseruatione, donatio ipsa firma, & valida remansit; sicuti in eisdem, in quibus versamur terminis, specifice, & singulariter annotauit Marc. Ant. Pereg. in cons. 76. num. 18. lib. 1. vbi in hunc modum scripsit: Quare pro tuenda donationis validitate videndum est, an ob reseruationes factas per D. Paulum sustineri possit; duo enim sibi reseruauit, videlicet legatum pretij duc. 50. & vltra per eum in testamento suo relictum D. Elisabethae ancillae suae Item fructum omnium suorum bonorum tota tempore vitae suae: ex quibus reseruationibus, & earum singulis, donatio iustificatur: nam quoad legatum, cum pro sui natura sit reuocabile, proinde de his: rebus legatis potuisset dominus Paulus. testari: & ita in puncto, ex dictis reseruationibus donationem. conualidari, respondit Boerius, decis 355. & quia Bald. cons. 377. Quaedam mulier. in 5. vbi hoc idem determinat in caesu, quando donator mandasset, donatarium distribuere certam partem bonorum in pauperes post eius mortem, quia (vt ipse inquit) mandatum illud erat reuocabile, & bona remanebant in sua dispositione. Praeterea ponderat reseruationem vsufructus: idem etiam voluit Corneus cons. 54. in themate, colum. 2. volu. 4. vbi concludit pro validitate donationis, quia donator sibi reseruauerit duc. 100. pro dote cuiusdam Dom. Gentilis motus, quia de illis posset donator testari, ex quo Dominae gentili nullum ius acquisitum fuerat. Et Hactenus Peregr. cui addendus Alphon. Azeued. qui in l. 8. tit. 10. n. 4. in fine. lib. 5. nouae collect Regiae. Hunc reserationis modum approbasse videtur, nam cum ex initio eius numeri disputasset, vtrum donatio omnium bonorum praesentium post decisionem legis illius iuramento firmetur, & iu fine concluderet, iuramento eam validari, inquit statim, quod nouissime id intelligit, dummodo talis donator moriatur post longi temporis interuallum, & acquisierit bona, ex quibus testari possit; secus vero si statim moreretur, vel post donationem nulla bona acquisierit, ex quibus testari possit. Vere tamen id contradicit his, quae ex Fontanella, & aliis scripsi supra n. 20. ibi namque adnotata rectius procedunt, & obseruari debent. Adijcit tamen Azeuedus ipse, quod ad euitandam hoc periculum, etiam in donatione omnium bonorum praesentium, consuleret: sibi donator reseruaret aliquid ad testandum, vel quod dicatur in donatione, quod si contigerit, donatorem decedere nullis acquisitis post donationem bonis, ex quibus testari possit, adimpleatur testamentum, vel fiant suffragia necessaria pro anima ipsius donatoris, si intestatus decesserit, & quod haec est noua, & singularis cautela, & consideratio. Nec obstat Aduocatorum partis contrariae oppositio, siue argumentum illud, de quo supra in septimo fundamento primae partis, quod scilicet in testamento condito ab eadem donatrice ante donationem praedictam omnium bonorum praesentium, & futurorum, ad maiorem firmitatem testamenti ipsius apposita fuerit clausula derogatoria, non modo testamenti alterius, sed & dispositionis cuiuslibet, quam postmodum faceret, in qua in indiuiduo, & specifice apposita non essent verba omnia de la Aue Maria, inserta in dicta clausula; ex quo videtur annullanda dicta donatio, cum in ea non inueniatur specificata, & mentionata dicta clausula; non inquam obstat hoc argumentum valori. & effectui donationis subsequutae; quoniam verbum illud, o otra disposicion, intelligendum est augmentatiue de alia dispositione simili, & eiusdem qualitatis in specie, non vero[sect. 31] diuersi generis; quoniam dictio alius, alia, aliud, sui natura est implicatiua similium, & importat similitudinem; ideo vbi disponitur per aliquam ex his dictionibus, interpretatio fieri debet de simili: iuxta Glossam singularem, & ordinariam, in l. serui fugitiui, verbo, alia poena, C. de seruis fugitiuis. Quam exornant, & sequuntur communiter Felinus, ex num. 6. & & caeteri Scribentes, in cap. sedes, de rescriptis. Alex. in cons. 1. num. 10. lib. 4. & in cons. 34. num. 2. lib. 1. Ancharanus, in cons. 361. Visa plena, num. 5. Socinus, in cons. 300. num. 2. lib. 2. Decius, in cons. 425. num. 16. & seq. Ruinus, in cons. 181. num. 2. lib. 2. Cephalus, in cons. 414. numero 13. & seq. lib. 3. Menochius, in cons. 183. num. 19. & in consilio 200. num. 2. lib. 2. Ioannes Vincentius Honded. in cons. 7. num. 31. lib. 2. late explicant Caputaquen. decisione 298. num 13. par. 2. Petra. de fideicommissis, quaest. 11. num. 545. Francisc. Viuius, decisione 193. lib. 1. Pater Thomas Sanchez, de sponsalibus, lib. 3. disput. 22. num. 2. & 3. Azor, in institut. Moral. lib. 5. cap. 28. versiculo, alius. alia, aliud, prima parte, Farinacius, 1. tomo, tit. 3. de dilectis, quae. 17. num. 15. Ioannes Pet. Fontanella, qui siagulariter declarat, atque limitat, de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 26. num. 15. & quatuor seq. fol. 362. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo 2. littera D. conclusion. 245. per totam, ex fol, 607. in fine, vbi late, & num. 17. citat Baldum. dicentem, in cons. 349. Statuto Placentiae, n. 5. lib. 1. quod statutum prohibens: quod quis non possit aliquo contractu alienare, vel alio modo, seu colore quaesito, intelligitur per contractum, non autem per vltimam voluntatem; quia verba, vel alio, includunt similia expressis. Sic & e conuerso in casu nostro natura verbi illius disponere, est quod intelligatur per dispositionem, quae fiat per vltimam voluntatem; vt est textus, in §. penult. & finali, Instit. quibus ex causis manumt, ere licet, vel non §. disponat, in authent. de nuptijs, & Glossa in rubrica, ff. soluto matrimonio. Vbi Alex. n. 16. Iason, in 2. lectura, num. 19. & Niconitius, n. 127. & latius per Ant. Thesaur. decisione Pedemont. 97. Vincent. de Franchis, decis. 45. prima parte, Borgnin. Caualc. decis. 12. part. 4. Ioseph. de Sese, decis. Aragoniae 48. Pet Surd. decis. 272. maxime n. 12. vbi post glossam, in dicta rubric. Niconit. Albericum, Ruinum, Afflict. Paris. Nattam, & Boerium, quod disponere, verbum, conuenit vltimae vo[sect. 32]luntati, & in dubio refertur ad actum vltimae voluntatis. Et vltra eos, in proprijs terminis nostris extat ad decisionem casus praesentis, singulare consilium Pauli Castrens. 240. incip. Dico non obstante iuramento, n. 1. versic. 2. praedictis obstat, lib. 1. vbi inquit in hunc modum: Secundo praedictis obstat protestatio do matricis in testamento facta, quae facit praesumi de esse consensum in actu subsequenti, sibi contrario, & ipsum non valere, nisi potestationis expresse peniteat, ff. de acquir. haere. l. qui in aliena, §. Celsus. de relig. & sumpt.[sect. 33] fune. l. ac si quis, §. plerique. de legat. 1. l. si mihi & tibi, §. in legato, Videtur ergo, quod debuerit in hac donatione fieri specialis mentio de verbis derogatorijs in testamento prolatis, vt l. si quis in principio testamenti: quod cum factum non sit, non videtur valere. Sed respondeo, praedicta procedere, cum actus subsequens protestationi contrarius dependet ex mera voluntate testantis, & non explicatur cum alio, vt testati haereditatem adire, tunc enim nullus defraudatur, si non valet; sed si cum alio explicatur, & si ex duorum voluntate dependet, non redditur nullus ex praecedenti protestatione contraria, nisi facta fuerit cum illo, cum quo actus subsequens geritur, & sibi assenserit, & causam contineat, vt ff. nautae, caup. & stab. l. final. §. item si praedixerit. l. fideiussor, in principio, ff. mandati, l. in actione,. denunciatio. ff. pro socio, & l. 1. in principio, ff. de liberis agnoscend. & l. cum plures, §. locator horrei, ff. locati & notatur in dicto §. Celsus, cum igitur protestatio prima facta fuerit in testamento, & sic sine partis praesentia, que in testamento non requiritur, ff. de legat. 2. l. cum pater, §. donatio. subsequens vero donatio geratur cum parte, nec dependeat ex sola voluntate donantis, vt notatur, C. de Sacrosanct. Eccles. l. illud, non obstantibus verbis derogatorijs, vel protestatione valeat, alias deciperetur donatarius, quod esse non debet, arg. ff. commodati, l. in commodato, §. sicut, de rerum permut. cap. penult. liberalitatem enim captiosam interpretatio prudentum fregit. ff. de transact. l. cum Aquiliana. sicut propositum huius donatricis in mente retentum, non debere nocere huic donatario, sic nec protestatio, nec derogatoria verba, quae ad ipsius notitiam non peruenerunt, vt C. de condict. ob causam. l. si repetendi. Hactenus verba Pauli Castrens. quae ideo recensui, quia casum istum decidunt in proprijs terminis, & ponderantur ibi omnia fundamenta, quae huiusce veritatis resolutionem magis adstringunt. Et vltra ibi dicta addendum erit, maximum absurdum fore, si clausula derogatoria respiceret, aut impediret actum inter viuos, & sic donationis; cum in testamento apposita sit, quod nisi post mortem effectum non sortitur; ita enim, & administratio, & commercium bonorum suorum ei imprediretur, nisi in quocunque contractu specialem faceret dicti testamenti derogationem. Atque ita concluditur, clausulam derogatoriam in testamento appositam, non obtinere vim in contractibus, qui statim operantur effectum, & irreuocabilitatem, non expectata morte; sed duntaxat in alio dispositionis genere, quod ex die mortis effectum, & irreuocabilitatem operetur, & non ante, Quod vero attinet ad testamentum secundum, quamuis verum sit,[sect. 34] clausulam derogatoriam, cum specialibus verbis appositam, operati, ac inducere praesumptionem defectus voluntatis, & consensus testatoris in secundo testamento, in quo specialis eius mentio facta non est per testatorem ipsum illud conficientem, iuxta communem omnium resolutionem, in d.l. si quis in principio testament. per illum text. de qua post alios Authores Ant. Gomezius, in l. 3. Tauri. num. 92. & seq. Menchaca, de successionum creatione, lib. 2. §. 17. ex num. 71. & de succession. resolut. lib. 1. §. 1. a principio, & §. 2. a principio. Iulius Clarus, §. testamentum. quaestione 99. Sarmientus, selectarum lib. 3. cap. 14. a num. 16. Ioan Gutierrez, practicarum lib. 3. quaestione 47. D. Spino, in speculo, glossa rubricae, tit. de ruocatione testamenti: latius Menochius, lib. 4. praesumptione 166. id tamen locum non obtinet, quando secundum testamentum fuit confectum post decennium a primo iam condito, prout in casu praesenti, quo primum testamentum conditum fuit anno 39. secundum autem anno 1606. tunc namque, etsi hoc secundum non contineat clausulam specialem derogatoriam ad praecedens; attamen tollitur illud primum. Ita sane tradiderunt Baldus. Fulgosius, Castrensis, Corneus, Roman. Capra, Alex. Socin. Iason Ruinus, Parisius, Natta, Iulius clarus, Alciatus, Sarmientus, & Vincentius de Franchis, quos commemorat, & ita defendit Iacobus Menoc. lib. 4. praesumptione 166. num. 44. per totum, qui pro ea sententia citat textum, in l. sancimus, C. de testamentis, primum testamentum solemne tollitur per secundum minus solemne factum post decennium a primo testamento; & inquit, non vrgere Didaci Couar. considerationem in contrarium, & eidem satisfacit, aliorúmque sententiam contrariam iuridice impugnat. Superiorem autem, quam Menochius defendit, tenent etiam vltra relatos ab eo, Menchaca, de succession. creat. dicto §. 17. num. 75. Grassus, §. testamentum, questone 84. num. 3. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib 12. tit. 8. num. 12. Cardinalis Doinicus Thuscus, practicar. conclus. iuris, tomo 8. littera T. conclus. 152. num. 64. & seq. & num. 90. Sexto denique & vltimo loco facit, nam donatio praedicta omnium bonorum praesentium, & futurorum, ex alio quoque valere debuit vltra rationes praefatas, quod scilicet per viam matrimonij, & constitutionem dotis D. Pelinae facta fuerit, quo casu absque dubio vlaida, & efficax reputatur. Nam licet donatio ipsa regulariter non valeat, quando tamen fuit[sect. 35] ex causa onerosa matrimonij, & sic in contractum transit, valet omnino: sicuti Ludou. Molina, de Hispan. primog. lib. 2. cap. 10. num. 17. & 18. obseruat singulariter, & in hunc modum inquit: Hoc tamen intelligendum est, quando primogenium stat in terminis donationis; secus autem, quando ex causa onerosa matrimonij, vel transactionis, vel alia simili factum fuit. Tunc nanque, ex uniuersis bonis fieri poterit: quamuis enim donatio gratuita omnium bonorum iure prohibita sit, nullo tamen iure, quis ex contractu oneroso prohibetur, uniuersae bona sua abdicare, vel etiam alio quocunque modo alienare. Quod in maioratus institutione verum esse censuit Menchaca, de succession. creat. lib. 1. §. 1. num. 32. ad finem, & c. Et id ipsum tenuerunt Ant. Gomezius, in l. 53. Tauri, num. 16. Petrus Duenas. regula 219. in l. limitatione. Franc. Marc. quaest. 128. parte 2. Menoch. in cons. 92. lib. 1. Azeuedus, in l. 8. tit. 10. lib. 5. num. 6. & ibidem Matienzus, glos. 1. num. 9. Ioan. Guttierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 11. num 19. pater Ludou. Molina, tom. 2. disputatione 280. colum. penult. Nec obstat replicatio illa, quod scilicet donatio non fuerit directe facta ex causa dotis, & matrimonij dictae Pelinae, quoniam in scriptura dicitur: Que en caso que don Fernando de castellon, que es el primer llamado no se case con ella, sea obligado a darla mil ducados de raenta en cada vna ano. Nam cum haec clausula poenalis sit, non desinit ob eam habere firmitatem suam donationis conditio. in qua dicta donatrix dixit: Que el dicho don Fernando se case con la dicha dona Ana Pelina. Et dum donatio inuenitur cum omnibus suis conditionibus acceptata a praedicto primo vocato, & per contrariam voluntatem conditio non resoluitur, haberi, & iudicari contractus debet iuxta formam, & qualitates, quas de praesenti habet, cum dispositio, quae in aliquot future euentu resolui[sect. 36] potest, non minus dicatur pura, quam si nullo casu resolui possit, Glossa, in l. 2. ff. de in diem addict. Bald. in l. cum mota, C. de transact. Castr. in l. quibus diebus. §. quidam Titius; vbi Socin. ff. de condit & demonst. Paris. in cons. 11. n. 37. lib. 1. Natta, in cons. 372. n. 8. Cephal. in cons. 52. num. 6. lib 1. Nec praedictis refragantur, aut obstant fundamenta contraria: non primum illud, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum nulla esset, iure communi attento valeret autem, si ex praesentibus tantum bouis fieret; iure autem nostro Regio post decisionem dictae l. 69. Tauri quae hodie est l. 8. tit. 10. lib. 10. Donatio omnium bonorum, etiam praesentium tantum non valeat; & sic multo minus valere posset ea, de qua in praesenti controuertebatur, cum ex omnibus bonis, non modo praesentibus; sed etiam futuris, iuribus quoque, & actionibus, & caeteris quibuslibet ad dictam donatricem pertinentibus, facta fuisset;[sect. 37] Quoniam respondetur, in casu praesenti multa interuenisse, ex quibus donatio ipsa valere omnino debuit; tametsi ita vniuersaliter concepta fuisset, sicuti ex rationibus omnibus pro secunda parte adductis, apparet dilucide. Et maxime & propter geminatum illum consensum, actusque toties raros; sicque deliberatam, & enixam voluntatem, propter iuramenti appositi religionem, & vinculum & reseruationem vsusfructus, adeo considerabilem, atque ex magna substantia bonorum donatorum prouenientem. Propter quantitatem insuper mille ducatorum, post donationem perfectam ex consensu donatarij reseruatam; consensum denique donatarij eiusdem quod legata ab eadem donatrice in testamentis relicta, praestarentur ab eo. Ex his itaque simul iunctis, validam donationem fuisse, nee sub regula dictae l. 69. Tauri includi. in casibus potius per Doctores exceptis contineri; iuridice equidem Senatus definiuit, & ex his omnibus deducitut manifeste, quae longa serie ponderaui supra. Rursus, quamuis ex decisione dict. l. 69. Tauri, adeo expressim cantum fuerit, donationem omnium bonorum, etiam praesentium tantutm non valere, & sic multo minus valere posse eam, quae de omnibus bonis praesentibus, & futuris fiat; attamen iure communi inspecto, non adeo certum est, quod communi non modo, sed etiam frequentiori Interpretum placito receptum fuisse, dixi: sunt namque nonnulli in ea opinione, vt putent, bonorum omnium praesentium, &[sect. 38] futurorum donationem, etiam non iuratam valere, in quemcunque collata sit, dum ne aliud quicquam impediat donationem. Sic sane (vt alios antiquiores, quos ipse non recenset, omittam, sed statim commemorabo eos) constanter, & erudite asserit Ant. fab. de erroribus pugnat. decad. 48. errore 6. colum. 3. fol. 117. ex versic. nunc vero sum in ea opinione. Qui inquit; mouere eum, quod ratio illa, qua vna mouentur Interpretes, vt contra putent, nempe quod ex huiusmodi donatione auferatur donatori testandi facultas, euidenter falsa est. Non quia (vt nonnulli putant) possit testari etiam ille, qui bona nulla habet, puta qui plus habeat in aere alieno, quam in patrimonio (aliud enim est, bona nulla habere, aliud vero neque habere, neque posse vnquam habere; quo modo videtur, nulla habere is, qui non tantum praesentia donauit, sed etiam future) at quoniam non quaelibet donatio transfert dominium rei donatae in donatarium, sed ea duntaxat, quae & per traditionem fit, & eo animo, vt statim dominium ex ea transferatur: nulla vero traditione interueniente, quamuis donatio valeat, siue facta sit per stipulationem, vt olim fieri eam necesse erat; siue per pactum nudum, quomodo fieri eam hodie posse Iustinian. voluit, vt in l si quis argent 35 §, penulti. C. de don. nullum tamen alium effectum habet. nisi vt obliget donatarium, eiusve heredem ad praestandum, tradendumque id omne, quod donatum suit, d.l. si quis §. sed & si quis vniuersitatis, cum seq. Interim ergo donator remanet dominus, & consequenter habet quod ad haeredem transmittere, & in quo haeredem habere possit. Atqui cum donatio sit bonorum omnium, & praesentium, & futurorum, fieri nequit, vt bona omnia tradantur quia quae nondum acquisita sunt, ob idque futura dicuntur, nondum tradi possint, nec si traderentur, dominium tamen eorum transferri posset ab eo, qui nondum illud haberet. Semper igitur habet hic donator, vel saltem. quod sufficit, potest habete bona; de quibus testetur, quia etiamsi tradiderit omnia, quae habebat, potuerunt tamen alia ei acquiri, vel in ipso mortis instanti, puta ex causa legati, vel fideicommissi. quod sicut ignoranti, ita & morienti acquiri potest, l. cum pater. 77. §. surdo de legat. 2. iuncta. de haered l. 19. §. filiusfamilias, in fine, de Cast. peculio. tantumque abest, vt haec donatio impediat, ne donator possit haeredem aliquem habere testamentarium, vt e contrari necesse sit, donatoris haeredem aliquem esse, ad hoc vt donatio effectum sortiri possit. Quis enim dominium transferre posse; in donatarium, mortuo iam donatore, si haeres nemo esset? ideoque nimirum constituit Iustimanus, in d.l. fi quis argentum in fine, vt ex donatione, etiam citra stipulationem facta, non tantum donator, sed etiam ipsius haeres tenentur ad tradendum, Et hactenus Ant. Faber, qui tanquam noua, & a se excogitata. superiora tradit. Vere tamen in eadem conside ratione, & sententia fuerunt multo antea, (sed non ita dilucide explicarunt, neque exorna[sect. 39]runt) Angelus, in cons. 179. Visis praedictis, per totum: maxime num. 5. versic. concludo igitur vbi expresse tradidit, quod donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum valet, quando non est deuentum ad traditionem veram. vel fictam; & sic ad translationem dominij, quia non tollit liberam facultatem restandi; cum dominium remaneat penes donantem; secus si translatum. esset dominium vere vel ficte etiam per constitutum; vt declarat Angelus ipse, vbi supra; & primo adducit fundamenta ad probandum, quod donatio non valeat; postmodum contrarium tuetur, quod scilicet valcat. cum distinctione superiori, an sit translatúm dominium, vel non; diluit argumenta partis contrariae: cúmque sequuntur Alex in cons 83. Visa facti narration., num. 14. versic. quinimo fortius,. lib. 2. Marsilius; singulari. 333. Card. Domin. Thuseus, practicar. conclus iur. tomo 2. lit. D. conclus. 648. num. 1. &. 3. fol. 859 Et vltra eum, pro eadem parte, quod valeat donatio omnium bonorum etiam futurorum, & quod in totum possit sustineri, etiam respectu bonorum fututorum; citat alios Authores Card. Francisc. Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 13. tit. 26. n. 11. Angelum inquam, in d. cons. 179. & duobus alijs locis, vbi dicit, se legendo solitum esse tueri hanc opinionem: quam etiam tenent Dinus. Salicetus, Roman. Alex. Curr. Ruin. & Guid. Pap. ibi relati pet Manticam, qui sex fundamenta praecipua adducit ad probandum quod valeat donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum; sed statim ea diluit dicto tit. 26. ex num. 21. cum pluribus seq. idem etiam, quod valeat donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, post Angel. Salicet. Guid. Pap. & alios, acriter defendunt Ferdinand. Vazq. de Menchaca, controuers. vsufrequentium, cap. 62. ex n. 2. Ioan. Corasius, Miscellan. iur. lib. 6. cap. 17. quos refert, & inquit, omnibus eius fundamentis satisfecisse, Gamam, in loco ibi relato; Ioan. Per. Fontanel. de pactis nuptialibus, claus. 4. glos 21. 1. parte. fol. 324. videndus ex n. 4. vsque ad num. 24. vbi tandem defendit opinionem contrariam, quam etiam tenendam putat, tametsi dixerit disputationis gratia tueri posse, quod valeat donatio omnium bonorum praesentium & futurorum; Marc. Ant. Pereg. varior. iur. lib. 6. ad text. in cap. in praesent. de probat. n. 108. & duobus seq. Et ideo fortassis, vt altercatio haec, & contrarietas Interpretum cessaret omnino dicta l. 69. Tauri constitutio edita est, per quam bonorum omnium, etiam praesentium tantum, donatio improbatur, tametsi de futuris quoque facta non sit; nec subtilitas illa translatius dominij attenditur; alia potius in consideratione habita fuerunt tunc, quando constitutio ipsa Tauri processit, quae ita viros illos, qui earum legum confectioni praefuerunt, excitarunt, atque adduxerunt, vt nec praesentium tantum bonorum omnium donationem admitterent; & forsan hoc ideo, vt malitiis hominum, & fraudibus quamplurimis obuiam irent, quae in donationibus huiusmodi perpetrabantur, & perpetrari solent quotidie; ne etiam ita de facili, dominio rerum suarum, & iure disponendi de eisdem in futurum priuarentur ij, qui postmodum poenitentia ducti (provt experientia ostendit quotidie) de rebus suis, & patrimonio disponere, & non disposuisse, vel priorem mutare, aut saltem reformare voluntatem, desiderarent, & vellent. Quamuis autem haec ita se haberent, nequaquam donationem metipsam iidem Conditores dictae Taurinae legis improbarunt, aut improbare contenderent, si haec omnia, vel aliqua eorum concurrerent, quae superius ponderaui, & adduxi, & in casu praesenti concurrunt. Non etiam refragatur fundamentum secundum, quod scilicet donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum non valeat, quasi contra bonos mores, etiamsi iuramentum accesserit; nam contrarium, immo ipso iure donationem eam valere, nec esse contra bonos mores, quasi iuri naturali repugnet, vel contineat aliquod crimen, aut peccatum, etiam veniale; ex his palam deprehenditur, quae numeris praecedentibus ad fundamentum secundum partis secundae, & pro Senatus definitione adduxi. Tertium quoque non vrget, deductam ex sententia illorum, qui donationem omnium bonorum, praesentium, & futurorum non valere, etiam reseruato vsufructu eorum, asseuerarunt; nam contrariam sententiam longe veriorem, & frequentiori Doctorum calculo receptam; atque ita fructus non cedere in donatione, sed potius reseruari, ac reseruatos dici percipiendos vsque ad mortem, vt de ipsis libere possit donans testari; ex his concludenter deducitur, que ad tertium partis secundae fundamentum, & pro Senatus definitione expendi, vbi latius videbitur. Rursus, nec quartum argumentum resistit, cui plene satisfactum est supra, ad fundamentum tertium partis secundae: & per Molin. de Hispan. primog. lib. 2. c. 10. ex n. 23. cum seqq. partem Molin. tom. 2. de iustitia & iure, disp. 280. ex versic. vtrum autem in Castella, fol. 177. & 178. & idcirco solutiones non repetuntur, quoniam num. praeced. ex proposito traduntur. Quintum etiam non refragatur argumentum, quod[sect. 40] scilicet donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum non valeat, si ita facta fuerit reseruatio, vt quis possit in vita disponere, vel ad disponendum durante vita donatoris; vere namque illud subsistere non potest ex pluribus. Primum, quia reseruatio fuit facta ad fauorem donatoris, ergo poterit ipse de summa reseruata, non solum in vita, sed etiam in morte, & per vltimam voluntatem disponere: argumento l. donationes, §. species, ff. de donat. Secundo, quia haec verba, vt quis in vita possit disponere, non excludunt dispositionem factam in testamento, quia testamentum etiam ordinatur in vita, licet eius effectum post mortem conferatur, l. iubemus, & l. quoniam indignum, C. de testamentis, coniuncta l. prima, ff. eodem titul. Tertio, quia in dubio donatio benigna interpretatione, etiam contra subtilitatem verborum debet sustineri, l. quoties, de verborum obligat. l. quoties, ff. de rebus dubiis. Et ita defendunt Iason, in consilio 130. libro 4. Alciatus, in l. vltima, num. 44. C. de pactis, sequuntur constanter praeses Couar. variarum lib. 3. cap. 12. numero 3. sub versiculo, quibus accedit. Ioann. Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 11. numer. 15. per totum. Cardinalis franciscus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro 13. tiutl. 31. num. 7. folio 71. & titul. 32. numero 15. in fine. vbi improbat contrariam sententia, de qua late in argumento: & dicto titul. 31. num. 10. ad argumentum quoddam Decij ex proposito praebet responsum. Eandem quoque sententia, quod donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum, aliquo reseruato, de quo possit donator in vita disponere, de iure subsistat; firmiter tuetur Andr. Fachineus, controuersiarum iuris, libr. 6. cap. 90. folio 799. qui inquit, fundamentum huius sententiae esse, quia testamentum dici potest dispositio inter viuos, fit enim ab eo qui voiot. atque adeo in vita, non autem post mortem; & ideo is, qui reseruat sibi facultatem in vita disponendi. videtur sibi reseruasse testandi facultatem. Quod si aliter de bonis reseruatis disponat, & ea viuens consumat, non propterea dici potest, non habuisse potestatem testandi, sed sibi imputare debet, quod bona voluerit aliter consumere. Deinde Fachineus metipse, eodem in loco, distinctionem quandam adhibet in proposito articulo, multum ad propositum nostrum, provt ibi videri potest. Praeterea & secundo loco respondetur, Bartoli authoritatem, in dicto consil. 76. libro primo, & sequacium sententiam, non quidem intelligendam in terminis propositis, quando scilicet donator sibi aliquid reseruauti, de in vita disponere possit, vel ad disponendum in vita, nec aliud adiecit, tunc namque donatio valet, & etiam testando dispondere donator de iure potest, nec dispositionis testamentariae facultas adempta censetur aliquo modo. Sed intelligi[sect. 41] necessario debere, quando donator se restrinxit ad disponendi facultatem inter viuos, non autem in vltima voluntate, nec in aliam causam, quam in donatione expressam; sic sane Couarr. explicauit Bartolum singulariter, variarum lib. 3. dicto cap. 12. numero 3. dicens, Bartoli dictum sic intelligendum. Ita quoque expressim intellexit Ludou. Molina, de Hispanorum primog. lib. 2. dicto cap. 10. num. 24. vbi in hunc modum scribit: Haec autem opinio restringendae erit, nisi donans omnia bona, reseruet sibi vsumfructum non simpliciter, sed hoc adiecto, vt scilicet de illo possit in vita, non autem in morte disponere: haec namque vsusfructus reseruatio, quae limitate ad disponendum de illo in vita facta est, non sufficit ad hoc, vt donatio omnium bonorum valida sit, cum testamenti factionem excludat, quod iur a ciuilia improbarunt. Sicque visum fuit Bart. in dicto consil. 76. num. 1. atque Alexandro, in dicto consil. 13. num. 17. lib. 3. atque Decio, consil. 30. atque Didaco Couarr. in dicto cap. 12. num. 3. Bartolum quoque, & communem sententiam ita explicauit Ioan. Gutierr. de iurament. confirmat. 1. part. d.c. 11. n. 15. Mant. de tac. & ambiguis conuent. lib. 13. tit. 32. n. 15. vbi specifice asserit, quod donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum valet, si donator dixerit, simpliciter, quando vsumfructum, vel aliquid reseruauit, vt in vita de eo possit disponere; secus vero si taxatiue dixerit, vt in vita tantum possit disponere: & ita explicat Bart. ibi: & iterum tit. 13. n. 10. in versic. quamuis, vbi inquit in hunc modum: Quamuis ergo donatione possit auferri libera facultas testandi, non ideo donatio infirmatur: quia satis est, quod non auferatur, si donator seipsum non restrinxit ad disponendum inter viuos tantum, ita vt non possit testari, &c. Trentacinq, quoque variarum resolut. lib. 3. tit. de donat. resolut. 3. sub n. 18. versic. declaratur vero non procedere, fol. 199. sic etiam explicat: quamuis antea n. 2. in princip. indistincte id tradidisset, vt constat, in versic. nam tunc de illis. Rursus & tertio respondetur, superiora omnia causi praesenti, & verbis praefatae donationis nequaquam conuenire videri, donatrix namque, quae vsumfructum omnium bonorum sibi reseruauit, non dixit, se reseruare vsumfructum ad disponendum in vita, sed vsque in finem dierum vitae suae vsumfructum sibi reseruaut: donatio autem omnium bonorum praesentium, & futurorum, quod valeat, etiamsi vsusfructus fuerit reseruatus, donec donator vixerit, vel vita eius durante; quia ex abundanti exprimitur, quod tacite, continetur, cum vsusfructus morte extinguatur, l. cum antiquitas, C. de vsufructu: & ita in propriis terminis nostris post Nattam, Couarr. & Hippolyt. Riminald. explicauit Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. titul. 32. num. 13. in fine, & num. 14. fol. 73. Alexander Trentacinquius, dicta resolutione 3. numer. 18. in versic. procedit haec communis opinio. Qui recte adnotauit, verba praedicta nihil operari, & eum sensum habere, quod scilicet possit donator testari, & disponere de fructibus vsque in finem vitae suae percipiendis; sicut quando simpliciter sibi reseruasset vsumfructum, l. a vobis, ff. de annuis legatis, l. defuncta, ff. de vsufructu. Et tradiderunt Natta, in consilio 146. num. 12. Hieronymus Gabriel, in consil. 139. Vincentius de Franchis, decisione 168. Remanet ergo, quod in dicta clausula non agitur de dispositione fructuum in vita, sed de assignando tempore, ad quod vsque vsusfructus duraturus est, quod de iure tacite inerat, vt dixi, & sic eius expressio nihil operatur, iuxta l. 3. cum vulgatis, ff. de legatis primo. Sed nec illud vrget, quod donatio omnium bo[sect. 43]norum praesentium, & futurorum non valeat, quando quis reseruauit sibi aliquid, de quo disponere possit in certum genus personarum, vel in certam causam, puta vt possit disponere, siue testari pro anima; quoniam nec id verum est, nec de iure potest subsistere, per huiusmodi namque reseruationem non minuitur, neque restringitur libera testandi facultas; nam etsi facta fuerit reseruatio, vt quis possit pro anima disponere; donans praecise non cogitur testari ad pias causas, quia ei us fauorem respicit, non autem commodum donatarij, ergo non tam stricte debet intelligi, vt verba sonant, argumento dict. l. donationes, §. species, ff. de donat. & quia nullius magis interest, quam ipsius donatarij, tam angustam interpretationem non esse admittendam, vt magis valeat donatio, quam subuertatur. Praeterea, si donator in testamento pro animae salute disposuerit, nihilominus potest testamentum reuocare, iuxta l. si quis in principio testamenti, de legatis tertio. Et ita singulariter post Alciatum, & Couarr. concludit Mantica, libr. 13. dicto titul. 31. numer. 8. Fachineus, controuersiar. iuris, libr. 6. cap. 91. dicens, quod haec sententia sibi verissima videtur, quia per eam reseruationem non minuitur testandi libertas. Etenim donator, qui centum aureos, verbi gratia, sibi reseruauit, vt pro anima disponeret, non cogitur praecise de eis pro anima testari, sed si velit, poterit testari. Est enim (inquit Fachineus) ab eo facta reseruatio in sui fauorem, vt si velit, possit disponere pro anima, non vt cogatur; imo si donatur pro anima de rebus referuatis testatus esset, proculdubio testamentum mutare, & reuocare posset. Non etiam vrget, quod donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum non valeat, quando donator aliquid sibi reseruauit, ex quo necessitatibus suis prospicere valeat: nam licet id procedere posset, quando reseruatum in vita tenue esset, vt vix pro alimentis sufficeret, vel saltem ad illa sufficere valeret, & ita nihil superesset, ex quo haeres institui, aut testari donator posset. iuxta ea, quae dicta superius fuere, & per Molinam traduntur de Hispanorum primogeniis, libro secundo, dicto cap. 10. numer. 25. Manticam, de tacitis & ambiguis conuent. libr. 13. titulo 32. numero finali. Hondedeum, dicto consilio 37. numer. 35. libro primo. Attamen in casu praesenti obtinere non potest, vtpote cum vsusfructus adeo maximus esset, atque ex magna bonorum substantia proueniens, vt dictum est. Cum vero donator reseruauit sibi aliquid, de quo[sect. 44] possit in vita, vel in morte disponere, quod valeat donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum; contra Decium, & sequaces rectius tuentur Craueta, in consilio 122. numero 10. Alciatus, in d.l. vltima, colum. vltima, C. de pactis. Cagnolus, ibidem, numero 248. Boerius, decisione 204. Couarr. variar. lib. 3. d. cap. 12. numero tertio, versic. quibus accedit. Alexander Trentacinquius, variar. lib. 3. de donationibus, resolutione 3. numero 6. versic. contra hanc Decij opinionem. Fachineus, controuersiarum iuris, libro 6. capit. 92. fol. 801. vbi inquit, rem sibi satis perspicuam videri, donationem in proposita secie valere, nec tollere facultatem testandi, immo expresse reseruare, quia donator liberum sibi arbitrium reseruat de certis bonis disponendi, vel in vita, vel in morte. hoc est, vel testando de illis, vel aliter disponendo, provt ipse maluerit, ergo testari poterit, si voluerit. Nec quicquam mouet (subdit Fachineus metipse) illud. quod dicebat Decius, si donator in vita disponeret, eum amissurum, siue non retenturum testandi facultatem: quia sufficit, eum habere testandi facultatem, & si nolit testari, sed malit inter viuos alienare, dilapidare, vel distrahere, sibi imputet. Eodem enim modo nullus est rerum suarum dominus, qui hoc modo non sibi auferret testandi facultatem, si videlicet bona sua inter viuos distraheret, alienaret, absumeret. Verius est igitur, donatorem post donationem factam, sibi adimere testandi facultatem, aut ea nolle vti, quam habet; non donatione facta, prorsus ablatam esse, quia donatio illam reseruauerat, Et id ipsum defendit Cardinalis Franciscus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. libro 13. libro tertio, numero 9. & 10. & inquit, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum valtet, si donator reseruet sibi certam speciem, vel quantitatem, de qua possit testari, vt omnes confitentur; & tamen inficiari nemo potest, quin possit de specie, vel summa reseruata disponere, etiam inter vinos, & sic sibi auferre testandi facultatem; ergo si dixerit, quod possit disponere tam in vita, quam in morte, nihil aliud expressit, quam quod tacite intelligitur, cui consequens est, vt donatio valeat, l. non reste, C. de fideiussoribus, & l. 3. ff. de legatis 1. quod latius ibi prosequitur. Denique, quod ad hoc, vt donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, vsufructu, vel alio reseruato, valeat, requiratur necessario, illud reseruatum esse causa testandi; opinio illa quorundam interpretum ex his manifeste euincitur funda[sect. 45]mentis, & rationibus, quas supra recensui; ex ipsis namque contrarium deducitur concludenter, atque ex sententia eorum, qui ex reseruatione, vt donator possit in vita disponere, donationem valere, affirmarunt, quos supra commemoraui. Sic sane, & in propriis terminis nostris, quod donatio omnium bonorum praesentium & futurorum, vt valeat, non sit necessarium praecise, quod dicat. r, reseruationem fieri ad testandum, sed sufficiat ractam esse simpliciter; post Decium adnotarunt singulariter Syluest. Aldobrandinus, in consilio 104. numero 12. & 16. Cardinalis Franciscus Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 13. titulo trigesimo primo, numero duodecimo, folio 71. & cum Craueta, in consilio 222. numero tertio, Fontanella, depactis nuptialibus, clausula quarta, glossa 23. numer. 17. folio 342. & hactenus de omnibus quae pertinent ad solutionem, & materiam quinti argumenti. Sextum etiam fundamentum non resistit, pro cuius absoluta explicatione reuocare in memoriam necessarium erit, nonnulla ex his, quae numeris praecedentibus ad fundamentum quartum secundae partis principalis adnotata, & scripta reliqui. Deinde obseruandum, certissimi iuris esse, quod quamuis donationi perfectae, ex interuallo nihil addi, vel detrahi possit, vt in dict. l. perfecta donatio. Id tamen intelligendum, quando ab vna duntaxat parte nouum aliquid adderetur, vel detraheretur; secus tamen, vbi ex voluntate vtriusque contrahentis, donatoris inquam, & donatarij aliquid additur. Nam licet contractus, vbi semel remansit perfectus, non recipiat nouam formam substantialem, recipit nouam formam accidentalem ex voluntate amborum contrahentium: l. iurisgentium, §. adeo, & l. ab emptione, ff. de pactis, l. provt quisque, ff. de solutionibus, & sic ex consensu vtriusque, etiam ex interuallo inseri potuit dicta reseruatio, iuxta doctrinam Baldi, in l. petens, numero 8. C. de pactis. Angeli, in consil. 374. numer. 4. Aretini, in consilio 128. colum. 2. & ea, quae latius tradidit post alios multos Authores Petrus Surdus, in consilio 136. num. 21. & num. 33. & seqq. libr. 1. & latius ego obseruaui quotidianarum controuersiarum iuris, lib. 3. cap. 10. per totum. Rursus, negandum esse, donationem praesentem ab initio nullam fuisse, ex defectu reseruationis praedictae mille ducatorum, quae postmodum facta fuit. Nam cum vsusfructus (vt saepe dixi) omnium bonorum donatorum in ipso donationis contractu, & scriptura reseruatus fuerit, atque ex eius reseruatione conualidetur omnino donatio, vt superius probaui; reseruatio subsequens necessaria nequaquam fuisset, nisi voluntatis donatricis, & tractatus praecedentis declarationem induceret, & iuxta vtriusque contrahentis conuentionem fieret. Quod ex eisdem omnibus, quae ad dictum quartum fundamentum notaui, adeo manifeste deducitur, vt maiori comprobatione non indigeat. Denique, quamuis verum esset, quod donatio ab initio fuerit nulla (quod nullo modo dici potest propter vsusfructus reseruationem, & caetera, quae concurrunt;) ratificatio tamen ex post facto interueniens tempore praedictae reseruationis mille ducatorum, donationem ipsam conualidaret, & confirmaret. Ratificatio namque, etiam ex interuallo sub[sect. 47]sequens, conualidat contractus, etiam nullos, & dolosos, & tollit effectum nullitatis: quod Afflictus ipse in argumento relatus, profitetur specifice, dicta decis. 117. n. 6. vbi inquit, quod laudum nullum non potest ratificari, vt valeat in vim laudi, vt in cap. examinata, de confirmat. vtili, vel inutili, bene tamen partes possunt facere, quod laudum nullum, valeat in vim pacti, siue promissionis: in quo conuenit Baldus, in l. tale pactum, §. qui prouocauit, col. 4. ff. de pactis Abbas, in cons. 92. lib. 1. Corneus, in cons. 259. lib. 1. sequitur Caesar Vrsillus, in addit. ad Afflict. dicta decis. 117. num. 1. & repetir Afflict. ipse, decis. 220. num. 20. vbi quod ratificatio facit, quod licet primus contractus fuerit nullus, tamen ratificatio ipsum confirmet, & tollat allegationem nullitatis, vt in l. finali, C. ad Macedonianum, & l. licet, ff. de iudiciis, sequitur Octauianus Cacheranus, decis. 142. num. 8. & 15. Petrus Surdus, decis. 70. ex num. 12. cum seqq. & num. 22. cum seqq. vsque ad num. 28. vbi late pro[sect. 48]bat, ratificari posse contractum ex consensu ambarum partium, qui non sit omnino nullus, & inualidus, & tunc dici non omnino nullum, quando potest ipse aliquo modo validari, & tunc posse validari, quando nullitas est introducta in fauorem alicuius personae, tunc namque ratificatione confirmatur, quae retrotrahitur, & perinde habetur, ac si consensus ratificantis a principio interuenisset in ipsius actus confectione. Et ponit exemplum in gestis a falso procuratore, quae ratificantur a domino; & in mutuo recepto per filium familias, quod conualidatur ex partis ratisficatione: & in contractibus gestis a minore absque tutoris authoritate. Et concludit, quod contractus, qui ab initio est omnino nullus, & inualidus, ex defectu alicuius formae substantialis, ratificatur etiam nouo consens, & sustinetur, provt ex nunc, & habetur tanquam nouus contractus. Sed si non sit omnino nullus, sed aliquo modo valere possit, ratificatio eum conualidat, & rerrotrahitur ad tempus celebrati contractus, vt ibidem num. 22. comprobauit: itaque in vtroque casu ratificatione conualidatur contractus, & in hoc stat tantúm differentia, quod quando est omnino nullus, & inualidus, habetur, vt nouus contractus, & tunc sustinetur vt ex nunc. Caeterum, quando non est omnino nullus, & inualidus, ratificatione conualidatur, & facit valere vt ex tunc. Et haec quidem ex abundanti allegabantur, atque considerabantur (provt ego arbitror) cum de nullitate dictae donationis, ex defectu reseruationis agi non posset, integro omnium bonorum vsufructu reseruato ab initio, vt dixi. Sed nec septimum fundamentum resistit, licet prim facie coloratum videatur, vt puta, cum verba illa, o otra disposicion, referri non possint nisi ad dispositionem eiusdem generis, & qualitatis, testamentaria scilicet; donationem autem inter viuos comprehendere non possint, vt latius obseruaui supra ad 5. fundamentum partis secundae. Denique vltra Authores relatos supra, pro confirmatione decisionis Senatus, vide Franc. Viuium, decis. 410. lib. 3. Martam, decis. 77. n. 3. & 4. Stephan. Gratianum, decis. 39. per totam. Gasparem Schifor, ad Anton. Fabrum, lib. 1. tractatu 13. q. 1. & 4. seqq. # 54 CAPVT LIV. Ex verbis demonstratiue prolatis, quemadmodum voluntatis testatori coniectura sumi, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis voluntaiibus, & vtrum in dubio verba praesumuntur potius apposita demonstratiue, quam dispositiue, aut restrictiue, siue qualiter accipi debeant, vt nonnullos, vtilissimosque, & quotidianos effectus producant, de quibus hic. Rursus, designatio, vnde legatum, aut pro qualibet dispositione relictum, soluatur, an faciat ipsum conditionale, siue an conditionem, an demonstrationem inducat designatio rei, aut loci, vel personae, in proposito; & de materia l. quidam testamento. ff. de legatis primo, l. cum certus. ff. de tritico, vino, & oleo legato. Atque communi illa Interpretum differentia, an vnica ratione exprimatur, quid solui debeat, & ex quo; an vero in vna oratione disponatur de quantitate praestanda, & in alia, vnde sit praestanda. Denique, legatum de decem penes campsorem, aut in arca, vel quae Titius debet, an dicatur speciei, aut corporis vt non valeat, si nihil sit penes campsorem, aut in arca, vel nihil Titius debeat, ad l. si sic. §. primo, ff. de legatis primo, vbi etiam, vtrum haeres liberetur cedendo actionem legatario, cum legatur certa quantitas testatori debita; & horum omnium breuis traditus, & notanda resolutio, atque Senatus Regij Hispalensis decisiones tres praecipuae in propositis articulis adducuntur. Et Senatus Galleci decisio altera commemoratur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis demonstratiue, siue exemplificatiue (vt aiunt) prolatis, voluntatis, atque intentionis testatoris coniectura, & interpretatio sumitur. -  2 Verba demonstratiuae, quae dicantur: & infra, num. 5. -  3 Demonstratio quid. -  4 Sub demonstratione vera, vel falsa legatum conceptum, an valeat, remissiue, -  5 Verba dispositiua, & taxatiua, quae dicantur. -  6 Verba in dubio intelliguntur, atque praesumuntur apposita demonstratiue magis, aut declaratiue, quam dispositiue, aut restrictiue, vel limitatiue. Quod comprobatur, atque exornatur quamplurimis remissiue. -  7 Atque ex coniecturis contrariis, siue praesumpta mente non procedere, obseruatur. -  8 Verbum qualitatem aliquam significans, si adiiciatur verbo dispositiuo, quod stet demonstratiue; si executiuo, dispositiue, & restrictiue, ex sententia Bartoli, quae hic expenditur. -  9 Verba haec, quae ad praesens est grauida, in institutione posthumi stant demonstratiue, & non restrictiue, provt hic adnotatur. Et ibidem explicatur remissiue materia l. placet, ff. de liber. & posthumis. -  10 Mensuram minorem non vitiare, neque minuere dispositionem, quae apparet enuntiata potius demonstratiue, quam restrictiue, aut dispositiue. -  11 Legato fundo ad vsum, & vsumfructum, vel ad vtendum, & fruendum, vel ad alimenta, aut in gaudimentum, aliove simili modo; domo etiam ad habitandum relicta, proprietas ipsa legata censetur. -  12 Immunitatem propter numerum duodecim filiorum concessam, late debere interpretari; & verba illa, propter num. 12. filiorum, magis videri demonstratiue, quam restrictiue adicta. -  13 Qualitas apposita in aliqua institutione, & repetita in substitutione, quando dicatur apposita demonstratiue, & quando dispositiue. -  14 Legatum quantitatis debitae a Titio, vtrum per exactionem censeatur ademptum; remissiue. -  15 Legata facta in certis pecuniis, si contingat postea, vt pecuniae in alios vsus expendantur, an propterea tollantur, remissiue. -  16 Legato pure facto, si adiiciatur modus, vnde possit fieri solutio, modus ipse intelligitur demonstrationis gratia factus, non vt adiiciatur conditio, & restringatur legatum. De quo vide etiam, numero praecedenti, vbi iura in id expenduntur, & Tiberij Deciani locus expenditur. Vide etiam num. seq. -  17 Legatum, an sit conditionale, necne, quando adiicitur locus, aut fundus, vel res, ex qua soluatur, & numeris seqq. -  18 Designatio, vnde legatum soluatur, an demonstrationem inducat: vbi communia Doctorum placita recensentur, & Ioannis Garsiae obseruationes nonnullae adducuntur. -  19 Assignatio, vnde legatum soluatur, vt demonstrationem, vel conditionem inducat; communis illa distinctio, quae numeris praecedentibus probatur; an scilicet vnica oratione exprimatur, quid solui debeat: & ex quo. An vero in vna oratione disponatur de quantitate praestanda, & in alia, vnde sit praestanda. Procedit etiam in donatione, in concessione, & in qualibet dispositione inter viuos. -  20 Et in venditione. -  21 Et in anniuersariis, & capellaniis, & dispositionibus ad pias causas. Quod exornatur, & latius comprobatur numeris sequentibus. Casus etiam practicus in Regio Senatu Galleco definitus, adducitur, & exornatur Senatus eiusdem decisio. -  22 Borgnini quoque Caualcani casus alius practicus, in eodem proposito commemoratur. -  23 Legatum si fiat nominis debitoris, haeres non tenetur illud praestare, sed sola cessione actionis directae liberatur. -  24 Et tenetur legatarius suo periculo illud vendicare. -  25 Idem si testator dixerit, se legare centum, ad quae aliquis sibi tenebatur. Vel quae habet super aliqua parte bonorum alicuius, provt hic adnotatur. -  26 Legatum pecuniae in genere, omnino deberi, licet pecunia non inueniatur in haereditate; secus vero, vbi pecunia fuit legata in specie, veluti, lego decem, quae in arca habeo. Et sic differentia in eo versatur, quod legatum respiciat certum corpus, aut certam speciem; an vero genus, seu quantitatem. -  27 Legatum de centum penes campsorem, aut in bancho talis loci, an dicatur legatum in specie, vel non. -  28 Legatis decem, quae mihi debentur, aut quae sum habiturus a Titio, nomen solum debitoris legatum censetur, & sic haeres sola cessione liberatur. -  29 Legare centum, quae mihi Titius debet; tantum est, quantum legare illa centum, quae debet mihi Titius, & non alia. -  30 Relatiuum qui, vel quae, adiectum dispositioni sine copula, dispositionem restringit, & limitat generalitatem verborum. -  31 Resoluitur etiam in conditione, quando refertur ad tertiam personam, etiam per verba praesentis temporis. -  32 Et refert non solum substantiam dispositionis, verum etiam qualitates, & conditiones, & modos. -  33 Melioratione Tertij, aut Tertij & Quinti assignata in re, vel in rebus certis, non aequiualentibus eisdem Tertio & Quinto, illud quod deest; an sit supplendum ex caeteris bonis meliorantis. Et de communi Interpretum huius Regni distinctione in proposito, quam Senatus Regius Hispalensis in casu occurrenti probauit. -  34 Legatum post haeredis mortem relictum, an, & quando legatarius, testatoris haeredi praecedens, ad proprios haeredes transmittat. -  35 Legatum de certa summa relictum, quae soluatur pro rata in certo termino, an per obitum legatarij ante terminum extinguatur. PRo dilucida, & notanda huiusce capitis, explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, ex verbis quoque demonstratiue, siue exemplificatiue (vt aiunt) prolatis, voluntatis, atque intentionis testatoris coniecturam, & interpretationem sumi; sicuti ex his, quae dicentur inferius, dilucide magis constabit, & inter alios, sic inuenies obseruasse Curtium iuniorem, in consilio 38. numero 3. libro primo. Socinum iuniorem, in consilio 54. numer. 16. libr. 4. Decium, in consil. 323, numero primo Beroum, in consilio 33. in principio, libro 2. Ruinum, in consil. 123. numer. 8. libr. 2. Nattam, in consil. 215. numer. I 7. libro primo. Et verba demonstratiua (vt nonnulli pu[sect. 2]tant) dicuntur, quae personam disponentem, personam oneratam; & honoratam, & rem dispositam ostendunt; & inducuntur per nomina, cognomina, pronomina, officium, artificium, consanguinitatem, vel per signum quodcunque demonstratiuum, vel per relatiuum iniunctum verbo praeteriti, vel praesentis temporis, aut per similia, ex quibus, demonstratiue quid adiiciatur: vt concludit Bartolus, in l. demonstratio, in principio, ff. de condit. & demonstrat. vbi sequuntur Scribentes communiter, sicuti post Socinum, castrensem, & alios, concludunt Simonde Praetis, de interpretat. vltimarum voluntat. lib. 2. interpretat. 3. solutione 3. num. 22. 23. & 24. folio 257. Michael Grassus, §. legatum, quaestione 59. in principio. Antonius Gomezius, tomo 1. variarum, cap. 12. numero 74. vbi inquit, propriam, & veram demonstrationis diffinitionem esse quod demonstratio sit illud, quod respicit personam disponentem,[sect. 3] vel eius, in quam confertur dispositio, vel ipsam rem; super qua disponitur. Et ita dicit, diffinire Bartolum, & communiter Scribentes, in dicta l demonstratio, & per totum numerum, ex proposito explicat, sub demonstratione vera, vel falsa legatum conceptum, an valeat, vel non. Cui iunge Grassum, dicta[sect. 4] quaestione 59. per totam. Petrum Surdum, decisione 161. ex numero 5. cum seqq. & numero 27. & seqq. vel rectius in proposito nostro dici potest ex sententia aliorum, quod verba dispositiua, & taxatiua sunt illa, quae stant per se, & emanant principaliter propter se, & non habent dependentiam aliunde,[sect. 5] verba vero demonstratiua, & executiua sunt illa, que emanant ab alio, & habent dependentiam a dispositione, & obligatione, vt post Bartolum, in l. inter stipulantem, §. sacram, numero 6 de verborum obligat. & alios Authores tradiderunt Parisius, in consilio 127. numero 47. libro primo. Hippolytus Riminaldus, in consilio 382. numer. 26. libro 4. Gaspar Caballinus, in milleloquio 86. prima parte. Rota, decisione 11. alias 869. Lege pro anniuersario, numero 2. & 3. in antiquis. Borgninus Caualcanus, in indice decisionum primae partis; verbo, verba in; dubio potius, col. 2. versic. 3. praemitto. & Clare sentit Cardinalis Thuscus, practicarum, conclusion. iuris, tomo 8. littera V conclusione 147. Deinde & secundo obseruandum, atque consti[sect. 6]tuendum erit, quod verba in dubio intelliguntur, ac praesumuntur apposita demonstratiue magis, aut declaratiue, quam dispositiue, aut restrictiue, vel limitatiue: & consequenter, vbi in testamento, vel in alia qualibet dispositione reperitur aliquod verbum, designans aliquam qualitatem, quae potest accipi demonstratiue, & dispositiue, aut restrictiue; tunc in dubio praesumitur stare demonstratiue: idque per textum singularem, in l. finali §. Titia. ff. de liberatione legata. l. mella, in principio. ff. de aliment. & cibar. legat. l. Paulo Callimacho, §. vltimo. ff. de legatis tertio, l. quidam testamento, ff. de legatis primo, l. Firmio. ff. quando dies legati cedat. l. Lucius, ff. de aliment. legat. & ita sane obseruarunt, atque exornarunt quamplurimis, & diuersis, practicisque negotiis applicarunt, Bartolus, in l. cum pater §. mensae,. num. 39. de vulgar. & pupil. substitut. quem sequuntur communiter Scribentes, vt testantur Iason ibi, ex num. 50. Ripa, numero 149. & 173. Baldus, in consilio 239. Casus talis, columna prima, libro primo. Romanus, in consilio 343. Corneus, in consilio 59. columna 2. libro quarto, Decius, in consilio 324. & in consil. 183. columna prima. Alciatus, in consilio 34. numero 6. libro 8. Castrensis, in consilio 219. columna secunda, libro secundo, Berous, in consilio 17. libr. 2. Craueta, in consilio 214. numero 6. &7. & in consilio 301. numero 5. & consilio 245. numero 9. & in consil. 297. colum. penult. & in consil. 227. numero 14. & 15. & in consilio 294. numer. 3. Parisius, in consilio 64. numero 47. libr. 1. 7. in consilio 92. numero 42. eod. libro & in consilio 21. numero 47. libro 2. & in consilio 4. numero 36. libro 4. Ruinus, in consilio 123. numero 21. lib. 2. Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 243. num. 8. Burgos de Paz, in consilio 25. numero 24. Ioannes Cephalus, in consilio 137. numer. 36. & 37. libro. primo. Paulus Leoni. Pataui. in consil. 31. num. 7. inter consilia vltimar. volunt. lib. 2. Felinus, in cap. super litteris, colum. 3. de rescriptis. Trberius Decimius, in consil. 70. num. 22. lib. 5. vbi vide ex numer. 17. Iacobus Menochius, in consil. 215. num. 56. libro 3. & in consil. 303. num. 27. lib. 4. & praesumptione 51. numer. 11. libr. 4. Franciscus Bursatus, in consilio 441. numer. 30. lib. 4. Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 2. interpretat. 3. solution. 3. ex numer. 26. cum sequentibus, folio 257. Iacobus Beretta, in consilio 62. numer. 1. libro primo, Borgninus Caualcauus, decision. 43. num. 8. prima parte, & decisione prima, numer. 14. & decision. 20. num 17. parte 2. & in indice decisionum primae partis, verbo, verba potius. Salazar, de vsu & consu. cap. 11. ex numer. 20. Marc. Antonius Peregrinus, de fideicommissis, articulo 16. num. fol. 156. Ludouicus Morotius, responso 32. num. 16. Martinus Monter a Cueua, causar. ciuil. Regni Aragon. decision. 36. num. 58. Fabius Turretus, in consil. 99. numer. 71. Ioannes Garsia, de expensis, & meliorat. cap. 4. ex num. 34. cum. pluribus seqq. Ludouicus Casanate, in consil. 44. numer. 4. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusion. iuris. tomo 2. littera D. conclusion. 191. folio 560. & tom. 8. littera V. conclusion. 147. folio 569. Adrianus Gilmanus, rerum iudicatarum Germaniae lib. 1. decisione 6. numer. 107. Surdus, de alimentis, titulo 9. quaestione 30. numer. 7. & 41. admittunt tamen horum[sect. 7] omnium nonnulli specifice; alij vero tacite praesentiunt, & nullus quidem contradicit, a regula, & doctrina superiri, ex coniecturis contrariis, siue ex praesumpta, & coniecturata mente recedi, & sic eam procedere in dubio; secus vero, vbi extant coniecturae in contrarium; vt: per Decium, in consilio 323. numero primo, Cardinal. Dominicum Thuscum, practicar. conclus. iur. dicto tom. 2. dicta concl. 191. n. 6. folio 560. Simonem de Praetis, in locis relatis supra, & alios num. seqq. commemorandos. Admittunt etiam Bartoli distinctionem in materia substitutionum singularem, in d.l. Centurio. num. 31. quem sequuntur omnes secundum Iason, & Ripam, in locis relatis supra, in initio num. 6. Peregrinum, de fideicommissis,[sect. 8] articul. 16. num. 110. fol. 157. Vbi distinguit, quod aut verbum qualitatem aliquam designans, aut significans, adiicitur verbo dispositiuo; & tunc stet demonstratiue, adeo vt existentia illius qualitatis sufficiat tempore dispositionis, nec requiritur perseuerantia tempore executionis: per text. in d.l. Mella, in principio, ff. de aliment. & cibar. legat. vbi legatis alimentis puellae, sufficit tunc eam puellam fuisse, adeo vt debeantur eidem postea adultae factae: textum etiam, in cap. Rainuntius, de testamentis, vbi substitutio compendiosa filio impuberi facta, non coarctatur ad tempus pupillaris aetatis: aut vero adiicitur verbo executiuo, quia dictum sit, filio meo impuberi succedat, vel bona filij mei impuberis deueniant in talem; & hoc in casu qualitas haec stet dispositiue, & restrictiue, & requiratur, vt adsit tempore, quo de successione agitur, sic vt impubes decedat; quia qualitas adiecta verbo, debet adesse tempore verbi: l. Titius. ff. de milit testam. l. 2. ff. de auro & arg. legat. l. in delictis. §. si extraneus. ff. de noxalibus action. Tertio deinde obseruandum, atque constituendum erit, ex regula praefata, & traditione communi Doctorum, quod verba in dubio accipi debeant demonstratiue, & non dispositiue, aut restrictiue; deduci quamplurima, quae prae manibus quotidie habentur, & valde necessaria, atque vtilia sunt; ac & primum quidem (vt alia omittam) Philippum Corneum, in consilio 244. column. 5. lib. 2. interpretando verba quaedam in institutione posthumi adiecta, scilicet, quae ad praesens est grauida: rectee scripsisse, non censeri ea prolata limitatiue, sed demonstratiue, quasi demonstraret testator, spem habere in promptu prolis suscipiendae ex sua vxore: ideoque verba praedicta non restringere generalem posthumi institutionem, & potius importate facti contingentiam, quam iuris ministerium: & Corneum sequuti fuere Iacob. Menochius, lib. 4. praesumptione 21. num. 31. Ludouicus Morotius, in responso 32. num. 15. qui per totum illud responsum agit de institutione posthumi, an scilicet ea trahatur ad omnem posthumum, quando est facta adiunctis his verbis, quia vxor sua praegnans est; & examinat latissime materiam l. placet. ff. de liberis & posthum. Secundo deducitur, eundem Corneum, in con[sect. 10]silio 59. column. 2. lib. 4. recte etiam consuluisse, mensuram minorem non vitiare, neque minuere dispositionem, quae apparet enunciata potius demonstratiue, quam restrictiue, aut dispositiue, & Corneum sequutus est Simon de Praetis, lib. 2. interpret. 3. dicta solut. 3. n. 28. fol. 257. Tertio deducitur, in commentariis de vsufructu, sub lib. 1. quotidianarum controuersiarum iuris, cap. 30. ex num. 4. vsque ad numerum 16. post infinitos Authores, quos ibi commemoraui, & congessi, recte obseruatum legato fundo ad vsum & vsumfructum,[sect. 11] vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, vel in gaudimentum, aut alio simili modo: vel domo ad habitandum relicta, censeri proprietatem ipsam legatam, non solum vsumfructum: & verba illa, ad vsum, & vsumfructum, & caetera relata, demonstratiue potius, quam restrictiue adiecta censeri, provt latius, ibi probaui. Et ob hanc rationem, sic quoque post alios multos Authores tenuit Ioannes Vincent. Hondedeus, in consilio 69. num. 2. lib. 1. Caesar Barzius, decision. Bononiae 79. num. 8. & sequentibus, & num. 25. Quarto deducitur, Fabium Turretum, in cons. 99.[sect. 12] ex num. 70. cum sequent. iuridice respondisse, immunitatem propter numerum duodecim filiorum, in casu sibi consulto concessam, late debere interpretari; & verba illa, propter numerum duodecim filiorum, non videri fuisse expressa ad restringendam gratiam ad illum numerum praecisum duodecim filiorum, sed magis ad demonstrandum, quas immunitates voluerit reseruare, nempe non mere gratuitas, sed concessas propter aliqua merita praecedentia, cuiusmodi est exempli gratia, illa quae est concessa propter numerum duodecim filiorum. Quinto deducitur, ob eandem regulam & doctrinam, Decium, in consil. 371. numero 7. Ruinum, in consil. 103. num. 21. lib. 2. intendisse probare; quali[sect. 13]tatem aliquam appositam in institutione, & repetitam in substitutione, dici positam ad demonstrandum, & ita stare demonstratiue, non autem dispositiue. Et in substitutione facta de filio pupillo, si testator substituit filio suo pupillo, quod illa qualitas stet demonstratiue, atque ita non inducat pupillarem substitutionem; similiter obseruasse Ioannem Andream, Bartolum, Baldum, Aretinum, Castrensem, Alexandrum, & Ripam provt refert, & vtrumque dictum declarat Iacobus Menochius, in cons. 303. n. 27. lib. 4. Sexto deducitur, Tiberium Decianum, in cons. 70.[sect. 14] lib. 5. optime explicasse, vtrum legatum quantitatis debitae a Titio, per exactionem censeatur ademptum, cui post infinitos alios, quos refert, iunge Ioannem Vincentium Hondedeum, in consil. 61. per totum, lib. 1. Vincentium de Franchis, decisione 283. Fuluium Pacianum, in cons. 22. Deinde, eodem cons. 70. dilucide quoque explanasse Decianum metipsum,[sect. 15] vtrum legata facta in certis pecuniis, si contingat, postea, vt pecuniae in alios vsus expendantur, propterea tollantur: cui iunge Ioan. Vincent. Hondedeus, vbi supra: Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, libro 3. cap. 2. §. 1. num. 22. & in casu ibi proposito, quo testator dixit, & mentionem fecit de pecuniis thecae, deberi legatum, etiamsi pecuniae illae non extarent, quia non vt vellet restringere legata ad illam speciem pecuniae, adeo quod si non essent pecuniae in aerario tempore mortis, non deberetur legatum, id adiecit, sed voluit primo facere legatum, & postea prouidere, quomodo facienda esset solutio, vt scilicet magis prompte haberet praedicta legata, vel vt haeredes cum minore incommoditate possent praestare dicta legata, non autem vt apponeret conditionem ipsis legatis, vt deberentur, si extarent pecuniae in aerario, & non deberentur, si non extarent: qualitas enim illa pecuniarum fuit adiecta solutioni, non dispositioni animo restringendi legata. Et ad probationem superiorum adducit Decianus textum optimum in l. quidam testamento, ff. de legatis 1. vbi dicitur: Quidam testamento, vel codicillis ita legauerat: aureos quadringentos Pamphilae dari volo, ita, vt infra scriptum est, a Iulio actore aureos tot, & in castris quos habeo tot, & in numerato quos habeo tot: post multos annos eadem voluntate manente decessit, cum omnes summae in alios vsus translatae essent; quaerebatur, an debeatur fideicommissum, & Iureconsultus respondet, vero similius esse, patremfamilias demonstrare potius haeredibus voluisse; vnde aureos quadringentos sine, incommodo rei familiaris contrahere possint, quam conditionem fideicommisso iniecisse, quod initio pure datum esset, ideo quadringenti Pamphilae debebantur. Ad idem & secundo loco citat Decianus textum, in l. Paulo Callimacho, §. vltimo. ff. de legatis 3. quem etiam adducit Ioannes Garcia, in loco referendo statim, vbi quidam legauerat alumno quinquaginta, quae voluit praestari a Iulio Mento colono suo ex pensionibus fundi ab eo debitis: & cum colonus dictas pensiones soluisset fisco, qui super haereditate testatoris litigabat, & tamen succubuit, dubitatum fuit, an haeredes teneantur ad dictum legatum aureorum quinquaginta? & videbatur quod non; quia dederat testator formam, ex quibus pecuniis vellet solui: & tamen Paulus Iureconsultus, ibi ex mente Imperatoris decidit, quod per, illam formam solutionis non videtur inductum fideicommissum, vt scilicet Iulius Maurus rogatus, & grauatus fuisset restituere, non autem haeredes, sed demonstratio, vnde haeres accipere possit, & ideo haeredes praestare debere. Denique & tertio loco idem Decianus, dicto consilio 70. num. 21 ex his, & aliis iuribus dicit colligi conclusionem certam, quod vbicunque legato pure facto, adiicitur modus, vnde possit fieri so[sect. 16]lutio, modus ipse intelligitur demonstrationis gratia factus, non vt adiiciatur conditio, & restringatur legatum; quod idem probatur in l. Firmio. ff. quanto dies legati cedat. in l. ex his verbis. eod. titulo, in l. si sic. §. primo. ff. de legatis primo. provt ea iura ponderat Ioannes Garsia, de expensis, & meliorat. cap. 4. numero 34. & in l. Lucius, ff. de aliment. & cibar. legat. quem textum recte expendit Petrus Salazar, in commentariis de vsu & consuetudine, cap. 11. numero 20. Quo loci dubitauit, vtrum legatum sit condi[sect. 17]tionale, quando adiicitur locus, aut fundus, vel res, ex qua soluatur; & pro vtraque parte iura adduci, & tandem inquit, ea omnia sic conciliari, vt distingui debeat, aliud esse cum quis pure legauerit, & postea designauerit, vnde soluatur; tunc namque legatum conditionale non est, nec vt restringatur, adiicitur, vnde soluatur. Aliud vero esse, vbi ad ipsam substantiam, in ipsave substantia legati, locus, aut res demonstratur; iuxta text. in l. cum certus. ff. de vino, tritico, & oleo legat. vbi dicitur: Cum certus numerus amphorarum vini legatus esset ex eo, quod in fundo Semproniano natum esset, & minus natum esset, non amplius deberi placuit, & quasi taxationis vicem obtinere haec verba. Et subdit, Bartolum communiter receptum, sic docuisse, atque distinguendo conciliasse iura contraria, in dict. l. quidam testamento. vbi in summario eius l. scripsit: Designatio, vnde legatum soluatur, post legatum relictum, ipsum conditionale non facit. Et idem tenuit Decius, in consil. 324. quem refert duntaxat, nec ita superiora explicat Simon de Praetis, lib. 2. dicta solutione 3. sub num. 28. fol. 256. Marta, decisione 170. Flam. Chartarius, decisione 110. Menochius, consilio 337. libro 4. Costa, de ratione ratae, quaestione 163. Ludouicus Morotius, responso 5. num. 4. cuius inferius, specificam, & latiorem faciam mentionem: Borgninus Caualcanus, in indice decisionum 1. partis: verbo, verba potius. De quo etiam specifica fiet infra commemoratio. Fuluius Pacianus, in consil. 22. fere per totum. Stephanus Gratianus, disceptation. Forensium lib. 2. cap. 256. per totum, vbi vide omnino. Petr. Surdus, in cons. 162. n. 23. lib. 2. vbi refert, & sequitur Pauli Castrensis distinctionem, in cons. 339. col. 3. versic. pro intellectu huius dubij, volum. 1. & ibi dixit, quod aut vnica oratione exprimitur, quid solui debeat, & ex quibus solui debeat; & sane id factum videtur ad taxandum quantitatem, & debitor non compellitur, vltra quam vires fructuum patiantur: 1. nomen debitores. §. vnum ex haeredibus. ff. de legatis tertio. Aut in vna oratione disponitur de quantitate praestanda, & in alia, vnde sit praestanda, & isto casu videtur gratia demonstrationis facta dispositio, atque ideo si ex fructibus vnius fundi solutio non potest fieri, debet ex alio suppleri: per textum, in dicta l. quidam testamento. Idem etiam ex communi Interpretum sententia tradidit Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tom. 8. littera V. conclusione 148. per totam, fol. 570. vbi etiam citat Castrensem, dicto consilio 339. & inquit, quod verba dicuntur demonstratiue posita quado praecedit dispositio, qua aliquid legatur, vel promittitur certum, postea designatur locus solutionis, provt si testator legat decem singulo anno Titio, & mandat solui ex fructibus talis praedij; nam licet fructus praedij non extent, debentur decem, quia illa verba demonstratiue sunt posita, quod solutio fiat ex fructibus talis praedij. Secus vero (inquit Thuscus) si in eadem oratione testator dixerit, ex fructibus talis praedij solui decem; tunc namque si non extant fructus, non debentur decem, quia taxationis gratia fructus sunt in obligatione positi; non autem gratia demonstrationis: & citat nonnulla iura in eius rei comprobationem. Et idem repetit tomo 2. littera D. conclusione 191. folio 560. vbi etiam distinguit, an dispositio facta sit sub vnica oratione, an vero diuisa; siue an verba adiiciantur verbo dispositiuo, & tunc censeatur causa demonstrationis; an vero adiiciantur verbo executiuo, & tunc qualificent necessario. Tradiderunt quoque id ipsum Ioannes de Amicis, in consil. 40. ex num. 10. cum sequent, Alciatus, in consilio 188. ad finem, lib. 9. Gualdensis, de arte testandi, titulo 6. cautela 59. Tiraquellus, priuilegio piae causae 63. Franciscus Beccius, in consil. 94. n. 8. Tiberius Decianus, in consil. 70. ex n. 17. lib. 5. provt supra retuli eum. Ioannes Gutierrez, in repetitione l. nemo potest. num. 506. Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 4. solut. 3. ex num. 13. folio 430. Peralta, in l. si quis legauerit, de legat. 2. fol. 101. Pinellus, 3. parte, l. 2. C. de rescindenda, cap. 2. numero 15. Quesada, diuersarum quaestioneum iuris, c. 23. n. 6. Perez de Lara, de capellan. & anniuers. lib. 1. c. 15. Caesar Barzius, decis. 81. n. 11. nec dissentit Antonius Faber, ad titulum C. de legatis, definitione 4. fol. 692. dum dixit, alimenta legata non minui ex imminutione fructuum fundi pro iis obligati, nisi relicta sint ex fructibus eius fundi: vt constat ex illis verbis; Diuer sum esse. t si legatum ita relictum proponeretur, vt ex fundi redditibus alimenta tibi praestarentur: imminutis enim fructibus, alimenta quoque minui eo casu certum est. Et citat text. in praecitata l. cum. certus, ff. de tritico, vino, oleo legat. l. legatum 17. §. 1. ff. de annuis legat. l. si debitor 36. §. 1. ff. de contrahen. empt. superiora etiam, latiús, & singulariter equidem explicauit Ioannes Garcia, videndus omnino, de expensis & meliorat. capit. 4. ex numero 34. vsque ad numerum 38. qui multa in proposito hoc considerat, quorum varius effectus est, & quotidianus, & vtilissimus, & illa commemorat ex numero 39. cum sequentib. Inter alia tamen ex num. 34.[sect. 18] inquirit, an scilicet assignatio loci, vel rei, vnde alimenta praestentur, vel legata soluantur, conditionem, an demonstrationem inducat: & consequenter, an quae assignationem inducunt, conditionem, an demonstrationem efficiant. Et iura superiora adducit, refert etiam sentiam receptiorem, de qua supra, & permultos Authores relatos ibi n. 36. quod si legatum, donatio, vel concessio, & assignatio personae, vel loci sint in duplici & diuersa oratione, & sub diuersis verborum conceptionibus, talis assignatio inducit demonstrationem, ac subinde legatum omnino debeatur, etiamsi in loco, vel in fundo, vel in persona nihil habeatur, & aliunde soluatur: si vero vnica verborum conceptione, & vnica oratione: vtrumque contineatur, quod est taxatio, vel conditio. Deinde, n. 37. noue & ingeniose quidem ostendit, distinctionem hanc vnius, vel diuersarum orationum, plane non esse ex Iureconsultorum verbis, nec sententia. Ipsi namque saepe ex vna eademque oratione demonstrationem inducunt; saepe ex duplici taxationem, & conditionem, vt ibi ostendit concludenter, & vere quidem (vt arbitror) & ipsum tenuit Thuscus, in loco relato supra tomi secundi. Et tenet etiam post Cumanum, quem sequitur Fuluius Pacianus, referendus infra. Denique, num. 39. eiusdem capit. recte concludit cum communi sententia Bartoli, & quamplurimorum, quos ibi citat, nihil attendendum esse in hac materia ad duplicem, vel vnicam orationem, sed ad id duntaxat, quod dixi, dispositionem scilicet, vel executione; hoc est, an post legatum perfectum addatur executio legati, id est, vnde legatum sit soluendum; atque ita, siue in vna, siue in duplici oratione adiectio loci, vel personae ad executionem, & consequutionem legati iam perfecti, inducit demonstrationem. Rursum, etiamsi in diuersa & duplici oratione, si duplex illa oratio necessaria sit ad perfectionem legati, nihilque de executione agatur, erit taxatio, aut limitatio, vel conditio. Ac denique, si in concessione, vel donatione post dispositionem addita fuerit persona, vel locus adiectus ad solutionem, & executionem, dispositio illa habebit demonstrationem. Si duntaxat legatum habet perfectum sine verbis executiuis dispositionis, erit taxatum legatum. vel conditionale: & hactenus Ioa. Garsia, dicens, ita melius explicasse Albericum, Bartolum, & alios ibi relatos, & varios, vtilissimosque effectus adducens (vt supradixi) ex num. 39. & cum seq. & exempla eiusdem distinctionis ponens dicto n. 38. vt ibi latius inuenies, atque ex professo explicatum. Vide etiam nouissme Farinacium, nouissimar. Rotae Romanae, decision. 584. partis 2. tom. 2. Procedit autem distinctio superior (provt ipsimet[sect. 19] Authores notarunt) non solum in legatis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus, in donatione, in concessione, & in qualibet alia dispositione, in quo nullus dissentit, & specifice in donatione idem quod in legato constituit Praetis, dicta solut. 3. n. 14. & 15. in concessione quacunque, vel legato, vel donatione optime obseruauit Ioannes Garsia, dicto cap. 4. n. 38. ante finem, ibi: Itaque, si in concessione, vel legato, vel donatione. Et num. 44. ibi: Titulo venditionis, donationis, vel legati, nihil enim refert, cum Doctores omnes, de quibus supra, imo ratio ipsa iuris, vniuerse id in omni genere dispositionis recipiant. Et in venditione vsque adeo procedit, vt vendi[sect. 20]tione limitata ad locum, veluti si vendas annua centum, quae ibi habes Compostellae empta, vel tot modios vini, vel corbes frumenti, quos habes quotannis in tali praedio, vel quos emisti a Sempronio, & ibi redditus non sint, vel minor sit, venditori haeredes de euictione quidem tenebuntur actione personali ex contractu; at vero reddere singulis annis redditus non tenebuntur, quia limitata venditio est, tanquam si corpus fuisset venditum. Ita sane post alios Authores obseruauit ipse Ioannes Garcia, dicto cap. 4. num. 40. cuius resolutio coadiuuatur ex traditis per Antonium Pichardum, in §. cum autem. Institut. de empt. & vendit. & per Pinellum, 3. parte, l. Secundae, C. de rescindenda, cap. secundo, procedit etiam eadem distinctio in anniuersariis, & capellaniis, & dispositionibus quibuslibet ad pias causas, vt scilicet distingui debeat, an locus, vel persona taxatiue, & conditio[sect. 21]naliter, an demonstratiue adiiciatur; provt in anniuersariis, & capellaniis loquitur Perez de Lara, libro 1. dicto cap. 15. num. 21. & decisio Rotae (quam ipse non citat) adducta tamen per Ioannem Garciam, dicto capite quarto, de expens. & meliorat. num. 35. incipien. Lego pro anniuersario annali, & perpetuo faciendo pro anima mea, & parentum meorum in Ecclesia Murmuriensi duas formatas annonae ad magnam mensuram, quas mihi deseruiunt Guillelmus, & Rainerius fratres in quodam affirmatio, quod habent in tali loco, & c. & casu huiusmodi proposito, subdit statim eadem decisio in hunc modum: Item, si pro tempore non possent percipi, vel haberi dictae summae de affirmatio illo, vel propter deteriorationem, vel minus valentiam dicti affirmarij, vel alias quouis modo. Et arguit pro, & contra, atque distinctionem superiorem adducit, an demonstratiue, vel executiue desigantio fiat; siue vnica oratione exprimatur, quid solui debeat, & ex quo; an vero in vna oratione disponatur de quantitate praestanda, & in alia, vnde sit praestanda. Et tandem concludit in haec verba: His tamen non obstantibus, teneo contrarium, & dico, quod haeres plene erit liberatus, cedendo actiones Anniuersario, siue eius ministris, nec ad plus teneatur, nec suppleri de aliis bonis, quantumcunque dicta pensio minueretur, dummodo sine haeredis culpa. Et hic sane casus cum ex facto occurreret olim in{ Regij Galleci Senatus decisio in proposito singularis, & notanda traditur. } Regio Galleco Praetorio, vbi tunc ego Senator eram; ita equiquem decisus, atque resolutus fuit. Constabat namque, Hospitali Sanctae Mariae Angelorum villae de Riuadauia, triginta modiorum vini donationem factam fuisse cum certo onere anniuersariorum, in hunc modum: Dono dicto Hospitali triginta modios vini, quos ego habeo, & mihi seruiunt vassalli quidam, & emi a talibus, & talibus personis qui erant dicti seruitores, & sicut ego emi, & habeo, & mihi seruiunt: & vere negari potest, quin eadem in oratione, siue ante perfectam dispositionem, addita sit res, locus, aut persona, ex qua donatio soluenda esset singulis annis, & sic taxatiue, iuxta resolutiones superiores, & tradita per Ioannem Garciam, dicto cap. quarto, & tamen Aduocati Hospitalis contendebant, duplici ex capite non liberari donatoris haeredes cedendo actiones, sed teneri supplere, quod defecerat, petita reductione per dictos seruitores, modiorum illorum triginta vini. ad rationem 15. iuxta dispositionem l. 7. titul. 15. lib. 5. nouae collect. Regiae. cuius meminit Gallecus idem Garcia, de expensis, cap. 7. num. 74. Et primo adducebantur ex traditione illa Romani, singulari 432. ex qua contendebant, praefatam distinctionem, an demonstratiue, vel dispositiue persona, aut res adiecta sit solutioni; non habere locum in pia causa. Secundo excitabantur ex clausula generali, in fine eiusdem donationis apposita, ex qua verbis valde generalibus, euictionis, & securitatis dictorum modiorum vini promissio facta fuit a donator. Caeterum Aduocari metipsi non ponderabant locum Tiraquelli, de priuilegiis piae causae, priuilegio 63. Simonis de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 4. dicta solutione 3. num. 18. fol. 430. provt ego nunc pondero, hi etenim Authores, si recte perpendantur, pro communi etiam distinctione vrgent, etiam in pia causa; & Romani locus, vere & nouiter explanabitur. Non enim inquit Romanus, donatione facta piae causae, & re, vel persona, texatiue & conditionaliter, aut in eadem oratione (provt fuit in casu praesenti) vel ante perfectam dispositionem assignata, suppleri debere id, quod minueretur ex quantitate tractu temporis, siue casu quocunque eueniente. Non etiam inquit, ad alia bona donatoris deueniendum, sed in alio casu loquitur Scilicet per assignationem redditus ex aliquo certo funde, quod piae causae fauore is fundus censetur obligatus, & ad eum agi potest hypothecaria. Et sic quamuis taxatiue, & in eadem oratione fundus assignatus fuerit, priuilegium piae causae efficit, vt exclusa distinctione taxationis, vel demonstrationis, fundus ipse remaneat obligatus, non tamen extenditur priuilegium metipsum, vt aliae quoque res donatoris obligatae remaneant, siue ad ipsas agi possit, vt quod deest, aut minutum fuerit, suppleatur ex ipsis; provt in casu nostro suppleri ex aliis bonis, quod minus reddi poterat ex dictis 30. modiis, petita reductione, contendebatur. Quod autem eo casu loquatur Romanus, nec aliquid in contrarium distinctionis superioris dixerit, constat ex verbis Tiraquelli, dicto priuilegio 63. vbi in summario sic dicit: Per assignationem redditus ex certo aliquo fundo piae causae, tacite is fundus censetur obligatus, & ad eum etiam agi potest hypothecaria. Et in contextu ipso in haec verba scribit, licet alias cum assignantur reditus ex certo fundo, ex huiusmodi assignatione non oriatur actio hypothecaria, sed tantum comperit personalis, per l. vltimam, in fine, ff. de contrahenda empt. & l. liberto, in principio, iuncta glossa, in verbo. vendita, ff. de annuis legatis: tamen si testator quispiam in fauorem piae causae assignauerit redditus ex aliquo fundo, censetur is fundus, in quamcunque manum peruenerit, tacite obligatus, & ad illum agi potest hypothecaria, etiam de iure Digestorum, per textum loquentem in alimentis, in l. secunda, & ibi Bartol. ff. de aliment. & cibar. legat. & c. Et secundum haec, quamuis res alienetur, solutioni supposita, cum suo onere transit piae causae fauore, qui tamen fauor, ad casum propositum non extenditur per Romanum, nec in eo loquitur (vt vides) Similiter, quando res legata, per legantem postmodum alienatur; quamuis in aliis causis, & personis distingui soleat, an titulo lucratiuo, vel oneroso res distrahatur; & tunc an ex voluntate, vel ex necessitate alienatio fiat; iuxta textum, in l. re legatam, ff. de adimendis legatis, l. fideicommissa, §. si rem, ff. de legatis, 3. cum sua materia, de qua plene post ordinarios, per Antonium Gomezium, tom. 1. variarum, cap. 12. num. 52. versic. secundus casus est. Tellum Fernandez, in l. 17. Tauri, ex num. 11. cum pluribus seq. Mieres, de maioratu, 1. parte, quaest. 43. num. 11. & quaest. 46. Gratianum, regula 458. Vincentium de Franchis, decisione 283. late per Ioann. Vincent. Hondedeum, in consil. 61. per totum, libro 1. tamen in pia causa, quia res ipsa legata, obligata censetur manere eo ipso, legatum indistincte non reuocatur, idque fauore piae causae, ob quam res legata obligata censetur; sicuti obseruauit Simon de Praetis, dicta solutione tertia, num. 18. & sic quoad alias res iuridice, & recte fauorem non extendit decisio Rotae praedicta. Maxime cum donator dixisset, quod donabat triginta illos modios vini, provt habebat, & emerat; habebat autem periculo reductionis suppositos ex decisione dictae l. Regiae 7. & sic videtur cum eodem periculo, & onere eos donasse; iuxta resolutionem Hippolyti Riminaldi, in consil, 27. num. 71. lib. 1. Panciroli, in consil. 117. num. 7. Mazoli, in consil. 70. num. 32. Bursati, in consil. 4. num. 14. lib. 1. Achil. Pedrochae, in cons. 2. num. 11. & 27. cum sequent. & num. 51. cum tribus sequent. Ex alio etiam capite, generalitatis inquam verborum, quibus euictionis promissio facta fuit, iuuari non poterat Hospitale ipsum: quoniam clausula illa generalis subsequens, referri, & restringi debet secundum naturam rei prius specificatae, l. legatorum, §. 1. vbi Bartolus, ff. de legatis 2. l. si ex pluribus, ff. de solutionibus, l. si ita quis promisit, §. finali, ff. de verbor. obligation. Bartolus, in l. quaesitum, §. primo ff. de fundo instructo. Baldus, in l. pactum, num. 9. C. de collat. Iason, in l. si de certa, num. 2. C. de transact. Molina, de Hispan. primogen. libro 4. cap. 2. num. 41. & latius explicaui supra, alio cap. sic sane in materia euictionis, & promissionis, eius, quae verbis, & clausulis valde generalibus facta sit, quod clausulae, & dictiones vniuersales limitentur, & restringantur secundum naturam actus, cui attribuuntur, & sufficiant illis aliquem effectum tribuere, nec ita eas extendere liceat, quod iuri praeiudicium fiat; erudite post alios Authores scripsit Didac. Couarr. variarum lib. 3. cap. 17. numero septimo, non leuis autem effectus tribuitur verbis praedictis, si quidem donatoris haeredes remanent obligati; si culpa eorum, aut ipsius donatoris, vel ob defectum, aut vitium rei, minueretur numerus dictorum triginta modiorum, quod praefata decisio Rotae considerauit expressim, non autem tenebuntur, casu praedicto eueniente, cum legis dispositione ipse contigerit ex reductione dictae legis Regiae, & absque culpa haeredum, & donatoris, resque ipsa remaneat, quamuis numero modiorum diminuto, quo casu & oneris diminutio peti potest, iuxta ea, quae latius tradit D. Perez de Lara, de capellan. & anniuers. libro 1. dicto cap. 15. & factum proueniens ex dispositione, aut voluntate Principis, semper in dispositione quacunque censetur exceptum, l. finali, ff. qui satisdare cogantur, cap. constitutus, de rescriptis. Quem textum adduxit, & sic notauit Iosephus Ludouicus, decisione 50. num. 11. clausulae etiam, quae in executiuis contractus apponuntur, non solent substantiam eius alterare, aut praefatam distinctionem taxationis, aut demonstrationis excludere: per text. in Clementina 1. in fine, de praebendis: quem exornarunt quamplurimi Authores commemorati supra: Peralta, in l. vnum ex familia, §. sed si fundum, numero tertio, de legatis 2. Couarr. in rubrica de testamentis, secunda parte, num. 12. versic. tertia conclusio. Ludouicus Molina, de Hispan. primogen. lib. 4. c. 2. n. 42. Mieres, de maioratus, 1. parte, quaest. 30. num. 9. & 10. Caualcan. decisione 43. sub num. 35. versic. nec obstat. 1. parte, & decision. 36. num. 18. & 40. parte 2. Ac denique, promissio de euictione aut de securitate, non intelligitur de ea, quae prouenit ex natura rei, & recipit interpretationem a natura dispositionis, & rei, super qua interponitur, nec propterea dicitur superflua, cum in caeteris aliis casibus operetur suum effectum, vt in decisione Rotae 211. num. 1. & 6. in nouis, parte secunda, fol. 724. decisione 152. ead. parte 2. fol. 685. num. 4. vbi singulariter in proposito, quod quando euictio fit ex natura rei, non sufficit simplex siue generalis promisso de euictione, sed requiritur specifica, atque expressa in illum casum: Tiraquellus, de retractu lignagier, §. primo, glossa nona, numero 34. & 35. vbi ex hoc infert ad rem ventam, retractam a consanguineo, ex natura enim rei, & legis dispositione inest ea euictio, si consanguineus velit retrahere, & sic non sufficit generalis de euictione promissio, sed specifica requiritur, vt dixi. Sic etiam in casu proposito non sufficit generalis illa de euictione promissio, quoniam ex natura rei, & legis Regiae praecitatae dispositione inest eiusmodi euictionis casus, hoc est petitionis reductionis ad rationem 14. si soluentes, siue obligati soluere, ea vti velint. Et hactenus de praefata Senatus, Galleci definitione, ex qua concluditur, distinctionem, atque doctrinam illam superiorem, an demonstratiue, an dispositiue adiectum aliquid fuerit, vt restringat, vel non, dispositionem; obtinere etiam in causis, & dispositionibus ad pias causas. Et vltra superius obseruata, & adducta, pro eadem[sect. 22] distinctione facit alius casus practicus, in eodem proposito ponderatus per Borgninum Caualcanum, in iudice decisionum primae partis, verb. verba in dubio potius. Vbi inquit, se consuluisse eo anno ad fauorem haeredum, legatum factum per testatorem de Missis celebrandis singula die in perpetuum per vnum Capellanum, qui habeat pro eius mercede singulo anno florenos quadraginta valoris ad computum solidorum triginta duorum Imperialium pro floreno; fuisse legatum taxatiuum, & non demonstratiuum, & haeredes non teneri soluere plusquam florenos quadraginta, si Capellanus nullus reperiatur, qui velit dicere dictam Missam quotidianam cum dicta Oratione, pro dictis florenis quadraginta: & sic haeredes non teneri supplere mercedem, & onus Missarum debere diminui, & reduci ad mercedem dictorum florenorum quadraginta Imperialium; provt ibi latius comprobat, & multa in hac materia euoluit, vt ibi videri potest. Deinde & tertio loco principaliter obseruandum,{ Senatus Hispalens egregia pr nitur & gularis sio. } atque constituendum erit, ex dictis hucusque numeris praecedentibus, inferri ad alium casum practicum, & ex facto in Regio Hispalensi Senatu hisce diebus occurrentem, & definitum: nam cum lis verteretur inter Gasparem Nunez, & Catharinam de Robledo eo praetextu, quod ipsa praetenderet, testatotorem sibi reliquisse centum ducatorum censum, seu tributum quod quidam tertius soluebat. Et verum esset, ita testatorem dixisse in suo testamento; attamen non apparebat, nec constitit, tertium illum soluisse, aut soluere tributum ipsum, nec de instrumento impositionis, aut redemptionis eiusdem constabat; iuridice equidem a petitione praedicta centum ducatorum Senatus absoluit haeredem, & iura sua contra tertium illum reseruauit legatario, iussitque, haeredem eadem iura cedere aduersus ipsum tertium, si quae habebat. Senatus autem definitio ex sequentibus comprobatur fundamentis, & rationibus. Ac primum, equidem ex his, quae numeris praecedentibus, adnotata, atque scripta reliqui, quatenus distinxi, quod aut oratio legati perfecta est, & postea ei annectitur locus, vel res, vnde solui debeat; quod idem est, ac dicere, aut in vna oratione disponitur de quantitate praestanda, & in alia vnde sit praestanda, & tunc legatum est praestandum, siue supplendum ab haerede, quanquam legata quantitas minime existat, siue ex re assignata solutio fieri non possit; tum, quia loci adiectio eo in casu stat demonstratiue; non autem restrictiue; tunc etiam, quia relatiuum videtur potius adiectum executioni, quam substantiae legati, & dispositionis, & proinde non vitiat legatum, vt in dict. l. quidam testamento: & sic iuxta vnam, vel alteram opinionem, ex relatis supra per Ioan. Garciam: Aut vero vnica, eadémque oratione fit legatum, necnon designatur locus, vnde solui debeat (provt factum fuit in casu praesenti, & tunc re legata deficiente, siue non apparent (provt in ipsomet casu proposito census, non apparebat) aeque corruit legatum; sicuti tradiderunt distinctionem hanc communem Interpretes omnes supra commemorati, & ex multis Petrus Surdus, dicto consil. 162. num. 23. lib. 2. Ludouicus Morotius, responso 5. num. 4. Fuluius Pacianus, in consil. 22. ex num. 19. cum seq. vsque ad numerum 28. Cardinalis Dominicus Thuscus, in duobus locis praecitatis supra, post Castrensem, dicto consil. 339. lib. 1. Qui in secundo casu, quando scilicet vnica est oratio, significans quid, & vnde solui debeat, verbi gratia, cum testator sic loquitur, Volo ex reditibus talis rei decem solui, manifeste comprobat istam partem: Secundo deinde facit, quia nomen debitoris quo[sect. 23]tiescunque alicui legatur, haeres non tenetur ad legati praestationem, etiam quod nihil sit debitum, sed duntaxat ad cessionem directae actionis, l. seruum filij, §. eum qui chirographum, ff. de legatis primo: vbi omnes Doctores communiter, praesertim Angelus, n. 3. Comensis, num. 2. Iason, num. 10. l. ex. legato. C. de legatis. In tantum, vt nec etiam expensas, & sumptus[sect. 24] litis teneatur haeres praestare legatario pro consecutione legati, sed suo periculo sit vendicandum: Angelus, in d. §. eum qui chirographum, & in l. apud Iulianum, §. Titius, num. 2. de legat. 1. Iason, ibidem, n. 28. Ludouicus Morotius, dicto responso 5. num. 1. & 2. Fuluius Pacianus, dicto consil. 22. num. 28. sed in casu praesenti legatum est tributum, sine census centum ducarorum, quae quidam tertius soluebat, igitur haeres cedendo actionem legatario aduersus ipsum, liberari debuit omnino. Tertio etiam facit in terminis id, quod scripsit Bal[sect. 25]dus, in consil. 151. per totum, incipien. Dubium istius quaestionis, libro quinto: vbi dixit, legatum non deberi per haeredem, si his verbis conceptum fuisset, Relinquo D. Nutae, & Bellaforae centum, ad quae mihi D. Stephanella tenetur, sed cedendo actiones liberari; provt latius ibi comprobat, & in fortioribus terminis defendunt Alexander, in consil. 215. libro septimo. Decius, in consil. 324. per totum: idem Decius, in consil. 183. colum. 3. Simon de Praetis, in consil. 117. ex num. 13. cum sequent. lib. 1. Ludou. Morotius, dicto responso 5. vbi inquit, quod in casu illo, super quo iure respondit, testatrix legando 3000 aureos, quos habebat super quarta parte feudi, retulit se ad corpus nummorum, quos illic habebat, ac proinde dispositionem suam restrinxit ad illos aureos, qui legatariis debentur cum suo onere, absque grauamine haeredis, vt latius ibi, & per Alex. d. cons. 216. post. n. 3. in versic. sed in proposito, lib. 7. Rursus & quarto loco facit resolutio illa commu[sect. 26]niter approbata, quod aut pecunia est legata in genere, & tunc licet pecunia non inueniatur in haereditate, legatum tamen debetur, l. si pecunia, ff. de legat. 2. l. quidam testamento, ff. de legatis 1. & notatur, in l. 3. post Glossam, ibi, C. de falsa causa adiecta legato, aut pecunia fuit legata in specie, veluti, lego decem quae in arca habeo: quod genus legati sicuti dicitur respicere certum corpus, vel certam speciem, licet quantitatem contineat, vt habetur in l. talis scriptura, & ibi Glossa, in verbo, species, & l. plane vbi, §. sed hoc, & ibi Glossa, in verbo, comparandum, & in l. sed si certos nummos, ff. de legatis 1. ita etiam facit, vt si nihil est in arca, nihil debeatur, aut si minus est, quam quantitas legata, nihil amplius suppleatur: provt de primo traditur in l. 1. §. finali, ff. de dote praelegata. Et de secundo hebetur in l. si seruus, §. qui quinque, ff. de legatis 1. & in l. cum ita, §. species, ff. de legatis 2. sic sane resoluunt communiter Scribentes, multis in locis, vt per Baldum, in cons. 180. ex n. 4. cum seq. lib. 2. Decium, in cons. 166. num. 2. Parisium, in consil. 96. num. 17. lib. 2. Afflictum, decisione 399. num. 7. Ludouicum Morotium, dicto responso 5. ex num. 3. Simonem de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 4. dubita. 4. n. 11. & 13. fol. 289. Ioannem Cephalum, in consil. 636. num. 9. & 10. lib. 5. Fuluium Pacianum, in consil. 22. numero 12. 21. 24. 25. & 26. vbi distinguit, an designatio rei apposita sit in ipsa substantia legati, & tunc si non reperitur res, legati substantia deficit, iuxta text. in dicto §. quicunque, & iura similia nunc allegata: quod in propriis ter minis decidit casum nostrum praesentem. Et iterum ipse Pacianus, num. 22. & 23. vbi singulariter animaduertit, differentiam non versari in eo, quod legatum, & designatum sit in vna, vel in diuersa oratione, sed solum versari, an dispositio pecuniae legatae consistat in genere, an in specie; vt eleganter hanc materiam explanat Cumanus, in d.l. quidam testamento, ff. de legat. 1. column. 1. versic. sed dico. Bartolus etiam, in d.l. talis scriptura, num. 3. in versic. non obstat. vbi ait, intelligentiam dictae l. quidam testamento, ff. de legatis 1. in eo versari, quod ibi erat pecunia legata in genere, seu quantitate potius, quam in specie. Et ij quidem Authores statuunt idipsum, quando[sect. 27] legatum fieret de his, quae testator habebat penes campsorem, vt si diceret, lego centum, quae sunt, vel habeo apud talem campsorem, vel in bancho talis loci, quia cum huiusmodi legatum respiciat certum corpus nummorum, aut certam speciem, eatenus valere debebit, quatenus reperietur adesse in locis designatis, vt in d.l. plane: §. sed hoc ita, & l. sed si certos nummos, ff. de legat. 1. cum similibus, de quibus post multos alios Authores, per Simonem de Praetis, lib. 4. dicta dubitatione 4. num. 11. fol. 289. Ludou. Morotium, dicto responso 5. ex numero 3. Caeterum, quod legatum eiusmodi de centum penes campsorem, intelligatur factum esse in specie, si ille campsor habebat illam pecuniam depositam in specie, in sacculo signato: sed si illam habebat penes se in numero, tunc illa pecunia non consideratur vt species, sed vt genus; post Alexandrum, Florianum, Imolam, & Aretinum contendit Fuluius Pacianus, dicto consilio 22. num. 18. vbi citat Baldum, ita in his terminis dicentem, in d.l. talis scriptura, num. 2. versiculo, extra, vbi videri poterit. Quicquid ergo in hoc vltimo sit, cum in casu praesenti, non in genere, aut in quantitate, sed in corpore, & in specie potius, legatum factum fuerit de centum, quae Tertius ex causa census soluebat, merito vt dixi, Senatus Hispalensis definiuit. Quinto etiam facit textus expressus, & singularis[sect. 28] in l. si sic. §. 1. ff. de legatis primo: vbi traditur, quod si quis legauerit decem, quae sibi Titius debet aut quae habiturus est a Titio, & Titius nihil debeat, aut viuus exegerit, legatum nihil valebit. Ratio est, quia non videtur aliud fuisse legatum, quam nomen ipsius Titij debitoris, etsi haeres cedendo legatario actionem aduersus Titium, liberatur. Etsi Titius non reperitur debitor, vel ex eo, quod nihil vnquam debuit, vel eo, quod testatori viuenti soluit, merito dicitur legatum non valere, quia deficit substantia legati, quae versabatur in iure crediti, vel in illa actione in specie legata, & ad quod ius solum testator respexisse videtur, vt dicitur in l. legaui. in versic. ad debitorem, ff. de liberatione legata. Et ita resoluunt, atque obseruant Scribentes communiter, vt post ordinarios, & alis multos testantur Ruinus, in consilio 70. num. 6. libro secundo. Cephalus, dicto consil. 636. num. 9. & 10. lib. 5. Simon de Praetis, lib. 4. dicta dubitatione 4. num. 11. & 13. folio 289. Ludouicus Morotius, dicto responso 5. num. 3. Borgninus Caualcanus, in iudice decisionum 1. partis, verbo, verba potius in dubio, numero 4. in versic. tertio praemitto. erudite Fuluius Pacianus, d. cons. 22. num. 27. & 28. Sexto & vltimo facit, quod legare centum, quae[sect. 29] mihi Titius debet, aut censum, siue tributum de centum ducatis, quae mihi Petrus soluit, tantum, siue idem est, quantum legare illa centum, quae debet mihi Titius, & non alia; sicuti scribunt Decius, in consil. 183. col. 2. in versic. Tertio dictum. Cephalus, dicto cons. 636. num. 7. lib. 5. & clare probatur in d.l. si sic. §. 1. & ideo si nihil habeat, aut soluat Titius, nihil etiam[sect. 30] videbitur legatum. Relatiuum namque, qui, vel quae adiectum dispositioni sine copula, dispositionem restringit, & limitat generalitatem verborum, l. omnes populi, ff. de iustitia & iure. l. stichum qui meus erit, ff. de legat. 1. l. ea tamen adiectio, ff. de legatis 3. l. cunctos populos, C. de summa Trinitate, & fide Cathol. & post alios Authores exornat Cephalus ipse, vbi supra, num. 3. & tribus seqq. Ludou. Morotius, dicto responso 5. num. 5. & seq. vbi inquit, num. 6. quod re[sect. 31]soluitur in conditionem, quando refertur ad tertiam personam, etiam per verba praesentis temporis, vt per Crauetam, in consil. 415. num. 10. & in consilio 802. num. 2. & refert non solum substantiam dispo[sect. 32]sitionis, verum etiam qualitates, & conditiones, & modos, vt per Castrensem, Corneum, Rolandum, & Bursatum, quos refert ibi Morotius, numero 7. & vltra eum Ludouic. Casanate, in consil. 56. numero 54. vbi quod relatiuum quis, vel qui, dicitur esse relatiuum substantiae, quamuis aliquando referat similitudinem in genere, provt latius ibi, num. 55. & sequent. Praeterea & quarto loco principaliter obseruan{ Regij Hispalensis Senatus decisione altera. }dum, atque constituendum erit, ex eisdem regulis, & doctrinis, atque resolutionibus communibus, supra traditis, inferri quoque ad resolutionem alterius quaestionis, de qua hisce diebus inter Didacum de Boorques, & fratres eius in Senatu vertebatur, vtrum scilicet melioratione Tertij, aut Tertij, & Quinti, assignata in re, vel in rebus certis, non aequi[sect. 33]ualentibus eisdem Tertio & Quinto, illud quod deest, supplendum sit ex caeteris bonis defuncti, aut non supplendum; Et quidem partem negatiuam, quod suppleri non debeat, probauit Antonius Gomezius, in l. 17. Tauri. num. 14. & reddit rationem, quia talis assignatio fit in substantia dispositionis, & sic restringit ipsam dispositionem, vt in l. si quis seruum, §. si ita legauerit, ff. de legatis 2. & in dict. l. cum certus numerus, ff. de tritico, vino, & oleo legat. & in dict. l. si seruus legatus. §. qui quinque, ff. de legatis primo. Caeterum contrariam sententiam affirmatiuam, quod scilicet suppletio fieri debeat ad valorem Tertij & Quinti, sicut e contra resecari id, in quo Tertium & Quintum res assignata excederet, rectius definiuit Senatus, vtpote, cum assignatio non sit de substantia meliorationis, sed demonstratur res, in qua fiat executio ipsius, quae res, si pereat, vel alienatur, donatio, vel melioratio non reuocatur, vt in dict. l. quidam testamento, ff. de legatis 1. dicta l. Paulo Callimacho, §. Iulius seuerus, ff. de legatis tertio, l. Lucius, ff. de aliment. legat. & sic cum in casu praesenti melioratio generalis fuisset, quotae assignatio non restringit meliorationem ipsam, nec assignatio apponitur dispositioni, sed executioni meliorationis, quo casu eam non restringit, vt latius probatum est numeris praecedentibus, & in terminis tenuerunt Cifuentes, Tellus Fernandez, Ludouic. Molina, & Antonius Quesada, quos refert, & sequitur Ioannes Gutierrez, practicarum libro secundo, quaest. 56. vbi limitat, quoties constaret de voluntate defuncti in contrarium. Vel quando melioratio tantum fieret rei, vel rerum assignatarum. Itaque, cum melioratio fit ex Tertio tantum, vel ex Tertio & Quinto, & postmodum assignatur res, vnde Tertium ipsum, & Quintum deducatur; provt apparet factum in casu praesenti, absque dubio suppletur, quod ex Tertio & Quinto deficeret. Aliter vero dicendum erit, si pro melioratione Tertij & Quinti, aut in rationem eius res donata, & assignata esset, quia tunc res ipsa duntaxat assignata peri potest: & ita quondam Senatus definiuit in causa Ludouici de Tapia, & fratrum eius, cum ipsorum pater in testamento cauisset, dictum Ludouicum, pro melioratione Tertij, & remanentis Quinti habiturum haereditamentum quoddam iure vinculi, vltra suam legitimam: decreuit namque iuridice Senatus, nihil vltra dictum haereditamentum consequi, nec petere potuisse Ludouicum, tametsi ad valorem Tertij, & remanentia Quinti, non accederet, & distinctionem praefatam, atque vtramque Senatus definitionem, clare comprobat vltra superiores Authores, And. Angulus, ad leges meliorationum, l. 3. glossa 2. n. 1. & 2. fol. 75. melius glossa 6. n. 1. fol. 115. vbi distinguit verissime, quod aut melioratio fuit Tertij & Quinti, & in eo subsistit substantia legati, & tunc res est adiecta ad executionem, quae si non sufficit, reliquum suppleri debet: aut res ipsa fuit donata in rationem Teriij & Quinti, & suppleri non debet, cum substantia subsistat in re donata: quae distinctio (vt vides) conuenit omnino his: quae superius tradidimus. Quino etiam, atque principaliter obseruandum, & constituendum erit, ex eisdem hactenus adnotatis, & scriptis, inferri quoque ad casum alium practicum,[sect. 34] de quo in Senatu Bononiensi, ex facto controuertebatur, & propter sui difficultatem ancipites reddebantur aliqui ex Dominis Senatus illius, vt per Caesarem Barzium, decis. 81. vbi n. 14. & 15. ita profitetur, legatum scilicet post haeredis mortem relictum, an, & quando legatarius testatoris haeredi praedecedens, ad proprios haeredes transmittat. Et in casu occurrenti (vt dixi) pro parte negatiua, quod legatarius non transmittat, ponderabatur textus vulgatus in l. vnic. §. sin autem sub conditione, C. de cadu. tollend. in l. si pecunia, §. qui ita, ff. de legat. 2. in l. quibus diebus, §. quidam Titio, in l. haeres meus, in principio, ff. de condit. & demonst & in l. si cum haeres, ff. quando dies legati cedat: quae iura quaestionem propositam videntur prima facie in terminis terminantibus (vt aiunt) decidere. Distingunt enim, an legato sit apposita conditio, cum legatarius morietur, vel cum haeres morietur: si enim ipsa sit in persona legatarij, conditio vere dici non potest, quia certum est, esse euenturam, & propterea id legatum ad haeredes suos transmittet: si in haeredis persona, quiae incertum est, vtrum ipse, an legatarius sit praedecessurus, conditionale dicitur, neque propterea conditione deficiente, quod haeredes praemoriantur, potuerunt legatarij haeredes id consequi. Pro contraria autem parte dicebatur, in casu proposito, verba illa, soluendos de bonis suae haereditatis aureos 200. legatario, post mortem infra scriptae suae haeredis; apposita fuisse legati ipsius executioni, & sic potius demonstratiue, vt tempus executionis assignaretur; quam restrictiue, aut conditionaliter; atque ideo legatum non effici aliquo modo conditionale, sed purum potius remanere; illius autem solutionem esse dilatam; idque argumento text. in d.l. quidam testamento, ff. de legat. 1. & eorum omnium, quae longa serie superius adnotaui, & scripsi. Et hoc fundamento adducebantur principaliter Senatus eiusdem Domini illi, qui in hac fuerunt opinione, & sententia, sic Barzius metipse, iterum, atque iterum illud repetit, vt constat dict. decis. 81. n. 3. & n. 11. qui etiam citat text. in l. ex his verbis, C. quando dies legati cedat: vbi si relicto legato, addantur illius executioni aliqua restrictiua verba; modum, non conditionem importare, dicitur; quo modo deficiente, legatum ad legatarij haeredes transit. Deinde, distinctiones quaedam, atque Theoricae Saliceti, Baldi, & aliorum, adducuntur per Barzium ibi num. 12. quae etiam conueniunt resolutis supra, hoc eodem cap. dato inquam, sed nullo modo concesso, verba praefata legato praedicto addita conditionem importare, contraria opinio primo loco relata, quod sic videbatur posse conciliari. Aut enim conditio tempus incertum importans, provt conditio mortis, apponitur verbis executiuis, aut verbis dispositiuis. Rursus, aut apponitur tempus incertum, an, & quando: & tunc siue in haeredis, siue in legatarij persona sit posita, conditionale semper legatum appellabitur, & propterea ad legatarij haeredes non transibit. Aut vero tempus incertum apponitur, quando, sed non an, provt est tempus mortis alicuius, & tunc tres distinguendos esse casus, si in persona legatarij; extincta persona, legatum extingui: si in persona haeredis, aut bona sunt vsusfructus, & feuda, quae non possunt ad haeredes transire, & tunc reddi illusorium: aut est posita in bonis liberis, in persona autem haeredis, & tunc legatum ad legatarij haeredes transibit, vt latius ibi per Barzium, qui in effectu rem absoluit in fauorem legatarij haeredum; ex aliis tamen, quae ibi occurrebant, & per testes quamplures probata fuere, ex ipsis namque euinci clare potuit, relictum illud, debitum non voluntarium, sed necessarium fuisse testatorismet, & pro exoneranda conscientia testatricis, excitatum fuisse Senatum eundem. Sexto denique & vltimo loco obseruandum, atque[sect. 35] constituendum erit, ex ipsis etiam hactenus scriptis, inferri ad alium casum practicum, in quo Senatus noster anno praeterito definiuit iuridice, & eadem iura, & distinctiones communes ponderabantur in{ Senatus Hispalensis definitio altera in eadem materia. } casu Didaci Mexia: plena etiam se habuerunt post haec a me semel scripta, Caesar Barzius, decisione Bononiae 79. Ioannes Baptista Costa, de ratione ratae, quaestione 16. per totam, fol. 31. nunquid ille, cui sit relictum legatum de certa expressa summa, in termino, puta, annorum quinque, pro rata soluendum; si ante exactum quinquennium moriatur, pro reliquis annis, quod superest, ex legato ad haeredem transmittat; an potius per eius obitum existimandum sit extinctum legatum: sic sane cum ad eum modum, in termino tamen septem annorum soluendum, factum fuisset legatum, & nondum quadriennio elapso decessisset legatarius; reliqui temporis legatum, siue quantitatis pro rata debitae solutionem praetendebat in proposito casu agitato in Senatu, Didacus ipse Mexia, in cuius fauorem vt dixi, Senatus definiuit de iure, & transmissioni locum fuisse existimauit absque dubio. Vere namque, in specie praedicta, negari non potest, quin vnum sit duntaxat legatum, & quod semel cedit, quasi pure relictum, dilata tamen petitione in tempus septem annorum, in septem solutiones diuidenda, pro rata in fine cuiuslibet anni, & sic in tempus determinatum, vt nullo modo possit dici annuum, nec transmissio impediatur propter tempus ipsum executioni, siue solutioni legati adiectum, quo haeredi prospiceretur, siue ipsius exonerandi gratia, non vero vt testrictiue, siue conditionaliter adiici videretur; idque per text. valde singularem, in l. nec semel. versic. sed etsi, & ibi Glossa, in verbo, nisi forte, & l. si cum praefinitione, vbi Bartol. & l. Firmio. §. pater annua, ff. quando dies legati cedat. & l. si verbis, & ibi Glossa, in verbo, videtur. C. eod. titulo, quando dies legati cedat. Per quae iura ita tradiderunt Bartol. Alex. Gratus, Vbertin. Zucardus, Socinus iunior, & Simon de Praetis, cum quibus resoluit, & defendit Caesar Barzius, dicta decisione 79. ex num. 18. vsque ad num. 26. qui duobus illis argumentis, quae in contrarium ibi ponderabantur ex num. 1. cum sequent. legatum inquam euanescere, atque in causam caduci transire per mortem legatarij, pendente conditione, & ideo mansurum penes personam grauatam, aut eius haeredes, l. vnica, §. & cum triplici, iuncto §. sin autem sub conditione, C. de cadu. tollen. l. haeres meus, ff. de condit. & demonst. l. si cum haeres, ff. quando dies legati cedat. Praeterea, legatum annuum, pro primo anno esse purum, pro sequentibus conditionale, l. si in singulos, & l. legatum, ff. de annuis legatis: & ideo videri, quod mortuo legatario post aliquos annos (sed non omnes) elapsos, transmissioni legati locus esse non debeat. His inquam fundamentis ex praedictis satisfacit in loco relato, negando scilicet, praesens legatum, annuum dici posse, nec minus conditionale, quando vnicum est, in diem praefixum, ac definitum. Quod etiam repetit Barzius ipse, decisione 80. n. 13. per totum. Sequitur Ioannes Baptista Costa, dicta quaestione 16. vbi num. 13. declarat non procedere, quoties liqueret, tale legatum fuisse relictum pro alimentis; tunc namque nullum haberet locum transmissio pro futuro tempore, etiamsi contineat certum tempus, cum semper praesumatur annuum, vt late per Surdum, de alimentis, tit. 9. quaest. 6. & conuenit Caesar ipse Barzius, dicta decisione 80. num. 1. vbi specifice dixit, legatum causa alimentorum relictum, ad haeredes non transmitti, requiri tamen, vt pro alimentis relictum dicatur, quod legatarius aliunde non haberet, vnde se aleret, provt ibi comprobat num. 2. & repetit num. 9. dicens, legatum in dubio censeri pro alimentis factum, si legatarius, aliunde non habeat, vnde se alat: & num. 3. vbi inquit, quod legatum, quando testator non expressit, se pro alimentis relinquere, & ille, cui relinquitur, erat aliunde diues, vel industriosus, non censetur factum causa alimentorum; sicuti tenuerunt Castrensis, Craueta, Natta, Decius, Calcanus, & Simon de Praetis, ibi commemorati per Barzium, dicto num. 3. Et is quidem Author, dicta decisione 79. in fortioribus terminis quaestionem proposuit, quando scilicet testator, non modo adiecit quinquennij tempus, vt eo solutio pro rata fieret in fine cuiuslibet anni; sed causam etiam adiecit, ob quam voluit, legatarium consequi legatum, videlicet, vt emeret aliquod officium Romanae Curiae, si illud emere vellet; & nihilominus legati transmissionem confessit, quamuis ipsum resolutum videri posset, ob duas illas rationes ponderatas ibidem, ex numero tertio, vsque ad numerum 8. idque ea principaliter ratione, quae ex his iuridice deducitur, quae per discursum totius cap. scripta, atque adnotata reliqui; videlicet demonstratiue magis, quam restrictiue id adiectum, & ideo non minuere, neque testringere legatum, vt late probauit Caesar ipse Barzius ibi, numero decimo, & tribus sequent. & num. 8. recte quoque, & vere annotauit, quod quotiescunque causa, seu modus adiectus legato, respicit commodum, & fauorem legatarij, nunquam legatum restringit, quin ad ipsius haeredes transire intelligatur, vt latius ibi comprobat, & vide decisione 80. num. 19. & 20. vbi latius, quod quando legatum est purum, & eius executio differtur ad tempus, quod omnino futurum sit, si legatarius vixerit, transmittitur ad haeredes, etiamsi prius legatarius decesserit. Vide etiam Stephanum Gratianum, disceptation. Forensium, cap. 136. numero quinquagesimo, cum sequentibus, & numero vigesimo quinto & sequent. vbi in quaestione principali supra proposita, id ipsum, quod Barzius tuetur, sed eum non citat. # 55 CAPVT LV. Ex verbis conditionalibus, seu modalibus, aut sub conditione, siue conditionaliter, & sub modo prolatis: quemadmodum voluntatis testatoris, & intentionis eiusdem coniectura desumi, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vlterius voluntatibus. Verba etiam conditionalia, quod dispositionem non inducant, siue in conditione quae sunt, in dispositione non esse: vulgatum adeo Interpretum omnium pronunciatum, vt per manus tradatur quotidie exornatum, atque illustratum nonnullis. Rursus, de modo, & conditione, & de differentiis, atque vtilitatibus vtriusque, & an in dubio modalis potius, quam conditionalis diiudicari debeat quaelibet dispositio: adnotata, & resoluta nonnulla, quae vtilia, & necessaria sunt, & practicis negotiis permultis, assidue conducibilia. Praeterea, legatum, quando dicatur purum, quando conditionale, vt transmittatur, vel non, ad haeredes legatarij. Et quid de legato pro dote, vel causa dotis, siue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere possit, vel cum nupserit. Ac denique fideicommissi conditionalis materia explanatur, & elucidatur, & permultae commemorantur coniecturae, ex quibus fideicommissum conditionale persaepe transmittitur. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis conditionalibus, siue conditionaliter prolatis, voluntatis, & intentionis testatoris coniectura desumi, atque interpretatio fieri valet in casu dubio. Dispositiua namque declarantur, atque interpretantur a conditionalibus, sicut e contra conditionalia a dispositiuis; & infra n. 19. -  2 Conditio suspendit dispositionem in futurum euentum. -  3 Siue sit tacita, siue expressa. -  4 Et impedit ortum obligationis ante purificatam ipsam conditionem. -  5 Nec antea habet effectum conditionalis dispositio, quam conditio ipsa existat, & verificetur. -  6 Etsi non fuerit verificata, perinde habetur, ac si dispositio facta non fuisset. -  7 Paria enim sunt, nihil fieri, aut fieri sub conditione, quae purificata non fuerit. -  8 Conditione namque deficiente, deficit ipso iure omnis dispositio, tam inter viuos, quam in vltima voluntate, nec relictum debetur. -  9 Sic sane, conditionem euenisse, impletamque fuisse, probare, & liquidare debet is, qui de fideicommissi, aut successionis, vel relicti conditionalis iure contendit. -  10 Quoniam negantis conditio fundata est in negatiua. -  11 Conditionem non praesumi euenisse in dubio, cum sit quid facti, sed eam probare debere, qui euenisse, impletamque fuisse asserit. -  12 Debetque impleri in specifica forma. Quamuis aliquando, multísque in casibus per aequipollens adimpleri possit. -  13 Aliquando etiam conditio (sicut & modus) ex praesumpta testatoris voluntate pro impleta habenda est. -  14 Conditio regulariter nihil ponit in esse. Et in conditione quae sunt, non sunt, non sunt in dispositione, quod exornatur. -  15 Conditionalia verba, siue conditionaliter prolata etiam in testamentis, & vltimis voluntatibus non operantur effectum dispositiuum, siue non disponunt. Et ideo nec fideicommissum inducunt, sed nudi potius facti reputantur. -  16 Idque, siue referantur ad personam, siue ad rem. -  17 Et vera, atque communis ratio redditur. -  18 Verba conditionalia, quamuis regulariter per se non disponant; aliquando tamen ex coniecturis, & praesumpta, atque coniecturata mente testatoris, dispositionem inducere possunt, ac vere inducunt. Quod exemplificatur, & explicatur, l. fideicommissa, §. cum esset, ff. de legatis 3. -  19 Ex ipsis etiam declaratio sumitur dispositionis dubiae, & supra, num. 1. & 2. -  20 Verba conditionalia disponunt, quando prolata ab habente auctoritatem disponendi, & creditur, proferentem ita voluisse. -  21 Et in suo antecedenti necessario disponunt etiam, quando illud antecedens dependet a sola voluntate testatoris. -  22 In Hispanorum quoque primogeniis, & dispositionibus perpetuis, sicque tractum successiuum habentibus, disponunt, sicut dispositiua. -  23 Dispositio in dubio praesumitur potius pura, quam conditionalis. -  24 Secus tamen, quando ex aliquibus verbis, & mente testatoris praesumpta, colligitur conditio. -  25 Sic e conuerso, et si verba secundum suam propriam significationem importent conditionem, attamen ex coniecturata mente testatoris, non significant conditionem, sed diem, aut temporis dilationem. -  26 Conditio vt plurimum inducitur per dictionem, si, & cum, & per alias multas dictiones, & verba; quod exornatur. -  27 Conditio, est futurus euentus, in quem dispositio suspenditur. -  28 Ex verbis quoque sub modo relictis, aut modificatiue prolatis, voluntatis testatoris coniectura colligitur; & interpretatio fit saepissime. Et superiora dispositionis declarantur. determinantur, & modificantur. -  29 Modus in dubio praesumitur potius, quam conditio. Et sic in casu dubio, inducatur potius dispositio modalis, quam conditionalis. -  30 Modus accipitur multis modis, & diffinitur, provt hic adnotatur. -  31 Modus per quae verba inducantur, & a conditione distinguatur. Et quod multis modis inducitur, provt hic obseruatur. -  32 Conditio & modus inter se differunt ab initio, in fine tamen conueniunt. -  33 Conditionalis dispositio non dicitur ex eo solum, quod adiiciatur, quid fieri sub conditione; sed inspici debent alia verba loquentis, an scilicet conditionem importent. -  34 Verba namque sub conditione, quandoque denotant modum, & quandoque sub modo, conditionem. -  35 Conditio intelligitur, quando onus iniunctum debet ante consequutum emolumentum adimpleri: & infra latius, ex num. 39. -  36 Modus vero, siue modalis dispositio, quando est implendus post acquisitum emolumentum, & infra num. 40. -  37 Verba modalia habent vim conditionis, quando hoc ex mente testatoris elicitur; provt latius hic explicatur. -  38 Conditio, quae non est suspensiua, sed resolutiua, non reddit conditionalem principalem dispositionem. Maxime, quando resolutio confertur in tempus post ius quaesitum. -  39 Conditionis natura est, vt impleri debeat, antequam actus perficiatur. -  40 Modus vero impleri potest post dispositionem, & actum perfectum. -  41 Et sic modus praesupponit dispositionem perfectam, etiam ipso modo non impleto. -  42 In conditione contrarium omnino, provt hic explicatur, & num. seqq. -  43 Modus resoluitur, si ex post facto non impleatur, quamuis non impediat, acquisitionem fieri ab initio. -  44 In conditione contra, & num. seqq. -  45 Modus non impedit transmissionem, quicquid suspensiua impediat. Et ideo legatum sub modo factum, etiam modo non impleto ad haeredes transmittitur. -  46 De modo implendo cum agitur, necessaria est partis interpellatio. Sed diuersum, cum agitur de conditione implenda. -  47 Modum non adimplens, non priuatur, nisi post interpellationem recuset. -  48 Nec sola monitio sufficit, sed necesse est, quod super contemptu sequatur declaratio. -  49 Nec lite pendente priuatur. -  50 Modus si casu deficiat, dispositio non corruit; secus si deficiat conditio. -  51 Legatum conditionale non debetur, vsquedum sit impleta conditio; & quando secus, remissiue. -  52 Legatum conditionale non transmittitur ad haeredes, si ante conditionem legatarius moriatur; & quando secus. Purum vero etiam non agnitum transmittitur, & quando, remissiue. -  53 Legatum, quando dicatur purum, quando conditionale, & quando modale; & quando sub die certa, vel incerta relinquitur an sit conditionale, vel purum. Et in his omnibus casibus, vtrum transmittatur, nec ne, ad haeredes legatarij, si ipse moriatur, quod exornatur, & longa serie explicatum traditur remissiue. An etiam conditio omnis in vltimarum voluntatum elogiis, legatorum, & fideicommissorum transmissionem impediat. -  54 Legatum pro dote, vel causa dotis, siue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere possit, vel cum nupserit; an sit purum, aut modale, vel conditionale; & an transmittatur, remissiue. -  55 Et ibidem, an huiusmodi legatum praeferatur aliis legatis, remissiue. -  56 Conditio resolutioni apposita, an faciat dispositionem conditionalem, remissiue. -  57 Conditionalem spem substitutionis cuiuslibet, aut fideicommissi, in vltimarum voluntatum tractatu, non transmitti ad haeredes substituti praemorientis. Quod est dicere (provt vulgo circunfertur quotidie) transmissionem cessare in fideicommisso conditionali, regulariter. Siue fideicommissum conditionale non transmitti. Quod pro regula generali statuunt vnanimiter vtriusque iuris Interpretes. -  58 Et intelligitur actiue (vt dictum est) id est, ex parte vocati; passiue tamen, idest, ex parte grauati, transmittitur. -  59 Et etiam respectu filiorum, aut descendentium; quoniam fideicommissum conditionale neque ad ipsos transmittitur, si grauato praedecedunt. -  60 Et in qualibet substitutionis specie. -  61 In vulgari scilicet. In pupillari. In fideicommissaria. Et in reciproca, & omni alia comprehensa. -  62 Fideicommissum conditionale ex praesumpta, & coniecturata mente testatoris, & in filios, & in extraneos transmitti, defuncto, antequam conditio extiterit, fideicommissario. Et sic a regula praedicta ex argumentis, & coniecturis recedi. -  63 Dummodo coniecturae sint vrgentes, atque sufficientes. -  64 Et an sufficiant coniecturae, quae extrinsecus a testamento colliguntur, siue extra testamentum apparentes. -  65 Fideicommissum conditionale transmittitur, quando alias minus dilectus, magis dilecto veniret praeferendus. -  66 Aut si transmissio non fieret, contingeret, extraneum praeferri descendentibus testatoris. -  67 Vel vbi testator ad plures substitutionum gradus digressus est. -  68 Aut ex proqitione alienationis. -  69 Vel quando si testator fuisset interrogatus, ita verisimiliter respondisset. -  70 Aut in filiam haeredem, vbi pater eius grauatus commisit delictum, per quod a portione ei relicta, exclusus fuerit. -  71 Et in neptem testatoris, ne haereditas transeat ad lineam ab eo iam exclusam. -  72 Vt etiam expressa agnatorum exclusio aliquid operetur. -  73 Et ad neptem ex filio, cum nulli masculi descendentes extant, & testator dixit, quod eius voluntas est, quod omnia sua bona conseruentur & spectent ad eius descendentes masculos. -  74 Ad filium etiam ex persona patris, vbi sumus in fideicommisso, ad quod foeminae vocantur in defectum masculorum. -  75 Et faeminam ex dispositione statuti, non extantibus masculis, ab intestato successuram. -  76 Vbi etiam cum fideicommissario substitutione ius accrescendi vnitum reperitur. -  77 Et quando adest alius substitutus, quia haereditatem adiuerit. -  78 Ad nepotes quoque, quando testator mentionem fecit de nepotibus, etiam conditionaliter. -  79 Et quando testator filios nascituros, haeredes instituit, quo casu etiam nepotes censentur vocati. -  80 Aut quando conseruandae agnationis rationem habuit testator. -  81 Fideicommissum, nondum a fideicommissario agnitum, etiam vniuersale, modo pure relictum fuerit, in haeredes eius transmittitur. -  82 Et idem, si in diem certam relictum fuerit. PRo dilucida, atque notanda huiusce ca[sect. 1]pitis explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco (quo distincte admodum, & resolutiue procedatur) quod ex verbis quoque conditionalibus, siue conditionaliter prolatis, voluntatis, & intentionis testatoris coniectura desumi, atque interpretatio fieri valet in casu dubio. Dispositiua namque declarantur, atque interpretantur a conditionalibus, sicut e contra conditionalia a dispositiuis. Ita sane, atque specifice tradiderunt vtrumque Carolus Ruinus, in cons. 125. lib. 3. Hieronym. Zanchus, in repetitione l. haeredes mei, §. cum ita. 8. parte, numer. 212. & cum ipsis Ludouic. Casanate, in consilio 2. num. 59. Parisius, in consilio 17. num. 19. & in cons. 106. num. 9. libro primo. Hieronymus Gabriel, in cons. 111. numero 23. libro primo. Tiberius Decianus, in consil. 31. num. 4. lib. 2. Ioseph. de Rusticis, in prooemio ad l. cum auus, cap. 3. vbi late. Rota Romana, decisione 225. in principio, prima part. in nouissimis, alios sciens, consultoque praetermitto, quoniam inferius eos commemorabo. Reglariter tamen, quia conditio suspen[sect. 2]dit dispositionem in futurum euentum, l. prima, vbi omnes Scribentes communiter, post Bartol. num. 1. ff. de condit. & demonst. Neuizanus, in cons. 82. n. 21. Decius, in cons. 2. num. 4. Socinus iun. in consil. 1. numer. 33. lib. 1. Anton. Gomezius, tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, ex n. 59. cum seqq. Grassus, §. legatum, q. 57. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 12. ex num. 4. cum seqq. Mieres, de maioratu, secunda parte, quaest. 4. illatione 8. Spino, in Speculo, glossa rubricae, de legato sub conditione relicto, in principio, Menoch. in consil. 63. num. 28. & in cons. 68. num. 8. & in cons. 78. num. 14. libro primo, & in consil. 262. ex num. . lib. 3. & praesumptione 175. lib. 4. Hippolytus Riminaldus, in consilio 171. num. 19. lib. 2. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 63. num. 13. Caesar Barzius, decisione Bononiae 27. num. 25. late Rusticis, d. cap. 3. Leand. Galganet. de condit & demonst. 1. parte, cap. 88. num. 1. folio 82. vbi inquit, id procedere, siue conditio sit ta[sect. 3]cita, siue expressa; prout ibi comprobat post Glossam, in l. item quia, §. 1. n & in l. ea quae, ff. de pactis, & impedit ortum obligationis, ante purificatam ipsam conditionem, vt iidemmet Authores probarunt. Socinus[sect. 4] quoque iunior, in consil. 172. num. 16. lib. 2. Cephalus, in consil. 33. num. 18. & seqq. lib. 3. & in 455. n. 26. eod. lib. Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 63. numer. 102. lib. 1. Leand. Galganetus, de condit. & demonst. prima parte cap. 7. num. 11. nec antea habet ef[sect. 5]fectum conditionalis dispositio, quam conditio ipsa existat, & verificetur, l, cedere diem, ff. de verb. signific. l. pecuniam, ff. si certum petatur, l. grege, §. etsi sub conditione, ff. de pignoribus. Alexander, Iason, Socinus, Decius, Neuizanus, Tiraquellus, Parisius, Rolandus, & alij, cum quibus Galganetus, prima parte, dicto capit. 88. num. 4. fol. 82. Peregrinus, de fideicommissis, articul. 63. num. 9. & seqq. Petrus Surdus, in consilio 91.[sect. 6] num. 11. libro primo, etsi non fuerit verificata, perinde habetur, ac si dispositio facta non fuisset; vt per eosdem Authores, & per Socinum iun. in cons. 4. n. 16. & in consil. 180. num. 40. volumine 2. Rolandum, in consil. 7. num. 7. lib. 3. Caesarem Barzium, decisione Bononia 27. num. 26. Fabium Turretum, in consil. 44. numer. 10. Hieronymum Gabrielem, in consil. 72. numero 3. lib. 3. Franciscum Manticam, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. titul. 16. numer. 2. Petr. Surdum, de alimentis. titul. 5. quaest. 4. num. 1. 3. & 4. Nicolaum Intrigliolum, decisione Siciliae 21. num. 1. & 5. latius per Leand. Galganet. de condit. & demonst. prima parte, cap. 7. num. 7. & 12. & 20. folio 26. & 27. Paria enim sunt, nihil fieri, aut fieri sub conditione, quae[sect. 7] purificata non fuerit: Ripa, responso 4. num. 23. de iure gent. & ciu. Cephalus, in consil. 7. numer. 8. & in consilio 115. numero 11. & 12. libro primo. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consilio 76. numero 26. libro primo. Caesar Barzius, dicta decisione 27. numero 27.[sect. 8] Surdus, & Intrigliolus, vbi supra, conditione namque deficiente, deficit ipso iure omnis dispositio, tam inter viuos, quam in vltima voluntate, nec relictum debetur, l. alterius, l. qui haeredi, §. finali, ff. de condit. & demonst. l. si rem. §. omnis, ff. de pignoratitia actione. Rolandus, in consil. 2. num. 23. & in consilio 58. numero 15. lib. 2. & in consilio 43. numer. 58. & 59. libr. 4. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 11. titulo 20. numero primo. Caesar Barzius, decisione 81. numero 2. Leand. Galganet. 1. parte cap. 7. numer. 20. fo[sect. 9]lio 27. sic sane, conditionem euenisse, impletamque fuisse, in omni dispositione conditionali, & in materia substitutionum, & fideicommissorum, probare, & liquidare debet is, qui de fideicommissi, aut successionis, vel relicti conditionalis iure contendit: & ita adnotarunt, atque comprobarunt Andreas Gaill. practicar. obseruat. libr. 2. conclusione 132. num. 2. Bernardus, Graeuaeus, ibidem, in additionibus, numer. 2. folio 400. Petrus Surd. decis. 210. numer. 5. vbi inquit post alios Authores, quod fideicommissum conditionale petens, conditionem euenisse, probare tenetur: Socinus iunior, in consilio 122. numer. 17. lib. 2. Cephalus, in consilio 631. numer 26. libro 5. Peregrinus, dicto articul. 63. numer. 10. vbi citat textum, in l. qui haeredi, §. Plantius, Plantius, ff. de condit. & demonst. l. siquidem, C. de exceptionibus, ibi, conditionem extitisse. Quoniam negantis conditio fundata est in negatiua:[sect. 10] vt ipse Peregrinus comprobat ibi, n. 10. & cum aliis multis, quos citat Iacob. Menoch. l. 4. praesumpt. 182. n. 1. qui pro regula tradidit, conditionem non praesumi euenisse in dubio; cum sit quid facti, & facta non presumantur, sed eam probare debere, qui euenisse, im[sect. 11]pletamque fuisse asserit: Idem Menochius, in consilio 700. num. 112. libr. 7. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consilio 56. numero finali, libr. 2. Graeuaeus, ad Gaill. lib. 2. dicta obseruatione 132. in fine considerationis miscell. fol. 400. in fin. Debétque impleri in specifica forma, quamuis aliquando, multisque in casibus, per aequipollens, ex praesumpta mente, & vo[sect. 12]luntate testatoris impleri possit: vt etiam plena, & absoluta manu explicauit Menochius ipse, lib. 4. praesumptione 185. per totam. Leand. Galganet. de condit. & demonst. 2. parte, cap. 1. quaest. 23. folio 138. aliquando etiam conditio, aut modus ex praesumpta testatoris voluntate, pro impletis habentur. Id quod Menochius, metidem explicauit latissime lib. 4. praesumptione 183. & 184. Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 13. ex num. 14. cum multis seqq. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 16.[sect. 13] ex numer. 126. vsque ad finem articul. Mieres, de maioratu, prima parte, quaest. 50. Gratianus, regula 83. Ludouicus Merotius, responso 97. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 11. titul. 18. & 19. Pater Thomas Sanchez, de sponsalibus, libr. 1. disputatione 33. & 34. pater Molina, tomo 3. de iustitia & iure, disput. 613. & 614. regulariter itaque quia dispositionem in futurum suspendit conditio, nihil ponit in esse; & in conditione quae sunt, non sunt in dispositione; provt vulgo circunfertur quotidie, & per manus consulentium traditur assidue; idque per text. vulgatum, in l. si quis sub conditione dandorum decem, ff. si quis omissa causa testamenti. l. is qui damnum dat. §. quod pendet, vbi Cagnolus, ff. de regulis iuris. l. ex facto etiam agitatum, ff. de haeredibus instit. per quae iura ita adnotarunt, & variis, multisque casibus occurrentibus applicantes, exornarunt quamplurimis Decius, in consil. 261. colum. secunda, in fine. Parisius, in consil. 164. num. 19. lib. 4. Rolandus, in consilio 70. num. 67. lib. tertio: Tiberius Decianus, in consil. 12. num. 34. & duobus seqq. & in consilio 16. numero 34. & 35. lib. 1. Hyppolitus riminaldus, in consilio 46. num. 30. lib. 1. Vuesembe. responso 73. numer. 9. Andr. Gail. practicar. obseruat. libro 2. obseruatione 132. num. 3. Andreas Fachineus, in consilio 70. numer. 3. libro primo, Flaminius Parisius, de resignatione beneficiorum, lib. 1. quaest. 3. ex num. 12. vsque ad numer. 31. Petrus Surdus, in consilio 156. numer. 17. lib. 2. & decisione 232. numero primo. Iacob. Menochius, lib. 2. de arbitrariis, centuria 5. casu 48. numer. sexto, Caesar Barzius, decisione Bononiae 27. num. 25. Angelus Matheacius, de legatis & fideicommissis, lib. 2. cap. 17. n. 6. & 7. folio 91. Nicolaus Intrigliolus, decisione Siciliae 21. num. 9. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicar. conclusion. iuris tom. 2. littera C. conclusione 593. ex folio 39. vbi latissime in proposito, & eodem tomo littera D. conclusion. 496. fol. 714. Petrus Barbosa singulariter, in rubrica. ff. soluto matrimonio, prima parte, num. 42. ex versiculo, his ita explicatis, & numer. 43. Leand. Galganetus, de condit. & demonstrat. 1. parte, cap. 88. num. 3. fol. 82. latius, ex n. 10. fol. 85. & part. 2. cap. 5. quaest. 3. in principio, & idcirco, conditionaliter prolata quod etiam in testamentis, & vltimis vo[sect. 15]luntatibus, non modo in aliis actibus, & dispositionibus, non operentur effectum dispositiuum, siue non disponant, ac ideo nec fideicommissum inducant, nec substitutionem, nudi potius facti reputentur, idque siue referantur ad personam, l. ex facto, l. si quis ita haeres instituatur, l. Lucius, ff. de haered. inst. siue ad[sect. 16] rem, dicta l. si quis sub conditione dandorum decem, ff. si quis omissa causa testamenti: vbi ea conditio, si Sempronius dederit decem Titio, sit haeres meus, non facit Titium legatarium; scriptum reliquerunt quoque frequenter, & exornarunt quamplurimis, Decius, in consil. 333. columna penult. Alexander, in consil. 185. num. 30. lib. secundo, Socinus senior, in l. haeredes mei, §. cum ita, num. 3. ff. ad Trebel. Alciatus, in consilio 21. num. 4. lib. 1. & in consilio sexto, num. 21. lib. 7. Zazius, in consilio 5. numer. 48. Franciscus Beccius, in consilio 39. numer. 21. Petrus Antonius de Petra, de fideicommissis, quaest. 9. numer. 154. Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 9. cap. 7. n. 11. Tobias Nonius, in consilio 31. num. 8. Syluester Aldobrandinus, in consilio 29. num. 35. & 37. lib. 1. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consilio 2. num. 5. & in consilio 63. numero 102. & in consil. 67. num. 11. Hippolytus Riminaldus, in consilio 21. ex numero 11. cum. seqq. lib. 1. & in consilio 246. ex num. 8. lib. 3. Ioannes Cephalus, in consilio 749. in principio, lib. 5. Marcus Anton. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 1. num. 52. & artic. 28. num. 8. & 9. Iosephus de Rusticis, an. & quan. lib. in condit. posi. lib. 1. cap. 2. prima parte, ex numer. 36. 45. & 48. & seqq. vbi vide. Surdus, de alimentis, titul. 2. quaest. 14. Ludouic. Casanate, in cons. 45. num. 153. & in consil. 51. num. 22. qui num. 21. & 23. & dicto consilio 45. num. 151. & 154. inde probauit, dictionem sub tali modo, & forma, & conditione, dici relatiuam, & restrictiuam praecedentium, & non disponere, sed solum praecedentia restringere, declarare, & modificare, aut terminare; provt Parisius, Craueta, Decianus, Curtius, senior, Rebuffus, Gabriel, Rota Romana, & alij ibi relati obseruarunt: Menochius etiam, libr. 4. praesumptione 76. numero 21. & 22. Barbosa, in dicta rubrica, ff. soluto matrimonio, prima parte, dicto numer. 42. & 43. vbi comprobat regulam superiorem, quod ea, quae in conditione sunt, non inducunt dispositionem, & sic non legatum, dicta l. si quis sub conditione. Et iterum num. 48. atque ex d. numer. 42. laborat in intellectu l. fideicommissa, §. cum esset, ff. de legatis 3. vbi positum in conditione, censetur positum in dispositione. Et eidem optime satisfacit, intellectumque praebet: tandem numer. 49. versic. ex quo intellectu primo infero, resolutiue affirmat, regulam superiorem affirmatiuam, ex dicta l. si quis sub conditione. deductam, regulariter obtinere, & seruari debere, provt ibi videbitur, & penes superiores. Qui eam magis communiter assignarunt rationem,[sect. 17] quare verba conditionalia dispositionem non inducant, quia cum conditionaliter prolata sint ad conditionandum, & qualificandum dispositionem in alium collatam, satis est, vt secundum eorum naturam operentur effectum conditionis, nec vlla necessitas cogit, vt operentur effectum dispositionis: ideoque, si conditio, & dispositio conditionata, ad vnum & eundem relata esset, & dispositio inualida foret, eo casu verba conditionaliter prolata, operarentur effectum dispositiuum; per textum, in l. si ita stipulatio, ff. de operis libertorum. Et exemplum ponens, ita annotauit Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommissis, articulo primo, num. 52. folio 6. & articul. 28. numer. 12. folio 256. vltra quem meminisse,[sect. 18] atque in hac materia prae oculis habere oportebit, quod quamuis verba conditionalia regulariter perse non disponant (vt dixi) & per Aldobrand. in consil. 94. num. 46. in fine, & in cons. 113. num. 28. Petrum Surdum, in cons. 457. num. 47. libr. 4. Aliquando tamen ex collecturis, & praesumpta, atque coniecturata mente testatoris, dispositionem inducere possunt, ac vere inducunt; sicuti accidit in dicto §. cum esset, vbi sumitur coniectura, ob aequalitatem inter cohaeredes seruandam; provt explicauit Barbosa, vbi supra, num. 49. & latius per Antonium Fabrum, de erroribus pragmat. tomo 2. deca. 26. errore 2. per totam, fol. 5. & 6. vbi agit de intellectu dictae l. si quis sub conditione. Accidit etiam in l. in ratione, la 2. tametsi, ff. ad legem Falcidiam, & apertius in l. auia. §. vltimo, ff. de condit. & demonst. & in l. si ita stipulatio, ff. de operis libertorum, vel vbi versatur fauor liberorum, l. vnum ex familia, §. vltimo, ff. de legatis secundo, vt tradunt Baldus, in cons. 179. Quando sapiens, col. 1. lib. 4. Decius, in consil. 283. num. 5. Menochius, in consil. 152. numero 21. versic. haec consideratio, libro secundo, & praesumptione 76. num. 22. aut sine conditione carerent effectu, vt in l. Proculus, ff. de vsufructu, & per Menochium, in praecitato consilio 152. numer. 18. in fine. Leand. Galganet. de condit. & demonstra. prima parte, cap. 88. numero 10. in fine, fol. 83. qui dicit, videndum[sect. 19] in proposito Boerium, decisione 155. num. 17. ex ipsis etiam declaratio sumitur dispositionis dubiae, vt initio huius cap. adnotaui, & per Ruinum, in consil. 201. sub num. 6. versic. quamuis ergo, lib. 2. Socinum iun. in consilio 114. ad finem, lib. 1. Berettam, in consil. 116. num. 4. lib. 1. Francisc. Crescens. decisione 4. sub titula de institut. num. 6. vbi quod verba conditionalia maximi ponderis, & momenti sunt ad interpretationem praecedentis clausulae dispositiuae, vt iuxta conditionem subiectam restringi, ampliari, vel suppleri debeant: argumento l. Gallus, §. si parente, ff. de liber. & posthum. ibi: Et bene verba se habent, si quis ex suis haeredibus suus haeres esse desierit, ad omnes casus pertinentia, quos supplendos in Galli Aquilij sententia diximus. Sic quoque, verba conditionalia disponunt, quan[sect. 20]do prolata sunt ab habente auctoritatem disponendi, & creditur, proferentem ita voluisse, Bartolus in l. 2. §. videndum, numer. 2. ff. ad Tertul. Ripa, in l. prima, sub numer. 11. C. de pactis, Decius, in consilio 574. In causa, col. finali, numer. 8. Socinus iunior, in consilio 155. num. 54. & in consil. 174. numero duodecimo, libro secundo, Decianus, in consil. 41. num. 23. libr. 1. Bursatus, in consil. 301. num. 20. lib. 3. Menochius, in cons. 135. numero duodecimo, lib. 2. Hippolytus Riminaldus, in consil. 21. num. 58. lib. 1. & in consil. 356. num. 37. lib. 4. Petra, de fideicommissis, quaest. 9. n. 155. & 158. Hondedeus, in consil 65. num. 24. libr. 1. Aldobrandinus, in consil. 29. num. 35. & 37. qui inter alia iura, quae allegat, inquit bene facere text. in l. penultima, ff. de collat. dotis. vbi verba, si dotem, & caetera contulisset: licet conditionalia sint, disponunt, vt bona praeter dotem tradita, dicantur illi mulieri relicta, & ei ea de causa paratur exceptio, vt ibidem Bartolus declarat in summario. Quod ideo est, quia creditur, patrem ita voluisse, qui sic disponere poterat. Sic etiam verba conditionalia disponunt in vlti[sect. 21]mis voluntatibus, in suo antecedenti necessario, quoniam illud antecedens dependet a sola voluntate testatoris: Bartolus, in l. ex hac scriptura, num. 4. ff. de donat. qui allegat. l. denique, §. interdum, ff. de peculio legato. Ruinus, in cons. 160. num. 23. lib. 2. Aldobrandinus, d. cons. 29. num. 6. in Hispanorum quoque primogeniis, & dispositionibus perpetuis, sicque tra[sect. 22]ctum successiuum habentibus, quod verba conditionalia disponant, sicut dispositiua; Ludouic. Molina tradidit lib. 1. cap. 6. numer. 2. Menochius, lib. 4. praesumpt. 76. num. 70. Dispositio autem in dubio praesumitur potius pura, quam conditionalis: l. Titius mihi, §. vltimo, ff. de legatis 1. l. omnia, ff. de legatis 3. Et ita[sect. 23] scripserunt permulti iuris Interpretes, cum quibus Menochius, lib. 4. praesumpt. 175. num. 1. qui num. 7. id explicauit singulariter, & multum ad propositum nostrum. Dispositionem inquam praesumi conditio[sect. 24]nalem, quando aliquibus ex verbis, & mente testatoris praesumpta, colligitur conditio. Quod etiam notarunt Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quaest. 4. illatione 8. num. 17. Achilles Pedrocha,[sect. 25] in cons. 40. num. 287. sic e conuerso, etsi verba secundum suam propriam significationem importent conditionem, attamen ex coniecturata mente testatoris non significant conditionem, sed diem, aut temporis dilationem; vt per eundem Menochium, in cons. 594. num. 22. lib. 5. post Ruinum, in consil. 166. numer. 10. lib. 3. Leand. Galganetum, de condit. & demonstrat. 2. parte, cap. 1. quaest. 19. folio 136. vbi quod legatum in dubio praesumitur potius in diem, quam sub conditione relictum: l. si Titio, §. quaedam, versic. & idem quando, ff. quando dies legati cedat. Conditio autem vt plurimum inducitur per di[sect. 26]ctionem si, & cum: Bartol. in l. prima, numero primo, versic. primo ergo: & num. 2. ff. de condit. & demonstr. & in l. si Titio 22. in principio, ff. quando dies legati cedat. Parisius, in consil. 30. num. 35. Caesar Barzius, decisione Bononiae 81. num. 15. Cardinal. Domicus Thuscus, practicar. conclusion. iuris, tomo 2. littera C. conclus. 583. ex fol. 31. vbi late ex numero primo, cum pluribus seqq. quod dictio si, importat conditionem; maxime iuncta verbo futuri temporis: & num. 9. quod aliquando potest importare modum: & numer. 12. quod dictio nisi, aut si non, importat conditionem: & num. 14. & 15. quod sub hoc modo, aut si, & casu quo, important etiam conditionem: & num. 16. vsque ad num. 23. quod dictiones dum, & cum, & secundum haec, important conditionem, licet quandoque modum important: & num. 23. verba, nec alias, nec aliter, nec alio modo, conditionem inducere: & num. 26. quando aduerbium conditionem importet: & n. 30. quod adiectiuum quod, & relatum ad tempus futurum, facit conditionem: & num. 32. de pronomine, meum, tuum, & suum, iuncto verbo futuri temporis, quod importet conditionem: & de ablatiuo, & dictione dummodo, ex numer. 36. vsque ad numerum 43. & vide Thuscum eundem, conclusione 584. folio 33. eodem tomo 2. vbi late, conditionalis quando dicatur quaelibet dispositio: & conclusione 585. vbi late, an verba, cum hac conditione, important conditionem, vel modum. Vide etiam Leand. Galganetum, de condit. & demonstr. prima parte, cap. 89. per totum, fol. 84. & 85. vbi late agit de verbis, & dictionibus, ex quibus inducitur conditio: & inquit, latiúsque comprobat, quod per dictionem si, cum, nisi, alioquin: & per alternatiuam, alias; siue copulam, & aliam coniunctionem, aduerbia temporalia, aduerbia localia, aduerbia negatiua, praepositiones, ex vi nominis, ex vi pronominis; per dictionem an, relatiua, participia, gerundia, supina, dummodo, ablatiua absoluta, dum, ita, ita vt volo, verba significantia futurum euentum; vt casu quo, tempus in certum, per dictionem, quatenus, vel; item per substitutionem, quia quaelibet substitutio, est conditionalis institutio: idem Galganetus, 2. parte eiusdem tractatus, cap. 1. quaest. 1. & sequentibus, ex folio 105. cum seqq. vbi latius de dictione si, & dictione cum, & nisi, & postquam, & donec, & quamdiu; & ex nominis, & sub nomine appellatiuo, & proprio: Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. parte, dicta quaest. 4. illation 8. num. 16. per totum. Anton. Gomezius, tomo 1. variar. cap. 12. num. 59. & 70. Sarmientus, selectarum lib. 2. cap. 3. Grassus, §. legatum, quaest. 58. Menochius, lib. 4. praesumpt. 175. n. 17. dum inquirunt, conditio per quae verba inducatur:[sect. 27] & dicunt post Bartol. & communiter Scribentes, quod conditio est futurus euentus, in quem dispositio suspenditur: vt etiam per Manticam, lib. 10. tit. 5. num. 2. vbi alias definitiones adducit: Anton. Gomezium, vbi supra, dicto num. 59. vbi quinque tradit diffinitiones: Leand. Galgametum, de condit. & demonstrat. 1. parte, cap. 1. Iosephus de Rusticis, in prooemio. ad l. cum auus, cap. 3. num. 1. & 2. vbi nouem adducit definitiones: & hactenus de prima obseruatione in hac materia coniecturali, & praesumpta. Secundo & principaliter obseruandum, atque[sect. 28] constituendum erit (quod ad Modum attinet) ex verbis quoque sub modo relictis, aut modificatiue prolatis, voluntatis testatoris coniecturam colligi, & interpretationem fieri saepissime. Superiora etiam dispositionis declarari, & modificari. Sicuti obseruarunt Parisius, in consilio 106. numer. 9. libro primo Craueta, in consil. 25. num. 2. Tiberius Decianus, in consil. 31. num. 4. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in consilio 112. numer 23. libro primo, Curtius senior, in consilio 49. num. 4. Modum autem praesumi potius in[sect. 29] dubio, quam conditionem: & sic dispositionem in casu dubio diiudicari potius modalem, quam conditionalem; si alia verba sint, quod in dubium cadat, an modum, vel conditionem contineant; per text. in l. quaero, §. inter locatorem, ff. locati. l. cum ab eo, ff. de contrahenda emptione, l. quoniam asseueras, C. de rerum permutatione adnotarunt Bartolus, Baldus, Alexander, & alij communiter, in l. cum mota. C. de transactionibus: & cum Bartolo, Baldo, Imola, Aretino, Alexandro, Iasone, Ruino, Craueta, Socino, Albano, Mascardo, & Rota Romana, obseruarunt Iacob Menochius, lib. 4. praesumptione 175. num. 15. & de arbitrariis, libro 2. casu 494. num. 12. & in cons. 131. num. 2. lib. 2. & in consil. 262. num. 6. lib. 3. Tiberius Decianus, in consilio 8. num. 83. lib. 1. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 4. dubitatione 4. num. 54. folio 401. Cardinalis Franciscus Mantica, d coniecturis vltimar. volunt at. libro 10. titulo 5. num. 12. folio 440. Marc. Antonius Eugenius, in consilio 93. numer. 10. Hieronymus Gabriel, in consilio 5. num. 4. lib. 1. Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 12. numero 10. Peregrinus, de fideicommissis, articul. 11. num. 144. Ioannes Vincent. Hondedeus, in in consilio 58. num. 78. libro primo. Caesar Barzius, decisione Bononiae 79. num. 36. & decisione 70. numero 4. Iosephus de Rusticis, vbi supra, ex numero 62. Mascardus, de probationibus, tomo primo, conclusione 343. per totam. Ioannes Baptista Costa, de ratione ratae, prima parte, quaest. 16. num. 5. Ludouicus Casanate, in consilio 9. num 14. Stephanus Gratianus, disceptationum Forensium, cap. 136. num. 14. & 15. fol. 319. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo 5. littera M. conclusione 298. numero 3. & seqq. folio 770. Leand. Galganetus, de condit. & demonst. 2. parte, cap. primo, quaestion. 19. num. 4. & seqq. folio 136. quo loci recte confutauit Alciatum, in consil. 5. numero 20. libro 3. dum statuit contrarium in vltimis voluntatibus; quippe cum illis principaliter id obtineat, & in ipsis superiores omnes Authores, maiori ex parte loquantur. Et eadem part. 2.[sect. 30] cap. 3. quaestione 5. numero primo, folio 272. & prima parte, cap. 92. folio 90. inquit, quod modus accipitur multis modis, vt latius ibi: & quod diffinitur, vt sit moderatio quedam dispositioni adiecta, aggrauans eum, qui honoratur, in tempus dispositionis perfectae: l. demonstratio, §. vltimo & l. quibus diebus, §. Termilius, ff. de condit. & demonst. vbi Bartolus, numero primo, & ibidem, Socinus, numero septimo, scribit Bartoli diffinitionem a caeteris recipi: quibus accedunt quamplurimi ex nunc relatis. Aretinus etiam, in consil. 93. in fine, & in consil. 149. col. prima. Alexander, in cons. 10. 2. n. lib. . 2. Ruinus, in cons. 60. n. 5. lib. 2. Alciatus, in cons. 236. n. 2. lib. 2. Craueta, in consil. 56. n. 1. Menochius, in consilio 78. num. 16. libr. 1. & in consilio 131. numer. 1. & 2. libro 2. Antonius, Gomezius, tomo 1. variar. cap. 12. num. 70. Hondedeus, dicto consil. 58. num. 72. Caesar Barzius, decisione 81. num. 6. Marc. Anton. Eugenius, dicto cons. 93. num. 30. & 31. Modus autem per quae verba induca[sect. 31]tur, & a conditione distinguatur; explicarunt ex proposito post alios multos Authores Cardinalis Dominicus Thusus, practicarum conclusionum iuris, tomo 5. littera M. conclus. 299. per totam, fol. 771. Caesar Barzius, decisione Bononiae 79. numer. 3. & seq. & numer. 20. & seqq. & numer. 16. & seq. Pat. Ludouic. Molina, tomo 2. disputat. 208. per totam, folio 1270. Parladorius, differentia 147. Iosephus de Rusticis, in prooemio ad d.l. cum auus, dicto cap. 3. ex num. 54. Leand. Galganetus, de condit. & demonstrat. 2. parte, cap. 3. quaesione prima, & seqq. ex folio 271. vsque ad folium 283. & primae parte, cap. 95. per totum, fol. 93. vbi quod modus inducitur persequentia: per dictionem vt, ita vti dummodo; per haec verba, ea conditione: per dictionem postquam, ne, ad, pro, provt, in, sic, per pronomina. Et ij quidem in eo conueniunt, quod scilicet conditio, & modus inter se differunt ab initio, in fine tamen conueniunt: quia fine inspecto, modus etiam impleri debet, sicut conditio, tam ab initio quam ex post facto, ne dispositionem resoluat, vt inferius dicetur, & per Galganetum, referendum infra, Hieronymum Gabrielem, in consil. 5. num. 9. libro primo, & in consil. 20. numer. 74. libro 2. Marc. Anton. Eugenium, dicto consil. 93. numer. 31. & idcirco Parisius, in cosilio 11. numero 37. in principio, & in consilio 5. numero 12. libro 4. Menochius, in consilio 262. num. 9. 10. 11. & 12. lib. 3. non male tradiderunt, quod modus est quaedam in futurum resolutiua conditio; finem namque, & exitum considerant, (vt vides) & refert, & sequitur Peregrinus, de fideicommissis, articulo 63. num. 14. folio 393. Galganetus, prima parte, cap. 102. sub numer. 4. versic. item modus a conditione differt, fol. 103. qui addit, quod ideo modus aliquando appellatur conditio: cap. cum Ioannes, de fide instrumentorum, vbi Abbas, & Felinus, numero 2. Conueniunt etiam, conditio[sect. 32]nale relictum, dispositioném ve conditionalem, non dici ex eo solum, quod dicatur, quid fieri sub conditione, sed inspienda fore alia verba loquentis, dispositionémve facientis, an scilicet conditionem im[sect. 33]portent. Verba namque sub conditione, quandoque denotant modum, & quandoque, quae videntur sub modo, conditionem. Ita sane, atque magistraliter[sect. 34] tradidit Bartolus, in l. quibus diebus, §. Terumilius, numer. 5. & 6. ff. de condit. & demonst. Baldus, in consilio 219. num. 5. lib. 2. Alexander, in consil. 20. colum. prima, libro sexto, Aretinus, in consilio 93. num. 11. Parisius, in consilio 19. numer. 257. libro 2. Craueta, in consil. 59. num. 1. Gratus, in consilio 59. numero primo, & in consilio 202. numero 2. libro 2. Tiraquellus, de retractu conuention. §. 2. gloss. 1. numer. 76. qui ad hoc citant communiter text. in l. 2. in fine, ff. de donat. Marc. Anton. Eugenius, in consil. 93. num. 7. & 8. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectus. vltimar. voluntat. libro 10. tiul. 12. num. 12. 15. & 16. Menochius, in consilio 131. numero primo, & 2. lib. 2. Hondedeus, in consilio 58. numero 71. & seqq. lib. 1. Idcirco, etiamsi verba expressa significent modum, & ex voluntate testatoris, non solum expressa, sed etiam tacita colligatur, quod onus iniunctum prius[sect. 35] debet impleri, quam quis percipiat emolumentum, semper conditio, non autem modus debet intelligi. Cum autem onus a testatore iniunctum, debet im[sect. 36]pleri post acquisitum emolumentum, quacunque figura verborum, & loquendi formula vsus fuerit disponens; intelligitur modus, & non conditio, etiamsi testator dixerit, lego sub tali conditione, vt aliquid facias: Mantica, Nonius, Simon de Praetis, & Menochius, cum quibus ita adnotauit Hondedeus, dicto consil. 58. num. 71. & quatuor seqq Marc. Anton. Eugenius, d. consil. 93. numero 50. & duobus seqq. Mieres, de maioratu, secunda parte, quaest. 4. illatione 8. numer. 18. dicens, quod verba modalia habent vim conditionis, quando hoc ex mente testatoris constat. Et inde infert animaduertendum, quod quando aliquid est expressum in dispositione testamentaria, vel alterius generis, per verba importantia de sui natura modum, & conditionem, apparet tamen tacite, vel expresse, testatorem voluisse, quod primo impleatur illud, quod erat expressum per verba de sui natura importantia modum, quod impleri debet, vt consequatur emolumentum; talia verba mutant naturam, & non faciunt modum, sed conditionem: l. Thais ancilla. §. Stichus, ff. de fidei[sect. 37]com. libertat. l. in conditionibus, §. 1. quaesitum, §. 1. ff. de condit. & demonst. ac denique scribit in hunc modum: Ex qui resolutione inferri potest ad clausulas maioratus, quae habent verba modalia, quod si ex verbis praecedentibus, & sequentibus, & ex mente testatoris colligi possit, voluisse testatorem conditionibus grauare successores, quamuis ex iuris rigore verba modalia appareant, seruanda erit voluntas testatoris. Sic e contrario, quod conditio, quae non est sus[sect. 38]pensiua, sed resolutiua, non reddat conditionalem principalem dispositionem; maxime, quando resolutio confertur in tempus post ius quaesitum; singulariter annotarunt Parisius, in consilio, 5. numer. 12. libr. 4. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 52. numer. 13. & 21. & seqq. libro primo, & in consilio 244. numero 169. & 185. lib. 3. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consilio praecitato 58. numer. 79. lib. 1. Haec enim[sect. 39] est (vt nunc dicebatur) conditionis natura praecipua, ac inter modum, & conditionem ipsem, recepta differentia; quod scilicet conditio est, quando est implenda ante emolumentum, & antequam actus perficiatur, & sic prius ex sui natura, existit, quam emolumentum quis consequatur; iuxta iura superius praecitata: textum etiam, in l. filio familias, ff. de condit. & demonst. Authores ibi relatos, Petrum Surdum, de alimentis, tit 5. q. 4. n. 3. & 4. fol. 308. Caesar Barzium, decision. Bononiae 79. n. 20. & decision. 80. num. 17. Lud. Casanate, in cons. 9. n. 13. Cardinalem Dominicum Thuscum, practicarum conclus. iuris, tom. 5. littera M. conclus. 298. per totam, fol. 770. vbi late. Leand Galganetum, de condit. & demonst. 1. par. c. 38. n. 6. & c. 102. sub. n. 4. fol. 103. & 2. parte, cap 1. q. 20. n. 7. fol. 136. &[sect. 40] q. 50. n. 7. & 8. fol. 169. Modus vero, siue modalis dispositio est, quando onus est implendum post acquisitum emolumentum; & sic quando onus impositum debet impleri post perfectam dispositionem, nec debet praecedere: vt per eosdem Authores nunc relatos: & per Barzium, de decis. 79. n. 30. & 31. Casanate, dicto cons. 9. n. 15. Galganetum, in locis nunc relatis: & 1. part. c. 94. fol. 92. Stephanum Gratianum, disceptation. Forensium, c. 136. ex. n. 12. cum seq. Menochius, in cons. 131. n. 2. & 10. lib. 2. & praesumpt. 175. n. 10. lib. 4. & in cons. 78. n. 15. lib. 1. vbi dicit, quod modus[sect. 41] praesupponit dispositionem perfectam, etiam ipso modo non impleto. In conditione vero, quod est totum contrarium, Sic etiam, quod modus non impe[sect. 42]dit, nec suspendit, sed resoluit dispositionem in casu modi non impleti. Conditio vero suspendit (vt dixi) & per Decian. in cons. 8. n. 76. & 77. lib. 1. Peregr. de fi[sect. 43]deicommissis, art. 63. n. 13. & 14. Marc. Anton. Eugen. in cons. 93. n. 70. Aluarad. de coniect. mente defuncti, libro 4. t. 2. n. 2. & 3. Honded d. cons. 58. n. 71. 72. & 73. Simonem de Praetis, lib. 4. dubitat. 4. n. 54. fol. 454. Molinam, de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 12. n. 4. & 9. Casanate, dicto consilio 9. num. 15. Menochium, dicta praesumptione 175. numer. 11. vbi late comprobat, differentiam esse inter modum, & conditionem, quod modus non impedit acquisitionem fieri ab initio, licet resoluatur, eo deinde non impleto: l. libertas. §. haec scriptura, ff. de manumissis testamento. Conditio[sect. 44] vero impedit acquisitionem a principio, ex quo nihil ponit in esse, donec ei fuerit satisfactum. Grassus, §. legatum, quaest. 58. in principio. Antonius Gomezius, tomo primo, variarum, cap. 12. num. 70. Petrus Surdus, decisione 38. num. 6. & 7. & decisione 156. numer. 6. vbi quod emolumentum statim peti potest, praestita cautione de modo implendo: Galganetus, dicto fol. 92. num. 2. fol. 102. n. 4. & 2. parte, cap. 50. fol. 169. Thuscus, practicar conclusion. iur. tom. 5. littera M. conclusione 300. fol. 772. & tomo 2. littera C. conclusione 579. folio 29. idem Menochius, in consilio 594. ex num. 6. cum pluribus seqq. lib. 4. vbi modi, & conditionalis differentias adducit. Ac inter eas, quod conditio resoluit actum, ea non eueniente, vsque ab initio: l. necessario. §. 1. ff. de periculo & commodo rei venditae. l. pecuniam, quam, vbi Alexander, numero 4. ff. si certum petatur. Modus vero resoluit, & extinguit dispositionem ex post facto in casu modi non impleti; vt post Bart. Socin. Castrensem, Corneum, Iasonem, Hieronymum Gabrielem, & D. Francisc. Sarmientum obseruant ibidem, numer. 9. & 10. Leand Galganetus, de condit. & demonst. 1. par. c. 102. sum. 4. fol. 103. & cap. 94. num. 4. fol. 92. vbi inquit, quod sicut conditione ab initio deficiente, priuatur quis legato, ita priuatur, modo non impleto, post consequutum emolumentum. Et quod in hoc conueniunt modus, & conditio, quod in futurum ambo conferuntur. Et quia de vno ad alterum valet argumentum, & respectu exitus, (vt nunc dicebam) & ibi probauit: Thuscus etiam, practicar. conclusion. iur. tom. 5. littera M. dict. conclus. 300. vbi inquit, quod si modus non est impletus per legatarium, cui sub modo est legatum, sibi non debetur legatum, nisi impleat, vel fideiubeat de implendo. Et quod vbicunque modus deficit, inducit nedum exceptionem sed repetitionem legati sub modo facti, & conditionem ob causam, vel sine causa, vt latius ibi. Rursus, modus non impedit transmissionem,[sect. 45] quidquid conditio suspensiua impediat; & inde legatum sub modo factum, etiam modo non impleto, ad haeredes transmittitur; provt latius comprobant Caesar Barzius, decis. Bononiae 79. num. 11. Galganetus, 1. parte, dicto cap. 94. num. 3. fol. 92. Stephanus Gratianus, disceptation. Forensium, cap. 136. n. 19. & 58. latius Thuscus, tom. 5. littera L. conclus. 40. folio 44.[sect. 46] Item, vbi agitur de modo implendo, necessaria est partis interpellatio, sed diuersum, cum agitur de conditione implenda, Ruinus, in cons. 100. numer. 4. lib. 5. Craueta, in cons. 319. n. 17. Menochius, lib. 4. praesumpt. 175. num. 13. & in cons. 131. num. 4. versic. & hinc descendit, & num. 6. lib. 2. & vltra ipsum Menochium probarunt Paul. Castrensis, in cons. 306. col. finali libro 1. Parisius, in cons. 19. numer. 127. & 236. & 255. Ludouic. Molina, de Hispan. primog. lib. 2. cap. 14. num. 21. Galganetus, prima parte, cap. 102. sub num. 4. in fine, folio 103. Stephan. Gratianus, dicto cap. 136. num. 17. Ludouic. Casanate, in consil. 9. numero 25. vbi inquit, quod modum non adimplens,[sect. 47] non priuatur, nisi post interpellationem recuset: & sic necesse esse, quod legitimo facto processu, super[sect. 48] contemptu oneris, sententia, declaratio, & priuatio subsequatur, nec solam monitionem sufficere; post alios Authores, quos refert, obseruauit ipse Casanate, dicto cons. 9. num. 26. imo nec lite pendente priuari; ibidem asserit num. 27. & in cons. 59. num. 6. vbi[sect. 49] de interpellatione agit. Denique, modus, & conditio differunt, quia si modus casus deficiat, dispositio non corruit; l. quae sub conditione, §. quoties, ff. de[sect. 50] condit. & demonst. secus si deficiat conditio: l. si. fundum §. Iulianus, ff. de legatis 1. l. pater filium §. Thusculanus, ff. de legat. 3. Galganetus, 1. parte, c. 102. n. 4. in fine. Et hactenus de secunda obseruatione. Tertio & principaliter obseruandum, atque constituendum erit superioribus omnibus, & hactenus hoc cap. adnotatis, conuenire omnino Blasium Flores Diaz de Mena, in addit, ad decisionem Gamae 158. folio mihi 64. is namque Author, inprimis constituit, de legato, & fideicommisso conditionali, & per quae verba inducatur conditio, & de modo, & eius implemento, & de differentiis inter modum, & conditionem, & in effectu de materia, dicit videndos Simonem de Praetis, Sfortiam, Anton. Thesaurum, Molin. Francisc. Viuium, Zanchum, Torniell. Ant. Gabr. Menoch. Bursatum, Hieron. Gabrielem, Hippol. Rimin. Cephalum, Nattam, & Parisium, quos ibi recenset, atque ex ipsis, nonnullas elicit conclusiones. Inprimis, quod legatum sub conditione non debetur, nec legatarius aliquid consequitur, vsquedum sit impleta conditio: vel[sect. 51] si est potestatiua non steterit per eum, & si mixta, si non deficiat per casum, sed per alium etiam implere debentem. De quo vltra praedictos, late per Thuscum, tom. 5. littera L. concl. 38. fol. 40. Deinde, quod conditio inducitur per verba, si, cum, & ea conditione, & alia similio: & si verba sint dubia, colligitur ex coniecturis, velex voluntate testantis, qui voluit prius impleri aliquid, quam emolumentum consequatur. Quod omnino conuenit superius resolutis, vt vides Rursus, quod legatarius non tenetur expectare, quod requiratur, vel interpelletur, ad implendam conditionem, sed ipse debet implere, quamprimum poterit. Praeterea, quod legatum conditionale non transmittitur ad haeredes, si ante conditionem impletam legatarius moriatur, & quando secus: in modo autem, quod non[sect. 52] impeditur transmissio, & in dubio, quod praesumitur modus, vt dispositio sit pura. De quo equidem latius per Bolognet. 2. part. §. cum ita, n. 129. ff. ad Trebell. Surdum, de alimentis, tit. 9. q. 6. n. 8. Thuscum, tom. 5. littera L. concl. 39. fol. 41. vbi longa serie, quod lega[sect. 53]tum conditionale non transmittitur. Et quando dicatur purum, quando conditionale, & quando modale legatum; & quando sub die certa, vel incerta relinquitur, an sit conditionale, necne; & in his omnibus casibus, an, & quando transmittatur ad haeredes legatarij; commendo Iacob. Menochium, lib. 4. praesumptione 201. per totam. Ludouic. Morotium, in responso 2. & 3. per totum. Anton. Thesaurum, singular. q. Forens. quaest. 68. per totam. Stephanum Gratianum, disceptationum Forensium, c. 136. Matienzum, in l. 1. titul. 4. glossa 17. lib. 5. Caesarem Barzium, decisiono Bononiae 81. Leand. Galganet. de condit. & demonst. 2. parte, c. 6. q. 8. per totam, ex fol. 359. vbi late in proposito: iunge etiam Andr. Gaill, practicar obseruat. lib. 2. conclus. 132. num. 2. & seqq. Peregrinum, de fideicommissis, artic. 31. ex num. 19. cum seqq. vbi etiam, vtrum conditio omnis in vltimarum voluntatum elogiis, legatorum, & fideicommissorum transmissionem impediat. Ad quos se refert, & superiores non citat Bernardus Graeuaes, in addit. ad Andr. Gaill. lib. 2. dictae obseruat. 132. num. 4. fol. 400. Legatum quoque dotis, siue pro dote, vel causa[sect. 54] dotis, siue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere possit, vel cum nupserit; quando purum, vel modale, vel conditione dicatur, aut praesumatur, vel non; & ob id, quando transmitti, vel non, ad haeredes possit; diligenti & accurata manu explicarunt post Baldum Nouellum, Franciscum Marcum, Costam, & Couarr. Iacobus Menochius (qui hac de re videndus est omnino) lib. 4. praesumptione 146. per totam: Ioannes Botta, in consilio 7. & in consilio 19. Franciscus Viuius, decisione 484. ex numero primo, libro 3. Stephanus Gratianus, decis. 4. Magnon. decision. Florent. 14. Hondedeus, consilio 53. libro 2. Caeuallos, 4. parte, quaest. 900. ex numero 146. D. Spino, in speculo testam. glossa 14. numero 41. Hieronym. Gabriel, in consilio 116. numero 13. libro primo. Grassua, §. legatum, quaestione 48. per totam. Caesar Barzius, decisione Bononiae 79. numero 26. & tribus seqq. D. Perez de Lara, de anniuersariis, & Capel. libro primo, Cap. 21. ex numero 10. vsque ad numerum 33. vbi late: Cardinalis Dominicus Thuscus, practicar. conclusion. iuri, tomo 5. littera L. conclusion. 100. per totam, & 102. per totam: & vide conclusion. 100. ex folio 96. cum seqq. Leand. Galganetus, de condit. & demonstrat. 2. parte, cap. 6. quaestione 1. ex folio 330. vbi latissime: Caeuallos, quaest. 138. Antonius Thesaurus, quaetione 43. Fore si ex folio 262. & an hu[sect. 55]iusmodi legatum dotis praeferatur aliis legatis; vide eundem Thuscum, vbi supra, conclusione 99. fol. 95. Conditio etiam resolutioni apposita, an faciat dispositionem conditionalem; vide Petrum Surdum,[sect. 56] in consilio 268. ex numero 60. cum seqq. libro 2. Stephanum Gratianum, disceptat. Forens. dicto cap. 136. numero 44. & 45. Denique, quando legatarius praecedit testatori, quo casu an legatum efficiatur caducum, & ob id transmitti non possit; vide Menochium, libro 4. praesumpt. 201. numero 31. Decianum, in consilio 44. numero 98. libro 3. & in consilio 20. numero 2. libro 4. Surdum, in consil. 211. numer. 7. lib. 2. Rursus, & easdem Balsij Flores Diaz de Mena, in addit. ad dictam decisionem Gamae 158. conclusiones prosequendo; in 3. & conclusione constituit Additionator metipse, in legatis, & fideicommissis particularibus, sub conditione relictis, non dari transmissionem, si ante euentum conditionis legatarius, aut fideicommissarius decesserit, & sic ante legatum agnitum; idque etiam ex potentia suitatis, vel sanguinis, vel iuris deliberandi; quod latius explicarunt quamplures alij Authores, vltra relatos per eundem, qui & langa serie prosequuntur, & deducunt coniecturas permultas, ex quibus fideicommissum, aut legatum conditionale transmittitur, vel non; & ij quidem nullam constituunt differentiam inter legatum, & fideicommissum, quod propositum transmissionis effectum, de quo nunc agitur; sicuti scribunt Romanus, Craueta, Barbat. Zanchus, Ruinus, & Berous, cum quibus Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 201. numero 11. qui numero 12. statuit, legata, & fideicommissa transmitti, non vt acceptata, & agnita, sed vt acceptanda, & agnoscenda: quamuis itaque plena, & accurata manu iidemmet Authores, per Blasium Flores commemorati, circa hanc materiam se habeant, breuiter tamen attingendo, & ad summam quandem redigendo, ita pro nunc percipi, atque distinctione, & resolutione comprehendi posse arbitror, si inprimis pro regula[sect. 57] generali obseruetur; conditionalem spem substitutionis cuiuslibet, aut fideicommossi, vel legati, in vltimarum voluntatum tractatu, non transmitti ad haeredes substituti, aut vocati praemorientis. Quod est dicere (provt vulgo circumfertur quotidie) transmissionem cessare in fideicommissio conditionali regulariter, siue fideicommissum, aut legatum conditionale non transmitti. Sicuti pro regula generali statuunt vnanimiter vtriusque iuris Interpretes, & loquuntur, quando conditio est vere & proprie, qualis est casuali: & adducuntur per textum vulgatum, in l. vnica, §. sin autem sub conditione, C. de caducis tollendis, l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. l. huiusmodi, ff. quando die legati cedat. l. intercidit, l. haeres meus, ff. de condit. & demonstr. & post alios quamplures exornarunt latissime Anton. Gabriel, lib. 4. commun. conclusion. titulo de haered. instit. conclusion. 2. per totam. Ludouic. Peguera, decisione 102. ex n. 1. & quatuor seqq. & decis. 116. & numer. 22. Didac. Couar. in cap. Rainaldus, §. 1. in principio. Hieronymus Zanchus, in §. cum ita. l. haeredes mei 4. parte, per totam Hippolytus Riminaldus, in consilio 476. ex numero primo, cum seqq. lib. 4. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib 11. titulo 20. Iacobus Menochius, de arbitrariis, libro 2. casu 165. latius praesumptione 201. ex numero 67. cum multis seqq. vbi vide omnino. Alexander Raudensis, de analogis, in appendice, prima parte, num. 179. Iosephus de Rusticis, in consilio 2. quod habetur post tractatum, an, & quando liberi in conditione positi censean. voca. Vincentius de Franchis, decisione 525. & decisione 54. num. 28. Fabius de Anna, in consil. 10. per totum. Caputaq. decision. 21. libro 2. Ioannes Petrus Surdus, in consilio 253. ex numer. 27. & in consilio 267. numer. 38. libro 2. Franciscus Viuius, decisione 300. & decisione. 398. part. 2. Andr. Fachineus, Hondedeus, in consilio 70. numer. 10. & in consil. 44. numer 49. libro prima, latius in consilio 56. lin. 2. Peregrinus, de fideicommissis, articul. 31. num. 8. 11. 12. & 16. & articul. 22. num. 4. & in consil. 28. ex numero 5. libr. 3. Fachineus, etiam in consilio 1. ex numero 19. cum seqq. atque ex numer. 34. cum seqq. lib. 2. latius in consilio 63. per totum, libro prima. Barnardus Graeuaeus, in addit. ad And. Gaill. libr. 2. conclusione 132. ex folio 398. Anton. Faber, ad titulum, C. de fideicommissis, definitione 14. & 38. latius de erroribus pragmati. tomo primo, deca. 31. errore 3. 4. & 5. ex folio 300. vsque ad folium 318. Azeuedus, in consil. 2. ex numer. 16. cum seqq. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusionum iuris, tomo 3. littera F. conclusione 229. per totam, folio 778. & 779. & tomo 5. littera L. conclusione 39. folio 41. & tom. 8. littera T. conclusione 369. & tribus seqq. ex folio 353. vsque ad folium 367. Farinacius, nouissimarum Rotae Romanae, decision. 59. & 380. part. 2. tom. 1. Achilles Pedrocha, in consilio 40. ex numero 295. & multis seqq. vbi inquit, quod ius in spe habere dicitur is,[sect. 58] qui in euentum alicuius conditionis vocatus est, dum pendet conditio; provt latius ibi comprobat. Et quod ius fideicommissi conditionalis, ita in spe acquisitum, siue fideicommissum conditionale, passiue transmittutur: l. legato sub conditione: vbi Bartol. ff. de condit. & demonstrat. atque ita ex parte grauati. Actiue tamen, id est, ex parte vocati transmitti non potest, sicuti Bartolus, Zanchus, & Anton. Gabriel, ibi relati obseruarunt: Ioannes Bolognetus, in dicto §. cum ita, ex numer. 129. vsque ad num. 144. in secunda parte. Leand. Galganetus, de condit. & demonstrat. prima parte, cap. 88. numero 11. fol. 83. Ludouic. Casanate, in consilio 32. num 14. qui subdit numero 16. fideicommissum conditionale, decedente fideicommissario ante euentum conditionis non transmitti, non modo inter extraneos, sed etiam neque ad haeredes suos, nempe ad suos descendentes, si grauato praedecedant. Quod tenent quamplurimi[sect. 59] Authores per eum commemorati: triginta in vnum congesti per Menoch. lib. 4. d. praesumpt. 201. num. 67. & 68. qui adiicit, quod communis haec opinio est retinenda, tametsi ab ea dissentiunt Acursius sibi parum constans, Comensis, & Fulgosius, relati a Socino iun. & copiose Phanucius; & quod eorum fundamentis abunde satisfaciunt Rubeus, Socinus iunior, Zanchus, Bolognetus, & Sfortia Odd. ibi relati. Et vltra eos tenent etiam eandem sententiam, & dicunt veriorem Bursatus, consil. 71. num. 7. lib. 1. Berous, in consil. 94. per totum: maxime num. 14. libr. 2. Achill. Pedrocha, qui articulum disputat, & fundamenta vtriusque partis adducit, eisdemque respondet dicto consilio 40. numero 294. Ioannes Vincentius Hondedeus, dicto consilio 70. numero vndecimo, qui etiam in suis haeredibus idem statuit, quod in extraneis. Et intelligit id procedere in qualibet substitutionis conditionalis specie; post alios multos[sect. 60] Authores, quos citat. Et idem tenet Menochius, dicta praesumptione 201. num. 69. Ludouicus Casanate, dicto consilio 32. num 18. qui in substitutione vulgari dicit probari in l. si ex pluribus, ff. de suis & legiti.[sect. 61] haered. in pupillari, l. qui liberis, §. haec verba, l. sed si plures, l. qui habebat. ff. de vulg & pup. substitut. in fideicommissaria, l. si cum haeres, vbi Glossa, ff. quando dies legati cedat. in reciproca, & omni alia sub illa comprehensa, dicta l. quiplures, & l. lucius, §. Publius, ff. de vulg. & pup. Peregrinus, articul. 31. de fideicommissis, numero 16. Ludouic. ipse Casanate, dicto numero 18. qui subdit numero 19. fideicommissum conditionale non transmitti, regulam praefatam procedere, non modo in haereditate, & fideicommisso vniuersali, sed etiam in legato particulari conditionali. Et refert alios ita tenentes. Menochium quoque ita tenentem retuli supra, numer. 56. in fine: tenuerunt quoque Bolognetus, in dicto §. cum ita 2. parte, numero 129. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro 11. titulo 20. numero primo. Peguera, decisione 102. numero primo, in fine. Sane fideicommissum conditionale ex praesum[sect. 62]pta, & coniecturata mente testatoris transmittitur, tam ad filios, & descendentes, quam ad transuersales, & extraneos, defuncto antequam conditio steterit, legatario, fideicommissario, vel substituto. Et sic a regula praedicta generali fideicommissi conditionalis non transmittendi, ex argumentis, coniecturis, & praesumptionibus receditur, quando ex ipsis colligi potest, testatorem voluisse, fideicommissum, vel legatum conditionale transmitti debere ad haeredes ipsius legatarij, vel fideicommissarij. Et sufficit voluntas, etiam tacita, & coniecturata: sicuti ex communi Interpretum sententia tradiderunt, & infinitos commemorarunt Authores Blasius Flores Diaz de Mena, ad decisionem Gamae 158. in fine. Durandus, de arte testandi, titul. 6. cautela 38. numer. 2. Decianus, in consil. 88. num. 65. libr. 2. Cephalus, in consilio 16. num. 41. lib. 1. Bursatus, in consil. 71. numer. 7. lib. 1. & in consil. 261. num. 13. lib. 3. Ioseph. Ludouicus, decisione 102. num. 6. & seqq. parte 2 Menochius, in consil. 95. num. 103. libro primo. latius praesumptione 201. num. 78. libro 4. qui recte constituit num. 80. quod coniecturae transimissionis sumuntur, quando colligi potest, testatorem voluisse prouidere illis, ad quos intendimus relictum conditionale debere transimitti. Et num. 81. iuridice etiam obseruat post alios multos Authores, quod coniecturae possunt, & operantur, vt etiam locus sit transmissioni in casu, quo fideicommissum, vel legatum esset quasi caducum: vt si legatarius, vel fideicommissarius decessit ante testatorem. Idem quoque, quod scilicet fideicommissum conditionale ex coniecturis, & praesumptionibus transmitti valeat; tradiderunt, atque exornarunt Hippolytus Riminaldus, in consilio 244. numero 22. & 23. lib. 3. Zanchus, in d. §. cum ita, in 4. parte, numero 102. & 150. & 183. & seqq. Ioannes Vincent. Hondedeus, dicto consilio 70. num. 31. & 32. libro primo. Ioannes Bolognetus, in eodem §. cum ita, secunda parte, ex numer. 139. cum seqq. qui requirit,[sect. 63] quod coniecturae sint sufficientes, & vrgentes. Franciscus Viuius, dicta decisione 300. num. 7. & decisione 301. num. 4. lib. 2. & decisione 398. num. 1. & quatuor seqq. vbi inquit: Fideicommissum conditionale non transmitti, etiam in descendentes, nisi adsint coniecturae suadentes, testatorem voluisse illud transmitti: & ita quod ex coniecturis, & praesumpta mente transmittitur, etiam ad transuersales: Mo[sect. 64]do (vt ipse contendit) coniecturae adsint multum probabiles, & necessariae, & quae desumantur ex ipso testamento, vt latius ibi, & per Cardinalem Thuscum, practicar. conclusion. iuris, tomo 3. littera F. conclusione 228. ex numero 10. vbi id ipsum profitetur, folio 779. Bolognetum, vbi supra, ex dicto numero 139. Iosephum de Rusticis, dicto consilio 2. Post dictum tractatum, numero 54. vbi quod regula fideicommissi conditionalis non transmittendi limitatur ex coniecturis, ex quibus praesumpta, & coniecturata voluntas argui possit. Et numero 55. quod praesupposita pro constanti hac conclusione, opus est, quod coniecturae validae ad transmissionem, ex dispositis per testatorem in testamento colligi debeant, vt originaliter voluit Baldus, ibi relatus, & sequuntur Corneus, Decius, Gozadinus, parisius, Ruinus, Crotus, Berous, Natta, Socinus iunior, & Sfortia Odd. qui etiam ibi commemorantur, vt semper requirant, quod ex facie & serie testamenti, atque ex dispositis in eo, plures, vrgentes & validissimae coniecturae colligi possint: Azeuedus, in consilio 2. ex numero 25. caeterum Iacobus Menochius, lib. 4. dicta praesumptione 201. num. 79. quod coniecturae debeant esse probabiles, pro Iudicis tamen arbitrio, specifice tradidit; inquit tamen, quod aliquando colliguntur ex ipsismet verbis testamenti, aliquando extra verba, seu ex tacita mente ipsius testatoris: & ita refert tenuisse Baldum, Socinum sen. Zanchum, Parisium, & Rubeum, quos ibi recenset. In eadem quoque sententia, & opinione, cum Parisio, Socino iun. Curtio iun. & Zancho fuerunt Franciscus Bursatus, in consil. 261. sub num. 14. versic. & si ex ipso testamento, libro 2. Bernardus Graeuaeus, in addit. ad Andr. Gaill. libro secundo, dicta obseruatione, siue conclusione 132. ex numero 11. vsque ad num. 17. vbi quod fideicommissum conditionale ex coniecturata testatoris mente, in ipsa dispositione apparent, & in filios, & in extraneos transmittitur. Et hoc si non leues, sed vrgentes coniecturae mentem declararent: nec eas restringi ad testamentaria dispositione comprehensas, sed etiam admitti extra testamentum apparentes. Quod verius ego existimo, modo sint multum probabiles, & vrgentes, & velut necessariae; ac semper pro boni & discreti Iudicis arbitrio desumptae. Et latius comprobari posse ex resolutis, atque scriptis supra, hoc eodem libro, & tractatu, alio cap. quatenus etiam excitani, atque disputaui articulum illum controuersum, vtrum fideicommissa induci valeant ex solis coniecturis, & praesumptionibus, quae ex dispositis extra testamentum, congrue & iuridice elici valeant. Vere namque, etiam extra verba testamenti, adeo manifeste ex aliis praesumpta, & coniecturata, tacitaque testatoris mens deprehendi potest, quod nisi fideicommissum ipsum conditionale transmitteretur, voluntas metipsa tacita labefactaretur. Sic etiam, quod fideicommissum conditionale transmiotatur, etiam ex coniecturis extrinsecus a testamento collectis; resolutine probauit Achilles Pedrocha, in consil. 40. ex numero 300. vsque ad numerum 304. & in eodem videntur etiam fuisse placito quamplures alij iuris Interpretes, qui coniecturas sufficere vrgentes, vt transmissio fiat, affirmarunt, nec distinguunt, an ipsae ex testamento colligantur. Caeterum, quatenus Pedrocha idem inquit, fideicommissum conditionale trasmitti ante euentum conditionis, etiam ex leuibus, minimisque coniecturis; decipitur equidem (vt vides) atque his adversatur, quae communi omnium assensu recepta, nunc vidimus. Vere autem quamplurimae extant coniecturae, & ab Interpretibus nostris enumerantur, ex quibus fideicommissum conditionale ante euentum conditionis transmittitur. Et eas commemorant Authores omnes, supra praecitati, ac maxime relati numero 57. & numero 62. & seq. huiusce cap. Iosephus Ludouicus, decisione perusina 102. ex num. 6. cum seqq. parte 2. Mantica, de coniecturis vltim. volunt. lib. 11. dicto titul. 20. Franciscus Viuius, dicta decision. 398. parte 2. Ioannes Vincentius Hondedeus, dicto consilio 70. ex numero 33. vsque ad numerum 43. lib. 1. Andr. Fachineus, in cons. 63. lib. 1. Achilles Pedrocha, dicto consilio 40. ex num. 304. cum multis sequent. Iacobus Menochius (qui diligenti, & accurata manu 26. coniecturas recenset) lib. 4. dicta praesumptione 201. ex num. 87. cum multis seq. vsque in finem praesumptionis. Ego vero relictis maiori ex parte, coniecturis omnibus, & praesumptionibus ab ipso Menochie adductis, quae penes ipsum longa serie habentur, ac illa, quae a voluntate testatoris elicitur, quando scilicet voluit, relictum deberi; et si conditio deficeret; de qua ibi num. 100. aut putauit locum esse transmissioni, provt ibidem num. 106. aut quando haeredes substitutorum positi sunt in conditione: provt etiam ibi, num. 97. vbi late. Aut quando testator dixit, & si institutus haeres decesserit sine filiis, bona mea ex nunc, provt ex tunc, perueniant ad Caium, quem substituo. vt etiam ibi, n. 104. vel quando adest substitutus substituti, provt ibi, n. 115. His inquam, & aliis praetermissis, insistam duntaxat in his, quae frequentius ab Interpretibus nostris perpendi solent, & quamplurimis casibus practicis conducibiles sunt. Prima itaque coniectura est, vt fideicommissum[sect. 65] conditionale transmitti valeat, quando alias, si transmissioni locus non daretur, minus dilectus, magis dilecto veniret praeferendus; sicuti adnotarunt Ruinus, Iason, Socinus senior, Parisius, Craueta, Antonius Gabriel, Decianus, Hieronymus Gabriel, Zanch. & Rota Ramana, cum quibus Menochius, libro 4. dicta praesumptione 201. num. 107. vbi inquit, adrem facere quod ante dixerat num. 96. coniecturam scilicet esse, quod testator voluerit fideicommissum conditionale transmitti, quando in alia substitutione facta de minus dilecto, vocasset etiam eius haeredes; nam hoc casu alia substitutio facta de magis dilecto; ad eius haeredes transmittitur, provt latius ibi comprobat: & vltra eum, id ipsum, quod fideicommissum conditionale transmittatur, quando alias minus dilectus, magis dilecto veniret praeferendus; ex multis Authoribus tradidit Achilles Pedrocha, in consil. 40. num. 309. qui inquit, huius coniecturae rationem euidentem esse, & manifestam, nam pro hoc absurdo euitando, quod minus dilectus melioris sit conditionis magis dilecto, a regulis iuris communis recedimus, vt per Hieronymum Gabrielem, in cons. 96. n. 15. lib. 1. item a proprietate verborum secundum Bartolum, Ruinum, Crauetam, & Marzarium, relatos per Pedrocham ibi, n. 311. Secunda coniectura est, fideicommissum condi[sect. 66]tionale transmitti, quando si transmissio non fieret, contingeret, extraneum praeferri descendentibus testatoris, vt in terminis responderunt permulti iuris Interpretes, relati ab Antonio Gabriele, commun. conclusion. lib. 4. titulo de haered. instit. conclusione 2. num. 21. Mantica, lib. 11. de coniecturis vltimarum voluntatum, titulo 20. num. 21. Achilles Pedrocha, dicto consil. 40. ex numero 312. vsque ad numerum 317. vbi Doctorum contrarietatem in proposito ponderat, atque eam explicat, & inquit, eam etiam ponderasse Anton. Gabrielem, & Manticam, nunc relatos: & id ipsum dicendum esset, quando alias magna resultaret inaequalitas inter descendentes testatoris in aequali gradu; daretur namque transmissio ob aequalitatem seruandam; provt latius comprobat, & Ancharani exemplum singulare adducit Iacob. Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 201. num. 110. & in consil. 209. n. 15. & 16. lib. 3. & consil. 333. n. 39. lib. 4. Tertia coniectura est, vbi testator ad plures sub[sect. 67]stitutionum gradus digressus est; tunc namque fideicommissum conditionale transmitttur; sicuti scripserunt quamplurimi Authores ab eod. Antonio Gabriele commemorati, dicta conclusione 2. num. 33. Mantica, dicto tit. 20. n. 24. Iosepho de Rusticis, praecitato consil. 2. n. 62. Pedrocha, (qui exornat, & explicat) dicto cons. 40. n. 317. & quatuor seq. Quarta coniectura est, fideicommissum conditio[sect. 68]nale transmitti ex prohibitione alienationis, quando scilicet testator prohibuit bona alienari perpetuo; tunc etenim manifeste voluisse censetur, bona transmitti debere ad ipsorum substitutorum filios; & ita responderunt Ruinus, Iason, & Zanchus, cum quibus Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 201. num. 114. & idem antea statuerat num. 212. quando fideicommissum fuit relictum cum successione successiua; tunc namque, locus etiam est transmissioni, vt ibi relati Authores probarunt: idem Menochius, in consil. 95. num. 110. libro primo, vbi etiam, quod transmissio fideicommissi conditionalis datur ex prohibitione alienationis: Mantica, lib. 11. dicto titulo 20. num. 26. qui hanc coniecturam praepotentem appellat: sequitur Achilles Pedrocha, dicto consil. 40. n. 322. & 323. Quinta coniectura est, fideicommissum conditio[sect. 69]nale transmitti, quando si testator fuisset interrogatus, ita verisimiliter respondisset: ita sane scripserunt quamplurimi, quos Anton. Gabriel commemorat dicta conclus. 2. num. 39. Mantica, lib. 11. dicto titulo 20. num. 18. Cephalus, in consil. 134. n. 50. lib. 1. Decianus, in consil. 88. num. 73. lib. 2. exornat Pedrocha, dicto consil. 40. num. 224. & tribus seq. & vltra eum Hondedeus, in consil. 70. num. 34. lib. 1. Caeterum, quod non sit sufficiens coniectura dicere, verisimile esse, testatorem voluisse, transmitti fideicommissum relictum sub conditione, si fideicommissarius decesserit ante implementum conditionis, quia si de hoc interrogatus fuisset, verisimiliter eum ita velle respondisset; aduersus communem Scribentium sententiam contendit Ludouicus a Peguera, decisione 102. numero quinto, qui tamen ita statim se explicat, vt Communis maneat in tuto. Vere namque, cum fideicommissum conditionale regulariter non transmittatur, non sufficeret, nec sufficit dicere, testatorem voluisse, illud transmitti, aut quod ita verisiliter dixisset, si fuisset interrogatus; nisi verisimilitudo ea, aut praesumpta voluntas ex coniecturis aliis colligatur, quae valde vrgentes, & probabiles fiat, vt supra obseruaui: de per se igitur verisimilitudo ea non sufficeret, nisi ex aliis deprehenderetur legitime. Sexta coniectura est, fideicommissum conditiona[sect. 70]le, ad quod quis erat vocatus, transmitti in filiam eius haeredem, vbi grauatus commisit delictum, per quod a portione ei relicta, exclusus fuerit; sicuti Achilles ipse Pedrocha probauit eodem consil. 40. num. 327. & 328. Septima coniectura est, fideicommissum conditio[sect. 71]nale transmitti in neptem testatoris, ne haereditas transeat ad lineam ab eo iam exclusam; quod latius comprobauit Pedrocha, vbi supra, num. 328. & 329. vbi vide. Octaua coniectura est, fideicommissum conditio[sect. 72]nale transmitti ad foeminam descendentem testatoris, ad hoc vt expressa agnatorum exclusio aliquid operetur; de quo latius vide per Pedrocham, eodem consil. 40. n. 330. vsque ad n. 340. Nona coniectura est, fideicommissum conditiona[sect. 73]le transmitti ad neptem ex filio, cum nulli masculi descendentes extant, & testator dixit, quod eius voluntas est, quod omnia sua bona conseruentur in eius descendentes masculos ex linea masculina, ab ipso tantum testatore originem trahentes, ita quod non vocentur, nec etiam comprehendantur alij agnati, nisi descendentes ab ipso testatore, & eius filij in infinitum, vt per Ruinum, in consil. 156. num. 6. lib. 2. & in consilio 776. numero 11. libro. 5. Zanchum, in quarta parte, dicti §. cum ita, numero 201. & latius comprobat, atque exornat Achilles Pedrocha, praecitato consilio 40. numero 341. & quatuor sequentibus. Decima coniectura est, fideicommissum conditio[sect. 74]nale in filiam, multo magis ex persona patris transmitti, vbi sumus in fideicommisso, ad quod foeminae vocatae censentur in defectum masculorum. Sicuti scripserunt Ruinus, in cons. 154. & in consil. 120. n. 8. cum seq. lib. 1. Crotus, in consil. 399. n. 62. lib. 3. Cephalus, in cons. 134. maxime ex n. 40. cum seq. lib. 1. & in cons. 449. n. 27. & 28. lib. 3. Decianus, in cons. 40. n. 32. lib. 1. Pedrocha, dicto, cons. 40. n. 346. tribus seqq. Vndecima coniectura est, fideicommissum condi[sect. 75]tionale transmitti in foeminam, ex dispositione statuti, non extantibus masculis, ab interstato successuram; provt multis rationibus, & authoritatibus comprobauit idem Pedro, eodem cons. 40. ex. n. 350. vsque ad num. 365. Duodecima coniectura est, transmitti fideicom[sect. 76]missum conditionale, etiam sui natura non transimissibile, vbi cum fideicommissaria substitutione ius accrescendi vnitum reperitur; idque ex vetiori, & receptiori Interpretum sententia, quam post alios multos Authores probarunt Michael Grassus, §, fideicommissum. q. 68. n. 4. Antonius Gabriel, conmmun. conclus. lib. 4. titulo de haered. instit, dicta conclus. 2. n. 4. & 46. Bursatus, in cons. 71. num. 14. & 15. lib. 1. Hippolytus Riminaldus, in consil. 244. n. 208. lib. 3. & in cons. 476. n. 38. & seq. & num. 50. & seq, lib. 4. Pedrocha, dicto consil. 40. num. 365. Cephalus, in consil. 16. n. 45. lib. 1. & in cons. 283. num. 26. lib. 2. Hondedeus, in cons. 70. num. 40. & 41. lib. 1. vbi ampliat num. 46. etiam quan[sect. 77]do adest alius substitutus, qui haereditatem adiuerit: & cum multis sic defendit, & obiectionibus contrariis satisfacit Cephalus, dicto cons. 16. ex num. 45. vbi dixit, n. 42. fideicommissum conditionale ad nepotes[sect. 78] transmitti, quando testator mentionem fecit de nepotibus, etiam conditionaliter: idem Cephalus, in consil. 283. n. 25. lib. 2. Menochius, in consil. 452. n. 58. lib. 2. Hondedeus, in cons. 40. num. 33. vbi n. 37. lib. 1. inquit; fideicommissum conditionale transmitti,[sect. 79] quando testator filios nascituros haeredes instituit, quo casu etiam nepotes censentur vocari. Eidem tradidit Menochius, in cons. num. 107. lib. 1. vel quando testator habuit rationem conseruandi agna[sect. 80]tionem, quo casu fideicommissum conditionale transmittitur; sicuti obseruarunt quamplurimi illi iuris Interpretes commemorati per Menochium. lib. 4. dicta praesumpt. 201. n. 103. vbi etiam citat alios contrarium tenentes, & opiniones conciliat, vt latius ibi videbis: & in cons. 452. n. 57. lib. 5. Hondedeus, in cons. 70. num. 38. & 39. lib. 1. Ioseph. de Rusticis, in consil. 2. num. 57. 58. & 59. & hactenus de his, quae ad transmissionem fideicommissi conditionalis pertinent. Fideicommissum autem pure relictum, etiam vni[sect. 81]uersale, & a fideicommissario nondum agnitum, in haeredes eius transmititur; vt latius probarunt Peregrinus, de fideicommissis, art. 31. ex num. 2. Bernardus Greuaeus, in addit. ad. And. Gaill. lib. 2. concl. 131. per totam. fol. 395. qui inquit, ita tenendum, licet dissen[sect. 82]tiant Glossa, & alij: & idem esse, si in diem certam relictum fuerit: vt etiam probarunt Peregrinus, Maranta, & Wesemb. ibi relati. & etiamsi fideicommissarius ante aditam ab haerede haereditatem defunctus esset, non duntaxat, si post: & hoc, cuique fideicommissum eiusmodi relictum fuisset, vt Graeuaeus ipse adnotauit num. 4. 5. & 6. ibidem: & vide Peregrin. dicto articulo trigesimo primo, ex num. 1. vsque ad numerum sextum, vbi late in proposito. # 56 CAPVT LVI. Ex eadem cap. praecedentis materia, & tractatu, quo de coniectura, atque interpretatione testamentorum, & vltimarum voluntatum, ex verbis dispositionis conditionalibus, aut etiam modalibus, & conditionis suspensiuae, & modi etiam natura, & effectu agebatur & nunc quoque agitur, & Sentus Regij Hispalensis decisionibus duabus admodum egregiis, & notabilibus, ex facto occurrentibus, adductis (quae & practicis allis negotiis quamplurimis conducunt) id principaliter inquiritur, vtrum scilicet haeredibus testatoris substitutis post mortem alicuius legatarij, aut grauato legatario ipso, post mortem suam, aut si sine liberis decesserit, rem sibi legatam haeredibus restituere; ex substitutione veniat tantum haeres scriptus, an etiam haeres haeredis praedefuncti: quod in effectu est dicere, an substitutio conditionalis trasmittatur ad haeredes haeredis, vel non: siue haeredum appellatione veniant, etiam mediati, si verba dirigantur in personam testatoris, & haeredum eius, non autem alterius: & ibidem explicatum, an, & quando mentio haeredis in substitutionibus, & fideicommissis complectatur haeredis haeredem. Rursus & a conuerso, vtrum legatarius, vel fideicommissarius praedecedens haeredibus grauatis, vel cui post mortem haeredum, aut sub aliqua conditione res relinquitur, ius conditionalis legati, vel fideicommissi ad haeredes suos transmittat, an potius superstitibus tantum collegatariis res ipsa integra debeatur, & accrescat, nec haeredes aliorum aliquo modo admittantur: vbi etiam plene explicatur materia transmissionis legati, vel fideicommissi, in diem incertam vel post mortem haeredis recti: & quando temporis incertitudo apposita substantiae & dispositioni, aut solutioni, & executioni conditionem inducat, & transmissionem impediat, vel non: circa ademptionem quoque, & translationem legati, ad tit. ff. de adimend. & transferend. legat. nonnulla egregie traduntur, & superiorum omnium diligens, & distincta proponitur explanatio, & resolutio. Demum ad finem cap. Hieronymi de Caeuallos resolutiones in proposito adducuntur, & commemoratione facta eorum, quae in materia repraesentationis & decisionis, l. Tauri 40. aduersus Authorem obiicit 4. parte commun. contra commun. pragmaticae Regiae sanctionis (post vtriusque scripta promulgatae) verba recensentur, quibus Authoris placita omnia (ab eo adeo acriter impugnata) approbantur omnino, & pro lege seruari iubentur. Ad examen etiam, & resolutionem noue reducuntur nonnulla, quae memorabilia sunt, & nota speciali digna, & eo principaliter diriguntur, an scilicet pragmatica ipsa, tam iuris noui inductiua, quam iuris in d.l. Tauri introducti declaratiua, & interpretatiua dici valeat, ex quo eam partem, quam in vim legis confirmat, pro veriori habuit, cum hinc inde contrariae, controuersaeque essent opiniones: & posito, quod ad negotia praeterita maioratusque antea institutos, in vim legis trahi non possit, si contendatur, quod edita sit pro futuris, an saltem in vim rationis, quae vna duntaxat, & eadem est hodie, quae olim, nec variata fuit; ipsa negotia praeterita definire valeat, & debeat? Vbi etiam quam verum sit, quod leges, & constitutiones sui uatura respiciunt futura, & non praeterita; & late de materia remissiue. Denique, an attendatur pro decisione causarum lex, vel constitutio, quae tempore factae dispositionis vigebat, an vero illa, quae tempore perfectionis, & euenientis casus successionis, iam noue edita fuerit: atque ita an lex noua trahatur ad actus, habentes originem a praeterito, quorum tamen perfectio, & complementum pendet a facto futuro: & ibidem Socin. iun. Roland. Hieronym. Gabriel, Hippolyt. Riminald. Iacob. Menoch. Petr. Surd. Ioseph. de Rustic. Sfortiae Oddi, & Ioan. Vincent. Honded. pro vna & altera parte, longa serie resolutiones, & doctrinae adductae commendantur, & ingenti studio, summaque diligentia obseruationes quamplures conficiuntur, provt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Quaestionum quarundam, quae ex facto in Regio Hispalensi Senatu quondam occurrerunt, thesis, & species proponitur, & de earum veritate inquiritur per totum caput. -  2 Legatum pro dote, vel causa dotis relictum, conditionale esse, & habere in se tacitam illam conditionem, si nuptiae sequantur: quod latius explicatur remissiue. -  3 Legatum factum puellae, ad hoc vt nubere possit, non est conditionale, sed purum. -  4 Legatum certae quantitatis, pro maritanda certa & expressa persona, purum est, & peti potest ante nuptias. -  5 Legatum relictum alicui ad nuptias eius, vel pro ipsa maritanda; an sine aliqua cautione praestandum sit, & quando cautio requiratur. -  6 Legatum ad hoc, vt sit modale, non sufficit, quod dictio sit modalis, nisi grauamen inducat in tempus dispositionis perfectae. -  7 Causa adiecta non limitat, nec restringit legatum, cum respicit commodum solius legatarij, etiam si causa adiecta remaneat superflua. -  8 Conditio, quando non apponitur dispositioni, sed executioni, dispositio non dicitur conditionalis. -  9 Conditio, quando non apponitur actui, sed illius resolutioni; dispositio non efficitur, conditionalis, sed est pura, resoluenda sub conditione. -  10 Conditio apposita resolutioni, facit dispositionem conditionalem in vltimis voluntatibus, quamuis secus sit in contractibus actibus. -  11 Tamen quando resolutio confertur post actus executionem, & ius quaesitum, non facit dispositionem conditionalem, etiam in vltimis voluntatibus. -  12 Conditio adiecta resolitioni, non facit dispositionem conditionalem, quando resolutio fit in poenam spreti praecepti; quia poena arguit ius quaesitum. -  13 Ademptio facta in poenam, licet sit conditionalis, non facit principalem dispositionem conditionalem, sed interim peti potest legatum, vel haereditas adiri. -  14 Textus, in l. si quis ita, §. si quis ita, ff. de adimendis, & transferendis legatis, singulariter expenditur. -  15 Reuertendi, redeundi, & reddendi verbum, quid significet. -  16 Expenditur textus singularis, in l. in causae, l. 2. §. Pomponius, ff. de minoribus. & infra, n. 36. -  17 Legatum pure datum, si sub conditione adimatur, efficitur conditionale, quasi sub contraria conditione datum: & qualiter intelligatur, infra numero 21. & seq. -  18 Ademptio & translatio legati inter se differens; provt hic explicatur. -  19 Ademptio alia simplex est, & sine translatione, alia vero cum translatione eiusdem legati in alium. -  20 Ademptionis, & translationis legatorum diffinitio, remissiue. -  21 Legatum pure datum, si sub conditione adimatur, efficitur conditionale, quasi sub contraria conditione datum, in ademptione simplici, in qua non inest translatio. -  22 Secus vero in ademptione translatiua legati; in qua, si legatum pure datum, sub conditione adimatur, transferendo illud in alium, remanet purum, vt antea erat. -  23 Et de discriminis retione inter vnum, & alterum casum. -  24 Haeredis appellatione, continentur, & veniunt omnes haeredes in infinitum. -  25 Quia haeredis, dicitur haeres defuncti testatoris. Et quando id procedat, remissiue, & numeris seqq. -  26 Haeres repraesentat personam defuncti, & eadem reputatur. -  27 Haeres cum decedit, tenetur eius haeres soluere legata, quae per testatorem a primo haerede relicta fuere. -  28 Per fideicommissum succeditur testatori. -  29 De haeredibus scriptis loquens dispositio, habet etiam locum in haeredibus haeredis scripti: vbi expenditur textus, in l. prima, C. quorum legatorum: & explicatur infra, num. 58. -  30 Alexandri, Bertrandi, Cephali, & Hippolyti Riminald. consilia nonnulla expenduntur, quibus intenditur probari, substitutiones, & fideicommissa conditionalia transmitti ad haeredum haeredes, cum alicuius haeredes vocati reperiuntur. Sed eisdem respondetur, & verus traditur intellectus infra, num. 59. -  31 Legatum si testator faciat vxori de aliquibus bonis, quousque vixerit. seu simili modo, finito tempore, bona legata consolidantur cum haereditate, & ad possidentem haereditatem transeunt, etiamsi haeres mortuus sit ante grauatum, & mentio haeredis infra scripti fieret. Vbi Petr. Paul. Parisij, consil. 21. ex num. 38. lib. 2. adducitur, & ratio eiusdem commemoratur. Sed eidem respondetur longa serie, infra, ex num. 60. & Socini Iunioris, consil. 52. lib. 4. contraria sententia, & resolutio expenditur. -  32 Peregrini quoque obseruationes in eodem proposito, quando scilicet legata relinquuntur ad vitam legatarij, & post eius mortem haeres substituitur; hic adducuntur. -  33 Haeredibus testatoris substitutis post mortem alicuius legatarij, aut grauato legatario ipso, post mortem suam, aut si sine liberis decesserit, rem sibi legatam haeredibus restituere, admitti tantum haeredem institutum superstitem ad totam rem integraliter, & haeredum praemortuorum haeredes excludi, etiam pro rata. -  34 Fideicommissum conditionale, vel in diem incertum, non cedit, nisi adueniente conditione, vel die incerta, & si interim decedat fideicommissarius, non transmittitur, sed fit locus, substituto. Et id ipsum obseruatur in legatis. -  35 Legatum potest fieri haeredi a legatario post certum tempus. -  36 Haerede testatoris post mortem alicuius legatarij, ex substitutione venit tantum haeres scriptus, non haeres haeredis, si ante legatarium haeres ipse decedat. -  37 Testator, si ita dixerit, si Caïus filius meus haeres institutus decesserit sine filiis, substitutio haeredes Sempronij, fideicommissum transmittitur ad alios haeredes Sempronij decedat ante Caïum filium haeredem institutum. Non ex persona sui antecessoris, quia is non transmittit; sed ex propria persona, iure vocationis. -  38 Haeredes haeredum non veniunt ex iudicio testatoris in substitutione, ex decisione Ancharani, in consil. 130. -  39 Haeredis mentio si fiat ab homine, intelligitur de primo haerede, secus si a lege. -  40 Ratióque differentiae assignatur, & num. seq. -  41 Testator non habet affectionem ad eos, qui non vocantur indicio suo, sed extrinsecus, & num. seq. -  42 Affectio testatoris cadit in eum, qui venit directe ex substitutione, non qui venit per obliquum. -  43 L. finalis, C. de haered. institut. loquitur in his, qua transeunt ad haeredes haeredis; sed in his, quae non transeunt, vt in substitutione conditionali, secus est. -  44 Intellectus l. qui per subcessionem, ff. de regulis iuris. -  45 Ioannes Andreas, in addit. ad Specul. titulo de testamentis, §. in primis, in vltima addit. circa finem, recitatur. -  46 Haeredum mentio, vtrum de primis, an vero de haeredum haeredibus, & deinceps in infinitum intelligatur; in omni actu, & dispositione, optime explicasse Marc. Anton. Peregrin. provt hic adnotatur. -  47 Haeredum testatoris mentio in grauaminibus, non solum primos, sed & vlteriores complectitur. -  48 Nisi testator conditionaliter de haeredibus suis expresserit, nam ad institutos, restringitur. -  49 Vel nisi expresse, aut relatiue, testator ad haeredes institutos nominatim se retulerit. -  50 Haeres haeredis non continetur, cum testator procedit prouidendo haeredi suo. Quia tunc ob affectionem in eius personam, prouisio facta existimatur, ideo ad haeredem scriptum restringitur. -  51 Haeredis verbum, cum profertur ab homine in substitutione, intelligitur de haerede scripto, quia luntas. -  52 Propterea decedente illo ante casum, substitutio euanescit. -  53 Legata relicta ad vitam legatarij, & post eius mortem substitutis haeredibus, conditionalia dicuntur, si plures fuissent haeredes scripti, & vnus ex eis superesset, vt hic caeteris praeferatur, nec haeredes haeredum admittatur. -  54 Haeredum appellatione, in materia substitutionis, & fideicommissi, vtrum veniat haeres haeredis; ad explicationem primi argumenti; propositi supra, ex num. 24. sic declarandum, provt superius, ex num. 38. cum seq. -  55 Legata ab institutio relicta, a substituto repetita praesumuntur. -  56 Per fideicommissum succedi testatori; quemadmodum intelligi debeat. -  57 Testatoris affectio, quando dirigitur ad certos haeredes, venientes ex eius iudicio; idem operari haeredis mentionem simpliciter, quod haeredi scripti, aut infra scripti. -  58 Explicatur l. prima, C. quorum legatorum. -  59 Haeredis testatoris mentio; cum fit a testatore metipso, intelligitur stricte de primo haerede, in fideicommissis, & substitutionibus. Cum vero agitur de haerede, aut haeredibus alterius, in quos verba diriguntur, & qui a testatore incogniti sunt, haeredis appellatione veniunt etiam mediati. Atque ita concluditur, substitutionem conditionalem non transire ad haeredis haeredes, vbi haeredes testatoris, ab eo ipso substituuntur, aut vocantur. Diuersum autem, cum alterius, non testatoris haeredes inuitantur. Quod latius comprobatur, atque exornatur. -  60 Ad vitam cum res alicui legatur, & post eius mortem, testatoris haeres substituitur; magis haereditarium ius, quam haeredis persona consideratur Et idcirco res reuerti debet ad illam personam, in qua consistit ius haereditarium, siue sit haeres scriptus, siue haeres haeredis. Quia legatum temporaliter relictum, finito tempore, ad ius haereditarium reuertitur. -  61 Haeredes scriptos, duntaxat vocatos censeri, nec haeredum haeredes admitti, in casu proposito supra, num. 31. rectius tueri socinum iuniorem contra Parisium, provt hoc numero adnotatur. -  62 Legati conditionalis, & post mortem haeredum relicti, transmissionem non dari in haeredes vnius ex legatariis, qui pendente conditione decessit: provt hic adnotatur; & casus practici, ex facto occurrentis in Regio Hispalensi Senatu, definitio proponitur; & multis num. seqq. vsque in finem cap. -  63 Legatum an purum sit, & transmissibile; vel conditionale, & non transmissibile; ex coniecturis etiam, non modo ex expressa testatoris voluntate dignosci. -  64 Legatum sub conditione relictum, si pendente contione legatarij mors interuenerit: ad haeredes illius non transmittitur, & supra num. 34. -  65 Transmitti non potest ius nondum competens, & quando secus, remissiue. -  66 Legatum post mortem haeredis relictum, conditionale esse. -  67 Grauatus dare Titio decem, cum morietur, si interim legatarius decedat, legatum non transmittit. -  68 Textus, in l. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonst. perpenditur, & Antonij Thesauri locus adducitur. -  69 Dies incertus conditionem in testamento facit, & transmissionem impedit. -  70 Legati, vel fideicommissi in diem certum vel incertum relicti, transmissi in diem certum, vel incertum relicti, transmissioni, an, & quando locus sit, vel non. Vbi late, an, & quando temporis incertitudo, & mortis haeredis, vel alterius conditio efficiat legatum conditionale, & transmissionem impediat, vel non. Et quid si dies certa, vel incerta adiecta est solutioni, & executioni, seu substantiae, & dispositioni legati. Quod late explicatur, atque exornatur. Et Ludouici Morotij, Antonij Thesauri, & Stephani Gratiani disceptationes forenses, & communes resolutiones in proposito commemorantur. -  71 Iacobi quoque Menochij distinctae admodum, & notabiles obseruationes in eodem articulo, in medium proferuntur. -  72 Conditio vera & propria, vti est casualis. impedit transmissionem, etiam certum sit conditionem extituram. -  73 Legatum efficitur caducum, aut accrescit coniuncto, vel grauato, ad quem spectaret onus soluendi, si esset purificata conditio, si legatarius sub qualibet conditione suspensiua; vel post mortem alicuius; moriatur pendente conditione, vel ante illam. -  74 Legatum factum filiabus in casu mortis masculorum, si praemoriantur filiae masculis, non debetur filijs filiorum. -  75 Legatum factum post obitum filiorum, si legatarius decedat ante eos, non transmittitur ad haeredes legatarij. -  76 Ius non decrescendi potius, quam accrescendi locum habere in mixta coniunctione rei, & verborum: ex sententia multorum. Quamuis alij accrescendi ius competere asserant -  77 Et id ipsum in reali coniunctione statuunt. -  78 Ius accrescendi inter verbis tantum coniunctos locum habere. -  79 Fideicommissum iniunctum grauato, praemoriente primo fideicommissario, remanet penes grauatum, cum onere restituendi secundo substituto, secus autem, si nullus supersit. -  80 Hieronymi de Ceuallos resolutiones nonnulla, quae superiores attingunt, expenduntur, & exanimantur; & vide n. 70. per totum, & 71. & 73. -  81 Commemoratio etiam eorum fit, quae 4. parte commu. contra comm. aduersus Authorem obijcit in materia representationis, & decisionis legis 40. Taur. & nu. seq. -  82 Pragmaticae Regia sanctionis, in materia repraesentationis, circa successionem maioratuum, & l. 40. Tauri constitutionem nouiter editam, verba referuntur. -  83 Et obseruatio prima proponitur. -  84 Secunda quoque in eodem proposito obseruatio adducitur. -  85 Tertia in ipsa materia obseruatio profertur. -  86 Quarta obseruatio recensetur. -  87 Quinta & notanda elicitur obseruatio. -  88 Sexta obseruatio, & notanda equidem traditur, & ibidem axiomata illa duo, Qui declarat, nihil de nouo facit; & declaratio cadit super re dubia. Item Legis natura est, futuris, non praeteritis prouidere negotijs; exornata nonnullis. -  89 Septima adducitur obseruatio, quae in materia legis declaratoriae continet nonnulla vtilia. -  90 Octaua in eodem proposito cogitatur consideratio, atque obseruatio. -  91 Nona, & decima proponitur obseruatio in explicatione eiusdem pragmaticae, -  92 Obseruationes aliae in declaratione pragmaticae ipsius commemorantur, & num. seq. -  94 Obseruatio alter ad dictam pragmaticam conficitur, que singulariter vrget. -  95 Obiectioni cuidam respondetur, & obseruantur nonnulla, quae notatu sunt digna, & num. seq. -  97 Resolutio, atque sententia Authoris proponitur ad explicationem dictae pragmaticae, & eius articuli, an ipsa, in viam saltem rationis ad praeterita trahi debeat negotia, & num. seq. -  99 Notabilis admodum, atque memoranda traditur obseruatio, & resolutio ad pragmaticae ipsius accuratam, & veram explicationem. -  100 Agitur de interpretatione alterius pragmaticae, qua nouum ius statuitur, de non excludendis a successione maioratuum foeminis, per masculos remotioris linea & gradus, nisi expressa, literalisque exclusio siue agnationis conseruatio adfuerit: prout latius hic. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, ex eisdem regulis, & doctrinis, quibus cap. praecedenti, materiam hanc explicandam, atque excipiendam diximus cum dubitatur, an conditionalis, seu potius pura, aut modalis fuerit dispositio; eisdem inquam, & coniecturis illis circa dispositionem condi[sect. 1]tionalem, ibi adductis; sumendam resolutionem, & veram interpretationem quaestionem quarundam, quas olim in regio Hispalensi Senatu occurrisse, & non modicum controuersam vidimus. Vtraque namque, vel in id duntaxat principaliter tendit, an sub conditione legatum, vel fideicommissum relictum{ Ex Senatus Regij Hispalensis egregia admodum & notanda definitione. } proponatur, vt impediri, vel concedi debeat transmissio in haeredem praedefuncti, eisdem in casibus. Gundisaluus namque Duarte, cum in extremis constitutus, haeredes tres instituisset, fratrem scilicet, atque ex duabus sororibus filias duas; Franciscae, testatoris etiam eiusdem sorori, legatum 1500. ducatorum, in hunc modum teliquit: Item mando a dona Francisca mi hermana, donzella, 1500. ducados, para ayudar su casamiento: y es mi voluntad, que si la susodicha se casare, y muriere, sin hijos, Buelua los dichos 1500. ducados a mis haerederos. Y si la susodicha donia, Francisca mi hermana se entrare monja, reuoco esta manda, y mando, que los dichos 1500. ducados veogan a mis herederos. Cum autem legataria ipsa legatum exegisset, & realiter accepisset, praestita fideiussione, de eo restituendo in quocunque casuum praedictorum; monasterium ingressa, & professa est, & tunc eueniente iam vno ex praedictis casibus, siue casu secundo reuocationis legati verificato, decesserant iam duo haeredes ex tribus, quos testator instituit, & vnus tantum (frater scilicet testatoris) superat: tunc autem dubium excitabatur praecipue, vtrum legatum praedictum conditionale fuisset, vt ita non potuisset legitime solui, quousque futurus euentus, quid fieri deberet, ostenderet; vel potius diceretur purum, aut modale, & solutio eiusdem legitime facta. Rursus, & posito, quod iuridice solutum fuisset legatum, an ideo, quod tempore emissae professionis, decesserant iam duo ex dictis tribus haeredibus, totum legatum 1500. ducatorum pertinere deberet integraliter ad haeredem solum (fratrem scilicet) qui viuus remansit, vel etiam admittendi essent haeredum defunctorum haeredes ad partes duas dicti legati, mille videlicet ducatorum. Et haec quoad primam quaestionem, & Senatus Hispalensis definitionem, quae in eis terminis procedit (vt vides) quando scilicet legatarius particularis in euentum, vel defectum alicuius conditionis, grauatur, rem legatam haeredibus restituere, eueniente autem, vel defecta conditione, dubitatur, vtrum haeres, aut haeredum aliquorum haeredes, cum haerede, aut haeredibus superstitibus admitti debeant simul, ac si defuncti haeredes viuerent. In altera vero & secunda quaestione, atque Senatus ipsius definitione, e contrario dubitatur, vtrum legatarius, vel legatarij, aut fideicommissarij praedefuncti, in quorum fauorem haeredes grauantur, in defectum vel euentum alicuius conditionis, rem aliquam restituere, vel quibus res ipsa post mortem heredum, aut sub conditione aliqua relinquitur; si viuentibus adhuc haeredibus decedat, ius conditionalis legati, vel fideicommissi ad haeredes suos transmittat, an potius eueniente conditione, superstitibus tantum legatarijs res integra debeatur, & accrescat, nec haeredes eiusdem legatarij, aut fideicommissarij, difuncti, aliquo modo admittantur. Et quod attinet ad primam quaestionem propositam, pro certo supponebat Senatus legatum praesens, purum fuisse; non autem conditionale, nec etiam modale; nam inprimis dictum fuisse noscitur: Item mando a D. Francisca mihermana, donzella, 1500. ducados, eara ayudas su casamiento, atque ita, si ea omnia quae cap. praecedent. adnotata, atque resoluta fuere circa conditionem, & modum, in memoriam reuocentur, constabit equidem manifeste, regulas omnes ibi[sect. 2] propositas, casui presenti non conuenire, vt conditionem inducant, nec etiam modum; & ideo legatum conditionale non dici: quamuis enim ex receptiori, & communiori Interpretum nostrorum sententia, legatum pro dote, vel causa dotis sit conditionale, & in se habeat illam tacitam conditionem, si nuptiae sequantur; sicuti Bart. magis communiter receptus firmauit: & sequuti fuere Bald. Cast. Angel. Imola, Roman. Alex. Corn. Bald. Nouel. Laurus a Palatijs, Burn. Crauet. Couar. Franc. Marc. & Emanuel Costa, quos refert, & sequitur Iacob Menoc. lib. 4. praesump. 164. videndus ex n. 6. vsque ad num. 16. pendit rationes, & fundamenta Bart. & n. 16. vsque ad num. 28. vbi refert opinionem contrariam, & fundamenta eius adducit, & tandem opinionem Bart. probat, & eam explicat num. seqq. n. etiam 28. cum seqq. id ipsum statuit, & latius distinguit, quando legatum pro dote non fit ab extraneo, in quibus terminis loquitur num. praecedent. sed a patre, vel suo. Et id ipsum, quod legatum pro dote, aut causa dotis sit conditionale; tenent Michael Gras. §. leg. quaest. 48. n. 2. & 3. Ant. Thesaur. lib. quaest. forens. quaest. 68. num. 1. latius quaest. 43. vbi disputat articulum, & plures distinctiones, & resolutiones adducit: late quoque explicarunt Ioan. Botta, Francisc. Viuius, D. Spino, Hieronym. Gabr. Caesar Barz. D. Perez de Lara, Card. Domin. Thucsc. Leand Galgan. & Hieronym. de Caeual. quos congessi, & commemoraui, & in hoc arti[sect. 3]culo me retuli ad eos cap. praeced. n. 54. quamuis inquam ita sit ex communi sententia, attamen legatum factum puellae, ad hoc vt nubere possit, non est conditionale, sed purum. Quod Bald. notat in cons. 249. lib. 4. refert, & sequitur Couarr. in c. 8. de testam. n. 11. in 4. col. vers. 2. appares, vbi inquit: legatum ita conceptum, lego puellae centum, vt nubere possit, esse legatum omnino purum, & ideo transmitti ad puellae haeredes, etiam matrimonio non sequuto, non ad haeredes legantis: Bald. Nouel. in tract. de dote, parte 6. priuil. 66. n. 2. Caesar Barzius, decis. Bononiae[sect. 4] 79. n. 27. & 28. ita pariter, legatum certae quantitatis, pro maritanda certa & expressa persona (prout in casu praesenti factum est) quod sit purum, & peti possit ante nuptias, post alios multos Authores, quos citat, obseruauit D. Perez. de Lata, de anniuers. & capel. lib. 1. c. 21. n. 15. & 2. seq. qui n. 17. & seq. disputat vnum, de quo in praesenti non controuertebatur, quia praefata legataria sponte iam fideiussores praestiterat de dicto legato restituendo in casu illo, vt supra dixi: vtrum scilicet legatum relictum alicui ad nuptias eius, vel pro ipsa maritanda, sine aliqua[sect. 5] cautione praestandum sit, & quando cautio requiratur: cui iunge Menoch. lib. 4. praesump. 146. n. 47. vbi dixit; quod legatum dotis purum, statim peti potest, sine aliqua cautione de nubendo, & ad haeredes transmittitur, secus, si est conditionale, & quod effectus totius illius disputationis in eo consistit. Item, nec dici potest, quod in casu praesenti legatum sit modale, licet habere videatur dictionem modalem, qualis est, para ayuda, &c. Nam ad hoc,[sect. 6] quod legatum sit modale, non sufficit, quod dictio sit modalis, nisi grauamen inducat in tempus dispositionis perfectae, quale est in exemplo l. 21. tit. 9. partita 6. & vnanimiter tradiderunt quamplurimi iuris Interpretes, a me commemorati cap. praecedenti huiusce libri, ex n. 41. cum seq. Bartol, in l. Tuio centum, §. Tuio genero, n. 3. ff. de condit. & demonst. & in l. quibus dieb. §. Tremil. n. 1. eod. tit. Menoch. in cons. 131. ex n. 1. cum seq. lib. 2. & in cons. 594. ex n. 6. cum pluribus seq. lib. 5. Pet. Surd. decis. 38. ex n. 6. caesar Barz. decis. Bononiae 79. n. 30. & 31. Ludou. Casanat. in cons. 9. ex n. 17. cum seq. Steph. Gratianus, disceptation. foren si. c. 136. ex n. 12. cum seq. sed legataria in praesenti in nullo grauatur, ergo legatum dici non potest modale, sed potius purum, & ita transmissibile, iuxta eosdem nunc relatos Authores, & quia verba illa: para ayuda su casamiento, non inducunt vllum grauamen, nec matrimonij contrahendi necessitatem, quemadmodum, non inducunt illa, ad maritandum, vel vt nubat, vel vt nubere possit, quae eiusdem significationis, & effectus sunt, vt per ipsos Authores, & per Barzium, d. decis. 79. ex n. 23. eum seq. post alios multos, quos citat; & numero[sect. 7] 8. cum seq. recte comprobat, quod causa adiecta non limitat, nec retringit legatum, cum respicit commodum solius legatarij, etiamsi causa adiecta remaneat superflua; quod etiam repetit num. 25. & seq. & num. 32. & seq. Stephanus Gratianus, disceptation. forensi. cap. 138. Galganetus, de condit. & demonst. 2. parte, cap. 4. quaest. 9. num. 12. 13. & 16. & in commentarijs de vsufruct. cap. 30. ex n. 4. & n. 15. & seq. latius ego comprobaui. Quod attinet vero ad secundum membrum eiusdem clausulae, & quae continet primam partem reuocationis dicti legati, in haec verba: Y es mi voluntad, que si la susodicha se casare, y muriere sin hijos, Buelua los dichos 1500. ducados mis herederos. planum quoque videtur, legatum non effici conditiona[sect. 8]le; quemadmodum enim, quando conditio non apponitur dispositioni, sed executioni; tunc dispositio non dicitur conditionalis; Bartolus: in l. ita demum, §. sed si quidem, ff. de arbitris. Baldus, in l. 3. num. 1. S. eodem. Nata, in cons. 452. in fine. Decius, in cap. 2. num. 5. in 2. notabili, colum. 3. versic. ista enim conditio, de rescriptis; ita etiam quando conditio non apponitur actui, sed illius resolutioni, neque disposi[sect. 9]tio efficitur conditionalis, sed est pura, resoluenda sub conditione, Glossa in l. 2. in verbo, conditionalis, in principio, ff. de in diem addict. Tiraquellus, de rectrsactu conuention. §. 2. glossa prima, num. 74. Cephalus, in consilio 32. num. 6. libro primo. Stephanus Gratianus, disceptation. forensium, cap. 136. numero 44. & 35. melius Petrus Surdus, in consilio 268. libro 2. vbi[sect. 10] inquit numero 60. quod conditio apposita resolutioni, facit dispositionem conditionalem in vltimis voluntatibus, quamuis secus sit in contractibus, vt latius ibi comprobat; & diuersitatis rationem assignat.[sect. 11] Tamen quando resolutio confertur post actus executionem, & ius quaesitum (prout confertur in casu praesenti) non facit dispositionem conditionalem, etiam in vltimis voluntatibus, conditio adiecta resolutioni. Quod eleganter comprobat ipse Surdus, ibidem n. 61. & citat textum, in l. aliquando, ff. de condit. & demonst. & in l. pater familias testam. ff. de haered. institu. & in l. vxorem, §. haeres ff. de legatis tertio: addiicit etiam multum ad propositium nostrum, num. 62. quod conditio resolutioni adiecta, non facit dispo[sect. 12]sitionem conditionalem, quando resolutio fit in poenam spreti praecepti, quia poena arguit ius quaesitum. Quod ad tertium denique membrum clausulae ipsius, ibi: Y si la dicha dona Franchisesta mi hermana se entrare monja, reuoco est a dicha manda, y mando, que los dichos 1500. ducados vengan a mis herederos. Planum etiam est, his verbis, legatum remansisse hactenus purum; nam ex quo professio praecedere debebat, vts reuoccatio legati induceretur, & ad haeredes legatum ipsum reuerteretur, nec quaquam acquisitio impedita fuit, sed potius datio legati pure facta; eius vero reuocatio, seu translatio conditionalis, quia (vt supra dicebam) poena arguit ius quaesitum, & ademptio facta in poenam, licet sit conditionalis,[sect. 13] non facit principalem dispositionem conditionalem, sed interim potest peti legatum, vel haereditas adiri, sicuti ex Cephalo, Ruino, Menoch. Aretin. & alijs, eleganter respondit Pet. Surd. d. cons. 268. ex num. 62. cum seq. vsque in finem cons. lib. 2. vbi multum ad propositum nostrum, & in casu simili concludit in hunc modum: Cum ergo poena praesupponat priuationem, & priuatio non habeat locum, nisi post ius quaesitum, nec priuari quis possit eo, quod quis non habet, sequitur, quod ademptio conditionalis facta in poenam, vel collecta post ius quae situm, non facit institutionem conditionalem. Et vltra Secundum confirmatur assumptum metipsum ex textu singulari, in l. si quis[sect. 14] ita, §. si quis ita, ff. de adimend. legat. vbi Vlpianus Iureconsultus in hunc modum reliquit scriptum. Si quis ita legauerit, haeres meus Titio fundum dato, etsi Titius cum fundum alienauerit, haeres meus eundem fundum Seio dato. Oneratus est haeres; non enim a Titio fideicommissum relictum est, si alienasset fundum: sed ab haerede eius legatum est: haeres igitur debuit, doli exceptione opposita, prospicere sibi cautione a Titio, de fundo non alienando. Ecce vbi legatum, pure factum inuenitur, dicitur enim, haeres meus Titio fundum dato. Ademptio etiam & reuocatio legati eiusdem scribitur, ibi, haeres meus eundem fundum Seio dato. Conditio quoque adiecta: & si titius eum fundum alienauerit, in faciendo consistit, & a voluntate legatarij dependet quemadmodum in casu praesenti dependebat; atque ita, sicut illa legatum non fecit conditionale, sed purum illud reliquit, sicut ante erat, vt statim solui debuisset, praestita tamen cautione, si haeres eam praestari sibi desideraret propter periculum soluendi bis ipsum legatum. Ita pariter, & in praesenti legatum purum remansit, quamuis ademptio conditionalis fuerit; quod etiam euincitur ex illis verbis: Buelua o Bueluam los dichos 1500. ducados a mis haerederos, & ibi: los dichos 1500. ducados vengan a mis haerederos. Quae non possunt adaptari, nisi supponendo pro certo; quod dicta quantitas legatariae acquisita, & soluta fuerit, & in eius dominium transierit, tursumque ac retro, & in casu ademptionis ad haeredem redierit, aut redire debuerit, nam id significat verbum reuertendi; & ver[sect. 15]bum redeundi, quod est eiusdem significationis; sicuti ex multis Authoribus, obseruauit Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo liberis, num. 112. vbi etiam quod verbum reddendi, eiusdem est naturae, prout latius ibi comprobat. Et iunge Antonium Fabrum, de erroribus pragmat. tom. 2. deca. 24. errore. 3. ex folio 466. vsque ad fol. 472. vbi late agit de verbis, perueniat, pertineat, habeat, redeat, remaneat, succedat, deuoluatur, ac crescat, accipiat, & alijs, quaevocant, vel directa non ciuilia, vel communia iure gentium, aut ciuili. Confirmatur etiam idem assumptum, quod scilicet in casu praesenti legatum purum remanserit, ex[sect. 16] textu valde singulari, in l. in causae. la 2. §. Pomponius, ff. de minoribus: qui continet casum nostro simillimum, haeres namque quidam rogatus fuit fratris filiae complures res dare, ea conditione, vt si sine liberis decessisset, restitueret eas haeredi; & cum haec defunctohaerede, haeredi eius cauisset se restituturam, refert Iureconsultus, Aristonem putasse, in integrum restituendam, &c. Ecce legatum pure datum. ibi; rogatus est dare fratris filiae, & ademptum sub conditione, ibi; ea conditione, vt si sine liberis, &c. Et tamen primum legatum remansit purum, ademptum tamen sub conditione: quod patet, tum ex dictione si, & verbis illis ea conditione: tum etiam, quia si haer es decedat, antequam conditio illa verificatur, nihil transmittit ad haeredes, & quaecunque cautio de restituendo facta sit, laesionem continet, vt ibi dicitur, & notarunt Glossa, Bartolus, & communiter Sribentes. Id autem legati conditionalis proprium est, vt late cap. praecedent. adnotaui: colligitur autem ex textu ipso, in d. §. Pomponius, & in d. l. si quis ita, §. si quis ita, ff. de adimend, legat. singularis limitatio: atque declaratio ad vulgatam illam & assiduam Scribentium omnium traditionem, & allegationem, videlicet, quod legatum pure datum,[sect. 17] si sub conditione adimatur, efficitur conditionale, quasi sub contraria conditione datum, l. si legat. pure, l. legata inutiliter, ff. de adimend. legat, l. quod pure, ff. quando dies legati cedar, l. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonst. & post alios multos Authores adnotarunt Pet. Surd. in cons. 143. num. 44. lib. 1. & in cons. 268. num. 60. lib. 2. Fulius Pacianus, in cons. 15. numero 42. Thuscus, practicar. conclusion. iur. tomo 5. littera L. conclus. 117. num. 5. id namque limitari, atque explicari debet, ex iuribus praecitatis, textu inquam, in dicta l. si quis ita, & in dicto §: Pomponius, supponendo in primis, quod in rubrica, ff. de adimend. & transferendis legatis, de ademptione agitur legatorum, item & de eorum translatione, quae prorsus diuersa sunt; nam in ademptione legatorum simplici, non inest translatio; in trans[sect. 18]latione vero inest ademptio, saltem tacita, si verbis expressis non fuerit concepta: quod expresse docet Iureconsultus, in l. sicut. illius tituli, vbi sic scribitur: Sicut adimi legatum potest, ita & in alium transferri, veluti hoc modo, quod Titio legaui, id Seio do, lego; quae res in persona Titij tacitam ademptionem continet. Exemplum autem istius legis, est translationis pure factae, quae a conditionali translatione in eo differt, quod pura statim adimit legatum antea datum; conditionalis vero, si conditio adimpleatur. Tamen in vtraque translatione continetur ademptio, siue conditionalis, siue pura illa sit. Itaque ademptio alia[sect. 19] simplex est, & sine translatione; alia vero cum translatione eiusdem legati in alium; prout colligitur ex superioribus, & omnibus iuribus illius tituli. Et haec quidem, licet non ita specifice explicauerit, visus est aperte praesentire Ant. Picard. ad rubricam; Institut. de ademptione legat. fol. 1022. & 1023. nam cum is[sect. 20] Author, ademptionis, & translationis legatorum definitionem adduxisset num. 7. quod ademptionis verbum est generale, & translationem quoque continet, nam cum quid transfertur, & adimi quoque necesse est: in eóque tantum translatio ab ademptione distat, quod haec prior sit in translatione, sicut translatio prorsus fieri non possit, nisi praecedente ademptione: cum e conuerso ademptione facta, non sit opus, confestim translationem subsequi, quandoquidem testator adempta legata, vel retinere potest. Praesentit etiam superiora, quamuis suboscure loquatur, Petrus Gregorius, in syntagm. iur. parte 3. lib. 42. cap. 33. num. 21. & trib. sequent. fol. 1011. & 1012. Iura ergo illa, quibus circumfertur vulgo quotidie, quod legatum pure datum, si sub conditione adimatur; efficitur conditionale, quasi sub contraria conditione datum; de ademptione simplici loquuntur, & intelligi debent, vt ex earum exemplis apparet: textus vero in dicto §. Pomponius, & in dicto §. si quis ita (sicut casus quaestionis praesentis) de ademptione[sect. 21] translatiua legati loquuntur, & accipi debent, vt videre est in eorum iurium exemplis: & in his terminis legatum pure datum, si adimatur sub conditione, illud transferendo in alium, remanet purum, vt antea erat, siue ille, in quem transfertur, sit ipsemet haeres (quia tunc vicem legatarij obtinet) vt in dicto §. Pomponius, & ibi Glossa. Nam eo casu primi legati secundus est legatarius conditionalis, siue alius quicumque; nam vtcumque illud sit, parui referre puto: sic sane in dicto § pomponius, hoc exemplificat Iureconsultus in translatione conditionali in haeredem facta: sed in dicto §. si quis ita, in conditionali translatione in alium facta, & in vtroque idem ius statuitur. Discriminis autem ratio prima est, quod in ademptione sub conditione facta, cui non inest translatio, res legata[sect. 23] penes haeredem permanet, qui eam habet, ac sic legata non fuisset, donec conditio existat, vt de hoc dici posse videatur, quod alias Iureconsultus, l. prima, ff. de donat. causa mortis, dixit, videlicet testatorem maluisse rem legatam haeredem suum potius habere, quam legatarium, pendente scilicet ademptionis conditione; legatarium vero non antea, quam post contrariae conditionis euentum, at cum legatum hoc transfertur in alium sub conditione, diuersum ius, diuersáque ratio reperitur, nam in huiusmodi casu constat, testatorem magis dilexisse legatarium, quam haeredem, cui res legata statim praestanda erit; nec antea ad secundum incipiet pertinere, quam conditio extiterit in translatione apposita: quae praedilectionis consideratio, Iureconsulti est, in l. si quis eum, ff. de condit. & demonst. l. & ideo, ff. de adimend. & transf. legat. Secunda discriminis ratio est, quod quando res, quam pure legauerat testator, sub conditione ademit? omnino recessisse videtur a presenti rei legatae praestatione, & eam in euentum contrariae conditionis distulisse. Nam cum dico sic, quas pecunias Titio legaui, nolo ei dari, si nauis ex Asia non venerit; quid aliud agere videor, quam iubere, quod ei dentur, si nauis ex Asia venerit. Et idem de quacunque alia conditione, sub qua adimititur legatum; nam sub contraria datum etiam fatendum est: quia non aliter, nec alio modo interpretari potest testatoris voluntas adimentis sub conditione, quod pure legauerat. Cum autem pure legatum vni, in alterum sub conditione transfertur, nullatenus recessum est a praesenti rei legatae praestatione: nam praedicta conditionali translatione non obstante, tenetur haeres primo legatario rem praestare sine vlla cunctatione; in eo enim solummodo est recessum, quod res, quae alias ei acquireretur irreuocabiliter, reuocabiliter acquiritur, quia remanet obnoxia reuocationi, si conditio translationis extiterit; & hanc discriminis rationem apertius quam alibi, probat textus, in l. quod si alij, ff. de adimendis legat. in haec verba: Quod si alij legetur sub conditione, quod alij pure legatum est, non plene recessum videtur a primo; sed ita demum, si conditio sequentis extiterit, & c. Vbi ponderanda sunt verba, a primo & sequenti & verba l. cum sub hac, ff. de condit. & demonst. ibi, cui sequenti: quae denotant, in translatione rei prius legatae, duo inesse legata, primum, & sequens, hoc est, secundum. Item ponderandum est, non plene recessum a primo, sed eo solum casu, quo conditio apposita in sequenti translationis legato extiterit; tunc enim res legata, & tradita primo, auocabitur ab eo, & transferetur in secundum, vt in caeteris dispositionibus prius, quae sub conditione resoluuntur. Item pondero in eisdem verbis; si conditio sequentis extiterit. Quod conditio, sub qua transfertur legatum, sequentis est legati, hoc est, secundi, non primi, secundúmque solummodo afficitur. Primum itaque remanet purum, licet resolutioni obnoxium, vt supra dixi. Et hactenus de his, quae sunt equidem subtilia, & notanda ad titulum, ff. de adimend. & transferend. legat. nec alibi ita dilucide explicantur: atque euincunt concludenter, legatum de quo in praesenti agitur, purum omnino fuisse respectu legatariae, eique iure optimo solutum, & traditum, nec ad haeredes testatoris, ad quos translatum fuit sub illis conditionibus, pertinere potuisse, nisi in earum, vel alterius existentiam. Nunc verbo dubium praecipuum in Senatu Hispalensi non mediocriter controuersum (sed nunc accuratius discussum, & resolutum) agitandum est, vtrum inquam partes illae duae deficientes duorum heredum, qui pendentibus illis conditionibus decesserunt, pertineant duntaxat ad superstitem, cum residua parte illum tangente, an vero ad ipsorum duorum haeredum defunctorum haeredes, vel apud ipsam legatariam remaneant. Et quidem prima facie, pro eisdem haeredum haeredibus, vt scilicet substitutio conditionalis transmittatur ad eos, & veniant etiam mediati in substitutionibus, & fideicommissis haeredum appellatione; sequentia fortiter astringere videntur fundamenta;[sect. 24] inprimis, quod haeredis appellatione continentur, & veniunt omnes haeredes in infinitum, l. qui per successionem, cum ibi notatis per Decium, & Cagnolum, ff. de regulis iuris, l. haeredis appellatione, & l. sciendum ff. de verborum significatione, quia haeres haeredis, dicitur haeres defuncti testatoris, l. finali, C. de haered. institu. & latius exornarunt, atque comprobarunt Socinus iunior, in cons. 54. numero primo,[sect. 25] lib. quarto. Hippolyt. Riminald. in cons. 252. numero 3. & numero 22. libro 3. qui etiam citat textum, in annalibus C. de legatis. Vbi dicit Imperator, in annalibus legatis, & fideicommissis, quae testator non solum ceterae personae, sed etiam eius haeredibus praestari voluit, eorum exactionem omnibus haeredibus, & eorum haeredum haeredibus conseruari per voluntatem testatorum praecipimus: pater enim. quod ille textus vult, fideicommissum pertinere ad quoscunque haeredes haeredum, sine vlla distinctione, nunquid sint immediati, vel mediati: & ita istum texum ad hoc propositum citat Baldus, in d.l. finali, oppositione 4. C. de haered. institut. vbi notabiliter docet, quod vbicunque fit mentio haeredis recipientis, seu eius, in quem verba diriguntur, intelligitur de omni haerede, & sic tam mediato, quam immediato, tam extraneo, quam sanguinis, & descendente. Et Baldi decisionem sequuntur Cumananus, Alex. Decius, Bertrandus, & alij, quos refert Riminald. praecitato numero 23. & exornat numero 26. 27. & 28. dicens post alios multos Authores, quod appellatione haeredum regulariter in quacunque dispositione veniunt omnes haeredes in infinitum, & per consequens venit haeres haeredis, ex iuribus citatis, potissime dicta l. qui per successionem, vbi dicitur: quod qui per successionem quamuis longissimam defuncto haeredes extiterint, non minus haeredes intelliguntur, quam qui principaliter, id est immediate, secundum Albericum, & Cagnolum haeredes extiterint: & quod hoc confirmat Cephalus, relatus ibi numero 27. dicens, hoc procedere necessitate successionis, iuxta textum cum Glossa, in l. prima, §. 1. ff. vt legator, nomine caueat. haeres enim primus immediatus iura, quae sibi actiue, & passiue competebant, transfert in suum successorem, vt per Tiraquel. quem eodem numero 27. Riminaldus ipse recenset, & concludit num. 28. dicti consilij 252. quod primus haeres, & haeres haeredis, ambo sunt haeredes defuncti vere & proprie, secundum communem opinionem, vt testantur quamplurimi Authores, ibi commemorati: Iacobus Menochius, lib. 4. praesumptione 201. numero 105. Franciscus Viuius, decisione 20. per totam, libro primo: vbi late, quod haeres haeredis, dicitur testatoris haeres, & quando id procedat: Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclusion. iuris, tomo 4. littera H. conclusione 64. per totum, folio 277. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 32. numero 60. vbi etiam citat textum, in l. 3. §. finali, ff. de petitione haereditatis, & in l. quamuis, ff. ad Trebellianum, & latius explicat, an, & quando haeredum appellatione, contineantur, & veniant omnes haeredes in infinitum. Prout etiam late explicarunt Authores nonnulli, a me commemorati in commentarijs de vsufructu, cap. 61. numero 29. vnde cum dicta quantitas 1500. ducatorum, de qua agitur, debeat reuerti ad haeredes testatoris, si legataria liberos non habuerit, aut religionem ingressa fuerit; videbatur dicendum, quod etiam haeredes duorum haeredum defunctorum pro rata admittantur: atque ideo etiam, quia haeres repraesentat personam defuncti, & eadem reputatur, authent. de iureiur. a moriende praestito, &[sect. 26] latius explicat Card. Dominicus Thuscus, tomo 4. littera H. conclusione 49. per totam. fol. 233. Secundo deinde facit, quod cum haeres decedit,[sect. 27] eius haeres tenetur soluere legata, que per testatorem a primo haerede relicta fuere; quia omnes haeredes successiue grauati intelliguntur, l. legato, ff. de condit. & demonst. & casus est in l. annuam, ff. de annuis legat. Vt per Corneum, in cons. 69. per totum, lib. 4. Peregrinum, de fideicommissis, art. 32. num. 67. Menoc. lib. 4. praesumptione 108. Fachineum, controuers. lib. 5. cap. 39. ergo vt aequalitas seruetur, pari iure ad eum pertinebunt illa legata, quae ad primum haeredem peruentura essent, si ipse viueret. Rursus & tertio facit, quia ad dictam quantitatem 1500. ducarorum, haeredes testatoris veniunt ex fideicommissio per ipsum testatorem ordinato post[sect. 28] mortem dictae legatariae, & dicunt Doctores, quod per fideicommissum succeditur testatori, l. cohaeredi, §. cum filiae: vbi omnes Interpretes notarunt, ff. de vulg. & pup. substitu. & ideo verisimiliter credendum est, quod testator voluerit, haeredum defunctorum haeredes admitti pro sua parte cum haerede superstite, quemadmodum haeredes ipsi admittentur; sicuti in terminis casus praesentis argumentatur Socinus iunior, in cons. 54. num. 6. & 7. lib. 4. vbi latius comprobat, & ante ipsum, Castrensis (quem non citat) in cons. 64. in principio. lib. 2. Quarto praeterea facit textus, in l. prima, C. quo[sect. 29]rum legatorum, qui etiam in fortioribus terminis videtur haeredum defunctorum haeredes tueri; vtpote cum secundum Baldum ibidem, non obscure probet, quod dispositio loquens de scriptis haeredibus, habet etiam locum in haeredibus scripti haeredis, quia llicet sint scripti in testamento, tamen pro scriptis habentur, quia succedunt in locum eius, qui scriptus fuit: quod etiam ex eo textu post Baldum firmarunt Corneus, in cons. 69. Quamquam in hac consultatione, colum. tertia, volumine quarto. Iason. in l. finali, colum. secunda, versic. Quarto extendit istam regulam, C. de haered. instit. vbi firmat, quod sub nomine scripti haeredis, venit haeres haeredis, & Cagnolus, in dict. l. qui per successionem, numero septimo, ff. de regulis iuris. Quinto etiam pro eadem parte vrgere videntur[sect. 30] quorundam interpretum, in eisdem fere, in quibus versamut terminis, consultationes, & resolutiones, ipsi namque in casibus ibi propositis, non dubitarunt asserere, substitutiones, & fideicommissa conditionalia transmitti ad haeredum haeredes, cum alicuius haeredes vocati reperiuntur. Et primo equidem loco Alex. in cons. 36. quod est repetitum in cons. 49. volumine 6. & in cons. 173. colum. finali, volum. 5. id aperte tradidit, ibi etenim testatrix, Mabiliam filiam instituit, & siquando Mabilia decesserit, substituit ei partem ipsius testatricis, & casu quo ille praemoreretur voluit, quod bona deuenirent ad haeredes ipsius Ioannis: contigit, quod dictus Ioannes decessit relictis haeredibus Maxima, & Blanca filiabus suis, & sororibus dictae testatricis, quae fuerunt haeredes immediatae Ioannis: decessit Blanca relictis haeredibus Gnesia, & Vanucha, postremo loco in casu Alex. decessit Mabilia ab illa testatrice instituta, & concludit Alex. Gnesiam, & Vanucham haeredes Blancae haeredis Ioan. concurrere cum Maxima eiusdem haerede proxima, licet illae fuerint haeredes mediatae dicti Ioan. cum verba testamenti dicerent, quod praemoriente Ioan. bona deuenirent ad eius haeredes: Gnesia namque, & Vanuchia haeredes Blancae haeredis Ioannis, dicuntur fuisse haeredes ipsius Ioannis, vt latius per Alex. & vltra eum, sic etiam determinat in alio casu Bertrandus, in cons. 148. Ponitur in facto, lib. 2. vbi Guilielmo, & Bono filijs institutis, si sine liberis decederent, substituta fuerat Maragda testatoris vxor. Deinde, nata Margareta filia testatoris, viuente Gonono, decesserat Maragda, relicta Margareta, quae subinde decesserat institutis Ioanne, & Claudio filijs suis, demúmque decesserat Gononus, primo grauatus sine filijs. Concludit Bertrandus, quod cum tempore mortis dicti Gononi, superessent dicti Ioannes, & Claudius filij & haeredes dictae Margaretae praemortuae; eos inuitatos censerit, quia licet non fuerint haeredes immediati dictae Maragdae, fuerunt tamen haeredes mediati: cum essent haeeredes dictae Margaretae haeredis eiusdem Maragdae; quia heres heredis, est testatoris heres vt ipse Bertrandus expendit: Vnde videtur testator inuitasse omnes heredes dictae Maragdae; & sic non solum haeredes primi gradus, hoc est immediatos, sed etiam haeredes haeredum: & hoc idem confirmat Cephalus, in consilio 393. numero 66. libro tertio. Sic denique, & in alio casu simili contendit, & erudite admodum comprobat Hippolytus Riminaldus, in consilio 292. fere per totum, libro tertio ibi namque Ludouicus Columbus Mutinensis instituit. D. Columbam nurum suam, quam grauauit post eius mortem restituere tertiam partem suae haereditatis D. Ludouicae eius testatoris nepti, vel eius filijs masculis vel faeminis, vel eiusdem haeredibus: residuum vero, de quo non quaeritur, alijs neptibus ex filijs eius testatoris praemortuis. D. Ludou. nupsit illustri D. Baptismo Strocio, & illo instituto posteat decessit, qui moriens instituit illustrem Comitem Hippolytum Strocium nepotem suum: & hoc casu proposito, Riminaldus fundat, & respondet, quod cum D. Ludou. testator grauauerit D. Columbam restituere tertiam partem haereditatis D. Ludouicae, vel eiusdem haeredibus, & sic fecerint mentionem haeredum dictae D. Ludouicae, in quam verba dirigebantur, quod venire debeat Comes Hippolytus haeres D. Baptistini haeredis D. Ludouicae: & consequenter, quod substitutiones, & fideicommissa conditionalia transmittuntur ad haeredum haeredes, cum alicuius haeredes vocati reperiuntur. Facit etiam sexto & vltimo loco id quod in for[sect. 31]tioribus terminis, quam nostris, in quibus haeredes testatoris simpliciter vocati fuere, aut substituti dictae legatariae; adducit, & post alios multos Authores resoluit Per. Paul. Paris. in cons. 21. num. 38. & seq. & num. 44. & 45. lib. 2. vbi inquit: quod si testator facit legatum vxori de aliquibus bonis, quousque vixerit, seu simili modo; finito tempore, bona legata consolidantur cum haereditate, & ad possidentem haereditatem transeunt, etiamsi haeres mortuus sit ante grauatum, & mentio haeredis infrascripti fieret: & reddit rationem, quia non videtur esse habitus respectus ad personam haeredis, sed potius ad ipsam haereditatem; quo casu licet haeres praemoriatur, tamen consolidatio fit in ipsa proprietate, & inquit: quod illa verba, infrascripto haeredi, possunt capi dupliciter, taxatiue & dispositiue, item & demonstratiue capiuntur, vt in l. finali, §. Titia, ff. de liberatione legata; vnde capiendo dicta verba, infrascripto haeredi, demonstratiue, esto quod haeres praemortuus fuisset, tamen finito tempore consolidatio fit in ipsa haereditate; & cessant obiectiones, quod legatum, aut fideicommissum conditionale non transmittatur, praemortuo haerede ante grauatum; nam cum istud legatum fuerit temporale; finito tempore, iure consolidationis, non transmissionis reuertitur ad illum, penes quem reperitur haereditas, prout ipse Paris. concludit: & id ipsum tenuisse Bartolum, Baldum, Paul. Socin. sen. Corneum, Rubeum Alex. & Cephalum testatur Marc. Anton. Pereg. de fideicommissis, art. 32. num. 78. qui in eam ipsam sententiam procliuior est, tribus quibus adducitur rationibus in illo articulo, quando scilicet legata relinquuntur ad vitam legatarij, & post eius mortem haeres substituitur: duas etenim recenset sententias, & opiniones, & reiecta Pauli Castrensis, Alex. Pic. & Ruini resolutione, quod substitutio de persona haeredis post mortem legatarij, conditionalis redditur, ac idcirco expirant, praeobeunte haerede, concludit, quod sibi in casu de facto magis placuit Bartoli, Baldi, Pauli, Cornei, Rubei, Alexand. Cephali, vtriusque Socini, & Parisij, in loco nunc relato, sententia, quod praeobeunte haerede, reuersio concedatur in casu praedicto, nec dicatur defecta conditio. Ration prima est, quia maior impropriatio effect, vt temporale relictum, reddatur perpetuum, contra regulam, l. statu liberum, §. primo. ff. de legat. 2. quam quod haeredis nomen, haeredem haeredis contineat, id enim est secundum iuris regulas, iuxta decisionem dict. l. final. C. de haered. instituend. cum concordantibus eius. Rurs. & secunda ratio est; quod legatum temporale sit perpetuum. repugnat testatoris expressa voluntas: quod autem substitutio de haerede, haeredis haeredem complectatur, vel non, voluntas expressa testatoris non contradicit. Denique, & tertia ratio est, quia dum testator temporaliter ad vitam, rem alicui legat, si aliud non diceret, post mortem illius res reuertetur ad haeredem suum, & ad haeredem haeredis; dum ergo temporaliter ad vitam legat, & adiicit, vt post mortem reuertatur ad haeredem, exprimit, quod tacite inerat, ac ideo expressio illa nihil operatur, l. tertia, ff. de legat. 1. & quia illa expressio de haerede, potest videri facta gratia dubitationis tollendae, scilicet ne testator voluerit, rem legatam ad alium reuerti, quam ad eum, qui sustinet ius haeredis, ideoque expressio illa nihil noceat, ex l. que dubitationis: cum vulgatis, ff. de regul. iur. & hactenus Peregrinus, cuius rationes, & pars illa, quam sustinet, non mediocriter adiuuant haeredum praedefunctorum haeredes in casu proposito. Diligentius tamen considerando, & superioribus omnibus minime refragantibus, probabiliorem, magisque veram existimamus conclusionem illam, quam Senatus Hispalensis definitiue probauit, & decidendo casum, in initio huiusce cap. adductum, qui ex facto occurrebat, amplexus est; videlicet, haeredibus te[sect. 33]statoris substitutis post mortem alicuius legatarij, aut grauato legatario ipso, post mortem suam, aut si sine liberis decesserit, rem sibi legatam, haeredibus restituere, admitti tantum haeredem institutum superstitem ad totam rem integraliter, & haeredum praemortuorum haeredes excludi, etiam pro rata: atque ita in terminis praedictis, substitutionem conditionalem non transmitti ad haeredum haeredes, Senatus autem definitio, & resolutio, iuris rationi conuenit, & receptioribus interpretum nostrorum placitis, atque ex sequentibus comprobatur fundamentis & rationibus. Et primum quidem ex eo, quod ab initio huiusce cap. saepe repetitum est, videlicet, dictum legatum 1500. ducatorum, de quo agimus, respectu haeredum conditionale fuisse, quamuis respectu D. Franc. legatariae purum; fuit namque eisdem relictum in euentum alicuius ex duabus illis conditionibus, per testatorem appositis. Certi, autem, atque indubitati iuris est, quod fideicommissum conditionale, vel in diem incertum, non cedit, nisi adueniente conditione, vel die incerta: si interim decedat fidei[sect. 34]commissarius, non transmittitur, sed fit locus substituto: & id ipsum in lega: is obseruatur aequaliter; sicuti longa serie, & quamplurimorum Interpretum allegatione comprobaui cap. praecedenti, ex num. 57. cum pluribus seq. & exornarunt Menochius, lib. 4. praesumptione 201. ex num. 67. cum multis seqq. Ludou. a Peguera, decisione 102. ex num. 1. casum seq. qui allegat iura quamplurima, & maxime textum, in l. vnica. §. sin autem aliquid sub conditione, C. de caducis tollend. & in §. & cum triplici, cum seq. eiusd. l. & inquit, eam conclusionem procedere, tam in legato, & fideicommisso, quam in substitutione; & triplicem rationem adducit, quare fideicommissum conditionale non transmittatur. Idem Peguera, decisione 116. num. vigesimo secundo, & seq. Francisc. Viuius decis. 300. & decis. 398. parte 2. Andr. Fachineus, in cons. 93. lib. 1. Anton. Fabrum. Hippolyt. Riminald. Pedrocham, Cardinalem Thuscum, & alios quamplurimos, sciens, consultoque praetermitto, quonuam dicto cap. praecedenti commemoraui eos, & hanc materiam explicaui. Cum igitur pendente adhuc conditione, & ante emissam professionem a dicta D. Francisca, cui 1500. ducatorum legatum factum fuisse dignoscitur, duo ex tribus illis haeredibus, a testatore institutis, decesserint; planum equidem redditur, haeredum praedefunctorum haeredes non potuisse spem conditionalis legati, vel fideicommissi ad haeredes suos transmittere, sed ex iure accrescendi, seu potius non decrescendi, totum legatum pertinere ad haeredem alterum superstitem, qui partes vacantes, velut proprias praeoccupat; iuxta textum, in l. vnica, § hoc ita tam varie, & in §. sin vero non omnes, C. de caducis tollend. & in §. si eadem res, Institut. de legat. supponendo pro inductione[sect. 35] illius, quod legatum potest fieri haeredi a legatario post certum tempus, vt in l. si a me, ff. ad l. falcid. & in l. Titia, cum testamento, §. Titia, ff. de legat. 2. tradit Paris. in cons. vigesimo primo, num. 40. lib. 2. expressius tamen, quum in dicto §. sin autem aliquid sub conditione, statuitur in l. 34. titulo non, partita sexta, ibi enim agitur de legato conditionali pluribus relicto, & deciditur, partes defunctorum, siue legatariorum, siue haeredum, ad suos haeredes non transmitti, sed integrum coniuncto superstiti acquiri; vt constat, dum dicitur: quod si legatum est purum, vel in in diem certum, mortuo testatore, dominium rei sic legatae, transit in legatarium, & transmittit illud ad haeredem suum post mortem testatoris, etsi ante aditam haereditatem decedat legatarius. Si vero legatum sit conditionale, moriens legatarius ante conditionis existentiam, non transmitti, immo remanet legatum apud haeredem testatoris: nisi legatarius habuerit conniunctum, vel substitutum, tunc etenim impleta postea conditione admittitur substitutus, vel coniunctus, in haec verba. Fueras ende, si aquel. a quien fuesse fecha la manda so condicion, ouiesse companero, a quien fuesse mandada con de so vno alguna cosa, o si ouiesse sustituti en ella, ca en qualquier destas dos cosas, obra la manda el companero, o el sostituto de finado, e no el heredero del testador, si despues se cumpliesse la condicion, que fuesse puesta en la manda. Et quod attinet ad legatarios, latius comprobatur infra, ad finem huius cap. & ad secundam Senatus Hispalensis definitionem. Quoad haeredes vero, ex his, quae post alios multos Authores explicauit Antonius Pichard. ad dict. l. §. si eadem res 9. de legat. num. 28. & 31. Secundo deinde pro eadem parte vrget textus notabilis, in l. causae. §. Pomponius, ff. de minoribus vbi re legata Titio, & post Titij mortem substituto haerede testatoris, si interim haeres scriptus decedat, res illa non debetur haeredibus haeredis, sed euanescit substitutio, & res illa penes Titium remanet: ita Baldus per illum textum ibi, Alexander, in l. qui liberis, §. hac verba numero tertio, ff. de vulg. & pup. subst. Hieronymus Gabriel, in cons. 132. numero 28. libro 1. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 32. numero 75. qui inquit, rationem esse, quia testator videtur sensisse de haerede scripto, cui affectus fuit, ideo defuncto eo pendente conditione, non transmittitur relictum; dicto §. sin autem aliquid sub conditione; & vltra Pereg. id ipsum notarunt Leand. Galganet. de condit. & demonst. 1. parte, cap. 1. quaest. 10. maxime n. 3. Azeued. in cons. 2. n. 19. Card. Thusc. tom. 4. littera H. conclus. 64. n. 13. fol. 270. Menoch. lib. 4. praesump. 201. n. 70. vbi post Baldum, Cast. Alex. Corn. Iason. Crotum, Decium, & Zanch. inquit, quod si testator ita dixit, Relinquo centum nepoti meo, & eo decendente sine liberis, illa centum reuert. ad haered. vniuersalem; hoc in casu, si haeres vniuersalis decedat ante nepotem illum, legatarium, vel fideicommissarium; haeres ille non trasmittit ad suos haeredes, quae decisio specifice decidit casum praesentem (vt vides) nec differt ab eo ideo, quod tres fuissent haeredes instituti in praesenti, & duobus praedefunctis, vnus mansisset; siquidem respectu transmissionis, vt transmitti inquam legatum, aut fideicommissum conditionale ad haeredes non possit, nihil intersit, nec differat, an vnus, vel plures instituti, aut defuncti fuerint; immo altero praemortuo, fortior militet ratio, vt ad superstitem haeredem legatum integrum pertineat; sicuti ex Peregrini obseruatione, inferius notabitur; quam vno duntaxat instituto, qui legatario praedecedat, quod penes legatarium ipsum permaneat: & in eodem proposito confert Iacobi Menoch. lib. 4. d. praesump. 201. n. 105. & in cons. 333. n. 40. lib. 4. post[sect. 37] Alex. Socin. iun. & Zanch. resolutio, atque obseruatio illa, quod sit testator ita dixit, si Caius filius meus haeres institutus, decesserit sine filijs, substituto haeredes Sempronij; tunc equidem, etiam si primus, vel secundus haeres Sempronij decedat ante Caium filium haeredem institutum, tamen fideicommissum transmittitur ad alios haeredes subsequentes; quia haeredis appellatione continentur omnes in infinitum, & ideo dicti posteriores haeredes, non iure transmissionis, nempe ex persona sui antecessoris, sed iure vocationis ex propria succedunt. Ecce vbi substitutis haeredibus Sempronij vlteriores quidem venire non possunt ex persona sui antecessoris, quia is non transmittit (quod contendimus) sed ex propria persona iure vocationis, quae vocatio deficit in casu praesenti; quia testatoris tantum haeredes, non vlteriores vocantur. Addiderim etiam vltra Menoch. eo quidem in casu, substitutis haeredibus Sempronij & sic personis incertis, & incognitis, nullam in testatore respectu haeredum ipsius Sempronij affectionem considerari potuisse, & ideo eandem militare in alijs haeredibus vlterioribus rationem, quam in primis; quae in terminis nostris non militat; sicuti ex Hippolyto Riminaldo, Pereg. & alijs Authoribus, ad solutionem quinti argumenti tradendum est infra. Rursus & tertio loco pro ipsa parte vrget decisio,[sect. 38] quam ponit in terminis substitutionis, Ancharan. in cons. 130. pro & contra, dicens, quod haeredes haeredum non veniunt ex iudicio primi testatoris substituentis haeredes talis; ergo non dicuntur haeredes testatoris quoad substitutionem, qua vocati fuerunt haeredes talis, l. qui liberis, §. haec verba, ff. de vulg. & pup. substit. Bald. dicit: quod si verbum haeres, pro[sect. 39]fertur ab homine in substitutione, intelligitur de primo haerede, vt ibi; si a lege, intelligitur de vlteriori, l. 2. & 3. ff. de petitione haered. Ratióque differen[sect. 40]tiae ea est, quia quando profertur ab homine in substitutione, consideratur modus, & voluntas testatoris, l. in condit. primum locum, ff. de cond. & demonst. hec autem voluntas ex affectione colligitur. Sed certum est quod testator non habet affectionem ad eos,[sect. 41] qui non vocantur iudicio suo, sed extrinsecus; l. si fuerit, §. final cum l. seq. ff. de legat. 3. Vnde merito substitutio testatoris non intelligitur de quolibet, sed de eo, quem testator honorauit, non de eo qui postea casu succedit; sed quando lex profert haeredis verbum, non profert respectu alicuius affectionis, quam habet ad aliquam personam certam, sed ponderata solum ratione, quae venit ex nomine appellatiuo, ideo refertur ad omnes, secundum Bald. háncque rationem affectionis etiam ponderabat Bartol. ibi dum respondet l. 2. ff. de in rem verso, dicens. Quod quando quis venit directe ex substitutione, consideratur[sect. 42] affectio testatoris, quae non cadit in eum, qui venit per obliquum. Idémque sentit in solutione contrarij in l. si quis cum testament. ff. de iur. codicil. vbi dicit: quod quando verbum haered. refertur ad eos, quos testator vult honorare, non refertur ad illum, in quem testator nullam habeat affectionem. Idemque dicit in vers. vltim. hunc §. vbi dicit, quod licet sub nomine appellatiuo, quisquis mihi erit haeres, non fiat transitus ad alienos successores: quia licet succedant in nomine appellatiuo haeredes, non tamen in affectione testatoris. Concordant ergo Bart. & Bald. quod ad substitutionem factam sub nomine haered. non admittuntur alij, qui non testatoris iudicio, sed fortuito, & per obliquum ad eius haereditatem veniunt; quia ista relicta fiunt ob merita, l. nec adiecit, ff. pro socio: quae merita non cadunt in ignotos, vt sunt haeredes haeredum talis; & hoc etiam sentit Bald. in l. finali, C. de haered. instituend. in solutione contra[sect. 43]rij dict. §. haec verba, dicit enim, quod regula dictae l. final. loquitur in his, quae transcunt ad haeredes haeredis, sed in his, quae non transeunt, vt in substitutione conditionali, secus est; vt in dicto §. haec verba, in quo testatoris affectio dirigebatur ad certos haeredes venientes ex eius iudicio, ideo non transit ad alios, vt Bald. concludit in tertio contrario. Et per hanc solutionem tollitur contrarium dictae[sect. 44] l. qui per successionem, vt inquit Hyppolit. Riminald. Iunior, dict. cons. num. 12. lib. 3. nam debet intelligi, cum verbum haeres, profertur super rebus transmissibilibus ad haeredes; secus in re non transmissibili, vt in substitutione conditionali, l. si ex pluribus, ff. de suis & legitimis haered. & per Ancharanum, & Cagnolum ibi relatos. Quorum quoque sententia confirmari posse vide[sect. 45]tur, ex doctrina Ioannis Andreae, in addit. ad Speculat. in titulo de de testamentis, §. inprimis, in vltim. addition. circa finem, nam in quaestione per eum formata, erat facta substitutio per illa verba, si aliquem meorum haered. quae volunt quod restringatur ad praesentialiter institutos, l. si ita, ff. de auro & argento, propterea subiungit, quod illud fideicommissum sub conditione relictum, non respicit haeredes haeredum, sed restringatur, vt verba sonant, ad haeredes de praesenti nominatos in testamento: & illam decisionem Ioan. Andreae refert, & sequitur Natta, in consilio 191. numero 12. quibus infertur ad casum nostrum, quod substitutio facta in dicta quantitate 1590. ducatorum, in fraudem haeredum dicti testatoris, velut ab homine prolata, debeat intelligi de primis haeredibus testatoris ipsius, & ab ipso in testamento nominatis, eiúsque iudicio venientibus; non autem de haeredibus eorundem haeredum, vt pote ex illius affectione non venientibus, nec ab ipso nominatis, iuxta superiores Authores, qui specifice nostram hanc resolutionem, & Senatus decisionem confirmant. Quarto praeterea, atque in eisdem, in quibus ver[sect. 46]samur, terminis faciunt resolutiones, atque obseruationes Marc. Antonij. Peregrin. in commentarijs de fideicommissis, art. 32. ex n. 60. cum seq. vsq. ad n. 75. quo loci, primum is Author inquirit, vtrum haeredum mentio, de primis, an vero de haeredum haeredibus, & deinceps in infinitum intelligatur? Et inquit, iura pro regula constituere, quae de omnibus intelligitur: deinde in fine num. 62. articulum istum siue quaestionem diuidi in duas principales considerationes: Prima est, cum haeredis nomen profertur ab homine: Secunda, cum profertur a lege. Primam autem partem subdiuidit in tres, nam quandoque fit mentio haeredum illius, in quem dirigitur dispositio; interdum vero fit mentio haeredum alicuius tertij defuncti, aliquando autem de haeredibus ipsius disponentis. In prima autem consideratione, cum mentio fit de haeerede illius in quem dirigitur dispositio, & cui facta fuit prouisio; post Bartolum, duas constituit conclusiones an scilicet versemur in re, sui natura transmissibili ad haeredes, vel non, vt latius ibi ex n. 63. & tribus seqq. In secundo autem casu, cum fit mentio haeredum alicuius Tertij iam defuncti, quod de primis ipsi testatori cognitis, videtur facta dispositio, ac idcirco vlteriores non continentur, veluti non ex illius iudicio vocati: & quod ita consulit per pulchras rationes Ancharan. dict. cons. 130. pro & contra. Et est vera eius consulatio, quamuis non bene animaduersis terminis illius consulationis non recte illum reprehenderit Riminal. iunior, in cons. 252. n. 32. lib. 3. (vete tamen vt ego arbitror) recte Ancharan. percipit, atque explicat Riminal. & cum iudicio distinguit, prout inferius videbitur; nec potest dispositio ad primos haeredes restringi, cum ad haerdes disponentis non refertur, prout statim dicetur etiam.) In tertio autem casu, cum dispositio refertur ad haeredes disponentis, adhuc subdiuidere oportere (inquit Pereg. ipse n. 67. nam quandoque testator gra[sect. 47]uat haeredem, quandoque prouidet. In primo casu, cum procedit grauando, siquidem primum haeredem, quem magis dilexit, & sibi cognitum grauauit, fortius successorem incognitum, & sibi minus dilectum grauasse praesumitur, ideoque omnes haeredes testatoris successiue grauati intelliguntur, in causa l. in annalibus, C. de legat. & l. annuam, ff. de annu. legat. vt latius ibi comprobat & limitat, n. 68. nisi testator[sect. 48] conditionaliter de haeredibus sui expresserit, tunc namque restringitur ad institutos: vel nisi expresse, aut relatiue testator ad haeredes institutos nominati se retu[sect. 49]lerit; quia dictum fuisset, dicti mei haered. supra scrip. infra scripti, ipsi haeredes, & similia, prout ibi obseruat n. 69. & alijs modis limitat n. 70. & 71. Si vero[sect. 50] prouisio facta si per testatorem haeredi suo, & sic cum prouidendo procedit (qui est ipse casus praesens, de quo in Senatus controuertebatur,) tunc inquit, n. 72. in contractibus omnes haeredes absolute contineri; primos, & vlteriores in infinitum, prout ibi comprobat; in testamentis autem, prouisio facta per testatorem haeredi suo, quod referrur ad haeredem haeredis, vel ad patrem, aut dominum, qui ex persona filij, aut serui factus sit haeres; resoluit ibid. n. 74. Et in inquit, causum esse in l. cum filio, & in l. quis liberis. §. haec. verba, ff. de vulg. & pup. subst. & in l. sciendum, ff. de verb. significat. Et quod rationes diuersae redduntur, nam in dict. §. haec verba, dicitur, Quia hi ex iudicio testatoris non veniunt, in dicta l. sciendum, dicitur, Quia incertus est haeres. Rationes autem istae (adijcit Pereg, idem,) in facti verae sunt, quia haeres haeredis, item dominus, & pater, non veniunt ex iudicio testatoris, sed ex lege, vel ex ordinatione haeredis scripti. Item sunt incerti haeredes testatori, quia multipliciter contingere potuisset, quod non succederent, sicut Alciatus declarat in dict. l. sciend. Non autem superioribus rationibus animus quiescit, (concludit ipsemet Pereg.) ideoque dicendum, quod cum testator prouidet haeredi suo, prouisio facta existimatur ob affectionem in eius personam, ideo ad haeredem scriptum restringitur, & ad illius haeredes non profertur, sic ex Baldo colligitur, in l. finali, in 3. oppositione, & in 26. quaestione, n. 46. ex Baldo ipso, & Bartol. in dict. §. haec verba, in primo notabili, vbi inquit, quod cum haered. verbum[sect. 51] profertur ab homine in substitutione, intelligitur de haerede scripto, quia eo casu consideratur mens testatoris, & eius voluntas, quae quidem ex affectione colligitur, l. nec adiecit, ff. pro socio, circa incognitos autem, & fortuitos heredes, nulla potest considerari affectio, l. si fuerit, ff. de legat. 3. & non est ferendus, ff. de transact. merito ideo testatoris prouisio de haerede scripto, nó de fortuito intelligitur. Quam etiam rationé post Bart. & Bald. tradiderunt Cuman. Alex. & Iason. in. d. §. haec verba. Ancharan. d. cons. 130. propterea decedente illo ante casum: substitutio euanescit, sicut ibid. pro ratione subiungit Imolo. Et hactenus Pereg. qui ex mente communi (vt vides) aperte[sect. 52] decidit casum nostrum, & Senatus decisionem comprobat concludenter, & id ipsum tradiderunt Hieronym, Gabr. in cons. 132. num. 28. Card. Mant. de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. in finalib. verbis, vbi citat dictum Ancharan. cons. 130. & in eisdem terminis inquit, per text. in dicto §. haec verba, quod haered. appellatione, non continentur, nec veniunt haeredum haeredes, quando affectio testatoris dirigitur ad certos haeredes venientes ex eius iudicio. Et Manticam refero quoque infra, ad solutionem tertij argumenti, in fine. Simon de Praet. de interpret. vltim. volunt. lib. 3. solut. 5. num. 25. & 27. fol. 18. maxime in illis verbis: Quia affectio testatoris extensa erat ad cerium haeredem, non intelligitur de alio, & ibi, secus, quando testator mentionem fecit de haeredibus proprijs, & c. Card. Thusc. practi. conclus. iur. tomo 4. lit. tera H. conclus. 64. num. 24. fol. 271. in illis verbis: Limita, quia haeres haeredis non venit, quando dictum fuit, infrascriptos haeredes, vel quando de haerede testatoris fit mentio, Alex. cons. 173. in fine lib. 5. Hippol. Riminald. dicto cons. 252. num. 38. & 39. lib. 3. qui quando facta est mentio de haeredibus testatoris a tetestatore ipso, substitutionem conditionalem non transmitti in haeredis haeredes, non modo pracitatis numeris, & alijs referendis infra, sed etiam per totum consilium resoluit; & in fauorem huius partis decidit istum casum, prout notabitur inferius ad solutionem argumentorum. Denique & vltimo loco, in fortioribus quoque terminis, quando scilicet non simpliciter res legatur, sed ad vitam legatarij relinquitur, & post mortem eius substituitur haeres; casum praesentem, in quo sim[sect. 53]pliciter res reliquitur haeredibus in euentum alicuius ex illis duabus conditionibus; decidit M. Ant. Pereg. de fideicommissis, dicto articulo 32. num. 78. in finalibus verbis: nam cum adduxisset duas opiniones contrarias in eo dubio, an scilicet legata relicta ad vitam legatarij, & post eius mortem substituto haerede, conditionalia sint, nécne; tandem procliuior est in eam sententiam, quod legatum transmittatur ad haeredum haeredes, vt supra dictum fuit, & inferius dicetur; Attamen quod si hoc casu fuissent plures haeredes scripti, & vnus ex eis superesset, ille admitteretur integraliter ad totam rem legatam, & caeteris, hoc est, haeredum haeredibus, praeferri deberet. Quod (vt dixi) in fortioribus, atque strictis magis terminis, disceptationem diluit propositam. Nec obstant fundamenta illa omnia, quae pro contraria parte, quod scilicet substitutio conditionalis transmittatur ad haeredum defunctorum haeredes, adducta, atque ponderata fuere superius. Non obstat[sect. 54] primum, pro cuius resolutione, atque explicatione; reuocanda erunt in memoriam, atque repetenda ea, quae ad fundamenta partis secundae, ex n. 38. cum seq. expendi supra, & inferius dicentur ad solutionem quinti argumenti; vbi dilucide explicatur, nunquid appellatione haeredum in substitutionibus, & fideicommissis veniat haeredis? & differentia constituitur inter heredem ipsius testatoris, & haeredem alterius, in quem verba diriguntur; vt primo casu dispositio intelligatur stricte de primo haerede; secundo, secus. Deinde, quod regula dictae l. final. C. de haered. instit. procedit, & loquitur in his, quae transeuntad haereddes haeredis; sed in his non transeunt, vt in substitutione conditionali, secus est, vt quando affectio testatoris dirigitur ad certos haeredes, veniente ex eius iudicio, & ideo non transit ad alios, vt latius ibi. Rursus, cum dispositio refertur ad haeredem disponentis, siue testatoris ipsius, distinguendum fore, an testator grauer haeredem, an ei prouideat, provt latius quoque per Peregrinum ibi relatum. Denique, & ea praelegenda, quae Tiraq. Mantica, Simon de Praetis, Lofredus, Ant. Gomez. Carolus de Tapia, Hippol. Riminald. & Alex. Rauden. a me commemorati in tractatu de vsufructu, c. 16. n. 29. & Thuscus, tom. 4. littera 1. concl. 64. fol. 270. in proposito articulo tradiderunt, ex ipsis namque deducitur etiam, in casu praesenti, & in materia fideicommissi, & substitutionis, non vrgere argumentum pro contraria parte ponderatum. Non obstant etiam ea, quae dicta fuere ad secundum. Quibus vt specifice respondeatur, repetenda quoque erunt ea, quae ad fundamenta eiusdem partis secundae, ex n. 46. cum seq. adnotata, atque scripta reliqui supra. Multum scilicet interesse, cum dispositio refertur ad haeredem disponentis, an testator grauauerit haeredem, vel eidem prouideat. In primo namque casu, cum procedit grauando, omnes etiam eius haeredes, quamuis vlteriores grauasse praesumitur, ne primus haere magis dilectus, & sibi cognitus, deterioris sit conditionis, quam incognitus, & non dilectus: sicuti ex Peregr. d.a. 32. n. 67. tradidi ibidem, qui ipse alio[sect. 55] simili confirmat, quod legata scilicet ab instituto relicta, ea ipsa ratione a substituto repetita praesumuntur; provt latius ostendit, & alias rationes adducit Menochius, lib. 4. praesumpt. 108. per totam. maxime, n. 4. & 5. Fachineus etiam, hoc eodem argumento 2. praecitatus supra. Tertium quoque argumentum non refragatur: nam[sect. 56] quod dicitur, per fideicommissum succedi testatori, non procedit simpliciter, sed solum respectu dispositionis eius, vel mediante persona grauati, vt alias plene declarauit Socinus, iun. in cons. 126. In testamento egregij viri, n. 49. 50. & 51. lib. 1. vt ita dici possit, quod imo fideicommissarius succedit personae grauatae plerumque, vt ipse Socinus iunior contendit, in cons. 54. n. 22. lib. 4. qui & aliter respondet n. 23. videlicet argumentum procedere per praesumptiones, & coniecturas, quae obtinent in casu dubio, & vbi verba, atque praesumpta mens non repugnarent. Secus tamen, cum versamur in claris, & per quae certa, & aperta testantis voluntas apparet, sicuti accidit, cum haeredis verbum profertur ab homine in substitutione, intelligitur namque de haerede scripto, quia eo casu consideratur mens testatoris, & eius affectio, & voluntas; sicuti latius explicaui num. praecedentib. sic sane Socinus ipse iunior, praecitato cons. 54. n. 7. lib. 4. argumentum proposuit eo casu, quo par ratio, & pat affectio videtur fuisse in haeredis haerede, quae in haerede, hoc est in nepotibus ex filio defuncto, provt ibi tradit specifice: quae par affectio cessat in terminis nostris, vbi non versamur inter descendentes. Et quamuis idem Socinus, n. 23. totum fundamentum ad excludendum[sect. 57] haeredum haeredes, fecerit in eo, quod in casu sibi consulto, disposuit expresse testator, quod omnia legata, & relicta D. Catherinae, post mortem eius, perueniant ad infrascriptos suos haeredes: & ipsa bona, dictae vxori legata, ea defuncta, iure institutionis eisdem haeredibus infrascriptis reliquit. Vocatio autem infrascriptorum haeredum, personalissima sit, & non importet haeredis haeredem, vt ibidem probauit n. 12. & antea n. 9. attamen idem esse, quando affectio testatoris dirigitur ad certos haeredes, venientes ex eius iudicio; singulariter tradidit Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 8. tit. 14. in finalibus verbis, vbi aequiparat, quod de haeredibus scriptis, vel suprascriptis, mentio facta fuerit, aut quod affectio dirigatur ad certos haeredes, qui veniunt ex iudicio testatoris; & vtroque casu dicit, quod non alij, quam qui testamento scripti sunt, admittuntur: & citat quamplures Authores ita tenentes: & id ipsum tenuit etiam Simon de Praetis, lib. 3. solut. 5. n. 25. 26. & 27. fol. 18. Hippolyt. Riminaldus, in cons. 252. n. 36. & 37. lib. 3. Cardinalis Thuscus, tom. 4. littera H. concl. 64. n. 24. Non etiam obstat quartum fundamentum, quod[sect. 58] imo haeredis, aliquando venti appellatione heredis scripti; iuxta l. 1. C. quorum legatorum: quia respondetur, quod ea in lege, haeredi haeredis competit illud interdictum iure transmissionis, nam in terminis legis illius incoepit haeredi competere, vt patet ibi, non consentiente patre tuo, &c. De eo igitur transiuit in filium, & haeredem eius, cum haereditas sit successio in vniuersum ius, quod defunctus habuit: l. haereditas. ff. de regulis iur. & l. nihil aliud. ff. de verbor. signific. & declarat Corneus, in praeallegato cons. 69. 2. tol. vol. 4. dicens; quod in haeredem transit omne ius actiuum, & passiuum, & ita totaliter cessat argumentum ex d.l. 1. sed posito etiam, quod si non competisset in vita sua scripto haeredi (quia nondum legatarius occupasset) competeret haeredi eius, si tunc res legata occuparetur (quod potest tolerari, vt inquit Socin. iun. in cons. 54. n. 27. lib. 4.) dicendum erit ex ipso Socino iun quod illud toleratur ex identitate rationis: nam cum detur illud interdictum pro conseruando falcidiam, & ius eius, vt dicitur in ipsa praecitata l. 1. & falcidia etiam per haeredem haeredis possit detrahi, si per scriptum heredem detracta non fuerit, conuenit, vt etiam ei tale interdictum competat, cum etiam tunc vrgeat ratio illius. Praeterea, sumus ibi in lege, quae ex aliqua affectione non mouetur, sed ratione illa, vt debita falcidia haeredi conseruetur, vt dictum est; vnde nihil mirum, si etiam haeredi haeredis scripti competit, concurrente identitate rationis, vt iam dixi: Sed in casu praesenti agitur de dispositione testatoris, quae a sola testantis voluntate dependet, & illa solet secundum affectionem regulari, & cum voluntas in dubio illa praesumatur, quam verba important, a quorum significatione non est recedendum, nisi de contraria mente testatoris appareat, l. non aliter, in principio, ff. de leg. 3. verbum autem haeredis, cum profertur ab homine in substitutione, & fideicommisso, intelligitur de haerede scripto, quia eo casu consideratur affectio testatoris, & eius mens, & voluntas, vt latius obseruatum est num, praeced. & in terminis nostris ad text. in d.l. 1. sic respondet Socin. iun. d. cons. 54. n. 26. & 27. lib. 4. Quintum quoque fundamentum non obstat. Res[sect. 59]pondetur namque, terminos illos, in quibus Alexand. Bertrandus, & Riminaldus, in argumento relati loquuntur, diuersos esse a terminis nostris: nam cum fit mentio haeredis testatoris a testatore metipso, intelligitur stricte de primo haerede in fideicommissis, & substitutionibus; cum vero agitur de haerede, aut haeredibus alterius, in quos verba diriguntur, & qui a testatore incogniti sunt, haeredi appellatione veniunt etiam meditionalem ita concluditur, substitutionem conditionalem non transire ad haeredis haeredes, vbi haeredes testatoris, ab eo ipso substituuntur, aut vocantur. Diuersum autem, cum alterius, non testatoris haeredes inuitantur. Sic sane Alexandr. Bertrandum, & a se antea tradita, accipit, atque intelligit Hippolytus Riminaldus, dicto consil. 242. ex num. 32. cum seq. & num. 38. 39. 40. & 42. & num. 46. & num. 90. & 109. lib. 3. & discriminis ratio stat in eo, quod ex dictis supra, ex num. 41. cum seq. & num. 50. & sumptam voluntatem, quae in propriis haeredibus honoratis, & vocatis consideratur, vt alij haeredes non admittantur, cessare in haeredibus incertis, & incognitis, cum in eis nulla affectio considerari valeat quemadmodum nec in eorum haeredibus; atque ita haeredum haeredes sic admitti debeant, ac haeredes ipsi, cum omnes incogniti, & non dilecti, aut maiori affectione inuitari potuerint; sicuti ex eisdem, ibi obseruatis, elicitur; atque ex his, quaead solutionem tertij argumenti adnotaui supra, in finalibus verbis, vbi retuli Cardinalem Mantiam, de coniectur, vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. in finalibus vaerbis, qui vt haeredum haeredes non admittantur, principaliter considerat, quod affectio testatoris dirigatur ad certos haeredes, venientes ex eius iudicio; quasi secus sit, & admitti debeant haeredum haeredes; quando non dirigitur ad certos haeredes sed incertos potius, quales sunt in casibus praefatorum Authorum, & incogniti, & non venientes ex eius iudicio. Retuli etiam Simon. de Praetis, Hyppol. Riminal. Peregrin. & Thuscum, qui hoc eodem loco, ita expendi debebunt, provt ibi expenduntur, expressim namque probant distinctionem praefatam ex affectione, & iudicio testatoris deducitur, quando dirigitur ad certos, & cognitos haeredes, vel ad testatore, vel disponente non instituti. Propositam autem distinctionem saepe repetit, & erudite approbat Hippolyt. Riminald. dict. cons. 252. n. 33. 34. & 35. maxime in versic. quod ibi non venit haeres, vbi in hunc modum inquit: Quod ibi non venit haeres haeredis, quia testator habuit illa affectionem ad haeredem suum scriptum in testamento, cum ad ignotes non soleat affectio communiter haberi: quae ratio affectionis cessat in casu suo, quando testatrix substituit Ioannem, vel eius haeredes, non enim mota fuit propter affectionem, quam habuit ad haeredes dicti Ioannis ad substituendum post mortem illius. Et n. 38. ibi: Tertio repetenda pariter est solutio Baldi, in d.l. fin. opp. 4. C. de haered, instit, ad d. §. haec verba, quem sequitur Alex. ibi. & in cons. saepius citatis: quod in illo § fuerat facta mentio de haerede ipsius testatoris, at hic de haerede alterius, quorm primo casu non intelligitur de haerede haeredis, secundo secus, & ita cessat ille textus omnino. Et iterum n. 39. & 40. ibi: Distinguendum inter haeredem ipsius testatoris, & haeredem alterius, in quem verba diriguntur, vt primo casu stricte de primo haerede dumtaxat intelligatur, secundo secus. Et num. 40. ibi: At in casu nostroverbum haeredis, prolatum fuit respectu alterius, quam disponentis, nam tali casu intelligitur de quibuscunque haeredibus, primis, vel secundis, quos omnes ignorauit testator, quales essent futuri, & sic non ratione affectionis suae fuit motus, & c. Et n. 42. 43. 44. 45. & 46. ibi: Id enim contingit in eo casu, provt in dicto §. haec verba: quia testator locutus fuerat de haeredibus ipsius, non autem alterius; qualis est casus noster, unde nihil mirum si non intelligitur ibi de haeredibus haedum, at hic secus. Et iterum Riminals. ipse. num. 109. & 110. vbi in hunc modum scriptum reliquit: nam D. Ludouicus testator non fecit mentionem de haeredibus suis, sed D. Ludouicae, in quam verba sua dixerit, respectu quortum haeredum nulla versatur cognitio testatoris, nullaque affectio cadebat, vt concludit Alex. in dicto consil. 49. colum. fin. Propterea vniformis erat ratio, quod ita secundus haeres, sicut primus D. Ludouicae, ita extraneus, sicut descendens ab ea succederet: cum totum hoc in potestate, & affectione ipsius D. Ludouicae, testator reliquisset. Propterea stat in hoc maximus error, aut fallacia dominarum rearum, & Aduocatorum suorum, qui volunt, hanc substitutionem metiri secundem affectionem testatoris, dicentes, non esse verisimille, quod voluerit appellatione haeredum D. Ludouicae venire haeredes vlteriores, & extraneos, vt Comitem Hippolytum ad exclusionem rearum descendentium ex ipso testatore: id enim procederet, si de suis haeredibus D. Ludouicus fuisset locus, non autem alterius, vt D. Ludouicae, quod secundum, non primum fecit. Et propterea res est regulanda secundum affectionem D. Ludouicae, quae magis affecta fuit marito suo, & illius nepoti, & c. Et id ipsum quod Hippolyt. Riminaldus, concludit Socinus iunior, dicto cons. 54. n. 11. & 12. lib. 4. maxime in illis verbis: quod non est in nostro casu, quia haeres haeredis non reperitur aliquo modo scriptus, nec in eum cadit affectio testatoris, quae non est ad incognitos, & c. Et voluit Menochius, provt ponderatur supra, ad fundamentum partis secundae, in fine. Non obstant etiam ea, quae ad sextum argumentum scripta, & tradita fuere supra. Pro quorum vera explicatione animaduertendum erit inprimis, in ipsomet articulo, vtrum legata relicta ad vitam le[sect. 60]gatarij, & post eius mortem instituto haerede, sint conditionalia, vel non, & sic haerede praemoriente, locus sit transmissioni, necne: contrariam sententiam tenuisse Paulum Castrensem, Alexan. Picum, & Ruinum, & existimasse, substitutionem eiusmodi conditionalem reddi, ac idcirco expirare, praeobeunte haerede; sicuti eos refert Peregrinus, dicto articulo 32. num. 78. qui tamen contrarium sequitur, provt in argumento notaui: ac in eis terminis recte quidem, propter rationem illam communem a Parisio redditam. Rursus, pro responsione animaduertendum erit, casum, & terminos illius quaestionis, diuersos esse a casu, & terminis quaestionis nostrae, & casus praesentis; agimus namque, cum res simpliciter legatur, & post mortem legatarij haeres substituitur, siue quando legatarius est simpliciter grauatus restituere post mortem haeredi; secus autem est in terminis Parisij, cum res alicui legatur ad vitam, siue cum legatarius est grauatus cum illa qualitate, quousque vixerit, nam eo casu magis haereditarium ius, quam haeredis persona consideratur, & idcirco reuerti debet ad illam personam, in qua consistit ius haereditarium, siue sit haeres scriptus, siue haeres haeredis; quia legatum temporaliter relictum, finito tempore, ad ius haereditarium reuertitur: l. si ita. ff. de statuliberis, l. illud. C. de legatis: & post Bartol. Bald. Salicet. Fulgosium, Paul. Cast. Alex. Corneum, Iason. Decium, Parisium, Rubeum, Ripam, Socin. iun. Caualcan. ita explicauit Peregrinus, dicto art. 32. n. 76. & 77. & ante ipsum Parisius metipse, praecit. consil. 21. num. 44. qui ea comprobat ratione, quam ex Peregrino adduxi supra eodem 6. argumento. videlicer, quod exprimitur illud, quod tacite inest: ita quoque resoluit Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iur. tom. 4. littera H. conclus. 64. numero 14. fol. 270. vbi distinguit, declarando materiam, quod aut legatum fuit ad tempus relictum, puta, lego tibi quousque vixeris, & censetur legatum temporale ad vitam legatarij, & isto casu quandocunque moritur legatarius, legatum reuertitur ad haeredem, siue primum, siue haeredem haeredis primum, vel secundum, quia tempore soluitur legatum: aut legatum fit simpliciter legatario, & grauatur sub conditione, vt post mortem restituat haeredi, seu alteri, & isto casu si legatarius superuiuat haeredi, vel substituto, non fit transmissio ad haeredem haeredis, per text. quem citat. in d.l. in causae 2. § Pomponius. ff. de minoribus, & Alex. in cons. 173. n. 2. lib. 5. Denique & pro solutione fundamenti ipsius ob[sect. 61]seruandum erit, in eisdem terminis, ipso que dubio per Parisium excitato, contrarium tenuisse Socinum iuniorem, dicto consil. 54. ex num. 9. cum. pluribus seq. lib. 4. ibi namque, cum quaestionem proposuisset de relicto facto vxori de certis bonis, vt vtatur & fruatur donec vixerit, & post eius mortem perueniant dicta bona ad infrascriptos suos haeredes, vtrum scilicet debeantur filiis & haeredibus vnius ex haeredibus ante vxorem praemortui, an vero vni tantum ex haeredibus, qui superest, & septem argumenta proposuisset ex num. 1. vsque ad num. 9. contendens probare, quod haeredes haeredum praemortuorum admitti debeant pro rata cum haerede superstite; tandem ex dicto num. 9. cum multis seq. vsque in finem consilij, constanter defendit, quod eisdem, & aliis quibuscunque argumentis non obstantibus, veritas est in contrarium: & sic concludendum putat, solum Iacobum superstitem ad bona D. Catherinae legata, ea iam defuncta, esse admittendum, exclusis penitus filiis & haeredibus Andreae, & Antonij praemortuorum. Et reddit rationem in effectu, quam saepe repetit, & latius comprobat, quod verba illa, ad infrascriptos suos haeredes apertam, & claram testantis voluntatem ostendunt, quod solum per eam dicantur vocati, qui scripti haeredes fuerunt, & non alij, hoc est, haeredum haeredes, quia ij nec scripti fuere, nec oculis corporeis legi possunt. Idcirco num. 18. & 19. inquit, non obstare consilium Parisij 21. in contrarium allegatum, quoniam eius decisio, stantibus verbis illis, infrascripto haeredi, non est vera; quoniam ea verba sunt personalissima, & solum haeredem scriptum dicuntur respicere, provt latius ibi prosequitur. Et id ipsum fequuti fuere Mantica, Simon de Praetis, Peregrin. Riminaldus, & alij, in locis citatis supra, ad solutionem tertij argumenti: ideo autem Socinus iunior, ibidem, totum fundamentum facit in verbis praedictis, ad infrascriptos suos haeredes, quoniam legatum ad vitam fuerat relictum, siue donec vixerit legataria, & post eius mortem haeredibus, quia si non ad vitam, sed simpliciter bona relicta fuissent, non esset necessarium verbum illud, infrascriptos, sed verbus solum haeredes, sufficeret, nam quando res simpliciter legatu, verbum haeredes, si ad testatoris haeredes refertur, idem operatur, quod verbum infrascriptos haeredes, & de haeredibus duntaxat scriptis intelligitur, vt ad solutionem quoque tertij argumenti, in finalibus verbis, ex Mantica, tis, Riminaldo, Peregrino, & Thusco obseruaui: & optime percipit Peregrinus ipse, dicto artic. 32. numero 74. & de his hactenus, quae (vt vides) ingenti studio, atque labore resoluta, & digesta fuere, nec ita dilucide vllus Recentiorum tradiderat. Praeterea, atque principaliter obseruandum, & constituendum erit, ex eisdem hactenus obseruatis, & scriptis, & cap. praecedenti traditis, inferri ad re{ Ex alterae Senatus Hispalensis in eadem materia singulari, & in casu admodum assiduo, notanda definitione. }solutione, & comprobationem casus alterius practici, admodum assidui, & qui diebus praeteritis in Hispalensi Regio Senatu, ex causa appellationis ab inseriori, ex facto euenit: Petrus namque de Ribera in ex tremis constitutus, testamentum condidit, & quatuor fratribus suis haeredibus institutis, pluribusque legatis relictis, inter alia legata cauit semel, quod omnibus suis haeredibus, absque liberis decedentibus legabat consanguineis suis domum suam: iterum autem, quod post mortem omnium suorum haeredum, qui sine liberis decessissent: domum eandem ipsis relinquebat. Iterum denique, ipsomet testamento expressit: Y sucediendo, que todos los dichos mis herederos mueran sin hijos, ni descendientes legitimos, quiero, y es mi voluntad, que las dichas casas grandes de mi morada, que yo dexo, vengan a Gomez, Diego, Iuan, y Beatriz, mis sobrinos, hijos de dona Mencia de Ribera mi prima hermana, las quales ayan y tengan para si, y por proprias suyas, que assi se las dexo y mando. Viuen[sect. 62]tibus itaque tribus ex praefatis haeredibus institutis, vnus namque decesserat iam; vnus ex dictis quatuor legatariis, Didacus scilicet, ad dictam domum vocatus cum aliis tribus post mortem haeredum, decessit, postmodum vero nonnullis ab hinc annis, cedente die legati, & omnibus haeredibus absque filiis, & descendentibus defunctis, praefati alij tres, Gomezius, inquam, Ioannes, & Beatrix, iuxta tenorem dicti testamenti, possessionem domus praefatae praeoccuparunt, & apprehenderunt, & cum excitatum fuisset dubium, & controuersia, ac lis mota ab haeredibus dicti Didaci, qui ante haeredes ex hac vita migrauit, vtrum scilicet deberetur ipsis pars domus ipsius, & legatum pro ea parte transmitti potuisset, necne; iuridice definiuit Senatus, legatum pro vlla parte transmitti non potuisse, legatario ante haeredes praemortuo, & haeredibus eiusdem legatarij silentium imposuit, totamque domum pleno iure adiudicauit tribus superstitibus, Gomezio inquam, Ioanni, & Beatrici. Senatus autem definitio, ex his omnibus, quae eodem cap. & praecedenti tradidimus, comprobatur adeo manifeste vt vides comprobatur etiam in indiuiduo ex sequentibus. Ac primum equidem, quoniam legatum praefatum, negari non potest, quin sub conditione relictum fuerit, videlicet, si haeredes omnes instituti, absque liberis decessissent; paria namque sunt exprimere, & cauere sub conditione, si absque liberis decesserint, vel adiicere, mortuis omnibus, aut moriendo absque liberis; cum intentio, & propositum testatoris, magis quam sonus, & figur verborum attendi debeat, vt inducatur, vel non, conditio; siue dispositio efficiatur conditionalis, aut pura; quod cap. praecedenti, num. 33. & 34. adnotaui. Et vltra ibi dicta, corroboratur ex eo, quod in propriis terminis tradiderunt Curtius iunior, in consil. 313. Cephalus, in consil. 37. num. 15. lib. 1. Bursatus, in cons. 8. num. 23. lib. 1. Franciscus Viuius, decis. 484. num. 7. & seq. lib. 3. Morotius, responso 3. num. 1. & responso 2. num. 12. Antonius Thesaurus, quaest. 68. Forensi, num. 14. fol. 384. Legatum inquam, an purum sit, & trans[sect. 63]missibile, vel conditionale, & non transmissibile, ex coniecturis etiam, non modo ex expressa testatoris voluntate dignosci. Certi autem, & indubitati iuris[sect. 64] est, legatum sub conditione relictum, si pendente conditione legatarij mors interueniret, ad haeredes illius non transmitti; provt late probaui cap. praecedenti. & supra hoc eodem cap. numero trigesimoquarto, & sunt iura expressa in titulo, ff. & C. quando dies legati cedat, & in l. vnica. § sin autem aliquid sub conditione. C. de caducis tollendis, & notarunt post alios multos Authores Ioannes Bolognetus, 2. parte, §. cum ita. l. haeredes mei. ff. ad Trebell. num. 109. Ludou. Morotius, responso 2. fere per totum. Antonius Thesaurus, Forensium, dicta quaest. 68. num. 1. Ludou. Casanate, in cons. 32. n. 19. Petr. Surdus, in cons. 123. n. 7. lib. 1. & de alimentis, titul. 9. quaest. 6. num. 8. fol. 579. Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decis. 158. ad finem, versic. tertia. Cardinalis Thuscus late, tom. 5. littera L. conclus. 39. per totam, folio 41. & tom. 8. littera T. conclus. 372. ex fol. 365. vbi etiam[sect. 65] late, quod transmitti non potest ius nondum competens, & quando secus. Secundo etiam facit, legatum post mortem haere[sect. 66]dis relictum, conditionale esse: l. prima, §. dies. l. haeres meus 78. in principio. ff. de condit. & demonst. l. si cum haeres, & l. huiusmodi, versic. nam tale, ff. quando dies legati cedat. Curtius iunior, in cons. 313. n. 1. Cephalus, in cons. 37. n. 1. lib. & in cons. 188. n. 10. lib. 2. late Morotius, dicto resp. 2. n. 5. 8. & 9. Antonius Thesaurus, dicta q. 68. Caesar Barzius, decis. 81. n. 1. 2. & 15. & latius n. 12. & 15. Cardinalis Thucus, multis in locis, de quibus infra. Zabarella, in cons. 133. n. 6. versic. ad tertium. Alexander, in cons. 14. num. 3. lib. 1. Ludouicus Romanus. in cons. 17. & in cons. 480. Cum ergo post mortem haeredum relictum domus factum fuerit in casu praesenti, nequaquam transmitti potuit, praemortuo legatario praedicto: quod etiam voluit Ioannes de Imola, in l. si cui legetur, §. hoc autem, col. prima, in fine, versic. nam si grauatur haeres, iuncto, versic. item nota quod non quod non videatur, de legatis primo, post Iacob. de Arenis, per eum allegatum; vbi inquit, quod grauatus dare Titio decem, cum morietur, si interim[sect. 67] legatarius decedat, non transmittit. Et id ipsum probauit Castrensis, in l. ex his verbis, num. 2. in fine, C. quando dies legati cedat. & exornauit Stephanus Gratianus, disceptationum Forensium, cap. 136. n. 29. & seq. Tertio & in fortioribus terminis facit textus, in[sect. 68] l. quibus diebus. 40. §. quidam Titio. ff. de condit. & demonstrat. vbi legatum fuit prius pure relictum: deinde adiectum in fine, quod legata tunc soluerentur, quando, vel si mater moreretur: & quamuis O filius illius esset sententiae, vt solutioni diem magis, quam conditionem adiectam conseret; tamen Labeonis comprobatur responsum, qui dicebat, illa verba conditionem importare: & sic etiam, quod vnica non sit enunciatio, sed duplex, legatum remanet conditionale. Sicuti contra Hotomanum, in cons. 78. recte perpendit eum textum Antonius Thesaurus, Forensium, dicta q. 68. n. 5. qui etiam loquitur in fortioribus teminis, quam nostris, quando scilicet, legato prius simpliciter relicto, deinde fuit datum tempus, cum filia nupserit, ad soluendum: & tamen resoluit, quod verba ibi proposita conditionem important, vt legatum non transmittatur. Quanto ergo magis pro illa quarta parte domus legatum transmitti non potuit in casu praesenti, cum non modo fuisset relictum, si haeredes morerentur, sed si absque liberis mortui sint, & sic in tempus mortis eorum, & si sine liberis decessissent. Quarto etiam facit, in casu ipso proposito, non modo casum illum decedendi absque liberis, incertum esse, & conditionalem, vtpote ex futuro euentu dependente, & qui poterat adesse, vel non ad esse, quod plusquam certum est, verum etiam diem ipsum mortis haeredum (quando habendorum, vel non habendorum filiorum conditio deficeret) incertum esse, & ideo conditionem facere: l. si Titio 22. §. primo, ff. quando dies legati cedat. At dies incertus conditio[sect. 69]nem in testamento facit: l. dies incertus 74. l. haeres meus 78. ff. de condit. & demonst. l. si post diem. ff. quando dies legati cudat. cum aliis adductis per Hieronymum de Ceuallos, practicarum commun. contra commun. quaest. 790. num. 10. & praesertim, quando verbis ablatiui casus legatum fuit conceptum, provt in praesenti conceptum apparet, quae conditionem important, sicuti alio cap. statim latius probabitur: & suturum tempus respiciunt, & sic legatum ante ipsum diem legatario defuncto, transmitti non potuit; provt contendunt post alios Authores Osascus, decisione 165. num. 17. Hippolytus Riminaldus, in consilio 334. lib. 3. Ludouicus Morotius, responso 2. & 3. Franciscus Viuius, decis. 484. ex num. 6. cum sequent. lib. 3. Antonius Thesaurus, Forensium, dicta quaestione 68. num. 6. 7. & 8. Stephanus Gratianus, disceptation. Forensium, cap. 136. num. 25. & seq. & decision. 153. Peguera, & Chartarius, vbi statim. Praeterea & quinto loco faciunt ea, quae speciafice magis tradiderunt, vt totam hanc materiam, circa incertitudinem temporis explicarent, & interpretarentur textum, in l. ex his verbis. C. quando dies legati cedat. & in l. Firmio 26. §. primo, ff. eod. l. Saeius Saturninus 46. ff. ad Trebell. Flaminius Chartarius, decis. 102. Franciscus Marcus, q. 310. Cremensis, singulari 112. Ludouic. Morotius, responso 2. num. 8. & 9. Antonius Thesaurus, Forensium, dicta q. 68. num. 9. 10. & 11. Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, art. 31. num. 19. Peguera, decis. 107. latius Stephanus Gratianus, dicto cap. 136. num. 25. cum pluribus seq. vsque ad num. 46. & decisione 153. Caesar Barzius, decisione Bononiae 81. Videlicet, quod aut incertitu[sect. 70]do prouenit ex actu futuro, vt cum ille nupserit, vel cum haeres morietur, quae duo aequiparantur, l. cum testator. C. de testam. manumissis, & tunc tempus illius actus, quia respecit incertitudinem actus, quo pendente incertum est, quis moriatur, an haeres, vel legatarius, legatum non transmittitur, quia dies intus conditionem importat; & potest mulier nubere, vel non nubere, & ante conditionis euentum potest mori legatarius. Et ita est in illo casu, quando legatum debet solui post mortem vsufructuarij, vt per Francisc. Marcum, dicta q. 318. vel post mortem Tertij, vt per Cremensem, dicto singulari 112. Vel prouenit ex actu, qui quidem futurus est, sed certum est, conditionem extituram, & actum habere suum effectum, licet dilatione suspendatur, vt Relinquo Titio centum, cum ipse morietur, tunc legatum transimittitur, quia dies est certus, & non suspenditur. Casus est in d.l. haeres meus 78. ff. de condit. & demonstr. l. si haeres, ff. quando dies legati cedat. & similis est conditio posita in l. ex his. Ratio est, quia conditio certo extura, non reddit conditionalem dispositionem, sed puram, l. si pupillus. §. primo. ff. de nouat. vbi Castrensis; ideo si certum non sit, an sit conditio extitura , vel non, legatum dicitur conditionale, & ita concludit Antonius Thesaurus, dicta quaestione 68. numero 9. & 10. qui subdit, clarius distingui posse, quod aut conditionis euentus respicit personam legatarij, & certum est, ipsam conditionem extituram, sed dubitatur, an mortuo, vel viuo legatario existat, tunc si moriatur legatarius ante conditionis euentum, legatum non transmittitur, quia causa, ex qua legatum debetur, semper debet praecedere; ideo siue legatum factum fuerit, cum quid factum fuerit, vt cum nupserit, vel; nubet filia mea; vel cum quid factum non contingere, quod ante casum legatarius moriatur, non transmittur legatum: l. huiusmodi 13. ff. quando dies, legat. cedat. l. si dies 21. eod. At si respiciat conditio personam haeredis, & tempus certum, iura quod tempus aliquid facere debeat, veluti cum ad legitimam aetatem peruenerit, vel cum haereditatem capiet haeres, tunc legatum transmittitur, quia purum censetur: l. ex his verbis, l. pontionilla. C. quando dies legat. cedat. d.l. si dies, §, si sub conditione. ff. eod. ideo si conditio sit talis, ante cuius euentum non possit legatum capi, puta, cum liberos habuerit, vel si Titius haeres erit, tunc si decedat legatarius ante conditionis euentum, non transmittitur legatum ad haeredes: l. cum vxori. C. eod. hactenus Antonius ipse Thesaurus, qui specifice in vna, & altera distinctione comporibat istam partem. Et omnino conuenit ei Ludouicus Morotius, dicto resp. 2. vbi nonnullos casus singulariter constituit, atque distinguit in hac materia, & duas principales conclusiones conficit num. 7. 8. & 9. Prima est, nihil referre in vltimis voluntatibus, an conditio apponatur circa substantiam legati, an circa resolutionem, & executionem; exemplum, a pari procedunt ista: lego centum Titio, si alis morietur, quo casu conditio adiecta est substantiae legati, vel si primo centum leget testator, & exinde iubeat non dari, nisi talis moriatur; nam vtroque modo legatum conditionale est, tempus mortis respiciens, textus est, qui hunc casum decidit, in l. quibus diebus, §. quidam Titio ff. de condit. ibique hoc expresse notat Castrensis, & Socinus post eum, in vltimo notabili: & ideo legatum eiusmodi relictum post mortem haeredis, conditionale est, etiam quod executioni, & resolutioni legati, non autem substantiae tempus mortis sit adiectum. Altera conclusio Ludouici Morotij traditur dicto responso 2. num. 8. cum tempus mortis, quod omnino incertum est, legato adiicitur, fiue in substantia, siue praestationi; & tunc inquit, duos casus distinguendos esse: primus, an tempus respiciat mortem legatarij, vt cúm testator legat Titio centum, cúm ipse Titius morietur; & tunc quia mors legatarij certa est, legatum est purum. Secundus est casus, post mortem haeredis, aut Tertij legatum relinquitur; & tunc, quia incertum est, an legatario viuo dies legati non cedat, legatum est conditionale, & legatarius defunctus viuo haerede, aut Tertio, ad haeredem non transmittit. Et citat text. in d.l. haeres meus 78. ff. de condit. & demonst. & in l. si cum haeres. ff. quando dies legat. cedat, & in l. huiusmodi. eod. tit. & adiicit num. 10. vsque adeo esse veram conclusionem praecedentem, quod etiam, quando constaret, legatum pure relictum fuisse ab initio, attamen si tempus mortis haeredis exinde adiectum esset ipsi legato, quod (vt dixerat) praese fert conditionem, vtique legatum eiusmodi purum, ademptum censetur sub conditione adiecta, nec differt a legato relicto sub conditione, vt per Oldrald. in consil. 16. in principio, Ruinum, in consilio 199. num. 4. lib. 2. & Hactenus Ludou. Motorius, qui in casu praesenti legatum fuisse conditionales & impediri transmissionem mortuo legatario ante haeredem; concludit specifice. A Morotio autem non dissentit, sed potius superiora omnia confirmat, & Senatus decisionem conprobat quoque Stephan. Gratianus, disceptationum Forensium, d.c. 136. ex n. 25. vsque ad num. 44. is namque Author, d.n. 25. & tribus seqq. agnoscit pro certo, quod dies incerta adiecta solutioni, & executioni, inducit conditionem, & impedit transmissionem, non secus ac si esset apposita substantiae, & dispositioni legati, provt est, quando petitio, & executio legati differtur; in diem omnino incertum; cum secus sit (vt ipse dicit) quando non esset dies omnino incertus, vt tempus aetatis, vel si apponeretur dies respectu honorati Quando autem est adiectum tempus incertum in persona grauati, semper fit conditio, quamuis adiiciatur praestationi, non substantia: legati, quia tempus incertum, quando habet se ad esse, vel ad non esse, adiectum etiam executioni, facit conditionem; cum secus sit quando dies apposita commensuratur tempori, praefiniendo diem post certum tempus, tunc etenim non fit conditio, cum simus in die certa; provt has omnes doctrinas, & resolutiones communes, iure, & authoritate & quamplurimorum Authoturm allegatione confirmat ibi Stephanus ipse Gratianus, ex dicto n. 25. & tribus seqq. & is equidem (vt dixi) his accedit Interpretum placitis, de quibus supra statim etiam ex n. 29. conuenit omnino eisdem, & Senatus Hispalensis decisionem comprobat manifeste; inquit namque, quod nunc ab eo dicta, habent locum, quando adsunt dictiones suspensiuae executionis in diem incertum, ita vt appareat, quod testator non voluerit, praestari legatum, nisi in casu euentus diei, aut conditionis purificatae, etiamsi legatum prius pure factum esset: in quo (vt vides) conuenit Thesauri, & Morotij resolutionibus, iam relatis, provt ibi apparet ex d.n. 29. vsque ad num. 36. vbi firmat pedes in hoc, quod stantibus verbis suspensiuis, & casu, in quo est vere conditio, siue appositis dictionibus aduersatiuis, seu habentibus naturam aduersatiuae, quae faciunt conditionem, & derogant puritati relicti, ex natura aduersationis, fiue dilata executionein tempus mortis, aut casum incertum; aut si non constet de contraria voluntate, conditio inducitur, & impeditur transmissio. Et id ipsum repetit num. 40. tribus seqq. vbi etiam stat semper in eodem proposito, an scilicet tempus sit adiectum per dictiones, quae important conditionem principaliter, vel secundario, vt latius ibi, & n. 36. vsque ad numer. 40. vbi inquit. quod non refert, quod dies incertus apponatur ad substantiam. vel ad executionem, cum vtroque casu legatum sit conditionale; siue mandetur praestari legatum, Titius morietur, vel simpliciter dicatur solui, cum morietur, vt etiam latius ibi. Denique & superioribus conuenit, sed latiori, &[sect. 71] distincta magis manu explicat hanc materiam, Iacobus Menochius (quem nullus praedictorum commemorat) lib. 2. praesumpt. 201. ex num. 30. vsque ad n. 51. qui cum ex proposito sumpserit eo loci declarare, transmissioni legati, & fideicommissi, an, & quando ex praesumpta mente, & voluntate testatoris locus esse possit atque ex num. 17. vsque ad num. 34. praemisisset primum caput illius disputationis, quando scilicet legatum, vel fideicommissum est pure relictum: atque ex num. 34. & quatuor seqq. secundum adduxisset caput disputationis eiusdem, quando scilicet legatum, vel fideicommissum fuit relictum sub modo. Ex dicto n. 39. tertium caput inquit, quando legatum fideicommissumve fuit relictum in diem; & hoc in capite quatuor principales casus distinguit. Primus casus est, quando dies est certus, vt si testator reliquit legatum praestandum Calen. Augusti: hoc sana casu dies statim cedit quoad transmissionem licet non quoad petitionem: l. Sempronius Attalus, ff. de vsufr. legato. l. 5. & l. si dies, ff. quando dies legati cedat. l. vnica, in princip. versic. similique modo. C. de caducis tollendis. Nec mirum est quod dies alicuius legati non cedat quoad petitionem, sed tantum cedat quoad transmissionem, vt declarat Ruinus, ibi relatus per Menochium. Et hic casus primus ad nos non pertinet, nec ad praefatam Senatus Hispalensis definitionem: videtur tamen (vt ego arbitror) conuenire decisioni l. 31. titul. 9. partita 6. in principio, versic. E aun la podria fazer a dia cierto: & l. 34. eod tit. & part. ibi, que fuesse fecha puramente, o a tiempo cierto. Secundus casus est, quando legatum, vel fideicommissum est relictum in diem incertum, omni incertitudine, an, scilicet, & quando: hoc casu idem esse dicendum, quod de legato, vel fideicommisso relicto sub conditione (inquit Menochius, n. 40.) cum dies omnino incertus, sit idem, quod ipsa conditio, seu ei aequiparetur: l. talis scriptura. l. sed et si sub conditione, ff. de legatis 1. l. ex his, ff. quando dies legati cedat. & l. cum testator. C. de manum. testam. & adducit exemplum vt si testator legauit centum Caiae, cum nupserit. Hic enim dies nuptiarum est incertus, an, & quando nubet, & propterea tanquam legatum conditionale non transmittitur: l. haec conditio, ff. de condit. & demonst. hic etiam casus non est ille, de quo praesens disputatio, & Senatus Hispalensis decisio. Tertius est casus, quando dies non est incertus omni incertitudine, sed solum an; sicuti quando testator legauit centum Caio, cum triginta annorum erit: hic enim dies non est incertus quando, ex quo constat, quo tempore, si viuet, erit eius aetatis: sed est incertus an, cum incertum sit, an tandiu viuet, quoad eam aetatem perueniet: hoc casu legatum non transmittitur, cum adhuc hic dies aequiparetur conditioni: l. si qui legatur. §. hoc autem legatum, ff. de legatis 1. l. Publius, §. 1. ff. de condit. & demonstrat. Menochius, dicta prae sumpt. 201. num. 42. qui num. 43. extendit, vt locum habeat hic casus, etiam quando dies iste certae aetatis fuit adiectus persone haeredis grauati. Et idem, si Tertij, vt ibi num. 44. & vide Gregor. Lopez. in l. 31. tit. 9. partita 6. Glossa, quando fuere de edad, quae lex Partitae approbat resolutionem praedictam in versic. otro si dezimos. Declaratur autem casus metipse, vt locum non habeat, quando hic dies incertus aetatis, an scilicet, fuit adfectus solutioni, & praestationi legati, vt si testator ita dixit, lego centum Caio, quae ei dari volo, cum erit triginta annorum: hoc casu legatum transmittitur ad haeredes Cai legatarij, & si is decessit antequam perueniat ad eam aetatem 30. annorum. Est ratio, quia dies ille aetatis adiectus non est substantiae legati, non enim dixit testator lego centum Caio, quando erit 30. annorum, sed adiectus est solutioni, & executioni. Nam primo simpliciter dixit, lego centum Caio, deinde adiecit tempus solutionis, diuum subiunxit, quae dari volo, cum peruenerit ad 30. suae aetatis annum, ac propterea legatum hoc sui natura, & substantia purum est, solutio vero in certum tempus dilata, & ideo locus est transmissioni; sicuti statuit Alexander Seuerus, in l. ex his, C. quando dies legati cedat, cuius verba haec sunt: Ex his verbis, do, lego AElicae Seuerinae filiae meae secundae decem. quae legata accipere debebit cum ad legitimum statum peruenerit non conditio fideicommisso, vel legato inserta, sed fictitio in tempus legitimae aetatis dilata videtum& ideo si AElia Seuerina filia testatoris, cui legatum relictum est, die legati cedente vita functa est, ad haeredem suum actionem transmittit, scilicet vt eo tempore solutio fiat, quo Seuerina, si rebus humanis subtracta non fuisset, 25. annum aetatis impleuisset. Hanc declarationem passim admittunt omnes in d.l. ex his & alibi, quando dies solutioni adiectus est separata clausula; sicuti quando testator (vt in casu d.l. ex his.) dixit, lego Caio centum, quae ei praestari volo, quando peruenerit ad 30. annos: & omnes Doctores ita intelligunt, provt obseruat Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 201. n. 46. ita quoque intellexit Caeuallos, practicar. commun. contra, communes, 4. part. q. 7. 5 8. n. 3. fl. & 40. de quo infra, ad finem huiusce cap. sed dubium est, (provt Menochius ipse aduertit) quando testator ita dixit, lego centum Caio, cum ad 30. annos peruenerit; an dies adiectus sit in hoc casu solutioni, vel substantiae legati, & esse adiectum ipsi substantiae, affirmarunt Alexand. & Corneus, Socinus autem senior sentire videtur, quod etiam hoc in casu dies sit adiectus solutioni: sed in sententiam Cornei, Alex. magis se inclinat Menochius, d.n. 46. & l. partitae 6. praecitata 31. tit. 9. expresse approbat istam partem, dum dicit: Mando que den a fulano mil marauedis, quando fuesse de edad de catorze anos: quod est aduertendum vltra ea, quae ad finem dicentur huius cap. & hic quoque casus ad praesentem, & Senatus definitionem non attinet. Quartus denique & vltimus casus (quem Menochius adducit dicto casu 201. lib. 4. n. 48.) est, cum dies non est omnino incertus sed solum incertus quando, vt si testator legauit Caio centum, quando haeres ipse morietur, vel post mortem haeredis: hoc casu. & si certum est, haeredem moriturum; attamen incertum est, quando morietur: posset enim ita decedere ante Caium legatarium, quam post; & propterea, tanquam si expressa conditio esset adiecta, non transmittitur ad haeredes legatarij, eo decedente ante haeredem: ita sane Papinianus respondit in haeres meus 78. §. 1. ff. de condit. & demonst. cuius verba haec sunt: Haeres meus cum ipse morietur, centum Titio dato, legatum sub conditione relictum est. quamuis enim haeredem moriturum, Certum sit; tamen incertum est, an legatario viuo dies legati non cedat: & non est certum, ad eum legatum peruenturum, Hactenus Papinianus: idem respondit Pomponius, in l. huiusmodi, in fine, ff. quando dies legati cedat: & tradunt Corneus, Alexander, Decius, Ruinus, Boerius, Phanuc. & Anton. Gabriel, cum quibus Menochius, vbi supra, dicto d. 48. qui n. 49. id ipsum locum habere dicit, quando dies iste fuit adiectus in personam Tertij: & recte expendit pro ea sententia text in l si pecunia, §. 1. ff. de legatis 2. & n. 50. dicit etiam, quod id quoque procedit, etiam quando dies iste incertus fuit adiectus non ipsi substantiae legati, sed solutioni, & praestationi; nam adhuc legatum tanquam conditionale habetur, & ob id decedente legatario ante illud tempus, non transmittit ipsum legatum ad suum haeredem: ita Glossa, in l. Seius Saturninus, ff. ad Trebell. Bald. Alex. Iason, Ruin. Iacob. AEmilian. & Hieronym. Zanc. quos refert Iacob. Menochius, dicta praesumpt. 201. num. 50. qui concludit, quod difficile esset in foro ab hac communi sententia recedere, & quod retineri debet in iudicando, & consulendo. Et exemplum adferri, vt si testator ita dixit, lego centum Caio, quae ei dari volo post mortem Sempronij: & hanc eandem opinionem tenuerunt Antonius Thesaurus, dicta q. 68. Ludouic. Morotius, dicto responso, 2. n. 8. & 9. Stephanus Gratianus, disceptation. Forens. dicto cap. 136. ex n. 25. provt ponderantur supra, n. 70. per totum, Caesar Barzius, decisione Bononiae 81. Haec quidem cum ita se habeant, provt ex dicto num. 70. huius cap. traduntur: an vllo pacto subsistere de iure valeant ea, quae Hieronymus de Caeuallos, 3. parte commun. contra commun. q. 790. non commemorando aliquem ex praecitatis Authoribus, nec Thuscum, referendum infra; scripta reliquit? viderint alij; qui etiam perpendent ea, quae in eodem articulo ad finem huiusce cap. traduntur: viderint etiam contra eiusdem Caeuallos placitum de quo ibi, acutam illam 1. sonis considerationem, in d.l. si cui legetur. §. haec autem, num. 7. ff. de legatis 1. qui retenta opinione praefata, quando dies incertur fuis adiectus non ipsi substantiae legati, sed solutioni; inquit, non obstate, quod dies certae aetatis maiorem habet incertitudinem, quam habet dies mortis, qui est incertus solum quando, & tamen dies certae aetatis adiectus solutioni, & praestationi legati, non impedit transmisshonem: l. ex his, C. quando dies leg ced. & diximus supra: ergo multo minus impediet transmissonem dies incertus mortis. Respondet itaque Iason (quem etiam Caeuallos non citat) quod imo dies mortis haeredis, vel Tertij, est magis incertus illo die certae aetatis, quandoquidem dies mortis est incertus quando, sicuti clarum est; sed etiam est incertus an, nempe an legatarius morietur ante, vel post haeredem. Et hactenus de quinto sundamento huiusce partis, cuius resolutiones, & doctrinae, quantum abhorreant a resolutione illa Hieronymi de Caeuallos, dicta q. 790. viderit vnusquisque; cum ipse firmauerit, legatum relictum post mortem haeredis, vel alterius, purum, & in diem certum relictum videri: de quo latius infra. Sexto deinde, & pro eadem parte faciunt illa, quae[sect. 72] in hoc ipso proposito adducit Menochius idem, lib. 4. dicta praesumpt. 201. num. 71. dum dixit, quod conditio vera & propria, vti est casualis, impedit transmissonem, etiam si certum sit, conditionem extituram; vt si testator ita cauerit, relinquo Caia centum, si filius meus decesserit sine liberis legitimis, & iam constat filium illum procreare non posse liberos, vel ob naturae impedimentum, vel ob aliud accidens, vt si iam professus est Religionem: hoc sane casu adhuc dicendum est. quod si Caius ille decedat superstite, filio illo, legatum, vel fideicommissum efficiatur caducum, atque ita non transmitti ad haeredes Caij: sicuti tenent quamplures Authores relati per Menochium, vbi supra, qui dicit, hanc sententiam probari, in l. huiusmodi ff. quando dies legati cedat Et haec quidem non otiose, sed ideo, atque consulto dicta, quod praefati legatarij praedefuncti haeredes, ex eo inter alia contendebant, legatum ad ipsos transmitti debuisse, quia mortis eiusdem legatarij tempore certum esset, testatoris haeredes non habituros liberos, tum propter aetatem eorum, tum etiam quia adhuc matrimonium non contraxerant. Morituros autem ipsos, licet certum esset; attamen, quando morituri sint, incertum omnino, an etiam legatarius ante ipsos moreretur; quorum vnum quoque sufficeret, ex dictis hactenus, & ex ipso Menochio, dict. n. 71. qui in ipsis terminis ita scribit: Et accedit ratio, quod hoc legatum, & fideicommissum, relictum sub duplici conditione, nempe si morietur, & si sine liberis; et si ergo certum est grauatum non suscepturum liberos, non tamen euenit altera, quod decesserit grauatus ante ipsum legatarium, vel fideicommissarium. Septimo, denique & vltimo loco faciunt quorum[sect. 73]dam Interpretum placita, & resolutiones in ipso nostro proposito, qui legatum, vel accrescere coniuncto aut coniunctis, si plures eiusdem rei legatarij fuerint, re, & verbis, provt in praesenti, vel re tantum coniuncti, vel accrescere haeredi, aut granato ad quem spectaret onus soluendi, si esset purificata conditio; specifice tradiderunt, & legatum non transmitti, asseuerarunt Bald. inquam, in d.l. si cui legetur, in princip. col. vltim. verfic. 2. casu principali, de legatis 1. & ibi. Florianus, n. 14. versic. & ideo consului. Castrens ibid. in §. hoc autem, & in principio. Iason in l. quodcuinque, §. finali; col. vlt. versica. in quantum, de verborum obligation. Late Gundisal. Mend. Vasconcel. lib. 1. diuersorum iuris argumentorum, cap. 14. vbi multa tradit in proposito. vt legatarius praemoriens ante haeredem, vel grauatum post mortem, non transmittat legatum, tanquam sub conditione relictum, quando post haeredis mortem relinquitur: Stephanus, etiam Gratianus, disceptation forens. d.c. 136. n. 36. & tribus seqq. & vltra eum plene Castrens. in cons. 152. Viso puncto, colum. finali, lib. 2. quem citat Cardinalis Thuscus, practicar. conclus. iur. to. 5. littera L. conclus. 117. n. 4. fol. 108. ad hoc, quod legatum efficitur caducum, aut accrescit coniuncto, vel grauato, ad quem specaret onus soluendi, si esset purificata conditio, si legatarius sub qualibet conditione suspensiua, vel post mortem haeredis, vel alterius, moriatur pendente conditione, vel ante illum. Ludouic. Ronan. in cons. 17. per totum, vbi, late, & in cons. 162. & in cons. 124. Ruinus, in cons. 81. & in cons. 152. ex n. 3. lib. 3. quos citat Thuscus, dicta conclus. 117. n. 9. & tribus seqq. vbi inquit, idem esse quod in legato, in fideicommisso facto post mortem Seij ad fauorem Titij, quia euanescit, aut coniuncto accrescit, neque transmittitur, mortuo Titio ante Seium, & idem in substitutione, & quod generaliter legatum, & fideicommissum, & substitutio sub conditione, vel post mortem haeredis, vel in diem incertum, non transmittitur, neque debetur, sic legatarius, vel fideicommissarius, aut substitutus, ante conditionem, aut mortem, vel diem moriatur; provt tradit ibidem, n. 12. & idem obseruauit Signorolus in consil. 35. Casus talis est, in principio, idem Thuscus, tom. 5. dicta littera L. concl. 39. n. 17. fol. 42. vbi inquit, quod legatum factum filiabus in casu mortis masculorum, si praemoriantur filiae masculis, non debetur filiis filiarum, quia non transmittitur: & tom. 8. littera T. conclus. 369. num. 73. fol. 356. vbi notauit post Bald. & Alexand. nonnullis in locis, quod Legatum factum post obitum filiorum, si legatarius decedat ante filios, non transmittitur ad haeredes legatarij. Et iterum eodem tom. & littera, conclus. 372. num. 14. fol. 366. vbietiam ex Baldo, Romano, & Alexand. id ipsum, quod hactenus probare contendimus, scriptum reliquit. Contrarium autem resoluit Hieronymus de Caeuallos, 3. parte commun. contra commun. quaest. 790. vt ad finem huius cap. dicendum est, & nullum ex praecitatis Authoribus supra, ex dicto n. 73. commemorat, nec etiam adducit aliquid ex notatis superius, ex num. 70. Quod autem de iure accrescendi caeteris legatariis domus, in casu praesenti diximus, vltra authoritates, & sententias praedictorum Authorum, in terminis ipsis decisionis Senatus propositis; probatur ex singulari decisione textus, in l. 4. versic. sed & si decesserit. ff. de alimentis & ciba. legat. & in l. 34. tit. 9. partit. 6. in versiculo, fueras ende, quam singularem esse dixi, & eam ponderaui ad initium huiusce cap. in illis verbis: Ca muriendo aquel a quien fue fecha la manda, en ante que se cumpliesse la condicion, no valdria la manda, ni la podria demandar el heredero de aquel a quien fuesse, fecha, ante dizimos, que la deue auer el heredero del testator fuerasende, si aquel a quien fuesse facha la manda so condicion, ouiesse companero, a que fuesse mandada de souno con el alguna cosa, o si ouiesse sustituto en ella, ca en qualquier destas dos cosas aura la manda el cpmpanero, o el sustituto del finado, e no el heredero del testador, si despues se cumpliesse la condicion, que fuesse puestaen la manda. Probatur etiam ex his, quae in materia iuris accrescendi tradiderunt vnanimiter Interpretes, & in commentariis de vsufructu, cap. 48. per totum, scripta egometipse, resoluta reliqui, videlicet in mixta coniunctione rei, & verborum, (qualis fuit praesens,) locum habere potius ius non decrescendi, quam accrescendi, quamuis alij accrescendi ius competere esserant. Vt per Bartol. in l. re coniuncti. ff. de legat. 3. vbi communem omnium sententiam profitentur Ripa, n. 74. Bolognet. n. 241. Romu[sect. 76]lus, n. 95. Corrasi. Ant. Fumeus & Menchacha, cum quibus Grassus, §. ius accrescendi, q. 10. Ant. Gomez. tom. 1. variarum, c. 10. n. 38. Angelus Mattheaccius, de legatis & fideicommissis, lib. 3. cap. 1. seqq. Burdus in cons. 211. lib. 2. Ant. Pichar. in §. si eadem res, maxime, n. 20. & 21. de legat. vbi agit de. mixta coniunctione, quae ceteris potior est, ius accrescendi, vel non decrescendi admittit absque dubio. Et dicto cap. 48. de vsufructu. n. 21. ita pariter ego adnotaui. In reali quoque coniunctione, (quando realis tantum fuisset[sect. 77] in ipso casu praesenti,) quod habeat locum ius accrescendi, ex sententia multorum, aut potius non decrescendi, ex sententia aliorum; palam etiam deducitur ex resolutionibus ipsorum Authorum, & his quae eodem cap. 48. n. 21. & seqq. scripta reliqui. Et tradiderunt Grassus, d. §. ius accrescendi, q. 9. Latius Pichard. in dicto §. si eadem res, ex n. 32. vsque ad n. 27. Anton. Fabet, de erroribus pragmaticorum, tom. 2. deca. 49. errore 1. ex fol. 1137. Immo & inter verbis tantum coniunctos, semper habere locum ius accrescendi, quando sunt recte coniuncti, id est, quando eadem res re[sect. 78]licta est, & tantummodo per intellectum est facta separatio, vt dicendo, aequis portionibus, post Bartol. Bolognet. Menchac. & Cortasi. tradidit idem Grassus, dicto §. ius accrescendi, quaest. 8. n. 4. Latius. Anton. Fabet, vbi supra, errore 3. ex fol. 1144. viagit de coniunctione verbis tantum, & errore 4. fol. 1147. vbi de iure accrescendi inter verbis tantum coniunctos. Et dict. c. 48. de vsufructu, n. 15. & 19. seqq. & n. 26. ita etiam notaui, & retuli alios Authores quamplures ita tenentes: & n. 18. retuli etiam alios, qui explicarunt, vtrum coniunctionis verbalis sit maior vis, & effectus, quam realis. Et haec quidem supponendo, mortuis dictis haeredibus, aut post mortem eorum absque liberis, per viam legati relictam fuisse dictam. domum: quod si proponeretur, per viam fideicommissi relictam esse, granando scilicet haeredes post mortem suam, si liberos non haberent, domum eisdem testituere, vel relinquere; id ipsum dicendum esse, deprehenditur plusquam manifeste ex his, quae hoc eodem cap. ad primam Senatus definitionem adnotata reliqui. Item ex resolutis c. praecedenti, & maxime sub n. 56. & hoc ipso cap. n. 34. & 64. vbi dixi inter legatum, & fideicommissum, quoad praefatum transmissionis effectum, nullam constitui differentiam; provt etiam agnouit Ludouicus Peguera, decisione 102. sub n. 1. item ex eo, quod fideicommissum conditionale non transmittitur, si interim decedat fideicommissarius, vt latius probaui eod. cap. praecedenti, ex n. 57. cum seqq. & per Pegueram, vbi supra, vbi triplicem assignat rationem, quare fideicommissum conditionale non transmit[sect. 79]tatur? & decisione 116. num. 22. & 23. & in terminis nostris, quod fideicommissum iniunctum grauato, praemoriente primo fideicommissario, remanet penes grauatum, cum onere restituendi secundo substituto; secus autem si nullus supersit; per textum, in l. vnica, §, pro secundo, C. de caducis tollendis: Bartol. Bald. Guid. Pap. Socinum vtrumque, & Decium obseruauit Hippol. Rimin. in cons. 252. n. 1. & 2. lib. 3. Nec vrgent contra resolutiones superiores, & Se[sect. 80]natus Hispalensis definitionem ea, quae Hieronymus de Ceuallos. 3. practicar. commun. contra communes, parte, duobus in locis adnotata, atque scripta reliquit: isporum namque nonnulla, ex hactenus dictis, vel stare non possunt vllo pacto, & placitis communibus praedictorum Authorum (quorum Caeuallos idem nullum commemorat) refragatur expressim, vt videbis: alia autem eisdem potius conueniunt, quam dissentiunt: is itaque Author, quaest. 790. ex fol. 171. in dubium excitat, vtrum legatum relictum post mortem alterius, vbi dies non est certus, sed incertus, sit, conditionale, vel in diem, & huius inuestigationis effectum, inquit esse maximi ponderis, & momenti, respectu transmissionis: nam si dictum legatum est conditionale, & legatarius pendente conditione decedat, legatum non transmittitur ad eius haeredes; quod secus esse dicit in legato in diem; & citat text. in l. ad idem, ff. de condict. indeb. quae eo titulo non inuenitur, sed l. in diem 10. citat etiam text. in §. omnis, Institut. de verb. oblig. quae iura loquuntur in contractibus; non autem in vltimis voluntaribus, nec vllo modo ex eis quicquam probari, aut elici valet. ex quo in terminis quaestionis propositae, legatum relictum post mortem alicuius, & sic in diem incertum, qui pro conditione habetur in vltimis voluntatibus, vt supra dixi, transmitti possit, si ante diem & mortem legatarius decedat, vt ex Ludouic. Morotio. Ant. Thesaur. Stephan. Gratian. Caesare Barzio & Menochio, longa serie relatis supra n. 70. & 71. & Cardin. Thusc. de quo etiam supra, n. 73. latius apparet, idcirco eis in locis scripta, repetenda erunt omnino: citat etiam Ceuallos ipse, n. 4. textum in l. ex his verbis, c. quando dies legati cedai, qui etiam non loquitur in his terminis, legati scilicet post mortem altetur relicti, sed quando tempus certae aetatis adiicitur post praecedentem dispositionem puram, vt tunc non faciat conditionem, sed disseratur in tempus illud completum, & ideo interim non impedit transmissionem, vt Baldus in summario notauit: atque ita quando tempus, vel dies adiicitur certae aetatis legatariae, vt constat ibi AEliae Seuerinae filiae meae secundae decem, do, lego, quae legata accipere debebit, cum ad legitimum statum peruenerit. Non vero cum adiicitur dies mortis haeredis, vel alterius Tertij, qui cum sit dies incertus, facit conditionem (vt dixi) atque retorqueri potius debebit texrtus metipse, cum dixerit: Non conditio fideicommisso, vel legato inserta: vt supponat pro certo, secus dicendum esse, si conditio adiecta esset: cum etiam loquatur, quando hic dies incertus aetatis fuit adiectus solutioni, & praestationi legati, ex vt Menochio retuli supra, num. 71. in versic. tertius est casu: nec negauit, agnouit potius expresse Ceuallos idem, alio in loco, videlicet ipsa 3. part. commun contra. commun. q. 758. ex n. 33. cum seqq. vbi ad eundem effectum, an legatum sit conditionale, vel non, vt transmissioni locus sit, vel non sit; citat textum, in d. l: ex his verbis, & n. 37. & tribus seqq. inquit vnum singulare esse aduertendum pro perfecta declaratione leg. eiusdem, ex his, C. quando dies leg. ced quod eius inquam decisio videtur hodie correcta per l. 31. tit. 9. partita 6. in illis verbis & Otro si dezimos, que si el testador quando fiziesse la manda, dixesse tales palabras; Mando que den a fulano mil marauedis, quando fuere de edad de catorzo anos si acaeciere, que aquel a quien la faz, llegare a aquella edad; valdra la manda, y si muriere ante, non le puede demander su heredero, ni ha derecho de la auer. Contrarium autem decisum videtur in d.l. ex his, & idcirco Gregorius, ibi verbo, quando fuere de edad, in fine, dicit, quod aut tempus certae aetatis fuit praefixum substantiae legati, aut eius praestationi, seu executioni, aut sumus in dubio; In primo casu non fit transmissio: in secundo sic, ex d.l. ex his verbis: in tertio vero praesumitur, quod testator habuit respectum ad tempus simplex, & non se retulit ad certum tempus aetatis legatarij, istum autem intellectum, siue distinctionem, veram profitetur Ceuallos, d. num. 37. sed ad terminos dictae l. ex his: non admittit, & idcirco existimat, talem constitui debere differentiam inter dictam legem partitae, & l. ex his verbis: quod ibi fuit dispositio pura. simpliciter, veluti, lego decem filiae Seuerinae, & postea in alia clausula, postquam praecessit dispositio pura, dixit testator, quae accipere debebit cum ad legitimum statum peruenerit; & sic post perfectam di positionem puram, fuit adiectum tempus certae aetatis, non principali dispositioni, sed solutioni, & executioni ipsius, quod non ita factum est in d.l. 31. partitae, sed in vna. duntaxat clausula factum legatum, & apposita conditio certae aetatis; ibi: Mando que den a salano mill maranedis, quando fuere de edad de catorze anos. Atque ita tempus fuit adiectum principali dispositioni, non vero solutioni legati, vt in d.l. ex his verbis; vbi rempus fuit positum in diuersa oratione. Hactenus Hieronymus Ceuallos, praecitata §. q. 758. ex num. ; 37. vsque ad n. 41. qui recte conciliat dictam l. partitae cum dict. l. ex his verbis: in effectu tamen id ipsum continet eius distinctio, quod communis illa distinctio, de qua per Gregorium Lopez, ibi relatum: & per Ludou. Morotium, Caesarem Barzium, Anton. Thesaurum, & Stephanum Gratianum, ab eo non relatos, & commemoratos supra, n. 70. addit tamen Ceuallos idem, verbum illud, tempus scilicet fuisse positum in diuersa oratione in dict. l. ex his verbis: quod quidem addit eleganter, & distinxit, an eadem, vel separata clausula, dies solutioni adiectus fuerit, ad explicationem dict. l. ex his, Iacob. Menochius (quem Ceuallos non citat) lib. 4. praesumpt. 201. num. 46. vbi refert distinctionem communem relatam. De qua eriam supra, sub n. 71. Distinctio ergo ad dict. l. partitae, adducta, de iure communi, vera, & communis est, & recte applicatur legi eidem partitae: quae equidem (vt ego considero) omisit casum dictae l. ex his verbis, tanquam certum, & lege illa expressim decisum, & conformauit alterum ad explicationem, & limitationem eiusdem l. ex his, a Doctoribus consideratum, & per Menochium relatum, quando scilicet eadem clausula dies solutioni adiectus est; & tunc communis Interpretum sententia probatur in dicta l. partitae. Redeundo, itaque ad articulum propositum, ex hactenus dictis apparet dilucide, textum in d.l. ex his verbis, in aliis terminis loqui, nec decidere quaestionem illam, vtrum legatum relictum post mortem alterius sit conditionale, vbi dies est incertus: cum ergo quaestionem ipsam proposuisset Caeuallos, dicta quaest. 790. ex n. 1. vsque ad n. 21. & praemisisset iura praecitata, textum scilicet in d.l. in diem, ff. de condict. indebiti, & in §. omnis, Institut. de verborum obligat. & in d.l. ex his verbis, inquit statim n. 6. quod partem affirmatiuam, quod scilicet legatum sit conditionale, quando post mortem alterius relinquitur; tenent Glossa, Bartol. Castrensis, Imola, Menchaca, Acosta. Anton. Gomezius, Grassus, & Caualcanus, quos ibi cumulat, & nonnulla inuoluit fortassis, ideo, quod Ludou. Morotium, Caesarem Barzium, Anton. Thesaurum, Stephan. Gratianum, Iacob. Menoch. & Cardinal. Thusdum non praelegisset, cum nusquam eos commemoret: Concedit etiam vnum, quo stante, eius resolutio, & sententia procedere non potest; videlicet quod dies incertus conditionem facit in testamentis, ex l. dies incertus, ff. de cond. & demonst. cui alia aggregat iura similia: tandem ex n. 12. cum seqq. vsque ad n. 21. concludit, legatum huiusmodi post mortem alterius relictum, non esse conditionale, sed habere potius diem certum, & per consequens ad haeredem transmitti, si ante mortem eius legatarius decedat. Aliquando tamen agnoscit Author metipse, legatum esse in diem incertum relictum in eadem quaestione, aliquando id negat, & asserit; legatum relictum post mortem alterius, relictum dici in diem certum, mortis scilicet, quod habet diem certum in esse veritatis (vt ipse inquit) cum nihil sit certius morte, licet respectu temporis sit incertitudo: & hoc est primum, & praecipuum fundamentum, quo Ceuallos adducitut. Quantum vero his repugnet, quae ex communibus Interpretum placitis, & Ludouic. Morotij, Caes. Barz. Ant. Thesaur. Steph. Gratiani, Iacob. Menoch. & Card. Thusc. resolutionibus adduxi supra, n. 70. 71. & 73. viderint alij, qui a me ibidem scripta praelegerint; vt pote cum ipsi omnes, & caeteri communiter concludant, legatum post mortem alterius relictum, conditionale esse: nam etsi certum est, haeredem moriturum, aut alterum, post cuius mortem relinquitur; attamen incertum est, quando morietur, posset enim ita decedere ante legatarium, quam post; & propterea tanquam si expressa conditio esset adiecta, non transmittitur ad haeredes legatarij, eo decedente ante haeredem: ita sane Papinianus respondit in l. haeres meus 78. §. 1. ff. de cond. & demonst. & Paulus, in l. si pecunia, §. 1. ff. de legatis secundo, & explicauit singulariter Menochius, lib. 4. dicta praesumpt. 201. num. 49. & 50. explicarunt etiam relati dicto num. 70. 71. & 73. & vide num. 66. supra, atque ita diluitur omnino fundamentum primum Hieronymi de Ceuallos: idque maxime, iuxta sententiam Iasonis, in l. sicuti legetur, §. haec autem, num. 7. ff. de legatis primo, de qua supra, dicto num. 71. quod dies mortis haeredis, vel Tertij, non modo est incertus quando, sicuti clarum est; sed etiam est incertus an, nempe an morietur legatarius ante, vel post haeredem, vel Tertium illum; & sic inducit conditionem omnino. Alterum veto fundamentum Hieronymi ipsius de Ceuallos deducitur ex resolutione Telli Fernandez, in l. 3. Tauri, 3. parte, num, 10. vbi inquit, quod si testator relinquit vxorem vsufructuariam omnium bonorum, & post mortem illius piam causam, vel alium haeredem instituat, nihilominus dicuntur haeredes a morte testatoris, & non a morte vsufructuarij, & solum differtur haeredi emolumentum bonorum, quod consequitur vsufructuaria; vnde si haeres pendente tempore legati vsusfructus morietur, nihilominus transmittit haereditatem ad haeredes: quantum autem distet exemplum hoc, & Telli resolutio a terminis quaestionis propositae, legati scilicet post mortem alterius relicti, videtint omnes, qui vnum & alterum Authorem praelegerint, vtpote cum in terminis a Tello propositis, solum disseratur haeredi emolumentum bonorum, quod consequitur vsufructuaria, ius autem adeundi non differatur; nam statim, adire potest, & verus haere est ex die mortis testatoris; alias namque impossibile esset, legatum vsusfructus incipere, aut deberi posse, nisi haeres existeret, idque etiam post leges recentiores huius Regni, nouae scilicet Regiae collectionis: nam etsi legata debeantur, etsi nullus haeres exstiterit, hoc non procedit in legato vsusfructus, quod non potest initium sumere ante aditionem haereditatis: atque ita mirum non est, si is, qui ex die mortis testatoris sequuta aditione haeres fuit, haereditatem transmittat: vt recte percipit Tellus ipse (qui vtinam plena, & latiora commentaria ad leges illas Tauri condidisset) & latius explicarunt Iacob. Menoch. lib. 4. presumpt. 141. Mantica, de coniectur. vltim. volun. lib. 9. tit. 7. Graeuaeus, ad Gail. lib. 2. concl. 243. Surdus, de aliment. tit. 2. q. 8. & 15. & in cons. 218. lib. 2. & alij quamplures, quos in comment. de vsumfructu, cap. 45. ex n. 2. vsque ad 6. ego recensui, diuersum autem est in casu praedicto, cum legato post mortem alterius, & sic in diem incertum relicto, non antea agnosci, nec competere pssit. quam mors ipsa euenerit; siue non modo emolumentum, sed etiam ius agnoscendi, & totum differtur, ac ideo legati non agniti, ac in diem incertum (qui conditionem in testamentis facit) relicti, transmisso omnino impeditur, si antea legatarius decedat, iuxta iura superius ponderata, & omnes Authores commemoratos. Sic sane, legato relicto ab vxore, vt post mortem mariti bona perueniant ad Titium, si Titius moriatur in vita mariti, quod legatum transmittatur, praepostere existimauit Ceuallos, dicta q. 790. n. 16. & 17. & rectius statuisset contrarium, si superiora pre oculis habuisset; distinxisset etiam inter legatum vsusfructus, aut aliud, & haereditatem vniuersalem: & tamen legati, & haereditatis terminos confundit, vt ibi apparet, sed & expendere debuisset Menochium (quem nunquam commemorat) lib. 4. dict. praesumpt. 201. is namque Author, cum num. 48. 49. & 50. tradidisset, legatum post mortem haeredis, vel alterius relictum, non transmitti ad haeredes legatarij, eo decedente ante haeredem, vel alterum; idque procedere dixisset, etiam quando dies iste incertus fuit adiectus non ipsi substantiae legati, sed solutioni, & praestationi; in fine dicti num. 50. verba sequentia profert, quibus ad propositum praesens, nihil conuenientius posset adduci: His adductus, aliquando respondi, quod cum testator reliquisset bon acuidam, finito vsufructu eorum, relicto prius vxori, & legatarius decessisset superstite vsufructuaria, legatum caducum effectum fuisse diceba, atque ita etiam transmitti non potuisse ad haeredes ipsius legatarij: cum legatum illud diceretur factum in diem incertum, quando, et si certum, an: erat sane certum, aliquando finiturum vsumfructum illud, saltem morte ipsius vsufructuariae, licet ignoraretur, quando illa vsufructuraria esset moritura. Hactenus Menochius: qui (vt vere animaduerto) non loquitur. quando vsufructu omnium bonorum relicto, alius haeres vniuersalis institueretur; tunc namque id esset dicendum, quod ex Telli resolutione supra proposui: sed loquitur specifice, quando bona relinquuntur alicui titulo particulari. sic legatarium illum appellat, nec de haerede loquitur cum mysterio; & postmodum dicit. legatum caducum effectum fuisse, & iterum, ad haeredes legatarij non transmitti, & iterum, legatum dici factum in diem incertum; vt semper denotet, bona non fuisse relicta titulo institutionis. Cum ergo Ceualli verba adeo perplexa sint, vt vix dignosci possit an interminis a Tello Fern. propositis, ipse loquatur; an in terminis, ex Menoch. nunc commemoratis, an in fideicommisso vniuersali, grauato scilicet marito, vel vxore, post mortem suam haereditatem, vel bona restituerc: perp lexitas autem dignoscatur ex verbis ipsis n. 16. & 17. d.q. 790. inquit namque in hunc modum: Et per Consequens, si legatarius moriatur, transmittet legatum, vel haereditatem ad suos haeredes, qui eam consequitur post mortem illus, qui dum viuit, est vsufructuarius. Horum verborum sensum non ego percipio; nam si in legatario exemplum proponit, quomodo inquit, quod legatarius legatum, vel hereditatem transmittet; legatarius namque quomodo haeres nuncupari, aut haereditatem transmittere potest: Si etiam legatarius particularis est, & ante diem decedit, quomodo legatum transmittit, reluctantibus his omnibus, que superius adduximus, & Menochij resolutione, in eisdem terminis contrarium asserente. Postmodum vero Author ipse sic scribit; Vt contingit in legato relicto vxori, vt post mortem mariti bona perueniant ad Titium; si iste Titius moriatur in vita mariti: transinittit legatum, vel haereditatem ad suos, quam consequenter mortuo marito; & ita in simili casu obtinui in quadam haereditate relicta post mortem viri, ab vxore fratribus suis in oppido Deborox. Sed nec horum verborum sensum assequi ego possum, inquit namque quod Titius moriens in vita mariti, transmittit legatum, vel haereditatem. Sane, legati, & hereditatis termini confundi non debuissent, nec idem in legato, quod in haereditate definiri; distingui potius debuisset, an ille haeres, an legatarius esset. Quod si in haerede loquitur Ceuallos, vt elici posse videtur ex eo, quod Telli Fernandez sententia relata supra. adducitur statim n. 18. termini ipsi, haeredis vniuersalis instituti post mortem vsufructuarij omnium bonorum longe distant a terminis quaestionis, quam ipse proponit, vtrum scilicet, legatum post mortem alicuius relictum, vbi dies est incertus, sit conditionale, vt transmittatur, nec ne; in ipsis namque terminis heredis vniuersalis post mortem vsufructuarij instituti, non datur, non interuenit legatum, sed potius haereditas relinquitur, cuius aditio non differtur, vt supra dixi: quomodo ergo dubitari poterit, an legatum sit conditionale, vel non: cum non entis nulle sunt qualitates. nec ibi legatum existat. diuersaque vnius, & alterius casus ratio sit vt superius animaduertebam. Cum ergo (vt dicebam) haec ita se habeant, quae (vt vides) ingenti studio, summaque diligentia: & consideratione, & Authorum omnium prolixa, & originali lectura, digeruntur, & distinguuntur; pro Authoris ipsius, Ceualli inquam, & Iacobi Menoch. & Telli Fern. explicatione, in locis antea relatis, tres erunt considerandi, atque separandi casus, quibus haec materia circumscribi, & dilucide admodum explicari valebit, ne si casus, adeo practici, & assidui euenerint, dubitationi, aut perplexitati propositae locus esse potuisset apud supraema Tribunalia, & inferiores quoque qui iuri dicendo, & dando, praesunt quotidie. Primus itaque casus est, cum vsusfructus omnium bonorum vxori, vel marito, vel alteri relinquitur, & post mortem eius alius haeres instituitur; & tunc equidem, cum statim iste sit haeres adita haereditate, nec aditio differatur, transmissio non denegatur; longéque diuersa est ratio haereditatis, & haeredis ita instituti, a legato post mortem relicto, etsi in his terminis Consultus, ita Ceuallos respondit, vt d.n. 16. & 17. profitetur, iuridice equidem praebuit responsum, & recte quoque Telli Fern. locum expendit: in terminis tamen ipsa quaestione in propositis, legati scilicet particularis post mortem relicti; nec casibus eisdem, nec etiam Telli resolutione iuuari potuit, vt legati post mortem relicti, transmissionem concederet, cum termini sint adeo diuersi; & tamen in eum finem ea omnia adducebat, vt ibi apparet, & supra iterum dixi. Secundus casus est, cum legatum relinquitur post mortem haeredis, vel alterius; & tunc indistincte non transmittitur ad haeredes legatarij, eo decedente ante haeredem; quod longa serie comprobatum est n. praecedentibus. & maxime n. 70. 71. & 73. & in hoc decipitur Ceuallos metipse, & contra communes omnium resolutiones loquitur (vt vides) id autem procedit, etiamsi titulo particulari legati, bona post mortem vsufructuarij relinquantur alicui; nam si ipse decessisset superstite vsufructuaria, legatum efficeretur caducum, & tanquam relictum in diem incertum, non transmitteretur, sicuti rectissime tespondit aliquando Menochius, provt supra retuli, & ipse commemorat d. praesumpt. 201. n. 50. in fine, lib. 4. debuisset ergo (vt supra pungebam) terminos hos, & legati, & haereditatis Ceuallos separate, & distinguere, nec toties rePetere terminum illum loquendi, legatum, vel haereditatem. Tertius & Vltimus casus sit, quando non legatum, aut fideicommissum particulare relictum est post mortem haeredis, vel alterius; sed fideicommissum vniuersale relictum omnium bonorum proponeretur post mortem haeredis: & hic quidem casus praetermitti non potuit pro explicatione Hieronymi eiusdem Ceualli; nam cum dicat, haereditatem relictam post mortem viri, ab vxore fratribus suis, in oppido Deborox, nec titulum hereditatis relictae a periat, an scilicet ex causa legati, vel fideicommi; vel fratres haeredes instituendo post mortem mariti, relicti vsufructuarij omnium bonorum, & titulus haeredis, aut legatarij circa transmissionem explicatus a me fuerit: necesse fuit, titulum fideicommissi vniuersalis non praetermittere. Et quidem si marito, vel vxore, vel altero institutis, post mortem eorum, fideicommissi nomine, aut voce, bona relinquerentur alicui, cum dies ille mortis incertus sit (vt dixi) & conditionem faciat in testamentis, si ante haeredem, vel alterum, decessisset is, cui titulo fideicommissi relicta fuere bona, efficeretur fideicommissum caducum, quemadmodum substitutio, nec ad haeredes suos bona transirent. Quo equidem in placito, in fideicommissis, sicut in legatis, remanent Authores omnes relati supra, n. 70. & 71. & in fideicommissis loquuntur commemorati per Thusc. supra, n. 73. in fideicommisso etiam vniuersali, specifice post alios Authores tradit Menoch. lib. 4. d. praesumpt. 201. n. 28. iuncto n. 24. nam cum eo loci resoluisset, quod si fideicommissum est vniuersale, & purum, & fideicommissarius decessit post aditam hereditatem. nondum tamen facta restitutione; locus est transmissioni, siue haeres grauatus decessit post aditam haereditatem, siue ante; & retulisset quamplures ita tenentes, statim d. num. 28. extendit hanc sententiam vt ipsa procedat etiam in legato, vel fideicommisso conditionali, vel in diem; dummodo intelligatur, postquam cesserit dies, vel conditio, nam antea quam cedant, locus non est transmissioni; provt tenent Socinus, Sephalus, Rolandus, & Zanchus, ibi relati, & cita Menochius textum in l. vltim, ff. quando dies legati cedat, & in l. vltima, C. eod. & antea dixerat idem Menoch. num. 11. inter legatum, & fideicommissum quoad transmissionis, effectum, nullam constitui differentiam: ita quouqe, quod fideicommissum iniunctum grauato, remanet penes ipsum grauatum, praemoriente fideicommissario; ex aliis Authoribus retuli tradidisse Hippolyt. Riminaldum, supra, num. 79. & quoad transmissionis effectum, differentiam non esse, an fideicommissum sit particulare, vel vniuersale; ingeniose admodum, atque erudite (vt adsolet) obseruauit, & comprobauit Antonius Faber, de erroribus pragmat. tom. 2. dec. 31. errore 3. colum. 5. in principio, ex vers. ac quoniam quae adhuc diximus, fol. 304. dum ergo loquitur Ceuallos de bonis, aut haereditate relictis post mortem viri, aut vxoris, intelligi non potest, de relictis per viam fideicommissi, sicut nec per viam legati; atque ita remanet in his terminis, legati scilicet post mortem alterius relicit, contrarium eius dicendum, quod ipse tuetur, & Telli Fernand. resolutionem ibi relatam, in aliis terminis obtinet, & procedere, vt saepé dixi. Tertium denique & vltimum fundamentum, ad probandum, quod legatum post mortem alterius relictum, non sit conditionale, sed habeat diem certum in esse veritatis, cum nihil sit certius morte (vt verbis eius vtar) & ita transmittaur ad haeredes legatarij, eo decedente ante diem mortis alterius; deducit Ceuallos metipse ex l. 39. tit. part. 6. provt eam citat: vere tamen est l. 34. eius tit. & partitae, in vers. E aun dezimos, que luego que el testador es muerto, passa el senorio de la cosa, que es assi mandala a aquel a quien es fechae la manda. E maguer muera ante que el heredero del test ador entre la heredad, o en ante que el entre la possession de aquella cosa que le fue mandada, con todo esso heredara aquella manda el su heredero, que ouiere derecho de heredar los otros bienes, de aquel a quien fue fecha, e esto seria si la manda fuesse de tal manera, que fuesse fecha puramente, o a tiempo cierto: mas si fuesse fecha so condicion, no seria assi, & c. Hactenus verba d. l. quae ad probationem eius, quod dixi, expenduntur: ex ipsis tamen nihil elici posse video, quo id ipsum, communibus Scribentium placitis, & resolutionibus, adeo contrarium, comprobari valeat. Fatemur namque libenter in d.l. partitae, decisum; negamus tamen, diem esse certam, quando legatum post mortem alicuius relinquintur, sed esse incertum omnino, an scilicet, & quando, cum vere incertum fit, quando ille morietur, & an legatarius ante moriturus sit, vel post: non potest ergo lex ipsa 34. de die adeo incerta intelligi, sed necessario intelligenda est de die omnino certa: quod euidenter ostendam, animaduertendo, in eadem l. 34. partitae, nihil aliud statui, quam id, quod de iure communi statutum fuerat, quamuis Greg. Lopez. ibi non animaduertat; videlicet, legatum relictum in diem certum, vt si testator reliquit legatum praestandum Kalend. Aug. vel in diem Diui Ioan. ad haeredes legatarij transmitti, si ipse ante eum diem moriatur; dies enim statim cedit quoad transmissionem, etsi non quoad petitionem, l. Sempron. Attalus, ff. de vsufructu leg at. l. 5. & l. si dies, ff. quando dies leg. ced. l. vnica, in princip. in vers. similique modo, C. de caduc. tollend. & ibi Bart. & Bald. & Castrens. n. 7. Iacob. Menoch. qui cum aliis ita distincte explicat lib. 4. d. praesumpt. 201. n. 39. dicens, mirum non esse, quod dies alicuius legati non cedat quoad petitionem. seu tamen cedat quoad transmissionem: vt declarat Ruinus in consil. 85. n. 8. lib. 2. statim tamen (iuridice equidem, & cum iudicio, vt adsolet) separat casum istum, & diem certum a casu, quando legatum est relictum in diem incertum omnino, vel incertum, an, vt num. 40. & seqq. & num. 48. & seqq. agit de legato post mortem haeredis, vel alterius relicto, quod in diem incertum relictum profitetur, & separat a legato relicto in diem certam, vt ibi admodum distincte inuenies: idcirco dies omnino certus, secernitur, & separatur a die incerta, in l. 31. titulo eo. 9. & partita 6. vt constat ibi: E aun lo podria, hazer a diacierto, como el dia de san Iuan Baptista. iuncto el versic. Otro si dezimos, que si el testador, quando fuziesse la manda. Vbi agitur de legato relicto in tempus 14. annorum legatarij, quo casu statuit lexilla totum contrarium eius, quod Ceuallos statuit, videlicet, quod si legatarius decedat ante 14. annum, legatum ad haeredes non transmittat; quod ipse agnouit dicta q. 758. ex n. 37. & legem ipsam explicauit, vt supra vidimus; lex autem 34. partitae praecitata, quae quoad transmissionis effectum, aequiparat, legatum factum fuisse simpliciter, & pure, vel ad diem certam, vt constat ibi: E esto seria, si la manda fuesse de tal manera, que fuesse fecha puramente o a tiempo cierto. Ad eum modum explicari, atque intelligi debebit, ad quem leges ipsae partitae diem certam accipiunt: qualiter autem accipiant, non in obscuro, sed in expresso, & claro est; videlicet, cum omni certitudine dies est certa, non cum omnino incerta, vel saltem quando, vt in legato post mortem alterius relicto; imo & incerta, an, cum incertum sit, an legatarius antea moriturus sit, vt saepe dixi. Sic sane, quando purum dicatur legatum, & quando in diem certam, specifice declaratur in dicta l. 31. partitae ad quam se refert ipsa lex 34. dum agit de legato puro, & in diem certam relicto, atque ibid. in hunc modum scribitur: Puramente pueden fazer los testadores sus mandas, que quiere tanto dezir, como sin ningua condicion: e esto seria, como si dixesse algun testador, mando a fulano tantos marauedis, o tal cosa, e aun la podria fazer a dia cierto, o de dia cierto en adelante, e esto seria, como si dixesse el testador: mando que den a fulano tantos marauedis el dia desan Iuan Baptista, primero que verna: o si dixesse, mando que del dia de san Iuan en adelante, que selos den. Ecce vbi specifice explanatur, quod dicatur legatum pure, & quod in diem certam relictum, statim autem in d.l. 34. deciditur, legati pure, & in diem certam relicti, transmissionem dari, si legatarius ante diem, & ante aditam haereditatem decedat, in quo ius commune conseruatur indemne quoad transmissionem, & confirmatur, vt antea dixi, vt constat manifeste ex resolutionibus Menochij, dicta praesumpt. 201. ex n. 39. Et hactenus de his, quae Hieronymus de Ceuallos in propositis dubiis scripta, & resoluta reliquit, & de vna, atque altera Senatus Hispalensis definitione. De aliis vero, quae Author metipse, quarta parte, commun. contra commun. q. 905. ex num. 97. & maxime n. 91. & tribus seqq. aduersus me tradidit nouissime, & cum ad finem huiusce cap. accederem, ad manus meas peruenerunt: ideo, atque consulto non agendum, siue ipsa silentio praetermittenda, duxi: Quod satius visum fuerit, tacere, & ipsis lucubrationibus, & scriptis nostris satisfactionem, & responsum relinquere, quam quouis modo respondendo, dignitatis, & nominis nostri honestatem offendere. Tunc namque prouocati respondimus, nec vnquam illius, in congerendis communibus contra communes, studio, & instituto suscepta, vllo modo detrahere intendimus, sed duntaxat, cum in inquirenda vniuscuiusque rei, de qua disputatio suscipitur, vera resolutione, & accurate, atque radicitus ea explicanda, insistamus, ad eum modum commentaria conficere, velut necessitate adstringimur. Si autem aliquando Authorem ipsum confutauimus, vel minus plene explicatum ab eo aliquid diximus, non ideo id factum proculdubio, vt nota aliqua eum afficeremus, cum aliorum placita, & resolutiones ad examen perducere, & sine iusta cuiusque indignatione confutare liceat. Sic sane eruditissimorum etiam virorum opiniones, & scripta impugnantur assidue, provt passim Hieronymus idem Ceuallos grauissimos Authores impugnat, & male eos loquutos, aut deceptos, multis in locis profitetur, possétque ex nostris, quas vellet pro arbitrio confutare sententias; nec inde aduersus eum querelam alij proponunt, nec nos quidem proponeremus, vtpote cum non alio, quam indagandae veritatis, fine, & proposito id fiat, non quidem reprehendendi, aut notandi cum, quem multis potius de causis, honorandum credimus. Quoad quaestionem vero repraesentationis excitatam, & prosequutam a me lib. 3. c. 19. ex n 172. vsque ad n. 213. & ab eodem Ceuallos, 4. parte commun. contra commun. q. 905. ex n. 97. cum seqq. impugnatam, & confutatam nouissime; Viderint etiam, & diiudicauerint omnes, qui vtriusque commentaria praelegerint; an Authoritates, & diuersorum iuris Interpretum sententiae, que cumulantur ibid. per eundem Authorem ex n. 116. vsque ad n. 147. in terminis iuris communis, & eo attento locum obtineant, nec post editam legem illam 40. Tauri, procedere valeant; quod eodem c. 19. ex n. 184. cum multis seqq. euidenter ostendi, & fundamentis omnibus partis contrariae, quae longa serie (distincte tamen) ponderantur ibid. ex d. n. 172. vsque ad dictum n. 184. plena manu responsum praebetur, & concludenter adeo ipsis satisfit; vt etiam omnibus, quae in contrarium ab ipso Ceuallos nunc considerantur, & expenduntur, & quibuslibet aliis, quae considerari, & perpendi possunt, respondeatur dilucide, nec repetete opus est, quia longa serie adnotantur ibi. Et quidem lex ipsa Tauri 40. in postrema sui parte (in qua de successione, & representatione transuersalium agit) adeo aperte casum illum decidit (si verus, & genuinus legis ipsius sensus percipiatur) & opinionem, quam defendi, probauit; vt in contrarium post legem ipsam conditam nihil adduci possit, quod vrgeat; sicuti ipsomet c. 19. ex d.n. 184. & maxime sub n. 185. ex versic. post decisionem ergo d.l. 40. Tauri, fol. 279. vsque ad n. 186. euidenter ostendi, & legis eiusdem 40. verba stricte admodum, & fortiter ponderaui, provt ibi vider potest: item & n. 86. 91. 199. &. 212. Sic sane (quod Aduocati omnes, & Senatores ij, qui Regio Praetorio Pinciano, & Granatensi nunc praesunt, & multis ab hinc annis praefuerunt, profitebuntur) non semel, non iterum, atque iterum, sed pluries in vtroque Senatu, iuxta opinionem ipsam quam sustinui, definitum, & pronunciatum fuisse, constat; & vnanimiter adeo, ex postrema logis eiusdem Tauri parte receptam, vt iam nunquam ab ea Senatores ipsi praestantissimi, & eruditissimi recedant. Sed in supremo Regio Castellae Senatu, in casu occurrenti eam amplexam vidimu, & communi Pragmaticorum sensu receptam. Nunc etiam, & ipsamet sententia, quam constanter ibi defendi, & a praecitato Authore adeo acriter improbatur; caetera quoque placita, quae eodem loco probaui, & ad repraesentationem transuersalium attinent; pragmatica Regia sanctione, sunt confirmata, & in vicem legis statuta; contraria vero reiecta, & improbata, vt compertum, & notum est, atque ex serie[sect. 82] eiusdem apparet. Verba autem dictae pragmaticae, sic se habent. Don Phelipe por la gracia de Dios, Rey de Castilla, &c. Bien sabeis, que por la ley segunda, del tit. quinze, de la partida segunda, siguiendo la costumbre antigua de la succession destos Reynos, se declaró, y dispuso, que el senorio del Reyno heredassen siepre aquellos, que viniessen por la linea derecha; y con el fundamento desta regula se ordenó, que si el hijo maior muriesse ante que heredase si dexasse hijo, o hija, que vuiesse de su muger legitima, que aquel o aquella lo vuiesse, e no otro ninguno. Y por la ley quarenta, de las hechas en la ciudad de Toro, que es oy la ley quinta, tit. 7. de los mayorazgos, del libro quinto, de la recopilacion, se mando, que en la succession de los mayorazgos, assi a los ascendientes, como a los transuersales, aunque el hijo mayor muera en vida del tenedor del mayorazgo, si dexasse hijo, o nieto, descendiente legitimo, estos tales se prefiriessen al hijo segundo, y representassen las personas de sus padres: y de auerse dicho en ella, que esto sea (saluo si otra cosa estuuiere dispuesta por el que primeramente constituyo y crdeno el mayorazgo) an salido diuersas, dudas sobre coligir de la disposition, y palabras del instituydor, quando, es visto quitar la representacion, y auer dispuesto, o tenido voluntad, que no la aya, de que se an recrecido muchos pleytos, con gran dano, y costas de las partes: y desseando el Reyno, que se quite la ocasion dellos: estando juntos en Cortes, y vltima mente en las que por nuestro mandado se celebraron en la villa de Madrid, el ano passado de mil y seyscientos y onze; nos a suplicado que proueamos del remedio que conuenga, lo qual visto por los del nuestro Consejo, y con nos consultado: fue acordado, que deniamos mandar dar esta nuestra carta, la qual queremos tenga fuerca de ley, hecha en Cortes, a instancia y suplicacion de los procuradores dellas. Por la qual declaramos, y mandamos, que en la sucesion de los mayorazgos, vinculos, y patronazgos, y aniuersarios, que de aqui adelante se hizieren, assi por ascendientes, como por transuersales, o estrannos, se guarde lo dispuesto en las dichas leyes de partida, y Toro, y se suceda por representacion de los descendientes a los ascendientes, en todos los casos, tiempos, lineas, y personas, en que los ascendientes ayan muerto antes de suceder en los tales mayorazgos, aunque la muerte aya sido antes de la institucion dellos si no es que el fundador vuiere dispuesto lo contrario, y mandado, que no se suceda por representacion, expressandolo clara y literalmente, sin que para ello basten presunciones, argumentos, o conietures, por precisas, claras, y euidentes que sean. Lo qual se guarde sin distincion, ni diferencia alguna, no solamente en la sucession de los mayorazgos a los ascendientes, sino tambien en la sucession de los mayorazgos a los transuersales, y no solo en los transuersales al vltimo posseedor, sino tambien en los que lo fueren del instituydor: lo qual mandamos, guardeys, y executeys, y hagays guardar, cumplir, y executar, y contra el tenor y forma dello no vays, ni passeys, ni consintays yr, ni passar por alguna manera. Hactenus dictae pragmaticae verba, ex quibus sa[sect. 83]ne deducenda, atque obseruanda erunt nonnulla, que memorabilia sunt, scituque, & notatu digna, & ingenti studio, summaque diligentia, & Authorum omnium prolixa, originalique lectura, sic digeruntur, & resoluuntur. Ac primum equidem, ex verbis ipsis approbari, atque confirmari omnino ea omnia, quae in commentariis lib. 3. c. 19. per totum, in materia repraesemtationis, longa serie, adnotaui, atque scripsi: ibidem namque ex n. 275. vsque ad n. 282. resolutiue firmaui, & multorum Authorum allegatione comprobaui, quod maioratus institutus per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter descendentes, aut anniuersarij, vel capellaniae, iurisve patronatus perpeturi, absque facultate Regia; verus sit maioratus, ac leges omnes Regiae, quae de maioratibus loquuntur, habeant locum in eis: Ludouici Molinae opinionem defendi, & contrariam Petri Salazaris, noue impugnaui: & inde deduxi n. 277. quod Repraesentatio, de qua in l. 40. Tauri, procedit, & habet locum in eisdem vinculis particularibus, & meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, in anniuersariis, & patronatibus, siue capellaniis, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & absque Regia facultate institutis, leges etiam 41. 45. & 46. Tauri, in eisdem etiam obtinere, ipsomet loco, ex sententia quamplurimorum notaui, ac dictae Pragmaticae verbis confirmatur specifice, & expresse; ea namque, quae in materia repraesentationis, virtute constitutionis dictae l. 40. Tauri, sic disponentis, seruanda declarat, aut de nouo introducit ad explicationem ipsius legis in finalibus verbis, ibi: Saluo si otra cosa estumere dispuesta: Et qualiter hia omnibus adaptauit, siue eadem omnia ad vnum, eundemque modum expressit, vt constat ibi: Que en la scession de los mayorazgos, vinculos, y patronazgos, y anniuersarios, & c. Hoc autem adeo indubitatum, & certum est, ex verbis ipsis relatis, vt maiori comprobatione non indigeat. Secundo deinde & principaliter obserundum, atque constituendum erit, me eodem c. 19. ex n. 172. vsque ad num. 199. inprimis adduxisse sententiam, & opinionem eorum, qui existimarunt; repraesentationem locum non habere, quando in parte, vel auo ius succedendi firmiter radicatum non fuit, sed duntaxat ius eius in spe, aut possibilitate succedendi consistebat, de qua iura, fundamenta, & autoritates recensui, & eisdem concludenter respondi n. 184. & duobus seqq. & n. 187. & seq. amplexus sum, & defendi opinionem contrariam, repraesentationi scilicet locum esse inter transuersales, etiam quando in patre ius succedendi firmiter radicatum non fuisset. sed ius tantum de futuro, & in spe, aut possibilitate competeret, & quod pater, si tempore delatae successionis viueret, succedere posset, quamuis actu non successerit, provt latius ibi: & n 192. ita fortiter & vere induxi, expendique verba l. 40. Tauri, pro ea opinione, & sententia vt post decisione ipsius legis, nullo pacto sustineri valeat contraria opinio, nec repraesentatio excludi; ita etiam, eodem cap. 19. n. 212. defendi constanter, repraesentationi debere esse locum etiam inter transuersales, quando pater, vel auus, vel ascendens, ex cuius persona successionem quis praetendit, in vita institutoris maioratus decessit, provt latius quoque ibidem. Et haec quidem duo, adeo certa, atque indubitata, post editam constitutionem dictae l. Tauri 40. Pragmatica ipsa existimauit, vt super eis, tanquam indubitatis, nihil disponere, aut decidere voluerit, sed duntaxat de alio casu sermonem instituat, cumque decidat, qui ex omnibus difficilior reputabatur, quando scilicet vltimo maioratus possessore, absque descendentibus praemortuo, transuersalis aliquis successionem praetendit, cuius pater si viueret, successurus sane esset, vt proximior; ipse tamen multis ab hinc annis, & ante maioratum institutum decessit; id quod ego ipse in commentariis, dicti cap. 19. n. 199. & seqq. constanter defendi, & post editam legem ipsam Tauri 40. praecise seruandum dixi, & concludenter comprobaui, provt latius ibi scriptum apparet. Prudentissimi itaque, eruditissimi, atque praestantissimi illi Viri, qui confectioni Pragmaticae Regiae adfuerunt, adeo veritatem praedictorum prae oculis habuerunt, assequutique sunt. vt de duobus casibus dubium non habentes, (vere namque dubium non erat. edita iam d.l. Tauri) maturo admodum, atque singulari iudicio, super tertio tantum deciderent; & vt tot ambages, & contrarietates in futurum omnino dirimerent, quid in tertio ipso casu, & hoc difficiliori, vt dixi, loge ipsa Tauri dispositum antea esset, declararunt, & egregie statuerunt in haec verba: Y se suceda por representacion de los descendientes a los ascendientes en todos los casos, tiempos, lineas, y porsonas en que los ascendientes ayan muerto antes de suceder en los tales mayorazgos, aung; la muerte ay a sido antes de la institucion dellos. Approbarunt ergo adeo expresse (vt vides) placita nostra, & resolutiones praedictas, quae vere post ipsam legem Tauri nullam habebant dubitandi rationem, vtpote, cum eadem lex omnibus his casibus prouideat apertissime, licet non ita in indiuiduo, & specifice, implicite tamen, atque virtualiter, satis aperte; & inde (vt antea enunciatiui n. 81.) Authoritates illae omnes, quas Hieronym. Ceuallos aduersus scripta nostra cumulauit, licet attento iure communi, atque in terminis ipsius articulum difficilem redderent, post eandem legam Tauri conditam, obtinere non poterant, nec vllam vim habere, vt ibidem dixi: ipsa namque Tautina constitutio, nec iuris nondum radicati, nec status rerum tempore morti ascendentis considerationem habuit, sed potentiae succedendi tantum ius inspexit, si nunc scilicet, quando successio defertur, ille viueret, an successurus esset; quo in placito & alij quamplures, etiam in terminis iuris communis, & ante editam ipsam legem Tauri fuerant, provt ibidem quoque adnotaui, & ostendi, cum vere (vt caetera omittam) negari non possit, quin in terminis quoque iuris communis, & cum de successione descendentium agitur, siue etiam transuersalium inter fratres, fratrumque filios; per repraesentationem eius succedatur, qui ius firmum & radicatum nunquam obtinuit, vtpote, qui ante delatam successionem, imo & viuente eo decessit, de cuius successione postmodum agitur, & ad quam ex repraesentatione eius, qui ante illam decessit, quis se admittendum, contendit, vt de se compertum satis est, nec maiori indiget comprobatione, cum adeo plene comprobatum a me fuerit in locis relatis, & dictae Pragmaticae decisione confirmatum, vt vides, & antea expresse cautum: Assi por ascendentes, como por transuersales, o estranos: & ideo Pragmatica ipsa de primo casu, iuris scilicet non radicat: nec de secundo, quando is, qui, qui repraesentatur, ante institutorem maioratus decessit, mentionem vllam non facit, quia vterque casus, & in fortioribus terminis continetur sub expresso, quando scilicet, ante maioratum institutum decessit. Praeterea & tertio loco obseruandum, atque con[sect. 85]stituendum erit, me etiam in commentariis dicti c. 19. lib. 3. n. 90. 91. & seq. ex aliorum, & maxime Didaci Couar. Ludou. Molinae, Emanuelis Costae, Humadae, Matienci, Azeuedi, Ioan. Gutier. & Pat. Ludou. Molinae sententia, defendisse, & firmiter aduersus alios, ibi etiam commemoratos, resoluisse, repraesentationis ius transuersalibus in l. 40. Tauri concessum, procedere, etiam in tranuersalibus, qui a primo institutore maioratus non procedunt, & sic in transuersalibus vtriusque, nempe fundatoris, & vltimi possessoris; provt latius ibi, vbi & fundamentis partis contrariae concludenter respondi: id autem ipsum specifice in dicta Pragmatica statuitur, & pro lege seruari iubetur in hunc modum: Lo qual se guarde sin distincion, ni diferencia alguna, no solamente en la sucession de los mayorazgos a los ascendientes, sino tambien en la sucession de los mayorazgos a los transuersales, y no solo en los transuersales al vltimo posseedor, sino tambien en los que lo fueren del instituydor. Aliud autem, de quo eodem c. 19. egi ex n. 91. vsque ad n. 96. quod scilicet post editam dictam l. Tauri, repraesentatio ipsa, transuersalibus concessa ibi, absque graduum restrictione, & vsque in infinitum procedat in primogeniorum successione; atque ita etiam inter descendentes a fratre, vel sorore, patruele, vel auunculo, vel alio quolibet consanguineo vltimi possessoris; hoc scilicet, adeo certum, atque indubitatum Pragmatica ipsa reputauit, vt sub generali regula omnium transuersalium satis aperte confirmauerit, nec maiori expressione, aut declaratione, nouave constitutione opus esse, rectissime innuerit; idque maxime, cum antea dixisset, Se hizieren assi por ascendientes, como por transuersales, o estranos: Nam & institutis primogeniis a penitus extraneis, in infinitum, & absque graduum restrictione, repraesentationem admittit, atque ita amplius de his dubitari non valebit, de quibus ibi dubitarunt Authores, a me commemorati ex n. 91. cum seq. & vere neque dubitari potuit vllo pacto post eandem Taurinam constitutionem, sicuti eleganter ibidem ostendi. Quarto etiam loco obseruandum, atque constituendum[sect. 86] erit, me in eisdem commentariis dicti cap. 19. sub n. 281. in fine, versic. 12. denique, & n. 282. vsque ad n. 291. singulariter, atque ex sententia aliorum, quos recensui, obseruasse, repraesentationis totam materiam ex voluntate, atque dispositione testatoris gubernari, atque interpretari debere principaliter, vt ex ipsa admitti, vel excludi debeat repraesentatio, & prae omnibus seruetur, atque praedominetur disponentis, vel institutoris maioratus voluntas metipsa, sicuti eo loci longa serie comprobaui, & dicto n. 290. pro regulas generali & affirmatiua constitui, repraesentationem post editam dictam l. Tauri 40. regulariter, ac etiam in casibus dubiis admittendam, nec de facili, aut ex verbis ambiguis excludendam, excludive eam posse, sed expressam, praecisamque voluntatem institutoris requiri, vt excludi repraeaesentatio possit, quod & Ludou. Molinam, Ioan. Gutierrez, P. Molinam, & alios contendisse, ibidem notaui, & scripsi. Addidi tamen n. 291. per totum, Interpretes huius Regni existimasse communiter ex coniecturis quoque induci posse, vt cesset repraesentatio; & inde exceptionem, siue declarationem, aut limitationem eiusdem l. Tauri, in finalibus verbis: Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta, & c. non solum procedere, ac verificari ob expressam institutoris maioratus dispositionem, sed etiam ob presumptam, atque ex legitimis coniecturis deductam, provt latius dicto n. 291. vbi etiam Ludou. Molinae locum expendi, quo profitetur expressim, ad hoc, vt decisio eiusdem l. Tauri procedit in postrema sui parte, requiri necessario, quod testator id expresse, ac specifice disposuerit, & sic quod necessaria sit expressa dispositio, nec tacita, hoc est, ex coniecturis collecta, sufficiat; attamen ad huius rei, & voluntatis institutoris probationem, non excludi coniecturas legitimas, & quae ex verbis dispositionis deprehendantur; modo ipsae adeo praecisae sint, vt ex illis nihil aliud, quam repraesentationis exclusio deduci possit & inde, quod dispositio expressa requiratur, aut ita tacita, quod in dubium reuocari non possit; ex aliis multis, & sententia communi Scriptorum huius Regni, eodem n. 291. per totum resolui. Horum quidem nonnulla, & quae ad primam partem attinent, sic in eadem Regia pragmatica confirmantur, provt ibidem traduntur, ex dicto n. 282. cum seq. Alia vero, quae ad postremam partem, eorundem, quae ibi adnotantur n. 290. & ad finalia verba dictae l. 40. Tauri pertinent, emendantur, ac ius nouum super eis introducitur. Quod vt distincte, & dilucide demonstretur, animaduertendum erit, Pragmaticam eandem Regiam iuri repraesentationum multum fauisse, & regulariter admisisse repraesentationem omnium casuum, & personarum respectu, nullis exclusis, vt inde regula generalis confici possit, ac debeat, post eam conditam; quod repraesentatio semper admittenda sit, etiam in casibus dubiis, quemadmodum dicto n. 290. dicti c. 19. regulam conficiendam, post ipsam legem Tauri dixi, & ita eam confeci: quod vt omnes pro certo habeant, casus ille magis diffi ilis, eius scilicet, qui ante institutum maioratum decessit, exprimitur, atque deciditur in ea, vt etiam repraesentationi eidem magis succurratur, siue maior fauor eidem praestetur, & pro regula generali ipsa admittatur, exceptio, siue limitatio, aut declaratio dictae l. Tauri 40. saluo si otra cosa estuuiere dispuesta, non adeo late patet, fiue non ita lata relinquitur, sed noue, & ad vnum tantum restringitur, expressum scilicet, indiuidualiter specificatum, atque literale, vt scilicet is qui contendat, repraesentationi locum esse debere, regulariter, ac semper pro se habeat regulam: qui vero obiiciat, aliud per institutorem maioratus dispositum, non alias audiatur, quam si in indiuiduo, specialiter, & literaliter; ita dispositum ostenderit: sic sane, atque multum vtiliter in ipsa Regia pragmatica cauetur in haec verba: Y se suceda por representacion de los descendientes a los ascendientes, en todos los casos, tiempos, lineas, y personas, en que los ascendientes ayan muerto antes de suceder en los tales mayorazgos, aun que la muerte aya sido antes de la institucion dellos, si no es que el fundador huuiere dispuesto lo contrario, y mandado, que no se sucedu por representacion, expressandolo clara y literalmente, sin que para ello basten praesunciones, argumentos, o conjeturas, por precissas, claras, y euidentes que sean. Quamuis ergo in terminis iuris communis, ac etiam eiusdem l. Tauri 40. expressum diceretur, & specialiter etiam prouisum, non modo quod in indiuiduo expressum fuerat, sed etiam id, quod ex coniecturis concludentibus, & probatissimis deducebatur, ita quod tacita voluntas in dubium reuocari non posset; sicuti eodem c. 19. n. 291. in propriis terminis, ex aliis multis Authoribus adnotaui, & scripsi ad interpretationem postremae partis. Taurinae illius constitutionis: licet etiam regulariter expressum dici soleat quod ex coniectur is colligitur, provt ex l. licet Imperator, ff. de legat. 1. l. cum auus, ff. de condit. & demonst. adnotarunt atque exornarunt infiniti illi Authores, quos ego metipse in commentariis de vsufructu, c. 1. ex n. 46. & controuers. iur. lib. 2. cap. 4. n. 53. & supra hoc eod. lib. & tractatu, cap. 17. n. 7. 8. 9. 10. & seq. in vnum recensui. Surdus etiam, in cons. 294. n. 21. lib. 2. Caesar Barzius, decisione Bononiae 123. ex n. 5. cum seq. Camillus Gallinius, de verbor. significat. lib. 2. cap. 10. Ludou. Casanate, in consil. 60. ex n. 5. cum seq. Alex. Raudensis, de analogis, c. 34. n. 129. Attamen Pragmatica ipsa de nouo decernit contrarium, & statuit, quod non possit dici, nec intelligi aliud dispositum, nisi quod clare, & literaliter fuerit expressum, atque dispositum, & inde repraesentationem (pro qua adest regula generalis & firma omnium casuum, & personarum respectu (vt dixi) non alias excludi posse aliquo casu, quam si eo litteralis & specifica dispositio ostendatur, nec sufficere coniecturas, quantumcunque praecisae illae sint, & in hoc proculdubio decidit Pragmatica ea vnum admodum necessarium, & Reipublicae vtile, atque conueniens, illudque principaliter, quo litibus, & controuersiis magnis, partiumque sumptibus, & laboribus consulatur, ex contraria namque verborum eorum finalium dictae l. Tauri 40. interpretatione, & coniecturarum allegatione, atque admissione, maxima subsequebantur inconuenientia, vtpote, cum in omnibus fere casibus occurrentibus, in quibus articulus repraesentationis deducebatur, atque contendebatur, vtraque pars litigantium, siue vnius & alterius partis Aduocati, ex eisdem verbis fundamentum sumebant, & pro se illa expendebant, & magis torquendo, quam verum sensum, & mentem testatoris eliciendo, aliud ab institutore cautum; atque dispositum, allegabant assidue, ex quo infinitis litibus occasio dabatur, atque imaginariis coniecturis aliud per testatorem dispositum, contendebatur: quae omnia in futurum cessabunt, si non alias id deduci, allegarique possit, quam si clare, & literaliter dispositum legatur, & inueniatur, provt ibi cauetur. Ex his sane, atque ex verbis claris eiusdem pra[sect. 87]gmaticae, ibi: Y de auerse dicho en ella, que esto sea, saluo si otra cosa estuuiere dispuesta por el que primeramente constituyo, y ordeno el mayorazgo, han salido diuersas dudas, sobre colegir de la disposition, y palabras de instituydor, quando es visto quitar la representacion, y auer dispuesto, o tenido voluntad, que no la aya, de que se an recrecido muchos pleytos con gran dano, y costas de las partes, & c. Constituendum inquam etiam ex his quinto loco; eosdem Regis nostri inuictissimi, & religiosissimi Philippi Tertij, Proceres, & atque ex omni parte praestantissimos Viros, qui editioni, & confectioni Pragmaticae ipsius adfuereunt, summo iudicio, atque singulari eruditione se habuisse in progressu eiusdem non modo, sed etiam in exordio; non enim profitentur, aut quouis modo enunciant, dubia, quae excitabantur, excitarique solebant, fuisse super regula praedicta, admittendae scilicet, & omnium casuum, & personarum respetu, repraesentationis (eam enim admittendam regulariter, velut necessario adstringebantur omnes, post editam dict. l. Tauri 40. concedere) sed potius dixerunt expressim, dubia ipsa fuisse super exceptione, quando scilicet videretur subalta repraesentatio, quae in dubio & pro regola sublata non videtur: Idcirco Pragmatica ipsa, super eo venit remouere dubia, & vere remouet, super quo fuerant, hoc est, super exceptione, sed non super eo, de quo dubium non erat, edita iam dicta Taurina constitutione, hoc est, super regula praedicta admittendae repraesentationis: sic & consequenter, & noui iuris inductiua videri debebit respectu eiusdem, de quo dubium erat, & fuisse dubitatum, profitetur, non vero respectu eius, de quo dubium fuisse non enunciat: atque ita, dum repraesentationem, etiam illo casu expresso, & difficiliori (vt dixi) concedit, & admittit, nullatenus videtur ius nouum continere, cum de eo nullum fuisse dubium, dixerit, immo admissa repraesentatione generaliter, quasi ex decisione eiusdem l. Tauri 40. ita inesser aperte, nec eandem offuscari, vel praeuerri contingat eo praetextu, quod aliud testator disposuerit, sic vt dixi, atque admodum vtiliter decidit: iidem namque, qui adfuerunt ipsius decisioni, pro certo habuerunt, id quod deducebatur ex mente, & verbis taurinae legis eiusdem, repraeentationis partibus fauere; & quia verba finalia ipsius, litibus occasionem praestabant, vtpote, cum repraesentatio, quae indistincte admitti deberet ex vi, & virtute decisionis illius Tauri, & in casibus dubiis ex vi quoque tacitae & praesumptae voluntatis institutorum maioratuum, qui videntur se conformare cum eius legis dispositione, ex aliis verbis, illisque finalibus dictae l. offuscabatur, & confundebatur in maximum Reipubliae detrimentum, illud literale, & expressum de nouo requirunt, quo litibus, & sumptibus, aliisque maximis inconuenientibus vai praecludatur: & in effectu duo efficiunt (vt arbitror) Primum, ostendere, lege ipsa Tauri, satis aperte inductum, atque probatum ius illud repraesentationis, quod adeo generaliter ibi admittitur. Secundum, litibus, & inconuenientibus, antea relatis, succurrendo, id de nouo statuere, quo aliud dispositum per testatorem, vt excludatur repraesentatio, dici non possit, nisi literaliter & specifice disponatur. Hinc etiam & consequenter aliud tentari posse videtur admodum probabiliter, verba illa: Que en la sucession de los mayorazgos, que de qui adelante se hizieren. Referri ad ius illud de nouo introductum in ipsa Pragmatica, ad literale scilicet, & specificum; respectu namque futurorum maioratuum, non alias dicetur aliud dispositum, quam si literaliter & in indiuiduo dispositum sit, idque vt excludatur repraesentatio. Caeterum vt ipsa admittatur. quam inesse ex verbis, & mente Taurinae legis, adeo clare insinuat Pragmatica, & super qua dubia fuisse, eadem Pragmatica non dixit; ne quaquam videtur, quod relatio illa admitti possit: que de aqui adelante se hizieren, non enim super eo dubitabatur, sed super alio (vt dixi super quo decisio ipsa cadit, de quo, & praecedenti obseruatione agetur etiam sequentibus, vt videbis, & ibidem latius explicabitur, an ad praeterita quoque negotia, repraesentatio indistincte trahi debeat. Sexto etiam loco obseruandum, atque constituen[sect. 88]dum erit, quod declarans, nihil de nouo facit, nec addit, nec disponit, sed dispositum detegit, & manifestum facit, siue quod actum est in praeteritum, ostendit, l. haeredes palam, §. sed et si notam, ff. de testam, l. adeo, §. cum quis, in fine, ff. de acquir. rer. dominio. l. qui liberis, §. testamento. ff. de bonor. possession. secun. tab. & cum infinitis Authoribus exorarunt quamplurimis Anton. Gabr. common. conclus. lib 6. tit. de regulis iuris, concl. 3. per totam. Tiraq. in l. si vnquam, verbo libertis. ex n. 13. Burgos de Paz, in proemio legum Tauri, ex n. 356. cum multis sed. vbi quod declarans, non plus facit, quam ille, qui granum sub aristis latens, de spica executit: & n. 432. & sed. & num. 438. Simon de Praetis, de interpretat. vltim. volunt. lib. 1. interpret. 1. dubit. 5. ex principio, fol. 38. Beccius, in cons. 3. ex n. 44. Hippolyt. Rimin. Mascard. Achilles Pedrocha, & ipse Burbos de Paz, alio in loco, vltra nunc relatum, cum quibus egomet ipse ita annotaui, atque scripsi lib. 3. cap. 10 n. 30. & supra hoc eod. lib. cap. 19. ex n. 30. cum seq. Thuscus, tom. 2. littera D. concl. 86. fol. 468. Petr. Surd. in consil. 380. n. 3. & latius ex n. 49. cum sed. & in cons. 426. n. 44. & 45. lib. 3. Idcirco certum est, multum interesse, an lex sit declaratoria, an correctoria, vel noui iuris inductiua, cum haec contraria sint omnino; sicuti ex aliis ostendit Burgos de Paz, in dicto prooemio legum Tauri, n. 432. & 434. fol. mihi 64. & correctoria, aut nouum ius continens, ad praeterita non trahatur, sed futuris tantum prouideat regulariter, cum lex sui natura respiciat futura, & non praeterita, cap. finali de constitut. l. finali, tit. 14. partita 3. & explicant, ampliant, atque limitant latissime infiniti illi Authores, cum quibus Ioan. Gratianus, regula 185. Bernardus Diaz, regula 137. Medices, in traectatu de legibus, & statutis, p. 4. q. 32. Cenedus, & alij cum quibus Morla, emporij 1. p. titul. 1. de legibus, in principio, vbi late Iacob. Mandellus de Alba, in cons. 554. vbi vide eius Additionatorem, Beccius, in cons. 3. ex n. 9. Thuscus, tom. 5. litera L. concl. 144. & 145. ex fol. 128. & regulam cum ampliationibus, & limitationibus, atque materiam optime, & distincte declaratam, vide per Felinum, in dicto cap. finali, de constitut. quamuis ergo lex noua regulariter non trahatur ad praeterita, vt per Menochium etiam, in consil. 240. num. 12. & 13. lib. 3. Honded. in consil. 14. num. 28. lib. 2. vbi etiam ad id expendit alia iura: Hieronym. Gabriel, in consil. 16. ex num. 22. lib. 2. & cum Puteo, Gail. Magonio, & Menchaca, nouissime Camillus Borellus, in summa decisionum, titulo de legibus, & constitut. n. 47. fol. 27. Attamen lex noua declaratoria veteris, trahitur ad praeterita negotia, Aretinus, in l. Gallus, §. etiamsi parente, col. 1. ff. de liber. & posthum. & cum Bartolo, Baldo, Alexand. & Communi, Decius, in dicto c. vlt. n. 13. vbi Felines, n. 4. Anton. Gabriel. lib. 6. tit. de regul. iur. dicta concl. 3. n. 10. & n. 9. quod ex quo declaratio inest actui declarato, retrotrahitur ad tempus principalis dispositionis: Hippol. Rimin. in cons. 351. n. 79. lib. 5. Ioan. Gratianus, dicta reg. 295. n. 3. Surdus, decif. 29. n. 6. Hondedeus, dicto cons. 14. num. 38. lib. 2. Matienzus, in l. 3. tit. 10. glossa 16. n. 2. lib. 5. Menchaca, de succession. creat, §. 18. ex n. 275. Collantes, ad pragmaticam agricolarum, lib. 3. cap. 8. fol. 171. D. Christophorus de Paz, in comment. ad leges styli, l. 200. q. 1. n. 2. fol. 367. Thuscus, tom. 2. littera D. concl. 86. & tom. 5. littera L. concl. 264. n. 47. & 51. Morla, dicto titulo de legibus, q. 1. n. 12. 13. & 17. & ij omnes concludunt, quod licet declaratio non operetur, nisi a tempore suae editionis, cum quod non erat declaratum, operari non possit; attamen postquam facta fuit, quod operatur etiam de praeterito, siue circa casus praeteritos, atque ex antiqui eleganter tradidit Bellamera, in consil. 33. n. 39. & 40. Concludunt etiam demum legem declaratoriam trahi ad praeterita, & operari in praeiudicium iuris, Tertio quaesiti, si declaratio ipsa facta fuerit circa rem dubiam, atque ita exponendo, quod dubium erit; secus vero, si perimendo, aut destruendo quod erat certum & clarum; declaratio namque numquam fit, nec dicitur nisi de re dubia quia res clara non indiget declaratione, & rem claram declarans, magis dicitur corrigere, & nouam legem, inducere, quia in iure, Tertio quaesito, praeiudicare non potest, nec in dubio videtur; sic sane ex mente communi materiam istam explicauit optime Decius, in dicto cap. vltimo, de constitut. sub num. 13. & 14. versic. superest Tertius casus principalis, vbi inquit, quod sententia praedicta, quod lex, quae simpliciter loquitur, si sit declaratoria, trahitur ad praeterita, est vere, & procedit in simplici & propria declaratione, quae nihil noui facit, dicta l. haeredes palam, §. si quid post, & ibi Paul. de de Castro dicit, quod Papa multoties hoc facit, declarando suam intentionem circa gratias factas aliquibus: & hoc bene procedit in declaratione propria, quae consistit circa aliquod verbum dubium. Secus dicit ipse, si non esset dubium, quia tunc esset noua dispositio, quae non tolleret ius quaesitum: & idem statuit Decius lege, vel constitutione, quae cum loquatur simpliciter, non trahitur ad praeterita in praeiudicium alterius, nisi agatur de propria simplici declaratione quae consistit in declaratione verborum, in qua non potest dici, esse ius alter quaesitum, vt per eundem Castrensem ibi, & Decium, dicto numer. 13. sic quoque materiam ipsam ex sententia communi explicauit Anton. Gabriel, dicta conclus. 3. num. 12. 65. 66. & 67. Burgos de Paz, in prooemio legum Tauri, n. 357. & seq. Ruinus singulariter, in consil. 76. n. 5. lib. 5. Hippolytus Riminaldus, in consil. 399. num. 76. lib. 4. Iocobus Mandellus de Alba, in consil, 554. num. 2. & 6. Beccius, in consil. 3. ex num. 44. Thuscus, tom. 2. dicta conclus. 86. littera D. Hondedeus, dicto cons. 14. ex n. 29. vsque ad n. 33. lib. 2. Surdus, in consil. 281. num. 3. & in consil. 339. num. 11. lib. 3. & in consil. 426. n. 44. & 45. eod lib. Haec autem non otiose, aut extra propositum, sed ideo, atque omnino necessario dicta, vt si absque veritatis praeiudicio contendatur, verba dictae Pragmaticae illa, Que en la sucession de los mayoraxgos que de aquia adelante se hizieren: ita referri debere ad casum illum repraesentationis specifice declaratum, quando scilicet is, ex cuius persona successionem quis praetendit, qui fi nunc viueret, successurus esset, ante institutum maioratum decessit; sicut ad casum illum, quo is, qui repraesentationis exclusionem contendit, literalem atque claram exclusionem ostendere debet; nam si ita indistincte admittatur, (quod durum videtur,) tunc dubitatur, an in ea parte Pragmatica sit declaratiua legis Tauri, 4. nec ne, & quidem si declaratiua, trahi debebit ad negotia praeterita, nec dici potest proprie, quod auferat ius quaesitum alicui, vt nunc probaui. Si vero ius nouum continet, licet ad praeterita non trahatur in vim legis, iuxta superiora, & per Menochium, in consil. 240. num. 1. 2. & 3. lib. 3. & in consil. 461. num. 10. lib. 5. Rolandum, in cons. 52. n. 31. lib. 2. Beccium, dict. cons. 3. num. 47. Surdus, in consil. 553. num. 1. lib. 4. Attamen adhuc in vim rationis trahi deberet, & hoc respectu admittendae repraesentationis, omnium casuum, & personarum respectu indistincte, atque ita in eodem casu ibi expresso, quo quis ante maioratum institutum decessit; licet ad praeterita trahi non posset alio respectu, excludendae scilicet repraesentationis, ex solo literali, & claro, cum sufficiat quoad praeterita, eis modis exclusionem repraesonatationis, & voluntatem institutoris probare, quibus tempore ipso l. 40. Tauri, & ante conditam dictam Pragmaticam, probari poterat, de quo latius infra. Quod autem dicta Pragmatica, in ea parte, in qua indistincte repraesentationem indicit, etiam ante institutum maioratum aliquo decedente, declaratiua sit, fortiter vrgere videtur communis illa resolutio Doctorum, de qua supra, quod declaratio vera & propria dicatur, quae fit de re dubia, non certa, & clara; negari autem quo pacto poterit, quin semper post editam dictam l. Tauri 40. & ante Pragmaticam ipsam dubitatum fuerit, an iure non radicato, & ante fundatorem ipsum maioratus, vel maioratum etiam institutum, si is, cuius persona repraesentatur, decessisset, repraesentationi sit locus, nec ne; & pro vtraque parte efficaces, concludentesque iuris rationes ponderatas fuisse communiter, & vere efficaciores, atque concludentes magis, visas fuisse illas, quae ex verbis legis ipsius Tauri deducebantur, & repraesentationi fauebant, pro qua saepe pronuntiatum vidimus: quando vero in aliqua dubia quaestione sunt pro vtraque parte non modo fortiores, & vrgentiores iuris rationes, sed aeque concludentes apparent, tunc equidem lex, consuetudo, vel dispositio vnam approbans, dicetur esse declaratiua, & fauorabilis, & consequenter ex similitudine rationis debet recipere extensionem, sicuti deducitur ex resolutionibus Crauetae, in consil. 201. num. 12. Bologneti, in l. post dotem, numero 231. ff. soluto matrimonio, & ibidem Petrus Barbosa, qui multum ad propositum nostrum tradidit nonnulla, & sic resoluit numero 47. & 48. Rursus, quod in eadem parte declaratiua sit ipsa pragmatica, probatur ex verbo illo, declaramos, quod sui natura id proprie significat, & potentius est in ea parte, declaratiuam illam legem relinquere, quam sit mutare verbi eiusdem vim, verbum aliud, y mandamos, quod licet videatur nouam dispositionem inducere, vt per Beccium, in consil. 3. num. 46. attamen non repugnat naturae dispositionis declaratiuae, ex quo stat simul cum dicto verbo, declaramos, idque iuxta resolutiones Crauetae, in consil. 286. colum. penultim. Menochij, in consil. 191. numero 38. libro secundo, qui ipse num. 37. ex sententia aliorum notauit, quod quando in vna dispositione concurrunt duo verba diuersae naturae, tunc verbum significans actum magis plenum, sed se trahit verbum minoris virtutis, & efficaciae, vt in l. non solum, §. 1. ff. de vsucapionib. Tum etiam, quia dum verbum ipsum, declaramos, refertur ad inductionem, & admissionem repraesentationis indistincte, & in omni casu, stat, stareque potest proprie; dum vero refertur ad id, de quo noue dispositum est, ne scilicet repraesentatio excludatur, nisi ob clarum, expressum, & literale, stabit improprie: nec nouum est in iure, verbum vnum stare proprie & improprie respectu diuersarum personarum, aut rerum diuersarum, vt in l. 2. vbi Glossa, & Doctores expresse notarunt, & iura quamplurima expendunt, ff. de officio Proconsulis & Legati, l. pater Seuenam, vbi Bartol. ff. de condition. & demonstration. late Craueta, in cons. 258. num. 5. latius Tiraquellus, de retracti. lignag. §. 1. gloss. 18. num. 22. Menochius, in consilio 439. num 32. lib. 4. Runius, in consil. 54. num. 11. lib. 2. Tum denique, quia apposito dicto verbo, declaramos, & quando lex sic loquitur, vt declaratiua videatur, non desinit esse declaratiua, non modo ob verbum adiunctum, sed etiam si lex declaratoria vteretur verbo apto ad condendam legem nouam, nec apponeret verbum aliud, ex quo, declaratiuam eam esse, deprehendi posset, sic sane, at que in fortioribus terminis adnotauit Felin, in dicto cap. vltimo, de constitut. num. 4. in fine, vbi refert Glossam notabilem in Clementinae primae, verbo, censemus, de concessione praebendae, & in dubio censeri debet lex declaratiua pocius, quam inductiua noui iuris, sicuti, specifice animaduertit Burgos de Paz, in prooemio legum Tauri, num. 437. Quod sit etiam declaratiua dicta Pragmatica, in ipsamet parte, in qua de admittenda repraesentatione indistincte, & omni casu agit, velit manifeste deprehenditur ex verbis ipsis, & modo loquendi, quibus vtitur, quibus sane non vteretur, sed longe diuersum loquendi modum susciperet, si ius nouum in ea induceret, aut adeo aperte non innueret, ex decisione, & verbis legis Tauri inesse id, de quo agit, admissione scilicet repraesentationis indistincta, quam transuersalium quoque respectu, & nullo iure radicato, lex ipsa Tauri, 40. admiserat, virtualiter scilicet, satis aperte tamen, verbis illis in fauorem transuersalium prolatis; inquit namque Pragmatica ipsa: por la qual declaramos, y mandamos, que en la sucession de los mayorazgos, vinculos, patronazgos, y anniuersarios que de aqui adelante se hizieren, assi por ascendientes, como por transuersales, ó estranos, se guarda, lo dispuesto en las dichas leyes de Partida, y Toro, y se suceda por representacion, aunque los ascendientes ayan muerto ante de suceder en los tales mayorazgos, y aunque la muerte aya sido antes de la institucion dellos. Sane, si se declara, y se manda, que se guarde lo dispuesto en las dichas leyes, y se suceda, & c. Clare supponitur, Pragmaticae conditiores pro certo habuisse, dictis legibus sic dispositum, & etiam his casibus, in eadem Pragmatica expressis, repraesentationem admisisse leges illas, tacite tamen, & virtualiter, sed satis aperte, alias namque non diceret, Se guarde lo dispuesto, y suceda, sed potius nouum introduceret, provt statim introducit in versicul. sine es que el fundador huuiere. Provt ergo mea fert sententia, & opinio, credo verissimum, Pragmaticam ipsam, maiori ex parte, declaratiuam esse iuris in dicta l. Tauri, 40. virtualiter satis tamen aperte dispositi, sed non ita expressim decisi; nam licet transuersalium respectu idem ius obseruandum, dixerit lex ipsa Tauri, quod indescendentibus; non tamen ita expresse declarauit illud, En que los ascendientes ayan muerto antes de suceder en los tales mayorazgos: nec etiam illud. aunque la muerte aya sido antes de la institucion dellos: nec denique alterum, no solamente en la sucessione de los mayorazgos a los ascendientes, sino tambieu en la sucession de los mayorazgos a los transuersales, y no solo en los transuersales al vltimo posseedor, sino tambien en los que lo fueren del instituydor. Haec quidem, quae ex decisione dictae Taurinae constitutionis satis inerant, satisque aperte ex mente, & verbis eiusdem deducebantur, sed non ita specifice tradita, expressaque sunt (quia non omnia Legislator comprehendere, siue exprimere potest,) sic declaratiue exprimuntur in dicta Pragmatica, vt eadem virtualiter disposita eisdem in legibus, sed non ita expresse decisa, innuatur aperte, quod (vt arbitror,) negari non potest. Ex parte vero eademmet Pragmatica est inductiua noui iuris, quod non modo expresse, sed nec virtualiter, aut tacite in dicta lege Tauri continebatur, imo totum contrarium aperte, vt pote cum aliud dispositum diceretur, vt repraesentatio cessaret, non modo si expresse dispositum fuisset per institutorem maioratus, sed etiam si tacite per coniecturas, cum expressum, & dispositum dicatur, quod ex coniecturis colligitur, vt supra dicebam; id tamen Pragmatica, ipsa emendatur, & nouo introducto, in versiculo, Sino es que el fundador buuiere, statuitur, repraesentationem non excludi, nec dici posse aliud dispositum, nisi id clarum expressum, & literale sit provt supra explanaui, & notaui dicens, de eo dubia fuisse principaliter, & super eo ius nouum ibidem introductum, provt apparet expresse ex verbis eiusdem Pragmaticae. Ex quo etiam non leue argumentum deducitur ad probandum, eadem in parte, in qua de inducenda, admittendaque repraesentatione indistincte agitur, declaratiuam fuisse ipsammet Pragmatica, ponderando id, provt antea ponderaui n. 87. Quod si dixeris, pragmaticam ipsam, posito quod in ea parte declaratiua, sit nec ius nouum contineat, ad praeterita negotia, siue maioratus antea institutos, trahi vllo pacto non posse, vtpote cum adiecta fuerint verba illa, saepe relata, Que en los mayorazgos que de aqui adelante se hizieren. quae eam interpretationem excludere videntur; idque vel eo magis, quod etiam lex, seu constitutio possit esse declaratiua, seu confirmatiua, & nihilominus non trahi ad negotia praeterita, sed futuris tantum prouidere; vt in terminis nostris, quando Legislator metipse aliter expressisset, atque prouidisset in eadem lege, seu constitutione; erudite, atque vtiliter ex communi Scribentium sententia tradidit Felinus, in dicto capite vltimo, de constitutione, numero 5. in haec verba: Hanc fallentiam limita quatuor modis, primo, nisi in lege declaratoria essent apposita verba, per quae apparet, mentem Authoris non fuisse, comprehendere praeterita. Exemplum patet in capit. finali, de sponsa duor. & in cap. primo, de postulat. Praelat. in 6. &c. Idem Felin. num. 15. vbi scribit, Fallit nouo regula huius Decretalis in constitutione confirmante, quia trahitur ad praeterea, idque secundum Authores, ibi relatos, intellige, si constitutio vtitur verbis, quae possunt importare praeteritum tempus, alias non, secundum Bartolum, &c. Et id ipsum, quod scilicet lex declaratoria licet regulariter trahatur ad praeterita, id tamen non procedat, quando ipsa lex expresse ad futura se refert, tenuerunt Butrius in eod. cap. finali, sub num. 15. vers. insi statutum. Et ibi Imola, num. 12. versic. nam primo dicit. Et Barbatia, n. 39. vers. nam primo. Rota Romana, decisione 142. num. 4. p. 2. diuers. nouis. impress. Ioan. Vincent. Honded. in consilio 14. num. 39. lib. 2. & nullo ex his relato, idem obseruauit Morla, emporij 1. parte, titulo de legibus, quaest. 6. n. 13. fol. 25. Non inquam obstat, si ita dixeris, quoniam respondetur concludenter & vere praedicta, Que en los mayorazgos que de aqui adelante se hizieren, referri ad id, de quo principaliter dubia occurrebant quotidie, & super quo ius nouum in Pragmatica introducitur, ad exceptionem scilicet regulae, exclusionem inquam repaesentationis eo praetextu, quod aliud dispositum fuerit ab institutore maioratus, vt non aliud videatur, nec dici possit dispositum, nisi clarum, expressum, & literale appareat, legique possit, atque ita ad correctionem, nouique iuris introductionem, super eo, super quo quotidie lites, controuersiaeque excitabantur, & aliud dispositum contendebat, qui solis coniecturis, & praesumptionibus se iuuare poterat, non vero literali, & expresso, provt nunc requiritur. Non autem referuntur eadem verba ad regulam, hoc est repraesentationis admissionem indistinctam, quam inesse antea ex lege Tauri, ipsaque Taurina dispositione sic dispositum, Pragmatica ipsa adeo clare innuit. Sed si durum adhuc tibi videatur, quod proculdubio verum reputo & adhuc instes, verba eadem, ad vtrumque, siue ad omnia in Pragmatica statuta referenda, illaque in principio apposita, aequaliter regulam, & admissionem repraesentationis indistinctam, sicut regulae exceptionem, exclusionem scilicet comprehendere, ex his, quae Bartol. & Doctores tradiderunt communiter, in l. tertia, §. filius intermedias, ff. de liberis & posthumis, & alio capit. huiusce tractus, longa serie explicatur. Facile est respondere, constituendo, negari non posse, quin si ea in parte Pragmatica metipsa declaratoria est eius iuris. quod antea lege Tauri dispositum erat virtualiter, satis tamen aperte; necessario & praecise ipsam trahi debere ad praeterita, si non in vim legis, saltem in vim rationis; repugnaret namque ipsius, si cum sit declaratoria, ad praeterita, saltem in vim rationis non traheretur, nec potest esse declaratiua, quin trahatur, si non in vim legis, quia lex ipsa, aut Pragmatica futuris proudet, saltem in vim rationis; quod in hunc sensum. egregie admodum, & subtiliter tentauit, atque tradidit Decius, in eodem capit. finali, de constitution. sub numero decimotertio: is namque Author, cum antea retulisset sententiam communem, quod lex declaratoria non trahitur ad praeterita, quando se refert ad futura, quia tunc de mente Legislatoris constare videtur, quod noluit praeterita comprehendere; subdit in hunc modum, & multum ad propositum nostrum, Sed tamen considerandum est, quia si constitutio proprie & simpliciter declaratoria sit, provt isti loquuntur, ex quadam necesitate videtur, quod ad praeterita referatur, alias resultaret quaedam perplexitas, & repugnantia, quod esset constitutio declaratoria, & non haberet locum in praeteritis per supradicta, &c. Et id ipsum clare voluit Felinus, ibidem, num. 8. vt scilicet constitutio declaratoria, etiamsi se referat ad futura, ad praeterita trahatur ex vi, & identitate rationis, & dumtaxat non extenditur respectu poenae, provt latius ibi, & per Bursatum in cons. 214. n. 17. & 18. Barbosam, in dicta l. post dotem, n. 48. & 48. ff. solut. matrim. Quod si & vltra progrediaris, & adeo instes, vt[sect. 92] adhuc duo firmiter contendas, primum, verba relata dictae Pragmaticae, Que en la succession de los mayorazgos que de aqui adelante se hizieren. Ad vtrumque, & omnia referri, quae in eadem Pragmatica continentur; insuper & Pragmaticam ipsam etiam respectu repraesentationis, quam indistincte admittit, dici debere potius inductiuam noui iuris, quam declaratiuam, ex eo quod addidit aliqua, siue magis specifice expressit, quam in eadem l. Tauri, 40. continerentur, ac proinde ius nouum continere videatur; iuxta ea quae aliis Authoribus cumulauit Felinus. in eodem capit. finali, de constitution. numero 8. si ita inquam instes, licet in vno & altero vere instare non possis, nec permittant verba, adeo praecisa eiusdem Pragmaticae (quod negari vllo pacto non potest,) adhuc id ipsum, quod contendimus, obtinere necessario debebit, & quaecunque ad materiam repraesentationis, (admittendae scilicet,) attinent, ita super praeteritis, sicut super futuris obseruanda erunt; id autem vt demonstretur. Septimo deinde & principaliter obseruandum erit, quod si in dicta Pragmatica non fuissent adiecta verba praedicta, Que en la succession de los mayorazogos que de aqui adelante se hizierem. sed simpliciter loqueretur, quamplurima expendi possent fundamenta, & Doctorum authoritates, atque diuresae cumulari doctrinae, vt probaretur, dictae Pragmaticae constitutionem trahi debere, vel non ad praeterita, & maioratus antea institutos, & quidem pro vna & altera parte egregie admodum articulus exornaretur, inquirendo principaliter; Lex scilicet noua, quanod trahatur ad actus habentes originem a praeterito, ad eos inquam, qui ante conditam legem nouam facti fuere de praeterito, quorum tamen perfectio, & complementum pendet a facto futuro; vt in primogeniis, vinculis, & fideicommissis perpetuis, quae ante Pragmaticam ipsam instituta fuere; & sic habent originem de praeterito, attamen casus deferendae, seu delatae successionis est de futuro, quia post eam promulgatam euenit. Tunc namque dubitatur, an attendatur lex, seu statutum, quod tempore factae dispositionis viget; an vero illud, quod tempore perfectionis, & euenientis casus successionis, iam noue editum fuerit? Et quaestio proculdubio perplexa, & difficilis admodum visa est omnibus Interpretibus communiter, cum hinc inde sint rationes, argumenta, & Doctorum authoritates, quae & vnam & alteram opinionem valide tuentur; sicuti adnotauit Menochius, in cons. 240. ante num. 1. lib. 3. qui ipse ex professo, & egregie quidem articulum explicat per totum illud consil. Et vide etiam in consil. 461. ex num. 32. versiculo, non obstat 3. lib. 5. explicant etiam longa serie Socinus iunior, in consil. 21. per totum, lib. 1. Hieronymus Gabriel, in consil. 16. per totum, lib. 2. Ioseph. de Rusticis, in tractat. an, & quando liber. in condit. posi. censean. vocati, lib. 6. c. 8. Sfort. Odd. in consil. 14. ex num. 25. cum seq. Rolandus, de lucro dotis, quaest. 93. per totam. Hippolyt. Riminald. in cons. 391. per totum, lib. 4. Ioan. Vincent, Hondedeus, in consil. 14. vbi vide omnino ex num. 18. vsque ad num. 53. lib. 2. Petrus Surdus, in consil. 553. ex n. 1. vsque ad num. 7. lib. 4. Bursatus, in consil. 214. n. 21. & 22. lib. 2. Possem itaque ex his Authoribus, pro hac parte quamplurima deducere fundamenta, quae sciens consulto que praetermitto. Concesso autem absque veritatis praeiudicio, vt dixi, quod dicta Pragmatica in eadem parte, in qua repraesentationem admittit indistincte, non sit mere declaratoria eius iuris, quod iam antea ex decisione legis Tauri inerat, satisque aperte dispositum erat, atque ita praecisa & necessaria ratione ad praeterita negotia, maioratusque antea institutos, trahi debeat, sicuti ex Decio antea obseruaui. Posito etiam absque eodem praeiudicio, quod verba ipsa, Que de aqui adelante se hizieren, ad regulam generalem admissionis repraesentationis. sicut ad exceptionem referantur, quod esset respondere, atque nouum ius introducere super eo, super quo non dicit Pragmatica dubia fuisse, cum ad exceptionem: Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta, dubia ipsa restinmerit. Admissis inquam his duobus; adhuc contendimus, & verum putuimus, Pragmaticam ipsam ita practicandam, accipiendamque respectu eorum primogeniorum, quae ante eam conditam instituta fuerint, quorum successio deferatur, sicut in his, quae postmodum instituta fuerint, atque ita trahi debere saltem in vim rationis ad praeterita, quando in vim legis non admittas. Assumptum autem hoc probatur inprimis, quo[sect. 93]niam haec pars, quae praeteritorum etiam negotiorum respectu, siue eorum maioratuum, qui ante Pragmaticam instituti fuere, repraesentationi fauet, non habebit, nec habere potest hodie minorem vim aut authoritatem, & praestantiam, quam & habebat & haberet, si Pragmatica ipsa condita non fuisset, imo multo maiorem, fortiorem, & praestantiorem, vt pote, cum rationibus, & fundamentis, quae hinc inde ponderabantur, mature perpensis, & prae oculis habitis, viri iidem praestantissimi, atque eruditissimi, qui confectioni Pragmaticae adfuerunt, eam sententiam magis probauerint, & amplexi fuerint, quae repraesentationem indistincte admisit, etiam inter transuersales: non habita consideratione iuris, numquam radicati, aut maioratus etiam nondum instituit. Quod nullatenus facerent, si eo tempore, quo de conficienda eadem Pragmatica agebatur, & de veritate opinionum conferebatur, hanc ipsam opinionem veriorem esse, non habuissent pro certo, ac de mente dictae Taurinae legis inesse, satis aperte supponerent. Cum ergo ante promulgatam Pragmaticam metipsam, eadem pars, quae repraesentationi fauebat, non modo adeo probabilis, atque ex mente, & intentione dictae l. Tauri, 40. procedens, videtur, sed etiam probabilior, & quae assidue recipiebatur inter transuersales quoque, & nullo iure radicato in persona eius, qui repraesentatur; sicuti late ostendi, atque comprobaui, dicto c. 19. ex n. 172. vsque ad n. 214. Pragmatica eadem condita, non alterabitur, nec vires eius diminuentur vllo modo, vt ei quouis pacto detrahatur, quae si nulla lex noua, seu constitutio facta fuisset, obtineret, sed potius certa magis reddetur, & eius probabilitas, vis, & authoritas augebitur, vt quoad praeterita idem ius seruetur, cum eorundem praeteritorum respectu lex contraria non reneriatur. sed potius Taurina illa constitutio, quae transuersalibus ita fortiter, atque expresse fauet, vt vides; alias si minoris authoritatis ea opinio remaneret hodie ad decisionem praeteritorum, condita dicta Pragmatica, sequeretur maximum absurdum, quod scilicet inducta ad vnum effectum, ad remouenda scilicet dubia, & declarando, quid ex lege Tauri inesset, atque ad augendam vim, & authoritatem eius opinionis, quae pro transuersalibus, & repraesentatione aderat; diminutionem, admodum damnosam inducerent, si eo modo praeterita decidi non deberent, quo assidue magis decidebantur, atque ita eadem pars non praeualeret, quae ante conditam eandem Pragmaticam obtineret, idque contra regulam textus, in l. legata inutiliter, ff. de adimendis legatis, cum vulgatis, de quibus plena manu, huiusce tractatus alio capite agitur; atque ita vt cesset praedictum absurdum augeaturque potius, quam diminuatur vis, & authoritas eiusdem opinionis, sic seruandum, atque dicendum est, provt contendendo, & negotia praeterita non reddentur duriora, quam si lex noua edita non fuisset, ad quod conducit mirabilis, & egregia in ipsis terminis nostris obseruatio Croti in l. omnes populi, n. 79. de iustit. & iure, vbi dixit, legem nouam attendendam non esse, vt ipsa porrigatur, vel non, ad actus praeteritos, vel vt secundum eam illi determinentur, quando actus praeteriti redderentur duriores, si noua lex attenderetur, aut qualitas de praeterito minueretur; & Croti mentionem fecit Hippol. Riminald. in consil. 391. n. 32. lib. 4. Praeterea & pro eadem parte facit, quod quamuis[sect. 94] exemplis iudicandum non sit, sed legibus, l. Imperatores, ff. de priuilegiis creditorum, l. nemo, C. de sentent. & interlocut. omnium iudi. l. rem non nouam, C. de iudiciis, & cum multis exornauit Franciscus Viuius, decision. 91. 1. parte, Thuscus, tom. 3. littera E. concl. 549. & latius comprobatur infra hoc eodem tractatu, capite 89. num. 98. Attamen exemplo Principis, in dicta Pragmatica sic decidentis, & dicentis, quod seruetur dispositum in l. Tauri, 40. iudicandum esse, etiam circa praeterita, saltem in vim rationis, authoritatis, & exempli, & exemplum Principis, eam opinionem, quae repraesentationi fauebat, indistincte recipientis, & in vim legis seruari iubentis, plurimum mouere debere, deducitur ex textu, in capit. in causis, de re iudicat. & notarunt Felinus, i rubrica, de rescriptis, vbi Decius, in principio. Socinus, regul. 225. in prima fallentia, Surdus, in consil. 554. num. 53. lib. 4. quam etiam vide in cons. 403. num. 83. & 84. lib. 3. Item data omnimoda similitudine, exemplis, & decisione causarum iudicandum esse, latius comprobatur infra, cap. 89. dicto num. 98. Sane inter negotia praeterita & futura, quoad speciem casus, qualitates etiam, & circunstantias, omnimoda dabitur similitudo, nec in aliquo differentia constitui poterit, cum de repraesentatione inducenda tractetur, atque ita multum iuuabit, saepe iudicatum fuisse in aliis causis eodem modo, quo Pragmatica disponit; iura etenim multum detulerunt semper in similibus causarum decisionibus, ex dicto capit. i causis, versiculo, cum in similibus, l. silius, ff. ad l. Cornel. de falsis, l. nam Imperator, ff. de legibus, & cum Caepola. AEgidio, Afflictis, Franchis, Gama, Osasco, Pat. Ludouic. Molin. Thesauro, Barbosa, & Cabedo, adnotaui, & comprobaui infra, dicto cap. 89. num. 97. & quidem si futura tantum velis Regia hac pragmatica definiri, & in ea introductum seruari debet respectu repraesentationis, quam indistincte admittit; vis erit proculdubio, vt praeterita lege aliqua, aliquove iure definias; quo autem congruentius ac melius definiri poterunt, quam decisione, & dispositione dictae l. 40. Tauri, qua sic inesse, & dispositum fuisse, Pragmatica eadem exprimit: Aut interpretatione, & decisione causarum similium, aut vi & exemplo Pragmaticae ipsius, quae dum repaesentationi fauet adeo indistincte, pro certo supponit, eam pattem pro veriori habuisse, temerarium namque videretur in conflictu opinionum hanc ipsam partem, quam Pragmatica amplectitur; deserere, atque ex contraria iudicare, & casus occurrentes definire. In vim ergo rationeis, exempli, & authoritatis vsque adeo ad praeterita quoque negotia Pragmatica eadem vrget, vt absque maximo periculo, aliter non possint praeterita ipsa negotia definiti, cum non sit lex alia, qua in contrarium, sicque vt repraesentatio excludi debet transuersalium respectu, adduci possimus; pro eisdem autem, & repraesentatione admittenda, ita fortiter vrgeat praedicta l. Tauri, & eam vrgere atque ita disponere, ipsamet Pragmatica dixerit. Atque ex his diluitur omnino vis, & ponderatio[sect. 95] fundamenti cuiusdam, quod in contrarium expendi posset, argumentum, scilicet, a contrario sensu in dispositionibus legalibus multum valere, & tantum operari, quantum lex ipsa operari potest; & dici textum expressum, vt per Riminald. iun. in consilio 110. ex numero 49. cum seq. lib. 2. Iason. in l. prima. num. 36. & seq. ff. de officio eius, cui mand. est iurisd. per illum text. & infra hoc eodem tractatu, lib. 5. cap. 86. per totum, late exornaui: & num. 6. & 7. scripsi, argumentum a contrario sensu procedere, locumque obtinere in verbis legis, vel canonis, & ad decisionem causarum: & ibidem. num. 26. quod procedit ad inducendam praesumptionem contrariae dispositionis. Cum ergo dicta Pragmatica cauerit expressim, Que en los mayorazgos que de adelante se hizieren, a contrario deducitur quod in antea factis, seruari debeat contrarium; vis namque, vt dixi huius argumenti diluitur ex his, quae hactenus annotaui, & scripsi, atque ex eo, quod argumentum metipsum non procedit, quando sumitur ex sensu tantum contrario literae non vero a contrario sensu rationis vel mentis Legislatoris, provt eodem cap. 88. num. 29. comprobaui, vel quando inducta ad vnum finem, operarentur contrarium, provt etiam ibi, n. 31. aut in sensu contrario militer eadem ratio, provt ibi quoque, n. 32. quae omnes declarationes mire adaptantur nostro proposito Item, quia deducere argumentum a contrario sensu, vt in primogeniis, antea factis, seruari debeat contrarium, esset absonus, & absurdus intellectus, vt inde impediri debeat vis, & effectus argumenti a contrario sensu, sicuti eodem cap. 88. num. 28. latius scripsi; non enim deduci valet ad eum modum argumentum iuridice, sed quantum velis rem adstringere, sic deduci, conficique valet, Que en los mayorazgos que de aqui adelante se hizieren, seruetur Pragmatica ipsa; in maioratibus vero antea factis, seruetur ad ius, quod tunc vigebat, siue illud quod in materia repraesentationis seruari solitum est, vt etiam iure non radicato, decedente eo, qui nunc repraesentatur, sit locus, nec ne repraesentationi: sane si ius, quod tunc, siue in praeteritum vigebat, seruandum est, id proculdubio seruari necessarium erit, quod ex verbis, & mente dictae l. Tauri, satis aperte inerat, & inesse, eadem Pragmatica declaratur, & quod magis assidue seruari solitum est. Rursus, verba metipsa, proprie referuntur ad casum, quod repraesentationem quis excludere intendit, atque ita ad exceptionem; non vero ad regulam, qua regulariter repraesentatio admittitur, vt supra contendebam. Sed quia ad vtrumque casum, & omnia in Pragmatica contenta, referri debere, instabis: respondetur, verba ea ideo specifice expressa, vt respectu dictae exceptionis, atque exclusionis repraesentationis eo praetextu, quod aliud ab institutore dispositum fuisset, noua forma daretur futuris, non praeteritis negotiis; quando vero respectu quoque regulae intenderis id expressum; non inde tollitur, vt in vim rationis ad praeterita trahi debeat ipsa Pragmatica, aut quod illud ius seruari debeat praeteritorum respectu, quod tunc vrgebat. Et vere quod attinet ad exceptionem, necessaria fuit illa expressio, Que de aqui adelante si hizieren: quia ius nouum inducebatur, contrariumque interpretationi communi & Scribentium receptae sententiae, dum explicabant verba dictae l. Tauri, 40. in versic. Saluo si otra cosa estuniere dispuesta. vt supra ostendi. Dum vero agit de repraesentatione indistincte admittenda, non exprimit id procedere respectu praeteritorum negotiorum, aut eorum maioratuum, qui antea instituti fuerant; siue non trahit retro Pragmatica ipsa suum effectum, quia supposuit aperte, praeterita negotia, adeo clare decidi, decidendaque esse verbis, & mente Taurinae constitutionis, qua quiquid hodie exprimitur eadem Pragmatica ibi tracite virtualiter; vt si dicerert, eam nouam constitutionem retrotrahi ad negotia praeterita, esset in dubium reuocare, an eadem Tauri constitutio id ipsum decideret, nec ne, quod pro certo adeo supponit, vt vides; atque ita dum adiicit dicta verba, Que de aqui adelante se hizieren, futuris prouidet specifice, & respectu exceptionis, necessario & noue; respectu vero regulae, & admissionis repraesentationis indistincte, futuris etiam prouidet, nec de praeteritis loquitur, quia praeterita negotia, & maioratus antea instituti, non provt ex nunc, & virtute dictae Pragmaticae, sed provt ex tunc, atque virtute decisionis eiusdem leg. Tauri, regi & gubernari decidique debent, qua id ipsum virtualiter continetur, quod in eadem Pragmatica hodie specifice magis statuitur. Ex his etiam deducitur manifeste, verba metipsa:[sect. 96] Que en la succession de los mayorazgos, que du aqui adelante se hizieren. nullatenus probare, nec induci ad eum modum posse, vt probent, quod ante eandem Pragmaticam, siue maioratus antea institos, seruabatur contrarium, repraesentationis admittendae indistincte respectu, sed potius totum contrarium deducendum coacta & necessaria ratione, & eiusdem repraesentationis respectu, futuris tantum, non praeteritis prouideri negotiis, quia praeteritis satis consultum, prouisumque fuerat eadem l. Tauri constitutione, provt Pragmatica ipsa euidenter insinuat, dicens, Se guarde lo dispuesto, y se suceda, &c. Et nihilominus adeo specifice exprimere articulum, & decisionem repraesentationis, necessarium suit ad duplicem effectum, primo, vt ostenderetur id ipsum ex verbis, & mente legis Tauri inesse, satique aperte dispositum, de quo antea adeo frequenter dubitabatur, & hinc inde contrariis opinionibus controuertebatur. Secundo vt ita specifice atque in indiuiduo articulo ipso iuris nondum radicari, & repraesentationis definito, amplius in futurum de ipso dubitari non valeret, sed provt ex nunc definiri deberet quo ad futura: quoad praeterita vero provt ex tunc, atque ex decisione eiusdem l. Tauri, Quae cum adeo aperte praeteritis negotiis prouideret, ipsam Pragmaticam futuris tantum prouidere, sufficiens fuit, sed praeteritorum quoque negotiorum admodum necessarium; vt quid ex lege ipsa Tauri inesset, dispositumque fuisset, certo magis constaret: respectu vero exceptionis, atque exclusionis repraeentationis eo praetextu, quod aliud dispositum esset, aperte innuitur, quod ante ipsam Pragmaticam in contrarium seruabatur, atque ex solis coniecturis, & praesumptionibus aliud dispositum dicebatur, provt supra adnotaui; atque ita hoc non modo ius nouum continet, dum literale & expressum requirit, sed etiam admodum necessaria fuit, vt supra quoque dixi, & futuris dumtaxat dat formam negotiis, non praeteritis, provt statim dicetur, Atque ita vno, & altero respectu multum operatur ea noua constitut. Concluditur itaque, atque resoluitur, quod quan[sect. 97]do dicta Pragmatica in omnibus videretur noui iuris inductiua, & ad omnia in ea contenta, aequaliter referri debeant dicta verba: En los mayorazgos que de aqui adelante se hizieren: Atque ita in vim legis solum adduci, allegatique possit ad negotia futura, & maioratus postmodum institutos, non vero ad institutos antea; negari tamen vllo pacto non posse, quin in vim rationis, & authoritatis, quoad praeterita etiam vrgeat, & expendi possit, & hoc regulae repraesentationis indistincte admittendae respectu, quamuis non respectu exceptionis, vt inferius dicetur. Eadem namque ratio, quae in futuris militat, & excitare, adducereque potuit, vt Pragmatica conficeretur, militat etiam in praeteritis, nec differentiae ratio reddi potest, siue ratio ipsa, vna & eadem est, neque variata; quamuis in aliis causis, & negotiis varietate temporum variari soleat, vt in Pragmatica taxae panis, & aliis. Ratio igitur vna & eadem, & non variata, aequaliter determinare debet casus occurrentes futuros, & praeteritos, & absurdum maximum esset, in vim rationis eiusdem non variatae, non eodem, sed diuerso iure censere eadem negotia, & earundem qualitatum, & circunstantiarum. Et quidem si lex non alias seruanda est, nec nomen legis meretur, siue vim legis eatenus habet, quatenus rationem, conuenientiam, & publicam vtilitatem in se continet, cap. erit autem lex, 4. distinct. l. 4. tit. 1. partita prima, & late post Diuum Thomam, & alios quamplurimos obseruant, atque explicant Morla, emporij, prima parte, tit. de legibus, prima parte, ex num. 12. cum multis seqq. & quaest. 7. num. 5. & 11. Azeued. in l. 1. titul. 1. num. 12. lib. 2. Pater Salas, in tractatu de legib. disputat. 1. section. 8. 11. & 12. Pater Suarexz, in eodem tractat. lib. 1. cap. 7. & 9. atque ratione, conuenientia, & publica vtilitate, dicta Pragmatica subsistit, provt ipsa exprimit, idque futurorum negotiorum, & maioratuum respectu; sequitur necessario, ob eandem rationem idem quoque ius obseruandum respectu praeeritorum; alias quod interpretatio, aut opinio, quae in contrarium sumeretur, esset contra rationem, conuenientiam, & publicam vtilitatem, quod non esset ferendum, maximúmque contineret inconueniens. Nec dici potest vllo modo, variatam fuisse ratio[sect. 98]nem, ita quod in futurum, haec, quae excitauit conditores dictae Pragmaticae, vrgeat ratio, non autem vrgeret antea; atque ita diuersum ius posse procedere inter praeterita & futura, respectu diuersorum temporum, & variatae rationis; vere namque nihil occurrit, nec hodie militat respectu repraesentationis admittendae, & non habendae considerationis, quod ius aliquod radicatum non fuisset, quod ante aequaliter non, militaret, nec in qualitate aliqua, aut in circunstantiis quouis modo, non modo in substantia variata est ratio, aut alia nunc, quam hodie militat, sed vna eademque est, atque ita a vi rationis eiusdem aequalis, non variatae, quando a vi legis negaueris, idem ius statuendum est circa praeterita, quod circa futura statuit Pragmatica ipsa; ad quod mirabiliter facit Abbatis doctrina, in cap. primo in vltima colum. de locato, Antonij de Butrio, in cap. vltimo, colum. 13. de consuetudin. Ioannis de Imola, in cap. finali, columna 5. de rescript. faciunt etiam multum ad propositum ea, quae a vi rationis eiusdem legis, vt trahatur lex ipsa ad alios casus, & praeteritos quoque, ex vi magis comprehensiua, quam extensiua, si ratio eadem militet, adduxerunt, & quamplurimis exornarunt Euerardus, loco 35. a ratione legis, Ripa, responso quarto, de constitut. & stat. Tirquellus, de cessante causa, prima parte, num. 151. cum sequentibus, Beccius, in consil. 41. numero quinto, & sexto, & in consil. 89. numero 10. Decianus, in consil. 41. numero 119. lib. 1. & in consil. 43. ex num. 2. cum seq. lib. 2. Rolandus, consil. 27. num. 6. cum. seq. lib. 1. Mascardus, de probat. conclus. 312. Molina, de Hispanorum primogen. lib. 1. cap. 5. ex num. 10. Surdus, in consil. 67. n. 21. lib. 1. Barbosa, in l. si constante, ff. soluto matrimon. ex. n. 94. cum multis seqq. infinitos alios sciens consultoque praetermitto, quoniam alio cap. commemorabo eos. Vltimo denique loco obseruandum, atque consti[sect. 99]tuendum erit, hactenus dicta, quod scilicet, dictae Pragmaticae constitutio trahatur ad praeterita in vim rationis eiusdem non variatae, & quae hodie militat, sicut olim; procedere in terminis praedictis, in quibus loquuti sumus, admittendae, scilicet repraesentationis indistincte, omnium casuum, & personarum respectu, absque differentia descendentium, vel transuersalium, & iuris radicati, vel non, vel mortis eius, cuius persona repraesentatur ante ipsum maioratus institorem, vel etiam maioratum institutum; hoc namque respectu indistincte repraesentiatio admittenda est & ad praeterita quoque negotia Pragmatica trahenda, idque vel in vim legis, si admittas, in hac parte ipsam fuisse declaratoriam, & confirmatiuam legis Tauri, item verba saepe relata: En la succession de los mayorazgos que de aqui adelante se hixieren. non referenda ad regulam repraesentationis generaliter admissae, sed ad exceptionem regulae, qua ius nouum introducitur, & ad exclusionem repraesentationis, siue regulae admissionis eius exceptionem, vt non alias admittatur, aliud dispositum fuisse, quo repraesentatio excludatur, si expressum, indiuiduum, & literale id sit: ita vt Pragmatica ipsa ius illud nonum statuerit super dubiis occurrentibus, & quae quotidie occurrebant circa explicationem verborum dictae l. Tauri, 40. Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta, de quo dubia tantum fuisse, in eadem Pragmatica cauetur, provt supra obseruaui, & non supra articulo repraesentationis quod est admodum probabile & subtile, vt supra quoque notaui, vel si hanc interpretationem, & restrictionem non admittas, sed generaliter ad omnia referri verba praedicta contendas, in vim rationis ad praeterita quoque trahi debebit Pragmatica eadem, quod attinet ad articulum repraesentationis, atque ita procedere dicimus, quae obseruatione praecedenti maxime, ac etiam superioribus obseruaui; eadem tamen non procedere nunc resoluimus, respectu eius, quod in dicta Pragmatica de nouo introducitur in vers. Expressandolo clara y literalmente, ad correctionem obseruationum Interpretum huius Regni ad verba finalia praedictae. l. Tauri, Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta, in hoc namque ius nouum continet, & corrigit receptam sententiam, quod aliud dispositum diceretur, quod non expresse & literaliter, sed tacite saltem, & per coniecturas dispositum videretur, & colligi posset; quo ad hoc itaque, & in quantum de nouo requiritur literale & expressum, ad praeterita negotia, & maioratus antea institutos, trahi non potest ipsa Pragmatica, nec in vim legis, quia expresse dicit, Que de aqui adelante se hizieren, nec in vim rationis, quia concesso absque veritatis praeiudicio, quod communis ea interpretatio ad ipsa verba Tauri, ratione subsisteret, ae illa maxime, qua dici solet communiter, expressum, atque dispositum videri, quod ex coniecturis colligitur, vt supra adnotaui, & lib. 3. in commentariis, cap. 19. n. 291. iam apparet, rationem ipsam esse variatam propter damna, sumptus, lites, & inconuenientia maxima, quae sequuta fuisse, dicta Pragmatica profitetur, ex quo aduersus repraesentationem; quae adeo indistincte inest, admittique debet ex ipsa legis Tauri constitutione, quotidie obiiciebatur, aliud dispositum fuisse, idque maiori ex parte, voluntatem forsan institutoris maioratus torquendo, & ad alium sensum accipiendo; atque ita a cessante ratione, & bono communi, damnisque, & inconuenientibus, adeo grauibus concurrentibus; dici non potest, vt in vim eiusdem rationis trahatur Pragmatica ad praeterita, & cum ratio variata fuerit ob inconuenientia maxima, quae hinc inde resultasse, ibidem cauetur. In altero vero casu repraesentationis admittendae indistincte, trahitur ad praeterita in vim rationis, quia eadem ratio militabat olim, sicut hodie, nec illa variata est, Variatam autem non fuisse, vnusquisque profiteri debebit, qui animaduertat, in dicta Pragmatica cautum expresse damna, & inconuenientia, litigantiumque sumptus, & molestias oriri, ortasque fuisse, non quidem ex eo, quod indistincte repraesentatio admitteretur, provt admitti eam debere, ex ipsamet lege Tauri inerat adeo aperte, sed ex contrario potius, ex eo scilicet, quod non admittendam eam eo praetextu (& fallaciter admodum) assidue contendebatur, quod aliud dispositum diceretur, cum forsan dispositum non esset. Futurorum ergo negotiorum, & eorum maioratuum, qui instituantur post ipsam Pragmaticam, respectu, non aliter dispositum aliud videbitur, quam si expresse & literaliter disponatur; atque ita pro repaesentatione, omnium casuum & personarum respectu, generalis erit, firmaque, & indistincta regula; exceptio autem dumtaxat procedere poterit, quando expresse, literaliter, & in indiuiduo repraesentationis exclusio apparuerit, non alias. Praeteritorum vero negotiorum respectu, & eorum maioratuum, qui ante Pragmaticam ipsam instituti suerint; regula quoque conficienda erit generalis pro repraesentationis admissime indistincta; eaque omnium casuum, & personarum respectu, ita enim ex eadem legis Tauri 40. constutione inest aperte, atque inesse, sicque per eam dispositum, ipsamet Pragmatica profitetur expresse, quo nihil certius, nihilque melius exprimi posset, vt dubia omnia cessarent, eaque omnia confirmata remaneant, quae in commentariis dicti. c. 19. annotata, atque scripta reliqui Exceptio vero, vt scilicet repraesentationis exclusio admittatur, si a testatore, maioratusve institore aliud dispositum fuerit, non ita stricte procedet praeteritorum negotiorum respectu, provt in dicta Pragmatica cauetur, hoc est, vt non alias aliud dispositum videatur, quam si literaliter, & expresse id appareat, sed aliud dispositum dicetur, repraesentationisque exclusio admitti poterit, non modo si expresse & literaliter de ea appareat, sed etiam si eo modo, quo apparere sufficere, ex aliorum sententia adnotaui, resoluique eodem c. 19. n. 290. & 291. vbi tacitam dispositionem, sufficere, eamque ex coniecturis collectam, ita tamen certam, quod in dubium reuocari non posset, ex Didaci Couarr. & aliorum placitis probaui. Qui equidem, dum adeo fortes, & concludentes coniecturas requirunt, quod ex eisdem in dubium reuocari non possit voluntas excludendi repraesentationem, velut expressim sentetias, & resolutiones, nostras confirmant. Et expressam, specificamque dispositionem requirit, & id ipsum quod hodie Pragmatica exigit Ludouic. Molina, cuius mentionem feci dicto c. 19. n. 291. in principio. Et haec quidem sunt notanda, quia noua, & memorabilia, & ingenti studio, & diligentia, sic digesta, atque accurate resolutal, vt vides. Ex eisdem autem, interpretatio etiam, & explica[sect. 100]tio deduci potest ad alteram Pragmaticam, nouiter editam, qua equidem nouum ius introducitur, & statuitur, vt licet attento iure communi, & iuxta communes omnium Interpretum resolutiones, & sententias, foeminarum exclusio in maioratibus, & vinculis perpetius, propter masculos remotioris lineae & gradus, & conseruationis agnationis inductio, non modo ob expressam agnationis eiufdem conseruationem, omniumque masculorum, etiam remotiorum vocationem specificam, foeminarumque exclusionem, induci possit, ac debeat; sed etiam ob tacitam, coniecturatamque voluntatem, quae ex legitimis coniecturis colligatur, atque deducatur; sicuti post Ludouic. Molinam, Pelaes a Mieres, & caeteros huius Regni Authores, infinitosque ex exteris, longa serie adnotaui. atque explicaui ego metipse in commentariis lib. 2. cap. 4. per totum. Et vltra ibi relatos, addo nunc Per Surdum, in cons. 443. ex num. 39. lib. 3. & in cons. 475. lib. 4. & in cons. 564. eodem lib. 4. Marium Giurbam, decis. Sicililae Parladorium, tom. 3. post sesquicenturiam, q. 1. per totam. Anton. Thesaurum, forensium lib. 2. q. 12. & 64. Ioseph de Rusticis, ad l. cum auus. ff. de condit. & demonst. lib. 3. c. 10. & lib. 6. c. 10. Ludouic. Casanat. in consil. 38. ex n. 38. & cons. 50. ex n. 30. Attamen ex noua constitutione Pragmati eae dictae, non alias in fauorem masculorum remotiorum agnationis conseruatio, nec foeminarum proximioris lineae & gradus exclusio induci poterit, quam si institutor maioratus metipse expresse eas excluserit, atque masculos, etiam remotioresm, specifice ad successionem inuitauerit, idque clare & literaliter exprimendo, ita vt non sufficiant contra easdem foeminas, praesumptiones, argumenta, siue coniecturae, quantumcunque praecisae, clarae, & euidentes sint, provt in Pragmatica ipsa, edita anno. 1615. sic expresse statuitur idque iustissime ad dirimendas maximas lites, & controuersias, sumptusque, partium molestias incredibiles, quae assidue in casibus occurrentibus apparuerunt, vtpote, cum tam masculi, quam foeminae, diuersas, contrariaque coniecturas ex eiusdem dispositionis serie, verbis deducant, easque diuersimode, & plerumque in contrarium sensum ponderent, maxima inconuenientia, & damna, diuersique effectus, & exitus hactenus resultarunt, vt ibidem exprimitur, & vtiliter admodum, atque pro Reipulicae vtilitate, & bono communi id de nouo introducitur, quo foeminarum successioni magis consulitur, cum in casibus dubiis, pro eisdem in proximiori linea, & gradu existentibus, omnes adsint, ordinariaeque iuris regalae, sicuti ex eodem Ludouic. Molin. Mieres, & aliis quamplurimis, d.c. 4. lib. 2. annotaui, & scripsi. Erit igitur praefata Pragmatica accipienda, atque explicanda iuxta ea, quae resolui, & adnotaui supre n. 99. per totum. Atque ita respectu eorum maioratuum, qui in suturum, & post edita eam instituti fuerint, non vero eorum respectu, qui antea facti suissent, sic sane dicitur. Que las hembras de mejor linea y grado, no se entiendan estar exclusas de la succession de los mayerazgos, vinculos, patronazgos, y anniuersarios que de aqui adelante se fundarem. Quia cum sit correctoria communium opinionum omnium Interpretum, ex quibus foeminarum exclusio ea, ex solis conieturis, & praesumpa mente inducebatur, provt d.c. 4. late ostendi. Vt pote cum expressum, & indiuiduum id diiudicaretur, quod ex legitimis coniecturis, & tacita voluntate colligi poterat; specialiter prouisum diceretur, quod ex mente, aut intentione disponentis apparet per coniecturas, & expressa voluntas ea, quae ex coniecturis colligebatur. vt eodem cap. 4. n. 53. 54. & 55. probui & late Ioseph. de Rusticis, ad d.l. cum auus, lib. 3. c. 1. ex. n. 1. D. Christoph. de Paz, de tenuta, & remedio possessorio, c. 29. Sui natura futuris prouidere debuit negotiis, non praeteritis, vt late fundaui supra, futurorum ergo negotiorum respectu, id in vim legis praecise obseruabitur, quod in Pragmatica continetur, nec alias ab his primogeniis soeminae excludentur, quae postmodum instituentur, quam si ob masculos remotioris lineae, & gradus, expressa, clara, & literalis adfuerit exclusio: praeteritorum vero negotiorum respectu, & eorum maioratuum, qui antea instituti fuere, id obseruandum erit procul dubio, quod ex Ludou. Mol. & caeteris, eodem c. 4. obseruaui & scripsi, atque ita ex solis, vrgentissimis tamen, & probatissimis coniecturis excludi foeminae poterunt per masculos lineae & gradus remotioris; dummodo attendantur maxima consideratione, & prae oculis habeantur conclusiones illae, quas ipse Molin. tradit. lib. 3. cap, 5. per totum, nec de facili ob coniecturas solas excludantur foeminae proximioris lineae & gradus, nisi illae vrgentissimae, concludentes fuerint, provt admonui cum aliis, eod, cap. 4. lib, 2. num. 61. seqq. Idcirco Pragmatica metipsa nec in vim legis potest ad praeterita trahi, quia de futuris tantum prouidet expresse; nec etiam in vim rationis, vt pote, cum illa ipsa ratio, qua foeminarum exclusio ex solis coniecturis inducebatur, hodie non vigeat, sed potius variata fuerit, & longe diuersa, & contraria militet que ex inconuenientibus, litibus, & sumptibus, ideo (& institissime) orta est, quod in eadem exprimitur. Que inconuenientia in altera Pragmatica ita aequaliter considerantur, respectu scilicet repraesentationis excludendae ex solis coniecturis, ob quod etiam variatur, & diuersa ratio militat, atque ita ad futura quoque trahitur dumtaxat, non vero repraesentationis admittendae praetextu ratio variatur, sed eadem olim fuit, sicut hodie, atque & ita in vim rationis trahitur ad praeterita, quomodo in vim legis eam trahi non admitteres, vt latius supra adnotaui, atque probaui. Sic sane duplex considerari potest ratio differentiae, ob quam in vim rationis Pragmatica illa trahi potest, ac debet ad praeterita, quoad effectum repraesentationis admittendae indistincte, licet non quoad effectum ipsius excludendae, ista vero nec in vim rationis trahi possit. Prima equidem in eo consistit, quod in ea parte illa sit declaratiua, & confirmatiua eius iuris, quod antea inerat, satisque aperte dispositum erat ex lege Tauri, 40. quod si non admittas, fuisse Pragmaticam declaratiuam; ratio erit, quia eadem olim, sicut hodie militat ratio repraesenatationis admittendae respectu, nec vllo modo variata est. In hac vero qua de foeminis non excludendis ob solas coniecturas agitur, ratio omnino variata est, & illa maxima inconuenientia, damna, & sumptus, iuris noui occasionem praebuerunt, provt ibi exprimitur, ac etiam conuenientie, & vtilitatis publice variatunt, cum pro bono publico, & vtilitate communi, sic de nouo, atque in fauorem foeminarum statutum fuerit. Rursus, quia legas Tauri id ipsum inesse, dispositumque fuisse quod in Pragmatica cauetur, eadem ipsa profitetur, atque ita facilius in vim rationis trahi potest ad praeterita, quoad repraesentationem, foeminas autem ex solis coniecturis, & praesumpta mente institutoris non excludi, non modo inerat, siue alia lege dispositum erat, imo quamuis in casu omnino dubio, & non deciso, & in quo contra foeminam voluntas non apparebat, pro ea extarent regulae omnes ordinariae iuris, attamen, quando coniecturae in contrarium apparebant, & tacita mens contra foeminas ipsas elici poterat; non modo ex alia lege id inerat pro foeminis eisdem, sed totum contrarium, vt statim dicetur, & late probaui cum caeteris eodem c. 4. lib. 2. Denique, quia in hac ipsa Pragmatica, qua de non excludendis foeminis, ob solas coniecturas agitur, verba praedicta, Que de aqui adelante se fundaren; in nullo alio verificari possunt, vt in futurum, & non in praeteritum, effectum porrigant, quam in eo, de quo dumtaxat ibid. agitur, scilicet vt foeminae ipsae non excludantur ob solas coniecturas, per masculos remotioris lineae, & gradus, quia nullum aliud in ea proponitur; at in altera pragmatica, qua de repraesentatione agitur, verba illa, Que de aqui adelante se hizieren, verificari possunt, vt in futurum, non in praeteritum, effectum suum trahant, quoad exclusionem repraesentationis, licet non quoad indistinctam eius admissionem, vt scilicet ex solis coniecturis, repraesentatio non excludatur, nec exclusa censeatur, quae tamen antea ex coniecturis excludi posset, vt antea latius dixi, idque, En los mayorazgos que de aqui adelante se hizieren. Quod autem in hac ipsa agnationis Pragmatica non inducatur de nouo in fauorem foeminarum, quod alia lege inerat, aut dispositum fuit (sicut inesse in materia repraefentationis, ex lege eadem Tauri apparet) sed potius totum contrarium demonstratur aperte; quoniam omnia iura proclamant, & saepissime repetunt, voluntates testatorum pro lege obseruari debere, & adimplendas, non modo expressas, sed etiam tacitas, & coniecturatas, immo & mentem verbis praeferri; & in materia fideicommissaria, tacium & coniecturale, & quod ex coniecturis colligitur, pro expresso haberi, atque ita ex coniecturis, induci, extendi, & restringi fideicommissa, & foeminas exclusas censeri, excludique debere ob solas coniecturas, sicut ob expressam dispositionem; sicuti hoc vltimum late comprobaui d.c. 4. lib. 2. alia autem supra, hoc eod. lib. & tractatu, latissime confirmantur, atque exornantur aliis capitib. atque ita Pragmatica eadem, quae ad exclusionem foeminarum, literale, & clarum requirit, & sic expressam dispositionem non modo continet id, quod alias inerat, aut dispositum erat, sed totum contrarium; nam licet foeminae ad successionem parentum, & ascendentium admitti debeant sicut masculi, vt d.c. 4. obseruaui, & quisi naturae accusatores existant, qui inter masculos, & foeminas differentiam constituunt, vt in l. maximum vitium, C. de liberis praeter. & in vinculis ex Tertio bonorum, aut ex Tertio & Quinto factis, id praecise obseruari debeat, quod in l. 27. Tauri cauetur, de qua late lib. 5. alio c. huiusce tractatus; attamen in aliis primogeniis antiquis, vel cum facultate Regia factis, ex solis coniecturis eas excludi posse, censerique exclusas; atque dictam Pragmaticam, & iure ipso attento, atque ex probatissimis, & receptis omnium Authorum sententiis, communiter obseruari, late per Molin. lib. 3. dicto c. 5. & infinitos alios, de quibus ego ipse, d. cap. 4. lib. 2. Nec silentio praetermittendum erit, imo ponderare, atque hoc loco expendere debemus maximam consonantiam, atque correspondentiam, quam inter se habent praedictae duae Pragmaticae; nam sicut illa, que ad materiam repraesentationis attinet, de nouo inducit, vt repraesentatio ipsa non excludatur ob coniecturas, sed tantum ob expressum, clarum, & literale, & quod hoc intelligatur in futurum, non in praeteritum; ita quoque Pragmatica altera, qua de agnationis conseruatione, & foeminarum exclusione agitur, expresse statuit, & de nouo inducit, quod ob solas coniecturas (quantumcunque praecisae illae sint,) foeminae non excludantur, sed ob expressam, & literalem exclusionem dumtaxat; & quod hoc intelligatur etiam in futurum, non in praeteritum. Quod equidem non leue quoque fundamentum praestat ad corroborationem eius, quod superius contendimus, videlicet dictam Pragmaticam representationis, dum dicit, quod eiusdem constitutio intelligatur quoad maioratus, qui postmodum instituantur, referri debere ad casum exclusionis representationis, vt ea scilicet in futurum non excludatur nisi ob literale, & clarum, non vero ex coniecturis: Non autem referenda sit ad casum repraesentationis admittendae, quae regulariter non admittitur ex coniecturis, sed potius ex regula iuris generali, atque ex dispositione dictae l. Tauri, 40. immo & iuris communis, que assistit, atque ita submouere coniecturas, & literale atque certum requirere, & de nouo inducere, non nisi ad casum exclusionis referri potest. In vtraque autem Pragmatica iustissime, atque vtiliter admodum id statuitur, & ob solas coniecturas non induci exclusionem, nisi literale, certum, & expressum interueniat, de nouo statuitur; quoniam in interpretanda, atque coniecturanda mente defuncti, saepe dicipimur. Et mentem defuncti diiudicare difficillimum est, & interpretatio voluntatis testatoris plena periculi est, & persaepe in illius cognitione errare solemus, & aliud inducere, quam quod testator ipse voluerit. Et amulare dicimur in tenebris, cum agimus de interpretanda mente testatoris, cum quo loquuti non sumus, & qui non potest modo mentem suam aperire. Ac denique de mente hominis nullum certum testimonium est, quia soli Deo nota est; ideo magis inhaerendum verbis certis, quam menti imaginariae, & non certae; & iustissimam, atque Reipublicae vtilissimam esse legem, ex qua certum, literale, & expressum ad dictam exclusionem requiratur, & coniecturas solas non sufficere, statuatur, cum in eis adeo assidue, & facile erretur, & in mente testatoris percipienda, quae ex coniecturis solis colligatur, adeo frequenter decipiamur sicuti haec omnia adnotaui, atque ex relatione aliorum comprobaui in eisdem terminis, quibus de exclusione foeminarum, ob masculos remotioris lineae, & gradus agebatur; in commentariis, lib. 2. dicto cap. 4. num. 56. & 4. seqq. & iunge And. Fachineum, in consilio primo, lib. 2. & de his hactenus. # 57 CAPVT LVII. Ex ablatiuis absolutis, siue absolute prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridica fieri possit, ac debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus. Rursus, ablatiui metipsi absoluti (qui regulariter de sui natura important conditionem) quando etiam dispositionem importent, & fideicommissum quoque inducant; & quam varie resolui, & accipi soleant in omni actu, & materia; dilucida equidem, & diligens resolutio, & explanatio. SVMMARIVM. -  1 Per ablatiuos absolutos, vel conditionem, si, dispositionem concipi, nihil interest. Quemadmodum enim dispositio concepta per conditionem, si, conditionalis, censetur, ita & per ablatiuos ab solutos concepta, conditionalis dicitur. -  2 Et ibidem de intellectu l. facta 63. §. rescripto, ff. ad Trebellianum. -  3 Ablatiui absoluti de sui natura important conditionem regulariter, & sic formam inducunt regulariter, & latius infra, n. 16. -  4 Siue proferantur in hominis, siue in legis dispositione. Et vniuersaliter in omni actu, & materia. -  5 Vbi & de intellectu l. a testatore, ff. de condit. & demonstrat. -  6 Ablatiui absoluti si referantur ad futurum, resoluuntur in veram conditionem de futuro, (provt in conditione dicitur.) Sed si resoluantur in conditionem de praeterito, vel de praesenti, propriam non inducunt conditionem, provt nec etiam conditio ipsa. -  7 Ablatiui absoluti, quando proferuntur in materia, quae in iure certam iam habet determinationem, non inducunt conditionem. Sed si proferuntur in materia, quae adhuc non habet certam determinationem, tunc resoluuntur in propriam conditionem. -  8 Ablatiui absoluti respicientes tempus praeteritum, & cadentes super certo, stant hypothetice, & suppositie. -  9 Ablatiuus absolutus in singulari prolatus, an inducat conditionem. Vbi Petri Peraltae consideratio noua, noue etiam, & vere confutatur. Et sententia communis recipitur, & num. seqq. -  10 Rescripti conditio ante omnia debet verificari, alioquin rescriptum suum non sortitur effectum. -  11 Rescriptum conditionale nunquam tribuit iurisdictionem, nisi constet, conditionem purificatam esse. -  12 Rescripti conditio, adeo substantialis est, quod vere proprie, in forma specifica, & ad vnguem implenda est; alioquin rescripti effectus resoluitur. -  13 Rescriptum ad aliud non trahitur, nisi ad id, in quo vere, & specifice verba illius verificari possunt. -  14 Conditio expressa, quemadmodum formam inducit, vt ad vnguem obseruari debeat. -  15 Et forma non seruata, actus corruit. -  16 Sic & ablatiui absoluti formam inducunt, qua non seruata actus corruit. -  17 Nec minus faciunt conditionem expressam, quam dicto si. -  18 Ex ablatiuis absolutis coniecturam voluntatis deduci, atque interpretationem congruam fieri assidue in testamentis, & vltimis voluntatibus. -  19 Ablatiui absoluti maiorem vim habent, quam aliae conditiones inductae per dictionem, si. Et accedunt plus ad naturam dispositionis, quam faciat expressa alia conditio. -  20 Per ablatiuos absolutos conditio inducta, in suo contrario disponit. -  21 Ablatiui absoluti disponunt, quando proferuntur ab eo, qui pro libito poterat disponere. -  22 Praesertim quando affirmatiue sunt prolati. -  23 Vel quando verba executiua referuntur ad illum, qui vult agere, & consequi ex illa dispositione -  24 Aut duobus concurrentibus. -  25 Sub ablatiuis absolutis liberi positi in conditione, dispositiue per testatorem vocati censentur. -  26 Textus l. fideicommissa, §. cum esset, ff. de legat. 3. eleganter explicatus per Barb. & vidde n. seqq. -  27 Ablatiui absoluti important dispositionem quoad se, sed conditionem quoad aliud; ex sententia Bartoli. De qua, & dicto §. cum esset, per totum n. & seqq. -  28 Vbi doctrinae, & theoricae Bartoli eiusdem expenduntur. -  29 Ablatiui absoluti, vt fideicommissum inducant, inter caetera requiritur, quod includant verbum dospositiuum. -  30 Ablatiui absoluti varias habent significationes, & multipliciter, atque diuersimode accipiuntur secundum diuersitatem verborum adiectorum. -  31 Idcirco, quotiescunque de interpretanda, atque coniecturanda vltima quacunque dispositione ex vi ablatiui absoluti agitur, mature, mature procedendum provt hic admonetur. -  32 Ablatiui absoluti non faciunt conditionem, quando subiecta materia repugnat. -  33 In ablatiuis absolutis certam regulam non dari, sed potius capi, vt subiectus sermo expostulat. -  34 Ablatiui absoluti non resoluuntur in conditionem, cum resultaret in subiecto repugnantia. -  35 Vel quando materia est dispositiua. -  36 Aut important admonitionem quandam. -  37 Vel apponuntur gratia frequentioris vsus. -  38 Aut facti narrant contingentiam. -  39 Et aliquando important causam. -  40 Aliquando temporis praesentis casum denotant, & stant in vi suppositorum terminorum. -  41 Aliquando denique exponuntur in quatenus, vel quandiu, provt hic explicatur. -  42 Et de differentiis inter ablatiuos absolutos, & dictiones, donec, vel quousque, agitur remissiue. -  43 Notarij debent esse cauti, vt faciant concipere verba, secundum mentem testatoris. -  44 Ablatiui absoluti non inducunt conditionem, cum in contrarium de mente testatoris constaret. -  45 Ablatiui absoluti, ex sententia Baldi, aliquando in vim causa finalis, aliquando in vim conditionis, aliquando in vim suppositionis terminorum apponi. -  46 Ablatiui absoluti, ex eodem Baldo, quandoque conditionem, quandoque priuationem, quandoque limitationem significare. -  47 Ablatiuorum absolutorum, ex Signorolo distinctio. -  48 Ablatiui absoluti, ex Caesaris Barzij resolutione, in varios, & diuersos modos resoluuntur. -  49 Vbi & de quaestione illa remissiue, vtrum verba illa durante vita naturali alicuius, & ea caste, ac honeste viuente: resoluantur hoc modo, si caste, & honeste, & in statu viduali vixerit, vel donec, & quousque. PRo dilucida, & distincta huiusce cap. ex[sect. 1]plicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, quod cum cap. praecedenti actum fuerit, ex verbis conditionalibus, seu modalibus, aut sub conditione, & sub modo prolatis, quemadmodum voluntatis testatoris coniectura sumi, atque interpretatio fieri debeat, & de modo, & conditione, atque earum differentiis: opportune, & suo ordine subsequi de ablatiuis absolutis, & eorum peculiari & propria natura explicare nonnulla. Vere namque, an dispofitio concipiaturper per ablatiuos absolutos, vel per conditionem, si nihil refert: quemadmodum enim dispositio concepta per conditionem, si censetur conditionalis, ita etiam & per ablatiuos absolutos concepta, conditionalis dicitur, neque potest inter hos casus congrua differentiae ratio reddi; sicuti eleganter animaduertunt Iason, in rubrica. ff. soluto matrimonio, 2. lectura, num. 17. Ripa, n. 34. Ioannes Annibal, n. 2. Author fallentiarum post Socinum, in fallentia 1. in principio. Hippol. Riminaldus, in cons. 761. num. 56. lib. 7. vbi inquit, quod ablatiui absoluti vim habent conditionis aequaliter, vt dictio, si & antea n. 55. vbi agit de differentia notabili inter ablatiuos absolutos, qui faciunt conditionem, & dictionem, si, quae pariter conditionem facit. Idem etiam, quod scilicet nihil referat, an dispositio concipiatur per ablatiuos absolutos, vel per conditionem, si; tradit Petrus Barbosa, in eadem rubri. ff. solut. matr. 1. parte, n. 45. quo loci recte animaduertit, doctrinam hanc probari per text. in l. facto. 63. §. res[sect. 2]cripto, ff. ad Trebel. iuncto principio textus cum fine: atque intelligendo, quod ibi agitur de disposione concepta sub conditione, & non sub modo, & quod ponitur per omnia idem casus, qui in l. a testatore, ff. de condit. & demonst. apponitur, & tamen expressim dicitur, eam dispositionem esse conditionalem, & non modalem; quicquid Albericus, & Imola aliter intellexerint, & constat ex eo, quod in ipso §. rescripto, praesupponitur, prius dandam esse pecuniam causa conditionis implendae, quam ille, cui relinquitur fideicommissum, possit admitti ad eius petitionem; quod proptium est conditionis, & non modi, l. cum tale, §. 1. & ibi Imola, in principio, ff. de cond. & demonst. & ex aliis multis saepe tradidi supra, c. 55. post Bartol. in l. quibus diebus, §. finali, ff. eo tit. n. 6. & ad intellectum dicti §. rescripto: obseruarunt specifice Ioannes Annibal, in eadem rubri. ff. solut. matrim. n. 12. Socinus iunior, primo partem. 17. & hactenus Barbosa, qui textum, in eodem §. rescripto. latius explicat, atque exornat ex num. 45. cum seqq. & n. 50. vbi vide omnino, vltra Barbosam quoque, quod nihil referat, dispositionem concipi conditionaliter, & sic per dictionem, si, vel ablatiuos absolutos; tenuerunt Corneus, in cons. 160. n. 7. volumine 4. Curtius senior, in in cons. 49. num. 83. versic. & melius. Capra, in cons. 61. num. 5. Crotus, in consil. 234. num. 6. volumine. 2. Pasetus, in consil. 129. num. 5. Rolandus, in cons. 65. num. 23. lib. 3. Parisius, in cons. 23. n. 143. lib. 1. Menochius, in consil. 38. num. 26. & 27. lib. 1. & in consil. 393. n. 24. lib. 4. Achilles Pedrocha, in consil. 1. n. 263. Simon de praetis, de interpretat. vltim. volunt. lib. 3. interpretat. prima, dubit. 1. solut. 10. n. 9. fol. 118. & interpretat. 2. dubit. 3. solut. vlt. n. 15. & 16. fol. 192. eod. lib. 3. Fuerunt quoque eodem in placito, & infiniti alij[sect. 3] iuris Interpretes, qui ablatiuos de sui natura importare conditionem regulariter, & sic formam inducere regulariter, sicuti conditionem expressam; vnanimiter adnotarunt, & axioma praefatum, siue regulam istam multis in casibus expendunt frequentissime: Bartolus inquam, in l. primo, ff. de condit. & demonstr. quaest. 7. principali, n. 34. idem Bartol. Paulus Cast. & Imola, in d.l. a testatore, & in rubrica, ff. solut. matrimon. vbi Parpal. numero primo. Iason, in secundae lectura, numero 17. Parisius, numero 110. Alciatus, ex numero 7. Ripa, numero 30. & seqq. Ioann. Corasius, lectura prima, ex numer. 7. Ioann. Bolognet. ex n. 125. Socinus iunior, a numer. 10. & 16. Ruinus, in dict. l. prima, numer. 15. ff. de cond. & demonst. Decius, in consilio 119. numer. 9. & in consilio 383. num. 3. & in consilio 466. num. 18. & seqq. & in consilio 532. num. 4. Bald. Ias. Claud. de Seisel. Decius, Curtius iun. Rainer. de Forliu. Signorolus, Calderinus, Ludouic. Roma, Laurent. de Palat. Gozadinus, Guid. Pap. Bened. Capra, Corneus, Franc. Ripa, Marcus Mantua, Ruinus, Ioannes de Amicis, Curt. iun. Alciat. Socin. iun. Laurent. Silua. Crotus, Parisius, Angel. Afflictis, Capicius, Octauian. Cacheranus, Rolandus, Albertus Brunus, Cephal. Zanchus, Curtius sen. Gratus, Bursatus, Neuizan, Celsus Hugo, Riminald. sen. Francis. Beccius, Bertrandus, Marin. Freccia, quos cumulauit Ioseph. de Rustic. in tract. an, & quan. libe. in condit. posi. censean. vocati. lib. 6. cap. primo, num. primo, per totum, qui numero 2. per totum, adducit nonnulla iura pro hac sententia communi, quod ablatiui absoluti conditionem important; & explicat ea: & n. 17. in fine, communem ipsam retinet, & tuetur: quod etiam de sui natura, ablatiui absoluti important conditionem; tuentur Laurent. de Pinu, Purpurat. Ancharan. Bursatus, Decius, Rolandus, Staphil. Paul. AEmil. Veral. Cephal. Anton. Ciofi. Marc. Mantua, Hieronym. Gabriel, Tibe. Deccianus, Berous, Craueta, Francisc. Soci. Crotus, Gamarra, Brunus, Neuizan Bald. Decius, Nauarrus, Ioan. Vincent. de Anna, Ruinus, Gratus, Gozad. Alciatus, Socinus iunior, Anania, Capra, Curtius senior, Berous, Siluan. Ioan. de Amicis, Franciscus Vegius, Angel. de Gambilio. Aretinus Pasethus, & Guido Papae, quos omnes aggregat, & ita resoluit Franciscus Viuius decisione 119. num. 5. per totum. Ioannes Oroscius, in l. ab emptione, num. 8. ff. de pactis. Marcus Mantua, libr. tertio, obseruat. c. 22. Rainald. Cors. libro primo indagat. iuris, cap. 6. Iacob. Mandellus de Alba, in consilio 289. numero 18. & in consilio 455. numero 7. & in consilio 574. numero 5. Iacob. Menochius, in consilio 38. numero 26. & 27. libro primo, & in consilio 69. numero 72. eod. lib. & in consilio 327. numero 51. & in consilio 398. numero 4. libr. 4. melius in consilio 393. ex numer. 23. vsque ad numerum 28. eod. libro quarto, & in consilio 537. numero quinto, lib. 6. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro 11. titul. 2. numero 13. Simon de Praetis, dicto lib. 3. solutione 10. numero 9. fol. 118. vbi inquit, post alios Authores, quod ablatiuus absolutus importat conditionem momentaneam ita quod sufficit, semel euenisse, sine perseuerantia, & resoluitur in conditionem, si, & non per dictionem donec. & repetit eodem libro tertio, dicta solutione vltima, numero 15. & 16. folio 192. Marzarius Vincent. de fideicommissis, parte 2. quaestione 23. Hippolyt. Riminaldus, in consilio 23. numer. 103. libro primo, & in consilio 203. numer. 5. libro 2. & in cons. 232. numer. 14. & seqq. libro 3. & in consilio 339. num. 56. & seqq. eod. libro 3. & in consilio 412. num. 85. lib. 4. & in consilio 661. ex numer. 47. vsque ad num. 67. eod. lib. 6. & in consilio 737. ex numer. 28. vsque ad numerum 52. libro 7. Caesar Barzius, decisione Bononiae 5. ex num. 3. latius decisione 73. ex numero 26. Siluester Aldobrandinus, in consilio 94. numero 46. Leand. Galganet. de condit. & demonst. parte 2. capite primo, quaestione 20. numero sexto, folio 136. Marc. Anton. Peregrin. de fideicommissis, articulo 13. numero 62. & in consilio 20. numero 30. & 83. libro, quarto, Sfortia Odd. in consil. 59. numero quarto, Borgninus Caualcanus, decis. 21. num. 4. prima parte, & decis. 19. num. 2. parte 2. Petrus Surdus, in consil. 38. num. 22. & seq. lib. primo, & in cons. 371. num. 68. lib. 3. decis. 268. num. 11. Ioannes Vincent. Hondede. in consil. 49. num. 26. & in cons. 78. num. 23. lib. primo. Achilles Pedrocha, in cons. 1. ex num. 261. cum seq. Ludouic. Casanat. in cons. 4. num. 117. Cardinalis Thuscus, practicar conclus. iur. tomo primo, littera A. conclus. 32. fol. 18. Barbosa, in rubrica, ff. solut. matrim. prima parte, ex num. 23. & 24. quo loci inquit, procedere axioma praefatum, & regulam praedictum, quod ablatiui absoluti de sui na[sect. 4]tura important conditionem; siue ipsi proferantur in legis, siue in hominis dispositione; & citat Signorol. duntaxat in cons. 68. num. 14. vere tamen Authores omnes nunc commemorati, & alij quicunque in hac materia loquuntur, vnanimiter intelligunt regulam ipsum, fiue ablatiui absoluti proferantur a lege, siue ab homine; & vniuersaliter in omni actu, & materia; nec discriminis ratio reddi potest inter vnam, & alteram dispositionem, Sic in legis, sicuti in hominis dispositione accepit praefatam doctrinam Bartol. in l. 2. §. nunc videndum, num. 2. ff. ad Tertul. quem sequuti fuere Roman. in cons. 32. num. 4. Decius, in cons. 578. num. 12. Ioannes Corasius, in rubr. ff. solut. matrim. num. 10. Menoch. in cons. 394. num. 25. lib. 4. & in statuto loquintur Pet. Surd, dicta decisione 268. num. 11. Francisc. Viuius, dicta decis. 119. num. 1. in fine, qui postquam cumulauit infinitos Authores, ad probandum, quod ablatiui absoluti de sui natura important conditionem; inquit in hunc modum: Et hoc extendere, propagareque videtur radices, & vires nempe suas, non tantum testamento, vt ablatiuz absoluti in illo positi, conditionem importent: sed etiam in contractibus, statutis, rescriptis, sententijs, & vninersaliter in omnibus, & quibuscunque alijs similibus casibus, vt plerique ex memoratis, & ante signatis Doctoribus ita apertissime demonstrat. Et in hominis[sect. 5] dispositione, quod ablatiui absoluti conditionem inducant, Probatur expressim in d.l. a testatore, ff. de condit. & demonst. vbi notauit Bartolus, (vt antea dixi) & recte quidem; idcirco in casu ibi proposito, decedente illo, cui fideicommissum fuerat relictum, centum datis cohaeredi, antequa illa centum daret, extingui fideicommissum, & consequenter, neque illud ad haeredem eius transmitti, Iureconsultus respondit; idque ex regula l. vnicae, § sin autem aliquid sub conditione, C. de caduc. tollend. cum ablatiui absoluti resoluuantur in conditionem: & ita expllicarunt Bartol. & Castrens. ibidem: idem Bart. in l quibus diebus, §. finali num. 1. eod. titulo. Alex. in l. cum. mota. num. 8. ad finem, C. de trasact. Anton Gama, decis. 158. num. 3. Barbosa, in dicta rebrica, ff. soluto matrim. num. 28. in fine. & 29. vbi inquit, testatorem vsum fuisse verbis conditionalibus, hoc est ablatiuis absolutis, quorum natura est, resolui in conditionem, atque ita elici manifeste, voluisse ipsum conditionem inducere; sicuti Alex. Iason, Riminald. Claudius, Curt. iunior, & Padilla, ibi relati, obseruarunt: alijs etiam modis interpretatur legam ipsam Barbosa, vt prober, dispositionem conditionalem esse, vt ibi videri potest, ex n. 26. vsque ad n. 42 vbi latissime agit, & concludit, praecitatum iuris axima, aperte probari in ea l. quod ego libenter admitto. Probatur etiam in l. ab empt. ff. de pactis, vbi Bart. n. 1. Orosc. n. 8. & alij communiter, & in l. acceptis, nummis, ff. ad legam falcid. l. deducta, §. nummis, ff. ad Trebel. l. facta, §. rescript, ff. eod. titu. l. euictis, ff. de vsuris. l. si debitor, § 1. ff. quibus modis pig. vel hypot. solu. vbi qui venditioni pignoris consesti, salua causa sui pignoris, nullum sibi adfert praeiudicium ex eo consensu, cum sub hac conditione consenserit, vt scilicet saluum sit ius suum: quem textum ita expendit: & ponderat Menochius, in cons. 38. num. 26. lib. 1. vbi inquit, quod haec verba, saluo consensu, sunt ablatiui absoluti, & ob id contionem faciunt: & num. 27. refert Parisium, in cons. 23. num. 142. libro primo, qui eo textu adductus, respondit, quod vere ita consentiens, dicitur sub conditione consentire, & refert Tirequellum, qui plura recenset in proposito, & multos eiusem opinionis Authores commemorat. Id autem certissimum est, si ablatiui absoluti re[sect. 6]ferantur ad futurum; tunc namque resoluuntur in veram conditionem de futuro, prout dictio, si aut conditio relata ad futurum, propriam inducit conditionem suspensiuuam a futuro pendentem, l. qui promisit, ff. de conditione indebiti. Caeterum, si resoluantur in conditionem de praeterito, vel de praesenti, propriam non inducunt conditionem, prout nec dictio, si, quae de proprietate inducit conditionem, si ad futurum referatur, secus si ad praesens, vel praeteritum, l. cum ad praesens. ff. si certum petat. §. conditiones, de verbor. obligat. Institut. quo pacto istam materiam explicauit post Parpal. Parisium, & Bolognetum, vt Iasonis obiectioni contra Bartolum, satisfaceret, Petrus Barbosa, in dicta rubrica, ff. soluto matrimonio, 1. parte, numero. 24. & 25. per totum: quo loci etiam dixit singulariter post Baldum, Iasonem, Ruinum, Rolandum, & Chasseneum, quod quando ablatiui absoluti proferuntur in materia, quae in iure iam certam habet determinationem, non inducunt conditionem, quae praesupponit in[sect. 7]certitudinem, quod probat lex prima, ff. de leg. 2. ibi; neque conditio inest. Sed si proferuntur in materia, quae adhuc non habet certam iuris determinationem, sed debet determinari per leges subsequentes, tunc resoluutur in propriam conditionem, Addiderim ego, vtrumque dictum verissmum esse, & primum vltra Barbosam, & ab eo relatos, probari etiam per Rolandum, in cons. 82. num, 16. lib. 1. per Alciatum, in eadem rubri. soluto matrimonio, num. 70. & sequent. Octauianum Cacheranum, decis. Pedemontana 155. num. 7. vbi dixit, ablatiuos absolutos semper, conditionem importare, quando futurum tempus respiciunt, & quod sui natura est incertum. Alex. Raudens. de Analogis, lib. 1. cap. 33. num. 207. fol. 323. vbi relato Baldo, in dicta l. prima, ff. de[sect. 8] legat. 2. oppositione 11. inquit, quod ablatiui absoluti respicintes tempus praeteritum, & candentes super certo, stant hypothetice, & suppositie; & ante alios ita scripsit Bald. vbi. supra, & dixit, quod aut ablatiuus cadit super certo, estque sui natura illud iuris intellectu certum, & non facit conditionem, aut super incerto, & facit conditionem d.l. a testatore: refert Ioseph. de Rustic. in tract. an & quan. libe. in cond. posi. cen vocati. lib. cap. 1. n. 11. vbi adducit dictam differentiam certi, & incerti & Iason, Bald. Rip. & Roland. eam tenentes, commemorat. Franciscus, Vuius, decis. 119. n. 7. Riminald. quoque iunior idem notauit in cons. 747. n. 30. lib. 7 vbi resoluit, quod ablatiui absoluti inducunt conditionem, qunado proferuntur super eo, quod a futuro euentu pendebat; & sic erat incertam, vt per Bald. Alciat. & Cacheranum ibi reltos. Addiderim etiam, & secundum assumptum esse verissimum, ob eandem rationem, & ex eo, & distinctione praecitata, verius explicari verba dictae l. primae, ff. de legatis secundo: quam ex Theorica, siue obseruatione illa Petri de Peralta (viri equidem mihi semper admodum eruditi) is namque in ipsa l. pri[sect. 9]ma, numero nonagesimo tertio, quamuis verissime arbitretur, verba uilla, arbitrio, resolui in accusatiuum, scilicet ad arbitrium, & non in ablatiuum absolutum, & sic non in conditionem (quod Baldus docuit, & sequaces probarunt) in alio tamen a communi omnium Interpretum sententia deuiare videtur, quamuis ipse, quod noue deuiet, non expresserit (Barbosa etiam, nec vllus hactenus id animaduertit) dicit namque Peralta ipse, quod ablatiuus non est, nec dici potest absolutus, qui non qualisicetur ab aliquo adiectiuo: & sic leges dicentes, importari conditionem per ablatiuos absolutos, loqui in plurali, non in singulari, vt constare inquit ex his iuribus, quae ibi adducit: & tamen etiam in singulari per ablatiuos absolutos importari conditionem, omnes fere Authores admittunt, quos supra n. 3. commemoraui. Ipsi namque, sioriginaliter praelegantur, aliquando loquuntur in plurali, aliquando in singulari, nec differentiam vllam constituunt; quod ego credo sic dicendum, nisi alia ratio contrarium suadeat. Sic sane in ablatiuo absoluto, in singulari positio: Salua causa sui pignoris, Conditionem notauit post Iureconsult. in l. debitor, §. 1. ff. quibus modis pign. vel hypothec. solu. & alios Authores, Menoch. in cons. 38. n. 26. lib. 1. & rescriptum continens verba illa, constito de suplicatis, seu assertis, & sic per ablatiuum absolutum in singulari, conditionem facere, siue conditionale dici; in terminis respondit Crauet. in cons. 355. n. 13. in fine, & 14. sequitur Achilles Pedrocha, i cons. 1. n. 262. & seq. qui inde infert n. 265. quod rescripti conditio debet[sect. 10] ante omnia verificari, alioquin rescriptum non sortitur suum effectum: & num. 266. quod rescriptum conditionale, nunquam tribuit iurisdictionem, nisi[sect. 11] conster, conditionem purificatam esse: & num. 276. quod rescripti conditio, adeo substantialis est, quod[sect. 12] vere, & proprie, & in forma specifica, & ad vnguem implenda est, alioquin rescriptum caret effectu, vel saltem effectus resolui debet: & n. 268. quod res[sect. 13]criptum ad aliud non trahitur, nec extenditur, nisi ad id, in quo vere, & specifice verba illius verificari possunt: vt multi Authores ibi relari obseruarunt, ita etiam singulariter posuit exemplum Hippolyt. Riminald. in cons. 747. ex n. 28. lib. 7. Borgnin. Caualcan. decis. 21. n. 4. prima parte, ibi: Statutum loquitur conditionaliter per ablatiuum absolutum, iurante dicto actore, qui important conditionem. Pet. Surd. decis. 268. n. 20. ibi: Dicitur etiam data forma, quia conditionaliter dicitur, facta prius aestimatione, ablatiui enim absoluti important conditionem, & c. Et idem Surdus recte obseruauit ibi, n. 12. quod quemadmodum conditio expressa formam inducit, vt ad[sect. 14] vnguem obseruati debet, vt latius eod. num. vndecimo, comprobat Casanat. etiam, in cons. 4. ex n. 43. & forma non seruata, actus corruit, l. cum his, §, si praetor ff. de transact. vt late Surd. metipse. ibid. n. 8.[sect. 15] & 9. Beccius, in cons. 11. n. 18. & post alios multos Authores Achilles Pedrocha, in cons. 1. ex n. 12. cum seq. & in cons. 36. num. 189. lib. 1. sic & ablatiui absoluti (qui important conditionem, vt toties[sect. 16] dictum est) formam inducunt, qua non seruata, corruit actus omnino, vt Surdus idem, ipsomet, loco probauit, & vltra eum Caualcan. decis. praecitata 21. num. 4. & 2. seq. prima parte. qui loquitur specifice in his terminis ablatiui absoluti: Menoch. etiam, in cons. 69. num. 72. lib. 1. & in cons. 398. num. 4. & 20. lib. 4. quia isti ablatiui absoluti, non tacitam, sed expressam conditionem inducunt, & eam suspen[sect. 17]siuam; sicuti Authores omnes fere probarunt, quos retuli supra num. 3. & cum multis Hippolyt. Riminald. dicto cons. 747. num. 13. lib. 7. Ioseph. de Rusticis, dicto tractatu, an, & quan. libe. in cond. positi. lib. 6. cap. 1. num. 18. Francisc. Viuius d. decis. 119. sub num. 5. Lean. Galgan. de condit. & demonst. parte 2. cap. 1. quaest. 20. num. 6. fol. 136. Caesar Barzius, decisione Bononiae 73. numero 26. & 27. & hactenus de prima obseruatione in hac materia. Secundo deinde & principaliter obseruandum,[sect. 18] atque constituendum erit, ex ablatiuis absolutis coniecturam voluntatis deduci saepissime, & interpretationem congruam fieri assidue in testamenis, & vltimis voluntatibus; vt diuersimode interpretatio fiat, vt etiam pura & simplex, seu potius conditionalis diiudicetur, vel non dispositio; quod ex hactenus dictis, & Authoribus praecitatis elicitur manifeste, ex alijs etiam, qui pro diuersitate casuum occurrentium, doctrinis praefatis, & inferius commemorandis, adducebantur; ex Alexandro inquam, in cons. 196. ex num. 5. & num. 14. lib. 2. Ruino, in cons. 181. lib. 2. & in consil. 141. colum. 6. in principio, lib. 3. Socin. iun. in cons. 4. num. 7. in fine, & num, 8. lib. 1. Castrense, in cons. 359. lib. 2. Ripa, responsorum lib. 2. cap. 9. ex num. 1. Gozadino, in cons. 3. num. 22. Decio, in cons. 466. num. 18. Ancharano, in cons. 266. ad finem. Bologn. in cons. 62. in 6. colum. Tiberio Deciano, in cons. 16. numero 34. & 35. lib. primo. Celso Hug. in cons. 5. num. 8. & in consil. 26. numero 76. Capra in consil. 61. numero 5. Purpurato inter consilia Siluani, consil. 53. num. 4. Hippolyt Riminald. in cons. 747. ex num. 28. lib. 7. Menoch. in cons. 494. num. 24. &25. lib. 5. in cons. 393. ex num. 22. vsque ad num. 28. lib. 4. & id[sect. 19]circo, ablatiuos absolutos maiorem vim habere, quam habeant aliae conditiones inductae per dictionem, si: nam etsi ablatiui ipsi conditionem inducant, vt saepe repetitum est, plus tamen accedunt ad naturam dispositionis, quam faciat expressa alia conditio, argumento textus, in l. demonstratio, ante finem, ibi: at si conditionaliter, ff. de condit. & demonst. & ita tradidit Castrensis in ratione, §. tametisi, versic. vltimo, ff. ad. l. falcid. declarando tex. in l. fideicommissa, §. cum esset. ff. de legat. 3. & differentiam inter ablatiuos absolutos, & dictionem, si, vbi constituit, quod textus in dicto §. cum esset, loquitur, quando conditio apponitur per ablatiuum absolutum, vt si grauo vnum haeredem, quod perceptis centrum a cohaerede, restituat sibi suam partem, nam cohaeres, qui adiuit, potest compelli dare centum, & recipere partem illius, licet illi ablatiui conditionem faciant, vt per text. in l. a testatore, ff. de condit. & demonst. statim dicetur, sed si conditio proprie exprimeretur per dictionem, si, puta si cohaeres dabit centum, partem suam illi restituat, tunc cohaeres non posset compelli centum dare, & alterius partem recipere: quia (vt dixi) ablatiui absoluti, licet vim conditionis habeant aequaliter, vt dictio, si, tamen accedunt ad naturam dispositionis, plus quam dictio, si; concluditque Castrensis, hoc esse notabile. quia nullus tangit, & credit esse verissimum, & verborum sonus hoc etiam indicat, eumque sequitur Alexand. addens tamen, quod hoc fuit dictum Baldi, in rubrica, C. de instit. & substit. versic. extra quaero, & idem tenent Florian. Iaso, Alex. Socin. vterque, Alciatus, Corneus, Ripa, Berengarius, Bolognetus, Ruinus, Rolandus, & Celsus, cum quibus Barbosa, prima parte dictae rubicae. ff. solut. matrim. num. 44. vbi dixit, quod ablatiui absoluti magis assimilantur dispositioni, quam merae conditioni, & ideo ex illis facilius inducitur legatum, & fideicommissum: & vltra eum, id ipsum scripserunt Hippolyt. Riminald. in cons. 661. num. 55. & 56. lib. 6. Caesar Barzius, decisione Bononiae 5. num. 3. Simon de Praetis, de interpretat. vltimar voluntat. lib. 3. interpretat. 1. dubitatione prima, solutione 10. numero 9. folio 118. vbi quod ablatiuus absolutus habet vim dispositionis, & naturam, plusquam dictio, si, Achilles Pedrocha, in consil. 22. numero 10. Menochius, in consil. 394. num. 19. lib. 4. vbi inquit ablatiuum absolutum magis accedere ad naturam dispositionis, quam alia verba mere conditionalia; melius in cons. 393. n. 23. & 25. eod. lib. 4. & in cons. 394. n. 25. lib. 5. Ioseph. de Rust. in dict. tract. an, & quan. lib. 5. in cond. posi. lib. 6. c. 3. n. 6. Tiber. Decian. in cons. 41. n. 84. lib. 1. vbi eandem adducit resolutionem, & inquit quoque, conditionem inductam per ablatiuos absolutos, in suo contrario disponere, per text. in l. si seruus lega[sect. 20]tus, §. qui margaritam, ff. de leg. 1. Addit etiam num. 49. eiusdem consilij 41. Decianus metipse, quod ablatiui absoluti praesertim disponunt, quando pro[sect. 21]feruntur ab eo, qui pro libito poterat disponere: sicuti Bartol. communiter receptus, probauit in l. seruo legato, §. si a testatore. ff. de legat. 1. & in l. 3. §. nunc videndum, ff. ad Tertull. & maxime, si sunt prolati affirmatiue, non negatiue: vt tradunt Castrensis, Alexand. Ruinus, Corneus, Bologninus, &[sect. 22] Socinus ibi relati per Decianum, & per Menochium, in cons. 339. ex num. 22. lib. 4. & ibidem num. 26. post Alexand. in cons. 158. num. 19. lib. 2. scripsit singulariter, quod ablatiui absoluti inducunt dis[sect. 23]positionem, quando verba executiua importata per ablatiuum absolutum, referuntur ad illum, qui vult agere, & consequi ex illa dispositione: quod etiam singulariter declarat, & num. 27. subdit post Ripam, quod ablatiui absoluti inducunt dispositionem, duobus concurrentibus; quod scilicet ita facere, & disponere, penderet ab eius voluntate, qui fe[sect. 24]cit, aut disposuit, & quod si de eodem, quod contient ablatiuus absolutus, & non de alio, vt probatur in dicto §. cum esset, l. fideicommissa. de legat. 3. & id ipsum, videlicet quod ablatiui absoluti prolati ab homine habente potestatem disponendi, disponant, & inducant fideicommissum; post Bart. Bald. Parisium, Curtium iun. Decianum, & alios resoluit Caesar Barzius, decisione Bononiae 5. num. 4. Hippolyt. Riminald. dicto cons. 661. num. 47. 48. & 60. lib. 6. vbi quod ablatiui absoluti inducunt dispositionem, quando feruntur ab eo, qui potest disponere: & quando referuntur ad eos, quos testator potest grauare, & ad personam, & ad rem in qua potest cadere fideicommissum, quod inducunt fideicommissum: & n. 49. & 52. quod ex sententia multorum non procedit conclusio praedicta, quando negatiue prolati sunt ablatiui absoluti: & num. 51. de tribus differentijs inter verba negatiue, vel affirmatiue prolata, per ablatiuos absolutos: & num. 54. vbi damnat praedictam diferentiam, an negatiue, vel affirmatiue proferantur, nec sibi videtur substantialis, vt ibi videri potest, Ioseph. de Rusticis, in tracta. an, & quan. libe. in condit. posi. censean. voca. lib. 6. cap. 3. num. 2. vbi quod ablatiui absoluti dispositionem induunt, cum ab eo, qui circa actum disponere potest, proferuntur: & citat text. in dict. §. cum esset, & in dict. l. seruus, §. qui margaritam, & in l. in raione, §. tamet si, ff. ad l. falcid. & quamplurimos Authores ita tenentes: Franciscus Viuius, dicta decisione 119. num. primo, & num. 2. in fine, & num. 3. vbi inquit, quod ablatiui absoluti aliquando habent vim dispositionis in vltimis voluntatibus: nam regulariter (vt ibidem subijcit numero 8.) non disponunt, etiam si stent absolute: quocirca, liberos positos in conditione sub ablatiuis absolutis, per[sect. 25] testatorrem dispositiue vocatos censeri; post alios multas Authores defendit Menochius, in consilio 393. numerio 22. cum sequentibus & in consilio 394. numero 19. libro quarto, & cum Alphano, Corneo, Alexandro Bolognino, Purpurato, Socino, Zancho, Deciano, Gabriel. Portio, & alijs Achilles Pedrocha, in consilio 22. numero 10. & id ipsum tuentur innumeri alij iuris Interpretes, quos commemorauit Ioseph. de Rusticis, libro sexto, dicto cap. tertio secundo primo, folio 85. & reddit retionem numoro secundo, & adducit Authores contrarium tenentes, numero 3. & non esse recedendum a priori sententia, tanquam veriori, & communiori, vt ibi, num. 4. Et hactenus de secunda obseruatione in hac materia, & de conclusione communi, quod ablatini absoliti dispositionem aliquando inducant in vltimis voluntatibus, quam in dubium reuocauit Barbosa, in dicta rubri. ff. soluto matrim. num. 44. vbi de intellectu textus, in dict. §. cum esset, l. fideicom[sect. 26]missa, ff. de legatis 3. erudite admodum & plene egit ex numero 38. in versic. explicitis, vsque ad num. 50. ad quem remitto lectorem. Tertio & principaliter obseruandum; atque con[sect. 27]stituendum erit, Bartolum, in eodem §. cum esset, duobus argumentis propositis, siue duplici oppositione facta, breuiter & magistraliter materiam hanc explanasse: & in effectu, dum inquirit, an fideicommissum inducatur per ablatiuos absolutos, & an ipse dispositionem inducant; docuisse, quod ablatiui absoluti important dispositionem quoad se, sed conditionem quoad aliud: & ita diluit, atque declarat argumentum oppositum contra text. in ipse, §. cum esset, ex dict. l. a testatore, ff. de condit. & demonst. vbi probatur, fideicommissum reddi conditionale ob ablatiuos absolutos, & ideo transmitti non posse, & tamen in praecitato, §. cum esset. fideicommissum non redditur conditione propter ablatiuos absolutos, sed censetur purum, & statim peti potest: & eodem modo explicauit in dict. l. a testatore, & subdit, quod hoc modo loquendi, Titia haeres acceptis centum a Titio, restituas haereditatem Titiae cohaeredi, illa centum sunt in fideicommisso, quo ad illam Titiam, vt sit perinde, ac si deceret, Titia det centum, & si centum dederit, haereditatem accipiat; & est casus notabillis, vt Bartol. inquit: & ideo non poterit haereditatem habere, nisi det illa centum: voluit dicere Bartol. ipse, quoad se, id est, quoad grauatum restituere, acceptis centum, important ea verba dispositionem, cum dispositiue fuerit vocatus: quoad alium vero important conditionem, quia is non admittitur, nisi alius recipiat illa centum, atque ita non cogitur restituere, nisi acceptis centum: testator etenim instituit duos haeredes, Caium, & Sempronium, & dixit, quod Caius acceptis centum a Sempronio: restitueret ei partem suam: ille Caius dicitur dispositiue vocatus as suam partem, ille vero Sempronius sub conditione substitutu, si illa centum deinde Caio numerasset. Et ideo dicitur duplex fideicommissum, vnum in persona Caij, qui potest, si vult, cogere Sempronium, vt sibi numeret illa centum, & portionem suam recipiat: alterum in persona Sempronij, qui potest cogere Caium, vt accipiat centum a se numeranda, & haereditatem restituat. Ille Caius dicitur dispositiue, & non conditionaliter vocatus, alioqui non potuisset grauari, atque ita non appellaretur fideicommissum, vt Bart. & reliqui animaduertunt, & Menoch. in cons. 494. n. 24. & 25. lib. 5. ita enucleauit, & casui sibi proposito, & consulto applicauit, vt Domina Liuia sibi esset dispositiue vocata, ea non accipiente maritum; accipiente vero, esset grauata restituere haereditatem filij. Et adiicit, ad rem egregie conferre quod docuit Bartolus in l. 2. §. videndum, num. 2. ff. ad Tertul. si statuto (inquit Bartol.) cantum est, quod stantibus masculis, faeminae non admittantur; ille ablatiuus absolutus, stantibus significat, quod masculi censentur pure & simpliciter vocati, faeminae vero sub conditione exclusae, hoc est, si extabunt masculi: Bartoli doctrinam sequuti sunt Bald Roman. Decius, & Coraius, qui aperte dixerunt, statutum praedictum pure vocare masculos, sub conditione vero faeminas, cum ablatiuus absolutus dispositionem puram inducat quoad ipsos masculos, eandem quoque Bart. resolutionem, & ad text. in d. §. cum esset, interpretationem, Menoch. non relato refert Barbosa, 1. parte dictae rubricae, ff. solut. mat. n. 38. in fine, qui etiam inquit, ex sententia Bart. quam Cast. Vincent. & Ruin. ibi commemorati probarunt; sub his verbis (acceptis centum restituas haereditatem Titiae cohaeredi) duplex contineri fideicommissum, scilicet, rogo vt restituas haereditatem Titiae cohaeredi: item rogo Titiam cohaeredem, vt tibi praestet centum. Primum autem fideicommissum Titiae restituendum; censetur conditionale, quasi relictum, si centum dederit cohaeredi d.l. a testatore, in fine, de qua etiam agit nouissime Guido Pancirolus, variarum lectionum vtriusque iuris, lib. 2. cap. 103. ad illum text. fol. 204. & id ipsum agnoscit. Secundum autem censetur purum, dicto §. cum esset. Caeterum Barbosa metipse, vbi supra, numero 39.[sect. 28] inquit, communem hanc resolutionem nunquam sibi placuisse ratione quadam, quam eo loci expendit, ac proinde aliter explicat (& noue, vt ibi videbitur:) remanet tamen (vtcumque res sit) cum communi sententia, quod ablatiui absoluti important aliquando dispositionem, quoad se, sicuti expresse tenuit ibi num. 44. conuenit etiam sententiae communi in alio, quod scilicet textus, in dict. §. cum esset. loquatur in cohaeredibus inuicem grauatis, ac ita duntaxat probet, quod quando vnico cohaeredi relinquitur fideicommissum, si quid dederit cohaeredi, tunc etiam in persona cohaeredis censetur inductum fideicommissum: ea ratione, quia cum hos testator pariter honorauerit in institutione, pariter etiam videtur eos aequales reddidisse circa fideicommissum: & ita cum in persona vnius, cui restituenda est haereditas, constet de fideicommissio illi relicto, quamuis de eodem fideicommisso non constet ita clare in persona illius, qui pecuniam debet accipere, tamen vt aequalitas videatur seruata inter praedictos cohaeredes, etiam in persona illius, qui accipere debebat pecuniam, fideicommissum inducitur, vt latius, atque erudite probauit ipse Barbosa, num. 48. ex versic. pro vera igitur, & num. 49. . hactenus de prima theorica Bartoli in dict. §. cum esset, quae fuit solutio secundae oppositionis, ibi factae; solutio etiam oppositionis principalis, quam in dict. l. a testatore, fecit ipse Bartolus, vbi expressim agnouit, quod textus, in dict. §. cum esset, loquitur de fideicommisso facto inter cohaeredes metipsos. Agnouit etiam oppositione prima eiusd. §. cum esset, quod ablatiui absoluti non solum conditionem inducunt, sed etiam dispositionem, ac fideicommissum, quando referuntur ad eos, quos testator poterat grauare; alias secus: & ita intelligit text. in eodem §. tamet si, ff. ad l. falcid. & repetit in d.l. a testatore vbi scribit, quod ablatiui absoluti faciunt conditionem, quando non possunt inducere fideicommissum, vel ex natura personae, cui adiicitur, quia non potest grauari, vel ex natura rei, argumento eius, quod notatur in dict. l. in ratione, §. tamet si, sed quando referuntur ad personam, & ad rem, in quam potest cadere fideicommissum, inducunt fideicommissum quantum ad se, vt est casus, in d.l. si seruus, §. qui margaritam, de legatis primo. & in dict. §. cum esset, sed quoad aliud habent vim conditionis, vt supra dicebam, & sequuntur relati supra num. 24. Mieres etiam de maioratu, 2. parte, quaestione 5. numero 5. vbi dixit, quod ablatiui absoluti prolati ab illo, qui habet potestatem grauandi, inducunt fideicommissum, per text. in d. §. cum esset. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 11. titulo 2. numero 13. fol.[sect. 29] 469. vbi inquit, quod ablatiui absoluti, ad hoc vt inducant fideicommissum: inter caetera requiritur, quod includant verbum dispositiuum, vt loquitur textus, in dicto §. cum esset, in illo ablatiuo, accepta certa quantitate, quod quidem verbum, accepta, est disposituum, vt sibi accipiat: & ideo concludit, quod cum verbum dispositiuum deficiat, non potest induci fideicommissum: quae est singularis obseruatio in hac materia, nec eiusdem, & Manticae commemoratio facta a superioribus omnibus, qui supra praecitantur. Quarto denique, & vltimo loco obseruandum,[sect. 30] atque constituendum erit, quod ablatiui absoluti varias habent significationes, siue multipliciter accipiuntur, nec semper inducunt conditionem, sed etiam aliquando dispositionem, & fideicommissum, vt supra vidisti: aliquando etiam aliud denotant, & significant, & diuersimode resoluuntur, atque intelliguntur secundum diuersitatem verborum adiectorum. Quod tradiderunt Corneus, in l. prima, num. 13. ad finem, C. de condit. insertis, Curtius senior, in cons. 42. num. 23. Rolandus, in cons. 82. num. 16. lib. 1. Mantua, singulari 34. Iacob Mandellus de Alba, in cons. 455. numero 7. & ibidem Additionator eius, Vincent. Annibal, littera B. Iason, in l. ab emptione, columna 1. in fine; & 2. Ioannes Oroscius, ibidem, num. 8. ff. de pactis, Octauianus Cacheranns, post Curtium iunior. quem citat decision. Pedemon. 145. num. 6. in fine. Siluester Aldobrandin. in cons. 107. num. 16. Barbosa, prima parte rubricae, ff. soluto matrim. num. 25. in fine, & num. 26. dum dixit, ablatiuos absolutos non semper inducere conditionem, sed doctrinam illam communem, quod ablatiui absoluti resoluantur in conditionem, multas recepere limitationes, de quibus per Iason. Alciat. Ripam, Corasium, Horosetum, Authorem fallentiarum, Riminaldum, Coretsum, &[sect. 31] Mantuam ibi relatos: sic sane, cum de interpretanda, atque coniecturanda vltima quacunque dispositione, ex vi ablatiui absoluti agatur; mature equidem procedendum erit, cum ex varijs causis; & rerum circunstantijs, siue ob subiectam materiam, & diuersitatem verborum adiectorum, ex personis etiam, in quas dispositio dirigitur, & affectione earum, aliaque similia, maximeque ex praesumpta testatoris voluntate; diuersimode possint, ac debeant accipi ablatiui absoluti, & ita etiam diuersimode operari; quod verum est, atque ex mente Authorum omnium procedit, quos commemoraui supra, numero 3. idcirco Author fallentiarum, saepe hoc. cap. praecitatus, post regulas Socini, fallentia prima, regulam metipsam, quod ablatiui absoluti conditionem faciant, tribus modis ampliauit, & quinque statim fallentias adduxit. Primo namque inquit, quod ablatiui absoluti non faciunt conditionem, quando subiecta materia[sect. 32] repugnat, vt ibi explicat: & Socinus iunior, in rubrica. ff. soluto matrimo. prima parte, num. 16. vbi eleganter probat, quod ablatiui absoluti non semper in conditionem resoluuntur, sed varijs modis accipiuntur, secundum subiectam materiam, & verba, quibus adiiciuntur: ibidem Barbosa, prima parte, n. 29. in princip. Natta, in cons. 404. num. 9. lib. 2. vbi quod ablatiui absoluti non semper conditionem faciunt, sed potius capiuntur, vt subiectus sermo expostulat: Ioseph. de Rusticis, in tractatu, an, & quan. libe. in cond. posi. censean. voca. libro primo, capi. 6.[sect. 33] num. 17. vbi etiam inquit, in ablatiuis absolutis certam regulam non dari: & numero 23. vbi quod ablatiui metipsi absoluti non resoluuntur in condi[sect. 34]tionem, cum resultaret in subiecto repugnantia. Secundo inquit Author ipse fallentiarum, quod non faciunt conditionem, quando materia est dispositiua, per text. in l. qui fidem, in verbo, rato manente pa[sect. 35]cto ff. de transact. vel quando important admonitio[sect. 36]nem quandam, vt sunt illi ablatiui, arbitratu meo, qui apponuntur operi futuro, l. cum stipulatus sum mihi a Proculo, ff. de verb. obligat. & post Bartholom. Parpal. & Bened. de Vab. notauit Rusticis, dicto cap. primo, lib. 6. num. 14. aut denominationem quandam personae conditionaliter prolatae; iuxta distinctionem Hippolyti Riminaldi, post Decianum, ibi relatum, in cons. 661. n. 57. lib. 6. velquando apponuntur gratia frequentioris vsus; nam tunc nihil[sect. 37] important, vt proprie loquitur text. in. l. 2. in princip. in vers. sed etsi extran. in verb. filio praecedente, ff. de vulg. & pub. subst. & ibi Glos. ad hoc notabilis; aut fa[sect. 38]cti enarrant contingentiam, vt post alios Authores annotauit Rusticis idem, lib. 6. dicto cap. 1. num. 15. aliquando etiam causam important, l. si mandato[sect. 39] meo, §. finali, ff. mandati, Aliquando quoque important praesentis temporis casum, & stant in vim sup[sect. 40]positorum terminorum, vt in l. liberi, in fine principij, C. de inofficioso testam. l. prima, C. de codicillis, & cap. cum laici, de iure patronatus, cap. si quae de rebus. 12. quaest. 2. Vnde infert, quod si in instrumento dicitur, Sempronius recipit centum, Titio dante, & numerante, importatur talis casus, & vera numeratio, prout Bald. in cons. 341. Supereo, in fine, volumine 5. notanter dixit. Aliquando denique, ablatiui absoluti nec disponunt, nec conditionem[sect. 41] faciunt; sed exponuntur quatenus: puta si vir legat vxori vsumfructum, ea viuente in viduitate; nam exponuntur, id est quatenus, vel quandiu vidua manserit; & sic erit legatum huiusmodi annum, pro primo anno purum, pro sequentibus conditionale, l. si in singulos, ff. de annuis legatis: & hoc ex verisimili mente testatoris; sicuti Ruinus, in consilio 190. pro solutione, num. 7. lib. 2. obseruauit. Cui iunge Hippolyt. Riminald. in consilio 747. num. 32. 33. lib.[sect. 42] 7. vbi agit de differentijs inter ablatiuos absolutos, & dictiones donec, vel quousque, & reprehendit Curtium seniorem dicentem, quod ablatiui ipsi non differant a verbis, donec, vel quousque, de quibus vide Caesarem Barzium, statim referendum ad finem huius cap. & num. 34. inquit Riminald. idem, quod No[sect. 43]tarij debent esse cauti, vt faciant concipere verba secundum mentem testatoris; quia imperiti frequenter errant, & ignorant differentias inter dictiones, si, donec & quovsque: quod est recte notatum in hac materia, quoniam ablatiui absoluti non inducerent[sect. 44] conditionem, dum in contrarium de mente testatoris constaret; vt per Ruinum, in cons. 166. num. 10. lib. 3. Ioseph. de Rusticis, in dicto tractatu, an & quando lib. in condit. posi. censeam. vocati, lib. 6. cap. 3. num. 5. idcirco, insignis ille iuris Caesarei Interpres, Baldus in l. vnica, in prima oppositione, C. quan[sect. 45]do non petentium partes, singulariter dicebat, quod isti ablatiui absoluti, aliquando ponuntur in vim causae finalis, aliquando in vim conditionis, & argumenti a contrario sensu, aliquando in vim suppositionis terminorum, & de hac triplici acceptione egerunt Socinus iunior, & Martin. Freccia, quos retulit & ita notauit Rusticis, dicto lib. 6. cap. 1. num. 9. vbi num 10. refert quoque, eundem Bald. alio lo[sect. 46]co voluisse, istos ablatiuos absolutos, quandoque conditionem importare, dict l. a testatore, ff. de condit. & demonst. quandoque priuationem, vt in l. prima, C. de liber. parte quandoque dilationem, vt in. l. talis scriptura, ff. de legat. 1. quandoque limitationem, l. finali, §. cui dulcia, ff. de triti. vino, & oleo legat. l. nam quod liquide, §. si cui penus, ff. de penu legata, Signorolus etiam, in cons. 69. In quaest. col.[sect. 47] final. eleganter scripsit, quod ablatiui absoluti interdum ab homine proferuntur, & tunc in conditionem resoluuntur. d.l. a testatore: interdum a lege, & tunc aut per modum narrationis facti, quam sequitur dispositio iuris, aut post dispositionem iuris: Primo casu, in vim conditionis resoluuntur, l. 2. in principio, ff. soluto matrimo, l. euictis agris, ff. de vsur. Secundo casu, in vim conditionis non resoluuntur, nec per modum conditionis habentur, imo per modum assertionis, & efficacis dispositionis iuris, vt in authent. in successione, C. de suis & legitimis, authent. post fratres, C. de legitim. haered. ad denique Caesar[sect. 48] Barzius, decis. Bononiae 73. num. 28. inquit iuxta superiores Baldi doctrinas, & communes Scribentium resolutiones, quod ablatiui absoluti in varios, & diuersos modos resolnuntur, prout ibi exempla adducit, & in effectu concludit, quod aliquando stant in vim causae finalis, aliquando in vim conditionis, aliquando etiam important dispositionem, & quandoque modum important: aliquando etiam resoluuntur in dictionem, donec: & demum, quod aequiuoca est acceptio ablatiuorum absolutorum, prout ibidem comprobat: & versatur in eo dubio quodlate prosequitur per totam decisionem, vtrum verba illa, durante vita naturali alicuius, & ea caste ac honeste viuente, resoluantur hoc modo, si caste, & honeste, & in statu viduali vixerut, vel donec, & quousque. Et ita nunquid ablatiui absoluti veniant resoluendi per dictiones temporis limitatiuas, sen in conditionem resolutiuam, vel magis suspensiuam, quae impediret statim acquisitione, & efficeret, ne vsusfructus emolumentum statim post viri mortem quaereretur, quando vxor instituta est in vsufructu verbis praedictis, durante eius vita naturali, adeo vt quaeri non posset, antequam ab vxore praestita esset cautio Mutiana, vel potius dicatur pure relictum legatum vsusfructus, prout latius ibi. # 58 CAPVT LVIII. Ex verbis genitiui, & gerundij, quemadmodum voluntatis testatoris coniectura deduci, atque interpretatio iuridica fieri valeat in testamentis, & vltimis voluntatibus, in casu dubio: vbi etiam, genitiuus, & gerundium quid importent ex sui natura, & propria significatione, breuiter, & distincte explantur. Infinitiui quoque, & subiectiui verba, qualiter interpretanda, & de verbis distributiuis agitur remissiue. SVMMARIVM. -  1 Genitiui, & gerundij verba, ad interpretandam vltimam voluntatem quamcunque, coniecturam efficacem praestare, prout hic adnotatur. -  2 Genitiuus varias habet significationes, siue varie, atque diuersimode accipi solet; idque maxime ex ratione subiectae materiae, vel rei, aut personae, de quibus agitur. -  3 Genitiuus ex sui natura, causam efficientem significat. -  4 Causam etiam materialem quandoque. -  5 Quandoque etiam causam finalem. -  6 Significat etiam ius, & originem. -  7 Et dominium importat ex sui propria significatione. -  8 In statuis etiam, & priuilegijs. -  9 Et probat iurisdictionem. -  10 Et directum potius, quam vtile dominium. -  11 Etiam in vltimis voluntatibus. -  12 Genitiuus aliquando significat solam possessionem, vel solam detentionem, iuxta subjectam materiam. -  13 Solam etiam spem, vel destinationem. -  14 Aut praeeminentiam, vel praelaturam. -  15 Genitiuus aliquando significat solum vsumfructum. -  16 Et solam administrationem absque dominio. -  17 Et restringit, & limitat sermonem loquentis, vt genitiuus, sui ipsius, referatur ad testatorem, & non ad nominatum in testamento. -  18 Genitiuus an significet idem, quod nomen possessiuum, meum, tuum, & suum, remissiue. -  19 Genitiuus aliquando conditionem importat. -  20 Et in dubio stat rectrictiue, non autem demonstratiue. -  21 Quia solet restringere ad personam, vel personas nominatas. -  22 Guidon. Panciroli, pro eruenda genitiui propria significatione, obseruationes nouissimae commemorantur. -  23 Gerundium triplex esse, siue tres casus habere. -  24 Et sui natura declarare verba dubia, aut obscura, & determinare dispositionem, quae ad plures sensus trahi potest, non vero ampliare. -  25 Et comprehendere tempus praesens, praeteritum, & futurum. -  26 Gerundium sui natura aliquando importat conditionem, aliquando modum, & qualitatem. Et sic modificat, & qualificat dispositionem. Aliquando necessitatem, & formam. Et aliquando causam finalem. -  27 Gerundium, quando iungitur verba futuri temporis, conditionem significat. -  28 Gerundium adiectum participio futuri temporis, conditionem importat. -  29 Sed si adijciatur verbo, vel participio praesentis temporis, importat modum, vel qualitatem. -  30 Gerundij tractatum, & materiam, ex communi Interpretum mente; & sententia, quemadmodum Ioseph. de Rusticis absoluerit, atque explicauerit. Et de conclusionibus eiusdem Authoris in eo proposito. -  31 Infinitiui, & subiunctiui modi verba, qualiter interpretanda, & an praestent coniecturam ad interpretationem testamentorum, & vltimae cuiuslibet dispositionis. -  32 Verba distributiua qualiter interpretari debeant, remissiue. PRo breui, & distincta huiusce capit. ex[sect. 1]plicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, ex verbis etiam genitiui, & gerundij, siue ex genitiuo, & gerundio, voluntatis testatoris coniecturam deduci, atque interpretationem iuridicam fieri in testamentis, & vltimis voluntatibus, in casu dubio Idcirco genitiui ipsius, atque gerundij naturam, & virtutem, & effectum explicare, necessarium omnia fuisse, nec praetermitti potuisse hoc in tractatu; cum & alij iuris Interpretes quamplurimi, ita pariter coniecturam ex eisdem deduxerint variis in casibus; & specifice ex genitiuo, siue illius natura, & propria significatione, testatoris voluntatem interpretabantur Borgninus Caualcan. decis. 26. n. 42. parte 3. Pet. Surd. decis. 129. num. 8. & 9. Alex. in cons. 71. In causa, & lite, n. 3. lib. 6. Angel. in cons. 261. n. 3. Hippolyt. Riminald. in cons. 144. n. 119. lib. 3. & in cons. 351. n. 121. lib. 4. & in cons. 532. n. 50. & 51. lib. 5. Ioan. de Monte Sperello, in cons. 278. n. 6. Fabius Turret. in cons. 16. n. 5. Peregrin. de fideicom. art. 26. n. 24. sic etiam, atque in vltimis voluntatibus, & ad interpretationem legati a marito vxori relicti, si vitam vidulem & honestam seruauerit, gerundij verbis, & eorum natura, & virtute, adducebantur, atque excitabantur Baldus, in cons. 267. proponitur, n. 1. lib. 5. Ruin. in cons. 170. n. 5. & 6. lib. 3. Pet. Surd. de aliment. tit. 5. quaest. 3. num. 41. & seq. Hippolyt. Riminald. in cons. 163. n. 1. lib. 1. Corn. in cons. 143. colum. 3. lib. 4. Marcabrun. in cons. 15. ex n. 1. cum seq. Genitiuus itaque (vt ab eo sermonem instituam)[sect. 2] varias habet significationes, siue varie, atque diuersimode accipi solet ab Interpretibus nostis; idque maxime ex ratione subiectae materiae, vel rei, aut personae, de quibus agitur; sicuti Bart. & omnes Doctores communiter tradiderunt in rubrica, ff. de noui operis. nunciat. Corn. in cons. 247. n. 16. lib. 2. & in cons. 137. n. 1. lib. 1. & in cons. 24. lib. 4. Iacob. Mandel. de Alba, in cons. 796. n. 10. Iacob. menoch. in cons. 576. n. 19. lib. 6. Mascard. de probat tom. 2. conclus. 841. fere per totam, maxime num. 12. & vltra eum, idem etiam obseruarunt Alex. in cons. 35. n. 14. lib. 4. & in cons. 129. n. 4. lib. 2. & in cons. 98. n. lib. 5. Paris. in cons. 65. ex n. 9. lib. 1. Ancharan. iunior, quaest. 62. n. 9. & 10. lib. 3. Card. Domin. Tusc. practicar. conclus. iur. tom. 4. lit. G. conclus. 37. fol. 165. maxime n. & 5. idcirco genitiuus ipse, ex sui natura causam efficientem signi[sect. 3]ficat, Bartol. & caeteri vnanimiter in dict. rubrica de noui operis nunciat. Peregrin. de fideicom. art. 26. n. 24. qui in id retulit Bald. Alex. Salicetum, & Ruin. & posuit exemplum: Mascard. dicta conclus. 841. n. 8. & eis non relatis D. perez de Lara, de anniuersarijs, & capellan. lib. 2. cap. 2. n. 13. quandoque[sect. 4] causam materialem significat, vt per eundem Mascard. post alios Authores, quos citat, dicto num. 8.[sect. 5] quandoque etiam causam finalem, vt Mascard. ipse Tusch. dicta conclus. 37. num. 13. & final. significat etiam ius, & originem Bald. in cons. 205. n. 2. lib. 3.[sect. 6] Ruinus, in cons. 149. num. 7. lib. 2. Pereg. de fideicom. dicto articulo 26. num. 24. in fine, Perez de Lara, dicto cap. 2. num. 12. & quod genitiuus significet ius, ex Baldo, in loco praecitato, obseruauit Thuscus, vbi supra num. 1. & posuit exemplum, quod si dicatur, Hospitale sancti Andrea, denotatur, ius esse sancti Andreae: dominium quoque importat ex sui pro[sect. 7]pria significatione, l. si domus, §. vltim. ff. de legatis 1. l. haered. seruus, ff. de legat. 1. l. prima, §. 1. ff. ad Syllan. l. 2. § in locum ff. de relig. & sump. funerum, §. 2. instit. de haered. instit. Bartolus, in prooemio C. idem Bart. in. l. cum res, C, si alien. res pig. da fue. & in rubrica, ff. de moui operis nunciat. n. 5. vbi Alex. num. 15. Iason. n. 4. Ruinus n. 8. Niconit. n. 140. Crotus, n. 28. & Hormanoct. Decius, num. 18. Romanus, in cons. 180. in fine. Alex. in cons. 54. num. 2. lib. 5. Gozadinus, in cons. 82. num. 7. Natta, in cons. 292. num. 5. & cum Baldo, Cardin. Zabarel. Castrens. Corneo, Alex. & Curtio, iun. Dominicus Thusc. tom. 4. dicta conclus. 37. num. 1. 4. & 7. Hippolytus Riminaldus, in cons. 9. num. 56. lib. 1. & in cons. 182. num. 37. & in cons. 186. num. 25. & in cons. 190. numero 67. lib. 2. & in consil. 237. num. 23. & in cons. 238. num. 26. lib. 3. & in cons. 351. num. 109. & in cons. 381. num. 45. & 126. & in cons. 392. num. 37. & in cons. 451. num. 11. lib. 4. & in cons. 532. numero 50. & 51. lib. quinto, & in consilo. 640. numero 30. & 31. libro. 6. Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 49. numero 23. & 24. lib. secundo. Petrus Surdus, in consilio 72. numero primo, & in cons. 110. num. 7. & 8. libro. 1. & in cons. 313. numero 82. Lib. 3. & in cons. 450. num. 43. eod. lib. Ioannes de Monte Sperello, in cons. 41. num. 4. Peregrinus, in cons. 110. num. 9. libro. 3. Mascardus, dicta conclusione 841. vbi inquit num. 2.[sect. 8] & 3. id procedere in statutis etiam, & in priuilegijs: Iacob. Mandel. de Alba, in cons. 151. n. 7. & in cons. 769. n. 60. n Menoch. in cons. 576. n. 19. lib. 6. prae sumpt. 16. n. 7. lib. 2. qui inde infert, quod iurisdictio ordinaria tributa, ex adiunctis verbis demonstratur aliquando vtputa si sub nomine Genitiui concessa sit; prout tenuerunt Alex. Curtius iun. & Ripa ibi relati & quod Genitiuus probet iurisdictionem,[sect. 9] notauit Mascard. vbi supra num. 9. & directum po[sect. 10]tius quam vtile dominium, scripserunt Iacob. Mandel de Alba, in cons. 151. nom. 7. Petrus Surdus, decis. 129. num. 8. Stephanus Gratianus, disceptat.[sect. 11] foren. cap. 98. numero. 7. etiam in vltimis voluntatibus; prout multi ex superioribus loquuntur; atque ex Alex specifice dixit Thusc. tomo. 4. dicta conclus. 37. num. 12.[sect. 12] Aliquando tamen Genitiuus significat solam possessionem, vel solem detentationem, iuncta subiectam materiam. Bartolus, in rubrica, ff. de noui operis nunciatione, num. 5. vbi Imola, in princip. Alexander, sub numero 16. Iason, sub numero 4. & Niconit. num. 146. & post Bartol. Roman. Alexand. Crotum, Barbati. Socinum, & Niconit. Menoch. de recuperanda possession. remdio 15. num. 51. & dicto cons. 576. num. 19. lib. 6. Berous, in cons. 50. n. 3. lib. 3. Afflictis, decis. 239. num. 5. Zucardus, in l. finali, num. 145. C. de edicto diui Adria. tollen. Surd. decis. 126. numero 9. Vincent. Annibal. in addit. ad consilium 769. Iaco. Mandelli de Alba, littera R. Mascardus, tom, 2. dicta conclus. 841. num. 4. & 5. vbi inquit, quod Genitiuus casus importat dominium in casibus, in quibus cadit dominium non significat, vt est in beneficijs Ecclesiaticis, in quibus non habetur dominium, vt in cap. 2. de donat. & per Decium, Alex. Angel. & Niconitium, quos ibi[sect. 13] citat: & num. 10. subdit Mascard. ipse, quod Genitiuus significat aliquando spem, vel destinationem, ita vt meum dicatur aliquid ratione spei, vel destinationis, prout tenent Authores, ibi commemorati: & n. 11. quod Genitiuus significat etiam aliquando praeeminentiam, vel praelaturam, vt testis est Bald.[sect. 14] ibi relatus: ita etiam, quod Genitiuus aliquando importet dominium, aut proprietatem, aliquando possessionem, & aliquando nudam detentationem secundum subiectam materiam; ex alijs Authoribus adnotarunt Ioan. de Montesperello, in cons. 41. sub n. 4. & in cons. 278. n. 6. Cardinal. Tusc. qui Bartol. citat, & Alex. dict. concl. 37. n. 4. aliquando etiam significat solum vsumfructum, vt in l. pri[sect. 15]ma, in princip. iuncto §. non solum, ff. arbor. furt. caesar, & ex Corn. in cons. 247. num. 16. lib. 2. sequitur Mascard. dicta conclusione 841. num. 6. & vltra eum Iacob Mandellus de Alba, dicto cons. 769. numero 100. sed & solam administrationem absque dominio significat aliquando; cap. pro illorum, & ibi[sect. 16] Glossa, 2. de praebend. Iacob Mandel. dicto cons. 769. num. 100. & restringit, & limitat sermonem loquentis, vt Genitiuus, sui ipsius, referatur ad testatorem,[sect. 17] & non ad nominatum in testamento: Parisius, in cons. 51. num. 13. & seq. & in cons. 73. num. 18. & in cons. 88. num. 36. lib. 2. Craueta, in cons. 180. num. 3. & 4. lib. 1. Borgnius Caualcanus decis.[sect. 18] 26. num. 42. parte 3. & an significet idem, quod nomen possessiuum. meum, tuum, & suum; vide per Thuscum, tom. 4. dicta conclus. 37. num. 14. & quinque seq. fol. 165. & quod Genitiuus eius, denotet testatorem, velut personalis; vide per Hippolyt. Riminald. in cons. 244. num. 119. lib. 3. aliquando etiam Genitiuus conditionem importat, vt per eun[sect. 19]dem Riminaldum, in cons. 351. n. 121. lib. 4. & vbi stare potest restrictiue, & demonstratiue, in dubio[sect. 20] stat restrictiue, non autem demonstratiue; cap. cum capella, & ibi Butrigarius, de priuilegijs. Hippolyt. Riminald. in cons. 448. num. 10. lib. 4. quia solet restringere ad personam, vel personas nominatas;[sect. 21] Riminald. ipse in cons. 244. num. 119. lib. 3. Fabius Turretus, in cons. 16. num. 25. qui in casu illo, de quo agit, ponderat Genitiuum partis decedentis, vt restringat dispositionem ad illum: Et hactenus de Genitiuo, & eius propria significatione, & natura, & de his, quae prima huiusce operis, & Scriptorum nostrorum priuatorum editione adnotaueram, & scripseram: nunc vero, & antequam opera ipsa in[sect. 22] lucem prodiissent, ad manus peruenerunt nostras Guidon. Panciroli, variar. lectionum vtriusque iuris commentaria nouissima, quibus Author ipse, lib. 3. cap. 25. per totum, ex fol. 359. in eruenda Genitiui significatione insistit, & in effectu dicit, quod maxime laborant Interpretes in eruenda Genitiui significatione; & in hoc tandem resident, vt in dubio dominium significet, iuxta text. in l. 2. §. 1. ff. de religios. & sumpt. fun. alias vero secundum subiectam materiam accipitur: modo enim causam efficientem denotat, modo causam materialem, modo causam finalem, vt cum seruo Titij legatur, l. cum aliquis, C. de iure deliberandi: subdit tamen, quod Interpretes ipsi dum plures huic casui significationes attribuunt, & diuersos casus, aut capita distinguunt, nimis hanc materiam confundunt; & ideo aliter rem eam declarandam esse censet, & inquit, quod Genitiuus, aliquando intransitiue ponitur, & tunc idem quod adiunctum significat; exemplum est in §. 1. Instit. de oblig. vbi obligatio est iuris vinculum, exponitur intransitiue, id est, ius vinciens; in eodem sensu accipit Glossa l. primae, C. de condiction. indebiti, dum exponit, iure conditionis, idest, conditione, quae est ius. Idem est, cum dicimus, glandis nomen, idest, hoc nomen, glans, in l. 1. in fine, ff. de gland. legen. aliquando Genitiuus non continet hominem liberum, & tunc nunquam potest denotare dominium, si quidem nemo praeter liberam personam rerum dominium habet, l. 1. §. adipiscimur, ff. de acquirend. possession. quando ergo homini libero non adijcitur, semper habet significationem adiuncti, veluti si dixero, fundi Tuiani vsumfruct. siue reditus do, lego; in fundo nihil aliud, quam vsusfructus, aut redditus denotatur, l. fundi. ff. de vsufruct. legat. itidem si dixero, fundi partem, nihil aliud, quam fundi pars significatur, l. Maeuio, in princip. ff. de legat 2. Item si dixero, fundi instrumentum, adiunctum Genitiuus sequitur, l. fundi instrumento, ff. de fundo instructo. Aliquando & tertio Genitiuus hominem, qui dominium habere potest, continet, & ei adiungitur nomen qualitatem denotans, vel accidens, aut relationem quae nullum dominium continere potest; tunc illam qualitatem significat quae illi adiungitur, vt si dicam, filius Sempronij, hic illius pater esse intelligitur, l. si filio patron. ff. de tiru nupt. vel si dicam: procurator Caesaris, vt in l. 1. & vltim. de officio procurat. l. Iurisconsult. §. 3. & fere totailla lege, de gradibus affinit. in his enim iuribus officium, aut coniunctio significatur, nunquam dominium, nisi talis esset qualitas, quae dominium denotare posset, tunc enim dominium significaretur, vt cum dico, seruum Titij, l. seruum Titij, ff. mandati, cum similibus, vbi dominium significatur, non ex natura Genitiui, seruire Titio. Aliquando & quarto (Pancirolus metipse inquit) Genitiuus continet hominem liberum, & habet adiunctum nomen, quae substantiam significat cum verbo substantiuo, sum, & tunc semper denotat dominium, non tamen ex natura Genitiui, quam ex vi verbi substantiui, veluti cum dico, hic ager est Titij, significo Titium in agro dominium habere, l. 2. §. 1. de relig. & sump. fune. vbi per haec verba, in locum alterius, dominium significatur. idest, eius, cuius locus est. Id etiam explicat. l. 3. Pompon. ad exhibend. & l. qui absenti, §. 1. de acquir. posses. & l. postula. §. de eo, de adulter. l. vltim. de publicanis. Aliquando & quinto in genitiuo ponitur homo liber, & ei adijcitur nomen denotans substantiam, sed non adest verbum substantium, est; & tunc dubitari solet, an dominium denotet. Et Pancirolus idem credit, dominium significari; veluti, si dixero, ager Titij, intelligo, in quo ipse dominium habet. l. vltim. in fine, ff. de contrahend. empt. l. si maritus, de fundo dotali, l. si a Titio, ff. de rei vendicat. d.l. 2. §. 1. de relig. & sumpt. funer. vbi haec verba, in locum alterius, domino dant actionem. Subdit etiam, inanem esse ad illam l. Iasonis responsionem, ideo ibi dominium Genitiuum significare, quia possessoris non intererat; quoniam lex illa hoc non perpendit, sed sermonem, dum ait, hic sermo domino dat actionem, ergo id ex vi Genitiui, aut verbi substantiui, quod subintelligitur, prouenit, & si ex aequitate ad eum, qui dominus non est, fiat extensio, l. ossa, §. nec cum, ff. de relig. & sumpt. funer. aut posset forte rectius dici (adnotat idem Author) hanc dictionem, alterius, dominium denotare, non ex natura genitiui, sed ex vi ipsius dictionis, quae idem significat, quod alienus: nam id alienum est, in quo alius dominium habet, §. alienus, Instit. de haered. instit. quoniá etiam res meae, tua, sua esse dicitur, in qua ego, tu, & ille dominium habemus, l. nuper, ff. de legat. 3. si ita, ff. de auro & arg. leg. Vnde si legentur immobilia ex bonis testatoris, ea tantum veniunt, in quibus testator dominium habebat, Alex. in. cons. 17. lib. 2. Credo tamen, vt dixi (concludit Pancirol. ipse) Genitiuum dominium denoatare, & si plerumque ex aequitate, & vi rationis ad possessorem extenditur, vt videmus in legis Aquiliae actione, quae domino competit, l. item Mela, §. legis, ff. ad. l. Aquiliam, & tamen ad non dominum extenditur, vt in eadem l. in fin. Hinc, cum praetor edixit, in l. 1. in princip. ff. caup. stabul. vt naturae, quod quiusque saluum fore receperunt, restituerent, intelliguntur bona illorum, qui ea custodienda dederint, siue propria, siue aliena; d.l. 1. §. idem Pomponius, illo titu. id autem ex aequitate potius, quam verborum proprietate descendit; nam cum nauta ideo ad restituendum teneatur, quia recepit; bona fides postulat, vt ei a quo recepit, restituat, siue eis dominus fuerit, siue non, l. bona fides, ff. depositi, Item cum edixit Praetor, si cuius bona rapta esse dicetur, in eum qui rapuerit, actionem in quadruplum se daturum l. 2. in princip. ff. de vi bonor. raptor. non soli domino, sed cuicunque possessori dedit, dicta l. 2. §. in hac actione. Quia cuicunque possidenti iniuriam raptor fecit; nec fur improbus ob id defendendus erat, quod possidens dominus non fuerit. Vnde illius edicti verba non ad sonum literae, sed secundum dicentis mentem, & aequitatem sunt intelligenda. Haeres quoque, cum ex edicto diui Adriani in rerum defuncti possessionem mittitur, ex l. vltim. & ibi Glos. verbo, fuerunt. C. de edict. diui Adrian. tollen. etiam ea, quae a testatore nullo dominij iure tenebantur, obtinebit, l. & notandum, ff. de petitione haered. quia cum loco testatoris succedat, aequum est, vt omnia, que ab ipso possidebantur, recipiat. Pari ratione, cum arborem in aedes Titij impendentem exscindi iubet Praetor, etiamsi aedium vsumfructum Titius habuerit, eo interdicto aget, l. 1. in prin. iuncto §. non solum, de arborib. caedend. quia cum ob hanc rationem interdictum illud emanauerit ne aedibus noceretur, fructuarius quoque subleuandus fuit: idem pater in l. nec. ea, §. 1. de adult. eodem modo, cum lex Cornelia aduersus eum vult agi, qui alicuius domum vi introierit, l. lex. Cornel. §. 1. ff. de iniur. non soli domino, sed quicumque aedes habitanti, actionem tribuit, ex §. domum. l. eiusd. quia ob iniuriá habitanti illatam, illa lex lata fuerit, quisquis etiam non dominus actionem habere debuit; vnde non mirum, si in praedictis casibus etiam Genitiuus possessionem significat. Hinc infert Pancirolus metipse, quae si bona hominum alicuius Castri declarata sunt immunia, etiam ab eis possessa, quorum ipsi non sunt domini, erunt immunia. Satis enim est vt pro dominis possideant, nec se dominos probare tenentur; que Alex. scripsit in cons. 35. n. 17. lib. 4. eadé ratione comprehenditur etiam fructuarius: quare si statutum velit stari iuramento domini de damno dato, stabitur etiam iuramento fructuarij: Alex in cons. 119. lib. 2. & probat l. ossa. §. non solum, ff. de relig. & sumpt. fune, iunct. l. 2. §. 1. eod. tit. in re vero (concludit idem Pancirol) in qua dominium haberi non potest, nunquam dominium, sed ius vel causam, quae rem ipsam denotat, Genitiuus significat; vt cum dicitur Eccles. Pet. Cleric, intelligitur, quam Paulus Clericus administrat, quia in ea dominium habere non potest, c. quia, de iudicijs, item si interdicatur Castris Episcopi, interdicta sunt illa, in quibus habet iurisdictionem, ca sane, 2. & ibi Abb. in vltim. notabili, de offic. de lega. C. si sentent. de senten. excom. lib. 6. in ijs ergo, in quibus rerum dominium habere non possumus, Genitiuus ius significat, quod in re habemus. Hactenus Gid. Pancirol. in thesauro variar. lection. vtriusque iur. lib. 3. c. 25. per totum, cuius resolutiones, & obseruationes, ita ex proposito, & ad literam commemoraui; vt ostenderem, vtrum ipsae communibus Interpretum nostrorum theoricis, & doctrinis, supra relatis conuenirent; an etiam aliquid nouitatis adducerent, & quidem exacte, diligenter articulum examinat praecitatus Author, & nonnulla considerat, quae non ita specifice tradebantur, atque adnotabantur ab alijs; maiori tamen ex parte conuenit his, quae ex sententia communi Doctorum recensui per totum caput; vt pote cum agnouerit expressim, quod Genitiuus ex sui natura, causam efficientem significat, & etiam finalem; & materialem quoque, & aliquando dominium ex sui propria significatione, aliquando solam possessionem, vel solam detentationem, aut solum vsumfructum, vel administrationem tantum, iuxta subiectam materiam; sicuti numeris praecedentibus adnotatum fuit. Secundo deinde & principaliter obseruandum, &[sect. 23] constituendum erit Gerundium triplex esse, veluti docendi, docendum, siue tres casus habere; Genitiuum, accusatiuum, & ablatiuum; sicuti adnotarunt, & latius explicarunt vim, naturam, & effectum cuiuslibet, Albericus in dictionario, in verbo Gerund. vbi vide omnino. Bart. & Doctor. communiter. in rubric. C de edend. Idem Bart. in extranaganti, Ad reprimend. ex n. 13. cum seqq. Sebast. Medices, in tract. de acquir. & amit. rer. domi & possessio. gl. 1. parte 1. ex n. 3. vsque ad n. 9. Ioseph. de Rust. Decian. & Surd. in locis refe rend. infra. Card. Thusc. practicar. conclus. iur. tom. 4. lit. G. conclus. 41. per totam, fol. 168. & resoluitur in verbum vbi non potest ad aliud verbum referri, glos. in authen. de non elig. 2. nubem collat. 1. habet significationem actiuam, & passiuam secundum quod habet, idem significatum cum infinitiuo, quando additur de vel in, vt explicat Medic. vbi supra, n. 8. qui subdit, quod Gerundia, a Gerunda duplici significatione, actiua, & passiua dicta sunt, quorum, vt participiorum significatio tota fere ex adiunctorum vi pendet, prout ibi probat, & exempla adducit. Sui autem natura Gerundium declarat verba dubia, aut[sect. 24] obscura, & determinat dispositionem, quae ad plures sensus trahi potest, non vero ampliat, Angel. in cons. 338. n. 3. versic. quia solent Gerund. Bald. in cons. 212. n. 4. lib. 3. & in cons. 194. lib. 4. Thusc. dicta conclus. 41. n. 1. & duob. seq. & comprehendit tempus praesens, praeteritum, & futurum, vt concludunt omnes Authores supra relati, ex Alberico tradit Thusc. vbi supra n. 12. aliquando etiam importat sui[sect. 26] natura conditionem, aliquando modum, & qualitatem; & sic modisicat, & qualificat dispositionem. Aliquando necessitatem, & formam, & aliquando causam finalem; sicuti haec omnia comprobauit Thusc. eadem conclus. 41. ex n. 4. vsque ad num. 9. vbi quando importet conditionem: & n. 13. vbi quod qualificat, & modificat ex sui natura: & n. 11. vbi inquit, quod qualificat verba, quibua adiungitur, significando modum, vel rei formam; & citat Corneum, ita tenentem: & n. 14. 15. & 17. vbi quod significat necessitatem, & formam: & num. 18. vbi quod causam finalem significat. Et conuenit Sebastianus Medices, in tracta. de acquirend. & amittend. rerum domin. & posse. dicta glos. prima, parte prima, numero 5. vbi inquit alijs Authoribus, quod quandoque Gerundium necessitatem importat: & num. 6. vbi post Batrolum, Baldum, & Gratum obseruat, quod Gerundium facit semper praesumi causam finalem, quod numero septimo, intelligit, tam in Accusatiuo, quam in Genitiuo: & numero 3. constituit Author ipse, quod Gerundium positum in ablatiuo, de sui natura determinat & qualificat actum verbi, cui adijcitur; ex Corneo, & Cacherano, quos ibi citat. Et quod ideo dicitur Gerundium, quia gerit actum verbi, secundum Baldum, quem recenset ibidem. Regulariter autem Gerundium (nisi ex subiecta[sect. 27] materia, aut qualitate, & natura rei aliter dicatur) quando adiicitur verbo futuri temporis, conditionem importat, quod Thuscus ipse in locis supra relatis, & maxime n. 6. & 7. & Medices, dicta glos. 1. n. 4. ex communi profitentur. Et probatur in l. si tu ex parte, vbi Glossa, in verbo, adeundo, & Bartol. in fine, ff. de acquirenda haeredit. & in l. 1. n. 36. ff. de condit. & demonst. Iason, in rubric. Instit. de act. n. 33. Decius, in cons. 433. n. 6. Chassaneus, in cons. 33. n. 1. Surdus. de alimentis, tit. 5. quest. 3. n. 41. Marcabrunus, in cons. 15. n. 1. qui Ioquitur in legato vxori facto his verbis, viuendo caste, vidualiter, & honeste, vt ea scilicet verba conditionem importent, & resolunatur, ac si dixisset, si vixerit caste, vidualiter, & honeste. Azeuedus, in l. 3. titul. 14. num. 47. & 48. lib. 4. vbi quod gerundium inducit formam, modum & conditionem. Et id ipsum[sect. 28] obseruatur, quando adiicitur participio futuri temporis; sicuti ipsimet obseruarunt Interpretes, atque ex communi tradidit Surdus, d.n. 41. Caeterum, cum adiicitur verbo, aut participio praesentis temporis, importat modum, vel qualitatem: secundum Bartol. & Iason. vbi supra, Decium, in rubrica, C. de edendo,[sect. 29] n. 10. Ripam, in cons. 185. n. 7. Surdum, d.q. 3. n. 43. sic etiam, quod Gerundium limitat, & qualisicat, scripsit Tiberius Decian. in cons. 4. n. 13. lib. 3. Ioseph. de Rusticis, in tractatu, an, & quan. libe. in condit. post. censean. voca. lib. 6. c. 2. per totum. Qui Gerundij tractatum, & materiam concludit, atque resoluit, sequentibus appositis doctrinis, siue assertionibus, videlicet, quod Gerundia in ablatiuo, quemadmodum participia, conditionem significant; cum & ipsa inter participia numerentur. Et quod quatuor casus retinet Gerundium, nominatiuum, genitiuum, accusatiuum, & ablatiuum, & vnusquisque casus diuersam retinet naturam: si enim Gerundium in casu nominatiuo enun[sect. 30]tiatur, cum adiungitur verbo substantiuo, est, & necessitatem tunc iure significat: quia exponitur edendum est, necesse est edere, iurandum est, necesse est iurare; vt per Felinum, Socinu, & alios Authores ibi relatos, qui concludunt post Baldum, Gerundium duplicem habere significationem, actiuam scilicet, & passiuam, in actiuaque significatione necessitatem non importare, & ita procedere titulum de in ius vocando, & de postulando: in passiua vero significatione necessitatem inducet; & ita accipi titulum de edendo; provt etiam tenent Authores, quos Rusticis commemorauit lib. 6. d.c. 2. n. 2. Si vero Gerundium in casu genitiuo ponatur, necessitatem non significat, vt in notabili quaestione consuluit Alexander, in cons. 28. Ponderatis verbis, n. 5. versic. quia illud Gerundium lib. 4. sed causam finalem, vel intentionem: praesertim, si his dictionibus, animo, vel causa, coniugatur, vt percussi animo occidendi, id est, ad hunc finem, vt occiderem, l. si is qui cum telo, ff. de sicariis, & Authores, quos Rusticis ipse citat n. 3. At si Gerundium in accusatiuo casu ponatur, vt, ad reprimendum, tollendum; tunc neque necessitatem, sed pariter causam finalem denotat quasi hoc faciat ad illum finem, vt reprimat, vt tollat. Sicuti probatur in extrauagant. Ad reprimendum, versic. ex eorum, vbi Bartolus notat ante n. 14. Aretinus, & Iason, n. 29. in rubrica de actio. & cum multis Rusticis d.c. 2. n. 4. Ioannes Bolognetus, in rubrica, C. de edendo, n. 41. & tali casu Gerundium posset etiam modum significare, vt ibidem Rusticis concludit n. 5. Et denique concludit n. 6. quod si Gerundium in ablatiuo ponatur, tunc necessitatem minime importat: si autem ponitur sine praepositione, tunc aut verbo futuri temporis adiicitur, vt moriendo habebit, & conditionem significat, quod supra notaui, & ex aliis Authoribus ibi comprobat; aut verbo, vel participio praesentis, vel praeteri temporis adiungitur, & tunc dicitur, declarationem, determinationem, seu qualifictionem significare: vt Titius insultauit Maeuium vulnerando, idest, cum hac vulneris qualitate; provt ibi Rusticis concludit, & permultos commemorat Authores, n. 8. Et tandem inquit n. 10. quod Gerundium cum, de, prepositione positum, materiam denotat, idque quod fieri debet, vt in titulo de edendo, & per ipsum Authorem ibi. Infinitiui autem, & subiunctiui modi verba, qualiter accipienda, & interpretanda; ex his deducitur resolutionibus, & Authoribus; de quibus per Thuscum, tom. 4. litera 1. conclus. 127. & tom. 8. littera V. conclus. 155. ex his, quae ibi commemorantur, deducitur manifeste, verba etiam Infinitiui, & Subiunctiui praestare aliquando declarationem, & interpretationem testamentis, & vltimae dispositioni cuicunque, & sui natura significare omne tempus: aliquando tamen restringi. Verba etiam distributiua qualiter accipi debeant, vt etiam coniecturam praestent, & interpretationem; vide per eundem Cardinalem Thuscum, tomo octauo, littera V. conclus. 154. # 59 CAPVT LIX. Ex praesenti, & futuro rerum, & personarum statu; siue earum alteratione, aut mutatione, aut etiam persistentia, & clausula illa rebus sic stantibus (quae in omni materia, & dispositione subintelligitur (quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat regulariter: & quatenus regula ipsa vires suas extendat, etiam extra testamenta, & vltimas voluntates in actu quocunque. Quantum etiam prodesse valeat ad decidendos casus quamplurimos, qui assidue occurrunt in praxi. Et aliis omissis, vtrum euictis rebus haereditariis extra testatoris cogitatum, legata quoque minuantur; vbi etiam, an de euictione rei in specie, aut in genere legatae, haeres teneatur, vel non. Deinde, arrharum promissio, an minuatur, si promittentis bona aliqua postea euincantur, quae tamen ab eo bona fide possidebantur. Propter nouam causam superuenientem, & mutato rerum, vel personarum statu, quando debitor cogatur cauere: & de materia l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis. Quando etiam alium fideiussorem dare debeat, si fideiussor datus efficiatur non soluendo. Status beneficij ex mutatione personae qualiter mutetur. Rursus acceptans literas, an teneatur, si is qui scripsit, pendente termino solutionis sit decoctus, & statum mutauerit, vel etiam ante acceptationem mortuus fuerit, aut statum mutauerit. Periculum quoque nominis debitoris dati in solutum, an spectet ad creditorem, qui acceptauit, & datio in solutum liberet dantem totaliter. Nouatio, an inducatur per delegationem, siue interuentu nouae personae, tam de iure communi, quam de iure Regio, vbi & de materia l. 3. C. de nouat. remissiue. Praeterea, ob mutationem status in persona mandatarij, aut mandantis, quemadmodum reuocetur mandatum, & quae mutatio necessaria sit. Fideiussor quoque an liberetur per mutationem status sui principalis. Rerum etiam valor & status, si tempore mutetur, commutatio voluntatis testatoris, qualiter, & per quem facienda; ad Clementinam, quia contingit, de relig. domib. & Triden. sess. 22. cap. 6. Sed & debitor ab alio, quam a creditore exactus de mandato Iudicis, qualiter excusetur, & de requisitis, vt iussus Iudicis excuset, & Senatus Hispalensis in casu occurrenti, definitione. In fideiussione etiam quemadmodum intelligatur clausula rebus sic stantibus, nec illa egrediatur rem, super qua interponitur, nec tempus, aut locum, nec etiam intentionem agentium. Deinde, datio in solutum, an, & quando liberet fideiussores, & extinguat pignora, & hypothecas, vt euicta re, quae fuit data in solutum, agi possit, vel non primaeua actione; vbi cuncta materia euoluitur, & Senatus Hispalensis definitio proponitur. Articulus etiam fideiussoris, vtrum scilicet debitor dando rem in solutum, liberet ita fideiussorem, vt amplius conueniri non possit, re euicta; & si debitor ipse soluendo non sit; accurate adeo, atque diligenter discutitur, & examinatur, vt nec diligentius, nec accuratius fieri potuisse, fatearis libenter. Ac denique definitione altera Senatus eiusdem Hispalensis, admodum egregia & illustri, in causa fideiussoris Ducis de Osuna, adducta; Antonij Fabri, Hugon, Donelli, & aliorum Neotericorum contra communes scribentium sententias placitum, & opinio, re inquam in solutum data, euicta, veterem actionem creditori manere; ad examen, & disputationem producitur, & nonnulla ingeniose & noue adnotata traduntur, quae ita absolute, & distincte scripta non erant. SVMMARIVM. -  1 Voluntas testatoris, quantumcunque firma, & expressa ex causa postea superueniente, aut emergente, infringi, & alterari, siue mutari, & non seruari potest; quoties verisimile sit, quod testator ita voluisset, aut expressisset, si talem causam sciuisset, eámve cogitasset. -  2 Idcirco recedi potest a voluntate testatoris, ex causa, quae post eius mortem emergat. -  3 Verborum testatoris interpretationem, variari secundum varietatem temporis. -  4 Mutata persona, mutatur etiam iuris interpretatio. -  5 Qualitas, & status rerum vbi mutatur, extinguitur omnis effectus prioris status; & res ipsae secundum praesentem statum diiudicantur, & regulantur. -  6 Qualitas rerum mutatur, & sequitur conditionem personarum, quibus res ipsae acquiruntur. -  7 Mutationem qualitatis, & conditionis personarum, & rerum, producere varias iuris interpretationes, & effectus, & diuersa iuris ministeria operare. -  8 Mutato rerum statu, quod ipsa quoque dispositio mutetur, generale esse in omni actu materia, & dispositione. -  9 Legatum quibus modis reuocetur, aut reuocatum censeatur, remissiue. -  10 Mutato rerum statu, Iudicem de facili recedere posse a voluntate testatoris scripta in testamento; quia ad eum voluntatis quaestio pertinet. -  11 Dispositio quaelibet intelligitur, rebus sic stantibus, & in eodem statu manentibus. -  12 Idque in omni actu, materia, & dispositione. -  13 In contractibus etiam. -  14 In priuilegiis. -  15 Et in conuentione, etiam iuramento firmata. -  16 In promissione. -  17 Et maxime in testamentis, & vltimis voluntatibus. -  18 Nihilque esse adeo praecisum, firmum, ac immobile, quod intellectum, & interpretationem non recipiat a clausula illa subintellecta; rebus sic se habentibus, & in eodem statu permanentibus. -  19 De qua egerunt permulti iuris Interpretes, qui aggregantur, & commemorantur, hoc loco. -  20 Et Andreae Alciati, inter contractus, & vltimas voluntates differentia in proposito confutatur, & communis sententia defenditur. -  21 Clausula illa, rebus sic se habentibus, & in eodem statu permanentibus, & aliquo de nouo non superueniente; ex praesumpta disponentis mente, in omni actu, materia, & dispositione subintelligitur. -  22 Euictis rebus haereditariis extra testatoris cogitatum, aut minuantur legata. -  23 De euictione rei legatae in specie, aut in genere, vtrum haeres teneatur. -  24 Arrharum promissio, an minuatur, si promittentis bona aliqua postea euincantur, quae tamen ab eo bona fide possidebantur. -  25 Propter nouam causam superuenientem, & mutato rerum, vel personarum statu, debitor cogitur cauere, etiam ante diem, vel conditionis existentiam. Vbi. l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis, exornatur nonnullis. -  26 Fideiussor datus, si efficiatur non soluendo, an debitor cogatur alium dare. Atque ita, causa contingens in persona fideiussoris, nocere debeat debitori. -  27 Mutari statum beneficij ex mutatione personae. -  28 Acceptans litteras, an teneatur, si is qui scripsit, pendente termino solutionis, sit decoctus, & statum mutauerit. -  29 Acceptans litteras, censetur fideiussor scribentis. -  30 Acceptans litteras, an teneatur, si ante acceptationem, is qui eas scripsit, iam erat mortuus, vel statum mutauerat. -  31 Debitor, qui dedit litteras cambij creditori ad mercatorem, liberatur, si mercator post acceptionem litterarum aufugiat, nisi debitor esset conscius fugae. -  32 Acceptans mercatorem loco debitoris, liberat debitorem. -  33 Periculum nominis debitoris dati in solutum spectat ad creditorem, qui acceptauit. -  34 Datio in solutum facta de nomine debitoris, liberat dantem totaliter. -  35 Nouatio vtrum inducatur per delegationem, siue interuentu nouae personae, tam de iure communi, quam de iure Regio, remissiue. -  36 Legis 3. C. de nouation. materia, tam in sui regura, quam in illis tribus casibus exceptis, exornata, atque illustrata nonnullis, remissiue. -  37 Mandatum ipso iure reuocatur ob mutationem status in persona mandatarij: idem si contingit mutatio in persona mandantis. Vbi & quae mutatio status sit necessaria, & an requiratur decoctio, vel sufficiat quaelibet mutatio in deterius. Ibidem etiam de eo, qui soluit ei, qui iam administrator non erat. -  37 Fideiussor non liberatur per mutationem status sui principalis, & quando secus, remissiue. -  38 Commutatio voluntatis testatorum fieri potest ex mutatione status rerum, & qualiter, & per quem facienda. Vbi de materia Clement. quia contingit, de relig. domib. & Trident. session. 22. cap. 6. -  39 Promissionem desoluendo singulis mensibus a conductore factam sub poena caducitatis; intelligi, rebus sic se habentibus, & ideo Superioris mandatum excusare a poena caducitatis. -  40 Debitor ab alio, quam a creditore exactus, & soluens alij, quam suo creditori de mandato Iudicis, an excusetur. Vbi permulti iuris Interpretes aggregantur, qui articulum hunc ex professo explanant. Et Senatus Hispalensis decisio commemoratur. -  41 Fideiussio non egreditur rem, super qua interponitur, nec intentionem agentium. -  42 Et limitata ad locum, vel ad tempus, non producitur, nec extenditur vltra locum, vel tempus. -  43 In fideiussione subintelligitur clausula, rebus sic stantibus. -  44 Solutione eius quod debetur, tollitur omnis obligatio. -  45 Pro aliquo debito, quando aliquid datur in solutum, perinde est, ac si res ipsa debita solueretur. -  46 Actio semel extincta non reuiuiscit. -  47 Factum legitime, non retractatur ex superueniente causa. -  48 Fideiussores liberantur, cum nouatur prior contractus, nec obligantur ad secundum. Quod si idem manet contractus, fideiussores non liberantur. -  46 Datio in solutum reputatur nouus contractus, & venditionis, & per eam transfertur dominium. -  50 Datio in solutum tenet incommutabiliter, etiam inuito creditore, nec in ea est locus penitentiae. -  51 Fideiussio stricti iuris est. -  52 Obligatio principalis, quando in aliqua sui parte mutatur, vel alteratur, per posteriorem mutationem perempta intelligitur, vt nec fideiussor, qui ipsi principali obligationi accessit, teneatur. -  53 Euicta re in solutum data, non potest creditor agere primaeua actione personali, nec hypothecaria; ex communi Interpretium sententia; sed vtili ex empto experiri debet, & num. seqq. -  54 Debitor dando rem in solutum, liberat fideiussorem, qui non conuenitur postea re euicta. -  55 L. ex sextante, §. Latinus, ff. de exceptione rei iud. explicatur. -  56 Euicta re, quae fuit data in solutum, an, & quando agi possit primaeua actione, vel non, vti dignoscetur. Vt etiam explicentur iura nonnulla, quae probare videntur aperte debitorem non liberari per traditionem, quando res tradita non durat penes recipientem. Quemadmodum distingui debeat. Et de distinctione illa communi, quando soluitur genus pro genere, species pro specie, species pro genere, & genus pro specie. Vbi etiam agitur de intellectu textus, in l. qui res, ff. de solut & in l. rescriptum, §. finali, ff. de distractione pignor. remissiue. Et Senatus Hispalensis definitio adducitur. -  57 Nouatio hodie non inducitur, nisi expresse agatur. Et ibidem l. finalis, C. de nouat. materia, exornata remissie. -  58 Nouatio hodie inducitur, quando pactum posterius se non compatitur cum primo. -  59 Aut quando fit pactum ex interuallo diuersum a primo. -  60 Nouatio non permittit obligationem primam, sed eam transfundit. -  61 Fideiussor, re euicta a debitore creditori data in solutum; vtrum conueniri possit, vtilique actione teneatur, si debitor principalis appareat non soluendo. -  62 Vbi Glossae sententia primo loco adducitur; & per Authorem constanter defenditur num. seqq. -  63 Speculatoris quoque in eodem placito sententia commemoratur; & Petri Surdi obseruationes, siue solutiones duae in contrarium non admittuntur. -  64 Cardinalis etiam Franciscus Manticae locus expressus pro sententia Glossae, & Speculatoris expenditur. -  65 Et Stephani Gratiani conueniens omnino resolutio ponitur. -  66 Ponderatur etiam textus, in l. sed reuocata, 20. ff. de iure fisc. De cuius ratione agitur, & circa eam subtiliter & noue adnotantur nonnulla, numer. seqq. -  67 Et Petri Surdi ratio quaedam in eodem proposito confutatur. -  68 Ac vel vno duntaxat verbo rationes omnes diluuntur, quae in contrarium expendi possunt. -  69 Obstaculum etiam aliud, noue & acute remouetur. -  70 Re in solutum data euicta, veterem actionem creditori manere; sed nihilominus ei vtilem actionem ex empto competere; ex sententia quorundam contra communem. Quorum placita commemorantur hoc loco. Et Hug. Doneaei, atque Antonij Fabri obseruationum, specifica mentio habetur; provt hic videbitur. -  71 Ac denique eorundem sententia in puncto, & disputatione iuris admissa; nonnulla accurate, & distincte adnotantur per Authorem, quae ita dilucide Recentiorum omnium nullus tradiderat. -  72 Fundamentis etiam omnibus respondetur, quae pro fideiussore expendi possent in quaestione proposita, ex n. 61. cum seqq. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis,[sect. 1] explicatione (quod assiduam admodum, atque quotidianam materiam continet) obseruandum, & constituendum erit primo loco, voluntatem testatoris, quantumcunque firmam, & expressam, ex causa postea emergenti, aut superuenienti infringi, & alterari, siue mutari, & non seruari posse, quoties verisimile sit, quod testator ita voluisset, aut expressisset, si talem causam sciuisset, eámve cogitasset; sicuti inferius commemorandi Authores probarunt, atque ex his deducitur manifeste, quae supra hoc eod. lib. & tract. ad explicationem text. cum sua Glossa, in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis,[sect. 2] scripta, atque adnotata reliquimus; idcirco recedi posse a voluntate testatoris, ex causa, quae post eius mortem emergat; vt per text. in l. vtilitatem, & in l. in confirmando, ff. de confirmando tutore, l. 3. §, si pater, cum versicul. seq. vsque ad §. quod in tutoribus, ff. de administr. tutor. concludunt. & comprobant Ruin. in consil. 87. n. 9. volum. 5. Alciat. in l. nemo potest, n. 44. de legat. 1. Thomas Grammaticus, in decis. 3. n. 7. Ioannes Crotus, in l. filiusfamilias §. diui, n. 172. de leg. 1. Cardin. Mantica, de coniecturis vltim. volunt. lib. 3. tit. 3. n. 19. & 20. vbi inquit post Alciatum, quod ex iis etiam, quae ex post facto contigerunt, declaramus, quid retro senserit testator, & adducit, l. vltim. C. de instit. & substit. Castrensis etiam, in cons. 410. Viso facto, & dubiis, colum. 2. lib. 1. vbi dixit, verborum testatoris interpretationem variari secundum varietatem temporis, per[sect. 3] tex. in l. si. paterfamilias, ff. de haeredibus instit. vbi etiam Baldus scripsit, quod secundum varietatem temporum, variatur interpretatio dispositionis. Sequitur Simon de Praetis, de interp. vlt. volunt. lib. 1. interpret. 1. dubitatione 5. solut. 9. num. 8. & quatuor sequentibus, folio 72. vbi scribit, quod si ex varietate temporis qualitas rerum, vel personarum mutatur, lex etiam, vel consuetudo mutatur circa testamenta, & vltimas voluntates, & variare facit suam interpretationem conuenientem qualitati mutatae: per text. in l. 3. § qui fideicommissam, ff. de haeredibus instituend. & in l. pater Seuerinam, § conditionum, ff. de condition. & demonstrat. numer. 11. subdit, quod mutata persona, mutatur etiam iuris interpretatio; per text.[sect. 4] in l. Palus, ff. de acquirend. haeredit. & in l. licitatio, in fine, ff. de publican. & vectigal. & in l. prima, C. de imponen. lucrat. descript &. propter variationem qualitatis personae, cui adiicitur, variatur eiusdem verbi[sect. 5] interpretatio; vt probat ibidem: & numero 13. scribit etiam, quod quando mutatur qualitas, & status rerum, extinguitur omnis effectus prioris status, & res ipsa secundum praesentem statum diiudicatur, & re[sect. 6]gulatur; sicuti plene comprobarunt Ancharanus, & Craueta, in locis ibi relatis: & num. 14. ipse obseruauit, quod qualitas rerum mutatur, & sequitur conditionem personarum, quibus res ipsae acquiruntur; per text. in l. Paulus, alias, per procuratorem, & ibi Bartol. ff. de acquir. haered. & alia plura eodem loco adducit de mutatione qualitatis personarum, & concludit num. 12. mutationem qualitatis, & conditio[sect. 7]nis rerum, & personarum, producere varias iuris interpretationes, & effectus, & diuersa iuris ministeria importare; vt ibi ostendit. Et vltra eum, id ipsum deprehenditur ex his, quae scripserunt Tiraquellus, in praefatione, l. inquam, num. 167. Osascus, in cons. 91. numer. 2. Tiberius Decianus, in consilio 19. lib. 3. Petrus Surdus, decisione 177. num. 10. & decisione 236. num. 13. & decisione 289. num. 12. Ludouic. Casanate, in consil. 26. ex num. 23. cum seqq. 7. in consil. 43. numero 25. vbi inquit, generale esse in omni materia, &[sect. 8] dispositione, quod mutato rerum statu, mutatur quoque ipsa dispositio. Ita quoque, quod ex mutatatione rerum, vel personatum, siue ex noua causa emergenti, dispositio quoque mutetur, siue voluntatis mutatio eo ipso praesumatur; nonnullis exemplis, & iuris decisionibus comprobarunt Alciatus, de praesumpt. regula. 2. praesumpt. 16. Mascard. de probat. tom. 3. conclus. 1418. num. 21. & tribus seqq. Camil. Gallinius, de verborum signification. lib. 9. c. 72. numer. 2. & seqq.[sect. 9] & casus illos, siue exempla Alciati, & Mascardi prosequitur, & latius declarat Anton. Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 12. de legatis, num. 56. per totum, dum explicat, quibus modis reuocetur, aut reuocatum censeatur legatum, Idem Mascard, to. 3. conclus. 1286. Mieres, de maioratu, 1. parte, q. 43. per totam. Grassus, §. legat. q. 78. 79. & 80. & post alios multos Authores Achilles Pedrocha, in cons. 23. ex n. 14. cum seq. sic denique, quod quaelibert iusta & legitima causa superueniens, semper inducere valeat licitum recessum a dispositis, & conuentis; ex aliis obseruauit Camillus Gallinius, de verborum significat, libro 9. cap. 37. nu mer 22. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 4. n. 58. in versic. adeo. Vbi inquit, quod Iudex mutato rerum[sect. 10] statu, de facil recedere potest a voluntate testatoris scripta in testamento, quia ad eum voluntatis quaestio pertinet, l. voluntatis, C. de fideicommiss. Secundo deinde principaliter obseruandum, at[sect. 11]que constituendum erit, ex eisdem doctrinis, hactenus propositis, deduci verissimam esse regulam quadam, siue Scribentium omnium axioma vulgatissmum, & assidue allegabile; videlicet verba interpretari debere in vltimis voluntatibus, & in quibuslibet aliis dispositionibus, secundum tempus prolationis, & rebus ita, vt tunc erant, permanentibus, & stantibus; idcirco clausulam, rebus sic stantibus, & aliquo de nouo non emergenti, in omni actu, & materia subintelligi, & maxime in vltimarum voluntatum tractatu; quod (vt nunc dicebam) deducitur ex his, quae hucvsque obseruati ex Parisio, in cons. 424. n. 76. lib. 2. Natta, cons. 50. n. 2. lib. 1. Afflict. decisione 328. num. 4. Menochio, in consilio 97. num. 157. lib. 1. & in consilio 176. numer. 21. lib. 2. Ludouico Morotio, in res[sect. 12]ponso 3. num. 10. & in testamentis, & vltimis voluncatibus loquuntur iura, & Authores statim referendi, & in contractibus quod regula ipsa procedat; probatur ex textu, in l. quod Seruius, ff. de condiction. ob cans. & ibi Glos. & Doctores, l. quaero, §. inter locatorem, ff. locati, l. continuus, § cum quis, ff. de verbo. obliga. l. si fuerit, in princip. ff. pro socio. l. fin. ff. ad municipalem, l. qui seruum, ff. de verborum obligat. cap. Pennul. de clericis non residentibus, In priuilegiis etiam probat text. in cap. suggestum, de decimis, & in conuentione etiam iuramento confirmata; l. vltima. C. de non nu[sect. 13]merata pecunia, cap. de renuntiatione, vbi Glossa ordinari, Butrius & Abbas, cap. quemadmodum, cap. clericus, de iureiurando, & in promissione probant ipsa[sect. 14]met iura, & Authores relati per Camillum Gallinium, de verborum significatione, lib. 9. cap. 37. ex numer. 14. cum sequentibus, vbi ex fetentia quamplurimorum tradidit; quod superior conclusio, quod quaelibet[sect. 15] dispositio intelligatur, rebus sic stantibus, & in eodem stau manentibus; maxime (vt dixi) procedit in[sect. 16] vltimis voluntatibus, per text. in l. ex facto, in princ. ff. de vulg. & pup. substitut. l. 2. in fin. ff. de auro & argento legato, l. Maeuia, § finali, eod. tit. l. Paulo Callimacho, §. 1. l. cum quis decedens, §. 1. in principio, de legatis tertio, item in contractibus, item in priuilegiis, item in iuramento, item in promissione, provt ipse Camillus latius probat dicto cap. 37. per totum, & maxime numer. 14. vsque ad numerum 20. vbi singulariter concludit, nihil esse, adeo praecisum, firmum, & immobile, quod semper non recipiat intellectum, & intrepretationem a clausula illa. rebus sic habentibus, atque ex noua causa, quae emergat, non alteretur; vt inquit num. 21. & num. 22. quod id procedit, siue ex errore iusto id fiat, vt in l. finalis, §. item quaesiit, ff. de condition, indebiti, siue ex causa procedat, quae subintelligitur ex natura contractus, ex dicto §. inter locatorum. sine quia lex sic interpretatur ex alia iusta causa, vt in l. si vnquam, C. de renocandis donation. siue id procedat ex aliqua causa inconsiderata, de qua a partibus nihil fuisset verisimiliter cogitatum, provt ibi exornat post Iasonem, Decium, Alexand. Boerium,[sect. 17] Crauetam, & alios, qui regulam vulgatam, quod dispositio quaelibet intelligatur rebus sic stantibus, late explicarunt. Explicant etiam, atque exorant Alciatus, de praesumption. regula. 2. praesumption. 16. per totam, & de verborum significat. lib. 3. sub. num. 35. cum seqq. Barbatia, in consilio 20. colum, 12. lib. 2. & in consilio 74. colum. 13. volumine 3. Craueta, in cons. 95. n. 4. Parisius, in cons. 69. num. 42. lib. 3. & in cons. 72. n. 45. lib. 1. Decius, in cons. 335. num. 3. & seqq. Ioann. Anton. Rubeus, in cons. 147. Viso instrumento, 1. colum. Boerius, decisione 204. n. 25. Tiraquel. in praefation. l. si vnquam. n. 167. Hyppolytus Riminaldus, in con. 59. num. 74. & seqq. lib. 1. & in cons. 77. n. 31. eodem lib. & in cons. 313. num. 50. lib. 3. & in cons. 355. n. 76. lib. 4. & in cons. 782. num. 76. lib. 7. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. part. cap. 71. n. finali, & practicarum, lib. 3. quaest 42. n. 37. & 38. Tiberius Decianus in cons. 4. n. 4. lib. 2. & in cons. 4. num. 21. lib. 3. & in cons. 19. n. 25. lib. 4. & in cons. 39. num. 9. lib. 2. Menochius, in cons. 35. num. 10. lib. 1. & in consilio 170. numero 5. libro 2. Cardinalis Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat lib. 3. titul. 3. numero 20. & 21. Cephalus, in consilio 60. numero. 7. libro. primo. & in mero 23. libro. 4. Simon de Praetis, de interpretation, vltimarum voluntat. libro primo, interpretat. Prima, dubitation. 5. solution. 9. ex numero 18. cum sequent. folio 74. Petrus Surdus, in consilio 68. numero 18. libro primo, in consilio 313. numer 68. libr. 3. & decisione 3. ex numer. 27. cum seqq. & decisione 289. num. 10. & decisione 332. num. 9. & de alimentis, titulo 4. quaest. 15. num. 40. & titulo 7. quaest. 9. num. 12. & titulo 8. priuilegio 56. num. 61. Ioannes Vincent. Hondedeus, in consil. 97. ex num. 24. cum sequentib. lib. 1. & in consil. 18. ex num. 46. eodem libro, & in consil. 89. num. 24. & 25. lib. 2. Achilles Pedrocha, in cons. 36. num. 147. Ludouicus Casanate, in cons. 43. num. 24. & in cons. 44. num. 9. & 10. & num. 49. & tribus sequent. qui post Nattam, in cons. 526. n. 16. & alios relatos per Osascum, in consil. 91. num. 2. obseruauit, quod clausula rebus sic statibus, & in eodem statu manentibus, habet in locum in contractibus, in vltimis voluntatibus, in priuilegiis, in iuramento, in sententia, & in omni alia materia; vt etiam probarunt Riminaldus senior, in consil. 350. num. 22. Petrus Surdus, decis, 236. num. 20. Vincentius Caroccius, casu, seu decis. 16. num. 4. Latius in tractatu de iuramento litis decisorio, quaest. 5. nonae quaest. principat. num. 40. cum sequent. Vincent. de Franchis, decis. 303. Andr. Fachineus, in cons. 89. num. 11. lib. 2. Peregrinus, de fideicommissis, articulo 4. num. 58. & in cons. 6. num. 5. lib. 3. Caualcanus, decis. 25. num. 9. parte 2. & decis. 25. num. 25. parte 3. Leand. Galganetus de conditio. & demonstr. prima parte, cap. 14. num. 26. Antonius Faber, ad titul. C. de sacrosanctis Ecclesiis, definit. 62. fol. 48. Ceuallos 3. parte, quaest. 754. num. 23. & 4. parte q. 906. n. 57. & seq. Cardinalis Dominicus Thuscus, practicarum conclus, iuris, tom. 2. littera D. concl. 502. fol. 722. & 723. vbi late, quod dispositio omnis, etiam iurata habet tacitam conditionem, rebus sic stantibus: & num. 19. 21. 25. & 26. quod generaliter id procedit in contractibus, & vltimis voluntatibus, in sententiis, in priuilegiis, & generaliter in omni dispositione; quia si noua causa superueniat, receditur a dispositione, quia in omni actu, & contractu partes intelliguntur se restringere ad statum, secundum tempus contractus, & rebus sic stantibus; & vide num. 26. vbi inquit, quod mutato, vel alterato statu rei, vel dispositionis, aut personae, mutantur res dispositio, & persona, Ancharan. quam ibi citat, & supra retuli ad initium huius cap. Sene ex omnibus hactenus dictis, & Authoribus praecitatis, qui axioma praefatum, ita generaliter accipiunt, praetermitti silentio non poterit Andr. Alciati, lib. 3. de verborum significatio. sub num. 35. & dicta regula 2. praesumptione 16. sub num. 4. versiculo, cum quaeritur: distinctionem, & inter contractus, & vltimas voluntates differentiam circa regulam praedictam; nec veram esse, nec substineri aliquo pacto posse. Etenim dum ipse statuit, distinguendum esse, an simus in actibus, qui ab vnius arbitrio dependent, & sic in vltimis voluntatibus; & tunc subintelligatur clausula praedicta rebus sic stantibus: an vero in actibus, qui ex duorum voluntate interpretationem recipiunt, atque dependent; & tunc non subintelligatur clausula ipsa: loquitur equidem contra communes & receptas omnium Interpretum traditiones, & doctrinas. Contra text. etiam, in dicta l. quod Seruius, ff. de condiction. ob caus. & in dicta l. quaero, §. inter locatorem, ff. locati, & in dicta l. continuus, §. cum quis, de verbor. obligation. & caetera iura adducta supra, quae equidem in contractibus specifice loquuntur, provt ex ipsis apparet, & non modo eorundem decisio, sed & ratio etiam ita suadet. Et idcirco, quod regula praedicta procedat etiam in contractibus; rectius scripserunt omnes supra commemorati, qui generaliter eam trahunt ad actum quemcunque, provt nunc dixi. Et iam in dependentibus ab vnius, quam a auorum arbitrio, & voluntate; contra Alciatum Camillus Gallinius de verborum signification. lib. 9. dict. cap. 37. ex num. 13. cum sequent. vbi generaliter concludit, quod clausula illa, rebus sic stantibus, procedit in omni actu, materia, dispositione. Et idem concludit Ludouicus Casanate, in consil. 44. num. 49. & duobus sequent. Osascus etiam, dicto consil. 91. num. 2. qui ab Alciati placito dissentit expresse, vt Casanate ipse procedit ibidem num. 51. id autem manifestius deprehendi poterit, si animad[sect. 20]uertamus, quod clausula ipsa, rebus sic stantibus, & in eodem statu manentibus, & aliquo de nouo non emergenti, ex praesumpta testatoris, aut contrahentis, vel disponentis generaliter mente procedit in omni actu, materia, & dispositione; cum verifimile sit, quod si is qui disposuit, de superuenientia nouae causae cogitasset, aliter, vel iuxta eam disposuisset; sic sane post alios Authores obseruauit iuridice Simon de Praetis, lib. 1. dicta dubitat. 5. solut. 9. n. 21. in fine, & n. 22. fol. 74. cui superiores in effectu conueniunt, vt ex eisdem apparet, atque ex Deciano, in cons. 94. num. 4. lib. 2. Hippolyto Rimminaldo, in cons. 59. num. 74. lib. 1. Ancharano, in cons. 83. Decio, in cons. 335. ex num. 3. cum seqq. Ioan. Vincent. Hondedeus, in consil. 97. num. 26. lib. 1. qui ex communi Doctorum sententia ita obseruat in contractibus, Thuscus, in locis relatis supra; deprehenditur quoque ex traditis per Cardinalem Francisc. Mantic. de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 3. titulo 3. num. 19. & 20. imo & Altus ipse, expressim quoque statuit per discursum praesumptioneis praecitatae 16. Ratio namque illa praesumptae mentis, seu voluntatis, si disponens, de euentu nouae causae cogitasset; generaliter in contractibus, & in omni alio actu, sicut in vltimis voluntatibus procedit. Et hactenus de regula praedicta, quod dispositio quaeliber intelligitur, rebus sit statibus, & in eodem statu manentibus; ex qua equidem inferte placuit ad nonnulla, quae assidue versantur in actu practico, & valde vtilia, & necessaria sunt. Et ommissis aliis, quae (provt casus occurrebant) definierunt praecitati supra iuris Interpretes; infertur primo ad illam quaestionem, nunquid euictis rebus haereditariis extra te[sect. 21]statoris cogitatum, minuantur legata ad releuamen heredis, & fideicommissarij vniuersalis; quod dubium cum in terminis excitasset Peregrinus, de fideicommissis, art. 4. num. 58. relatas adhuc doctrinas ad fauorem haeredis, & fideicommissarij expendebat; quod scilicet legata viderentur accipienda rebus sic stantibus, ex l. Paulo Callimacho, §. 1. ff. de legatis 3. l. Maeuia, §. finali, ff. de annuis legat. l. quod Seruius, & l. in confirmando, cum caeteris iuris praecitatis supra. Et quod testator verisimiliter non esset ea relicturus, ad eorum grauamen, sibi magis dilectorum; & idcirco mutato rerum statu, videre Iudicem de facili recedere posse a voluntate testatoris. Sed in fauorem legatarij Peregrinus concludit dubium, in haec verba. Verum cum hic casu, his de facto euenisset, valde anxius fui ob retione praemissas; tandem pronunciatum fuit diffinitiue pro legatario, quia nullo iura cautum rperitur, sequentes post aditam haereditatem euictiones rerum, minuere legata, & relicta particularia; & indubitanter, cum apud haeredem remanet quarta, vel cum haeres agnouit haereditatem absque inuentarij beneficio, &, quia patrimonij quantitas inspicitur tempore mortis, dicta l. in retione, §. quantitas, ad haec etiam optimus text. in. l. Luciu, §. finali, ff. ad Trebel. Hactenus Peregrin. cui ego addiderim, veriorem videri resolutiomen eam in illis terminis, & concludenter comprobari ex his, quae in altero dubio, vtrum inquam haeres teneatur de euictione rei, in genere, aut in specie legatae, tradiderunt post alios Authores Menchaca, in[sect. 22] l. scimus antea, num. 4. C. de inofficioso testamento, vbi agit, an debeatur euictio pro rebus legatis, & donatis. Latius, de succession. creation. lib. 3. §. 22. limitat. 17. num. 40. & sequent. Aldobrandin. in consil. 23. n. 49. Azeued. in l. 3. tit. 6. n. 7. lib. 5. Michael Gras. §. legatum q. 72. Hippolyt. Rimin. in cons. 823. lib. 7. Secundo infertur ad alteram quaestionem, vtrum[sect. 23] inquam promissio arrharum, quae decimam partem bonorum excedere non potest, comprehendat bona promittentis, quae postmodum euicta fuere, bona tamen fide ab eo possidebantur, cum arrhas ipse promisit; quam quaestionem, cum in terminis excitasset Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quaest. 42. per totam, & tria principaliter expendisset fundamenta ex num. 1. vsque ad num. 12. quae euincere videbantur, habendum respectum ad ea bona, quae promittens arrhas, tempore promissionis tanquam sua propria possidebat, vt in valorem decimae partis bonorum suorum computentur, licet postea ab eo euincantur: tandem ex dicto num. 12. cum sequent. vsque in finem quaetionis, contrariam sententiam defendit; immo quod promissio, seu datio arrharum minime teneat, nisi respectu decim partis eorum bonorum tantum, quae vere & realiter erant promittentis, deductis illis, quae ab eo postea euicta suerunt, quamuis tempore promissionis, seu dationis arrharum ea bona fide possideret: quod late comprobauit ibidem, ac inter alia fundamenta expendi num. 37. praefatam doctrinam, & regulam generalem, quod in omnibus actibus, & dispositionibus semper intelligatur clausula illa, rebus sic stantibus, & ita intelligi debeat in proposita specie, vt bonorum comprobatio fiat. Tertio infertur ad mater l. in omnibus, 41. ff. de[sect. 24] iudiciis, quod propter nouam causam superuenientem, & mutato rerum, vel personarum statu; sic rebus in eodem statu non manentibus, debitor cogatur cauere, etiam ante diem, vel conditionis existentiam: de qua vide omnino Barbosam, in l. si constante, num. 20. ff. soluto matrimon. & in l. 2. parte 2. num. 28. eodem titul. Aluarum Valascum, Caccia. Lupum, Afflictis Vrsillum, & Menochium, cum quibus Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 9. parte 5. ex n. 30. cum sequent. fol. 122. Iosephum Ludouicum decisione 41. per toram. Anton. Gomezium, in l. 66. Tauri, Matiencum & Azeuedum, in l. 3. titulo 16. libro 5. eos etiam quos in commentariis de vsufructu, cap. 19. n. 11. commemorari, & vltra relatos ibi, commendo Surdum, in cons. 68. lib. 1. Quarto infertur ad alteram quaesionem assidue[sect. 25] contingentem; si fideiussor datus, efficiatur non soluendo, num debitor cogatur alium dare creditori; atque ita, vtrum vausa contingens in persona fideiussoris, ex qua res in eodem statu non maneant, nocere non debeat creditori metipsi, sed potius debitori, de qua vide per Antonium Gomezium, tom. 2. variarum cap. 13. de fideiussorib. num. 7. Marsil. in rubric. de fi[sect. 26]deiussoribus, ex n. 74. Surdum omnino, in cons. 18. lib. 1. Quinto infertur ad definitionem illam Senatus Sabaudiae, de qua per Antonium Fabrum, ad titul. C. de sacrosanct. ecclesiis, definitione 62. fol. 48. mutari scilicet statum beneficij ex mutatione personae. Inquit namque, electiuum beneficium & regulate concessum seculari contra communes iuris regulas per dispensationem Summi Pontificis, ea lege, vt quandocunque per cessum, vel decessum vacabit, reuertatur ad pristinum statum, maneatque vt antea electiuum & regulare, cum clausula etiam, si velis, irritante; non minus ideo vacat apud Sedem, vt a solo Summo Pontifice valeat conferri, si postea contingat hunc, qui dispensatus fuerat, fieri Cardinalem, aut familiarem Papae, aut alterius conditionis quae faciat, vt beneficium, quantumcunque electiuum vacet in Curia & apud Sedem, iuxta ea dixerat antea eodem titul. C. de sacrosanctis ecclesiis, definit. 16. & 17. fol. 35. Certum enim est (inquit Fabet ipse,) ea mutatione personae matari statum beneficij, nec minus in concessionibus, quam in conuentionibus conditio illa semper subintelligitur, si res in eodem statu manserit, & citat. text. in l. cum quis, 38. in princip. l. si cum Cornelius, 82. de solut. Sexto infertur ad Senatus Neapolitani decisionem[sect. 27] alteram, de qua per Vincent. de Franchis, decis. 303. p. 2. Vtrum scilicet acceptans literas, teneatur, etiam quod in, qui scripserit, pendente termino solutionis sit decoctus, & statum mutauerit: ibi namque Franciscus acceptauit literas Benedicti, dicens, quod in fine mensis Octobris proxime sequentis, quantitatem illam solueret; Benedictus antequam dies venisset, decoxit, conuentus fuit Franciscus pro solutione promissa, qui denegabat soluere stante mutatione status Benedicti: fuit igitur dubitatum, an Franciscus teneretur; dictum fuit, quod Salicetus, in l. si filius, l. 2. ad Macedonian. ponit hanc quaestione, quod arguit hinc inde, & tandem tenet opinionem, quod non obstante decoctione scribentis literas, teneatur, is, qui eas acceptauit soluere in tempore promisso: & dicit hoc procedere, vel quod literae cambij sint dimisssae penes acceptantem; vel quod sint retentae per praesentatem. Accedebat etiam, quod is, qui acce[sect. 28]ptauit literas praedictas, quando non esset debitor scribentis, provt erat in casu illo, censebitur fideiussor; provt ibi comprobat num. 3. Franchis metipse, Fabius de Anna in consil. 82. num. 6. & 24. vbi citat alios Authores. Si igitur censebitur fideiussor, non liberabitur ob decoctionem principalis, sed de iure communi tunc tenebitur, qua principalis non est soluendo; idque etiam, si literae fuissent retentae per creditorem, quia retentio fuit pro maiori rius cautela: sicuti Vincent. idem de Franchis concludit ibi, & ipsum retulit Fenius de Anna dicto consil. 82. num. 22. & seq. Qui cum antea resoluisset ex num. 15. cum seq.[sect. 29] quod literae cambij acceptatae non sunt exequendae, quando is, qui eas misit, & scribit, iam erat mortuus, vel statum mutauerat; quia inter mittentem literas & acceptantem, nascitur mutuus consensus mittentis, & acceptantis, vt post omnes tradit Rota Genuensis, decis. 52. num. 2. qui mutuus consensus, stante mutatione ipsius mittentis, nullo modo considerari potest: etenim, qui acceptat, considerauit eo tempore integram esse personam mittentis. Sicut fere in terminis dicimus, quod & si recipiens literas, & non protestans, censeatur fateri contenta in eis: l. si filius ff. ad Macedo. vbi Bartol. & alij multi, quos citat Fabius de Anna, dicto cons. 82. n. 16. Tamen hoc ipsum limitatur non procedere, quando mittens literas, esset mortuus, tempore, quo peruenerunt ad manus absentis, tunc enim non censetur recipiens acceptare contenta in literis. Quod non alia vrgentiori ratione constitutum esse videtur, quam ob mutationem status scribentis, quod ita intelligendum esse videtur in casu alterius mutationis in deterius, sicuti in casu mortis mittentis literas, ante acceptationem. Insuper factum mandatarij, est vere & proprie factum mandantis, vt per Rotam Genuensem, decis. 67. n. 2. Si ergo mandans est idem, quod mandatarius, sequitur, quod mandatarius quioquid agit vere, vt mandans ageret: sed mandans illo tempore acceptare non potuisset, nec scribere, nec ipsius literae fuissent receptae ob status mutationem, ergo sine dubio acceptatio mandatarij, nullo modo nocet, facta siquidem eo tempore, quo mandans non scripsisset, nec scribere potuisset. Cum inquam Fabius ipse de Anna ita statuisset, vt retuli, ex d.n. 15. cum septem seq. ad explicationem Vincent. de Franch. d. decis. 303. in hunc modum scribit n. 22. & 23. Ex istis patet, responsio ad ea, quae pars aduersa allegat, aut allegare poterit: non ergo obstat decisio D. Praesidis dignissimi, 303. p. 2. quia in illo casu mutatio status accidit per multum tempus post acceptationem: at in casu nostro, mutatio fuit ante acceptationem, quam, si sciebant acceptantes, proculdubio non acceptassent, ad gl. in l. tale pactum, §. fin ff. de pactis. quae procedit in qualibet dispositione, videlicet in statutis, contractibus, rescriptis, & vltimis voluntatibus, &c. Hactenus Franchis, & Anna, quorum resolutioni, in articulo, & quaestione illa mutationis status scribentis, ante, vel post acceptationem, antea quam solueretur; iunge omnino tradita per Afflict. decis. 353. Sfortiam Odd. in cons. 87. Decis. Genuae, 2. n. 21. & 26. Marc. Anton. Eugen. in cons. 73. lib. 1. Aloisium de Leo, in l. pro debito, 6. C. de bonis authorit. iudic. possid. vbi inquit, quod ille, qui acceptat literas cambij, quamuis non sit debitor eius, pro quo promittit, saltem tacite promissio censeatur facta de mandato debitoris: nihilominus, quod communis opinio vocat istam delegationem; & ille campsor, seu bancharius, vel alius, qui acceptat literas, efficitur debitor, & obligatur soluere quantitatem contentam in literis acceptatis: & ille acceptans literas, tenebitur, etiam quod is, qui scripserit, pendente solutione sit decoctus, vel aliquo modo sit non soluendo: idque aut tanquam debitor, aut tanquam fideiussor scribentis; provt latius ibidem, vbi Author ipse commemorat Vincent. de Franchis, & aliam rationem adducit, vide etiam Petrum Surdum, in consil. 145. lib. 1. vbi inquit n. 10. quod debi[sect. 30]tor, qui dedit literas cambij creditori ad mercatorem, liberatur, si mercator post acceptationem literarum aufugiat, nisi debitor esset conscius fugae; illo enim casae ratione doli tenetur, non obstante acceptatione literarum, argumento l. qui satisdare, ff. de iureiurando, vt voluit Bald. in l. pro debito in fin. C. de bonis authori. iudic. possid. & seq. alij relati per Surd. ibi & n. 19. scribit, quod acceptans mercatorem loco debitoris,[sect. 31] liberat debitorem; quia acceptando nummularium, videtur sibi satisfactum esse, & n. 21. vbi dicit, quod periculum nominis debitoris dati in solutum, spectat ad creditorem, qui acceptauit; post Castrensem, Imolam, Socin. Gozadin. Barbat. & Beccium, quos ibi citat, Cagnolum etiam in l. singularia, n. 178. si certum petatur. Vbi ait, quod si pro centum quinquaginta, quae debeam, dederim in solutum nomen debitoris, statim sum liberatus, licet debitor decoxerit, quia apparet me habuisse animum nouandi, & quia vnum debitorem acceptaui loco alterius: & n. 29. scribit idem Surdus, quod datio in solutum, facta de nomine debitoris, liberat dantem totaliter: idem Surd. decis. 74. vbi n. 1. inquit, quod delegatio est similis solutioni, & eius vicem obtinet: & n. 2. quod debitor per delegationem liberatur & n. 3. quod obligatio primi debitoris extinguitur per delegationem, & n. 4. vbi quod creditor acceptans delegationem debitoris, qui non sit soluendo, sibi praeiudicat, & dum Surd. ipse dicto cons. 145. n. 28. distinguit pro declaratione praedictorum, quod cessio nominis non liberet debitorem cedentem, vbi sola interuenit cessio; secus autem sit, quando praeter cessionem extat datio in solutum. Nam quando nomina dantur in solutum pro[sect. 32] aliquo debito, perinde est, ac si res ipsa debita solueretur. & tunc periculum contingens post cessionem nominum spectat ad creditorem qui nomina acceptauit in solutum, l. pupilli, §. soror, ff. de solution. & ita declarat Decius, dicto cons. 99. num. 4. vbi dicit, quod si simplex sit cessio, non liberat debitorem cedentem; sed si nomina sint data in solutum, vel delegata, liberatur debitor, quicquid inde sequatur de nominibus. Et ita etiam declarat Beccius in cons. 150. n. 35. vbi inquit post alios Authores, aliud esse, quando nomen datur in solutum cum cessione. Aliud vero conceditur solum solutionis causa; quia primo casu cedens liberatur statim, secundo vero non, sed expectatur exactio. Dum inquam Surdus ita distinguit: & de superioribus doctrinis vide omnino Anton. Fabrum, coniecturarum lib. 12. c. 8. per totum. Surdum eund. in cons. 22. ex n. 33. lib. 1. Ceuall. practic. commun. contra commun. q. 754. ex n. 14. vsque ad n. 25. Vbi etiam inquirit,[sect. 33] vtrum literae banchariae acceptatae inducant nouationem prioris obligationis; & an periculum spectet ad creditorem post nouationem. Disputat etiam per totam quaestionem, vtrum nouatio inducatur per delegatio[sect. 34]nem, siue interuentu nouae personae, tam de iure communi, quam de iure Regio. Et agit de intellectu l. 15. tit. 14. partita 5. de qua vide etiam vltra locum Parladorij relatum per Ceuallos, hoc est, capit. finali, 1. parte, §. 12. num. 48. eundem Parladorium, lib. 3. differentia 20. §. 2. fol. 198. Anton. Pichardum, in §. praeterea, ex n. 42. Institut. quibus modis tollitur obligatio, Mantic. etiam, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 17. tit. 7. & 8. & quatenus Ceual. metipse, d.q. 755. n. 18. attingit materiam, l. 3. de nouationib. Quod scilicet[sect. 35] cedens iura, nihilominus apud se retinet directam acitonem, qua experiri potest, nisi in tribus illis casibus; vide omnino Authores sequentes, qui post alios multos plenissime explicant materiam metipsam: Parladorium, 3. parte, differentia 50. §. 2. fol. 198. Burgos de Paz, in cons. 28. ex num. 4. Cachernum, decision. 45. & 62. Fachineum, controuersiarum iuris, lib. 3. c. 94. Vincent. de Franchis, decis. 79. n. 10. Petr. Surd. in consil. 22. lib. 1. maxime, ex num. seq. & in cons. 82. eodem lib. & decis. 23. Mascard. de probation. conclus. 374. num. 5. Farinacium, tom. 2. tit. de opposition. contra dicta testi, q. 60. illation. 12. ex num. 352. cum seq. fol. 276. Alexand. Trentacinquim, variarum lib. 3. titulo de solutionibus, resolutione 14. & 29. vbi late, ex fol. 94. Antonium Fabrum, coniecturarum, lib. 12. cap. 3. 4. 5. & 6. ex fol. 174. vsque ad fol. 380. Et hactenus de sexta illatione, de qua vide infra, c. 77. Septimo, infertur ad materiam, & explicationem[sect. 36] l. cum quis, & l. si cum Cornelius, ff. de solut. mandatum ipso iure reuocari, & reuocatum censeri per mutationem status, siue conditionis in deterius illius, qui suscepit mandatum; provt illa iura probarunt, atque exornatunt Alex. in addit. ad Bart. in d.l. si cum Cornel. Ias. in l. rogasti, §. si fugitiuus, n. 3. ff. si certum petat. vbi optime Decius, & Purpu, latissime, ex n. 12. cum multis seq. Stracha, de Decoctoribus, parte 3. num. 50. fol. 318. in 6. tom. tractat. parte 1. Anton. Gomezius, tom. 2. variar. cap. 11. num. 20. versic. 2. limitat. vbi allegat legem partitae 5. tit. 14. partit. 5. concordantem: Menchaca, quaestionum vsufrequentium lib. 2. cap. 22. Vincent. de Franchis, decis. 55. num. 15. Ioan. Baptist. Costa, de rationeratae, q. 20. num. 20. Fabius de Anna, in consil. 82. num. 11. & 12. vbi inquit, quod quemadmodum mandatum ipso iure reuocatur ob mutationem status in persona mandatarij, ita etiam, si contingit in ipso mandante; per text, in l. si quis alicui, ff. de acquir. haered. qui quamuis loquatur in furore, procedit etiam propter identitatem rationis in omni mutatione status ipsius mandantis, provt ipse Fabius de Anna animaduertit; & inquit, quod textus ille facit distinctionem, si mutatio euenit post impletum mandatum, vel ante: & quod Mozzius, in tractatu de contractibus, titulo de mandato, n. 8. fol. 137. generaliter inquit, quod finitur, & soluitur mandatum qualibet mutatione status in peius, respectu vtirusque: & idem tenuerunt Decius, & Bursatus, ibi commemorati. Marta, voto 84. per totum. Iacob. Menochius, lib. 6. praesumptione 37. ex num. 37. vbi scribit post alios multos Authores, praesumi mutatam domini voluntatem, si in personam procuratoris superuenerit aliquid, ob quod verisimiliter dominus etiam ab initio non constituisset: Et allegat Alciatum, & dictam l. si cum Cornelius: & dicit, se scripsise lib. 1. praesumpt. 16. allegat etiam text. in d.l. in confirmando, ff. de confirm. tuto, a quo arguit Bart. ibi, & dicit, quod in confirmando tutore Praetor inquirere debet, an durauerit patris voluntas, quae in dubio mutata videtur, si accidit aliquid in persona tutoris, veluti facultatum diminutio, vel morum emerserit improbitas ante celata, aut inimicitiae, & tunc tutor non erit confirmandus, & cum praedictis Alexand. in l. cum, qui ita, §. qui sibi, aut filio, numero secundo, de verbor, obligat. dicit, quod mandatum reuocatur, quando mandatarius efficeretur pauper, vel vilis, tabernarius, lusor, vel inimicus domini, vel aliter mutauerit mores in peius; & Iason, in d. §. si fugitiuus, loquitur in mutante conditionem in deterius, puta, in bannito, & Ribaldo, quae sunt exempla, quae non restringunt: & post itos Stracha, de decoctoribus, parte 3. num. 53. dicti, mandatum reuocari ipso iure, vbi fieret deterioris conditionis: cum enim causa noua superueniat, quam si mandans sciuisset, verisimiliter reuocasset, legis dispositione pro reuocato habetur, & clausula rebus sic habentibus, semper subintelligitur: & Bartol. in l. liberto, §. largius, num. 3. ff. de annuis legatis, ponit quaestionem in procuratore, qui post mandatum este effectus pauper, quod eo ipso est reuocatus, & generaliter de mutatione status loquitur Oroscius, in. l. & quia, n. 60. ff. de iurisd. omn. iud. Fabius de Anna, in addit. ad dictum cons. 82. vbi late in hac materia: & num. 48. concludit, quamcunque status mutationem sufficere, veluti paupertatem, morum improbitatem, & similia, & sic decoctionem non esse necessariam: & num. 48. inquit Fabius metidem, non obstare textum in l. eum qui ita, §. qui sibi, aut filio, ff. de verborum obligation. vbi potest solui filio emancipato; quia respondetur, quod procedit, ex quo mutata est conditione melius, quia emancipatus fit de subiecto liber, provt intelligunt ibi relati. Alij vero dicunt, quod etiam facta status mutatione in melius, reuocatur mandatum: sed textus, in §. qui sibi, aut filio, procedit propter maximam coniunctionem inter patrem & filium: & quod ex mutatione status in melius, reuocetur mandatum, videtur tenere Vincent. de Franchis, in decisione 466. numero secundo, parte tertia, quem refert, & multa cumulat Fabius de Anna, in addit. ad dictum consilium 82. ex numer. 36. cum multis seqq. vbi congerit multas resolutiones, & Doctorum decisiones per text. in dict. l. cum quis ff. de solut. atque ex numero vigesimo octano, cum seqq. inquirit, an mutatio status esse debeat talis, quae administrationem tollat, & sic decoctio requiratur? & late expendit iura praecitata, textum inquam, in dict. l. cum quis, & in dict. l. si cum Cornelius, & in dict. §. qui sibi aut filio: & concludit, quod illa iura, nedum procedunt in adiecto solutioni, sed etiam in procuratore, quia vtriusque personae ratio est eadem: quod etiam procedunt ob quamcunque status mutationem, & sic decoctionem non esse necessariam (vt dixi.) Vide etiam de solutione facta per debitorem ei, qui in administratorem haereditatis deputatus fuerat, sed eius officium cessabat tempore solutionis, & de soluente administratori, ignorante tempore solutionis non esse administratorem; sicque statum mutatum fuisse, siue res in eodem statu non manere; Flaminium Chartarium, decisione Roaae 30. per totam, ex[sect. 37] folio 82. an etiam fideiussor, qui regulariter non liberatur per mutationem status sui principalis; aliquando liberetur; siue aliquando subintelligatur clausula rebus sic stantibus, fideiussoris respectu; vide Cardinalem Thuscum, practicar. conclusion. iur. tom. 3. littera F. conclus. 318. ex fol. 882. Octauo infertur ad materiam, & explicationem[sect. 38] Clementinae, quia contingit, de religios. domibus, & Tridentin. sessione 22. cap. 6. commutationem voluntatis testatorum fieri posse ex mutatione status rerum; sicque ex iusta & necessaria causa, atque ex Sedis Apostolicae delegatione, ex qua Episcopi tanquam delegati, summarie & extraiudicialiter cognoscant; semper namque subintelligitur clausula rebus sic stantibus; provt clausulam ipsam expendit specifice, & exempla adducit nouissime Hieronym. Ceuallos, practicar. commun. contra commun. 4. parte, quaestione 906. ex numero 57. vsque ad numer. 72. ex fol. 349. & dicit, quod in consilio Cardinalis Amplissimi, & Archiepiscopi praestantissimi Toletani, assidue fieri solet commutatio, quando petitur reductio Missarum decrescentibus bonis dotationum. Et quando peritur, quod domus ruinosa, & infructuosa vendatur, ne integra dotatio, & memoria testatoris pereat; vt latius ibi: & per D. Perez de Lara, de anniuersariis & capellan. libro primo, cap. vbi ex professo disputat, an relicta pro anniuersario, vel alio pio opere, possint in alium vsum conuerti; & quando, & cuius Authoritate: & cap. 15. vbi etiam ex propositio agit, an crescentibus, vel decrescentibus fructibus fundi relicti pro anniuersario, crescat, vel decrescat onus Missarum, vel alterius piae causae: & vide etiam tradita quaest. 16. & de vtroque vide Reusnerium, decisione 7. lib. 4. Nono infertur ad Senatus Neapolitani in casu ex[sect. 39] facto occurrenti definitionem, quod scilicet promissio de soluendo singulis mensibus a conductore facta sub poena caducitatis, intelligi debeat, rebus sic stantibus, & ideo Superioris mandatum a poena caducitatis aduersus creditorem, siue locatorem excuset: provt Afflict. decis. 328. per totam, testatur, & inquit, quod cum dominus Paulus Longus Medicus, & eius frater locauerint Antonio Molendinario vnum Molendinum, intra ciuitatem Neapolit. existens, pro annis duobus, pro vnciis 20. cum hoc pacto, quo singulis mensibus debeat exoluere ratam tangentem, & si non soluerit, liceat eum expellere, & alteri locare; superuenit mandatum poenale, & iustificatum magnae Curiae, factum dicto Antonio, quod non debeat soluere pensionem dictis fratribus ad instantiam monialium monasterij S. Mariae Magdalenae, & Canonicorum S. Mariae de Maribus; praetensorum dominorum, & possessorum dicti Molendini: ob mandatum non soluit per vnum, vel duos menses: pro parte dictorum fratrum in consilio petitur declarari, quod virtute dicti mandati incidit in commissum, & quod dictus Anton. dimittat dictum Molendinum: ille Anton. dicit, quod sibi factum fuit mandatum per Superiorem, quod non solueret, & ideo tale mandatum eum excusat a caducitate: & quod promissio de soluendo singulis mensibus, intelligitur rebus sic se habentibus (vt dixi) & nisi Superior aliud voluerit; vt etiam vrsillus notauit ad dictam decis. 328. Petr. Surd. in cons. 299. n. 6. lib. 2. Quocirca fuit votatum in consilio (vt Afflictus affirmat) quod dictum mandatum Superioris excusat dictum Antonium a poena caducitatis, & huisu decisionis occasione excitat Afflictus metipse dubium illud frequenter occurrens; vtrum praeceptum Iudicis factum debitori non soluendi creditori, vel alteri soluendi, excuset ipsum debitorem; quod in terminis ex[sect. 40]citabatur quoque diebus praeteritis in Regio Hispalensi Senatu in causa Pauli Armenij, & tunc quidem, vt accuratius dubium ipsum explanaretur; sequentes ego praelegi, atque in futurum praelegendos Authores duxi;{ Ex Regij Hispal. Sen. definitione. } vt quando debitor ab alio, quam a creditore exactus, libertur a nexu ipsius obligationis creditoris, & soluens alij, quam suo creditori mandato Iudicis, siue aliud eiusdem mandato faciens, excusetur; appareat dilucide. Afflictus inquam, d. decis. 328. vbi n. 3. inquirit, an debitor ab eo iussu Iudicis, de soluendo alteri, quam creditori debeat appellare. Idem Afflictus latius, & vtlius decis. 150. ex n. 8. cum seq. & n. 17. & seqq. vsque in finem decis. vbi explicat, quam diligentiam debitor debeat adhibere, ne alteri soluat quam creditori, & an teneatur prius subire carceres, quam soluat: & que Iudex debeat considerare: & an debitor fuerit in mora, nec ne: & an probet veram numerationem, vel per solam confessionem probet solutionem. Bartol. & Castrens. in l. creditor, ff. de solution. vbi originaliter sunt videndi, Roman. in cons. 287. vbi optime Alexander, in cons. 15. in sine, lib. 2. Baldus omnino, l. in falsus, C. de furtis, & in consilio 485. Viso instrumento, lib. 4. Iason, in cons. 26. lib. 3. Craueta, in responso progenero, ex n. 273. vbi quod debitor adhibere debet diligentiam, ne soluat alteri, quam creditori, & quod teneatur illi denuntiare, quem sequitur Menoch, in casu infra referendo, n. 16. Aretinus, in cons. 35. Raphael Cumanus, in cons. 185. vbi vide omnino. Carol. Ruin in cons. 147. num. 19. lib. 1. & in cons. 167. num. 7. & in cons. 171. lib. 4. Auenda. in dictionario, verbo; fuerca. Marcus Anton. de mora, prima parte, n. 27. Gratus, in cons. 127. lib. 1. vide omnino. Guid. Pap in dec. 340. Non debet. Decius, in cons. 25. Marsilius, in rubrica, de fideiussoribus, numero 186. Didac. Perez, in l. 1. tit. 10. lib. 3. ordinamenti, quaest. 15. col. 1144. vbi quod ad non soluendum tenentur debitor diligentias facere. Iacob. Menochius, de arbitrariis, lib. 2. casu 137. qui multa in proposito tradit: & num. 24. expressim etiam considerat, vt non procedat, quando debitor fuit in mora soluendi, quia tunc illa mora praeponderat: & num. 7. singulariter inquit, quod debitor pati aliquid debet causa creditoris, antequam soluat, idque Iudicis arbitrio relinquit, vt ibi videbitur. Menoch. ipse, in cons. 68. per totum, lib 1. vbi late, & vtiliter loquitur in proposito, & pro vtraque parte, vt iussus Iudicis excuset, vel non & an debitor vti debeat omni diligentia, ne exigatur; argumenta, & rationes adducit: vt vel eo solum praelecto Senatus Hispalensis decisio confici, atque exornari potuisset. Vrsillus, in addit. ad Affict. ad dictam decis. 150. n. 6. & ad dictam decis. 328. n. 1. Anton. Gabriel, commun. concl. lib. 3. tit. de solutionibus, conclus. 11. Petrus Rebuffus, de lit. obligat. tom. 1. art. 6. glossa 3. n. 64. Rota Genuensis, decis. 33. numero 6. per totum, vbi vide. Hippolyt. Riminald. in cons. 506. num. 29. & 30. lib. 5. Gregorius Lopez, in l. 3. tit. 3. part. 5. glossa prima, vbi quaerit, an depositarius reddens depositum de mandato Iudicis, liberetur; licet pars, cuius est, non vocetur. Et refert Baldum, in l. finali, C. de bonis authori. iud. possiden. dicentem. quod sic, per illum text. & intelligit Gregorius ipse, quando mutando depositum in alium depositarium ex causa iusta, Iudex praeciperet. Vel quando iuberet reddi alicui, & notorie non constaret, quod iniuste praeciperet; nam si hoc expresse appareret, non liberatur sponte reddens, & non appellans, vt latius ibi. Idem Gregorius, in l. quartae, tit. 14. part. 5. verbo, mandamiento, vbi agit, an soluens minori iussu Iudicis, liberetur; & an a iussa teneatur appellare. Carolus de Gras. qui omnium latissime haec tractat: de except. &c. exceptione 25. ex numero 49. cum multis seq. vbi requisita tradit, vt iussus Iudicis excuset; & quomodo superior sint intelligenda, declarat. Antonius Thesaurus, forensium, lib 2. quaest. 54. per totam, vbi vide. Borgninus Caualcan. decisione 20. numero 21. part. 2. Iacob. Cancerius, variar. resolut. part. 2. cap. 4. de sequest. & empa. num. 19. & seq. Prosper. Farinacius, de delictis, tom. 3. conclus. 97. fol. 208. & vide fol. 362. & 363. vbi congerit multa in proposito ad hoc, quod iussu Iudicis aliquid faciens, debeat excusari. Alphons. Azeued. in l. 13. tit. 9. de los Alcaldes ordinarios, lib. 3. nouae collect. Regiae. fol. 357. vbi in praefato dubio ex citato per Greg. Lop. depositarius reddens depositum ad Iudicis mandatum, an, & quando liberetur, & quas diligentias teneatur faeere, & an appellare debeat e praecepto, siue mandato Iudicis. Idem Azeuedus, in rubrica, tit. 12. 4. n. 11. fol. 376. vbi inquit, quod appellate ad minus teneatur depositarius, si alteri, quam ei, qui deposuit, depositum reddi, Iudex decernat. Petrus Surdus, in cons. 345. n. 5. & 6. lib. 3. vbi post alios Authores scribit, quod fideiussor iniuste exactus, tunc repetit a principali, quando fecit omnem diligentiam, ne exigeretur, sed si se non opposuit, non repetit. Ita etiam, quod debitor, qui a Superiore cogitur soluere, quod alij debet, non liberatur, nisi antequam soluat, aliquid patiatur causa creditoris, & quod vti debet diligentia, ne soluat, & ante solutionem denunciare suo creditori. Et vide eundem Surd. ibi. n. 22. & 23. vbi scribit post alios iuris Interpretes, quod fideiussor, qui de facto fuit coactus soluere vsuras, quae tamen non debeantur, repetit a principali: & idem dicit quando iniuste condemnatus fuit: ita etiam obseruate post Bartol. Bartol. Decium, & Menoch. quod debitor, qui fuit a Principe exactus, etiam iniuste, liberatur. Quod est notandum, quia frequenter per prouisiones Regias, aut mandata Principum, extrahuntur a debitoribus inuitis quantitates pecuniarum, quas retinent, quacunque ex causa, etiam creditoribus eorum, aut interesse praetendentibus, non certioratus, neque vocatis. Antonius Faber, ad tit. C. de solutionibus, definitione 9. fol. 1057. vbi adducit Senatus Sabaudiae decisionem, ex tempore 16. Calen. Ianu. 1588. quod scilicet debitor libertatur, qui auctore Praetore soluit, & seruata ea forma, qua Praetor praescripsit; licet Praetor male decreuerit, si modo per debitorem Iudex circunuentus non sit: neque imputari debitori potest, cur a decreto, tanquam in iusto non prouocauerit, cum si prouocasset, audiri non debuisset, quasi cuius nihil interesset, l. prima, ff. de appellat. recipien. Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 47. ex n. 10. cum seq. Ioannes Parladorius, lib 2. rer. quotidianar. cap. finali, 5. parte, §. 17. num. 8. & 9. vbi in proposito dubio, num debitor liberetur, si coactus a Iudice fuerit, alteri soluete, quam creditori, ex mente, & doctrinis aliorum resoluit, quod aut debitor creditoris causa fuit exactus; & liberario contingit: aut culpa ipsius debitoris; non liberatur: & addit, quod haec distinctio, & ad causam sequestri pertinere debet, & debitor bona fide versati, & nihil in ea re, dolo, aut fraude agere, vt sibi prodesse possit exceptio; quin si manifestum est, Iudicem creditori iniuriam facere, appellare debet, & creditorem certiorem facete, vt sibi prospiciat: & quod dolus, aut fraus arguitur ex his, quae scribit textus, in. l. si fideiussor, ff. mandati, & in l. venditor, §. solet, ff. de haered. vel act. vendit. ac denique statuit n. 10. resolutionem Iudici, aut apparitori exequenti factam, legitimam reputari, & debitorem liberate. Ioannes pet. Fontanella, in commentariis, de pactis nuptialibus, clausula tertia, glossa 2. ex n. 42. fol. 15. vsque ad num. 49. vbi sequentia resolutiue proponit. Primum, quod soluens vigore mandati Superioris, etiam iniusti, liberatur. Secundo, quod soluens iussu Iudicis alteri non est periurus, quamuis suo creditori soluere promisisset, Senatus Cathaloniae decisionem adducit. Tertio, quod soluenti iussu Indicis, non potest imputari, si non prouocasset: in quo (vt vides) Antonij Fabri resolutioni conuenit. Quarto. quod soluens iussu Iudicis, facto maxime in iniuriam creditoris, liberatur. Quinto quod debitor morosus soluens iussu Iudicis alteri post moram, non liberatur: quod ibi declarat, quia casus fortuiti periculum spectat ad debitorem morosum: & loquitur is Author in mandatis, quae solent fieri iis, qui aliquid in Ciuitate tenent, quod sit eorum, contra quos decretae sint repraesaliae, vel aliquid eis debent; an soluendo huiusmodi mandatorum vigore, etiamsi postea iniusta reperiantur, liberentur: & citat Anton. Gamam, decis. 285. vbi per solum iussum Iudicis, ne solueret creditori, liberari debitorem, fuit in eo Senatu decisum: & vltra eum, Blasius Flores Gamae Additionator ita notauit ibidem, & dixit, quod ea exceptio iussus Iudicis solet impedire viam executiuam. Sed quod Iudices solent, non obstante interdictione, ne creditori soluatur, reum debitorem condemnare, oblata illi cautione indemnitatis; & tunc non deberet decimam, nec expensas a debitore exigere, cum ipse non fuerit in culpa non soluendo. Denique & vltimo loco, quaestionem eandem tractauit ex professo Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 1. quaest. 113. per totam: vbi principaliter dubita, vtrum sequestrum factum debitori aliqua ex causa authoritate Iudicis, impediat executionem debit; & quod attinet ad propositum nostrum, num debitor iussu Iudicis, alteri, quam creditori soluens, excusetur: scripsit num. 3. debitorem, cui ante moram fit sequestrum, teneri resistere, & facere quicquid ei sit possibile, nec fieret dictum sequestrum, & factum reuocaretur, quia alias si sponte soluit, cui Iudex iussit, vel agnouit dictum sequestrum, non liberatur; idque argumento textus, quem citat, in l. ait praetor, §. permittitur. ff. de minoribus, ibi: Si allegans minorem esse, compulsus sit ad solutionem, nihil ei imputandum. Ergo a contrario sensu, si sponte agnoscat, nec alleget minorem esse, non liberatur: & n. 4. inquit, cautum esse ipsi debitori, cui iubetur per iudicem, vt alteri soluat, vel restituat, quam cui est obligatus, vt antequam soluat, vel restituat, cum eodem praecepto Iudicis requirat creditorem suum, vt compareat coram ipso Iudice, & dicat, doceatque de iure suo, ipsumque defendat quia debitor idem cogitur soluere, & non potest aliud facere, alias protestetur, quod soluens, cui Iudex iussit, libet erit, atque remanebit; quo facto, soluens alteri iussu Iudicis, securus erit: & repetit num. 15. per totum, & maxime in illis verbis: Debeat prius resistere, contradicere, & facere, quod in se fuerit, vt liberetur; quia alias, si sponte soluat, vel offerat pecuniam debitam alteri, quam proprio creditori, non liberabitur ipse debitor, cum voluntarie id fecerit, prout iam vidi in praxi obtineri, & de iure probaui etiam, & c. Postmodum in fine dict. quaestionis 113. quamuis dubius sit in eo, an debitor praecise teneatur denuntiare domino, aur creditori, prout etiam dubius fuit Meuochius, ibi relatus: quod tamen contradicere, & resistere, atque diligenter curate debeat ne soluat, expressim statuit: & debitorem morosum, etiam iussu Iudicis soluentem alij, quam creditori, non liberati, affirmat n. 9. in fine: prout etiam affirmat, & repetit superiora eod. lib. 1. practic. quaest. 81. ex n. 10. vsque ad n. 17. vbi inquit, quod soluens alteri, quam cui debeat, mandato Iudicis iniusto non liberatur: & n. 11. quod compulsus hoc casu debet adhibere omnem diligentiam, quam possit, ne solueret illi, vt liberetur: & n. 12. quod debitor, qui compellitur iussu Magistratus alteri soluere, non tenetur prius subite carceres, vel cruciatum; sed agat quicquid honeste licet, vt non soluat salute sua salue & n. 3. quod non dicitur coactus facere ille, cui Iudex iubet, nisi ipse resistat iubenti, & dicat se non teneri hoc facere: & n. 14. quod Iudex iniuste praecipiens, non liberat depositarium sponte reddentem, & non appellantem: & n. 15. quod debitor qui iurauit soluere intra certum diem creditori, si Iudex praecipiat eidem sub poena ne soluatur, excusatur, si appellet: & n. 16. quod consilium erit in proposito casu, vt debitor requirat suum creditorem, cum praecepto sibi facto de soluendo, aut restituendo Tertio, vt dicat de iure suo, quia cogitur soluere alteri, & non potest aliud facere, & sic protestetur, vt soluendo sit securus. Ex dictis itaque, & praecitatis omnibus Authoribus, apparet, quod cum in articulo praedicto, vtrum debitor appellare teneatur, vel non; an etiam creditori denuntiare, siue non; altercatio, & contrarietas fuerit inter Scribentes communiter; nonnulli ea requirant, alij vero contradicant; vt vides: id autem, quod de appellatione dicitur, nullibi in iure probetur, contrarium potius ex iuris principiis, & l. prima, ff. de appellat. recipien. eliciatur: vt Antonius Faber, erudite, & vere intellexit, & alij quoque probarunt. Quod vero statuitur de denuntiatione, ex iuris ipsius ratione, recte fundari valeat; Senatus Regius Hispalensis, rectissime, & iuridice in casu occurrenti, debitorem, qui alteri soluit de mandato Iudicis, & condemnauit in fauorem creditoris, vt ei scilicet solueret, ac si de mandato Iudicis non soluisset, & ita quantitatis, sic solutae rationem non habuit. Quoniam nec bonam fidem debitori ipse agnouit, ad quam tenebatur, vt Rota Genuensis, dicta decis. 33. num. 7. singulariter obseruauit: & expressim admisit Antonius Faber, definitione nona, supra relata: caeteríque conueniunt; nec antequam solueret, aliquid passus esset causa creditoris, nec diligentiam adhibuisset, ne solueret; ad quam omnes iuris Interpretes supra relati adstringunt, libenter potius, & absque contradictione aliqua mandato Iudicis paruit, quod absque fraude, & circumuentione contingere non potuit. Idque maxime, cum debitor ipse in mora soluendi constitutus fuisset, quo casu per mandatum Iudicis non excusatur, vt ijdem Authores vnanimiter probarunt, & hactenus de nona illatione. Decimo infertur ad ea, quae scripta, atque adnotata reliquit Fuluius Pacianus, in cons. 152. lib. primo. Is namque Author, cum in ea versaretur quaestione, vtrum fideiussio de praesentando reo, toties, quoties Iudici placuerit, valeat, vt ibidem, num. primo, cum ea verba, toties, quoties, contineant obligationem in infinitum, vt ibi etiam, num. 2. & 23. & praemisisset num. 3. & 11. quod fideiussio non egreditur rem super qua interponitur, nec intentionem agentium; vt ait Baldus, in l. prima, n.[sect. 41] 3. ff. de in litem iuran. Marsilius, in rubrica, de fideiussoribus, n. 365. Flaminius Chartarius, decis. 13. num. 7. ita etiam praemisisset Fuluius ipse, num. 6.[sect. 42] & 7. & 9. & seq. quod fideiussio limitata ad locum, vel ad tempus, non producitur, nec extenditur vltra locum, vel tempus; vt per Abbatem, Bald. & Alex. ibi relatos; & per Tiraquel. de retract. conuent. §. primo, glossa 7. ex n. 33. vsque ad 36. Menochium in consilio 246. vbi vide, lib. 3. Manticam, de tacit. & ambi. conue. lib. 16. tit. 21. per totum. Mastrillum, decis. 126. ex num. 6. cum seq. Flaminium Chartarium, decis. 13. per totum; inquit statim Fuluius idem in haec verba: Et ratio praeter haec, est, quia in qualibet[sect. 43] fideiussione semper intelligitur clausula, rebus sic stantibus, & aliquo de nouo non superueniente, vt omissis aliis plurima in nostris terminis allegat Marsilius, in rubr. de fideiussor. n. 151. sub quest. 19. sed fideiussio D. Guidi est, quod Pacianus stabit, & permanebit in domo, & quod requistus ipsum praesentabi: ergo debet intelligi cum clausula, rebus sic stantibus, & aliquo de nouo non superueniente, id est, quod ipsum stantem, & in domo permanentem, semper requisitus repraesentabit. Sed quia D. Gub. ipsum de domo extraxit, & in carcerem iniecit. & sic res amplius non stant, prout stabant, ideo merito D. Guidus non tenetur, quia in fideiussoribus actus non operatur vitra intentionem agentium, vt notat{ Ex Senatus Regij Hispalesis singulari admodum, & egregia definitione. } Marsi. in d. rubrica, de fideiussor. n. 165. & huic argumento non video, quod responderi possit. Vndecimo, atque ex ipsis, quae hactenus adnotata, & scripta fuere, ipsóque assumpto generali, quod dispositio omnis intelligitur rebus sic stantibus, in fertur ad quaestionem, & casum practicabilem, quo se aliquando inter alia fundamenta tuebantur, & coadiuuantur Senatus Hispalensis aduocati nonnulli in casu ex facto occurrenti, & per appellationem ab inferiori ad Senatum allato, in quo via executiua actum fuerat per Ludouicum de Roias contra fideiussores Didaci Maldonado, cum bona quaedam immobilia ab ipso Didaco in solutum eidem Ludouica pro debito pecuniario data, euicta fuissent. Dubitabatur namque, vtrum bonis illis, in solutum datis, euictis, agi posset per creditorem primaeua actione contra debitorem, & contra fideiussores actione eadem primaeua personali, vel hypothecaria: & respectu fideiussorum dubium principaliter excitatum fuerat, cum contra ipsos via executia procederetur (vt dixi) & consequenter datio in solutum, an & quando liberet fideiussores, & extinguat hypothecum, si sequatur euictio, ita ut non possit rediri ad primaeuam actionem; & quidem in fauorem ipsorum fideiussorum, vt contra eos nec ordinaria, nec executiua via procedi posset, sicque nec conueniri primaeua actione, quamuis bona data in solutum, euicta fuissent, provt Senatus decreuit; sequentia magis vrgere videbantur fundamenta, & rationes. Primo, quia certissimi iuris est, quod solutione[sect. 44] eius, quod debetur, tollitur omnis obligatio, l. nulla. & l. obligatione, C. de solut. l. prout, ff. eod. tit. & Institut. quibus modis tolli. obligat. per totum: & quando aliquid datur in solutum, pro aliquo debito, perinde est, ac si res ipsa debita solueretur: con[sect. 45]cludit Aretin. in l. singularia. colum. antepenult. circa finem, ff. si certum petatur: vbi Iason, num. 37. & Cagnolus, num. 168. & ideo sicut soluendo id quod debetur, tollitur obligatio, ita & quando ali ud soluitur loco eius, quod debetur: quia aliud pro alio solui potest, consentiente creditore, l. prima, §. an potest. ff. de constituta pecunia, l. item liberatur, §. qui partus, ff. quib. mod, pig. vel hypothe solui. & tradunt Doctores in l. 2. §. mutui datio. ff. si cert.[sect. 46] pet. Action autem semel extincta per solutionem, vel alio modo, nunquam reuiuiscit, l. eius qui, §. fina. ff. de iure si sci. Glossa, in l. qui res, §. aream, ff. de solut. & in l. si cum quis, §. finali, ff. de furtis, vbi plures alios citat textus textus: Tiraquel. in l. si vnquam, verbo, susceperit liberos, num. 191. in fine, C. de reuo[sect. 47]cand. donat. Zanchus, in haeredes mei, §. cum ita, 8. parte, numero 161. ad Trebel. & quod semel legitime factum est, non retractur ex superueniente causa, cap. factum legitime, de regul. iur. in. 6. l. in ambiguis, §. non est nouum, ff. eo titul. & ita in terminis argumentatur Petrus Surdus, in cons. 145. numero 15. & tribus seq. lib. 1. idem Surdus, decision. 113. num. 2. & seq. & decis. 266. ex num. 4. vbi in fauorem debitoris, quod contra eum agi non possit actione primaeua; & pro fideiussore, vt liberetur per dationem in solutum a debitore factum, & hypothecae extinguantur; quaestionem resoluit, ita quoque argumentantur, & resoluunt post alios multos Fabius de Anna, in cons. 35. & in cons. 90. vbi plene discutit hunc articulum. Aloysius de Leo, in l. si praedium, C. de euict. Stephanus Gratianus, disceptation. forensium, capi. 3. numero 1. qui pro certo id praemittit, & in quit, fideiussorem liberari per solutionem factum per debitorum principalem, & citat textum expressum, in principio, Institut. quibus mod. tolli. oblig. & in l. fideiussor. ff. de fideiussoribus, & Baldum, & Parisium commemorat, atque ex num. 14. cum seq. id idipsum accipit in datione in solutum, vt quemadmodum solutione, ita etiam, & datione in solutum fideiussor liberetur. Secundo deinde vrgebat in fauorem fideiusso[sect. 48]rum eorundem Gasparis Roderici, de annuis redditibus, lib. 2. quaest. 16. num. 60. & 61. resolutio, atque obseruatio; is namque Author in illo dubio, an reditus redimihilis ad rationem quatuordecimae super bonis liberis constitutis, si reducitur ad rationem vigesimae, maneat idem reditus cum priuilegio hypothecarum, & fideiussorum; semper in vna eadémque sententia fuit, fideiussores scilicet liberari omnino, cum nouatur prior contractus; nec obligari ad secundum, ex l. nouatione, c. de fideiussoribus: quod si idem manet contractus, fideiussores non liberari sicuti constat dicta quaest. 16. n. 58. in illis verbis: Breuiter dicendum videtur, quod prior redditus adhuc subsistit, nec fideiussores illius liberantur: quia quando secundus contractus, per quem contrahentes voluerunt nouare primum, est nullus, & & inualidus, tunc per secundum, non dicitur recessum a primo, vt in regula, Non praestat. de regul. iur. in 6. &c. Et num. 60. ibi: cum ergo sit idem contractus, non est necessarius assensus nouus, nec hypothecae, nec fideiussores reditus liberantur, sed integrum ius creditoris saluum permanet quo ad omnia, pensionibus tamen diminutis. Et num. 61. ibi: Aut enim notantur prior contractus, & tuncrseditus secundus valide constituitur, sed fideinssores prioris reditus liberi permanent, nec obligantur ad secundum, d.l. nouatione, C. de fideiussoribus. Et iterum num. eodem, in verfic. Aut non nouatur prior contractus, & tunc non solum hypothecae sustinentur, sed etiam fideinssores obligati permanent ad reditum vigesima, quiae idem est contractus, nec fideiussores causari possunt, quod pensio reditus sit diminuta, cum id cedat eorum lucro, & minus grauentur lenioribus vsuris, nec reditus onerosior efficitur, sed lenior, cum quatuor decima in vigesimam commutatur. Sed datio in[sect. 49] solutum est ad instar venditionis per quam transfertur dominium, & reputatur nouus contractus, qui extinguit omnino actionem antiquam, l. si praedium, C. de euict. vbi notarunt Cuiacius, & Aloisius de Leo, n. 2. & 3. l. fin. C. ex quibus causis in pos. eat. & cum multis Authoribus adnotarunt Fabius de Anna, in cons. 35. n. 7. Petrus Surdus, dec. 45. & decis. 266. ex n. 5. melius in con. 145. ex. n. 24. lib 1. Alexand.[sect. 50] Trentacinq. variar. res. l. 3. t. de solut. resolut. 28. n. 4. fol. 143. qui antea dixerat n. 1. quod datio in solutum tenet incommutabiliter, & in ea non habet locum poenitentia, l. cum dominam, C. de pignor. & ibi Baldus, & alij Scribentes, & idem probat. l. prima, C. si antiquior creditor. & l. successuros, & ibi Baldus, & alij, C. de solut. Surd. eleganter, dec. 113. n. 5. vbi per totam decisionem defendit, quod datio in solutum habet locum inuito creditore, cui fuit facta, contra[sect. 51] vulgatum Decij cons. 12. per totum, cui optime satisfacit ibi: idque maxime, cum fideiussio stricti iuris sit, nec possit extendi, sublata semel obligatione per dationem in solutum, aut variata re, Iudice, causa, vel actione; sicuti vtrumque probarunt Borgninus Caualcanus, d. 10. n. 11. part 4. Farin. in cons. 59. n. 13. Anton. Faber, ad tit. C. de fideiussoribus, definitione 5. Full. Pacian. in cons. 152. n. 3. & seq. & n. 11. & 13. Steph. Gratian. discept. forens. c. 104. n. 25. & c. 130. n. 27. & 28. qui in eadem, qua versamur quaestione, sermonem facit: Caeuallos, 3. Part. commu. contra commu. quaestione, 777. numero 5. & 4. parte, quaestione[sect. 52] 900. numero 58. & 59. Flaminius Chartarius, decisione 13. numero 6. & seq. & numer. 3. Mastrillus, decision. 126. ex numer. 6. & seq. Sic sane, atque in propriis terminis nostris, quod quando principalis obligatio in aliqua sui parte mutatur, velaltetatur, quod pet posteriorem mutationem perempta intelligitur, vt nec fideiussor qui ipsi plincipali obligationi accessit, teneatur; post alios Authores adnotarunt, atque comprobarunt Berous, in cons. 144. per totum, volumine 1. Bursatus, io cons. 193. num. 7. & 49. lib. 2. Achilles Pedrocha, in cons. 13. numero 73. & in cons. 1. num. 149. & seq. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmat. prima parte, cap. 49. num. 12. Cardinalis Thuscus, pract. conclus. iuris, tom. 3. littera F. conclusione 317. vbi late, fol. 879. Menochius, qui rationem assignat, in cons. 246. num. 11. lib. 3. Flaminius Charterius, decis. 13. num. 7. & 8. & 9. vere namque videtur fideiussor cum clausula rebus sic stantibus, & in eodem statu permanentibus, se obligasse; eisdem vero tebus mutatis, vel innouatis, deficere omnino consensum illius, qui necessario requititur, & non praesumitur; vt per Menochium, & Chartarium, vbi supra, & per Fuluium Pacianum, dict. cons. 152. n. 10. Rursus & tertio ponderabantur iura nonnulla,[sect. 53] quae euidenter probant, quod si res data in solutum creditori, euincatur, non potest agi primaeua actione, quia per dationem remanet extincta, sed agendum esse actione noua vtili de euictione, vt in l. eleganter, vbi Glossa, ff. de pignoratitia act. l. si praedium, C. de euiction. & in l. si libera, C. de sentent. & interlocut. omni. iud. prout ea tria iura expendit, atque inducit Surdus, decis. 266. n. 6. qui eadem commemorat decis. 113. num. 3. & in cons. 145. num. 20. & 21. lib. 1. quibus locis citat Glossas dicentes, ideo in aliquibus casibus agi posse primaeua actione, quia conuentum fuerat inter partes, vt non discederetur ab antiqua obligatione, si contingeret rem euinci; praesupponunt enim aliud esse, quando cessarat pactio. Quod Bartolus, in l. si quis aliam. ff. de solut & alij quamplurimi dicunt esse notandum, propter fideiussores, qui dati fuerunt in priori obligatione, sed non in secunda. Et Castrensis ibi, num. 4. dicit hoc singulare, & id ipsum concludunt Dinus, Cinus, Bald. Salicetus, Decius, Berous, Negusant & Tiraquel citati per Surdum ibidem; asserentes quod si res datur in solutum pro pecunia debita, extinguitur prima actio, & hypothecaria ea ei accedens, nec recuperatur propter euiction em, sed re euicta agendum ex empto: ídque ad modum notant propter fideiussores, & pignora primae obligationis, quae non sunt in secunda, vt dixi, tenent quoque eandem resolutionem Socinus, Gozadinus, Barbat. Alexand. Cagnolus, & Beccius, cum quibus firmiter sic defendit Petrus Surdus, dict. cons. 145. lib. 1. maxime n. 14. & seq. & n. 13. commemorat Caepol. in cautela 123. vbi dicit, quod si debitor cum fideiussore det creditori[sect. 54] rem aliquam in solutum, quae postea euincatur, non poterit creditor sequuta euictione, molestare fideiussores, quia actio primaeua fuit extincta: & infert, quod si debitor non esset soluendo nullum remedium competeret creditori contra fideiussores Instruit perinde, vt recipiens aliquid in solutum id faciat cum reseruatione, & protestatione, quod per dationem non intendit recedere a principali obligatione, & hypotheca: & id notandum, quia multi recipiunt in solutum, & remanent decepti: idem etiam quod Surdus, tenuerunt Iacob. Cuiacius, lib. 19. obseruat. capi. 38. & in tractatu 8. ad Africa, & recitat. solem. ad lib. C. in d.l. si praedium, C. de euict. vbi etiam Aloysius de Leo. num. primo, & seq. Vincent. de Franch. decis. 50. num. 7. primo parte. D. Felicianus de Solis, in appendice ad commentaria de censibus, 2. tom. cap. 5. numero 16. folio 201. qui cum excitasset quaestionem, an euictis bonis datis in solutum, maneat saluum & integrum ius antiqui reditus annui; inquit veriorem, & receptiorem sententiam esse, per dationem in solutum extingui hypothecam, & euicta re ipsa data in solutum, non dari, nec compo tere actionem primaeuam, quia fuit extincta, sed solum, vtilem actionem ex empto, siue aperte, siue a Iudice fuerit facta in solutum datio; & inde liberari fideiussores, pignora, & hypothecas, & in hunc modum concludit: Quare creditor annui reditus, a quo euicta res est, sibi data in solutum, non habebit ex priori actione recursum aduersus fideiussores, neque aduersus posteriores creditores, quibus alia bona debitoris fuerunt data in solutum; sed solam actionem vtilem ex empto poterit intendere aduersus debitorem, & illius haeredes. Sed vt creditor periculum hoc effugiat, consulunt Doctores, vt sibi prospiciat protestatione, quod re euicta, sibi maneat integra & illaesa actio primitiua, quia tunc ex ea protestatione conseruat illam, & re euicta poterit experiri rursus fideinssores, & tertios pignorum, & hypothecarum possessores & c. Stephanus Gratianus, disceptat. Forens. capit. 2. ex num. 14. vsque ad num. 23. vbi in omnibus conuenit superioribus resolutionibus. Conuenit etiam omnino, & ipsa exornat Fabius de Anna, in cons. 35. & in cons. 90. quo loci, ex num. 5. vsque ad num. 14. dict. cons. 35. communia Doctorum placita, de quibus supra, recenset, & ea sequitur: & dicto cons. 90. vbi octo principales conficit conclusiones, vt totam hane complectatur materiam: atque ex num. 16. vsque ad num. 21. optime explicat textum, in l. ex sextante, §. Latinus, ff. de except. rei iud. & dict. cons. 35. ex num.[sect. 55] 20. vsque ad num. 25. Surdus etiam, dicta decis. 266. num. 1. & 6. in fine, & num. 12. Stephanus Gratianus, dicto cap. 3. numero 5. Mastrillus, dec. 120. Prima itaque earum conclusio est, quod pignus rei propriae non consistit, & propterea hypotheca perditur ex superuenientia dominij, l. neque pignus, ff. de regul. iur. l. si rem alienam, la 2. ff. de pignor act. idque, nedum, quando res prius erat propria; sed etiamsi prius erat hypothecata, & demum dominium fuerit quaesitum, vt in primo casu loquitur text. in d.l. neque pignus, & in secundo text. in dict. l. si rem alienam: ita obseruat Fauius de Anna, dict. cons. 35. num. 1. & trib. seq. & dicto cons. 90. num. 1. Secunda sit conclusio, quod hypotheca non perditur ex superuenientia dominij reuocabiliter, sed remanet in suspenso, aut reuiuiscit; ita probatur in d.l. ex sextante, §. Latinus, ff. de except. rei iud. & per eundem Authorem, dicto cons. 35. num. 4. & dicto cons. 90. num. 2. qui propterea infert num. 3. quod si res mihi obligata, mea fiat, & demum euiucatur, prima hypotheca durat, quia res irreuocabiliter mea effecta non fuit, dummodo euinci potest. Hinc si meus debitor vendit mihi rem, quam pea prius mihi obligauerat, & illa euinci possit ab aliquod creditore, potero me tueri primaeua hypotheca, & hoc esse clarum (inquit Fabius ipse) per text. in dict. §. Latinu, & in l. debitor, ff. ad Trebel. vbi agendo, vel tantum retinendo, dubitatur, & praesupponitur vtroque modo. Tertia conclusio (quae pertinet ad casum praesentem) est, quod euicta re in solutum data pro debito pecuniario, non agitur actione primaeua competente ex primo contractu, sed actione vtili ex empto, prout ibi explicat Anna idem, n. 4. & 5. & 6. & ampliat n. 7. vt procedat, tam in adiudicatione, seu datione in solutum facta per Iudicem, quod tenuerunt etiam Surdus, Felicianus, Gratianus, & caeteri supra citati. Quarta conclusio est, quod licet euicta re in solutum data a parte, vel a Iudice pro debito pecuniario, quia est contractus similis emptioni, agatur actione vtili ex empto, & primaeua actio sit funditus extincta; tamen quando in datione in solutum adest reseruatio primaeuae actionis in casu euictionis, tunc agitur primaeua action; & quod tale pactum erit vtile propter fideiussores, qui forte essent in prima obligatione, &: hypothecam anteriorem tempore, prout latius ibi num. 8. & vbi omnino conuenit resolutionibus superioribus: & numero 9. & 10. quintam, & sextam conclusionem adducit, quando detur species pro specie, genus pro genere, vel genus pro speciem qua se remittit ad resolutiones communes Doctorum, de quibus statim agendum est numero sequenti: & quando species est soluta pro specie, ex causa transactionis, etiam quod alias regulariter data in solutum specie pro specie, &; euicta, agitur actione primaeua; tamen non agitur actione primaeua, euicta te, causa fauoris minuendarum litium s, sicuti Fabius ipse de Anna obseruat post Bartol. castrensem, & omnes Doctores, in l si profundo, per illum tex. C. de transact. indeque infert, multo magis id; obtinere, quando ex causa transactionis datur species pro pecunia. Septima conclusio est, quando datur in solutum res pro debito dotis pecuniario; tunc namque, eui[sect. 56]cta re illa in solutum data agi potest actione illa primaeua, ob priuilegium dotis, l. qui res, ff. de solut. & statim dicetur, atque obseruauit ita Fabius, d. cons. 90. num. 11. & n. 12. & tribus seq. octauam proponit conclusionem, quando scilicet creditor vendit pignus, & ex pretio consequitur suum creditum, an debitor liberetur, si postmodum res euincatur, & duos casus principales constituit, prout ibi videri potest: & hactenus de tertio fundamento. Praeterea & quarto loco, in fauorem fideiussorum ipsorum expendebatur singularis illa, atque notanda Petri Surdi distinctio & resolutio (quae ex communi Interpretum placito procedit) in cons. 145. ex num. 34. vsque ad nu. 39. lib 1. qui ad explicationem quamplurimorum iurium, quae antea adduxerat n. 12. per totum, textus scilicet in l. deferre, in fine ff. de iure fi sci, in l. qui concubinam, § si haeres, de legat. 3. in l. si quis aliam, ff. de solut. & in l. si rem, eo, tit. &. in l. sed reuocata, ff. de iure fisci, & probare videntur aperte, non liberari debitorem, quando res tradita, non remanet penes creditorem recipientem; siue euicta re in solutum data, agi posse primaeua action, inquit, distinguendos esse plures casus, ex quibus dilucide, & absolute apparet, euicta re, quae fuit data in solutum, quando agi possit, vel non, primaeua actione. Primus casus est, quando soluitur genus pro genere, vt pecunia pro pecunia, & tunc si, non sit promissa euictio, agitur primitiua actione, siue ab initio pecunia facta non fuerit accipientis, siue desinat ex postfacto esse apud eum, & siue id contingat ex defectu dominij, siue per hypothecariam, vt est textus, in l. deferre, §. finali, & l. seq. ff. de iure fisci. Secundus est casus, quando datur spe cies pro specie, & idem est, l. si rem, ff. de solut. l. libera C. de sentent. & interlocunt. Tertius est, quando datur species pro genere, & tunc si genus consistit in pecunia, non datur prima actio. Ita loquitur. l. si praesidium, C. de euict& l. eleganter, in princ. ff. de pignor. act si vero genus non consistit in pecunia. tunc conuenitur debitor pristina actione, l. qui concubinam, §. si haeres, ff de legatis 3. Quartus casus est, quando datur genus pro specie, & tunc si euincatur, non liberatur debito: sed datur prima actio, quia tenetur facere genus accipientis, d.l. qui concubinam, §. si haeres, ita sane praefatam distinctionem tradiderunt Glossa ordinaria, Bartolus, Baldus, & communiter Scribentes in d.l. libera, & in d.l. si praesidium, C. de euict. vbi Cuiacius, colum. finali. Idem Bartol. in d.l. si quis aliam, n. 2. & sequuntur ibi Castrensis, & reliqui; Fabius de Anna, d. cons. 90. n. 10. Stephanus Gratianus, discept. forens. cap. 3. n. 17. & caeteri relati supra, n. 53. & 54. Petrus Surdus, d. cons. 145. sub n. 34. qui dicit, quod secundum distinctionem propositam respondetur ad omnes illos textus, qui fuerunt supra ponderati, & primo ad l. de ferre, in fine, quod procedit, quia ibi pecunia pro pecunia, & ita genus progenere solutum fuit: ad textum vero in l. qui concubinam, §. si haeres: quod loquitur, vbi genus soluitur pro specie: ad l. si quis aliam, quod procedit, quando genus datum fuit pro genere: ad l. quires, quod illud speciale est fauore dotis, in qua subsistit prima actio, nec tollitur, siue pro specie, siue aliter detur: ad l. Titius, quod ibi genus solutum fuit pro genere, hoc est, pecunia. Simili modo respondetur ad l. si rem, vbi genus datum est pro genere: & hac etiam responsione tollitur, l. sed reuocata, Et ne verbalis videatur huiusmodi distinctio, & ratione destituta, ponderanda est (inquit Surdus ipse) inter praedictos casus diuersitatis ratio, quando pecunia soluitur pro pecunia, requiritur, quod in effectu pecunia efficiatur accipientis, & in eum transferatur dominium, alias non causatur liberatio: l. Iulianus, §. ex vendit. ff. de act. empt. praeterea, vbi pecunia pro pecunia soluitur, non celebratur nouus aliquis contractus, nisi dominium transferatur. Non mirum itaque, si tunc reuocata pecunia, datur prima actio: non etiam (vt Baldus explicauit) inducitur contractus aliquis, ex cuius natura oriatur euictio, & propterea, nisi subsisteret prima actio, remaneret creditor in damno, cum nulla alia actione, nullóque iuris remedioconsultum sibi fit. Similiter, quando genus pro genere datur, vel species pro genere, quod tamen non sit pecunia, vel species pro specie, vel genus pro specie; tunc, quia contractus non est similis emptioni & venditioni, sed potius permutationi, vel do vt des, non dicitur nouus aliquis contractus fieri, nec a prima obligatione recessum videtur, nisi res tradita fiat accipientis, quia permutans tenetur ad dandum, l. prima, ff. de rerum permutat. vnde si rem non facit accipientis, non est liberatus. Sed quando species, vel quid aliud datur pro pecunia, tunc contrahitur emptio, l. 2. ff. pro empt. l. final. ff. de bonis autho. iud. possid. & in emptione non tenetur quis ad dandum, sed tantummodo ad tradendum secuta ergo traditione. debitor liberatur, licet res tradita euincatur: & hactenus ex sententia communi Petrus Surdus. Quem refert, & sequitur Stephanus Gratianus, d. cap. 3. n. 18. & quatuor seq. vbi eandem differentiae rationem adducit: Fabius de Anna, d. cons. 90. n. 10. qui ex n. 21. vsque ad num. 27. & d. cons. 35. ex n. 30. vsque ad numerum 37. singulariter expiicat textum in d.l. qui res, ff. de solut in qua fauore dotis primaeua actio durat, si res in solutum data, euicta fuerit: vide eodem cons. 35. ex n. 25. & quatuor seq. vbi singulariter quoque explicat text. (quem Surdus non adducit, nec explicat) in l. rescriptum, §. finali, ff. de distract. pignor. vbi durat actio primaeua aduersus debitorem, ob euictionem sequutam: & in effectu, multum ad propositum nostrum concludit, quod casus praesens est diuersus a casu text. in d. §. finali, ibi namque creditor vendidit pignus, & recepit pretium ab emptore, & promisit euictionem, tunc autem iuridice statuitur, quod liberatio stat in suspenso, & sequuta euictione, agitur actione primaeua: diuersum est in casu nostro, quo creditor sibi adiudicari fecit, ac praeuio appretio in solutum recipit bona debitoris pro debito pecuniario, & sic pro genere, quod consistebat in pecunia, data fuit species, quo casu hypotheca est extincta, ex d.l. eleganter, & d. l, praedium, cum similibus. Et hactenus de quarto fundamento, & de distinctione relata communi, quam iterum Senatus Hispalensis in causa Francisci de santa Ana, & Anae Tauetae, vxoris eius, ex vna parte, & Didaci Ramirez de Madrid, cessionarij D. Ioannis Vincentello, sequuntus fuit, me praesente: cum ex causa iudicati, species, id est bona quaedam immobilia data fuissent pro genere, quod consistebat in pecunia, debito scilicet 800. ducatorum eidem D. Ioanni Vicentello, qui postmodum cessit ius suum D. Didaco Ramirez, & species, bona scilicet euicta, & reuocata fuislet iure aliorum creditorum potiori, scilicet per mensam Archiepiscopalem Ecclesiae Hispalensis: nam cum primae ua actio extincta fuisset per dationem in solutum (vt saepe dixi) & non remaneret, nisi vtilis ex empto (vt etiam dixi) personalis autem ea actio duraret duntaxat per spatium viginti annorum iuxta l. 63. Tauri, vbi Antonius Gomezius, num. 2. notauit, & cum D. Paz, Couar. Parladorio, Matienza, Azeuedo, Menchaca, Ioanne Gutierrez, & aliis, Caeuallos, commun. contra commun. quaest. tertia, num. 3. & seq. & quaest. 173. & & 207. ex numero 30. viginti autem anni modo, sed etiam 27. elapsi fuissent, praefatam Anam de Tauera, Francisci vxorem absoluit iuxta distinctionem relatam Senatus. Quinto etiam loco dicebatur, quod licet noua[sect. 57]tio hodie non inducatur, nisi expresse agatur iuxta text. in l. finali. C. de nouat. 15. tit. 14. parti. 5. cuius decisionem exornant: & late explicant Antonius Pichardus, & Authores ab eo relati, in §. ex fol. 2160. Institut. quib. mod. tolli. obligat. Ioannes Gutierrez, de iuram, confirm. prima parte, cap. 63. Parladorius, rer. quotidian. lib. 2. cap. fin. prima part. §. 12. limitat. 6. & lib. 3. differentia 50. ex num. 8. & §. primo, & 2. Petrus Surdus, in cons. 385. lib. 3. And, Gaill, practicar. obseruat. lib. 2. obseruat. 30. & ibidem Graeuaeus, eius Additionator. Caualcanus, decis. 18. part. 4. Menochius, lib. 3. praesumptione 134. decisio Rotae 30 parte 2. in nouissimis, Ioannes Philippus. in summa vrtiusaue iuris. ad tit. ff. de nouat. Hieronym. Caeuallos, pract. commun. contra commun. prima part. quaest. 59. & 3. part. quaestione 754. id tamen procedit, vbi actus subsequens se compatitur cum primo: sed si inuicem non compatiantur, transfunditur prima obligatio in secun[sect. 58]dam, quia posteriora derogant prioribus, l. si vnus, §. pactus ne peteret, ff. de pactis, l. cum plures, §. locator horrei, ff. locati, l. pacta nouissima, C. de pactis, & in proposito, quod inducatur nouatio absque expressione, quando vltimum pactum aduersatur primo, est textus, in l. Valerianus, ff. de praetor. stipulat. & in l. omnes. ff. de nouat. & docet expresse Baldus, in ead. l. fin. num. primo, c. de nouat. vbi concludit, quod si extrinsecus intellectus inest de necessitate, vt quia primus & secundus contractus se non conpatiuntur, tali casu, etiam hodie fit notatio ope exceptionis, & citat text. in d.l. Valerianus: idem Bald. in d.l. pacta nouissima, n. 10. vbi dicit Decius, in principio, dict. l. finalem non habete locum in contractibus incompatibilibus, quia ipso facto derogatur primo per secundum. Idem Decius in cons. 400. colum. penult. in fin. & in cons. 464. num. 4. vbi inquit, quod si duo contractus se non compatiuntur, inducitur necessaria nouatio. quae etiam hodie habet locum. non obstante dicta l. finali, & id ipsum concludunt Berous, & Cagnolus, cum quibus Pet. Surdus, d. cons. 145. n. 24. & 25. & vltra eum gaspar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 2. quaest. 16. num. 58. 60. & 61. eandem doctrinam admittit. In praesenti autem casu non se compatitur datio in solutum, facta de specie, id est, de quibusdam bonis immobilibus, cum prima obligatione de soluendo, quia datio in solutum venit ad extinctionem obligationis primeuae. Rursus, etiam post decisionem dictae[sect. 59] l. finalis, inducitur nouatio, quando ex interuallo fit pactum diuersum a primo; sicuti concludit idem Surdus, vbi supra, n. 27. post Bald. Alexand. Decium, & Crauetam. Hic autem datio insolutum post longum[sect. 60] interuallum facta fuit, & ideo differt ab obligatione primo loco facta. Denique quando datio in solutum non nouaret praecedentem obligationem. tamen extinguere eam, quia aliud est, obligationem nouari, aliud in totum extingui: cum enim nouatur, non perimitur in totum, sed transfunditur in aliam, l. prima, iuncta l. stichum, §. legata, ff. de nouat. vt tradit ipse Surdus. d. cons. 145. n. 28. Et hactenus de praefata Senatus Hispalensis definitione, & de communi Interpretum placito, & resolutione in proposito articulo, cui ego non adfui, & expressim contradicunt Brissonius, Cabotius, Hugo Donellus, & Antonius Faber, quorum specificam faciam mentionem ad finem decisionis sequentis. Superiori autem, sciens, atque consulto fideiussore, vt per dationem in solutum maneat liberatus, nec amplius conueniri valeat; fundamenta, & rationes adduxi tantum, & argumenta, & rationes contra praetermisi ideo, quod definitione eiusdem Senatus Hispalensis sequenti, illa omnia, longa serie commemorauerim, & adduxerim, atque ita, vno & altero loco ea recen sere, congruum non esset, Rationes autem easdem contra fideiussorem, contra principalem etiam debitorem, vt actio primaeua per dationem in solutum, non remaneat extincta, sed hactenus duret, re euicta; ideo non diluendas, siue non eisdem respondendum duxi, quod sententia ipsa communi, & Senatus decisione in dicta causa Ludouici de Roias amplexa, omnibus facili negotio responderi valeat, cum ex professo responderit Petrus Surdus, dicto cons. 145. ex num. 34. cum mult. seq. lib. 1. quod etiam ego in contraria sententia, opinione, & contra fideiussorem ipsum, (non modo contra principalem) firmiter fuerim, & Senatus metipse altera in causa ita definierit, vt statim ostendam, & magis videtur probare Antonius Thesaurus. quaestion. forens. libro 2. quaest. 88. Cum itaque diebus praeteritis lis, & controuer{ Ex altera in eodem articulo Senatus Hispalesis egregia admodum, atque notanda definitione. }sia mota, atque excitata fuisset ex parte D. Mariae Osorio pro debito pecuniario octo millium ducatorum contra fideiussores Ducis de Osuna, nunc in Regno Sicilliae Vice-Regis locum obtinentis, contra quos via executiua procedebatur, & executiuum decretum ab inferiori prolatum fuisset, a quo ipsi ad Senatum prouocauerunt, & Dux idem non modo non soluendo notorie appareret, sed etiam maximo aere alieno, & infinito creditorum concursu oppressus, quia tamen bona quaedam immobilia: vnos cortijos en la villa del Arahal, in solutum dederat ipsi Mariae, quae postmodum euicta fuere ex causa iudicati, & supremi Consilii Regii Hispaniae Senatorum sententia, qua declaratum fuit, bona ipsa inalienabilia, atque maioratus, & vinculi perpetui fuisse, & ita ad antiquum statum reuerti debete, nec in solutum dari potuisse, tunc inquam principaliter dubitabatur, fideiussor re euicta, quae a debitore creditori fuit data in solutum, conueniri possit, vtilique actione teneatur, ac si res in solutum data non fuisset, si debitor principalis appareat non soluendo. Et quidem prima facie pro fideiussoribus ipsis. vt omnino liberati fuerint per dationem in solutum a debitore factam, nec molestari iure potuerint, sicque nec via ordinaria, nec executiua conueniri, fundamenta illa omnia, & rationes expendi possent, quae definitione praecedenti Senatus ipsius Hispalensis adducta fuere ex n. 44. cum seq. vsque ad numerum 60. atque ideo hic non repetuntur. Omnia namque eo tendunt, quod datione in solutum a debitore facta, vsque adeo debitum extinguatur, quod si res ipsa data euincatur, non possit amplius primaeua actione agi per creditorem, sed agendum sit vtili actione ex empto. Indeque fideiussores, & pignora liberentur omnino, nisi protestatio illa facta sit, quam vtilem admodum esse pro conseruandis fideiussoribus ipsis, & pignoribus, ibidem scripsi: vbi in effectu partem fideiussorem longa serie comprobaui, cuius tamen fundamentis, & rationibus omnibus, ex dicto numero 44. ponderatis, vel vno solum verbo satisfieri posse, iuridice, & vere a me adnotatur numeris seqq. Senatus itaque Hispalensis in praedicta causa contrarium definiuit, & executiuum decretum prolatum ab inferiori contra fideiussores dicti Ducis confirmauit (vt dixi) atque ita decreuit, fideiussorem per vtilem conueniri posse, si res data in solutum euicta fuerit, tametsi creditor pro conseruatione fideiussorum & pignorum protestatus non fuerit. Senatus autem definitio (vt articulus hic fideiussoris, vtilis admodum & assiduus, dilucide, atque ex proposito magis, quam antea fuisset, explanatus relinquatur) ex sequentibus comprobatur funda[sect. 62]mentis, & rationibus manifeste. Ac primum quidem authoritate, & sententia Glossae, in l. deferre. §. finali ff. de iure fisci: quae aperte tenuit, quod eo casu agi possit contra fideiussorem, & licet dubitet, an detur vtilis, vel directa actio, id tamen nihil refert, quia siue detur, vtilis, siue directa, vtroque casu creditor consequitur suum intentum. Secundo probatur authoritate, & sententia spe[sect. 63]culatoris, in titulo de fideiussoribus, in fine: vbi vult, quod si debitor, qui fideiussorem dederat, tradat deinde in solutum praedium, poterit creditor conuenire fideiussorem per vtilem primam actionem, euicto praedio, quae restituitur contra fideiussorem: & Speculatorem sequitur Marsilius, in rubrica, ff. de fideiussoribus, n. 372. Nec videtur concludere duplex solutio, quam in ipso, quo versamur proposito, tradidit Petrus Surdus, d. cons. 145. n. 39. videlicet quod Speculator intelligi debeat secundum iura, quae allegat, sic secundum terminos, l. Tittius, ff. de iure fisci: vbi fuit solutum genus pro genere, hoc est, pecunia pro pecunia; tunc namque, & si non sit promissa euictio agitur primaeua actione (vt supra dixi) vere etenim Speculatot indistincte, intellexit, contrarium, & contra fideiussorem concessit vtilem absolute, etiam in terminis nostris, & casu praesenti; vt ibi apparet, & concludentius apparebit ex solutione, quae traditur inferius ad text. in l. sed reuocata, ff. iure fisci: dum autem secundo loco Surdus ipse respondet, quod Speculatorloquitur, quando debitor non est soluendo, & inquit, ita videri posse apud eum, & reddit rationem, quia eo casu maior videtur subesse ratio restituendi ipsi creditori actionem iam extinctam, ne scilicet in damno remaneat, aperte comprobat istam nostram sententiam, & Senatus Hispalensis definitionem, ex quo in casu praesenti, quo Dux ipse, qui pro debito pecuniario bona immobilia in solutum dederat, quae postea euicta fuerunt, apparebat notorie non soluendo. Quod si dixeris, Surd. ipsum, eo in placito, atque in secunda hac solutione firmiter non manere, ex: quo in finalibus verbis dicti consilij 145. dicit contrarium voluisse Caepolam, cautela 123. de quo supra, vt tunc scilicet nullo modo creditor possit ad fideiussores confugere: Respondebitur equidem, Speculatoris authoritatem, adeo magnam esse, vt Caepolae sententiam non modo superare, sed & vincere quoque debeat. Rursus, Surdum eundem, nequaquam insistere eo loco in discutienda, & examinanda veritate eius articuli, an scilicet possit creditor agere contra creditores, saltem per vtilem, quando debitor principalis apparet non soluendo, prout constat ex his, quae tradidit ibidem, sed adhaerere dumtaxat distinctioni illi, quam antea tradiderat ex num. 34. cum seq. Sic sane, si articulum praefatum fideiussoris quoad vtilem actionem, ex proposito examinaret, Speculatoris potius, quam Caepolae sententiae acccesisset, & ex decisione textus, in l. sed reuocata. 20. ff. de iure fisci, totum fundamentum sumeret. Tertio probatur sententia & resolutione Card.[sect. 64] Francis. Mant. qui post Puteum, ita tenentem decis. 450. de tacitis & ambig. conuent. lib. 16. tit. 20. n. 23. & 24. fol. mihi 280. in hunc modum reliquit scriptum: Item, si creditor speciem recipiat pro quantitate, fideiussor intelligitur liberatus. quia aliud pro alio ex consensu creditoris solui potest, l. 2. §. 1. ff. si cert. petat. l. item liberatur, §. 1. ff. quia. mod. pig. vel hyp. solui. & l manifesti, C. de solut. & solutione omnis obligatio tollitur. In stit. quib. mod. tolli. oblig. in. princip. & l penult. ff. de solut. sed eleganter quaeritur, si species soluta euincatur, & debitor non sit soluendo, an fideiussor conueniri possit; dicet aliquis non posse: quia, cum semel eius obligatio fuerit sublata, l. eleganter, in princ. cum aliis proxime allegatis, non potest amplius resuscitari, l. qui res, §. aream. ff de solut. sed suadente aequitate vtilis actio contra fideiussorem datur: quia non nisi ex euentu intelligitur liberatus, arg. d.l. qui res, in princ. & l. Titius, ff. de iure fisci, nam cum principale tollitur ex rigore, non tollitur accessorium, quod ex aequitate sustinetur, Bart. per illum text. in l. debitor. in princ. ff. ad Trebel. & seq. Alex. n. 6. ita censuit Specul. in tit. de fideiussoribus, in fine, n. 24. & in Rota fuit decisum, Put. decis. 450. incip. Licet sit communis opinio, lib. 1. Quarto etiam specifice probauit istam senten[sect. 65]tiam Stephanus Gratianus, disceptat. forens. c. 3. n. 17. nam cum dixisset antea n. 14. & 15. & 16. per dationem in solutum a debitore factam, extingui actionem primaeuam, vt postmodum re euicta, non detur amplius regressus contra fideiussores, neque vlterius creditor possit hypothecaria experiri; statim id limitat n. 17. nonnullis in casibus, Inter quos praesens fideiussoris apponitur, vt constat ex illis verbis: vel quando debitor non est soluendo. Vt tunc scilicet fideiussor conueniri valeat; vt expresse ibi statuitur, nec datio in solutum impediat vtilem actionem contra fideiussorem, & in fortioribus terminis probare videtur Thesaurus, forens. lib. 2. quaest. 88. Praeterea & quinto loco facit, negari non posse, si verum amamus, nec verba Iureconsultorum restringamus, ac omnia illa iura, (textus videlicet, in l. eleganter, ff. de pignorat. act. l. si praesidium, C. de euict. l. si libera. C. de sentent. & interlocut. omni. iud.) quae ad hoc praecitari solent communiter, quod si res data in solutum creditori, postea euincatur non possit agi primaeua actione, sed vtili ex empto agendum sit; nequaquam intentum nostrum contra fideiussorem excludant, vtpote cum fideiussoris mentionem non faciant, nec aliquo modo articulum hunc (quod attinet ad fideiussorum ipsum) definierint, sed duntaxat contra debitorem concesserint vtilem actionem, & primaeuam actionem per dationem in solutum extinctam dixerint: cum etiam iura eadem aliter dissolui, atque interpretari debeant, sicuti ex Antonio Fabro, & Hugo Donello inferius notabitur: ex quo ergo de fideiussore nihil eis iuribus, nec aliis decisum repetitur specifice, non erit ex regula, illa generali controuersia haec fideiussoris definienda, sed eo potius iure, aut textu, quo id ipsum decisum, ac expressim statutum fue[sect. 66]rit, controuersia haec fideiussoris definienda: extat namque hac de re textus adsto expressus, vt nec torqueri possit, nec cauillari, in l sed reuocata, ff. de iure fisci, nam cum in l. praecedenti, incipi. deferre. §. vltimio, eiusdem tituli. Iureconsultus dixisset, pecuniam auferri per fiscum ei, qui cum erat creditor debitoris fisci, in solutum pecuniam accepit, siue sciens, fiue ignorans acceperit, inquit statim in dicta lege. sed reuocata: Sed reuocata pecunia, in fideiussorem liberatum vtilis actio dabitur. Quo equidem loci, ac etiam in dicta lege, deferre, §. vltimo, ponderari, atque obseruari debebunt nonnulla, ad quae Interpretes nostri non ita animaduertunt; ac primum equidem ea, quae inferius adnotabuntur, dum eorum recenseatur sententia, qui rein solutum data, euicta, hactenus remanere primaeuam actionem, defendunt vbi de textu, in dicto §. vltimo agendum est, ac etiam de textu, in dicta lege, sed reuoca. Deinde, fateri Iureconsultum, liberatum fideiussorem, & nihilominus creditori aduersus eum vtilem concessisse actionem; vt inde remoueri debeat obstaculum illud, quod pro fideiussore adduci posset contra definitionem Senatus Hispalensis; videlicet extincta semel obligatione pet pecuniam in solutum receptam, aut per dationem in solutum, fideiussoris quoque obligationem extingui vt amplius ipse non teneatur, & nihilominus in fideiussorem liberatum vtilem actionem dandam, respondet ipse Iureconsultus: quemadmodum extincta primaeua obligatione per dationem etiam in solutum, & re postmodum euicta, dandam creditori vtilem actionem contra debitorem, respondit Iureconsultus, in d.l. eleganter; prout Communis intelligit, sed Recentiores reluctant. vt inferius dicetur; in quo haec iura maximam consonantiam habent, si eidem communi placito accedamus, fortassis haec ita, quod maxima videretur subesse ratio restituendi ipsi creditorem actionem iam extinctam, ne scilicet in damno remaneat; non autem ratione alia, quam Petrus Surdus, d. cons. 145. sub num. 34. considerauit;[sect. 67] aequitatis etenim tatio praedicta, id ipsum suadere videtur, vbi pro debito pecuniario bona immobilia, & sic species data fuissent, nec restringi potest ad casum illum, vt hunc excludat, quando debitor principalis soluendo non est, quia etiam militat aequitatis ratio, vt dixi. Quod si replices, quod quae ratio suasit, vt directa contra debitorem actio restitueretur, in d.l. deferre, §. vltimo, eadem euincere debuit, vt contra fideiussores directa quoque actio daretur, non vero vtilis: idque maxime, quod fideiussoris accessio sit & sequela principalis obligationis. Respondetur equidem, actionem semel extinctam non reuiuiscere, nisi expressim, vel rescripto Principum, vel authoritate prudentum contrarium statuatur; vt exemplum est in eod. §. vltimo, & in l. si cum quis, §. finali. ff. de furtis, l. quamuis, §. si mulier, ff. ad Velleianum cum traditis a Peralta, & Sarmiento, in l. Maeuius, 68. §. duobus, ff. de legat. 2. atque ideo non potuisse mero iure semel liberatum fideiussorem facto debitoris, iterum in pristinam obligationem, inuitum, & reluctantem adduci, vt in liberatione, quae ope exceptionis contingit, diserte statuit Iureconsultus, in l. vltima. ff. de pactis: quia tamen durum videbatur, reuocata pecunia, quae causam praebuerat liberationi, fideiussorem omnino non teneri; vtilem actionem, idest aequam, iura dederunt: aequitatis ratio inde nascitur nam creditores dum curant. vt diligentius fibi cautum sit, fideiussores accipiunt, vel pignoribus sibi prospiciunt, vt certum est, & in principio. Instit. de fideiussoribus, exprimitur, vnde prorsus esset iniquiquum, reuocata per fiscum a creditore prcu nia, debitoris fideiussorem liberari, & in manifestum periculum deducere debitum; quod non adeo in tuto est, si debitor principalis duntaxat in obligatione rermaneat, quam fi fideiussor quoque subsit, qui sustineat onus obligationis. Sane discrimen hoc inter directam & vtilem actionem, subtilem respicit iuris dispositionem, nam quoad effectum vtraque actio eiusdem potestatis est, & eandem habet virtutem, l. actio. ff. de negotiis gestis, quam exornant Forcatulus, in dialogo 63. Cuiac. obseruat. lib. 15. c. 11. Reuard. de authoritate prudentum, c. 3. & lib. 1. de praeiudiciis, cap. 15. Costan. quaest. iur. c. 10. Duaren. disput. libro primo, capite 11. Antonius Faber, coniecturar 4. cap. 7. Cuiacius autem, sub lib. 11. responsorum Papiniani, ad l. 20. ff. de iure fisci. aliter explicat, post sublatam scilicet priuato creditori pecuniam a fisco, solutionémque rescissam, restitui pristinam contra debitorem actionem, non directam, sed vtilem, ita vt par sit, eademque ratio contra debitorem, & fideiussorem differentiis explosis, & ambo vtili tantummodo actione constringantur, quia directam ipso iure solutio consumpserat, & extinxerat. Neque obstat textus, in dicta l. deferre §. vltimo, vbi quae restituitur contradebitorem actio, directa vocatur adeo aperte, adeo diserte, vt nullus dubitandi locus relinquatur: Nam respondet Cuiacius ipse, directam eo loci actionem appellari et comparationem eius actionis, quae in fideiussorem restituitur, quae non est principalis, sed accessoria, illa autem directa, idest principalis, quia datur in reum principalem, proinde directa actio non apponitur vtili, sed accessoriae actioni, siue fideiussoriae. Pro quo facit, quod directum & principale idem valent, sicut directo & principaliter promiscue accipiuntur, & eundem prorsus operantur effectum, l. vltima, ff. de legat. 3. §. vltime, Instit. quod cum eo, hactenus Cuiacius, qui subtiliter, ingeniose loquitur (vt vides) vere tamen Iureconsulti verba repugnant, qui adeo expressim dixit, actionem illam, quae contra debitorem restituitur, directam esse. Rursus obseruandum erit, in dicta l. sed reuocata, nullum fisci fauorem versari in eo, quod actio vtilis contra fideiussorem liberatum competat creditori, sicut etiam, quod directa restituatur contra debitorem ipsum: fiscus namque iam pecuniam creditori solutam, ab eo reuocauerat. Atque ita non in fisci, sed in creditoris eiusdem, a quo pecunia reuocata est, fauorem, actio directa restituitur contra debitorem, & vtilis datur contra fideiussorem, idque ob rationem superius assignatam, & quia restituta actione directa, & vtilis quoque restitui debuit, cum fideiussoris obligatio accessoria sit ad principalem, l. tertia, l. Vranius, ff. de fideiussoribus. Denique obseruandum est, articulum hunc actionis vtilis contra fideiussorem, & maxime debitore principali existente non soluendo, maiori ex parte omissum ab Interpretibus nostris, siue non ex professo discussum, sed per transitum dumtaxat dictum, datione in solutum a debitore facta, fideiussores liberari, etiam postmodum re euicta, sed vtrum ipsi per vtilem teneantur, & maxime quando debitor notorie soluendo non est, ex proposito non ex. plicant. Sic sane, Doctor Felicianus de Solis, Fabius de Anna Vincentius de Franchis, & alij supra commemorati pro Communi, authoritatem Glossarum & Specularis non expendunt, nec insistunt in articulo eodem vtilis actionis contra fideiussorem, & decisione textus, in dicta lege, sed reuocata, qui fortassis vtilem concessissent, si ita insisterent, cum lex ipsa eam concesserit generaliter: nec restringi debeant ad casum, quo genus solutum fuit pro genere, hoc est, pecunia pro pecunia; sicuti ex communi Interpretum sententia restringit Petrus Surdus, dicto cons. 145. sub numero 35. Si quidem ratio illa aequitatis, qua principaliter inititur, & ne in damno creditor remaneat, considerationis etiam superioris, accessoriam inquam esse obligationem fideiussoris; ita aequaliter militet in casu praesenti, quando scilicet pro genere in pecunia species soluta fuit, si debitor non soluendo existit. Ratio autem illa petri Surdi, quod quando species, vel quid aliud datur pro pecunia debita, (vt in casu ipso praesenti,) tunc contrahitur emptio, in emptione autem non tenetur quis ad dandum, sed tantummodo ad tradendum, secuta ergo traditione debitor liberatur, licet res tradita euincatur; Ratio inquam haec, qua Petrus idem Surdus principaliter contendit, fideiussores liberari, non concludit quoad aequitatem, & summam illam rationem, qua textus, in dicta l. sed reuocata, vtilem actionem concessit; quamuis vera sit, ne directa competat contra ipsos fideiussores. Nam si ad liberationem fideiussorum, siue liberatos eos per dationem in solutum a debitore factam, Surdus attendit principaliter (prout attendit expressim) adhuc Iureconsultus, qui agnouit, & specifice cauit, liberatum fideiussorem actionem vtilem concessit, ob rationem superius adductam: atque ita non contradicunt, liberatum fideiussorem, & nihilominus ex post factore euicta, aut reuocata pecunia, actionem vtilem contra eum concedi, quamuis in directa actione aliter dicendum esse, ratio eadem supra proposita suadere videatur. Atque ita id ipsum dicendum erit. quando species datur pro pecunia, si modo aequitas suggerat, vtilem dari contra fideiussorem, si debitor soluendo non sit, cum & si debitor ipse traditione liberetur, natiuitas vtilis actionis non impediatur contra fideiussorem, nam & extincta directa restituitur contra debitorem. in dicta lege deferre, §. vltimo, & contra fideiussorem liberatum vtilis, in dicta l. sed reuocata. Ex his equidem, aperta ratione (vt vides) ac[sect. 68] vel vno dumtaxat verbo satisfieri, atque responderi potest omnibus illis, quae ex numero 34. cum sequentibus, latius adduxi; & per Surdum ponderantur, dicto consilio 145. libro primo, & dicta decisione 266. cum eo effectu tendant dumtaxat, quoad per dationem in solutum primaeua actio extinguatur, etiam re postmodum, euicta; indeque & consequenter pignora, & fideiussores liberentur, nam & liberatum fideiussorem, obligationemque extinctam, agnouit Iurisconsultus, in d. l. deferre, §. vltimo, & in d.l. sed reuocata, & nihilominus contra eum concessit vtilem actionem, vt saepe dixi. Quod si replices, pecuniam pro[sect. 69] pecunia debita solutam in casu eorum iurium; respondebitur, id ipsum dicendum, & si species pro pecunia detur, cum re post modum euicta, eadem aequitatis ratio militer, iuxta ea quae superius dixi. Respondebitur etiam, prout inferius respondetur, numer. 72. & sub numer. 71. vbi etiam explicatur textus, in d.l. deferre, §. vltimo. Et hactenus de quinto fundamento pro decisione Senatus Hispalensis, & contra fideiussorem in articulo praefato. Sexto denique, & pro eadem parte fortiter[sect. 70] vrget quorundam Recentiorum (sed grauissimi equidem nominis Authorum) sententia, qui contra communes Doctorum traditiones non dubitarunt asserete, re in solutum data, euicta. veterem actionem creditori manere, sed nihilominus ei actionem vtilem ex empto competere. Et eisdem, in quibus versamur, terminis, loquuntur, quando scilicet pro genere in pecunia, idest pro debito pecuniario, species, idest praedium, vel fundus insolutum datur; nam in aliis tribus casibus, quando scilicet genus pro genere non in pecunia, aut genus pro specie, vel species pro genere datur: Bartolus etiam, & communiter omnes conueniunt, re in solutum data, euicta, primaeuam actionem manere; sicuti ex Petro Surdo, dicto consilio 145. ex numero 34. cum sequentibus, libro primo, & aliis iuris Interpretibus, annotaui supra, ex numero 44. cum sequentibus, & duntaxat dubitant quando datur species pro pecunia debita; tunc autem asserunt constanter, prmaeuam actionem non durare re euicta, sed traditione (ad instar venditionis) debitorem liberari, licet res tradita euincatur. Recentiores autem eo ipso casu a Communi dissentiunt, & veterem actionem adhuc creditori manere affirmant, vt statim dicetur. Quod si ita verum esse probetur, inde, & quasi in necessariam consequentiam inferri debebit, pignora, & fideiussores a nexu obligationis non liberati. Sicuti e contrario, ex sententia communi in ferebatur, quod primaeua actione extincta per dationem in solutum, pignora etiam, & fideiussores liberantur; nam si adhuc actio creditori manet, prout Recentiores ipsi contendunt, pignora quoque, & fideiussores tenentur, & Senatus Hispalensis deciso (quando decisio textus, in dicta l. sed reuocata, deficeret) in tuto maneret. Neu esset necesse ab aequitate illa in eo casu solutionis pecuniae pro pecunia, ad casum solutionis speciei pro pecunia, arguere ob eandem rationem. Quod itaque re in solutum data, euicta, vetus actio creditori manserit, & nihilominus ei actio vtilis exempto competat; tenuerunt Brissonius, in tractatu de solutionibus, pagina 228. latius Cabossius, libro secundo, disputationum, capit. 27. qui contrariae sententiae argumentis respondet. Eleganter Hugo Donellus, in dicta l. si praedium, ex numer. 3. folio mihi, 735. Vbi concludit, euicta re in solutum data. veterem actionem de debito manere. Sed quod ea tes non facit, quominus etiam creditori competat vtilis empti actio, vt est in d.l. eleganter, ff. de pignoratitia action. & ita creditor habebit duo remedia, ex quibus quod maluerit, eligere poterit, vtilem nempe empti actionem, quae pinguior censetur, & plenior, quam illa est, quippe quae detur in id, quod creditoris interest, praedium euictum non fuisse, l. si tibi, C. de euictionibus. quod saepe pretium excedit, vt est in l. prima, in principio, ff. de actionibus empti, in eo enim continetur, & quanto pluris res valuit, & praeterea, quae in rem emptam, vt melior fieret, erogata sunt, l. si controuersia, 9. l. cum successores, 23. C. euiction. vetus etiam, siue pristina actio non contemnenda, cum per eam consultum sit creditori, etiam contra fideiussores, vel tertios possessores rerum hypothecae nomine obligatarum, & ei praelatio temporis in tuto sit, vt probatur in l. mosch. ff. de iure fisci. Sed & vtilis est haec facultas agendi ex pristina obligatione, vt possit creditor statim, atque constiterit, rem sibi in solutum datam, alienam esse, vel pignori suppositam, etiam antequam res euincatur, contra debitorem agere; quod certe non posset, si solum vtilem empti actionem pro euictione haberet, non enim antequam res euincatur, agere posset. Itaque manere veterem actionem, etiam tunc necesse est, si nouatione non est sublata. Nullam enim hic solutionem esse conuenit; Atqui nec nouationem vllam hic interuenisse apparet; sicuti Donellus concludit, & ita explicat textum in d.l. praedium, & in d.l. libera, C. de sentent. & interlocut. omnium iudicum, & aperte praesentit, necessariam non esse cantionem illam, siue protestationem, quam Bartol. & caeteri requirebant, ne per dationem in solutum creditor videatur recedere a primaeua obligatione, & hypothecis, & fideiussoribus: nam cum etiam si id, non dicatur, ex ipsius in solutum natura, tacite actum videatur, ne pristina obligatio extinguatur, sed potius duret, necessaria non erit aliqua protestatio. Indeque & consequenter cessabunt rationes omnes illae, & fundamenta, quae pro fideiussore expenduntur supra, hoc eodem capit. ex numero 44. cum sequentibus. Prout infra, numero finali, respondetur eisdem: eandem quoque admisit sententiam contra communem, Antonius Faber ad titulum, C. de euictionibus, in additienibus ad definitionem vigesima, sub numero vigesimosexto folio mihi, 1080. quo loci late, explicat textum, in dicta lege, eleganter, ff. de pignoratitia actione, & constanter affirmat, falsum esse, finitam esse pignoris obligationem, siue recessum a pignoribus, hypothecis, & fideiussoribus, per dationem in solutum a debitore creditori factam. Falsum item, recessum esse a priori contractu per dominij impetrationem, uili sub ea veluti conditione, si dominij impetratio teneret, ne alioqui noceret creditori, quod plus iuris habere caeperit, vt latius ibi. Vbi etiam concludit, vtrumque simul stare posse, & verum esse, vt non sit finita obligatio, nec immutata causa pignoris, & vt vtilis actio ex empto competat creditori, vt in dicta leg. fi praedium, 4. C. de euictionibus. Et hactenus de Senatus Hispalensis egregia admodum definitione. Ego vero, qui in puncto, & stricta disputa[sect. 71]tione iuris, veriorem eam sententiam, & omnino tenendam arbitror, & Hug. Donelli, Antonij Fabri, & sequacium placitis libenter accedo: secundum quae in Senatu Neapolitano iudicatum testatur Afflictis, decisione octaua, vbi dici, quod re data in solutum, euicta, potest creditor redire ad pristinam actionem hypothecariam: Et Senatus Mantuanus aliquando dubitauit de sententia communi, vt testatur Surdus, decisione 266. in fine: Vt absolute & distincte magis, quam hactenus fuerat praesens altercatio, & articulus discutiatur, & explanetur sequentia (vt moris habeo) obseruanda, atque constituenda duxi. Inprimis, in actu practico, adeo receptam esse communem Interpretum sententiam, quod specie data in solutum pro; pecunia debita, euicta, agi non possit primaeua actione, sed quod illa extincta fuerit; item pignora, & fideiussores liberati per dationem in solutum; adeo receptam esse, vt vix ab ea, & distinctionibus illis communibus, de quibus supra, & per Surdum, dicto consilio 145. ex numero 34. libro primo, recedi posse videatur: Vere tamen, negari non posse, contrariam sententiam, re in solutum data, euicta, veterem actionem creditori manere, sed nihilominus ei actionem vtilem ex empto competere; veriorem esse, & iurium omnium decisioni magis consonam. Item contra fideiussorem, etiam in fortioribus terminis, quando scilicet per dationem in solutum liberatus est, esse casum expressum in dicta lege, sed reuocata, ff. de iure fisci, iuncto §. finali, legis praecedentis. Atque ita multo magis astrictus remanere debeat fideiussor ipse, quando pristina obligatio remansit, hoc est species pro pecunia debita data fuit in solutum, non pecunia pro pecunia, vt in casu ipso dicti, §. . finalis. Quod non videtur negasse, sed potius de sententia communi dubitasse Gaspar Rodericus, de annuis reditibus, labro secundo, quaestione decima nona, numero 44. Secundo constituo, dationem in solutum ab emptione distingui, habere tamen vicem emptionis, & ei quoad plurimos iuris effectus similem esse, l. 4. & l. finali, ff. quibus ex casis in possession. eatur, l. apud Celsum, §. si quis autem, ff. de doli exceptione, l. eleganter, in principio, ff. de pignoratitia actione, & expresse habetur, in dicta l. si praedium, C. de euictionibus, in illis verbis: Nam huiusmodi contractus vicem venditionis obtinet. Sic sane quod similis sit emptioni, & venditioni quo ad iuris effectus datio in solutum, tradidit Afflictis decisione octaua, numero quarto, & decisione 573. numero quinto. Antonius Gomezius, in l. 70. Tauri, numero primo, qui in materia retractus hanc similitudinem perpendit: Tiraquellus etiam, de retractu lignagier, §. 1. 8. numero primo: Pinellus, in l. 2. C. de rescindenda, prima parte, capite quarto, numero octauo, qui in remedio illius legis eandem similitudinem expendit: Lasarte, in tractatu de gabellis, capite septimo per totum, & in pacto de retrouendendo, Couarru. variarum libro tertio capite octauo numero quinto, & in gabella, Parladorius, libro primo, quotidianarum, capite tertio §. secundo numero trigesimo. Itaque quamuis similis sit, non tamen eadem est cum emptione, argumento textus, in l. quod Nerua, ff. depositi, & in l. mercis appellatione, ff. de verborum significatione, nec prorsus in omnibus ei aequiparatur, prout nonnullis exemplis adductis ostendit Caballinus, de euicti omnibus, §. quarto ex numero 39. Tiraquellus, de retractu lignagier, §. primo, glossa 14. Montaluus, in l. 13. verbo, Por otra heredad, titulo primo, libro tertio, fori. Lasarte, dicto capite septimo, numero quadragesimoseptimo, & quinquagesimosecundo, vbi recte constituit, dationem in solutum, neque emptionem esse, nec gabellam deberi, nisi in casu, quo non ex communi creditoris & debitoris consensu, sed eis in uitis, aut praeter eorum voluntatem res in solutum daretur: cum haec m agis solutio sit quam obligatio; & qui ita soluit potius velit negotium distrahere, quam contrahere, vt latius ibi exornat. Atque ita in dicta l. eleganter, & in dicta l. si praedium. Quia datio in solutum vera emptio non est, non propria, & directa actio ex empto, sed vtilis creditori conceditur, & propter fictionem breuis manus, quia censetur creditor pecuniam ibi debitam a debitore accep isse, & statim eidem illam pro re data in solutum numerasse. Et ita contractus emptionis, & venditionis non vere, sed ficte celebratus videtur, & nihilominus recte actio illa ex empto conceditur, nec enim solutio, quae nulla fuit, debitorem a veteri obligatione eximere debuit, & ideo in id, quod creditoris interest, rem euidiam non fuisse, agitur, vt per Afflictum, dict. decisione octauo, numero quarto. Caballinum, de euictionibus, §. quatro, numero 42. & erudite aduertit Hugo Donnellus, in dicta l. si praedium, C. de euictionibus. Prout numero praecedenti retuli eum: & in principio legis ipsius numero secundo, & tertio, vbi ingeniose obstruat, quod quamuis prima. facie videretur dicendum, non posse emptionem contractam videri, cum res in solutum datur creditori, quia nihil de emptione dicitur, sed aperte res in solutum datur, & qui dat in solutum creditori suo, id agit, vt negotium, & obligationem distrahat, non autem vt nouum contractum emptionis, & obligationem contrahar; nihilominus tamen recte euicta re in solutum data, creditori empti actionem vtilem competere, quia scilicet contrahitur quasi emptio, siue (vt inquit textus ille) , quia contrahitur id negotium, quod obtinet vicem emptionis, vt latius ibi exornat, dicens, debitoris primum propositum esse, vt vendat tem in solutum datam, quod non habeat pecuniam vnde soluat, idcirco vendit rem creditori, vt pretium inde debitum, cedat in eam pecuniam, quam debet, atque ita compensatione liberetur, & creditor quasi emptor diiudicetur. Prout etiam diiudicauit, & agnouit Iacobus Cuiacius, (qui tamen communi accessit distinctioni, nec in sententia Donelli remansit,) recitation. solemn. in libros Codicis, in dictam legem, si praedium, vbi in principio inquit, non tantum emptori dari actionem de euictione, sed etiam ei, qui pro pecunia credita, vel pro pretio certo, aut incerto rei venalis, rem aestimatam in solutum accepit, quia aestimatio similis est emptioni: & non tantum, qui emit numerato, est emptor, sed etiam qui emit: aestimatione, idest, data re aestimata pro pretio, re euicta, quasi emptor diiudicatur. Tertio constituo, dubium & altercationem Interpretum nostrorum versari, quando datur in solutum species pro genere, quod consistit in pecunia, & sic pro debito pecuniario, tunc etenim communis sententia affirmat, quod pristina actio non durat, sed potius extinguitur (vt saepe dixi) Recentiores vero contrarium statuunt, & veterem adhuc actionem creditori manere, sed nihilominus vtilem ei actionem ex empto competere; rectius equidem statuunt, vt ego arbitror, & in stricta iuris disputatione verius, asseueraui supra) . Et quid intersit, hac, an illa creditor experiatur; ex Hugo Donello proposui sub numero 70. cuius traditiones ibidem adduxi, quas nunc etiam sequor; sed ideo iterum non repeto, quod ibidem ipsae videri poterunt. Si vero genus non consistit in pecunia, quod tunc debitor, conueniatur pristina actione, vnanimiter tradunt Antiquiores, & Neotherici, per text. in l. qui concubinam, §. si haeres, ff. de legatis tertio. Et id ipsum statuunt, quando datur species pro specie, aut genus pro specie, vt tunc scilicet: pristina quoque actio duret. Quando etiam soluitur genus pro genere, vt pecunia pro pecunia, quod & si non sit promissa euictio, agatur primitiua actione, siue ab initio pecunia facta non fuerit accipientis, siue desinat ex post facto esse apud eum, & siue id contingat ex defectu dominij, siue per hypothecariam, per text. in dict. l. deferre, §. finali, & sequent. ff. de iure fisci. Vnanimiter etiam tradiderunt Antiqui, sicuti ex communi sententia obseruauit Petrus Surdus, in consil. 145. sub numero 34. libro primo, quam Recentiores, qui eo in casu non insistunt, sed duntaxat, quando species datur in solutum pro pecunia debita, . vt dixi. Ego veto insistendum duxi, & etiam animaduertendum, quod cum pecunia soluta reuocatur, verum est agi actione primitiua, ilia tamen ex aequitate restituitur; sic enim in dict. §. finali, scribitur, quod extinctam actionem Principes restituerunt. Idcirco Communis dicere non potuit simpliciter, primitiua actione agi, sed dicere debuit, restituta scilicet; restituitur namque directa contra principalem, & vtilis contra fideiussorem, vt in, eodem §. final. & in dict. l. sed reuocata 20. dicitur specifice. Recentiores etiam dum dicunt, eandem actionem adhuc creditori manere, loquuntur (vt dixi) quando species datur in solutum pro pecunia; nam cum datur pecunia, si illa ex post facto desinat esse apud accipientem; vere eadem non manet (manere namque, & esse restituram, stare simul non possunt) sed restituitur, quamuis extincta fuisset propter qualitatem generis soluti pecuniae scilicet: concluditur ergo, recepta opinione Hugo Donelli, Antonij Fabri, & sequacium, eandem adhuc, & pristinam actionem durare; non obstare text. in dicta leg. deferre, §. finali,. & in dicta l. sed reuocata. Quia loquitur, cum genus soluitur pro genere, pecunia scilicet, pro pecunia; quo casu eadem durat, idest, eadem agitur, restitura tamen, vt ibidem exprimitur; ipsi vero loquuntur quando species soluitur pro pecunia. Quarto constituo, reuera pro Recentiotum sententia contra Communem, negari non posse, quin fortissime vrgeant iura quamplurima, quae congrue restringi non possunt, prout Communis ipsa contendit, cum generaliter adeo, & indistincte loquatur, vt omnes casus distinctionis communis comprehendant, & etiam praesentem includant, quando scilicet species datur pro genere in pecunia, id est, pro debito pecuniario, nam adhuc pristinam actionem durare. tam in decisione, quam in ratione, velut manifeste concludunt: textus scilicet, in l. qui res, ff. de solationibus. Vbi euicta re soluta, agi potest primaeua actione, quia talis solutio non liberat, nisi ex euentu, scilicet casu, quo res remaneat apud recipientem. Et idem probat textus, in l. si rem, ff. de solutionibus. Vbi res, quae in solutum datur, si non efficiatur perfecte creditoris, non liberatur debitor, & in l. si quis aliam, eodem titulo, vbi etiam remanet pristina obligatio, euicta re data in solutum, & in l. Titius, ff. de iure fisci, & in leg. qui concubinam, §. si haeres, ff. de legatis tertio, vbi legatarius serui, generali nomine, potest agere ex testamento contra haeredem, ad tradendum seruum, quando seruus semel traditus, fuit euictus, quia (vt ibi dicitur) non videtur datus is, quem legatarius habere non potest. Et per illum textum dixit Albanus in consilio 2. numero 12. Quod si res data in solutum, sit euicta, non liberatur debitor, sed perinde est, ac si res data non esset. Itaque eorum omnium iurium ratio id principaliter euincit, vt pristinam actionem conseruet, quod res data in solutum efficiatur perfecte creditoris, aut perfecte remaneat penes eum, vel non. Deinde faciunt etiam velut concludenter iura nonnulla, quae in additionibus ad dictam definitionem 20. C. de euictionibus, folio 1080. Antonius Faber ponderauit. vt etiam contra communem constanter probaret, per dationem in solutum finitam esse pignoris obligationem, siue recessum a priore contractu, aut pristina obligatione, & actione, textus inquam, in l. penultima, §. primo, in. fine, ff. de exception. rei iudi. l. debitor, 59. ff. ad Trebellianum l. grege, 13. §. etiam, ff. de pignoribus, l. cum quis, 38. §. vltimo, ff. de solutionibus, l. si rem. 9. §. omnis, ff. de pignor. actione, l. libera, 8. C. de sent. & inter lo. omni indic. Quinto constituo, communem interpretum sententiam omni iure destitutam, nec aliquo iure probari, quod per dationem in solutum speciei pro pecunia, pristina adhuc actio non maneat creditori: nam in primis animaduertendum erit, decepisse Interpretes nostros, quod scriptum est in dicta l. eleganter, 24. ff. de pignoratitia actione, quasi eius loci sensus sit, quotieiscunque dominium rei obligatae acquiritur creditori, finiri obligationem pignoris, & a priore contractu adeo recessum esse, vt pristina actione exerceri nunquam possit. Quod tamen non ita est: sic enim scriptum legimus in dict. l. eleganter, videtur finita esse pignoris obligatio, & recessum a contractu; quod longe aliud est, Vidertur quidem vtrumque ita esse, sed neutrum ita est, quia dominij acquisitio postmodum reuocata, non mutat causam pignoris. vt diserte scriptum est in d.l. si praedium, 4. C. hoc titulo, d.l. penultima, §. 1. in fine, ff. de exceptione rei iudic. l. libera, 8. C. de senten. & interloc. omnium iudicum, nec pugnat quod sequitur, accommodandam esse hoc casu vtilem, ex empto actionem. Nihil enim vetat, vtrumque verum esse, & quod volumus non finiri obligationem pignoris, & quod ait, actionem ex empto vtilem accommodari. Nam & vtrumque ita scriptum est in d.l. si praedium, 4. C. de euictionibus. Sic sane ad illum textum respondet Antonius Faber, vbi supra, & latius ostendit, in contrarium illum non vrgere. Adiicit etiam, quod totus ille locus sibi videtur esse Triboniani potius quam Vlpiani, & quod ideo ita ineleganter & inconcinne exaratus est: & singula eius verba prosequitur, & declarat, vt velut concludenter ostendat, falsum esse, pristinam actionem sublatam prout latius ibi videri poterit, longa namque serie prosequitur. Praeterea, pro communi nihil probat textus, in d. l. si praedium, 4. c. de euictionibus. Quoniam verum est, re data in solutum euicta, vtilem actionem ex empto competere, quasi contracta emptione: & actionem veterem adhuc creditori durare, quasi res pro re, vel pecunia soluta non facta accipientis, non sustulerit pristinam obligationem & actionem. Quomodo posse explicari textum illum, profitetur Cuiacius ibidem in principio, & constanter defendunt Donellus ibi, & Antonius Faber, vt supra. Cabotius, lib. 2. d.c. 27. Denique, textus in d.l. libera. 8. C. de sentent. & inter lo. omnium iudicum, male restringitur per Communem, & per Surdum, d. cons. 145. n. 34. lib. 1. Cuiacium, lib 19. obseruationum, cap. 38. vt intelligi debeat, quod ibi non res pro pecunia, sed species pro specie data fuit: quoniam id non apparet ex illo textu, sed potius colligitur contrarium ex illis verbis, vel ob debitum reddendum. Quae magis ad quantitatem pecuniae referendam videntur. Item, & mentio dationis in solutum, quae vt proprie verificari possit, necessarium est, vt pro pecuniae numeratae debito fiat, alioquin magis permutatio quaedam censebitur; quod iidem, sententiae communis sectatores probarunt, & agnouerunt Surdus d. coos 145. sub n. 34. Steph. Gratianus, discept. forens. c. 3. ex n. 14. cum sequent probatur etiam in l. manifesti, C. de solutionibus, & in l. in rebus, C. de rerum permutation. Remanet ergo, textum; in d.l. libera, de re data in solutum pro pecunia debita, intelligendum esse; & nihilominus pristinam actionem conseruare, rei euictione secuta; quoniam pristina actio non impeditur, quamuis propter similitudinem emptionis, quam habet datio in solutum, vtili empti actione agi possit, vt superius dixi. Indéque, vt pignora, hypothecae, & fideiussores remaneant, nec liberentur a nexu obligationis, aliqua protestatio necessaria non sit, vt supra dixi; quamuis Bart. & Communis aliter consuluerit. Sexto constituo, non contemnenda, sed potius notanda ea quae pro explicatione text. in d.l. sed reuocata, & in l. praecedenti, quae incipit, deferre, §. vltimo, ff. de iure fisci, adnotaui supra. sub num. 66. & 67. item facilius restitui directam contra debitorem ipsum in d. §. finali, vt pote princi aliter obligatum, quam contra fideiussorem, semel liberatum; & ideo vtilem tantum aduersus eum competere, vt exprimit textus, in d.l. sed reuocata. Et quare vtilis restituatur, cum obligatio extincta iam fuisset, sub d.n. 66. & 67. explanaui. Septimo & vltimo constituo, iuxta superiores obseruationes manifeste deduci quam vere Senatus Hispalensis in casu proposito, & dicta causa Ducis de Osuna articulum definierit. Et ita tenen[sect. 72]do, fundamenta illa omnia, quae pro fideiussore expendi possunt, atque expenduntur supra, prima eiusdem Senatus definitione, ex numero 44. vsque ad numerum 61. vel vno solum verbo dilui, & subuerti, procedunt namque, supposito pro vero, quod re in solutum data, euicta, primaeua actio adhuc non maneat creditori, sed potius quod extincta fuerit; indeque & consequenter fideiussores a nexu obligationis liberantur, pignora etiam, & hypothecae; cum autem in puncto iuris contrarium verius defendatur, primam scilicet, siue veterem actionem creditori manere, nec extingui per dationem in solutum, consequens equidem erit, ex dationis in solutum natura, absque vlia protestatione, pignora, & fideiussores quoque manere; antecedenti namque illo destructo, destruitur etiam & consequens, quod ex ipso inferri dicebant Doctores, vt de se patet manifeste. Rursus, quando sine veritatis praeiudicio concederetur, liberatos fideiussores (quod nullo pacto dici potest) adhuc contra ipsos agi posse, euincit expresse ratio & decisio dict. l. sed reuocata: quae in fideiussorem, etiam liberatum, vtilem actionem concedit; prout latius expendi supra, sub num. 68. vbi vide: & de his hactenus, quae sunt notanda, & singularia, quia ingenti studio, & consideratione sic digesta, & resoluta, nec alibi ita elaborata, nec explicata. # 60 CAPVT LX. Ex eadem cap. praecedentis materia, & tractatu, & clausula illa, rebus sic stantibus (quae in omni dispositione subintelligitur) atque ex ea infertur ad casum practicum, & assidue contingentem, & in Regio Hispalensi Senatu nunc definitum, sed & specifice, dilucide explicatum; vtrum scilicet alimenta in certo termino, puta quatuor annorum, & incerta quantitate praestandi obligatio & promissio a socero, dum filia nuptui tradebatur facta, & annis illis nondum elapsis, filia ipsa defuncta, per eius obitum extincta dicatur? an potius annorum sequentium alimenta, aut eorum aestimationem petendi ius, ad filium haeredem, patremque, eius nomine, transmissum de iure dicatur? Quod in effectu est dicere, vtrum alimenta finiantur cum morte filiae, cuius occasione, & matrimonij ab ea contracti, vel contrahendi, fuerunt promissa, & praestanda a socero certo tempore, an vero transeant ad filios haeredes ipsius. Rursus, alimenta relicta, siue promissa alicui domo, in qua praestanda sunt, non de signata; in cuius domo debeantur, haeredis scilicet, aut promittentis an legatarij, vel alendi? atque ita in simplici alimentorum promissione, vtrum alimentarius possit ea petere extra domum? Denique, alimenta in domo promittens aut dispositione alterius debens, qui regulariter non tenetur extra domum ea praestare, quibus in casibus extra domum quoque praestare, obnoxius esse debeat. Vide etiam ad finem huiusce cap. nonnulla, post ipsum peractum scripta, quae ad explicationem casus alterius, in Regio Granatensi Senatu occurrentis, adduntur, atque adnotantur. SVMMARIVM. -  1 Quaestionis cuiusdam, admodum practicae, atque in Regio Hispalensi Senatu definitae, thesis, & species proponitur, & de veritate eius per totum caput inquiritur. -  2 Alimenta promissa, seu relicta alicui cum certa temporis determinatione, finiuntur, si alimentarius interim decedat, nec reliqui temporis eius haeredibus debentur: & vide infra, numero 39. -  3 Alimenta habent de sui natura determinationem ex illius persona, cui debentur; ideo relictum etiam temporale habet tacitam conditionem, dummodo viuat tanto tempore legatarius. -  4 Alimentorum legatum dicitur annuum, ideo pro primo anno est purum, & pro sequentibus conditionale. -  5 Alimenta regulariter finiuntur cum morte eius, cuius fauore promissio, aut obligatio eorum facta est. -  6 Alimenta in persona vnius aliud sunt, quam in persona alterius, & sunt mere personalia. -  7 Contemplatione certae personae facta promissio, vel legatum relictum, ipsi personae cohaeret, & consequenter persona extincta, dicitur quoque extingui. -  8 Alimenta promissa a socero simpliciter filiae, & genero, dum collocat filiam in matrimonium, an censeantur promissa perpetuo, hoc est, durante vita vtriusque, infra num. 44. & 45. -  9 Alimenta relicta propter filij vtilitatem his, qui cum eo commorati fuissent, cessant mortuo filio. Vbi & de materia l. illis libertis, 83. ff. de condition. & demonstrationib. & infra, n. 56. & 57. vbi latius. -  10 Alimenta simpliciter promissa, aut relicta, praestanda esse in domo grauati, vel obligati, ex sententia quorundam, contra vero ex veriori, & communiori sententia. de qua infra, n. 22. vbi late. -  11 Testator, si plures habens domos, simpliciter legauit domum, & dubitetur de qua senserit, praesumendum est, legasse domum ordinariam habitationis. -  12 Testator, vbi aliquid mandat fieri in foro, intelligitur de foro illius Ciuitatis, in qua habitat. -  13 Testator si legauit Ecclesia suae parochiali, & duas habeat parochiales, praesumitur legasse illi, in quae magis ordinarie conuersabatur. -  14 Testator, si iubeat aliquem domi suae ali, de domo haeredis loqui intelligitur, non de modo propria testatoris. -  15 Debitor, qui caeperit in vno loco soluere, ibi debet conueniri. -  16 Haeres qui in vno loco soluit vnum legatum, cogitur reliqua eo ipso in loco persoluere. -  17 Alimenta per patrem promissa in certa quaentitate, & pro certo tempore, dum filia nuptui tradebatur, non finiri mortua filia, in casu, in initio huius cap. proposito, & per totum discusso, sed in filium haeredem filiae transire. Et absque onere commorandi in domo aui ipsius. -  18 Vbi singulariter expenditur textus, in l. & in l. cum alimenta, 22. §. primo ff. de alimentis. & cibariis legatis. -  19 Causa, quae legatarij, aut eius, cui alimenta praestanda sunt commodum, & fauorem, respicit, non restringit legatum, vel promissionem. -  20 Alimenta, quando expresse promittuntur in domo fauor, & commoditas ea promittentis, censetur in consideratione habita, vt promissor extra domum ad nihilum voluerit obligari. -  21 Secus vero, cum alimenta simpliciter promittuntur, quia tunc promissio ad fauorem alimentarij facta censetur. -  22 Alimenta simpliciter promissa, domo scilicet, in qua praestanda sint, non designata, praestanda esse extra domum. Atque ita in simplici alimentorum promissione, non esse obligatum alimentarium sumere alimenta in domo obligati, sed posse ea consequi, & habere extra domum. Idque ex veriori Interpretum sententia, contra relatos supra, n. 10. -  23 Quibus concludens, & verum responsum praebetur. -  24 Pater filiam nuptam cogitur alere in domo mariti. -  25 Ludouici Molinae locus explicatur. -  26 Alimento praestare grauatus, vel obligatus, quibus in casibus ipsa non in domo propria, sed alibi pro alimentarij commodo praestare debeat, & num. seq. -  27 Alimenta peti non posse extra domum, quando relicta sunt cum onere habitandi, vel in domo propria promissa. -  28 Alimentarius, qui non est moratus in domo, non potest alimenta praeteriti temporis petere, quando relicta fuerunt cum onere morandi. -  29 Alimenta extra domum peti posse generaliter, absque onere commorandi cum grauato, vel obligato, quotiescunque iusta causa subest non commorandi cum eo. -  30 Alimenta extra domum, in qua habitare tenetur, sub eo praetextu, petens, quod in ea pacifice non possit morari, quid probare teneatur. -  31 Alimenta extra domum, in qua habitare tenetur, petens, vt dignoscatur, an obtinere debeat, nec ne, quatuor casus principales distinguendos esse, prout hic adnotatur, & Castrensis, cons. 167. lib. 1. expenditur. -  32 Ioannis Oroscij pro decisione Senatus Hispalensis locus velut expressus, & Pinsiani Praetorij, decisio ponderatur. -  33 Dispositio omnis intelligitur semper rebus sic stantibus, & in eodem statu manentibus. -  34 Alimentorum legatum relictum vxori per annum luctus, expirat, cum primum vxor ad secundas conuolauerit nuptias. -  35 Qualitas nominis determinans verbum, a quo dispositio sumit effectu, restringit, & limitat dispositionem. -  36 Alimenta si fuerint aestimata pro certo tempore & postea alimentarius plus, vel minus vixerit, fit deductio, vel augmentum ex post facto, inspecto tempore, quo alimentarius vixerit. -  37 Ad factum obligatus, liberatur soluendo interesse, si factum praestare non potest. -  38 Adimpleuisse de iure videtur is, per quem non stat quominus impleatur. -  39 Lex, si cum praefinitione, 20. ff. quando dies legati cedat, explicatur, & vide supra, numero. 2. -  40 Legatum intra annos, puta quinque praestandum, ratam videlicet quolibet anno, vnum dicitur, & etiamsi legatarius interim moriatur, ad ipsius haeredes transmittitur. -  41 Et multum quidem interest, an annuatim legatum relictum fuerit, an vero libere & simpliciter, eius tamen solutio ad commodum haeredis distribuatur intra aliquod tempus. -  42 Copula requirit concursum omnium copulatorum. -  43 Et vbi plura requiruntur, contractus perficitur ex vltimo. -  44 Alimenta filiae, & genero, si socer promittat, promissio debet intelligi pro vita vtriusque, & vide supra, n. 8. & infra, n. 55. -  45 Obligationes omnes, tam actiuae, quam passiuae, in haeredes, & contra haeredes transeunt. -  46 Etiam obligationes facti. -  47 Et cum eadem qualitate actiua, vel passiua, quae erat apud defunctum. -  48 Dos vt promittatur, vel constituatur, a communiter accidentibus, plures causae concurrere solent, fauor scilicet filiae, cui datur, vt maritetur, & etiam vt alatur; cum dos sit loco alimentorum. -  49 Et maritus onera matrimonij facilius sustinere possit: faciliusque ad matrimonium contrahendum alliciatur, & ne vxor, velut indotata, a marito contemnatur. -  50 Rationes plures, vel causae, quando concurrunt in dispositione, vna cessante, non cessat dispositio. -  51 Causa cessante, non cessat effectus, iam consummatus. -  52 Vel vbi ius esset iam alicui quaesitum ex causae existentiae. -  53 Nec enim debent ex casu quolibet superueniente, reuocari illa, qua iam perfecta, absolute, & consummata fuere. -  54 Legatum factum contemplatione personae extinguitur, persona ipsa extincta ante eius acceptationem, & acquisitionem; non postmodum. -  55 Alimenta promissa a socero simpliciter filiae, & genero, quo tempore durent; & supra num. 8. & 44. -  56 Constitutio mixta, si deficiat per mortem, vel per casum, non extinguit legatum alimentorum, speciali eorum fauore. Quod exornatur, & explicatur l. prima, C. de legatis. -  57 Extinguit tamen, quando est apposita in fauorem eorum, cum quibus erat morandum. -  58 Dos respectu vxoris continet titulum lucratiuum, respectu vero mariti titulum onerosum. -  59 Explicatur, l. Seio, ff. de annuis legatis, & vide supra, nu. 9. -  60 Voluntas tacita, quae ex actu colligitur, non extenditur vltra quam ex actu de necessitate inferatur: -  61 Soluens partem debiti, non cogitur alteram partem soluere. -  62 Immunis soluens semel, non sibi praeiudicat, vt teneatur in futurum soluere. -  63 Successor beneficij recipiendo pensionem vnius anni, non censetur ratificare locationem annorum sequentium. -  64 Ferias, qui in vno actu non seruat, non sibi praeiudicat in reliquis. -  65 Consentiens in vno actu iudicij, non censetur consentire in reliquis. -  66 L. si fideicommissum, §. fin. ff. de iudiciis, quomodo procedat. -  67 Haeres alimenta praestat in loco sui domicilij, non vbi alimentarius degit. -  68 Debitor non tenetur debitum ferre ad domum creditoris, qui sit diuer si domicilij. -  69 Debitor tenetur debitum ferre ad domum: creditoris, qui eiusdem sit fori. PRo dilucida, atque distincta huiusce cap. explicatione obseruandum, & constituendum erit primo loco, ex eisdem regulis, & doctrinis cap. praecedenti adductis, & longa serie explicatis, & maxime ex assumpto illo generali, quod dispositio quaelibet intelligitur rebus sic stantibus, & secundum praesentem statum. Item, quod ex alio, siue futuro statu, retumve, aut personarum mutatione, varietur, siue mutetur, diuersimodeque accipiatur; inferi quoque ad casum alium practi[sect. 1]cum, qui diebus praeteritis in Regio Hispalensi Senatu modica contentione, & contradictione controuertebatur, & saepe in actu practico occurrere potest, neque ita specifice reperietur alibi explicatus. Nam cum Ioannes Gallardus a Cespedes, certam dotis quantitatem in valore ducator. millium 18. D. Petro Ludouico de Tapia, cum filia eius nupturo, assignasset & promisisset, pro parte solutionis dotis ipsius in praedicta quantitate promissae, inter alia se obligauit in vna ex clausulis, & capitulationibus matrimonialibus, alimenta in valore quatuor millium ducatorum, pro tempore quatuor annorum praestiturum, mille scilicet anno quolibet. Postmodum autem matrimonio contracto, & filia intra primum annum defuncta (quae & filium quemdam masculum reliquit) in dubium excitabantur nonnulla: sea de eo principaliter lis, & controuersia mota fuerat; vttrum scilicet alimenta in termino quatuor annorum, & in quantitate quatuor millium ducatorum pro rata, & pro alimentis praestandi obligatio, &, promissio a socero, dum filia nuptui tradebatur, ficta, & annis illis nondum elapsis, filia ipsi defuncta, per eius obitum extincta dicatur, an potius annorum sequentium alimenta, aut eorum aestimationem petendi ius, ad filium haeredem, patremque eius nomine trasmissum dicatur: quod in, effectu est dicere, vtrum alimenta finiantur cum morte filiae; cuius occasione: & matrimonij ab ea contracti, vel contrahendi, fuerint promissa, & a socero praestanda certo tempore; an vero transeant ad filios haeredes filiae ipsius; clausula autem matrimonialis, super qua lis praesens, sic se habet: Item, quatro mil ducados, en que de conformidad de ambas partes se estiman, y corsideran quatro anos, que los dichos quadan obligados debaexo de la mancomunidad que tienen fecha, de dar de comer, y casa a los dichos don Pedro Luys de Tapuia, y dona Beatriz de Cespedes, su esposa, y sus criados, lo quatro anos har de comencar a correr desde el dia que se desposaren: y aunque los dichos alimentos de comida, y casa importen mas cantidad, se moderan y tassan en, los dichos quatro mil ducados. Prima autem facie in fauorem dicti soceri, vt vel alimenta praestandi obligatio, & promissio finiatur cum morte dictae filiae, cuius, & matrimonij ab ea contrahendi causa praestanda erant; vel saltem non aliunde, quam in domo propria praestare teneatur socer ipse, etiam filia defuncta; sequentia, magis adstringere videbantur fundamenta. Ac primum quidem quoniam alimenta promissa, seu relicta[sect. 2] alicui cum certa temporis determinatione, puta ad quatuor, vel quinque annos, aut aliud tempus, finiuntur, si alimentarius interim decedat, nec reliqui temporis, haeredibus eius debentur, vt est textus singularis, in l. si cum praefinitione, 20. ff. quando dies legati cedat, quem Bartolus ibi, dicit singularem: Iason in l. Stichum, §. stipulatio, n. 4. ff. de verborum oblig. Caualcanus de vsufructu mulieri relicto, n. 137. in fine, Stephanus Gratianus, discept. lib. 1. cap 104. Gratus, in cons. 81. n. 21. cum duobus sequentibus, & in cons. 82. n. 5. & in cons. 150. n. 153. & sequent. lib. 4. Zucardus, in cons. 58. n. 8. Socinus iunior, in cons. 160. n. 4. & sequent lib. 1. Bertazolus, in cons. 83. n. 67. Caesar Barzius, decis. Bononiae, 79. num. 18. & decis. 80. n 13. Petrus Surdus, in commentariis de alimentis, tit. 5. quaest. prima, n. 3. qui reddit ratio[sect. 3]nem, quia alimenta habent de sui natura determinationem ex illius persona, cui debentur; ideo relictum etiam temporale habet tacitam conditionem, dummodo viuat tanto tempore legatarius, & omnis dispositio intelligitur, rebus sic stantibus, cap. 2. de renuntiatione, cum vulgatis adductis, capit. praecedenti. Et legatum alimentorum dicitur annu[sect. 4]um, ideo pro primo anno est purum, sed pro sequentibus est conditionale, scilicet si is vixerit, cui fuit relictum, & sic eo mortuo ad haeredes eius non transeat, l. in singulos, l. cum in annos legatum, ff. de annuis legatis, l. si Stichum, §. stipulatio, ff. de verborum obligationibus. Decius, Natta, Bursatus, & Simon de Praetis, cum quibus Caesar Barzius, dicta decis. Bononiae, 79. n. 1. & 2. & dicta decis 80. n. 13. nihil mirum ergo, quod contendatur in praesenti, finiri morte promissionem alimentorum, non obstante praefinirione temporis quatuor annorum, prout etiam contendit, & fundat Stephanus Gratianus, discept. forens. lib. 1. cap 104. ex n. 36. Praeterea, & sundo facit, quoniam in casu proposito socer ipse ratione matrimonij contrahendi, & principaliter fauore filiae, quam nupti tradebat, se obligauit ad praefata quatuor annorum alimenta, quae etiam in fauorem filiae eiusdem aestimata fuerunt ad rationem mille ducatorum singulis annis, & idcirco ea obligatio praestandi alimenta, extincta censeri morte illius debet alimenta namque regulariter finiuntur morte ius, cuius fauore pro[sect. 5]missio, aut obligatio eorum facta est, & sic ex parte eius, cui debentur, non transeunt ad haeredes, l. cum ij, §. modus, ff. de transactionibus, l. finali §. Dominus, ff. de vsufructu, l. Firmio, in fine, ff. quando dies legati cedat. Thuscus, tom. 1. lit. A conclus. 160. & ex multis Authoribus comprobat Stephanus Gratianus, disceptation. lib. 1. cap. 104. Petrus Surdus de alimentis,[sect. 6] tit. 5. b. 1. n. 1. & 2. & n. 12. vbi inquit, d.n. 2. quod alimenta in persona vnius aliud sunt. quam in persona alterius. Et sunt, mere personalia, ideo transire non possunt ad haeredes. Et vltra eum Caesar Barzius, decis. 79. fere per totam, & dicta decis. 80. n. 1. & sequent. Antonius Corduba de Lara, in l. si quis a liberis, §. idem rescripsit, num. 76. & §. non tantum, num. 63. & sequent. Et accedit, quod contemplatione certae personae facta promissio vel legatum relictum, ipsi personae cohaeret, & consequenter, ea persona extincta, dicitur quoque extingui: Abbas, in cap. 3. in fine, & Imola, num. 19. de testamentis. Ruinus, in cons. 75. n. 8. lib. 2. Menoch. lib. 4. praesumption. 12. ex n. 15. & in cons. 84. n. 15. & in cons. 84. n. 15. lib. 1. Simon de Praetis, de interpretation. vlimar. voluntat. lib. 4. interpretat. 3. dubitat. 3. solut. 7. n. 12. fol. 476. sed in casu isto videtur, dictum Ioannem Gallardum de Cespedes promissionem hanc, & obligationem alimentorum fecisse filiae contemplatione tantum, ex quo de nuptiis eius tractauit, & idcirco alimenta in haeredes filiae tranfire non debuisse. Tertio illud vrgebat, quod videretur cessasse, extinctamque fuisse causam, ob quam socer ipse voluerit, praefinito tempore alimenta illa praestare, matrimonij scilicet, & onerum eiusdem, quae maritus tenetur subire de iure cerrum, & vulgatum est, quae cum cessauerit, stante filiae morte, quae omnia dissoluit, §. deinceps, in authen. de nuptiis, cum aliis, de quibus per Corneum, in cons. 103. num. 18. lib. 2. & in cons. 249. sub n. 9. lib. 3. per consequens & cessasse, resolutumque fuisse dictam obligationem, ad tex. in cap. cum cessante, de appellat. & in l. adigere, §. quamuis, ff. de iure patronatus, cum aliis, de quibus & per Tiraquellum in tractatu, de cessante causa, ex n. 11. cum infinitis seq. & ira fere in terminis arguit Decius in cons. 177. Iason. in cons. 149. col. 1, lib. 4. Menoch. in cons. 29. sub n. 24. vesque ad n. 29. lib. 1. Facit etiam Antonius Corduba de Lara, in d. §. non tantum, ex num 62. cum tribus sequen. vbi in eo[sect. 8] dubio, an alimenta a socero promissa simpliciter filiae, & genero, dum collocat filiam in matrimonium, censeantur promissa, & debeant praestari perpetuo hoc est, durante, vita vtriusque, concludit durare, dum matrimonium durat, vt constat ibidem, num. 63. in illis verbis: Fit enim in proposito donatio, causa, & contemplatione matrimonij propterea non est verisimile, vt de vnico actu donator senserit: sed simpliciter promittentis alimenta intentionem, esse vt praestarentur, donec matrimonium constaret. Argumen l. cum quidam, ff. de annuis legatis, & numero 64. ibi: mihi autem superior sententia vera semper visa est, vt pater filiae & genero alimenta promittens simpliciter, censeatur promittere, dum matrimonium constiterit. Et per Surdum, de alimentis. tit. 5. q. 1. n. 14. dissoluto ergo matrimonio, alimenta praestandi obligatio non manebit. Quarto deinde considerabatur pro hac parte[sect. 9] textus, in l. illi; libertis, 83. ff. de condit. & demonstrat. vbi si alimenta relinquantur propter filij vtilitatem his, qui cum eo commorati fuissent, mortuo filio cessat legatum alimentorum, quia cessat causa finalis, propter quam motus fuit testator ad faciendum tale legatum alimentorum. Quem textum expendunt quamplurimi Authores commemorati per Laram, in dicta l. si quis: a liberi:, §. si quis ex his, num 199. & 200. Benintendum decis. &98. n. 2. & sequent. Leand. Galganetum, de conditionibus & demonstrationibus, prima parte cap 14. n. 7. & 8. & capit 15. ex n. 8. vsque ad, numer, 14. Signorolum, in l. prima, C. de legatis, n. 4. in fine, qui est videndus ex num. 1. vsque ad num. 8. vbi num. 4. addit textum difficiliorem, in l. Seio, ff. de annuis legatis, vbi testator quidam habens tres filios, quos haeredes instituit legauit cuidam Gaio annuos senos aureos, si Gaius negotiis liberorum praefuisset, sicuti antea praefuerat paternis, praefuit aliquanto rebus liberorum & accepit senos aureos annuos: denique mortui sunt duo ex filiis, qui instituerunt quosdam extraneos haeredes, & sic Gaius rebus vnius filij dumtaxat, ex tunc praefuit, decurso autem anno, cum peteret senos aureos, Iureconsultus respondit, quod. non deberentur integri, quia cum sint duo mortui quorum negotiis praeesse debuerat, & amplius non praesit nisi negotiis vnius, ratione autem viuentium partem dumtaxat. Ex quo colligitur, quod si essent omnes filij mortui, legatum esset penitus extinctu, ex quo pro parre extinguitur, quia pro parte filij fuerant defuncti. Ex quo igitur in casu praesenti filia vnica duntaxat, quae nupsit, decessit, videretur dicendum, quod alimenta suerint extincta omnino, ex d.l. Seio. Atque etiam ideo quam propter ipsius filiae vtilitatem assignata fuere, quasi promissio respiceret personam generi, vt habitaturum, & commoraturum propter matrimonium cum dicta eius vxore defuncta idque iuxta decisionem dict. l. illis libertis, 83. Ex qua videtur cessasse obligationem praedictam alimenta amplius praestandi. Idque maxime, iuxta, ea, quae adduxit Menochius, lib. 4. praesumpt 123. ex n. 15. Surdus, de alimentis. tit. 5. q. 4. n. 22. & 23. Quinto etiam pro eadem parte ponderabatur, quod licet alimenta praefato quatuor annorum spatio promissa fuerint a socero simpliciter, domo, in qua praestanda erant, non designata; nihilominus[sect. 10] tamen praestanda sint in domo grauati, aut obligati illa praestare; sic etenim responderunt, atque docuerunt Baldus, in sua praxi, tit. de succes. ab intestato, quaest. vltima. prout eum pro ista parte refert Michel Grassus, §. legatum, quaest. 22. n. 3. in principio (qui ipse contrariam sustinet, vt inferius dicetur) idem Baldus, in cons. 484. Casus lib. 4. Bartolus, in l. Caio, §. Imperator, ff. de aliment. & cib. legat, & in cons. 211. num. 5. lib. 1. cum quibus, & cum Alexandro, Socino seni. Iasone, Ruino, & Pico, sic resolutiue firmauit, & hanc opinionem admisit Iacobus Menochius, de arbitrariis, lib. 2. casu 170. n. 9. qui inquit n. 10. id ipsum procedere in alimentis vxori relictis, vt ea scilicet in domo haeredis praestanda sint. Idem Menochius, lib. 4. presumptione 157. n. 52. in princip. Vbi ait, se commemorasse dicto casu 170. n. 9. huius opinionis Authores, Bartol. Bald. Alexand. socin seni. Iason. Ruinum, & Picum, eisdem autem addendos Riminald. seni. Iacob. AEmilianum, Rolandum, Decium, & Ioann. Baptistam Pontanum, qui ita quoque tenuerunt. Et improbat Simonem de Praetis, quod is Author testatur (& male, vt ipse putat) contrariam sen. tentiam esse communem. In quo potius Menoch. ipse improbari debebit, vt inferius notabitur. Eandem etiam sententiam, quod qui tenetur alimenta praestare, non alibi cogatur dare, quam in domo propria; tenuerunt Ioseph. Ludo. decis. Perusina, 46. n. 9. Andr. Ysernia, & Palacios Rubi. prout eos retulit Corduba de Lara, in d. §. si quis ex his, num. 202. qui ipse contrariam opinionem rectius tuetur, n. 201. vt inferius animaduertit: tenuerunt quoque Speculator, Ysernia, Palacios Rubi. Iacob. de Arenis, Bald. & Angelus, pro hac parte citauit duntaxat Petr. Surdus, (& articulum istum ex proposito discutit) de aliment. titul. 4. quaest. 14. ex num. 1. vsque ad num. 6. qui ipse contrariam opinionem rectius amplectitur, vt ibi apparet, & inferius notatur. Rursus, & sexto pro eadem parte vrget, in scripturis matrimonialibus, atque in clausula relata, quae ad litem praesentem attinet, dictum fuisse, que los suegros del dicho don Pedro queden obligados, y se obligan de dar de comer, y casa a el, y a su muger, &c. Ex quo socer ipse contendit, indomo eius praestanda esse alimenta, nec alibi voluisse eum illa praestare. Nam verbum domus simpliciter probatum intelligitur de domo ordinaria proferentis. Ita Comensis, Bald. Iason. Socin. Iun. Hierony. Gabriel. Beroius, Guilliel. Benedict. Petr. Pechius, & Grammar. cum quibus Menoch. in cons. 259. n. 2. & n. 12. lib.[sect. 11] 4. & praesump. 129. n. 1. & duobus seqq. lib. 4. vbi dixit, quod si testator plures habens domos, simpliciter legauit domum & dubitetur de qua senserit, praesumendum est, legasse domum ordinariae habitationis. Et confert textus in l. quae conditio, §. vltimo, ff. de condit. & demonstrationibus, vbi si testator[sect. 12] aliquid mandat fieri in foro, intelligitur de foro illius Ciuitatis, in qua habitabat: & ibidem § Socinus scripsit, n. 4. vers. fi in vna: quod si testator legauit Ecclesiae suae parochiali, & duas habeat parochia[sect. 13]les, praesumitur legasse illi in qua magis, atque ita ordinarie conuersabatur. Refert Menochius dicta praesumptione 129. n. 3. & vltra eum magis ad propositum nostrum facit Ruinus, in cons. 80. n. 3. lib. 2. & in cons. 81. numer. 9. &. 16. eodem lib. quem sequitur Rolandus, in cons. 22. num. 14. lib. 1. Cordub. de Lara, dicto §. si quis ex his, num. 205. Inquit namque[sect. 14] quod si testator iubeat aliquem domi suae ali, de domo haeredis loqui intelligitur, non de domo propria testatoris; cum fauore haeredis hoc, dixisse censeatur, vt minori sumptu alimenta praestet. Ita paritet dicendum videtut in praesenti, quod socer se obligans ad domum, & caetera, duae ad alimenta pertinent, de domo propria intellexisse censeatur, non vero de alia, propter rationem praedictam minoris sumptus, & maioris commoditatis. Denique, & vltimo loco facit, quod dictus D. Petrus Ludouicus de Tapia, & post contractum matrimonium caepit alimenta percipere in domo propria soceri, & mortua etiam vxore, filia dicti soceri, continuauit aliquo tempore, alimenta ipsa in eadem domo percipere; ex quo videtur, sibi praeiudicium parasse, vt cogatur ibidem perseuerare, vbi caepit alimenta percipere. Sicuti probat tex[sect. 15]tus, in l. fideicommissum, §. finali, ff. de, iudiciis, Glossa magna, in l. quod legatur, post medium, ff. eodem, vbi dicit, quod debitor, qui caepit vno in loco soluere, ibi debet conueniri Refert. Petrus Surdus, de alimentis, titula quarto, quaestione 19. num. 21. vt probet, quod haeres, qui in vno loco caepit alimenta praestare, cogitur exinde eodem in loco perseuerare in solutione, & hoc voluisse Iasonem, Duenas, & Praetis ibi relatos: & addit, fortius dixisse Angelum, ibidem ab eo[sect. 16] commemoratum, quod haeres, qui in vno loco soluit vnumlegatuimcogitut reliqua eo ipso in loco persoluere. Quod si ita est in debitore, vel obligato ad alimentorum praestationem, dicendum videtur in creditore, aut eo, cui alimenta praestantur, vt ex receptione eorum vno in loco, cogatur exinde eodem in loco perseuerare, vt alimenta ibidem percipiat. Verum superioribus omnibus non refragantibus, fuit contrarium in Hispalensi Senatu resolu[sect. 17]tum, & definitum; praestandi scilicet alimenta per socerum praemissa, obligationem non cessasse, nec fuisse extinctam pet mortem dictae filiae in proposito casu, sed potius in filium eius haeredem ius illa petendi transijsse, teneríque socerum vnoquoque anno quantitatem illam mille ducatorum haeredi ipsi, & patri eius, vsque ad quadriennium persoluere, etiam si pater ipse, filiae defunctae maritus, extra domum soceri commoretur, alimentáque petat, & ita posse eum alimenta in dicta quantitate extra domum petere. Et ad iustisicationem, & comprobationem huius sententiae dicebatur primo, obligationem praedictam praestandi alimenta, simplicem non fuisse, aut non simpliciter quatuor annorum alimentorum ad rationem mille ducatorum singulis annis promissionem fieri; sed pro parte, aut ratione dotis promissae a socero dicto Domino Petro obligatum socerum ipsum praestare per spatium quatuor annorum alimenta ea, in quae diuiditur quantitas illa pro solutione partis dictae dotis, vt constat ibi: Item, quatro mill ducados, en que de conformidad de ambas partes se estiman, y consideran quatro anos, en que se obligan de dar de comer, y casa a los dichos. Et ad solutionem primi argumenti dilucide, & singulariter ostenditur infra, vbi obseruatur, multum interesse, an alicuius quantitatis legato relicto, vel promissione facta, solutio exonerandi haeredis, vel promissoris gratia, in plures pensiones, siue annos diuidatur; prout fuit in casu praesenti, nam cum socer promisisset 18. millia ducatorum pro dote, statim assignauit in quibus rebus solutio fieret, ac in vltima partita apposuit clausulam nunc relatatam: Item, quatro mill ducados. & c. An vero simpliciter relinquantur, aut promittantur alimenta cum certa temporis praefinitione; atque ita alimenta haec, super quibus lis excitata, pleno domino, & iure pertinent, ad alimentarios in quantitate dictorum quatuor millium ducatorum, quae sunt pars solutionis dotis promissae: habendi, exigendíque alimenta in ea quantitate ius transfertur in dictae filiae defunctae filium, & haeredem eius; iuxta textum in l. quarta, ff. de alimentis, & cibariis legatis,[sect. 18] in illis verbis: pleno dominio habent, & non per solum vsumfructum: & iterum, ibi: post diem autem cedentem; si qui mortui sint, ad suos haeredes haec transmittent. Idcirco dictae clausulae verba relata: se obligan de dar de comer, y casa, & illa: alimentos de comiday casa. Causam promissionis, & obligationis, non vsumfructum voluntarium exprimit, nec significant, ex singulari decisione textus, in l. cum alimenta 22. §. primo, ff. de aliment. legat. in illis verbis: Illam autem adiectionem, vt habeant, vnde se pascant, magis ad causam praelegandi, quam ad vsumfructum constituendum pertinet. Quibus iungenda erunt eiusdem §. verba alia, in principio posita, dum dicunt: quifratris sui libertis alimenta debebat, is testamento vineas, cum hac adiectione reliquerat: vt habeant, vnde se pascant: ita sane in casu praesenti factum esse apparet; socer namque, qui ad certam dotis quantitatem, scilicet 18. millium ducatorum se obligare voluit, & ex causa dotis promissae, eius quantitatis debitor remanebat, cum 14 millium ducatorum solutionem assignasset; quatuor millium remanentium, vt haberent eo tempore, vnde se alerent, cum ea adiectione alimentorum promisit, solutionemque in quatuor annos diuisit: & ita ad modum praedictum expendit illum textum Iacobus Cuiacius, in l. cum hi, §. qui transigit, circa finem, ff. de transact. Dionysius Gothofredus, in scholiis ad dictam l. 4. ff. de aliment. & cib. legat. textum etiam, in d.l. 4. singulariter expendunt in proposito post alios multos Authores, Simon de Praetis, de interp. vltimar. volunt. lib. 4. dubitatione 11. numero 2. folio 424. Dilectus, de arte testandi, tit. 6. cautela 23. sub numero 2. Caesar Barzius, decis. Bononiae 80. numero 10. & 11. qui verba singularia profert in proposito nostro, ibi: in quo etiam consideratum fuit in fortioribus terminis, quod postquam est factum relictum certae quantitatis pecuniarum domino Paulo, etiam si dominus testator addidisset, quod ei relinquebat ad alimenta, demonstraret nihilominus proprietatem quantitatis relictae pertinere ad legatarium. Secundo deinde, & pro eadem parte facit, quod obligatio praedicta, ad modum relatum alimenta praestandi; in quatuor annos diuiditur, & ad eam summam restringitur vtriusque fauore, soceri inquam dotem promittentis, quo facilius & commodius alimenta, in dictos quatuor annos diuisa, soluere possit; quo casu mortua filia extingui non debet obligatio; vt ad solutionem primi argumenti, & l. si cum praefinitione, ff. quando dies legati cedat, explicationem notabitur: mariti autem, in cuius fauorem principaliter fit promissio, aut aeque principaliter, sicut vxoris, quo praedicto quatuor annorum tempore facilius supportare valeat onera matrimonij, nec aliunde alimenta quaerendi sibi, vxori, & familiae, necessitate, & onere praegrauetur; vt etiam ca alimentorum promissione, sic diuisa, potius augeatur, quam diminuatur dot is promissae quantitatas: & ideo dicitur in ipsa clausula relata: Y aunque los dichos alimentos de comia, y casa, importen mas cantidad, se moderan, tassan en los dichos quatro mil ducados. Atque ita, ne in mariti fauorem, & ad augmentum dotis inducendum, promissio inita, in eius damnum redundet, aut diminutionem operetur, contra notissim iuris principi, necessario sequitur dicendum, alimenta omni casu praestanda fore in dicta quantitate, nec nomine, aut voce alimentorum limitari, aut restrin[sect. 19]gi promissionis ipsius effectum, aut quantitatem eam quatuor millium ducatorum: Causa siquidem quae legatarij, vel eius, cui alimenta praestanda sunt, commodum & fauorem respicit, non restringit legatum, vel promissionem ipsam; sed perinde habetur, ac simpliciter dictorum quatuor millium ducatorum promissio fieret, nec solutio in causam alimentorum eorum diuideretur; idque, vt transmissio in haeredes non impediatur. Ita sane post alios Authores quamplurimos obseruarunt Pet. Surdus, de alimentis, tit. 2. quaestione prima, numero primo, & seq. & numero 26. & sequentibus. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. titulo 14. ex numero 13. Simon de Praetis, lib. 5. dubitatione 8. numero 89. & seq. folio 399. Hieronymus Gabriel, in consilio 108. libro primo. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. cap. 138. Caesar Barzius, decisione Bononiae 79. numero 8. & 25. & seq. & 32. vsque ad 52. Galganet. de condit. & demonstrat. 2. parte, cap. 4. quaest, nona, ex numero duodecimo, & in commentariis de vsufructu. cap. 30. ex n. 4. atque ex numero 15. cum seq. ita quoque ego notaui, & comprobaui. Praeterea & tertio loco pro eadem parte (quando superiores omnes rationes, & aliae, quae adducuntur statim, adeo concludentes, deficerent) non mediocriter vrget, certissimum & indubitatum esse, in casu praesenti, prout ex verbis clausulae matrimonialis apparet expressim; promissionem, & obligationem alimentorum praedictam, factam fuisse simpliciter, domo videlicet, in qua praestanda sint, non designatam, siue non cautum specifice, quod in domo promittentis praestari alimenta deberent; at idcirco dici non posse, quod solus fauor soceri eiusdem, alimenta promittentis, consideratus fuerit, tunc non que intelligitur esse con[sect. 20]sideratus, & commoditas ipsius in consideratione habita principaliter, quando alimenta sunt expresse promissa in domo, & sumus in casu claro, quod promissor extra domum ad nihilum voluit obligari. Quod singulariter scripsit Anania, in cons. 54. versiculo, & licet sit fauor. columna prima. Refert, & sequitur Fuluius Pacianus, in consilio 134. numero vigesimo nono, & numero vigesimo sexto, & seq. & n. primo, vbi post multos Authores scripsit, quod promittens alimenta in domo, non est obligatus quicquam alimentario praestare extra domum, si per eum non stetit, quominus praedicta alimenta in domo recipetentur: & numero sexto, & sequentibus, & numero quinto: vbi singulariter inquit idem Pacianus, quod licet promisso alimentorum, respectu obligationis contineat merum fauorem alimentarij, tamen respectu praestationis respicit merum commodum, & merum fauorem promittentis, quando in domo promittuntur, cui sine dubio minus graue est, praestare cibaria, quam alimenta; item maius commodum est, ea praestare domi, quam foris; item in domo est magis vtile ea praestare ad mensam communem, quam seorsum in camera separata; iuxta notata per Bartolum, Baldum, Alexandrum, Castrensem, Natta, Gratum, & Beroium quos d. consilio 134. & praecitato numero 5. cum sequentibus, ipse Pacianus refert, & repetit in consilio 112. num. 92. & 95. & sequentibus. & num. 104. & 105. vbi inquit quod quando promissio alimentorum non est simplex, sed est limitata ad domum; alendus in domo, non potest extra domum alimenta obtinere, nisi per eum qui est obligatus alere steterit, quominus in domo debita alimenta recipiat. Quamuis inquam ita sit, quando alimenta expresse sunt promissa in domo; attamen quando alimenta simpliciter promittuntur, non[sect. 21] designata domo, promissio ad fauorem stipulantis, sine eius, cui alimenta promittuntur, facta censetur, & quod ei melius: & commodius videbitur inspici, atque eligi debet; & ita quod possit ipse alimenta extra domum (si voluerit) consequi. Ita sane colligitur ex his, quae post alios Authores singulariter, & vtiliter tradidit Fuluius ipse Pacianus, d. consil. 192. ex numero 93. & numero 191. Quae equidem, & tradita per eundem Authorem dicto consilio 134. ex numero primo, vsque ad numerum 20. si originaliter praelegantur, apparebit dilucide, &. veriorem, & receptiorem sententiam fuisse, ali[sect. 22]menta simpliciter promissa, domo scilicet, in qua praestanda sint, non designata, praestanda esse extra domum: atque ita in simplici alimentorum promissione, non esse obligatum alimentarium sumere alimenta in domo obligati, sed posse ea consequi, & habere extra domum. Quod eisdem in locis nunc relatis, firmiter tenuit Fuluius idem Pacianus, & maxime d. consil. 112. numero. 101. dixit hanc sententiam probari in l. 3. & in l. libertis, § finali, ff. de alimentis, & cibariis legaris: & eam tenuisse Glossam, Bart. duobus in locis, Baldum Angelum, Fulgosium, Castrensem, Iacobinum, Iasonem, Beroi. quos ibi citat: & vere omnes illi ita ten uerunt, vt ipsorum scriptis apparet. Grammat. etiam decis. 101. n. 57. qui eisdem in terminis, in quibus versamur, loquitur, scilicet in alimentis promissis a socero filiae, & genero, quando filia ipsa nuptui tradebatur; & filia, aut genero a domo soceri, aut patris discedente; vt nihilominus extra domum alimenta petere possit, ex quo cautum non est, quod in domo soceri praestari deberet. Gras. §. legat q. 22. n. 3. & 4. qui citat Bartolum, Cuman um, Iasonem, & Pechium, ita tenentes, & intelligit, in ipsis terminis, in quibus versamur, quando simpliciter legata, aut promissa sunt alimenta, & testator non expressit, quod magis praestari debeant in domo, quam in alio loco. Corduba de Lara, in d. §. si quis ex his num. 201. vbi pro hac parte citat Dinum, Iacob. de Arenis, Castrensem, Iasonem, Alexand. Ruinum, Rolandum, Gratum, Franciscum Marcum, & Paulum de Montepico, Berous, in cons. 185. Viso. numero 4. versic. & tenendo hanc conclu. volumine primo. Fuluius Pacianus, dicto consilio 112. numer. 101. Petrus Surdus. de alimentis, titulo 4. questione 14. ex num. 6. vsque ad numer. 20. vbi inquit, quod hanc opinionem multo plures tenuerunt, quam contrariam & eam ipse sequitur, eiusque Authores commemorat permultos: Ludouic. Molina, de Hispanor. primogeniis, libro 2. cap. 15. num. 74. Iacob. Cancerius, variar. resolut. tom. primo, cap. 16. do alimentis, numero 11. qui etiam citat pro hac opinione Capicium, Practicam Papiensem, & aliquos antiquos: Petrus Barbosa, prima parte, l. 2. in principio numer. 27. & 28. folio 585. vbi inquit, maximam esse differentiam, vtrum alimenta debeantur ex dispositione legis, vel ex dispositione testatoris: & intet alias, eam principalem assignat, quod habens alimenta ex dispositione legis, tenetur habitare in eadem domo, in qua habitat ille, qui alimenta debeantur ex dispositione testatoris, non tenetur alendus in eadem domo habitate cum haerede testatoris, sed alibi moranti alimenta exhibenda sunt per text. quem citat, in d.l. 4. §. finali, ff. de de aliment. & cib. legat. refert etiam pro hac parte Authores nonnullos, & Crauatam, in consilio 205. numero 2. quem superiorem non citant. Et quando prormissio, aut legatum alimentorum simpliciter fit, domo non designata; id ipsum voluit Seraphinus. de priuileg. iuramenti, priuilegio 41. & expressim admittunt Ioannes Garcia, de expensis, cap. 4. numero 20. pater Ludouic. Molina, de iust. & iure, tomo 3. disputat. 316. numero 10. quando ergo alia deficerent (vt supra dicebam) ex quo promissio praedicta alimentorum facta fuit per socerum, domo non designata, satis haberet gener fundatam intentionem suam de iure alimenta, siue quantitatem illam quatuor millium ducatorum, quatuor annis diuisam, extra domum soceri praestari sibi peteret. Atque ex his apparet verum, & concludens re[sect. 23]spondendum ad ea, quae in contrarium adduxi, & ponderaui supra, ad fundamentum 5. primae partis, ex numero decimo: vt pote, cum contrariam hanc sententiam multo plures Authores tenuerint, vt Surdus recte firmauit, & non modo communem, vt Praetis testatur, & male Menochius impugnat, sed communiorem esse, ex eisdem Interpretibus, nunc relatis eliciatur. Deinde quoniam maiori ex parte, Authores omnes, qui pro contraria illa sententia, quod alimenta praestanda sint in domo grauari, vel obligati, referuntur; aut tenent oppositum, aut loquuntur, quando alimenta fuerunt expresse relicta in domo, non autem quando nulla loci praefinitione facta, relinquuntur, aut promittuntur, quod Surdus ipse, titulo 4. dict. quaest. 14. numero 7. recte profitetur. Loquuntur etiam in alimentis debitis ex dispositione legis, in vxore scilicet, cui extra domum mariti alimenta non debentur regulariter, quamuis aliquando debeantur. In filio etiam loquuntur, quem pater non cogitur alere extra domum, sicuti filius ipse non. cogitur a patre recipere alimenta extra domum. Sic sane in his terminis loquutos Speculatorem, Iserniam, Palacios Rubios, Pinellum, Ascanium Clementium, & alios specifice ostendi Surdus, cum eos commemorat dict. quaestione decima quarta, ex numero primo, vsque ad numerum 6. & addit nu[sect. 24]mero 18. post Iasonem, Grammaticum, & Larum multum ad propositum, quod vbi pater tenetur alere filiam nuptam, non potest cogere eam ad habitandum secum, sed debet alimenta dare, vbi ipsa degit: Barbosa etiam, prima parte, dict. l. 2. in principio, numero 27. & 28. inter dispositionem hominis, & legis, differentiam constituit: & in dispositione hominis inquit. tenendum (vt dixi) quod scilicet alimenta debeantur extra domum: quicquid Menochius ibi relatus, contra tenuerit Imo, & indistincte, quod etiam in alimentis debitis ex dispositione legis, prout fratribus spuriis, aut naturalibus, aut etiam legitimis: vel eisdem filiis spuriis, aut naturalibus tantum; id ipsum resolutiue statuit Ludouicus Molina, de Hispan. primogeniis, l. 2. cap. 15. n. 74. qui tamen ex praedictis, & differentia relata, an in dispositione legis, vel hominis versemur; explicari debebit; in eis siquidem casibus, nulla hominis dispositione interueniente, ex legis dispositione, alimenta petuntur, a praefatis personis, & similibus. Quo circa maioratus possessores contendere fortassis possent, se in domo propria alimenta praestitutos, non extra domum: & fortassis obtineret, donec nulla iusta causa commorandi in domo alterius interueniret, iuxta ea, quae statim dicenda sunt, & vtilirer traduntur per Fuluium Pacianum, dict. consilio 112. ex numero 92. cum seq. & dict. consilio 134. ex num. 1. cum seq. Barbosam, vbi supra dict. numero 27. & 28. sic sane Molina metipse videtur id accipere, quando litigio praecedente alimenta praestantur, tunc namque a domo recedendi, & extra domum commorandi, & petendi iusta causa esset lis mota, vt statim quoque dicetur; sed si spontanee, absque lite paratus sic praestare alimenta possessor maioratus, nec alia iusta causa subsit, ne in domo praestentur, admittenda esset differentia inae, an ex legis, vel ex hominis dispositione alimenta debeantur. Quocirca Ioannes Garcia, de expensis, 6. meliorat. capite quarto, numero vigesimo. Ludouicum ipsum Molinam, explicandum fore iuxta tradita per Gregor. Lopez. ibi relatum; recte, & cum iudicio animaduertit: inquit namque, quod filij, aut fratres non sunt cogendi recipere alimenta in domo, patris; vel fratris possessoris maioratus, vbi cunque dissidium aut discordia futura sit inter filium, & patrem, aut inter fratres; alias censet, alendum esse filium in domo patris, vel fratris, & citat Angelum, Paulum, Iasonem, Pinellum, & Boerium, sic tenentes, Et concludit post eundem Molinam, numero 72. quod vt dissidium hoc vitetur, arbitrio, Iudicis taxantur haec ipsa alimenta, & reducuntur in pecuniam, idque communis praxis huius Regni admisit. Denique & in eodem articulo animaduertendum erit, quod omnia iura, quae Menochius adduxit, vt probaret, alimentarium teneri in domo grauati, vel obligati alimenta recipere; vere id non probant, aut saltem, cuicunque eorum concludens reddi posset responsum, vt euitetur; atque ita iure destitutum: iura autem, quae Surdus, & sequaces adducunt in confirmationem eius sententiae, quod in simplici promissione alimentorum non sit obligatus alimentarius sumere alimenta in domo grauati, sed possit, ea habere extra domum; quamuis etiam expressim eam partem non probent, magis tamen eorum, quae pro contraria parte adducuntur; idcirco tenenda erit omnino superior, quae melioribus, & magis concludentibus rationibus est munita, & communior apparet, prout Surdus, Pacianus Barbosa, & caeteri fatentur. Praeterea, & quarto loco facit, nam in terminis nostris, & quando iusta causa recedendi a domo grauati, aut obligati alimenta praestare, vel petendi ea extra domum ipsius, adest; etiam ij, qui sententiam illam tuentur, quod scilicet alimenta sint praestanda in domo grauati, vel obligati illa[sect. 26] praestare; id admittunt, atque ex iusta causa petendi extra domum alimenta, ius concedunt, vt videre licet penes Menoch. lib. 2. de arbitrariis, d. casu 170. ex num. 12. cum seq. & praesumpt. 157. ex num. 53. lib. quatro, vbi cum antea sustinuisset eam sententiam, quod scilicet alimenta simpliciter promissa, in domo grauati, vel obligati praestanda sint, statim. multos cumulat casus, coniecturásque adducit, in quibus grauatus ipse, vel obligatus, non in domo propria, sed alibi pro alimentarij commodo praestate debet alimenta, vt late ibi. Ac inter alia inquit numero 16. d. casu 170. & de praesumpt. 157. numero 55. multum ad propositum nostrum, quod alimentarius iustam habet causam, non habitandi cum haerede, aut obligato alimenta praestare, quando inter eum, & alimentarium orta esset lis, vel inimicitia, & refert quamplures Authores ita tenentes: sic etiam sententiam eandem, quod alimenta simpliciter relicta, in domo obligati praestanda sint, quam tenuit sicut Menoch. ac limitauit Ioseph. Ludou. decisione 46. num. 10. & orta lite, alimenta peti posse extra domum grauati, asseuerauit Grammaticus quoque, decis. 101. n, 58. qui loquitur in terminis nostris, quando ex facto, & moribus, atque lite soceri, gener recessit ab eius domo, & inquit, quod tunc debentur alimenta in domo generi ipsius: citat textum, in l Aqui concubinam, §. vxore, ff. de legatis 3. & in l. Caio Seio, §. Imperator, ff. de alimentis, & cibariis legatis & in l. Meuia, ff. de annuis legatis. Ludouic. etiam a Peguera decisione 20. num. 6 Ioannes Garcia, de expensis, & meliora. cap. 4. num. 20. qui propter diffsdium vitandum, & ita ex iusta causa idem statuit post Greg. Lopez, & Molinam, (vt supra dixi) posito ergo, quod verior esset, aut communior (quod dici non potest) eorum opinio, qui asseuerarunt, alimenta simpliciter promissa, non designata domo, in qua praestentur, deberi in domo grauati, vel obligati; adhuc in casu praesenti locus ipsi non esset iuxta limitationes eorundem Authorem, vt pore, cum inimicitiae maximae, & lites quamplures ortae fuerint inter dictum socerum & generum, filia defuncta, quo casu etiam alimenta simpliciter promissa, extra domum peti posse, docuerunt. Imo, & in fortioribus terminis id statuunt vnanimiter. Interpretes nostri, nam cum resolutiue firmauerint absque contradictione, promittentem alimenta praestare in domo, non esse obligatum quicquam praestare extra domum vt supra dixi, & late probat Fuluius Pacianus, in cons. 112. ex n. 97. & n. 105. latius, in cons; 134. per totum; statim id limitant, quoties iusta interuenerit causa, alimenta extra domum petendi. Et in hoc tam vnius, quam alterius sententiae Authores conueniunt vnanimitier, vt dixi: idque, vt absolute, & distincte magis explanetur. Obseruandum, atque constituendum erit, ali[sect. 27]menta peti non posse extra domum, quando relicta sunt cum onere cohabitandi, vel in domo propria promissa, si per eum non stetit, qui alimenta debet quominus in domo reciperentur. Sic sane post Bartolum, Alexandrum, Angelum, Castrensem, Ruinum, Ancharanum, Corneum, Socinum, Picum, Iasonem, Bertrandum, Cordubam de Lara, Caualcanum, Simonem de Praetis Bursatum, Grassum, Durandum, & alios multos obseruauit Pet. Surd. de alimentis, tit. 4. quaest. 15. §. ex num 1. vsque ad n. 12. vbi dicit, quod hoc casu alimentarius petens alimenta extra domum, dicitur petere plus debito, quia commodius, & cum minori grauamine, &[sect. 28] sumptu praestantur in domo, quam extra: & infert, quod alimentarius, qui est moratus in domo, non potest alimenta praeteriti temporis petere, quando relicta, aut promissa fuerunt cum onere morandi: & alia adducit vtilia, de quibus ibi. Eandem etiam doctrinam generalem, & superiorem rationem proposuit Corduba de Lata, in d. §. si quis ex his, n. 203. tradiderunt quoque Iacobus Cancerius, tom. 1. variarum, cap 17. de alimentis, n. 12. vbi inquit, quod. si testator domi haeredis reliquerit alimenta, non cogitur ipse alibi ea praestare. Seraphin. de priuilegiis iur. priuilegio 41. vbi late Hieronym. Gabriel, in cons. 109. n. 15. lib. 1. Bursatus, in cons. 87. num. 23. lib. 1. Fabius Turretus, in consi 88. n. 22. Barbosa, prima parte, l. secundae, in principio, sub numero 28. ff. soluto matrimonio, dicens, quod si testator expresse declarauerit quod in domo haeredis praestan da essent alimenta, tunc inuitus non cogeretur haeres alio in loco praestare: Leand. Galganetus, de condit. & demonst. prima parte, cap. 14. per totum, ex fol. 49. Cardinalis Thuscus, practicar. conclusion. iuris, lib. primo, littera A. conclusione 267. fol. 269. eleganter, & erudite: Fuluius Pacianus, in cons. 112. ex num. 92. vsque ad num. 102. vbi late, quod alimenta, quae debent praestari in certo, loco, non debentur ei, qui a loco recessit, vel in loco motari recusat: melius in cons. 134. num. 1. vbi post Castrensem Gratum, Alexandrum, Beroium, Bartolum, Baldum, Salicetum, Anchar. Barbat. Marsil. Rolandum, Gabriel. Durandum & alios; illud primum omnium obseruat, quod promittens, vel debens alimenta in domo, non est obligatus quicquam alimentario praestare extra domum, si per eum non stetit, quominus praedicta alimenta reciperentur in domo: & idem obseruat num 7. & 8. numer. 16. & seq. & num. 36. & seq. & num. 29. quamuis ergo ita sit, prout a praefatis Authoribus adnotatur, & pro regula generali[sect. 29] statuitur; attamen regula ipsa restringitur, vt non habeat locum, quando alimentarius iusta aliqua de causa contendit, se cum grauato, aut obligato alimenta praestare, commorari non posse; tunc namque, cum per eum non stet, percipit alimenta extra domum; idque generaliter, quando iusta aliqua subest causa: ita sane post in finitos alios Authores tradidit, & duodecim modis regulam generalem, alimenta peti non posse extra domum, quando relicta sunt cum onere cohabitandi, vel in domo propria promiss; restrinxit Corduba de Lara, in dict, l. si quia a liberis, §. si quis ex his, ex n. 173. vsque ad num. 199. vbi originaliter vide: Petrus Surdus, de alimentis, tit. 4. dicta quaest. 15. ex num. 12. cum omnibus seq. vsque in finem quaest. qui multum ad propositum nostrum dixit n. 23. quod legatarius recipit alimenta extra domum, quando non habitat cum haerede propter odium vigens inter ipsos, l. si disceptetur, ff. vbi pup. educ. debe. & ideo ingert Bald. ibidem relatus, quod nouerca non cogitur cum priuigno habitate, nec e contra, proter odium inter eos praesumptum; & quod non est necesse, quod odium aliter probetur. Quae resolutio (vt vides) fortius obtinet in casu praesenti, & dicta filia defuncta; inquit etiam n. 28. quod si lis agitetur inter alimentarium, & illum, qui tenetur ad alimenta tunc legatarius ea consequetur extra domum; vt per Ias Roland. Menoch. Ioseph Ludouic. Simon. de praetis & ludou. Molin. ibi commemoratos: & idem statuit n. 29. si ob nimiam obligati alimenta praestare, vel vxoris eius saeuitiam, non potest alimentarius habitare in domo: & n. 44. post alios Authores obseruat, quod quae sit iusta causa petendi alimenta extra domum, committitur arbitrio Indicis, qui examinabit inspecta personarum qualitate, an sit verisimilis, & attendenda quaelibet ex praenarratis causis, & aliis ibi[sect. 30] adductis: & concludit n. 45. & seq. quod is, cui alimenta in domo debentur, aut relicta sunt, petens illa extra domum, sub praetextu, quod ex iusta aliqua causa non potest habitare cum haerede; tenearur eam probare: quia fundans se in negatiua, eam probare tenetur: & vltra relatos ab eo, id ipsum obseruauit Fuluius Pacianus, in cons. 112. n. 96. & 97. vbi dicit, quod qui vult sibi dari alimenta extra domum, tenetur probare culpam alimenta praestantis, vel iustam causam: imo, quod non sufficit probare. quod non possit quis morari in domo, in qua debent alimenta praestari, sed etiam est necessarium in specie probare causam probabilem, propter quam manifeste, appareat, quod in dicta domo, vel commode vel honeste habitare non possit. vt concludit Alexand. in cons. 110. n. 2. vers. non probat etiam iste testis, volumine primo, vbi ait, quod non omnis altercatio debet dici iusta causa, propter quam non possit quis commode cum alio habitare; sed oportere vt causa certa & probabilis ab actore probetur: ita etiam limitant superiotem conclusionem, traditam supra, num. 27. vt scilicet ipsa non procedat, quando iusta aliqua causa non commorandi in domo adest, Michael Grassus, §. legatum, quaest. 22. num. 4. Ludouic. a Peguera, decis. 20. num. 9. vbi inquit, quod alimenta relicta, aut promissa alicui, quoad cum aliquo morabitur, si alimentarius non potest morari in illa domo propter aliquam iustam causam, nihilominus habentur extra domum Seraphinus, priuilegio 41. ex num. 3. vbi quod dispositio de morando in certo loco, intelligi debet, si commode fieri potest: & n. 4. quod nouerca morari non potest cum priuigno, propter naturale inter eos odium, & idem e contra. Barbos. prima parte dictae l. 2. in principio, ff. soluto matrim. n. 29. fol. 586. Fabius Turretus, in cons. n. 88. n. 13. & duobus seq. Iacob. Cancer. variar. lib. 1. tit. 16. de alimentis, n. 12. & 13. Leand. Gald. de condit. & demon. prima parte. cap. 13. per totum, fol. 49. vbi plures cumulat coniecturas, & causas, ex quibus alimenta extra domum peti possunt, etsi cum onere praestandi ea in domo, relicta fuerint, vel promissa, De quibus etiam Menochius, lib. 2. de arbitrariis, d. casu 170. ex num. 12. vsque ad num. 29. & praesumpt. 157. ex num. 53. lib. 4. Fuluius Pacianus, in consilio 112. ex num. 96. & num. 104. & 105. & in cons. 134. num. 7. & seq. qui hanc materiam absoluit singulariter, quatuor casibus principalibus distinctis post[sect. 31] Castrensem, in cons. 167. lib. 1. qui tres casus distinxit idque ex n. 6. num. seq. Primus casus est, quando alimentarius non stat in domo, culpa, & facto eius, qui alimenta praestare debet. absque culpa ipsius, & tunc dicit alimenta deberi extra domum, & citat tex. in l. Maeuia, in principio, ff. de annuis legatis, l. Titia cum testamento, §. si ea conditione, ff. de legatis secundo, l. iure ciuili, ff. de condit. & demonst. & l. Caio, §. Imperator. in fine, ff. de alimen. legat. in quo (vt vides) vnanimiter conueniunt omnes Authores commemorati supra, & tradit Pacianus, dicto consilio 124. numero 16. Secundus casus est, quando alimentarius nullam probabilem causam habens, ex culpa sua non vult stare in domo, & tunc extra domum alimenta non debent praestari, l. 3. C. de condit. insertis, l. prima, C. de iis, quae sub modo, & l. illis libertis, in illis verbis, aut per eos non stetit. ff. de condit. & demonst. Tertius casus est, quando culpa neutrius interuenit, sed per casum fortuitum contingentem non potest alimentarius morari in domo eius, qui alimenta praestat, vel habet aliam iustam, & probabilem causam non morandi, & tunc extra domum alimenta debentur: l. annua, in principio, ff. de annuis legatis, l. Gaio, §. Imperator, ff. de alimentis legatis: & post Castren. & Nattam tradidit Fuluius Pacianus, d. cons. 134. n. 18. Quartus, & vltimus casus est, quando nec culpa alimentarij, nec haeredis interuenit, sed ex facto Tertij fuit alimentarius impeditus stare in domo: & tunc distinguitur inter factum iustum, & iniustum, de quo loquuntur Bartolus, Ruinus, Socinus, & Menochius, cum quibus Fuluius ipse Pacianus, vbi supra, num. 19. ex quo num. 21. 22. & 23. Potest & quintus confici casus, videlicet, quod alimentarius possit extra domum habere alimenta absque controuersia, quando onus habitandi fuit iniunctum in gratiam, & solum fauorem alimentarij, eo, quia sit minor, infirmus, & debilis, & domus talis, quod possit indigere in aliquibus auxilio haeredum; quia huic fauori habitationis renunciare potest, & sola alimenta extra habitationem consequi, vt per Simonem de Praetis, de interpretatione vltimatum volunt. lib. 4. dubitat. 8. n. 56. & dubitat. 11. n. 115. sed quando onus habitandi fuit adiectum in fauorem haeredis, potest haeres in domo, & extra domum alimenta praestare legatario, prout voluerit, vt per Beroium, in cons. 24. Super duobus sub n. 14. lib. 2. Et quidem, si omnes hi casus cum iudicio perpendantur, dilucidie. apparebit, vnumquemque eorum casui praesenti deseruire, & intentum dicti generi iuuare; vt puta, cum gener ipse iustis de causis, & propter inimicitias, litésque ortas absque culpa sua, alimenta, eorúmve aestimationem extra domum petat: cum etiam per casum fortuitum contingentem, hoc est, mortem filiae, cum socero morati non possit; vt supra dicebam. Quod etiam vltra superiores Authores admittit,[sect. 32] & casum praesentem decisum in Regali Pinciano Praetorio profitetur Ioannes Oroscius, in l. cum hi. §. in causa, num. 5. ff. de transactionibus, & is quidem Author in fortioribus loquitur terminis, quando scilicet partes expresserunt locum, vel domum, in qua alimenta praestarentur; vt constat, ibi: Quod vero diximus, ibi praestanda alimenta, vbi partis expresserint, tunc non procedit, cum per eum stat, in cuius domo praestanda sunt. Non rursus, cum inter eos sinistra amoris, aut odij suspicio emerserit, vt in nouerca, & priuignis ponunt, & nos in soccro, & genero semel in Auditorio vidimus. Hactenus Ioannes Oroscius, qui (vt vides) specifice decidit quaestionem vt dixi. Rursus, & quinto loco pro eadem parte facit principaliter, ex dictis hucusque & maxime ad tertium, & quartum fundamentum huiusce partis, dilucide constare, praefatam alimentorum praestando rum promissionem, & obligationem, a socero emissam (quomodocunque ipsa concepta fuisset) in se recipere tacitam conditionem, si res in eodem statu permaneat, in quo tunc erat; quod si in alium deueniant statum, atque ex mutatione rerum, & personarum licere in praestatione, & receptione eorundem alimentorum variare, & alibi, atque extra domum ea recipere; dispositio namque[sect. 33] omnis intelligitur semper rebus sic stantibus, & in eodem statu manentibus: prout cap. praecedenti, longa serie adnotaui, atque comprobaui. Et in hac eadem, qua versamur, materia, alimentorum scilicet, quae ab alimentario petentur extra domum, ob iustam aliquam causam, quae de nouo emergit, aut quod res in eodem non permanent statu; sic notat, & fundat Petrus Surdus de alimentis, tit. 4. quaest 15. num. 40. & tit. 5. quaest. prima, num. 3. & in alio proposito notauit ipse Surdus, tit. 8. priuilegio 59. num. 61. & tit. 7. quaest. 20. n. 22. & quaest. 9. n. 12. Leand. Galganetus, de condit. & demonst. prima parte cap. 14. num. 26. fol. 51. qui etiam in ipso nostro proposito expendit axioma praedictum & quod intelligatur secundum praesentem statum dispositio quaecunque, tradidit idem Surdus, de alimentis, d. tit. 7. quaest. 9. num. 12. & tit. 9. quaest. 30. vbi conclu[sect. 34]dit, quod, legatum alimentorum relictum vxori per annum luctus, expirat, cum primum vxor ad secundas conuolauerit nuptias; idque multis rationibus, de quibus ibi: & per Stephanum Gratianum discept. Forens. cap. 5. n. 18. sed ea praecipue, quod intelligi debeat, rebus sic stantibus, & vxore in statu viduitatis manente. Item, quia qualitas luctus adiecta anno, restringit dispositionem, l. Titia, ff. de militari testamento. l. 2. ff. de auro, & argento[sect. 35] legato. Vbi probatur, quod qualitas nominis determinans verbum, a quo dispositio sumit effectum, restringit, & limitat dispositionem, vt notarunt Bartolus, & Imola commemorati per Surdum ibi: cum ergo res non ita se habeant, prout tunc erant, & in alio reperiantur statu, mortua scilicet, dicta filia, & litibus, atque dissentionibus ortis inter praedictos; ita equidem,statui de iure debuit, prout Senatus Hispalensis definiuit rectissime. Facit etiam sexto loco id quod post alios Authores scriptum reliquit Vincentius de Franchis, decis. 186. num. 5. videndus etiam n. 8. & nouissime Ioannes Baptista Costa, de ratione ratae, quaest prima: videlicet, quod alimenta si fuerint aestimata pro certo tempore, & postea alimentarius plus, vel mi[sect. 36]nus vixerit, fit deductio, vel augmentum ex postfacto, inspecto ternpore, quo alimentarius vixerit. Et idem tenuerunt Ioannes Gutierrez, praecit. lib. 2. quaest. 17. numero finali, Surdus, de alimentis tit. 4. quaest. 17. num. 14. & quamuis de veritate Glossae in l. haereditatum, ff. ad legem falcidiam, super qua resolutio ea sumit fundamentum; alij quamplures Authores dubitauerint, vt iidem nunc firmarunt, & latius de Franchis, d. num. 8. qui fortes rationes adduxit: tamen in casu praesenti concurrunt simul quamplurima, quae rem indubitatam efficiunt, nec aestimatio facta fuit ad modum, de quo ibi, imo potius 18. millium ducatorum quantitate, pro dote promissa, solutio eorum diuersimode facta est, ac vltima quatuor millium ducatorum partita in quatuor annorum pensiones, siuguloque anno mille, diuisa est, vt saepe repetitum fuit. Septimo & vltimo facit, dictum socerum se obligasse ad alendum dictum D. Petrum Ludouicum de Tapia, & vxorem eius, famulos, & familiam per spatium quatuor annorum, & per annum fere adimpleuisse promissa, quousque filia eius nupta decessit, cuius morte impossibilitatus fuit obligationem perficere, sine amplius alimenta praestare ad modum promissum. Et idcirco, cum factum illud[sect. 37] alendi filiam, & familiam eius, amplius praestari non possit, succedit obligatio ad interesse, siue aestimationem mille ducatorum singulis annis; iuxta doctrinas, & resolutiones communes Doctorum, in l. stipulationes non diuiduntur: per illum text. ff. de verbor. obligat. vbi Bartolus, in octaua quaest. principali. Imola, colum. penult. Romanus, n. 80. Alexander, num. 27. Anton. Gomezius, tom 1. variar. cap. 10. de indiuiduis, numero 22. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 39. Matienzus, in l. 2. tit. 16. lib. 5. glossa 6. Gratianus, regula 184. Surdus, in cons. 3. lib. 1. Antonius Pichardus, in §. non solum, de verbor obligat. Itaque, quamuis gener ipse in domo soceri vellet alimenta percipere, non posset equidem vxore defuncta, cum omnia. illa, quae ipsa, & familia eius consumptura fuisset, praestari iam non possent, siue sumptus illi fieri respectu vxoris eiusdem non valerent; & ita parum interesset, an in domo soceri, an extra domum gener commoretur, nam etsi commoraretur cum eo, iam non posset recipere quantitatem, aut partem illam, quam cum famulis, & familiaribus suis vxor defuncta consumeret: ex quo ergo per eum non stat, sed per casum mortis eiusdem, quominus ibi alimenta recipiat pro parte vxoris, pro parte autem sua iuste recipere renuat ibidem propter discordias, & lites motas; perinde haberi debet, ac si in eadem domo ipse remansisset, vt integre alimenta percipiat, idque iuxta resolutiones traditas supra, ex n. 20. vsque ad n. 35. adimpleuisse[sect. 38] namque videtur is, per quem non stat, quominus impleatur, c. cum non stet. de regul. iuris, l. 6. l. Labeo scribit. vlt. ff. de contrah. emptione, l. iure ciuili, ff. de cond. & demonst. & in eadem, qua versamur, habitandi, vel non habitandi in domo, ad alimenta percipienda, quaestione, sic obseruarunt Ioan. Cepha. in cons. 429. num. 9. lib. 4. Natta, in cons. 387. num. 5. Castrensis, in cons. 167. num. 1. lib. 1. Galganetus, de condit. & demonst. prima parte, cap. 14. num. 11. & 12. fol. 50. qui expendunt textum, in l. illis libertis 83. ff. de condit. & demonst. de qua supra, atque ex dictis ibi; dilucide apparet, pet casum mortis deficiente conditione illa, & mortuo eo, cum quo alimenta erat recipienda, licere extra domum alimenta petere, & perspicere; vt ibi scripta omnino comprobant resolutionem istam. Idque, vel ideo etiam, quod alimenta haec, de quibus controuertitur, debeantur ex causa onerosa matrimonij, atque ex debito, quod procedit in quantitate dictorum quatuor millium ducatorum, quae cum reliquis, vsque ad quantitatem 18. millium ducatorum, tenetur dictus gener certa, & secura facere, & restituere filio, qui ex hoc matrimonio remansit, dicti soceri nepoti, vt certum est de iure, aut ex propriis bonis, & substantia facere illa integra, in quo maximam pateretur iacturam, & damnum, nisi integra quoque perciperet. Non obstant modo in contrarium adducta, quae vel ex dictis hactenus, ex n. 17. pro fundamentis definitionis Senatus, remoueri possent: & nihilominus, ad hoc vt veritas iam demonstrata, clarius elucescat, eisdem singulariter, & in specie respondebitur. Et quod attinet ad primum, respondetur, ve[sect. 39]rum esse, alimenta relicta cum temporis praefinitione, extingui ante tempus, eueniente morte alimentarij, ex textu in dict. l. si cum praefinitione, 20. ff. quando dies legati cedat. Caeterum, ex decisione eiusdem textus id limitari, siue explicari, atque casum praesentem decidi specifice, vt pote cum Iureconsultus Marcellus dixerit in secunda parte: Si vero non pro alimentis legauit, sed in plures pensiones diuisit, exonerandi haeredis gratia. : hoc casu ait, omnium annorum vnum esse legatum, & intra decennium decedentem legatarium, etiam futurorum annorum legatum ad haeredem suum transmittere: quae sententia vera est, & ita praesenserit aperte, quod in casu praesenti, vbi alimenta debentur ex conuentione, &. obligatione. ea non extinguuntur, etsi alimentarij mors ante tempus praefinitum eueniat; nam cum praecedat quatuor millium ducatorum obligatio in hunc modum: Item, quatro mill ducados, en que de conformidad de ambas partes se estiman y consideran quatro anos, que los dichos quedan obligados, y se obligan de dar de comer y casa a los dichos. Terminus ille quatuor annorum solutioni alimentorum praefixus, dumtaxat operatur dilationem solutionis, & commodiorem debiti diuisionem, nec operari potest debiti extinctionem, ex textu ipso: textu etiam, in l. nec semel, vers. sed etsi, & ibi Glossa, in verbo, nisi forte, ff. eodem tit. quando dies legati cedat, vbi multum ad propositum nostrum dicitur: Sed etsi quotannis sit legatum, mihi videtur etiam in hoc initium cuiusque anni spectandum: nisi forte euidens sit voluntas testatoris in annuas pensiones ideo diuidentis, quoniam non legatario consultum, sed haeredi prospectum voluit, ne vrgeretur ad solutionem: & in l. Firmior 26. §. pater annua. eiusdem tituli, vbi etiam singulariter scribitur: Non plura, sed vnum esse fideicommissum certis pensionibus diuisum apparuit: & ideo filio intra aetatem diem functo, residui temporis ad haeredem eius fideicommissum transmitti. Itaque in casu praesenti id intendebatur, atque vere agebatur, vt dictae filiae parentes ad certam dotis quantitatem, quam promittebant, obligati remanerent; solutio autem fieret iuxta modum praefixum, & quatuor millium ducatorum partita in plures diuideretur solutiones, aut pensiones, hoc est, quatuor annos, exonerandorum eorundem promissorum gratia, qui de praesenti, vel ad alium modum se obligare, aut promittere non valebant: Et ob id a communiter accidentibus promissiones eiusmodi fiunt assidue. Idcirco quemadmodum si partita ipsa quatuor millium ducatorum simpliciter promissa fuisset, aut tradita, non ideo deberi defineret, aut repeti posset, quod filia nupta decessisset, quae filium masculum reliquit. Ita pariter, nec deberi desinit, quod in solutiones plures, & pensiones diuisa, ante tempus ipsis praefinitum decesserit: idque. ex iuribus nunc praecitatis. ex his etiam, quae in ipsorum explicatione tradiderunt Scribentes communiter, & alij Doctores quamplures, de quibus per Alexandrum; Iasonem, Gratum, Socinum iuniorem, Zucardum, Praetis, & Hieronymum Gabrielem. in locis relatis per Caesarem Barzium, decis. Bononiae 79. num. 18. vbi concludit, quod legatum intra annos, puta quinque praestandum, rata videlicet quolibet anno, vnum dicitur, & etiam si legatarius interim moriatur, ad ipsius haeredes trasmittitur: & allegat eadem iura: textum etiam, in l. si verbis, & Glossam ibi, in verbo, videtur, C. quando dies legati cedat. Rationem quoque, assignat, quia, in hoc haeredi prospectum dicitur, ne ad solutionem vrgeretur, & ipsius exonerandi gratia, non vero, vt dicta quantitas pleno iure non dicatur re[sect. 40]licta: & repetit num. 24. & num. 11. in fine, adducit verba quaedam, quae casum praesentem decidunt specifice, considerando (vt saepe dixi) primo praecessisse quatuor millium ducatorum promissionem, & obligationem, vt constat, ibi: item, quatro mill ducados: postmodum vero subsequutam quantitatis eius diuisionem, & solutionem in quatuor annos alimentorum: ita etenim factum fuisse dignoscitur in casu decisionis illius Seuatus Bononienfis, vbi dubitabatur, legatum alicui relictum de certa expressa summa, soluenda pro rata in termino annorum quinque, & illis nondum elapsis, legatario defuncto; nunquid annorum sequentium ad suos haeredes transmissum censeatur, vel potius per eius obitum extinctum & tamen legatum eiusmodi pet mortem legatarij non extinctum, sed, potius ad haeredes transmissum, deducitur; quia quo haeres facilius solueret, & exonerandi eiusdem gratia, ita relictum est; non vero quo legati ius restringatur, aut minuatur: prout late Barzius fundat, & Senatum ita definisse asserit. dicto etiam num. 11. in fine, vt ca[sect. 41]sum praesentem decidere videatur, sic scribit: Etenim postquam ipse D. testator reliquerat, non quidem annuatim, sed libere, simpliciter eidem D. paulo scuta quingenta, & eorum solutionem distribuerat ad commodum haeredis intra annos quinque, legatum ad haeredes transmittitur, &c. Idem quoque, quod scilicet multum intersit, an annuatim legatum relictum fuerit, an vero libere, & simpliciter, eius tamen solutio ad commodum haeredis distributa intra aliquod tempus: tradidit Barzius ipse decis. 80. num. 13. per totum, vbi insistit in vno, quod propositum, & intentum nostrum adiuuat multum, videlicet considerando dispositionem & verba testatoris in casu illo, verisimile non esse, quod legatum ad alimenta restrinxerit, ex quo quingenta scuta D. Paulo, ibi reliquit, postmodum autem cauit, vt intra annos quinque soluerentur, centum scilicet quolibet anno: nam si intellexisset, pecuniam hanc relinquere pro alimentis tantum, vtique solutionibus faciendis dilationem non apposuisset, sed potius dixisset, quod pro illo tempore annorum quinque, alimenta huiusmodi praestarentur: quo nihil melius, nec magis expressum in proposito nostro dici posset, nam si dictorum quatuor millium ducatorum pro alimentis simpliciter promissio fieret aut alimentorum naturam sortiri deberet ea obligatio, non equidem prius diceretur: Item quatro mill ducados, en que de confirmidad se estiman y aprecian, quatro anos de corner, y casa: sed potius diceretur: Y en quatro anos de alimentos, o an de alimentar quatro anos. Remanet ergo, alimenta iuxta obligationem, & promissionem praedictam, extingui non potuisse morte filiae, iuxta supra dicta: item & ea, quae ad primum, & secundum fundamentum huiusce partis, & pro Senatus definitione supra adduxi. Rursus & secundo responderi potest ex abundanti eidem fundamento, ex textu, in dicta l. si cum praefinitione, deducto; fatendo scilicet, alimenta relicta cum temporis praefinitione, extingui, si alimentarij mors ante tempus eueniat. Negando tamen, in casu praesenti mortem euenisse eorum omnium, qui alendi erant; nam etsi filia praefata nupta decesserit, maritus tamen, & filius eius masculus remanserunt: promissio autem, & obligatio alimenta praestandi, facta fuit, tam in fauorem filiae defunctae, quam mariti, & filiorum eius superstitum; sicuti constat ex verbis clausulae ipsius matrimonialis, in initio relatae. Remanentibus itaque marito, & filio, obligatio illa copulatiue concepta, non deficit, nisi omnes illi deficerent, quamuis vnus,[sect. 42] hoc est, vxor deficiat; quia in veritatem copulatiuae, necesse est, vtrumque adesse, vel deficere, nec sufficit alterum adimpleri, cum copula requirat concursum omnium copulatorum, l. si haeredi plures, ff. de condit. instit. Iason, in l. prima, num. 2. ff. de iustit: & iure. Petrus Surdus decis. 82. num. 5. & decis. 272. num. 3. & 35. & in consil. 207. num. 7. & 15. & 16. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 517. ex num. 14. lib. 5. Iacob. Beretta, in consil. 41. num. 1. Intriglio[sect. 43]lus, decisione Siciliae 37. num. 1. & vbi plura requiruntur, contractus perficitur ex vltimo, l. quoties, C. de rei vendicat. Petrus Surdus, dicta decis 82. num. 5. qui ita arguit in casu ibi proposito: idque maxime,[sect. 44] quia si socer promittat alere filiam, & generum, quamuis promissio sit indefinita, debet tamen intelligi, vt praestentur alimenta pro vita vtriusque; sicuti ex Grammatico latius tuetur Petrus Surdus, de alimentis, tit. 5. quaest. 1. ex n. 14. de quo latius infra ad solutionem tertij argumenti, num. 55. Quod attinet vero ad secundum argumentum, facilis est solutio, constituendo, verum esse, alimenta finiri morte eius, cuius fauore promissio, aut obligatio eorum facta est: caeterum in casu praesenti non esse finitas omnes personas (vt nunc dicebam) quarum fauore obligatio inita est; nam etsi vxor decesserit, remansit adhuc maritus, insuper & filius eius masculus, & cum omnes obligationes, & actiones, tam actiuae, quam passiuae, in haeredes, & contra haeredes transeant, & si tibi aliquid promit[sect. 45]to, haeredi quoque tuo videor promittere, l. si pactum, ff. d. probat. l. debitor. C. de pactis, l. prima, & 2. C, de haered. actio. l. haeres in omne ius, ff. de acquir. haeredit. cum aliis multis, de quibus per Anton. Gomezium, tomo 2. variatum, cap. 11. num. 12. & 13. vbi latius explicat: Tellum Ferdinand. in l. 22. Tauri, num. 19. & 20. Matienzum, in l. 6. tit. 6. glossa 3. n. 3. & glossa 4. num. 4. Fachineum, in consil. 66. num. 13. lib. 1. Thuscum, tomo 4. littera H. conclus. 75. fol. 278.[sect. 46] idque procedit etiam in obligationibus facti; nam similiter transeunt ad haeredes, l. veteris, c. de contrah. & commit. stipulat. & cum eadem qualitate actiua, vel passiua, quae erat apud defunctum, l. 2. §. ex his, ff. de verborum obligat. & latius Antonius Gomezius[sect. 47] notauit, dicto num. 13. ita equidem dicto filio superstiti, aut patri marito ex eiusdem filij persona, alimenta petendi, ius competit, & ea praestandi onus, socero incumbit, ac si filia viueret, cui & marito, & familiae, filiisque eorum promissa fuere. Dos namque vt promittatur, vel constituatur, a communiter accidentibus plures causae concurrere[sect. 48] solent, fouor; scilicet filiae, cui datur, vt maritetur, & etiam vt alatur; cum dos sit loco alimentorum, vt Bal. in consil. 456. Recolo, columna secunda, versiculo, praeterea dos, lib. 5. cum similibus, de quibus per Tiraquellum, in tractatu primogenitor. quaest. 62. num. 5. & vt maritus onera matrimonij facilius sustinere possit, l. pro oneribus, cum similibus, C. de iure dotium. Facilius quoque ad matrimonium contrahendum alliciatur: & denique, vt vxor velut indotata, a marito non contemnatur, vt fieri solet, §. sic itaque[sect. 49] tico de nuptiis, versiculo, si quis enim duxerit, in authentico, de nuptiis, cum aliis, de quibus per Tiraquellum, in tractatu, cessante causa, limitatione 22. num. 9. atque ita negati non potest, quin dotis, aut alimentorum promissio ante matrimonium facta habuerit, & habeat communiter respectum ad matrimonium ipsum, postmodum contrahendum, & vt maritus alliciatur (vt dixi) quod ita principaliter respicit maritum ipsum, sicut vxorem. Quamuis ergo dotis ipsa, & alimentorum promissio, ideo fiat, vt filia alatur, atque maritetur, ex quo tamen fit aliis etiam de causis, & in fauorem quoque mariti, qui non alias matrimonium contraheret, non ideo obligatio cessabit, quod causa illa alimentorum, respectu filiae cessauerit, ex quo aliae remanent: rationes[sect. 50] namque plures, vel causae, quando concurrunt in dispositione, tunc vna cessante, non cessat effectus, siue dispositio, per textum, in l. si non lex AElia Sensia. ff. de haeredibus instituendis, l. tutor petitus, §. quae tutoribus, ff. de excusationibus tutorum, §. affinitatis, Instit. de nuptiis, cum aliis multis iuribus, de quibus late per Tiraquellum, in dict. tractatu, cessante causa, limitatione 22. ex num. 1. cum sequent. Hippolytum Riminaldum, in cons. 259. n. 7. lib. 3. & in cons. 368. n. 97. lib. 4. Gratianum regula 78. Surdum, in cons. 116. n. 72. lib. 1. & in cons. 349. n. 23. & in cons. 463. n. 14. lib. 4. Adrian. Gilmanum, lib. 1. rerum iudicatarum Germaniae, decis 6. n. 152. idque maxime, cum effectus causae esset iam consumatus, & perfectus, & (vt nostri loquuntur) in esse productus (prout erat in casu ipso praesenti, contracto iam matrimonio, & filio masculo relicto) tunc namque[sect. 51] causa cessante alimentorum filiae, non cessat effectus iam consummatus; per textum, in l. vltima, in principio, ff. vnde liberi, l. inter stipulantem, §. sacram, ff. de verb. oblig. cum aliis multis, de quibus per Tiraquel. d. tractatu, cessante causa, limitatione 12. vbi late comprobat, non cessare effectum consummatum per cessationem causae; Ludouic. etiam Casanate, in cons. 26. n. 41. Ego quoque quotidian. harum controuers. iuris lib. 3. cap. 15. ex n. 15. cum sequentib. nonnulla congessi vtiliter, ex quibus res haec dilu[sect. 52]cide magis comprobatur: & n. 7. multum ad propositum dixi; causa cessante, fiue deficiente ex postfacto, non cessare effectum, vbi ius esset iam alicui quaesitum ex causae existentia; prout in praesenti contracto semel, matrimonio, & filio legitimo procreato, vt per textum, in l. si post mortem, §. 1. & in l. non putaui, §. sed si post mortem, ff. de bonorum possessione contra tabulas, & in l. cum vxori, C. quando dies legati cedat, & Tiraquellum, pluribus in locis a me citatum, dict. n. 7. & in d. tractu cessante causa limitatione 11. nec enim debent ex superueniente[sect. 53] quopiam casu reuocari illa, quae iam perfecta, absoluta, atque consummata fuere, l. si Gaudentius, C. de contrahenda emptione, l. si vt proponis, C. de confirmando tutore, & latius exornaui, d; cap. 15. ex n. 6. cum sequen. sic sane, quamuis contemplatione certae personae facta promissio, vel legatum relictum, ipsi personae cohaeret & consequenter persona extincta, dicatur quoque extingui; prout hoc ipso secundo argumento proposui ad finem, attamen procedit ante ipsius legati, aut rei promissae acceptationem, &. acquisitionem, postmodum vero secus: quod ita specifice tradidit, & singulariter explicauit Menochius, in cons. 421. sub n. 52. versic. non obstat, & duobus numeris sequen. lib. 4. & in eisdem, in quibus versamur, terminis, cum ita arguisset ad initium decis. 97. num. 5. Caesar Barzius, sic respondit num. 51. & 52. vbi dicit, legatum factum con[sect. 54]templatione personae, quod persona ipsa extincta, extinguatur, procedere ante ipsius legati acceptationem, & acquisitionem, non postmodum. Rursus, & secundo respondetur fundamento metipsi, superiora equidem omnia ex abundanti dicta, vtpote cum alimentorum causa, & promissio simpliciter facta, longe differat ab ea promissione, & obligatione, de qua nunc agitur, nec quatuor millium ducatorum promissio ab aliis partitis, aut quantitatibus dotis promissae aliquo modo separari valeat; omnes siquidem ad certam dotis quantitatem promissam rediguntur, & supposita obligatione quatuor millium ducatorum, pro summa dotis promissae implenda; quae praecedit facilioris, & commodioris solutionis gratia, sine soceri exonerandi causa, in plures pensiones, siue solutiones diuiditur quantitas ea, vt supra dixi ad solutionem primi argumenti ac idcirco, quemadmodum aliarum partitarum, siue quantitatum petendi ius in haeredem filiae defunctae transituit, ita pariter, & residuum illorum quatuor millium ducatorum, quae simpliciter & pure promissa, in solutiones plures distributa fuere ob rationem praedictam. Quoad tertium vero argumentum, quod videatur cessasse causa, ob quam socer ipse voluerit, praefinito tempore alimenta illa praestare; concludens apparet responsum ex dictis ad solutionem argumenti praecedentis, maxime ex versiculo, Quamuis ergo dotis & alimentorum promissio, ideo fiat. Quoad aliud vero de quo eodem hoc argumento tertio in fine, videlicet, Alimenta promissa a socero simpliciter filiae, & genero dum collocat[sect. 55] filiam in matrimonium, durauerit, animaduertendum erit, Antonium Cordubam de Lara, in dict. l. si quis a liberis, §. non tantum, ex num. 62. per totum (prout in argumento ipso refertur) in ea fuisse sententia, & opinione: citasse tamen eodem num. 62. Thomam Grammaticum, decis. 101. num. 56. vbi is Author existimauit contrarium, duratura scilicet alimenta, dum vita filiae, & generi manebit; cum alimenta filiae & genero sine praefinito tempore promittuntur. Quod si ita verum esset, multo magis durare deberent, vbi certo & limitato tempore promissa fuissent, prout in casu praesenti, vbi solutio alimentorum in quatuor annos diuiditur, postmodum vero num. 112. inquit Grammaticus ipse, quod in ea specie videtur socer obligatus ad praestanda alimenta, saltem per annos quindecim, argumento 1. si quis argentum, C. de donat. quod etiam nostram sententiam confirmat. Surdus vero, de alimentis, tit. 5. quaest. 1. num. 12. & quatuor seq. Grammatici resolutionem accipit indistincte, nec ad quindecim annos restringendam existimat. Primo namque constituit, quod alimenta simpliciter relicta, debentur ad vitam, & intelliguntur relicta durante vita legatarij; vt probatur in l. Caio, ff. de aliment. & cibar. legat. est etiam textus, qui loquitur de habitatione, in l. si habitatio §. vtrum, ff. de vsu & habitat. postmodum vero in hunc modum scribit: Et hoc procedit non solum in alimentis relictis per vltimam voluntatem, sed etiam in his, quae promissa fuerunt per contractum, & ideo Grammaticus, in decis. 101. num. 56. & in decis. 102. num. 112. & 113. concludit, quod promissio soceri de alendo filiam, & generum, quamuis sit indefinita, debet tamen intelligi,. vt praestentur alimenta pro viter vtriusque. Est verum, quod Grammaticus, dicta decis. 102. num. 112. inquit promissionem restringi ad quindecim annos: & Corduba reducit dictum Grammatici ad terminos l. haereditatum, ff. ad legem falcid. qui tamen non semper, nec absolute conueniunt cuicunque relicto, vel promissioni praestandorum alimentorum. Sed quicquid sit, cum generale, & indefinitum relictum alimentorum extendatur ad vitam, quare non idem erit in promissione? valet enim argumentum a contractibus ad vltimas voluntates, & e contra. Rursus indefinita aequipollet vmuersali; non solum in testamentis, sed etiam in contractibus: imo fauore alimentorum indefinita aequipollet vniuaersali, etiam in casibus, quibus regulariter non solet aequipollere, secundum Bartol. in l. quidam haeredem, num. 1. ff. de tritico, vino, oleóque legato. Hactenus Petrus Surdus, qui (vt vides) concludit, quod. promissio soceri de alendo filiam & generum, quamuis sit indefinita, debet tamen intelligi, vt praestentur alimenta pro vita vtriusque, nec restringitur ad quindecim annos, contra Grammaticam, & minus ad septem, contra Cordubam de Lara: & sic multo magis promissio soceri de alendo filiam & generum, non indefinita, sed ad tempus quatuor annorum limitata (quando omnia iura, & rationes hactenus consideratae deficerent) intelligi deberet, vt praestarentur alimenta pro vita vtriusque, ternpore praefinito; iuxta rationem, & sententiam Surdi: ex altera vero, & contraria Cordubae de Lara opinione, id ipsum dici quoque debebit; vtpote cum ipse loquatur, quando indefinite alimenta promittuntur a Socero filiae, & genero: caeterum si non indefinite sed ad certum potius tempus promissa fuerint: tunc Corduba ipse nihil statuit, sed contrarium responderet, & attendi debere tenorem obligationis contractae, aus promissionis factae, dixisset. Et haec quidem ex abundanti quoque dicta, vtpote, cum termini casus ipsius praesentis longe differant a terminis casus praefati, in quo sententiae praedictae Grammatici, Surdi & Cordubae adductae fuere: ibi namque, soceri de alendo filiam & generum simplex, aut indefinita promissio interuenit, nec obligatio aliqua praecedit; hic autem (vt saepe dixi) certae quantitatis dotis promissione facta, & pro parte solutionis dotis ipsius, in certa quantitate promissae, quatuor millium ducatorum constitutionis, solutio eorundem in quatuor annos pro alimentis diuiditur, & quatuor millium ducatorum constitutio praecedit, in quibus quatuor annorum alimenta aestimantur. Quartum etiam argumentum non obstat ex d.l. illis libertis 83. ff. de condit. & demonstrat. vere namque textus hic duas continet conclusiones, de quibus sigillatim agendum erit. Prima conclusio est, quod quamuis regulariter conditio mixta dependens a facto implere debentis, vel alterius, vel etiam a casu, si deficiat per mortem, extinctionem legati inducat, l. in testamento, vbi Glossa magna. Bart. Socinus, & omnes, ff. de condit. & demonstrat. & cum aliis multis Petrus Surdus de alimentis, tit. 8. priui[sect. 56]legio 24. num. 1. & tit. 5. quaest. 4. attamen conditio mixta, si deficiat per casum, vel per mortem, non extinguit, nec facit deficere relictum alimentorum; idque speciali eorum fauore, quibus &: alia multa specialia fuere concessa. Praesumitur namque quod testator omnino relicturus erat, etiam sine conditione. Et idcirco, si legentur alicui alimenta quoad, vel donec, vel dum, vel quamdiu, vel si vixerit cum aliquo, & ita cum onere habitandi, vtputa cum filiis; tunc morte eius, penes quem morari, aut viuere debebat, legatum non extinguatur, sed potius remanet purum, ac si nulla conditio esset apposita, & alimenta extra domum debentur, quia per eum non stat, sed per casum fortuitum, vt probat tex. in l. prima; C. de legatis, vbi notant omnes Doctores, & optime Ioannes Sichardus, videndus ex num. 1. vsque ad num. 8 & cum Bartolo, Castrense, Pico, Decio, Riminaldo, Bertrando, Durando, Menochio, Mantica, Praetis, Neuisano, Corneo, Grato, Menchaca, & multis aliis Petrus Surdus, de alimentis, tit. 4. quaest. 15. num. 34. & tit. 7. priuileg. 23. num. 7. & seq. latius priuil. 24. num. 1. & quatuor seqq. & tit. 5. q. 4. vbi vide Beninten. decis. 98. num. 2. & seq. Fuluius Pacianus, in consil. 134. num. 18. Leand. Galganetus, de condit. & demonstrat. 1. part. cap. 14. num. 7. & cap. 15. num. 8. & quatuor seq. Stephan. Grian. disceptat. lib. 1. cap. 104. ex num. 65. Corduba de Lara, in d. §. si quis ex his, num. 199. & 200. vbi constanter asserit, quod legatum relictum sub conditione si vxor, vel legatarius commoretur cum filiis testatoris, non debeti, si filij mortui sint; secus tamen statuendum esse, si alimenta ita relicta fuerint, cum fauore alimentorum legatum annuum non deficiat, si casu impediatur conditio morandi cum filiis. Ad quod citat. Bart. Gratum. Costam. & alios, & haec quidem sic intellecta, potius intentum nostrum, & definitionem Senatus, quam sententiam contrariam tuentur; vtpote, cum promissio ea, & obligatio alimentorum, non condicionaliter (prout praefati Authores loquuntur) sed simpliciter potius concepta, & inita, extingui non debet morte dictae filiae, ex quo legatum, aut promisso alimentorum per casum, &. mortem filiae, cum qua commoraretur maritus, non deficiat, iuxta iura praecitata, & Authores relatos, a Menoch. lib. 2. de arbitrariis, casu 170. num. 17. & per Surd. tit. 5. q. 1. num. 41. Remanet itaque, primam partem, & conclusionem d.l. illis libertis, & d.l. 1. C. de legatis, pro marito potius vrgere in casu praesenti, quam contra ipsum. Quod attinet vero ad secundam conclusionem,[sect. 57] d. leg. 83. obseruandum erit, superiorem primam conclusionem limitari, ex ipsamet lege vt scilicet conditio mixta deficiens per casum, faciat deficere relictum alimentorum, si constiterit expresse, vel ex probatis, & manifestis coniecturis, quod conditio esset apposita ad fauorem, & commodum eorum, cum quibus est commorandum, tunc namque, si illi moriantur, legatum deficit, vt inquit text. in d.l. illis libertis, in secunda sui parte. Et concludunt communiter Scribentes, in d.l. 1. C. de legat. vbi Ioan. Sichar. ex num. 4. & seq. Ruinus; in cons. 42. num. 21. & 23. & in cons. 46. num. 3. lib. Benintend. dicta decis. 98. num. 2. & tribus seq. Petrus Surdus, de alimen tit. 8. priuil. 23. num. 8. & priuil. 24. num. 5. vbi inquit, praesumi factum fauore eorum, qui sunt senes, debiles, pupilli, vel aliter egent ope legatarij, & tales sunt, quibus verismile est, quod testator voluit prouidere: & citat Menchac. Ruin. Decium, Praetis, & alios, ita tenentes. Leand. Galganet. de condit. & demonst. 1. p. cap. 15. num. 13. fol. 53. cum ergo Iureconsultus, in dicta l. illis libertis, in fine, dixerit, superiorem primam conclusionem procedere, nisi fauore eius, in cuius persona deficit conditio, alimenta fuissent relicta, nec ex eo solum, quod commorandi cum filiis, conditio adjiciatur, ad fauorem eorum, alimenta relicta praesumpserit in dubio, aliunde namque id constare Iureconsultus requirit metipse; merito Interpretes nostri dubitarunt communiter, ex quo intelligatur, an fauore legatarij, vel filiorum alimenta relicta dicantur; & diuersimode explicant, vt ex ipsis superius citatis deducitur manifeste, & ex Sichardo, in dicta l. prima, C. de legatis, num. 5. & 6. Quoad praesens vero, ideo disceptatio ea necessaria non est, quod termini illi legati alimentorum ea conditione relictorum, de qua in dicta l. illis libertis, longe differant a terminis nostris, in quibus non gratuito lucratiuo, sed ex necessitate quadam, & titulo oneroso (pro parte scilicet solutionis dotis promissae: alimenta fuerunt constituta. Dos namque, licet respectu vxoris contineat titulum[sect. 58] lucratiuum, vrespectu tamen mariti, quia pro oneribus mariti datur; dicitur titulum onerosum continere. Sicuti quotidian. har. controuers. iur. lib. 3. c. 23. num 41. quinque seqq. latius ego comprobaui. Sic sane dici non potest in casu, praesenti, filiae fauore duntaxat promissionem alimentorum factam; vere namque, fauore etiam mariti, & matrimonij, onerum etiam, quae supportare debet, ratione, & vt al. liceretur ad matrimonium contrahendum, promissio ea facta est, filiorum quoque eiusdem matrimonij, quibus specifice consultum, atque prouisum apparet, ex clausula matrimoniali deducitat. Idcirco textus ipse in d. l. illis libertis, in contrarium potius, & pro hac parte expendi, & induci debet: nam si ideo mortuo filio, alimenta illa, non debentur, quia propter eiusdem filij vtilitatem tantum his, qui cum eo commorati fuissent, alimenta praestari testator voluerat; sequitur equidem, quod si propter aliorum quoque vtilitatem, non solum filiae nuptae, relicta fuissent, & ij adhuc superessent (prout filius masculus superest, &. etiam maritus) deberentur absque dubio alimenta eisdem, qui adhuc su persunt, & quorum etiam fauore promissio specifice facta. est; filiorum namque fauore factam, ex verbis eiusdem clausulae matrimonialis apparet expressim. Textus autem, in d.l. Seio, ff. de annuis legatis, superioribus non refragatur nec etiam decisioni textus, in dicta l. 1. C; de legatis. Nam pro eius explica[sect. 59]tione respondet Glos. s. finalis, in eadem l. 1 Quod inspiciendum sit semper in legatis, cuius gratia legatum fiat. Nam si fit fauore legatarij, tunc legatum semper debetur, etiam mortuo eo penes quem morati debebat. Sin autem legatum fit gratia haeredis, vel eius apud quem debeo morati: tunc certe morte eius finitur legatum. Et hoc est naturale Nam vt dicit textus in dicta l. seio, in princ. labor, & pecunia recipiunt inter se diuisionem, id est, aequum est vt si quis multum laboret, multum etiam ferat pecuniae. Nam sic dicebat Comicus, opera, pro pecunia. par hostimentum estad est, aequatio. Vnde in d.l. seio, telictum erat legatum alicui non fauore ipsius, sed fauore liberorum, scilicet, vt negotiis liberorum, praeesset. Quare Cum morte aliquorum diminutus est labor, sequitur etiam diminui pecuniam, vel legatum Quod non fieret, si fauore legatarij id fieret vt si dicat testator, Titius de me viuo optime est meritus: ei lego centum annua, donec versetur apud meam vxorem. Apparet enim, legatarij gratia legatum esse factum: & ideo quia fit eius gratia mortua mea vxore, debetur ei legatum illud annuum, quoad vixerit. Et haec quidem ex abundanti etiam dicta, vtpote, cum obligatio ea, atque alimentorum promissio, simplex non fuerit in casu praesenti, siue non simpliciter alimenta promissa, nec etiam resticta ad terminos illos, quamdiu, donec, quousque, vel si maritus cum vxore habitabit; sed quatuor millium ducatorum promissio facta; in quatuor annorum solutiones diuisa, quod promissionis, aut legati alimentorum terminos egreditur, vt saepe dictum est. Quintum autem argumentum minus vrget; nec vere procedit eorum Interpretum sententia, qui commemorantur ibidem, sicuti apparet ex his, quae ad fundamentum 3. & 4. partis secundae & pro definitione Senatus Hispalensis supra expendi, vbi plene, & dilucide probaui, quod in simplici promissione, aut relicto alimentorum non sit obligatus alimentarius sumere alimenta in domo obligati, sed de iure potest ea petere extra domum. Item ex ipsorum Authorum sententia, qui contrarium tuentur, alimenta peti posse extra domum, quando iusta causa adest commorandi extra domum, vel recedendi a domo obligati alimenta praestare, idque etiam, si in domo propria praestare, grauatus fuerit haeres, vel promissio facta, vt latius ibi. Sed nec sextum vrget partis eiusdem contrariae fundamentum, quoniam termini illi valde diuersi sunt a terminis casus praesentis, vtpote, cum domo simpliciter legata, iuridice dicatur, praesumi, testatorem legasse illam, in qua habitare consueuit ordinarie, si plures habebat Domus, iuxta resolutiones Menochij, & aliorum, quos ipse recenset, de quibus in argumento. Cum autem non domus legatur, seu promittitur ab eo, qui plures habet Domos, sed alimenta, & domum dandi obligatio contrahitur simpliciter, ad certam domum promissio non restringitur, nec de vna magis, quam de alia intelligi valet; & idcirco reincidit dubium illud, superius agitatum, & contrarijs sententijs dinisum, an scilicet de domo propria grauati, aut obligati intelligi debeat promissio, vel de alia extra domum eiusdem; in qua (vt supra dicebam) negari non potest, quin communior, & etiam verior fit sententia eorum, qui eo casu, & in simplici alimentorum promissione certa domo non designata, alimenta extra domum peti posse pro commodo alimentarij, asseuerarunt. In alio vero casu, cum testator iubet aliquem domi suae ali, iam non vetsamur in terminis simplicibus promissionis alimentorum, sed potius domum demonstratam dicimus, dubitamus autem, vtrum de domo propria, an haeredis testam senserit, & cum morte testatoris omnia soluantur, ab eóque rerum suarum dominium sie recessurum, cum etiam per haereditatis aditionem, bona desinant testatoris esse, & proprium patrimonium adeuntis efficiatur, commodiúsque sit haeredi domi suae alimenta praestare propter minores sumptus; recte statuitur, praesumendum esse, quod de domo haeredis testator intellexerit; cum verba illa, Domi suae, domui haeredis magis conueniant. Rursus, atque ex abundanti, & sine praeiudicio veritatis respondetur, parum interesse, quod de domo socer intellexerit, propria, dum domum, & alimenta promisit, nam ex quo iusta causa superuenit, litésque, & inimicitiae ortae sunt,a domo, ea recedere, & alimenta extra illam petere, ex his omnibus deducitur concludenter, quae numeris praecedentibus adnotata, atque scripta reliquimus. Septimum denique & vltimum fundamentum partis contrariae non obsistit, pro cuius resolutione, atque explicatione obseruandum erit in primis sententiam Glossae, in dict. l. quod legatur, ff. de iudiciis, non esse omnino veram, nec certam, & displicuisse Petro Surdo, d. tit. 4. de aliment. q. 16. ex n. 27. vsque ad n. 36. Qui contendit, quod quamuis vno in loco alimenta fuerint alimentario soluta,[sect. 60] non per hoc in futurum ibi peti poterunt, & adducitur, atque excitatur sequentibus fundamentis, & rationibus. In primis, quod voluntas tacita, quae ex actu colligitur, non debet vltra extendi quam ex ipso actu de necessitate inferatur; prout obseruant Bartol. Decius, Paris. Socin. iunior Natta, & Beccius, relati ibi per Surdum, n. 27. Et ideo gratuita solutio vnius partis, non grauat in solutione alte[sect. 61]rius, l. finali. C. ne vxor pro marito, vbi notat Baldus in summario, l. cum de indebito. vers. sed si pro parte, C. de condict. indebiti, vbi qui partem indebiti[sect. 62] soluit, non cogitur aliam parte soluere: vt comprobat ibi Surdus, n. 28. & 29. inquit, hinc esse, quod immunis per vnam solutionem sibi minime praeiu[sect. 63]dicat pro futuro tempore; & refret Petrum, Cinum, Abbate, Alexand. Cephal. & Cacheran. sic tenentes. Inquit etiam n. 30. hinc esse, quam Praelatus, qui successit in beneficio, licet pensionem vnius anni receperit, non tamen censetur pensionem pro futuro tempore ratificare: vt habetur decis. Rotae 233. in fine, in nouis, & qui facit vnum actum in tempo[sect. 64]te feriato, non sibi praeiudicat in sequentibus, vt Francus, Alexand. Ripa, & Rolan. tenuerunt, quos citat Surdus ipse, d.q. 16. n. 31. & inde infert in haec verba: sic ergo, si haeres vno: in loco semel praestat alimenta, licet quoad illam solutionem sibi praeiudicauerit, non tamen in futurum cogitur eodem in loco praestare. Qui[sect. 66]nimeo etiam in iudiciis, qui consentit in, vno actu, non videtur consentire in reliquis, Glos. in Clementina saepe, in verbo, patribus, de verbor. significat. Et non obstat textus, in d.l. si fidei commissum, §. finali, ff. de iudiciis, quia illud procedit, ex quo exceptio illa competebat iure singulari, quod facilius tollitur, l. eius militis, §. militia missus ff. de milit. testam. secus, quando competebat ex iure communi; vt declarat Iason. in l. 2. n. 9. C. de fideicommissis, & refert Surdus, dicta quaest. 16. tit. 4. qui concludit n. 35. quod illa opinio Angeli, in l. prima, C. de fideic. quod vnum legatum certo loco soluens, tenetur eodem loco soluere alia, reprobatur e Iasone, Benedicto, & Natta; quod durum tamen esset in practica obtinere contra Glossam in dict. l. quod legatur, & ab initio d.q. 16. inquirit, quo in loco, praestari debeant res ad alimenta necessariae, quando haeres & alimentarius diuersa habent domicilia & resolutiue inquit, quod haeres alimenta praestat in loco sui domicilij, non autem vbi degit alimentarius, quando[sect. 67] a testatore locus non est specialiter designatus, siue in promissione alimentorum non expressus, l. sed & si susceperit, ff. de iudiciis, l. Titia Seio, in principio ff de legatis 1. l. 3. ff. de aliment. & cibariis legatis, per quae iura ita concludunt innumeri ibi relati ex n. 1. vsque ad num. 7. vbi ex multis quoque Authoribus obseruat, quod cum creditor, & debitor sunt diuersi domicilij, debitor non tenetur debitum por[sect. 68]tare ad domum creditoris, sed sat est, si paratus sit soluere in suo domicilio, quando in obligatione locus non est expressus; vt probat textus, in l. item illa verba. in principio, ff. de constituta pecunia, vbi Glos. Bartol. & omnes Doctores, & alij quamplurimi ibi relati; cum vero haeres, & altmentarius eiusdem sunt fori, & in delatione non cadit impensa, tunc haeres tenetur alimenta portare ad domum alimentarij, quia sic se habet: regula, quod vbi debitor, & creditor sunt eiusdem fori, tunc debitor debet ire ad domum creditoris, d.l. item illa verba, vbi Bartol. & omnes DD. Surdus d. quaest. 16. num. 7. & 8. Denique & vltimo, quia suo ore profitetur Surd. ead. q. 16. n. 35. quod durum esset in practica obtineri contra illam Glos. in d.l. quod legatur Respond. etiam, quod quando Glos. ipsa loqueretur in eis terminis; in quibus in argumento contenditur, atque ex notatis ibid. ex n. 21. deduci posset, quod si alimentarius cepit vno in loco alimenta recipere cogatur, exinde eodem in loco perseuerare, & recipere; adhuc receptio ea, & Glossae eiusdem sententia non obesset, nec genero praeiudicium generaret in casu praesenti in futurum; cum necessario id intelligendum esset, rebus ipsis in eodem statu manentibus, & noua causa non superueniente; vt. pote, cum ex iusta causa a domo alimenta praestantis recedere, & extra domum illa petere posset; tametsi in domo eius caepisset percipere alimenta; & quamuis socer ex conuentione non teneretur nisi in domo ea praestare; prout longa serie, supra explicaui. ADDITIO Ad Caput praecedens. ADduntur, atque adnotantur nonnulla circa eandem huiusce capitis materiam, quae post scriptum, & omnino absolutum hunc librum, obseruata elaborataque fuerunt. Et iterum insisto ex professo, circa Gramatici, Cordubae de Lata, & Petri Surdi placita, de quibus supra. Alimenta scilicet promissa a socero simpliciter filiae, & genero, dum nuptui ipsa tradebatur, quo tempore durent, & mortua filia, viuente adhuc marito, si filij remanserint, & casus ex facto, in Regio Gratanensi praetorio occurrentis, species proponitur, quae proculdubio difficiliorem continet resolutionem, & magis dubiam explicationem, quam altera, in Hispalensi Senatu agitata, de qua supra. Si in capitulationibus matrimonialibus, cum de[sect. 1] collocando filiam in matrimonium pater agebat, in casu, quo ipsa filia, (tunc vnica, & primogenita) in maioratu domus suae successura esset, dotis nomine nihil promisisset, sed potius dixisset, quod successione ipsa, si filius masculus nullus nasceretur, qui eam excluderet, satis dotata satisfactáque manebat; eandem tamen, & eius maritum, & familiam in domo patris eiusdem habitaturos, eisdemque & viduis duabus, quae eis deseruirent, alimenta restricta daturum in haec verba, darles de comer. & nihil nomine dotis assignatum, sed id duntaxat cautum. Quod si alimenta ea noluerit gener in domo soceri, tunc singulis annis, 300. ducatorum summa, pro vita soceri, eisdem a socero ipso praestanda; quae summa dictorum alimentorum in fine vniuscuiusque anni soluatur, nec soluto matrimonio, eorum ratio habeatur, siue pro dote non iudicetur, sed absque onere restitutionis maritus eam quantitatem percipiat. Ita tamen, quod si patre superstite, mater decesserit, filia ipsa, & gener, neque legitimam, neque quid aliud in bonis matris defunctae praetendere possit, sed pater integre vtatur fruatur. & ea tanquam alia propria obtineat. Si tamen secundo nupserit, & filium masculum procreauerit, qui filiam metipsam a successione maioratus exclusurus sit, ex tunc in octo millium ducatorum quantitate temaneat dotata; prout haec omnia in eodem casu commemorabantur diffuse Et tunc quidem controuertebatur, si patre &[sect. 2] matre superstitibus, mortua ipsa filia fuerit, quae nupsit, & filios, siue filium reliquerit (prout filiam relictam, in ipso casu apparebat) maritus, alias gener, a domo soceri recesserit cum eadem filia, reluctanctibus tamen parentibus, qui neptem retinere vellent, atque ex eo tempore, 300. ducatorum quantitatem, sibi praestari debere, atque in futurum praestandam, contendunt, scilicet dum socer ipse vixerit, num de iure intentio eius procedat, an vero filia defuncta, obligatio cessauerit, ex quo alimentorum nomine, ea promissio facta fuit: atque ita sui natura morte finiri debuerit. Et quo dilucide, & distincte procedatur, his, quae tunc pro vna & altera parte expendebantur praecipue, adiiciam quam plurima, quae ad eum modum, nec adnotata, nec vllo modo tacta fuere, ipsa quoque, quae tunc ponderabantur, distinctione, ordine, & resolutione commemorabo. Ea antem omnia in comprobationem duorum diriguntur principaliter; ex parte actoris, quod alimenta praestanda in domo soceri, vel 300. ducatorum summa extra domum soluenda, si gener id elegerit, ex causa dotis processisse dicantur, siue fructus dotis diiudicentur, atque ita dotalium rerum, aut dotis naturam assumant, vt filiis relictis, etiam vxore defuncta, ad filios transeant, siue in persona patris pro vita soceri durent, vel concesso absque veritatis praeiudicio, quod sint meta alimenta, nec fructus dotis dici valeant; adhuc ad haeredes, filios scilicet transire debeant, siue in persona patris continuari, & durare; nec extinguantur morte filiae. Ex parte rei totum contrarium, contendebatur, quod ea, nec ex causa dotis processisse videantur, nec minus fructus doris dici possint, sed mera & pura alimenta diiudicentur, & in necessariam consequentiam morte vxoris, alias filiae finita extinctaque fuerint. Pro parte eiusdem actoris, generi scilicet, quae expendi possunt quo ad primum articulum, fundamenta, vt velut fructus dotis diiudicentur, vel ex causa dotis processisse dicantur, ad sequentia reducuntur. Primo, quod in contractibus, sicut in omni alia dispositione mens inspicitur quae primum locum obtinet; sicuti obseruauit Cardinalis Mantica, de tacitis & ambiguis conuention. lib. 1. tit. 17. num. 36. late lib. 2. tit. 4. ex n. 2. & vltra Alexander, in cons. 28. in principio, lib. 1. & in cons. 34. n. 3. & n. 8. & per totum, lib. 2. & in cons. 103. n. 3. & 6. lib. 6. Abbas, in cons. 43. Videtur primo, sub n. 4. lib. 1. vbi ponit hanc regulam in contractibus: parisius, in cons. 78. n. 10. lib. 1. vbi quod a mente pendet substantia contractuum: Iason, in l. 4. C. de liber, praeterit. & in l. iuris gentium, §. praetor ait, ff. de pactis, Roland. a Valle in cons. 61. num. 33. lib. 2. & in cons. 69. num. 45. lib. 3. Crauet. in cons. 333. num. 15. Beccius, in cons. 74. num. 28. & in consil. 94. num. 7. Tiraquel. in l. si vnquam, verbo, libertis, numero 58. Petr. Surdus, in cons. 381. num. 20. lib. 3. vbi quod principaliter attendenda est mens contrahentium: Cardinalis Thuscus, tom 5. littera M. conclusion. 199. num. 4. & num. 44. & 55. & 57. & 60. & 71. & tribus seq. & conclus. 200. in princip. Sic[sect. 3] sane, non tam debent attendi verba conuentionis, quam contrahentium sensus, & quod verisimile est, ipsos sensisse, atque voluisse; l. iuris gentium, §. pactorum, ff. de pactis, l. sed Celsus, §. ff. de contrahenda emptione vbi dicitur, quod in contractu, potius quod actum est, quam id quam dictum est, sequi debemus, l. semper in stipulationibus ff. de regul. iuris, vbi Decius, & Cagnolus, in principio, l. pactum, ff. de probation. l. promittendo, in prin. ff. de iure dotium. vbi in hac eadem, qua versamur materia, dotis scilicet, Iureconsultus Paulus inquit, magis enim res, quam verba intuenda sunt. Et in l. dotis fructus, §. si vsusfructus, eodem titulo, vbi ipsamet materia Vlpianus scripsit, inspiciendum esse primo loco, quid actum sit. Et cum aliis multis tradidit Mantica, lib. 12. tit. quarto, num. 13. Thuscus, locis relatis, supra, Glossa, in l. blanditus, C. de fideiussoribus. vbi quod mens, & intentio contrahentium potius spectanda est in contractibus, quam conceptio verborum: Glossa etiam in l. in venditione, ad finem, ff. communia praediorum. vbi quod causam verbotum, magis quam verba inspicere debemus: Craueta, in cons. 964. num. 37. Hieronymus Gabriel, in cons. 90. n. 16. volum. 1. Cephalus, in cons. 335. n. 4. lib. 3. late Tiraquel. vbi supra, Petrus Surdus, in cons. 321. n. 52. lib. 3. vbi citat Bald. in l. si in venditione, in fine, ff. communia praediorum, dicentem, quod mens attenditur pro amplitudine, & restrictione contractus, & Alexandrum, in cons. 22. n. 6. volumin. 1. qui id procedere dicit, etiam vulnerando verba. Et vltra Surdum, id ipsum, quod scilicet verba interpretantur, restringuntur, & ampliantur, ex mente etiam coniecturata magis, quam ex cortice verborum; adnotarunt, atque comprobarunt Castrens. in cons 148. n. 1. l. 1. Curt. iun. in cons. 62. n. 5. Beccius, in cons. 64. n. 7. exornat Bertaz. in cons. 2. n. 6. & seq. lib. 1. Rota Rom. dec. 244. n. 1. & 4. lib. 1. proinde, quandoque etiam stipulatio, & alius contractus fines verborum excedit, vt declarat Bald. in l. petens, n. 1. C. de pactis. Refet Mantica, lib. 12. d.t. 4. n. 13. & in eis magis debemus inspicere causam, quam verborum conceptionem quia effectum tribuit stipulationi, l. 2. §. circa, ff. de dol. mal. excep. Curtius iunior, cons. 36. n. 15. Et Mantica, dicto num, 15. Iacob. Cancerius, variar. cap. de pactis, n. 237. vbi quod mens praeualet. Quamuis ergo in capitulationibus matrimonialibus primo casu quo filius masculus non existat, sed filia successura sit in maioratu, dictum fuerit, quod alimenta praestanda sint filia metipsi genero, & duabus. viduis, per haec verba, Darles de comer en su casa, vel extra domum soceri si in ea noluerit gener commorari, nec alimenta recipere, 300. ducatorum summa singulis annis pro vita soceri sit soluenda; adhuc, non modo iuxta causam, ex qua promissio facta fuit, verisimilem etiam contrahentium mentem sed iuxta verba capitulationis, intelligi debet necessario, quod ex causa dotis eadem promissio facta fuerit, & velut dotalis, saltem large & improprie dici possit, ex quo causa finalis promittendi matrimonium fuit, & vt deseruiret oneribus matrimonij: quod sufficit, vt dos dicatur saltem improprie, atque in ea locum habeant in dote statuta,[sect. 4] sicuti in simili statuit, atque resoluit Cardin. Manti. de tacit. & ambig. comment. lib 12. tit. 4. num. 12. & 13.[sect. 5] causa etiam sufficit, vt sine inspecto, nec cortice verborum considerato, promissio eadem velut ex causa dotis processisse dicatur, iuxta ea, quae idem[sect. 6] Mantica resoluit eod. tractat. lib 1. c. 17. num. 42. Dos itaque cum non modo expresse, sed etiam tacite constitui possit, & constituta censeatur; vt late post alios multos, per Mantic. lib. 12. de tacitis & ambig. Conuent. tit. & 14. Mascar. de probat. tom. 1. conclus. 565. Petr. Surdum, in consil. 94. lib. 1. Censebitur procul dubio in ipso primo casu, saltem in dictis alimentis, aut in quantitate praedicta, pro vita soceri constitui, cum in nullo alio quo ad mortem eiusdem soceri constituatur, sed dumtaxat dicatur quod successione ipsa maioratus, quem pater possidebat, satis dote sua satisfacta, solutaque manebat: & quidem ad eum finem promissio ipsa facta videtur, ne scilicet maritus, qui sustinere debet onera matrimonij, vel nullam dotem consequatur, vel infructiferam omnino, quousque socer ipse longo tempore viueret, & quod prius gener ipse decederet, qui nullum commodum, aut prouentum, seu emolumentum dotis percepisset, & onera matrimonij, maximo sumptu, nulloque dotis fructu, aut emolumento supportasset; prout etiam vxor decessit quod inconueniens, vt cesset, & aliquod emolumentum marito proueniat, id saltem dotis nomine constitutum videri debet, & velut dos diiudicari in primo casu, ad euitandum in conueniens praedictum; aliud etiam, prope indotatam mulierem eo pacto fieri; idque iuxta tex. singularem, in l si conuertit, 4. ff. de pactis dotalibus. Quem mirabiliter declarat Castrensis, in l. interest,[sect. 7] C. de vsufructu. Baldus Nouel. de dote septima parte, priuilegio 44. quemadmodum ergo mortua filia, si liberi remaneant, dos ad patrem non reuertitur, secundum consuetudinem, ex sententia Martini, in l. dos a patre, C. soluto mat. de qua late post alios multos, per Barbos. in l. post dotem, ex num. 46. cum seq. in. l. 2. . §. quod si in patris, num. 37. ff. solu. matr. Menochium, lib. 4. praesumpt. 139. & seq. Antonium Thesaurum, decisione Pedemontana, 190. Marescotum variarum, quaest. 42. Manticam, de tacitis, & ambig. conuent. lib. 12. tit. 8. ex num. 23. cum seqq. Surdum, in cons. 206. num. 8. lib. 2. Farinacium, decis. 248. in nouis, & nouissimarum anni 1618. decis 708. fol. 316. 1. p. tom. 2. Neuiza. in cons 43. num. 6. Thusc. tom. 2. littera D. conclus. 777. fol 1013 & apud nos ex decision. l. 30. tit. 11. part. 4. vbi Gregor. Lop. verbo, non dexare hijos, id notat. expresse. Sic etiam filia, in casu praesenti defuncta, quae filiam reliquit, ius illud 300. ducatorum singulis annis, ad patrem non reuerretur, siue non finietur, sed potius durare debebit viuente ipsa, cum promissio facta fuerit pro vita patris, & filiam decessisse non intersit, ex quo dotis nomine id datum dicatur, siue saltem large & improprie dos dici possit, & ad id dumtaxat restricta; propter spem successionis maioratus, facta autem, nedum socer viuit, & sic successio maioratus non defertur filiae, absque vllo emolumento, & prouentu maritus onera matrimonij supportet, quae ratio viuente adhuc filia superstite, durare quoque videtur. Item & altera, quae ex ratione textus. in d. 1. si conuenerit, 4. deducitur, ne propter pactum indotatam filiam remansisse contingat, si gener ante socerum moriatur, vel etiam eius filia superstes. In primo igitur casu, id saltem dotis nomine constitutum videtur, & simul spes successionis maioratus considerata: in secundo vero casu, quo filia successura non sit, quia filius masculus nascatur, octo millium ducatorum quantitas dotis nomine constituitur, & sic vtroque casu dos tacite constituta censetur, & primo casu id saltem doris nomine concessum videri, quod improprie & large dici potest dos, vt viuente adhuc socero, & filia superstite, non finiatur, idque maxime durate adhuc onere matrimonij, respectu eiusdem filiae superstitis, & familiae eius, & iuxta verisimilem mentem contrahentium, & quod verisimile est voluisse, atque intendisse tempore contractus, quamuis id non expresserint. Nam in contrahendo quod agitur, pro cauto agendum est, & quod agi intelligitur pro expresso, l. cum quid, ff. si certum petatur, quam optime expendit Cagnolus, d.l. semper in stipulationibus, in prin. Secundo deinde pro eadem parte vrget, pater[sect. 8]num officium esse, filias dotare, & ad id patres teneri, adstringique posse, l. vitima, C. de dotis promissione, l. qui liberos, ff. de ritu nuptiarum, l. 9. titulo 11. partita 4. & late exornat Nouellus, de dote, sexta parte, priuileg. 11. & duobus seq. Socin. regul. 281. Barbosa, in l. prima, 4. p. ex numero primo, cum sequentibus, ff. soluto matrimo.[sect. 9] Thusc. tomo 2. littera D. conclusione 780. ex fol. 1021. idcirco, ex causa necessaria, obligatione praedicta iudicandum est, factam fuisse dictam promissionem, & in dubio ex causa dotis, iuxta[sect. 10] ea, quae late adnotauit Cardinal. Francis. Manti. de tacit. & ambiguis conuention libro 12. titulo 13. quicquid enim ad maritandam filiam pater promittit, intelligitur nomine dotis promittere, etiam si de dote nihil dictum fuerit, dummodo contemplatione nuptiarum factum sit, l. quod autem, in fine, ff. de iure dotium. & ibi Bartolus, & Baldus scribunt, & dicunt, eam legem esse singularem: Oldraldus etiam, in cons. 245. num. quinto. Mantica, lib. 12. titulo 11. num. 10. & tit. 10. numero 23. vbi inquit, quod dos non solum verbis expressis & perspicuis intelligitur constituta, sed etiam ambiguis, quae egent interpretatione; veluti si pater aliquid pro filia ante matrimonium, vel constante matrimonio promittat, nam intelligitur nomine dotis promisisse Thusc. tom. 2. d. littera D. cons. 785. fol. 1035. cum ergo ante matrimonium, & contemplatione nuptiarum, promissio ea alimentorum in domo soceri, aut 300. ducatorum, singulis annis. extra domum eius, facta fuerit; ex causa, & nomine dotis fieri necessario fatendum est, consequenter, quod saltem large & improprie dos dici possit. Tertio etiam pro eadem parte facit, quia mulieris maxime interest, vt sit dotata, l. prima, ff. soluto matrimonio 1. Titio centum, §. Titio genero, ff. de condit. & demonstrat. ibi, hoc enim mulieris interest, vt incipiat esse dotata, Et ideo haec praesumptio, quae & mulieribus, & rei publice vtilis, & fauorabilis est, d.l. prima, ff. soluto matrimonio, & l. 2. ff. de iur. dotium. In dubio magis est recipienda. Et hoc quidem generaliter est constitutum, vt in ambiguis pro dotibus sit iudicandum, cap. vltimo, de re iudicata l. in ambiguis, ff. de iure dotium, & l. in ambiguis, de regul. iur. Mantica, lib. 12. tit. 11. n. 19. & tit. 13. num. 5. Cum ergo in casu proposito. in nullo alio, quam in dicta alimentorum, seu 300. ducatorum singulis anuis promissione, videri possit dotata filia, nec vere dotata fuerit, cum sola successionis spe, satis eam dote solutam, satis factamque esse, in capitulati onibus matrimonialibus dictum fuerit, prout supra retuli in initio, & a communiter accidentibus, maritus non soleat vxorem ducere indotatam, l. vltima, §.[sect. 12] primo, ff. quae in fraud creditor. l. si donatarius, §. si quis indotatam, & ibi notat Baldus, in principio, ff. de condi. ob caus. nam dos datur pro oneribus matrimonij, cap. salubriter, de vsuris, l. pro oneribus, C.[sect. 13] de iure dotium, l. dotis fructus, in principio, ff. eodem tit. in ipsa alimentorum, seu quantitatis promissione, singulis annis, dos videtur constituta; cum vt supra dixi euenire potuerit, generum ipsum, & filiam quoque, nullis filiis relictis, ante socerum decessisse, sicque successionis maioratus spem frustratam fuisse, vanamque remansisse, nec aliud, quam alimenta, aut dictam quantitatem in dotem datam fuisse. Imo & plus, cum vere nihil aliud adtur, vt pote cum maioratus metipse, non a patre, sed ab antecessoribus prouenire dicatur, nec facto ipsius priuati filia potuerit iure successionis in futurum, quod. ex dispositione primi institutoris, sibi defertur, adueniente die, & casu successionis eiusdem, sicuti ex Palacios Rub. Quesada, Mieres, Gama, Valasco, & Molina ego metipse adnotaui, atque scripsi, lib. 3. cap. 10. num. 31. & 32. adductus, atque ex citatus ex tex. in l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legatis secundo, l. si arrogator, ff. de adoptionibus. l. 3. ff. de interd, & re legat. vere igitur pater id dumtaxat dare intelligitur, & non aliud; & successionis haereditatis maternae spem abstulit omnino pactis conuentionalibus, vt dum ipse viuat, nihil aliud, quam alimenta, aut quantitatem praefatam 300. ducatorum exigere valeat. Et in terminis nostris, quando alia dos non fuit constituta, quod in dubio magis credendum sit, id quod contendimus, in dotem datum fuisse, & nomen dotis obtenturum, licet expressum non sit, vel aliter expressum, quod alias dotis nomen non obtineret; adnotauit, tradiditque Cardinalis Franciscus Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib 12. tit. 10. numero 31. & 32. Rursus & quarto loco vrget etiam, ius illud, alimenta scilicet in domo soceri percipiendi, vel pro vita ipsius, extra domum, 300. ducatorum quantitatem habendi; non ideo dici non posse dotis nomine constitutum, siue dotem improprie saltem, aut large, vel ex causa dotis, quod fit ius ad vitam soceri restrictum, vel sub nomine alimentorum concessum, aut quod non habeatur sub ratione dotis ex conuentione partium, ad effectum vt testituatur soluto matrimonio, cum expresse cautum fuerit, non esse restitnendum, nam & ius ad vitam mulieris restrictum, & cuius emolumenta, & fructus non restituuntur soluto matrimonio, & qui more vxoris finiuntur, sicut & ius ipsum, dos nihilominus reputatur, nec ideo dos dotis nomen amittit; sicuti constat ex l. dotis fructus, §. si vsus[sect. 14]fructus, ff. de iure dotium. Vbi si vsufructus in dotem datus sit marito, ius ipsum fruendi censetur ille datum in dotem, nisi aliud actum fuisset, ac proinde fructus inde percepti tempore matrimonij, ad ipsum spectant, nec debent restitui, quia eos suos facit pro oneribus matrimonij; si autem maritus moriatur, adhuc vsusfructus durat pro vita vxoris: mortua vero ipsa, extinguitur; nec ideo (vt dixi) desinit dos reputari: non etiam ideo, quod fructus suos faciat maritus, nec restitui debeant, prout textus ipse innuit aperte, & communiter Doctores deducunt, Thuscus etiam, tom. 4. litera D. concl. 767. fol. 104. Pater Ludouic. Molina, tom, 2. tractatu 2. disputatione 432. fol. 1172. in principio, columna 3. in initio. Et vide Parladorium, tom. 3. post sesquicenturiam, quaest. 4. alimentorum ergo, aut[sect. 15] iuris ad vitam restricti mentio, siue quam pro ratione doris non habeatur, expressio non debet alterare peculiarem, & genuinam naturam dotis, contractusve dotalis, nec regulas omnes hactenus adductas infringere; imo interpretatio fieri debet secundum subiectam materiam & quod verisimile est partes sensisse, inspecta natura negotij, etiamsi verba omnino improprientur, l. insulam, ff. de praescript. verbis, l. proculus. ff. de vsufructu l. si vno, l. quaero, § inter locatorem, ff. locati, Socinus, in cons. 9. num. 18. lib. 1. Beccius, in cons. 123. num. 32. Petrus Surdus, in cons. 39. n. nono. 48. & in cons: 381. n. 17. lib. 3. Rolandus, in cons. 39. n. nono, lib. 4. Atque ita dotis nomine, siue ex causa dotis eam promissionem processisse, & velut dotem dici posse, saltem improprie. Sic sane, verba illa capitulationis, quod. alimentorum, aut dictae quantitatis, singulis annis praestatio non habeatur pro bonis dotalibus, Nise ha de hazer consideracion dellos, dissuelto el matrimonio; prout ibi dicitur, expressa, & prolata ad alium effectum, & finem, scilicet pro bonis dotalibus non haberi, quoad hoc, vt teneatur maritus ea restituere soluto matrimonio, atque ita in fauorem eius, vt quaecunque eius quantitatis, siue alimentorum nomine perciperet, pro oneribus matrimonij deseruisse, atque percipisse videatur, nec onere restitutionis adstringatur; ad alium effectum, & finem accipi, atque in odium mariti retorqueri non debent, vt inde deduci valeat, siue ex causa dotis data non videri, siue vt dotalia diiudicari non posse;[sect. 16] quoniam in fauorem mariti expressum, trahi in odium ipsius, absurdum esset, & contra l. quod fauore, C. de legibus, cap. quod ob gratiam, de regulis iuris, in 6. Romanus, in cons. 453. Decius, in cons. 12. Craueta, in cons. 33. num. 8. Socinus, in cons. 241. num. 6. lib. 2. Iason late in legata inutiliter, n. 8. & seq. ff. de legatis primo. Beccius, in cons. 111. n. 41. Cephalus, in cons. 342. n. 70. lib. 3. Petrus Surdus, in cons. 315. n. 68. & in cons. 426. n. 16. lib. 3. & decis.[sect. 17] 195. n. 5. & inducta ad augendum, siue ad certum, & limitatum effectum, non debens operati diminutionem, siue alium effectum. l. legata inutiliter, ff. de legatis 1. l. legata inutiliter, ff. de adimend. legatis, l. cum tale, §. finali, ff. de condit, & demonst. & cum aliis notauit Surdus in omnibus locis relatis supra. Idem Surdus, in cons. 453. n. 17. eodem lib. 3. Natta, in cons. 373. n. 22. & in cons. 403. n. 6. volumine 2. Fuluius pacianus, in cons. 16. n. 26. in cons. 37. n. 107. & in cons. 107. n. 33. vbi etiam citat textum, in l. si mancipia, ff. de fundo instructo, & cap. ad nostram, de appellat. operantur ergo praedicta verba, vt eorum, quae viuente socero praestita fuerint, vel quatenus percipiantur, restitutio non fiat soluto matrimonio per maritum, nec eorum consideratio fiat, quoad effectum, vt restituere maritus sit obnoxius; non vero, vt pro dote non reputetur id quam vere ex causa dotis, & matrimonij, & Vt deseruiter oneribus matrimonij ipsius datum fuit. Imo cum non entis nullae sint causae, & nullae[sect. 18] demonstrationes, vt ait Baldus in l. cum mulier, n. 30. in versic. subsequenter quaeritur colum. 12. ff. soluto matrimonio, & Florianus, in l. 2. sub n. 5. de probation. refert Fuluius Pacianus, in cons. 1. n. 60. & rei, quae[sect. 19] non est, non possit dari priuilegium, vel effectus, nec aliquid statui circa id, quod nunquam fuit, qualitas non potest dari sine subiecto, l. eius qui in prounicia, ff. si certum petatur, & notat Glossa, in cap. ad dissoluendum, in verbo, accusari, de desponsation. impuberum, & cum Alberico, Decio, & Iasone exornat Fuluius Pacianus, vbi supra, num. 62. & 63. ex quo dicitur, quod in consideratione bonorum dotalium non habeantur, quoad effectum praedictum, vt per maritum soluto matrimonio non reddantru, datur intelligi manifeste, quod etsi sint ad alimen[sect. 20]ta, & pro vita soceri concessa, adhuc pro dote reputantur, & dotis pars sunt, cum necesse fuerit id exprimi, vt soluto matrimonio reddi non debeant, redderentur namque, nisi ita conuentum fuisset, non tamen ex eo, quoad ita conueniant, desinunt sub nomine dotis comprehendi, prout vtrumque probauit, atque obseruauit Socinus, in consil. 240. volumine 2. vbi inquit, quod alimenta promissa per socerum genero ad certum tempus, vel pro vita ipsius soceri, augent dotem, debentque reddi, adueniente casu restitutionis dotis, & pro quibus competit hypotheca a die promissionis alimentorum. Et Socini mentionem faciunt eúmque sequuntur Ioannes Baptista Costa, de rationeratae, quaestione 131. nu. 6. Thuscus, tom. 2. litera D. conclusione 767. nu. 4. fol. 1005. & hactenus de fundamentis actoris quoad primum articulum. Pro parte vero rei in eodem articulo totum contrarium contenditur, & primum praecipuúque fundamentum deducitur ex bis, quae nunc dixi, & verbis illis capitulationis matrimonialis, Nose ha de iuz gar por bienes dotales, in hazer consideraction dellos, dissuelto el matrimonio. Quasi verba haec, adeo expressa, praedictam interpretationem non admittant,[sect. 21] cum in claris non sit locus coniecturis, nec interpretationi, l. continuus, §. cum ita, ff. de verborum obligatio. l. ille aut ille, §. cum in verbis, cum vulgatis, ff. de legatis tertio, verba siquidem dispositionis habent maximum pondus, ad cognoscendum, &[sect. 22] discernendum quid actum sit, vt dicebat Baldus, in cons. 112. in fine, lib. 1. Boerius decis. 155. n. 22. Tiraquellus, ad l. si vnquam, in verbo, libertis, num. 9. & etiam in minimo verbo consistit magnus effe[sect. 23]ctus, vt inquit Castrensis, in l. vltima, num. 2. C. de ind. vid. toll, Curtius senior, in cons. 45. in principio, exornat Fachineus, in cons. 1. n. 1. & seq. & n. 14. sed. lib. 2. num. 17. citat Baldum, dicentem, quod vbi verba sunt expressa, & clara, omittere certitudinem verborum, & quaerere coniecturas, est imbe[sect. 24]cillitas intellectus. Et omnis argumentatio in casu claro, dicitur calumniosa, vt per Curt. senior, & Crauet. ibidem relatos. contenditur ergo, verba esse expressa, 7 clara, vt dici non possit, alimentorum, siue 300. ducatorum, singulis annis praestationem, ex causa dotis processisse siue fructus dotis reputari posse. Cogita, an huic fundamento, concludenter satis factum videarur supra, vt pore, cum ipsamet verba, non ad hunc effectum, excludendi scilicet, quod ea praestatio ex causa dotis processisse dicatur, siue dos dici non possit, saltem improprie, adiecta fuerit, sed ad alium longe diuersum, atque in fauorem mariti, & supplendo, velut dotalem esse eam praestationem, atque dotem dici posse, saltem large & improprie, prout supra quoque adnotaui. Secundum fundamentum deducitur ex eo, quod in capitulatione matrimoniali referatur, promissio[sect. 25]nem soceri vtroque ita casu ad alimenta procedere, atque ita ad fructus dotis referri non possit, cum haec diuersa, vt per Surdum de alimentis, tit. 5. quaest. prima, num. 7. vbi inquit, dotes differre a legitima, & ab alimentis, & de eis diuersimode disponere iura. Cogita, an etiam facile responderi valeat, constituendo, id, de per se sumptum, verum esse, & de iure procedere; attamen, cum alimenta pro dote constituuntur, siue ex causa dotis procedunt, nihil impedire, quin totalia, aut dos dici possint, saltem large & improptie, cum vere ex causa matrimonij, atque dotis constituantur. Cum tamen alicui promittuntur, vel in testamento relinquuntur, differunt equidem a dotibus, nec dotis nomini conueniunt: quod certum est. Tertium fundamentum in eo consistit, quod[sect. 26] scilicet fructus dotis correspondere debeant quantitati, aut sorti principali dotis traditae, aut promissae, l. si cum dotem, §. si autem in saeuissimo, ff. solu. matrimonio. At cum in casu praesenti alimenta in domo soceri promissa, vel quantitas 300. ducatorum extra domum eius praestanda, nec bonorum maioratus aestimationi, nec etiam dotis promissioni in secundo casu, scilicet octo millium ducatorum, si filia in maioratu non succedat, non valeant, & consequenter, nec ad haeredes filiae transeant, dum socer vixetit. Sed & quartum, in idem tendit, fundamentum, quod in primo casu, quo filia in maioratu successura sit, nihil dotis nomine promissum apparet, sed dictum expresse, quod habita consideratione successionis eius in maioratu, satis successione ipsa dote soluta, satisfactáque manet; indéque inferunt, dotis, quae non extat, nec constituta est, fructus considerari non posse, cum non entis nullae sint qualitates, nullique effectus, atque ita neque fructus, prout supra probaui. Vltimum denique fundamentum eo tendit, dan[sect. 27]tem, seu promittentem dotem pro muliere, eius animi, vt mulieri metipsi prouidere velit principaliter, l. ex morte, in fine, C. de pactis conuentis. Quod si ita est, atque praesumitur, quando maritus lucratur fructus pro oneribus matrimonij, quanto magis id credendum, quando sola alimenta promittuntur, vel constituuntur, vt mortua vxore ipsa, finiri debeant, cum regulariter morte finiantur, vt inferius probatur, nec fructus dotis reputentur. Pro explicatione, atque solutione trium horum fundamentorum animaduerto, Aduocatos partis actoris minus bene vsos terminis praedictis, quod[sect. 28] promissio soceri in casu proposito, pro fructibus dotis reputetur, reputatiue valeat; cum vere neque fructus dotis sint, nec eo nomine nuncupari valeant; idque ex eisdem rationibus nunc adductis. Fructus itaque dotis non sunt, nec sorti dotis correspondent. Negari tamen non potest, quin praestationes metipsae, atque soceri promissiones ex causa matrimonij principaliter processerint, atque etiam ex causa dotis; socer nanque ex causa matrimonij, & quo facilius generum ad matrimonium contrahendum alliceret, atque excitaret, qui forsan non contraheret illud sola maioratus successionis spe, nisi pro oneribus matrimonij subeundis, aliquid sibi assignaretur, quod duraret, dum successio ipsa non deferatur, ad eum modum promissionem emisit, eamque vtriusque fauore, tam filiae, quam mariti eius; filiae, quo nuberet; mariti, siue generi, quo facilius adduceretur, & onera matrimonij supportaret: & vere in primo casu, nulla alia dos constituta, assignatáve fuit, vltra spem successionis praedictae. Imo principaliter solius ipsius soceri fauore promissio ea facta esse videtur, vtpote, cum adiecta ea pactione, ne soluto matrimonio, ea quae perceperit, restituat maritus, solius ipsius gratia & fauore id factum videri debet, qui onera matrimonij portaturus erat, non vero filiae, cui fructus ipsi, emolumentáque percepta soluto matrimonio, ex pacto restituenda non sunt. Sane, nihil aliud dotis nomine promissum nomine assignari (successionis namque maioratus spes, ex futuro, incertoque euentu dependet,) sufficit equidem, vt dotis nomine promisso ea reputetur. Item oneribus matrimonij vt deseruiat, eam factam fuisse, & improprie dici posse, vt in dote staturum, in ipsa quoque locum obtineat, prout ex Francisco Mantica. supra adnotaui. Nec alimentorum expressio mutare, aut quouis modo id alterare debet, ex his rationibus, quas consideraui supra. Item ex eo, quod cum haec promissio principaliter relpiciat fauorem mariti, & in eum finem dirigatur omnino, vt onerum matrimonij supportandorum grauamine releuetur aliquantulum, quod & si expressum non fuisset, tacite inerat, expressio eadem ad alimenta aut nihil operati, vel plus aliquid saltem vltra id, quod operaretur, nec minus causa expressa, quae mariti fauorem respicit principaliter, restringere debet promissionem metipsam, vt non operetur id, quod operari posset, si alimentorum mentio facta non esset; sic sane ex relatione Petri Surdi. Cardinalis Manticae, Hieronymi Gabrielis, Simonis de Praetis, Stephani Gratiani, Caesaris Barzij, Leandri Galganeti, & Coruna, quae ego metipse in commentariis de vsufructu, adnotata, scriptaque reliqui tradidi supra hoc eodem capite, numer. decimo nono, vbi dixi, quod causa quae[sect. 29] respicit commodum & fauorem eius, cui alimenta promittuntur non restringit promissionem ipsam, sed perinde habetur, ac si promissio simpliciter facta fuisset. idque vt transmissio in haeredes non impediatur eo casu, quo alimentorum mentione detracta, trasmitti alimenta possent, prout absque dubio in casu praesenti contingeret, si facta promissione per socerum pro tempore vitae suae filia decessisset, & filios reliquisset, nec alimentorum nomen fuisset expressum. Expressio itaque metipsa alimentorum, an tanti aestimari, haberique debeat, vt efficere possit, dotis nomine promissionem praedictam factam non fuisse, siue dote, saltem improprie, & large dici non posse; quae etiam ex hactenus ponderatis. adductisque fundamentis, maiorem vim habeant fortiúsque adstringant, viderint, atque mature diiudicauerunt alij: pro nunc namque, quid magis amplectamur, quid iuris rationi magis consentaneum sentiamus; ideo non explicamus, quod lis in Senatu pendeat, prout inferius dicetur. Et hactenus de primo articulo principali. Quoad secundum vero, an dicta soceri promissio, mera, puraque alimenta contineat, atque ita morte filiae extincta fuerit, nec ius alimentorum, quod personae cohaeret, ad haeredes eius transmitti potuerit. E contrario vero, an posito, quod mera alimenta sint. in filios, & maritum transire debuerint, quia indefinita promissio, & filiae, & mariti, generi scilicet, & filiorum matrimonij, onerúmque eiusdem causam, & personas respicit, nec ad solam filiam restringitur, cum ad personam solam, & vita soceri scilicet, sequentia magis vrgere, adstringereque videntur fundamenta. Primo, quod alimenta finiuntur regulariter, morte eius, cuius fauore promissio, aut obligatio[sect. 30] alimentorum facta est, nec transeunt ad haeredes, ex parte eius, cui debetur, l. cum. ij, §. modus, ff. de iransact. l. fin. §. dominus, ff. de vsufructu, l. Firmio, in fin. ff. quando dies lega. cedat, & cum Surdo, Caesare Barzio. Thusc. & Stephano Gratia. adnotaui. atque exornaui supra hoc eod. cap. n. 5. 6. & 7. & addidi, quod contemplatione certae personae factae promissio, ipsi personae cohaeret, & consequenter persona extincta, dicitur extingui; prout etiam d. n. 7. comprobaui. Mortua igitur filia in casu praesenti, videtur, quam obligatio alimentorum extincta quoque fuerit, nec ad haeredes transire potuerit. Secundo, cessasse, extinctamque fuisse causam illam, ob quam socer alimenta promisit, matrimonij scilicet. & onerum eiusdem, quae maritus de iure tenebatur subire: & per consequens cessasse, extinctamque fuisse alimentorum obligationem; cap. cum[sect. 31] cessante, de appellation. l. adigere, §. quamuis, ff. de iure patronatus, cum vulgatis, & exornaui supra hoc eodem cap. numero sexto. versiculo, Tertio illud vrgebat. Tertio, nihil interesse, adhuc superesse, viuereque soceum, qui pro temporae vitae suae, 300. ducatorum, quantitatem, siue alimenta promisit: Quoniam alimenta promissa, seu relicta alicui, cum certa temporis determinatione, puta ad decennium vel ad vitam promittentis, finiuntur, si alimentarius interim decedat, nec reliqui remporis haeredi[sect. 32]bus eius debentur. l. si cum praefinitione, 20. ff. quando dies legati cedat, & exornaui, multorumque iuris Interpretum authoritate comprobaui supra hoc eodem cap. num. 2. & 3. & 4. comprobat etiam Stephanus Gratianus, disceptat. forens. lib. 1. cap. 10. 4. ex num. 30. & n. 36. & seq. qui ex communi Doctorum sententia obseruat, quod quando ali[sect. 33]menta promittuntur, aut relinquuntur simpliciter & sine temporis praefinitione, censetur perpetua, idest, ad vitam alimentarij esse constituta, idque siue debeantur ex contractu, siue ex vltima voluntate; cum vero promittuntur, relinquuntur alimenta cum certa temporis praefinitione, morte alimentarij finiri, vt dictum est, & de ratione etiam post Surdum supra hoc eod. cap. d.n. 2. & seq. Quarto deinde, quod licet alimentorum, seu dictae quantitatis promissio facta fuerit genero, vel vtrique simul, marito scilicet, & vxori; fuit tamen contemplatione vxoris, & matrimonij principaliter; atque ita ipsius morte finiri debuit, ac si[sect. 34] ei facta fuisset; nam & si in dubio dispositio, aut promissio fauore nominatorum facta intelligatur; sicuti ex aliis Authoribus obseruarunt Mantica, de coniecturis vltimarum volunt. lib. 8. tit. 16. per totum. Menochius lib. 4. praesumpt. 123. n. 1. & quatuor seq. Surdus, de alimentis, titul. 4. q. 4. n. 12. Id tamen[sect. 35] non procedit, quando constat, contemplatione alterius personae factam fuisse dispositionem, seu promissionem, vel qualitas personae sic suadeat; vt per Menochium, in cons. 140. n. 3. lib. 2. & dicta praesumption. num. 15. Surdum, dicta quaest. 4. n. 12. item & n. 23. Vbi cognoscendum, an legatum, seu dispositio facta censeatur, vnius, vel alterius personae contemplatione, inquit, nihil melius quaeri posse, quam inquirendo, an testator foret etiam alicui alimenta relicturus, etiam sine onere, quia si erat alioquin relicturus, sustineatur legatum, etiam post mortem alterius, alias non. Et pro hac ipsa parte expendi potest text. in l. illis libertis, 38. ff. de condit. & demonst. prout ego ipse expendi eum, supra hoc eod. cap. n 9. & in l. Seio, ff. de annuis legat. Prout etiam eum induxi, atque ponderaui, d.n. 9. vbi latius. Quinto denique & vltimo loco facit Cordubae de Lara; in eisdem, in quibus versamur terminis,[sect. 36] pro hac parte obseruatio, & resolutio; is enim Author, in l. si quis a liberis, §. non tantum, ex n. 62. cum seq. resolutiue firmauit, quod alimenta a socero promissa simpliciter filiae, & genero, dum collocat filiam in matrimonium, censeantur promissa, & debeant praestari tantum, dum matrimouium constiterit, & ideo mortua filia, genero non deberi; sic sane hanc ipsam obseruationem adduxi, expendique supra hoc eod. cap. n. 8. Pro contraria tamen parte, quod dissoluto matrimonio per mortem filiae, dicta obligatio extincta non sit; sed potius duret, viuente filia eius superstite, nec conueniens sit, quod alimenta (quando mera & pura sint alimenta) ad eam transeant, sequentia magis vrgete videntur fundamenta. Ac primum quidem conficiendum est ex his, quae in comprobationem primi articuli, longa serie commemorata, ponderataque fuere supra; ipsa namque fortiter adstringunt, pluresque rationes detegunt, ex quibus dictam obligationem, aut promissionem transire ad filiam, & maritum euincitur, nec in persona vxoris finiri, ac maxime ea, quae adnotaui, atque recensui supra, in vers. pro explicatione, at que solutione trium horum. Iuris namque rationi non aduersatur, vt alimenta, quae ex causa Iucratiua relicta, aut promissa, finiuntur regulariter morte alimentarij, ex causa onerosa, quae hactenus durat, & quae iam suum effectum consummauit, promissa, ad haeredes, filios scilicet vxoris defunctae transeat, quemadmodum & dos transit, quamuis causa iam cessauerit, matrimonij scilicet dissoluti, quia iam illa effectum suum consummauit, prout inferius dicetur. Causa ipsa, cum filiam, maritum, filios procreandos, & onera matrimonij simul tespiciat a principio, prout infra quoque dicetur, & supra dictum fuit. Secundo deinde facit, promissionem alimentorum, seu dictae quantitatis 300. ducatorum, sicut & quemlibet alium contractum regulari, atque interpretari debere principaliter a sua causa; sicuti ex[sect. 37] aliis multis Authoribus obseruarunt Cacheranus, decis. Pedemontana, 98. num. 3. Petrus Surdus, in cons. 150. n. 38. lib. 1. & de alimentis, tit. 5. quaest. 5. num. 5. & tit. 9. quaest. 47. num. 10. Mantica, de coniecturis vltimar. volunta. lib. 6. tit. 14. ex n. 8. cum seq. Simon de Praetis, lib. 2. folio 270. ex num. 14. Mieres, de maioratu, part. 2. quaest. 7. n. 48. in vers. infertur: promissionis autem faciendae tempore capitulationum dicti matrimonij, quamuis fuerit causa ipsummet matrimonium; respicit tamen vnum finem principaliter, hoc est, filiorum propagationem, procreationem. atque educationem, quorum fauorem principaliter respiciunt doti priuilegia[sect. 38] concessa, vtpote, cum ex matrimonio procedant; sicuti aperte deducitur ex textu, in l. prima, ff. solut. matrimonio. Et ibidem Barbosa, primae parte, n. 82. singulariter adnotauit in haec verba: Vnde si bene adtas, priuilegia principaliter fuerunt concessa doti propter matrimonium, vt scilicet facilius matrimonium contraheretur; non autem suerunt concessa propter matrimonium simpliciter, sed quatenus ex eo speratur sequi illud bonum humanum, tanquam a causa. idest, prolis procreatio: vnde videtur inferri, quod si ex matrimonio non speretur sequi proles, doti non competent priuilegia, nam cum propter matrimonium doti fuerunt concessa priuilegia, non quidem propter se, sed quatenus speratur sequi ex matrimonio illud bonum humanum, idest, prolis procreatio, cessante ratione, si ex matrimonio non speretur sequi illud bonum commune, neque propter illud doti concedentur priuilegia; iuxta tradita per Rolandum, in consilio 62. num. 42. lib. 2. Socer igitur dum alimenta, & dictam 300. ducatorum quantitatem promisit, non modo propter matrimonium, sed etiam propter filiorum propagatio. nem, adductus, excitatusque est, quae est finis praecipuus bonorum matrimonij, quatenus temporale respicit. Et quando excitaretur tantum, vt matrimonium inde causaretur, atque contraheretur, idemmet effectus resultat, qui si excitaretur propter finem prolis; quia matrimonium hunc finem respicit, & vnum quodque est tale, propter id, ad quod est tale, & quicquid est causa causae, est causa causati, l. dotem debit, ff. de collat. bonor. l. manunissiones, ff. de iustitia & iure, vbi Doctores communiter, & extendendo causam ad effectum causati, videlicet ad matrimonium, quamuis ipsum dissoluatur: eiusdem causa non cessat, si filij ex matrimonio supersint: quemadmodum igitur, dos, quae datur propter matrimonium, soluto matrimonio reuertitur ad patrem, qui dotauit, si filij non remaneant, quia matrimonij, & liberorum causa cessauit. Si tamen ex matrimonio filij supersint, non reuertitur, prout supra adnotaui ad initium huius capit. nam etsi matrimonij causa cessauerit, filiorum tamen causa remanet, quorum propagatio principaliter inspicitur, vt dixi, & filiis relictis non cessat causa, propter quam dos data fuit, quia ad eum finem principaliter datur, vt onera matrimonij sustineantur, & alimentis dos seruiat. Ita & eodem modo, si filij ex matrimonio remaneant, non finientur alimenta morte vxoris, quae ad eius vitam restricta non fuere, sed pro vita patris, alias soceri concessa, imo durante vita eiusdem, & filiorum durabunt, cum duret vna causa, quamuis alia cessauerit, nec possit differentiae ratio assignari inter dotem, & alimenta, quando filij supersunt, & socer viuit, qui pro tempore vitae suae illa promisit atque ita, cum eadem ratio militet, idem ius obseruari debet, ex vulgata regula, l. illud, ff. ad legem Aquiliam. cum aliis. Rursus & pro eadem parte facit, in casu praesenti, nec esse finitas omnes personas, quibus ea quantitas 300. ducatorum, singulis, annis promissa est, nec etiam in totum cessasse, extinctamque fuisse causam, ob quam ipsa promissio facta est; quod certissimum est, atque ostenditur manifeste: quamuis ergo verum sit finita persona, qui alimenta promissa, relictave fuerunt, finiri alimenta metipsa, finiti quoque, & cessare, cessante causa, prout supra adnotatum, probatumque fuit; negatur tamen, quod in specie proposita, finitae fuerint omnes personae, quarum fauore obligatio, atque promissio initium sumpsit: nam etsi vxor decesserit, remansit tamen filia, ex eo matrimonio procreata, insuper, & maritus, in cuius persona, vel saltem in persona eius, & vxoris simul concepta fuit per socerum ipsamet promissio, & remanet socer idem, pro cuius vita promissio, & 300. ducatorum singulis annis praestatio, restricta est, atque ita obligatio durat omnino; filij namque sunt pars onerum matrimo[sect. 39]nij, propter quam dos datur, l. 1. ff. solut, matri. l. pro oneribus, C. de iure dotium, l. dotis, fructus, & l. quamuis, in fin. ff. de iure dotium, & ex dote sunt alendi per maritum, l. fi cum dotem, §. si vero dotem, ff. solut. matri. Et notanter tradidit Bartholom. Socin. in cons. 9. num. 11. volu. 1. Cum ergo dicta filia remanserit penes maritum defuncta vxore, l. si marit. & l. si filia, §. hoc amplius, ff. familiae erciscundae, nec transeat ad auum, nisi in subsidium, vt in l. non quemadmodum, ff. de lib. agnoscen. cessare equidem non debet dicta obligatio aut promissio, sed potius viuente filia, pro vita soceri contineri, sicuti socinus ipse, in eod. cons. 9. n. 13. singulariter annotauit: & is quidem, cum versaretur in materia dictae l. dos a patre. Et in quaestione excitata per Glos. & Mart. ibi in haec verba scripsit, Sextodecimo probatur, dos datur propter onera matrimonij, l. pro oneribus, cum similibus. Inter quae sunt liberi, & eorum educatio, vnde Dos pro liberorum procreatione, fauores plurimos consequitur, l. prima, ff. soluto matrimonio. Cum ergo onus liberorum remaneat penes maritum defuncta vxore, l. si maritus, l. si filia, §. hoc amplius, ff. familiae erciscundae, nec transit ad auum maternum, nisi in subsidium, dicta l. non quemadmodum, debet etiam transire, & c. Addidit etiam Socinus metidem ibi, n. 12. vnum verbum admodum singulare, & notandum in proposito, videlicet, quod participatio multorum in eodem actu, aequalem requirit fauorem; & inde, mortua filia, idipsum respectu filiorum eius statuendum esse, quod respectu matris eorum, cum aequaliter in actu participent, respectu fauoris, & onerum matrimonij; pro quibus dos datur. Et multum notanter sic scripsit. Quintodecimo probatur, quoniam hoc suadet ratio aequitatis seruandae inter omnes, qui sunt causa, vel occasio huius matrimoni; quia cum plures participant circa eundem actum perficiendum, pariter & salubriter cuilibet est prouidendum, argumento, l. finali, C. de fruct. & lit. expens. authent. aequalitas, C. de pactis conuent. l. final. ff. de acceptilat. Sed in casu nostro, hoc est, in matrimonio contrahendo, concurrit voluntas patris, saltem de honestate, secundum ius Canonicum. Et caeteris est prouisum, filiae, si moriatur maritus, per totum titulum, ff. & C. soluto matrimon. & patri, si filia moriatur, siue filius, l. dos a patre, C. soluto matrimonio. Ergo prouidendum er at, filia defuncta in matrimonio, filijs; quia dos debet remanere penes filios, & apud patrem eorum, pro sustentatione ipsorum. Hactenus Socinus, cuius nullam mentionem Aduocati omnes fecerunt suis allegationibus, & responsis, nec etiam ego ipse expendi eum, supra hoc eodem capit. vere tamen adeo concludenter vrget in casu proposito, vt nihil melius, nec magis opportunum expendi possit pro resolutione ipsius; tum, quia is Author (cuius omnia commentaria, & consilia, sic pariter, atque ex professo sicut Bartoli opera, ego metipse, praelegi & vidi) versAbatur equidem in eadem nostra materia, & adducebat fundamenta in comprobationem opinionis Martini, in dicta l. dos a patre. Quam veram, & tenendam existimauit regulariter; licet in casu illo, propter stipulationem, aut conuentionem adiectam, dubium illud, a se excitatum, ex num. 14. habuisset. Tum etiam, quia omnia fundamenta, & rationes, quae ibidem ponderantur, num. 1. & duodecim sequent. Ita aequaliter militant in hoc ipso casu proposito, (quando ex meris & puris alimentis promisso processerit,) eo quod filia superest, & sic alimentorum, & partis onerum matrimonij aequalis ratio militat ac si filia ipsa viueret, prout ibi apparet; promissio etiam ad vitam soceri restricta, indesinite concepta est, vt tam ipsam filiam, quam eius mattem comprehendere debuerit, ac omnes quidem, socero ipso viuente, sicuti Surdus optime aduertit in loco inferius referendo, & in dubio, ea[sect. 40] promissione, filiis quoque eiusdem matrimonij consultum, ac prouisum censeri debeat, perinde ac si specifice ipsorum mentio facta fuisset, l. si pactum ff. de probationibus, l. debitor, C. de pactis. Et ad ipsos eadem promisso, & obligatio transire de iure; prout supra hoc eodem capit. num. 45. probaui. Denique, quia vt viuente ipsa filia, alimentorum, seu dictorum 300. ducatorum singulis annis, obligatio durat, ita aequaliter militant tres illae rationes, quas ponderauit, adduxique maximo cum iudicio Socinus. praecitato consilio 9. sub num 12. in versiculo, Decimonono probatur. Sicut in casu illo, ac in terminis quaestionis Martini, quod vllo pacto negari non potest. Remanet ergo, non esse finitas omnes personas, quarum fauore promissio dictae quantitatis emanauit, cum filia supersit, sicuque nec obligationem ipsam finiri potuisse. Causem etiam non cessasse, nec extinctam fuisse, compertum est, & euidenter demonstrabitur, si in memoriam repetamus (breuiter tamen,) aliqua ex his, quae supra, hoc eodem capit. ex num. 48. vsque ad num. 55. adnotaui. & scripsi: videlicet, quod dos. vt promittatur, vel constituatur, a communiter accidentibus, plures causae concurrere solent, matrimonij scilicet, filiae ipsius, cui datur, aut promittitur, fauore, & gratia, vt maritetur, & etiam vt alatur, cum dos alimentis quoque deseruiat; filiorum quoque, quorum, aeque, ac matris, quae dotatur, in consideratione habentur a iure, onerum quoque matrimonij causa attenditur principaliter, quorum filij pars sunt, sicuti ex Socino comprobaui supra. Sed & mariti gratia constituitur dos, & aliquando vltra vires substantiae promittentis augetur, quo facilius ad matrimonium adducatur, atque excitetur, sic sane promissio dotis, ita principaliter respicit maritum metipsum, onera matrimonij, & filios eiusdem, sicut vxorem, & aliquando gratia potius, & fauore mariti, quam vxoris promissio aliqua fit, sicuti factum fuisse in praesenti, obseruatum fuit supra, & ratione concludenti comprobatum. Quamuis ergo alimentorum, seu 300. ducatorum singulis annis promissio facta fuerit, vt filia metipsa maritetur, atque dotetur, ex quo tamen fit aliis etiam de causis, vt matrimonium scilicet perficiatur, & contrahatur, vt maritus ad illud contrahendum alliciatur, qui verisimiliter non adduceretur, nisi ea promissio fieret, & pro certo crederet, pro vita soceri promissionem duraturam, si casus his consideratur, praeuisúsve fuisset; in fauorem etiam filiorum principaliter, prout statim dicetur, & onerum matrimonij respectu principaliter[sect. 42] quoque, quorum filij sunt pars; non ideo cessauit, quod causa vna cessauerit, scilicet filiae, & matrimonij, ea defuncta; remanent namque aliae plures, ex quibus eadem promissio durare, sustinerique debet pro vita soceri; matrimonij scilicet, iam semel contracti, & inductionis mariti ad matrimonium, & hae duae causae iam suum effectum consummarunt, sortitaeque sunt: vnde non interest, quod cessauerint postea. Filiorum quoque causa, & fauor durat, quae praecipue in consideratione habetur, onerum etiam matrimonij, respectu filiae eiusdem, quae remansit; rationes autem plures, vel causae, quando concurrunt in dispositione, tunc vna cessante, si alia remanet, non cessat effectus, siue dispositio; sicuti ex text. in §. affinitatis, Institut. de nuptiis, & aliis iuribus, & Authoribus adnotaui supra hoc eod. cap. n. 50. & vltra ibi relatos exornarunt Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quaest. 1. num. 11. & 12. & Canonicarum lib. 2. quaest. 15. n. 65. & duobus seq. Rolandus, in consil. 52. ex num. 32. cum multis seq. lib. 2. Pedrocha, in consil. 24. num. 2. Menchaca, de succession. progressu, lib. 1. §. 7. num. 40. Item cessante causa, non cessat effectus, quando effectus iam consummatus, perfectusque fuit prout in praesenti consummatus, fuit, & in esse productus, contracto iam matrimonio, & filia relicta; prout etiam latius ibidem comprobaui, ex num. 51. cum seq. Addo nunc, vltra ea, quae ibidem scripta reliqui Petrum Surdum, ibi non commemoratum, in commentariis de alimentis, tit. 5. quaest. 5. per totam. Is enim[sect. 43] multum ad propositum nostrum tradidit eo loci, quod quando alimenta relicta sunt ob causam, cessant quamprimum cessat causa, quia legatum factum ob certam aliquam causam determinatur secundum illam, & cessante causa legati, cessat generaliter omne legatum: & quod id procedit, non solum in testamentis, sed etiam in contractibus; prout vtrumque exornauit Surdus ibidem. Statim tamen, num. 14. ex sententia Cephali, & aliorum limitat, vt haec conclusio procedat, quando causa est vnica: at si plures sint causae, & vnica cesset, vel non omnes cessent, legatum, aut promissio alimentorum non cessat, prout etiam ibi comprobat, & in legato, aut promissione alimentorum, ita pariter statuit, prout contendimus. Idem quoque Surdus, dicto tit. 5. quaest. 4. in[sect. 44] dubium excitauit, an legatum alimentorum vxori relictum, sub conditione commorandi cum filiis, seu haeredibus, mortuis filiis, extinguatur, nec vxori debeatur; & in effectu concludit, quod vbi legatum alimentorum factum est fauore legatarij, & onus praedictum habitationis iniungitur fauore legatarij, tunc non deficit legatum, & vxor perseuerat, percipiendo alimenta, etiam post mortem filorum: si vero appositum est fauore eius, cum quo debet habitare, tunc mortuis filii, deficit legatum. Quod si legatum est relictum fauore vtriusque, scilicet legatarij, & eius, cum quo debet habitare; tunc statuit idem Surdus, ex num. 16. dictae quaest. 4. quod mortuo fili, vxor adhuc consequitur alimenta, idque ex sententia Decij, & aliorum, de quibus ibi: & concludit, Decij sententiam, veram esse, ex ratione praedicta, quod cum plures sunt causae dispositionis, vna illarum cessante, non cessat dispositio; idque ita procedere in contractibus, sicut in vltimis voluntatibus: & id ipsum resoluit Menochius, lib. 4. praesumptione 123. num. 23. Sane in casu praesenti, pluribus ex causis facta fuit dicta promossio, & vna tantum cessauit, sicque dispositio conseruari debuit pro vita soceri, ex aliis causis, quae remanent, prout supra obseruaui. Item promissio, non modo ita principaliter fauore filiorum, sicut matrimonij facta fuit, sed etiam magis principaliter ipsorum filiorum fauore processisse eam, statim probabitur, indéque, etsi versemut in materia alimentorum, adhuc obligatio ipsorum durare debet, dum persona filiorum durauerit, quae principaliter in consideratione habetur. Nec verisimi[sect. 45]liter credendum est, quod gener, si tempore capitulationum matrimonialium, de hoc casu recordatus fuisset, eúmve praeuenisset, pacta aliter concluderet. nec matrimonium contraheret, nisi ad eum modum socer assentire. t Socer etiam ipse, qui ita indefinite, & absolute pro tempore vitae suae se obligauit, & nepotes, prout filios, imo magis dilexisse eum, credendum est; non desineret in idem conuenire, imo assentiret libenter, propter fauorem, & commodum nepotum, sicuti multum ad propositum annotauit, atque fundauit Bartholomaeus Socinus, dicto consil. 9. num. 13. ex versic. 19. probatur, vbi contendit, paria esse, filiam extare, aut mortuam esse, filios tamen reliquisse, idque in hac eadem, qua versamur, materia, & decisione dictae l. dos a patre profecta, C. soluto mat. pro expresso igitur, & cauto habendum est id, iuxta decisionem l. tale pactum, §. finali, iuncta sua glossa, ff. de pactis, de qua longa serei, & infinita Interpretum allegatione, & tractatu, supra hoc eod. lib. cap. 12. & conuenit Theorica alia, atque explicatio eiusdem Petri[sect. 46] Surdi, d. tit. 5. quaest. 4. num. 22. & 23. an testator alioquin esset relicturus, vel non, vt scilicet sustineatur legatum, etiam post mortem filiorum, quando testator esset alioquin relicturus, etiam absque onere, alias secus: verisimiliter namque, quis negauit, quod socer, vt contraheretur matrimonium, & ad effectum reduceretur, etiam filia defuncta, alimentorum, aut dictae quantitatis obligationem durare vellet, & assentiret libenter, si filia filios relinqueret, cum ex eisdem alimentis ipsi alendi essent, iuxta placita, & obseruationes Socini, vbi supra, ex num. 11. cum seq. Quocirca, ex fauore filiorum, tacitaque, & praesumpta aui voluntate, qui si de liberis cogitasset, nepotibus scilicet filiae, ita statueret, nec dotem ad se reuerti vellet, procedere Martini, & sequacium sententiam, confirmatam hodie ex tit. 11. part. 4. certissimum est, atque ex his deducitur Authoribus, quos supra ad initium huius Additionis commemoraui. Quae ratio in promissione alimentorum, dummodo ad vitam filiae restricta non sit (prout hic restricta non fuit) ita aequaliter procedit, sicut in dote, prout supra annotaui. Quod si aduersus superiora, adhuc insistas, & dixeris regulam textus, in d. §. affinitatis, Institut., de nuptiis, cum similibus, & doctrinam illam, quod quando plures sunt causae, & rationes, quamuis[sect. 47] vna cesset, non ob id cessat dispositio, sed conseruatur ex illis rationibus, quae adhuc supersunt; tunc demum procedere, quando sunt duae causae finales, quarum quaelibet per se est sufficiens, ad producendum effectum, sed in dubio, quando plures rationes copulatiue vrgent, omnes debere concurrere, & dispositioni sit locus; sicuti ex aliis Authoribus explicauit Barbosa, 1. part. l. 1. ff. soluto mat. sub num. 83. in versic. caeterum haec responsio. fol. 234. in principio, & vna cessante, debere cessare dispositionem, aut concessionem; prout ipse Barbosa declarat ibidem, num. 85. in versic. & cum plures copulatiue, fol. 235. in principio, & vltra relatos per eum, facit Rolandus, in consil. 52. num. 50. lib. 2. quod quotiescumque in aliquo actu concurrunt duae[sect. 48] causae, quarum vna sit immediata, & altera remota, tunc effectus attribuitur propinquae, & non causae remotae, & cessante causa immediata, cessat effectus, quamuis duret causa remota, prout ibi, ex num. 50. Si ita instes, vt dixi, Respondebitur primo, quod regula, Cessante causa, cessat effectus intelligitur,[sect. 49] quando causa cessat in communi, & vniuersaliter, secus si ex accidenti cesset, in causa, & persona particulari, quod ex aliis Authoribus, sic explicauit ipse Barbosa, ibi, num. 85. in versic. quoniam regula, & iterum sub num. 88. Secundo respondetur, & notabiliter equidem, prout ipse Rolandus, vt praefatae doctrinae, nunc relatae, satisfaciat, dicto consilio 52. num. 55. respondet in haec verba, quae meliora excogitari, adducive in proposito non posset. Tertio respondetur, quod[sect. 50] vbicumque restant reliquiae aliquae priuilegij, licet cesset causa finalis priuilegij, nihilominus illud non cessat, propter reliquias, quae remanent, l. finali, ff. de Decurio, l. etiam, vbi Mars. ff. de quaestionibus. Dinus, in cap. Decat. de regul. iur. Ioan. Annibal. in rubri. ff. de solut. mat. num. 42. Alexand. in d. §. si maritus, sed in casu nostro remanent reliquie, quia filji, ergo, & c. Ita Ripa, in d.l. ex facto, num. 16. & Anania, in citato cons. vltimo, vers. & licet. Atque ex eodem Rolando, Tiraquello, & Cephalo, sic quoque explicauit Barbosa, dict. 1. part. legis primae, sub num. 88. in versic. & in his terminis, fol. 237. & vltra eum, sic etiam declarauit, & in legato alimentorum, vt conseruetur mortuis filiis, reliquias extare, sufficere, obseruauit Pet. Surdus, d. tit. 5. q. 5. num. 16. idem Surd. & multum ad propositum, in cons. 531. num. 10. lib. 4. Tertio respondetur, cessante causa, aut ratione[sect. 51] legis, cessare effectum causae, aut ipsam legem, procedere, & accipiendum esse, quando causa, aut ratio legis cessat in totum; & aliud esse, si cesset pro parte tantum, quia ex parte tantum sustinetur dispositio; prout ipse Barbosa explicauit etiam ibidem, num. 88. in principio, quo nihil melius ad propositum praesens dici posset. Quarto, & vltimo respondetur, explicando totam[sect. 52] hanc materiam, prout in summa eam explicauit Barbosa, in eodem loco relato, num. 89. in princ. dicens, veram resolutionem esse, quod vbi in lege est vna tantum ratio expressa, vt cesset illius legis dispositio, oportet, quod omnino cesset ratio, neque sufficit, pro maiori parte, vel etiam potiori cessare, provt supra dixerat: sed vbi in lege exprimuntur rationes copulatiue, & vna ex illis omnino cesset, cessabit etiam legis dispositio, si modo illa, quae cessat, sit potior & principalior aliis. Ecce, vbi requirit, quod omnino cesset vna ex rationibus, quasi aliud sit, quando cessaret pro parte tantum, & in aliis casibus explicatis supra requirit etiam quod ratio, aut causa, que cessat, potior, & principalior, atque ita minime cessabit dispositio, si ea. quae cassat, non sit potior, & principalior: sed sic est, quod in casu praesenti, principalior, & immediata causa, propter quam doti priuilegia, conceduntur, non est matrimonium metipsum, sed eiusdem matrimonij effectus, & finis hoc est, liberorum procreatio; sequitur ergo, quod etsi solutum sit matrimonium per maritem vxoris, filij remaneant, non cessabunt ipsa dotis priuilegia, nec dictae l. dos a patre, beneficium, sed potius id ipsum quod in dote statuendum erit, vt scilicet promissio praedicta non finiatur; quemadmodum contendi supra, in secundo fundamento huiusce partis, per totum. Quod autem matrimonium non sit potior, & principalior causa, sed potius liberorum procreatio, in eodem secundo fundamento ostendi, & Petri Barbosae locum in terminis expendi. Addo nunc, eundem Barbosam, idem, prima sci[sect. 53]licet parte d.l. 1. ff. soluto matrim. ex n. 86. in dubium excitasse, an priuilegia doti concessa, competant mulieri, a natura sterili; & vt resoluat articulum, pro certo, & saepe tradidit id, quod contendimus; nam n. 89. in hunc modum scripsit: Cum igitur in nostra materia plures exprimantur rationes, & in muliere sterili a natura, cessat ea praecipua ratio concessionis priuilegiorum, scilicet spes prolis procreandae, debet etiam cessare dispositio, id est, concessio priuilegiorum. Ecce vbi propter defectum prolis, id deficere, probat is Author, quod prole existente, quamuis solutum sit matrimonium, non deficit: & iterum ipse Autor n. 81. in princ. ibi: atque ita constat, prolem fuisse causam finalem, etiam, immediatam omnium priuilegiorum, doti concessorum & in vers. sed aduertendum est, ibi: quod neque ipsum matrimonium videtur esse causa priuilegiorum immediata, sed potius, proles id est effectus, qui ex matrimonio producitur, vt constat ex isto textu, atque ita non matrimonium per se consideratum, sed potius effectus, inde resultans, fuit immediata causa priuilegiorum. Rursus, & pro eadem parte facit, quia placuit, in[sect. 54] hac materia alimentorum, potius admitti superfluitatem, quem vt quis priuetur alimentis, & quod fiat interpretatio contra ius; prout similis interpretatio fuit deducta ex l. 1. C. de legatis. vbi legatum alimentorum factum sub conditione, donec, vel quousque legatarius moratus fuerit cum haerede, durat etiam mottuo haerede, licet secundum Doctores, dictiones huiusmodi, donec, & quousque, sint ex natura limitatiuae temporis, ita vt vltra tempus non subsistat legatum, sicuti ex Castrense, Corneo & communi tradidit Stephan. Grat. disceptat. forens. lib. 1. c. 104. n. 65. & 66. Quod si in relicto ex causa lucratiua, ita statuitur ibi, quanto magis in casu praesenti id ipsum obseruandum erit, filia relicta; cum respectu mariti dos constituti dicatur ex causa onerosa, quia maritus ipse subiturus est onerosa matrimonij, sicuti comprobaui supra hoc eod. c.n. 58. & maxime, cum concurrant omnia requisita, de qui[sect. 55]bus per Gratianum ibidem n. 71. in dubio namque versamur. id est, casum hunc expresse, atque in contrarium decisum, non inuenimus, nec alimenta ad vitam filiae, quaenupsit, restricta, sed potius ad vitam patris eius, Secundo text. in d.l. 1. procedit in casu, in quo aliquid est praestandum per legatarium, scilicet, quia debet morari cum haerede, & tamen statuitur, quod si per casum, id est, per mortem haeredis non possit cum eo morari legatarius, adhuc legatum duret pro vita eiusdem legatarij: sane in terminis nostris, non modo id erat praestandum ex parte mariti, quod scilicet cum vxore deberet commorari, sed etiam, & onera omnia matrimonij subire tenebatur, idcirco, si per mortem vxoris eiusdem, & sic per casum, cum ea habitare, atque pro parte eius onera portare, sit impeditus, promissio cessare non debet; idque maxime cum alimentis conditio mixta per casum deficiens, non faciat deficere relictum; sicuti latius per Surd. tit 5. q. 4. & supra hoc eod. cap. ad explicationem l. illis libertis 38. ff. de condit. & demonst. & l. Seio. ff. de annuis legatis, optime comprobaui, n. 55. & quatuor sed. vbi vide omnino ea namque, qu ibidem adnotantur, atque traduntur mire hanc partem confirmant, & iura illa, in fauorem partis ipsius vrgere, singulariter ostenditur, prout ibi videbitur. Imo & in fortioribus terminis ponderari, inducí[sect. 56]que potest textus, in l. 1. C. de legat. vt scilicet ex eo probetur, atque eliciatur, quod alimenta durare deberent in casu praesenti, dum filia vixerit, & quousque socer, auus eius mortuus sit, etiam si in capitulationibus matrimonialibus dictum esset, dicta alimenta aut 300. ducatorum quantitatem promitti, donec, vel quousque cum vxore maritus commoretur, vel aliter donec; adhuc namque ex decisione ipsius, mortua, vxore, & per casum mortis eius impedito marito, cum ea commorari, aut onera matrimonij subire respectu vxoris eiusdem, durare deberent alimenta in persona filiae relictae, pro vita soceri; quando igitur magis durare debebunt, positio, quod intelligatur promissio facta donec, vel quousque, si quidem apposito etiam hoc expresse, & specifice, non extinguitur ibi legatum morte eius, in cuius persona, aut cuius fauore appositum est onus legatario. Deinde pro eadem parte facit in terminis Petri[sect. 57] Surdi obseruatio, atque resolutio, is enim Cordubae de Lara opinione relata, Grammatici etiam, decisione 101. num. 46. & decisione 102. num. 112. & 113. resolutione adducta, in ea opinione fuit, tit. de alimentis, quaest. 1. n. 12. & quatuor seq. vt indistincte existimaret, tam in contractibus, quam in vltimis voluntatibus ex vi indefinitae, quae vniuersali aequipollet, idque maxime in alimentis, in quibus etiam quipollet, vbi alias reguliter non solet aequippollere: quod promissio soceri de alendo filiam, & generum, quamuis sit indefinita, debet tamen intelligi, vt praestentur alimenta, pro vita vtriusque: & Grammatici eiusdem restrictionem quandam, aut explicationem confutat; prout supra hoc eod. c. expendi, atque adnotaui, n. 55. per totum, vbi vide: & in eisdem terminis Corduba de Lara tenuit contrarium vt supra retuli: sed fundamentum illud praecipuum non expendit, quo Surd. principaliter adducitur, atque excitatur: non etiam loquitur in casu, quando alimentorum promissio ad vitam soceri restricta fuerit, sed quando simpliciter facta sit, prout, ibid. apparet. Vltimo denique facit, 300. ducatorum quantitatem singulis annis, non sufficere ad alimenta necessaria filiae, quae nuptui tradebatur, mariti, & familiae eius, nec minus ad onera matrimonij subeunda, mortuaque ipsa filia, fere necessariam esse alimentis & necessitatibus filiae, quam reliquit, & ab initio promissionem, factam fuisse omnibus vnica oratione; sic sanemortua ipsamet filia, quae nupsit, quando omnia hactenus dicta deficerent, que adeo fortiter vrgent, vrgere quoque, vt eadem quantitas reseruetur, vtpote sumptibus, & alimentis filiae necessaria; Petri Surdi obseruationem aliam: is enim in commentariis de alimentis, tit 9. q. 5. cum in dubium excitasset, an in le[sect. 58]gato alimentorum haberet locum ius accrescendi, & negatiuam communemque opinionem defendisset, quod non habeat, prout etiam resoluit Menoc. lib. 4. praesumpt. 158. idem Surd. in cons. 123. lib. 1. & in cons. 211. lib. 2. concludit tandem disputationem d.q. 5. in haec verba: Praedicta omnia limitarem a Doctoribus tactum non inueniam, non habere locum, quando ex legato in alimenta relicto, sufficienter non esset prouisum in necessitatibus legatarij, siue id proueniat ex voluntate legantis, siue ex casu: ex voluntate, puta, si minus relictum sit cuique, quam requiratur ad vitae sustentationem, vt si tribus, vel quatuor vna oratione relinquantur viginti pro alimentis, quae omnibus certe non sufficiunt; & quando fructus alicuius fundi legantur pluribus ad alimenta, qui tamen non possunt sufficere: casu vero, vt quando alimenta integra praestari non possunt, habito respectu ad redditus testatoris, vel quia haereditas sit modica, vel etiam aere alieno exhausta: his enim casibus crederem esse locum iure accrescendi, quia cessant omnes rationes impeditiuae, & c. Et statim id ipsum explicat in hunc modum: Haec tamen limitatio, si tibi placebit, intelligenda erit, vt non in totum locum habeat ius accrescendi sed eatenus, quatenus in primo legato, seu portione legata deficit, vt plene subueniendum pro alimentis legatariis, si quid enim vltra necessitatem si perest, id non adcrescit, quia (vt saepe dixi) eatenus laeditur regula, quatenus ratio patitur. Hactenus de hoc articulo, qui equidem dubius, & difficilis est, & Regiam declarationem requirit, cum adeo frequenter casus occurrere possit, & pro vna, & altera parte fortiter vrgeant fundamenta praedicta. Idcirco, cum occasio se offeret mature res haec deliberanda, definiendaque erit; pro nunc autem, quia lis in Senatu pendet in gradu reuisionis, meam non possum proferre sententiam, nec aliam interponere resolutionem: & vide nouissime Stephan. Gratia. disceptat. forens. tom. 3. cap. 427. maxime ex n. 17. vsque in finem cap. vbi adducit nonnulla, quae ad propositum, contra maritum tamen vrgere videntur. # 61 CAPVT LXI. Ex eadem cap. praecedentis materia, & vulgata illa clausula, rebus sic stantibus, quae per manus traditur quotidie, & in omni dispositione subintelligitur: cuius occasione infertur etiam ad Senatus Hispalensis, in causa Ducis de Alcala, definitionem alteram egregiam, & quamplurimis negotiis assidue contingentibus, conducibilem; vtrum inquam, is, qui reseruauit sibi facultatem disponendi certis de rebus, siue pecuniis, non alias disposuisse de eis censendus sit, quam si de illis singulariter & specifice disposuerit; atque ita generalis, vel praesumpta dispositio non sufficiat: vbi etiam, an disponere qui ex pacto potest, decedendo sine testamento, in fauorem successorum ab intestato disposuisse videatur: & disponendi facultas reseruata, in generali bonorum dispositione comprehensa censeatur. Rursus, an annuus reditur, siue census super bonis immobilibus minoris absque decreto iudicis constitutus, sustineri possit, & subsistat de iure, si ex causa necessaria, & in minoris vtilitatem a tutore, vel curatore impositus appareat: vbi, & de decreto in alienatione rerum immobilium, aut mobilium minoris, quae seruando seruari possunt, & de iis, quae pertinent ad titulum, C. de praediis, & aliis rebus minorum. Et an illud necessarium sit in venditione rerum minoris pro debito haereditario, & vbi agitur de executione praecedentis contractus cum parte, vel cum tutore minoris celebrati, singulariter explicatur. Inquiritur quoque diligenter, au patruus nopotem, filium scilicet fratris defuncti, sobrinus etiam, qui in primogenium auitum successit, patruos exhibere, atque alere cogendus sit. Ac denique pro Senatus eiusdem Hispalensis definitionis alterius dilucida enucleatione, l. pecunia, C. de priuilegio fisci, vniuersa materia, an scilicet, & quando prior creditor hipothecam, & priuilegium praelationis; vel solam hypothecam aut priuilegium absque hypotheca in actione personali habens, possit agere contra posteriorem creditorem, cui res in solutum data, aut pecunia soluta fuit per debitorem, etiamsi ea sit bona fide consumpta: ita absolute, & dilucide explanatur, vt diligentius fieri non potuerit, & alibi quaerendi labor excusetur omnino, prout hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Casus ex facto in Regio Hispalensi Senatu occurrentis thesis, & species proponitur, & Senatus eiusdem circa plura dubia definitiones adducuntur atque exornantur per totum caput. -  2 Disponere, aut Disponendi verbum, ex sermonis proprietate refertur ad actum vltimae voluntatis & in ea verificatur. -  3 Ad actum etiam inter viuos refertur, & vtrique conuenit. -  4 Verbum quodcunque ratione adiuncti recipit limitationem, & extensionem, & declarationem, & naturam suam mutat. -  5 Copulatiuae vna pars, aliam declarat. -  6 Copulatiua solet ampliare. -  7 Factum per quod reseruatur disponendi facultas, iuxta subiectam materiam intelligitur de expressa, non de tacita dispositione. -  8 Voluntatem suam, qui expresse non declarauit inter viuos, dici non potest, quod tacite vsus fuerit facultate disponendi, quam sibi reseruauit, -  9 Generaliter de omnibus bonis disponens, an vti videtur facultate concessa testandi certis de rebus, & de eis disponere. -  10 Disponendi facultatem de aliqu re, vel summa, qui habet, et si non disponat specifice: videtur tamen disponere in fauorem eorum, qui ab intestato successuri sunt, si intestatus decedat. -  11 Disponens generaliter de omnibus bonis, iuribus, & actionibus suis, quando de reparticulari disposuisse censendus sit, quemadmodum Iacob. Menoch. quatuor casibus distinctis explicauerit. Ex ex sententia Auctoris adiiciendos esse alios duos casus, prout hic adnotatur. -  12 Disponendi facultatem qui ad vnum certum, & particularem casum sibi reseruauit, non potest ad alium eam vti. -  13 In facultate mera quae consistunt, non veniunt in generali confiscatione bonorum. -  14 Facultas mera cedi non potest. -  15 In facultate mera quae consistunt non praescribuntur. -  16 Minori sine decreto poterat iure ciuili mutuari sub vsuris, nec restituebatur. -  17 Minor si indigebat, poterat tutor pecuniam sub vsuris accipere, vel etiam suam pupillo foenerari sine decreto. Et idem poterat quilibet negotiorum gestor. -  18 Annui reditus, sine census obligatio, an rei mobili vel immobili accedat, & latius infra numero 39. -  19 Reditus constitutio, non est alienatio rei, super qua constituitur, sed potius pignoratio, seu obligatio ipsius rei, super qua constituitur. -  20 Creditor vendita re, censui supposita, non habet ius retractus, tanquam socius. -  21 Consanguinei etiam vendentis reditum, sibi antea constitutum, ius retrahendi non habent. -  22 Solemnitas fauore alicuius personae, quando in aliquo actu requiritur, valet actus absque ea solemnitate, si reperiatur vtilis tali personae. -  23 Alienatio rei minoris, vel Ecclesiae, valet sine solemnitate, quando reperitur vtilis Ecclesiae, vel minori: Contrarium infra, numero 40. & sub num. 36. -  24 Tutor potest sine solemnitatibus tradere rem a minore debitam vigore praecedentis contractus: vide infra. n. 42. & seq. -  25 Minoris res semel legitime obligata, potest vendi non seruatis solemnitatibus. -  26 Minoris bona vendi possunt sine solemnitatibus pro dote, quando praecessit legitima promissio. -  27 Tutor, qui emit rem a patre minoris defuncto, potest eam sibi tradere absque alia solemnitate. -  28 Annui reditus, siue census constitutio, an de iure subsistat, si absque decreto Iudicis, cum autoritate tamen tutoris, aut curatoris fiat, & in vtilitatem, & commodum minoris cesserit, & numero seq. -  29 Minorum bona immobilia alienari non possunt absque tutoris, vel curatoris authoritate, & decreto Praetoris, siue Iudicis. Quod ex iusta causa interponitur. -  30 Et idem est in alienatione rerum mobilium, quae seruando seruari possunt. -  31 Minorum bona immobilia absque decreto Iudicis hypothecari non possunt, nec permutari, nec locari, nec super eis transigi, aut compromitti. -  32 Alienatione prohibita, prohibetur quoque hypotheca, & rei obligatio. -  33 Expenditur tex. in l. 1. §. si minor. ff. de reb. eor. & de eius intellectu agitur remissiue. -  34 Minor non potest annuum reditum, siue censum sibi debitum sine Iudicis decreto alienare. -  35 Non potest etiam annui reditus, qui redimitur, pretium, & solutionem absque tutoris, & curatoris autoritate, & Iudicis decreto recipere. -  36 Alienationem rerum immobilium minoris prohibitam fuisse, etiam si constet, pecuniam versam in rem minoris, & vtilitatem fuisse. -  37 Tutor, vel curator pro obseruantia contractus liciti, quem facit in rebus minorum; vtrum possit obligare bona illius generaliter absque decreto. -  38 D. Feliciani de Solis, & Gasparis Roderici sententiae in proposito dubio, an scilicet annuus reditus super bonis immobilibus minoris constitui possit per tutorem, vel curatorem absque decreto Iudicis, si vtilis sit minori; adducuntur, & declarantur. -  39 Annui reditus, an inter immobilia, vel mobilia computentur a iure. -  40 Alienatio rei immobilis Ecclesiae vel minoris, etiam euidentur ipsis vtilis, non valet sine debita solemnitate, & Iudicis decreto. -  41 Et ibidem de intellect. l. cum. hi, §. eam transactionem ff. de transact. -  42 Minoris bona, vt sine solemnitatibus alienentur in executionem praecedentis contractus; necessarium est, quod praecedens dispositio sit praecisa, & determinata de re certa, non quando de pecunia. -  43 Et idem, vbi alienatio, fit pero debito haereditario. -  44 Pupillus non potest sine decreto tradere possessionem rei propriae, quae fuit alij relicata a testatore. -  45 Gaspari Roderici locus, quemadmodum explicari debeat, & supra n. 38. -  46 Communis opinio de reditu annuo a minore sine decreto non constituendo; iustis de causis temperanda. -  47 Res cum suo onere, & causa ad quemcunque possessorem transit. -  48 Maioratus possessores tenentur ad onera, quae ex institutione, & dispositione maioratus institutoris procedunt. -  49 Compensatio liquidi ad liquidam admittitur inter debitorem & creditorem. Vnus vero creditor contra alium compensationem non obiicit. -  50 Conditionis implendae causa quod dari debet non compensatur cum debitis dare debentis. -  51 Circuitus vitandi: quod explicatur. -  52 Sobrinus, qui in primogenium auitum successi tan sit cogendus patruum alere, & n. seq. Vbi etiam, an ex propriis bonis, etiam quod primogenium Maiorum non possideat, id facere teneatur. -  53 E conuerso quoque vtrum eisdem in casibus patruus alere debeat filium fratris, qui pauper sit, quod vtrunque late explanatur. -  54 L. pecunia, C. de priuilegio fisci, vniuersa materia, explicat, atque exornata permultorum Interpretum allegatione qui aggregantur, & commemorantur hoc loco. -  55 Creditores alij hypothecarij, alij chirographarij, qui & personales dicuntur; sicut & hypothecarij personales quoque sunt: Quia actio hypothecari sine personali non consistit. Personalis autem sine hypotheca consistit. -  56 Fiscus est creditor hypothecarius, sed non priuilegiarius in actione hypothecaria. -  57 In actione autem personali priuilegiarius est, non spectata temporis praerogatiua. Et inter omnes creditores chirographarios primum locum obtinet, etiamsi priuilegiarij sint. Quia ij suum priuilegium exercent contra alios, non etiam aduersus fiscum. Imo fiscus priuilegiarius anteponitur. -  58 Alius vero priuilegiarius priuilegiario non anteponitur, sed melior est conditio occupantis, id est eius, qui prius suum recepit, qui sibi vigilauit. Nam nec si prior creditor personalis & priuilegiarius suum recepit, priuilegiarius creditor ei, quod recepit, auferre non potest vlla actione, nisi prioris hypothecae iure, si fuerit hypothecarius, vt fiscus. -  59 Fiscus semper est hypothecarius, id est, semper habet tacitam hypothecam in bonis debitoris. -  60 Hypotheca tacita, quae dicatur. -  61 Hypotheca tacita inducitur a lege communi, & municipali. -  62 Hypotheca tacita inducta a lege, est vera. -  63 Hypotheca tacita regulariter eundem habet effectum, quem expressa. -  64 Excussio principalis debitoris debet fieri etiam in hypotheca tacita in casibus, in quibus necessaria est in expressa. -  65 Hypotheca tacita porrigitur etiam ad bona futura. -  66 Fiscus habet priuilegium tacitae hypothecae. Et an praeferatur in hypotheca anterioribus creditoribus remissiue. -  67 Fisci priuilegium, aut extraordinarium illud ius, propter quod pecuniam alteri creditor solutam, auocare, & condicere potest, in quo principaliter consistat, & de intellectu l. pecunia, C. de priuilegio fisci, & l. Titius 21. ff. de iure fisci, vbi late explicatur textus vterque, & nonnulla nouiter, & distincte adnotantur, vt confuse nimis traditae aliorum resolutiones, clare, & dilucide percipiantur. -  68 Creditores personales priuilegium non habentes, absque praelatione simul concurrunt pro rata, nec temporis prioritas attenditur: Quod explicatur numero sequenti. -  69 Creditor personalis anterior, an, & quando auocare possit posteriori creditori solutum a debitore. Quod late explicatur, & l. qui autem, §. sciendum, & l. si pupillus, ff. quae in fraudem creditorum, exornatur. -  70 Creditores in actione personali priuilegiarij, quemadmodum concurrant. Et ibidem, quod creditor personalis priuilegiatus, non auocat solutum altero creditori persoanali posteriori, etiam minus priuilegiato. -  71 Creditor prior habens priuilegium absque praelatione in actione personali, vtrum agere possit ad pecuniam posteriori creditori solutam, qui solam personalem non priuilegiatam habebat. -  72 Creditores hypothecarij, an auocare, & condicere possint speciem, aut rem alteri creditori solutam, qui etiam hypothecam habuit, si res adhuc extat. Et quid ipse dolo desiit possidere, ant bona fide in tertium alienauerit. Quid etiam, si res perempta est, aut praescripta per possessorem bonae fidei. Aut etiam adiudicatio bonorum debitoris facta fuit per Iudicem posteriori creditori. -  73 Creditor hypothecarius anterior reuocat indistincte pecuniam extantem, posteriori creditori solutam. -  74 Vel sub cautione de restituendo, aut sub fideiussore datam. -  75 Creditor prior, in omnibus casibus, in quibus reuocare, & condicere potest pecuniam posteriori creditori solutam, aut rem traditam: id intelligitur, siue debitor sit ex causa onerosa, siue ex causa lucratiua. Nec in hoc admittitur differentia lucratiuae, aut onerosae causae. -  76 Creditor prior indistincte reuocat pecuniam posteriori creditori solutam, si ille creditor sit ex causa lucratiua, prout hic adnotatur. -  77 L. pecunia, C. de priuilegio fisci, procedit in pecunia, per debitorem post contractum prioris creditoris acquisita. -  78 Creditor prior quicunque, & etiam fiscus, in quibus casibus agere potest contra posteriorem creditorem, cui fuit soluta, pecunia, aut res in solutum data, iustam causam prius probare debet, quam ad reuocationem agat, id est, debitorem non esse soluendo. Et sic excussio praecedere debet, nam reuocatio tantum conceditur in subsidium. -  79 Quod etiam procedit, quando ex titulo ff. quae in fraudem creditorum, alienatio reuocatur. -  80 Et Schifor. de Gerisilis opinio contraria confutatur, & communis defenditur. -  81 Creditor quilibet potest per viam excipiendi, pro iure suae prioris hypothecae comparere, & alium creditorem impedire, etiam non obtenta prius sententia contra suum principalem debitorem, etiam non facta discussione bonorum illius, dummodo doceat de suo credito, & sua priori hypotheca, -  82 Creditor prior hypothecam, & priuilegium praelationis habens, potest agere contra posteriorem creditorem, cui suit soluta pecuniae, etiamsi ea sit bona fide consumpta. -  83 Creditor prior, qui anteriorem habet hypothecam, siue specialem, siue generalem, absque priuilegio tamen praelationis: vtrum condicere, & reuocare possit pecuniam per debitorem posteriori creditori solutam, & bona fide consumptam. -  84 Vbi explicatur text. in l. fin. §. etsi praefatam, C. de iure deliberandi. -  85 Iterum etiam explicatur, l. pecunia, C. de priuilegio fisci. -  86 Et rationi praecipuae, ab aequitate, & fine litium deductae (qua Senatus Neapolitanus principaliter adducitur) responsum praebetur. -  87 Rationi etiam alteri, quae obstare videbatur creditori anteriori, hypothecam tantum absque priuilegio praelationis habenti, respondetur, prout supra, sub num. 82. -  88 Creditor prior, vtrum reuocet a posteriori nomen debitoris, quod illi cessum, & datum est in solutum, sed nondum exactum. Vbi Senatus Hispalensis decisio adducitur, & probatur, & contraria pars confutatur. -  89 Excussio, vbi nomen debitoris conuenitur hypothecaria, non requiritur, secus quando agitur contra tertium hypothecaria. -  90 Excussio non requiritur, quando contra nomen debitoris agitur vtili personali. -  91 Haeredes qui adiuerunt haereditatem, cum beneficio inuentarij, quo iure, & ordine satisfacere teneantur legatariis, & creditoribus haereditariis: Et an liberentur soluendo primo venientibus si sciant, alios potiores creditores esse, & ad eius cautionem non exigant. -  92 Haeres cum beneficio inuentarij, non liberatur soluendo creditoribus anterioribus, si prius conuentus fuerit a posterioribus. -  93 Fiscus in specie l. pecunia, C. de priuilegio fisci, quare nullas eius pecuniae, quam repetit, nomine vsuras percipiat. PRo dilucida, & notanda huiusce cap. explicatione obserundum, atque constituendum erit primo loco, quod in causa, & lite, quae in Senatu controuertebatur inter Ducem de Alcala ex vna parte, qui annum reditum quatuor millium ducatorum impositum super bonis omnibus ipsius per tutricem, & matrem eius in fauorem D. Ferdinandi Enriquez de Ribera, Ducis Ferdinandi, (qui auus fuerat Ducis ipsius) filij naturalis, ex eo impugnare contendebat; quod annuus reditus absque Iudicis decreto super bonis immobilibus minoris imponi non potuisset: & quemadmodum alienatio, ita & hypotheca, aut census constitutio, siue annuus reditus super bonis eisdem prohibitus censeri debuisset: nisi praeuia causae cognitio super necessitate, & vtilitate, & Iudicis decretum praecessissent: Et D. Ferdinandum ipsum Entriquez, Ducis ipsius patruum ex altera parte, qui censum eundem ex eo sustinendum defendebat, & omnes reditus eius decursos solui sibi petebat, quod anno Domini 1535. maioratu in fauorem Ducis Ferdinandi, aui praeducti Ducis litigantis, ex paterna, & materna legitima, & omnibus bonis instituto, iuxta transactionem, & pactionem initam cum D. Ines Portocarrero, matre illius, & D. Petro, & D. Fadrique fratribus, Dux ipse Ferdinandus (sicut & D Fadrique, in cuius fauorem maioratus alter fuit quoque institutus) quatuor millium ducatorum quantitatem sibi reseruauit, de qua testari, & disponere posset, ita quod pro ea quantitate bona omnia, ex quibus maioratus fuit institutus (quem nunc dictus Dux, huiusce litis actor possidet) obligata, atque hypothecae nexu adstricta remanserunt. Sed & an no Domini 1582. cum per eundem D. Ferdinandum Enriquez de Ribera (huius litis reum) lis mota, atque excitata fuisset contra Ducem Ferdinandum, patrem eius, vt sibi tanquam filio naturali, ex soluto, & soluta procreato, alimenta pro dignitate, & facultate praestaret: Dux ipse cum eo conuenit, vt pro tempore vitae eiusdem, mille ducatorum alimenta singulis annis persolueret, & post eius mortem, sex millium ducatorum summa praestanda ei foret, de quo scripta confecta, & bona omnia Ducis obligata fuere. Ipso autem Duce defuncto, qui post praefatum maioratum, ex concordia, & transactione matris, & fratrum erectum, & dictam quantitatem quatuor millium ducatorum reseruatam, maximum aes alienum contraxit, cuius occasione creditores permulti, simul concurrentes, iura sua exhibuerunt; Dux etiam ipse nunc litigans, in magna quantitate Ducis eiusdem Ferdinandi, aut sui creditor dicebatur ex eo, quod bona quam plurima, actiones, & iura pro augmento status, & maioratus eiusdem relicta per D. Ioannem Cortes, eius auiam consumsisset. Cum itaque creditor existeret, & annuus reditus constitutus, & creatus fuisset per matrem anno Domini 1594. vt dixi, ad rationem viginti millium, in dicta quantitate quatuor millium ducatorum; Dux ipse annullandum censum ipsum, & consumptam facultatem reseruatam dicebat: patruus autem, siue dictus D. Ferdinandus Entriquez sustinendum asseuerabat. Tunc autem quatuor principaliter controuertebantur, atque in dubio reuocabatur in Senatu. Primum, vtrum reseruans sibi facultatem disponendi certis de rebus, aut de pecuniis (prout in casu praesenti) non alias disposuisse eisdem de rebus, aut bonis, vel pecuniis censeri debeat, quam si de illis singulariter & specifice disponat; atque ita generalis, vel praesumpta dispositio non sufficiat, vt consumpta disponendi facultas reseruata dici possit. Secundo deinde, an annuus redditus, siue censui super bonis immobilius minoris, absque Iudicis decreto constitutus, subsistat, si ex causa necessaria, & ob minoris euidentem vtilitatem impositus appareat. Tertio praeterea, vtrum communis opinio, de reditu & minore sine decreto non constituendo iustis de causis in Senatu temperari potuerit in causa praedicta, & in aliis similibus, id ipsum fieri valeat. Quarto denique & vltimo, vtrum creditor priot habens hypothecam cum priuilegio praelationis, vel absque, auocate, & condicere possit pecuniam posteriori creditori, etiam hypothecario solutam, tametsi ea bona fide consumpta fuerit. Et quidem in omnibus propositis articulis adducebatur, atque expendebatur maiori ex parte vulgatum illud, saepe repetitum axioma, quod cap 59. adeo late exornatum, atque explanatum est, quod scilicet dispositio quaelibet intelligitur, rebus sic stantibus, & in eodem statu manentibus: atque ita, quod in primo dubio intelligi deberet reseruatio, & facultas disponendi de dicta quantitate quatuor millium ducatorum, rebus in eodem statu; prout tunc erant, manentibus, non vero ipsarum statu mutato: & idcirco, quod Dux ipse Ferdinandus facultate, & reseruatione vti non potuisset, qua in testamento vsus est in fauorem dicti filij naturalis. cum rot creditores postmodum habuisset, & adeo grande aes alienum contraxisset. In secundo item articulo ex eadem ratione, quod etiam census constiturio intelligi deberet, rebus sic stantibus, prout erant tempore transactionis, & reseruationis, atque institutionis dicti maioratus anno 1535. non vero iuxta starum postmodum contingentem. Ad rem igitur, & primum articulum accedendo, vtrum scilicet reseruatio facultatis, tacite consumpta videretur, siue diceretur iam ea vsus D. Ferdinandus, ex quo postmodum magnam adeo quantitatem consumpsit, & debita tot contraxit, & in hoc primo dubio Senatus Hispalensis vnanimiter in ea fuit sententia, & opinione, vt existimaret, reseruationem facultatis disponendi in quatuor millium ducatorum quantitate, integram, & illaesam mansisse, nec aliquo modo consumptam videri posse per generales alias dispositiones, & bonorum omnium obligationem: quamuis enim verum sit, quod ea etiam, quae nondum sunt, sed esse sperantur, possunt pignori obligari, vt in l. & quae nondum 15. ff. de pignoribus, & in §. 1. eiusdem l. vbi in generali bonorum obligatione, sufficit, si postea quandocunque inueniatur in bonis, in speciali vero requiritur, tunc rem esse in bonis debitoris, vt per Robertum, lib. 1. sententiarum cap. 20. Negusantium, de pignoribus, tertio membro secundae patris principalis, numer. 43. Mozium, tit de pignoribus, in rubrica de rebus, ex num. 2. cum multis seq. Petrum Surdum, in cons. 4. ex num. 18. lib. 1. & in generali bonorum obligatione, futura quoque comprehendantur, vt in l. finali, C. quae res pignori obli. pos. & per Couar. practicarum, cap. 29. num. finali. Fanum, de pignoribus, secunda parte, secundo membro, Trentacinquium, variar. lib. 3. tit de verbor. obligat. resolutione 6. fol. 47. & omnia quae in bonis nostris sunt, obligati possint, l. quae praedium, C si ale. res pign. oblig. poss. etiam nomina debitorum, quia veniunt simplici bonorum appellatione, l. grege. §. cum pignori. iuxta secundam lecturam Glos. ibi, ff. e pignoribus, vbi Bartolus, quaeres pign. obli. poss. l. bonorum, § vltimo. vbi Albericus, num 5. ff. de verbor. significat. latius Surdus, dicto. cons. 4. ex n. 18. Quamuis inquam haec vera sint (vt dixi) non ideo consumpta dici potuit testandi facultas reseruata, nec impediri potuit per alienum contractum, aut generalem bonorum obligationem. Imo ea non vti posset, si vellet dictus Dux in praeiudicium creditorum, hoc est specifice cauere, se ea vti nolle, quo creditores ius ad eam quantitatem. nondum in esse productam, aut nondum acquisitam, non haberent; cum tamen sufficeret, ea vti ad modum quem vellet, iuxta facultatem reseruationis, vt creditores ius aliquod praetendere non possent: nam quemadmodum in praeiudicium ipsorum ius illud expressim respuere posset, quo eos excluderet, ita etiam tacite, de quantitate illa reseruata in fauorem aliorum disponendo, aut absque testamento, & dispositione decendendo, quo casu in fauorem successorum ab intestato disposuisse videretur, vt inferius dicetur. Et superiora confirmantur ex textu, in l. non fraudantur, ff. de regulis iuris. & l. qui autem, §. primo, ff. quae in fraudem creditorem, vbi probatur, quod debitor non tenetur acquirere, sed possit repudiare legatum, vel haereditatem, aut ius; quod acquirere posset, nec propterea dicatur creditorem fraudare. Quae iura procedunt tam in creditore habente actionem personalem, quam hypothecario; prout per multa concludit, & de magis communi opinione testatur Vincentius de Franchis, decis. 101. num. 21. Stephanus Gratianus, decis. 17. ex num. 16. qui per totam decis. multis exornat decisionem dictorum iurium: & n. 18. post Baldum, Salicetum, Alexandrum, & Parisium, multum ad propositum nostrum inquit, quod bona, aut iura, in quibus debitor habet spem de praesenti; non veniunt in obligatione bonorum praesentium & futurorum, nisi illud exprimatur, & ita declarat. l. finalem, C. quae res pignori oblig. poss. idem etiam adnotarunt, & quamplurimis exornarunt decisionem d.l. qui autem, §. 1. Lara, in l. si quis a liberis, §. vtrum, ex num. 61. cum multis seq. Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto, numero 185. & seq. Petrus Surdus, in cons. 116. ex num. 78. lib. 1. Azeuedus, in l. 3. tit. 10. n. 140. lib. 4. nouae collect. Regiae. Latissime Fontanella, (qui commemorat infinitos) de pactis nuptialibus clausula 4. glossa 9. parte 5. ex num. 69. vsque ad num. 129. Schifor de Gerisilis, ad Anton. Fabrum, lib. 1. tractatu 8. tit. 8. per totum. Senatus itaque Hispalensis definitio, quod attinet ad primum istum articulum, recta iuris ratione procedit, atque ex sequentibus com[sect. 2]probatur fundamentis, & rationibus. Primo, quia disponere, aut disponendi verbum, ex sermonis proprietate refertur ad actum vltimae voluntatis, & in ea verificatur, vt post Glossam, Dinum, Bartol. Alexand. & Iasonem obseruauit Menochius, in cons. 210. n. 2. lib. 3. & num. 4. scripsit post Iason. Socinum. & Parisium; quod facultate alicui data disponendi de aliqua re, intelligitur, vt possit disponere in vltima voluntate; & idipsum post multos alios tradidit Petrus Surdus, decis. 272. n. 12. dum dixit, quod disonere verbum conuenit vltimae voluntati, & in dubio secundum propriam significationem, refertur ad actum vltimae voluntati, & in dubio secundum propriam significationem refertur ad actum vltimae voluntatis, vt in §. disponat. in authent. de nuptiis, §. penultimo, & finali, Institut. quibus, ex causis manumittere licet, vel non, §. exhaeredatos, in authent. de haered. & falcidia. Et cum Menochio, Surdo, Niconitio, Natta, & Rolando, Stephanus Gratianus, disceptation. forens. cap. 539. num. 22. tom. 3. Peregrinus, de fideicommissis, art. 40. difficultate 2. n. 58. fol. 367. & ita in praesenti intelligi debet de actu vltimae voluntatis, & quando ad vtrumque referatur verbum ipsum disponere, actum scilicet inter viuos, & vltimae volun[sect. 3]tatis; iuxta sententiam, & resolutionem Menochij, dicto cons. 210. n. 5. Peregrini, dicto n. 58. Fontanellae, de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 22. ex n. 9. ex adiuncto illo, para que pueda testar y disponer: interpretatur, explicatur, atque ampliatur, vel restringitur ad actum vtimae voluntatis, verbum namque quodcunque, ratione adiuncti verbi recipit limita[sect. 4]tionem, extensionem, & declarationem, & naturam suam mutat: vt cum aliis multis Authoribus scripserunt Menochius, in cons. 609. num. 20. lib. 7. & in cons. 702. num. 29. lib. 8. Surdus, in cons. 34. num. 39. lib. 1. & in cons. 305. num. 26. lib. 3. Siluester Aldobrandinus, in cons. 90. num. finali, post Bartolum, in l. sed etsi adiiciatur, ff. pro socio, & in l. cui vinum. §. cui dulcia. ff. de vino triti. & oleo legato. In praesenti igitur, non de alio actu quam vltimae voluntatis intelligi potest, iuxta supradicta. Secundo deinde facit, quod pactum, & transactio dicit, quod praefatus Dux possit testari, & disponere, atque ita loquitur copulatiue; natura autem Copulatiuae est, quod vtrumque copulatum concurrat, l. si haeredi plures cum vulgatis, ff. de condit. institut. & in simili casu, ita fundat Bursatus, in cons. 266. num. 12. lib. 2. nam verbum testari, non potest verificari in dispositione inter viuos, ergo[sect. 5] nec etiam verbum disponere, quia vna pars Copulatiuae declarat aliam, sicuti cum Romano, Socino, & Croto, in eadem, qua versamur materia, & quaestione notauit Petrus Surdus, dicta decis. 272. num. 5. & num. 23. & inquit num. 24. quod cum dicta verba, testari. & disponere, ponantur copulatiue, videtur, quod propter verbum disponere, amplianda sit fauorabilis dispositio; copula enim solet ampliare, l. ea tamen adiectio, vbi Bartolus, ff. de legatis terto: quocirca, cum arguendo, & dubia[sect. 6] proponendo, dixisset Petrus ipse Surdus, praecitata decis. 272. n. 1. quod pactum illud fuit in contractu dotis appositum, ideo verbum disponere, intelligi debebat de dispositione, quae fieret ex contractu, vel actu inter viuos; prout ibi fundat, & post Aduocatos nonnullos Genuenses respondit Iason, in cons. 130. num. 21. volumine 4. statim tamen, vt obiectum, argumentum remoueat, respondet (prout dixi) dicto n. 23. & 24. non obstare, quod pactum fuerit appositum in contractu, ideo intelligi debet de dispositione, quae fit inter viuos, nam hoc tollitur ex verbo testari, adiecto, quod facit dispositionem intelligi debere de actu in vltima voluntate; quae est notabilis resolutio, & multum conueniens casui praesenti, nec melior, aut magis in terminis posset adduci. Tertio etiam facit, quod in subiecta materia pa[sect. 7]ctum intelligitur de expressa, non de tacita dispositione, atque ita in terminis casus praesentis de dispositione expressa per actum vltimae voluntatis, non vero de dispositione tacita, quae fiat tacite inter viuos, debita tot, & aes alienum contrahendo; quo modo in simili casu argumentatur Franciscus Bursatus, in cons. 266. num. 17. versic. Quinto voluit, libro 2. Stephanus Gratianus, dicto capite 539. numero 13. Rursus & quarto facit, quia idemmet Dux reseruauit sibi quantitatem quatuor millium ducatorum, de qua testari, & disponere posset, prout voluerit, atqui non constat, quod inter viuos aliquando vti facultate voluerit, ex quo nunquam voluntatem suam declarauit, & per consequens dici non potest, quod tacite visus fuerit vti dicta facultate,[sect. 8] debita contrahendo, nisi expresse voluntatem suam declarauerit inter viuos, quod scilicet facultate vti debeat: sicuti argumento textus, in l. si ita legatum §. illi si volet, ff. de legatis 1. in eisdem terminis, in quibus versamur, argumentabatur Menochius, dicto cons. 210. num. 16. & 17. & 18. lib. 3. vt probaret, Benedictum io specie ibi proposita non videri vsum facultate sibi reseruata, ex quo expresse ea vsus non est. At quod etiam textum eundem expendit Peregrinus, dict. art. 40. difficultate secunda, num. 54. Praeterea & quinto loco vrgere non parum videtur authoritas Socini iunioris, in cons. 92. n. 23.[sect. 9] lib. 3. dum respondet, quod facultate alicui concessa testandi certis de rebus; non sufficit, quod generaliter disponat de omnibus bonis, iuribus, & actionibus suis, sed requititur, quod de eis singulariter disponat. Quod ipsum tradiderunt Celsus Hugo, Parisius, Alciatus, & Craueta, cum quibus Menochius, dicto cons. 210. n. 22. & 23. vbi expendit Laurentij Siluani cons. 114. cum respondit, facultatem disponendi in testamento, intelligi, si expresse & specialiter disposuerit in testamento, non alias: de quo etiam mentionem fecit Peregrinus, dicto articulo 40. num. 52. & 53. vbi ponderat textum, in authent. nunc autem, C. de secundis nuptiis, qui non mediocriter casui praesenti induci posset: & quamuis Menochius metipse, ex numer. 64. & 8. seq. vsque in finem consilij: & Peregrinus, dicta difficultate 2. num. 59. ex versic. non obstant contraria, & num. 60. diuersimode respondeant, atque satisfaciant Socini, & Siluani traditionibus praedictis, atque ipsorum sententiam non admittant indistincte, imo mairoi ex parte improbent, & disponentem generaliter, videri disposuisse de re particulari, defendant, vt latius penes ipsos, & inferius dicetur, & per Stephan. Gratianum, disceptation. forens. tom. 3. cap. 539. num. 4. cum multis seq. attamen tam Socini, & Siluani obseruationes, & eorum fundamenta, & rationes, quam Menochij, & Peregrini traditiones, nostrum intentum adiuuant; cum non versamur in illo dubio quando scilicet disponens generaliter de omnibus bonis, & iuribus suis in testamento, de re particulari, de qua disponere poterat, disposuisse videatur; quo casu Menochius, & Peregrinus recte improbant praecitatos Authores, vt ibi videsbitur, & statim dicetur. Sed in diuersis terminis, quando scilicet is, qui inter viuos nullo modo facultate reseruara vsus fuerat, quia nunquam de dicta quatuor millium ducatorum quantitate specifice disposuerat, non etiam generalem bonorum suorum dispositionem fecerat, qua eandem quantitatem comprehendi, dici posset; tandem decedens, atque in testamento suo de quantitate ea specifice disposuit: verum itaque fatemur, disponentem generaliter de omnibus bonis suis in testamento, disposuisse videri de particulari, de qua disponere poterat. Negamus tamen, inter viuos contrahentem generaliter, videri vllo modo disposuisse de ea quantitate particulari, quam, vt de ipstatestaretur, & disponeret, reseruauerat in actu inter viuos. Sexto etiam non parum vrgent sententiae, & resolutiones quamplurimorum iuris Interpretum in hac eadem, de qua agimus, materia; Manticae scilicet, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 7. tit 7. num. 14. Vincentij de Franchis, decisione 45. Frecciae, in quaestion; nouis, quaest. 43. Antonij Thesauri, decis. 97. & decis. 209. Bursati, in cons. 266. per totum, lib. 2. Menochij, in cons. 210. lib. 3. Hieronymi Gabrielis, in cons. 139. & 143. libro 1. Borgnini Caualcani, decis. 12. patre 4. Petri Antonij de Petra, de fideicommissis. quaest 9. num. 178. cum seq. Iacobi Cancerij, variaraum lib. 1. cap. 2. de Legitima, & Trebellianica, num. 46. & lib. 3. cap. 2. de inuentario, num. 125. Michael. Ferret, in suis obseruationibus, 3. parte, cap. 305. Gerardi Mainardi, decis. 94. lib. 2. Cald. Pereirae. de nominatione, quaest. 7. num. 48. Velazquez Auendani, lib. 4. Tauri, glossa 5. num. 5. & 6. Petri Surdi, decision. 272. per totam. Sese, decis. Aragoniae 48. Peregrini, art. 40. difficultate 2. per totam, ex fol. 367. in commentariis, de fideicommissis. Fontanellae, de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 23. ex num. 8. vsque ad numer. 20. fol. 342. Stephanus Gratianus, tom. 3. dict. cap. 539. hi namque omnes, si originaliter praelegantur, permulta praestant, & obseruant in hoc tractatu reseruationis facultatis aliqua de re, aut quantitate disponendi, ex quibus eadem haec pars comprobatur manifeste, & euincitur concludenter, dici non posse, quod dictus Dux Ferdinandus, aut debita contrahendo, aut magnas quantitates consumendo, vsus fuisse videatur facultate, & reseruatione praedicta, vt ea dici posset, aut deberet consumpta. Nam dum resoluunt magis communiter (& verius quidem) quod disponendi de aliqua re particulari, aut de aliqua quantitate, facultatem sibi reseruans, etsi non disponat expresse ea de re, aut quantitate, sed generaliter de omnibus bonis suis; eo ipso de re particulari disposuisse dicatur; per textum, in l. vnum ex familia, §. si duos, ff. de legatis secundo. & in l. si quis prioris, §. certum, & §. illud, C. de secundis, nuptiis, & latius per Menochium, dicto cons. 210. Surdum, praecitata dicis. 272. num. 47. Sese, dicta decis. 48. n. 8. & seq. Stephan. Gratianum, vbi supra, num. 4. & 5. Peregrinum, dicta difficultate 2. num. 57. nihil inde deduci iuridice valet, quod superiori resolutioni, aut Senatus Hispalensis definitioni, vllo modo repugnet. Vtpote cum in aliis terminis versemur, & dictus Dux testamento condito, mortuus fuerit, non facta antea dispositione generali, ac in ipso testamento facultate, & reseruatione vsus fuerit specifice in fauorem dicti filij naturalis,[sect. 10] vt tunc decebam. Dum etiam dicunt, quod disponendi facultatem de aliqua certa re, aut quantitate, qui habet, etsi non disponat specie, sed inter status decedat, videtur disponere in fauorem eorum, qui ab intestato successuri sunt, vt latius per Vincent. de Franchis, Surdum, Sese, Peregrinum, n. 59. & fontanellam, vbi supra: eidem quoque resolutioni non repugnant, quandoquidem nulla alia iam speretur vtroque casu dispositio, nec alia possit interpretatio sumi in eo, qui amplius non habet nolle, nec velle. Quod diuersimode procedit in eo, qui inter viuos contrahit, inter viuos disponit, sed reseruatorum nullam facit mentionem specificam, cum ideo omittere, aut non dispo. nere videatur specifice, quod in futurum id reseruare contendat, nec facultatem consummare velle. Idque comprobatur etiam ex singulari illa, &[sect. 11] notanda Iacobi Menochij distinctione, dicto cons. 210. ex num. 65. vsque ad numer. 69. lib. 3. qui quatuor casibus propositis, circunscribit, & absol. uit istam materiam, primus casus est, quando quis potest aliqua de re testari, de alia vero prohibetur; tunc si facit testamentum, & generaliter, vel etiam vniuersaliter disponat, in specie nihil dicat ea de re, de qua disponere, & testari prohibetur. Hoc in casu, quo ad rem illam vere dicitur decedere intestatus: tum, quia nullum verbum de ea fecit in specie, tum etiam, quia sub ea generali dispositione res ista non continetur, ex quo st prohibita, ne de ea disponat iste testator, prout recte loquuntur Socinus senior, Parisius & Craueta, cum quibus Menochius, dict. num. 65. hic casus nostro non conuenit, cum praefatus Dux Ferdinandus non fuerit prohibitus aliqua de re testari, aut disponere, imo amplam habuerit de dictis quatuor millium ducatis disponendi facultatem. Secundus casus est, quando quis non prohibetur aliqua de re disponere, & testari, sed res illa non continetur sui natura sub generali dispositione; quippe quae sit species valde diuersa ab illis, quae sub generali dispositione, tanquam sub suo genere continetur; sicuti datio tutoris, quae non continetur sub institutione haeredis, etsi generalis, imo vniuersalis dispositio sit omnibus de rebus ipsius testatoris, cum datio tutoris sit quid valde diuersum ab ea institutione. Ita procedit text. in §. quod autem, Institut. de legit. agnat. tutela, vt illum declarat. & recte Parisius, in consilio 72. numero 63. lib. 3. sequitur Menochius, vbi supra, numero 66. Hic quoque casus, licet omnino nostro non adaptetur, conducere tamen videtur; quippe, cum etiam si dictus Dux Pluries inter viuos contraheret, & magnas quantitates consumeret, bona quoque sua saepe obligaret; nusquam quantitas illa quatuor millium ducatorum sui natura contineri posset sub generali contractus dispositione, aut obligatione, cum esset valde diuersae naturae, & ad testandum reseruata, vt dictum est supra. Tertius casus est, quando quis non prohibetur, sed ei permittitur aliqua de re disponere, & res illa sui natura potest comprehendi sub generali dispositione. Hoc in casu, si generaliter disponat, censetur etiam ea de re disposuisse, quod recte obseruauit Menochius ibidem, num. 67. qui inquit, eam esse rationem, quia non potest considerari aliqua differentiae ratio inter rem hanc, & caeteras ipsius testatoris disponentis: quare illae, & non haec contineantur sua sub dispositione: cum aeque haec, ac illae, sit in sua libera dispositione. Hic casus licet nostro non conueniat, quia procedit in dispositione generaliter facta in testamento, quo casu res quoque particularis, de qua disponi poterat, comprehensa censetur; tamen ratio illa conducere, & applicari posse videtur, quod scilicet, in eo, qui inter viuos contrahit, & disponit, & bona sua consumit, & obligat, considerari debeat maxima differentiae ratio, vt de re, aut quantitate reseruata, disponere non videatur (ac maxime, si ad testandum reseruatio facta sit) quam si in testamento, & vltimo elogio disponeret, quo casu alia sumi non potest interpretatio, quam quod de omnibus velle disponere videatur, vt dixi. Quartus casus est, quando quis potest aliqua de re disponere, & de vere disposuit, vt generaliter, vel singulariter eam alicui relinquendo: & is honoratus eam acceptare recusauit: hoc in casu ille testator dicitur mortuus intestatus quoad rem illam: non quidem respectu suae personae, quie fecit quod debuit ex sui parte, sed respectu personae, cui reliquit, ita loquitur Alciatus, in responso 647. sequitur Menochius, numero 68. dicto consilio 210. & hic casus a nostro longe distat, vt re ipsa videmus, cum dictus D. Ferdinandus Enriquez, relictum sibi a patre non recusauerit acceptare, imo toties petierit. Addiderim ego vltra Menochium, & Authores ab eo relatos, praefatam distinctionem perfectiorem futuram, & magis absolutam, si Quintus adiiciatur casus, (qui tamen ex communi Interpretum placito, & resolutione procedit) quando scilicet quis ab intestato decessit; quo etiam casu disposuisse videtur de re, aut quantitate reseruata, sicut quando generali bonorum suorum dispositione facta decessit, iuxta communem resolutionem relatam supra, num. 10. & per Gratianum, dicto cap. 539. n. 5. tom. 3. Sextus etiam casus esse poterit, quando is, qui reseruauit sibi disponendi aliqua de re, aut quantitate facultatem, diuersis vicibus inter viuos aliquas fecit dispositiones particulares, aut contractus, & obligationes, debitáque contraxit, quibus etiam bona sua generaliter, aut etiam aliqua specialiter obligauit: hoc itaque casu intelligi dispositio debebit iuxta subiectam materiam, nec referri poterit ad quantitatem, vel rem, ita reseruatam; ea namque in dispositione inter viuos non censebitur comprehensa, ex quo specifice in pactum, aut contractum, seu obligationem inter viuos gestam, adducta non est, & ad actum vltimae voruntatis refertur; idque iuxta Bursati, & Surdi obseruationes in locis relatis supra: ex quo etiam vltima voluntas, aut dispositio testamentaria non est, vt omnia comprehendi, vt super omnibus dispositum videatur, ex quo non superest facultas amplius disponendi; remanet namque vsque ad vltimum vitae exitum, testamentum saepe faciendi, & facultate reseruata vtendi facultas, & hic quidem casus planior, & certior redditur ex alia Interpretum nostrorum resolutione, de qua statim, n. 12. Septimus quoque & vltimus casus sit, quando is ipse, qui ob sui fauorem, & quo aliqua haberet, de quibus disponere possidet (prout communiter fit) aliquam rem, aut quantitatem sibi reseruauit; & tunc equidem, si expressim diceret, se vti nolle facultate ea; iuridice id efficere valeret, etiam in damnum, & praeiudicium creditorum, cum ea, quae adhuc in bonis non erant, licet ius ad ipsa consequenda haberet, non acquirere, sed potius repudiare posset, iuxta ea, quae ad initium huius cap. ante numerum 2. scripta, & adnotata reliqui ad l. qui autem 6. ff. quae in fraudem creditorum, tunc proculdubio commodo, & vtilitati eius cederet res illa, aut quantitas, a cuius patrimonio extrahenda foret; & in terminis nostris, commodo, & vtilitati status, & maioratus de Alcala, si dictus D. Ferdinandus in eius petitione non instaret, aut praefatus Dux pater eius facultate vti noluisset. Nec creditores de hoc conqueri possent, ex eisdem doctrinis ibidem adductis. Hic autem casus nouus est, diuersus a casu illo, relato supra, ex sententia Menochij; procedit namque ille (vt vidisti) quando qui aliqua de re disponere potuit, de ea vere disposuit, honoratus autem eam acceptare recusauit. Casus vero praesens militat, quando is, qui facultatem sibi reseruauerat, & vti ea posset, atque disponere, specifice cauit, se vti facultate nolle, nec disposuit: nam si ita non cauerit, & intestatus decedat; admittuntur tunc ab intestato successores, in quorum fauorem disposuisse praesumitur, vt saepe dictum est. Si etiam specifice non disposuerit, generalem autem dispositionem efficiat, qua de bonis omnibus suis, iuribus, & actionibus testetur, aut disponat, haeredes vniuersaliter instituti, aut ij, in quorum fauorem dispositio facta est, admitti debebunt, idque iuxta easdem doctrinas, & resolutiones, numeris praecedentibus adductas, & per Beroum, in cons. 55. num. 4. & 10. lib. 1. Stepha, Gratian, tom. 3. discept. cap. 539. n. 4. Praeterea & septimo loco non mediocriter vrget pro eadem parte, vt Dux scilicet ipse non videatur vsus dicta facultate, & reseruatione quatuor[sect. 12] millium ducatorum, nec eam inter viuos consumpserit, tametsi pluries contraxerit; nam disponendi facultatem qui ad vnum certum & particularem casum sibi reseruauit, non potest ad alium ea vti; idque magis vbi reseruata est facultas disponendi in testamento, & in morte, quia tunc inuita consumi non potest facultas, iuxta ea, quae post alios multos Authores obseruarunt Antonius Thesaurus, decision. Pedemontana 209. Peregrinus, d. artic. 40. difficultate 2. n. 62. fol. 368. Iacob. Cancer. variarum, lib. 1. cap. 2. de Trebellianica & Falcidia, numero 46. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glossa 9. num. 12. prima parte, folio 80. & gloss 23. clausula quarta. num. 19. fol. 343. Gratianus, dicto capit. 539. videndus, ex numero sexto, vsque ad n. 26. vbi etiam e contrario, quod reseruatio, & facultas restricta disponendi inuita, excludit dispositionem vltimae voluntatis, prout late ibi. Octauo & vltimo facit, dictum Ducem reseruasse praedictam facultatem, vt testari, & disponere possit de quantitate illa quatuor millium ducatorum, atque ita in mera eius facultate relictum, an vti vellet, nec ne, reseruatione metipsa, nec inuitum cogi posse per creditores, quamuis maiora debita contraxisset, ea vti, quoniam quod in eius meram voluntatem relictum fuit, ad necessitatem trahi non debuit, argumento eorum, quae in simili obseruarunt post alios multos Authores Felinus, in cap. cum M. Ferrariensis, de constitut. Ripa, in cap. cum Ecclesia Surtrina, de causa possession. & propriet. & in l. quo minus, ff. de fluminibus, num. 133. Rolandus, in cons. 52. n. 29. lib. tertio, Guid. Pap. quaest. 198. Antonius Gabriel, I Balbus, de praescriptionibus, quarta parte quintae partis principalis, quaestione prima per totam, And. Fachineus, in cons. 20. num. 7. lib. primo. Iacob. Philippus Portius, lib. 3. commun. conclus. sine regular. iuris, regula 33. Ioannes Garcia, de nobilitate, glossa. 35. ex numero 58. cum seq. Pereira, de nominatione, lib. 2. quaest. 7. num. 53. Caualcanus, decis. 16. quinta parte. Ceuallos, commun. contra communes, quaest. 3. ex num. 2. & quost. 501. ex num. 16. & ij equidem Authores inter alia, quae expendi possent ad comprobationem huiusce fundamenti; tria vniformi Interpretum placito, & resolutione tradide[sect. 13]runt. Primo quod ea, quae in mera facultate consistunt, non veniunt in generali consiscatione bonorum; ex singulari decisione textus in l. statius Florus. §. Cornelio Felici, cum ibi noratis, ff. de iure fisci, l. cum pater, §. haereditatem, cum ibi notaris, ff.[sect. 14] de legatis secundo. Praeterea & secundo, quod mera facultas cedi non potest; vt per Pereiram, dicto n. 57. post Bart. in l. si sic, § si quis ita, ff. de legatis primo. Denique & tertio, quod ea quae consistunt in[sect. 15] mera facultate non praescribuntur; vt latius iidem probarunt, atque exornarunt, & ea semper adducti sunt ratione principaliter, quod quae in mera facultate consistunt, a sola voluntate dependeant, nec ad necessitatem, aut contra inuitum trahi possint. Quibus consequens, est, quod antea quam dictus Dux Ferdinandus vsus esset dicta facultate, quam habebat testandi, & disponendi de quantitate illa quatuor millium ducatorum; dici non potest, quod quantitatem eandem quous modo obligasset, quamuis plura debita contraxisset, nec in generali obligatione comprehensa censeretur: & quod potuit de eadem quantitate libere disponere in testamento suo in fauorem eius, in cuius fauorem vellet, cui nihil de suo praestitisse censendus est, saltem in damnus creditorum suorum, quia non modo ex eius reseruatione, & consensu, sed etiam ex placito, & consensu aliorum, matris scilicet suae, & fratrum reseruata facultas fuit libertae dispositionis in quantitate praedicta. Idque argumento textus in l. vnum ex familia, §. 1. ff. de legatis secundo, & in l. item eorum, § primo. ff. quod cuiusque vniuersitatis & eorum, quae tradiderunt Decius, in cons. 543. Peralta, in dicto §. primo, l. vnum ex familia, vbi etiam Castrensis, in lectura eiusdem, §. Loazes, in repetitione l. filius familias, §. diui, de legatis primo, num 77. Molina, de Hispan. primogen. lib. 1. cap. octano, num. 21. & libro secundo capi. quarto, num. 10. Caldas Pereira, in cons. 8. numero 38. Et hactenus de primo articulo, quod facultas consumpta non fuerit, quantumcunque grande aes alienum contractum fuerit, & generalis bonorum obligatio facta. Quod ad secundum veto attinet articulum, vtrum annus redius, siue census imponi, atque constitui possit super bonis immobilibus minoris, etiam absque decreto Iudicis, si in euidentem eius vtilitatem constitutio, aut impositio redundet: prima facie respondendum videbatur affirmatiue, posse inquam ob minoris vtilitatem super eius bonis constituti, etiam absque Iudicis decrero, aliaue iuris solemnitate, atque ita potuisse in casu praesenti imponi per matrem tutricem dicti Ducis litigantis in fauorem D. Ferdinandi. Primo, quia de iure communi constat, minori[sect. 16] sine decreto posse mutari sub. vsuris, nec posse restitui, tanquam vsum iure communi, saltem si constat, sortem in rem eius versam, l. secunda, C. si aduersus creditorem, igitur constituere potest huiusmodi reditum, aut censum. qui loco veterum vsurarum successit, saltem si constet, sortem in rem suam versam. Secundo deinde facit, quod iure ipso ciuili tu[sect. 17]tor poterat simplex debitum foeneratitium, si pupillus indigebat, sine decreto contrahere; vt est textus in l. quid ergo, §. consequitur, ff. de contraria, vel vtili actione tutelae, vbi poterat tutor id facere, non solum sub communibus, vel in regione frequentatis vsuris, sed etiam talibus, quibus poterat (si necessitas vrgeret) vel sub iisdem vsuris, a quibus pupillum liberasset, aut liberare intendisset: imo non solum tutor, sed etiam quiuis negotium gestor poterat eodem modo vsuris subiicere quemcunque cuius negotium vtiliter gessisset, l. & in contraria, ff. de vsuris, & consequenter etiam minorem. Igitur minor per se taliter contrahere potest: textus in l. prima, & 2. C. si aduersus creditorem, & consequenter eodem casu huiusmodi reditum vendere poterit, vtpote veterum illarum vsurarum succedaneum, & ita pro hac parte argumentatur Gaspar Rodericus, in commentariis de annuis redditibus, lib primo, quaestione 14. numero 1. & num. 16. & 17. qui addit, quod etiam tutor poterat de suo foenerari pupillo suo, pecuniam suam in rem pupilli insumendo, etiam sub talibus vsuris, quantas a quous (licite tamen) & intra metas legum potuisset stipulari, si tamen multum profuisset pupillo: quae omnia mero iure ciuili, & sine decreto, vel aliqua solemnitate praecedebatur. Praeterea & tertio facit, casum praesentem vide[sect. 18]ri non spectare ad titulum ff. de rebus eorum, & C. de praedis minorum, cum rei mobili magis, quam immobili, seu stabili conuenire, atque accedere videatur annui reditus praestatio: quod ostenditur, quia debitor non obligatur praecise ad continuationem reditusl, sed sub hac perpetua conditione, & facultate, nisi malit sortem reddere; & sic in effectu videtur obligatus ad sortem cum facultate differendi solutionem, quandiu reditus pendere maluerit; vt per Rodericum lib. primo, quaestione prima, atque ita nunquam portest videri perpetua haec obligatio, cum perseuerare non sit in potestate creditoris, nec ab eius voluntate dependeat, sed a voluntate, & potestate debitoris, qui semper, & perpetuo liberam habet facultatem, omnem in futurum excutiendi obligationem, sorte cum reliquis praeteritis ablata. Igitur nulla est perpetuitas, quia obligatio non est obligatio, quatenus in arbitrio, vel potestate debitoris consistit, l. stipulatio non valet, ff. de verbor. obligation. & ita quoque argumentatur Gaspar. Rodericus, lib. 1. de annuis reditibus. d.q. 14. n. 7. per totum. Quarto etiam vrgere videbatur, quia reditus[sect. 19] constitutio, non est alienatio rei, super qua constituitur, sed potius pignoratio, seu obligatio ipsius rei, super qua constituitur; vt dicit Speculator, titulo de locato. § nunc aliqua, versic, 86. & 97. & per Gasparem Rodericum, de annuis reditibus, libro primo, quaest. 3. ex numero 3. cum seq. & qustione 14. numero 7. in fine, vbi in proposito nostro ita argumentatur, & inde infert, quod[sect. 20] creditor venditare, censui supposita non habet ius retractus, tanquam socius, vt respondit Auendanus, responso 24. nec consanguinei vendentis reditum sibi antea constitutum, dictum ius retrahendi habent; modo vendantur reditus antiquitus constituti, & modo noue constituantur per venditionem, vt dicto num. 7. in fine prositetur ipse Rodericus, & lib. primo, dicta quaestionene tertia, n. vndecimo, ante finem: & inde contendit, quod annuus reditus constitui posset super bonis minoris a tutore, vel curatore absque decreto Iudicis, si euidens pupilli vtilitas, aut necessitas immineat. Quinto quoque non mediocriter vrget, quod[sect. 22] quando in aliquo actu requiritur solemnitas fauore alicuius personae, valet actus absque ea solemnitate, si reperiatur vtilis tali personae, l. secunda, cum Glossa, ff. de acceptitat. vbi admittitur obligatio impuberis sine tutore, quando ex ea sequitur vtilis liberatio, l. non ideo minus, C. de procutatoribus, l. prima, C. de authoritate praestanda, l. nec tutoris. C. de contrabenda & committenda stipulat. l. prima, ff. ne quid in loco publico, l. si filius, ff. de ritu nuptiarum, in principio, Institut. de authoritate tutorum, in illis verbis: Namque placuit, meliorem conditionem licere eis facere sine autoritate iutoris, l. finali, §. penult. C. de bonis quae liberis, vbi pater legitimus administrator, non obstante prohibitione, alienare potest bona aduentitia filiorum, quando id vtilius fuerit filiis ipsis, vel ex alienatione aliquid maioris vtilitatis accrescit, l. cum. 8. §. eam transactionem, ff. de transactionibus, vbi textus inquit, valere transactionem absque solemnitate, quando continet vtilitatem eius, in cuius fauorem solemnitas requirebatur, vt patet ibi: Quia meliorem conditionem suam tali transactione[sect. 23] alimentarius facit, & Glossa, ibi verbo, alimentarius in fert ad alienationem rei minoris, vel Ecclesiae, vt valeat sine solemnitate, quando reperitur vtilis Ecclesiae, vel minori; sicuti post Tiraquellum, & alios quamplurimos ab eo congestos, retulit Arias Pinellus, tertia parte l. primae, C. de bonis maternis, n. 30. & 31. Hieronym. Caeuallos, commun. contra commun. q. 67. ex. n. 1. vsque ad n. 11. retulit etiam, & quamplurimos Authores pro ea sententia aggregauit Octauianus Simonecellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 17. num 124. per totum, qui tria principaliter ponderat, quae in fauorem Glossae vrgere videntur. Primo, quod non debet aduersus minores obseruari, quod pro ipsis excogitatum est, l. 3. §. diuus, in fine ff. de Carboniano edicto, Secundo, quod licet Ecclesia sit prohibita distrahere, quando tamen res sunt steriles, permittitur alienatio authent. item si praedium, C. de SS. Ecclesiis, idem ergo & isto casu. Tertio ponderat text. in. d.l. cum. hi, §. eam transactionem, prout supra eum expendimus: Antonius quoque Gabriel, Borgnin. Caualcan. Redoan. Alexand. Raudens. & alij a me commemorati in commentariis de vsufructu, cap. 54. n. 12. quamplurimis rem hanc exornarunt: atque ita in casu praesenti pariter videbatur dicendum, quod annui reditus, siue census constitutio super bonis immobilibus minoris, etiam absque Iudicis decreto, ob euidentem eius vtilitatem sustineri deberet: vt per Molin. etiam, de Hispan. primog. lib. 4. cap. 4. ex n. 2. vsque ad n. 10. vbi late comprobat, bona alienari prohibita absque certa solemnitate, vt dotalia, & Ecclesiae, feudi, emphyteusis, fideicommissi, & similia alienari posse sine solemnitate, si id vtile sit personae cuius fauore prohibitio facta est. Sexto etiam facit, in casu praesenti ex eo videri, quod annui reditus, aut census constitutio sustineri deberet, etiam absque Iudicis decreto facta, quod mater eadem dicti Ducis de Alcala tutrix, super bonis Ducis eiusdem, quatuor millium ducatorum censum imposuit in fauorem praefati D. Ferdinandi Enriquez de Ribera, non tam ex liberalitate, aut mera voluntate, siue ex proprio consensu, aut contractu, quam in executionem praecedentis contractus, siue promissionis, aut obligationis illius, quae anno 1535. tempore fundationis, atque institutionis maioratus, & transactionis initae, facta, atque contracta fuerat; quo tempore reseruata fuit facultas disponendi de dicta quantitate quatuor millium ducatorum: id quod probari videtur manifeste, quoniam non est dubium, quin tutor possit rem debitam tradere in consequentiam praeceden[sect. 24]tis contractus, l. fistulas 78. § primo, ff. de contrahenda emptione, quae fortius loquitur in ipso tutore, qui rem a defuncto emptam, potest sibi ipsi tradere absque alia solemnitate; quia praecedentem contractum exequitur, non vero quicquam de nouo facit. Sicuti eum textum expendit Ioannes Gutierrez, de tulelis & curis, secunda parte, cap. quinto, n. 65. & ante eum Petrus Surdus, in cons. 191. num. 3. lib. 2. ad idem est textus, in l. magis puto, § si pupillus, el. 2. versic sed. si pater. ff. de rebus eorum, vbi si pater promisit alicui fundum, potest pupillus, qui ei successit, illum tradere sine praetore, & dicit Bartolus, in secund, in fine, ff. de stipulation. seruorum, quod tutor potest possessionem rei pupillaris tradere sine decreto, aut Praetore, in excutionem praecedntis contractus: sequuntur ibi Imola, & Cumanus, & idem dicunt Baldus, Salicetus, Romanus, Decius, Iason, Ripa, Grammaticus, & Menochius, cum quibus Stephanus Gratianus, decis. 131. n. 1. vbi inquit, quod tutor sine decreto potest tradere possessionem rei pupillaris; vbi giitur de exceptione contractus, cum patre minoris celebrati. Et ampliat n. 2. siue voluntas patris accesserit per contractum, siue per vltimam voluntatem, quia quocunque modo interuenerit, cessat necessitas decreti, l. finali, ff. de rebus eorum, l. prima, in sine, C. quando decreto opus non est: & citat Iason. Afflictum, Neuizan. & Tiraquellum, sic tenentes: eosdem etiam citauit, & sic concludit Surdus, dicto cons. 191. num. 3. & in simili casu inquit, quod D. Laura tutrix in consequentiam contractus praecedentis patris, & in executionem obligationis contractae, recte potuit obligare bona pupillorum sine decreto, & aliqua solemnitate. Ampliat etiam Gratianus dicto decis. 131. n. 3. siue potestas data sit a testatore in specie, siue in genere, post Alexandrum, Romanum, & Simoncellum, ibi commemoratos; textum etiam in dict. §. si pupillus, expendit Gaspar Rodericus, de annuis reditibus, libro primo,[sect. 25] quaest. 14. . n. 18. & ad id maxime, quod quando res minoris semel est legitime obligata, potest vendi solemnitatibus non seruatis; ad quod etiam textum meti ipsum ponderauit Surdus, vbi supra, n. 18. &[sect. 26] adiicit n. 24. quod minoris bona vendi possunt sine solemnitatibus pro dote, quando praecessit legitima promissio, vt ibi videbis, & per Simoncellum de decretis, lib. 2. tit. 6. n. 108. & lib. 3. tit. 8. ex n. 30. cum seq Ioan. Gutierr. secunda parte de tutelis, & curis, de cap. 5. ex. n. 62. cum seq. vbi post Lusitan. Cald. Pereiram, multum ponderat text. d.l. fistulas[sect. 27] 78. §. primo, vbi tutor, qui emit rem a patre minoris defuncto, potest eam sibi tradere absque alia solemnitate, vt supra dixi. Septimo tandem, & vltimo non mediocriter vrgere videtru Gasparis Roder. in commentariis de annuis reditibus, lib. 1. dicta quaestione 14. n. 15. resolu[sect. 28]tio, & sententia; is namque Author, cum eandem, in qua versamur, excitasset quaestionem & pro vna, & altera parte rationes, & fundamenta expendisset atque ponderasset; tandem partem affirmatiuam, quod census constituito sustineri debeat, amplectitur in haec verba: Dicendum est igitur, quod si constet, minorem, vel eius tutorem, vel curatorem vtiliter contraxisse, & pecuniam in rem, & vtilitatem eius vesam, valere, & tenere huiusmodi reditus constitutionem, si ad rationem quatuordecim constitutus sit, & siae decreto; & generaliter locum habere omnia, quae in pracedentibus dicta sunt. Et eandem admittere sententiam videtur quoque D. Felicianus de Solis, in annotat, & scriptis ad commentaria de censibus, lib. 2. cap. 2. sub num. 11. in versiculo, ex qua resolutione, vbi inquit in hunc modum: Ex qua resolutione infero, valere constitutionem census factam a tutore, vel curatore, aut adulto, non habente curatorem sine Iudicis decreo, dummodo in vtiliatatem, & commodum minoris cesserat. Caeterum, quamuis superiora omnia multum vrgete videanutur, Senatus Regius Hispalensis in causa proposita contrarium in stricta disputatione & ratione iuris verius existimauit, & definiuit de iure; supponens pro certo annuum reditum, siue censum super bonis immobilibus minoris constitui, & imponi non posse, neque impositum sustinendum, quod hypothecam, & obligationem bonorum immobilium, quae absque decreto Iudicis, praestationi census non subiiciuntur. Iustis tamen de causis, atque decretis censum eumdem non annullauit, sed potius vustinuit, vt ad terrium articulum dicendum est. Senatus autem decisio, & ve[sect. 29]rior haec pars, ex sequentibus comprobatur fundamentis & rationibus. Ac primum equidem, quoniam certi, & indubitati iuris est, bona minorum immobilia alienari non posse absque tutoris, vel curatoris authoritate; & decreto Praetoris, sine Iudicis, quod debet praecedere, & interponi ex iusta causa, puta aeris alieni, alimentorum, vel ex simili causa; alias alienatio nulla erit, & a quolibet possessore poterunt alienata vendicari; sicuti probat textus in l. 1. cum seq. & in l. magis puto, § non passim, cum, § seq. & per totum titulum. ff. de rebus eorum. l. prima, & per totum, C. de praediis minorum, l. lex quaetutores, C. de administrat.[sect. 30] tutor. l. 1. & per totum, C. quando decreto opus non est, l. 18. tit. 16. partita 6. l. 4. tit. 5. partita 5. l. 60. tit. 18. p. 3. & idem est in alienatione rerum mobilium, quae seruando seruati possunt; ex eisdem in iurib. & maxime ex d.l. lex quae tutores, & d.l. 4. t. 5. p. 5. vbi vide omnio Gregorium Lopez, glos. 3. quoad res ipsas mobiles, & quod attinet ad vniuersum materiam dicti tituli, C. de praediis minorum, Vide eundem Gregotium, ex glossa prima, vsque ad glossam 9. Neuizanum, in cons. 85. per totum vbi egregie hanc materiam pertractat: Nattam, in cons. 162. per totum. lib. 1. & in cons. 631. lib. 3. Beroum, in cons. 124. & in cons. 182. volumine 1. Ioannem de Imola, in cons. 98. & 99. vbi latissime Parisium, in cons. 98. 99. & 100. lib. 2. & in cons. 85. volumin. 3. Cardinal Albanum, in lucubrationibus in Bartolum, ad l. magis puto, § non passim, ff. de rebus eorum, Rolandum, a Valle, in cons. 54. lib. 2. & cons. 33. & 96. lib. 1. & in cons. 7. lib. 3. Menoch. de arbitrariis, lib. 2. centuria. 2. casu. 171. & de recuper. Possession. remedio. 15. n. 104. cum seq. Antonium Gomezium, tom, 2. variar. cap. 14. n. 13. 14. & 15. Ioannem Gutierrez, in authent. sacramenta puberunt, n. 122. & de tutelis & curis, 2. part. cap. 5. per totum. vbi latissime: Menchacam, de succession. creatione, lib. 1. § 10. ex num. 71. cum seq. Gualdensem, de arte testandi, titulo, de variis testaroris praeceptis, cautela. 5. Afflicitis, decis. 87. Caldas Pereiram, in. si curatorem habent, verbo, contractum factisti, ex n. 1. vsque ad numer. 8. Caualcanum, de tutore & curatore, ex n. 123. cum seq. Viuium, decis. 426. lib. 3. Hippol. Riminaldum, in cons, 247. lib. 3. & in decis 255. ex. n. 21. cum seq. eod. lib. & in cons. 5. lib. 1. per Surd. in cons. 30. & in cos. 114. & 115. & in cons. variar. l. 2. t. de rebus corum, fol. 126. Steph. Grat. dec. 122. l. 1. & in cons. 191. lib. 2. Arisminum Tepatum. 130 & 134. & 182. Martinum Monter a Cueua. de decretis, lib. 1. tit. 1. per totum. vbi longa serie materiam hanc explicat, & superiorem revoluntionem pro regula proponit, atque in effectu, concludit, inter principales qualitates, ac solemnitates in alienatione rerum minoris requisimas, tutories, seu curatoris auctoritatem interuenire debere. Deinde legitimam, & necessariam causam cum causae eiusdem cognitione requirti; vt pura aeris alieni, nec sufficere, quod aes subsistat alienum, sed requiri etiam, quod creditores effectualiter instent, & vrgeant minorem, seu eius tutores, vel curatores ad soluedum. Praeterea causae cognitionem versari in multis, de quibus per eundem Simontellum, d. tit. 1. ex. n. 43. vsque ad num. 69. Ac denique, causae cognitione, praehabita, vt res minus damnosa pupillo vendatur, & prius mobilis, quam immobilis, & id, quod vtilus appareat, genetur, decretum Iudicis interponi debebit, vt latius ibi, & per Ioann. Guitierrez. de. cap. 5. n. 74. & 75. vbi vide. Cum igitur haec ita se hebeant de iure, nec in constitutione annui reditus, de quo nunc agimus, interuenerint, vt supta dictum est; plane sequitur, quod census ipse vllo pacto sustineri non valeat. Secundo deinde facit, id ipsum procedere quo[sect. 31]ad hypothecam, & obligationem bonorum immobilium, aut mobilium, quae seruando seruari possunt; bona namque immobilia minorum, aut mobilia eius qualitatis, absque decreto Iudicis hypothecari non possunt, nec permutarim nec locati, nec super eis transigi, aut compromitti, vt est textus in l. 1. § 1. ff. de rebus eorum, l. etsi preces, C. de praediis minorum, d.l. 4. tit. 5. part. 5. & dict. l. 16. titul. 18. part. 6. & latius probarunt Caldas Pereira, dicto verbo, contractum fecisti, num. 8. & 9. Ioannes, Guitierr, de tutelis & curis, secunda part. cap. 5. n. 35. & vide num. 24. & 28. & 51. seq. vbi exornat Petrus Surdus, d. cons. 191. n. 71. lib. 2. vbi quod sicut bona immobilia minorum non possunt vendi fine solemnitatibus, it etiam non possunt obligari: Octauia[sect. 32]nus Simoncellus, de decretis, lib. 1. t. 5. vbi late: Gaspar Rodericus, de annuis reditibus, lib. 1. quaest 14. n. 9. vbi late, quod alienatione prohibita consetur quoque prohibita semper hypotheca, & rei obligatio, l. finali, C. de reb. alien. non. alien. and. l. 2. §. eam rem, ff. quae res pignori oblig. poss. idque maxime verum esse, quando alienatio principaliter prohibetur fauore alicuius, vt in bonis minorum, quia tunc prohibitio extenditur ad hypothecam; prout ibi comprobat. n. 8. Surdus etiam, d.n. 17. & in commen[sect. 33]tariis de vsufructu, cap. 54. n. 1. & seq. ita quoque ego obseruai, & in fortioribus terminis extat pro hac sententia textus, difficilis in. l. prima, § si minor, ff. de rebus eorum, vbi si minor viginti quinque annis emerit praedia, vt quoad pretium solueret, essent pignori obligata venditorui, Iureconfultus, Vlpianus respondet, pignus non valete, & eum textum latius explicarunt, & de intellectu eius tractarunt Arias Pinellus, tertia parte, l. primae, C, de bonis maternis n. 52. Caldas Pereira, in d.l. si curatorem habens, verbo, contractum fecisti, num. 9. per totum. Ioannes Gutierrez, de tutelis & curis, secunda parte, cap. 5. n. 39. Martinus Monter-a-Cueua, post D. Francisc Sarmientum, & alios quamplures, dec. prima Regni Aragon. ex 30. vsque ad num. 67. Simoncellus, de decretis, lib. . 1. secundo, tit. 5. inspectatione. 5. per totam. Steph. Gratianus, disceptation. forensium, lib. 2. capit. 242. Consequens ergo sic, quod super bonis immobilibus hypotheca, & annui reditus[sect. 34] praestatio, & obligatio subsistere non potuerit. Rursus & tertio loco facit, quod minor non potest annum reditum siue censum sibi debitum sine Iudicis decreto alienare, vt tradit Baldus, in l. iubemus nulli, post principium. C. de SS. Ecclesiis. Tiraquellus, libro primo, retractus, § primo, glossa sexta, n. 7. ea rarione, quia in alienatione reditus requiritur eadem solemnitas, & causa, quae in rerum immobilium alienatione est necessaria, vt cum Redoano, & aliis tradit Petrus Surdus, decis. 204. num. 4. refert Gaspar Rodericus, lib. 1. dicta quaest. 14. num. 2. atque ita multo minus de nouo super se, & bonis suis potest reditum constituere. Ita[sect. 35] etiam, neque potest annui reditus, qui redimitur, pretium, & solutionem absque tutoris, seu curatoris auctoritate, & Iudicis decreto recipere, vt reditum ipsum extinguat: & idcirco redemptio census sic facta, inutilis erit, ac proinde illa non obstante, debitorem pro reditibus semper conuenire poterit, quia soli minori facta solutio, vitiosa, & inutilis est, l. pupillo. l. Stichum, §. vsumfructum, ff. de solut. l. ait praetor, §. sed si pecunia, ff. de minoribus, & ita firmauit Felicianus de Solis, lib. 4. de censibus, cap. vnico, num. 3. colum. 3. versic. & ideo vt separemus certa ab incertis, qui singulariter explicat, & limitat, vt ibi videbitur; idem Author in addit. ad dictum cap. vnicum, ex num. 3. vbi constanter, erudite etiam, atque ingeniose in fortioribus terminis defendit, annui reditus minori debiti redemptionem a tutore, vel curatore factam absque Iudicis decreto, & authoritate, robore carere firmitatis; quocirca, illa non obstante, minorem posse semper debitorem conuenire pro reditibus decursis; sicuti resolutiue firmauit lib. 4. dicto cap. vnico, num. 3. ante finem, & latius comprobauit in additionibus, lib. 2. ex num. 3. folio mihi 233. cum sequentibus, quo loci D. ipse Felicianus, vir equidem, & valde eruditus, & in vtroque iure, ingenti, & assiduo studio versatus, fortissime partem istam tuetur, & fundamentis omnibus satisfacit, quibus vt contrariam sententiam teneret, adductus fuit principaliter Martinus Monter-a-Cueua; decisione prima Regni Aragon. per totam, quem etiam nouissime sequitur, sed quaestionem non disputat, Fontanella, de pactis nuptialibus clausula 4. glossa 18. parte 5. num. 2. folio 304. & inquit, eidem conuenire Hieronymum Magonium, Simoncellum, & Iacobum Cancerium, ibi relatos: vere tamen concludere videtut ratio illa D. Feliciani lib. 4. dicto cap. vnico, num. 3. colum. penult. quod solutio ex parte eius, cui fit, alienatio sit, atque ita inter immobilia censeri debeat, & consequenter redemptio inutilis sit, quia tutori, vel curatori fas non est distrahere res immobiles minoris absque Iudicis decreto, vt latius ibi, vt probet, generaliter inutilem esse redemptionem census factam ab eo, cui est prohibitum alienare. Facit etiam & quarto loco, alienationem rerum immobilium minoris & etiam mobilium, quae seruando seruari possunt, prohibitam fuisse, etiamsi[sect. 36] constet, pecuniam versam in rem minoris, & vtilitatem fuisse, quia haec non validat alienationem, aut hypothecam earum rerum, l. non solum, l. vtere, l. si praedium, C. de praediis minorum, & per Rolandum, in consil. 99. num. 33. cum seq. lib. 1. Hyppolitum Riminaldum, in consil. 5. num. 90. lib. 1. Hieronymum Gabrielem, in consil. 36. num. 47. lib. 1. Franciscum Bursatum, in consil. 82. num. 21. lib. 1. Simoncellum, de decretis, lib. 1. tit. 1. ex num. 33. cum seq. & lib. 3. tit. 8. num. 125. comprobatur etiam ex his, quae ad solutionem quinti argumenti adnotantur inferius, vbi ex multorum Interpretum relatione, & sententia resolutimus, alienationem rei immobilis, minoris, vel Ecclesiae, etiam euidenter ipsis vtilem, non valere sine debita solemnitate, & iudicis decreto; atque ita, quod vtilitas quantumcunque euidens sit, decreti defectum non supplet; quae ideo hic non repetuntur, quia ibi traduntur. Quod si dixeris, attento iure communi, id difficultatem, & contrarietatem habere, & diuersis, contrariisque sententiis Interpretes diuisos, vt constat ex relatis supra ad quintum argumentum partis contrariae, & in commemoratis infra ad solutionem eiusdem quinti argumenti: & per Pinellum, tertia parte, dictae l. primae, C. de bonis maternis, num. 30. & 31. Simoncellum, lib. 3. dicto tit. 8. inspectione decima septima, per totum, tunc equidem responderi debebit, negari non posse, quin verior & communior sit ea sententia, & opinio, quam ibidem defendi. Rursus, quod viti illi (vt mea fert consideratio) qui legum Partitarum confectioni, atque editioni praefuerunt, vt omne dubium remouerent, & altercationem Doctorum excluderent, leges illas tres condiderunt, 18. scilicet, tit. 16. partita 6. & 60. tit. 18. part. 3. & 4. tit. 5. part. 5. quibus specifice adeo deciderunt, non modo vtilitatem minoris, & necessitatem, siue necessariam causam requiri sed etiam Iudicis decretum praecise necessarium esse. Quod non modo semel, sed iterum, atque iterum expresserunt, vt vtilitatem & necessitate etiam simul, absque decreto non sufficere, declararent, & omnem prorsus dubitandi rationem excluderent. Sicuti constat in d.l. 4. tit. 5. part. 5. ibi: E estes a tales non deuen enagenar las cosas de los buersanos, fuer as ende quando tes fuessen tan gran menester, que no podrian al fazer, a por gran pro dellos, é entonces se a de fazer con muy gran sabiduria, é con otorgamiento del Iuez del lugar. Et ibi Gregorius, verbo, enagenar las cosas, inquit, quod ibi large accipitur pro quacunque specie alienationis, & in d. l. 18. tit. 16. part. 6. ibi: E aun entonce no lo puede fazer sin otorgamiento del iuzgador, é el iuez lo deue otorgar, si entendiere, que tal enagenamiento se haze por alguna de las razones sobredichas: & in dict. l. 60. tit. 18. part. 3. ibi: Porque las cosas de los huerfanos, que son rayz, non se pueden ligeramente enagenar, fueras ende por deuda, e por gran pro de los huerfanos, e aun entonce deuese fazer con otorgamiento del iuez del lugar, andando la cosa publicamente en almoneda treinta dias. Cum igitur alienatio immobilium prohibeatur ita absolute, nec vtilitas, aut necessitas sola sufficiat, largéque accipiatur pro quacunque specie alienationis, & comprehendatur etiam hypotheca, vt in dict. l. 4. part. 5. Gregorius deduxit, deduxit, verbo, enagenar las cosas: Planum equidem redditur, bona immobilia minoris, annui reditus praestationi absque decreto Iudicis subjici non potuisse. Quinto quoque non mediocriter vrget Gregorij[sect. 37] Leopezij in d.l. 4. tit. 5. part. 5. verbo, enagenar las cosas, obseruatio, & resolutio, in proposito nostro, & in fortioribus terminis expressa: ibi namque dubitauit; vtrum tutor. vel curator pro obseruantia contractus liciti, quem facit in rebus minorum, possit generaliter obligare bona minoris, sicut & potest Praelatus, vt in cap. nulli, de reb. Eccles. non alienand. & ibi Hostiens. Ioan. And. Cardin. & Abbas, & tradit Alexand. in consil. 118. colum. penul. lib. 5. vbi dicit, istam esse magis communem opinionem, & concludit, quod licet id procedat in praelato, in quo non videtur prohibita generalis, sed specialis hypotheca tantum, vt in d. cap. nulli, & in §. nos igitur, in authent. de non alien. aut permutand. reb. Eccl. collat. prima, & ibi Glossa in tutore tamen, vel curatore, quod non credit, in generali hypotheca includi immobilia, si non fieret cum decreto ludicis, quia esset eadem ratio, nam ita ex hypotheca generali veniretur ad distractionem rei immobilis, sicut ex speciali, prout etiam in Praelato dixerunt Authores, ibi relati, quod est, recte, & iuridice resolutum, & vltra iura allegata per Gregorium, expendi pro ea sententia text. in l. sed si pecunia, §. finali, ff. de rebus eorum, & in l. magis puto, versicul. tem praetor. ff. eod. it. expendi quoque debent, quae resolunta fuere supra num. 31. nam Authorea ibi commemorati, dum dicunt, bona immobilia minorum absque decreto Iudicis hypothecati, aut obligari non posse; loquuntur etiam, & obtinent quoad hypothecam generalem; quia idem ex ea resultat effectus cum iudicio ponderaiut Gregorius. Sexto denique & vltimo loco facit sententia[sect. 38] quorundam iuris Interpretum, qui terminis nostris praefatam opinionem defendunt, & receptam in foro sententiam asserunt, quod minor absque decreto non possit super suis praediis annuum reditum, siue censum constituere: Valascus inquam, de iure emphyteutico, quaest. 35. num. 5. in fine. Parisius, in consil. 85. num. 12. lib. 3. Redoanus, de rebus Ecclesiae non alienandis, rubr. 16. num. 31. & 32. dicens, illa octo requisita, quae in rebus stabilibus minorum alienandia, desiderantur, debere similiter interuenire in constitutione consensus super rebus minotum: Afflictus, decis. 249. Titaq. de tractu lignag. §. 1. gloss. 6. post Bladum, in l. iubemus, C. de SS. Ecclesiis, & responso 518. lib. 5. Bened. Bonnius, in tractatu de censibus, art. 23. in fine, & 31. per totum. Simoncellus, de decretis, lib. 2. tit. 6. num. 33. vbi quod census imponi nequit minorum praediis, nisi ex vigenti causa, & seruatis solemnitatibus obseruandi. Menoch. de recuperanda posses. remedio 15. ex num. 143. quem refert Daspar Rodericus, de annuis rditibus, lib. 1. qust. 14. num. 10. & quamuis ipse num. 15. defendat contrarium, valere scilicet redium annuum a minore sine decreto constitutum, si pecunia in rem eius versa, fuerit; id tamen intellexisse ipsum quoad obligationem personalem duntaxat, vel quando immobilia non subjiciuntur annui reditus praestationi, & sic non quod hypothecam praediorum minoris; ex his deprehenditur manifeste, quae ad solitionem primi, & septimi argumenti adnotantur, atque scribuntur inferius: atque ita, si immobilibus minoris hypothecetis, aut annui reditus praestationi subiectis, valere census constitutionem absque decreto, Rodericus contendit, prout contendere videtur per discurvum illius quaestionis, ex num. 2. & num. 15. labitur equidem, vt infra etiam dicitur. Si vero eisdem bonis non obligatis, sola obligatione personali subsistere, quia pecunia versa sit in minoris vtilitatem, defendit recte se habet, & idipsum admisit D. Felicianus de Solis, de censibus, lib. 2. cap. 2. num. 11. in versic. ex qua resolutione infero, nam per dictionem illam dummodo, expresse affirmat, census constitutionem, inanem reddi, si immobilia eiusdem solutioni subjiciantur, quamuis in commodum, & vtilitatem minoris cesserit pecunia, alias census constitutionem valere inquit, si ex sola obligatione personali ipsa subsistat: iuridice ergo in casu praesenti non valere annui reditus constitutionem, Senatus decreuit, ex quo absque decreto omnia bona immobilia, iura etiam, & actiones Ducis aetate minoris, a matre obligata, & hypothecata fuere pro securitate, & solutione dicti census. Nec obstant fundamenta omnia, quae pro contraria parte adducta, atque ponderata fuere supra, ab initio huius cap. Non obstat primum, & secundum: quoniam fatemur de iure communi verum esse, minori sine decreto posse mutuari sub vsuris, nec eum restitui. Item quod minor eodem iure sine decreto poterat (si indigebat) debitum foeneratitium contrahere; ac denique tutor poterat eo casu pecuniam sub vsuris accipere, vel etiam suam pupillo foenerari sine decreto. Negamus tamen, inde subsequi, aut de iure subsistere posse, quod propter indigentiam, aut necessitatem pupilli, vel minoris, immobilia, aut mobilia quae seruando seruari possunt, hypothecari, alienari, aut annui reditus praestationi subjici sine decreto Iudicis possint: quod Gaspari ipsa Rodericus non obscure, sed aperte agnoscere, atque suo ore profiteri videtur, lib. 1. dicta quaest. 14. num. 3. in fine, in illis verbis: Non obstat, si dicatur, minorem non posse praedia ad reliqua. seu continuationem reditus hypothecare sine decreto: quia de hoc non quaeritur, videlicet, de securitate creditoris in hypotheca immobilium, sed solum de ipso iure reditus in se, & de obligatione personali ad soluutionem, & constitutionem reditus, quae sine vlla alia praediorum cautione subsistit secundum multorum opinionem, de cuius veritate supra libro primo, quaestione decima quarta: & in indiuiduo, atque specifice sic explicauit D. Feliciam. lib. 2. d. cap. 2. num. 11. d. vers. ex qua resolutione infero, vbi inquit hunc modum: Ex qua resolutione infero, valere constitutionem census, factam a tutore, vel curatore, aut adulto non habente curatorem sine Iudicis decreto: dummodo in vtilitatem, & commodum minoris cesserit, & immobilia, aut mobilia, quae seruando seruari possunt, non subjiciantur annui reditus praestationi, tum, quia tutor, vel curator, si minor indigeat, pecuniam accipere possunt sub vsuris: tum quia sola personali obligation, censum posse consistere, seclusa extrauaganti Pij Quinti, defendi lib. 1. cap. 8. Tertium etiam non resistit argumentum, pro cuius absoluta explicatione obseruandum erit in primis, Interpretes nostros dubitasse communiter, vtrum annui reditus inter immobilia computentur a iure, vel inter mobilia? & diuersimode quidem se habuisse: Alij namque existimarunt, inter immobilia computari; Alij vero inter mobilia bona. Pluribus etiam magis placuit, reditus annuos non esse proprie loquendo, bona mobilia, neque immobilia, sed tertiam speciem constituere, vt nomina debitoris, l. quam Tuberonis, §. finali, ff. de peculio. Sicuti has tres opiniones longa serie commemorarunt viginti illi Authores Neoterici, a ma relati & aggregati in commentariis de vsufructu, cap. 41. num. 5. & 6. & 7. & vltra commemoratos ibi, Bernardus Graeuaeus ad Andr. Gaill. practic. obseru. lib. 2. obseruat. 10. per totam. Simonecellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. num. 57. fol. 130. Gaspar Rodericus, de annius redius, lib. 1. dicta quaest. 14. num. 8. melius quaest. 3. ex num. 8. vsque ad num. 12. ex quibus apparet, receptiorem, & communiorem sententiam suisse eorum, qui asseuerarunt, annuos reditus comutari inter immobilia: & ita istam partem sequutus est Gaspar ipse Rodericus, dicta quaest. 14. num. 8. Et quamuis dicta quaest. 3. num. 9. in ea fuerit sententia, & opinione, vt existimauerit, annuos reditus, neque bona mobilia, nec immobilia dici posse, nec etiam tertiam speciem constituere; vt ibi contendit probare; attamen ad fidem eiusdem num. 9. resolutiue in quir, se fateri, quod si reditus annui sub altera specierum, mobilium scilicet, aut immobilium necessario collocandi sint, ex mente quidem legis, testatoris, aut contrahentium, ex qua videatur de reditibus quoque actum esse, tunc sequentur immobilium natura, vt optime adnotauit Tiraquellus, ibi relatus: & ita intelligi text. in Clementina, exiui, de paradiso, §. cumque annui reditus de verborum significatione, non enim dicit, reditus annuos, esse bona immobilia, sed censeri inter immobilia, eo videlicet casu, quo sub altera specierum mobilium, aut immobilium collocandi sint: & ita explicat quaetionem illam, an teditus annui redimihiles veniant appellatione mobilium, vel immobilium bonorum, cum testator mobilia, aut immobilia reliquit alicui, quae equidem resolutio solutionem praestat euidentem argumento praedicto, atque ipso Gaspare Roderico, dicta quaest. 14. num. 6. deducto, vtpote cum agatur de dispositione legis prohibentis immobilium minoris alienationem & hypothecam, ex cuius ratione, & introductione videtur de reditibus quoque actum esse, & uta sequi debent immobilium naturam, vt obligatio rei immobili potius, quam mobili accedere videatur: quod Rodericus idem fateri videtur num. 8. dict, quaest. 14. Rursus, cum incertum sit, quando reditus luibiles redimendi sint, perpetui merito iudicari debent, sicuti ex Gregorio Lopez, & aliis agnoscit Author ipse lib. 1. d.q. 3. num. 8. versic. sed cum incertum: quicquid dicta quaest. 14. num. 6. (prout in argumento retuli) aliter existimauerit. Pro quo proposito nequaquam vrget text. in d.l. stipulatio non valet, ff. de verbor. obligat. vtpote cum termini sint longe diuersi, & multum intersit, an obligatio indistincte & absolute in arbitrio, vel potestate debitoris consistat, quo casu non est obligatio, an vero, vel sortem prinicipalem cum reditibus decursis, aut reditus successiue, si nunquam sors soluatur, persoluere, in eius arbitrio, & potestate reliquatur: vnum autem, vel aliud adimplere & efficere, non voluntatis aut arbitrij sed necessitatis & obligationis existat praecise. Non obstat quartum argumentum, nam ex his, quae numeris praecedentibus adnotata atque scripta reliquimus, concludens apparet, & verum responsum, vtpote cum sufficiat, reditus constitutionem, esse pignorationem, seu obligationem ipsius rei, super qua constituitur, vt super rebus immobilibus, aut mobilibus minoris, quae seruando seruari possunt, imponi, & constitui non valeat absque iudicis decreto, & authoritate; quoniam etiam pignoratio, seu obligatio earum rerum prohibita est, nisi cum Indicis decreto, l. pupillorum, §. 1. ff. de rebus eorum, & latius comprobaui supra & tradiderunt Petrus Surdus, in consil. 191. ex num. 17. cum seq. lib. 2. Caldas Pereira, in l. si curatorem habens, verbo contractum fecisti, num. 8. Quintum etiam argumentum non refragetur, pro cuius vera explicatione obseruandum erit in Primis, iura omnia in contrarium adducta, & in argumento relata, non vrgere in proposito, nec probare contrarium eius, quod intendimus; quippe cum non loquantur in alienatione, aut obligatione bonorum immobilium minoris absque decreto, nec probent, validam esse, si sine decreto fiat, contrarium autem, quod alienatio non valeat, specifice cautum sit aliis iuribus; vt late probatum est supra, num. 29. & duobus seq. sed loquantur in contractu gesto absque solemnitate tutoris, vel curatoris, aut alterius personae, cuius interuentus, & authoritas requiritur, ex quo euidens vtilitas minoris resultat; quod est diuersum, prout esse diuersum, in eadem agnoscit, qua versamur, quaestione, Gaspar Rodericus, lib. 1. dicta quaest. 14. num. 3. in fine, vbi specifice constituit differentiam inter obligatione personalem ad solutionem, & constitutionem reditus, quam sine decrero Iudicis, ob ruidentem vtilitatem minoris subsistere contendit; & inter se usine decreto Indicis, etiamsi euidens vtilitas adsit, non admittit, vt supra dixi. Deinde, nam contrariam sententiam, imo deficiente forma, solemni[sect. 40]tate legitima, contractum minoris, vel Eeclesie nullam esse, quantumuis eorum contineat vtilitatem; atque inde, alienationem rei immobilis minoris, vel Ecclesiae, etiam euidenter ipsis vtile, non valere sine debita solemnitate, & Iudicis decreto; constanter defendit Arias Pinellus, tertia P. dictae l. 1. C. de bonis maternis, num. 31. & inquit, hanc opinionem magis communem, & veriorem esse: & cum Bartolo, Baldo, Angelo, Fulgosio, Iasone, Socino, Beroio, Hippolyt. Riminaldo, Rilando, Antonio Gabriele, Couar. Oroscio, Sarmiento, & Caualcano, D. Felicianus de Solis, lib. 2. de censibus cap. 2. num. 13. versic. haec autem resolutio, folio mihi 154. late Marta, voto 86. & cum Oroscio, Surdo, Afflicto, Cald. Pereira, & Follerio, Ioannes Guttierrez, de tutelis & curis,. 2. part. cap. 5. num. 33. & 75. & practicarum lib. 2. quaest. 22. & cum Iacob. Butrigat. Bart. Angelo, Alberico, Fulgosio, Castrense, Iasone, Baldo, sibi ipsi contrario, Decio, etiam ibi contrario, Romano. Ripa, Pet. Srtella Imola, Felino, Beroo, Barbatia, Cutio sen. Socino, Ruino, Natta, Rolando, Cephalo, Bursato, Hieronymo Gabriele, Riminaldo, Afflicto, Capicio, Bertachino, Fabiano de Monte, Menochio & Ioanne Igneo, Octauius Simoncellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 17. num. 125. & 126. per totum, qui pro hac parte fortiter ponderat text. in l. magis puto, §. si aes alienum, ff. de rebus eorum, & in l. si fundus, eiusdem tituli, & in l. ob aes, C. de praediis minorum: expendit etiam rationem, quia si subsistente necessitate, non possunt res minoris immobiles alienari sine decreto, vt ibi probat; quando minus propter vtilitatem minoris. Denique, argumentis illis duobus pro contraria parte, quod non debet aduersus minores obseruari, quod pro ipsis excogitatum est. Item, quod Ecclesiae propter vtilitatem permittitur alienatio; specifice respondet, & satisfacit num. 126. in fine, & num. 127. cum Pinello etiam, Conuar. Antonio Gabriele, Sarmiento, Redoano, Siomoncello, Ant. Galeat. Maluasia, Caualcano, Alexand. Raudense, Feliciano, Azeuedo, Rolando, Cephalo, Bursato, Hieronymo Gabriele, Riminaldo, & Menochio, ita quoque ego firmaui in commentariis de vsufructu, cap. 54. num. 12. vbi dixi, non sufficere alienationem rerum Ecclesiarum in euidentem Ecclesiae vtilitatem, atque ex causis a iure permissis fuisse celebratam, nisi solemnitates quoqoe á iure requisitae interuenerint. Sicuti etiam non sufficit, formam, & solemnitatem obseruare, sed etiam ex necessaria causa alienare, necessarium est, prout ibi probaui num. 11. Eandem pariter sententiam, quod alienatio rei minoris, vel Ecclesiae non valeat sine solemnitate, etiamsi si euidenter sit vtilis ipsi Ecclesiae, vel minori; tenuerunt Vincentius de Franchis, decis. 35. num. 1. & 8. Franciscus Viuius, decis. 145. num. 2. Magonius, decis. 69. Reusnerius, decis. 1. lib. 4. Ceuallos, commun. contra communes, quaest. 675. ex num. 11. cum seq. Anton. Faber, ad tit. C. de rebus alien. non. alienand. definitione 6. Mastrillus, decis. 77. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. gloss. 12. num. 9. & seq. fol 196. Molina etiam de Hispanor. primogen. lib. 4. dict. 4. cap. 4. quae antea adduxerat ex num. 1. cum septem srequentibus: ita demum intelligit, si cum debita solemnitate, aut Principalis facultate, & authoritate fiant: leges autem Partitae euidenter idipsum significant, prout ostendi numeris praecedentibus. Nec vrget in contrarium textus in dicto §. eam[sect. 41] transactionem, l. cum. hi, in tota praesentis indagationis difficultas consistit; nec satis dilucide explicatur: a Pinello quoque vsque adeo praetermittitur, vt insolutus relinquatur, nec aliquod verbum ad eius intellectum scripserit Author ipse, qui laborem susciperet, faeliciter & absolute perficeret, prout adsolet communiter. Alexander vero Raudensis, & alij Recentiores, quos in commentariis de vsufructu, dicto cap. 54. num. 12. commemoraui, diuersimode explicant. Quamobrem Simoncellus, de decretis, lib. 3. tit. 2. dicta inspecione 17. num. 128. putat nouo quodam sensu eum textum intelligendum esse: & Primo praesupponendum esse, vt dicitur in textu, quod eam transactionem oratio improbat, quae idcirco fit, vt quis repraesentatam pecuniam consumat, noluit enim oratio (vt ibidem subdit Vlpianus) alimenta per transactionem intercipi, sed quando alimenta per transactionem non intercipiuntur, immo melior fit transigentis conditio, licitum est transigere, etiam debita non interueniente solemnitate. Secus vero est in minore, qui alienare prohibitus est, etiamsi melior sua conditio efficiatur, d.l. magis puto, §. si aes alienum, l. si fundis, & l. ob aes, Ratio autem, quare minor non possit sine decreto meliorem suam conditionem efficere, cum id licitum sit de alimentis transigenti, in eo consistit, ex sententia Simoncelli, quod In dicto §. apparet, id esse vtile transigenti & vlterius etiam concurrit perfects animi discretio ipsius transigentis; qui cum sit maior, & per consequens habeat integri animi iudicium, non poterit facile decipi: secus vero est in minore, in quo licet quid vtile appareat esse poterit, tamen aliquo alio respectu esse inutile, quod vtique minor considerare nequit; & ideo inductum est, vt nec etiam in casu vtili alienare valeat. Rursus, atque ex eiusdem Authoris placito, diuersitatis ratio alia esse potest, quod transactio regulariter non fit, nisi de re dubia, l. prima, ff. de transct. cum igitur res sit dubia, permissum est transigenti, vt etiam sine Iudicis authoritate transigat; posset etenim esse, quod si de re dubia, & lite incerta transactio non fieret, quod ille contra se sententiam reportater, cum incerta sit victoria litis, vel iudicij, l. quod debetur, ff. de peculio, ideo nimirum si in casu, in quo potest damnum consequi, si euidens consequatur commodum, id ei permittatur absque interuentu decreti: quae ratio cessat in minore, quia ob solam vtilitatem alienare nequit, vt in iuribus supra adductis, & cum in re, quam distrahere cupit, nullum dubium, nullaque lis sit, non debet ei permitti, contra iura id expresse firmantia, & ob dubium litis euentum permissum est etiam minori, quod possit compromittere, transigere, ac alia facere, vt lib. 2. tit. 6. inspectione 8. num. 87. idem Simoncellus notauit. Vnde non est mirum, si possit maior de alimentis transigere, etiam nulla interueniente solemnitate, prout ipse Author concludit, cui ego accedo libenter; & constituo, in d. §. eam transactionem, non prohiberi transactionem per quam melior fiat conditio, quia cessat ratio finalis prohibitionis illius, quod scilicet de alimentis transactio fiat, si vtilitas, & melior conditio inde resultet: & ideo duntaxat inspicitur euentus, quod scilicet melior conditio facta sit, non autem quod ab initio absque Praetoris authoritate transactio processerit, in consideratione habetur, ex quo Praetoris authoritatis defectus nullum damnum attulit: in minore autem de quo propter eius aetatem, facilitatem, & imbecillitatem, parum lex confidit, noluit lex ipsa contractum fieri absque decreto, quantumuis vtilitas apparet, quia an illi vtile sit, vel non, id quod geritur, non eius arbitrio, aut sententiae, sed Praetoris decreto commisit, immo nec eidem Praetori absolute reliquit, sed praeuia causae cognitione, diligenti inquisitione praecedente, procedere ipsum, & de necessitate, & vtilitate examen habere, decreuit specifice: atque ita non sufficiet vtilitatem adfuisse, nisi & Praetor causae cognitione praehabita, adesse vtilitatem cognouerit, & alienationem fieri decreuerit, ex vi igitur decreti irritantis siue legis, decretum omnino requirentis, alienatio fit inutilis, si decretum non adfuit, nec ex vtilitate conualidatur; nam licet vtilitas appareat, verum est, de vtilitate & necessitate Praetorem causae cognitionem, & examen non habuisse; quod adeo praecise requiritur, & praecedere debet. Sextum quoque argumentum non resistit,[sect. 42] quod non requiratut solemnitas, quando alienatio fit in consequentiam praecedentis contractus, seu obligationis; Quoniam respondeo, illud procedere, quando dispositio patris, seu Authoris est praecisa, & expresse mandat rem alienari: tunc enim fieri potest alienatio non seruatis solemnitatibus; at quando non est expressa, & praecisa, vt quia debitum est in pecunia, tunc alienatio non fit nisi cum decreto, vt expresse declarat Parisius, in consil. 85. num. 50. volumine 3. Rolandus, in consil. 99. num. 45. lib. 1. Lambertengus, in tractatu de contractibus eorum, qui sine certa solemnitate, glossa prima, num. 3. vbi eodem modo hoc declarat, & aperte innuit Cagnolus, in l. singularia, num. 72. in principio, requirens, quod patris contractus sit in specie certa, & determinata, & sane loquuntur omnia iura in contrarium allegata, quando de rei alienatione pater disponit, vt in l. prima, in principio, & in l. magis puto, §. sed si pater, ff. de rebus eorum, sed quod pro debito pecuniario, contracto a parte liceat pupillo bona vendere sine solemnitate, non reperitur iure cautum; quinimo non sufficit, quod defunctus rem habuerit venalem, dicta l. prima, §. si defunctus, ff. de rebus eorum: & videmus, quod iura, cum agitur de aere alieno pupilli ex soluendo, requirunt solemnitates in venditionibus immobilium, nulla facta distinctione, an aes alienum sit haereditarium, vel a pupillo contractum, l. prima, §. quod si forte, l. magis puto, §. non passim, ff. de rebus eorum, l. ob aes, C. de praed. minor. ergo indistincte intelligenda sunt, etiam, quando agitur de soluendo aere alieno haereditario, l. de pretio, ff. de publicanda, & ita concludit Surdus, in consil. 191. num. 19. & 20. dicens, quod allegata in contrarium procedunt, quando tutor, vel pupillus disponit de illamet re, quam pater, vel Author obligauerat, vt latius ibi, & decision. 77. & vltra eum idem resoluit Ioannes Gutierrez, de tutelis & curis, secunda parte, cap. 5. num. 62. & quatuor seqq. Caldas, in l. & si curatorem habens, verbo, contractum fecisti, ex num. 15. pater Molina, de iustitia & iure, tom. 2. tract. 2. disput. 224. columna 1392. Simoncellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 4. per totam, ex num. 30. vsque ad num. 4. cum seq. qui cum antea arguendo proposuisset quod tutor sine decreto potest tradere possessionem rei pupilli, vbi agitur de executione contra[sect. 43]ctus, cum patre minoris celebrati, & cum res minotum venduntur pro debito haereditario: tandem inquit, quod contrarium conclusum fuit in Senatu, quod etiam hoc casu requirantur solemnitates, cum iura loquantur indistincte, siue debitum sit proprium, siue haereditarium minoris; ergo indistincte sunt intelligenda. Nam eadem ratio militat seruandae solemnitatis pro debito paterno, quam pro debito proprio, ex quo videtur colligi, non sufficere mandatum, vt soluatur debitum, sed vltra esse necesse, quod testator cauerit rem distrahi: maxime, quia duo sunt necessaria in alienatione minoris, videlicet forma seruanda in distractione, & facultas distrahendi; vnde si adsit facultas per testatorem concessa, quae a iure erat denegata, non tamen per hoc dispensatio circa vnum, debebit dispenfare circa alterum impedimentum subhastationis, aestimationis, & aliarum rerum, quae requiruntur; vt Gratianus ipse notauit, & post Parisium, Rolandum, Cagnolum, & Surdum, idipsum resoluit, videlicet, quod etiam pro debito haereditario sit seruanda solemnitas, & allegata in contrarium procedere, quando praecesserit dispositio testatoris de re certa, & determinata specie contractus, puta, quod res talis tradatur, quia tunc nulla potest esse laesio minoris, secus si non sit determinata, & in haec verba decisionem absoluit: Qua distinctione stante, non obstant contraria, quae habent locum in mandato, vt distrahatur res certa, quod secus est in casu nostro, cum adsit potestas solum in genere data a testatore, vt dictum est. Sic etiam, quod pupillus non possit tradere possessionem rei propriae,[sect. 44] quae fuit alij relicta a testatore, nisi cum Praetoris decreto; superius citati Authores tradiderunt, & per Cald Perei. vbi supra, ex num. 17. Sed nec septimum & vltimum vrget argumen[sect. 45]tum; quoniam authoritas praefatorum Authorum (D. inquam Feliciani de Solis, & Gaspari Roderici,) non procedit quoad alienationem, aut hypothecam, vel obligationem bonorum immobilium minoris, quippe cum eorum respectu censum non subsistere absque Iudicis decreto, & authoritate constitutum. nec posse imponi super immobilibus bonis minoris sine ipso decreto etiam ob euidentem vtilitatem, expresse dixerit Felicianus ipse, in loco in argumento relato, & quoad personalem obligationem censum sustineri posse, ob euidentem vtilitatem, asseuerarit, vt vidisti supra, num. 38. Gaspar vero Rodericus, lib. 1. dicta quaest. 14. num. 15. quamuis indistincte dixerit tenere huiusmodi reditus constitutionem, etiam sine decreto, nec distinguat, an duntaxat respectu obligationis personalis subsistere possit, vt ibi apparet; attamen quod intellexerit ipse de annuo reditu, sola obligatione personali consistente, non super immobilibus constituto, ex his deducitur manifeste, quae ponderaui supra, dicto num. 38. quod si indistincte intellexerit, errore manifesto labitur, vt etiam ibi dixi, & rectius, atque distinctus se habuisse, & rem ipsam explicasse videtur D. Felicianus, in loco relato ibidem. Et hactenus de secundo articulo principali. Quoad tertium vero articulum, quod commu[sect. 46]nior, & superius adducta verior opinio de reditu annuo, siue censu a minore, vel eius curatore, etiam ob euidentem vtilitatem, sine decreto Iudicis, super bonis eius immobilibus non constituendo; iustis de causis in Senatu temperari potuerit, argumento l. Saluius, ff. de legatis praestandis, l. in ambiguis, in fine, ff. de regulis iuris, l. patri. §. praedium ibi: ita temperanda res erit, ff. de minoribus, atque Senatus metipse iuridice Ducem eundem condemnauerit ad solutionem reditus annui in futurum, quovsque sors principalis realiter sit redempta cum reditibus decursis, & in similibus casibus, si aequitatis, & iuris ratio suggerit, temperari quoque possit; sequentia magis vrgebant fundamenta, & rationes. Et in primis Senatus considerabat principaliter transactionem illam, anno 1535. factam, & facultatem reseruatam per dictum Ducem disponendi de dicta quantitate quatuor millium ducatorum, prout dictum fuit supra in initio huius cap. iuxta quae Dux huius litis actor, tanquam successor totius status, & possessor omnium bonorum maioratus remanebat obligatus ad solutionem praefatae quantitatis, & dictus D. Ferdinandus ex reseruatione Ducis patris sui creditor erat hypothecarius quoad omnia bona status; Dux autem ipse, praefati Ducis nepos, ratione iuris, quod praetendit ad bona D. Ioannae Cortes, auiae suae, creditor est personalis ad bona Ducis eiusdem aui sui, atque ita, cum simul concurrant creditor quidam hypothecarius ad praedicta omnia bona status, & maioratus, scilicet praefatus D. Ferdinandus, & Dux idem, creditor personalis duntaxat ratione dictae praetensionis; praeferri equidem hypothecarius debet. Quoniam cerditor chirographarius, personalem solam obligationem obtinens, cum hypothecariis minime concurrit; sed hypothecam habens, praefertur, licet alter sit prior tempore, & priuilegiatam actionem habeat, vt ego obseruaui, & probaui inferius ad quartum articulum principalem huiusce capit. & cum Matienzo, & aliis tradidit. D. Felicianus de Solis, lib. 3. cap. 5. num. 4. Vincentius de Franchis, decis. 53. num. 9. idque maxime, cum debitum hoc ab antiquo, & a fundatione dicti status, & maioratus originem trahat, atque ex fundatoris, & filiorum eius placito & consensu, dicta reseruatio descendat, atque ita omnes successores in futurum adstringere debuerit, & in quemcunque eorum cum hoc onere transire; quoniam res cum suo[sect. 47] onere, & causa ad quemcunque possessorem transit; vt per Iacob. Mandel. de Alba, in consil. 8. num. 2. Ioannem Gutierrez, practicarum, lib. 2. quaest. 4. num. 2. & quaest. 132. num. 9. Ceuallos, 4. part. commun. contra communes, quaest. 899. maxime num. 73. & seq. & maioratus successores tenentur ad onera, quae ex institutione, & dispositione maioratus in[sect. 48]stitutoris procedunt; vt late per Molinam, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 20. & 27. Mieres, 4. part. quaest. 26. partem Molinam, de iustitia & iure, disp. 640. & 641. & 646. Ceuallos, 3. part. quaest. 636 ex num. 14. cum seq. cum ergo ita res se haberet, & de iure dicti D. Ferdinandi ad praefatam quantitatem, atque obligationem Ducis eiusdem ad solutionem illius constaret; aeque equidem, iustísque de causis praefatam opinionem temperauit Senatus, & censum sustinuit, cuius sortem principalem, hoc est, dictam quatuor millium ducatorum quantitatem persoluere, Dux metidem reluctare non poterat vllo pacto. Deinde adducebatur quoque Senatus, quoniam vltra praedictam transactionem, & pactionem initam tempore fundationis dicti status, & maioratus, cuius ratione creditor erat hypothecarius dictus D. Ferdinandus (vt supra dixi) ratione etiam pactionis alterius initae cum dicto Duce, auo dicti Ducis litigantis, anno 1582. hypothecarius etiam creditor erat ad bona Ducis eiusdem dictus D. Ferdinandus, filius naturalis illius, vt puta, cum eidem anno praefato, per scripturam publicam se obligasset ad mille ducatorum quantitatem pro alimentis singulis annis, & post eius mortem, quod eam mille ducatorum summam persolueret, prout etiam dixi ad initium huiusce cap. atque ita respectu etiam bonorum Ducis ipsius, praeferri quoque debebat dictus D. Ferdinandus, hypothecarius creditor duci nepoti, solam personalem actionem habenti. Nec poterat Dux metipse in executione compensationem obiicere, aut se opponere contra dictum D. Ferdinandum, priorem, & hypothecarium creditorem, ratione iuris illius, quod ad bona omnia dicti Ducis aui eius praetendit, quoniam compensatio[sect. 49] liquidi ad liquidum admittitur dumtaxat inter debitorem & creditorem, inter quos loquitur tex. in l. si constat. C. de compensat. Casus autem noster est diuersus, quia fieri debere compensationem opponebat contra dictum D. Ferdinandum Dux ipse, tanquam creditor Ducis defuncti, aui sui Inter cerditores autem compensatio non admittitur, siue vnus creditor contra alium compensationem non obiicit, vt latius probauit Vincent. de Franch. decis. 53. num. 5. & seq. & num. 10. Deinde, quia cum Dux idem cum onere, & obligatione praedicta successerit in dicto statu, & maioratu, vt dictus D. Ferdinandus, iuxta facultatem a Duce reseruatam de dictis quatuor millibus ducatis disponere posset, compensatio etiam admitti non debuit, iuxta mirabilem doctrinam Bartoli, per textum ibi, in l. Iulianus, ff. de condit. & demonstr. & in l. statuliberos, ff. de statu liberis, de qua per Iasonem, in l. si mulier, ff. de condict. causa data. Tiraquellum, in l. si vnquam, verbo, donatione largitus, num. 142. & 143. quod id quod debet dari causa conditionis, implendae, non compensatur cum debitis da[sect. 50]re debentis. Rursus excitabatur Senatus ex eo, quod cum rationibus praedictis teneretur praecise Dux praefatus ad solutionem dictae quantitatis & reditus, eius mater & tutrix in constitutione census id fecit, quod Dux ipse, si maior 25. annis existeret, & diligentissimus quisque paterfamilias efficere posset; & in euidentem eius vtilitatem id resultauit, quoniam minores ita reditus soluebantur, cum anno 94. ad rationem viginti millium impositus fuisset census, qui imponi potuisset ad rationem 14. Atque ita, supposito quod quando impositio reditus pro nulla daretur, Dux deberet condemnari in dicta quantitate, & in reditibus eius; Satius, & aequius visum est (quo lites, sumptus, & circuitus vitarentur) censum sustinere, quam ipsum annullare, & altera ex parte Ducem in ipsa quantitate, & reditibus eius condemnate. Cuius quidem rei placitum, & desiderium per argumentum circuitus vitandi, probatur in l. dominus testamento, ff. de condict. indebiti. Et quia Iudicis officio incumbit, prouidere[sect. 51] sine nouo processu, ne circuitus, fiant: in consil. 12. lib. 3. Roman. in singulari 186. & ibi addentes: late Benuenus. Strac. de assecurat. in praefat. n. 55. Boerius, decis. 183. num. 13. Grammat. decis. 103. num. 197. Hieronymus Magonius, decis. Florent. 9. num. 7. vbi singulariter explicat num. 15. & dicto num. 7. eadem ratione, in simili casu excitatum Senatum illum, ostendit in haec verba: Dicebat enim certi iuris esse, quod domo euicta, vel soluente creditum Ser. M. Ducissae, creditores essent obligati ad restitutionem pretij. Vt igitur euitetur circuitus, videbatur dicendum, occultato actu modij temporis, quod illud pretium, quod creditores restituissent Serenis. D. Emptici, & Serenis. Do. Emptrix Hospitali anteriori creditori, recta via Hospitali solui deberet. Denique, ex alio etiam adducebatur Senatus, quod dictus D. Ferdinandus, quando reseruatio illa, tempore initae transactionis facta, deficeret; quando etiam non adesset obligatio & promissio alimentorum, eidem ab auo dicti Ducis facta (qui parer naturalis erat ipsius) ex alia parte, non modo eandem, sed & maiorem fortassis quantitatem consequi posset, si tanquam patruus dicti Ducis nunc litigantis, & filius naturalis aui eiusdem, alimenta periisser. Nam etsi sobrinum, qui in primogenium auitum successit, non esse cogendum patruum alere; Corduba de Lara, in §. idem rescripsit, num. 137.[sect. 52] & quatuor seq. defendat. qui est videndus ex num. 127. & citat Gregor. Lopez, ita tenetem, in l. 2. tit. 15. p. 2. verbo, sino el fijo mayor, versiculo, quaero etiam. Attamen considerat qualitate, & nobilitate dicti D. Fernandi (quia frater erat patris dicti Ducis) & praesumpta mente institutoris status, & maioratus eiusdem, aequitate etiam alendi, quae isto casu militar, aliis etiam perpensis, contrarium forsan verius esse, & primogeniis Hispaniae magis conueniens; ex his non incongrue deduci valebit, quae Martin. Monteracueua, decis. 16. Regni Aragoniae, per totam, & maxime ex num. 29. cum seq. vsque in sin. decis. longa serit adnotauit. Quae qualiter militare videntur respectu sobrini contra patruum, in quibus terminis ipse loquitur, Fachineus etiam controuersiar. lib. 12. cap. 61. Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 15. ex num. 67. sicut respectu patrui contra sobrinum, in quibus terminis Corduba de Lara loquitur, vbi supra. AEqualiter autem militare, constat ex omnibus ibi traditis per Martin. ipsum, & maxime ex notatis num. 31. Et ita aliquando in fauorem patrui contra sobrinum, in supremo Castellae Sentu pronuntiatum, & patruo considerabilem pecuniae quantitatem pro alimentis, singulis annis quoad viueret, assignatam, vidimus, Gregorius autem Lopezius nequaquam id probat, aut aliquo modo contra patruum enunciat, ad quod per Laram expenditur, vt ibi videri potest. Ratio etiam illa, quod qui in auitum primogenium successit, non tenetur soluere debita praedecessoris, nihil in proposito concludit, vt pote cum praestandi alimenta, ratio, & obligatio, longe differre videatur ab aeris alieni praedecessoris solutione, & natura, vt compertum est; atque ex his deducitur manifeste, quae Ludou. Molina de Hispanor. primogen.[sect. 53] lib. 2. c. 15. & 16. Pater Molin. tom. 3. de iust. & iur. disp. 616. Mieres, 4. p.q. 27. & 28. Lara, in d. §. idem rescripsit. adnotata, & resoluta reliquerunt: Molina etiam ipse, lib. 2. dicto cap. 15. ex num. 56. (quo loci pro sua opinione eum Lara commemorauit) in patruo loquitur, non in sobrino. Et tametsi num. 67. resolutiue firmauerit, quod frater maioratus filios, etiam mortuis parentibus; vt latius ibi fundat. Et non disputans, idem etiam tenuit Mieres, dicta quaest. 28. num. 8. in fine, in versic, tamen. His tamen non obstantibus, suo ore Molina idem profitetur, quod cum semel quaestio similis In quodam Castellae supremo conuentu, quoad alimenta controuerteretur, contrarium fuit obtentum, ex eo, quod eadem aequitas alendi, in nepote versari videatur, quae in fratre militat, prout latius Marti. Monter a Cueua, dicta decis. 16. tuetur. Quae Senatus illius supremi (de quo Molina meminit,) decisio, Martini ipsius placitis & decisioni quoque Regni Aragoniae (de qua ibi) conuenit. Et in propositio vtraque definitio, Castellae inquam supremi Senatus, & Aragoniae, non mediocriter vrget, cum eadem ratio militare videatur respectu patrui contra sobrinum, sicut sobrini contra patruum, vt supra dicebam. Sic sane Petr. Surd. vir equidem mihi semper admodum eruditus (qui tamen Molinam non citat) in commentariis de alimentis, tit. 1. quaest. 28. ex fol. 40. cum quaestionem illam excitasset, vtrum patruus alere debeat filium fratris, qui pauper sit, & contrarias commemorasset sententias; affirmatiuam scilicet, quod patruus teneatur filium fratris alere, qui non habet aliunde; quam tenuerunt Bald. Crot. & Loazes, relati ibi num. 1. Negatiuam autem, quod non teneatur, quam alij tuentu, qui commemoratur ibidem, inquit tandem, eam sententiam veriorem esse, quae affirmat, quod nepos ex fratre alendus sit; idque nonnullis adductis fundamentis, de quibus in initio dictae quaest. 28. Et non obstare, quod lex deficiat in isto casu, quia respondet, quod non deficit ratio naturalis, quae potest pro lege allegari & iudicem mouere debet non minus, quam lex ipsa; ex quo Ludou Molin assertioni, & resolutioni responderi, & satis fieri posset. Statim etiam Surdus metipse responsum praebet omnibus fundamentis partis contrariae, iuxta quae Cordu. de Lar. eam opinionem sustinuit, quam dixi, & in hunc modum scribit: num. 12. q. 28. Eadem ratio Corduba in dict. l. si quis a liberis, §. item rescripsit, num. 126. & seq. concludit, nepotem non cogendum alere patrum, quia patruus illum alere non cogitur. Et quamuis text. videatur in contrarium, in capit. primo, de cohabitatione clericorum, & mulier, tamen ipse in dicto num. 107. intelligit, vt clericus alat amitam, non ratione sanguinis, sed tamquam pauperem, in quam cogitur dispensare partem redituum sui benefici Sed & si id procedat secundum illius opinionem, tamen argumento eorum, quae supra dixi de patruo erga nepotem, idem dico in nepote erga patruum auunculum, & amitam: non omitto, quod Corduba, in dicta l. si quis a liberis, §. si mater, num. 53. refert Fabianum, in authentic, nouissima, num 73. C. de inofficioso testamento, dicere, quod nepos, qui in Ducatu successit, tenetur patruum alere. Id quod mihi non dicit, loquitur enim de primo filio. Hactenus Surdus, qui (vt vides) eandem, quam facio, fecit aequiparationem, de patruo scilicet ad sobrinum, & sobrino ad patruum cuius etiam ratione iuridice dici debebit, quod non deficiat ratio naturalis pro patruo contra sobrinum quae pro lege potest allegati, nec etiam aequitas illa, qua pauperi alimenta subministrantur. Non quoque deficit praesumpta illa institutorum primogeniorum mens, & voluntas, qua in primogeniis antiquis adducebatur principaliter Martinus Monterecueua, in loco relato supra; &aequaliter militat respectu patrui contra sobrinum, vt dictum est. Et quamuis in inferioribus, aut ordinariis primogeniis, ita, vt dixi tenuerit Corduba de Lara, quod scilicet sobrinus non cogatur alere patruum, repetat in d. §. si mater, numer. 53. (vt Surdus commemorat) Statim tamen dubius remanet, nec ausus est id ipsum affirmare, aliis potius, quid definiendum sit, relinquit diiudicandum, si auitus sit maioratus, vt Ducatus (qualis praesens maioratus, & status Ducis est) vt constat praecitato num. 53. ibi: Quae contrabi, limitarique debent, si auitus, maioratus sit Dignitas, vt Ducatus, Marchia, Comitatus; quo casu sobrinus forte cogetur alere patruum, ne mendicet in opprobrium paternae dignitatis. Quid definiendum sit, aliis diiudicandum relinquo. Hactenus Cordub. ipse de Lara, qui dum aliis definiendum relinquit, prudentius se habere videtur eo loci, quam dum indistincte asserit contrarium, in d. §. idem rescripsit. Aliis etiam iuxta qualitatem, & dignitatem personarum, tedituunque primogenij valorem, & aestimationem, rerumque, & factorum circunstantias, & caetera, quae occurrant, diiudicandum ego relinquo, qui tamen assererem securius, in his primogeniis, quae Ducatus, Marchionatus, aut Comitatus dignitatem continent, aut in maioratibus magnatum, virorumue illustrium, & praeclari generis; a sobrinis patruus, & a patruis sobrinus, quemadmodum fratribus alimenta deberi, si aliunde non habeant, siue vsque adeo indigeant, vt absque dignitatis dedecore sine alimentis viuere non valeant Nam si pro familiae, & nominis splendore, vtque ipsarum ordini, & dignitati consulatur, earumque memoria in posteros deriuetur; primogenia institui & sustineri, conueniens visum est, aliis etiam rationibus, inter quas quoque illa, quod caeteris de familia cautum, consultumque sit in futurum; de quibus per Molin, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 1. Mieres, in initio, 1. part. num. 2. & prima parte, quaestion. 3. Ioan. Gutier. canonicarum, lib. 2. cap. 14. vbi late: Lara, in dicto §. idem rescripsit, n. 155. & 156. Patrem Molinam tom. 3. de iustitiae & iure, desputatione 576. & 578. quid familiae eiusdem, splendori, nominis, atque generis fundatoris memoriae, & honori magis conueniens, quam quod ab eo descendentes, aut adeo coniuncti, vel cum opprobrio mendicare, alimentis ve, aut necessariis (non absque notae causa) carere cogantur. Sic sane primogenia ipsa instituuntur, vt dotium, alimentorum & aliarum quamplurimarum rerum onera in propriae familiae decus, & ornamentum possessor maioratus subire debeat; vt per Molinam, d. cap. 1. num. 3. a decore autem, & honore familiae quantum abhorreat, patruis, aut sobrinis, adeo Illustribus, & Nobilibus, necessaria non habentibus, sed potius indigentibus; necessaria; aut saltem alimenta aliqua non designari: nullus equidem negauit, qui eorundum primogeniorum instituendorum finem, & originem perpendat, & si institutores viuerent, ac illustribus, diuitiisque plenis maioratibus institutis, ab eis descendentes, aut saltem sanguine coniuncti, ex suisque procedentes familiis, adeo pauperes, & necessaria non habentes, viderent, quid interrogati, aut de eo recordati respondissent verisimiliter; prae oculis habuerint. Idque maxime cum possessoris eiusdem patri, aut auo, alimenta eadem praestandi fratribus necessitas omnino erat, & si viuerent, praestiturus esset. Et ita tenendo, videlicet quod patruus, maioratus possessor, nepotem, hoc est sobrinum, siue filium fratris pauperé exhibere, atque alere teneatur vt vidisti) Mier. etiam cum ea sententia transierit, referens Affict. ita notantem, nec aliter disputans 4. p. de maioratu, quaest. 28. n. 8. in fin. Non obstabunt rationes illae, & fundamenta, quibus contra filium fratris excitatur ipse Molin. cum eisdem longa serie (& vere quidem) satisfecerit Martin. Monter- a-Cueua, d. decis. 16. ad quem me remitro, Fachin. etiam controuersiar. lib. 12. c. 61. fundamentis duobus praecipuis partis eiusdem contrariae responder, & concluuit, aequissimum sibi videri, quod patruus teneatur alere nepotem & citat Ripam & Crotum sic tenentes. Tenendo etiam, quod e conuerso sobrinus maioratus possessor teneatur patruo pauperi alimenta pro dignitate & qualitate praestare (quicquid Corduba de Lara repugnet, qui tamen si status, & dignitatis maioratus sit, dubius remanet, vt supra notaui:) non obstabunt quoque fundamenta, & rationes Authoris eiusdem quarum praecipuis respondi ad initium huiusce articuli, & responderi potest vel vno verbo, considerata ratione naturali illa, qua Petrus Surd. principaliter adducitur, atque excitatur, vt etiam extra causam maioratus, & cum a possessore primogenij alimenta petuntur: remoto etiam primogeniorum ipsorum fine, & origine, peculiaribusque institutionis eorum rationibus, alimenta patruis praestanda a sobrinis, responderit, & defendat, prout retuli supra: quae in possessoribus maioratuum, quanto fortius vrgeant, & obtinere debeant vnusquisque facile poterit definire, & diiudicare. Et hactenus de tertio articulo principali. De quo etiam nouissime actum inuenio per Marium Giurbam, decision. quinta Regni Siciliae, quo loci num. 1. retulit Cordubae de Lara sententiam, nepotem ad alendum patruum, seu amitam cogi non posse; quia nulla lege id cautum est, nec alendi onus inter collaterale vltra primum gradum porrigitur, & leges de fratre, & sorore loquuntur, non de vlteriori; quod eadem decision. 5. n. 1. vsque ad 14. late comprobat. Et refert Vincent. de Franch. sic resoluisse decis. 178. Molin. etiam, Barbos. & Costam, idem voluisse. Ipse tamen ex n. 14. cum multis seq. contrarium constanter tuetur, & Surdi, Monteracueua, & aliorum sententiam magis probauit, videlicet alimenta praestari debere a nepore patruo, vel amitae, sicut patruum vel amitam nepotem ex fratre, vel sorore, alere tenetur, atque ita in eo Senatu, ex summa rei aequitate, communi omnium voto fuisse iudicatum. Et tenuisse Coler. de aliment. lib. 1. q. 9. ex. numer. 27. Idque vt dixi, late fundat, & tationibus partis contrariae ex professo satisfacit. Eque potissimum adducitur, quod alendi onus a sanguinis charitate pottissimum oriatur; sed sanguinis charitatem in casu praedicto praecise vrgere, & alendi neccisitatem, etiam vltra fratres se extendere, atque ex praesumpta mente disponentis, siue testatoris id procedere, prout authoritate multorum, latius ibi comprobat, & videri potest, ac in effectu Surdi, & prae fatae nostrae sententiae conuenit omnino Quoad quartum vero, & vltimum articulum, qui incidenter in eadem causa, & lite controuertebatur, vtrum scilicet creditor prior tempore, & hypotheca, praeferatur secundo posteriori, licet in exigendo prior fuerit, atque ita reuocare, & condicete possit pecuniam a debitore eidem persolutam, etiam bona fide consumptam; Senatus equidem in ea vnanimiter fuerat sententia, & resolutione quod scilicet creditores hypothecam, & priuilegium praelationis simul habentes, quales sunt fiscus, & mulier pro sua dote, reuocare possint posteriori solutam pecuniam, etiamsi ea sit bona side consumpta. Item in alio conueniebant, bona posteriori creditori tradita, & etiam per Iudicem adiudicata, reuocati per priorem, quatenus extant, in alio autem diuersimode se habebant, siue dubius existebat Senatus metipse, propter rationes magis decisionis Senatus Neapolitani, de qua per Afflict. decis. 190. quam strictam iuris rationem, & decisionem; an scilicet id ipsum procedat, quando creditor prior tempore, hypothecam tantum haberet sine praelatione, & pecunia consumpta fuisset bon fide. Cuius dubij occasione, & pro decisione ipsius, & l. pecunia, C. de priuileg. fisci, atque materiae eiusdem absoluta, & distincta explicatione, ex professo hoc loco insistendum putaui; nam licet tractatui praesenti coniecturali articulus hic non conueniat, frequens tamen & practicus admodum est, & suo ordine, summaque distinctione, & resolutione adnotanda nonnulla duxi (prout moris habeo) quibus tractatus omnis circumscribatur. Primo itaque loco obseruandum, atque con[sect. 54]stituendum erit, non alias praecitatae l. pecunia, constitutionem, & vniuersam eius materiam comprehendi, & accurate, atque absolute & distincte explanati posse, quam si sequentis omnes Authores, non ex aliorum relatione, sed originaliter, atque attente, & non modo semel, sed iterum, atque iterum praelegantur, & euoluantur, ita enim, & quae ipsi aperte, aut expressim tradiderunt, & adnotarunt, quae etiam praesenserunt, aut voluerunt, ad summam, & distinctam resolutionem reduci poterunt, & vel hoc solum loco praelecto, alibi quaerendi, & non mediocri studio veritatem inquirendi, infinitaque aliorum Interpretum Vcripta recolendi, labor, & industria excusari valebit, quod nullus hactenus Recentiorum omnium ita perfecerit, si (vt spero) absoluatur, atque conficiatur. Videndi itaque erunt originaliter ante alios Bartolus, in l. pupillus, ff. quae in fraudem creditorum. Vbi magistraliter in hac materia distinguit post Iacobum de Aren.   Idem Bartol. in l. si non expedierit, §. 1. ff. de bonis author. iudi. possid.   Angelus, in eadem l. pupillus, vbi plene explicat.   Ioannes Andr. in addit. ad Speculatorem, in tit. de obligat. & solut. in rubirca, versi. ex quo vidimus.   Paulus Castres. in cons. 287. lib. 1. & in cons. 169. lib. 2.   Petr. Paul Paris. in cons. 59. lib. 4. vbi optime.   Gregor. Lopez, in l. 11. tit. 14. 5. in l. 9. titul. 15. eadem partita, & in l. 7. tit. 7. part. 6.   Capicius, decis. 78.   Grammaticus, quaestione prima, post suas decisiones.   Phanucius, de inuentario, 5. p. ex num. 4. cum multis seq.   Ioannes Cephalus, in cons. 86. lib. 1. & in cons. 135. ex num. 14. cum seq. eod. lib. & in cons. 448. a n. 31. lib. 3. & cons. 555. lib. 4.   Afflictis, decis. 190. per totam.   Vrsillus, in addit. ad dictam decision. Afflictis, vbi vide omnino.   Iosephus Ludouic. dec. Perusina, 45. n. 4. & 6. & 10. per totum, & 21. in fine.   Didac. Couarru practicarum, capite 29. per totum.   Negusantius, de pignoribus, in secundo membro quintae partis, num. 38. & in 2. membro tertiae partis, num. 27.   Vbitenter, q. 8. part. 3.   Iacob. Menochius, in consilio 25. per totum, libro 1.   Petr. Surdus, in cons. 4. lib. 1. vbi vide omnino, & in cons. 439. num. 10. & 11. libro tertio, vbi etiam vide.   Tellus Fernandez, in l. 32. n. 9.   Gomez de Leon, centuria prima, decis. 36.   Stracha, in tractatu de mercatura; titul. de decoctoribus, vltima particula vltimae part. ex num. 28. cum seq.   Porcellus, de inuentario, cap. 4.   Bossius, de fisco, & eius priuilegiis, ex num. 34. cum seq.   Antonius, in tractatu de mercatura, in vltima parte, de decoctoribus, sub rubric. qui potiores in bonis decoctorum habentur, ex num. 27.   Ioannes Ropp. quaestionum iuris, quaest. 62.   Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quaest. 101. per totam.   Emanuel Costa, selectarum lib. 2. capite 15.   Aloysius de Leo, in d l. pecunia, C. de priuilegio fisci.   Ioan. Matienzus, in l. 7. tit. 16. lib. 5. glos. 5. numero 15. & 16. & in l. 6. titulo 4. glos. 1. numero 3. & 4.   Marc. Antonius Peregrin. de iure fisci, lib. 6. tit. 6. n. 5. & tribus seq.   Ioannes Baptista Costa, de facti scientia, & ignorantia, distinctione 6. centuria prima.   Andr. Fachineus, controuersiar. iuris lib. 12. cap. 53.   Velazquez Auendan. in l. 22. Tauri, glos. prima, ex num. 4. vsque ad num. 11. vbi in hac materia vndecim principales quaestiones excitat remissiue, prout ibi videri potest.   Nauarrus, in manuali, cap. 17. n. 52.   Chassaneus, in Catalogo gloriae mundi. in 12. part. consideration. 99. limitation. 13.   Mathaeus Brunus, in tractatu de cession. bonorum, quaest. 24. principali.   Marc. Anton. Eugen. in consil. 89. ex num. 1. cum seq.   Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. fin. 5. parte, § 3. num 46.   Petrus Barbosa, sexta parte, legis primae, ff. soluto matri. videndus omnino ex n. 18. fol. 500. vsque ad num. 36.   Hug. Donellus, commentar. iuris libro 23. capite 17.   Bernardus Graeuaeus, in addit. ad And. Gaill, lib. 2. conclusion. 34. in fin. considerationis 1. fol. 78. col. 2.   Ioan. Vincent. de Anna. singul. 537. & 538. Harctmam. Pistor. lib. 3. quaest. 20.   Mindanus, de continentia causar. capit. 15. numero. 8.   Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. q. 6. articulo & §. primo, per totum, vbi late de hac materia.   D.D. Felicianus de Solis, de censibus lib. 3. cap. 5. n. 17.   Molerius, lib. 2. semest. cap. 4.   Vuesembecius, in parati, digestor. de priuilegiis creditor. n. 8.   Vincentius Carocius, casu, seu decisione 100. per totam.   Flaminius Cartharius, decision. Genuae 19. per totam.   Schifor de Gerisiles, ad Anton. Fabr. lib. 1. tractat. 8. q. 4. quatuor seq. ex folio 60. vsque ad fol. 65.   Stephan. Gratian. decision. 71. ex numer. 4. & numer. 15.   Iacobus Cuiac. recitation. solemn. ad tit. C. de priuilegio fisci.   Pater Ludoui Molin. tom. 2. de iusti. & iure, disputa. 536. fol. 1783.   D. Franciscus de Alfaro, de offic. fiscalis, glos. 16. priuileg. 40. fol. 77.   Marta, decis. 42.   Antonius Olibanus, in sua praxi, p. 2. lib. 1. cap. 18. n. 26. & seq. & n. 37. & seq.   Iacob. Cancerius, variar cap. 2. de inuentario, ex num. 150.   Alexand. Trentacinquius, variar. lib. 1. tit. de iure fisci, resolut. 7. per totam, fol. 56.   Hieronym. Ceual. commun. contra commun. quaestione 705.   Cardinal. Dominic. Thusc. practicar. conclus. 1065. & 1066. fol. 382.   Franciscus Stephanus nouissime, decis. 36. Secundo deinde & principaliter obseruandum,[sect. 55] atque constituendum est, alios esse creditores hypothecarios, alios chirographarios, qui & personales dicuntur, quia ex chirographo sola debitoris persona obligatur, non etiam personales, quia actio hypothecaria sine personali non consistit, quae directa & principalis actio est: non autem qui sunt personales, sunt etiam hypothecarij, quia haec, sine hypotheca consistere potest. Ita sane adnotarunt, & latius comprobarunt Felicianus de Solis, in tractatu de censibus libro 3. capit. 5. num. 1. & tribus sequent. Matienzus, in l. 6. tit. 4. glos. prima, n. 3. & in l. 7. tit. 16. glos. 5. n. 15. Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quaest. 6. §. 3. & vlt. n. 2. & 39. Pater Molina, tom. 2. de iustitia & iure disput. 536. fol. 1792. Antonius Faber, ad titulum, C. de iure deliberandi, definitione 14. & de erroribus pragmaticor. deca. prima, errore primo, in principio. fol. 2. Schifor, ad Anton. Fabrum, lib. 1. tract. 8. quaest. 5. & quaest. 8. qui omnes ita concludunt. Et praestantius tradidit Iacobus Cuiacius, ad tit. C. de priuilegio fisci, colum. prima. Cuius obseruationes non otiose, aut extra propositum, sed necessario omnino hic transcribendas, atque inserendas duxi, quod ipsae non modo distinctionem, sed etiam maiorem claritatem, & lumen praestent his, quae in proposito huiusce materiae, & decisiones d.l. pecunia, adnotabuntur inferius, Progreditur itaque vlterius, & adiicit ipse Cuiacius, quod ex chirographariis creditoribus, etiam alij speciali iure priuilegiarij sunt, alij non item: ex hypothecariis item, excepta causa dotis, vt ostendit titulus, C. de priuilegio dotis, nulli sunt iure suo priuilegiarij. Fiscus est creditor[sect. 56] hypothecarius, sed non priuilegiarius in actione hypothecaria, quoniam in ea, iure suo quodam proprio, atque praecipuo contra alios creditores hypothecarios, nec nisi priuilegio temporis, vti quilibet alius creditor hypothecarius, quia in hypothecis priuilegium aestimatur ex eo tempore, non ex causa debiti, non ex persona creditoris, & vbique fere, qui prior est tempore, potior est iure hypothecae; quod & de fisco ita proditum est in l. si pignus, §. vltimo. ff. qui potior. in pign. habeant. in[sect. 57] actione personali fiscus est priuilegiarius suo quodam iure, non expectata praerogatiua temporis. Et hoc est, quod Paulus ait, priuilegium fisci esse, inter omnes creditos primum locum tenere, inter omnes scilicet creditores chirographarios, etiamsi priuilegiarij sint, quia hi priuilegium suum exercent contra alios, non etiam aduersus fiscum. Exemplum, priuilegiarius est, qui pecuniam credidit nauis fabricandae gratia, l. qui in nauem, ff. de bonis auct. iud. possi. Et tamen fiscus ei anteponitur, atque ita non est priuilegiarius respectu fisci, l. quod quis, ff. eo idest, possessis bonis debitoris, prius fisco satisfieri debere, quam creditori pecuniae; alius vero priuilegiarius priuilegiario non anteponitur, sed melior est conditio occupantis, id[sect. 58] est, eius qui prius suum recipit, qui sibi vigilauit, Nam nec si prior creditor chirographatius & priuilegiarius suum recepit, priuilegiarius creditore, quod recepit, auferre non potest vlla actione, nisi prioris hypothecae iure, si fuerit hypothecarius, vt fiscus l. 5. C. de priui. fisci: Nam semper fiscus est hypothecarius, id est, semper habet tacitam hypothe[sect. 59]cam in bonis debitoris, l. aufertur, §, ff. de iure fisci, l. &. 2. in quibus causis pign. vel hypothec. tacite contra l. penult. C. de priui. fisci. 1. C. si propter publicas pensitat. Quod est aliud priuilegium fisci, vt ait l. 2. C. de seruo pign. dato manumis. Et tacitam hypothecam habet fiscus in bonis, quae tempore contractus debitoris fuerunt, non etiam in his, quae tempore contractus debitoris esse desierant, & per venditionem & traditionem in alium transierant, l. quarta, C. de priuilegio fisci, nam tacita hypotheca fisci consistit tantum in bonis debitoris. Ac nequidem in bonis vxoeis, l. prima, C. eodem tit. Sic etiam, fisci actio hypothecaria non praefertur antiquioribus actionibus hypothecariis, sed inferioribus tantum & posterioribus: personalis autem eiusdem fisci actio, praefertur omnibus aliis actionibus personalibus, cuiuscumque temporis sunt, quia (vt dixi,) in actionibus personalibus priuilegium non aestimatur ex tempore, sicut in hypothecariis, sed ex causa & qualitate debiti, l. qui priuilegia, ff. de bonis auct. iud possiden. Hactenus Iacob. Cuiac, cui in effectu conueniunt Antonius Faber, dict. n. 1. Et Cardinal. Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 11. tit. Schisor de Gerisilis, ad Anton Fabrum, libro 1. tractatu 8. quaest. 8. fol. 63. dis sertit tamen ab eo in vno quod Cuiacis ipse non notauerit, ius praelationis interdum in fisco comitari tacitam hypothecam; interdum vero absque illa reperiri: & longe inter se differre tacitam hypothecam, & ius praelationis, quod ad fiscum attinet. Priuilegium etenim fisci rst, inter omnes creditores personales primum locum tenerer (vt dictum est) at vero legis beneficio in omnibus debitorum bonis eidem fisco tacitam hypothecam constitui, vt mirum non sit, si in bonis obligatis praeferatur, non ex iure communi, quo qui prior est in temporis constitutione, idem in pignoris persecutione potior est. Dissentit etiam a Cuiacio in altero, quod idem Cuiacius credidit, in tit C. de priuilegio fisci, de eo tantum priuilegio tractari, quo fiscus tacitam hypothecam habet, & praefertur caeteris creditoribus chirographariis, & hypothecariis: Sed in titulo, l. de iure fisci, caetera iura, & fisci priuilegia explicari. Ipse autem Schifor arbitratur, in titulo de priuilegio fisci, tractari tanctum de illo fisci iure, quo omnibus creditoribus chirographariis potior est; quamuis l. 4. & 6. cum tractent de tacito pignoris iure, potius referri debuissent ad titul. C in quibus causis pignus tasite contrah. Et hactenus de secunda hac obseruatione, non otiose (vt dixi) sed necessario, atque ideo premissa, quod ad explicationem dictae l. pecunia, admodum conducat, vt dignosci valeat, an ex priuilegio fisci, quo inter omnes creditores personales primum locum obtinet; lex ipsa procedat; an vero ex iure communi, quo qui prior esi in temporis constitutione, idem in pignoris persecutione potior est, idque in fisco ex legis beneficio, ex quo tacitam in omnibus bonis debitoris habet hypothecam, & praefertur ex tempote. Tertio praeterea obseruandum, atque constituen[sect. 60]dum erit, tacitam hypothecam appellari, quae sine verbis contrahentium a lege inducitur, vt in l. item quia, ff. de pactis, & toto titulo, ff. & C. in quibus causis pignus vel hypothe. tac. contrah. Baldus, in l. prima, num. 11. vers. quoddam est priuilegium, C. de priuilegio dotis, Cardinalis Franciscus Mantica, de tacitis & ambig. conuent. l. 11. t. 11. n. 1. fol. 592. Et haec tacita[sect. 61] hypotheca inducitur a lege, non solum communi sed etiam municipali, vt per Castrensem, Parisium, & Negusantium, cum quibus Mantica ipse, dict. tit. 11. num. 2. Et dicitur vera, non ficta; vt per eundem[sect. 62] Parisium, & Negusant. cum quibus etiam Mantica. vbi supra num. 8. & regalariter eundem habet effectum, quem habet expressa: Romanus, Alexand. & Negusant. quos idem Mantica retulit dicto tit. 11.[sect. 63] n. 9. Couarru. pract. cap. 29. n. 4. Flores Diaz de Mena, variarum lib. 1. quaest. 6. §. 3. n. 33. D. Felicianus, de censibus, lib. 3. cap. 5. numer. 8. & 9. idcirco, excus.[sect. 64] sio bonorum principalis debitoris est necessaria, sicut est in expressa: l. mos chis, & ibi notat Glossa, in verbo, conueniri, ff. de iure fisci Bartol. Bald. Romanus, Ioannes de Platea, Craueta, Alexand. Cephalus, & alij, cum quibus Mantica, dict. tit 11. n. 11. Et bona etiam futura in hac tacita hypotheca com[sect. 65]prehenduntur, quia similiter in expressa continentur, l. vltima, C. quae res pign. oblig Gloss. & per Man. ticam, lib. 11. d. tit. 11. numer. 13. Petrum Surdum, in cons. 4. n. 21. & 22. lib. 1. Gratianum, decis. 17. n. 18. tacitam autem hypothecam a iure inductam habent fiscus, vxor pro dote, & aliae personae, de quibus per Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quaest. 6. §. 3. n. 4. & sequent. Mantica, de tacitis & ambig. conuen. lib. 11. tit. 18. Atque ita, licet fiscus vtatur, regulariter iure priuatorum, nisi in eo aliud quam in priuatis specialiter sit constitutum, plura tamen priuilegia fisci eidem concessa sunt propter publicas necessitates, quas pro bono publico subire ei necesse est, sicuti Cardinalis ipse Mantica d. tit. 18. n. 2. & 3. singulariter adnotauit. Inter caetera[sect. 66] auterm tacitae hypothecae priuilegium ei indultum est, l. 2. & 3. C. de priuilegio fisci, l. 2. C. in quibus caus. pign. vel hypothe. tacit. contrah. l. aufertur, §. fiscus, ff de iure fisci. Et late explicauit Mantica, lib. 11. d. tit. 18 per totum. Et vide tit. 25. per totum, folio 641. Vbi late agit, quando fiscus in hypotheca anterioribus creditoribus potior habeatur, Et iunge Flores Diaz de Mena, dicta quaest. 6. § 3. fere per totum, Barbosam. secunda parte, l. primae, ff. soluto matrimonio. D. Felicianum, lib. 3. de censib. cap. 5. n. 12. & 13. Et haec etiam non otiose, sed necessario praemissa, quo distinctus, & clarius percipiantur ea, quae inferioribus obseruationibus traduntur. Rursus & quarto obseruandum est, circa explicationem totius huiusce materiae, & pro vera reso[sect. 67]lutione eorum omnium, quae adnotantur inferius, necessario insistendum in vno, in quo maiori ex parte omnes Interpretes non insistunt; sed absque vitio praetermitti non potuit, vtpote cum alias dilucide explicari non valeant dubia omnia, quae eidemmet Interpretes excitarunt communiter; vtrum videlicet decis textus in d.l. pecunia, C. de priuilegio fisci, propter quam fiscus creditor pecunias alteri creditori solutas reuocare, & condicere potest; speciale fisci priuilegium contineat, & in quo specialitas haec consistat. An vero iure communi aliorum creditorum fiscus vtatur. Et quidem, si huc v: que Scribentes omnes originaliter, & attente praelegeris, tres inuenies principales eorundem sententias, & opiniones. Primo namque arbitrantur nonnulli, illam constitutionem solum obtinere in fauorem fisci, & in eo esse specialem, & consequenter admittendam non esse in fauorem aliorum creditorum quoruncunque, etiam quibus hypotheca cum priuilegio praelationis competit. Et istam partem tenuerunt Doctores illi antiqui quos recenset Praeses Couar. pract. cap. 29. n. 1. Qui quamuis dubitabilem articulum agnoscat, concludit; quod fortassis in fisco est specialis decisio textus, in d.l. pecunia. Et alios huiusce partis Authores adducit Barbosa, sexta parte, d.l. primae, sub n. 23. vers. Primus est. Qui etiam non remanet firmiter in opinione contraria, quod non sit speciale in fisco; cum ad finem num. 24. dixerit, quod admissa opinione, quod d.l. pecunia, procedat specialiter in fisco, &c. Et id ipsum, quod scilicet speciale fisci priuilegium contineat ille textus: obseruarunt Ioannes Caephalus, Iacobus Menochius, Marc. Anton. Peregrinus, Marc. Anton. Eugen. D. Franciscus Alfaro, Alexander Trentacinquius, & alij quamplures, qui inferius obseruatione 9. principali commemorantur, ne ibi dicenda repetantur, aut transcribantur hoc loco, quamuis admodum praefatum sic praemittere, & in memoriam reuocare, omnino necessarium fuerit. Et iuxta hanc primam opinionem plane procedit textus, in ipsa l. pecunia, dum dicit, Extraordinario iure, & in l Titius, 21. ff. de iure fisci, ibi; Fiscus iure suo abstulit mihi pecuniam. Ponderando verbum illud, iure, suo, quod ius suum & proprium, & speciale fisci significat. Alij vero alia in sententia & opinione fuerunt, quae (vt ego considero) dupliciter accipi, atque intelligi potest. Primo quod in fisco speciale sit priuilegium dictae l. pecunia. Caeterum quod etiam communicetur, & competat cuicunque creditori, qui priuilegium praelationis, & hypothecam simul habeat, & hanc opinionem maiori ex parte omnes Interpretes admittunt, & in dote practicant decisionem legis eiusdem, vt etiam inferius videbitur obseruatione 9. principali. Secundo accipi potest, quod in fisco ideo speciale priuilegium considerari non valeat, quod alij creditori cuicunque priori, hypothecam, & priuilegium praelationis habenti, id ipsum concessum fuerit; quamuis negari non possit, quin respectu aliorum creditorum, non habentium praelationem, ius speciale sit. Fuerunt denique & tertio loco alia in sententia permulti alij iuris Interpretes; & ij quidem nec in fisco, nec in alio creditore priuilegium praelationis, & hypothecam habente, speciale aliquod ius in proposito statuunt; imo textum, in dict. l. pecunia, generaliter procedere in eo, qui ratione hypothecae, vel ratione priuilegij personalis erat praeferendus aliis; constanter asseuerarunt. Et hos retulerunt, & sequuti sunt Benuenutus Stracha, Matienzus, Vrsillus, Barbosa, Felicianus de Solis. Surdus, Trentacinquius, & alij quamplures, qui a me commemorandi sunt infra, obseruation. 10. principali, vbi & dicta obseruatione nona, latius agendum est de eisdem. Ego vero, vt vlterius progrediar, & hactenus dictis adiiciam nonnulla, obseruandum, atque constituendum duxi, textum in d.l. pecunia, ad eum modum reduci, atque intelligi posse. Primo, quod ipsius decisio inter chirographarios creditores (qui personales dicuntur) locum non obtineat, nec possit creditor personalis prior agere ad pecuniam posteriori creditori a debitore solutam; fiscus tamen creditor prior speciali iure agit, quia inter omnes creditores personales primum locum obtinet, & priuilegium, vt supra dixi obseruatione 2. principali. Et ita tenendo, facili negotio explicantur verba illa, extraordinario iure, quae in d.l. pecunia, inueniuntur; & verba illa d.l. Titius: fiscus iure suo abstulit mihi pecuniam. Nec obstat, si dixeris, quod fiscus semper sit hypothecarius creditor, atque ita ex iure communi, atque ex hypotheca magis, quam ex priuilegio in actione personali id ius obtineat. Quoniam respondetur, ius praelationis interdum in fisco comitari tacitam hypothecam, interdum vero absque illa reperiri; & longe inter se differre tacitam hypothecam, & priuilegium praefatum, quo fiscus inter omnes creditores personales primum locum obtinet, & de quo in titulo de priuilegio fisci tractatur; sic sane ex priuilegio in actione personali ius illud conceditur in d.l. pecunia, fisco, & in l. Titius, prout supra obseruaui sub n. 59. in vers. hactenus Iacobus Cuiacius. Nec ius hypothecae consideratur, quo ex vi tacitae ipsius hypothecae in bonis debitoris praefertur ex iure communi, quo qui tempore prior, est, idem in pignoris persecutione potior est. Sed potius dictum priuilegium, quo fiscus primum locum obtinet, vt dictum est. Et ita potest etiam intelligi textus in d.l. Titius. Quoniam verba illa, iure suo Maximam consonantiam habent cum verbis illis, extraordinario iure: suo scilicet, aut extraordinario, idest proprio, particulari, & speciali iure. Idque iuxta intellectum praedictum, quo fiscus priuilegium habet in actione personali. Secundo deinde constituto, quod licet inter creditores priuilegiarios non sit locus decisioni textus, in d.l. pecunia, quia vnus priuilegiarius alij priuilegiario non anteponitur, sed melior est conditio occupantis, idest, eius, qui prius suum recepit, vt supra notaui obseruatione secunda principali, ex Cuiacij resolutione, Et tenet in terminis Matienzus, in l. 7. t. 16. glossa 5. n. 14. lib. 5. fiscus tamen iure suo, aut extraordinario iure speciali reuocat pecuniam posteriori creditori solutam. Et conuenit hic intellectus dicto titulo de priuilegio fisci, prout nunc dicebam, & sub dicto numero 59. Tertio deinde constituo, iuxta tertiam opinionem relatam supra, in versic. fuerunt denique, aliter intelligi posse textum, in dicta l. pecuniae, & in d.l. Titius. Quod scilicet speciale ius, aut priuilegium hac in re constitutum non fuerit fauore fisci, sed iure communi aliorum creditorum, idest, hypothecae habita ratione prioritatis temporis, fiscus metipse vtatur. Et ita renen do non obstant verba illa, extraordinario iure, quia non eo pertinent, vt intelligamus, fiscum speciale ius in eo obtinere, sed vt necesse non sit, fiscum ipsum solutam pecuniam per actionem persequi, sed cognitione praesidis, aut procuratoris, ex iusta causa, puta, si debitor soluendo non sit, vt inferius dicetur. Atque ita extraordinarium ius vocatur illud, quod in cognitione Praesidis, aut Praetoris versatur; sicuti explicauit Schifor Gerisiles, ad Anton. Fabrum, tractatu 8. quaest. 8. col. 2. fol. 64. Vltra quem & caeteros hactenus, Scribentes, animaduerto, ita etiam explicari posse tex. in d.l. 21. ff. de iure fisci. Fiscus iure sue abstulit mihi pecuniam. Iure suo, idest, extrardinario ilio iure, de quo in dict. l. pecunia. Atque ita, verba ilia magis referuntur ad modum auferendi, quam ad ipsum actum, aut effectum auferendi. Nec inducunt ius speciale, aut diuersum ab aliis creditoribus hypothecariis, sed modum reuocandi diuersum. Alij namque creditores reuocant iure ordinario, siue ordinaria via, lite, & actione. Fiscus autem iure illo extraordinario, quod cognitione Praesidis, vel Praetoris breuissima & summarissima perficitur. Idcirco, ponderandum est verbum illud, Abstulit, quod aperte significat, in causa fisci reuocatoria, adeo celeriter; & de plano procedi, vt auferri potius, quam reuocari dicatur. Concluditur ergo, suo, & extraordinario iure dici considerato magis modo auferendi, quam effectu ipso, cum etiam caeteri creditores auferant, sed non ita celeriter. Et hic intellectus magis conuenire videntur, quam alter Barbosae post Salicet. 6. part. l. primae, ff. soluto matrimon. n. 23. in fine, quod scilicet extraordinario iure dicatur, quia fiscus simpliciter contraxit cum debitore, & tamen praefertur, & reuocat ratione tacitae hypothecae, quae fauore fisci inducitur, non respectu aliorum creditorum, atque ita eorum respectu dicitur extraordinario iure niti eo casu. Addiderim quoque vltra Barbosam ipsum & reliquos probabiliter dici posse, quod in d.l. pecunia. explicatum sit vnum, quod alibi antea explicatum non erat; priuilegium scilicet tacitae hypothecae, fisco speciali iure concessum aliis legibus, protrahi etiam, vt ex tacita ipsa hypotheca, a lege inducta, reuocare possit pecuniam, posteriori creditori solutam. Idque iuridica ratione, cum (vt dixi supra, obseruatione 3. principali) tacita hypotheca a lege inducta, eundem, quem expressa. operetur effectum. Et iuxta istum intellectum, respectu aliorum creditorum, non dicitur, vt fiscum iure extraordinario, sed potius iure ordinario aliorum creditorum, qui per expressam hypothecam priorem reuocant posteriori solutum quamuis specialitas sit in inducenda dicta tacita hypotheca in fisco, qui simpliciter cum aliquo contraxit; cum ea respectu aliorum creditorum non inducatur; vt dixit Barbosa, Extraordinarium itaque ius illud cognitione Praesidis, aut Praetoris versatur, vt dixi. Denique, iuxta istum intellectum, non modo speciale aliquod ius consideratur in fisco, in dict, l. pecunia; sed potius dubitabatur, vtrum in fisco virtute tacitae hypothecae, a lege inductae seruari deberet id, quod in aliis creditoribus statutum est in finali §. & si praefatam, versicul. sin vero haeredes res haereditarias, C. de iure deliberandi. Et tamen in fisco ita statuitur, prout ibi dicitur, quia tacita hypotheca eundem operatur effectum, quem expressa. Et hactenus de quarta obseruatione principali in hac materia, qua (vt vides) accurate agitur de intellectu, & interpretatione textus, in dicta pecunia, & in dicta l. Titius, & inferius etiam obseruat. 10. principali, vbi vide omnino. Quinto deinde & principaliter in eadem mate[sect. 68]ria constituo, certissimi iuris esse, inter creditores personales, qui priuilegium non habeant, praelationem non dari, sed omnes simul concurrere, ita vt si debitor soluendo omnino non sit, omnes faciant partem per concursum, & solutio fiat pro rata eius, quod cuique debetur; sicque vnus alteri non praefertur ob prioritatem temporis, l. procuratoris, §. si plures, cum l. seq. ff. de tributo. actione, l. 11. titulo 14. partita 5. & l. 9. titulo 15. eadem part. Matienzus, in l. 7. titulo 16. glossa 6. numero 15. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quaestione 101. ex numero 7. Flores Diaz de Mena, variarum lib. 1. quaest. . 6. articulo, & §. 3. num. 39. Pater Molina, tom. 2. de iusti; & iure disput 536. fol. 1792. Indeque & consequenter, solutio facta a communi debitore vni ex creditoribus personalibus, qui fuit diligens, non retractabitur per alium creditorem, qui fuit negligens in petendo debitum; vigilantibus enim, & non dormientibus scriptum est ius commune, l. si pupillus, ff. quae in fraudem creditorum. Et ex pluribus creditoribus[sect. 69] vnius debitoris, ille est potior, cui primo solutum fuit. 1. si non expedierit §. primo, de bonis authoritate iudic. possidend. l. qui autem, §- sciendum, l. si pupillus, ff. quae in fraudem creditorum. Atque ita creditor personalis, etiam prior tempore, non potest condicere, nec auocare solutum posteriori, etiam si creditor ipse tempore solutionis sciuerit debitorem habere alios creditores personales, & eum non esse soluendo omnibus, aut foro cedere velit vt probat textus, in dicto §. sciendum,& 6. in dicta l. si pupillus. Sin vero omnibus instantibus, quibusdam in solutione gratificatus sit debitor, aut per vim extorserit: vel creditores, aut vnus eorum possessionem accepisset ex primo decreto; tunc sane solutio censetur facta in fraudem creditorum, & sic solutam reuocatur ab aliis creditoribus pro rata. Ita sane deducitur ex iuribus precitatis expressim, & post alios quamplurimos Authores obseruarunt Afflictis, in decision. 190. num. 5. Et ibidem Vrsillus in addit. numer primo, & 3. &7. vbi omnes superiores doctrinas complectitur: Ioannes Gutierrez, pract. lib. 3. quaest. 101. num. 7. ex versiculo, Amaalas vegadas, & num. 11. Barbosa, 6. parte, l. primae, ff. soluto matrimonio 22. Andr. Fachineus, controu. iur. lib. 12. cap. 53. versiculo, istis non obstantibus. vincent. Carocius, (qui omnia superiora prosequitur) decision. seu casu 109. ex numer. 23. vsque ad numer. 31. Matienzus, in l. 7. titul. 16. lib. 5. glossa 5. numer 5. versiculo si autem debitor. Petrus Surdus, in cons. 4. num. 11. libro primo, D. Franciscus de Alfaro de officio fiscalis, & priuilegiis fisci, glossa 16. priuilegio 40. Schifor Gerisiles, ad Anton. Fabrum, libro primo, tractatu 8. quaest. 5. per totam, fol. 61. Flores Diaz de Mena, dicta q. 6. §. & articulo primo, num 2. 3. 4. & 5. Vbi inquit limitari etiam praefatam conclusionem inter mercatores in actione tributoria, in qua creditor, qui exegit debitum, tenetur communicare pro rata aliis creditoribus mercatoribus; per text in l. si procurator, §. sed si plures, cum duabus ll. seq. ff. de tribut. action. Castrensem, & Benuenutum, ibi relatos: Cardinalis Dominicus Thuscus practicarum tom. 2. litera C. conclusione 565. fol. 382. Et ad haec in effectu reducuntur dictarum legum partitae decisiones, nam in dicta l. 11. tit. 14. partita 5. expresse statuitur, quod si sunt plures creditores, & bona debitoris non sufficiunt, debitumque est personale, tunc ex pluribus creditoribus personalibus primo satisfit ei, qui prius pro se sententiam reportauit, licet in tempore fuerit posterior; sicuti ex lege ipsa deduxit Matienzus, in dicta l. 7. tit. 16. glossa 5. numer. 15. vers & similiter. Qui addit, idem esse, si prius petierit executionem sententiae, quae pro omnibus lata fuit, is enim aliis praeferri debuit, atque sententiae, vel executionis tempus inspici prout ibi comprobat. Sed si plures vno tempore sententiam reportauerunt, diuiditur inter eos, considerata cuiuslibet quantitate, nec tenentur aliis, etiam prioribus communicare; prout in fecunda fui parte eadem lex partitae decidit, & in dict. l. 9. tit. 15. partita 5. expressim confirmatur decisio dict. l. qui autem, §. sciendum, ff. quae in fraudem creditorum. Videlicet, quod vni ex creditoribus ante executionem. hoc est, antequam bona possideantur per creditores, vel per aliquem eorum, vel ante cessionem debitor vltimo creditori soluit, non teneri creditorem aliis contribuere, sed si post soluit, locum esse contributioni. Sexto & principaliter conseruandum, atque constituendum erit, creditores nonnullos in iure no[sect. 70]stro priuilegium obtinere in actione personali, prout eos late commemorat Blazius Flores Diaz de Mena, variarum lib. primo,. quaest. 6. articulo, & §. 3. num. 23. & 24. & 25. & ij equidem post hypothecarios sequuntur, 1. sed an hic, ff. quod cum eo, l. ex facto, in fine, ff. de peculio. Et in ipsis non ordo temporis inspicitur, sed causae, l. priuilegia, ff. de priuilegiis creditorum. Et si eiusdem tituli fuerunt, concurrunt simul, licet diuersitas temporis in eis fuerit, dicta l. priuilegia, & dicta l. 11. tit. 15. part. 5. priuilegiarij etiam diuersorum titulorum simul admittuntur nisi quibusdam in casibus, de quibus per Matienzum; qui ita notauit in dicta l. 7. glossa 5. numer. 13. Flores Diaz, dicta quaestione 6. §. & articulo 3. numer. 38. folio 63. atque ita regulatiter vnus alteri non anteponitur, sed melior est conditio eius, & qui prius suum recepit, qui sibi vigilauit; sicuti ex Iacobo Cuiacio, ad titul. C. de priuilegio fisci, adnotaui supra, obseruatione 2. principali. Et idcirco, inter priuilegiarios creditores non esse locum decisioni d.l. pecunia, & consequenter, priorem non auocare posteriori solutum a debitore, etiam minus priuilegiato; vt per Blazium Flores Diaz de Mena, dicta quaest. 6. & dict. §. 3. n. 66. fol. 54. Sed vtrum creditor prior habens priuilegium absque praelatione in actione personali, agere possit[sect. 71] ad pecuniam posteriori creditori solutam, qui tamen solam personalem non priuilegiatam habeat; dubitarunt Interpretes nostri, & quidem, quod ille, qui tantum ratione priuilegiarij inter personales est potior, etiam reuocet, iuxta terminos dict. l. pecunia: obseruarunt. Glossa, Castrensis, Salicerus, Angelus, Romanus, Iason, Cephalus, & Gregorius Lopez, quos refert, & ita tuetur constanter Barbosa, dicta 6. parte, l. primae, ff. soluto matrimonio, num, 21. & 22. vbi concludit, quod decisum in fisco, ea in lege habet etiam locum priori ratione priuilegij inter personales. Et id ipsum sequuntur Thuscus, tom. 2. littera C. conclusione 565. in fine, fol. 382. Vincentius Carocius, casu 109. numer. 18. qui adiicit vnum, superioribus contrarium, & non verum, videlicet quod magis priuilegiatus agit reuocatorio contra minus priuilegiatum, etiamsi iam solutum fuerit, & citat Glossam, & Iasonem, sic tenentes. Caeterum contrariam sententiam, immo quod responsum Imperatoris, in dicta l. pecunia, non habeat locum in priore creditore priuilegiato quoad actionem personalem tantum, qui tamen non habeat hypothecae ius, nec priuilegium; contra Capicium defendit Couarruu. practicarum, cap. 29. n. 2. & cum Matienzo sequitur Ioannes Gutierrez practicarum, lib. 3. dict. quaestion. 101. numer. 3. Alexander Trentacinquius, variarum lib. 1. titul. de iure fisci, resolutione 7. num. 19. qui credit, hanc opinionem veriorem, cum ratio auocationis pecuniae a secundo creditore, cui facta fuit solutio, fundetur in hypotheca, & in priuilegio praelationis, quod deficit ei, qui solam personalem, etiam priuilegiatam obtinet: Blazius Flores Diaz de Mena, dicta quaest. 9. & §. seu articulo 5. n. 6. vbi inquit, hanc opinionem esse tenendam omnino, quod scilicet, si creditores habentes personales, sint priuilegiati in ipsis actionibus Personalibus, aut aliquis sit priuilegiatus, non potest creditor priuilegiatus auocare soluta creditori non priuilegiato habenti solum actionem personalem, vel alteri minus priuilegiato. Et reddit rationem, nam iste non habet hypothecam, vnde non potest agere hypothecaria contra tertium possessorem, qui bona fide processit, argumento l. si a debitore, ff. que in fraudem creditorum. Et inquit, quod textus, in l. ex facto, §. finali, ff. de peculio, & in l. sed an hic, ff. quod cum eo. non probant contrariam sententiam, prout ibi ostendit: & num. 7. & 8. limitat duobus modis, vt procedat scilicet Didaci Couarruu. sententia, quam defendit aduersus Capicium, quando creditor exigit bona fide; secus vero si malam fidem habebat, aut si creditor esset ex causa onerosa, secus vero si ex causa lucratiua, vt latius ibi. Ego vero vt in proposito articulo sententiam meam interponam, existimo equidem, inter priuilegiatos in actionibus personalibus, locum non esse decisioni textus, in dicta l. pecunia. Etiam si alter esset minus priuilegiatus, prout Blazius Flores Diaz obseruat. Quoniam vnus alteri non anteponitur regulariter, sicuti ex Cuiacio tradidi supra, obseruatione 2. principali. Quicquid Carocius, dicto casu 109. num. 18. aliter contendat. Deinde, Capicij, Barbosae, & sequacium sententiam obtinere non posse vllo pacto; nam si textus, in praecitata l. pecunia, loqueretur in fisco actionem priuilegiatam personalem habente, & ita intelligatur; proculdubio ius illud non posset ad alios priuilegiatos extendi, cum speciali fisci fauore, & priuilegio fuerit concessum, prout textus denotat non obscure, & ita in eo consisteret fisci specialitas (si is intellectus admitteretur,) nec alteri, etiam in actione personali priuilegiato competeret. Si vero admittamus, textum eundem loqui in creditore, priuilegium praelationis, & hypothecam habente, nequaquam ad creditorem admittimus, textum ipsum procedere etiam in eoque: quo intellectu magis admisso, Capicium improbat Dida. Couarru. dict. cap. 29. num. 9. Quod si admittimus, textum ipsum procedere etiam in eo, qui hypothecam tantum habet absque priuilegio praelationis; adhuc militat ratio illa, quam dicto num. 6. Blazius Flores adduxit. Nec admissa sententia ea (quam admittit, & constanter defendit idem Barbosa) improbari potuit per eum Didac. ipse. Vtcunque igitur sit, Didaci eiusdem placitum verius arbitror. Et hactenus de sexta obseruatione principali in hac materia. Septimo deinde obseruandum, atque consti[sect. 72]tuendum erit, in hac eadem, qua versamur, materia, omnino recurrendum ad doctrinam, & theoricam Bartoli, in dicta l. pupillus, ff. que in fraudem creditori, atque in ea insistendum, vtpote cum plene tradiderit ibi, an creditor anterior possit reuocare pecuniam, vel rem, aut speciem posteriori creditori datam in solutum; & retulerit distinctionem Iacobi de Are. Quibus consonat resolutio Ioannis Andr. in addition. ad Speculatorem, in titulo de obligation. & solut. in rubrica, in versiculo, nunc videamus. Et quidem praemittendos duos casus, qui absque dubio procedunt. Primus est, quando res illae datae in solutum, extant penes creditores. Secundus casus est, quando pecunia etiam extat soluta. Atque ita dubium versatur praecipue, quando pecunia non extat, sed consumpta fuit bona fide; nam si mala fide recuperata, & consumpta fuerit, perinde habetur, ac si extaret, vt statim dicetur obseruatione 10. principali. Cum itaque res, aut species datae in solutum, extant penes creditores, dubium non est, quin possint auocari per hypothecariam, l. fi fundus, §, in venditione, ff. de pignoribus, l. si cum venditor, 66. ff. de euictionibus, l. finali, §. & praefatam, versic. sin vero haeredes, C. de iure deliberand. Qui tamen tex. in dubium vertitur, an virgeat isto casu, quamuis eum expendar Barborsa, statim commemorandus. Aut non extant, & si quidem dolo desiit possidere, pro possessore habetur, & conueniri potest, ac si possideret, l. is qui dolo, ff. de rei vendicatione, l. si fundus, 16. §. in vendicatione: Aut sine dolo, vt quia bona fide in tertium alienauerit, & tunc quidem ipse creditor conueniri non potest, cum neque possideat, neque dolo eam desierit possidere. Vnde necessario conuenientius est ille, qui rem hypothecatam possidet, quia ad eum transit res ipsa cum sua causa, cap. ex literis, de pignoribus, l. prima, ff. de distraction. pignorum. Et post Bartol. & Angelum, ita notauit Barbosa, qui statim commemoratur. Si vero res sit consumpta, vel perempta, & ita sine. dolo eius non extet, vel etiam fuit praescripta per possessorem bonae fidei, ita vt ab eo auocari non possit, tunc quidem conueniri non poterit, nisi in subsidium in eo, quod sibi remansisset vltra suum creditum, nam ad pretium inde redactum non teneretur, nisi creditor esset ex causa lucratiua, quo casu ab eo repeti posset ex aequitate, l. si me & Titium, ff. si certum petatur. Ita sane post Bartol. Bald. Salicet. Fulgosium, Alexand. Castrensem, Hieronymum Gabrielem, & Negusantium tradit Marc. Anton. Peregrinus, de iure fisci, lib. 6. tit. 6. num 8. fol. 138. qui subdit, superiora locum habere in creditore priuilegiato, puta pro dote anteriori. Ita quoque post alios Authores in vxore creditore mariti pro dote, erudite obseruauit Barbosa, sexta parte, dictae l. primae, ff. soluto matrimonio, num. 18. & 19. per totum, folio 500. vbi obiectioni cuidam satisfacit concludenter. Superiora etiam omnia ita resoluit, & longa serie prosequitur Vincentius Carocius decision. seu casu 109. ex num. 1. vsque ad numerum 19. vbi vide omnino, quando quis videatur dolo desinere possidere, &, qua actione conueniatur, & an prima citatio sufficiat. Conuenit etiam praedictis, sed non ita ex proposito ea explicat Petrus Surdus, in cons. 4. num. 16. lib. 1. Cardinalis Thuscus, practicarum, conclusion. iuris, tom. 2. littera C. conclusione 565. num. 6. folio 386. Gomez de Leon. in responso 86. num. 2. & 3. vbi inquit, quod proposita resolutio, quod bona debitoris tradita secundo creditori, reuocantur a primo, si ea possideat, vel dolo desiit possidere; procedit etiamsi adiudicatio eorum facta fuisset secundo creditori per Iudicem, nam adhuc quatenus extarent, reuocari deberet adiudicario, hypothecaria actione. Et ad haec in effectu reducuntur quaestiones omnes illae, quas remissiue excitauit Velazquez Auendanus, in l. Tauri, 32. glossa 1. num. 9. per totum. Quoad secundum vero casum, quando scili[sect. 73]cet pecunia extat, id ipsum statuunt praecitati Authores, vt indistincte auocari possit pecunia extans, posteriori creditori per debitorem soluta. Et idem asserunt, quando pecunia non extat, sed tamen mala fide consumpta est per creditorem posteriorem. Atque ita dubium praecipuum Interpretum nostrorum versatur, quando pecunia bona fide consumpta fuerit, vt statim videbitur obseruatione 9. & 10. principali. Nam in extante reuocationem vnanimiter iidem Authores concedunt creditori hypothecario anteriori, nec distinguunt fisci causam, & ius, a iure aliorum creditorum hypothecariorum quoad pecuniam extantem. Ita sane colligitur ex ipsis supra commemoratis Authoribus. Et cum aliis tradiderunt Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quaest. 101. num. 12. Petrus Surdus, dicto consil. 4. num. 43. & num, 44. in versiculo, vbi inquit, & num. 47. ibi, Et non minus conueniri potest, quam si pecuniae extarent, & iterum sub eodem numero, in illis verbis, secus, quando pecunia extat, vel fingitur extare. Alexander Trentacinquius, variarum, lib. 1. refolut. 7. num. 5. & duobus seq. Barbos. 7. part. dictae l. primae, num. 23. in fine. in versicul tota igitur dubitatio. Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. d. quaest. 6. §. & artic. 1. num. 9. ibi, Et si extant, non est dubium, & ibi & ij omnes secure existimant, pecuniam extantem cadere in obligatione generali bonorum, de quo non est dubitandum. Pecunia autem, etiam consumpta, dicitur ex[sect. 74]tare, quando creditor praestitit cautionem de testituendo potiori, quia tunc ratione cautionis conuenitur creditor, ac si ei nulla fuisset facta solutio; sicuti post Castrensem resoluit Benuenutus Stracha, in tractatu de. decoctoribus, vltima parte, num. 34. & 35. Barbosa, post eundem Castrensem, & Salicet. dict. 6. parte, legis primae, sub num. 23. in versiculo, & idem erit, si praestet cautionem. Vincentius de Franchis, decis. 75. num. 9. Aloisius de Leo, in dicta l. pecunia, C. de priuilegio fisc. num. 2. & 3. Iosephus Ludouic. decisione Perusina, 45. num. 20. ibi: Quia Reuerendissimus Recuperatus, tunc temporis Perusiae gubernator; in publica audientia decreuit, pecunias dictae assecurationis exigi per dictos Rodulphum, & Vincentium, eásque retineri per eos, donec causa expediretur, sine praeiudicio iurium ambarum partium, adeo quod versamur citra omnem dubitationem, cum conditionaliter praedicti habuerint, dictas pecunias & c. Alexander Trentacinq. d resolutione 7. n. 10. qui inquit ita decisum per sacrum Consilium, vt restatur Vincentius de Anna. in singulari 537. & num. 11. subdit, id ipsum procedere, quando pecunia peruenta ex arrendamento, datur ad cautelam fideiussori. quia tunc non dicitur consumpta, sed extare, & quod ita etiam fuit per sacrum Consilium decisum, vt restatur Ioannes Vincentius de Anna, in singulari 538. Octauo deinde obseruandum, atque constituen[sect. 75]dum est generaliter, quod in omnibus casibus, in quibus creditor prior agere potest contra posteriorem creditorem, cui fuit soluta pecunia, le res data in solutum, de quibus supra, & statim obseruatione 9. & 10. principali, in iis omnibus locum obtinebit decisio textus, in dicta l. pecunia, & eius priuilegium, siue, posterior ille creditor, cui est soluta pecunia, & ab eo bona fide consumpta, sit creditor ex causa onerosa, siue ex causa lucratiua; nam etiam contra creditorem ex causa onerosa reuocatio conceditur creditori priori, nec admittitur differentia lucratiuae, & onerosae causae. Sic sane asseuerauit Didacus Couarruuias, practicarum, dicto cap. 29. n. 3. & rectissme improbauit Ioan. Fabrum, qui decisionem textus, in d.l. pecunia. restrinxit ad secundum creditorem ex causa lucratiua, & aduersus creditorem, qui posterior est, & pecuniam sibi solutam titulo & causa onerosa, bona fide consumpsit, fiscum, nec priorem creditorem, vtcumque priuilegium habentem, agere posse, defendit. Et subscripserunt Grammaticus, Alciatus, Caephalus, Menochius, & Petrus Surdus, quos commemorauit Barbosa, dicta sexta parte, l. 1. ff. soluto matrimonio, num. 24. in principio, vbi ab eorum sententia iuridice recessit, & Didaci Couarr. opinionem, sine dubio veriorem esse asseuerauit. Adiecit etiam quod opinio Fabri tantum admitti potest, quando omnes creditores sunt pares, & in eorum fraudem facta fuit alienatio, tunc enim obseruabitur distinctio l. penultimae, C. de reuocand. his, quae in fraud. creditor. Didac. etiam eundem Couarr. sequuti fuere Ioannes Gutier. practicarum, lib. 3. quaest. 101. num, 4. Velazquez Auendanus, in dicta l. 32. Tauri, glossa 1. num. 7. in fine. Marc. Anton. Peregrinus, de iure fisci, lib. 6. tit. 1. n. 8. ad finem, versiculo, quare fisci. Qui recte considerat, quod iura omnia, quae in hac materia loquuntur, & maxime[sect. 76] textus, in praecitata l. pecunia, indistincte loquuntur, nec constituunt differentiam; an creditor sit ex causa & onerosa, vel ex causa lucratiua. Vincentius Carocius, dicto casu,seu decis 109. num. 45. Florez Diaz de Mena, var: arum, lib. 1. quaest. 6. §. & art. 1. num. 12. Vbi inquit, quod si. creditor, cui solutum est, fuerit creditor ex causa lucratiua, etiam si res desiit extare, vel pecunia fuit bona fide consumpta; si factus est locupletior, indistincte reuocatur solutum, nec in hoc est specialitas in dote aut fisco, sed cuilibet creditori priori conceditur. Quod ante dixerat post Tellum Fernandez, Phanucium, & Cephal Auendan. d. glos. 1. num. 5. quem ipse non citat, & ij omnes vnanimiter quoque admittunt, Caesaris constitutionem etiam esse admittendam, quoad pecuniam quaesitam a debitore, post obligationem cum priori creditore contractam: & tra[sect. 77]didit specifice. Couarru. dicto cap. 29. practicarum, num. 4. Alexander Trentacinquius, variarum, lib. 1. titulo de iure fisci, resolut. 7. num. finali. Idque certissimum est, cum hypotheca generalis, etiam tacita, futura bona debitoris complectatur, l. vltima C. quaeres pignor. obligar. poss. l. 5 tit. 13. part. 5. Rursus &, nono loco obseruandum, atque constituendum erit generaliter, quod in omnibus[sect. 78] casibus, in quibus creditor prior agere potest contra posteriorem creditorem, cui fuit soluta pecunia, aut res tradita, & sic reuocare solutum, id intelligitur, dummodo adsit iusta causa, non enim indistincte, etiam fisco metipsi conceditur priuilegium illud, reuocandi, sed ex iusta dumtaxat causa (vt dixi) quam Doctores interpretantur; vbi ex debitoris inopia fisco aut alteri, creditori prior, aliter satisfieri non potest ex bonis debitoris: fiscus igitur & alius creditor, quantumuis priuilegiarus, eandem, iustam causam prius allegare, & probare debet, quam ad reuocarionem agat, atque ita excusso procedere debet, cum in subsidium tantum agi possit: quod, vtrumque post Bartol. Angel. Decium, Socinum, Aretinum, Alciatum, & Cephalum, recte adnotauit. Alexan. Trentacinquius, variarum, lib. 1. titulo de iure fisci, resolutione 7. num. 14. solio 57. & cum Ioanne. Andrea, Barr. Angelo, Baptist. d Sancto Blasio; Cephalo, & Menochio, Barbosa, d. 6. parte, l. primae, ff. soluto matrimonio, num 22. in fine, & cum Angelo, Capicio, Gregorio Lopez, Phanucio, & Cephalo, Velasquez Auendanus, in l. 32. Tauri, glossa prima, num. 10. Peregrinus; de, iure fisci lib. 6. tit. 6. num. 8. in finalibus, verbis, Mare, Anton; Eugen. in cons. 89. num. 8. & 10. Flores Diaz de Mena, variarum lib. 1. dict. quaest. 6. articulo, & §. primo, num. 20. in finalibus verbis: vbi etiam inquit, quod fiscus, non debet passim auocare pecuniam creditori solutam, sed ex causa, & in subsidium, facta legitima excussione in bonis debieotis, & id ipsum obseruatur in reuocatione[sect. 79] alienatorum, ex edicto, Quae in fraudem creditorum, quia non habet locum reuocatio, nisi in subsidium, quando alio modo creditori non potest esse, succcursum. & sic facta excussione, contra fraudantem, sicuti ex multis Authoribus tradit Antonius Olibanus, in praxi, parte 2. l. 1. cap. 18. num. 26. & 27. Anton. Faber, de error. pragmaticor. lib. 1. d. cap. quinto, errore 9. fol. 138. colum. 3. in versic. scio excutiendum esse. Vbi reddit singularem rationem. Caeterum auocationem hanc, & ius reuocandi[sect. 80] posteriori creditori solutum, concedi etiam si debitor sit soluendo & excussione necessariam non esse in terminis dictae l. pecunia, aduersus communem Scribentium sententiam defendit Schifor de Gerisilis ad Anton. Fabrum, lib. 1. tra. 8. part. 8. qusst. 8. ante finem, qui in quocunque creditore hypothecario, etiam praelationis priuilegium non habente id statuit, & excussione aliqua non facta, reuocationem competere, affirmat: in quo proculdubio decipitur manifeste, & communis Interpretum sententia rectius statuit contrarium; idque quomodocunque accipiatur textus, in dict. l, pecunia. C. de priuilegio fisci, Nam si fisco metipsi, nonnisi ex iusta causa; quam Doctores interpretantur, cum debitor soluendo non est, & sic in subsidium ius reuocandi conceditur; priuatus equidem hypothecarius creditor, & alius quilibet, etiam ius praelationis haberet, non aliter reuocare poterit, nec iusta dici poterit reuocandi causa adesse, nisi debitor soluendo non existat, alias autem melioris conditionis, & magis priuilegiatus quicumque, quam fiscus; quod verbis, & intentioni praecitatae l. pecunia, repugnat euidenter. Per viam tamen excipiendi, creditor quilibet[sect. 81] potest pro iure suae prioris hypothecae comparere, & alium creditorem impedire, etiam non obtenta prius sententia contra suum principalem debitorem, & non facta excussione bonorum illius, dummodo doceat de suo credito, & sua priori hypotheca; quod post Baldum Nouel. singulariter tradidit Natta, in cons. 300. colum. 2. & 3. lib. & sequuntur Suarez, receptarum sententiar. verbo, creditor. relatus lib. 7. syntagm. commun. opinio. tit. 33. de reuocand. his, quae in fraud. cred. num. 7. Flamin. Chartarius, decis. 19. num. 4. Praeterea decimo & principaliter obseruandum, & constituendum est, dubium praecipuum huiusce quaestionis, & decisionis dictae l. pecunia, versari quando per debitorem pecunia posteriori creditori fuit soluta, & ab eo bona fide consumpta atque ita non extat; tunc namque inquiritur, vtrum legis illius decisio, speciale ius contineat in fisco, an vero procedat etiam in quocunque priori creditore, qui priuilegium habeat, & praesertim in vxore, ratione dotis agente, Dum ergo quaeritur, vtrum[sect. 82] creditor prior hypothecam, & priuilegium praelationis habens, possit agere contra posteriorem creditorem, cui fuit soluta pecunia. etiam si ea sit bona fide consumpta; animaduertendum erit, Fulgos. Cumanum, & Parisium, quos retulit Couar. pract. dicto cap. 29. n. 1. per totum. Cephal. Phanucium, & Grammaticum, quos retulit Barbosa, d. 6. parte leges primae, num. 20. ff. soluto matrimonio, in ea sententia, & opinione fuisse, vt existimarent, constitutionem d.l. pecunia, solum obtinere in fauorem fisci, & in eo esse speciale, nec admittendam fore in fauorem aliorum creditorum quorumcunque, etiam quibus hypotheca cum praelationis priuilegio competit, & horum sententiae magis accedere videtur Couarr. d. num. 1. ad finem, in vers. fit igitur: quamuis fateatur, vidisse semel in Regio praetorio Granatensi, Iudicum sententia contrariam fuisse receptam opinionem in causa, & priuilegio dotis, tametsi res fuerit diligenter examinata: M. Anto. Euge. in cons. 89. nu. 3. vbi fatetur, istum articulum esse valde dubitabilem; specialitatem quoque in fisco agnouisse videturD. Francisc. de Alfaro. in tractatu de officio fiscalis. & de fiscalibus priuilegij, glos. 16. priuilegio 40. num. 155. & 160. vbi fatetur, quod fiscus in hoc est magis priuilegiatus quam dos. Caeterum contrariam sententiam veriorem arbitramur in puncto iuris, & crebrius receptam vidimus videlicet quod creditores hypothecam, & priuilegium praelationis habentes (non solum fiscus) repetunt pecuniam solutam posteriori creditoti, etiamsi ea bona fide sit consumpta: qua tenuerunt Accursius, Petrus a Bellapertica, Castrensis, Salicet. Iacobus de Arenis, Bartolus, & Affictus, quos retulit Couar. d. cap. 29. num. 1. & sequentur Gomez de Leon, in responso 36. nu. 4. Grammaticus, Stracha, Ceph, & Matienz. cum quibus constanter defendit Barbosa, 6. parte, d.l. primae, num. 20. Menoch. in cons. 25. num. 4. lib. 1. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. d. quaest. 101. num. 2. Capicius, & alij relati, & sequuti per Auendan. in d.l. 32. Tauri, glossa 1. num 8. Peregrinus, de iure fisci, lib. 6. tit. 6. num. 7. & 8. in versic. at in creditoribus priuilegiatis. Vincentius Carocius, casu, siue decis. 109. num. 44. Petrus Surdus, in consil. 4. num. 26. lib. 1. D. Felicianius de Solis, lib. 3. de censibus, cap. 5. num. 17. qui in fortioribus terminis defendit, sicuti obseruatione sequenti dicetur. Ceuallos, practicar. commun. contra communes, quaest. 705. in principio. Parladorius, rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali, 5. part. §. 3. num. 46. qui communem hanc sententiam admittit in priori creditore hypothecam, & priuilegium praelationis habente, & sic in dote, dummodo cum creditore posteriori agatur ordinario iure, cum sic tertius possessor, nec possit contra eum agi via executiua: Alexander Trentacinquius, variarum lib. 1. tit. de iure fisci, resolutione 7. num. 15. & 16. & 17. vbi inquit, quod in iudicando non discederet ab hac opinione, quam intelligit procedere, quando actu actio competeret creditori priuilegiato, secus si habitu, & non actu competeret, vt exempli gratia est in vxore, cui viuente viro non competit actio contra mariti creditores, licet post mortem viri competat. Et hanc declarationem inquit probari ex doctrina Baldi, in l. vbi adhuc, 6. de iure dot. col. 5. vers. sed post maritus. Vbi ait, quod licet mulier habeat hypothecam ad bona mariti, non propterea marito interdictum est vendere, & alienare merces, & alia venalia, & contrahere, ac exercere artem suam, & tales res alienatae non poterunt per mulierem agente hypothecaria, auocari, ea ratione, ne commercium interdicatur: & Baldi mentionem facit etiam Couar. d. cap. 29. practic. num. 1. in versic. quibus accedit elegans. Ioan. Gutier. practic. lib. 3. d. quaest. 10. num. 10. eandem quoque sententiam, & resolutionem in creditore hypothecam, & priuilegium praelationis habente, tenet Blazi. Flores Diaz de Mena variar. lib. 1. d.q. 6. §. & art. 1. num. 18. qui tamen existimat, quod si creditor posterior esset inops, nunquam eam practicaret fauore dotis. Et idem si creditor petens esset diues, & creditor recipiens damnum peteretur, etiam fauore dotis. Quae tamen restrictio praefatae sententiae communi aduersatur manifeste (vt vides) ac etiam repugnat decisio text. in d.l. pecunia, cum similibus: vtpote, cum in propositis terminis facta excussione in bonis debitoris, reuocatio conceditur indistincte priori creditori, etiam si posterior esset inops, aut damnum pateretur. Nam & primus creditor damnum pateretur, si non reuocaret, nec aequitas illa admitti potest in praeiudicium dotis, & hypothecae. Atque ita praefatam sententiam indistincte admittunt praecitati Authores, & in fortioribus terminis, in creditore scilicet hypothecam tantum absque priuilegio praelationis habente, admiserunt quamplurimi Authores, qui obseruationi sequenti commemorantur. Retenta autem communi ipsa sententia, non obstat ratio illa aduersus communem traditionem, quod pecunia non potest videri hypothecata priori creditori in genere, sed magis in specie, & ideo sequuta consumptione bona fide, nihil repeti potest: quoniam eidem vere, atque dupliciter respondet Barbosa, 6. primae dictae l. 1. num. 20. vt communem defendat, Primo, quod pecunia in genere hypothecari potest, l. idemque, §. fin ff. qui paetior in pign. habe. Vnde, quando soluitur creditori, cum sua causa in eum transit, cap. ex litteris, de pign. Cum igitur pecunia in genere debita nunquam possit dici extincta, & consequenter neque consumpta, quasi semper extet, per hypothecam vendicari poterit, l. si fundus, §. in vendicatione, si. de pign. Itaque, licet quando species, vel quantitas in specie hypothecatur. si resperat, in consequentiam hypotheca tanquam accessoria censeatur extincta; tamen quando pecunia in genere hypothecatur, cum pecunia in genere non possit videri consumpta, l. in endium, C. si ceri. petat. pariter & hypotheca videtur durate; vt clare est de mente Bartol. in d pupillus, ad fin. Secundo respondet idem Barbos. quod licet admittamus, consumpta pecunia, videri extinctam hypothecam: tamen ne alicui sine facto suo ius quaesitum tollatur, l. id quod nostrum, ff. de regul. iuris, ex concessit potiori creditori conditionem ex lege ad reuocandam pecuniam posteriori solutam, Vt latius ibi per ipsum Barbosam, qui ad initium dicti n. 20. resolutiue firmauit post Bartol. Paul. Grammaticum, Stracham, Caephalum, & Matienzum, quod quando pecunia fuit hypothecata, & illam tradidit alteri, qui bona fide illam consumpsit, vxor illam poterit condicere ab illo secundo creditore, quia genus perire non potest. Et hactenus Barbosa, cuius solutiones sunt notandae, quia praestant etiam veram interpretationem, solutionem quoque difficultatis eiusdem obseruationi subsequenti; atque ex traditis ibi, in dubitate magis procedit communis sententia, vtpote cum in creditore solam hypothecam absque priuilegio praelationis habente, id ipsum statuant quamplurimi Authores, qui commemorantur statim. Vndecimo & principaliter obseruandum, atque constituendum est, maius & praecipuum dubium[sect. 83] totius huiusce disputationis versari in eo, vtrum scilicet creditor prior, qui anteriorem habet hypothecam, siue specialem, siue generalem, absque priuilegio tamen praelationis, condicere, & reuocare possit pecuniam per debitorem posteriori creditori solutam, & bona fide consumptam? Et quidem negatiuam partem, quod scilicet sola hypothecaria absque priuilegio praelationis non sufficiat, vt sit locus decisioni d.l. pecunia, omnes illi iuris Interpretes sustinuerunt, qui obseruatione 10. praecedenti, in fortioribus terminis defendunt, hypothecarium creditorem, etiam cum priuilegio praelationis non reuocare pecuniam posteriori creditori solutam, & decisionem textus, in d.l. pecunia. speciali fauere, & priuilegio fisci procedere. Atque ita, quicunque admittunt, quod ille textus contineat priuilegium speciale fauore fisci; quos refert Barbo. d. 6. part. l. 1. n. 23. asserunt indistincte, priorem solam hypothecam absque praelatione, immo & cum praelationis priuilegio non sufficere. Alij etiam, qui eandem Caesaris constitutionem in creditoribus hypothecariis cum priuilegio praelationis admittunt, eidem esse locum negant, quando creditor anterior solam hypothecam absque priuilegio praelationis obtinet. Et ita hanc opinionem tenuerunt Parisius, Bossius Grammaticus, Iosephus Ludoui. Phanuc. Couarru. & alij quos retulit, sed non sequitur Barbosa dicta 6. parte, l. primae, ff. soluto matrim. num. 20. Ioannes Gutierrez, pract. lib. 3. quaest. 101. ex n. 5. vsque ad numer. 11. Alexander Trentacinquius, variarum, lib. 1. titulo de iure fisci, resolutione 7. n. 18. qui inquit ab hac opinione non esse recedendum: Menochius, in cons. 25. numero 2. & 10. lib. 1. Ceuallos, commun. contra commun. quaestione 705. parte 3. qui tamen Author, an distinxerit terminos praefatos creditoris hypothecarij cum priuilegio praelationis simul, ab eo creditore, qui tantum hypothecam habeat absque praelatione; an vero simul terminos eos confundat, alij viderint, & diiudicauerint; Blazius Florez Diaz de Mena, variarum, lib. 1. dicta quaest. 6. §. & art. 1. n. 9. qui limitat hanc opinionem, n. & 11. quando pecunia non esset bona fide consumpta, siue creditor posterior habuisset malam fidem in exigendo, quia sibi de creditore hypothecario priori constabat, & in fraudem eius debitum recepit, sciens debitorem non esse soluendo: aut si creditor, solutum est, creditor fuerit ex causa lucratiua: extra hos itaque casus, & pecunia consumpta bona fide a creditore ex causa onerosa, quod creditor hypothecarius anterior absque priuilegio praelationis, reuocare non possit pecuniam solutam posteriori creditori, & bona fide consumptam; profitentur Authores praedicti. & Senatus Neapolitanus ideo sequutus est istam opinionem, quod alias, si secus seruaretur, sequeretur vnum inconueniens, quod si essent plures creditores vnius debitoris falliti, & ille debitores soluisset secundis creditoribus tempore, quo habebat creditum, quod ille primus creditor posset agere contra illum secundum creditorem, qui habuit suum, & totus mundus esset in litibus, & mercatorum commercium impediretur. Propter quam rationem testatur Afflictis, decis. Neapolitan. 190. n. 6. & 7. ita in sacro Consilio definitum, & per sententiam Regis confirmatum. Et propter eandem rationem Senatum Genuesem hanc opinionem sequutum, testatur Flaminius Chartarius, decis. 19. num. 6. sequitur etiam opinionem ipsam Marc. Anton. Eugenius, in cons. 89. num. 9. Et pro hac parte (vt dixi) propositam rationem, quod alias totus mundus litibus turbaretur; principaliter expendunt omnes Authores, qui eam tuentur; atque ex aequitate magis, quam stricta iuris ratione adducuntur. Expendunt etiam doctrinam Bartol. in l. pupillus, ff. quae in fraudem creditorum. Ac denique rationem illam Cumani ponderant, de qua supra, sub n. 82. in vers. retenta autem communi ipsa sententia. Quod scilicet pecunia non potest hypothecata priori creditori in genere, sed magis in specie: & ideo sequuta consumptione bona fide, nihil repeti potest. Verum contrariam omnino sententiam, videlicet, quod creditor prior solam hypothecam absque praelationis priuilegio, siue generalem habens, condicere, & reuocare possit pecuniam posteriori creditori solutam, & bona fide ab eo consumptam; aperte tenuerunt Interpretes illi omnes, qui textum in d.l. pecunia. asserunt procedere in eo, qui ratione hypothecae erat aliis praeferendus; & in specie post alios Authores sic defendunt Benuenu. Strach. de decoctoribus, vltima particula, titulo, qui potiores in bonis decoctorum habeantur, n. 31. & seq. Ioannes Caephalus, in cons. 88. n. 7. 8. vers. Secundus est, lib. 1. vbi quatuor casus distinguit. Velazquez Auendanus, in l. 32. Tauri, glossa 1. n. 8. Ioannes Matienz. in l. 7. tit. 16. glossa 5. num. 16. Gomez de Leon, responso. 36. num. 1. qui in hisce terminis loquitur, & in creditore priore tempore, & hypotheca, quamuis priuilegium praelationis non habeat. Et in puncto iuris veriorem agnoscit istam partem Peregrinus, de iure fisci, lib. 6. tit. 6. n. 8. in vers. aut vero secundo creditori. Prout etiam in puncto iuris veriorem agnoscunt; sed ob aequitatem, ne commercium mercatorum impediatur, ab ea recedunt Flamin. Chartar. decis. 19. Marta, decision 42. n. 4. ibi: Item prior creditor de iuris rigore pote auocare pecuniam a posteriore diligentiore in exigendo, etiam bona fide consimptam, condictione ex l. finali, §. & si praefatam, in vers. si vero creditores, C. de iure deliberandi, vbi esse casum de hoc, probat Monticulus, in tractatu de inuentario. super dicto §. & si praefatam. num. 88. vers. posteriores, & c. Defendit etiam constanter Felicianus de Solis, lib. 3. de censibus, cap. 6. num. 17. Vrsillus, in addit. ad Afflict. decis. 190. num. 6. & 7. Barbosa, dicta 6. parte, legis primae, ff. soluto matrimonio, num. 23. & 24. & 25. & sub num. 20. Aloisius de Leo, in dicta l. pecunia, n. 3. Petrus Surdus, in cons. 4. num. 25. & num. 42. in fin. & num. 49. vers. 3. respondetur. Andreas Fachineus, controuers iur. lib. 12. cap. 53. qui hanc sententiam communiorem appellat: constantissime quoque, ingeniose defendit Schifor de Gerisil. ad Anto. Fabrum, lib. 1. tract. 8. 9. 7. per totam, ex fol. 62. Vbi concludit, verissimum esse. hypothecarium creditorem anteriorem auocare indistincte pecuniam, aut rem alteri creditori hypothecario solutam, aut traditam; hac solum differentia, vt si pecunia extet, anterior hypothecariam actionem habeat: sin vere non extet, competat ipsi condictio ex lege. Prout etiam concludit Fachin. in fine, d. quaestion. 53. & idem ruetur Schifor ipse, quaeaestione 8. per totam, ex folio 63. Et pro hac sententia concludenter vrget, Primo, pecuniam non tantum in specie, sed etiam in genere hypothecari posse, l. idemque 7. §. finali, f. qui potiores in pign. habean. iam vero pecunia in genere hypothecata, consumi nunquam potest, cum ea, quae in genere consistunt, non possint perire, l. incendium, C. si certum petat. & pecunia ex his rebus sit, quaeae seruando seruari possunt, vt confirmat Pinellus, 2. p.l. 1. C. de bonis maternis, n. 42. Secundo facit textus expressus, qui cauillari[sect. 84] non potest, in d.l. fin. §. & si praefatam, C. de iure deliberan, quo loci animaduertendum erit, non statutum aliquid specialiter in casu, quo haeres conficit inuentarium & soluit creditoribus, nec ratione specialitatis procedere decisionem eius textus, in vers. sin vero haeredes res haereditarias: Sed procedere iuxta opinionem, & rationem superiorem, quod scilicet creditores priores hypothecam habentes, etiam absque priuilegio praelationis reuocant solutum posterioribus per condictionem ex illa lege, sicuti ob id procedere, non autem ratione specialitatis, recte considerauit Barbos. d. 6. part. l. 1. num. 25. Et quamuis in explicatione eiusdem §. decipiatur Flores Diaz de Mena, variarum, dicta quaest. 6. §. & art. 1. n. 13. & 14. Attamen n. 16. recte suo ore protestatus est, non procedere illum textum ratione specialitatis, nec ob id, quod haeres compulsus fuerit soluere creditoribus: & improbat Dida. Couar. contrarium tenentem. Sic sane in §. ipso. dict. vers sin vero haeredes res haereditarias. expresse probari opinionem praedictam, vere agnoscunt Marta, dicta decis. 42. num. 4. Fachineus, libro 12. dicto capit. 53. in fine Matienzus, in dicta l. 7. titul. 16. glossa 5. numero 16. Benuenutus, dict. quaest. vlt. num. 30. in fin. Schifor ad Anton. Fabrum, lib. 1. tractatu 8. quaest. 7. fol. 63. quo loci animaduertit singulariter, quod Imperator Iustinianus, in dicto vers. sin vero haeredes. vbi ait licere aliis creditoribus, qui ex anterioribus veniunt hypothecis, aduersus eos venite, & a posterioribus creditoribus res datas in solutum, aut pecunias solutas, secundum leges abstrahere, vel per hypothecariam actionem, vel condicionem ex lege, nisi voluerint debitum eis offerre. Et inferius, vbi dicitur, satis anterioribus creditoribus prouisum, vel ad posteriores creditores, vel ad legatarios peruenientibus, & suum ius persequentibus. Quod inquam Imperator in his locis de hypothecariis creditoribus tractat, quod in §. praecedenti eiusdem §. & si praefatam, in principio, egerat de creditoribus chirographariis, hoc est, personalibus, dicit enim, Et eis satisfaciat qui primi veniant creditores, & si nihil reliquum est, posteriores venientes repellantur; & c. Hoc enim de creditoribus chirographariis omnino accipiendum est; inter quos solum valet vigilantia, vt qui prius institerit, ab ipso, qui suum consequutus est nihil repetatur, vt supra, latius probaui. Nec obiiciat quis hoc ita procedere, si nescierit haeres, alios creditores potiores tempore esse; cum si id ne scierit, primo venientibus soluere non debeat, nisi exacta cautione, l. dolo carere, 42. ff. ad legem Falcidiam. Nam pro vera resolutione, & d. §. explicatione, singulariter obseruat idem Schiphor, d.q. 7. meminisse oportere, recte hoc dici in creditoribus hypothecariis, inter quos solum temporis praerogatiua obtinet: non idem esse de creditoribus chirographariis, inter quos non tam attenditur temporis suffragium, quam eius maturitas, si nimirum in tempore veniant. Atque hoc est, quod Imperator ait, qui primi veniant, item posteriores venientes. Nempe, vt exprimeret conditionem creditorum chirographariorum, quibus consequens fuit, vt tractaret de creditoribus hypothecariis, quod ab ipso factum fuisse in dicto §. sin vero haeredes, manifestum est: diserte enim nominat creditores ex anterioribus venientes hypothecis, quos vtique constat, non tantum a creditoribus chirographariis rem in solutum datam auocare posse, verum etiam ab hypothecariis posterioribus. Atque cum in creditoribus chirographariis non attendatur praerogatiua temporis, multo minus obseruandum erit inter ipsos, quis prior, vel posterior sit. Vt proinde quando Imperator anteriores & posteriores creditores inter se opponat, omnino fatendum sit agere eum de hypothecariis creditoribus. Quo etiam referendum est, quod nominatim addat, secundum leges; vt nimirum intelligamus, ita legibus constitutum esse, vt qui rem pignori obligatam, alteri in solutum dederit, ab ipso licet creditore hypothecario, dummodo posteriore, eum qui anteriorem hypothecam habeat, rem in solutum datam, aut pecuniam solutam repetere posse. Hactenus Schifor, qui iuridice defendit, creditorem anteriorem, hypothecam absque priuilegio praelationis habentem auocare, & condicere pecuniam posteriori creditori solutam, etiam ab eo bona fide consumptam. Et pro eadem parte, vltra textum, in d. vers. sin vero haeredes res haereditarias, vbi non speciali aliquo iure, vel quod inter debitorem ipsum soluentem, aut haeredes eius, qui soluant, aliqua sit differentiae ratio (nulla etenim est) ita statuitur; sed ob antiquius, siue anterius hypothecae ius, siue in specie, siue in pecunia hypotheca consistat, id decisum est, & vigore prioris hypothecae reuocandi ius concessum; vrget etiam textus, in l. deferre, §. vltimo, cum l. seq. ff. de iure fisci, & in l. ex facto, §. finali, ff. de peculio. Nec obstat praedictae resolutioni textus in d.l.[sect. 85] pecunia, C. de priuilegio fisci. Pro cuius vera explicatione, necessario reuocanda erunt in memoriam ea omnia, quae supra, hoc eodem cap. obseruatione 4. principali, ex num. 67. tradita, atque adnotata suere: videlicet, quod in fisco nullum ius speciale statuatur ibi, sed decidatur duntaxat, ius tacitae hypothecae quod fisco competit, nec nisi prioritate temporis in actione hypothecaria, eo vtitur; competere etiam, vt solutam pecuniam posteriori creditori, iure tacitae hypothecae, si creditum sit anterius, repetere possit fiscus ipse, si debitor fisci, idémque debitor priuati creditoris hypothecarij, prius soluat creditori hypothecario posteriori; idque duntaxat statutum sit eo loci, non autem ius singulare introductum, cum legem illam generaliter procedere in eo, qui ratione hypothecae potior sit; supra asseuerauerim, & rectius tueatur Barbosa, sexta parte, dictae l. primae, num. 23. in vers. contrariam tamen. Schifor, vbi supra, quaestione 8. in principio. Hac autem interpretatione admissa, facile respondentur textui, in d.l. pecunia, prout dict. num. 67. respondi; extraordinarium inquam ius ibi dici respectu aliorum creditorum, prout ibidem ex Barbosa retuli. Quem tamen recte videtur Schifor confutasse d. quaest. 8. colu. 2. in medio, in vers. quod ergo: vbi inquit, eo casu respectu aliorum creditorum fiscum extraordinatio iure non vti. sed solutam pecuniam per actionem non persequi, sed cognitione Praesidis, aut Praetoris ex iusta causa; atque ita extraordinatium illud ius in cognitione Praesidis, aut Praetoris versati. Quoad si alium intellectum admittas, & dicas, speciale ius statutum in d.l. pecunia, respectu creditorum chirographariorum, qui personalem tantum actionem non priuilegiatam, aut etiam priuilegiatam habeant; prout etiam d.n. 97. obseruaui, & ius praelationis interdum in fisco comitari tacitam hypothecam, interdum vero absque illa reperiri, & tunc speciale priuilegium in fisco, atque in eo titulo tractari tantum de illo fisci iure, quo omnibus creditoribus chirographariis potior est. Idcirco, quod lex 4. & 6. eiusdem tituli, C. de priuilegio fisci, cum tractent de tacito pignoris iure, potius referri debuissent ad tit. C. in quibus causis pignus, vel hypothe. tacita contrah. prout Schifor ipse, ibi relatus contendit: quamuis inquam ita tenueris, & specialitatem in fisco admittas, nihil ex textu ipso deducere poteris, quo in ipso fisco speciale aliquod ius sit respectu eorum creditorum, qui hypothecam habuerint, etiam absque priuilegio praelationis, imo deduci inde necessario debebit commune esse fisci ius cum aliis creditoribus hypothecariis, vt de se patet manifeste & differentiam, aut specialitatem dari tantum respectu eorum creditorum, qui personalem tantum actionem habent, vel priuilegiatam, vel non. Non etiam vrget in contrarium aequitas illa, in[sect. 86] Senatu Neapolitano prae oculis habita, & per Afflict. d. decis. 190. relata, quae ab absurdo vitando inducitur, si reuocationi locus esset in terminis Praedicitis, quoniam non esset finis litium, vt latius ibi. Quia respondetur, quod lex ipsa in creditoribus hypothecariis anterioribus ita statuit, vt in d. §. et si praefatam, vers. sin vero haeredes res haereditarias: & ob id absurdum dici non potest, imo aequitas ea non esset, sed potius in iustitia, si in re, aut pecunia hypothecata, ius anterius creditori priori denegaretur, & reuocandi facultas eidem adimeretur, & sic cum sua causa. & hypotheca pecunia, vel res non transiret. Nec attendi debet aequitas, quae nullibi reperitur scripta, maxime vbi contrarium cautum inuenitur, vt in dicto vers. sin vero haeredes: & vtrumque obseruauit Fachineus, controuersiarum libro 12. dicto cap. 53. in fine, licet creditores non sint securi, satius est id permitti, quam non succurrere creditoribus anterioribus, qui sibi per hypothecariam prouiderunt, argumento l. ita vulneratus, versic. quod si quis, ff. ad l. Aquil. quod recte considerat Benuenutus, dicta vltima parte, num. 31. & sequitur Barbosa, dicta sexta parte, l. primae. ff. soluto matrimonio, num. 24. in versic. non obstat secunda ratio, qui confirmat simili Doctorum resolutione, prout ibi videri potest: & idem tradit Schifor de Gerisilis, ad Anto. Fabrum, lib. 1. tract. 8. colu. fin. vbi concludit in haec verba: Ex quibus apparet, falsam esse superiorem sententiam, quam etiam Barbosa refutat in loco praefato: nec est, quod quicquam auxilij huic sententiae repositum esse iudicemus in ea ratione, quae vlt ex nostra opinione lites augeri, cogitare enim debemus, ius creditori in pignore semel quaesitum nullo pacto adimi debere. Cum itaque in iure suo creditoribus hypothecariis succurritur, quis tam extremi ingenij vir in animum sibi inducere potest, hac via apertam esse fenestram crebris iurgiis: nunquid dicemus eum, qui ius suum persequitur, ipsi non necessarias, Reipublicae non vtiles excitare lites s sed valeant Pragmatici, qui tam inculta, nequid grauius dicam, ratione, creditoribus ius suum auferre satagunt. Hactenus Author praedictus, cui ego addendum duxerim, & & pro corroboratione praefatae sententiae notandum, nullam equidem fieri iniuriam posteriori creditori, a quo pecuniae auocantur solutae, si verum est, eas pecunias obligatas esse priori creditori: sicuti Barbosa, Schifor, & alij praecitati supra tradiderunt: Ioseph. etiam Ludouic. decis. Perusina 45. sub numero 20. ibi: Cum negari non possit, pecunias exactas a secundo creditore, esse obligatus primo creditori, & c. Priorem autem tempore creditorem praeferri de iure posteriori in hypothecaria, l. potior, ff. qui potiores in pign. habeant. cap. qui prior, de regulis iuris, lib. 6. iniuria sane in eo, aut inconueniens, vel absurdum considerari minime valet: iniuria autem maxima esset si pecunia posteriori creditori soluta, quae cum sua causa, onere, & obligatione transire debet (prout regulariter res quaecunque in posteriorem creditorem, & alium quencunque tranfit) auocandi, & condicendi eam ius creditori prior non daretur. Commodo itaque, & interusorio pecuniae sibi solutae vsum fuisse posteriorem creditorem medio tempore, antequam ipsa condicatur, & auocetur, non modicae vtilitatis, & considerationis existit. Reddere autem ipsum priori creditori, quod in damnum illius sibi solutum est; iuridicum quidem, & aequum: nec in damno considerari debet creditor posterior, quod reddat id, in quo antiquius ius creditor alter habebat. Damnum certe prioris creditoris esset, si ipse non redderet, & cum ab initio contractus voluntarij sint, & non necessarij, eóque onere, & periculo quicunque contrahat, fidem alterius sequatur, vt scilicet anterior quicunque hypothecarius creditor, sibi sit praeferendus, vel a principio ante solutionem realem praeferri creditorem priorem, vel iam solutum auocare, & condicere, cum ab initio melius ius fuerit, & anterius, nec potuerit sine sua causa, & onere solutum transire; a pari procedunt, & aequaliter consideratum videtur per Iustinianum, in d. vers. sin vero haeredes res haereditarias, dicta §. etsi praefatam. Rursus, nec etiam obstat Theorica, & doctrina Bart. in d.l. pupillus, ff. quae in fraudem creditorum; quoniam Bartolum ipsum aliter voluisse, & in fauorem creditoris hypothecarij anterioribus absque priuilegio praelationis, in praedicto articulo respondisse, recte ostendit Vrsil. (quem vide) in addit. ad dictam decisionem Afflict. 190. numero 6. & 7. Denique & vltimo non vrget, quod pecunia non[sect. 87] potest videri hypothecata priori creditori in genere. sed magis in specie, & ideo sequuta consumptione bona fide, nihil repeti possit Quoniam rationi huic (qua principaliter partis contrariae Authores post Cumanum insistunt) concludenter, & vere, atque dupliciter respondent Barbosa, dict. sexta parte legis primae, num. vigesimo, in princ. & retuli supra, sua num. 82. in vers. retenta autem communi. Et hactenus de obseruatione 11. principali in hac materia. Duodecimo etiam, atque principaliter obseruan[sect. 88]dum, & constituendum erit, ex hactenus dictis inferri quoque ad explicationem dubij alterium, & casus admodum practici, qui in terminis excitabatur in Senatur Genuensi, & adducitur per Flaminium Cartharium, decis. 19. per totam. Vtrum scilicet creditor prior reuocet a posteriori nomen debitoris, quod illi cessit, & datum est in solutum, sed nondum exactum: Et quidem Flamini. ipse Carthar. in eo dubio, pro parte negatiua, quod reuocatio non detur, duobus principaliter adducitur atque excitatur fundamentis. Primum deducitur ex communi illa resolutione, quod creditor prior habens hypothecam absque priuilegio praelationis, non reuocet pecuniam posteriori creditori solutam, & ab eo bona fide consumptam, quae vt idem Author arbitratur) militar etiam eo in casu, in quo cessio, & datio in solutum facta fuit secundo creditori; quia sic perinde est. ac si pecunia vere soluta fuerit; quia quando nomen debitoris datum est in solutum, & cessum, ille qui cessit, & dedit, soluisse dicitur, & liberatus est; esto quod adhuc debitor, cuius nomen cessum fuit, non soluisset, vt per Socin. in cons. 37. volu. 4. & per Paris. in cons. 69. n. 14. lib. 4. nec obstat (inquit ipse Cartharius) quod realis solutio facta non est secundo creditori, & pecunia nondum extra. sed solum cessio facta. Item quod nomen debitoris non non est exactum; quia ex quo datum est in solutum, perinde haberi debet. ac si solutio facta fuisset, & nomen exactum; vt per Paris. vbi supra. Secundum fundamentum eiusdem Authoris deducitur ab aequitate illa per Afflictum considerata, & relata supra, ne scilicet commercium inter mercatores impediatur, & finis litium non detur. Atque ita agnoscit Carthari idem n. 2. quod si iuris communis rigorem consideremus, negari non potest, quin prior creditor esset praeferendus, etiam facta solutione creditori posteriori, cui nomen debitoris cessum est; idque ea duntaxat ratione, quod pecunia prius erat hypothecata primo creditori. Ego vero vt sententiam meam interponam in proposito dubio, & Senatus Hispalensis in causa D Mariae Zapata de Monsalue ex vna parte, & Victorini Chiueril, caeterorumque creditorum Ferdinandi de Soria, ex altera (quam iuris decisioni, & rationi consentaneam omnino arbitror) comprobem, animaduertendum duxi, praefatum Authorem recte statuisse, iuris communis rigore considerato; primum creditorem praeferri debuisse, & auocare potuisse nomen debitoris, posteriori creditori cessum, & nondum exactum, & pecuniam posteriori solutam, & bona fide consumptam, prior creditor auocare potest per conditionem ex lege, vt supra defendi, & probaui ex sententia multorum Authorum; quanto magis nondum exactam, & penes debitorem cessam existentem reuocare & condicere debet. Indéque parum interesse, quod quando nomen debitoris datum in solutum, perinde habeatur, ac si solutio sequuta fuisset (qua ratione principaliter innituntur Parisius, & Cartharius) nam si solutione realiter facta, pecunia bona fide con sumpta, adhuc condictionem ex lege competere priori creditori, hypothecam tantum absque priuilegio praelationis, habenti, concludenter probatum est supra; planum redditur, cessionem pro solutione haben. nihil interesse. Rursus, priori creditori cessionem nequaquam obstare, maxime nomine debitoris nondum exacto ex his quae Pet. Surdus, in cons. 143. num. 28. & seq. lib. 1. D. Garcia Mastr. decis. 179. & Anton. Fab. coniecturarum, lib. 12. cap. 6. reliquerunt scripta. Nec fundamentum ab aequitate deductum, vim aliquam obtinere; imo ex his manifeste conuinci, quae ad finem obseruationis praecedentis adduxi, destrui quoque resolutionem eandem Flaminij Cartharij, ex singulari, atque in eisdem, in quibus versamur, terminis, notanda eiusdem Surdi obseruatione (quem ipse Cartharius non commemorat) is namque Author, in cons. 436. n. 10. & 12. lib. 3. in hunc modum scribit: Nec resistit, quod stante delegatione, dominus Carolus desierat esse debitor Ioannis, ab alio, ideo conueniri non poterat a domina Barbara vxore D. Ioannis, & cui omnia Ioannis bona erant obligata. Respondeo etenim, quod non fuit vera delegatio, per ea, quae supra in principio huius partis dixi. Secundo, vbi ea fuisset vera delegatio, non liberasset debitorem delegatum ad praeiudicium eorum, quibus delegans erat obligatum: nam videmus, quod dispositione iuris attenta, creditor anterior habens hypothecam in bonis debitoris, reuocat solutionem a debitore factam suo creditori, qui tamen est posterior, glos. in l. si non expediat, §. 1. ff. de bon author. iud. possid. 10. Andr. ad Specul. in rubrica, de oblig. & solut. in vers. videamus. Bald. in l. fin. n. 3. C. depositi. Ange. in l. pupillus, ff. de his quae in fraud. credit. alios citaui in cons. 4. num 24. & 42. vbi probaui, hoc bene procedere de iure, quidquid aliquando ex aequitate fuerit iudicatum, ergo eodem modo poterit creditor anterior reuocare dationem in solutum factum de nomine debitoris, quamuis ea datio importet solutionem, & debitorem cedentem liberet, l. finali, C. quando fisc. vel priuat. Socin. in cons. 37. colu. 2. volu. 4. tale namque nomen, si nondum est exactum, perinde habetur, ac si esset pecunia a debitore suo creditori soluta, sed nondum commixta, vel consumpta, & eodem iure censetur, vt per multa ibi adducta probat Parisius, in cons. 69. n. 7. vsque ad 15. volu. 4. & licet loquatur de nomine in solutum dato, procedit tamen etiam in eo, quod fuit delegatum, postquam concludit, debitorem sic cessum liberari: quare sicuti D. Barbara vigore sua anterioris hypothecae potuisset consequi pecuniam a marito solutam pro creditore, si tamen extaret, & non esset consumpta, ita potuit debitorem sibi obligatum, qui tamen nondum soluerat posteriori creditori, conuenire, non obstante delegatione facta, quaesi res soluta adhuc extet, & vendicari possit, atque ita delegatio importat quidem solutionem, sed tractari potest a creditore habente anteriorem obligationem, eo modo, quo potest retractari solutio facta in pecunia numerata, imo fortiori ratione: nam vbi soluitur actualiter pecunia, tunc est vera solutio: vbi vero delegatur nomen debitoris, tunc est ficta solutio: ideo facilius retractari debet quam vera solutio, ex quo debilior est. Hactenus Petrus Surdus, qui in summario d. num. 11. sic scripsit: Nomen debitoris datum in solutum, vbi nondum fuit exactum, perinde habetur, ac si pecunia esset a debitore creditori soluta, sed nondum commixta, vel consumpta. Et adeo specifice decisionem dicti Senatus Hispalensis probauit, & corroborauit, vt nihil vltra desiderari valeat: addidit[sect. 89] etiam, in cons. 4. n. 32. & 35. vbi vide omnino; quod quando nomen debitoris conuenitur hypothecaria, non est necessaria excussio, quae necessario requiritur, quando agitur contra tertium hypothecaria, vt latius ibi: & num. 37. id ipsum[sect. 90] statuit, quando contra nomen debitoris agitur vtili personali. Decimotertio obseruandum, atque constituen[sect. 91]dum erit, dum inquiritur, haeredes, qui adiuerunt haereditatem cum beneficio inuentarij, quo iure, & ordine satisfacere teneantur legatariis, & creditoribus haereditariis; & an primo venientibus, & petentibus creditoribus soluere possint; seruandam omnino decisionem textus, in l. fin. §. etsi praefatam, C. de iure deliberandi, & posse soluere primo venientibus, non petita cautione in fauorem aliorum creditorum, & hoc esse verum priuilegium inuentarij, vsque adeo, vt creditores potiores contra haeredes recursum non habeant, etiamsi haereditas soluendo non sit; sicuti ex eodem §. deducitur, & ibidem Hug. Donel. num. 13. & 14. commentar. ad titu. C. de iure deliberandi, fol. mihi 459. singulariter scripsit, quod solum hoc onus iniungitur haeredi, qui inuentarium iure facit, vt teneatur legatarijs, & creditoribus, quatenus facultates patrimonij ferant, In quo hoc tamen ei commodum praestatur, vt quibuscunque primo loco soluerit petentibus hoc, nihil ei noceat: & ideo si primi legatarij veniunt, ijs recte soluet legatum; quibus solutis, si nihil superest creditoribus haereditarijs, nihilominus securus est haeres. Item si inter creditores haereditarios hi primo loco veniant, qui iure temporis posteriores sunt, nihilominus his recte soluet haeres, nec tenetur antiquioribus creditoribus, si prioribus dimissis, nihil superest in hereditate. Sed haec non nocent creditoribus, nam si res agatur inter legatarios & creditores, & haereditas omnibus soluendo non sit, semper praeferentur creditore legatarijs, qualescunque creditores sint, siue sint hypothecarij, siue personales, Idque aequissimum est, quoniam creditores certant de repetitione, & damno vitando, legatarij autem de lucro agunt. Sed ita creditores praeferuntur legatarijs, vt si legatarij prius legata consecuti sint, & exhausta sit haereditas, creditores regressum habeant non aduersus haeredes, sed uersus ipsos legatarios, qui priore loco legata immerito consecuti sunt, cum creditores illis oporteat praeferri. Idque, vel hypothecaria, cum res traditae legatarijs extant, vel condictione ex lege, cum creditores non persequuntur hypothecas, sed tanqum debitum a legatarijs petunt. Similiter, si ex creditoribus hi occuparunt debitum, qui hypothecas posteriores tempore habent, aut qui nullas habent, ab his debitum aduocabunt hi creditores, qui hypothecas habent, & ead antiquiores: Ex quo colligitur, si hi creditores, quibus adhuc solutum non est, nullas hypothecas habent, non habere regressum aduersus cos creditores, qui suum iam consecuti sunt, quantumuis hi, nunc agunt, sint priuilegiarij, id est, hi quibus debetur ex ea causa, quae inter creditores praerogatiuam habet, vbi bona a creditoribus possideri iussa sunt. Hactenus (& erudite equidem) Hug. Donel. qui inquit hanc esse summam totius, § etsi praefatam, & etiam explicat quid dicendum sit si haeredi debeatur aliquid a defuncto, vt sciamus, qua in causa haeres futurus sit cum reliquis creditoribus, vt latius ibi, & textui, in d. §. etsi praefatam: conuenti l. 7. tit. 7. parti. 6. vbi Gregor. Lop. verbo, quelas deudas, inquit in hunc modum: Vel si soluisset creditoribus primo venientibus, vt in d. vers. etsi praefatam: haec enim est vna ex vtilitatibus inuentarij, quod sibi non imputatur, si soluat primo venientibus: & intellige, quando haeres ignorabat, alios creditores esse optiores, & sic soluit bona fide, alias secus, si cautionem non exegit, vt in l. dolo, ff. ad. l. falcid. & tenet glossa parua, in. d. § etsi praefatam, & ibi Bartol. & Greg. Lop. sequitur Matienz. in l. 6. titul. 4. glos. 1. lib. 5. Vbi post alios Authores inquit, inuentarij vtilitatem eam esse, quod haeres potest satis facere creditoribus primo venientibus, nec contra eum habent recursum creditores potiores, licet possint ab bis, qui receperunt, repetere. Quod tamen recursus detur contra haeredem, cum ex aduerso fuerit probatum, ipsum habuisse notitiam aeris alieni, tunc enim, si cautionem ab his, quibus soluit, non receperit, tenebitur potioribus creditoribus satisfacere. Et quod scientia non praesumitur, nisi in haerede vsurario, provt ibi comprobat: adiicit etiam numero 3. quod haeredes tenetur primo soluere debita exigibilia, & quae iure ciuili debentur, quam quae naturali tantum iure debit sunt. Quinimo prius debit titulo oneroso, quam quae titulo lucratiuo debentur: sed & quae hypothecam habent, quam personalia, & inter personalia, quae priuilegium habent; atque inter hypothecaria, quae priora sunt tempore: etsi secus solutum fuerit, quod debitur recursus contra creditores, qui receperunt, sed non contra haeredem, nisi probata mala fide in soluendo. Hactenus Matienzus, qui vere respectu creditorum, qui personalem tantum actionem habent; intelligi debet iuxta ea, quae quartae & quinta obseruatione principali, supra dixi, & per Anto. Fabr. ad tit. C. de iure deliberandi, definitione 14. & Donell. nunc relatum in vers. ex quo colligitur. Sic sane explicari & intelligi debet ista materia, quam male percepisse videtur Flores Diaz de Mena, variar. libro 1. d.q. 6. §. 2. numero 21. folio 59. qui etiam in haerede sciente alios esse creditores potiores; recipit decisionem textus illius: de quo etiam vide omnia Monticulum, de inuentario, titulo de iure deliberandi, ex num. 78. vsque ad 90. tract. torno 8. folio 159. Phanucium de inuentario, 5. par. ex num. 135. eod tomo, folio 292. Roland. de confectione inuentarij, 4. parte, particulae quid si haeres, folio 123. vsque ad folio 131. Rebuffum, 1. tomo, titulo de setent. prouision. glos. 3. num. 1. Vincent. de Franch decision. 246. & 276. Grassum, lib. 2. art. Inuentarium, 9. 20. num. 4. folio 99. Vincent. Caroc. casu, siue decisi. 109. ex num. 46. vsque ad 50. vbi inquit num. 49. decisionem texus, in d. §. etsi praefatam, procedere, quando haeres bona fide soluit, quia ignorabat, alios creditores potiores; secus si sciuisset, quia diceretur esse in dolo, si cautiones non exegit. Anton. Faber. ad tit. C. de iure delibe[sect. 92]randi, definitione 33. vbi scripsit, quod haeres cum beneficio inuentarij non liberatur soluendo creditoribus anterioribus, si prius conuentus fuerit a posterioribus, & in contextu inquit, quod etsi is, qui cum beneficio legis, & inuentarij haeres est, creditoribus haereditarijs, etiam posterioribus dummodo diligentioribus, bono fide soluere potest, salua anterioribus condictione aduersus posteriores, qui solutionem acceptarunt, si tamen quidem occupauerunt, non proderit haeredi, quod alijs licet anterioribus soluerit, quoniam huic potius, a quo prius fuerat conuentus, soluere debuerat, &c. Decimo quarto, & vltimo obseruandum, atque constituendum erit, dubium esse a praefatis omnibus Authoribus, qui materiam dictae l. pecunia, pertractant, intactum relictum; fisus scilicet in specie illius textus, quare nullas eius pecuniae, quam repetit, nomine vsuras percipiat, sed ab Anton. Fabr. lib. 20. coiectu rarum, cap. 9. colu. 2. fol. mihi 767. singulariter explicatum in haec verba: Nec dissimiliter idem Papin in l. denique 19. ff. de iure fisci, scribit, eum a quo filius abstulit, pecuniam solutam a communi debitore, sed qui fisco primum fuerat obligatus, nullas eius pecuniae nomine vsuras debere, quas tamen debet quisquis fisci debitor est, licet vsurae in stipulatum deductae non fuerint, proprio quodam priuilegio fisci, l. cum quidem 17. §. fiscus, & sequen. l. Herennius 43. ff. de vsur. quia inquit Papin. cum pecunia reuocatur, non persona, sed res conuenitur, quam ius non ordinariae aliqua actione in rem, sed extraordinario iure id fiat, vt scriptum est, in l. pecunia S.C. de priuil. fi sci & sane, cum non alius possit conueniri, quam us, in quem dirigitur actio, actiones autem, quae in rem sunt, non in personam aliquam, sed in rem ipsam dirigantur, vnde & nomen sumpserunt, consequens omnino est, vt in ijs, non persona, sed res ipsa conueniatur: nec est contrarium, quod passim dicuntur dari contra possessorem, longe enim aliud est, exerceri eas contra possessorem quod non negamus: aliud vero contra eum dirigi, aut competere, quod nos negamus. Non diriguntur, neque competunt, nisi in rem, sed exercentur tamen contra possessorem, cuius solius interest, non etiam ipsius rei de qua agitur, vt res defendatur, quippe quae se ipsam defendere nullo modo potest, &. FINIS. LOCA IVRIS COMMVNIS, TAM CAESAREI, QVAM PONTIFICII, et legvm regiarvm castellae, quae in his commentariis, circa interpretationem, & coniecturas vltimarum voluntatum summa cura, & diligentia explicantur; & quibus genuini, & veri intellectus assignantur. -  EX DIGESTO VETERI. -  LEX Socium, qui §. vltimo, ff. pro socio, cap. 5. numero finali, versic. Quarto facit, & versic. Quartum fundamentum non obstat. p. 34 -  L. tale pactum, § finali, cum sua Glossa, quaequotidie expenditur, ff. de pactis, c. 12. per totum. p. 80. -  L. quod si nolit, §. quia assidua, ff. de aedilitio edicto, cap. 13. num. 4. & 38. p. 87. -  L. cum quid: cum sua materia, ff. si certum petat. cap. 17. ex num. 39. cum. seq. p. 138. -  L. cum is, §. si mulier, ff. de condict. indebiti, cap. 22. num. 5. & seq. p. 188. -  L. creditoris, ff. de distract. pignor. cap. 26. num. 24. p. 238. -  L. 2. in prima sui parte, ff. qui potior in pignore habeantur, cap. 26. num. 24. ibid. -  L. prima, ff. de minoribus, cap. 28. in vltima decisione, per totam. p. 278. -  L. si pars, ff. de inofficioso testamento, cap. 29. per totum. p. 285. -  L. veteribus, ff. de pactis, cap. 34. maxime, num. 8. p. 331. -  L. creditor. §. Lucius, ff. mandati, cap. 36. num. 64. p. 369. -  L. diligenter, ff. de mandati, cap. 36. num. 36. p. 366. & seq. & num. 66. p. 370. -  L. prima, & totus titul. ff. de compensat. cap. 40. ex nu. 60. cum seq. p. 410. -  L. emptor. §. Lucius, ff. de pactis, cap. 42. num. 50. p. 442 -  L. Lucius, ff. de euictionibus, cap. 42. num. 108. p. 451. & vide num. 68. & 69. p. 445 -  L. prima, & 2. & 3. & totus titulus, ff. de donat. inter vir. & vxor. cap. 49. ex num. 25. cum seq. vsque in simen, cap. p. 493 -  L. quoties, ff. de vsufructu, exornatur cap. 51. fere per totum, & explicatur, ibi. num. 23. & seq. p. 530 -  L. veteribus, ff. de pactis, vulgata allegatio exornatur, cap. 13. num. 36. p. 92. -  L. in causae 2. §. Pomponius, ff. de minoribus. cap. 56. num. 16. & 21. & 3. seq. & num. 36. p. 563 -  L. in omnibus 41. ff. de iudicijs, cap. 59. num. 24. p. 606. -  L. rescriptum, §. fin. ff. de distract. pignor. cap. 59. num. 56. p. 613. -  L. eleganter, ff. de pignorat, action. cap. 59. ex num. 44. vsque ad fin. cap. p. 611. -  L. si fideicommissum, §. final, ff. de iudiciis, cap. 60. num. 66. p. 634. -  L. cum hi §. eam transactionem, ff. de transact. cap. 61. num. 41. p. 656 -  Ex Infortiato. -  L. primae, cum seq. & totius tituli, ff. de haeredibus instituendis materia remissiue, cap. primo num. 3. p. 3. -  L. primae, cum seq. & totius tituli, ff. de suis & legitimis haered. materia, cap. primo, num. 2. p. 2. -  L. primae, cum seq. & totius tituli, ff. de liber. & posthum. materia, cap. 1. num. 4. p. 4 -  L. cum seq. & totius tituli, ff. de vulg. & pup. substitut. materia, cap. 1. num. 5. p. 4 -  E. primae, cum seq. & totius tituli, ff. ad l. Falcidiam, & ff. ad S.C. Trebellian. materia, cap. 1. num. 6. & 7. pag. 5. -  L. primae cum seq. & totius tituli, ff. de testamentis, materia. cap. 1. num. 10. p. 8 -  L. primae, cum seq. ff. de legat. primo. 2. & 3. & legatorum materia, cap. 1. num. 8. p. 6 -  L. primae, cum seq. & totius tituli, ff. de iure codicillorum, materia, cap. 3. num. 7. & 2. seq. p. 16 -  L. nemo potest, ff. de legatis primo, materia, & tractatus, cap. 5. num. 8. p. 24. -  L. sed si plures, §. in arrogato ff. de vulg. & pub. substitut. cap. 5. num. fin. in versic. quibus tamen non obstantibus. p. 33. -  L. si quid earum, in principio, vers. in quibus. ff. de legatis tertio. cap. 5. num. fin. in vers. 2. adducitur textus. ibid. -  L. aditio, ff. de acquir. haered. cap. 5. nu. fin. versic. Tertio vltra Menochium. p. 34. -  L. ille, aut ille, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. & l. non aliter, eiusdem tituli, cap. 10. ex num. 5. vsque ad num. 35. p. 66. -  L. Labeo, ff. de supellect. legata, cap. 7. per totum. p. 41. -  L. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonstrat. cap. 8. num. 1. & seq. p. 45. vbi vulgata eius textus allegatio exornatur permultis. -  L. cum proponebatur, ff. de legatis 2. cap. 8. ex num. 7. cum seq. & maxime, num. 12. p. 47. & 48. -  L. quidam cum filium, ff. de haered. institut. & vulgata eius allegatio exornata, cap. 11. per totum. p. 77. -  L. Gallus, §. quidam recte, in versic. vt eo casu, cap. 7. per totum, & cap. 8. ex num. 7. pag. 41. & num. 12. p. 47. & 48. -  L. vnum ex familia, §. si omissa, ff. de legat. 2. cap. 8. nu. 14. p. 49. & vide ex nu. 7. cum seq. -  L. prima, ff. si tabulae testam. nullae ex tab. cap. 8. num. 21. p. 50. -  L. haereditatum, ff. ad l. Falcid. materia, cap. 13. nu. 15. p. 89. -  L. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liber. & posthum. cap. 15. num. 72. p. 112. -  L. Titius, & Seius, cum l. sequenti ff. de haered. instituen. cap. 15. num. 67. in fine. p. 111. -  L. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & posthum. cap. 15. numer. 71. p. 112. -  L. commodissime, ff. de liber. & posthum. cap. 15. num. 79. p. 113. -  L. si quis ita, §. penult ff. de testamentaria tutela, cap. 15. num. 85. p. 115. -  L. Lucius Titius 54. ff. ad Trebellian. cap. 16. num. 32. p. 124. -  L. quoties, §. 1. ff. de haered. instit. cap. 18. num. 49. vers. praeterea, & tertio constituo. p. 143. latius, cap. 19. nu. 1. & pluribus seq. p. 149. -  L. si ita scripsero 38. ff. de condit. & demonstrat. cap. 20. num. 29. & seq. p. 159. -  L. Si quis cum testamentum, ff. de testamentis, cap. 21. per totum. p. 161. -  L. alumnae, §. qui filias, ff. de adimendis legatis, cap. 22. n. 167. & tribus seq. p. 211. -  L. si seruus plurium, §. vltim. ff. de legatis primo, cap. 24. per totum. p. 215. -  L. cum ita legatum 63. ff. de condit. & demonstrat. cap. 25. fere per totum. p. 217. -  L. si constante, ff. de soluto matrimonio, materia, cap. 26. ex numero primo, vsque ad numer. 21. p. 233. -  L. haeredes palam, ff. de testamentis, cap. 27. numero 20. p. 257. -  L. 3. ff. de militari testamento, cap. 30. numero 2. p. 291. -  L. quoties, & l. vbi est verborum ambiguitas, ff. de rebus dubiis, cap. 32. numero 48. & 49. p. 322. -  L. qui lancem, ff. de auro, & argento legato, cap. 32. numero 48. & 49. ibid. -  L. qui concubinam, §. qui hortos. l. his verbis §. finali, ff. de legatis tertio, l. quod in rerum, §. primo, & l. Maeuius, in principio, ff. de legatis primo, cap. 33. numero 3. p. 325 -  L. fundi Trebelliani, ff. de vsufructu legato, cap. 33. numero 9. p. 326. -  L. si quando, ff. de legatis primo, allegatio vulgata, longa serie exornatur, cap. 38. per totum. p. 385. -  L. qui cum quidam 23. ff. de annuis legatis, cap. 39. numero 47. p. 399 -  L. Aurelius, §. Maeuio, ff. de liberatione legata, cap. 42. numero 52. p. 442 -  L. asse toto, ff. de haered. institut. cap. 43. per totum p. 454 -  L. si pluribus, cum sua materia, ff. de legatis secundo, cap. 44. per totum. -  L. finalis, ff. de haered. institu. cum sua materia, cap. 47. per totum. p. 462. -  L. qui duos, ff. de legatis primo, & l. legatum 68. §. primo, eiusdem tituli, cap. 51. numero 25. p. 510 -  L. quaerebatur, ff. ad l. Falcidiam, cap. 51. sub num. 26. vers. secundo deinde facit. p. 511. -  L. si fideicommissorum 11. ff. vt in possessionem legatorum, cap. 51. sub numero 27. versic. nec in contrarium vrgent ea. p. 512. -  L. quidam testamento, ff. de legatis primo, cap. 54. per totum. p. 539. -  L. cum certus, ff. de triti. vino, & oleo legato, cap. 54. per totum. ibid. -  L. si sic, §. primo, ff. de legatis primo, cap. 54. ex nu. 23. cum seq. p. 545. -  L. placet, ff. de liber. & posthum. cap. 54. numero 9. p. 540. -  L. fideicommissa, §. cum esset, ff. de legatis tertio, cap. 55. num. 14. & quinque seq. p. 550. -  L. si quis sub conditione dandorum decem, ff. si quis omissa causa testamenti, cap. 55. ex num. 14. cum seq. ibid. -  L. si quis ita, §. si quis ita, ff. de adimend. & transferend. legat. cap. 56. num. 14. & 17. & seq. p. 563. -  L. prima, & titulus, ff. de adimend. & transferend. legatis, cap. 56. ex numero 17. vsque ad numerum 24. ibid. -  L. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonst. cap. 56. numero 68. p. 571 -  L. facta 63. §. rescripto, ff. de Trebel. cap. 57. numero 2. p. 592. -  L. a testatore, ff. de condit. & demonstrat. cap. 57. per totum. ibid. -  L. fideicommissa, §. cum esset, ff. de legatis tertio, cap. 57. ex numero 26. cum seq. p. 595. -  L. illis libertis, 83. ff. de condit. & demonst. cap. 60. num. 9. p. 623. & 56. & 57. p. 632. -  L. 4. & l. cum alimenta 22. §. primo, ff. de alimentis legatis, cap. 60. numero 8. p. 623 -  L. si cum praefinitione 20. ff. quando dies legati cedat, cap. 60. num. 2. & 39. p. 622. & 630. -  L. Seio, ff. de annuis legatis, cap. 60. num. 59. p. 633 -  L. prima, §. si minor, ff. de rebus eorum, cap. 61. num. 33. p. 653. -  Ex Digesto nouo. -  L. prima, cum seq. & totius tituli, ff. de donat. causa mort. materia, cap. tertio, numero 10. & quinque seq. p. 17. -  L. 2. §. item varus, ff. de aqua quotidiana, & aestiua. cap. 10. numero 36. & 55. p. 71. & 74 -  L. si seruus communis, ff. de donat. inter vir. & vxor. cap. 5. quaestione finali, versic. pro vxore itaque ipsa, p. 33. & versi. ad argumenta vero pro contraria parte adducta. p. 35. -  L. cum apud, ff. iudicatum solui, cap. 14. numero 34. p. 99. -  L. a sententia, ff. de appellationibus, cap. 14. ex numero 29. cum seq. p. 98 -  L. in testamento, ff. de fideicommissariis libertat. cap. 21. numero 29. p. 169. -  L. fauorabiliores, ff. de regulis iuris, cap. 23. n. 28. p. 214 -  L. Thais, §. intra, ff. de statuliberis, cap. 25. n. 67. p. 228. -  L. in testamentis, ff. de regulis, cap. 32. per totum. p. 318. -  L. absenti, ff. de donat. cap. 37. ex num. 38. cum seq. p. 78. -  L. boues, §. hoc sermone, ff. de verbor. significat. cap. 39. ex num. 25. cum multis seq. p. 394 -  L. qui cum alio contrahit, ff. de regulis iuris. cap. 42. num. 64. & p. 444. & 98. & seq. p. 450 -  L. Titia 134. §. idem respodi, ff. de verbor. obligat. cap. 47. ex num. 10. vsque ad num. 17. p. 481. -  L. qui per successionem, ff. de regul. iuris, cap. 56. n. 24. & 44. p. 564. & 567 -  L. ex sextante, §. Latinus, ff. de except. rei iudicatae. cap. 59. num. 55. p. 612 -  L. qui res, ff. de solutionibus, cap. 59. n. 56 p. 613 -  L. Sed reuocata 20. ff. de iure fisci, cap. 59. ex num. 61. cum seq. p. 614. -  L. cum quis, & l. cum Cornelius, ff. de solutionibus, cap. 59. num. 36. per totum. p. 607. -  L. eum qui ita, §. qui sibi, aut filio, ff. de verbor. obligat. cap. 59. n. 36. per totum. ibid. -  L. qui autem, §. sciendum, & l. si pupillus, ff. quae in fraud. creditor. cap. 61. n. 69. p. 665. -  Ex Codice. -  L. quoties, C. de donat. quae sub modo, cap. 5. num. 18. & 19. & 41. p. 26. & 31 -  L. eum a quo, & authent. hoc nisi debitor, C. de solutionibus, cap. 10. ex num. 47. vsque ad numerum 55. p. 72 -  L. si te in vacuam, C. de donat. inter l. mater, & l. si constante, C. de donat. ante nuptias, cap. 5. numero finali, versic. secundo pro vxore ipsa, & versic. secundum fundamentum non obstat. p. 34. & 35. -  L. cum virum, C. de fideicommissis, cap. 8. n. 12. p. 48. -  L. 3. de liber. praeteritis, cap. 7. & 8. p. 40. & 45. -  L. Finalis, C. de sacrosanct. Ecclesiis, cap. 13. num. 8. & 41. p. 88. & 92 -  L. vnica, §. sin autem ad deficientis, C. de caducis tollendis, cap. 14. num. 13. & seq. p. 96 -  L. 3. C. de inofficioso testamento, cap. 15. num. 80. p. 114 -  L. vltima, C. de institut. & substitut. cap. 15. num. 73. p. 113 -  L. vltima, C. de posthum. haered. institut. c. 15. n. 74. ibid. -  Authent. nisi rogatus, C. ad Trebellian. cap. 16. n. 19. p. 123 -  L. vbi adhuc, C. de iure dotium, cum sua materia; cap. 26. ex num. 1. vsque ad num. 21. p. 232 -  L. in rebus, §. omnis, C. de iure dot. late cap. 26. in addition. p. 242 -  L. 2. C. de pignorib. & Hyp. cum sua materia, cap. 26. ex num. 21. cum pluribus seq. p. 231 -  L. quoniam indignum, C. de testamentis, cap. 27. n. 3. & seq. p. 254. -  L. iubemus, C. de testamentis, cap. 27. num. 20. & 21. & 22. p. 257. & vide ex num. 3. cum seq. p. 254. -  L. furiosum, C. qui testamenta facere possunt, cap. 28. per totum. p. 270. -  L. maritus, C. qui tutores dare possunt, cap. 28. in vltima decisione, per totum. p. 284. -  L. cum quis, C. de naturalibus liberis, cap. 31. num. 71. pag. 308. -  L. si quis argentum, §. sin vero redditum, C. de donat. cap. 33. num. 9. p. 326. -  L. quae praedium, C. si res aliena pignori data sit, cap. 35. num. 44. & 68. p. 341. & 348. -  L. si filius, C. de petitione haered. cap. 35. n. 57. p. 344. -  L. si quando, C. de inofficioso testamento, cap. 36. num. 44. & 69. p. 367. & 370. -  L. si constat, & l. finalis, C. de compensat. cap. 40. ex num. 69. cum seq. vbi late explicatur compensationis materia. p. 413. -  L. si de certa cum sua materia. C. de transact. cap. 41. num. 71. & 73. & cap. 42. p. 430. per totum p. 437. -  L. si fines, C. de euictionibus, cap. 42. num. 65. & 106. p. 444. & 451. -  L. prima, & 2. C. creditorem euictionem pignoris non debere, c. 42. n. 70. & 71. & 97. & 110. 111. & 112. p. 445. & seq. -  Authent. si quis in aliquo documento, C. de edendo, c. 43. num. 4. & fere per totum cap. p. 454. -  L. optimam, C. de contrahen. & committ. stipulatione, cap. 46. ex num. 40. cum seq. p. 478. -  L. quod sponsae, C. de donat. ante nuptias, cap. 49. num. 24. cum seq. p. 493 -  Authent. si qua mulier, & authent. siue a me, C. ad Velleianum, materia; remissiue, cap. 52. num. finali. p. 522. -  L. 2. de rescindenda vendit. quaestiones nonnullae explicantur. cap. 2. ex num. 38. cum seq. p. 519. -  L. prima, C. quorem legatorum, cap. 56. ex num. 24. cum seq. p. 564. -  L. finalis, C. de haered. institut. cap. 56. ex num. 24. cum multis seq. ibid. -  L. 3. C. de nouat. & eius materia, cap. 59. num. 35. p. 607. -  L. finalis, C. de nouat. cum sua materia, cap. 59. num. 57. p. 614. -  L. si praedium, C. de euictionibus, cap. 59. ex num. 44. cum seq. & maxime, num. 70. p. 611. & 617. -  L. libera, C. de sentent. & interlocut. iudic. cap. 59. ex num. 44. cum seq. & maxime, num. 70. & 71. ibid. -  L. prima, C. de legatis, cap. 60. num. 56. p. 632. -  L. pecunia, C. de priuilegio fisci, late & singulariter explanatur cum sua materia, cap. 61. ex num. 54. vsque in finem cap. p. 661. -  L. finalis, §. & si praefatam, C. de iure deliberandi, c. 61. num. 84. p. 670. -  Ex Authenticis. -  §. disponat, in authent. de nuptijs exornatur permultis, cap. 8. num. 1. cum seq. p. 46 -  § illud, in authent. de aequalitate dotis, collat. 7. cap. 26. ex num. 1. vsque ad num. 21. p. 233 -  § sic igitur licentia. quibus mod naturales effician. legitimi: & §. reliqui, quib. mod. naturales effician. sui, cap. 31. num. 7. & 72. p. 297. & 308. -  Ex vsibus Feudorum. -  Cap. primo, §. donare, qualiter olim feudum poterat alienari, cap. 13. num. 9. & 42. p. 88. & 92. -  Ex Decretalibus. -  Cap. final de institutionibus, exornatur, c. 13. num. 10. remissiue. p. 88. -  Cap. innotuit. cap. cum in cunctis, de electione, cap. 31. num. 8. & 76. & 80. p. 297. & 310. -  Cap. tanta est vis, qui filij sint legitimi, c. 31. n. 72. p. 308. -  Cap. vltimo, de constitu. cum sua materia, cap. 56. ex num. 88. p. 583. -  Ex Clementinis. -  Clementina prima, in fine de praebendis, cap. 38. per totum. p. 385. -  Ex legibus Partitarum. -  L. 7. titulo 4. partita 5. cap. 5. n. 18. & 19. & 41. p. 26. -  L. 5. titulo 33. partita 7. cap. 10. ex num. 11. p. 67. -  L. 29. titulo 11. partita 4. cap. 26. numero 14. p. 236. & vide ex numero primo, vsque ad numerum 21. p. 233. & in addit. eiusdem cap. p. 242. -  L. 8. titulo 29. partita 3. cap. 26. in addit. p. 242 -  L. 6. titulo 17. partita 7. & l. 3. titulo 17. partita 6. & l. 3. titulo 15. partita 2. cap. 28. ad finem, in vltima decisione, per totam. p. 284. -  L. prima, titulo 13. partita 4. cap. 31. numero 73. p. 309. -  L. 34. titulo 9. partita 6. cap. 56. numero 34. & 35. p. 566. -  L. 31. & 34. titulo 9. partita 6. cap. 56. fere per totum, p. 559. & maxime, numero 80. per totum. p. 575. -  Ex legibus Tauri. -  L. 69. Tauri, cum sua materia, cap. 3. numero 11. & 12. & 13. p. 20. & cap. 53. per totum. p. 522. -  L. 41. Tauri, cap. 9. numer. 19. & 85. pag. 55. & 64. -  L. 25. Tauri, cap. 16. ex numero 34. cum seq. p. 125. -  L. 23. Tauri, cap. 16. numero 52. p. 132 -  L. 17. & 22. & 44. Tauri, cap. 16. ex numero 2. cum seq. p. 118. -  L. 30. Tauri, cap. 16. numero 9. p. 120 -  L. 19. & 23. Tauri, cap. 35. ex numero 47. cum multis seq. & numero 58. & seq. p. 341. & 344. -  L. 31. Tauri, cap. 36. ex numero primo, vsque ad numerum 11. p. 351 -  L. 23. Tauri, cap. 36. ex num. 11. cum seq. p. 355 -  L. 27. Tauri, cap. 36. ex num. 22. vsque ad numerum 31. p. 358. -  Ex legibus nouae collectionis Regiae. -  L. 8. titulo 10. libro 5. cum sua materia, cap. 3. numero 11. & 12. & 13. p. 18. & cap 53. per totum p. 523 -  L. 3. titulo 9. lib. 5. cap. 5. num. finali, versic. Quinto denique, & vltimo. & versic. Quintum denique, & vltimum. p. 33 -  L. 6. titulo 21. libro 5. cap. 10. num. 54. & 59. & 61 p. 73. & 75. -  L. 9. titulo 6. libro. 5. cap. 16. ex numer 34. cum seq. p. 125. -  L. 7. titulo 6. libro 5. cap. 16. num. 52. p. 132. -  L. prima. tit. 4. lib. 5. cap. 21. ex nu. 24. cum seq. p. 167. -  L. 2. titulo 4. libro 5. cap. 21. num. 31. p. 169 -  L. 5. titulo 4. libro 5. cap. 36. numero primo, cum seq. p. 233. -  L. 7. titulo 4. libro 5. cap. 36. ex nume. 11. cum seq. p. 235. -  L. 11. titulo 6. libro 5. cap. 36. ex num. 28. vsque ad numero 31. p. 238. -  L. 2. tit. 16. lib. 5. cap. 37. ex num. 38. cum seq. p. 378 -  Pragmatica Regia, nouiter edita, qua materiae repraesentationis circa primogeniorum successionem dubiae diluuntur, atque ius nouum statuitur, late, & singulariter explicata, cap. 56. ex n. 92. cum seq. p. 579 -  Pragmatica altera, nouiter etiam edita circa foeminarum exclusionem, aut admissionem per masculos eiusdem, cur etiam remotioris lineae, & gradus, explicatur, eod. cap. 56. num. 100. p. 589. INDEX COPIOSISSIMVS, ET LOCVPLETISSIMVS MATERIARVM, QVAESTIONVM, Ac omnium, quae in hoc libro Quarto continentur, scriptus serie Alphabetica, & numerorum ratione fideliter subducta, diligenter ordinatus. -  A -  ABlativi absoluti conditionem inducunt, cap. 25. num. 8. & cap. 58. num. 3. -  Per Ablatiuos absolutos, an per conditionem, si, dispositio concipiatur, nihil interesse, c. 57. n. 1. -  Quemadmodum enim dispositio concepta per conditionem, si, conditionalis censetur, ita & per ablatiuos absolutos concepta, conditionalis dicitur; prout ibi, dicto num. 1. -  Vbi & de intellectu, l. facta 63. rescripto, ff. ad Trebel. num. 2. -  Ablatiui absoluti non modo conditionem inducunt, sed etiam formam, dicto cap. 57. num. 3. & latius num. 16. & seq. -  Siue proferantur in hominis, siue in legis dispositione, & vniuersaliter in omni actu, & materia, ibid. num. 4. & 5. -  Vbi & de intellectu, l. a testatore, ff. de condit. & demonstrat. -  Ablatiui absoluti, si referantur ad futurum, resoluuntur in veram conditionem de futuro (prout in conditione dicitur.) -  Sed si resoluantur in conditionem de praeterito vel de praesenti, propriam non inducunt, conditionem, prout nec etiam conditio ipsa, dict. cap. 57. num. 6. -  Ablatiui absoluti, quando proferuntur in materia, quae in iure certam iam habet determinationem, non inducunt conditionem. -  Sed si proferuntur in materia, quae adhuc non habet certam determinationem, tunc resoluuntur in propriam conditionem. ibidem, num. 7. & num. seq. per totum, cap. de eadem materia. -  Ablatiui absoluti, quando inducant conditionem, quando etiam fideicommissum, & dispositionem, vide late dict. cap. 57. -  Acceptans litteras, an teneatur, si ante acceptationem, is qui eas scripsit, iam erat mortuus, vel statum mutuauerat, cap. 59. n. 29. -  Acceptans litteras, an teneatur, si is qui scripsit, pendante termino solutioni sit decoctus, & statum mutauerit, ibidem, num. 27. -  Acceptans literas, censetur fideiussor scribentis, ibi. num. 28. -  Debitor qui dedit litteras cambij creditori ad mercatorem, liberatur, si mercator post acceptationem litterarum aufugiat, nisi debitor esset conscius fugae, num. 30. -  Periculum nominis debitoris dati in solutum, spectat ad creditorem qui acceptauit, ibid. num. 32. -  Acceptans mercatorem loco debitoris, liberat debitorem, dict. cap. 59. num. 31. -  Acceptatio donationis an sit necessaria, tam de iure communi, quam de iure Regio, non possit ante acceptationem reuocari: cap. 37. ex num. 38. cum seq. vsque in finem cap. & cap. 80. numer 9. & 16. & 46. & infra, litera D. verbo donatio. -  Actio semel extincta non reuiuiscit, c. 59. num. 46. -  Actio, vel obligatio personalis, etiam contracta, & emanata ratione fundi, vel rei, non sequitur eius possessorem, c. 80. num. 37. -  Actum omnem humanum, voluntate, & potestate, & solemnitate confici, & perfici: quod exornatur cap. 5. num. 9. & 5. seq. vbi. -  Actum non facere; vel inualidum, aut inutilem facere, paria sunt; cap. 13. num. 14. vbi exornatur remissiue. -  Actum non censetur, quod scriptura non legitur, cap. 13. num. 39. -  Actus quicunque in articulo mortis valide fieri potest, & sortiri effectum. -  Bene articulus mortis esset considerabilis, quando esset tam prope mortem, quod sensus deficeret, cap. 22. num. 106. -  Actus quincunque spontaneus praesumitur regulariter, nisi coactio probetur, cap. 22. num. 112. -  Actus vt valeat potius quam pereat, non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in omni materia, & dispositione interpretatio sumi debet; cap. 30. ex num. 1. cum seq. -  Et vt sit verus, & legitimus, num. 7. -  Pro actus validitate praesumptio, & coniectura quae sumitur, caeteris est firmior, & efficacior, ibid. num. 9. -  Etiamsi verba improprientur, num. 10. & late de materia per totum caput. -  Actus omnis, in quo non apparet determinatio certa, regulatur a consuetudine, cap. 36. n. 34. -  Actus potius pro executione, & confirmatione voluntatis praecedentis, quam quod sit nouus actus, aut noua dispositio, interpretatio fieri debet, ne mutatio voluntatis inducatur, cap. 37. num. 12. -  Adimi in codicillis licet possint legata, & fideicommissa, id tamen intelligitur, nisi in contrarium constet de mente testatoris, de qua constare dicitur aperte, vbi limitata fuit ademptio fideicommissi in codicillis, & non in totum, cap. 22. num. 168. -  Per ademptionem vnius rei, non sequitur ademptio alterius, quando res sunt separabiles, ibid. num. 169. -  Ademptio facta in poenam, licet sit conditionalis, non facit principalem dispositionem conditionalem, sed interim peti potest legatum, vel haereditas aditi, cap. 56. num. 13. -  Ademptio, & translatio legati inter se differunt, ibid. num. 18. -  Ademptio alia simplex est, & sine translatione, alia vero cum translatione eiusdem legati in alium, dicto cap. 56. num. 19. -  Ademptionis, & translationis legatorum diffinitio, num. 20. -  Vide alia infra, litera L. verbo Legatorum. -  Addens qualitatem, ita demum declarare dicitur, si non alterat substantiam; alias secus, cap. 19. numero 20. -  Adimpleuisse de iure videtur is, per quem non stat, quominus impleatur, cap. 60. num. 38. -  Administrator pro reliquis vnius administrationis conuentus, creditum ex alia administratione compensare desiderans, an audiatur, cap. 40. numero 78. -  Affectio maior habetur ad eos, qui sunt nati, & cogniti tempore factae dispositionis, quam ad eos, qui nec nati erant, nec cogniti, cap. 36. num. 58. -  Immo in descendentibus nascituris affectionis, seu praedilectionis ratio assignari non potest, nisi ex gradus proximitate, num. 59. -  Alexandri Trentacinquij resolutio, noue ponderatur, cap. 5. num. 45. -  Alphonsi Azeuedij resolutio expenditur, & dem respondetur, cap. 9. nu. 12. -  Alphonsi Azeuedij, consilium 18. noue ponderatur, & respondetur eidem; ibi num. 14. & vide nu. 81. & 82. -  Alphonsi Azeuedij consideratio noua, noue etiam, & concludenter conuincitur, cap. 27. nu. 52. -  Alphonsi Azeuedij distinctio, noue, & vere improbatur, cap. 27. nu. 82. -  Alexandri, Bertrandi, Cephali, & Hippolyti Riminaldi consilia nonnulla expenduntur, quibus intenditur probari, substitutiones, & fideicommissa conditionalia transmitti ad haeredum haeredes, cum alicuius haeredes vocati reperiuntur: & eisdem respondetur, cap. 56. num. 30. -  Alienationis prohibitio sine causa facta non valet, cap. 9. num. 16. -  Et vide numero 84. vbi in Hispanorum primogenijs contrarium. Vide etiam cap. 79. colum penul. & finali: ex alienationis bonorum prohibitione, an maioratus institutus censeatur, dicto c. 9. num. 15. & vide num. 83. -  Alienare qui non potest; neque etiam potest reditum, siue censum constituere. -  Idque maxime, quando alienatio prohibetur fauore alicuius, cap. 35. num. 36. & 37. -  Alienatio rei Minoris, vel Ecclesiae, valet sine solemnitate, quando reperitur vtilis Ecclesiae, vel minori, idque ex sententia quorundam, c. 61. n. 23. -  Contrarium, quod non valeat sine debita solemnitate, etiam si eisdem euidenter sit vtilis, num. 40. & 41. & sub numero 36. -  Alimenta promissa, seu relicta alicui cum certa temporis determinatione, finiuntur, si alimentarius interim decedat, nec reliqui temporis eius haeredibus debentur, cap. 60. nu. 2. & 39. -  Alimenta habent de sui natura determinationem ex illius persona, cui debentur; ideo relictum etiam temporale habet tacitam conditionem, dummodo viuat tanto tempore legatarius, nu. 3. -  Alimentorum legatum dicitur annuum, ideo pro primo anno est purum, & pro sequentibus conditionale, numer. 4. -  Alimenta regulariter finiuntur cum morte eius, cuius fauore promissio, aut obligatio eorum facta est, num. 5. -  Alimenta in persona vnius aliud sunt, quam in persona alterius, & sunt mere personalia numero 6. -  Alimenta promissa a socero simpliciter filiae, & genero, dum collocat filiam in matrimonium, an censeantur promissa perpetuo, hoc est, durante vita vtriusque, dicto cap. 60. nu. 8. & 44. & 55. -  Alimenta relicta propter filij vtilitatem his, qui cum eo commorati fuissent, cessant mortuo filio, ibidem num. 9. -  Vbi & de materia, l. illis libertis 83. ff. de condit. & demonst. & numero 56. & 57. vbi latius. -  Alimenta simpliciter promissa, aut relicta, praestanda esse in domo grauati, vel obligati, ex sententia quorundam. Contra vero ex communiori, & veriori sententia, dicta cap. 60. n. 10. & 22. vbi late. -  Alimenta per patrem promissa in certa quantitate, & pro certo tempore, dum filia nuptui tradebatur, non finiri mortua filia, in casu quodem, de quo in Regio Hispalensi Senatu controuertebatur, ibidem, num. 17. & 18. -  Alimenta, quando expresse promittuntur in domo, fauor, & commoditas ea promittentis, censetur in consideratione habita, vt promissor extra domum ad nihilum voluerit obligari, num. 20. -  Secus vero, cum alimenta simpliciter promittuntur, quia tunc promissio ad fauorem alimentarij facta censetur, numero 21. -  Alimenta simpliciter promissa, domo scilicet, in qua praestanda sint, non designata, praestanda esse extra domum. -  Atque ita in simplici alimentorum promissione, non esse obligatum alimentarium sumere alimenta in domo obligati, sed posse ea consequi, & habere extra domum. -  Idque ex veriori Interpretum multorum sententia, contra alios, dicto cap. 60. numero 22. etiam 3. -  Vbi respondetur contrariae partis Authoribus. -  Alimenta praestare grauatus, vel obligatus, quibus in casibus ipsa non in domo propria, sed alibi pro alimentarij commodo praestare debeat, num. 26. -  Alimenta peti non posse extra domum, quando relicta sunt cum onere habitandi, vel in domo propria promissa, num. 27. -  Alimenta praeteriti temporis petere non potest alimentarius, qui non est moratus in domo, quando relicta fuerunt cum onere morandi. num. 28. -  Alimenta extra domum peti posse generaliter, absque onere commorandi cum grauato, vel obligato quotiescumque iusta causa subest non commorandi cum eo, num. 29. -  Alimenta extra domum, in qua habitare tenetur, sub eo praetextu petens, quod in ea pacifice non possit morari, quid probare teneatur, num. 30. -  Alimenta extra domum, in qua habitare tenetur, petens, vt dignoscatur an obtinere debeat, nec ne quatuor casus principales distinguendos esse dicto cap. 60. num. 31. -  Alimentorum legatum relictum vxori per annum luctus, expirat cum primum vxor ad secundas conuolauerit nuptias, num. 34. -  Alimenta si fuerint aestimata pro certo tempore, & postea alimentarius plus, vel minus vixerit, fit deductio, vel augmentum ex post facto, inspecto tempore, quod alimentarius vixerit, num. 36. -  Alimenta praestat haeres in loco sui domicilij, non vbi alimentarius degit: ibidem, num. 67. -  Ambiguum, obscurum, dubium, & incertum, quid & quemadmodum distinguantur: & de sententia Authoris, cap. 4. ex numero. 1. cum seq. vsque ad numer. 10. -  Ambigui, & obscuri controuersiam omnem, vel facti, vel iuris quaestionem appellari regulariter proprius tamen dici voluntatis quaestionem, dicto num. 10. vbi latius hoc explicatur. -  In ambiguis, obscuris, & dubijs declarandis, certam, aut generalem adeo regulam dari non posse, quae omnia comprehendat: cum variae, & diuersae sint hominum voluntates; nec omnia possit Legislator comprehendere, siue declarare, & praeuenire, num 11. -  Idcirco in eisdem, ac cum verborum ambiguitas, vel obscuritas est, valere quidem quod actum est, nec propterea vitiari, num. 12. -  Sed ex varijs causis, & coniecturis voluntatem interpretari, num. 13. -  Et triplicem considerari interpretationem, ex verbis perspicuis, & claris, ex verbis, & mente, atque ex mente tantum per interpretationem, numero 14. -  Ambiguum, obscurum, & dubium non differre inter se, ex sententia veriori, sed plerumque vnum pro altero poni, & accipi; nec dari ambiguum, & dubium, quod non sit obscurum. -  Idque etiam ex communi vsu loquendi, dicto cap. 4. num. 15. & 16. -  Ambiguum, obscurum, & dubium, quibus modis accipiatur? & de sententia Baldi, & Socini, num. 17. -  Ambiguitas, siue obscuritas verborum vnde proficiscatur; & de sententia Camilli Gallinij, qui ad quatuor capita principalia articulum reduxit. n. 18. -  Ambiguam dispositionem interpretari primo a mente disponantis. deinde inspici id, quod est verisimilius: & his deficientibus, seruari proprietatem verborum, num. 19. -  In ambiguis inspiciendum esse illud, quod est verisimilius, vel quod plerumque fieri consueuit dicto cap. 4. numero 20. -  Ambiguum uerbum positum post alia, quae sint clara, debere in dubio intelligi de casu simili ibidem, numero 21. -  Ambiguam dispositionem optime declarari ex casu postea subsequuto, num. 22. -  In ambiguis sic debet fieri interpretatio vltimae voluntatis, vt & moribus, & statutis ciuitatis conueniat; quia testator praesumitur voluisse, quod lex sua municipalis valeat, cap. 35. num. 15. -  Ambiguitas, vel obscuritas, quando versatur circa res tantum, quid fieri debeat, cap. 34. num. 16. -  Et quid si ambiguitas, vel incertitudo sit circa verba tantum, num. 17. -  Andreae Alciati placitum improbatur, cap. 4. num. 5. -  Antonij de Aïora locus explicatur, cap. 16. num. 36. & 59. -  Ancharani consilium 219. expenditur, de ratione eius agitur cap. 25. num. 40. -  Antonij Fabri, Ioannis Bologneti, & Ioannis Marci Aquilini, contra communes Interpretum traditiones, placita nonnulla in medium proferuntur: & communis defenditur, cap. 27. n. 55. -  Antonij Fabri obseruationes nonnullae proferuntur; quibus contenditur, donationem hodie reuocari non posse, etiam ante acceptationem. cap. 37. num. 41. seq. -  Antonij Fabri, de donatario, qui donationem in absentem se collatam, vult ratam habere post mortem donatoris, locus insignis expenditur, dicto cap. 37. num. 48. -  Antonij Fabri, de donatione in absentem, ac ignorantem collata, stipulante notario, & ante donatarij ratihabitionem reuocata; locus egregius commemoratur, ibidem, num. 52. -  Annui reditus sine census constitutio, an de iure subsistat, si absque decreto iudicis, cum authoritate tamen tutoris, aut curatoris fiat, & in vtilitatem, & commodum minoris cesserit, cap. 61. num. 28. & seq. Annui redditus, an inter immobilia, vel mobilia computentur a iure. ibidem, num. 39. -  Anima censetur persona prohibita ad nominationem, propter difficultatem conueniendi, cap. 13. num. 7. Contrarium ibi, num. 40. -  Animam suam an nominare valeat is, qui in secundam vel tertiam personam, aut vitam, nominare potest, dicto cap. 13. num. 11. & seq. -  Antiquum in probationibus, quid dicator, arbitrio iudicis committitur, cap. 43. num. 44. -  Appellatio est omni casu permissa, si non reperiatur expresse prohibita, quod exornatur remissiue, cap. 14. num. 36. -  Etiam quando dubium aliquod subesset, num. 35. -  Argumentum illud, substitutus non es hoc casu, aut de te non loquitur scriptura; ergo ad fideicommissum admitti non debes, explicatur, cap. 9. n. 3. & 74. -  Arrae constitui possunt constante matrimonio, cap. 49. num. finali. -  Arrarum promissio an minuatur, si promittentis bona aliqua postea euincantur, quae tamen ab eo bona fide possidebantur, cap. 59. num. 23. -  Author quibus impulsus, atque adductus fuerit principaliter, vt coniecturarum, atque interpretationis vltimarum voluntatum tractatum, & disceptationem susciperet; & de fine, atque intentione ipsius praecipua in eo tractatu; c. primo, numero primo. -  B. -  BAlbutiens lingua, quis, & quomodo dicatur, c. 27. num. 4. -  Balbutientis lingua testamentum, an de iure subsistat, ibidem, ex num. primo, cum seq. -  Bertrandi sententia in consilio 148. libro primo, adducitur, atque explicatur, cap. 25. num. 54. & 56. & seq. -  Beneficio meo nemo potes vti, nisi quatenus ego volo. -  Nec facit iniuriam, qui suum beneficium non impartitur, cap. 64. num. 14. -  Blanditiis potest quis alium allicere, ad sibi relinquendum, cap. 22. numero 107. -  Ad blanditias alicuius factum testamentum secundum, an reuocet primum, ibidem num. 117. & 118. -  Bona in dubio praesumuntur allodialia, & libera, & alienabilia, non maioratui subiecta, vel inalienabilia, nisi scriptura maioratus ostendatur, cap. 9. num. 1. -  Ex coniecturis tamen fideicommisso, & maioratui perpetuo subiecta, praesumi possunt, prout latius, ibidem, num. 68. -  Bona in dotem data, vel ob causam donata, eo ipso exierunt de patrimonio parentis dotantis, vel meliorantis, & effecta sunt proprium patrimonium ipsius filiae dotatae; vel filij, cui donatio facta est, nec in bonis eiusdem parentis remanent. cap. 16. num. 38. -  Bonorum diuisione facta cum clausula ad habendum, tenendum, possidendum, & quicquid placuerit, faciendum, vtrum videatur tributa, & concessa alienandi facultas, aut remissum esse fideicommissum, remissiue, cap. 48. num. 10. -  C -  CAsus in vltimis testatorum dispositionibus, an & quando dicatur omissus, vel non, vt tanquam omissus non attendatur, vel si pro expresso habeatur, velut expressus operetur, & quando pro expresso habendus sit. -  Articulus equidem difficilis, & ad modum frequens, & qui latissime patet apud scribentes. -  Nec sub compendio breui verborum facile comprehendi certave, aut generali doctrina comprehendi valet, cap. 15. num. 1. -  Idcirco, pro eius articuli explicatione distincta, necesse fuisse, theoricas illas & doctrinas communes interpretum quam plurimorum euolare, atque originaliter praelegere, prout agregantur, atque commemorantur ibi, num. 2. & late de materia per totum dictum cap. 15. -  Casus duo simplices, si in dispositione sunt expressi, & euenit casus mixtus omissus, si dispositio est fauorabilis, fiet extensio ad casum mixtum omissum. -  Quod si dispositio est odiosa, non fit extensio ad casum mixtum. -  Idque ex sententia communi, eod cap. 15. num. 35. -  Ex sententia vero aliorum vide ex num. 36. vsque ad num. 48. -  Casus omissus si exprimatur per modum conditionis, non extenditur ad casus similes regulariter, & inde casus omissus regulariter continetur, dicto num. 48. -  Idque pro regula constituitur, & accipitur, vt procedat in quacumque conditione, tam voluntaria, quam necessaria, quando casus est dissimilis, numero 49. -  In casu vno conditionalis dispositio, seu prouisio facta, ad alterum expresso dissimilem, non extenditur, num. 56. & vide tribus numeris seq. -  Sed an casus sit similis, vel dissimilis, dependet a subiecta materia, & ab intentione proferentis. -  Et ita non potest dari certa firmaque regula, prout Ioannes Bolognetus, & vere, & singulariter animaduertit, ibidem, num. 54. -  De casu ad casum in conditione voluntari non datur progressus, sed debet illa impleri in forma specifica, prout fuit ipsa prolata, numero. -  Et sic inspicitur merum factum conditionis per testatorem ex sola eius voluntate appositae, numero 55. -  Quia ex adiectione conditionis actus indiuiduus redditur, & ideo non potest aliter, quam in forma specifica adimpleri, num. 56. -  Sed non procedit, quando ex coniectura aliqua deprehendi potest, testatorem non modum, sed sinem potius considerasse. -  Tunc namque de casu ad casum datur progressus, ibidem, num. 57. -  Non etiam procedit, quando casus ad quem fieret productio, siue extensio, per omnia exequeretur, subrogareturque illi, quem testator expressit. -  Tunc namque, etiam in conditione voluntaria daretur progressus de casu ad casum, num. 58. -  Et quid quando alia videretur fuisse mens testatoris num. 59. -  Casus quando exprimitur per modum conditionis necessariae ad actum, vel ad effectum actus, tunc fit extensio ab vno casu ad alium similem. -  Et sic conditio ipsa impleri potest per aequipollens, num. 60. -  Secus tamen, quando in oppositum appareret expresse, vel per alias coniecturas, prout ibidem notatur. -  Et Ioannis Bologneti notanda animaduersio recensetur. -  Causae duae quando concurrunt, vna in specie, altera in genere, causa illa, quae est specialis, praeualet, cap. 23. num. 23. -  Causa quae respicit solum fauorem, & commodum legatarij, non restringit legatum, cap. 25. num. 45. & cap. 56. num. 7. & cap. 60. num. 19. -  Sicque causa ipsa respiciens solum fauorem legatarij, impulsiua dicitur, & non finalis, & non restringit legatum, quin debeatur, & etiamsi illa deficiat, ibid. num. 46. -  Et id maxime inter coniunctas personas, num. 47. -  Inter quas legatum potius ex naturali affectione, & ex causa motiua, quam limitatiua factum praesumitur, prout ibidem notatur. -  Causae plures quando concurrunt in dispositione vna cessante, non cessat dispositio, cap. 60. numero 50. & latius, & vtilius in addit eiusdem capitis. -  Causa cessante, non cessat effectus, iam consummatus, cap. 60. num. 51. -  Vel vbi ius esset etiam alicui quaesitum ex causae existentia, num. 52. -  Nec enim debent ex casu quolibet superueniente, reuocari illa, quae iam perfecta, & absoluta, & consummata fuere, num. 53. -  Cald. Pereirae rosolutionem, Hispalensis Regij Senatus decisioni, & Authoris opinioni conuenire, cap. 13. num. 18. -  Cancellatio testamenti, vide infra, verbo, testamentum. -  Caroli Ruini lapsus duplex, noue detectus per authorem, cap. 21. num. 101. -  Caroli Ruini sententia noue confutatur, ibidem, num. 109. -  Census an possit constitui super bonis maioratus, cap. 35. num. 33. & seq. & num. 62. -  Circuitus vitandi, cap. 61. num. 51. vbi explicatur. -  Clausulae praecedentis proprium est influere in sequentes, praesertim si continuato sermone proferantur, cap. 9. num. 37. -  Est enim potior clausula praecedens ad instituendum, quam subsequens ad refluendum, num. 39. -  Clausulam non solum praecedentem, sed & in fine positam, referri ad omnia praecedentia, maxime, quando nulla subest differentiae ratio, ibidem, num. 40. -  Clausula, quae subijcitur, non refertur regulariter ad ea, super quibus facta est specialis prouisio, dicto cap. 9. num. 51. -  Clausula solicita apponi, licet omittatur, nunquam omissa censetur, sed potius expressa, cap. 13. nu. 4. & vide num. 38. vbi id declaratur. -  Clausulae primogeniorum Hispaniae, sunt interpretandae secundum consuetudinem Hispaniae in successione primogeniorum, cap. 36. num. 33. -  Ex clausulis in executiuis, non in principali dispositione appositis, voluntatis, & intentionis testatoris coniectura sumitur, & interpretatio congrua colligitur, cap. 48. numero primo. -  Cum ex illis deducatur, qualis fuerit mens, & finis, siue intentio disponentis, num. 2. -  Clausulae, an sint positae in dispositiuis, an in executiuis, multum interesse, ibidem, num. 3. -  Clausulae accessoriae, seu positae in executiuis, non ampliant, neque alterant, aut immutant dispositionem principalem, sed solum in suo primo intellectu confirmant, & regulantur secundum naturam principalis dispositionis, quod exornatur, dicto cap. 48. num. 4. -  Clausula ad habendum, tenendum, possidendum, & quicquid perpetuo sibi, & suis placuerit, faciendum, in concessione feudi apposita, vtrum facultatem alienandi importet, ibidem, num. 8. -  Clausulae, quando dicantur dispositiuae, vel executiuae, siue positae in executiuis, & non in dispositiuis, ibidem, num. 9. -  Clausulae in executiuis adiectae, declarant dispositionem principalem, & sunt aptissimae, & sufficientes ad declarandum mentem disponentis, eandemque dispositionem praecedentem, ibidem, num. 12. -  Clausulae in executiuis appositae, ampliant dispositionem praecedentem, cum appositae sunt super dispositione, quae eis non repugnat, num. 13. -  Vel quando in ea dispositione nihil alias operarentur, num. 14. -  Aut in fauorabilibus, secus in rescriptis gratiosis, & similibus, quod latius explicatur, ex num. 15. vsque ad num. 21. -  Clausulas accessorias, siue executiuis, potius adijci ex voluntate partium, quam ex stillo notarij, ibid. num. 21. -  Nec praesumi, quod ipse notarius clausulas tanti ponderis ex solo suo capite instrumento adscribat, num. 22. -  Nec potest ipse plus scribere, quam quae propriis vidit oculis, vel propriis audiuit auribus, num. 23. -  Et censetur rogatus a partibus, vt clausulas consuetas apponat, num. 24. -  Debetque instrumentum coram partibus legere, num. 25. -  Clausulam codicillarem censeri ex voluntate testatoris insertam in instrumento, dicto cap. 48. num. 27. -  Idem de caeteris accidentalibus, & substantialibus, num. 28. -  Clausula praecedens potentior, & firmior est, vt sequentia determinet, écontra, cap. 50. numero 15. -  Clausula cuiusvis dispositionis interpretatur aliam, & per aliam, ibid. num. 35. -  Clausula de per se stans, aut non de per se, siue in principio, aut in medio, vel in fine dispositionis apposita, an referatur ad omnia praecedentia, vel sequentia, siue ad quae, latus, & difficilis, atque intricatus articulus, & a multis explicatus, cap. 50. num. 36. -  Clausulas in principio, aut in medio, vel in fine dispositionis appositas, congruam praestare interpretationem, atque coniecturam eorum, quae in praecedentibus, vel sequentibus dicta fuere, ibid num. 37 -  Regulariter tamen clausulas eius modi, quantumcunque generales, in vltimis voluntaribus appositas, restingi ad ea, quae sunt similia expressis, non ad diuersa, ibidem, numero 38. -  Et ad specificata dummodo intelligatur, prout declaretur, ibid. num. 39. -  Et sic ea, quae habent determinatam, & claram dispositionem, num. 40. -  Sic etiam restringi, vt non referentur ad omnia praecedentia, vel sequentia, quando repugnaret praesumpta testatoris voluntas, numero 41. -  Clausula de per se stans, & separata, refertur ad omnia, siue sit posita in principio, siue in medio, siue in sine, quod late probatur, dicto cap. 50. num. 42. -  Clausula dicitur per se stans, si habeat orationem perfectam, & absolute, non relatiue posita sit, num. 43. -  Clausula separata, & de per se stans, refertur ad omnia, vbi est eadem ratio, vel vbi non potest assignari ratio diuersitatis, num. 44. -  Secus tamen, si non sit eadem ratio, vel quando diuersitatis ratio assignari potest, num. 45. -  Et vbi militat eadem ratio, ad omnia refertur, etiamsi clausula posita sit ad qualificandum aliquem ex casibus, aut capitulis, num. 46. -  Clausula de per se stans, refertur ad omnia, quandocunque potest commode, & congrue ad omnia referri, quia omnibus congruit, alias secus, vel referenda ad ea duntaxat, quibus commode congruit num. 47. -  Clausula de per se stans, refertur ad omnia, nisi contrarium suadeat aliqua ratio contrarietatis, incompassibilitatis, in aptitudinis, destructionis recti sermonis, superfluitatis, diuersitatis, separationis, absurditatis, repugnatiae, inconuenientis, vel proprietatis verborum, num. 48. -  Et ad hoc in effectu reducuntur variae obseruationes, atque interpretum limitationes, quibus limitant generalem regulam, siue traditionem a praefatam, num. 46. -  Reducuntur quoque Iacobi Menochij ad ipsammet regulam limitationes plures, prout dicto cap. 50. num. 50. referuntur. -  Clausula quando est apposita ad qualificandum aliquam dispositionem, vel capitulum aliquod; ad omnia non referet, num. 51. quod explicatur, num. 52. -  Clausula in fine posita, quibus in casibus referatur ad omnia praecedentia, vel non referantur, quemadmodum ex sententia communi Ioan. Vincent. Hondedei explicauerit, num. 53. -  Clausula, siue in principio, siue in medio, siue in fine dispositionis apposita, refertur ad omnia, si continuatiue scripta sit, ibidem num. 54. -  Vbi latius explicatur, & vide num. 55. quando scriptura dicatur continuata. -  Clausula posita in fine vnius orationis, ad omnia praecedentis refertur, quae comprehenduntur in eadem oratione, siue sit oratio simplex, siue sit oratio composita, comprehendens sub se plures orationes simplices, quae ab eodem verbo principali reguntur, & copulantur, num. 56. -  Clausula posita inter vnum capitulum, siue in principio, aut in medio alicuius capituli, ad illud tantum refertur, prout n. 57. latius explicatur: & vide quando vnum, vel plura dicantur capitula. numer. 58. -  Clausula rebus sic se habentibus; & in eodem statu permanentibus, & aliquo de nouo non superueniente, ex praesumpta disponenti mente, in omni actu materia, & dispositione subintelligitur, cap. 59. num. 20. -  De clausula, rebus sic se habentibus, & in eodem statu permanentibus; vide late, dicto cap. 59. per totum. -  Collationis introducendae rationem potissimam fuisse, propter aequalitatem filiorum seruandam, cap. 16. num. 42. -  Communis sensus semper attendendus est, cap. 13. num. 5. -  Comparatio literarum, an sit sufficiens probatio, quando agitur de schedula tradita religioso, ad quam testator se retulit, cap. 20. num 32. & 35. -  Comiti si data est potestas reuidendi statuta, & ipse quaedam improbat, caetera confirmare videtur, cap. 22. num. 166. -  Copula requirit concursum omnium copulatorum. -  Et vbi plura requiruntur, contractus perficitur, ex vltimo, cap. 60. num. 42. & 43. -  Copulatiuae vna pars, aliam declarat, cap. 61. nu. 5. -  Copulatiua solet ampliare, cap. 61. num. 6. -  Condemnatio, siue sententia non cadit super non petitis, vel non deductis, cap. 10. num. 51. -  Condemnatio limitata, & restricta ad certam bonorum quantitatem, limitatum debet producere effectum, cap. 45. numero 48. -  Commissario ex l. 33. Tauri, quod tempus praefigatur ad testamentum faciendum, cap. 36. numero 18. -  Coniunctio licet sit ab vtraque parte, si tamen impar, sustinetur argumentum ad fauorem eius, qui est magis coniunctus, c. 32. num. 45. -  A consuetis argumentum validum est, cap. 80. num. 3. -  Confessio vxoris cum possessione mariti, vel cum eo, quod sit dignus tanta dote, probatur omnia fuisse data in dotem, & vxori praeiudicat, c. 40. num. 39. -  Idque maxime, si saepius extraiudicium firmauerit, se bona sua in dotem tradidisse marito, eod. num. 39. -  Confessio extraiudicialis absente parte facta plene non probat, quod exornatur remissiue, c. 52. num. 35. & cap. 69. vbi latius. -  Et quid si praesente parte facta sit, & an tunc acceptatio requiratur, num. 36. dict. cap. 52. & dict. cap. 69. -  Confessio extraiudicialis geminata absente parte, plene probat, & praeiudicat, dicto cap. 52. n. 37. & dicto cap. 69. -  Confessio geminata exceptionem non numeratae pecuniae non excludit, cap. 52. num. 43. -  Contemplatione certae personae facta promissio, vel legatum relictum, ipsi personae cohaeret, & consequenter persona extincta, dicitur quoque extingui, cap. 60. num. 7. -  Consentiens in vno actu iudicij non censetur consentire in reliquis, cap. 60. num. 65. -  In contractibus interpretatio fit contra eum, qui se non declarauit, & legem contractus apertius non dixit. cap. 13. num. 36. -  Vbi & allegatio vulgata, l. veteribus, ff. de pactis: exornatur nonnullis, remissiue. -  In contractibus an mens attendatur, potius quam verba, remissiue, ibidem, num. 37. -  Contrahentes se abstineant a verbis generalibus, ne nimium effuso sermone, in promptum incidant periculum, quia sibi imputent, si vtantur verbis generalibus, cap. 42. num. 41. -  Contrahens cum alio, tenetur inquirere conditiones contrahentis, & qualitates rei, quae verisimiliter possunt deuenire ad notitiam, cap. 42. num. 64. & vide num. 99. & 100. vbi latius id explicatur: an scilicet, l. qui cum alio contrahit, ff. de regul. iur. procedat etiam respectu rerum, de quibus contrahitur, non solum respectu personae. -  Et an procedat in casibus, in quibus alter ex contrahentibus tenetur ex natura contractus certificare, & notificare aduersario omnes qualitates rei: vide ibidem, num. 102. & seq. -  Qui cum alio contrahit, quamuis diligenter teneatur illius conditionem, atque qualitates inquirere, excusatur tamen ob iustam, & probabilem ignorantiam, dict. cap. cap. 42. num 98. -  Conditio ad vnguem, & in forma specifica adimpleri debet, cap. 24. num. 9. -  Et solum inspicitur id, quod fuit expressum, & specificatum, num. 10. -  Et vbi non est ad certum tempus limitata, nec restricta, potest quandocunque impleri, secus tamen si sit restricta, numero 11. -  Conditio potestatiua vtrum possit sine mora quandocunque in perpetuum impleri, remissiue, dict. cap. 25. num. 13. -  In conditionibus morae purgatio locum non habet, ibidem, num. 16. -  Conditio potestatiua non habetur pro impleta, quando stetit per ipsum honoratum, & conditione grauatum, quominus impleret conditionem ipsam, num. 17. -  Et idem in conditione mixta, quando non impletur facto ipsius legatarij, vel cum non deficit ex parte eius, cui impleri debuit, sed ex parte alterius, scilicet tertij, num. 18. -  Conditio contrahendi cum certo genere personarum, vel cum certa, & determinata persona, valida est, dicto cap. 25. num. 20. -  Quia ex hoc non censetur adempta facultas contrahendi, licet ex parte restringatur, eod. numero 20. -  Sicque conditio, seu praeceptum a testatore iniunctum foeminae, vt alicui nubat sub poena priuationis haereditatis, vel legati, vel maioratus instituti, de iure subsistit, & adimpleri debet, num. 21. -  Et non modo per viam conditionis, sed etiam per viam modi adiici potest, numero 22. -  Et non modo, vt foemina nubat alicui extra familiam, sed etiam de familia, num. 23. -  Potest etiam dici conditio, qua haereditas auferatur, si quis contraxerit matrimonium cum certo genere personatum, num. 20. -  Conditio pro defecta, non autem pro impleta habetur, quoties impedimentum a tertio illatum fuit, sicque grauato praestatur actio ad interesse aduersus ipsum tertium impedientem, dicto cap. 25. num. 31. & latius explicatur, num. 26. & seq. -  Conditionis cuiusuis, etiam casualis defectus, nunquam vitiat dispositionem, quando verisimiliter disponens legatum esset, & etiam defecta conditione, relicturus, num. 33. -  Idque maxime, si aliae coniecturae concurrant, num. 34. -  De conditionis implemento cum agitur, voluntas magis, & quod principaliter intendit testator, quam verborum figura spectanda est, num. 35. -  Et magis consideratur verisimilis mens testatoris, quam rigor verborum, num. 36. -  Conditio limitatur ex praesumpta voluntate defuncti, eod. cap. 25. num. 37. -  Et propter mentem testatoris, non veniente etiam conditione, relictum quandoque debetur, n. 38. -  Conditio, quae praefinito tempore adimpleri non potest propter angustiam temporis, quasi ex qualitate temporis impossibilis, non vitiat legatum, num. 41. -  Conditionis implendae tempus non currere ignoranti, sed tantum a die scientiae, eod. cap. 25. num. 42. -  Conditionis implendae tempus praecisum a testatore appositum, ignoranti etiam, & impedito currit, ibidem, num. 44. -  Conditio contrahendi cum certa persona, vel cum certo genere personarum, quamuis de iure valida sit regulariter; id tamen intelligi, atque moderari debet, modo honeste adimpleri valent conditio ipsa, nam si honeste adimpleri non potest, reputatur impossibilis de iure & non obligat, nec legatum admittitur. -  Quomodocunque id ipsum contingat, etiam extra casum expressum in. l. cum ita legatum, in versic. videamus, ff. de condit. & demonst. ibidem num. 48. & seq. -  Conditio illa, si vxorem duxerit, si dederit, si fecerit, ita accipi oportet, quod per grauatum non stet, quominus ducat, det, aut faciat, dicto cap. 25. num. 53. -  Conditionem inhonestam de iure dispositio testatoris continens, vel etiam secundum mores ciuitatis, reijcitur a matrimonio, ibidem, n. 49. -  Conditio, quae honeste adimpleri non valet, quasi impossibilis reputatur, & pro non scripta habetur, quamuis de facto impleri possit, ibidem, numero 61. -  Conditionum tres esse species, casualem, scilicet, potestatiuam, & mixtam, eod. cap. 25. nu. 68. -  Conditio potestatiua, quae dicatur, & quae mixta, num. 69 -  Conditionis casualis, potestatiuae, & mixtae, permultae sunt differentiae, num. 70. -  In conditione casuali inspicitur solum euentus, & ob id quomodocunque deficiat, impeditur dispositio, num. 71. -  Vsque adeo, vt conditio ipsa non purificata, habeatur pro non facta, etiam si in minimo deficiat. -  Quia conditio pro sui natura est indiuidua, & conditionem importat, eod. num. 71. -  Conditio potestatiua non habetur pro impleta, quando stetit per ipsum honoratum, & conditione grauatum quominus impleret conditionem ipsam, num. 72. -  Habetur vero pro impleta, si honoratus, & conditione grauatus, sine aliqua sui culpa fuit impeditus ab eo, in cuius persona conditio erat implenda, num. 73. -  Quod si honoratus, & conditione grauatus, casu fuit impeditus, habetur conditio pro impleta ad commodum ipsius grauati, num. 74. -  Dummodo non fuerit ipse in mora dandi, etsi culpa eius praecesserit, num. 75. -  Item vbi conditio deficit per casum contingentem in persona honorati, num. 76. -  Conditio mixta pro impleta habetur, quando iusta causa excusat legatarium, quia tunc non videtur per eum stetisse, num. 78. -  Conditio mixta pro impleta non habetur, sed potius pro defecta, quando casu, non autem facto, aut culpa legatarij conditio ipsa deficit num. 79. -  Quod limitatur fauore alimentorum, & libertatis, piae causae, & in primogenijs. -  Et cum dispositio modum potius continet quam conditionem. -  Quia modus casu fortuito deficiens, habetur pro impleto, num. 80. -  Conditio mixta habetur pro impleta quando deficit ex parte eius, cui impleri debuit quia nolit, vel aliter impediat, num. 81. -  Conditio mixta deficiens facto tertij, non eius, in cuius persona erat adimplenda, pro defecta habetur, eod cap. 25. num. 82. -  Sicque legatario, vel honorato praestatur actio ad interesse aduersus tertium impedientem. -  Si vero soluendo non sit, conditio non pro defecta, sed pro impleta habetur eod. num. 82. -  Similiter etiam, quando impedimentum a tertio iuste illatum fuit, num. 83. -  Secus autem si iuste, provt ibidem dicitur. -  Conditio in maioratu, an pro impleta habeatur, quando implementum impeditur a tertio, vel ab eo, in cuius persona erat implenda, dicto cap. 23. num. 84. & 85. -  Conditionalis prouisio, siue dispositio in vno casu facta, ad alterum expresso dissimilem non extenditur, cap. 15. num. 50 -  Quia conditiones dicuntur strictissimi, esse iuris num. 51. -  Atque ideo in forma specifica debent adimpleri, num. 52. -  Vnde tam conditionis natura, quam casuum dissimilitudo facit, vt de casu expresso ad casum dissimilem non possit dari progressus in dispositione conditionali, num. 53. -  Sed an casus sit similis, vel dissimilis, dependet a subiecta materia, & ab intentione proferentis, & ita non potest dari certa firmaque regula, num. 54. -  In conditione voluntaria non dari progressum de casu ad casum, sed debere illam impleri in forma specifica, provt fuit ipsa prolata, num. 55. -  Et sic inspicitur merum factum conditionis, per testatorem ex sola eius voluntate appositae, eod. num. 55. -  Quia ex conditionis adiectione, actus indiuiduus redditur, & ideo non potest aliter quam forma specifice impleri. num. 56. -  Sed non procedit, quando ex coniectura aliqua deprehendi, potest, testatorem non modum, sed finem potius considerasse. -  Tunc namque datur progressus de casu ad casum, ibidem, num. 57. vbi Ioannis Bologneti notande resolutio in proposito commemoratur. -  Non etiam procedit, quando casus ad quem fieret productio, siue extensio, per omnia exaequaretur, subrogareturque illi, quem testator expressit. -  Tunc namque, etiam in conditione voluntaria daretur progressus de casu ad casum, num. 59. -  Et quid quando alia videretur fuisse mens testatoris, numer. 59. -  Per modum conditionis necessariae ad actum, vel ad effectum actus, quando casus exprimitur, tunc fit extensio ab vno casu ad alium similem. -  Et sic conditio ipsa impleri potest per aequipollens, vbi & de intellectu, l. commodissime, ff. de liber. & posthum. l. fideicom. §. si cui de legatis. 3. ibidem, numer. 60. -  Secus tamen, quando in oppositum apparet expresse, vel per alias coniecturas, provt eodem numero adnotatur. -  Et Ioannis Bologneti notanda animaduersio recensetur, ibidem. -  Per modum conditionis casus vnus si exprimatur, non extenditur ad casus similes regulariter. -  Idque in quacunque conditione, tam voluntaria, quam necessaria, quando casus est dissimilis, eod cap. 15. num. 48. & 49. -  Et vide num. 61. vbi Leandri Galganetij resolutiones in proposito commemorantur. -  Conditio decedendi sine liberis, vtrum expiret vnico filio superstite, quamuis per momentum superuiuat, & de consilio Oldradi 21. remissiue, cap. 38. num. 13. -  Conditio augmentatiue si accipi potest, verba impropriando; Oldradi consilium 21. limitatur, num. 14. ibidem. -  Conditio, quando non apponitur dispositioni, sed excutioni, dispositio non dicitur conditionalis, cap. 56. num. 8. -  Conditio, quando non apponitur actui, sed illius resolutioni, dispositio non efficitur conditionalis, sed est pura, resoluenda sub conditione, ibidem, num. 9. -  Conditio apposita resolutioni faci dispositionem conditionalem in vltimis voluntatibus, quamuis secus sit in contractibus, ibidem, num. 10. -  Conditio adiecta resolutioni, non facit dispositionem conditionalem, quando resolutio fit in poenam spreti praecepti, quia poena arguit ius quaesitum, ibidem, num. 11. -  Conditio vera, & propria, vti est casualis, impedit transmissionem, etiamsi certum sit, conditionem extituram, dicto c. 56. num. 72. -  Conditio mixta, si deficiat per mortem, vel per casum, non extinguit legatum alimentorum, speciali eorum fauore, quod exornatur & explicatur, l. prima, C. de legatis cap. 60. num. 56. -  Extinguit tamen, quando est apposita in fauorem eorum, cum quibus erat morandum, ibidem, nu. 57. -  Ex conditionalibus verbis, siue conditionaliter prolatis, voluntatis, & intentionis testatoris coniectura desumitur, atque interpretatio fieri valet in casu dubio, cap. 55. num. 1. -  A conditionalibus namque dispositiua declarantur, atque interpretantur, sicut e contra conditionalia a dispositiuis, ibidem, dicto nume. 1. & latius, ex num. 19. -  Conditio suspendit dispositionem in futurum euentum, dicto cap. 55. num. 2. -  Siue sit tacita, siue expressa, num. 3. -  Et impedit ortum obligationis ante purificatam ipsam conditionem, num. 4. -  Nec antea habet effectum conditionalis dispositio, quam conditio ipsa existat, & verificatur, nu. 5. -  Et si non fuerit verificata, perinde habetur, ac si dispositio facta non fuisset, num. 6. -  Paria enim sunt, nihil fieri, aut fieri sub conditione, quae purificata non fuerit, num. 7. -  Conditione namque deficiente, deficit ipso iure omnis dispositio, tam inter viuos, quam in vltima voluntate, nec relictum debetur, num. 8. -  Sic sane conditionem euenisse, impletamque fuisse, probare, & liquidare, debetis, qui de fideicommissi, aut successionis, vel relicti conditionalis iure contendit, num. 9. -  Quoniam negantis conditio fundata est in negatiua, num. 10. -  Conditionem non praesumi euenisse in dubio, cum sit quid facti, sed eam probare debere cum, qui euenisse, impletamque fuisse, asserit, num. 11. -  Debetque impleri in forma specifica, num. 12. -  Quamuis aliquando, multisque in casibus per aequipollens adimpleri possit, provt ibidem notatur. -  Aliquando etiam conditio (sicut & modus) ex presumpta testatoris voluntate pro impleta habenda est, num. 13. -  Conditio regulariter nihil ponit in esse, c. 55. n. 14. -  Et in conditione quae sunt, non sunt in dispositione, quod exornatur ibidem. -  Conditionalia verba, siue conditionaliter prolata, etiam in testamentis, & vltimis voluntatibus, non operantur effectum dispositiuum, siue non disponunt. -  Et ideo nec fideicommissum inducunt, sed nudi potius facti reputantur, eod. c. 55. num. 15. -  Idque siue referantur ad personam, siue ad rem. nu. 16. & vide num. 17. vbi vera, & communis ratio redditur. -  Conditionalia verba, quamuis per se regulariter non disponant, aliquando tamen ex coniecturis, & praesumpta, atque coniecturata mente testatoris, dispositionem inducere possunt, ac vere inducunt. -  Quod exemplificatur, & explicatur, l. fideicommissa, §. cum. esset, ff. delegatis tertio eod. cap. 55. num. 18. -  Et ipsis etiam declaratio sumitur dispositionis dubiae, num. 19. -  Conditionalia verba disponunt, quando prolata sunt ab habente autoritatem disponendi, & creditur, proferentem, ita voluisse, numer. 20. ibidem. -  Et in suo antecedenti necessario disponunt etiam; quando illud antecedens dependet a sola voluntate testatoris, num. 21. -  In Hispanorum quoque primogeniis, & dispositionibus perpetuis, sic qua tractum successiuum habentibus, disponunt, sicut dispositiua, n. 22 -  Non conditionalis, sed potius pura praesumitur dispositio in dubio, eod. cap. 55. num. 23. -  Secus tamen, quando ex aliquibus verbis, & mente testatoris praesumpta, colligitur conditio, numer. 24. -  Sic e conuerso, etsi verba secundum suam propriam significationem importent conditionem, attamen ex coniecturata mente testatoris, non significant conditionem, sed diem, aut temporis dilationem, num. 25. -  Conditio, vt plurimum inducitur per dictionem, si, & cum & per alias multas dictiones, & verba, quod exornatur, d.c. 55. num. 26. -  Conditio est futurus euentus, in quem dispositio suspenditur, num. 27. -  Conditio & modus inter se differunt ab initio, in fine tamen conueniunt, dicto cap. 55. num. 32. -  Conditionalis dispositio non inducitur ex eo solum, quod adiiciatur, quid fieri sub conditione, sed inspici debent alia verba loquentis, an scilicet conditionem importent, ibidem, num. 33. -  Verba namque sub conditione, quandoque denotant modum, & quandoque sub modo, conditionem, num. 34. -  Conditio intelligitur, quando onus iniunctum debet ante consequutum emolumentum adimpleri, ibidem, num. 35. & latius ex num. 39. vbi modi, & conditionis differentiae nonnullae commemorantur. -  Conditio, quae non est suspensiua, sed resolutiua, non reddit conditionalem principalem disposit nonem. -  Maxime, quando resolutio confertur in tempus post ius quaesitum, eod. cap. 55. num. 38. -  Conditio resolutioni apposita, an faciat dispositionem conditionalem, remissiue, ibidem, n. 56. -  Conditionalis spes substitutionis cuiuslibet, aut fideicommissi, in vltimarum voluntatum tractatu, an trasmittatur ad haeredes substituti praemorientis, siue conditionale fideicommissum, num ad haeredes transmittatur, vide late dicto cap. 55. ex numero 57. cum multis seq. -  Codicillorum tractatum, & materiam, longa serie explanasse authores, quam plures, qui recensetur; capite tertio, num. 7. -  Codicillis haereditas dari, vel adimi, vtrum hodie possit de iure huius Regni, cap. 3. num. 8. latius cap. 22. num. 2. & 3. & 4. & num. 70. & seq. -  Codicillis haereditas directo dari in fauorem piae causae, siue instituta pia causa, vtrum possit, cap. 3. num. 9. latius cap. 22. num. 71. & seq. -  In codicillis correcta, & aliter quam in testamento disposita, vt vltima sunt obseruanda, cap. 22. n. 68. dispositio facta in testamento, & in codicillis, debet interpretari, ne contradicat, sed concordatur. -  Sed si contradictio euitari non possit, statur dispositioni factae in codicillis, vti postremae, ibidem, num. 69. -  Codicillis haereditas, quamuis ex rigore iuris, nec detur, nec adimatur directo, ex aequitate tamen illa ademptio facta in codicillis, quae alias erat nulla, & inualida, sustinetur in vim fideicommissi, ibidem, num. 75. & 76. -  In codicillis potest fieri declaratio, etiamsi per eam haeres institutus testamento, priuaretur tota haereditate, dicto cap. 22. num. 77. -  In codicillis possunt induci onera, & apponi grauamina haeredi scripto in testamento, & aliis personis, ibidem, num. 78. -  Codicillis declarari, quod substitutio in testamento facta, detegatur pupillaris; ita quod in totum mater excludatur, ibidem, num. 79. -  Codicillos conficiendo testator, non censetur a dispositis in testamento recedere, nisi tantum in his, in quibus illa reformauerit, c. 37. n. 8. & 9. -  Coniecturae tres aetymologiae traduntur, cap. 2. n. 4. -  Coniectura dicitur, quasi connexura, seu colligatura, ibidem. num. 5. -  Coniectura dicitur a coniectu, id est, directione quadam rationis ad veritatem, ibidem, num. 5. -  Coniectura dicitur a coniecto, coniectas, frequentatiuo, quod idem est, quod existimo, ibidem, n. 7. -  Coniectura, alia est hominis alia iuris tantum, alia autem iuris, & de iure, numero 8. dicto cap. 2. -  Coniectura hominis est ea, quae in iure non est expressa, sed iudicis arbitrio remittitur, ibid. n. 9. -  Coniectura iuris est ea, quae ab ipsa lege inuenta, & approbata, ibidem. num. 10. -  Coniectura iuris, & de iure, est dispositio legis aliquid praesumentis, & super praesumpto, tanquam sibi comperto statuentis, num. 11. -  Coniectura alia leuis, alia grauis, seu vehemes, & alia violenta, & de exemplis earum, dicto cap. 2. num. 12. -  Coniectura alia est temeraria, & alia est probabilis, ibid. num. 13. -  Coniectura temeraria est ea, quae ratione caret, & longe a verissimili distat, numero 14. -  Coniectura probabilis est ea, quae a verisimili deducitur, & in ratione fundatur. n. 15. -  Coniectura pluribus modis diffinitur, seu describitur, num. 16. -  Coniecturae diffinitiones nouem adducuntur, numero 17. -  Coniecturae diffinitiones aliae proponuntur, & authoris placita nonnulla in medium proferuntur, dicto cap. 2. num. 18. & 19. -  Coniecturae plures simul iunctae, id efficere valent, quod vna de per se efficere non posset, vt maioratus institutionem inducant, cap. 9. n. 24. -  Coniecturati, & taciti parem esse virtutem, & vim in interpretandis testatorum vltimis voluntatibus, cap. 17. numero primo. -  Coniecturationis, & dispositionis in scrutanda vltima defunctorum voluntate, pares esse vires ibidem, num. 2. -  Vel ex coniecturis, vel ex verbis constat testatoris voluntas, ibidem, num. 3. -  Et sufficit, quod sit declarata ex coniecturis n. 4. -  Velle enim aliquid dicitur ille, cuius voluntas colligitur ex coniecturis, & praesumptionibus, num. 5. -  Et huiusmodi voluntas testatoris coniecturata, siue praesumpta, ita operatur, ac si verbis expressa fuisset, num. 6. -  Dicitur enim expressa, quae ex coniecturis colligitur, & per eam euidenter constare de intentione testatoris, & si verbis expressa non fuerit, numero 7. -  Et sic debet seruari, sicut voluntas verbis expressa, num. 8. -  Imo & specialiter prouisum dicitur, quod ex mente, aut intentione disponentis apparet per coniecturas, num. 9. -  Scriptum etiam illud censetur, quod ex coniecturis, & praesumptionibus colligitur num. 10. -  Et propter vim coniecturarum recedimus a praesumptione inducta a legali dispositione; siue legis praesumptio non attenditur in substitutionibus, vbi constat de contraria mente testatoris, saltem ex coniecturis, num. 11. -  Ac denique coniecturae plurimum possunt, & fortiter euincunt in perscrutanda testatoris vltima voluntate, num. 12. -  Et sufficiunt ad faciendum rem certam; cum clarum, & certum dicatur illud, quod apparet ex coniecturis, num. 13. -  Sufficiunt etiam, quando nominatim aliquid fieri, requiritur, num. 14. -  Et voluntas, quae colligitur ex coniecturis, tollit omnia obiecta, & altera dicitur expressa, altera tacita, & de exemplis vtriusque, num. 15. -  Coniecturarum diuersas species constitui per doctores communiter, cap. 16. num. 1. & 6. -  Coniecturam dupliciter dici posse, dici communiter, hominis inquam, vel legis, ibidem, numero 2. & 6. -  Legis coniectura dicitur, quae ab ipsamet lege inuenta est, vel approbata, cuius plura exempla traduntur, num. 3. -  Hominis coniectura dici potest, & vere dicitur illa, quae in iure non expressa, sed tamen ex variis, diuersisque fontibus, siue causis deducitur. -  Et regulariter intellectu magis, quam verbis percipitur, nam cum frequenter quis plus significat, quan loquatur, id coniectura assequi, necesse est, num. 4. -  Coniecturam in vltimis voluntatibus nullam reperiri, quae iuris, & de iure praesumptio dici possit dicto cap. 18. n. 5. -  Quia in testamento non est aliqua praesumptio, contra quam probatio non sit admittenda, prout eodem numero traditur. -  Coniectura per gradus distingui potest, alia namque est leuis, alia grauis, alta violenta, ibidem, num. 7. -  Coniectura leuis in proposito nequaquam sufficeret, nec per eam induceretur effectus, tacitae voluntatis, qui per coniecturas inducitur, provt ibidem notatur, num. 8. -  Generaliter namque in dispositione qualibet vltima non debemus, nec possumus adduci leuibus coniecturis, etiamsi multae coniecturae sint simul vnitae, eod. num. 8. & 9. -  Coniecturae, vt sortiantur effectum, quando admittuntur ad cognoscendam mentem testatoris, & interpretationem voluntatis eius faciendam, debent esse manifestae, vrgentes, verisimiles, necessariae, & concludentes, & non hominis, sed legis, nec fragiles, aut debiles admittuntur, eod. cap. 18. num. 10. -  Mentem verbis non expressam, elici, atque probari debere ex coniectura manifesta, & necessaria, aut valde vrgente, & probabili, provt latius, ibidem, num. 11. -  Coniectura vna in vltimis voluntatibus non sufficeret, vbi ex coniectura aliquid inducitur, vel probari contenditur, sed coniecturae duae necessariae essent, ex sententia multorum, eod. cap. 18. num. 12. -  Contra vero ex sententia aliorum, etiam cum agitur de fideicommisso inducendo, dummodo coniectura vna sit vrgens, necessaria est, & concludens, num. 13. -  Caeterum ex sententia autoris, vtriusque articuli definitio, vtrum scilicet in interpretatione vltimatum voluntatum vna sola coniectura sufficiat; quae etiam dicantur manifestae, necessariae, aut concludentes coniecturae iudicis arbitrio relinquendum erit, num. 14. -  Ipse namque perpensis, & consideratis nonnullis, quae ibi adnotantur, an coniecturis, vel etiam vna sola adduci, vel non adduci debeat, melius diiudicare poterit, num. 15. -  Nec solis imaginariis, aut ex capite procedentibus, siue non iuridice, aut velut concludenter deductis coniecturis, excitari debebit, num. 16. -  Arbitrium enim eius non est liberum, sed a iure regulatur, num. 17. -  Idcirco vna sola coniectura maximi erit aliquando effectus, & momenti, ac debebit omnino in consideratione haberi, si eiusmodi sit, vt in casu occurrenti necessaria, aut concludens, aut multum probabilis videatur, num. 18. -  Plures etiam coniecturae nihil aliquando proderunt, vel prodesse debebunt, & si concurrant simul, si eiusmodi sint, vt quaelibet non dicatur concludens, nec efficax, aut necessaria, nu. 19. -  Vel cum omnes leues sunt, & fragiles, & si plures, provt notatur, ibidem. -  Quamuis regulariter plures coniecturae, simul iunctae, id efficere valeant, quod vna coniectura per se sumpta, efficere non posset, num. 20. -  Et coniectura specialis, tanquam fortior, vincere debet generalem, num 21. -  Coniecturalem materiam, totam esse arbitrariam, eod. cap. 18. num. 22. -  In qua iudicis prudentia dominatur, cum ea nulla iuris constitutione in vniuersum definiri possit. -  Nec propter infinitam multitudinem factorum, & accidentium varietatem possit commode terminari generaliter, num. 23. -  Coniecturae, cum in interpretatione vltimarum voluntatum versamur (quae plena periculi est) non debent esse fantasiae, & imaginationes, que prolibito voluntatis constituantur, sed reales, & in opinionibus bonorum virorum fundatae, dicto cap. 18. num. 28. -  Et cauendum est ab his, qui dicunt, talem mentem testatoris coniecturatam, nec id concludenter, & probabiliter ostendunt, ibidem, num. 29. -  Quare ex actissima diligentia testatoris voluntarem perscrutari oportet, & eius vestigia semper sequi debemus, num. 30. -  Nec in eius interpretatione diuinare, num. 31. -  Quia in testamentis nihil est tam proprium, quam claritas, num. 32. -  Et difficilimum, mentem defuncti diiudicare, n. 33. -  In cuius coniecturatione frequenter decipimur, numer. 34. -  Idcirco caute, & attente procedendum erit in hac materia, num. 35. -  Non enim est somnianda testatoris mens, & voluntas, num. 36. -  Sic potius iudex debet in propositorem examinare, sicut examinandam dixit Petrus de Peralta de quo ibidem, num. 37. -  Quoniam Aduocati, & Iudices super interpretatione mentis testatoris saepissime proferant, in graue damnum voluntatis eius, & haeredum. -  Quod est periniquum, & fieri non debet, ne iudicia defunctorum defraudentur, num. 38. -  Coniecturae, & praesumptiones in hac coniecturali & praesumpta vltimarum voluntatum materia, vt dicantur verisimiles, necessariae, & concludentes, vt etiam ex eisdem valide inducatur id, quod contenditur; vtrum necessario debeant ex dictis, & dispositis in testamento, siue ex verbis dispositionis induci. -  An vero aliunde etiam, & extra testamentum colligi possit mens, & voluntas coniecturata, de qua contenditur. -  Dubium equidem maximum, in quo Interpretes nostri diuersimode se habent, nec certam tradunt resolutionem, imo ipsimet sibi non constant, eod. cap. 18. num. 39. & 40. & vide num. seq. vbi explicatur. -  Simonis etiam de Praetis, in explicatione articuli eiusdem distinctionem, & resolutionem probauit, num. 50. -  Coniecturis facilius interpretari fideicommissum iam indictum, vel probari inductum quando dubitatur de illo, quem de nouo induci, num. 51. dict. cap. 18. -  Coniecturis declarantur verba dubia legati: sed quando mutatur substantia, vel aliquid additur, debet probari per septem testes in testamentis, vel quinque in codicillis, cap. 19. num. 19. & vide num. seq. & num. 24. vbi quod ad probandum voluntatem testatoris per coniecturas, & coniecturas ipsas (quibus quis innititur) probandas, solemnis requiritur numerus testium, qui ad probandum ipsum testamentum requiritur, & vide num. seq. -  Coniecturae quibus praesumptiue probatur voluntas testatoris, & eius dispositio, probandae sunt per septem testes, sicut ipsum testamentum, dicto cap. 19. num. 13. -  Idque in testamentis; in codicillis autem per quinque. -  Et de iure communi; de iure autem Regio, eodem numero testium probari debebunt, qui in confessione testamentorum, & codicillorum exigitur de iure Regio. -  Quoties de noua dispositione inducenda tractatur. -  Idque ex communi Interpretum omnium sententia. -  Quae deducitur ex singulari illa theorica, atque doctrina Baldi; -  Quod circa substantiam testamenti, vbi sit probatio, requiruntur tot testes in probando errore, aut in voluntate inducenda probando, quot in voluntate testantis probanda, & in dispositione ipsa conficienda requiruntur. -  Circa certitudinem vero duo testes sufficiunt, provt ibidem, dict. num. 13. & 14. -  Et eo tendere Petri Surdi (ex mente communi) singulares, & notandas resolutiones in hac materia, in consil. 129. libr. 1. -  Qui quotiescunque de noua voluntate inducenda agitur, & sic de substantia, non de qualitate, aut circumstantia, non etiam de aliqua declaratione; septem testes requirit praecise. -  Duos autem sufficere recte asserit, quando agitur de probanda voluntatis iam inductae declaratione. -  Quod est dicere, circa substantiam, errorem, aut omissionem dispositorum, vel non dispositorum, septem testibus probari debere. -  Circa accidentia vero duos testes sufficere, ibidem, num. 15. -  Et id ipsum statuitur circa solemnitatem, numer. 16. -  Ac denique de errore a Notario commisso in scribendo testamentum, & quibus testibus probando, eiusdem Petri Surdi obseruationes nonnullae commemorantur, & probantur, numero 17. -  Et Ioannis Vincentij Hondedei, in idem placitum, & consensus, noue expenditur, numero 18. & 19. -  Coniecturae vnaquaeque, quod probari debet saltem per duos testes regulariter; quamplures iuris Interpretes tradidisse indistincte, nec aliter declarasse, eod. cap. 19. num. 52. -  Et quidem in aliis materiis id verissimum esse, & regulariter procedere, numero 53. -  Caeterum, cum versamur in interpretatione, & probatione vltimarum voluntatum, & coniecturarum earum, non ita absolute id esse accipiendum; ita potius distinguendum, prout eodem cap. distinguitur, num. 54. -  An scilicet de inducenda voluntate dispositiua, & ea probanda agatur, vel de inducta declaranda tractetur, num. 55. -  Coniecturae duae in dubio cum capi possunt, vna, quod dispositio sit facta contemplatione consanguinitatis; altera, quod sit facta intuitu paupertatis, magis praesumitur facta contemplatione consanguinitatis, inspecta causa naturali, quae potentior est, quam accidentalis, cap. 22. num. 6. -  Et inde legatum relictum pauperi, sanguine coniuncto, non praesumitur ad piam causam, & ob paupertatem factum, sed ob sanguinis affectionem, ex communi sententia, eod. cap. 22. num. 7. vbi vide contrarium ex sententia aliorum, numero 90. -  Coniectura ea accipi debet in dubio, quae animae testatoris suffragatur, dicto cap. 22. num. 89. -  Coniecturarum, siue praesumptionum contrariarium, simul concurrentium materiam, late, & vtiliter explicasse Cardinalem Franciscum Manticam, Iacobum Menochium, Simonem de Praetis, & Ioseph. Mascardum prout cap. 23. num. 1. adnotatur. -  In coniectura voluntatis testatoris quoties lex fundatur, cessante coniectura cessat dispositio, eod. cap. 23. num. 4. -  Coniecturam, siue praesumptionem aliquam ex testamento, siue de voluntate defuncti non esse, quae non admittat probationem in contrarium, siue quae infringi non valeat contraria probatione, num. 5. -  Et idcirco coniectura, siue praesumptio quaelibet tollitur per lucem probationum, ibidem, num. 6. -  Ex coniecturis quod inducitur, ex coniecturis etiam tollitur, ibidem num. 7. -  Et inde, sine controuersia esse, coniecturam vnum, seu praesumptionem, alteram tollere, & superare, & fortiorem, siue validiorem perimere debiliorem, siue minus fortem, ibidem, num. 8. -  Coniecturae, aut praesumptiones duae, vel plures, cum vni simul aduersantur, vincunt, & diluunt vnam, ibidem, num. 11. -  Coniectura vna sola, vel praesumptio, multum vtgens, & valida, perimit ac diluit plures, quae infirmiores, seu debiliores essent, eodem, cap. 23. num. 12. -  Inter plures coniecturas, benignior, & fauorabilior accipienda est, ibidem, num. 13. -  Coniecturae posteriores derogant prioribus, ibidem, num. 14. -  In concursu, & conflictu coniecturarum plurium, & cum dubitatur, quae ipsarum debeat praeualere, Iudicis arbitrium multum valere, numero 15. -  Dummodo ipsum ex iuris decisione, & ratione, & regulis nonnullis ab Interpretibus traditis accipiatur, atque moderetur, siue gubernetur, numero 16. -  Et Iacobi Menochij, Simonis de Praetis, & Francisci Manticae obseruationes nonnullae prae oculis habeantur, de quibus, ibidem, num. 17. & sequentibus. -  Coniectura, siue praesumptio faciens consistere, & valere actum, siue quae stat pro validitate actus, creditur firmior, ac caeteris potentior, & illis praefertur, eod. cap. 23. num. 18. -  Coniectura, & praesumptio proueniens ex substantia, dicitur potentior illa, quae descendit a solemnitate, numero 19. -  Coniectura, & praesumptio illa iudicatur potentior, quae est benignior, num. 20. -  Et quae adhaeret iuri communi potius quam ea, quae iuri speciali innititur, num. 21. -  Coniectura, & praesumptio specialis, generali potentior est, num. 22. -  Coniectura, & praesumptio magis specialis, alteri speciali praeualet, cum duae simul coniecturae speciales concurrunt, numero 24. -  Coniectura, & praesumptio accidentalis, debilior est naturali, num. 25. -  Coniectura, & praesumptio, quae verisimilitudini magis accidit, validior & potentior est, numero 26. -  Coniectura, & praesumptio, quae est pro reo, firmior, & potentior iudicatur illa, quae est pro actore num. 27. -  Coniectura descendens a quasi possessione, potentior est ea, quod quaelibet res praesumatur libera, numero 29. -  Coniectura, & praesumptio negatiua, fortior est affirmatiua, numero 30. -  Et illa, quae est fundata in ratione naturali, ea, quae fundatur in ratione ciuili, num. 31. -  Et qua absurda, & inaequalia vitantur, num. 32. -  Coniectura, & praesumptio ducta a facto, firmior, & potentior est ea, quae sumitur a non facto, num. 33. -  Coniectura, & praesumptio, quae fauet animae, sicque saluti aeternae, potentior est, num. 34. -  Coniectura, & praesumptio illa est firmior, & potentior, quae deducitur ex inaequali onere iniuncto, quod arguit qualitatem lucri, quam quae oritur ex affectione personarum, num. 35. -  Coniectura illa, quae colligitur ex ratione recti sermonis, tollit eam, per quam dicimus, quod praedilectus in institutione, intelligitur praedilectus in fideicommisso, num. 36. -  Coniectura illa praeualet, quae propius ad certitudinem accedit, num. 37. -  Coniecturarum voluntatis quaestionem, & testamentorum interpretationem, vt plurimum in arbitrio, & aestimatione iudicis esse, cap. 24. numero primo. -  Ipsum autem iudicem prae oculis debere habere nonnulla, de quibus ibidem, numero 2. -  Ex legitimis quoque coniecturis adduci, num. 3. -  Et id arbitrari, quod regulis, & rationi, ac etiam aequitati magis conueniat, num. 4. -  De coniecturarum praecedentia, cum dubium, & conflictus est, & quarundam simul concurrentium, quae validior, & firmior altera dicatur, siue quae alteram vincat, dubitatur. -  Cum etiam inquiritur, quo ordine enumerari debeant coniecture, vt vna alteram praecedat. -  Ex sententia Cardinalis Francisci Manticae, & Iacobi Menochij (qui absolute, & erudite rem explicant) quid obseruandum vt, ibidem, numero 5. -  An etiam ex sententia ipsorum debeat praecise, & formaliter obseruari ordo, l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, vt prima coniectura praeferatur secundae, & ita de caeteris successiue, num. 6. -  Denique in vno, & altero articulo, quae sit resolutio: atque sententia Authoris, num. 7. -  Vbi & l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, notanda, & noua proponitur explicatio. -  Compensationis materiam, & tractatum suscepisse, atque explicasse Authores quamplures, qui cap. 40. numero 69. commemorantur; & ibi late agitur, de materia ipsa compensationis. -  Creditor an teneatur accipere vnum pignus pro alio, aeque idoneum, capite 10. numero 37. & 56. -  Creditor an cogatur accipere vnum fideiussorem pro alio, & illum liberare, eod. cap. 10. num. 38. & 57. -  Creditor inuito vnum pro alio solui non potest, ibidem, num. 47 -  Creditor, qui habet specialem, ac generalem hypothecam, tenetur prius ex bonis sibi specialiter obligatis, debitum exigere; nec potest posterioribus creditoribus contradicentibus, ad bona generaliter sibi hypothecata recurrere, nisi in subsidium, bonis scilicet specialiter obligatis ad debiti exactionem non sufficientibus. -  Idque ex singulari decisione l. 2. C. de pignoribus, & hypothec. -  Cuius materiam exornarunt, atque illustrarunt Authores nonnulli, de quibus, capit. 26. numero 21. -  Creditor vtrum possit bona maioratus, sibi ex Regia facultate specialiter obligata, exigere, stantibus aliis bonis liberis, quae tamen aliis creditoribus obligata sunt, & etiam eidem generaliter: eodem, cap. 26. numer. 29. & sequent. vbi vide omnino. -  Creditor regulariter euictionem pignoris non debet, nec praestat. -  Dummodo concurrant requisita illa, quae ab Interpretibus nostris desiderantur communiter; scilicet, quod sit creditor, sicque pignus sibi obligatum fuerit. -  Quod sit creditor anterior, & sic potior alio creditore ex tempore, vel ex priuilegio. -  Quod credat rem esse debitoris. -  Quod sibi liceat vendere ex pacto, vel ex lege, vel saltem, quod credat sibi licere. -  Et quod creditor ipse non promiserit de euictione, cap. 42. num. 70. -  Creditorem euictionem pignoris non debere, titulus ille, quemadmodum intelligi, atque explicari debeat. ex dicto num. 70. cum seq. -  Creditorem euictionem pignoris non debere, quemadmodum, intelligi, atque explicari debeat, vbi dilucide id explanatur, numero 110. & sequentibus. -  Creditorem euictionem pignoris non debere, quemadmodum Hug. Donellus acceperit, & de distinctione Authoris eiusdem, eodem, cap. 42. num. 112. -  Creditor vendita re, censui supposita, non habet ius retractus, tanquam socius, cap. 61. num. 20. -  Creditores alij hypothecarij, alij chirographarij, qui & personales dicuntur; sicut & hypothecarij personales quoque sunt. -  Quia actio hypothecaria sine personali non consistit. -  Personalis autem sine hypotheca consistit, eod. cap. 61. num. 55. -  Creditores personales priuilegium non habentes, absque praelatione concurrunt simul pro rata; nec temporis prioritas attenditur, ibidem, num. 68. & seq. -  Creditor personalis anterior, an, & quando auocare possit posteriori creditori solutum a debitore: quod late explicatur. -  L. qui autem, §. sciendum & l. si pupillus ff. quae in fraudem creditorum, exornatur, ibidem, num. 69. -  Creditores in actione personali priuilegiarij, quemadmodum concurrant. -  Et ibidem, quod creditor personalis priuilegiatus non auocat solutum alteri creditori personali posteriori, etiam minus priuilegiato, numero 70. -  Creditor prior habens priuilegium absque praelatione in actione personali, vtrum agere possit a pecuniam posteriori creditori solutam, qui solam personalem, non priuilegiatum habebat, nu. 71. -  Creditores hypothecarij, an auocare, & condicere possint speciem, aut rem alteri creditori posteriori solutam, qui etiam hypothecam habent, si res adhuc extat. -  Et quid si ipse dolo desiit possidere, aut bona fide in tertium alienauerit. -  Quid etiam, si res perempta est, aut praescripta per possessorem bonae fidei. -  Aut etiam adiudicatio bonorum debitoris facta fuit per iudicem posteriori creditori, ibidem, numero 72. -  Creditor hypothecarius anterior reuocat indistincte pecuniam extantem, posteriori creditori solutam num. 73. -  Vel sub cautione de restituendo, aut sub fideiussore datam, numero 74. -  Creditor prior, in omnibus casibus, in quibus reuocare, & condicere potest pecuniam posteriori creditori solutam, aut rem traditam, id intelligitur, siue debitor sit ex causa onerosa, siue ex causa lucratiua, num. 75. -  Creditor prior indistincto reuocat pecuniam posteriori creditori solutam, si ille creditor sit ex causa lucratiua, prout ibidem adnotatur, numero 76. -  Creditor prior quicunque, & etiam fiscus, in quibus casibus agere potest contra posteriorem creditorem, cui fuit soluta pecunia, aut res in solutum data, iustam causam prius probare debet, quam ad reuocationem agat, id est, debitorem non esse soluendo. -  Et sic excussio praecedere debet; nam reuocatio tantum conceditur in subsidium, numero 78. -  Quod etiam procedit, quando ex titulo, ff. quae in fraudem creditorum, alienatio reuocatur, num. 79. -  Et Schifor. de Geresilis opinio contraria confutatur, & communis defenditur, num. 80. -  Creditor quilibet potest per viam excipiendi, pro iure suae prioris hypothecae comparare, & alium creditorem impedire, etiam non obtenta prius sententia contra suum principalem debitorem, etiam non facta discussione bonorum illius; dummodo doceat de sua priori hypotheca, num. 81. -  Creditor prior hypothecam, & priuilegium praelationis habens, potest agere contra posteriorem creditorem, cui fuit soluta pecunia, etiamsi ea si bona fide consumpta, num. 82. -  Creditor prior, qui anteriorem habet hypothecam, siue specialem, siue generalem, absque priuilegio temen praelationis, vtrum condicere, & reuocare possit pecuniam per debitorem posteriori creditori solutam, & bona fide consumptam, nu. 83. -  Et text. in l. finali, §. & si praefatam, C. de iure deliberandi, explicatur. num. 84. -  Vide etiam numero 85. vbi explicatur l. pecunia, C. de priuilegio fisci. -  Vide etiam numer. 86. & 87. vbi rationibus duabus, quae in contrarium expendi solent communiter, responsum praebetur. -  Creditor prior vtrum reuocet a posteriori nomen debitoris, quod illi cessum, & datum est in solutum, sed nondum exactum? vbi Senatus Hispalensis decisio adducitur, & probatur, & contraria pars confutatur. num. 88. -  D -  DAtio in solutum facta de nomine debitoris, liberat dantem totaliter, cap. 59. num. 33. -  Pro aliquo debito, quando aliquid datur in solutum, perinde est, ac si res ipsa debita solueretur, ibidem, num. 45. -  Datio in solutum reputatur nouus contractus, scilicet venditionis, & per eum transfertur dominium. num. 49. -  Et tenet incommutabiliter, etiam inuito creditore, nec in ea habet locum poenitentia, num. 50. -  Datio in solutum a debitore facta, an liberet fideiussorem, si res postmodum euincatur. eodem cap. 59. ex num. 61. cum pluribus seq. -  Qui declarat, nihil de nouo facit, sed iam factum aperit, & significat. -  Idcirco declaratio non requirit illam solemnitatem, quae requiritur in ipsa principali dispositione. -  Quia declaratio trahitur ad ipsam principalem dispositionem, & fingitur vna, & eadem cum ipsa. cap. 19. numero 30. & 31. & vide cap. 56. num. 88. -  Dummodo sit propria, & vera declaratio, numero 32. dicto cap. 19. & vide numero 88. dict. cap. 56. -  Quam iure potest testator post conditum testamentum coram duobus testibus facere; siue dubium quodlibet, siue incertum coram duobus testibus declarare. num. 33. dicto cap. 19. -  Quam etiamsi non declarasset, committeretur res declarationi iudicis, qui posset eam ex variis circunstantiis declarare, num. 34. -  Secus tamen si declaratio non esset propria, & vera, siue respiceret dispositionem, quae de iure erat certa, & aliter declararetur, tunc etenim requireretur solemnis numerus testium, qui in testamentis requiritur. numero 35. vbi latius id explicatur. -  Declaratio an respiciat circunstantis, vel substantiam actus, cum inquiritur; vtrum distingui debeat, prout Baldus, & alij distinguunt. eod. cap. 19. num. 36. -  An vero inspici duntaxat debeat, quod sit propria, & vera declaratio, respiciens dispositionem dubiam, & obscuram; vel per eam, an mutetur ipsa principalis dispositio, quae erat a principio certa. -  Vbi Petri Magdaleni obseruatio noua contra communem recipitur. -  Et Simonis de Praetis in eodem placito sententias conformis adducitur, nouáque concordia proponitur. num. 37. & 38. -  De probanda testatoris voluntate declaratoria cum agitur, quod duo tantum testes sufficiant, procedit etiam, cum mortuo testatore ad probandam ipsius voluntatem, testes adducuntur, etiamsi testes testamentarij non sint, num. 39. -  Declaratio voluntatis, etsi personalissima sit, vt nec ad haeredes transeat regulariter; -  Transit tamen, vbi declaratio non consistit in mera voluntate disponentis, sed ex varijs, & diuersis rerum argumentis deprehendi potest. -  Vel quando testes audiuissent ab ipso testatore eius voluntatem, sicut possent de ea disponere; nam tunc talis declaratio ad quemcunque transire potest. num. 40. 41. & 42. -  Declarare ille dicitur, qui addit qualitatem, si non alterat subiectum; alias secus. cap. 25. numero 28. -  Debitorem soluere posse in alia moneta, quam promissa, probari videtur ex iuribus nonnullis, quae cap. 10. num. 39. expenduntur: vbi & sententia quorundam Authorum ita tenentium praecitatur. & num. seq. -  Debitor ex generali consuetudine potest vnam monetam soluere pro alia, & inde in quocunque genere pecuniae soluat, liberatur, & cogitur creditor recipere aliam pecuniam, Regia authoritate percussam, secundum valorem eiusdem, eod. cap. 10. num. 41. -  Et de sententia Ioannis Parladorij in eo dubio, vtrum debitor pecuniae, in quocunque genere pecuniae soluens, liberetur, num. 42. -  Debitores posse debita sua in quacunque moneta soluere ex decisione l. 6. titulo 21. libro 5. nouae collect. Regiae, ibidem, numero 44. & vide numero 59. -  Debitor non potest rem vnam pro alia soluere creditori inuito, eod. cap. 10. num. 47. -  Debitor qui tenetur soluere ole im, vinum, siue triticum, aut aliam rem, quae in pondere, numero, vel mensura consistit, non potest pro his rebus pecuniam soluere, creditore inuito, num. 48. & seq. -  Debitor vti non potest regulariter beneficio Authent. hoc nisi debitor, C. de solut. nisi ob impotentiam soluendi in pecunia. -  Nisi etiam ea concurrant simul, quae Doctores requiruut communiter, & dicto cap. 10. num. 52. traduntur. -  Vbi eiusdem Authenticae decisio exornatur quamplurimis, remissiue. -  Debitor, quando constat notorie, quod soluere potest in moneta promissa, nec potest in alia soluere, nec locus est decisioni d. authenticae, hoc nisi debitor, ibidem. num. 53. -  Debitorem non posse consuetudine soluendi in alia, & quacunque moneta, quam promissa, se tueri, nec creditorem auri, cogi argentum recipere, quando creditor ipse damnum sentire potest. -  Vel quotiescunque partes conuenerunt, vt omnino aurum soluatur, eod. cap. 10. num. 58. & seq. vbi latius id explicatur. -  Debitorem alicuius notabilis quantitatis non audiendum, si ipse velit soluere in pecunia minuta nigra totam quantitatem. -  Et aliquando Senatum dixisse, quartam partem debiti in tali pecunia solui, aliquando tertiam. -  Nec iudicantium arbitrium excludi post decisionem l. 6. titulo 21. libro 5. nouae collect. Regiae, ibidem, numer. 61. -  Debitor cogitur cauere propter nouam causam superuenientem, & mutato rerum, vel personarum statu; idque etiam ante diem, vel conditionis existentiam, cap. 59. num. 24. -  Vbi l. in omnibus 41. ff. de iudiciis, exornatur nonnullis. -  Debitor, qui dedit literas cambij creditori ad mercatorem, liberatur, si mercator post acceptationem literarum aufugiat, nisi debitor esset conscius fugae, cap. 59. num. 30. -  Debitoris loco mercatorem acceptans, liberat derem, ibidem, num. 31. -  Periculum nominis debitoris dati in solutum, spectat ad creditorem, qui acceptauit, ibidem, numero 32. -  Debitor ab alio, quam a creditore exactus, & soluens alij, quem suo creditori de mandato iudicis, an excusetur, eod. cap. 59. num. 40. vbi permulti in proposito commemorantur Authores, & Senatus Hispalensis decisio adducitur. -  Debitor dando rem in solutum, liberat fideiussorem, qui conuenitur postea re euicta, idque ex sententia communi. -  Contra vero ex sententia aliorum; de qua vide omnino, dicto cap. 59. num. 54. & sequenti. -  Debitor qui coeperit in vno loco soluere, ibi debet conueniri, cap. 60. num. 15. -  Debitor non tenetur debitum ferre ad domum creditoris, qui sit diuersi domicilij, ibidem, numero 68. -  Debitor tenetur debitum deferre ad domum creditoris, qui eiusdem sit fori, ibidem, num. 69. -  Descendentes possunt substitui in Tertio, etiam praelati proximioribus, cap. 36. num. 62. -  Demonstratiue adiecta verba, quid operentur in vltimis voluntatibus, vide cap. 54. per totum: & demonstratiua verba, quae dicantur ibidem, num. 2. & 5. -  Demonstratio quid, ibidem, num. 3. -  Sub demonstratione vera, vel falsa legatum conceptum, an valeat, ibidem remissiue. -  Demonstratiue, an restrictiue apposita fuisse verba in vltimis voluntatibus, vtrum praesumi debeat. vide dicto cap. 54. -  Dispositio quantumuis generalis, debet intelligi de his, quae sunt in voluntate disponentis, cum sic commode accipi potest, cap. 5. num. 6. -  Et nemo praesumitur velle id, quod in eius potestate non est, num. 7. -  Quod si id expressim, aut manifeste voluerit; vel eius dispositio non valet, & vitiatur. -  Quia nemo potest cauere, ne leges in suo testamento locum habeant. -  Vel ad modum, & dispositionem iuris reducitur, ibidem, num. 8. -  Vbi etiam, l. nemo potest, ff. de legatis primo, materia exornatur nonnullis remissiue. -  In dispositione quacunque voluntas, & potestas simul requiritur, cap. 5. per totum, vbi id exornatur. -  Dispositio si ita concepta est, vt nomen Vinculi, aut Maioratus non contineat; siue vinculi, aut maioratus mentionem non faciat, tunc equidem nec perpetuus maioratus erit, nec etiam alienationis prohibitio durabit perpetuo, sed inter vocatos, ac eorum descendentes duntaxat durabit, cap. 9. numer, 10. -  Dispositio omnis posterior intelligenda est cum exceptione praecedentis, cap. 9. num. 64. -  Dispositio recipit interpretationem a verisimilimente disponentis; & prout est verisimile, disponentem fuisse responsurum, si fuisset interrogatus; quod exornatur, cap. 12. per totum. -  Dispositio nulla tam generalis est, quae non recipiat interpretationem, prout disponens disposuisset, si fuisset interrogatus, ibidem, num. 5. -  Dispositio quibus in casibus recipiat, vel non, interpretationem ab eo, quod testator verisimiliter respondisset, si fuisset interrogatus, vide dicta cap. 12. per totum. -  Dispositio vbi generaliter, loquitur, nec distinguit, generaliter intelligenda est nec distinguenda, cap. 14. num. 9. -  Disponere quem de alienis bonis nunquam praesumitur, sed tantum de propriis, cap. 16. num. 41. -  Dispositio hominis interpretari solet, vel ex verbis, vel ex mente. -  Mens autem vna est expressa, altera tacita, & qualiter vtraque dignoscatur, capit. 17. numero 16. & 17. -  Dispositio sua, vt valeat omni meliori, ac efficaciori modo, quo possit, in dubio quilibet censetur velle. -  Idque generaliter in quacunque dispositione, & actu, etiam extra vltimam voluntatem. -  Quia nemo praesumitur elegisse viam, per quam iudicia sua, aut testamenta subuertantur, cap. 30. num. 1. & 2. -  Dispositionem inutilem, quod testator facere voluerit, verisimile non est, ibidem, num. 3. -  Et lex praesumit, quod quilibet velit facere actum validum, quatenus fieri potest; non autem inualidum, & inutilem, num. 5. -  Et vt non videatur voluisse, quod non potuit disponere, num. 5. -  Et ideo non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in omni actu, & materia, sic debet quaelibet dispositio interpretari, & accipi, vt magis valeat quem pereat. -  Et vt actus validus, efficax, & vtilis, ibidem, numero 6. -  Vbi id exornatur, & l. quoties, & l. vbi est verborum ambiguitas, ff. de rebus dubiis, permultis illustratur. -  Dispositionem hominum a iure scripto interpretationem recipiunt, tam in contractibus, quam in vltimis voluntatibus, cum quibus in dubio testator se conformare voluisse videtur, cap. 31. num. 10. & explicatur, num. 83. & 84. -  Dispositio quando est determinata ad certa bona, larga non fit interpretatio; & hoc saltem respectu dispositionis, cap. 32. num. 20. -  Dispositionis substantia licet alterius voluntatem conferri non valeat; qualitas vero, vel accessorium, hoc est, personarum electio, vel declaratio tantum, de iure confertur, capit. 36. numero 3. & seq. -  Dispositio hominis quaecunque, regulariter verificatur in primo actu, siue in prima vice. -  Et sic sermo simpliciter prolatus, de primo actu intelligitur regulariter in omni materia, id est primo, ac vno actu perficitur, & finitur, atque consumitur, vt amplius locum non habeat. -  Quod quamplurimis exornatur remissiue. -  Secus vero in dispositione legis, quae in primo actu non consumitur, nec verificatur. -  Et de ratione differentiae in proposito inter dispositionem hominis, & legis, capit. 39. numer. 26. & 27. -  Dispositio non verificatur iu primo actu, in materia fauorabili, & quae benignam interpretationem recipit, ex sententia quamplurimorum. -  Contra vero ex sententia aliorum, quae in puncto iuris verior est eod. cap. 39. num 28. -  Dispositio tam in testamentis, quam in alio actu quocunque, & materia, quando verificetur in primo actu, & quando, non: & de materia l. boues, §. hoc sermone, ff. de verbor. significat. vide omnino, dicto cap. 39. ex numero. 26 vsque ad num. 48. -  De dispositione verbis generalibus, aut vniuersalibus, siue generaliter concepta; vide cap. 41. per totum, & infra, litera G. & litera V. -  Dispositio quaelibet generaliter concepta, restringitur ad rem, & ad casam specificatum, super quo agebatur, & ad causam praecedentem, & quibus magis conuenit; & secundum ea interpretatur. -  Idque in compromissis, in pactis, in renunciationibus, in refutatione, in transactione, & aliis dispositionibus, cap. 41. num. 72. & 73 vbi illustratur materia l. si de certa. C. de transactionibus, & latius, cap. 42. -  Dispositio quaelibet personalis, limitata dicitur, & personam ipsam non egreditur, cap. 45. numero 14. -  Dispositio facta pro certo, & limitato tempore, vltra illud tempus non extenditur, ibidem, numero 29. -  Dispositio; quae in aliquo futuro euentu resolui potest, non minus dicitur pura, quam si nullo casu resolui possit, cap. 53. num. 36. -  Dispositionis, disponendi, aut, disponere verbum, conuenit vltimae voluntati, & in dubio refertur ad actum vltimae voluntatis, ibidem, num. 32. -  Dispositio quaelibet intelligitur, rebus sic stantibus, & in eodem statu manentibus. -  Idque in omni actu, materia, & dispositione, cap. 59. num 11. -  In contractibus etiam, num. 12. -  In priuilegiis, num. 13. -  Et in conuentione, etiam iuramento firmata, numer. 14. -  In promissione, num. 15. -  Et maxime in testamentis, & vltimis voluntatibus, num. 16. -  Nihílque esse adeo praecisum, firmum, ac immobile, quod intellectum, & interpretationem non recipiat a clausula illa subintellecta, rebus sic stantibus, & in eodem statu permanentibus, numero 17. vti aggregantur, & commemorantur permulti iuris Interpretes, qui de ea egerunt. -  Et Andreae Alciati, inter contractus, & vltimas voluntates differentia in proposito confutatur, & communis sententia defenditur, numero 19. -  Disponere, aut disponendi verbum, ex sermonis proprietate refertur ad actum vltimae voluntatis, & in ea verificatur. -  Ad actum etiam inter viuos refertur, & vtrique conuenit, cap. 61. num. 2. & 3. -  Pactum per quod reseruatur disponendi facultas, iuxta subiectam materiam intelligitur de expressa, non de tacita dispositione, eodem, cap. 61. numer. 7. -  Voluntatem suam, qui expresse non declarauit, dici non potest, quod tacite vsus fuerit facultate disponendi, quam sibi reseruauit, ibidem, numero 8. -  Disponens generaliter de omnibus bonis, an vti videatur, facultate concessa testandi certis de rebus, & de eis disponere, ibidem, num. 9. -  Disponendi facultatem de aliqua re, vel summa, qui habet, etsi non disponat specifice, videtur tamen disponere in fauorem eorum, qui ab intestato successuri sunt, si intestatus decedat, ibidem, numero 10. -  Disponens generaliter de omnibus bonis, iuribus, & actionibus suis, quando de re particulari disposuisse censendus sit; quemadmodum Iacob. Menochius quatuor casibus distinctis explicauerit, ibidem, num. 11 -  Disponendi facultatem, qui ad vnum certum, & particularem casum sibi reseruauit, non potest ad alium ea vti, ibidem, num 12. -  Dictio Ex, & dictio De, ex scilicet, aut de legitimo matrimonio natos, pro sui natura denotat causam proximam, & immediatam & materialem. -  Et sic tempus natiuitatis, & legitimi matrimonij. -  Quo stante verificari non possunt ea verba in filiis legitimatis per subsequens matrimonium. -  Quia dictae praepositiones denotant causam materialem (vt dictum est) at illorum filiorum materia non erat de legitimo matrimonio, quia quando ad materiam reducti sunt, non erat matrimonium, cap. 45. numero 45. & vide num. seq. -  De natura dictionis ex, vel de, est denotare substantiam eius, cui adiungitur, ibidem, num. 47. -  Dictio etiam, sui natura implicatiua est & dicitur implicare casum magis dubium, & maiorem expressis, cap. 42. num. 33. -  Dictionem prout, sui natura relatiuam operari, ne plus censeatur concessum, & venditum ex actu referente, quam habeatur in relato, ibidem, numero 62. -  Vbi etiam, quod dictio ipsa prout, stat restrictiue, & limitatiue. -  Aliquando causatiue, data scientia contrahentium. -  Dictio alius, alia, aliud, sui natura est implicatiua similium, & importat, similitudinem, ideo vbi disponitur per aliquam ex eis dictionibus, interpretatio fieri debet de simili, capite 53. numero 31. -  Dies incertus conditionem in testamento facit, & transmissionem impedit, cap. 56. num. 69. -  Didaci Couarru. locus insignis adducitur, cap. 64. num. 47. -  Donatione facta alicui, & filiis suis, vtrum possit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare; vel an debeant aequaliter bona ipsa filiis omnibus remanere, cap. 5. num. 16. & pluribus seq. -  Donatio facta alicui, vt post eius mortem teneretur restituere alteri, an possit donantis, & donatarij consensu reuocari ad detrimentum eius, cui facienda erat restitutio, eodem cap. 5. numer. 21. -  Vbi de doctrina Bartoli in l. qui Roma, §. Flauius, ff. de verbor obligat. -  Ibidem etiam vtrum conuentio facta inter coniuges, quod solus primogenitus succedat, possit per eos communi consensu reuocari. -  Donatum filio patris contemplatione, censetur ab ipso patre prouenisse, & pater videtur donasse ibidem, num. 28. -  Donata vxori mariti contemplatione, marito acquiruntur, eique, vel haeredibus eius, soluto matrimonio sunt restituenda, ibidem, numero 29. -  Donatio facta patri, & filiis, quando solius patris contemplatione facta censeatur. -  Et quid, quando filij nec nati erant, nec concepti, eodem, cap. 5. num. 31. & 37. -  Donatum, aut concessum patri, & filiis ob benemerita patris, in totum patri acquiritur, ibidem, num. 38. -  Donata vxori per fratres, aut consanguineos mariti, vtrum videantur profecta ex bonis mariti, & cui in effectu acquirantur: & ibidem, quid Senatus Regius Hispalensis decidendo, in facto occurrenti definierit, eod. cap. 5. num. finali. -  Donatio, siue melioratio Quinti si fiat ex causa onerosa, & cum Tertio, irreuocabilis est omnino, sicut donatio, vel melioratio Tertij, siue traditio interueniat, siue non, cap. 10. num. 14. -  Donationes, quae meliorationem praecesserunt, licet collatae sint, vere tamen non fuerunt in bonis defuncti tempore mortis, ibidem, num. 39. -  Donatio propter nuptias, de qua in legibus Tauri, & nouae collectionis Regiae. fit mentio expressa, vtrum dicatur ea, quae datur filio, cap. 16. num. 44. vbi receptior opinio probatur. -  Ac in ea l. 25. Tauri constitutio accipitur, prout notatur ibidem, num. 45. -  Donatio certae rei regulatur secundum tempus mortis, vt apparet, an sit inofficiosa, & non secundum tempus factae donationis, secundum ius nostrum Regium: licet secus esset de iure communi, dicto cap. 16. num. 53. -  Donatio quae a principio non fuit inofficiosa, si ex post facto fiat, reuocatur de iure huius Regni, quamuis iure communi non reuocaretur, ibidem, num. 54. -  Differunt autem in hoc, certae rei donatio, & Tertij, & Quinti melioratio, prout notatur ibidem, num. 55. -  Donatio in se tacitam habet conditionem ex mente eius, qui donauit, atque ex legis dispositione, vt reuocetur, si superueniant liberi donanti. -  Quia versimile non est, quod si donans ipse de filiis cogitasset, donasset, cap. 51. num. 93. vbi l. si vnquam, C. de reuocand. donat. materia illustratur, atque exornatur remissiue. -  Donatio inofficiosa facta ab eo, qui liberos habet, & quae tangit legitimam, qualiter reuocetur, cap. 31. num. 94. -  Donatio certae rei regulatur secundum tempus mortis, vt appareat, an sit inofficiosa, cap. 35. numer. 50. -  Donatio absenti facta, stipulante notario, non eget ratificatione ad sui validitatem, & substantiam, licet inuito non acquiratur. -  Idque ex sententia Petri Surdi, decisione 111. per totam: qui Senatum Mantuae sic decidisse testatur, & latius comprobat, prout notatur cap. 37. numer. 38. -  Et Regij Hispalensis Senatus in eodem casu, conueniens definitio proponitur. -  Quo ex numero 39. cum seq. latius corroboratur, atque illustratur. -  Ac in effectu concluditur, donatore defuncto ante donatarij acceptationem, donationem non euanescere. -  In donatione acceptatio vtrum sit necessaria hodie, attenta decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nou. collect. Regiae. cap. 37. num. 39. per totum, & cap. 80. num. 9. & 16. libr. 5. vbi contrariae sententiae proferuntur. -  Donationis acceptatio fieri valet per donatarium mortuo donatore, etiam si notarius nomine absentis ante donantis obitum stipulatus non fuerit, eod. cap. 37, num. 45. -  Ante donationis acceptationem donatore defuncto, haeres eius reuocare donationem non potest. -  Quoniam facultas reuocandi non transit ad heredem num. 46. -  Donatario praemortuo, posse eius haeredes donationem acceptare, etiamsi Notarius nomine absentis stipulatus non fuerit, ibidem, numer. 47. -  Antonij Fabri, de donatario qui donationem in absentem collatam, vult ratam habere post mortem donatoris, locus insignis expenditur, ibidem, num. 48. -  Et vide num. 49. vbi Authoris eiusdem locus alius ponderatur, de donatione collata in absentem donatarium, qui postea decesserit viuo donatore ante ratihabitionem; an scilicet possit haeres ratam habere donationem, eámque acceptare, vt nostri loquuntur. -  Ex acceptatione Notarij acquiri donatario absenti, & eius haeredibus actionem vtilem, sine cessione ante ratihabitionem, ex sententia communi, ibidem, num. 50. -  Et vide num. 51. vbi inquiritur, vtilis actio, quae acquiritur ex acceptatione Notarij, an reuocabiliter, siue irreuocabiliter acquiratur; & per consequens, vtrum donatio ante absentis ratihabitionem possit reuocari, nécne. -  Antonij Fabri, de donatione in absentem, ac ignorantem collata, stipulante Notario, & ante donatarij ratihabitionem reuocata, locus egregius commemoratur, num. 52. -  Donationis acceptatio tacita, eundem, quem expressa, operatur effectum, ibidem, num. 53. -  Donatio praesumitur acceptata per donatarium, scientem esse factam donationem, ibidem, numer. 55. -  Donatio vtrum intelligatur, non solum de rebus praesentibus, sed & de futuris, cap. 39. numero finali. -  Donatio causa mortis, an sit, vel non; ex verbis prolatis in principali dispositione diiudicandum est, non ex dictis, siue appositis in executiuis, cap. 48. num. 5. -  Pactum de non reuocando donationem causa mortis, positum in clausulis executiuis, etiam si iuratum sit, non impedit reuocationem, ibidem, num. 6. -  Donatio collata in tempus illicitum, habetur, ac si prohibito tempore facta esset, cap. 49. num. 27. & 29. -  Donatio simplex inter virum, & vxorem non valet; & subinde, potest ad licitum per donantem reuocari, ibidem, numero 28. vbi quod si non reuocetum, morte confirmatur, trahitúrque retro. -  Quod exornatur, & latius explicatur remissiue materia vniuersa, quae attinet ad titul. de donation. inter vir. & vxor. -  Donatio inter virum & vxorem iure Regio valet, dum tamen fiat post annum contracti matrimonij, eodem cap. 49. numero 30. -  Valet etiam inter ipsos pactum reciprocum de futura successione, dummodo fiat post annum contracti matrimonij. -  Vsque adeo, vt praeiudicet etiam ascendentibus praemorientis in sua legitima, ibidem, num. 31. -  Donatio omnium bonorum praesentium tantum, quamuis iure communi inspecto valide esset; -  Donatio vero omnium bonorum praesentium, & futurorum nulla esset, eodem iure communi attento; quia per eam tollitur libera testandi facultas, vsque adeo, vt nec respectu praesentium bonorum valeret, ex sententia multorum: contra vero ex sententia aliorum; -  Attamen hodie post decisionem l. 69. Tauri, donatio omnium bonorum, etiam praesentium tantum non valet, cap. 53. num. 2. per totum. -  Donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum non firmatur iuramento, ex sententia quamplurimorum: contra vero ex sententia aliorum multorum, quae ab Authore probatur, eodem cap. 53. numero 3. & decimo quarto, & duobus sequentib. vbi etiam explicatur, an respectu praesentium iureiurando firmatur. -  Donatio omnium bonorum praesentium, & futurorum, etiam reseruato vsufructu ipsi donatori, non valet, ex sententia quamplurimorum iuris Interpretum, cuius fundamenta ad summam breuiter rediguntur ibidem, num. 4. -  Et contrarium defenditur numero decimo septimo, vsque ad numerum 24. vbi etiam adducuntur rationes, & fundamenta huius partis: & contrariae opinionis fundamentis responsum praebetur. -  De caeteris omnibus, quae attinent ad donationem omnium bonorum praesentium, & futurorum, vel praesentium tantum; & de materia l. 69. Tauri, & cum vsusfructus, vel aliqua pars bonorum reseruatur, & cum donatio fit pio loco, aut ex causa onerosa; vide in dicto cap. 53. ex num. 2. cum multis sequentib. -  Donationi perfectae, etiam ex interuallo addi, vel detrahi potest ex consensu donatoris, & donatorij, eodem cap 53. num. 46. -  Dos data filiae patris contemplatione, profectitia dicitur, cap. 5. num. 30. -  Dos, donatio propter nuptias, & donatio ob causam conferuntur, capite 16. num. 43. -  Dotem, aut donationem propter nuptias, promissam, vel datam, eodem iure censeri: & inde, l. 25. Tauri decisionem procedere in dote, aut donatione promissa, nondum tradita, nec soluta. -  Idque ex sententia communi Interpretum huius Regni. -  Quam in effectu amplectitur Author, licet dubitandi occasionem lex ipsa Tauri sibi praestiterit, prout cap. 16. num. 46. adnotatur. -  Dotis causa vtrum censeatur pia, vide late, capite 22. numero 5. per totum, & numero 80. cum sequentib. -  Pro dotandis virginibus quae relinquuntur, non possunt in alium vsum, quantumcunque pium, etiam vt ingrediantur Religionem, conuerti, eodem c. 42. numero 83. -  Dos regulariter repeti non potest, nisi post solutum matrimonium, & quando constante matrimonio repeti possit, propter inopiam mariti: & de materia legum in proposito loquentium, ac de intellectu l. 29. titulo vndecimo, partita quarta, vide omnino, cap. 26. num. 2. cum seq. & in addit. ad caput metipsum. -  Dos non praesumitur constituta, si quis duxerit vxorem pulchram, cuius amore captus erat, capite 40. num. 28. -  In dotem dedisse omnina bona sua an praesumatur mulier, quae simpliciter nupsit, ibidem, num 29. & multis sequentib. -  In dotem quod dederit marito omnia bona sua mulier, ex quibus praesumatur; eodem capite 40. ex numero 35. cum sequenti, & numero 43. & sequentibus. -  Dotalia bona mulieris quae sint, ibidem numero 47. -  Dotalium, & paraphernalium bonorum differentiae quatuor, ibidem, numero 50. & vide multis numeris seq. -  Dos, vt promittatur, vel constituatur, a communiter accidentibus, plures causae concurrere solent, fauor scilicet filiae, cui datur vt maritetur, & etiam vt alatur, cum dos sit loco alimentorum. -  Et vt maritus onera matrimonij facilius sustinere possit: faciliusque ad matrimonium contrahendum alliciatur, & ne vxor velut indotata, a marito contemnatur, capite 60. num. 48. & 49. -  Dos respectu vxoris continet titulum lucratiuum, respectu vero mariti titulum onerosum, cap. 60. num. 58. -  Dominium rei donatae ex iure communi donatario in sequentem vocatum, an ipso iure acquiratur, & transferatur, vel non; dubium fuisse, prout capite 5. num. 18. & seq. adnotatur. -  Dominium, & possessio iure Regio partitarum, donatario in sequentem vocatum transfertur, post decisionem lib. 7. titulo 4. partita 5. & de ipsius legis intellectu, remissiue, ibidem, numero 19. -  Dominium, & possessio, an, & qualiter per traditionem instrumenti acquiratur, cap. 35. numero 40. -  Qualiter etiam per retentionem vsusfructus, & per clausulam Constituti, ibidem, numero 41. & 42. -  Dolus in dubio non praesumitur, sed ab allegante probari debet; & maxime ab eo, qui testamentum impugnet, cap. 22. numero 110. -  Doctori perfunctorie, & absque examine aliquid dicenti, non est simpliciter credendum ad causarum decisionem, nec ad communem opinionem constituendam, cap. 31. num. 99. -  Nec etiam super eius sententia fundamentum aliquod fieri potest, num. 100. -  E -  ELigere se ipsum non potest, qui habet potestatem eligendi, capite decimotertio, numero decimo. -  Electio in testamento commissa, vtrum duobus testibus probari possit, remissiue, capite 20. numero 19. -  Eligendus in Episcopum, natus esse debet de legitimo matrimonio: & tamen legitimatus per subsequens matrimonium, promoueri potest, cap. 31. num. 8. & vide num. 76. -  Elector, cui facultas libera concessa est ad maioratus electionem, potest omisso primogenito, secundo, vel tertio genitum eligere, etiamsi maior natu dignior sit, cap. 36. num. 56. -  Et a, fortiori inter descendentes agnatos vlteriores electionem facere, & praelationem concedere poterit, prout latius notatur, ibidem, numero 57. & sequentibus. -  Electionis facultas primo vocato concessa, ex subiecta materia perpetuitatis, ad vlteriores successores protrahitur, ibidem, num. 61. -  Contra vero ex sententia communi, quae ibid. probatur, num. 18. & 35. & 43. vbi vide. -  Eluerti Leonini locus explicatur, capite 80. numero 46. -  Emphyteusim, vel feudum si pater acquirit pro se, & filiis; emphyteusis, vel feudum illud, ordine successiuo, ita filiis, sicut patri ipsi acquisitum dicitur, vt non possit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum praelegari in praeiudicium filiorum, sed omnibus debeat esse commune, & aequale: capite 5. num. 24. Vbi referuntur Authores, ita tenentes. Et de contraria sententia vide ibidem, num. 33. & 36. & 43. -  Emphyteuta si ingrediatur Religionem, vtrum emphyteusis transeat in monasterium, capite 13. numero 21. -  Emphyteuticus contractus quis dicatur, ibidem, numer. 22. -  Emphyteuticus contractus primaeua natura in perpetuum celebratur, ibidem, numero 23. -  Postmodum vero, primordiali ipsius emphyteusis natura mutata, permissum est, vt ad vitam concedentis, aut per duas, vel tres generationes fieri possit, numer. 24. -  Emphyteusis, quando temporalis, vel perpetua dicatur, & qualis in dubio praesumatur, remissiue dicto capit. 13. num. 25. -  Emphyteusis ex quibus verbis, & argumentis contracta intelligatur, remissiue, num. 26. -  Et a locatione & venditione qualiter distinguatur, num. 27. -  Emphyteutico contractui, an locatio ad longum tempus assimiletur, numero 28. -  Emphyteusis definitio, remissiue, dicto cap. 13. numero 29. -  Emphyteusis licet ita regulariter contrahatur, vt annuatim modicum aliquid soluatur, & ab initio detur certa quantitas, nec requirat pensionem, quae fructibus respondeat, sicut locatio; -  Interdum tamen iusta praestatur: nec vitiat emphyteusim, ideo quod rei fructibus correspondeat, num. 30. -  Idque maxime in emphyteusi Ecclesiastica, in qua pensio aequalis est, & fructibus correspondens, num. 31. -  Emphyteuticus contractus non habet propriam naturam, nec regulam; sed eam recipit, quae sibi datur a contrahentibus accidentaliter, eodem cap. 13. num. 32. -  Emphyteusis potest inscio domino donati, & legari, siue in testamento quouis titulo relinqui, ibidem, num. 33. -  Et in dispositione generali comprehenditur, numero 34. -  Emptori praestanda sunt, quaecunque dicuntur ita, vt praestentur. -  Sunt autem in hac causa, quaecunque ita dicuntur, vt propter haec, res pluris vendatur, capite 42. numero 66. -  Emptor non tenetur soluere pretium, nisi praestita fideiussione; quando notorium est ius alicuius super re vendita: licet lis adhuc mota non sit, ibidem, num. 76. -  Emptor qui inuenit, rem venditam esse alienam, non tenetur soluere pretium, etiam sibi oblata satisdatione: si modo notorium sit, & manifestum, rem esse alienam, eodem capite 42. numero 80. -  Emptor contra venditorem de euictione qualiter agat, ibidem, numero 67. & pluribus sequentibus. -  Emptor sicut non agit ad rem emptam, nisi pretio integraliter soluto, ita si venditor minorem partem rei venditae tradiderit, non poterit pretium consequi, nisi integram, & totam tradat, dicto cap. 42. num. 84. -  Emptor, cui res obligata tradita est, si pretium soluit, potest a gere quanto minoris empturus esset ratione obligationis; & ante pretium solutum multo magis sibi competeret exceptio, ibidem, num. 85. -  Emptor, cui res non libera tradita est, non tantum potest solutionem pretij differre, sed & creditum extinguere pro ea parte, in qua iudicabitur, propterea rem venditam minoris valere, numero 86. -  Emptor ratione conditionalis obligationis, & hypothecae, vtrum possit ante euentum conditionis petere, vt sibi de indemnitate caueatur, vel agere quanto minoris, remissiue, dicto cap. 42. numero 91. -  Emptor praesumitur ignorare conditionem rei venditae, & quod illa esset aliena vel alteri obligata, aut oneri alicui obnoxia; cum venditor qualitatem eius non exprimit, ibidem, num. 94. -  Emptori, re euicta, pretij nondum soluti retentionem, atque exceptionem competere, non modo aduersus venditorem, sed etiam aduersus creditorem venditis pignoribus per subhastationem, & euictis; Rotam Romanam decidisse, ibidem, num. 97. vbi latius id explicatur, & aliis locis, eodem numero relatis. -  Emptor de euictione agere potest de iure, si venditor sciens qualitates venditae, illas supprimendo tacuerit; vel si non explicauerit quia ignorauit illas; nec culpae emptoris est adscribendum, si ignorauerit, aut si non inquisierit qualitates, & grauamen reivenditae, ibidem, num. 101. -  Emptor non tenetur stare colono, capite 80. numero 27. -  Nisi pro locatione adsit pactum de non alienando, cum hypotheca speciali ipsius rei locatae: numero 28. -  Caeterum si in locatione pactum de non alienando deficiat, licet adsit hypotheca generalis, vel specialis; emptor non tenetur stare colono, dum tamen ei soluatur interesse, num. 29. -  Et de differentia in proposito inter contractum locationis, & venditionis, num 30. -  Et vide num. 31. & 32 vbi Antonij Gabrielis locus, ex And. Tiraquelli loco explicatur. -  Enumerationem specierum factam etiam per modum taxationis, successionem non restringere; sed solummodo tribuere nominatis successionis praelationem, cap. 9. num. 41. -  Enuntiatiua, an, & quando probationem, vel dispositionem inducant, vide infra, verbo, Verba, & cap. 46. per totum. -  Epistola fideicommissaria, species est vltimae voluntatis. cap. 3. num. 14. -  Ipsius tamen in vltimis voluntatibus rarus est vsus, num 15. -  Et parum differt a codicillis, de quo, & eiusdem fideicommissariae epistolae materia, latius actum remissiue, num. 16. -  Error scripturae testibus probari potest, capite 19. num. 6. -  Errorem a Notario commissum in scribendo testamentum, posse probari testibus, ibidem, numero 11. -  De errore a Notario commisso in scribendo testamentum, & quibus testibus probando, ibidem, numero 17. & 18. -  Erratum circa qualitates extrinsecas testamenti, per duos tantum testes probatur, capite 20. numero 38. -  Error testatoris, ac etiam Notarij, & defectus, qui reperiuntur in testamento, qualiter, & quot testibus probentur, cap. 37. num. 33. -  De euictione venditor non renetur, rebus singulis euictis, quando haereditas, vel vniuersitas alia venditur, cap 42. numer. 67 vbi, & vera ratio redditur. -  De euictione rei ab eo venditae, & traditae, venditor non tenetur, si facto Principis, aut Superioris euictio sequatur, ibidem, num. 68. -  Et idem, quando de facto extraiudicialiter, aut per violentiam aufertur, num. 69. -  Euictionem pignoris vtrum creditor debeat, vide cap. 42. numero 70. & 71. & numero 110. cum sequent. -  Euictio quando imminet in limine contractus, emptor cogi non potest soluere pretium, nisi praestita fideiussione idonea, ibidem, numero 72. -  Etiamsi venditor sit idoneus, imo, & ditissimus, numero 73. -  Quia diues licet quis sit, tenetur tamen fideiubere, quando lex requirit fideiussionem, numero 74. -  Euictio dicitur imminere in limine contractus, quando mouetur lis ante solutionem pretij, etiamsi mota sit pro simplici hypotheca, numer. 75. -  Euictio quanto imminet, fideiussio est praestanda per venditorem, non solum pro lite mota, sed etiam pro omni alia mouenda, numero 77. -  Euictio emptori competit pro parte, sicut in totum, numero 78. -  Euictio quando imminet in limine contractus, & sic pretium adhuc solutum non est, cum emptori ita consulatur de iure, vt dictum est; -  Multo magis eidem consulendum esse, si euicta res iam fuerit, & lis finita, vt pretium retineat nondum solutum. -  Multoque magis aduersus creditores, si pignora vendita euicta fuerint, ibid. num. 79. -  De euictione emptor agere potest, etiam antequam sibi inferatur molestia; vbi res vendita, est in totum, vel pro parte aliena, eodem cap. 42. numero 81. -  Euictio emptori competit de iure, re vendita euicta, quando denuntiauit legitime venditori, litem esse motam; non alias, & eodem capite 42. numero 95. -  Et quando a sententia iudicis appellauit, num. 96. vbi id exornatur remissiue. -  Euictio rerum singularium, an, & quando praestetur, quando haereditas, vel ius vniuersale venditur, eodem cap. 42. numero 107. -  Euictione sequuta ex facto, aut dispositione Principis, an, & qualiter de euictione venditor teneatur, vel non: & de intellectu l. Lucius, ff. de euictionibus, ibid. num. 108. -  Euictione sequuta ex sententia iudicis competentis, contra venditorem agitur; secus si iudex incompetens sit, num. 109. -  Euictis pignoribus, authoritate iudicis distractis, quis inhac venditione venditor haberi debeat, vt cum eo agi possit, ac debeat de euictione, an iudex, an creditor, vel an debitor, cuius res fuerunt, eodem cap. 42. num. 111. -  Pro euictione agere quandoque non licet; & tamen quanto minoris emptor magis fuisset empturus, agi potest; idque multo magis, vt pars pretij nondum soluta retineatur, quae etiam retineri potest, quamuis de euictione agi non possit, numero 119. -  Euictis rebus haereditariis extra testatoris cogitatum, an minuantur legata, capite 59. numero 21. -  De euictione rei legatae in specie, aut in genere, vtrum haeres teneatur. ibid. num. 22. -  Euicta re in solutum data, non potest creditor agere primaeua actione personali, nec hypothecaria, ex communi Interpretum sententia; sed vtili ex empto experiri debet, cap. 59. num. 53. & sequenti. -  Euicta re, quae fuit data in solutum, an, & quando agi possit primaeua actione, vel non; longa serie, & vtiliter explicatum, ibidem, num. 56. & pluribus sequenti, vsque in finem capitis vbi vide omnino. -  Expressum dici quodammodo, & idem quod expressum inducere, praesumptionibus atque ex vi verborum colligitur, capite 9. numero 76. -  Expressum dicitur, quod ex praecedentibus, siue sequentibus verbis, errore, aut obliuione disponentis apparet fuisse omissum, ibid. num. 77. -  Expressum aliquid, siue tacitum, pluribus in iure modis accipi, vel significari, de quibus actum latissime ab his Authoribus, qui cap. 17. num. 18 recensentur in vnum. -  Expressum dici, siue considerari pluribus modis; & quod dicatur expressum, vel non, vide late, dicto cap. 17 ex numero decimo octauo, cum pluribus seqq. -  Expressio eorum, quae tacite insunt, regulariter nihil operaretur, cap. 17. num. 44. -  Siue per conditionem, siue per modum, siue per aliam qualitatem, num. 45. -  Et idem esse, si per modum dispositionis insint, numer. 46. -  Et tacita multis modis exprimi posse per modum dispositionis numer. 47. & vide cap. 38. numero 42. -  Expressio eorum, quae tacite insunt, an, & quando aliquid operari debeat, ac possit, vel non; & de materia, vide omnino cap. 17. ex num. 44. vsque ad num. 62. -  Executores non tenentur sequi voluntatem scriptam in epistola, nisi veritas epistolae per quinque testes comprobetur, quia potest esse suppositia, cap. 20. num. 37. -  Executor testamenti si aliquis nobilis datus fuerit, vt distribuat certam summam inter pauperes, & habeat filias ita pauperes, quod secundum eius qualitatem non potest illas dotare, salua conscientia, ex illa summa potest eis subuenire pro sua dote, capite 22. numero 84. -  Executoris testamenti potestas, quanto tempore duret, remissiue, cap. 36. num. 13. -  Exclusio vnius, est inclusio alterius, capite 22. numer. 164. -  Excessus exceptio non admittitur, quando considerato statu, & tempore praesenti, excessus non datur, licet in futurum esse possit, cap. 36. numero 63. -  Exceptio regulariter maiori nititur aequitate, quam actio, cap. 42. num. 118. vbi id exornatur. -  Excussio bonorum principalis debitoris debet fieri etiam in hypotheca tacita, in casibus, in quibus necessaria est in expressa, capite 61. numero 64. -  Excussio, vbi nomen debitoris conuenitur hypothecaria, non requiritur; secus quando agitur contra tertium hypothecaria, eodem capite 61. num. 89. -  Excussio non requiritur, quando contra nomen debitoris agitur vtili personali, ibid. num. 90. -  F -  FAcultate concessa alicui testandi certis de rebus an sufficiat quod generaliter disponat de omnibus iuribus, & actionibus suis; an vero requiratur, quod de eis singulariter disponat, remissiue, capite 32. num. 45. -  In facultate mera quae consistunt, non veniunt in generali confiscatione bonorum, cap. 61. num. 13. -  Facultas mera cedi non potest, ibid. num. 14. -  Factum id praesumitur, quod communiter ab omnibus fieri solet, cap. 40. num. 42. -  Factum legitime, non retractatur ex superueniente causa, cap. 69. num. 47. -  Ad factum obligatus, liberatur soluendo interesse, si factum praestare non possit, capite 60. numero 37. -  In fauorem alicuius quae tendunt, non debent in odium eius retorqueri, cap. 40. num. 14. -  In fauorabilibus, an in odiosis versemur, multum interesse ad interpretationem dispositionis cuiuslibet. -  Et sic an materia, de qua agitur, fauorabilis sit, vel odiosa. -  Quia fauorabilia sunt amplianda, odiosa vero restrigenda, cap. 41. num. 96. -  Et vide n. 97. vbi explicatur, qui dicantur casus fauorabiles, & qui odiosi, & num. 98. & 99. -  Fauorabilis sit an odiosa dispositio, vt dignoscatur, quae considerari debeant; & quando dispositio dicatur fauorabilis, vel odiosa, vide omnino, dict. cap. 41. ex num. 100. cum seq. -  D. Feliciani de Solis, & Gaspari Roderici sententiae in eo dubio, an scilicet annuus redditus super bonis immobilibus minoris constitui possit per tutorem, vel curatorem absque decreto iudicis, si vtilis sit minori; explicantur cap. 61. num. 38. -  Ferias qui in vno actu non seruat, non sibi praeiudicat in aliis, cap. 60. num. 64. -  Feudum, vel emphyteusim, si pater acquirit pro se, & filiis; emphyteusis, vel feudum illud, ordine successiuo, ita filiis, sicut ipsi patri acquisitum dicitur, vt non possit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum praelegari in praeiudicium aliorum; sed omnibus debeat esse commune, & aequale, capite 5. num. 34. -  Quod latius explicatur, num. sed. & numer. 33. & 36. & 43. -  Feudum nec pro anima legari posse, etiam quoad aestimationem, cap. 13. num. nono. -  Contrarium ex sententia aliorum, ibidem, numero decimoquarto. -  Fideicommissorum materiam profundam, & latam; ipsorum etiam, & primogeniorum in variis casibus coniecturas permultas tractasse Authores quamplurimos, qui cap. 1. num. 6. aggregantur, atque commemorantur. -  Fideicommissum est odiosum, & in dubio non praesumitur, & interpretatio fieri debet, vt potius remoueatur, quam inducatur; & sic non extare in dubio, cap. nono, num. 2. -  Quocirca fideicommissum, aut maioratum allegans, vel asserens extare, siue se in scriptura dispositionis vocatum, aut comprehensum, probare id adstringitur, ex quo eidem obiici potest, substitutio hoc non dicit, siue de te non loquitur in hoc casu, numero 3. ibidem. -  Quod argumentum irrefragabile est, & declaratur, eodem cap. 9. ex num. 70. -  Fideicommissum simplex, & perpetuum induci. quando testator relinquit bona sua duobus ancianis propriae familiae, nomina propria non exprimendo, capite 9. num. 47. -  Fideicommissum absolutum induci per clausulam generalem, quando aliterverba essent superflua, & nihil importarent, ibidem, num. 50. -  Fideicommissa, quae fiunt pro conseruatione bonorum in agnatione, vel in cognatione, vel in familia, existimantur fauorabilia; & pro ipsis conseruandis fauorabiles interpretationes, ac etiam extensiuae admittuntur, eodem capite nono, numer. 70 -  Fideicommissum, vtrum sit fauorabile, vel odiosum, vt Iacobus Menochius explicaret, duos constituisse ex mente communi casus, qui hoc numero commemorantur, eodem, capite 9. numero 71. -  Fideicommissa, ac fideicommissariae dispositiones quaecunque, facilius solis coniecturis, & praesumptionibus inducuntur, aut inductae censentur, quam dispositiones directae, capit. 15. numer. 82. -  Et vnde colligi valeant coniecturae, remissiue, numero 83. -  Fideicommissa, ac fideicommissariae substitutiones, & dispositiones extenduntur de casu ad casum, & de persona ad personam, quoties ead. adest ratio, & verisimilis, ac praesumpta extat testatoris voluntas, ibid. num. 84. -  Fideicommissum patitur detractionem quartae Trebellianicae ex relictis ad pias causas, quando incertum est, piam causam successuram, cap. 22. num. 12. -  Fideicommissum ne intercidat, & ne inutile, & frustratorium sit, interpretatio sumitur regulariter, cap. 30. num. 8. -  In fideicommissis lata, & benigna fieri debet interpretatio, capite 32. numero 50. vbi id explicatur. -  Fideicommissum conditionale non transmitti regulariter, cap. 55. num. 57. vbi id statuitur pro regula generali. -  Et intelligitur actiue, id est, ex parte vocati passiue tamen, id est, ex parte grauati transmittitur, ibid. num. 58. -  Fideicommissum conditionale, an, & quando transmittatur, necne, vide late, dicto cap. 55. ex n. 58. vsque ad numerum 82. -  Fideicommissum, nondum a fideicommissario agnitum etiam vniuersale, modo pure relictum fuerit, ad haeredes eius transmittitur, eod. cap. 55. num. 81. -  Et idem, si in diem certam relictum fuerit, numero 82. -  Fideicommissum conditionale, vel in diem incertum, non cedit, nisi adueniente conditione, vel die incerta, & si interim decedat fideicommissarius, non transmittitur. -  Et id ipsum obseruatur in legatis, capit. 56. numero 34. -  Per fideicommissum succedi testatori, quemadmodum intelligi debeat, cap. 56. num. 56. & vide numero 28. -  Fideicommissum iniunctum grauato, praemoriente primo fideicommissario, remanet penes grauatum, cum onere restituendi secundo substituto, secus autem, si nullus supersit, capite 56. numero 79. -  Filiorum appellatione veniunt nepotes, & caeteri descendentes in infinitum, quando dispositio de filio incerto facta fuit, & quando materia est indifferens, quoad gradus, capite 9. numero 26. -  Vel quando testator vltra processit, alios gradus substituendo post filios, num. 27. -  Idque maxime in Hispanorum primogeniis, & quando agitur de conseruatione familiae, numero 28. -  Et procedit etiam in vocatione transuersalium, & filiorum eius, num. 29. -  Filij in conditione positi, regulariter non censetur vocati, cap. 9. num. 30. -  Et quando vocati censeantur. vide ex dicto num. 30. vsque ad num. 38. eodem cap. 9. -  Filia in patris potestate constituta, licet praecise ad valididatem matrimonij non teneatur exigere patris consensum; nam etiam eo non petito, tenet contractus coniugalis, nec ob id potest exhaeredari; -  Ex honestate tamen exigere debet patris consensum, nec absque eo honeste contrahere, cap. 25. num. 52. vbi id exornatur. -  Filius haereditatem patris petens debet probare, se filium, & legitimum, cap. 31. num. 21. -  Filius, vt nascatur iustus, opus est, quod nascatur post matrimonium; secus si matrimonium sequatur natiuitatem, cap. 31. num. 64. -  Filius natus ex matrimonio putatiuo, bona fide inter patentes contracto, vtrum admittatur ad successionem fideicommissi, aut maioratus, ad quam filij nati ex legitimo matrimonio vocantur, cap. 31. num. 90. -  Filiis grauatis, nunquid intelligantur grauati nepotes positi in conditione, & an, & quando filiorum appellatione contineantur nepotes, remissiue, cap. 38. num. 7. -  Sententia lata contra principalem, exequi potest contra fideiussorem, etiam non citatum, absque nouo processu, & libello, quando sumus in fideiussore iudicij; secus vero in fideiussore contractus, cap. 14. num. 29. & sequentibus. -  Idque procedit, etiam si leta sit sententia contra principalem absentem, & non citatum, ibidem, num. 30. -  Exceptiones fideiussoris iudicatum solui, summarie dum sit executio, cognoscuntur, ibid. nu. 31. -  Fideiussor soluens virtute sententiae, habet executionem contra eum, pro quo soluit; secus tamen in fideiussore contractus, qui soluens non habet executionem paratam, ibidem, num. 32. -  Fideiussor vtrum appellare possit a sententia lata contra principalem, ibidem, numero 33. & numer. seq. -  Fideiussor causae principalis non tenetur de eo, quod est iudicatum in causa appellationis, eod. cap. 14. num. 34. -  Et si instantia mutatur, non committitur stipulatio iudicatum solui, ibidem. -  Prout hic adnotatur, atque remissiue exornatur text. in l. cum apud, ff. iudicatum solui. ibid. -  Fideiussor quod appellare possit a sententia rata contra principalem; procedit etiam in fideiussore iudicatum solui, ibid. num. 35. -  Fideiussor potest vti omnibus exceptionibus, quae competunt principali, ibid. num. 38. -  Et multas opponere exceptiones, a quibus principalis est exclusus, eodem cap. 14. num. 39. -  Idque etiam inuito, & reluctante reo principali, ibid. num. 40. -  Potest etiam assumere defensionem causae, atque illi assistere tanquam necessarius defensor, ibidem, num. 41. -  Fideiussor datus in vna instantia, licet liberetur, si principalis lata sententia appellet; tamen non liberatur, quando ipsemet appellauit, sed tenetur iudicatum soluere, ibid. num. 42. -  Contra fideiussorem de iudicatum soluendo fit executio absque libello, & nouo processu, dummodo non sit appellatum per principalem, vel ipsum fideiussorem, num. 43. -  Cum enim de vno contingit disputari, caetera praesupponuntur habilia, ibid. -  Fideiussio ex se, censetur actus onerosus, & damnosus, & sapit stultitiam, cap. 26. numero 17. -  Generale mandatum cum libera administratione habens, non censetur mandatum habere ad hoc, quod possit pro aliis fideiubere, ibid. num. 18. -  Fideiussor vtrum compensare possit, cap. 40. numero 76. -  Fideiussor creditoris sui potest obiicere compensationem summae pro eo solutae ex iudicato, licet a sententia fuerit prouocatum, ibid. num. 88. -  Fideiussores dari pro magistratibus, ac eorum officialibus, non tenentur pro illis, nisi solum pro gestis in eo officio, cap. 45. num. 50. -  Fideiussor qui promisit pro certo tempore, eo elapso, amplius non tenetur, ibid. num. 51. -  Fideiussor datus, si efficiatur non soluendo, an debitor cogatur alium dare, cap. 59. n. 25. -  Fideiussor non liberatur per mutationem status sui principalis; & quando secus, ibid. n. 37. remissiue. -  Fideiussio non egreditur rem, super qua interponitur, nec intentionem agentium, ibid. num. 41. -  Et limitata ad locum, vel ad tempus, non producitur, nec extenditur vltra locum, vel tempus, ibid. numero 42. -  In fideiussione subintelligitur clausula, rebus sic stantibus, ibid. num. 43. -  Fideiussores liberantur, cum nouatur prior contractus, nec obligantur ad secundum: -  Quod si idem manet contractus, fideiussores non liberantur, eo dem cap. 59. num. 48. -  Fideiussio stricti iuris est, ibid. numero 51. -  Fideiussor, re euicta, a debitore creditori data in solutum, vtrum conueniri possit, vtilique actione teneatur, si debitor principalis appareat non soluendo, ibid. numero. 61. & seq. Vbi ex professo articulus discutitur. -  Finibus fundi certis demonstratis, si quid ex his euincatur, an, & quando praestanda sit euictio; ad l. si fines 10. C. de euictionibus, cap. 42. num. 61. & infra numero 106. -  L. si fines 10. C. de euictionibus, intellectus, & vera ratio, ibid, num. 106. -  Fiscus est creditor hypothecarius, sed non priuilegiatus in actione hypothecaria, cap. 61. n. 56. -  In actione autem personali priuilegiarius est, non spectata temporis praerogatiua, ibid. n. 57. -  Et inter omnes creditores chirographarios primum locum obtinet, etiam si priuilegiarij sint, ibidem. -  Quia ij suum priuilegium exercent contra alios, non etiam aduersus fiscum, ibid. -  Imo fiscus priuilegiariis, anteponitur, ibid. -  Alius vero priuilegiarius priuilegiario non anteponitur, sed melior est conditio occupantis, id est eius, qui prius suum recepit, qui sibi vigilauit, ibid. num. 58. -  Nam nec si prior creditor personalis, & priuilegiarius suum recipit; priuilegiarius creditor ei, quod recepit, auferre non potest vlla actione, nisi priore hypothecae iure, si fuerit hypothecarius, vt fiscus, ibidem. -  Fiscus semper hypothecarius est, id est, semper habet tacitam hypothecam in bonis debitoris, eod. cap. 61. numero 59. -  Fiscus habet priuilegium tacitae hypothecae, & an praeferatur in hypotheca anterioribus, remissiue, cap. 61. num. 66. -  Fisci priuilegium, aut extraordinarium illud ius, propter quod pecuniam alteri creditori solutam auocare, & condicere potest; in quo principaliter consistat: & de intellectu l. pecunia, C. de priuilegio fisci, & l. Titius 21. ff. de iure fisci. -  Vbi late explicatur textus vterque, & nonnulla nouiter, & distincte adnotantur, vt confuse nimis traditae aliorum resolutiones, clarae, & dilucidae percipiantur, ibid. num. 67. -  Fiscus, in specie l. pecunia, C: de priuilegio fisci. quare nullas eius pecuniae, quam repetit, nomine, vsuras percipiat, ibidem, num. 93. -  Forma quaelibet ex consummatione, operis contingit, cap. 21. num. 20. -  Et ideo nihil actum dicitur, quando aliquid superest agendum, ibid. num. 21. -  Forma si deficiat, actus est nullus, et iam si sit fauorabilis: quod exornatur remissiue, capite 30. numero 18. -  Forma distributionis a testatore data de certis personis, debet omnino seruari, alias non valet distributio, cap. 45. num. 15. -  Francisci Beccij, in consilio 165. numer. 68. & 69. solutiones quatuor, nouiter, & vere improbatae per Authorem, cap. 31. num. 25. -  Quidquid Franciscus Beccius duplici via contenderit in consilio 165. num. 65. & 66. libro 2. id subuertere, cap. 31. num 30. -  Francisci Bursati, in consilio 18. libro primo, obseruationibus nonnullis contra resolutionem traditam supra num. 101. noue, & vere respondetur, cap. 31. num. 108. -  Furiosus testari non potest, quia quidquid agit, ignorat; & caret iudicio, & ratione, cap. 28. numero 4 -  Furoris, aut dementiae, vel sanae mentis testatoris praesumptionem, signorum, & coniecturarum, atque probationis materiam explicasse Authores permultos, qui commemorantur cap. 28. numero 21. -  Similiter nec fatuus, nec demens, nec stultus, nec phreneticus, nec mente captus, nec ebrius, nec similes aliae personae, quae habent intellectum, & memoriam laesam, & non cognoscunt, testari non possunt, ibidem, numero 5. dicto capite 28. -  Contractus a furioso gesti, non valent, nec tenent, ibid. num. 6. -  Furiosus sicut non potest contrahere matrimonium, ita neque ingredi religionem, & matrimonium spirituale contrahere, ibidem, numero 7. -  Professio facta a furioso est nulla, nec obligat, ibid. num. 8. -  Dummodo probetur furor tempore professionis, ibidem. -  Furiosus caret sensu, & intellectu, & ideo nullum actum gerere potest, in quo consensus requiritur, ibid. num. 9. -  Testamentum a furioso conditum, etiam ad pias causas non valet, ibid. num. 10 -  Furiosus a demente, vel mente capto qualiter differat. -  Et quis proprie furiosus, quis etiam proprie mente captus dicatur, ibid. num. 11. -  Testamentum a furioso factum, nequaquam valere, etiam si recte, & prudenter, ac cum bono consilio conditum appareret, numero 15. & 16. dicto capite 28. -  Furiosus in dubio an quis praesumatur, necne: & de signis, atque coniecturis furoris, vel sanae mentis, vt valeat vel non, testamentum, aut dispositio: & de caeteris ad materiam pertinentibus; vide late, atque ex professo actum, dicto cap. 28. per totum. -  G -  GAspari Roderici locus quemadmodum explicari debeat, cap. 61. num. 45. & 38. -  Ex verbis geminatis, siue multiplicatis, a testatore prolatis, colligitur eius mens, intentio, & voluntas; atque vehementior, & plenior interpretatio, & coniectura deducitur, capite 52. numero 1. -  Geminatio verborum, aut actus cuiuslibet, aut confessionis, aut maioratus instituti, aut factae renuntiationis, quid in omni actu, & materia ac maxime in testamentis operetur, vide omnino, cap. 52. per totum. -  Generale mandatum cum libera administratione habens, non censetur mandatum habere ad hoc, vt possit pro aliis fideiubere, quia fideiubendo, dicitur magis dissipare bona, quam administrare, cap. 26. num. 18. -  Generalis loquutio quoad verba, nihil relinquit intactum, capite 41. numero 11. -  Generalis dispositio, aut generalitas verborum quae complectatur sui natura, & an omnia, quando etiam, siue ex quibus restringatur, & an referatur ad ea, quae specialem habent determinationem, vt generi per speciem non derogetur, vel sic: & de caeteris ad materiam pertinentibus, vide omnino, dicto cap. 41. per totum, vbi late in proposito. -  Dispositio quaelibet generaliter concepta, testringitur ad rem, & casum, specificatum, super quo agebatur, & ad causam praecedentem, & quibus magis conuenit, & secundum ea interpretatur, dicto capit. 41. num. 72. -  Idque in compromissis, in pactis, in renunciationibus, in refutatione, in transactione, & aliis dispositionibus. -  Prout hic adnotatur: & leg. si de certa, C. de transactionibus, materia, remissiue exornatur, atque illustratur: numero 73. & latius capite sequenti. -  Caeterum ad suam causam non restringitur, quando salua ratione recti sermonis, vel ob praesumptam disponentis mentem, verba generalia restrictionem non patiuntur, -  Quod cap. sequenti latius comprobatur, atque exornatur, ibidem, num. 74. -  Generalis dispositio, quae sequitur specialem, restringitur ad ea, quae sunt eiusdem generis cum speciali praecedenti, cap. 42. num. 23. -  Nec extendi potest ad ea, de quibus cogitatum non apparet, ibidem, num. 24. -  In generalitate, & alternatione, siue generalitatis, & alternationis respectu, non dici ambiguitatem, neque obscuritatem, sed magis incertitudinem, vel incertum, cap. 4. num. 8. -  Large tamen, & improprie obscuritatem, etiam in eis considerari, ibidem, num. 9. -  Genitiui, & gerundij verba, ad interpretandam vltimam voluntatem quamcunque, coniecturam efficacem praestare, prout hic adnotatur, cap. 58. num. 1. -  Genitiui, & gerundij vim, effectum, naturam, & materiam, vide omnino, dicto cap. 58. per totum: vbi de his, quae ad vtrumque attinent. -  Ex gestis prioribus praesumitur circa res postea gestas, capite 9. num. 62. -  Quod etiam in gestis extra testamentum procedit, ibidem, num. 63. -  Gradus remotioris personae, non possunt esse melioris conditionis, quam hi, qui in proximiori gradu sunt constituti, capite 36. num. 60. -  H -  HAEres non potest venire contra confessionem a testatore factam in partitis sui libri, neque eum redatguere de mendacio, capite 50. numero 30. -  Haeredis appellatione, continentur, & veniunt omnes haeredes in infinitum, cap. 56. num. 24. -  Quia haeredis, dicitur haeres defuncti testatoris, ibidem, num. 25. -  Et quando hoc procedat, remissiue, ibidem, & numeris seq. -  Haeres repraesentat personam defuncti, & eadem reputatur, ibidem, numero 26. -  Haeres cum decedit, tenetur eius haeres soluere legata, quae per testatorem a primo haerede relicta fuere, ibid. num. 27. -  Haeredis mentio, cum fit ab homine, vel a lege, an intelligitur de omnibus haeredibus in infinitum, an solum de primo haerede. -  Et quid in materia substitutionis, & fideicommissi, & in omni actu, & materia. -  Et an haeredes haeredum veniant ex iudicio testatoris, necne, vide dicto cap. 56. ex numero 24. cum multis seqq. -  Haeres, qui in vno loco soluit vnum legatum, cogitur reliqua eo ipso loco persoluere, cap. 60. numero 16. -  Haeres alimenta praestat in loco sui domicilij, non vbi alimentarius degit, ibidem, numero 67. -  Haeredes qui adiuerunt haereditatem, cum beneficio inuentarij, quo iure, & ordine satisfacere teneantur legatariis, & creditoribus haereditariis, cap. 61. num. 91. -  Et an libenter soluendo primo venientibus, si sciant alios potires creditores esse, & ab eis cautionem non exigant, ibidem. -  Haeres cum beneficio inuentarij, non liberatur soluendo creditoribus anterioribus, si prius conuentus fuerit a posterioribus, ibidem, numero 92. -  Haereditas de iure huius Regni vtrum codicillis dari, vel adimi possit, post decisionem l. 3. Tauri, vide capite 22. numero 2. cum seq. & numero 70. & sequentib. & supra litera C. verbo codicillis. -  Haereditas vniuersalis testamento dari, vel haeredis institutio fieri nutu, aut signis, aut capite annuendo non potest; sed necesse est, quod nomina haeredum viua voce exprimantur, vel manu propria testatoris scribantur, capite 27. numero 20. -  Et ideo qui articulate loqui non potest, non potest testari, neque haeredem instituere, vt latius hic probatur, ibidem. -  Et an id procedat inter milites, & pias causas, dicto cap. 27. ex numero 22. cum sequenti. -  Honestatis, & honoris causam, vsque adeo leges in consideratione habuisse, in hac qua versamur, (cum certa persona contrahendi matrimonium,) materia, vt ipsam voluntati expressae testatoris praetulerint, cap. 25. num. 62. -  Siue in concursu honestatis, & voluntatis, honestatem praeualere dixerint, ibidem. -  Hypotheca tacita inducta pro susceptione, & restitutione bonorum paraphernalium, non habet priuilegium praelationis, cap. 40. num. 62. -  Et quid de iure huius Regni, ibidem, num. 65. & sequent. -  Tacita hypotheca a quo tempore incipiat, dicto cap. 40. num. 60. -  Hypotheca tacita, quae dicatur, capite 61. numero 60. -  Hypotheca tacita inducitur a lege communi, & municipali, ibidem, num. 61. -  Hypotheca tacita inducta a lege, est vera, ibid. nu. 62. -  Hypotheca tacita regulariter eundem habet effectum, quem expressa, ibid. num. 63. -  Hypotheca tacita porrigitur etiam ad bona futura, ibid. num. 65. -  I -  IAcobi Menochij, ex sententia Baldi traditio quaedam in proposito singularis admodum, & opportuna expenditur, cap. 22. num. 162. -  Immunis soluens semel, non sibi praeiudicat, vt teneatur in futurum soluere, capite 60. num. 62. -  Importunae preces habent instar, immo effectum, & vim iusti metus, qui caderet in virum constantem, sicque actum factum praetextu earum reddunt meticulosum, & generaliter rescissioni ex edicto. Quod metus causa, suppositum, cap. 22. num. 29. -  Per importunitatem obtenta non debere valere, & dici fieri inuito dante, ex authoritate, & resolutione quamplurimorum Authorum probari, qui variis in causis, & negotiis sic responderunt: ibid. numero 30. -  Impossibilia factu dicuntur in iure ea, quae non possunt commode, id est salua dignitate, & honore nostro fieri, cap. 25. num. 50. -  Improbus dicitur, qui nititur infringere pia defunctorum iudicia, cap. 22. num. 73. -  Inducta ad augmentum, operari non debent diminutionem, cap. 40. num. 12. sequenti. -  Inducta ad diminutionem, seu restrictionem; augmentum operari non possunt. Quod exornatur, ibid. num. 15. -  Infinitiui, & subiunctiui modi verba, qualiter interpretanda, & an praestent coniecturam ad interpretationem testamentorum, & vltimae cuiuslibet dispositionis, cap. 58. num. 31. -  Indefinitae orationis, hoc esse proprium scilic. aequipollere vniuersali, capite 9. numero 52. latius, cap. 44. -  Idque in fideicommissariis vocationibus praecipuo locum habet, ibid. num. 53. -  Oratio aliquando singularis, aliquando particularis, aliquando generalis, aliquando vniuersalis, & aliquando indefinita, cap. 44. numero 1. & sequent. -  Vbi earum exempla traduntur, ibidem, numero 2. -  Indefinita, an, & quando habeat vim vniuersalis significationis, siue aequipolleat vniuersali, vel non, non modo in testamentis, sed etiam in omni actu, & materia, & de omnibus ad propositum pertinentibus: vide late, capite 44. per totum. -  Indicium vnum aliud tollit, cap. 23. num. 10. -  Institutio haeredis vtrum solis coniecturis, & praesumptionibus inducatur, aut censeri possit inducta. dubium maximum inter Scribentes nostros fuisse, cap. 15. numero 62. Quod explicatur, numeris seq. -  Institutio haeredis extenditur de casu ad casum, quando habet eandem rationem, & verisimilem mentem testatoris, dicto capite 15. numero 68. -  Institutio haeredis extenditur de persona ad personam, ex verisimili, & praesumpta mente testatoris, eodem capite 15. num. 80. -  Institutus in reliqua parte, si nihil superest, in nihil videtur institutus, cap. 16. num. 20. -  Institutionem factam ad nutum testatoris, valere, quando testator aperte prius dixerat, quod volebat instituere tales, & tales, cap. 27. num. 29. -  Institutionem haeredis factam a testatore etiam per verbum sic, vel per annuitionem capitis ad interrogationem Notarij valet, quando prius dictatum fuit testamentum ab ipso testatore, ibidem, num. 30. -  Institutio facta per verbum sic, & nutu simul, valet, & tenet, ibidem numero 31. -  Circa institutiones haeredum nutu factas, legata, seu fideicommissa nutu quoque relicta, hactenus dicta fuere, vtrum procedant etiam de iure huius Regni, post leges Regias nouae collectionis Regiae, ibidem, num. 51. -  Quod latius, & vtilius quam antea factum esset hic explicatur, & videbis, ibidem. -  Et Alfonsi Azeuedi consideratio quaedam noua in proposito, noue etiam, & concludenter conuincitur, ibidem, num. 52. -  Persona penitus incerta cum instituitur, corruit ipso facto institutio, cap. 34. num. 10. -  Et idem iuris esse, quando persona certa est instituta, sed dubitatur quaenam illa sit, ibidem, numero 11. -  Haeredis institutio incerta, an, & quando, & quibus coniecturis reddatur certa, vt valeat; plena manu explicasse Menochium, prout hic adnotatur, ibid. num. 12. -  Instrumentum, quod intelligi verbis non potest, non valet, cap. 6. num. 26. -  Instrumenta duo si reperiantur, vnum de mutuo, alterum de confessione mutui, praesumuntur diuersi contractus, cap. 37. num. 11. -  Interpretatio quid sit: quibus modis accipiatur, & in quot species distinguatur, cap. 2. num. 20. & sequenti, vsque ad numerum 30. -  Interpretatio fieri non debet contra mentem testatoris, nec in perniciem voluntatis eius, capite 7. num. 12. -  Verborum testatoris interpretatio fit, sicut verborum legis; & argui potest de verbis legis, ad verba testatoris, cap. 10. num. 2. -  Verba testatoris quantumcunque sint larga, & praecisa, tamen interpretationem iuris recipiunt, ibidem, num. 3. Modo fiat in casu dubio, & non in claris, & cum aliis requisitis, de quibus, eodem cap. 10. ex num. 4. cum sequentibus. -  In omni materia, & dispositione, interpretatio nulla melior est, quam ea, quae colligitur ex eo, quod testator si viueret, aut si interrogatus fuisset, responsurus esset, vt pro dispositio, & expresso habeatur, tametsi dispositum non fuerit, capite 25. num. 39. -  In testamentis, & vltimis voluntatibus plenior adhibetur interpretatio, vt voluntates testantium plenius interpretemur, capit. 32. numero 3. -  Ratio habetur, num. seq. -  Voluntates vltimae stricte interpretandae non sunt, ibid. num. 2. -  Sed potius extensiuam, quam restrictiuam interpretationem recipiunt, ibid. num. 3. -  Fauorabilior dicitur interpretatio, quae adiuuat. quam quae restringit testamentum, ibidem, numero 4. -  In legatis licet aliquando plenior, non tamen plenissima fieri debet interpretatio, ibidem, numero 49. -  In fideicommissis lata, & benigna fieri debet interpretatio, dummodo id intelligatur iuxta resolutiones traditas supra, numer. 48. ibidem, numero 50. -  In maioratibus, & vinculis perpetuis, quam stricta fieri debeat interpretatio, ibid. num. 51. -  Interpretationem restrictiuam habere locum in qua, cunque materia, & dispositione, in legibus in quam, in Principum constitutionibus, in statutis in libellis, in iudiciis, in sententiis, & rescriptis, in priuilegiis, & in contractibus, & vltimis voluntatibus, cap. 41. num. 40. -  Et nihil aliud esse, quam dispositionis generaliter loquentis, certis in casibus factam diminutionem, vel coarctationem, ibid. num. 41. -  Interpretationem restrictiuam, quae in generali quacunque dispositione locum obtinet, procedere etiam in vniuersali, ibid. num. 75. -  Ad interpretationem vltimae voluntatis cuiusque, multum interesse, an versemur in fauorabilibus, vel odiosis. -  Et sic an materia, de qua agitur, fauorabilis sit, vel odiosa. -  Quia fauorabilia sunt amplianda, odiosa vero restringenda, ibid. num. 96. -  Interpretatio in testamentis fit secundum tempus mortis testatoris; quo tempore sua dispositio recipit perfectionem, cap. 49. num. 2. -  Habita tamen ratione ad intellectum verborum tempore conditi testamenti, ibid. num. 3. -  Interpretatio non potest sumi ex actu futuro, ibid. num. 4. -  Interpretatio voluntatis testatoris congrue fit ex vna scriptura, & dispositione ad aliam; quoniam vna scriptura alteram interpretatur, capite 50. numero 29. -  Interpretatio voluntatis testatoris optime fit, supplendo vnam scripturam, ex alia, ibid. num. 32. -  Nec nouum est, quod ex duabus scripturis simul iunctis consequamur illud, quod ex vna tantum non consequeremur, ibid. n. 33. -  Ioannis Marci Aquilini contra sententiam communem, & assiduam allegationem, l. tale pactum, § fin. ff. de pactis, singularis sententia, quam facili negotio diluatur, & communis in tuto maneat ex his; quae num. praeced. adnotata fuere, & nouiter hoc numero adnotantur. cap. 12. num. 13. -  Ioannis Gutierrez resolutio quaedam, Authoris placito conueniens omnino, commemoratur, & probatur, cap. 26. numero 15. -  Ioannis And. in addit. ad Specul. titulo de testamentis, §. in primis, in vltima addit. circa finem, recitatur, cap. 56. numero 45. -  Ioannis Oroscij pro decisione Senatus Hispalensis locus velut expressus; & Pinciani Senatus decisio ponderantur, cap. 60. numero 32. -  Ius non decrescendi potius, quam accrescendi locum habere in mixta coniunctione rei, & verborum; ex sententia multorum. -  Quamuis alij accrescendi ius competere asserant, cap. 56. num. 76. -  Et id ipsum in reali coniunctione statuunt, ibidem, num. 77. -  Ius accrescendi inter verbis tantum coniunctos locum habere, ibid. num. 78. -  L -  LEgis in testamentis, ff. de regulis iuris, decisio locum obtinet, & procedit in qualibet specie vltimae voluntatis, capite 32. numero 7. -  Legata, an latam, an strictam interpretationem recipiant; & quibus in casibus, aut quarum personarum fauore, aut respectu, late interpretari debeat, vt plus contineant, vel latius accipiantur; & de omnibus ad propositum attinentibus; vide omnino, cap. 32. per totum. -  Mobilium legato, & appellatione, an bestiae, & se mouentia contineantur, cap. 33. num. 8. -  Legatario, cui fuit legata annua pecunia de introitu, sunt praestandi fundi, ex quibus possit tantum introitum percipere, vbi expenditur in terminis Petri Surdi singulare concilium 319. lib. 3. -  Et l. fundi Trebatiani, ff. de vsuf. legato, & l. si quis argentum, §. sin vero redditum, C. de donationibus, explicatur, eodum cap. 33. num. 9. -  In legato generali bonorum, iura, & actiones, & nomina debitorum an veniant; remissiue, ibid. numero 10. -  Legatum vitiari, si ex duobus eiusdem nominis, non constat cui legatum fuerit, capite 34. numero 13. -  Legatum incertum, quando, & quibus coniecturis reddatur certum, vt valeat, atque subsistat, plenissime explicatur per Menochium, vt hic obseruatur, ibidem, num. 14. -  Legatum nullomodo valere, quando est incertum tam respectu personae legatarij, quam rei legatae, ibidem, num. 15. -  Legati reuocatio ex quibus inducatur, & probetur, latissime explicatum ab his Authoribus, qui commemorantur, cap. 37. num. 11. -  Legatum sepulturae vni Ecclesiae factum, & anniuersarium in ea relictum, illi Ecclesiae debetur, vbi postea testator corpus suum sepeliri iubet, ibidem numer. 13. -  Legatum relictum pro maritandis puellis, vtrum debeatur etiam maritatis; & an conditio iam impleta tempore testamenti, habeatur pro impleta debito tempore, remissiue, ibidem, numero 34. -  Testator legans pecuniam, an praesumatur in eadem voluntate manere, si illam mutuo det, vel in emptione conferat. -  Aut si pecuniam pones campsorem existentem legauerit, & postea eam consumat; & quid si alia pecunia reponatur, remissiue, ibidem, numero 37. dicto cap. 37. -  Legatum liberationis rationum reddendarum, remittit dumtaxat scrupulosam redditionem; non autem dolum, cap. 41. num. 62. -  Legatum factum ad tempus, seu limitatum, & restrictum ad vitam legatarij, non potest ad haeredes legatarij transire, cap. 45. num. 33. -  Legatum quandocunque non est perpetuum, sed temporale, ipso iure resoluitur dominium, & reuertiur ad haereditatem, ibidem, numero 56. -  Legati perpetuitas, vel temporalitas, quomodo dignoscatur; remissiue, ibid. num. 37. -  Legatum puellae factum, vt possit nubere, an sit purum, aut conditionale; dignoscendum ex eo, quod verba eiusmodi adiecta fuerint in dispositius, vel in executiuis, capite 48. num. 11. -  Legata in quantitate, an minuantur per legata in specie; & e contra: & cum haereditas soluendo non sit, quemadmodum legatarij concurrere debeant, & an pro rata concurrant, & an ab ordine literae coniectura colligatur, aut praelatio detur: vide omnino, capit. 51. ex numero 19. cum seq. -  Legatum recta via transire in legatarium (quod per manus traditur quotidie) quemadmodum explicari, atque intelligi debeat, ibid. num. 29. dicto cap. 51. -  Legato fundo ad vsum, & vsufructum, vel ad vtendum & fruendum, vel ad alimenta, vel ad gaudimentum, aliove simili modo; domo etiam ad habitandum, relicta; proprietas ipsa legata censetur, capite 54. numero 11. -  Legatum quantitatis debitae a Titio, vtrum per exactionem videatur ademptum, remissiue, ibidem, num. 14. -  Legata facta incertis pecunijs, si contingat postea, vt pecuniae in alios vsus expendantur, an propterea tollantur, remissiue, ibid. num. 15. -  Legato pure facto si adiiciatur modus vnde possit fieri solutio, modus ipse intelligitur demonstrationis gratia factus, non vt adiiciatur conditio, & restringatur legatum, ibidem, numero 16. -  De quo vide etiam nu. praeced. vbi iura in id expenduntur, & Tiberij Deciani locus expenditur: vide etiam num. sequenti. -  Legatum, an sit conditionale, necne, quando adiicitur locus, aut fundus, vel res ex qua soluatur, ibid. num. 17. & seq. dicto cap. 54. -  Designatio, vnde legatum soluatur, an demonstrationem inducat, vel conditionem, dicto cap. 54. ex numero 18. vsque ad num. 23. -  Legatum si fiat nominis debitoris, haeres non tenetur illud idoneum praestare, sed sola cessione actionis directae liberatur, dicto cap. 54. num. 23. & tenetur legatarius suo periculo vendicare, eodem cap. 54. num. 24. -  Idem, si testator dixerit, se legare centum, ad quae aliquis sibi tenebatur, ibidem, num. 25. -  Vel quae habet super aliqua parte bonorum alicuius, prout hic adnotatur, ibidem. -  Legatum pecuniae in genere, omnino deberi, licet pecunia non inueniatur, ibidem, num. 26. -  Secus vero vbi pecunia fuit legata in specie, veluti, lego decem, quae in arca habeo, ibidem. -  Et sic differentia in eo versatur, an legatum respiciat certum corpus, aut certam speciem, an vero genus, seu quantitatem, ibidem. -  Legatum de centum penes campsorem, aut in bancho talis loci, an dicatur legatum in specie, vel non, ibidem num. 27. -  Legatis decem, quae mihi debentur, aut quae sum habiturus a Titio, nomen solum debitoris legatum censetur; & sic haeres sola cessio ne liberatur, ibidem, num. 28. -  Legare centum, quae mihi Titius debet, tantum est, quantum legare illa centum, quae debet mihi Titius, & non alia, ibidem num. 29. -  Legatum conditionale non debetur, vsquedum sit impleta conditio; & quando secus, remissiue, cap. 55. num. 51. -  Legatum conditionale non transmittitur ad haeredes, si ante conditionem legatarius moriatur; & quando secus. -  Purum vero etiam non agnitum transmittitur, & quando; remissiue, ibidem. num. 52. -  Legatum quando dicatur purum, quando conditionale, & quando modale; & quando sub die certa, vel incerta relinquitur, an sit conditionale, vel purum. -  Et in his omnibus casibus, vtrum transmittatur; nec ne, ad haeredes legatarij, si ipse moriatur, quod exornatur, & longa serie explicatum traditur, remissiue. -  An etiam conditio omnis in vltimarum voluntatum elogiis, legatorum, & fideicommissorum transmissionem impediat, ibidem, numer. 53. dicto capite 55. -  Legatum pro dote, vel causa dotis, siue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere possit, vel cum nupserit, an sit purum, aut modale, vel conditionale, & an transmittatur, remissiue, ibidem, num. 54. -  Et ibidem, an huiusmodi legatum praeferatur aliis legatis, remissiue, ibidem, num. 55. -  Legatum pro dote, vel causa dotis relictum, conditionale esse, habere in se tacitam illam conditionem, si nuptiae sequantur, Quod latius explicatur remissiue, cap. 56. num. 2. -  Legatum factum puellae, ad hoc vt nubere possit, non est conditionale, sed purum, ibid. num. 3. -  Legatum certae quantitatis, pro maritanda certa & expressa persona, purum est, & peti potest ante nuptias ibidem, num. 4. -  Legatum relictum alicui ad nuptias eius, vel pro ipsa maritanda, an sine aliqua cautione praestandum sit, & quando cautio requiratur, eodem capite 59. num. 5. -  Legatum ad hoc, vt sit modale, non sufficit, quod dictio sit modalis, nisi, grauamen inducat in tempus dispositionis perfectae, ibid. num. 6. -  Causa adiecta non limitat, neque restringit legatum, cum respicit commodum solius legatarij ibidem num. 7. -  Legatum pure datum, si sub conditione adimatur, efficitur conditionale, quasi sub contraria conditione datum; & qualiter intelligatur, infra. num. 21. & seq. ibidem num. 17. -  Legatum pure datum, si sub conditione adimatur, efficitur conditionale, quasi sub contraria conditione datum, in ademptione simplici, in qua non inest translatio, ibid. num. 21. -  Secus vero in ademptione translatiua legati, in quasi legatum pure datum, sub conditione adimatur, transferendo illud in alium, remanet purum, vt antea erat, ibid. num. 22. -  Et de discriminis ratione inter vnum, & alterum casum, eodem capite 56. num. 23. -  Legatum si testator faciat vxori de aliquibus bonis, quovsque vixerit, seu simili modo; finito tempore, bona legata consolidantur cum haereditate, & ad possidentem haereditatem transeunt, etiam si haeres mortuus sit ante grauatum, & mentio haeredis infra scripti fieret, eod. cap. 56. num. 31. & 32. -  Legatum potest fieri haeredi a legatario, post certum tempus, ibidem, num. 35. -  Legatum an purum sit, & transmissibile, vel conditionale, & non transmissibile; ex coniecturis etiam, non modo ex expressa testatoris voluntate dignosci, ibidem num. 63. -  Legata relicta ad vitam legatarij, & post eius mortem substitutis haeredibus, conditionalia dicuntur, si plures fuissent haeredes scripti, & vnus ex eis superesset, vt hic caeteris praeferatur, neque haeredes, haeredum admittantur, ibid. n. 53. -  Legata ab instituto relicta, a substituto repetita praesumuntur, eodem, capite 56. num. 55. -  Ad vitam cum res alicui legatur, & post eius mortem, testatoris haeres substituitur; magis haereditarium ius, quam haeredis persona consideratur. -  Et idcirco res reuerti debet ad illam personam, in qua consistit ius haereditarium, siue sit haeres scriptus, siue haeres haeredis. -  Quia legatum temporaliter relictum, finito tempore, ad ius haereditarium reuertitur, ibid. n. 60. -  Legati conditionaliter, & post mortem haeredis relicti, transmissionem non dari in haerede vnius ex legatariis, qui pendente conditione decessit, provt hic adnotatur; & casus practici ex facto occurrentis in Regio Hispalensi Senatu definitio proponitur, cap. 56. num. 62. & multis seqq. -  Legatum sub conditione relictum, si pendente conditione legatarij mors interuenerit; ad haeredes illius non transmittur, vt supra, num. 34. ibid. num. 64. -  Legatum post mortem haeredis relictum, conditionale esse, ibid. num. 66. -  Legati, vel fideicommissi in diem certum, vel incertum relicti transmissioni an & quando locus sit, vel non. -  Vbi late, an, & quando temporis incertitudo, & mortis haeredis, vel alterius conditio efficiat legatum conditionale, & transimissionem impediat, vel non. -  Et quid si dies certa, vel incerta adiecta est solutioni, & executioni, seu substantiae, & dispositioni legati, num. 70. & 71. -  Legatum efficitur caducum, aut accrescit coniuncto, vel grauato, ad quem spectaret onus soluendi, si esset purificata conditio, si legatarius sub qualibet conditione suspensiua, vel post mortem alicuius, moriatur pendente conditione, vel ante illam. ibid. num. 73. -  Legatum factum filiabus in casu mortis masculorum, si praemoriantur filiae masculis, non debetur filiis filiorum, cap. 56. num. 74. -  Legatum factum post obitum filiorum, si legatarius decedat ante eos, non transmittitur ad haeredes legatarij, ibidem, num. 75. -  Legatum quibus modis reuocetur, aut reuocatum censeatur, remissiue, cap. 59. num. 9. -  Contemplatione certae personae facta promissio, vel legatum relictum, ipsi personae cohaeret; & consequenter persona extincta, dicitur quoque extingui, cap. 60. num. 7. -  Legatum intra annos, puta quinque, praestandum, ratum videlicet quolibet anno, vnum dicitur; & etiamsi legatarius interim moriatur, ad ipsius haeredes transmittiur, eodem capite 60. n. 40. -  Et multum interest, an annuatim legatum relictum fuerit; an vero libere, & simpliciter, eius tamen solutio ad commodum haeredis distribuatur intra aliquod tempus, ibid. num. 41. -  Legatum factum contemplatione personae, extinguitur, persona ipsa extincta ante eius acceptationem, & acquisitionem; non postmodum. ibid. num. 54. -  Legatorum materiam & coniecturas, plena manu tractasse, atque absoluisse iuris Interpretes permultos, qui aggregantur hoc numero; & ibidem notabilis quaestiones proponuntur, remissiue, cap. 1. num. 8. -  Legatarium Quinti teneri soluere ex Quinto sibi legato sumptus funeris, & alia gratuita, cap. 16. num. 12. -  Legati verba dubia declarantur coniecturis: sed quando mutatur substantia, vel aliquid additur, debet probari per septem testes in testamentis; vel quinque in codicillis, capite 19. num. 19. & cap. 25. num. 27. -  Legatorum tacita ademptio, vtrum possit duobus testibus probari, remissiue, cap. 20. num. 20. -  Legatum relictum pauperi sanguine coniuncto, non praesumitur ad piam causam, ob paupertatem factum, sed ob sanguinis affectionem, ex communi sententia: Contra ex sententia aliorum, de qua infra, num. 90. capite. 22. num. 7. -  Legatum relictum consanguineis pauperibus, debetur consanguineo propinquiori, etiam si alius consanguineus sit pauperior, ibid. num. 8. -  Legatum non dicitur ad pias causas, quando relinquitur vxori, & inde post eius mortem substituitur Ecclesia, ibidem, num. 11. -  Legatum pro virginibus maritandis, videtur relictum respectu diuini numinis, & potest dici quodam modo relictum ipsi Deo immortali, ibid. num. 80. -  Legatum factum pauperi & inopi, dicitur ad pias causas, & piae causae priuilegia consequitur, tametsi paupertatis mentio non fiat, ibidem numero 86. -  Et idem si fiat ei, quae pro conditione, & qualitate suae personae bona non habeat, quibus honeste nubere possit, etsi aliqua haberet, ibidem numero 87. -  Legatum factum pro anima, & pro redemptione captiuorum, est pium, ibid. num. 88. -  Coniectura ea accipi debet in dubio, quae animae testatoris suffragatur, ibidem, num. 89. -  Legatum in dubio censeri magis relictum intuitu pietatis, & animae quam contemplatione consanguinitatis, ex sententia Francisci Manticae. Contra ex sententia quamplurimorum, vt adnotatur supra, numer 6. & 7. ibidem num. 90. -  Legata, & fideicommissa tametsi in codicillis adimi possint; id verum existimatur, nisi contrarium constet de mente testatoris, de qua constare dicitur aperte, vbi limitata fuit ademptio fideicommissi in codicillis, & non in totum ibid. numer. 168. -  Legatum virgini factum, si Titio nupserit, minime amitti, si ipsa legataria alteri nubat ex consensu patris. ibidem, numero 54. -  Vel si expectans consensum patris intra tempus a testatore praefixum non nupserit, vt num. seq. & praeced. ibidem. -  Et de consilio Bertrandi 48. lib. 1. & numer. seqq. ibidem. -  Legata, & fideicommissa particularia, & etiam vniuersalia, an, & quando, siue quomodo nutu absque alia expressione verborum relinqui possunt? vide late, capite 27. numer. 32. & seq. vbi articulus ex professo declaratur. -  Legitimae tractatum, materiam, & coniecturas dilucide & late explicasse, atque scripsisse Authores nonnullos, qui commemorantur, capite 1. num. 9. -  Legitima filiorum licet relinqui debeat titulo institutionis, ad hoc vt testamentum valeat; capite. 20. numer. 23. -  Tamen quod filio simpliciter relictum fuerit, relictum fuisse titulo institutionis, duo tantum testes possunt probare, ibidem, num. 24. -  Legitima regulatur, & debetur secundum tempus mortis. cap. 35. num. 49. -  Legitimam vsque adeo praecedit aes alienum, vt non sit, nec debeatur legitima, nisi deducto aere alieno: quoniam illa aduersus creditores non detrahitur, cap. 35. num. 34. -  Pater licet filium in legitima grauare non possit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare potest de iure: & si poenam adiiciat, tunc filius contraueniendo, poenam incurrit. -  Et idcirco, si contra praeceptum testatoris, filius alienet, licet alienatio valida sit intra mensuram legitimae, respectu aliorum bonorum fideicommisso locus erit ad fauorem substituti. -  Nam etsi prohibitio alienandi non impediat, neque annullet alienationem, quae facta est intra legitimam; tamen operatur, quod alienans incidat in poenam appositam a testatore, priuationis scilicet bonorum, quae testator poterat non relinquere. capite 64. num. 11. -  Legitimationis per rescriptum Principis, quo ad successionem, & caetera omnia, materia; & an legitimatus efficiatur vere legitimus, & comprehendatur in dispositionibus de legitimis loquentibus; & de aliis ad propositum, vide capite 22. ex numero 40. cum multis seqq. -  Legitimationis restrictiuae, & dispensatiuae, plenariae etiam, & limitatae quoad successionem, materia; & an, & quando legitimatio, aut dispensatio dicatur; & quid quando successio est limitata ad patris voluntatem, vt in eo, quod pater voluerit, filius legitimatus succedat; & quae vera & propria legitimatio dicatur; & de omnibus ad hunc articulum pertinentibus; vide longa serie, & vtiliter actum, capite 22. ex numero 57. cum seq. & numero 128. cum multis seqq. -  Legitimati per subsequens matrimonium, an excludant substitutum sub conditione, si haeres, aut grauatus decesserit sine filiis, ex legitimi matrimonio natis; & inde an admittantur; necne ad maioratum, ad quem filij legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati vocantur; ad honores etiam, ad officia, dignitates, & caetera, ad quae admittuntur legitimi ab initio: & in effectu an eadem iura obtineant, quoad successiones, & alia, quae vere legitimi ab initio habent; & reoucent donationem, de qua loquiter textus in l. si vnquam. C. de reuocand. donat. & de omnibus ad hoc pertinentibus, vide latissime, cap. 31. per totum. -  Lex noua in dubio non videtur corrigere velle legem antiquam, capite 21. num. 33. -  Et restringenda est, vt quando minus fieri possit, recedatur a iure communi, ibidem numero 34. -  Et in terminis, in quibus loquitur, stricte intelligitur, ibid. num. 35. -  Nec extenditur ad alios casus, quam ad eos, de quibus ibi nominatim fit mentio. ibidem numero 36. -  Lex noua vbi enumerat aliquem casum specifice, alij casus censentur sub dispositione iuris communis remanere. ibid. num. 37. -  Lex sui natura futuris prouidet negotiis, non praeteritis, & quando secus; & de materia, late cap. 56. num. 88. & 92. -  Leg. 2. C. de pignoribus & hypothecis decisio, & materia explicatur, atque exornatur, cap. 26. numero 13. & numer. 23. cum seq. vsque ad numer. 34. -  L. tale pactum. §. fin. cum sua Glossa. ff. de pactis, regula illa, quod verisimiliter quis fuisset responsurus, si fuisset interrogatus, &c. -  Habet locum non solum in contractibus, & in vltimis voluntatibus, sed etiam in quacunque alia materia. cap. 13. num. 6. -  Argumentum illud ex leg. tale pactum. §. fin. cum sua Glossa. ff. de pactis, deductum, & pro se a Valasco principaliter ponderatum; in contrarium, & pro Hispalensis Regji Senatus definitione expendi debere, provt hic adnotatur, ibidem, numer. 16. -  L. haereditatum, ff. ad l. falcidiam, decisio, locum habet in quibuscunque controuersiis, & in omni actu, & materia, in qua agitur de coniectura vitae taxandae, -  Etiam in dispositionibus inter viuos, ibidem numero 15. -  L. 30. Tauri, decisio, vtrum procedat, quando Quintum fuit in vita donatum, sequuta traditione rei, in qua fuit donatio, vel melioratio; vel non sequuta. -  Vbi adducitur communis Interpretum huius regni distinctio, an in testamento, vel inter viuos de Quinto disponatur. -  Cum legata voluntaria non reuocent donationem, vel meliorationem inter viuos, quia iam erat consumpta facultas disponentis, nec ipsemet mutare, nec minuere poterat. capite 16. numer. 9. -  L. 25. Tauri decisionem obtinere, siue melioratio fiat in contractu inter viuos, siue in testamento, & vtroque casu ipsam procedere; ac limitari dumtaxat, quando melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis praecessit, ibidem, numer. 48. -  L. 25. Tauri, vtrum procedat, etiam respectu ipsius filij meliorati, cui antea donatum est, vel cui facta Tertij & Quinti melioratione, res aliquae in vita traditae fuere. -  An vero respectu aliorum filiorum tantum, quibus dotes traditae, aut donationes factae fuere. -  Vbi vtriusque partis rationes, & fundamenta perpenduntur mature, & nonnulla adnotantur ingenti studio, quae nullibi erant antea scripta, nec ponderata. -  Ac denique, lex ipsa 25. indistincte, ac respectu eiusdem filij meliorati, cui antea traditum, vel donatum fuerat, accipitur, & singulariter explanatur. -  Et Telli Ferdinandi, & Azeuedi sententia damnatur. cap. 16. num. 49. -  L. 23. Tauri, hodie, l. 7. tit. 16. lib. 5. nouae collectionis Regiae, licet de Quinto non tractet, in ipso tamen procedit, sicut in Tertio; ibidem num. 52. -  L. in testamentis, ff. de regulis iuris, decisio locum obtinet, & procedit in qualibet specie vltimae voluntatis, cap. 32. num. 7. -  L. boues, §. hoc sermone, ff. de verborum significatione, materiam, & decisionem regulari a fauore, vel odio, ex communi Interpretum sententia. -  Et dum quaeritur, vtrum dispositio aliquid concedens, intelligatur de primo actu, vel de prima vice, an etiam de secundo; sic explicandum, atque declarandum, provt articulus, & materia late explicatur, cap. 39. ex num. 25. cum sequentibus. -  L. fin. C. de haeredibus instituendis, loquitur in his quae transeunt ad haeredes haeredis; sed in his quae non transeunt, vt in substitutione conditionali, secus est. cap. 56. numer. 43. -  L. 1. C. quorum legatorum, explicatur, ibidem n. 58. -  L. pecunia, C. de priuilegio fisci, vniuersa materia explicata, atque exornata late, capite 61. ex numero 54. & sequenti. -  Liberatio generalis de omnibus in quibus potest teneri, ex quacumque causa, restringitur ad causam administrationis, super qua agebatur. cap. 42. num. 22. -  Liberatione generali non liberatur quis, quando tenetur aliquid praestare, vel soluere alteri ex certa & speciali causa. ibid. num. 25. -  Liberatio generalis, de omnibus indistincte facta intelligitur, ibidem, num. 39. -  Liberationem, aut quietationem generalem nemo tenetur facere, quia est captiosa. ibidem numer. 40. -  Liberatio simplex restringitur ad petita, sed si fuit adiecta clausula generalis non petendi aliud occasione cuiusque debiti, aut causae, generaliter refertur ad omnia, & quaecunque ex quacunque causa; cum salua ratione recti sermonis ad specificata restringi non possit. -  Quod exornatur, atque comprobatur nonnullis Interpretum decisionibus in proposito, eod. cap. 42. num. 45. -  Liberatio reputatur fauorabilis, quia reducit ad pristinam libertatem, & resoluit obligationem; & ideo latior fieri debet eius interpretatio, non restrictior. ibid. num. 46. -  Idque maxime, quando est reciproca respectu vtriusque partis, ibid. num. 47. -  Licentia Cardinali, siue Episcopo concessa testandi, an primo actu consumatur, vel an possit primum reuocari; & alterum fieri. -  Vbi pars affirmatiua, quod possit, defenditur. cap. 39. num. 38. Licentia ad tempus concessa, viribus caret lapso tempore, cap. 45. num. 43. -  Limitatio temporis a testatore adiecta, aliud quodcunque tempus vlterius excludit, cap. 25. num. 11. & vide num. 13. & 14. -  Ex limitatis verbis, siue limitate & restricte appositis, voluntatis coniecturam deduci, atque interpretationem iuridicam fieri: cap. 45. num. 1. & sequenti. -  Limitata causa, & limitata dispositio in omni actu, materia, & dispositione, limitatum producit effectum; sicque in testamentis, substitutionibus, fideicommissis, & legatis: in contractibus etiam, in iudiciis, & caeteris aliis. Quod late comprobatur, atque exornatur, capite 45. per totum. -  Literae commendatitiae in fauorem alicuius, non inducunt mandatum, & praesumuntur potius adulatoriae quam dispositiuae. capite 40. numer. 20. -  Litteris credentiarum quando sit credendum, remissiue ibidi. num. 31. -  Locator liberans generaliter conductorem, intelligitur respectu pensionis: capite 42. numer 21. -  Ludouici Molinae obseruationes nonnullae expenduntur, quae eo semper tendunt, vt maioratus mentione non facta in dispositione, etiam fideicommisso relicto, & alienatione prohibita, etiam perpetuo, maioratus perpetuus induci non valeat. capite 9. numer. 13. -  Ludouici Molinae locus explicatur. capite 60. numer. 25. -  Ludouici Molinae obseruationes, atque resolutiones proferuntur, & ad examen, & disputationem reducuntur. capite 26. num. 29. & tribus sequentibus. -  Ludouici Molinae locus in annotationibus ad commentaria de Hispanorum primogeniis, commemoratur, & expenditur; ex quo aperte deducitur, alterius voluntati liberae committi posse facultatem meliorandi, vel non aliquem ex filiis, vel descendentibus, aut primogenium inter ipsos constituendi, vel non. -  Quod num. sequent. exornatur atque explanatur, cap. 36. numer. 4. -  Ludouici Molinae sententia, Gregor. Lop. resolutioni conueniens, adducitur. cap. 36. numer. 16. -  M -  MAioratum aut vinculum instituere si testator voluisset, verisimile non esse, quod in aliqua parte totius dispositionis de maioratu mentionem non fecisset. cap. 9. num. 4. -  Maioratus iure bona deferri, aut deberi, nunquam est interpretandum, nisi expresse dicatur. ibid. numer. 7. -  Maioratus scriptura non est amplianda vltra limites eius, sed solerter restringenda. ibidem, num. 8. -  Maioratum non induci, neque inductum censeri ex solo grauamine, solaque oneris impositione, scilicet Missarum, vel alterius; vt ex eo dicatur, titulo & iure maioratus succedendum esse perpetuo. ibidem, num. 9. -  Dispositio ita concepta est, vt nomen Vinculi, seu maioratus non contineat, siue vinculi aut maioratus mentionem non faciat; tunc equidem nec perpetuus maioratus erit, nec etiam alienationis prohibitio durabit perpetuo; sed inter vocatos, ac eorum descendentes dumtaxat. ibidem numero 10. -  Maioratus perpetuus institutus non censetur ex prohibitione alienationis bonorum. -  Nisi expressim dicatur, quod bona in familia perpetuo remaneant. -  Alias autem, prohibitio alienationis vltra nominatos non extenditur. ibidem num. 15. & vide, infra num. 83. -  Ad inducendum maioratum perpetuum, vnum, vel duos vocare non sufficit, sed plures in infinitum vocare necesse est. eodem cap. 9. numero 17. -  Maioratus perpetuus vtrum probari possit aliis modis, quam contentis in l. 41. Tauri, ibidem, num. 19. & vide infra num. 85. -  Ex eo solum quod testator ad plures substitutionum gradus digressus fuerit, quamuis perpetuus maioratus non inducatur; inducitur tamen, si id ex aliis coniecturis deducatur: & tunc in perpetuum, & vltra personas nominatas extenditur. ibid. num. 23. -  Maioratibus fideicommissis, & vltimis voluntatibus, sicut praecedentia declarant sequentia; sic e conuerso dubia defuncti voluntas, quae praecessit, declaratur, & coniecturatur, ex subsequenti, quae clara, & aperta sit: ibidem numer. 57. -  Maioratus perpetuus inducitur ex qualitate bonorum; & quod testator voluerit ea bona perpetuo in sua familia permanere. Vt si bona illustria ad quae affectionem habebat, vel Maiorum suorum, relinquit: eodem capitulo 9. numero 65. -  Maioratus inducitur, & institutus censetur, si ex verbis testatoris constet velle conseruare familiam, vel agnationem, quomodocunque constet, etiam ex verbis enunciatiuis. ibidem numerum 66. -  Maioratus vtrum institutus censeatur ex eo quod pater instituat filium, & disponat, quod si ipse, & eius descendentes decesserint fine filiis, bona deueniant in filium secundum. -  Et quid inter transuersales. ibidem, num. 67. -  Maioratus Hispaniae fauorabiles, & propter bonum publicum introducti, & multis rationibus, iustísque de causis in vtroque foro sustinentur, cum de familiarum conseruatione, & propagatione in eis agatur. -  Ideóque non sunt restringendi, sicut fideicommissa; sed potius ampliandi: ibidem, cap. 9. numero 72. -  Maioratus institui, vt bona conseruentur indiuisa ad familiae decorem. ibidem, num. 73. -  Maioratus mentionem tametsi testator in sua dispositione non fecerit; ex vocationibus tamen, & clausulis adiectis, atque ex coniecturis perinde haberi potest, ac si id expresisset: Ibidem numero 75. -  Maioratus & si ex sola oneris pij impositione institutus non censeatur; institutus tamen cent sebitur, si praeter onus Anniuersarij aliae adsin. coniecturae. ibidem. num. 80. -  Maioratus ex omnibus bonis si ab eo in testamento instituatur, qui nullos habet liberos, & in patrimonio defuncti existat emphyteusis, licet illa maioratui applicari, & annecti non possit, haeres tamen grauari potest, vt ipsam vendat, & redactam pecuniam in maioratus bona conuertat, cap. 13. num. 19. -  Et id ipsum ex sententia Authoris obseruandum, & si haeres ita expressim grauatus non fuerit: vt hic obseruatur, ibidem num. 20. -  Maioratus, aut melioratio recte constituitur in filium, quem testator nominauit in quadam schedula, dummodo de veritate schedulae constet: capit. 20. num. 31. -  Et sufficit, quod ex comparatione, vel ex aliis legitimis indiciis, & coniecturis appareat, quod illa schedula est testatoris. ibidem, numer. 32. & numer. 35. -  In maioratu praeceptum de contrahendo habetur pro impleto, tertio iniuste impediente matrimonium, capit. 25. num. 84. -  In maioratibus, & vinculis perpetuis, lata potius, quam stricta fieri debet interpretatio. capit. 32. num. 51. -  Testator, aut maioratus institutor vbi expresse prohibuit bona alienari, in illis non potest census constitui, etiam pro vita possessoris: cap. 35. num. 33. -  Licentia concessa a Principe ad constituendos redditus annuos super bonis maioratus, eorúmque bonorum suppositio, ita demum locum habent, si bona libera deficiant. ibidem, numero 34. -  Maioratus possessor si absque facultate Regia censum constituat super bonis maioratus, expresse alienari prohibitis; census constitutio censeri debet facta super ipsis rebus, & non super fructibus, sicque nec in fructibus sustinetur. ibidem, num. 35. -  Maioratus possessor non potest nocere successoribus ex actu voluntario. -  Sicque neque compromittere, aut transigere super bonis maioratus in praeiudicium successorum. -  Etiam stante dubio; vtrum bona sint maioratui subiecta, vel non: sufficit enim, quod tanquam bona maioratus petantur, vel habeantur. ibidem, numero 38. & explicatur, infra numer. 63. -  Maioratus successor non tenetur ad soluenda debita institutoris, contracta postquam maioratus ipse irreuocabiliter constitutus fuit; eodem cap. 35. num. 39. & explicatur, infra numer. 66. -  Maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto institutus, non reuocatur, nec minuitur bonis institutoris ex postfacto diminutis, aut debitis ab eo contractis. -  Quia sicut institutor maioratus directe non potest maioratum irreuocabilem effectum reuocare, sic etiam nec indirecte potest debita contrahendo. -  Idque ex sententia quorundam, quorum contrariam Ludouic. Molina & alij sustinent: & amplectitur, atque latius explicat Author infra, num. 58. eodem cap. 35. num. 45. -  Meliorationem, aut maiorum faciens irreuocabilem, non potest postmodum tollere vincula, & summissiones, nec in totum, nec in parte, nec respectu alicuius rei in praeiudicium sequentium vocatorum, etiam accedente consensu primi meliorati, aut vocati. ibidem, num. 46. -  Maioratus irreuocabiliter ex Tertio & Quinto institutus, reuocatur, aut minuitur, bonis institutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem & dolum contractis, -  Quod cum Molina & aliis defenditur contra relatos supra num. 45. Et casus matrimonij, cuius causa fit maioratus, aut melioratio, semper excipitur. -  Atque Velazq. Auendan. sententia contraria euidenti ratione confutatur, & contrariae partis rationi praecipuae concludens responsum assignatur, eo. cap. 35. num. 58. -  Ac denique hac materia, & pro explicatione legum Tauri, notanda admodum atque singularis traditur resolutio, ibidem num. 59. -  Super bonis maioratus censum imponi non posse, quod dictum fuit supra, num. 33. & seq. quemadmodum debeat explicari, ibidem num. 62. -  Transactio super bonis maioratus, vtrum aliquando subsistat. -  Quo vtiliter, & singulariter explicatur ibidem, num. 63. -  Maioratus successor, an aliquando teneatur ad soluenda debita institutoris contracta postquam maioratus ipse irreuocabiliter constitutus fuit. eodem cap. 35. num. 96. -  Maioratus irreuocabiliter constitutus cum assignatione rei, vtrum reuocari possit, vel minui debitis postmodum contractis; singulariter, & melius quam hactenus fuisset, declaratur, ibid. num. 67. -  Explicatur l. quae praedium, C. si res aliena pignori data sit. ibidem, num. 68. -  Maioratus institutor, qui ex Regia facultate illum instituit, vtrum in personarum vocatione teneatur seruare ordinem traditum a l. 27. Tauri, cap. 36. num. 22. & sequentibus. Et an descendentibus praetermissis ad extraneos, vel consanguineos deuenire possit, eodem cap. 36. n. 26. &. seq. -  Maioratum instituendi facultas, & commissio alicui concessa, vtrum intelligi debeat, vt regularem & ordinarium maioratum instituere possit: an vero vt extraordinarium quoque, & irregularem; sicque cum clausula exclusiua foeminarum efficere valeat, eod. cap. 30. num. 31. & multis num. sequentibus vsque in finem capitis. -  Maioratus geminato consensu, siue bis a parente in eundem filium, atque eisdem ex bonis factus, vtrum reuocari possit, quamuis nullum ex his interueniat, quae vt maioratus irreuocabiles sint, in l. 17. & 44. Tauri, exprimuntur, cap. 52. num. 28. & 29. -  Maioratus possessores tenentur ad onera, quae ex institutione, & dispositione maioratus institutoris procedunt, cap. 61. num. 48. -  Mandatum generale cum libera administratione habens, non censetur mandatum habere ab hoc, quod possit pro aliis fideiubere. -  Quia fideiubendo, dicitur magis dissipare bona, quam administrare, cap. 26. num. 18. -  Mandati, & commissionis fines ad vnguem obseruari debere, nec ab eis recedere debere, aut in commissionis forma excedere; alias non valet quod agitur. -  Et ibidem, l. diligenter, ff. mandati, allegatio vulgata, exornata, & illustrata remissiue: cap. 36. num. 36. -  Mandatum est stricti iuris, & in dubio non extenditur, sed restringitur, ibid. num. 37. -  Et paria sunt, quod aliquid fiat contra formam mandati, aut praeter, vel citra. Quia in hoc aequiparantur, contra, citra, & praeter. ibid. num. 38. -  Mandatum, aut commissionem excedere procuratorem, aut commissarium dici, non solum quando ipse excedit totam formam, sed etiam quando excedit aliquam qualitatem formae, etiam minimam. ibidem, num. 39. -  Mandati, & commissionis fines non dicitur excedere is, qui ex voluntate, & verbis eius, qui mandauit, aut commisit, procedit: ibidem n. 66. -  Mandatum, vt aliquid fiat certo tempore, non extenditur, vt simpliciter fiat post illud tempus: cap. 45. num. 39. -  Mandatum ipso iure reuocatur ob mutationem status in persona mandatarij: idem si contingit mutatio in persona mandantis. -  Vbi & quae mutatio status sit necessaria, & an requiratur decoctio, vel sufficiat quaelibet mutatio in deterius. -  Ibidem etiam de eo, qui soluit ei, qui iam administrator non erat. cap. 59. num. 36. -  Maritus quas exceptiones vxori dotem repetenti obiicere possit, remissiue, cap. 26. num. 6. -  Mulier marito obaerato scienter nubens, an dotem constante matrimonio repetere possit: remissiue. Ibidem, num. 7. -  Maritus locupletior factus, vtrum dotem ex causa inopiae restitutam repetere possit, remissiue: ibidem, num. 8. -  Maritus si fideiubeat saepe, dicitur vergere ad inopiam, & male vti substantia sua: & potest vxor constante matrimonio repetere dotem suam: ibidem. num. 16. -  Maritus non potest augere dotes vxoris, nec vxori dotem constituere, capit. 49. num. 25. -  Quod procedit etiam, si ante matrimonium contractum praecessit promissio augendi dotes, augmentatio autem fuit collata in tempus matrimonij. cap. 49. num. 26. & sequenti. -  Maritus an possit augere dotes vxoris, de iure huius regni, post annum contracti matrimonij. ibid. num. 32. -  Matrimonij onera sunt pene importabilia, & in eo venditur libertas. cap. 5. num. 25. -  Metu poenae licet non possit quis adstringi ad matrimonium contrahendum; tamen spe lucri optimo iure potest ad matrimonium allici, atque inuitari. cap. 25. num. 19. -  Matrimonium sequens non operatur, quin macula fuerit in generatione. -  At testator dum requirit legitimam natiuitatem, vult eam esse puram, & immaculatam. cap. 31. num. 41. -  Quia matrimonium, quod est causa legitimitatis, debebat praecedere; & tamen subsequitur: & sic effectus praecedit suam causam. -  Quod non potest fieri per naturam, neque etiam per fictionem. -  Quia testator vt hanc fictionem excluderet, addidit ex legitimo matrimonio procreatos: cap. 31. num. 44. -  De conditione contrahendi matrimonium, vel non contrahendi cum aliqua certa & determinata persona, vel cum certo genere personarum; Vide cap. 25. & supra, littera. C. verbo, Conditio. -  Melioratione inter viuos facta, vt reuocari non possit, duos casus aequiparari in l. 17. Tauri. fieri scilicet meliorationem ex causa lucratiua, interueniente rei traditione vel ex causa onerosa, traditione non interueniente, cap. 16. num. 2. -  Et in l. 22. Tauri, non solum meliorationem; sed & pactum de meliorando in Tertio & Quinto ex causa onerosa matrimonij, irreuocabile fieri: ibidem. num. 3. -  Inde ex ea aequiparatione, & rationis identitate dicendum videtur necessario decisionem dict. l. 17. Tauri, respectu etiam Quinti seruari debere; quamuis lexi ipsa non expresserit Quintum: ibid. num. 4. -  Et ipsum euinci quoque ex l. 44. Tauri constitutione; provt hic adnotatur, ibid. num. 5. -  Melioratio Tertij, & Quinti an irreuocabilis fiat, etiam respectu Quinti, si ex causa onerosa matrimonij facta fuerit, vel traditio vera, aut ficta interueniat; vide late cap. 16. num. 6. & sequentibus, & num. 14. & seqq. -  Melioratio Tertij, & remanentis Quinti, cum ex causa onerosa sit, vt meliorans totum Quintum consumere non possit in praeiudicium meliorati, vel respectu eiusdem Quinti meliorationem reuocare, fortissimam vrgere rationem; cui respondetur infra, num. 32. dict, cap. 16. num. 10. -  Meliorationem Tertij, & Quinti, vel Tertij & remanentis Quinti, idem in effectu videri; cum semper intelligatur de residuo Quinti, vt hic adnotatur: & num. sequenti, eod. cap. 16. n. 11. -  Meliorationis remanentis Quinti verbum, vt aliquid operetur, nec superflue adiectum dicatur, videri quod melioratio aliquid remanere debeat ibidem num. 13. & respondetur infra, num. 33. -  Melioratio ex causa onerosa matrimonij, vel ex alia causa irreuocabili, filio facta, recuocari potest, quoties pater cum meliorationem fecit, sibi reseruauit reuocandi facultatem. -  Quoniam reseruatio huiusmodi loco conditionis est. dict. cap. 16. num. 26. -  Meliorationem Tertij & Quinti, vel Quniti tantum, fieri in testamento, vel in vltima voluntate; vel fieri Tertij, & remanentis Quinti, nihil interesse videri, vt hic adnotatur: fieri tamen inter viuos Tertij & Quinti, aut Quinti simpliciter, vel remanentis Quinti, valde differre: eodem cap. 16. num. 33. -  Nec haberi in consideratione, quod in aliquo remanenti verificetur verbum ipsum remanentis Quinti, vt hic adnotatur. ibidem. -  Aliquando vero habitum fuisse in Senatu, ex variis rerus, & personarum causis, & circunstantiis, vt hic obseruatur; ibidem, & supra num. 15. -  Melioratio Tertij & Quinti, vtrum extrahi possit, ac debeat de dote, vel donatione propter nuptias, & de aliis donationibus, quae ad collationem adducuntur: eod. cap. 6. n. 34. 35. 36. & 37. -  Melioratio regulanda est secundum valorem bonorum tempore mortis, & sic respicit tantum bona, quae parens habet, & possidet, quoniam omnis quota regulanda est secundum tempus mortis. -  Et Tertium & Quintum ita regulatur: dicto cap. 16. num. 40. -  Melioratio Tertij & Quinti irreuocabilis praecedens, non minuitur per dotem, vel donationem propter nuptias sequentem: & inde l. 25. Tauri procedit, & loquitur, quando praecessit dos, vel melioratio propter nuptias, meliorationem Tertij, & Quinti; secus vero si melioratio irreuocabilis praecessit eas. -  Idque ex sententia communi Interpretum huius regni contra Azeuedum. -  Contra quem & vera, & concludens ratio proponitur: eodem cap. 16. num. 47. -  Meliorationis Tertij in re aliqua assignati, potest peti augmentum auctis facultatibus: num. 56. dict. cap. 16. -  Diminutionis autem quemadmodum solutio & computatio fieri debeat, breuiter explanatur. ibidem, num. 57. -  Meliorationis assignatio si fiat, in re certa, & tradatur possessio, res ipsa per parentes meliorantes alienari non potest, quod latius explicatur, num. 67. & vide num. 61. cap. 35. num. 43. -  Et ponderatur optimus text. in proposito, in l. quae praedium, C. si res aliena pignori data sit, cui etiam respondetur, num. 68. ibidem num. 44. -  Legibus dicentibus quoad meliorationem Tertij & Quinti spectandum esse tempus mortis meliorantis; non potest a meliorante & meliorato in praeiudicium caeterorum filiorum renuntiari, ibidem num. 51. -  Melioratio quemadmodum filio meliorato debetur ex bonis postmodum augmentatis, si meliorantis facultates excreuerint, & ita commodo eius cedit augmentum, sic etiam & minuitur, si bona quoquo modo diminuantur, vt diminutio, & augmentum aequaliter ad ipsum pertineat. eod. cap. 35. num. 52. & vide num. seqq. -  Melioratio potest assignari in re certa, vel parte bonorum, dummodo res assignata non excedat valorem Tertij & Quinti respectu temporis mortis: num. 60. dict. cap. 35. -  Et tunc an assignatio reuocari possit, licet melioratio alias irreuocabilis sit ex constituto, vel traditione scripturae: ibidem num. 61. & vide infra, num. 67. -  Aduersus assignationem rei pro melioratione relictae, filij reclamare possunt, si ex ea laedantur in legitima: eod. cap. 35. num. 64. -  Melioratio reuocatur, quatenus Tertium & Quintum excedit. ibidem num. 65. -  Meliorandi facultate commissa tertio, & ipso ad meliorationem non eligente, neque nominante; pro non facta melioratio habetur, vt omnes filij aequaliter admittantur, cap. 36. num. 5. -  Et vtrum id in facultate maioratum instituendi commissa tertio, locum obtineat; an vero electore non eligente, vel eligere nolente, successio maioratus ad solum primogenitum deferatur. ibidem num. 6. & vide infra sub num. 14. & num. 15. -  Pater, aut mater si dixerit, quod meliorat vnum ex filiis, quem vxor, vel maritus, vel commissarius elegerit, commissio, & dispositio velet: ibidem, num. 7. -  Pater, aut mater si dixerit, Concedo facultatem, vel do potestatem vxori vel marito, vel alicui alteri, meliorandi vnum, vel duos ex filiis, vel nepotibus, melioratio valeat. -  Vbi nonnulla pro explicatione huiusce casus singulariter obseruantur: & Ioan. Gutierr. sententia recipitur. -  Legis etiam 31. Tauri verus, & germanus sensus adducitur. ibid. num. 8. -  Meliorare, aut non meliorare, si in voluntate mariti, vxoris, vel commissarij, ita libere positum sit, vt nihil disponere, aut exprimere testator voluerit; sed duntaxat dixerit, quod si maritus, vxor, vel commissarius voluerit, melioret, aut meliorare possit, vel in aliquem ex filiis primogenium instituat; vtrum dispositio valeat: eod. cap. 36. num. 9. -  Nominatio specialis eius, qui meliorandus est, non requiritur, vbi facultas, & commissio meliorandi vnum ex filiis, vel descendentibus alicui relinquitur, etiam post l. 31. Tauri, ibid. num. 10. -  Meliorandi aliquem ex filiis, vel descendentibus, vel instituendi, aut non instituendi primogenium commissio & facultas cum altero conceditur, intra quod tempus electio, aut nominatio fieri debeat: ibid. num. 11. & num. sequenti, vsque ad num. 22. -  Meliorandi, aut maioratum instituendi facultas, & potestas alicui concessa, sicque personarum electio, anno non finitur, sed durat perpetuo, quovsque lis contestetur super tali electione: vbi & de intellectu l. 33. Tauri. cap. 36. num. 14. & seq. & 19. & seqq. -  Melioratione Tertij, aut Tertij & Quinti assignata in re, vel in rebus certis, non aequiualentibus eisdem Tertio & Quinto: illud quod deest, an sit supplendum ex caeteris bonis meliorantis, cap. 54. num. 33. -  Mens, & voluntas, & finis dispositionis sumitur ex verbis: cap. 6. num. 28. -  Mens ex verbis deprehenditur melius quam ex alio; cum nemo praesumatur dixisse, quod mente prius non cogitauerit: ibidem num. 36. -  Mens testatoris in interpretatione sui testamenti, & contentorum in eo, omni cum diligentia est perquirenda, & totum facit, & eam pedetentim sectari debemus, sicut venator leporem: capit. 7. num. 1. -  Mens nedum expressa, sed etiam coniecturata tantum, potius attendi debet, quam prolatorum verborum qualitas, & ita praeualet: ibid num. 2. -  Mens testatoris, & cuiuslibet alterius disponentis, in omni actu & materia magis attenditur, quam figura verborum; quod exornatur quamplurimis, dict. cap. 7. ex num. 3. cum seq. vsque ad numerum 14. -  Verba potius spectanda, quam mentem disponentis saepissime enuntiare Interpretes nostros, variis in locis. -  Eosdem etiam adnotare saepissime, mentem disponentis attendi potius, quam verba, provt hic obseruatur: & de intellectu vero, & communi conciliatione, latius dicto cap. 7. ex num. 14. -  Dispositio testatoris, vel alterius cuiuslibet solet interpretari, vel ex verbis, vel ex mente: ibid. numero 15. -  Mens expressa, vel tacita, ibid. num. 16. -  Expressa cognoscitur verbis dumtaxat, eod. cap. 7. numero 17. -  Tacita autem mens altero tribus modis cognoscitur, provt latius hic explicatur. ibid. num. 18. -  Inter mentem & scriptum, cum vertitur controuersia, vtri potius standum; menti inquam, an vernis? dicto cap. 7. ex num. 19. vsque ad num. 29. -  Mens testatoris in interpretatione suae dispositionis, nedum expressa, sed etiam tacita & coniecturata tantum, totum facit, & potius attendi debet, quam prolatorum verborum qualitas & figura; & uta praeualet. cap. 9. num. 20. -  Mensuram minorem non vitiare, neque minuere dispositionem, quae apparet enunciata potius demonstratiue, quam restrictiue, aut dispositiue: cap. 54. num. 10. -  Testatoris metus arguitur ex persuasionibus multorum factis cum calliditate, ac variis molestiis; maxime si ille aegrotus erat: cap. 22. num. 26. -  Minori sine decreto poterat erat iure ciuili mutuari sub vsuris, nec restituebatur: cap. 61, num. 16. -  Minor si indigebat, poterat tutor pecuniam sub vsuris accipere, vel etiam suam pupilli foenerari sine decreto. -  Et idem poterat quilibet negotiorum gestor, ibid. numero 17. -  Minoris res semel legitime obligata, potest vendi non seruatis solemnitatibus, ibid. num. 25. -  Minoris bona vendi possunt sine solemnitatibus pro dote, quando praecessit legitima promissio, ibid. num. 26. -  Minorum bona immobilia alienari non possunt absque tutoris, vel curatoris, authoritate, & decreto Praetoris, siue Iudicis. -  Quod ex iusta causa interponitur. eod. cap. 61. n. 29. -  Et idem est in alienatione rerum mobilium, quae seruando seruari possunt, ibidem, num. 30. -  Minorum bona immobilia absque decreto Iudicis hypothecari non possunt, nec permutari, nec locari, nec super eis transigi, aut compromitti, ibid. num. 31. -  Minor non potest annuum reditum, siue censum sibi debitum, siue Iudicis decreto alienare. ibid. numero 34. -  Non potest etiam annui reditus, qui redimitur, pretium, & solutionem absque turoris & curatoris authoritate, & Iudicis decreto recipere, eod. cap. 61. num. 35. -  Alienationem rerum immobilium minoris prohibitam fuisse, etiam si constet, pecuniam versam in rem minoris, & vtilitatem adfuisse, ibid. n. 36. -  Minoris bona, vt solemnitatibus alienentur in executionem praecedentis contractus; necessarium est, quod praecedens dispositio sit praecisa, & determinata de re certa; non quando de pecunia: ibid. num. 42. -  Et idem quando alienatio fit pro debito haereditario. ibid. num. 43. -  Mobilium legato, & appellatione, an bestiae, & se mouentia contineantur. capite 33. num. 8. -  Mulier transiens ad secundas nuptias, tenetur reseruare filiis prioris matrimonij, quidquid titulo lucratiuo habuit occasione prioris matrimonij, cap. 5. num. 39. -  Potest tamen plus vni filio, quam alteri relinquere, vel vnum filium ex Teritio & Quinto bonorum omnium meliorare iuxta huius regni. -  Provt latius explicatum traditur remissiue, ibid. numero 40. -  Mulier aetate maior non censetur, quando nubit, primo viro dare bona sua an dotem in totum, vel in partem, sicque nec dotem constituisse. -  Idque ex recepta & veriori Interpretum sententia. cap. 40. num. 23. -  Mulier aetate maior, aut minor, an censeatur, quando nubit, dare bona sua in dotem, in totum, vel in partem: quod late declaratur, atque exornatur dicto cap. 40. ex num. 24. cum multis seqq. -  Mulierem aliquando habere bona triplicis generis, hoc est, dotalia, paraphernalia, & extra dotem, dicto cap. 40. num. 46. etiam seq. -  Mulier per hypothecariam non potest auocare res mariti a tertiis possessoribus, nisi praecedat excussio in bonis mariti. -  Idque ex veriori, & communiori sententia. -  Quae generaliter procedit, vt hypothecaria non detur contra tertium sine excussione: provt latius hic probatur, ibidem, num. 68. -  Monetae valor intrinsecus, vel extrinsecus, quando considerari debeat; vel tempore testaenti, aut contractus, vel factae dispositionis cuiuslibet; vel potius solutionis, remissiue, cap. 10. numero 62. -  Et ibidem in proposito conclusiones duae deductae quae ex communi omnium placito procedunt, vt hic apparet, ibidem, num. 63. -  Mutationem monetae esse in detrimentum, & maximum scandalum populi. Et ponitur exemplum Regis Aragoniae, qui mutauit pecuniam, & ex rescripto Innocentij Tertij reduxit ad pristinum valorem. ibid. num. 64. -  Mutationem voluntatis in dubio non praesumi, sicque nec testatorem suam reuocasse, neque mutasse dispositionem, cap. 22. num. 163. -  Testatorem non praesumi mutasse, siue mutare voluisse iam a se dispositum: & ideo voluntatis mutationem in dubio non praesumi; sed per allegantem probari debere. -  Et sic potius praesumi durationem voluntatis in disponente super aliquo actu, quam correctionem, aut mutationem. -  Et potius debet voluntas restringi, quam corrigi: de quo, & omnibus ad articulum pertinentibus, vide late, cap. 37. per totum. -  Mutata persona, mutatur etiam iuris interpretatio, cap. 59. num. 4. -  Mutationem qualitatis, & conditionis personarum, & rerum, producere varias iuris interpretationes, & effectus; & diuersa iuris ministeria importare, ibid. n. 7. -  Mutato rerum statu, quod ipsa quoque dispositio mutetur, generare esse in omni actu, & materia, & dispositione, ibid. num. 8. -  Mutati statum beneficij, ex mutatione personae, ibid. num. 26. -  N -  NAtiuitatis principium quando vitiosum fuit, ad illa verba legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, referri non possunt, cap. 31. num. 29. -  Naturales filij ex testamento patris, in sola quinta bonorum parte succedere possunt, extantibus filiis legitimis, etsi rescripto Principis legitimati fuerint, cap. 22. num. 154. -  Naturales filij non succedunt ab intestato parentibus, extantibus filiis legitimis, vel legitimatis, ibid. num. 155. -  Eis autem deficientibus succedunt in duabus vnciis, hoc est in sexta parte bonorum, ibid. numero 156. -  Naturales filij post leges Tauri, & nouae collect. Regiae, possunt haeredes institui a patre deficientibus descendentibus legitimis, etiam si extent ascendentes legitimi, ibid. n. 157. -  Quod tibi non nocet, & alteri prodest, faciendum est, cap. 10. n. 36. -  Regula illa, quod tibi non nocet, aut non prodest, faciendum esse, & l. 2. §. item varus ff. de aqua pluuia arcenda. An & quando procedat, vel non, ibidem, num. 55. -  Nomen quale fuit, qui vendidit; duntaxat vt sit tenetur, non autem vt exigi aliquid possit, cap. 42. num. 63. -  Nominare in secundam, vel tertiam personam, aut vitam qui potest; vtrum animam suam nominare valeat; vel instituendo haeredem animam suam, videatur eam nominare. cap. 13. num. 1. & sequentibus. -  Nominandi facultatem in concessione emphyteusis competentem alicui, & cui post mortem ipse nominatum reliquerit; si non nominauerit, ad omnes eius haeredes, tam ex testamento, quam ab intestato pertinere. -  Atque ex hoc conuinci manifeste Aluari Valasci sententiam, quando anima fuit haeres instituta; vt hic ostenditur, ibid. num. 12. -  Nominati nomine proprio, praesumuntur magis dilecti, quam nominati nomine collectiuo, c. 51. num. 11. -  Notarius si quid omisit in testamento scribere, & id probatur testibus, seruabitur testamentum secundum dicta testium, cap. 6. n. 17. -  A notario omissa substitutio, potest probari testibus, ibid. num. 18. & infra, num. 24. -  Error notarij commissus in scribendo testamentum, probatur duobus testibus, ibid. num. 19. & infra. num. 24. -  Pro notario praesumitur, quod bene & fideliter exerceat officium suum, ibid. n. 22. -  Et quod ipse scripserit, quidquid a partibus fuit dictum; & it quod ipse scribit, habetur, ac si a testatore ipso dictum fuisset. eodem cap. 6. numero 23. -  Omissum autem, vel ab eo non scriptum, qualiter probari debeat remissiue: & Petri Surdi consilium 129. lib. 1. optimum & notandum expenditur, ibid. num. 24. -  Notario si obiiciatur, quod erat excommunicatus, & sic quod non potuit rogari de testamento; per duos tantum testes probari potest, quod eo tempore fuerat absolutus. cap. 20. n. 25. -  Notarij, & testium rogitus, an pro substantia testamenti requiratur, & an praesumatur, & quod testibus probetur, remissiue. cap. 22. n. 127. -  Notario non creditur asserenti aliquem esse sanae mentis, cap. 27. n. 41. -  Et an aliquando credi possit, siue fides notarij adminiculetur, prout alij contendunt. ibid numero 42. -  Clausulas accessorias, siue executiuas, potius adiici ex voluntate partium, quam ex stylo notarij. cap. 48. n. 21. -  Nec praesumi, quod ipse notarius clausulas tanti ponderis ex solo suo capite in instrumento adscribat, ibid. n. 22. -  Nec potest ipse plus scribere, quam quae propriis vidit oculis, vel propriis audiuit auribus, ibid. num. 23. -  Et censetur rogatus a partibus, vt clausulas consuetas apponat, ibid. n. 24. -  Debétque instrumentum coram partibus legere, ibid. n. 25. -  Notarij verba, esse partium. ibid. n. 26. -  Notarij debent esse cauti, vt faciant concipere verba, secundum mentem testatoris. cap. 57. numero 43. -  Nouatio vtrum inducatur per delegationem, sine interuentu nouae personae, tam de iure communi, quam de iure Regio, remissiue. cap. 59. num. 34. -  Nouatio hodie non inducitur, nisi expresse agatur. ibid. n. 57. -  Et ibidem, l. fin. C. de nouat. materia exornata remissiue. -  Nouatio hodie inducitur, quando pactum posterius se non compatitur cum primo, ibid. n. 58. -  Aut quando fit pactum ex interuallo diuersum a primo. ibid. n. 59. -  Nouatio non perimit obligationem primam, sed eam transfundit, ibid. n. 60. -  O -  OBligatio limitata ad certum vsque tempus, vltra illud non porrigitur. cap. 45. num. 31. -  Obligatio principalis, quando in aliqua sui parte mutatur, vel alteratur, per posteriorem mutationem perempta intelligitur; vt nec fideiussor, qui ipsi principali obligationi accessit, teneatur, cap. 59. num. 52. -  Obligationes omnes, tam actiuo, quam passiue in haeredes, & contra haeredes transeunt, cap. 60. num. 45. -  Etiam obligationes facti, ibid. n. 46. -  Et cum eadem qualitate actiua, vel passiua, quae erat apud defunctum, ibid. n. 47. -  Obscurum aliquid ex quibus reddatur, remissiue: ca 4. num. 24. -  Obscuritas reprobatur in omni dispositione: quod exornatur nonnullis, remissiue ibidem, numero 25. -  Obscuritas quando nihil operetur, aut verba obscura habeantur pro non appositis, remissiue, ibidem, n. 26. -  Obscuritas ex quibus declaretur, remissiue: ibidem, num. 27. -  Obseruationem diuturnam operari quamplurima, ac maxime praesumptionem actus rite, & vtiliter gesti; vt ab ea recedendum non sit. -  Et declarare, ac tollere omnem dubitationem. -  Quod exornatur, & illustratur remissiue; cap. 56. -  Odiosi casus qui dicantur, cap. 41. n. 97. -  Odiosa, an fauorabilis sit dispositio, vt dignoscatur, considerari debet causa, propter quam principaliter est inducta: nam si causa est fauorabilis, erit & dispositio eiusdem naturae. -  Si vero odiosa, pariter & dispositio censebitur odiosa. -  Et sic principalis intentio, ac scopus disponentis detegit, an dispositio sit fauorabilis, vel odiosa, cap. 41. num. 100. -  Et de aliis in eodem proposito, ex num. 101. vsque ad numerum 106. -  Oldradi consilium 21. limitari, vbi verba impropriando, potest conditio augmentatiue accipi, cap. 38. num. 14. -  Omissum a testatore quando, & quomodo praesumatur consulto omissum; vel habendum sit pro expresso: vide cap. 15. per totum, & supra littera, C. verbo, casus omissus. -  Omissum in testamentis suppleri debet, si per testes sufficientes probetur; quia praesumitur omissum per errorem, & obliuionem: capite 19. numero 2. -  Ad probandum omissum aliquid fuisse in testamento, errore, aut obliuione tabellionis, siue ad probandam voluntatem omissam, qui requirantur testes necessario, ibid, num. 12. -  Vbi in effectu concluditur per totum num. tot testes requiri, quot sunt necessarij, si omissum expresse disponeretur, vel si expressa probatio fieret directae dispositionis, ibid. -  Oratio imperfecta ex praesumpta defuncti voluntate perficiutur, cap. 15. n. 30. -  Oratio aliquando singularis, aliquando particularis, aliquando generalis, aliquando vniuersalis, & aliquando indefinita, prout hic obseruatur, & num. seq. cap. 44. num. 1. -  Ex ordine contextúque verborum dispositionis, aut scripturae, coniecturam, & argumentum frequens admodum, & vsitatum esse, & iuridice deduci cap. 51. num. 1. -  Idque non modo in testamentis, vltimis voluntatibus, sed in aliis etiam dispositionibus quibuscunque: ibid. & vide infra, num. 6. -  Ex ordine verborum regulam dari in dubiis, ibidem, num. 2. -  Ordinis verborum, siue scripturae seruandi, vel non seruandi materiam brocardicam esse: nec semper argumentum, & coniecturam ab ordine procedere in iure, ibid. numer. 3. & inferius, numero 14. -  Ordinis verborum regula est limitata, & sublimata: vt plurimum tamen non est contemnendae considerationis; quinimo maxime considerabilis, prout ostenditur, numer. sequent. ibidem, num. 4. -  Ordinis verborum, siue litterae, aut scripturae, argumenti coniecturalis, & praesumpti materiam, & effectum: & quando argumentum ipsum ab ordine procedat, vel non; vide late, & singulariter, c. 51. per totum. -  P -  PActa matrimonialia inter coniuges, & maxime illud, vt primogenitus certis in bonis succedat; an seruari debeant? remissiue, cap. 37. num. 35. -  Et an conuentio respectu matrimonij celebrata, reuocari non possit, ibid. -  Pactum de non reuocando donationem causa mortis, positum in clausulis executiuis, etiam si iuratum sit, non impedit reuocationem, cap. 48. num. 6. -  Pactum de non contraueniendo non alterat naturam contractus, ibid. n. 7. -  Aut si specialis hypotheca eius rei, quae prohibetur alienari, pacto de non alienando iungatur, ibidem, n. 22. -  Vel etiam generalis, ex sententia quorumdam. Contra vero ex sententia multorum, qui specialem requirunt, ibid. num. 23. -  Pater inter viuos, & reuocabiliter si filium meliorauerit, & ipsum grauauerit alteri restituere, non potest eo inuito meliorationem, siue conuentionem reuocare, cap. 5. n. 22. -  Pater si acquirit feudum, vel emphyteusim pro se, & filiis; emphyteusis, vel feudum illud ordine successiuo, ita filiis, sicut ipsi patri acquisitum dicitur; vt non possit ab eo alienari, vel vni ex filiis totum praelegati in preiudicium filiorum; sed omnibus debeat esse commune, & aequale: de quo tamen, & an possit pater vni filiorum totum relinquere, & de contrariis sententiis in propositio; vide omnino, cap. 5. vbi. late. -  Pater vtrum possit filio spurio grauamen restituendi post mortem apponere in Quinto ad alimenta relicto, remissiue, cap. 22. num. 66. -  Patruus vtrum alere debeat filium fratris, qui pauper sit, & quibus in casibus, cap. 61. n. 53. -  Paria sunt, quod fiat aliquid tempore prohibito vel fiat tempore licito, & conferatur in tempus prohibitum, vel e contra, cap. 49. numer. 24. & num. seq. -  Pater filiam nuptam cogitur alere in domo mariti, cap. 60. num. 24. -  Paraphernalia bona mulieris, quae dicantur; & de materia, & fructibus, administrationéque horum bonorum; & de differentiis dotalium cum paraphernalibus, tam de iure communi, quam de ure huius regni; & an pro paraphernalibus detur tacita hypotheca cum praelatione; vide omnino, cap. 40, vbi late. -  Pelaez a Mieres in comprobationem eorum, quae adnotata fuere, num. praeced. obseruatio quaedam expenditur, cap. 9. n. 25. -  Pelaez a Mieres in proposito, consilij Bertrandi 148. num. 16. lib. 1. obseruatio quaedam profertur; & contraria pars defenditur, infra, num. 82. cap. 25. n. 32. & vide num. 63. -  Persuasionis iteratae & molestae, atque solicitae suggestionis testatori adhibitae materiam, singulariter explicasse Petrum Surdem, in consilio 373. lib. 3. & vide infra, ex. num. 20. & 107. cap. num. 18. -  Et de materia persuasionis iteratae, & molestae, testatori adhibitae, vide late dicto cap. 22. numer. 22. & multis seq. -  Periculum nominis debitoris dati in solutum, spectat ad creditorem, qui acceptauit, cap. 59. numero. 32 -  Petri Surdi decisione 324. num. 8. &9. obseruatio, Authoris placito conueniens, nouiter expenditur: & decis. 322. ex num. 47. cum seq. cap. 5. numero 44. -  Petri Surdi, in consilio 373. lib. 3. resolutiones quaedam commemorantur, cap. 22. num. 117. -  Petri Surdi, in consilio 213. num. 20. lib. 3. rationi, siue pro legitimato contra substitutum argumentationi, noue & vere respondetur, capite 31. numer. 84. -  Petri Surdi deciso 226. nominandi facultas quanto tempore duret; explicatur, atque exornatur, cap. 36. num. 17. -  Petri Surdi decifione. 385. resolutio, & sententia explicatur, cap. 42. num. 60. -  Petri de Peralta subtilis & noua consideratio adducitur. -  Quae approbatur, & aliquantulum exornatur per Authorem, cap. 21. num. 114. -  In dispositione ad pias causas, magis testatoris voluntas, quam iuris solemnitas spectatur. -  Et sic quomodocunque de ea constet, conseruari debet, cap. 22. num. 72. -  Piae causae priuilegia minime concedi, nisi quando legatum primario & principaliter relinquitur ad pias causas; non quando secundario, deficiente prima & principali dispositione: ibidem, num. 9. -  Pia causa sit, nec ne, vt dignoscatur, debet attendi principalis dispositio, ibidem, num. 10. -  Improbus dicitur, qui nititur infringere pia defunctorum iudicia. ibid. num. 73. -  Pupillaris substitutio tacita, quod matrem excludat ex coniectura voluntatis testatoris, duobus testibus probari potest. cap. 20. num. 28. -  Pupillus non potest sine decreto tradere possessionem rei propriae, quae fuit relicta a testatore. cap. 61. num. 44. -  Praecedentium quadruplex est virtus, scilicet declarandi, supplendi, ampliandi & restringendi, cap. 50. num. 8. -  Media ex praecedentibus & subsequentibus colliguntur. ibid. num. 9. -  Praecedentia magis declarant mentem in subsequentibus quam écontra. ibidem, num. 12. -  Et sic coniectura ducta ex praecedentibus verbis, praefertur ei, quae sumitur a subsequentibus, ibidem num. 13. -  Quoniam praecedentia facilius influunt in subsequentia, quam econtra, ibidem, num. 14. -  Clausula praecedens potentior, & fortior est, vt sequentis determinet, quam econtra, ibid. num. 15. -  Sequentia in dubio magis referuntur ad praecedentia, quam, econtra. eod. cap. 50. num. 16. -  Preces importunae habent instar, imo effectum, & vim iusti metus, qui caderet in virum constantem; sicque actum factum praetextu earum reddunt meticulosum, & generaliter rescissioni ex edicto, Quod metus causa, suppositum, cap. 22. numero 29. -  Per importunitatem obtenta non debere valere, & dici fieri inuito dante, ex authoritate, & resolutione quamplurimorum Authorum probari, qui variis in causis, & negotiis sic responderunt. ibidem. num. 30. -  In praefationibus verba, aut in proemiis, dispositionis apposita, declarant mentem, & intentionem, atque voluntatem disponentis, capite 47. numero. 1. -  De vi, effectu, atque virtute praefationis ad interpretandam dispositionem; de omnibus ad articulum attinentibus: In praefatione etiam dicta, quando in ipso actu, & dispositione repetita praesumantur; vide late, capite 47. per totum. -  Praeteritionis atque exhaeredationis liberorum materiam, & vtriusque coniecturas & praesumptiones, absolute explicasse Authores quamplures, qui recensentur hoc loco, cap. 1. num. 4. -  Pretij consignatio ad retractum, vtrum in pecunia argentea fieri possit, si pretium venditionis fuit in moneta aurea conuentum, cap. 10. num. 43. -  Praescriptionis rerum dotalium constante matrimonio, materiam: item & iurium hypothecae in bonis mariti, vxori competentium; vide late, capite 29. in additio. -  Praesumere verbum habere plure significationes, de quibus remissiue, cap. 22. num. 30. -  Praesumptio alia est iuris tantum, alia hominis & alia iuris & de iure, & multis modis definitur, cap. 2. num. 31. sequent. -  Praesumptionem semper versari circa rem dubiam, quae scilicet esse, vel non esse potest, dicto capite. 2. num. 38. -  Praesumptio versatur circa id quod est gestum, sed ignoratur qualiter gestum, ibidem. num. 39. -  Praesumptio, coniectura, & interpretatio qualiter differant; dicto cap. 2. ex num. 40. cum seq. -  Principiorum cognitionem, & doctrinam debere semper praecedere, capite, 2. num. 2. -  Probare quid debet, talem se esse, qualem asserit & alias obtinere non possit, capite, 31. num. 20. -  In procuratoris, vel commissarij liberam voluntatem quoties aliquid relinquitur, dolus solum excipitur, cap. 36. num. 64. -  Profectitium illud esse dicitur, quod ex bonis patris acquiritur, cap. 5. num. 26. -  Profectitium reputatur esse filiis concessum patris contemplatione, licet pater de suo nihil refuderit, ibidem, num. 27. -  Profectitium reputatur relicutum filiis, aut descendentibus nascituris, & patris contempliatione concessum, cum affectio, nec dilectio non cadat in nondum natos, & sic incognitos, ibidem numero. 31. -  Profectitia in totum acquiruntur patri, ibidem numero 32. -  Prohibitum ad tempus, censeri permissum post tempus; non prouenire ex vi argumenti a contrario sensu, sed ex vi limitati sermonis, capite 45. numero 27. -  Prohibitio alienationis, limitate facta haeredibus institutis pro certo tempore, cessat elapso illo tempore, ibidem, num. 28. -  Promissionem de soluendo singulis mensibus a conductore factam sub poena caducitatis, intelligi; rebus sic se habentibus: & ideo superioris mandatum excusare a poena caducitatis, capite 59. numero. 39. -  Q -  QValitas legitimitatis, seu de legitimo matrimonio, quando per testatorem fuit desiderata tempore natiuitatis, & ad illud relata, eo tempore adesse debet; nec sufficit, quod ex post facto interueniat per subsequens matrimonium, cap. 31. num. 36. -  Qualitas adiecta verbo, intelligitur secundum tempus verbi, ibid. n. 42. -  Circa quam regulam Sfortia Oddo deceptus, & post eum Beccius, vt hic adnotatur, ibid. num. 43. & sequent. -  Quia matrimonium, quod est causa legitimitatis, debet praecedere, & tamen subsequitur, & sic effectus praecedit suam causam. -  Quod non potest fieri per naturam, neque per fictionem. -  Quia testator vt hanc fictionem excluderet, addidit, ex legitimo matrimonio procreatos, cap. 31. numero 44. -  Qualitas apposita in aliqua institutione, & repetita in substitutione, quando dicatur apposita demonstratiue, & quando dispositiue, c. 54. num. 13. -  Qualitas, & status rerum vbi mutatur, extinguitur omnis effectus prioris status; & res ipsae secundum praesentem statum diiudicantur, & regulantur. cap. 59. n. 5. -  Qualitas rerum mutatur, & sequitur conditionem personarum, quibus res ipsae acquiruntur, ibid. num. 6. -  Qualitas nominis determinans verbum, a quo dispositio sumit effectum, restringit & limitat dispositionem. cap. 60. num. 35. -  R -  RAtionum plurium vna cessante, si altera remaneat, an dispositio sustineatur. cap. 60. in addit. n. 42. & n. 47. vsque ad num. 56. -  Ratificatio actum alias nullum ab initio conualidare non potest, cap. 53. n. 11. -  In ratificatione, vel confirmatione actus nulliter facti, debent interuenire omnes solemnitates, quae in ipsius confectione necessariae erant, ibid. n. 12. -  Ratificatio, etiam ex interuallo subsequens, conualidat contractus etiam nullos, & dolosos, & tolllit effectus nullitatis. ibid. num. 47. -  Ratificari contractus nullus omnino, aut qui aliquo modo valere potest, quemadmodum intelligatur, ibid. num. 48. -  Clausula, rebus sic se habentibus, & in eodem statu permanentibus, & aliquo de nouo non superueniente, ex praesumpta disponentis mente, in omni actu, materia, & dispositione, subintelligitur, cap 59. n. 20. & de materia, vide late ex num. 11. cum seq. -  Rerum, & personatum statu mutato, iuris etiam dispositionem mutari; vide late, dicto cap. 59. ex num. 2. cum seq. -  Propter nouam causam superuenientem, & mutato rerum, vel personarum statu, debitor cogitur cauere, etiam ante diem, vel conditionis existentiam. -  Vbi lex, in omnibus. 41. ff. de iudiciis, exornatur nonnullis? n. 24. dicto cap. 59. -  Fideiussor datus, si efficiatur non soluendo, an debitor cogatur alium dare, eodem cap. 59. n. 25. -  Atque ita, causa contingens in persona fideiussoris, nocere debeat debitori, ibid. n. 26. -  Commutatio voluntatis testatoris fieri potest ex mutatione status rerum, & qualiter, & per quem facienda, dicto cap. 59. n. 58. -  Vbi de materia Clement. quia contingit, de religiosis domibus, & Trident, Ses. 22. cap. 6. -  Promissionem de soluendo singulis mensibus a conductore factam sub poena caducitatis, intelligi; rebus sic se habentibus: & ideo Superioris mandatum excusare a poena caducitatis, eodem capite 59. num. 39. -  In fideiussione subintelligitur clausula, rebus sic stantibus, ibid. num. 43. -  Reditus constitutio, non est alienatio rei, super qua constituitur, sed potius pignoratio, seu obligatio ipsius rei, super qua constituitur, capite 61. num. 19. -  Reditus annui, siue census constitutio, an de iure subsistat, si absque decreto Iudicis, cum authoritate tamen tutoris, aut curatoris fiat, & in vtilitatem, & commodum minoris cesserit, ibidem, num. 28. & num. sequent. -  Communis opinio de reditu annuo a minore sine decreto non constituendo; iustis de causis temperanda, ibid. n. 46. -  Referens si aliter loquatur, quam relatum, respicimus ad relatum. c. 43. n. 27. -  Ex alterius dispositionis relatione, sumi, atque deduci mentis, siue voluntatis testatoris referentis interpretationem, atque coniecturam. -  Sic referens, capere vim & interpretationem ex relato. -  Et secundum illud ampliari, vel restringi, vel temperari, cap. 43. n. 1. -  Relata mens, siue voluntas testatoris dicitur, quando de ea non constat per verba, sed sequitur mens ad aliud dispositum expressum, & habetur pro expressa & certa super relatis, ibidem num. 2. -  Per relationem ad aliud, vel per se quid ex primi, aut certum esse, a pari procedere, & inde relatum intelligitur esse in referente cum omnibus qualitatibus suis; & quando contra; & quid si relatum non apparet; & de materia, vide late, cap. 43. per totum. -  Relatiuum qui, vel quae, adiectum dispositioni sine copula, dispositionem restringit, & limitat generalitatem verborum; cap. 54. n. 30. -  Resoluitur etiam in conditionem, quando refertur ad tertiam personam, etiam per verba praesentis temporis, ibid. num. 31. -  Relegatus ad certum tempus, eo finito potest redire absque licentia Superioris, cap. 45. n. 30. -  Verbum remanente, intelligitur, idest, quod reliquum fuerit. cap. 16. num. 21. -  Et ita verificari potest etiam in minima quantitate; sicut verificantur dictiones aliquid vel quidquam ibidem, num. 22. -  Reliqui vel residui appellatione, etiam nihil continetur, ibid. num. 23. -  Aliquando vero residui, vel reliqui commemoratio totum admittit, ibidem, num. 24. -  Ac in effectu ex subiecta materia, de qua agitur, ex verisimili, & praesumpta disponentis intentione, vel certa aliqua iuris dispositione, atque ex aliis circunstanitiis, res aestimanda erit, vt vel totam, vel nullam, vel partem aliquam comprehendat, ibid. num. 25. -  Renunciatio, siue quietatio generalis intelligitur in dubio contra eum, cui fit, & pro eo, qui renuntiauit, siue quietauit, cap. 42. n. 29. -  Renunciatio extenditur etiam vltra expressa, vbi ratio recti sermonis restrictionem non admittit; ibid. num. 55. -  Renunciatio limitata, limitatum producit effectum, cap. 45. n. 19. -  Renunciare dispositioni concessae ad tempus videtur, qui permittit labi tempus, ibid. numero 42. -  Renunciatio geminata, facta a filia minore 25. annorum, non rescinditur praetextu enormissimae laesionis, ex sententia Decij, & aliorum, capite 52. num. 26 -  Repraesenationis circa successionem maioratuum materia, cap. 56. ex num. 82. cum sequent. -  Rescripti conditio ante omnia debet verificari; alioquin rescriptum suum non sortitur effectum, cap. 57. num. 10. -  Rescriptum conditionale nunquam tribuit iurisdictionem, nisi constet, conditionem purificatam esse, ibid. num. 11. -  Rescripti conditio adeo substantialis est, quod vere, proprie, in forma specifica, & ad vnguem implenda est; alioquin rescripti effectus resoluitur. ibidem num. 12. -  Rescriptum ad aliud non trahitur, nisi ad id, in quo vere & proprie verba illius verificari possunt, ibidem num. 13. -  Res cum suo onere, & causa ad quemcunque possessorem transit, cap. 61. num. 47. -  Reseruatio conseruat reseruanti ius quod habebat, cap. 16. num. 27. -  Et est quaedam exceptio, quae modificat actum, ibid. numero 28. -  Et semper regulatur a iure, & secundum illud interpretari debet, ibidem, num. 29. -  Et operatur effectum conseruatiuum actus, perinde ac si eodem tempore factus fuisset, dato quod postmodum fiat, ibid. num. 30. -  Restituere obligatus bona male adquisita, si non inueniantur personae, quibus erat facienda restitutio, potest illa bona pro dote filiarum relinquere. cap. 22. num. 85. -  Retentio facilius conceditur, quam petitio, aut repetitio. cap. 42. num. 13. -  Retinere multis in casibus potest quis, quod si non possideret, non posset consequi agendo ibidem numero 114. -  Ideo exclusa petitione, non excluditur, nec exclusa censetur retentio. ibidem, num. 115. -  Retentionis ius actione fauorabilius reputatur, ibidem. 116. -  Et competit aduersus executionem sententiae, ibid. numero 117. -  Pro reo magis, quam pro actore, & e contra, quando praesumi, aut interpretatio fieri debeat: & de l. fauorabiliores. ff. de regul. iuris, remissiue, cap. 23. num. 28. -  Reuertendi, redeundi, & reddendi verbum, qui significet, cap. 56. num. 15. -  Qui reuocat in parte, reliqua omnia confirmare censetur, cap. 22. num. 165. -  Rogitus testium in testamento, vsque adeo est de eius substantia, vt alias testamentum sit nullum, cap. 20. num. 15. & vide infra. num. 22. in fine. -  Rogitus testium per duos tantum testes, etiam non testamentarios probari potest, ibid. num. 16. -  Romae appellatione veniunt etiam ea, quae extra vrbem, prope tamen maenia sunt illius, ex consuetudine loquendi. cap. 61. num. 13. -  S -  SChifor. de Gerisilis opinio contra communem confutata, & communis ipsa defensa, cap. 61. numer. 80. -  Quod scriptura testamentaria, vel alterius cuiuslibet dispositionis, non dicit, nec cantat, neque nos dicere debemus; pronuntiatum commune Interpretum fuisse in hac materia, cap. 14. num. 4. -  Scriptura testamenti seruanda est, ibid. num. 23. -  Scriptura beneficio vti non debet is, qui in ea nominatus non est. ibidem, num. 24. -  Scriptum, sine voce prolatum, videri quoque illud, quod ex scriptis colligi potest, quamuis verbis expressis non sit annotatum, cap. 17. num. 26. -  Scriptura defuncti dicitur continere in se iuramentum, vel eius vigorem, cap. 50. num. 31. -  Scripturam suppleri per viuam vocem, cap. 19. n. 5. -  Scripturae errorem posse probari testibus, ibidem numero 6. -  Sententia, siue condemnatio non cadit super non petitis, vel deductis, capite 10. num. 51. -  Sententia lata contra principalem, exequi potest contra fideiussorem, etiam non citatum absque nouo processu, & libello, quando sumus in fideiussore iudicij; secus vero in fideiussore contractus. cap. 14. num. 29. & sequent. -  Idque procedit, etiam si lata sit sententia contra principalem absentem, & non citatum. ibidem numero 30. -  Sub simplicibus, an contineatur casus mixtus, vide cap. 15. ex n. 35. vsque ad 50. & supra, littera. C. verbo, Casus duo simplices. -  Sobrinus qui in primogenium auitum successit, an sit cogendus patruum alere, cap. 61. n. 53. & seq. -  Vbi etiam, an ex proprij bonis, etiam quod primogenium maiorum non possideat, id facere teneatur. -  E conuerso quoque, vtrum eisdem in casibus patruus alere debeat filium fratris, qui pauper sit: quod vtrumque late explanantur, ibid. num. 54. -  Socini senioris sententia, & resolutio in consilio 249. col. penul. lib. 2. confutatur, cap. 62. num. 74. -  Socius aliquid debens societati, & volens compensare, quod sibi ab alio ex sociis debetur, an audiri debeat. -  Damnum etiam, quod imputatur socio male administranti, an computetur cum commodo, quod ipse societati acquisiuit. cap. 40. num. 77. -  Creditor de decem ex causa societatis, an possit compelli illa compensare cum aliis decem, quae ex alia statione suo debitori soluere tenetur, ibidem numero 79. -  Testes in testamento descriptos, & adhibitos, praesumi fuisse rogatos, quia est solemnitas, quae tunc temporis potuit interuenire, capite 20. numero 21. -  Solemnitas fauore alicuius personae, quando in aliquo actu requiritur, valet actus absque ea solemnitate, si reperiatur vtilis tali personae, cap. 61. numero 22. -  Solutione eius, quod debetur, tollitur omnis obligatio. cap. 59. num. 44. -  Debitor ab alio, quam a creditore exactus, & soluens alij quam suo creditori de mandato iudicis, an excusetur. ibidem, num. 40. -  Vbi permulti iuris Interpretes aggregantur, qui articulum hunc ex professo explanant. -  Et Senatus Hispalensis decisio commemoratur, ibid. -  In solutum quando aliquid datur, pro aliquo debito, per inde est ac si res ipsa debita solueretur, ibidem num. 45. -  Iu solutum datio reputatur nouus contractus, & venditionis, & per eam transfertur dominium. ibidem num. 49. -  Datio in solutum tenet incommutabiliter, etiam inuito creditore, nec in ea habet locum poenitentia; ibidem, num. 50. -  Debitor dando rem in solutum, liberat fideiussorem, qui non conuenitur, postea re euicta, ibid. numero 54. -  Soluens partem debiti, non cogitur alteram partem soluere, capite 60. numero 61. -  Statuta sunt proprie, & stricte intelligenda, capite 31. num. 86. -  Stipulatio, quae est stricti iuris, & non ita fauorabilis, sicut testamentum, vnius testis dicto declarari potest, cap. 19. n. 50. -  Stricti iuris omnia regulariter esse, nisi expresse reperiatur contrarium; & consequenter stricto potius, quam lato significatu esse intelligenda, cap. 41. n. 93. -  Stricti iuris dicuntur termini quamplures, qui strictam habent materiam, atque interpretationem strictam admittunt, quae referuntur, atque commemorantur, capite 41. num. 94. & 95. vbi vide. -  Subrogatus sapit naturam eius, in cuius locum subrogatur. cap. 36. n. 51. -  Cum censeatur vnus, & idem, ibid. n. 52. -  Et subrogatio fiat cum omnibus qualitatibus natura, potestate, & immunitate, ibid. num. 53. -  Et hoc procedit tam respectu rei, quam personae ibid. num. 54. -  Subrogatus vtitur illis priuilegiis, quibus vti poteratis, in cuius locum subrogatur, ibid. num. 55. -  Substitutionum omnium materiam & coniecturas, atque iuridicam circa vnanquamque substitutionem, interpretationem; enucleasse infinitos fere iuris vtriusque Interpretes, qui commemorantur, cap. 1. n. 5. -  Substitutio omissa a notario, potest probari testibus, c. 6. n. 18. & infra n. 24. -  Substitutio probatur quinque testibus, ibidem, numero 20. -  Substitutionem qui allegat, quae in testamento non legitur; nec verbis exprimitur, tenetur eam probare, ibid. n. 21. -  Substitutionum plures gradus sub vnico verbo contineri, nouum est, cap. 9. n. 55. -  Substitutio, siue dispositio de te non loquitur, siue hoc in casu non loquitur, nec disponit, & qui ex ea nititur, & contendit, includere aliquem casum, debet id concludenter ostendere, habet enim intentionem suam fundatam, qui obiicit dispositionem non loqui eo casu, cap. 14. n. 6. -  Vulgatissimum etiam, & mille in locis repetitum Doctorum axioma fuisse, vt ibidem videbitur, & declaratur infra, n. 22. cum sequent. vsque ad numerum 28. vbi vide. -  Substitutio directa, an, & quando solis coniecturis & praesumptionibus dicatur inducta, vide cap. 15. num. 66. & 69. & de persona ad personam. num. 81. -  Substitutio vulgaris directa in casu voluntatis facta, an extendatur ad casum impotentiae, & e conuerso; vide, dicto cap. 15. ex num. 70. vsque ad numerum 81. -  Substitutionem a notario omissam in instrumento, posse probari testibus. c. 19. n. 4. -  Substitutionis omissionem probari etiam per impropriam probationem, quae fit per coniecturas, ibid. n. 8. -  Substitutionem errore omissam fuisse, non posse per notarium ipsum probari. ibid. n. 9. -  Substitutio, quae praetenditur omissa in testamento, probanda est per septem testes. c. 25. n. 26. -  Substitutiones fauorabiles dicuntur, & ob id in eis latissimam oportet fieri interpretationem, c. 32. num. 5. -  Substitutio aut vocatio dubia, quod regulariter interpretari debeat contra eum qui ea innititur, generalis illa Interpretum nostrorum doctrina, quemadmodum temperari, atque explicari debeat. cap. 34. n. 6. -  Substitutiones sequentes censentur factae attento themate, & forma substitutionis antecedentis, c. 50. n. 11. -  Vna pars substitutionis declaratur, & suppletur per aliam, ibidem, n. 18. -  Et si imperfecta, seu diminuta in aliquo; perficitur, ampliatur, & suppletur per alias partes, in quibus testator magis clare & specifice loquutus est, ibid. num. 19. -  Substitutionis pars vna alteram declarat, etiam in dubio, etsi non constet adesse eandem rationem, quando ratio diuersitatis reddi non potest, ibid. num. 24. -  Vel vbi hoc suadent aliquae coniecturae; secus vero si in contrarium coniecturae. aut praesumptiones existant, ibid. n. 25. -  Subscriptio supposita ad institutionem verbis expressis, vel in scriptura de mandato testatoris facta, valet, si fiat alio trahente manu testatoris, vt latis hic adnotatur; & Petri Peraltae resolutio approbatur, c. 27. n. 53. -  Superfluum non dicitur, quod ad tollendam dubitationem exprimitur, c. 17. num. 58. -  Vel ad maiorem declarationem, ibidem, num. 59. -  Vel quod magis distincte exprimit illud, quod absque aliqua distinctione subintelligebatur, ibid. num. 60. -  Superfluitatis vitium vitandum, & verba dispositionis aliquid operari debere, vide late c. 38. & littera. V. verbo, Verba. -  Successionis ab intestato circa descendentes, & ascendentes, & omnes in vniuersum; materiam & coniecturas, qui tractauerint ex professo magis, siue vtilius, & latius explanauerint. capite 1. num. 2. -  Successionis testamentariae, & institutionis haeredum in vniuersum materiam, & coniecturas, tractasse dilucide Authores hic commemoratos, ibid. num. 3. -  Successor beneficij recipiendo pensionem vnius anni, non censetur ratificare locationem annorum sequentium, cap. 60. num. 63. -  T -  TAcitum quod includitur ex natura expressi, & expressum in puncto iuris non differunt, cap. 17. num. 30. -  Tacitum non esse vere expressum, sed haberi pro expresso, ibid. num. 36. -  Tacitum vtrum habeatur pro expresso, & idem operetur, & de disceptatione taciti & expressi, vide dicto cap. 17. ex numero 36. vsque ad numerum. 43. -  Temporis limitatio a testatore adiecta, aliud quodcunque tempus vlterius excludit, cap. 25. n. 11. & vide, num. 13. & 14. -  Temporis limitati lapsus continet dispositionem contrariam, & excludit quem a beneficio concesso ad tempus. -  Quoniam ad tempus concessum, censetur post tempus prohibitum; & tempus non obseruans, non obseruat formam; imo renunciat. ibidem, num. 14. -  Tempore transacto, intra quod conditioni quis parere debet, post tempus non admittitur, etiam libertatis fauore, eod. cap. 25. num. 15. -  Tempus a iure, vel ab homine statutum contra legitime impeditum, & maxime eum, qui impedimentum non potuit remouere, non currit, ibid. num. 43. -  De persona tempus validum esse argumentum in iure, maxime eadem existente ratione, ibid. num. 55. -  Ex temporis diuturnitate praesumi omnia legitime & vtiliter gesta, & possessionem, quam quis habet, iustificari. -  Quod latius exornatur, remissiue, capite 35. numero 57. -  Tempus a testatore praefixum commissario, vel executori, seruandum est omnino, & post illud cessat potestas, cap. 36. num. 12. -  Concessum, aut permissum ad tempus, post tempus censetur prohibitum; quod exornatur remissiue, cap. 45. num. 26. -  Prohibitum ad tempus, censeri permissum post tempus, non prouenire ex vi argumenti a contrario sensu, seu ex vi limitati sermonis, ibidem, numero 27. -  Tempus limitatum: prout dispositio temporalis concepta loquitur, natura ipsius temporis limitati elapsi inducit, & operatur vel prohibitionem, vel negationem, vel permissionem, ibidem, numero 32. -  Tempus adiectum & limitatum, dicitur esse de forma; ideo specifice, & ad litteram est implendum, ibidem, num. 38. -  Tempus limitatum continet contrariam dispositionem post tempus, eodem cap. 45. num. 40. -  Tempus dispositionis qui non seruat, dicitur non seruare ipsam dispositionem, ibidem, numero 41. -  Tempus determinato modo prolatum, alterius temporis non recipit functionem. ibidem, numero 44. -  Dispositio omnis in dubio videtur tacite collata, in tempus, & casum, quo erit vtilis & necessaria, cap. 49. num. 16. -  Tempus praesentis temporis, vel praeteriti imperfecti trahitur ad futurum, cum in praesenti verificari non potest, ibid. num. 17. -  Verba praesentis temporis collectiua, quomodo extendantur ad futurum? quod exornatur: & de verbis quoque indefinitis, seu generalibus agitur, ibid. num. 19. -  Tempus facti testamenti non attendi, cum testatoris voluntas repugnare videtur. -  Sic sane ex praesumpta testatoris voluntate, verba testamenti, etiam si praesentis temporis esse videantur, & vere sint, ad futurum etiam tempus referri. -  Et a regula superiori ex coniecturis recedi, ibidem, num. 11. -  Tenor inuestiturae feudalis attendi, seruaríque debet, etiam si repugnet feudi naturae, capite 6. num. 8. -  Tenor verborum emphyteusis, vel census, considerari multum debet, ibid. num. 9. -  Tenor Regiae concessionis, & priuilegij, attendi debet, ibid. num. 10. -  Testamentorum materiam, plena & absoluta manu explanasse Authores quamplurimos, quorum specifica mentio fit; & de coniecturis circa testamenta, ipsos quoque scripsisse, capite 1. numero 10. -  Testamenti tota scriptura legi, & inspici debet, cap. 6. num. 43. -  Testamenti vna pars aliam declarat; & inde si verbum aliquod dubium sit, aut obscurum, eo modo intelligi debet, secundum quem reperitur in alia parte testamenti, c. 9. num. 59. -  Circa testamenti substantiam vbi fit probatio, requiruntur tot testes in probando errore, aut in voluntate inducenda probanda, quot in voluntate testantis probanda; & in dispositione ipsa conficienda requiruntur, c. 19. n. 14. -  Circa certitudinem vero duo testes sufficiunt, ibid. -  Testamentum quotiescunque imperfectum est imperfectione (vt aiunt) siue ratione incompletae, aut non consummatae voluntatis, videlicet quando testator coepit facere testamentum, & morte praeuentus, vel aliter perficere non potuit, aut noluit; vel quando se praeparauit tantum ad testandum; tunc equidem inualidum est quoad omnia, cap. 21. num. 1. & vide per totum cap. vbi late de materia testamenti imperfecti ratione voluntatis non consummatae, tam de iure communi, quam de iure huius regni. -  Ad probandum, quod testamentum conditum fuerit, duo tantum testes sufficiunt; sed ad probandum sic, vel sic factum, septem requiruntur. -  Et sic parum prodest, probare primum, nisi probetur secundum, eod. cap. 20. num. 7. -  Testamenti solemnitas, quamuis in dubio non praesumatur, nisi quatenus eius prima facies ostendit, siue requisitam a lege formam habet; ibidem, num. 8. -  Tamen cum de ipsa solemnitate probanda dumtaxat agitur, quia non negatur, testamentum conditum, sed debitam solemnitatem non interuenisse, dicitur: tunc equidem duo tantum testes sufficiunt, etiam non rogati, & non testamentarij, eod. c. 20. n. 9. & infra, num. 14. -  Testamenti conditi loco, tabellionem, vel vltra tres testes vicinos adinueniri non potuisse, duobus tantum testibus, etiam non vicinis probari posse, ibidem, n. 10. -  Et cui hoc casu onus probandi incumbat, remissiue, ibidem, num. 11. -  Testamenti amissio, vtrum duobus tantum testibus, etiam non vicinis, probari possit. -  Et amissione ipsa probata, an eiusdem testamenti tenor, duobus tantum testibus probari possit, remissiue, ibid. n. 12. -  Testamento immixtus contractus, quibus testibus probari debeat, ibid. n. 13. -  Testamentum fuisse lectum, siue publicatum, duobus tantum testibus, etiam non ciuibus, probari potest, ibid, n. 18. -  Testamentum valere quoad haeredis institutionem, & quoad legata, si testator instituat illum, qui continetur in tali scriptura, vel in tali schedula; vel si dixerit, quod fiat, vel adimpleatur scriptum in schedula, quam reliquit penes Guardianum fratrum Minorum, dummodo legitime constet, schedulam esse testatoris; eodem capite 20. numero 30. -  Testamentum in dubio, imperfectione, siue ratione voluntatis imperfectum an praesumatur, necne, vide late, capite 21. ex numer. 58. cum seq. -  Testamentum nuncupatiuum de iure communi an legendum sit coram testibus, & testatore, & quid de iure Partitarum, dicto cap. 21. ex num. 94. cum seq. & de iure nouo collectionis Regiae, num. seq. & an dicatur imperfectum imperfectione voluntatis si non legatur; eodem cap. 21. ex num. 90. atque ex num. 100. & seq. & c. 22. ex num. 35. cum seq. & num. 119. cum seq. -  Testamentum valere non potest, nisi conditum sit ab eo, qui sanam mentem, & iudicium integrum retinet, cap. 22. num. 14. -  Testamentariam, & dispositionem aliam quamcunque, in mortis articulo factam, praesumi a lege dolose & fraudulenter fieri, ex sententia Angeli, & aliorum. -  Contra vero ex sententia Alexandri, quae probatur infra, numero 105. & 106. ibidem, numero 17. -  Testamentum primum, si suasionibus, vel suggestionibus alicuius mutetur; auocatur haereditas a scripto haerede in secundo testamento, & applicatur ei, qui datus fuerit in primo testamento, praesertim interueniente dolo, & facta suggestione. -  Id que ex sententia Angeli. -  Contra vero, & magis communiter, ex sententia aliorum, de qua infra num. 117. & vide num. 118. eod. cap. 22. n. 34. -  Testamentum in dubio, libere existimandum est fuisse confectum; non importunis precibus, aut iteratis, vel illicitis persuasionibus, eod. cap. 22. num. 115. -  Testamentariam, & aliam dispositionem quamcunque, in mortis articulo factum, absque fraude, & dolo fieri praesumi, si non extent altae fraudis, & doli coniecturae, & praesumptiones, ibidem, num. 105. -  Testamentum in dubio non praesumi vi, aut metu, sed potius sponte factum, cum metus tanquam delictum non praesumatur, ibidem, numero 111. -  Et consequenter, nec praesumendum est, testatorem metu compulsum ad disponendum, ibidem. -  Actus quicunque spontaneus praesumitur regulariter, nisi coactio probetur, ibid. n. 112. -  Testamentum validum semper praesumi, nisi contrarium probetur, ibid. n. 113. -  Testamentum non praesumitur dolo confectum, & consequenter, nec testatorem dolo inductum fuisse ad testandum, ibid. n. 114. -  Sed ab his omnibus, traditis nu. 111. & 114. contrariis coniecturis, & praesumptionibus receditur, quibus testatoris liberam & absolutam voluntatem impeditam fuisse: aut dolum, vel vim, vel suggestionem interuenisse, probari, & constare possit, ibid. n. 116. -  Testamentum secundum factum ad blanditias alicuius, nullo tamen interueniente dolo, reuocat primum. -  Et Petri Surdi, in consilio 373. lib. 3. resolutiones in proposito commemorantur, sicque contrarium eius defenditur, quod prolatum fuit supra, nu. 34. ibid. num. 117. -  Testamentum fuisse lectum, siue publicatum, duobus tantum testibus probari posse, ibid. numero 123. -  Testamentorum interpretationem, & coniecturarum, ac voluntatis quaestionem, vt plurimum in arbitrio, & aestimatione iudicis esse, cap. 24. n. 1. & seq. -  Ipsum autem iudicem prae oculis habere debere nonnulla, de quibus hoc num. remissiue, ibid. num. 2. -  Testamentum fieri posse ab existente in articulo mortis, dummodo constet, ipsum esse sanae mentis, c. 27. n. 5. -  Et etiam ab eo, cui propter morbi grauitatem lingua balbutiens, & grossa efficitur, ibid. numero 6. -  Vel cuius vox cum difficultate emittitur, vel cuius sonus cum eadem difficultate percipitur, & intelligitur, ibid. n. 7. -  Testamentum nutu factum, de aequitate canonica sustineri in terris Ecclesiae. -  Et ex clausula codicillari, ibid. n. 28. -  Testamentum ad alterius interrogationem factum, an valeat, necne, & de omnibus, quae ad propositum attinent; vide late, & vtiliter cap. 27. ex n. 54. vsque ad numerum 83. -  Testamentum a furioso conditum, etiam ad pias causas, non valet, cap. 28. n. 10. -  Testamentum a furioso factum, nequaquam valere, etiam si recte & prudenter, ac cum bono consilio conditum appareret. -  Quia fortuito potius, & a casu, quam a iudicio ratiotionis, & consensu, liberáque voluntate prouenire videtur, ibid. n. 15. & seq. -  Testamentum a furioso conditum, ante furorem, validum esse. -  Nec illum perimere iam ante recte gestum negotium, ibid. n. 19. -  Praesumptionem valitatis actus, scilicet testamenti, superare omnes alias praesumptiones, siue caeteris potiorem, & efficaciorem, atque potentiorem esse, cap. 29. n. 1. -  In testamentis, & vltimis voluntatibus, coniecturam eam sumi, atque interpretationem fieri debere, per quam testamenti, & dispositionis conseruationi magis prospiciatur, ac pro illo pronuntiandum in dubio, ibid. n. 2. & seq. vbi late id explicatur, & vide ex num. 8. vsque ad numerum 18. vbi quando ab praesumptione, & interpretatione pro validitate actus recedatur. -  Testamenta duo diuersi tenoris si appareant, & dubitetur, quod eorum prius factum fuerit, neutrum sustinere, eod. c. 29. num. 19. -  Testamentum non sustineri, si appareat, testatorem poenituisse prioris voluntatis, & voluisse decedere intestatum: quod declaratur, ibidem, num. 20. -  Testamentum, an reuocatum censeri debeat, si testator coram sufficienti numero testium dixerit, se nolle valere testamentum antea conditum; nec causam expresserit, quia vult decedere intestatus. -  Et sic an per solam verbalem reuocationem, quoad institutionem, & caetera tollatur, cum reuocatio ipsa non sit solemnis, idque tam de iure communi, quam de iure regio, dicto cap. 29. numer. 21. & 22. -  Testamentum, an & quando iure communi, vel iure speciali, & priuilegiato confectum praesumatur; plane explicasse Menochium, vt hic adnotatur, c. 30. nam. 11. -  Testamentum si valere non potest, neque sustineri secundum ius commune, praesumitur iure speciali, & priuilegiato confectum, ibidem numero 13. -  Testamento primo reuocato, legata, fideicommissa, & omnia in eo disposita reuocata censetur, c. 29. ad finem vltimae decisionis. -  Reformare, & reuocare testamentum an sit idem; & reformatum an desinat esse testamentum; vide ad finem decisionis vltimae, cap. 29. -  Tetamenta omnis facientia mentionem de legitime natis, requirunt, quod quis sit legitime conceptus; alias non potest dici legitime nasci, cap. 31. n. 63. -  In testamentis, & vltimis voluntatibus plenior adhibetur interpretatio, vt voluntates testamentium plenius interpretemur. -  Ratio habetur, numer. sequentibus, capite 32. numero 1. -  Fauorabilior dicitur interpretatio, quae adiuuat, quam quae restringit testamentum, ibidem, numero 4. -  Testamenta, contractus, priuilegia, rescripta, & omnes dispositiones secundum ius commune interpretari, & declarari debere, cap. 35. numero 12. -  Testamentum conditum in articulo mortis, ex e quod testator conualuit, non praesumitur mutatum, cap. 37. n. 4. -  Imo etiam si quis pestifero morbo affectus, coram quinque testibus fecerit testamentum, & postea conualuerit, huiusmodi testamentuni subsistit; tametsi rursus potuerit illud adhibitis septem testibus resicere, & confirmare, ibidem, numero 5. -  Nisi testator dixisset, si contingat me mori, ex hac infirmitate; tunc enim si conualuerit, euanescit, ibid. n. 6. -  Per testamenti cancellationem, aut inductionem, testamentum rumpitur, & testator censetur a priore voluntate recessisse, ibid. n. 27. -  Testamento cancellato, cui haereditas debeat applicari, remissiue, ibid. num. 29. -  Testamentum cancellatum, an videatur reuocatum, si protocollum apud notarium remanserit; remissiue, ibid. nu. 30. -  Testamentum quod non reperitur, an dicatur probatum, si aliquis pluries monitus, vt testamentum faceret, dixit, Ego feci testamentum, & talem institui, cap. 40. num. 27. -  Testamentorum verba regulariter referri ad tempus testamenti facti, siue circa res, siue circa personas, fiat dispositio, cap. 49. num. 5. & 6. & 7. vbi vide. -  Testamenti pars vna, quae ambigua sit, ab alia declarationem, atque determinationem recipit: quod exornatur, & late comprobatur, cap. 50. num. 17. & seq. -  Testamenti vnius ad aliud quoad qualitatem aliquam in alio expressam, & in alio omissam, declaratio, siue interpretatio deduci non valet; prout hic explicatur, ibid. num. 34. -  Testamentum secundum conditum post decennium a primo iam condito, habente clausulam derogatoriam ad futurum, etsi non contineat clausulam specialem derogatoriam ad praecedens, illud tamen tollit, cap. 53. n. 34. -  Testandi difficultas alicui concessa, intelligitur in forma ordinaria, seruatísque regulis, & solemnitatibus ordinariis, cap. 36. num. 44. & explicatur infra, num. 69. -  Testatoris voluntatem in vltimis voluntatibus praedominari in omnibus, & tanquam reginam primum locum obtinere, & ideo praecipue spectandam, atque obseruandam ad vnguem, & totum facere: quod exornatur capite 8. numero 1. -  Testatori censetur permissa dispositio de omnibus, quae expresse prohibita non reperiuntur, quoniam sua dispositio est de genere permissorum, ibidem, num. 4, -  Testatoris voluntatem & dispositionem ita interpretari semper debere, vt quantum poterat disponere, tantum voluisse, ac disposuisse dicatur, ibid. num. 5. -  Testatoris voluntatem aliquibus in casibus non seruandam; remissiue: ibid. n. 6. -  Testatoris voluntatem in fideicommissis magis spectari, quam verba, & praedominari, ac totum facere, etiam si verba deficiant, & ita ex solis coniecturis induci, licet ex verbis non constent. -  Idque vulgatissimum, & frequentissime vsitatum Interpretum omnium axioma; prout hic adnotatur. -  Atque Scribentes mille in locis, ita argumentando, atque decidendo, & resoluendo perpendere, & fideicommissa absque verbis consistere, asseuerare; vt etiam hic demonstratur, eod. c. 8. n. 7. -  Sepissime etiam, atque e contrario scribere fideicommissa non induci, nisi expresse de voluntate testatoris appareat; ibid. num. 8. -  Nec dici adesse, si testamenti verbis non demonstrentur. -  Et sic sola coniecturata mente testatoris non induci, cessantibus verbis, ibid. -  Testator hoc non dixit, hoc non expressit, ergo neque nos dicere debemus; vulgatum, & commune Doctorum axioma, capite 9. num. 5. -  Testatorem aliquid voluisse, allegare non sufficit, nisi ipse disposuerit, etiam si de verisimili mente constet, ibid. n. 6. -  Testatorem omittere voluisse id, quod non expressit, & facile exprimere potuisset, regulam illam, siue axioma adeo vulgatum cessare, quando adest coniecturata mens testatoris, quod testator ita disponere voluerit, ibid. n. 78. -  Ad demonstrandum testatorem induxisse fideicommissum, quemadmodum coniecturae sufficiunt, sic & ad ostendendam ipsam primogenituram, ibid. num. 69. -  Testatoris mentem aliam fuisse, quam verba sonant, si probetur per eum cuius interest, & probatio concludat, eiusmodi voluntas probata praeualet apparentiae verborum, & seruari debet, cap. 10. num. 34. -  Testatoris solam sententiam, aut voluntatem non esse idoneam, neque efficacem, ad producendum aliquem effectum dispositiue, nisi vltra testator processisset, ad dispositionem faciendam, cap. 11. num. 1. -  Et consequenter testatoris voluntatem non attendi nec alicuius effectus reputari, quae non transiuit in dispositionem, ibid. num. 2. & quatuor seq. & de materia, & quando dicantur in dispositionem transire, vel non, vide late eod. cap. 11. vsque ad num. 24. -  Testatorem in dubio disposuisse, atque voluisse id censeri, quod verisimiliter statuisset, vel respondisset, si fuisset interrogatus, & ob illam praesumptam mentem pro expresso illud haberi. -  Et fieri extensionem de casu ad casum, & de persona ad personam, & quando id procedat, vel non, vid late cap. 12. ex numero primo, cum pluribus sequentibus, vbi id exornatur, atque explicatur. -  Testator hoc non dixit, hoc non expressit, hoc non disposuit; ergo neque nos dicere debemus: in coniecturanda vltima voluntate, siue dispositione quacunque, frequenter Scribentes dicere solitos, prout adnotatur cap. 14. num. 1. & 2. & vide vsque ad numerum 21. vbi late explicatur, atque exornatur. -  Testator quod non loquitur, vel quod non dixit, velle non praesumitur, cum facile illi fuisset exprimere, aut disponere, & non disposuit: assidue etiam Interpretes omnes adnotasse in eodem articulo, dicto cap. 14. num. 3. & vide infra, num. 12. cum sequent. -  Vbi regula vulgata, l. vnicae, §. ad deficientis, C. de caducis tollend. quomodo, & quando procedat, singulariter & vtiliter explanatur, ibid. -  Testamentariae, vel alterius cuiuslibet dispositionis scriptura, quod non dicit, nec cantat, neque nos dicere debemus, pronunciatum etiam commune Interpretum fuisse in hoc materia, eodem cap. 14. num. 4. -  A testatore quae dicta fuere, & a cabellione praetermissa, per testes possunt probari, ita vt suum sortiantur effectum. -  Quia interdum minus scriptum, & plus nuncupatum est, cap. 19. num. 1. -  Testator si post conditum testamentum asseuerauerit, se aliquid omisisse, quod voluisset disponere, eius intentio probatur testibus, ibidem, num. 3. -  Testatori ab haerede, de eius voluntate adimplenda, facta promissio, vtrum duobus testibus probari possit, c. 20. n. 14. -  Testatoris habilitas ad testandum, duobus tantum testibus probari potest, ibidem, num. 26. -  Ad probandum testatoris voluntatem, quod sub vulgari expressa substitutione, non contineatur tacita pupillaris, duo testes sufficiunt. ibid. num. 27. -  Testator si voluerit, & disposuerit, fidem adhiberi memoriali eius manuscripto, quoad interpretationem suae voluntatis, dubium non esse, quin talis scriptura fidem faciat, dummodo constet comparatione litterarum, vel ex aliis legitimis coniecturis, scriptam fuisse manu ipsius testatoris, ibid. n. 29. & n. 32. & 35. -  Et ibidem de memoriali, aut schedula tradita, & concredita a testatore Guardiano, vel alteri & de Bartoli decisione per illum text. in l. si ita scripsero. 38. ff. de condit. & demonst. -  Testator si in testamento solemni se refert ad aliquam priuatam scripturam non solemnem, omnia contenta in scriptura priuata, censentur expresse disposita, & expressa in ipso testamento referente, eod. cap. 20. num. 33. -  Et in huiusmodi casibus censetur sufficiens probatio, confessio filiorum dicentium, schedulam esse scriptam, vel subscriptam manu parentis, ibid. num. 34. -  Mentis sanitas, & integritas in testatore desideratur omnino, cap. 22. n. 13. -  Testator demens potius, quam sanae mentis praesumitur, qui non habet memoriam ordinatam, ibid. n. 15. -  Testator constitutus in articulo mortis, praesumitur mortis propinquae cogitatione turbatus, & non integrae & sanae mentis, ex sententia quorundam. -  Contrarium infra, num. 103. nisi ex aliis coniecturis, & praesumptionibus id deducatur, eod. cap. 22. num. 16. -  Testamentorum voluntates liberas esse debere, atque in actu testandi consensum requiri cum qualitate libertatis plenae, & sic omnino & absolute liberum in disponendo, ibid. n. 19. -  In testando leges volunt, cuique liberam esse voluntatem; & odio habent adulationes, & suggestiones, & importunitates, & caetera alia, quae testatoribus adhibentur, si ex illis, quocunque modo absoluta omnino, & plena, liberáque voluntas eorum impediatur. ibid. n. 20. -  Testator cum adductus immodicis persuasionibus, testatus est, vel allectus ad sic, vel certo modo testandum, aut de rebus suis disponendum, vel ad iam conditum testamentum reuocandum, vel non reuocandum; tunc equidem dolus praesumitur; ibid. n. 21. -  Testatoris metus arguitur, ex persuasionibus multorum factis cum calliditae, ac variis molestiis; maxime si ille aegrotus erat, eod. cap. 22. n. 26. -  Testator si reliquit centum nummos distribuendos inter pauperes, poterit executor in maritandis virginibus distribuere, ibid. n. 82. -  Testatorem praesumi sanae mentis fuisse, donec contrarium manifestissime probetur, & ei qui sanam mentem negauerit, vel dementiam allegauerit probandi onus incumbit: quod exornatur dicto cap. 22. ex n. 91. vsque ad num. 103. -  Testator in codicillis recessisse non videtur a dispositis in testamento, sed ab his tantum rebus, quas reformauit, sicque in dubio interpretatio sumitur, quod testator in codicillis non videatur mutare ea, quae in testamento disposuerat, eod. cap. 22. num. 167. -  Testator quod voluit tempore testamenti, semper postea voluisse praesumitur, ibid. n. 170. -  Testator si in testamento aliter disposuerit, quam inter viuos dixerat, per contrariam dispositionem censetur voluntatem suam mutasse, cap. 25. n. 30. -  Testatoris dispositio continens conditionem in honestam de iure, vel secundum mores ciuitatis, reijcitur a matrimonio, provt hic adnotatur: & num. seq. ibid. num. 49. -  Testator in extremis constitutus, idest, moriens, & quasi extra terminos huius vitae existens, de bonis suis testari & disponere potest, cap. 27. n. 1. dummodo articulate loquatur. Et quando articulate loqui dicatur? Et de caeteris ad propositum pertinentibus, dicto capite 27. ex num. 2. vsque ad num. 19. -  Testatoris dispositio in dubio ita interpretari debet, vt potius valeat, & sustineatur, quam quod subuertatur; quod exornatur; cap. 29. num. 3. & c. 30. num. 4. & seq. -  Testator dum vocauit filios legitimos, & naturales, & legitime natos, aut ex legitimo matrimonio procreatos, respexit originem, & principium nascendi, & considerauit natura, & non accidens; ideo legitimati postea per subsequens matrimonium non continebuntur. -  Quia non est nostrum extendere scripturas, cap. 31. num. 34. -  Testator non censetur se voluisse conformare cum dispositione iuris, si verba eius aperte repugnant, ibid. n. 77. -  Et facile recedi solet ab ea regula, ibidem, n. 78. -  Et valde debilis est illa praesumptio, nam sola non sufficit, nisi concurrat alia, ibid. n. 79. -  Testatoris dispositio late & benigne interpretari debet, non solum respectu institutionis, sed etiam fideicommissorum, & legatorum, & codicillorum, & quod omnia contenta in testamento, capite 32. num. 6. -  Testator quod censeatur minus grauare haeredem, non attenditur quoad fauorem coniunctae personae, ibid. n. 43. -  Testatoris dispositio ita in dubio accipi, & interpretari debet, vt videatur ipse magis diligere haeredem, quam legatarium, & quanto minus possibile sit, haeredem ipsum grauare. -  Et haec praesumptio regulariter procedit, regulariter namque legatario videtur testator haeredem praeferre, cap. 33. n. 1. & quando contra, & de materia, ibidem, ex n. 2. cum seq. -  Testatoris verba impersonaliter prolata, intelliguntur grauamen, & executionem relictorum ad haeredem referre. -  Sicque onus in dubio praesumitur impositum haeredi, etiam si impersonaliter impositum sit onus, dicto cap. 33. num. 6. -  Testamentorum voluntates, & testamenta ex iuris communis dispositione optime colligi, & interpretari; & vniuscuiusque voluntatem iuris dispositioni consentaneam esse praesumi; quia quilibet praesumitur voluisse id, quod lex ipsa disponit. -  Et sic voluntas testatoris interpretatur eo modo, quo interpretatur dispositio legis; & videtur testator in dubio suam dispositionem velle esse conformem iuri communi, aut etiam iuri municipali, & se cum eo conformare voluisse; & quando secus? & de materia, vide late, cap. 35. per totum. -  Testatoris voluntas, & dispositio ex alterius pendere arbitrio non debet; & sic in alterius voluntatem non potest de iure conferri. -  Vbi etiam ratio assignatur. -  Et an institutionis haeredis respectu duntaxat id procedat, an vero legatorum, & fideicommissorum quoque respectu, tam de iure communi, quam post leges Partitarum, & Tauri, remissiue explicatur, cap. 36. num. 2. -  Argumentum ab vsu, & consuetudine testatoris, vel aliorum testatorum, non attenditur, quando de voluntate ad alium modum apparet, ibidem numero 67. -  Testatorem non praesumi mutasse, siue mutare voluisse iam a se dispositum, & ideo voluntatis mutationem in dubio non praesumi; nisi per allegantem ipsam mutationem, illa probaretur. -  Et sic potius praesumi durationem voluntatis in disponente super aliquo actu, quam correctionem, aut mutationem. -  Et potius debet voluntas restringi, quam corrigi. -  Quod latius illustratur, & infinita Interpretum allegatione exornatur, cap. 37. num. 1. & per totum cap. -  Testator conficiendo codicillos, non censetur a dispositis in testamento recedere, nisi in his tantum, in quibus illa reformauerit. ibid. num. 8. -  Testator quando confecit duo testamenta contraria, tunc posterius praesumptionem facit, quod testator voluerit reuocare primum; & ideo mutatio, atque alteratio prioris voluntatis inducitur omnino, ibidem num. 31. -  Testator, quando restricte & limitate onus restitutionis fideicommissi iniungit primis filiis, haeredibúsque suis, tunc nullo modo praesumitur illud onus repetitum in substitutum, cap. 45. numero 12. -  Testator, qui voluit rem ad legatarium pertinere ad tempus, videtur velle post illud ad haeredem suum redire. ibidem num. 34. -  Etiam si haeres decedat ante ipsum legatarium, ibidem num. 35. -  Testator, si ita dixerit, si Caius filius meus haeres institutus, decesserit sine filiis, substituo haeredes Sempronij: fideicommissum transmittitur ad alios haeredes subsequentes, si primus, vel secundus haeres Sempronij decedat ante Caium filium haeredem institutum, cap. 56. num. 37. -  Testator non habet affectionem ad eos, qui non vocantur iudicio suo, sed extrinsecus, ibidem numero 41. & seq. -  Testatoris affectio cadit in eum, qui venit directe ex substitutione, non qui venit per obliquum. ibidem num. 42. -  Testatoris affectio quando dirigitur ad certos haeredes, venientes ex eius iudicio; idem operari haeredis mentionem simpliciter, quod haeredis scripti, aut infrascripti, ibidem num. 57. -  Testator, si plures habens domos, simpliciter legauit domum, & dubitetur de qua censuerit, praesumendum est legasse domum ordinariam habitationis, cap. 60. num. 11. -  Testator, vbi aliquid mandat fieri in foro, intelligitur de foro illius ciuitatis, in qua habitat, ibidem num. 12. -  Testator, si legauit Ecclesiae parochiali, & duas habeat parochiales, praesumitur legasse illi, in qua magis ordinarie conuersabatur, ibidem numero 13. -  Testator, si iubeat aliquem domi suae ali, de domo heredis loqui intelligitur, non de domo propria testatoris, ibidem num. 14. -  Per testes possunt probari, quae a testatore dicta fuere, & a tabellione praetermissa, ita vt suum sortiantur affectum, cap. 19. num. 1. -  Testes quando omissum in scriptura supplere possunt, remissiue, ibidem num. 7. -  Ad probandum omissum aliquid fuisse in testamento, errore, aut obliuione tabellionis; siue ad probandam voluntatem omissam, qui requirantur testes necessario, ibidem numero 12. & multis seqq. -  Testes tot requiruntur in probando id quod sapit dispositionem, extendendo, vel addendo, quot requiruntur ad probandam dispositionem principalem. ibidem num. 21. & cap. praecedenti. num. 50. & c. 25. num. 29. -  Testium numerus in probandis indiciis idem requiritur, qui requiritur in probanda veritate, ibidem num. 27. -  Testium rogitus testamento, vsqueadeo est de eius substantia, vt alias testamentum sit nullum, cap. 20. num. 15. & vide infra num. 22. in fine. -  Testium rogitus per duos tantum testes, etiam non testamentarios probari potest, ibidem numero 16. -  Testes in testamento adhibitos, ciues, aut vicinos esse ipsius loci, in quo testamentum conditum est, duobus testibus, etiam non ciuibus probari potest. -  Testes in testamento descriptos, & adhibitos, praesumi fuisse rogatos, quia est solemnitas quae tunc temporis potuit interuenire. eodem capite, 20. numero 21. -  Erratum circa qualitates extrinsecas testamenti, per duos tantum testes probatur, ibidem numero 38. -  Testes singulares non probant, capite 22. numero 124. -  Testes de auditu in facto recenti nullam faciunt fidem, ibidem num. 125. -  Testis vnicus non probat, nec iustificat, nec condemnat, ibid. num. 126. -  Testium, & notarij rogitus an pro substantia testamenti requiratur, & an praesumatur, & quot testibus probetur; remissiue, ibidem num. 127. -  Testis vnus contradicens testamento, non facit illud vacillare, quando contrarium deponunt alij testes, cap. 27. num. 10. -  Testes ad probandum furorem inducti, quales debeant esse; & qualiter deponere debeant, vt concludenter probent quem fuisse, vel non fuisse furiosum, remissiue, cap. 28. num. 27. -  Testes deponentes furore, tenetur causam, & rationem sui dicti reddere, etiam non interrogati, ibidem num. 28. -  Et talem, quae concludat furorem ipsum, ibidem numero 29. -  Testes deponentes aliquem esse furiosum, vel non sanae mentis, praeferuntur testibus deponentibus de sana mente, quando meliorem rationem assignant, & verisimiliora deponunt, ibidem numero. 30. -  Et idem si testes vicini, consanguinei, aut medici deponerent de furore per veras causas significantes furorem, quia illis credendum magis esset, ibidem num. 51. -  Vel si cum eis concurrunt alia, vel aliqui testes, aut scripturae partis aduersae, eodem capite 28. numero 32. -  Aut magis in specie deponunt, ibidem numero 33. -  Testes deponentes de crudelitate & iudicio ad probandum furorem admittuntur, ibidem, numero 39. -  Tractantur multa, quae non perficiuntur, & non veniunt ad conclusionem, & finalem effectum, cap. 21. n. 73. -  Per traditionem instrumenti, an, & qualiter dominium, & possessio transferatur, cap. 35. numero 40. -  Qualiter etiam per retentionem vsusfructus, ibid. num. 41. -  Et per clausulam Constituti, ibid. num. 42. -  Transactio quando ad specificata tantum restringatur; seu ad omnia alia, etiam non expressa extendatur, remissiue, cap. 38. n. 9. & quando restringatur, vel non ad rem, & causam, super qua interposita est, vide late, cap. 42. -  Transactio de his tantum, super quibus lis pendet, fieri solet; & super re dubia, & lite pendente, seu metu futurae litis: & super re iudicata non cadit; quod exornatur, dicto cap. 42. ex n. 26. cum sequent. -  Transmitti non potest ius nondum competens, & quando secus; vbi late fideicommissi, & legati conditionalis transmittendi, vel non, materia, cap. 56. num. 65. -  Trebellianicae, & falcidiae materiam, & coniecturas; absolute magis explicasse Recentiores nonnullos, qui enumerantur hoc loco, cap. 1. numero 7. -  Tutor potest sine solemnitatibus tradere rem a minore debitam vigore praecedentis contractus, capite 61. num. 24. & vide infra, numero 42. & seq. -  Tutor, qui emit rem a patre minoris defuncto, potest eam sibi tradere absque alia solemnitate, ibid. num. 27. -  Tutor, vel curator pro obseruantia contractus liciti, quem facit in rebus minorum, vtrum possit obligare bona illius generaliter absque decreto, ibid. num. 37. -  V -  VEnditor non tenetur solum tradere, sed etiam vacuam & liberam rem venditam. -  Et sic non sufficit traditio simplex rei venditae ad consequendum pretium, sed debet venditor rem tradere liberam, & omni onere solutam, cap. 42. num. 82. -  Et ideo si venditor agat ad pretium, submouetur exceptione rei non traditae. -  Et haec dicitur doli exceptio. -  Quia petens pretium rei, quam non tradidit, locupletari affectat cum aliena iactura. -  Dolo autem videtur facere, qui cum alterius damno lucrum quaerit, ibid. cum. 83. -  Venditor post traditionem etiam conueniri potest ab emptore, quamuis in re nulla inferatur molestia, vt rem alienam, vel alteri obligatam liberet, vel soluat, quanti minoris illam fuisset empturus, aut quanti eius interest, rem non esse obligatam, ibid. num. 89. -  Quod si emptor agere potest modo praedicto, multo magis excipiendo se defendere a pretij solutione, eod. cap. 42. num. 90. -  Venditioris ignorantia non nocet emptori, quominus venditor teneatur, si emptor fuerit deceptus, ibid. num. 92. -  Venditor vbicunque sciens non certiorem fecit emptorem de qualitate rei, propter quam res minoris valet tenetur ignoranti ad omne interesse. -  Si autem venditor ignorauerit, tenetur quanti minoris emptor fuisset empturus, si sciuisset. -  Vbi de intellecta l. 63. tit. 5. part. 5. remissiue, ibid. num. 93. -  Venditor tenetur ea omnia exprimere, circa rem venditam, quae emptorem possent a contrahendo retrahere, eodem cap. 42. n. 103. -  Qualitates etiam omnes rei venditae explicite & aperte explanare, & significare; nec sufficit si verbis generalibus, aut profusoriis explicet, ibid. num. 104. -  Imo etiam, ea quae sunt extra rem, non modo quae ab ipsa re dependent, tenetur venditori explanare, ibid. num. 105. -  Venditor, qui infra certum tempus poterat redimere, eo elapso amplius non poterit, cap. 45. n. 52. -  Verba dubia interpretationem, atque declarationem recipere ex quamplurimis, quae remissiue recensentur, cap. 4. num. 23. -  Verba dispositiua sufficere semper ad inducendum fideicommissum, siue testator cum grauato loquatur, siue cum honorato, cap. 5. num. 17. -  Verba quid sint, siue qualiter accipiantur in hac materia, qua de coniecturis, atque interpretatione vltimarum voluntatum sermo instituitur, cap. 6. num. 1. -  Verba ad quid inuenta, ibid. n. 2. & 4. & 5. -  In verbis quae consideranda sint, & in quo consistat natura & intellectus verborum, ibid. n. 3. -  Hominum commercia sine verbis esse non potuisse, ibid. num. 4. -  Verborum effectus qui sint, remissiue ibidem, n. 5. -  Ante omnia testamenti, siue dispositionis verba inpicere, atque mature, & subtiliter considerare, & perpendere debemus, eodem capite 6. num. 7. & ibidem late de vi, & effectu verborum in hac materia, ex numero 13. vsque ad n. 47. -  Cum in verbis nulla est ambiguitas, non est facienda voluntatis quaestio, nec est locus coniecturis, dicto cap. 6. num. 48. -  Nam voluntas testatoris est intelligenda, vt verba sonant, ibid. num. 49. -  Et iuxta ipsa interpretatio fieri; ibid. num. 50. & exornatur vsque num. 54. & vide cap. 7. n. 8. & 14. & sequent. -  Verba de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de haerede in haeredem, vel de masculo in masculum, vel alia similia, inducere maioratum perpetuum, inter omnes qui ex familia testantis processerint, cap. 9. num. 42. & sequent. -  Idem in verbis, de descendente in descendentem, vel de antiquiori in antiquiorem, ibid. num. 43. -  Vel quando dicitur, quod bona transeant de vno ad alium, ibid. num. 44. -  Vel quod bona habeantur a masculis, ibid. n. 45. -  Et de ratione praedictorum ex mente communi tradita per Menochium, ibid. num. 46. -  Verbum masculos, multum operari ad inducendam perpetuitatem, & conseruationem agnationis, vel familiae, eod. cap. 9. n. 48. -  Verba potius improprie, contra eorum naturam interpretanda, quam vt superflua reddantur, aut non operentur; ibid. num. 49. -  Verbum illud, de varon en varon, collectuum est, plures gradus, & successiones in se contineus, eodem cap. 9. num. 54. -  A verbis testatoris aliter non recedendum, quam si manifestum sit, testatorem aliud sensisse. -  Et l. non aliter, & l. ille aut. §. cum in verbis. ff. de legatis 3. exornata nonnullis, remissiue. -  Obseruata etiam, atque dilucide adnotata, nonnulla, num. seq. quae nullus Recentiorum ita distincte deduxerat, cap. 10. num. 10. & vide numeris seq. vsque ad num. 34. vbi optime in proposito. -  Verba testamenti vnico solum teste declarari posse, cap. 19. num. 49. -  A verbis dispositionis expressis recedendum non est, cap. 25. n. 5. -  Verba geminata denotant magis enixam testatoris voluntatem, & ipsam augent, & apertius detegunt, ibid. n. 6. -  Verba semper debent intelligi vere, & naturaliter, & non ciuiliter per fictionem, c. 31. n. 27. -  Et quando possunt trahi ad duplicem sensum, naturalem scilicet, & ciuilem, potius trahenda sunt ad naturalem, ibid. n. 28. -  Verba dispositionis cui non conueniunt, nec etiam conuenit dispositio per ea importata, ibid. n. 32. -  Verba dispositionis cuiusque, etiam testamentariae, interpretari, & accipi in dubio debent contra eum in cuius fauorem facta est, & qui eam producit, cap. 34. num. 7. -  Verba contractuum, & conuentionum interpretantur contra eum, qui se in illis fundat, & cuius causa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum, vel contractus initus. -  Et ibid. l. veteribus. ff. de pactis, allegatio vulgata exornatur nonnullis, ibid. n. 8. -  Verba obscura, siue dubia, vel ambigua contra quem interpretari debeant in testamentis, & vltimis voluntatibus eodem cap. 34. ex num. 2. -  Testatoris verba impersonaliter prolata, intelliguntur grauamen, & executionem relictorum ad haeredem referre. -  Sicque onus praesumitur in dubio impositum haeredi, etiam si impersonaliter impositum sit onus, cap. 33. num. 6. -  Verba si impersonalia sint circa onus per legatarium, vel fideicommissarium persoluendum; & incertum, cui dandum sit, praestari debet haeredi, ibid. num. 7. -  Verba, hagais mayorazgo, sunt intelligenda secundum communem vsum loquendi, & intelligentiam horum regnorum, cap. 36. num. 35. -  Verba inuestiturae debent recipere interpretationem a natura feudi, scilicet proprij, & regularis; non autem irregularis & improprij, ibidem, numero 42. -  Verbum volo, sui natura liberam & absolutam tribuit potestatem, etiam pro voluntate nulli legi alligatam, ibid n. 47. -  Verbum maioris virtutis, & potentiae, cum verbo minoris potentiae iunctum, illius significationem inflectere, & ad se tradhere, ibid. n. 48. -  Verbum libet, aut pro libito voluntatis, liberam, & absolutam voluntatis potestatem, facultatémque tribuit, ibidem. n. 49 -  Verba testamentorum sic debere intelligi & interpretari, vt superfluitatis vitium cesset omnimodo, nec sint sine effectu aliquid operandi; imo semper aliquid operentur, cap. 38. n. 1. -  Et verba quando dicantur superflua, nec ne; vitium etiam superfluitatis quando tolerari possit; & de omnibus ad materiam pertinentibus, vide late dicto cap. 38. per totum. -  Verba in dubio intelligenda, atque accipienda esse in potentiori significatu; quod explicatur, atque exornatur, cap. 39. n. 1. & seq. vsque ad n. 7. -  Verba in specie, potius quam in genere sunt accipienda; quod explicatur, atque exornatur, dicto cap. 39. num. 8. & sequenti. -  Verba in dubio, pure & simpliciter sunt intelligenda, non autem secundum quid, ibid. n. 12. -  Verba simpliciter prolata, intelliguntur de actu simplici, non qualificato; ibidem numero 13. -  Et de digniori subiecto; eodem capite 39. num. 14. -  Verba in testamentis, in contractibus, & aliis dispositionibus quibuslibet accipienda, atque intelligenda esse per prius, & non per posterius; -  Vulgatum quidem fuisse, & multum allegabile Doctorum axioma. -  Et a quo dependet tota fere fideicommissorum, & substitutionum materia, vt Alexand. Raudensis arbitratur, ibidem, n. 15. -  Et procedit, quando materia, de qua agitur, est stricta, siue sui natura stricte intelligenda; aut cum est odiosa, vt grauaminis, & similis: ibid. num. 16. -  Non tamen quando materia est fauorabilis, & nemini nociua, ibid. n. 17. -  Tunc namque verba, etiam simpliciter prolata per posterius etiam accipi, atque intelligi debent, ibid. -  Non etiam procedit, vbi adiecta est vniuersalis dictio, eod. cap. 39. n. 18. -  Vel vbi subiecta materia, aut adiuncta sic suadent, ibid. n. 19. -  Aut vbi dispositio per prius non haberet effectum, ibid. n. 20. -  Vel vbi euitatur maius odium, oneris, vel fideicommissi, ibid. n. 21. -  Aut euitatur absurdum, ibid. n. 22. -  Vel vbi ex praesumpta, & coniecturata mente, & voluntate testatoris aliud elicitur, ibid. num. 23. -  Et generaliter in quocunque casu, in quo menti disponentis non esset satisfactum; tunc namque intelligenda sunt verba per posterius quoque, vel alternatiue, vel copulatiue, vel subordinate, ibidem, num. 24. -  Verba intelligenda, atque interpretanda semper eo respectu, & fine, quo prolata fuere, & non aliter; cap. 40. num. 1. -  Et restringenda ad illam causam, ob quam prolata sunt; ibid. num. 2. -  Et ad rem, super qua exprimuntur; ibidem, n. 3. -  Et secundum statum, & materiam, ad quam partes principaliter se praepararunt; ibidem, numero 4. -  Et in casu, cui adaptari possunt; ibidem, num. 5. -  Et secundum intentionem agentium, & disponentium regulantur; ibid. n. 6. -  Vel primariam, vel saltem secundariam; ibidem num. 7. -  Scilicet tempore actus gesti; eodem capite 40. numero 8. -  Quidquid postea contingat: ibid. num. 9. -  Id circo actus nostri voluntarij, aut verba, quibus geruntur, non operantur, nec operari possunt vltra intentionem, nec contrarium, aut alium effectum, aut finem, quam quem intendebat disponens, ibid. num. 10. -  Verba posita ad ampliandum, non possunt restringere, ibid. n. 13. -  In fauorem alicuius quae constituuntur, non debent in eius odium retorqueri, ibid. num. 14. -  Verba generalia adulatoria, siue complacentiae, dispositionem non inducunt, nec obligant, eod. cap. 40. num. 16. & 18. cum sequent. -  Verba adulatoria directa ad honoratum, dispositionem non inducunt, nisi concurrat fauor libertatis, aut piae causae; ibidem, num. 18. -  Ex ipsis tamen coniectura, atque interpretatio voluntatis deducitur, quando ad grauatum diriguntur, eodem cap. 40. num. 19. -  Verba prolata per modum consilij non disponunt neque inducunt necessitatem, ibidem, numero 22. -  Ex verbis generalibus, siue generaliter prolatis a testatore, voluntatis eiusdem interpretationem, atque coniecturam sumi iuridice, sic etiam ex verbis vniuersalibus: cap. 41. per totum. -  Et ibidem late de vi, & effectu verborum generalium, & vniuersalium; & quemadmodum generaliter, aut vniuersalium accipiantur; quando etiam restringantur; & late de omnibus ad propositum pertinentibus. -  Et ad ea, de quibus ille, qui dispositionem fecit, disponere potuit: ibid. num. 81. -  Verbum denotans genus, & quod etiam solet communicari, aut participari vni speciei, & sic quod recipitur in genere, & in specie, si in vltima voluntate, vel in alia dispositione adiiciatur, in materia odiosa sumitur interpretatio specifica, non autem generica, & sic potius in specie, quam in genere; si autem materia fauorabilis esset, in genere accipiendum est; eodem capit. 41. numero 82. -  Quod si verbum in specie sumi non potest, sumitur in genere, etiam in materia odiosa, ibid. n. 83. -  Vel in aliis casibus, de quibus vsque ad numerum 92. -  Verba contractus interpretantur contra eum, qui in illis se fundat. -  Et contra stipulatorem, qui potuit legem apertius dicere. -  Et contra eum, cuius causa, & ad cuius commodum conceptum fuit pactum, cap. 42. n. 28. -  Verba quouis modo, & quomodocunque, sunt vniuersalia, & omnia comprehendunt; similia inquam, & dissimilia, aequalia, & maiora expressis, ibid. num. 34. -  Verbum, quacunque, geminatum & vniuersale, includit etiam casus, qui non venirent sub simplici dispositione, & etiam improprios, & maiores expressis. ibidem, n. 35. -  Nam cum verba illa, alia causa, ad diuersas ab expressis referantur, sine dubio iuncta cum verbo, quacunque, omnes alias diuersas, & maiores includere debet, eod. cap. 42. n. 36. -  Quod si aliter diceretur, impropriaretur natura dictorum verborum, & verba illa, alia quacunque causa, essent penitus frustratoria, & superflua, quod dicendum non est; ibid. num. 37. -  Verba reciprocae liberationis generalia, generaliter sunt intelligenda, ibid. num. 38. -  Ex verbis limitatis, siue limitate, & restricte appositis, voluntatis coniecturam deduci, atque interpretationem iuridicam fieri, cap. 45. num. 1. & sequent. -  Vbi, quod id procedit in fideicommissis, in substitutionibus, in legatis, & aliis dispositionibus quicuscunque, ibid. -  Verba posita ad demonstrandum, & non ad disponendum, non inducunt limitationem; nec restringunt, si aliter constat de demonstrato; ibidem, num. 53. -  Verba enunciatiua, an, & quando probent, aut dispositionem inducant, vel non, in omni actu, materia, & dispositione; & quando enunciatiua, quando etiam dispositiua dicantur, & de omnibus ad propositum pertinentibus; vide late, cap. 46 per totum. -  Ex verbis praesentis, vel futuri temporis, & tempore etiam testamenti, aut factae dispositionis, atque ex tempore in quod dispositio confertur, sumitur efficax & vrgens coniectura ad vltimam quamcunque voluntatem interpretandam capit. 49. num. 1. -  Verba, & dispositionem temporis praesentis, legata etiam non includere futura, sed intelligi iuxta tempus facti testamenti, multis exemplis Interpretes demonstrare, quorum nonnulla commemorantur, ibid. num. 9. -  Verba testamenti ex verisimili voluntate trahuntur ad futurum tempus, etsi essent praesentis temporis, ibidem, num. 12. -  Verbum ambiguum in testamentis, & vltimis voluntatibus cum reperitur, de tempore futuro intelligitur, ibid. num. 14. -  Verba praesentis temporis collectiua, quomodo extendantur ad futurum? quod exornatur; & de verbis quoque indefinitis, seu generalibus agitur; ibid. num. 19. -  Voluntas testatoris ex contextu verborum omnium simul totius testamenti, aut dispositionis sumitur; efficáxque coniectura, & interpretatio deducitur, cap. 50. num. 1. -  Idcirco non vnam tantum clausulam testamenti, aut dispositionis; sed omnes debemus attente perspicere, ibid. num. 2. -  Nam ex vnis clarius, quam ex aliis colligitur testatoris mens, & voluntas: ibidem, num. 3. -  Atque ex vicinis verbis, seu clausulis, aut scripturis vicinis, verbum ambiguum declaratur; ibidem, num. 4. -  Et sic ab iis, quae praecedunt, & quae sequuntur; praecedentia namque, & sequentia praebent coniecturam, eod. cap. 50. num. 5. -  A verbis coniectura sumpta praecedentibus, diuersa est ab ea, quae ex sequentibus sumitur, ibidem, num. 6. -  Et sic duae sunt separatae coniecturae, est a verbis praecedentibus, alia vero a sequentibus. -  Licet eas male nostri vna misceant; sed alij recte separant, vt hic adnotatur, ibid. num. 7. -  Verba sequentia, quamuis sint generalia, debent intelligi cum qualitate, aut iuxta rationem, naturámve praecedentium, ibid. n. 10. -  Si verbum multiplicem habeat sensum, & intellectum, debet intelligi secundum eam significationem, secundum quam reperitur in alia parte testamenti, eod. cap. 50 num. 20. -  Et verbum aequiuocum prolatum in vna parte dispositionis, intelligitur eodem modo in alia parte, ibid. num. 21. -  Ex verbis geminatis, siue multiplicatis, a testatore prolatis, colligitur eius mens, intentio, & voluntas, atque vehementior, & plenior interpretatio, & coniectura deducitur, c. 52. n. 1. -  Verba geminata efficacem, & magis efficacem, voluntatem demonstrant, & quamplurimos effectus producunt, de quibus, & de materia, vide late dicto capite 52. per tot. -  Verba derogatoria testamenti, & alterius dispositionis cuiuslibet in testamento apposita, non obesse donationi inter viuos postmodum confectae, nec inducere necessitatem repetendi verba derogatoria in eo prolata, siue specificam de illis mentionem faciendi, cap. 53. n. 33. -  Ex verbis demonstratiue, siue, exemplificatiue, (vt aiunt) prolatis, voluntatis atque intentionis testatoris coniectura, & interpretatio sumitur, cap. 54. num. 1. -  Verba demonstratiua, quae dicantur, ibid. n. 2. -  Verba dispositiua, & taxatiua, quae dicantur, numer. 5. -  Verba in dubio intelliguntur, atque praesumuntur apposita demonstratiue magis, aut declaratiue, quam dispositiue, aut restrictiue, vel limitatiue, ibidem, numer. 6. -  Verbum qualitatem aliquam significans, si adijciatur verbo dispositiuo, quod stet demonstratiue; si executiuo, dispositiue, & restrictiue, ex sententia Bartoli, quae hic expenditur, eod. cap. 54. numero 8. -  Verba haec, quae ad praesens est grauida, in institutione posthumi, stant demonstratiue, & non restrictiue, provt hic adnotatur, ibid. num. 9. -  Ex ibidem explicatur, remissiue materia, l. placet. ff. de liber. & posthu. -  Ex verbis conditionalibus, siue conditionaliter prolatis, voluntatis & intentionis testatoris coniectura desumi atque interpretatio fieri valet in casu dubio. -  Dispositiua namque declarantur, atque interpretantur a conditionalibus: sicut econtra conditionalia, a dispositiuis, cap. 55. num. 1. & infra. num. 19. -  Conditionalia verba, siue conditionaliter prolata, etiam in testamentis, & vltimis voluntatibus, non operantur effectum dispositiuum, siue non disponunt, ibidem num. 15. -  Et ideo nec fideicommissum inducunt, sed nudi potius facti reputantur. ibid. -  Verba conditionalia disponunt, quando prolata sunt ab habente authoritatem disponendi, & creditur proferentem ita voluisse, ibid. num. 20. -  Ex verbis quoque sub modo relictis, aut modificatiue prolatis, voluntatis testatoris coniectura colligitur, & interpretatio fit saepissime. -  Et superiora dispositionis declarantur, determinantur, & modificantur, ibid. num. 28. -  Verba infinitiui, & subiunctiui modi, qualiter interpretanda, & an praestent coniecturam ad interpretationem testamentorum, & vltimae cuiuslibet dispositionis, cap. 58. num. 31. -  Verba distributiua qualiter interpretari debeant; remissiué, ibid. num. 32. -  Verborum testatoris interpretationem variari, secundum varietatem temporis, cap. 59. num. 3. -  Verbum quodcunque ratione adiuncti recipit limitationem, & extensionem, & declarationem, & naturam suam mutat, cap. 61. num. 4. -  Vinculum, siue maioratus, si semel instituatur irreuocabiliter, non potest reuocari de consensu primi vocati in praeiudicium aliorum, capite 5. numer. 23. -  Pro virginibus dotandis quae relinquuntur, non possunt in alium vsum; quantumcunque pium, etiam vt ingrediantur Religionem conuerti, capite 22. numero 83. -  Vita hominis durare praesumitur secundum vulgares regulas vsque ad centum annos; secundum veritatem contra, vt infra. num. 41. vbi l. finalis, C. de Sacrosanct. Eccles. exornatur remissiue, capit. 13. numero 8. -  Vitam cuiuslibet hominis censeri vsque ad centum annos; communem illam traditionem, de qua supra. num. 8. falsam esse, vt hic adnotatur, ibidem numero 41. -  Voluntas quid, & quid vltima voluntas, cap. 2. nu. 3. per totum num. vbi & quare vltima dicatur. -  Voluntas nostra, aut est concepta, aut prolata, aut scripta; cap. 3. num. 1. -  Concepta imperfecta est; prolata autem, vel scripta perfecta: ibidem num. 2. -  Et in dubio perfecta praesumitur. ibid. num. 3. -  Voluntatum vltimarum species quamplures ab Interpretibus constitui, vt hic adnotatur, ibid. nu. 4. -  Vltima voluntas ex crebriori & veriori sententia in quatuor species distinguitur, testamentum scilicet, codicillum, donationem causa mortis, & epistolam; ibidem, num. 5. -  Vltimam voluntatem, & dispositionem quamcunque, ita demum coniectura adiuuandam, atque interpretatione, fauorabili conseruandam, si in disponente voluntas, & potestas simul fuerit: cap. 5. num. 1. -  Si etiam iuris forma & solemnitas ab eo seruetur: -  Neque enim sufficit testatorem aliquid voluisse, nisi id potuerit. -  Nisi etiam debitis, & a iure probatis modis, & iuxta formam actum conficiat, ibidem. -  Sicut e contra non sufficit, testatorem aliquid facere potuisse, nisi id eum voluisse, atque expressim, vel tacite (manifeste tamen) disposuisse apparuerit. -  Imo neque voluisse, neque etiam potuisse sufficit, si legis praecepto aut dispositioni non paruerit, legisve ipsius formam, aut solemnitatem omiserit, ibidem, num. 2. -  Sic quamuis voluntas testatoris dominetur, & totum faciat in testamentis, & ideo praecipue spectetur, atque obseruetur; -  Aliquando non valet: & de effectu potestatis, vel transgressionis dispositionis, aut praecepti legis, vt hic obseruatur, ibid. num. 3. -  Et sibi testator imputet, qui legem contempsit, quam obseruare debebat, ibidem, num. 4. -  Cum voluntas inanis sit, cum qua non concurrit iuris potentia, eodem cap. 5. num. 5. -  Dispositio quantumuis generalis debet intelligi de his, quae sunt in potestate disponentis, cum sic commode accipi potest, ibidem num. 6. -  Actum omnem humanum voluntate, & potestate, & solemnitate confici & perfici: quod exornatur & latius declaratur. cap. 5. ex num. 9. cum seq. -  Voluntas testatoris attenditur, quando illa ex verbis testamenti, atque dispositionis in eo percipitur. capite 6. num. 16. -  Voluntatis nostrae testimonium nullum maius est, quam qualitas inspecta verborum, ibid. num. 30. -  Voluntas hominis consistit in verbis, sicut facies in speculo, ibidem num. 32. -  Voluntas testatoris debet intelligi, vt verba sonant, ibidem num. 49. -  Et iuxta ipsa interpretatio fieri, ibidem, num. 50. -  Voluntatem testatoris in vltimis voluntatibus praedominari in omnibus, & tanquam reginam primum locum obtinere, & ideo praecipue spectandam, atque obseruandam ad vnguem, & totum facere. -  Nec circunueniri debere, nec nimia verborum subtilitate subuerti. -  Sed potius inquirendum esse ante omnia, quid testator senserit, demonstrare seu significare voluerit. -  Provt hic adnotatur, & vulgatum illud axioma voluntatis praecipue obseruandae, & primum locum obtinenti, exornatum, atque comprobatum quamplurimis, remissiue, cap. 8. num. 1. -  Voluntatem testatoris ad vnguem obseruandam, & praedominari, & totum facere, non solum expressam, sed etiam tacitam; ibid. num. 2. -  Modo expressis in testamento, siue ex legitimis coniecturis voluntas tacita colligatur ibidem numero 3. -  Testatori permissa censetur dispositio de omnibus; quae expresse prohibita non reperiuntur; & quoniam sua dispositio est de genere permissorum, ad cap. 8. num. 4. -  Testatoris voluntatem & dispositionem ita interpretari semper debere, vt quantum poterat disponere, tantum voluisse, ac disposuisse dicatur, ibid. num. 5. -  Voluntatem testatoris aliquibus in casibus non seruandam, remissiue, ibidem, n. 6. -  Voluntatem testatoris in fideicommissis magis spectari, quam verba; & praedominari, ac totum facere, etiam si verba deficiant; & ita ex solis coniecturis induci, licet ex verbis non constent, ex sententia quorundam. Contra vero ex sententia aliorum; de quibus, & accurata articuli resolutione, vide omnino cap. 8. -  Voluntatem testatoris in fideicommissis magis spectari, quam verba; & praedominari, ac totum facere, etiam si verba deficiant. -  Et ita ex solis coniecturis induci fideicommissa, simplicia etiam, & perpetua, licet ex verbis non constent & quomodocunque appareat de voluntate, cap. 9. num. 22. -  Et id ipsum in maioratibus ita pariter sicut in fideicommissis statuisse permultos iuris Interpretes, vt hic adnotatur, ibid. n. 22. -  Voluntas testantis, quod voluerit maioratum instituere, comprehenditur ex his, quae dixit ante testamentum, ibid. numero 56. -  Voluntas testatoris obscura, ex aliis in testamento expressis declaratur, ibid. n. 58. -  Voluntas testatoris ambigua, ex vicinis scripturis, hoc est ex his, quae praecedunt, & quae sequuntur, declarari debet; ibid. num. 61. -  Voluntas quae non transit in dispositionem, attenditur, si ex coniecturis legitimis de ea constet, ibid. numero 79. -  Voluntatem testatoris dubiam, vel obscuram, siue ambiguam, ex variis rerum circunstantiis interpretationem semper iuuandam, cum necesse fuerit: capite 10. num. 1. & seq. -  A verbis testatoris non aliter recedendum, quam si manifestum sit testatorem aliud sensisse. -  Et ibid. l. non aliter, & l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legatis, 3. exornatae nonnullis, ex n. 10. -  Voluntas testatoris potest allegari ad addendum, modo verba secundum aliquam significationem propriam, vel impropriam, seruire possint, aut conuenire; ibidem n. 32. -  Voluntas testatoris potest allegari ad detrahendum verbis, vt tantum verba significent, & fieri potest per legitimas probationes: ibid. n. 31. -  Testatoris solam sententiam, aut voluntatem non esse idoneam, neque efficacem ad producendum aliquem effectum, dispositiue, nisi vltra testator processisset ad dispositionem faciendam, c. 11. n. 1. -  Et consequenter testatoris voluntatem non attendi, nec alicuius effectus reputari, quae non transiuit in dispositionem, ibid. n. 2. & exornatur, latiusque explicatur, vsque ad num. 21. -  Voluntas, & intentio concedentis debet inspici in concessione emphyteusis, sicut & in caeteris contractibus. c. 13. n. 3. -  Testatoris voluntas, vel ex verbis constat, vel ex coniecturis; cap. 17. n. 3. -  Et sufficit quod sit declarata ex coniecturis, ib. n. 4. -  Velle enim aliquid dicitur ille, cuius voluntas colligitur ex coniecturis, & praesumptionibus, ibid. numero 5. -  Et huiusmodi voluntas testatoris coniecturata, siue praesumpta, ita operatur, ac si verbis expressa fuisset; ibid. numer. 6. -  Dicitur enim expressa, quae ex coniecturis colligitur & per eam euidenter constare de intentione testatoris, & si verbis expressa non fuerit, ibid. n. 7. -  Et sic debet seruari, sicut voluntas verbis expressa, ibid. n. 8. -  Immo & specialiter prouisum dicitur, quod ex mente, aut intentione disponentis apparet per coniecturas, eodem cap. 17. n. 9. -  Scriptum etiam illud censetur, quod ex coniecturis, & praesumptionibus colligitur, ibid. n. 10. -  Et propter vim coniecturarum recedimus a praesumptione inducta a legali dispositione; siue legis praesumptio non attenditur in substitutionibus, vbi constat de contraria mente testatoris, saltem ex coniecturis; eod. cap. 17. n. 11. -  Ac denique coniecturae plurimum possunt, & fortiter euincunt; in perscrutanda testatoris vltima voluntate, ibid. n. 12. quod exornatur vsque ad num. 17. -  Voluntatis testatoris interpretatio plena periculi est, & persaepe in illius cognitione errare solemus, capit. 18. num. 24. -  Ambulare enim dicimur in tenebris, cum agimus de interpretanda mente testatoris, cum quo loquuti non sumus, & qui non potest modo mentem suam aperire, ibid. n. 25. -  Nec de mente hominis nullum certum testimonium est, quia soli Deo nota est; ibid. n. 26. -  Ideo magis inhaerendum est verbis certis, quam menti imaginariae, ibid. num. 27. -  Ad probandam voluntatem testatoris contrariam primae directae, & vniuersali dispositioni, idem testium numerus requiritur, qui ad ipsam expressam dispositionem necessarius est: c. 19. n. 22. -  Quemadmodum in testamento reuocando, eadem solemnitas exigitur, quae in eo conficiendo desideratur, ibid. n. 23. -  Ad probandam testatoris voluntatem per coniecturas, & coniecturas ipsas (quibus quis innititur) probandas, solemnis requiritur numerus testium, qui ad probandum ipsum testamentum requiritur; intelligendo prout statim dicitur: ibidem. num. 24. -  Voluntas testatoris per coniecturas probanda, vel coniecturae ipsae ex quibus voluntas ipsa resultat, quare probari debeant per solemnem numerum testium ad probationem vltimae voluntatis requisitum, eod. cap. 19. n. 26. -  De probanda testatoris voluntate, non dispositiua, sed declaratoria, cum agitur, duo tantum testes sufficiunt: ibid. n. 28. & 29. etiam inhabiles, & singulares, imo & vnus solus testis sufficit, ibid. num. 44. & seq. -  De voluntate, & dispositione testatoris, vbicunque quaestio non est, nec agitur de ea probanda, sed duntaxat de probanda aliqua qualitate, siue circunstantia extrinseca, etiam si sit substantialibus, pro validitate dispositionis, duo testes ad eius probationem sufficiunt, cap. 20. n. 1. -  Idque generaliter procedit in omnibus qualitatibus, ac circumstantiis extrinsecis, ex sententia communi, ibid. n. 2. -  Voluntatis imperfectae defectus, dicitur defectus a lege naturali procedens, in quo leges non dispensant, cap. 21. num. 32. -  Voluntatis imperfectio in dubio non praesumitur, ibid. n. 46. -  Idque magis, & magis coadiuuatur, quando Notarius, qui testamentum ipsum conscripsit, adiecisset clausulam illam, actum, &c. ibid. n. 47. -  Voluntas expressa facit cessare tacitam, quae colligitur ex coniecturis per legis interpretationem, c. 23. n. 2. -  Facit etiam cessare dispositionem legis, ac praesertim coniecturalem, dispositio testatoris expressa, ibidem, num. 3. -  Voluntas testatoris in testamentis totum facit; & in primis seruari debet; ea etenim, tanquam regina primum locum obtinet, & in omnibus dominatur, cap. 25. num. 2. -  Et tanquam lex obseruanda est modis omnibus, ib. num. 3. -  Nam facit, vt quod scriptum est in testamento valeat, ibid. num. 4. -  De voluntatis declaratione cum agitur, quia actus est iam in esse productus, voluntas probatur per duos testes. -  Si vero agatur non de declaranda voluntate iam inducta, sed de probanda voluntate inducenda, & de cuius substantia non apparet, iidem testes necessarij sunt, qui in ipsa dispositione interuenerunt, nec duo sufficiunt, ibid. num. 25. -  Voluntas non modo ex verbis colligitur, sed etiam ex conatu, signis, nutu, vel sono vocis confusae percipitur, cap. 27. n. 33. -  Voluntas affirmatiua, caput versus pectus inclinando, deducitur ibidem, num. 34. -  Voluntas signis demonstrata, expressa dicitur, ibid. num. 35. -  Voluntas testatoris sono etiam tubae, vel cornu demonstratur, & percipitur, ibid. num. 36. -  Voluntas & consensus percussione etiam palmarum probatur, ibid. num. 37. -  Et inde infertur ad legatum a marito vxori factum, quo maritus ipse vxoris manum adstrinxit, ibid. num. 38. -  Voluntas percipitur etiam ex voce aliquantulum confusa, vt si interrogatus aliquis, an Titio leget, vel an filium suum talem melioret, respondeat, an alium? cur non? & similia verba, ibid. num. 39. -  Ex sententia Authoris caute procedendum, in omnibus predictis casibus, ne fraus facile committatur, & vt signa omnia satis certa, & dilucida videantur; ibid. num. 40. -  Voluntates vltimae stricte interpretandae non sunt, cap. 32. nu. 2. -  Sed potius extensiuam, quam restrictiuam interpretationem recipiunt, ibid. num. 3. -  Voluntatis mutatio, an, & quando praesumatur, vide capite 37. per totum. Et littera M. supra verbo, Mutatio. -  Vltima quaeque voluntas, sicut & dispositio alia quaecunque coniecturatur, atque interpretatur ex tempore, & secundum tempus, in quod confertur; cap. 49. num. 21. -  Et facta vno tempore, & quoad sui effectum in aliud collata, iudicatur secundum tempus, in quod dirigitur; neque tempus quo fit ipsa dispositio attenditur, ibid. num. 22. -  Vnde quoad validitatem ipsius, tempus, in quod confertur, inspicitur. -  Quod procedit, quando substantia actus confertur, in tempus prohibitum, secus vero si executio sola, vt inferiús num. 27. ibid. num. 23. -  Voluntas testatoris, quantumcunque firma, & expressa, ex causa postea superueniente, aut emergente, infringi & alterari, siue mutari, & non seruari potest; quoties verisimile sit, quod testator ita voluisset, aut expressisset, si talem causam sciuisset; eamve cogitasset, cap. 59. n. 1. -  Idcirco recedi potest a voluntate testatoris ex causa, quae post eius mortem emergat, ibid. num. 2. -  Commutatio voluntatis testatoris fieri potest ex mutatione status rerum, & qualiter, & per quem facienda, ibid. num. 38. & vide litt. C. verbo Commutatio, vbi de materia Clement. quia contingit, de religiosis domibus, & Trident. Sess. 22. cap. 6. -  Voluntas testatoris colligitur ex vsu loquendi intelligendi, & vtendi, cap. 62. num. 8. -  Voluntas testatoris in primis seruari debet, ea enim tanquam regina primum locum tenet, in omnibus dominatur, & totum facit. capit. 64. num. 3. -  Et tanquam lex modis omnibus adimpleri debet, ibid. num. 4. -  Voluntas testatoris ita demum seruari debet, si sit legitima, & iuri consona; secus vero si legibus sit interdicta, cap. 64. num. 55. -  Voluntas testatoris non omnis, nec semper est sequenda per filium, sed potius non seruanda, quando est circa ea, in quibus disponere non potest; aut contra leges vniuersales; vel contra bonos mores, ibid. num. 56. -  Vocati nomine collectiuo post aliquem, pro rata, & in viriles & aequales partes succedunt, cap. 5. num. 20. -  Vocationes factae certarum personarum ad certa bona, personales, & non reales dicuntur, cap. 9. num. 18. -  Vox est instrumentum voluntatis, & intellectus rationis; cap. 6. n. 34. -  Tubáque cordis est lingua loquentis, hinc adagium, & exempla Socratis, & Diogenis, ibidem, numero 35. -  Vsus testatoris attenditur, cap. 62. n. 7. -  Vtile per inutile non vitiatur in separabilibus, ac maxime in testamentis, c. 13. num. 13. -  Vtilitatem suam procurans, non praesumitur facere, vt alij noceat, etiam si in consequentiam inferatur damnum tertio, cap. 22. n. 108. -  Vtile per inutile non vitiatur in testamentis, sed dispositio testatoris firma remanet in eo, in quo ipse disponere potuit; cap. 64. num. 24. & seq. -  Substitutio vtiliter, & secundum formam legis facta, non debet per inutilem vitiari, ibidem, numero 25. -  Vtile per inutile non vitiatur in his, quae separationem recipiunt: quod exornatur, ibidem, numero 26. -  In indiuiduis, & in his, quae commodam diuisionem recipere non possunt, vtile per inutile vitiatur, ib. num. 27. -  Vxori donata mariti contemplatione, marito acquiruntur, eíque, vel haeredibus eius soluto matrimonio sunt restituenda, cap. 5. n. 29. -  Vxor marito mortuo, an, & qualiter bona eius pro dote retinere possit, cap. 37. n. 36. -  Et an pro legatis & aliis vltra dotem, ibid. FINIS. [Vol. 5] D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS ACADEMIAE ANTECESSORIS PRIMARII, Postmodum in Gallaeciano, Hispalensi, & Granatensi Auditoriis, Regiísque Curiis, succes siue Senatoris Amplis simi; Demum in Supremo Dominicae Rei, siue Patrimonji Regij Senatu Consiliarij prae stantis simi; QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER QVINTVS IN DVAS PARTES, TOTIDEMQVE VOLVMINA DIVISVS: In quo DE CONIECTVRIS ET INTERPRETATIONE Vltimarum Voluntatum Tractatus continuatur. PRIORI HVIC PARTI Acces serunt Indices tum Capitum, tum Legum explicatarum, dum denique materiarum, suis locis commodius inserti, qui prius in alio Volumine fuerant confusi. OPVS REVERA PRAGMATICIS FORENSIBVS VTILISSIMVM Nunc recens Typis Lugdunensibus editum, ab innumeris veteris praeli mendis expurgatum, & Characterum varietate distinctis allegationibus non mediocri labore adornatum. LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII. CVM PRIVILEGIO REGIS. ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVAE in hac priori Parte Libri V. continentur; Sic absolute composita, vt quilibet facillimo negotio, ea omnia as sequi valeat, quae in vnoquoque ipsorum peraguntur. -  Cap. LXII. -  EX destinatione patrisfamilias, siue testatoris cuiuslibet, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in casu dubio, vt iuridica ratione res discernantur, multis in ca sibus, qui occurrunt as sidue; quanti etiam haberi, atque ae stimari debeat testatoris destinatio, vsus, & consuetudo circa fines, fundos, & praedia ipsa, vt pertinentiae distinguantur, & plus, aut minus, vel quid in relicto comprehendatur, siue comprehen sum censeatur, intelligatur; siue quam verum sit vulgatum illud Interpretum no strorum as sumptum, Ex destinatione, & voluntate patrisfamilias, non ex aliorum sententia praedia debere diiudicari. Rur sus, an, & quando destinatio habeatur pro re perfecta, siue pro facto? vbi articulus hic destinationis apud Scribentes omnes valde inuolutus, nec hactenus absolute explicatus, distinctius & accuratius, quam antea factum es set, explicatus relinquitur, prout vt videbitur. -  Denique infertur ad casum admodum practicum, & in Regio Hispalensi Senatu his ce diebus definitum (quem egere declaratione, Tellus Fernand. profitetur) vtrum scilicet spurius, & illegitimus filius trans mittat ad haeredes Quintum bonorum, & de eo disponere pos sit. -  Siue alimenta hodie an ita dari, siue relinqui debeant spuriis, vt pos sint de proprietate bonorum in vita, seu in morte libere di sponere; & dubium hoc ab Interpretibus omnibus huius Regni intricate, & confuse peractum, singulariter & ita absolute explanatur, vt controuersia omnis ces sare videatur. pag. 1. -  ADDITIO. Atque ex dictis nunc deduci potest resolutio quae stionis illius, quam nouis sime Petrus Fontanella de pactis nuptialib. tom. 2. fol. 22. 23. & 24. & num. 121. cum sequentib. post Surdum, Franchum, Peregrinum, Thesaurum, Raudensem, Barbosam, Cancerium & Farinacium excitauit; an scilicet dos, quae datur filiabus spuriis, & illegitimis, redeat ad patrem, fiue eius haeredes; an vero ad haeredes ipsius, ea mortua; & vere, vbi aliter conuentum, specificéve cautum non fuerit, sed simpliciter in aliqua re, aut quantitate dos constituta; ea obseruari debebunt, quae hoc cap. annotantur. Et quicquid in alimentis (attenta eorum natura) alia ratio militare videatur, in dote tamen simpliciter constituta, diuer sum ius, ac in fauorem spuriae filiae, & he redum eius vrget; iuxta ea tamen, quae hoc ipso cap. tradidimus: de quibus etiam vide Ioannem Baptistam Valencuelam Velazquez in consil. 10. qui nonnulla in proposito scripsit; nihil tamen attigit ex his, quae hoc loco a me distinguuntur, atque proferuntur. In commentarijs etiam, siue tractatu de alimentis, nunc primum Lugduni edito, latiorem egometipse huiusce articuli resolutionem proponam. -  Cap. LXIII. - Ex verisimili, aut verisimilitudine, coniectura & prae sumptio quae sumitur, quanti haberi atque ae stimari debeat, siue quam efficax sit ad vltimarum voluntatum, & testamentariae non modo, sed cuiuslibet etiam alterius dispositionis interpretationem: vbi Verisimilium in iure efficacia, & effectus in omni actu, & materia, quamplurimis exornatur, atque comprobatur, prout hic videbitur. -  Inquiritur etiam, vtrum substitutio vulgaris in casum voluntatis concepta, ex verisimili testatoris voluntate trahatur, siue ex tendatur ad casum impotentiae, & e conuerso; an etiam generaliter id admittatur, non modo in institutione, & substitutione haeredis directa, sed etiam in fideicommis saria dispositione quacumque, vt de casu ad casum, & de persona ad personam extensio admittatur, si eadem ratio, & verisimilis mens testatoris ita suadeat; & infertur ad consilium Oldradi 177. an posthumus, qui non est natus, pos sit dici sine liberis deces sis se, vt conditio deficere, aut potius existere videatur; & Petri Surdi consil. 236. per totum, lib. 2. In proposito egregium admodum, & notandum expenditur, & commendatur. pag. 23. -  Cap. LXIV. Ex eadem capitis praecedentis materia, & axiomate, siue pronuntiato metipso a Verisimili, siue Verisimilitudine deducto, ex quo ad casum admodum practicum, nec hactenus dilucide satis, aut ex proposito explanatum, infertur; vtrum, inquam, grauamen, ex legitima filij reiiciatur, etiam si filio aliquid vltra legitimam relictum sit; siue in Tertio, aut in Tertio & residuo simul Quinti melioratus filius suerit, in residuo vero, siue in Tertio & Quinto sustineatur; & casus, hisce diebus, in Senatu Regio Hispalensi occurrens ex facto, commemoratur; patris scilicet meliorantis filium sub conditione, vt tertia & quinta bonorum suorum pars, & legitima simul filij perueniret iure primogenij ad posteros, sicque cum Tertio & Quinto vinculata, in perpetuum maneret; tunc autem controuertebatur, si filius conditioni parere noluerit respectu legitimae, an nihilominus melioratio ad eum pertineat; Senatus eiusdem, in fauorem filij meliorati, definitio admodum egregia, & notanda proponitur, l. quoniam in prioribus, l. scimus, §. cum autem, C. de inoffic. testam. l. 11. tit. 4. p. 6. & l. 27. Tauri constitutiones, singulariter elucidantur, & declarantur, & articulus prae sens accurate, & notanter explicatus relinquitur. Et vide infra cap. 79. & 107. p. 34. -  Cap. LXV. - Bona maioratus, vtrum pos sint ad longum tempus locari, aut in emphyteusim concedi, si ita conces sa fuerint, aut etiam vendita absque facultate Regia, & ab emptore, aut conductore, vel emphyteuta, melioramenta neces saria, aut etiam vtilia, vel voluptuaria, bona fide facta, an pro expensis, & melioramentis pos sint ab eo retineri, vt ex retentione impediatur pos ses sionis translatio, ex decis. l. 45. Taur. in fauorem veri succes soris maioratus inducta; vel saltem emptor ipse, aut alio titulo pos sidens, qui bona fide in aedificando expendit, recuperet expensas, & meliora menta a succes sore maioratus rem euincente; atque ita l. Taur. 46. decisio, vtrum procedat respectu cuiuslibet Tertij bona fide expendentis, & melioramenta facientis, sicut maioratus ipsius pos ses soris, & an respectu creditoris, qui pro rebus maioratus reficiendis, pecuniam mutuauit; vbi eiusdem legis 46. constitutio, expensarum etiam (quae vulgo meliorationes vocantur) tam in bonis liberis, quam maioratus factarum materia, singulariter & vtiliter explicatur; Senatus Hispalensis insignis admodum, & in casu ex facto occurrenti, egregia proponitur definitio; vbi etiam a Verisimili, & prae sumpta mente testatoris, siue a Verisimilitudine axioma illud, capitibus praecedentibus deductum, pro vtraque parte expenditur opportune, & articulus praedictus, emptoris scilicet, vel alterius, bona fide expendentis; aut creditoris, in refectionem mutuantis; & pro melioramentis, in rebus maioratus factis, agentis; ingenti studio, & diligentia non modo, sed etiam memorabili, atque notanda resolutione, & distinctione explanatur. Et peracta definitione Senatus praefata, duodecim praecipue casus separantur, atque in proposito considerantur per Authorem, ex n. 93. quibus diuers ae, & contrariae etiam Interpretum omnium sententiae circun scribuntur, & elucidantur; prout hic videbitur. pag. 52. -  ADDITIO. De materia huius capitis, & de impensis, aut meliorationibus factis in rebus alienis, a bonae fidei, siue malae fidei pos ses sore, aut alio quocunque; & quando pro melioramentis in re aliena factis detur retentio; vide etiam Antonium Fabrum, de erroribus pragmatic. tom. 2. decad. 26. errore 8. & 9. & 10. ex fol. 40. & 41. Aloysium Riccium, collectanea 150. fol. mihi 69. Steph. Gratian. Disceptat. forens. tom. 1. cap. 21. num. 24. & 34. latius cap. 193. per tot. ex fol. 559. vbi de meliorante rem subiectam fideicommis so, & de haerede, aut fideicommis sario expendente. Et pos ses sor bonae fidei, quo casu compenset fructus cum melioramentis. Et denuntiatio de non meliorando quando operetur. Vide etiam eundem Authorem, tom. 3. cap. 437. per tot. vbi late de picturis, & expensis voluptuariis; & cap. 442. numer. 26. 27. & 28. vbi de inquilino, colono, commodatario, & similibus: Et c. 452. num. 22. Vide etiam Gabr. Pereir. de Ca stro, decis. Portugaliae 121. per tot. vbi an melioramenta facta in rebus maiora tus ab omni pos ses sore peti pos sint: Ioseph. de Sese decision. 410. per tot. D. Francisc. Hieronymus de Leon decis. Valentiae Audientiae 79. per totam, vbi tradit nonnulla in materia; & explicat, an meliora mentorum, in re specialiter censui hypothecata, retentionem praetendere pos sit illius pos ses sor, ad excludendam executionem, contra eum petitam. Vide etiam eundem Authorem, decisione 98. per totam, vbi latius de materia; & de quae stione illa, an pos ses sor bonae fidei condemnatus restituere rem cum fructibus, a die motae litis, teneatur restituere fructus meliorationum, an vero fructus tantum fecundum antiquum rei statum. Vide etiam Ioannem Antonium Bellon. in consil. 76. ex numero 46. cum sequentib. Pelaez a Mierez de maioratu, 4. part. quae st. 32. in noua editione, fol. 289. vbi agit de omnibus superius dictis. Et commendo Marium Giurbam ad consuetudines Mes sanen. cap. 15. glos. 7. & sequent. part. 1. ex fol. 760. vsque ad fol. 791. vbi longa serie explicat materiam, & agit de impensis neces sariis, & de vtilibus, & de voluptuariis; & de onerosis, & nimium exces siuis; & de omnibus, quae ad hanc rem spectant. Vide etiam eundem decis. Siciliae 63. per tot. vbi, an, & quando conductori retentio competat pro melioramentis; & an ea vti pos sit aduersus locatoris creditorem, & an melioramenta ae stimari debeant in fine locationis. Vide etiam Andr. Molfesium, ad consuet. Neapolit. part. 3. quae st. 19. & part. 7. quae st. 16. numero 18. & part. 5. quae st. 6. num. 22. & 23. -  Cap. LXVI. - Sub filiorum nomine, vocatione, seu mentione, in hominum dispositionibus facta, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt sub ea, filiorumque appellatione, nepotes contineri, & includi in testamentis, & vltimis voluntatibus, siue non contineri dicantur; vbi articulus hic, adeo tritus, & vulgatus, vt per manus circunferatur quotidie, ad coniecturas, & prae sumptiones reducitur, & diuersimode explanatur, prout hic videbitur. Et vide nouis sime Iacobum Gallum in consil. 65. per totum. -  Filiorum etiam appellatione, an, & quando veniant filiae, sicque masculinum in omni actu, & materia comprehendat foemininum, late etiam explicatur? & articulus vterque, prolixa, originalíque hucvsque Scribentium omnium resolutione exornatur. -  Denique infertur ad quae stiones 14. quarum decisio, ex resolutione propositae quae stionis (an filiorum appellatione nepotes contineantur) dependet: & caeteris omis sis, illa agitatur accurate, & dilucide, nunquid pacto simplici de non meliorando filios, siue quemquam ex filiis, interueniente, nepotes, vel descendentes meliorari pos sint? In qua (vt videbis) legum huius Regni Interpretes diuersimode se habuis se videntur. p. 91. -  Cap. LXVII. - Ex dispositione, in fauorem consanguineorum, aut eorum, qui ex familia, aut genere disponentis proces serint, facta simpliciter, vel per electionem, aut executionem, seu distributionem alteri datam, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt proximior dumtaxat, an etiam remotior aliquando consanguineus admitti, & succedere debeat; vel ex libera, voluntate totum pendere, vel non, prae sumatur: Et an valeat electio de digno, omis so digniori, in vtroque foro. Legatum etiam relictum pauperibus, de quibus intelligatur. Et de his omnibus vide Antonium Fabrum, de erroribus pragmaticor. tom. 3. decad. 53. & 54. ex fol. 44. vsque ad fol. 98. vbi totam materiam longa serie explicat: Sese decis. 436. & 437. Caldas Pereira 3. part. de potestate eligendi, & nominationis reuocatione, cap. 16. per totum, Eundem consil. 38. per totum, Marium Giurbam ad consuetud Senat. Mes sanen. cap. 2. gl. 9. part. 1. ex fol. 231. Petrum Surdum in con sil. 29. ex num. 3. vsque ad num. 14. lib. 1. Ioannem Baptistam Valencuelem Velazquez in consil. 40. ex num. 42. de eisdem etiam, & de digno, aut digniori, vide Stephanum Gratianum tom. 2. cap. 211. ex fol. 39. & cap. 210. vide etiam D. Garciam Mastrillum, decis. 206. per totam, Simon de Praetis lib. 5. interpret. 1. dub. 2. ex fol. 448. -  Rursus, consanguinei testatoris, seu qui sunt de eius parentela, genere, seu familia, cum ad Capellaniam, seu opus pium, vel etiam ad maioratum vocantur, vtrum filij naturales, & spurij etiam, seu illegitimi, atque descendentes ex illis vocati censeantur. Quid etiam, si ex duobus consanguineis, in eodem gradu existentibus, alter sit duplici consanguinitatis nexu, testatori coniunctus . Et de filiis naturalibus, vide latius inf. c. 82. Vbi etiam, maioratus, seu Capellania fundata inter maritum & vxorem , de bonis vtrius que, ad quem eorum consanguineum pertinere debeat, data paritate consanguinitatis, nec ordine succedendi designato. Et Senatus Hispalenfis, in propositis dubiis, definitiones quatuor commemoratur. -  Graduum quoque computatio quemadmo dum fieri debeat, an secundum Canones, vel secundum leges. Et vide Petrum Surdum in cons. 568. num. 13. lib. 4. Stephanum Gratianum tom. 1. cap. 77. ex fol. 213. decis. Valentiae 4. num. 28. & 29. -  Sed & consanguinitas qualiter probari debeat, cum consanguinei simpliciter, vel consanguinei proximiores vocantur. Vide Petrum Surdum in cons. 5. num. 6. & n. 34. & seq. lib. 1. -  Post peractum etiam, scriptúmque caput istud, casus nonnulli ex facto occurrerunt, qui cum as siduam, & quotidianam materiam contineant, ingenti studio & diligentia, ad examen & disputationem redacti fuere; & ideo hic traduntur, quod a coniecturis quoque dependeant omnino; vtrum videlicet promis sio facta causa matrimonij, de melioratione Tertij & Quinti, titulo maioriae, vel de maioratu, cum facultate Regia, vel absque illa ex consensu filij, vltra Tertium & Quintum instituendo, mortuo parente, vel filio, antequam maioratus institueretur, & fieret, ac si facta fuis set reputetur; sicque an decisio leg. 22. Tauri, procedat etiam in promis sione de maioratu cum facultate Regia instituendo vltra Tertium & Quintum? Regulariter etiam, an promis sio de aliquo dando, vel faciendo, pro facto ipso, seu obligatione habeatur. -  Deinde, consensus filij super onere, vinculis, & grauaminibus, in legitima appositis, vel eius renuntiatio, vtrum noceat filiis, necne? -  Restitutio in integrum an concedenda sit haeredi minoris defuncti. -  Praeterea, facultas Regia num concedi valeat, vt in persona filij vnici primogenium in stituatur, ídque etiam in praeiudicium iuris, alteri quae siti; & an Princeps tollere valeat ius in spe tantum quae situm. -  Denique, confirmatio maioratus, absque Regia licentia facti, vtrum valeat, si post mortem institutoris eiusdem concedatur. -  Et quid si institutor, in ipsius maioratus in stitutione petiit a Principe, vt ipsum confirmaret. p. 107. -  Cap. LXVIII. Adduntur, atque adnotantur nonnulla circa ea, quae cap 5. huiusce tractatus, ex numero 15. vsque ad num. 48. scripta fuere, vtrum videlicet donatione facta alicui, & filiis suis, siue vt bona, quae donantur, remaneant sibi, & filiis suis, pos sit donatarius in bonis donatis aliquem ex filiis meliorare, vel an debeant bona ipsa aequaliter filiis omnibus remanere; & Senatus Hispalensis definitio, de qua ibi, ex Petri Surdi placitis, & resolutionibus, in consil. 29. per totum, lib. 1. comprobatur, atque defenditur; Fontanellae etiam contraria sententia expenditur, prout hic videbitur. p. 140. -  Cap. LXIX. - In eadem cap. 8. & 9. huiusce tractatus materia, & quae stione illa, an, & quando fideicommis sa ex sola voluntate, etiam absque verbis dispositiuis, siue expres sis, atque ita ex solis coniecturis subsistant, & inducantur, vt iuridice dici valeat, testatorem voluis se fideicommis si onere grauare haeredem a se institutum; vnde etiam debeant coniecturae hae deduci, an ex dispositione testatoris scripta, sic que ex expres sis; vel sufficiat alio desumere, & ab his, quae in sua ipsa dispositione scripta non fuere. Et vide nouis sime Iacobum Gallum, cons. 44. & 45. -  Rursus, vt fideicommis sum coniecturis prae sumatur inductum, an testes singulares sufficiant. -  An etiam confes sione sola grauati, etiam extraiudiciali, fideicommis sum tacitum probetur. -  Et confessio extraiudicialis num testibus singularibus, in eundem finem tendentibus, probari valeat. Et de confessione extraiudiciali facta prae sente, vel absente parte; & quando illa geminatur. -  Vbi ad ea, quae praecit. cap. 8. & 9. tom. 4. tradita fuere, adduntur nonnulla admodum vtilia, & apud Pragmaticos assidua: & in casu ex facto occurrenti, Authoris sententia definitio commemoratur. p. 142. -  Cap. LXX. Pro absoluta, & accurata Taurinae l. 25. explicatione, iterum Author magis insistit, & nonnulla in medium profert, quae noue adduntur dictis sup. cap. 16. & diligentius nunc examinantur. Omissís que casibus duobus, an scilicet Tertium, & Quintum deducatur ex dotibus, & donationibus propter nuptias, aliísque donationibus, ante meliorationem ipsam factis; an etiam lex illa procedat, siue eidem filio, cui antea donatum est, siue alteri melioratio postmodum fiat (qui ex ipsamet lege claram habent, & certam definitionem) ad tertium alium casum (ab omnibus hucvsque Interpretibus praetermis sum) di sceptatio tota reducitur, quando scilicet, nulla donatione praecedente, filius in Tertio & Quinto melioratur, & eidem a parentibus aliqua quantitas, siue pars tradita sit, a quenta de la misma mejora; an ex ipsa parte, vel quantitate tradita, Tertium deducatur, vel non: atque ita num Taurina eadem 25. constitutio, quae in dotibus, & donationibus propter nuptias, aliísque donationibus loquitur, procedat etiam in ipsa melioratione, siue in tradito por quenta y parte de pago de la mejora. p. 147. -  Cap. LXXI. Continet additiones duntaxat circa ea, quae dicta sunt supra hoc eodem tractatu, cap. 21. num. 89. in fine, vtrum scilicet prae sumatur testamentum fuis se lectum, nécne, & onus id probandi cui incumbat; nam altera quae stio, num legi testamentum neces sario requiratur, late explanatur eodem cap. 21. ex num. 87. cum multis sequentibus, vsque in finem cap. nunc etiam eadem quae stio, quorundam Interpretum sententiis exornatur, de quibus ibi commemoratio facta non fuit. pag. 152. -  Cap. LXXII. - Duntaxat continet additiones circa ea, quae supra hoc eodem tractatu cap. 22. scripta, atque adnotata fuere; & maxime circa id, vtrum scilicet furoris prae sumptio excludatur per as sertionem Notarij dicentis, testatorem fuis se sanae mentis. Ex quibus etiam coniecturis, & prae sumptionibus testamentum factum prae sumatur non libere, sed potius dolo, aut importunis precibus, & illicitis persuasionibus, dolosisque suggestionibus; vbi & quamplurimae recensentur coniecturae, ex quibus dolus, & suggestio arguitur in proposito. Denique circa articulum legitimationis, num scilicet legitimatio limitata in succes sione ad voluntatem parentis, sit legitimatio, vel dispensatio, vt filius legitimatus contra voluntatem parentis aliquid consequatur, nécne; iterum Author insi stit, & summa distinctione, atque resolutione, memorabiliter etiam explicat. -  Inquirit etiam, an legatum factum consanguineo pauperi, censeatur intuitu pietatis, vel potius ratione consanguinitatis relictum. pag. 153. -  Cap. LXXIII. Continet additiones nonnullas satis vtiles ad ea, quae supra hoc eodem tractatu, cap. 27. ingenti equidem studio, & diligentia adnotata, atque scripta fuere in eo dubio, an scilicet, & quando testamentum ad alterius interrogationem, factum de iure subsistat, nécne, & Andr. Fachinei, Gerardi Mainardi, Antonii Thesauri, & Surdi placita quaedam in proposito explicantur, Senatúsque Hispalensis in casu ex facto occurrenti definitio commemoratur, ac demum Antonij Fabri egregij admodum, atque insignis Iuriscon sulti obseruationes quaedam, contra communes Scribentium sententias in medium proferuntur, & adhuc communes ips ae sententiae probantur. p. 160. -  Cap. LXXIV. Ex his quae tractantur, & non perficiuntur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus; & quam verum sit in omni actu, materia, & dispositione non tractatum, sed conclusionem attendi debere; cum multa tractentur, quae ad conclusionem, & finalem effectum non veniunt: & Iacobi Menochij in hoc proposito casus quinque con siderati, atque distincti, & nonnulla in praxi satis vtilia commemorata. p. 165. -  Cap. LXXV. Duntaxat conficitur, vt in eo dubio an filij legitimati per subsequens matrimonium, admittantur ad fideicommis sa, & primogenia, ad quae filij legitimi ex legitimo matrimonio nati vocantur; & & dictis supra, hoc eodem tractatu, cap. 51. adderetur Iosephi de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de conditionibus & demonstrationibus, lib. 2. cap. 16. ex num. 126. cum infinitis sequentibus, copiosus admodum, & notandus locus, prout hic videbitur. Alius etiam, Ioann. Baptist. Lupi, & Ioann. Montealegre, vbi longa serie scripserunt: pag. 167. -  Cap. LXXVI. Continet duntaxat dubium vnum, vtrum scilicet parer, qui ex causa onerosa matrimonij promisit filium meliorare, pos sit vti beneficio, & dispositione l. 27. Tauri, vt iuxta ordinem ibi prae scriptum, substitutiones, vocationes, & submis siones adiiciat; prout hic explicatur. pag. 169. -  Cap. LXXVII. Continet notabilem admodum, atque egregiam declarationem eorum, quae supra, hoc eodem tractatu, c. 59. num. 30. & quatuor sequentibus, tradita fuere remis siue, vtrum scilicet per ces sionem, aut per dationem in solutum nominis debitoris sui, maneat quis liberatus, necne, & periculum nominis ces si ad quem spectet; ad cedentem, vel ces sionarium? indéque, & consequenter, an nouatio inducatur per delegationem, siue interuentu nouae personae, tam de iure communi, quam de iure Regio, idque ad dilucidam explicationem leg. 15. tit. 14. part. 5. de qua adeo accurate, atque eleganter agitur, prout hic videbitur, & insignis, atque memorabilis resolutio, & explanatio traditur. pag. 171. -  Cap. LXXVIII. - Continet duntaxat additiones nonnullas ad ea, de quibus supra, hoc eodem tractatu, cap. 61. ex num. 54. cum multis sequentibus, pecuniae scilicet reuocationem vtrum habeat anterior creditor aduersus posteriorem creditorem, cui pecunia per debitorem soluta fuit, ídque ad interpretationem legis, pecunia, C. de priuilegio fisci, de qua egregie admodum ibi actum per Authorem. -  Nunc vero Marescoti, Alexand. Ambrosini, Stephani Gratiani, Antonij Thesauri, Iosephi de Sese, Ioann. Baptist. Valencuela Velazquez, Petri Fontanellae, Costae, Mazerati, & Ignatij del Villar placita nonnulla, post peractum, & scriptum caput illud, ab eodem Authore habita, & perlecta adduntur, & in medium proferuntur, prout hic videbitur. p. 184. -  Cap. LXXIX. Continet additiones ad ea, quae supra, hoc eodem tractatu, cap. 64. tradita fuere, & scripta, vtrum videlicet grauamen ex legitima filij reiiciatur, etiamsi filio aliquid vltra legitimam relictum fuerit, siue in Tertio, & remanente Quinti melioratus filius fuerit sub conditione, vt legitimam ipsam habeat vinculatam, si conditioni ipsi respectu legitimae parere noluerit, prout ibi, & hic, explicatur. p. 187. -  Cap. LXXX. - Circa ea, quae supra, hoc eodem tractatu, cap. 37. & cap. 67. scripta, & resoluta fuere, traduntur quoque nunc, atque adnotantur nonnulla in eo dubio, vtrum videlicet donatio inter viuos acceptationem requirat donatarij, vt reuocari non pos sit: eaque neces saria etiam sit, attenta leg. Ordinamenti. Rursus (quod attinet ad facultatem eligendi alicui conces sam, siue succes sionem ex iure electionis introductam) num scilicet pos sit is, cui eligendi, aut nominandi facultas ex testamento, vel ex contractu competit, variare, sicque post priorem electionem, aut nominationem aliam facere. An denique, secundo nominatus, cui res est tradita vere, vel ficte & per clausulam Constituti, primo nominato praeferatur, cui res tradita non fuit, & de effectu clausulae Constituti, in proposito leg. quoties, C. de rei vendicatione. Pacti etiam de non alienando cum hypotheca speciali eius rei, quae alienari prohibetur, ad leg. si creditor, §. fin. ff. de distractione pignorum. An denique, leg. eiusdem quoties, decisio non procedat, cum interuenit hypotheca sola, aut bonorum omnium pro obseruantia contractus absque pacto de non alienando obligatio? singularis equidem, & in praxi summe vtilis, & neces saria resolutio, atque explanatio, qua Senatus Hispalensis in casu ex facto occurrenti definitio, non modo egregie comprobatur, sed ingenti etiam studio, & diligentia Authoris defenditur. p. 190. -  Et vide in Additione, vtrum maioratus fiat irreuocabilis ex pacto de non reuocando? vbi memorabilis traditur explanatio, & re solutio. p. 203. -  Cap. LXXXI. Continet additiones ad ea, quae supra, hoc eodem tractatu, cap. 10. per totum, scripta, & dilucide admo dum explicata fuere, quod semper in dubiis, & in ambiguo: & nunquam in claris locus sit coniecturis, aut interpretationi: quando etiam a propria verborum significatione recedere liceat in testamentis; si manifeste appareat, testatorem aliud sensis se. Indéque infertur vltra ibi dicta ad casum, ex facto occurrentem, & in Regio Hispalensi Senatu definitum, vtrum videlicet legatum relictum consanguineis mulieribus familiae, siue generis testatoris, quae contraxerint matrimonium, vel sumpserint statum Religionis, debeatur consanguineis Tertij Ordinis sancti Francisci, & sancti Dominici, siue sororibus Carmelitanis, vulgo Beatas, aut alterius cuiuscunque Ordinis, siue Religionis, quae in particulari, & non in communi vixerint, & in s aeculo remanserint; vbi articulus ille, an fratres, & sorores cuiuslibet Religionis, quae solemniter non profitentur, & in s aeculo remanent, dicantur, nécne, Religiosi? accurate, & singulariter explanatur. Et vide etiam infra, cap. 90. num. 51. cum duobus seqq. p. 205. -  Cap. LXXXII. - Ex verbis, quae personis, fideicommissi, aut primogenij causam prae tendentibus; vel rebus, de quibus agitur, conuenire, vel non conuenire contenditur, quemadmodum voluntatis, intentionísve testatoris coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat, vbi vulgata illa, & per manus tradita quotidie Interpretum omnium Axiomata, vnum affirmatiuum; Verba cui conueniunt; & legis, aut testatoris conuenit dispositio: Aliud negatiuum, Verba cui non conueniunt, nec conuenit dispositio: exornantur permultis. Et infertur ad quae stionem assidue occurrentem, verbum scilicet filijs, aut liberis, vel descendentibus, simpliciter prolatum, an scilicet solis legitimis, an etiam naturalibus filiis, seu descendentibus conuenire dicatur. -  Inde, & consequenter, vtrum filius naturalis excludat substitutum sub conditione, si in stitutus sine liberis deces serit. -  An etiam in maioratu succedat, in quo filij simpliciter ad eius successionem vocantur. -  Vbi articulus hic ingenti studio, & summa diligentia peragitur, atque absoluitur. p. 211. -  Cap. LXXXIII. Ex verbis testamenti, siue vltimae dispositionis cuiuslibet, quae aliquid prae supponunt, siue a prae suppo sito, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & quam verum sit; quod vbi dispo sitio vnum continet, & aliud prae supponit, non habet locum dispositio, nisi verificetur prae suppositum. An etiam, & quando verba supponentia disponant, breuis, & dilucida explanatio. pag. 237. -  Cap. LXXXIV. - Ex personis, siue per sonarum qualitate, tam disponentis, quam eius, aut eorum, in quorum fauorem dispositio confertur, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat, non modo in testamentis, sed etiam in alia dispositione quacunque. Vbi etiam de dignitate, aut conditione testatoris, de affectione, charitate, dilectione, consanguinitate, coniunctione, amicitia, aut beneuolentia eiusdem circa honoratum, vel oneratum. -  Et vulgatis sima illa Interpretum omnium Axiomata, quae per manus traduntur quotidie, quod verba intelligi debent secundum qualitatem personae, erga quam proferuntur; ad l. plenum, §. equitij, ff. de vsu & habitatione: & quod testatoris qualitas, affectio, consanguinitas, & neces situdo ipsius plurimum facit ad coniecturandam voluntatem, vt conces sio, siue dispositio intelligi debeat secundum qualitatem, & affectionem personae concedentis, aut disponentis; ad l. si seruus plurium, §. vlt. ff. de legat. 1. exornantur permultis. -  Deinde, quam verum sit, quod in vltimis voluntatibus, & caeteris dispositionibus inspici debeat principaliter persona, cuius contemplatione facta fuit dispositio. -  Argumentum quoque, siue coniectura a magis dilectis ad minus dilectos, vt minus dilectus non praeferatur, an, & quando procedat, vel non. -  De remotioribus etiam circa proximiores, & eorundem exclusione, proximioribus a testatore exclusis, vel etiam aliquando admis sione. -  Ac denique de coniectura altera, circa iam natos, & cognitos, ad non natos, & incognitos, & maiori affectione inter ipsos; atque ex his, ad resolutionem, atque explicationem quorundam infertur; prout hic videbitur. -  Ad alterum denique dubium, an legatum, pro dotandis, seu maritandis mulieribus pauperibus, mulieres viduas comprehendat? & vltra relatos hic, vide etiam D. Perez de Lara de Capellanijs & anniuersarijs, lib. 1. cap. 21. num. 88. fol. 224. pag. 240. -  Cap. LXXXV. - Ex qualitate rerum, de quibus agitur, aut super quibus dispositio fit, quemadmodum coniectura voluntatis colligi, atque in casu dubio interpre tatio fieri valeat, & quam vera, & propria sit regula interpretandi testantium, & aliorum dispositiones, quae ex qualitate, natura, & affectione rei deducitur. -  Rursus, quemadmodum minor restituatur ex affectione rei, qui alias non restitueretur, ad l. si in emptionem, ff. de minoribus. -  Denique, prohibitio testatoris de non alienando, quae regulariter nulla causa adiecta, non valet, quemadmodum ex qualitate rei vestiatur, ad Glos s. in l. quoties. C. de fideicommis s. p. 251. -  Cap. LXXXVI. - Ex natura actus, qui geritur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, vt non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in alia dis positione quacunque actus, vel contractus, de quo disponitur, prae sumatur ge stus secundum eius propriam naturam; & verba in dubio sic accipiantur, vt rei, cui deseruiunt, naturae conueniant; ídque etiam si improprientur, vel reddantur inutilia, & quantumuis sint praecisa, quinimo vniuersalia, vt adhuc restringantur ad ea, quae sunt de natura actus. -  Ex quo ad multa infertur, quae as sidue occurrunt apud Pragmaticos, & admodum neces saria sunt. p. 254. -  Cap. LXXXVII. - Ex ratione subiectae materiae, siue secundum materiam subiectam, quemadmodum testamenta, vltimae voluntates, & aliae dispositiones quae cunque, coniecturam, declarationem, atque interpretationem recipiant? Vbi vulgatis simum Interpretum omnium Axioma illud, Verba in quacunque dispositione intelligi debere secundum subiectam materiam; exornatur. -  Et articulus ille, Electionis facultas per institutorem maioratus primo nominato conces sa, vtrum repetita censeatur, ita quod succedatur semper per viam electionis: & eligendi facultas ad omnes succes sores porrigatur; an vero in primo succes sore extinguatur? ingenti quidem studio, & diligentia, aliter etiam, & accurate magis, quam hactenus factum fuis set; enucleatus; atque explanatus relinquitur. p. 264. -  Cap. LXXXVIII. Argumentum a contrario sensu, an, & quando valide, & iuridice deduci pos sit; & num ex coniectura, & ex mente proueniat; & in omni dispositione, tam legis, quam hominis; siue in omni actu, materia, & dispositione procedat; & pro interpretanda, atque coniecturanda vltima voluntate quacunque plurimum valeat; siue qualem in casu dubio coniecturam praebeat, quantí que ae stimari debeat? breuis, & dilucida explanatio, atque resolutio. p. 272. -  Cap. LXXXIX. - Ex verbis dispositionis cuiuslibet, siue ex dispositionibus ipsis, & vltimis voluntatibus, quae habent tractum succes siuum de futuro neces sarium, vel non succes siuum, sed momentaneum duntaxat, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio congrua fieri debeat. -  Et an sufficiat, conditionem momento temporis impleri, licet implementum non duret. -  Siue attendi debeat principium primae exi stentiae, & postea non curemus eius succes sum; an vero, & quando perseuerantia requiratur, Oldradi consilium 21. Thema tale est, quod deficiat conditio, si sine liberis deces serit, grauato cum liberis decedente, quicquid postea de ipsis liberis contingat, & quamuis iidem liberi per momentum superuixerint, & statim deces serint sine liberis, latis sime comprobatur, exornatur, atque limitatur; & coniecturae quamplures, ex quibus procedere dictum consilium, enuntiatur quotidie, diligentis sime recensentur, atque ad examen reducuntur. -  Deinde, clausulae Regis Henrici Secundi (quae pro lege seruari mandatur in l. 1. titul. 7. lib. 5. nouae collect. Reg.) intellectus accurate discutitur, & circa eius interpretationem ingenti studio, summaque diligentia adnotantur, atque obseruantur quamplurima, prout hic videbitur. -  An scilicet, bona a Rege ipso Henrico donata, deferantur in perpetuum titulo maioratus, non solum ad filios primogenitos primi donatarij, sed & omnium succes sorum in infinitum. -  An etiam ad fratres legitimos vltimi pos ses soris, qui a primo donatario descendunt, quando vltimus ipse pos ses sor absque liberis, & descendentibus mortuus est. -  Filiae quoque foeminae legitimae vltimi pos ses soris, an succedant, si decedat filius mas culus legitimus. -  Vltimus maioratus pos ses sor, an pos sit ordinem clausulae dicti Regis aliquo modo alterare, aut filium natu maiorem praeferre filio masculo aetate minori. -  Res subrogata in locum bonorum donatorum a Rege ipso, an sortiatur illorum naturam. -  Rursus, an pos sit Princeps alienare, & etiam donare ex causa remunerationis seruitiorum, ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel castrum, dummodo non sit magni detrimenti Principatus, & ditionis suae. -  Donatio etiam, seu priuilegium ob benemerita, & seruitia, an pos sit reuocari, seu expo st facto modificari a Principe concedente, vel ab eius Succes soribus. -  Praeterea clausula Regis eiusdem Henrici, an procedat indistincte in omnibus donationibus, quae ab eo proces serunt, etiam in his, quae ex causa remunerationis seruitiorum maximorum, & notabilium factae sunt. -  Exemplis, an, & quando indicandum sit. Et vide Valencuelam Velazquez, cons. 69. ex num. 213. cum seq. -  Et decisionibus causarum in similibus, iura quantum detulerint? Vide Valencuelam, ibidem. -  Donatio in dubio, an prae sumatur, vel alia potius coniectura, atque interpretatio sumi debeat. -  Ex donatione Regis Henrici, qui as serit, alium pos sidere bona aliqua, an id probare teneatur; nec prae sumantur bona in dubio a Rege ipso donata. -  Clausula Regis eiusdem, & dispositio l. 11. titulo 7. lib. 5. nouae collect. Reg. an procedat duntaxat in donationibus bonorum Regiae Coronae, & non in contractibus onerosis. -  Princeps in contractibus onerosis, an vt priuatus reputetur, ex illis que efficaciter obligetur. -  Clausula metipsa Regis Henrici, an habeat locum, cum Rex idem venditioni bonorum eorum, quae donauerat, consentiret. -  Bona ex donatione Regis eiusdem, si vendantur cum facultate Regia, vtrum ad emptorem cum sua causa, & qualitate transeant. -  Per diuisionem bonorum inter cohaeredes factam, an, & quando prae sumatur remis sum ius fideicommis si. -  Clausula ipsa, & dispositio dictae l. 11. an. comprehendat, non modo donatarios ipsos, cum quibus loquitur; sed etiam tertios pos ses sores, qui ante legem eam, & clausulam conditam, titulo oneroso pos sidebant bona, quae Rex ipse Henricus donauerat. -  An etiam referatur ad donationes, quae tempore modificationis erant iam maioratus, siue maioratus titulo pos sidebantur. -  Dispositio generalis, an, & quando referatur ad casus specialiter prouisos. -  Clausula eadem an procedat in donationibus iuratis, quas Rex ipse cum iuramento seruare promisit. -  Vbi etiam de vi, & effectu iuramenti traduntur nonnulla. -  An quoque procedat clausula ipsa in donationibus, quae cum a Rego ipso Henrico proces sis sent, fuerunt postmodum ab eius Succes soribus confirmatae. -  Annalibus Hispaniae, a fide dignis Scriptoribus conscriptis, siue historiis, & chronicis, an integra fides adhiberi debeat, maxime in antiquis? Et vide nouissime Stephanum Gratianum tom. 5. cap. 893. ex num. 6. -  Confirmationis, quae in forma ordinaria, & communi; item & eius, quae in forma speciali, atque ex certa scientia expeditur, materia, singulariter, &: vtiliter explanatur. -  Confirmatio in forma communi, an prae stet iustam causam prae scribendi, tam in terminis leg. 41. quam leg. 42. Tauri. Et etiam postquam euenerit casus reuersionis bonorum Regis Henrici ad Regiam Coronam, quia vltimus pos ses sor absque liberis deces serit. p. 278. -  Cap. XC. - Ex qualitate a testatore expres sa, aut in persona eorum, qui in futurum succes suri sunt, vel ex dispositione aliquid habituri, requisita, quemadmodum voluntatis testatoris eiusdem coniectura deduci, atque in casu dubio interpretatio fieri debeat, vt ex qualitate ipsa adiecta declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando vero restringatur di spositio. -  Qualitas a testatore requisita, quomodo, & quando ades se debeat, vt vocatus possit succedere, & an perseuerantiam requirat, & ab eo, qui in ea se fundat, probari debeat. -  Qualitas etiam adiecta verbo, an intelligatur secundum tempus verbi regulariter, nec antea locum habere possit, quam di spositio verbi locum habeat. -  Pronominis, meum, & suum, & mihi, natura, & quod tempus significet, & an stet demonstratiue, vel restrictiue. -  Legatum relictum, aut dispositio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, siue consanguineis, vtrum. etiam debeatur iam maritatis? Et supra, cap. 84. numero 40. -  Legatum dotis, vel pro dote relictum, an sit purum, vel conditionale? & supra, hoc eodem tract. cap. 55. num. 54. -  Infertur etiam ad quae stionem, in vsu forensi assidue occurrentem; si testator in Capellaniae fundatione dixerit, quod pre sentandus, aut nominandus, sit Sacerdos, aut Presbyter; vel quod prae sentetur, aut nominetur Capellanus qui celebret Mis sas; vtrum requiratur, quod prae sentetur, aut nominetur actu Sacerdos, vel sufficiat, quod intra annum ad Sacerdotium promoueri valeat? & articulus hic, diligentius forsan, & aliter, quam cae teri Recentiores fecis sent; explicatus remanet. -  Fratres, aut Sorores D. Francisci, Tertij Ordinis, an reputentur inter personas Ecclesiasticas; Religiosis etiam, aut his, quae Religionis statum sumpserint, legatum relictum, vtrum debeatur Tertiariis, siue mulieribus Tertij Ordinis sancti Francisci, & sancti Dominici, vulgo, Beatas, & his, quae scripta fuere supra, cap. 81. adduntur nonnulla: & Marij Giurbae locus noue expenditur. Vide etiam nouissime Stephan. Gratian. tom. 5. cap. 958. n. 25. & quatuor seq. P. Ludou. Molin. tom. 1. di sput. 208. col. 1277. -  Denique, legatum relictum certae & determinatae personae, si nupserit, aut cum nubet, vtrum debeatur ei, si Religionem ingrediatur? -  Quid si generaliter pro virginibus maritandis, atque ita, nullis designatis personis, relictum sit? Et vide omnino in Additione, hic. -  Quid si legatum mulieri relinquatur de mille, si nupserit, & de centum, si Religionem ingrediatur, an si Monasterium ingres sa sit, debeantur mille? p. 343 -  Cap. XCI. - Ex eadem cap. praecedentis materia, & Interpretum placito illo communi, quod habilitas, aut qualitas neces saria ad succedendum, praecise ades se debet eo tempore, quo successio defertur, nec sufficit antea existens, aut postmodum superueniens, cum tempore delatae successionis interuenire debeat. -  Ex qua infertur ad explicationem, atque re solutionem eorum, quae D. Ludou. Molin. in dubium excitauit, acritérque & constanter defendit, maioratus scilicet successionem, in pendenti, etiam per momentum existere non pos se, sed mortuo vltimo pos ses sore, illico ad proximiorem deferri: & idcirco, eum, qui tempore mortis vltimi pos ses soris proximior inuenitur, irreuocabiliter in maioratu succedere debere. Adeo vt si ex po st facto na scatur alius, vel superueniat, qui si eo tempore natus fuis set, vel iam natus, haberet tunc qualitatem eam, quam nunc habet, succes surus fuis set; successio non sit ab illo auocanda. -  Rursus, per contrauentionem, & alienationem rerum maioratus, vtrum successio maioratus transeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, seu ad illum proximiorem, qui postea natus fuit ante mortem vltimi pos ses soris; ídque re integra, vel non integra, aut lite mota & pendente, vel non pendente. -  Accurata equidem, & diligens admodum explanatio, & resolutio, quae nouem casus principaliter continet, atque constituit, & nisi ingenti studio, originalíque, & prolixa omnium Scribentium lectura, sic perfici non potuis set; prout hic videbitur. -  Deinde, si a maioratus succes sione fuit aliquis exclusus propter aliquam inhabilitatem, vel quia filios non habebat, qui si nati es sent, succederent; vel quia alium maioratum pos sidebat, si postea inhabilitas, aut causa exclusionis ces sauerit, vel etiam superueniat, maioratus succes sione iam acquisita; aut filij nascantur; an ipse, vel filij eius admitti debeant in praeiudicium iuris iam alteri quae siti? -  Filia etiam vltimi maioratus pos ses soris, propter masculum remotiorem semel exclu sa, an praeferri debeat alteri filiae alterius vltimi pos ses soris, si masculi, etiam remotiores deficiant: vbi Redintegrationis (prout Interpretes enuntiant communiter) articulus explicatur. -  In fideicommis sis quoque, & primogeniis, quam verum sit, siue qualiter intelligendum vulgatis simum illud Axioma (in cuius applicatione frequentis sime Doctores aequiuoce proces serunt) quod scilicet semel exclusus, perpetuo exclusus cen seatur. -  Praeterea, faeminae per lineam masculinam descendentes, an admittantur ad succes sionem fideicommis si, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam masculinam descendunt: de quo Author metipse, in commentarijs controuersiarum libri secundi, cap. 2. per totum. -  Denique, quando agnati masculi perpetuo vocantur, an ipsis deficientibus, faemina agnata admitti debeat, & omnibus mas culis cognatis praeferri? quod exornatur; sed latius illustratur infra, cap. 143. §. vnico, ex num. 4. cum seq. Vsque in finem, §. pag. 364. -  Cap. XCII. - Masculorum vocatio sola, absque aliis coniecturis, an sufficiat ad prae sumendum, quod maioratus institutor considerauerit agnationis rationem? & de contrariis sententiis, atque coniecturis, in eo articulo; & latius infra, ex cap. 129. cum sequentibus. -  Agnatio etiam, an tunc demum conseruata dicatur, quando faemina semper excluditur, & nullo casu admittitur; an vero simul stare pos sit, quod disponens agnationem conseruare voluerit, & foeminas nihilominus aliquando vocauerit, siue etiam ad certos gradus, & personas agnationem restrinxerit; atque ita, an in vna & eadem dispositione, respectu quorundam dari, & considerari pos sit agnatio, aliorum vero respectu non? vbi adducitur communis & recepta Scribentium sententia, quae distinxit, indefinite & ab solute aliquando agnationem conseruari, aliquando vero eam restringi, atque limitari ad certos gradus, vel personas: & pro maiori explicatione quinque casus principales distinguendos, atque constituendos duxit Author, quibus absolute, & distincte magis, quam antea es set, articulus explicatus manebit. -  Rursus, an foeminae, deficientibus omnibus masculis, admittantur ad maioratum, a quo ips ae exclus ae sunt? De quo latius, atque ex profes so magis infra, cap. 143. § vnico, ex num. 4. vsque in finem, §. Cum etiam in defectum masculorum vocantur; an succedant faeminae propinquiores grauanti, vel grauato; siue maioratus institutori, an vltimo pos ses sori? & de as sumpto illo Castrensis, in cons. 198. lib. 2. Socini quoque senioris, & Cornei contrarietate, & communi illa Interpretum distinctione, de qua per Ludouic. Casanat. in consil. 23. ex numero 6. & vide etiam supra, cap. 91. ex numer. 69. cum sequentibus. Filiorum quoque appellatione, an, & quando nepotes comprehendantur, & veniant? de quo supra hoc eod. tract. cap. 66. ex num. 26. Cum seq. -  Denique filiae maiores, aut filia maior, si in defectum filiorum, & descendentium masculorum vocentur, adiecto pronomine, meum, tuum, suum, hoc est, suceda mi hija mayor, & ipsa filia ante delatam succes sionem, & masculo pos ses sore maioratus viuente, decedat qui absque liberis masculis postmodum moriatur, quis in succes sione praeferri debeat, an filia, vel soror vltimi pos ses soris, cuius pater etiam in maioratu succes sit; an filiae defuncti institutoris, filius, vel filia? de quo noue inquiritur; & fundamenta nonnulla expenduntur in fauorem descendentium, ex masculo vltimo pos ses sore; atque ex prae sumpta voluntate institutoris ces sare reprae sentationem in hoc casu, contenditur. -  Ibidem etiam, an soror vltimi maioratus pos ses soris, seu frater, dicatur ex linea eius, ex qua ille fuit. p. 415. -  Cap. XCIII. - Ex lineae testatoris, institutorísve maioratus, vel alterius Tertij vocatione, aut substitutione; & cum de scendentes ex linea, vel per lineam vocantur; vel linea alicuius ad succes sionem inuitatur; quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridica fieri debeat? & an de linea effectiua, an de contentiua, dispositio accipi valeat? Baldíque consil. 321. lib. 1. & 334. lib. 3. siue Saliceti, inter consilia Ancharani 95. prout alij existimant, intelligi debeat. -  Rursus exornantur, atque explicantur, & limitantur vtiliter regulae, & conclusiones generales, quae in maioratuum succes sione, per manus circunferuntur quotidie, ac maxime illae, quod in successione maioratus, primo consideranda est linea, secundo gradus, tertio sexus, quarto aetas; & quod Ius primogeniturae non debet exire ex illa linea, in quam semel intrauit; & an debeat intelligi respectu descendentium ab vltimo pos ses sore tantum, an vero procedentium ex ea linea, scilicet contentiua? & de nonnullis aliis as sidue occurrentibus, & neces sariis ad intellectum capitis primi, de natura successionis feudi, vbi in effectu haec ipsa linearum materia exornatur, atque illu stratur. Ac etiam inquiritur, an linea ma sculina dicatur deficere, quando masculi nunquam nascuntur, vt scilicet verbum, deficere, verificetur etiam in non natis; & de contrariis sententiis in hoc articulo. Vide etiam in hac materia, Stephanum Gratianum disceptation. tom 3. cap. 456. ex numero 32. Testator etiam, quando vocat expresse, vel tacite, genus, familiam, stirpem, posteritatem, domum, cippum, prosapiam, descendentiam, proximiores, liberos, aut agnationem, de quibus sentire videatur; & de coniectura, atque interpretatione in proposito, de quo vltimo latius, cap. 93. §. 18. vbi vide. p. 441. -  Cap. XCIII. - §. I. Ex dispositione, quae de primogenito loquitur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat; & de quo, testator sensis se prae sumatur; vbi & dubia nonnulla, per Cardinalem Franciscum Manticam excitata, noue ponderantur; Hi spanorumque primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis, non inutiliter applicantur. -  Primogenitus, an is dicatur, qui tempore succes sionis est natu maior, licet alius, ante eum natus mortuu sque sit, aut de medio sublatus. Et vide Valenzuelam Velazquez cons. 23. num. 17. & 18. consil. 83. ex num. 26. cons. 97. num. 20. -  Secundogenitus, mortuo ipso primogenito, an in vero statu primogeniti ita reponatur, vt proprie primogenitus dicatur, an vero improprie? & de iudicio, atque distinctione Authoris in proposito. Et vide Velazquez vbi supra. -  Primogenitus, & natu maior, an sint idem, si ue differant primogeniti, & maioris natu vocationes? -  Primogeniti filius, an dicatur primogenitus, ad secundo geniti exclusionem? -  Diligens equidem, & memorabilis resolutio, atque explanatio, qua Iacobi Menochij consilia plura explanantur, & maxime cons. 95. lib. 1. 211. & 220. lib. 3. 440. lib. 5. 985. lib. 10. 1006. 1023. & 1082. lib. 11. Tiberij Deciani consil. 16. in 4. volum. & 71. lib. 3. Ioannis Caephal. consil. 190. lib. 2. Francisc. Bursat. consil. 354. volum 3. Peregrin. consil. 38. & 39. lib. 1. in medium proferuntur. -  Hippolytus Riminaldus consil. 544. per totum, lib. 5. commendatur, vti speciali nota dignum, & editum super testamento, in quo vocatus fuerat primogenitus, de quo profunde, & latis sime scripsit. Petri Surdi consil. 413. num. 13. lib. 3. & 494. per totum, lib. 4. placita in ipsis terminis huiusce disceptationis ponderantur, & eiusdem obseruationes probantur. -  Antonij denique Galeatij Maluasiae consil. 22. per totum, lib. 1. & Ioan. Vincent. Honded. consil. 70. per totum, lib. 2. enucleantur in eodem proposito; & cum maior natu, pro tempore existens, vocatus fuerit, an primogeniti descendentes praeferri debeant. p. 461. -  §. II. Testator, si factis aliquibus vocationibus, se ideo eam dispositionem facere expres serit, vt bona in agnatione perpetuo conseruentur, an maioratum perpetuum instituere velle videatur? vbi Ludouici Molinae locus, & maioratus tacite instituti coniectura exornatur, & tres casus principales distinguuntur in eo articulo; An fideicommis sum perpetuum, & absolutum inducatur inter agnatos, etiam in casu mortis, & vnus censeatur vocatus post alium, gradatim, ordine succes siuo; quando testator expres sit, aut tacite voluit, quod bona in agnatione permanerent ? Petri Surdi traditiones in consil. 67. & in con sil. 96. lib. 1. & in consil. 443. lib. 3. expenduntur; & nonnulla egregie, & singulariter adnotantur. -  Rursus tacite instituti maioratus coniecturae aliae commemorantur; & inquiritur, fideicommis sum an censeatur perpetuum & reale, & impositum rebus, quando testator voluit, bona conseruari in agnatione? & horum omnium dilucida, & notanda resolutio traditur. p. 474. -  §. III. Ex vocatione primogenitorum proximiorum propriae familiae testantis, aut disponentis; aut primogenitorum familiae simpliciter, vel etiam primogeniti ex ipsa familia; aut cum primogenitis, aut primogenito propriae familiae bona relinquuntur, vtrum maioratus perpetuus institutus censeri debeat, tametsi testator non expres serit se facere maioratum? vbi Anchar. consil. 27. exornatur, atque illustratur; & Crauetae consil. 161. in eodem proposito explicatur. -  Adducitur quoque Aluari Valasc. cons. 121. egregia & notanda resolutio, vt vocati nomine proprio censeantur magis dilecti, quam vocati nomine collectiuo; & ideo praeferantur etiam proximioribus in gradu. -  Nominatim aliquid fieri quod dicatur, cum vel nomen proprium exprimitur, vel aliis circunstantiis, quibus vice nominis vtimur, res designatur. -  Et huiusce coniecturae, quam Ludou. Molin. perpendit, egregia, & notanda resolutio, atque explanatio traditur. p. 482. -  §. IV. Testator qui reliquit bona, vt in eis succedatur, seruato ordine primogeniturae, an maioratum perpetuum instituere velle censendus sit; tametsi id non expres serit? & de specifica Ludou. Molin. ob seruatione in proposito. -  Quid si dictione, semper, & dictione, perpetuo, & aliis similibus vsus fuerit? -  Quid si primogenituram constituerit? -  Aut si specifice dixerit, quod bona sint in vno solo pos ses sore? -  Aut bonorum diuisionem prohibuerit? -  Vel proximiores de parentela vocauerit? -  Aut si mandauerit, bona transire de vno in alium? -  Vel as sumi nomen, & insignia suae familiae? p. 487. -  §. V. Testator si relinquat bona masculis suae familiae, ita vt vnus eorum, ac proximior succedat, an censeatur inter eos maioratum perpetuum instituere (quae fuit altera Ludouici Molinae coniectura, ex qua maioratum perpetuum, tacite induci voluit.) -  Fideicommis sum perpetuum & absolutum an videatur relinquere, qui masculos vocauit; aut voluit, quod bona haberentur a masculis. -  Maioratus perpetui coniecturam an inducere videantur verba de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de haerede in haeredem, vel de masculo in masculum, vel de descendente in descendentem, & alia similia. p. 489. -  §. VI. Maioratum tacite institutum videri, atque ex coniecturis induci pos se, quamuis testator expresse non dixerit, se maioratum instituere, quod Ludouicus Molina lib. 1. cap. 5. s aepe profitetur; & nonnullis exornatur supra, hoc eodem tra ctatu, cap. 8. & 9. & cap. 69. quam verum sit, siue qualiter intelligi, atque explicari debeat? Quae etiam, siue cuius qualitatis coniecturae in proposito neces sariae sint? Vbi & Antonij Fabri locus insignis in proposito expenditur. Et duabus primis coniecturis, quas Ludouic. Molina considerauit dicto cap. 5. lib. 1. ex numer. 1. vsque ad numer. 16. breuiter explicatis; circa tertiam magis insistit Author, vtrum scilicet ex prohibitione alienationis bonorum facta, ea de causa, vt bona perpetuo in familia conseruentur, maioratus perpetuo instituti coniectura probabilis, & iuridica deduci pos sit? & Ludou. Molinae placitum, nonnullis considerationibus egregie illustratur, atque exornatur. -  Articulus etiam ille ita intricatus, & difficilis, prout vulgatus, vtrum fideicommis sum simplex, absolutum, & perpetuum inter omnes de familia inducatur per prohibitionem alienationis, adiecta ratione, vt bona perpetuo remaneant, aut conseruentur in familia; dilucide admodum, & memorabiliter explicatur. -  Quid etiam si dictio, perpetuo, non fuerit expres sa, aut alienationis prohibitio ad personas referatur, siue restringatur: & quantum intersit, an prohibitionis verba in rem, & bona; an in personas dirigantur. -  An etiam, & quando fideicommis sum prae sumatur reale, vel personale? -  Denique M. Antonij Peregrini, in materia fideicommis sorum obseruationes nonnullae, an in Hispanorum primogeniis (attenta eorum perpetuitate, & natura) procedere pos sint? Vbi horum omnium diligens, & speciali nota digna traditur resolutio, atque explanatio; & Ludouic. ipsius Molinae traditiones omnes praecitato cap. 5. relictae, dilucide, & notabiliter hic, & §§. praecedentibus, atque subsequent. enucleantur, atque declarantur. pag. 491. -  §. VII. In testamento, aut alia dispositione, si inueniantur aliqua verba, quae maioratus coniecturam prae se ferre videantur; non tamen adeo vrgentia, vt ex eis solis pos sit praecise maioratus induci, an si simul cum eis concurrat consuetudo in eisdem bonis iure maioratus succedendi per decennium, ex vno, & altero simul, maioratus perpetui coniectura induci pos sit? & quemadmodum scriptura maioratus ambigua declaretur ex modo, & consuetudine succedendi per decennium, vt in posterum ita succedatur, nec triginta, vel quadraginta annorum prae scriptio neces saria sit. -  Obseruantiae subsequutae vim, & effectum maximum es se, pro cuiuslibet dispositionis interpretatione, & declaratione; quod permultis exornatur, atque illustratur, quae in vsu forensi frequentis sime occurrunt. p. 507. -  §. VIII. Ex coniectura voluntatis, atque prae sumpta mente eorum, qui primogenia, siue maioratus instituunt; ex natura etiam primogeniorum ipsorum, & fine in quem diriguntur, vtrum prae scriptio in bonis maioratus admittenda sit, necne, in praeiudicium succes sorum; & an immemorialis prae scriptio sufficiat? -  Immemorialis etiam quae dicatur, siue quod tempus, &: quae requirat, & quos effectus producat? & de variis attributis, quae Interpretes nostri communiter immemoriali prae scriptioni tribuerunt. Alienatione quoque prohibita, an, & quando prae scriptio prohibita censeatur? -  Quadraginta annorum prae scriptio cum titulo, an & quando aequiualeat Immemoriali, siue eundem, quem Immemorialis operetur effectum? & maxime in hac ipsa, in qua versamur, bonorum prae scriptionis maioratus materia; tam cum agitur de prae scribendis rebus maioratus, in praeiudicium successorum, quam de inducendo, aut conseruando maioratu; qui articulus accurate, & dilucide, aliter etiam quam caeteri Recentiores fecis sent, explicatus relinquitur; & nonnulla adnotantur, quae memorabilia sunt & egregia, prout hic videbitur. p. 511 -  §. IX. Vna linea vtrum pos sit prae scribere succes sionem, siue ordinem succedendi contra aliam lineam in primogeniis, siue maioratibus Hispaniae? & de consil. Socini 47 lib. 3. Modus etiam succedendi a te statore, siue ab institutore maioratus prae fixus, num prae scriptione contraria immutari, aut alterari valeat? -  Breuis equidem, & vtilis, atque neces saria resolutio, & explanatio, & de nonnullis, quae in proposito huiusce capitis maiori distinctione, atque declaratione indigebant. p. 530 -  §. X. Vna familia, seu progenies, aut parentela; vtrum pos sit inter se consuetudinem introducere, vt in ea iure primogeniturae, aut certo modo, siue ordine succedatur? breuis resolutio, atque explanatio. p. 533. -  §. XI. Maioratus perpetui coniectura, & institutio vtrum inducatur, inductave censeatur ex impositione oneris anniuer sarij perpetui: siue ex eo, quod testator bona aliqua cum eo onere reliquerit, at que grauauerit? Vbi tres praecipuae commemorantur opiniones in hoc proposito; & communis distinctio, quae apud Pragmaticos obtinuis se videtur, ab Authore probatur, & accurate magis, quam antea fuis set, articulus ipse enucleatus, atque explicatus relinquitur. p. 535. -  §. XII. Ex clausula, de gradu in gradum, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, fideicommis sis, & aliis dispo sitionibus; & de quibus testatorem sen sis se prae sumendum sit? -  Testator, si factis aliquibus vocationibus, dixerit se velle, quod bona sua in descendentes, vel consanguineos suos deueniant de gradu in gradum; & alienationem eorundem expresse prohibuerit, vel etiam id omiserit, vtrum maioratus tacite instituti coniectura deduci valeat iuridice, tametsi testator se maioratum facere non expres serit. -  Petri Surdi obseruationes nonnullae in hac materia, an Hispanorum primogeniis (attenta eorum natura, & fine,) applicari iuridice valeant, necne? & de sententia, atque iudicio Authoris in proposito. p. 542. -  §. XIII. Proximitas in maioratuum successione, Hispanorumque primogeniis, vtrum respectu vltimi pos ses soris, an primi maioratus institutoris considerari, atque attendi debeat, eaque tam descendentium, quam transuersalium, eidem vltimo pos ses sori proximiorum fauore? & de contrariis opinionibus in proposito, diligentíque omnium hucvsque Scribentium inuestigatione, & lectura: quid etiam, si ad fauorem familiae, & descendentium alicuius extranei, maioratus institutus fuerit? -  Quid denique, si in defectum descendentium, aut post speciales aliquas vocationes factas, proximiores sibi, vel ex suo genere proximiores, maioratus institutor ad succes sionem inuitauerit? & de nonnullis considerationibus in proposito, ad quas alij Recentiores non ita attendere solent, prout hic videbitur. -  Rursus, quod quando testator aliquid disponit fauore familiae, intelligitur de propria, & non de haeredis; quod exornatur. pagina 545. -  §. XIV. Maioratus pos ses sore viuente, vtrum quis petere pos sit, quod declaretur succes sor post mortem eius, atque ita actionem proponere, & iudicium super futura successione, quam praetendit, in stituere? vbi & de materia leg. 1. C. de fideicommissis, & lege diffamari, C. de inge nuis manumis s. & an, & quando ius superueniens, pendente iudicio, conualidet illud, & prosit actori ad victoriam? memorabilis equidem, & egregia resolutio, atque explanatio, qua ingenti studio, & diligentia res haec peragitur, prout videbitur. p. 553. -  §. XV. Suorum appellatione qui contineantur, tam in testamentis, & vltimis voluntatibus, quam in contractibus, & in Hispanorum primogeniis, seu vinculis, & maioratibus perpetuis. -  Testator, si factis, aut non factis aliquibus vocationibus, Ioannem, & suos sub stituerit, siue vocauerit, an maioratum perpetuum instituere velle censendus sit, etsi id non expres serit? dubium singulare & neces sarium, quod Ludouicus Molin. intactum omnino reliquit; Pelaez autem a Mieres, vel vnum tantum verbum scripsit; & latiorem explicationem requirit, prout hic adnotatur; & singularis resolutio, atque explanatio traditur. p. 566. -  §. XVI. Familiae, agnationi, cognationi, aut his, qui ex sua familia procedunt, siue agnatis, aut cognatis, cum testator bona sua reliquerit; vtrum maioratum perpetuum instituere velle censendus sit, tametsi se maioratum instituere non expres serit, §§. praecedentibus actum, atque explanatum fuis se: Nunc autem inquiri, familiae verbum, agnationis etiam, & cognationis nomina quid significent, quos contineant, & comprehendant; siue quemadmodum accipiantur tam in fideicommis sis, quam in primogeniis, & maioratibus Hispaniae? & de permultis, quae non ita distincte alij Recentiores attigerant, nec explicauerant; & speciali nota sunt digna, primogeniísque Hispanorum admodum conducibilia. Ibidem etiam, an foeminae conseruent familiam, & memoriam institutoris, eiu sque arma, & insignia deferant? -  Illegitimi denique, de familia, agnatione, seu cognatione vtrum dicantur, vel non? & arma, & insignia parentum deferre pos sint. p. 571. -  §. XVII. Domus, seu Casatae nomen quid significet, & an familiam? -  Testator quando relinquit fideicommis sum, aut primogenium Domui, qui comprehendantur, & veniant appellatione eorum de Domo? & an cognati, & foeminae etiam, an agnati tantum? -  Testator si relinquat fideicommis sum, aut primogenium Domui sue, Hispano sermone, a mi casa, o a los de mi casa, o a los de tal casa, an censendus sit maioratum perpetuum instituere inter omnes, qui ex Domo procedant; tametsi id non expres serit; egregia equidem, & memorabilis resolutio, atque explanatio. pagina 581. -  §. XVIII. Stirpis, cippi, generis, gentis, generationis, progeniei, sobolis prosapiae, parentelae, parentum, attinentium, propinquorum, & coniunctorum appellatione qui contineantur? & in fideicommis sorum, atque primogeniorum materia, ex coniectura voluntatis, atque communi vsu loquendi Hispaniae, venire, & comprehendi dicantur; siue haec nomina, quid significent, & quemadmodum accipiantur? communésque Scribentium resolutiones, in terminis iuris communis, an Hispanorum primogeniis, vinculísque, & maioratibus perpetuis conuenire, & applicari pos se videantur? singularis & notanda resolutio, atque explanatio. Et de verbo ipso generis, aut Hispane, linaje, vide omnino infra, §. 21. p. 583. -  §. XIX. Consanguineorum nomen, quid significet, quos comprehendat, & qualiter in fideicommis sis, Hispanorúmque primogeniis accipi, atque intelligi debeat? -  Deinde, proximorum, & proximiorum appellatione, qui etiam comprehendantur, & veniant? -  Testator, qui ad succes sionem bonorum suorum vocauit consanguineos suos, per verba tractum succes siuum denotantia, an maioratum perpetuum instituere censendus sit, tametsi id non expres serit? Egregia quidem, & notanda resolutio, atque explanatio. p. 587. -  §. XX. Verbum, de nomine meo, aut His pano sermone, de mi nombre y apellido, vtrum agnationis coniecturam inducat; an vero commune sit agnatis, & cognatis, masculísque & foeminis, & earum descendentibus? & vide, §. sequenti, vbi Ioannis Garciae obseruationes nonnullae in propo sito examinantur; & ideo consulto hic omittuntur. -  Testator, si factis aliquibus vocationibus, aut etiam non factis, bona sua reliquerit illis de nomine, aut de cognomine suo, aut dixerit, quod bona sua deueniant, a los de su nombre y apellido, an censendus sit maioratum perpetuum instituere, tametsi, id non expres serit? singularis resolutio, atque explanatio; vbi etiam Senatus Valentiae decis. 170. lib. 2. memorabiliter enucleatur. p. 591. -  §. XXI. Testator, maioratúsve institutor, si profiteatur se maioratum ex bonis suis in stituere ad conseruandum, & perpetuandum suum genus, Hispano sermone, su linage, vel pro conseruatione, & perpetuitate sui generis, an videatur maioratum agnationis constituere? -  Vbi etiam, quid si prohibuerit alienationem bonorum, vt perpetuo illa maneant in consanguinitate, ac lignagio, nec vnquam exeant ex eo, an censeatur voluis se agnationem suam conseruare? -  Quid etiam, si deinde vocet masculos, an inducatur repetitio masculinitatis in cae teris gradibus, in quibus filij sunt vocati? -  Quid denique si in prooemio maioratus, in stitutor dixerit, quod facit maioratum, vt conseruet nomen suum, & vocet ma sculos, deinde filios, aut descendentes, an inducatur repetitio masculinitatis. -  Egregia equidem, & memorabilis resolutio, atque explanatio, in qua Ioannis Garciae, Ioannis Caephali, Ludouici Molinae, Pelaez a Mieres, & aliorum placita nonnulla (ad quae Recentiores alij non sic animaduertunt) singulariter enucleantur, atque declarantur. p. 593. -  §. XXII. Posterorum, seu posteritatis appellatione, qui contineantur & veniant? & an foeminae, earúmque descendentes, si posteris, aut posteritati fideicommis sum, aut primogenium sit relictum, vel posteri, aut hi, qui ex posteritate fuerint, ad succes sionem inuitentur? -  Et leg. 1. §. fin ff. de iure immunitatis, decisio, an, & qualiter procedat? singularis equidem, & distincta resolutio, atque explanatio. p. 598. -  Cap. XCIV. - Ex his, quae poenae nomine in testamentis, vel codicillis scribuntur, vel relinquuntur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque in casu dubio interpretatio fieri debeat, vt iuxta iuris regulas, & communes Doctorum sententias procedamus, & dignoscatur quemadmodum poena distinguatur a conditione, & e contra. -  Poenae nomine an licuis set apud Iureconsultos, quorum responsis vtimur, siue iure Digestorum legare, etiamsi in eo, quod testator fieri voluit, nulla es set turpitudo; quae res accurate, & distincte peragitur, & nonnulla iura explicantur. -  Testator etiam, quemadmodum pos sit sub conditione, & priuationis poena haeredibus suis, aut succes soribus, vel a se vocatis, & honoratis, onus quodcunque, aut grauamen imponere, contrauenientésque haereditate aut succes sione priuare; sicque apponere poenam priuationis inobedienti ad commodum alterius voluntatem seruantis, & de obligatione, qua hae res, aut honoratus adstringitur adimplendi ea, quae testator disposuit; & quando cadat, & haereditatem amittat non adimplens onera sibi iniuncta? Poena etiam, quando incurratur, vel ab ea quis excu setur; & an monitio, seu interpellatio neces saria sit, aut morae purgatio admittatur? -  Voluntas testatorum quemadmodum seruanda; & quid, quando lex resistit, aut turpe, impos sibile, vel contra bonos mores aliquid continet. -  Ademptio, seu translatio in vim poenae an fieri pos sit, etiam quando pendet a facto Tertij? Priuatio, & amis sio haereditatis an poena sit, & idcirco in casu priuationis, & poenae a testatore adiectae, stricta interpretatio in quantum potest fieri debeat; nec a casu, aut personis expres sis recedatur. -  Rursus de legato vsusfructus omnium bonorum, vxori a marito, stantibus filiis legitimis, relicti; & an sustineatur solum in vsufructu Quinti bonorum, nec compen satio ae stimationis valoris Quinti fiat? Item de ipso legato vsusfructus omnium bonorum, & in casu contrauentionis, aut molestiae ex parte filiorum ipsorum vxori illatae, de legato Quinti bonorum eidem vxori, in poenam molestiae, & contrauentionis facto, & an casus iste comprehendatur sub secunda parte & limitatione, aut exceptione l. vnicae, C. de ijs, quae poenae nomine. -  Filiis quoque a patre in omnibus bonis hae redibus institutis, si vnus eorum grauetur alicui decem singulis annis prae stare; & in casu contrauentionis, aut non seruatae voluntatis parentis, alij filij meliorentur, an dispositio valeat, nécne, & poena dicatur cadere super actu nullo, & inualido? ad Glos sam in l. si patronus, §. patronum, ff. si quis in fraudem patroni. -  Grauamen etiam in legitima, an & qualiter sustineatur, quando vltra legitimam pater reliquit, vel meliorauit filium. -  Deinde multum interes se, an aliquid legibus interdictum sit, vel improbetur ratione turpitudinis, vel etiam ratione publicae vtilitatis principaliter, an fauore alicuius per sonae, cuius vtilitatem lex principaliter intueatur. -  Denique casus es se nonnullos, in quibus onerari quis potest plus dare quam acceperit, siue grauari in plus quam honoratus fuerit; vbi horum omnium egregia admodum, atque distincta traditur explanatio, & resolutio. p. 600. -  Cap. XCV. Ex regula illa, Generi per speciem derogari; quemadmodum coniectu ra voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in casu dubio? Axiomaque, siue documentum praedictum, adeo inter Doctores vsitatum, & as sidue ponderatum, vt generi per speciem derogari, per manus circunferatur quotidie, an & quando, siue qualiter, non modo in testatorum dispositionibus, & elogiis, sed etiam in omni alio actu, materia, & dispositione obtinere, & procedere debeat, nécne; dilucida admodum, atque vtilis, & diligens explanatio, & resolutio. p. 622. -  Cap. XCVI. - Haeredum mentio, quemadmodum in testamentis, & vltimis voluntatibus accipiatur, & quibus in casibus ad haeredes sanguinis, siue ad liberos, & descendentes duntaxat restringatur, quando etiam extraneos quoque haeredes complectatur. Deinde, haeredum appellatione, in his casibus, in quibus filij, & descendentes duntaxat veniunt, an neces se sit, quod ipsi haeredes sint cum effectu, & ita concursus vtriusque qualitatis requiratur, quod sint filij, & haeredes simul: & de differentia communi inter contractus, siue conces siones inter viuos, & vltimas voluntates, & quid in feudalibus. -  Rursus, haeredum appellatione, an omnes haeredes in infinitum comprehendantur, primi scilicet, secundi, & vlteriores, ídque tam in vltimis voluntatibus, quam in conces sionibus, & dispositionibus inter viuos, & in gratiis, aut beneficiis Principum, quando etiam haeredum mentio ad primos haeredes restringatur; singularis, & distincta resolutio, atque explanatio, in qua de his omnibus, quae ad propositum attinent, plenius & dilucide agitur, quam actum fuerit cap. 56. ex num. 24. huiusce tractatus; vbi etiam in proposito traduntur nonnulla: & articulus ille, in materia substitutionis, & quando testator de propriis haeredibus mentionem fecit, nunquid appellatione haeredis veniat haeres haeredis, melius ibi, quam hoc loco elucidatur. Et vide Stephanum Gratianum tom. 4. cap. 612. -  Haeres etiam, contra factum defuncti an, & quando pos sit venire? -  Ac denique, si legatum fiat alicui de aliqua domo, vsque ad decem annos, & quod postea reuertatur ad haeredes, si haeres moriatur ante dictos decem annos, an legatum remaneat liberum penes legatarium, an vero transmittatur in haeredem haeredis. p. 633. -  Cap. XCVII. Ex regula, siue ratione vniformis determinationis, & vnitatis sermonis, quemadmodum coniectura volunta tis deduci, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis dispositionibus quibuslibet non modo; sed etiam in omni actu, & material: vbi Axioma illud, adeo vulgatum, & as sidue allegabile, vt per manus circunferatur quotidie, quod Determinatio vna respiciens plura determinabilia, aequaliter, & vniformiter determinat quoad effectum; Aliud etiam simile, & pariter frequens, quod Vna & eadem res non debet diuerso iure censeri; singulariter explanantur? atque illu strantur. p. 647. -  Cap. XCVIII. - Ex eadem cap. praecedentis regula, siue aequalis, & vniformis determinationis doctrina, cuius occasione infertur ad nonnulla admodum neces saria; & as sidue in praxi occurrentia; num scilicet Taurinae leg. 27. constitutio, quatenus de substitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, restringi dedeat duntaxat ad naturales, qui tempore factae meliorationis nati, conceptíve erant, an vero indistincte intelligenda sit de filiis naturalibus, etiam postmodum natis, aut conceptis: & consequenter, vtrum naturales indistincte praeferendi sint (quocunque tempore ipsi nati sint, & succes sio deferatur) transuersalibus, & extraneis, nec hi admitti pos sint, dum illi extiterint? -  Ordo vocationum, & substitutionum, qui in eadem leg. 27. Tauri prae scribitur quod sit praecisus, & substantialis, nec vllo modo praeuerti, aut alterari pos sit, & inter descendentes intelligatur, nulla maioris proximitatis habita distinctione, & quod vnus solus, aut plures pos sunt substitui; patri tamen, siue ascendenti, semper electio detur. -  Praecisus etiam, & substantialis dicatur, non modo in substitutionibus descendentium legitimorum, sed etiam illegitimorum, & aliorum, qui in ipsa Taurina lege enumerantur. -  Pater meliorans filium, aut descendentem alium in Tertio bonorum suorum, si in vocationibus, grauaminibus, aut substitutionibus non seruauerit ordinem, & formam, quae in dicta leg. 27. Tauri statuitur, vtrum melioratio in totum corruere debeat; an vero reducenda sit ad ordinem, & formam, in ea lege prae scriptam. -  De quo dubio, longa serie, atque ex propo sito egit Author metipse in commentarijs libri secundi, cap. 7. per totum. Nunc autem adduntur nonnulla, & retenta eadem distinctione, ibidem tradita (quae apud Pragmaticos post illius capitis editionem obtinuit) nouus casus consideratur, qui in ipso cap. 7. non modo indecisus, sed nec excitatus, nec etiam excogitatus fuerat. -  An scilicet, si facta melioratione per viam vinculi, aut maioratus perpetui, filij, & de scendentes omnes illegitimi, expresse, specificeque a succes sione excludantur, & duntaxat legitimi admittantur, atque ita naturales quoque exclusio comprehendat; ipsamet distinctio, tradita dicto capite septimo libri secundi, admitti debeat, nécne, vt vocationes scilicet suppleantur, & reducantur ad ordinem prae citatae l. Tauri 27. an vero, casu eueniente, quo filius, aut descendens naturalis erat succes surus, dispositio vitietur, vt bona in vltimo pos ses sore libera remaneant, & maioratus finiatur. -  Vbi inter omis sionem eorum, qui iuxta ordinem legis illius vocari debuerunt, & eorundem exclusionem, considerabilem es se videri differentiae rationem; & negari non pos se, quin articulus difficultatem habeat, egregie adnotatur, atque obseruatur; & Andr. Anguli, Pelaez a Mieres, Azeuedi, & Ioannis Parladorij placitis ad examen, & accuratam disputationem redactis, insignis, & notanda traditur huius ce articuli explanatio, & resolutio, prout hic videbitur. -  Denique, an, & quando, actus, qui non valet vt agitur, valere debeat omni meliori modo, quo pos sit; vtiliter explicatur. p. 652. -  Cap. XCIX. A succes sione primogenij, aut vinculi perpetui, ex tertia bonorum parte, atque ex facultate leg. 27. Tauri, facti, Monachos, Religiosos, Moniales, Clericos, foeminas, & alios descendentes, aliquam qualitatem habentes, non pos se excludi, & ordinem illius legis prae cise seruandum, etiam horum respectu; dum Interpretes huius Regni vnanimiter, generaliter tamen, statuerunt, nec vlterius progrediuntur, vt explicent, quid inde in casu exclusionis eorundem fieri debeat; quemadmodum accipi, intelligíque debeant, an scilicet vt dispositio eatenus duret, quatenus vocationes, & substitutiones vtiliter, & secundum formam eius legis factae fuerint, & ex tunc dispo sitio vitietur, bonaque libera remaneant; an vero, vt exclusione non obstante, finitis omnibus aliis descendentibus, siue etiam inter eos, suo loco, & gradu, ipsimet descendentes exclusi succedere debeant, sicque maioratus firmiter subsistat, & con seruetur? egregia equidem, memorabilis, atque notanda indagatio, & resolutio, prout hic videbitur. p. 663. -  Cap. C. Ex ipsamet cap. Duorum praecedentium materia, & leg. 27. Tauri, constitutione, vbi principaliter ad examen, & di sputationem adducitur, admis sa sententia, & resolutione illa, quod scilicet Religiosi, Clerici, foeminae, naturales, & alij descendentes, ob aliquam qualitatem exclusi, ad maioratum factum ex tertia bonorum parte, atque ex facultate dictae Taurinae legis, non obstante exclusione, admittantur; an in Tertio tantum (quod extraneorum respectu legitima est) an etiam in Quinto & Tertio simul succedere debeant, si Tertium & Quintum, aut remanens Quinti simul vinculatum fuerit, ita quod Quintum ipsum a Tertio separari non valeat, sed vtrumque vnitum, & vinculatum, perpetuo conseruari; singularis equidem, & vera resolutio, atque explanatio, qua Andr. Anguli in eo dubio, an in Quinto substitutionum seruandus sit ordo dictae legis Tauri 27. placita, & obseruationes concludenter, & vere conuincuntur, & confutantur; atque ex natura ipsa primogeniorum, & prae sumpta institutoris maioratus mente, qui vtrumque simul vinculauit, & vtrumque simul vinculatum manere cauit, contrarium constanter defenditur. Et vide infra, cap. 128. num. 21. 22. & 23. p. 673. -  Cap. CI. Ex arbitrio, & desiderio viuentium, ad interpretandam vltimam voluntatem morientium quamcunque, quemadmodum coniectura voluntatis valeat deduci in casu dubio; & communis allegatio l. quoniam desiderabilia, C. de naturalibus liberis, an generaliter procedat, prout communis Doctorum sententia intelligit, an duntaxat in specie, ibidem proposita? quod breuiter explicatur, & Simonis de Praetis placitum confutatur. p. 680. -  Cap. CII. Ex opinione testatoris, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt non secundum veritatem, sed secundum testatoris opinionem, in casu dubio procedatur; veritásve opinioni, & econtra opinio veritati, quando praeferatur; ídque cum explicatione iurium quorundam, breuis, & distincta explanatio, atque resolutio, sed memorabilis quidem, & notanda, prout hic videbitur; vbi & de impos sibilibus conditionibus, quae testamentis adiiciuntur, dicuntur nonnulla. p. 682. -  Cap. CIII. Ex filiis naturalibus tantum & non legitimis, si extent filij, seu nepotes, vel alij descendentes legitimi, atque ex legitimo matrimonio procreati, an admittantur ad succes sionem maioratus, ad quam filij ipsi naturales non admitterentur, si viuerent; quia filij legitimi tantum inuitantur, vel illegitimi excluduntur; & consequenter, si filius sit inhabilis ad succedendum, an idem censeatur de eius de scendentibus, etiam legitimis; vbi articulus hic ex profes so, atque egregie admodum explanatur, & as sumptum illud vulgatum, quod exclusa, vel succedere prohibita vna persona, censeantur omnes exclus ae, quae ab ea descendunt, exornatur, atque illustratur vtiliter. Et Ioannis Cephali in consil 103. lib. 1. Francisc. Beccij in consil. 138. lib. 2. Guid. Panciroli in con sil. 169. lib. 1. placita, & resolutiones diligenter adeo, atque accurate subuertuntur, vt Cardinalis Francisci Manticae contraria sententia in tuto manere videatur; nec leg. finalis, C. de naturalibus liberis, decisio subuerti in futurum valeat, prout hic demonstratur. p. 688. -  Cap. CIV. - Filiationis, & probationis eius materia (quae coniecturalis est, & prae sumpta) dilucide, & distincte explicatur; commemorantur etiam, atque exornantur coniecturae omnes, & prae sumptiones, ex quibus in quasi pos ses sione filiationis quis constituitur, siue filiatio metipsa subsi stit, & probatur. -  Exacte etiam explanatur articulus ille, an filius existens in quasi pos ses sione filiationis, teneatur probare se filium; siue an filiationis quasi pos ses sio sufficiat in praeparatoriis iudiciorum, &: in iudiciis summariis, ad transferendum onus probandi in aduersarium; non vero sufficiat, quando sumus in petitorio, id est, in decisoriis, vel in vtroque sufficere debeat? Deinde, l. miles, §. defuncto, ff. ad legem Iuliam de adulter. prae sumptio illa vehemens, filium domi natum, ex viro, & vxore, scientibus vicinis, prae sumi legitimum, quamuis adulterium mater commiserit; exornatur quamplurimis. -  Rursus, an filiatio probetur ex coniectura de sumpta a sententia lata super ea; vbi di stinguitur, quando sententia fuit lata principaliter super ipsa filiationis causa, & quando in iudicio aliquo pos ses sorio, vel prae stationis alimentorum, aut simili. -  Praeterea, si filiationis causa principaliter in iudicio deducta non fuerit, nec super ipsa actum principaliter, nec etiam pronuntiatum, sed super alimentis, ab eo, qui se filium, aut fratrem contendit, lis contestetur; in omnibus tamen ita plenarie procedatur, ac si filiationis causa deducta fuis set; an sententia ipsa super alimentis, ius faciat quoad omnes, siue obstet in iudi cio plenario, si ipse, qui in alimentorum lite obtinuit, super petitorio, aut maioratus succes sione litem mouerit. -  De exceptione etiam rei indicatae, & quando illa obstet, nécne; & de tribus illis, quae copulatiue requiruntur, identitate scilicet caus ae, personarum, & rerum, ídque vtiliter explicatur. -  An etiam sententia lata in iudicio summario, noceat, & obstet in plenario, quando plene, & solemniter fuit cognitum, tam respectu Iudicis, quam partium? quod exornatur. -  Sed & acta facta in vno iudicio, probationes etiam in summario iudicio factae, nunquid in alio iudicio, siue in plenario fidem faciant, quando plenarie fuit cognitum, & plenariae probationes factae. -  Pro alimentis quoque, mortuo patre, an contra tertium bonorum pos ses sorem agi pos sit? Et quid contra singularem rei succes sorem, & donatarium omnium bonorum? Et quid contra haeredes eius, qui alimenta prae stabat, de iuréve prae stare tenebatur? -  Frater etiam maioratus pos ses sor, quod non teneatur alere, nec dotare fratres spurios, seu sorores spurias (quod Ludou. Molina contendit) an verum sit, & de explicatione ipsius duobus in locis, & Petri Surdi sententia contraria, confutata. -  Denique, spurium an alere teneantur auus, & alij ascendentes ex parte patris? de intellectu l. 5. tit. 19. part 4. p. 698. -  Cap. CV. - Filij legitimi, & de legitimo matrimonio procreati, cum ad succes sionem maioratus vocantur, vtrum filij nati ex matrimonio, super cuius radice Romanus Pontifex dispensauit, admittantur, admis sique ex prae sumpta institutoris voluntate censeantur; & consequenter, an qualitate ea legitimationis, satisfiat, atque coniectura iuridica satisfactum videri debeat clausulae praedictae, qua ad eum modum vocationes, & substitutiones concipiuntur. -  Deinde, cum Romanus Pontifex in radice matrimonij, irrite contracti, dispensat; an efficere pos sit, dispensationem retrotrahi, tanquam si a principio tale impedimentum non adfuis set; & quod legitimatio, etiam extra loca Ecclesiae, quoad bona temporalia, fideicommis sorúmque, & primogeniorum succes siones, etiam in praeiudicium tertij, suum effectum sortiatur? -  Praeterea, Iudex alias incompetens, siue etiam incapax, an ratione incidentiae competens fiat. -  Denique, legitimationis causa, quando prin cipaliter tractata fuit coram iudice Eccle siastico; & declaratur, aliquem es se legitimum; & is deinde coram seculari agat ad succes sionem bonorum, an ei rei iudicatae auctoritas proficiat, vt ipsius exceptione se tueri pos sit, quemadmodum ei obstabit exceptio rei iudicatae, id est, illegititimitatis, si declaratum fuit, eum es se illegitimum: vbi text. in cap. tuam, de ordine cognitionum, illustratur, & articulus hic, accurate magis, quam antea fuis set, explicatur. p. 718. -  Cap. CVI. - Filij legitimati per rescriptum, & gratiam Principis, an, & quando ex prae sumpta testatoris voluntate, atque ex coniecturis deficere faciant conditionem; atque ita substitutum excludant, vel non. -  An etiam, filiis legitimis deficientibus, ad maioratus succes sionem, ex coniectura quoque voluntatis admitti valeant, admis sique, & vocati censeantur; & de opinione Ludouici Molinae, quae dilucide, & singulariter explicatur; & articulus substituti, originali Scribentium omnium lectura, ingentíque studio explanatur. -  Legitimationis denique materia quoad primogeniorum succes sionem; & iuri acquirendo, siue acquisito substitutorum, aut vocatorum, an, & quando derogare valeat Princeps, siue non? breuiter, & distincte explicata: & ibidem Ludouic. Molinae conclusiones, atque obseruationes probatae, & exornatae. -  Et vide ad finem capitis, in Additione. pagina 733. -  Cap. CVII. - Coniectura, & prae sumptio, quomodo, & quando ducatur de tempore ad tempus. -  Ex factis etiam, gestisque, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat. -  Et quam verum sit, factis, sicut verbis voluntatem declarari; imo facta potentiora es se, quam verba, vt effectum ipsum, & voluntatem ostendant; quod exornatur, atque explicatur. -  Rursus, leg. scimus, §. cum autem, l. si quando, § generaliter, & §. illud, l. quoniam in prioribus, Cod. de inoffic. testament l. 11. tit. 4. part 6. materia, & decisio exornatur, atque illustratur permultis, quae admodum vtilia sunt, & in praxi occurrunt as sidue. -  Et praemaxime illud inquiritur, an statutum in dict. §. & generaliter, in grauamine quantitatis, procedat etiam in alio grauamine, & onere quocunque Legitimis imposito. -  Et per consequens, per factum agnitionis, aut approbationem simplicem iudicij parentis, aut si se bonis immiscet, non videatur filius grauamini ipsi consentire, sed expres sus, atque specificus consensus requiratur; etiam, quando plus legitima relictum est. Et idem, si in Tertio & Quinto bonorum parentis melioratus fuerit, cum grauamine tamen, vt legitimam simul cum eo vinculatam habeat. -  Deinde, legitimae grauamen, an in quantitate, an in modo, qualitate scilicet, aut onere restitutionis, vinculi, vel alterius apponatur, quantum intersit; & taciturnitas filij eiusdem grauati, aut haeredum eius, per spatium triginta annorum, de iure communi, vel viginti, post editam l. 61. Tauri constitutionem an eisdem praeiudicet, siue qualiter materia haec explicari, atque di stingui debeat, vt in tuto eatur, nec diuer s ae, contrariae que Doctorum sententiae in proposito nos decipere pos sint, cum adeo confuse tradantur. -  Inde & consequenter, an priuilegium conces sum filio, impugnandi paternum testamentum, ratione grauaminis iniuncti legitimae ipsius, sit personale, an vero ad hae redes transmittatur? & de contrariis sententiis in hoc articulo. -  Filius quoque in Tertio &: Quinto melioratus, & in legitima granatus, si Quintum per tempus vitae suae pos sederit, postmodum ipse, aut haeredes eius grauamini non consenserint, an ex fructibus Quinti ipsius teneantur supplere, & conficere quantitatem Tertij, vt voluntas disponentis, meliori, quo pos sit, modo seruetur. -  Ex consensu denique filij; an legitimae onus, & grauamen pos sit imponi, atque ita ex legitima ipsa, & aliis bonis vinculum, seu maioratus institui. -  Et quam verum sit, quod grauamini legitimae, causatiue tenebitur filius consen sum prae stare, si Tertio, & Quinto, aut bonis vltra legitimam relictis frui velit. -  Vbi horum omnium diligens, & notanda traditur explanatio, atque resolutio. Et vide etiam tradita supra, hoc eodem tractatu cap. 64. & 76. p. 748. -  Cap. CVIII. - Testatoris dubia, aut obscura, seu ambigua voluntas; an declarationem, atque interpretationem recipiat ex scriptis, & prolatis in testamento nullo, & inualido, siue etiam imperfect, vel reuocato, quámque efficax sit coniectura, & prae sumptio, quae ex actu nullo & inualido deducitur, vt ex ea pos sit vltima voluntas, seu dispositio quaecumque interpretari, seu declarari; vbi vulgatum illud Doctorum as sumptum, quod ex l. vlt. ff. de rebus eorum: deduxerunt communiter; voluntatem scilicet testatoris colligi ex actu etiam nullo & inualido; exornatur atque illustratur nonnullis. -  Ibidem quoque, qualitas posita in primo te stamento, an, & quando prae sumatur repetita in secundo. -  Quando etiam in codicillis. Et vide infra, cap. 117. p. 783. -  Cap. CIX. - Conditio duplex, suspensiua, & resolutiua, & quae sit vtriusque natura, virtutis, vis, & effectus; item & earum exempla. -  Voluntatis testatoris coniectura deduci, atque interpretatio fieri, quemadmodum pos sit; ac debeat, quando resolutiua conditio, seu etiam suspensiua apponitur. -  Et an sit in proposito differentia inter contractus, & vltimas voluntates; siue in vltimis voluntatibus conditio apposita resolutioni, an faciat dispositionem conditionalem? -  Ad cognoscendum etiam, an conditio sit su spensiua, vel resolutiua, quae distinctio adhiberi soleat communiter. -  Deinde, cum conditio suspensiua apponitur in contractu, siue actu inter vinos, qui geritur; an discedere, siue poenitere liceat, conditione pendente, an euentus expectari debeat. -  Vbi infertur ad meliorationes tertiae, & quintae partis bonorum, quas parentes facere solent, siue etiam as signationes, aut incorporationes bonorum, sub conditione su spensiua, aut conditione ipsa pendente reuocari pos sint. -  Contractus denique, aut donationes, quae ex causa, aut respectu matrimonij fiunt, an, & quatenus reuocationem admittant, dum matrimonium non contrahitur; & de materia l. 17. & 44. Tauri, vbi horum omnium egregia, & notanda resolutio traditur. De conditionali autem, & de modali dispositione, & his, quae ad eam materiam spectant, nihil hoc cap. attingit Author, quoniam supra cap. 55. & seqq. huiusce tractatus, disceptatio ea suscipitur, & dilucide explicatur. p. 788. -  Cap. CX. - Ex eo, quod plures, simul instituti, aut substituti fuerint, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt scilicet vocati intelligantur simul & semel, vt aequaliter, & eodem succedant tempore, an vero ordine succes siuo. Item ordo succes siuus cum locum obtinet, quemadmodum accipi debeat, an per vulgarem, an per fideicommis sariam substitutionem? & quid in vinculis perpetuis, & Hispanorum pri mogeniis? vbi quo dilucide, & distincte magis procedatur, tria constituuntur, atque distinguuntur huiusce disputationis capita; Primum, quando filius testatoris, eiusdémque filij, vna cum ipsorum patre vocantur; & tunc attenta decisione legum huius Regni, atque ex his, quae D. Franciscus Sarmientus, & Anton. Faber, egregie, & subtiliter considerarunt; dubium nouum excitatur, quod ex consideratione Authoris procedit, & Pragmaticis vtile es se potest; an filij, vna cum eorum patre instituti, vltra legitimam patris ipsius, simul cum eo concurrant, melioratíque ab auo statim videantur, qui expresse meliorari potuerunt ex eadem, nouáque legum Tauri constitutione. Secundum caput est, cum testator instituit fratrem, & eius filios. Tertium, quando testator instituit, vel substituit penitus extraneum, & eius filios; & inde ad alios, plurésque casus infertur, & diligens, atque notanda resolutio, & explanatio traditur, prout hic videbitur. -  Rursus, ad examen, & disputationem aliud reducitur, si spurius filius, haeres sit scriptus a patre, & maioratus instituatur perpetuus, siue fideicommis sum relinquatur, fideicommis sariáve substitutio fiat, an re spectu aliorum vocatorum, maioratus ipse, aut fideicommis sum, vel substitutio (quae cunque illa sit) conseruetur, an vero prima vocatione, aut primo gradu, vel institutione filij spurij vitiata (quae de iure improbatur) caeteri quoque gradus, & substitutiones vitientur, & quid hodie de iure huius Regni, attenta noua constitutione l. 1. tit 4. lib. 5. nouae collection. Regiae; quod dilucide, & notanter explicatur, & leges nonnullae Partitae, quae de spuriis sermonem faciunt, enucleantur. -  Explicatur etiam, an substitutio pupillaris euanescat, rupto testamento ex causa prae teritionis, vel exhaeredationis. -  Acces sorium etiam quando requirat, vt principale, cui accedit, valeat. Et materia l. 3. §. fin. ff. de liber. & posthum. suscitatur atque exornatur. p. 801 -  Cap. CXI. - Ex his, quae in articulo mortis laborans, testator dixit, vel disposuit, vel scripta reliquit, atque ex salutis aeternae memoria & desiderio; & confes sione, quae emanauit in extremis, quam efficax, siue qualis ad vltimam quamcunque voluntatem coniecturandam, & interpretandam, prae sumptio, & coniectura deduci valeat, & an ea in dubio, quae disponentis animae magis faueat; an etiam, vt stetur, vel non, confes sioni ipsius, in articulo mortis emis s ae. -  Deinde, an confessio facta in testamento in fauorem alterius, sit obligatoria, seu probet verum debitum, vel saltem sustineatur in vim legati. -  An etiam confes sio testatoris de minori summa, quam sibi debeatur, releuet debitorem, probato errore. -  Et si facta sit de recepta pecunia, aut de dote numerata, an non numeratae pecuniae, seu dotis exceptionem excludat? vbi & tituli Cod. de non numerata pecunia, &c. de dote cauta non numerata, & l. 2. §. circa, ff. de doli mali, & met. except. exornantur nonnullis. -  Rursus, scripturae defuncti an maior adhiberi debeat fides, quam viuentis (quod multi non dubitarunt as serere) sed nunc explicatur, atque temperatur. -  Quid etiam, quando in fraudem legis, vel in praeiudicium iuris Tertij, aut legitimae filiis debitae confes sio redundat. -  De as sertione quoque offensi, aut vulnerati in articulo mortis contra aliquem, & de eius dem, aut etiam socij criminis exculpatione. -  Vbi & de as sertione, seu confes sione testis, aut notarij, qui in articulo mortis fatetur, falsum se deposuis se, aut scripsis se, & de iudice as serente, se iniquam protulis se sententiam. -  Praeterea, matrimonium in articulo mortis contractum, an de iure validum, firmúmque reputetur, & filios naturales, antea natos, legitimos efficiat. -  Legitimati etiam per huiusmodi matrimonium, an excludant substitutum, nec fraus inde prae sumi debeat. -  Quid autem, si aliunde in fraudem substituti, matrimonium fuis se contractum, probetur; vbi Recentiorum opinio magis probatur; & D. Ludou. Molinae (Viri alias prae stantis simi, & eruditis simi) placita in proposito non recipiuntur. p. 824. -  Cap. CXII. - Maioratus vltimo pos ses sore defuncto, siue alias eiusdem succes sione vacante, vtrum pos sit sequens succes sor nolle acquirere, aut repudiare eum, in fraudem fisci, aut creditorum suorum; & Taurinae l. 45. constitutio, num id impediat. -  Tituli, ff. quae in fraudem creditor facta sunt, vt restit. & Cod. de reuocand. his, quae in fraudem creditor. vt locum habeant, quae requirantur? & an pertineant ad eos tantum, qui diminuunt de patrimonio suo, non ad eos, qui id agunt ne acquirant, aut qui acquirere nolunt? vbi l. qui autem 6. illius tit. cum similibus, decisio exornatur permultis. -  Et infertur ad parentes, & filios etiam; ad vxorem, & maritum; ad Prelatum, & alios, qui haereditatem, aut legatum repudiant, vel lucra, quae ex lege obueniunt, nolunt acquirere, cum id tendat in praeiudicium alterius. -  Debitor in quaerendis, an praeiudicare pos sit creditori, etiam hypothecario, & de opinione Ancharani, & sequacium. -  Legitimam, & supplementum legitimae, an possit filius remittere, aut nolle acquirere in praeiudicium creditorum suorum, etiam eorum, qui bona ipsius habeant hypothecata. -  Legatum etiam, & haereditas, an in praeiudicium creditorum repudiari possit. -  Et ius adeundi, an dicatur es se in bonis debitoris, nécne. -  Trebellianica quoque, & Falcidia in praeiudicium creditorum num remitti possit. -  Haeres etiam, ante casum, vel tempus fideicommissi, vtrum possit restituere haereditatem fideicommis sario cum fructibus in creditorum praeiudicium. -  Et de patre, aut marito, qui in damnum legitimae aliorum filiorum, aut medietatis lucrorum vxoris, ante tempus maioratum restituit. -  Idque ad explicationem l. patrem 19. & l. debitorem 20. ff. quae in fraud. cred. -  Denique proponitur contrarietas l. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fisci: & inquiritur, num reus criminis ante, & post sententiam condemnatoriam, possit repudiare legatum, haereditatem, vel alia lucra sibi delata; & in fisco an aliquid speciale consideretur in proposito. -  Et horum omnium vtilis, & diligens traditur resolutio, atque explanatio, prout hic videbitur. p. 838 # 5 QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER QVINTVS . # 62 CAPVT LXII. Ex Destinatione patrisfamiliás, siue testatoris cuiuslibet, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in casu dubio, vt iuridica ratione res discernantur multis in casibus, qui occurrunt as sidue. Quanti etiam haberi, atque ae stimari debeat testatoris de stinatio, vsus, & consuetudo circa fines, fundos, & praedia, vt domus, & praedia ipsa, atque pertinentiae distinguantur, & plus, aut minus, vel quid in relicto comprehendatur, siue comprehensum cen seatur, intelligatur; siue quam verum sit vulgatum illud Interpretum nostrorum as sumptum, ex destinatione, & voluntate patrisfamilias, non ex aliorum sententia, praedia debere diiudicari. Rursus, an, & quando destinatio habeatur pro re perfecta, siue pro facto; vbi articulus hic de stinationis, apud Scribentes omnes valde inuolutus, nec hactenus absolute explicatus, distinctius, & accuratius quam antea factum es set, explanatus relinquitur, prout hic videbitur. Denique infertur ad casum admodum practicum (quem egere declaratione Tellus credidit Fernandez) vtrum scilicet spurius, & illegitimus filius transmittat ad haeredes Quintum bonorum, & de eo disponere pos sit. Siue alimenta hodie an ita dari, aut relinqui debeant spuriis, vt pos sint de proprietate bonorum in vita, seu in morte libere dis ponere: & dubium hoc ab Interpretibus omnibus huius Regni, intricate, & confuse peractum, singulariter ita, & absolute explanatur, vt controuersia omnis ces sare videatur. SVMMARIVM. -  1 Ex Destinatione testatoris colligi coniecturam voluntatis ipsius, & in casu dubio rectam & iuridicam interpretationem deduci, vt plus scilicet, aut minus contineatur, vel vt diuersimode dispositio accipiatur. Et quid comprehendatur, aut comprehensum cen seatur in ipsa dispositione, aut relicto melius intelligi valeat. -  2 Destinationis testatoris, siue patrisfamilias tractatum, & materiam exornas se, atque explicas se Authores nonnullos qui commemorantur, & aggregantur per totum numerum. -  3 Fundo certo legato, venit quidquid eo nomine testator nuncupabat; quod exornatur numeris seqq. -  4 Pascua ad vsum fundi destinata, cedunt legato fundi licet sint separata, & distincta; si tamen eodem nomine nuncupabantur a testatore. -  5 Interpretatio fieri debet in vltimis voluntatibus, non secundum veritatem, sed secundum testatoris opinionem. -  6 Opinio testatoris attenditur, non veritas, vbi agitur de intelligenda eius voluntate. -  7 Vsus testatoris attenditur. -  8 Voluntas testatoris colligitur ex vsu loquendi, intelligendi, & vtendi. -  9 Serui vrbani dicuntur, quos testator pro seruis vrbanis annumerare solitus erat. -  10 Fundus dicitur habere suos fines certos & limitatos. -  11 Venit tamen sub legato fundi, quidquid testator habebat pro illo fundo, etiam si extra illius fines reperiatur. -  12 Legatum eorum, quae Romae es sent, comprehendit etiam ea; quae extra vrbem in horreis es sent cu stodiae causa. -  13 Romae appellatione, veniunt etiam ea, quae extra vrbem, prope tamen maenia illius sunt, ex con suetudine loquendi. -  14 Locatio facta de omnibus pos ses sionibus, quas Abbatia habet in plano Bichonij, comprehendit etiam eas, quas habet in plano S. Crispolti, si ita solitae erant ab Abbatibus nuncupari. -  15 Legatum factum de omnibus bonis de Villanoua, comprehendit etiam bona, & terras situatas extra Villamnouam, si testator omnes illas simul vocabat suas terras Villaenouae; & supra sub num. 4. -  16 Legatum rerum Italicarum comprehendit etiam res in Prouinciis existentes, si paterfamilias sic nuncupare solitus erat. -  17 Legata domo, & post testamentum empta alia domo per te statorem, contigua domui legatae, cedit legato quando haberet exitum, & introitum per domum legatam; secus vero quando non habet exitum, & introitum. -  18 Ad dignoscendum, an vna res veniat in legato alterius, iura non tam respiciunt intentionem te statoris, quando rem emit, quam vsum, in quo frequenter testator eam habuit. -  19 In legato domus, quando veniat camera solita locari. -  20 Res coniuncta domui, quando veniat in conces sione domus. -  21 Domus appellatione, quando veniat apotheca. -  22 Hortus an veniat appellatione domus, & infra numero 31. & 32. -  23 Ex destinatione & voluntate patrisfamilias, non ex aliorum sententia praedia debere diiudicari: & num. seq. vbi exornatur. -  24 Praedia omnia constituentia vnum podere, seu vnam pos ses sionem, licet sint in multa corpora diuisa, & distincta, habentur pro vno corpore, propter patrisfamilias destinationem. -  25 Domo vendita, veniunt omnia ea, quae sunt destinata ad perpetuum vsum domus, etiamsi non sint affixa, quia afficit destinatio, vt latius probatur. -  26 Destinatione sola testatoris siue patrisfamilias fundus constituitur, dilatatur, & limitatur. -  27 Et haec ipsa destinatio, vsus, & consuetudo testatoris sufficit ad declarandum, quid in legato contineatur. -  28 Legatum vnius domus ex duabus eiusdem testatoris, comprehendit etiam partem alterius domus, si testator ad vsum domus legatae, partem alterius destinauerat. -  29 In legato venire ea omnia, quae testator voluit es se acces soria rei legatae. Et omne illud, quod propter legatum est, & illi accedit. -  30 Legatum eorum, quae nunc ibi habeo, comprehendit etiam ea, quae postea ibi es se volui, si constat de voluntate mea. -  31 Legatum domus, comprehendit etiam hortum quando hortus fuit destinatus a testatore viuente domui ipsi. -  32 Licet alias non veniat in legato domus, & supra num. 22. -  33 Confinium rigor, & restrictio non attenditur, vbi destinatio patrisfamilias adest in contrarium; quia ex destinatione testatoris extensionem, vel restrictionem accipiunt, quoad fundos suos. -  34 Poderis appellatione venit quicquid testator sub cura vnius coloni laborari fecit, licet praedia ip sa in diuersis pertinentiis sita sint. Quia in hoc attenditur destinatio, & voluntas te statoris, sicut in fundo constituendo. -  35 Destinatione, vsu, & consuetudine patrisfamilias, pertinentias rerum legatarum dignosci; exornatur nonnullis remis siue. -  36 Destinatio in pluribus probat voluntatem testatoris, & coniecturam, atque interpretationem ipsius inducit. -  37 Destinataeres, aut pecuniae per testatorem alicui por tioni relictae alij, cedere debent eidem portioni. -  38 Destinatae pecuniae ad calendarium, veniunt sub legato facto de calendario. -  39 Destinatum lignum ad concidendum, venit sub legato lignorum. -  40 Destinata ad opus alicuius loci, etiam reperta in alio loco, accedunt loco operis, & non vbi morari contigerit. -  41 Destinata, & praeparata ad ornamenta, eorum loco, & appellatione comprehenduntur, secundum voluntatem testatoris. -  42 Legatum factum vxori de vestibus suis, quas in domo habet, comprehendit etiam vestes, quae erant extra domum, & de nouo fiebant, propter desinationem, & finale propositum testatoris. -  43 Legatum vestium, vtrum comprehendat vestes scis sas, sed nondum paratas, apud sartorem existentes, remis siue. -  44 Destinatae res ad dotem, idem habent iudicium, quod ipsa dos. -  45 Dominus fundorum plurium, si animo suo destinaret, quod vnicus es set fundus, talis destinatio attenditur: & si minuit ab vno fundo, & applicat alteri, videtur in dubio ita destinare, modo talem applicationem nunquam mutauerit. -  46 Testator si legat domum suam, confinatam talibus confinibus, venit coquina, & omnia, quae sunt intra confines, quae spectant pleno iure ad testatorem; quia ex destinatione confinium rei legatae, inducitur destinatio. -  47 Dominus stationem domui contiguam si destinauerit vt sit vnica domus, censetur etiam sub dis positione domus venire statio, quando erant sub eisdem confinibus. -  48 In legato domus venit pars ad vsum domus destinata. -  49 Legatis praediis de homagio, vt quid legatum comprehendat, dignoscatur, attenditur destinatio patrisfamilias legantis, quia quidquid ipse fuit consuetus comprehendere continetur. -  50 Et destinatio principalis attenditur. -  51 Vendito praedio cum suis iuribus, & pertinentiis, destinatio, & vsus venditoris inspicitur, ad dignoscendum, quid sit venditum. -  52 Conces so Castro in feudum, intelliguntur conces s ae munitiones ibi perpetuo positae pro custodia Ca stri, ex patrisfamilias destinatione, quamuis non sint affixae. -  53 L. 46. Tauri habet locum in meliorationibus factis in hortis iunctis domui principali maioratus; secus si disiuncti sint horti, quamuis destinati vsui eiusdem domus. -  54 Pecuniae, quibus arma comparantur, & etiam fortalitia defenduntur, reconditae in eis, ac destinatae ad id, an efficiantur maioratus. -  55 Patrisfamilias animi destinatione voluntaria, de pertinentiis Castri effici pos sunt, quae alias de iurisdictione non erant, & contraria eiusdem destinatione es se desinunt. Secus ex destinatione neces saria, vt creditori satisfiat, vt per Anton. Galeat. Maluas. in cons. 96. ex num. 41. -  56 Destinationem haberi pro re perfecta, siue pro facto, ex sententia multorum. -  57 Non haberi ex sententia aliorum. -  58 Nonnullos casus distinguendos, & accuratius rem ipsam explicandam, quam alij fecerint, prout numeris seqq. apparebit. -  59 Destinationem, & factum, inter se differre. -  60 Destinatio quod habeatur pro facto, dicitur se cundum quandam fictionem, & non secundum veritatem. -  61 Destinatio, an habeatur pro re perfecta, siue pro facto, ex subiecta materia, & natura rei dignos cendum, prout hic obseruatur. -  62 Destinatio sola habetur pro facto, siue pro re perfecta, circa ea, quae sola destinatione perficiuntur, vt as signatione domus, vel praedij, vel fundi: quod latius explicatur. Et vide infra, num. 81. & 82. vbi singularis theorica, & doctrina Baldi perpenditur. -  63 Destinatio cum habetur pro facto, siue pro re perfecta, non lenem, imo maximam prae stat coniecturam pro dispositionis cuiuslibet testamentariae intelligentia & interpretatione. -  64 Secus in alijs, in quibus diuersa militat ratio: & num. seq. -  65 Pecunia destinata ad emptionem praediorum, non habetur pro re immobili; ex sententia veriori. -  66 Destinatione patrisfamilias pertinentias constitui, modo actus interuenerit, mentem destinationis designans. -  67 Destinatione patrisfamilias praedia diiudicari & distingui, & destinationem rem perficere, dummodo durauerit dispositio & voluntas destinantis in re destinata, secus si a proposito siue de stinato reces sum fuerit. -  68 Nam si constat de mutatione voluntatis, destinatio non attenditur. -  69 Et posterior actus, primo contrarius, tollit primum. -  70 Vsque adeo, vt destinatio semel facta, tacite etiam reuocari pos sit; & ideo attendi debeat dispositio tempore testamenti, non quae ante a fuit. -  71 Et attenditur vltima consuetudo, si diuersimode vsus fuerit testator. -  72 Destinatio, aut vnio nihil operatur, si non facta fuit, vt perpetuo duraret; sed solum temporaliter. -  73 Separatio partis fundi non perpetua, sed propter vberiorem culturam, non facit fundum diuersum. -  74 Socini Senioris in proposito huiusce materiae sententia & resolutio, in consil. 249. col. pen. lib. 2. confutatur. -  75 Destinatio sola non habetur pro re perfecta, siue pro facto in his, quae opus aliquod habent annexum; idque iuxta distinctionem & doctrinam Bartoli, que probatur: & num. 58. sup. -  76 Destinatio nihil operatur, quando desinatum ad nouum opus, nondum erat coeptum; & si erat coeptum, erat valde remotum ab illo, ad quod destinatum fuerat. -  77 Destinatio operatur, quando destinatum ad nouum opus erat coeptum, & propinquum ad id, ad quod erat destinatum. Et tunc opus coeptum habetur pro persecto. -  78 Potentia propinqua actui, habetur pro acta. -  79 Destinatio sola non sufficit, nec aliquid operatur circa ea, quae sui natura ex sola destinatione non perficiuntur, vt in testamento, haeredis in stitutione, & maioratus fundatione: & num. seq. -  80 Destinatio aliquarum rerum ad maioratum faciendum, non efficit maioratum. -  81 Destinatum non habetur pro facto in his, in quibus es sentia facti requiritur. -  82 Destinatio non inspicitur, vbi requiritur verum factum hominis, sed vbi sola intentio perficit actum; tunc sola destinationis causa inspicitur. -  83 Perfectum non dicitur, quod est in proxima di spositione ad perficiendum, vbi facti es sentia requiritur; secus vbi solius animi consilium con sideratur. -  84 Destinatio pro re persecta, siue pro facto habetur, cum tendit ad regulandam dispositionem eius, qui destinauit; secus tamen quoad regulandam legis dispositionem. -  85 Item si non sequatur absurdum, vel contrarium iuri communi, aut voluntati testatoris, siue eius, qui destinauit, repugnans. -  86 L. 1. ff. de rebus dubiis, explicatur. & Hug. Donelli ad eum text. obseruationes commemorantur. -  87 Senatus Hispalensis definitiones duae adducuntur in eo articulo, vtrum hodie alimenta filio spurio prae standa ita sint, vt ad haeredes eius tran seant, nec morte extinguantur: & num. seq. -  88 L. 9. Tauri, quae est l. 7. tit. 8. lib. 5. nouae collectionis Regiae, expenditur in ipsomet articulo, an hodie quod alimentorum nomine datur spurio, ad haeredes eius transeat. Siue an hodie illegitimus transmittat ad haeredes Quintum, & de eo disponere pos sit; & vide infra, ex num. 100. cum seq. -  89 Quintum de quo in l. 9. Tauri etiam filijs legitimis existentibus, relinqui potest filiis ex damnato coitu natis; quamuis mortua matre ab intestato filij eiusmodi Quintum non habeant, sed alimenta duntaxat neces saria percipere pos sint. -  90 Quintum de quo in d. l. Tauri non succedere loco alimentorum, sed iure sanguinis accipi a filijs spuriis. -  91 Et etiam filio diuiti potest a matre relinqui. -  92 L. 10. Tauri, quae est l. 8. tit. 8. libr. 5. nouae collect. Regiae, inducitur, vt probare videatur, spurijs filijs, tam respectu patris, quam matris, sic alimenta hodie prae stari debere, vt ad haeredes eius transeant, nec morte extinguantur. Atque inde, quod illegitimus hodie transmittat ad haeredes Quintum, & alimenta, & de eis di sponere possit. Et vide infra, ex num. 106. & 107. & seq. -  93 Alphonsi Azeuedi obseruatio quadam in proposito dubio ponderatur, & respondetur eidem infra, num. 123. -  94 Alimenta a maioratus institutore prae standa, non in vsufructu, aut annuo redditu ad vitam, sed in rei proprietate prae stari. & assignari debent: & vide infra, num. 124. -  95 Ioannis Guillen a Cerbantes obseruatio quaedam in eodem dubio, de quo supra, expenditur; & eidem respondetur infra num. 125. -  96 Spurios & illegitimos filios pos se agere aduersus haeredes patris, Vel aui, qui vel nulla alimenta, vel minus competentia reliquit, vt congruae & neces saria alimenta constituantur. -  97 Alimenta filijs spurijs, & illegitimis prae stari debere, non secundum praecisam indigentiam naturae, sed secundum qualitatem, & dignitatem ipsius, & parentis. -  98 Ad alimenta, quanta summa egeat filius spurius, vt dignoscatur, respicienda est eius familia, vxor, & filij. -  99 Alimenta filio spurio a parente relicta, morte eius extingui, nec ad haeredes transire, in casu ex facto occurrenti, & hoc numero relato, recte, & iuridice Senatum Hispalensem definis se, prout hic obseruatur, & numeris seqq. -  100 Alimenta alicui debens, potest eidem illa annua tim, & ad vitam tantum as signare, eóque pacto, vt morte eius finiantur, nec ad haeredes transeant. -  101 Alimenta, quae primogenitus tenetur prae stare fratribus, finiuntur cum vita fratrum. -  102 Legatum annuum alicui simpliciter relictum, etiamsi nulla alimentorum facta sit mentio; prae sumi in alimentorum causam relictum; si modo legatarius sit pauper, & aliunde non habeat, vnde se alat. -  103 Legatum omne intelligitur pro alimentis, quando fit pauperi. -  104 Spurio egenti relictum, vel conces sum prae sumitur in dubio in causam alimentorum. -  105 Alimenta finiuntur morte eius, cui sunt prae standa, & non transeunt ad haeredes. -  106 Quinta bonorum pars, cum simpliciter datur, vel relinquitur spuriis filiis a parentibus; prae sumitur pleno iure relicta, & de ea spurij ipsi filij libere disponere pos sunt in vita, & in morte. Atque ita regulariter transmittitur post lib. 9. & 10. Tauri, dummodo contraria non adsit parentum eorundem voluntas, expres sa scilicet, vel tacita. Sic sane, cum alimenta annua spuriis dantur, vel relinquuntur a parentibus, aut fructus prae dij, qui ad alimenta sufficiant; & generaliter quoties ex verbis dispositionis patris, aut matris constare possit, voluis se eisdem filiis pro tempore vitae tantum annua alimenta relinquere; ad haeredes illa non transmittuntur. Atque ex voluntate duntaxat parentum, leges ips ae 9. & 10. Tauri, obtinent, vt procedere debeat, vel non, ipsarum decisio. Nec contra voluntatem expres sam, vel prae sumptam parentum, aliquid ad haeredes suos filij ipsi spurij transmittent. Cum eisdem congrua & neces saria tantum alimenta pro tempore vitae debeantur. Nec dictae leges iuri communi derogent, nisi cum parentes Quintum integrum, aut aliquam partem, vel rem, libere relinquere voluerint. Secus vero si temporaliter, & ad vitam tantum. Quod latius explanatur, & numeris seqq. -  107 Vbi quamplurima obseruanda, atque constituenda duxit Author, (vt moris habet) quo articulus ipse Quinti bonorum ab spuriis transmittendi, vel non, distinctius, & accuratius explanatus, & elucidatus remaneat. Ac primum statuit, quid de iure communi in proposito dubio, transmitti, vel non, pro alimentis relictum: statutum es set. Quid etiam post lib. 10. Tauri, quae hodie est lib. 8. tit. 8. lib. 5. expresse constitutum fuerit. Vbi in effectu, quod ea lex in duobus discrepat a receptis sententiis iure communi, vt hic videbitur. -  108 Ad alimenta congrua spurij, si Quintum non sufficiat, quia patris facultates tenues sint; an vltra Quintum assignari debeat pro alimentis. -  109 Quid etiam e conuerso, si Quintum excedat quantitatem alimentorum. -  110 Vel si filius spatius diues sit. -  111 Fundus, vel aliqua res, aut etiam Quintum bonorum, cum a parentibus relinquitur simpliciter filiis spuriis; pleno iure, & in proprietate videtur relinqui, & supra n. 106. -  112 Idque procedit, etiam si dicatur pro alimentis, vel ad alimenta. -  113 Quia causa, quae respicit commodum, & fauorem legatarij, non restringit legatum, vel relictum. -  114 Tacita & coniecturata testatoris voluntas, quantum prae stare valeat, ad dignoscendum, an Quinti, vel rei relictae proprietas, an vero solus vsusfructus, vel alimenta annua censeantur relicta. -  115 Legatum restringitur ad vsumfructum, vel ad annua alimenta, ex coniecturata voluntate, licet ces santibus coniecturis, pos set importare proprietatem. -  116 Alimenta in proposito articulo, quod a parente as signenturfilio spurio voluntarie, vel ipso a iudice compulso, vtrum intersit, vt diuersum ius inducatur. Vbi etiam Cordubae de Lara placitum explanatur. -  117 Guil. etiam Cerbantes obseruatio quaedam expenditur, & explicatur. -  118 Et Ludouici Molinae pro resolutione Authoris locus expenditur. -  119 Spurius filius, si de quinta bonorum parte, loco alimentorum sibi relicta, non disponat in vita, nec in morte; ad quem ipsa pertinere debeat. -  120 Vbi Azeue di consideratio quaedam confutatur. -  121 Altera quoque Auendani subuertitur. -  122 Spurius vtrum grauari pos sit in Quinto. -  123 Azeuedi locus explicatur. -  124 Alimenta filiis legitimis, cum ex Regia facultate maioratus instituitur, an in proprietate prae stari debeant praecise, & supra n. 94. -  125 Ioannis Guillen a Cerbantes opinio confutatur. PRo dilucida, & notanda huiusce cap. explicatione, (quod inuolutam admodum, nec satis distincte explicatam materiam continet) obseruandum, atque constituendum erit primo loco principaliter, ex destinatione etiam testatoris colligi coniecturam voluntatis ipsius,[sect. 1] & in casu dubio rectam, & iuridicam interpretationem deduci, vt plus scilicet, aut minus contineatur, vel vt diuersimode dispositio accipiatur, & quid comprehendatur, aut comprehensum censeatur in ipsa dispositione, aut relicto, melius intelligatur. Ita sane multorum iurium decisione probatur, de quibus infra; & in specie adnotarunt quam plurimi iuris Interpretes, qui destina[sect. 2] tionis testatoris, siue patrisfamilias tractatum, effectus, & materiam exornarunt, atque explicarunt dilucide, & quamplurimis casibus applicarunt, qui eueniunt as sidue. Alexander scilicet, erudite, & vtiliter (qui Bartol. Bald. & ordinarios pluribus in locis commemorant) in consil. 223. per totum, vbi vide omnino, & in consil. 170. ex num. 11. cum seq. & in consil. 323. ex num. 3. lib. 2. & in consil. 43. & in consil. 97. lib. 3. & in. consil. 171. ex num. 5. cum seq. vbi vide omnino, lib. 5. & in consil. 204. num. 2. & seq. lib. 6. & in consil. 150. lib. 7.   Iason. in l. beneficium, num. 8. & seq. ff. de const. Princip.   Roman. in cons. 5. ex num. 3. cum seq.   Abbas in cons. 62. & in cons. 88. lib. 2.   Ioan. de Anan. in cons. 98. per totum.   Anchar. in cons. 291.   Felinus in cap. cum adeo 27. num. 4. colum. 2. de re scriptis.   Alberic. de Rosat. de statut. part. 2. q. 205. tom. 2. fol. 53.   Staphil. de Grat. expectat. vers. circa tertiam partem regulae, num. 27. tom. 25. part. 1. fol. 288.   Socinus senior in consil. 35. colum. 3. lib. 1. & in cons. 249. column. penul. lib. 2.   Alciatus in cons. 45. alias 293. lib. 9.   Ioannes Cephalus in consil. 144. ex num. 15. cum seq. & in consil. 92. lib. 1.   Socinus iunior, in consil. 65. num. 28. & in consilio 120. num. 45. lib. 1.   Marc. Anton. Natta in consil. 243. per totum, lib. 2. & in cons. 429. num. 1. & seq. lib. 3.   Carolus Ruinus in cons. 71. lib. 2. & in consil. 72. ex num. 12. eod. libr.   Cremensis, singulari 63.   Petr. Paul. Paris. in cons. 80. num. 34. & 40.   Rubeus, in cons. 62. n. 2. & seq.   Craueta, in cons. 205. n. 12.   Bertazol. cons. ciuil. 87. n. 13.   Caputaq. decis. 342. part. 3.   Andr. Tiraquellus, de retractu lignag. §. 1. glos s. 7. n. 105. cum seq. & glos. 8. n. 25.   Anton. Gabr. commun. concl. lib. 1. tit. de prae sumpt. concl. 12.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 9. tit. 2. n. 6. & 7. & seq.   Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 4. interpretat. prima, circa legata, dubitatio. 7. ex num. 39. vsque ad num. 60. fol. mihi 203.   Iacobus Menochius, de arbitrariis iudic. casu 290 ex num. 1. cum seq. & in cons. 337. ex num. 17. & num. 24. lib. 4.   Francisc. Beccius, in cons. 60. n. 32.   Burgos de Paz, in cons. 8. n. 7.   Hippolyt. Riminald. in cons. 244. n. 130. lib. 3.   Marcabrunus, in cons. 5. n. 113.   Bursatus, in cons. 2. n. 49.   Ioannes Guttierez, practicar. lib. 3. q. 72. num. 14. & sequen. & num. 20. & 28.   Francisc. Viuius, decis. 176. lib. 1.   Fabius de Anna, in cons. 74. n. 88.   Hartm. Pistor. qq. feudal. lib. 2. quae st. 42. num. 41.   Anton. Galeatius Maluas sia, in cons. 69. n. 41. & seq. lib. 1.   Sfortia Oddi, in cons. 21. vbi vide omnino, maxime ex num. 36. vsque ad num. 52. quoniam eo loci quamplurima in hac materia discutiuntur.   And. Gaill. practicar. obseruat. lib. 2. concl. 62. ex num. 5.   Bernardus Graeuaeus, in addit. ibi, considerat. 1. num. 1. & quatuor seq. fol. 200.   Idem Graeuaeus, in addit. ad concl. 11. eiusdem lib. 2. considerat. 1. & seq. ex fol. 32. vsque fol. 37. Petrus Surdus, decis. 134. num. 3. & 13. & 15. latius decis. 241. vbi disputat, an legata pos ses sione, seu fundo sito in certo loco, veniant praedia alibi existentia, quae a testatore erant vnita, & annexa, & eodem nomine nuncupabantur. Et in hac ipsa testatoris, seu patrisfamilias destinatione dicit nonnulla notanda. Idem Surdus, in cons. 195. per totum, lib. 2. vbi vide omnino, quia vtiliter admodum, & erudite (vt adsolet) loquitur in eadem materia. Hugo Donellus, commentar. iur. ciuil. ad legem primam, ff. de rebus dubiis. Stephan. Gratian. disceptat. forens. c. 126. vbi fere omnes Petri Surdi resolutiones, dict. cons. 196. adducit, & alia quoque vltra eum, in proposito huiusce materiae expendit. D. Perez de Lara, de anniuersar. lib. 1. cap. 20. ex num. 53. Cardinalis Dominicus Tuschus, practicarum concl. iuris, tom. 2. littera D. conclus. 273. fol. 599. Et ij quidem omnes vnanimiter adnotarunt,[sect. 3] fundo certo legato, venire quidquid eo nomine testator nuncupabat; vt probat textus in l. praediis, §. Titio Seiana, ff. de legat. 3. vbi ait, relictis Se ianis praediis, includi quoque Gabiniana, si in rationibus testator ea quoque Seiana appellabat: ad idem est text. l. Seiae, §. Tyrannae, ff. de fund. inst. & instrumento leg. vbi pascua ad vsum fundi destinata, cedunt legato fundi, licet sint separata, & [sect. 4] distincta, si tamen eodem nomine nuncupabantur a testatore; & Bartol. ibi notat, dicens, non obstare, si qua etiam es set separatio. Baldus etiam in l. emptorem, num. 9. C. locati, vbi per haec iura dixit, quod si Abbas habens vnam planitiem, quam dicebat planum Bichonij, sub qua erat altera quae appellabatur planum Sancti Chrispoliti, licet omnes pos ses siones positas in plano Bichonij, veniunt etiam bona Sancti Chrispoliti, si consueuit omnia illa praedia locare sub nomine Bichonij. Sequitur Socinus in l. 1. num. 7. ff. de rebus dubiis, vbi subdit, in facti contingentia con suluis se, cum habens magnam pos ses sionem, sub se continentem particulares pos ses siones, quas solebat diuisim locare diuersis personis, haberet etiam nemus, quo conductores solebant pro suarum pos ses sionum neces sitate gaudere, & vendidis set vnam ex dictis pos ses sionibus, datis certis confinibus, quae excludebant nemus; quod in ea venditione includeretur vsus dicti nemoris, licet finium designatio non conueniret; & inter alia mouetur ex dictis iuribus, & ex decisione Baldi, in loco praeallegato. Per eosdem etiam textus dicit Alexand. In cons. 150. in princip. volum. 7. quod sub legato terrarum de Villanoua, veniunt etiam illa, quae sunt extra Villamnouam, quando testator illas vocabat pos ses siones de Villanoua. Similiter Cephalus, dict. cons. 144. num. 15. concludit, (sed Alexandri mentionem non facit) quod in relicto praediorum Cas ae nouae, veniunt praedia posita sub aliis territoriis, si nomine praediorum Cas ae nouae vocabuntur a testatore; refert & sequitur superiora post Manticam, Praetis, Socinum iuniorem, & Alciatum; quos etiam citat Petrus Surdus dicta decis. 241. num. 10. & 11. vbi concludit in hunc modum; Ita ergo in proposito, cum omnia haec praedia sub nomine praediorum Sancti Danielis vocarentur a testatore, veniunt in relicto facto de prae diis Sancti Danielis, licet sint in alio loco posita. Et in confirmationem adducit Surdus ipse num. 15. quod cum testatoris voluntas teneat primum locum, l. in conditionibus, ff. de condition. & demonst. interpretatio fieri debet in vltimis voluntatibus, non quemadmodum se habet veritas, sed secundum ipsius testatoris opinionem, l. quo loco, §. 1. vbi Glos s. in vers. alterum, ff. de haered. Instit. atque ibi sequuntur Bartol. Bald. Angel. Immola, Castren sis, & alij Glos s. in l. seruo manumis so, vbi Iason, num. 2. ff. de cond. indeb. & dicit Angelus, in dict. l. quo loco, §. 1. quod dispositio testatoris capit sub stantiam ab eius opinione, non a vera substantia terminorum, & vbi agitur de intelligenda voluntate testatoris, attendimus eius opinionem, eaque facit ius, secundum Bald. Praetis, & Manticam, quos ibi citat Surdus, num. 16. & subdit eodem numero, & num. 17. quod dictum de opinione testatoris, locum etiam habet in vsu testatoris, quia illa attenditur, & ex eo colligitur voluntas, & res talis iudicatur, qualis fuit in vsu testatoris, vt probatur in d. l. praediis, §. Titio, ff. de legat. 3. & voluntas colligitur testatoris, ex vsu loquendi, intelligendi, & vtendi, secundum Bartol. In l. Labeo. in fine, ff. De supellect. legata. Et alios relatos ab eodem Surdo, n. 18. qui rem in hunc modum absoluit: Licet ergo praedia sint certo loco designata, quia tamen testator omnia nominabat, tanquam es sent in eodem loco po sita, pro eo habetur, ac si es sent in eodem loco: & videmus, quod Alexand . Simon, Mantica, Cephalus, & alij supra citati loquuntur, quando legatum erat certis finibus designatum; & tamen, quia bona extra illos confines posita, sub eodem vocabulo denominabantur a testatore, volunt, quod sint inclusa in legato. Si testator consueuit aliquem appellare libertum suum, qui tamen talis non erat, continetur appellatione libertorum suorum, l. alimenta, §. 1. ff. de aliment. & cibar. legat. vbi Bartolus dicit, quod appellatione filiorum continetur nepos, quem testator consueuit appellare filium, Bald. Roman. Cast. Aretin. Gabr. Mant. &c. Hactenus Petr. Surd. cui conuenit omnino Sfortia Oddi in cons. 21. ex n. 29. vsque ad num. 36. vbi num. 34. expendit textum in praecitata l. praediis, §. Titio Seiana, prout Surdus eum expendit, & subdit in hunc modum: Neque mouent, quod ibi testator illa praedia Gabiniana vna cum Seianis comparauerit; quia (vt textus dicit) non ex hoc fit illa interpretatio, sed ex eo, quia testator sic ipse communi vocabulo nuncupabat Seiana: quinimo in tantum causatur hoc a dicta consuetudine sic nuncupandi ipsius testatoris, & non propter comparationem simultaneam, vel propter cohaerentiam, quod alias, neque cohaerentia, neque simul facta comparatio praediorum, neque quod sine his praediis fundus excoli non pos sit, facere possint quod veniant in legato, si verba non patiuntur, l. praedia, §. Finali. ff. De fundo inst. & instr. & tamen si testator dicta praedia sub eodem vocabulo sit solitus appellare, veniunt in legato, etiam si verba non patiantur, secundum Glos sam, & Bartol. ibi, per d. § Titio, & per alia iura. Probat etiam Sfortia ipse, n. 30. per text. in l. seruis vrbanis, ff. de legat. 3. vbi dicit textus, illos dicendos seruos vrbanos, quos inter seruos vrbanos paterfamilias annumerare solitus sit: & n. 31. per tex. in l. pediculis, § argento, ff. de au[sect. 9] ro & argento legato, & n. 32. per communem conclusionem Doctorum, quae est; quod verba testatoris ita accipienda & intelligenda sunt, prout te stator ipse intelligere, & accipere consueuerat, vt per Socin. & Alciat. ibi relatos: & n. 33. per text. in l. si quis vinum, §. haec omnia, ff. de tritico, vino, vel oleo legat. nam clarum est, quod sub vocabulo vini, non comprehenditur acetum, vel acinaticium, vel cydoneum, quod ex pomis cotoneis fit, neque caetera poculenta id genus; textus est in dict. l. si quis vinum, §. acinaticium, & tamen in dict. §. haec omnia: dicitur, quod si testator haec omnia in vsu pro vino, & vini numero habuerit, in legato vini comprehenduntur. Accedit etiam superioribus Iacob. Menoch. dict. cons. 337. n. 17. 18. & 19. lib. 4. vbi inquit, quod superioribus doctrinis adductus, consuluit Ioannes de Anania in cons. 98. col. 2. vers. circa primum, quod in venditione fundi non attenditur nomen differens speciali vnius partis rei, quando ille venditor habebat illos duos fundos pro vno, & eodem. Adducit etiam text. in dict. l. praediis, §. Titio, & in d. l. Seiae, §. Tyrannae ff. de fundo instr. instrumentoque legat. & refert doctrinam Baldi in dict. l. emptorem, num. 9. de qua supra per Surdum. Eundem quoque Baldum recenset in cons. 422. Super quib. lib.4 quod venditio podere cum toto territorio, & districtu, veniunt etiam alia praedia existentia in alio territorio, quae partem illius poderis constituebant. Pro quo facit text. in l. locus est, ff. de verb. signif. iuncto text. in dict. l. praedia, §. fin. & in d. §. Tyrannae, quia clarum est, quod fundus dicitur habere suos fines certos & limitatos, dict. l. locus est, & ibi Glos s. Et[sect. 10] propterea qui legat fundum, non legat praedia extra fines fundi posita, ex d. §. fin. Sed tamen si dicta[sect. 11] loca ex vsu, & consuetudine sua testator solitus fuerat appellare sub vno nomine cum dicto fundo, veniunt in legato fundi, vt dictum est: & adducit Sfortia, dict. cons. 21. n. 36. & 37. & n. 38. ponderat[sect. 12] textum in l. cum quae. Romae es sent, ff. de legat. 3. vbi legatum eorum, quae Romae es sent, comprehendit etiam ea, quae in horreis custodiae causa extra vrbem posita sunt: qua licet de stricta significatione huius verbi Romae, venirent tantum, quae intra mae [sect. 13] nia dictae vrbis reposita es sent, tamen ex consuetudine receptum est, vt veniant etiam ea, quae extra maenia, prope tamen vrbem Romanam es sent, ex l. vt Alfenus, ff. de verb. signif. & n. 41. & 42. Repetit quoque Sfortia metipse decisiones illas duas, alteram Baldi in dict. l. empt. n. 9. alteram Alexand. in d. cons. 350. in princ. lib. 7. de quibus per Surdum relatum supr. n. 4. quod in locatione facta omnium[sect. 14] pos ses sionum, quas Abbatia habet in plano Bichonij, veniunt etiam pos ses siones, quas Abbatia habet in plano Sancti Chrispoliti, licet vnus istorum locorum, non veniat appellatione alterius, scilicet Abbatia solita erat per prius sub vno nomine nuncupari; vt per Baldum ibi. Similiter, quod sub le[sect. 15] gato terrarum de Villanoua, veniunt quoque terrae situatae extra dictam Villamnouam, ex eo quia testator vocabat illas omnes simul terras Villae nouae, vt latius per Alexand. ibid. pro quo vrget non mediocriter text. in l. ex facto, §. rerum autem Italicarum, ff. de haered. Instit. vbi sub legato rerum[sect. 16] Italicarum veniunt quoque res in prouinciis exi stentes, si paterfamilias destinauerat illas, vt in Italia es sent, & illis deseruirent. Sicut etiam considerauit vitra Authores relatos supra, Franciscus Viuius, decis. 176. in illo dubio, quando legatur do[sect. 17] mus, & post testamentum emitur alia domus per testatorem contigua domui legatae; & inquiritur, an cedat legato; & distinguit, quod quando habet exitum, & introitum per domum legatam, legato cedit, quia ex vsu, & consuetudine, atque destinatione, eadem videtur, non diuersa domus; secus vero, quando non habet exitum, & introitum; quia cum diuersa vere fuerit domus ab initio, nec vsus, aut consuetudo, siue destinatio acces serit, nulla potest considerari ratio, qua domus ea legato cedat, vel absque vsu, & destinatione testatoris eadem videri pos sit. Superiora quoque comprobat Stephanus Gratianus, discept. forens. dict. c. 126. fere per totum, & [sect. 18] n. 6. & 7. constituit singulariter, quod ad dignos cendum, an vna res veniat in legato alterius, iura non tam respiciunt intentionem testatoris, quando rem emit, quam vsum, in quo frequenter testator eam habuit; quia voluntas testatoris tacite colligitur ex vsu, l. damnas, § finali, ff. de vsufructu legato, l. testatrix, in principio, ff. si seruitus vendicetur. Et exornat Surd. In cons. 195. n. 15. lib. 2. vt probet,[sect. 19] vsum testatoris attendi, indeque infert post Alex. quod si testator consueuit quandam Cameram locare, sed tempore testamenti ea vtebatur pro se, & familia, quod tunc ea venit in legato domus, sequitur Gratian. dict. n. 7. per tex. in l. Mela 14. vers Sed si alimenta, ff. de aliment. & cib. legat. & num. 11. inquit, quod vt res domui coniuncta, veniat in[sect. 20] conces sione domus, requiritur non solum quod sit destinata ad vsum illius, sed vt etiam habeat aditum ad domum, & consueuerit cum illa locari, & eodem pretio fuerit empta cum ipsa domo, l. praediis, §. balnea, ff. de legat. 3. & per Surd. in cons. 207. num. 6. & per tot. lib. 2. inquit etiam idem Gratian. eod. c. 126. n. 13. & 14. quod appellatione domus[sect. 21] non venit apotheca, nisi quando apparet ex coniecturis, quod partes voluerunt illam es se de pertinentiis domus, cum alias non dicatur es se acces soria ad domum, neque illius appellatione veniat, prae sertim quando non est in ipsa domo, sed sepa rata a reliqua parte illius; secus in contigua, & existente aditu: quemadmodum etiam pratum veniret appellatione fundi, quando es set coniunctum fundo, & vno nomine vocaretur, alias secus; vt per Rebuffum ibi relatum a Gratiano, num. 19. qui idem statuit in horto, vt dignoscatur, an veniat appellatione domus, nec-ne: & num 1. & quatuor seq. adducit etiam alia, idem propositum concer[sect. 22] nentia: & hactenus de prima obseruatione in hac materia. Secundo deinde & principaliter, atque in neces sariam consequentiam eorum, quae adnotata, & scripta remanent, obseruandum, & constituendum erit (quod etiam praecitati Authores sup. num. 2. vnanimiter tradiderunt) ex destinatione, & volun[sect. 23] tate patrisfamilias, non ex aliorum sententia, prae dia debere diiudicari, l. quod in rerum, § si quis post, ff. de legat. 1. l. si domus, in principio, vbi Bartolus, & alij, & l. si ex toto, ff. eod. tit. I. Caius, §. 1. ff. de legat. 2. l. praediis, §. si quis domum, ff. de legat. 3. & ibi declarat Bartolus, num 1. Tiraquell. de retractu lignagier, §. 36. glos s. 3. num. 4. Cephalus in consil. 144. num. 16. lib. 1. Natrat in cons. 446. num. 5. Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 9. tit. 2. num. 13. Petrus Surdus, decis. 241. num. 12. & 13. qui inquit num. 14. quod praedictorum ratio est, quia praedia constituentia[sect. 24] vnum podere, seu vnam pos ses sionem, licet sint in multa corpora diuisa & distincta, tamen habentur pro vno corpore, propter patrisfamilias destinationem, l. Caius, § 1. ff. de legat. 2. per quem textum ita dixit Iacob. Belu. quem citat Imola in l. 3. in fin. princip. ff. de acquir. pos ses s. vbi etiam Cumanus, Natta dict. conf. 446. num. 3. Surd. dict.[sect. 25] num. 14. & decis. 134. num. 3. 13. & 15. vbi etiam inquit, quod domo vendita, veniunt omnia ea, quae sunt destinata ad perpetuum vsum domus, l. praediis, §. qui domum, ff. de legat. 3. l. fin. ff. de supell. legat. l. fundi, § Labeo, ff. de action. empti, & citat Abbatem, Ruinum, Iason. & Manticam, ita tenentes: & adiicit num. 4. de iis, quae affixa sunt, non es se dubium quin veniant, l. quae situm, §. Papinianus, ff. defundo instruct. & in §. specularia, l. cum fundus, ff. eod. tit. late Cephalus in consil. 92. lib. 1. licet aliquando etiam amoueantur, imo & amota reperiantur, vt in dicti. §. speculiaria. Idem dicitur in l. fundi, §. item constat, ff. de action. empt. vbi quae sunt domus causa parata, non desinunt illius pars es se, si aliquando amota sunt, si tamen reponenda sunt. Ea etiam veniunt, quae affixa non sunt, quia sat est fuis se destinata ad perpetuum vsum domus, nec requiritur copulatiue, quod sint affixa, & quod sint ad perpetuum vsum destinata, sed sola destinatio sufficit: l caetera, §. hoc Senatusconsulto el 2. ff. de legat. 1. I granaria, ff. de action. empti. Prout inducit, & latius explicat Surd. d. decis. 134. num. 13. & duob. seq. idem Surd. In consil. 195. numero 1. & duob. seq. lib. 2. vbi quod destinatione patrisfamilias pertinentiae dignoscuntur; & qui hortum domus causa comparauit, legando domum, videtur hortum quoque legas se, & hortus cedit illi domui, per quam erat aditus ad eum; si tamen testator non eum deputauerat ad vsum alterius domus, quia deputatio, seu destinatio attenditur magis quam aditus; prout haec omnia latius comprobat ibi. Menoch. etiam in cons. 337. num. 24. lib. 4. vbi inquit, quod destinatione sola[sect. 26] testatoris, siue patrisfamilias fundus constituitur, dilatatur, & limitatur, l. plane 1. § vltimo, ff. de legat 1. & l. siquis duas, § si quis partem versic. plane si diuisit, ff. commun. praed. & haec ipsa destinatio,[sect. 27] vsus, & consuetudo testatoris sufficit ad declarandum, quid in legato contineatur, l. si quando, ff. de auro & argent. legat. idem Menoch. ibid. num. 25. vbi explicat l. Seiae, tyrannae, ff. de fund. instruct. & num. 26. & 27. explicat quoque traditiones illas Bald. & Alexand. de quibus supr. num. 14. & 15. Tiraquell. de retract. lignag. §. 36. glos s. 3. numer. 4. Stephan. Gratian. discept. forens dict. cap. 126. vbi agit de his, quae veniunt in legato propter destinationem. Bernard. Graeuaeus, in addit. ad Andr. Gail, lib. 2. conclus. 62. considerat. 1. ex num. 1. vsque ad num. 6. fol. 200. Sfortia Oddi, dict. cons. 21. ex num. 44. vsque ad 52. vbi in comprobationem prae dictorum Primo ponderat text. in l. si cui aedes, ff. de legat. 3. vbi si testator habebat binas domos,[sect. 28] & ad vsum vnius illarum destinauit partem alterius, & ita ipse vsus fuerit, dicitur illa pars cedere alteri domui, ex vsu & voluntate patrisfamilias, & in legato illius venire, licet sit vere pars alterius domus, non illius, a qua separata est. Secundo adducit textum in l. si quando, & quod ibi notat Bartol. ff. de auro & argent. legat. videlicet,[sect. 29] quod quando testator ex vsu, & destinatione sua voluit, quod aliquid es set acces sorium alterius rei, venit sub legato illius rei principalis, licet alias non veniret; idque propter rationem generalem l. etsi non sunt, §. perueniamus, eo tit. dum dicitur, quod quando aliquid est propter aliud, cedit legato illius rei propter quam est, & cuius commodo destinata est. Tertio expendit textum in l. si quando, ff. de fund. Instruct. vbi in legato mancipiorum sic facto, Quae nunc ibi sunt, do, lego: veniunt[sect. 30] etiam, quae ex postfacto testator ibidem es se voluit, si constet de voluntate eius. Quarto citat text. in l. praediis, §. balneas, ff. de legat. 3. vbi in le[sect. 31] gato domus venit etiam hortus, quando hortus fuit destinatus a testatore viuente, pro additamento domus; licet alias non veniret, l. olym[sect. 32] pico, ff. de seruit. vrban. praed. & ex Surd. & Gratian. retuli supra, numero 22. Denique & Quinto inquit Sfort. ipse praecitato consil. 21. num. 51. quod[sect. 33] confinium rigor, & restrictio non attenditur, vbi destinatio patrisfamilias adest in contrarium; nam tunc etiam ea, quae extra confinia sunt, intelliguntur intra; ita vt in summa, ex voluntate testatoris augmentum, vel restrictionem confinia recipiant, l. eos, ff. sin. regund. & l. prima, C. eodem, cum similibus, per Tiraquel. de iure primogen. quaest. 73. numero 4. Superiora quoque adducta ex num. 23. comprobat, & late exornat Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 4. interpretat. 1. circa legata, dubitatione 7. ex numero 39. cum mullis seq. vbi quod poderis appellatione vehit quidquid te stator sub cura vnius coloni laborari fecit, licet praedia ipsa in diuersis partibus sita sint; quia in[sect. 34] hoc attenditur destinatio, & voluntas testatoris, sicut in fundo constituendo, vt per eundem Tiraquell. dicta quae st. 173. num. 3. Cephalum, in consilio 144. num. 18. lib. 1. Sfortiam Oddi, dicto cons. 21. num. 18. Generaliter etiam, quod destinatione,[sect. 35] vsu, & consuetudine patrisfamilias, pertinentiae rerum legatarum dignoscantur; exornat quamplurimis Praetis ipse, ex dicto num. 39. vsque ad numerum 50. vbi pro regula generali constituit, quod[sect. 36] destinatio in pluribus probat voluntatem testatoris, & Coniecturam, atque interpretationem ip sius inducit; vt ibidem prosequitur: & num. 51. scribit, quod res, vel pecuniae destinatae per te[sect. 37] statorem alicui portioni relictae alij, debent cedere eidem portioni: & numero 52. quod legato fa[sect. 38] cto de Calendario, veniunt pecuniae destinatae ad Calendarium: & eodem num. 52. quod sub legato[sect. 39] lignorum, venit lignum ad concidendum destina tum: & num. 53. quod destinata ad opus alicuius[sect. 40] loci, etiam reperta in alio loco, accedunt loco operis, & non in quo morari contigerit: & n. 54. quod destinata, & praeparata ad ornamenta, eo[sect. 41] rum loco, & appellatione comprehenduntur secundum voluntatem testatoris: & num. 58. quod legatum factum vxori de vestibus suis, quas in[sect. 42] domo habet, comprehendit etiam vestes, quae erant extra domum, & de nouo fiebant, propter destinationem, & finale propositum testatoris: & iunge Gras sum, §. Legatum, quae st. 21. vbi explicat,[sect. 43] vtrum vestibus legatis, debeatur vestis scis sa, sed nondum parata, apud sartorem existens. Denique inquit ipse Praetis, num. 59. quod res destinatae ad[sect. 44] dotem, idem habent iudicium, quod dos ipsa. Rursus & doctrinas easdem, adductas supra ex dicto num. 23. Cardinalis Dominicus Tuschus exornauit, practicar. conclus. iur. tom. 2. litera D. dicta conclus. 273. fol. 599. vbi scripsit, num. 1. quod si[sect. 45] dominus fundorum plurium animo suo destinaret, quod vnicus es set fundus, talis destinatio attenditur: & si minuit ab vno fundo, & applicat alteri, videtur in dubio ita destinare, modo talem applicationem nunquam mutauerit: & num. 2. quod si testator legauit domum suam, consinatam[sect. 46] talibus confinibus, veniunt coquina, & omnia, quae sunt intra confines, & spectant pleno iure ad testatorem, quia ex designatione confinium rei legatae, inducitur destinatio: & num. 3. quod si[sect. 47] dominus stationem domui contiguam destinauerit, vt sit vnica domus, eo casu sub dispositione domus censetur etiam venire statio, quando erant[sect. 48] sub eisdem confinibus: & num. 4. quod in legato domus venit pars destinata ad vsum, videlicet locus pro lignis, camera pro seruitore, quibus vtebatur testator, si vltimo loco ista ad vsum domus legatae retinebat: & num. 5. idem es se, etiam si aliquando testator locauerit cameram cum apotheca separatim a domo, quando vltimo tempore legati vtebatur tanquam vnita domui (quod infra dicetur) & num. 16. quod legatis praediis de homagio,[sect. 49] vt quid veniat dignoscatur, attenditur destinatio patrisfamilias legantis, quia quidquid ipse fuit consuetus comprehendere, illud continetur: & num. 17. quod cum est dubium, quid comprehendatur in legato, vel in dispositione, attenditur destinatio, & vsus tempore mortis testatoris: & idem inquit num. 18. & 19. quod attenditur desti[sect. 50] natio principalis, vt si domus pro parte ad vsum canapis dicatur destinata principaliter, tota ad vsum canapis dicatur destinata: & num. 21. vendito praedio cum suis iuribus, & pertinentiis, destinationem, & vsum venditoris inspici debere, ad definiendum quid sit venditum: & num. 23. de fabrica destinata ad vsum castri, de quibus etiam[sect. 51] Ioann. Gutierr. practicar. lib. 3. quae s. 72. num. 14. & seq. & num. 20. vbi inquit, quod conces so castro in feudum, intelliguntur conces s ae munitiones ibi[sect. 52] perpetuo positae pro custodia castri, ex patrisfamilias destinatione, quamuis non sint affixa, vt trabuchi, manganella, balistae, & similia. Et n. 14. quod lex 46. Tauri, habet locum in meliorationibus factis in hortis iunctis domui principali ma[sect. 53] ioratus, secus si disiuncti sint horti, quamuis de stinati vsui eiusdem domus. Et num. 28. quod pecuniae, quibus arma comparantur, & etiam for[sect. 54] talitia defenduntur, reconditae in eis, ac destinatae ad id, non efficiuntur maioratus, quia vtroque casu non censentur destinatae, aut appositae, vt perpetuo maioratui cederent, sed vt deseruirent tantum temporaliter, vt latius ibi; & vide omnino Barbosam in l. diuortio, §. finali, 1. part. ex num. 134. fol. 1220. per Anton. etiam Galeatium Maluas siam, in consi. 96. num. 41. & seq. lib. 1. vbi singulariter, quod patrisfamilias animi destinatione voluntaria de pertinentiis castri effici pos sunt, quae alias de iurisdictione non erant; & contraria eiusdem destinatione es se desinunt; secus vero ex destinatione neces saria, atque ex neces sitate quadam, vt creditori satisfaceret paterfamilias; quia tunc non fiunt de pertinentiis castri: & loquitur is Author, quando terrae quaedam dicebantur factae pertinentes ad castrum, quia simul vno pretio olim cum castro fuerunt in solutum datae, atque ita non fuit destinatio voluntaria. Loquitur etiam, quando ips aemet terrae separatim sine castro postmodum traditae fuere, quia tunc ces sat acces sio, & subdit, non obstare, quod ex quo dictae terrae postmodum reuers ae fuerunt ad eum, qui pos sidebat castrum; priorem reas sumpserunt naturam, l. si vnus, §. pactus ne peteret, ff. de pactis, & consequenter denuo acces serunt castro: Quia respondet in hunc modum: Illud etenim potuis set es se verum, quando de eadem pos sidentis voluntate constitis set, qui similiter in eodemmet proposito perseuerare intellexis set, vt dictae petiae terrae pertinerent ad castrum: sed in occurrenti casu apparet totum contrarium scilicet non fuis se eiusdem voluntatis, ex quo deueniendo ad terrarum, & castri alienationem, distinxit, & separauit earundem rerum pretia, & sic voluit es se plures, & diuersas venditiones, argumento eorum, quae habentur in § sed & si quis, l. plane 1. vbi pars fundi, fundus dicitur, si de mente testatoris appareat: & in l. quod in rerum, §. si quis, ff. de legatis primo, vbi potrenius fundi diuisionem, plures fundi facti sunt, &c. Et hactenus de secunda obseruatione in hac materia, ex qua elicitur manifeste materiam totam ipsam coniecturalem es se & prae sumptam, ex de stinatione patrisfamilias deductam, & ab eius voluntate prudentem omnino (vt dixi.) Rursus & tertio loco obseruandum, atque con stituendum erit, eosdemmet Authores, in initio huius cap. commemoratos, vnanimiter quoque[sect. 55] maiori ex parte conuenire in alio; videlicet destinationem patrisfamilias haberi pro re perfecta, siue pro facto; quod Petrus Surdus, per totam illam decis. 241. prae sentit aperte, & in consil. 195. n. 2. adnotauit expres sim, in illis verbis: Et ratio est, quia destinatum habetur pro facto l. & si non sint, §. quid ergo, l. lana, & l. vestimentorum, ff. de auro & argent. lega. I. ligni, §. 1. ff. de legat. 3. l. si chorus, §. 1. ff. eodem, l. caetera §. hoc Senatusconsultum, ff. de legat. 1. Pari sius in consil. 125. num. 11. volum. 4. Menoch. de arbitrar. iudic. casu 290. num. 19. Gabriel. lib. 1. tit. de prae sumpt. conclus. 12. in principio, Beccius; in cons. 60. num. 32. Et vltra relatos a Surdo, Simon de Prae tis, de interpretat. vltimar. volunt. lib. 4. interpretatione prima, dubitatione 7. ex num. 39. cum seqq. Alexand. in consi. 97. num. 3. versi. ad idem adducunt, lib. 3. per text. in l. & si non sint, §. infecti, ff. de auro & argen. legat. & in l. lex Iulia ff. de fundo dotali, Ancharanus, Rota Romana, Staphilaeus, Dominicus, Albericus, Felinus, Bertachinus, Ioannes de Silua, & alij, quos d. prae sumpt. 12. num. 1. Gabriel retulit, & inde infert ad multa, ex num. 2. vsque ad 12. Pos sunt etiam pro eadem sententia expendi alij Authores, quos adducit Tiraquell. de retract. lignag. §. glos s. 7. num. 106. & 107. vbi alia iura in id ponderat Martinus Monter a Cueua, decis. 17. Regni Aragon. num. 9. in fin. & num. 10. qui etiam comprobat nonnullis. Caeterum contrariam sententiam, imo destina[sect. 56] tionem non haberi pro re perfecta, siue pro facto, per text. in l. si nondum, C. de furtis, & in d. l. caetera, §. sed si parauerit, ff. deleg. 1. & in l. cum in fundo, §. fundus, ff. de iure dotium, tenuerunt Bald. Angel. Aretin. Castrens. Alexand. Cuman. & alij, quos retulit Anton. Gabriel, de prae sumpt. d. concl. 12. num. 12. qui inde ex num. 13. infert ad multa, & per discursum infinitos aljos allegat, qui in eadem fuere sententia; & destinationem pro facto non haberi, as seuerarunt constanter. Et pro eadem parte retulit Cynum, Rayner. Iacob. Bald. Angel. Imol. Florian. Alexand. Aretin. Iason. Cuman. Albericum, Socin. iun. Bologn. & alios Andr. Tiraq. de retract. lignag. §. 1. d. glos s. 7. num. 108. & vide num. 109. Iacob. Menoch. & Petr. Surdum provt statim referam eos. optime Ias. in dict. §. sed si parauerit, num. 1. & 15. vbi expres sim deducit, destinata ad aedificium, non censeri pro aedificio, & pro affixis aedificio: & quod destinatum non habetur pro facto, nec pro adimpleto, & sic destinata ad aliquid faciendum, antequam fiant, non habentur pro factis: ac denique, quod destinatum non operatur idem, quod factum: vt latius ibi per discursum dict. n. 1. & 15. Quod si eosdem Authores, & omnes huc vs que in proposito articulo (an destinatio habeatur pro re perfecta, siue pro facto) Scribentes perlegerit quicunque originaliter, & attente, nec aliquid praetermittat eorum omnium, quae hactenus tradita sunt ab aliis, certam aliquam resolutionem deducere non valebit, nec propositas contrarias doctrinas conciliatas, aut perfecte explicatas inueniet. Imo si ipsosmet Authores euoluerit diligenter, inuenit equidem, ex profes so videri eiusdem articuli resolutionem, atque explanationem permittere, & consulto se ad alios referre, quod veram sententiam non attigerint, aut as sequi non potuerint. Sic sane (vt alios omittam consulto) cum in ipsomet dubio versaretur Tiraquell. dict. glos s. 7. num. 110. nequaquam explicauit illud, sed se remisit ad Barthol. Iason. & alios, in d. l. caetera, §. sed si parauerit, ff. de legat. 1. quo loci tametsi Bartol. an, & quando destinatum habeatur pro facto, nonnullis casibus distinctis explicare contenderit; & cum aliis prosequatur Iason, ex num. 15. cum multis sequentib. Vere tamen id non perfecit: se etiam Tiraquell. retulit ad Socin. sen. in consil. 249. col. penult. lib. 2. cuius equidem doctrina, & resolutione non etiam explicatur absolute propositus articulus, nec componi potest contrarietas relata: referre se etiam ad Alberic. de Ro sat. In secunda parte statut. part. 2. quae st. 205. tom. 2. sol. 53. qui etiam absolute non explicat, nec aliquid addit his, quae Bart. & antiqui adnotarunt. Sed & ad Alexand. in cons. 97. num. 6. & 7. lib. 3. se refert Tiraquell, in loco praecitato, qui etiam ab solute non explicat, cum distinguat dumtaxat, quod si opus destinatum non est coeptum, destinatio non habetur pro facto, & idem si sit cae ptum, sed valde remotum a perfectione: distinguit etiam duntaxat, an quis sit in proposito faciendi, vel habeat se ad facere: quibus equidem doctrinis, articulus ipse non explanatur absolute; quod cum agnoscat Alexander idem, & difficultatem protestetur, dicit es se hanc quae stionem brocardicam (vt nostri appellant.) Retulit se etiam Tiraquell. ad Aretin. In cons. 6. in secundo dubio, & Felin. latis sime omnium, in cap. cum adeo 27. num. 4. col. 2. de rescriptis, qui equidem quamuis referant casus nonnullos, in quibus destinatio habetur pro facto in quibus etiam habetur pro non facto, non tamen explicant articulum ad eum modum, quem difficultas requirit. Antonius etiam Gabriel, commun. conclus. lib. 1. titu. de prae sump. prae sump. 12. morbo eodem laborauit: nam & si referat communes illas duas opiniones contrarias, alteram affirmatiuam, & alteram negatiuam, de quibus supra: Casus etiam cumulauerit quamplures, in quibus destinatio habetur pro facto, & non habetur; non tamen tradit certam aliquam resolutionem aut doctrinam, qua res ipsa perfecte intelligi, atque percipi valeat. Minus etiam tradidit Martin. Monter. a Cueua, causarum ciuil. Regn. Aragon. decis. 17. num. 9. & 10. nec etiam Petrus Surd. d. decis. 241. & dict. con sil. 195. lib. 2. quamuis in articulo ipso destinationis, nonnulla adduxerit erudite, & vtiliter. Pelaez quoque a Mieres cum articuli eiusdem, an destinatio habeatur pro facto, difficultatem agnouis set, & in partem negatiuam se magis inclinas set, vt inferius dicetur, articulum eundem non aliter explanauit, sed retulit se ad Tiraquell. & alios, a quibus vere nulla certa doctrina, aut resolutio deduci potest. Ita pariter Stephan. Gratian. disceptat. forens. dict. cap. 126. in hac ipsa materia tradit nonnulla, num. 6. & 7. & seq. & in effectu difficultatem praetermittit, num. 22. & 23. contentus se remittere ad Bartol. & Iason. vbi supra, ad Felinum, Albericum, & Tiraquell. in locis relatis, ad Staphil. & Paris. a quibus tamen (si originaliter praelegantur) nihil deduci valet perfectum, nec absolutum; nec minus a Menoch. (ad quem etiam idem Author se remittit) de arbitrar. Iudic. lib. 2. casu 290. ex num. 19. vsque ad 23. cum Menoch. ibi vnum duntaxat dixerit, nec articuli propositi explanationem susceperit, vt infra videbitur. Sed nec magis suscepit Cardin. Dominic. Tusc. practicar. conclusion. iur. tom. 2. littera D. conclus 237. num. 25. 26. & 27. folio 600. ibi namque Alexand. dumtaxat traditiones recenset breuis sime. Cardinalis autem Francisc. Mantic. de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 9. tit. 2. num. 6. & seq. vbi explanare pos set articulum ipsum, & absolute perficeret, si susciperet, nequaquam id fecit, vt ibi apparet Aluarad. etiam in commentariis de coniecturatamente defunct. nec verbum vnum in ipsomet dubio protulit. Petrus quoque Anton. de Petra, & Camill. Gallin. omiserunt illud. Caeterum Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. volun. lib. 4. interpretat. 1. dict. dubitat. 7. num. 60. per totum, fol. 304. nequaquam adimpleuit ea, quae in summario eius numeri promisit, ibi namque dixit in hunc modum: Destinatio quando operetur, vt res destinata veniat in legato rei legatae, & quando non sic, quod nihil operetur, vide de hac materia latis sime ibidem. Postmodum autem in contextu notauit dumtaxat, destinationem ita demum probare voluntatem testatoris, & pro facto reputari, si res destinata non multum remota est a dispositione, vel re principali, cui accedere debeat, vt res ad aedificium parata, & nondum caeptum est aedificium; aut caeptum est, sed valde remotum est ab ea parte, ad quam erat res illa destinata, & tunc nihil operatur destinatio, l. librorum, §. quid igitur, & l. ligni, §. si lignum, l. si cui lana, §. finali, ff, de legat. 3. adducit etiam, destinationem haberi pro facto, quando tendit ad regulandam suam dispositionem, secus quoad dispositionem legis; secus etiam, quando ex destinatione re sultaret aliquod absurdum, vel quod es set contra ius commune. Et haec in effectu Praetis metipse, quibus nec nouum aliquid adducit, nec vltra progreditur, quam scripserit Iason in dict. §. sed si parauerit, n. 18. & 19. Quapropter, vt sententiam meam ego in pro[sect. 58] posito articulo interponam, & distinctius, atque absolute magis, quam caeteri hactenus Scribentes fecis sent, dubium ipsum explanatum relinquam, nonnulla (vt moris habeo) obseruanda, atque constituenda duxi, ex quibus articulus idem, difficilis equidem, & inuolutus admodum (vt Anton. Gabr. in initio dict. concl. 12. praemittit) accurate & dilucide discutiatur, & intelligatur; ad concordiam etiam redigantur iura quamplurima, & Scriptorum nostrorum conclusiones permultae, quae aut inuicem inter se pugnare, aut pro vna, & altera parte expendi pos se videntur, ex quo, certa resolutione, aut casuum diuersorum distinctione proposita altercatio destinationis non terminatur. Primo igitur obseruandum, & constituendum[sect. 59] erit, destinationem, & factum inter se differre, cum vnum in es se & veritate sit, aliud autem nondum factum, sed paratum tantum, aut destinatum; cum etiam factum semel, infectum amplius fieri non pos sit, destinatum vero, & in totum mutari, seu reuocari, & ad alium modum reduci valeat, vt statim dicetur, & per Stephan. Gratian. dict. cap. 126. num. 22. & 23. Surd. dict. cons. 195. num. 13. lib. 2. Sic sane inter facere, & velle facere, atque inter factum, & destinationem, clare constituit[sect. 60] differentiam Alexand. dict. cons. 97. num. 6. & 7. lib. 3. sic etiam, illud quod dicitur, destinationem pro ipso facto haberi, es se per quandam fictionem, & non secundum veritatem, post alios Authores scripsit Roland. de lucro dotis, quae st. 91. num. 13. & seq. Menoch. dicto casu 290. num. 19. & 20. Becc. in cons. 60. num. 32. Parisius, in cons. 125. numero 11. lib. 4. Petrus Surdus, de alimentis, tit. 9. quae st. 7. n. 7. qui ad id citat textum in l. & si non sint, §. quid ergo, & l. lana, & l. vestimentorum, ff. de auro & argent. legato, & l. ligno, §. 1. ff. de legat. 3. Sic denique & Bartolus ipse, atque cum eo caeteri Scribentes communiter, in d. l. caetera, §. sed si parauerit, distinxerunt, an opus es set incoeptum, necne, ad quod res destinatae fuerant, vt constat ex Iasone, ibid. num. 18. & 19. Secundo deinde constituendum, atque obser[sect. 61] uandum erit, ex subiecta materia, & natura rei, de qua agitur, diiudicandum fore regulariter, vtrum destinatio habeatur pro re perfecta, sicut pro facto, vel an eundem operetur effectum, aut non; ex ipsa namque subiecta materia deduci commode id valebit s aepis sime, & eádem adducti quandoque responderunt iuris Interpretes, destinationem haberi pro facto, aliquando vero negarunt, siue aliter statuerunt. Ita sane plures decisiones pro parte negatiua, & plures pro affirmatiua, ex diuersitate rationis, vel subiectae materiae ratione diuersa perpenduntur per Doctores relatos supra, in initio huius cap. & maxime Anton. Gabr. dict. concl. 12. Tiraquel. Felin Staphil. & alios, ibi commemoratos. Ita pariter, atque ex eadem subiecta materia, & natura rei, de qua agebatur, procedunt ca sus illi, per Bartol. Iason. & alios ponderati supra. Et in idem tendunt Alexand. resolutiones & con sultationes, in locis relatis quoque supra, in initio huius cap. Ac denique, vel approbari, vel improbari debebunt traditiones permultae Interpretum eorundem, & aliorum in ipsomet articulo; cum aliquando ex subiecta materia procedere, aliquando vero ex natura rei, de qua agitur minime subsistere pos sint. Tertio constituo, quaedam quidem es se in qui[sect. 62] bus destinatio sola pro facto habetur, aut idem operatur, quod factum, aut velut factum est, ea videlicet, in quibus ex subiecta materia, & ipsorum natura; res ipsa perficitur, siue perfici valet sola destinatione, vt as signatione domus, vel praedij, aut fundi, vt plus, vel minus contineat, vel vt alia comprehendat, vel non comprehendat: In eisdem namque attenditur vsus & destinatio patrisfamilias, quia ex destinatione & vsu, satis ostenditur eius animus, intentio, & voluntas: imo ad digno scendum placitum ipsius, & praedia diiudicanda, & discernenda, nihil proculdubio inuentum, ex quo melius, quam ex destinatione dignosci valeat. Ita sane, ex destinatione potius, voluntate patrisfamilias praedia debere diiudicari, quam ex aliorum sententia recte adnotarunt Interpretes omnes commemorati supra: atque ex multis tradiderunt Surd. dict. decis. 241. num. 12. Stephanus Gratian. discept. forens dict. cap. 126. num. 2. 3. 20. & 21. Simon de Praetis, de interpr. vltim. voluntat. lib. 4. interpret. 1. dub. 7. num. 39. & 50. ita etiam casum istum, ex omnibus hucusque Scribentibus, distinctius, & melius as sequutus est Bald. duobus in locis, de quibus infr. num. 81. & 82. vbi vide om[sect. 63] nino. In his ergo, atque in praediis, & fundis, siue vrbanis, siue rusticis, certum equidem erit, de stinationem patrisfamilias ad vltimam quamcumque dispositionem, & voluntatem interpretandam; non leuem, imo maximam prae stare coniecturam, & maxime ad legata, fideicommis sa, & relicta quaecumque, cum ambigitur, an sic, vel sic testator disposuerit, aut plus, vel minus sub legato fundi, vel praedij, aut domus contineatur; nam cum ex destinatione patrisfamilias praedia diiudicentur, vt dixi, sequitur plane, ex eadem, coniecturam deduci debere in casu dubio, sicuti in his terminis deduxerunt Alexand. in omnibus consiliis, in initio huius cap. relatis, Simon de Prae tis, Petr. Surd. Stephan. Gratian. & Card. Tusch. quos supra ex proposito commemoraui ad initium huius capitis. Huic autem casui, siue praediis, in quibus destinatio sui natura, atque ex subiecta materia, adeo potens est operari; adiungi minime pos sunt alia, in quibus diuersa militat ratio. Sic sane deci siones aliae Doctorum in eodem articulo, an de[sect. 64] stinatio habeatur pro facto, cum diuersam contineant rationem, maiori ex parte sustineri non pos sunt, vtpote, cum destinatio sola, si ad factum metipsum, vel executionem non procedatur, nec pos sit, nec debeat pro facto reputari, nec etiam actus natura mutari: & idcirco, in eo dubio,[sect. 65] vtrum pecunia ad emptionem praediorum destinata, pro re immobili habeatur, vel mobili; in qua diuers ae extant, & contrariae sententiae; sicuti post alios quamplurimos Authores tradiderunt Bernardus Graeuaeus, in addit. ad Andr. Gail, libro 2. obseruatione 11. in princip. & consideratione 1. & seq. ex fol. 32. vsque ad 37. vbi etiam Simoncelli locum expendit. Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, 2. part. cap. 5. num. 43. & seq. Crebrius obtinuit, pro re immobili non haberi, cum factum ipsum a destinatione longe distet; & ita scripserunt Authores permulti aggregati per Anton. Gabr. commun. conclus. lib. 1. tit. de prae sumpt. conclus. 12. num. 19. & 20. Tiraquell. de retract. lign. §. 1. glos s. 7. num. 108. & id ipsum dicendum est in aliis casibus similibus ibi adductis, in quibus non potest aequalis determinatio dari, cum a prae diis, in quibus destinatio adeo efficax est (vt dixi) longe admodum distent: & haec quidem recte consideras se videatur, (licet non ita explicet) Bernardus Graeuaeus, in addit, ad conclus 62. libro 2. Andr. Gail, considerat. 1. ex num. 2. fol. 200. nam cum dixis set, destinatione patrisfamilias perti nentias constitui, vt etiam Gaill. ipse ibi num. 5. [sect. 66] subdit statim, id veram es se, modo aliquis actus facti interuenis set, itavt sola destinatio non sufficiat, sed vsus concurrere debeat; & citat Fabium de Anna in cons. 44. num. 88. subdit etiam, aliorum sententiam, quod scilicet patrisfamilias destinatione fundus dilatari pos sit, quo eiusdem dignos cantur pertinentie; tunc demum veram es se, quando illa destinatio declaretur per aliquem actum facti ex quo colligatur, pos sidentem voluis se fundum de nouo acquisitum vnire veteri, iure perpetuae acces sionis, vnúmque fundum constituere. Rursus, destinatione, & voluntate patrisfamilias praedia potius diiudicari, & distingui, quam ex aliorum sententia, & solam destinationem pro[sect. 67] facto reputari; ita demum procedit, ac intelligendum est, dummodo durauerit dispositio destinantis in re destinata, & per ipsum destinantem, vel habentem arbitrij potestatem, a proposito, siue destinato reces sum non fuerit. Albertus Brunus de mutat. & transformat. concl. 6. num. 12. & 13. ver sic. Item limitantur iura, tom. 17. fol. 391. per text. in l. si quid earum, §. in ter emptum, ff. de legat. 3. l. etsi non sunt 21. §. infecti autem, ff. de auro & arg. legat. Iason in d. l. caetera, §. sed si parauerit. num. 1. in vers. Hinc etiam sequitur, & colum. 2. ad medium, in vers. Tu adde primo in quantum, num. 15. ff. de legat. 1. nam si constat de mutatione voluntatis, praedicta destinatio non attenditur; vt per Surdum in cons.[sect. 68] 195. num. 11. & 12. & seq. lib. 1. Stephan. Gratian. disceptat. forens. cap. 126. num. 6. & num. 22. & 23. & ideo posterior actus primo contrarius primum[sect. 69] tollit, l. pacta nouissima, C. de pactis, Surdus, & Gratianus, vbi supra: sicque destinatio semel facta potest reuocari etiam tacite, quia legando rem desti[sect. 70] natam, text. in l. caetera, §. finali, vbi Bartol. ff de legat. 1. Ruinus in cons. 71. num. 12. volum. 2. & dicit Bartolus in dict. §. fin. num. 2. quod mutare potest propositum is qui destinauit; & destinatio ea at[sect. 71] tenditur, quae erat tempore testamenti, non quae ante fuit, vel quae est in aliud tempus collata, secundum Ruinum d. cons. 71. num. 12. Surdum dict. cons. 195. ex num. 12. Gratian. d. num. 6. Cardin. Domini. Tusch. practicar. concl. iuris, tom 2. littera D. dict. concl. 237. fol. 599. num. 4. & 5. & facit quod in casu contrario inquit Alexander in cons. 223. num. 3. in fin. volum. 2. vbi ait, si testator consueuit quandam cameram locare, sed tempore testamenti ea vtebatur pro se & familia, quod tunc ea venit in legato domus. Prae supponit ergo, quod si prius consueuit habitare, deinde testamenti tempore consuetudo fuis set locandi, non includeretur. Et subdit, quod attenditur mortis & testamenti tempus: & quando testator diuersimode vsus est, vel vti consueuit, attenditur vltima consuetudo; sicuti cum Aretino, & Mantica concludit Surdus ipse, n. 15. & 16. Gratianus d. c. 126. n. 7. & 8. & subdit n. 19. in fin. in vers. Tertio & vltimo, n. 20. destina[sect. 72] tionem, aut vnionem nihil operati, si probaretur, domum, aut praedium, de quo agitur, non fuis se de stinatum, seu vnitum , vt perpetuo duraret, sed solum temporaliter . Prout dicitur e conuerso, quod praedia semel destinata ad vsum vnius agri, & ad illum incorporata, & vnita, si dominus postea aliis illa lo[sect. 73] cauerit colenda cum obligatione plantandi vites, quam obligationem noluerunt acceptare coloni illius agri, non debent ex hoc censeri separata ab illo agro, cum mens locantis fuerit, separare, & distinguere non perpetuo, sed propter commodiorem culturam, Ruinas in cons. 72. num. 12. & 13. lib. 2. Bernard. Graeuaeus ad And. Gaill, libro 2. ob seruatione 62. considerat. 1. num. 5. folio 200. Surdus dicto consilio 195. num. 5. vbi citat textum in l. Caius, §. finali, de legatis secundo. Et resolutiue affirmat, quod in casu ibi proposito, non includuntur in legato palatij domunculae palatio contiguae; quia non fuerunt eodem tempore, aut pretio domunculae illae emptae cum palatio, quod non eadem murorum contignatione continentur, quod ad eas non datur aditus per palatium, & qui extat, remansit semper clausus, & demum quod semper locatae fuerunt diuersis personis extra rationes palatij. Nec obstare, quod emptae fuerunt ea intentione, vt palatio deseruirent, id est, ne ad aliorum manus peruenirent, qui eas aedificando, obscurarent lumina palatij, vel palatium intro spicerent. Quia diuersimode Surdus ipse respondet; sed quod attinet propositum nostrum, & de stinationis tractatum, singulariter inquit, quod non dicuntur domus destinatae ad vsum palatij, si ad praecitatum finem tantum emptae fuis sent, hoc enim modo dicerentur seruitutem prae stare palatio altius non tollendi, sed res sua nemini potest seruire, & seruitus, aliud est; aliud autem, quod domunculae dicantur vnitae palatio, & ad illius vsum destinatae; tunc enim dicuntur destinatae ad vsum, quando testator eodem modo inhabitando palatium, illis vtebatur. Ita probat text. in l. prae dijs, §. balneas, §. qui domum, & § finali, de legatis tertio Et in cognoscendo, an res sit parata ad vsum alterius, debemus considerare rem ipsam, non seruitutem. Praeterea, destinatio testatoris erat ad illam seruitutem altius non tollendi limitata, ne obscurarentur lumina palatij, proinde non potest dici, quod legato palatio veniant illae domunculae res pectu dominij, quae paratae erant ad eius vsum solum respectu seruitutis; destinatio autem quoad seruitutem, & ita quoad vnum vsum, non debet extendi ad proprietatem, & ad alium vsum, quia seruitus aliud est, & aliud res seruiens; prout haec omnia latius exornat, & comprobat Surdus idem, ex quo, & praecitatis Authoribus remanet certum, destinationem ex voluntate Omnimodo pendere, & contraria voluntate, etiam tacita reuocari pos se, item vsum considerandum, ad quem res sit destinata, vt vides. Ex eisdem autem (quamuis nullus Scribentium[sect. 74] omnium attingat) noue adnotandum duxi, an de iure subsistere pos sit, nécne Socini Senioris in con silio 249. Materia, colum. penult. in versic. Circa quartam, lib. 2. sententia, & resolutio: is namque Author in eo dubio, an pecunia destinata ad emptionem praediorum, habeatur pro re immobili, distinguendum putauit, an is, qui pecuniam destinauit, pos sit destinationem remouere, an non pos sit? vt primo casu dicatur res mobilis, secundo vero immobilis. Quae sane obseruatio dubia non solum mihi videtur, ex sententia eorum, quos retuli supra, n 65. sed ex eo quoque difficilis, quod nesciam, quando is, qui pecuniam destinauit, destinationem remouere non pos sit; nam siue minor ipse, siue eius curator ad eum effectum pecuniam destinauerit, vt praedia Compararentur, dubium non est, quin destinatione reuocare potuerit, & aliter pecunia vti, quae non ideo irreuocabilis efficitur, iuxta destinationis naturam , & terminos supra relatos. Si vero alius destinauerit, vt destinationem remouere non pos sit, atque adimplere id adstringatur, destinatio sola non sufficit, si in contractum, & obligationem non tran sierit. aut in primo casu cum patre minoris defuncto, siue cum eius curatore ita conuentum fuerit. Quod si in contractum, & conuentionem transit, iam proculdubio obligationis, seu conuentionis nomine potius, quam destinationis, vti debemus, vt de se patet manifeste, & tunc quidem reuocandi facultas non ex destinatione denegatur; sed quia res in contractum transiit, aut ita conuentum est cum tertio. Et hactenus de tertia obseruatione principali in proposito dubio. Rursus & quarto, atque in ipso dubio, an destinatio habeatur pro re perfecta, siue pro facto; ob seruandum, atque constituendum erit, quaedam[sect. 75] es se, quae non sola destinatione perficiuntur, sed quae opus aliquod habent annexum, in quibus equidem sequendam arbitror theoricam illam, atque distinctionem Bartoli, in d. l. caetera, §. sed si parauerit, de legat. 1. vbi Iason, n. 18. & 19. Alexand. in cons. 97. num. 6. lib. 3. Card. Tusc. dicta conclus. 237. tom. 2. litera D. num. 26. & numero 27. vbi inquit, quod destinatum ad nouum opus, si nondum erat caeptum, destinatio nihil operatur, dicta l. ligni, §.[sect. 76] si lignum, & l. lana, ff. de legatis tertio. Idem si erat caeptum, sed adhuc valde remotum ab illo, ad quod erat destinatum, l. librorum, §. sed nec caepti, ff. de legatis tertio. Simon de Praetis, lib. 4. interpretatione 1. dubitat. 7. num. 60. fol. 304. destinatio[sect. 77] nem autem operari, quando destinatum ad nouum opus, erat caeptum, & propinquum ad id, quod de stinauerat, quia tunc caeptum habetur pro perfecto: d. §. sed nec caepti, in vers. Sed prae scripti, d. l. etsi non sunt, §. quid ergo, ff. de auro & argent. legato, idque Iason confirmat dict. num. 19. & 20. quia potentia propinqua actui, habetur pro actu, l. penultim. [sect. 78] cum glos sa, & ibi Baldus notat, ff. de testamento militis. Et plura cumulauit in l. diuortio, § interdum, ff. soluto matrimonio, Et exornauit Martinus Monter a Cueua, decis. 17. Regn. Aragon. n. 9. & seqq. & vide Barbos. in d. §. interdum. num. 5. & 6. Praeterea & quinto constitutio, quaedam es se, quae [sect. 79] ex sui natura, & subiecta materia, neque perficiuntur sola destinatione, imo neque in es se, aut valore aliquo constituuntur. etsi caepta sint, si debitis modis ad finem vsque non perducantur, nec absolute perficiantur; & in his quidem nec destinatio sola aliquid operatur, quia vere factum non fuit quod fieri destinabatur; nec incaepta fuis se sufficit, quia ex perfectione, & absolutione consistunt: & inde pro facto haberi non potest destinatum ad illum effectum, nam si quis non modo testari destinauit, & in animo habuit, verum etiam testari caepit, & sic ad actum proces sit, proculdubio si non perfecit, testatus non dicetur, nec sola destinatio pro facto reputari potest, imo nec testari caepis se sufficit, l. si quis cum testamentum. ff. de testam. iunctis his, quae quotidian. har. controu. iur. lib. 2. cap. 22. num. 19. & alio cap. supra, hoc eodem libro, & tractatu scripta reliqui, & notaui, quod si quis haeredem instituere aliquem destinauerit, imo id protulerit pers ae pe, destinatio sola nihil operabitur, si ad actum, & perfectionem non deuenerit, atque in testamento solemni eundem haeredem instituerit, l. vltima, ff. de testam. vbi Paulus Iureconsultus inquit: Eius bona, qui se Imperatorem facturum haeredem iactauerit, a fisco occupari non pos sunt: quam exornat Iason in l. 1. §. si quis ita, num. 11. de verbor. obligat. ita pariter destinatio aliquarum rerum ad maio[sect. 80] ratum faciendum, non efficit maioratum, Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quae st. 10. numero 51. vbi inquit, quod si quis destinauerit aliquas res ad aliquem maioratum faciendum, si tamen non constituerit, nec ad effectum perduxerit, non videtur facere maioratum, per text. in l. fundum, §. Insulae, ff. de actionibus empti. Et vltra eum comprobatur ea resolutio ex traditione Alexandri, dict. cons. 97. num. 8. versic. Rursus, lib. 3. vbi dixit, quod destinatum non habetur pro facto in his,[sect. 81] in quibus es sentia facti requiritur. Baldi etiam doctrina, in l. si nondum, in fine, C. de furtis, per il[sect. 82] lum textum, quod destinatio non inspicitur, vbi requiritur verum factum hominis: sed vbi sola intentio perficit actum, tunc sola destinationis causa inspicitur: quae est notabilis doctrina ad confirmationem obseruationis tertiae principalis, supra traditae. Et idem Baldus in l. diui fratres, ff. de re iudicata: scripsit, quod perfectum non dicitur, quod est in proxima dispositione ad perficiendum, vbi facti es sentia requiritur; secus vbi solius animi consilium cogitatur. Quod etiam est singulare pro ipsius tertiae obseruationis confirmatione, & sequitur Iason in dict. §. sed si parauerit. Sexto deinde constituo, quod destinatio pro re[sect. 83] perfecta, siue pro facto habetur, cum tendit ad regulandam dispositionem eius, qui destinauit; quibus in terminis loquuntur Interpretes omnes commemorati supra, ad initium huius capitis. Surdus, dict. decisione 241. & dicto consilio 195. Gratianus, disceptationum forensium, dict. cap. 126. Carolus Ruinus, in consilio 71. libro 2. Sfortia Oddi, in consilio 21. secus tamen quoad regulandam legis dispositionem, idque per text. in dicta l. si nondum, C. de furtis, & in l. proponebatur, ff. de Castren si peculio. Tradidit Simon de Praetis, libro 4. interpretatione 1. dicta dubitatione 7. num. 60. versic. Item si destinauit, folio 304. Item si non sequatur[sect. 84] absurdum, vel contrarium iuri communi, aut voluntati testatoris, siue eius, qui destinauit, repugnans; sicuti ex aliis firmauit ipse Praetis, ibidem, nec dis sentit Hug. Donellus, comment. iur. ciuil. ad l. primam, ff. de rebus dubiis, quo loci erudite [sect. 85] admodum, & vere legem ipsam explicat, & nonnulla noue obseruat, quae penes eum videri pos sunt, & in effectu euincunt, ex destinatione patrisfamilias, (quae ad praedia diiudicanda, & di stinguenda, adeo potens est, vt vidimus) dubium mouis se, atque in casu eius textus habuis se Papinianum Iureconsultum. Caeterum ex coniectura contrariae voluntatis, quae ex aequali, vel inaequali alterius fundi legati pretio & valore desumebatur; sic Papinianum ipsum respondis se. Bartolum etiam ibidem, coniecturae eius optimam rationem reddidis se, sumptam ex natura rei, de qua agitur, ex qua contrariam elicit voluntatem. Nam cum testator de suis rebus illam, aut illam legat, electionem dat legatario rerum legatarum. Natura electionis haec est, vt constituatur inter res ae stimatione pares, aut certe non longe distantes. Nam si. res ae stimatione multum dispares legentur, quamuis disiunctim, non tam electio data, quam res vna legata videbitur: vt latius ipse Donellus explicat, & recte obseruat, destinationis patrisfamilias materiam, & tractatum, qui ex coniecturis subsistit, ex coniecturis quoque ces sare. Quod etiam agnoscit, & Bartoli doctrinam ad explicationem eiusdem l. 1. ff. de rebus dubiis, expendit Surdus, decis. 241. numero finali: Et hactenus de patrisfamilias destinatione, qua praedia vrbana, & rustica, domus, & fundi dignoscuntur, atque distinguuntur, & latior, aut strictior interpretatio sumitur, vt plus, aut minus in legato, vel in dispositione comprehendatur, vel comprehensum intelligatur, ac denique voluntatis testatoris iuridica & recta interpretatio, & coniectura sumatur. Sic sane in Regio Hispalensi Senatu coniecturam aliquando sumptam, & dubium ex facto emer[sect. 86] gens, definitum vidimus; cum enim controuerteretur , vtrum haereditamentum quoddam valoris, & pretij considerabilis (quod tamen quintam bonorum partem non excedebat) parente in extremis constituto, filio spurio relictum, in proprietate eidem legatum censeretur, & acquiri deberet; an vero pro alimentis dumtaxat, siue singulis annis dum viueret, ita quod eo mortuo ad haeredes patris ipsius reuerteretur, & pro tempore vitae tantum fructibus, & prouentibus frui deberet; idque argumento eorum , quae statim adducuntur, & ponderantur ; Senatus metipse vnanimiter definiuit, pleno iure ad dictum filium illegitimum pertinere, ita vt libere pos set de eo dis ponere, & ad haeredes eius transiret; ad quod sic decidendum, principaliter adducebatur, atque excitabatur (licet aliae etiam vrgerent rationes) destinatione patris ipsius, quae probata existebat per testes quamplures, qui deposuerunt, patrem eundem ad id destinas se, ac destinatum habuis se praefatum haereditamentum , & s aepe dixis se, testesque ab eo audiuis se, quod ad dictum filium spurium, & haeredes eius pleno iure pertineret, atque ita non solum ex verbis, quibus legatum illud factum est, sed etiam ex destinatione ipsius (quae totum facit, & voluntatem detegit, vt s aepe dixi) integre pertinere, & ad haeredes eius transire: & ita Senatus in causa filij cuius dam spurij Didaci de los Arcos, & iuridice equidem iuxta superiores omnes doctrinas, & resolutiones, quae factum praedictum destinationis in vita, & vim eius mire comprobant. Ex eo etiam, quod ipsummet haereditamentum simpliciter a patre relictum fuis set spurio, quo casu pleno iure ad eum pertinere, vt de eo libere in vita, & in morte disponere valeat, ex decisione l. 9. & 10. Tauri, deducitur euidenter, prout inferius ostenditur. Caeterum hisce diebus in altera causa filij alterius spurij Andreae de la Barrera, Petri scilicet de la Barrera, cui pater in te stamento. reliquit singulis annis Ducatorum ducentorum summam, quae currerent, & ei prae stari inciperent a die mortis suae; controuertebatur, atque dubitabatur in Senatu, an legatum annuum & temporale , siue pro alimentis tantum, & pro tempore vitae filij intelligendum es set, an vero perpetuum, vt ad filios & haeredes eius pertinere deberet, siue spurius ipse de ea quantitate in vita, & in morte disponere pos set. Et quia articulus frequens admodum, & neces sarius est, nec ab Interpretibus omnibus huius Regni accurate discus sus; placuit hoc loco eiusdem absolutam resolutionem, & explicationem suscipere, eaque expendere, quae pro, & contra considerari non incongrue valent, idque vel eo maxime, quod dubij ipsius resolutio coniecturalis sit & prae sumpta, prout coniecturalem dixerunt Tellus, & alij, & ita tractatui nostro conueniat omnino. Primo itaque in fauoré dicti filij spurij, vt prae fatum legatum ducentorum ducatorum , quod singulis annis a parente. sibi relictum est. ad haeredes eius transmittere valeat, atque ita de illo in vita, & in morte disponere; non mediocriter vrgere videtur l. 9. Tauri, hodie l. 7. tit. lib. 5. nouae collect. Regiae, quae [sect. 88] velut expresse probare videtur, alimenta filio illegitimo hodie sic dari debere, vt pos sit de proprietate bonorum in vita, seu in morte libere disponere, atque ita illegitimum transmittere ad haeredes Quintum, siue id, quod pro alimentis sibi datum, aut relictum fuerit a parentibus. Lex namque ipsa 9. quatuor continet partes principales, in prima statuitur: Que los hijos bastardos, o ilegitimos, de qualquier calidad que sean, no puedan heredar a sus madres ex te stamento, ni ab intestato, en caso que tengan sus madres hijo, o hijos, o descendientes legitimos. Pero bien permitimos que les puedan en vida, o en muerte mandar fasta la quinta parte de sus bienes, de la qual podrían disponer por su anima, y no mas. In secunda vero parte dicitur. Y en caso que no tenga la muger hijos, o descendientes legitimos; aunque tenga padre, o madre, o ascendientes legitimos, mandamos, que el hijo, o hijos, o descendientes que tuuiero, naturales, o espurios, por su orden y grado le sean herederos legitimos ex testamento, & ab intestato. Saluo si los tales hijos fueren de danado y punible ayuntamiento, de parte de la madre, que en tal caso mandamos, que no puedan heredar a sus madres, ex testamento, ni ab intestato. In tertia autem, quae ad propositum nostrum attinet, sic scribitur: Pero bien permitimos, que les puedan en vida, o en muerte mandar fasta la quinta parte de sus bienes, y no mas de la que podian disponer por su anima, y de la tal parte despues que la huuieren, puedan disponer en su vida, o al tiempo de su muerte, los dichos hijos ilegitimos, como quisieren. In quarta denique, & vltima parte declaratur, qui filij dicantur nati ex damnabili, & punibili coitu. Ecce vbi in dicta tertia parte, etiam si filius natus sit ex damnabili, & punibili coitu ex parte matris, potest ei a matre ipsa quinta bonorum pars relinqui, & inquit eadem lex: Y de la tal parte despues que la huuieren, puedan disponer en su vida, o al tiempo de su muerte los dichos hijos ilegitimos como quisieren. Atque inde deducit Velazquez Auendanus in ipsa l. 9. Tauri, glos. 4. n. 6. post Tellum Ferdinand. Roxas, Couar. & alios, Quintum de quo in ea lege, etiam filiis legitimis existentibus, relinqui pos se filiis ex damnato coitu natis; quamuis mortua matre ab intestato filij eiusmodi Quintum non habeant , sed alimenta[sect. 89] dumtaxat neces saria percipere pos sint. Quod idem tenuerunt Ioannes Gutier. pract. lib. 2. quae st. 106. vbi idem accipit in patre. Cerbantes in l. 10. Tauri, n. 66. deducit etiam num. 2. Auendanus ipse, Quintum de quo in d. l. Tauri, non succedere loco alimentorum, sed iure succes sionis accipi a filiis spuriis:[sect. 90] Quod manifeste constat ex eo, quia si loco alimentorum succederet. praecise filij Quintum haberent; quod nisi volente matre, non habent; & ita non iure alimentorum id accipiunt, sed potius iure succes sionis; sicuti cum iudicio deduxit Tellus Ferdinandez ibi, n.34 ex eo neces sario inferens, Quintum , de quo in ipsa l. 9. Tauri, etiam filio diuiti a matre pos se relinqui; quia licet diues non sit alendus, neque Quintum ad alimenta sibi debeatur, vt ibidem post alios multos Authores comprobat n. 2. & 3. & in l. 10. Tauri, glos. 1. per totam. Barbosa 4. par. legis primae, ff. solut matrim. n. 76. colum. 3. vers. Illud verum, fol 571. tamen, quia non iure alimentorum, sed succes sionis a matre relinquitur, diues accipere Quintum valebit, vt latius ibi, & d. glos.?. legis 10. n. 4. vbi bene constituit differentiam inter terminos d. l. 9. Tauri, & d. l. 10. vt in primis pos sit filio etiam diuiti Quintum relinqui, in terminis autem d. l. 10. non pos sit. Secundo facit pro eadem parte l. 10. Tauri, ho[sect. 91] die l. 8. tit 8. lib. 5. nouae collect. Regiae, quae generaliter in illegitimis, & spuriis filiis id ipsum decidit res pectu patris & matris, quod in spuriis damnatis respectu matris tantum lex nona praecedens deciderat, & inquit in hunc modum: Mandamos, que en caso que el padre, o la madre sea obligado a dar alimentos a algunos de sus hiijos ilegitimos, en su vida, o al tiempo de su muerte, que por virtud de la tal obligacion no se pueda mandar mas de la quinta parte de sus bienes, dé la qual podia disponer por su anima, y por causa de los dichos alimentos, no sea mas capaz el tal hijo ilegitimo, de la qual parte, despues que la huuiere el tal hijo, pueda en su vida, o en su muerte hazer lo que quisiere, o por bien tuuiere: pero si el tal hijo fuere natural, y el padre no tuuiere hijos, o descendientes legitimos, mandamos, quel el padre le pueda mandar justamente de sus bienes todo lo que quisiere, aunque tenga ascen dientes legitimos. Hactenus dicta l. 9. quae aperte decidere videtur, alimenta hodie filio illegitimo sic dari debere, vt pos sit de proprietate in vita, & in morte libere disponere; atque ita ad haeredes suos transmittat Quintum, vel id, quod fuerit sibi pro alimentis datum , aut relictum. Et ita in terminis per eam legem tenuerunt Rodericus Suarez, Anton. Gomezius, Didac. Castell. Duenas, Tellus, Palac. Rubios, Couarr. Baeza, & Roxas, quos retulit pro hac parte, & ipse sequitur eos Velazquez Auendanus, in dicta l. decima Tauri glos sa tertia, num. 4. videndus per totam glos sam, & in dict. l. nona Tauri, glos sa nona, per totam Lara in l. si quis a liberis, §. idem rescripsit, n. 75. in illis verbis: Iure tamen Regio con stitutum est, vt spurius ad haeredem transmittat, quod ei pater dederit alimenta, eóque pro arbitrio ipse filius vtatur, dum vixerit. Matiencus in dict. l. 8. titulo octauo, glos sa tertia, per totam, maxime n. 3. Azeuedus in l. 7. titu. 8. l. 5. num. 17. & 36. Guillen de Cerbantes (qui constanter tuetur hanc opinionem) in dict. l. 10. Tauri, ex num. 105. vsque ad num. 109. & in quit dict. num. 106. quod hodie ex legis illius dispositione, quae est d. l. 8. tit. 8. alimenta non sic filio illegitimo dari debent, prout de iure communi dabantur , sed potius tali modo, vt in vitae, vel in mortis tempore pos sit praedictus filius illegitimus libere disponere de talibus bonis, quae sibi alimentorum nomine as signantur. Et repetit num. 7. ibi: Alimenta ex hac lege sic dari iubentur, vt non sufficiat annua, vel menstrua alimenta assignari, seu in vitae tempus ea elargiri, sed potius proprietas eorum alimentorum, ad filios debeat pertinere. Et iterum in fine, num. 108. Citat autem idem Cerbantes, n. 105. pro se Molinam de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 15. num. 9. quo loci potius tenet contrarium expresse Molina: & num. 10. vbi expendi potuis set, in aliis loquitur terminis, ac in filiis legitimis, vt statim dicetur. Tellus etiam (qui pro ea expenditur parte) in contrarium potius citari deberet, aut non ita simpliciter, nam dum plures casus distinguit, potius casui nostro, & Senatus Hispalensis decisioni conuenit, quam ab ea aliquo modo dis sentit, conuenit etiam in sui limitatione Matiencus, vt ad solutionem primi argumenti dicetur, Auendanus quoque, d. gl. 3. l. 10. n 5. in limitatione, aut additamento, quod adducit, & Azeuedus, dict. num. 36. Praeterea & tertio loco facit Alphonsi Azeuedi,[sect. 93] in d. l. 7. tit. 8. lib. 5. sub num. 36. in versic. Declarantur tamen, & limitantur. obseruatio quaedam, & resolutio: Is namque Author in ea opinione fuit, vt existimaret, quod filij illegitimi Quintum bonorum sibi datum a parentibus, aut etiam alimenta sibi as signata, ad haeredes suos transmittant, quoties filios relinquerent, qui etiam alimentis egerent. Et ita videtur casum prae sentem in terminis decidere, quo dictus filius illegitimus litigans, ex matrimonio in facie Ecclesiae contracto plures suscepit liberos, ad quos praetendit transmittendum relictum sibi pro alimentis singulis annis. Rursus & quarto loco facit, quod alimenta a [sect. 94] maioratus institutore prae standa, non in vsufructu, aut annuo redditu ad vitam, sed in rei proprietate prae standa, & as signanda sunt, atque ita vt ad hae redes transmittantur, provt legitima, in cuius loco subrogantur, prae standa est; sicuti ex Gregorio Lopez, Roderico Suarez, Didaco Couarr. & Palac. Rubi. tradidit Ludouic. Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 15. num. 10. vbi inquit, idem dixis se alios Authores in alimentis, quae loco legitimae subrogantur. Et id ipsum obseruauit Iacob. Baldesius in addit. ad Roderic. Suarez ad l. quoniam in prioribus, §. 1. num. 19. fol. 27. & limitatione 2. ad legem Regni, n 12. folio 79. Mieres, 4. part. quae st. 28. n. 9. Lara in dicto §. idem rescripsit, n. 114. & seqq. Ceuallos, commun. contra communes, quae st. 779. n. 100. & 3. seqq. part. 3. Petrus Surdus, de alimentis, quae st. 94. tit. 22. fol. 246. ergo id ipsum dicendum videtur in casu prae senti, respectu alimentorum filio illegitimo debitorum, quae in locum legitimae subrogantur. Facit etiam & quinto loco Ioannis Guillen a Cerbantes, in l. 10. Tauri, n. 108. in fin. in propriis ter[sect. 95] minis casus prae sentis placitum, & obseruatio; is etenim Author as seuerauit specifice, quod alimenta, siue in vita, siue in morte, semel as signata filio illegitimo, tenebitur pater, vel haeres eius in proprietate elargiri, quamuis ante as signationem liberetur, annuatim alimenta in vsufructu dando, nec teneatur in proprietate, prae stare, iuxta differentiam, quam ibi considerat; sic sane dicendum videbatur, nunc, cum pater mortis tempore ducentorum ducatorum singulis annis alimenta filio praedicto as signauerit. Sexto denique & vltimo facit, spurios, & illegitimos filios pos se agere aduersus haeredes patris, vel[sect. 96] aui, qui vel nulla alimenta, vel minus competentia reliquit, vt congrua, & neces saria sibi constituantur alimenta, Capicius, Vincent. de Franchis, Gama, Antonius Gabriel, Duenas, & Corduba de Lara, cum quibus Barbosa, 4. par. l. 1. ff. soluto matrimonio, n. 73. fol. 308. col. 1. vbi improbat rationem eorum, qui exi stimarunt ideo id procedere, quod onus alendi liberos reale sit, & ideo cum ipsis rebus ad quemcunque transit; quia ex hac ratione sequertur, quod spurius etiam pos set agere aduersus emptorem, siue particularem succes sorem bonorum patris; quod tamen non est verum. Et ideo verior ratio est, quia provt pater erat personaliter obligatus ad prae standa praedicta alimenta, ita etiam haeres eius conueniri potest ex propria persona, l. prima, C. si certum petatur, l. 2. §. ex his, ff. de verbor. obligat. & in specie notarunt Panormitan. Anton. Gomez, & Gama ibi relati: Surdus etiam, de alimentis, titulo primo, quae stione 23. fol. 33. sic sane, si vsus fructus fundi non sufficit ad competentia alimenta, potest spurius cogere haeredes patris, vel aui, quod aliunde illa suppleant: nam alimenta ita spuriis debentur, vt etiam expres sa voluntate patris eis tolli, vel minui non pos sint, neque ipsi filij illis pos sunt renunciare tacite, vel expresse; sicuti cum aliis multis Authoribus tradidit Barbosa ipse, dict. 4. part. lib. 1. sub n. 72. fol. 368. in principio. Debentur etiam non secundum precisam indigentiam naturae, sed secundum qualitatem, & di[sect. 97] gnitatem ipsius, & parentis; quia alimenta neces saria dicuntur, quae respiciunt dignitatem personae, attentis, & consideratis diuitiis paternis; prout latis sime comprobat Hieronym. Ceuallos, pract. commun. contra commun. q. 779. ex n. 21. vsque ad n. 57. vbi iura, & authoritates cumulat: & improbat contrariam sententiam eorum, quos retulerat ex n. 1. cum seqq. vsque ad dictum n. 21. contrarium tenentium. Cum quibus etiam nouis sime Hector Felicius, allegat. 49. num. 6. & 13. & duobus seqq. par. 3. habebitur etiam consideratio ad omnes per sonas, quas filius alimentandus tenetur alere, ad[sect. 98] arbitrandum, quanta pars pro alimentis relinquenda sit. Quod multum ad propositum no strum, animaduertit Tellus Ferdinandez in lib. 10. Tauri, n. 10. vbi inquit, notandum es se vnum, quod declarat materiam hanc alimentorum, & est, quod quando debet fieri computatio quantitatis ad alimenta, non tantum consideranda est persona filij spurij, verum etiam persona vxoris, etsi patre reluctante, filius eam acceperit; vt Crotus notauit in l. fi constante, in secunda lectura, n. 111. ff. solut. matrim. per l. si quis a liberis, §. non tantum, ff. de liber. agnoscend. vbi dicit textus, quod tenetur ad omnia onera liberorum, & Glos s. in verbo, onera, exponit, id est pro vxore. Per tex. etiam in l. ius alimentorum, ff. vbi pupillus educari debeat, vbi Bartol. Notat, quod per ancillis, & seruis eius dem dari debent alimenta, secundum text. in l. habitatio, ff. de ventr. in pos. mitt. Cum igitur in casu prae senti, minus competentia alimenta, ducentorum inquam ducatorum singulis annis a patre fuis sent filio spurio relicta, habita consideratione ad diuitias patris, & ad omnes personas, quas filius alimentandus tenebatur alere, hoc est ad vxorem , quam habebat, & filios & familiam, & respectu filiorum ipsorum alimenta nulla es sent relicta, si pro tempore vitae dicti filij dumtaxat relicta fuis se, & deberi dicatur; de iure equidem agere pos se filium metipsum videbatur; non modo, vt perpetuo alimenta ea durarent, ad filiósque transmitterentur, sed etiam, vt supplerentur in quantitate maiori. Nihilominus tamen, superioribus omnibus mi[sect. 99] nime refragantibus, contrarium Senatus Hispalen sis in lite, & causa praedicta definiuit iuridice, & haeredes dicti Andreae de la Barrera, a petitione dicti filij spurij absoluit, silentiúmque eisdem super petitis imposuit, nec alimenta filio ipsi illegitimo relicta, ad suos filios transire decreuit. Primo namque considerauit , & perpendit attente, clausulam te stamenti patris eiusdem. Iten mando a Pedro de la Barrera, que esta en mi casa, que le den dozientos ducados en cada vn atio desde el dia de mi fallecimiento en adelanto, entrando en ello el trigo, porque es assi mi voluntad. Ecce vbi dicitur, dozientos ducados en cada vn ano. Quod annuum legatum alimentorum aperte inducit, & insinuat. Pater etenim ipse, si perpetuo, aut in proprietate eam quantitatem relinquere intenderet, aut vellet, nequaquam diceret, en cada vn ano, sed perpetuo diceret, aut en cada vn ano para siempre, adiiceret. Item, verbum illud, que se le den en cada vn ano, inspicit tantum personam dicti filij spurij, & non filiorum eius, quorum, nec haeredum nullam pater predictus fecit mentionem, & perinde habetur, ac si fuis set legatum relictum personae, pro tempore vitae illius; quo casu certi iuris es set, etiam in terminis dict. l. 9. & 10. Tauri. hodie l. 7. & 8. tit. 8. lib. 5. nouae collect. Regiae, & post deci sionem earum, quod si pater annua alimenta filio spurio relinquat, vel fructus alicuius praedij, qui ad alimenta sufficient, aut ex voluntate patris consisterit , voluisse alimenta filio suo illegitimo sic dari, vt pro tempore vitae suae tantummodo durent; tunc alimenta ad filij haeredes non transire ; sicuti ex Tello Ferdin. in l. 10. Tauri, ex n. 16. vsque ad n. 19. Matien co, Corduba de Lara, Auendano, Azeuedo, Barbo sa, & Ceuallos; latius ego ostendam, & concludenter comprobabo infra, ad solutionem primi, & secundi argumenti, quo loci adnotata, & accurate resoluta, videnda erunt omnino, ac ideo hic non repetuntur. Ex ipsis autem ibi scriptis quamplurima deducuntur, quae partem hanc, & Senatus definitionem comprobant manifeste, vtpote cum in terminis legum ipsarum non versemur, quando scilicet Quintum datur, vel relinquitur simpliciter filio spurio, quo casu leges illae procedunt, sed in legato annuo alimentorum, en cada vn ano, quod ad haeredes non transit, sed cum morte alimentandi extinguitur, vt latius etiam infra, ad solutionem dicti primi, & secundi argumenti. Rursus ponderauit Senatus idem, filium praedictum spurium, patre defuncto (qui dictam quantitatem ducentorum ducatorum ei relinquit) coram iudice ordinario comparuis se, & clausulam testamenti illius, nunc relatam exhibuis se, petiis séque vt maior sibi quantitas, quam ea pro alimentis as signaretur, ex quo summa illa non sufficiebat, nec subsistentiae, & quantitati bonorum aequalis erat; nusquam autem in ipsa lite de perpetuitate alimentorum, aut quod ea ad filios, vel haeredes suos transirent, egis se, nec in eo petitionem, aut actionem suam concludere, sed in augmento dumtaxat. A iudice autem ordinario cum 250. ducatorum quantitas as signata fuis set, & sic quinquaginta plus, quam pater reliquerat, ei data, & ad Senatum appellaretur confirmata fuit ordinarij eiusdem sententia, qua dicta 250. ducatorum summa prae stari iubetur singulis annis filio spurio, nec etiam aliquid de perpetuitate, aut proprietate dictae summae, vel quod ea ad filios, aut haeredes transiret, dictum. Atque ideo nouae huiusce articuli, siue litis petitioni, & praetentioni, qua filius ipse spurius declarandum intendebat, quantitatem illam sibi as signatam, ad filios suos transituram, nec morte eius alimenta extingui, rei iudicatae, & petitionis alterius litis exceptionem obstare, & id de nouo in iudicium deduci, quod nec petitum, nec excogitatum apparebat; vere namque filiusmet idem spurius augeri dumtaxat alimenta, non ad filios suos transire. siue in proprietate pertinere, contenderat ; sed nunc tantum hac in lite praetendebatur. Praeterea pro ipsa parte vrgebat Ludouicus[sect. 100] Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 15. n. 9. de quo etiam statim ad solutionem secundi argumenti, obseruatione quarta, ad finem, in versiculo, Id quod Ludouicus Molina, vbi loquitur etiam post decisionem dictarum legum nonam, & decimam Tauri, nec distinguit ius ipsum Regium a iure communi, & singulariter inquit, quod alimenta alicui debens, potest eidem illa annuatim, & ad vitam tantum as signare, eóque pacto, vt morte eius finiantur, nec ad haeredes transeant. Atque ita constituit, alimenta filiis spuriis debita a parentibus, non deberi in proprietate, sed annuatim pro vita tantum debita es se, sicut pro vita tantum prae stari, aperte voluit dictus pater in casu prae senti. Faciebat etiam pro ipsa Senatus Hispalensis definitione Pelaez a Mieres de maioratu, 4. p. q. 38. n. 9. dum dixit, quod alimenta, quae primogenitus tenetur prae stare fratribus, finiuntur cum vita ipsorum fratrum, l. Mela, in principio, & ibi Glos s. in verbo, vitae suae, Bartol. etiam, ff. de aliment. & cibar, legat. [sect. 101] Et idem in aliis alimentis statuit, praeterquam in his, quae pater filiis relinquere tenetur, quando primogenium ex omnibus bonis cum Regia facultate instituit, vt latius ibi. Vlterius quoque non mediocriter adstringebat, legatum annuum, alicui simpliciter relictum, etiam si nulla alimentorum facta sit mentio, prae sumi in alimentorum causam relictum, si modo legatarius sit pauper, & aliunde non habeat, vnde[sect. 102] se alat, secus autem si diues sit, l. cum ij, §. si in annos, ff. de transactionibus, & cum multis Authoribus tradiderunt Cae sar Barzius, decisione Bononiae 80. n. 9. Petr. Surdus de alimentis, tit. 9. q. 6. n. 14. & tit. 2. q. 12. n. 1. & 10. vbi quod legatum omne intelligitur pro alimentis, quando fit pauperi, & eodem tit. 2. q. 13. n. 1. & 3. & 10. vbi in propriis terminis nostris post alios Authores scripsit, quod spurio egenti relictum, vel conces sum, prae sumitur in dubio in cau[sect. 103] sam alimentorum. Et citat Afflictum, decis. 99. ita tenentem, & ante scripserat idem Surdus, titul. 1. Quae stione 10. numero 11. & 14. & 15. sed in[sect. 104] casu prae senti, filio spurio non modo egenti, sed omnimodo egenti, & non habenti aliunde, vnde se alere, & viuere pos sit, ducentorum ducatorum summa fuit a parente singulis annis relicta, vt supra dixi; ergo neces sario dicendum erat, in causam alimentorum legatum factum, & consequenter cum eius morte extingui, quoniam alimenta finiuntur cum morte eius,[sect. 105] cui sunt prae standa, & non transeunt ad haeredes; sicuti late comprobauit Surdus ipse, titulo 5. de alimentis, quae st. 1. per totam. Sunt namque personalia, & ita aliud in persona vnius, quam in persona alterius, vt ibid. tradidit Surdus, n. 2. indigentia autem, & summa necces sitas dicti filij spurij, & quod aliunde non haberer, vnde se alere pos set, non modo ex actis proces sus, sed ex ipsa eius allegatione, & confes sione constabat , atque Iudices in altera lite mouit, atque excitauit; vt dictam ducentorum summam ad 250. ducatorum quantitatem reducerent. Non obstant modo argumenta omnia, quae in[sect. 106] contrarium adducta, atque ponderata fuere supra, ex n. 88. cum seq. Et in primis non obstat primum, deductuum ex dicta l. 9. Tauri, hodie l. 7. titulo 8. l. 5. Quia pro vera explicatione, atque resolutione obseruandum , atque constituendum erit, quod vbi quinta pars bonorum simpliciter legatur, aut relinquitur per matrem filiis spuriis, & damnatis. in quibus terminis ea lex loquitur, fatemur pos se spurium de ea libere disponere in vita, & in morte, prout voluerit, quia prae sumitur pleno iure relicta, & verborum sonus, & proprietas sic suadet, atque lex ipsa nona decidit specifice. In quo venit dirimere, & in effectu dirimit controuersias illas Doctorum in terminis iuris communis de quibus post alios Authores per Auendanum, in eadem l. 9. Tauri glos sa 8. n. 2. & in l. 10. glos sa 3. n. 1. & duobus seq. Mariencum, in dicta l. 8. titulo 8. gl. 4. n. 1. & 2. & 3. Cordubam de Lara, in l. si quis a liberis, §. idem rescripsit, n. 74. Barbosam, 4. parte, leg. 1. ff. soluto matrimonio, num. 72. & seq. Cerbantes in dicta l. 10. Tauri, n. 105. per Surdum etiam , de alimentis, tit. 1. quae st. 10. & inferius notatur, an scilicet alimenta deberentur temporaliter , vel in proprietate, aut transirent, vel non, ad haeredes. Caeterum vbi mater, vel pater etiam simpliciter non reliquit quintam bonorum partem, vel aliud, siue relinquere noluit, sed expres sim potius, aut tacite. ita tamen aperte, quod de eius voluntate appareat legitime, veluti si annua alimenta filio relinquat, vel fructus alicuius praedij, qui ad alimenta sus siciant; & generaliter, quoties ex verbis dispsitionis patris, aut matris constiterit, voluis se alimenta filio suo illegitimo sic dari, vt durent tantum vsque ad finem vitae filij, tunc equidem nec alimenta, nec res ips ae ad filij haeredes transmitti poterunt: quia iam parentes onus alimentorum prae standorum a lege sibi impositum adimpleuerunt, ex quo filij per tempus vitae suae congrua perceperunt alimenta, nec vltra per leges ipsas remanent adstricti. Sic sane leges easdem limitauit, atque restrinxit, & prae stantius caeteris explanauit Tellus Fernandez in dicta l. 10. Tauri, n. 16. & 17. & 18. vbi casus quatuor principales di stinguit, qui ad praefatam resolutionem in effectu reducuntur, vt mox dicetur. Et id ipsum pro fitetur Matiencus in d. l. 8. titul. 8. glos. 3. n. 4. nam cum antea dixis set, rem legatam spurio pro alimentis, ad eius haeredes transmitti iure Regio; inquit statim dict. n. 4. in hunc modum: Quam as sertionem limita, nisi expres sa, vel tacita voluntate testatoris colligatur, noluis se Quintum spurio legatum, ad haeredes eius trans mitti, vt si quid annuum legauit, quod vita finitur, vt in l. cum ij, §. si vni. & §. vult. igitur, versic. Modus autem, ff. de transact. vel quando fructus alicuius praedij, qui sufficiunt ad alimenta, legantur, &c. Et id ipsum admisit ad restrictionem dictarum legum Tauri, Corduba de Lara. in dict. §. idem rescripsit, n. 76. in haec verba: Item ips ae leges Regiae, quae potestatem transmittendi Quintum, spurio permisere, loquuntur in casu, quo pater spurio legat, lubens, ac sponte. Ecce vbi in paren tum voluntate reponit, an in proprietate, an pro alimentis tantum temporalibus, pro vita duraturis, alimenta relinquere, aut prae stare velit. Azeuedus etiam in dict. l. 7. tit. 8. n. 17. & 36. eidem quoque re solutioni accadit, quoties de voluntate parentum apparet; quamuis confuse nimis se habuerit, nec certam in proposito articulo resolutionem relinquat. Rectius se habuis se videtur Velazquez Auendanus, in eadem l. 10. Tauri, glo. 3. n. 5. is namque Author, cum eo loci, & glos. 8. legis 9. dixis set, Quintum bonorum, vel aliud filiis spuriis relictum, aut datum a parentibus, quoad vsum fructum, & proprietatem eis acquiri; limitat statim, vt spurius de Quinto dis ponere pos sit, si modo constiterit voluis se parentes proprietaté eis acquiri, non alias; & in hunc modum scribit dict. n. 5. glos. 3. dict. l. 10. Tauri. Cum hoc tamen additamento, quod spurij irreuocabiliter haberent donationem Quinti ex verbis nostrae legis, ibi: Despues que la huuieren, quae sic neces sario sunt accipienda, ex Palatio hic, n. 23. Suarez supra, n. 25. quia eo casu aperte lex constituit, pos se de Quinto spurium disponere; quasi sentiat facultatem disponendi de Quinto, pendere a voluntate donantis, deducta ex actu traditionis irreuocabilitatetem inducenti, vel ex alio inductiuo voluntatis transferendi proprietatem in spurium, quasi per eam traditionem detur ipsi proprietas, & facultas disponendi de Quinto, quia cum tunc ex dispositione patris testantis constet voluis se, Quintum filio acquiri in vsufructu, & proprietate, libere pos se de eo Quinto disponere iustum est, &c. Ergo si nolit, aliter dicendum es se, & a voluntate patris totum pendere, recte is Author statuit. Et consequenter non obtinebit dictarum legum Tauri decisio, nec Interpretum huius Regni intellectus, quoties parentes ad alimenta res trinxerunt, vel restringere voluerunt, & pro tempore vitae dumtaxat filiis dare, vel relinquere Quintum, aut aliud pro alimentis as signatum, vel relictum : tunc namque voluntas seruanda est, cum ipsi non teneantur, nisi praecisum, & neces sarium pro alimentis relinquere; & ita pariter as seuerauit erudite Petrus Barbosa, quarta parte legis primae, ff. soluto matrim. ex n. 72. vsque ad n. 77. Ceuallos etiam, 2. par. commun. contra commun. quae st. 779. ex n. 88. cum seq. de quibus latior commemoratio fiet infra. Sic sane, pater in casu prae senti restringere ad alimenta relictum, dare visus est, ex quo ducentorum ducatorum quantitatem filio spurio reliquit singulis annis, prout supra ponderaui, num. 99. Secundum quoque non refragatur fundamentum , deductum ex d. l. 10. Tauri, hodie l. 8. titu. 8. l. 5. cuius solutio satis dilucide apparet ex hactenus dictis; vere namque lex ipsa loquitur, & procedit, quando quinta bonorum pars simpliciter datur, relinquitur, aut legatur filiis spuriis & illegitimis a parentibus , aut quando parentes ipsi expresse legant, aut relinquunt in vsufructu, & proprietate; siue quod ita voluerint, ex verbis actus, aut dispositionis colligitur, (provt colligi debet, quando quinta bonorum pars, aut aliqua res simpliciter legatur) quia in patris, aut matris voluntate positum est omnino ea in lege pro obligatione alimentorum, quintam partem bonorum relinquere, de qua pro anima vterque testari poterat, si eam relinquere pater, aut mater voluerit, sed vltra quintam partem excedere, aut relinquere prohibetur: & casu, quo pater dicat, se relinquere quintam bonorum partem , aut quod eam relinquat, procedit id, quod dicitur in dict. l. 10. Tauri. De la qual parte, despues que la huuiere el tal hijo, pueda en su vida, o en su muerte hazer la que quisiere, o por bien tuuiere. Itaque prae supposito iam pro certo, quod habet quintam bonorum partem filius spurius, vt insinuant verba illa, despues que la huuiere, procedit, el poder el tal hijo en su vida, o en su muerte hazer lo que quisiere della. Quod si prae suppositum deficiat, aut id, quod praecedere antea debet, non verificetur, que es el tenerla, (quod deficiet, quando pater eam non reliquerit simpliciter, vel relinquere noluerit pleno iure, sed tantum ad alimenta pro tempore vitae,) tunc equidem locus non erit verbis sequentibus: El tal hijo pueda en su vida, o en su muerte hazer lo que quisiere. Quod clare quoque ostenditur ex illis verbis: Que en ca so que el padre, o la madre sea obligado a dar alimentes a alguno de sus hijos ilegitimos, que por virtud de la tal obligacion no se pueda mandar mas de la quinta parte de sus bienes. Non enim dicit, quod praecise quinta bonorum pars prae stari, aut relinqui debeat per parentes, sed quod praecise vltra Quintum relinqui non pos sit; intra Quintum autem nihil deciditur, sed iura alia de alimentis neces sariis, & praecise prae standis, & obligatione prae standi neces saria, relinquuntur intacta; verbum enim illud: Pero bien pertimos que les puedan en vida o en muerte mandar fasta la quinta parte de sus bienes; de quo in dict. l. 9. Tauri, & iterum per eadem verba in ipsa l. 9. verbum inquam illud, permitimos, affirmatiue prolatum, voluntatem significat, & non neces sitatem, vt in terminis eiusdem legis notarunt Rojas in epitom succession. c. 11. num. 37. Cerbantes n. 61. in eadem l. 9. verbum etiam illud, pueda, de quo in vtraque l. 9. & 10. totum in voluntate parentum relinquit, & voluntariam dat facultatem, non vero neces sitatem inducit; sicuti cum aliis Authoribus obseruauit Auendan. in l. 27. Tauri, glos s. 2. num. 2. & 6. in l. 14. glos s. 2. num. 5. & 6. si tamen pater, aut mater noluerit quintam bonorum partem relinquere integram, aut pro alimentis dumtaxat, non in proprietate relinquere; vel quid annuum, aut pro vita tantum duraturum, vel minus quinta parte, nihil in contrarium leges ips ae Tauri statuunt, sed permis siue loquuntur (vt dixi) & in voluntate parentum totum reponunt, vt etiam dixi, atque ideo voluntas ea ad neces sitatem trahi non debet, nec trahi potest in casu prae senti, in quo ex legato ducentorum singulis annis prae standorum, elicitur satis aperte voluntas patris, quod temporalia, & pro vita filij dumtaxat, non perpetuo relinquere voluerit (vt s aepe dictum est. Superiora autem non otiose dicta, & toties repetita, sed ideo, atque neces sario sic comprobata, quod nouis sime omnium Guillen. a Cerbantes in dicta l. 10. Tauri, ex n. 105. vsque ad n. 109. contrarium absolute, & indistincte as seuerauit, & Telli Ferdin. sententiam, & casus quosdam distinctos carpat iniuste, nec as sequatur praedictarum legum 9. & 10. Tauri, verum sensum, & intentionem . Rectius equidem Barbosa percepit, & sequutus est Ceuallos, quos statim commemorabo. Idcirco, vt accurate, & distincte admodum explanatus, & elucidatus remaneat articulus hic, adeo frequens, & neces sarius, & qui declaratione indiget, provt suo ore profitetur Tellus in praecitata l. 10. Tauri, n. 16. in fin. Sequentia ego (vt moris habeo) obseruanda, atque[sect. 107] constituenda duxi, quibus Telli Ferdin. placita, & obseruationes comprobabuntur , atque explicabuntur, alia etiam vltra eum adnotabuntur, nec de vera eius dem articuli resolutione amplius dubitari valebit. Primo itaque constituo, de iure communi certum es se, quod si pater inter viuos donauit spurio fundum loco alimentorum, vel in testamento legauit; is fundus ad haeredes non transmittebatur , quia filio non poterat pater fundum dare, aut relinquere in proprietate, quae transmitti pos set; sed neces sario debebat eum dare loco alimentorum, quae sui natura morte extinguntur ; imo & aequiualere debeat quantitati alimentorum, & si quid excederet, in eo non valebat. Et idipsum obseruabatur, si fundus daretur filiae spuriae in dotem, quia non transmittebatur eius morte ad filios, vel haeredes, sed ad patrem reuertebatur. Ita sané adnotarunt, atque vnanimiter amplexi fuere omnes illi huius Regni Interpretes, quos supra commemoraui . Et quamplurimis relatis resoluit erudite Barbosa 4. par. d. l. 1. ff. solut. matrim. n. 72. fol. 367. vsque ad num. 75. vbi Roderic. Suar. contrariam sententiam adducit, & improbat, eiu sque satisfacit fundamentis veris simis. Caeterum de iure huius regni aliter statutum in dict. l. 9. & 10. Tauri, quod scilicet pater pos sit quintam partem bonorum dare, vel relinquere filiis spuriis in proprietate, & quod illam ad haeredes transmittant , & de ea pos sint ad libitum disponere. In quo etiam conueniunt vnanimiter omnes huius Regni Interpretes, vt etiam ex eisdem supra relatis apparet, & notabiliter adduxit Barbosa in loco nunc relato, n. 75. fol. 369. dicens, quod dict. l. 10. Tauri, in duobus discrepat a receptis sententiis iure communi: primo, dumtaxat certam quantitatem , ad quam vs que pater pos sit nomine alimentorum spuriis relinquere, etiam in proprietate, quia iure communi id relinquebatur, arbitrio iudicis, vt ex multis ibidem comprobat Authoribus. Discrepat & secundo a iure communi, dum disponit, spurium de hoc Quinto pos se ad libitum disponere, & transmittere ad haeredes, aduersus supra resoluta; vt etiam ibi comprobat & vide Anton. Thesau. forens. lib. 1. q. 25. Secundo deinde constituo, quod inter viuos donare, aut in testamento relinquere totum Quintum, aut aliquam eius partem, vel rem in proprietate, & vsufructu, vel non dare, aut relinquere proprietatem, sed alimenta dumtaxat neces saria as signare pro tempore vitae spurij, in voluntate parentum omnino repositum est, tam in matre, in terminis dictae l. 1. Tauri, quam in patre & matre, in terminis dictae l. 10. Tauri. Vltra Quintum[sect. 108] autem prohibitum es se dare, aut relinquere, etiam si Quintum ad alimenta congrua non sufficiat, quia patris facultates tenues admodum sint, idque ex sententia quorundam; contra vero ex sententia aliorum, de quibus videndus est Barbos. dict. 4. par. l. 1. num. 77. in versi. Sed quid si patris, fol. 372. qui in effectu amplectitur Ludouic. Molinae distinctionem. Provt etiam amplexus est, & articulum disputauit Ceuallos, commun. contra commun. 3. par. quae st. 779. ex num. 59. vsque ad num. 76. vel si minus quam Quintum spurio ad alimenta[sect. 109] sufficiat, quia tunc pater non potest ei totum Quintum relinquere, & in eo quod excedit, non valebit relictum; idque ex sententia aliorum, atque ex generalitate dict. l. 10. Tauri, quae spurium indistincte capacem reddidit quoad Quintum bonorum patris; provt tuetur, & vtriusque opinionis Authores cumulat Barbosa, dict. 4. par. l. 1. sub n. 77. vers. ad perfectam autem explicationem , fol. 317. & adiicit ibidem, quod si spurius diues sit, ita vt ali[sect. 110] mentis non indigeat, non pos sit ei pater Quintum relinquere, quia dict. lex 10. Tauri, loquitur in patre qui spuriis tenetur alimenta prae stare, sed filio diuiti non tenetur dare alimenta, l. si quis a liberis, §. sed si filius, ff. de liber agnosc. ergo hoc casu dicta lex intelligi non potest; provt tenent Authores ibi relati per Barbosam, quidquid alij contra tenuerint, qui tamen decipiuntur aperte, & idcirco vere concludit, etiam in hoc Regno alimenta non deberi spuriis, si illi habeant vnde se alant, vel ex industria, vel arte aliqua, quam sine dedecore exercendo, pos sint alimenta acquirere; provt latius comprobat. Id igitur (vt ad nostrum Propositum, & secundam hanc obseruationem reuertamur) quod patri, & matri permis sum est, & eorum voluntati relictum, ad neces sitatem trahi non debet, vt supra dixi. Et consequenter id obseruari debebit in terminis vtriusque legis Tauri, quod pater, aut mater disposuerit; temporalia scilicet alimenta, vel quid annuum pro vita relinquendo: aut in perpetuum totum Quintum, vel partem eius, aut rem aliquam relinquendo, vtputa fundum, aut censum; nam vt s aepe dixi, Quintum non debetur filio spurio, sed alimenta tantum, aut minus etiam Quinto, dum tamen illud minus sufficiat ad alimenta neces saria. Dum etiam non relinquatur vltra Quintum, provt leges aedem definiunt, & conuenit sententiae eorum Authorum, quos supra retuli, & maxime Barbos ae resolutionibus traditis supra, & ibidem, num. 77. in fin. Et ante alios rectis sime percipit Tell. Ferdinan. in discursu commentar. dict. l. 10. Taur. n. 1. & 15. & 17. & seqq. erudite etiam & vere percipit Barbosa dict. 4. par. l. 1. n. 75. fol. 370. in princip. vbi inquit in hunc modum: Verior igitur interpretatio est ad dictam l. 10. Tauri, quod ea lege spurius factus est capax nomine alimentorum, vsque ad quintam partem bonorum paternorum, ac ita illam poterit obtinere, etiam quoad proprietate, si pater hoc voluerit. Item probat quod quando simpliciter pater spurio Quintum reliquit nomine alimentorum , in dubio ei videatur relinquere proprietatem, vt ex ea pos sit se alere, & sic transmittetur, quasi interpretari debeamus, patrem proprietatem reliquis se. Sed quando ex verbis patris constiterit, quod reliquit simpliciter alimenta, & non proprietatem, procedent supra tradita, &c. Hactenus Barbosa, qui nec melius, nec distinctius potuis set ad comprobationem superiorum haec ita explicare. Et Barbosam sequitur Hieronym. Ceuallos, practicar. commun. contra communes, quae st. 779. ex num. 89. vsque ad 97. fol. 132. vbi recte inquit, totum hoc dependere a voluntate parentis, qui vel Quintum in proprietate, & absque vllo grauamine relinquere potest, vel etiam alimenta neces saria duntaxat, & citat etiam Ioannem Garciam, de expensis, & meliorat. cap. 3. n. 27. & 54. Tertio constituo, quod si pater, aut mater quin[sect. 111] tam bonorum partem filio spurio donauit in vita, vel in testamento reliquit, eo ipso videtur in proprietate dare aut relinquere, quia simpliciter reliquit, vel donauit, & ita libere potest spurius de ipsa disponere in vita, vel in morte; & hoc decidunt leges illae 9. & 10. Tauri specifice. Provt Barbosa nunc relatus aduertit erudite. Quia prae supposito quod Quintum fuerit datum, aut relictum a parentibus simpliciter, & factum semel eorum; disponunt, quod spurij ipsi pos sint libere de Quinto disponere in vita, vel in morte. Et id ipsum dicendum videtur, si aliqua pars, quae minor sit quinta parte, relicta fuerit a parentibus, vel si domus, fundus, aut census, vel quaelibet alia res simpliciter relinquatur, quia proprietas censebitur relicta, si non addatur verbum aliquod, ex quo temporalitas induci, vel legatum annuum ad alimenta argui pos sit, vel aliquid aliud suadeat, pro tempore vitae tantum datum, aut relictum. Et huic casui aperte conuenit Barbosa vbi supra dict. num. 75. in fin. & num. 76. qui recte infert, quod hodie in Regno Castellae non obtinebit communis illa traditio, quod si legatur fundus simpliciter spurio, videtur relictus nomine alimentorum; quia pleno iure videbitur relictus ex decisione dictarum legum Tauri. Et similiter neque proceder ea communis traditio, quod si spuriae simpliciter legetur in causam dotis, videatur relictus, vt actus valeat; quia imo videbitur in proprietatem relictus: Ceuallos vbi supra, num. 94. & 95. conuenit etiam tertia illa conclusio, siue tertius ille casus Telli Ferdinand. in eadem l. 10. Tauri, sub num. 18. dum inquit, quod quando fundus relinquitur, cuius redditus non sufficiunt ad alimenta, tamen annuatim vltra est neces saria certa quantitas, est tamen maioris valoris quam Quintum, tunc prae dium hoc vendendum est, & si pater grauauit, vt residuum tertio restitueret, illud adimplendum est, quia ille exces sus non comprehenditur in legato alimentorum, nec iure, nec ex voluntate patris. Ideo praedium distrahetur, & vsque ad Quintum filius consequetur, de quo libere disponere poterit, secundum precitatam l. 10. Tauri, residuum vero dabitur illi, cui testator disposuit. Procedit autem tertius iste casus, siue obserua[sect. 112] tio tertia praedicta, quod cum simpliciter Quintum, fundus, aut res donatur, vel relinquitur spurio, videatur in proprietate dari, vel relinqui; etiam si additum sit a parente, se ad alimenta, vel pro alimentis, vel ad vtendum & fruendum Quintum, fundum, vel rem relinquere; nam adhuc proprietas relicta censebitur, nec ex adiectione pro alimentis, vel ad alimenta, vel ad vtendum & fruendum, restringi debebit relictum ad alimenta, vel ad vsumfructum, & consequenter spurius libere poterit de eo disponere in vita, vel in morte. Et in hoc casu, quem Tellus, & caeteri Scribentes omittunt, obtinebit etiam decisio dictarum legum Tauri, & contentio Ioannis Guillen de Cerbantes, in dict. l. 10. n. 106. cum seqq. & ita tenendum est, quicquid in ipsis terminis defendat contrarium Azeuedus (qui solus tangit) in l. 7. tit. 8. lib. 5. n. 17. & 36. In vers. Item limitabam ego. Inquit enim, quod Leges illae 10. & 11. Tauri procedunt, quando Quintum simpliciter relinquitur, tunc namque censetur in proprietate relictum, & ideo spurius libere de eo di sponere potest. In quo Author ipse iuridice & vere loquitur. Secus si Quintum relinquitur expresse pro alimentis, vel ad alimenta, quia tunc dicit, quod morte ipsius filij ces sabunt alimenta, & redibit Quintum ad haeredes ab intostato, vel ex te stamento. In quo vltimo decipitur equidem manifeste, primo quia verisimile non est, nec credendum, quod si pater, aut mater alimenta pro vita fillj spurij relinquere voluis set, Quintum, fundum, aut aliam rem simpliciter reliquis set, aut alimenta intelligenda pro tempore vitae tantum, non expres sis set: idcirco adiectio illa pro alimentis, vel ad alimenta, dumtaxat eo tendit, vt parens ostendat, se ideo Quintum, fundum, aut aliam rem relinquere, vt id adimpleat, ad quod de iure tenetur, atque ex dispositione earundem legum facere potest; non vero, vt legatum ad alimenta temporalia restringat. Quod vel vno tantum verbo agnouit erudite Barbosa, dict. 4. par. l. num. 75. in fine, dicens, quod quando pater simpliciter spurio Quintum relinquit nomine alimentorum, in dubio ei videtur relinquere proprietatem, & illa additio ad augmentum, non restringit legatum. Quod probatur manifeste, quia cum res, aut fundus relinquitur, ad alimenta, vel ad vtendum & fruendum, vel vt legatarius de his pos sit se sustentare, venit proprietas, & transit ad haeredes, non vsusfructus solus; textus est in l.4 ff. de alimentis & cibar. leg. & Bart. ibi, n. 2. vers pono, & videtur, inquit, es se maximam differentiam, quod praedium relinquatur ad alimenta, vel quod alimenta relinquantur ex prae diis, aut quod legentur alimenta, & pro eis obligetur praedium; quia primo casu venit proprietas; text. etiam in l. species, ff. de auro & argent. legato. Et cum multis Authoribus obseruauit Surd. De aliment. tit. 2. quae st. 1. ex num. 1. vsque ad num. 14. ibi late comprobat, post Manticam, Praetis & alios Authores, neces sarium es se in proposito casu, vt legatum ad vsumfructum, vel ad alimenta restringatur, quod factum fuerit cum temporis praefinitione, vt quia dixerit testator, lego fundum ad vsumfructum, vel ad alimenta durante vita legatarij, vel quod sit adiecta taxatiua dictio, dumtaxat, donec, tantum, & similes; nam alias proprietas venit, & ad haeredes transit; vt latius ibi a Surdo notatur, & a me exornatur in commentariis dé vsufructu, cap. 30. num. 4. cum multis seqq. Vbi permultos Authores conges si ita tenentes. Addo nunc Blasium Flor. Diaz, de Mena, in addit. ad decis. Gamae 92. num. 1. fol. 46. Galganet. de condit. & demonst. part. 2. cap. 4. quae st. 9. num. 12. 13. & 16. vsque ad num. 20. Cae sarem Barz. decis. Bononiae 79. num. 8. & seq. & num. 32. vsque ad num. 42. Gratian, discept. forens. cap. 138. ex num. 8. vbi post Angel. Bald. Fulgos. Gualdensem, & Praetis, notauit legatum certae quantitatis pecuniarum ad alimenta alicui factum, proprietatem quantitatis relictae continere, si adiectum non fuerit, vt mortis tempore pecunias restituat legatarius. Ac denique rationem as signauit; & comprobauit num. 15. & 16. quod causa quae respicit fauorem, & commodum legatarij, non restringit legatum, & maxima in consideratione haberi debet, quod prius res relinquatur, quam dicatur ad alimenta, vel ad vsum, aut vsum[sect. 113] fructum; sicuti ex traditione Bartoli, & aliorum comprobauit ibidem. Et optime tradit Cae sar. Barz. dict. decis. Bononiae 79. num. 8. cum seqq. & decis. 80. num. 10. & 11. vbi vide. Nec potest, aut debet (prout ego considero) differentia constitui inter eum, qui voluntarie, & absque neces sitate fundum, aut rem legauit, vt quamuis dixerit ad alimenta vel ad vtendum & fruendum, non videatur restringere legatum; & inter eum, qui ex neces sitate reliquit, prout est pater qui alimenta neces saria ex neces sitate prae stat; vere namque in vno & altero casu eadem ratio militat. Imo & in prae senti casu non est neces sitas absolute; quia neces sitas versatur, tantum circa alimenta praecisa & neces saria. Non vero ad relinquendum aliquid in proprietate; & ita Voluntarie relicta re simpliciter, fundo, vel Quinto, & non adiecta dictione taxatiua, quam communis requirit, vt supra vidimus, militat eadem ratio, vt ex adiectione caus ae non restringatur relictum; quod nequaquam Azeued. in proposita specie restringeret, si plenius, quae ad haec spectant attingeret. Tellus autem Ferdinand, in dict. l. 10. Tauri, licet casum istum non attingat, sed intactum relinquat, vt supr. notaui, non absque mysterio loquutus est in casu, quo legatum est annuum ad alimenta, non vero cum Quintum, fundus, aut alia res ad alimenta legatur; quasi aperte prae sentiat vir ille eruditus, & ingeniosus, aliud es se, cum fundus ad alimenta relinquitur, vt ex ibi traditis per eum non obscure deducitur. Quarto, & principaliter constituo, quod in casu prae senti, & in quae stione in qua versamur, vbicumque expres sa non adsit voluntas aut dispositio[sect. 114] parentum, vt dignoscatur, an proprietas rei, vel annuum legatum ad alimenta tantum, aut solus vsusfructus censeatur relictus; ex tacita etiam, coniecturali, & prae sumpta voluntate id elici iuridice valeat; & quemadmodum expres sa, ita quoque & tacita & coniecturata, voluntas in proposito attendi debeat. Voluntas namque testatoris, etiam tacita, & ex coniecturis desumpta obser uanda est, & manifesta dicitur, & etiam expres sa; vt alio cap. supra, hoc eod. lib. & tractatu latis sime comprobaui, & ex multis Authoribus tradidit Ioan. Vincent. Honded. in cons. 67. num. 7. 8. & 9. lib. 1. si igitur coniecturae adsint eiusmodi, ex quibus alimenta tantum, vel quid annuum, non vero proprietatem relictam es se dicere impellamur, id proculdubio obseruare debebimus: sicuti e conuerso, quod proprietatis relictum, & non alimentorum tantum, ips ae arguant, proprietatem relictam dicemus, quod Matienz. Auendan. & Azeued. specifice agnouerunt, prout eos commemoraui, & expendi supra, ad solutionem primi argumenti, atque ideo hic eorum resolutiones non repetuntur. Barbosa etiam, 4. part. dict. l. 1. num. 76. in princ. fol. 370. ibi: Sed quando ex verbis patris constiterit, quod relinquit simpliciter alimenta, & non proprietatem, procedent supra tradita, &c. Et antea sub num. 75. ibi: Quia si constaret, patrem reliquis se filio spurio alimenta, etiam in Regno Castellae, morte censerentur extincta, neque transmitterentur, iuxta regul. l. cum ij, §. modus autem, ff. de transact. &c. Et idem tenuit Ceuall. commun. contra commun. 3. part. dict. quae st. 779. num. 95. & ante omnes singulariter tradidit Teli. Ferdin. in praecitata l. 10. Tauri, num. 17. & 18. maxime, in vers. Quarta & vltima conclus . ibi: Si pater vult, quod morte finiatur, illud non transmittit ad haeredes, nec de eo potest disponere. Itaque omnes conclusiones reducuntur ad vnum, scilicet, quando pro alimentis vnum praedium, vel vna quantitas non excedens metam alimentorum, relicta fuit. Alioquin semper ex voluntate patris legantis, hoc non erit transmissibile; vel disponendo, quod annuatim tantum detur, vel quod eum grauet eo modo, quo pos sit; iis enim casibus non est quod transmittatur ad haeredes, nec de quo possit dis ponere, cum omne illud morte finiatur. Et hoc idem in dote dicendum est, cum in alimentis hoc est dispositum, &c. Et generaliter ita obseruandum erit, quoties alia, similiáve adiiciantur, ex quibus constare pos sit, parentes voluis se filio spurio alimenta sic dari, aut relinquere, vt pro tempore vitae tantum durarent; vt probant iidem Authores; vbi etiam dictiones taxatiuae donec, dumtaxat, solum tantum, & similes adiectae fuerint; sicuti Surd. de alim. tit. 2. qu. 1.[sect. 115] ex num. 9. cum seq. superiori obseruatione adnotaui. Et idcirco legatum restringi debebit ad vsumfructum, vel ad alimenta, quando coniecturata & prae sumpta voluntas ita suadeat, licet ces santibus coniecturis pos set importare proprietatem; vt per Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 9. tit. 2. num. 29. versic. quod sane. Honded. dict. cons. 69. num. 39. lib. 1. optime per Surd. tit. 2. de alim. quae st. 1. nu. 15. & seqq. & hic equidem casus siue obseruatio ista quarto casui nostro conuenit, quo ducentorum ducatorum quantitas singulis fuit annis relicta, atque ita proprietatis legatum importare non potuit. Quinto deinde constituo, quod si pater in vita cogatur inuitus alere filium spurium, vel captis pignoribus a iudice, vel aliter per sententiam parere compulsus, eíque alimenta as signauerit; siue fundum spurius acceperit ad alimenta: nec cen sebuntur alimenta ipsa in proprietate as signata, sed temporalia tantum, vel annuatim pro vita; nec fundum ad haeredes transmittet, cum alimenta morte extinguantur. Ita sane in terminis notauit atque as seuerauit Corduba de Lara, in dict. §. idem rescripsit, num. 76. in versic. Nisi pater inuitus. Vere tamen huiusce Authoris opinio, simpliciter intellecta, vera non est; nam etsi quinta bonorum pars spurio non debeatur, nec etiam fundus, sed alimenta neces saria tantum, ita quod vltra neces sarium nihil inuitus cogatur prae stare parens, tametsi totum Quintum ei pos sit relinquere, prout supra obseruaui, & tradidit optime Tell. in ipsa l. 10. Tauri, num. 15. tamen si fundus simpliciter as signetur ad alimenta, siue volens, & sponte as signauerit parens, siue etiam inuitus, nec aliquid exprimatur, siue adiiciatur, ex quo contrarium elici valeat, videbitur equidem pleno iure fundus traditus, vel as signatus, & ad haeredes transibit. Parens namque, si non in perpetuum as signare contenderet, id exprimeret; & cum aliter non cauerit, fundi, census, aut alterius rei conces s ae perpetuum, & ad haeredes transmis sibile ius conces sis se videbitur: & aequaliter obtinere debebit dictarum legum Tauri decisio, ac cum simpliciter Tertium, aut aliqua res datur, vel relinquitur, iuxta ea quae supra dixi; cum eadem militet ratio, nec parens vtroque casu cogatur inuitus in proprietate aliquid dare, qui ad prae standa alimenta neces saria dumtaxat tenetur. Idque vel vno tantum verbo as sequutus est Barbosa dict. 4. part. l. 1. num. 78. vbi in hunc modum scribit, & aduertit, d. l. 10. Tauri procedere, siue pater sponte Quintum linquat, siue coactus per indicem captis pignoribus, illud dederit filio pro alimentis, vt constat ex eius generalitate; & ita Castillo, ibi, num. 39. Azeued. l 8. tit. 8. lib. 5. num. 5. quicquid contrarium sentiat Palac. in repetit. cap. per vestras, §. 24. num. 7. ad finem, pag. 223. & Lara d. §. idem rescripsit, num. 76. hactenus Barbosa; qui cum iudicio perpendit, quod cum ex propria verborum significatione, (vt quia Quintum, fundus, aut aliqua res simpliciter datur, vel relinquitur) proprietas censetur relicta, id ipsum procedit, etiamsi coactus pater dederit, nisi proponeretur, iudicem ipsum, non parentem fundum, aut censum ad alimenta as signas se; quia cum eo casu parens nec dederit, nec as signauerit fundum, videbitur equidem compulsus acquieuis se, non quod fundi dationi, sed alimentorum dumtaxat praecise, & neces sariae prae stationi con sensis set. Idcirco inspiciendum etiam es set tunc, an fundus es set praecisus, & neces sarius ad alimenta; quia cum sit debitum ex lege, videretur pleno iure as signatus, etiam si a iudice as signatio facta fuis set; an vero alimenta annua neces saria excederet, vt tunc pater non videretur consentire (vt dixi:) cum vero pater in vita alimenta annua as signauit, siue compulsus, siue volens filio spurio, non censebitur in dubio, nisi pro tempore tantum vitae as signas se, nec annuorum alimentorum as signatio perpetuitatem denotare valebit vllo pacto, indéque nec transmis sio dari poterit. In quo equidem decipitur manifeste Guillen de[sect. 117] Cerbantes, contrarium tenens in dict. l. 10. Tauri, num. 108. (sicut deceptus est in caeteris, quae contra Tellum sustinuit ibidem, prout. supra adnotaui:) inquit namque, quod in vno casu opinionem Telli amplecteretur, quando scilicet pater nondum as signauerit filio suo illegitimo alimenta, sed voluerit, durante [patris] vita, ei sicut aliis filiis legitimis alimenta ministrare; tunc enim non teneretur in proprietate ea as signare, sicut videmus in legitima filiis legitimis as signanda; pater enim potest, dum viuit, alimenta suis filiis ministrare, ipsique non pos sunt patrem compellere, vt suam legitimam as signet eis. Sic eodem modo, cum ea, quae pro alimentis as signantur filiis illegitimis, sint legitima ipsorum, poterit interim, dum non as signat alimenta filio suo illegitimo, ea annuatim dare, vel alio modo, ex relatis a Tello. Cae terum, si ea as signauerit, siue in vita, siue in morte, tenebitur in proprietate eadem elargiri. Hacte nus Guillen ipse a Cerbantes, qui in prima obseruatione, recte & iuridice se habet eo loco; dum tamen inquit, quod si pater, siue in vita, siue in morte alimenta simpliciter as signauerit, tenebitur in proprietate eadem elargiri errore equidem labitur manifesto, cum dare totum Quintum, vel non, vel in proprietate, aut in vsufructu alimenta constituere, perpetuave, aut annua elargiri ea, in eius voluntate repositum sit omnino; quippe cum parens teneatur dumtaxat praecisa & neces saria alimenta dare, aut relinquere; vltra id autem voluntarie ei permittitur, intra Quintum tantum, vt s aepe dictum est, & ita contra praefatum Authorem rectius intelligit Ceuallos commun. contra commun. d. quae st. 779. num. 89. & seqq. Nec vrgent in contrarium d. l. 9. & 10. Tauri; etenim dum dicunt, quod de Quinto, quod semel illegitimus habuerit, libere disponere potest in vita, & in morte; intelligendae sunt (vt s aepe dixi) de Quinto, aut de alia parte, siue re, aut fundo, pleno iure sibi dato aut relicto, aut saltem simpliciter; quo casu censeri debet pleno iure relictum, vt numeris praecedentibus obseruaui; secus vero de eo, quod annuorum alimentorum nomine datum est, nec sui natura, & prae sumpta voluntate transmis sionem admittit, sed morte potius extinguitur. Cum ergo alimenta annua a parente as signantur, vel dantur in vita, dici non potest, quod de eis filius spurius disponere valeat, cum res sit sui natura non transmis sibilis. Id quod Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 15. num. 9. specifice agnouit; inquit namque, quod ali[sect. 118] menta alicui debens, potest eidem illa annuatim atque ad vitam tantum as signare, eóque pacto, vt morte eius finiantur, nec ad haeredes eiusdem transmitti valeant; & loquitur generaliter respectu cuiuslibet alimenta debentis, & sic respectu quoque alimentorum, quae filio spurio debita sunt. Nec distinguit inter ius commune, & Regium, quasi differentia non sit, sed libere parentum voluntati id relinquatur, nisi quatenus pro alimentis neces sarium est, quod est praecisum. Sic statim, n. 10. Molina metipse diuersum ius statuit in alimentis a maioratus institutore prae standis, quae in vsufructu, & proprietate as signari debere inquit; vt inferius dicetur. Rursus & sexto constituo, quod si spurius filius de quinta bonorum parte, loco alimentorum sibi relicta; non disponat in vita, vel in morte, ea non reuertetur ad haeredes patris, sed ad legitimos haeredes spurij; nam ex intentione non modo, sed etiam clara decisione dictarum legum 9. & 10. Tauri deducitur, quod illud relictum, sit legatarij, & in eo succedatur, vt in caeteris bonis suis, quia effectum fuit proprium patrimonium eius, & succedunt in eo alij haeredes eius, quibus non disponendo, videtur reliquis se permis siue, iuxta text. in l. conficiuntur, ff. de iure codicillorum. Sic sane & veris sime obseruauit Tellus Ferdinand. in dicta l. 10. Tauri, num. 26. qui in fine subdit, ita tenendum es se, tam respectu illius legis, quam 9. praecedentis. Quod est veris simum: & in initio d. n. 26. praemittit, se loqui in casu, quo proprietas est spurij; quod iuridice & vere praemittitur, iuxta superiores resolutiones, cum non semper proprietas Quinti, aut eius, quod datum, vel relictum est, illegitimorum sit. Et Tellum sequuti fuere Matiencus in l. 8. titul. 8. glos s. 3. num. fin. vbi loquitur in spurio, Corduba de Lara in dict. §. idem rescripsit, num. 76. Barbosa 4. part. l. 1. ff. solut. matrim. num. 78. in princip. ex quo subuertitur noua illa Azeued. (prout no[sect. 119] uam ipse appellat) consideratio in l. 7. titul. 8. lib. 5. sub numer. 36. versic. Pos sent tamen. vbi inquit, leges praedictas 9. & 10. Tauri, intellegendas es se, quoties filius illegitimus in vita, aut in morte disponit de Quinto ad alimenta ei relicto; secus vero si non disponit, eo quod mortuus sit ab sque dispositione illius; tunc enim ius commune remanet intactum, vt non transmittatur Quintum, sed morte finiatur; in quo manifesto labitur errore, iuxta superiores Authores. Atque ita statim agnoscit Azeued. Ipse forsan contrarium verius es se, & quidem absque dubio verius est; cum leges metips ae duntaxat atque principaliter considerent, an Quintum, semel factum fuerit illegitimi, atque ei acquisitum, ita quod effectum sit proprium patrimonium eius, vt de eo disponere libere pos sit: quod si non disponit, ius ipsum obseruari debebit respectu eiusdem Quinti, quod caeterorum bonorum suorum, vt scilicet, si generaliter de omnibus bonis disposuerit, etiam si specifice de Quinto non disponat, sub generali dispositione Quintum comprehendatur; si vero intestatus moriatur, & sic non disponendo, ad haeredes eius abintestato pertineat Quintum ipsum, provt caetera bona eius pertinebunt; sicuti ex Menoch. Surd. Sese, & aliis multis, latius comprobaui supra, hoc eodem lib. & tract at. cap. 61. ad primum articulum decisionis Senatus Hispalensis, & quidem in fortioribus terminis, provt ibi videri potest. Subuertitur quoque Velazq. Auend. in d. l. 9.[sect. 121] Tauri, glos s. 8. num. 4. consideratio altera; is namque Auhor dubitauit, si filius spurius accepto Quinto, & matre superstite, intestatus moriatur, an mater in eo Quinto succedat? & inquit quod cum lex tantum filio dederit facultatem dispositiuam, & matrem haeredem non efficiat, decedente filio intestato, videtur ipsa excludi; sicut e conuerso , matre mortua ab intestato, filius a Quinto excludetur; decidendo hanc dubitationem? secundum ius commune, quo inter filium damnatum, & matrem, reciproca succes sio prohibetur. Quod verum, & notatu dignum credit, nisi mater postquam filio Quintum dederit, pauper ita efficiatur, quod sibi deberentur alimenta, quia tunc decedente filio ab intestato, crederet, matrem es se alendam. Hactenus Velazq. Auendannus, qui Telli Ferdin. Larae, & Matienzi mentionem vllam non facit; & decipitur etiam manifeste, vbicumque versemur in casu, in quo post dictas leges Tauri, inter matrem, & filium reciproca admittatur succes sio, siue ab intestato mater spurio succedat; nam quemadmodum in aliis spurij bonis succedere poterit, ita & in eo Quinto succedere debebit, vbicumque succes sionis capax sit, nec differentiae ratio reddi potest. Vbi autem mater succedere non valeat, siue eius succedendi ius aufertur; recte is Author constituit, quod si mater ipsa postquam filio Quintum dedit, pauper ita efficeretur, quod sibi deberentur alimenta; tunc decedente filio ab intestato, matrem alendam. Septimo denique, & vltimo loco constituo, ex dictis hactenus, facili negotio explicari debere que stionem illam, apud Scribentes huius Regni ancipitem, & controuersam, vtrum scilicet pater graua[sect. 122] re pos sit filium naturalem, vel spurium in Quinto bonorum, pro alimentis sibi relicto, ita vt post mortem eius restituat alteri? quo in dubio Antonius Gomezius in l. 9. Tauri, n. 43. Partem sustinet negatiuam, dicens, quod licet de iure communi valeret tale grauamen; tamen ex dicta l. 10. Tauri, nullius est momenti, quia tanquam debitum capit filius illud Quintum bonorum loco alimentorum, & trans mittit ad suos haeredes; in quo (vt vides) errore labitur aperto, quippe cum Quintum ipsum non acci piat, nec transmittat, nisi ex voluntate patris, vt supra dixi. Sic sane Antonij Gomezij sententiam improbauit, & affirmatiuam, grauamen scilicet tenere, defendit Ceuallos, commun. contra commun 3. par. quae st. 779. videndus ex n. 80. vsque ad nu. 100. vbi etiam commemorauit Ioannem Garciam, de expensis, & meliorat. cap. 3. num. 27. & 54. ita tenentem, & ibidem, num. 85. & tribus seq. confutauit Telli Ferdinand. distinctionem, Matienzum quoque, & Azeuedum , quod Tellum sequuti fuerint. Et inquit, quod Telli distinctio ed extra propositum, & intentum praefati dubij, an scilicet pater relinquat filio spurio, vel naturali aliquid vltra Quintum; & tunc in exces su valeat grauamen . vel similiter, si integrum Quintum non erat neces sarium ad alimenta, sed minor pars sufficiebat, & integrum pater reliquit; tunc validum est grauamen in eo, quod excedit metam alimentorum: iungit etiam praefatum articulum, an filius spurius in Quinto pos sit grauari. de quo ex dicto n. 80. cum altero, an filius ipse spurius transmittat ad haeredes suos Quintum , de quo ex nu. 88. Ego vero vt sententiam meam interponam in ipsomet dubio, animaduerto inprimis, Hieronym. Ceuallos, iniuste equidem carpere Tellum Ferdin. quod extra intentum propositae quae stionis ille loquatur, cum vere multum ad propositum loquatur, & in effectu concludat, filium spurum grauari pos se in eo, in quo vltra praecisa, & neces saria alimenta sibi relictum est a parente; quod ita distinguere neces sarium omnino est, nec indistincte dici potest, filium spurium in Quinto grauari pos se onere fideicommis si, cum si praecisa, & neces saria tantum alimenta Quintum contineret, grauamen reiici deberet; in eo vero, quod meram alimentorum exces serit, sustinendum es set; vt etiam per Molinam, de Hispanor. primogen. l. 2. c. 15. num. 11. & 12. Rursus, ea quae Ceuallos adducit ex dictio n. 88. vsque ad n. 96. nihil in proposito vrgere; cum dubium procedat, quando Quintum non relinquitur simpliciter, sed adijcitur grauamen, quod adiici pos se, si Quintum alimenta neces saria excedat, negari non pos se agnouit ipse; & ita demum pleno iure acquiri, & ad haeredes transmitti, si pater voluerit, non alias; vt etiam ibidem probauit. Supposito itaque pro certo, quod integrum Quintum relinquere, vel non, aut annua alimenta as signare, vel proprietatem dare, a voluntate parentis pendet omnino; tunc inquiritur, vtrum in eo, quod reliquerit, grauamen adiicere valeat? & quidem in duobus illis casibus, iuridice & vere Tellus respondit, nec aliud Ioannes Garcia statuit. Ceuallos etiam metipse in eis terminis casum proposuit, quando scilicet grauamen adiectum fuit in eo, quod alimentorum neces sariorum metam exces serit; vtpote, cum relictis alimentis neces sariis filio illi pro tempore vitae, domus inquam habitatione, & 300. ducatis, singulis annis soluendis; iuridice & recte grauamen illud adiici potuit, vt si sine liberis filius moreretur, bona illa ad certas Capellanias deuenirent. Vera igitur, & distincta resolutio sit, quod in neces sario, vt filius se alat, & viuat, atque ita in neces sariis alimentis grauamen adiici non potest a parentibus, respectu alimentorum ipsorum neces sariorum, & respectu temporis vitae alendi, quo neces sario percipienda sunt alimenta singulis annis. Et hoc verum nisi in eo, quod excedit metam alimentorum, quia tunc etiam pro tempore vitae, & singulis annis grauari potest illegitimus; quia cum pater tantum teneatur alimenta neces saria prae stare, aut relinquere ex legis dispositione, & non vltra, si vltra neces saria relinquat, grauare in eo poterit, etiam dum vixerit alimentarius . Sic sane, cum alimenta neces saria relinquuntur spurio singulis annis pro tempore vitae, & grauamen iniungitur restituendi post mortem; tenet omnino grauamen: quia cum neces sitas non es set, nisi pro tempore vitae, singulis annis neces saria relinquendi, in eo quod est vltra vitam, grauamen cadit de iure. Et idem dicendum est, quando Quintum, aut aliqua res simpliciter legaretur, quia respectu exces sus ad alimenta neces saria, grauamen filio iniungi potest. Et hoc quidem optime as sequutus est Tellus, a Ceuallos improbatus (vt supra dixi) vtpote, cum non negauerit ipse, decisum in d. l. 10. Tauri, & facultatem illam dandi, aut relinquendi pro tempore vitae tantum alimenta neces saria, aut in proprietate relinquendi Quintum, a sola parentum voluntate pendere; imo expres sim ipse admisit, vt ibi apparet: sed relicto aliquo vltra id, quod neces sarium erat alimentorum prae stationi, grauamen iniungi pos se as serit. Sic etiam, relictis centum spurio nomine alimentorum, fideicommis sum iniungi pos se post mortem filij, aut filiae, recte probauit Ioannes Garcia (quem Ceuallos citauit) quoniam grauamen non imponitur in neces sariis ad alimenta, quippe cum alimenta neces saria sint pro tempore vitae spurij tantum, non post mortem eius, quando iam ces sat alimentorum neces sitas, & obligatio non fuerit post mortem quoque relinquendi, cum quid annuum pro tempore vitae dare, aut relinquere tantum, vel in proprietate as signare, in voluntate parentum sit, vt s aepe dixi. Et hactenus de his, quae pertinent ad solutionem secundi argumenti, ex quibus apparet, Tell. Ferdin. in d. l. 10. Tauri, recte dixis se sub num. 16. quod hic est principalior articulus; & punctus illarum legum, & quod hodie declaratione indiget (prout ipse suo ore profitetur) dummodo intelligatur, quod egeat declaratione, & intelligentia eorundem Authorum magis, quam legum ipsarum; leges etenim ips ae Tauri satis explicite, quid velint, declarant, nec de eo dubitant, quod earundem Commentatores in dubium excitant, sed duo dumtaxat (vt s aepe dixi) decidunt, Primum, quod pos sint parentes filio illegitimo quintam bonorum partem, de qua poterant pro anima testari, relinquere. Secundum, quod postquam illegitimus ipse filius Quintum habuerit, libere pos sit de eo disponere, prout voluerit; sed si id prae suppositum habendi deficiat, atque ita non habuerit, & non Quintum, sed annua alimenta pater as signauerit, vel reliquerit, nihil de nono ea lex inducit, sed ea obseruari[sect. 123] debebunt, quae obseruationibus praecedentibus adnotaui, & scripsi. Tertium autem argumentum non etiam refragatur: quoniam Azeued. in loco relato in argumento, nihil decidit, neque adducit, quod aliquo modo vrgeat; loquitur namque supponendo, Quintum bonorum a patre, vel a matre fuis se datum, aut relictum pleno iure filio illegitimo; tunc autem, cum dubitas set superius, an si illegitimus de Quinto non disponat, ad quem Quintum ipsum pertineat, & is Author existimas set, quod si illegitimus non disponit, Quintum non transmittatur, sed morte finiatur; postmodum autem Tellum, Matienzum, & Laram contrarium tenentes retulis set, vt supra vidimus: inquit tandem, quod opinio Telli, & Larae procederet ex noua, & singulari sua consideratione, quoties filij relinquerent filios, quibus etiam auus, vel auia relinquere poterant Quintum, & ipsi egebant Quinto ad alimenta; nam tunc eis dabitur, sicut patri, non ex vi transmis sionis, sed ex vi neces siatis alimentorum, etiamsi pater nec in vita, nec in morte disposuerit de dicto Quinto in fa uorem suorum filiorum; in quo equidem Azeued. ipse decipitur, & rectius perceperunt Tellus, & cae teri supra commemorati; nam cum supposuerit, Quintum spurio semel relictum a parentibus, & ei acquisitum (prout acquiritur, quando simpliciter ei relinquitur) planum equidem est, cum caeteris bonis ad filios, haeredes suos transire, sicuti ad haeredem quemcumque etiam extraneum transit. Termini etiam propositi, Quinti scilicet relicti, longe differunt a terminis casus prae sentis, quo non Quintum simpliciter, aut fundus, vel alia res simpliciter relinquitur, sed ducenta singulis annis legata sunt spurio, quod in vim annui legati alimentorum factum, dignoscitur euidenter. Sed nec quartum resistit argumentum: quoniam termini sunt admodum diuersi, cum dictae leges 9.[sect. 124] & 10. Tauri, loquantur in filiis spuriis, & illegitimis, quorum respectu nihil aliud pro legitima, aut pro alimentis introducitur, aut debetur, quam id, quod pro ipsis alimentis neces sarium est, & praeci sum; atque ita, vel in proprietate, vel in vsufructu relinquere, in libera parentum voluntate repositum est, & dumtaxat respectu neces sarij, & praecisi ad alimenta, neces sitas imponitur. Ludouicus vero Molina, & caeteri in argumento relati, loquuntur, & procedunt in alimentis relinquendis filiis legitimis, ex legitimo matrimonio natis, cum primogenia ex Regia facultate instituuntur, iuxta clau sulam, quae ordinarie apponitur in facultatibus, atque ita in proprietate as signari debent, non in vsufructu, aut in annua prae statione, nec finiuntur cum vita filiorum, sicuti Mier. in loco in argumento relato, recensuit. Imo & in filiis legitimis eo casu, id ipsum quod in illegitimis aduersus Molinam, & sequaces defendit Petrus Surdus, de alimentis, titulo 5. quae st. 1. num. 33. & seq. fol. 301. nam cum num. 31. & 32. & antea tit. 4. quae st. 9. num. 22. folio 246. Retulis set sententiam eorum, qui ita sustinuerunt (vt dixi) inquit statim dicto num. 33. & sequentibus, contrariam partem in alimentis secundogeniti tenuis se Authores ibi relatos, sibíque magis placere, quod ea alimenta non succedant loco legitimae; aliud est enim, quod legitima compen satur cum alimentis; aliud vero, quod loco legitimae dentur alimenta: & ita non as sumunt naturam legitimae, nec transmittuntur ad haeredes, cum fauor, qui legitimae debebatur, fuerit sublatus cum ipsa legitima, vt latius ibi. Quintum etiam argumentum non refragatur:[sect. 125] quoniam Ioannis Guillen a Cerbantes distinctio illa, & resolutio aduersatur omnino earundem legum Tauri decisioni, & eorum placitis, & resolutionibus, quos supra longa serie commemoraui ad solutionem primi, & secundi argumenti; quippe cum alimentis annuis, siue fructibus fundi as signatis, vel datis, nec Quinto, aut fundo simpliciter relicto, alimenta ipsa morte extingui, nec ad haeredes transire, nec perpetua as signari debere, concludenter probatum fuerit supra, & tenuerit Molina, lib. 2. cap. 15. num. 9. & in terminis nostris Barbosa, & Ceuallos acriter defendunt, vt superius ostendi. Sextum denique & vltimum argumentum non resistit. Quoniam respondetur negando in casu prae senti minus competentia alimenta fuis se relicta; vere namque quantitas illa ducentorum ducatorum singulis annis sufficiebat, aut si aliquantulum minus sufficiens videri pos set ex industria eiusdem filij spurij suppleri poterat, & vere supplebatur. Item & in Senatu eodem Hispalensi in alia lite suppletur, & ad quantitatem 250. Ducatorum reducitur, ex quo aliquid amplius spurius ipse praetendere non valebat. Nec eo praetextu agere poterat, quod liberi eius alimenta neces saria nen haberent, si ad ipsos non transirent, cum tran sire non debeant, nisi ex voluntate patris, quae in casu prae senti defuit omnino. # 63 CAPVT LXIII. Ex Verisimili, aut Verisimilitudine, coniectura, & prae sumptio, quae sumitur, quanti haberi, atque ae stimari debeat; siue quam efficax sit ad vltimarum voluntatum, & testamentariae non modo, sed etiam cuiuslibet alterius dispositionis interpretationem: vbi verisimilium in iure efficacia, & effectus in omni actu, & materia, quamplurimis exornatur, atque comprobatur, prout hic videbitur. Inquiritur etiam, vtrum substitutio vulgaris in ca sum noluntatis concepta, ex verisimili testatoris voluntate trahatur, siue extendatur ad casum impotentiae, & e conuer so: An etiam generaliter id admittatur, non modo in institutione, & substitutione haeredis directa, sed etiam in fideicommis saria dispositione quacunque, vt de casu ad casum, & de persona ad personam extensio admittatur, si eadem ratio, & verisimilis mens testatoris ita suadeat. Et infertur ad consilium Oldradi 177. an posthumus, qui non est natus, pos sit dici sine liberis deces sis se, vt conditio deficere, aut potius existere videatur: & Petri Surdi consilium 236. per totum, lib. 2. in proposito egregium admodum, & notandum, expenditur & commendatur. SVMMARIVM. -  1 Verisimilitudinem, siue verisimile, tanti es se apud Iureconsultos metipsos, vt ex ea pers aepe leges fieri, lites, & iudicia definiri contingat; & in casibus dubiis coniectura, atque interpretatio voluntatis deducatur in omni materia, & dis positione, nulla excepta. -  2 A verisimilitudine, siue verisimili argumentum deductum, probabile admodum est, & allegabile, & in omni actu verisimilitudo fortis simam inducit coniecturam; & attendi debet, cum caput sit omnium interpretationum. Quod late exornatur, atque comprobatur. -  3 Verisimile es se id, quod proximum est; & simile vero, non verisimile, quod a vero dis simile apparet. -  4 Veritas a coniectura, & indicio potest abes se, sed non verisimilitudo veri. -  5 A verisimili argumentum desumitur ex via coniecturali. -  6 Et sic ces sat in re perspicua, & manifesta. -  7 Verisimilitudines non mouent, si non concludunt. -  8 Verisimilitudo dicitur proxima cognata naturae. -  9 Verisimile quod non est, dicitur quaedam falsitatis imago. -  10 Et etiam impos sibile iudicatur. -  11 Verisimilitudo habetur pro lege, & pro veritate, & pro dispositione expres sa; vsque adeo, vt qui verisimile pro se habet, dicatur habere casum legis. -  12 A verisimili qui arguit, siue qui fundamentum sumit, dicitur arguere a ratione naturali. -  13 Verisimilia sunt, quae dant spiritum, & es se cuiuslibet dispositionis interpretationi, & coniecturis. In quibus inspicitur, non quod pos sibile est, sed quod est verisimile. -  14 Verisimilitudo in materia probationum multum attenditur. Et Iudex semper attendere debet, quod est verisimile, & inuerisimilia respuere. -  15 Verisimilitudo transfert onus probandi in aduer sarium. -  16 Et operatur, vt probent ea, quae alias nullam facerent fidem. -  17 Et vt testi, qui alias non probaret, fides adhibeatur. -  18 Sicut e conuerso, quod, verisimilitudine ces sante, ei non credatur. -  19 Instrumentum continens aliquid, quod non est verisimile, falsitatis, & suspicionis indicium prae bet, & coniecturam. -  20 Verisimilitudo colligitur ex solitis, & communiter contingentibus. -  21 Argumentum a communiter accidentibus validum, & ad interpretationem vltimarum voluntatum neces sarium. -  22 Verisimilitudo in interpretatione vltimarum voluntatum, & verborum dubiorum, siue obscurorum earum, primum, siue principem locum obtinet post mentem. Primo enim in interpretanda testatoris voluntate mens inspicitur: secundo, verisimilitudo tertio, propria verborum significatio. -  23 Prae sumptiones, & coniectura regulariter fundamentum sumunt, atque deducuntur a verisimilibus. -  24 Interpretatio sumitur, vel a natura rei, vel a verisimilitudine. -  25 Quae semper inest dispositioni de necessitate. -  26 Ex verisimilitudine voluntates hominum, ac maxime morientium interpretantur. -  27 Verisimile prae stat intellectum, & declarationem fideicommis si constituti. -  28 Verisimilis voluntas testatoris sequenda est. -  29 Etiam contra propriam verborum significationem. -  30 Verisimilitudo, maxima & potens coniectura, cui in dubio inhaerendum est, & ad eam recurrendum. -  31 Dispositio nulla est adeo generalis, quae a verisimili interpretationem non recipiat. -  32 Quoniam verba quae deficiunt, debent subaudiri ex verisimili voluntate. -  33 Verisimile quod est, actum censetur, & ad verisimile semper verba accommodantur. -  34 Verisimilitudo si adest in vtroque sensu, inspicitur verisimilior, vel illa quae habet magis vrgentes prae sumptiones pro se. -  35 A verisimili, siue verisimilitudine coniecturae, aut prae sumptiones deductae, quamuis admittant probationes in contrarium. -  36 Requiruntur tamen eo casu validiores, & manife stis simae probationes. -  37 Verisimilitudo aliquando maxima, aliquando maior, aliquando magna. -  38 Iosephi de Rusticis locus, nouis sime editus, expenditur; quo verisimilitudinem in omni actu, & materia attendi debere; quamplurimis exornatur, atque comprobatur exemplis : prout hic videbitur. -  39 Substitutio vulgaris in casu noluntatis concepta; ex verisimili testatoris voluntate extenditur ad casum impotentiae, & e conuerso. -  40 Sic etiam extensio admittitur in substitutionibus generaliter de casu ad casum. -  41 Institutio haeredis extenditur de casu ad casum, qui habet eandem rationem, & verisimilem mentem testatoris. -  42 Substitutio directa extenditur de casu ad casum, quando adest prae sumpta, & verisimilis testatoris voluntas. -  43 Institutio haeredis directa extenditur de persona ad personam, si adsit verisimilis, & prae sumpta testatoris voluntas. -  44 Idem in substitutione directa, ex verisimili, & prae sumpta testatoris voluntate. -  45 Et generaliter in quacunque substitutione, aut vocatione fideicommis saria; sicque in fideicommissis, & primogeniis. -  46 Substitutio hoc modo concepta, Instituo haeredem filium mihi ex vxore mea nasciturum, & si haeres erit, & in pupillari aetate deces serit, substituo Titium: si non est natus filius, an habebit locum. Et consequenter, an posthumus, qui non est natus, possit dici sine liberis deces sis se. Et conditio videatur defecis se, vel non. Quod videatur extitis se ex verisimili, & prae sumpta testatoris mente; provt latius hic adnotatur. -  47 Institutio facta de nepote in casu mortis filij, extenditur ad casum, si is filius patiatur interdictionem aquae & ignis; vel si emancipetur. Vbi expenditur tex. in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liber. & posth. & de eius intellectu agitur remissiue. -  48 Substitutio facta eo casa, quo posthumus natus non erit, extenditur ad casum, cum nascitur, & moritur, vel repudiauit. Vbi agitur de l. finali, C. de institut. & substit. -  49 Institutio facta de posthumo, nascituro post mortem testatoris, trahitur ad casum, si is posthumus nascatur in vita. Et ibidem de intellectu l. vltim C. de posthum. haered. instituen. & infra, n. 57. -  50 Pro sententia communi, quod substitutio in vno casu concepta, extendatur ad alium; nonnulla iura expenduntur. -  51 Item & ratio illa, dispositum illud prae sumi a testatore, de quo si fuis set interrogatus, verisimiliter respondis set, se voluis se ita disponere. -  52 Intellectus §. Lucius, l. Titius, ff. de liberis & posthum. -  53 Substitutio in vno casu concepta, non extenditur ad alium multis in casibus. -  54 Substitutio, aut institutio directa non extenditur de vno casu ad alium, ex sententia quorundam, quae improbatur; & num. seqq. -  55 Thomae Calcan. argumentatio quaedam contra communem, recte dis soluta per Costam. -  56 L. pater Seuerinum, ff. de condit. & demonst. sic explicatur, vt communi resolutioni non obstet. -  57 L. commodis sime, ff. de liber. & posth. verus intellectus adducitur. -  58 L. si ita quis 21. ff. de vulg. & pup. subst. explicatur. -  59 L. si cum dotem 23. ff. solut. matrim. intellectus communis recensetur. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis explicatione obseruandum, atque constituen dum erit primo loco & principaliter, verisimilitudinem, siue verisimile, tanti es se apud Iurecon sultos metipsos, vt ex ea pers aepe leges fieri, lites, & iudicia definiri contingat; & in casibus dubiis coniectura, atque interpretatio voluntatis deducatur in omni materia, & dispositione, nulla excepta: quoniam argumentum a verisimilitudine, siue a verisimili, probabile admodum est, & allegabile, & validum, siue affirmatiue, siue negatiue desumatur; & in omni actu verisimilitudo fortis simam inducit coniecturam, & attendi debet, cum caput sit omnium interpretationum; ita sane colligitur ex textu in l. non est verisimile, ff. de eo quod metus causa, l. peculium autem, §. primo, ff. de peculio, l. si filius, ff. eodem titulo, l. ob carmen, § vltimo, ff. de te stibus, l. Titia cum testamento, §. qui in vita, ibi: Non est verisimile patrem, ff. de legatis secundo, l. ex facto, §. si quis autem susceperit, ibi: Quia non est verisimile, ff. ad Trebellian. l. Plautius ff. de auro & argento legato, cap. quia verisimile, de prae sumption. capit. Inspicimus, & ibi late Dinus, de regulis iuris, in sexto, & ita adnotarunt atque exornarunt verisimilium effectus, & efficaciam quamplurimis, provt diuersi casus occurrentes, & quae stiones excitatae exposcunt;   Corneus in cons. 205. n. 9. lib. 2.   Iason in l. si extraneus, ff. de cond. ob causam, vbi late.   Socinus Senior, in cons. 32. ex n. 13. cum seqq. lib. 1.   Ancharanus in cons. 269. n. 3. & seqq.   Parisius in cons. 8. n. 7. lib. 4.   Rolandus in cons. 25. n. 3. & seqq. & n. 14. lib. 4.   Gratus in cons. 25. n. 21. lib. 2.   Natta in cons. 443. n. 11. lib. 2. & in cons. 75. n. 24. & in cons. 135. n. 33.   Curtius iunior in cons. 17. num. 7. & in cons. 178. n. 5. & 10.   Decius in cons. 272. n. 50. & in cons. 644. n. 6.   Socinus iunior in cons. 97. n. 8. & in cons. 98. n. 12. & in cons. 120. n. 27. lib. 1.   Ioannes Cephalus, in cons. 85. ex n. 38. lib. 1. & in cons. 287. ex n. 21. lib. 2.   Franciscus Beccius, in cons. 94. n. 13. & sequentibus, & in cons. 101. n. 46.   Albensis in cons. 70. n. 8.   Hieronym. Gabriel in cons. 159. n. 14. & in cons 178. num. 14.   Salust. de Perus. in cons. 76. col. 1. inter cons. Alexand. lib. 4.   Afflict. decis. 345.   Grammaticus, decis. 28. ex n. 1. & decis. 34. n. 3. & decis. 42. n. 8. cum seqq.   Neuizan. in cons. 65. num. 55. post Marsilium, & alios, quos adducit.   Tiraquellus, in praefatione l. si vnquam, ex num. 37 cum multis seqq. vbi vide omnino.   Decianus in cons. 5. n. 14. lib. 1.   And. Gam. top. lega. lib. 1. in loco, A verisimili.   Euerardus latis sime, in cent. loc. legal in eodem loco, A verisimili.   Bursat. in cons. 368. n. 40. lib. 4.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 3. tit. 19. & maxime ex num. 3. & de tacitis & ambig. conuent. lib. 3. tit. 1. per totum.   Octauian. Cacheranus, decis. 170. et n. 8. cum seqq.   Iacobus Menochius de arbitrariis iudic. lib. 2. ca su 199. n. 3. & seqq. & prae sumpt. 31. n. 8. & 9. lib. 1. & in cons. 13. n. 12. lib. 1. & in cons. 64. n. 10. & & seqq. & in cons. 28. n. 25. eodem. lib. 1.   Sebastianus Medices, de definitionibus, quaestione 3. primae partis, numero 28. latius de regulis iuris parte 2. regul. 2. fol. 78. vbi plura de verisimili; atque ex num. 78. fol. 79. verisimilium ratio quibus in cau sis habenda sit, late discutit.   Petrus Surdus de alimentis, titulo nono, quae stione 12. numero vigesimo quarto & seqq. & in consilio tertio, numero 22. libro primo & in consilio 61. numero 37. & 38. eodem lib. & in consilio 245. numero 15. libro 2. & in consilio 303. numero 34. & 40. lib. 3.   Fuluius Pacianus in consilio 9. num. 26. & in cons. 32. num. 13. latius de probat. lib. 1. cap. 8. ex n. 20. cum seqq.   Ioannes Botta in cons. 28. a num. 7. vsque ad num. 15.   Mascardus de probat. tom. 3. conclus. 1404. vbi nonnullos verisimilitudinis effectus in materia probationis adducit, & rem hanc exornat; & vide conclus. 1365.   Andr. Fachin. in cons. 5. n. 17. lib. 1. & in cons. 89. n. 13. lib. 2.   Cae sar Barzius, decis. Bononiae 2. num. 48. & 53. & 54. & decis. 4. num. 45. & decis. 120. num. 24. & seqq.   Franciscus Viuius decis. 255. lib. 2. n. 1. & 2. vbi inquit, quod argumentum a verisimili, in iure optimum; & valet ad sententiam proferendam, si est violenta prae sumptio; in interpretandísque vltimis voluntatibus atque aliis actibus, cum a iure naturali procedere dicatur.   Vincentius de Franchis decis. 153. num. 6.   Vincentius Catrocius, casu 22.   Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 1. solut. 2. fol. 47. & interpretat. 2. solut. 5. per totam. fol. 86. & 87.   Pelaez a Mieres de maioratu, in initio 2. partis num. 14.   Siluester Aldobrandin. in cons. 32. num. 11.   Pet. Anton. Petra de fideicommis. q. 9. num. 32. & pluribus seqq.   Achilles Pedrocha, in cons. 23. num. 67. & 68. & in cons. 20. num. 115. & in consilio tertio, num. 51. & in cons. 35. num. 139.   Ioann. Vincent. Hondedeus, in cons. 30. num. 16.   Ludouic. Casanate, in cons. 39. num. 51. & 60. & in cons. 55. num. 43. & in cons. 56. num. 46.   Camillus Gallinius, de verb. significat. lib. 3. c. 9. per totum, & lib. 5. cap. 6. num. 29. & cap. 17. num. 149.   Cardinalis Dominicus Tuschus, practic. conclus. iuris tom. 8. litera V. Conclusione 94. per totam, folio 533. & conclusione 162. fol. 577. & tomo quarto, litera I. conclusione 330. ex num. 10. cum seqq. fol. 669.   Iosephus de Rusticis, nouis sime, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonstrat. in prooemio, cap. 2. ex num. 1. cum multis seqq. Hippolyt. Riminaldus, qui multis in casibus expendit, & singulariter ponderat in cons. 30. num. 42. & quatuor sequentibus, libro primo, vbi inquit, quod verisimile debet attendi; nam veritas facti multum consistit ex verisimili; & illi magis est adhaerendum, quam suo contrario, quod non est verisimile. Imo quod ante omnia est considerandum, quid sit verisimilius; & verisimilitudo cae teris coniecturis, & rationibus est anteponenda, quibus rem dubiam interpretamur, Et tanti ponderis est verisimilitudo, quod praeualet proprietati verborum, vnde si instrumentum continet non verisimile, non probat, pro vt haec omnia latius comprobat ibi. Idem Riminaldus in consil. 31. num. 29. eodem lib. 1. vbi quod verisimilia debent monere Iudices ad credendum idque maxime in probationibus; & in cons. 39. num. 15. & seq. eodem lib. 1. & in consil. 171. num. 39. & seq. lib. 2. vbi quod confes sio mariti quod emerit fundum ex pecuniis vxoris, est sus pecta, nisi sit verisimilis: & idem de confes sione patris. Et quod argumentum a verisimili, dicitur a ratione naturali. Et qui habet verisimile, dicitur habere casum legis, idque ante omnia inspiciendum est, vt latius ibidem. Idem Riminaldus (vbi etiam superiora repetit) in consil. 382. ex num. 74. vsque ad num. 80. lib. 4. vbi quod verisimile mouet Iudicem ad sic credendum, & in probationibus est in maxima consideratione; & in primis a iudice debet attendi ad deprehendendam veritatem: Vt latius ibi: & in consilio 379. ex num. 27. eod. lib. vbi addit num. 29. quod. in verisimili, vbi vnum additur alteri verisimili, inducitur quasi legis prae sumptio. Idem Riminald. in consil. 565. num. 10. & sequenti, & 30. & 31. & 39. & 40. & 48. lib. 5. vbi etiam repetit aliqua ex superioribus, quae ibi videri pos sunt: & in consilio 607. numero 48. & 2. sequenti, libr. 6. & in consilio 752. numero 40. & duob. sequentib. & in consilio 755. num. 1. & quatuor sequentib. lib. 7. Et in his omnibus, & aliis similibus per Hippolytum traditis, conueniunt omnes Authores praecitati supra; qui etiam deducunt, verisimile[sect. 3] id es se, quod proximum est, & simili vero; post Baldum in consilio 61. lib. 3. quem refert Cardinalis Tuschus, tomo 8. litera V. conclusione 161. numero 1. folio 575. latius Simon de Praetis, libro 1. interpretatione 1. dubitatione 4. solutione 2. numero 2. folio 47. vbi citat eundem Baldum. Et adducit text. in l. miles, §. mulier, ff. ad l. Iul. de adult. ad hoc quod verisimile dicatur, id quod vero videtur simile, cum eodem effectu, eademque rationes licet verbis diuersis; l. Qui liberis in principio, vbi Alex. de vulg. & pup. substitut. & inde non verisimile es se quod a vero dis simile videtur: vt per eundem Bald. in l. ea quidem, col. 2. de accusat. Felin. in cap. auditis, colum. 12. de prae scrip. Ioseph. de Rustic. in prooemio ad l. cum auus, cap. 2. num. 11. & 12. vbi inquit post eundem Bald. in rubr. num. 1. C. de probat. Curt. iun. in consil. 178. num. 6. sermones veros rebus sensatis, ac verisimilibus consonare, & verisimilitudinis diffinitionem relatam adducit. Verisimile etiam ex pluribus as sumi, probauit: & num. 15. id ex Cicerone insignius declarat. Nec dis sentiunt Oldradus, in cons. 13. circa fin. Craueta in cons. 61. num. 9. & in cons. 297. num. 6. Cephalus in consilio 287. num. 23. libro 3. Beccius in consilio 101. num. 46. Neuiza in consil. 65. num. 55. Camillus Gallinius, de verborum significatione, libro 3. cap. 9. Sic sane veritas a coniectura, & indicio potest abes se; sed non verisimilitudo veri: Baldus idem, in l. non hoc, circa finem, C. vnde legitimi. Simon de Praetis, lib. 1. interpretat. 1. dubitatione 5. solutione 5. numero 1. folio. 86. quoniam argumentum a verisimili desumitur ex via coniecturali, & prae sumpta; secundum eundem Bald. in l. data opera, num. 11. in fine C. qui accusare non pos sunt, Pedrocham in cons. 35. num. 139. & sic ces sat in re perspicua, & manifesta: Socinus iunior in cons. 158. num. 50. versic. Vel etiam quarto, libro 2. & in consilio 13. numero 35. lib. 3. Pedrocha, vbi supra. In Claris enim non est locus coniecturis, sicuti vulgatis simum est; & probatur in l. continuus, §. cum ita, ff. de verb. oblig. In dubiis ergo cum locum obtineat, & veritas pos sit abes se, verisimilitudo saltem veritatis abes se non debet. Atque ita verisimilitudines non mouent, si non concludunt ; vt per notata in l. neque natales, C. de probat, in l. non hoc, C. vnde legitimi , notauit Iacob. Mandel. de Alba, in consilio 757. numero 22. mouere tamen, & adducere plurimum debent, si verosimiles videntur; sicuti ex aliis Authoribus obseruauit Hippolyt. Riminald. in locis relatis supra, ad finem num. 2. Verisi[sect. 8] militudo namque (vt vulgo circunfertur quotidie) naturae amica, proximáque cognata videtur. Quod scripsit Bald. in cons. 130. Mortuo filio, numero 3. lib. 3. Craueta, in cons. 61. in fin. num. 9. & in cons. 363. num. 26. Cephal. dicto cons. 85. num. 39. & in cons. 287. num. 22. lib. 2. Beccius in consilio 94. num. 13. Mazolus in cons. 3. num. 14. Hippolyt. Riminald. in consil. 23. numero 299. libro 1. & in consil. 362. num. 18. libro 3. Menochius in cons. 113. numero 13. libro 1. Bursatus in cons. 217. num. 13. libro 2. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. titulo 19. sub numero 3. Octauianus Chacheranus decisione Pedemontana 170. numero 9. Surdus, decisione 83. numero 18. Mieres de maioratu, in initio secundae partis, numero 14. in siue. Achilles Pedrocha in consilio 23. numero 68. & in consilio 35. numero 17. Cardinalis Tuschus, tomo 8. litera V. dicta conclusione 161. Numero 8. folio 575. Ludouic. Casanate, in consilio 39. numero 60. Ioseph. de Ru sticis in prooemio ad dictam l. cum auus, cap. 2. numero 6. indéque, falsitatis imaginem prae seferre, quod a verisimili distat; per text. in l. milites, §. oportet, C. de quae stionibus, Bald. in l. prima, num. 9. Cod. de seruis fugitiuis. Crauetam, Curt. Iun. Affli[sect. 9] ctum, Cagnolum. Albensem, Gratum, Cephalum, Nattam, & alios scripsit Rusticis, vbi supra, numero 3. Beccius, in consilio 101. numero 46. Hippolyt. Riminald. in consilio 266. numero 18. libro 3. Tuschus, dicto folio 575. numero 3. & tomo 4. litera I. conclus 330. num. 11. fol. 669. Fuluius Pacian. de probat. lib. 1. cap. 8. numero 22. Mascardus de probat. tom. 3. conclus. 1404. numero 7. Petrus Surdus, de alimentis, titulo 9. quae st. 12. numero 24. & decisione 23. num. 15. Hondedeus in consilio 102. numero 15. libro 1. Casanate in consilio 39. num. 51. & 60. & in consilio 55. numero 43. & etiam impos sibile iudicatur, Socinus senior in consilio 277. num. 11. lib. 2. & in cons. 28. numero 9. lib. 3. & an[sect. 10] te eum Baldus in l. scripturae, numero 7. Cod. de fide instrument. Corneus in consilio 63. numero 3. libro 1. Decius in consilio 11. numero 5. Curtius Iunior in consilio 17. sub numero 6. Decianus in con silio 83. numero 22. in fine, libro 3. Tiraquellus, in praefatione dicta l. si vnquam, numero 48. Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 8. numero 14. & in consilio 112. numero 8. & in consilio 224. numero 9. e contra autem, verisimilitudinem in obscuris[sect. 11] quae stionibus pro veritate attendi, & pro lege, & pro dispositione expres sa, ita vt habens verisimile pro se, dicatur habere casum legis, & velut dispositionem testatoris. Oldradus, in consilio 13. circa finem. Craueta, in consilio 75. numero 24. & in consilio 292. numero 6. Cephalus, in consil. 603. numero 27. libro 4. Octauianus Cacheranus, dicta decisione 170. numero 10. Mantica, libro 3. dicto titulo 19. sub numero 3. vbi quod allegans verisimilitudinem, dicitur allegare textum legis; quoniam lex iubet seruari id, quod est verisimile: l. semper in stipulationibus, ff. de regulis iuris. Cephalus, in consilio 287. numero 23. libro 2. Beccius, dicto consilio 101. numero 46. Casanate, in consilio 55. numero 43. & in consilio 56. sub numero 46. Mascardus, dict. conclus 1404. numero 6. Rusticis, in prooemio ad dictam, l. cum auus, numero 1. & 8. capite 2. atque ita, qui a verisimili arguit, siue[sect. 12] fundamentum sumit, dicitur arguere a ratione naturali, Chacheranus, dicta decis. 170. numero 9. Tuschus, tom. 8. litera V. dicta conclusione 161. numero 7. folio 575. Hippolytus Riminaldus, dict. consilio 362. numero 18. libro 3. quoniam verisimi[sect. 13] lia sunt, quae dant spiritum, & es se cuiuslibet dis positionis interpretationi, & coniecturis, in quibus inspicitur, non quod pos sibile est, sed quod est verisimile; vt per Tiraquellum, in praefatione dictae l. si vnquam, num. 48. in fine, & num. 59. Simon de Praetis, lib. 1. interpret. 2. solut. 5. num. 3. fol. 86. Mieres, in initio dictae secundae partis, sub num. 14. vbi citat Baldum, ita dicentem. Sic equidem in[sect. 14] materia probationum verisimilitudo multum attenditur, & Iudex semper attendere debet, quod est verisimile, & inuerisimilia respuere: Aretinus, Baldus, Decius, Curtius iunior, Beccius, Rolandus, Hieronym. Gabriel, & alij, cum quibus Mascardus, tom. 3. d. conclus 1404. ex num. 4. cum seqq. qui in materia probationum verisimilitudinis effectus adducit, & multis exornat exemplis. Ioseph. de Rust. ad l. cum auus, in prooemio, cap. 2. num. 18. & seqq. Cephal. in cons. 603. num. 24. & seqq. lib. 4. Camill. Gallin. de verb. signif. lib. 5. cap. 17. num. 149. in fin. Ioann. Vincent. Honded. in cons. 102. num. 52. lib. 1. Tusc. tom. 8. litera V. d. conclus. 161. num. 5. fol. 575. Simon de Praetis, lib. 1. d. solut. 2. num. 2. fol. 47. vbi inquit: quod verisimile valde elidit probationes, & etiam multum coadiuuat illas, prout Mascard. in loco relato supra ostendit, Ludouic. Casan. in cons. 38. num. 31. & in cons. 39. num. 60. vbi quod nihil est, quod magis moueat Iudicem in re dubia, quam verisimilitudo, l. ob carmen, § finali, ff. De testibus, cap. in nostra, eod. tit. & transfert onus probandi in aduersarium, l. ex persona, iuncta Glos s. l. siue possidetis,[sect. 15] & ibi Baldus, Castrensis, Salicet. & Doctores, C. de probat. l. circa, eod. tit. Euerardus, in loco, A verisimili, vers. Quarto valet. Surd. de alimentis, tit. 9. quae st. 13. num. 26. Fulu. Pacian. de probat. lib. 1. cap. 8. num. 22. & operatur, vt probent, & fidem faciant[sect. 16] ea, quae alias nullam facerent fidem; vt post Guil. Cun. inquit Alexander in l. edita, in fine, C. de edendo. Et memoria tenendum scribit. Sequitur Decius in cons. 1. Tiraquell. in praefat. dictae l. si vnquam, num. 51. Petrus Surdus, qui exempla adducit, decis. 325. num. 5. & 6. Mascardus, dicta conclusione 1404. num. 17. vbi quod probationes alias inualidae, probant, quando sunt verisimiles; & licet alias scriptura priuata non probet pro ipso scribente, id tamen fallit, si continet verisimilia, iuncto iuramento scribentis. Et in redditione rationis tutoris, statur ipsius scripturae, si continet verisimilia; sicuti ex Baldo ibi recenset, atque ex Socino ad omnes administratores pari ratione extendit. Vt testi etiam, qui alias non[sect. 17] probaret, fides adhibeatur; prout ex aliis tradidit Tiraquellus, vbi supra, numero 51. Surdus, decis. 231. numero 17. sicut e conuerso, quod ve[sect. 18] risimilitudine ces sante, ei non credatur; Curtius iunior, in consilio 17. numero 9. Decius in con silio 11. numero 5. Craueta, in cons. 28. numero 1. Cephalus, consilio 338. numero 39. libro 3. Decian. in consilio 91. numero 43. libro 3. Mascardus, dicta conclusione 1404. numero 8. vbi quod testis non deponens verisimilia, non probat, sed est vehementer de falso suspectus, vt ibidem comprobat, & latius conclusione 1365. per totam. Vbi multis exornat in proposito notabilibus, vt ibi videri potest Ludouic. Casanate, in consilio 38. numero 31. vbi quod instrumentum continens ali[sect. 19] quid, quod non est verisimile, falsitatis, & suspicionis indicium praebet, & coniecturam. Mascard. dict. concl. 1404. num. 23. vbi quod instrumentum ex ipsa non verisimilitudine reprobatur. Colligitur[sect. 20] autem verisimilitudo ex solitis, & communiter contingentibus; sicut e conuerso ex insolitis sus picio arguitur: quemadmodum ex Glos sa, Baldo, Angelo, & Soci. iun. pluries scripsit Craueta, in cons. 619. num. 8. & in cons. 630. num. 11. lib. 4. & in cons. 824. num. 4. & in cons. 949. num. 10. lib. 5. Decianus, in cons. 62. num. 75. vbi istud exornat aliis auctoritatibus, lib. 3. Menoch. de arbitra. iud. lib. 2. centuria 1. casu 85. in fine. Pedrocha in cons. 3. num. 50. & in cons. 17. num. 24. Simon de Praetis, lib. 1. dict. solut. 5. num. 14. ad finem, fol. 88. quoniam argumen[sect. 21] tum a communiter accidentibus validum est, & efficax, & ad interpretationem vltimarum voluntatum neces sarium; vt late comprobant Marsilius, in singulari 1. Euerardus in loco 56. a communiter accidentibus fol. 634. Ancharan. moder. famil. quae st. lib 1. num. 27. Surdus de alimentis, titulo quarto, quae st. 15. num. 26. & titulo septimo, quae st. nona, num. 15. & tit. 9. quae st. 12. num. 22. & quae st. 30. num. 39. & decis. 23. num. 14. Cardinalis Tuschus, tomo 1. litera A. conclusione 493. per totam, folio 437. & 438. & hactenus de prima obseruatione in hac materia. Secundo deinde & principaliter obseruandum,[sect. 22] atque constituendum est, verisimilitudinem in interpretatione vltimarum voluntatum, & verborum dubiorum, siue obscurorum earum, primum, siue principalem locum obtinere post mentem. Primo etenim in interpretanda testatoris voluntate, mens inspicitur; secundo, verisimilitudo; tertio, propria verborum significatio: ita sane, & notabiliter scripsit Baldus in cons. 264. Statuto cauetur, lib. 1. Et notarunt Calderin. in cons. 327. alias 8. de donat. circa principium. Angelus, in cons. 261. num. 4. Alexander, in cons. 179. num. 13. vers. Ex quibus, lib. 2. Craueta, in cons. 363. num. 26. & seqq. refert Cardinalis Tuschus, practicar. conclus. iur. tom. 8. litera V. conclus. 94. num. 1. fol. 533. & conclus. 161. num. 2. & 21. fol. 575. & tomo 4. litera l, conclus. 330. num. 10. fol. 669. Iacob. Mandellus de Alba, in con sil. 19. num. 24. & quod verisimilitudo in coniicienda testatoris voluntate principem locum obtineat; tradit Mascardus, dicta conclus. 1404. numero quarto, vbi citat text. in l. cum res, ff. de legatis primo, in principio, l. sicut certi, & l. si cum vel in vtero, C. de testam. militis, l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de liber. & posthum. l. cum auus, ff. de condit. & demonstrat, l. cum in testamento, ff. de rebus dubiis. Baldum etiam refert Simon de Praetis lib. 1. interpretat. 1. dubitat, 4. solut. 1. n. 4. fol. 46. Prae sumptiones namque, & [sect. 23] coniecturae regulariter fundamentum sumunt, atque deducuntur a verisimilibus, l. cum de indebito, §. primo, ff. de probationibus, l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo. Mantica de coniectur. vltim. volunt. lib. 3. tit. 19. numero primos Simon de Praetis, libro primo, interpretatione 2. dubitatione prima, solutione 5. num. 2. fol. 86. qui addit num. 4. quod verisimile adducitur ad interpretationem voluntatis testatoris; & quod verisimile, & credibile reputatur idem: & num. 6. verisimilitudo qualiter, & quomodo percipiatur: & num. 8. & 9. verisimile aliquid non es se, quomodo dignosci valeat: Et verisimile quod magis sit: Ad quod adducit legum exempla; & latius explicat numeris seqq. Tenuit etiam id ipsum, quod scilicet prae sumptiones, & coniecturae deducuntur a verisimilibus, Iacob. Menoch, de arbitr. iudic. libro 2. centuria 2.[sect. 24] cas. 199. num. 5. vbi post Crauet. duobus in locis, & Baldum ab ipso Craueta relatum, inquit, interpretationem sumi vel a natura rei, vel a veri similitudine. Et repetit idem Menoch. num. 10. Iosephus de Rusticis, in prooemio ad l. cum auus, ff. de condit. & de maioratu. cap. 2. num. 14. Mieres in initio 2. partis de maioratu, num. 14. ad finem, vbi[sect. 25] refert Baldum dicentem, quod interpretatio ex verisimilitudine, aut ipsius rei natura, semper inest: dispositioni de neces sitate: Burgos de Paz, in consil. 2. num. 89. Ludou. Casanate, in cons. 50. num. 46. atque ex verisimilitudine voluntates[sect. 26] hominum, ac maxime morientium interpretari, & coniecturam, atque prae sumptam voluntatem elici; latis sime comprobarunt, & iura quamplurima ponderarunt Euerard. in d. loco, A verisimili, num. 1. fol. 103. Mantica lib. 3. dicto titulo 19. num. 3. Octauianus, Chacheranus, decis. Pedemontana 170. numero 8. Camillus Gallinius, de verbor. significat. libro tertio, cap. 9. & lib. 5. cap. 6. numero 29. & cap. 17. numero 149. vbi latius, Simon de Praetis, libro primo, dicta solutione 5. fol. 86. & 87. Mandel. de Alba, in cons. 51. numero 17. Menochius in cons. 309. numero 17. libro tertio. Io seph de Rusticis in prooemio ad d. l. cum auus, dict. cap. 2. num. 54. & seqq. vbi expendit iura quamplurima. Peregrinus de fideicommis sis: articulo 11. num. 32. in fine, vbi quod verisimile prae stat lu[sect. 27] men, & intellectum fideicommis si constituti, l. cohaeredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pupill. sub stitut. l. cum in testamento, ff. de rebus dubijs, Afflict. decis. 44. num. 18. & ideo dubium non est, quin[sect. 28] verisimilis voluntas testatoris sequenda sit, iuxta ea iura, quae adduxi supra, num. 22. & notarunt Mantica lib. 3. dict. tit. 19. num. 4. Simon de Praetis lib. 1. dict. solut. 5. num. 4. & seqq. Mieres in initio dictae secundae, partis, num. 14. Chacheran. dict. decis. 170. num. 8. etiam contra propriam ver[sect. 29] borum significationem. Socinus senior in cons. 32. num. 13. & seqq. lib. 1. Camillus Gallinius de verborum significat. lib. 3. cap. 9. numer. 1. & lib. 5. cap. 17. num. 149. in fin. Caepola, in Rubrica, de verborum significat. sub num. 22. Cardinalis Tus chus tomo 8. litera V. conclus. 94. fol. 533. est enim verisimilitudo, maxima, & potent coniectura,[sect. 30] cui in dubio inhaerendum est, & ad eam recurrendum: Parisius in cons. 85. num. 4. lib. 4. Lofredus in cons. 14. num. 33. Burgos de Paz in con sil. 3. num. 3. Neuizan. in cons. 66. num. 55. Camillus Gallin, vbi supra, Ludouic. Casanate, dict. cons. 56. numero 46. Surdus de alimentis, titulo 9. quae stione 12. numero 25. & nulla dispositio est adeo[sect. 31] generalis, quae a verisimili interpretationem non recipiat, Iason in l. si extraneus, ff. de condit, ob caus. d. 13. Mantica dict. titul. 19. num. 3. in princip. Mandellus Alba in cons. 369. num. 8. Ludouic. Ca sanate in cons. 55. num. 44. Ioseph. de Rusticis dicto cap. 2. num. 53. quoniam verba quae deficiunt,[sect. 32] debent subaudiri ex verisimili voluntate; vt notatur, & declaratur per eundem Manticam dicto tit. 19. numero. 8. & verisimile quod est, actum[sect. 33] censetur, & ad verisimile semper verba accommodantur, Tiraquellus in praefatione dictae leg. si vnquam, num. 42. Hondedeus in cons. 51. num. 5.[sect. 34] lib. 1. quod si verisimilitudo adest in vtroque sensu, inspicitur verisimilior, vel illa, quae habet vrgentiores prae sumptiones pro se, Iason in cons. 160. numer. 2. & 3. lib. 4. Curtius iunior in cons. 289. num. 23. Tuschus tom. 4. litera I. conclus. 330. numero 13. folio 669. Simon de Praetis, libro primo, interpretat. 2. dubitatione 1. dict, solut. 5. numer. 13. 14. & 15. vbi vide fol. 88. & solutione 2. numero tertio, eodem libro primo, fol. 47. vbi inquit, quod verisimile habet gradus in se ad magis, & ad minus, ita magis verisimile vincit minus verisimile; id enim, quod verisimilius est, attenditur in interpretanda testatoris voluntate: & num. 4. subdit, quod verisimile magis percipitur ex comparatione prae sumptionum, super quibus fundatur vnumquodque magis, vel minus verisimile; sicque magis verisimile praeualet. Vbi autem vnum non praeponderat alteri, tunc inuicem se confundunt; prout latius explicat Euerardus in dict. loco, A verisimili, qui hac de re videndus erit omnino. Sic sane, a verisimili, siue[sect. 35] verisimilitudine, coniecturae, aut prae sumptiones, quae eliciuntur, quamuis admittant probationes in contrarium, l. vltima, ff. de eo quod metus causa, in principio, l. si chirographum, l. cum de indebito, ff. de probat, l. nuptura. in fin. ff. de iure dotium, cap. 15. qui fide, de sponsalibus: & pro certo supponunt Authores omnes hactenus praecitati, & Io seph. de Rustic. in prooemio ad l. cum auus, d. c. 2. n. 17. requiruntur tamen eo casu validiores, & manife[sect. 36] stis simae probationes, vt probat d. l. vltim. in princ. vbi Bart. num. 1. ff. quod metus causa, Bald. Alexand. Curtius iunior, & Molina, cum quibus Menoch. lib. 1. prae sumption. 21. num. 8. & 9. qui cum Speculatore, Alexand. Galiaula, Iasone, & Molina, requirit tres testes omni exceptione maiores, ad probandum contra prae sumptionem iuris, & adeo vrgentem (vt ipse inquit) quae a verisimili ducitur. Et ita (vt ego considero) temperari, atque explicari debebit Fuluius Pacianus de probat, lib. 1. dict. cap. 8. num. 23. quo loci ex Abbate, & Imola obseruauit, quod verisimilitudo aliquando est maxima, aliquando maior, aliquando magna. Quando est[sect. 37] maxima inquit quod contra eam non admittitur probatio: quod dictis per Menochium repugnat euidenter (vt vides) illa enim, quamuis validiores, atque manifestis simas probationes requirat eo ca su, probationes tamen in contrarium non excludit, tametsi verisimilitudo maxima in contrarium sit, nec vere excludi potest probatio, quae manifesta, & validior sit, iuxta ea iura, quae Menoch. ipse perpendit: cui ego magis adhaereo. Nec diffentire videtur Ioseph. de Rust. in prooemio ad l. cum auus, cap. 2. num. 17. (qui tamen propositam nunc contrarietatem non expendit;) inquit namque post alios Authores, verisimilitudinum gradus considerari, maiorémque minorem tollere; prout ibi comprobat Mascardus etiam dicta conclus. 1404. ex num. 9. cum seq. aliquando (inquit Fuluius ipse Pacianus) est verisimilitudo maior, & tunc aduersarius admittitur ad probandum contra eam siue praeuia quadam cognitione, & hoc quidem casu (vt vides) probationem in contrarium non excludit, quamuis praeuiam quandam cognitionem requirat. Quod de iure procedit, cum verisimilium cognitionem, ex arbitrio Iudicis pendere, certum sit; ipsumque verisimilia, iuri communi magis consona, sequi debere; sicuti post Cardinalem, Bald. Iason. & Ruinum, tradit Menochius de arbitrarijs, lib. 1. casu 85. num. 5. Rusticis dicto cap. 2. num. 34. aliquando denique, verisimilitudo est magna, & tunc Pacianus concludit, quod aduersarium durioribus aggrauat probationibus; & recte quidem per text. in l. non est verisimile, ff. quod metus causa, & hactenas de secunda obseruatione principali in hac materia. Tertio, & principaliter obseruandum, atque[sect. 38] constituendum erit; Iosephi de Rusticis locum nouis sime editum, & multo post haec prima vice a me elaborata, & scripta, annóque 1613. typis, & publice mandatum, singularem equidem, & notandum es se; verisimilitudinem namque in omni actu, & materia attendi debere, quamplurimis exornauit, atque comprobauit exemplis; idque opportune (vt arbitror) in prooemio dicto, leg. cum auus, cap. 2. ex num. 1. vsque ad num. 62. ex folio 14. cum omnes Interpretes in commentariis legis eiusdem non modo; sed etiam in ratione ipsius, verisimilitudinem, siue testatoris verisimilem voluntatem, aut prae sumptum indicium expendant communiter, vt notis simum est; cum itaque praefatus Author ex num. 1. vsque ad numerum 19. verisimilium praemisis set nonnulla; tandem ex dicto num. 17. inquit, quod verisimilitudo attenditur primo in materia probationum, prout supra dixi: & citat Bald. & alios ita tenentes: atque ita in conflictu testium, verisimiliora deponentibus credendum sit, vt per Bald, in l. te stium, num. 21. cod. de testibus, & alios ibi relatos: Et num. 20. testis primam depositionem iuratam, attestationi non iuratae praeferendam es se; dummodo non existant verisimilitudines pro secunda non iurata, tunc etenim posteriori cum iuramento staretur. Et num. 21. quod dictum te stis parte non citata, apud graues viros concludit, si verisimilitudinem contineat: Et num. 22. testes alias non idoneos, verisimilia tamen deponentes, idoneos censeri: Et num. 23. testibus nullam es se dandam fidem, nisi verisimilia atte stentur, etiam si de falso non conuincantur: Et num. 24. socium criminis vltra alia adminicula, & coniecturas verisimilitudine indigere, vt ei credatur; ipsamque vel ex numero testium, vel ex qualitate deponentium, vel ex personis eorum, contra quos deponitur, colligi: Et numero 25. instrumenta licet pos sibile contineant, sed non verisimile, suspecta plurimum reddi: Et num. 26. librum sociorum verisimilia continentem, ad fauorem scribentis etiam probare: Et num. 27. probationes leuiores requiri in probando id, quod verisimile est; e diuerso autem arctioribus opus es se in probando quod non est veri simile: Et num. 28. confes sionem inuerisimilem non nocere, È contra autem verisimilem attendi. Et sic effectum verisimilium, in confes sionibus etiam operati, vt per Bald, in l. si quis in hoc genus, in principio, num. 3. C. de Episcopis, & Clericis. Et inde infert, marito bona emis se de pecunia vxoris confitenti, ad praeiudicium tertij, etiam stare oportere, si confes sio verisimilis fuerit, vt per Salicetum, in l. si mater, vers. & vltra videas, C. de contrah. empt. ita pariter, & numer. 29. & 30. patri confitenti pecunias a filio habuis se, si verisimile sit, credendum es se, vt per Alexand. in cons. 18. num. 4. lib. 3. In iudiciis quoque inquit, & tertio loco, Rusticis, dict. cap. 2. num. 31. regulam praedictam procedere, vt Iudices verisimilitudinem respicere debeant, & inuerisimilia respuere: Iudicísque as sertioni stari debere, concurrente verisimilitudine, etiam vbi ei non staretur; vt latius ibi, ex num. 31. & quinque seqq. Quarto, inquit Rusticis ipse, num. 36. metus cognitionem verisimilibus definiri, vt per Parisium, & Rolandum. Quinto, in casibus simulationis, vt per Decium, & Ancharanum, relatos num. 37. Sexto famam, verisimile quoddam constituere, a prae sumptáque calumnia excusare, vt latius ibi, num. 38. Septimo in materia credulitatis verisimile operari, vt inuerisimile credibile non sit, nec considerabile, l. qui habebat, ff. de legatis tertio, & ibi, num. 40. Octauo, circa obedientiam, vt ibi num. 41. Nono, salutis aeternae immemorem neminem prae sumi, prae sertim in extremis laborantem, & mentiri in mortis articulo, inuerisimile es se, prout ibi, num. 42. & 43. Decimo, meritorum probationem in donatione remuneratoria, alias requisitam inter personas prohibitas, non requiri, cum as sertio verisimilis es set, vel aliam iuris prae sumptionem pro se haberet, prout ibi, num. 44. Vndecimo, in confinium materia, & iurisdictionum, prout ibi, numero 45. & duobus seqq. quod etiam habet locum in iuramento, quod Praeter verisimilem mentem iurantis non ligat. Decimotertio, in contractibus, vt ibi numero 48. Decimoquarto, verisimilitudo consideratur circa articulos, qui recipiendi non sunt, si verisimilia non contineant, sicuti latius ibi comprobat. Denique & vltimo, Rusticis metipse, praecitato cap. 2. numero 54. & septem seqq. concludit, verisimilitudinem, in testatoris voluntate aperienda, declarandáque, Praecipuam virtutem, atque mirificam vim habete; & eadem iura expendit, quae expenduntur communiter, & supra allegata fuere, infértque numero 63. & seq. ad quae stionem illam vulgatam, vtrum fideicommis saria substitutio de vna ad aliam personam extendatur, si eadem ad sit ratio, & verisimilis mens testatoris ita suadeat; de quo, & de directa haeredis institutione, an extendatur; casus etiam omis sus, an pro omis so habeatur, & quando pro expres so; egi supra, hoc eodem tractatu, capite 15. ex numero 68. cum seq. Sed quia articulus metipse ad verisimilem, prae [sect. 39] sumptámque testatoris voluntatem magis spectat, & latiorem requirit explicationem; non abs re, sed omnino neces sario placuit, ex profes so magis circa eum insistere. Idque vt distincte admodum, & absolute fiat, meminis se oportebit, substitutionem vulgarem in casu noluntatis conceptam, ex verisimili testatoris voluntate extendi ad casum impotentiae, & e conuerso; sic sane Bartolus scripsit in l. 1. num. 13. ff. de vulg. & pup. substitut. vbi sequuntur Alexand. num. 11. Iason, num. 24. Socinus, num. 13. Ripa, ex num. 89. Alciatus, num. 24. idem Bartolus in l. Titius, §. Lucius, & in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liber. & posthum. sub numero 2. vbi dicunt es se communem opinionem Aretinus, Cuman. Galiaula, Salomonius, Fortunius, & alij, quos recenset, & veram sententiam profitetur Emanuel Costa, 5. part, illius §. num. 1. & 2. Crotus in repetitione, num. 53. idem Bartol. Bald. Castrens. Alexand. & Iason, in l. 3. Cod. de haered, instituend. Gulli, de Cun. in l. precibus, quae st. 1. C. de impuberum, Ioann. Corrasius, in l. post aditam, numero 26. eod. titulo, Paris. in consilio 66. numero 68. & seq, lib. 3. Zasius, in rubrica de substitut. col. 3. qui pariter testatur de communi, Socinus iunior, in cons. 106. num. 10. & seq. vol. 1. & in consil. 29. numero 8. volum. 3. Rolandus, in cons. 70. num. 37. volum. 3. Guil. Bened. in cap. Rainuntius, verbo, absque liberis, ex num. 25. de testament. vbi multos conges sit ibi quoque Barbat. numero 49. & late agens Couarruu. §. 4. num. 5. vbi post alios affirmat, sub stitutionem factam, si haeres voluerit, includere casum impotentiae, Beroius, in cons. 102. num. 11. & 31. vbi latis sime probat, substitutionem vulgarem trahi ad omnem casum. Anton. Gomezius, tomo 1. variar, cap. 3. num. 10. Emanuel Costa, alio etiam in loco, in cap. si pater, in prima parte, verbo, eidem filio, num. 47. de testam. in 6. vbi ait, quod vulgatis expres sa in casum mortis, extenditur ad omnes casus, quibus haeres a primo institutionis gradu excludi potest, & repetit eadem prima parte, verbo, si vtrumque num. 11. Menchaca, de succes s. creat, lib. 2. §. 2. num. 31. vbi dicit, quod substitutio facta quandocumque institutus deces serit, comprehendit casum non solum impotentiae, sed etiam voluntatis, & non restringitur ad casum impotentiae expres sum. Sed omnes casus impotentiae comprehendit, vt siue haeres institutus noluerit, siue ex defectu conditionis, siue morte praeuentus, siue sui incapacitate, siue alia quauis impotentiae ratione impeditus fuerit quominus adeat: in omnibus enim his casibus substitutus admittitur ex vi vulgaris substitutionis, idem Menchaca, de succes s. progres su, lib. 2. §. 12. num. 3. Ioan. Cephal. in con filio 292. ex num. 9. lib. 2. late Decian. in consilio 1. num. 78. & num. 85. & seq. & num. 100. & 158. volum. 1. vbi probat, quod ex testatoris verisimil mente, substitutio expres sa in vno casu, extenditur ad alium casum, similem rationem continentem, etiam quando dispositio est in vno casu facta per conditionis modum; & idem vno ore concludunt permulti illi iuris Interpretes (qui tamen non sunt ex commemoratis supra ) relati per Fuluium Pacian, in cons. 23. num. 14. lib. 1. Bald, de Vbaldis, in tract. de substitut. rubrica de vulgari, num. 6. per totum, & ibidem. Bart, de Hucio, num. 5. Vdalricus Zasius, num. 6. & 7. latis sime Paul. Leonius, in eodem tract, vulgaris substitut. ex num. 71. vsque ad num. 113. vbi optime explicat: Sfortia Oddi, in praeludiis compendios ae, part. 2. quae st. 3. numero 8. 9. & 10. Gregor. Lopez in l. 1. tit. 5. part. 6. verbo, es so mismo. Michael Gras sus, §. substitutio, quae st. 7. num. 7. Menoch. in cons. 97. num. 92. lib. 1. & in cons. 171. num. 6. lib. 2. Paul. AEmil. in tract. substit. cap. 1. num. 71. Alciat. responso 492. num. 20. Ludouic. Molin. de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 24. Ioann. Marc. Aquilin, in d. §. & quid si tantum, in verbo, sed ex sententia legis Velleae, num. 1. & multis seqq. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 5. tit. 1. num. 14. Marc. Anton. Eugen, in cons. 74. num. 10. 19. & 41. & in cons. 99. ex nu. 6. Simon de Praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpret. 2. dub. 1. solut. 1. ex num. 12. cum seq. fol. 64. Petr. Gregor. in syntagm. iur. lib. 42. cap. 12. num. 4. Alex. Trentacinq. de substitut. 1. p. cap. 1. ex num. 25. cum multis seqq. D. Spino, in speculo, glos s. 22. num. 32. Anton. Pichard. in princ. Instit. de vulgari substit. num. 20. Petr. Surd. in cons. 236. per totum, maxime num. 23. & 24. & num. 36. vers. His vero non obsistit, lib. 2. & in cons. 44. num. 4. 5. & 6. lib. 1. quo loci propositam resolutionem probauit generaliter dicto numero 5. & dicto num. 4. loquitur in casu, quo sub stitutio facta fuit solum in casu mortis Ioanninae institutae; & tamen quia ipsa fuit instituta, donec casté, & honeste vixerit, inquit credendum es se, quod testator verisimiliter censuerit, es se locum substitutioni, etiam in casu, quo Ioannina vitam ageret inhonestam, & ita perinde est, ac si de isto casu disposuis set; vt latius ibi comprobat. Et numero 6. adduxit Ioann. Andr. post Richardum. Malumb. in addit, ad Speculatorem, doctrinam, quod si testator institutis filiis, relinquat vxoti mille toto tempore vitae suae, si tamen honeste vixerit; & post eius mortem voluit, quod perueniant ad Titium; si vxor inhoneste viuat, Titius habebit illa mille, non expectata vxoris morte: quia legata & fideicommis sa dicuntur donationes causa mortis, l. legatum, ff. de legatis primo. Et ideo testator vult, quod illas habeat potius legatarius, vel fideicommis sarius, quam haeres: l. prima, ff. de donat, causa mortis. Et licet concepta sint verba in casu mortis, id tamen prouenit, quia non credidit testator, quod vxor inhonestam vitam es set ductura, & idem hoc casu verisimiliter dixis set, si de eo cogitas set. Et sequuntur, atque exornant quamplures alij Authores relati ib per Surdum: qui adiicit num. 8. quod vsusfructusi si vxori relinquatur in decennium, & post id tempus alij: Tertius consequetur vsumfructum, vxore ante decennium decedente; quia verisimiliter credendum est, quod ita disponeret testator, si decedere vxorem ante decennium, contingeret excogitari. Remanet ergo, substitutionem vulgarem in casu noluntatis conceptam, ex verisimili testatoris voluntate extendi ad casum impotentae; & e conuerso: idque iuxta communes resolutiones praedictorum Authorum, qui etiam in omni substitutio[sect. 40] ne extensionem admittunt generaliter de casu ad casum, modo eadem ratio militet, & verisimilis testatoris voluntas ita suadeat. Quod egregie docuit Fulgos. in l. vltima, col. 2. C. de instit, & substit. Ruinus, in consilio 83. num. 12. & in consil. 97. numero tertio, libro 2. Romanus, in consilio 56. numero 3. Parisius, in consilio. num. 19. lib. 2. Socinus iunior, in consili. 180. num. 28. lib. 2. Alciatus, in res ponso 250. num. 8. & in lib. 3. de verb, signis. num. 27. Picus, in cons. 102. num. 65. Iacobus Menochius, in cons. 326. num. 29. lib. 4. & praesumpt. 65. num. 6. & quinque seq. lib. 4. vbi multis exornat, & inquit dicto num. 6. substitutionem exemplarem factam in vno casu furoris, extendi ad alium similem. Et num. 7. substitutionem factam, si haeres prae moreretur, extendi ad casum, si haeres non extaret. Et num. 8. substitutionem factam, si filius non es set in rerum natura, extendi ad casum, quando filius in rerum natura extitis set, sed in pupillari aetate deces sis set. Et numero 9. substitutionem factam, si masculi deces sis sent sine masculis, relictis foeminis; extendi etiam ad casum, si deces sis sent sine masculis & foeminis, quia ex verisimili testatoris voluntate ita colligitur, prout Alciat. ibi relatus explicat. Et num. 10. Mortis casum extendi ad casum secundarum nuptiarum; & adducit Ioannis Andreae doctrinam, de qua supra per Surdum. Et num. 11. substitutum sub conditione filio indurito, si deces serit sine liberis, admitti etiam in casu, quo institutus decederet viuo testatore. Et tandem num. 12. substitutionem factam decedente haerede sine filiis adita haereditate, habere etiam locum si is institutus non adiuit; idque ex verisimili quoque & prae sumpta testantis mente, vt per Menochium ibidem, & innumeros relatos supra hoc eodem tractat. dict. cap. 15. num. 69. & 70. Imo & in fortioribus terminis quod institutio hae [sect. 41] redis extendatur de casu ad casum, qui habet eandem rationem, & verisimilem mentem testatoris; cum Socinus iunior, in cons. 100. num. 29. lib. 3. late comprobauit Iacob. Menoch. libro 4. prae sumpt. 26. ex num. 2. vsque ad num. 19. & vide prae sumpt. 65. per totam, maxime, ex num. 1. vsque ad num. 34. vbi latis sime quoque comprobat, sub[sect. 42] stitutionem directam extendi de casu ad casum, quando adest prae sumpta & verisimilis testatoris voluntas; & contrariae partis fundamentis res pondet. Sic etiam, quod institutio haeredis directa da extendatur, de persona ad personam, si adsit[sect. 43] verisimilis, & prae sumpta testatoris voluntas, late probauit Menoch. ipse eadem prae sumpt. 26. numero 19. cum multis seqq. vbi fundamentis contra[sect. 44] riae partis respondet latis sime. Et idem statuit in substitutione directa, ex verisimili, & prae sumpta testatoris voluntate; praecitata prae sumpt. 65. numero 34. & quatuor seq. vbi vide, & relatos supra hoc eodem tract. cap. 15. ex num. 80. cum seqq. vide etiam Ioann. Marc. Aquilin, in d. §. & quid si tantum, versic sed ex sententia legis Velleae. Vbi late de prae dictis & generaliter in quacumque substitutione, aut vocatione, etiam fideicommis saria; sicque[sect. 45] in fideicommis sis, & primogeniis; quod exten sio admittatur, nedum de casu ad casum, sed etiam de persona ad personam, si eadem ratio, & verisimilis testatoris voluntas adsit, rectius tuetur cum aliis quamplurimis Authoribus, Ludouic. Molin. de Hispan. primagen. lib. 1. cap. 4. num. 24. in fine, & 25. videndus omnino ex num. 4. vsque ad numero 30. & ibidem num. 26. & 27. varios adducit intellectus ad text, in l. si quis ita, §. penultimo, ff. de testam. tutela, quae in contrarium ponderari solet communiter: Adducunt etiam relati d. cap. 15. ex num. 85. vbi etiam vide. Plures etiam adducit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta prae sumpt. 26. ex numero 24. vsque ad num. 30. & id ipsum quod Molina, tuentur Cardinalis Mantica, Michael Gras sus, Menochius, Beretta, Petra, Paul. Leon. Patauinus, qui optime explicat text, in dicto §. penult. Camillus Gallinius, Syluester Aldobrand. Ioann. Borta, Decianus, Alexand. Raudens. Hippolyt. Rimin. Hondedeus, & Bonifacius Rogerius, quos ego conges si, & pro hac parte commemoraui, quotidianar. har. controuers. iur. lib. 2. cap. 22. numero 95. & 96. & dicto cap. 15. ex dicto num. 85. Addo nunc Fabium de Anna, in cons. 84. Mascardum, tomo 3. conclus. 1136. ex num. 8. Ludouic. Casanate, in consil. 4. per totum, & in consil. 55. Marian. Socin. iunior, in dicto §. quid si tantum, ex num. 37. & numero 45. Bolognetum, num. 9. & nouis sime Iosephum de Rusticis in prooemio ad dictam l. cum auus, cap. 2. ex num. 63. vsque ad numerum 78. quo loci, dicto num. 63. adducit in primis quamplurimorum Interpretum sententiam, existimantium, fideicommis sariam substitutionem de vna persona ad aliam non extendi, licet eadem ratio adsit; Ancharani, scilicet, Imolae, Abbatis, Iasonis, Romani, Deci, Socini senior. Gozadini, Crauetae, Grati, Curtij iunioris, Ruini, Rub. Alexandrini, Socini iunior. Tornielli, Rolandi, Nattae, Alciati, Zanchi, Galiaulae, Cephali, Hieronym. Gabriel. Ripae, Aretini, & Riminaldi; qui omnes eam partem, & Aretini placitum probarunt. Crotus etiam, Hippolytus, Riminaldus, Alciatus, Menochius, Cephalus, Mazolus, & Hieronym. Gabriel, relati, & probati per Ioann. Vincent. Hondedeum, in consilio 48. numero 57. & duobus seqq. lib. 1. vbi as serit, in substitutione obliqua non admitti extensionem de casu ad casum, nec de persona ad personam. Idem, in consilio 56. num. 7. & 8. eod. libro 1. vbi quod extensio substitutionis non sit de persona ad personam, etiam ex prae sumpta mente testatoris, & identitate rationis. Et siue agatur de extensione de persona grauata ad aliam, siue de persona substituta: vt latius ibidem. Postmodum Rusticis ipse, numero 64. refert contrariam opinionem eorum, qui e diuerso censuerunt, extensionem de persona ad personam fieri etiam in substitutionibus obliquis, & in fideicommis sis, dummodo mentis verisimilitudo concurrat, rationísque virtus non recedat, Francis cumque Aretinum improbantium, Angeli scilicet, Fortini. Garciae, Croti sibi contrarij, Cornei, Curtij senior. Iason. Castrensis, Decij sibi contrarij, Gozadini, Mantuae, Socini iunior. Parisij, Cephali sibi contrarij, Marzarij, & aliorum; & concludit, hanc opinionem tenendam omnino, cum duo insignes Moderni, Mantica scilicet, & Menochius testentur, Angeli opinionem magis communem, eámque sequuti fuerint, prout ibi eos commemorat num. 65. & num. 66. & seq. agit de intellectu dicta l. si quis ita, §. penultimo, ff. de testament. tutel. Et tandem inquit, quod si Aretini sententiae se subscripserit, multis modis eius conclusio declarari potest. Primo, si persona, ad quam, extensio fieret, sub verbis, mentéque disponentis, ob qualitatem sibi inhaerentem, pos set modo aliquo comprehendi; tunc namque personalis haec extensio dubio procul procederet; sicuti tenuerunt permulti Authores, relati ibi, nu. 69. Mantica etiam, lib. 3. tit. 19. ante num. 9. versic. vnde etiam fideicommis sum, & vnanimiter conueniunt, sine ita intelligunt omnes a me commemorati supra. Secundo declarat idem Rusticis, nu. 70. si exclusa extensione, dispositio fieret illusoria. Tertio, num. 71. si testator saltem generaliter cogitas set, aut sensis set, extensionem fieri; quod etiam certis simum est, & saltem in genere cogitatum, omnes requirunt. Quarto, inquit num. 70. si extensione non facta, absurdum sequeretur, quod minus dilectus magis dilecto veniret Praeferendus, meliorísque conditionis redderetur. Quinto, fauore piae caus ae, provt ibi, num. 73. Sexto, in legatis, & fideicommis sis particularibus, vt ibidem, num. 75. Septimo, Aretini conclusio non procedit, quando late sumpto vocabulo alia persona comprehenderetur in materia quancumuis odiosa, tunc enim omis sa non diceretur, provt ibi, num. 76. Octauo denique, quod extensio sit de persona ad personam, eadem militante ratione, quia tunc extensio non dicitur, sed magis intensio, & comprehensio; provt ibi num. 77. & in eis terminis loquuntur omnes iuris Interpretes, qui hactenus propositam opinionem tuentur, & Aretini Placitum improbarunt, vt ex ipsis apparet, & erudite per Molinam (qui omnia superiora comprehendit mature) lib. 1. de Hispan. primogen. cap. 4. ex num. 24. cum seq. Honded. post alios multos, dicto consil. 55. num. 14. & 15. lib. 1. vbi quod extensio in fideicommis sis, ex identitate rationis, & prae sumpta mente testatoris sit de casu ad casum, & de persona ad personam. Et ibidem, num. 43. vbi etiam ex aliis pluribus tradidit, quod extensionis materia fundatur in identitate rationis. Et num. 44. quod quaelibet dis similitudo, & ratio contrarium suadens extensionem impedit, etiam vbi ratio est expres sa, & materia est extensibilis, & sola dubitatio, an in vtroque casu vigeat eadem ratio, provt ibi num. 45. & dicto consil. 48. num. 64. & tribus seqq. eodem lib. 1. vbi inquit, quod extensio vt fiat, debet constate de mente testatoris multum efficaci, ex expres sis in testamento; & quod ces sat extensio, quando verba non pos sunt illi extensioni aliquo modo seruire, vt per Gratum. Bursatum, & Simonem de Praetis, ibi relatos, & quando testator in vtroque casu prouidit, provt ibi comprobat; & iuxta haec, videntur limitanda, atque restringenda tradita per ipsum Hondedeum, dicto consil. 48. ex num. 55. vsque ad numerum 61. vbi adeo generaliter defendit, extensionem non admitti in substitutionibus de persona ad personam, etiam concurrente tacita & prae sumpta mente testatoris, & subsistente eadem ratione; & quamuis testator, si interrogatus fuis set, ita respondis set. Et ita pariter exten sionem in substitutionibus obliquis non fieri, etiam de casu expres so ad casum non expres sum, nisi sit substitutio directa, in qua admittitur extensio; provt ibidem latius ex num. 57. & seq. & repetit in con silio 55. num. 48. & seq. eodem lib. 1. & in consil. 56. num. 7. & 8. vere namque si tacita, prae sumptáque mens subsistat, & verisimile sit, quod testator, si interrogatus fuis set, ita respondis set; atque verba eiusmodi extensioni, saltem generaliter deseruire pos sint; negari non potest, quin extensio admittenda sit (quae potius comprehensio dici debet) alias autem, quod offendatur, & destruatur testatoris voluntas, quod iura abhorrent, vt vides. In substitu tionibus itaque directis, etiam is Author defendit, de casu ad casum extensionem fieri, provt dictis locis apparet. & eodem consilio 55. num. 14. 15. vbi ex aliis multis tradidit, fideicommis sa extendi de casu ad casum, & de persona ad personam, ex identitate rationis, & prae sumpta mente testatoris, quod negari non potest, vt dixi: nec in stricta iuris disputatione Hondedeus negaret, quamuis diuersimode respondere videatur pro diuersitate casuum, in locis nunc commemoratis. Rursus pro eadem parte, quod substitutio vulgaris, & ita quaelibet alia directa extendatur de ca su ad casum; non mediocriter vrget, quod substitutio hoc modo concepta, Instituo haeredem filium[sect. 46] mihi ex vxore mea nasciturum: & si haeres erit, & in pupillari aetate deces serit, substituo Titium: si non est ratus filius, adhuc habet locum, & substitutus admittitur, quia verisimiliter credendum est, ita te statorem voluis se. Ita sane Bartolus docuit in l. 1. num. 33. de vulg. & pup. substitut. & in l. finali, num. 7. C. de institut. & substitut. vbi ponit quae stionem, quando testator credens vxorem praegnantem, in stituit posthumum modo praedicto; & sequuntur vigintitres illi Interpretes, commemorati per Decianum, in consil. 1. a num. 128. vsque ad num. 134. lib. 1. & Praedictis accedunt Ruinus, Alciatus, Marzarius, Craueta, Hieronymus Gabriel, Zanchus, Valduinus, & Vincent. de Franchis, quos adducit, & sic defendit Menochius lib. 4. prae sumptione 65. n. 13. Mantica, de coniecturis vltimar, voluntat. lib. 11. titulo 6. n. 1. & 2. vbi late, quod substitutio facta posthumo nascituro sub hac conditione, si deces serit sine liberis, posthumo non nato adhuc locum habet, & argumentum a verisimili principaliter expendit, & ex verisimili testatoris voluntate, sic statuit, vt latius ibi; & idem concludunt Authores omnes illi relati per Fuluium Pacianum, in cons. 23. num. 14. & 15. & 16. qui etiam ex verisimili mente testatoris adducuntur Praecipue: & per And. Fachineum controuers. iur. lib. 4. cap. 46. vers. finali, fol. 451. qui ipse hanc partem constanter tuetur, & eadem ratione a verisimilitudine deducta, excitatur: quod si testator substitutum vocauit sub conditione, si filij nascerentur ex filio, & morerentur abs que filiis, verisimiliter credere debemus, eundem vacas se voluis se, si filij non nascerentur: & per Ludouic. Casanate, in consilio 1. num. 15. 16. 17. qui etiam subdit, huiusce partis sectatores ex mente disponentis, sic affirmas se, quem verisimiliter dis posuis se dicunt in casu non natiuitatis, quod dispo suit in casu natiuitatis, & mortis. Eandem etiam sententiam erudite admodum, & egregie sustinet, & defendit Petrus Surdus, in consilio 236. per totum, lib. 2. qui ex numero 26. citat quamplurimos ita tenentes, & resolutiue firmat, substitutum posthumo decedenti sine filiis, admitti eo non nato, Simon de Praetis, de interpretat. vltimar, volunt. lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. solutione 6. numero 15. quorum multi allegant in hanc sententiam centumvirale iudicium, in quo contra Mutium Scaeuolam Cras sus obtinuit, vti refert Cicero, de orator. lib. 1. & 2. & Quintilian, lib. 7. orator. institu. cap. 7. propter tacitam testatoris voluntatem, quae non minus operatur, quam expres sa: nam (vt in loco praedicto inquit Cicero) si aliter voluntas nostra intelligi pos set, verbis non vteremur: vbi ergo deprehenditur voluntas, frustra verba quaerimus. Atque ita Praedicti omnes hanc decisionem deducunt ex verisimili, & coniecturata voluntate testatoris, qui & si substituat morienti po sthumo, idem tamen verisimiliter videtur voluis se, vbi non nasceretur: quod ego libenter admitto, & contrarium de iure non subsistere arbitror; vere namque concludunt fundamenta, & rationes, quas praedicti expendunt, & septem illa, quae adducit Surd, dicto consilio 236. ex num. 19. vsque ad n. 37. lib. 2. Menochius lib. 4. dicta prae sumpt. 65. videndus ex num. 2. vsque ad num. 34. Peregrinus (qui etiam amplectitur eandem resolutionem) de fideicommis sis, artic. 15. num. 16. & 17. Nec vrgent in contrarium rationes illae, quibus contrariae partis Authores, praefatam opinionem impugnant, quod scilicet casus omis sus pro omis so habendus sit, & quod conditio in forma specifica impleri debeat, & quod a verbis testatoris non sit recedendum, quando manifeste non constat de eius mente. Non etiam in contrarium vrget Oldraldi consil. 142. & eius nomine suppres so Ioannis Andreae placitum & obseruatio quod si substitutio facta fuit de posthumis nascituris, & sic in plurali, non extenditur ad casum, quando vnus tantum posthumus natus es set. Nec alterum eiusdem Oldradi consilium 177. substitutum non admitti, si testator instituit posthumum, cui decedenti substituit secundum posthumum sibi nasciturum, cui descendenti substituit fratrem; euenit, quod nato, & mortuo in pupillari aetate primo illo posthumo, secundus posthumus natus non est, frater testatoris petebat se admitti ad succes sionem; respondit Oldradus, non euenis se casum substitutionis, quia is frater substitutus fuerat secundo posthumo nascituro decedenti sine liberis, qui cum natus non es set, dici non poterat deces sis se, atque ita casum, si nascetur, & intra pupillarem aetatem morietur, non extendi ad casum, si non nascetur. Rursus non obstat, quod priuatio prae supponit habitum, cum ergo non sit natus aliquis posthumus, non euenit conditio, nec videri potest deces sis se sine filiis; non entis etiam nullas es se qualitatis, & qualitatem grauaminis stare non pos se sine subiecto. Non denique obstat Ancharani consultatio, in consilio 356. Ex serie te stamenti, vbi concludit, quod vxor, quae fuerat in stituta haeres sub conditione, si filia foemina nas ceretur, non debet admitti, vbi filia non est nata; quoniam illa conditio institutionis debet in forma specifica adimpleri; cum dependeat a mera voluntate testatoris. Et Ancharani, & Oldradi, similes decisiones aliorum multorum Authorum expendit ex profes so, ipsósque validis sime, & erudite defendit Fuluius Pacianus, in cons. 23. videndus per totum, maxime ex num. 44. vsque ad numero 56. & numero 97. in fine, & 98. & numeris seqq. vsque ad num. 125. vbi Oldradum, & Ancharanum ex profes so tuetur, vt dixi: & contendit, nullum es se, qui Ancharano aduersetur, exceptis quatuor; & quod allegantur quamplurimum, tanquam Oldrado aduer santes, qui vere ab eo non discrepant; pro Ancharano etiam, & Oldrado, aliorum Interpretum authoritates conges sit, & constanter eosdem defendit Ludouic. Casanate, in consilio 1. ex num. 18. vsque ad num. 45. Non inquam vrgent in contrarium propositae omnes rationes, & Authorum diuersorum authoritates a Paciano, & Casanate congestae. Quoniam eisdem ex profes so responderunt Menochius, lib. 4. dicta prae sumptione 65. ex num. 13. vsque ad num. 34. vbi num. 21. profitetur, vere receptam magis opinionem es se contra Oldrad. Petrus Surdus latis sime, dicto consilio 236. ex num. 36. cum pluribus seqq. vsque in finem consilij, & numero 46. inquit, quod contra Oldrad. tenent longe plures Doctores; & dicunt, eius decisionem communiter reprobari, & iniquam es se, & contra testatoris mentem. Respondet etiam, sed non ita late, nec dilucide Fachineus, lib. 4. controuers. iur. dicto cap. 46. & vel vno verbo responsum Prae sentit, a verisimili & prae sumpta testatoris mente, Cardinalis Mantica, lib. 11. dicto tit. 6. numer. 1. & 2. Vere namque, non potest dici omis sus casus, de quo testator verisimiliter idem statuis set, si de eo meminis set, interrogatúsve fuis set, vt supra alio cap. latius ostendi, & in quo eandem est ratio admittendi substitutum, quando scilicet posthumus non est natus, quae versatur, vbi natus, sine liberis deces sis set: & in quo testator non tam considerauit natiuitatem, & mortem filij, quam casum, in quo ex se descendentes non extarent, & quamuis non nascente posthumo, conditio nascendi deficiat, non tamen deficit voluntas admittendi substitutum eo casu, quae magis, quam verborum rigor debet attendi, vt etiam alio cap. dixi supra hoc end. tractatu, & post Baldum, rectis sime in proposito considerat Petrus Surdus, dicto cons. 236. num. 45. Nec desunt quoque iura, velut expres sa pro eadem sententia, quod substitutio vulgaris in casu noluntatis concepta, ex verisimili testatoris voluntate extenditur ad casum impotentiae, & e conuer so; & quod in substitutionibus admittitur generaliter extensio ex prae sumpta, & verisimili testatoris voluntate. Primo namque loco vrget text, singularis, in[sect. 47] l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis & posthumis. Provt eum expendi supra, hoc eodem tractatu, cap. 15. numer. 72. vbi videri poterit, ne alio loco scripta, hic repetantur. Secundo deinde pro sententia communi ponde[sect. 48] rari solet textus, in l. vltima, C. de institut. & substitut. de quo etiam dict. cap. 15. num. 73. vbi etiam videri poterit. Tertio adducitur textus, in l. vltima, C. de po[sect. 49] sthumis haered, institut. de quo etiam, dicto cap. 15. num. 74. vbi vide. Quarto facit pro eadem sententia textus in l. si[sect. 50] mater, C. de institut. & substitut. vbi si filij fuerint a matre haeredes instituti sub ex conditione, si fuerint emancipati a patre, locum habet illa institutio, etiam in alio casu longe diuerso, nempe, si pater deportatus fuerit. Nec satisfacit vllo modo, Andreae Fachinei, lib 4. dicto cap. 61. vers. ad quintum, fol. 475. solutio; eundem scilicet effectum sequi, tam ex emancipatione, quam ex deportatione; quia scilicet filius liberatur a patris potestate, ad quod respexit testator, qui nihil ad patrem voluit peruenire; quoniam iuridicum ita, & efficax deducitur fundamentum pro extensione substitutionis, aut dispositionis, quotiescumque eadem militet ratio, & prae sumpta adsit testatoris voluntas, siue idem effectus resultet, ad quem testator res pexit; atque inde textus metidem pro communi sententia vitari non potest, pro qua etiam vrget text, in l. iam hoc iure, ff. de vulg. & pup. substitut. & in l. quamuis, C. de impub. vbi substitutio facta filio impuberi in vno tantum casu, si haeres non erit, quae est vulgaris substitutio; extenditur ad ca sum, quo haeres sit, & in pupillari aetate deces serit, quae est alius casus contrarius expres so, atque species alia substitutionis, videlicet pupillaris. Nec concludit Fachinei responsum, vbi supra, vers. ad octauum, iustis rationibus nominatim es se constitutum, & interpretatione receptum , vt vulgaris expres sa contineat tacitam pupillarem; quod in hac specie constitutum ac receptum non apparet: nam cum id procedat ex identitate rationis, & verisimili, prae sumptáque testatoris mente perpensa, siue quia idem resultat, quem considerauit testator, effectus; recte etiam argumentum inde deducitur, vt eisdem concurrentibus, extensio admittatur, & multo magis, vt vulgaris substitutio (quae pupillarem continet) in vnum casum concepta, extendi debeat ad alium, qui sub eadem continetur: atque ita pro communi sententia valide vrget ille text. etiam, in l. humanitatis, C. de impuberum, vbi exemplaris substitutio in vnum casum futoris facta, extenditur ad alium: quamuis Fachineus, eodem cap. 61. in principio, dixerit, se non videre, quo pacto ad hanc rem textus hic adduci pos sit: in quo equidem decipitur manifeste, vt vides, & vide tradita dicto cap. 15. num. 74. Deinde, & pro eadem communi sententia con[sect. 51] fert ratio, quod illud habetur pro disposito, de quo si fuis set interrogatus testator, respondis set se ita velle disponere; sicuti tradunt Glos sa, & Doctores, in l. tale pactum, §. qui prouocauit, ff. de pactis, & alio cap. supra hoc eod. tractatu, copiose explicaui, & in specie argumentati sunt Decius, in consil. 227. num. 10. & Decianus, in consil. 1. num. 100. lib. 1. Menoch. lib. 4. prae sumptione 26. num. 8. & prae sumptione 65. num. 5. qui recte ponderant textum in l. Titius, §. Lucius Titius, ff. de liber & posthumis, quo loci respondit Paulus Iureconsultus, institutio haere[sect. 52] de eo, qui nascetur, extensionem fieri ad casum illum, quando is natus iam erat tempore conditi testamenti, ignorante ipso testatore. Est enim maxime verisimile, quod si sciuis set testator, filium illum es se natum, magis expresse eum vocas set, cum iam constet affectionem habuis se erga partum illum; quae est prae sumptio legis, ex testatoris mente collecta, provt Menochius dicta prae sumptione 26. num. 2. & 3. cum iudicio adnotauit, & praetermittit alium sensum, ad d §. Lucius, quem noué considerauit Fernandus Berengarius, in l. vltima, num. 41. C. de posthum. haered. institu. Consulto quoque praetermitto ego metipse Andr. Fachinei responsum, d. cap. 61. in vers. ad quartum; vt pote cum inductionem praefatam nullo modo diluat, nec aliquid concludat, vt ibi apparet: sed & deterior equidem est solutio altera ipsius Fachinei in eodem proposito; nam cum antea arguendo in fauorem communis sententia, adduxis set fundamentum illud, quod videtur es se eadem ratio in casu expres so; nam vulgaris substitutio, si haeres es se noluerit, eam ob causam facta es se intelligitur, vt defunctus haeredem habeat, si is, qui primo institutus est, noluerit haeres es se, testatoris enim defuncti interest haeredem habere, vt in §. 1. Instit. quibus ex causis manum, licet, vel non: haec ratio locum habet etiam in eo casu qui a testatore est omis sus, nempe cum haeres es se non potest. Cum inquam arguendo ita proposuis set (& concludenter equidem) respondet in hunc modum: Ad vltimum respondeo, non es se id spectandum, an sit eadem ratio, quia omis sus casus non continetur sub expres so, vt patet ex d. l. commodis sime. Quodquam praepostere dictum fuerit, & a iuris ratione abhorreat, communíque Interpretum resolutioni aduersetur; ex dictis hactenus, & aliis supra hoc eodem tractatu traditis, cap. 15. num. 68. 75. & seq. apparet euidenter, vbi non ita exacte haec expenduntur. Communis itaque, superius relata, quod substi[sect. 53] tutio vulgaris in vnum casum concepta, extendi debeat ad alium, veris sima est, & tenenda omnino; limitanda tamen, sine restringenda multis in casibus, quos ad limitationem communis ipsius adduxerunt, & prosequuntur Iason in l. ff. de vulg. & pup. substitut. ex num. 24. & Ripa, ex num. 89. Sfortia, in praeludiis compendios ae, p. 2. quae st. 3. num. 10. per totum, Guill. Benedict, in cap. Rainutius, de testament. verbo, si absque liberis, tractatu de vulg. substitut. ex numer. 28. vsque ad numer. 42. Gras sus, §. substitutio, quae st. 7. numer. 8. 9. & 10. Alexand. Trentacinquius, de substitut. cap. 1. ex num. 31. cum seq. vsque in finem capit. Ioannes Marc. Aquilinus, in dicto §. & quid si tantum, vers. sed ex sententia legis Velleae, num. 49. & seq. Menochius lib. 4. dict. a prae sumptione 65. num. 25. & seq. quem dictio cap. 15. num. 77. commemoraui. Indeque, & consequenter improbanda est sen[sect. 54] tentia eorum, qui indistincte affirmarunt, quod substitutio, aut institutio directa non extenditur de vno casu ad actum; vt pote, cum contraria sententia verior sit, & communior, vt supra dixi. Et eius partis Authores retulerunt Decianus, in cons. 1. num. 146. lib. 1. Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 5. tit. 1. num. 3. Menochius lib. 4. prae sumpt. 26. num. 11. Surdus in cons. 55. numer. 14. & 48. lib. 1. Qui tamen contrariam opinionem tenent, vt supra commemoraui. Eandem quoque opinionem contra communem tenuerunt Lancellotus Politus, in tractatu de substitutionibus, particula 6. ex num. 1. vsque ad num. 36. qui pro hac parte, & contra communem multa expendit fundamenta, quae vere non vrgent. Duarenus etiam, comment. iur. tit. de vulg. & pup. substitut. cap. 11. & alios nonnullos adduxit Alexander Trentacinquius, de substitut. 1. par. d. cap. 1. & Thomae Calan.[sect. 55] argumentationem quandam contra ipsam communem, recte diluit Emmanuel Costa, in dicto §. & quid si tantum, 5. par. num. 1. Et ij equidem primo & principaliter expendunt[sect. 56] textum contra communem, in l. pater Seuerinam Proculam, ff. de condition. & demonstration. quem dicto capit 15. nec explicaui, nec expendi; vbi ca sus noluntatis non includit casum impotentiae; ibi namque praedium filiae relictum, si AElio Philippo nupsis set, non debetur, si non nupsis set eam ob causam, quod nondum viripotens puella diem suum obus set, & sic nubere non potuis set. Cui textui varias solutiones tradiderunt Guill. Benedictus in dicto cap. Rainutius, verb, si absque liberis, de vulg. substitut. num. 26. & 43. Antonius Gomesius, tomo 1. variar cap. 3. num. 10. Bald. de Vbaldis, Bartol. de Hucio, Vdalricus Zazius, Paulus AEmilius, & Paulus Leonius, in locis relatis supra. num. 39. Forcatulus, dialogo 30. num. 7. Alexand. Trentacinquius, de substitut. dicto cap. 1. num. 29. D. Spino, in speculo testament. glos sa 22. num. 33. Vera tamen interpretatio est, praefatam communem resolutionem, quod substitutio extendatur de casu ad casum; ex verisimili, atque prae sumpta voluntate procedere; sicque locum non obtinere, si voluntas testatoris repugnet; tunc etenim aliter dicendum es se, & ratio ipsa suadet, atque ex omnibus Authoribus relatis supra, deducitur aperte; ex textu etiam metipso, in d. l. pater Seuerinam, vbi conditio illa conprehendebat secundum verba vtrumque casum, siue nubere voluis set, siue non potuis set, l. cum proponas, C. de haered, institu. & tamen ex voluntate, quae praeualet, mentem potius, quam verba sequutus est Papinianus, & sic per interpretationem ad alterum dumtaxat casum, quo scilicet mulier nubere noluis set, dispositionem generalem restrinxit: quod eleganter aduerunt Socinis, Andr. Siculus, & Politus, quos in id refert, & sequitur Costa dictae 5. par. §. & quid si tantum, num 4. optime Paulus Leonius, de substitut cap. 1. de vulg substitutione, n. 98. per totum, Caraudos lib. 1. verisimilium, cap. 11. Suarez, in addit, ad Anton. Gomesium, tomo 1. cap. 3. litera F. fol. 51. Anton. Pichardus, ad principium, Institut. de vulg. substitut. numer. 24. in fine, & 25. voluntas autem testatoris colligitur ex eo, quod cum legatum translatum fuerit in Philippum, in compensationem iniuriae, qua affici videri pos set, si filia testatoris nuptias eius recusaret, atque ea iniuria, & voluntatis testatoris contrauentio considerari non pos sit, nisi cum nollet eum habere maritum, recte Papinianus interpretatus est, conditionem adiectam non existere, nisi in casu noluntatis Seuerinae, quod in effectu probauit Pichardus, vbi supra, nec ita as sequuti fuere Castrensis, in eadem l. pater Seuerinam, Baldus in l. cum proponas, num. 8. C. de haered, instit. Iason in l. 1. num. 23. ff. de vulg. & pup. substitut. Decius in cons. 273. n. 3. dum existimarunt, quod si Philippus substitutus fuis set filiae in eo textu, admitti debuis set, etiam dato casu impotentiae; quod tamen falsum est, & contrarium rectius perpendit Beroi. in cap. Rainuntius, de testam. num. 322. vers. non placet, dicens expres sim, adhuc non admittendum Philippum, nisi in casu, quo filia ei nubere noluis set, idque ex voluntatis coniectura praedicta, quae militat etiam, cum Philippus substitutus fuis set. Secundo deinde contra eandem communem[sect. 57] sententiam expendi solet ab omnibus text, difficilis, & admodum vulgatus, in l. commodis sime, ff. de liber. & posth. de cuius interpretatione, atque solutione vide omnino dict. cap. 15. huiusce tractatus, ex num. 79. cum seqq. Praeterea, & contra communem expendi solet[sect. 58] text, in l. si ita quis 21. ff. de vulg. & pup. substitut. vbi Vlpianus Iureconsultus in hunc modum scribit: Si ita quis substituerit: si filius meus intra decimum annum deces serit, Seius haeres esto: deinde hic ante decimumquartum, post decimum deces serit, magis est, vt non pos sit bonorum pos ses sionem substitutus petere, non enim videtur in hunc casum substitutus. Atque hoc textu moueri, vt posteriori adhaereat sententiae, & teneat contra communem, dixit Fachineus d. cap. 61. lib. 4. fol. 475. in vers. atque hoc postremo. Vera tamen interpretatio deducenda est ex his, quae in explicatione d. l. commodissime, nunc diximus, nam cum conditio excludat semper ca sum contrarium, conditio illa, si intra decimum annum deces serit, excludit eum casum, tanquam contrarium, si non intra eam aetatem, sed postea decedat, quia vltra illud tempus noluit testator substituere, & sic ex defectu voluntatis testatoris, extensio ces sat, qua in proposito articulo extensionem de casu ad casum faciendam diximus, & ita in terminis ex mente communis recte explicauit Anton. Gomesius tomo 1. variar. cap. 3. num. 10. ad fin. Paulus Leonius in tract. sub stitutionum, de vulgari, num. 105. dum dicit, quod illa lex ideo procedit, quia testator ad illum tantum casum, siue tempus se restrinxit, & in idem expendit text, in l. si mater, §. 1. ff. de vulg. & pup. subst. & idem respondet, solutionémque iterum repetit num. 111. ad fin. in vers. & hoc est verum, nisi simus in casu, Menoch. etiam lib. 4. d. prae sumpt. 65. num. 19. in fin. vbi inquit, receptae, & communi sententiae non repugnare text, in d. l. si ita quis, & in l. pater filium, ff. de vulg. & pup. subst. nam in casu d. l. si ita quis, substitutio facta fuerat ad certum, & limitatum tempus, & propterea vlterius extendi non poterat; & ita declarare Ias. Crauet. & alios, ibi commemoratos, qui pariter post alios respondet text, in d. l. pater filium, loqui, quando tempus adictum substitutioni, facit variare personam: & num. 25. & seq. late comprobat, substitutionem de casu ad casum non extendi, quando adiiciuntur verba restrictiua, quibus testator significat, in casu a se memorato tantum substituere velle, vt latius ibi comprobat. Quarto denique contra communem expenditur[sect. 59] text. in l. si cum dotem 23. in princip. ff. soluto matrim. cui plures tradiderunt solutiones, Guil. Benedictus in dicti. cap. Rainuntius, verbo, si absque liberis, num. 26. versic. similiter non obstat, Bald. de Vbaldis in tract. vulg. subst. num. 6. Vera tamen resolutio est, in contractibus dispositionem non extendi de ca su ad casum, imo omis sum in dispositione iuris manere, quia imputandum est ei, qui non expres sit, siue legem apertius non dixit, iuxta text. in l. veteribus, ff. de pactis, & in l. quicquid adstringendae, ff. de verbor. oblig. de quibus latius alio cap. supra hoc eod. lib. & tract. Quinimo, noluis se potius videtur, cum id non dixerit, ex l. Labeo, ad fin. ff. de supell. legat. cum aliis iuribus, quae Leonius, de vulg subst. num. 100. cum seqq. adduxit. Vltra quem obseruandum erit, praefatae doctrinae non repugnare text. in l. si quis sic, & in l. cum quaerebatur, ff. soluto matrim. vbi dicitur, pactum, seu stipulationem comprehendere omnes casus restituendae dotis; id enim procedit, vbi pactum, aut stipulatio indefinite concipitur, non vbi ad certum casum restituendae dotis restringitur; prout latius explicauit Barbosa in eadem l. si cum dotem, in princip. ex n. 24. & seq & num. 44. & seq. vbi videri potest. Et de his hactenus, ex quibus in tuto non modo, sed etiam comprobata remanet as sertio illa 8. titulo de vulg. substit. de qua inter alias quamplures post commentaria de vsufructu, commemoratio facta est. Quod attinet vero ad text. in l. si quis ita, §. penultimo ff. de testament. tutel. qui etiam in contrarium expendi solet; vide omnino hoc eodem tract. d. cap. 15. ex n. 85. & relatos supra hoc ipso cap. num. 45. # 64 CAPVT LXIV. Ex eadem cap. praecedentis materia, & tractatu, & axiomate, siue pronuntiato metipso, a verisimili, siue verisimilitudine deducto; ex quo ad casum admodum practicum, nec hactenus dilucide satis, aut ex proposito explanatum, infertur, vtrum inquam grauamen ex legitima filij reiiciatur, etiam si filio aliquid vltra legitimam relictum sit, siue in Tertio, aut in Tertio & residuo simul Quinti melioratus filius fuerit; in residuo vero, siue in Tertio & Quinto sustineatur: & casus hisce diebus in Senatu Regio Hispalensi, ex facto occurrens commemoratur, patris scilicet meliorantis filium sub conditione, vt tertia, & quinta bonorum suorum pars, & legitima simul filij perueniret iure primogenij ad posteros, sicque cum Tertio, & Quinto vinculata in perpetuum maneret; tunc autem controuertebatur, si filius conditioni parere noluerit respectu legitimae, an nihilominus melioratio ad eum pertineat: Senatus eiusdem in fauorem filij meliorati definitio admodum egregia, & notanda proponitur: L. quoniam in prioribus, l. scimus, §. cum autem, C. de inoffic. te stament. l. 11. tit. 4. part. 6. & l. 27. Tauri constitutiones, singulariter elucidantur, & declarantur: & articulus prae sens, accurate, & notanter explicatus relinquitur. Et vid. infra, cap. 99. & cap. 107. ex n. 35. cum seqq. SVMMARIVM. -  1 Facti species, & in casa ex facto occurrenti Senatus Hispalensis definitio admodum egregia, & notanda proponitur, & per tot. cap. -  2 De legitima filij an grauamen tollatur, & in residuo vltra legitimam sustineatur tantum; vt in casu praedicto accurate discutiatur, & Senatus Hispalensis decisio comprobetur dilucid; quamplurimos praelegendos es se iuris Interpretes; prout hic obseruatur. -  3 Testatoris voluntas in primis seruari debet, ea enim tanquam Regina primum locum tenet, & in omnibus dominatur, & totum facit. -  4 Et tanquam lex modis omnibus adimpleri debet. -  5 Ferendus non est qui lucrum amplectitur, onus autem subire recusat. -  6 Tutor in testamento datus, perdit legatum in eodem testamento sibi relictum, si non vult subire onus tutelae. -  7 Supremas defuncti preces is qui destituit, indignus videtur, vt consequatur aliquid ex eius voluntate . -  8 Quod procedit, etiamsi onus in partem renuat. -  9 Testatoris iustum iudicium qui non implet, priuatur omni lucro haereditario: quod exornatur remis siue. -  10 Filij non seruantes, quod pater eis ius sit, honestum, & licitum, eisque magis prosicuum, sub poena priuationis haereditatis, habent duntaxat ius petendi legitimam; & sola ea retenta, incidunt in dictam poenam pro residuo haereditatis, quod totum eis aufertur. -  11 Pater licet filium in legitima grauare non possit, tamen in alijs rebus vltra legitimam grauare pot est de iure, & si poenam adijciat, tunc filius contraueniendo poenam incurrit. Et idcirco si contra praeceptum testatoris, filius alienet, licet alienatio valida sit intra mensuram legitimae; respectu aliorum bonorum, fideicommis so locus erit ad fauorem substituti. Nam & si prohibitio alienandi, non impediat, nec annullet alienationem, quae facta est intra legitimam; tamen operatur, quod alienans incidit in paenam appositam a testatore, priuationis scilicet bonorum , quae, testator poterat non relinquere. -  12 Pater cum non teneatur filio quicquam relinquere vltra legitimam, potest relinquendo vltra legitimam, adijcere rei suae eam legem, quae sibi magis placuerit. -  13 Actum qui potest facere, potest illum qualificare. -  14 Beneficio meo nemo potest vti, nisi quatenus ego volo. Nec facit iniuriam, qui suum beneficium non impartitur. -  15 Is qui honoratur grauari potest; sicut e Conuerso, qui non honoratur, non granatur. -  16 De legitima filij non reijcitur conditio, onus, vel grauamen respiciens commodum, & fauerem eiusdem filij, sed potius admittitur, & sustinetur. contra infra, num 60. -  17 Pater meliorando filium sub conditione, vt tertia, & quinta pars bonorum suorum, & legitima simul filij perueniat iure primogenij ad posteros; sicque cum Tertio & Quinto vinculata in perpetuum remaneat; an conditio seruari debeat etiam respectu legitimae, vt Tertium & Quintum filius consequatur. Quod si filius conditioni parere noluerit, Tertium & Quintum amittat, ex senentia quorundam. -  18 Contra vero ex definitione Senatus Hispalensis in casu proposito, quae egregie, & notanter comprobatur, & num. seq. vsque in finem cap. -  19 Is cuius arbitrio aliquid est commis sum, si sibi legatum relictum fuit, vt pos sit habere, arbitrari, siue exequi officium debet, alias amittit relictum. -  20 Filius non amittit relictum, etiam si recuset onus tutelae a patre sibi iniunctum. -  21 Pro decisione Senatus Hispalensis elegans ratio ponderata. -  22 Alia quoque ratio adducta. -  23 Pro eadem decisione, ab inaequalitate, inter filios vitandae, optima alia ratio expenditur. -  24 Vtile per inutile non vitiatur in testament is, sed dis positio testatoris firma remanet in eo, in quo ipse disponere potuit, & num. seq. -  25 Substitutio vtiliter, & secundum formam legis facta, non debet per inutilem vitiari. -  26 Vtile per inutile non vitiatur in his, quae separationem recipiunt: quod exornatur. -  27 In indiuiduis, & in his, quae commodam diuisionem recipere non pos sunt, vtile per inutile vitiatur. -  28 Tertium bonorum , quamuis ex decisione l. 27. Tauri, per substitutiones, nec aliter extraneo relinqui pos sit, extantibus personis ibi expres sis; tamen si grauamen imponitur de relinquendo Tertio extraneo, valebit quoad Quintum. -  29 Legitima hodie nullum grauamen recipit, nec etiam conditionem, dilationem, aut modum. Vbi exornatur decisio l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento. -  30 Et ampliatur, vt procedat, etiam si pater in testamento ius serit, vt filius sit contentus portione sibi relicta. -  31 Licet poenam quoque priuationis relicti adiecerit. -  32 Legitima filio statim debetur a morte patris. -  33 Et fructus etiam ipsius legitimae. -  34 Nec tenet grauamen in legitima, ex eo, quod alia bona vltra legitimam relinquantur; prout hic adnotatur. -  35 De legitima hodie, etiam potestatiua conditio reijcitur, & in residuo sustinetur. -  36 De legitima, etiam facilis, & facillima conditio potestatiua reijcitur. Et etiam conditio, si volet. -  37 Filium in potestate, de iure communi institui pos se sub conditione potestatiua; non autem sub conditione casuali, vel mixta, nisi in defectum earum exhaeredetur. Quod si sub conditione casuali, vel mixta filius institutus fuerit absque exhaeredatione, ea institutio nulla erit. -  38 Deinde autem, superuenit decisio dictae l. quoniam in prioribus, dicentis grauamen cuiuscumque conditionis reijciendum es se de legitima. -  39 Atque etiam superuenit decisio text. in l. scimus, §. cum autem, C. de inoffic. testam. dicentis grauamen conditionis de legitima reijciendum es se, in residuo vero tolerandum. -  40 Et sic dicti §. cum autem, constitutio, venit ad ampliationem dictae l. quoniam in prioribus: nam sicut per legem illam reijcitur omnis conditio, dilatio, & onus, quando in legitima tantum filius fuit institutus; ita quando plus est relictum, reijcitur quoad legitimam, in residuo vero toleratur. -  41 Textus, in eodem §. cum autem, explicatur, & communis eiusdem allegatio confutatur. -  42 L. 11. tit. 4. part. 6. singulariter, & distincte admodum enucleatur, & elucidatur. Et maxime in vltima sui parte, dum decidit, quod si filius sub conditione casuali, vel mixta fuerit institutus; conditio tam de legitima filij, quam de residuo reijcienda est: & vide infra, cap. 107. -  43 L. 27. Tauri, hodie l. 11. tit. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, singulariter expenditur, vt Senatus Hispalensis definitionem comprobet manifeste. -  44 L. ipsa 27. Tauri, noua, & notanda consideratione enucleatur. -  45 Filius melioratus in Tertio & Quinto si impositum in Quinto grauamen adimplere respuerit, an etiam Tertio priuetur. -  46 Grauamen ex legitima filij reijciendum, etiam si filio aliquid vltra legitimam relictum sit, sine in Tertio, aut in Tertio & Quinto sustineri. Idque cum maioratus absque Regia facultate instituitur; sicus vero si ex facultate Regia instituatur. Vbi Ludouici Molinae locus, velut expres sus pro decisione Senatus Hispalensis expenditur. -  47 Didaci etiam Couarr. locus insignis adducitur. -  48 Et Burg. de Paz iunior. pro eadem parte sententia commemoratur. -  49 Iacobi quoque Valdesij resolutio ponderatur. -  50 Et Ioann. Gratiani in idem, placitum, & consensus refertur. -  51 Aluaradi etiam vniformis sententia recitatur. -  52 Et conuenit Hieron. Ceuallos, prout hic adnotatur. -  53 Angulus etiam, prout hic refertur. -  54 Et Ioannes Rojas non dis sentit, prout hic traditur. -  55 Voluntas testatoris ita demum seruari debet, si sit legitima, & iuri consona; secus vero, si legibus sit interdicta. -  56 Voluntas testatoris non omnis, nec semper est siquenda per filium , sed potius non seruanda, quando est circa ea, in quibus disponere non potest, aut contra leges vniuersales, vel contra bonos mores. -  57 Regulae illae duae, ferendum non es se, qui lucrum amplectitur, onus autem subire recusat; Item, testatoris iustum iudicium non implentem, priuari omni lucro haereditario, explicantur. -  58 Pater, qui alia bona vltra legitimam filio reliquit, si filium ipsum in legitima grauauit; vtrum poenam priuationis eorum in casu contrauentionis apponere pos sit; idque ad explicationem illorum, quae scripta, atque adnotata fuere supra, ex num. 10. vsque ad num. 15. Vbi distinguitur, an in casu contrauentionis, poena priuationis apposita fuerit, & simul alius sub stitutus, aut vocatus; vt tunc filius incidat in poenam appositam a testatore; priuationis scilicet bonorum, quae parens, aut testator poterat non relinquere. An vero conditio inducens grauamen, in legitima apponatur dumtaxat, sed poena priuationis simul non adijciatur, nec etiam in casu contrauentionis alius substituatur, aut vocetur, vt tunc de legitima grauamen remoneatur. In reliquo vero sustineatur grauamen, prout hic dilucide magis, quam antea es set, explicatur, & casualis, vel mixta conditio post d. l. Partitae 11. a potestatiua distinguitur. -  59 Ordo vocationum, & substitutionum, qui in l. 27. Tauri, quoad meliorationem Tertij prae scribitur, praecisus est, & substantialis, & ad vnguem obseruari debet, vt nullo modo praeuerti pos sit, nec alterari. -  60 Conditio hodie, etiam si filij commodum, & fauorem contineat, reijcitur de legitima filij. -  61 Fideicommis sum reciprocum in bonis, quae sunt intra legitimam, hodie a parentibus fieri non potest, vbi agitur de l. si pater puellae, C. de inoffic. testam. -  62 Gaspar. Baetij, & Ioann. Gutierr. sententia, de qua supra num. 17. quod pater si meliorauerit filium in tertia parte bonorum sub conditione, vt & tertia pars, & legitima in perpetuum sit vinculata; si filius conditioni non paruerit, meliorationem amittar, concludenter, & vere confutata, & conuicta: & num. seq. -  63 Ioan. Gutierr. nihil firmum, aut certum pro sententia praedicta adducere; siue fundamentis Baetij nihil addere. -  64 Gregor. Lopez, non probare id, quod ipsimet Authores contendunt; prout hic obseruatur. -  65 P. Ludouici Molinae locus, & resolutio expenditur, atque declaratur, & num. seq. -  66 Anton. Gomezium probare contrarium eius, ad quod Pater Ludouic. Molina eum expendit; prout hic obseruatur. -  67 Filius vtrum pos sit consentire grauamini apposito suae legitimae, si habeat, vel non habeat liberos, tam tempore facti testamenti a parente, quam eo mortuo; & an noceat eius filijs, vel non. An denique filius petere debeat, quod reijciatur grauamen; vel ipso iure tollatur sine petitione & quando tacite approbare videatur onus, aut grauamen sibi inuictum. Vbi decisio text, in l. si quando, §. & generaliter, C. de inofficioso testam. exornatur permultis, remis siue. Et de his vide dilucide magis infra hoc eodem tractatu, cap. 107. num. 41. & 72. PRo dilucida, & notanda huiusce cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, ex eodem argumento, siue pronuntiato praedicto, quod a verisimili, siue verisimilitudine deducitur, & as sidue adeo per Scribentes omnes expenditur, cum non leuem, immo maximam potius, & considerabilem admodum pro cuiuslibet vltimae voluntatis declaratione, atque interpretatione coniecturam prae stare soleat (vt vidimus;) hisce quoque diebus, in casu ex facto occurrenti prae stas se, & Iudices omnes adduxis se, atque excitas se axioma metipsum, cum in causa, & lite, quae ex appellatione a decreto quodam Iudicis inferioris, in Senatu Hispalensi controuertebatur inter D. Adrianum de Paz, ex vna parte, & sororem eius, ex altera, de eo principaliter dubium moueretur, vtrum scilicet grauamen vinculi perpetui ex legitima filij reiici deberet, etiam si filio aliquid vltra legitima relictum fuis set, & in residuo tantum sustineretur; an potius, si conditioni non stetur, ad filium ipsum melioratum , melioratio non pertineat, cum pater dixis set, se filium meliorare in Tertio, & remanente Quinti, cum conditione Tertium, & Quintum cum legitima simul, iure primogenij, siue vinculi perpetui remaneat in fututum vinculatum: quod ita specifice And. de Paz, pater ipsorum litigantium in suo testamento cauit. Cum autem filius Adrianus conditionem adimplere respueret, & se legitimam liberam, & absque vllo grauamine habiturum contenderet, simulque Tertium, & remanens Quinti (cum vinculo tamen, & conditione praefata praetenderet ) soror eiusdem Adriani, post eum vocata, aut conditione omnimodo implendam , tam respectu legitimae, quam Tertij & Quinti, aut Tertium: & Quintum relinquendum, dicebat. Et in fauorem filij ipsius, decreto quodam lato ab inferiori (vt dixi) & re per appellationem ad Senatum allata, inferioris tandem decretum, & vinculum in Tertio, & remanente Quinti confirmatum fuit, & probatum, legitima autem libera, & absque vllo grauamine relicta. Et quidem cum articulus sit adeo frequens, neces sarius, & vtilis, & tunc, nunc etiam a me ingenti studio discus sus, & elaboratus, a cete ris autem huiusce Regni Interpretibus velut omis sus; placuit eiusdem explanationem, & resolutionem hoc loco suscipere ex profes so, & ea omnia pro vtraque parte ponderare, quae opportunius, & proprius expendi pos se videntur. Ac primum quidem monendum lectorem duxi, me pro eiusdem dubij distincta, & absoluta explicatione, non semel, sed iterum, atque iterum & attente, & originaliter (prout moris habeo,) sequentes omnes euoluis se, atque praelegis se Authores, non enim alias perfici foeliciter pos set labor ipse, nec ex aliorum relatione mens, & sensus eorundem, qui commemorantur, deduci. Praelecti itaque fuere Doct. Segura, in l. cohaeredi, §. cum filiae, vbi Perez, fol. 9. & in aliis pluribus locis relatis per Gomez Arias, in l. 27. Tauri, num. 6. & num. 27. vbi Gomez ipse videndus erit omnino, vtpote, cum quae stiones ibi excitatae, non mediocriter casui prae senti conducant. Roderic. Suarez, in l. quoniam in prioribus, fol. 9. col. 3. in 2. ampliatione illius legis. & fol. 7. col. 2. in 1. ampliatione. & fol. 14. col. 3. in 6. ampliatione, quibus in locis late agit de intellectu l. scimus, §. cum autem, C. de inofficios. testam. & l. 11. tit. 4. partit. 6. sed casum prae sentem non modo decidit, sed nec etiam attingit, prout ibi videbitur.   Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 3. n. 18. & cap. 11. num. 24.   Emmanuel Costa 3. part. §. & quid si tantum n. 105.   Petr. de Peralta, in l. 1. ff. de legatis secundo num. 10. & seq.   Ferdin. Vazq. Menchaca. de succes. creat. lib. 1. §. 10. ad l. quoniam in prioribus, ampliat. 11. num. 218. & 219. & ampliatione 92. num. 344. & 345. & num. 358. & in praecitata l. scimus, §. cum autem, vbi etiam vide.   Iulius Clarus. §. testamentum. quae st 39.   Gaspar Bae ca, de non meliorand. dot rat. filiab. c. 8. num. to. &. 11. qui solus ex Scribentibus omnibus huius Regni, dubium in terminis excitauit ante alios, vt inferius dicetur.   Ioannes Rojas, in epitome succes sionum, cap. 7. ex num. 35. Vsque. ad num. 39.   Dianus Martinez, in concordia legum Regni, litera L. num. 27. & litera P. num. 12.   Didac. Couarr. in cap. Rainaldus, de testamentis §. 2. num. 4.   Ludou. Molina, de Hispanor. primagen. lib. 1. cap. 1. num. 29. & seq. vsque in finem, cap. vbi vide omnino.   Hippol. Riminald. in cons. 50. num. 77. lib. 1. & in cons. 520. vbi vide, lib. 5.   Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. p. q. 55. ex quo tamen articulus prae sens definiri non valebit aliquo modo. vt pote cum ab eo praetermittatur omnimodo, & in aliis terminis loquatur: & dumtaxat num. 4. quoad conditiones casuales, & mixtas; se referat ad Peraltam.   Burgos de Paz, ciuilium, quae st. 1. num. 9.   Velazquez Auendanus, in l. 27. Tauri glos. 1. num. 10. per totum.   Ioannes Matienzus, in l. 11. tit. 6. lib. 5. glos. 1. per totam.   Alphonsus Azeuedus, in eadem l. 11. num. 16. & 17. per totum.   Ioannes Gutierez, practicarum lib. 3. q. 58. alias 57. qui Gaspar Baetij resolutionem amplectitur in proposito articulo, nec eum aliter discutit, prout inferius animaduertitur.   And. Angulus, ad leges meliorat. d. l. 11. glos. 3. per totam.   Michael Gras sus, §. legitima, quae st. 39. & §. testamentum, quae st. 37.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 100. & 101. & 102. fol. 53. per totum.   Caldas Pereira, 3. p. de potest. eligen. & nominat. reuocat. c. 17. num. 7. & 8. fol. 186.   Ioannes Gratianus, regula 194.   Iacob. Valdesius, in addit. ad Roderic. Suarez, in ampliatione 2. fol. 33. & 34. in principio, & ampliatione 5. fol. 32. & ampliatione 6. fol. 37. & in fine eiusdem ampliationis, fol. 38. in principio, vbi vide, & ampliatione 10. sub num. 48. fol. 49.   Pater Ludouic. Molina, de iustitia, & iure, tract. 2. disputat. 177. col. 3. ex vers. legitimae debitae. fol. 1059. vsque ad fol. 1062.   Anton. Quesada, diuersarum quae stionum iuris, c. 6. num. 17.   Hieronym. Ceuallos, commun. contra commun. quae st. 122. & quae st. 711. vbi vide ex num. 7. cum seqq.   Marc. Anto. Peregr. de fideicommis sis, tit. 36. ex num. 61. vsque ad num. 68. vbi vide.   Petrus Surdus, in cons. 215. per totum lib. 2. cuius resolutiones, & obseruationes mire conducunt, & conueniunt casui prae senti, & idcirco videndus erit omnino.   Leand Galganetus, de condition. & demonstrat. 1. par. cap. 1. quae st. 26. fol. 14.   Andr. Fachineus, in cons. 23. lib. 1. ex cuius Placitis, & resolutionibus, nonnulla deducuntur, quae eidem casui prae senti multum conducunt. Hoc ita supposito, in fauorem sororis praedictae, & contra D. Adrianum, filium ipsum melioratum, vt scilicet conditioni stare deberet, nec grauamen, & vinculum a legitima reiiciendum, contendere pos set, alias melioratio ad ipsum non pertineat, sed ad sequentem vocatum, hoc est, sororem eandem cum dicto vinculo transiret; sequentia magis vrgere videbantur fundamenta, & rationes. Ac primum equidem, testatoris volun[sect. 3] tatem in primis seruari oportere: ea enim tanquam Regina primum locum tenet, & in omnibus dominatur, & totum facit: l. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonstrat. l. ex facto, §. rerum Italicarum, ff. de haered. Instit. l. cum quae stio, in fine, C. de legatis: & tanquam lex modis omni[sect. 4] bus adimpleri debet, §. disponat, in authent de nuptijs, cap. vltima voluntas, 13. q. 2. l. si ancillas, ff. de legatis 1. & quamplurimis comprobant, atque exornant Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 2. tit. 3. ex num. 1. vsque ad num. 12. Sar mient. selectar. lib. 1. cap. 8. num. 23. Roland. in cons. 35. num. 3. & seq. lib. 3. Cephal. in cons. 590. num. 4. & seq. lib. 4. Simon de Praetis, de interpretat. vltim. volunt lib. 5. interpret, 1. dubitat. 1. ex num. 1. cum infinitis seqq. Ex fol. 439. Ioann. Vincent. Hondedeus, in cons. 69. ex num. 4. cum seq. lib. 1. Petra, de fideicommis. q. 9. Peregr. art. 11. per tot. in eodem tract. de fideicommis. Cum ergo in casu prae senti, adeo clara, & expres sa sit dicti patris defuncti voluntas, & ea conditione Tertium, & Quintum reliquerit, vt simul cum eo legitima vinculata permaneat in perpetuum, omnimodo illa obseruari debui t, nec quouis modo alterari poterit per filium : & ita in terminis fere no stris argumentatur Surdus d. cons. 215. n. 12. cum seq. l. 2. Secundo deinde, & pro eadem parte vrgere vi[sect. 5] detur, ferendum non es se filium metipsum, qui lucrum quidem Tertij & Quinti relicti amplectitur, onus autem Legitime iniunctum contemnit; prout inquit Imperat. Iustinianus, in l. vnica, §. pro secundo, C. de caducis tollendis, & facit tex. singularis, in l. 3. ff. de iure patronatus, & in l. Nesennius 35. §. recte ergo, ff. de excusat. tut. vbi qui tutor in testamento datus est, & ei legatum est in eodem testamento,[sect. 6] perdit legatum, si non vult subire onus tutelae. Quod Paulus Iureconsultus in haec verba scribit: Recte ergo placuit, eum, qui recusat onus, quod testator reliquit & ab eo quod petit, quodque idem dedit, repelli debere. Facit etiam text. in l. si patroni filius, in §. qui fideicommis saria, ff. ad Trebell. ibi: Cur enim non vi[sect. 7] deatur indignus, vt qui destituit supremas de functi preces, consequatur aliquid ex voluntate. Quod procedit etiam, si onus in partem renuat, l. etiam si partis, ff. de leg. 1. & tradit D. Fransc. Sarmient. (qui haec iura mirabiliter expendit) in l. ff. de. leg. 2. n. 9. & 10. selectarum interpretationum, lib. 8. facit denique text. in auth. hoc amplius, C. de fideicommis. vbi qui testatoris iustum iudicium non implet, priuatur omni lucro haereditario, quem text. exornant Ludou. Mol. de Hispan. primog. lib. 2. c. 14. n. 14. 18. & 22. Guill. Benedict. in c. Rainuntius, de testam. verb. si absque liberis moreretur, tract. 2. de fideicommis saria substitut. n. 197. cum multis seqq. Alex. Raudens. de analogis, lib. 1. c. 37. n. 104. & seq. Praeterea & tertio loco facit principaliter Pauli Castrens. in cons. 77. , Visis, & consideratis, col. 2. vers. breuiter his non obstantibus, repetito in cons. 302. lib. 1. Ruin. in cons. 136. col. 5. n. 13. lib. 2. & Simonis de Praetis, de interpr. vltim. volunt. lib. 5. interpret. 1. dubitat. 1. n. 36. fol. 441. in eisdem terminis nostris re solutio, & sententia; videlicet, quod filij non seruantes, quod pater eis ius sis set, honestum, & licitum, eisque magis prosicuum, sub poena priuationis[sect. 8] haereditatis, habent dumtaxat ius petendi legitimam, & sola ea retenta, incidunt in dictam poenam pro residuo haereditatis, quod totum eis aufertur. Idque per text. in §. si quis autem non implens, in authent. de haered. & falcidia, quasi magis debeat filius adimplere votum patris, Glos. verb. si filio, in l. Cel sus, §. finali ff. de legat. 2. ex qua ita adnotauit Simon de Praetis, vbi supra, & vltra relatos ab eo, sic quoque tradiderunt Socin. iun. in cons. 122. vol. 1. Curtius iun. in cons. 159. col. 2. vbi multum ad propositum nostrum, quod filius institutus, & grauatus, si nolit approbare testamentum paternum, legitimam tantum consequi debebit, & a residuo haereditatis excludi, cum altero contentus es se debeat, vel hae reditate vniuersali, cum onere eam restituendi abs que detractione legitimae, vel altero sibi iniuncto, vel legitima tantum caeteris omis sis; refert Hippol. Riminal. in cons. 510. n. 7. & latius explicat ex nu. 59. & maxime n. 64. lib. 5. & cum Romano, Decio, Ruin. Paris. Natta, & Grato, id ipsum obseruat in cons. 50. n. 76. & 77. lib. 1. & late defendunt Marzarius, in tract. de fideicommis. q. 50. & Marc. Antonius Cuccus in tract. de legitima, sub titulo, Legitima grauamen nullum admittit, n. 27. refert etiam Andr. Fachineus, in consil. 27. num. 24. lib. 1. Vbi etiam adducit Socin. Iun. & Curt. Iun. consilia nunc relata, Decium quoque, in cons. 687. vbi notabiliter decidit, onus fideicommis si, etiam legitimae adiectum, obtinere, nec reiici pos se, quando pater in testamento priuauit reliqua haereditate filium, eum in sola legitima instituendo, nisi acquiesceret in totum voluntati, ac dispositioni testatoris, & eundem Decium, Socin. Iun. Parisium, Gualdensem, & Marc. Anton. Cucchum, referunt Iacob. Menoch. in cons. 71. n. 9. lib. 1. Marcus Anton. Peregrin. de fideicommis. artic. 36. n. 62. fol. 334. vbi inquit, quod filius grauari non potest: in legitima, vt illam non habeat; potest tamen per indirectum grauari, veluti si pater relinquat filio certa bona, in quibus per fideicommis sum sibi sub stituat, & quatenus nollet illa bona cum illo grauamine as sequi, habeat suam legitimam, alio tunc hae rede instituto, vel substituto: nam filius ea bona acceptans, tenebitur fideicommis so, nec legitimam deducere poterit, si reliqua bona vltra legitimam retinere velit; alias si onus sibi iniunctum non ac ceptet, solam legitimam habebit: & repetit idem Peregrinus, n. 65. 66. & 67. vbi inquit post eundem Castrens. d. cons. 77. Ias. Alex. Alciat. Picum, Bos sium, Ruinum. Socin. Iun. Crotum, Cephalum, Portium Imolens. & alios, pos se patrem per indirectum grauare filium in legitima, veluti, si instituto eo hae rede vniuersali, onus fideicommis si iniungeret, aut prohiberet illum alienare aliquid de omnibus bonis suis, nam sequuta alienatione contra praeceptum testatoris, licet intra mensuram legitimae valida sit respectu acquirentis, ex quo in ea nullum adiici potuit grauamen, aut onus, attamen filius ob prae ceptum non obseruatum, in poenam incidit, adeo vt fideicommis so locus sit in aliis bonis ad fauorem substituti: quod etiam sic resoluit Ioan. Vincent. Hondedeus, in cons. 72. n. 5. lib. 1. Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. p. q. 55. n 3. Vbi dicit, in hac materia es se notabilem doctrinam Socini Iun. in consilio praecitato 122. n. 9. lib. 1. vbi is Author tradit vnum, quod Mieres ipse as serit, s aepe reperiri in testamentis, & in vinculis factis a parente per viam meliorationis Tertij & Quinti, videlicet quod filius cui certa bona relicta sunt cum onere fideicommis si, & si de eo non sit contentus, quod habeat tantum suam legitimam; si ea bona acceptat, dicitur fideicommis so consensis se, & legitimae renuntias se, ex quo erat in eius arbitrio, quid ex praedictis vellet, per text. in l. si cui, in princip. ff. de condit. & demonstrat. & in l. Imperator, §. si centum, vers. enim vero, ff. de legat. 2. Addiderim ego, quod quamuis de praefata Socin. Iun. sententia, quod attinet ad legitimae renuntiationem, dubitauerint nonnulli iuris Interpretes, eumque improbent ideo, quod legitimae per simplicem acceptationem renuntias se non videatur filius; idque iuxta resolutiones eorum, qui n. fin. huiusce cap. commemorantur, & per Hippolyt. Riminald. singulariter, d. cons. 510. n. 59. & seq. & n. 64. lib. 5. attamen conuenire omnes in eo, quod nisi filius metipse iniunctum a patre onus acceptet, legitimam duntaxat deducat, in qua grauari non potuit de iure, reliqua vero bona amittat, & ad sub stitutum deueniant. Quod etiam admisit, & erudite (vt adsolet) comprobauit Petrus Surdus, in cons. 215. ex num. 15. cum seqq. lib. 2. vbi inquit, quod pater licet filium in legitima grauare non pos sit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare potest;[sect. 9] & si poenam adiiciat, tunc filius contraueniendo, poenam incurrit: & quod ita in specie loquendo de alienatione prohibita cum poena, dicit Castrensis, dicto cons. 77. vbi docuit, quod & si prohibitio alienandi non impediat, nec a mulier alienationem, que facta est intra legitimam; tamen operatur, quod alienans incidit in poenam appositam a testatore, puta priuationis bonorum, quae testator poterat non relinquere. Id ipsum voluit Cuman. in l. filius familias § Diui. ff. de legatis primo, provt ab omnibus citatur, vbi inquit fuis se iudicatum, quod & si gtauamen in legitima habeatur pro non apposito, & non valeat; tamen facit filium incidere in poe nam, si contraueniat. Hanc sententiam probauit quoque Oppizon. in dicto §. Diui, num. 44. vbi eam confirmat ratione, provt Surdus refert num. 16. Addit etiam, quod vbi pater relinquit vltra legitimam tantum, quod sufficiat pro iniuncto onere; tunc filius cogitur ferre illud onus, tanquam non impositum legitimae: cum ea decisione tran sire quoque Socinum iunior. in consilio 87. numer. 6. & seqq. volum. 3. refert ipse Surdus, numero 16. dicens, quod & si alienatio facta contra prohibitionem valeat; tamen alienans incidit in poe nam adiectam a testatore, nec onus dicitur iniunctum legitimae, quando pater, qui excepta legi timae, quando pater, qui excepta legitima poterat libere disponere de bonis suis, voluit bona omnia filio dimittere: idem Socinus, in dicto §. Diui, numero 35. & Cephalus, in consilio 153. numero 90. & seqq. libro 2. Ruinus in consilio 136. in fine, & numero 13. volum. 2. vbi specifice agnouit, quod alienans de legitima, tanquam contraueniens dispositioni testatoris, non sit admittendus ad fideicommis sum iniunctum haeredi propter suam alienationem, vt latius per Surdum ibidem, & numero 11. vbi inquit, quod certum est, pos se testatorem suis haeredibus praecipere, ne bona alienent sub poena priuationis, ita quod censeantur instituti in sola legitima, quia voluntas testatoris est lex, & valet eius praeceptum, quando non est turpe; & grauare potest testator hae redem in re propria ipsius haeredis, & sic multo magis in legitima, quia haeres non potest venire contra factum defuncti, praecipue quando testator tantum reliquit de proprio, quantum capit valor rei haeredis, pro qua imposuit onus, & ad succes sionem admittuntur ij soli, qui paruerunt voluntati testatoris, non qui contrauenerunt: provt haec omnia iure, & authoritate latius exornat Pet. Surdus dicto numero 11. & seqq. & multum conducunt casui prae senti. Conducunt etiam opportune tradita per eundem Surdum, ex numero 18. vsque ad numerum 24. in ipso consilio 215. vbi inquit, quod pater cum non teneatur filio quicquam[sect. 12] relinquere vltra legitimam, potest relinquendo vltra legitimam, adiicere rei suae eam legem, quae sibi magis placuerit; erat enim rei suae moderator: l. in re mandata, C. mandati, & dicitur in l. traditionibus, C. de pactis, quod in traditione rei suae, potest quilibet apponere legem, quam vult, vt late per Beccium, in consilio 101. numero 25. vbi dicit, quod qui potest actum facere, po[sect. 13] test & illum qualificare, l. videamus, §. penul. l. in actionibus, vbi Ias. in 2. not abil, ff. de in litem iurando, & licet disponere de legitima, & eam pro libito voluntatis alienare (subdit Surdus ipse) sit de se licitum, tamen potest id a testatore prohiberi sub poena quoad hoc, vt contra faciendo filius poe nam committat, & arceatur a lucro per testatorem delato, quod nemo potest facere, spernendo illius voluntatem; l. cum pater, §. libertis, de legatis secundo. Cum ergo Pater plus legitima relinquit filio sub certo moderamine, non potest filius, gaudere relicto, nisi seruet modum adiectum, quia beneficio meo nemo potest vti, ni[sect. 14] si quatenus ego volo, Bald. in l. de quibus, numero 26. ff. de legibus, & non facit iniuriam, qui suum beneficium non impartitur, l. iniuriarum, §. si quis de honoribus, ff. de iniuriis, & per eundem Surd. dict. consilio 215. numero 22. vbi etiam in proposito citat Oldrad, in consilio 16. numero 1. qui expresse loquitur in poena priuationis omnium bonorum excepta legitima, quam testator indixerat, Crauetam etiam, Manticam, & Simonem de Praetis, & multum ad propositum no strum, atque in haec verba concludit numero 22. Et ex his ces sat quod dictum est, filium non priuari legitima, eo quod voluntati testatoris non paruerit. Quia hic non agimus de priuando eum legitima, aut aliquo suo iure, sed de priuando illum a lucro sibi sub certa lege seruanda delato. Et falsum est quod dictum fuit, non valere poenae adiectionem, quando principale praeceptum non valet: nam ex supra dictis con stat, sustineri multis casibus poenam, licet corruat principale praeceptum. Rursus, praeceptum est quidem nullum quoad hoc, vt eo non obstante, valeat alienatio intra legitimam; sed bene valet quoad hoc vt poena committatur: secundum Cuman. Castrens. & Oppizon. qui ita resoluunt contrarium fundamentum. Sic itaque dicendum videbatur in casu prae senti, vt dictus Adrianus non seruans conditionem illam, consequendi scilicet legitimam vinculatam simul cum Tertio, & Quinto, solam legitimam retineat, qua priuari non potest; & re siduum amittat, quod sibi sub certa lege seruanda delatum est; & consequenter, quod altero contentus es se debeat, vel Tertio, & Quinto cum legitima simul, cum dicto vinculo, & onere; vel legitima tantum, caeteris omis sis. Rursus & quarto loco vrgere videtur, certi & [sect. 15] vulgati iuris es se, eum qui honoratur, & cui voluntarie relinquitur, grauari pos se; sicut econuerso, grauari non pos se non honoratum, l. ab eo, C. de fideicommis. cum aliis multis vulgatis, de quibus per Padillam ibi, in principio, post Bartol. numer. 1. Alex. Iason, & Ripam, in l. cum filio familias, de legat. 1. Rodericum Suarez in l. quoniam in prioribus, fol. 17. colum, 2. Couarr. in c. Rainuntius, de testam. § 3. numer. 3. Anton. Gomez. tom. 1. variarum, cap. 12. numer. 54. Galganet. de condit. & demonst. part. 2. cap. 1. quae stio. 25. fol. 140. filius igitur in casu prae senti, qui in Tertio & Quinto honoratur, cum eidem voluntarie, & honorifice relinquatur, quod aliis filiis, & eorum descendentibus relinqui poterat, iuxta legum Taurinarum, & nouae collect. Regiae constitutiones, nec praecise ei relinqui debuit, grauari equidem in legitima potuit, vt scilicet cum ipso Tertio & Quinto, quod ex mera liberalitate & gratia, res pectu aliorum filiorum descendentium, quibus relinqui potuit, accipit; eam vinculatam habeat, & consequenter onus legitimae respuere non valuit. Facit etiam & quinto loco, quod conditio, onus[sect. 16] vel grauamen respiciens commodum, & fauorem filij, non reiiciatur de legitima; sed potius admittitur, & sustinetur, sicuti probat text. in l. filius matrem, C. de inoffic. testam. vbi habetur, quod filius potest institui a matre sub hac conditione, si emancipetur a patre, vel ei non quae ratur vsus frictus, l. si quis §. finali, eiusdem tituli, cum aliis multis, de quibus per Anton, Gomezium, tomo 1. variarum, cap. 11. numer. 27. l. si pater puellae, C. eod. tit. de inoffic. testam, quam legem non es se hodie correctam ex decisione. l. quoniam in prioribus, eiusdem tituli, tenuerunt Glos sa, Menchaca, Berberan. Decius, Peralta, Palacios Rubios, Aquilinus, & alij, quos retulit Iacob. Valdesius, in addit. ad Rodericum Suarez, addictam l. quoniam in prioribus, ampliatione 6. numer. 5. litera D. fol. 38. & cum multis Michael Gras sus, §. Legitima, quae st. 39. numer. 14. Andr. Fachin, in consilio 27. numer. 18. & 19. qui inquit, ita tenuis se Richard. Malumb. Fulgosium, Cumanum, Decium, Georgiani Nattam, & Rodericum Suarez, quos citat Menchaca, ibidem commemoratus. Cum igitur conditio illa, de qua in prae senti, commodum, & fauorem filij meliorati continere videatur, ex quo Tertium & Quintum relinquitur ei cum legitima simul, vt iure maioratus obtineat, cui potuis set non dari (vt dictum est) & tot bona iure vinculi, & maioratus relinquere, maximum beneficium, & commodum est; atque vtilius cum ea conditione legitimam accipere, & simul habere Tertium & Quintum, atque in posteros, descendente sque transmittere, quam absque Tertio & Quinto, legitimam liberam & sine vllo grauamine consequi. Cum inquam commmodum & fauoré filij, ex ratione praedicta, conditio ea contineat, de legitima reiicienda non erit. Sexto denique & vltimo facit sententia eo[sect. 17] rum, qui in propriis terminis nostris ita as seuerarunt; quod si pater meliorauerit filium sub conditione, vt tertia & quinta pars bonorum suorum, & legitima simul filij perueniat iure primogenij ad posteros, sicque cum Tertio & Quinto vinculata in perpetuum remaneat; conditio seruari debeat, etiam respectu legitimae, vt Tertium & Quintum filius consequatur. Quod si filius conditioni parete noluerit; Tertium & Quintum amittat, & solam legitimam retineat: atque ita expresse decidunt, meliorationem Tertij & Quinti bonorum, aut Tertij tantum sub ea conditione fieri pos se, & vel solam legitimam habiturum filium, si grauamen respuerit, vel Tertiam & Quintum cum legitima simul, si ei consenserit. Quod ita specifice ex nostris tenuit Gaspar Bae tius, de non meliorand. dotis ratione filiabus, cap. 8. num. 10. vbi in haec verba scriptum reliquit: Rur sus quod attinet ad l. scimus, §. cum autem fateor, onus reijci de legitima, etiam si filio vltra legitimam relinquatur, & quod consequatur residuum, prae sertim si non habeat cohaeredem, vt hic; quo casu non expectatur conditionis euentus, Imola, dict. §. cum autem, Suarez, l. quoniam in prioribus, 6. ampliat, in princip. Si tamen cum relinquitur vltra legitimam, pater dicat, Melioro filium in tertia parte meae, substantiae, sub conditione, vt & tertia, & legitima iure primogenij perueniant ad posteros meos (etsi sint plures filij) non dubito, quia si conditioni non stetur, melioratio ad melioratum non pertineat, vt in d. l. 27. Tauri. Nam §. cum autem, loquitur, quando simpliciter relinquitur filio per viam substitutionis vltra legitimam: non quando speciatim requiritur aliquid fieri, vt consequatur quod legitimam excedit: & stantibus pluribus filiis, bene potest in tertia apponi grauamen, ne alienetur pro dote, authore Couarr. variarum resolut. lib. 3. cap. 6. vers. Caeterum, ad finem, vbi concludit, quod si grauatae debetur legitima, non potest apponi grauamen, ne alienet pro dote. Hactenus Gasp. Baetius, quem sequutus videtur aperte Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quae st. 58. num. 15. & 16. num. 20. in fine, ibi: Diuersum erit in conditione potestatiua; quo casu vera est opinio Baez. dict. cap. 8. num. 10. quam supra, num. 16. retulimus, &c. Et idem tenuit quoque Pater Ludouic. Molina, de iustitia & iure, tract. 2. disp. 177. colum. 4. in fin. in verj. Dixi, hoc locum habere, ibi: Si item pater grauamen, aut vinculum maioratus in omnibus bonis apponeret, non ab solute, sed sub conditione, vt nisi filius in eo toto vellet consentire, incrementum vltra legitimam ad alium pertineret, aut consumeretur in operibus piis, tunc vel filius in eo grauamine teneretur consentire, efficeréque illud per consensum, validum, vel amitteret omnino incrementum: quoniam de eo incrementa patri fuit integrum disponere pro libito, atque adeo sub illa conditione, Consentit in his Anton. Gomez 1. tomo variar. resolut. cap. 11. num. 25. 26. & 31. per iura, & Doctores, quos citat. Verum his omnibus minime refragantibus,[sect. 18] rectius Senatus Hispalensis in casu proposito definiuit contrarium, videlicet, quod pater meliorando filium sub conditione, vt tertia & quinta pars bonorum suorum, & legitima simul filij perueniat iure primogenij ad posteros, sicque cum Tertio & Quinto vinculata remaneat, tametsi filius conditioni parere noluerit, nihilominus ad filium ipsum pertinere debeat melioratio; & consequenter ex Tertio & Quinto conseruetur vinculum, a legitima vero remoueatur. Senatus autem ipsius definitio, quae singularis admodum, egregia, & notanda est, & articulum continet as sidue contingibilem, nec alibi ex proposito per aliquem ex omnibus Scribentibus huius Regni explicatum, ex sequentibus comprobatur fundamentis, & rationibus. Ac primum quidem a verisimilitudine, siue ab eo, quod verisimiliter credi, & intelligi debet, iuxta terminos quae stionis prae sentis. Siue patris defuncti, qui praefatam adiecit conditionem, verisimili voluntate, quod etiam esset relicturus Tertium & Quintum, etsi eam conditionem, aut grauamen, & vinculum in legitima non apponeret, aut etiamsi filius conditionem, & praeceptum ab eo impositum sperneret, atque adimplere renueret. Quod argumentum a verisimili deductum, quam efficax, & validum sit pro cuiuslibet actus, siue dispositionis, & maxime vltimarum voluntatum interpretatione, late probaui, atque ostendi, cap. praecedenti. Et in terminis nostris loquendo, verisimilitudo arguitur ex eo, quod D. Franciscus Sarmientus, selectar. interpretat. lib. 8. ad l. 1. ff. de legat. 2. num. 9. & 10. ingeniose & subtiliter adnotauit. Nam cum proposuis set, quod is, cuius arbitrio aliquid est commis sum, si sibi legatum relictum fuit, vt pos sit habere, arbitrari, siue exequi officium debet, alias amittit relictum: idque ad explicationem. l. Nesennius, in §. finali, cum[sect. 19] seqq. ff. de excusat. tutor. quod Bartolus dicit hodie obseruari; olim enim distinguebatur, an legatum es set relictum oneris contemplatione, vel alias. Denique hodie, etiamsi alias es set relicturus testator, etiam si onus non imposuis set, amittit legatum, recusans sibi officium, vel onus impositum, quod tamen reprobant Ioannes, & Alexand. de Imola, in eadem l. 1. quia si de voluntate testatoris constaret, etiam & hodie, sicut & olim debebitur relictum, etiam si officium recuset: Cum inquam ita proposuis set, atque tradidis set Sarmientus metipse; inquit statim, quod sibi videtur, omni iure priuari legato, etiam si es set relicturus testor, quamuis onus non adiecis set; potest enim es se, quod etiam sibi absque onere es set relicturus. Tamen vbi onus a testatore impositum re spuit, in ea specie non es set testator relicturus, quasi offensus, & contemptus videatur es se testator. Ideo solum legatum habebit respuens onus, quando constare pos sit, testatorem fuis se relicturum, etiam si onus respuerit, quod vix contingere poterit, nisi testator id expres serit. Ideóque neque: distinguendum erit, an coniunctae personae legatum fuerit, vel extero: id enim eo pertinet, vt credendus sit testator, quod etiamsi non oneras set officio, es set relicturus; non autem vt contemnenti eius voluntatem, reliquis se videatur nisi euidenter appareat, etiam in eum casum relicturum: vt videtur expres sum in l. 1. in §. quamuis, ff. vbi pup. educar. debeat, vbi Vlpianus nimium corrigit distinctionem, quam fecerat in l. praecedenti, vt verba eius ostendunt manifeste, & solum admittit, vbi testator hoc expres sit, inquit enim: Sed haec nimium scrupulosa sunt, nec admittenda, nisi euidenter pater expres serit, velle se dare, etiamsi tutelam non admini strauit. Et idem erit, si onus in partem respuat, vt in l. etiam si partis, ff. de legat. 1. Hactenus D. Francisci Sarmienti originalia verba, dict. num. 10. per totum; qui cum ita statuerit respectu cuiuslibet, cui legatum relictum, & onus impositum est, si onus adimplere respuerit, statim respectu filij sic statuit: & n. 11. in haec verba scribit: Quae omnia vera sunt, nisi sit filius is, cui onus est adiectum; nam in[sect. 20] eum, non ita leui offensa pater indignatus videbitur, quem solum lex noua, de haered. & falcid. in §. si quis autem, a poena eximit, quod & antiquo iure obseruatum extitit, vt in l. tutor petitus, in §. 1. ff. de excusat. tutor. vbi filius non amittit vtilitatem, quod onus tutelae a patre ininuctum recuset: alij vero priuantur, nisi contrarium testator expresse disposuerit: vt in d. §. sed haec nimium, & in l. post legatum, in §. amittere, ff. de his quibus vt indignis. Ecce vbi iura metipsa distinguunt causam filiorum ab extraneorum iute, & causa, vt filij scilicet non amittant vtilitatem, quamuis onus a patre iniunctum recusent; alij vero amittant: idque totum ex verisimili & prae sumpta patris voluntate deducitur; quod etsi filio reliquerit, onere iniuncto, adimere eidem noluerit, ex eo quod onus non impleat, nisi se adimere expres serit: non autem expres sit in casu prae senti. Rursus, ex alio etiam verisimilitudo ea colli[sect. 21] gebatur, quod pater ipse, qui in Tertio & Quinto bonorum filium praedictum meliorauit, adiecta conditione illa, vt cum Tertio & Quinto legitima quoque vinculata maneret in futurum, statim in eadem clausula simul adiecit: Que lo hazia en la mejor forma, que podia de dereeho, y conformandose con el. Quibus verbis aperte mentem, suam explicare visus est, videlicet, quod in tantum apponebat grauamen, & impositum tenere volebat, in quantum de iure poterat, cum quo se conformare intendebat, & conformare suam dispositionem voluit, etiam si praefatam conditionem apposuerit, cum eam ad formam, & potestatem iuris statim restrinxerit; idque iuxta ea, quae Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 6. tit. 6. Menoch lib. 4. prae sumpt. vltima, Gras sus, §. fideicommis sum, q. 76. n. 25. & seqq. Ioseph Ludouicus, decis. Parisin. 61. n. 46. Mieres in initio 2. partis, de maioratu, n. 15. & 16. adnotata, & scripta reliquerunt. Vt aliorum quamplurimorum iuris Interpretum traditiones omittam, de quibus supra, hoc eodem libro & tractatu, alio capite, vbi late explicaui. Cum igitur dispositio iuris ea sit, quod filius legitimam liberam, & absque vllo grauamine con sequatur, in reliquo autem vltra legitimam, vinculum, & maioratus sustineatur; filius ipse, qui ita id fieri, & iuris eiusdem dispositionem adimpleri contendit, nequaquam dici potest, quod veniat contra voluntatem patris sui, sed potius, quod se cum ea conformet; & conditio ipsa pro. non apposita haberi debet, quia verisimile est, quod aliter statueret, nec grauamen in legitima adiiceret, si sciret de iure imponi non pos se: haec namque, dispositio quaedam, siue iuris subtilitas est, quae non cadit in testatorem literarum imperitum; provt in alio casu arguebat Bald. in cons. 40. colum. 2. vers. Praeterea ista subtilitas, lib. 3. Corn. in cons. 124. n. 23. lib. 2. Socinus Senior in cons. 37. num. 12. lib. 3. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 18. num. 42. Ex alio quoque verisimilitudo ipsa colligitur,[sect. 22] quod pater metidem in proposita clausula, duntaxat conditionem apposuit, provt relatum est; non vero adiecit vlterius, quod filius meliorationem Tertij & Quinti amitteret, siue pro non meliorato haberetur, & ad sequentem in gradu melioratio transiret, sit grauamini imposito non consentiret, aut si cum Tertio & Quinto legitimam nollet vinculatam habere; atque ita cum poenam priuationis in casu contrauentionis non expres serit, nec sequentem in gradu statim vocauerit; credendum non est, quod ideo filium ipsum Tertio & Quinto priuare voluerit. Idque iuxta resolutiones eorum Authorum, quos ad solutionem tertij argumenti expendam infra: placitum etiam Patris Ludouic. Molinae, quod ibidem adduco, vbi ita demum acces sit contrariae: sententiae, si poena priuationis adiecta sit in casu contrauentionis. Sequens quoque in gradu non potest petere de iure, quod filius ipse Tertio & Quinto priuetur ideo, quod conditioni parere respuerit; quoniam eius pater nequaquam vsus est in hoc casu facultate ex l. 27. Tauri, sibi conces sa, vocationes scilicet, & substitutiones inter descendentes faciendo de vno in alterum filum, aut descendentem, in casu, quo primus filius meliorationem cum dicto onere, aut conditione acceptate respueret, sed substitutiones duntaxat fecit quoad vocationes perpetuas in defectum filiorum, & descendentium, aut succes sionis dicti filij meliorati, non vero in casu contrauentionis eiusdem. Et cum priuationis meliorationis poena apposita non fuerit in casu, quo legitimam filius vinculare noluerit, tanquam ca sus omis sus remanet sub dispositione iuris communis, vt melioratio habenda sit cum vinculo & grauamine illo in perpetuum, legitima autem libera, & conditio habeatur pro non apposita; idque iuxta ea, quae latius annotabuntur numeris sequentibus, & Ludouic. Molinae de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 1. ex num. 29. cum seqq. resolutiones, de quibus etiam infra. Sic sane in casu praefato omis so, potius coniectura in contrarium sumi debebit, quod pater, qui in casu contrauentionis non apposuit poenam priuationis; nec substitutiones, aut vocationes fecit eodem casu, filium priuare succes sione, aut Tertio & Quinto noluerit, sed conditionem vinculandi Legitimam cum Tertio & Quinto, consulto, atque ideo adiecerit, quod vinculum ex maiori bonorum substantia consistere, siue addita legitima augeri voluerit; non vero, quod ex Tertio & Quinto non consisteret vinculum ipsum, si filius legitimam adiungere eidem Tertio & Quinto recuset; aut filium ideo priuare, sed inuitare tantum contenderit. Alias namque verisimile non est, quod priuationis poenam, aut vocationis, vel substitutionis alterius filij prae termitteret eo casu, quo conditioni parere noluis set.[sect. 23] Denique atque ex alio verisimilitudo eadem Colligitur, quod interdictum filium maiorem, & primo loco ad meliorationem, & vinculum vocatum, & caeteros filios, magna in aequalitas in casu prae senti consideratur, & vere interuenit, imo & maxima iniuria filio eidem maiori iniungi videtur: nam vt ipse meliorationem consequatur, si legitimae vinculum agnoscere praecise deberet, grauamen magnum pateretur, cum libere disponere non pos set de legitima, & forsan intestatus moreretur ideo, quod alia bona non haberet, de quibus disponeret; quod in maxima consideratione habendum, post decisionem l. quoniam in prioribus, C. de inoffic. te stam dixit Iason in l. si pater puellae, C. eodem tit. & refert Andr. Fachin. in consil. 27. num. 21. lib. 1. si etiam ad sequentem deueniret melioratio, quod eidem oneri nollet consentire, eiusdem sequentis in gradu, siue secundo vocati legitima libera remaneret, & absque vinculo (quoniam testator sequentium filiorum legitimam vinculari cum Tertio & Quinto non ius sit) ex quo maxima re sultaret in aequalitas, cum filius primo loco vocatus, & magis praedilectus, deterioris conditionis es set, vt Tertio & Quinto priuandus veniret, quia legitimae onus, & vinculum recusabat; sequentes autem filij post eum vocati, melioris conditionis es sent, qui Tertium & Quintum, & legitimam simul absque vinculo, & vllo grauamine consequerentur; quod prae sumendum non est verisimiliter, vt per contrauentionem filius relicto priuetur, quo alij filij non priuabuntur; quamuis si voluntarie onus adimplere vellet, desiderio patris satisfaceret; idque iuxta rationem textus, in l. si viua matre, C. de bonis maternis, in illis verbis. Nam licet hoc nouum prae sens lex constituat in nepotes, non tamen abs re est, vt in hoc casu deteriores es se nepotibus filij sinantur. Et resolutiones Ludouic. Molina de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 5. ex num. 45. cum seqq. Mieres de maiorat. 2. par. quae st. 6. ex num. 52. Deciani in consil 33. num. 18. volum. 3. Menoch. in cons. 197. num. 52. lib. 2. & in cons. 318. ex num. 21. lib. 4. Hippoly. Rimin. in cons. 739. ex num. 29. cum seqq. lib. 7. Angeli Matheacij, de legatis & fideicommis sis, lib. 2. cap. 10. ex num. 4. Pedrochae in cons. 5. num. 22. & in cons. 20. num. 120. Sic itaque dicendum videtur neces sario in casu prae senti, vt quamuis testatoris dispositio sic constituat in alios filios, vt ad vinculum ipsi admittantur, si descendentes primi filij deficiant, sine vllo suarum legitimarum vinculo, aut grauamine, filius autem maior cum conditione vocatur, vt legitimam suam habeat vinculatam; adhuc filius ipse, primo loco vocatus, deterioris conditionis es se non sinatur, sed potius admittatur etiam addictum vinculum, absque legitima: vinculo, & grauamine, si onus idem, & vinculum legitimae recuset. Attenta igitur verisimilitudine praedicta, ex rationibus superioribus, & verbis dispositionis deducta, rectis sime Senatus definiuit (vt dixi) neque in consideratione habuit. quod filia secundo loco vocata praetendebat, videlicet, quod cum filius in Tertio & Quinto melioratus sub conditionem vt legitimam simul vinculatam haberet, id adimplere respueret, vinculum ipsum, & melioratio pro infecta haberi debebat, & bona eius tanquam libera, inter omnes aequaliter diuidi, nec iure vinculi apud filium eumdem melioratum manere. Vere namque resistit tex. in l. scimus, §. cum autem, C. de inofficioso testamento, & in l. 11. tit. 4. part. 6. de quibus inferius agendum est. Vbi dispositio patris vltra legitimam, non vitiatur ex onere, aut grauamine tangente legitimam, quia grauamen quoad legitimam habetur pro non apposito, idque fauore testamentorum, in quibus vtile per[sect. 24] inutile non vitiatur, sed dispositio testatoris firma remanet in eo, in quo ipse disponere potuit; & iuxta ea, quae quotidianar. har. controu. iur. lib. 2. c. 7. num. 26. & quatuor seqq. adnotata, & scripta reliqui; vbi in effectu dixi, quod substitutio vtiliter, & [sect. 25] secundum formam legis facta, non debet per invtilem vitiari. Et quod vtile per inutile non vitiatur in his, quae separationem recipiunt. Quod ex[sect. 26] aliis Authoribus comprobaui, atque exornaui ibi, & post illa a me scripta tradiderunt Ludouic. Ca sanate in cons. 9. num. 14. vbi citat. Hippoly. Riminald. Crauetam, & Caualcanum, & allegat text. in l. pecuniae, ff. de vsuris, Fontanel. de pact. nuptialibus, clausula 4. glos. 21. part. 1. ex num. 29. & seqq. fol. 325. vbi fecit regulam praedictam affirmatiuam. videlicet, quod in his, quae diuidua sunt, & quae commodam diuisionem recipere pos sunt, vtile non vitiatur per inutilis adiectionem, & citat nonnullos Authores, qui latius explicant, & Petrum Surdum commemorat, in cons. 450. n. 56. cum seqq. lib. 3. expendit etiam text. in l. sancimus, C. de donat. & remanere in suo robore vulgatam eius text. allegationem, & argumentum, quod ex ipso desumitur, non obstantibus solutionibus, siue considerationibus quorundam Authorum, recte obseruat. Textum quoque ponderat in idem propositum, in l. rogatus, ff. mandati, & in l. siue gene ralis, ff. de iure dotium, & in l. pecuniae, & in l. placuit, ff. de vsuris, & in l. cum allegas, C. eodem tit. & tandem citat text. in dict. l. scimus, §. cum autem, C. de inoffi. testam. vbi de fideicommis so vniuersali relicto filio sub conditione, vel in diem, vsque ad legitimam detrahitur conditio, vel tempus, & in residuo remanet, provt latius ibi: num. 39. & 40. & vide num. 71. § pluribus seqq. fol. 308. vbi facit secundam propositionem contrariam, & multis exemplis, atque Authorum allegatione comprobat; videlicet quod in indiuiduis, & in his, quae commodam diuisionem recipere non pos sunt, vtile vitiatur per inutile; vt latius iidem ibi commemorati Authores probarunt. Eadem etiam re[sect. 27] gula, & doctrina, quod vtile per inutile non vitietur in his, quae commodam diuisionem recipiunt; atque ex decisione textus in d. l. sancimus, C. de donat, excitatur Gomez Arias in l. 27. Tauri, num. 6. vt vnum decidat, ad propositum nostrum satis opportunum, videlicet quod Tertium bonorum, quamuis ex decisione legis illius, per sub[sect. 28] stitutiones, nec aliter, extraneo relinqui pos sit, extantibus personis ibi expres sis; tamen si grauamen imponitur de relinquendo Tertio, extraneo; valebit quoad Quintum, licet quoad Tertium vitietur. Pro quo etiam expendit tex. in l. si Titio & mihi, §. 1. ff. de legat. 2. & in l. qui quartam, ff. de legat. 1. & alia adducit, vt latius ibi. Cum itaque in casu prae senti certum, & indubitatum sit, vinculum ex Tertio & Quinto bonorum suorum facere voluis se dictum patrem, & expres sim fecis se; adiectio illa conditionis, vt legitima quoque vinculata remaneat, quae quo magis, & ex maiori bonorum substantia maioratus institueretur, & fieret, non quo minus, siue vt effectum non habeat institutio, adiecta est, operari non debet, vt ex ea bonorum parte, ex Tertio scilicet, & Quinto, ex quo consistere potest, non consistat; cum inducta ad vnum effectum, maioratus scilicet ex maiori bonorum parte faciendi; & ita ad augmentum, non debeant operari contrarium effectum, & diminutionem, vt certum est, & vulgatum ex l. legata inutiliter, ff. de adimend. legat. & hactenus de fundamento primo huiusce partis, & decisionis Senatus Hispalensis, quod a verisimili deducitur, vt vides. Secundo deinde & principaliter pro eadem[sect. 29] parte vrgebat, certis simi, & vulgati iuris es se, filium in legitima grauari non pos se vllo modo, & inde hodie de iure nouo Codicis, omne grauamen, onus, modum, conditionem, vel dilationem ipso iure reiici de legitima; sicuti probat textus singularis, & admodum vulgatus, in l. quoniam in prioribus, C. de inoffic. testam. & idem di sponit l. 1. & 4. tit. 11. part. 6. & l. 17. tit. 1. ead. part. & exornarunt, atque latis sime explicarunt Rodericus Suarez, Guil. Benedict. Philippus Portius, Anton. Gomezius, Matiencus, Couarr. Molina, Aluaradus, & alij quamplurimi, quos recensuit Ioannes Gratianus, regula 149. D. Ferdinand. Vasq. Menchaca, de succes creat. lib. 1. §. 10. num. 199. & num. 406. cum pluribus seqq. vbi ampliat centum modis, & aliis centum limitat. Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto, n. 95. fol. 271. Costa in cap. si pater, de testam. in 61. par. verbo, Si descenderet per totum. Et secunda parte, verbo, Debita, & verbo, Priuare non pos sit. Pedrocha latis sime post infinitos. quos citat, in cons. 6. per totum. D. Spino in speculo. glos. 17. de institu. haered. fere per totam, & glos. 9. de iure accrescendi, n. 23. Anton. Gabr. commun. opinion. lib. 6. tit. de legitima, concl. 1. per totum. Hippoly. Riminald. in cons. 510. num. 14. & seqq. lib. 5. Iacobus Cancer. variar lib. 1. cap. 3. de legitima, numero 23. Gras sus, §. Legitima. Quae st. 39. Petr. Surd. in cons. 45. num. 52. lib. 1. & in consil. 341. num. 31. lib. 3. Peregrinus de fideicommis. artic. 36. ex num. 61. cum seqq. & num. 92. Hector Filicius, allegatione 12. part. 3. Lean. Galgan. de cond. & demonstrat. 1. parte, cap. 5. num. 7. per totum, fol. 13. & parte 2. cap. 6. quae st. 1. num. 63. Pater Ludouic. Molina, tom. 2. de institia & iure, disputat. 177. ex col. 3. vers. Legitimae debitae, fol. 1059. Andr. Fachineus in[sect. 30] cons. 27. ex num. 3. lib. 1. vbi inquit, id procedere, etiam si pater in testamento ius serit, vt filius sit contentus portione sibi relicta, & aliud petere non pos sit, quemadmodum decreuit Imperator in §. cae terum, in authen. vt cum de appellat. cognosc. Et cum multis tradiderunt Cephalus in cons. 95. n. 7. lib. 1. Fachineus vbi supra, num. 4. vbi subdit, id quoque[sect. 31] procedere, quamuis pater prohibuerit aliud petere, & insuper addiderit, quod si filius aliquid amplius petierit, priuetur relicto; sicuti concludunt ibi relati, & vide num. 7. vbi quod legitima statim debe[sect. 32] tur filio a morte patris absque vllo grauamine. Et[sect. 33] fructus etiam ipsius legitimae, vt per Bald. Corneum , Ruinum, Capram, Cephalum, Menochium, & Bur satum, quos ibidem commemorat num. 8. remanet igitur, quod legitima nullum onus, nec grauamen admittit, vt late etiam per Cucchum in tractatu de legitima, cap. legitima nullum grauamen admittit. [sect. 34] Nec vllus extat in iure textus, ex quo deduci aliquo modo valeat, absque consensu filij, legitimae grauamen aliquod imponi pos se a parentibus, ex eo quod vltra legitimam bona aliqua eidem reliquerint, aut quod in Tertio, aut in Tertio & Quinto meliorauerint cum, & sine lege aliqua non debemus, nec pos sumus inducere correctionem tex. in praecitata l. quoniam in prioribus. Imo in contrarium extat tex. velut expres sus, in authen. vt liceat matri & auiae, versic. 1. collat. 8. vbi dicitur, quod mater, vel alij ascendentes ex eius linea tenentur relinquere filio, vel filiae debitam legitimam, & in aliis bonis pos sunt apponere conditionem, vt patri non quaeratur vsusfructus, & ita aperte vult Imperator, quod etiam si alia bona relinquantur vltra legitimam, non pos sit in ipsa legitima grauamen, aut conditio iniungi, & ita eum tex. ponderauit Anton. Gomezius, tomo 1. variarum, cap. 11. num. 27. in versiculo, Sed iis non obstantibus. Cum igitur ex constitutione dictae l. quoniam in prioribus, in legitima grauamen apponi non pos sit; in aliis autem bonis vltra legitimam pos sit; de iure equidem in prae senti casu praedictus filius grauamen, eidem legitimae impositum res puit, in Tertio autem & Quinto impositum amplectitur. Tertio praeterea facit, post decisionem eiusdem l.[sect. 35] quoniam in prioribus, conditionem etiam potestatiuam hodie de legitima reiiciendam; in residuo vero sustinendam; vt in eadem 1. & in l. si pater puellae, eod. tit. omnes Scribentes aduertunt, & in l. 11. tit. 4. part. 6. decisum est, quae ius commune, ac etiam opinionem ab omnibus Scribentibus, tam antiquis, quam modernis probatam, sequuta est; sicuti erudité, & vere obseruauit Ludouic Molina de Hispan. primagen. lib. 2. dict. cap. 1. num. 31. in fin. & idem tenuerunt Corneus, Berberan. Anton. Gomez. & [sect. 36] Menchaca, cum quibus Iacobus Valdesius, in addit. ad Roderic. Suarez, ampliat. 5. ad dict. l. quoniam in prioribus, littera A. & B. fol. 36. & 37. & litera C. eodem fol 37. vbi inquit, post eundem Roder. Suarez, Anton. Gomez. & Costam, quod conditio potestatiua facilis, & facillima reiicitur a legitima, & etiam conditio, si volet; provt ibi comprobat litera D. & E. fol. 37. & idem tenuerunt Aluaradus de coniectu rata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 101. & 102. Angulus in l. 11. meliorationum, glos. 3. num. 4. Cum itaque conditio prae sens, potestatiua fuerit, vtpote, quae a mera voluntate filij dependet, qui grauamini in legitima apposito consentire pos set, si vellet, in residuo duntaxat sustinenda est, & a legitima reiicienda (vt dixi.) Rursus & quarto facit. de iure communi filium in[sect. 37] potestate pos se institui sub conditione potestatiua, non autem sub conditione casuali, vel mixta, nisi in defectum earum filius exhaeredaretur; quod si sub conditione casuali, vel mixta institutus fuerit absque exhaeredatione, ea institutio procul dubio nulla erit, l. suus quoque, ff. de haered, instituend l. si pater, C. de institut. & substitution. cum aliis, de quibus latius per Iulium Clarum, §. Testamentum, quaest. 39. Menchacam, Sarmientum, & Costam, cum quibus Iacobus Valdesius, ampliat 1. in addit. Roder. Suarez, ad dict. 1. quoniam in prioribus, litera A. B. D. & E fol. 29. Gras sus, §. Legitima, quae st. 39. n. 11. & seqq. Peregrin, de fideicommis. artic. 36. num. 63. Galgan. de candit. & demonst. par. 2. cap. 1. quae st. 26. fol. 141. Deinde autem superuenit decisio dictae l.[sect. 38] quoniam in prioribus, dicentis, grauamen cuiuscunque conditionis reiiciendum es se de legitima, vt superiori fundamento dixi. Atque etiam superuenit[sect. 39] decisio textus in l. scimus, §. cum autem, C. de inoffic. testam decidentis, grauamen conditionis de legitima reiiciendum es se, in residuo vero tolerandum Quod egregie admodum adnotauit Molina, lib. 2. dict. cap. 1. num. 31. Hippoly. Riminald. in cons. 50. n.[sect. 40] 76. & seqq. lib. 1. & in consilio 510. num. 15. & seqq. l. 5. vbi inquit, quod text. in d. §. cum autem Venit ad ampliationem dictae l. quoniam in prioribus: nam sicut per legem illam reiicitur omnis conditio, dilatio, & onus, quando in legitima tantum filius fuit institutus; ita quando plus est relictum, reiicitur quoad legitimam; per dictum §. cum autem, qui in hoc addit dict. l. quoniam in prioribus. Quod & ibidem reputant Iason, Rodericus Suarez, & alij per Riminaldum relati. Communis itaque est omnium Interpretum conclusio, post decisionem ipsius §. cum autem, grauamen de legitima reiiciendum es se, cum filio vltra legitimam relinquitur; in residuo vero tolerandum; ita quod: filius residuum consequatur cum onere, vel expectata conditione, legitimam vero pure, & statim absque vllo onere. In quo conueniunt Authores omnes illi relati per Iacob. Valde sium, ampliat. 2. ad d. l. quoniam in prioribus, fol. 33. in princip. & ampliat. 6. fol. 37. & ampliatione 10. sub n. 48. litera M. fol. 49. & innumeri illi a me congesti supra, ad initium huiusce decisionis, quos ideo non repeto, quia in hoc vnanimiter conueniunt, vt dixi. In hoc tamen decipiuntur quamplurimi, quod[sect. 41] praepostere intellexerint, loqui eum textum in filio vniuersaliter instituto, & grauato restituere haereditatem post aliquod tempus, vel sub conditione, vt tunc scilicet non teneat grauamen in legitima sed ipso iure reiiciatur; in caeteris tamen bonis sustineatur. Et ita specifice intellexit Anton. Gomezius, tomo 1. variarum, cap. 3. sub numero 18. vers. Pro qua sententia. Sic quoque in fideicommis so vniuersali a filio relicto, intellexit Molina, lib. 2. dict. cap. 1. n. 33. in quo vir ille eruditis simus decipitur, quin caeteris omnibus, ex num. 29. cum seqq. vsque in finem, cap. peractis egregie admodum, & vere se habuit. Rectius, equidem dicendum est, quod textus metipse, in dict. § cum autem, non loquitur, quando filius grauatus est fideicommis so (filius namque ibi non fuit institutus,) sed potius cum haerede extraneo instituto, restituere eum filio suo haeredita tem suam, cum morietur, parens disposuit, vel in tempus certum restitutionem distulit; & tunc quidem, quia dict. l. quoniam in prioribus, constitutio, omnem dilationem, omnémque moram censuit es se subtrahendam, vt legitima, quarta scilicet pars pura mox filio restituatur, quando in legitima tantum filius fuit institutus; ita pariter in casu de quo ibi, legitimae: quidem, id est, quartae: partis re stitutionem statim faciendam, non expectata nec morte haeredis, nec temporis, interuallo: reliquum autem, quod post legitimam portionem restat, sic restitui, quando testator disposuit. Sic etenim filius suam habebit legitimam integram, & scriptus hae res commodum, quod ei testator dereliquit, cum legitimo moderamine sentiet. Vt inquit Imperator in finalibus verbis dicti §. vbi expresse loquitur, quando alius, non filius fuit haeres scriptus. Et in initio illius textus in hunc modum scripsit: Cum autem quis extraneo haerede instituto, restituere eum filio suo haereditatem suam, cum moriatur, disposuerit, vel in tempus certum restitutionem distulerit, &c. Sic sane, quod textus ille non loquatur, quando filius in legitima fuit institutus sub aliqua conditione, sed potius quando sub aliqua conditione ad fideicommis sum, ab haeredis manu prae standum, inuitatus est filius ipse; recte perceperunt Gaspar Bae ca de non meliorand. dot. rat filiabus, cap. 8. num. 11. Menchaca de succession, creat. lib. 1. §, 10. ad dict. l. quoniam in prioribus, sub num. 345. fol. mihi 167. in vers. Neque oberit text. quamuis autem ita intelligatur, & vere loquatur textus metidem, communis eiusdem allegatio euincit, grauamen de legitima reiiciendum es se, cum filio vltra legitimam relictum est; in residuo vero tolerandum, vt s aepe dixi. Et consequenter praefati filij meliorati partes, & ius vsque adeo confirmat in casu prae senti, vt eidem filio qui vinculum, & grauamen in Tertio & Quinto amplectitur, vt illud consequatur; in legitima vero respuit; nihil resistere videatur. Eadem namque ratio militat, vt efficax inde deduci valeat argumentum ad casum prae sentem, ex quo textus ille ad legitimae onus principaliter respectum habuit, vt scilicet statim tollatur: quoad residuum vero remaneat, & in ipso residuo voluntas testatoris expectetur. Nec etiam in contextu verborum vnius & alterius casus differentia constituenda erit, quod ibi scilicet tota haereditas sub eadem grauaminis, v el conditionis, aut diei certae determinatione per fideicommis sum ab haerede filio relicta est; hic autem Tertium & Quintum cum ea conditione, vt legitima quoque vinculata maneret; vere namque, quemadmodum eo loci conditio toti hereditati appo sita, respectu legitimae: non seruatur, nec expectatur, ita & in prae senti non debet expectari respectu legitimae, vt rebus magis, quam verbis insistamus, quamuis vinculum & Tertio & Quinto, & legitimae: simul adiectum fuerit. Quinto etiam facit expres sa decisio d. l. 11. tit. 4.[sect. 42] part. 6. quae tres partes principales in se continet. In prima confirmatur decisio dict. l. quoniam in prioribus. Et statuitur, in legitima filiorum non pos se per parentes conditionem, aut grauamen apponi; sed liberam, & absque vllo onere debere relinqui. Idque in haec verba: Libremente, e sin ningun agrauamiento, e sin ninguna condicio, dene auer el fijo su legitima parte de los bienes de su padre, e de su madre, &c. In secunda, lex ipsa iu; commune, ac etiam opinionem ab omnibus Scribentibus, tam antiquis, quam modernis probatam, sequuta est; conditionem scilicet potestatiuam non reiici de residuo legitimae, & ita supponit, conditionem pote statiuam de legitima reiiciendam, in residuo autem sustineri, disponit specifice in haec verba: Pero si el padre quisiere establecer su fijo por su heredero en mas de su parte legitima, en aquello que le dexa demos, bien puede el padre poner aquella condicion que es en poder del fijo de la cumplir. Hactenus lex praedicta, quae casui prae senti miré conuenit, sicuti ius commune conuenire, supra dixi, & inferius dicetur ad solutionem sexti argumenti. Sane in casu prae senti conditio potestatiua apposita est, atque ita in residuo duntaxat legitimae obseruanda, a legitima vero reiicienda. Nec compensari potest vllo pacto id quod voluntarie relictum est, Tertium scilicet & Quintum cum legitima, quae ex legis dispositione, & necces sario relinquitur: quoniam lex eadem Partitae indistincté conditionem reiicit a legitima, & admittit tantum in residuo, siue in eo, quod est extra legitimam. Atque in hunc modum ea lex ponderata, fortius. adstringit, quam faciat generaliter ponderata, prout Interpretes huius Regni ponderarunt communiter. Neque etiam in diuerso verborum contextu, quibus concepta dispositio sit, differentia ibi constituitur, sed indistincte statuitur: Que en aquello que le dexa demas, puede el padre poner condicion, no en lo que es legitima. Nec residui, siue vltra legitimam relicti honorem, inducere compensationem oneris legitimae impositi, statuit, sicque compensationem excludit aperte, & legis ipsius decisio ita procedit, quando tota hae reditas eadem grauaminis, & conditionis determinatione relinquitur, sicut quando Tertium & Quintum cum conditione oneris, & vinculi legitimae; tunc enim aequaliter conueniunt etiam verba illa: Que en aquello que le dexa demas, vt in eo, quod est vltra legitimam, conditio, aut onus reiiciatur, quoquo modo conditio apponatur, vt superius quoque notaui. In tertia denique & vltima parte lex eadem Partitae, expresse decidit, conditionem casualem, vel mixtam in institutione filij appositam, tam de legitima filij, quam de residuo reiiciendam fore; quod in haec verba statuitur: Mas ninguna de los otras condiciones, assi como las que acaccieren por auentura, o las que son mezeladas, non las puede poner, e si las pone, non empecen al hijo heredero, maguer no se cumplan. Et in hoc vltimo, Terribilem appellant eam legem quamplures, & dicunt es se contra decisionem dicti §. cum autem. Alij vero difficilem admodum profitentur; sicuti constat ex Roderico Suarez in tribus locis relatis supra, ad initium huius cap. Iacobo Valdesio in addit. ad eundem Rodericum, eisdemque tribus locis. Costa, Peralta, Menchaca, Baeza, Auendano, Angulo, Matienco, Azeuedo, Ioanne Gutierrez, & caeteris, ibid, a me commemoratis. Qui omnes, ac vnusquisque eorum, in effectu, si originaliter praelegantur. vere nihil addunt his, quae Ludouic. Molina, de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 1. ex num. 29. vsque in finem cap. erudite admodum, & singulariter adnotata, atque scripta reliquit, sed ea transcribunt; aut aliquid aliud de nouo non considerant. Ego vero eiusdem Ludou. Molinae placitis, & resolutionibus omnino, & neces sario adhaerendum duxi, nec aliter, aut verius pos se legem ipsam interpretari, quam ipse interpretatus fuerit; indéque veris simam es se, & iuris decisioni, atque communioribus Doctorum omnium sententiis conuenientia magis, quae ipse, eodem cap. 1. ex n. 31. prae misit, prout supra probaui ea ex num. 37. cum seqq. Rursus, legem eandem 11. Partitae, in dicta vltima sui parte, nec es se terribilem, nec etiam difficilem; non difficilem, quia satis clara est in sui decisione, siue expres sis, & apertis verbis id decidit, quod superius recensui, vsque adeo, vt nec difficul tatem, nec dubitandi occasionem amplius reliquerit; cum adeo claré, & specifice deciderit, quod ca sualis, vel mixta conditio, tam de legitima filij, quam de residuo reiicienda est. Non denique terribilem, quia in conflictu earum opinionum, alterius scilicet, quod hodie ex legum Codicis decisione, institutio filij sub conditione casuali, vel mixta, nulla non sit, sed potius sustineatur quoad legitimam, reiecta conditione ex constitutione dict. l. quoniam in prioribus, in residuo autem sustineatur ex deci sione textus, in dict. §. cum autem, & opinione quamplurium. Ex aliorum vero permultorum sententia, quod etiam de residuo reiiciatur, ne vna institutio diuerso iure censeatur, nec pater testatus, & inte status moriatur. Ex aliorum autem arbitrio, quod distingui debeat, an filius cohaeredem habeat, vel non, vt primo casu non reiiciatur; secundo sic. Alterius denique opinionis conflictu, eorum videlicet, qui dixerunt, hodie, sicut & olim, institutionem filij sub conditione casuali, vel mixta factam, nullam es se; & respondent ad text, in dict. §. cum autem. Prout respondit Molina, lib. 2. dict. cap. 1. n. 33. & vltra eum Menchaca, de succes sion. creat, l. 1. dict. §. 10. ad l. quoniam in prioribus, num. 345. in conflictu scilicet dictarum opinionum contrariarum, de quibus eleganter, & distincte per Molinam ibi, num. 32. per totum: & vltra relatos ab eo, per Gras sum, §. Legitima, quae st. 39. num. 11. & seqq. late per Peregrinum de fideicommis. artic. 36. num. 63. per totum Leand. Galganet. de condit. & demonst. 2. part. c. 1. quae st. 26. fol. 141. non ius commune innouarunt legum Partitarum conditores (quia ca sus, de quo lex ipsa meminit, non erat aliqua iuris communis lege expresse decisus, sed in eo diuers ae fuerant Scriptorum sententiae, nedum quo ad legitimam, sed quo ad residuum legitimae) sed in his controuersis opinionibus, mediam quandam viam elegerunt. Prae supponentes namque, tex. in dict. §. cum autem. non loqui in institutione, sed in fideicommis so, prout communiter Scribentibus visum fuerat, disposuerunt, filij institutionem sub conditione casuali, vel mixta factam, validam es se, conditione sque ex legitima, ex decisione dict. l. quoniam in prioribus, fore reiiciendas, prout Bartol. & caeteri, qui illum sequuntur, arbitrati fuere, adiecerúntque, easdem conditiones similiter reiiciendas es se ex residuo legitimae, quando institutio simul in legitima, & in residuo facta fuit. Cum enim ex iuris communis rigore ea institutio, quoad residuum nulla censenda foret, censuerunt, iuri magis consonum es se, quod ex residuo etiam conditio ipsa reiiceretur, quam quod institutio nulla es set. Non enim potest institutio scindi, vt ex parte nulla, ex parte autem valida sit, l. 1. ff. de acquir. haered. Idque iure optimo introductum fuit, ne vna, eadémque res diuerso iure censeretur, & ne etiam pos set pater mori pro parte testatus, & intestatus, saltem quando filio cohaeredem non dedis set: quod Ludou. Ipse Molin. veris sime equidem, & magistraliter tradidit, latiusque explicauit d. c. 1. n. 34. per tot. vbi vide. Atque ita intellecta d. lex Partitae, quae aliter intelligi non valet, vt idem Molina profitetur, nec est terribilis, nec difficilis, nec casui prae senti vllo modo repugnat, sed potius in omnibus tribus partibus relatis, pro dicto filio meliorato, & Senatus decisione fortiter vrget; & vide infra, cap. 107. Facit etiam pro eadem sententia, & definitione,[sect. 43] l. 27. Tauri, hodie l. 11. titul. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae. Quae solum permittit, quod in tertia parte bonorum tantum pos sint parentes meliorantes apponere vincula, grauamina, substitutiones, & vocationes, quas voluerint, dummodo obseruent formam ibi prae scriptam circa vocationes, aut substitutiones metipsas, atque ita, quod filius melioratus grauetur fideicommis so, aut onere restitutionis in fauorem aliorum filiorum, vel descendentium, respectu eiusdem Tertij, aut Tertij & Quinti duntaxat, nec lex ipsa vltra progreditur, quasi aperte sentiat aliud es se in legitima; quod non male obseruauit Iacob. Valdes. in addit. ad Roder. Sua. in d. l. quoniam in prioribus, ampli. 6. n. 4. in fi. fol. 39. in initio 1. colum. versic. Et considerat textum dari in l. 27. Tauri: siue (vt ego considero) nequaquam permisit, neque veluti lex eadem 27. quod ideo filius pos set in legitima grauari, quod in Tertio, aut in Tertio & Quinto bono[sect. 44] rum fuis set melioratus, sed potius id reliquit iuris communis, siue aliarum legum dispositioni, aut relictum censeri debet neces sario, cum expres sum non fuerit id, quod attinet ad onus, & grauamen legitimae, quod tamen ita facile exprimi pos set: & cum lex ipsa 27. expresse voluerit, quod vincula, aut fideicommis sa a parentibus intra Tertium facta, aut intra Tertium & Quintum; intra Tertium, aut intra Tertium & Quintum valeant; inde neces sario deducitur, valere debere in casu prae senti respectu eiusdem Tertij & Quinti, quamuis respectu legitimae non valeat, sed reiici debeat. Tunc autem absque dubio verisicari, siue verum es se id, quod Ludo. Moli. de Hisp. primogen. l. 2. d. c. 1. sub n. 34. in ver Nec ad hoc. reliquit scriptum. Videlicet quod ad hoc, vt locum habeat statutum in d. l. 11. partitae, neces sarium non est, quod filius haeres institutus cohaeredem non habeat; nam id ipsum procedit, quamuis cohaeredem habuerit, in terminis nostris; nec ideo quod de legitima grauamen reiici filius melioratus contendat, pars illa meliorationis caeteris cohaeredibus, fratribus scilicet accrescere poterit; sicuti obseruauit etiam Menchaca de succes. creat. lib. 1. d. §. 10. num. 359. vbi firmiter as seuerauit, quod de iure communi, & praecipue ex d. l. partitae, & lib. 27. Tauri, reiecta conditione, quae aggrauat legitimam, sustinetur voluntas patris in exces su legitimi, siue filius habeat cohaeredem, siue non . Quibus ego (& multum ad propositum nostrum addiderim) multo magis, siue a fortiori id intelligendum es se quando maioratus. aut vinculum instituitur, & alienatio bonorum in perpetuum prohibetur, vt ipsa indiuisibilia remaneant, nam cum maioratus ex propria natura perpetui, non temporales censendi sint, atque bonorum , ex quibus instituuntur, alienatio, & diuisio prohibeatur omnimodo, vt per Moli. l. 1. c. 4. l. 4. cap. 1. Mier. 3. par. q. 9. & 4. par. q. 29. Planum equidem erit, quod vbi faciendi vinculum , aut maioratum, voluntas adfuit expres sa, in ea bonorum parte maioratus sustineri debebit, in qua de iure potest, vt volunt as seruetur, nec ideo quod grauamen de legitima reiiciatur, iu Tertio & Quinto partem praetendere poterunt cae teri descendentes, qui eo ipso maioratum non tenere, & bona libera es se praetenderent , quod ipsi de iure non pos sunt, cum suas legitimas consequuti fuerint. Septimo etiam loco facit Didaci de Segura mul[sect. 45] tum ad propositum nostrum obseruatio, & resolutio, quam expendit, & probauit Gomez Arias, in d. l. 27. Tauri, n. 27. quaerit namque si in Tertio & Quinto filius melioratus, impositum in Quinto grauamen adimplere neglexerit, etiam Tertio priuetur; & facit tres conclusiones praecipuas. Prima est, quod filius ius sus a patre testatore aliquid adimplete, non amittit legitimam . quamuis non adimpleat. Secunda, quod quemadmodum non amittit legitimam, ita etiam non amittit tertiam bonorum partem, in qua fuit melioratus, quia respectu extraneorum sapit naturam, & qualitatem legitimae; respectu vero filiorum non, & ideo in eorundem fauorem, siue ipsis vocatis, graua ri pos set filius. Tertia conclusio est, quod Quinto priuaretur, si impositum in eo grauamen adimplere respueret; in quibus omnibus conclusionibus (vt vides) sententiae superiori, & Senatus definitioni conuenit omnino. Octauo denique & vltimo loco facit quorun[sect. 46] dam Scriptorum huius Regni, in eisdem, in quibus versamur terminis, placitum, & resolutio; ij namque specifice as seuerunt grauamen ex legitima filij reiici, etiam si filio aliquid vltra legitimam relictum sit, siue in Tertio & Quinto melioratus fuerit filius, in residuo vero, siue in Tertio & Quinto sustineri; nec meliorationis commodum cum onere legitimae: imposito compen sant vllo modo, vt onus idem, aut grauamen in legitima appositum admittant. Quod Ludouic. Molin. erudite, & vere probauit, & velut indubitatum resoluit, de Hisp. primog. lib. 2. cap. 1. num. 28. in fin. & num. 29. qui quando in legitima filij, in cuius persona primogenium instituitur, grauamen apponitur (qui casus prae sens est, vt vides) subdi stinguendum putat. Nam, aut maioratus fit facultate Regia praecedente, aut absque Regia facultate: Si Regia facultate praecedente fiat, facultas ea iusta, ac in foro conscientiae: tuta censenda erit: Cum enim in eius persona primogenium ipsum instituatur, ex ipsóque primogenio nimis a parentibus honoratus fuerit, adeoque competens patrimonium sibi prae caeteris filiis relinquatur: non potest de huiusmodi facultatis iustitia dubitari, atque maioratus in legitima quoque sustinetur omni modo. Si vero is maioratus absque Regia facultate fiat; tunc iterum subdistinguendum inquit Molin. d. n 29. Aut enim grauamen huius modi in legitima filij, seu descendentis absque eius consensu apponitur, seu ex eius consensu, ac voluntate id fieri praetenditur: Si grauamen filiis, vel descendentibus, ex eorum consensu in legitima apponatur, dicendum erit huiusmodi consensum, maioratumque eius virtute institutum, validum, tutúmque in conscientia censendum es se, vt concludit idem Molin. d. c. 1. in finalibus verbis. Dummodo ad id efficiendum ea concurrant, de quibus ibi remis siue: Et idipsum tradidit lib. 2. cap. 3. num. 2. & n. 7. & 8. Quod si absque filiorum consensu grauamen eisdem in legitima apponatur, dicendum erit, grauamen eiusmodi ex legitima reiiciendum fore ipso iure, ex decis. d. l. quoniam in prioribus. Non enim filio, cui aliquid vltra legitimam relinquitur, potest in legitima grauamen apponi: ita vt grauamen ipsum cum lucro sibi prouenienti ex eo, quod vltra legitimam relinquitur, compen setur: imo hoc non obstante, grauamen ipsum ex legitima fili j reiicitur, in eo tamen quod vltra legitimam relictum fuerit, validum erit, ex d. l. scimus, §. cum autem. Hactenus Ludou. Molin. verba, & resolutiones, qui iure, & auctoritate articulum resoluit. Ij vero, qui contrarium tenuerunt, Baeza inquam, pater Ludouic. Molina, & Ioann. Gutierr. vel ex profes so articulum non disputarunt, sicque nec vim faciunt, nec attendi debent, vt per Mant. de coniect. vltim. volun. lib. 11. tit. 3. n. 4. siue terminos potestatiuae conditionis, cum terminis casualis, vel mixtae confundunt; & decis. d. l. 11. Partitae, forsan decipiuntur: diligentius equidem , & verius Molin. ipse perfecit, d. n. 29. & seqq. qui ingenti studio, & mira distinctione eam rem explicat, atque in illis verbis: Non enim filio, cui aliquid vltra legitimam relinquitur, potest in legitima grauamen apponi, ita vt grauamen ipsum cum lucro sibi prouenienti ex eo, quod vltra legitimam relinquitur, compensetur: imo hoc non obstante , grauamen ipsum ex legi tima filij reijcitur, in eo tamen, quod vltra legitimam relictium fuerit, validum erit. Non potuit apertius casum nostrum decidere, nec magis expresse, atque specifice. Vtpote cum verba praedicta, non modo decidant casum. quando Tertium & Quintum, & legitima simul relinquitur cum eo vinculo, & grauamine; sed proprius conueniant, atque adaptentur casui prae senti, quo directe in legitima grauamen appositum est, & conditio, vt grauamen legitimae iniunctum, cum lucro Tertij & Quinti compensaretur. Tunc autem voluntatem testatoris non expectandam respectu legitimae, seruandam vero in residuo, expresse adeo, vt vides, decidit Molina metipse. Casum vero alium, quando in casu contrauentionis apposita fuis set poena priuationis, & simul alius substitutus, aut vocatus; praetermisit omnino Molina, forras sis ideo, quod de eo non meminis set; vel quia, quemadmodum casum nostrum prae sentem pro certo & indubitato habuit ex decis. d. §. cum autem, & d. l. Partitae, quia poena priuationis apposita non est, nec in casu contrauentionis alius vocatus: ita quoque & e contrario, pro certo habuit, filium priuandum lucro sibi relicto vltra legitimam, quando in casu contrauentionis poena priuationis apposita, & alius vocatus fuis set. Eruditis simus etiam, & prae stantis simus, maxi[sect. 47] míque nominis apud omnes gentes, iuris vtrius que Interpres Dida. Couarr. egregie sustinuit eandem sententiam, in cap. Rainald. §. 2. num. 4. fol. mihi 100. in haec verba: Quintum inde infertur fortiori ratione, pos se grauamen adijci legitimae portioni ex consensu filij cui pater in compensationem grauaminis in his Regnis tertiam & quintam bonorum partem praelegauerit: non enim gratis consensit filius grauamini, & ideo mirum non erit, si eius consensus actum efficiat validum, vnde Regia l. 27. in Taurino Conuentu condita, hodie l. 11. tit. 6. lib. 5. quae permisit patri, tertiae & quintae bonorum partibus, quas vni ex filiis praelegauerit, grauamen aliquod constituere in fauorem descendentium ab ipso testante; erit extendenda, vt procedat id grauamen non tantum in tertia & quinta partibus, sed in legitima portione, si consensus filij acces serit. Ecce vbi indistincte consensum filij toties requirit Prae ses noster, cum in compensatione Tertij & Quinti, grauamen legitimae pater imposuit, nec absque eius consensu grauamen admittit in legitima; in residuo vero admitti grauamen metipsum, pro certo supponit. Idem quoque tenuit Burg. de Paz, ciuil. q. 1. n 9. [sect. 48] vbi ad litteram sequitur Molin. in loco relato supra, & inquit in hunc modum: Quae & suadentur, quia si bona aliqua relinquuntur filio vltra legitimam, & apponitur grauamen in legitima, pariter & in aliis bonis, quod reijcitur grauamen a legitima, licet remaneat in aliis bonis, text. est ad hoc celebris in d. l. scimus, §. cum autem, &c. Iacobus etiam Valdesi. in addit, ad Rodericum[sect. 49] Suar. in d. l. quoniam in prioribus, ampliat. 2. littera A fol. 33. in vers. Hodie hoc ces sat. Tenere videtur idipsum non obscure, dum se refert ad dict. lib. 11. tit. 4. Part. 6. quatenus de potestatiua conditione loquitur. Et magis expresse tenuit in ampliatione 6. ante finem, vers. Considera textum dari, fol. 39. col. 1. & ampliat. 10. litera M. sub n. 48. fol. 49. vbi in eisdem terminis nostris, filij consensum requirit, alias in legitima grauamen non admittit, etiam cum pater filium in Tertio & Quinto meliorat ea conditione, vt legitima eius vinculo, & restitutioni maneat obligata; quod si non consentiat, ille ex filiis, qui consenserit, meliorationem habeat (qui sunt fortiores termini, quam casus prae sentis) & in hunc modum scribit: Et est exemplum apud dictos Authores in materia quotidiana, iuxta l. 27. Tauri, ex quae si pater filium in Tertio & Quinto meliorat, ea conditione, vt legitimae eius maneat vinculo obligata, quod si non consentiat, ille ex filiis, qui consenserit, meliorationem habeat, tunc acceptando meliorationem, acceptat tacite onus legitimae, vinculatae, licet non exprimat, &c. Ecce vbi is Author meliorati filij con sensum, saltem tacitum, qui per acceptationem inducitur, requirit. Rursus, ponit casum, quando si non consenserit filius, alius filius vocatus est, & sic poena priuationis apposita, quae si ea non expres sa, nec filio alio vocato, pos set onus legitimae respuere, & Tertium, & Quintum cum eo onere acceptare filius metipse. Sed & Ioannes Gratianus, in eodem remanet[sect. 50] placito, & consensu, regula 194. etenim num. 4. sequitur expresse ampliationem, & obseruationem Didaci Couarr. de quae supra, num. 47. & num. 15. vt explicet, an filius melioratus in Tertio, pos sit non modo in ipso Tertio, sed etiam in legitimae grauari, & an grauamen in legitimae sustineatur, necne; se refert ad Molin. lib. 2. dict. c. 1. n. 29. & seqq. quem inquit mirabiliter ibi explicas se cum articulum . Aluaradus etiam de coniecturata mente defuncti,[sect. 51] lib. 2. cap. 2. §. 1. sub n. 101. in versic. Haec tamen conditio, eandem tenuit aperte sententiam in illis verbis: Haec tamen conditio quoad alia bona supra legitimam non reijcitur, sed valida remanet; quia hoc casu potestatiua conditio a casuali, vel mixta multum differt. Et iterum in vers. Miror tamen, & iterum, num. 102. in fin. ibi: Vnde approbata remanet in d. l. 11. Partitae opinio Iacobi Butri. in d. l. si arrogator. De legitimae ergo tantum haec potestatiua conditio reijcitur, non vero de eo quod est vltra legitimam, atque in hoc est notabilis illa l. 11. Partitae. Hieronym. quoque Ceuallos, pract. com. contra[sect. 52] commun. q. 711. num. 7. quae stionem proposuit, an filius melioratus in Tertio & Quinto bonorum, pos sit grauari in sua legitimae aliquo vinculo re stitutionis, vel conditionis casualis, vel mixtae; & inquit videndam d. l. 11. Partitae, & alia adiicit; quae satis distincte ego non percipio, tandem sic resoluit: Et sic lex illa est intelligenda, quando grauamen, vel conditio fuit apposita in legitimae, relinquendo ex hoc filio aliquid vltra legitimam, quia tunc sustinebitur, cum filius habeat legitimam sine grauamine, quod maxime hodie procedit ex decis. l. 27. Tauri, & c. And. etiam Angul, ad leges meliorat, lib. 11. gl. 3.[sect. 53] num. 4. fol. 214. postquam de intellectu. d. l. 11. Partitae, quoad conditiones casuales, vel mixtas egit, quod attinet ad potestatiuam conditionem , sic scribit: Si autem es set potestatiua conditio, non reijceretur de exces su, licet de legitimae sic: & haec videtur mens illius textus. Et iterum statim, ibi: Cuius opinio attenta d. l. Partitae sustineri non potest, quae conditionem potestatiuam solum admittit in exces su legitimae, &c. Ioann. denique a Roxas in epitome succes sionum,[sect. 54] cap. 7. ex num. 35. vsque ad num. 39. id ipsum resoluit, & inquit, non alienandi, aut aliud grauamen a parentibus impositum in legitimae, ipso iure reiici; quoad residuum vero vltra legitimam sustineri ex decis. d, l. 27. Tauri, quae omnem remouet dubitationem. Non obstant modo fundamenta illa omnia, quae pro contraria parte adducta, atque ponderata fuere supra, ex num. 3. cum seqq. Non primum, quoniam in casu prae senti efficax argumentum deduci non valet a voluntate testatoris expres sa, & regulariter obseruanda, provt iura vulgata cantant; quippe cum ea regula voluntate testatoris seruandae, non obtineat, quando voluntas est con traria legibus, vel si ius dispositioni resistit, provt grauamini, & conditioni in legitimae apposito, re sistere, & ab ea illud remouere, certum & planum est, ex decis. d. l. quoniam in prioribus, & dictarum le[sect. 55] gum Partitae, de quibus supra. Sic sane, quod dictum est, testatoris voluntatem seruari oportere, intelligendum, atque restringendum est, vt voluntas te statoris debeat seruari, si sit legitimae, & iuri con sona; secus vero, si legibus sit interdicta, per text. in l. si quis cum ff. de cond. & demonst. l. cum quae st. in fin. C. de legatis, §. vlt. Inst. eod. sicuti intellexit, atque re strinxit Cardin. Francis. Mant. de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 3. n. 16. per totum. Vbi adiicit, Vulgo traditum es se, neminem pos se facere, quin leges habeant locum in suo testamento, l. nemo potest, ff. de legat. 1. Nec enim priuata dispositio testatoris, potest generalem legis, vel Canonis constitutionem immutare, c. requisisti, de testa. quin etiam voluntas militis, qui magis liberam habet testandi licentiam, ita demum seruatur, si legi non contradicat, l. ex testam. & ibi Bald. in summa, C. de test. milit. Denique Mantica ipse concludit post Bart, quod in his, quae respiciunt substantiam & solemnitatem testamenti, voluntas testatoris non seruatur; sed in his, quae respiciunt tenorem, vtique dominatur: & id ipsum latis sime comprobauit Simon de Prae tis, lib. 5. interpret. 1. dubit. 1. ex n. 58. cum multis seqq. fol. 442. & 443. & maxime n. 58. vbi inquit, quod[sect. 56] voluntas testatoris non omnis, nec semper est sequenda per filium, sed potius non seruanda, quando est circa ea, in quibus disponere non potest, aut contra leges vniuersales, vel bonos mores, vt latis sime ibi comprobat. Peregrinus etiam late exornat; de fideicom. art. 11. ex n. 71. cum seqq. & n. 79. vbi scripsit, quod non valet dispositio testatoris circa res suas, in casibus vbi lex resistit: quoniam validior est legis potestas, ideóque non potest filiis, & descendentibus auferre, aut grauare legitimam, vt etiam tradit in art. 36. vbi latius probauit, & lib. 2. c. 7. n. 31. ego obseruaui. Cum ergo eiusmodi sit dicta patris voluntas in casu prae senti, & grauamen in legitimae contineat, cui lex resistit; nec seruari debet, nec etiam Tertij & quinti relicti consequutionem impedire. Et quemadmodum non impedit, quando filio instituto simpliciter, Vel instituto in Tertio & Quinto, & legitimae, absolute grauatur aliquo onere, vinculo, vel conditionem ; ita quoque non impediet, quando Tertium & Quintum relinquitur iure meliorationis (provt in prae senti) cum conditionem , vt legitimam simul vinculatam habeat filius cum Tertio & Quinto. Nam sicut primo casu, satis aperte (tacite tamen) apparet voluntas parentis , quod conditioni scilicet, aut vinculo, vel grauamini a se iniuncto filius staret, vt relictum consequeretur, aut quod totius relicti respectu, conditionem , aut grauamen seruaret, ex quo absolute conditionem , aut grauamen adiecit. Et ita subintelligitur tacite conditio respectu legitimae, quae totius respectu adiecta fuit expresse (vt dixi) & nihilominus contra voluntatem patris, ita expresse, & indistincte grauamen adijcientis, distinguitur, & separatur legitima a reliquis bonis, vt ea integra, & sine conditione , aut onere ad filium spectet, residuum autem cum onere, & grauamine: ita quoque fieri debet. nec reddi potest differentiae ratio, quando Tertium & Quintum relictum est cum ea conditione, vt legitima quoque vinculata remaneat (nam & remanere cum cae teris bonis, vinculo, aut oneri iniuncto voluit expresse parens in altero casu) nec expres sa debent maiorem effectum operari, quam tacita, in damnum filiorum , cum voluntas patris adest in vtroque casu, nec alterius pater progres sus est ad poenam priuationis, & vlterius filij vocationem in casu contrauentionis, vt ad solutionem tertij argumenti dicetur. Secundum quoque argumentum non vrget: quoniam[sect. 57] respondetur, Imperatorem recte dixis se, in d. §. pro secundo. Ferendum non es se eum , qui lucrum amplectitur, onus autem subire recusat. Ita etiam testatoris iustum iudicium non implentem, priuari omni lucro haereditario: id autem vtrumque procedere, modo onus annexum, aut voluntatis iudicium de iure subsistat, siue legis dispositioni non repugnet; tunc namque potius ferendus, & defendendus erit, qui onus annexum, quod de iure imponi non potuit, siue indicium, quod legis dispositioni repugnat, non implet. Cum itaque in casu prae senti onus legitimae annexum, de iure non subsistat, nec imponi in legitima valide pos sit; merito filius non amplectitur illud, vtpote cum reiiciendum potius lex dixerit. Denique quod de tutore in testamento dato dictum est, ve scilicet perdat legatum, qui onus tutelae subire recusat; eidem filio vllum obicem non prae stat, vt pote quod cum ipso filio contrarium statutum, & seruandum sit, recte tradiderit D. Francis. Sarm. in d. l. 1. ff. de legat. 2. num. 11. & dixi supra, num. 19. & 20. Sed nec Tertium refragatur argumentum, in quo maior vis, & praecipuum fundamentum partis aduers ae consistit. Pro cuius vera & absoluta explicatione, obseruandum erit in primis, text. in d. §. si quis autem non implens. quem Simon de Praet. in loco in argumento relato, citat; ad nostrum propositum nec expendi, nec adduci pos se; termini namque eius textus longe diuersi sint a nostris, cum ipse loquatur in filio, qui admonitus ex decreto judicis, vt impleat quod dispositum est, id neglexerit facere, & annum totum protraxerit, non agens hoc quod praeceptum est; tunc etenim inquit Imperator, quod si in plus, quam quod lex ei dare vult, scriptus est haeres, tantum accipiat solum, quantum lex ei dari secundum quartam ab intestato partem concedit, aliud vero totum aufertur ei. Et ita casus ille specialis, casui nostro non conducit, in quo filius id, quod disponi de iure potuit per parentem , grauamen inquam in Tertio & Quinto libenter agnoscit, in legitima vero ex iuris ipsius dispositione respuit, sicque poenam aliquam non meretur, argumento Gracchus, C. ad Iul. de adult. Incurreret sane filius poenam dict, §. si quis autem non implens; si admonitus ex decreto iudicis, vt impleret quod in quinta bonorum parte indistincte, aut in tertia inter descendentes dispositum erat per parentem, id adimplere negligeret, & annum totum protraxerit, & tunc proprie induci, atque ponderari pos set textus metipse. Secundo deinde obseruandum erit, Pauli Ca strensis, Curtij Iun. Socini Iun. Hippolyt. Riminaldi, Simonis de Praetis, Petri Surdi, Cucchi, Fachinei, Peregrini, Mieres, & aliorum sententias, de quibus in argumento; ideo decisioni & natus Hispalensis, & sententiae praedictae non obstare; quod ij omnes Authores, & alij quamplurimi, quos ipsi referunt, loquantur, quando vltra grauamen additur poena; & tunc quidem, licet legitima non recipiat grauamen, tamen filius contraueniendo incurrit poe nam; sicuti longa serie comprobauit, atque exornauit Surdus, dicto consilio 215. ex n. 12. usque ad n. 25. l. 2. vbi vide omnino: Fachin. d. cons. 27. n. 24. lib. 1. Hippolyt. Rimin. in cons. 50. n. 64. l. 1. & in cons. 510. n. 7. & 63. & seqq. lib. 5. Peregrinus de fideicommissis, art. 36. n. 62. & n. 65. 66. & 67. vbi etiam vide: Cucchus, de legitima, §. legitima nullum grauamen admittit, ex n. 27. vsque ad n. 30. itaque omnes istae auctoritates procedunt, quando filio haerede instituto. onus ne alienet aliquid ex haereditate, aut grauamen aliud in legitima apponitur, & in casu contrauentionis, alius vocatur ad eam partem, quam poterat pater non relinquere, & voluntarie reliquit, sicque priuationis poena adiicitur, & dicitur, quod contentus sit sola sua legitima filius; & tunc iuridice equidem statuitur; quod quamuis in legitima grauamen non teneat de iure, atque ita valide ipse pos sit legitimam alienare, & aliud quodcumque grauamen respuere; tamen si voluntatem non adimpleat, & contraueniat, incurrit poenam, & sola legitima retenta, residuum amittit, & sequenti vocato, aut substituto fit locus. Quod in casu prae senti factum diuersimode, nec poenam priuationis appositam vllo modo, nec etiam in casu contrauentionis alium substitutum, aut vocatum fuis se ex dictis supra, apparet manifeste. Duntaxat namque, in defectum filij, primo loco vocati, & descendentium eius, secundus filius vocatur, non vero in casu contrauentionis aliqua substitutio, aut vocatio reperitur. Sicque dicti patris testantis intentio fuit, vinculum perpetuum ex eis bonis instituere, & ita quod legitima etiam cum Tertio & Quinto vinculata maneret, quo ex maiori bonorum sub stantia maioratus consisteret, & conditionem adiecit, vt legitima vinculata maneret, quo filium adduceret, non vero quod eum in casu contrauentionis vellet Tertio & Quinto priuare; quia si vellet, aut id exprimeret, quod ita facile poterat, & priuaret eum; aut alium substitueret in casu contrauentionis; sicque consulto omisis se videtur. Quamuis ergo poenam priuationis adiicere pos set, ex quo non adiecit, nequaquam vrgent auctoritates in contrarium adductae, sed potius distingui debebit, an in casu contrauentionis, poena priuationis apposita fuerit, & simul alius substitutus, & vocatus; vt tunc filius incurrat poenam appositam a testatore, priuationis scilicet bonorum , quae parens poterat non relinquere. Quo in casu Praetis etiam, & Peregrinus loquuntur. Et quod poena priuationis apposita es set, ponderauit expres sim pater Ludou. Molin, in loco antea relato, & de quo infra, n. 65. quae si ea deficiente, pos set filius adhuc Tertium & Quintum consequi, quamuis grauamen legitimae: appositum respueret. Aut vero conditio inducens grauamen in legitima, apponitur duntaxat, sed poena priuationis simul non adiicitur; nec etiam in casu contrauentionis alius substituitur, aut vocatur; & tunc de legitima grauamen remouetur; in reliquo vero sustinetur, iuxta superiora. Ex quibus summa quaedam , & memorabilis deducitur, atque notanda resolutio, cum penes alium ex rccentioribus omnibus, ita digesta, & distincta inueniri non pos sit, videlicet, quod apposita conditione potestatiua in legitima filij, & in aliis bonis vltra legitimam, ipsa a legitima remouetur, & in residuo vltra legitimam sustinetur. Et quod dicimus, in residuo sustineri, intelligitur, vt residuum remaneat penes filium, si conditioni appositae parere voluerit; atque ita parendo conditioni respectu residui. Quod si parere noluerit, priuatur residuo, quod inobedienti, & contrauenienti voluntati testatoris non datur. Et hoc verum, quando priuationis poena appo sita non est per testatorem; nam si in casu contrauentionis poena priuationis expres sa est, tunc equidem a legitima remouetur grauamen, residuo vero priuatur filius, etsi respectu ipsius residui parere conditioni vellet; quia cum apponitur pona priuationis, aut in totum parere debet grauamini, etiam res pectu legitimae, aut toto residuo vltra legitimam priuatur. Eo etiam priuaretur, quamuis pana priuationis expres sa non es set, nec in casu contrauentionis alius substitutus, aut vocatus; si modo aliunde, & legitime probaretur, vel ex probatis, & concludentibus eliceretur coniecturis, non alias parentem residuum vltra legitimam relicturum, quam si filius gra uamen etiam in legitima amplecteretur. In quo tamen, priuationis poena non expres sa, mature erit, & summa deliberatione procedendum, ne abs que legitimis, & concludentibus coniecturis poe na priuationis inducatur, quae per testatorem non modo omis sa, sed forsan consulto praetermis sa, quod magis filium allicere, quam eum priuare voluerit residuo. Et superiora in conditionibus potestatiuis: nam in casualibus, vel mixtis, in totum remonetur conditio, & pro non scripta habetur, vt filius totum consequatur, etiam in residuum vltra legitimam, idque ex singulari decis. d. l. 1. Partitae, quae facta, & condita fuit, vt controuersias iuris communis dirimeret, vt supra dixi, & Ludou. Molin, lib. 2. d. c. 1. ex n. 34. singulariter explicauit: Et quando sub conditione casuali, vel mixta fit in stitutio simul in omnibus bonis; secus vero si hodie separatim apponatur conditio, aut grauamen in Tertio & Quinto, aut in residuo vltra legitimam ; sicuti ante alios admonuit, & consuluit Molin. vbi supra, n. 36. vbi ex d. l. Partitae, intellectu prout ibi, infert nouum, ac. subtilem intellectum ad l. 27. Taur. vt quamuis in ea cautum sit, parentem pos se filiis; ac descendentibus certo ordine obseruato, in tertia & quinta bonorum suorum portione, quaecunque grauamina, & conditiones apponere, id tamen intelligeudum erit, dummodo eas conditiones, si casuales, aut mixtae sint, in solo Tertio & Quinto specifice, ac separatim apponat. Si enim in omnibus bonis suis, seu in legitima, ac Tertio & Quinto simul filium haeredem sub his conditionibus instituerit: nedum ex legitima, sed etiam ex Tertio & Quinto reiicientur ex d. l. Partitar. decis. ideóque pater volens filiis in tertia & quinta bonorum suorum parte huiusmodi conditiones apponere; id specifice, ac separatim in tertia & quinta parte facere debet, ne filius ex decis. d. l. Partitae, tam legitimam, quam residuum eiusdem libere consequatur. Et hactenus Molina, qui in conditionibus casualibus, aut mixtis id statuit, non vero in potestatiuis (vt vides) & sequuntur eum Auendan, in dict. l. 27. Taur. glos s. 1. num. 10. in fin. Angu. ad leges meliorat. l. 11. glos s. 3. per tot. ex folio 213. Azeued. in l. 11. tit. 6. lib. 5. num. 16. & 17. Ceuallos quae st. 711. num. 9. Et hactenus de solutione 3. argumenti: & vide infra hoc eodem tract. cap. 107. Quartum etiam non resistit, quippe cum legitimam ex iuris dispositione filius accipiat, & ita ex neces sitate, non ex voluntate parentis, & idcirco in ea grauamen aliquod, vel onus, aut conditio non admittatur; argumento l. cum patronus, ff. de leg. 1. l. si arrogator, ff. de adoption. l. vnum ex familia, § si de falcidia, & §. sed si fundum, ff. eodem[sect. 59] tit. de leg. 2. Tertium autem & Quintum respectu aliorum filiorum, ac descendentium, voluntarie (vt dixi) filius consequitur. Honoratus itaque grauari potest in eo, in quo honoratur, & ex voluntate magis, quam ex neces sitate succedit, atque ita in Tertio ipso, & Quinto grauari potest, non vero in legitima; in qua non honoratur a parentibus, nec grauamen admittitur ex legis dispositione: in Quinto scilicet indistincte, prout pater voluerit, cum etiam extraneo relinqui pos sit. In Tertio autem, modo seruauerit ordinem, & formam in l. 27. Tauri prae scriptum; ordo namque vocationum, & substitutionum, qui in ipsa lege, quoad meliorationem Tertij prae scribitur, prae cisus est, & substantialis, & ad vnguem obseruari debet, sic vt nullo modo praeuerti pos sit, nec alterari; prout tenuerunt Palacios Rubios, Gomez Arias, Castellus, Tellus Ferdin. Velazquez, Auen. Couarr. Matienc. Molina, Azeued. Mier. Angul. & Ioann. Gutierr. cum quibus ita ego adnotaui, & scripsi, quotidian. har. controu. iur. lib. 2. cap. 7. num. 2. & iterum cap. 30. n. 1. Quintum quoque argumentum non refraga[sect. 60] tur, vtpote, cum longe verius sit, quod onus, grauamen, vel conditio, si in legitima filij apponatur, etiamsi respiciat commodum, & fauorem filij, reiiciatur de legitima, quia illa est praecise debita filio, in qua onus, vel grauamen non cadit, sed reiicitur ipso iure hodie, ex decisione d. l. quoniam in prioribus: quae omnem conditionem complectitur indistincte, dum inquit: Ipsa conditio, vel dilatio, vel alia dispositio, moram, vel quodcunque onus introducens, tollatur; & ita res procedat, quasi nihil eorum testamento additum es set. Textus etiam in Authent. vt liceat matri & auiae, vers. Primo, collat. 8. & post Bart. Castrens. Fulgos. Alexand. Corn. Fabian. Segur. & Roderic. Suar, resoluit Anton. Gomezius, tom. 1. variar, cap. 11. numero 27. Guill. Benedict. in c. Rainunt. de testament. verbo in eodem testamento, el 2. num. 18. ita etiam, quod text. in dict. l. si pater, correctus sit per textus; in dict. l. quoniam in prioribus: post Roderic. Suar. Padill. Mantic. Molin. & alios defendit Iacob. Valdes. in addit, ampliat. 6. num. 5. fol. 38. vbi late, quod hodie de legitima reiicitur con[sect. 61] ditio, etiam si commodum & fauorem ipsius filij contineat: Fachineus etiam, in consilio 23. ex num. 18. vbi late comprobat, quod fideicommis sum reciprocum in bonis, quae sunt intra legitimam, hodie a parentibus fieri non potest; cum negari non valeat, quin hoc fideicommis sum, etiam reciprocum grauamen contineat, cum filij libere de bonis disponere non pos sint, quod onus maximum, & grauamen est, prout ibidem aduertit: & explicat text. in dict. l. si pater puellae. Sextum denique & vltimum fundamentum[sect. 62] non obstat; pro cuius vera, & accurata resolutione obseruandum, atque constituendum erit, Gasparem Baezam de non melior, dotis rat. filiabus, dict. Cap. 8. num. 10. & 11. Ioan. Gutier. practic. lib. 3. dict. quae st. 58. praepostere quidem firmas se, & minus iuridice as seueras se, quod pater meliorando filium in tertia parte bonorum sub conditione, vt & tertia pars, & legitima filij perueniret iure primogenij ad posteros, si filius conditioni non paruerit, ad eum melioratio non pertineat; & contrarium longe verius es se, si poena priuationis apposita non sit in casu contrauentionis, & in eodem casu alius filius, aut descendens vocatus; cum parens, qui poenam priuationis non adiecit, consulto eam omisis se videri debeat; sicuti supra obseruaui, atque concludenter deducitur ex omnibus fundamentis antea adductis; quae euincunt manifeste, grauamen, & conditionem sustineri dumtaxat quoad tertiam partem bonorum; quoad legitimam vero reiici. Rur sus & id ipsum constabit ex eisdem fundamentis, quibus praefati duo Authores adducuntur. Nam vel excitantur ex textu in dict. l. scimus, §. cum autem, Cod. de inoffic. testamen. vel ex decisione dictae l. 11. titulo 4. partita 6. aut me Hercle ex Taurina illa lege 27. aut denique ex obseruatione quadam Didaci Couarruu. variarum, lib. 3. cap. 6. vers. Caeterum: quam Baeza metipse pro se expendit. Et quidem si ex textu in dicto §. cum autem, adducuntur, errore aperto labuntur, cum textus ipse expresse deciderit, onus, & conditionem reiici de legitima filij, etiam quando ei relinquitur aliquid vltra legiti mam, quod idem Baeza agnoscit specifice, nec iuridice constituit differentiam in eo, quod speciatim requiratur per parentem, vt filius aliquid faciat. vt consequatur quod excedit legitimam vel quod simpliciter relinquatur filio perviam substitutionis vltra legitimam; nam vtcunque res se habet, negari non potest, quin ex decisione eiusdem §. cum autem: onus de legitima reiici debeat, etiam si speciatim requiratur aliquid fieri, vt consequatur quod legitimam excedit; cum etiam potestatiua conditio a legitima reiiciatur, vt supra probaui; in residuo autem vltra legitimam admittatur duntaxat. Cum etiam, quando simpliciter relinquitur, velut speciatim requiri videtur per parentem, vt filius onus aut grauamen insolidum adimpleat, vt consequatur quod excedit legitimam, & nihilominus, a legitim reiicitur grauamen; provt subtiliter, & dilucide ostendi supra, sub num. 56. ex vers. Et quemadmodum, vbi vide. Si vero excitantur ex decis. d. l. 11. Partitae, contrarium ex ipsa statuere debuissent, cum potius expres sim deciderit, conditionem potestatiuam a legitima reiiciendam, sustinendam autem in re siduo vltra legitimam, atque ita voluit aperte filium melioratum, vel cui aliquid vltra legitimam relictum est, non debere absque eius consensu, & voluntate in legitima grauari; & comprehendit quoque casum, quando speciatim requiritur, vt filius aliquid faciat, vt consequatur quod excedit legitimam; nam etiam tunc a legitima grauamen reiicitur, & in residuo, grauamen amplecti debet filius, nisi priuationis poena apposita, & alius simul vocatus fuerit in casu contrauentionis, quo casu residuum non debetur, nisi integre adimpleatur grauamen, vt s aepe dictum est. Cum vero apponitur casualis, vel mixta conditio, minus pro ea parte adduci potest l. eandem Partitae, cum indistincte reiecerit conditionem eo casu, etiam a residuo vltra legitimam, vt supra obseruaui, & singulariter admodum tradit Molin. de Hispan. primog. lib. 2. cap. 1. numer. 29. cum seqq. vsque in finem cap. Quod si ex constitutione d. l. 27. Tauri, aliquo modo adiuuantur, errore quoque manifesto labuntur, cum lex ipsa nihil introduxerit, quod decisioni d. §. cum, & d. l. partitae, repugnet quouis modo, vt eadem alterari potuerit; sed duntaxat facultatem conces serit parentibus, vt in melioratione Tertij & Quinti pos sint apponere grauamina ad libitum, restitutionis, submis sionis, substitutionis, & vocationis, provt voluerint, dummodo ordinem ibi prae scriptum circa substitutiones, & vocationes obseruent. Legitimae: vero, & grauaminis eius articulum, de quo nunc agitur, intactum relinquunt, & ita remanet sub dispositione iuris communis, & d. §. cum autem, & d. l. 11. Partitae. Quod certis simum, & veris simum est, provt supra ponderaui. Denique obseruatio illa Didaci Couarr. d. cap. 6. vers Caeterum, duntaxat eo tendit, quod licet parens in legitima, quam filiis relinquit, grauamen, aut onus, vel conditionem adiicere non valeat de iure, in residuo tamen vltra legitimam pos sit, & consequenter onus, vel grauamen adiicere poterit, quod per viam meliorationis, aut simpliciter extra legitimam relictum, alienari non pos sit, etiam ex causa dotis; quod iuris rationi, & dictarum legum decisioni consonum admodum proculdubio est, eorundem autem Authorum intentioni, & resolutioni contrarium omnino, provt sententiae, & as sertioni nostrae conueniens est; siquidem relicta legitima portione a patre, solum adiicitur, & sustinetur grauamen in residuo vltra legitimam. Nec iure probari, aut sustineri potest consequentia, aut illatio illa: Filius melioratus, cui fieri aliquid speciatim praecipitur, tenetur id facere, vt meliorationem con sequatur, ergo & legitimae: onus; vel grauamen amplecti debebit, & consequenter legitimam vinculari patietur, si ita testator Praecipiat: cum primum ex legis dispositione procedat, quae grauamen in relicto vltra legitimam admittit, modo conditio potestatiua sit; in casuali autem id statuit, quod in d. l. 11. Partitae exprimitur, intelligendo provt Molina, relatus supra, explicauit. Secundum autem contra legis prohibitionem fiat, quae conditionem, onus, vel grauamen a legitima reijcit omnino. Sed & Ioannis Gutierrez, practic. lib. 3. d. q.[sect. 63] 58. fundamenta, & rationes in confirmationem opinionis Baecae nihil addunt fundamentis eius dem, siue maiorem vim non habent. Et quamuis Gutierrez idem, numer. 16. interpretari voluerit text. in d. §. cum autem: vt non intelligatur, quando nuncupatim aliquid fieri requiritur vt filins consequatur quod excedit legitimam; in effectu nihil concludit, nec aliquam reddit rationem, sed se tantum refert ad Baezam metipsum: & numer. 17. & 18. vbi agit de interpretatione d. l. Partitae 11. & lib. 27. Tauri, nihil de nono addit his, quae: per Authores ab eo relatos, obseruata, atque scripta fuere. Sed concludit in fine dict. q. 58. in voluntate parentis positum es se, quod conditionem potestatiuam adiicere pos sit; quod in relicto vltra legitimam nequaquam negamus, in legitima autem, quod apponi potestatiua conditio pos sit, ipse duntaxat, & Baeza tradiderunt; cae teri autem tuentur contrarium, vt dixi. Gregorius autem Lopez, in praecitata l. Partitae, verbo que es en poder, (quem pro se Gutierrez adducit) nequaquam aliquid scribit, quod ip sorum Authorum placitum probare valeat aliquo modo; sed inquit duntaxat, conditionem pote statiuam reiici a legitima, sustineri autem in eo, quod excedit; caeterum quod respectu illius exces sus apponi pos sit conditio, quae grauet legitimam; nec tentauit ipse Gregorius dicere, nec scribere pos set vir adeo eruditus, & in iure versatus (vt vides) Sed nec ipse Gregorius Lopez, in eadem l. Parti. 11. glo, fin. verbo, No empecen, quem refert Molina, lib. 2. dict. cap. 1. numer. 36. vrget pro eodem Baeza, & Gutierrez, dum dicunt, pos se parentes iuxta constitutionem dict. lib. 27. Tauri, separatim intra Tertium & Quintum apponere conditiones quae scunque, quamuis simul si in omnibus bonis, seu in legitima, ac Tertio & Quinto simul filium haeredem sub cunditione casuali, vel mixta instituerit, nedum ex legitima, sed etiam ex Tertio & Quinto reiiciantur ex eiusdem l. Partitae decisione, vt latius Molin, dict. numer. 36. & relati a me supra, numer. 58. ad finem. Non inquam vrget resolutio ea, quoniam Gregorius, Molina, & sequaces non loquuntur in conditione potestatiua, de qua nunc agimus, sed in conditione casuali, & mixta; apposita autem casuali, vel mixta conditione; inferunt ad terminos dict. leg. 27. Tauri, & tunc di stinguunt, an conditiones casuales, vel mixtae separatim & specifice in solo Tertio & Quinto appositae fuerint, vt tunc valeant; non obstante decisione dict. leg. 11. Partitae, quae eo casu non loquitur. An vero simul filius in omnibus bonis, aut in legitima, & Tertio & Quinto simul sub his conditionibus institutus fuerit, vt tunc ab omnibus reiiciatur conditio, nedum ex legitima, sed etiam ex Tertio & Quinto, ex dict. l. Partitae. Fatemur itaque libenter, conditionem non modo potestatiuam, sed etiam ca sualem separatim in Tertio & Quinto apponi pos se, & inde Gregorij Lopezij, Molinae, & sequacium consilium amplectimur. Negamus autem, legitimae: imponi pos se onus, aut conditionem abs que consensu filij, nec considerato exces su legitimae, habitáque lucri eius compensatione, grauari pos se legitimam absque facultate Regia, quae ad id Praecedat. Alias namque magis praeiudicialis es set conditio potestatiua, quam mixta, si conditio ipsa potestatiua legitimam ipsam tangere quouis modo pos set, & per hanc viam daretur maximum inconueniens, & modus grauandi legitimas indirecte contra iuris prohibitionem, quod grauamini, & conditionibus eiusmodi resis tit, haberíque pro non appositis statuit, & in re siduo duntaxat admittit, vt s aepe dictum est. Et hactenus de sententia Gaspar. Baet. & Ioann. Gutierr. Quod attinet vero ad patrem Ludou. Molin. tract. 2. disput. 177. colum. 4. in vers. Si item pa[sect. 65] ter grauamen, fol. 1061. & 1062. vbi expres sim as serere videtur id ipsum, quod ex Baeza, & Gutierrez nunc retulimus, animaduertendum erit in primis, authorem eundem in fortioribus loqui terminis, quem Authores duo praedicti loquantur: inquit namque, quod si pater grauamen, aut vinculum maioratus in omnibus bonis non apponeret absolute, sed sub conditione, vt nisi filius in eo toto vellet consentire, incrementum vltra legitimam ad alium pertineret, aut consumeretur in operibus piis, tunc vel filius in eo grauamine teneretur consentire, vel amitteret omnino incrementum, quoniam de eo incremento patri fuit liberum pro libito, atque adeo sub illa conditione disponere. Et ita loquitur is Author, quando filio non adimplenti vinculum etiam in legitima, poena priuationis apposita est, & alius in casum contrauentionis substitutus, aut vocatus: quasi pater ipse Molina sentiat aperte, vtrunque neces sarium es se, vt eius opinio procedat: quod in casu prae senti, diuersimode factum es se s aepe obseruaui. Deinde Author metidem nec iure, nec auctoritate placitum istud comprobat, & contrariatur expres sim his, quae numeris praecedentibus scripserat, ac maxime sub versic. Vsque adeo legitimae, in princ. & ad finem, in initio fol. 1061. in illis verbis: Si eum grauet, tale grauamen nullum est comparatione legitimae, poteritque proinde filius de ea disponere, provt voluerit; imo vero si nihil disponat, pertinebit ad ipsius haeredes ab intestato; validum vero est quoad incrementum vltra legitimam. Et citat Molinam de His pan. primog. lio. 2. dict. cap. 1. numer. 29. quo loci sic firmauit, & contrarium eius, quod pater Molina probauit statim, tenuit expresse. Bene verum est (vt dixi,) quod pater Molina supponit, poenam priuationis appositam specifice in ca su contrauentionis, & in eis terminis, vt placitum praefatum probaret, duntaxat adductus, atque excitatus est ex resolutionibus Antonij Gome[sect. 66] zij, tomo 1. variar. cap. 11. numero 25. & 26. & 31. Videamus nunc, an Antonius ipse Gomezius, eius sententiae, & opinionis fuerit, siue quid eis numeris tradiderit, & scripserit, quo patris Molinae sententia fundamentum capere potuerit. Ac primum quidem obseruandum erit, quod Antonius Gomezius, dict. numer. 25. contrarium omnino tuetur eius, ad quod pater Molina ci tauit, aut citare potuit eum; quaerit namque si pater instituat filium haeredem vniuersalem, & grauet cum, vt post mortem suam, si sine liberis deces serit, restituat alteri omnia bona; an istud grauamen valeat, & teneat, nec ne? Et respectu legitimae, vsque adeo concludit non valere, quod dixerit id procedere, etiamsi filius ip se grauatus simpliciter adeat, vel se immisceat bonis patris; quia per hoc non tenetur legitimam restituere, nec grauamen in ea impositum adimplere. Immo etiamsi filius fecerit haeredi generalem quietationem, & liberationem de eo, quod recepit, ex hoc sibi non nocet, nisi specialiter promittat grauamen soluere, modo consistat in legitima, modo in aliis bonis, per text, notabilem in l. si quando, §. & generaliter, C. de inofficioso testamento; & etiam si filius grauatus in legitima, perpetuo taceat, & non contradicat, id ipsum procedit; cum ipso iure grauamen reiiciatur de legitima: provt ibi concludit Gomezius ipse, & infert in praxi in haec verba. Ex quo infertur, & deducitur in practica, quod si pater, mater, vel ascendens sine facultate Regia filium, vel descendentem grauet, vt certa bona habeat, & teneat iure maioratus, & post mortem perueniant ad descendentem maiorem, & in defectum eius, ad alias personas in perpetuum; & tales filius, vel descendens grauatus, simpliciter accepit praedicta bona, & tacuit per tempus vitae suae, & non contradixit, nec reclamauit, quod etiam hoc casu istud grauamen tollitur, & reiicitur de legitimae, & taciturnitas sibi non nocet, cum tale grauamen tollatur ipso iure per legem absque aliqua petitione partis. Quod tamen limita, & intellige, nisi praedicti filij, vel descendentes per tempus immemoriale habuis sent, & pos sedis sent praedicta bona vnita, & vinculata modo praedicto, provt disponit l. 41. Tauri, Hactenus Antonius Gomezius, qui (vt vides) contrariatur omnino placito, & resolutioni Patris Ludouic. Molinae, & vide Iacob. Valdesium, in addit, ad Roderic. Suarez, ad dict. l. quoniam in prioribus, in ampliatione 10. numero, 1. in principio, folio 44. vbi in eo dubio, an filius grauamen impositum legitimae, approbare censeatur, tacendo, & non contradicendo; duas adducit opiniones, provt easdem duas commemorat in altero dubio, an filius petere debeat reiici grauamen de legitima, vel ipso iure tollatur sine petitione? Et tandem videtur probare, quod non sufficit tacere, nisi expresse approbet grauamen: & quod non sit neces se, quod filius petierit, cum ipso iure reiiciatur grauamen de legitima, vt latius ibi. Sed & tradita per eundem Antonium Gomezium, num. 26. non modo conducunt, sed potius probant contrarium, cum respectu legitimae, tam in proprietate, quam in vsufructu reiiciendum grauamen; resoluat specifice. Denique, eodem capite 11. numero 31. vbi etiam citatur per Patrem Molinam; nihil equidem Antonius Gomezius scripsit, quo placitum ip sius Molinae conprobari pos sit n vtpote cum ex consensu filij, grauamen, onus, & conditionem de legitima non reiici, modo interueniant ea, quae Authores requirunt, & decisioni textus in l. si quando, §. illud, C. de inofficioso testamento, satisfiat; sed potius admitti, certum, & verum sit. Secus autem dicendum iuxta superiora, quando filius contradicit potius, quam consentit grauamini, & oneri iniuncto, siue nunquam consensum prae stitit. In eo itaque dubio, Vtrum filius pos sit consentire graua[sect. 67] mini apposito sue legitime, si habeat, vel non habeat liberos, tam tempore facti testamenti a parente, quam eo mortuo, & an noceat eius filiis, vel non. An denique (vt nunc dicebam) filius petere debeat reiici grauamen, vel ipso iure tollatur sine petitione, & quando tacite approbare videatur grauamen siue ei consentire; & de caeteris pertinentibus, atque decisione text, in dicto §. & generaliter, l. si quando, C. de inofficioso testamento, videndi sunt post alios multos, quos ipsi referunt, Burgos de Paz, in cons. 14. num. 55. vsque ad num. 60. Gomez Arias, in l. 27. Tauri, num. 33. Iacob. Valdesius, in loco relato supra, vbi citat Rodericum Suarez, Menchacam, Manticam, & alios, Couarruu. in cap. Rainaldus, §. 2. num. 3. & 4. Ioannes Gutierrez, in cap. quamuis pactum, in initio, ex num. 32. vsque ad num. 44. Hippolyt. Riminaldus, in consilio 510. ex num. 59. cum seqq. lib. 5. Molina, de Hispanorum primoge. lib. 2. cap. 1. num. 7. Surdus, in cons. 215. lib. 2. Achilles Pedrocha, in cons. 6. fere per totum, Peregrinus (qui est omnino videndus) de fideicommis sis, articulo 36. ex num. 80. cum multis seqq. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos sa 21. parte 1. num. 41. Antonius Gomezius, tomo 1. variarum, dicto cap. 11. nu. 31. Alex. Raud. variar. cap. 70. # 65 CAPVT LXV. Bona maioratus vtrum pos sint ad longum tempus locari, aut in emphyteusim concedi, si ita conces sa fuerint, aut etiam vendita absque facultate Regia, & ab epmtore, aut conductore, vel emphyteuta, melioramenta neces saria, aut etiam vtilia, vel voluptaria, bona fide facta, an pro expensis, & melioramentis pos sint ab eo retineri, vt ex ea retentione impediatur pos ses sionis translatio, ex decisione l. 45. Tauri, in fauorem veri succes soris maioratus inducta, vel saltem emptor ipse, aut alio titulo pos sidens, qui bona fide in aedificando expendit, recuperet expensas, & melioramenta a succes sore maioratus, rem euincente; atque ita. dictae l. Tauri 46. decisio, vtrum procedat respectu cuiuslibet tertij, bona fide expendentis, & melioramenta facientis, sicuti maioratus ipsius pos ses soris; & an respectu creditoris, qui pro rebus maioratus reficiendis pecuniam mutuauit, vbi eiusdem l. 46. constitutio, expensarum etiam (quae vulgo Meliorationes vocantur) tam in bonis liberis, quam maioratus factarum, materia, singulariter, & vtiliter explicatur: Senatus Hispalen sis insignis admodum, & in casu ex facto occurrenti egregia proponitur definitio, vbi etiam a verisimili, & prae sumpta mente testatoris, siue a verisimilitudine axioma illud, cap. praecedentibus deductum, pro vtraque parte expenditur opportune; Et articulus praedictus, emptoris scilicet vel alterius bona fide expendentis, aut creditoris in refectionem mutuantis, & pro melioramentis in rebus maioratus factis, agentis, ingenti studio, & diligentia non modo, sed etiam memorabili, atque notanda resolutione, & distinctione explanatur: & peracta Senatus definitione praefata, duodecim praecipue casus separantur, atque in proposito considerantur per Authorem ex numer. 93. quibus diuers ae, & contrariae: etiam Interpretum omnium sententiae circunscribuntur, & elucidantur, provt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Facti species, & in casu ex facto occurrenti, Senatus Hispalensis definitio admodum egregia, & notanda proponitur. -  2 Et a verisimili testatoris voluntate, siue a verisimilitudine argumentum c. Praecedentibus adductum, atque exornatum, expenditur opportune. -  3 Bona maioratus licet alienari non pos sint ex cau sa voluntaria, ex causa tamen neces saria, aut, quae conseruationi vtilis sit, alienari, atque obligari, & hypothecari pos sunt. Quod in rebus feudalibus, & fideicommis so subiectis, atque aliis quibuslibet alienari prohibitis, ob euidentem vtilitatem, aut neces sitatem probari contenditur. Sed respondetur, & explicatur infra, numer. 59. & seqq. vbi quod etiam eo casu facultas Regia requiratur, & praecedere debeat, provt latius ibi. Et num. 46. & seqq. & vide num. 62. -  4 Alienatio rei Minoris, vel Ecclesiae, valet sine solemnitate, quando reperitur vtilis Ecclesiae, vel minori. Et de textu, iuncta sua Glos sa, in l. cum hi, §. eam transactionem, ff. de transact. Contrarium verius, vt etiam tunc solemnitas debita neces saria sit, provt infra, num. 60. -  5 Expenditur textus in authent. res quae, C. communia de legat. de quo latius infra num. 61. -  6 Bona maioratus obligari, & alienari pos sunt pro reficiendis aliis rebus maioratus, etiam absque Regia facultate: vide infra, num. 62. -  7 Maioratus bona, vtrum remaneant obligata siue, tacite hypothecata pro mutuo si pecunia per creditores sit mutuata ad refectionem neces sariam ipsorum bonorum. Atque ita, vtrum l. 46. constitutio procedat in praeiudisium etiam creditoris facientis expensas neces sarias, aut melioramenta in bonis maioratus. Et vide infra num. 63. -  8 Impens ae, seu meliorationes factae a tertio bonae fidei pos ses sore vtiliter in aliqua re, pos sunt ab eo recuperari; & dominus rei eas eidem prae stare tenetur. Et latius infra, ex num. 64. -  9 Emphyteuta recuperare potest melioramenta, emphyteusi finita citra culpam suam. Sicque de consuetudine obseruatur, & est tutior, & aequior opinio. -  10 Et etiam exceptione retentionis se tueri, quae. cuilibet bonae fidei pos ses sori competit, & potest obyciin executione sententiae, licet in ea reseruata non fuerit. -  11 Emphyteuta vtrum cogatur rem dimittere, cautione prae stita de soluendis melioramentis , re mis siue. -  12 Impens ae, seu melioramenta facta a tertio bonae fidei pos ses sore quocunque, & ab emphyteuta, etiam per viam actionis repeti pos sunt post rem restituam. Idque iuxta opinionem Martini. Ioannes vero existimauit contrariam, prout annotatur infra, num. 83. vbi latius explicatur. -  13 Haeres per fideicommis sum grauatus, impendent in rebus legatis, aut per fideicommis sum relictis, detrahit expensas vtiliter, aut neces sario factas; & num. seq. -  14 Bona fide qui emit rem subiectam restitutioni, non tantum recuperat pretium a venditore, sed etiam a vero succes sore meliorationes per eum factas in tali re, ad eius euidentem vtilitatem. -  15 Res fideicommis so subiecta condicitur, vt pos sit pro expensis retineri. -  16 L. Tauri 46. non extenditur vltra tres illos casus ibi expres sos, sed restrictiue accipi debet in eis dem duntaxat. Idque ex sententia multorum. -  17 Et de ratione specialitatis in illis tribus casibus. Contra vero ex sententia aliorum, qui legem ipsam generaliter accipiunt in omnibus expensis, aedificijs, & meliorationibus factis in quibuscumque rebus maioratus; prout notatur infra, n. 88. -  18 L. Tauri 46. intelligi debet de aedificato, vel reparato in domo principaliori maioratus, non in alijs; idque maxime, si eiusmodi domus ad lucrum mercedis pertinent, & locari sunt solitae, prout hic adnotatur. Contrarium verius, prout infra obseruatur. numero 89. -  19 L. 46. Tauri decisio non procedit, quando expensa est magna, ex eáque resultat notabilis vtilitas perpetua succes soribus maioratus. Contrarium infra, num. 90. -  20 L. Tauri 46. procedit, ac intelligi debet duntaxat, quando maioratus pos ses sor expendit, melioramentáque fecit in rebus maioratus; secus vero si alius tertius, veluti emptor melioramenta fecerit, etiam vtilia, quia tunc non modo poterit a sequenti succes sore ea recuperare, sed & ius retentionis habebit. Idque ex sententia quorundam, quae improbatur infra, num. 91. & vide num. seq. & num. 93. vbi distinguitur, & articulus iste accuratius explicatur. -  21 In tertio bonae fidei pos ses sore, veluti emptore, qui in rebus maioratus expendit, melior amentáque fecit, an procedat, necne, d. l. Tauri decisio, vt Senatus Hispalensis in casu proposito definiret, qualiter distinxerit, & se habuerit, & latius infra, num. 52. & seq. & num. 91. & 93. & seq. & num. 62. column. fin. -  22 Maioratus si institutus sit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter liberos, aut anniuersarij, vel Capellaniae, iurisve patronatus perpetui abs que facultate Regia; verus quidem maioratus est; ac leges omnes Regiae, quae de maioratibus loquuntur habent locum in eis, quod exornatur. -  23 Reprae sentatio, de qua in l. 40. Tauri, procedit, & habet locum in vinculis particularibus, in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, in anniuers aeriis, & patronatibus, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & absque Regia facultate institutis. -  24 L. 41. Tauri procedit in vinculis particularibus, in anniuersariis, & patronatibus, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & ab sque Regia facultate institutis. -  25 L. 45. Tauri remedium habet locum in vinculis etiam particularibus, absque Regia facultate, authoritate legum huius Regni factis, & in anniuersariis, atque patronatibus, iure maioratus relictis. -  26 L. 46. Tauri procedit etiam in vinculis particularibus, absque Regia facultate factis, in anniuersariis defunctorum, & patronatibus, atque Capellaniis perpetuis, quando iure maioratus relinquuntur. -  27 Alienationis expres sa prohibitio in maioratibus apposita, etiam nulla alia causa adiecta, alienationem dominijque translationem impedit, & omnes effectus prohibitionis alienationis expres s ae obtinet. -  28 Idque procedit, etiam si alienationis prohibitio facta sit in contractu. Quamuis regulariter alienationis prohibitio facta in contractu, non soleat dominij translationem impedire. -  29 Alienationis prohibitio, quae ex verbo Maioratus inducitur, non expres sa sed tacita solum dicenda est. Vere namque institutor alienationem bonorum non prohibuit. Eo tamen ipso, quod maioratum instituere profitetur, alienationem omnino prohibere videtur. -  30 Alienationis expres sa prohibitio si non adsit, sed tacita tantum, quae ex verbo Maioratus inducitur, & pos ses sor Maioratus aliqua bona alienauerit, valebit alienatio pro eo tempore, quo eorum dominium penes illum es se debet, nec eo viuente poterit reuocari. -  31 Bona expresse prohibita alienari, si alienentur, poterit ea sequens vocatus in vita pos ses soris maioratus sibi vendicare. Vbi & l. finalis, §. sed quia nostra maiestas, & §. sin autem, C. communia de legatis, declarantur. -  32 Maioratus bona ex propria natura alienari prohibita sunt in praeiudicium sequentium succes sorum. -  33 Nedum autem alienari, sed etiam pignorari, seu hypothecae subijci prohibentur. Hoc enim sub alienationis prohibitione tacita, seu expres sa comprehenditur, cum ex hypotheca ad alienationem perueniatur. -  34 Prohibetur quoque quodcumque ius in praeiudicium succes soris sequentis in re constituere, aut vtile dominium transferre. -  35 Maioratus pos ses sor prohibetur facere omnia illa, ex quibus ad alienationem perueniri pos sit. -  36 Locatio ad longum tempus alienatio est. -  37 Prohibitus alienare, non potest ad longum tempus locare. -  38 Maioratus pos ses sor non potest rem maioratus ad longum tempus locare. -  39 Ad modicum tamen potest. -  40 Maioratus succes sor non tenetur stare locationi factae per praedeces sorem. -  41 Alienare prohibitus, non potest rem in emphyteu sim concedere. -  42 Maioratus bona non pos sunt in emphyteusim concedi. -  43 Contractus emphyteuticus, de re maioratus factus, omnino vitiatur, nec per aliquod tempus valere potest. -  44 Maioratus sequens succes sor potest in vita pos ses soris emphyteusim, in re maioratus expres s ae alienari prohibita, constitutam reuocare. -  45 Maioratus pos ses sor censum constituere, aut creare non valet super bonis maioratus absque facultate Regia, quod explicatur. -  46 Bona maioratus sine facultate Regia, nullo modo, neque ex vlla causa alienari pos sunt. Vide infra, ex num. 59. cum seq. -  47 Bona maioratus sine Regia facultate, neque permutari etiam in vtilitatem maioratus pos sunt. -  48 Maioratus bona, quando adest expres sa institutoris prohibitio, non pos sunt in casu etiam alias permis so alienari, nisi facultas Regia prae cedat. -  49 Facultates Regias ad bona maioratus alienanda, non nisi ex causa publica, vel maioratus euidenti vtilitate, aut neces sitate concedi debere. -  50 Facultas Regia ad alienanda bona maioratus, nonnisi causa cognita, & citato primo succes sore, concedenda est, & quid in caus ae, cognitione examinandum. -  51 Maioratus cum facultate Regia fiat, vel sine ea, nihil interest, quantum ad res eius alienandas cum Regia facultate. -  52 Maioratus succes sor, vtrum teneatur soluere debita contracta a praedeces sore ex aedificijs ad maioratus perpetuam vtilitatem factis, procedentia. Vbi & de debitis contractis ex aedificijs neces sarijs, perpetuam ipsarum vtilitatem concernentibus. Et de tertio bonae fidei pos ses sore in rebus maioratus expendente, seu melioramenta faciente; & latius infra, num. seq. ad l. 46. Tauri. Ludouicique Molinae locus exacte explicatur. -  53 Et Ioannis Garziae, in proposito resolutiones, & obseruationes commemorantur, & probantur. -  54 Maioratus in succes sorem, etiam ignorandum tran sit pos ses sio ciuilis, & naturalis, absque vlla apprehensione, mortuo praedeces sore. -  55 Maioratus bona pro expensis, aut melioramentis in eis factis retineri non pos sunt per Tertium, qui bona fide expendit; nec impeditur ex ea retentione pos ses sionis translatio. -  56 Emptor rei maioratus, qui bona fide in aedificando expendit, non recuperat expensas, aut meliorationes a succes sore rem euincente. Contra relatos supra num. 20. & vide latus num. sequenti, & num. 91. & 97. Vbi & Velazq Auendani placita, & resolutiones longa serie commemorantur, & probantur. Et ibidem agitur, an expens ae factae ad perpetuam maioratus vtilitatem, solui debeant creditori. Et de pecunia specialiter mutuata ad bonorum maioratus aedificium, seu refectionem; & an hypothecaria competat eo casu. -  57 Ac denique in eisdem, ex num. 52. excitatis dubijs, Patris Ludouic. Molinae. obseruationes, & resolutiones proferuntur. Et noue, & vere Author ipse temperatur, atque explicatur: prout hic videbitur. -  58 Maioratus succes sor, an teneatur persoluere haeredibus vltimi pos ses soris expensas factas in rebus maioratus: & melioramentorum, atque l. 46. Tauri materiam, vt Aluarus Valascus absolute. & dilucide explicaret, nonnullas fecis se con sultatione 116. conclusiones, prout hic annotantur, & probantur. -  59 Explicantur l. ita constante, & l. mutus, & l. finalis, ff. de iure dotium, cum alijs similibus, vt intelligatur an bona alienari prohibita, pos sint in causam vtiliorem alienari. Et concluditur, bona maioratus alienari non pos se, neque etiam ad aliorum subrogationem, nisi vtilitas adsit, & iusta causa, & facultas Regia concedatur. In alijs vero bonis alienari prohibitis, distinguitur, prout hic videbitur. -  60 Alienatio rei immobilis Ecclesiae, vel Minoris etiam euidenter ipsis vtilis, non valet sine debita solemnitate, & iudicis decreto. Vbi & de intellectu l. cum hi, §. eam transactionem, ff. de transact. remis siue. -  61 Bona maioratus, seu fideicommis si; vtrum alienari pos sint ex causa dotis, & donationis propter nuptias, danda, vel restituenda liberis & des cendentibus, & alijs ex familia institutoris procedentibus. Vbi Ludouic. Molinae resolutio probatur, & eius dem Authoris verba singularia, & casui prae senti non mediocriter conuenientia ponderantur . -  62 Maioratus bona obligari, & alienari pos se pro neces saria refectione aliarum rerum maioratus absque Regia facultate; quod dictum fuit supra, num. 6. ex sententia Ludouic. Molinae, quam verum sit, siue quemadmodum explicari debeat. Vbi eiusdem Authoris, & aliorum Recentiorum obseruationes nonnullae recensentur, & discutiuntur ingenti studio, prout hic videbitur. -  63 Maioratus bona tacitae hypothecae, vinculo subijci, si pecunia per creditores mutuata sit ad neces sariam refectionem ipsorum bonorum; quod dictum fuit supra, num. 7. quemadmodum intelligi, atque explicari debeat. Vbi & de contrarietate quorundam Authorum in eo dubio. -  64 De expensis & meliorationibus in re aliena factis a bonae fidei, vel malae fidei pos ses sore; quicumque pos ses sor sit, & quocumque titulo pos sideat; plena manu actum remis siue. -  65 Expensas, quae fiunt gratia quaerendorum, colligendorum, & conseruandorum fructuum, & inter neces sarias connumerantur, quilibet pos ses sor, etiam malae fidei, deducit. Ac proinde fructus ipsos retinere, quousque tollantur. Dummodo expens ae non excedant fructus perceptos, quia vltra eos non deducit bonae fidei pos ses sor in iudicijs particularibus. In vniuersalibus vero, bonae fidei pos ses sor integros hos sumptus deducit, etiam si fructus excedant expens ae. -  66 Fur, & inuasor, fructuum pendentium non detrahit impensam factam in fructuum collectione. -  67 Malae fidei pos ses sor impensas neces sarias in re factas, per rei retentionem sibi reseruat; alias restituta re, nihil detrahit. -  68 Fur neces sarias impensas in re mobili furtiua factas, non deducit. -  69 Malae fidei pos ses sor re perempta, etiam in iudicijs vniuersalibus, pro impensis neces sarijs nihil detrahit. -  70 Pro expensis, quae fiunt gratia fructuum colligendorum, retentio competit, cohaerens ipsi rei. -  71 Bonae fidei pos ses sor semper neces sarias expensas deducit, dummodo res extet; re autem perempta, in iudicijs particularibus nihil detrahit, in vniuersalibus secus. -  72 Expens ae aedificiorum, sine quibus commode habitari non potest, inter neces sarias computantur, cuius exemplum adducitur. -  73 Expens ae neces sariae quae sint. -  74 Expensarum neces sariarum diuersa exemplare mis siue. -  75 Bonae fidei pos ses sor quemadmodum vtiles expensas deducat. -  76 Expens ae vtiles, quae sint, & earum plura exempla, remis siue. -  77 Malae fidei pos ses sor neces sario impendens, deducit expensas, & repetit, nec abrasione indiget. Iure Partitarum ex l. 44. tit. 28. Part. 3. deducit, non repetit, prout hic obseruatur. -  78 Abrasio sola malae fidei pos ses sori inutilibus expen sis conces sa. -  79 Expens ae voluptariae, quae sint. -  80 Ex pensas voluptatis, siue voluntarias bonae fidei pos ses sor abradit, & abradere quatenus liceat. -  81 Malae fidei pos ses sor non abradit, ex communi sententia. -  82 Antonij Fabrij in expensarum vtilium, & voluptariarum deductione, & bonae fidei, & malae fideipos ses sor, cum de sumptuum in aliena re factorum repetitione quaeritur; insignis locus expenditur. -  83 Expens ae, & meliorationes deducibiles, vtrum serventur, & deducantur per retentionem rei, & ope exceptionis duntaxat, an vero etiam iure actionis. Ex sententia Ioannis glos satoris antiqui, iure retentionis, & ope exceptionis tantum, adeo quod si quis tradat rem melioratam, non deductis meliorationibus, omni destituatur remedio. Nec etiam ex aequitate l. si me & Titium, se tueri valeat. Ex sententia vero Martini, etiam iure actionis repeti pos sunt expens ae, seu meliorationes, atque ex aequitate dictae l. agere potest. Quae apud tribunaliae suprema erit accipienda, prout hic adnotatur. -  84 Maioratus Hispaniae, & fideicommis sa non exae quari per omnia, neque in omnibus es se similia; sicque nec absolute pos se de vno ad aliud trahi, & deduci argumentum; sed quatenus eadem subsit ratio dumtaxat. -  85 Maioratus, & fideicommis sa conuenire, & etiam differre in multis. -  86 Inter succes sorem maioratus, & fideicommis sarium quoad rationem deducendarum expensarum, longe diuersam es se rationem, prout hic adnotatur. -  87 L. 46. Tauri decisio habet naturalem iustitiam, & iuridicam rationem, quae potuit mouere eius Conditores; prout latius hic remis siue, & infra, num. 94. -  88 Et procedit in expensis, & meliorationibus factis in rebus quibuscumque maioratus, etiam extra illos tres casus ibi expres sos. Contra relatos supra, num. 16. & 17. -  89 Procedit quoque in aedificato, vel reparato in domibus quibuslibet maioratus, etiam non principalioribus, siue in quibus sedes eius consistit, & quamuis locari solitae sint. -  90 Et quamuis etiam expensa magna fuerit, & exces siua, ex eáque resultet notabilis vtilitas perpetua, succes soribus maioratus. -  91 Procedit denique non modo in ipso maioratus pos ses sore expendente, vel meliorante, sed etiam in alio tertio quocumque bonae fidei pos ses sore, qui in rebus ipsis maioratus expendit, melioramentáve fecit; prout latius hic, & supra, num. 21. & num. 56. & infra, num. 97. -  92 Et pro iustificatione l. eiusdem 46. Tauri, noua & singularis proponitur Authoris consideratio. -  93 L. 46. Tauri constitutio an procedat in emptore, aut alio tertio quocumque, qui bona fide in rebus maioratus expendit, meliorationésve fecit, & in creditore ad aedificium seu refectionem mutuante; in ipso etiam maioratus pos ses sore expendente, quemadmodum intelligi debeat; vt exacte, & dilucide explicaret Author, vndecim praecipuas conclusiones, aut obseruationes confecit; de quibus num. seq. -  94 Obseruatio prima pro dicta l. Tauri 46. iustificatione, & supra, num. 87. -  95 Obseruatio secunda, & noua Authoris consideratio in hac materia, & supra, num. 92. -  96 Obseruatio tertia in hac materia, quae conuenit in omnibus traditis supra, num. 88. 89. & 90. -  97 Obseruatio 4. circa emptorem, aut alium tertium, bona fide expendentem in rebus maioratus, siue eas meliorantem. -  98 Maioratus pos ses sor ad quam expensam teneatur, obseruatio 5. & de effectu in proposito dictae l. Tauri 46. ibidem. -  99 Obseruatio 6. de maioratus pos ses sore, aut emptore, vel alio tertio, bona fide pos sidente, qui in rebus maioratus vtiles fecerit expensas, etiam quae perpetuam vtilitatem respiciant; & de creditore quoque, qui in eam causam pecuniam mutuauerit. -  100 Obseruatio 7. an vtiles expensas, siue meliorationes in rebus maioratus factas, abradere liceat. -  101 Obseruatio 8. circa expensas neces sarias, quae rerum maioratus praecisam, & neces sariam adeo refectionem, aut reparationem respiciunt, vt alias res ips ae corruerent. Vbi de pos ses sore ipso maioratus sic expendente, & de emptore etiam, aut alio tertio, bona fide pos sidente. De creditore quoque, qui in eam causam pecuniam credidit. -  102 Obseruatio 9. an dicta l. Tauri 46. procedat in expensis voluptarijs. -  103 Obseruatio 10. de emptore, aut alio tertio, malae fidei pos ses sore, qui in rebus maioratus scienter expendit. -  104 Obseruatio 11. vtrum l. 46. Tauri, obtineat, si expensa fiant in domibus de nouo constructis in solo, vel area maioratus. Quid etiam, quando reaedificatur domus maioratus penitus destructa. Vbi Didaci Burg. de Paze, Ioann. Gutierr. & Velazq. Auendani placita, & resolutiones in proposito proferuntur. Ac denique considerationes nonnullae Authoris adducuntur. -  105 Obseruatio 12. & vltima, vtrum ces set d. l. dis positio si meliorans, expresse protestetur, se facere meliorationes animo repetendi. Vbi & in materia protestationis iuri contrariae traduntur nonnulla. PRo dilucida, & notanda huiusce[sect. 1] cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, quod in causa, & lite vinculi perpetui, & patronatus de los Marteles, quae in Senatu Hispalensi hisce diebus controuertebatur inter D. Rodericum Marmolejo Martel, & Procuratorem eius nomine, ex vna parte; & inter D. Elisabetham Martel, & Ioannem Garciam Capitan, ex altera, qui eiusdem vinculi, & patronatus domos quatuor ex contractu locationis ad vitas (vulgo de por vidas ) atque pro sua, & alterius, quam nominaret vita, ab vltimo pos ses sore acceperat; & 700. ducatorum quantitatem se in eisdem domibus expendis se contendebat; idque adeo neces sario, & praecise, siue pro neces saria, & praecisa refectione, vt alias domus metips ae corruerent omnino, nec habitari commode potuis sent, prout nec habitari poterant, quando eas in emphyteusim, vel ad vitas ab ipso vltimo patronatus pos ses sore accepit. In quantitate etiam mille ducatorum expensas, siue meliorationes vtiles, quae perpetuam & maiorem ipsarum aedium vtilitatem concernebant, se fecis se as serebat; & cum vtrumque concludenter probas set, de eo tunc principaliter dubitabatur, num scilicet locatio haec ad longum adeo tempus, a pos ses sore dicti vinculi, & patronatus abs que Regia facultate, in euidentem tamen eius vtilitatem, & ex causa adeo neces saria facta: de iure deberet subsistere, necne, vt succes sores eidem stare tenerentur, aut contrauenire pos sent. An Ioannes ipse Garcia Capitan, qui ignorans, dictas domos vinculatas es se, in emphyteusim eas accepit, sicque bona fide expendit, pro expensis, & meliorationibus adeo neces sariis & vtiliter etiam factis, non modo agere pos set, sed etiam iure retentionis vti? Et quidem in causa Praefata, & lite, in qua vinculi, & patronatus succes sor (Rodericus Marmolejo & Martel nuncupatus) expellendum emphyteutam, siue conductorem ad vitas contendebat, quantumcunque neces sario, & vtiliter etiam ipse expendis set, nec sola pos ses sione bonorum vinculi eiusdem contentus erat (instabat namque en el amparo de la pos session Con lancamiento del arrendador de por vidas ) vterque tam actor, quam reus, pro se adducebat, atque expendebat axioma metipsum, siue argumentum a verisimili,[sect. 2] & Prae sumpta mente institutoris, siue a verisimilitudine, cap. praecedentibus deductum: dictus ita que Rodericus vulgatum illud pro se ponderabat, quod scilicet qui ex dictis bonis vinculum, & patronatum perpetuum instituit, eo ipso praecepis se, & voluis se videtur, vt ea bona nullo pacto alienari, nec in alium, quam in eum, qui a se, vel a lege vocatus sit, transferri, sicque nec retineri, etiam pro expensis, non modo vtilibus, sed etiam neces sario, siue pro neces saria refectione factis, pos sint vllo modo; id namque & genuinae primogeniorum naturae, & institutorum fini, & intentioni, atque verisimili voluntati aduersari videtur omnino; sicuti palam deducitur ex his quae Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 1. & lib. 4. cap. 1. fere per totum, & maxime num. 2. scripta, atque resoluta reliquit. Et cap. 4. eiusdem lib. 4. n. 11. seq. vbi ostendit quantum institutorum primogeniorum voluntati, bonorum eius alienatio, aut in longum tempus, & maxime vltra vitam pos ses soris in extraneum translatio ex quolibet contractu repugnet. Cum pos ses sor quilibet dominus solum temporalis sit, bonáque eo mortuo in alium deuolui debeant, qui forsan quod vltimus pos ses sor vtile existimauit, damnosum, atque inutile es se dicet. Idque maxime, cum de alienandis, aut in extraneum transferendis quouis modo domibus ab institutore relictis, tractatur; quod nimis odio sum, succes soribúsque infestum es se solet, & ideo difficillime id concedendum, scripsit idem Molin. lib. 4. c. 4. n. 12. ad finem. E contrario vero, atque ex parte dicti Ioannis Garcia Capitan (qui pro melioramentis ius retentionis earumdem aedium praetendebat, & locationem ad longum tempus, siue ad vitas defendebat) idémmet as sumptum a verisimili, prae sumptáque institutoris vinculi, & patronatus mente deductum, expendebatur, atque dicebatur, verisimile quidem es se, atque neces sario credendum, maioratus institutorem, qui res maioratus prohibuit alienari, vt perpetuo in sua familia conseruarentur, nec in eos, qui de familia sua non procederent, transirent vllo pacto, noluis se facere dispositionem, ex qua res ips ae corruant, atque destruantur, immo censendus est, maioratus bona in hanc causam hypothecari, atque pignori subiici pos se, & ad longum, & longis simum tempus locari, etsi id non expres serit, quando alias domus, aut bona omnino corruerent; sicuti alio in loco annotauit ipse Molina, primo inquam libro, cap. 10. num. 21. vbi a verisimili, in eisdem, in quibus versamur, terminis, fundamentum ponderauit, & adiecit, ita seruandum, tanquam si dispositum fuis set; quia quod verisimile est, pro disposito habetur; ex Glos sa ordinaria in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, Verisimile autem est, quemlibet contractum permisis se, ne bona alias corruerent, sicque conseruari non pos sent. Et in simili, vt scilicet ob euidentem vtilitatem bona maioratus alienari valeant; ita quoque argumentatur, & ex verisimili institutoris voluntate fundamentum sumit Molina l. 4. d. c. 4. n. 5. & 6. Sic sane pro parte affirmatiua, quod in casu proposito locatio ad longum tempus de iure sub sistat, & ius retentionis contra succes sorem dicti vinculi, & patronatus competat, multóque magis expens ae, & meliorationes ab eo repeti pos sint, cum adeo neces sario, & vtiliter factae fuerint; fundamentum praefatum, quod a verisimili, prae sumptáque mente conficitur, primo loco admodum praedictum ponderabatur, & adducitur per Patrem Molinam, provt infra, numero 6. in fine. Sed & secundo pro eadem parte vrgebat, in ipso casu prae senti domos praedictas vinculo patronatus perpetui subiectas, ob euidentem ipsarum, & vinculi eiusdem vtilitatem, & etiam neces sitatem conces sas fuis se in emphyteusim, siue ad longum tempus locatas, & ad vitas datas: ita enim & illae reficerentur, quae alias corruerent, & in futurum conseruarentur, ac etiam maioris redditus, & prouentus singulis annis efficerentur, earúmque valor in dies augeretur ex huiusmodi conces sione, & ex illius omis sione minueretur, & amitteretur; sicque valide ad vitas dari potuerunt; quod primo probatur ex textu in l. ita con stante, ff. de iure dotium, ibi: Si hoc mulieri vtile sit: vbi scribitur, quod quamuis bona dotalia sint alienari prohibita, poterunt tamen permutari, si id mulieri vtile sit, l. mutuus, versic. Manente, & l. finali, ff. eodem, l. quamuis, ff. soluto matrimonio, sic sane, bona fideicommis so subiecta, atque alienari prohibita, alienari, aut per mutari pos sunt, si alienatio, aut permutatio, fideicommis si con seruationi vtilis fit, provt dixerunt Baldus, Paulus, & Socinus Iunior, quos in id retulit Molina, libro 4. dicto cap. 4. numero 7. & addit numero 8. post Matthaeum de Afflictis, Andr. de Isernia, & Capicium, quod res feudalis potest alienari sine con sensu domini, quando ex alienatione conditio domini melior fit, provt ibi explicat, & libro primo, cap. 10. num. 20. fere in terminis nostris ipse Molina annotauit, quod bona maioratus licet non pos sint alienari, nec obligari ex causa voluntaria, ex causa tamen neces saria, & quae con seruationi vtilis sit, secus erit; res namque alienari prohibita, ex causa neces saria pignorari, atque etiam alienari poterit, l. peto, §. praedium, l. qui solidum, §. finali, ff. de legatis secundo, l. filiusfamilias, §. Diui, el. 2. ff. de legatis primo, l. pater filium, in principio, de legatis tertio, vbi Glos sa ordinaria, verbo exoluis set, Tiraquellus, qui plura refert, de retractu lignag. §, primo, glos sa 14. num. 11. Sic etiam res Ecclesiae quamuis alienari prohibitae sint, alienari tamen pos sunt, si alienatio in euidentem Ecclesiae vtilitatem resultet, text, in cap. vt super, § pos sessiones, de rebus Ecclesiae non alie nand. vbi Glos sa, & communiter Scribentes id notant, Antonius Gabriel, qui plura refert, l. 3. commun. opinion. titulo de rerum alienatione, conclus. 1. num. 1. Molina, lib. 4. cap. 4. num. 3. vbi etiam citat Glos sam ordinariam, in l. cum hi, §. eam transactionem, ff. de transact. nam cum ille textus dixerit, va[sect. 4] lere transactionem absque solemnitate, quando continet vtilitatem eius, in cuius fauorem solemnitas requirebatur; Glos sa praefata, verbo alimentarius, infert ad alienationem rei Minoris, vel Ecclesiae, vt valeat sine solemnitate, quando reperitur vtilis Ecclesiae, vel minori, sicuti post Tiraquel. & alios quamplurimos ab eo congestos, retulit Arias Pinellus, 3. part. l. C. de bonis maternis, num. 30. & 31. Hieron. Ceuallos, practic. commun. contra commun. q. 675. ex n. 1. vsque ad n. 11. Octauius Simoncellus (qui pro hac parte aggregat permultos) de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 17. n. 124. per totum, & hos ego commemoraui supra hoc eod. l. c. 61. n. 23. & n. 22. expendi l. fin. §. penul. C. de bonis quae liberis, vbi pater legitimus administrator, non obstan[sect. 5] te prohibitione, alienare potest bona aduentitia filiorum, quando id vtile fuerit filiis ipsis, vel ex alienatione, aliquid maioris vtilitatis accrescit. Facit etiam text. in authent. res quae, C. communia de legatis, vbi latis sime Scribentes dixerunt, pro dote filiarum, atque alendo maioratus pos ses sore, vel succes sore, seu ipso a carcere, seu captiuitate redimendo, & aliis causis similibus neces sariis pos se bona fideicommis so subiecta pignorari, atque etiam alienari, etiam si expresse alienari prohibita, sint; prout late commemorauit, atque notauit Molina, l. 4. c. 6. ex n. 1. vsque ad n. 17. Pater Molina, tomo 3. de iustitia & iure, disputat. 648. Mieres, 4. par. illatione 2. quae st. 1. Tertio deinde, & pro ipsa parte faciebat eius [sect. 6] dem Ludou. Molin. sententia, & resolutio, eod. l. 4. de Hispan. primogen. c. 6. num. 28. vbi expres sim as seuerauit, bona maioratus alienari, & obligari pos se, etsi in id Regia facultas non interuenerit, pro reficiendis aliis bonis ipsius maioratus, & in haec verba scripsit. Sed si maioratus pos ses sor pro reficiendis rebus maioratus, quae alioqui deperirent, bona maioratus hypothecae subiecerit, valida erit hypotheca, atque ex ea sequi poterit bonorum alienatio, & si in id Regia facultas non interuenerit, dummodo aedificium eius qualitatis non es set, quod ad maioratus pos s s sorem eius constructio expectaret, ipsumque aedificium neces sarium sit. Quod etiam in quacumque alia causa necessaria dicendum est. Prohibitus namque alienare, ex causa neces saria alienare potest, quando nec ex bonis liberis institutoris, nec ex fructibus rerum maioratus id effici potest. Et Molinam sequitur P. Ludou. Molina, tomo 3. disputat. 648. n. 5. ad fin, fol. 640. latius dis putat. 641. n. 4. f. 595. vbi id ipsum quod Molina re soluit, & as serit, teneri succes sorem maioratus, quando ex causa adeo neces saria pos ses sor alienauerit, aut obligauerit bona ipsius, etiam absque facultate Regia; citat text. in c. 1. de solution. vbi statuitur, debita a praedeces sore in Ecclesiae neces sitatem, aut vtilitatem contracta, soluenda es se a succes sore de bonis Ecclesiae: & infert, idem ius obseruandum, quando pro neces sitate maioratus, alienatio, aut obligatio fiat; quia scilicet, nisi res maioratus reparentur, & circa eas adeo neces sario expendatur, deteriores multo redderentur, longeque maius detrimentum illis obueniret, & sic negotium maioratus geritur vtiliter, & succes sor obligatur: imo & in fortioribus terminis pater metipse Molina inquit statim, eodem num. 4. in hunc modum: Atque idem dicendum es se arbitror, quando licet cau s ae non es sent neces sariae, es sent tamen adeo vtiles, quod ex eis sumptibus, ac debitis, longe plus valoris, & emolumenti accreuerit maioratui, quam sint sumptus illi, ac debita: tunc enim maioratus ipse, & succes sores in illo ratione illius tenerentur illi, & creditoribus illius, ad ea debita actione negotiorum gestorum; imo vero similia debita cap. 1. de solut. Censentur contracta pro neces sitate Ecclesiae, & maioratus, hoc esi, pro longe maiori vtilitate, quam si facta non es sent: quod enim vtile eo modo est, neces sarium etiam dicitur, sumpto neces sario late, vt comprehendit etiam vtile; neque refert, si quis dicat, maioratus bona neque hypothecari, neque alio modo alienari pos se, ex praecepto institutoris, ex maioratúsque ipsa natura, ac proinde, nec obligari pos se pro eiusmodi debitis, neque vendi partem eorum adea debita soluenda, nam id intelligendum est ex cau sa voluntaria; neque enim credendum est, maioratus institutorem, qui res maioratus idcirco alienari prohibuit, vt perpetuo in familia conseruarentur, id etiam voluis se in euentu, quod si pars non alienaretur, aut si omnes non exponerentur periculo alienationis partis eorum, omnes hypothecae pro debito aliquo subiiciendo, omnes, aut longe maior earum pars, omnino periret: id quippe hominis es set prorsus insipientis, & qui contrarium praeciperet, quam eo suo praecepto intenderet. Hactenus Pater Molina, & in fortioribus terminis, vt supra dicebam. Quod si ita res se habet, quanto magis in casu prae senti dicendum videtur, quod domus locari, & in emphyteusim concedi potuerunt propter vrgentem, & neces sariam adeo ipsarum refectionem, quo etiam vtiliores, & meliores efficerentur, maiorésque reditus, & prouentus singulis annis prae starent. Praeterea & quarto loco facit ipse Molina de His [sect. 7] panor. primogen. l. 1. cap. 10. ex n. 18. vsque ad n. 24. vbi inquirit, vtrum maioratus bona remaneant obligara, siue tacite hypothecata pro mutuo, si pecunia per creditores sit mutata ad refectionem neces sariam ipsorum bonorum; atque ita, l. 46. Tauri constitutio, hodie l. 6. titulo 7. libro 5. nouae collect. Regiae, procedat etiam in Praeiudicium creditoris facientis expensas, aut melioramenta neces saria in bonis maioratus: & quidem, quando debita ex aedificiis maioratui summe neces sariis, & sine quibus durare, nec conseruari ipse maioratus pos set, proces serunt; inquit in primis videri, quod lex ip sa locum non habeat, in creditore, qui pecuniam pro rebus maioratus reficiendis mutuauit, quoniam casus hic, in ea l. decisus non est, & diuersa ratio militare videtur. Item quia iure Regio ex l. 26. titulo 15. Partita 5. expres s e decisum est, mutuantem in refectionem domus, vel nauis acquirere in eis ius hypothecae; quamuis iure communi considerato, quamplures aliter existimauerint, provt ibidem notauit, deinde inquit, non obstare, si dicatur, rem maioratus non pos se obligari, nec hypothecari; nam illud procedit, ac verum est, quando id fit ex causa voluntaria, secus autem, si ex causa neces saria; res namque alienari prohibita, ex causa neces saria pignorari; atque etiam alienari poterit; sicuti probat Molina ibi, num. 20. & subdit num. 21. quod causa haec magis neces saria est, quam caeterae aliae neces sariae caus ae, quae a Doctoribus referuntur, cum ex ea bona maioratus conseruentur, quaealias omnino corruerent, prout Iurisconsultus considerat in l. Huius, ff. qui potior. in pig. habean. ibi: Huius enim pecunia saluam fecit totius pignoris causam. Adducit etiam argumentum a verisimili, de quo supra ad initium huius cap. & concludit num. 23. probabile id sibi videri, dummodo pecunia in refectionem rerum maioratus expresse mutuata, in idque con sumpta fuerit, atque aedificium ipsum extet, reparatioque adeo neces saria es set, vt alioqui res ipsa corrueret, nec amplius quam id, quod prae cis ae neces sarium erat, expensum sit: haec namque omnia simul requiruntur, vt pro pecunia in refectionem domus, seu aliarum rerum mutuata, competat hypothecaria cum praelatione; & adhuc cum casus contigerit, maturius pensandum, atque deliberandum es set (inquit ipse Molina) tam propter d. l. 46. decisionem , quam propter maioratuum clausulas, vbi haec vt plurimum excludi solent, & Molin. resolutionem hanc sequitur ad literam Pater Ludouic. Molin. in locis relatis supra num. 6. & disput. 641. num. 5. f. 588. tom. 3. Didac. Burg. de Paz, ciuil. q. 7. ex num. 42. vsque ad num. 51. qui indistincte id amplectitur respectu quorumcunque creditorum, nec probat restrictionem praefatam Molinae, ex eo quod eadem sit aliorum creditorum ratio, cum in eorum fraudem pecunia, quae illis reddenda erat, atque soluenda, fuerit con sumpta in reaedificandis, & reparandis bonis maioratus, atque ideo succes sor maioratus merito teneatur, Ioann. Gutierr. practicar. lib. 2. q. 84. qui vt Ludouic. Molinae restrictionem, & Didaci Burg. de Paz generalem in fauorem quorumcumque creditorum sententiam componat; distinguit inter creditores anteriores; provt ibi num. 2. ex vers. haec tamen praecedens restrictio, vsque ad vers. non ob stat quod filius. Verior tamen est Ludouic. Molinae opinio, iuxta ipsius restrictionem accepta, provt dicetur inferius. Sic sane Molinam metipsum secure amplectitur, nec pensandum, aut deliberandum relinquit; pro certo potius tradit, quod si pecunia per creditores sit mutuata ad refectionem domus maioratus, ips ae res melioratae cen sentur tacite hypothecatae pro mutuo, Petr. Barbosa, 1. par. §. fin. l. diuortio, ff. soluto matrimon. sub num. 123. fol. 1207. col. in principio. & id ipsum dixerat antea in initio dicti n. 123. fol. 1206. colum. 2. in medio, ibi: Non igitur procedet d. l. Tauri 46. si agatur de praeiudicio aliarum personarum diuersarum; & ideo si creditores qui mutuarunt ad constructionem castri, vel murorum, in subsidium mutuum repetent a succes sore maioratus, & ita Molina, lib. primo de primogeniis, c. 10. numero 18. &c. Molinam denique sequutus est Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommis s is, artic. 50. numer. 34. folio 467. vbi inquit in hunc modum: Ad haec notandum est, quod etiam illi, qui mutuarunt pecunias in has impensas neces sarias, ac etiam qui res neces sarias crediderunt, actionem habent aduersus succes sorem pro creditis suis, sic in beneficialibus notarunt Canonistae in cap. primo, de solution. &c. Et in maioratibus, ac fideicommissis, Petr. Peralta, Anton. Padilla, & Ludouic. Molina, &c. Et super aedificiis, ac re ipsa meliorata, huiusmodi creditores priuilegiarias actiones habent, ad text. in l. interdum, ff. qui pot. in pign. habean. &c. Declarando, vt pulchre per Alexand. consilio vltimo, columna 1. libro 7. vt scilicet constet, rem in eam causam, vel etiam pecuniam expositam fuis se, & pro modo, non supra modum necessitatis, vti etiam deducit Negusant. dicto loco, nam tunc vtilis impensa es set, non neces saria. Hactenus Peregrinus; qui (vt vides) Ludouic. Molinae resolutioni conuenit omnino, & si ob neces sariam rei refectionem, ita in creditore mutuante statuitur; id ipsum neces sario videtur statuendum in tertio quocumque, qui ob neces sariam rei refectionem expendat; si ad neces sitatem, & neces sariam rerum maioratus conseruationem principaliter attenditur. Quinto etiam facit, quod expens ae (quas nos[sect. 8] Meliorationes appellamus) factae a tertio bonae fidei pos ses sore, vtiliter in aliqua re, pos sunt ab eo recuperari, & dominus rei eas ei prae stare te netur; vt probatur per text. in l. dominus horreorum, §. in conducto, ff. locati, & ibi communiter Doctores; & l. sed addes, §. si dominus, versic. si inquilinus, & in l. colonus, in principio, ff. eodem titulo, l. in fundo, ff. de rei vendicat. l. si habitator, eod. tit. & in §. certe illud. institut. de rer. diuisione, cum concordantibus, de quibus per Socin. Iason. & Menoch relatos per Didac. Burg. de Paz, ciuil. q. 7. num. 33. qui in eisdem, in quibus versamur, terminis, & in emptore, aut alio tertio, bona fide expendente in rebus maioratus, ita argumentatur, & eam partem fundat, & his addit l. 40. cum tribus seqq. tit. 28. Part. 3. & l. 40. tit. 14. Part. 5. & in l. 15. tit. 1. Part. 5. & in l. 24. tit. 8. Part. 5. refert Ioan. Gutierr. practicar. lib. 3. q. 69. num. 3. qui eo principaliter adducitur fundamento in fauorem emptoris, in rebus maioratus, bona fide expendentis, & adiicit, hoc ius commune non corrigi in rebus maioratus ex decisione l. 46. Tauri, hodie l. 6. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Reg. quia (vt ipse Author contendit) non loquitur ea lex in tertio, qui bona fide expendit in rebus maioratus, sed in ipso maioratus pos ses sore expendente, & sic remanet in suo robore ius commune: ita quoque argumentatur Ioann. Matienzus in dicta l. 6. tit. 7. glos sa 3. n. 3. & id ipsum in bonae fidei pos ses sore expendente statuunt Hyppolyt. Riminaldus, in consilio 411. num. 8. & 13. lib. 4. Surdus, decis. 300. Ioannes Garcia, de expensis, cap. primo, num. 24. Ioseph Ludouicus, decisione 26. ex num. 6. Peregrinus artic. 50. de fideicommis sis, num. 29. & 38. & sequent. & in vsufructuario expendente, late ego probaui in commentariis de vsufructu, cap. 56. & 57. & maxime numero primo, & 17. in emphyteuta quoque statuitur ita[sect. 9] communiter; ipse namque melioramenta petere potest emphyteusi finita citra culpam suam, nec ob lineam finitam, sicque de consuetudine obseruatur, & est tutior, & aequior opinio; & debentur etiam haeredibus facientis; provt latius comprobauit Hippolyt. Riminald. dicto consil. 411. numero primo & seq. & cum infinitis Aluarus Valascus, de ture emphyt. quae stione 25. numero 6. & vide num. 7. & seq. vbi adducit ampliationes nonnullas, Ioannes Garcia, de expensis, & meliorat. cap. 15. per totum, cap. 6. & vide num. 22. & 23. vbi explicat, quales meliorationes, & expensas amittat emphyteuta ex causa commis si, quale sque adhuc conseruet, & de ratione distinguendi emphytheutam a conductore, aut colono, idem etiam in emphyteuta (in quo casus litis prae sentis) notarunt Arias Pinellus, secunda parte, l. secunda, C. de rescindenda venditione. cap. 3. num. 7. Cae sar Barzius, decisione Bononiae 23. per totam, Petr. Antonius, de Petra, de fideicommiffis, quaestione 15. num. 261. & seq. Vincentius Carrocius, de locato & conducto, titulo de impensis, in princip. ex num. 3. cum seq. fol. 211. Peregrin. de fideicommis s. artic. 50. part. de impensis numero 40. folio 469. vbi inquit, in vas sallis feudatariis es se casum in cap. 1. §. si vas sallus, in tit. hic finitur lex, vbi Bald. Isernia, Aluar. Afflict. & Feud. istud omnes notant, & idem in emphyteuta, vt finito feudo, vel emphyteusi, per finitam generationem, vel ex pacto, ita quod non per culpam vas salli, & emphyteutae, melioramenta transeant in ipsum emphyteutam, & vas sallum, feu in eius succes sorem, non in dominum; secus cum ob culpam ipsius vas salli, & emphyteutae; provt notarunt quamplurimi ibi commemorati dict. n. 40. & vide num. 41. vbi idem statuit in colonis, & inquilinis, etiam quod ob illorum culpam locatio sit finita; quia meliorationes, & expensas repetunt, dummodo tempus locationis ips ae excedant; vt latius ibi Et n. 42. idipsum in vsufructuario obseruat, & explicat, quales ipse in rem factas expensas detrahat, & agit de aliis expendentibus . Et n. 43. quod Praelatus impendens de suo patrimonio in rem Ecclesiae, potest impensas deducere; & si rem habet, eam retinere, & generaliter in quocunque , qui bona fide sumptus, & meliorationes in re fecit, tanquam sua; idem obseruat Ioannes Baptista Costa, in tractatu de ratione ratae, quae stione 136. num. 16. Gilchenius, in commentariis de impensis, secunda parte, cap. 5. num. 6. Burgos de Paz, in consilio 3. ex num. 94. cum sequentibus, & non modo recuperare potest melioramenta emphyteu[sect. 10] ta metipse, finita emphyteusi, sed etiam quousque sibi sit de pretio melioramentorum satisfactum, in casu quo sibi debentur, potest vti retentione ipsius rei emphyteuticae, sicuti & quilibet alius bonae fidei pos ses sor, cui per retentionem meliorationum consulitur, l. Paulus, ff. de doli exceptione, l. qua ratione, § primo, ff. de acquiren, rerum dominio, l. 41. titulo 28. Paertita 3. & sic competit exceptio retentionis, quae potest obiici in executione sententiae, licet in ea reseruata non fuerit; quia cui datur repetitio, multo magis retentio: & ita vtrumque firmauit, & comprobauit Hippolyt. Riminald. dict. consi. 411. num. 6. & 7. Didac. Burg. de Paz dicta quae st. 7. num. 37. Franciscus Viuius, decis ione 317. lib. 2. Aluarus Valascus, de iure emphyteut. dicta quae stione 25. numero 22. vbi inquit, quod licet quis condemnatus sit per sententiam, quae transiuit in rem iudicatam. vt emphyteusim dimittat, poterit nihilominus melioramentorum exceptione opposita, executionem impedire. Vnde licet non fuerit oppositum a parte, nec in ipsa sententia ius retentionis fuerit reseruatum, adhuc poterit talis exceptio obiici in executione sententiae, sicuti si expresse fuis set reseruatum; prout ipse Valascus, latius ibi comprobat, Petrus Surdus, in consilio 333. num. 32. l. 3. Ioannes Garcia de expensis, & melioration. c. 7. ex n. 1. Peregrinus, de fideicommis sis, dicto articulo 50. par. 3. de impensis, n. 55. & 56. vbi scribit, compertum es se pro impensis deducibilibus concedendam es se retentionem rei, nam ad hoc iura sunt aperta, prout ibi refert quamplurima; & operari, vt per exceptionem doli actor repellatur, nisi soluat impensas, & meliorationes, Petr. Anton. de Petra, de fideicommissis, quae stione 15. num. 308. Cardinalis Dominicus Tuschus, practicarum conclusion, iuris, tom. 5. litera M. conclusione 182. ex fol. 666. vbi late Vincentius Carrocius, de locato & conducto, titulo de impensis, in principio, ex n. 6. cum infinitis sequentibus, fol. 212. vbi longa serie agit de exceptione retentionis, & quod opponi pos sit in executione sententiae. Et vide num. 18. & sequent. vbi inquirit, vtrum emphyteuta cogatur rem dimittere, cautione prae stita de soluendis melioramentis. De quo[sect. 11] etiam agit Aluarus Valascus, dicta quae stione 25. n. 23. & vltra eum Georgius de Cabedo, decisione 201. per totam, Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 4. num. 3. vbi vide omnino, vide etiam Menochium, remedio 15. Recuperandae, num. 569. Ioan. Garciam, de expensis, cap. 6. num. 19. in fine, Magonium decisione Florentina 89. Viuium, decisione 317. Flaminium Cartharium decisione 15. Stephan. Gratian. decis. 225. & in addit. ex num. 3. Peregrin. de fideicommis. artic. 50. 3. par. ex num. 81. Barbos. in §. fin. l. diuortio, 2. par. ex num. 29. atque ex n. 33. Caualcan. decis. 44. num. 60. Immo & per[sect. 12] viam actionis repetere potest bonae fidei pos ses sor quicumque, & etiam emphyteuta expensas, & melioramenta, si rem restituit, iuxta sententiam Martini, quam sequuti fuere post alios multos Menochius, Balduinus, & alij, quos citat Petrus Barbo sa, in l. diuortio, §. fin. 2. par. in princip. ff. soluto matrimonio, aut saltem ex aequitate l. si me & Titium, ff. si certum petatur, iuxta opinionem Castrensis, in dict. l. si in area, in fine, quam sequutus est Valascus, dict. quae stione 25. num. 25. vbi libentius eam sententiam admittit, si expensa fuerit neces saria, puta in reficiendo; quia tunc non inciuiliter dicetur dari actionem, etiam post rem restitutam, 1. domum, C. de rei vendicatione, sequitur etiam Peregrin d. 3. par. articulo 50. num. 56. Cum ergo ita res se habeat, & versemur in casu prae senti in bonae fidei pos ses sore, qui ex titulo locationis ad longum tempus, aut in emphyteusim conces sionis, expendit ita vtiliter, & neces sario in rebus maioratus; videtur neces sario dicendum, competere ei ius deducendi dicta melioramenta, & sic pos se exceptione retentionis se tueri (in quo principaliter insistebat huiusce litis reus, qui a succes sore vinculi, & patronatus molestabatur, & expellebatur, vt dixi supra in initio huiusce cap) pos se etiam eas repetere, siue recuperare, si res semel tradidit, iuxta Praedictam opinionem Martini. Rursus & sexto facit, quod haeres per fideicommis sum grauatus, impendens in rebus legatis, aut per fideicommis sum relictis, detrahit expensas vtiliter, aut neces sario factas, quia non videtur animo donandi illas fecis se, nec res melioras se, sed vt suum & fideicommis sarij negotium gerat, l. domos haereditarias, cum l. seq. ff. delegat. 1. text. notabilis, in l. vbi pure, §. 1. versic. Qui in distrahendis, ff. ad Senat. cons. Trebellian. Qui in distrahendis (inquit Paulus) conseruandisque rebus haereditariis, sumptus factus est, imputari haeredi debet. vbi Accursius varie, anxieque interpretatur verbum illud (imputari haeredi;) vere tamen significat, debere imputari haeredi in restitutione facienda sumptus, & expensas, vt scilicet tanto minus restituat, quanto magis expensum sit, ita vt sumptus illi, & expens ae imputentur haeredi, id est in vtilitatem haeredis, vt mimis restituat, refusis sumptibus, & expensis factis in rebus restituendis; textus etiam in l. mulier, §. sed enim, vers. Sed & ipse, ff. eod. titul. ad Trebellian. & id ipsum confirmatur ex textu, in l. duobus, §. emptor autem, ad finem, C. communia de legatis, vbi probatur secundum Glos sam ibi, verbo, meliorationes, in fin. & Baldum etiam in summario, quod qui bona fide emit rem subiectam restitutioni, non tantum recuperauit pretium a venditore, sed etiam recuperauit a vero pos ses sore (succes sore scilicet eiusdem[sect. 14] rei) meliorationes per eum factas in tali re, ad eius euidentem vtilitatem; ex quibus iuribus receptis sima est omnium Scribentium sententia, expensas, & meliorationes in bonis fideicommis si factas, deduci debere; sicuti ex multis aliis profitentur Didacus Burgos de Paz, Antonius de Fano, Couarru. Pinellus, Molina, Mieres, & Menoch. cum quibus Ioann. Gutier. practicar. l. 3. q. 96. n. 4. & vltra relatos ab eo Ioan. Garcia, de expensis, & meliorat. c. 16. n. 3. & seq. & n. 13. Peregrin. d. art. 50. de impensis, p. 2. n. 39. & p. 3. n. 62. Barbosa, in diuortio, §. fin. 1. p. n. 114. in fin. & n. 113. & in terminis nostris (vinculi inquam, aut maioratus) eadem sententia probatur in l. qui exceptionem, §. 1. ff. de condict. indebiti, vbi res fideicommis so subiecta conceditur. vt pos sit pro expensis retineri, quem text dicunt ad hoc mirabilem, Didac. de Paz, d. q. 7. num. 36. Peregrin. in locis nunc relatis, Aluarus Valasc. de iure emphyt. d. quae st. 25. numero 25. ad fin. in illis verbis: Circa expensas autem in rebus maioratus, dixerim pos se repeti post rem restitutam, per text. in d. l. qui exceptionem, §. 1. vbi res fideicommis so subiecta condicitur, vt pos sit pro expensis retineri, & est mihi ille text notabilis, dum iubet, rem retrotradi, vt pro expensis retineatur, quae retrotraditio ad repetitionem, noua mihi res est. Cum ergo in fideicommis sis ita statutum fuerit, & recuperatio expensarum habeat locum, secundum iuris fundatam rationem in bonis re stituendis per fideicommis sum; ita quoque dicendum neces sario videtur in bonis vinculi, aut maioratus, ex maxima similitudine inter fideicommis sa, & maioratus, aut haeredem rogatum restituere fideicommis sario, & pos ses sorem maioratus, & succes sorem; cum pos ses sor etiam post mortem restituere rogatus videatur; & maioratus Hispaniae instar fideicommis sorum, vsque adeo sint, vt ex fideicommis sis ipsis deducenda sit regula, qua primogenia dirigantur; vt per Molinam, de Hi span. primogen. lib. 1. cap. 1. num. 7. Palac Rubios, in repetit. cap. per vestras, §. 44. num. 3. & 4. & 5. Couarruu. variar. lib. 1. cap, decimo quinto, num. 14. Ioannem Garciam, dicto cap. 16. de expensis, num. 3. in fine, Patrem Molinam, tom. 3. de iustitia & iure di sputat. 577. Septimo etiam facit, & non mediocriter vrget, quod l. 46. Tauri, hodie l. 6. titulo 7. libro 5. nouae collect. Regiae, non constituit generaliter expen sas factas in rebus maioratus non pos se repeti, sed se videtur ad tres casus restringere, scilicet ad impensas factas in castris aedificandis: item in muris ciuitatum, vel oppidorum pertinentium ad maioratum: item quando aedificat in domibus maioratus. Ergo extra illos tres casus impens ae factae in maioratu, exoluendae sunt vxori, vel haeredibus meliorantis, iuxta regulam l. domos 61. ff. de legatis primo, cap. primo, §. si vas sallus, hic finitur lex, & pro constanti tenet Gregorius Lopez, in l. 41. tit. 28. Part. 3. verbo, quelo descuente, ad fin. & Padilla, in l. vnum ex familia, . si de falcidia, num. 9. de legatis secundo: & in specie, quod dictae l. 46. Tauri decisio sit restringenda ad illos tres casus in ea expres sos, & quod in aliis sit obseruanda dispositio iuris communis, tenent Celsus, Gomez Arias, Antonius Gomezius, Didacus Burg. de Paz, Aluarus Valascus, Pelaez a Mieres, & Ioannes Matienzus, quos retulit pro hac parte Velazques Auendanus, in eadem l. 46. Tauri, glos. 6. num. 3. & id ipsum tenuerunt Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quae st. 82. num. 3. Pet. Barbosa, in l. diuortio, §. fin. 1. p. ff. soluto matrimonio, num. 117. vers. Et ideo ad veram explicationem, fol. 1203. dicens, quod cum ea lex ad illos tres casus se restringat, alios videtur excludere; & cum sit odiosa, debet restringi: Pater Ludouicus Molina, tom. 3. de iustitia & iure, di sputatione 644. versic. Quintum dubium, fol. 609. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. num. 42. in fine, & 43. videndus ex num. 37. Blasius Florez, Diaz de Mena, in addition. ad decisionem Gamae 311. in versic. Quinto dicto, folio 34. ibi: In no stro tamen Regno seruanda est dict. l. 46. quae ex aequitate non obtinet vltra casus ibi expres sos. Pater Fernandus Rebellus, de iustitia & iure, parte 2. de obligation, iustitiae. lib. 7. de expensis, quae stione 9. sectione 3. num. 22. & 23. folio mihi 566. & rationem spe[sect. 17] cialitatis in tribus praedictis casibus conatur reddere Pelaez a Mieres, prima parte, quae stione 10. a numero 18. & eleganter as signat Barbosa, vbi supra, sub num. 118. versic. Sed pro resolutione, folio 1204. dicens, quod mens dictae l. Tauri 46. fuit cencedere facultatem pos ses soribus maioratuum, vt pos sent illos augere, & ampliare, faciendo meliorationes praedictas ex bonis liberis. Et ideo si pos ses sor maioratus fecit praedictas meliorationes, prae sumitur illas es se factas animo donandi, & augendi maioratum, & non animo petendi: vnde & illae subiiciuntur eisdem vinculis, & oneribus, quibus reliqua bona maioratus tenebantur, vt ibi disponitur: Et est ratio, quia maioratus regulariter venit ad descendentes pos ses soris, & ideo facilius prae sumitur donandi animus, l si seruus, ff. de donation, inter virum. Item maioratus fit ad conseruandam memoriam, & honorem instituentis, l. hoc iure, §. fin. ff. de donat. qui quidem instituens, beneficium contulit in istum pos ses sorem, illum vocando ad sui maioratus succes sionem, l. cohaeredi, §. cum filiae, ff. de vulg. & pup. & ideo ex parte pos ses soris facile prae sumitur remunerandi animus, iuxta regulam l. si vero non remunerandi, §. inde Papinianus, ff. mandati, Et sic quod voluit augere, & ampliare maioratum, vt melius, & abundantius nomen & memoria instituentis conseruaretur. Et hactenus Barbosa. Cum ergo ex sententia relata praedictorum Authorum, lex praedicta Tauri 46. procedat duntaxat in illis tribus casibus ibi expres sis; extra ipsos casus trahenda non erit, sed potius expens ae factae solui debebunt: idque multo magis, vbi non modo ver samur extra tres ipsos casus, sed etiam extra pos ses sorem maioratus expendentem, & in alio tertio, qui titulo, & bona fide rem pos sidebat, & expendit; nam si in ipso maioratus pos ses sore ita restringitur, quanto magis in emptore, aut alio tertio re stringi debebit. Octauo quoque facit, in casu prae senti expen sas, & meliorationes omnes non factas in domibus principalibus habitationis pos ses soris maioratus, sed in aliis inferioribus, & locari solitis; siue non es se domum aliquam principalem, quae ad habitationem succes soris vinculi, & patronatus pertineat, siue destinata sit, sed aedes omnes inferiores es se, & vsui locationis praepositas, quo onera ab institutore imposita, adimpleantur, sicque non habere locum decisionem, dictae l. 46. Tauri, quae dum loquitur de expensis in domibus. maioratus factis,[sect. 18] restringi debet ad domos tantum principales, nec verificari potest in aliis. Sic sane, quod lex illa intelligenda sit de aedificato, vel reparato in domo principaliori maioratus, in qua sedes ipsius consi stit; tenet Mieres, de maioratu, 4. p. q. 33. n. 6. & 1. p. q. 10. n. 20. Ioann. Matienzus, in l. 6. tit. 7. glos sa 1. num. 2. & glos sa 3. num. 15. & magis probat Didac. Burgos de Paz, quae stion. ciuil. 7. num. 18. Barbosa in dicta l. diuertio, §. finali, prima parte, num. 120. fol. 1205. qui inquit, pro his Authoribus facere leg. in lege cen soria 201. ff. de verbor. significat. dum probat, quod appellatione domus venit ea, in qua quisque sedes, & tabulas habuis set, suarúmque rerum constitutionem fecis set, & ibi notat. Rebuf. ergo praedicta lex simpliciter loquens de domibus maioratus debet intelligi de praedictis domibus principalioribus maioratus, in quibus praefata requisita verificantur. Facit etiam, quia huiusmodi domus maxime pertinent ad honorem, & ornatum maioratus; & ideo homines semper prohibent, ne exeant a sua familia; & propterea lex dicta Tauri constituit, pro his aedificiis factis in principalibus domibus maioratus, nihil repeti pos se per vxorem, vel filios: idem etiam tenuit Pater Ludou. Mol. tom. 3. de iust. & iur. disputat. 644. versi. Sextum dubium est, folio 610. qui in vers. Equidem censeo, fol. 611. in princip. in hunc modum scribit: Equidem censeo, intelligendam eam legem es se de quibuscumque domibus dicatis ad habitationem maioratus, siue in curia, siue in loco, in quo praecipue residet, siue in oppido, aut oppidis sui maioratus, siue in saltu, aut in loco alio recreationis: non vero de domibus vinculo maioratus alligatis, quae dicatae non sunt ipsius habi tationi, lex enim quae dura & exorbitans est, stricte sane est intelligenda, neque alias domus plane sonat, quam dicatas maioratus habitationi, quae simpliciter dicuntur, las casas del mayorazgo. Et id ipsum antea tenuerat Pater ipse Molina, tomo 2. disputatione 466. ad finem. Vbi etiam accipit praedictam legem in domo praecipua maioratus, & secludit reliqua aedificia maioratui alligata, in quibus coloni, vel praefecti molendinorum, & alij similes habitare consueuerunt. Sequitur Pater Fernand. Rebellus de iustitia & iure par. 2. de obligat. Iustitiae, lib. 7. de expensis, quae st. 9. sectione 3. sub num. 24. vers. contrauertunt Doctores, fol. 567. in initio. Si ergo, cum pos ses sor ipse maioratus expendit, limitatur, atque restringitur decisio d. l. 46. ad modum praedictum, atque accipitur duntaxat in meliorationibus, quae in domo principaliori factae sunt, & non in aliis; quanto magis id ipsum dici debebit in casu prae senti, in quo non pos ses sor ipse maioratus, sed alius tertius, emphyteuta scilicet, vel conductor ad longum tempus, bona fide expendit, & non principaliorem domum vinculi, & patronatus, siue non domum aliquam principalem, quae habitationi pos ses soris ipsius destinata es set, vel ad honorem, & ornatum maioratus maxime pertineret; sed domos inferiores, & locari solitas meliorauit; quo casu (vt dixi) nec in pos ses sore ipso maioratus Interpretes praedicti legem illam accipiunt. Et in terminis, sic limitauit Barbosa, in loco relato supra, sub num. 120. folio 1205. in initio, ibi: Si vero domus magis pertineant ad vtilitatem maioratus, vt quia praedicta aedificia locari solent, & ex iliis lucrum mercedis percipitur, tunc dicendum est, procedere primam opinionem, quod scilicet non procedat in eis dictae l. Tauri decisio, ne alias contingat, succes sorem in maioratu locupletari, & lucrum habere cum iactura aliena, &c. Hactenus Barbosa, cuius resolutio mire videtur conuenire ca sui prae senti, & aliorum patronatuum institutioni conducere, in quibus equidem, etsi vincula, & prohibitiones alienationis adiiciantur; aliaeque clausulae apponantur, prout in Hispanorum primogeniis, quibus conuenire, inferius dicemus; vere tamen, aut domus praecipua, quae ad honorem, & ornatum vinculi, & patronatus pertineat, non relinquitur; siue domus habitationis pos ses soris non as signatur; aut quando domus principalis relicta sit, aliae inferiores (& quamplures quandoque) relinqui solent, quae, vt caetera bona locentur, prout locari solitae sunt, & ex redditibus, prouentibúsque earum, illa omnia adimpleantur, quae institutor expres serit; idque peragatur, ex quo maiora commoda, & prouentus maiores resultent. Sic itaque dicendum videtur, vt si ex contractu locationis, domibus ipsis conductis, aut in emphyteusim conces sis, meliorationes bona fide factae fuerint; successor teneatur eas persoluere, ne alias contingat, quod ipse locupletetur, & lucrum, habeat cum iactura alieni. Praeterea & nono facit, in casu ipso proposito expensas, & meliorationes ab emphyteuta, siue ab eo, qui ad vitas accepit domos Praefatas, magnas fuis se, & in quantitate considerabili, atque ex cis resultas se notabilem & perpetuam vtilitatem succes soribus maioratus; sicque non obtinere decisionem dictae l. 46. Tauri, sed potius succes sorem maioratus teneri satisfacere eidem emphyteutae, qui bona fide expendit, & meliorauit, expensam magnam faciendo; sic sane, quod deci sio illius l. Tauri non procedat, quando expensa est[sect. 19] magna, & exces siua, ex eaque resultat notabilis vtilitas perpetua succes soribus maioratus, sed quod tunc succes sor teneatur satisfacere vxori vltimi pos ses soris, eiúsque haeredibus, tenuerunt Palacius Rubios, in eadem l. 46. Tauri num. 1. in fine, vers, siquidem maritus, Didac. del Castillo, glos s. 1. col. 2. vers. & ex hoc dicimus, qui restringunt eam legem ad casum, in quo expensa facta in rebus maioratus, fuerit parua: nam cum pos ses sor maioratus fructus percipiat, huiusmodi parua impensa ei incumbit, l. hactenus, ff. de vsufructu, l. omino, ff. de im pens. in reb. dotal. fact. vnde illa repeti non potest, d. l. omnino, atque ita ea lex non discrepat a iure communi. Et istam sententiam refert, & sequitur, & nonnullis comprobat Didacus Burg. de Paz, ciuli dicta quae st 7. ex num. 27. vsque ad numerum 32. refert etiam Ioan. Gutierrez practic. lib. 2. q. 83. n.3 Barbo sa, & Rebellus, qui ad solutionem huiusce argumenti commemorantur infra, num. 90. & contrarium defendunt, & Palat. Rub. & Castelli opinionem sequuntur etiam Pinellus, in l. 1. C. de bonis maternis, 2. p. num. 71. vers. in qua difficultate, Pater Ludou. Mol. tom. 3. de institia & iure, disput. 644. vers. ex dictis quoque dis soluetur, fol. 608. Pelaez a Mieres, prima parte, quae st. 10. num. 24. & aperte probauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro secundo, cap. 4. num. 43. Blasius Flores Diaz de Mena, in additione ad decisionem Gamae. 311. in versic. Quinto dicto, folio; 4. parte secunda, vbi inquit, quod dictá l. Tauri non obtinet, quando melioramenta cedunt in magnum succes soris, & maioratus augmentum, & vtilitatem; nam tunc eas soluit succes sor, & si non potest, censum imponit. Et id ipsum admittit Azeuedus in cons. 38. saltem quando animo fraudulento, & causa praeiudicandi vxori, maritus faceret magnas impensas in rebus maioratus. Decimo denique & vltimo loco facit sententia, & opinio eorum, qui in eisdem, in quibus versamur, terminis, as seuerarunt specifice, quod decisio dictae l. 46. Tauri, procedit, ac intelligi debet duntaxat, quando maioratus pos ses sor aedificauit, & expendit, melioramentáque fecit in rebus maioratus; tunc namque expens ae, & meliorationes non repetuntur; secus vero si alius tertius, qui bona fide, veluti emptionis, aut alio simili pos si[sect. 20] debat; expendit, melioramentáque fecit eiusinodi in re aliqua, aut in rebus maioratus; quia tunc tertius ipse poterit recuperare expensas, & melioramenta a sequenti successore, immo & ius retentionis sibi competit, & datur pro illis, idque exemplo cuiuslibet alterius bonae fidei possessoris, in rebus liberis expendentis. Exemplo etiam eius, qui terti fideicommis so, aut restitutioni subiectam, meliorauit, qui non modo melioramenta, & expensas recuperare, sed etiam & rem ipsam fideicommis so, subiectam condicere poterit, vt pro expensis eam retineat; sicque & multo magis rem maioratus nondum traditam retinere poterit, donec ei a vero succes sore expensa soluatur. Et ad haec in effectu reducuntur rationes, & fundamenta, quae pro hac parte ponderauit Didac. Burg. de Paz, dicta quae st. 7. ex num. 32. Vsque ad num. 39. qui num. 35. expres sim affirmat, quod hic tertius faciens expensas vtiles in re aliena bona fide, potest retinere res maioratus, in quibus expens ae factae sunt, donec ei a vero succes sore soluantur Et num. 38. inquit, hanc limitationem veram es se ad l. 46. Tauri, sat constare ex Palac. Rubi. in l. 27. Tauri, num. 66. & quod audiuit a domino genitore suo Burg. Sal. de Paz, ita fuisse iudicatum, quod & similiter ipse vidit in Pinciana Curia. Genitor autem eius, in cons. 3. num. 107. in hunc modum reliquit scriptum: Tum quia praedicta l. 46. Tauri loquitur in eo, qui scit rem es se maioricatus; at vero non loquitur in eo, qui aedificat, & cogitat rem suam es se, & non maioricatus. Etsi haec solutio aduersetur verbis generalibus praedictae l. 46. Tauri. Ecce vbi id tenet quod filius eius notat, sed statim agnoscit, considerationem eam aduersari verbis generalibus dictae l. Tauri, quae etiam tertium, bona fide expendentem, comprehendere videntur. Superiorem tamen Didaci Burg. de Paz opinionem constanter tenuit Pelaez a Mieres, de maioratu, 4. part, quae st. 32. per totam. Qui etiam loquitur absolute in omnibus expensis, & melioramentis, & sic vtilibus quoque, Pinellus in lib. 2. C. de rescindenda, 2. par. cap. 3. numero 1. Couarru. variarum, lib. 1. cap. 17. numero 1. Ioannes Garcia Gallecus, in tractatu de coniugali quaestu, numero 9. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quae st. 69. ex numero 1. Vsque ad numero 8. qui etiam loquitur indistincte in omnibus expensis, & melioramentis factis ab emptore bona fide in rebus maioratus, sicque vtilibus etiam, nam de vtilibus agit specisice. Et eadem adducit fundamenta, quae ex Didac. Burg. de Paz, supra recensui, rationem etiam eiusdem Authoris ponderauit, quod dicta l. 46. Tauri tantum loquitur, vbi pos ses sot maioratus fecit expensas, vt constat ibi: A las mugeres del que los hizo, ni a sus hijos, ni a sus herederos. Quia si secus sit, si alius tertius eas fecerit (provt est casus prae sens) quo bonae fidei pos ses for ex titulo locationis & conductionis ad longum tempus, vel in emphyteusim conces sionis, domos praedictas meliorauit; idque in haec verba (vt distinctius appareat, etiam in vtilibus, non modo in neces sariis expensis Ioannem Guttierez, dicta quae st. 69. loquutum.) In primis namque, generaliter proponit, & resoluit quae stionem numero 1 & 2. & numero 7. etiam retentionis ius concedit. Et numero 3. & 4. etiam in expensis vtilibus fauet emptori bona fide in rebus maioratus expendenti. Et sub dicto numero 7. in haec verba (vt dixi) scripsit: Lex si quidem nostra in sua decisione, non solum respicit principaliter personam succes soris in maioratu, nec idem praedicatur, sed etiam simul personam expendentis, nempe quod sit pos ses sor eiusdem maioratus, quia sciens expendit, & non ignarus decisionis nostrae legis, sicque merito non pos sit expensas praedictas recuperare, quasi, his attentis, videatur expendendo donas se: at vero in tertio ignorante rem es se maioratus, bona fide in eam expendente in necessitatem, vel utilitatem ipsius, haec ratio ces sat, ac proinde diuersum ius statui debet, quando bona fide expen s ae ab ignorante factae sunt. Verum his omnibus minime refragantibus,[sect. 21] Senatus Regius Hispalensis rectius definiuit in casu proposito, bona maioratus ad longum tempus locari non potuis se, nec etiam in emphyteu sim concedi, & succes sori libere dimittenda, sicque pos ses sorem expellendum (quoniam retentionis ius quod Praetendebat, a natura, & conditione maioratus multum abhorret) distinxit autem vtilium, & voluptariarum impensarum, seu meliorationum causam ab his, quae pro neces saria refectione dictarum aedium factae fuerunt, ita vt alias domus omnino corruerent (separari namque debet ab vtili, & voluptaria, etiam respectu tertij, bonae fidei pos ses soris neces saria impensa, siue melioratio) & quidem in vtilibus melioramentis, quae rem meliorem, & vtiliorem, & maioris redditus effecerunt, & perpetuam etiam vtilitatem respiciebant, nullum ius contra succes sorem vinculi, & patronatus competere ei, cui ad vitas dictae domus conces s ae fue re, Senatus statuit. Nec minus tractari pos se de abrasione, siue ius abradendi minus competere, pro certo habuit. Et improbata, reiectáque Pelaez a Mieres, Didaci, Burg. de Paz, Ioann. Guttierrez, & sequacium sententia, de qua supra, num. 20. amplexus est contrariam opinionem Velazq. Auendani, qui pro vtilibus, tametsi meliorem, & rem ampliorem efficerent, & perpetuam maioratus vtilitatem concernerent, nullum ius conces sit ei, qui in bonis maioratus bona fide expendit; sed contra haeredes duntaxat, & bona vltimi pos ses soris, qui vendidit, agi pos se defendit, provt latius infra, num. 56. & 91. & 93. Et Ioannes Garcia, referendus infra, conuenire quoque videtur, cum nec creditori, & sic tertio, qui pro refectione rerum maioratus pecuniam mutuauit, aliquod ius concedere voluerit. Sed & Burg. Salon de Pace, dict. cons. 3. n. 107. quamuis tentauerit dicere, Prae dictam legem Tauri 46. loqui in eo, qui scit rem es se maioricatus, non vero in eo qui aedificat, & cogitat rem suam es se; statim agnoscit, differentiam eam aduersari verbis generalibus illius legis: & sic expres sim fatetur, legem metipsam ita comprehendere tertium bona fide expendentem, sicut maioratus eiusdem pos ses sorem. Barbosa autem, Pater Ludouic. Molin. & Pater Fernand. Rebellus, de quibus infra, quamuis longa serie explanauerint materiam d. l. 46. casum tamen istum tertij pos ses soris, bona fide expendentis, intactum omnino relinquunt, & circa pos ses sorem ipsum maioratus expendentem, aut creditorem, qui pro refectione mutuauit, duntaxat insistunt. In voluptariis autem expensis, seu melioramentis a fortiori id ipsum decreuit Senatus, nec minus ius abradendi admisit. Pro neces sariis autem (vtilia namque non modo, & voluptuaria, sed etiam omnino neces saria melioramenta fecerat tertius bona fide pos sidens,) pro neces sariis inquam, & quae earumdem aedium adeo neces sariam, & praecisam refectionem respiciebant, vt alias domus ips ae corruis sent omnino: decreuit etiam vnanimiter Senatus, nec ius retentionis dari, aut competere dicto conductori ad longum, siue emphyteutae, nec minus hypothecae ius: Non ius retentionis, quia a natura, & conditione maioratus, institutorisque intentione, & voluntate multum abhorret, res maioratus, quae alienari prohibentur, & extra eos, qui de familia sunt, transferri quoquo modo, per extraneum retineri pos se, etiam si neces sario, & bona fide ex titulo emptionis, aut alio expenderit, vel meliorauerit. Item & decis. l. 45. Tauri, non mediocriter repugnat; provt iuridice, & recte Auendanus defendit, de quo infra. Et minus ius hypothecae, quia bonae fidei pos ses sor meliorando, vel expendendo, neque habuit animum obligandi verum dominium. aut maioratus succes sorem, nec aliquod contraxit negotium, siue cum eo contractum iniuit, ex quo hypothecae ius praetendere pos sit. Et quia in fortioribus terminis, in creditore scilicet ad eum effectum mutuante, hypothecae ius denegatur a quibusdam, nec a Ludouico Molina conces sum fuit absque dubio: cum potius ipse repugnare naturae maioratus agnouerit, quantumcunque neces saria, & praecisa refectio fuerit, & pensandum, atque cogitandum: reliquerit. Caeterum eidem emphyteutae, siue conductori pro expensis, & melioramentis neces sariis adeo, & praecisis, ius suum reseruauit, nonmodo contra haeredes vltimi pos ses soris, sed etiam contra succes sorem vinculi, & c patronatus, vt ab eo etiam pos set eas recuperare. Atque ita in neces sariis tantum, & adeo praecisis expen sis sequutus est Senatus opinionem Didaci Burgos de Paz, Pelaez a Mieres, Ioannis Gutierrez, & sequacium, sed tunc etiam ius retentionis denegauit (cum res maioratus, etiam pro expensis neces sariis ab extraneo retineri non valeant) iús que abradendi semper etiam denegandum putauit. In vtilibus vero ab eisdem Authoribus dis sensit (vt dixi) & multo minus retentionem dari pos se decreuit, cum nec ius recuperandi competat (vt dictum est:) Et quamuis in neces sariis quoque, respectu creditoris, qui pro neces saria refectione mutuauit, comitanter reluctauerit Ioannes Garcia, vt inferius animaduerto, nec vllo casu pro expensis, & meliorationibus ius aliquod ipse conces serit contra succes sorem maioratus, quantumcunque neces sariae & praecis ae illae sint; nihilominus eius qualitatis, & neces sarias adeo expensas, soluendas emphyteutae, aut conductori, vel emptori definiuit, itavt in subsidium succes sor maioratus teneretur. Nam & Velazquez ipse Auendanus, qui fortiter adeo tenuit contra Didaci de Paz, Pelaez a Mieres, & Ioannis Gutierrez sententiam; in hoc casu, quando expens ae, & meliorationes sunt adeo neces sariae, vt alias domus corrueret, suam temperauit opinionem; & soluendas eas dixit, vt inferius etiam notatur. Ac denique in neces saria ipsa impensa non annumerari eam, ad quam pos ses sor maioratus erat adstrictus, modicam scilicet, inspecto rigore iuris, cum indicio idem statuit Senatus; quia cum modica impensa ad maioratus pos ses sorem pertineat, siue pos ses sor ipse, fiue tertius alius eam fecerit, a succes sore maioratus recuperari non potest, sed contra haeredes vltimi pos ses soris agendum erit: in subsidium tamen, si haereditas soluendo non sit, pro omni neces saria impensa, siue qua alias bona maioratus corruerent omnino: agi pos se indi stincte contra succes sorem maioratus, quamuis ad modicam pos ses sor teneretur (vt dixi) aeque, & iuste definitum est, & ad superiora in effectu tota haec materia, & Senatus definitio reducitur. Quae latius comprobantur, atque elucidantur numeris sequentibus, & sunt equidem memorabilia, & notatu digna, quia ingenti studio, & diligentia sie digesta, distincta, & resoluta, & summe tunc, & nunc a me elaborata, nec alibi, ita dilucide explanata. Senatus autem ipsius definitiones, & resolutiones ex sequentibus comprobantur fundamentis, & rationibus. Ac primum equidem, quoniam certi, & indubitati iuris est, quod si maioratus in stitutus sit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter libe[sect. 22] ros, aut Anniuersarij, vel Capellaniae, iurisve patronatus perpetui absque facultate Regia: verus quidem minoratus est, ac leges omnes Regiae, quae de maioratibus loquuntur, habent locum in eis, sicut si ex Regia facultate institutus fuis set: sicuti adnotarunt, & comprobarunt Rodericus Suarez, Didac. Couarr. Menchaca, Padilla, Peralta, Rubeus, Anton. Gomezius, Didac. Castellus, Ioannes Lupi, Ludouic. Molina, Gomez Arias, Gregorius Lopez, Tellus Ferdinand. Matienc. Azeuedus, Velazq. Auendanus , Ioannes Gutierrez, Hieronymus Ceuallos, Pater Ludouic. Molina, & Pelaez a Mieres; quos ego in vnum conges si, & ita resolui, atque exornaui, & Petri Salazaris opinioni contrariae; dilucide satisfeci, vt vel vno tantum verbo nouam eius sententiam conuincerem, qui in iure patronatus, anniuersario, & Capellania contrarium intendit probare, sed praepostere quidem, provt quotidianar. har. controuers. iuris, libro tertio cap. 19. numero 275. & 276. latius ob seruaui, Sic etiam, quod reprae sentatio, de qua[sect. 23] in l. 40. Tauri, procedit, & habet locum in vinculis particularibus, in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, in anniuersariis, & patronatibus, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & absque Regia facultate institutis; ibidem notaui numero 277. retuli Couarru. Menchacam, Peraltam, Anton. Gomezium, Padillam, Molinam, Mieres, Matiencum, Azeuedum, Velazquez Auendanum, Blasium, Flores Diaz de Mena, Pater Ludouic. Molinam, & Anton. Pichardum, sic tenentes. Ita quoque, quod lex 41. Tau[sect. 24] ri, procedit in vinculis particularibus in anniuer sariis, & patronatibus, aut memoriis perpetuis, iure maioratus relictis, & absque Regia facultate institutis; eodem cap. 19. numero 278. ex aliis Authoribus scripsi, & resolutum reliqui: & numero 280. tradidi etiam; quod l. 45. Tauri re[sect. 25] medium habet locum in vinculis etiam particularibus, absque Regia facultate, auctoritate legum huius Regni factis, & in anniuersariis, atque patronatibus, iure maioratus relictis, & retuli Didac. del Castillo, Lupum, Tellum, Gomez Arias, Gregor. Lopez, Couarru. Menchacam, Padillam, Auendanum, Molinam, Mieres, Matien[sect. 26] cum, Azeuedum, Ioannem Gutierrez, Velazquez Auendatium, & Patrem Ludouic. Molinam, qui ita tenuerunt specifice. Addidi quoque numero 281. eiusdem cap. 19. quod lex 46. Tauri procedit etiam in vinculis particularibus, absque Regia facultate factis, in anniuersariis defunctorum, & patronatibus, atque Capellaniis perpetuis, quando iure maioratus, & perpetuo relinquuntur. Et recensui Rodericum Suarez, Padillam, Couarru. Molinam, Mieres, Ioannem Garciam, Didac. Burg. de Paz, Matiencum, Ioannem Gutierrez, & Auendanum, sic tenentes. Remanet itaque statutum in maioratibus Hispaniae, habere quoque locum in anniuersariis defunctorum, & in patronatibus perpetuis, quae vt perpetuo durent, sicut[sect. 27] maioratus relinquuntur; & in eis habere locum decisionem dict. l. 45. & 46. Tauri, (in quibus terminis versamur) sed in maioratibus Hispaniae, alienationis expres sa prohibitio, etiam nulla alia causa adiecta, alienationem, dominiique translationem impedit, & omnes effectus expres se prohibitionis obtinet, idque ex causa subintel[sect. 28] lecta conseruationis familiae, quae ex verbo maioratus resultat, quamuis nulla alia causa exprimatur, & siue in contractu, siue in testamento apposita fuerit; quamuis regulariter alienationis prohibitio facta in contractu, non soleat dominij translationem impedire: provt vtrumque recte tradidit, & latius comprobauit Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen. libro 1. cap. 6. numero 30. & seqq. & num. 36. & cap. 12. ex numero 30. vsque ad 36. vbi vide, & lib. 4. cap. 1. numero 4. & 5. & 6. Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, numero 13. & pluribus seqq. late Auendanus in commentariis de censibus, cap. 62. ex numero 5. Quod si alienationis prohibitio expres sa non fuerit, sed ex verbo maiora[sect. 29] tus deducatur, (nam eo ipso, quod quis maioratum instituit, bonorum alienationem prohibere videtur) tunc proculdubio non expres sa, sed tacita solum dicenda erit alienationis prohibitio: vere namque non adest expres sa bonorum alienationis prohibitio, siue non expresse bona alienari prohibita sunt, tametsi ex natura maioratus ea snbintelligatur. Ac proinde is, qui in eis bo[sect. 30] nis succes serit, poterit illa alienare pro eo tem pore, quo ipsorum dominium penes illum es se debet, nec alienatio poterit eo viuente reuocari. Quod non procedit ex eo, quod bona haec alienari prohibita sint, sed ex eo, quod dominium maioratum pos sidentis, ad vitam restrictum sit, nec ipse pos sit vltra id tempus alienare; vt igitur alienatio omni tempore prohibeatur, & nulla sit, neces sarium est, prohibitionem alienationis expres sam adiicere. Sic sane, atque eleganter, & magistraliter concludit ipse Molina, lib. 4. de Hispan. primogen. cap. 1. num. 3. pertotum. Et latius antea tradiderat, lib. 1. cap. 16. num. 32. & 33. vbi inquit, quod si in maioratu expres sa alienationis prohibitio apposita sit, provt communiter in omnibus[sect. 31] maioratibus apponi solet, statim facta bonorum alienatione, etiam viuente maioratus pos ses sore, potest: admitti sequens in gradu, qui alienationi non consensit, ad reuocanda bona alienata, eáque sibi vendicanda: provt latius ibi. Et licet contrarium videretur dicendum ex decisione text, in l. finali, §. sed quia nostra Maiestas, & § sin autem, C. communia de legat. Communis tamen, ac vera resolutio est, quod aut bona sunt fideicommis so, aut restitutioni subiecta & sic tacite alienari prohibita absque alienationis prohibitione expres sa, & tunc si alienentur, non potest alienatio reuocari, nisi adueniente die fideicommis si. Sicque est intelligendus tex. in dict. §. sed quia no stra Maiestas, & in §. sin autem. Aut vltra fideicommis sum bona sunt alienari prohibita expresse, & tunc si alienentur, pos sunt statim vendicari a sequenti in gradu, non expectato die fideicommis si; sicuti comprobat ibidem. Cum ergo bona maioratus ex propria natura alienari prohibita sint in praeiudicium sequentium succes sorum, siue expres sa sit alienationis prohibitio, siue tacita,[sect. 32] quae ex verbo maioratus inducitur, l. peto, §. fratre, & §. praedium, cum pluribus similibus, ff. delegat. 2. & per Molin, lib. 4. dict. cap. 1. num. 2. & 12. Mieres, 3. par. quae st 9. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 102. nedum, autem alienari, sed etiam pignorari, seu hypothecae subiici prohibeantur: hoc enim sub alienationis prohibitione tacita, seu expres sa comprehenditur, cum ex hypotheca ad alienationem perue[sect. 33] niatur, l. fin. C. de rebus alien, non alienand. & per Molinam, lib. 4. dict. cap. 1. num. 7. Mieres, 1. par. quae st. 1. num. 8. & in commentariis de vsufructu, cap. 54. num. 1. & duobus seqq. latius comprobaui. Sequitur manifeste, in casu prae senti dicti vinculi, & patronatus perpetui, in quo adest expres sa alienationis bonorum prohibitio in perpetuum; nullum contractum geri potuis se in praeiudicium sequentium vocatorum, & eorum, qui succes suri sunt; per quem dominium directum, aut vtile transferri pos sit, aut ius aliquod in re constitui, vel ad alienationem, aut hypothecam bonorum perueniri; per text. in eadem l. vltima, & in l. 1. §. 1. cum seqq. ff. quae. in fraudem credit. authent. de non alienand. §. alienationis, collat. 9. & latius exornarunt[sect. 34] Tiraquell. Pinellus, Bursatus, Menoch. Redoanus, & alij, quos praecitato, cap. 54. num. 1. & 2. recensui, Molina etiam, lib. 1. cap. 21. num. 15. vbi expres sim inquit, quod alienare prohibitus, non potest vtile dominium, nec ius in re alienari prohibita, transferre; idque per text, in ipsa l. fin. C. de rebus alien, non alien, & lib. 4. cap. 1. num. 8. vbi inquit, quod maioratus pos ses sor prohibetur fa[sect. 35] cere omnia illa, ex quibus ad alienationem perueniri pos sit, l. codicillis, §. matre, vbi Bart. & communiter Scribentes id notant, ff. de legat. 2. Similiter etiam prohibetur vsumfructum, seu aliam seruitutem in re maioratus constituere, nec etiam, vt in vita eius duret, si bona maioratus expresse alienari prohibita sunt, provt in loco relato supra latius ostendit. Secundo deinde & pro eadem parte facit, in casu prae senti expres sam adfuis se alienationis prohibitionem (vt dixi) & nihilominus dicti vinculi, & patronatus pos ses sorem, ad longum tempus praedictas domos locas se, siue in emphyteusim, & ad vitas conces sis se; sicque locationem, aut in emphyteusim conces sionem de iure subsistere non potuis se, indéque & virtute eius contractus illas pos sidentem expelli debuis se, provt expul[sect. 36] sus est. Quoniam locatio ad longum tempus, alienatio est, lib. 1. §. quod autem, ff. de superficiebus, lib. 1. §. qui in perpetuum, ff. si ager vecti. seu emphyt. petat. Sicque prohibitus alienare, non potest ad longum tempus locare; provt vtrumque iure,[sect. 37] & multorum Interpretum sententia, & auctoritate comprobauit Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. libro primo cap. 21. ex numero 15. vsque ad numer. 20. & libro quarto cap. 1. numero 10. & dict. libro primo cap. 21. numero 23. vbi quod maiora[sect. 38] tus pos ses sor non potest rem maioratus ad longum tempus locare: & citat Menchacam, Pinellum, & Anton. Gomezium, ita tenentes. Quamuis ad modicum tempus pos sit; provt eo[sect. 39] dem cap. 21. numero primo Molina ipse probauit, & sequuntur Corbulus, Aluarus Valascus, Anton. Gomezius, Pinellus, Gras sus, Felicianus, & Anguis sola, cum quibus Blasius, Flores Diaz de Mena, in addit, ad decisionem Gamae 16. numero tertio, fol, 20. Mieres, parte 4. quae st. 25. Caldas Pereira de renouat, emphyt. 1. parte, quae st. 16. numero secundo, & iterum de emphyt. extinctione, 4. part. quae st. 5. ex numero 32. Per. Anton, de Petra, de fideicommis s. quae st. 8. num. 81. & seqq. Ioannes Gutierrez, canonicarum, libro primo cap. 36. ex numero 8. vbi inquit, quod quamuis pos ses sor maioratus pos sit rem maiorarus ad longum tempus locare, cum haec locatio nullam alienationis speciem contineat; succes sor tamen maioratus non tenetur stare locationi, sed poterit rem maioratus denuo locare; quia cum maioratus pos ses sor non habeat domi[sect. 40] nium perpetuum, sed temporale, non potest locare libere, sed cum sua qualitate temporali. Et citat Gregorium Lopez, Anton. Gomezium, Pinellum, Padillam, Menchacam, & Molinam, ita tenentes: & id extendit numero finali, etiam si succes sor maioratus, simul sit haeres vltimi pos ses soris, non tamen fundatoris maioratus, quia adhuc non tenebitur stare locationi: Ceuallos etiam id ipsum tenuit, practicar. commun, contra commun. quae st. 636. numero 19. cum seqq. & quaest. 199. numero 1. & seqq. Lasarte de decima venditionis, cap. 18. numero 97. Barbosa in, l. si filiofamilias, §. si vir in quinquennium, sub numero quarto, vers. Similiter & succes sor maioratus, fol. 617. ita pariter, quod alienare prohibitus, non potest rem in emphyteusim concedere; specifice notauit Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 4. dict. cap. 1. nu[sect. 41] mere 10. & lib. 1. dict, cap. 21. numero 22. latius numero 31. & tribus seqq. vbi inquit, bona maioratus non pos se in emphyteusim concedi, quoniam[sect. 42] res prohibitae alienari, non pos sunt in emphyteusim concedi, dict. l. fin. C. de rebus alienis non alienand. text, in authentic, de non alienand. aut permut. §. alienationis, collation. 1. & latius comprobat ibi: & Molinam sequuntur communiter omnes, sicuti ex citatis numero praecedenti Authoribus apparet, atque ex congestis per Additionatorem Gamae, ad decision. 16. in princip. Imo, & in fortioribus terminis, quam casus prae sentis (quo vinculi, & patronatus succes sor, mortuo iam pos ses sore, qui domos in emphyteusim conces sit, contractum impugnabat, & conductorem,[sect. 43] siue pos ses sorem ex eo contractu, expellendum in stabat) quod sequens maioratus succes sor pos sit contractum emphyteuticum, de re maioratus factum, viuente pos ses sore reuocare, si res maioratus expresse alienari prohibeantur; tenuit ipse Molina, lib. 1. dict. cap. 21. num. 35. cum enim conces sio in emphyteusim, alienatio sit, poterit illico sequens. in gradu alienationem reuocare,[sect. 44] non expectata morte pos ses soris. Si autem alienatio expresse prohibita non sit, debet neces sario mors pos ses soris expectari, vt alienatio reuocari pos sit, valebítque eo viuente, vt per Molinam ibi, qui iuri retentionis, quod pos ses sor dictarum aedium ex praefato emphyteusis contractu pro expensis, seu melioramentis Praetendebat, quantum repugnet, ex ipsius verbis, & resolutione colligitur manifeste. Denique, atque ex ipsa ratione, superius adducta, maioratus pos ses sor censum constituere, aut creare super bonis maioratus absque facultate Regia non valet, cum nihil ipse efficere pos sit alienando, aut contrahendo, ex quo maioratui metipsi, & succes soribus in futurum; praeiudi[sect. 45] cium aliquod generetur. Quod quando maioratus expres sam habet alienationis prohibitionem, vsque adeo verum est, vt absque Regia facultate, etiam in vita constituentis, nulla sit census con stitutio. Si vero nullam habeat expres sam alienationis prohibitionem, sed solum tacitam & legalem, ex natura eius inductam, quamuis succes soribus nocere non pos sit, tamen pro tempore vitae pos ses soris imponentis censum, conseruabitur; sicuti post Molinam, Follerium, & alios tradiderunt D. Felicianus de Solis, de censibus, lib. 2. cap. 4. ex num. 15. Vsque ad num. 20. nouis sime Velazq. Auendanus de censibus, cap. 62. num. 5. & 6. & 7. qui de censu creando ex bonis, vel super bonis maioratus, cum Regia facultate, vel sine illa, agit latis sime. Et hactenus de fundamento secundo. Rursus & tertio pro eadem parte vrget Ludo[sect. 46] uici Molinae locus, de Hispan. primogen, lib. 4. cap. 6. num. 25. & 26. vbi as serit, quod bona maioratus sine facultate Regia; nullo modo, neque ex vlla causa alienari pos sunt, quantumcunque neces saria causa sit; eadémque ratione, Regias facultates ad id efficiendum, raro, & non nisi ex magna causa concedendas es se, cum maioratuum institutorum voluntati aduersentur, quos verisimile ed potius, ipsorum maioratuum conseruationi, quam pos ses sorum neces sitatibus consuluis se: & dict. num. 26. in hunc modum scribit. Sed dubitari solet, vtrum res maioratus absque Regia facul[sect. 47] tate valeant permutari dum aliis rebus ipsi maioratui vtilioribus, vel vendi, vt ex pretio alia bona longé vtiliora subrogentur: Regia namque facultate interueniente, id fieri pos se, supra isto libro, cap. 4. num. 1. cum seqq. satis aperte ostensum est. Qua in re dicendum est, proculdubio id absque Regia facultate fieri non pos se: cum enim praecisa voluntas maioratus institutoris fuerit, vt ea bona perpetuo in sua familia con seruentur, non est permittendum pos ses sori, vt etiam ad maiorem ipsius maioratus vtilitatem, illa pos sit aduersus institutoris voluntatem alienare: nec id eius facultati tribuendum est, sed potius Principi remittendum, qui solus ex causa potest testantium voluntates alterare, vt ibidem ostensum est. Et id ipsum[sect. 48] probauit Molina lib. 1. cap. 20. num. 15. vbi dixit, quod quando in institutione maioratus adest expres sa alienandi prohibitio, res non potest etiam, in casu alias permis so, alienari; nisi facultas Regia praecedat; & citat Glos sam notabilem, in dict. l. fin. C. de reb. alien. non alien. in glos sa magna ad finem, Bartol. Iason, Ripam, & Tiraquellum, ita tenentes: & lib. 4. cap. 3. num. 1. & 2. tradit idem[sect. 49] Molina, bona maioratus non modo ex causa vtili, aut neces saria alienari pos se absque facultate Regia; . sed etiam neque facultates Regias concedendas, vt alienentur, nisi vel causa publica, & ipsius maioratus euidens vtilitas, aut neces sitas interueniat: & euidentis vtilitatis, aut neces sitatis. Exemplum ponit in eisdem, quibus versamur, terminis, praecis ae scilicet, & neces sariae refectionis, & tunc quoque facultatem Regiam requirit in hunc modum: Vtilitas vero, vel neces sitas ipsius maioratus erit, si ad reficiendum res maioratus, quae alioqui cito ruitura forent, facultates concedantur, vel ad easdem augendas, vel meliorandas, vel cum aliis in maioratus euidentem vtilitatem permutandas, vel ad alia similia, quae maioratus euidentem vtilitatem, seu praecisam necessitatem contineant. Inferius etiam nu[sect. 50] mero 5. eiusdem cap. 3. lib. 4. inquit, quod facultas Regia ad alienanda bona maioratus, non nisi causa cognita, & citato primo succes sore concedenda est, & in caus ae cognitione ea examinanda, de quibus ibi, examinarique debere non aliter, quam ex mandato, aut commis sione Principis, siue Consiliariorum supremorum, qui Regio Camerae prae sunt Senatui. Cum ergo in casu prae senti ad conces sionem in emphyteusim, siue ad vitas dictarum aedium, facultas Regia non interuenerit, nec caus ae cognitio coram concedente, ad modum, quem Molina requirit, praeces serit, ipsiúsque vinculi, & patronatus primus succes sor citatus prius non fuerit, quantumcunque eius dem euidens vtilitas, aut neces sitas, & indicis ordinarij licentia ades set. (quae facultatis Regiae defectum supplere non potest) conces sio eiusmodi valere non potuit de iure, neque ipsius Praetextu aliquid praetendere is, qui ad vitas recipit illas, vt notum est, atque ex superioribus deducitur manifeste. Item ex traditis infra, ad solutionem secundi argumenti, vbi vide: atque ex resolutionibus Pelaez a Mieres, 4. part, quae st. 1. illatione 1. & seqq. [sect. 51] Patris Ludouic. Molinae, tom. 3. disputat. 649. & 650. maioratus autem cum facultate Regia fiat, vel sine ea, nihil interest, quantum ad res eius alienandas cum facultate Regia, vt idem Molina scriptum reliquit eod. cap. 3. lib. 4. n. 7. & 11. Quarto etiam fortiter adstringit decisio legis 46. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae. Quae specifice, & noue decidit, aedificia, & meliorationes factas in rebus maioratus, repeti non pos se, sed lucro & augmento eiusdem maioratus cedere; sicque non teneri succes sorem eas persoluere. Neque lex ipsa exprimit, a quo aedificia, aut meliorationes, siue expens ae fiant, vt maioratui cedat, an a pos ses sore illius, vel ab alio extraneo: dixit namque indi stincte, que de aqui adelante se hizieren, & sic Vtrumque, & quemcunque expendentem, aut meliorantem comprehendit. Ratio namque legis eiusdem aequaliter militat, & procedit tam in extraneo quocunque expendente bona fide, quam in pos ses sore ipso maioratus, provt infra animaduerto ad solutionem vltimi argumenti, vbi inuenies. Vide etiam obseruationes omnes, & resolutiones, quae per discursum solutionum ad argumenta contrariae partis adducuntur, & ponderantur numeris seqq. quibus haec ipsa pars longa serie comprobatur; atque ita ex eisdem alia plura fundamenta expendi pos sent, quae sciens, consultóque praetermitto, quoniam eo loci opportunius traduntur, & omnia annotantur distincte, quae ad rationem, & iustificationem, materiam quoque praedictae l. 46. Tauri, pertinent. Et idcirco erunt omnino praelegenda (vt dixi) nec aliquid omittendum ex his omnibus, quae ad solutionem eorundem argumentorum tradita fuere. Ac denique notanda consideratio illa ad eandem l. 46. de qua infra, num. 92. & 95. nec maioratus pos ses sorem, aut eius vxorem, filios, & haeredes, nec etiam tertium pos ses sorem in rebus maioratus expendentem, aut melioramenta facientem, conqueri pos se, si expensas, & melioramenta non recuperent; cum maioratus pos ses sor, qui scit, aut scire debet legis illius constitutionem, donare videatur, nec repetendi animum habere. Tertius autem bona fide expendens, sibi imputare debeat, si non praemis sa, & habita diligenti admodum inquisitione contraxerit, & rem emerit, vinculo, & restitutioni subiectam, cuius qualitatem a communiter accidentibus detegeret, si diligentiorem adhibuis set inquisitionem, nec ideo emis set, vt ibidem notaui. Si ergo non inuestigauerit, sibi imputet, iuxta ea, quae Petrus Surdus in cons. 13. ex num. 38. & in cons. 150. ex num. 20. & num. 122. & seqq. lib. 1. singulariter adnotauit. Facit etiam & quinto loco Ludouic. Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 10. ex num. 15. vs que ad num. 28. cuius obseruationes ex proposito ponderari, atque expendi debebunt, vtpote cum adeo neces sariae sint, & totius huiusce materiae [sect. 52] absolutam resolutionem contineant. Inquirit itaque Molina dict. num. 15. vtrum maioratus succes sor teneatur ad soluenda debita vltimi pos ses soris, pro maioratus vtilitate contracta; qualitérque id intelligendum sit? Et duos casus principaliter considerat, atque distinguit; quorum primum, debitorum inquam, quae ipse contraxit pro sua, non pro maioratus vtilitate, nec contemplatione, omitto consulto; quoniam is ad Prae sens propositum non pertinet, & late explicatur per ipsum Molinam, ibi, ex num. 28. cum seqq. Alterum vero, quando scilicet agitur de debitis, quae pos ses sor maioratus contemplatione maioratus, & pro eius vtilitate, ac conseruatione, & sine facultate Regia contraxit; sic explicandum existimat, vt distinxerit, an debita, quae pro maioratus vtilitate, . seu neces sitate contracta sunt, dependeant ex aedificiis in solo maioratus factis, an ex aliis expensis ad ipsum maioratum vtilibus, seu neces sariis. Et in primo casu non adhaeret indistincte decisioni dict. l. 46. Tauri, sed iterum distinguit num. 17. an ea debita contracta fuerint ex aedificiis ad perpetuam maioratus vtilitatem factis, seu ex modica reparatione, vel aliis expensis, quae ad commodiorem fructuum perceptionem neces sariae fuerunt. Si ea debita ex. aedificis factis ad perpetuam maioratus vtilitatem proces serunt, inquit quod maioratus succes sor non tenetur huiusmodi debita persoluere. Cum enim ipse non teneatur aedificia perpetua, etiam si maioratus conseruationi neces saria sint, propriis expensis, nec ex fructibus maioratus facere, a fortiori nec tenebitur soluere ea debita, quae ad huiusmodi aedificia facienda, ab eius praedeces sore contracta fuerunt, etiam si in maioratus vtilitatem conuersa sint. Quod est plusquam notis simum, etiam non extante dict. l. 46. Tauri decisione. Dubium igitur in eo versatur, an scilicet ex rebus maioratus debitum hoc exoluendum sit? Et siquidem debitum istud contractum fuerit ad aedificia voluntaria. maioratúsque conseruationi non neces saria facienda, quamuis eidem vtilia es se pos sint, notis simum es se inquit ipse Molina, etiam non extante d. l. Tauri 46. decisione, ad huiusmodi debita per soluenda, bona maioratus nec es se pignoranda, nec alienanda; iniquis simum enim es set, quod pro huiusmodi debitis bona maioratus contra te stantis expres sam prohibitionem pignorari, siue alienari pos sent. Hactenus Molina, qui (vt vides) in fauorem succes soris maioratus, rem hanc ab soluit in terminis, de quibus agimus, quamuis expens ae perpetuam maioratus vtilitatem respiciant, & eius rationes, & resolutiones aequaliter conueniunt bonae fidei pos ses sori expendenti, & sic tertio, quam pos ses sori ipsi maioratus; cum inter eos, quoad istum effectum nulla videatur congrua discriminis ratio versari, quemadmodum nec respectu creditoris, provt ipse notauit Molina, qui etiam tertius est, & non pos ses sor ipse maioratus. Si vero debita ex aedificiis maioratus summe neces sariis, & sine quibus durare, nec con seruari ipse maioratus pos set, proces serent; tunc eodem cap. 10. lib. 1. num. 18. inquit Molina, se offerre difficultatem super intellectu dict. l. 46. Tauri: nam quamuis ex eius generalitate videatur dicendum, quod sicut filius, & vxor non pos sunt petere legitimam, nec partem lucrorum ex aedificiis in solo maioratus factis, nec etiam eorundem aedificiorum valorem: similiter, nec creditor pos sit petere eam pecuniam, quam pro rebus maioratus reficiendis mutuauit; casus tamen, de quo agimus, in ea lege decisus non est. Non enim lex illa disponit, quid faciendum sit, quando creditores petunt hanc pecuniae quantitatem, quam pro neces saria rerum maioratus refectione mutuarunt. Potiórque es se videtur creditorem, quam vxoris, ac filiorum causa; ideóque praefata lex 46. Tauri, ad hunc casum, in quo diuersa ratio versatur, extendenda non erit, sed in eo ius commune seruabitur. Idque maxime hodie ex l. 26. tit. 15. parti. 5. ex qua disponitur, mutuantem ad refectionem domus, vel nanis, acquirere in eis ius hypothecae; quamuis iure communi attento, quamplures Authores contrarium existiment, vt per Molinam ibi num. 19. qui subdit, non obstare, si dicatur, rem maioratus non pos se obligati, nec hypothecari: quoniam id non procedit, si ex causa adeo neces saria fiat, sed tantum, quando ex causa voluntaria, vt latius ibi, num. 20. & tribus seqq. vbi concludit, probabile id sibi videri, dummodo pecunia in refectionem rerum maioratus expresse mutuata, in idque consumpta fuerit, atque aedisicium ipsum extet, reparatióque adeo neces saria es set, vt alioqui res ipsa corrueret, nec amplius, quam id, quod praecise neces sarium erat, expensum sit. Haec namque omnia simul requiruntur, vt pro pecunia in refectionem domus, seu aliarum rerum mutuata, competar hypothecaria cum prae latione. Et adhuc, cum casus contigerit, maturius pensandum, atque deliberandum (inquit ipse Molina) tam propter dict. l. 46. decisionem, quam propter maioratuum clausulas, vbi haec vt plurimum excludi solent. Hactenus Ludouic. Molina, ex quo etiam ad nostrum casum prae sentem, & pro decisione Senatus satis efficax fundamentum deduci valet, vtpote cum adeo probabiliter dubitauerit, num dict. l. 46. constitutio procedat in creditore qui pro rebus maioratus reficiendis mutuauerit & sic in tertio, cum eius generalius quemcunque, tertium etiam expendentem, aut mutuantem comprehendere videatur. Deinde, cum etiam in casu, quo expensa, & reparatio adeo neces sa ria es set, vt alioqui res ipsa corrueret, & creditor in eam causam mutauauerit, & duntaxat id, quod Praecise neces sarium erat, expensum sit; non est ausus affirmare, succes sorem maioratus ad eam expensam teneri, sed deliberandum, & pensandum reliquit, provt nunc vidisti. Quod si in creditore, in praedictam causam mutuante, adeo anxius est ipse Molina, nec audet certum quid affirmare, quanto magis in tertio alio, veluti emptore, aut conductore, bona fide expendente, nec animo obligandi reficiente, dubitare debuis set?Denique (vtcunque res se habeat) locus eiusdem Molinae expresse sententiam nostram, & Senatus decisionem comprobat. & natus namque in casu prae senti vtiles expensas a neces sariis distinxit, & separauit, & vtiles nequaquam soluendas tertio bonae fidei pos ses sori expendenti, quamuis meliores, & vtiliores res maioratus efficerent, & perpetuam eiusdem vtilitatem respicerent. Adeo vero necces sarias, vt alioqui res omnino corruerent, soluendas statuit, provt in creditore mutuante , Molina resoluit, & eodem cap. 10. lib. 1. num. 23. in vers. finali, inquit, quod si ex melioramentis, non ad perpetuam bonorum maioratus conseruationem, sed solum ad frinctuum commodiorem collectionem, vel modicam reparationem factis debita contracta fuerunt; ad huiusmodi debita, nec bona maioratus, nec succes sores adstrictos es se; vt latius ibi & vide infra, num. seq, in fin. ex vers. Quatenus vero. Sexto deinde fortis sime vrgent Ioann. Garciae [sect. 53] in proposito nostro, & d. l. 46. Tauri explicatione, resolutiones, atque obseruationes, de expens & meliorat. cap. 16. num. 10. 11. & 12. ibi namque scripta, si radicitus inspiciantur, apparet proculdubio, nec decisionem textus, in cap. 1. de solutionibus: & ea, quae per eum text. communiter tradiderunt Interpretes, nec alia etiam, quae post decisionem eiusdem l. 46. huius Regni Scriptores adnotarunt, impedire quouis modo id quod intendimus, succes sorem scilicet maioratus non teneri soluere expensas, aut melioramenta a bonae fidei pos ses sore rebus maioratus facta, etiam si res ipsas vtiliores, & meliores reddiderint, & perpetuam maioratus vtilitatem respiciant, attenta legis ip sius 46. decisione. Vere namque rationes illae ab ipso Authore consideratae, sic fortiter adstringunt respectu cuiuslibet certij, bona fide expendentis, sicut creditoris, qui ad neces sariam lefectionem mutuauit. Et cum in creditore ius tacitae hypothecae, ius etiam agendi contra succes sorem maioratus quolibet modo denegauerit. & contra haeredes dumtaxat pos ses soris maioratus. actionem conces serit; id ipsum dicendum es se in alio quolibet tertio nec a decisione text. in dict. cap. 1. de solutionibus, argui pos se, post editam praedictam legem 46. cum ex melioramentis, aut aedificiis in rebus maioratus factis, vtilitas resultet etiam si illa perpetua sit; adeo concludenter deducitur; vt fortis sime vrgeant (vt dixi) In dubium itaque excitauit Ioannes Garcia, dict. cap. 16. ex num. 10. quae stionem metip sam creditoris mutuantis pro refectione rerum maioratus, quam ex Ludouic. Molina recensui nunc: & inquit ex decisione d. l. 46. Tauri, expeditum videri, vt si meliorationes, expens aeque, propter quas contracta sunt debita, pertineant ad aedificiorum reparationes neces sarias, & quae pertineant ad perpetuam vtilitatem bonorum maioratus, in nihilo omnino teneri succes sorem maioratus. Quia cum praedicta lex 46. filiis, & vxoribus negarit in huiusmodi meliorationibus & expensis aedisiciorum, & reparationum actiones, ad con sequenda ea, quae sibi deberentur earundem occasione, nihilque voluerit deberi propter has meliorationes, in nihiloque teneri succes sorem, sed libere ad eum perueniant; procul dubio omnium creditorum ius longius expulis se videtur, quod ex aedificiis, & aedificiorum reparatione resultaret, postquam voluit, vt libera ab omni debito trans ferrentur in succes sorem; qui enim vult consequens, neces sario vult antecedens quod neces sario antecedit. Tum etiam, quia nisi hoc intelligeretur. aperta es set fraus d. legi 46. interpositis cautionibus inter creditores, filios, & vxores, machinante s aepe dolos pos ses sore maioratus, & mutuam accipiente pecuniam ad refectionem, quae postea vxori, & filiis restitueretur, quodque vna via prohibitum es set, alia permis sum reperiretur, omniáque s aepe primogenia aetate alieno, hac arte excogitata hypotheca perirent, & machinato dolo interciderent. Quapropter existimat Author ipse, ex huiusmodi expensis, & meliorationibus factis propter aedificia, & aedificiorum reparationes, nihil omnino debere succes sorem maioratus, nec mutuantem habere tacitam hypothecam, sed obligationem duntaxat personalem contra cum, cui mutuauit, & eius haeredes, ex ratione dict. l. 46. Tauri, quae militat in omni genere creditorum, ne maioratus magno consilio institutus, vt perpetuo duret, breuis sime excogitata hac via destruatur; & quia bona ipsa, succes soresque liberos es se voluerit ab omni debito; quod pater ex litera legis illius; sean assi de mayorazgo, como lo son, o fueran las ciudades, viilas, y lugares, y heredamientos, y casas donde se labraren. Vult igitur lex, vt tales meliorationes, & aedificia sint libera, sicuti sunt bona ipsa maioratus, quae libera sunt ab omni obligatione. Praeterea succes sionem quoque liberum es se voluit, & fecit, ibi: Y mandamos, que en todo ello suceda el que fuere llamado al mayorazgo con los vinculos y condiciones en el mayorazgo contenidas, sin que sea obligado a dar parte alguna de la estimacion, o valor de los dichos edificios. Quae autem sequuntur verba, las mugeres del que los hizo. ni a sus hijos: exempli cau sa addita sunt, neque dispositionem coarctant, aut restingunt, quod proprium est exemplorum, & traduntur vt plurimum ad ea, quae frequentius contingunt; omnia enim simul adaptari ad regulas non pos sunt, quia infinita exempla sunt.) voluit igitur l. 46. (concludit Ioannes ipse Garcia, bona omnia maioratus, & aedificia in his erecta, libera ab omni obligatione, & ipsum succes sorem ab omni debito huiusmodi securum. Quae verba (vt vides) mire conueniunt tertio etiam bona fide expendenti, veluti emptori, aut conductori, vt inferius tradetur. Idcirco (inquit idem Author) quamuis ex dispositione legis Partitae, mutuans in refectionem domus, vel nauis, acquirat in cis ius hypothecae contra dispositionem iuris communis; id tamen non est recipiendum in mutuo ad reficiendum res maioratus, vel ad aedificandum de nouo, quia in his prohibita est hypotheca, & obligatio, etiam si subsit magna causa & neces saria, & in vtilitatem perpetuam maioratus, Quare dicit, consultius es se, si in hac quoque specie facultas Regia postuletur, propter difficultatem dict. legis 46. propter quam, & propter conditiones & clausulas, quae in maioratibus apponi solent, & obligationes, & alienationes prohibet; Molina metipse pensandum, & cogitandum reliquit. At qui cum hoc constitutum sit in aedificiis, & meliorationibus, quae pertinent ad perpetuam vtilitatem rerum maioratus, multo fortius admittenda sunt in aedificiis, & meliorationibus modicis, & quae fiunt propter fructus colligendos, & conser uandos, succes sor enim nihil horum soluere tenetur. Siue igitur meliorationes perpetuae: sint, perpetuamque maioratus vtilitatem contineant, siue propter fructus colligendos fiant, modicaeque sint, procedit decisio dictae l. 46. Tauri quo iuste equidem, & iuridice etiam Ioannes Garcia confutat Molinam, qui in eis expensis, modicis inquam, auc propter fructus colligendos factis, contrarium exi stimauit, dict. cap. 10. lib. 1. num. 24. atque ad id inducebat text. in cap. 1. de solut. cui ex repugnantia dict. l. 46. Tauri, vel vno verbo Garcia satisfacit. Et hactenus ipse, de expens. & meliorat. dict. cap. 16. num. 10. 11. & 12. qui (vt vides) diuersam es se rationem decisionis dict, cap. 1. de solut. vt ab ea ad nostrum casum argui non pos sit, post editam d. l. Tauri 46. constitutionem ostendit singulariter. Item decisionem eius legis & verba non coarctare, aut restringere dispositionem legis ipsius Tauri, sed exempli causa addita es se, quia a frequentius accidentibus, vel vxor, vel filij, aut haeredes de expen sis, & meliorationibus in aedificiis facitis, & de illius legis constitutione querelam excitant; & sic comprehendere omnia melioramenta in rebus maioratus ex aedificiis facta, quocunque modo, & a quocunque fiant; euincit manifeste & adeo indistincte, vt etiam praecisa, & neces saria, & sine quibus alias res corruerent omnino, comprehendere videatur; tertium etiam bona fide expendentem, sicut pos ses sorem ipsum maioratus; timor namque ille fraudis, & machinationis, vt decisio d. l. 46. Tauri defraudaretur, quo excitatur Ioannes Garcia contra creditores: item generalis eius legis decisio, quod tales meliorationes, & aedificia sint libera, sicuti bona ipsa maioratus, quae libera sunt ab omni obligatione, succes sorem quoque liberum es se futurum, ita aequaliter conueniunt; cum tertius alius, etiam titulo, & bona fide, sicut quando pos ses sor ipse maioratus expendit, quod negari non potest, vt in ipso tertio procedere quoque debeat eius legis decisio; in quo, si locum non obtineret, aperta etiam es set fraus dict. l. 46. constitutioni interpo sitis cautionibus, nec liber es set maioratus succes sor, si aedificia, aut meliorationes, a tertio bona fide factas, persoluere teneretur. Quatenus vero attinet ad expensas, quae fiunt propter fructus, aut quae modicae sunt; vere quidem Molinam eundem confutauit Ioannes Garcia. Quod vt distinctius appareat, obseruandum erit, Molinam metipsum, l. 1. dict. cap. 10. num. 23. & 24. obseruas se, quod si expensarum vtilitas in tempus sequentis succes sori etiam duret, aequum videtur, vt succes sor illas soluere teneatur pro rata vtilitatis, quam ex ipsis consequutus est, quia videtur militare ratio, text. in dict. cap. 1. de solut. Quod quantum aduersetur his, quae Molina idem antea tradiderat, & dict. l. Tauri constitutioni; vnusquis que diiudicauerit, & idem Author agnouis se videtur statim, dum dixit: Quod admitti poterit si expens ae modicae sint, atque ad ipsius maioratus reparationem, vel fructuum collectionem praecise neces sariae. In quo etiam defecit proculdubio vir adeo eruditus, & insignis; nam si expensae modicae sunt, etiam si summe neces sariae, succes sor maioratus soluere eas non tenetur, cum modica expensa ad pos ses sorem spectet, vt vbi profitetur num. 23. in fine, & eodem l. 1. ex num. 5. Si vero praecise neces sariae fuere expens ae, dici non potest, pro maioratus vtilitate debita contracta, sed pro neces sitate adeo prae cisa, & tunc solui debebunt; quamuis etiam tunc duibitauerit, & deliberandum reliquerit Moli. num. 23. Ponderandum itaque erit d. num. 24. adeo facile conces sis se: Molinam, quod difficile adeo existi mauit d. num. 23. nec ausus fuit affirmare. Quod etiam iterum non firmauit, sed potius creditoribus consuluit, ne pecuniam suam mutuent, etiam in causam maioratui vtilem, seu neces sariam, nisi Regia facultate amplis sima Praecedente: nam cum d. num. 24. secundam speciem principalem explicandam suscepis set, quando scilicet debita non ex aedificiis, sed ex aliis rebus, ad ipsum maioratum vtilibus, seu neces sariis proces serunt; & distinxis set, an debita contracta fuerint ex causis ad maioratus perpetuam conseruationem neces sariis; aut ex causis ad eandem maioratus perpetuam conseruationem voluntariis, quamuis vtilibus; aut ex causis fructuum collectionem, vel modicam expen sam tangentibus; idque late explicas set, prout ibi videbis, in secundo casu (qui magis ad propositum nostrum pertinet, atque in vers. Si vero debitum ex causa voluntaria, sub num. 27. in hunc modum reliquit scriptum, d. cap. 10. lib. 1. Si vero debitum ex casua voluntaria procedat, quamuis ad ipsius maioratus perpetuam vtilitatem contractum sit, dicendum erit, ad huiusmodi debita, nec succes sorem, nec etiam bona maioratus obligata es se, nisi ad id Regia facultas interuenerit. Pos set namque nimium maioratuum succes soribus praeiudicari: si omnia ipsis maioratibus vtilia pos set illico maioratus pos ses sor facere, in idque omnes succes sores perpetuo obligatos relinquere, vel ad id res ipsas maioratus alienare, vel eas hypothecae subiicere, &c. Et id ipsum antea dixerat sub num. 17. dum dixit, l. 46. Tauri decisionem procedere, etsi debitum contractum fuerit ad aedificia voluntaria, maioratúsque conseruationi non necces saria facienda, quamuis eidem vtilia es se pos sent: & idem statuit, si debita proces sis sent ex aedificiis factis ad perpetuam maioratus vtilitatem, vt etiam ibi; & hactenus de sexto fundamento. Septimo quoque multum adstringunt Velazq. Auend. in eisdem, in quibus versamur, terminis, placita, & resolutiones; is namque Author, cum versaretur in explicatione l. 45. Tauri, hodie l. 8. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae, ex qua mortuo maiora[sect. 54] tus pos ses sore, in succes sorem, etiam ignorantem, transit pos ses sio ciuilis & naturalis, absque vlla apprehensione, vt ibidem post alios multos probauit Ioann. Matienc. gl. 2. num. 1. & glos. 3. num. 1. & glos. 4. num. 2. Auendanus in dict. l. 45. Tauri, glos. 2. & 3. & 4. 5. cum inquam in eius legis explicatione versaretur, & praemisis set, glos 4. num. 1. vsque adeo id verum es se, quod nullum medium tempus consideretur inter vltimi pos ses soris mortem, & pos ses sionis translationem, neque per momentum sit vacans pos ses sio, vbi datur eius pos ses sionis continuatio; inquit statim, num. 3. eiusdem glos s ae 4. folio mihi 186. Ex qua fere infallibili regula a nostra[sect. 55] lege deducta, sequentia notabilia nascuntur. Primum, quod quamuis tertius bona fide pos sidens res maioratus, expensas vtiles in eisdem fecerit, nequiret ea bona pro ipsis retinere, sed adhuc in pos ses sorem, vel succes sorem pos ses sio continuaretur, tam ex co, quod expensas soluere non tenetur, ex l. sequenti, vbi probabimus; quam quod statim pos ses sio transfertur, absque vllo temporis interuallo, vt ex dictis verbis constat, Quod in successione maioratuum ex peculiari eorum natura libenter admittimus, quamuis in fideicommis sis, atque aliis successionum speciebus, oppositum iure receptum videamus, ex l. si in area, ff. de condict. indebit. l. 41. titulo 28. partita tertia, &c. Hactenus praecitatus Author, qui duo iuridice, &c in terminis, nostris asseuerauit specifice. Primum, quod tertius bona fide pos sidens res maioratus, expensas vtiles, quas in eisdem fecerit, non recuperat; idque ex dict. l. 46. Tauri decisione, quam in tertio etiam bona fide expendente, accipit tectis sime, vt vidisti. secundum, quod bona maioratus pro expen sis ipsis retinere non potest, sed adhuc pos ses sio in succes sorem continuaretur. Vtrumque autem amplexus est senatus Hispalensis libentis sime, vt supra recensui num. 21. per totum: quid enim instituendorum primogeniorum fini eorumque naturae, & institutorum voluntati magis repugnans, quam quod maioratus bona, in alium , quam eum, qui de familia, atque ex vocatis fit, transferatur; siue quod per extraneum, ea bona, quae de iure, atque fundatoris dispositione alienari non potuerunt, retineantur? sicque retentionem nullo casu senatus conces sit, etiam pro expensis admodum neces sariis, & praecisis, vt inferius dicetur. Deinde Glos. 2. eiusdem l. 46. Tauri, num. 1. Auendanus metipse improbat opinionem eorum, qui existimarunt, quod[sect. 56] emptor rei maioratus, qui bona fide in aedificando expendit, recuperat expensas a succes sore rem euincente; & ipsorum sententiam retuli supra, num. 20. & late improbaui infra, ad solutionem vltimi argumenti, vbi vide omnino. As seritque contrarium ex ratione legis ipsius 46. quae tam in extraneo emptore, quam in alio maioratus pos ses sore procedit, vt latius ibi, & inferius ego animaduerto. Rursus glos. 7. eiusdem l. 46. num. 11. inquirit Auendanus id ipsum, vtrum scilicet aedificia confecta in re maioratus ab extraneo, ab emptore scilicet, aut alio tertio, sint soluenda, nécne a succes sore maioratus; dum lex illa s aepius repetit, se hizieren, non exprimens a quo fiant, inquit, quod declaratione praecisa indiget, cum videatur intelligenda, a quocunque fiant expens ae, seu meliorationes, ex generali sui ratione, quae principaliter res pexit acces sionem ad rem maioratus, vt inde bona efficerentur naturae: rei, cui adhaerent. Quod etiam respicit principaliter Ioannes Garcia, vt supra vidisti. Deinde refert sententiam eorum, qui dixerunt, verba illa, se hizieren. verificari duntaxat in aedificiis confectis a pos ses sore maioratus, non ab alio, tertio bonae fidei pos ses sore, vt latius dicto nu. 11. Tandem dicto num. 12. contrarium sustinet, & id ipsum quod senatus defendit in hunc modum: Ego tamen ausus sum dicere, etiam expensas vtiliter factas a pos ses sore rei maioratus, quantumcunque extraneus sit, non es se soluendas a succes sore; sed legem nostram in eo iustis sime etiam procedere, cum pos ses sor rei maioratus cum titulo, bona seu mala fide nequeat legitimo succes sori, ad quem successio a lege defertur, & ab ipsa dignitate maioratus persona ficta, in sequentern deriuatur, praeiudicium irrogare in expensis vtiliter factis, in his rebus plurimum expendendo; sed statim mortuo eo, qui vere succes sor maioratus erat, dominium, & pos sessio rerum s quae quocunque titulo a tertio occupabantur, in sequentem absque actu apprehensionis transferantur, vt in l. 45. ad longum dicimus: ex qua, iuncta nostra lege patet ad sensum haec veritas, dum ibi ponitur regula translationis pos sessionis, etiam rerum, quae penes tertium erant: & in nostra lege ampliatur, vt ea translatio fiat absque deductione expensarum. Alias clare sequeretur, quod pos ses sor pro expensis pos set vti retentione rerum ipsius maioratus, sicut quando expens ae debentur, passim a iure permittitur, quae. retentione debeatur per dictam l. 45. vt in eadem probauimus, in glos sa, verbo, luego: & consequenter clarissime constat, hac legem procedere in quo cunque pos ses sore, maxime cum possit habere regres sum ad libera bona, & haeredes praedeces soris: & hoc nisi res maioratus perirent si ex pens ae in is non consumerentur, quia tunc solui deberent, vt infra latius erit dicendum. Hactenus Velazq, Auend. qui in finalibus verbis, quando scilicet expens ae; & meliorationes adeo praecis ae & neces sariae es sent, vt alias si non fierent, res omnino perirent, senatus decisionem comprobat specifice, dum soluendas expensas adeo neces sarias, & praecisas statuit, quamuis ius hypothecae, aut retentionem denegauerit iuridice: Et idem repetit glos. 9. ipsius l. 46. num. 16. videndus ex num. 12. vbi constanter defendit, legem eam procedere etiam contra creditores, vt succes sor scilicet maioratus nequaquam teneatur creditoribus, qui pro expensis, aut meliorationibus faciendis, pecunias crediderunt: & citat Molin. & Ioann. Garciam, sic tenentes. Ampliat etiam num. 13. id verum es se, quamuis aedificia fierent ad vtilitatem perpetuam maioratus, quia cum pos ses sores aedificia propriis expensis facere non teneatur, consequenter neque teneretur debita soluere, occasione ipsorum aedificiorum contracta, vt latius ibi, post Molinam, quem citat; & inde num. 14. confutat eos, qui Molinam ipsum praepostere improbarunt, quod ipse vere dixis set, quod etiam si aedificia fierent ad perpetuam maioratus vtilitatem, non tenetur succes sor soluere eorum ae stimationem id namque vere, & iuridice dixit, vt latius ibi. Inde etiam infert num. 15. id restrinxis se Molinam, quando aedificia conficerentur ex pecunia expresse. mutuata ad ipsorum reparationem, quia tunc sentit mutuantem pos se agere hypothecaria aduersus succes sorem maioratus; licet statim maturius considerando, indecisum id reliquerit, dubitans circa eam limitationem, & merito, (vt inquit Auendanus idem) cum mutuans ad reparationem bonorum maioratus, non pos sit agere hypothecaria; net tacite, nec expresse ea bona hypothecare, seu obligare pos ses sor valeat; quamuis personali actione vti sibi liceat contra haeredem praedeces soris expendentis: & as serit. ita bene intellexis se Ioannem Garciam: Ac denique num. 16. in comprobationem eorum, quae senatus decidit, vtiles scilicet expensas, etiam si perpetuam maioratus vtilitatem respiciant, repeti non pos se ab emptore, aut tertio bonae fidei pos ses sore; praecisas vero, & neces sarias, sine quibus res corruerent, ei soluendas; in hunc modum scribit: Intelligerem tamen omnia supra dicta vno casu iu stissimo ea limitari, quando aedificia fierent non solum in euidentem maioratus vtilitatem, sed ob Praecisam neces sitatem confermationis ipsius, vt quia res, quibus adhaerent, aliter neces sario perirent; quia tunc si peremptis rebus, in quibus expens ae, factae fuerunt, maioratus extinguendus erat, ex eo sustinetur, quod ex pecunia mutuantis ad refectionem, reaetdificatur, iustssimum est, eam pecuniam creditori soluendam es se, & a mente conditoris maioratus non alienum: ita deducitur ex Molina, &c. Octauo etiam distinctionem a me propositam[sect. 57] supra, num. 21. & senatus Hispalensis definitionem comprobat concludenter pater Ludou. Moli. tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 641. ex num. 1. in fin. vsque ad num. 5. ex fol. 593. is namque Author, vt explicaret propositam materiam, an scilicet, & quando succes sor maioratus teneatur soluere expensas in rebus maioratus factas, siue debita eius contemplatione contracta?distinguendum putauit, quod aut debita contracta sunt ex causis ad majoratus perpetuam conseruationem neces sariis, ita scilicet, quod nisi fierent illae expens ae, res maioratus perirent, aut valde redderentur deteriores: aut contracta sunt ex causis ad perpetuam maioratus con seruationem, & vtilitatem voluntariis, quia scilicet sine illis res maioratus perseuerarent quidem sine notabili detrimento; tamen expens ae illae vtiliores in perpetuum res maioratus reddiderunt. in hoc secundo casu inquit, quod si facultate Regia debita es sent contracta, tunc bona ipsa maioratus obligata manent. Si vero sine facultate contracta sint, tunc maioratus bona non manerent pro eiusmodi debitis obligata, neque alienari pos sent ad illa soluenda, neque proinde ex illis solui pos sent: & hactenus vere loquitur, & conuenit Ludou. Moli. placitis, superius relatis. Dum vero subdit num. 3. quod in hoc casu vnusquisque succes sorum in maioratu, pio ratione maioris vtilitatis, quam ob eos sumptus perciperet, cogi pos set aliquid proportionale, prudentis arbitrio taxandum, de redditibus contribuere: Quod si quid soluendum superes set, illud tenerentur soluere haeredes eius pos ses soris, qui ea debita contraxit, idque de haereditate illius. Dum inquam ita subdit pater Molina; si loquitur de expen sis in aedificando, aut in reficiendo, & sic in terminis d. l. 46. decipitur equidem manifeste, cum vere nullus futurorum succes sorum ad aliquid soluendum teneatur eo casu, sicuti ex his deprehenditur concludenter, quae; ex Molina, Ioanne Garcia, Velazq. Auendan. nunc retulimus: & maxime ex traditis a Ioanne Garcia, d. c. 16. num. 11. & Auendanus, d. glos. 9. num. 16. ex quibus succes sor maioratus ad vtiles, & voluntarias expensas non tenetur, tamet si perpetuam, & maiorem vtilitatem maioratus res piciant, si modo in aedificando, aut in reficiendo consistant. In primo vero casu, quando debita contracta sunt ex causis ad maioratus perpetuam con seruationem neces sariis, ita scilicet quod nisi fierent illae expens ae. res maioratus perirent; soluenda es se scribit n. 4. de bonis maioratus, pos seque bona maioratus pro eis debitis obligari, & succes sores ad solutionem adstringi; neque obstare, quod bona maioratus nullo modo alienari, neque hypotheca ri pos sunt, neque pro debitis obligari; quia respondet, provt Molina respondit, id intelligendum es se ex causa voluntaria, secus vero ex causa adeo neces saria, & praecisa; neque enim verisimile, quod institutor maioratus eo casu denegauerit, aut noluerit bona alienari, vel obligari; vt latius ibi: & hactenus pater ipse Molina vere loquitur, atque resolutiones Ludou. Moli. amplectitur: quatenus vero eodem num. 4. fol. 595. idem dicendum es se arbitratur, quando licet caus ae non es sent neces sariae, es sent tamen adeo vtiles, quod ex eis sumptibus, ac debitis, longe plus valoris, & emolumenti accreuerit maioratui, quam sint sumptus illi, ac debita; tunc etenim maioratus ipse, & succes sores in illo, ratione illius renerentur illi, & creditoribus illius, ad ea debita actione negotiorum gestorum; quatenus inquam sic statuit pater Molina, decipitur proculdubio, & Ioan. Garc. d. c. 16. num. 11. & 12. Auend. d. glos. 9. ex num. 13. vsque ad num. 17. non commemorat, qui specifice as serunt contrarium, nec perpetuam, aut maiorem maioratus vtilitatem in futuram respiciunt, in consideratione habent, sed ad huc succes sorem eiusmodi expensas, aut debita in eam causam contracta, soluere non teneri; as serunt firmis sime, ex. d. l. 46. Tauri constitutione. Sicque casum duntaxat praecis ae neces sitatis excipiunt, nec in casu euidentis vtilitatis succes sorem aliquid soluere adstringunt: quod & Molin, metidem profitetur magistraliter, sicuti Auendan, d. glos. 9. l. 46. Tauri, ex d. num. 13. vsque ad num. 17. recte perpendit, reiecta ergo Praefata illatione, siue declaratione patris Ludou. Moli. eiusdem Authoris distinctio, & resolutio relata, an ex causa neces saria, an ex vtili, aut voluntaria expensum fuerit, aut melioratio facta; senatus decisionem comprobat omnino, vt dixi. Et quamuis pater ipse respectu debitorum, quae: ea occasione contracta sunt, & sic creditorum loquatur; rationes tamen eius sic militant in alio tertio, qui bona fide expendat, melioramentave faciat, sicut in creditoribus, aut pos ses sore ipso maioratus expendentibus. Nono denique & vltimo loco mire vrgent pro eadem resolutione, & senatus definitione, Aluari[sect. 58] Valasci, consult. 116. fere per totam, traditiones, & obseruationes; inquirit namque is Auctor, expen s ae factae: in rebus maioratus a quo debeant solui, & quae ex fructibus ipsius maioratus sint faciendae, & de melioramentorum materia, & ae stimatione: Et loquitur in pos ses sore quodam maioratus, qui parietes domus maioratus collaps ae reaedificauit, ruituras fulciuit, & vineas maioratus instaurauit, & lites sustinuit aduersus eos, qui res maioratus vendicare volebant, in quibus omnibus non modicas fecit impensas; & refert, non semel quae situm ab eo, an ex fructibus maioratus teneretur eas facete, & sic non pos sit repetere, & an succes soribus in maioratu incumbat onus eas soluendi, vel an ex rebus ipsis maioratus, de licentia Regis venditis, debeant huiusmodi impens ae: solui haeredibus pos ses soris, qui eas fecit. Primo autem loco arguit contra pos ses sorem maioratus, vt scilicet teneatur de suo impensas eas facere, ex quo fructus percipit bonorum maioratus, eó que fruitur; postmodum materiam hanc, per nonnullas conclusiones absoluit, quae: ibi videri pos sunt; earum autem, quae ad nostrum propositum magis pertinet, illa est, quae traditur. n. 7. & 8. quando scilicet expensa in re maioratus facta a pos ses sore, fuerit magna (modica namque certis simi iuris est, quod ad ipsum pettinet, provt ibi praemittit conclusione prima, num. 6.) & primo inquit videri, quod non tenetur pos ses sor maioratus: eam magnam impensam facere sumptibus propriis, nec ex fructibus maioratus, sed succes sor maioratus tenebitur eas soluere anteces sori, vel haeredibus eius, & vxori medietatem earum, tanquam lucra constantis matrimonij, provt dicitur in fideicommis sario; tandem inquit, quod maturius cogitans, semper sibi duris simum visum est, pos ses sorem maioratus, & qui ex eo multos fructus percepit, pos se repetere magnas, quas neces sario fecit impensas in sustinendis. rebus maioratus, cum hoc sit contra mentem omnium fundatorum, qui eos constituerunt, vt eorum redditibus res ips ae sustineantur, ac reficiantur, & de reliquis alatur: & forsan hanc es se rationem l. 46. Tauri, & omnium fundatorum indubitatam mentem, vnde ab ea videtur durum recedere. Et id ipsum tenuit iterum sub numero decimo, dicens: Verum, quamuis expen s ae factae: sint in euidentem, & perpetuam maioratus vtilitatem, nam adhuc, cum ipse vtatur & fruatur rebus maioratus, ex fructibus tenetur expendere, nec succes sores maioratus soluere tenebuntur. Si nec poterunt, pro tuendis, seu reficiendis rebus maioratus, alienari, aut obligari bona illius, nisi cum facultate Regia. Nec etiam pos ses sores maioratuum Hispaniae, regulari pos sunt cum maritis in rebus dotalibus, vel cum aliis vsusructuariis, nec etiam cum fideicommis sariis; provt ibi latius comprobat dicto num. 10. & 12. & 13. & numer. 11. eandem amplectitur resolutionem, quoad vtiles impensas, quae res maioratus meliores, & maioris valoris reddiderunt, vt scilicet succes sor maioratus non teneatur eas soluere: ac denique concludit numero finali, hanc opinionem obseruandam in praxi, tam iure communi, quam iure Regio Regni Portugaliae. Atque ex his iustificari decisionem dictae, leg. 46. Tauri, quae: iuste fuit condita, quidquid aliquando aliter ipse existimauerit iure pos se extendi, non solum ad Casus, & terminos, in quibus loquitur, sed etiam ad ca sus alios, de quibus per Didac. Burg. de Paz, ciuilium, q. per totam. Hactenus Aluatus Valascus, cuius rationes, & resolutiones, ita aequaliter militant, quando in rebus maioratus alius tertius, & sic emptor, aut alio titulo pos sidens, bona fide expendit, melioramentáve fecit, sicut quando pos ses sor ipse maioratus; imo in dicto versiculo finali, velut expres sim id tradit ille Author, ex quo dicit, non restringendam dictam l. 46. Tauri, sed ampliandam, & extendendam ad alios casus, & personas, & maxime ad eos, quos Didac. Burgos de Paz, d. q. 7. considerauit, vbi casum istum tertij pos ses soris, bona fide expendentis, adduxit specifice. Rursus considerandum est, eundem Authorem non modo vtiles expensas dixis se repeti non pos se a succes sore maioratus, sed nec etiam neces sarias; vt constat dicto numer. 7. & 8. iuncto nuncto 11. vbi hos casus separauit, & sic in fortioribus terminis, quam nostris accipit decisionem d. l. 46. atque indistincte eam procedere existimat, vt d. vers. finali. Deinde, credidit idem Author, non modo eas expensas neces sarias, voluntarie factas a pos ses sore, maioratus, repeti ab eo, vel haeredibus eius non pos se, sed etiam, quod pos ses sor ipse teneatur magnas impensas facere, & quas neces sario fecit in sustinendis rebus maioratus, siue eis reficiendis, repetere non pos sit, cum ex maioratus, & bonorum illius redditibus id fieri debeat; in quo equidem temperari, atque explicari decet: nam etsi verum sit, pos ses sorem maioratus, ex decisione d. l. 46. Tauri, repetere non pos se a succes sore magnas impensas; quae in reficiendo, aut aedificando consistant, ab initio tamen ad magnas impensas astringi pos ses sor ipse maioratus non valet; quod ipse Valascus clare agnouis se videtur ibidem, num. 6. & forsan ad hunc modum intellexis se, d. numer. 8. & 10. Et hactenus de fundamentis omnibus huiusce secundae patris; & pro decisione Senatus Hispalensis. Non obstant modo argumenta, & fundamenta omnia, quae pro contraria parte adducta, atque ponderata fuere supra. ex nu. 3. cum pluribus seqq. Et in primis non obstat illud, quod a verisimilitudine, siue verisimili, prae sumptáque institutoris mente conficiebatur, nam vel illud obtinebit, vt facultas Regia, omnino, aut facilius concedi debeat ex causa adeo vtili, & augmento maioratus neces saria; non vero vt absque facultate Regia alienare, aut hypothecare liceat bona maioratus, quantumcunque euidens vtilitas adsit, iuxta ea, quae superius dicta fuere, & inferius dicuntur. Vel reistingi debebit, atque intelligi duntaxat quando facultate Regia non interueniente, hypothecata, siue obligata fuere bona maioratus, vel alius contractus initus, expensáve facta; quoniam alias res maioratus corruerent omnino; tunc namque credendum non est, maioratus institutorem, qui res maioratus prohibuit alienari, vt perpetuo in familia conseruarentur, voluis se facere dis positionem, ex qua ips ae corruant, atque destruantur; imo censendus est, ea bona permisis se in hanc causam hypothecari, atque pignori subiici, etsi id non expres serit; cum longe melius sit, id effici, quam res extingui; idcirco in casu adeo praeciso, & in expensa ita neces saria, vt alias res corruerent, siue destruerentur omnino; etiam abs que facultate Regia mutanti, siue expendenti con sulendum es se provt in his terminis loquutus est Ludou. Molina, de Hispan. primogen. lib. 1. dict. cap. 10. n. 11. 21. & 22. qui adhuc pensandum, & deliberan, dum reliquit, quantumcunque Praecisa, & neces saria expensa es set, tam propter d. l. 46. decisionem, quam propter maioratuum clausulas, vbi haec vt plurimum excludi solent. In expensa quoque adeo neces saria Praefatum argumentum a verisimili adducit pater Ludou. Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disputat 641. sub num. 4. in vers. Nam. id intelligendum est, fol. 596. cum itaque respectu vtilium expensarum, & voluptariarum duntaxat, ius agendi, aut recuperandi eas, senatus denegauerit in casu prae senti, quantumcunque illae perpetuam maioratus vtilitatem respicerent; non vero praecisas adeo, & neces sarias, vt nisi fierent, res omnino corruerent, excluserit; vt supra dictum est num. 21. constat equidem, argumentum metipsum, non modo Senatus eiusdem decisioni repugnare quolibet modo, sed etiam illius resolutionem, & sententiam comprobare dilucide. Non obstat secundum, quoniam pro vera explicatione obseruandum, atque constituendum erit, text, in l. ita constante, ff. de iure dotium, & in l. mu[sect. 59] tuus, & in l. finali, ff. eod. & in l. quamuis, ff. soluto matrim. & in l. mutuum, ff. de accquir. haeredit. & in cap. vt super, §. pos sessiones, de rebus Ecclesiae non alienand. & alia iura, quae adduxit Ludou. Molina, in argumento relatus, probantia bona alienari prohibita, pos se in causam vtiliorem permutari, vel alienari; intelligenda es se, quando alienationis prohibitio, solum fauore ipsius permutantis, seu alienantis emanauit: secus autem, quando fauore ipsius, & aliorum; provt in Hispanorum primogeniis contigit, tunc namque id etiam in cau sam vtiliorem effici non poterit, nisi consentientibus omnibus, in quorum fauorem id introductum est (qui consensus, nec etiam primi succes soris vinculi, & patronatus, in casu Prae senti non adfuit) quod sic distinguunt, ac resoluunt Caepola, Capicius, Claudius, & Marcarius, cum quibus ipse Molina lib. 4. c. 6. num. 27. &c. 4. eiusdem libri, cum in eo dubio versaretur, an bona maioratus alienari pos sint ad aliorum subrogationem; sic etiam explicauit num 9. omnia fundamenta, quae: ex num. 2. cum seqq. adduxerat, ad probandum quod bona alienari prohibita, pos sunt in causam vtiliorem alienari: & eodem numer. 9. sic scribit, Nono, quia quamuis dubitari pos set, vtrum haec subrogatio fieri possit, absque Principis auctoritate, auctoritate tamen Principis interueniente , non est dubium; nisi quod ea alienatio valeat, si in euidentem maioratus vtilitatem facta fuerit. Et inferius, ibi: Ex quibus rationibus, bona maioratus ex facultate Regia alienari pos se, vt ex pretio illorum, alia in eius locum subrogentur, si id ip si maioratui vtilius sit; opinati sunt, &c. Et iterum num. 12. in versicul. Nec obstant ea, in illis verbis. Nec obstant ea, quae in contrarium adducta sunt, illa namque, quando facultas Regia ex causa legitima conces sa ad efficiendum, non interuenit, intelligenda sunt: non autem, quando facultas Regia ad id ex causis adeo iustis conces sa fuit, quam etiam instituor, & etiam omnes succes sores probas sent, provt probatur ex iuribus, quae pro contraria parte allegauimus, &c. Remanet itaque quoad alienanda, & hypothecanda bona maioratus, solam vtilitatem, aut etiam neces sitatem non sufficere, nisi etiam facultas Regia interuenerit, provt singulariter tradidit quoque idem Molina, aliis in locis, citatis supra, ex n. 46. vsque ad numer. 52. Ioannes Garcia de expensis, & meliorat. dicto capite 16. numero 10. & 11. Pater Ludouic. Molina, tomo tertio, de iustitia & iure, disputatione 648. numero quinto, folio 640. alias namque multis pos ses sorum maioratuum fraudibus locus daretur; si in eorum potestate, aut voluntate id reponeretur, & sub praetextu vtilitatis, & neces sitatis (quamuis vtilitas, aut neces sitas non ades set) alienationes, & obligationes bonorum maioratus s aepe fierent in praeiudicium familiae, ac memoriae institutoris, & cum detrimento eorum; qui in futurum succes suri erant in ipso maioratu; sicque bonamet ipsa maioratus consumerentur, & tempore, vel extinguerentur omnino, vel multum minuerentur; quod es set maximum inconueniens, & institutorum voluntati, & fini, multum repugnans. Reipublicae quoque admodum conuenit, vt nonnisi diligenti praemis sa inquisitione, & habita cau s ae cognitione, super vtilitate, aut neces sitate, facultates Regiae concedantur, nec a sola voluntate pos ses sorum id pendeat, (quantumcunque magna vtilitas, aut neces sitas adsit) vt per Molinam, in omnibus locis relatis hoc numero, & supra, numero 46. & seqq. Patrem Ludoui. Molin. d. num. 5. fol. 640. Rursus, quod attinet ad text. in l. cum hi, §. eam[sect. 60] transactione, ff. de transact. iuncta sua Glos sa; ob seruandum, atque constituendum erit. Contrariam sententiam; imo deficiente forma, & solemnitate legitima, contractum minoris, vel Ecclesiae nullum es se, quamuis eorum contineat vtilitatem; atque inde alienationem rei immobilis minoris, vel Ecclesiae, etiam euidenter ipsis vellem, non valere sine debita solemnitate, & iudicis decreto; erudite defendit Arias Pinellus, tertia parte, l. 1. C. de bonis maternis, num. 31. & inquit, hanc opinionem, magis communem, & veriorem es se. Et cum Bart. Baldo, Angelo, Fulgosio, Iasone, Socino, Beroio, Hippolyt. Riminaldo, Rolando, Antonio Gabriele, Oros cio, Couarr. Sarmiento, & Caualcano, D. Felicianus de Solis, lib. 2. de censibus, c. 2. num. 13. versic. Haec autem resolutio, & cum Oroscio, Surdo, Afflict. Cald. Pereira, & Follerio, Ioannes Gutierrez de tutelis & curis, 2. par. cap. 5. num. 33. & 35. practicarum, lib. 2. quae st. 22. & cum multis Octauius Simoncellus, de decretis l. 3. titu. 8. inspectione 17. n. 125. & 126. vbi latius explicat, & respondet ad text. in dict. §. eam transactionem, prout ego commemoraui, & ita resolui; explicaui etiam text. eundem, supra hoc eodem libro, cap. 61. num. 36. & latius n. 40. & 41. & in commentario de vsufructu, c. 54. n. 11. & 12. ita quoque notaui. Sic etiam in eo dubio, vtrum bona maioratus,[sect. 61] seu fideicommis si alienari pos sint ex causa dotis, & donationis propter nuptias dandae, vel restituendae liberis, & descendentibus institutoris, vel etiam non descendentibus, ex eius tamen familia procedentibus; eum ea omnia, quae ex decisione authent. res quae, c. communia de legatis, antea tradiderant, & notauerant omnes Scribentes communiter; adduxis set Ludo. Molina de Hispan. primogen. lib. 4. c. 6. ex num. 1. vsque ad num. 17. atque ex ipso numero 17. accurate discuteret, vtrum fideicommis sa, & materia dict. authent. res quae pos sint ad maioratus bona adaptari, & in eis locum habeant, diuersasque opiniones commemorasset; tandem concludit num. 19. & seqq. bona maioratus alienari pos se pro dotibus, & alimentis, ad quae maioratus institutor tenebatur, non obstante quacunque eiusdem prohibitione. secus vero pro his pro quibus maioratus in stitutor tempore mortis non tenebatur; atque ita dispostionem d. authent. & ea omnia, quae eo cap. adduxerat ad probandum, bona maioratus ex cau sa neces saria alienari pos se, ad Hispanorum primogenia, seu maioratus adaptari non valere, quod erudite comprobat: & num. 25. adiicit verba singularia, quae casui prae senti mire conueniunt, vt ex ma iori etiam vtilitate, aut ex neces sitate, maioratus pos ses sori non licuerit in ipso casu prae senti, ad alienationem, aut ad longum tempus locationem, & in emphyteusim conces sionem (quae alienatio est) procedere, etiam Praetextu vtilitatis, aut neces sitatis cuiuslibet, nisi facultas Regia ad id praeces serit, prout ibi videri potest, & per Pat. Moli, tom. 3. de iust. & iur. disput. 648. Pelaez a Mier. 4. par. illat. 2. quae st. 1. Tertium etiam argumentum non resistit, pro[sect. 62] cuius vera explicatione, atque resolutione obseruandum erit in primis, Ludouici Molinae placitum, lib. 4. cap. 6. num. 28. de quo in argumento, quod bona maioratus alienari, atque obligari pos sint abs que facultate Regia, pro reficiendis aliis bonis ip sius maioratus contrarium videri aliis eiusdem Authoris obseruationibus, & doctrinis, in eisdem commentariis, de Hispan. primog. traditis, & a me commemoratis supra, num. 46. & seqq. & n. 59. & duobus seqq. Ac primum quidem his, quae longa serie adnotata, atque scripta reliquit eodem lib. 4. cap. 1. vbi late primogeniorum alienationem, atque extinctionem, pluribus vinculis, & legibus es se prohibitam; & cap. 2. ipsius lib. 4. facultates Regias ad alienandum, vel. obligandum bona maioratus, nonnisi ex causa publica, vel maioratus vtilitate concedendas es se, & tunc citato primo succes sore, & praehabita caus ae cognitione, prout ibi statuit num. 1. & num. 5. & seqq. absque facultate autem Regia, nequaquam alienationem, aut obligationem, vel hypothecam permitti. Deinde & secundo, repugnare etiam his, quae eodem cap. 6. lib. 4. num. 25. adnotauit, prout nunc retuli num. praecedenti, & n. 26. bona maioratus sine facultate Regia, neque permutari, etiam in vtilitatem maioratus pos se, vt latius ibi, & recensui supra, num. 47. Denique (vt alia sciens, consultoque praetermittam) refragari quoque videri his, quae cap. 4. eiusdem lib. 4. tradidit ip se Author; videlicet bona maioratus alienari pos se, ad aliorum subrogationem, si in euidentem maioratus vtilitatem subrogatio fiat, & auctoritas Principis interueniat; absque ipsa vero non pos se, etiam quantuncunque euidens vtilitas adsit, prout ibi, n. 9. & 12. Rursus, & vltra Molinam, negari non pos se, quin maximum detur inconueniens, & extinctionis bonorum maioratus periculum, si in potestate, aut voluntate pos ses sonis maioratus reponatur, vi bona alienare, aut obligare pos sit eo Praetextu, quod vtilitas, aut neces sitas, siue neces saria rerum refectio adsit, cum forsan aliquando contingere pos sit, abs que neces sitate alienationem, aut obligationem fieri. Et in omni euentu facultatem Regiam impetrare, caus aeque cognitionem Praecedere, securius sit. Sic sane Ioannes Garcia de expensis & meliorationibus. c, 16. num. 11. cum in eisdem, in quibus ver samur, terminis, existeret, contrarium eius, quod Molina nunc relatus tuetur, as seuerauit expres sim: neque quicquam obes se dixit, quod subsit magna causa, & neces saria, & in vtilitatem perpetuam maioratus, ex quibus causis alienan prohibita, non solum obligantur, sed alienantur quotidie, quia adhuc, consultius est, etiam vbi de aedificiorum, & reparationum neces sitate agitur, quod facultas Regia postuletur: & idem, defendit Auendanus in lib. 46. Tauri, glos. 9. num. 11. & 12. & 13. & propter hoc deliberandum, atque pensandum reliquit idem Molina lib. 1. cap. 10. numero 23. vt inferius dicetur. Praeterea (& admis sa sine veritatis praeiudicio ipsius Molinae sententia, dict. cap. 6. lib. 4. num. 28.) ad argumentum respondetur, tunc demum illam doctrinam procedere, quando dilucide, & manifeste constaret, ob neces sariam adeo, & praecisam rerum maioratus refectionem, obligata, & hypothecata fuis se bona ipsius, vt alias corruerent, & ea simul interuenis se, quae Ludouic. ipse Molina, libro 1. cap. 10. numer. 22. & 23. & lib. 4. dict. cap. 6. numer. 28. simul requirit; tunc namque probabilis est admodum ea opinio, quam etiam admittunt Velasquez Auendanus, dict, glos. 9. numer. 16. provt retuli supra num. 56. in fine, Pater Ludouic. Molina, tom. 5. de iustitia & iure, disputatione 641. numer. 4. folio 595. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 4. numer. 44. vbi inquit, quod quando res alioqui corrueret, absque facultate Regia expensa fieri potest, siue hypotheca, aut obligatio contrahi. Tunc autem nequaquam contradatur resolutioni superiori, traditae numer. 21. & senatus Hispalensis definitioni Molina; vtpote quia termini sunt longe diuersi. Molina namque loquitur respectu creditoris, qui ad neces sariam adeo refectionem mutuanti, & tunc bona hypothecari, & alienari pos se absque Regia facultate, conces sit. Et id ipsum admisit Barbosa in l. diuortio, §. finali, 1. parte, numer. 123. ver siculo, praeterea neque illud, ff. soluto matrimonio. Auendanus autem, & Ioannes Garcia contrariatur, & hypothecam, atque alienationem; etiam eo casu denegat, & Regiam facultatem requirunt. Absque hypotheca autem, & alienatione, teneri maioratus succes sorem satisfacere creditori, vel alteri, ita necces sario expendenti; admisit Auendanus, praecitato numer. 16. glos s. 9. vt ex verbis eius constat, de quibus supra, dict, numer. 56. in fine. Casus autem prae sens diuersus est, neque enim versamur in creditore mutuante ad neces sariam refectionem domus, neque in pos ses sore maioratus obligante, aut alienante bona maioratus, pro reficiendis aliis bonis maioratus; sed in tertio, bonae fidei pos ses sore, ex titulo venditionis, aut locationis, vel in emphyteusim conces sionis, qui licet recuperare eas neces sarias expensas, pro adeo neces saria, & praecisa refectione factas, intendat; hypothecae tamen, neque expressae, neque tacitae ius praetendere non potest. Tunc autem distinguendum diximus supra, numer. 21. vt vtiles expensas, aut melioramenta vtilia recuperare non pos sit eiusmodi bonae: fidei pos ses sor a succes sore maioratus, etiamsi perpetuam, & maiorem bonorum maioratus vtilitatem respicerent: tum propter dictae l. 46. Tauri decisiohem; tum etiam ex his, quae annotauit Ioannes Garcia, dict. cap. 16. numer. 11. per totum, Auendanus, dict glos. 9. numer. 13. & ita multo minus retinere bona maioratus, siue retentione eorum vti pro talibus expensis, quas de iure recuperare non potest. Nec admittimus Patris Ludouic. Molinae: placitum, disputatione 641. sub numer. 4. vers. Atque idem dicendum es se arbitror, fol. 595. Quoniam vtiles indistincte non prae stat maioratus succes sor, Ita quoque, & pro neces sariis etiam, & sine quibus alioquin res maioratus corruerent, retentionem denegamus supra, dict. numer. 21. hypothecam etiam, vt ibidem, & nunc etiam dixi. Concedimus tamen, teneri succes sorem maioratus soluere expensam adeo neces sario factam, vt alioquin res omnino corrueret; idque indistincte, quamuis tentari pos set, deducendam modicam, siue eam, quae ad pos ses sorem maioratus pertinebat, vt eam succes sor maioratus non prae staret. Et idcirco, quamuis Senatus vnanimiter retentionem denegauerit in ipsomet casu prae senti, emphyteutae, vel ad longum tempus conductori, & expellendum eum de creuerit; reseruauit tamen ipsi ius suum, non modo contra haeredes vltimi pos ses soris, tam pro vtilibus, quam pro neces sariis expendis; sed etiam contra maioratus succes sorem pro adeo praecisis, & neces sariis. In quo senatus adhaeret omnino resolutioni Auendani, dict. glos. 9. l. 46. dict. numer. 13. & seqq. & maxime numer. 16. & reces sit ab opinione Ioannis Garciae, dict. cap. 16. numer. 10. & 11. qui omnino denegas se videtur ius agendi, etiam pro expensis in neces sariam refectionem factis, vt ibi apparet. Et facultatem Regiam semper requirit; & sequutus est placitum Ludouic. Molin. lib. 4. dict. cap. 6. numer. 28. dummodo ad alienationem bonorum non deueniatur, nec hypotheca: ius Praetendatur in isto casu, quod in creditore, de quo ibi agebat; non vero in bonae fidei pos ses sore (de quo agimus) consistere potuit. Atque ita (vtcunque res se habeat) Ludouic. Molinae locus, pro senatus deci sione potius vrget, cum pro neces saria omnino, & praecisa refectione, id conces serit, de quo ibi. Quartum etiam argumentum non refragatur, quod ex Ludouic. ipso Molina, lib. 1. cap. 10. num: 22. & 23. principaliter deducebatur, creditorem inquam mutuantem in neces sariam refectionem domus maioratus, acquirere in ea ius tacitae hypothecae pro mutuo. Et Molinam cum aliis Authoribus sequitur Barbosa, 1. par. §. fin. l. diuortio, ff. soluto matrimon. sub num. 123. in vers. Non igitur procedet, & in vers. Praeterea neque illud est omittendum: Nam contrariam sententiam, imo quod neque ius hypothecae tacitae acquiratur, neque creditor recuperare valeat pecuniam, etiam in quantamcunque neces sariam refectionem mutuatam; constanter tuetur Ioannes Garcia de expens. & meliorat. dict. cap. 16. ex num. 11. provt supra retuli numer. 53. & id ipsum tenuit Auendanus, dict. glos. 9. num. 12. & 13. & 15. quem commemoraui supra; num. 56. admittunt quoque constanter, dict. l. 46. Tauri decisionem procedere non modo in praeiudicium earum personarum, de quibus ibi specifica mentio fit, sed etiam si agatur de praeiudicio aliarum personarum diuersarum, vtputa creditorum; ' idque contra ea, quae Didac. Burg. de Paz, ciuilium quae st. 7. ex num. 41. Ioann. Gutierr. practicar. lib. 2. q. 84. Pater Molina, tom. 3. disput. 641. num. 5. as seuerarunt in his terminis. sed & ipse Molina, d. n. 23. ausus non est id affirmare, sed deliberandum, atque pensandum reliquit, tam propter d. l. 46. deci sionem, quam propter clausulas prohibitionum alienationis, quae in maioratibus apponi solent, provt ibi apparet, & supra notaui. Vtcunque tamen res se habeat, eius Authoris resolutio, Senatus decisioni, & resolutioni nostrae potius conuenit, quam aduersatur: nam etsi bonae fidei pos ses sori, ex titulo emptionis, & venditionis, aut conductionis, vel in emphyteusim conces sionis, etiam propter neces sariam adeo impensam, in refectionem rerum maioratus factam, ius retentionis, & hypothecae: tacitae denegemus; quod etiam in fortioribus terminis, creditoris scilicet mutuantis ad refectionem neces sariam, Auendanus, & Ioannes Garcia denegarunt; Barbosa autem conces sit con stanter: Molina vero cogitandum reliquit: pos se tamen eundem bonae fidei pos sessorem contra successorem agere, licet non nisi actione personali ex aequitate tamen l si me & Titium, ff. si certum petat ad impensam adeo neces sariam recuperandam, admittimus; provt in creditore admisit eo casu Auendanus, dict. num. 16. glos. 9. quamuis ius tacitae hypothecae denegauerit, vt supra quoque dixi. Sed nec quintum quoque resistit argumentum,[sect. 64] quo de impensis (quas Meliorationes, seu Melioramenta appellamus communiter) tractarum su scipere, ad summam tamen, & breuem, atque di stinctam resolutionem reducere, neces sarium omnino erit, atque sequentia suo ordine constituere, & praemittere. In primis autem, de expensis, & melioramentis in re aliena factis a bonae fidei, vel malae fidei pos ses sore, quicunque pos ses sor sit, & quocunque titulo pos sideat, plena manu egis se sequentes Authores (vt ordinarios, in locis vulgatis & cognitis, & alios ab eis relatos, praetermittam consulto) Rotandum, Ioannem Garciam, Menochium, Iosephum Ludouicum, Antonium The saurum, Mascardum, Caualcanum, Sarmientum, Petr. Anton de Petra, Redoanum, Barbo sam, Vincentium Carrocium, Hippolyt. Riminald. & Marc. Anton. Peregrinum, quos in commentariis de vsufructu, cap. 57. numer. 23. ego conges si; & commemoraui, & nonnulla eo cap. & cap. 56. in hac ipsa materia adnotaui. Addo nunc eundem Menochium, de arbitrariis, casu a 215. Bursatum in consilio 76. a numero 36. & in cons. 60. a numer. 31. lib. 1. Vincent. de Franchis, decis. 112. & 191. 1. parte, Aluarum Valascum, de iure emphyteutico, quae st. 25. per totam, vbi vide omnino; Vr sillum, in addit. ad Affict. in decis. 105. Simonem de Praetis, in cons. 147. ex numer. 30. Capicium, decisione 17. Franciscum Viuium, decis. 317. libr. 2. Marescotum, variar, resolut. lib. 2. cap. 108. 109. 110. 111. 112. 113. & 114. vbi vide omnino: Cald. Pereiram, de nominat, emphyt. quaest. 18. ex num. 30. cum seqq. Petrum Surdum, decis. 300. & in consil. 333. lib. 3. Matienzum, in Dialogo Relatoris, tit. 3. cap. 1. §. 30. glos. 12. & in 16. titul. 7. glos s. 5. num. 3. lib. 5. Cae sarem Barzium, decis. 23. Flaminium Car tharium, decis. 15. & 72. Blas. Flores Diaz de Mena, in addit, ad decisionem 4. Gamae, numer. 5. Boe rium, decisone 44. num. 6. & seq. Anton. Fabrum, coniecturar. lib. 2. cap. 1. per totum, Cardinal. Dominic. Tuschum, practicar, conclusion. iur. tomo 5. litera M. conclus. 174. cum seqq. ex fol. 654. vsque ad fol. 674. Deinde & secundo obseruandum, atque con stituendum erit, ex nunc praecitatis iuris Interpretibus, sequentia deduci, quae licet latiorem contineant explicationem, atque interpretationem; communi tamen placito recipiuntur. Primum, quod expensas, quae fiunt gratia quaeren[sect. 65] dorum, colligendorum, & conseruandorum fructuum, & inter neces sarias commemorantur, quilibet pos ses sor potest deducere, etiam malae fidei, ac proinde fructus ipsos retinere, quosque tollantur, l. fundus qui, ff. familiae hercise, ibi: Quia nullus casus euenire potest, qui hoc genus deductionis impediat, l. si a patre, vel domino, §. fin. ff. de petit. haeredit. idque non solum in bonae fidei pos ses sore naturalis ratio postulat, verumetiam in praedonibus, sicuti Sabino placuit in l. fructus, ff. soluto matrimon. atque ex Speculatore, & Lorioto, tradidit Ioannes Garcia, de expensis & meliorat. cap. 1. numer. 11. & 12. vbi citat l. 4. tit. 14. Partit. 6. & l. 4. tit. 28. Partita 3. quae id ipsum statuunt inquit, quod declarationem recipiunt ex text. in dicta l. si a patre, vel domino, §. finali, vt expens ae in colendis, & colligendis fructibus, non solum minuant fructus, verumetiam id efficiant impens ae in conseruandis, de quibus nihil constitutum erat nostro iure Hispano, provt ibi vere, & iuridice obseruat, nec in dictis legibus Partitae id excluditur, quod de iure communi, statutum erat, provt etiam de iure communi, atque ex receptiori sententia resoluit Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 50. numer. 24. fol. 466. vbi quod impensas praedictas quilibet pos ses sor bonae fidei, vel malae fidei, detrahit, vt latius ibi, atque ex relatione multorum aliorum Authorum. Et numer, 22. quod impensa facta fructuum quaerendorum, colligendorum, & con seruandorum causa, inter neces sarias consideratur; veluti in arando, carrigiando, seminando, metendo, triturando, putando, vindemiando, & huiusmodi: item post collectos fructus, in eos conseruando, puta in quaerendo domum, vbi stare pos sent: in conducendo granaria, & vectes, in soluendo operariis, qui vina, & cellam vinariam permutent, qui segetes, & frumenta de loco ad locum transportent, vt puluerem eiiciant, & vermes corrodentes expellant, vt in l. si a domino §. 1. vbi Angelus notat, ff. de petit, haered. & dummodo ea tantum impen sa debeatur, quam diligens paterfamilias fecis set, provt ibi, numer. 23. dummodo etiam, vt si maior sit impensa, quam fructus percepti, nihil vltra deducere pos sit, provt in pos ses sore cum titulo, expeditum es se inquit Peregrinus ipse, dicto numer. 24. ex l. finali, vbi Bartol. notat, ff. de impensis, & in pos ses sore bonae fidei, qui alium sibi obligare non intellexit, cui per retentionem tantum consulitur, ad l. in hos iudicium, ff. communi diuid. Idem quoque dicendum est, quia non extantibus fructibus, vel tot, ces sat ratio retentionis, praeter quam in vniuersalibus, l. quod si sumptus; ff. de petit, haered, in pos ses sore autem malae fidei, id magis expeditum est, quia rei peremptae periculum magis afficit malae fidei, quam bonae fidei possessorem, vt probatur ex ipsa l. quod si sumptus, & per eundem Peregrinum, dicto numer. 24. qui intelligit etiam cum Bartolo, & Baldo, quod ope exceptionis impensae istae seruentur, non iure actionis, re restituta; & in eo, qui non suo nomine fuit pos ses sor, sed nomine domini fundum coluit, aut seminauit, veluti mandatarius, aut negotiorum gestor; aliter statuit in fine eiusdem numer. 24. videlicet, quod omnem impensam necces sario, aut vtiliter factam deducit, quamuis fructus aduersa fortuna pereant, ex l. sed an vltro, §. 1. ff. de negot. gest. l. si neces sarias, ff. de pignoratitia actione, & conuenit Ioannes Garcia; dicto cap. 1. numer. 14. vbi de colono, qui ipse idem seuit, coluit sepsit, quod operis proprij ae stimationem deducit. Et numer. 15. quod bonae fidei pos ses sori in iudicio vniuersali, integri fructus debentur, etiam si fructus excedant expens ae; secus vero in particulari, ex textu, in dicta l. quod si sumptus. Quod autem dictum fuit, praedonem impen sas neces sarias in quaerendis, & colligendis fructibus, deducere ex his pos se; intelligit, & moderat Peregrinus, eodem articulo 50. numer. 25. in eo, qui fundum pos sidet, & iure pos ses sionis colit; secus in eo, qui furtim, & clam, vel per[sect. 66] violentam occupationem fructus pendentes inuadit, & colligit; fur namque, & inuasor fructuum pendentium, non detrahit impensam factam in fructuum collectione, imo restituit eos absque vlla impensarum detractione, l. si quis ser[sect. 67] uum, §. si oliuam, ff. ad legem Aquiliam, & latius comprobat eodem n. 25. adiicit etiam num. 26. quod malae fidei pos ses sor impensas neces sarias in re factas, per rei retentionem sibi reseruat, alias re re stituta, nihil detrahit, ex l. plane, ff. de petition, haered. & l. domum, C. de rei vendicat. & numera 27. quod fur neces sarias impensas in re mobili furtiua fa[sect. 68] ctas, non deducit, l. ex argento, ff. de cond. furtiua, l. 1. C. de infant, exposit. ideóque fur differt in hoc a pos ses sore stabilium malae fidei, vt eodem numer. 27. & vide numer. 18. vbi inquit, quod malae fidei pos ses sor re perempta, etiam in vniuersalibus, pro[sect. 69] impensis neces sariis nihil detrahit, d. l. plane, & hoc casu nihil imputaretur ei, si non fecis set, l. & in totum, ff. de impensis. Bonae fidei vero pos ses sori, & etiam malae fidei[sect. 70] (dummodo rem non restituerit) retentio competit, cohaerens ipsi rei, pro expensis, quae fiunt gratia fructuum colligendorum, l. si neces sarias, ff. de pignorat. actione, l. quod dicitur, ff. de impensis in reb. dot. fact. & optime explicat Ioannes Garcia, de expens. & meliorat, dict. cap. 1. num. 16. Et hactenus de praedictis expensis, quae gratia fructuum quaerendorum, colligendorúmque fiunt, tam bonae fidei, quam malae fidei pos ses soris respectu: & ea quidem ad pos ses sorem maioratus ipsum, siue ad alium tertium, qui ab eo causam habeat, applicari non pos sunt, vtpote, cum expens ae, quae non ad perpetuam bonorum maioratus conseruationem, sed solum ad fructuum commodiorem collectionem pertineant, ad pos ses sorem eundem spectent, illásque ex fructibus facere teneatur; ac proinde nec eius haeredes, filij, vel vxor, nec is quoque qui ab co causam habuit, aliquid a succes sore maioratus exigere pos sunt; quemadmodum nec modicam expensam, quae ad pos ses sorem ipsum pertinet, recuperare, sicuti vere, & ita specifice adseuerauit Ludouic. Molina, de Hi spanor, primogen. libro primo, capit, decimo numero 23. in fine, quod si res ipsa maioratus cum fructibus auocetur a tertio, bonae, vel malae fidei pos ses sore, tunc deducuntur eae expens ae. Praeterea & tertio obseruandum, atque consti[sect. 71] tuendum erit, bonae fidei pos ses sorem semper neces sarias expensas deducere, l. Paulus, in fine, ff. de doli exceptione, l. si in area, ff. de cond. indeb. l. adeo, § certe, ff. de acquir. rer. dominio. Idque excipiendo de dolo, & retinendo, provt eadem iura admonent, & confirmat l. 44. titulo 28. Part. 3. atque ita resoluit Ioannes Garcia, de expens. & meliorat. dicto cap. 1. numero 24. qui alio loco tractandum remittit, an hic pos ses sor propter neces sarias expensas, non modo excipiat, & retineat, sed etiam agat; de quo inferius, numero 83. Et id ipsum, quod pos ses sor bonae fidei semper neces sarias expensas deducat; tradiderunt etiam omnes Interpretes commemorati supra numero 64. Matienzus, in l. 6. titulo 7. libro 5. glos. 3. numero 3. Iosephus Ludouic. decisisone 26. ex numero 6. Vincent. Carroccius, de locato & conducto, titulo de expensis, in principio, ex numero 5. fol. 211. Tuschus, tom. 3. litera M. conclusione 181. per totam, folio 666. Peregrinus, de fideicommissis, dicto articulo 50. in princip. numero 29 & 30. vbi inquit, quod pos ses sor bonae fidei, siue cum titulo habito a domino, siue a non domino, siue etiam sine titulo, in onnibus casibus neces sarias impensas deducit; & adducit iura quamplurima, adiicítque, id fieri ope exceptionis, & ideo perempta re in qua fuit impen sum, ces sare repetitionem, quia retentio eius rei nulla est, ex d. l. si in area, & l. paulus, ff. de doli except. idque procedere in indicio particulari rei vendicationis, iuxta doctrinam Bartoli, quia re particulari perempta, nulla est ratio, vt pro ea verus dominus teneatur bonae fidei pos ses sori, cum poterat illam, si extaret, sibi dimittere, l. hoc amplius, §. 1. ff. de damno infecto: Secus vero in iu dicio vniuersali petitionis haereditatis, & fideicommis sariae petitionis, per text. in d. l. plané, & in d. l. & in totum, nam in istis vniuersalibus aliae res poterunt retineri, vt ibidem dicto numero 30. & vide numero 31. vbi quod pos sidens, seu detinens rem nomine domini, impensas neces sarias deducit, etiam re perempta, & conuenit Mares cotus, variar, libro secundo, cap. 109. per totum, [sect. 72] Hippolyt. Riminaldus, in consi 411. numero 8. & seq. & numero 13. lib. 14. qui adiicit numero 36. & 37. quod expens ae aedificiorum, sine quibus coloni in locis habitare, & commode praedia colere non pos sunt, sunt restituendae, cum inter neces sarias computentur, l. 1. vbi notatur, ff. de impensis, l. domum, in fine, C. de rei vendicat. Castren sis in consilio 17. volum, finali, & in cons. 270. colum. penult, de quibus ibi. Alexander, in consilio 162. colum. 1. Volum. 7. vbi dixit, quod si domus vxoris fuit incendio combusta, & maritus illam reaedificauerit, quia sine ea colonus, seu cultor agri stare non poterat, restitui debebit talis impensa marito, seu eius haeredibus per vxorem, cum ea connumerari videatur inter expensas neces sarias, l. diuortio, §. impendia, ff. soluto matrimonio, & per Alexand. Ruinum, Roland. & Af[sect. 73] flict. Regulariter autem impensa neces saria dicitur, quae si facta non es set, aut res peritura, aut deterior futura sit, sic definiuit Paulus Iurecon sultus, in l. impens ae. de verbor. significat. Vlpianus vero in l. 1. ff. de impens. in reb. dot. fact, inquit, neces sarias impensas dici, quae habent in se neces sitatem expendendi; exterum si nulla sit neces sitas, alio iure habentur: quae sane diffinitio (vt recte aduertit Peregrinus, dicto articulo 50. numero 1.) declaratur ex Pauli traditione praedicta, vt tunc scilicet neces sitas expendendi, cum res, aut peritura, aut deterior futura sit: & idem significauit Vlpianus ipse, in l. impens ae, ff. eodem titulo, & in l. interdum, & l. seq. ff. qui potiores in pignor. habeant. Et notatuit Ioannes Garcia, dicto cap. 1. numero 10. latius, Peregrinus, dicto articulo 50. ex numero 2. & numero 6. vsque ad numero 12. vbi expensarum neces sariarum diuersa exempla addu[sect. 74] cit, provt ibi videri potest, & per Ioannem Philippum in summa vtriusque iuris, ad tit. de impensis in reb. dotal, fact, numero 2. vide etiam Menochium, de arbitrariis, libro 2. centuria 6. casu 503. quod attinet itaque ad neces sarias has expensas argumentum non vrget contra praedictam Senatus Hispalensis definitionem, nam admis sa sententia eorum, qui resolutionem praedictam re stringunt ad bonae fidei pos ses sorem in rebus alienis, liberis tamen, nec vinculo, aut maioratui subiectis expendentem; facilis est resolutio, & respondetur, diuersum ius obseruari in expen sis factis in rebus metipsis maioratus, nec in eis vllam deductionem competere, iuxta opinionem, quam Ioannes Garcia tuetur constanter, vt supra retuli: iuxta sententiam vero aliorum, qui etiam in rebus maioratus, expensarum neces sariarum bonae fidei pos ses sori deductionem concedunt; sicuti in fortioribus terminis Didac. Burg. de Paz, Pelaez a Mieres, Ioannes Gutierrez, & alij supra relati tenuerunt; & in eisdem, quando neces sario scilicet expenditur; admisit Auendanus, vt supra quoque dixi; facilius respondetur, cum id ipsum in neces sariis adeo expensis Senatus admiserit, & ius suum reseruauerit reo huius litis, tam contra succes sorem vinculi, & patronatus, quam contra haeredes vltimi pos ses soris. Quarto obseruandum, atque constituendum[sect. 75] erit, bonae fidei pos ses sorem vtiles expensas deducere tribus in casibus, obseruata Doctorum explicatione. primus, si dominus alias erat facturus vtiles expensas huiusmodi. secundus, si illico erat rem ipsam vtiliter melioratam venditurus ne commodum cum aliena iactura reportet, & ex aliena substantia sine causa ditescat. Tertius casus, si sit diues, & habeat vnde has vtiles expensas soluere pos sit. Et hos tres casus aiunt quidam Cel sum veterem Iurisconsultum posuis se in l. in fundo, ff. de rei vindicat. Et iuxta hanc interpretationem, trimembrem hanc distinctionem deducunt ex ipsa l. in fundo, provt ex Anton. Gomezio refert Ioannes Garcia, dict. cap. 1. de expensat. & meliorat. n. 24. vbi allegat. l. 40. tit. 28. Part. 3. qui tamen iuridice, & recte obseruauit, quod ista partitio non est sine difficultate, & quod etiam iure communi attento, regula videtur, firmanda in contrarium, vt scilicet semper vtiles bonae fidei pos ses sori deducendae: es se videantur, idque tradendum sit regulariter, nisi aequitas aliud suadeat, ex d. l. in fundo, quae bene probat hanc regulam; Exempla autem illa tria, neque ampliant aut extendunt, neque constringunt regulam; & magis suadent, deducendas es se expensas vtiles, quam non deducendas; apertiúsque id probat l. plane, & l. vtiles, ff. depetit. haeredit. provt latius ostendit Ioannes ipse Garcia, dicto num. 24. vbi concludit, procliuius multo es se in hac vtilium expensarum deducendarum tractatione, regulam affirmatiuam firmare, vt regulariter deducatur, quam negatiua, at vero quoniam ex rebus, causísque aequitas, aut iniquitas insurgere potest, si aliquando deducantur, ideo Celsus consultis sime in d. l. in fundo ex personis, causísque, bono constituendum viro reliquit; & idem fecit Paulus, in d. l. vtilium, & Pomponius, in l. ni si venalem ff. de rei vendicat. & d. 1. 40. & l. 44. tit. 28. Partita 3. ex quibus regula praedicta sumenda est, vt latius ibi ex dicto num. ip. vsque ad num. 31. vbi singulariter, & vtiliter animaduertit, quod cum fecerit regulam, vt vtiles impens ae deducantur bonae fidei pos ses sori; illud ita accipiendum sit, si vtilitas dominum respiciat, ne oneretur a pos ses sore excogitatis impensis, multiplicatis sumptibus, quibus impar Dominus rem suam derelinquere cogatur. Et ideo vtilis simum pos ses sori, meliorationes has vtiles inchoanti, consensum domini requirere, aut iudicis, cum cognitione caus ae, ne videatur consulto dominum oneras se expensis: quod si domino fuerint vtiles, tunc nec ipsius, neque indicis requirit consensum, quod ex causis, personisque iudex animaduertat. Et hactenus Ioannes Garcia, cui maiori ex parte conueniunt Authores omnes relati supra num. 64. qui tamen non adducunt considerationes illas, quas attento iure communi, & etiam legibus Partitae, , Garcia ipse protulit; Io sephus Ludouicus, decisone 26. ex num. 14. vsque ad num. 21. vbi late distinguit, Matienzus, in l. 6. tit. 7. glos sa 3. num. 3. Peregrinus, dicto articulo 50. part. 2. ex num. 31. vsque ad num. 38. quo loci eos dem tres casus commemorat, quos ex communi Ioannes Garcia recensuit, & inquit, quod extra eos, pos ses sor bonae fidei vtiles impensas non deducit. Permittitur tamen ei, cum dominus pauper est, & soluere non potest, vt huiusmodi impensas per applumbaturam affictas tollere pos sit, sine tamen lae sione prioris status rei, ita ne fundus deterior reddatur; etiam modo ex abrasione consequuturus sit emolumentum, alias non permitteretur, ex d. l. in fundo, & l. 1. Iulianus ff. de rei vendicat. l. vtiles, ff. de petit. haeredit. Adiicit denique, num. 37. quod si res perempta sit, bonae fidei pos sessor vtiles impensas non deducit, ex Bartoli sententia, in d. l. in fundo num. 8. nam cum ope exceptionis tantum seruentur, & retentio exerceri non pos sit in re, quae non est, nulla deductio competere potest in iudicio particulari rei vendicationis; quamuis secus sit in iudicio vniuersali petitionis haereditatis, provt ibi. Et vide num. 46. & tribus seqq. vbi vtiliter disputat Peregrinus, an impensam vtilem actor omnino teneatur soluere pos ses sori, qui in re causam habuit a domino; an vero teneatur pati, vt impensam soluat, vel soluendo ruderum ae stimationem, liberetur, provt ibi videbis. Et num. 5. vbi quod impensas vtiles per ferruminationem rei adiunctas, pos ses sor bonae fidei deducit, provt illas, quae per applumbaturam; eo excepto, quod istas abradere non potest. Item nec dominus cogere potest pos ses sorem, vt illas abradat, vt per Ioseph. Ludouic. etiam, in loco relato supra, Marescotum, variar lib. 2. cap. 110. Quoad has etiam impensas vtiles, argumentum minime refragari, ex his quoque constat, quae ex num. 55. vsque ad num. 59. superius adduxi, nam licet in pos ses sore bonae fidei, vtiliter expendente in rebus liberis, & maioratui non subiectis, nec alienari prohibitis, ita statutum sit, provt nunc dixi: attamen in rebus maioratus, & vinculo perpetuo subiectis, aliter dicendum esse, tum ex natura eorundem maioratuum, & clausulis prohibitionis alienationis, ab institutoribus appositis, quam ex decisione d. l. 46. tum etiam, ex his quae Ioannes Garcia, Velasq. Auendanis, & Pater Ludouic. Molina, ibi relati obseruarunt, velut concludenter deducitur quoad vtiles expensas. Et licet fortiter etiam vrgeant etiam quoad necessarias, vt ibidem animaduertebam, vsque adeo, vt etiam in necessariis, respectu creditoris mutuantis ad necessariis refectionem, dubitauerit Molina, vt s aepe etiam animaduerti, facilius tamen, & probabilius in necessariis admitti possunt ob neces sitatem adeo vrgentem, vt alias res omnino corrueret. In vtilibus tamen, etiam si vtiliorem, & maioris redditus rem efficerent, admitti non possunt vllo pacto, & minus quidem. in voluptuariis, de quibus statim, prout etiam ibi notaui. Dicuntur autem vtiles impens ae, quae rem me[sect. 76] liorem faciunt, deteriorem es se non sinunt, ex quibus maior redditus domino acquiritur, l. impens ae 79. §. 1. ff. de verbor. significat. atque ita quibus non factis, res non erat peritura, sed his factis, res melior futura, l. 5. in fine, & l. 14. ff. de impens. in reb. dotal. fact. & per Ioannem Garciam, de expens. & meliorat, cap. 1. num. 10. Ioannem Philippum ad titulum, ff. de impensis, num. 3. fol. mihi 213. latius per Peregrinum, de fideicommis sis, dicta quae st. 50. de impensis, part. 2. num. 25. & seq. fol. 468. vbi expensarum vtilium quamplura exempla adducit vsque ad num. 29. & hactenus de pos seis sore bonae fidei. Pos ses sor autem malae fidei, an impensas dedu[sect. 77] cat, si quaeratur, distinguendum erit, separando neces sarias expensas ab vtilibus, & voluptuariis, neces sarias namque deducit expensas, & repetit, nec abrasione indiget, l. domum, C. de rei vendicat leg. plane, ff. de petit, haeredit. & latius per Ioannem Garciam, de expens & meliorat, cap. 2. numero 1. & 2. & vide num. 3. & 4. vbi quod exceptio de dolo nunquam malae fidei pos ses sori, bonae autem fidei semper conceditur; & de intellectu l. plane, ff. de petit. haeredit., vide etiam numer. 7. vbi as signat rationem, quare pinguius succurratur malae fidei pos ses sor in neces sariis, quam in vtilibus, & voluptuariis expensis. Et agit de intellectu l. 44. titulo. 28. part. 3. quae lex repetitionem concedere minime videtur; semper enim prae supponit, quod pos sessor qui expendit, rem ipsam melioratam pos sideat: ex quo videtur, nouam decisionem d. l. domum, iure nostro non es se receptam, atque ita malae fidei pos sessori in neces sariis succuri retentione, vel abrasione, non autem repetitione; si rem traderet reparatam; quod recte animaduertit Ioann. Garcia, vtpote cum in ipsa l. 44. de repetitione nequaquam agatur, sed de retentione tantum; fortas sis hoc ideo, quod legis ipsius Conditores, minus quam de iure communi factum esset, malae fidei pos sessori succurrere voluerint, idque in odium malae fidei, & vt pos sessores huiusmodi, tam a contrahendo, quam ab expendendo, meliorationésve in rebus alienis faciendis, se abstineant: adhuc tamen probabiliter dici pos set, casum istum in dicta l. Partitae, non tactum, ex decisione dictae leg. domum, decidi pos se, & ideo legem ipsam, ex lege Partitae non correctam, in viridi mansis se videri obseruantia, & ob praecisas adeo, & neces sarias expensas, fortas sis in praxi seruandam. Idque etiam ex eadem aequitate, de qua statim num. 83. nam & abrasionis remedium, quod malae fidei pos ses sori competere, non exprimitur in ipsa lege Partitae, quoad necessarias expensas eidem conces sit is Author, vnde & repetitionis concedi pos se videtur, nisi dixeris, legem ipsam 44. Partitae, quoad pos ses sorem malae fidei sequutam opinionem Ioannis Glossatoris antiqui, de qua infra numer. 83. qui indistincte pos sessori expendenti, per retentionem rei, & ope exceptionis, non iure actionis, si rem tradiderit, consulendum putauit: sed cum eandem opinionem ex aequitate temperauerim, ex aequitate quoque quoad necessarias impensas temperanda videtur, etiam malae fidei pos sessoris respectu, cum bonae, & malae fidei pos ses sor quoad necessarias. pari pas su ambulent de iure communi: quod specifice post alios Authores agnouit Petr. Barbosa, 2. part. §. fin. l. di[sect. 78] uortio, ff. soluto matrim. num. 8. & 9. vbi inquit, quoad impensas necessarias non es se differentiam inter bonae fidei, & malae fidei pos ses sorem, vt sentit Bartol. ibi relatus, quamuis quoad vtiles sit differentia: nam pos ses sor bonae fidei potest iure retentionis illas deducere, §. certe, Instit. de rerum diuisione, & malae fidei tantum illas abradere potest implorato iudicis officio, d. l. domum, ad finem, C. de rei vendicat. ex qua clare id deducitur. Neque obstat text. in d. l. plane, ff. de petit. heredit. cui dicto num. 9. optime satisfacit Barbo sa, & id ipsum resoluit Peregrinus, dict. artic. 50. de impensis, parte 2. & numer. 29. & 30. vbi inquit, quod si pos sessor malae fidei, vtiliter expendendo, de nouo aliquid fecerit, quia rem scit es se alienam donare videtur, & ideo non repetit, idque in indiciis particularibus, nam in vniuersalibus permittitur malae fidei pos ses sori abrasio, sine tamen prioris status rei lae sione; vt latius ibi comprobat dicto num. 29. Si vero malae fidei pos ses sor non de nouo facit, sed opus factum meliorando ampliauit, eo casu permittitur sibi abrasio sine tamen lae sione prioris status rei, alias si abradi non pos set, non es set soluenda ae stimatio, nec etiam cum ex abrasione consecuturus non es set aliquam vtilitatem, aut dominus offerat ruderum ae stimationem, vt per eundem Peregrinum ibi, num. 30. qui adiicit, quod si dominus eam impensam facturus erat, aut rem venalem habeat, forte deducenda erit ae stimatio, ne domi nus cum iactura aliena locupletetur. Re autem perempta, quod pos sessor malae fidei nihil deducat, etiam in iudiciis vniuersalibus, d. l. plane, ff. de petit. haeredit. in quo autem conueniat, aut dis sentiat Anton. Faber, statim dicetur. Quinto obseruandum, atque constituendum[sect. 79] erit, quod voluptuariae impens ae dicuntur, quae sine vlla neces sitate, aut vtilitate ad voluptatem pos ses soris fiunt; & sic quae speciem dumtaxat ornant, non etiam fructum augent, vt sunt viridaria, aquae salientes, incrustationes, loricationes, & picturae, sic Paulus in d. l. impens ae, §. finali, ff. de verbor. significat. vbi Alciatus singulariter explicat, l. voluptuariae, ff. de impensis, l. vtiles, ff. de petit. haeredit. & per Ioannem Philippum ad dictum titul. ff. de impensis, num. 4. Peregrinum dicto art. 50. de impensis, part. 2. num. 54. & has quidem voluptuarias expensas boriae fidei pos sessor non deducit, abradit autem sine lae sione prioris status, l. vtiles, ff. de petit, haeredit. l. in fundo, ff. de rei vendicat. l. 44. tit. 28. part. 3. dummodo vtilitatem ex[sect. 80] abrasione laturus sit, alioquin denegatur abrasio; & si aliquid vtilitatis ex abrasione consecuturus sit, potest dominus tantundem dando, quantum habiturus es set pos ses sor, his rebus abrasis, abra sionem impedire, & sic soluendo meliorationis ae stimationem; prout haec omnia latius comprobat, & vere resoluit Ioannes Garcia, de expens. & meliorat. dicto cap. 1. numer. 32. & tribus seqq. Marescotus, variar. resolut. lib. 2. cap. 111. Peregrinus, dicta part. 2. num. 54. per tot. vbi addit, quod huiusmodi impens ae pro vtilibus reputantur, si dominus alias erat facturus, vel si res es set venalis, aut ei intimatio facta, aut si augerent valorem introituum, aut fundi, prout ibi explicat. Malae fidei autem pos ses sor has impen sas nec recuperat, nec aufert; praeter quam in petitione haereditatis, nam tollit, quod sine[sect. 81] detrimento rei tolli potest, dict. l. vtiles, atque ex communi tradidit Peregrinus dict. num. 54. in princip. Ioannes Garcia de expens. cap. 2. num. 2. vbi quod abrasio sola malae fidei pos ses sori in vtilibus expensis conceditur, prout latius ibi explicat,[sect. 82] secus vero in voluptuariis. Verum Antonius Faber, coniecturarum, lib. 2. cap. 1. in expensarum vtilium, & voluptuariarum deductione; & bonae fidei, & malae fidei pos ses soris, cum de sumptuum in aliena re factorum repetitione quaeritur, discrimen obseruat; & Accursij, & Iacobi Cuiacij sententiam improbat, prout ibi videri debebit omnino; & in ea est opinione, vt existimet, hoc dumtaxat concedendum es se malae fidei pos sessori, vt sine dispendio domini areae, tollat aedificium quod posuit, atque ita nihil in hac parte inter specialem, & vniuersalem in rem actionem interes se, ex l. in fundo 38. §. constituimus, ff. de rei vendicat. in illis verbis: Pictura sque corradere. Picturarum enim impens ae voluptuariae sunt, l. vtiles 39. Ver sic. videamus, ff. de petit. haeredit. ex cuius loci coniunctione cum dict. §. constituimus, sic apparet. At inter bonae fidei, & malae fidei pos ses sorem sic distinguendum putat, quod voluptuarias quoque impensas bonae fidei pos sessor per doli exceptionem seruat, malae fidei pos sessor duntaxat tollit, si sine rei dispendio facere id pos sit, dicto versic. videamus, in quo (vt vides) & communi Doctorum Placito, & Peregrini, Ioannisque Garciae resolutioni contrariatur. Quamuis Ioannes Garcia in summaria dicti num. 2. etiam abrasionem concesserit malae fidei pos sessori in voluptuariis, sicut in vtilibus, quamuis in contextu non ita expres sim id dixerit. De necessariis autem, & vtilibus impensis, ita statuendum arbitratur ipse Anton. Faber, vt neces sariae quidem, tam malae, quam bonae fidei pos ses sori prae stentur, d. l. domum, C. de rei vendicat. vtiles autem bonae fidei pos ses sor deducat, praedo non deducat, nisi quod paratus sit dominus, vt sine rei, in quam factae sunt, detrimento tollantur, d. l. domum, & l. 48. ff. de rei vendic. Ratione illa, quod imputandum sit ei, qui sciens in rem alienam impendit: quod si impen s ae vtiles sine detrimento rei, in quam factae sunt, tolli non pos sunt; quid tunc effici, ac considerari debeat; simulque de intellectu l. 1. C. de infant. exposit. & l. vtiles, ff. de peti. haeredita. singulariter ibi agit, vbi videri potest. Quoad alium denique & vltimum articulum,[sect. 83] de quo in ipsomet argumento, & Ioannis, atque Martini contrarietatem, vtrum scilicet impens ae, siue meliorationes deducibiles seruentur, & deducantur per retentionem rei, & ope exceptionis duntaxat, vsque adeo vt bonae fidei pos sessor, si tradiderit rem melioratam, non deductis impensis, omni destituatur auxilio, & remedio pro consequendis melioramentis ab eo factis; an vero etiam iure actionis agere pos sit, & meliorationes repetere; obseruandum, atque constituendum erit, compertum esse, pro impensis deducibilibus concedendam es se retentionem rei, prout clare probat text. in dicta l. si in area, ff. de condict. indebiti, l. in rebus, §. pos sunt, ff. commodati, l. idémque, §. illud, ff. de actionibus empti, l. colonus, ff. locati, cum aliis multis iuribus, & Authoribus, de quibus supra, In argumento ipso, & per Peregrinum, de fideicommis sis, dicto articulo 50. part. 3. num. 55. folio 472. sic sane Ioannes credidit, iure tantum retentionis impensas eas obtineri pos se, & inde non dari actionem, sed solum modo exceptionem, adeo vt restituta re absque deductione impensarum, destitutus sit bonae fidei pos sessor omni remedio; & Ioannem sequuti fuere Authores omnes illi, quos Peregrinus, dicto articulo 50. de impensis, part. 3. num. 56. in principio, folio 472. recensuit, vbi & iura nonnulla pro hac parte expendit, & vltra eum idipsum probarunt Hippolytus Riminaldus, in consilio 411. num. 13. lib. 4. Iason, Corneus, Salicetus, Negusant. Alexand. Salicet. Castrensis, Aretinus, Gozadinus, Socinus iunior, & Tiraquellus, quos refert, & ita tenet Cardinalis Dominic. Tuschus, practicar. conclusion. iur. litera M. tomo 5. conclus. 182. num. 7. & 9. fol. 666. Cuiacius, Magonius, Gregorius Lopez, Gama, Anton. Gomezius, Ioannes Garcia, & Aluarus Valascus, cum quibus ita constanter defendit, & erudite admodum comprobat, atque fundamentis contrariae partis satisfacit Barbos. in l. diuortio, §. fin. 2. part ex num 1. vsque ad num. 8. & d. num. 1. singulariter explicat l. si pupilli, §. sed & si quis, ff. de negot. gest. & in vers. Recepta igitur, inquit, receptam es se resolutionem in hac materia, quod vbi quis habet causam a domino, vel scit dominium irreuocabile apud se es se, creditur fecis se meliorationes animo obligandi eum, ad quem res pertinebat, vel pertinere poterat: & ideo his casibus ei competit actio ad repetendas meliorationes, l. dominus 57. §. 1. ff. locati, l. si seruos 25. ff. de pignor. act. si vero pos sidebat bona fide. & sic putabat rem es se suam, magis videtur habuis se animum gerendi proprium negotium quam animum obligandi alium: & ideo illi pro meliorationibus non competit actio, sed tantum ius retentionis ei conceditur, vt latius ibi, dicto num. 1. In fine, & num. 2. & dicto num. 8. aduersus Loriotum, Valascum, & Ioannem Garciam, con stanter as serit, etiam pro impensi neces sariis, sicut pro vtilibus, solam competere retentionem bonae fidei pos ses sori, nec dari actionem. Et res pondet ad text. in l. domum, C. de rei vendicat. prout latius ibi, & num. 11. & pluribus seqq. vbi alia quoque iura singulariter explicat. Et vide Marescotum lib. 4. variar. cap. 112. & 113. E contrario vero Martinus existimauit, etiam iure actionis repeti pos se; quem sequuti fuere Dinus, Castrensis, Ruinus, Alexand. & Rolandus, quos retulit Cardinalis Tuschus, vbi supra, Menochius, Balduinus, & Quesada, quos recensuit Barbosa, vbi supra, ante num. 1. alios etiam adduxit Valascus de iure emphyteut. quae st. 25. num. 25. vbi inquit, magnam exurgere iniquitatem ex eo, quod ex melioramentis dominus fiat locupletior cum tanta bonae fidei pos sessoris iactura; & inde scripsis se Paul. Castrensem, in d. l. si in area, in fine, sed vltra montes consuluis se in hac specie, quod impens ae poterant repeti ex aequitate, l. si me & Titium, ff. si certum petat. quae lex non nisi omni modo destitutis subuenit, non iis, qui aliquo modo poterunt sibi prospicere, & culpa sua omiserunt, vt est ille, qui per retentionem consulere sibi poterat: quo argumento a Paulo recedit Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, colum. 2. Verum quod opinio Pauli apud Tribunalia recipietur; quia veritatem sequimur, non illam iuris subtilitatem; & Valasci traditionem retulit Barbosa, ibidem, num. 10. succurrendum inquam esse bonae fidei pos ses sori in hoc casu, ex aequitate dictae: legis dicens, quod late eam confirmat Redoanus, & magis probarunt Valascus, & Ioannes Garcia, & quod eam sibi arrogant, tanquam nouam Balduinus, & Cuiacius, qui respondent ad text. in d. l. si in area, & alia iura similia: ipse tamen firmiter defendit contrarium, videlicet, quod cum meliorans tantum iure retentionis meliorationes recuperare pos sit, si rem tradat domino, omni destitutus remanet remedio, etiam aequitatis ex d. l. si me Titium, ab Interpretibus excogitatae: quod in puncto, & rigore iuris verius ego arbitror, & ipsummet Authorem concludenter aliorum sententias, & resolutiones improbas se profiteor; nihilominus tamen crediderim, Ca strensis sententiam apud Tribunalia suprema obtenturam, vbi inspecta magis veritate, quam iuris subtilitate proceditur, prout recte admonet Valascus, vbi supra, Peregrinus etiam (quem Barbosa non citat) dicto tit. 50. part. 3. de impensis, sub num. 56. vbi scribit, quod communis Doctorum traditio, iure scripto admodum probata, non videtur aequitate suffulta; nam in bonae fidei maxime pos sessore, naturalis ratio resistere videtur, vt quia rem absque melioramentorum deductione restituerit, ea amittat, & actor cum illius iactura locupletetur, adeo vt in foro interiori opinio haec minime sit recipienda; quam ob rem & in foro exteriori ex aequitate actionem dari, plerique tenuerunt, prout latius ibi commemorat, & hactenus ad solutionem Quinti argumenti. Sextum quoque argumentum non obstat, pro[sect. 84] cuius vera, & concludenti resolutione obseruandum, atque constituendum erit, fideicommis sa, & maioratus Hispaniae non exaequari per omnia: neque in omnibus es se similia, sicque nec absolute posse de vno ad aliud trahi, & deduci argumentum, sed quatenus subsistit eadem ratio dumtaxat; prout Molina, lib. 1. cap. 1. num. 7. & 8. vbi maioratuum, & fideicommissorum conuenientias adducit, & caeteri in argumento relati, profitentur atque ex multis distinguunt inter maioratus, & fideicommis sa; prout late fecit Molina, lib. 1. dicto cap. 1. num. 14. & 25. vbi ostendit,[sect. 85] maioratus, & fideicommis sa in pluribus differre, nec pos se dici praecise, quod maioratus fideicommis sum sit, & lib. 3. cap. 11. num. 14. Mieres, in initio primae partis num. 3. & quae st. 1. num. 3. & plura, quae aduersus communes, & generales iuris regulas, etiam in fideicommis sis, ex primogeniorum perpetuitate deducuntur; adduxit longa serie idem Molina, lib. 1. cap. 6. per totum, & inter primogenia & fideicommis sa sexdecim discrimina considerauit Iacob. Simancas, lib. . disceptation. cap. 5. cum ergo in haerede grauato restituere per fideicommis sum, diuersa sit ratio expensarum recuperandorum, quam in pos ses sore maioratus; cumque longé alia sit ratio in succes sore, quam in fideicommis sario, qui ab haerede accipit, non recte ab vno ad alterum argumentum procedit in proposito; haeres namque grauatus restituere per fideicommis sum, ideo sumptus, & meliorationes recuperat, quia fideicommis sarius ille libere accipit bona ea in perpetuum, ideóque iniquum es set, si expensas non solueret, quas libere cum re restituta accipit; quod longe alienum est a primogenij succes sore, qui rem non accipit liberam, nec in perpetuum, sed neces sario restituenctam, cum eo mortuo, qui succes sit in maioratu, ipse maioratus secundum institutionem debeat transire ad alium sequentem, & ideo aequum visum non est, quod is succedens teneatur meliorationem soluere, nam sic facile contingeret, quod valor meliorationis soluendae excederet quantitatem fructuum, quam is succes sor perciperet ex rebus maioratus, & sic per indirectum omni vtilitate maioratus priuaretur; ad quod inconueniens vitandum, iustius, & aequius visum fuit Conditoribus praefatae l. 46 Tauri, vt is, qui in re maioratus aliquid expenderet, id non recuperaret; quam obligare eum, qui succedit, ad illius solutionem: cum[sect. 86] vterque idem ius in re maioratus habeat, eademque emolumenta ex eo percipiat; quam rationem ad dictam legem as signarunt Anton. Gomezius, Menchaca, Molina, Pinellus, Padilla, Auendanus, Didac. de Paz, Ioannes Garcia, & Ioannes Gutierrez, quos retulit Barbosa in l. diuortio, §. fin. 1. par. n. 113. fol. 1201. & num. 114. vbi inquit, & aliam addidis se rationem, quod si succes sor maioratus pretium meliorationis cogeretur soluere, vtique pos set illud a sequenti repetere, & ille sequens ab alio, & alius ab vlteriori, & sic procederet res in infinitum: neque enim est dabilis maior ratio in vno succes sore, quam in alio, & tamen infinitas semper vitanda est, l. fideicommis sa, §. qui decem, ff. de legatis tertio. Et id ipsum annotauit singulariter, & erudite Ioann . Garcia, de expens. & meliorat. cap. 16. num. 3. & 4. pertotum, & n. 10. & seq. vsque ad num. 15. qui cap. 13. ex num. 43. vsque ad num. 49. late comprobat[sect. 87] legis 46. dispositionem (quae hodie est l. 6. tit. 7. lib. 5.) habere naturalem iustitiam, & iuridicam rationem, quae potuit mouere eius Conditores, prout latius ibi: & per Molinam, de Hispanorum primogeniis, libro 1. cap. 1. num. 27. latius cap. 27. num. 14. Ioannem Gutierrez, practicarum, lib. 2. quae st. 81. per totam, Matienzum, glos. 3. per totam, dicta l. 6. titulo 7. Patrem Ludouic. Molinam, tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 644. ex n. 2. Velazq. Auendanum, in eadem l. 46. Tauri, glos. 1. & seq. & maxime glos. 6. ex num. 4. vbi vide, & glos. 7. & in l. 45. glos sa 4. num. 3. qui dictam legem es se iustam, rationique conuenientem, & seruandam, merito as serunt, & Palaci. Rub. Gomez Arias, & Didac. de Paz, contrarium dicentes improbat iuridice, & quamuis Petr. Barbosa, 1. Parte, d. §. fin. l. diuortio, num. 114. & 115. rationes omnes Molinae, & sequacium, pro iu stificatione, & ratione constitutionis eiusdem l. 46. Tauri, commemorauit, & per eas non remanere iu stificatam as seuerauerit, aliorúmque sententias adduxerit num. 116. & 117. & tandem, vt legem ipsam 46. tueatur, & immunem reddat, aliter eam iustificat, prout latius ibi ex num. 117. vbi nimis restrinxit; Crediderim ego proculdubio, Ludouici Molinae, & sequacium rationes, & resolutiones, usque adeo concludere, legisque eiusdem menti conuenire, vt nihil vltra desiderari valeat, facilique negotio res ponderi pos se his, quae contra eundem Molinam, & pro se noue (sed erudite ad modum) annotauit ip se Barbosa. Imo & ea, quae idem Author, num. 118. & 119. adducit, velut concludenter id probant, quod Molina, & sequaces intendunt, vt statim dicetur. Rursus necseptimum argumentum resistit, quod[sect. 88] scilicet dicta lex Tauri 46. restrictiu e accipi debeat in illis tribus casibus, ibi commemoratis; nam contrariam sententiam, quod imo lex ipsa generaliter sit intelligend? in quibuslibet meliorationibus factis in quibuscumque rebus maioratus; rectius tuetur Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 26. n. 15. vbi dixit, sic supremorum Iudicum sententia non semel deci sum fuis se, tametsi propter praecisam eius legis formam, Iudices in diuersas sententias interdum diuisi fuerint: Pinellus, in l. 1. C. de bonis maternis, 2. par. num. 61. Ioannes Garcia, de expens. & meliorat. c. 13. num. 45. & cap. 16. n. 10. & de quae stibus, n. 81. & 85. Azeuedus, in d. l. 6. tit. 7. lib. 5. num. 2. latius, in consil. 38. n. 4. & 5. qui recte ponderat Ioannem Gutierrez, quasi huius opinionis sequacem, quamuis alio in loco contrarium tenuerit, & citat Palac. Rub. Castellum, & Anton. Gomezium, sic tenentes: eandem quoque opinionem tenuit Velazq. Auendanus, in ipsa l. 46. glos. 6. ex num. 4. vsque ad num. 7. vbi considerat: Pelaez a Mieres in ipsamet remanere sententia, quamuis alio in loco contra tenuerit, & ij omnes ea praecipue adducuntur (quae vere concludit) ratione, quod cum ratio illius legis iustis sima sit, omnesque res, & casus comprehendat vniformiter, nec in vno diuersa quam in alio ratio ver setur, aut reperiri pos sit; imo vna, eademque sit, qua Conditores moti fuerunt, (exempla namque ibi expres sa, non vt restringerent, apposita sunt, sed vt magis explicarent) generice lex eadem est accipienda, & vt omnes casus, etiam ibi non expres sos, comprehendat. Addiderim ego, ipsammet specialitatis rationem, quam in illis tribus casibus Pet. Barbosa, in argumento relatus, considerauit, euincere quidem, vt legis illius constitutio generaliter accipi debeat in expensis, & meliorationibus factis in rebus quibuslibet maioratus; quod vllo pacto non negauit, qui rationem eandem attente perpendat. Item & aliam Velazq. Auend. in d. l. 46. glos. 6. ex num. 4. vsque ad num. 7. & ita tenendum est, quicquid Pater Fernand. Rebellus, in commentariis, de obligat. iustitiae., 2. p. lib. 7. de expensis, q. 9. section. 3. num. 22. & 23. fol. 566. aliter existimet Aluaradus, de coniecturata mente defunct, lib. 2. cap. 4. num. 42. in fine, & 43. videndus ex n. 37. Quod si in expensis, & meliorationibus factis in rebus quibuslibet maioratus, ita res se habet, provt dictum est; quanto magis in his, quae in casu prae senti in domibus dicti vinculi, & patronatus factae fuere, obtinere debebit? Octauum etiam argumentum non refragatur;[sect. 89] nam contrariam sententiam, imo praedictam legem Tauri 46. accipiendam es se de aedificato, vel reparato in quibuscumque domibus maioratus; tenent Ioann. Garcia de expens. & meliorat. c. 13. num. 45. Ioann, Gutierr. practicar. lib. 2. quae st. 83. num. 1. & 2. qui pro hac parte concludentes rationes adducit, prout ibi videri potest. Et loquitur etiam, quando domus locantur, aut locari sunt solitae, & eandem opinionem tenuit Azeued. in cons. 38. num. 4. & 5. Velazq. Auendan. in l. 46. Tauri, glos. 6. num. 11. vbi as serit, ita in Regio Vallisoletano Praetorio definitum, & rationem legis ipsius generalem es se, omnésque res, & casus comprehendere, prout numero praecedenti annotaui; nec in eo consistere, quod domus sint principaliores, aut status in eis reprae sentetur, siue locari solitae sint; sed es se tantum maioratus, consideratum fuerit principaliter; atque ita in eis locum habeat illius legis constitutio, si qualitatem maioratus habeant, quamuis non sint principaliores. Sic sane pro hac parte vrgere generalitatem eius legis agnouit Barbosa in d. l. diuortio, §. fin. 1. p. sub num. 119. vers. contrarium tamen fol. 1205. quamuis statim pro concordia opinionum distinguat prout in argumento recensui. Eaque resolutio in casu praesenti multo fortius vrgere videtur, cum domus principaliores dicti vinculi, & patronatus non existant, sed omnes eiusdem fere qualitatis es sent, vt ex actis proces sus apparet. Nouum quoque non obstat argumentum; nam[sect. 90] contrarium, imo quod decisio d. l. 46. non sit restringenda ad casum, in quo impensa facta in rebus maioratus, sit parua; imo procedere etiam, quando fuerit magna, & exces siua, & ex ea resultet notabilis vtilitas perpetua succes soribus maioratus; constanter as seuerauit Barbos. d. 1. p. §. fin. num. 116. qui concludenti argumento id comprobat, videlicet, quia lex ipsa loquitur de impensa facta in castro faciendo, item constituendis muris oppidi, vel ciuitatis, vel in amplianda, vel reficienda domo principali maioratus; quae omnia sine magna impensa fieri non pos sunt, vt de se patet; & probat l. in his, & ibi Platea, in 6. notabili, C. de praediis nauiculariorum, lib. 11. & id ipsum repetit, & sequitur Pater Fernand. Rebellus, de obligat. iustitiae, 2. p. lib. 7. de expens. q. 9. sect. 3. sub num. 22. fol. 560. Respondet etiam ip somet loco Barbosa fundamentis partis contrariae, & maxime fundamento deducto ex d. l. hactenus, ff. de vsufruct. quia aliud est quaerere, ad quas expensas sit obligatus pos ses sor maioratus, ex eo quod fructus percipit; & fatendum est, ad paruam, siue modicam tantum expensam teneri. Aliud est quaerere, si sponte expensam magnam fecerit, ad quam de iure non tenebatur, vtrum succes sor in maioratu debeat eam persoluere; & tunc d. l. Tauri disponit, quod non teneatur soluere, nec est differentia in eo, quod maioratus pos ses sor expenderit, vel alius tertius, cum legis ipsius ratio in vtroque aequaliter procedat, prout statim dicendum est. Eandem quoque sententiam, quod d. l. 46. procedat, quamuis pos ses sor maioratus plurimum in aedificando expendat ; defendit Velazq. Auend. in ipsa l. 46. glos. 6. num. 8. qui alio adducitur fundamento, non illo, quod expendit Barbosa, videlicet, quod cum ratio legis non sit, pluris, vel parui valoris expensas in ipsis rebus maioratus fieri, sed cohaerentia rei maioratus, & non pos se praedeces sorem aedificando, praeiudicare succes sori in maioratu, nihil interest, an paruae sint, vel plurimae expens ae factae, vt latius ibi. Decimum denique & vltimum argumentum non obstat, quod scilicet praedicta lex Tauri 46. procedat. ac intelligi debeat duntaxat, quando maioratus pos ses sor in rebus maioratus expendit, melioramentáve fecit; secus vero si alius tertius bona fide pos sidens, puta emptor, aut emphyteuta meliora menta, expensásque fecerit; Quoniam respondetur, negari non pos se, quin ipsa lex Tauri 46. non ex[sect. 91] pres serit, a quo ea melioramenta, siue aedificia facta sint, an a pos ses sore maioratus, vel ab alio tertio, qui bona fide pos sidebat; quoniam duntaxat dixit. que de aqui adelante se hizieren, quae verba, se hizieren, cuicunque ea facienti, aequaliter conueniunt, sicque aequaliter etiam dispositio conuenire debet. Conuenit etiam eiusdem legis ratio, quod tertius quicunque bona fide pos sidens, non magis quam pos ses sor ipse maioratus pos sit vllo modo succes sori legitimo, expendendo, vel meliorando, praeiudicium generare, neque directe, seu indirecte, in totum, aut pro parte maioratum extinguere, aut minuere; si ob ipsas expensas, aut melioramenta, si succes sor maioratus nolit ea persoluere, ad alienationem, vel obligationem bonorum maioratus deueniendum es set. Sicquidem quod ea lex non principaliter res pexerit personam expendentis in aedificando, pos ses soris inquam maioratus, seu alterius tertij siue an ipse tertius bonam, seu malam fidem haberet; sed succes sori duntaxat consuluerit, maioratusque etiam simul conseruationem non modo, sed etiam commodum, & augmentum curauerit, cuius succes sio cum perpetua, & indiuidua sit, & a lege, atque ex institutoris ordinatione, & dispositione delata, non potest succes sori in ea praeiudicari eo praetextu, quod aliquid soluere teneatur, quamuis expens ae, aut melioramenta facta, vtilitatem maiorem & perpetuam maioratus produxerint; sic inquam con stanter, & iuridice procul dubio (vt arbitrior) defendit Velazquez Auendan. in d. l. 46. Tauri, glos. 2. & glos. 7. n. 11. & 12. & glos. 9. ex n. 12. prout latius commemoraui supra, n. 55. & 56. & ibidem manife ste probaui, Ludou. Molin. in eodem placito per sistere, prout in vtilibus expensis persistit expres se, lib. 1. cap. 10. num. 17. Patrem etiam Ludou. Moli. tom. 3. disput. 541. n. 3. fol. 594. cum ij duo Authores indistincte as serant, succes sorem maioratus ad vtilium expensarum, siue meliorationum solutionem non teneri; neque distinguant pos ses soris maioratus, aut tertij alterius expendentis causam; quasi lex ipsa absque dubio procedat, siue vnus expendat, siue alter. Et in fortioribus terminis, ac in tertio mutuante pro neces saria rerum maioratus refectione, dubitauerit Ludou. ipse Molina dict. cap. 10. n. 23. & pensandum, atque deliberandum reliquerit. Et constanter as seuerauerit Ioannes Garcia, c. 16. ex num. 1. vsque ad num. 6. & num. 10. 11. & 12. Azeued. in consil. 38. ex num. 11. & num. 15. Pater Fernandus Rebellus, dicta sectione 3. num. 26. fol. 568. Sic etiam, atque in eisdem, in quibus versamur terminis, quod dicta lex Tauri 46. procedat etiam in tertio, qui bona fide expendit, melioramentáque fecit, velut specifice admisit Burgos de Paz Senior, in consilio 3. num. 107. nam cum dixis set, quod lex illa Tauri 46. loquitur in eo, qui scit rem es se maioratus, non vero in eo, qui aedificat, cogitans rem suam es se, & non maioricatus; subdit statim in hunc modum: Et si haec solutio aduersetur verbis generalibus praedictae l. 46. Tauri. Ecce vbi expres sim admittit Author iste, verba illius Taurinae constitutionis (sicut & finalem ipsius rationem) sic conuenire cuilibet tertio, bona fide expendenti, siue aedificanti in rebus maioratus, quas cogitat es se suas; sicut pos ses sori, vel alteri, qui scit res es se maioratus. Addiderim ego, post latam, notamque omnibus dictam legem Tauri 46. nulli equidem iniuriam irrogari, siue nullum de eiusdem constitutione conqueri pos se sicque respectu cuiuslibet, in bonis maioratus expendentis, legem ipsam intelligi, & procedere debere: non quidem iniuria fiet maioratus pos ses sori cuicunque, nam cum sciuerit, aut scire debuerit (quae paria sunt) legis ipsius tenorem, is qui maioratum pos sidet; si expenderit, melioramentáque fecerit, videbitur proculdubio animo donandi, expensas, & melioramenta fecis se, vtque maioratus vtilitati, & augmento cederent, iuxta tenorem legis eiusdem (cum qua se conformare voluif se, censendus est in dubio) nec voluis se succes sorem vllo pacto obligare quem lex ipsa liberum, & immunem reddit: sicque merito pos ses soris maioratus vxori, liberis, & haeredibus, expensarum, & meliorationum denegatur repetitio, & magis pro ipsis rerum maioratus retentio, provt supra dixi num. 21. & 52. & 62. & infra num. 93. Tertio etiam cuicumque qui expenderit, denegari debebit, provt numeris praecedentibus, latius adnotaui. Nec exemplum illud vxoris, filiorum, & haeredum maioratus pos ses soris, coarctat decisionem d. l. 46. vt in tertio similiter accipienda, & intelligenda non sit; cum additum nequaquam fuerit, vt restringat generalem eius decisionem (cuius ratio, & intentio deficeret, si in tertio quoque non obtineret) sed adiicitur id exempli gratia, a communiter accidentibus magis as sidui; pos ses sores namque ipsi frequentius expendunt, & meliorant, quam earundem rerum maioratus emptores inueniant, siue aliis vendant, Sicque post latam etiam, & notam omnibus (vt dixi) ipsammet legem Tauri 46. de se magis, quam de lege ipsa conqueri debebunt emptores, & alij quicunque bonae fidei pos ses sores, qui in rebus maioratus, tanquam propriis expendant, melioramentáque faciant; cum sibi prospicere debuerint tempore emptionis, per fideius sores, & hypothecas in casu euictionis, tam rerum emptarum respectu, quam acces sionum, meliorationum etiam, & caeterorum, quae intersint; nec prius emere, quam diligenti praemis sa, habitáque inquisitione cognouerint, res non maioratus, aut vinculo perpetuo subiectas, sed potius liberas, & alienabiles (debuerunt enim earum qualitates, & conditionem inue stigare, vt infra dicitur num. 95.) quod si ignorauerint, atque expenderint, sibi imputent, & aduer sus venditoris haeredes, eiusque bona libera, pro interes se, & expensis agant; non contra succes sorem, cui nec aliquid imputari potest, qui legis decisionem pro se habet; nec etiam expensarum solutione grauari, ex quo maioratum, ex primi in stitutoris dispositione sibi delatum, atque ex eius dem Tauri constitutione libere sibi obuenientem accipit, & solutionem expensarum respuit. Nisi in vno casu, quando scilicet adeo praecisa expensa fuerit, & pro neces saria rerum maioratus refectione facta, vt alias res ips ae corruerent; tunc namque emptori, & alteri bonae fidei pos ses sori consulitur, vt toties dictum est. Et hactenus de his omnibus, quae ad Senatus Hispalensis definitionem in casu proprosito pertinent; & adeo ex profes so, longáque serie traduntur; quoniam neces sariam admodum materiam, & quotidianum tractatum continent, nec alibi, ita dilucide, & accurate explicantur. Ego vero, vt totam ipsam materiam, & quae hactenus dicta fuere, ad summam, & distinctam resolutionem reducam; nonnullos casus distinguendos, atque separandos (provt moris habeo) duxi, ex quibus omnia simul explicata manebunt. Et in primis obseruandum, atque constituendum erit, negati non pos se, quin si propria, atque genuina primogeniorum, seu maioratuum Hispa[sect. 94] niae natura perpendatur mature, & finis eorundem instituendorum, institutorúmque mens, intentio, & voluntas prae oculis habeatur, & attendatur, quae ipsorum vnioni, perpetuitati, & conseruationi non modo, sed etiam augmento principaliter tendit, & consulit, & alienationis, aut obligationis casum quencunque multum abhorret, liberéque, & integre, & absque vllo onere, & diminutione, siue grauamine, in omnes de familia suo ordine trans ferri desiderat; ea etiam considerentur, quae Ludou. Molina, singulariter ponderauit, & commemorantur supra, num. 86. & 87. si ea inquam, & alia similia in consideratione habeantur, ex quibus maioratuum institutiones in vtroque foro sustinentur, de quibus per eundem Molinam, libro 2. de Hispanorum primogeniis, cap. primo, per totum, Anton. Gomezium, in l. 40. Tauri, num. 56. & 57. Pelaez a Mieres, in initio primae, partis, num. 2. & quae stione 3. per totam, Ioannem Gutierrez, canonicarum libro 2. cap. 14. per totum, Patrem Molinam, tomo 3. de iustitia & iure, disputat. 578. per totam, & 577. num. 11. & 12. Ceuallos, practicar. commun. quae st. 725. num. 34. neces sario fatendum sit, d. l. Tauri 46. iuste fuis se conditam, & iuxta institutorum velut manifestam voluntatem procedere, quo maioratus in futurum augeantur, haberéque naturalem iustitiam, & iuridicam rationem, quae potuit mouere eius Conditores; sicuti supra, num. 87. ex aliorum multorum relatione probaui, & alios contrarium dicentes confutaui, & confutandos nunc statuo. Sic sane Aluarus Valascus, (quem dicto num. 87. non commemoraui) in decision. 116. (de qua supra, numeris praecedentibus) numero finali, illius, mutata sententia, quam in commentariis de iure emphyteut. aduersus legem ipsam 46. sustinuit, & maturius re cogitata (provt ipse sua voce protestatus est) legem ipsam iuste fuis se conditam, as seuerauit, nec es se debere in manu pos ses soris onerare sequentem succes sorem (forte pauperem) magnis expensis, & debitis, ibidem scripsit num. 11. quae ratio complectitur etiam alium casum, & aequaliter militat, quando pos ses sor ipse maioratus vendidit, & tertius, qui emit, expendit; sic namque in pos ses soris maioratus manu, & potestate es set, succes sorem grauare, si alteri vendat, ipséque emptor expendat, meliorationésve faciat, quod ab eius legis intentione multum abhorret. Secundo constituo, post editam eandem legem 46. omnibúsque notam, nec maioratus pos ses sorem, nec etiam alium tertium, bona fide in rebus[sect. 95] maioratus expendentem, creditorémve, ad aedificium, vel refectionem mutuantem pecuniam, conqueri pos se, siue legis eius rigorem allegare, & arguere, reclamaréve quouis modo, sed de se potius querelam proponere debere, vtpote cum pos ses sor, sciens ita ea l. statutum, & expendens, animo non recuperandi expendere videatur omnino. Creditor etiam qui mutuauit, non inuitus, sed sponte se subiiciat periculo, qui poterat non mutuare. Tertius denique, bona fide expendens in rebus maioratus inquirere, & inuestigare debuis set eius rei, quam comparauit, qualitates, & circumstantias, & diligenti inquisitione non praemis sa, non emere: quod si non fecerit, & expenderit, sibi imputer, provt supra, num. 92. singulariter consideraui, & per Molinam, de Hispanorum primogen. lib. 2. Cap. 13. num. 29. & seq. melius per Surdum, in cons. 13. ex num. 38. & in cons. 150. num. 121. & 123. lib. 1. Nunc autem ibi dictis addiderim, in ipsamet lege Tauri 46. statutum, non non pos se alterare, nec mutare maioratus pos ses sorem sua alienatione, & venditione, contra legem, & contra institutoris voluntatem, & prohibitam bonorum alienationem factam, nec ex alienatione nulliter facta, prouenire valere, quod maioratui non cedant ae dificia; aut meliorationes a tertio, etiam bona fide pos sidente, factae; quae si ab ipso maioratus pos ses sore fierent, a quo tertius emit, causámque habuit, cederent absque dubio, ex eiusdem legis con stitutione, cum ipsius naturae es se debeant, ac si pos ses sor maioratus idem eas fecis set, & coniungantur cum maioratu, eisdemque vinculis subiiciantur, quocunque modo fiant, nec ex personarum mutatione (quarum idem ius, eadémque ratio est, vt ob seruatione praecedenti, in fine, dicebam) alterari, aut mutari valeat legis illius decisio: imo & cum suis qualitatibus, eóque onere annexo, res ipsa vendita, transire videatur in emptorem, aut alium quemcumque, etiam si rem es se maioratus, & onus ex decisione leg. praedictae, annexum, emptor ipse ignorauerit; quia se informare, & inuestigare debeat rei ipsius qualitates (dixi) Quod si non fecerit, sibi imputer, nec expensas aut meliorationes factas repetere pos sit: sibi etiam non prosit, nec prodes se debebit ignorantia, quae adeo culpabilis est, & velut scientia reputatur; sicuti ex resolutionibus Surdi; d. consil. 150. num. 20. vsque ad num. 30. & numer. 121. & duobus seqq. lib. 1. singulariter deducitur, & multum ad propositum nostrum; quamplurimae autem Interpretum nostrorum doctrinae, ibi relatae per Surdum, ideo non commemorantur hic, quia ibi relegi pos sunt. Tertio constituo, legem ipsam 46. generaliter accipiendam in omni re maioratus, & in omni genere maioratuum, nec es se restringendam ad tres illos casus ibi expres sos, provt supra obseruaui, num. 88. contra relatos ante n. 16. & 17. sic etiam accipi debere in domo quacunque maioratus, nec restringi pos se ad aedificatum, vel reparatum tantum in domo principaliori maioratus, vt supra notaui num. 89. contra relatos antea, nu. 18. ac denique procedere legem eandem, etiam quando expen sa est magna, ex eáque resultat notabilis vtilitas perpetua succes soribus maioratus; quod etiam re solui supra, num. 90. contra relatos antea, num. 19. & specifice tenuit Aluarus Valascus dicta consultatione 116. num. 11. Addiderim nunc, de expensa parua, siue modica in ea lege actum, dici non pos se ex alio, quod ibidem non ponderaui; videlicet, quod certi iutis es set, expensam paruam, siue modicam ad pos ses sorem maioratus pertinere, provt inferius dicetur, nec vnquam de eo dubitatum fuis set. De expensa ergo magna illud deciditur. quoniam inter vxores, filios, & haeredes vltimi pos ses soris, & maioratus succes sorem, quotidie lites; & controuersiae excitari consueuerant super aedificiis, expensis, & meliorationibus, earumque valore, & ae stimatione, quocirca ita generaliter id statuitur, vt amplius in futurum de eiusmodi rebus dubitari non valeat. Quarto constituo, rationes illas omnes, quas[sect. 97] pro iustificatione, & iuridica decisione dict. l. 46. Tauri, Interpretes omnes hucvsque scribentes excogitarunt (de quibus supra) institutorum etiam mentem, intentionem, & voluntatem, de qua etiam superius, numero 94. & 95. ita aequaliter militare, ac (si verum amamus) seruari debere, quando tertius quicunque, veluti emptor, aut alius alio titulo, & bona fide pos sidens, expendit, melioramentáque fecit (cum ipse diligenter inquirere deberet rei emptae qualitatem, & non emere, nec expendere (vt dixi n. 92. & 95.) nec emendo ipse & expendendo, aut pos ses sor maioratus vendendo, legis eiusdem constitutionem, & tenorem alterare valeant) sicuti militant, & obseruari debent, quando pos ses sor idem maioratus expendit, melioramentáque facit, provt latius num. 91. & seq. vt responderem contrariae sententiae quorundam, de quibus antea num. 20. & pro hac parte expendi num. 56. Velazq. Auend. ita tenentem, Molina vero, Ioann. Garcia, Aluar. Valasc. Pater Molin. & Barbosa, casum istum tertij expendentis bona fide; vel ideo omiserunt, quod etiam tertium quemcunque expendentem, aut melioramenta facientem, sub generali eius legis decisione contineri; pro certo supponerent, nec de eo dubitas sent, aut quod de casu isto non recordarentur (quod non verisimile, & verisimilius primum videtur) & ita quoque militare in creditore mutuante, cum in eius voluntate fuerit non mutuare, aut si mutuat, inquirere debuerit rei aedificandae, aut reficiendae qualitatem (vt supra quoque dixi) idque multo magis, si sciuit, rem reficiendam es se maioratus, quo casu nisi facultate Regia praecedente, mutuare non deberet Iuxta haec igitur non improprie inquiri, & resolui poterit simul, an, & quando maioratus succes sor teneatur persoluere expensas, aut meliorationes factas in rebus maioratus, hae redibus vltimi pos ses soris, aut tertio cuicunque bona fide expendenti, creditori etiam, qui in eam causam mutuauit pecuniam; cum in omnibus his tribus casibus idem ius statuendum videatur, provt Ioannes Garcia, & Velazq. Auend. firmiter statuunt; quamuis in creditore dubitet Molina, nec ausus sit in eius fauorem (etiam quantumcunque praecisa, & neces saria fuerit refectio) aut comta eum definire. Contra creditorem etiam magis se inclinat, & consulit, quod sine facultate Regia non mutuet Azeued. in consil. 38. n. 15. Barbosa vero pro creditore stat firmiter, vt inferius dicetur, & notaui supra; qui tamen, nisi quando aedificatum, vel reparatum, est omnino praecisum, & neces sarium, & sine quo res maioratus corrueret, sustineri non pos se videtur, vt statim quoque dicetur. Quinto constituo, certi, & indubitati iuris es [sect. 98] se, maioratus pos ses sorem teneri ad expensam refectionis, siue reparationis rerum maioratus, quae modica sit, non quae magna; & idcirco, si pos ses sor ipse ita modice expendat, aut etiam debita contrahat ex causis, quae ad fructuum collectionem attinebant, vel ad impensam eam modicam reparationis, quam de iure facere tenebatur; siue etiam tertius alius quicumque, bonae fidei pos ses sor ita modice expendat, atque ita eam modicam faciat expensam, quam pos ses sor facere tenebatur; nullus equidem eorum eam expensam recuperare poterit; & consequenter, nec bona maioratus tenebuntur, nec succes sores in eo ad aliquid soluendum, adstricti erunt: cum enim haec expensa ad maioratus pos ses sorem spectet, illámque ex fructibus facere teneatur; consequens est, vt bona maioratus his expensis obligata non sint, nec etiam succes sor; idque, siue pos ses sor ipse maioratus expendat, sine alius tertius, aut etiam si credito in eam causam pecunias mutuauerit: non enim succes soris maioratus contemplatione refectio, aut reparatio facta est, sed praedeces soris potius, si ipse expendit, aut pecunias mutuas ab altero in id accepit, vel tertij etiam, qui bona fide pos sidens, ita modice refecit, vel reparauit, aut expendit, cum ad ipsum expensa spectaret, ideóque nulla obligatio succes sorem sequi potest; quod rectis sime, & vere explicauit Ludou. Molina, de Hispan. primoge. lib. 1. c. 10. n. 23. & 24. vbi respondet ad text. in cap. 1. de solut. qui in contrarium ponderari poterat. Et eod. lib. 1. c. 27. ex num. 5. vsque ad num. 7. vbi latius declarat, & resoluit, maioratus pos ses sorem non teneri ex fructibus maioratus expensam magnam facere, & idcirco si absque eius culpa deterioratio contingat, minime eius haeredes teneri; si vero deterioratio culpa eius contigerit, subdinguendum existimat, an ea proces serit dolo, aut culpa lata leui, aut leuis sima, prout latius ibi videri poterit; & num. 6. vbi inquit, iudicis arbitrio relinquendum es se, quae sit magna, vel modica impensa, ipse Moli. lib. 4. cap. 6. num. 28. qui cum dixis set, maioratus pos ses sorem pro reficiendis rebus maioratus, quae alioqui perirent, bona maioratus obligare pos se absque facultate Regia; limitat statim in hunc modum: Dummodo aedificium eius qualitatis non es set, quod maioratus pos ses sorem eius con structio spectaret. Ecce vbi specifice as serit, non modo maioratus pos ses sorem, sed nec alium tertium, creditorem scilicet, qui in eam causam mutuauit (quantumcunque neces saria, & praecisa refectio fuerit) agere pos se, si expensa modica es set, & eius modi, quae ad maioratus pos ses sorem spectaret. Et id ipsum in his terminis resoluit Pater Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 641. num. 2. iuncto n. 1. in fin. in illis verbis: Vel denique debita illa contracta sunt ex causis, quae ad fructuum collectionem attinebant, vel ad impensam, quam maioratus pos ses sor facere tenebatur. In hoc tertio euentu, succes sor in maioratu non tenetur soluere eiusmodi debita, neque anteces sor potuit pro illis obligare bona maioratus: quoniam solutio earum expensarum, ad pos ses sorem tunc maioratus spectabat ex redditibus maioratus; eo quod ex debito suo, aut pro sua solum vtilitate id fecerit: quare haeres illius tenetur ea debita soluere, iuxta vires haereditatis talis tunc pos ses soris maioratus, &c. Tenuit quoque idem in emphyteuta Ioannes Garcia, de expensis, cap. 6. n. 21. & in succes sore maioratus Aluarus Valascus, dict. consultatione 116. num. 6. dicens, quod si expensa facta in reficiendo, & sustentando bona maioratus, sit modica, non poterit eam repetere pos ses sor maioratus, seu eius haeredes, prout dicitur in marito, sic modice expendente in rebus dotalibus, l. omnino, ff. de imp in reb. dotal. fact. & in vsufructuario, l. hactenus, ff. de vsufruct. cum l. seq. l. eum apud quem. C. eod. tit. & in commentariis de vsufructu, c. 56. ita in vsufructuario statui, n. 4. & 10. & in marito, num. 11. &c. 57. num. 1. & seq. in proposito articulo, quae dicatur impensa magna, vel parua, seu modica, diuersas refert Interpretum sententias Valascus, d. num. 6. & concludit, veriorem es se opinionem, vt stetur iudicis arbitrio: & subdit, quod si iudex arbitretur es se modicam impensam, siue contigerit in faciendo, siue in reficiendo rem ruinosam, vel collapsam casu, sine vlla culpa, & multo magis si sua culpa etiam leuis sima, aut casu, non poterit pos ses sor maioratus, nec eius haeres a succes sore ipsius maioratus eam repetere; & profitetur se ita iudicatum vidis se, & suadere legem Regiam Lusitaniae, lib. 4. tit. 7. §. 34. ad finem. Eandem quoque opinionem, quod iudicis arbitrio relinquatur, quae dicatur expensa magna, vel modica; sequutus ego sum in dictis commentariis de vsufructu, c. 56. num. 6. & 7. Et iste casus in pos ses sore ipso maioratus expendente propriam pecuniam in refectione, vel reparatione, absque dubio, & indistincte procedit, vt per Valascum, n. 6. d. conclus. 116. Molinam, & reliquos citatos. Dubium tamen (vt ego considero, nec cae teri ita distinguunt) in eo consistit, quid si modi cam hanc expensam pecunia alterius, creditoris inquam ad id mutuantis, fecerit, aut si tertius bona fide pos sidens, ita modice expendat; expensa vero licet modica, adeo praecisa, & neces saria fuerit, quod nisi fieret, res maioratus omnino corrueret; an scilicet creditor, vel tertius bona fide pos sidens, pos sit tunc eam a succes sore maioratus recuperare. Dubium autem ex eo insurgit, quod cum pos ses sor maioratus ad modicam hanc expensam (& maxime si adeo praecisa, & neces saria sit pro refectione, & reparatione) teneatur de iure, videtur equidem, quod alienando, vel obligando rem maioratus, non potuit se ab hac obligatione eximere, & liberare, vt pos sit per creditorem, vel tertium aduersus succes sorem maioratus pro hac expensa agi, sed praecise es se aduersus bona, & haeredes vltimi pos ses soris agendum. Quod respectu creditoris, qui mutuauit, & praecis ae, & neces sariae expens ae; si ea modica sit, atque ita ad maioratus pos sessorem pertinebat; specifice decidere videtur Pater Ludou. Molin. tom. 3. d. disputat. 641. n. 1. in fine, & num. 2. prout verba eius retuli supra hoc eod. n. in vers. & id ipsum in his terminis, Molina etiam, de Hispan. primog. lib. 4. c. 6. num. 28. expres sim ita animaduertit in versic. dummodo, qui etiam in creditore loquitur; sed in alio tertio quocumque veluti emptore, bona fide expendente, eadem proculdubio militat ratio, nec vlla differentia as signari potest. Et Molinae limitationem, d. num. 28. ponderaui supra, hoc ipso num. in vers. ipse Mol. lib. 4. econtrario tamen Molin. metipse lib. 1. cap. 10. n. 24. in princip. contrarium tenere videtur expres se, & decidere, debitum contractum ob praecisam adeo, & neces sariam refectionem, pos se per creditorem, qui mutuauit, a succes sore maioratus recuperari; & loquitur in his terminis, quando expensa scilicet modica fuis set; sicuti constat ex illis verbis: Quod admitti poterit, si expens ae modicae sint, atque ad ipsius maioratus reparationem, vel fructuum collectionem praecise neces sariae. Et tamen in fortioribus terminis antea dubitauerat eodem cap. 10. num. 23. idem Molin. sic etiam, quando ita neces saria, & praecisa est expensa, non distinguendo, an sit modica, vel magna; idem quod Molina in verbis relatis d. n. 24. tenuit indistincte Auendanus, duobus in locis, videlicet in l. 46. Tauri, glos. 7. num. 12. in fine, vbi loquitur in tertio, emptore scilicet, bona fide expendente, cui antea denegauit ius agendi pro expensis vtilibus aduersus succes sorem maioratus; & limitat; quando res maioratus perirent, si expens ae in eis non consumerentur, quia tunc succes sor teneatur ea soluere. Et glos. 9. num. 16. vbi respectu creditoris, qui mutuauit, eodem modo limitauit, nec di stinxit, an modica sit expensa, vel magna (vt dixi.) Ego tamen firmiter crediderim, Ludou. Molin. lib. 4. d. c. 6. num. 28. in vers. dummodo, rectius id quod dixi, statuis se, & se habuis se, quam d. c. 10. n. 24. se habuit. Satius enim videtur cuicumque, & maxime his, qui strictam, & rectam iuris rationem atque intentionem dict. leg. 46. as sequantur; haeredes & bona libera vltimi possessoris, ad solutionem eius, quod expendere ille necessario debebat (modicae scilicet expens ae) adstringíque poterat, condemnari, quam a successore maioratus id recuperare, quod ex natura maioratus, iuris que dispositione soluere non tenetur. Sic sane, Senatores nonnulli (prout dixi supra, num. 21.) existimabant in ca su decisionis propositae, in neces saria impensa, quam emptori, qui bona fide expendit, persolui ius serunt, non commemorari eam, ad quam pos ses for ipse maioratus erat adstrictus, modicam sci licet, quia cum modica ea expensa ad maioratus pos sessorem pertineat; nullo casu a succes sore exigi, recuperative potest. Quamuis maiori parte eorundem obtinuerit, neces sariam adeo & praecisam, indistincte persolui (vt etiam ibidem dixi:) Quod ego non alias admitterem, quam si facta legitima excus sione in bonis vltimi posses soris, & contra hae redes eius; appareret ipsos, siue haereditatem soluendo non es se; tunc namque facilius concedi deberet recursus contra successorem maioratus; nam licet expensa modica ad maioratus pos sessorem pertineat (vt dictum est) ex quo tamen ipse non expendit, prout tenebatur de iure; & tertius alius, emptor videlicet, adeo necessario refecit, vt alias res omnino corrueret, vel creditor in eam causam pecuniam mutuauit; aequum videtur, vt saltem in subsidium concedatur eis ius recuperandi eam expen sam, etsi modica es set (vt dixi.) Sexto constituo, certis simi iuris es se iuxta supe[sect. 99] riora, posses sorem maioratus non teneri facere expensas magnas in rebus maioratus, sumptibus propriis, vel ex fructibus maioratus, cum ad modicam duntaxat expensam ipse teneatur (vt dixi) & praecitati Authores probarunt, Valascus etiam, d. conclus. 116. num. 7. Caeterum, post editam, notamque omnibus dictae l. Tauri 46. decisionem, si posses sores maioratuum, immodice expendant, aedificando, vel reficiendo, & ampliando; ita quod eiusmodi expens ae, vtiliores, & maioris valoris in perpetuum res maioratus reddiderint; sicque versemur in expensis vtilibus, quae voluntarie fiunt: tunc equidem dicendum erit secure, maioratus succes sorem non teneri soluere haeredibus vltimi pos sessoris, vtiles, quas fecit, impensas, seu meliorationes in rebus maioratus; & id ipsum procedere in emptore, aut alio tertio, qui bona fide expensas eas fecerit vtiles in rebus ipsis maioratus, quas emit; nec enim eas recuperare poterit, sed statutum in pos ses sore maioratus expendente vel meliorante, in tertio quoque locum habere debebit, ob eandem illius leg. 46. decisionis rationem, vt superius dictum est. Habebit etiam locum respectu creditoris, qui in eam causam mutuauit; ipse namque nec agere poterit aduersus successorem maioratus, nec etiam in bonis maioratus eiusdem ius aliquod hypothecae praetendere, nec minus dabitur retinendi res maioratus facultas, cum & ius recuperandi denegetur. Retentio itaque omnibus praedictis personis denegabitur omnino. Primum autem, quod succes sor maioratus non teneatur persoluere haeredibus pos sessoris, vtiles, quas fecit impensas in rebus maioratus; adeo expres se probatur ex d. lib. 46. Tauri decisione, & institutorum voluntati, menti, & intentioni consonum est, vt maiori comprobatione non indigeat; & tenuerunt expresse Molina, Ioan. Garcia, Ioann. Gutierr. Auend. Matienz, Azeued. Didac Burg. de Paz, & reliqui, quos longa serie commemoraui: eleganter Aluarus Valas cus, praecitata consultatione 116. num. 8. qui in fine concludit, quod haec omnium fundatorum indubi. tata mens est; vnde ab ea videtur durum recedere. Et idem tradit numero 11. & num. fin. Pater etiam Ludouic. Molina, tom. 3. disputat. 641. num. 3. Secundum etiam, quod nec tertius bona fide expendens, veluti emptor, expensas, seu meliorationes vtiles deducat; concludenter probatur ex his, quae numero 21. & 56. & 91. & 97. Tradidit supra, vbi Velazq. Auendan retuli, sic tenentem, & contrarium dicentem confutaui. Tertium quoque, quod bona maioratus non remaneant pro debitis ex causa vtilium expensarum (etiam si expens ae perpe tuam maioratus vtilitatem respiciant) contractis obligata, neque alienari pos sint ad illa soluenda, specifice as serit Pater Ludouic. Molina, vbi supra, d. num. 3. per tot. fol. 594. & 595. & ante ipsum Ludou. Molin. de Hispan. primog. lib. 1. d. c. 10. n. 17. in versic. hoc igitur prae supposito, vbi scripsit, notis simum es se, etiam non exante d. l. 46. Tauri decisione, bona maioratus nec es se pignoranda, nec alienanda, si debitum contractum fuerit ad aedificia voluntaria, quamuis eidem vtilia. Et in fortioribus terminis defundunt Ioannes Garcia, de expens. & meliorat. d. c. 16. num. 10. & 11. Auendan in d. leg. 46. glos 9. num. 12. in fine, & 13. & 14. & 15. Quartum denique, quod ius retentionis non detur, nec competat; latius adnotaui supra, numero 21. & 56. & per Auend. In l. 45. Tauri, glos. 4. num. 3. Remanet ergo, succes sorem maioratus non teneri persoluere haeredibus pos sessoris, neque tertio, bona fide expendenti, neque creditori, qui pecunias mutuauit, vtiles, quas ipse fecit impensas in rebus maioratus, neque pos se bona ipsa maioratus, tacite, aut expres se obligari, siue hypothecari in eam causam, quamuis aedificia, aut meliorationes perpetuam maioratus vtilitatem respicerent (vt dixi) sed personali duntaxat actione vtili agendum es se a praedictis, contra haeredes praedeces soris, & eius bona; sicuti cum Mol. & Ioann. Garc. recte tradit Auendan. ipse d. glos. 9. l. 46. num. 15. in fine. Septimo & principaliter constituo, dubium[sect. 100] es se, vtrum haeredes, aut vxor, vel filij vltimi pos ses soris, qui expendit, abradere pos sint vtiles eas expensas, siue meliorationes, quas Author eorum fecit in rebus maioratus, si potuerint sine lae sione prioris status; & quidem Ludouic Molina, de His panor primogen. lib. 1. cap. 26. num. 16. inquit, illud praemittendum es se, quod quamuis maioratus pos ses soris vxor, atque haeredes non pos sint repetere aedificia in rebus maioratus facta, poterunt tamen ex eisdem aedificiis tollere ea, quae absque ip sarum rerum detrimento tolli pos sunt, ita vt non remaneat res deterior, quam si a principio facta non fuis set, l. in fundo, ff. de rei vindicat. l. Iulianus, l. vtiles, ff. eod. intelligendum tamen es se (vt subdit ipse Molina) nisi maioratus succes sor tantum velit prae stare, quantum ex his rebus, ex melioramentis ablatis habituri, vel percepturi es sent vxor, seu haeredes praecedentis maioratus pos ses soris, dict. l. in fundo, & hactenus Molina, quem ad literam refert, & seq. Didac. Burg. de Paz, ciuil. quae st. 7. numero 68. & tribus seqq. qui citat Palac. Rub. & Anton. Gomezium, ita tenentes, Ioannes Garcia, de expensis, cap. 13. numero 47. Auendanus, in dicta l. 46. glos sa 7. num. 8. Aluarus Valascus, d. consultatione 116. num. 11. in versic. Sed abradet illas vtiles, Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quae st. 70. numero 4. Azeuedus, in cons. 38. numero 5. in fine, & num. 6. Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 311. in vers. Quintó dicto adde, fol. 34. ibi: Nec obtinet, quando pos sunt separari. Attamen contrarium longe verius es se, & dictae l. Tauri 46. magis conueniens, fatebitur libenter quicunque legis eiusdem verba non modo, sed etiam mentem attente perpendat, vtpote cum ea lex dixerit expres sim, succes sorem in maioratu nihil omnino teneri persoluere pro illis expensis, seu aedificiis, atque ita neque pretium ruderum, vt pro constanti tenuit Matienzus, in l. 6. tit. 7. l. 5. glos. 3. n. 22. & Pelaez a Mieres, 4. par. quae stione 33. n. 7. vbi dicit quod licet pos ses sor bonae fidei pos sit abradere impensas voluptuarias; attamen in specie dictae l. 46. id non licebit; quod etiam tenet, & Ludouic. Molinae limitationem reiicit, dicens, videri eam contra mentem eius legis Tauri, dum agit de expensis murorum, Aluarus Valascus, de iure emphyteu. quae st. 25. num. 29. ante finem, qui sui ipsius immemor, siue eorum, quae illo loco scripserat; contrarium statuit dict. consultatione 116. sub num. 11. Idem etiam defendit Barbosa 1. part. l. diuortio, §. finali, num. 116. in fin. & 117. folio 1203. qui duplici adducitur fundamento. Primum, quod aedificia facta in vrbe, de quibus ibi agitur etiam, abradi non pos sunt, ne ciuitas deformetur ruinis, vt per Authores, quos ibi commemorat. Secundum, quia dicta lex disponit, meliorationes coniungi cum maioratu, & eisdem vinculis subiectas es se, ergo minime tractari potest de abrasione: quo etiam fundamento eandem sustinet sententiam Pater Ludouic. Molina tomo 3. de iustitia & iure, disputatione 644. colum. 9. in principio, fol. 609. vbi in hunc modum scribit: Est tamen contrarium proculdubio affirmandum in melioramentis factis in maioratibus, de quibus modo disputamus, nempe vxorem, filios, aut alios haeredes, qui illa fecit, non pos se ea extrahere, &c. Octauo constituo, quod attinet ad neces sarias[sect. 101] impensas, quae rerum maioratus praecisam, & neces sariam adeo refectionem, aut reparationem respiciunt, vt alias res ips ae corruerent, aut perirent omnino, an teneatur succes sor maioratus (qui ad vtiles nequaquam tenetur, etiam si perpetuam, & maiorem vtilitatem recipiant, atque ita, neque eas repetere potest, si voluntarie illas fecerit (vt dixi) quo distinctius, & clarius procedatur, praemittendum es se casum vnum, quando scilicet expensa ea, adeo neces saria, modica es set arbitrio iudicis, ita quod ad pos ses sorem maioratus pertineret omnino, ad quem regulariter modica impensa pertinet, vt dictum est; magna vero non pertinet, tunc namque obseruandum erit id, quod supra obseruatione 5. ex versic. Et iste casus, in pos ses sore maioratus explicaui, & per Molinam lib. 4. cap. 6. num. 28. in versic. Dummodo: praemittendum etiam es se alium casum, quando pos ses sor ipse maioratus propria pecunia expensam eam, adeo praecisam, & neces sariam fecit; tunc namque quamuis ad eam non teneretur, si tamen sponte fecis set, donandi, & augendi maioratum animo fecis se videbitur, nec voluis se succes sorem obligare, sicque ab eo nihil repetere potest, & dictae l. 46. Tauri decisio locum habebit in neces sariis his expensis, sicut in vtilibus; cum indistincte loquatur, & omnia per discursum decisionis Senatus Hispalensis adducta pro ratione, & iustificatione legis ipsius, aequaliter militant; sibíque imputet maioratus pos ses sor, qui expensas magnas fecit, ad quas de iure hon tenebatur, sicuti in vtilibus imputare debere, post editam, notamque omnibus illius legis decisionem, superius dixi. Aut quia facultatem Regiam obtinere non curauit, eámque causam neces sariam non proposuerit, vt diligenti, atque ordinaria praehabita diligentia in Regio Camerae Senatu, sibi, & maioratus neces sitati consuleretur, nec ipse faceret magnam expensam, ad quam non tenebatur, vt toties repetitum est. Dubium igitur erit respectu creditoris, aut res pectu tertij, emptoris scilicet, vel alterius, qui bona fide adeo neces sario expendit, vel pro neces saria omnino expensa mutuauit, vt scilicet res reficeretur, aut repararetur Et quod attinet ad pos ses forem bonae fidei, veluti emptorem, aut alio titulo pos sidentem, qui expensam eam, adeo praecisam, & neces sariam fecit; diuersum ius obseruandum erit, quam in vtilibus expensis, seu melioramentis diximus. Nam pro vtilibus indistincte aduersus maioratus succes sorem agere non potest, nec minus iure retentionis vti, vt supra, n. 21. & 64. & 91. & 93. explicaui: & iuridice statuit in propriis terminis Auendanus in d. l. 46. Tauri. glos. 7. n. 12. in fin fol. 200. in principio, & in l. 45. glos. 4. n. 3. & contrarium tenentes decipiuntur, provt ibidem notaui. Pro neces sariis vero, & praecisis adeo expensis, quod alias res maioratus corruerent omnino; agere pos se emptorem, qui bona fide expendit, expresse statuit eisdem in locis Auendanus, sed non explicat, an in subsidium tantum, & quando ab haeredibus vltimi pos ses soris expensas eiusmodi recuperare non valeat, an vero excus sione etiam nulla facta, agere pos sit? Et quidem ego crediderim, pos se emptorem, qui bona fide expendit ita neces sario, expen sas eas recuperare, sibique solui debere; idque, vel ab haeredibus vltimi pos ses soris, a quo emit, cau sámque habuit; vel a succes sore ipso maioratus in subsidium, si ab illis recuperare non pos sit, nec hoc genus deductionis impediendum. Sed nec pos se pro eiusmodi expensis, quantumcunque neces sariis emptorem ipsum iure retentionis vti, cum retinendi ius a natura genuina maioratuum, institutorum mente, clausulisque prohibitionis alienationis multum abhorreat, nullóque casu extraneo concedenda sit rerum maioratus retentio, nec ipsarum translatio impediri pos sit post decisionem l. 45. Tauri, quae pos ses sionem transfert in verum succes sorem ipso iure, etiam si alius pos ses sionem apprehenderit: & statim sequitur dict. l. Tauri 46. decisio: quid enim eorundem maioratuum naturae, & voluntati institutorum magis contrarium, quam extraneum pro expen sis, melioramentisve eas res retinere, quas nullo casu alienari, nec ab his, qui ex nomine, & familia sua proces serint, exire, institutor voluit omnino. Quod rectius Auendanus statuit, quam Ioannes Gutierrez considerauerit, qui etiam pro vtilibus retentionem conces sit, quam in neces sariis quoque denegare debuis set. Sic sane Ioannes Garcia de expensis, & meliorat. cap. 16. num. 10. & 11. de retentione non modo verbum aliquod non loquitur, siue an ius retinendi competat aliquo casu contra succes sorem maioratus, in dubium non excitat; sed potius indistincte statuit, contra succes sorem maioratus ius repetendi expen sas (quaecunque illae sint) non competere, nec minus tacitam, aut expres sam hypothecam dari pos se. Ludouic. etiam Molina, de Hispan. primogen. lib. 4. cap. 6. num. finali, quamuis statuerit, maioratus pos ses sorem pro reficiendis rebus maioratus, quae alioquin deperirent, bona maioratus absque facultate Regia pos se obligare: & lib. 1. cap. 10. num. 22. ius hypothecae tacitae conces serit creditori in eam causam mutuanti (sub dubio tamen, vt statim dicetur) de retentione quidem nunquam loquutus est, neque etiam in dubium excitauit, an ea pro expensis, etiam adeo neces sariis, & praecisis competere pos sit? quasi pro certo, & indubitato habuerit, aduersus succes sorem maioratus ius retentionis competere non pos se, nec a bonis liberis, in quibus meliorationes, aut expens ae factae sunt, argumentum deduci pos se ad bona maioratus, vt supra dixi. Nec minus competere potest ius aliquod hypothecae, tacitae, vel expres s ae eidem emptori, aut alteri tertio, qui bona fide in rebus maioratus expendit; quoniam ipse nullum negotium contraxit cum succes sore maioratus, ex quo tacitam, vel expres sam hypothe cam praetendere pos sit, neque habuit animum aliquo modo eum, siue bona maioratus obligandi, cum es set pos ses sor bonae fidei, & in propria re se expendere credidis set; idque iuxta resolutiones Barbos ae in dict. l. diuortio, §. fin. 2. part. num. 1. & seqq. Cum ergo in proposito casu nec retentio, nec minus hypothecae ius competere pos sit, nec etiam actio personalis aduersus succes sorem maioratus eidem emptori, qui bona fide expendit, non alio remedio, quam ex aequitate introducto, in l. si me & Titium, ff. si certum petatur. Poterit es se consultum aduersus succes sorem maioratus, si ab haeredibus vltimi pos ses soris, qui expendit, recuperare expensas non valeat, iuxta ea, quae ex Paulo Castrense, & aliis adnotarunt Aluarus Valascus de iure emphyt. dict. quae st. 25. num. 25. Ioannes Garcia de expensis & meliorat. cap. 7. num. 5. & 8. idque voluntati maioratus institutoris admodum conueniens videtur, verisimiliter namque credendum erit, voluis se eas expensas solui, quae si factae non es sent res, deperirent. Et hactenus de emptore, aut alio tertio, qui bona fide, sic neces sario expendit, in quo Auendanum sequi videtur Azeuedus cons. 38. num. 15. ex quo ad eum se refert. Et retentionis ius clare etiam denegas se, non modo vxori, filiis, aut haeredibus maioratus pos ses soris, qui expendit, prout ibi num. 11. ad finem, sed etiam creditori, qui ad neces sariam refectionem mutuauit; quamuis eidem ius recuperandi conces serit, sicuti constat ibidem, numero 14. Quod attinet vero ad articulum creditoris, quo distincte admodum procedatur, obseruandum erit, Ludouic. Molin. lib. quarto, cap. sexto, dicto numer. 28. id statuis se quod s aepe dictum est, & adductum supra, num. 6. & 62. videlicet, quod bona maioratus obligari, & alienari pos sunt pro reficiendis aliis rebus maioratus, etiam absque Regia facultate. Et vere resolutioni huic obstare ea omnia, quae eodem num. 62. ponderaui, & scripsi, quae cum mature considerata, atque ex profes so adducta fuerint, prout ibi traduntur accipienda erunt, nec repeti honeste pos sunt. Indeque cautius, & securius es se, etiam eo casu cum facultate Regia bona maioratus hypothecae subiicere; sicuti ex Ioanne Garcia, ibi dixi, & rationem reddidi concludentem. In hoc tamen casu, posito quod hypothecae ius non sub sisteret, propter clausulas ordinarias prohibitionis alienationis, & maioratus peculiarem naturam, debere tamen (vtcunque res se habeat) pro expensa adeo neces saria, quod alias res corrueret omnino, creditori satisfieri, vt statim dicetur, & agnouis se videtur Azeuedus (sed nec distincte loquitur, nec satis explicat mentem suam) dict. cons. 38. num. 14. ibi namque, cum in proposito articulo creditoris contrarias commemoras set opiniones, numer. 11. 12. & 13. tandem sic existimat concordandas dict. numer. 14. quod quando pos ses sor maioratus expresse obligauit pro pecunia accepta, vel pro expensa a creditore facta, bona ipsa maioratus reficienda, quae alioquin perirent, nisi creditor, aut reficeret, aut pecuniam mutuaret; tunc procedat Molinae opinio dict. cap. 6. num. 28. & eorum etiam, qui in fauorem creditoris respondent. Subdit tamen, quod in his terminis etiam seruaret consilium traditum Aluarado, & Peralta, scilicet quod adiretur Iudex loci, & ab eo peteretur licentia ad hoc mutuum recipiendum, & obligandum bona maioratus, offerendo, & prae stando informationem de vtili, & neces saria reparatione, & quod nisi fieret reparatio, & mutuum peteretur, res maioratus periret, si es set exquirenda prius Regia licentia. Contraria vero opinio procedat, cum deficit neces sitas haec reparationis, ita quod expectari potest Regia licentia. Concludit itaque Azeuedus, quod creditori satisfieri debet, cum expendit pro neces saria adeo refectione, vel pecuniam ad id, etiam absque facultate Regia mutuauit. Rursus obseruandum erit, quod in alio casu, quando bona maioratus non fuerunt pro pecunia mutuata expresse hypothecata, in neces sariam tamen, & praecisam rerum maioratus ipsius refectionem, pecunia credita est, sicque de iure tacitae hypothecae tractatur; Ludouic. Molin. de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 10. ex num. 19. vs que ad num. 24. ius tacitae hypothecae conces sis se, dummodo ea simul interueniant, quae ibi requirit. Statim tamen ausum non fuis se id affirmare, sed pensandum, atque deliberandum reliquis se, Ioannem vero Garciam, dict. cap. 16. de expens. & meliorat. num. 10. & 11. ius hypothecae tacitae, vel express ae denegas se omnino, ac etiam ius eam expensam a succes sore maioratus recuperandi, abstulis se indistincte. E contrario vero Pet Barbosam in l. diuortio, § finali, 1. parte, numer. 123. fol. 1207. in principio, ius tacitae hypothecae, & recuperandi eam pecuniam creditori conces sis se; idque saltem quoad ipsam meliorationem maioratui additam, quoad eam namque hypothecam sustinet, pos séque proinde eam meliorationem per creditorem auocari as serit, non obstante quod res maioratus alioquin non pos sunt alienari, vel hypothecari. Et Barbosam ad literam sequitur pater Fernand. Rebellus 2. part. de obligationibus iustitiae, lib. 7. de expensis, quae stione 9. sectione 3. numero 26. folio 568. in principio, qui adiicit vnum, quod conuenit omnino his, quae tradidi supra, hoc eodem numero, column. 1. ad finem, in versic. Sed non explicat, an in subsidium tantum. Videlicet, quod in subsidium pos sunt creditores mutuum repetere a succes sore maioratus; quasi diceret, si non potuerint ex bonis vltimi pos ses soris, cui pecunias mutuarunt, vel ab haeredibus eius recuperare. Atque ita, etiam quando pro neces saria, & prae cisa refectione pecunia mutuata est, non nisi in subsidium, ius eam recuperandi concedit, Auendanus etiam, in dict. l. 46. Tauri, glos s. 9. num. 15. eandem Ioannis Garciae sequutus est opinionem, quod mutuans ad refectionem, seu reparationem bonorum maioratus, non pos sit agere hypothecaria, nec tacite, nec expresse bona maioratus hypothecare, aut obligare valeat pos ses sor, quamuis personali actione vti sibi liceat contra haeredes praedeces soris: & id ipsum admisit pater Ludouic. Molina tomo 3. de iustitia & iure, dict. disput. 641. num. 3. & 4. Auendanus autem, quamuis ius hypothecae tacitae, vel expres s ae denegauerit in duobus casibus praedictis, concedit tamen pecuniam creditori soluendam es se, quando expens ae fierent, non solum in euidentem maioratus vtilitatem, sed ob praecisam neces sitatem conseruationis ipsius; vt quia res, quibus adhaerent meliorationes, & expens ae, alias perirent omnino, & idem tenuit pater Ludou. Molin. dict. n. 4. & hos retuli, atque ita notaui, supra, n. 63. sed non explicat Auendanus metipse (prout addo nunc) a quo pecunia creditori soluenda sit, an scilicet ab haeredibus vltimi pos ses soris, cui pecunia credita fuit, an a succes sore maioratus, & an in subsidium ab eodem maioratus succes sore, si ab haeredibus vltimi pos ses soris recuperari non valeat. Et idcirco (prout mea fert sententia, & opinio) constituendum erit, de iure expres s ae, aut tacitae hypothecae in casu proposito recte dubitati, propter clausuras prohibitionis alienationis, maioratus genuinam, & propriam naturam, institutorísque mentem, & intentionem. Sic sane, ius idem recte denegari a praedictis Authoribus, quorum rationes (Garciae inquam, & Auendani) concludentes videtur, & Ludouico Molinae dubitandi, & cogitandum relinquendi occasionem, & ansam iuridice praebuerunt (quicquid Barbosa as serat contrarium con stanter) rigidam tamen, & duram videri eorum sententiam, qui creditorem, in sic praecisam, & neces sariam causam, aut refectionem mutuantem (quando ius hypothecae tacitae, aut expres s ae non subsistat) vsque adeo destituerunt, vt aliis remediis eidem non prospexerint. Sic equidem pecuniam creditorem ipsum recuperaturum omnino (vt Auendanus dixit) vel ab haeredibus vltimi pos sessoris, si haereditas soluendo sit, vel ab ipso succes sore in subsidium (vt pater Fernandus Rebellus recte constituit) atque ex aequitate dict. l. si me & Titium, ff. si certum petatur: nec audiendum succes sorem, qui hoc casu, & in subsidium, solutionem renueret, cum eo ipso verisimili, & prae sumptae eiusdem institutoris menti contrauenire videretur. Nec enim verisimile est, quod maioratus institutor, qui res maioratus prohibuit alienari, vt perpetuo in familia. conseruarentur, sicque ipsarum perpetuitati, & conseruationi con sulere; voluis set facere dispositionem, ex qua ips ae corruant, atque destruantur omnino; imo censendus est, ea bona permisisse in hanc causam hypothecari, atque pignori subiici, dummodo (& hoc addendum est verbis Ludouici Molinae, lib. 1. cap. 10. num. 21.) cum facultate Regia, & praehabita caus ae cognitione id fiat, nec ab arbitrio, & voluntate sola pos sessoris dependeat (quoniam iuris dispositioni se conformare voluis se censendus est, ex quo bona maioratus absque facultate Regia alienari non pos sunt) aut saltem si Regia facultas non interueniat, nec hypothecaria agi pos sit, de neces sitate adeo praecisa appareat manifeste, vt tunc debeat creditori solui pecunia ad modum praedictum. Ius autem retentionis eidem creditori nequaquam competere poterit, cum nec ipse pos sideat, nec translatio pos ses sionis in verum succes sorem impediri valeat, post editas dictas leges Tauri, 45. & 46. nec etiam bonorum maioratus natura genuina, institutorísque voluntas retentionem patiatur, vt supra dixi. Sed nec ius abradendi praetendere poterit, etiam pro neces sariis expensis, creditor, vel alius; cum in specie dict. l. 46. illud non concedatur, vt supra dixi, atque ex aliis Authoribus obseruauit Barbosa, 1. part. dict. l. diuortio, §. finali, num. 117. folio 1103. Et hactenus de obseruatione 8. in hac materia, & de expensis, seu melioramentis neces sariis. Nono & principaliter constituo, dict. leg. Tau[sect. 102] ri 46. procedere etiam in impensis voluptuariis, & idcirco maioratus succes sorem non teneri ad earum solutionem, nec ab eo pos se aliquid recuperari; quoniam lex praedicta non facit distinctionem, an expens ae neces sariae, an vtiles, an voluptuatiae fuerint; & idcirco generaliter est intelligenda. Et ita in terminis resoluit Pelaez a Mieres de maioratu, 4. part. quae st. 33. num. 7. dicens quod expens ae istae voluptuariae, quamuis vanae sint, ornant domos, & fortalitia maioratuum, & seruiunt ad pompam, ostentationem, & admirationem spectantium, & vt plurimum consistere solent in picturis, & viridariis, sculpturis, & similibus rebus. Et eandem sententiam sequitur Velazquez Auendan. in ipsa l. 46. glos s. 8. num. 13. Barbosa dict. l. diuortio, §. finali, 1. p. num. 117. qui addit, quod licet pos ses sor bonae fidei pos sit abradere impensas voluptuarias, l. pro voluptuarijs ff. de impens. in rebus dotal. fact. & latius dictum est supra; tamen in specie dict. l. Tauri 46. id non licebit, neque etiam pretium ruderum soluere tenetur succes sor maioratus, eodem num. 117. resoluit; quia cum lex ipsa disponat, meliorationes coniungi cum maioratu, & eisdem vinculis subiectas es se, minime tractari potest de abrasione, neque de pretio, prout in fortioribus terminis, & in impensis vtilibus supra resoluimus. In quibus, cum ita pariter res pectu tertij, pos sessoris scilicet bonae fidei expendentis, statutum fuerit, nec recuperare expensas vtiles, nec abradere liceat, multo magis respectu ipsius tertij statuendum erit id ip sum ius pro voluptuariis meliorationibus, seu expensis. Decimo constituo, pos sessorem malae fidei, qui[sect. 103] in rebus maioratus, fideicommissóve perpetuo, aut restitutioni subiectis, scienter expendit, meliorationésve, aut expensas vtiles, aut voluptuarias fecit; nequaquam pos se eas recuperare a successore maioratus, neque etiam abradere, aut pretium exigere: idque iuxta opinionem, quam defendimus num. 100. fatendum erit necessario: nam cum resolutum fuerit constanter, tertium bona fide expendentem in rebus maioratus, vtiles, & voluptuarias expensas non recuperare a successore, neque abradere; a fortiori, & neces sario sequitur, multo minus malae fidei pos ses sorem pos se id efficere. Iuxta opinionem vero eorum, qui existimarunt, quod expens ae, siue meliorationes factae in rebus maioratus ab emptore, vel alio tertio, bona fide expendente, & pos sidente, si illae vtiles sint, recuperari ab eo pos sunt; procedit etiam eadem sententia, nam iidem, qui in vtilibus ita as seuerarunt, statim limitant, si mala fide pos sidens ita expendit, vt vtiles scilicet expensas recuperare non pos sit. Sic sane Didac. Burg. de Paz, quae st. ciuilium 7. ex numer. 39. cum seqq. limitauit ea, quae ex num. 33. in tertio bonae fidei pos ses sore, vtiliter expendente, resoluerat, & reddit rationem num. 41. quia malae fidei pos ses sor, ideo non repetit meliorationes, quia ei potest culpa imputari, quare eas fecerit in solo maioratus, quod alienum es se sciebat, quare solo cedunt: l. adeo, §. ex diuerso, ff. de acquir. rer. domin. §. ex diuerso, Institut. de rer. diuis. l. 1. Cod. de infant. expositis, l. 42. tit. 28. parti. 3. atque ita prae fatus Author, vtilium expensarum, siue meliorationum repetitionem malae fidei pos ses sori denegat. Limitat tamen num. 41. per totum, quando melioramenta fuis sent adeo neces saria, & prae cisa, quod nisi facta fuis sent, res maioratus perirent omnino, quia tunc officio iudicis pos sunt repeti, non obstante mala fide; & citat alios Authores ita tenentes: tenuerunt etiam id ipsum Burgos de Paz senior in consil. 3. ex n. 98. & n. 100. & 103. Velazq. Auendan. in dict. l. 46. glos s. 2. n. 1. Ioannes Guttierrez practicarum, lib. 3. quae st. 69. ex num. 8. vsque ad num. 15. qui etiam as serit, quod emptor sciens grauamen rei subiectae restitutioni, aut maioratui, vel vinculo, non habet actionem, nec ius ad melioramentorum recuperationem, nisi fuerint adeo neces saria, quod illis non factis res periret: & citat Couarr. Mieres, Phanum, Pinel lum, Valascum, Menochium, & alios ita tenentes. Decipitur tamen errore manifesto, d um existimat, idem ius obseruandum es se in melioramentis summe vtilibus, quod in praecisis, & necessariis. Vere namque maxima est inter vtilia, & neces saria, differentia; etiam respectu emptoris bona fide expendentis, vt numeris praecedentibus remanet resolutum. Atque ita multo magis respectu malae fidei pos sessoris. Rectius ergo ad melioramenta praecisa, & neces saria, vt res non periret, id restrinxit Didac. de Paz, vbi supra. Rectius etiam in vtilibus contrarium eius, quod Ioannes Gutierrez, tenuit Peregrinus de fideicommis sis, articul. 50. part. 3. de impensis, num. 63. fol. 473. Vbi cum aliis Authoribus expresse as serit, quod emens scienter rem subiectam fideicommisso, etiam conditionali, non deducit impensas, aut meliorationes vtiles, imo eas perdit propter malam fidem: neces sarias autem detrahit, prout latius ibi comprobat. Vndecimo constituo, Didac. Burg. de Paz, prae [sect. 104] citata quae st. 7. ex num. 19. vsque ad num. 25. restrinxis se, atque limitasse dict. leg. Tauri 46. vt scilicet ipsa procedat tantum in expensis factis per pos ses sorem maioratus in reparandis, vel augmentandis antiquis domibus maioratus; & quod non loquatur in domibus noue constructis in solo, vel area maioratus, nec ad eas est extendenda: quia si aliud dicta lex voluis set, faciliter expres sis set; prout etiam tenuit genitor eius Burg. de Paz in cons. 3. num. & subdit, quod vltra eum iste intellectus satis confirmatur per text. notabilem, in l. vsufructuarius nouum tectorium, ff. de vsufructu: vbi ait textus in fine, aliud es se, tueri acceptum, aliud nouum facere, & in l. 1. §. si quis aedificium, ff. de noui operis nunt. vbi probatur, quod licet quis non pos sit nouum opus nunciare pro opere nouo, quod fit; non tamen poterit eam nunciationem facere pro opere veteri, quod reficitur; & in cap. consuluit, de iudiciis, & in cap. per tuas, de decimis, & in l. 25. in principio, titulo finali, parti. 3. Addit etiam numer. 21. Ex his sequi, quod si pos sessor maioratus reficiat domum penitus destructam, ac solo aequatam, quae fuit maioratus, non erit locus decisioni dict. l. 46. cum tunc dicatur potius nouum aedificium, quam antiqui reaedificatio; quod etiam ibi comprobat: & num. 22. vbi inquit, hanc limitationem confirmari, quia quando aedificium est omnino destructum, tunc si reae dificetur, dicitur nouum aedificium; vt singulariter concludunt Iason, & Tiraquellus, qui scripsit, quod si domus patrimonialis fuerit exusta, & alia domus recens in illa area fiat, quod non debet censeri patrimonialis; Glos s. Etiam, & alij, ibi commemorati, qui dixerunt: quod si Ecclesia funditus est destructa, & de consensu Episcopi aliquis reaedificat eam, acquirit ius patronatus: quia perinde est, ac si ab initio Ecclesiam construxis set, & quod antiquus patronus, non remanet tunc patronus. Dixerunt etiam, quod de totali reparatione iudicatur idem, quod de noua con structione. Et quod in legato areae, licet veniat domus a testatore constructa, per text. in l. seruum filij, § si areae, in fine, ff. de legat. 1. quod tamen si domus legetur, & destruatur, quod tantum debetur area, taliter quod si iterum ab eodem testatore in eadem area domus de nouo construatur, legatum extinguitur, ex quo est noua domus, text. in l. si ita legatum, §. si domus, ff. de legat. 1. ac denique Didac. ipse Burg. de Paz dict. q. 7. num. 24. in fin. ponderat pro ista consideratione text in ipsa l. 46. Tauri, dum dicit: Que de aqui adelante se hi zieren en las casas de mayorazgo, labrando, o reparando, o reedificando en ellas. Quasi secus dicendum sit, si talia aedificia non fierent in domibus maioratus, sed in earum areis, vel solo. Et istum Authorem ad literam refert, & sequitur Ioannes Gutierrez practicar. lib. 3. quae st. 71. ex num. 1. vsque ad num. 14. vbi in proposito dubio, an scilicet d. lex 46. Tauri, habeat locum in aedificio nouiter confecto in solo, vel area maioratus, pro & contra, argumenta & rationes proponit. Ac primum pro parte affirmatiua, quod locum habeat, tres adducit principales rationes, & refert Castellum, Palac. Rub. & Auend. ita tenentes. Statim tamen ex num. 5. constanter defendit negatiuam partem, quod scilicet dict. lex 46. Tauri, non habeat locum, si pos ses sor maioratus faciat de nouo aliquam domum, aliudve aedificium neces sarium, vel nimis vtile in area, vel solo maioratus, vbi antea non erat aedificium, vt latius ibi comprobat. Et tribus fundamentis, seu rationibus adductis pro contraria parte, satisfacit. Deinde in explicatione eiusdem Auendani laborat, ac tandem resoluit, tenendam es se opinionem negatiuam praedictam, quam tenuerunt Pelaez a Mieres, & Didacus de Paz. Denique, num. 11. & duobus seqq. amplectitur etiam declarationem illam eiusdem Didaci Burg. de Paz, quod lex illa 48. minime locum habeat, quando reaedificatur domus maioratus, penitus destructa. Auendanus autem, glos s. 6. dict. l. 46. num. 7. (prout ipse Gutierrez refert) partem sustinuit affirmatiuam constanter, quod scilicet lex praedicta procedat etiam in aedificio nouiter confecto in solo, vel area maioratus: statim tamen num. 17. eam restrinxit, quando ex acces sionibus ad rem maioratus, multum commoditatis , seu redditus a succes soribus deduceretur, vt quia in solo, vel area maioratus pos ses sor domos conducendas construxit, vel oliuetum, aut vineam plantauit, seu molendinum, vel quid aliud fecit, ex quo succes sores in maioratu plurimum redditus annuatim perciperent; quia tunc ex redditibus acces sionis locupletarentur; & soluendo vxori, aut praedeces soris haeredibus medietatem ae stimationis, aliquid de suo soluere non dicatur, neque maioratus ex ea solutione extinguatur, aut minuatur, cum solutio ae stimationis fiat ex redditibus aedificiorum; iustis simum est, succes sorem teneri ad solutionem eius quantitatis, ne inde sequatur, locupletem fieri cum damno vxoris, & haeredum praedeces soris. Et concludit Auendan. idem, quod haec noua restrictio, & consideratio ad dictam legem apertis sime probatur ex duabus rationibus, quas ibi adducit, vbi videri pos sunt. Et quod ea restrictio, siue limitatio admitti debet, quando in solo, vel area maioratus aedificium de nouo conficitur. Qui tamen semper id negauit, quando domus iam factae reficerentur, aut repararentur, siue in eis expens ae, quantumcunque magnae fierent. Burg. autem de Paz Senior, in cons. 3. num. 109. resolutiue dixit, quod praedicta lex Tauri 46. loquitur in aedificiis factis in antiquis domibus maioratus, & non loquitur in domibus noue constructis; prout ibi comprobat. Azeuedus vero in consilio 38. num. 4. in fine, in vtroque casu accipit eam legem indi stincte, vt constat, ibi; Et hoc siue de nouo domus fiat in rebus maioratus, siue antiqua reparetur, &c. Rursus Barbosa in dict. l. diuortio, §. finali, 1. part. num. 122. ex vers. Illud certum est, fol. 1206. inquit, illud certum es se, quod praedicta lex Tauri 46. tantum procedit, quando quid aedificatur de nouo in rebus maioratus, & sic requiritur, quod sit iam constituta domus maioratus, & ei aliquid addatur de nouo, vel etiam antiquum aedificium reparetur. Si ergo ponas (subdit ipse Barbosa) in fundo maioratus, in quo nunquam fuerat aedificatum, aedificium aliquod de nouo fuis se constructum, non habebit locum praedicta lex Tauri, sed magis inducetur regulal l. domos, ff. de legat. 1. & ita Burg. de Paz, & Pelaez, quicquid praedictis repugnet Auendanus, l. Tauri 46. glos. 6. num. 7. pari ratione, si domus maioratus sit omnino destructa, & de nouo aedificetur, non habebit locum dict. l. Tauri 46. quia tunc non dicetur aedificari in domo maioratus, sed potius nouam domum construi. Quamuis ergo in propria refectione locum habeat dict. l. 46. tamen non habebit locum, si aedificium omnino destructum, de nouo aedificetur. Et a fortiori ratione non habebit locum praedicta lex, si tempore aedificij, locus non erat maioratus, licet ex post facto aedificium maioratui applicetur, &c. Et Barbosam in omnibus sequitur pater Fernandus Rebellus, 2. par. de obligat. Iustitiae, lib. 7. q. 9. de expersis sect. 3. n. 24. in fin. vers Non tamen, fol. 567. Ego vero vt meam sententiam in proposito dubio interponam, sequentia obseruanda, atque constituenda neces sario, duxi in primis, videri, quod articulus hic difficultatem contineat, & Regia indigeat decisione, siue declaratione, vtpote cum in ipsa l. 46. Tauri, non ita specifice casus iste aedificij, in solo, vel area nouiter confecti, definitus fuerit; nec ita distincte explanatum, quid de aedificio nouiter confecto dicendum sit? Secundo, quoniam ratio illa generalis, quod bona, cui adhaerent aedificia, sunt maioratus, ita videtur comprehendere aedificia nouiter confecta in solo, vel area maioratus (cum bona maioratus sint) sicut aedificia, reparationes, & meliorationes factas in domibus maioratus; ac proinde idem ius in vtroque casu obseruari debet; vere tamen verba illius legis, ex vers. Y as simismo los edificios, manifeste elidere fundamentum, quo partis contrariae Authores principaliter insistunt, meliorationes inquam, & aedificia coniungi cum maioratu, & eisdem vinculis subiectas es se; vt pote, cum intelligi id debeat neces sario respectu earum expensarum, siue aedificiorum, aut melioramentorum, de quibus lex ipsa 46. agebat, quae sci{ Alius es se reficere, aliud de nouo facere, & leges in aedificio loquentes non verificari in refectione, vide Boer. decis. 44. Stephan. Grat. lib. 1. c. 84. } licet in reficiendo, aut reparando iam factum, consistunt, etiam si exces siuae, & magnae sint: non vero earum respectu, de quibus lex non loquitur, nec vllam facit mentionem, illarum scilicet, quae in nouo aedificio, in solo, vel area maioratus nouiter confecto, consistant. Quod negari non potest vllo pacto, cum lex eadem 46. dixerit: Y as simis mo los edificios que de aqui adelante se hizieren en las casas de mayorazgo, labrando, o reparando, o reedificando en ellas, sean as si de mayorazgo, como lo son los heredamientos y casas donde se labraren. Ecce vbi semper loquitur de aedificiis, quae fiunt in domibus iam factis, & quae erant maioratus. Tertio, rationes illas, siue fundamenta tria, quibus Castellus, Palac. Rub. & Auendanus excitantur praecipue, quod cedere debeat maioratui, & eius augmento, etiam in solo, vel area eius de nouo aedificatum; facili, ac vel vno solum dilui verbo: quoniam id non negatur vllo pacto; sed de pretio, & ae stimatione aedificiorum, expensisqúe repetendis agitur duntaxat, statuitúrque vxori, filiis, & haeredibus soluendam es se ae stimationem aedificij nouiter confecti; in quo iuridice, & recte se habuis se videtur Ioannes Gutierrez practic. lib. 3. d. quae st. 71. n. 6. & 7. Videndus ex n. 5. Quarto, Castelli, Palac. Rubi. & sequacium contrariam sententiam, duram admodum, & contrariam, quam defendimus, non modo aequiorem, sed etiam verbis d. l. 46. magis conuenientem, & sic omnino seruandam. Et iuxta restrictionem, siue declarationem Velazq. Auendani, dict. glos. 6. l. 46. Tauri, num. 17. quando scilicet aedificatum, aut de nouo confectum in solo, vel area maioratus, vtilitatem, commoditatem, aut fructus, seu redditus produceret, sicque fructiferum es set, indubitanter (vt ego existimo) procedere. Sic sane eo ca su expres sim eam videtur admisis se Barbosa in dict. l. diuortio, §. fin. 1. part. num. 120. fol. 1025. qui ad hunc modum intellectus, recté procedit: & magis specifice probauit numero 122. prout supra retuli. Quinto constituo, Velazq. Auend. dict. num. 17. restrictionem, siue declarationem, eo in effectu tendere, vt nihil aliud inducat, quam huiusce partis comprobationem apertam, cum id ipsum contineat, quod Ioannes Gutierrez defendit; prout is Author dilucide, & bene profitetur d. quae st. 71. num. 10. in fin. vt constat, ibi: Et Velazquez, vbi supra, & quod eius limitatio sit vera, nostrámque sententiam comprobans. Addiderim ego, in solo, vel area maioratus nihil de nouo aedificari, plantari, aut effici pos se, excogitarive valere, ex quo emolumentum, redditus, aut fructiferum aliquid non sequatur; ac proinde sententiam hanc, cum tenendam monemus, indistincte procedere; nihílque de nouo aedificari, aut effici pos se, quod sub exemplis Auendani non contineatur, raróque, vel nunquam aliquid faciendum, quod prorsus vtilitatem nullam contineat; quod si contigerit, vt magis in ornatu, & voluptate, quam in vtilitate, siue fructifero aliquo consisteret aedificatum, vel factum in solo, vel area; tunc proculdubio procedere pos set Castelli, & sequacium sententia, quam ad eum modum accepis se, clare videtur Auendanus dictis in locis. Sexto & vltimo, resolutioni huic nequaquam aduersari Ludou. Molin. de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 26. sub num. 14. in vers. Sed quamuis. (quicquid aduersari crediderit Ioannes Gutierrez, dict. quae st. 71. ad finem num. 5.) vere namque Molina metipse, non modo in terminis propositis aduersatur, sed nec verbum aliquod scribit, quo casum istum (aedificij scilicet in solo, vel area maioratus nouiter confecti) excogitas se videri pos sit vllo pacto; ea namque duntaxat dixit, quae de iure communi, pro eo, qui ex causa fideicommis si, aut maioratus pos sidens, in rebus fideicommis so, aut maioratui subiectis, expendit; ea autem ipsa stare non pos se post editam dictam l. Tauri 46. iuridice obseruat; sed an lex ipsa in aedificio nouiter confecto in area, vel solo maioratus, procedat? non modo non explicat, aut tangit, sed nec quouis modo excogitat. Atque ita remanet, legem eam 46. non procedere in aedificio nouiter confecto in solo, vel area maioratus, iuxta Authores supra relatos. Addiderim ego (quod ipsi omittunt) multo magis ea procedere, habituráque locum, si tertius, puta emptor, bona fide pos sidens aream, vel solum maioratus, ibi aedificium confecis set, quod vtilitatem, redditus, aut prouentus adduceret, fructiferúmque es set; creditórve maioratus pos ses sori, in eam causam aedificij conficiendi, pecuniam mutuas set; tunc namque, cum dicta lex Tauri non loquatur in aedificio nouiter confecto in area maioratus; & aedificatum redditus augeat maioratus ipsius, sicque vtiliorem eum reddat; teneretur proculdubio maioratus succes sor ae stimationem, & valorem aedificati, siue expensas emptori, aut pecuniam mutuatam credi tori persoluere, locúsque es set his, quae in tertio bona fide expendente in rebus liberis, supra hoc eodem cap. statuimus. Tum, quia dict. l. Tauri 46. non loquitur in hoc casu, (vt dictum est) tum etiam, quia ces sant omnes rationes, quas decisionem legis ipsius iustificare, superius proposuimus. Denique quia si in ipso maioratus pos ses sore, in solo vel area expendente, ita statuitur, quanto magis in tertio, qui solum es se maioratus ignorans aedificauit, statui debet; vt de se patet manifeste: & hactenus de 11. obseruatione in isto proposito. Duodecimo denique & vltimo loco obseruandum, atque constituendum erit, dubium es se,[sect. 105] vtrum dispositio dict l. 46. Tauri ces set, si meliorans, expendensve in rebus maioratus, protestetur expresse, se facere meliorationes animo repetendi? Quod equidem dubium, Scribentium omnium huius Regni nullus ex proposito explicat; Barbosa tamen per transitum, in dict. l. diuortie, §. finali, 1. parte, num. 118. in fin. fol. 1204. colum. 2. in hunc modum reliquit scriptum: Quod si meliorans, expresse prote staretur se facere meliorationes animo repetendi; plane tunc ces saret dispositio dict. l. Tauri 46. vt in specie tenet Menchaca de succes. creat. §. 5. num. 13. Molina lib. 1. de primogen, cap. 26. num. 13. vers. Sed quamuis. Didac. de Paze, quae st. ciuil. 7. num. 14. Decianus cons. 29. num. 16. lib. 2. quidquid reluctetur Azeuedus, l. 6. tit. 7. lib. 5. num. 8. Hactenus duntaxat Barbosa. Videamus nunc, an praecitati Authores id tenuerint, siue obseruauerint, ad quod ipse expendit eos. Et quidem Ludouic. Molina, Menchaca, & Didac. de Paze, in aliis longe diuersis terminis loquuntur, quando scilicet maioratum instituens, specifice disposuit, a succes sore deberi expensas, siue meliorationes factas in rebus maioratus; tunc namque minime procedit dicta l. Tauri 46. & voluntas eius obseruari pro lege debet, cum de rebus suis disponendo, quas voluerit leges, & conditiones apponere potuerit; prout recte animaduertit, & in hoc casu loquitur post Molinam, & Menchacam, quos citat Didac. de Paz, dict. quae st. 7. num. 14. quod non ita procedit in pos ses sore ipso expendente, vel meliorante, qui vel decisionem legis illius, sua prote statione subuertere non valebit, vt statim dicetur. Vel etiam eadem protestatione aduersari non poterit prae sumptae illi voluntati institutoris, & rationibus omnibus, de quibus supra hoc eod. cap. pro legis eiusdem 46. iustificatione. Decianus etiam, neque in terminis dict. l. 46. Tauri versatur, nullamve facit eius mentionem, neque etiam casum prae sentem attingit, aut decidit vllo modo. Is namque Author: dict. cons. 29. versatur in materia melioramentorum, & expensarum, quas fecit frater maior in castro communi; & in dubium excitat, an debeantur a fratre minore; & pro, & contra arguit: inquit etiam dicto num. 16. deberi a fratre minore, esto quod extaret consuetudo, quod melioramenta non soluantur; quia in casu sibi consulto, Benuenutus circa melioramenta expresse sibi cauit, quod soluerentur, antequam relaxaret castrum; consuetudo namque contra pactum expres sum locum habere non potest, pacta enim rumpunt leges, vt latius ibi comprobat. Hactenus Decianus, qui iuridice loquitur, & vere, vt pote cum is, qui expenderat, cum eo, a quo expensas, & meliorationes erat recuperaturus, ita conuenis set (vt dixit) expresse, nec res mansis set in terminis nudae prote stationis, sed in pactum expres sum cum parte initum transis set, quod scilicet melioramenta soluerentur antequam relaxaret castrum; quod non ita factum in terminis, in quibus loquimur, sed solam protestationem praeces sis se compertum est, atque ita legis eius decisionem alterari, siue immutari non potuis se. Quod si in his terminis loqueretur Decianus, & ea consuetudine extante, non pactum cum parte ipsa ad illum modum initum es set, sed protestatio sola expendentis, melioramenta ve facientis, interuenis set; tunc proculdubio ex vi eius consuetudinis dicendum es set id ipsum, quod ex vi decisionis dict. l. 46. as serimus nunc. Azeuedus denique, (quem etiam Barbosa citat) in aliis quoque terminis loquitur, non scilicet, quando meliorans protestatus est tempore meliorationis, vel antea; sed cum meliorans in testamento ius sit, expensas, meliorationesve deduci, quicquid in dict. l. Tauri 46. sit statutum, cum tamen tempore meliorationis nihil protestatus fuerit, quod vnum ab alio differt, prout ipse Azeuedus obseruat alio in loco, in cons. inquam 38. num. 8. vbi, quando meliorans expresse protestaretur se animo repetendi meliorare, aui expendere, quod ces set dispositio legis illius specifice as serit; & sequitur Barbosam, (sed male quidem) vt pote, cum etiam protestatione facta, lex ipsa (quae indistincte loquitur) locum obtinere debeat nec ex protestatione ces saret; sicuti contra Barbosam rectius tuetur pater Fernand. Rebellus, secunda parte, de obligat. Iustitiae. lib. 7. de expensis, quae st. 9. num. 24. fol. 567. qui etiam decipitur in allegatione Azeuedi, in dict. l. 6. tit. 7. lib. 5. num. 8. vbi loquitur alio in casu, (vt dixi) quando scilicet pos ses sor maioratus expendens, meliorationesve faciens, nihil protestatus est; sed postmodum faciens testamentum, ius sit meliorationes, expensásve deduci, contra decisionem d. l. 46. Tauri, quod non potuerit, ex regula l. nemo potest, ff. de lega. 1. Quod de iure procedit, & recte statuitur per Azeuedum. Verum id ipsum obseruari debet, etiam si tempore meliorationis, vel antea prote statio fiat; nam adhuc obtinebit legis eiusdem 46. constitutio, nec huiusmodi protestatione ces sabit. In quo recte se habuit, sicque resoluit Rebellus & vltra ea, quae ibi adducit; quoniam certi iuris est, quod in his, quae certo modo a iure sunt ordinata, & disposita, protestatio, si contra ea fiat, nihil releuat; vt per plura concludunt Iason, in §. fuerat, Insti. de actionibus, num. 106. Decius in cons. 606. num. 19. Paris. in cons. 106. num. 127. lib. 3. Tiberius Decian. in cons. 29. num. 38. lib. 3. & ibidem num. 36. quod protestatio non impedit, quod venit, atque procedit ex legis dispositione, neque contra ius potest aliquod ius protestanti conferre, prout ibi comprobat: & per Flaminium Chartarium decision. Genuae 38. Stephanum Gratianum, disceptation. forens. cap. 33. num. 16. Cardinalem Dominic. Tusch. practicar. conclus. iur. tom. 6. litera P. conclus 944. ex fol. 742. vbi late de duobus. Primum quod protestatio contraria facto, non releuat. Secundum, quod protestatio contraria iuri, non releuat, nec potest impedire legis dispositionem. Ioannem Vincent. Hondedeum in cons. 89. num. 38. 39. & 40. lib. primo, vbi inquit post alios multos Authores, quos citat; quod protestatio circa ea, quae dependent ex iuris dispositione, nihil operatur contra legis dispo sitionem, & formam. Solum quidem releuat protestatio in his, quae non sunt per legem decisa, sed a mera protestantis voluntate dependent, secus in his, quae certo modo sunt disposita, & decisa per legem, vt latius ibi & per Decianum, dict. cons. 29. num. 38. Surdum, decis. 62. num. 34. Cae sarem Barzium, decis. 130. num. 131. Tuschum, vbi supra, concl 938. ex num. 31. fol. 739. Non potest itaque is, qui expendit, meliorationesve facit, per simplicem protestationem dict. l. Tauri 46. dispositioni vllo modo derogare. Alias in potestate pos ses sorum omnium es set efficere, quod numquam lex ipsa locum haberet, si antequam expenderent, sic protestarentur, quod ab eius legis fine & intentione multum abhorret. # 66 CAPVT LXVI. Sub Filiorum nomine, vocatione, seu mentione in hominum dispositionibus facta, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt sub ea, filiorúmque appellatione, nepotes contineri, & includi in testamentis, & vltimis voluntatibus, siue non contineri dicantur; vbi articulus hic, adeo tritus, & vulgatus, vt per manus circunferatur quotidie; ad coniecturas, & prae sumptiones reducitur, & diuersimode explanatur, provt hic videbitur. Filiorum etiam appellatione, an, & quando veniant filiae, sicque masculinum in omni actu & materia comprehendat foemininum, late etiam explicatur. Et articulus vterque, prolixa, originalique hucusque Scribentium omnium resolutione exornatur. Denique, infertur ad quae stiones 14. quarum decisio ex resolutione propositae quae stionis, (an filiorum appellatione nepotes contineantur,) dependet; & caeteris omis sis, illa agitur accurate & dilucide, numquid pacto simplici de non meliorando filios siue quemquam ex filiis, interueniente; nepotes, vel descendentes meliorari pos sint. In qua (vt videbis) legum huius Regni Interpretes, diuersimode se habuis se videntur. SVMMARIVM. -  1 Ex Masculini generis conceptione, siue ex verbis masculini generis voluntatis coniecturam s ae pe deduci atque iuridicam interpretationem fieri in casu dubio; vt aliquando masculinum concipiat foemininum, vel non concipiat. Siue filiorum appellatione contineantur filiae, vel non contineantur, provt hic obseruatur. -  2 Et vere disputationem hanc, qua quaeritur, num filiorum appellatione filiae contineantur in hominum dispositionibus, coniecturalem es se, & prae sumptam. Sicque ex coniecturis, & per interpretationem sumendam, & definiendam: & infra num. 20. -  3 Coniecturalem etiam es se disputationem alteram, an nepotes filiorum appellatione contineantur, vel non; provt latius infra, ex num. 26. & seqq. & num. 34. -  4 Masculinum vtrum concipiat, & contineat foe mininum; & an filiorum appellatione seu nomine contineantur filiae in testatoris dispositione; dum inquiritur, videndos Authores quamplurimos, qui hoc numero, & sequentibus aggregantur, atque commemorantur. -  5 Nomina communia , aeque masculos, & foeminas comprehendentia , quae sint? & vide infra, n. 10. in fine. -  6 Filiorum appellatione, filias contineri regulariter in testamentis, & vltimis voluntatibus. -  7 Filiorum verbo, in vltimis voluntatibus adeo foe minas venire, vt procedat, etiamsi dictum sit, sine filiis legitimis, & naturalibus. -  8 Filiorum appellatione foeminas includi, etiam in conditionibus. -  9 Sic sane, filiam facere deficere conditionem illam, si deces serit sine filiis, & substitutum excludere. -  10 Nec est differentia an filiorum vel liberorum nomen adiectum fuerit in dispositione. Vere namque, filiorum, & liberorum denominatio pro vno, & eodem reputari debet. Et tanquam synonymae accipiuntur dictiones. liberis & filiis. Nec vna differt ab alia. -  11 Liberorum vox ad descendentes omnes, tam mas culos quam foeminas refertur. -  12 Et est collectiuum verbum plurium graduum atque personarum. -  13 Liberorum verbum latius quam filiorum protendi. -  14 Foeminis sub voce liberorum secundum propriam significationem includi. -  15 Foeminas etiam in contractibus, liberorum appellatione venire, provt latius hic. -  16 Foeminas liberorum appellatione non venire, vbicunque de contraria testatoris mente, ex coniecturis apparet. -  17 Nepotem ex filia sub voce liberorum comprehendi. -  18 Masculinum in vltimis voluntatibus in institutionibus, substitutionibus, legatis, & fideicommissis, & in his quae pertinent ad prouisionem, continet foemininum. -  19 Filiorum appellatione filias contineri, & masculinum concipere foemininum in vltimis voluntatibus, & in alijs dispositionibus, ex impropria, & extensiua significatione siue interpretatiue, et per impropriam significationem, non ex proprio significato. -  20 Et ideo vtrumque ces sare, & filiorum appellatione non complecti foeminas, si de contraria te statoris mente, aut voluntate appareret, etiaem ex coniecturis. Et vnum, aut alterum affirmatiue; vel negatiue induci, secundum quod mens disponentium dictat, de qua constat, -  21 Sic equidem masculinum concipit foemininum in materia indifferenti, & quando eadem militat ratio. Sed non concipit, neque comprehendit in materia differenti, vel quando diuersa ratio militat in masculo, & diuersa infoemina. -  22 Masculinum regulariter in quacunque materia, & dispositione continet foemininum. -  23 Sicque in statutis, in sententiis, in contractibus, in rescriptis, in priuilegijs, in consuetudinibus & in aliis dispositionibus. -  24 Et in materia etiam odiosa distinguendo, an odium sit rationabile, vel irrationabile. -  25 Foemininum non concipit. masculinum. Nisi eadem militet ratio, aut mens disponentis -  26 Filiorum appellatione, vtrum nepotes contineantur, & includantur in testamentis, & aliis dis positionibus, vel non contineantur; ex profes so tractas se, atque explicas se Interpretes iuris quamplurimos, qui hoc loco commemorantur. -  27 Et negari non pos se, quin articulus iste difficultatem, & controuersiam faciat, cum pro vna, & altera parte, iura, & rationes expendi pos sint quamplurima. -  28 Et idcirco, nepotes appellatione filiorum in testamentis non contineri; quamplurimi tuentur Authores, provt hic obseruatur. -  29 Filij appellatione, ex sermonis proprietate nepotem non contineri. Cum alius sit filius, alius nepos. Iura autem, quae in contrarium expenduntur communiter, non probant, quod ex proprietate sermonis, nomen filij comprehendat nepotem, sed solum id euenire multis in casibus per interpretationem quandam, quae nihil aliud est, quam coniectura, & prae sumptio. Et sic per subauditum intellectum, & tacitum sensum. -  30 Filiorum appellatione, an, & quando nepotes veniant, nec ne; pluribus distinctionibus Interpretes nostros explicare, atque conciliare studuis se, sicque diuersimode se habuis se; provt latius hic remis siue. -  31 Filiorum appellatione nepotes contineri in testamentis, & vltimis voluntatibus; veriorem, & communiorem, crebriúsque receptam fuis se Interpretum nostrorum sententiam. -  32 Dummodo intelligamus, per interpretationem quandam ex mente, & coniecturis deductam, id contingere in omnibus casibus, in quibus nepotes appellatione filiorum veniunt, & non ex propria significatione; vt dictum est. -  33 Et vt generaliter dixerim: quoties aequitas, subiecta materia, prae sumpta mens, aut voluntas, verborum sensus, etiam improprius, finis dis positionis, & coniecturae sic suadent. -  34 Filiorum appellatione, an nepotes contineantur in testamentis, & vltimis voluntatibus; materiam hanc coniecturalem es se, & prae sumptam; sicque ex coniecturis pendere, atque definiri debere. -  35 Sic filiorum appellatione nepotes non veniunt, quandocunque ex coniecturis, vel aliter constat, testatoris voluntatem aduersari. -  36 Econtrario vero veniunt, quandocunque apparet ex coniecturis, vel aliter, sic testatorem voluis se: quod exornatur. -  37 Filiorum appellatione contineri nepotes multis in casibus, provt hic obseruatur -  38 Et late adnotauit Cardinalis Franciscus Mantica, cuius resolutiones in medium proferuntur. -  39 Praetis etiam, de quo per totum numerum. -  40 Et Menochius, qui recte explicauit, provt hic videbitur. -  41 Surdus quoque; qui huiusce rei tractatum ex proprosito suscepit, & singulariter absoluit. -  42 Peregrinus etiam, de quo per totum numerum. -  43 Et Ludouic. Casanate, provt hic obseruatur. -  44 Et Iosephi de Se se placita nonnulla in proposito eommemorantur. -  45 Ac denique Iosephi de Rusticis in ipsomet articulo, longa serie traditae resolutiones proponuntur, & recensentur. -  46 Filiorum appellatione multis in casibus non comprehendi nepotes. De quibus late per Cardinalem Franciscum Manticam . -  47 Et per Simonem de praetis. -  48 Menochium etiam, de quo per totum numerum. -  49 Et Petrum Surdum, cuius obseruationes commemorantur. -  50 Ludouic. quoque Casanate, qui de intellectu l. cum pater §. haereditatem, ff. de legat. 2. ex proposito agit. -  51 Ioseph. a Sese qui contra nepotes absoluit articulum, provt hic videbitur. -  52 Ac denique Ioseph. a Rusticis, qui plena manu enarrat casus quamplurimos, in quibus filiorum appellatione non continentur nepotes. -  53 Filiorum appellatione an veniant nepotes in contractibus, remis siue. -  54 Testatoris exclusio de foeminis a succes sione, vtrum comprehendat faeminam ex nepote, si nec te stator, nec filius eius habuit suam foeminam, remis siue. -  55 Nepotes an succedant cum patruo, qui eo exclu so in fideicommis so proximioribus de agnatione relicto a testatore transuersali, cui succedi nequit reprae sentatiue, remis siue. -  56 Donatio facta filiae, & eiusdem filiae filiis, vtrum comprehendat quoque nepotes, remissiue. Et ibidem, quemadmodum nomen filiorum sit collectinum. -  57 Filiorum appellatione an veniant nepotes, & vlteriores in beneficiis, & gratijs Principum, remis siue. -  58 Filiorum appellatione an contineantur nepotes ad exclus ionem Monasterij; remis siue. -  59 In fideicommis so relicto post mortem sororis testatoris, filijs ex ipsa sorore, an concurrant nepotes ex sobrinis praedefunctis, remissiue. -  60 Legatum, vel fideicommis sum relictum filijs, an nepotibus relictum videatur. -  61 Et quid in legato alimentorum, remissiue. -  62 Emphyteusis conces sa filijs, an nepotibus conces sa es se intelligatur, remis siue. -  63 Pactum, quod bona applicentur filijs, an prosit quoque nepotibus, remis siue. -  64 Facultas conces sa ad faciendum maioratum in vno ex filijs, an extendatur ad nepotes, remi ssiue. -  65 In vocatione filij, aut filiorum, provt haeres elegerit, siue conces sa facultate eligendi vnum ex filijs, vtrum pos sit eligi vnus ex nepotibus, remis siue. -  66 Statuto disponente, quod mater non possit facere, quin filij sui illi in totum succedant, an in odium filiorum possit mater fauore nepotis disponere, remissiue. -  67 Statutum disponens, quod mater teneatur filijs bona relinquere, an procedat fauore nepotis, itaut non existentibus filijs, possit auia, non ob stante existentia nepotis, donare bona sua extraneo, remissiue. -  68 Alienationis prohibitio facta filiis, vtrum ad nepotes extendatur, nec ne, remissiue. -  69 Filios non meliorare, si pater promisit, an nepotes meliorari pos sint: & num. sequenti. -  70 Promissione facta de non meliorando filium, non absoluta, nec voluntaria, sed ex aliqua causa, quae adhuc durat, nepos, vel descendens non potest meliorari. -  71 Pactum de non meliorando filium, certo filio ex aliqua causa praecisa factum, an liget patrem quoad alios, absque illius filij praeiudicio. -  72 Pactum de non meliorando filium, an impediat meliorationem nepotis, si verba pacti absoluti, & voluntarij, meliorationi contradicere videantur, quamuis nulla causa causatiua antecedat. -  73 Dispositio limitata extenditur propter adiectam rationem generalem. -  74 Pactum de non meliorando filium, purum, & ab solutum, sine aliqua causa relatum ad filios, non impedit meliorationem nepotis, vel des cendentis, ex sententia Telli Ferdinand. -  75 Contra vero ex sententia aliorum, quae per Authorem probatur. PRo distincta, & dilucida huiusce cap.[sect. 1] explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, & principaliter, ex masculini generis conceptione, siue ex verbis masculini generis, voluntatis quoque coniecturam s ae pe deduci, iuridicámque interpretationem fieri in casu dubio, vt aliquando masculinum concipiat foemininum, vel non concipiat; prout verborum, & rerum qualitates, ac etiam coniecturae inducere videantur, vel non; ita sane deducitur ex resolutionibus Decij, in consilio 270. num. 5. in fine, & num. 6. & in cons. 15. num. 3. & in consilio 495. num. 9. & in consilio 514. num. 4. & 5. Socini Iunioris, in consilio 61. num. 8. & 9. lib. 4. Alexandri, in consilio 89. ex num. 4. cum seqq. lib. 6. Tiber. Decian. in cons. 74. ex num. 5. lib. 3. Ruin. in cons. 78. ex num. 10. Tiraq. de retract lignag. §. 1. glos 9. num. 228. Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 11. tit. 13. num. 12. & 13. Caualcan. decis. 23. num. 20. & 25. part. 3. Gras si, § fideicommis. quae st. 12. Peregrini, de fideicommis. artic. 25. Menoch. lib. 4. prae sumpt 84. & 85. qui prae sumpt. 84. num. 3. post Decium, Socinum,[sect. 2] Parisium, Surdum, & Antonium Gabrielem, recte obseruauit, disputationem hanc, qua inquiritur, vtrum masculinum concipiat foemininum, siue an filiorum nomine, filiae, & sic foeminae comprehendantur, coniecturalem es se, & prae sumptam; atque ita ex coniecturis, & per interpretationem summendam, & definiendam: quemadmodum & ipse Menochius copiose demonstrauit in consilio 204. num. 1. & 49. libro tertio, cui & alij accedunt, prout dicta prae sumptione 84. num. 2. & num. 3. ostendit, & quamplures recenset coniecturas in proposito. Sic etiam & regulas nonnullas constituit, a quibus recedi coniecturis, & prae sumptionibus, statuit quoque ad finem prae sumptionis, numero 37. quamuis ergo in articulo praefato, an masculinum concipiat foemininum, abunde adeo, & plené scripserint quamplurimi iuris interpretes, qui & filiorum, liberorum, & descendentium appellatione, an foe minae comprehendantur quo ad fideicommis sa, sub stitutiones, & alias dispositiones tractarunt latis sime; nihilominus tamen eosdem aggregare simul, & suo ordine commemorare, & materiam hanc, quod attinet ad nostrum institutum, & tractatum, distinctione, resolutio ne perstringere, siue ad certas coniecturas, & regulas reducere, latiorem vero disputationem ad alios remittere, neces sario adeo visum est, vt praetermitti nullo pacto potuerit. Ita pariter nec praetermitti potuit interpretum nostrorum altercatio altera, licet vulgatis sima, neces saria, an inquam, & quando filiorum appellatione in testatoris dispositione contineantur, vel non contineantur nepotes; quam etiam coniectu[sect. 3] ralem es se, & prae sumptam, siue coniecturis, & prae sumptionibus definiendam, prout ex diuersitate dispositionum, & casuum occurrentium, qualitatibus quae & circunstantiis diuersis, coniecturae suadeant; ex his deducitur manifeste, quae scrip serunt, atque adnotarunt Alexander, in consilio 140. libro sexto, Decius, in consilio 291. Gozadinus, in consilio 29. columna tertia, Ruinus, in consilio 117. & in consilio 181. libro secundo, Gras sus, §. fideicommis sum, quae stione decima, numere tertio & sequentibus. Paulus de Montepico, in consilio74. per totum. Menochius, in consilio 215. fere per totum, libro tertio, & prae sumptio ne 94. per totam, libro quarto. Antonius Gabriel, Mantica, Riminaldus, Praetis, Peregrinus, Raudensis, Surdus, & alij quamplures, quos infra commemorabo, & ad finem huius cap. sic adnotatur. Dum ergo inquiritur, vtrum masculinum contineat, & concipiat foemininum; an etiam filiorum nomine contineantur filiae foeminae in testatoris dispositione: sequentes moneo legendos, atque cuoluendos Authores, quos ego & euolui, & originaliter praelegi, (prout moris habeo) antiquiores vero, & ordinarios, in l. prima, ff. de verborum significatiene, & in aliis locis, maxime in l. si quis id quod, vbi Iaso, ex num. 1. vsque ad numerum 25. ff. de iurisdictione omnium iudicum, & per Tiraquel. & Anton. Gabrielem, congestos quos statim commemorabo; ideo non recenseo, quod iidem eos retulerint. Videndi itaque erunt omnino (quoniam plena, & absoluta manu dis serunt) Petrus Rebuffus, ad l. 1. ff. de verbor. significat. in principio, vbi curiose, & vtiliter probauit, quod dictio haec, quis, & masculos, & foeminas continet, & quod Veteres promis cue hoc verbum & ad mares, & ad foeminas applicant: & postmodum colum. 4. ad finem, & colum. 5. & 6. & 7. id ipsum latius probat; & reddit rationem huius regulae, quare masculinum concipiat foemininum, & an proprie, vel improprie; & colum. 9. & quinque seqq. permultas adducit ampliationes ad hanc regulam, siue quibus in casibus, & dispositionibus procedat, & ex profes so declarat. Quando etiam, siue quibus in casibus locum non obtineat, prosequitur erudite; idcirco videndus erit omnino, nam maiori ex parte, vel non commemoratur, nec citatur ab aliis, vel ipsorum sola relatione, absolute satis percipi non potest.   Videndus est etiam ipse Rebuff. in l. iusta interpr. col. 1. ff. eod. tit. de verb. signif.   Decius, in l. 2. ex n. 90. cum seqq. ff. de regul. iur. vbi latis sime.   Andreas Tiraquellus, qui longa serie prosequitur per ampliationes, & limitationes, & quamplurima recenset ingenti studio, & rerum omnium summam congerit; de retractu lignag. §. 1. glos. 9. n. 179. vsque ad n. 247.   Antonius Gabriel, commun. conclusion. lib. 6. titulo de verborum significatione conclusione 6. per totam, vbi vndecim adducit ampliationes ad dictam regulam, quod masculinum concipiat foeminum; ex numero primo, vsque ad num. 39. ex quo numero, cum infinitis sequentibus, vsque in finem conclusionis, viginti & quatuor congerit limitationes, prout ibi videbitur.   Socinus Iunior, in consil. 3. n. 18. & seqq. & in cons. 10. n. 17. seqq. lib. 1.   Iacob Philipp. Portius, regular siue conclusion. iur. l. 1. regul. 6. per totam, vbi easdem adducit vndecim ampliationes, quas Tiraquel. recensuit, statim vero 27. commemorauit limitationes.   And. Alciatus in l. 1. ff. de verbor. significat. & lib. parergon. c. 23. & l. 7. c. 7.   Pet. Paul. Paris. in cons. 47. numero 66. & n. 112. lib. 3.   Carolus Ruinus, in consilio 78. numero 10. & seqq. libro secundo, & in cons. 115. lib. 3. & ad rubricam, ff. de legatis primo, col. 4.   Cattelian. Cotta, in memoralibus, verbo, Mas culinum.   Albertus Brunus, de statut. quod stant. mascul. articulo 5. quae stione 13. vbi late.   Rolandus a Valle, in cons. 93. Num. 3. & seqq. lib. 2.   Marcar. in cons. 7. vbi late, & de fideicommis. quae st. 21.   Marsil. in singul. 20.   Tiberius Decianus in cons. primo, num. 26. lib. 2. & in cons. 74. num. 5. & seqq. lib. 3. & in cons. 12. n. 11. & seqq. lib. 1.   Ioannes Cephalus, in cons. 45. & 46. & in cons. 53. n. 80. & seqq. lib. 1. & in cons. 484. n. 25. & 32. & sequentibus, lib. 4.   Anguis sola, in cons. 64. lib. 6.   Hieronymus Gabriel, in cons. 14. ex num. 23. & in cons. 97. lib. 1. & in cons. 100. lib. 2.   Didac. Couarr. in c. Rainald. de testam. in initio, num. 2.   Ioannes de Montesperello, in cons. 87. num. 1. & in consil. 185. num. 3. & in consil. 267. num. 1. & tribus seqq.   Caballinus, milleloquio 80.   Hippolyt. singulari 536.   Lanfrancus Balbus, decis. 265.   Hippolyt. Riminaldus, in consil. 47. ex num. 1. & cons. 59. num. 76. lib. 1. & in cons. 176. ex num. 14. & num. 49. lib. 2. & in cons. 246. ex num. 1. cum seqq. & num. 40. & 67. & 69. & 75. & seqq. lib. 3. & in cons. 313. num. 55. eod. lib. & in cons. 435. ex num. 52. vsque ad num. 60. & in cons. 368. num. 50. lib. 4. & in cons. 567. num. 1. & 12. lib. 5. & in cons. 499. num. 38. & seqq. & num. 66. & seqq. eod. lib. & in cons. 677. num. 55. & seqq. & num. 77. & seqq. & num. 89. & seqq. lib. 6. & in cons. 681. num. 6. & seqq. & num. 22. & seqq. lib. 6. & in cons. 714. num. 1. & seqq. & n. 20. & num. 30. & 45. eod. lib. 6. & in cons. 737. lib. 7. & in cons. 767. ex n. 11. eod. lib. 7.   Simon de Praetis in cons. 31. & in cons. 90. per totum, lib. 1. & de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpr. 3 dubit. 1. solut. 3. n. 11. fol. 229.   Franciscus Bursatus, in cons. 64. num. 13. & seqq. & in cons. 86. num. 7. lib. 1. & in cons. 300. n. 27. lib. 3. & in cons. 22. ex n. 14. cum seqq. lib. 1.   Ioseph. Ludouic. decis. Lucensi 29. n. 18.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatu, lib. 7. tit. 1. num. 19. & lib. 8. tit. 12. num. 10. latius lib. 11. tit. 13. fere per totum, maxime ex n. 1. cum seqq. & n. 12. & 20.   D. Marta, voto 3. & voto 71. num. 18. & 19. & in summa succes sionis legalis, 1. par. q. 2. artic. 2. ex fol. 34.   Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 269. n. 11. & decis. 188.   Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. part. q. 6. num. 9. & 10. & 1. part. q. 16. vbi disputat, an facultas conces sa ad faciendum maioratum in filiis, pos sit verificari in filiabus: provt latius ibi.   Vegius, in cons. 65. n. 29.   Siluester Aldobrandinus, in cons. 3. n. 67. & in cons. 6. n. 29. & in cons. 101. pertotum.   Rogerius, in cons. 43. ex n. 77. cum seqq.   Marcus Antonius Peregrin. de fideicommis. artic. 25. n. 1. cum seqq. & in cons. 42. n. 9. lib. 3.   Ambrosinus, decis. Perusina 10.   Camillus Gallinius, de verbor. significat. lib. 3. cap. 1. num. 9. latius lib. 8. cap. 25. ex num. 19. cum seqq. vs que in fin. cap.   Iacobus Mandellus, in cons. 19. per totum, & in cons. 237. & in cons. 483. & 484. & in cons. 371. n. 3. & in cons. 770. n. 10.   Bonifacius Rogerius, in cons. 43. ex n. 3. & n. 68. & 77. & 81. & seqq. lib. 1.   Rota Auenionens. decis. 151.   Ioannes Petrus Molignati, de appellatiua iuris vtriusque extensione, ex num. 407. vsque ad num. 413. & n. 427. & 429. & n. 601. cum sequentibus.   Farinacius, nouis simarum Rotae, decis. 663. 1. part. tom. 2.   Sfortia Oddi, in cons. 6. n. 1. & 7.   Petrus Surdus, in cons. 21. lib. 1. & in cons. 12. n. 2. & seqq. & num. 17. & seqq. & in cons. 57. num. 23. & in cons. 92. fere per totum, vbi vide, eod. lib. 1. & in cons. 551. numer. 32. & in cons. 559. numer. 13. lib. 4. & decis. 66.   Paponius in cons. 46.   Alexander Raudens. decis. 49. ex. n. 2. vsque ad num. 9. & n. 24. & 32.   Borgninus Caualcanus, decis. 1. per totam, par. 3. & decis. 14. num. 7. & decis. 16. num. 2. & 6. & 7. & 52. & decis. 19. num. 71. & decis. 23. num. 20. & 25. & decis. 29. num. 40. & decis. 20. num. 5. & decis. 33. num. 1. 2. & 14. & decis. 28. num. 43. ead. 3. par. vbi late, an filiorum appellatione veniant filiae: Et an masculinum concipiat foemininum.   Cald. Pereir. 3. par. de potestate eligendi, & nominat. reuocat. c. 15. ex n. 16. cum multis seqq.   Franciscus Viuius, decis. 414. lib. 3.   Achilles Pedrocha, in cons. 5. ex num. 3. cum seqq. & num. 92. & seqq. & num. 111. cum seqq. & n. 136. & seqq. & n. 179. & seqq.   Fuluius Pacianus, in cons. 17. vbi late.   Andreas Fachineus, in cons. 35. per totum, vbi latis sime, lib. 1.   Marius Giurba, decis. Siciliae 32. vbi late.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 12. ex n. 2. cum seqq. & numer. 17. & in cons. 57. ex numer. 1. & numer. 23. vsque ad num. 31. & in cons. 92. ex num. 1. vsque ad 11. & num. 39. cum seqq. vsque ad num. 49. lib. 1.   Alphonsus Azeuedus in cons. 15. ex num. 8. cum seqq.   Ludou. Casana. in cons. 6. fere per totum.   Iosephus de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 10. ex num. 8.   Iosephus Sese, decis. 53. num. 6. & 16. & decis. 64. num. 53. m 61.   Marius Giurba, ad consuet. Senatus Mes sanensis, cap. 5. glos. 2. par. 1. n. 1. fol. 403.   Cardinalis Dominicus Tuschus, practicarum conclusion. iuris, tomo 5. Litera M. conclus. 101. per totam, fol. 588. & sequentibus, vbi late de materia: & pro regula constituit num. 8. post Cinum, di stinguendum es se inter dispositionem hominis, & legis. Item, inter fauorem, & odium. Item in materia indifferenti, vel differenti. Item, inter proportionabilia, & non proportionabilia. Et numer. 100. Signoroli Theoricam, siue distinctionem commemorat, distinguendo in dispositione hominis, quando tractatur de odio irrationabili, quando agitur de publico munere, vel in materia differenti, & non congruenti foeminis. Ac denique vbi diuersa ratio militat; & quando de mente disponentis constat.   Fabius Turretus, in cons. 96. n. 36. lib. 2.   Iacobus Menochius, in cons. 1. n. 454. & in consil. 95. n. 14. lib. 1. & in consil 110. n. 24. & in cons. 111. n. 3. & 49. & 50. lib. 2. & in cons. 130. n. 9. & in cons. 150. n. 5. & 16. & 50. eod. lib. 2. latius in cons. 204. lib. 3. & in cons. 309. n. 26. & 36. & in cons. 395. n. 3. & in cons. 318. n. 1. lib. 4. Menochius ipse, lib. 4. prae sump. 84. per totam, vbi filiis, vel liberis dispositiue vocatis, quando ex prae sumpta mente testatoris dicantur etiam vocatae foeminae, vel non Atque ita, quando in dispositione masculinum concipiat foeminium, ex proposito dis serit, & per plures casus, & diuer sas coniecturas explicat. Et eodem lib. 4. prae sumpt. 85. vbi an, & quando. foeminae deficere faciant expres sam conditionem substitutionis, si deces serit substitutus sine filiis. Et d. prae sumpt. 84. ex numer. 25. vsque in finem prae sumptionis, inquit, nomina communia, aeque foeminas, ac masculos comprehendentia, es se haec, liberi, descendentes, proles, personae, posteri, consanguinei, cognati, coniuncti, propinqui, & haeredes; atque ita regulam generalem conficiendam es se, quod vocatis liberis, de scendentibus, & similibus, aeque foeminas, vt mas culos comprehendi; recedi tamen a praedicta regula prae sumptionibus, & coniecturis, de quibus agit eodem lib. 4. prae sumpt. 85. num. 22. & 4. seqq. vbi etiam ita pro regula constituit, dict. num. 22. & ex sequentibus coniecturis ab ea recedi statuit, quando scilicet testator instituit filios masculos, exclusitque filias, & filiis substituit alios descendentes. Quod etiam in ciuitate exeat statutum, quod stantibus masculis foeminae non succedant. Quando constat, testatorem voluis se conseruare agnationem. Quando testator in aliis substitutionibus vocauit masculos; his namque, & aliis casibus, sub verbo communi foeminae non continentur. Rursus, prae sumpt. 88. ex profes so explicat, familia, genere, stirpe, linea, domo, parentibus, cippo, & agnatione, a testatore vocatis, & sub stitutis, de quibus prae sumatur, ipsum sensis se: atque ex his equidem longa serie, & per discursum vnius totius cap. agi pos set, sed ideo, atque con suito a me omittitur, quod distincte admodum, & vtiliter Menochius ipse egerit de praedictis. Quod etiam de eisdem omnibus, & aliis similibus late scriptum reliquerit Simon de Praetis, de interpretat. vltimarum voluntatum, libro tertio, interpretatione secunda, dubitatione prima, solutione 11. per totam, ex folio 146. dicti lib. 3. vsque ad fol. 157. & ibidem conuenit omnino Menochij traditionibus, & adiicit alia quamplurima, ex quibus tran scribendi vitium excusatur, quod a conditione mea multum abhorret. Peregrinus etiam, de fideicommis sis, articulo 22. vbi latis sime. Quod attinet vero ad articulum agnationis, Agnationis scilicet nomen quid significet, & quos comprehendat, & quemadmodum accipiatur; de quo Menochius, dicta prae sumptione 88. numer. 19. & 20. & Praetis, vbi supra, numero 10. & 11. & sequentibus, & quando conseruata censeatur, necne, ego metipse egi, atque scripsi quamplurima, in commentariis libri secundi, capite quarto, lib. 3. cap. 29. & infra lib. 5. c. 92. vbi videri poterit, & latius tomo 6. dicetur. Et hactenus de praedictis Authoribus, & omnibus fere, hucusque in proposito scribentibus, ex quibus (quod attinet ad nostrum institutum, & tractatum) nonnulla constitui, atque obseruari debebunt, quae communiori Interpretum placito recipiuntur, & alia consulto praetermittam. Ac in primis constituendum erit, filiorum appellatione filias contineri regulariter, in testamentis, & vltimis voluntatibus; sicque masculos, & foemi[sect. 6] nas, l. iusta, l. filij appellatione, l. quisquis, ff. de verbor. significat. l. si quis ita, ff. de testamentaria tutela, l. Lucius, ff. de haered. instituendis, l. si ita scriptum, ff. de legatis secundo. Atque exornarunt, & late comprobarunt post alios Petrus Rebuffus in l. prima, ff. de verborum significatione, columna nona, in principio, in versiculo. Decimo sexto, & in dict. l. iusta interpretatione, columna prima, per totam, vbi sex modis limitat Gras sus, § fideicommis sum, quae stione duodecima, Ioannes de Monte sperello, in consilio. 267. numero secundo, & quarto, Menochius, libro quarto, prae sumptione 84. num. 2. & sequentibus, Ioannes Vincent. Hondedeus, qui refert infinitos sic tenentes, in consilio 57. numero 23. & seqq. libro primo & in consil. 65. numer. 46. & 2. seqq. & in consilio 74. numero 65. & 66. eodem lib. 1. Peregrinus de fideicommissis, artic. 25. numero primo, & in consilio 44. numero 2. libro primo. Latius in consilio 57. libro 4. Ludouic. Casanate, in consilio 6. numero 13. Fuluius Pacianus, in consil. 17. ex numer. 1. cum seqq. Andr. Fachineus, d. con sil. 35. per tot. & Ego ipse quotidiana. har. controu. iur. lib. 3. cap. 29. numer. 15. sic notaui. Tradidit etiam nouis sime Ioseph. de Rust. in comment. ad l. cum auus, lib. 6. Cap. 10. num. 1. per tot. ex fol. 810. vbi per duas columnas commemorat infinitos Authores ita tenentes: & ampliat numer. 8. etiam si diceretur, sine filiis legitimis, & naturalibus; nam adhuc foeminae includerentur; vt post Ioann. Andr. Ale[sect. 7] xand. & Iason. ibi notauit: & numer. 9. tradidit, id ipsum ampliari, vt etiam in conditionibus, filiorum appellatione foeminae includantur; provt[sect. 8] ex multis aliis tradiderunt Rolandus in consilio 93. num. 4. lib. 2. Socinus iunior in consil. 65. numer. 2. lib. 4. Carolus Ruinus in consil. 124. numer. 3. lib. 3. Sic sané, filiam facere deficere conditionem illam,[sect. 9] si deces serit sine filiis, & substitutum excludere; iidemment probarunt Authores, atque ex relatione multorum as seuerauit Ioannes Vincen. Hondedeus, dict. cons. 58. num. 24. lib. 1. & in cons. 74. num. 66. eod. lib. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. titu. 13. & latius explicauit Menochius lib. 4. dict. prae sumpt. 85. Pedrocha in consilio 5. Nec est differentia, an filiorum, vel liberorum nomen sit adiectum; vere namque, filiorum, & libe[sect. 10] rorum denominatio pro vno, & eodem reputari debet, & tanquam synonymae accipiuntur dictiones, liberis, & filiis, nec vna differt ab alia. Quod ex aliis multis Authoribus recte obseruarunt De cianus in consilio 1. num. 27. in vers. Sicut ergo lib. 2. Marcar. in cons. 8. num. 4. & 5. & contra alios tuetur iuridice Achilles Pedrocha, dict. cons. 5. num. 111. & quatuor seqq. Tiraquellus de retract. lignag. §. 1. glos. 9. num. 209. Hondedeus dict. consilio 65. num. 46. & duobus seqq. & dict. cons. 74. numer. 65. Bonifacius Rogerius in cons. 43. num. 111. lib. 2. Menoch. lib. 4. dict. prae sumpt. 84. num. 25. cum seqq. Peregrin, dict. artic. 25. numer. 6. & quatuor seqq. vbi pro eodem accipit verbum, filiis, & verbum, liberis; & inquit, quod filiorum appellatio in conditionibus aequipollet, ac si dictum fuis set sine liberis, provt d. numero 6. & 8. quod liberorum appellatio omnes vtriusque sexus includit, sicut & descendentium nomen. Et idem in nomine filiorum statuit, nisi testatoris voluntas repugnet, vt latius etiam ibidem. Quod autem liberorum vox ad descendentes omnes, tam masculos quam foeminas referri debeat, satis deducitur ex textu, in[sect. 11] l. liberorum, ff. de verbor. significat. l. sed etsi hac, §. liberos, vbi Baldus, & Alexand. n. 4. ff. de in ius vocando, l. vt liberos, C. de collat. §. aliud quoque capitulum, in authent. vt cum de appellat. cognosc. & tenuerunt permulti iuris Interpretes quos ego retuli lib. 3. cap. 29. n. 14. Cald. Pereir. in l. si curatorem habens, verbo, sine curatore, sub n. 47. vers. Vnde concludit. Surdus, decis. 66. n. 3. Menoch. in cons. 1. n. 198. l. 1. Ioseph. Sese, decis. 64. n. 12. Ioseph. de Rusticis, ad dict. l. cum auus, l. 6. c. 8. n. 3. fol. 802. qui n. 4. subdit hinc factum es se, vt liberorum verbum collectiuum plurium gra[sect. 12] duum, atque personarum censeri debeat; sicuti ex infinitis iuris Authoribus, ibi comprobat. Et docuerunt Castrensis, n. 9. Socinus n. 4. & Iason, num. 27. in l. Gallus, § quidam recte ff. de liber. & posthum. subdit etiam numer. 5. liberorum verbum, latius quam filiorum protendi, magis diffusiuum, ac comprehensiuum es se; vt Crotus inquit in consil. 146. num. 6. Beroius, in cap. in prae sentia, de probat. numer. 320. Hippolyt. Riminald. in cons. 223. num. 30. lib. 2. subdit quoque Rusticis ipse, dict. cap. 8. num. 6. quod de foeminarum comprehensione dictum est, in tantum procedere, vt sub eodem liberorum verbo, secundum propriam significatio[sect. [14]] nem includuntur foeminae, aeque ac masculi. Sicuti Alex. Socinus, Crotus, Mazolus, Menochius, & Mantica, ibi relati, tenuerunt. In tantum etiam procedere as serit num. 7. vt in contractibus quoque[sect. 15] liberorum verbo foeminae veniant; vt notauit Baldus, per illum textum in dict. l. sed etsi hac §. liberos, colum. 1. sub. num. 2. vers. Quidam accepit, & sequuntur quamplurimi relati per Rusticis, dict. num. 7. & seqq. vbi inquit, quod licet in contractibus appellatione filiorum non veniant foeminae, secundum opinionem quorundam; qui inde inferunt, quod si quis accipiat emphyteusim pro se, & filiis, non admittatur ad eam filia foemina; tamen appellatione liberorum secus est; & inde si quis accipiat emphyteusim pro se, & liberis, foemina admittitur; provt ibi latius comprobat: & num. 11. concludit, quod licet prima opinio vera videatur attenta verborum proprietate; in conces sione tamen emphyteu sis fore etiam filiam admittendam ex intentione contrahentium; sicuti tenent quamplurimi relati d num. 11. Couarr. variarum lib. 2. cap. 18. numer. 2. Pinellus in l. 3. num. 23. C. de bonis Maternis, Valas cus de Iure emphyteutio, 1. parte quae stione 41. Cald. Pereir. in l. si curatorem habens, in verbo, sine curatore, sub num. 47. vers. Vnde concludit. Illud autem certum est, foeminas sub liberorum [sect. 16] voce non venire in testamentis, & vltimis voluntatibus, vbicunque de contraria testantis mente appareret ex coniecturis: Socinus Iun. in cons. 168. num. 88. lib. 2. Gerard. Mazol in cons. 6. num. 3. Peregrinus de fideicommissis, articul. 25. num. 10. versic. Limitatur autem conclusio Petrus Surdus, decis. 66. num. 10. versic. Et ideo vbi non filij. Ioseph. de Ru sticis, ad d. l. cum auus, lib. 6. dicto cap. 8. num. 15.[sect. 17] fol. 804. & vide num. 25. vbi quod sub voce hac liberorum, ex filia nepos includatur, vt est textus, in l. 1. vbi Glos sa, C. de condit. Insertis. Roman. in cons. 148. colum. 1. in principio, Alciatus, in cons. 34. num. 8. lib. 9. Iason, in cons. 140. col. 2. versic. Tertio aceedendo, Crotus, in cons. 1. num. 2. Socinus iunior, in consil. 114. num. 4. lib. 1. Remanet itaque, quod masculinum in vltimis[sect. 18] voluntatibus, in institutionibus, substitutionibus, legatis, & fideicommis sis, & in his, quae pertinent ad prouisionem, continet foemininum; vt supra notaui, & probatur in d. l. si ita scriptum, ff. de legatis secundo, l. seruis Vrbanis, in principio, & in §. sed si pueris, ff. de legatis tertio, l. qui duos, in fine, l. seruis legatis, in principio, l. Lucius, §. Quae situm, ff. de legatis tertio, l. inter strupum, §. finali. ff. de verbor. significat. atque ex infinitis iuris Authoribus tradiderunt Anton. Gabriel, commu. conclus. lib. 6. tit. de verbor. significat conclus. 6. ex numer. 7. cum seq. Petr. Rebuffus, in l. 1. ff. de verbor. significat. colum. 9. in versic. Decimo quinto. Tiraquellus, dicta glos. 9. num. 222. & 230. Hondedeus, in cons. 57. num. 23. lib. 1. Peregrinus, dicto artic. 25. num. 2. qui conclusionis hactenus propositae, quod filiorum appellatione in vltimis voluntatibus contineantur filiae; rationem es se dicit, quia masculinum continet foe mininum in vltimis voluntatibus. Filiorum autem appellatione, filias contineri,[sect. 19] & masculinum concipere foemininum in vltimis voluntatibus, & in aliis dispositionibus; intelli gendum est, ex impropria, & extensiua significatione, siue interpretatiue, & per impropriam significationem, non de proprietate, aut ex proprio significato; sicuti as seuerarunt Glos sa, Bartol. Dinus, Iacob. Butri. Geminianus, Iason, Decius, Zabarella, Fulgosius, Alexand. Corneus, Socinus senior, Socinus iunior, Curtius iunior, Alciatus, Mazolus, Crotus, Iacob. Mandel. de Alba, Riminaldus, & Anguis sola, cum quibus Ioseph. de Ru sticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 10. num. 15. fol. 815. & vltra relatos ibi, relati per Tiraquellum, de retractu lignag. §. 1. d. glos. 9. n 180. & 181. & nu. 226. Anto. Gabriel, dicta conclus. 6. numer. 39. Menochius libro 4. dicta prae sumptione 84. numero 2. & 3. Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 7. tit. 1. num. 19. & lib. 11. tit. 13. num. 12. & 13. & 20. Peregrinus, dicto articulo 25. numer. 4. & 5. Bonifacius Rogerius, in consil. 43. numer. 77. & 81. lib. 1. Ioannes de Montesperello, in consil. 267. numer. 1. Hondedeus, in cons. 12. numer. 2. latius in cons. 57. ex num. 24. vsque ad 31. & in cons. 92. num. 6. & 2. seqq. Achilles Pedrocha, in cons. 5. ex numer. 3. cum seqq. & numer. 92. seq. Ludou. Casanate, in cons. 6. ex num. 1. vsque ad num. 14. Et ita tenendum est, quamuis Petr. Rebuffus, in d. l. 1. ff. de verbor. signification. colum. 5. Aliam, & nouam proponat sententiam, quamuis etiam, quod de proprietate nominis, filiorum appellatione includantur foeminae; tenuerint Curtius iunior, in cons. 11. colum, 1. in principio, Socinus iunior, in cons. 104. num. 3. versic. Et notandum est, lib. 2. quos refert Iosephus de Rusticis, add. l. cum auus, lib. 6. cap. 10. numer. 16. & vide numer. seq. vbi late in proposito: & numer. 18. vbi sequitur communem sententiam, si filiorum mentio affirmatiue concipiatur: secus si negatiue; tunc enim foeminae ex propria etiam significatione, filiorum appellatione venirent; vt latius ibi. Cum igitur filiorum appellatione, filiae conti[sect. 20] neantur interpretatiue, & per impropriam significationem; inde & consequenter infertur filiorum appellatione non complecti foeminas, si de contraria testatoris mente, aut voluntate appareret, etiam ex coniecturis; vt es se casum in d. l. Lucius, §. quae situm, de legatis tertio, notauit Mantica post Bartol. & Decium, lib. 11. tit. 13. numer. 13. & conueniunt post alios multos Iacob. Philip. Portius, regular. siue conclusion. iur. lib. 1. regula 6. qui cum in versi. Secundo amplia, statuis set pro regula, masculinum concipere foemininum in vltimis voluntatibus, subdit in vers Sexto limita, ita demum id procedere, nisi ex coniecturis aliud sensis se dis ponentem, appareat. Et id ipsum tenuerunt Hippolyt. Riminaldus, in cons. 246. n. 35. vers. Sed & tertiam, lib. 3. & in cons. 250. n. 29. eod. lib. & in cons. 677. in principio, lib. 6. Hondedeus, in cons. 57. n. 23. lib. 1. Cardinalis Dominicus Tuschus, practicar. conclus. iur. tomo 5. litera M. conclus. 101. num. 31. folio 589. ibi. Nisi constet de mente contraria ex coniecturis. Surdus, decis. 70. n. 9. Anto. Gabriel, d. concl. 6. n. 13. ibi: Secundo limita, quia ex verisimili mente te statoris masculinum non concipit foemininum Et num. 48. ponit exemplum, quando testator voluit con seruare agnationem. Et repetit n. 80. Petrus Rebuffus, in d. l. ff. de verbor. significat. colum. 14. vers. Quarto flectitur, vbi quod masculinum non complectitur foemininum, quando de contraria mente tacita, vel expres sa constaret. Et in d l. Iusta interpretatione, colum. 1. limitatione 1. Tiraquellus, de retractu lignag. §. 1. glos. 9. n. 228. Ioseph. de Rusticis, ad d. l. cum auus, lib. 6. cap. 10. n. 11. fo. 813. Menochius, lib. 4. dicta prae sumptione 84. numer. 3. & 37. Ioann. de Montesperello, in consilio 185. numer. 3. Camil lus Gallinius, de verbor. significat. lib. 8. cap. 25. in fine, Siluester Aldobrandinus, in consil. 101. num. 2. vbi post Decium, Curtium, & Corneum scripsit, masculinum concipere, vel non concipere foemininum, secundum quod mens disponentium dictat, de qua constet. Et totum pendere ex coniecturis, & mente prae sumpta; tradidit Iacobus Mandellus de Alba in cons. 19. num. 19. & in cons. 483. num. 27. & ij omnes concludunt in effectu (prout dictum fuit in initio huius cap.) materiam hanc es se omnino coniecturalem, & prae sumptam: & idem masculinum concipere foemininum[sect. 21] in materia indifferenti, & quando eadem militat ratio, sed non comprehendit, neque concipit in materia differenti, vel quando diuersa ratio militat in masculo, quam in foemina. Sic sane obseruarunt, atque pro regula, & doctrina generali huius materiae constituerunt Petrus Rebuffus in d. l. 1. ff. de verbor. significat. colum. 14. in vers. Tertio non procedit, & in d. l. iusta, colum. 1. Tiraquellus dicta glos sa 9. num. 197. & 205. Mantica lib. 11. de coniectur. vltimar. voluntat. tit. 13. num. 20. Camillus Gallinius (qui sic absoluit istam materiam) de verbor. signific. lib. 3. cap. 1. num. 9. latius lib. 8. dicto cap. 25. ex num. 19. cum seqq. Mieres de maioratu, 2. parte, quae st. 6. numer. 9. & 10. Antonius Gabriel, dicta conclus. 6. num. 48. Portius dicta regula 6. ver sic. Primo limita quoties. Aldobrandinus in consil. 101. num. 3. & 4. Hondedeus in cons. 12. num. 46. & in consil. 92. num. 1. & 2. & num. 46. & duobus seqq. Achilles Pedrocha in consilio 5. numer. 197. Menochius dicta prae sumptione 84. num. 4. Tuschus dicta conclus. 101. num. 55. Quando igitur eadem[sect. 22] militat ratio, non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in contractibus, in sententiis, in statutis, in rescriptis, in priuilegiis, in[sect. 23] consuetudinibus, & in omni actu, materia, & dispositione masculinum concipit foemininum, alias secus; sicuti ex aliis Authoribus generaliter constituit Franciscus Viuius decisione 414. num. 1. & seq Anton. Gabriel, dicta conclus. 6. ex num. 1. vsque ad num. 5. Tiraquellus vbi supra num. 218. Pedrocha d. cons. 6. num. 57. Hondedeus in cons. 92. n. 5. lib. 1. Tuschus lib. 5. dicta conclusione 101. num. 37. & 46. qui inquit id procedere etiam in materia odio[sect. 24] sa, & correctoria, distinguendo, an odium sit rationabile, vel irrationabile. Vltra eum tamen, & Authores nonnullos, quos refert, quod in materia odiosa, filiorum verbo non veniant foeminae, in fauorabili vero veniant; per text. in l. 1. §. sed si certum, ff. de ventre in pos ses s. mitten. Glos s. Alberic. Archidiaconum, Socinum, Decium, Mandellum, Imolam, Romanum, & Alexand. resoluit Ioseph. de Rusticis lib. 6. cap. 10. num. 10. fol. 813. in commentariis ad d. l. cum auus. Foemininum autem e contra,[sect. 25] quod masculinum non concipiat, nec contineat regulariter; nisi eadem militet ratio, aut mens dis ponentis, sic suadeat; pro certo iidemmet Authores tradiderunt, & per Iason. in d. l. si quis id quod, n. 24. ff. de iurisdict. omn. iudic. Tuschum tom. 5. dicta conclus. 101. litera M. num. 103. fol. 593. Anton. Gabrielem, lib. 6. tit. de verbor. significat. conclus. 6. n. 120. Portium lib. 1. regula, siue conclus. 7. in fine, versic. Vigesimo limita. Rebuffum in d. l. 1. de verbor. significat. colum. 18. in versic. Foeminas, fol. mihi 13. vbi ponit exempla, quia masculinum, & foemininum non differre, absurdum es set, & masculinum sub foeminino comprehendi; exemplum turpis simum est: ne scilicet sub minus digno magis dignum comprehendatur; vt vtrumque notauit, & probauit Bonifacius Rogerius in cons. 48. num. 89. & 90. Et hactenus de praedicto articulo, an, & quando filiorum appellatione filiae foeminae contineantur, & masculinum concipiat foemininum. Quoad alterum vero dubium, vtrum filiorum [sect. 26] appellatione nepotes contineantur, & includantur in testamentis, & aliis dispositionibus, vel non contineantur; animaduertendum erit, ex profes so, longáque serie se habuis se quamplurimos iuris Interpretes, qui originaliter, & attente a me prae lecti, & euoluti fuere, & plena manu explicarunt propositam quae stionem, & ordine sequenti videndi, atque commemorandi erunt.   Caepola, in consilio ciuili 7. per totum, qui plus quam triginta argumenta pro, & contra in prae fato dubio adducit dilucide, & distincte. Et ante eum Alexander in consilio 37. Viso themate supra scripto, lib. 6. per totum, vbi vide omnino.   Beroius in cons. 121. lib. 1.   Curtius iunior, in cons. 111. & 112.   Socinus iunior, in consil. 114. & 116. lib. 1. & cons. 146. lib. 2.   Zazius, in cons. 7. per totum, lib. 1.   Natta, in cons. 602. num. 13. & seq.   Ludou. Alpherius, in cons. 12. per totum.   Rolandus, in cons. 89. lib. 3. & in cons. 43. lib. 4.   Paul. de Montepico, in cons. 74. per tot.   Anton. Gabriel, commun. conclusion. lib. 6. tit. de verbor. signific conclus. 1. per totam, vbi latis sime.   Petr. Rebuffus, in l. insta interpretatione, colum. 2. versic. secundo colligitur, latius in l. liberorum, ff. de verbor. significat. vbi proponit regulam negatiuam cum pluribus limitationibus.   Beccius, in cons. 159. num. 32. & in consilio 211. num. 12.   Natta, in cons. 602. ex numero 13. cum seqq.   Ioannes Cephalus, in cons. 107. numer. 16. & seq. lib. 1. & in consilio 433. numero 41. in fine, & seq lib. 3. & in cons. 607. num. 34. & seq. lib. 4. & in cons. 752. num. 15. & seq. lib. 5.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 8. titul. 8. per totum, vbi late, & distincte. Et de tacit. & ambiguis conuent. lib. 22. tit. 12.   Tiberius Decianus, in cons. 88. numero 54. & seq. lib. 2. & in cons. 47. ex num. 10. & ex num. 20. lib. 3. & in cons. 44. num. 32. & seq. eod. lib. 3. & in cons. 41. ex num. 5. cum seqq. lib. 4.   Iacob. Berreta, in cons. 130. Per totum.   Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 22. ex numer. 44. vsque ad. numer. 63. vbi vide omnino. Et in cons. 25. & in cons. 65. ex num. 19. lib. 1. & in cons. 31. ex num. 5. lib. 2. & in cons. 64. lib. 4.   Franciscus Bursatus, in cons. 337. num. 10. & seq. lib. 3.   Hieronymus Zanchus, in l. haeredes mei, §. cum ita, 4. par. num. 197. & 213. & pluribus seqq.   Marcus Antonius Eugenius, in consilio 84. per totum.   Ciofius, in cons. 7. ex num. 8. cum pluribus seqq.   Hippolyt. Riminaldus, in cons. 22. num. 23. & num. 66. vsque ad num. 76. vbi vide, & in cons. 75. per totum fere, lib. 1. & in cons. 173. lib. 2. & in cons. 246. lib. 3. & in cons. 252. ex num. 59. eod. lib. 3. & in cons. 334. eodem lib. 3. & in cons. 458. ex num. 32. lib. 4. & in cons. 390. per totum, eod. lib. 4. & in cons. 489. eod. lib. 4. & in cons. 502. num. 74. & num. 108. cum seqq. lib. 5. & in cons. 604. n. 29. & seq. & num. 61. & seq. & num. 74. & seq. lib. 6. & in cons. 32. ex num. 23. eodem lib. 6. & in cons. 690. num. 8. & seq. & num. 17. & seq. lib. 6. & in cons. 738. num. 18. & num. 89. lib. 7. & in cons. 748. ex num. 41. & cons. 750. eodem lib. 7. & in cons. 786. ex num. 3. eodem lib. 7.   Camillus Gallinius, de verbor. signific. lib. 8. cap. 25. ex n. 19. vsque in fin. cap.   Marius Giurba, ad consuetud. Senatus Mes sanensis, cap. 5. glos sa 2. part. 1. ex n. 4. fol. 403.   Iosephus de Rusticis, in consilio 2. post tractatum, an, & quando lib. in cond. posit. censean. voca. ex n. 2. vsque ad n. 11. & num. 30. vsque ad n. 38. & num. 118. vsque ad num. 124.   Ipse Rusticis nouis sime, in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonstrat. lib. 6. ex cap. 11. vsque ad c. 17. ex fol. 818. vbi latis sime.   Ludouicus Molina de Hispanorum primogeniis, l. 1. c. 6. num. 27. & l. 2. c. 11. n. 40. & seq.   Andr. Tiraquellus, de primogenit. quae st. 40. ex n. 57. cum seqq.   Boerius, decisione 112.   Didacus Burgos de Paze, quae stione ciuili 2. num. 54. & 59.   Andr. Alciatus, responso 98. num. 10. cum seqq. & responso 592. ex n. 1. Et paradoxor. l. 4. cap. 14. & in dicta l. liberorum.   Aluarus Valascus, consultatione 540. per totam, vbi vide omnino.   Saulius, in tractatu de non alienand. rebus fideicommis so subiectis, quae st. 22.   Rosental. in synopsi iuris feudalis, cap. 7. conclu sione 15.   Fabius de Anna, in consilio 10. ex n. 46. cum seqq. & in consilio 84. ex n. 42. & seqq.   Carpanus, ad statuta Mediolani, parte 2. c. 174. num. 59. cum seq.   Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. parte, quae stione 15. vbi late.   Michael Gras sus, receptar. sentent. §. fideicommis sum, quae stione 10.   Simon de Praetis, de interpretat. vltimarum voluntatum, l. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. solutione 1. ex n. 36. vsque ad num. 60. ex fol. 206. vsque ad fol. 210. vbi late de materia.   Idem Praetis, in consilio 56.   Andr. Fachineus, controuersiarum iuris, l. 5. c. 16. fol. 574. & lib. 7. cap. 75.   Ludou. a Peguera, decisione 163.   Hieronymus Magonius, decisione Florent. 71. ex num. 10. cum seqq.   Camillus. Borrellus, in consilio 33. ex num. 101. & in cons. 34. n. 29.   Ludou. Morotius, responso 91.   Antonius Thesaurus, quae st. forens. lib. 2. cap. 91. & 92.   Iacobus Menochius, in consilio 1. n. 187. & num. 189. & in cons. 95. n. 107. lib. 1. & in cons. 150. n. 63. & in consil. 187. num. 69. & 81. & 82. lib. 2. latius in con silio 215. lib. 3. vbi vide. Et in consilio 310. n. 9. & 28. Et in consilio 321. num. 4. Et in consilio 328. num. 4. & 6. & 15. & 33. & 99. Et in consilio 347. n. 3. & 4. & 18. lib. 4. Et in consilio 591. ex num. 1. l. 5.   Menochius ipse, lib. 4. prae sumptione 93. per totam, & 84. n. 16. & 21. eodem l. 4.   Iacobus Berretta, in consilio 134. n. 10. & 24.   Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 87. & in consilio 29. & in consilio 60. & in consilio 267.   Bonifacius Rogerius, in consilio 43. ex num. 14. & num. 26. & seq. & num. 30. & 38. & 39. & n. 100. cum seqq. & num. 111. cum seqq. lib. 1.   Ioannes Petrus Molignati, de appellatiua iuris vtriusque extensione num. 429. cum seqq.   Syluester Aldobrandinus, in consilio 20. num. 78. & in consilio 100. num. 46. & in consilio 105. n. 18. & in consilio 109. n. 3.   Alexand. Trentacinquius, de substitut. 4. parte, cap. 7. num. 9.   Fabius Turretus, in consilio 68. ex num. 17. vsque a d num. 27.   Franciscus Viuius, decisione 503. lib. 3. vbi vide.   Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 20. n. 27. & 28. glos sa 10. num. 8.   D. Marta, in summa succes sion. legalis, 1. parte quae stione 2. articulo 5. ex fol. 54.   Ioannes Vincentius Hondedeus, in consilio 54. n. 42. & in consilio 60. n. 32. & 38. & 56. & 61. vsque ad num. 72. & in consilio 70. n. 36. lib. 1.   Achilles Pedrocha, in consilio 6. n. 57. & in consilio 38. n. 1. & seq. & n. 29. & seq.   Cae sar Barzius, decision. Bononiae 4. n. 35.   Chas saneus, in consilio 58.   D. Ioann. Franc. del Castillo, decisione Siciliae 152. num. 40. cum seqq. & numero 125. & seq. & decis. 122.   Alexander Raudensis, de analogis, cap. 12. n. 40. & in appendice, 2. parte, n. 160. & decis. 32. n. 318. 1. parte, & decis. 49. num. 73. ead. 1. par. & variarum, cap. 38. per totum.   Petrus Surdus, qui hisce de rebus videndus erit omnino, in commentariis de alimentis, titulo 9. quae stione 36. Et decisione 73. per totam. Et decisione 95. numero 3. Et decisione 241. num. 19. Et decisione 312. numero 23. Et decisione 133. numero 13. Et in con silio 54. num. 42. Et in consilio 60. num. 3. & 32. & 38. & 61. cum seqq. vsque ad numerum 69. Et in con silio 70. n. 3. l. 1. Et in consilio 336. n. 9. Et in consilio 403. num. 18. & seq. Et in consilio 395. n. 38. l. 3. Et in consilio 554. num. 9. Et in consilio 573. numero 35. lib. 4.   Farinacius, nouis simarum Rotae, decisione 486. primae partis, tom. 2. Et decisione 507. parte 2. tom. 1. latius decision. 667. par. 2. tom. 2.   Ioannes Botta, in consilio 57. ex numero. 20. cum seqq.   Vincentius Carrocius, casu. seu decisione 69. Azeuedus, in consilio 15. ex n. 43.   Sfortia Oddi, in consilio 90. & in consilio 97. Et in consilio 39. n. 44. & seq. & in consil. 46. n. 64. & 71.   Caldas, de potestate elegendi, & nominat. reuocat. 3. p. c. 14. per tot. ex fol. 149.   Angelus Matthaeacius, de legatis, & fideicommis sis, lib. 2. c. 5. n. 6. & 8.   Iacobus Cancerius, variarum, l. 2. c. 7. n. 61. & l. 3. cap. 21. ex n. 279.   Ioannes Antonius Bellonus. in cons. 12. ex n. 57.   Michael Ferrer, obseruation. 3. parte, obseruatione 361. in litera F. Et obseruatione 407. in litera l.   Iosephus a Sese, decisione 53. & 64. & 263. per totam, & 363. & 364.   D. Perez de Lara, de Capellan, & anniuersariis, lib. 1. c. 6. ex n. 3. vsque ad n. 9.   Antonius Faber, lib. 6. C. titulo de verbor. significat. definitione 4.   Ludouicus Casanate, in consilio 33. n. 2. & in con silio 34. ex n. 1. cum seqq. vsque ad n. 15. latius in con silio 58. per totum, vbi vide omnino.   Marius Giurba, decisione 32.   Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos sa 9. parte 1. ex n. 43. cum seqq. ex folio 83. & glos sa 9. parte 3. ex numero 3. & n. 8. & numero 23. & seqq. ex fol. 95.   Phaebus, decisione Lusitaniae 59.   Hieronymus Ceuallos, commun. contra communes, quae st. 694.   Cardinalis Dominicus Tuschus, practicarum conclusion. iur. tomo 3. litera F. conclusione 375. & 376. ex fol. 952. vsque ad fol. 959.   Anton. Pichardus, in §. finali, qui testamen. tutor. dari pos sunt. Et quidem ex his omnibus Authoribus (si originaliter praelegantur) quamplures deduci valent rationes, conclusiones, & resolutiones, tam pro affirmatiua, quam pro negatiua parte, vt scilicet filiorum appellatione contineantur, vel non contineantur nepotes, prout rerum, & casuum qualitates, & circunstantiae diuers ae, diuersimode suadeant; sed in effectu, & summa ad sequentes reduci commode pos sunt. Et in primis negari non pos se, quin difficulta[sect. 27] tem contineat propositus articulus, cum pro vna, & altera parte, quod scilicet nepotes appellatione filiorum in testamentis, & vltimis voluntatibus; & iuta, & rationes expendi pos sint quamplurimae, vt per Caepolam, & Alexand. quos in initio numeri praecedentis, supra commemoraui. Sic sane, quod nepotes non contineantur appellatione filiorum; defendunt 34. illi iuris Interpre[sect. 28] tes, quos longa serie, aggregauit, & commemorauit nouis sime Iosephus de Rusticis in commentarijs ad d. l. cum auus, lib. 6. cap. 11. num. 1. per totum, cuius occasione sciens, consultóque praetermitto nonnulla, quae ingenti studio, & diligentia claboraueram, atque obseruaueram, & multis abhinc diebus, hoc cap. proferenda duxeram. Is itaque Author ex dicto num. 1. ad finem, versic. Mouentur primo, vsque ad num. 29. & iura, & fundamenta omnia huiusce partis congerit in vnum, atque eisdem responsum praebet, prout latius ibi videri potest, & per Manticam (qui ante eum dis serit istum articulum) de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 8. ex num. 1. vsque ad num. 4. vbi erudite, & di stincte (vt adsolet) Thesaurus etiam, quae st. forens. cap. 91. num. 8. Deinde & secundo, negari etiam non pos se,[sect. 29] filij appellatione, ex sermonis proprietate nepotem non contineri; cum alius sit filius, & alius nepos, l. filium habeo, ff. ad Macedonianum, l. quod si nepotes, ff. de testamentaria tutela, l. libertum, ff. de excusat. tutor, §. vltimo, Institut. qui testam. tutor. dari pos s. l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis secundo. lura autem, quae in contrarium expenduntur, atque allegantur, non probare, quod proprietate sermonis nomen filij comprehendat nepotem, sed solum id euenire multis in casibus per interpretationem quandam, quae nihil aliud est, quam coniectura, & prae sumptio, & sic per subauditum intellectum, & tacitum sensum; sicuti tenuerunt permulti Authores, quos late recensuit Menochius in consilio 215. num. 12. & num. 80. cum seqq. lib. 3. & prae sumptione 94. num. 2. lib. 4. Petrus Surdus in cons. 403. num. 18. & seq. lib. 3. & decis. 73. num. 1. & 2. & de alimentis, titulo 9. quae st. 36. in principio. Molina de Hispan. primogen. lib. 1. cap. 6. n. 27. Carrocius casu 69. num. 1. & 4. seqq. & vide Antonium Thesaurum dicto cap. 92. num. 6. Rursus & tertio, nepotes an, & quando appel[sect. 30] latione filiorum veniant, necne; pluribus distinctionibus Interpretes nostros explicare, atque conciliare studuis se, sicque diuersimode se habuis se, sicuti videre licet penes antiquiores, & recentiores, multis in locis, de quibus supra. Necnon penes Cardinalem Franciscum Manticam, Antonium Gabrielem, Simonem de Praetis, Menochium, Peregrinum, Petr. Surdum, Aluarum Valascum, Thesaurum, Ludouic. Casanate, Ioseph. de Sese, Tuscum, Ioseph. de Rusticis, & alios, in locis relatis supra num. 26. Idcirco constituis se non nullos regulam affirmatiuam, quod appellatione filiorum contineantur, & includantur nepotes; & subiicere plures ampliationes, & limitationes. Alios vero regulam negatiuam proposuis se, imo quod ap pellatione filiorum regulariter non contineantur nepotes, Sed & alij distinguunt, an materia sit fauorabilis, aut odiosa, siue an odium, vel fauorem contineat. Alij denique, diuersimode rem hanc explanant, vt dictum est; atque ex eisdem constat Authoribus, & Aluaro Valasco dicta consultatione 140. per totam, vbi vide. Praeterea & quarto constituo, veriorem & com[sect. 31] muniorem, atque crebrius receptam fuis se sententiam, quod nepotes appellatione filiorum contineantur in testamentis, & vltimis voluntatibus; quam sequuti fuere permulti illi iuris Interpretes, quos longa serie commemorauit nouis sime Io seph. de Rusticis, ad dict. l. cum auus, lib. 6. cap. 11. num. 29. per totum. Et vide ex num. 30. cum multis seqq. vbi pro hac parte ponderat text. in l. Lucius, ff. de haered. instituen. in l. Gallus, §. instituens, ff. de liber. & posthum. in l. vxorem, §. concubinae, ff. de legatis tertio, l. liberorum, §. sed & Papyrius, ff. de verborum significat. cum aliis pluribus, de quorum intellectu ex proposito agunt. Dummodo intelligamus, per[sect. 32] interpretationem quandam, ex mente, & coniecturis deductam; & non ex propria significatione id contingere, vt supra dicebam; atque ex infinitis aliis Authoribus tradiderunt ibi commemorati. Carrocius etiam, dicto casu 69. n. 1. Ludou. Casanate in cons. 58. n. 31. Anton. Gabriel, de verbor, significat. dicta conclus. 1. n. 3. Hondedeus, in cons. 60. n. 32. lib. 1. Fabius Turretus, in cons. 68. n. 21. lib. 2. Aluarus Valascus d. consultat. 140. n. 1. Ioseph. de Rusticis, lib. 6. d. cap. 14. n. 1. fol. 857. vbi inquit, nepotes appellatione filiorum ex propria significatione non includi, sed improprie, extensiue, lato sumpto vocabulo, & citat infinitos Authores ita tenentes. Admonétque ad vniuersam huiusce materiae declarationem hoc multum deseruire; quasi constituere generaliter[sect. 33] vellet, nepotes appellatione filiorum contineri, & includi, quoties aequitas, subiecta materia, pre sumpta mens, aut voluntas, verborum sensus, etiam improprius, finis dispositionis, & coniecturae sic suadent: vt quia verba fuerunt collata in futurum euentum, & dispositio facta pro conseruanda agnatione, & quia in nepotibus militat eadem ratio, quae in filiis; & quia fit dispositio de filiis nascituris; & quia materia est fauorabilis, & ex aliis rationibus, & causis; de quibus inferius latius dicendum est; & per Ludou. Casanate, in consil. 33. n. 33. post: Gratum, Riminaldum, Surdum, Peregrinum, & alios, quos citat. Quinto constituo, ex hactenus dictis ratis[sect. 34] aperte deduci, & certis simi iuris es se, nepotes, an appellatione filiorum includantur, aut contineantur, nec ne; in testamentis, & vltimis voluntatibus; materiam hanc, coniecturalem es se, & prae sumptam sicque ex coniecturis definiendam omnino, & adiudicandum, an veniant nepotes, vel non veniant, quod ex multis iuris Authoribus recté adnotauit Ioseph de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 11. n. 46. & 47. fol. 832. & vltra relatos ab eo, Menochius, lib. 4. dict. prae sump. 94. n. 2. Surdus, de alimentis, titul. 9. dicta quae st. 36. num. 33. & 34. vbi duas facit regulas generales in hac materia, post alios multos, quos citat: nepotes inquam non venire appellatione filiorum, quandocunque ex coniecturis,[sect. 35] vel aliter constat, testatoris voluntatem aduersari: e contrario vero venire nepotes appellatione filio[sect. 36] rum, quandocunque apparet ex coniecturis, vel aliter, sic testatorem voluis se. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 8. num. 8. & 12. Anton. Gabriel, de verborum significatione, lib. 6. dicta conclus. 1. numero 32. Peregrinus, de fideicommis sis, dicto articulo 22. num. 47. vbi vere, & singulariter tradidit, filiorum appellatione, an contineantur, vel non contineantur nepotes, definiendum es se, prout testatoris mens in hanc, vel alteram partem impellit. Ludouic. Casanate, dicto cons. 33. num. 2. & 33. & in consilio 58. nu. 4. & 36. in fin. Aluarus Valascus, dict. consultatione 140. num. 13. & 16. vbi tandem concludit, ex coniecturis venire, aut non, nepotes appellatione filiorum. Simon de Praetis, lib 3. interpretatione 3. dubitatione 4. solutione 1. num. 58. qui cum in proposito articulo, an nepotes contineantur filiorum appellatione in vltimis voluntatibus; plures casus distinxis set ex num. 36. vsque ad num 64. ex folio 206. tandem inquit, in summa ad mentem prae sumptam, & coniecturas rem hanc reducendam; vt inspiciamus, quid verisimilius sit, testatorem voluis se, aut sensis se. Camillus Galli nius, de verbor. signific, lib. 8. cap. 25. vbi quod filiorum appellatione nepotes comprehenduntur, quando voluntas testatoris tacita, vel expres sa suffragatur. Michael Gras sus, §, fideicommis sum, quae st. 10. sub num. 5. vbi quod quae stio haec plurimum a coniecturis dependet. Iosephus de Sese, dicta quae st. 64. qui etiam ad coniecturas, & prae sumptam. mentem. disceptationem hanc reducit. Fontanella etiam, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos sa parte 3. nu. 24. vbi inquit, nepotes quod veniant. vel non , appellatione filiorum in vltimis voluntatibus, totum pendere ex coniecturis, & mente coniecturata, & prae sumpta. Sexto constituo, nepotes filiorum appellatione multis in casibus venire, & includi, quos Interpretes nostri variis in locis excogitarunt communiter; idque, vel ex coniecturis, & verisimili testatoris voluntate, vel ex vi verborum, aut eorum etiam in proprio significato, vel quia subiecta materia, aut natura dispositionis, aut per sonarum, vel rerum, de quibus agitur, qualitas, siue aliae circunstantiae sic suadent, prout supra dicebam. Et ad haec in effectu totam hanc materiam, & ea, quae in fauorem nepotum in propo sita disceptatione Interpretes omnes adnotarunt, reduci. Quotiescunque etenim, filiorum appellatione nepotes contineri, statuunt, ex aliqua prae dictarum ratione, aut coniectura verisimili adducuntur; sicut e conuerso, quando non contineri as serunt, ex coniecturis quoque, inferius referendis, excitantur vnanimiter. Sic sane placito hoc circunscribuntur resolutiones, & conclusiones omnes Antonij Gabrielis, de verborum significatione, libro 6. conclus. 1. per totam. Quo loci primum ob seruat generaliter, filiorum appellatione nepotes contineri, idque sexdecim ampliationibus exornat, vsque ad num. 46. provt latius ibi, vbi videri potest. Et per Cardinalem Franciscum Manticam, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 8. vbi[sect. 38] scripsit num. 22. nulli dubium es se, quin ad legatum, vel fideicommis sum filiis relictum, nepotes etiam admittantur, quando ex coniecturis colligi potest, testatorem de nepotibus etiam sensis se. Et num. 13. cum seqq. vsque ad num. 23. nouem adducit casus, siue coniecturas, ex quibus nepotes filiorum appellatione in testatoris dispositione continentur, & includuntur. Primo scilicet, quando succeditur ex substitutione directa, quia tunc agitur de grauamine alicuius, vnde filiorum appellatione facile pos sunt nepotes contineri; prout loquitur l. Lucius, la segunda, ff. de haered. instituen. Secundo, quando agitur de substitutione fideicommis saria, & ipse testator, dum es set in rebus humanis, nepotem suum vocabat filium, & eum tanquam filium tractabat: nam tunc ex coniectura voluntatis, quae sumitur ex consuetudine loquendi ipsius testatoris, nepos filij appellatione continetur, & debet admitti; vt latius comprobat ipse Mantica, num. 14. Tertio, quando nepotes, de quibus agitur, es sent succes suri ab intestato ipsi testatori, qui fideicommis sum reliquit vna cum filiis: nam tunc ex coniectura voluntatis similiter debent admitti ad fideicommis sum: prout etiam ipse Mantica aduertit num. 15. & repugnantes in hoc opiniones concordat. Quarto, quando est facta mentio de filiis nascituris, & naturali congruit charitati, vt puta, quia nepotes sint descendentes ipsius testatoris, qui nisi intelligantur vocati, extraneus praeferatur; nam tunc sine dubio debent admitti, extraneo prorsus excluso. Et ita loquitur, & intelligitur dicta l. Lucius, l. 2. ff. de haeredib. instit. Quinto, quando fideicommis sum relictum est filiis pro conseruanda agnatione, tunc enim nepotes ad excludendas etiam foeminas continentur, provt ipse Mantica notauit num. 17. & generaliter id ipsum statuit in fideicommis sis relictis filiis, vt scilicet nepotes etiam succedant, quoties eadem viget ratio in nepote, quae est in filio; prout etiam, quia eadem viget ratio, & ex natura genuina ipsorum, in primogeniis statuit Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 6. num. 27. Sexto, quando testator substituit in stirpes, & non in capita, nam tunc coniectura sumitur, vt sub nomine filiorum nepotes, etiam comprehendantur; vt per eundem Manticam, num. 18. vbi hoc explicat, Septimo, quando haeres in omnem ca sum sit grauatus, veluti si filij etiam supersint, & concertatio sit inter eos, & nepotes ex filiis praemortuis, nam tunc debent admitti, quia non agitur de exonerando haerede ab onere fideicommis si: vt ibidem num. 19. Octauo, quando testator substituit filios non pure, sed sub conditione; tunc enim, quia non potuit es se certus, an tempore euenientis conditionis futuri sint filij, vel nepotes superstites, intelligitur etiam de nepotibus sensis se: & ita loquitur, & procedit d. l. Lucius 2. ff. de haered. instituend Nono quando testator habuit nomen filiorum, & liberorum pro synonymis; id quod ex verbis testamenti concipi potest; aut quando testator substituit quoscunque filios, nam tunc filiorum appellatione nepotes continentur, prout explicat ipse Mantica, num. 21. & 22. vbi vide: qui hactenus,[sect. 39] & ad modum praedictum explicat istum articulum. Praetis vero, de interpretat. vltimarum voluntatum, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. solutione 1. ex num. 15. vsque ad num. 62. fol. 209. Sex adducit casus, siue coniecturas, ex quibus filiorum appellatione nepotes veniunt. Primus casus est, vbicunque nomine filij venit filia, & sic masculinum concipit foemininum; nam tunc & nepos venit, vt aequiparando determinat l. iusta interpretatione, ff. de verbor. significat. a qua determinatione excipitur casus dationis tutoris, qui etsi datus filiis, censetur & filiae datus, l. si quis, ita, in principio, ff. de testam tutela. non tamen dicitur datus nepoti, l. quod si nepotes, ff. eod. tit, & diuersitatis rationem adducunt Bartol. & Corneus, in locis relatis per Simon de Praetis, vbi supra num. 51. Secundus casus est, quando filij appellatio habetur in conditione ad excludendum substitutum, vt si dicatur, si deces serit sine filiis, etiam ex suo corpore procreatis, si institutus decedat cum nepote; is quidem venit nomine filiorum, & excludit substitutum; prout ibi, n. 52. Tertius casus, vbi testator disponendo ostendit, se velle bona sua conseruare in agnatione. De quo vide ibi num. 53. Quartus casus quando testator instituendo, relinquendo, vocando, prouidet filiis, & pro eis fauorabilia facit, & disponit; quo equidem in casu, fere omnium receptam es se, & communem sententiam (inquit Praetis, & latius explicat num. 54.) quod appellatione filiorum continentur nepotes. Quintus casus est, si testator de filiis mentionem faciendo, dispositionem extenderit in aliquem futurum euentum, qui in nepotibus, sicut in filiis verificari potest, verbáque de filiis ipsis protulerit in futurum; quod latius comprobat ibidem num. 57. & num. 58. Sextum ca sum in summa es se inquit, vbi cunque de mente testatoris constare potest, nepotes comprehendi appellatione filiorum, sicut es se traditur, quando testator instituendo, substituendo, vel aliter dis ponendo, nominat filios, & filias, & viget aequa charitas, & neces situdo erga vocatos, tam testantis, quam fideicommis sariorum, vel legatariorum, qui sint filij, vel nepotes; & vt actus valeat, & vt extranei non praeferantur propriae; agnationi, & minus dilectus non praeferatur magis dilecto atque absurdum enitetur, vt per relatos ibi. Menochius etiam, lib. 4. prae sumpt. 94. num. 23. in[sect. 40] fine, generaliter quoque constituit, & coniecturis. & prae sumptionibus sub nomine filiorum nepotes contineri. & nouem adducit coniecturas ex num. 24. vsque ad num. 31. quae reducuntur ad eas, quas ex Simone de Praetis, & Mantica nunc recensui. Prima est coniectura, quando testator consueuit appellare nepotem nomine filij. Secunda, quando testator constituit fideicommis sum pro conseruatione agnationis, & familiae. Nam hoc casu ad exclusionem foeminarum nepotes continentur sub nomine filiorum (vt supra dixi.) Tertia, quando alioqui extranei, vel remotiores admitterentur, exclusis ipsis nepotibus. Quarta est coniectura, quando testator habuit nomine filiorum, & liberorum pro synonymis. Quinta, quando substituit quoscunque filios nascituros, Sexta, quando sub stituit in stirpes, & non in capita. Septima, quando aeque nepotes, ac filij es sent succes suri abinte stato, Octaua, quando testator contulit verba in futurum euentum, quo tempore non reperiantur filij, sed nepotes. Nona & vltima, quando testator posuit filios in conditione ad exclusionem sub stituti; provt etiam ex Mantica, & Simone de[sect. 41] Praetis retuli supra. Et easdem coniecturas, ac etiam illam, quae deducitur ab eadem ratione, quae militet in nepotibus, sicut in filiis. Et alteram, quae re sultat ex qualitate ipsa, quae in filio fuit considerata; commemorat Petrus Surdus, in tractatu de alimentis, tit. 9. quae st. 36. ex. num. 34. cum pluribus seqq. Peregrinus etiam, de fideicommis sis, artic. 22. ex[sect. 42] num. 44. inquirit, filiorum appellatione, an contineantur nepotes, & an vlteriores; & sequentia constituit, atque obseruat, quod vbi filij in conditione positi sunt, nepotes continentur, vel vbi testatoris mens in hanc, vel in alteram partem impellit, veluti si nominatim de filiis dictum sit; aut cum aliquid durum, vel irrationabile contingeret, nisi continerentur, vel cum per verba vniuer salia testator locutus fuis set: aut cum in aliquem futurum euentum Item in primogenituris, & maioratibus, filiorum mentio liberos designat, & in feudalibus. In primogeniis autem, cum de filiis in plurali fuit habita mentio; idem de filiis des cendentibus; vel cum secundum vsum loquendi filiorum appellatio nepotes designaret; vel cum tempore dispositionis extitis sent filij, sed non tempore cedentis diei; aut cum de eorum commodo, & fauore agitur; secus vero si agatur de eorum incommodo: vbi autem extat filius, & nepos ex alio, an hic cum eo concurrat? ibidem explicat num. 59. Et vide num. 56. vbi inquit, quod filio rum mentio cum ad extraneos refertur, nepotes non continet. Et idem, cum extant filij, secus vbi filij non extant. Et cum in filiis primi gradus semel habuit locum, non vlterius profertur. Et hactenus Peregrinus. Ludouic. vero Casanate, in consilio 58. per totum, [sect. 43] longa serie de hac materia scripsit, sed semper fere contra nepotes respondit. In primis namque numero 1. & 2. generaliter statuit, & multorum allegatione comprobat, filiorum appellatione nepotes non venire; nec contineri ex proprietate verbi, nedum quando substitutio in persona filiorum effectum sortita fuit (qui est casus magis clarus) verum etiam, si dispositio nondum in filij verificat, vt quia tempore, quo cedit dies fideicommis si, adsint filius, & nepos i cum enim pos sit in filiis effectum sortiri, non verificatur in nepote. Quod repetit numer. 4. dicens, quod licet aliquando, vel ex vi verbi, vel ex coniecturis. filiorum nomine veniant nepotes, tamen hoc fallit, & non procedit nonnullis in casibus. Primo, vbi rempore testamenti extabant filij, in quibus verificari pos sit dispositio; tunc etenim nunquam fi liorum nomine nepotes postea nati, & concepti continentur, etiam si verba in futurum euentum conferantur. Idque maxime, vt cum filiis non succedant, vel vt eos excludant: maxime etiam, vbi aderant filij nati, & cogniti tempore testamenti, & sic magis dilecti; & vbi testator non loquitur de filiis simpliciter, sed restrictiue, vt si dixerit, sus hijos, o mis hijos: provt late comprobauit, ex num. 4. vsque ad num. 14. vbi concludit, quod in fideicommis so etiam fauorabili; filiorum appellatione nepotes non veniunt, vbi adsunt filij, in quibus dispositio verificari pos sit, etiam si verba fuerunt in futurum euentum collata. Et num. 16. vbi quod nunquam, etiam ex coniecturis, filiorum appellatione veniunt nepotes, ad exclusionem filiorum, velut cum eis in succes sione concurrant, sed ad hoc tantum, vt nullis filiis existentibus tempore restitutionis fideicommis si, ipsi nepotes succedant; si tamen hoc coniecturae suadeant: indéque nepos nunquam intelligitur, & venit sub nomine filij, quando hoc induceret praeiudicium filiis; provt late ex numer. 16. cum seqq. & vide numer. 37. & seq. vbi adducit communem illam Interpretum nostrorum coniecturam, nepotes filiorum nomine venire, quando dispositio est conditionalis collata in futurum euentum, in quo erit verisimiliter dubium, an filij, vel nepotes, vlteriorésve super sint; & eam limitat, atque restringit, & explicat, vt procedat eo respectu, ne extinguatur, vel finiatur dispositionis effectus, atque ita, vbi tempore purificatae: conditionis, soli extant nepotes, vt ipsi admittantur, & filiorum appellatione veniant. Secus vero quando filij, & nepotes concurrunt in succes sione, & sic tempore purificatae conditionis reperiuntur aliqui, qui erant nati, & concepti tempore testamenti, vel mortis testatoris, & etiam alij postea nati, & concepti; tunc etenim excluso filio, nunquam veniunt nepotes; quia nihil aliud es set, quam omis sa veritate, vmbram sectari, & neglecta proprietate vocabuli, ad coniecturas se vertere, vt post Surdum, recte tradidit Casanate, numero 42. vbi supra, qui ex numero 43. cum sequentibus, vsque in finem dicti consilij 58. ita pariter limitat communem aliam Doctorum coniecturam, & doctrinam, nempe quod in fauorabilibus siue in fideicommis so, actiuo, fauore filiorum, comprehendantur nepotes appellatione filiorum; idque intelligit, dummodo filiorum praeiudicium non sequatur, atque ita, vt prius ipsi succedant; prout latius ibi. Et hactenus Ludouicus Casanate, qui ingenti equidem studio, & diligentia se habet in loco praedicto, nec ius nepotum denegat indistincte. filiorum potius appellatione venire eos, non ex proprietate, sed solum per interpretationem, ex mente, & coniecturis deductam: admisit ibid. num. 13. & coniecturas communes amplexus est in consilio 33. num. 33. Sed tantum contendit, non excludi nepotes appellatione filiorum, nec restringi dispositionem ad solos filios; nunquam tamen nepotes intelligi, aut venire sub nomine filiorum, quando hoc filiis praeiudicium induceret; siue vt ipsi filios excludant, aut simul cum eis concurrant (vt dixi.) Rursus & Ioseph. de Sese, decisione 53. Regni[sect. 44] Aragon. in eodem articulo, quando appellatione filiorum veniant nepotes; plura adnotauit, & maxime numero. 3. & 8. & inquit numero 12. quod quando veniunt nepotes appellatione filiorum, illud non est ad exclusionem filiorum primi gradus, sed vt cum eis concurrant. Et num. 14. quod in conditionibus veniunt nepotes appellatione filiorum. Et num. 16. quod non sufficit, in legitima filios propriis nominibus nominare, ad excludendum substitutos, nisi in vocatione, vel substitutione nominetur. Et num 17. quod vt vbi agitur de succes sione ascendentium, filiorum appellatione veniunt nepotes. Et num. 20. quod vt nepotes veniant appellatione filiorum, non est neces se, quod sine concepti, nec nati tempore mortis, sed tempore cedentis fideicommis si, vbi illud est conditionale, & non purum. Et numero 21. quod vbi vocatio non est restricta per expres sionem nominis vocati, veniunt nepotes appellatione filiorum. Verum Sese metipse, decisione 64. per totam, latius eiusdem articuli explanationem, & resolutionem suscipiens, & discutiens, atque mutata sententia, quam dicta decisione 53. sustinuit, & reuocatam in Curia Domini iustitiae Aragon. as serit, in primis praemittit communes Doctorum obseruationes in hac materia, ex num. 4. vsque ad num. 17. & num. 37. & 40. & 41. & 45. & 46. & 48. & num. 53. vsque ad num. 58. quod scilicet filiorum appellatione veniunt omnes liberi, quando agitur de filiorum fauore; prout ibi, dicto num. 4. & numero 37. vbi inquit, quod filiorum appellatione licet regulariter in hominis dispositione non veniant nepotes, tamen in fauorabilibus veniunt appellatione filiorum nepotes, secus si agatur de odio filiorum , aut alterius: nepotes etiam veniunt appellatione filiorum, si filij in conditione ponantur, & regulariter in legatis, fideicommis sis, & institutionibus, & sub stitutionibus, quando agitur de eorum fauore; prout ibidem, num. 13. atque ita in fideicommis so actiuo, non in pas siuo. Et quando dispositio confertur in aliquem futurum euentum; prout ibi etiam, n. 14. & 45. & 108. Et maxime, si dispositio refertur ad tempus incertum, & agitur de vtilitate nepotum , & succes sione ascendentium . qui disposuerunt in descendentes , etiam sit dictum sit in dispositione, voco filios Titij, aut filios ex Titio, aut ex suo corpore natos, vt etiam, ibi num. 48. & 78. & 79. vbi explicat. Et vide n. 57. vbi inquit, quod filiorum appellatione nepotes comprehenduntur, quando haeres est grauatus in omnem casum; veluti si filij supersint, & disputatio sit inter eos, & nepotes ex filiis praemortuis; quod latius explicat num. 111. Et hactenus de his, quae in fauorem nepotum is Author adducit, quae adeo stricte accipit, vt dixerit num. 8. filiorum appellatione nepotes contineri ex vero, & proprio intellectu, attributo per legem huic nomini filij, & per consuetudinem loquendi ex dictamine naturali. Id que maxime, vbi consideratur agnatio, aut quando alias dispositio non potest verificari, veluti quia non extabant filij, prout ibi, num. 104. & 105. statim tamen ex numero 59. cum multis seqq. ead. decisione 64. quamplurima obseruat in eodem articulo contra nepotes, prout inferius dicetur. Denique (atque nouis sime omnium) plena, & [sect. 45] absoluta manu eandem disputationem suscipit, atque prosequitur Iosephus de Rusticis, in commentariis ad d. l. cum auus ff. de condition. & demonstration. lib. 6. cap. 11. exfolio 818. quo loci (vt retuli numeris praecedentibus) ex profes so inquirit, an nepotes appellatione filiorum in testament s contineantur; & inquit, secundum vnam opinionem non contineri. Sed contrariam veriorem, & communiorem es se, imo crebriorem, prout as serit ibi, numero 29. & 42. & seq. vbi infinitos Authores pro hac parte adducit, & comprobat eam, prout latius ibi videri potest. Postmodum eodem lib. 6. capite 12. per totum, enarrat omnes fere casus, quibus nepotes appellatione filiorum continentur in testamentis, & vltimis voluntatibus, aut facilius inducuntur; idque ordine sequenti: Nam in primis prae mittit, nepotes verbo filiorum includi, aequitati magis es se consentaneum, & sic affirmatiuam partem, quod nepotes contineantur appellatione filiorum, aequitatem sapere: & planius contineri, si talis es set nepos, quem testator consueuis set nominare, tractareque vt filium. Hocque Verum videri, nisi filius, & nepos concurrerent, tunc enim secus es se, quia appellatione filij veniret solus verus filius, & nepotem excluderet; in quo (vt vides) Ludouici Casanate placitis, de quibus supra, num. 43. conuenit is Author omnino. Postmodum statuit ipse num. 4. nepotes magis appellatione filiorum venire, cum in aliquem futurum euentum testatoris dispositio confertur. A qua opinione in iudicando, & consulendo non recedendum es se as serit; & contrarias commemorat opiniones, atque explicat l. Lucius Titius 2. ff. de haeredib. instituend. Quod etiam verum existimo, modo filius & nepos simul non concurrant, prout ipse Ludouic. Ca sanate recte contendit dicto consilio 58. vbi late, & repetit numero 16. ipse Rusticis, vbi ita explicare videtur; inquit namque, quod nepotes appellatione filiorum facilius veniunt, cum in aliquem futurum euentum dispositio confertur, si de fauore nepotum agatur sine alterius praeiudicio; prae sertim etiam in directa substitutione, magis, quam in fideicommis saria. Sic etiam nepotes filiorum appellatione ad vitandum absurdum contineri aliquando; sicut econuerso propter absurdum euitaudum non contineri. Nepotes quoque facilius appellatione filiorum comprehendi, vbi quis natos filios, ac nascituros instituerit; idque procedere etiam si testator dixis set, ex se, & vxore sua nascituros. Aut vbicunque quis natos filios, & nascituros vocas set, & non solum de natis, sed de quibuscunque filiis nascituris dixis set. An autem nepotes nascituri veniant appellatione filiorum, quando ipsi non es sent nati, aut concepti tempore conditi testamenti, nec mortis testatoris; disputat Iosephus idem de Rusticis, dicto cap. 12. numero 21. 22. & 23. & opiniones contrarias, ac etiam alteram distinguentem commemorat, quam inquit tutius procedere filiis e medio sublatis; in quo etiam conuenit (vt vides) his, quae ex Ludouico Canate, supra commemoraui. Facilius etiam contineri inquit in his dispositionibus, quae tractum succes siuum habent, vt puta in primogeniis, & maioratibus; quod exornat numero 24. & sequent. & Ludouic. Molinae resolutioni conuenit. In feudis etiam venire nepotes appellatione filiorum, statuit num. 42. dicens id intelligi in vero, ac proprio feudo, non vero in feudo sub annuo cen su conces so. Et id ipsum obseruat, quoties filij in aliqua dispositione fauore agnationis, seu familiae eonseruandae positi inuenirentur ; tunc namque facilius appellatione filiorum includuntur nepotes. In fauorabilibus etiam, provt ibi, num. 49. & cum substitutio in stirpes, & non in capita facta reperitur; aut cum dua alias sequeretur separatio, aut aliquid iniquum, vel inhumanum contingeret; aut cum testator talis es set, cui pariter nepotes cum liberis es sent succes suri; & sic vbi non ageretur de exonerando haerede ab onere fideicommis si, sed hae res in omnem casum es set grauatus; aut cum sub stitutio a communi filiorum ascendente fieret. Et multo magis, cum extraneus veniret excludendus. Pariter etiam, vbicunque in nepotibus eadem affectio, intentio, atque ratio considerari pos set, quae in filiis; provt ibi, ex num. 63. vsque ad numerum 65. & num. 66. vbi inquit, absolutum es se, quod in conditionibus filiorum appellatione nepotes veniant, ac etiam in reciproca substitutione, quicquid in simplici fideicommis saria dubitent Interpretes; provt etiam ibidem, num. 67. 68. & 69. & vide num. 70. vbi scribit, nepotes aptius venire filiorum appellatione, si testator disponens, filios non haberet, sed nepotes. Et hactenus de praedictis omnibus Authoribus, & de sententiis eorum, quibús que casibus nepotes appellatione filiorum contineantur, vel non, in hominum dispositionibus. Nunc vero atque ex contrario inquirendum[sect. 46] erit, qualiter iidem supra praecitati Authores in proposito ipso articulo se habuerint, vt quibus in casibus nepotes appellatione filiorum non contineri, aut non venire, explicarent. Et eorundem placita, & resolutiones suo ordine, & distincte prosequendo, admoneo in primis, Anton. Gabrielem, commun. conclusion. libero 6. titulo de verborum significatione, conclusione prima, ex num. 46. vsque ad numerum 100. viginti & nouem casus conges sis se, atque commemoras se, in quibus nepotes non veniunt appellatione filiorum, a quo caeteri (vt arbitror) Recentiores deducunt coniecturas omnes, siue casus, in quibus adnotarunt id ipsum. Primum autem Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo 8. ex num. 4. vsque ad numerum 12. octo casus adducit. Et primus est, si filiis nominatim relictum est, ces sat enim omnis coniectura, & nepotes nulla ratione debent admitti; vt latius ibi. comprobat num. 4. aut quando filius superest, & nepos ex eo; nam tunc quidem nulla ratio permittit, vt nepos cum fiiio, eodemque patre suo admittatur. Nam haec est verisimilis voluntas testatoris, vt ex ordine charitatis pater filio praeferatur, provt ibi numer. 5. vel quando dispositio testatoris habuit effectum in filiis, nam tunc ad nepotes non debet amplius extendi; provt ibi num. 6. aut quando nepotes non es sent succes suri ab intestato simul cum filiis ei, qui reliquit fideicommis sum, nam tunc ex coniectura voluntatis, filiorum appellatione non debent contineri nepotes, vt simul cum filiis admittantur, de quo latius ibidem, numer. 7. aut quando ex verbis substitutionis concipi potest, testatorem de nepotibus non sensis se, nam tunc clarum est, quod non admittuntur; veluti si dixerit testator, & si aliquis dictorum meorum filiorum, & haeredum deces serit, sub stituo sibi alium, seu alios superviuentes, siue superstites; de quo latius per Authores relatos ibi, numer. 8. vel quando nepos, de quo agitur, natus est post mortem testatoris; nam in legatis, & fideicommis sis appellatione filiorum non veniunt posthumi, l. qui filiabus, in principio, de legatis primo. Et multo minus, si es set is nepos conceptus post mortem te statoris, quia nullo modo es set ei coniunctus, l. 1. §. si quis proximior, ff. vnde cognati. Et vide latius per eundem Manticam, ibidem, num. 9. aut quando testator filios substituit ex aequis portionibus, nam ex hoc datur intelligi; ipsum testatorem de nepotibus non cogitas se; nam si cogitas set, verisimiliter substituis set in stirpes; provt ibi num. 10. Denique; quando magis dilectus excluderetur a minus dilecto; nam tunc nepotes appellatione filiorum contineri non debent; provt etiam ibi, num. 11. & hactenus Cardinalis Franciscus Mantica. Praetis vero, de interpretat. vltimarum volunta[sect. 47] tum, libro 3. interpretatione 3. dubitatione 4. solutione prima, ex num. 38. folio 206. vsque ad numerum 50. decem recenset casus, in quibus nepotes appellatione filiorum non continentur. Primus casus est, quando statuto, vel testatore sic disponente, verba testamenti sunt intelligenda proprie ad literam, provt verba sonant ipsa, & iacent absque aliqua interpretatione, seu aliquo extrinseco intellectu; tunc namque filij appellatione nepos venire non potest ex aliqua interpretatione; provt ibi, numer. 38. Secundus casus est, quando testator nominat filios, puta sui fratris, nominibus propriis, & post mortem fratris eos substituit: eueniente namque casu fideicommis si, nepotes ex aliquo filiorum fratris, cum filiis eiusdem non admittuntur; provt ibidem comprobat Praetis, num. 39. Tertius casus est, quando testator es set extraneus, & nepos volens venire nomine filij deficientis, & vocati in testamento, non succederet testatori ab intestato; & aliquod inhumanum, iniquum, vel absurdum non sequeretur; tali nepote non ad mis so; tunc enim iste nepos non venit mente testatoris, neque voluntare, provt ibi numer. 40. Quartus casus, vbi filiorum appellatione si venirent nepotes, insurgeret inde grauamen aliquod fideicommis si imponendi tam contra filios, eo quod es sent grauati restituere ipsis nepotibus, quam contra ipsos nepotes, eo quod grauarentur alij restituere, ne tale grauamen eueniat; provt ibi, numer. 41. Quintus casus est praecedenti similis, si quando ex nominatione filiorum fieret extensio ad nepotes in damnum, & grauamen alterius, puta tutori, cui onerosum est suscipere tutelam. & in grauamen, & poenam ip sorum nepotum, vt puta, si filiis sit facta prohibitio, ne alienent vel poena priuationis imposita, si quid faciant, vel si quid non faciant. Et in id, quod odiosum, corrigibile, & poenale resultaret, & reputaretur; tunc vtique nomine filiorum non continentur nepotes; provt ex multis Authoribus latius comprobat Praetis, vbi supra, num. 42. Sextus ca sus est, cum testator in vna parte testamenti prouidet nepotibus & in alia parte instituendo, substituendo, vel aliter disponendo, expres sit nomen filiorum; nam in hac parte nomen filiorum non continet nepotes; sicuti probat ibidem, num. 43. Septimus casus est, si dispositio testatoris in ea parte qua expres sum est nomen filiorum, sortita fuerit, & impleuerit suum effectum, amplius sub hoc nomine filiorum nepotes non veniunt; provt ibi, nu. 44. vbi ponit exemplum, si filij fuerint vocati ad fideicommis sum, vlterius non extensum. Octauus casus est, quando filius nominatim cum aliqua qualitate vocatur; quia tunc nepos non venit, vt etiam ibidem, num. 45. Nonus casus est, vbi nomen filij in testamento fuerit prolatum cum aliquibus restrictiuis circumlocutionibus, vt dictus filius, talis filius, qui tale quid fecerit, si quis dictorum filio rum, & haeredum aliter faceret, & alia similia, de quibus ibi, num. 46. Decimus, & vltimus casus est, quando illi, qui nomine filiorum volunt contineri vti nepotes, & sic admitti ad fideicommis sum, non erant nati, vel concepti tempore testamenti, vel mortis testatoris, minime pos sunt nepotes tales nomine filiorum comprehendi; idque in relicto simplici, & pure dato, non vero in legato, vel fideicommis so conditionali, & in aliquem futurum euentum prae stando, quia talis euentus, & conditionis aduenientis purificatae tempore, sufficit nepotem contineri pos se appellatione filij, etiam natum post: mortem testatoris, quo tempore cedentis diei fideicommis si es sentia, & capacias fideicommis sarij requiritur, per text. in l. cum pater, §. hae reditatem filius, in fine, de legatis secundo. Quod ita tenent Authores quamplurimi, quos refert Praetis ipse ibi, num. 47. & duobus seqq. vbi latius explicat. Menochius autem, libro 4. prae sumptione 94. ex n.[sect. 48] 3. vsque ad n. 24. decem & septem recensuit coniecturas, ex quibus nepotes filiorum nomine non continentur in testatorum dispositionibus. Prima coniectura est, quando testator restricte dixit, lego filiis Titij, vel filiis suis, vel substituo filios suos. Idem quando vocauit filium sub nomine proprio. Idem, quando sunt nominati filij nominibus propriis, & posteat sit dictum, si dicti filij mei, aut dicti filij sui. Idem, quando disponens in eadem dispositione dis cretiue locutus es set de filiis, & nepotibus. Idem, quando filij sunt a testatote inuitati in institutione, non autem nepotes. & in substitutione deinde simpliciter sunt vocati filij. Idem, quando testator scripsis set haeredes filios suos tantum, postea dixis set, & si aliqua dictarum filiarum mearum decederet, antequam nuberet, ei substituo suprascriptos filios meos, nam hoc casu appellatio illa filiorum non comprehendit nepotes. Idem, quando testator vocando nepotes, vsus est nomine liberorum, deinde in substitutione vocat filios suos. Idem, quando dis positio adaptari non potest ad nepotes. Idem, quando testator in aliis testamenti partibus sub nomine filiorum intellexit solum de filiis primi gradus, nam & in ea parte, in qua de filiis simpliciter locutus est, non prae sumitur de nepotibus intellexis se. Idem, quando testator aequis portionibus in capita filios substituis set. Et idem, quando alioqui magis dilectus excluderetur a minus dilecto. Idem, quando in loco, vbi conditum est testamentum, extat statutum, quod verba testamenti intelligantur ad literam, vt iacent. Et idem, quando tempore conditi testamenti extabant filij & nepotes, & testator solum filios nominauit; quia tunc nepos nomine filij non comprehenditur. Idem, quando agitur de succes sione transuersalis vltra patruum magnum. Idem, quando a transuersali vocati sunt filij transuersalis; intelligendo, prout latius explicat Menochius idem, numero 21. per totum. Idem, quando testator grauauit filium onere fideicommis si; nam tunc nepos non continetur cum materia sit odiosa. Idem denique, quando dispositio iam sortita fuit effectum suum in personam filiorum, sicuti quando filij iam admis si fuerunt ad succes sionem, nam tunc non continentur nepotes. Et hactenus Menochius, qui superiora omnia latius comprobat. Surdus quoque, in commentariis de alimentis,[sect. 49] titulo 9. quae stione 36. vndecim adducit casus, ex numero 14. vsque ad num. 33. in quibus nepotes appellatione filiorum non continentur. Et ij quidem ad superiores reducuntur in effectu: quando scilicet filij sunt nominatim vocati; aut quando fit re latio ad filios nominatim vocatos; aut quando nepoti non conuenit qualitas adiecta filiis; aut quando filij sui vocantur; aut quando seorsum te stator de filiis disposuit, & de nepotibus; aut quando extant filij, in quibus dispositio verificari potest; aut quando agitur de nepote ex filio viuente; aut quando nepos non tenet primum locum, sed a patre praeceditur; aut quando extant filij, qui sunt nepotes patrui; aut quando dispositio semel est sortita effectum in filio; aut quando dispositio potest in filio verificari, nisi verba haberent tractum temporis in futurum; aut si non plene, aut integre sortita fuit effectum, aut in dispositione facta a transuersali, in qua nepos non venit appellatione filij; aut quando nepotes nec nati, nec concepti sunt tempore mortis testatoris; nisi dispositio haberet tractum succes siuum; Dummodo filij non extent, quia tunc non veniunt, etiam si agatur de succes sione succes siua. Et hactenus Petrus Surdus, in loco praecitato. Sed Ludouicus Casanate, dicto consilio 58. per[sect. 50] totum. Aliquas superiorum recenset coniecturas, & maxime illam, quando adsunt filij, in quibus dispo sitio verificari potest, aut si nepotes tractent de excludendo filios, aut eisdem filiis praeiudicium inferri pos set, & alias similes, & late agit de intellectu l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis secundo. Prout ibi videri potest. Et maxime in illo articulo, quando verba in futurum euentum conseruntur. Et eodem modo (latius tamen) se habuit Iose[sect. 51] phus a Sese, dicta decisione 53. ex numero 9. vsque ad. num. 14. & num. 18. & dicta decisione 64. ex num. 59. cum sequent. & num. 71. & quinque sequentibus, & n. 81. & 85. & 89. & 90. & 92. vsque ad numerum 100. & numero 102. & 110. cum sequent. vsque in finem decisionis: vbi in effectu easdem recenset coniecturas, quas ex Petro Surdo, & Menochio, supra recensui, atque ex Iosepho de Rusticis nunc commemorabo prout ibi videri potest. Ioseph denique de Rusticis, in commentariis ad[sect. 52] dict. l. cum auus, lib. 6. cap. 14. per totum, ex folio 856. plena manu enarrat casus quamplurimos, in quibus filiorum appellatione non veniunt, nec continentur nepotes. Et late quoque explicat, text. in dicta l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis secundo, ac in summa inquit, nepotes appellatione filiorum non venire, si filij cum aliqua vocarentur qualitate, quae: nepotibus ipsis non ines set: quod exornat; nec in fideicommis saria substitutione pas siua, in actiua autem, latius ibi explicat numero 19. & 20. Nec vbicunque dispositio in per sona filiorum es set effectum sortita. Nec in fideicommis so conditionali, si sine filiis deces serit, non solum, quando in persona filiorum dispositio effectum sortita fuis set, sed si non es set adhuc purificata, pos set tamen purificari, indeque inferri, prout ibi numero 25. 26. & 27. & 28. & vide num. 30. vbi quod nepotes appellatione filiorum non veniunt per implementum in persona filiorum sortitum quando in filio dispositio secundum intentionem disponentis fuis set impleta, secus alias: & numero 31. vbi quod nepotes filiorum appellatione non intelliguntur per implementum, in persona ipsorum filiorum sortitum, quando simpliciter aliquid filiis concederetur absque aliquibus verbis tractum temporis succes siuum denotantibus, alias secus. Et numero 32. cum sequent. vsque ad numerum 42. vbi late an nepotes nascituri veniant, nec ne sub voce filiorum. Et quid, quando dispositio es set in futurum collata. Et vide num. 44. vbi quod nepotes verbo filiorum non comprehenduntur, cum testator, vt diuersa posuis set verbum filios, & verbum nepotes, ipsos filiorum filios appellando. Vide etiam num. 46. & seq. vsque ad num. 52. vbi quod nepotes appellatione filiorum de consuetudine, atque ex communi loquendi vsu non veniunt. Et num. 52. vbi quod nepotes sub voce filiorum non veniunt, filiis per nomina propria vocatis. Idque quatuor modis ampliari vsque ad numer. 55. vide etiam num. 56. cum seq. vbi late, quod nepotes appellatione filiorum non comprehenduntur in vltimis voluntatibus, seu substitutionibus, quando substitutio es set facta ab alio, quam ab ascendente nepotum, & sic a transuersali, in quo tamen alij Authores contradicunt, provt ibi videri potest. Et vide ex numer. 60. vbi an nepotes voce filiorum veniant, stante in ciuitate, vbi testator disposuit, statuto testamenta debere ad literam intelligi. Vide denique num. 69. & pluribus seqq. vbi late, quod nepotes non continentur appellatione filiorum, si testator filios superuiuentes, nulla alia adiectione facta substituerit. Et hactenus praecitati omnes Authores, ex quibus nullus euenire casas poterit in hac materia, & in proposito articulo, qui ab eisdem specifice tactus, & definitus non fuerit, vel facile definiri, & explicari non valeat. Inferri etiam potest ad multos, qui as sidue se offerunt (provt quamplurimos adducunt iidemmet commemorati Authores.) Ac primum quidem infertur ad decisionem Ludouici Peguerae: 163. vbi proponit casum admodum practicum, & inquirit, an filiorum appellatione veniant[sect. 53] nepotes in contractibus? De quo etiam agunt Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos. 9. par. 3. num. 3. Tuschus, tomo 3. litera F. concl. 376. Io seph. de Rusticis, in commentariis ad d. l. cum auus, lib. 6. c. 14. num. 41. Deinde & secundo infertur ad decisionem, seu ca sum Vincentij Carrocij 69). Vtrum exclusio testato[sect. 54] ris de faeminis a succes sione, comprehendat foeminam ex nepote, si nec testator, nec filius eius habuit filiam faeminam. Tertio infertur ad responsum Ludouici Morotij[sect. 55] 91. Vtrum inquam nepotes succedant cum patruo, aut eo excluso in fideicommis so proximioribus de agnatione relicto a testatore transuersali , cui succedi nequit reprae sentatiue, & filiorum appellatione contineantur in casu, de quo ibi. Quarto infertur ad decisionem Hieronymi Ma[sect. 56] gonij Florent. 71. Vtrum inquam donatio facta filiae, & eiusdem filiae filiis. comprehendat quoque nepotes, quemadmodum nomen filiorum sit collectiuum. Provt late, & vtiliter ibi. Quinto infertur ad dubium Camilli Borelli, in[sect. 57] consil. 34. num. 29. An in beneficiis, & gratiis Principum, appellatione filiorum veniant nepotes, & [sect. 58] vlteriores. Et in consil. 33. ex num. 101. & seq. Vtrum inquam nepotes filiorum appellatione contineantur ad exclusionem monasterij. Serto infertur ad consultationem, & decisionem [sect. 59] Aluari Valasci 140. An in fideicommis so relicto post mortem filiis ex sorore ipsius testatoris, concurrant nepotes ex sobrinis praedefunctis. Ibi namque testatrix quaedam reliquit omnia bona sua marito, vt ea pos sideret in vita sua, & quod eo vita functo, remanerent filiis Bertae, sororis ipsius te statricis, quae defuncta est, & postea maritus; atque inde orta controuersia inter filios illius Bertae, & nepotes eiusdem; quia filij, qui reperti sunt viui tempore mortis mariti, grauati restituere, dicebant se solos ad fideicommis sum vocatos, nepotes autem ex filiis ipsius Bertae praedefunctis, in vita ipsius mariti grauati, contendebant eos insimul es se admittendos cum patruis, quasi testatrix cum vocauit filios Bertae sororis suae, visa fuerit vocare etiam nepotes ipsius Bertae; de quo late ibi agitur per Valascum, qui tandem resoluit num. 14. nepotes sororis non comprehendi, nec venire sub voca[sect. 60] tione filiorum sororis, quia extabant filij ipsius sororis, & appellatione filiorum non veniunt nepotes, quando adsunt filij, in quibus verificatur dis positio. Provt latius ibi, & per Authores relatos numeris praecedentibus. Item quia versabatur inter transuersales, vt etiam ibi, & per Ioseph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, lib. 6. cap. 14. ex num. 56. vbi vide. Septimo infertur ad explicationem dubij illius,[sect. 61] quod Cardinalis Franciscus Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 8. per tot. excitauit in terminis: vtrum videlicet legatum, vt fideicommis sum relictum filiis, nepotibus relictum videatur, de quo late dis serit ibi. Et loquitur generaliter in quocumque legato, aut fideicommis so; in legato etiam alimentorum loquitur specifice, & contrarias refert sententias Petrus Surdus, de alimentis, titulo 9. quae stione 36. Num scilicet legatum alimentorum filiis certae personae relictum, nepotibus etiam illius debeatur. Quod aliquando fuis se in facto dubitatum inquit. Octauo infertur ad eundem Cardinalem, de tacitis & ambig. conuent. lib. 22. titul. 12. An emphy[sect. 62] theusis conces sa filiis, nepotibus conces sa es se intelligatur, De quo late ibi. Nono infertur ad decisionem Petri Surdi 72.[sect. 63] Vtrum scilicet pactum, quod bona applicentur filiis, prosit quoque nepotibus. Pacto namque conuenerat Dominus de Praetis cum Bona de Gorasiis, sua vxore; quod aurei quadringenti sibi donati in dotis augmentum, peruenirent ad communes filios, si extarent, mortua ipsa Bona; ideo cum tempore eius mortis nulli filij extarent, sed nepotes ex eis, haeredes Bonae petebant aureos illos quadringentos: opponebant autem nepotes, ad se spectare vigore pacti & tandem in eorum fauorem, commune omnium Dominorum votum fuit; quoniam in nepotibus ipsis non modo eadem, imo maior subest ratio; provt latius ibi exornat, & comprobat. Decimo infertur ad ca, quae Ludouic, Molina,[sect. 64] de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 11. numer. 34. scripta, atque adnotata reliquit, vtrum scilicet facultas conces sa ad faciendum maioratum in vno ex filiis, ad nepotes etiam protrahatur. Vbi & alias adducit quae stiones, quarum resolutio ex eadem disceptatione procedit, an nepotes filiorum appellatione contineantur, vel non. Et de eisdem, & aliis similibus dubiis egit Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quae st. 15. vbi vide omnino. Vndecimo infertur ad explicationem text, in d.[sect. 65] l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis secundo. Et quae stionem illam, post alios multos iuris Interpretes excitatam per Ludouic. Casanate, in praecitato consilio 58. ex num. 21. vsque ad numerum 31. Io seph. de Sese decisione 64. ex num. 73. cum sequent. Vtrum scilicet in vocatione filij, aur filiorum, provt haeres elegerit, siue conces sa facultate eligendi vnum ex filiis, pos sit eligi vnus ex nepotibus: In qua distinguit maioratum a simplici fideicommis so; vt scilicet in maioratu pos sit eligi vnus ex nepotibus, propter primogenij perpetuam naturam. In fideicommis so autem, conces sa facultate eligendi vnum ex filiis, non pos sit eligi nepos ex filio praemortuo; provt latius ibi comprobat. Duodecimo infertur ad quae stionem illam, quam in terminis excitauit, & in proposito nostro, an, & quando veniant nepotes filiorum appellatione, adnotauit, atque scripta reliquit nonnulla, Antonius Thesaur. quae st, forens. libro primo, quae st. 91. [sect. 66] Vtrum videlicet statuto disponente, quod mater non pos sit facere, quin filij sui illi in totum succedant, in odium filiorum pos sit fauore nepotis dis ponere. Quod de iure communi licet pos sit dubium habere, provt idem Author obseruat; apud nos tamen, & attentis legibus Tauri, & nouae collect. Regiae, quid in succes sione ascendentium, tam respectu filiorum, quam nepotum; in melioratione quoque Tertij bonorum, an nepos meliorari valeat, filio relicto; adeo expresse cautum; & decisum est, vt eidem dubio locus es se non pos sit. Nec etiam alteri, de quo quae stion. 92. statim sequenti, statutum sci[sect. 67] licet disponens, quod mater teneatur filiis bona relinquere, an procedat fauore nepotis, ita vt filiis non existentibus, pos sit auia, non obstante existentia nepotis, donare bona sua extraneo. Quod etiam apud nos in dubium verti non pos se, post leges ip sas Regias, planum, & certum est. Decimotertio infertur ad quae stionem illam vul[sect. 68] gatam an prohibitio alienationis facta filiis, ad nepotes extendatur, nec ne; quam in terminis Anniuersarij excitauit D. Perez de Lara, de Anniuersariis & Cap. lib. 1. cap. 6. an si fundus, vel alia res fuerit alicui relicta cum onere anniuersarij, hoc addito, ne alienet, pos sint eius haeredes, aut nepotes alienare, de qua late ibi, vbi videri potest, & penes Authores, quos ipse commemorat. Decimoquarto, & vltimo infertur ad casum alium practicum, & neces sarium, vtrum scilicet meliorari nepotes pos sint, si pater, aut mater pro[sect. 69] misit non meliorare filios; atque ita pactum de non meliorando filios, nepotes quoque comprehendar, vt meliorari ipsi minime pos sint. Et quidem vt ea omnia, quae Interpretes huius Regni hucvsque tradiderunt, atque prae senserunt, distincte, & absolute explicentur, & commemorentur, sequentes erunt casus constituendi, atque distinguendi. Et primus casus sit, quando promis sio de non[sect. 70] meliorando, non fuit absoluta, & voluntaria, sed ex aliqua causa, quae durat, & in qua consideraba tur effectus; hoc est, quando ex causa matrimonij cum tertio, vel a principio, vt ditiorem vxorem, vel maritum inueniret. Et si facta est, vel ex vi tran sactionis propter aliquam litem, vel causam inter parentes & filios ortam, vel oriundam; his casibus si parentes promiserunt modo, de quo in d. l. 22. Tauri, non meliorare filios; nec nepotes, nec des cendentes poterunt meliorare. Eo quia ex causa pacti fit extensio ad omnes, & causa sit generalis: quod patet ex vi matrimonij, quia nihil intererat huius tertij, quod melioraretur filius, vel nepos, cum solas finis erat, vt ipse integram, legitimam consequeretur, qui viget, quando melioratur nepos, vel descendens, sicuti quando filius. Et ita iuridice resoluit Tellus Ferdin. in d. l. 22. Tauri, num. 8. qui dicit, hoc casu intelligi debere Cifuentes. & Anton. Gomezium, & Tellum sequuntur Ioan. Gutier. de iuramen. confirm. 1. p. c. 59. nu. 11. Azeued. in l. 6. tit. 6. sub num. 9. vers. Quod intelligo quoties, libro 5. nouae collection. Regiae. Velazquez Auendanus, in dicta l. 22. Tauri, num. 5. Et hoc casu intelligi, & procedere potest Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quae stione 68. numero finali, dum dixit, quod si pater simpliciter promittat filios non meliorare, non faciendo mentionem de nepotibus, nihilominus tamen non licet ei nepotes meliorare. Nam intelligendo iuxta terminos praedictos, id veris simum, & certis simum est, & conuenit doctrinis omnibus adductis supra, & maxime illis, filiorum appellatione contineri, & venire nepotes, quando eadem militat ratio, & mens dis ponentium ita suadet, idémque resultat effectus: vt per Matienzum, in d. l. 6. glos. 1. num. 4. Secundus casus sit, cum quaeritur, vtrum in ca su praecedenti, quando promis sio non fuit absoluta, sed in fauorem alicuius filij, aut ex aliqua causa facta, liget patrem quoad alios, absque illius filij[sect. 71] praeiudicio. Et Tellus Ferdin. in ipsa l. 22. Tauri, nu. 11. in ea opinione fuit. vt existimaret, quod quando fauore matrimonij, vel ex alia causa praecisa, vel causatiua pactum fuit factum, melioratio valet, dummodo non fiat praeiudicium illi, cum quo contractum est, siue sit in caeteris filiis, siue in nepotibus, vel descendentibus. Quia pactum fuit limitatum, cuius terminos egredi non potest, ex l. age cum Geminiano, C. de transact. tradunt Anton. Gomezius, in d. l. 22. Tauri, n. 29. Palac. Rub. 11. Tell. d. numer. 11. qui inde infert, quod secundum haec, maioris est efficacae pactum sine aliqua causa factum a patre cum filiis, de non meliorando, quam si fiat cum tertio. Nam primo casu, nullum ex filiis pomeliorare. Secundo vero sic: quod subintelligit, nisi verba es sent generalia extra pactum factum cum tertio, vt si extenderet ad omnes filios, etiam quantumcunque non versetur praeiudicium ipsius tertij, & sequitur Matienzus, in d. l. tit. 6. lib. 5. glos sa 1. numero 3. vbi inquit, quod quando pater fecit promis sionem non meliorandi in fauorem omnium filiorum, tenetur eam indistincte, atque omni casu seruare: vbi vero promis sio facta fuit in fauorem vnius, qui forte matrimonium contraxit, vel ex alia causa hoc ei promisit pater, ipso pactum remittente tacite, vel expresse, poterit pater alterum ex reliquis filiis meliorare, & caeteros filios, cum quibus pactum factum non est, prae iudicare; vnum, vel plures ex eis meliorando: quoniam pacta inter paciscentes sunt seruanda: l. 1. §. 1. ff. de pactis, nec ad alias extenduntur personas, l. epistola, §. pactum, & ibi Bart. ff. de pactis, l. ex conuentione, C. eod. sequitur etiam Angulus, in d. l. 6. tit. 6. glos. 2. per totam, (qui tamen nec Tellum citat, nec Matienzum) & ibi sequentes deducit conclusiones. Prima, quod pactum limitatum de non meliorando aliquem nominatum, ad alios non extenditur, nisi propter rationem generalem adiectam, propter quam dispositio limitata extenditur, Secunda, quod pactum generale de non meliorando quemquam, omnes comprehendit, qui poterant meliorari: non tamen comprehenditur is, cuius fauore fuit factum. Tertia, quod pactum de non meliorando quemquam fauore vnius, non iuuat alios, quin vnus eorum pos sit meliorari in damnum aliorum, excepto paciscente. Quarta, & vltima, quod pactum de non meliorando remitti potest per eum, cui pactum factum est, & si cuius interest, nisi promis sio ex causa onerosa facta es set; nam tertius, cuius fauore id factum fuit, debebit etiam consentire: & hactenus praefatus Author, qui latius superiora confirmat. Tertius casus sit, cum pactum, aut promis sio de[sect. 72] non meliorando, facta fuit ex mera & absoluta voluntate patris, nulla causa praecisa, vel causatiua antecedente; & tunc aut ex verbis colligitur voluntas, cui melioratio nepotis, vel descendentis contradicit, & tunc nullum poterit meliorare. Exemplum, promisit pater contractu inter viuos non meliorare aliquem ex filiis, itaut vnusquisque habeat integram legitimam, vel quod omnes aequaliter consequerentur bona eius, vel quod nullus grauaretur; hoc casu, quia verba pacti contradicunt meliorationi, nec vtrumque potest compati, tunc dicendum est, nec nepotem, nec descenden tem meliorare pos se; provt Tellus Ferdinandez, in dicta l. 22. num. 9. per totum, singulariter obseruat, & Baldi doctrinam mirabilem expendit, & id ip sum aperte prae sentiunt Authores citati supra, & absque dubio procedit, quia de mente promittentis constat; & eadem ratio militat in nepotibus, & in descendentibus, quae in filiis; atque obtinent doctrinae omnes commemoratae supra, in quibus nepotes filiorum appellatione continentur, & veniunt. Sic etiam in isto casu locum habebit resolutio Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. parte, dicta quae stione 68. num. fin. & facit Angulus in dicta l. 6. glos sa 2.[sect. 73] num. 1. & 2. dum dixit, quod dispositio limitata extenditur, propter adiectam rationem generalem, & loquitur in eisdem, in quibus versamur terminis, quando promis sio facta fuit, vt omnes filij aequaliter succederent. Quartus denique & vltimus casus sit, quando[sect. 74] (eodem themate retento, quod pactum fuit purum, & absolutum) sine aliqua causa fuit relatum ad filios; & hoc casu, quod is qui pactum fecit, pos sit meliorare nepotes, & descendentes ad libitum; credit verum, sed cogitandum relinquit Tellus Ferdinandez, in dicta l. 22. Tauri, num. 10. per totum. Et rationem es se inquit, quia ex legibus ipsis Tauri, nepotes, & descendentes habent eandem capacitatem respectu meliorationis, sicuti filij, qui sunt in primo gradu; taliter, quod & si pater pacto vel statuto fuis set incapax, nihilominus nepos, & descendentes sunt capaces. Et sic in nothis legibus non consideratur nepos, vel descendens, vt sequela filij, a quo dependeat ius eorum, sed ex propria persona, & iure proprio sunt capaces. Ideo licet filius ex pacto patris, quem lex obligauit, ex dicta l. 22. Tauri sit incapax huius meliorationis, nec pater stante pacto eum poterat meliorare, nepotem vero poterit meliorare, quia a iure sibi erat permis sum, nec ex pacto fuit obligatus respectu nepotis. Nam in istis prohibitionibus, nunquam sub nomine filij continetur nepos, nisi nominatim es set expres sus verbo, vel ratione, provt ibi comprobat, & adducit l. quod de bonis, §. huic autem edicto, ff. de succes sor. edicto, vbi exclusus filius a capite Vnde liberi, non censetur exclusus a capite Vnde agnati, vel cognati; sed parenti (infert Tellus ipse) ex lege conceditur facultas meliorandi filium, vel nepotem, vel descendentem coniunctim, vel separatim, vnum, vel plures; qui pacto exclusus fuit respectu filij nulla praecedente causa, sed ex mera voluntate, & liberalitate, ideo facultas respectu nepotum, vel descendentium remanet sibi libera. Et Tellum Ferdinandez sequitur Velazquez Auendanus, in eadem l. 22. glos sa prima, numer. 4. Matienzus tamen, in dict. l. 6. tit. 6. lib. 5. glo. 1. numer. 4. refert Cifuent. Anton. Gomez, & Didac. Perez, contrariam sententiam tenentes, quod scilicet pater non pos sit meliorare aliquem[sect. 75] ex nepotibus, promis sione ab eo facta de non meliorando filios, quia est eadem ratio in nepotibus, quae in filiis, & tunc nepotes continentur appellatione filiorum, etiam in materia odiosa, respondet etiam Matienzus ipse concludenter fundamento illi, quod ex Tello nunc recensebam; quoniam supponit iuridice, & recte Author idem, eandem rationem es se in nepote, quae in filio. Nam licet is qui fecit pactum de non meliorando filios, nullam rationem expres serit, quare promiserit filios non meliorare; nulla alia dari potest, nisi quia voluit, eos aequaliter succedere; quod non fieret, si nepotem, aut nepotes aliquos ex ipsis filiis melioraret; in effectu enim es set meliorare filios. Rursus, recte obseruauit contra Tellum, Matienzus metidem, expresse videri decidere casum illum dict. l. 22. Tauri, in illis verbis: o alguno de sus hijos y descendientes. Non enim exigit neces sario, quod in pacto contineatur prohibitio meliorationis filiorum, & nepotum, sed sat es se, vel prohibere filiorum meliorationem, vt nepotes, vel alij descendentes prohibiti censeantur; vel prohibere meliorationem descendentium. Quod etiam colligitur ex dictione illa alternatiua, o descendientes, quae in ipsa l. Tauri 22. apponitur, & eius natura est, vt sufficiat alteram partem es se veram, vt est vulgatum. Et hactenus Matienzus, qui rectius quidem ita statuit. Et verius es se attenta decisione dict. l. 22. Tauri, hodie dict. l. 6. titu. 6. lib. 5. dixit Azeuedus ibidem num. 9. in fine. Matienci quoque placitum metip sum sequitur Angulus, ad l. ipsam 6. glos. 3. num. 1. & 2. seqq. fol. 147. qui tamen eum non commemorat: & inquit, quod pactum de non meliorando semper includit nepotes, etiam si causa non exprimatur. Nam quando vnica tantum causa, vel ratio potest as signari, pro expres sa habetur. Et qua ratione promis sio ea fieri potest, aut filiis sit, nisi vt aequaliter succedant: & id responderet promittens, si interrogaretur; provt ibi comprobat. # 67 CAPVT LXVII. Ex dispositione in fauorem consanguineorum, aut eorum, qui ex familia, aut genere disponentis proces serint, facta simpliciter, vel per electionem, aut executionem, seu distributionem, alteri datam; quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt proximior duntaxat, an etiam remotior aliquando consanguineus admitti, & succedere debeat; vel ex libera voluntate electoris, totum pendere, vel non, prae sumatur? & an valeat electio de digno, omis so digniori, in vtroque foro. Legatum etiam relictum pauperibus, de quibus intelligatur. Rursus consanguinei testatoris, seu qui sunt de eius parentela, genere, aut familia, cum adCapellaniam, seu opus pium, vel etiam ad maioratum vocantur, vtrum filij naturales, & spurij etiam, seu illegitimi, atque descendentes ex illis, vocati censeantur. Et de filiis naturalibus vide latius infra cap. 82. Quid etiam, si ex duobus consanguineis in eodem gradu existentibus, alter sit duplici consanguinitatis nexu testatori coniunctus. Vbi etiam, maioratus, seu Capellania fundata inter maritum, & vxorem de bonis vtrius que, ad quem eorum consanguineum pertinere debeat, data paritate consanguinitatis, nec ordine succes sionis designato; & Senatus Hispalensis in propositis dubiis definitiones quatuor commemorantur. Graduum quoque computatio, quemadmodum fieri debeat, an secundum Cano nes, vel secundum leges ciuiles. Consanguinitas qualiter probari debeat, cum consanguinei simpliciter, vel con sanguinei proximiores vocantur. Post peractum etiam, scriptumque caput istud, casus nonnulli ex facto occurrerunt, qui cum as siduam, quotidianam materiam contineant, ingenti studio, & diligentia ad examen, & disputationem redacti fuere; & ideo hic traduntur, quod a coniecturis dependeant omnino. Vtrum videlicet promis sio facta causa matrimonij, de melioratione Tertij & Quinti, titulo maioriae, vel de maioratu, cum facultate Regia, vel absque illa, ex consensu filij, vltra Tertium, & Quintum instituendo; mortuo parente, vel filio, antequam maioratus institueretur, & fieret, ac si fuis set factus reputetur. Sicque, an decisio l. 22. Tauri, procedat etiam in promis sione de maioratu, cum facultate Regia instituendo, vltra Tertium & Quintum. Regulariter etiam, an promis sio de aliquo dando, vel faciendo , pro facto ipso, seu obligatione habeatur, vt circuitus euitetur. Deinde, consensus filij super onere, vinculis & grauaminibus in legitima appositis, vel eius renuntiatio, vtrum noceat filio, nec ne. Rursus, restitutio in integrum, an concedenda sit haeredi minoris defuncti. Praeterea, facultas Regia num. concedi valeat, vt in persona filij vnici primogenium instituatur; idque etiam in praeiudicium iuris alteri quae siti. Et an Princeps tollere valeat ius, in spe tantum quae situm. Denique, confirmatio maioratus absque Regia licentia facti, vtrum valeat, si post mortem institutoris concedatur. Et quid si institutor, in ipsius maioratus in stitutione petiit a Principe, vt ipsum confirmaret. SVMMARIVM. -  1 Ex electione vltimi pos ses soris, vel etiam alterius, in Hispanorum primogenijs, in vinculis, & meliorationibus, & in patronatibus, & Capellaniis, & in anniuersariis pos se succedi. Indéque voluntatem testantis, vt in maioratu fideicommis so, & aliis ex electione alicuius succedatur, validam es se de iure. Non enim in hac dispositione, eiusdem substantia, sed solum personarum declaratio in alterius voluntatem confertur, quod iure permis sum est. -  2 Ex electione alterius cum succeditur, quamplurima excitari per Interpretes nostros dubia, & quae stiones, de quibus longa serie, remissiue. -  3 Electio, cum in liberam alicuius voluntatem commis sa est, is eligere potest quemcunque voluerit etiam eum qui indignitate facti indignus sit, dummodo is indignitate iuris non sit indi gnus. Atque ita remotiorem etiam consanguineum, excluso, siue relicto proximiore, si inter consanguineos electio libera data sit. -  4 Facultas quam lata, atque absoluta, a Iuriscon sultis, his, quibus liberum eligendi arbitrium relinquitur, conces sa fuit. -  5 Petri de Peralta in hac materia, qua libera voluntati alicuius electio personarum commisa est; insignis Theorica, & notanda resolutio profertur. -  6 Electio facta de digno, omis so digniori, an iure poli valeat; & quid in foro Conscientiae, & de iure Canonico, & quoad officia secularia. Et eligens dignum, praetermis so digniori, vtrum peccet mortaliter, an etiam ad restitutionem teneatur, remis siue. -  7 Elector, in cuius arbitrium electio ad maioratus successionem commis sa est, qualiter teneatur eligere, & supra num. 5. in fine. -  8 Patris Ludouici Molinae, cum electio in liberam alicuius voluntatem, vel in arbitrium confertur; in vtroque foro resolutio proponitur. -  9 Elector, cui liberum arbitrium conces sum est, non potest eligere indignum; quamuis is, qui sibi arbitrium conces sit, illum eligere potuis set. -  10 Si is, cuius conscientiae testator electionem commi sit, male eligat, poterit ab eius electione appellari. -  11 Electores si male in electione arbitrentur, ad Superiorem est recurrendum. -  12 Executor non debet abuti conces sa sibi distribuendi potestate. -  13 Legatum, vel fideicommis sum relictum pauperibus, de quibus intelligatur, remis siue. -  14 Executor, vel is cui facultas distribuendi bona inter pauperes, aut eos eligendi, relicta est, an possit vni, vel pluribus distribuere debeat; vel vnum, vel plures eligere. Et de intellectu l. vnum ex familia, §. sed si fundum, vers. Et siquidem, ff. de legat. secundo. -  15 Si testator ius sit bona distribui pro virginibus maritandis, non videtur sensis se de ingredientibus Monasterium. Vide Mastrillum, decis. 153. & alio loco latius discutitur. -  16 Executorum testamentariorum, aut eorum quibus distribuendi bona, facultas relicta est; materia, longa serie explicata, remissiue. -  17 Electio personarum an detur, siue committatur alicui, an vero generi familiae, parentelae, seu consanguineis aliquid simpliciter relinquatur, multum interes se: nam in primo casu remotior etiam consanguineus eligi potest; in secundo vero dispositio intelligitur gradatim, seu de proximiori. Atque ita considerari debet principaliter, an detur electio, vel fiat simpliciter consanguineorum nominatio. -  18 Legatum vni pauperi de familia, aut de consanguineis testatoris si fiat, & duo de familiae concurrant, quorum vnus sit proximior testatori ratione consanguinitatis, & pauper; alius vero sit pauperior, sed remotior quo ad consanguinitatem; proximior admittitur. -  19 Proximiores censeri in dubio vocatos in omni dis positione. -  20 Ordine successiuo vocati censentur hi, quibus aliquid relinquitur sub nomine familiae, vel cognationis. -  21 Consanguinei testatoris, quando vocantur ad Capellaniam, vtrum proximior prae sentari debeat, an quilibet consanguineus prae sentari pos sit. Et quid si fundator diceret, quod prae sentetur vnus de familia, seu consanguineus vnus. -  22 Proximitas vtrum attendatur respectu fundatoris, an respectu vltimi pos ses soris in Capellanijs, ad quas vocantur consanguinei proximiores; & in dotibus, legatis pijs, & alijs perpetuo relictis consanguineis. Et quid in primogeniis, & maioratibus. -  23 In maioratuum successione primo consideranda est linea, secundo gradus, tertio sexus, quarto aetas. -  24 Linea vltimi pos ses soris maioratus omnibus aliis est praeferenda, nec debet fieri transitus de ea ad alias, vsquequo omnes ex illa descendentes finiantur; secus tamen est in Capellaniis. -  25 Maioratus si institutus sit per viam vinculi particularis, aut anniuersarij, vel Capellaniae, aut Iuris patronatus perpetui, absque facultate Regia; verus quidem maioratus est, ac leges omnes Regiae; quae de maioratibus loquuntur, habent locum in eis. -  26 Et Petri Salazaris opinio contraria confutatur. -  27 Capellania fundata inter maritum & vxorem de bonis vtriusque, ad quem eorum consanguineum pertinere debeat? data paritate consanguinitatis. Vbi & de intellectu l. cum pater. §. a te peto, ff. de legar. 2. -  28 Consanguineis duobus concurrentibus, alter de linea paterna, & sic agnatus, alter cognatus ex materna, eiusdem gradus, aetatis, morum, & scientiae quis eorum in Capellania, aut legato consanguineis proximioribus relicto, praeferri debeat. -  29 Si ex duobus consanguineis, in eodem gradu exi stentibus, alter duplici sit consanguinitatis nexu testatori coniunctus, quis praeferri debeat. Quod exornatur, & Senatus Hispalensis in casu ex facto occurrenti definitio commemoratur. -  30 Capellania in dubio au prae sumatur auctoritate Episcopi fundata; & an collatio testibus probari pos sit. -  31 Consanguinei testatoris, seu qui sunt de eius parentela, genere, seu familia, cum ad Capellaniam, seu opus pium vocantur, vtrum filij naturales, & spurij etiam, seu illegitimi vocati censeantur, & descendentes ex illis. Et cum vocantur consanguinei proximiores, an eiusmodi illegitimi remotioribus praeferantur: an etiam praedicti in maioratu succedant. -  32 De legato pro maritandis virginibus, aut certa quantitate annuatim distribuenda inter pauperes consanguineas mulierum appellatione, an virgines etiam infantes contineantur; & virginibus, & viduis concurrentibus in eodem gradu consanguinitatis, & pariter paupertatis quae praeferri debeant. -  33 Legatum pro dote relictum consanguineis testatoris, an debeatur etiam mulieribus non nubilis aetatis: & latius in commentariis de alimentis. -  34 Legatum pauperibus relictum, vtrum intelligi debeat de pauperioribus; vt inde teneatur is, cui distributio relicta est, pauperiores eligere. -  35 In legato consanguineis pauperibus relicto, an vxoratae praeferantur viduis, vel e contra, remis siue. -  36 Et an pos sit patronus in praedicto legato prae sentare, aut eligere filiam suam legitimam, aut naturalem tantum vel, etiam spuriam, remis siue. -  37 Executor deputatus ad distribuendum bona inter pauperes, vel is, cui electio commis sa est, an possit etiam in se ipsum distribuere, vel sui electionem facere, remissiue. -  38 Cum etiam testator certum numerum consanguinearum ad legatum dotis prae sentari iussit, si tot eiusdem gradus consanguineae non sint, an aliae remotioris gradus prae sentari debeant, remissiue. -  39 Testator disponens bona sua distribui inter pauperes, vel dotis annuatim Consanguineis suis relinquens; an videatur maiorem affectionem habere circaeos, qui in eius domicilio commorantur, sicque eos praeferre, remissiue. -  40 Electio pauperum censetur primum conces sa executoribus testamenti, constitutis a testatore; & nullis existentibus, executoribus, Episcopus ciuitatis testatoris, eligendi facultatem habet. -  41 Et an prius foeminas, quam masculos eligere debeat, vel e conuerso; remis siue. -  42 Computatio graduum, an secundum Canones, an vero secundum leges fieri debeat in dispositionibus, in quibus consanguinei proximiores vocantur. Et de nonnullis regulis ad computandos gradus consanguinitatis, attento iure Canonico, & etiam attento iure Ciuili. -  43 Consanguinitas quemadmodum probari debeat, cum consanguinei simpliciter, vel consanguinei proximiores vocantur in aliqua dispositione, remissiue. -  44 Promissione facta de meliorande filium causa matrimonij, si filius moriatur cum liberis, an vnus ex eis possit eligi ad meliorationem. -  45 Et ibidem, an promissio facta causa matrimonij de melioratione Tertij & Quinti titulo maioriae, vel de maioratu cum facultate Regia, vel absque illa, ex consensu filij, vltra Tertij, & Quinti in stituendo; mortuo parente, vel filio, antequam maioratus institueretur, & fieret, ac si fuis set factus reputetur, & n. 46. & 47. -  48 Vbi etiam, an promissio de aliquo dando, vel faciendo, pro facto ipsi, seu obligatione habeatur regulariter, vt circuitus euitetur. & n. 49. 50. 51. 52. 53. -  54 Et an decisio l. 22. Tauri, in secunda sui parte, procedat etiam in promissione de maioratu cum facultate Regia instituendo, vltra Tertium & Quintum. & num. seqq. Deinde consensus filij super onere, vinculis, & grauaminibus, in legitima appositis, vel eius renunciatio, vtrum noceat filij, nec ne. Rursus, restitutio in integrum an concedenda sit hae redi minoris defuncti. Praeterea, num. facultas Regia concedi valeat, vt in persona filij vnici primogenium institui valeat, idque etiam in praeiudicium iuris, alteri quae siti. Et an Princeps tollere valeat ius, in spe tantum acquisitum. -  58 Denique confirmatio maioratus, absque Regia facultate facti, vtrum valeat, si post mortem institutoris eiusdem concedatur, & num. seqq. Et quid si institutor in ipsius maioratus institutione petiit a Principe, vt ipsum confirmaret. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, ex dispositione quoque in fauorem consanguineorum, aut eorum, qui ex familia, aut genere disponentis proces serint, facta simplicter, vel per electionem alteri datam, coniecturam voluntatis deduci, atque interpretationem fieri s aepis sime, vt proximior duntaxat, remotior etiam aliquando consanguineus admitti, & succe dere debeat, qualiter etiam liberae & absolutae voluntati, an boni viri arbitrio electio data, aut prae latio conces sa videatur; sicuti ex Ludouici Molinae, Pelaez a Mieres, Azeuedi, & aliorum traditionibus, de quibus infra, deducitur manifeste. Atque ex ipsis, certis simi iuris es se, ex electione[sect. 1] vltimi pos ses soris, vel etiam alterius, in Hispanorum primogeniis, in vinculis, & meliorationibus, & in patronatibus, & Capellaniis, & in anniuersariis pos se succedi. Indéque voluntatem testantis, vt in maioratu fideicommis so, & aliis, ex electione alicuius succedatur, validam es se de iure; non enim in hac dispositione eiusdem substantia, sed solum personarum declaratio in alterius voluntatem confertur; quod iure permis sum est: l. cum quidam, ff. de legati. 2. vbi Bartol. n. 1. & communiter Scribentes id notant, l. vnum ex familia, ff. eod. l. vtrum, §. cum quidam, vbi etiam per Scribentes, ff. de rebus dubiis, Ludou. Molina, de Hispan. primog. lib. 2. cap. 4. num. 3. Padilla in dict. l. vnum ex familia, §. si de falcidia, n. 1. Tellus Ferdinan. in l. 31. Tauri, n. 6. Mieres de maioratu, 1. par. quae st. 48. num. 1. Afflictis, decis. 371. Rora, in nouissimis, decis. 542. n 8. lib. 1. Matienzus in l. 5. glos. 2. tit. 4. lib. 5. Peregrinus de fideicommis. art. 33. ex num. 52. & num. 72. fol. 301. Menochius, lib. 4. prae sumpt. 125. num. 2. Pater Molina, tomo tertio, de institia & iure, disputat. 591. num. 2. fol. 172. vbi inquit, quod melioratio, aut maioratus interdum fit ab vno parente alicui ex filiis, quem alter parentum, aut aliquis alius elegerit; & quod electio ita committi potest de iure in arbitrium, aut in voluntatem alicuius, prout latius ibi D. Christophorus de Paz, de tenuta, cap. 34. ex n. 79. Rursus, in eadem, qua de succes sione ex electione[sect. 2] alterius agitur, materia, quamplurima excitari per Interpretes nostros dubia, & quae stiones moueri; de quibus longa serie, & erudita manu per Ludou. Molinam, de Hispanor. primogen. libro 2. cap. 4. & 5. vbi vide omnino: & eodem lib. 2. cap. 11. ex num. 34. Pelaez a Mieres de maioratu, 1. par. 48. per totam, & quae stione finali, Peraltam, Sarmientum, & Padillam, in l. cum quidam, & in l. vnum ex familia, § si de falcidia. ff. de legat. 2. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, lib. 1. cap. 2. num. 28. & cap. 3. §. 4. ex numer. 48. D. Christophorus de Paz, dicto cap. 34. ex numer. 49. vsque ad 82. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quaestion. 67. numer. 3. & libro 3. quaestion. 48. Patrem Ludou. Molin. tomo 3. de institia & iure, disputation. 592. & de tribus sequent. ex folio 172. vsque ad folium 290. & tomo 1. disputat. 157. & tomo 2. disputat. 247. cum sequent. ex fol. 1548. Aluarum Valascum, consultatione finali, Gras sum, §. Fideicommis sum, quae stion 16. Addit. ad decisionem Gamae 36. & 385. Anton. Fabrum, de errore pragmaticorum, tomo 3. decad. 53. & 54. vbi latis sime D. Franciscum Hieronym. Leo. decis. Valentiae 56. libro 1. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 125. Ceuallos practicar. commun. contra communes, quae st. 265. D. Perez de Lara, de Capellan. & anniuers. libro 2. cap. 3. numer. 35. & sequent. Simon de Praetis, libro 5. interpretat. 1. dubitat. 2. ex folio 449. Azeuedum, in cons. 16. ex numer. 18. latius in consil. 24. numer. 10. & numer. 40. & sequent. & numer. 54. & sequent. & numer. 61. & sequent. Fontanellam, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos. 9. par. 5. ex numer. 1. vsque ad 18. ex folio 120. Nicolaum Garciam, in tractat. de beneficiis, cap. 15. ex num. 16. cum seqq. Gonzalez super regula 8. Cancellariae, glos. 2. ex num. 47. vsque ad num. 60. ex fol. 79. Sese, decis. 436. & 437. Phaeb. decis. 96. Praeterea secundo & principaliter obseruan[sect. 3] dum, atque constituendum erit, electionem ali quando relinqui, & committi in liberam alicuius voluntatem, veluti cui voluerit, aut quem voluerit; aliquando vero in solum arbitrium. In prima specie, is, cuius voluntati electio commis sa est, eligere potest quemcunque voluerit, etiam eum, qui indignitate facti indignus sit, dummodo is indignitate iuris non sit indignus: atque ita remotiorem etiam consanguineum, excluso, siue non electo proximiori, si inter consanguineos electio libera data fit. Quod per text. in l. cum quidam, & in l. cum pater, §. rogo, ff. de legat. 2. & in l. ex facto, §. si quis rogatus, el. 2. ff. ad Trebellian. resoluit Molina, lib. 2. dict. cap. 5. num. 1. & 2. & in electione commis sa per verba, quae liberam & absolutam denotent voluntatem, indifferenter inquit id es se absolutis simum: atque ex numer. cum pluribus sequent. 3. infert ad explicationem quamplurimorum, quorum resolutio pendet ex praedicta doctrina: & numer. 5. expres sim notauit, quod elector, cui libera eligendi facultas concessa est, non tenetur eligere proximiorem, nec seruare ordinem circa electionem faciendam, per text, in l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ibi: Eodem, vel dispari gradu, ff. de legat. 2. & repetit eod. lib. 2. cap. 11. numer. 34. in vers. In facultatibus autem, vsque ad num. 40. & dict. cap. 5. num. 14. concludit, ex his comprehendi facile pos se, quam lata, atque absoluta facultas, & potestas a Iuriscon[sect. 4] sultis, his, quibus eligendi libera voluntas relinquitur, conces sa fuerit; cum is, cui libera eligendi facultas concessa fuit, nullis succes sionum, nec maioratuum regulis, nec etiam iuris communis deci sionibus adstrictus sit, pos sitque remotiorem excluso proximiore, indignúmque indignitate facti; omis so digno, atque etiam digniori, ad maioratus succes sionem eligere. Et in eodem Ludou. Molin. placito fuit etiam D. Antonius de Padilla, in d. l. cum quidam, num. 14. Pelaez a Mieres de maioratu, 1. par. quae st. 48. num. 11. vbi inquit, quod pro intellectu, & virtute commis sionum, quae dantur per testatores ad meliorandum filium, vel eligendum ad maioratum, est memorabilis doctrina Peraltae, in dict. l. cum quidam, num. 2. vbi dicit, quod si in casu l. 31. Tauri, fuis set data facultas specialis alicui ad meliorandum vnum ex filiis testatoris, quem ipse commis sarius vellet nominare, & virtute eiusdem commis sionis elegerit indignum, prae ferendo eum digniori culpa lata, valet electio; secus si dolose id fecerit. Quod dicit es se valde notandum ad dict. l. 31. & adducit ad hanc conclusionem legem ipsam, vbi probatur, quod quando commis sio electionis, vel declarationis datur alicui per verbum voluntatis, talis commis sarius virtute electionis potest eligere indignum, praetermis so digno, quem potuis set eligere, si voluis set: quod ipse Mieres sequitur ibi: nam cum commis sarius, cui a testatore fuit data potestas meliorandi vnum ex filiis, habeat quantum ad hoc eandemmet potestatem, quam testator habebat faciendi electionem inter filios, ad meliorationem Tertij & Quinti; sicut pater eligere poterat minus dignum, omis so etiam in foro conscientiae digniore, prout ibi comprobat; ita commis sarius hoc facere potest, sicuti latius ibidem exornat; & eadem l. parte, quae stion. 72. vbi inquit Mieres ipse, quod habens facultatem a testatore eligendi aliquem consanguineum, non tenetur eligere proximiorem, sed potest eligere remotiorem, dummodo sit ex consanguinitate, familia, vel agnatione, licet alij proximiores non desiciant; per eadem iura supra citata; ex quo infert nouam, & singularem limitationem ad dict. t. 27. Tauri, ve in hoc casu parentes non neces sitentur eligere proximiores, adeo vt talis electio fieri pos sit absque citatione aliorum consanguineorum: quod refert & sequitur, atque explicat Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quae st. 67. numer. 3. & quae st. 42. num. 1. D. Franciscus Sarmientus in dict. l. cum quidam, ff. de legat. 2. num. 2. & in dict. §. si de falcidia, eod. num. 2. vbi id ipsum re soluit quod Molina, quando libera & absoluta eligendi facultas conces sa est: Mantica de coniectur. vltimar. voluntar. lib. 8. tit. 5. num. 6. & 7. & 8. in fine. Pater Ludou. Molina, tomo tertio, de iustitia & iure, disputatione 592. & 594. vbi prosequitur easdem quae stiones, & dubia, quae Ludouic. Molina in eodem loco supra relato, excitauit: & nouis sime D. Christophorus de Paz de tenuta, cap. 34. ex num. 106. & 3. sequent extátque Petri de Peralta in hac materia, qua libera voluntati alicuius electio personarum Commis sa est; insignis Theorica, & notanda resolutio alio in loco, vltra relatum supra; in dict. l. vnum ex familia, §. si de falcidia, num. 12. vbi citat Baldum dicentem, quod in[sect. 5] casu, & materia illius leg. non curatur de ordine in exequendo; & hoc est quod Bartolus ibi dicit, quod grauatus non tenetur eligere digniorem, vel proximiorem, hoc est dicere, quod talis grauatus, idémque elector, aut declarator in casu illius §. non astringitur ad seruandum ordinem graduum ipsorum nominandorum, neque respectu dignitatis, neque proximitatis sanguinis quoad testantem: & ex hoc arguit post Dinum, quod si testator legauit 500. expendenda in decem Clericos eligendos per suos executores, quod hoc casu illi pos sint eligere eos Clericos, quos eligere voluerint, etiam ordinis inferioris, & eosdem praeferre Clericis superiorum ordinum: & sic pos sunt Diaconos, vel Subdiaconos, vel etiam habentes primam tonsuram praeferre Presbyteris, secundum Paul. de Castro, dicentem idem es se, quando per testatorem alicui iniungeretur onus, vel grauamen eligendi pauperes Clericos; quia eo casu consimiliter, sufficeret, & non es set opus eligere pauperiores, provt tenet Bartolus ibi. Et hactenus Peralta in hoc primo casu, quando liberae, & absolutae voluntati electio committitur. Quid vero, quando electio data non est? statim explicat, & dicetur inferius. Eandem etiam resolutionem praedictorum recenset Hieronymus Ceuallos, practicar. commun. contra commun, quae stione 265. ex num. 1. vsque ad numer. 13. vbi inquit; quod si a te statore sit conces sa facultas patrono eligendi, & prae sentandi Capellanum, quem voluerit, non pos sit virtute horum verborum variare vltra illud, quod a iure communi est conces sum, cum variatio sit odiosa, sed solum insinuent ea verba, vt patronus habeat liberam facultatem eligendi Capellanum ad libitum; & quod non sit astrictus eligere consanguineum testatoris, nec secundum ordinem scripturae; & adducit nonnullas doctrinas ex praedictis, Peraltae tamen mentionem non facit: deinde numer. 9. inquit se habuis se id de facto in casu Capellaniae, in qua erat dispositum, vt vltimus Capellanus nominaret Capellanum consanguineum testatoris proximiorem, vel etiam suum, quem magis voluerit; illéque virtute facultatis elegit proprium consanguineum ad Capellaniam, omis so consanguineo testatoris: & fuit valde altercatum, cui es set facienda collatio, an consanguineo testatoris, qui secundum ordinem scripturae, & charitatis censetur es se magis dilectas an consanguineo patroni, cui electio commis sa fuit? Et concludit, pro consanguineo patroni iudicatum fuis se, propter electionem datam per verbum voluerit; ex quo excludit funda mentum partis aduers ae, deductum ex l. cum pater §. a te peto, ff. de legat. 2. & adducit resolutionem Molina, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 11. ex numer. 35. vsque ad num. 38. vbi existimauit, quod virtute illorum verborum, de quibus in regalibus facultatibus. Que podays hazer el dicho mayorazgo en vno de vuestros hijos, o hijos, o nietos que vos qui sieredes. Poterit pater facere maioratum in filia, vel nepote, (omis so filio) idque ex decisione textus in dict. l. cum quidam, & in dict. §. si de falcidia; & re spondet text. in dict. §. a te peto, & in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. qui videbantur obstare: & hactenus Ceuallos, qui in casu proposito iuridice as serit, sic definitum, & in electione data per verbum voluerit, recte substituit. In casu tamen Ludou. Molinae, maiorem ines se difficultatem, ex natura primogeniorum, & forsan contrarium dicendum, ex his deducitur manifeste, quae quotidianarum har, controu. iur. lib. 2. cap. 26. longa serie annotaui, vbi singulariter explicaui text, in dict. §. a te peto; & resolutionem a me traditam eo loci, Fontanella probauit de pactis nuptialib. clausula 4. glos. 9. par. num. 28. & 29. fol. 97. vbi adducit decisiones pro masculis, vt vocatis filiis masculis, & foeminis, quos aliquis elegerit, debeat prius de masculis electio fieri, & in illorum tantum defectum de foeminis: & id ipsum probauit num. 18. & 19. & 21. fol. 96. & glos. 9. part. 5. fol. 210. num. 8. quibus in locis agit etiam de textu, in dict. §. a te peto: prae fatae quoque resolutioni acces sit Azeuedus in cons. 16. num. 19. dum distinxit, an detur electio, vt tunc pos sit eligi etiam remotior; . vel fiat consanguineorum simpliciter nominatio: & sequitur Peraltae distinctionem, in loco superius relato. Idem Azeuedus in cons. 24. num. 41. Nicolaus Garcia in tractatu de beneficiis, tom. 2. part. 7. cap. 15. n. 17. & 18. fol. 83. vbi etiam distinguit, an electio sit data alicui, dicendo, quod eligat, quem ipse velit; aut quod relinquat vni de familia, aut quod prae sentetur vnus de familia, seu aliquis consanguineus; quia tunc non debet neces sario prae sentati proximior, cum electio data videatur; provt ibi comprobat, & citat Cordubam, Manuel Rodriguez, Ludouic. Lopez, & alios: & hactenus de prima specie, quando electio in voluntatem alterius committitur. In secunda vero specie principali, quando scilicet non in eligentis liberam , atque absolutam voluntatem , sed solum in eius arbitrium electio commis sa est, veluti alicuius arbitrio, iudicio, discretioni, electionem committendo, aut dicendo, quod aliquis electionem faciat, provt sibi visum suerit, vel placuerit, seu arbitratus suerit, vel similia verba; dicendum est, non pos se eligere indignum indignitate facti; sed neces sario debere dignum eligere, dict. l. cum quidam , ff. de leg. 2. l. cum pater, §. rogo, ff. eodem, l. vtrum, §. cum quidam, ff. de rebus dubiis. Valebit tamen electio, si in hoc casu dignus eligatur, praetermis so digniori; quia si id non sufficeret quoad ius fori, quaelibet electio facillime calumniam pati pos set; cum in foro exteriori non facile ae stimari, seu deliberari pos sent eligendorum merita, provt vtrumque notauit, & comprobauit Ludou. Molina, de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 3. num. 46. & 47. & num. 48. & pluribus seqq. vsque in finem capitis, late explicat illam quae stionem, an electio facta de digno omis so digniori, iure poli valeat, & quid in foro conscientiae, & de iure Canonico, & quoad officia secularia: & eligens dignum, praetermis so digniori, vtrum peccet mortaliter, & ad restitutionem teneatur. De quibus plena manu ibi agit (vt dixi) & vltra relatos per Molinam, de hisce dubiis, vide Padillam, in dict, l. cum quidam, ex num. 18. Ioannem Gutierrez, 2. parte, Canonicarum, cap. 11. ex num. 38. cum seqq. Nauarram de restitutione, lib. 2. cap. 2. num. 140. & seq. Flaminium, de re signatione beneficiorum, lib. 4. quae st. finali, ex num. 115. cum seq. Perez de Lara de anniuersariis, lib. 2. cap. 2. ex num. 34. cum seqq. Sarmientum in dict. l. cum quidam, ex num. 2. cum seqq. Caldas de nominatione emphyt. tom. 3. cap. 5. Mercadum in summa de contractibus, lib. 2. cap. 17. Parladorium tomo 3. differentia 8. num. 8. & 9. Salon, de institia & iure, secunda secundae, quae stione 62. & 63. artic. 2. ad 4. controu. 3. Manuelem Rodriguez in summa, 1. tomo, c. 106. & 108. Azor. Institut. Moralium, 2. part. lib. 2. cap. 15. quae st. 1. & 8. & 9. & cap. 21. quae st. 5. Ceuallos, commun, contra commun. quae st. 659. Patrem Fernandum Rebellum, de institia & iure, lib. 3. de obligation. ex dict. lib. 3. quae st. 2. & 3. & 4. & 5. & 6. ex fol. 139. vsque ad fol. 149. Patrem Leonardum Les sium, in eodem tractatu, lib. 2. cap. 34. de beneficiis, dubitat. 12. 13. 14. & seqq. vsque ad 18. ex fol. 425. vsque ad 431. Hieronym. Gonzalez, super regula 8. Cancelleriae, glos. 4. ex num. 128. fol. 95. Hieronymum Plautum, de Cardinal, dignitate, & officio, cap. 31. Alexand. Raudens. decis. 35. & 36. 1. par. Azeuedum, in cons. 24. num. 40. cum pluribus seqq. Fontanellam de pactis nuptialibus, clausul. 4. glos. 10. 2. part. ex num. 41. cum seqq. Nicolaum Garciam, tom. 2. de beneficiis, part. 7. cap. 16. per totum, ex fol. 90. D. Spino, de testamentis, glos. 18. num 9. & 10. Pat. Molinam, tom 3. tractat. 2. dis putat. 595. Superiorem autem resolutionem Molinae,[sect. 7] quando scilicet non in eligentis liberam, & ab solutam voluntatem, sed solum in eius arbitrium electio commis sa est; tenuit etiam Padilla, in dict. l. cum quidam, ff. de legat, 2. num. 14. & 15. vbi dixit, quod is, cui est: absolute commis sa potestas electionis personarum, potest eligere personam, etiam ingratam testatori, quam textus ille vocat indignam, id est, non meritam. Id enim operatur liberae electionis facultas. Secus es se; si non liberae voluntati, sed arbitrio electio commis sa sit veluti si testator dixerit, quos dignos es se putaueris, non quibus voles; tunc namque, indigni eligi non pos sunt; alias is, qui eligit indignum, priuatur statim iure eligendi, prout latius ibi. Pater Ludouic. Molina, de iustitia & iure, dict. disputat. 595. numer. 2. vbi[sect. 8] ad literam sequitur resolutionem Molinae, lib. 2. dict. cap. 5. num. 46. & 47. vbi inquit, quod si in hoc casu dignus non eligatur, electio retractabitur, & maioratus, aut id, ad quod commis sa est electio, conferetur digno. Et vide num. 6. & 7. vbi inquit, quod eligendi ad maioratum, ad meliorationem, vel fideicommis sum, habens liberam facultatem, si eligat indignum, idem fere est dicendum, quod de institutore ipso; qui eo modo disponeret, dixit ipse Author ibidem: quamuis grauius peccaret. Quando autem institutor, confisus de illo, quod semper eligeret digniorem, eam liberam potestatem illi reliquis set, in conscientiae foro idem est censendum, atque si in solum ipsius arbitrium eam electionem reliquis set. Quando vero electio commis sa est in arbitrium alicuius, quod is tenetur in conscientiae foro eligere digniorem, & tenetur ad restitutionem digniori. In foro tamen exteriori substinebitur electio minus digni, non vero indigni; & minus dignus ad nullam restitutionem tenetur digniori, etiam in foro conscientiae; prout latius ibi comprobat, & antea dixerat Ludou. Molina de Hispan. primog. lib. 2. cap. 5. num. 75. & num. 71. vbi inquit, quod elector, cui liberum arbitrium[sect. 9] conces sum est, non potest eligere indignum; quamuis, qui sibi arbitrium conces sit, illum eligere potuis set. Et idcirco D. Anton, de Padilla, in d. l. cum quidam, num. 11. ex sententia Glos s ae, Dominici, Cornei, Tiraquelli, iuxta praedicta deduxit, quod si is, cuius arbitrio, aut conscientiae testa[sect. 10] tor electionem commisit, male eligat, poterit ab eius electione appellari, Azeued. in cons. 24. num. 10. [sect. 11] vbi post Bald. & Gregor. Lop. quod si electores male in electione arbitrentur, ad iudicem est recurrendum, Ioan. Matienz in l. 14. tit. 4. lib. 5. glos. 1. num. 21. vbi in eo dubio, an executor testamenti pos sit vendere rem, quam, & quo pretio velit, adducit distinctionem Bartoli, quod aut executori non fuit conces sa libera alienandi facultas, sed per verba importantia liberum arbitrium ei fuit commis sio facta, & tunc non sunt vendenda bona testatoris arbitrio executoris, sed iudicis: aut fuit conces sa plena & libera potestas vendendi ad libitum, & voluntatem suam; & tunc potest ipse vendere, dummodo libera voluntas restringatur, vt bona fide faciat, argumento l. creditor, §. Lucius, ff. mandati: quam etiam in hac ipsa electionis materia singulariter ponderauit Ludou. Molin. lib. 2. dict. cap. 5. ex num. 15. vbi exornat. Menochius etiam, libro 4. prae sumpt. 125. numer. 4. id ipsum notauit, dum scripsit, Episcopum, in eligendo pauperes, quibus legatum est relictum, non libero, sed regulato arbitrio vti debere. Et idem de testamenti executoribus reliquit scriptum. Et inquit, ita Bartolum, & Parisium respondis se, dum dixerunt, hoc es se arbitrium regulatum, non autem liberum, & absolutum. Mantica quoque, de coniect. vlt. volun.[sect. 12] lib. 8. tit. 5. n. 8. vbi dicit, quod executores a testatore constituti ad distribuendum, provt eis videbitur, & placebit, non pos sunt abuti potestate sibi conces sa, sed debent vti arbitrio boni viri, iuxta l. fideicommis sa, §. fideicommis sum, vers. Quamquam, de lega. 3. l. Thais, §. sorore, cum pluribus concordantibus, de quibus ibi, & citat Paris. in eod. loco, vbi Menoch. recenset: qui idem subiunxit; quando distributio in pauperes committitur conscientiae, & discretioni alicuius, vt intelligatur arbitrio boni viri: quod tamen limitat, quando testator reliquit centum distribuenda inter pauperes ad voluntatem commis sariorum; valet namque, & quos velint, etiam indignos pos sunt eligere. Nec tenetur eligere pauperiorem is, cui committitur electio pauperum: & potest eligere Religiosos mendicantes, prout ibi comprobat: & vide etiam n. 2. vbi aperte conuenit superius resolutis; an electio commis sa fuerit in liberam voluntatem, an in arbitrium, & per totum illum tit. 5. late explicat, legatum, vel fidei[sect. 13] commis sum relictum pauperibus, de quibus intelligatur. Menoch. etiam, lib. 4. de praesumpt. 125. vbi ex n. 20. cum seqq. discutit, an executor, vel is, cui facultas distribuendi bona inter pauperes, aut eos eligendi, relicta est, pos sit vni. vel pluribus distribuere debeat, vel plures eligere, Mantic. vbi supra, n. 18. & [sect. 14] 19. diuersis adductis sententiis, tandem concludit, quod quando testator ius sit bona sua distribui inter pauperes, aliae coniecturae non sunt inquirende, quia pluralis loquutio vno solo non est contenta, atque ita ex coniectura voluntatis testatoris vni tantum totum eius patrimonium erogari non potest. Subdit Mantica ipse, non officere in contrarium textum, in l. vnum ex familia, §. sed etsi fundum, vers. Sed siquidem, ff. de legatis secundo. Quia textus ille procedit alia ratione, de qua ibi. Praetis vero, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 5. interpretati prima, dubitatione 2. numer. 79. folio 456. indistincte probauit eam sententiam. Postmodum vero, num. 95. fol. 456. adducit etiam contrarias sententias: & dubitati, si sermo sit in singulari, an vnus tantum debeat eligi, vel plures etiam eligi pos sint: & si in plurali, an vnus tantum? Et concludit, sibi magis placere, quod in eo dubio, sicut in caeteris attendatur mens, & voluntas testatoris, an plures, vel vnum sentire voluerit; & id ex causa hac, ratione dispositionis, qualitate personarum, quantitate bonorum distribuendorum, & similibus coniecturis deprehendi pos se. Ecce vbi is Author coniecturas admittit in casu proposito, quas Mantica in consideratione non habuit. Et id ipsum quod Mantica probas se videtur cum Gregorio Lopezio Matienzus in l. 14. titulo 4. lib. 5. glos s. 1. numer. 13. quod inter plures distributio, aut de pluribus electio fieri debeat. Menochius denique, in loco praecitato, ex num. 20. cum seqq. coniecturas non ita indistincte excludit, prout excludendas Mantica putauit, sed potius distinguendos casus nonnullos. In primo, quando testator simpliciter dis posuit, bona sua debere distribui pro anima sua: inquit, vnum tantum pauperem eligi pos se: quod ex Castrense, & Cagnolo iuridice probauit: in secundo casu, quando testator disposuit bona di stribui, vel dari debere pauperi, atque ita testator vsus est sermone, seu nomine singulari; ex Ca strense, Romano, & Felino, resoluit, executores eligere pos se plures pauperes. Cum numerus singularis pos sit resolui, & verificari in numero plurali. In tertio casu, quando testator disposuit, bona sua distribui debere inter pauperes; atque ita testator vsus est sermone, seu numero plurali; id controuersum es se, nam multi in ea opinione fuerunt, executores non pos se eligere vnum tantum pauperem & inopem, sed plures eligere, & in eos distribuere debere. Alij vero e contrario dixerunt, imo executores pos se eligere vnum tantum pauperem, & inopem, & ei distribuere, seu tradere omnia bona testatoris. Et hos refert Menochius, vbi supra, n. 24. & inquit n. 25. quod tertia considerari, & afferri potest opinio, qua praedictae conciliari facile pos sunt: vt dicamus, quod aut bona testatoris sunt modici valoris, ita quod is pauper inops electus, non efficeretur diues, sed hoc tenui patrimonio subleuaretur a tanta inopia, & paupertate, prae sertim si multos filios haberet, & tum maxime si ades sent foeminae nubendae. Et hoc casu crederet, sequendam es se secundam opinionem, vt scilicet is solus pauper eligi pos sit. Est enim verisimile, quod si testator hoc sciuis set, & tantam inopiam prae oculis habuis set, ei reliquis set. Aut vero testatoris patrimonium, & bona di stribuenda sunt opulenta, ita quod vnus solus quantumuis inops efficeretur diues. Et hoc casu ipse Menochius inquit, quod sequeretur primam illam opinionem, quod scilicet multi eligendi sunt pauperes; quibus pro eorum qualitate, & conditione distribuantur bona, non autem vni totum tradere; cum eleemosyna danda non sit, vt is diues efficiatur. Et concludit, id totum arbitrio, & con scientiae executorum relinqui debere, vt ipsi diligenter examinent, quod conuenit viro bono, & timenti Deum optimum maximum: & hactenus Menochius. Addiderim ego, Cardinalis Francisci Manticae sententiam, regulariter loquendo, iuri consonam admodum videri, atque ita vni tantum totum patrimonium erogari non debere; tum quia pluralis loquutio regulariter vno solo contenta non est (vt ipse dicit) tum etiam, quia verisimile non est, quod testator, qui inter pauperes bona sua distribui ius sit, vni tantum totum dare voluerit. Voluntas ergo refragari videtur in casu proposito. Secundo deinde, non adeo ex pluralis loquutionis natura, dispositionem restringi debere, aut coniecturam, & interpretationem excludi, vt mens, & voluntas prae sumpta attendi non debeat, quae regulariter attendi, & maxima in consideratione haberi debet, vt extendere; aut restringere, vel etiam declarare quamlibet vltimam voluntatem soleat, prout compertum est, & hoc eodem libro, longa serie comprobatum. Ex coniecturis ergo legitimis, & considerata ratione dispositionis, qualitate personarum, & quantitate bonorum distribuendorum, hoc definiendum, & a resolutione Franscisci Mantica recedendum, rectis sime statuit Simon de Praetis, d. num. 25. ad quod in effectu (ad quantitatem inquam) reducitur Menochij distinctio, & obseruatio, relata supra Praeterea, in primo casu considerato per Menochium, quando scilicet pauper electus multos filios haberet, velut indubitabilem eius sententiam videri; tunc namque non proprie dicitur, vnum tantum pauperem, sed plures potius eligi, idque maxime, quando bona distribuenda non sunt magni valoris. Rursus, quando bona distribuenda es sent opulenta; absque dubio veriorem videri Cardinalis Manticae sententiam, quod scilicet multi eligendi sunt pauperes; nam vltra naturam pluralis loquutionis; adest verisimilis, & prae sumpta voluntas testatoris, quod inter plures distribui voluerit; prout recte Menochius concludit d. num. 26. Denique, nihil in hac materia certius, aut securius statui pos se, quam quod totum hoc non modo arbitrio, & conscientiae executorum relinqui debeat, sicuti Menochius statuit; sed etiam boni viri, & Iudicis quoque arbitrio relinquendum sit; ad quem poterit appellari, si executores male distribuant; pro vt supra notaui. Quod si testator ius sit bona distribui pro virgi[sect. 15] nibus maritandis, non videtur sensis se de ingredientibus Monasterium; quia hoc non mandauit, neque expres sit, & quia maritare virgines, est pia causa, quae non potest excludi per alium pium vsum; sicuti ex Baldo, Felino, & Natta obseruauit Mantica lib. 8. dict. titulo 5. num. 22. & subdit post eundem Nattam, quod si testator voluerit aliquid erogari in subsidium maritandi filias haeredum, hoc legatum intelligitur quoque relictum ei, quae vellet ingredi Monasterium; & cum eisdem Authoribus id ipsum, quod relictum pro maritandis puellis virginibus, non pos sit dari ingredientibus Monasterium; resoluit Praetis lib. 5. interpretatione 1. dubitatione 2. num. 77. folio 456. huiusce articuli latiorem explicationem sciens, consultoque praetermitto, quoniam tertia parte huius tractatus, ex proposito ipsam proponam, & alios quamplurimos adducam, Fontanellae etiam, tomo secundo, practicabil. Ecclesiasticor. Patris Thomas Sanchez, & aliorum resolutiones commemorabo. Reliqua autem, quae pertinent ad materiam[sect. 16] testamentariorum executorum, aut eorum, quibus distribuendi bona, facultas relicta est; explicarunt ex profes so Cardinalis ipse Mantica, lib. 8. de coniecturis vltim. volunt. dict. tit. quinto, Simon de Praetis lib. 5. interpretatione prima, dicta dubitatione secunda, per totam, vbi late ex folio 449. Matienzus in l. 14. tit. 4. lib. 5. vbi latis sime Menochius, lib. 4. dict. prae sumptione 125. Azeuedus in dicta l. prima, titulo 4. ex numero 131. cum sequentibus, & in l. 6. eodem titulo, & libro, vbi latius, Michael Gras sus, receptarum sententiarum, tom. 2. articulo, executores vltimarum voluntatum. D. Spino, in speculo testamentorum, glos. 28. de executoribus testamentorum. Arisminius Tepatus, variarum iuris sententiarum, libro 2. tit. de executoribus testamentorum, ex fol. 413. Pater Ludouicus Molina, tom. 2. disputation. 247. & seqq. ex fol. 1518. Cardinalis Dominicus Tuschus, practicarum conclusionum iuris, tomo tertio, litera E. conclusione 526. vsque ad conclusionem 547. ex fol. 444. vbi latis sime Executorum testamentariorum materiam peragit. Et vide l. 1. cum seqq. titulo decimo, partita 6. & Gregorium Lopez ibidem. Quesadam etiam, diuersarum quae stionum iuris, c. 11. ex n. 16. vbi disputat, an executor in testamento relictus, vt aliqua det, vel faciat, satisdare teneatur. Et hactenus de primo & secundo casu, quando datur electio, vel in liberam & absolutam voluntatem, vel in arbitrium eam relinquendo. Nunc vero de alio, & tertio casu agendum est, quando scilicet electio non datur, sed simpliciter sit consanguineorum nominatio; & pro distincta explicatione ob[sect. 17] seruandum, atque constituendum erit, multum equidem interes se, an personarum electio detur, siue committatur alicui; tunc namque distinguitur, prout numeris praecedentibus annotaui; an vero generi, familiae, parentelae, seu consanguineis, simpliciter aliquid relinquatur, tunc namque dis positio intelligitur gradatim, seu de proximiori; atque ita proximior consanguineus prae fertur remotiori, etiam pauperiori: cum autem electio datur, etiam remotior elegi potest. Magna igitur differentia est, an testator relinquit, dirigendo relictum in eligendos; quia tunc non attenditur vtrum existant in primo, & immediaro gradu, vel etiam in vlteriori, puta relinquendo duobus, vel tribus Clericis pauperibus de familia; vel eos alicui vulgariter substituendo; an vero per modum medij relinquat illud, puta committendo alteri electionem inter eos, videlicet quod haeres, vel executor eligat aliquot ex eis, vel vt inter eos aliquem, vel aliquos nominet, vel vt eis relinquat, vel vt inter eos relinquat. Nam primo duorum ca suum attenditur inter eos proximitas, sed alio casu secundo minime attenditur. Sic sane, atque singulariter explicauit Petr. de Peralta, in dict. l. vnum[sect. 18] ex familia, §. si de falcidia, num. 12. & infert num. 13. quod si testator ad fundum vocauit in genere vnum pauperem consanguineum, & supersint duo cognati, vel agnati, quorum alter sit pauperior, tamen remotior in gradu: alter vero non es set ita pauper, tamen es set testatori propinquior in gradu, vter horum sit praeferendus, & quae istarum qualitatum sit magis consideranda, videlicet, an maioris paupertatis, vel maioris proximitatis sanguinis? & concludit, magis attendendam es se sanguinis qualitatem, vtpote naturalem: cum causa naturalis, id est proximitas sanguinis praeferri debeat accidentali, id est maiori paupertati; argumento textus optimi, in l. qui habet, vbi Bartol. ff. de tutelis; & latius comprobat ibi, & inquit, se ex facto interrogatum ita alias respondis se, & motum etiam fuis se, quia maior affectio habetur ad proximum consanguineum, quam ad remotum, l. cum ita, §. in fideicommis so, l. peto, §. fratre ff. de legatis secundo. Hactenus Peralta, quem cum aliis Authoribus, in primo, & secundo dicto sequutus est, & exornauit Azeuedus in consilio 16. ex num. 13. vsque ad num. 21. vbi quod coniectura sanguinis praefertur coniecturae pietatis, & potius videtur relinqui sanguinis contemplatione, quam pietatis. De quo latius alio cap. supra hoc eod. lib. & tractatu. & num. 15. subdit Azeuedus ip se, quod proximiores semper vocati censentur in dubio, §. si plures, Institut. de legit, agnat, succes [sect. 19] sion. l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. idem Azeuedus, in l. 7. titu. 11. lib. 5. numero 20. & id ipsum aperte admisit Molina, de Hispan. primog. lib. 2. cap. 11. numero 37. & amplectitur Perez de Lara, de Capell. & anniuers. lib. 2. cap. 2. ex numero 7. Ceuallos, commun. contra commun. quae stione 265. ex numero 5. vsque ad numero 13. Matienz. in dict. lib. 7. tit. 11. lib. 5. glos. 5. num. 9. & 12. & 15. vbi explicat textum, in d. §. si de falcidia. Quod cum familiae res relinquitur, potest haeres vnum quemlibet, etiam posterioris gradus eligere, nec alii proximiores conqueri pos sunt: inquit enim id procedere, quoties vni ex familia fuit relictum; tunc namque potest haeres, quem voluerit eligere, quia ei electio data est inter eos, qui ex familia te statoris procedant: secus vero, si familiae simpliciter relinquatur, & a fortiori, si proximior vocetur; quoniam tunc haeres non poterit eligere remotiorem, & si fecerit, admittentur proximiores. Et citat Ti[sect. 20] raquellum, plurimorum auctoritate probantem, quod si plures personae vocantur nomine generali, indefinito, vel collectiuo, puta, familiae, generis, cognatorum, consanguineorum, liberorum, posterorum, ant descendentium, & id genus similium, consentur vocati ordine succes siuo, vt scilicet proximior primo loco; & eo ces sante, vel deficiente, qui eum proxime sequitur; & caeteri deinceps eo ordine veniant, vt in dicto §. in fideicommis so, & & in dict. §. fratre. Et per Azeuedum, dicto consilio decimo sexto, numero decimo octauo, vbi ex communi tradidit resolutione, quod quotiescunque plures inuitantur ad succes sionem, vel aliquod relictum, inter quos cadere potest ordo charitatis, & affectionis, videntur inuitati ordine succes siuo, secundum ordinem affectionis, quae affectio prae sumitur ad proximiores. Et ibidem numero decimo nono, adducit relatam Peraltae distinctionem, an detur electio, vel fiat consanguineorum simpliciter nominatio. Idem etiam probauit Mieres, de maioratu, prima parte, quae stione finali (vbi Peraltam non citat) nam in eo dubio, an habens facultatem eligendi ad maioratum, teneatur eligere proximiorem? inquit, quod vbicunque plures personae sunt vocatae sub termino generali, vel indefinito, vel collectiuo, puta familiae, generis, cognatorum, & similium, intelligatur ordine succes siuo, vt scilicet proximior primo loco; & hoc ces sante, vel deficiente, is, qui eum proxime sequitur, & caeteri deinceps; prout supra dixi, & ibi comprobat: tamen secus, vbi electio data est; quia tunc etiam remotior eligi potest, vt etiam ibi & supra. Et per Nicolaum Garciam, de beneficiis, secundo tomo, parte septima, capite decimo quinto, vbi etiam citat Peraltam in dicto. §. si de falcidia. Et adducit distinctionem relatam, an detur electio; vel consanguineorum, generis, aut familiae fiat vocatio; vt explicet dubium illud,[sect. 21] quando fundator Capellaniae: non dixit, quod prae sentetur proximior, sed quod prae senretur consanguineus; an satis sit prae sentare consanguineum, licet non sit proximior; & refert Cordubae, Lambertini, & aliorum sententias; tandem remanet in sententia, & distinctione praedicta; multum scilicet interes se, au haeredi data suerit electio, dicendo quod eligit vnum ex familia, quem voluerit, seu quod relinquat vni de familia; secus quando testator simpliciter aliquid reliquit familiae, generi, seu parentelae, aut consanguineis; quia tunc intelligitur de proximiori: & infert statim, quod si fundator diceret, quod prae sentetur vnus de familia, seu aliquis consanguineus, non debet neces sario prae sentari proximior, quia electio data videtur, secundum Manuel. Rodriguez, quem citat. Licet Corduba, & Lambertinus contra videatur tenere, quod proximior debeat prae sentari. Addiderim ego, dubium hoc a Nicolao Garcia excitatum, non aliter pos se secure, & absolute explicari, quam si proposita distinctio praeoculis habeatur, & seruetur omnino; an scilicet electio data fuerit, & tunc quicunque consanguineus prae sentari pos sit; an vero generis, familiae, aut con sanguineorum fiat vocatio simpliciter; & tunc proximior praecise prae sentari, aut eligi debeat. Quocirca illatio illa Nicolai periculosa non modo, sed etiam contraria videtur superius dictis, & eisdem, quae ipse antea adduxerat; cum ex eo solum; quod testator dixerit, quod vnus de familia prae sentetur, aut vnus consanguineus, non excludatur coniectura illa, quod propinquior cen seatur magis dilectus a testatore; nisi proponatur, verba praedicta ad eum modum prolata, quod electio data videatur haeredi, vel patrono; vt si te stator dixerit, quod vnus de familia, aut vnus consanguineus prae sentetur, quem patronus voluerit; vel alia verba protulerit, ex quibus deduci valeat, testatorem duntaxat voluis se, quod prae sentandus, aut eligendus, sit eius consanguineus, aut ex suo genere; in caeteris autem electionem inter suos consanguineos, haeredi, aut patrono reliquis se. Rursus & quarto loco, atque principaliter ob seruandum, & constituendum erit, ex dictis hactenus, & superioribus distinctionibus inferri ad explicationem, atque resolutionem quamplurimorum, quae as sidue in praxi occurrunt. Ac primum equidem, in hac eadem, qua de succes sione ex electione alterius agitur, materia, & an proximior eligi debeat, inquiritur, ad dubium illud, vtrum videlicet proximitas attendatur respectu fundatoris, an respectu vltimi pos ses soris in Capellaniis, ad quas vocantur consanguinei proximiores: & id ipsum in dotibus, legatis piis, & aliis relictis perpetuis, quae sunt consanguineis. Nam in maioratibus perpetuis, vinculis, primogeniis, & anniuersariis, seu patronatiaus, quae iure, siue ad instar maioratus relinquuntur; proximitatem respectu vltimi pos ses soris attendi; longa serie adnotarunt permulti illi Authores, quos libro tertio harum quotidianarum controuers. iur. cap. 19. num. 138. commemoraui, & congres si: vbi ita resolui. Re soluunt etiam cum aliis quamplurimis Perez de Lara, & Nicolaus Garcia, de quibus statim. Et ij quidem in commentariis de anniuersariis, & Capell. libro 2. cap. 2. num. 7. & 8. de beneficiis, secundo tomo,[sect. 23] part. 7. cap. 15. num. 19. & 20. in eo conueniunt; quod licet in maioratuum succes sione primo con sideranda sit linea, secundo gradus, tertio sexus, aetas: vt per Molinam, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 3. n. 12. & c 6. num. in fine, & lib. 3. c. 4. n. 13. & 14. & cap. 6. num. 33. eodem lib. 3. cap. 2. num. 10. Menochium, in consil. 172. num. 34. lib. 2. Alexand. Raudensem, inter consilia vltimarum voluntat. consilio 142. num. 125. lib. 2. atque ita linea vltimi pos ses soris maioratus, omnibus aliis sit praeferenda, nec fiat transitus de ea ad alias, vsquequo omnes ex illa descendentes finiantur; iuxta textum in cap. primo, de natura succes sionis feudi. Et per Molinam, lib. 3.[sect. 24] dict cap. 4. num. 13. & alios relatos per Laram, dicto num. 8. tamen socus es se in Capellaniis; nam admittitur proximior alterius lineae, stante simplici consanguineorum vocatione, nisi de familia, & nomine, & per viam maioratus vocatio facta sit: atque ita vocatis simpliciter consanguineis proximioribus, attenditur proximitas respectu funda toris, & illi proximior admittitur, etiam si alterius sit lineae; sicuti ex D. Perez de Lara, Ceuallos, quae st. 398. & Lambertino, firmauit Nicolaus Garcia, dict. cap. 15. num. 20. Et idem es se dicit in dotibus, seu legatis piis, & perpetuis relictis con sanguineis, in quibus etiam attenditur proximitas respectu fundatoris. Et limitat post eundem Laram, vt procedat, nisi vocationes ad Capellaniam fuerint ad instar maioratuum, & vocentur per verba de futuro posteri de familia, & nomine fundatoris: idque ex Lambertino, Cabedo, Cauallo, & decisione Rotae, ibi relatis. Et hactenus in proposito dubio D. Perez de Lara, & Nicolaus Garcia. Addiderim ego, eorundem resolutionem, item & limitationem veram mihi videri. Resolutionem inquam, ex his, quae superius annotaui, & scripsi; proximiores censeri magis dilectos, & regulariter praeferendos. Deinde, fundatorem sui ipsius respectu proximitatem in proposito consideras se, dum proximiores vocauit nec de vltimi Capellani proximitate videri sensis se; non etiam interpretationem, & coniecturam eam capiendam, quae in maioratibus admitti solet; iuxta ea, quae Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 7. latius annotauit, & Antonius The saurus, decisione Pedemontana, 64. Alexand. Trentacinquius, de substitution quarta parte, cap. 12. reliquerunt scripta. Limitationem autem comprobari manifeste ex his, quae eodem libro tertio, dicto cap. 19. num. 275. & 276. obseruaui. Vbi scripsi,[sect. 25] quod maioratus, si institutus sit per viam vinculi particularis, aut meliorationis Tertij & Quinti bonorum inter liberos, aut anniuersarij, vel Capellaniae, iurisve patronatus perpetui, absque Regia facultate; verus quidem maioratus est, ac leges omnes Regiae, quae de maioratibus loquuntur habent locum in eis. Et retuli infinitos Authores huius Regni, ita tenentes; quos ideo non repeto, quia longa serie commemoraui eos ibi: & & dicto num. 276. Petri Salazarij Aduocati Granatensis, in[sect. 26] iure patronatus, in anniuersario, & Capellania, contrariam sententiam confutaui concludenti ratione, quando iure maioratus perpetui in eis succedendum est, prout etiam ibi videri potest. Sic etiam, & num. 277. 278. 280. & 281. quod legos Tauri 40. & 41. & 45. & 46. quae in maioratibus loquuntur; in eisdem anniuersariis, & Capellaniis procedant, defendi; & multorum Interpretum allegatione comprobaui, vbi videri potest. Et in terminis nostris, quod proximitas, quemadmodum in maioratus succes sione, respectu vltimi malioratus pos ses soris inspicienda est regulariter; sic quoque, & in vinculis particularibus, & in meliorationibus Tertij & Quinti vinculatis, & in anniuersariis, atque patronatibus, aliísque similibus dispositionibus, iure maioratus relictis, inspici debet; eodem cap. decimo nono, n. 279. adnotaui, & scripsi: & in terminis ipsis, atque in Capellaniis specifice, quod regulentur ips ae in His pania secundum maioratuum naturam, & in eis detur succes sio, & per leges, & iura de maioratibus loquentia, terminantur, quando vocantur Clerici consanguinei, seu de familia; resoluit Hieronym. Gonzales, super regula 8. Cancellariae, glos sa quinta, num. 34. fol. 104. in fine. Et citat Gomezium, Padillam, Molinam, Gutierrez, Auendanum, Mieres, D. Spino, & Rotae decisionem, ita tenentes. Et hactenus de prima illatione in hac materia. Secundo infertur ad resolutionem quae stionis illius, quam in casu ex facto occurrenti, profitetur se habuis se Hieronymus de Ceuallos, commun. contra communes, quae stione 265. ex numero decimo tertio, vsque ad num. 24. Capellania scilicet fundata inter maritum & vxorem, de bonis vtriusque, ad quem eorum consanguineorum pertinere debeat, data paritate gradus consanguinitatis; sed & num.[sect. 28] 24. & duobus sequentibus, dubium alterum excitauit, de quo etiam Perez de Lara, de anniuersar. & Capellan. libro secundo, cap. secundo, n. 27. & seqq. con sanguineis inquam duobus concurrentibus, alter de linea paterna, & sic agnatus, alter cognatus ex materna, eiusdem gradus, aetatis, morum, & scientiae, quis eorum in Capellania, aut legato consanguineis proximioribus relicto, praeferri debeat. Et quod attinet ad primam quae stionem, refert Ceuallos metipse maritum & vxorem post certas vocationes Capellanorum, vocas se consanguineos suos proximiores, & quod duo consanguinei concurrebant, alter ex parte mariti, & alter ex parte vxoris, & vterque in eodem consanguinitatis gradu collationem praetendebat illius, & dubitabatur, cui es set conferenda. Et dubius is Author erat in resolutione huiusce quae stionis: prima autem fronte videbatur, quod praedicta Capellania pertineret ad vtrumque, diuidendo aequaliter inter se bona, & onus Mis sarum annexum, ita vt vno mortuo, pleno iure reliqua pars bonorum, cum integro onere Mis sarum ad superstitem perueniret. Idque ex eo, quod testamentum conditum inter maritum & vxorem, non vnum, sed duo dicuntur testamenta, & sic vnusquisque poterit pro sua parte illud reuocare. Et adducit Oldradi consilium 174. qui loquitur in terminis maioratus a viro & vxore simul facti in eodem testamento; & resoluit, quod censeantur facta duo primogenia distincta & diuersa. Et sic in casu proposito vnusquique censetur prouidis se suo consanguineo, & duae Capellaniae factae censebuntur, vt vna ad consanguineos viri, & alia ad con sanguineos vxoris pertineat, cum ambo sint in aequali gradu. Et refert Ludouic. Molinam. Burgos Salon de Paze, & Ioannem Gutierez, qui Oldradi sententiam sequuntur. Tandem contrarium fuis se indicatum, & Capellaniam consanguineo viri collatam, resoluit Ceuallos idem, numero decimo octauo, & totum fundamentum facit, atque deducit ex textu, in l. cum pater, §. a te peto, ff. de legatis secundo: de quo late a me actum est libro secundo, quotidianarum harum controuers. iur. c. 26. per totum, ibi namque Iureconsultus in hunc modum reliquit sctiptum: A te peto, marite, si quos liberos habueris, illis praedia relinquas, vel si non habueris, tuis, siue meis propinquis, aut etiam nostris libertis: non es se datam electionem, sed ordine scripturae factam substitutionem respondi Ecce (inquit Author ille) vbi non consideratur ordo charitatis, neque consanguinitatis ex consanguineis vxoris. propter illa verba, Tuis, siue meis, sed tantum ordo scripturae, ad hoc, vt consanguinei mariti praeferantur: & sic prae supponit textus ipse, voluis se vxorem praeferri consanguineos mariti suis propriis. Vnde cum non con stet, quis sit praeferendus ex alia voluntate testantium, ex quo vnus tantum debet succedere in Capellania, ille debet es se consanguineus mariti, cum sit caput mulieris, vt in cap. finali, 32. quae stione secunda, adducit etiam Ceuallos Gregorij Lopezij placitum, in l. 2. titu. 15. partita secunda, verbo, El mas propinquo pariente, columna 3. fol. 47. dicentis in simili casu maioris factae in eodem testamento inter maritum & vxorem, quod data inaequalitate consanguinitatis, praefertur magis consanguineus, siue ex parte mariti, siue vxoris, referendo illa verbo, El patiente nuestro mas propinquo, singula singulis, At vero in aequali gradu consanguinita tis, Capellaniae collatio est facienda consanguineo mariti, qui videtur in ordine subintellecto vocatus: Nisi aliter constiterit de voluntate testantis, vt in simili resoluit Ioannes Gutierrez, in cons. 2. ex num. 5. & 9. vbi resoluit, quod praedicta Capellania sit diuidenda inter praedicta consanguineos; quod ipse Ceuallos admittit num. 23. & subdit, idem dispositum es se in materia maioratus, quando sunt vocati consanguinei proximiores, & reperiuntur duo in eodem gradu consanguinitatis; nam vterque admittitur, provt ibi comprobat. Et similiter (provt ipse addit num. 24.) in causis Capellaniarum, si duo consanguinei reperiantur in eodem gradu, etiam si alter proueniat ex linea masculina, & alter ex linea foeminina (cum sit iam sublata differentia agnationis, & cognationis) capellania inter eos diuidenda est, cum iste casus sit dis similis a sequenti, in quo aequalitas consistit inter consanguineos mariti & vxoris. Si veto testatoris voluntas repugnet huic diuisioni, quia disposuit, quod Capellania perueniat ad vnum, & quod non diuidatur; tunc (in quit Ceuallos metidem) reccurendum es se ad alias coniecturas, & data paritate consanguinitatis, praeferendus est consanguineus, qui a patrono fuerit nominatus. Et si nulla facta fuerit nominatio, admittetur magis? idoneus, Et data aequali idoneitate, senior praeferretur iuniori; vel aliis coniecturis, res erit definienda, de quibus ibi. Et hactenus Ceuallos in vtraque quae s tione, quarum primam excitaram supra, numer. 27. omisis se silentio videtur D. Perez de Lara, de Capellan. & anniuersariis, lib. 2. c. 3. quamuis de cau sis praelationis ad Capellaniam conferendam vni potius quam alteri; ex profes so egerit eo loci. Secundam vero de qua supra, num. 28. excitauit in terminis eodem lib. 2. cap. 2. ex num. 27. vsque ad. numer. 36. quando scilicet concurrunt duo, alter ex linea paterna, & sic agnatus, alter cognatus, ex materna eiusdem gradus; & improbat Ceualli re solutionem praedictam, de Capellania diuidenda inter eos, atque defendit, Capellaniam non pos se diuidi, etiam pacto patronorum, cum sit beneficium Ecclesiasticum ex Turonense Concilio, quod prae bendarum inhibet sectionem; & in Capellaniis minimis, sicut in magnis beneficiis locum obtinet; provt latius ibi comprobat: & numer. 32. declarat Ioannem Gutierrez, in loco relato a Ceuallos, hoc est, in consilio 2. numer. 8. & 9. vt loquatur in duabus Capellaniis, nam si vnica es set, diuisio non admitteretur, etiam si inter duos coniuges instituta fuis set. Concludit itaque Perez ipse de Lara, in Capellaniis nullam es se considerandam praelationem in agnatis, cum non agatur de conseruanda familia, sed de suffragiis, atque ita data paritare idoneitatis locum es se gratisicationi, aut aliis coniecturis; in quo (vt vides) Ceualli resolutioni conuenit, eo excepto, vt Capellania nullo casu diuidi valeat. Et videtur etiam conuenire Azeuedus, in consilio 24. num. 56. vbi inquit, gratificationi locum non es se, nisi vbi gradus, merita, & paupertas nominandorum es sent in aequa lance. Et antea dixerat num. 54. agnationis, & cognationis differentiam hodie es se sublatam, & sic succedere aguatos, & cognatos secundum gradus prioritatem. Idcirco in casu ibi proposito statuit, consanguineas testatoris disponentis, & ex eius linea, non praeferri aliis transuersalibus, in eodem tamen gradu existentibus. Nicolaus vero Garcia, de beneficiis, tomo 2. septima parte, cap. 15. n. 21. improbat etiam Hieronymi Ceualli resolutionem, quando concurrunt ad Capellaniam duo consanguinei eiusdem gradus, vnus per lineam masculinam, & alter per foemini nam; & diuisionem Capellaniae reiicit omnino, sequutus D. Perez de Lara placitum, supra relatum & inquit, praeferendum, & instituendum eum, qui sit prae sentatus a patrono, seu maiori parte patronorum. Si vero nulla facta fuerit prae sentatio, agnationem non es se causam praelationis, cum in Capellaniis non agatur de conseruanda agnatione; quod tunc, vel quando vnus sit prae sentatus ab vna parte patronorum, & alter ab altera aequaliter, tunc praeferatur dignior, seu qui maioribus iuuatur meritis, & qualitatibus, datáque paritate, es se locum gratificationi, sicuti ex eodem Ceuallos alio in loco, atque ex Lara, nunc relato, ibidem comprobat. Subdit deinde ipse Garcia, eodem num. 21. non etiam sibi placere Hieronymi Ceualli placitum, dicta quae stione 265. ex n. 13. dicentis, ita fuis se iudicatum in consilio Archiepiscopi Toletani circa quandam Capellaniam oppidi de Valdepenas, quod cum maritus & vxor simul in eodem testamento, (provt moris est) Capellaniam fundarunt de bonis vtriusque, vocando ad eam consanguineos propinquiores; concurrentibus ad eam duobus con sanguineis, altero ex parte mariti, altero ex parte vxoris, vtroque in eodem gradu consanguinitatis, praefertur consanguineus mariti, eique debet conferri Capellania. Per text, in dicto §. a te peto, & Gregorij Lopezij doctrinam relatam. Verius namque ipse Garcia existimat, etiam in isto casu procedere resolutionem, quam antea tradiderat, quando duo consanguinei eiusdem gradus concurrunt, vnus per lineam masculinam, & alter per foemininam, vt scilicet qui sit prae sentatus a patrono, seu maiori parte patronorum, praeferatur, & in stituatur. Quod si nulla facta sit prae sentatio, aut vnus sit prae sentatus ab vna parte patronorum, & alter ab alia aequaliter, tunc praeferatur dignior, seu qui maioribus iuuatur mei itis, & qualitatibus, datáque paritate sit locus gratificationi. Atque ita is Author praelationem consanguinei mariti, quam Ceuallus admisit indistincte, constantcr confutat, as seritque, quod text. in dicto §. a te peto. nequaquam probat Ceualli sententiam; quoniam ibi constat de ordine, cum vxor alternatiue vocauerit mariti propinquos, siue suos, & ex. ordine scripturae prae sumitur voluntas, prout communiter Doctores explicant; lib. 2. dict. c. 26. late ego adnotaui. In proposito autem non datur talis ordo: & si ille textus faceret in proposito (inquit Garcia idem) etiam consanguinei mariti minus propinqui, viderentur praeferendi consanguineis vxoris proximioribus, quod tamen est fal sum, & contra ipsum Ceuallum ibi. Nec obstat simile de maioratu, de quo Gregor. Lop. vbi supra, quoniam in maioratu diuersa militat ratio; nam cum vnus duntaxat sit maioratus, in quo vnus tantum succedere debet, & is primogenitus, vt per Molinam, l. 3. c. 1. Patrem Molinam, tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 624. & absque ministerio, & auctoritate, seu facto alicuius, ex sola legis, seu institutoris fundatione, iuxta decisionem l. 45. Tauri. In pari gradu praeferri debet consanguineus mariti, tanquam dignioris, sicut & ipse vir praefertur, tanquam caput mulieris. Ex quo videtur, ordine saltem tacito, a iure subintellecto praelatus. At in Capellania secus est, quia est patronus ad prae sentandum, cuius erit in paritate gradus praeferre, & prae sentare quem voluerit; & etiam iudex ad conferendum, qui ces sante prae sentatione, seu data etiam paritate in illa, debet Capellaniam conferre magis digno, seu qualificato alias. Et idem videri dicendum (subdit ipse Garcia) quando solus maritus, aut sola vxor fundas set Capellaniam, vocando ad eam absolu té & promiscue suos consanguineos & coniugis, absque praelatione, nisi tantum propinquiorum, ex quo illos pacisicauit. Quando vero vocaret di siunctiue suos consanguineos, aut coniungis seu e conuerso consanguineos coniungis, aut suos, tunc primo nominati praeferrentur secundo nominatis; etiam propinquioribus, iuxta ordinem scripturae, & text. in d. §. a te peto, & in l. haeredes mei, § finali, ff. ad Trebel. & in l. cum quidam, C. de verb. significat. Nec denique obest consilium Ioannis Gutierrez 2. loquitur enim (inquit idem Garda) in duabus Capellaniis fundat is in vno testamento a marito & vxore, vna a marito, & alia ab vxore. Et hactenus is Auctor, ac de ipsius, & Hieronymi Ceualli, in proposito dubio altercatione, & contrarietate: de qua etiam vide Ludou. Molinam, de primogeniis, l. 3. c. 5. n. 74. Aluaradum de coniecturata mente defuncti, l. 2. c. 5. §. 4. in fine. Ego vero vt sententiam meam interponam, sequentia constituenda neces sario duxi, Atque in primis, Oldradi consilium 174. de quo Ceuallos, dict. quae st. 265. n. 17. duntaxat euincere in praedicta quae stione, quod cum maritus & vxor s imul in eadem scriptura testantur duo sint testamenta, duoque primogenia diuersa, & separata propter duos te stantes, vel disponentes; adeo vt vterque pos sit te stamentum pro sua parte, vel maioratum ad suum libitum reuocare: vnusquisque etiam eorum videatur prouidis se suo consanguineo, & pluralitas resoluatur in plures singularitates, vt Gregorius ipse Lopezius, in dict. l. 2. titu. 15. part. 2. quae st. 4. sub verbo, El mas propinquo pariente, fol. mihi 47. erudite adnotauit, & casum proposuit in terminis, quando maritus & vxor fecerunt maioriam in vno instrumento, & in defectum descendentium, vocarunt con sanguineum proximiorem, dicendo videlicet, veniat in defectum eorum consanguineus noster propinquior. Et in eisdem terminis, vt duo dicantur testamenta, duóque primogenia diuersa, & separata, & superstes pos sit ad libitum reuocare. Oldradum retulit Molina, lib. 4. cap. 2. num. 84. Mieres de maioratu, 1. parte, quae st. 23. & longa serie ego explicaui lib. 2. cap. 18. per totum. De quo in casu prae senti non ambigitur, nec ambigi pos set ad effectum, vt coniux, qui superest, pos sit pro sua parte, testamentum, seu maioratum reuocare, Nec etiam, quando proponeretur, facta fuis se duo primogenia, aut duae Capellaniae instituerentur, sicuti ad explicationem consilij secundi Ioannes Gutierrez, nunc dicebamus. Dubium itaque procedit, quando sic facta dispositione, vterque deces sit, nec superest aliquis eorum, qui reuocare pos sit, & vna duntaxat remanet conferenda Capellania, vnúsve tantum maioratus, quia sic disposuerunt quod vnus tantum es set semper maioratus, vnáve duntaxat Capellania; ita quod non potest verificari, quod succedant duo, vnus in bonis viri, alter in bonis vxoris, imo vnus tantum debet succedere, prout in Capellaniis etiam, supra resolui. Et in his ipsis terminis cum quae stionem proposuis set Gregorius Lopezius, vbi supra, & expendis set, atque diuersimode induxis set textum in dict. §. 'a te peto. Tandem concludit, quod si in illo casu, vbi vterque dis posuit, & bona de quibus disposuerunt, fuerunt tam viri, quam vxoris, & voluerunt quod semper es set vnus maioratus indiuisibilis; praeferremus affectionem vxoris erga suos consanguineos, defraudaretur vir in affectione sua erga suos; vnde cum concurrat paritas affectionis, & inuicem affectiones se confundant, de neces sitate sumus extra casum affectionis, & in consideratione taciti ordinis, & sic praeferri debet consangui neus viri; & satis est, quod non stantibus in pari gradu, praeferatur proximior, licet ex parte vxoris. Data tamen paritate gradus, maior consideratio est ex parte viri; ve praeferatur eius consanguineus, quia videtur in ordine saltem subintellecto praelatus. Hactenus Gregorius ipse Lopecius, qui erudite, & magistraliter (vt adsolet) iuridice etiam & vere (quod attinet ad maioratum) dubium propositum resoluit. Sed an eius resolutio, Capellaniae fundationi, seu institutioni a marito & vxore simul factae, & cum eadem vocatione, de qua supra, conueniat? controuersia est: Hieronym. Zeuall, id ipsum, quod in maioratu, in Capellania statuit, nec differentiae rationem detegit. Nicolaus vero Garcia diuer simode se habet, & contrarium tuetur (vt vidimus) & differentiae ratione illa adducitur praecipue, quam superius recensui, quod maioratus absque mini sterio, & Authoritate, seu facto alicuius, ex sola legis, seu institutoris fundatione, & dispositione defertur; at in Capellania secus est, quia est patronus ad prae sentandum, cuius erit in paritate gradus praeferre, & prae sentare quem voluerit, & etiam iudex ad conferendum, provt latius supra commemoraui: mihi equidem, data paritate gradus, & si consanguineus ex parte viri dignus sit, & benemeritus, qualitate sque habeat a fundatoribus requisitas, magis placeret Hieronym. Ceuall. sententia, & Gregor. Lopezij placitum, fortius inducendo, recte expendi per eum existimarem: idque considerando, & mature perpendendo rationem illam, qua principaliter Gregorius ipse Lopezius adducitur, atque excitatur, videlicet a taciti, & subintellecti ordinis coniectura, & prae sumptione, a qua eam deducit: illamque, quod ratio ita aequaliter, & concludenter militat, & procedit in Capellania a marito & vxore simul relicta, quam in maioratu, aut vinculo ab eis instituto: nam si ex vi taciti, & subintellecti ordinis, in maioratus succes sione (quae diuidi non potest) praefert consanguineum ex parte mariti, data paritate gradus, consanguineo vxoris; id etiam in Capellaniae fundatione obseruart de iure debere; & decisionem text. in d. §. a te peto; quam ex vi, & ratione taciti, & subintellecti ordinis, ad maioratus succes sionem, Gregor. expendit, ita & ad Capellaniae succes sionem, aequali ratione expendi pos se, nec concurrente prae sumpta, coniecturatáque voluntate testatoris (quae sicut expres sa, in vltimis voluntatibus obseruari debet, & regulariter attenditur) differentiae ratio, aut diuersum ius statui, vel constitui debet inter Capellaniam, & maioratum, cum reddi non pos sit, nec magis vno, quam altero casu voluntas prae sumpta infringi, aut violari pos sit. Sic sane, quod decisio textus in dicto §. a te peto, procedat etiam in Capellaniis, quando testator vocaret disiunctiue suos consanguineos, aut vxoris, vel econuerso consanguineos coniugis, aut suos; vt primo nominati praeferri debeant, etiam in fortioribus terminis, hoc est, quando non sunt in gradu eodem; admittit Nicolaus ipse Garcia, provt supra retuli. Quod si ita is Author ex vi expres si ordinis, tuis, siue meis propinquis, statuit, vt tui scilicet primo admittantur, etiam si in remotiori gradu existant: quanto magis, ex vi taciti, subintellectíque ordinis admitti debebit consanguineus ex parte mariti, data paritare gradus, vt consanguineum ex parte vxoris, in eodem gradu existentem excludat; quamuis si in remotiori es set con sanguineo ex parte mariti, praeferri deberet a con sanguineo propinquiori vxoris. Rursus, quia ratio altera Gregorij Lopezij, aequaliter militar in collatione Capellaniae, sicut in ma ioratus succes sione, quod si praeferremus affectionem vxoris erga suos consanguineos, aut in mera voluntate patronorum, vel indicum id relinqueremus, defraudaretur equidem vir in affectione sua erga suos. Vnde cum concurrat paritas affectionis, & inuicem affectiones se confundant, de neces sitate sumus in consideratione taciti ordinis, & sic praeferri debet consanguineus viri, neque in voluntate libera patronorum, aut iudicum id relinqui, quibus libera electionis facultas conces sa non est; & arbitrium suum, prae sentandíque ius, moderari, exercerique debet iuxta iuris regulas, & ne conces sa sibi potestate abutantur; aut testatoris voluntatem infringant, provt supra dixi in obseruationibus praecedentibus. Verisimiliter namque sic coniuges disposuis sent, si de casu isto interrogati fuis sent, eum ve cogitas sent, aut disponere voluis se credendum est; nec quod ferret maritus, consanguineos vxoris suis praeferri, vnde id pro expres so, & disposito habendum est, ad Glos sam in l. tale pactum, §. finali, per illum textum, ff. de pactis: de qua late alio cap. supra. Quocirca in consilio Archiepiscopi Toletani, iuridice equidem, & iuxta prae sumptam fundatorum voluntatem sic definitum, provt Ceuallus profitetur, existimamus, & a vi, & ratione taciti, subintellectíque ordinis (qua Gregorius adducitur) adductos Viros illos, non modo graues, & illustres, sed etiam eruditos admodum, credimus. Sic etiam hisce diebus Senatum Hispalensem maturo consilio, & diligenti praehabita consideratione definis se vidimus in causa quadam Capellaniae collatiuae; cum a iudicis Ecclesiastici sententia, & eius executione appellatum fuis set, & per viam querelae, & violentiae res allata: nec admitteremus Nicolai Garciae placitum, nisi meritotum maximam inae qualitatem daremus, aut consanguineus vxoris dignior ita diiudicaretur; vt alter ab eo superari deberet, quamuis es set con sanguineus ex parte viri, & existe et in eodem gradu; alias autem a ratione taciti, subintellectique ordinis, voluntatísque expres si ordinis, de qua in dicto §. a te peto, ad tacitam, atque prae sumptam, tecte ponderatum eum textum per Gregorium, negari non potest; provt etiam, rationem alteram eiusdem Gregorij, de qua etiam supra, ne viri affectio defraudetur erga suos consanguineos, sic in Capellaniis concludere, sicut in maioratibus. Idque maxime, quando ad instar maioratus perpetui, & cum prohibitionibus alienationis, clausulisque aliis perpetuis, institutae aut relictae fuis sent, iuxta ea, quae superius adnotaui, & scripsi. Nec obstat praedictae resolutioni consideratio illa Nicolai Garciae, quod secundum haec, & deducto argumento a decisione textus, in dicto §. á te peto, & a vi taciti, subintellectique ordinis (quo Gregorius Lopez excitatur praecipue) non modo consanguineus ex parte mariti, qui in eodem sit consanguinitatis gradu, praeferri debebit consanguineo vxoris, verumetiam praeferendus erit, tametsi in remotiori gradu existat; decisio namque illius §. procedit etiam non data paritate gradus, cum non ab eiusdem consanguinitatis gradu, sed ab ordine scripturae, textus ipse moneatur; ordine autem scripturae, tuis, siue meis propinquis, enam remotiore, propinqui mariti admis si, & inuitati videantur , ante propinquiories vxoris, provt ibi dicitur, & Nicolaus ipse ponderauit, vt supra retuli. Nam rationi huic (provt mea fert consideratio, & sententia) responderi congrue valebit, constituendo, taciti & expres si iudicium, vim & virtutem, aliquando non es se aequalem iudicio, & virtuti expres si; sed minus tacitum, quam expres sum operari, vbi non eadem, sed diuersa militat ratio, vbi tertij vertitur praeiudicium, & de alterius exclusione agitur, & in aliis similibus casibus, in quibus plus expres sum, quam tacitum operatur; provt supra hoc eadem libro. & tractatu, alio capit. ex profes so explicaui. Quamuis ergo specificus, & expres sus ille ordo, tuis, siue meis propinquis, id operetur in eo textu, vt non datam electionem, sed ordine scripturae factam substitutionem, Iurecon sultus dixerit, atque ita ex ordine scripturae, propinquiores mariti non modo, sed etiam remotiores admitti debeant primo loco; idque data paritate gradus procedat etiam ex vi taciti subintellectíque ordinis, vt etiam in casu proposito non datam electionem dicamus, sed mariti propinquos prius; tacite vocatos; non tamen inde argumentum deduci poterit, vt id ipsum dici debeat ex vi ipsa taciti, subintellectíque ordinis, quando consanguineus vxoris concurrens in proximiori sit gradu, consanguineus autem ex parte viri in remotiori, quoniam tunc non eadem militar ratio, ces sátque omnino illa, quam Gregorius expendit. Militat autem, quando ex parte mariti consanguineus, in eodem exi stit gradu, quo, ex parte vxoris, consanguineus: quia verisimiliter credendum est, ita vtrumque dispositurum, si de casu isto interrogati fuis sent, aut quod affectio sua defraudari circa suos consanguineos noluis set maritus, data gradus paritate, sicut nec suorum vxor, si gradus disparitas es set, & in proximiori gradu existerent sui consanguinei; nec congruum, sed potius absurdum maximum es set, con sanguineos ex parte mariti (qui caput est vxoris, & a communiter accidentibus leges, & conditiones ad eum modum dispositioni vxoris adiicere pos set) inferioris, & deterioris conditionis es se, quam vxoris consanguinei sunt. Sic equidem eruditis simus Gregorius Lopezius, quamuis consanguineos vxoris, in proximiori gradu existentes prae tulerit, nec eo casu a vi taciti, subintellectique ordinis argumentum admiserit; data tamen gradus paritate, praeferendos consanguineos mariti, rectis sime docuit. Et de his hactenus, quae sunt notanda; quia noua & singularia, & summo, ingentique studio sic digesta, & elaborata, & magis indubitare procederent, si versaremur in his, in quibus nec pattonus prae sentat, nec iudex confert, sed absque alterius ministerio, & facto, ex sola testatorum dis positione deferuntur, veluti in legatis pro dote relictis consanguineis; aut in his, quae inter consanguineas ex familia, & genere testatoris distribuenda relinquuntur; nam si proponeretur, maritum & vxorem simul disposuis se, & certae quantitatis dotem singulis annis prae stari suis consanguineis proximioribus statuis se; concurrentibus equidem con sanguinea ex parte mariti, & altera ex parte vxoris, vtraque in eodem gradu consanguinitatis; prae fertur consanguinea mariti, eique dos debet conferri; id quod certum, & indubitatum crederem (vt dixi) tum ex his, quae Gregorius Lopez erudite adduxit, & Ceuallus sequutus est. Tum etiam ex ipsius Nicolai Garciae placito, & resolutione illa, quod Gregorij Lopezij sententia, ideo in maioratus succes sione vera sit, quod illa ex legis, aut institutoris fundatione. absque alterius facto, seu ministerio deferatur, provt supra retuli. Tertio & principaliter infertur ad explicationem; & resolutionem alterius quae stionis, quam his ce diebus, in casu ex fact occurrenti definitam scimus in Senatu Regio Hispalensi, & in causa, & lite quae vertebatur inter D. Leonoram de Leon, ex vna parte, & D. Paulam Brauo, ex altera, quae ad petitionem dotis cuiusdam in quantitate considerabili si mul concurrebant; sic decidendum existimauimus. Patronus autem operis pij, sine dotium, & patronatus Gasparis Ruiz de Montoya, solutionem dotis ipsius non differebat, sed vtri eorum solui debuis set, Senatus decreto definiri petebat; vtpote, cum etsi vna & altera eodem es sent consanguinitatis gradu, dicto Gaspari coniunctae; praefata D. Paula duplice n haberet consanguinitatis gradum, tam ex parte patris eiusdem Gasparis, quam ex parte matris; altera vero ex parte matris duntaxat, cuius respectu la vna y la otra eran hiias de prima de la madre del fundador, sed dicta D. Paula. consanguinea etiam in tertio gradu, respectu patris didi Gasparis, quae tamen multo post dictam D. Leonoram nuptias contraxerat; & nihilominus dictam D. Paulam praeferendam in dotis illius anni exactione, merito, & de iure Senatus definiuit. Eiusdem autem decisio ex sequentibus comprobatur fundamentis, & rationibus. At primum equidem ex sententia eorum, qui in eisdem, in quibus versamur terminis, specifice adnotarunt; quod si ex duobus consanguineis in eodem gradu existentibus, alter duplici sit consanguinitatis nexu. testatori coniunctus; is praeferri debet alteri, qui vno tantum coniunctus est. Sic sane in Capellaniis, & anniuersariis, & dotibus, legatis piis, aliisque similibus relictis tradiderunt D. Perez de Lara, de anniuersariis, & Capellan. libr. 2. cap. 3. num. 32. cum seqq. fol. 298. Hieronymus Ceuallos, practicar, commun. contra communes, quae st. 398. numer. 21. & 22. & quae st. 762. n. 70. & duobus sequentibus: vbi ad ducit casum in terminis, de quo in con silio Archiepiscopi Toletani controuersum, testatur idem Ceuallos, quae st. 778. ex n. 27. vsque ad n. 49. Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo 2. par. 7. cap. 15. num. 22. qui solum Latam recenset: Pelaez a Mieres, qui in vinculis & maioratibus late fundat, secum , da parte, quae stione 7. ex n. 3. & in qualibet succes sione Aelxander Raudensis, in cons. 1. ex n. 95. Gozadinum, Ioannem Bottam, & alios, ideo nunc silentio praetermitto, quoniam statim referam eos. Secundo deinde pro eadem parte facit, duo con sanguinitatis vincula fortiora, & potiora es se vno; itaque ex vtroque latere testatori coniunctum, cen seri magis propinquum, & praeferri debere. alteri, qui vno tantum gradu coniunctus est, textus in authent. itaque, C. communia de succes sion. authent. de hae red. abintestato venient. §. si igitur defunctus nec des cendentes, collat. 9. authent. de consanguin. & vterinis, versic. Quia vero, authent. post fratres, C. de suis & legitim, haered. leg. 6. titul. 13. part. 6. cap. 1. vbi Glos sa, de treuga & pace, leg. 1. ff. de priuilegiis creditorum: & pro hac parte opportune expendi quamplurima quae adducit Iason, in leg. re coniuncti, ex numer, 19. cum seqq. ff. de legatis tertio, Tiraquellus, de retracta lignagier. §. 14. in fin. glos. 2. ex num. 5. cum seqq. Mieres, & Ceuallus, vbi supra. Cum ergo praefatus testator ius serit, inter consanguineas suas, proximiorem praeferri, & concurrentibus duabus, in eodem gradu existentibus, eam, quae primo nupserit, quamuis dicta D. Leonora antea nup sis set, praeferri debuit dicta D. Paula, vt pote cum non dicatur in eodem, siue in aequali gradu existere, quae duplici consanguinitatis nexu testatori est coniuncta, sed potius censeatur magis propinqua; duplex enim coniunctio praelationem operatur, licet gradu non praecedatur, vt cum Alexandro Raudense adnotauit D. Perez de Lara, vbi supra, n. 32. & late comprobant Mieres, & Ceuallus, nunc relati. Tertio etiam pro eadem parte faciunt, atque expendi pos sent nonnulla, quae Ioannes Botta, in cons. 14. adducit pro quodam fratre, ex vtroque latere coniuncto, contra vterinum tantum , alterum fra trem, & Socinus iunior, in consilio 94. num. 14. lib. 1. vbi inquit, quod licet fratres vterini sint in eodem gradu cum vtique coniunctis respectu matris, attamen respectu succes sionis inter eos, non censentur es se eiusdem gradus, quia testator habere prae sumitur maiorem affectionem ad eos, qui sunt magis sanguine coniuncti, quales sunt hi, qui duplici consanguinitatis nexu coniunguntur. Et Bottam, atque Socinum commemorauit, & exornauit Ceuallus dict a quae stione 778. num. 36. & 4. seqq. vbi etiam citat Manticam, Menochium, Ceruantes, & Gras sum. Et id ipsum comprobat Tellus Ferdinandez in l. 8. Tauri, num. 4. dum dixit, quod licet per illam legem concurrant nepotes cum patruis in succes sione; id intelligendum est, quando frater mortuus, & frater qui praetendit succes sionem, & pater nepotum, qui volunt concurrere cum patruis, erant vtrinque coniuncti: tunc enim quia aequalis erat succes sio patris nepotum, si viueret, cum alio fratre, nepotes reprae sentando patrem, eodem modo succedunt; tamen quando in aliquo fratre datur maior coniunctio, tunc solus ille succedet, nec datur reprae sentatio, non solum nepotum, sed nec alterius fratrum, qui sunt in eodem gradu; prout latius ibi. Praeterea & quarto facit egregia doctrina Angeli, in authent. quibus modis natur. effic. legi. §. vltimo num. 19. fol. 29. colum. 2. in versic. Sed restat videre quam de facto habuis se in quae stione valde agitata, profitetur Mieres: & in eisdem, in quibus ver samur, terminis, eam adducit, de maioratu, 2. parte, quae stione 7. num. 5. quod licet spurij ex eadem matre, vnus alteri succedat abintestato, quia agnoscuntur ad inuicem, iuxta l. 2. ff. vnde cognati. Si tamen filius spurius, vel naturalis, qui deces sit, reliquit vnum fratrem carnalem, coniunctum sibi ex latere matris spurium, & alium filium legitimum & naturalem, coniunctum sibi ex eadem matre: tunc ad succes sionem fratris mortui vocabitur filius legitimus & naturalis, non autem alius frater spurius, vel naturalis tantum. Nam vbi cunque de succes sione fraterna tractatur, ille praefertur, qui pluribus vinculis est nexus, & coniunctus, scilicet nexu iuris, & nexu naturae. Et citat Gregorium Lopez, ita tenentem, eúmque sequitur contra Antonium Gomezium, prout ibi videri potest, & per Matienzum, in l. 6. tit. 8. lib. 5. glos sa 4. num. 10. Rursus & quinto facit resolutio, atque obseruatio illa Gozadini, in cons. 19. num. 9. vbi scripsit, quod in eodem gradu pluribus existentibus, ille debet praeferri, qui duplici iure vocatur: nec pos sunt dici aequaliter consanguinei, qui sunt vterini, vel vno ex latere tantum coniuncti, cum alter sit ex vtroque coniunctus, quia aequalitas excludit omnem disparitatem, & non potest subsistere, vbi datur aliqua differentia, etiam minima: & Gozadinum refert Ceuallos dicta quae stione 398. num. 23. & quae stione 762. num. 72. vbi addit Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. titulo 13. num. fin. dicentem, quod in fideicommis so relicto familiae, vterini censentur exclusi, & consanguinei ex vtroque latere sunt admittendi, quia licet fratres vterini, vel consanguinei vterini sint inter se in eodem gradu, illud non procedit respectu succes sionis bonorum, vel Capellaniae, quia hoc casu in dis pari gradu censentur es se; prout etiam in simili ca su refert tenuis se expres s e Gomez de Leon in centuria allegat. iur. allegatione 11. num. 1. Sexto quoque facit Ioannis Fabri, in §. si plures, num. 2. Institu. de legitima agnatorum success. singularis doctrina, quod si in iure retractus consangui nealis, quod competit consanguineo proximiori, vt in l. 72. Tauri, cum seqq. concurrat consanguineus ex vtroque latere cum vterino, quod vterinus excluditur per consanguineum, ex vtroque latere coniunctum, refert Tiraquellus, de retracta lignag. §. 1. glos sa 10. num. 1. & notabile es se ad leges nos tras Regias, inquit Mieres, de maioratu. parte 2. dicta quae st. 7. numer. 6. refert etiam Ceuallos, dicta quae st. 778. nu. 43. & 44. & addit Menochium libro 4. prae sumptione 75. dicentem, quod si vocati sint consanguinei per verbum collectiuum, debent tunc prius admitti vtrinque coniuncti; quia veluti propinquiores censentur magis dilecti. Septimo denique & vltimo loco facit Pelaez a Mieres, eadem quae stione 7. sub numero 6. in versic. Et ex his etiam. singularis illa obseruatio, atque ex antea dictis pro consanguineo ex vtroque latere contra vterinum, illatio; quod si adsit contentio inter duos pro succes sione alicuius maioratus, & dubium sit quis extet vocatus, quia ambo forsan apparent vocati per fundatorem; debet in succes sione praeferri ille, qui secundum iura, & dispositionem testatoris, vocatus apparet, & est anteponendus ei, qui solummodo ex testatoris dispositione vocatus est, quia pluribus vinculis copulatus est; prout ibidem probat. Ceuallos etiam, dicta quae st. 778. num. 42. post Gregorium Lopez, in l. finali, tit. 13. p. 6. verbo, de parte de su madre, & verbo, natural e legitimo, vbi dixit, quod in succes sione prae fertur ille, qui pluribus vinculis est nexus, & coniunctus testatori, scilicet nexu iuris, & naturae. Nec obstat praedictae resolutioni, si dicatur, praefata iura, hoc est, adducta supra sub num. 29. in principio, versic. Secundo deinde pro eadem parte. loqui, & procedere in succes sione abintestato fratris defuncti; secus vero statuendum es se in succes sione testamentaria, ac in ea, in qua ex dispositione, & vocatione institutorum succeditur. Quoniam respondetur, rationem illam maioris dilectionis, & praelationis circa consanguineos, ex vtroque latere Coniunctos; non modo in succes sione abintestato, sed etiam in legatis, in fideicommis sis, & in vinculis, aut Capellaniis, relictísve perpetuis, & institutionibus quoque militare; vt scilicet sub vocatione fratrum, aut consanguineorum, ij praeferantur vterinis, aut ex vno tantum latere coniunctis, qui ex vtroque coniuncti fuerint, & a testatore magis dilecti videantur; quod ex Castren se, Corneo, Decio, Alexandro, Socino, Parisio, Ruino, Menochio, Antonio Gomezio, Tello, Rojas, & Angulo, recte obseruauit Ceuallos dicta quae st. 778. n. 33. & 34. Et in succes sione testamentaria id ipsum dicendum, quod in succes sione abintestato, statuit illa ratione, quod testator in dubio censeatur semper disponere secundum legis dispositionem, & ad eam se referre, vt in l. peto, §. fratre, ff. de legatis secundo, & in l. finali, C. de verbor. significat. siue se cum illa conformare, vt in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebell. cum vulgatis. Et citat quoque Tellum Ferdinand. in eadem l. 8. num. 5. vbi multum ad propositum nostrum, ac in haec verba reliquit scriptum: Et haec praerogatiua maioris coniunctionis. non solum datur ab intestato, sed ex testamento, quando institutio fuit facta simpliciter, vt si dixis set, Instituo fratres meos, nam praeferuntur hi, qui sunt maiori coniunctione coniuncti, & eodem modo in substitutione, vt Paulus, Corneus, & Iason declarant. Etiam vidi, & obtinui in opulenta haereditate cuiusdam mercatoris Cordubensis, qui testatus fuerat tantum verbo; & interrogatus, quos haeredes voluis set habere, respondit, fratres meos, erant fratres vtrinque coniuncti, & fratres Vterini tantum: decisum fuit. solos fratres vtrinque con iunctos, haeredes es se, caeteros vero non. Denique, si Authores omnes, ac eorum doctrinae (de quibus hactenus) originaliter praelegantur, apparebit equidem, maiori ex parte ad succes sionem te stamentariam applicas se ipsos ea, quae de succes sione abintestato, & de praelatione ex vtroque latere coniunctis concedenda, eadem iura antea relata statuunt, nec aliquam differentiam in hoc statuis se. Denique, nec obstat eidem resolutioni, si dicatur etiam, qualitatem hanc duplicis coniunctionis non considerari Vltra fratres, & filios fratrum, in eisdem iuribus relatis supra, hoc eod. num. 29. versic. Secundo deinde pro eadem parte? vt in authent. ces sante, in fine, C. de legitim, haered. & in authent. post fratres 1. eod. titulo, & cum aliis Authoribus, Castrense inquam, Corneo, Azone, Antonio de Rosellis, Antonio Rubeo, Curt. iun. Anton. Gomezio, Couarr. & Gregor. Lopez; tradidit Matienzus in l. 5. titul. 8. lib. 5. glos. 1. numer. 8. sequitur Azeuedus, in cons. 24. numer. 55. qui in simili casu, & in eleemosyna perpetua, relicta consanguineis testatoris, sic obseruauit. Vnde in casu proposito, & in succes sionibus, aut relictis perpetuis, id ipsum dicendum videtur, solámque coniunctionem, non autem duplicis consanguinitatis nexum considerari: non inquam id obstat. Quoniam respondetur, qualitatem eam, quae in maiori affectione, & praelatione, legísque dispositione, ac in prae sumpta testatoris voluntate fundatur, sic in quibuslibet con sanguineis, etiam vlterioribus, sicut in fratribus, fratrúmque filiis considerandam, nec pos se reddi differentiae rationem; idque maxime, cum vocatis consanguineis propinquioribus, ij propinquiores ccnfeantur, qui duplici sunt consanguinitatis nexu coniuncti, vt late supra probaui. Et quidem auctoritates omnes ibi cumulatae generaliter & indistincte obtinent, & loquuntur, nec se ad eum modum restringunt; qualitatem potius duplicis coniunctionis in vlterioribus etiam in summa habent consideratione, provt in maioratus succes sione habuit Mieres, vt superius retuli, quicunque sit, ac quocunque in gradu existat, qui succes sionem praetend it. Sic etiam, quod in succes sione bonorum defuncti, & Capellaniae, consanguineus vtrinque coniunctus praeferatur, indistincte, & late probauit Ceuallos dicta quae st. 778. ex dicto num. 28. & num. 37. & 38. Cerbantes etiam in l. 7. Tauri, num. 21. & 25. & Azeuedum dicto consilio 24. num. 55. sequutus non est Nicolaus Garcia, de beneficiis, tom. 2. part. 7. cap. 15. num. 22. Imo contrarium as seuerauit aperte, dum retulit Laram, & dixit, ex consanguineis existentibus in eodem gradu, illum praeferri debere, tanquam magis consanguineum, qui duplici consanguinitatis nexu est coniunctus fundatoribus, etiam vltra fratrum filios; quamuis Azeuedus contra videatur tenere. Sed & ipse Azeuedus, praecitato num. 55. in ea sententia firmitet non sistit, cum dixerit, quod non erraret, qui data paritate gradus meritorum, & paupertatis, ad haec considerationem haberet, (scilicet ad duplicis nexus consanguinitatis qualitatem) & quod es set haec causa sufficiens gratisicandi. D. autem Perez de Lara, de Capellan. & anniuersar. lib. 2. cap. 3. sub num. 34. versic. & adde, iuridice, & recte id fuit as sequutus, dum scripsit, quod haec qualitas duplicis coniunctionis ad praelationem consideratur in Capellaniis, etiam vltra filios fratrum. Et reddit rationem, nam in Capellaniis ille praefertur, qui prae sumitur magis dilectus a fundatore , & est magis dilectus, qui habet duplicem coniunctionem . Et cum haec ratio vlterius procedat, nimirum si consideretur, etiam vltra filios fratrum. Inquit etiam Lara, & ipse, Matienzi resolutionem, dicto num. 8. (de quo supra) procedere in reprae sentatione ad haereditatem, in qua ad filios fratrum voluit se lex restringere, licet secus es set, si ageretur de haereditate patris, seu matris; nam tunc aequaliter admitterentur filij, quia affectio testatoris ad omnes filios par est; prout haec omnia ex aliis Authoribus ibi comprobat . Et hactenus de praedicto articulo, & de his, quae Hieronymus Ceuallos, dicta quae st. 778. ex n. 28. reliquit scripta. Quatenus vero ipse, n. 25. 26. dubitauit, vtrum Capellania in dubio prae su[sect. 30] matur authoritate Episcopi fundata, si nec de fundatione, nec de collatione constiterit, & an collatio testibus probari pos sit; vide omnino Hieronym. Gonzalez, super reg. 8. Cancellariae, glos. 5. n. 50. & duobus seqq. & n. 58. & 59. Nicolaum Garciam de Beneficiis, primo tomo, cap. 2. n 114. & duobus seqq. Quarto & principaliter infertur quoque ad explicationem, atque resolutionem quorundam, quae as sidue ex facto; & in praxi occurrunt, & claram, atque distinctam explicationem requirunt, vtrum videlicet ad legata pro dote, aut pro eleemosyna consanguineis testatoris relicta, siue cum ad haec, vel ad Capellaniam vocantur consanguinei fundatoris, seu qui sunt de eius parentela, genere, seu familia, censeantur etiam vocati consanguinei naturales tantum, aut spurij etiam, & illegitimi, & descendentes ex illis, vt si proximiores gradu sint, consanguineis legitimis, remotioribus tamen, praeferantur, & dicantur de genere, vel familia legitimi ex patre naturali, vel spurio. Vtrum etiam filius primogenitus naturalis succedat in maioratu, in quo filij simpliciter ad eius succes sionem vocantur, & quid de spurio, & descendentibus vtriusque. Et quo distincte, & absolute magis procedatur, sequentia obseruanda, & constituenda erunt, quibus vniuersa, quae ad istum tractatum pertinent, & se offerre pos sunt, circunscribi valebunt. Et[sect. 31] primo quidem quod attinet ad filium naturalem, & maioratus succes sionem, obseruandum erit, regulariter eum in maioratu non succedere, nec ad eius succes sionem admitti, vbicunque namque agitur de fauore filiorum, nunquam filiarum appellatione filij naturales comprehenduntur; sicuti refoluit Ludou. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 3. numero 44. in fine, & numero 45. qui est videndus ex numero 41. libro primo, cap. 4. num. 45. Mieres, de maioratu, parte 2. quaest. 2. Gregorius Lopez, Ioannes Lecirier, Tiraquellus, Aluaradus, Azeuedus, & Velazquez Auendanus, cum quibus Blazius Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, quae stione 16. per totam, qui sic resoluit num. 13. & num. 14. cum seqq. vsque ad numerum 32. Nicolaus etiam Garcia, qui alios refert, de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap. 15. ex numero 49. & latius explanatur infra, cap. 82. per totum, vbi plures casus di stinguuntur. Fundamenta autem nonnulla, ipse Florez de Mena pro hac parte adducit, & contrariae partis fundamentis satisfacit, explicat etiam iura nonnulla, prout ibi videri potest, & dict. num. 32. inquit in hunc modum: Ex quibus omnibus iam patet, hanc secundam opinionem veriorem es se, & quae debet seruari in iudicando, & consulendo, prout semper vidi seruari. Et id ipsum admisit Ludou. Molina, lib. 3. cap. 3. num. 45. nisi ex serie maioratus, atque ex coniecturis aliud colligatur, atque ita ex coniecturis admitti filium naturalem, & etiam excludi, probauit ibid. num. 44. in final. verbis. Conuenit etiam Azeuedus, in l. 11. titulo 6. lib. 5. qui tamen ad terminos Ludou. Molinae debet restringi, loquitur enim multum generaliter: & quatenus inquit neces sariam non es se Regiam faculatem advocandum filium ad maioratum, iuridice se habet, dummodo id intelligatur deficientibus filiis, & descendentibus legitimis; non alias; vt per Molinam, libro 2. cap. 11. numero 25. Mieres, prima parte, quae stione 2. Pat. Molinam, tomo 3. dis putat. 610. sic sané, quod filius naturalis succedat, deficientibus legitimis, ex multis resoluit Florez de Mena, dict. quae st. 16. §. 2. num. 8. Nicolaus Garcia, dicto capit. 15. numero 50. ibi: Quod procedit, nisi subiecta materia aliud importet, Vt successio maioratus, in qua non succedunt naturales, seu descendentes ex eis, etiam si simpliciter vocentur filij, descendentes, aut consanguinei; quia est res honorifica, nisi ex serie. seu circunstantiis maioratus aliud colligatur. Et is Author citat Gregorium Lopez, Molinam, Mieres, Auendanum, Aluaradum, & Flores de Mena, sic tenentes. Et improbat eundem Gregorium, alio in loco, cuius auctoritate deceptus Azeuedus, nimis generaliter loquutus est, vt supra obseruaui. Recte tamen se habuit, & superioribus conuenire videatur in consilio 24. num. 31. vsque ad 37. dum agit de succes sione filiorum naturalium in maioratu. Quamuis ex num. 23. nimis excedere videatur iura eorundem filiorum, vt de genere, aut familia es se dicantur, prout ibi videri poterit; & latius infra, cap. 82. Et hactenus de prima obseruatione; cuius re solutio non modo procedit quoad succes sionem maioratus in eisdem filiis naturalibus, sed etiam in filiis, ac descendentibus eorum, etiam legitimis; quemadmodum enim pater eorum succedere non pos set, si viueret, sed potius excluderetur a succes sione, sic etiam nec ipsi succedere pos sunt, sed potius veniunt excludendi, nec melioris conditionis existere pos sunt, quam es set eorum author. Quo in placito vnanimiter conuenire videntur omnes Authores, quos supra commemoraui, atque ex communi sententia tradidit Nicolaus Garcia, dicto cap. 15. numero 50. prout nunc retuli. Mieres etiam, de maioratu, 2. part. dicta quaestione 2. ex numero 18. cum sequentibus. Et num. 25. in illis Verbis: Ex quibus omnibus concludo, quod quemadmodum filij illegitimi excluduntur a maioratibus, ita omnes descendentes ex illis, in quocumque sint gradu. Et comprobatur eadem sententia ex his quae ego ipse adnotata, atque scripta reliqui quotidianar. har. controu. iur. libro 3. capite 15. numero 60. vbi multorum Authorum allegatione comprobaui, exclusa vna persona a succes sione, vel de iure, aut ex dispositione testatoris succedere prohibita, & omnes ab ea descendentes exclusos censeri, vel succedere prohibitos. Et idem quoque prosequutus sum, cap. 29. numero 3. eiusdem libri 3. vbi ex multis etiam iuris Interpretibus tradidi eandem doctrinam, quia descendunt ex radice infecta, nec potest es se causatum potentius sua causa. Et exclusio vnius gradus, exclusionem inducit nascentis ex illo, quicunque sit. Et destructo ordine, destruitur & ordinabile, sicut destructo antecedente, destruitur & consequens. Et inhabilitas medij causat inhabilitatem in extremo. Et extrema videntur sublata, sublatis mediis. Et vitium auctoris durat etiam quoad suos descendentes; & gradus praecedentes debent es se succes sibiles, vt sequentes admittantur; sicuti haec omnia latius exornaui dict. num. 3. dict. cap. 29. & de hoc ipso articulo, vide infra cap. 93. Sane in quibus casibus admitti naturales filios ad succes sionem maioratus diximus, vel quia generatio, & familia filiorum legitimorum illius, qui maioratum instituit, deficeret; vel quia ex coniecturis, aut serie testamenti, ita verisimilirer elici, atque deprehendi pos set; in eis dem equidem id ipsum dicendum erit respectu filiorum legitimorum, & aliorum descendentium eorundem naturalium filiorum; vt pote cum eadem ratione, qua ipsos excludimus, parentibus eorem exclusis, ipsamet quoque admittere eos debeamus, cum patres ipsorum admittimus. Quod planum & certum est, ac de mente eorum omnium procedit, quos supra commemoraui. Item comprobatur ex his. quae d. 15. fere per totum, & dicto cap. 29. libri tertij resoluta, atque adnotata reliqui. Quod si extra succes sionem maioratus, ac in ea materia versemur, quae dictorum filiorum naturalium, & eorum descendentium legitimorum qualitati proportionabilis, nec repugnans videatur; ac diuersa ratio, quam in succes sione maioratus militet, nec testatoris mens contradicat, nec censeatur in dubio contradicere propter subiectam materiam; tunc sane, naturales ipsos filios, & ipsorum descendentes legitimos admitti debere, dicendum erit. Sic equidem, quod ad legata pro dote, aut pio maritandis virginibus consanguineis, aut pro eleemosyna ipsis prae standa, relicta, naturales admittantur; & si proximiores sint, habeantque qualitates a testatore requisitas, praeferantur remotioribus legitimis; imo quod dicantur de familia, & de parentela, late contendit, & defendit Azeuedus dict. cons. 24. videndus ex num. 13. vsque ad num. 37. vbi sub num 34. in hunc modum scribit; Cur ergo in prae senti dispositione non admittemus filios naturales, cum testator hic non per modum maioratus, imo nec per modum conseruanda familiae disposuerit sed subueniendi potius, & occurrendi necessitatibus eorum, & in viam eleemosynae. Idque non solum honorosum, verum & fauorabile, & commodosum ipsi testatori, & animae eius; & sic non est curandum , an sint legitimae, vel naturales tantum consanguineae illae, quibus danda est eleemosyna haec, praemaxime, cum ipse testator eas non excludat. Et iterum ipse Azeuedus num. 36. in illis verbis, Et sic in nostrae clausulae proposito teneo pro vero, naturales foeminas pauperes es se comprehensas, & comprehendi in hac dispositione si consanguineae sint testatoris, & consequenter praeferri legitimis, in eodem gradu consanguinitatis non existentibus. sicus si in eodem exi sterent gradu; nam tunc legitimas praeferrem, si pauperes es sent, naturalibus, etiam pauperioribus. Iterum etiam idem Author ibidem, num. 39. in fine, in illis verbis, Ex quibus inconuincibiliter & neces sario as serendum, & tenendum est, naturales ad hanc eleemosynam admittendas, & sic vidi per plures Doctores consultum. Et voluit expresse Rebuffus in simili casu, & dispositione, vbi nobilitas non consideratur. Imo & inquit Corduba, quod dos relicta pro dotandis consanguineis, ex legitimo matrimonio procedentibus, quod potest dari legitimis ex legitimo matrimonio, licet procedant ex tali stipite per parentes illegitimos. Azeuedi autem placitum. & resolutionem quoad praedicta admittit specifice Nicolaus Garcia, de benef. tom 2. part. 7. cap. 15. n. 49. vbi concludit, in eleemosyna, seu relicto foeminis consanguineis, seu de genere pauperibus, comprehendi naturales, & praeferri legitimis, non existentibus in eodem gradu. Et quod in his, & aliis, in quibus subiecta materia non repugnat, dicuntur naturales es se de familia, domo, genere, stirpe, sanguine, & parentela patris, ex quo gaudent eius nobilitate, vt legitimi; quod ex multis aliis Authoribus ibi comprobat. Et in fortioribus terminis, quod filij legitimi ex patre spurio admittantur ad Capellaniam, ad quam vocantur consanguinei ex familia, aut sanguine; Hieronymus Goncales defendit, prout statim dicetur. Sic sane diebus praeteritis Senatus Hispalensis in causa, & lite, quae vertebatur super dotibus, & eleemosynis patronatus, siue operis pij Stephani Yanze, definiuit de iure, & Mariam quandam Ximenez, naturalem filiam consanguinei cuiusdam proximioris testatoris, caeteris aliis ad vnius dotis exactionem praeferendam decreuit; illa namque licet ex legitimo matrimonio procreatae es sent, atque con sanguineorum institutoris patronatus legitimae filiae es sent, in remotiori tamen consanguinitatis gradu existebant, sicuti ex proces sus serie, & actis apparuit. Et hactenus de prima obseruatione in proposito dubio. Secundo deinde obseruandum, atque constituendum erit, indubitati, atque certi iuris es se, in per sona filij spurij non pos se ab eius parente primogenium, nec vinculum institui: cum spurius ex nullo genere dispositionis pos sit ad succes sionem bonorum parentis admitti, imo incapax sit succes sionis eius, siue ex donatione, siue ex vltima voluntate, siue ex primogenio, vel quacumque alia dispositione. Idque nec directe, nec indirecte, neque per mediam personam alterius, nec aliquo alio colore quae sito, atque ita neque ex substitutione vulgari, seu fideicommis saria potest aliquid a parente accipere. Quod nedum procedit in maioratu ex legum Regiarum decisionibus facto, verum etiam in eo, qui ex Regia facultate instituitur, etiam si vocatio spurij fiat post omnium legitimorum des cendentium vocationem; quamuis enim verba facultatum generalia sint, & ex eis primogeniorum institutoribus concedatur facultas vocandi quas cumque personas; ea verba ad habiles tantum, atque capaces; non autem ad personas inhabiles, & incapaces extendenda sunt. Et haec quidem procedunt nedum in his bonis, quorum succes sionis spurius incapax est, sed etiam in ea parte, quae filio spurio pro alimentis a parente relinqui potest. Quamuis enim eius portionis spurius capax sit, ipsa tamen spurio libera, & absque grauamine relinqui debet, cum ex praecisa neces sitate, atque ex iuris dispositione debeatur. Cognatus tamen, aut consanguineus potest in persona spurij maioratum filiis legitimis deficientibus instituere. Quamuis enim spurius haereditatis parentis incapax sit, nihilominus tamen ab aliis ex contractu, vel ex testamento libere capere potest: prout haec omnia ad literam traduntur, atque comprobantur per Ludouic Molinam, de Hispan. primogen. libro 2. cap. 11. ex num. 26. vsque ad numerum 34. Mieres, de maioratu, prima parte, quae stione 2. & secunda parte, quae stione 2. Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 3. num. 55. & multis seq. & num. 71. Burgos de Paz, ciuilium quae stione 3. numero 43. Azeuedum, in l. 11. titulo 6. lib. 5. num. 46. & duobus seq. Pat. Ludouic. Molinam, tom. 3. de institia & iure, disputatione 610. num. 4. folio 255. Nicolaum Garciam, de beneficijs, secundo tomo, part. 7. cap. 15. num. 36. & 45. Et quatenus inquit Azeuedus, vbi supra, numero 48. in dubio non videri vocatum spurium, nisi probaretur, aliam fuis se mentem testatoris; iuxta traditiones Ludouici Molinae temperari, atque intelligi debet: nam si proponatur, maioratum a parente, vel ascendente paterno factum fuis se, tunc equidem, nec in dubio ex coniecturis, neque etiam ex clara, & expres sa dispositione admitti potest, cum nullo modo, neque expresse, neque tacite, neque directe, neque indirecte ex dispositione parentis capere pos sit spurius. Si vero a cognato, vel consanguineo cum Regia facultate, vel absque ea maioratus institutus fuerit, verum equidem erit, etiam tunc spurium vocatum non censeri in dubio; ex coniecturis tamen, quae mani festae, & concludentes sint, vel si probetur, eam fuis se institutoris maioratus mentem, admitti pos se; si in institutione legitimi non vocentur, aut spurij non excludantur expres sim, & de mente testatoris, aut coniecturis pro spurio, contendi pos set iuridice. Remanet itaque, spurios, succes sionis maioratus incapaces es se regulariter. Dubium autem versatur circa legitimos atque ex legitimo matrimonio procreatos, ab spuriis tamen parentibus procedentes, atque ita, num legitimus, ex filio spurio natus, siue nepos legitimus ex auo spurio, in maioratu succedere valeat. Et quidem cum casus hic ipse ex facto occurris set in causa, & lite, quae vertebatur inter Didacum Cauallero Barrionueuo, ex vna parte, & Gundisaluum de Sanabria ex altera, qui contendebant, & litigabant super succes sione vinculi cuiusdam, instituti ex quadam domo per Didacum Cauallero, oppidi de Carmona: is namque consanguineis certis, specifice vocatis, generalem fecit consanguineorum omnium suorum vocationem, vt post eos omnes extinctos, qui proximior es set, succederet. Didacus autem praefatus Cauallero Barrionueuo in remotiori gradu consanguinitatis exi stibat, sed natus erat ex legitimo matrimonio, atque ex legitimis procedebat. Gundisaluus vero de Sanabria, non modo consanguineus erat fundatoris, atque ex legitimo natus matrimonio, sed etiam in proximiori versabatur gradu; mater tamen eius (ex qua consanguinitas cum fundatore dicti vinculi procedebat) filia spuria erat cuiusdam consanguinei fundatoris ipsius, & cum ita casus occurris set (vt dixi) & per appellationem causa allata, Senatus Hispalen sis in fauorem Didaci Cauallero Barrionueuo rem definiuit, & non modo filios primi gradus spurios, sed etiam descendentes eorum, a succes sione maioratus excludendos, decreuit. Senatus autem definitio concludenter comprobatur ex his, quae contra filios, ac descendentes filiorum naturalium superius annotauimus, quantumuis illi legitimi sint, fortius etenim adstringunt in legitimis, qui a filio spurio procedunt, vt de se patet manifeste, atque ideo hic non repetuntur. Comprobatur etiam ex singulari doctrina Baldi, in l. vltima, Cod. de verborum significatione, vbi scripsit is Author, quod quemadmodum filij ba stardi non continentur appellatione Domus, nec sunt de Casata, qui tamen sunt filij primitiui, idest, primus amor: multo minus continentur nepotes, etiam legitimi, ex bastardis nati: quia nulla consequentia potest es se legitima ex illegitimo nascendi principio, & radice corrupta. Vnde si primus amor est contra bonos mores, secundus deriuatus ad nepotes, sine peccato originali es se non potest, & qui primitiua inficit, deriuata vituperat, prout inquit ipse Baldus, quem refert, sequitur Decius, in consilio 335. Viso consilio, num. 1. & 2. Mieres de maioratu, parte 2. dict. quae st. secunda, n. 24. vbi etiam citat aliam egregiam doctrinam Baldi in l. hac consultissima, §. ex imperfecto, C. qui testamenta facere pos sunt, dicentis, quod bastardi non habent lineam quoad patrem. Rursus comprobatur, quoniam in causato non potest es se magis, quam in influenti causa. Et sic bastardis, & spuriis exclusis, tota linea, quae ab eis fundamentum capit, exclusa censetur, quoniam ad exclusionem prioris in gradu, neces sario sequitur exclusio sequentis, vt per Alexandrum in consilio 75. numer. 14. lib. 1. Socinum in consilio 31. numero 3. libro primo. Et cum origo, & principium sit vitiosum, per quod ad vlteriores filij spurij peruenitur, hoc vitium & origo vitio sa indescendentes deriuatur, etiam si sint in decimo, vel vlteriori gradu; provt supra in filiis legitimis, descendentibus ex naturalibus comprobaui, & exornat Mieres, dicta quae stione 2. numer. 18. & 23. Comprobatur deinde, quia bastardi, & spurij non pos sunt portare arma patris, nec insignia, quia non dicuntur, nec sunt de familia, agnatione, domo, seu casata; sicuti adnotarunt, atque scriptum reliquerunt Bartol. Bald. Imola, Alexand. Felinus, Guillelmus Benedictus, Rochus de Curte, Lambertinus, Tiraquellus, Paleotus, Gregorius Lopez, Anton. Gomezius, Rojas, Molina, Mieres, Matienzus, Mantica, Menochius, Peregrinus, D. Spino, Ioannes Gutierrez, Velazquez Auendanus, Ceruantes, Farinacius, Martinez del Villar, Azeuedus, & Tuschus, quos aggregat Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo secundo, cap. 15. numero 36. qui addit numero 37. & 38. quod neque etiam sunt de parentela patris, nec cum illis est cognatio, consanguinitas, aut coniunctio ex parte matris -, provt ibi comprobat. Cum igitur filij bastardi, & descendentes ex illis, non pos sint portare arma, & insignia testatoris; & communiter omnes maioratus (maxime Nobilium) fiant cum onere, & grauamine armorum, insignium, & nominis; non poterunt ipsi in maioratu succedere, qui eiusmodi conditionem, & grauamen adimplere non pos sunt. Atque ita in terminis argumentatur Pelaez a Mieres, d. quae st. 2. num. 19. 20. & 21. qui num. 18. vsque ad numer. 27. longa serie defendit istam partem: quod quemadmodum excluduntur a maioratibus filij spurij, ita etiam omnes descendentes ex illis, quocunque in gradu sint. Et id ipsum in fortioribus terminis, in descendentibus legitimis ex filiis naturalibus, vt etiam hi excludantur, cum aliis admisit Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo secundo, dicto cap. 15. numero 50. & numero 45. Et quamuis in Capellaniis aliter statuat, in maioratibus tamen ita quoque tenet Hieronym. Goncalez, super regula octaua Cancellariae, glos sa quinta, numero 123. Azeuedus, dicto consilio 24. numero 37. vbi in dispositione facta in fauorem consanguineorum, & in legato pro dote, aut pro eleemosyna consanguineis testatoris relicto; non admittendas consanguineas spurias defendit, & naturales ab spuriis separat. Subdit tamen, quod si spuria haec es set ex parte matris, admitteretur ad legatum praedictum, sicut admittitur ad succes sionem consanguineorum ex parte matris, si non est nata ex damnabili coitu; quia spurius ex parte matris, habitus ex non damnabili coitu, dicitur de genere, agnatione, & familia, & excludit substitutum matris sub conditione si sine liberis vocatum. Et concludit, sic determinatum fuis se in Cancellaria Pinciana in spuria ex parte matris, & datam super eo executoriam, & Paleotum, & D. Spino commemorat: potuis set sane communem huius Regni Interpretum sententiam pro se adducere, vtpote cum ipsi vnanimiter as serant id ipsum, sicuti eundem Azeuedum commemorans, notauit Nicolaus Garcia, de beneficiis, parte secunda, dicto capite 15. numero 51. vbi citat alios huius Regni Authores, & concludit, spurios ex parte matris cen seri vocatos ad Capellaniam, dotationem, seu eleemosynam, ad quam vocantur ij, qui sunt de genere, parentela, & cognatione testatoris. Idem etiam aperte comprobatur ex decisione l. 9. Tauri, hodie l. septima, titulo octauo, libro quinto, nouae collection. Regiae, ex qua non modo naturales, sed etiam spurij filij succedunt matri suae ex testamento, & ab intestato, & caeteris ascendentibus ex parte matris, nisi habiti sint ex coitu, propter quem mater pos set damnari ad mortem naturalem, provt Matienzus ibi glos sa secunda adnotauit. Et ascendentes matris excludunt, provt etiam ibi Matienzus, glos sa sexta. Imo & contra matris te stamentum succedunt, & illud subuertunt, si sint praeteriti, sicuti Matienzus etiam ibi glos sa 7. n. 3. per text. in l. si suspecta, §. de inofficioso, ff. de inofficio so testamento, Azeuedus, in eadem l. septima, numero 22. & 23. vbi etiam inquit, quod spurij succedunt consanguineis ex parte matris ab intestato, atque ex testamento, si sine legitimo haerede decedant, & respectu lineae maternae spurij inter se succedunt, & dicuntur de genere, & cognatione matris. Antonius Gomezius, in dict. l. 9. Tauri, numero 9. 10. 11. & 12. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro secundo, quae stione 108. & vide infra, cap. 82. Et haec quidem cum ita se habeant, nullo pacto stare, nec procedere pos se videtur id, quod per transitum, & absque aliqua distinctione obseruauit Nicolaus Garcia, dicto cap. 15. numer. 52. in fine. Nam cum dixis set, illegitimos, & spurios ex parte matris, bene es se de eius parentela, genere, sanguine, & cognatione, & sic censeri vocatos ad Capellaniam, dotationem, seu eleemosynam, ad quam vocantur qui sunt de parentela, genere, & cognatione fundatoris, subdit in hunc modum: Licet secus sit in maioratu, & patronatus iure, vt supra dictum est. Sane quod Author is supra dixerat, procedit, & praecise intelligendum est respectu spurij ex parte patris, de quo ibi loquitur, non de spurio ex parte matris, de quo statutum ab eo, dicto numer. 52. Rursus, respectu spurij eiusdem ex parte matris, differentia constitui non valet, quam ipse Nicolaus as signat, nec secus erit, sed potius idem ius obseruabitur in maioratu, & iure patronatus, si ex parte matris procedat, vtpote cum eidem ex testamento, & ab intestato succedat, imo & contra testamentum admittatur, vt supra dixi, atque ita succedere debeat in maioratu, si ab ea in stituatur, cum etiam consanguineis ex parte matris succedat, succedere etiam in maioratu debebit, ac in bonis liberis, si ex institutoris dispositione non excludatur a succes sione, vtpote cum inter se succedant consanguinei ex parte matris, nec quoad bona maioratus differentia es se pos sit vt de se patet, & aperte sentit Azeuedus, vbi supra, ex numer. 21. in dicta l. septima, & in dicto consilio 24. num. 37. quod semper intelligitur, dummodo filij, ac descendentes legitimi deficiant, & tunc procedere pos se videtur Pelaez a Mieres placitum, dicta quae stione 2. part. 2. ex num. 27. & vide infra, dicto cap. 82. Tertio & principaliter obseruandum, atque constituendum erit, quod attinet ad Capellanias, legata etiam pro dote, aut pro eleemosyna con sanguineis relicta, dubium etiam es se, an spurij, seu illegitimi; atque etiam ex ipsis descendentes, quamuis legitimi sint, admittantur, seu admis si, an potius exclusi censeantur; cum consanguinei fundatoris, seu qui sunt de eius parentela, genere, aut familia vocantur. Et quidem Azeuedus, dicto consilo 24. numero 37. spurius ex parte patris, indistincte excludit: admittit tamen ad eius modi legata spurios ex parte matris, & ita fuis se determinatum in Cancellaria Pinciana in spuria ex parte matris, as serit, provt supra retuli. Statim tamen, sub numero 39. in fine, versic. Imo, & inquit Corduba, cum Ludouic. Lop. & Corduba inquit, quod dos relicta pro dotandis consanguineis, ex legitimo matrimonio procedentibus, potest dari legitimis ex legitimo matrimonio, licet descendant ex parentibus illegitimis. Et ita pariter se habuis se videtur Hieronymus Goncalez, super regula octaua Cancellariae, glos sa quinta, ex numero 109. vsque in finem glos s ae, folio 110. nam licet de admittendis spuriis, & eorum descendentibus, cum fundator ad Capellaniam vocauit Clericum ex sua familia, aut sanguine; ideo dubitauerit, quod sicut pater, aut filius spurius, seu illegitimus, non dicitur de familia, nec veniret admittendus: sic etiam, nec filius legitimus natus ex patre, vel auo spurio, non potest dici de familia, vel agnatione fundatoris, quia nulla consequentia potest es se legitima ex illegitimo nascendi principio, nec plus iuris in cau sato, quam in influenti potentia caus ae, & ex infecta radice fructus non producuntur; provt ibi comprobat numero 110. & quatuor sequentibus. Statim tamen ex numero 115. cum sequentibus, contrarium defendit, & Clericum legitimum, procedentem tamen ex patre, aut ascendente illegitimis, seu spuriis ad Capellaniam admittit, ad quam Clerici ex sua familia, aut sanguine vocantur. Primo, quia cum iste talis. sit legitimus, consequenter est habilis, & idoneus ad quaecumque beneficia, dignitates, & honores, quamuis de scendat a patre spurio, vel illegitimo. Deinde, quia nepos legitimus, natus ex patre spurio, potest legitime haeres institui, tam ab auo, quam ab alio quocunque. Rursus, quia filius legitimus, natus ex patre spurio, admittitur ad ius patronatus; provt ibi comprobat numero 118. & numero 119. adducit Nauari Consilium ad hoc, quod nepos legitimus ex matre spuria, alias tamen legitimata per rescriptum Principis, admittitur ad Capellaniam fundatam ab auo Clerico, ad quam fuit vocatus Clericus magis proximus, & consanguineus fundatoris. Adducit etiam numero 120. Rotae decisionem in terminis. Subdit quoque, nouis sime etiam fuis se decisum, illegitimitatem patris non obstare filio legitimo, vt prae sentari ipse non pos set ad Canonicarum, seu eleemosynam iuris patronatus, ad quem, seu quam testator vocauerat Clericum descendentem a quodam Ioanne, & dictus Clericus erat filius legitimus patris spurij, qui descendebat a dicto Ioanne. Et in eadem decisione inquit reddi rationem, quam ibi adducit Respondi etiam ad fundamenta eorum, qui tenent, quod filius legitimus natus ex patre spurio, non dicatur de familia. Tandem concludit numero 123. quod in hoc attendenda est mens, & voluntas testatoris, & communis vsus loquendi; & an materia, de qua agitur, sit proportionabilis, vt in ea includatur, vel excludatur talis spurius, aut filius legitimus ex illo descendens: veluti si testator reliquit legatum, aut perpetuum anniuersarium pro alendis pauperibus scholaribus in studio, aut Clericis, aut maritandis virginibus de genere, aut agnatione sua, quo casu minime sunt excludendi, nec spurius, neque multo minus filius legitimus ex eo. Item inquit considerandum es se, quid fuerit obseruatum, necnon, an caeteris paribus concurrat alius de familia, & genere testatoris, qui sit legitimus, ac filius patris legitimi: nam tunc illum praeferendum fore, indubitatum erit. In dubio tandem concludit, ad fauorem illorum interpretandum fore, quando non bene constat, quod fundator Capellaniae voluerit excludere etiam descendentes le gitimos ex patribus spuriis. Tum, quia in dubio semper est prae sumendum, potius fieri vocationem ex naturali affectione, quam ob aliam cau sam. Tum, quia de iure communi sunt habiles, & idonei ad quaecunque beneficia, dignitates, & honores, provt vtrumque ibi comprobat. Et hactenus de sententia huius Authoris in proposito dubio. Nicolaus vero Garcia, de beneficiis, tomo secundo, capite 15. numero 36. vsque ad numerum 54. late in praedicto dubio scripsit, & proposita quae stione praedicta, quando vocantur ad Capellaniam consangninei fundatoris, seu qui sunt de eius parentela, genere, aut familia; an etiam censeantur vocati spurij, & descendentes ex illis, arguit pro parte negatiua, vsque ad numerum 39. vbi inquit, distinguendum es se, an sint apposita verba iuris, seu ciuiliter significantia, vt familia, agnatio, & etiam cognatio, domus, seu casata, genus, pro sapia, progenies, stirps, seu stipes, sanguis, consanguinitas, parentela, & similia, & tunc quidem, si in fundatione Capellaniae dicatur, quod prae sentetur Clericus de familia, domo, genere, parentela, consanguinitate, agnatione, cognatione, seu sanguine; non comprehenduntur, nec censentur vocati spurij, & illegitimi, seu descendentes ex eis, etiam legitimi, nisi aliud constet ex communi vsu loquendi, aut mente fundatoris, & sic etiam deficientibus legitimis, non habebunt ius ad Capellaniam, vt neces sario debeant prae sentari magis, quam alij extranei, ex quo non habent vocationem, cum non veniant sub verbis illis. Bene tamen comprehenderentur, si es sent legitimati authoritate Apostolica, vel Regia: provt ibi comprobat numero 46. & numero 53. ad finem, versic. Velati testator reliquit: Improbat Hieronymi Goncalez sententiam, quod si te stator reliquit legatum, aut anniuersarium perpetuum pro alendis pauperibus scholaribus in studio, aut Clericis, aut maritandis virginibus de genere, aut agnatione sua; excludi non debebunt spurij, seu illegitimi, & multo minus filij legitimi ex eis; provt supra retuli: nam cum ista verba, de genere, aut agnatione ciuilia sint, siue iuris, in spuriis, aut descendentibus eorum verificari non pos sunt. Si vero apponantur verba naturae, seu naturaliter significantia, veluti coniunctus, consanguineus, cognatus, Hispane, pariente, o deudo, pater, filius, nepos, parentes, liberi, descendentes, & similia; aut verbum, paren esco, dummodo dicatur, que tenga parentesco, o consanguinidad (si enim diceretur, de su parentesco, seu vocaretur, el que es de su parentesco, tunc illud acciperetur pro parentela, licet barbare, & sic es set verbum iuris, sicut etiam consanguinitas quando diceretur de consanguinitate) appositis itaque verbis naturae, atque ita si caueatur, quod prae sentetur Clericus coniunctus, consanguineus, seu cognatus; comprehenduntur etiam spurij, & illegitimi, & de scendentes ex cis; atque ita concludit Nicolaus ipse Garcia, numero 43. & numero 46. in versic. Si vero dicitur. Inde Inferens numero 47. quod si in fundatione Capellaniae dicatur, quod prae sentetur consanguineus proximior, spurius, seu illegitimus, vel descendens ex eo, proximior, praeferri debebit remotiori, etiam legitimo, & de legitimo descendenti. Et reddit rationem, nam cum illegitimus comprehendatur sub vocatione consanguinei, & ex alia parte ipse sit proximior, vocatio consanguinei proximioris intrat, & verificatur in eo. Quicquid contrariam tenuerit Manuel Rodriguez, ibi relatus. Inferens denique, numero 48. quod legatum pium, & dos relicta consanguineis testatoris, potest, & debet dari ipsius consanguineis illegitimis, seu venientibus per viam bastardiae, & spuriis, quemadmodum legitimis. Et improbat Azeuedum, dicto consilio 24. numero 37. & 50. dum is Author confundens nomina iuris, & naturae, dicit spurias nullo modo admittendas es se ad huiusmodi legata pia, & eleemosynas; cum contrarium dicere debuis set eo casu, vtpote, cum verba naturae apposita fuis sent. Cordubam etiam, & Manuelem Rodriguez, recte confutat, provt ibi videri potest. Et in omnibus praedictis, iuridice equidem se habet, & maturam huiusce articuli resolutionem prae stat. Sic sane, cum casus se offeret, ipsius resolutiones amplecti securius videtur; & stricta iuris ratione amplexa, neces sarium videtur; sicuti deducitur manifeste ex eisdem quae Authormet idem annotata, atque scripta reliquit. Rursus & quinto loco infertur ad dubium il[sect. 32] lud, quod ex facto sibi occurris se, profitetur Azeuedus, dicto consilio 24. ex numero primo, vsque ad numerum quartum. Vtrum videlicet in legato pro maritandis virginibus, aut certa quantitate annuatim distribuenda inter pauperes consanguineas, mulierum appellatione, virgines etiam infantes contineantur, itavt si sint in propinquiori gradu, & pauperes, praeferri omnino debeant remotioribus. Quid etiam, si virgines hae, nondum viri potentes, cum mulieribus non virginibus, in codem tamen gradu consanguinitatis, & paupertatis concurrant. Et quidem pro huiusce dubij, & aliorum, quae ibidem explicat, introductione, prae mittit, testatorem illum, potius & principaliter consideras se consanguinitatem, quam paupertatem, & ex consanguineis semper proximiores vocas se, atque ita voluntatem eius in proximioribus es se considerandam, & adimplendam, provt latius ipse probauit in consilio 16. in eo dubio, An con sanguinei pauperes, proximiores tamen, censeantur vocati, exclusis remotioribus, quantumuis pauperioribus, quo praemis so inquit, quod si virgines sunt proximiores mulieribus corruptis, omnino virgines sint prae sentandae, dum tamen pauperes sint, cum in eis, & non in aliis voluntas te statoris pro tunc adimpleri debeat, vtpote, quia ips ae sunt proximiores parentelae testatoris, & quia, cum simpliciter verbum, mugeres, profertur, non solum corruptas, verum & virgines comprehendit, & omnes personas foeminini sexus; quod latius ibi comprobat, & adiicit, non solum virgines viri potentes, sed etiam non aptas a viro cognosci, contineri; quia in eis eadem ratio se remediandi, & sustentandi datur, quae in virginibus, viri potentibus, & veniunt etiam mulieris appellatione; quod ibi comprobat, & constituit differen[sect. 33] tiam, an testator pro sustentandis virginibus, an pro maritandis legatum reliquis set; nam si pro maritandis, non admitteretur nisi illa, quae es set nubilis aetatis, vt per Antonium Gomezium, in l. 53. Tauri, numero 29. versic. Iuxta praedicta, & per Acostam, & D. Spino, cum quibus ipse Azeuedus, numero 12. ibidem, qui ex numero 40. vsque ad numerum 48. dubio 4. per totum, inquirit, an legatum consanguineis pauperibus relictum, intelligi[sect. 34] debeat de pauperioribus, vt inde teneatur is, cui distributio relicta est pauperiores eligere; & refert Cordubae, Manticae, Matienzi, & Ludouic. Lopezij sententiam, quod non teneatur eligere pauperiores, sed quod sufficiat, etiam in conscientia pauperes eligere. Statim tamen contrariam recenset opinionem, quae securior sibi videtur. Idque maxime, quando ex coniecturata mente te statoris colligatur, quod voluerit, pauperiores eligi, provt colligitur in illo casu, quoniam testator dixerat, las mas parientas, y pobres. Vide etiam ex numero 47. vsque ad numerum 50. eundem Authorem, vbi explicat, an vxoratae praeferantur[sect. 35] viduis, vel e contra, in legato consanguineis pauperibus relicto, an etiam patronus pos sit in prae dicto legato prae sentare, aut eligere filiam suam legitimam, vel naturalem tantum, vel etiam spu[sect. 36] riam: explicat ipse Azeuedus, dicto consilio 24. dubio 6. numero 50. & 51. cui iunge Hieronym. Goncalez, super regula 8. Cancellariae, glos sa secunda, numero 54. & 55. folio 80. Matienzum, in l. 14. glos sa prima, numero 11. titulo 4. libro 5. & in l. septima, titulo 8. libro 5. glos sa 5. numero 5. vbi an spurius filius executoris pos sit ab eo eligi tanquam pauper, si ei fuit commis sa distributio in pauperes, & per totam glos sam, an spurius filius testatoris, pos sit ab executore testamenti eligi. An etiam executor deputatus ad distribuendum bona inter pauperes, vel is, cui electio commis sa est, pos sit etiam in seipsum distribuere, vel electionem facere; vide Azeuedum ibidem, dubio septimo, nu[sect. 37] mero 52. cui iunge Hieronym. Goncalez, dicta glos sa secunda, numero 56. & duobus sequentibus, folio 80. Menochium libro quarto, prae sumptione 125. vbi an executores valde pauperes pro se ipsis, vel eorum filiis pos sint partem aliquam bonorum di stribuendorum retinere; provt ibi explicat numero 17. & duobus sequentibus: cum etiam testator[sect. 38] ius sit prae sentari certum numerum consanguinearum ad legatum dotis, si tot eiusdem gradus consanguineae non sint, an aliae remotioris gradus prae sentari debeant, videndus est idem Azeuedus, praecitato consilio 24. ex numero 53. Testa[sect. 39] tor denique disponens bona sua distribui inter pauperes, vel dotes annuatim consanguineis suis relinquens, an videatur maiorem affectionem habere circa eos, qui in eius domicilio commorantur, sicque eos praeferre; vide Azeuedum metipsum, dicto consilio 24. ex numero 61. cum sequentibus, vsque in finem consilij, Manticam, & Praetis, ibi relatos Matienzum, in l. 14. titulo quarto, libro quinto, glos sa prima, numero 10. Hieronymum Goncalez, super dicta regula 8. Cancellariae, glos sa secunda, numero 59. folio 80. Ceuallos, quae stione 893. D. Perez de Lara, de Capellan, anniuer sariis, libro secundo, capite 3. numero 19. folio 296. Menochium, libro quarto, dicta prae sumptione 125. numero 5. & 6. & vide numero 3. vbi inquit, quod electio pauperum censetur primum conces sa[sect. 40] executoribus testamenti constitutis a testatore, & nullis existentibus executoribus, Episcopus ciuitatis testatoris, eligendi facultatem habet. Vide etiam n. 7. vsque ad num. 15. an executores prius[sect. 41] foeminas, quam masculos eligere debeant, vel e conuerso. Praeterea & sexto loco infertur ad resolutio[sect. 42] nem alterius dubij, & quae stionis, computatio scilicet graduum, an secundum Canones, an vero secundum leges fieri debeat in dispositionibus, in quibus consanguinei proximiores vocantur. Quibus etiam regulis, & doctrinis adduci, atque gubernari debeamus ad computandos gradus consanguinitatis, attento iure Canonico, & etiam attento iure Ciuili. Et quidem Par. Thomas Sanchez (vt ab eo incipiam) de sponsalibus, part. 2. lib. 7. de impedimentis, disputatione 50. ex num. 2. fol. 333. Primum inquit, quod consanguinitas distinguitur per lineas, & gradus: & lineam, & gradum distinguit. Rursus, quod linea consanguinitatis est triplex, quaedam ascendentium, quaedam descendentium, & alia collateralis, seu transuersa. Deinde, quod triplex solet; as signari regula ad computandos consanguinitatis gradus. Prima traditur pro linea recta, duae aliae pro transuersa. Denique, in hac graduum computatione, in linea recta concordare ius Canonicum cum iure Ciuili, at dis sidere in computatione graduum in linea transuersa. Et idcirco pro computatione graduum in linea transuersa, attento iure ciuili, eam regulam tradendam, de qua ibi, sub num. 7. Et haec omnia explicanda, atque resoluenda, provt is Author dilucide, & distincte explicat ex dicto num. 2. vsque ad dictum num. 7. vbi late: & tandem num. 8. concludit, computationem graduum iutis Canonici seruandam es se quoad matrimonia, quia circa haec ius Ciuile disponere nequit. At quoad succes siones, seruandam es se iuris Ciuilis computationem, cuius est de his dis ponere, idque tam in foro seculari, quam in Eccle siastico. In aliis vero contractibus, actibusque cae teris similibus, quamlibet computationem in proprio foro seruandam es se, nimirum Ciuilem in foro seculari, Canonicam autem in foro Ecclesiastico. Et citat Paludan, D. Anton. Alex de Neuo, Angel. Armil. Tabienam, Carrer. Ludouic. Lop. Couarr. ita tenentes. Praeterea & id ipsum tenuerunt Ioannes Matienzus, in l. 7. titulo 11. lib. 5. glos sa 5. n. 7. vbi inquit; quod computatio graduum fit iuxta ius Ciuile, etiam in terris Ecclesiae; quandoquido computatio, quae fit iuxta ius Canonicum , quoad matrimonia duntaxat locum habet, non quoad alia; & citat alios Authores. Azeuedus, in consilio 24. n. 57. & 58. vbi explicat, quomodo debeat fieri computatio , ad cognoscendum, quis sit proximior in gradu Pelaez a Mieres, de maioratu, parte secunda, quae stione 7. num. 1. Pater Ludouicus Molina, de iustitia & iure, tomo primo, tractatu secundo, disputatione 101. ex fol. 913. vbi is Author videndus erit omnino; ex proposito namque, atque distincte, & per exempla declarat discrimen in linea collateralium inter ius ciuile, & canonicum in modo computandi gradus; nam in lineis ascendentium & descendentium nullum est discrimen, provt ibi videri poterit optime declaratum, & distinctius quam alibi. Nicolaus Garcia nouis sime, in tractatu de beneficiis, tomo 2. cap. 15. ex num. 23. vsque ad num 28. vbi in dubium excitat, quemadmodum sit facienda computatio graduum in Capellaniis, ad quas vocantur consanguinei proximiores, & an secundum Canones, vel secundum leges. Et in primis resert Ceualli, practicarum commun. contra commun. quae stione 398. a num. 9. sententiam, quod computatio fieri debeat secundum ius Canonicum, dicens, ita fuis se iudicatum per Consilium Archiepiscopi Toletani, in quadam Capellania oppidi de Valdemoro. Et eius rationem, seu fundamentum praecipuum adducit; statim tamen num. 17. fundamento metipsi concludens, & iuridicum reddit responsum. Et num. 25. tuetur communem resolutionem praedictam; quod computatio iuris ciuilis attendi, & seruari debeat, quae quoad succes siones in vtroque foro seruanda est, & non Canonica. Nam licet in Beneficiis, & Capellaniis Ecclesiasticis non succedatur iure haereditario, & merae succes sionis; tamen negari non potest, quin vbi consanguinei vocantur, sit materia succes sionis, saltem aliquo modo, seu ad instar. Rursus in quacumque materia, vbi agitur de proximitate, & consideratione proximioris, procedit sine dubio computatio legalis, etiam in foro Ecclesiastico, & in terris Ecclesiae, provt la tius ibi. Fatetur tamen dicto n. 27. quod vbi ad Capellaniam, vel legatum, maxime pium, vocantur absolute consanguinei intra certum gradum, verbi gratia, intra quartum gradum, intelligitur secundum computationem Canonicam ex communi sensu, & modo loquendi, qui debet attendi. Et de eodem dubio, an graduum computatio fiat secundum ius Ciuile, vel Pontificium, vide Surdum consilio 5. ex n. 20. cum seqq. Et eundem Nicolaum[sect. 43] Garciam, dicto capite 15. ex num. 28. vsque ad num. 36. vbi explicat, consanguinitas quemadmodum probati debeat, cum consanguinei simpliciter, vel consanguinei proximiores vocantur in aliqua dis positione, & iunge post alios Authores, Hieronymum Ceuallos, quae stione 778. ex num. 50. cum seqq. Azeuedum, in l. 7. titulo 11. ex num. 55. lib. 5. nouae Collect. Regiae, Mieres, secunda parte, quae st. 7. n. 15. & alio cap. infra, latius dicetur. Septimo denique, & vltimo loco infertur ad dubium illud egregium Telli Ferdinandez, post Antonium Gomezium, in l. 22. Tauri, num. 19. & 20. Pater ob causam matrimonij permittit filium meliorare in Tertio & Quinto bonorum suorum; contractum fuit matrimonium; postea vero, moritur filius cum liberis: dubitatur, an liberis existentibus, vnum ex eis pos sit eligere? & concludit. Anton. Gomez. quod non; & bene (vt Tellus inquit) quia omne illud ius, quod patri competebat ex dicta promis sione, translatum fuit in filios aequaliter, & ex inde iam auus non habet facultatem meliorandi; sed est obligatus adimplere quod promisit; & sic ipsi non accipiunt ex auo, sed tanquam ex bonis patris, cui fuit facta promis sio, ex l. si pactum, ff. de probationibus, & in l. cum secundum, C. de contrah. & commit. stipulat. Sin autem defunctus est filius, nullis descendentibus relictis, haerede extraneo constituto, vel legatario in Tertio, secundum l. 6. Tauri, inquit Tellus ipse, tenuis se Palaci. Rub. ibidem num. 13. quod iam est liber a pacto pater, ita vt alium quemuis pos sit meliorare, nec tenetur seruare pactum cum illo extraneo. Sed haec es se frigida, scribit, nam pactum sicuti prodest haeredi descendenti, ita extraneo; nam omnem acquisitionem, quae fit ex contractu, declarat ius prodes se contrahenti, & eius haeredibus, ex dicta l. cum secundum, quando res est talis qualitatis, quae in extraneum haeredem ire potest. Hic legatarius non consequitur meliorationem ex capite, quod in eum sit collata a promis sore, vel donante; sed ex eo, quod illa sunt bona defuncti, cuius ipse est legatarius Tertij, ad cuius cumulum bonorum trahendum est illud, quod in Tertio, vel Quinto continetur. Quia iam non indicatur vt de melioratione, sed vt de bonis per filium acquisitis ex promis sione, quam lex illa Tauri 22. efficacem fecit; & exinde, cum sit legatum quotae bonorum, iura, & actiones transeunt, & augent bona, in quibus habet Tertium legatarius. Non meliorationem con sequitur, sed ex illa, & caeteris bonis filij defuncti meliorati, consequetur legatum, quia in bonis eius dicitur es se id, in quo promis sio meliorationis interces sit. Et id credit verum sine contradictione Tellus, dicto num. 20. Matienzus vero, in lib. 6. titulo 6. libro 5. glos sa 4. num. 3. & 4. quando filius decedit relictis liberis, id ipsum tenet, quod scilicet pater eius, non pos sit aliquem ex nepotibus meliorare, sed quod omnes succedunt aequaliter in ea parte meliorationis, quam auus tenebatur facere filio suo, in quo sequitur Anton. Gomezij, Didaci Castelli, & Telli Ferdin. resolutiorem, vbi autem filius moritur, nullis relictis descendentibus, ad hae redem extraneum non transire pactum illud quia extraneus non est capax meliorationis, contra Tellum rectius tuetur ipse Matienzus, quia tunc demum promis sione meliorationis facta filio, melioratio facta censetur, cum pater promittens mortuus est, superstite filio, tempore namque mortis fecis se fingitur. Vbi autem filius praemoritur, si nulli supersint nepotes ex eo, qui eundem reprae sentent, & eius locum subintrent, haeredes extranei capaces non sunt meliorationis, vt est notis simum. Quare dicendum est, meliorationem nec censeri factam, nec patrem astringi ad faciendum propter incapacitatem, extraneorum, quibus Tertium relictum est. Et hactenus Matienzus (& iuridice equidem, vt arbitror) contra Telli Ferdinand. sententiam, & vide eundem Matienzum, ibi, glos sa 3. n. 3. ipse tamen Tellus, in eadem l. 22. num. 15. excitat aliud dubium, in praxi summe neces sarium, quod ideo examinandum suscipiam, quod etiam a coniecturis, & prae sumpta mente dependeat, & as sidue occurrere valeat. Tellus itaque, dicto num. 15. quae stionem quan[sect. 45] dam excitat, de qua inquit in vna Cacerense vidis se maximum dubium. Parentes ex causa matrimonij promiserunt meliorare filium in Tertio, & Quinto, titulo maioriae; mortuus fuit donator, & donatarius; donatarij filij petebant bona tanquam libera. Quia licet ex lege ipsa 22. Tauri, quoad Tertium & Quintum valebat promis sio meliorandi, & lex indicabat eam, si non fuis set facta, ac si fuis set; quod es sent vero vinculata, nullibi cauetur; difficultas oriebatur ex doctrina Ioannis Andreae, in addit, ad Speculatorem, in titulo de obligat. & solut. vbi diffinit, promis sionem obligandi in decem, operari, ac si obligatus es set. Vnde secundum hoc, si promisit dare vinculo maioriae, erunt donata illo vinculo, quia illa promis sio fuit qualificata. Nec obstat, quod in ipsa lib. 22. donatio habeatur pro facta post mortem, non tamen in vita. Nam respondet Tellus, quod cum donatio non fuit as signata, nec certae rei, sed quotae, est ilia attendenda respectu bonorum, quae tempore mortis fuerint. Ideo lex differt executionem vsque ad tempus mortis, non tamen substantiam donationis. Quia lex dicit, quod teneatur adimplere promis sa. Et hactenus Tellus. Mieres autem in commentariis de maioratu, prima[sect. 46] parte, quae stione 66. eandem in primogeniis excitauit quae stionem: supposita namque decisione dictae l. 22. Tauri, quod si pater promittat per contractum matrimonij, aut per viam aliam onerosam meliorare filium; quod id tenetur praecise adimplere: quod si non fecerit, & vita functus fuerit, habetur pro facto: dubitauit is Author, an lex ipsa 22. quae id disposuit in promis sione de meliorando in Tertio, & Quinto, procedat, quando pater & mater per contractum matrimonij promittunt facere maioratum in filium de quibusdam bonis vltra Tertium, & Quintum, & ad id impetrare facultatem Regiam? Et primo loco commemorauit Telli placitum, de quo nunc, & Ioannis Andreae doctrinam adduxit. Item, & aliorum sententiam recensuit; quod si filia in contractu matrimonij promisit renuntiare omnibus bonis paternis & maternis, consummato matrimonio, quod haec promis sio renuntiandi operatur idem, quod renuntiatio ipsa. Denique expendit fundamentum alterum, vt idem dicendum sit in proposito casu, quod constitutio maioratus, & melioratio Tertij, & Quinti in pluribus aequiparantur, vt patet ex l. 44. Tauri iuncta l. 17. & haec promis sio non potest contradici ex eo, quod dependet a voluntare Principis dare facultatem ad fa ciendum maioratum, a cuius voluntate quae dependent, re putantur impos sibilia: l. apud Iulianum, §. constat, ff. delegatis primo. Quia hae facultates faciliter, & communiter conceduntur, & ideo talis promis sio efficax est. Ex quibus concludit Mieres, quod pater, aut mater contracto matrimonio, vel tertio, cum quo pactio facta fuit, adimplente ex parte sua quod promis sum fuit, pos sunt cogi ad faciendum maioratum, & ad impetrandum facultatem Regiam. Item si eam impetrauerint, exinde habebitur maioratus pro perfecto, & consummato, quamuis mortui sint sine alia noua dispositione, & confirmatione maioratus facti, quia ratio, & decisio dictae lib. 22. militat etiam in hoc casu, quando pater & mater obligantur facere maioratum. Et id ipsum tentauit etiam antea Mieres metipse in initio primae partis, sub num. 10. in versicul. Quod autem valeat, promissio Et in versic. Et est notandum circa hanc illationem. Et sequutus est (articulum tamen non dis putauit) Azeuedus, in l. 6. titulo 6. libro 5. num. 4. Ex his equidem dubitari nunc in casu ex facto occurrenti, & super magna aureorum quantitate, eximie controuerti in eadem quae stione scimus; vtrum videlicet, idem ius obseruandum sit in promis sione ex causa onerosa matrimonij, de maioratu cum facultate Regia, vel absque ea, vltra Tertium & Quintum instituendo, quod in promis sione donandi, vel meliorandi filium in Tertio, & Quinto? In dicta l. 22. Tauri, disponitur, vt scilicet, ea habeatur pro facta, mortuo parente, ac si facta fuis set. Pater namque quidam, cum filiam vnicam duntaxat haberet, ex causa onerosa matrimonij certam dotis quantitatem in pecunia statim tradidit viro, praeclaro admodum, atque illustri, & magnam aliam quantitatem, vsque ad centum mis se ducatos (vt vulgariter dicitur) eidem promisit, & in scriptura, atque capitulationibus matrimonialibus, quibus cum iuramento, & in amplis sima forma filia maior 16. annorum, minor tamen 25. consensit, cautum est, Que los nouenca mil ducados han de ser vinculados por via de mayorazgo, vsando de facultad de su Magestad, o sin ella, y que la hija, y yerno auian de aprouar, y ratificar todas las escrituras, y firmezas que le fueren pedidas, y conuinieren parala perpetuydad del dicho mayorazgo. Mortua itaque filia, viuo parente, filia etiam relicta, & nondum a parente ipso facultate impetrata ad faciendum maioratum, neque etiam maioratu aliquo constituto, de eodem dubitabatur, & controuertebatur, de quo pet Tellum, Mieres, & Azeuedum, vbi supra: promis sio scilicet de maioratu instituendo cum facultate Regia, vel absque illa ex maiori parte bonorum, cum consensu filiae praefatae, ex causa onerosa matrimonij, an pro facta habeatur, ad instar promis sionis de meliorando, ex decisione dictae. l. 22. Tauri, si mortua ipsa filia, viuo patre, nullus adhuc maioratus institututus fuis set; quae est: maximi momenti altercatio ad effectum, vt pater filiae suae, & soceri nepti, succedere debeat, vel non, si neptis ipsa vino auo decedat. Nam si proponatur, promis sionem inefficacem remansis se, succes sio tanquam in bonis liberis, patri omnino competit; sin vero adhuc potest auus maioratum instituere, vel pro facto, ex sola promis sione ipse habetur, secus dicendum erit nec patri ius aliquod succedendi competere poterit, sed ij potius succedent, qui ad maioratus succes sionem inuitati fuerint ab auo. Pro parte itaque affirmatiua, quod maioratus pro instituto habeatur, aut institui pos sit in praeiudicium mariti, qui cum filia defuncta matrimonium contraxit, quae & vnicam filiam reliquit, viuo patre suo, & ipsius filiae relictae auo; sequentia magis vrgere videntur, quae in casu ipso occurenti, excogitata, atque elaborata a me fuere ingenti studio, & diligentia, provt videbitur. Ac primum equidem doctrina illa Ioannis Andreae, in addit, ad Speculatorem, in titulo de obligat. & solut. vbi diffinit, promis sionem obligandi in decem, operari, ac si obligatus es set; & Ioannem Andream sequuntur innumeri Authores illi, quos ego conges si, atque commemoraui quotidianar. har. controuer, iuris, libro 2. cap. 3. per totum, & in promis sione facta causa matrimonij de melioratione Tertij & Quinti, etiam titulo maioriae, vt adhuc post mortem patris, si non fuit adimpleta, ac si fuis set facta, reputetur expendit in terminis doctrinam eandem Tellus Ferdinand. in dict. l. 22. Tauri, num. 15. provt supra retuli, in eadem etiam quae stione, vtrum pater promittens ex causa onerosa facere maioratum, ad hoc cogi pos sit, siue pro facto maioratus habeatur; sicut quando promittit de meliorando? Pro parte affirmatiua expendit Mieres, de maioratu, 1. parte, dicta quae stione 66. num. 1. vt etiam retuli supra. Et confirmatur eadem pars ex multis aliis similibus, in quibus promis sio de aliquo faciendo, pro facto ipso reali habetur; siue id ipsum operatur, ac si cum effectu actus idem fieret, qui in promis sione continetur; vel saltem quis ad faciendum compelli potest: sicuti in promis sione de vendendo, de locando, vel alias contrahendo, de donando, de liberando, de fideiubendo, & de renuntiando legitimae, vt pro renunciatione ipsa habeatur; & in aliis similibus tradiderunt, atque scripserunt permulti iidem Authores, quos cap. 3. lib. 2. ego recensui, & latius de doctrina praedicta Ioannis Andreae sermonem institui. Matienzus etiam, in l. 6. titu. 6. lib. 5. glos. 7. Hieronymus Ceuallos, quae stione 209. Petrus Surdus, in cons. 52. n. 6. lib. 1. latius cons. 201. lib. 2. And. Fachineus in cons. 73. lib. 1. & controuersiarum iuris, libro 2. cap. 7. & 8. Pet. Anton, de Petra, de fideicommis. quae st. 8. ex num. 64. Antonius Thesaur. decis. Pedemontana 233. Flaminius Chartarius decis. Genuae 29. per totam. Cardinalis Franciscus Mantica, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 3. titu. 15. ex. num. 84. cum seqq. Ioann. Pet. Fontanel, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos 9. par. 4. ex num. 19. Vsque ad num. 39. ex fol. 103. vbi dubitat, an promis sio praelationis in haereditando; in fauorem alicuius filij, sit de tempore prae senti haereditamentum, ac si per verba de prae senti haereditamentum ipsum conceptum fuis set? & multa congerit in proposito; atque numer. 25. Afflict. decis. 61. adducit, vbi Senatus Neapolitanus promis sionem de as signanda, & constituenda dote, pro constitutione dotis ipsius habuit, provt latius ibi; sic itaque in casu prae senti, promis sio illa de maioratu vltra Tertium & Quintum, ex magna adeo quantitate faciendo, pro maioratu iam instituto, aut facto haberi debet, quamuis adhuc institutus maioratus non es set. Vel operari saltem, vt fieri pos sit per patrem, inuito genero, etiam filia, eius vxore, defuncta. Secundo deinde vrgere videtur dictae l. 22. Tauri [sect. 47] constitutio, hodie. l. 6. titu. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae. Vbi promis sio per parentem facta meliorandi filium in Tertio & Quinto, valet, & obligat adimplere; & si facta non sit, mortuis promis soribus habetur pro facta. Et quidem eius legis deci sio in promis sione meliorationis, etiam ad istum casum trahi pos se videtur, & ad promis sionem de maiotatu faciendo, ex causa onerosa matrimonij, quoniam melioratio, & maioratus in multis aequiparantur, vt patet ex l. 44. Tauri, iuncta l. 17. & notauit Mieres, in initio primae partis de maioratu, num. 5. & cum in vtroque casu eadem ratio militet, idem ius obseruari debet, l. non pos sunt, ff. de legibus, l. illud, ff. ad legem Aquil. cum vulgatis. Tertió etiam non mediocriter vrget Telli Ferdinand. placitum, & sententia relata supra, de qua in eadem lege vigesima secunda Tauri, dicto num. 15. loquitur namque in promis sione ficta causa matrimonij de melioratione Tertij, & Quinti, provt supra retuli, titulo maioriae, & id decidit pro hac parte, quod ibi recensui. Quarto denique vltimo fortiter astringere videtur in eisdem in quibus versamur, terminis, Pelaez a Mieres obseruatio, & resolutio, dicta 1. Par. in initio, sub num. 10. & latius praecitata quae stione 66. per totam. Vbi decisionem dict. l. 22. Tauri, in promis sione de meliorando filium in Tertio & Quinto bonorum, admittit etiam in promis sione de maioratu faciendo cum facultate Regia, vt pro facta scilicet habeatur, mortuo parente, ac si facta fuis set.[sect. 48] Nihilominus tamen in casu eodem, ex facto occurrenti, & mihi consulto, post longam considerationem, & maturam huiusce rei deliberationem, & ingenti studio, & diligentia, articuli istius susceptam a me disceptationem, pro non facto maioratum habendum, nec fieri pos se mortua filia per auum in praeiudicium generi, patris dictae filiae relictae, ex sequentibus comprobari, & ostendi potest. Ac primum equidem, quoniam non adeo certum est, promis sionem, seu obligationem de aliquo faciendo, haberi pro re ipsa facta: nam contrarium omnino, videlicet promis sionem a facto multum differre, nec idem es se; tenuerunt permulti alij iuris Interpretes, sicuti constat ex his, quos lib. 2. dict. cap. 3. num. 6. & seqq. ego commemoraui, & conges si. Fontanella etiam adducit quamplurimos, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos. 9. parte 4. ex num. 20. fol. 103. vbi quod aliud sit facere, aliud promittere de faciendo, probat ex tex. in l. in bonae fidei, §. sané, & ibi Glos sa, & Doctores, ff. de eo quod, certo loco, l. quod si nolit, §. in factum, vers. Illud plane, ff. de aedilitio edicto, l. non omnibus, ff. de re iudicata, cum aliis multis, de quibus per Tiraquellum, de retractu conuentionali, in fine, num. 41. cum multis seqq. quem sequuntur Per. Anton, de Petra, de fideicommis sis. quae st. 8. À num. 161. Menochius in cons. 92. ex num. 1. cum seqq. lib. 1. Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 233. Franciscus Viuius, decis. 329. libro 2. Antonius Faber, ad titul. C. de fideius soribus, definitione 36. Tho Triuisan. decis. ciuili 69. lib. 1. & ij quidem plures casus referunt,[sect. 49] in quibus promis sio non est factum, veluti in promis sione de vendendo, quod non sit venditio. De locando, quod non sit locatio. De ratificando, quod non sit ratificatio. De fideiubendo, quod non sit fideius sio. De mutuando, quod non sit mutuum. De cedendo, quod non sit ces sio. De faciendo contractum, quod non sit contractus. De renouando, quod non sit renouatio. De infeudando, quod non sit infeudatio. De dotando, quod non sit dotatio. De instituendo haeredem, quod non sit institutio. De restituendo, aut introducendo fideicommis so, quod non sit restitutio, nec fideicommis sum. De as signando, quod non sit as signatio. De subiiciendo, quod non sit subiicere. Et denique in nostris terminis, quod promis sio de constituendo, ante factum, seu haereditamentum, non sit constitutio; defendit Pet, Anton, de Petra, dict. quae st. 183. refert Fontanella, vbi supra, num. 24. qui etiam ex num. 26. adducit alios Authores ad probandum, quod promis sio de donando, sit quid diuersum ab ipsa donatione, proprie loquendo. Matienzus etiam superiora amplectitur, in l. 6. tit. 6. glos. 7. num. 4. lib. 5. negari itaque non potest, quin articulus praedictus difficultatem contineat: quando vero fatemur absque praeiudicio veritatis, communiorem fuis se Interpretum nostrorum sententiam, quod promis sio de aliquo faciendo, habeatur pro facto, quod quando restat aliquid faciendum, difficile est; quamuis promittens ad id faciendum compelli pos sit: & sequeremur doctrinam Ioannis Andreae, in addition. ad Speculatorem, de qua supra; quod promittens se obligaturum ad decem intra certam diem, potest statim conueniri adueniente die, ac si de prae senti se obligas set, quia inutilis circuitus est vitandus; quam in eis terminis, iuridice ego defendi lib. 2. dict. cap. 3. cum aliis multis ibi congestis, Et per Flaminium Chartarium, decis. Genuae 29. per totam. Adhuc in casu prae senti neces sario dicendum est, promis sionem faciendi maioratum in quantitate praedicta; maioratum non es se, siue non ideo factum remanere. Quod euidenter probatur ex ratione ipsa communi, quam ad dictam doctrinam Ioannis Andreae as signarunt Doctores communiter, ideo promis sionem de se obligando, pro obligatione haberi, quia vbicunque verba futuri temporis proseruntur, a contrahente in actu, qui dependet tantum a voluntate, seu consensu illius illa verba resoluuntur in tempus prae sens, dispositionémque, & perfectionem actus inducunt. Quam rationem ex placito communi adduxerunt Flaminius Chartarius, dicta decisione Genuae 29. num. 9. Antonius Thesaurus, dicta decis. Pedemontana 233. num. 3. vbi singulariter dici in proposito nostro, quod quando promis sio quid certum, & determinatum habet, nihil penitus a facto distat. Item, quod promis sio; quando interponitur super actu, in quo praeter consensum, & voluntatem contrahentium, nihil aliud requiritur, tunc sola promis sio actum ipsum, & contractum perfectum inducit. Secus vero, quando ea non sus siciunt, sed aliquod praeterea factum extrinsecum requiritur. Quae: est notanda, & singularis doctrina, & resolutio in hac materia, atque ita multum ponderata per Fontanellam, dicta clausula 4. glos. 9. par. 4. num. 29. & 33. & in casu ipso prae senti ponderanda: Nam si maioratus cum facultate Regia est instituendus, factum extrinsecum neces sarium est, hoc est, facultatem Regiam petere, & impetrare, quod ex sola voluntate contrahentium non pendet, si quidem petenda, & impetranda. est, quamuis facilius concedi soleat. Quod si maioratus instituitur absque Regia facultate, iuxta promis sionem, & obligationem, atque consensum, & iuramentum dictae filiae defunctae, quae nupsit, & filia vnica relicta deces sit; factum quoque extrinsecum neces sarium est, videlicet ad effectum, & executionem, adducere capitulationem matrimonialem, ordinare, & instituere maioratum, & conficere scripturas, ad quas se referunt, caeteráque neces saria, & adiicere conditiones, grauamina, & submis siones, vocationésque, & substitutiones, quae perpetuam succes sionis causam inspiciant; & tunc etiam, si vltra quantitatem, in qua grauamen, & vinculum filia consensit, maioratus instituatur, facultas quoque Regia neces saria erit, nec promis sio, aut contentio de maioratu faciendo, pro facto ipso, aut maioratu instituto haberi poterit; alia etia ratione, quia quoties conuentio, aut contractus addit supra promis sionem, vel in modo, vel in tempore, aut aliis proprietatibus accidentalibus, vel substantialibus. promis sio, aut conuentio non inducatur, contractus, sed valde differunt; sicuti ex mente, & placito communi resoluit, & ita explicat istam materiam Blasius Flores Diaz de Mena in addit, ad decisionem Gammae 13. quem ego sequutus sum lib. 2. dict. cap. 3. num. 17. sequitur etiam Fontanell. dict. clausula 4. glos. 9. parte 4. num. 33. in principio, & in casu prae senti negari non potest, quin contractus addat vltra promis sionem in modo, in tempore, & in aliis substantialibus, & accidentalibus; atque ita faciendi maioratum promis sio, non est idem quod factum fuis se maioratum; si quidem (vt supra dicebam) multum remanet faciendum, siue factum extrinsecum neces sarium est; exequi scilicet, siue ad effectum reducere capitulationem matrimonialem, & maioratus institutionem in fututum collatam, ordinem succedendi, & vocationes, aut substitutiones ordinare, nihil namque factum remansit. Idque magis certum, & indubitatum redicitur ex[sect. 50] aliis verbis eiusdem capitulationis matrimonialis, dum dicitur: Que se obligan las partes, de hazer, y otorgartodas las escrituras que conuengan. Ea namque respiciunt tempus futurum, & denotant, contractum, siue tractatum, & promis sionem, non reman sis se persectum, & absolutum, sed in futurum perficiendum; & pro forma videntur requirere scripturas, & maioratus eirtionem in publica forma, & fundationem, atque institutionem. Y assi se obligan, de hazer y otorgar todas las escrituras que conuengan. Quocirca, quamuis ita tractatum, & conuentum fuerit, ante realem scripturarum confectionem (ad quam se videntur remittere) poenitentiae locus es se videtur, nec antea habuis se partes contractum, & promis sionem pro persecta, & absoluta; idque ex decisione text, in l. contractus, C. de fide instrum. iunctis his, quae post infinitos alios Authores, longa serie ego ipse adnotata, atque scripta reliqui libro tertio, cap. 26. per totum, quae casui prae senti mire conducunt, as sumptúm que propositum probant, si originaliter praelegantur, atque ideo hic non repetuntur. Et adhuc de primo fundamento; ex quo patet responsum ad ea, qua: primo loco supra ponderata, atque adducta fuere in versiculo, Pro parte itaque affirmatiua. Secundo deinde pro eadem parte vrget, quod[sect. 51] quando fateremur, quod si filia adhuc viueret, promis sio, & capitulatio matrimonialis de maioratu faciendo, & consensus iuratus filiae sufficeret, vt maioratus pro facto haberetur, & idem promis sio operaretur quod institutio, iuxta ea, quae superius dicta fuere, & adducta per Mieres, 1. parte, dicta quae stione 66. qui in propriis terminis nostris loquitur. Quoniam viua ea, durabat ipsius consensus, qui sufficiebat, vt legitima eius grauari pos set, & maioratus, aut vinculum institui. Attamen, cum dicta filia mortua fuerit, remanentibus viuis suis parentibus, & antea quam dicta promis sio de maioratu instituendo, & capitulatio matrimonialis ad effectum redacta fuis set, & sic re integra, & nondum facto maioratu, nec confectis scripturis, quae conficiendae erant; & consequenter filia dictae filiae defunctae, & neptis dicti patris filiae, hodie est neces saria haeres dicti aui, cui absque vllo onere, grauamine, & conditione legitima debetur, iuxta text. in l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, & l. 11. titu. 4. partit. 5. quae locum etiam obtinet in nepotibus, vt pet Gras sum, §. Legitima, quae st. 39. habet etiam locum in dote. vt per eundem Authorem ibidem, quae stione 41. Quocirca, vt auus hodie pos sit absque facultate Regia maioratum instituere, neces sarius es set consensus generi, tanquam patris, tutoris, & legitimi administratoris filiae, quam dicta filia reliquit; nec sufficeret consensus iuratus matris eius, cum tempore habili, hoc est, in vita eius, capitulatio matrimonialis executioni mandata non fuerit. Quoniam dicta pro mis sio, & capitulatio matrimonialis, sicut quae libet alia dispositio intelligitur, rebus sic itantibus, & in eodem statu manentibus, in quo erant tempore ipsius promis sionis factae; atque ita, si viuat dicta filia, & in vita eius maioratus perficiatur, & fiat, l. quod Seruius, ff. de condict. ob causam, vbi late Iason, qui adducit quamplurima; cap. suggestum, de decimis, l. 43. titu. 18. part. 3. Petrus Surdus, decis. 332. num. 9. Caualcanus, decis. 25. n. 25. part. 3. Mieres de maioratu, 1. par. quae st. 21. n. 4. Vnde propter superuenientem causam retractantur promis sa, & mutatione rerum, & personarum mutantur iura, & contractus: Petrus Surdus, decis. 3. ex num. 23. cum seqq. Hippolyt. Riminald. in cons. 77. n. 31. lib. 1. Peregrinus de fideicommis. artic. 4. num. 58. in principio And. Fachineus, in consilio 89. num. 11. lib. 3. & alio cap. supra, latius exornaui. Fatemur ergo, quod si dicta filia viueret, & res in eo statu remansis sent, in quo erant tempore initae dictae conuentionis, promis sio illa de maioratu faciendo, perinde haberetur, ac si maioratus factus fuis set, aut fieri ipse pos set, ipsa viuente. Diuersum tamen ius statuimus, mortua ea, viuis parentibus, nisi nouus accedat consensus neptis, cuius legitima grauatur. Nam cum mortua filia, cui promis sio facta fuit, viuo parente, nulla ei legitima debeatur, l. cum quaeritur, & ibi Doctores norant, C. de inofficioso testamento: debeatur autem nepti relictae; ces sante legitima filiae defunctae, ces sat promis sio, & conuentio, aut effectus eius, vt filiae dictae filiae pos sit praeiudicium generare; prout in simili casu aduertit Matienz. in l. 6. tit. 6. lib. 5. glos. 3. num. 3. in fine. Et comprobatur resolutio haec, distinctio, atque dis cursus ex his, quae Mieres ipse obseruauit dicta quae st. 66. Num. 3. in versic. Notandum tamen est: de quo inferius, Molina quoque, de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 7. ex num. 13. cum seqq. maxime num. 20. 21. & 22. Pater Ludouic. Molin, tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 598. de quibus specifica magis mentio fiet statim. Tertio quoque pro eadem parte vrget, quoniam[sect. 52] etsi filius, aut filia consentire pos sit grauamini, aut conditioni a parentibus in legitima appositis; & consequenter ex eorum consensu, maioratus, aut vinculum ex ea institui valeat absque facultate Regia. Similiter etiam filij minores renuntiate pos smt legitimis suis cum iuramento; & renuntiatio valet; sicuti ex Roderico Suarez, & aliis late probauit Ioannes Gutierez, in repetitione cap. quamuis pactum , de pactis, in 6. in initio, ex num. 32. cum multis seqq. & Couarr. ibi, 5. par. §. 3. Menchaca, in l. si quando, §. illud, C. de inofficioso testamento, numer. 48. cum pluribus seqq. Molin, de Hispan. primo gen. lib. 2. c. 3. num. 7. Pater Ludouic. Molin. tom. 3. disputatione 576. & seqq. attamen, si filius, aut filia, quae vinculo, aut grauamini consensit, vel legitimae renuntiauit cum iuramento, in vita parentis moriatur; consensus huiusmodi, aut renuntiatio non nocet filiis eius, imo. consensu, aut renuntiatione non ob stante, legitimam petere pos sunt, & auus tenetur eam integram, & absque vllo onere relinquere, non enim ex persona parentis, sed ex propria persona, eo sublato de medio, succedunt. Quod si filius, qui consensit, aut renuntiauit, superuixit patri; tunc distinguitur, quod aut consentit, vel renuntiat in vita patris, & praeiudicat filiis suis, si pater praemoriatur (vt dixi) aut post mortem, & non praeiudicat; sicuti ex communi Doctorum distinctione, & resolutione latius distinguunt Ioannes Gutierrez, in initio dict. cap. quamuis pactum, num 40. post Rodericum Suarez, in l. quoniam in prioribus, ampliat. 10. num. 53. vbi Iacobus Valdesius, in ad dition. ex dict. num. 53. fol. 50. vbi resoluit fol. 54. ex vers. Primus casus, vsque ad num. 54. in illis verbis: Primus casus est, quando ante mortem aut filius decedit, & tunc quod nepotes ex propria persona agant, & remoueant grauamen, dubium non est, Couarr. in cap. Rainaldus, de testament, §. 2. Menchac. in l. si quis in suo, §. legis, num. 26. & in l. si quando §. illud, num. 48. & 51. C. de inofficioso testamento, & de succes sion. creat. § 10. num. 52. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 2. §. 1. num. 59. & 60. Baeza, de non meliorand. dotis rat. filia, cap. 10. num. 110. & seqq. Gras sus, § Legitima, quae stione 4. per totam, Ludouic. Molina, qui citat quamplurimos ita tenentes, de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 3. num. 47. sic sane factum est, aut contigit in casu prae senti, quoniam dicta filia, quae grauamini in legitima, & maioratus institutioni consensum adhibuit cum iuramento; viuo parente mortua est, vt s aepe dixi; & idcirco filia eius, quae remansit, nec grauamini as sentire, nec quod maioratus fiat, pati tenetur; sed potius reclamate, & promis sionem, seu capitulationem initam impugnare de iure potest, & perinde haberi debet, ac si conuentio aliqua non praeces sis set. idque per text, in l. si ex patronis, §. finali, ff. de bonis libertorum, l. 1. §. quibus. ff. de succes sorio edicto, l. 1. §. si filius, ff. de suis & legitim, haered. imo Authores prae dicti in fortioribus terminis, quam in his, in quibus versamur, loquuntur, & absolute, atque indistincte constituunt, quod quando filius in vita patris moritur, petere potest nepos legitimam suam integram, & liberam, autque vllo grauamine, vel onere vinculi, maioratus, fideicommis si, vel alio, etiam si vinculum, maioratus, aut grauamen in vita aui ad executionem traheretur, & concluderetur maioratus institutio ex consensu filij, qui viuo patre deces sit. Quia duntaxat in con sideratione habent, an filius viuo patre moriatur, nec ne, vt eo de medio sublato, ex propria persona succedere debeat filius eius. Atque ita ratio haec, & iuris decisio aequaliter militat, siue ad executionem redactum sit initum, & capitulatum, aut vinculum, vel maioratus institutus, siue non; cum (vt cunque res sit) legitima, quae mortuo filio in vita patris, debetur nepotibus, absque eorum consensu grauari, & vinculari non pos sit, vt certum est, & supra probatum. Quarto etiam facit, negari non pos se, quin dicta[sect. 53] filia, quae erat vnica haeres parentum suorum, & in omnibus bonis eorum succes sura, nec vigesimum annum adimpleuerat, dum dicto grauamini, & maioris partis bonorum vinculo consensum prae stitit, fecerit actum sibi nimis damnosum; siquidem nullum commodum ex praefato consensu, nec maiorem succes sionem consequebatur, cum succes sionis vniuersalis, libere & absque vllo grauamine ius haberet, vt dixi; vnde absque dubio poterat aduerfus dictum consensum reclamare, & petita relaxatione iuramenti, dictum contractum, & pacta matrimonialia rescindere, iuxta ea, quae resoluunt Boetius, decis. 33. n. 5. Couarr. in dict. cap. quamuis pactum, 3. par. §. vltimo, n. 6. Grammaticus decis. 66. n 48. & 49. Neuizanus, in consilio 22. Padilla in lib. 2. C. de rescindenda vendit. ex n. 32. Ludou. Molina, de Hispan. primogen, lib. 2. cap. 3. ex num. 21. vsque ad numero 27. Pater Ludouic. Molina, tomo 3. de iustitia & iure, disputation. 579. Siluester Aldobrandinus, in cons. 26. ex num. 36. cum seqq. Ioannes Gutierrez, in dict. cap. quamuis pactum, verbo, si tamen iuramento non vi, num. 1. & 2. atque ita restitutio in integrum, quae dictae filiae minori, ratione huius lae sionis, adeo considerabilis, competebat; competit etiam absque dubio dictae nepti, eius filiae, cum illud beneficium sit transmis sibile, l. non solum ff. de restitutione in inte. & ibi Bartol. numer. l. minor autem, §. finali, ff. de minoribus, l. 3. §. Pomponius, ff. eodem, l. 2. C. de tempor, in integ, restitut. peten. l. vnica, C. si aduersus dotem restitutio, postuletur, l. 8. titu. 19. partita 6. in illis verbis: E non tan solamente puede el menor fazer demanda fasta este tiempo, mas aun sus herederos, & ibi Gregorius Lopez, in glos sa finali, Anton. Gomezius, tomo 1. variarum, cap. 9. numer. 36. & tomo 2. cap. 14. num. 6. Mauritius, in tract. de restitutione, cap. 15. & 19. Menochius, in cons. 33. n. 45. lib. 1. Aldobrandinus, in cons. 33. num. 49. Caldus Pereira, in l. si curatorem habens, verbo, minoribus, num. 42. eleganter Baldus, in consil. 330. Quaedam puella, in fine, lib. 4. & in cons. 88. & in consilio 39. lib. 5. Cumanus, in consilio 130. colum. finali. Cardinalis Tuschus, practicarum conclusion. iur. tomo 7. litera R. conclus. 288. Afflictis, decis. 211. vbi inquit, fuis se votatum in consilio, provt dicit Bartolus, in l. interdum, ff. de minoribus, & in l. non solum, ff. de in integrum restitution. quod causa restitutionis in integrum non est principaliter fauore personae minoris, sed est causa restitutionis deceptio, siue lae sio, ideo tran sit talis restitutio ad haeredem maiorem; & beneficium, quod competebat minori ratione lae sionis, competit eius haeredi, licet maiori. Et concludit, ita conces sum fuis se haeredi maiori, non quidem ratione personae minoris; sed ratione, quia minor fuit lae sus. Quinto quoque fortiter vrget, negari non pos se, quin decisio dict. l. 22. Tauri, hodie l. 6. titul. 6.[sect. 54] lib. 5. nouae collect. Regiae, quae statuit, promis sionem de meliorando aliquem filium, ex causa onerosa matrimonij factam, patrem ad implementum, & meliorandum cum effectu obligare; quod si in vita meliorationem non fecerit, mortuo eo, pro facta haberi, ac si facta fuis set: in terminis meliorationis Tertij & Quinti, aut Tertij tantum bonorum man sis se, siue in melioratione duntaxat loqui, & accipi debere, & sic in actu filio fauorabili, vtpote qui prae ceteris filiis melioratur. Non vero in promis sione de maioratu faciendo cum facultate Regia ex omnibus bonis, aut maiori parte eorum. Vel absque facultate Regia, vltra Tertium etiam, & Quintum, ex consensu filij, cuius respectu, odiosus actus dicitur, vtpote cum legitima eius grauetur. Sic sane de melioratione duntaxat loquitur stricte lex illa, nec de promis sione altera meminit vllo modo. Idcirco, cum exorbitans sit, & correctoria, & auferens liberam testandi voluntatem, potius est re stringenda, quam amplianda, nec ad casum prae sentem trahenda, provt in eisdem, in quibus versamur, terminis, agnouit Pelaez a Mieres, 1. part, dicta quae stione 66. num. 4. & antea quae stione 30. numer. 15. specifice id ipsum notauit, & dixit, quod lex 17. & 22. & 44. Tauri, sunt correctoriae iuris communis, & exorbitantes, & non procedunt vltra casus in eisdem contentos, provt latius ibi comprobat. Nec obstat Telli Ferdinand, locus, in eadem l. 22. Tauri, num. 15. de quo supra ad initium numer, 44. vers. Tellus itaque, vbi ad literam commemora[sect. 55] ui eum. Videtur enim in meliorationis promis sione, etiam titulo maioriae facta, contrarium tueri, & intentioni nostrae contradicere. Mieres etiam (qui in promis sione de maioratu cum facultate Regia faciendo, loquitur specifice) d. 1. parte, quae st. 66. pro vt ibidem retuli eum post dictum numerum 44. in vers. Mieres autem. Atque ideo, nec vnius, nec alterius resolutio hic repetitur. Nam pro vera explicatione obseruandum, atque constituendum erit, Tellum Ferdinand, ipsum, non loqui in termi nis casus prae sentis, sed in promis sione de meliorando aliquem filium in Tertio & Quinto bonorum, titulo maioratus; atque ita in effectu in promis sione meliorationis Tertij & Quinti; in qua inquit, promis sionem operari, quia fuit ea qualificata, vt melioratio effectum sortiatur, & Tertium & Quintum titulo maioriae vinculatum remaneat. Non ergo egreditur is Author terminos dictae l. 22. Tauri, & promis sionis meliorationis Tertij & Quinti, nec qualitas illa, quod Tertium & Quintum sit titulo maioriae, alterat decisionem legis eiusdem Tauri, nec casui nostro Telli resolutio conuenit, siquidem in scriptura, & capitulatione matrimoniali meliorationis Tertij & Quinti mentio non fit, nec per viam meliorationis fuit facta promis sio de maioratu faciendo, siquidem in vnica duntaxat filia, nec cadere melioratio, nec praelatio con siderari valeat; sicuti cum aliis Authoribus con stanter defendit Ludou. Molina, de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 11. ex. n. 3. quem sequutus sum, lib. 2. quotid. har. controu. iur. cap. 13. per totum. Fontanella etiam sequitur, de pactis nuptial. Clausula 4. glos. 9. parte 4. num. 133. & 134. fol. 114. quapropter Tellus idem, qui stricté stetit in terminis dict. l. 22. Tauri, nec terminos praefatos excogitauit vllo modo, promis sionis scilicet de maioratu cum facultare Regia faciendo, vltra Tertium & Quintum; non habuit in consideratione, quod aliquis ex contrahentibus, aut pater, qui promisit meliorare, aut filius, in cuius fauorem melioratio facta est, antequam id adimpleretur, & cum effectu melioratio fieret, deces sis set; quia stetit (vt dixi) in terminis legis ipsius, nec ex qualitate, quod Tertium & Quintum titulo maioriae maneret, alterari constitutionem legis eiusdem, iuridice statuit. Nullatenus autem se extendit ad casum praedictum promis sionis de maioratu cum facultate Regia faciendo, vel abs que ea, ex consensu filij, vltra Tertium & Quintum. Hinc equidem factum existimo, Pelaez a Mieres, praecitata quae stione 66. aliter se habuis se, nam[sect. 56] cum is Author excitas set quae stionem in terminis nostris, in patre scilicet, aut matre, qui ex causa onerosa matrimonij promisit facere maioratum cum facultate Regia, vltra Tertium & Quintum; quamuis resoluerit, promis sionem validam, & efficacem es se, & parentes adstringi pos se ad implendum promis sa, & facultatem impetrandum, provt etiam resoluit in initio primae partis, num. 10. statim & in continenti, eadem quae stione 66. num. 3. versic. Notandum tamen est, inquit in hunc modum. Notandum tamen est, quod si pater, & mater, qui promis sionem fecerunt, vita functi sunt ante constitutionem maioratus, promis sio remanet inefficax, quia deficit facultas regalis, absque qua maioratus fieri non potest, neque est libera dispositio vltra Tertium & Quintum, & absque illa post mortem promittentium non potest haberi pro facta, provt est in Tertio & Quinto, iuxta dispositionem dictae. l. 22. Hactenus Mieres, qui (vt supra animaduertebam) etiam viuente patente, dixit difficultatem sibi facere, quod decisio dictae l. 22. Tauri, quae est exorbitans, & correctoria, ad istum casum trahi non pos sit. Quod attinet tamen ad istam obseruationem , quando parens, qui promissionem fecit, vita functus est ante constitutionem maioratus; annotandum erit, duo Pelaez a Mieres continete, quae singularia sunt Primo namque , velut expres sim approbat distinctioné, & considerationem ad Telli Ferdinand. locum propositam; multum scilicet interes se, quod promis sio fiat de meliorando in Tertio & Quinto, iuxta terminos dicta l. 22. Tauri, quo ca su mortuo promis sore, habetur perinde, ac si facta fuis set, quamuis in. vita eius facta non fuerit. Itaque ex decisione legis illius, aut quod fiat promis sio de maioratu cum facultate Regia, vltra Tertium & Quintum faciendo, quo casu Mieres inquit, quod promis sio de maioratu faciendo, non habetur pro maioratu facto. Secundo (quod est maximae considerationis) quod quando fit promis sio de maioratu faciendo cum facultate Regia vltra Tertium & Quintum, vel absque ea, ex consensu filij; praecise Mieres requirit, quod promis sio impleatur, & ad effectum perducatur in vita contrahentium, hoc est, quod viuo patre, qui promis sionem fecit, de maioratu cum facultate Regia instituendo, & viuo filio, in cuius gratiam promis sio facta est, cum effectu maioratus instituatur, & fiat. Itaque mortuo aliquo eorum, vel patre, vel filio, antequam cum effectu maioratus institutus sit, expres sim inquit Mieres, quod promis sio remanet inefficax, quia deficit facultas Regia, quae maioratus institutionem praecedere debet, iuxta deci sionem l. 42. Tauri; & idem tenuit ipse Mieres, in initio dictae, primae partis, num. 10. ad finem, vers. & est notandum. Et quamuis Mieres loquatur dict. quae st. 66. num. 3. quando pater, qui de maioratu faciendo promis sionem fecit, ante factum, institutúmque maioratum deces sit; eadem ipsa ratio, qua ibi excitatur, quod scilicet maioratus cum effectu factus non fuerit, aequaliter militat respectu filij, vel filiae, quae deces sit ante factum maioratum. Alias, etiam si mortuus fuis set pater, deberet haberi maioratus pro facto; & cum non habeatur, id ipsum dicendum est, mortuo filio, ante perfectum, & consummatum maioratum; idque maxime quando filios reliquit, qui ex propria persona succedere debent. Quoniam militat eadem ratio, qua Mieres mouetur, atque ita idem ius obseruari debet, ex l. illud, cum vulgatis, ff. ad l. Aquil. imo in filio, cui haec promis sio facta fuit, viuo patre defuncto, & qui filios reliquit fortior militat ratio, cum nulla ei legitima debeatur in vita patris, sed eo mortuo, ex l. 1. §. si impuberi, & ibi Bartol. ff. de collat. bonorum: de qua per Gras sum, §. legitima, quae st. 12. cum aliis pluribus, quos ego commemoraui, & conges si in tractatu de vsufructu, cap. 64. num. 11. debetur autem filiis ab eo relictis, & sic nepotibus, vt supra dixi. Atque ita ces sante legitima, & propter succes sionem neptis, hoc est, filiae, dictae filiae defunctae, ces sat promis sio, siue effectus eius, ex Matienzo in l. 6. tit. 6. lib. 5. glos s. 3. n. 3. in fi. ne, & comprobari potest ex his, quae adducit Molina lib. 2. de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 7. num. 12. & 13. & seqq. & in casu prae senti magis certum, & indubitabile id est, quoniam in d. capitulatione matrimoniali dicitur: Que todo lo alli deducido, y capitulado, lo han de aprobar, y ratificar las partes. Et idcirco, nec potest haberi pro facto dictus maioratus, nec minus fieri potest mortua ipsamet filia, quando iam ea nihil approbare, aut ratificare poterat; non enim contrahentes habuerunt, nec haberi voluerunt pro facto maioratum ipsum ante approbationem, & ratificationem praedictam. Quoniam velut conditionalis fuit dispositio, & ideo non antea operari potuit effectum, quam si approbatio, & ratificatio praecederet, ex natura cuiuslibet dispositionis conditionalis, l. conditionanes 54. l. cedere diem 213. ff. de verborum significat. l. itaque, ff. si certum petatur, l. 14. tit. 11. part. 5. nec voluntas approbandi, & ratificandi considerari potest vllo modo post mortem dictae filiae, imo contradicere ipsa videtur, ex quo tractabatur. de approbando grauamine, & onere legitimae suae imposito, argumento text, in l. centesimis, §. finali, ff. de verbor. obligat. & in l. 4. ff. locati, & eorum, quae multum ad propositum resoluunt Ioannes Guttierrez, practicarum lib. 3. quae st. 11. Fabius de Anna in cons. 14. per totum, Vincentius Carocius casu 18. & de locato, & conducto, 4. par. quae st. 12. de beneplacito, fol. 253. & seqq. Ruginellus practicarum cap. 25. Fontanella de pactis nuptialibus, clausula 4. glos s. 10. ex num. 145. cum seqq. quod etiam est considerandum ad explicationem dict. l. 22. Tauri, & eorum, quae Tellus & Mieres tradiderunt. Si quidem loquitur Tellus (prout lex ipsa Tauri) in pacto & promis sione de meliorando, quae filio, in cuius fauorem fit, est adeo vtilis; honoratur namque, & melioratur prae caeteris filiis, & Tertium & Quintum ex eo pacto, & promis sione consequitur, quod alteri filio parens dare pos set. Et ita actus ipse est admodum fauorabilis filio & absque vllo onere, aut grauamine; si quidem legitima eius non grauatur, nec aliquo damno afficitur. Idcirco in fauorem eiusdem filij meliorati, & tertij, cum quo ex causa onerosa matrimonij contrahitur, melioratio pro facta habetur, si pater antequam eam faceret, mortuus fuerit, qui est casus singularis, & specialis; provt notauit Matienz. in dict. l. 6. tit. 6. lib. 5. glos s. 7. & exorbitans, atque ideo restringendus, sicuti duobus in locis antea relatis, Mieres obseruauit: vt minime trahi pos sit lex ipsa ad casum prae sentem, quoniam actus; & promis sio de maioratum faciendo, nihil tribuit filiae prae caeteris filiis, cum nullus alius extet filius, & omnia bona parentum sint eius legitima, excepto Quinto, Atque ita potius continet onus, & grauamen, si quidem ex vi promis sionis, & capitulationis matrimonialis, maior pars bonorum vinculari debebat, quae libera con sequeretur filia eadem. Merito ergo dubitauit Pelaez a Mieres d. quae st. 66. num. 4. an decisio dictae l. Tauri 22. procedere pos set in promis sione de faciendo maioratum cum facultate Regia? Nam in ea sequeretur vnum maximum absurdum, quod factum in promis sione de meliorando, in dict. l. 22. in fauorem filij, & tertij ex causa onerosa, resultaret in grande damnum, & praeiudicium; contra l. quod fauore, cum vulgatis, C. de legibus, & pactum fauorabile in odium eius, cuius fauore factum fuit, retorqueretur, quod admitti non potest, secund. Bartol. in. l. quamuis ff. de pignoratitia actione. Didac. Castellum in ipsa l. 22. Tauri, verbo, Que no vala, colum. vltima, Matienzum in dict. l. 6. lib. 6. lib. 5. glos s. 3. num. 1. nec attendi debet voluntas patris dictae filiae defunctae, & auus dictae neptis viuentis, qui contendit nunc in executionem dictae promis sionis, & virtute capitulationis matrimonialis, facultatem Regiam impetrare, & maioratum cum effectu instituere, mortua iam dicta filia in vita parentis, & vna filia relicta; nam cum deuenerit promis sio ad casum, a quo non potuit incipere, ex quo viuente filia, non fuit dictus maioratus perfectus, & consummatus, vitiari debuit omnino; iuxta text. iu l. pluribus 140. §. etsi placeat, cum vulgatis, ff. de verbor. obligat. imo quamuis effectus fuiffet, contradicente, & reclamante dicta nepte; effectum non fortiretur, prout probaui supra. Nec minus fieri potest nunc, vt etiam dixi: nani vel institutio maioratus habitura est effectum, prout ex nunc; & hoc est impos sibile, cum ipsa filia, quae maioratum approbatura erat, & promisit ratificare omne neces sarium ad institutionem dicti maioratus; non sit in rerum natura. Aut debet valere, prout ex tunc; & hoc est etiam impos sibile, cum mortua fuerit dicta filia, viuo patre, & sic nulla ei legitima. debeatur, & debita omnino sit filiae eius superstiti; & ad rem, & in spe maximum quoque ius acquisitum sit patri eius. Prout haec omnia comprobantur argu mento resolutionum Ludou. Molinae, lib. 2. de Hi span. primogen. cap. 7. num. 20. & 21. & 22. & 27. & 34. Sic sané casum istum, quo filius, in cuius fauorem fieri debebat maioratus, mortuus est viuo patre, & grauaminis in legitima; nec Tellus, nec Mieres tetigerunt; nec in eo aliter, quam contendimus, resoluerent; sed potius placito nostro conuenirent: vis enim erat ita decidere, viuo patre relicto, mortua filia, & eiusdem filia (quae haeres neces saria auo existit) remanente, provt late supra probaui. Sic etiam Pelaez a Mieres, dicta quaest. 66. quando pater moritur ante factum maioratum, quod promis sio de maioratu cum facultate Regia faciendo, pro facto non habeatur; specifice animaduertit, vt etiam dixi supra. Et eadem ratio militat, quando filius moritur ante factum maioratum, vt etiam ibi tradidi. Denique & vltimo loco, vt maioratus a paren[sect. 57] te, mortua dicta filia, institui non valeat, nec facultas Regia ad id impetrari, virtute dictae capitulationis matrimonialis, vltra ea, quae dicta fuere supra, & ius reclamandi, & impugnandi consensum matris defunctae, dictae nepti competenti; non leuiter vrget Ludou. Molinae locus, de Hispanor primogen. lib. 2. cap. 7. n. 14. ex vers. Haec autem maturius pensanda, vsque ad n. 28. Patris Ludou. Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disp. 598. supposito pro certo, in ea quae stione, quam Molina ibi excitauit, paria es se, siue non differre, eandem potius militare rationem, & ipsum ius obseruandum; quando maioratus confirmatur a Principe: aut quod confirmetur, praetenditur , mortuo filio, cui facta fuit promis sio de maioratu instituendo cum facultate Regia, & qui ab initio grauamini maioratus consensit: vel quando post mortem patris ipsius, qui maioratum instituit, aut instituturus erat, confirmatio postulatur, cum semper praecedere debeat facultas Regia maioratus institutionem , ex decisione dict. l. 42. Tauri, quod supra s aepe obseruaui, & mortua dicta filia, maioratum institui non pos se, nec facultatem Regiam ad id impetrari, defendi. Atque ita aequaliter in vno, & altero casu se habere resolutiones Molin, dict. c. 7. ex num. 2. cum seqq. vbi inquirit, an requiratur, quod haec Principis confirmatio mortem maioratus institutoris praecedat, an vero sufficiat, quod post eius mortem sequatur. Quo in dubio adduxit primo loco Gregorij Lopezij sententiam, & eius fundamenta non vrgere, ostendit. Statim autem ex n. 14. tres casus magistraliter distinguit. In primo casu, quando facultas conces sa fuit, aut confirmatus maioratus post mortem institutoris, cum Princeps ignoraret mortem institutoris ipsius; re soluit dicendum es se, huiusmodi confirmationem maioratum non validare. Et reddit rationem, quia certum est, quod si Princeps sciuis set, mortuum fuis se eiusdem maioratus institutorem, aut illum non confirmas set, aut difficilius id fecis set. Ideóque confirmatio ipsa nullum effectum producit, provt latius ibi. Et idem resoluit Pater Ludouic. Molin. tom. 3. disput. 598. de qua supra. In secundo casu, quando scilicet sciens Princeps mortem in stitutoris, huiusmodi maioratum confirmauit cum clausula ex certa scientia, id ipsum in effectu defendit Molina, ex num. 16. & reddit rationem num. 20. quod confirmatio facta a Principe, re non integra, & postquam mortuus est is, qui fecit actum, qui confirmari praetenditur, & quando ius iam est alicui tertio acquisitum, non valet. Et citat Iserniam, & Afflict. Rolandum quoque, ita sentientes, & qui non modicum conducunt casui prae senti; cum mortua dicta filia, si maioratus institui pos set ab eius parentibus, ius iam eorum genero acquisitum, succes sionis scilicet liberae in omnibus bonis dotalibus, si filia eius quae remansit, moriatur, etiam viuis parentibus, aut in omnibus bonis eorundem, si post mortem ipsorum filia eadem moriatur; tolleretur omnino, provt statim quoque dicetur. In tertio denique & vltimo casu, qui conuenit casui prae senti; contendimus namque, mortua dicta filia, antequam maioratus ipse institueretur, non pos se patrem eius facultatem Regiam impetrare ad faciendum dictum maioratum, iuxta tenorem capitulationis matrimonialis, in praeiudicium iuris generi, hoc est, patri dictae neptis relictae iam acqui siti, de quo nunc dicebam, aut saltem in bonis dotalibus, quantitate videlicet as signata nomine dotis, omnino, & indistincte & neces sario: in caeteris vero parentum bonis, non alias facultatem concedendam parenti, quam si neces saria admodum, publica & legitima causa interueniat. In hoc itaque tertio casu, ante omnia suppono, quod quamuis in vnico duntaxat filio, qui existat, nec meliorationis nomen, nec effectus cadere pos sit, provt supra adnotaui. Cum facultate tamen Regia recte potest maioratus institui, & Princeps eam concedere , quamuis vnicus duntaxat filius, aut descendens existat. Sic sané specifice adnotauit D. Ludou. Molin, de Hispan. primog. lib. 2. cap. 11. n. 10. in principio, ibi: Absque consideratione, quod sit vnicus, & c Et ibi: Hoc non potest ad Regiam facultatem adaptari, cum ex eius dispositione, nedum pos sit filius vnicus respectu Tertij, sed respectu propriae legitimae grauari, vt ex ea primogenium instituatur. Et id ipsum tenet, & comprobat Pelaez a Mieres, de maiorat. 1. part. quae st. 13. Greg Lop. in l. 23. tit. 9. part. 6. gl. 1. Anton. Gom. in l. 40. Tauri, n 51. Pat. Ludou. Mol. tom. 3. de iustitia & iure disp. 609. n. 5. fol. 251. Hoc ita supposito, Lu dou. Mol. lib. 2. d. c 7. ex n 28. vsque ad n 36. in 3. casu, vbi Princeps ex certa scientia, ac de plenitudine potestatis, derogauit iuri filiorum, vel aliorum in bonis maioratus sibi competenti, distinguendum putauit; nam aut haereditas parentis mortui iam adita est a filiis, vel descendentibus; aut est delata, non tamen adita, sed adeunda In primo casu, quando est delata, & adita, inquit, Principem id facere non pos se, nisi ex causa publica, & dato bono cambio. In secundo vero casu, quando est haereditas delata, non tamen adita; dicit, Principem id facere pos se. Princeps namque iuri adeundi, ad haereditatem iam delatam competenti, ex certa scientia, vel de plenitudine potestatis derogare potest. Subdit tamen, num. 31. quod id a Principe non nisi ex magna causa fieri poterit. Princeps namque, vt iuri alterius deroget, non nisi ex magna causa plenitudine potestatis vti debet, vt latius ibi probat. Et propositam distinctionem sequuntur Ioannes Gutierrez, practicar, lib. 2. quae stione 76. Velazquez Auendanus in l. 42. Tauri, glos. 3. ex num. 9. cum seqq. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos. 13. prima parte, num. 26. folio 197. Et hic vltimus casus Ludou. Molinae, quamuis casui prae senti proprie non conueniat, quia neptis, quae remansit, haereditas, nondum est eius parenti delata; cum adhuc ipsa, & aui viuant; idque re spectu caeterorum bonorum, quae ipsi aui pos sident, non vero respectu dotalium, in quibus iam de prae senti videtur ius acquisitum; & quamuis titulo maioriae in dotem constituta fuerint, & de maioratu faciendo ex eis, & aliis bonis pactum interuenerit; ex quo viua filia, maioratus factus non est, perinde haberi debet, ac si simpliciter in dotem data fuis sent, vt s epe dixi, atque ita in praeiudicium iuris, iam ipsi nepti acquisiti, ac etiam eius parenti, nec facultas Regia concedi , nec vigore capitulationis matrimonialis maioratus institui pos se videtur, respectu dictae quantitatis dotalis: imo & respectu caeterorum bonorum, quamuis Ludouici Molinae relatus tertius casus, proprie non conueniat ratio tamen eius concludere videtur, vt id ipsum obseruari debeat in quocumque alio iure certo, & infallibili, quod alius habeat, quamuis realiter, & in actu delatum non sit, & non nisi ex magna causa iuri eiusdem tertij, etiam in spe derogari valeat: provt ipse Molina, lib. 1. cap. 8. num. 31. per totum, specifice as serit, dicens, se habuis se semper compertum, quod Princeps sine magna causa non pos sit ius alterius tollere, etiam in spe, & nondum delatum. Et in hanc partem plures auctoritates adducit, & ad eum in praxi quotidie occurritur. Idem Molina, lib. 4. cap. 3. num 1. Mieres de maioratu, in initio 2. par. num. 47. & 48. & 52. Pater Ludou. Molina, tomo 1. disputat. 174. versic, Sexta conclusio, tract. 2. conueniunt etiam Ludouic. Molin. resolutioni, quod Princeps nisi ex magna causa derogare non valeat iuri alterius, etiam in spe, Fortunius Garcia, Menchaca, Burgos de Paze, Pinellus, Padilla, Sarmientus, Aquilinus, Peregrinus, Praetis, Thesaurus, & alij quamplurimi, quos ego ipse recensui, lib. 2. cap. 28. Azeuedus, in l. 4. titul. 14. lib. 4. Ioann. Gutierrez, practicar. lib. 4. q. 11. ex num. 12. Fuluius Pacian, in cons. 29. Angelus Mattheaccius de legat. & fideicommis sis, lib. 3. cap. 22. per totum, Fachin. lib. 8. controuersiarum iuris, c. 63. Et hactenus Ludou. Molin. lib. 2. d c. 7. ex n. 12. vsque ad n. 36. Quo loci ex ipso num. 36. vsque ad num. 44. explicandum suscepit alterum dubium, quod in his ce Regnis ex facto etiam occurris se scio, & nunc litem de eo pendere, vtrum scilicet Princeps post mortem institutoris pos sit maioratum absque Regia licentia factum, confirmare, quando eius in stitutor in ipsius maioratus institutione, vel in[sect. 58] vita petiit a Principe, vt ipsum maioratum confirmaret. Quo in dubio pro vtraque parte arguit Molina; tandem num. 38. inquit, id ipsum dicendum es se in hac quae stione, quod in praecedenti dixerat, de qua ex n. 12. cum seqq. vsque ad dictum num. 36. In proposito autem casu, de quo litem nunc pendere, dixi, & in hoc Regio Hispalensi Senatu, hisce diebus sperari compertum est, atque ideo, ea duntaxat, quae magis vrgere videntur, & ingenti ego studio pro vtraque parte excogitaui, in medium proferam, nec meam sententiam, aut opinionem amplius aperiam, aut interponam. Prae mittendum duxi, petiis se quemdam in vita facultatem Regiam ad faciendum maioratum ex omnibus bonis suis in vnum ex filiis, aut descendentibus, in forma ordinaria, relictis scilicet alimentis competentibus caeteris filiis; conces so autem diligentiarum decreto vulgo cedula de diligentias, & eisdem literis Regio Camerae Senatui allatis, in actis ipsiusmet Senatus reperitur, Fiat; & in hoc statu, ignoránsque conces sionem, vulgo el fiat, & ante Principis gratiam, aut Regij Senatus fiat confirmationem, ipsemet deces sit, qui facultatem petierat, & in testamento suo horum relatione facta, vxori suae ordinauit, atque mandauit, vt dictam facultatem expediri faceret, quam idem petierat, & in filium suum maiorem maioratum institueret, relictis filiis suis, & nepotibus alimentis competentibus, ad quod liberum eidem vxori reliquit mandatum. Ipso autem marito defuncto, petiit vxor in eodem Regiae. Camerae Senatu, suo, & mariti nomine, vt dicta facultas expediretur, quod Senatus ille supremus ita decreuit, & in forma or dinaria expediri decreuit. Hoc autem sic definito, caeteri filij, nepotes etiam nonnulli expeditioni contradicebant, & in supremo iustitiae Senatu ad expeditionis contradictionem comparuerunt, idque principaliter pro se expendebant, quod mortuo iam parente, & auo suo, & acquisito sibi succedendi iure, nequaquam potest in praeiudicium ipsorum facultas Regia concedi. Mater autem suo, & mariti, atque filij maioris nomine, contrarium contendebat. Vnde lis tota, & altercatio ad vnum duntaxat dubium reducitur, vtrum scilicet Inuictis simus Rex noster Philippus pos sit iuridice, & recte facultatem eam concedere respectu bonorum mariti, quoniam bonorum eius respectu, res caret dubitandi prorsus ratione, cum ipsa viua facultas Regia postulari, & concedi, iuridice valeat. Pro parte autem negatiua, & contra dictum filium maiorem, vt dicta facultas Regia expediri non valeat, nec per Principem concedi, mortuo patente ; sequentia magis vrgere videntur . Ac primum equidem dict. l. Tauri 42. decisio, qua statutum est, vt facultas Regia instituendi maioratum, praecedere debeat maioratus institutionem; alioquin, si quis[sect. 59] maioratum ordinauerit, posteáque facultatem in stituendi maioratum a Rege obtinuerit, non prodest illa facultas, nec antea factum maioratum confirmat , nisi in ea expresse iam constitutus maioratus approbetur. Iuxta legem ipsam, quam exornarunt, & late explicarunt Antonius Gomezius, & caeteri Scribentes ibi. Matienzus, & Azeuedus, in l. 3. tit. 7. lib. 5. Ludou. Molina, de Hispan. primogen, lib. 2. cap. 7. per totum. Vbi vide omnino & lib. 4. cap. 5. num. 34. Mieres, de maioratu, prima parte, quae stione secunda, num. finali, & 4. part. quaest. 2. & 5. Ioannes Gutierrez, practicar. lib. 2. q. 76. D. Franciscus Sarmientos, selectarum, lib. 6. cap. 13. & 14. Caldas Pereira, de nominatione emphyt. quae st 21. ex num. 85. vs que ad num. 95. Georgius de Cabedo, decisione Lu sitaniae 39. part. 2. & decisione 3. 1. part. Petr. Surdus in cons. 351. n. 56. & tribus seqq. lib. 3. & in cons. 462. n. 20. & seqq. lib. 4. Fontan. de pact. nupt. clausu. 4. gl. 13. 1. par. n. 23. & 3. seqq. & n. 32. Secundó deinde pro eadem parte vrget, quod[sect. 60] is, qui a supremis, & primariis Consiliariis (qui vulgo dicuntur de la Camara ) facultatem Regiam postulauerat, & diligentiarum decreto facto, conces so etiam in eodem Camerae Senatu fiat, deces sit; id omnino ignorauit, nec fiat conces sum, sciuit; idcirco quamuis a Principe etiam conces sa fuis set facultas, (quae post decretum & fiat Regiae Camerae neces saria est) dispositio ipsius, qui mandauit vxori, vt maioratum institueret, non valeret; imo etsi non mandaret , quod institueret, sed institutum in testamento relinqueret: vtpote, cum non valeat maioratus institutio facta ab eo, qui facultatem Regiam habebat, illam tamen ignorabat. Sic sane defendit Ludou. Molin. de Hispan primog. lib. 2. d. c. 7. n. 67. 68. & 69. vbi dubitauit, vtrum valeat maioratus institutio facta post facultatis conces sionem, atque expeditionem, si ipse institutor facultatem conces sam, atque expeditam fuis se tempore maioratus institutionis ignorauit. Et constanter resoluit, huiusmodi maioratus institutionem non valere. Cum enim in Regiis facultatibus semper apponi soleat forma, quae in maioratus institutione obseruanda est: consequens est, vt illum instituens, tempore institutionis; eam formam scire, atque agnoscere debeat; alias ipsa maioratus institutio, etiam secundum ignorantiae facultatis formam facta, nulla futura sit. Nec gratia facultatis, quo ad eiusdem executionem, seu exercitium, ignoranti acquiri pos sit, provt latius ibi comprobat, & in fortioribus terminis loquitur, quam nostris, quando scilicet maioratus factus est, non maioratus faciendi facultas vxori conces sa. Quando etiam post facultatem conces sam, atque expeditam, maioratus ipse institutus fuit, non vero ante ipsam expeditam, prout in casu prae senti. Diuersimode tamen statuit Molina d. n. 69. & 70. quando maioratus institutio facta est ab eo, qui habet facultatem Regiam legitimé expeditam, & absolutam, illámque se habere certus est, quamuis in eius institutione non profiteatur expresse vti Regia facultate; tunc enim valet maioratus institutio, quoniam censetur facta ex potestate a Principe conces sa, atque ex ea, ex qua sustineri potest, sicuti latius ibi per Molin. quem in vtroque sequutus est, Pat. Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disput. 599. num. 9. Tertio quoque facit, nam etsi iure communi attento, tentari pos set, quod si post facultatem obtentam, instituere quis potest maioratum, quare non comprobabitur factus, superueniente facultate; indeque, dictam leg. Tauri 42. a regulis omnibus iuris exorbitare, prout contendit acute D. Francis cus Sarmientus selectarum, lib. 6. cap. 13. per totum, vbi concludit in fine, quod si Regiis Consiliariis placeret, es set abroganda Taurina ea constitutio. Interim autem, quod cauere debent omnes, qui maioratus velint constituere, vt illam obseruent. Attamen sententiam illam, iure communi inspecto veram, ipse Sarmientus accipit, dummodo eadem permaneat voluntas, & viuat is, qui facultatem po stulauit, cum illa superuenit; sic equidem, quod comprobari debeat factus maioratus, superueniente facultate, eadem permanente voluntate, specifice as serit, & mouetur ex textu, in l. obseruare, in §. finali, ff. de officio procons. & legat. l. siue emancipatis, C. de donat. l. cum vir, ff. de vsucap. l. qui ex liberis, in §. testamento, ff. de bon. pos s. secun. tab. l. si quis filio exhaeredato, §. irritum, ff. de iniusto rupto. Itaque non modo post decisionem d. l. Tauri 42. quam omnes obseruare debere inquit, sed etiam in terminis iuris communis, requirit Sarmientus, vt facultate superueniente confirmetur antea factus maioratus, quod eadem permaneat voluntas, atque ita is viuat, qui maioratum instituit, cum alias permanere non pos sit eadem voluntas, prout supra hoc eodem cap. comprobaui. Quarto etiam facit Ludouici Molinae resolutio, de Hispan. primog. lib. 2. d. cap. 7. ex n. 39. vsque ad n. 44. vbi. dubitat, vtrum si quis primogenium in stituat, sub ea conditione, si Princeps illud confirmauerit, valeat confirmatio post mortem institutoris subsequuta; & refert Greg. Lop. sententiam affirmatiuam, quod valeat maioratus, si sequatur confirmatio. Et in huius opinionis confirmationem, adducit communem regulam , quod scilicet institutio spurij valet, si fiat sub ea conditione, si Princeps illum legitimauerit, cum in tempus habile conferatur, l. in tempus, ff. de haered, instit. Sed tandem ipse Molina contrarium tuetur constanter, vtpote cum loquatur respectu legitimae descendentium, quibus statim mortuo parente, ius ad ipsas legitimas defertur, non obstante parentis dispositione, atque in iure illo delato grauari non pos sint descendentes metipsi post mortem parentis ipsius, nec ex confirmatione superueniente laedi, nisi ea maioratus institutionem praecedat. Vides ergo, in fortioribus terminis loquutum Molinam, quando scilicet testator maioratum instituit, non vxori mandauit, vt eum institueret, prout in casu prae senti. Sub conditione etiam si Princeps illud confirmauerit, & adhuc id defendit quod dixi. Quinto etiam facit, quod in casu proposito tractatur de auferenda legitima, morte parentis filiis, & nepotibus delata, si ex vi facul[sect. 62] tatis, quae praetenditur, instituatur maioratus in vnum ex filiis, aut nepotibus per vxorem, cui maritus commisit; quo in dubio vt Molina metipse explicaret, an Princeps pos sit, nec ne id efficere, & an confirmatio maioratus absque Regia licentia facti, valeat, si post mortem institutoris eiusdem concedatur; tres casus principales distinxit, lib. 2. eodem c. 7. ex n. 12. vsque ad n. 36. prout quae stione principali praecedenti retuli, & in fauorem huius partis omnes resoluit. Primus casus est num. 10. versic. In primo casu, quando Princeps ignorauit mortem institutoris; prout ignorauit in casu prae senti, nec mortis relationem factam fuis se apparet. Secundus est num. 15. versic. In secundo casu. Quando cum scientia mortis institutoris Princeps facultatem conces sit? Et post longam disputationem, n. 19. resoluit, facultatem non validare maioratus institutionem in praeiudicium legitimae des cendentium, ad cuius fundamenta lectorem remitto, vsque ad numerum 27. Tertius casus est num. 27. versic. In tertio casu, quando Princeps cum clausula ex certa scientia, & de plenitudine potestatis facultatem conces sit; & in hoc distinguit, quod si haereditas est adita, & sic acceptata, Princeps non potest auferre dominium, nec iuri legitimae filiorum praeiudicare, nisi ex causa publica, & dato bono cambio. Quod si adita non est, & sic non acceptata, resoluit num 30. Principem pos se: sed num. 31. subdit, id a Principe non nisi ex magna causa fieri pos se. Et se remittit ad cap. 8. lib. 1. num. 31. vbi scripsit, Principem absque causa legitima non pos se auferre succes sionem, aut ius in spe, licet nondum delatum sit, & in hanc partem plura fundamenta adducit: & eodem cap. 7. lib. 2. num. 43. specifice tradidit, ius quod statim mortuo parente ad ipsas legitimas filiis defertur, non pos se per Principem auferri; idque indistincte & absolute dixit, etiam si haereditas nondum adita sit. In casu autem prae senti, quamuis inter partes controuertatur an es set adita, vel non, haereditas, quando decretum gratiae interpositum est; Molina tamen dicto num. 43. supponit haereditatem pro acceptata haberi a filiis, vel nepotibus, ex eodem momento, quo pater, vel auus deces sit. Eo autem tempore decretum conces sum non erat. Quando autem sine praeiudicio veritatis concederetur pro certo, haereditatem non fuis se aditam, adhuc Princeps facultatem concedere non pos set, cum nulla subes set legitima causa, ad priuandum filios iure suo, & legitima; legitimam autem non modo, sed & magnam causam Molina requirit. Et in fortioribus terminis loquitur, quando pater in vita institutum reliquit maioratum, & post mortem obtenta fuit facultas non ad faciendum, sed ad confirmandum iam factum. Loquitur etiam, quando facultas expedita fuit in forma perfecta cum ipsius Principis subscriptione. In casu autem prae senti, maioratus non reman sit institutus in vita, nec etiam expedita est Principis facultas, quae non dicitur obtenta, nisi post totalem eius expeditionem, & Principis ipsius subscriptionem, nec sufficit decretum gratiae, vulgo el fiat Regiae Camerae, ante Principis sub scriptionem, vt statim dicetur, & per Molinam libro secundo, dicto cap. septimo, numero 52. & 59. qui ex dicto numero 12. & 13. eiusdem cap. 7. validis simis fundamentis improbauit Gregorij Lopezij, & Menchacae opinionem contrariam. Et per refutationem Molinae apparet, quod ipsi in diuersa specie loquuntur, quando scilicet maioratus institutus remansit in vita, & Princeps institutoris mortem sciuit, & iusta, atque legitima causa adfuit, vt mortuo parente Princeps concederet facultatem maioratus instituendi in praeiudicium legitimae filiis delatae, aut confirmaret factum. Nam quemadmodum Princeps absque legitima causa publica, ius acquisitum auferre non potest. Ita etiam ius quaerendum in spe nondum delatum, vt per Molinam, vbi supra, & libro primo, dicto capite octauo, num. 31. & libro tertio, cap. 3. numero 11. cum seqq. & numero 20. & libro 4. capite tertio, numero primo. Mieres in inito secundae partis de maioratu, ex numero 47. Pater Ludoui. Molinai 1. tomo, tract. 2. disputation. 174. vers. Sexta conclusio. Deinde, Molina metipse, dict. cap. 7. lib. 2. numero 37. & 38. concludenter respondet ad alterum fundamentum, quod pro contraria parte expendi pos set, videlicet quod petitio, & supplicatio facultatis Regiae: in Senatu supremo Camerae a dicto defuncto facta in vita, eam vim habet, quod debeat post mortem concedi, argumento tex. in au[sect. 63] then. item sine legitimis, C. de natural. lib. & ex corpore; vnde sumitur, & l. 6. tit. 15. parti. 4. vere tamen, eum text. non vrgere, nec obstare, & in fortioribus terminis, quando maioratus iam institutus remansit in vita, & confirmatio etiam petita, id dicendum quod contenditur, nec facultatem mortuo institutore concedi debere; concludenter ibi ostendit Molina. Et idcirco multo minus concedi poterit, quando maioratus institutus non remansit. Quod si ita res se habet, nec instituto, ordinatoque absolute maioratu, facultas concedenda est, quo pacto concedi poterit ex eo, quod collata fuerit institutio, & commis sa vxori in tempus inhabile post eius mortem, manti scilicet, qui facultatem petierat, filiis, & nepotibus extantibus, quibus statim mortuo parente, ius ad ipsas legitimas desertur, non obstante patris dispositione, & tam graue praeiudicium nisi ex magna, & legitima causa irrogari non debet per Principem, vt per eundem Molin. d. c. 7. n. 38. in fin. & n. 43. & quod commis sio vxori facta non releuet, satis deducitur ex regula vulgata l. quod spons ae, C. de donat. ante nuptias, cum aliis pluribus, de quibus alia cap. huiusce lib. 4. vbi non sufficit, quod actus fiat tempore habili, si effectus in tempus inhabile confertur, quando scilicet mortuo marito, statim ius acquiritur filiis, antequam facultas Regia concedatur Glos s singularis in c. apostolica, §. his omnibus, 8. q. 1. quae dicit, quod Papa non potest eligere in tempus, quo non est futurus Papa, Greg. Lop. in l. 2. tit. 8. part. 5. verbo. el heredero: Generale enim est, quod ia quolibet actu, circa habilitatem agentis, attendatur tempus, quo dispositio confertur, l. eum qui. ff. de iurisdict. omn. iudi. l. quae situm, § sponsus, ff. de donat. inter. l. quae situm, §. interdictum hoc ff. de precario. In legato etiam conditionali non sufficit, quem es se habilem tempore testamenti, nisi es set tempore expletae conditionis, l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis 2. l. eum qui, l. meares, ff. de condit. & demonst. l. interuenit, ff. de legat. prae stand. & cum Tiraquello Molina, lib. 3. c. 10. n. 24. nec potest fieri retrotractio ad tempus mortis parentis, propter medium inhabile, praeiudicij scilicet legitimae delatae, Molina ipse, eodem cap. 7. n. 21. & 22. vbi as serit. quod retrotractio fieri non potest, ad tempus, quo parens viuebat, quasi ipse in vita maioratum instituis set. Et hactenus de quinto fundamento huiusce partis, & pro filiis, & nepotibus, contra filium maiorem, in cuius persona mater contendit, maioratum instituendum, ex commis sione mariti, & facultatis Regiae expeditione, quam perit. Sexto denique & vltimo loco velut concluden ter vrget, quod quamuis ex veriori, & communiori Interpretum sententia, quando gratia Principis[sect. 64] conces sa est per verbum fiat, nec in forma literarum est expedita, si gratia nihil amplius, quam ip sam Principis conces sionem requirit, nec aliquid superest agendum, vt beneficio, aut gratia vti pons sit is, in cuius fauorem facta est, per verbum fiat; ipsa gratia perfecta, & consummata dicatur, aut solum fiat sufficiat, ac si literae expeditae fuis sent. attamen, quando beneficium, aut gratia petitur ad aliquid faciendum, & conceditur, tunc equidem virtute solius fiat id effici non potest, nisi ips ae literae expeditae fuerint in forma. Sic sane, (& magistraliter equidem ) resoluit Ludouic. Molina, eodem cap. 7. lib. 2. n. 57. 58. & seqq. qui est videndus ex n. 51. vsque ad n. 67. vbi dubitat de quae stione noua & contingibili, vtrum scilicet sufficiat ad maioratus institutionis validitatem, quod facultas conces sa sit a Principe ex solo verbo fiat, vel requiratur quod ea facultas scripta, atque legitime expedita, & absoluta fuerit ante ipsius maioratus institutionem. Quam quae stionem ad partes examinat erudite, & tandem concludit, vt dixi, quod gratia non dicitur perfecta per verbum fiat, sed per expeditionem facultatis, & Principis suscriptionem. Et comprobat n. 59. multum ad propositum nostrum, quod verbum fiat, in his Regiis facultatibus, non a Principe, sed ab eius primariis Consilariis (qui vulgo dicuntur de la Camara ) profertur. Quod non debet es se tantae virtutis, nec efficaciae, provt verbum fiat, prolatum ab ipso Principe. Idque maxime, quia a Senatu Regio Camerae per modum consultationis proponitur Principi, qui potest non suscribere, aut non confirmare, vt iam s aepe vidimus. Parum igitur interes set, quod in vita dicti parentis conces sum fuis set fiat in Regio Camerae Senatu, & ab eo acceptatum (de quo non apparet) cum in vita expeditam non fuis se facultatem a Principe, & nunc expeditionem peti, certis simum sit, idque iuxta resolutiones, & doctrinas Molinae relatas. Quem sequuntur Velazq. Auendan. in. l. 42. Tauri, glos. 2. n. 4. pater Ludoui. Molin. tom. 3. de iu stitia & iure, disputati. 599. n. 3. Ioann. Gutierr. practicarum, lib. 2. quae st. 75. n. 2. & canonicarum , cap. 17. n. 4. practicarum etiam lib. 4. quae st. 9. & 10. vbi late. Pater Thomas Sanchez, de matrimonio, lib. 8. disputation. 29. n. 7. Mascardus de probat. conclus. 845. per totam, to. 2. & vide Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quae st. 62. in principio Ex his equidem explicari, atque intelligi debet[sect. 65] ipse Molina, eodem. cap. 7. n. 66. dum scripsit, confirmationem maioratus absque Regia licentia facti, pos se post mortem eiusdem institutoris expediri, si in vita institutoris conces sa , non tamen expediri fuit. cum enim gratia haec in vita eiusdem perfectionem , atque effectum obtinuerit; consequens est; Vt post eius mortem expediri pos sit, nec in hoc potest considerari praeiudicium venientium ab intestato, cum etiam ante mortem institutoris, vocato ad maioratum , ius quae situm fuerit. Iuridice namque , & vere se habuit Molina, ex ratione, qua as signat, quia iam gratia in vita remansit perfecta; loquitur tamen absque dubio, quando gratia confirmationis facta fuit ab ipso Principe, quamuis non expeditae literae in vita fundatoris maioratus, nec potest vllo pacto intelligi in gratia, aut fiat confirmationis Regij Senatus Camerae, quod (vt dixerat n. 59.) non potest es se tantae virtutis, nec efficaciae, provt verbum fiat prolatum ab ipso Principe. Rursus intelligi debet idem Molina, eodem in loco, quando fundator maioratum instituit in vita, sic enim supponit, quod in hoc casu fiat confirmationis remanet perfectum; quoniam cadit super maioratu iam constituto, nec requirit postmodum aliquem alium acto, quia gratia per solum fiat remanet perfecta, antequam literae ips ae expediantur. Sed non remanet gratia perfecta, quando ipsum fiat est facultatis, quae datur ad maioratum instituendum, nam cum instituendus sit ipse maioratus post gratiam ipsam, aut fiat; non remanet perfecta ante literarum expeditionem, secundum eundem Molinam, dicto num. 57. atque ita literae expediri non pos sunt post mortem institutoris. Et hic est casus noster prae sens, quia non tractatur de confirmatione, sed de noua facultate. Et ideo acceptatio vxoris nomine mariti facta, non prodest, quoniam tempore mortis eius, non erat omnino expedita facultas, nec potest acceptari mortuo marito, vtpote, tempore inhabili, quando legitima est delata filiis, vel descendentibus, vt superius dictum est. Et hactenus de omnibus fundamentis, & rationibus, atque Ludouic. Molin. placitis, & resolutionibus, quae pro hac parte non modicum adstringunt. Pro contraria vero parte, vt Princeps mortuo[sect. 66] dicto parente confirmare pos sit Regiae Camerae fiat, quod factum est in vita illius, etiam in prae iudicium legitimae aliorum filiorum, seu descendentium; nonnulla vrgere videntur. Ac primum equidem dictae Taurinae constitutionis 42. deci sio, vbi statutum est, quod facultas Regia ad instituendum maioratum, praecedere debeat maioratus institutionem; atque ita antea institutus, non confirmatur ex facultate superueniente; & haec est regula legis ipsius, statim tamen limitatio apponitur. Saluo si en la tal licentia expres samente se dixes se, que aprobaua el mayorazgo que estaua fecho. Vnde videmur versari in casu exceptionis: nam etsi Principis licentia, seu facultas non praeces serit ante institutum maioratum, attamen dari potest; ad confirmandum maioratum, qui factus est per vxorem praefatam, suo, & nomine mariti, & cum mandato, & commis sione speciali eiusdem. Quod si dixeris, iuxta traditiones Molinae, maioratum ab vxore post mortem mariti factum, confirmari non pos se ex Regia facultate superueniente; nana etsi nomine, atque ex commis sione mariti factus sit, tempore tamen inhabili, quando legitima est delata filiis, seu descendentibus. Rur sus, si dixeris, dict. l. Tauri 42. in praefata exceptione intelligendam etiam datis terminis habilibus, quando scilicet viuente parente concedatur facultas per Principem, & expresse approbetur antea factus: sicque, antea quam ius ad legitimas filiis deferatur, quibus statim mortuo parente defertur: tunc namque, sicut de nouo facultas concedi pos set ad maioratum instituendum, ita & antea factus confirmari per Principem; secus tamen mortuo parente: si inquam ita dixeris; Considera, an responderi pos sit, id procedere, quando in vita mariti nec facultas Regia petita fuis set in Regio Camerae Senatu, nec in eodem fiat conces sum. Quando etiam non concurreret voluntas eius, patris scilicet defuncti, cuius erant bona, de quibus maioratus institutio praetenditur, illa namque concurrente, quamuis ex post facto Principis facultas interueniat, sufficit ad validandum, & confirmandum dispositionem, provt inferius dicetur. Secundo pro eadem parte facit, nam cum a su[sect. 67] premis Regiae Camerae Consiliariis fiat conces sum fuis set, quamuis parens tempore mortis id ignoraret, adhuc tamen gratia ipsa validare debuit commis sionem restandi vxori datam, & ab ea testamentum factum, indéque sortiri debuit effectum maioratus postmodum institutus, argumen to text. in l. haec conditio 10. § finali, & l. si iam facta, 11. ff. de cond. & demonst. vbi probatur, quod conditio, quae iam erat impleta tempore testamenti, habetur pro impleta debito tempore, quamuis testator ignoraret, eam habuis se effectum. Quod procedit tam in conditione casuali, quam in mixta, quia ea quoque habetur pro impleta, l. si ita scriptum, §. fin. ff, delegat. 2. exornat Petr. Surd. in cons. 69. ex num. 19. cum seqq. lib. 1. & in cons. 393. ex num. 51. lib. 3. Azeued. in cons. 1. num. 19. cum seqq. Ludouic. Casanate, cons, 35. ex num. 19. cum seqq. Considera tamen, an fundamentum hoc aliquam vim habeat, vtpote, cum tempore mortis parentis, nec obtenta, nec expedita findet Regia facultas ad maioratum faciendum; non enim dicitur obtenta, nisi post totalem eius expeditionem, & ipsius Principis subscriptionem: nec Indicit decretum Regiae Camerae, vulgo el fiat de la Camera, vt supra obseruaui, & per Molin. lib. 2. d. c. 7. num. 52. & 57. atque ita non videtur conuenire eorum iurium decisio, in quibus conditio, quae viuo testatore omnino extitit, pro impleta habetur. In casu autem prae senti non omnino obtenta, nec expedita fuerat Regia facultas, vt nunc dicebam. Imo quamuis maioratus institutus fuis set in vita, post faculltatis conces sionem, atque expeditionem, si ipse institutor facultatem conces sam, atque expeditam fuis se tempore maioratus institutionis ignorauit, institutio maioratus non valeret, sicuti ex Ludouic. Molin. lib. 2. d. c. 7. num. 67. & 68. superius annotaui. Rursus, d. l. haec conditio, § fin. & l. si iam facta, fin. decisio, ideo procedit, quod in huius modi conditionibus testator non censetur cogitare de modo, vel tempore, quo sit implenda conditio; sed videtur potius respectum habuis se ad effectum, & ad implementum ipsius conditionis: & ideo quomodocunque, & quandocunque impleatur, satisfactum videtur voluntati testatoris. Et tali casu legatum debetur, non quia conditio formaliter sit impleta, quia reuera non potest dici impleta formaliter, sed quia prae sumit lex, quod si testator sciuis set, conditionem illam impletam iam fuis se, legas set pure id quod reliquit sub conditione. Quod ex Socino, & Ruino singulariter obseruauit Surd. d. cons, 69. num. 20. Totum itaque eo in casu pendet ex sola testatoris voluntate, & conditionem totaliter extitis se verum est. In casu autem prae senti, ex voluntate Principis facultatis conces sio, atque expeditio dependet, qui etiam pos set eam denegare; etsi concederetur in Regio Camerae Senatu, vt supra annotaui; atque ita diuersi termini videntur. Cum sola vxoris, vel mariti, vel vtriusque voluntas non sufficiat, nisi Principis facultas interueniat. Tertio pro eadem parte facit Gregorij Lope zij in l. 32. tit. 9. part. 6. in verbo, No valdra, colum. finali, versic. Sed an si quis, sententia, & resolutio. As serit namque ipse, valere maioratus confirmationem a Principe, etiam post mortem institutoris factam. Et idem in effectu concludit per plura fundamenta, Menchaca, de successionum creatione, lib. 3. §. 26. num. 89. cum pluribus seqq. qui pro ea opinione ponderant text. in l. penul. C. de praepos. sacr. cubi, lib. 12. provt eum ponderauit Molina, lib. 2. d. cap. 7. num. 12. & num. 13. respondet eidem, nec ideo repeto, quod vtrumque ibi videri potest. Ponderant etiam text. in cap. quia Ioannes, 12. q. 5. cui etiam velut concludenter ipse satisfacit Molin. eodem cap. 7. num. 14. textum etiam inducunt, atque extollunt in authent. item sine legitimis, C. de naturalibus liberis. Et in corpore, vnde sumitur. Ibi namque probatur, quod si pater in testamento filium suum naturalem legitimum nominet illúmque haeredem instituat, atque ita velit eum sibi succedere, poterit illius a Principe, etiam mortuo parent, legitimari ostenso, visóque testamento; & consequenter patri succedet, & idem probat l. 6. tit. 15. part. 4. per quem text. dixit Bart. communiter sequutus, in l. Gallus, §. & quid, si tantum, num. 14. ff. de liber. & posth. quod filius post mortem patris potest petere legitimationem, ex eo quod pater in testamento voluerit eum legitimare, & quod valebit legitimatio sine citatione venientium ab intestato: & Bart. approbari communiter, testatur Molin. praecitato cap. 7. num. 37. & alij plures, quos in hoc refert, & sequitur Petr. Surd. in cons. 203. num. 23. lib. 2. peregrin, de fideicom. artic. 23. num. 73. quod adeo verum est, quod scripserit Bald. in l. re scripta, q. 3. num. 10. C. de precibus Imperat. offerend. quod spurius potest legitimari, etiam post aditam haereditatem per consanguineos, si pater voluit illum legitimari, atque ita in testamento expres sit. Et Baldum, Bartol. etiam in loco praecitato sequutus est Aluarus Valascus, consultatione 158. ex num. 8. & 9. vbi casum ex facto occurrentem adduxit, videlicet, Quidam Presbyter post Sacerdotium habuit filiam, quam in instrumento publico legitimauit, quo ad se, & in eo supplicauit Principi, vt eam legitimationem auctoritate Regia confirmaret. Et antequam Princeps illam confirmaret, Clericus vita functus est, cum testamento, in quo illam haeredem instituit, & post eius obitum Princeps legitimationem confirmauit, non exposito, quod impetrans erat mortuus. Quae situm est, an valeat legitimatio, vt filia ex illo testamento sit haeres?Et videbatur dicendum, legitimationem fuis se subreptitiam, quia taciturnitas eius rei, quae si exprimeretur, redderet conces sionem, & gratiam difficiliorem, vel non concederetur tam de leui, vitiat gratiam, c. super literis, c. Postulasti, de rescriptis. Quod si expres sum foret Principi, quod Clericus impetrans erat defunctus, non tam facile concederet, quia per mortem Clerici statim fuit delatum ius venientibus ab intestato, quia institutio filiae Clerici est nulla, propter omnimodam incapacitatem filiae spuriae, & haereditas venientibus ab intestato defertur, l. 1. Vbi Bald. & Salicet. per text. ibi, C. de naturalib. liber. Secundo dubium faciebat, quia in specie ille non solum est suppres sa veritas, hoc est, quod ille Clericus erat mortuus, sed facta est supplicatio falsa, quasi a patre viuo, cum tamen es set mortuus. Tertio, quia legitimatio est quaedam restitutio naturalibus antiquis: Sed haereditas alteri quae sita, non tollitur per restitutionem; ergo nec debebat ibi tolli per legitimationem, quae vicem restítutionis habet. His tamen non obstantibus, contrariam sententiam tenendam es se (inquit Aluarus ipse Valascus) nempe quod praedicta legitimatio, post mortem patris impetrata, oblato a patre instrumento, in quo expres sit, se velle filiam legitimare, quamuis de morte parris non fuerit Principi facta mentio tempore conces sionis. Et adducitur praecipue, tam Battoli, quam Baldi doctrinis, supra relatis. Indéque infert, quod sufficit apparere de voluntate patris, non modo ex testamento, sed etiam per instrumentum. Respondet etiam argumentis in contrarium adductis: ac Primum non obes se, quod mors patris expres sa non fuerit; quia in ea forma legitimationis, de qua in d. authent. item sine, id non venit in considerationem, quod filius legitimetur, etiam post mortem patris, & edam post delatam venientibus ab inte stato succes sionem, modo id fiat, & post ostensam patris voluntatem, desiderantis filium spurium legitimari. Denique non obstat (concludit ipse Valascus, d. consult. 158. num. 14.) doctrina illa Bartoli, quod nec etiam in iure delato venientibus ab intestato, prae sumitur Princeps, spurium legitimando, velle praeiudicare, nisi de hoc constet: quia respondet, quod Bartolus expresse loquitur, quando pater nihil pro filio disposuit in testamento circa eius legitimationem: Secus vero, quando pater disposuit, & declarauit voluntatem suam, quia tunc legitimando post mortem patris, censetur velle praeiudicare in iure delato venientibus ab intestato, vt apertis sime constat ex d. authent. item sine. [sect. 68] Veruntamen Ludouic. Molina, lib. 2. dicto cap. 7. n. 37. & 38. conatur defendere textum metipsum in proposito nostro non facere; imo loqui in ca su diuersis simo, scilicet in legitimatione, in qua forma est tradita a lege, vt filius legitimus efficiatur: si eum pater tanquam filium legitimum in stituit in testamento, & Princeps post mortem patris illum legitimet. In qua specie, actus ex legis dispositione ex parte patris perfectus est, nec aliud in vita eius requirit; debetque Princeps praecise factum patris confirmare, alias filio irrogaret iniuriam, vt probatur ex text. in dicta l. 6. titulo 15. partita quarta. Hic autem loquimur in maioratu, in quo ex forma legis requiritur, quod licenda eiusdem institutionem praecedat, nec sufficit si subsequatur. Qui actus tempore mortis parentis nullus, atque imperfectus est, nec Princeps illum confirmare tenetur; imo faciet caeteris filiis iniuriam, si illum confirmauerit, ideóque a Principe confirmari nequit. Sicque in casu dictarum legum, quando ea institutio nulliter facta fuit, vt si de filio spurio, vel naturali, extantibus legitimis fiat, a Principe confirmari non debet; sicuti ex eodem Bart. & communi Doctorum sententia, in dicto §. & quid si tantum. Gregor. Lop. Decio, Lancelloto, & Acosta probauit Molina, dicto n. 38. qui adiicit etiam, quod dicta iura loquuntur in casu, vbi alij filij legitimi non extant; nos autem loquimur etiam, vbi alij filij legitimi extant, in quorum praeiudicium maioratus post mortem patris confirmari praetenditur. Qua ratione, dicta iura in casu speciali loquentia, non pos sunt ad ca sum, de quo agimus, vbi adeo diuersa ratio versatur, adaptari. Nec in hoc casu parentis petitio, facta in vita in ipsius maioratus institutione, aliquid operabitur. Leges namque non fundantur in hac parentis petitione, vt statim dicetur: nec est: aliqua lex, quae eidem aliquam vim tribuat; nec ea adstringit Principem ad maioratum confirmandum, sed hoc ex libera eius facultate pendet; qui non debet filiis, nec descendentibus inlegititma iam sibi delata, tam graue praeiudicium, nisi ex causa legitima irrogare. Et hactenus Ludouic. Molina, dict. num. 37. & 38. Quod si dixeris, non es se differentiam faciendam ex eo, quod in casu dict. authent. alij filij legitimi non extabant, in quorum praeiudicium legitimatio fieret: Nos autem loquimur, quando alij filij legitimi extant; ratio namque in eo consistit, an Princeps pos sit auferre ius aliis acquisitum in re, vel in spe, post mortem eius, qui legitimationem, aut facultatem petit: & textusmet idem videtur apertus, doctrina etiam relata supra communis ad probandum, quod concurrente voluntate eius, cuius sunt bona, Principis voluntas etiam ex post facto concurrens, sufficit ad validandum dispositionem factam in prae iudicium cuiuscunque tertij; quoniam ante acquisitum aliquod ius, ea fuit voluntas defuncti, cuius erant bona, & ad hanc retrotrahitur facultas, aut confirmatio conces sa, aut facta postmodum per Principem. Si inquam ita dixeris; considera, an haec consideratio diluatur ex his, quae Molina, dicto num. 38. ponderauit admodum erudite: quod scilicet ea iura loquantur in casu diuersis simo, & in quo diuersa militat ratio, diuersúmque ius obseruari debet, prout supra recensui. Ex his etiam, quae annotauit num 37. in vers. Haec tamen opinio, non es se decisionem d. authent. item sine legitimis, & dict. leg. 6. partitae, fundatam in hoc, quod pater petat a Principe in suo testamento, quod filium suum legitimum faciat; cum id non requiratur, sed in eo solum, quod habuerit patris voluntatem in vita, qui voluit illum tanquam legitimum instituere, & concurrat in hac legitimatione simul patris, ac Principis voluntas; provt latius ibi explicat, & diuersam rationem militare m casu prae senti ostendit. Et hactenus de tertio fundamento pro hac parte. Rursus & quarto loco pro eadem patre ponde[sect. 69] ratur eiusdem Ludou. Molin. locus, d. c. 7. lib. 2. ex num. 12. cum seqq. vbi tres illos casus distinxit, de quibus supra, in ea controuersia, an requiratur, quod haec Principis confirmatio mortem maioratus institutoris praecedat; an vero sufficiat, quod post eius mortem sequatur? & vno duntaxat casu Gregorij Lopezij sententiam amplectitur, quando scilicet haereditas non erat adita, nec acceptata a filiis, vel descendentibus, de quorum praeiudicio agitur. Haereditas autem in casu prae senti acceptata non erat tempore, quo dicta facultas conces sa fuit; acceptatioque tanquam res facti non prae sumitur, vt in l. in belle, §. factae, ff. de cap. & postlim. Reuersis, & in l. si emancipati, C. de collat. & in l. Neces sariis, vbi notat Bartol. ff. de acquir. haered. Natta in consil. 398. num. 44. l. 2. Ideóque probanda est ab illo, qui aditionem allegat, vt per Signorol. in cons. 154. num. 4. & alios plures, quos refert & sequitur Mascar, de probat, tom. 1. concl. 40. num. 8. Considera tamen, econtrario allegari, tempore conces sionis iam aditam, & acceptatam haereditatem. Deinde. etiam haereditate non adita, nec acceptata, non nisi ex magna causa, iuri adeundi pos se per Principem derogari; provt Molina seipsum explicans, obseruauit statim, dicto cap. 7. num. 31. & iuri in spe, non aliter derogare pos se Principem, quam ex legitima, & magna causa, antea tradiderat lib. 1. cap. 8. n. 31 quae magna, aut legitima causa in casu prae senti considerari non valet, nec vere interuenit. Denique, id quod dicitur, praeiudicium iuris legitimarum aliorum filiorum iam eisdem acquisiti, considerari non valere eo casu, quo voluntas parentis praeces sit tempore habili, quo caeteri filij, aut descendentes non habebant ius acquisitum in re, quoniam viuentis nulla est haereditas, neque in spe probabili, cum pos sit filius, aut descendens ante parentem mori, l. nam & si parentibus, ff. de inofficioso testamento, l. 1. §. si impuberi, vbi Bartolus, ff. de collat. bonor, id inquam nullo iure probari, quoad facultatem Regiam; sed potius contrarium, cum ipsa debeat maioratus institutionem praecedere, & voluntas parentis, quamuis institionem sumpserit tempore habili, non tamen effectum sortita est tempore habili, sed collata in tempus inhabile; iuxta ea, quae ad fundamenta partis contrariae: latius annotaui, atque scripsi supra. Quo tempore expediri, atque perfici non potest in praeiudicium iuris filiorum, etiam ante acceptationem, nisi ex magna, & legitima causa. Et de his hactenus. # 68 CAPVT LXVIII. Summarium non deducitur quia se ipsum summat propter sui breuitatem; ex his etiam, quae in argumento dicuntur, & scripta remanent supra, hoc eod. tractatu, cap. 5. satis apparet. Adduntur, atque adnotantur nonnulla circa ca, quae cap. 5. huiusce tractatus, ex num. 15. vsque ad numerum 48. scripta fuere; Vtrum videlicet donatione facta alicui, & filiis suis, vel vt bona, quae donantur, remaneant sibi, & filiis suis; pos sit donatarius in bonis donatis, aliquem ex filiis meliorare; vel an debeant bona ipsa aequaliter filiis omnibus remanere? Et Senatus Hispalensis definitio, de qua ibi, ex Petri Surdi placiti, & resolutionibus, in con silio 29. per totum, lib. 1. comprobatur, atque defenditur. Fontanellae etiam contraria sententia expenditur, provt hic videbitur. PRo breui, & dilucida huiusce cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, me supra hoc eodem tractatu, cap. 5. ex n. 15. vsque ad n. 48. Constanter defendis se; donatione facta alicui, & filiis suis, pos se donatarium in bonis donatis, aliquem ex filiis meliorare, nec de iure teneri, bona donata aequaliter filiis suis relinquere; sed potius pos se inter eos inae qualiter distribuere; Rursus, Interpretum nostrorunm resolutiones communiores in eo dubio, an pater recipiens feudum, vel emphyteusim pro se, & filiis suis, pos sit vni totam relinquere; obtinere quoque in donatione. pro se, & filiis alicui facta, prout ibi defendi. Et quidem eo loci, Petri Surdi, nonnullis in locis placita, & resolutiones licet expenderim, nort tamen eiusdem mentionem feci, siue non commemoraui eum alio in loco, scilicet in consilio 29. per totum, lib. 1. Vbi in proposito dubio singulariter admodum se habuit (provt adsolet) & in terminis ex cicauit illud, sicuti statim videbitur. Denique nec contrariam sententiam Ioannis Petri Fontanellae (de qua etiam inferius) expendere, nec minus ei satisfacere potui, quod tunc ipsius Authoris scripta, seu de pactis nuptialibus commentaria, ad manus meas non modo non peruenis sent, sed ne Typis mandata fuis sent. Atque ideo, quae silentio praetermisi praecitato cap. 5. breuiter nunc attingam. Iacobi quoque Cancerij resolutionem adducam. Et pro confirmatione eorum, quae ibidem defendi, expres sim vrgere Petrum Surdum, dicto consilio 29. atque ex ipso etiam deduci responsum ad ea, quae Fontanella tradidit, satis aperte constabit; si praemittamus, proposuis se Surdum eundem, quod Illustris s Comes Dominus Augustinus Spinola in suo testamento, legauit Illustri Dominae Hieronymae vxori suae, inter alia, aureos decem mille, cum omni redditu dictorum aureorum, pro eius vita tantum, & non vltra, ita tamen quod de eis pos sit tam inter viuos, quam in vltima voluntate disponere pro libito suae voluntatis, inter communes filios ipsius testatoris, & D. Hieronymae, & non aliter. Deduci autem tunc in contro uersiam, an licuerit vxori inaequaliter dictos aureos legando, vt fecit in suo vltimo testamento, distribuere inter filios eo modo, vt Illustr. Do. Hector habeat bis mille ex eis, totidem vero Illustris D. Octauius, & alios omnes Illustris Dominus Fabricius? An vero teneretur secundum aequalitatem eos diuidere, & filiis relinquere. Proposita ergo ea facti specie, quae casui prae senti adeo conducit (vt vides;) prima quidem facie (inquit Surdus ipse) videri non pos se sustineri eam dis positionem: quia prae sumitur quod D. Augustinus conferendo facultatem vxori disponendi de illa quantirate, inter filios, intellexerit, & senserit de dispositione aequali inter eos: quia sicuti de iure inter filios seruanda est aequaliter; ita pater in dubio prae sumitur filiis aequaliter prouidere, provt latius ibi comprobat. Deinde ex num. 3. inquit etiam videri, quicquam non interes se, quod ipse pater reliquerit filiis, vel quod facultatem hanc distribuendi inter filios tribuerit vxori, nam actus attribuitur non exequenti, sed mandanti, & ordinanti. Et quando testator aliquid ordinat, exequendum per haeredem, si haeres id faciat, tribuitur actus testatori non haeredi. Similiter, si haeres grauatus restituere certa bona Sempronio, post mortem instituat Sempronium haeredem, certe Sempronius bona illa subiecta restitutioni, dicetur habere a grauante, non ab haerede grauato; provt latius ibi comprobat. Sed si pater filiis simpliciter reliquis set, vtique quisque eorum pro virili parte suam consequeretur, & inter eos aequalis fieret diuisio. Idem. ergo dicendum est, quando pater hanc potestatem contulit vxori, ex quo non minus filij dicuntur habere a patre, quam si immediate pater reliquis set. Praedictis tamen parum mouentibus, veriorem existimauit Surdus contrariam sententiam, satisfecis séque Domin. Hieronymam dispositioni, & voluntati mariti, ex eo, quod inter filios distribuit aureos decem mille, sibi relictos, quamuis inaequales filiis portiones as signauerit: quia satis distribuit inter filios disposuis se, quando nemini extraneo reliquit, sed solum distribuit inter filios. Ad quod inducit text. In l. filius familia, §. pater, in l. peto, § fratre, & in l. vnum ex familia, in principio, & in §. 1. iuncta Glos sa. ff. de legatis secundo. vbi probatur, eum in familia vere reliquis se, qui vni de familia reliquit. Ita ergo inproposito, cum pos set D. Hieronyma disponere inter filios, potuis set eligere vnum ex filis, atque illi omnem quantitatem relinquere, multo magis potuit inter eos inaequaliter distribuere, absque lae sione voluntatis mariti, qui disponendi facultatem conces sit. Provt voluit Guid. Pap. in quae st. 184. num. 3. Secundo mouetur Surdus, quia licentia disponendi inter filios, quam D. Augustinus conces sit, censeri debet libera; & itaut Dom. Hieronyma libere pos set, cui vellet ex filiis relinquere, non autem limitata ad aequalitatem seruandam inter filios: quia qui habet a testatore facultatem alienandi, illam censetur habere liberam, & nullis regulis limitatam, vt est text. in §. nobis igitur, In authent. de restitut. fideicommis si. Sed si vxor teneretur aequalitatem inter filios seruare, disponendo de pecuniis sibi legatis; ea licentia, quam maritus conces sit, non es set libera, sed restricta: vt igitur conces sio intelligatur libera, dicendum est potuis se vxorem, eo modo, quo magis placeret, & inaequaliter, pecunias illas inter filios distribuere. Tertio mouetur Surdus; nam in testamento dicit D. Augustinus, quod pos sit vxor eius de dictis pecuniis disponere pro libito suae voluntatis inter filios, Haec autem verba non restringuntur ad ar bitrium boni viri, sed important liberam, & absolutam potestatem, regulatam nullis limitibus; atque ita potuit vxor praedicta inaequaliter disponere, & de eis plus vni filij relinquere, quam alij. Quarto adducit Surdus text. in l. humanitatis, in fine, C. de impuberum. Provt ego quoque ponderaui eum dicto cap. 5. Quinto & vltimo eandem roborat opinionem; quia nisi mater pos set filios inaequaliter tractare, disponendo de dictis pecuniis, vtique illa licentia, & potestas disponendi foret omnino superflua, inanis & frustratoria. Ad quid namque concederet maritus vxori facultatem disponendi in fauorem filiorum de illis aureis decem mis se, si etiam ces sante vxoris dispositione, illi reuerti debebant ad filios ex legis dispositione, vel ex natura temporis limitati? ne ergo facultatis conces sio reddatur superflua, dicendum est licere vxori inaequaliter inter filios disponere. Quod latius ibi comprobat, atque ex eo, quod verba sint generalia, & liberam, atque absolutam conferant potestatem disponendi, dum dicunt, quod pos sit pro libito inter filios disponere: non enim disponeret pro libito inter filios, si non pes set plus vni relinquere, quam alij. Argumentis, quae in initio dicti consilij in contrarium ponderauit, respondet ibidem, ex num. 14. Cum seqq. Surdus ip se, adeo concludenter resolutionem a me traditam dicto cap. 5. comprobant, vt nihil vltra desiderari valeat. Idque eo magis, quod in proposito ca su illo, de quo in Senatu controuertebatur, verba etiam donationis generalia fuerunt, & liberam, atque absolutam conserebant disponendi facultatem, & ideo de iure potuit pater vnum ex filiis in Tertio & Quinto meliorare, cum & integram donationem ei relinquere pos set, vt ipse Surdus concludit dicto consilio 29. in fine, ibi: Secundo respondeo, quod potuis set Dom. Hieronym. totum vni soli relinquere, per ea, qua dicta sunt supra in primo fundamento; & comprobatur ex bis, quae ponit Bartol. in l. vnum ex familia, §. sed & fundum, de legatis. 2. &c. Ex his etiam satisfieri, atque responderi potest Ioannis Petri Fontanellae: contraria: sententiae in praefato dubio. Is namque Author, in commentariis de pactis nuptialibus, clausula 4. Glos sa 9. parte prima, ex num. 7. vsque ad num. 19. fol. 79. quae post scripta ea, quae dicto cap. 5. a me adnotantur, & traduntur, ad manus meas peruenerunt, & Typis etiam mandata sunt; excitauit in terminis propositam quae stionem; an si donatio fiat per patrem filio, causa matrimonij, sibi scilicet, & filiis eius; per huiusmodi donationem censeatur aequaliter ius quae situm ipsis filiis in bonis ab auo donatis; ita quod postmodum pater donatarius non pos sit alio modo inter filios disponere; an vero nihilominus habeat facultatem, bona praedicta, provt voluerit, inter filios suos distribuendi? Quod in praxi euenis se, & s aepe euenire, ibi testatur, & in quadam causa fratrum Boxadors, vota Senatorum scis sa fuis se in tres partes profitetur. Alij namque dicebant, omnes filios censeri vocatos: Alij patrem habere electionem, cui postea filiorum vellet relinquere: Et tertij denique, venire primum ordine primogeniturae. Sic etiam in Senatu Regio Hispalensi, non modo vota Senatorum non scis sa, sed etiam omnino contrariae: sententiae fuerunt. Ip se autem Fontanella, constanter sequitur primam opinionem, quod scilicet omnes filij aequaliter succedant , pro qua ponderat text. in l. haeredes mei, §peto, & in l. finali, ff. ad Trebel. testum etiam, in l. si cum dotem, in §. si pater, ff. soluto matrimonio: Sed & rationes nonnullas adducit pro eadem sententia; quae quidem licet vrgere videantur, quando simpliciter sit donatio patri, & filiis; quamuis etiam tunc dubitauerint ipsimet Authores, quos ibi recenset nu. 15. Attamen in terminis, in quibus Senatus His palensis versabatur, & in casu per Surdum relato, praecitato consil. 26. quando scilicet libera, & absoluta disponendi facultas conces sa est, inficiari non valet, quin rationes illae, & Doctorum sententiae concludant, quas pro Senatus decisione ibidem adduxi; & in casu eodem sibi consulto, Surdus ponderauit: ex quibus etiam nihil Fontanella expendit, quod concludens non habeat responsum; cum adeo diuersi sint termini. Et in eisdem terminis, quando donatio facta est per patrem filio, & nepotibus simpliciter; quae stionem excitauit Iacob. Cancerius, variar, resolut. lib. 1. cap. 8. de donat, num. 64. vbi inquit, quod haec quae stio s aepe in praxi euenit, maxime in eo Principatu Cathaloniae, vbi patres vt plurimum donant, cum collocant filios in matrimonium, omnia bona sua filio, & eius filiis, & sic quod millies super ea consulere valuit. & pro parte negatiua ponderat fundamentum commune, quod isti nepotes non habent bona a patre suo, sed ab eorum auo, a quo aequaliter sunt inuitati; & sic ius his quae situm ex dispositione aui, pater tollere non potest, nec in eo eis praeiudicare; & refert Authores quamplurimos, qui per rationem praedictam ita tenent, Bartol. inquam, Castrensem, Bertrand. Couarru. Iason, Alexand. Tiraquel. Siluan. Socin. iun. Ioannem Dilect. Vincent. Anni. & Menochium. Pro affirmatiua vero parte, quod pater idémque filius pos sit de dictis bonis, plus vni filio, quam alteri donare, seruando omnibus integram legitimam; citat alios Authores, & eorum fundamenta expendit, & concludit, quod haec pars sibi semper aequior visa est, & magis conformis voluntati donantis, & quod ab ea non est recedendum, quam Regia Audientia Cathaloniae sequuta fuit; quamuis pars negatiua verior videatur in puncto iuris. Idque magis sequitur, quando bona ea vinculo vnita, de perpetuo alienari prohibita, relinquantur; in quo expres sim comprobat Senatus Hispalensis definitionem. Nec eo casu de prae sumpta donantis voluntate dubitari potest, quamuis in alio, vbi donatio filio, & eius filiis simpliciter relicta est, & bona vni duntaxat libere relicta; recte dubitauerit Fontanella, dicta glos sa 9. parte prima, num. 18. ad finem, vbi optime expendit Angeli doctrinam, & Lusitani Gammae: decisionem. Denique, quando pater donas set filio, & eius filiis, & quibus voluerit; quod filius, idemque pater pos sit de rebus donatis ad libitum disponere; modo inter filios disponat, & cui eorum voluerit, libere relinquere; specifice admittit idem Cancerius, praecitato cap. 8. num. 66. quamuis eorum improbet sententiam. qui pos se filium, eundémque patrem, etiam in extraneam personam bona donata conferre, arbitrati fuere; provt ibi apparet. Atque ita adiectis verbis, quae liberam voluntatem denotent, pro libito inter filios, atque ita inaequaliter disponere pos se, expres sim as serit: nec eo casu Fontanella contradiceret; vtpote, cum Petri Surdi obseruationes, & resolutiones concludant. Et de his hactenus, quae Surdus, Fontanella, & Cancerius tradiderunt. Quatenus vero eodem cap. 5. num. 41. respondetur ad text. in l. quoties, C, de donat, quae sub modo, animaduertendum erit, secundo etiam, & aliter responderi pos se, quod textus ille non procedit, quando in donatione interuenit Constitutum, precarium, traditio, aut reseruatio vsusfructus; quia haec alterat eiusdem textu decisionem, & contra hae redem primi donatarij agi potest actione personali; provt Guid. Pap. quae st. 512. singulariter tradidit, & sequuntur Arisminus Tepatus, variar, lib. 2. titulo de donation, inter. folio 222. colum, 1. Versic. Titius bona sua donauit Caio. Tuschus, practicar. conclusion. iur. tomo 2. litera D. Conclus. 642. fol. 848. num. 13. & Guido loquitur (vt dixi) quando donans constituit se pos sidere nomine primi donatarij, & tunc inquit, non procedere text. in d. l. quoties. Etiam si constituis set, se pos sidere nomine secundi donatarij; quia secundum constitutum nihil operatur, extante primo, vt Tepatus inquit: Capicius etiam decisione 69. num. 21. Tiraquellus, de iure con stituti, 1. par. ex num. 21. & num. 23. Sed in casu praedicto, qui in Regio Hispalensi Senatu agitabatur, Dom. Catharina, quae donationem fecit, con stituit se pos sidere nomine fratris, dicti D. Ioannis de Guzman, patris filiorum litigantium, cui donauit; ergo ex dicta l. quoties, & dicta l. Partitae, non potest D. Franciscus ius aliquod praetendere. Eo magis quod idemmet textus procedit, quando Titiu, & Seio donatur, vt Seio post certum tempus res restituatur; & sic in fauorem Seij nati, & cogniti, & specialiter nominati; quod casu loquitur. In prae senti vero casu, donatum fuit fratri, & filiis eius, non natis, nec cognitis eo tempore, & sic patris contemplatione duntaxat; quod maximi momenti est, vt ipsomet cap. 5. comprobaui. Et vide nouis sime in eodem proposito huius cap, Francisc. Molinum, de ritu nuptiar. & pact. matrimonial, lib. 3. cap. 10. per totum, vbi late, & cap. 13. & 14. # 69 CAPVT LXIX. Summarium non conficitur, quoniam ex argumento eiusdem satis, dilucide apparet, & se ipsum summat, provt hic videbitur. Ex eadem capitis 8. & 9. huiusce tractatus materia, & quae stione illa; an, & quando fideicommis sa ex solis voluntate, etiam absque verbis dispositiuis, siue expres sis, atque ita ex solis coniecturis sub sistant, & inducantur, vt iuridice dici valeat, testatorem voluis se fideicommis si onere grauare haeredem a se institutum. Vnde etiam debeant coniecturae hae deduci, an ex dispositione testatoris scripta, sicque ex expres sis; vel sufficiat aliunde desumere, & ab his, quae in sua ipsa dispositione scripta non fuere. Rur sus, vt fideicommis sum coniecturis prae sumatur inductum, an testes singulares sufficiant. An etiam confes sione sola grauati, etiam extraiudiciali, fideicommis sum tacitum probetur; & confes sio extraiudicialis, num. testibus singularibus, in eundem finem tendentibus, probari valeat. Et de confes sione extraiudiciali, facta prae sente, vel absente parte, & quando illa geminatur. Vbi ad ea, quae praecitato c. 8. & 9. l. 4. tradita fuere, adduntur nonnulla admodum vtilia, & in praxi as sidua, & in casu ex facto occurrenti Authoris sententia, & definitio commemoratur. PRo dilucida, atque notanda huiusce capitis explicatione, quod in effectu continet nonnulla, quae post adnotata, atque reso luta ea, quae supra hoc eodem tractatu, c. 8. & 9. a me scripta, & obseruata fuere; & eisdem ibi traditis nunc adduntur; ante omnia in memoriam reuocare, atque repetere neces sarium erit; vt alia omittam quae eisdem cap. recensentur, & ingenti studio, & diligentia latius explanantur: certis simam es se iuris prae sumptionem, & communem nostrorum Interpretum sententiam vulgatam, bona in dubie Censeri libere relicta testatore haeredi, non autem onere restitutionis, & fideicommis si grauata, l. qui dam cum filium, vbi Baldus, in fine, ita notauit, ff. de haered, institu. l. Gallus, §. quidam recte, ibi: Vt eo casu valeat, qui ex verbis concipi pos sit. Lex verbis. C. de donat. inter. Et hanc quidem prae sumptionem, & coniecturam admittunt mille in locis Doctores, sicuti constat ex quamplurimis, a me relatis supra, cap. 8. & 9. & tradiderunt quamplures, quos longa serie commemorarunt Tiberius Decianus, in cons. 76. num. 1. lib. 3. Iacob Menochius, in cons. 85. num. 87 lib. 1. & prae sumptione 67. lib. 4. num. 1. & quinque sequentibus, vbi reddit rationem. Infinitos alios praetereo, quoniam dicto. capite 8. retuli eos. Rursus iidem obseruarunt Authores, recedi ab hac iuris prae sumptione, quando aliae in contrarium extant coniecturae, & prae sumptiones. quibus dicimus, testatorem voluis se, fideicommis si, aut re stitutionis onere grauare haeredem, l. cum proponebatur, l. qui solidum, §. 1. l. vnum ex familia, §. vltimo, de legatis secundo; & ita adnotarunt quamplurimi relati per Menochium, dicta prae sumptione 67. num. 7. per Manticam, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. titulo 1. ex num. 18. vbi late, quod fideicommis sum etiam vniuersale, intelligitur relictum, atque apparere potest per coniecturas, licet verba dispositionis deficiant: quod etiam permulti tenuerunt, dicto cap. 8. a me praecitati, & quamplurimas conges serunt coniecturas, & prae sumptiones, prout ibi tradidi. Denique ipsimet notarunt, non omnes coniecturas, & prae sumptiones sufficere ad fideicommis sum inducendum, vel vt haeres grauatus censeatur; sed solum graues, vrgentes, & neces sarias, vel multum probabiles; quod etiam ipsismet cap. obseruaui. & alio latius explicaui; concludunt etiam Decianus, in consil. 44. num. 10. & 11. l. 3. Hieronymus Gabriel, in consil. 121. num. 39. lib. 3. latius Mantica, lib. 8. dicto titulo 1. num. 18. & 20. & 23. qui fatetur ibidem, coniecturas ipsas in ae stimatione iudicis es se, an sint probabiles, quod alio cap. supra hoc eodem tractatu, latius ego explanaui, & probatur in l. voluntatis, C. de fideicommis sis, & per Menochium, lib. 1. prae sumptione 44. Sic etiam, quod coniecturae, & prae sumptiones inducentes fideicommis sum, taliter debeant probari, & concludere, vt neces sario fideicommis sum inducant, & probabiliter, & non ex capite, vel ex propria cuiusque opinione, aut non ex phantasia imaginaria; firmiter tradidit Simon de Praetis, de interpretat, vltimar volunt at. lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 3. solutione 12 num. 4. folio 157. alios quamplures retuli supra, praecitatis cap. atque ita debent intelligi, atque accipi tres illae opiniones in proposito congestae per Menochium, lib. 4. dicta prae sumptione 67. ex n. 8. vsque ad num. 12. Supposito ergo, quod fideicommis sum, etiam vniuersale ex solis coniecturis iniunctum prae sumi, atque induci potest, licet verba deficiant; controuertitut tunc, an hae coniecturae sumi debeant ex his, quae in sua ipsa dispositione scripta, atque expres sa fuerunt a testatore, vel etiam sufficiat aliunde desumere, & ab his, quae scripta non fuere? Et quidem hac in re duas extare principales opinio nes, & has contrarias, dilucide obseruaui supra dicto cap. 8. & constat ex traditionibus Menochij, di cta prae sumptione 67. ex num. 12. cum seqq. qui ipse tertiam opinionem noue proponit, & aliquot ca sus distinguit, Pet. Amon. de Petra, de fideicommis sis, quae stione 9. num. 60. & 143. Mantica; de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. titul, 1. num. 20. & 23. & 24. & 25. Petr. Surdus, in cons. 129. num. 10. & 47. Mascardus, conclus. 406. Praetis, dicta solutione 12. lib. 3. fol. 157. Prima fuit opinio, quod coniectura ad prae sumendum, atque inducendum fideicommis sum, sumi potest etiam ex his, quae scripta non fuerunt. Secunda vero negatiua, nullam coniecturam mentis testatoris sumi pos se, nisi, ex expres sis tantum in testamento; idque maxime ad inducendum fideicommis sum. Tertia fuit opinio Menochij, qui distinguendo aliquot casus, rem hanc ipsam explicauit; & in effectu sustinet primam opinionem affirmatiuam, quod quando nihil fuit expres sum, neque scriptum in testamento, aliunde tamen probari potest testatoris voluntas, fideicommis sum induci pos sit: atque ita sufficere, quod aliunde desumatur, atque ab his, quae scriptamon fuere, prout ibi notauit num. 17. per totum, dicens, sufficere coniecturas aliunde quam ex dispositione deductas, ad inducendum fideicommis sum; quod ergo veris simum credo, & in specie probari per text, in d. l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo. Et fortius in l. quoties §. 1. ff. de hae red. Instituen. & in l. cum auus, ff. de condit. & demonstrat. exemplis etiam comprobauit Menochius, vbi supra. Et ego tradidi latius praecitato c. 8. Sic etiam tacitum fideicommis sum incapaci relictum, quod probatur per chirographum, dome sticam cautionem, & nudam pollicitationem, per coniecturas etiam, & prae sumptiones. quae ea in specie censentur liquidis simae, & manifestae probationes, l. in tacitis, ff. de legatis primo, l. non intelligitur, §. si quis palam, & §. tacita, ff. de ture fisci, l. in fraudem, ff. de bis quibus, vt indignis. Et latius explicarunt, atque exornarunt Bologninus, in cons. 24. Franciscus Marcus, quae st. 257. Ioannes de Anania, in cons. 13. Mantica, de coniecturis ultimar, voluntat. lib. 3. tit. 1. num. 28. & latius lib. 10. tit. 4. ex num. 9. vbi optime explicat text, in d. §. tacita, Peregrinus; de iure fisci, lib. 3. tit. 19. num. 4. Simon de Prae tis, lib. 3. dicta conclus. 12. ex num. 14. fol. 157. Matienzus, in l. 6. tit. 8. glos. 8. ex num. 11. cum seqq. lib 5. Antonius Gomezius, in l. 9. Tauri, num. 24. & seq. Prosp. Farinacius, fragment. criminal, 1. par. cap. fiscus quando auferat, &. c ex fol. 138. vbi latis sime, tacitum inquam hoc fideicommis sum incapaci relictum, quod probetur per coniecturas, & prae sumptiones, aliunde, siue extra testamentum desumptas; nec requiri neces sario, quod deducantur ex expres sis in testamento; euidenter innuunt ipsamet iura, & pro certo tradiderunt; praecitati nunc Authores, & quicunque alij in hac materia sermonem instituunt. Vere namque leges relatae in eis terminis loquuntur, quando scilicet nullum verbum, nec coniectura ex dispositione ipsa colligi potest; quia nihil expres sum, aut dictum; quo tacita fides, aut fraus detegi pos set. Quod si solis coniecturis, & prae sumptionibus, & per priuatum chirographum, domesticam cautionem, aut nudam pollicitationem, tacitum fideicommis sum, incapaci relictum, detegi, & probari potest; & aliunde, atque extra testamentum coniecturae de sumptae sufficiunt; quanto magis induci debebit tacitum fideicommis sum. quod capaci relictum prae tenditur, atque ex voluntate testatoris petitur?cum in causa fideicommis si; vt cunque precaria vo luntas quaereretur, coniecturam admitti pos se dixerit textus, in d. l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo. Altero vero casu taciti fideicommis si incapaci relicti, contra voluntatem testatoris ab haerede scripto haereditas aufertur, & fisco applicatur, nec dici potest, fisci fauore ita introductum, propter fraudem eius, qui tacitam fidem accommodauit, vt scilicet ex solis coniecturis haereditas auferatur; nam etiam extra causam fisci, & regulariter in fideicommis sis, vtcunque precaria voluntas quaereretur, coniecturam admitti pos se, exprimit text. in d. l. cum proponebatur, quod verbum, vtcunque, nullam excludit coniecturam. Contraria itaque opinio, quod fideicommis sum induci non pos sit, nec probari, nisi coniecturis de sumptis ex dispositione ipsa testatoris scripta, siue ex expres sis in testamento, de qua per Manticam, Praetis, & alios vbi supra, Tuschum, tomo 3. litera F. conclus. 260. ex fol. 803. admittenda non est, & sententia contraria Menochij, & sequacium, de qua latius supra alio cap. omnino amplectenda; dummodo sic intelligatur, coniecturas, quae aliunde, & non ex expres sis in testamento desumuntur, maiori egere probatione, quam si desumerentur ex dispositione ipsa. Quia quae. desumuntur ex dis positis, aut expres sis in testamento; vel nulla egent probatione, vt cum Mantica, & aliis notauit Mascardus, tomo 1. conclus. 406. num. 11. vel minore numero testium, duorum inquam, coniecturae eiusmodi probari pos sunt, prout ibidem notauit Mascard. post alios infinitos, num. 1. In hunc itaque sensum Doctores dicunt debere colligi coniecturas ex ipso testamento, & non aliunde; vt scilicet duo testes sufficiant, cum ex testamento ipso coniecturae colliguntur, quia ad probandum coniecturam, quae respicit declarationem voluntatis testatoris; & per coniecturas etiam, non modo ex dispositione expres sa deduci valet, duo testes sufficiunt, vt per eundem Mascardum dicta concl. 406. num. 2. Surdum dicto consilio 129. num. 10. & 47. lib. 1. Quoties vero coniecturae aliunde, siue extra dispositionem sumuntur, non ex his, quae sunt scripta in testamento; quia tunc agitur de noua dispositione inducenda, septem, aut quinque te stes adhiberi debent, sunt tot, quot in dispositione principali adhibiti sunt, vt per Manticam, & alios plures, cum quibus Mascardus dicta conclu sione 406. num. 3. & 4. & num. 11. & 12. vbi distincte id explicat, Surdum dict. num. 47. Anton. Gomezium tom. 1. variarum, cap. 5. num. 26. praetis, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 3. solutione 12. num. 4. folio 157. & ita suppleri debet Menochij distinctio, & resolutio, vt scilicet probari pos sit fideicommis sum coniecturis, etiam extra testamentum; tamen quia tunc agitur de noua dispositione inducenda, maior numerus testium desideratur; quod ipse non explicat. Praetis tamen dict. num. 4. expres sim notauit, & dixit deberi probari coniecturas per legitimum numerum septem testium conuenientem testamento, aut quinque, conuenientem codicillis; cum agitur de probanda voluntate dispo sitiua, & non de aliqua declaratione, seu qualitate; quo casu duo sufficiunt, prout alio cap. supra hoc tod. libro latius probaui. Deinde & secundo constituo, dubium es se, an coniecturae praedictae probari pos sint per testes singulares ad inducendum fideicommis sum tacitum per haeredem institutum, alteri restituendum? Et quidem cum testamentorum, & vltimarum voluntatum materia, quae ex coniecturis, & prae sumptionibus consistit, difficilis sit probationis, & a communiter accidentibus occulto testatores voluntatem suam declarent, quam in testamento non explicant, sed praetermittunt; per testes etiam singulares coniecturae inducentes fideicommis sum, probari pos sunt. Sicuti obseruauerunt singulariter Castrensis in cons. 395. num. 1. & 2. lib. 2. Craueta in cons. 73. num. 33. Neuizanus in cons. 34. num. 3. Mascardus dicta conclus 406. num. 7. Praetis libro 3. dicta solutione 12. num. 19. fol. 160. & in cons. 67. num. 12. lib. 1. Idque maxime quando cum te stibus singularibus aliae simul coniecturae, aut prae sumptiones concurrant. Tunc namque facilius fideicommis sum induci poterit, & coniungi coniecturae debebunt ad inducendam dispositionem, & fideicommis sum prae sumendum. Sic sane, atque in terminis nostris, & in probatione bonorum, fideicommis so subiectorum, quod probationes, & coniecturae, etiam impersectae iunguntur, vt plenam fidem faciant. post Anton. de Butrio, Bartol. Alexand. Decium, & alios tradidit Decianus in cons. 76. num. 19. lib. 3. & vide num. 25. vbi inquit, quod ex multis verisimilibus prae sumptionibus, & coniecturis debet iudex animum suum informare, vt as sentiat illi opinioni; quam inducunt dictae prae sumptiones, & coniecturae. Maxime quando a verisimili non discordant. vt pulchre declarant Authores, ibi, commemorati. Vide etiam num. 28. vbi Decianus ipse in eadem fideicommiiforum materia scriptum reliquit, quod probationes aliquae, si imperfectae sint, tamen contineant veri simile, plene probabunt. Et num. 35. vbi dixit, quod probatio, quae debet es se plena ad probandum fideicommis sum, intelligitur, si plena reperiri pos sit, sin minus, quaelibet sufficit. Et conuenit Castrensis, dicto consil. 395. colum. 1. satisque denotat text. in d. l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo, qui in causa fideicommis si, vtcunque precaria voluntas quaereretur, coniecturam admisit. Et confirmatur ex his, quae de testibus singularibus, & probationibus imperfectis iungendis ad plenam probationem efficiendam; post Crauetam, Rotam Genuensem, Menochium, Petram, & alios tradidit Antonius Thesaurus, lib. 2. quae st. forens. quae st. 77. num. 47. & 8. Menochius idem lib. 1. prae sumpt. 40. & 41. & 42. Mascardus de probation. conclus. 379. maxime num. 11. & quatuor sequentibus, latius conclus 1224. & nouis sime Ignatius del Villar in silua re spons. responso 9. per totum. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 3. cap. 22. ex num. 37. cum seqq. Tertio constituo, me ex superioribus, & latius adnotatis, atque scriptis supra, dicto cap. 8. singulariter obseruas se, atque ponderas se in casu difficili, & lite magnae quantitatis, amplis simíque patrimonij, quae in Senatu Hispalensi controuertebatur; quod si ad probationem taciti fideicommis si, contra voluntatem, & dispositionem expres sam inducendi, & ab haerede scripto vt haereditas auferatur, fiscóque contra voluntatem testatoris applicetur; coniecturae solae, & prae sumptiones sufficiunt, etiam quae aliunde, atque extra testamentum, non ex dispositione ipsa colliguntur, & prae sumptiones plures coniunguntur, ad constituendam plenam probationem. Chirographum etiam, domestica cautio, aut nuda pollicitatio sufficit, vt in d. §. tacita, & in d. l. in tacitis, & in d. l. in fraudem, nec eo casu in fisco speciale aliquod ius constitui pos se videtur ob decisionem text. in d. l. cum proponebatur, & in l. qui solidum, §. 1. l. vnum ex familia, §. vltimo, de legatis secundo. In quibus iuribus fideicommis si coniectura admittitur, vtcunque precaria voluntas quaereretur, etiam extra causam fisci, tacitique fideicommis si in fraudem relicti; multo magis sufficere debebant in illo casu, quo de fideicommis so inducendo in fauorem sororis testatoris agebatur. Quamuis enim ex verbis dis positionis coniecturae, & prae sumptiones non de sumerentur in fauorem sororis ipsius, vna duntaxat excepta, videlicet testatorem dixis se, se cum haerede communicas se, atque tractas se nonnulla, quae ad exonerationem conscientiae suae attinebant, ex quo tacitum fideicommis sum induci, atque probari pos se, dixit Peregrinus; de iure fisci lib. 3. num. 19. num. 5. Farinacius fragmentorum criminalium, 1. part. cap. quando fiscus auferat, num. 85. ibi Faciatis quod a vobis petij: fol. 139. attamen extabant quamplurimae coniecturae, & prae sumptiones. quae desumebantur aliunde, & pro illa fortiter adstringebant; sed & plurium testium numero probabantur, qui licet singulares es sent, in eundem tamen finem tendebant; singulares autem testes sufficere in hac materia, qua de fideicommis so inducendo agitur, ex Castrense, Craueta, & aliis adnotaui supra, Idque tanto magis, quod in casu ipso, qui in Regio Hispalensi Senatu agitabatur, cum praefatis coniecturis aliunde deductis, & pluribus prae sumptionibus simul iunctis, concurrebat quoque priuata schedula; siue priuatum chirographum ab eo confectum; quod tamen licet argueretur de falso per ipsum; nec aliquo teste, qui subscripsis set, aut prae sens fuis set, comprobaretur, nec vere falsitatis suspicione careret; per comparationem tamen literarum, multorum testium testimoniis comprobabatur: id autem ad probationem taciti fideicommis si sufficere, clare significat text. in d. l. in tacitis, ff. de legatis 1. ibi. Sed domestica cautione, vel chirographo. Et in l. num. intelligitur, §. si quis palam, & §. tacita, ff. de iure fisci, vbi notandum est verbum illud, sed & alijs probationibus, quod denotat, sufficere probationem similem ei, quae ex chirographo, aut schedula priuata deducitur. Quoniam verbum, aut dicto, aliis, est implicatiua similum : l. si fugitiui, vbi Glos s C. de seruis fugitiuis, c. se des, de rescriptis, & est relatiua, & repetitiua etiam eiusdem qualitatis, cuius erat id, de quo est facta mentio, cap. finali, in princip. de pactis in 6. notat Ruinus, in cons. 181. n. 2. lib. 2. sequuntur Cephalus, in cons. 414. num. 12. cum seqq. lib. 3. Hondedeus in consil. 7. num. 31. lib. 2. Concurrebat quoque confes sio ipsius haeredis extraiudicialis de tacito fideicommis so, quinque testibus singularibus probata, quae tamen absente parte, & nunquam duobus testibus prae sentibus, qui deponerent, facta fuit. Item & confes sio alia extraiudicialis, facta prae sente parte, & duobus testibus comprobata. Contra quos tamen opponebatur, quod foeminae es sent, & in seruitio dictae sororis per spatium septem, aut octo annorum extitis sent; atque ita contra eas obstarent illa, quae contra famulos in fauorem dominorum deponentes, Doctores omnes, ac maxime Farinacius expendunt. Denique dicebatur, quod confes sio ipsa extraiudicialis, facta absente parte, geminata fuerat, & tam ipsa, quam geminatio, testibus singularibus probari poterat, & non modicum praeiudicium haeredi generare, sicuti deducitur ex his, quae de confes sione extraiudiciali, parte absente, vel prae sente facta, & maxime, quando illa geminatur; longa serie scripserunt, atque adnotarunt Mascardus de probationibus, concl. 346. & 347. vbi de confes sione extraiudiciali geminata ex num. 11. cum seqq. & conclus. 379. maxime ex num. 11. & num. 12. vbi quod si testes diuersimode deponant de diuersis confes sionibus, licet sint singulares de loco, & tempore; si tamen concordant in facto principali, & idem semper emergat effectus, satis probant. Et coniungi testes singulares ad probandam confes sionem absente parte factam; tradit dicto num. 12. & num. 13. ex Craueta, & aliis Authoribus statuit, quod confes sio absente parte, probata per duos testes, quae inducit semiplenam probationem, coniungitur cure probatione famae, quae est diuers ae speciei & a fortiori coniungi debet cum alia confes sione eiusdem speciei. Et num. 14. &. seq. id ipsum repetit, & inquit, coniungi testes singulares, vt plene probent, quando tendunt ad eundem finem, licet per diuersa media, tradiderunt etiam quamplurima de confes sione extraiudiciali, & de pluribus confes sionibus extraiudicialibus geminatis; Ioannes Guttierrez, practicarum, lib. 3. quae st, 12. Side iuramemó confirmatorio, 1. par. cap. 54. Anton. Gabriel commu. conclus. lib. 1. tit de confessis, conclus. 1. Vrsillus in additionibus ad Affictium, decis. 375. num. 5. Achilles Pedrocha in cons. 2. ex num. 117. vsque ad num. 148. Antoo. Thesaurus decis. 109. & quae st. for ens. lib. 2. q. 77. Surdus decis. 12. Ioseph. Ludou. decis. 9. num. 15. cum seqq. vbi quod plures testes singulares deponentes de pluribus, & diuersis confes sionibus plene probant. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 3. quae st. 22. ex num. 37. cum seqq. Ceuallos commun. contra commun, quae st. 210. Flaminius Cartharius decis. 90. Stephan. Gratian. disceptat. forense lib. 1. cap. 144. ex num. 51. cum seqq. Fuluius Pacianus, de probat. lib. 1. cap. 14. Farinac, lib. 3. criminalium, titul. 7. quae. 64. vbi latis sime Marc. Anton. de Amatis, decis. 13. & decis. 41. num. 33. Prosp. Farinacius, decis. 10. in nouissimis, Anton. Cardosus, in praxi ludic. & Aduocat. titulo de conf, iudiciali, & extraiudic. fol. 67. vbi vide. Vide etiam cap. 52. num. 35. & 36. supra hoc eodem tractatu, Alexan. Trentacinq. variar, resolut. lib. 2. tit. de confessis, resolutione 2. num. 10. cum seqq. fol. 250. sed & fama publica tacitum fideicommis sum corroborabatur in casu prae senti, quae cum aliis coniecturis adeo efficax est, vt Mascardus; loco relato supra, notauit. Rursus pro eadem sententia, & illatione praedicta, resolutionem eorum expendebam, qui fideicommis sum tacitum ex confes sione haeredis probari, & induci as seuerarunt, sicuti in terminis taciti fideicommis si, in fraudem legis incapaci relicti, quod sola haeredis confes sio ad eius probationem sufficiat, obseruarunt post Glos sas ordinarias in iuribus supra citatis, omnes Authores ad initium relati, qui de fideicommis so tacito, in fraudem legis incapaci relicto, tractarunt, maxime Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 1. n. 28. Peregrini de iure fisci, lib. 3. tit. 19. n. 4. Prosp. Farinac fragmenter. criminal. 1. p. c. fiscus quando auferat, n. 81. & 82. fol. 138. Quod si in eo fideicommis so, quod contra voluntatem testatoris fisco applicatur, ita res se habet, & sola haeredis confes sio sufficit ad eius probationem, etiam extraiudicialis, in quibus casibus confes sio extraiudicialis sufficere potest, provt infra dicetur; quanto magis sufficere debuit in casu praedicto, quando scilicet tractatur de fideicommis so tacito inducendo: quod ex verbis testamenti licet non appareat, aliunde tamen, atque in fauorem coniunctae personae inducitur. Sic sane quod confes sio grauati sufficientem inducat probationem in materia fideicommis si inducendi, & praeiudicet haeredi confitenti; tradiderunt Parisius, in cons. 26 n. 54. cum seqq. lib. 2. & in cons. 17. num. 20. verisic. Et quod in prae senti, lib. 2. Socinus, in cons. 20. colum. finali, & in cons. 82. colum. 2. lib. 3. Ruinus, in cons. 50. n. 18. lib. 1. & in cons. 128. nu 16. lib. 2. Hieronymus Gabriel, in cons, 132. quae st. 4. n. 43. & quae st, 8. n. 62. n. lib. 1. Decianus, in cons. 76. n. 6. & n. 10. & fere per tot. & in cons. 89. n. 24. lib. 3. Petr. Anton, de Petra, de fideicommissis, q. 13. n. 260. Cae sar Barzius, decis. 2. nu mer. 16. & 17. qui (vt dixi) non distinguunt confes sionem iudicialem ab extraiudiciali, sed indistinicte as serunt, ex confes sione grauati fideicommis sum induci, & probari, atque ita etiam in confes sione extraiudiciali id admittunt, quando scilicet alias confes sio extraiudicialis sufficiens est de per se, vt quia facta prae sente parte, vel geminata, vel quia aliis prae sumptionibus adiuuatur, vt fideicommis sum, & eius probationem inducat: idque comprobatur manifeste ex resolutionibus eorundem Authorum, quos supra retuli, Blasii quoque Flores Diaz de Mena placitis variarum lib. 3. dicta quae st. 22. ex num. 34. & maxime num. 46. & 47. vbi inquit, quod pos set iudex, si testes es sent plures, & optimae opinionis, & deponerent de pluribus & multiplicatis confes sionibus, quae quali deducerent rem ad manifestum, &; notorium, vel attentis aliis circumstandis, adhibere fidem testibus singularibus, de confes sionibus geminatis extraiudicialibus deponentibus, vel duobus, qui deponant de confes sione extraiudiciali, facta in prae sentia partis: & probatum negotium indicare. Nec vrget in contrarium Tiber. Decia, locus in cons. 2. num. 141. & 142. lib. 2. vbi scripsit, fideicommis sum, & bona illi subiecta pos se probari ex confes sione grauati, dummodo confes sio sit legitima; nam si extraiudicium, & absente parte facta fuerit, non plene probabit. Imo (subdit Author ipse) quod vt semiplenam faciat probationem, oportet quod probetur legitime per restes, qui fuerint contestes, & concordent in dicto; non autem sufficiet, quod probetur per testes singulares, vt latius ibi. Quoniam respondetur, id ipsum quod Decian. nos probare, quotiue scumque confes sio extraiudicialis geminata non fuerit, si absente parte fiat, vel aliis adminiculis, aut prae sumptionibus simul adiuuetur, quae iudicem mouere pos sint ad sic credendum, aut prae sente parte non nat: diuersum tamen ius statuimus, si confes sio extraiudicialis in prae sentia partis facta fuerit, vel si in absentia partis geminata sit. Praeterea Decianus loquitur, quando ad fideicommis sum inducendum aderat sola grauati confes sio extraiudicialis, absente parre facta, nec cum confes sione ipsa extraiudiciali aliae simul concurrebant coniecturae, & prae sumptiones: aliter tamen ipse statueret, si cum confes sione extraiudiciali, alia simul, aut tot, quot in casu prae senti concurrerent; tunc namque fideicommis sum induci pos se agnos ceret. Idque iuxta doctrinas relatas de confes sione extraiudiciali, & testibus singularibus: resolutiones etiam Doctorum communes in eo dubio, an scilicet, & quando prae sumptiones, & coniecturae plures coniungi pos sint ad faciendam plenam & perfectam probationem. Item quia in casu ipso prae senti, vltra confessionem ipsam extraiudicialem geminaram, apparebat quoque per schedulam priuatam haeredis, & ex probatione comparationis eiusdem de tacito fideicommis so, alia quoque concurrebant simul, quae velut perfectam inducere debebant probationem; prout deducitur etiam extra doctrinas commemoratas supra, ex his, quae scripserunt Alex, in l. edita, in fine, vbi etiam Decius col. 1. C. de edendo, idem. Alex. in cons. 54. col. 2. lib. 2. Socin. in cons. 266. col. penult. lib. 2. Decian. in cons. 76. n. 28. lib. 3. vbi inquit, quod licet alias probationes aliquae sint imperfectae, tamen si contineant verisimile, plene probabunt, maxime in scriptura priuata. Et statim adiicit n. 35. quod probatio, quae debet es se plena ad probandum fideicommis sum intelligitur si plena reperiri pos sit, sin minus quae libet sufficit, Menoch. etiam, de prae sumpt. lib. 1. q 41. num. 6. scripsit, quod cum duae extant confes siones partis extraiudicium, singulae enim semiplene probant, simul iungi pos sunt, vt plenam, & perfectam probationem constituant, & quamuis declaret statim n. 7. id non procedere, quando duo testes deponerent de duabus confes sionibus factis parte ab sente, diuersis in locis, & diuersis temporibus; aliter tamen sentit, quando vtraque duobus testibus probaretur, vel quando testes singulares deponerem de pluribus & diuersis confes sionibus, sicuti deprehenditur ex Authoribus citatis supra. Remanet itaque, ex confes sione grauati fideicommis sum probari, & induci: confes sio namque partis maior est qualibet alia probatione; & maior, ac potentior quolibet publico instrumento; & & quibuscumque testium depositionibus; prout ex multis aliis Authoribus tradidit Decianus dicto consil. 76. n. 6. lib. 3. Cae sar Barzius decis. 24. ex n. 2. & decis. 44. ex n 13. & decis. 141. n. 2. Rursus, probari quoque ex confes sione extraiudiciali, non modo in casibus, in quibus confes sio extraiudicialis probare potest, vt supra dixi, sed etiam quando confes sio ipsa extraiudicialis coadiimatur coniecturis aliis, & prae sumptionibus, quae non modicum vrgent, sed iudicem potius iuridice adducere valent; & coniecturas ipsas testibus singularibus probari, vt supra quoque dixi. Denique, ad probationem fideicommis si, etiam cum de noua dispositione inducenda agitur, non instrumentum publicum, nec etiam eundem testium numerum, qui in dispositione principali interuenit, requiri, quoties confes sio grauati adest. Sic sane Interpretes omnes, qui hactenus de fideicommis so tacito incapaci relicto, aut de eo, quod praetenditur capaci relictum, tractarunt, nusquam instrumenti probationem requirunt, sed folis coniecturis, & prae sumptionibus contenti sunt: non autem solas coniecturas admitterent, si instrumenti probatio neces saria es set; grauati etiam confes sio, cum maior, ac potentior sit qualibet probatione, & quibus cum que testium depositionibus, imo quolibet publico instrumento, vt nunc dicebam; certum equidem est, coniecturas per confessionem grauati probatas, alia non indigere probatione. Et de his hactenus, quibus quod attinet ad tacitum fideicommis sum, iunge phoebum decisione Lusitaniae 40. Quod attinet etiam ad fideicommis sa, ex coniecturis, & prae sumptionibus inducenda, vel non & de coniecturis in fideicommissis, & de praedictis, vide etiam Authores nonnullos, multo post haec scripta, atque absoluta, a me perlectos: quorum tamen placita, & resolutiones ita temperari, atque intelligi, siue sic explicari debent, vt supra annotaui, & in commentarij 3. & vlt. partis, huiusce tractatus, annotatur etiam, & infertur ad maioratus, siue primogenia Hispaniae; ad coniecturas etiam, ex quibus maioratus instituti, aut inducti videri pos sunt; prout latius ibidem, vbi & Ludou. Molin, annotationes, atque resolutiones prosequimur; interim autem videndos monemus, vltra commemoratos supra; Stephan. Gratian. disceptat. forens. tom. 3. c. 48. num. fin. &c. 536. n. 44. vbi inquit, quod ad inducendum fideicommissum , probatio debet es se certa, & concludens. Et n. 55. & duob. seqq. vbi quod non est recurrendum ad coniecturas, quando habemus claram mentem testatoris, maxime ad inducendum fideicommis sum, & grauamen; in quo probatio, seu coniectura debet es se certa, & concludens, ac neces saria, vt per Crauet. Surd. Cephal. & Menoch. ibi relatos; & quod ad hunc effectum coniecturae debent induci ex verbis testamenti, l. cum proponebatur, ff. de lega. 2. & per Ca strens. Ias. & Cagnol. ibidem a Gratiano relatos: quasi non ita facile, ex qualibet coniectura sit recedendum ab intentione testatoris; idque maxime, quando non versamur in descendentibus a testatore, sed extraneis; quo casu coniecturae debent es se magis vrgentes, ac neces sariae, vt per Mantic. & Gras sum, quos ipse recenset, & maiori indiget explicatione, atque distinctione, vt vides, prout etiam indigere videtur Caldas Pereira cons. 9. n. 17. Ioan. Anton. Bellon. in cons. 12. & in cons. 47. & 49. Prosp. Farinac. nouissimar. Rotae Romanae, anni 1618. multis in locis, ac maxime decis. 14. num. 1. & decis. 300. ex n. 20. & decis. 519. primae partis, p. 1. vbi aliquando profitetur, fideicommis sum tacite induci, ex tacita testatoris voluntate, quibuscumque verbis, coniecturis, vel prae sumptionibus, vel quouis alio modo apparente, etiam ex verbis generaliter conceptis, & praegnantibus: aliquando vero contrarium as serit, nec certam regulam, aut resolutionem adducit, prout ibi videri poterit; & decis. 266. eadem 1. p. D. Francisc. Hieronym. Leo decis. Valentiae 60. ex n. 17. Vsque ad n. 27. vbi ex sententia aliorum tradidit, quod coniecturae non sufficiunt ad inducendum fideicommis sum, nisi quae sunt neces sariae, aut valde probabiles, & quod fideicommis sum non inducitur, nisi ex verbis, aut ex mente, ex verbis ipsis euidentis sime collecta, vt per Cephal. Menoch. Peregrin. & alios ibi relatos. Et n. 18. quod non sufficit testatorem voluis se fideicommittere, nisi illius voluntas transierit in dispositionem. ex. l. quidam cum filium 46. ff. de haeredib instituend. de. qua ego metipse alio c. huiusce tractatus, & quod licet iura dicant, in fideicommis sis magis voluntatem, quam verba spectanda es se: id quidem intelligitur, dummodo verba sint apta ad fideicommis sum, vel improprie; ita vt ex verbis concipiatur, & citat text. in d. l. Gallus §. 1. & addit n. 19. quod iudex, ad quem defuncti voluntatis quae stio pertinet, non potest si stere votum animi sui super coniectura hominis, lege scripta non recepta. Quia de mente hominis nullum potest es se certum testimonium, nec suppleri pos sunt testamenti verba ad sustinendam prae sumptam, & imaginatam mentem testatoris; nec quoque sufficit, pendente consideratione , imaginari sic testatorem voluis se, prout latius comprobat ibi & concludit n. 22. & 4. seq. in fideicommis sum non extare, pronuntiandum es se, & pro reo potius es se pronuntiandum, & pro pos ses sore, & libera es se bona, & pro haerede, quod in dubio grauatus non fuerit: quod multis relatis comprobat n. 26. & eadem repetit, n. 32. & tribus seqq. & conuenit cum aliis multis D. Ioan. Francisc . del Castillo decis. Siciliae 152. ex n. 78. fol. 307. vsque ad n. 96. vbi quod in colligenda testatoris voluntate diuinandum non est, sed illa ex verbis concipi debet, nec aliorum, quam eorum, qui expres si sint, vocatio, aut substitutio induci debet; quia imputandum est testatori, cur non prospexit in eo casu in quo dubitatur; & quando dubia est mens testatoris, & in statu coniecturali, facile decipi pos sumus; ideo tutius videtur verbis insistere, quandoquidem non sus sicit solum voluntas, nisi transeat in dispositionem, & testator non prae sumitur aliud velle, quam quod verbis expres sit. Et quod testator non loquitur; nec velle prae sumitur: & voluntas in corde retenta non consideratur, & ad prae sumendum iudicium testatoris, nihil est subaudiendum; & casus omis sus habetur pro omis sio, licet pos sit videri, testatorem, idem fuis se dispositurum. si cogitas set, vel si de eo fuis set interrogatus; nec substitutio debet trahi ad casum hon expres sum. Et principaliter exquirenda est scriptura testamenti, & subtiliter ponderanda, & aduerten da, & nihil aliud inquiritur, nisi quod in testamento scriptum est; & quod instrumentum testamenti non cantat, nec ego cantabo; nec licet in testamentis supplere alia verba, qua expres sa, sed testamenti scriptura seruanda est; & hoc es se, quod vulgo dicitur, non sufficere testatorem velle, nisi disponat; & illud, quod dicitur fideicommis sum induci ex coniecturis, procedere, si sint coniecturae neces sariae, aut multum probabiles; prout haec omnia latius comprobantur, atque exornantur ab illo Authore, praefata decis. 132. in d. n. 78. & ego metipse exornaui supra hoc eod. tractatu, cap. 6. ex n. 13. cum seqq. Quod attinet vero ad confes sionem extraiudicialem, & de vi, & effectu eius, & an testibus singularibus probari pos sit, vltra relatos Authores suprá, Vide etiam Duenas. regula 4. & regula 120. Farinac. nouissimar. Rotae Romanae, decis. 108. num. 7. & decis. 158. n. 11. & 12. 1. p. partis i. & decis. 664. n. 6. & 2. p. partis 2. & decis. 148. n. 2. partis 2. 1. p. & decis. 711. n. 5. eiusdem tom. 2. p. 2. Francisc. Molinum de pactis matrimon. lib. 1. c. 15. in. 32. 33. & 34. Pet. Fontanel. de pact. nuptial. tom. 2. claus. 5. gl. 5. p. 1. n. 66. & 67. fol. 90. vbi Thesauri, Viuij, Hieron. a Laurent. Alex Ambrosini, Rotae Romanae, & aliorum decisiones nonnullas commemorant, nonnulla etiam in materia confes sionis extraiudicialis adducit Alexand. Ludou. decis. 408. fol. 405. vbi quod confes sio extraiudicialis, probata per testes qualificatos, contestes de loco, & tempore, etiam si emanas set parte absente, probat de aequitate Canonica & propter reiterationem, aut concurrentibus aliis adminiculis. Et Oliuer. Beltramin. in additionib. litera B, adducit Putei, Seraphini, & Rotae Romanae decisiones nonnullas, idem Alex. Ludou. decis. 238. n. 12. & decis. 517. n. 26. Decisio Valentiae 19. n. 10. Hercules Marescotus variar, resolut. lib. 1. c. 48. n. 7. & quinque seqq. vbi vide fol. 103. vide etiam Stephan. Gratian. tom. 1. cap. 142. n. 8. & c. 144. ex n. 51. vsque ad n. 63. vbi vtiliter, & congerens nonnulla neces saria circa confes sionem extraiudicialem, & num testes singulares probent, & deponentes de diuersis confes sionibus pos sint iungi, vt vel probent, vel sit locus iuramento suppletorio. Vide etiam Donellum lib. 28. c. 1. in vers. Extra iudicium non item, fol. 433. & an fideicommis sum inducatur sola confes sione grauati, vide Ioannem Antonium Bellonium in consilio 18. # 70 CAPVT LXX. Summarium non deducitur, quoniam eandem continet materiam; & disceptationem, de qua supra, hoc eodem tractatu, cap. 16. Pro absoluta, & accurata Taurina l. 25. explicatione, iterum Author magis insistit, & nonnulla in medium profert, quae noue adduntur dictis supra, cap. 16. & diligentius nunc examinantur omis sisque Casibus duobus, an scilicet Tertium & Quintum meliorationis deducatur ex dotibus, & donationibus propter nuptias, aliisque donationibus; ante meliorationem ipsam factis. An etiam lex illa procedat, siue eidem filio, cui antea donatum est, siue alteri melioratio postmodum fiat (qui ex ipsamet lege claram habent, & certam defi nitionem) ad tertium alium casum (ab omnibus hucvsque Scribentibus praetermis sum) disceptatio tota reducitur, quando scilicet nulla donatione praecedente, filius in Tertio & Quinto melioratur, & eidem a parentibus aliqua quantitas, siue pars tradita si a cuenta de la misma mejora; an ex ipsa parte, vel quantitate tradita, Tertium deducatur, vel non: atque ita, num Taurina eadem 25. constitutio, quae in dotibus, & donationibus propter nuptias aliisque donationibus loquitur, procedat etiam in ipsa melioratione, siue in tradito por cuenta, y parte de pago de la mejora misma. PRo breui, & distincta huiusce cap. explicatione obseruandum; atque constituendum erit primo loco, cap. 16. supra hoc eod. tractatu, ex num. 34. cum seqq. agitari quae stionem illam, numquid melioratio Tertij & Quinti, extrahi pos sit, ac debeat de dote, vel donatione propter nuptias, & de aliis similibus donationibus, quae ad collationem adducuntur. Et ibidem expendi constitutionem Taurinam 25. quae est l. 9. tit. 16. lib. 5. nouae collect Regiae, & de eius decidendi ratione agi ex n. 38. vsque ad n. 44. de quibus etiam donationibus intelligatur, explicaturi ibi, ex n. 45. & an procedat lex ipsa. quando praeces sit donatio, aut dotis constitutio, aut si sequatur post meliorationem irreuocabilem, eodem cap. 16. agitur ex num. 47. vsque ad num. 49. Tandem ex ipso num. 49. cum seqq. excitatur dubium, admodum neces sarium, as siduum, & practicum; vtrum inquam lex ea Tauri, quae statuit, meliorationem non extrahendam ex dote, vel donatione propter nuptias, vel aliis donationibus, quae ad collationem adducuntur; procedat non solum in donationibus factis alteri filio, vel filiis vltra melioratum, sed etiam respectu donationis propter nuptias, vel alterius, quae ante meliorationem facta fuit filio meliorato. An denique respectu earum rerum, quae sibi traditae fuerunt ex contentis in melioratione, aut partis, vel quantitatis statim traditae, aut solutae a cuenta de la mejora misma. Et quidem non differre in terminis d. l. 25. Tauri, quod ipse filius melioratus sit, qui in vita donationem propter nuptias, vel aliam donationem accepit, vel quod sit alius filius, vel descendens non etiam, quod nulla praecedente donatione, filius melioretur, & ei aliqua pars, aut quantitas a cuenta de la mejora misma tradatur; atque in his tribus casibus locum obtinere decisionem ipsam Tauri 25. late comprobatur, & defenditur ibidem, ex d. n. 49. Idque eo fundamento praecipuo, quod ratio illa fundamentalis legis eiusdem, bona scilicet in dotem data, vel ob causam donata, eo ipso exis se de patrimonio dotantis, siue donantis, & effecta es se proprium patrimonium filij, atque ideo de eis, vtpote alienis, & extra patrimonium extantibus melioratio deduci non valeat, quae regulari debet secundum tempus mortis, & iuxta bona tunc relicta, prout in l. 19. & 23. in eisdem Taurinis constitutionibus cauetur, quae autem in vita tradita sunt, non pos sunt censeri relicta, absces serunt enim a bonis patris: Ratio inquam haec, quae aequaliter militat, siue alteri filio facta sit donatio, siue eidem, qui postmodum melioratur; quod aequaliter quoque militare videatur, quando donatione non praecedente, filius melioratur, & eidem por cuenta de la mejora misma, aliqua quantitas, seu pars traditur; cum ita traditum, non pos sit censeri relictum, nec in patrimonio parentis remanserit tempore mortis: atque ita nulla videatur reddi pos se differentiae ratio inter hunc casum, & alios duos, quando eidem filio donatum est, qui postmodum melioratur, vel alteri, & postea alius filius melioratus est, prout latius adnotatur d. cap. 16. n. 49. & 50. & seq. Respondetur nonnullis obiectionibus in contrarium. Nunc vero dictis ibidem addendum erit, atque pro explicatione ipsorum obseruandum, quod quando parens in vita donauit filio decem, aut viginti, & postmodum eum meliorauit in Tertio, aut in Tertio & Quinto; & ita duo actus diuersi, temporáque duo diuersa interuenerunt, alterum donationis, alterum vero meliorationis; tunc equidem Tellus existimauit, etiam ex ea donatione Tertium deduci; atque ita, quod d. l. 25. Tauri, non procedat, quando vni filio prius donatio sit, & ipse postmodum melioratur, aut saltem quod fiat verbalis illa computatio, & coaceruatio cum bonis tempore mortis relictis, pro deductione Tertij, quam Tellus ipse adduxit; sed quando vni datur dos, aut donatio propter nuptias, & alteri postmodum Tertium relinquitur, quod filius melioratus, ex dote, vel donatione propter nuptias Tertium non detrahat, Tellus agnoscit libenter : quoniam specifice lex ipsa Tauri id venit decidere. Angulus vero, & Munoz de Escobar. in contraria fuere sententia, & opinione (prout d. n. 49. in vers. Rursus & pro eadem, retuli eos) quod scilicet differentia non sit, an idem filius, cui prius donatio facta est, vel alius fuerit postmodum melioratus, atque ita, quod decisio dictae Taurinae legis procedat, siue eidem filio. cui antea donatio facta, aut dos data est, Tertium per viam meliorationis detur, aut relinquatur, vt tunc scilicet ex donatione Tertium non detrahatur, & lex ipsa procedat, siue alter filius postmodum melioretur, prout lex eadem loquitur; & in his terminis procedunt ea omnia, quae ex Angulo, & Escobar, praecitato num. 49. in d. vers. Rursus & pro eadem parte, recensui. Veré namque ipsimet duo Authores loquuntur in donatione facta prius eidem filio, qui postmodum melioratus est, vel cum vni filio donatio facta fuit, & alter postea melioratur, vt differentia non sit, an alius, an ipsemet filius, cui antea donatum erat, melioratus postmodum fuerit. Quando vero non praecedit donatio, facta ei filio, qui postmodum melioratur; sed simul & semel, atque ita vno & eodem actu (prout frequenter fit) filius melioratur in Tertio & Quinto, aut in Tertio, & remanente Quinti, & aliqua pars, seu quantitas eidem traditur por cuenta de la mejora, altera vero retinetur, clausula tamen Constituti adiicitur, dubium est, an l. ipsa 25. Tauri, procedat, vt scilicet ex quantitate, vel parte, vere tradita, non detrahatur Tertium, nec Quintum? In quo equidem casu Tellus Ferdin. Munoz de Escobar, Angulus, & cae teri non loquuntur, prout supra, d. c. 16. n. 49. animaduertebam; sed quando actus donationis prae cedit, & actus meliorationis subsequitur. Senatus autem Hispalensis in casu proposito ibidem, d. c. 16. quod etiam tunc procedat Taurinae l. 25. constitutio, nec ex tradito por cuenta de la mejora, Tertium & Quintum deduci valeat? definitiue decreuit, prout ibi dixi. Ego vero litis illius definitioni non adfui, postmodum tamen, cum in huiusce tractatus commentariis versarer, ex eorum Iudicum, qui tunc adfuerunt, & suffragium interposuerunt definitione, & sementia, ad eum modum decisioné illam confeci, & prout pos sibile fuit, eam comprobaui, & defendi; in eáque magis insistebam ratione, qua Senatus metipse adducebatur principaliter, in bonis scilicet, & patrimonio defuncti, tempore mortis non remansis se id, quod antea traditum fuit in melioratione vero, considerationem, & respectum haberi ad ea, quae tempore mortis remanserint, iuxta decisionem l. 19. & 25. in eisdem Taurinis constitutionibus. Nunc vero addendum, atque obseruandum duxi, quod ea omnia, quae praecitato c. 16. Traduntur, quamuis ingenti equidem studio, & consideratione, ita digesta, & resoluta fuerint, & quando praecedit donatio, posteáque sequitur melioratio (siue ipse filius, cui antea donatum est; siue alius melioratus postmodum fuerit) obtineant absque dubio & vno, & altero casu eiusdem l. 25. Tauri decisio procedat, sicuti Escobar, & Angulus recté defendunt, nec dis sentit Villadiego in sua Politica, cap. 7. de la instruccion, titulo particion con mejora de Tercio y Quinto, fol. 243. attamon in altero tertio casu dubius admodum hisce diebus existebat Senatus metidem Hispalensis, cum ex facto occurris set, filium quendam simul & semel melioratum fuis se in Tertio, & remanente Quinti, & eidem a cuenta de la mejora certam quantitatem, & partem traditam statim, caeterorum autem vsumfructum a parentibus reseruatum, & clausulam Constituti adiectam. Dubitabatur namque & summo examine controuertebatur, an ex parte illa, siue quantitate, por cuenta de la mejora tradita, deducendum es set Tertium & Quintum, sicut ex caeteris bonis, quae tempore mortis in bonis, & in dominio parentis remanserunt. Nam quod traditum iungi, & incorporari debeat cum bonis, que tempore mortis remanserunt, vt ex omnibus simul Tertium deducatur & Quintum, pars actoris eius litis instanter contendebat; nec isto ca su Anguli, & Escobaris placitum obtinere, eo quod loquantur ipsi (vt supra dixi) in diuerso casu, nec istum excogitauerint, quando scilicet praecedente donationis actu vno, subsequitur alius diuersus meliorationis, idemque filius, cui antea donatum est, vel alius melioratur, & nec verba, nec decisio l. ip sius 25. Tauri, huic casui conuenire videantur; vtpote cum ea lex duntaxat statuerit, meliorationes Tertij non deducendas ex dote, aut donatione propter nuptias, similibúsque donationibus, quae praecedunt; & quamuis lex ita decidens, comprehendere pos sit dotem, aut donationem propter nuptias eidem filio factam, cui postmodum donatum est Tertium, vt in decisione dixi, & Escobar, & Angulus defendunt, nec differentiam constituunt. an idem, vel alius sit filius, cui postmodum melioratio facta est. Nullo tamen modo videtur, quod lex ipsa comprehendere pos sit casum istum, traditionis scilicet a cuenta de la mejora, nulla praecedente donatione, antea facta. Quia aliud est, hazer donacion a vn hijo, y al mismo donarle despues el Tercio por via de mejora, o dexarselo en su testamento, & sic interuenire vnum actum donationis vne tempore; & alium meliorationis alio tempore. Aliud vero melioratione Tertij & Quinti, aut remanente Quinti facta, aliquam partem tradere simul vno, eodémque actu, & tempore, por cuenta de la mejora: quia tunc non conueniunt, nec conuenire pos sunt verba d. l. 25. Tauri, que la mejora no se saque de las dotes, y donaciones propter nuptias: quia melioratio non detrahitur de dote, nec de donatione in casu prae senti: cum nec dos, nec donatio praeces serit, sed habeatur respectus ad omnia bona parentis tempore mortis, vt Tertium & Quintum. detrahatur, & inter bona connumerari, & incorporari debeant tradita antea por cuenta de la mejora, Quoniam lex illa nihil decidit in hoc casu, nec eum excogitauit vllo modo, quia exprimeret etiam, quod non deduceretur de lo entregado por cuenta de la mejora, aut non diceret, la mejora no se saque de las dotes, y donaciones propter nuptias, ny de las otras donaciones que los hijos, y descendientes truxeren a colacion, sed dicere deberet; la mejora de Tercio y Quinto no se saque de lo que antes se entrego por cuenta de la mejora misma, & non diceret, de lo que antes se dono, o dio en dote, quoniam in hoc casu non prae cedit donatio aliqua. sed melioratio fit, y por cuenta della entrega alguna parte, o cantidad. Vnde ponderari debet verbum illud, ni de las otras donaciones, vbi expresse probatur prohibitionem deductionis Tertij & Quinti fuis se ex aliis donationibus, & sic a contrario sensu, ex ipsa melioratione, non modo Tertium deduci prohibuit lex ipsa, sed etiam permisit, quod deduceretur. Et in his terminis quando a cuenta de la mejora aliqua pars traditur, nec lex eadem aliquid disponit, nec Tellus, neque Escobar loquuntur, vt s aepe dixi, sed quando eidem, vel alteri filio donatione facta, melioratio postmodum fit. Pro hac itaque parte, quod Tertium, & Quintum deduci debeat ex tradito por cuenta de la meiora, nec procedat d. l. Taurinae constitutio, non etiam habenda sit in consideratione ratio illa, quod a dominio, & patrimonio meliorantis pars tradita exierit, siue in bonis eius non manserit tempore mortis; vrgere videtur, quod pars ita tradita filio meliorato, a cuente de la mejora, certum est, quod conferri, siue ad collationem adduci debet, & ideo perinde habetur, ac si in bonis parentis, tempore mortis eius, mansis set. Collationis namque effectus eo principaliter tendit, vt bona, quae conferuntur, & ad collationem trahuntur, eadem cum bonis haereditariis, quae manserunt, diiudicentur; & vnum, ipsumque corpus reputentur, ac si ex bonis, & patrimonio defuncti non exiis sent, atque ita diuidantur, sicut ipsa haereditaria bona, quae a patrimonio, & substantia defuncti non exierunt: prout iure, & authoritate comprobaui supra d. c. 10. n. 31. pertot. & Aluarus Valasc. in praxi partitionum, c. 12. n. 4. notauit. Id autem non modo in terminis iuris communis procedere videtur, sed etiam attentis legibus huius Regni, & maxime dictis legibus 19. & 23. Tauri Vt ex omnibus scilicet bonis ad collationem adductis, & caeteris, quae tempore mortis manserunt, haereditatis cumulus crescat, & augeatur, & Tertium & Quintum deducatur, quia habentur perinde, ac si in dominio parentis mansis sent, excepto casu d. l. 25. Tauri, qui semper excipitur: quod ex ipsa l. 23. Tauri, iuncta d. l. 25. probatur euidenter. Nam cum d. l. 23. disposuis set, valorem bonorum in melioratione Tertij & Quinti considerari, habito res pectu ad tempus mortis meliorantis, in praecitata l. 25. statuitur, ex dotibus, & donationibus propter nuptias, aliísque similibus donationibus, quae ad collationem adducuntur, non deducendam meliorationem Tertij & Quinti, factam per testatorem, atque ita neces sario fatendum erit, aut legem ipsam 25. inanem, & superfluam es se; aut propositam doctrinam, quod bona, quae ad collationem adducuntur, diiudicentur, in bonis, & patrimonio testatoris mansis se, vt ex ipsis Tertium & Quintum deducatur; ex dispositione dicta l. 23. Tauri, veram es se. Quod patet euidenter, quoniam dotes, donationes propter nuptias, & caeteras donationes, de quibus in dict l. 25. Tauri, certis simum est, non es se tempore mortis in patrimonio defuncti, neque in eius bonis, vt ex litera eius legis clare deprehenditur, maxime ponderando verbum illum, truxeren a colacion. Collatio namque (vt post Anton. Gomezium, Aluar. Valasc. d. c. 12. num. 4. obseruauit) & adiectio rerum propriarum cum haereditate paterna de cuius diui sione agitur, id operatur, vt inter filios legaliter diuidatur cum caeteris bonis. Sin vero iuxta deci sionem d. l. 23. Tauri, non diiudicaretur bona ad collationem adducta, in patrimonio testatoris man sis se, vt ex ipsis Tertium & Quintum deduceretur; superflua, & inanis es set d. l. 25. Tauri constitutio, quoniam dotes, & donationes propter nuptias, & caeterae donationes, de quibus in ea agitur, per mortem testatoris non manebant, nec mortis eius tempore in illius patrimonio erant; & consequenter non es set neces saria lex ipsa 25. & superflua, & inepta videretur eius decisio; si quidem ex d. l. 19. & 23. iam erat definitum, haberi duntaxat considerationem ad valorem bonorum, quae per mortem testatoris manebant. Igitur vt superflua non sit dictae legis decisio, neces sario agnosci debebit, iuxta decisionem d. l. 23. Tauri, non solum iudicari, manere per mortem testatoris ea bona, quae tempore mortis erant in eius patrimonio; sed etiam ea quae ad collationem adducuntur, secundum resolutionem praedictam. Quae comprobatur manifeste ex placito illo communi Interpretum dictarum legum Tauri, ac maxime Palac. Rub. in eadem l. 25. Tauri, Anto. Gomezij, ibidem, in princip. Auendani, num. 1. Matienci, in l. 9. tit. 6. glos. 1. num. 2. lib. 5. & Anguli, ibidem, glos. 2. num. 1. & 2. videlicet. rationem dubitandi legis eiusdem 25. Tauri, fuis se, quia in melioratione Tertij & Quinti attenditur tempus mortis, vt iuxta valorem bonorum, quae tempore mortis meliorantis fuerint, Quintum deducatur, & deinde Tertium. At postquam frater adducit dotem, vel donationem propter nuptias, vel aliam donationem ad collationem, bona adducta, haereditaria censentur, ac si nunquam a patrimonio exis sent; & sic videbatur, meliorationem Tertij & Quinti extrahi debere ex dote, & donatione, quae adducuntur ad collationem, provt Matienzus, d. num. 2. reliquit scriptum: & nihilominus contrarium ibi statuitur in illo Casu dotis, & donationis, & ad declarationem, & limitationem praefatae regulae, lex Tauri ipsa condita est. Idcirco casus prae sens, a dote, & donatione propter nuptias diuersus, sub regula iuris communis remanere videtur, ex qua cauetur, quod ad collationem adducta, per mortem testatoris manere videntur. Nec argui potest ex decisione d. l. 25. Tauri; quae ad limitationem, & exceptionem dictae regulae venit, vt nunc dicebam. Non etiam ex d. l. 23. Tauri constitutione, quae valorem bonorum, tempore mortis manentium, in consideratione habuit; nam quae conferuntur, manere per mortem testatoris, diiudicantur, vt dixi, Probatur etiam, quia alias si d. l. 25. Tauri, extraheretur a dicto suo casu, & extra dotes, & donationes propter nuptias, & alias donationes intelligeretur, & ad traditum por cuenta de la mejora, extenderetur, maxima sequerentur absurda. Ac primum quidem, quod decisiones l. 17. & 23. Tauri, & caeterae, quae permittunt, ac etiam dis ponunt, quod parentes per contractum inter viuos irreuocabilem pos sint meliorare vnum ex filiis quem voluerint, frustratoriae, vanae, & illusoriae es sent; & filius melioratus, ac etiam non melioratus, aequales remanerent, aut aequaliter succederent in bonis, & haereditate parentum; quod exemplo sequenti, euidentius comprobabitur. Vn padre dio asu hija diezen dote, y casamiento, y de spues hizo do nacion deciente a vn hijo, por via de mejora de Tercio y Quinto irreuocable, y a cuenta de la meiora, le dio, y entregó cinquenta, o entrego so los todos: y que para la cuenta del Tercio y Quinto, neces sario habenda sit consideratio ad bona, quae tempore mortis reman serunt, & extant, iuxta decisionem dictae l. 23. Tauri, conferendo silicet dotem, & donationem. Y que al tiempo y quando se hizjes se la cuenta, o ya porque la hazienda no valies se mas de los dichos ciento y diez, o porque por auer deudas, no vinies se a auer bienes hereditarios, y as si no hauits se de que sacar el Tercio y Quinto; si de Los dichos ciento, que se entregaron enteramente, o de la mitad dellos no se sacas se el Tercio y Quinto, no ay otra cosa de que sacarle, ni ay Tercio, ni Quinto, y el hijo meiorado para ygualarse con el coheredero, neces sariamente ha de boluer de la meiora, y viene a no estar meiorado. Et consequenter, melius ei fuis set, quod melioratio non fuis set irreuocabilis, sed reuocabiliter, aut ex testamento facta; quia si dicerentur remanere bona donata per mortem donantis, atque ex eis deduceretur Tertium & Quintum: Quod non es set (si altera opinio procedit) quando donatio irreuocabilis praeces sit, & bona tradita sunt, si quidem bona, quae ad collationem trahuntur, iuxta eam opinionem, per mortem testatoris manere non videntur. Atque ita modi introducti ex dicta l. 17. Tauri, in fauorem filij meliorati, vt melioratio irreuocabilis fiat, in eius odium, & damnum retorquerentur, & quanto magis, a cuenta de la meiora de Tercio y Quinto se entregas se, tanto minus maneret, ex quo Tertium ipsum & Quintum deduceretur, hasta venir a ser ninguna la meiora. Et in augmentum meliorationis inductum, diminutionem operaretur; contra vulgatam iuris rationem. Et non modo filius, sed etiam vxor eius, cum qua etiam contractum est, siue in cuius etiam fauorem melioratio praeces sit, defraudarentur, & absque melioratione manerent, nec deduceretur Tertium & Quintum ex dato, siue tradito, por cuenta de la meiora, quod tamen negari non pos se videtur, quin sit pars Tertij & Quinti; totum namque, quod est Tertium & Quintum, constat ex suis partibus, & influit in quamlibet suam partem, l. Lucius, vbi Glos sa, ff. de legat. 1. tradit Surdus, decis. 78. num. 12. atque ita neces sario operari debet, & aequaliter determinare in parte, sicut in toto; absque eo, quod pos sit Tertium & Quintum deduci ex vna parte, & ex altera data, & tradita, a cuenta de la meiora, non deducatur; iuxta ea quae Surdus tradidit vbi supra. Hinc forsan factum est, Angulum, Escobarem, & alios Authores duntaxat statuis se, meliorationem Tertij & Quinti non deduci ex dotibus, & donationibus, ante meliorationem factis, neque ex ipsis dotibus, aut donationibus haereditatis cumulum augeri, vt ita maioris quantitatis sit Tertium & Quintum. Nullum vero Authorum eorundem censuis se, quod ex dato, seu tradito por cuentade la meiora, non deducatur Tertium & Quintum, siue quod non debeat augere cumulum, & corpus haereditatis Nec legem ipsam Tauri 25. (vt antea dixi) negas se ius deducendi meliorationem ex ipsa melioratione, siue ea quantitate, aut rebus traditis, por cuenta della, sed duntaxat ex dote, donatione propter nuptias, & aliis donationibus. Nec vrget in contrarium Munoz Escobaris locus, in computatione 1. Loquitur namque in diuer sis terminis. No quando se hizo meiora de Tercio y Quinto, o de Tercio y remaniente de Quinto, y se entrego alguna parte por cuenta de la meiora (que son nue stros terminos) sino quando el padre dono siete mil marauedis, o reales al hijo, y se los entrego: en el qual caso se entinde auerselos donado por cuenta del Tercio y Quinto. Ex l. 26. Tauri Y despues al tiempo de su muerte dexo al mismo hijo ocho mil: en el qual caso (dize Escobar) que procede la ley 25. de Toro. Quod verum est quia cum praeces serit donatio, verificantur verba eiusdem legis 25. Que la mejora no se saque de las dotes, ni donaciones propter nuptias, ni de las otras donaciones, que los hijos truxeren a colacion. Sed in casu prae senti nulla praeces sit donatio, sed Tertij & Quinti melioratione facta, a cuenta del, fuit certa pars tradita. Et in eisdem terminis videtur loqui (provt ego animaduerto) Ildephonsus Villadiego, in sua politica, cap. 7. titulo Particion con mejora de Tercio & Quinto, num. 43. folio 243. vbi distinxit: Que si el padre haze mejora al hijo de Tercio y Quinto, y de spues de auerle mejorado, le dies se algo en dote, se ha de poner por cuerpo de hazienda, y sacar el Tercio y Quinto dello. Pero si antes de hazerse la dicha mejora, le huuies se dado la dote, no se ha de sacar de la dote, o donacion propter nuptias el Tercio y Quinto, sino solamente de los bienes que tenian los padres al tiempo de su fin y muerte. Ecce vbi is Author expresse as serit id quod contendimus: Que si el padre haze mejora de Tercio y Quinto, y despues de hecha la mejora, da, o entrega algo (que son aun en mas fuertes terminos, que quando se entrega al tiempo de la mejora misma, o en ella se haze promes sa de entregar) que entonces se pone por cuerpo de hazienda, y se saca Tercio y Quinto. Demanera que Tercio y Quinto se saca segun este Autor de lo que se dona o da en dote despues de la mejora, o de lo que se entrega despues de la mejora misma en virtud del concierto de entregar alguna parte, hecho en la misma mejora, que es lo mismo. Y solamente se dexa de sacar Tercio & Quinto de lo que se dona, o da antes de la mejora, y despues se haze la mejora, aunque lo que se dono antes fues se al mismo hijo, a quien despues se hizo la mejora, segun el dicho Author, que claramente entiende la dicha leg. 25. de Toro. Etiam si vni & eidem filio fiat donatio, aut dos detur, & postmodum melioratio. Pero si facta melioratione, postmodum datur, vel traditur aliquid, quocunque titulo detur, aut tradatur, siue por dote, o por donacion, o por cuenta de la mejora hecha: aperte vult ipse Author, que dello se saque la mejora. Praeterea ponderari debuit consonantia, atque conuenientia legum Tauri, in hac eadem, qua ver samur materia. Nam in lege 23. Tauri, statuitur, meliorationem, siue inter viuos, siue in testamento factam, intelligendam habito respectu, & con sideratione ad valorem bonorum meliorantis, tempore mortis, & non factae meliorationis. Et id ipsum obseruandum in melioratione quintae partis bonorum, vt per Tellum ibi num. 1. & per Matienzum in l. 7. tit. 6. glos s. 1. & 2. atque ita quae cunque melioratio, quae in casibus ibi contentis, irreuocabilitatem inducit, dicitur irreuocabilis quoad effectum praedictum, hoc est, vt in sub stantia, & habita consideratione ad valorem bonorum tempore mortis, reuocari non pos sit. Sed hon dicitur irreuocabilis, vt valeat respectu quantitatis bonorum, quae considerari pos set tempore factae meliorationis, si postmodum tempore mortis, & habita consideratione valoris bonorum tunc in minore quantitate sit Tertium & Quintum: vt per Angulum, in lib. 7. glos s. 2. numer, 5. fol. 156. Rursus considerandum erit, quod in eadem lege 23. Tauri, nihil disponitur specifice circa casum praedictum, an Tertium & Quintum deducendum sit ex bonis, quae exierunt a patrimonio de functi in vita eius, & ad collationem trahuntur: sed dumtaxat statuitur: Que la majora de Tercio aya consideracion al valor de los bienes al tiempo de la muerte del que mejoro, y no at tiempo que se hizo la Mejora. Idque neces sario & iuridice statutum est in ea lege: nam cum legitima filiorum deducatur, habita consideratione ad valorem bonorum tempore mortis, & tunc ex decisionibus legum huius Regni, omnia bona parentum, excepto Tertio inter filios, & Quinto inter extraneos. sint legitima filiorum; neces sario (vt dixi) ita statutum est in ea lege, ne diminueretur, & fraudaretur legitima, si Tertium & Quintum, habita consideratione ad ipsum tempus mortis non deduceretur: alias enim consideratione facta iuxta tempus meliorationis, multum defraudarentur, & maximum damnum paterentur legitimae filiorum. Caeterum (vt dixi) non decidit lex ipsa Tauri 23. an ex his bonis, quae ad collationem, & partitionem trahuntur, atque ex patrimonio defuncti exierunt, deducendum sit Tertium & Quintum, vel non; & consequenter, minus decidit casum nostrum prae sentem, Si de lo entregado por cuenta de la mejora se saca, o no, el Tercio y Quinto. Quod etiam minus exprimitur in dicta l. 25. Tauri, quae sequitur post dictam legem 23. Imo contrarium ex ipsa elici debet, provt supra fortiter ponderaui. Cum in ea lege, ex dote, & donatione propter nuptias, & aliis similibus donationibus, quae praecedunt, prohibeatur deduci Tertium & Quintum, & iuridice equidem: nam cum dotis constitutio, aut donatio praecedit, neque illius consideratio haberi debet, vt augeatur, & crescat valor & quantitas bonorum, nec vt detrahatur Tertium & Quintum. Siquidem donatio perfecta praecedens, nec reuocari, nec alterari, nec minui potest ex donatione superueniente, per textum in l. perfecta donatio, C. de donation, quae sub modo, de qua latius. ego ipse egi, lib. 3. cap. 10. per totum. Neces saria itaque fuit decisio dictae legis 23. Tauri, & dict. l. 25. intelligenda dumtaxat in casibus, in quibus loquitur. Et hactenus de his, de quibus mature pensandum, & deliberandum erit cum casus se offeret, quia difficilia videntur. Nec certa traditur Authoris sententia, & resolutio, quia lis adhuc pendet in Regio Hispalensi Senam super amplis simo patrimonio. Ex ipsis autem hucvsque dictis, tres constitui, atque distingui casus in hac materia poterunt. quo distincte, & absolute procedatur. Primus casus est, dum quaeritur, an Tertium & Quintum meliorationis deducatur ex dotibus, & donationibus propter, nuptias, aliisque donationibus ante meliorationem factis? Et hic quidem casus specifice deciditur in dicta l. 25. Tauri, vt s ae pe dictum est. Explicatur tamen, provt supra diximus, vt procedat in dotibus, & donationibus, quae meliorationem praecedunt; ex ipsis namque Tertium meliorationis non deducitur. Secus tamen, si post meliorationem Tertij & Quinti irreuocabilem subsequantur, tunc namque ex ipsis etiam deducitur, provt supra dicto cap. 16. explanaui. Ne alias in potestate parentum sit, vel meliorationem minuere, vel in totum inutilem, & sine effectu reddere, donationibus postmodum factis, aut dotibus constitutis. Et vide Morquechum de diuisione bonor, lib. 4. cap. 13. n. 2. & 7. seq. fol. 375. Secundus casus sit, vtrum lex ipsa Tauri 25. procedat etiamsi eidem filio, cui antea donatum est, melioratio postmodum a parente fiat? Et quidem procedere eam legem, siue ipse sit filius, siue alius, qui postmodum melioratur; nec in hoc es se differentiam, rectis sime antea obseruaui, & Angulus, & Escobar statuerunt. Verba namque eius legis imperfonalia sunt, & vtrumque casum aequaliter comprehendunt. Tertius & vltimus casus sit, si nulla donatione praecedente in eius fauorem, & filius aliquis in Tertio & Quinto, aut in Tertio tantum melioratur, & eidem filio meliorato, cui antea donatio facta non erat, pars aliqua, siue quantitas traditur, per cuenta de la mejora: & tunc dubitatur an ex parte, vel quantitate tradita Tertium deducatur; quoniam lex illa 25. non modo indecisum reliquit casum istum, sed etiam excogitas se non videtur, cum in dotibus, & donationibus, non vero in ipsa melioratione, aut in tradito, por cuenta de la mejora, loquatur? Et iste casus difficultatem continet (vt dixi) nam pro negatiua parte, quod ex ita tradito non deducatur Tertium & Quintum, ea omnia vrgere videntur, quae supra hoc eodem libro, dict. cap. 16. ad decisionem adduxi, vbi etiam contrariae; partis fundamentis responsum praebui, nec litis illius definitioni adfui, vt supra quoque dixi. Pro affirmatiua vero parte, quod Tertium & Quintum deducendum etiam sit ex ita tradito, fortis sime vrgere videntur ea, quae in hisce additionibus nunc adnotaui. Et pro hac parte non modo vrgere videntur verba eiusdem legis 25. quae de melioratione non loquuntur, vt supra dixi; sed etiam ratio illa dubitandi legis ipsius (quae rationem praecipuam contrariae partis, quod scilicet bona remanere videantur, vel non, in patrimonio parentis excludere videtur) nisi etiam tunc respondendo dixeris, provt in solurionibus ad argumenta, respondendo dixi, atque notaui supra, dicto cap. 16. nisi etiam dixeris, adhuc scrupulum, & difficultatem remanere ex his omnibus, quae superius diximus, atque ex decisione legis eius dem 25. sic ponderata, vt supra. Et de his hactenus, de quibus etiam vide Morquechum, de diuis. bonor. lib. 4. d. c. 13. ex n. 2. vsque ad n. 9. # 71 CAPVT LXXI. Summarium non conficitur, quia duntaxat continet additiones circa ea, quae dicta sunt supra, hoc eodem tractatu, cap. 21. num. 89. in fine, vtrum scilicet prae sumatur, testamentum fuis se lectum, nec ne; & onus id probandi, cui incumbat? Nam altera quae stio, num. legi testamentum neces sario requiratur; late explanatur eodem cap. 21. ex num. 87. cum multis seqq. vsque in finem, cap. Nunc etiam eadem quae stio quorundam Interpretum sententiis exornatur, de quibus ibi commemoratio facta non fuit. PRo maiori explicatione eorum, quae supra, hoc eodem tractatu, cap. 21. num. 89. in fine, obseruaui, dum dixi, quod onus probandi, testamentum fuis se lectum, ei incumbit, qui in testamento se fundat, nec prae sumitur fuis se lectum, nisi probetur ab eo, & Couarr. Surdum, Ruinum, Manticam, Matienzum, & Gras sum adduxi; addendum erit, id ipsum tenuis se Mascardum de probationibus, conclusione 1352. num. 85. to mo 3. Post Bartol. in l. fideicommis sa, §. quoties, vers. Per hoc apparet, ff. de legat. 3. Caeterum, si notarius scripserit, Actum coram me, & testibus infra scriptis: quod testamentum prae sumatur perfectum, lectum, & publicatum, post Baldum, Castrensem, Alexandrum, Bologninum, Ruinum, & Couarr. as serit Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 2. tit. 4. numer. 47. & idem prae sumi ex siglilo tabellionis, testamento apposito; post Baldum, & Iasonem firmauit ipse Couarr. in cap. relatum, de testament. sub num. 11. in vers Prima equidem, ibi: Illud vero non est omittendum, Cardinalis Zabarella, in cons. 133. num. 2. & 3. Ita etiam, quod si testamentum fuit scriptum, & notatum per testatorem, testibus prae sentibus, validum sit; licet po st lectum non fuerit, dummdo publicetur tanquam scriptura priuata, & testes deponant, quod illa fuit voluntas testatoris, & de eius tenore dictent; cum eodem Couarr. vbi supra, num. 10. Antonio Gomezio, in l. 3. Tauri, num. 108. resoluit Azeuedus, in l. 1. tit. 4. lib. 5. num. 64. in fine, vbi etiam inquit, quod valet testamentum inter liberos, vel ad pias causas, factum cum duobus te stibus, si scriptum, & notatum fuerit, ipsis testibus prae sentibus, licet post a Tabellione lectum non fuerit. Et quamuis de numero testium ipse dubitet, quando fuit testamentum inter liberos; valere tamen licet lectum non sit, tradit pro certo prove ibi videbitur, & latius traditur supra, dict. c. 21. ex n. 87. Ita pariter, quod in testamentis ad pias causas, te stamenti lectura, & publicatio coram testibus non sit neces saria ad perfectionem testamenti, & ideo prae sumatur, cum aliis Authoribus resoluit Tiraquellus, priuilegio 6. piae caus ae; & latius etiam, vbi supra, ex num. 88. Sic denique quod testamentum dicatur imperfectum, quando non fuit lectum, & publicatum coram notario, vel testibus; tenuerunt quamplures Authores, quos retulit Menoch. lib. 4. prae sumpt. 5. num. 7. Franc. Hotomannus, in cons. 55. num. 12. licet alij contra tenuerint, de quibus, per eundem Menochium, qui primam opinionem declarat; & vide eundem Menochium, ipso libr. 4. prae sumpt. 9. vbi prae sumi as serit, in testamento interuenis se ea omnia, quae tunc temporis potuerunt interuenire, & latius ibi comprobat. Vide etiam tradita supra, cap. 23. in eodem articulo, codicilli inquam, quem non lectum pars vna contendebat; & Alex. Raudensem, decis. 46. 1. par. num. 7. & latius etiam ego ipse explanaui supra hoc eodem tractatu, cap. 21. ex num. 87. cum pluribus seqq. vbi vide vsque in finem cap. vide etiam vltra Didac. Couarr. Azeuedum, & alios relatos supra, Simonem de Praetis in consilio 85. num. 9. & tribus seqq. fol. mihi 155. vbi in eodem proposito, de quo supra, vtrum scilicet testamentum, vt perfectionem contineat, & validum sit de iure, debeat coram testatore, & testibus recitari; singulariter, atque in hunc modum scribit: Non reddit imperfectum dictum testamentum, eo quod scriptura de eodem testamento, tunc cursim per notarium non fuerit lecta, & publicata; quia huiusmodi lectio, & publicatio scripturae non fit ad es sentiam, & perfectionem testamenti nuncupatiui; sed ad probationem: Bartol. & Bald. & alij tradunt in l. ex ea, ff. de testamentis, & Angel. Aretin. in tract, de testament. in glos s. 106. incipien. Factum, lectum, & in §. final. Instit. eodem: & ex eo, quod testator mandat, suum testamentum scribi per notarium, qui scripserit, & non legerit suam scripturam coram testibus, non videtur elegis se hanc viam probandi per scripturam, suum testamentum , adhibendo notarium; quin etiam possit probari. per testes qui a principio vsque ad finem fuerunt prae sentes, & to tam voluntatem testatoris audierunt, quia & huic probationi fiendae per testes, non videtur renunciasse , per l. miles qui destinauerat, ff. de testam. militis, in terminis concludit Paul, de Castro, in cons. 307. Ad primum quae situm, in fine, lib. 1. Testamentum enim, quod per scripturam imperfectam probari non potest, probari quidem potest per testes, qui interfuerunt, dicit Bald. in l. Lucius, ff. eodem. Quibus addo ea, quae in terminis adducit etiam Ruinus in cons. 1. colum, penult. & finali, lib. 2. vbi etiam vxor testatoris, suis in festinationibus fuit in causa ne scripturam testamenti notarius publicaret, vt euenit in casu isto, vt plures testes probant; attamen concludit, testamentum pos se probari per testes, & sic perfectum ratione voluntatis, & solemnitatis debere obseruari, solemnitatis ratio in testamento nuncupatiuo dicitur, vbi voluntas testatoris te stibus, numero sufficienti, simul prae sentibus, manife stata fuerit; vt in l. in testamentis, C. de testam, cum similibus; ergo extante testamento valido, & perfecto, defensa est, & militat exceptio excludens causam intestati. Hactenus Simon de Praetis, cuius resolutiones amplexus est Marcus Anton. Peregrin, decis. 80. num. 7. & 4. seqq. fol. mihi 131. & 132. vbi specifice inquirit, vtrum testamentum, ad sui perfectionem, requirat, quod notarius illud legat coram te stibus, & quod testator ipsum agnoscat pro suo? Et adducit opinionem quorundam, ita tenentium; postmodum eam improbat, & contrarium tuetur; quod licet testamentum non fuerit lectum, & coram testibus publicatum, & per testamentum confirmatum, adhuc pet testes, eius tenor, voluntásque testatoris, coram eis nuncupata, probetur; & citat Castrensem, Couarr. Cephal. & Socin. iun. ita tenentes, & vlterius confirmat; tandem num. 10. in hunc modum scribit: Imo ex magis communi Doctorum sententia definitum est, quod si testator coram integro numero testium expresserit voluntatem suam, adeo vt testamentum ratione voluntatis pos set videri perfectum, quamuis notarius vocatus non publicauerit voluntatem testatoris, & interim deces serit, nihilominus testamentum, per testes qui interfuerunt, probatum valebit, per textum in l. Lucius, ff. de testam. milit. & citat alios ita tenentes, & idem quoque tenuit Bertazol. in consi. 86. per totum. In eodem etiam dubio, an testamentum pos sit probari testibus, & quo casu requiratur publicatio, & recitatio illius per notarium; vide etiam Menochium, in consil. 224. num. 35. & 44. lib. 3. & in consil. 1189. num. 12. & 13. lib. 12. Ioann. Vincent. Honded. in cons. 77. lib. 1. Pet. Surd. in consil. 414. num. 16. lib. 3. Stephan. Gratian. discept. forens. tom. 3. cap. 550. num. 1. & quatuor seqq. fol. 429. & nu. 11. & 2. seqq. & num. 41. & quinque seqq. vbi eas dem communes resolutiones probauit, & latius explicauit. # 72 CAPVT LXXII. Summarium non deducitur, quia duntaxat continet Additiones circa ea, quae supra, hoc eodem tractatu, cap. 22. scripta, atque adnotata fuere; & maxime circa id vtrum scilicet furoris prae sumptio excludatur per assertionem notarij dicentis, testatorem fuis se sanae mentis. Ex quibus etiam coniecturis, & prae sumptionibus, testamentum factum prae sumatur non libere, sed potius dolo, aut importunis precibus, & illicitis persuasionibus, dolosisque suggestionibus; vbi & quamplurimae recen sentur coniecturae, ex quibus dolus, & suggestio arguitur in proposito. Denique, circa articulum legitimationis; num scilicet legitimatio limitata in succes sione ad voluntatem parentis, sit legitimatio, vel dispensatio, vt filius legitimatus contra voluntatem patris aliquid consequatur, nec ne; iterum insistit Author, & summa distinctione, atque resolutione, & memorabiliter explicat. Inquirit etiam, an legatum factum consanguineo pauperi, censeatur intuitu pietatis, vel potius ratione consanguinitatis relictum. PRo breui, & distincta explicatione eorum; quae hoc cap. adduntur, atque peraguntur, obseruandum erit primo loco, supra hoc eodem tractatu, c. 22. num. 6. & 7. tractari, an legatum relictum pauperi, sanguine coniuncto, dicatur ad piam causam; & cum duae capi pos sunt coniecturae, vna quod dispositio sit facta contemplatione consanguinitatis, altera intuitu pietatis; quae earum praeualere debeat? Et quidem vltra relatos dicto num. 6. & 7. vide Romanum, in authent. similiter, num. 3. C. ad l. falcidiam, Decium, in consi. 120. num. 4. Alciatum, in cons. 210. num. 13. lib. 9. Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 12. tit. finali, num. 30. & notandam distinctionem Romani, vbi supra, & Petri de Peralta Theoricam, alio in loco, vltra relatum dicto num. 6. & 7. scilicet in l. si quis a Titio, ff. de legat. 2. num. 14. ad medium, vbi inquit in hunc modum: Ideo in hoc as siduo puncto videtur praeter Scribentes sic pos se concludi; videlicet, quod quando legatum relinquitur consanguineo pauperi simpliciter, omis sa commemoratione pietatis, procedit decisio Baldi, quod non sit pia causa Sed si in tali relicto exprimeretur causa pietatis, vt pro anima, tunc censeatur ad pias causas. Vide etiam in eodem proposito, vtrum legatum relictum consanguineo pauperi, censeatur relictum intuitu pietatis, & paupertatis, an consanguinitatis, vltra relatos, dict. cap. 22. num. 6. 7. & num. 90. Ioannem Cephalum, in cons. 216. num. 17. & seqq. lib. 2. Stephan. Gratian. tomo 4. cap. 605. ex num. 28. vsque ad num. 33. fol. 13. Valenzuelam Velazquez, in consil, 10. ex num. 14. Ioann. Vincent. Hondedeum, in cons. 46. num. 11. tom. 1. D. Garciam Mastrillum, decis. 206. ex num. 3. Per. Surdum, de alimentis, tit. 1. Quae st. 93. num. 3. & in consil. 72. num. 5. & 16. lib. 1. Marc. Anton. Genuensem, practicab. Ecclesiasticor. tricennario 20. quae st. 574. per totam, fol. mihi 574. Deinde obseruandum erit, vltra relatos supra, dict. cap. 22. numer. 4. vbi agitur de testamento facto ab eo, qui integrum indicium, sanámque mentem non habebat, & de furioso, aut non sanae mentis; vide etiam Ioseph de Sese, decis. 56. per totam, volum. 1. Camillum Borrellum, in cons. 54. per totum. Farinacium, nouissimar. Rotae Romanae, decis. 384. per totam, 1. part. tom. 1. eundem latius quam albi fragmentorum criminal, 1. par. cap. furor per quem, & quomodo probandus, & cap, sequentibus, ex fol. 150. vsque ad fol. 160. vbi late & vtiliter agit de hac materia. Rursus, dum dict. c. 22. num. 102. & latius quam cap. 28. eiusdem tom. 2. num. & 41. inquiritur, vtrum testator prae sumatur sanae mentis, necne, quando notarius ita affirmat, & contrariae sententiae proferuntur; addendum erit, in ipso dubio numquid credatur notario as serenti in testamento testatorem es se sanae mentis; magis communiter receptum, non es se credendum, secundum Alexandrum, Corneum, Iasonem, Purpuratum, Boe rium, Cephalum, Ruinum, Villalobos, Gras sum, Viuium, Royzium, Manticam, Menochium, Mas cardum, Cardinalem Tuschum, quos refert Farinacius, vbi supra, cap. furor nunquid excludatur per as sertionem notarij, num. 275. fol. 154. e contrario tamen Imolam, Corneum, Socinum, Beccium, & Cardinalem Tuschum, in contraria fuis se opinione, quod imo notario sic in testamento as serenti, testatorem es se sanae mentis, sit omnino credendum; provt eos refert ipse Farinacius, vbi supra, num. 276. fol. 155. vbi inquit, quod hi omnes Authores fundant se in prae sumptione iuris, volente quod quisque prae sumatur sanae mentis, nisi contrarium probetur: ergo as sertioni notarij conformi prae sumptioni iuris, omnino credendum videtur. Verum Farinacius met idem, eodem loco, num. 277. fol. 155. tertiam detegit aliquorum sententiam, qui dixerunt, quod licet as sertioni notarij dicentis, testatorem es se sanae mentis, non plene credatur: aliquid tamen credendum est, cum eius as sertio multum faciat, & iunctis aliis adminiculis, plene probabit, secundum Corneum, Parisium, Riminaldum, Manticam, & Tuschum, quos ibi refert: & tandem num. 278. concludit, veritatem es se quod non probato furore, seu dementia testatoris tempore testamenti, vel alias quod ipse tunc non staret in recto sensu; as sertioni notarij, sic illum sanae mentis dicentis, plene credendum; quia etiam sine tali as sertione, sic de iure prae sumitur. Quod si per testes fuerit probatum, testatorem tempore testamenti non fuis se in recto sensu; tunc notario non creditur, quia deponit ad sui exonerationem, & ad effugiendum poenam, quam incurreret, rogando se de testamento facto ab homine non sanae mentis: & ita credit Alexandrum, Corneum, Purpuratum, Viuium, & Tuschum, voluis se, quos ibi refert: & subdit, quod isto casu ad effectum. ne credatur notario as serenti, testatorem fuis se sanae mentis, sufficit, testamentum es se tale, vt sanae mentis homo illud non fecis set. provt ibidem comprobat ipse Farinacius, numer. 279. cuius resolutionem in proposito articulo veram equidem ego existimo; & pro certo statuerem, notarij as sertioni credendum, maxime iunctis aliis adminiculis, & coniecturis, quae pro as sertione ipsius notarij facerent, nisi in contrarium de non sana mente, aut de furore dilucide, clare constaret, vel ex tenore di spositionis ipsius appareret, provt Farinacius inquit. Et iuxta hanc resolutionem explicari debere Authores omnes, qui indistincte as seuerarunt, notario as serenti, etiam cum iuramento, testatorem fuis se sanae mentis, non credi. Testes etiam deponentes super aliquo facto, ex quo sibi laus, vel opprobrium resultat non es se idoneos, de quibus nouis sime per Peregrinum, decis. 112. num. 9. & 10. Mascardum, tomo 3. concl. 1357. num. 3. Farinacium eundem, de opposition. contra dicta testium, quaest. 60. numer. 18. Quod si notarius scripserit in testamento. testatorem sanum corpore, licet mente languentem; quod ei fidem facienti de non sana mente, credendum non sit, sed sic scriptum prae sumatur a notario per errorem, cum voluis set scribere contrarium, recté aduertit ipse Farina cius, dict. cap. furor nunquid excludatur per as sertionem notarij, num. 280. fol. 155. cuius resolutio probatur ex prae sumptione illa iuris, volente, quod quisque prae sumatur sanae mentis, nisi contrarium probetur: ergo as sertioni notarij contrariae prae sumptioni iuris credendum non erit, nisi alias legitime probato furore, seu dementia testatoris tempore testamenti. Praetera dum eodem cap. 22. ex num. 18. vsque ad numerum 35. & num. 107. vsque ad numerum 119. agitur de testatore adducto ad testandum, vel non testandum, vel sic; aut sic certo modo disponendum, & de suggestionibus, aut precibus importunis, dolosisque persuasionibus adhibitis testatori, vltra Authores ibi relatos a me ipso tradita lib. 3. cap. 1. per totum, vide etiam Vincent. Carocium, decis. 15. Martam, decisione, seu voto 89. Farinacium de falsitate, & simulat. quae st. 161. per totam, ex fol. 294. vsque ad fol. 307. Cald. Pereiram, decis. 30. Phaebum, decis. Lusitaniae 25. & 26. Anton. Fabrum, de errore pragmat. decad. 38. errore 3. & tribus seqq. Stephan. Gratianum, tom. 4. cap. 659. Cae sarem Barcium, decision. 120. per totam, Ioseph. de Sese, decis. 60. Fuluium Pacianum in. consil. 54. Mascardum de probat. concl. 1052. ex num. 5. vide etiam Farinacium eundem, 2. par. fragmentorum, post tractum de immunitate Ecclesiarum, fol. 246. & seqq. & decis. 299. in antiquis, vbi explicat, quae requirantur, ad hoc vt testator dicatur prohibitus testari, & quomodo haec requisita probentur. De quo etiam Barzius, dict. decisione 120. vbi etiam, an fraus, & suggestio probetur etiam per testes singulares, & per vnum solum testem de visu, aliis iunctis adminiculis, de quo etiam infra, videndus est quoque Petrus Fontanella, de pactis nuptialibus, tom. 2. clausula 7. glos s. 2. part. 5. n. 54. & de metu reuerentiali, & multis, quae pertinent ad ea, quae tradidi dict. lib. 3. c. 1. vide omnino ex n. cummultis seqq. & n. 64. & multis seqq. Et metus, aut suggestio in hac materia, an probetur ex eo, quod testator dixerit, se metu compulsum fuis se ad faciendum testamentum? vide Bartol. in l. finali, num. 14. ff. siquis aliq. testam. prohib. Parisium, in cons. 67. numer. 119. volum. 3. Menochium, de arbitrar. casu 395. num. 40. vbi & de confes sione extraiudiciali ipsius testatoris, quod metum pas sus fuit. Dum etiam eodem cap. 22. num. 116. dicitur, te stamentum prae sumi non fuis se consectum libere, sed potius dolo, aut importunis precibus, & illicitis persuasionibus, & suggestionibus, si extant coniecturae, quae ita suadeant; & quod suggestiones, importunaeve preces, & dolos ae persuasiones probantur coniecturis & prae sumptionibus, vide Authores relatos, dict. numer. 116. & a me tradita lib. 3. cap. 1. ex num. 68. vsque ad num. 86. vide etiam in eodem dubio, an coniecturae plenam fidem faciant in hac materia, Crauetam, in cons. 73. num. 19. lib. 1. Mandosium, in apostilla ad Romanum, cons. 7. num. 3. verbo, inducitur. Vincentium de Franchis, decis. 180. num. 3. Cae sarem Barzium, decis. 120. num. num. 35. 36. & 37. vbi inquirit, an dolosa suggestio testatori facta, ad effectum annullandi testamentum, probata dicatur, si per solum vnum testem de visu, & alios de auditu probata, sit: & iunge Alexandrum Raudensem, decisone 45. numer. 8. & 9. 1. par. vbi concludit, in hac materia suggestionum, vnicum testem plene probare, concurrentibus aliquibus coniecturis, & prae sumptionibus, & citat Albanum, in cons. 414. lib. 3. Mazolum, in cons. 17. num. 21. Farinacium, de testibus, quae st. 63. num. 35. & iunge eundem Farinacium, de falsitate & s imulatione, d. quae stione 161. num. 71. quatuor. seqq. fol. 302. vbi num. 73. & 75. citat Parisium, volentem, quod testes singulares probent in hac ipsa materia, & minus etiam idonei, ipse tamen, dict. num. 71. 72. & 74. ex multis Authoribus contrarium re soluit, vt ad probandum, compulsionem, se prohibitionem testandi, testes non solum debeant es se duo, sed etiam contestes, & non singulares. Imo quod debent es se idonei, concludenter deponentes, nullámque patientes exceptionem. Et quod requiritur claris sima & indubitata probatio, provt tenent Authores permulti, quos ibi commemorat. Et idem voluit Carocius, dicta decis. 15. num. 28. & 31. in fine, & hi quidem, ac maxime Farinacius, dicta quae st. 161. & Alexander Raudensis, dict. decis. 45. Sese, decis. 60. Fuluius Pacianus, cons. 54. recensent coniecturas nonnullas , ex quibus testamentum per dolosas suggestiones, & persuasiones factum prae sumitur. Et vltra ea, quae ipsi tradiderunt, latis sime, ac maxime Farinacius, in loco relato, vbi vide omnino Dolus, & suggestio arguitur in proposito. Primo, quando suasores, & instigatores non sibi, sed aliis lucrum quaerunt, sicuti ex Socino, Durando, & Simone de Praetis notauit Petrus Surdus, in cons. 373. num. 31. lib. 3. vbi dixit, quod dolus non prae sumitur in eo, qui persuadet testatori, vt se ipsum instituat; secus si persuadeat, vt alium faciat haeredem. Et idem tenet Gualdensis de arte testandi, tit, 11. cautela 4. fine, quod habetur in tomo 8. tractatuum, parte 1. fol. 142. in illis verbis: Et notandum est, quod si quis aliquem ad mutandum te stamentum prius factum, blanditiis allexerit sui commodi gratia, non tenetur de dolo; si vero ad commodum alterius fecerit, prae sumitur dolo malo mutatum testamentunt, & competit actio de dolo. Eandem fraudem & dolum ob ipsam rationem interuenis se, contendit Menoch, in cons. 226. num. 29. versiculo, Rursus lib. 3. & citat Cinum, Rainerium, Salicetum, Alciatum, Iasonem, Gratum, Ripam, Crauetam, & Alexandrum; idem etiam probarunt Mascardus, de probationibus, conclus. 532. num. 56. Petrus Pechius, de testam. coniung. c. 3. in fin. Secundo dolus, & suggestio prae sumitur, & probatur, quando suasores, & suggestores inimici fuerunt; argumento textus, in leg. non est enim, ff. de inoffic. Testam. quae cum sit prae sumptio iuris, est liquidis sima probatio, vt in terminis dixerunt Curtius iunior, & Cagnolus in l. hoc colore, num. 9. & Iacob. de Sancto Georgio, num. 2. ff. de inoffic. testam. Ratio autem illius legis fundatur in inimicitia nouercae contra priuignos, vt dicit Paulus Castrensïs, in l. 2. num. 6. ff. eodem, Mascardus, in conclusione 1108. num. 1. Boerius, decis. 194. num. 6. cum autem nouerca a iure inimica prae sumatur priuigni, illius suasiones, et blanditiae erga maritum in damnum priuigni, dolos ae prae sumuntur; vt in terminis docuit Albericus, in dict. l. non est enim, in fine, ibi; Hic blanditiae, habent intra se dolum admixtum. Et idem scripsit post Bartolum, Angelum, Abbatem, Felinum, Decium, Alciatum, Picum, & Chas saneum; Menochius in cons. 226. num. 94. lib. 3. ibi. Tertio commis s ae fraudis coniectura, & prae sumptio sumitur ex inimicitia. Craueta etiam, in consilio 142. num. 18. idem Menoch. lib. 4. prae sumption. 12. num. 10. vers. Sexta est coniectura. Tertio dolus prae sumitur, & probatur, quando suasores, & instigatores expulerunt ex testatoris prae sentia eum, qui ex ipsius testatoris dispositione lucrum, & commodum praetendebat; sicuti ostendit Corneus, in cons. 158. Num. 8. lib. 4. in illis verbis; Facit etiam, quia vi aliquem expellere, est de ge nere prohibitorum, l. si quis ad se fundum, C. ad leg. Iul. de vi. & in his, quae sunt de genere prohibitorum, prae sumitur in dubio dolus, cap. 1. de prae sumpt. l. 1. & l. si non conuitij, C. de iniurijs: & in propriis terminis melius Natta, in cons. 166. num. 4. Lib 1. ibi: Et quam dolose, & fraudulenter gereret se circa hoc, colligitur etiam ex eo, quod ipsa mater non erat potens, nec audebat accederi ad ipsam, quia dictus Antoninus suasor nolebat. Et cum quadam die accessis set ad ipsam Yolandam, causa alloquendi eam, & admonendi de his, quae concernebant vtilitatem dictae Yolandae, ne fraudaretur a dicto Antonio, sicut euenit; cum ingres sa fuis set domum, reiecta est ab ipso Antonio, praecipiente vt recederet, & ita recessit. Idque maxime procedit, quando expulsi non solum volebant as sistere, vt lucrum incertum, quod sibi pos set euenire, sperarent; sed etiam, vt haereditatem iam sibi relictam defenderent ab his, qui eam sua sionibus, & suggestionibus arripere satagebant: provt latius comprobant Corneus, in cons. 84. volum. 1. Parisius, in cons. 67. num. 52. lib. 3. & cap. 1. lib. 3. num. 194. & seqq. latius ego exornaui, & rationem as signaui. Quarto dolus, & suggestio prae sumitur, quando testator omisit facere haeredem eum, quem iure quodammodo instituere tenebatur, & alium instituit: nam tunc prae sumitur, institutum dolo egis se, vt haeres institueretur: ita Hieronymus Gabriel, in cons. 16. num. 43. lib. 1. qui respondit, filiam prae sumi dolo inductam a patre haerede ab ea instituto, exclusis filiis, ad sic testandum. Sic etiam fraus prae sumitur commis sa a patre, qui ob id filiam emancipauit, vt eam institueret, & filios excluderet: sicuti responderunt Castrensis, in cons. 339. Ad primum quae situm respondetur, num. 1. lib. 2. & Ioannes & Anania, in cons. 23. numer. 1. & 2. Romanus, in cons. 179. num. 16. Mieres, de maioratu, 1. Par. Quae st. 25. num. 8. qui dolum prae sumit, reuocaro a filio maioratu per parentem, & eo in filia in stituto, & in hunc modum loquitur; Prae sumitur etiam ista dolosa persuasio, vbicunque pater reuocat maioratum factum in fauorem filiorum, disponendo de bonis in fauorem filiarum, quia pater plus videtur diligere masculos, quam foeminas; quia per masculos conseruatur dignitas familiae, &c. Quinto dolus prae sumitur, quando testator, multum infirmitate grauatus, & in mortis articulo con stitutus, propinquorumque precibus, & suasionibus inductus, disponit; quia, tunc instigationibus adductus videtur, & suspecta redditur dispositio. Ita sane obseruarunt Craueta in cons. 670. num. 4. Menochius, in cons. 45. num. 20. & num. 24. lib. 1. Corneus, in cons. 319. num. 1. & num. 12. lib. 4. Parisius, in cons. 67. num. 11. & 49. & 70. & seqq. lib. 3. Ruinus, in consil. 72. num. 2. lib. 2. Socinus, in cons. 229. num. 6. lib. 2. Crotus, in l. 1. §. si quis ita, num. 3. de verborum obligationibus; Beccius, in cons. 86. num. 22. & nume. 25. Palacius Rubeus, in rubrica de donationibus, §. 81. num. 14. Auiles, cap. 21. Pretorum, glos sa, ruego, num. 7. & ex Ioanne Andrea, Castrense, Alexandro, & aliis, idem probauit Barthol. Socin in dict. l. 1. §. si quis ita, num. 2. ibi: Adulatio, & suggestio non reddunt testamentum nullum, l. fin. C. si quis aliquem testa. prohibu. hoc procedit in eo, qui es set non grauatus infirmitate, qui faceret hoc voluntarie, licet subductus suggestionibus, & adulationibus, Sed in existente in articulo mortis, secus est; quia non censetur haec voluntarie fecis se, seu proces sis se ex mente sua. Et idem tenuit D. Spino, in speculo testamen. glos sa Rubricae, par. 2. numer. 8. & late egomet ipse comprobaui, cap. 1. lib. num. 130. & seqq. & explicaui etiam supra hoc eodem libro, dict. cap. 22. idque maxime, quando actus, seu dispositio facta in articulo mortis, & testatore existente graui infirmitate grauato, tenderet in praeiudicium tertij, cui ex alia dispositione, vel alio modo ius es set antea acquisitum, sicuti ex Bart. Bald. Alexand. Imola, Ruino, Oldrado, Craueta, Barbat. Gomezio, Geminiano, Castrense, Franco, Ioann. And. & aliis annotauit Hondedeus, in cons. 32. num. lib. 1. & ex multis Menoch. in cons. 226. a n. 85. lib. 3. Bursat. in cons. 40. n. 72. in fin. lib. 1. Sexto dolus, & suggestio prae sumitur, quando facta prima dispositione per verba clara & expres sa per testatorem, fieret postmodum alia confusa, obscura, & diminuta; sicuti probarunt Socinus senior, in cons. 263. Capio primum, post n. 11. ver sic. Ex quibus concludo, lib. 2. Craueta, in cons. 142. n. 19. ibi: Ideo prae sumptio est, quod sub inuolucro verborum, & confusione quadam decipere priuignos voluerit. Mascardus, conclus. 532. num. 68. Peralta, in l. si quis in principio testamenti, n. 181. de leg. 3. ibi: Dolus enim quidam est, obscure loqui. Septimo dolus, & suggestio prae sumitur, quando suasores, & suggestores, quorum opera fuit di spositio facta, aut conditum testamentum, non certiorauerunt testatorem, vel disponentem de aliquibus; quae si testator, vel disponens sciuis set, vel non, vel aliter disposuis set; vt per Crauetam in cons. 142. n. 20. lib. 1. Abbatem, in cons. 68. num. 2. lib. 1. Mascard um, dict. conclus. 532. num. 32. & quatuor sequentibus. Et id ipsum procederet ex falsa expres sione & as sertione, ex qua dolus prae sumitur, vt per Crauetam in cons. 282. num. 8. Mascardum, dict. concl. 532. n. 37. & n. 19. & 20. Octauo dolus & suggestio prae sumitur, si aliquid testatori dicatur, solicitando, vel suadendo eum, quod sit de genere prohibitorum, vt per Vincentium Carocium, decis. 15. num. 30. Cae sarem Barzium, decis. 120. num. 13. & 16. vel malum de aliquo testatori dicendo, vt per Seguram, in l. 1. §. si vero, num. 124. de acquirenda pos ses sione. Alexandrum Raudensem (qui citat D. Spino) decis. 45. num. 39. prima parte, ibi: Quare cum non sit considerabilis alia causa reuocationis, quam dolosa suggestio sororum dicendi aegroto malum de Ioanne, & referendi aliqua verba, iram excitantia: concludendum est, nullum fuis se codicillum ob dolosam suggestionem. Nec prae sumitur ob aliam causam, quam eam, motum testatorem, nisi causa probetur; vt per Surdum, in cons. 373. n. 44. lib. 3. Nono dolus, & suggestio in proposito prae sumitur, quando preces, & suasiones, quibus testator allicitur, fiunt secreto, & occulto, vt per Barbat. in cons. 8. num. 7. lib. 4. & iure, atque authoritate probauit Mascardus, concl. 531. numer. 4. & vltra eos, quos ipse citat, tradit etiam Angelus, in cons. 48. num. 2. Baldus in cons. 149. num. 2. lib. 1. Craueta in cons. 79. num. 19. Decianus, in cons. 37. num. 27. lib. 2. Beroius, in cons. 59. num. 9. & seqq. lib. 1. plene Apo stilla ad Romanum, cons. 54. verbo, occulto, Mieres de maioratu, 1. par. q. 25. n. 7. Decimo dolus, & suggestio prae sumitur, quando aliquid insolitum actum fuit, vt testator conficeret testamentum, vel aliquo modo disponeret; provt respondit Decianus, in cons. 65. num. 11. & latius comprobauit Menochius, lib. 4. prae sumpt. 12. n. 3. & 4. qui numeris seqq. nonnullas alias coniecturas adducit. Vndecimo & vltimo dolus, & suggestio prae sumitur ex actuum vicinitate, & parua temporis di stantia. vt plene probauit Corneus, in cons. 29. num. 20. lib. 3. Ruinus, in cons. 9. num. 15. lib. 2. Et hactenus de his, de quibus, & materia commendo Farinac. de falsitate, & simulatione, d. q. 161. & caeteros relatos supra. Deinde obseruandum, atque constituendum erit, supra, hoc eidem libro, dict. cap. 22. num. 47. cum seqq. & num. 57. cum sequentibus, traditum fuis se, quod legitimati as sequuntur omnia iura legitimorum, & suorum, & succes siones omnes, quas habent illi, qui ab initio legitimi nascuntur, nihil ab eis differentes. Et quod legitimatis per rescriptum Principis, debetur legitima, sicut legitime natis. Et si ipsi praeteriti sint, habent ius dicendi nullum, provt legitimi; & iniuste exhaeredati, querelam; & petunt supplementum legitimae: de quibus omnibus vltra relatos ibi, vide Menchacam, in l. quoniam, in prioribus, §. 10. num. 290. Rotam Romanam, decis. 355. num. 1. prima parte diuersorum. Gias sis, decis. 4. numer. 2. titulo, qui filij sint legitimi. Hondedeum, in cons. 89. num. 7. & duobus sequentibus, lib. 1. & nouis simé Iosephum de Rusticis, ad l. cum auus. lib. 2. cap. 15. ex num. 184. vsque ad n. 190. fol. 252. vbi dicto num. 184. late probat, quod legitimatus ex Principis rescripto, legitimam consequi debet ex bonis paternis: & num. 185. quod iura suitatis adipiscitur: & num. 186. quod si legitimatus per rescriptum Principis, praeteritum se inueniat, ius contratabulandi, nullúmque dicendi te stamentum, habet: & num. 187. & 188. quod con sequitur agnationem, familiam, & ius retractus: & num. 189. quod lex permittens inter liberos, duobus adhibitis testibus, patri, condere testamentum; in legitimatis ex rescripto Principis, sibi locum vendicat: & num. 190. quod immunitas ob numerum duodecim filiorum, patri propter filios ex Principis rescripto legitimatos, competit, provt ibi comprobat: & vide eundem Authorem, ipsomet cap. 15. fere per totum, maxime ex num. 5. cum seqq. & num. 15. & 16. vbi in eo dubio, an legitimatus per rescriptum Principis, dicatur veré legitimus, seu ficte tantum, eandem videtur admittere sententiam, & distinctionem, quam ex Mantica retuli, & probaui dicto cap. 22. num. 46. & 47. vide etiam ipsum Rusticis, dict. cap. 15. num. 54. & 73. & 84. & 175. & sequentibus, vide etiam in eodem proposito, & vltra relatos supra Stephan. Gratianum, disceptation. forens. tom. 1. cap. 138. ex num. 38. cum seqq. Marc. Anton. Peregrinum, deci sione 35. n. 4. & 5. & 17. & 19. Philipp. Paschalem, de viribus patriae potestatis, 2. part. cap. 4. ex num. 101. folio mihi 298. cum multis seqq. vbi late de filiis legitimatis per rescriptum Principis, vsque ad num. 295. D. Martam, in summa succes sionis legalis, 1. Part. quae st. 18. artic. 1. etiam Ioann. Baptist. Lup. de illegitimis, commentario 3. §. 1. & seqq. ex folio 170. cum multis sequentibus. Denique & vltimo obseruandum, atque constituendum erit, me dict. cap. 22. ex num. 127. vsque ad num. 163. accurate equidem, & absolute non modo, sed etiam ingenti studio, & diligentia, legitimationis ex rescripto Principis materiam, & effectus eiusdem euoluis se, & explicas se, vt nihil vltra desiderari valeat; nec alibi ita plene, & dilucide articulus ille explicatus inueniatur; tametsi Interpretes omnes euoluantur attente: nunc vero eis dem placitis, & resolutionibus adhaerens, & ad summam, breuemque resolutionem, materiam eandem, & tractatum reducens, sequentia constituenda, & obseruanda erunt, quibus ea omnia, quae ibidem diximus, & ad hunc articulum spectare noscuntur, circumscribi pos se videntur. Et in primis legitimationem, & dispensationem multum differre; alterámque odiosam, di spensationem scilicet; alteram vero fauorabilem, hoc est, legitimationem. Rursus, quod in specie dispensatio dicitur, quae sit illegitime natis, quando ad certos actus habilitantur tantum, vel quando limitate habilitantur, quoad quid; & non simpliciter, vel generaliter. Legitimatio vero, quando persona principaliter legitimatur; & natalibus restituitur, vt pro legitimo habeatur; ídque vel absolute & simpliciter, vel etiam adiecta limitatione quoad quaedam: non enim ideo legitimado es se desinit, prout late ibi, ex d. num. 127. vsque ad num. 145. & conueniunt vltra relatos ibi, Ioseph. de Rust. ad l. cum auus, lib. 2. cap. 15. num. 39. & cap. 16. ex num. 18. vsque ad num. 24. Burgos de Paz, in l. 3. Tauri, num. 322. Ioannes Baptista Costa de ratione ratae, quae st. 156. numero primo, & secundo. Remanet itaque, quod limitatio legitimationis in succedendo, non laedit ipsius plenitudinem, naturam, nec proprietatem; cum succes sionis ius separatum sit ab ipsa legitimatione, vt statim dicetur. Et conuenit Ioan. Baptist. Lup. de illegiti. commentario tertio, §. primo, ex num. 43. vsque ad 50. prout infra, vltima obseruatione dicetur. Deinde & secundo constituo, filiis per rescriptum Principis legitimatis, regulariter legitimam deberi, prout legitime natis, haberéque eos ius agendi ad supplementum, sicuti habent legitimi, si integra non fuerit relicta legitima. Et ab inte stato succedere ipsos (dummodo id attento iure Regio, ad terminos, & decisionem l. 22. Tauri re stringatur) ita etiam & ius dicendi nullum testamentum, si praeteriti sint; & iniuste exhaeredatos, querelam inofficiosi testamenti. In dispensatis vero aliam es se rationem, diuersúmque ius constitui; prout supra d. cap. 22. ex num. 57. cum seqq. & d. num. 127. vsque ad num. 145. idque procedere etiam de iure huius Regni post dict. l. Tauri, dummodo filij legitimi non extent, vt per relatos ibi, & Burgos de Paz in d. l. 3. Tauri num. 308. & conuenit, latiu sque exornat Lupus ex num. 66. vsque ad 77. & antea num. 56. in vers. Et in succes sione. Praeterea & tertio constituo, legitimationem propriam dici, quando quis restituitur ad primae ua naturae iura, sicque persona legitimatur; quamuis facultas succedendi sit limitata, & restricta ad patris voluntatem, vel ad aliam clausulam, veluti sine praeiudicio venientium abintestato: in quo amplius non insisto, quoniam longa serie explicaui. supra, ex n. 145. vsque ad num. 149. vbi retuli Co stam de ratione ratae, quae st. 146. Pat. Ludouic. Molinam tom secund. disput. 173. colum. 2. ex versic. Dubitant Doctores fol. 980. vbi optime explicat Burgos de Paz in d. l. 3. Tauri, num. 324. & conuenit Lupus n. 49. & 50. Prout infra dicetur. Quarto constituo, legitimationes, quae in hisce Regnis, & in aliis secundum communem cursum earum, cum dicta clausula voluntatis parentum, vel sine praeiudicio venientium abintestato, aliís ve similibus, expediuntur; veras legitimationes dici, nec ideo desinere es se legitimationes veras, quod earum effectus aliquis limitatus sit & restrictus. Nec ideo etiam, quod nobilitatis casus in legitimationibus, quae in hisce Regnis conceduntur, excipiatur communiter, quod manifeste deprehenditur ex antea dictis, & supra dicto capite vigesimo secundo, ex numero centesimo quadragesimo nono, vsque ad numerum 158. dilucide, & singulariter explicaui, vt aliud addere nunc, neces sarium non sit; & confirmatur ex traditis ab ipso Lupo d. §. 1. n. 48. & 49. Quinto constituo, legitimatum ex rescripto Principis, cuius succes sio ad voluntatem parentis limitata, & restricta est, vere & proprie legitima tum dici, vt nunc obseruaui, & certis simum est: non tamen inde sequi, quod ei legitima debeatur praecise, vel supplementum legitimae petere pos sit, siue aliquid contra voluntatem parentis consequi, exceptis alimentis, quae filiis illegitimis debentur. Quandoquidem legitimato debetur legitima, si est legitimatus simpliciter, vel ab solute, non conditionatiue, siue limitatiue: quia quando legitimatur integre persona, causa vero succes sionis restringitur; tunc attenditur qualitas adiecta legitimationi, quae concernit modum succedendi, non vero laedit ipsius plenitudinem; neque ideo minus desinit legitimatio dici perfecta, nec filius desinit es se filius; cum succes sionis ius separatum sit ab ipsa legitimatione, cum etiam non patiatur priuationem in legitima, quam nullo vnquam tempore habuit, priuatio namque prae supponit habitum. Non etiam filius conqueri potest, cum legitimatio cum ea modificatione conces sa sit; filióque legitimato vtilius, ita modificate, & restricta ad voluntatem parentis succes sione, quam nullo modo legitimari. Quod ex aliis multis Authoribus obseruaui supra, ex num. centesimo quinquagesimo octauo, vsque ad numerum 160. & recte as sequuti fuere Hondedeus in consil. octuagesimo nono, numero quinquagesimo octauo, & duobus sequentibus libro primo. Pater Ludouicus Molina dicta disputatione 173. columna decima, sub versiculo Legitimatus Principis rescripto, ibi, quin si quis legitimatus sit, folio 988. Ex quo diluitur fundamentum illud, consideratum in contrarium eodem capite vigesimo secundo, numero sexagesimo tertio, in versic. Praefata autem. deducitur etiam, & infertur, legitimationes, quae in hisce Regnis concedi, & expediri solent communiter cum clausula praedicta, vt filij legitimati succedant in eo, quod a parentibus illis datum, donatum, aut relictum fuerit; sic intelligendas, pro vt dixi; nec contra voluntatem parentum ius aliquod succes sionis eisdem filiis tribuere, alimentis neces sariis exceptis duntaxat: vtiles tamen admodum es se, tam spuriis, quam naturalibus liberis, prout dicto capite 22. numero 153. & quatuor sequentibus, singulariter obseruaui. Sexto constituo, legitimatum, cuius succes sio est limitata, & restricta ad voluntatem parentis; pos se in eo, quod a parente sibi relinquitur, grauari, onúsque imponi: & inde Decium conuinci a iusto deuias se, in consilio 256. & confutari communiter, prout eodem capite vigesimo secundo, numero centesimo sexagesimo primo, & centesimo sexagesimo secundo, obseruaui, & Tellum Ferdinandez adduxi, & nouis sime Decium improbat Peregrinus, decisione 82. numero sexto improbant etiam quamplures relati per Ioan. Baptist. de Costa de ratione ratae, dicta quaestione centesima quinquagesima sexta, & latius explicaui dicto numero centesimo sexagesimo primo, dummodo neces sariam alimentorum partem, seu quantitatem grauamen non attingat, vt statim dicetur. Indéque iuridice ex his infertur, non dubitandum de illo, de quo, an pos set obtineri in praxi, dubitauit eruditis simus Rodericus Suarez in l. quoniam in prioribus, limitatione vndecima, in fine, nam cum antea egis set de filiis legitimatis solum ad bona, quae pater suus sibi reliquerit ex testamento, vel inter viuos, cuius tenoris as serit es se omnes legitimationes, quae hodie conceduntur, & multoties se habuis se de facto; infert statim, & in hunc modum scribit: Et prae supposita hac opinione pro vera, potest inferri vnum mirabile verbum, ad limitandam hanc legem, quae dicit grauamen non pos se im poni filio in legitima: vt limitetur, nisi es set filius legitimatus ad hoc solum, quod pater ei relinquere voluis set. Nam isto casu poterit pater ei imponere grauamen in legitima, quam sibi relinquit. Puta prohibere alienationem, vinculare id, quod sibi relinquit iure maioratus, scilicet quod succedat semper filius, & descendens maior, & sic de aliis vinculis. Nam cum nihil de necessitate tenebatur relinquere, ergo in eo quod relinquit, Potuit grauamen imponere, lex scimus, §. cum autem, C. de inoffic. testam. l. ab eo, C. de fideicommis. & quia qui potest grauare in quantitate, potest in tempore, & in alijs grauaminibus. Quod tenebis perpetuo menti, si pos ses obtinere in practica, quod dubito, nisi legitimatio de patris expres sa supplicatione, & specifica es set multum clare restricta ad id solummodo, quod pater vellet relinquere, & cum conditionibus, & vinculis, quae vellet. ideo optimum es se, vt omnis scrupulus ces saret, quod quando pater supplicat Regem pro legitimatione filij, exprimat specifice in supplicatione, quod petit, & supplicat Regiam Maiestatem, vt legitimum faciat filium suum, ad hoc vt possit ipsi patri succedere abinte stato, & ex testamento in ea portione solummodo, quam ipsi patri placuerit relinquere, & non amplius, & eum illis vinculis, & conditionibus, quas pater voluerit apponere in dicta portione, quam sibi relinquet; & hoc modo conformiter suae supplicationi concedatur legitimatio. Hactenus Rodericus Suarez, qui de eo dubitare non debuis set, quod ex dictis a me supra, dicto num. 161. plusquam certum videtur: item ex ratione ipsa, quam idem Author adducit, quod cum parens nihil de neces sitate tenebatur relinquere, in eo quod reliquit, poterit grauamen imponere: & quamuis, vt ces set omnis scrupulus, optime Rodericus ipse consuluerit parentibus; attamen non inde sequitur, quod si ita specifice petitum non fuerit, id de iure statui non debeat, quod supra dixi, & contra Decium obseruarunt Authores omnes ibi commemorati: vt scilicet filius legitimatus, ad voluntatem parentis succes sione limitata, & restricta, vel in eo quod patri placuerit; succedere duntaxat debeat in eo, quod pater ei relinquere voluerit; neque ideo desinit es se vera legitimatio. Contra Rodericum quoque Suarez id ipsum adnotare videtur aperte Azeuedus in l. decima, tit. 8. libro quinto, qui cum num. 39. eiusdem, & legitimationum, quae hodie ita conceduntur mentionem fecis set; tandem in fine dicti numeri 40. & numer. 41. in hunc modum scribit: Ex quibus nouiter infero, quod cum filius naturalis, & spurius etiam, non habitus ex concubitu, ex quo mater incurreret poe nam mortis, sint haeredes matris tam ex testamento, quam ab intestato, deficientibus descendentibus, aut ascendentibus legitimis, & naturalibus; si per matrem ipsam legitimatur ex Principis rescripto, non poterit in legitimation apponi limitatio aliqua succes sionis maternae, & quantumuis apponeretur, non praeiudicaret sibi, quin alia bona materna petere possit, ex turis dispositione sibi competentia; quod secus, vt diximus, est respectu patris; cum etiam naturalis filius non sit ei neces sarius haeres; & per consequens limitatam legitimationem dari, pater petere pos set, & potest; immo & grauamen in ea apponere, secundum Tellum, vbi supra; & Matiencum hic, glos sa prima, numero sexto. Quod intelligerem verum, prout isti Doctores loquuntur, quoties legitimatio, vel dispen satio conceditur limitatiue, vt filius legitimatus patri succedat in Quinto, vel in ea parte, in qua patri placuerit, tunc enim nimirum, conces sa legitimatione sic limitata, pater in ea parte, quam virtute illius legitimationis filio huic donat, aut relinquit, pos sit etiam apponere grauamen, quod voluerit; cum in voluntate patris es set, ei relinquere plus aut minus; secus vero, si limitatio non conferretur in patris voluntate, & beneplacito, sed simpliciter limitatio apponitur, vt pos set filio Quintum relinquere; tunc enim post legitimationem sic conces sam, non pos set pater grauamen in illo Quinto filio huic naturali, aut spurio apponere, si ex vi legitimationis huius, eidem Quintum relinquat; & hoc est, quod voluerunt Anton. Gom. tomo primero, capit. 11. numero 28. & faciunt dicta per Suarez. in l. quoniam, ampliatione 14. & in praeludio ad l. regiam, C. de inoffic. vbi in. 12. limitat. numero quinto, vers. Et prae supposita dubitat. de hoc, & tandem inquit, quod vt omnis ces set scrupulus, dicatur in legitimatione, quod legitimatur vt pos sit succedere in Quinto, vel in eo, quod patri placuerit, & cum vinculis, & conditionibus ipsi patri visis; & secundum haec supradicti Doctores non sunt sibi contrarij: sed declarantur optime, & vere iudicio meo. Hactenus Azeuedus qui in omnibus, quae ibi tradidit, recte se habuis set, si Telli, nostrámque sententiam probas set absolute prout probas se videtur in patre, vt grauamen imponere valeat, nec differentiam constituis set in eo, an legitimatio concedatur, vt filius legitimatus patri succedat in Quinto, vel in ea parte, in qua patri placuerit; quo casu pos se patrem grauamen adiicere, admittit iuridice, & recté; conuenítque superiori resolutioni contra Rodericum Suarez. Subdit tamen postmodum, secus es se, si limitatio non conferatur in patris voluntate, & beneplacito, sed simpliciter apponatur, vt pos sit filio Quintum relinquere. Tunc enim post legitimationem sic conces sam, inquit quod non pos set pater grauamen filio spurio, vel naturali in Quinto apponere; in quo equidem deficit, & lapsus videtur Azeuedus metipse; tum quia satis aperte id confertur voluntati parentis, nec neces sitas aliqua relinquendi inducitur per verbum potest, iuxta l. non quicquid, cum vulgatis, ff. de iudiciis. Sicque pater grauamen adiicere potest de iure, eo casu. Tum etiam, quia inter verba praefata, aut terminos dictos, differentia vlla constitui non valet, nec magis in vno, quam altero casu voluntati parentis censetur relictum. Denique, quia raro, aut nunquam legitimatio peti, aut concedi solet pro solo Quinto relinquendo, cum absque ea, filio cuicunque pro alimentis Tertium bonorum reliqui valeat, vt certum est. Sane si integrum Quintum neces sarium es set, nec metam alimentorum excederet, in eo grauamen adiici non pos set vllo modo; id autem ex obligatione, & neces sitate magis alimenta prae standi, qua pater tenetur, quam ex vi legitimationis contingere; cum alimenta, quatenus neces saria sunt, grauamen non recipiant, sed in exces su tantum, prout supra, hoc eodem libro, & tractatu, alio cap. singulariter explicaui, & hactenus de 6. obseruatione in hac materia. Septimo deinde constituo; me supra hoc eodem cap. num. 160. per totum, eorum sententiam sequutum, qui as seuerarunt, quod legitimatus, si sit habitus ex parentibus inter quos es se non poterat matrimonium, stante impedimento iuris Canonici, vel diuini; tunc etsi succes sio non sit limitata, nec in persona demus diminutionem legitimationis; erit dispensatio, & non legitimatio; indéque & consequenter, quod filius spurius legitimatus succedet secundum voluntatem partis dispositiuam, vel permis siuam, non contra voluntatem, prout latius ibi. vbi infiniti reseruntur Authores, qui eandem sustinent opinionem, nunc vero addendum, quod contrariam sententiam tenent, & magis probant grauis simi Authores, quos eodem cap. 22. numer. 64. commemoraui. Et quidem, rationem ibidem adductam, qua eius partis sequaces excitantur communiter, non modicum vrgere, sed velut concludenter adstringere, provt ex mente communi eam expendit fortiter Andr. Fachineus, controuersiarum iuris, libro tertio, capitulo 57. in fine, vbi defendit, hanc legitimationem, & non dispensationem dici: defendunt etiam Bolognetus, in rubrica, ff. de liberis & posthumis, numero 41. & 51. Iason, numero 3. & Alciatus, numero 24. Menochius, in consilio 19. libro primo, Beroius, in consilio 172. libro secundo; Zucardus, in l. posthumo, num. 21. C. de bonor. Pos ses sion. contra tabul. Marc. Anton. Eugenius, in cons. 53. num. 33. & 34. & alios infinitos ibi retuli: Sic sane opinio haec probabilis multum videtur, & maximi nominis Authores eam sequuntur; & in Hispania, quae pro filiis spuriis conceduntur, legitimationes, ex communi vsu, vocantur; supponendo quod in eis legitimario cadere potest: Contraria autem opinio intelligenda videtur duntaxat, quando spurius non est legitimatus absolute, siue non ad omnia, sed ad aliquos tantum actus, provt explicauit Couarr. in quarto, cap. 8. §. 8. num. 4. vers. Tertio legitimatio, Alciat. In consil. 207. numer. 2. Castrens. in cons. 30. numero 4. libro 1. Hieronym. Gabriel, in cons. 30. ex numero tertio, cum sequentibus, libro primo. Quamuis autem legitimatio dicatur, non inde sequitur, quod si in legitimatione ipsa ius succedendi sit limitatum, & restrictum ad voluntatem parentis, pos sit filius legitimatus amplius quam voluntarie a parente sibi relictum, consequi, provt supra dixi, & probaui. Octauo constituo, legitimationes in Hispania, maiori ex parte, pro filiis spuriis desiderari, & neces sarias es se, cum spurij respectu patris alimenta duntaxat neces saria consequi pos sint ex bonis ipsius. Pro naturalibus etiam quandoque, & ipsorum naturalium respectu, quid commodi, & vtilitatis afferant, quid etiam spuriorum respectu; dilucide, & singulariter me explicas se dicto capite vigesimo secundo, ex numero centesimo quinquagesimo tertio, vsque ad numerum 158. vbi vide omnino. Nono & vltimo constituo, post haec a me scripta, & elaborata, alios quoque praelegis se, atque inuenis se Authores, qui circa propositas conclu siones, & obseruationes, legitimationemque, aut dispensationem sermonem instituunt & videndi sunt; Peregrinum, inquam, decisione 82. num 5. Stephan. Gratian, disceptation. forens. tom. 1. cap. 138. num. 42. & 43. D. Martam, in summa succes sionis legalis, part. 1. quae st. 18. artic. 2. per totum, ex fol. 370. qui in proposito articulo, an filius legitimatus in certis casibus tantum, dicatur dispensatus, vel pos sit vti vere legitimus in omnibus succedere; nonnulla adnotauit, in quibus superioribus nostris obseruationibus, maiori ex parte conuenit, in nonnullis vero dis sentit; sed ex communioribus Interpretum placitis conuincitur manifeste. Robles, de reprae sent. lib. 2. cap. 9. num. 5. & 2. seq. fol. 118. Ioann. etiam Baptist. Lup. de illegitimis, commentar. 3. §. 1. ex num. 43. fol. 178. cum pluribus seq. vsque ad fol. 190. vbi primo loco explicat; quae dicatur legitimatio, & quae dispensatio, & legitimationis formam adducit, atque in his iuridice, & optime se habet; & concludit, quod Legitimare, est in totum abolere vitium, & maculam illegitimitatis, & omnino legitimum efficere. Di spensare autem, est tollere obstantiam defectus, veluti quod illegitimus valeat succedere, non ob stante natalium defectu, & quod sit spurius, provt ibi ex num. 43. vsque ad n. 48. quo num. & 49. optime aduertit, quod vbi illegitimus plene fuerit natalibus restitutus, etiam cum limitata facultate succedendi, erit tamen legitimatio, quoniam succes sio in bonis parentum non est de substantia filiationis legitimae, sed eius sequela, cum effectus succedendi sit distinctus, & separatus a legitimatione personae; nam etsi tollatur succes sio, adhuc remanet legitimatio integra, & perfecta, vt per Socin. vtrumque Curt. Sen Dec. Ias. Paris. Gozadin. Alciat. Tiraq. Acostam, Couarru. Anton. Gabr. Molin. Beret. Menoch. & Rotam Romanam, quos ipse Ioann. Baptist. Lup. refert numer. 48. & infert numer. quadragesimo nono, ex hac resolutione, quod clausulae adiectae m legitimationibus nempe, vt legitimatus succedere valeat ad certa bona, non autem vniuersaliter, vel vt succedat ex testamento, non autem ab intestato: aut quod succedat sine praeiudicio legitimorum haeredum, nec non sine praeiudicio venientium ab intestato, clausulae inquam huiuscemodi non immutant naturam legitimationum, vt per eas effici dicantur dispensationes, quicquid alij ibi relati repugnent; quorum opinionem accipiendam es se dicit, vt dispensatio sit inducta in habi litato, non obstante natalium defectu, ad succedendum in totum, vel in partem; secus, tamen es se, vbi sit legitimatus ad primaeua naturae iura, quia tunc dicenda est legitimatio, etiam quod in ea sicut adiectae. supra relatae, aut aliae clausulae re stringentes in legitimato succes sionem. Et hactenus is Author, ex dicto numer. 43. fol. 178. vsque ad numer. 50. & conueniens omnino, primae, & tertiae obseruationi, a me traditae supra. Ita. etiam explicat Philipp. Paschal. multo etiam post superiora absoluta, & scripta, praelectus, de viribus patriae potestatis, 2. part. cap. 4. num. 131. 132. & 133. dum inquit, quod legitimatio, sub praedictis clausulis, vel aliqua earum facta, non est proprie legitimatio, sed potius dispensatio; nisi in rescripto legitimationis adsit clausula, quod filij restituantur natalibus, eorumque defectus penitus tollantur; tunc namque, quamuis limitata sit succedendi facultas, tamen est vera legitimatio, & non dispensatio; nam facultas succedendi consideratur tanquam quid diuersum ab ipsa legitimatione; & citat Tiraq. Gastr. Corn. Surdum, Zucardum, Roland. Laderchium, Molin. Peregrin. Marc. Anton. Eugen. & Ludouic. Morotium, quos duos vltimos Ioann. Baptist. Lup. non recensuit. Posito autem, quod legitimatio vera sit, simplex, & absoluta, & non dispensatio, consequenter eliciuntur effectus nonnulli; quod legitimatus efficiatur suus patri; quod nihil differat a legitimis, & as sequatur omnia iura legitimorum; quod succedat ab intestato; quod ali debeat, sicut legitimi; quod non extante legitima sobole, succedat patri intestato, exclusis omnibus eius coniunctis, cum prima causa sit filiorum; succedat etiam fratribus, & aliis agnatis parentum: Et debeat in stitui haeres, sicut legitimi, & in statuto comprehendatur, & efficiat, quod vxor a marito fuerit vsufructuaria relicta; vsus fructus ad alimenta sit restringendus; & alia his similia, quae adducit Ioann, ipse Baptist. Lup. ex numer. 66. fol. 185. in fin. vsque ad numer. 77. atque ita conuenit his quae tradidi supra, obseruation. 2. Paschal. etiam de viribus patriae potestatis, 2. part. cap. 4. ex numer. 101. cum pluribus seqq. atque ex numer. 210. & seqq. E contrario tamen dispensati non eadem iura, quae legitimati as sequuntur, sed in multis ab eis differunt; prout differentias suo ordine recenset Ioan. idem Baptist. Lup. comment. 3. Dicto §. 1. numer. 51. per tot. folio 180. ad fin. & 181. vbi vide, & per Menoch. hisce diebus a me perlectum, & supra non relatum in cons. 842. lib. 9. ex num. 45. vsque ad num. 53. vbi adducit differentias nonnullas notabiles inter legitimatum, & dispensatum. Rursus, & quarta obseruatio, quam proposui supra, cum probatur ex his, quae tradidit, atque adnotauit Ioan. ipse Bapt. Lup. d. §. 1. n. 49. & 50. Quod attinet autem ad quintam obseruationem, a me etiam propositam supra; meminis se oportebit, Ioan. ipsum Bapt. Lup. de illegitimis, comment. 3. d. §. 1. ex n. 52. fol. 181. vsque ad n. 66. quamplurima adduxis se, quae easdem nostras resolutiones confirmant; dixit namque, quod clausulae reseruatiuae, etsi non impediant legitimationem, quoad integrum statum, restringunt tamen ius succedendi, a succes sione separatum; & inde, quod clau sula, vt legitimatus succedat in eo, quod pater voluerit, operetur, vt si pater decedat intestatus, nihil prouidendo, non succedat legitimatus, & reiicit contrariam Iasonis sententiam, eiusque fundamento satisfacit, respons umque praebet. Deinde in eo dubio, an legitimatus cum clausula, sine prae iudicio legitimae sobolis, vel legitimorum haeredum, an admittatur cum legitimis ad succedendum ex testamento? tres congerit Doctorum opiniones, & tandem concludit, quod legitimatio, etiam simplex & absoluta, non efficit, quod legitimati succedere valeant cum legitimis, & post Molin. aduertit, in Hispania disputationem hanc ces sare, attenta l. Taur. 12. disponente, ne legitimati valeant succedere, stantibus legitimis, nisi in quinta haereditatis portione, & num. 60. statuit, quod legitimatus cum aliqua ex praedictis clausulis, si sit praeteritus, aut exhaeredatus, nequaquam potest per contra tabulas, vel per querelam inofficio si testamenti impugnare patris testamentum, in quo eis legitima non est debita. Superioribus quoque conuenit, & eandem nostram quintam obseruationem confirmat Philipp. Paschal. de virib. patr. potest. 2. part. cap. 4. num. 113. & duobus seqq. fol. 300. vbi quod legitimatus succedit in testamento tantum, vbi in legitimatione adest clausula, citra praeiudicium venientium ab intestato: nec potest praetendere aliquid contra testamentum patris, etiam respectu legitimae, & citat M. Anton. Eugen. in cons. 52. num. 4. & Honded. in cons. 89. num. 25. volumin 2. ita plenis sime tenentes: & repetit num. 124. & seqq. vbi latius explicat; num. 134. & seqq. vbi quod taliter legitimati, eo tantum debent es se contenti, quod a patre eis in testamento relinquitur, & nihil vltra, praeter, vel contra voluntatem patris petere pos sunt, etiam respectu legitimae, vel eius supplementi; ad quod innumeros Authores commemorat ibidem: & num. 135. adducit alios contrarium tenentes; & quamuis cogitandum relinquat, magis tamen adhaeret praefatae opinioni. Rursus, dum statui sexta obseruatione supra, legitimatum, cuius successio est limitata, & restricta ad voluntatem parentis; pos se in eo, quod a parente sibi relinquitur grauari, onu sque imponi, & Decij placitum contrarium impugnaui: vide omnino Philipp. Paschal. 2. part. d. cap. 4. Conclus. 4. principali, ex num. 236. fol. 304. vsque ad num. 142. vbi refert opiniones duas contrarias, earúmque Authores, & fundamenta expendit, & tandem, eandem nostram sententiam probauit, Deciíque fundamentis responsum praebuit. Denique dum obseruatione 7. principali supra, explicaui dubium illud, an legitimatus, an potius dispensatus dicatur illegitimus, quando natus fuit tempore, quo non poterat inter parentes es se matrimonium; vide etiam vltra relatos supra, memorabile consilium Menochij 842. ex num. 1. vsque ad num. 36. vbi validissime tuetur, illegitime natum, natalibus restitutum, dici vere dispensatum, non autem legitimatum; & recenset suo ordine sex, & triginta Authores, ita tenentes; postmodum autem dis sentientes adducit, eorúmque rationes, & fundamenta diluit, prout ibi videri potest. Et per Ioan. Baptist. Lup. de illegitimis, commentar. 3. dict. §. 1. num. 50. fol. 180. vbi etiam refert infinitos Authores ita tenentes: ipse autem explicat, vt procedat ea opinio, vbi ageretur de legitimando prolem per matrimonium; quo casu dubium non est, quod Princeps nequeat legitimare pet approbationem matrimonij interdicti, siue a diuino, siue a Canonico iure; sed vbi agitur de auferendo illegitimitatis vitio, & restituendo illegitimum ad pristinum statum naturae, remouendo differentiam legitimitatis, & illegitimitatis; abs que approbatione matrimonij, & nulla habita ipsius consideratione, tunc a seculari Principe concedi valet restitutio haec natalium, atque eius dici debet legitimatio, non autem dispensatio; & citat quamplures Authores ita tenentes, & nominatim Fachineum, lib. 3. dicto cap. 57. & comprobat, quia remedium legitimationis per res criptum, fuit a Iustiniano inductum, vbi matrimonium interuenire non potuis set, authent. quibus modis natural. effician. legit. §. sed & aliud, cum §. seq. Philipp. autem Paschalis, qui 2. part. cap. 4. num. 118. quae stionem excitauit in terminis, & contrarias opiniones adduxit, primam magis probare visus est, dum se remittit ad ea, quae num. seq. scripsit: & de his hactenus. # 73 CAPVT LXXIII. Summarium non conficitur, quia se ipsum summat propter sui breuitatem. Et continet duntaxat Additiones nonnullas satis vtiles ad ea, quae supra hoc eodem tractatu, cap. 27. ingenti equidem studio, & diligentia adnotata, atque scripta fuere in eo dubio; an scilicet, & quando testamentum ad alterius interrogationem factum, de iure subsistat, nec ne. Et Andr. Fachinei, Gerardi Mainardi, Surdi, & Antonij Thesauri placita quaedam in proposito, explicantur; Senatúsque Hispalensis, in casu ex facto occurrenti, definitio commemoratur. Ac demum Antonij Fabri, egregij admodum, atque insignis I. C. obseruationes quaedam, contra communes Scribentium sententias, in medium proferuntur; adhuc communes ips ae sententiae probantur. V Ltra , quae longa serie, & ingenti equidem studio, & diligentia adnotata, atque scripta reliqui supra hoc eodem tractat. cap. 27. in eo articulo, an scilicet, & quando testamentum ad alterius interrogationem factum, de iure sustineatur, necne; nonnulla hoc loco addenda neces sario, ideo visum est, quod quorundam Interpretum placita, & resolutiones non commemorantur ibidem, ac scitu quidem, & notatu sint digna; Fachinei scilicet, controuersiarum iuris, libro quinto, capite sexagesimo nono, & septuagesimo, folio 631. & 632. Bauerij, in principio Institut. de testamentis, ex numero sexagesimo quarto cum sequentibus. Surdi, in consilio 414. libro tertio, Riminaldi iunioris, in §. finali, Institut. de testamentis, ex num. 456. & sequentibus. Flores Diaz de Mena variarum, libro primo, capite primo, ex numero quadragesimo quarto, vsque ad numerum 55. vbi decem deducit conclu siones in hac materia, & conuenit resolutionibus communibus, dicto capite vigesimo septimo, traditis, & Antonij Thesauri placitis, de quibus statim. Camilli Borrelli, in consilio trigesimo septimo, per totum. Martae, decis. 89. Gerardi Maynardi, decisione Tolosan. sexta, num. 18. Antonij Thesauri, foren sium, lib. 2. quae stione 99. per totam, qui post absolutum, & peractum dictum cap. 27. ad manus meas peruenit. Et materiam hanc dilucide, atque singulariter explicas se videtur, & maiori fere ex parre, resolutionibus, & obseruationibus, dicto cap. 27. scriptis conuenire. Quod vt distincte appareat, animaduertendum erit, Thesaurum metipsum, primo loco obseruas se numero primo & secundo, ex sententia multorum, testamentum ad interrogationem alterius factum, regulariter non valere, & rationem communem ibidem adduxis se; idque prae sertim existimas se locum habere, quando testatore non mandante, scriptum fuit testamentum, & notarius submis sus, & non vocatus ab ipso testatore, vt nouis sime per Martam, dicta decisione 89. numero secundo & nono, post Surdum, dicto consilio 414. num. decimo: postmodum Thesaurus idem, numero tertio & quarto, quamplurimorum Authorum contrariam recen set sententiam, quod scilicet testamentum factum ad alterius interrogationem, validum sit de iure, si testator interrogatus, an velit, aliquem es se suum haeredem, respondeat, quod sic; modo ea interueniant, quae Doctores simul requirunt, & per Thesaurum expenduntur ex numero quinto, vs que ad num. 13. Flores de Mena, ex dicto numero 44. Ac primum quidem, vt articulate, & explicite re spondeat testator interrogatis. Secundo, quod sit sanus mente, & intellectu, & non moribundus, & graui morbo oppres sus. Tertio, quod praecedat aperta, & declarata voluntas testandi. Quarto, quod non statim moriatur testator, sed aliquo tempore superuiuat. In quo tamen rectius statuit contrarium Thesaurus, si modo sanae mentis es set testator, & de praeordinata voluntate testandi, aliquo modo constaret. Neque enim mortis proximitas ita attendenda est, quin magis consideretur mentis sanitas, & clara voluntas testandi. Et ideo in extremo vitae, & in articulo mortis facta testamenta valent, licet balbutiendo testator loquatur, modo sanae mentis sit, & intelligibiliter verba proferat. In quo omnino conuenit Thesaurus re solutis a me supra, dicto capite vigesimo septimo, & dictis etiam capit. 22. Quinto requirit, vt interrogatio fiat a tabellione, qui de mandato testatoris, vel scripserit, vel scribere sit paratus, & eo modo fiat interrogatio, vt suggestionem enitet, nec fiat a persona suspecta, vt ab vxore, propinquis, & similibus, qui haereditati aspirant. Quapropter (inquit numero nono,) quod plurimum refert, circa haeredis institutionem qualiter sit facta interrogatio; nam si tabellio simpliciter dixis set testato ri, vis facere haeredem Titium, & ipse respondeat quod sic; Baldus, & alij existimarunt, non valere: institutionem, alij vero valere: ipse tamen The saurus, periculosum hoc testamentum existimat, nisi pro validitate eius nonnulla simul concurrant. Primo, quod sanae mentis es set testator, nec graui morbo oppres sus. Secundo, quod de prae ambula voluntate, & declaratione aliquo modo appareret. Tertio, quod de ordine testatoris, & de eius mandato scriptum, & dictatum es set te stamentum. Quarto, quod interrogatio, & suggestio propinquorum, & amicorum non ades set: si enim interrogatio a persona suspecta fiat, de validitate testamenti dubitant permulti Authores, quos refert Thesaurus numero decimo: ipse tamen concurrentibus quatuor, de quibus supra, testamentum defendit, vt valeat, etiam si interrogatio a persona suspecta fiat, provt tenent alij, dicto numero decimo, praecitati. Potest siquidem a persona suspecta fieri interrogatio; & nihilominus fraus, & suspicio abes se. Facit autem idem Thesaurus multam vim, numer. 11. vtrum simpliciter dictum sit, Quem velit haeredem instituere, an Vero sit interrogatus testator, An velit, Titium es se haeredem suum: Nam primo casu, es set admittenda quaelibet articulata vox, si aperte voluntas declaretur; sed in secundo casu res es set periculosa, nisi de praeordinata voluntate constaret; nam interrogatorium est suggestiuum, ideo cautius est procedendum. Sexto denique & vltimo loco inquit Thesaurus, d. quae st. 99. num. 12. quod est admodum consideranda forma prae sentationis testamenti; aliud est enim, si testamentum sit scriptum de voluntate, & mandato testatoris; aliud vero si fuerit scriptum ex dictamine alterius, absente, & inscio te statore: nam primo casu sufficit lectura testamenti coram testibus, & quaecunque responsio valida erit, etiam nunc vindicata, vt statim dicit: in secundo vero casu, cum res suspicione, & dolo non careat, oculate inquit procedendum es se: & nisi concurrant ea omnia, de quibus supra, quod su spectam admodum eam voluntatem haberet; & tunc sine dubio procederet altera magis communis opinio, quae de interrogatione alterius supra relata est contra testamentum. Ideo si sine ius su testatoris veniat notarius, qui de mandato propinquorum, seu haeredis scripti, scripsit testamentum, & illud legat coram testatore infirmo, & interroget an velit disponere, provt in illa scriptura continetur, & testator affirmatiue, & simpliciter respondeat sic; nullo modo probaret hanc voluntatem, provt non probarunt Authores ibi relati. Illud etenim testamentum sibi videtur magis te statio propinquorum, vel notarij, quam testatoris: nec vim facit in eo, quod prudenter dictatum sit, quia dato defectu voluntatis, provt datur in dictis terminis, nullius momenti est. Tandem in fine dicti numer. 12. arbitrio iudicis totam hanc subiicit materiam, vt omnes circun stantias, & verba, & actus, & scripturam, & modum interrogationis consideret, provt etiam Flores de Mena, dicto capite primo, numero 53. & vt absolute explicat, eosdem prosequitur ca sus, quos Menochius adduxit, Thesaurus metipse. Primus casus est, quando notarius scripsit de mandato testatoris testamentum, & de hoc con stat, facta lectura coram testibus a notario, vel etiam ab alio, & lecto testamento interrogatur te stator, an velit testari, provt in scriptura, & respondet. quod sic, coram legitimo numero testium , & tunc absque dubio valet testamentum, licet ad interroga tionem factum, si testatur ipse sanae mentis exi steret, & articulate loqueretur, & responderet, etiam si in extremo vitae articulo versaretur; vt latius per Surdum, dicto consilio 414. ex numer. 54. cum seqq. lib. 3. Antonium Thesaurum, dicta q. 99. n. 13. Menam, n. 46. & 48. Secundus casus est, quando sumus in dubio de voluntate testatoris, an habuerit animum testandi, & non constat de cuius mandato sit scriptum testamentum, sed notarius delata scriptura, as serens ipsam scriptam de mandato testatoris, testatorem interrogat, & ille respondet, velle ita te stari, provt notarius legit; & tunc id ipsum dicendum est, quod scilicet testamentum valeat, modo notarius sit persona bonae famae, & integrae opinionis, & fuit de ordine testatoris vocatus, illéque erat sanae mentis, & ad interrogationes bene, & articulate respondebat, ita vt cognosceretur es se sanae mentis, in quo conueniunt Surdus, d. cons. 414. num. 58. Thesaurus, vbi supra, num. 14. qui tamen, quando notarius acces sis set, & non constaret a quo es set vocatus, & introductus; contrarium statuit, & inquit, quod tunc prae sumeretur in dubio admis sus ab interes satis, nec responsio illa ad interrogationem facta, constitueret validum testamentum, propter grauem suggestionis suspicionem. Et citat Leonium, Cephalum, Albanum, & Raudensem, ita tenentes. Addiderim ego, Anton. Thesauri resolutionem hanc maiori indigere explicatione; nam aut ipse loquitur in eisdem terminis, in quibus dubium proposuerat in initio dict. num. 14. & tunc (ne sibi ipsi in continenti contradicat) id obseruandum est quod ibi dixit. Aut supponit non constare, a quo notarius es set vocatus, quia nec testibus constat, nec notarius ipse as serit, quod de mandato testatoris vocatus fuerit; quibus in terminis absque dubio loquitur; & tunc quidem non ita absolute, aut simpliciter inualidari testamentum poterit, nam etsi ex ea prae sumptione suggestionum propinquorum, & interes satorum, qui eum vocas se censentur, non leuis prae sumptio oriri debeat, & vere oriatur; attamen si aliunde, & clare probaretur, testatorem sanae & integrae mentis fuis se, & ad interrogata articulate, ac ita, vt cognosceretur es se sanae mentis respondis se, & testamentum a notario integre lectum, eúmque integrae opinionis, & famae exi stere; tunc procul dubio potentius haec omnia vrgerent, vt testamentum valere deberet, quam prae sumpta illa interes satorum vocatio, & sugge stio: quod ex his deducitur euidenter, & iuridice, quae supra, dicto capite vigesimo septimo, latius ego explanaui. Et arbitrium indicis hac in re prae cae teris considerandum, ex diuersisque, & variis rerum, & personarum causarúmque circunstantiis ipsum adduci debere, recte ibi obseruaui, & The saurus idem, dicto numer. 12. in fine, iudicis arbitrio totam hanc subiicit materiam, provt antea dixi. Tertius casus est, quando nulla praecedente scriptura, notarius interrogat testatorem, qui habet animum testandi, explorata illius voluntate, an velit Titium haeredem facere, & ipse respondit quod sic, & statim notarius scripsit testamentum cum institutione haeredis iuxta illam respon sionem, & hic est casus, de quo simpliciter loquitur Glos sa in dicta l. iubemus, quae voluit, tale testamentum valere; & procedit communis opinio, quae est pro validitate testamenti, vt per Surdum, dicto cons. 414. num. 54. Thesaurum, dicta quae st. 99. num. 15. vbi aliorum sententias adducit, & tandem cum hac opinione remanet, siue interrogatio fiat a notario, siue ab alio, modo testator sit sanae mentis, & articulate respondeat ad factam interrogationem coram testibus, & doli, & fraudis su spicio omnino absit. In quo (vt vides) conuenit omnino his, quae dicto cap. 27. ego obseruaui, & scripsi, & traditis per Flores de Mena, d. cap. 1. num. 54. & 43. Quartus casus est, quando constat, scripturam es se factam manu alterius, non constituto de ordinatione testatoris, & illa scriptura recitatur per notarium ante testatorem infirmitate detentum, licet sana mente existentem, quia ad omnia interrogatoria respondet; & tunc non modo diuersas, sed etiam contrarias sententias commemorat Antonius Thesaurus, lib. 2. dicta quae st. 99. num. 17. & 18. Sed in eam videtur magis inclinare sententiam, quod si testator sanae mentis fuerit, licet graui infirmitate grauatus, & morti proximus, & articulate loquatur, & respondet ad omnia, constátque testandi praeordinatam voluntatem habuis se; tunc equidem quod valeat testamentum, provt latius ibi; & vide a me tradita supra, d. cap. 27. ex num. 63. Quintus casus est, quando testator simpliciter interrogatus, cui vellet relinquere bona sua. respondit, volo Titium habere bona mea: & ipse non dixit, velle condere testamentum, nec de testamento rogatus notarius, nec testes ad testamentum fuerunt vocati, sed Titius petiit de tali voluntate sibi concedi testimonium a notario; tunc itaque dubitatur, an ista voluntas habeatur pro institutione, & dispositio valeat: & hunc casum, quem ego dicto cap. 27. non attingo, de facto contigis se, te statur Thesaurus; & latius, atque iuridice explicat eum d. quae st 99. num. 18. & 19. vbi vide. Sextus casus est, quando interrogatus testator super haeredis institutione, non respondit voce, sed annuit capite, vel signo aliquo demonstrat, quem velit es se suum haeredem, quo casu nutu dicitur factum testamentum; dispositionem, atque testamentum valere, defendunt Authores relati per eundem Thesaurum, dicta quae st. 99. n. 20. 21. & 22. qui ipse num. 23. & tribus sequentibus, quamplurimos alios adducit, qui contrariam sententiam sustinent, quod scilicet non valeat testamentum nutu, vel signis factum, provt etiam ego retuli dicto cap. 27. ex num. 20. & hoc es se speciale in legatis, & fideicommis sis, vt nutu relicta sustineantur, provt etiam latius ego notaui ibidem, num. 31. & num. 41. & sequentibus. Et in testamento ad pias causas, vt etiam ego tradidi ibi, num. 26. & 27. vel de aequitate Canonica, vt etiam ibi scripsi num. 28. & notauit ipse Thesaurus, num. 30. qui tamen num. 27. & duobus sequentib. in proposito dubio, an testamentum nutu factum, validum sit quoad haeredis institutionem; existimat, periculosum videri concludere pro validitate testamenti, cum hoc admis so, multae fraudes in elogiis committi pos sint, & a mortuo nutu, & signis condi pos sit testamentum: quapropter cum ipse fuis set consultus super isto casu in ardua causa, & diu dubitas set; inquit veram es se resolutionem, nutu testamentum fieri non pos se; sed limitari, quando constaret de praeambula voluntate testatoris, qui ante interrogationem notarij, vel paulo ante, aut notario, aut testibus suam voluntatem declarauerat, & sanae mentis existens, postea condere volens testamentum, & loquela impedita repentino casu, non potuit vocem emittere, & explicite, atque articulate respondere; nam tunc, vel nutu, vel signis demonstrato haerede, valeret institutio, vt latius Thesaurus idem comprobat; & vide omnino tradita a me dicto cap. 27. num. 29. & duobus sequentibus. Secus vero si aliqua suggestio interueniret, & infirmitas talis es set, vt sensum aegroti redderet infirmum, nam tunc testamentum non valeret, sicuti ex aliis multis Authoribus probauit idem Thesaurus, dicta quae st. 99. sube. numer. 28. cui iunge a me tradita eodem cap. 27. num. 42. & hactenus de eiusdem Thesauri obseruationibus in proposito, quae silentio pretermitti cum non deberent, ideo hoc cap. inseruntur, & adduntur, & ad eas reducuntur Flores de Mena conclusiones, dicto cap. 1. ex num. 44. Quod vero attinet ad Fachineum, controuersiarum iuris, lib. 5. cap. 69. & 70. folio 631. & 632. qui in effectu conuenit superioribus resolutionibus. traditis dicto cap. 27. obseruandum erit in primis, eum dixis se, quod cum testator notario accersito mandauit, vt suam vltimam voluntatem scriberet, is vero eam scripto comprehensam, testibus vocatis, recitat; & eum interrogat, an haec fuerit eius voluntas, & sit, isque respondit, es se, quod non est dubitandum, quin valeat huiusmodi testamentum, l. hac consultissima, C. qui testamenta facere pos sunt, in versic. Patebit eis, Glos sa in dicta l. iubemus, in verbo, quemadmodum, subdit statim, illud controuer sum es se, si quis non a testatore requisitus, sed vel informatus de eius voluntate, vel cogitans, quo pacto de rebus suis prudenter is restari, ac disponere pos set, atque deberet, eidem testamentum testibus prae sentibus legit, & eum interrogat, an velit ita testari? ipse vero respondet, se velle ita testari; vtrum valeat testamentum huiusmodi, & refert Alberti Papien. & sequacium sententiam negatiuam, quod testamentum non valeat; tandem sequutus est contrariam sententiam affirmatiuam, quod testamentum valeat; excitatúr que eadem, qua ego metipse, dict. cap. 27. adductus sum ratione, quod licet nonnullae leges, & Interpretum doctrinae, quas ibi refert, loquantur, cum praeces sit testatoris ius sus, & declaratio voluntatis suae, quod scilicet volebat testari, tamen eadem est ratio, & in ea specie, de qua agitur; quia cum legitur testamentum, & audit omnia, potest, si velit consentite, vel dis sentire, & suam voluntatem tunc declarate; quare si consentiat, & approbet ipsam scripturam testamenti, iam manifesta est eius voluntas, perinde ac si ab initio mandas set testamentum scribi, & suam aperuis set voluntatem; & huic sententiae inquit se etiam as sentire, si nulla fraudis suspicio sit, testatórque sanae mentis existat; quod in effectu, licet per longum discursum, & casus relatos supra distinguens, voluit Thesaurus, dicta quae st. 99. fere pertotam, & maxime num. 15. & ego metipse probaui dicto cap. 27. huiusce tractatus, ex num. 54. & numero 73. Verum Fachineus metipse, lib. 10. earundem controuersiarum iuris, c. 17. fol. mihi 1265. & 1266. mutata sententia, quam dictis cap. sustinuerat, inquit, quod iuuat repetere, quoniam posteriores cogitationes sunt meliores, & quicquid alibi dixerit, istis, quae nunc tradit, standum, es se. Praemittit itaque, testatorem debere nominare haeredem ore proprio, sed tamen receptam es se sententiam Glos s ae, valere testamentum factum ad alterius interrogationem. Controuerti autem, an id duntaxat procedat, si constiterit, contenta in testamento facto ad alterius interrogationem, scripta fuis se de voluntate testatoris, co scilicet dictante, & exponente suam voluntatem notario, vel alteri, qui postea eum interrogauit, & refert Alexan. & Menoch. opinionem, existimantium procedere sententiam Glos s ae, etiam si non constiterit voluis se restari; quoniam in voluntate eius erat recusare, vel approbare haeredis nominationem. Adducit quoque aliorum contrariam sententiam, quam (mutata altera, provt nunc dixi) & communiorem, & veriorem es se, iudicat ibi; scilicet non alias procedere placitum Glos s ae in dicta l. iubemus, quam si constet de voluntate testatoris, quod voluerit ita testari, & suam illam voluntatem prius exposuerit, seu dictauerit notario, ante quam interrogatus fuerit: & huiusce partis sequaces refert Castrensem, Corneum, Iason. Crauet. Socinum, Croton, & Anton. Gabriel. & addit Decianum, Ruinum, Plotum, Angus. Beccium, Colleg. Patauinum, Couarr. Manticam, Gras sum, & Surdum; & concludens existimat fundamentum, quod cum iteratam aperte requirant expres sionem haeredis ore proprio testatoris; & Glos sa in d. l. iubemus, testamentum ipsum sustineat factum ad interrogationem, per text. in l. hac consultissima, §. at cum humana, C. de testam. Neces se est, intelligere illam, secundum legem, quam allegat, & ideo secundum illum tex. est intelligenda, qui loquitur, quando testator prius notario suam voluntatem exposuit, deinde interrogatus, an ita vellet disponere, respondit, quod sic. Alioqui non ex matura, & deliberata voluntate testamenta procederent; & non debet es se locus falsitatibus, & malis suggestionibus; & eandem declarationem cum eisdem Authoribus; & additis Bursato, Cephalo, Lanfranc. de Oriano, Praetis, Marsilio, & aliis, magis probauit D. Marta, voto 89. ex num. 1. cum seqq. Ioann. Marc. Aquilinus, in l. 1. §. si quis ita, num. 34. de verbor. obligat. Nihilominus tamen a superius proposita sententia recedendum non erit; inter vnum enim, & alterum casum nulla differentiae ratio reddi potest, quae concludat; modo intelligatur, vt s aepe dictum est, quod scilicet testator sit omnino sanae mentis, & liber eius stylus non impediatur, nec quouis modo perturbetur, & omnis doli, fraudis, & suggestionis suspicio ces set. Nec fiat forsan timore eorum, in quorum manibus testatoris vita posita erat; ita quod timore potius, ne ab illis deseretur vel aliquid deterius sentiret, quam quod ita voluis set, te status ita videatur, vel constare pos sit, quod te stari nolebat, & ij instituti es sent, qui abintestato succes suri non erant; sicuti cum hac ipsa declaratione, Menochij traditionem non dubitauit amplecti Marta metipse dicto voto 89. n. 4. & quatuor seqq, Seruanda itaque erit haec resolutio, si doli, fraudis, & suggestionis suspicio ces set omnino, & quod libera voluntas impedita fuerit, non appareat; provt etiam eam seruauit Hondedeus, in cons. 37. num. 10. lib. 1. tenuerunt quoque id ipsum Pet. Surdus, in cons. 414. ex num. 53. cum seqq. & num. 58. & 59. lib. 4. Camillus Borrellus in cons. 37. fere per totum, Intrigliolus, decis. Siciliae 33. num. 2. vbi cum infinitis, quod testamentum conditum ad interrogationem notarij, vel alterius, valet, con stito de animo testandi ipsius testatoris: & quod doctrinae contrariae pos sent procedere, quando interrogatio fuis set facta a persona suspecta, vel testator aliud testamentum solemne iam confecis set; vel non constaret de voluntate testatoris, notario prius exposita, vel quando testator fuis set adeo morte oppres sus, vt articulate loqui non potuis set, vt per Iulium. Clarum, Bertrandum, Laderchium, & alios ibi relatos num. 8. & concludit, num. 9. in dubio pronuntiandum es se pro testamento, Stephanus Gratianus, disceptation. forens. tom. cap. 659. num. 11. & 4. seqq. fol. 145. vbi resolutiue firmauit sequentia, quod valet testamentum conditum ad interrogationem alterius etiam, qua notarij, & id procedere, quamuis non constaret, quod testator voluis set condere testamentum, & etiam si es semus in persona suspecta, vt marito, & similibus, & quamuis etiam es semus in reuocatione primi testamenti; quicquid aliud es set, quando vltra interrogationem factam a persona priuata, ades set aliqua suspicio, & dolus, ex quo alliciatur quis ad testandum; provt haec omnia aliorum Authoritate, & relatione ibi comprobat, & superioribus nostris ob seruationibus, traditiís que supra hoc eodem tractatu, cap. 27. conuenit omnino, provt etiam Surdus, loco, & numeris relatis supra. Et vere quando testator habuit animum faciendi testamentum, & omnino erat sanae mentis, liberumque , & integrum iudicium habebat, valere debet testamentum, ad alterius interrogationem factum, nec prae sumitur suggestio, aut falsitas, etiam si infirmitas grauis es set, & in extremis laboraret, dummodo (vt dixi) sanae mentis es set, & articulate loqueretur; & articulate loqui dicitur, quando respondet per verbum sic; & tunc non interest quod interrogatio fiat a notario, vel etiam ab alia persona suspecta, haerede puta, legatario, aut simili; quia si testator est omnino sanae mentis plenúmque, & integrum iudicium retinet, interroganti, etiam suspecto respondere, vel non respondere potest; & si respondeat, libere respondis se credendum est: provt haec omnia, eisdem in locis notaui, & tradiderunt Farinacius, cons. 97. Surdus, dicto cons. 414. ex num. 53. atque ex num. 58. cum aliis a me d. cap. 27. commemoratis. Vbi autem dolus, suggestio, aut fraus interuenit, aut te stator non erat sanae mentis, & testamentum factum fuit ad interrogationem personae suspectae, provt fraus, & suggestio interuenit, in terminis cons. 45. Menoch. & Castrens. in cons. 155. & in allegatione Roderici Suarez prima; tunc quidem te stamentum non valet, provt ipsi contendunt & ego metipse late comprobaui. His autem ces santibus, & testatore existente sanae omnino mentis, liberíque, & integri iudicij, testamentum factum ad interrogationem alterius, valere debet, & si testator nomen haeredis suo ore non expres serit; sufficit enim, quod signo indubit abili significet, quem velit suum haeredem es se; aut cui velit relinquere; quia quod testator interrogationi respondet, ex libera, & absoluta voluntate proces sis se videtur; & paria sunt quoad effectum, & cognoscendam te statoris voluntatem, quod testator ore proprio exprimat nomen haeredis, aut quod praeambula interrogatione alterius, respondeat, quod sic, tunc namque nominare videtur; sicuti non male aduertunt Menochius, lib. 4. prae sumpt. 8. ex num. 11. & consil. 45. num. 2. & 3. Surdus, dicto cons. 414. num. 53. in fine, Andr. Fachineus, in cons. 8. num. 10. & 11. lib. 2. in illis verbis: Quoniam paria sunt, ore proprio, vel alieno; ex proprio consensu, & voluntate loqui, & haeredem nominare. Provt dicto cap. 27. num. 55. retuli & tunc repeto, vt Fachinei, Fabri etiam, de quo infra, fundamento praecipuo satisfaciam; in ca su etiam ex facto occurrenti, & in lite quae vertebatur inter D. Beltran de Codoy, ex vna parte, & Gundisaluum de Armida, socerum eius, ex altera parte, ita Senatus Hispalensis, definiuit iuridice, & Alberti Papiensis placitum confutauit, quoties cunque alia non interuenirent, ex quibus sanae mentis defectus, fraudis suspicio, aut personae interrogantis dolus, aut suggestio argui pos set probabiliter. Sicque sequutus est Senatus traditiones illas, atque obseruationes, de quibus latius ego dicto cap. 27. vbi ex profes so explicaui, amplexus etiam fuit Gregorij Lopezij placita, in. l. 6. tit. 3. par. 6. verbo diziendo, vbi Gregorius ipse tradidit, opinionem glos s ae, in l. iubemus, C. de testament. communiter approbari: quod si non testator, sed alius coram eo exprimat nomen haeredis, & ipse disponeus ita agnoscat, profitendo verbis, quod sic; id sufficiat. Dummodo (provt idem Gregorius limitat) intelligatur, quando testator habebat bonum intellectum, & memoriam. Secus vero, si ita oppres sus erat infirmitate, & mortis pres sura, quod non poterat articulate loqui, nam tunc non valet testamentum, quia talis disponens mortuo similis est, vnde si interrogaretur, interfecisti hominem, diceret sic. Inquit etiam Gregorius, id procedere; siue Tabellio sit ille, qui interogat testatorem, siue alius, dummodo non sit persona suspecta, nam tunc testamentum valeret, & idem es set, ab alio non sus pecto, vel a tabellione interrogari. Sicut etiam idem es set, tabellione adhiberi a persona suspecta, vel ipsum alias es se suspectum. Addit quoque Gregorius metidem, non modo procedere sententiam Glos s ae communem, quando tabellio de scientia, & voluntate testatoris scripsis set testamentum, & postea prae sente testatore, & testibus exprimat nomen haeredis, vel haeredum: nam tunc sufficit, quod testator dicat sic; & ita quotidie seruatur: sed etiam si aliquis fecit scribi testamentum sine scientia, & voluntate testatoris, & postea, conuocatis testibus, notarius in prae sentia testatoris illud legit, & interrogat testatorem, an ita velit; nam si ille qui interrogat, est homo fidelis, & non suspectus, & testator loquitur articulate, & intelligibiliter, & habet sanam memoriam, & intellectum, testamentum valebit; alias limitatio ea, quod intelligeretur communis opinio, quando tabellio id faceret de scientia, & voluntate testatoris, & non alius, ad nihilum redigeret eandem communem. Secus vero, si testator non ex voluntate, sed oppres sus infirmitate, & suggestionibus, non recte intelligens, neque volens dixerit, quod sic, provt egregie, & mirabiliter ibi tradit Gregor. & vide Mainardum, decis 6. lib. 5. Rursus in eo dubio, an testamentum posterius factum ad alterius interrogationem, tollat primum solemniter confectum; contrarias duas sententias Fachineus commemorat lib. 5. controuersiarum iuris, dicto cap. 70. & tandem affirmatiuam partem sequitur, si agatur de testamento ad alterius interrogationem facto, provt loquitur Glos sa, in d. l. iubemus, & iuxta terminos, quos ipse proposuit cap. 69. precedenti. Secus autem, si versaremur in exemplo, siue in casu Alberti Papiens. de quo supra, provt latius ibi. Pro maiori tamen explicatione, quod attinet ad dubium d. cap. 70. in memoriam reuocanda erunt, atque repetenda ea, quae eod. c. 27. scripta reliqui. Ex quibus etiam explicari, atque temperare debebunt Gerardi Mainardi placita, & resolutiones, decis. Tolos. lib. 5. decis. 6. numer. 18. dum indistincte firmauit, testamentum ad alterius interrogationem factum, non tollere primum solemniter confectum. Provt etiam Antonius The saurus, forensium, lib. 2. dicta quae st. 99. num. 12. in versi. Septimo erit attendendum, tradita etiam ab eodem Mainardo, numer. 17. quo loci in effectu probauit omnino Alberti Papiens. sententiam quamuis eum non referat; sed refert Ioannem Andream, & as serit, testamentum ad alterius interrogationem factum, ita demum valere, si aperte, atque aliunde quam ex notarij depositione constet, (as sertione enim sola notarij contentus non est) prius scripturam testamenti mandato, atque libera testatoris voluntate factam, & postea ei praelectam fuis se, alias enim (provt inquit) nihil agitur, si testatore ignorante, scriptura, vel a notario, vel ab alio fiat, atque postea illi praelegatur, licet is postea affirmatiue respondeat, aut alias nutu as sentiat, atque etiam scriptura in prae sentia testium confecta fuerit. Hactenus Gerardus Mainardus, qui absolute ita loquendo, tam de notarij as sertione, quam de caeteris, nec accuratius explicans (provt dicto cap. 27. accuratius ego explicaui) explicat etiam The saurus n dicta quae st. 99. & rectius Fachineus percipit dict. cap. 69. lib. 5. decipitur proculdubio, sicuti euidenter constat ex his, quae ibidem adduxi ex nu. 74. vsque ad num. 83. vbi eorum sententiam defendi, qui as seuerarunt, testamentum ad alterius interrogationem conditum subsistere, etiam si primi solemniter conditi es set reuocatorium, quando ces sat omnis fraudis, & suggestionis suspicio; secus vero, quando dolus, aut fraus interuenis set, provt latius ibi. Et vide Gerardum Mainardum, dicta decis. 6. lib. 5. Anton. vero Faber, cuius diligentiam, & candorem in aliorum scriptis perscrutandis, non pos sum non mirati de error, pragmat. tom. 3. decad. 69. errore primo, & secundo. Egregio profecto, & eruditis simo, atque subtilis simo examine (provt in caeteris adsolet) quae stionem expendens, refert sententiam Glos s ae, & communem, in d. l. iubemus, C. de testam. quod scilicet valeat testamentum ad alterius interrogationem, eam tamen pluribus restrictam limitationibus, si testator articulate loqui pos sit, sanaeque mentis existat. Si aliud testamentum non praecedat, de cuius reuocatione tractetur. Si dictante testatore, scripserit notarius, qui postea interrogauit testatorem. Si interrogatio facta sit ab ipso notario; non item, si ab alia persona suspecta; provt latius ibi. Postmodum vero, meram, verámque iuris rationem sequutus, quae tot limitationes, & sublimitationes non nouit (provt ipse profitetur) indistincte defendit, nunquam valere huiusmodi testamenta, ad interrogationem alterius facta; nec magis si notarius ille sit, qui interrogauit, etiam si constet; adhibitum eum, & rogatum a testatore, quam si vel haeres ipse in stitutus, vel aliquis ex eius amicis testatorem interrogas set. Non enim solum hoc obseruandum est, vtrum deficiat voluntas, sed illud etiam praecipue, vtrum adsit solemnitas (inquit Faber idem) leges autem pro solemnitate requirunt, quod nuncupatio haeredis fiat ab ipso testatore, d. l. iubemus, quam quatuor in locis rectis sime Faber ponderauit, dicto errore primo, colum. 1. in fine, vbi & alia multa considerat contra communem, quae egregiam, & subtilem habent dubitandi rationem; in praxi tamen durum es set, a receptis adeo, & communibus Interpretum nostrorum sententiis recedere; modo ips ae temperentur, atque explicentur, provt supra, dicto cap. 27. ego metipse explicaui. Et ita restrictae, atque acceptae, procedunt etiam, & de iure Partitarum, post editam dictam l. 6. tit. 3. partit. 6. sicuti velut expres sim agnoscit eruditis simus Gregorius Lopez ibidem, dum eorundem Interpretum communes doctrinas expendit, accipitque, & re stringit; & de iure huius Regni, atque nouae collectionis Rcgiae legibus id ipsum, quod de iure communi seruandum; eodem cap. 27. num. 61. & 81. & seqq. annotaui, atque scripsi Et praedicti Antonij Fabri loci mentionem feci, numero 55. obiter tamen, provt ibi apparet. Et pro defensione communis sententiae responderi pos set ad text. in d. l. iubemus, & in l. hac consultis sima, § per nuncupationem, & ad l. haeredes palam. Provt communes Doctorum doctrinas sequutus, respondet Petrus Gillenius, in eadem l. iubemus, sub num. 9. vbi adduxit Iasonis considerationem contra communem, ob stare scilicet eidem communi, pro forma substan tiali requiri, vt nomina haeredum, voce testatoris exprimantur, quodque talis solemnitas, ad vitandam falsitatem, quae ex falsa suggestione, & nominatione aliena nasci pos set, provt latius ibi. Responderi quoque potest ex verbis Fachinei, libro 10. cap, 17. In fine, satis es se, per aequipollentem modum exprimi nomen haeredis, provt etiam ibi videri potest, & supra notaui, dum Fachinei opinionem recensui. # 74 CAPVT LXXIV. Summarium non conficitur, quia continet vnum duntaxat, & se ipsum summat, ex his scilicet, quae tractantur, & non perficiuntur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis voluntatibus; & quam verum sit, in omni actu, materia & dispositione, non tractatum, sed conclusionem attendi debere; cum multa tractentur, quae ad conclusionem, & finalem effectum non veniunt. Et Iacobi Menochij casus quinque in hoc propos ito considerati. Nonnulla etiam, in praxi satis vtilia commemorata. MVlta tractari, quae non perficiuntur, & conclusionem, & finalem tractatum attendi debere; & inde eum, qui probat tractatum praeambulum, nihil agere, nisi probet, conclusum, & firmatum fuis se, & certo modo actum, vt per Mascardum, post alios Authores, de probat. tomo primo, conclus. 617. Menochium, de arbitrariis iudic. lib. 2. casu 470. dici solet adeo as sidue, vt per manus circunferatur quotidie; idque, tam ad vltimarum voluntatum, quam aliorum actuum interpretationem, omnino neces sarium est; cum ex his etiam, quae tractata fuere, coniectura voluntatis deduci soleat, vt per Menochium, ibi, num. 8. Et idcirco primo loco obseruandum erit, conclusionis totam vim es se, non tractatus, l. s i voluntate, & ibi Baldus, C. de rescindenda vendit. l. si dominus, versic. Sed quae situm, in illis verbis: Conclusum non fuis set: quem Baldus notat ad hoc singularem, ff. prae scriptis verbis. Nicolaus Boerius, decis. 183. colum. 3. post numer. 4. Decius, in consil. 133. colum. 4. & ideo tractatus, capitula, & conditiones, quae inter partes geruntur & disputantur, non attenduntur; sed ea quae finaliter & decisiue perficiuntur, & concluduntur; quia tota vis actus, seu contractus, qui geritur, consistit in conclusione, & perfectione simultanei consensus, l. 1. § 1. ff. de pactis, l. consensu, vbi Bartol. post Glos sam ff. de obligat. & act. l. 1. vbi Bald. ff. de contrahenda emptione, l. multum interest, C. si quis alteri, vel sibi, l. cum allegas, vbi Salicetus, C. de vsuris, Alexand. in l. iudex, ff. de re iudicata, Angelus, in l. Item quia, ff. de pactis, vbi inquit, quod tractatus, & praefationes non sunt contractus, nec attenduntur, sed sola conclusio attenditur, quoniam in ea contractus virtus con sistit, & ab ea recipit formam es sentialem, sicuti ex Baldo, Alexandro, Decio, Boerio, Albano, Natta, Tiraquello, & aliis, obseruarunt Petrus Surdus, in consilio 302. numer. 5. & 6. lib. 2. Stephan. Gratianus, disceptation. forens. lib. 1. capite 115. numer. 35. Alexander etiam, in consilio 13. numer. 17. lib. 1. vbi certa dos petebatur, quia aderant testes dicentes, quod pater interrogatus, quid filio dare cogitaret, daturusve es set, respondit, 400. aureos, vestem, & suppellectilem; & nihilominus Alexander decidit, ex his verbis nullum ius parti acquisitum, & reddit rationem, quia multa tractantur, quae non perficiuntur: & expendit l. si ex causa, §. nunc videndum, ff. de minoribus, Baldus etiam singulariter, in cap. fin. de iuramento calumniae, Decius in consilio 135. Marc. Anton. Rouescala, in annotat, ad Alexand. in cons. 13. lib. 1. verbo, multa tractantur: vbi vide: & ij omnes citant Bald, in d. l. si voluntate, C. de rescindenda vendition., dicentem, quod multa in contractibus interueniunt hinc inde, quae in consideratione non habentur, quia totius contractus substantia, & perfectio consistit in conclusione, licet multa antea inculcentur. Et ibidem Salicetus scrip sit, quod multa verba inter contrahentes solent interuenire, antequam ad conclusionem perueniatur, quae non attenduntur; quia antequam sit conclu sum, non est celebratus contractus, l. elegant er, ff. de condict, indebiti, l. sciendum, §. edictum ff. de aedilit. edicto, c. 1. de rebus Ecclesiae. non alienand. lib. 6. cap. tua nuper, de his quae fiunt a praelatis, vbi tractatus se paratur ab ipso contractu, exornat Afflictis, decis. 375. num. 6. & 7. Antonius Gamma, & decis. 82. n. 3. vbi inquit, solam conclusionem, & resolutionem contractus es se attendendam, & non ea, quae antea fuerunt tractat. Et quod ex tractatu praecedenti non probetur, neque prae sumatur contractus; & decisio Rotae 104. num. 6. par. 2. diuersorum sacri Palatij, & altera Camerae Imperialis Andr. Gaill. lib. 1. obseruatione 140. num. 10. & notauit Matth. Vvesembec. in consil. 15. num. 4. & consil. 6. num. 158. vbi pro certo decidunt, tractatum in contractibus non inducere obligationem, antequam tractatus, a partibus pro perfecto, & absoluto habeatur; & praecipue, quando contractus fuit ex interuallo post tractatum, de quo etiam per Alexand. dicto cons. 13. num. 17. & cons. 18. num. 2. lib. 1. & cons. 28. num 3. eod. lib. 1. & cons. 148. num. 5. lib. 5. & vide omnino in cons. 88. num. 5. & seqq. lib. 4. vbi Alexand. ipse latius explicat istam materiam, Angel. in cons. 74. Fulgosium, in consilio 142. Cardinalem Tuschum, tomo 8. litera T. Conclus. 339. fol. 336. Surdum, decis. 70. num. 1. vbi etiam, quod non attenditur tractatus, sed conclusio. Et quod sequens contractus annullat omnes tractatus, qui praeces serunt; praecipue quando contractus fit ex interuallo post tractatum; in venditione namque, de qua ibi, capitula quaedam subscripta fuerant a partibus, & tractata, postmodum autem facto in strumento, nihil tale fuit promis sum, imo in eo plura pacta capitulis diuersa inserta fuere; idcirco decisum, conclusionem; & non tractatum attendi. Idem Surdus, in cons. 202. num. 5. lib. 2. vbi inquit, nihil probare testem, qui interfuit tractatui, non autem conclusioni contractus; & ideo in casu illo sibi consulto, instrumentum attendi, quod continet conclusionem venditionis, non autem apocham illam, quae solum tractatum continere videtur, qui non solet attendi; multa enim tractantur, quae non perficiuntur; iuxta Glos sam, in l. eleganter, in principio, in verbo, puto ff. de condict, indebiti, quae ideo infert, nihil probare testem, qui interfuit tractatur, non autem conclusioni contractus, & eam dicunt notabilem relati ibi per Surdum; qui addit n. 6. quod contractus consistit in sola conclusione, ex textu, in d. l. si voluntate, & dixis se Baldum, quod contractus recipit es sentiam ex sola perfectione, & dici potest, quod perfectio, seu forma es sentialis consistit in indiuisibili puncto, vt de testamento inquit ipse Bald. ibi etiam relatus, & quod attenditur effectus, vltimo loco subsequutus; & contractus sequens tollit, & annullat omnes praecedentes tractatus; & quamuis dici soleat, quod dicta in tractatu, habentur pro repetitis in conclusione tamen procedit, quando incontinenti contractus sequutus est tractatum; quae enim incontinenti fiunt, videntur actui in es se; sed quando longum interces sit interuallum inter tractatum, & contractum, tunc non attenditur quid fuerit tractatum, sed quid conclu sum, & ideo post Barto. & alios (subdit idem Surdus, num. 7.) si quis tractauit de recipiendo mutuam pecuniam, & pro restitutione de obligando bona, si statim sequatur venditio, prae sumitur simulata propter tractatum praecedentem, sed si venditio sequatur ex interuallo, non prae sumetur simulatio, & si contractus fuit in vna forma celebratus, non corruit, licet antea ex interuallo tractatum fuis set, de eum celebrando in alia; quamuis aliud sit, si contractatus sequitur incontinenti tractatum, & dicta in praefationibus censentur repetita; ideo quod quae fiunt incontinenti, videntur ines se; sed aliud est, quando interuallum interces sit: & quod non dicitur celebratus incontinenti contractus, qui altera die factus est, sed probandum es se tractatum praecedentem, quod incontinenti praeces serit. Et hactenus Surdus, qui aliorum auctoritate haec comprobat, & nonnulla repetit in cons. 452. num. 43. & seqq. lib. 4. Vvesembec. in cons. 13. num. 88. Flaminius Cartharius, decis. 29. num. 23. & tribus seqq. vbi dicit, nonnulla in proposito, Stephanus etiam Gratianus, disceptation. forens. lib. 1. dictio cap. 115. ex n. 33. & duobus sequent. folio 324. vbi notabiliter, atque in haec verba scripsit: Prae sertim cum testes deponant , quod ita fuit per partes conclusum, neque enim loquuntur de verbis prolatis in tractatu, quia tunc illa non attenderentur, neque ex eis aliqua actio, aut exceptio oriretur, cum multa tractentur, quae non fiunt; & per Decium , quod obligant verba prolata per emptorem dicentem, quod quando Sempronius restitueret sibi pecuniam suam, ipse redderet venditori praedium, quia per illa verba non probatur conclusio. Sequitur Rota Genuensis 29. vbi quod non obligatur locans, si dixit, quod semper quod conductor claues redderet, ipse illas, & domum accepis set. cum ex hoc non fuerit probata aliqua conclusio. quae solum attenditur, tanquam in ea contractus consistat, & ab ea recipiat formam es sentialem, & perfectionem, l. si dominus, ff. de prae scrip. verbis, &c. Item quoque Stephan. Gratianus notabiliter annotauit tomo 3. cap. 550. ex numer. 49. cum seqq. folio 443. vbi inquit, in casu illo, de quo agebatur ibi, non con stare de imperfecta voluntate, iuxta text. in l. si quis cum testamentum, ff. de testamen. ex eo quod testator volebat facere duo legata, vnum sorori moniali, & alterum confraternitati, quae postea non fecit; quia ad effectum, vt testamentum corruat ex hoc capite, requiritur, quod in ipso actu testandi appareat, quod testator voluerit aliquid plus proferre, & morbo, vel morte praeuentus non potuerit, provt notant Authores ibi relati, nec sufficiunt tractatus praecedentes, ipsi actui testandi, quia multoties testantes non retinent voluntarem, quam explicarunt in tractatu, vt bene aduertunt Cephal. & Menoch. ibi relati, & est trita regula, quod multa tractantur, quae postea non fiunt, nec sufficit probare, quod in principio condendi testamentum , testator dixerit, se velle aliquid facere, quod postea non legatur in testamento; quia potuit, dum conderet testamentum, mutare voluntatem, l. si testamento, C. de institut. & substitut. nec sufficit quod testes deponant de tempore, antequam testator deueniret ad actum testandi, provt latius ibi comprobat Gratianus metipse; & propositam conclusionem, quod multa tractantur, quae non perficiuntur mire expendit, atque vtiliter adducit. Petr. etiam Magdalenus, de numero testium, in testam. requisito, par. 2. cap. 5. num. 13. Ioseph. Mascardus, de probat, conclus. 617. vbi quod emptio non probatur ex tractatu, cum multa tractentur, quae non perficiuntur. Idcirco infert num. 2. quod qui probat tractatum praeambulum, nihil agit, nisi probet, formatum fuis se certo modo contractum, prout ibi comprobat, & in fortioribus terminis intelligit. Alexander quoque Ludouisius, decis. 168. num. 2. vbi quod non attenduntur dicta ante contractum, etiam in ipsius tractatu, sed quae in conclusione fuerunt expres sa, provt ibi comprobat, & Oliuerius Beltraminus, in addit. litera B. numero 5. & tribus sequem. fol. 152. inquit, quod ex tractatu non infertur ad conclusionem, & adducit plures Rotae Romanae decisiones; & infert, quod si in capitulis repetitur aliquid dictum, quod non sit in instrumento, standum est instrumento, & censetur con sulto in instrumento omis sum. Attamen, quod ex tractatu, & ex contentis in capitulis, desumitur interpretatio conclusionis, vt per Surdum, in locis ibi relatis. Econtrario tamen dicit alios tenuis se, quod si capitula discordent ab instrumento, potius sit standum capitulis, quam instrumento, & quod in instrumento prae sumitur error. Et hoc maxime procedere, quando instrumentum se refert ad capitula, quia incontinenti non prae sumitur mutatio voluntatis Attamen, quod ad concordiam pos sunt reduci dictae opiniones; vt scilicet prima opinio procedat, quando intercedit longum temporis interuallum inter capitula, & conclusiones. Secunda vero opinio procedit, quando immediate post capitula celebratur instrumentum; & citat Manticam, de tacitis, lib. 3. titulo 4. num. 1. 2. & 3. potuis set tamen referre Surdum, dicto cons. 202. ex n. 6. cum seqq. l. 2. vbi velut expresse eam concordiam prae sentit, & aliorum Authorum authoritate comprobat, & addit Beltramin. metipse, quod secunda opinio procedit etiam quando instrumentum se refert ad capitula; vulgaris enim regula est, quod standum est magis relato, quam referenti. In comprobationem etiam superiorum vrget, quod finis perfectionis considerandus est, non principium, aut tractatus, l. si domum, ff. locati, l. qui bona, §. qui inter, ff. de damno infecto, l. adeo, §. illud, ff. de acquir. rer. dominio, Decius, in l. eum quid, n. 11. ff. si cerum petat. Aguirre, in responso Regni Portugaliae, par. 2. n. 158. par. 3. num. 70. Viuius, decis. 343. num. 4. Borgninus, in cons. 104. num. 1. Alexan. Raudensis, in cons. 1. n. 337. volum. 2. Marcabrunus, in cons. 16. num. 36. Tuschus, litera F. conclus. 378. n. 1. & 8. finisque ipse, & conclusio omnia ad se trahit, Surdus, in consil. 217. num. 4. 31. & 32. lib. 2. vt omnia a fine regulentur, Bald. in cons. 115. volum. 1. Craueta, in cons. 113. numer. 14. Borgninus, in con sil. 171. n. 37. & 40. Surdus, in cons. 164. num. 32. Ludouic. Casanate, in cons. 45. num. 107. & perfecta nulla dicitur dispositio, quae ex omni sui parte perfecta, atque completa non est, l. rei, §. finali, ff. de verbor. significat. l. si is qui, §. quaedam, ff. ad leg. falcid. nec adictum dicitur, vbi aliquid superest agendum, Beccius, in cons. 66. n. 16. Viuius, decisione 224. & est omnino videndus, Iacob. Menochius, in libro 2. de arbitrar. iud. centuria 5. casu 470. vbi primum constituit, vetus es se nostrorum prouerbium, multa dici, quae deinde non fiunt; & inde, quae pertractantur, & aguntur a partibus; nisi con clusio aliqua existat, nihil operari, ex textu, in d. l. si ex causa, §. nunc videndum, in fine, & in l. eleganter, in principio, vbi Glos sa 1. ff. de condict. indeb. & in d. l. si voluntate, vbi Bald. scribit, multa in contractibus interuenire, solam tamen contractus conclusionem es se spectandam; & quod idem Baldus consueuit dicere, aliud es se dixis se, aliud fecis se, vel contraxis se; & testes, qui attestantur, se interfuis se tractatui, & non conclusioni, non probare contractum; & alia his similia ibidem adducit, & comprobat. Ex tractatu tamen id proficisci affirmat, vt saltem arguatur, coniiciatúrque animus ipsarum partium, & coniecturam, atque interpretationem argui ex praecedentibus tractatibus; provt ipse Menochius exorna num. 8. & 4. seqq. Quo tamen tota haec disputatio elucescat, & facile intelligat Iudex, in quibus suum versetur arbitrium, quinque principales casus constituit, quibus sane quaecunque in proposito excogitari pos sunt, comprehendit. Primus casus est, quando habitus est tractatus, & is quidem firmatus, atque conclusus, deinde contractus incontinenti confectus, conscriptúsque alia habet formam. Hoc in casu, talis prae sumitur contractus, qualis fuit conclusio ipsius. Quia (vt Baldus inquit) voluntatis mutatio non prae sumitur, ex quo statim fuit contractum; de quo vide ibi, n. 13. & duobus seqq. Secundus est casus, quando habitus est quidem tractatus, sed ex interuallo deinde fuit confectus, atque celebratus contractus. Hoc sane casu, is se prae cedens tractatus, non arguit contractum fuis se sub ea forma confectum; imo coniectura fit, reces sum ab ea conclusione tractatus fuis se, atque ita partes poenituis se illius conclusionis. Quod tamen non procederet, quando ex qualitate personarum, vei contractus, fraus prae sumi pos set, seu aliquae coniecturae ita arguerent prove ibi videbis n. 16. Tertius est casus, quando habitus fuit solus tractatus, cuius nulla vere extitit conclusio, nec aliqua adest coniectura, vel ex rei, vel ex personarum qualitate, quae aliter suadeat. Hoc sane casu non prae sumitur subsequutus contractus iuxta formam non firmati tractatus; ea est ratio, quia (vt supra dixi) multa tractantur, quae deinde non fiunt, provt ibi n. 17. Quartus est casus, quando habitus fuit solus tractatus, cuius vero nulla extitit conclusio, sed aliqua adest coniectura ex qualitate personarum, contractum fuis se foeneratitium, idque iudicis arbitrio relinquitur. prout ibi n. 18. Quintus & vltimus casus est, quando habitus est tractatus, sed non constat, an ita fuerit conclusum; deinde apparent signa, quae innuunt, tractatum fuis se executum. Hoc sané casu prae sumptio est, quod ita re ipsa fuerit actum, vt fuit tractatum; & si de conclusione tractatus non constet: de quo exempla adducit ibi idem Menochius, n. 19. & duobus seqq. vbi vide. # 75 CAPVT LXXV. Summarium non deducitur propter sui breuitatem, & quia duntaxat conficitur, vt in eo dubio, an filij legitimati per sub sequens matrimonium, admittantur ad fideicommis sa, & primogenia, ad quae filij legitimi, ex legitimo matrimonio nati, vocantur; & dictis supra, hoc eod, tractatu, cap. 31. adderetur Iosephi de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonst. lib. 2. cap. 16. ex num. 126. cum infinitis seqq. copiosus admodum, & notandus locus, prout hic videbitur; alius etiam Ioan. Baptist. Lup. & Ioan. Monteal. vbi longa serie scripserunt. V Ltra ea, quae cap. 31. supra hoc eodem tractatu, longa serie peraguntur, & plena manu dis seruntur in eo dubio, vtrum filij legitimati per sub sequens matrimonium, admittantur ad fideicommis sa, & primogenia, ad quae filij legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati, vocantur: nunc obseruandum, atque addendum erit, Iosephum de Rusticis, in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonstrat. lib. 2. cap. 16. ex numero 126. cum infinitis sequentibus, post peractum, atque a me scriptum caput illud, in lucem editum; latis sime agitas se quae stionem propositam, quando scilicet substitutio, aut dispositio concipitur sub verbis de, vel ex legitimo matrimonio procreatis, nunquid legitimati per subsequens matrimonium, horum appellatione ad substituti exclusionem intelligantur? Et primo loco retulis se negatiuam partem, legitimatos inquam per subsequens matrimonium, non excludere substitutum sub dicta conditione liberorum ex legitimo matrimonio: & pro ea recensuis se Anton. de Butrio, Praepositum Alexandrinum, Baldum, Alexand. Curtium seniorem, Ruinum, Gozadinum, Curtium iuniorem, Alciatum, Gratum, Parisium, Socinum iuniorem, Imolam, Abbatem, Vbertin. Zucard. Francis. Niconitium, Rolandum a Valle, Nattam, Cephalum, Beroium, Menochium, Manticam, Decianum, & Alexand. Trentacinquium: deinde ex numero 127. vsque ad numerum 150. aggregas se in effectu fundamenta omnia, quibus eius partis Authores excitari, atque adduci solent communiter. Eisdem etiam omnibus, ita responsum praebuis se, vt res ponsis ipsis perpensis, atque admis sis, facili negotio contraria opinio ad fauorem filij legitimati per subsequens matrimonium, admitti, & probari pos set: Quam in terminis illis consideratis per Angelum Matheaccium, de legatis, & fideicommis sis, lib. 3 cap. 21. libenter ego admitterem, prout supra, d. cap. 31. num. 96. adnotaui: Item si legitimato per subsequens matrimonium, quouis modo prae sumpta testatoris voluntas fauere videretur, prout ibid. quoque dixi, n. 109. in fine. Deinde ex num. 150. Rusticis ipse alteram, & contrariam recenset sententiam, quod imo per subsequens matrimonium legitimati excludant substitutum sub conditione, si deces serit grauatus sine liberis, ex legitimo matrimonio natis: pro qua refert Baldum, Aretinum, Afflictis, Ripam, Decium, Zanchum, Siluanum, Ruinum, Alciatum, Socinum iuniorem, Iasonem, Emmanuel. Suarez, Cels. Hug. Cephalum, Hieronymum Gabrielem, Bursatum, Tiraquellum, Marcarium, Ioseph. Ludou. Beroum, Sfortiam Oddi, Simonem de Praetis, & Gratum: tenuit etiam eandem opinionem Fuluius Pacianus, in consilio 8. num. 45. & ij quidem omnes, & alij quicumque istam partem sequuntur, affirmant eam benigniorem, aequiorem, ac receptionem es se; & contrariam in rigore verborum fundari, & contra verisimilem testatoris intentionem, prae sumptámque mentem videri: atque in verisimili testatoris mente, prae sumptáque voluntate insistunt principaliter; alia etiam quamplura expendunt fundamenta, quae late commemorauit, atque adduxit Ioseph de Rusticis, lib. 2. dicto cap. 16. ex num. 151. vsque ad num. 181. qui tandem n. 178. concludit, ab hac posteriori sententia non fore recedendum in iudicando, & consulendo; nam quidquid exercendi ingenij causa in contrarium considerari pos set. ex verisimili, prae sumptáque testatoris mente submouetur. Quod ego in terminis Angeli Matheaccij libenter admitto, vt dixi; quamuis in stricta iuris disputatione, & attento sono, rigoréque, & proprietate verborum, aliter dicendum existimauerim dicto c. 31. & in puncto iuris defendi sententiam eorum, qui contra legitimarum per subsequens matrimonium, in proposito dubio res ponderunt, provt latius ibi. Et iterum ex num. 105. vsque ad numerum 107. versiculo, Tertius, & vltimus. sic sane pro legitimatis per subsequens matrimonium, & in fauorem eorum, s aepe iam Supremus Regius Hispaniae Senatus definiuit; & hanc vltimam partem (pro qua prae sumpta testatoris mens expenditur) amplexus est; & contrariam, ex rigore verborum subsistentem, respuit absolute Atque ita id ipsum statuit in fauorem legitimati per subsequens matrimonium, in secundo illo ca su, de quo supra, dicto cap. 31. ex dicto num. 105. vsque ad num. 107. quod in primo, de quo etiam ibidem, num. 104. in fine, versiculo: Primus ca sus est. Praeterea Rusticis ipse, dicto cap. 16. libri secundi num. 181. & duobus sequentibus, quando conditio substitutionis sub qualitate legitime natorum concepta reperitur; omis sa disputatione, inquit, concludendum es se, legitimatum ex matrimonio subsequenti, appellatione legitime natorum ad sub stituti exclusionem intelligi; quod ex multis aliis Authoribus comprobat ibi, atque ita conuenit traditis a me, dicto cap. 31. num. 104. in fine, versiculo, Primus casus est. Denique ex num. 184. vsque ad numerum 209. alium illum casum adducit, qui est tertius casus, de quo ego ipse egi dicto cap. 31. ex num. 107. versiculo: Tertius, & vltimus casus, cum sequent. quando substitutio es set concepta sub conditione, si grauatus sine filiis legitimis, & naturalibus, ac legitimo matrimonio procreatis, deces serit; quo casu inquit, stante huiusmodi geminatione qualitatum praedictarum, legitimatum non comprehendi, neque admitti, sicuti scripserunt permulti illi iuris Interpretes, quos dicto num. 184. Rusticis adduxit, & comprobauit vsque ad numerum. 209. Ego etiam ipse recensui ex dict. num. 107. cum seq. Caeterum etiam in his terminis, indistincteque, & generaliter contrariam sententiam nonnullis in casibus, qui de facto occurrerunt, sequutus fuit Supremus Hispaniae Senatus, & ad fauorem eorum, qui per subsequens matrimonium legitimati fuere, lites, & controuersias definiuit, vt ij admittantur, etiam si ad fideicommis sum, aut maioratum filij legitimi, & naturales, atque ex legitimo matrimonio nati, seu procreati, vocati sint. Sicque verisimili potius, prae sumptaeque menti testatoris, aut maioratus institutoris conuenit, qui si de eo interrogatus fuis set, sic respondis set verisimiliter (idque maxime in terminis Angeli Matheaccij, de quo supra. d. cap. 31. n. 96. quando mulier, ex qua nati sunt filij, praeclari, & non obscuri generis es set) nec rigorem, aut sonum, nudámque verborum proprietatem in consideratione habuit. Regius ille Senatus. Sic equidem verisimilis, prae sumptáque mens prae oculis haberi, & praeferri semper debebit, vt in fine eiusdem cap. 31. monui. Qua tamen seclusa; & verborum sensu, rigoréque inspecto, aliter statuendum, ibi defendi: sed ex prae sumpta voluntate aliter dicendum, & ad fauorem filij per subsequens matrimonium legitimati, admisit etiam Nicolaus Garcia, tom. 2. de beneficiis, 7. parte, cap. 2. de legitimitate, cap. 2. n. 43. folio 22. vbi as serit, in Hispania es se receptam sententiam, quod legitimati per subsequens matrimonium, admittantur ad fideicommis sa, & primogenia, ad quae vocantur ex legitimo matrimonio nati, seu legitimi, & de legitimo matrimonio nati. Postea etiam, quae d. cap. 31. in praedicta quae stione adnotaui, & scripsi, inuenio Ioann. Baptist. Lup. in commentar. de illegit. & de natal, resti, liber. comment. 4. §. 3. ex num. 12. fol. 203. vsque ad n. 17. circa ipsummet dubium ex proposito insistere: Et primo, pro certo supponere, quod legitimati ratione matrimonij subsequuti, faciunt deficere conditionem fideicommis si, & succedunt excluso substituto, sub illa conditione, si institutus deces serit sine filiis legitimis, & naturalibus: id quod certum, & multorum aliorum Authorum allegatione comprobatum est, ibi, d. n. 12. Ioan. etiam Monteal. lib. 2. cap. 1. §. 3. num. 16. & 17. folio 9. Postmodum Lupus metipse inquirit num. 13. an legitimatus ratione matrimonij subsequuti, excludat sub stitutum sub illa conditione, si institutus haeres deces serit sine filiis legitimis, & de legitimo matrimonio natis, seu procreatis? Et primo loco refert opinionem negatiuam, quod non excludit, & quamplurimos Authores congerit in vnum ita tenentes, Fachineum etiam pro parte commemorat, controuersiarum iuris lib. 4. cap. 54. & lib. 10. cap. 71. & fundamenta expendit: latiúsque pro hac opinione ipsa negatiua decem aggregauit fundamenta Ioann. a Manteal. praxis ciuilis, lib. 2. cap. 1. d. §. 3. ex n. 30. fol. 10. vsque ad num. 40. vbi firmiter semper tuetur, quod legitimatus per subsequens matrimonium non excludat substitutum, quoties facta est mentio in substitutione de filiis, ex legitimo matrimonio natis, seu procreatis: & num. 38. quamplurimos Authores, huius opinionis sequaces adduxit; atque ex n. 39. fol. 12. vsque ad num. 46. fundamentis partis contrariae, suo ordine satisfacit, re sponsúmque praebet. Ioannes autem idem Baptist. Lup. dict. §. 3. sub num. 13. ex versiculo, vnde subuenit alia, fol. 264. aliorum distinctiones, atque sententias proponit; & tandem n. 14. commemorauit aliam, directo contrariam primae relatae supra, legitimatos scilicet ratione matrimonij subsequuti, admitti, ad exclu sionem substituti sub illa conditione, si deces serit sine filiis legitimis, & naturalibus, & de legitimo matrimonio natis, seu procreatis, & pro ea retulit quamplures iuris Authores; & addit, quod Ioannes Laderchius Imolensis, in consilio. 24. hanc opinionem comprobauit ex iuribus satis vrgentibus; etsi And. Fachineus, lib. 10. dict. cap. 7. conetur refellere, & non recte; & rationem huius sententiae adduxit: latius autem fundauit eam Ioannes Montealegre, dictio §. tertio, ex num. 19. vsque ad num. 29. vbi decem ponderauit fundamenta pro hac parte; & eius Authores retulit, dicto num. 29. ipse tamen (vt dixi) contrariam opinionem tuetur, & nonnullis in casibus, a se consideratis ibidem, ex n. 46. fol. 13. indubitate procedere existimat; quorum vnus est, quando pater es set nobilis, & mater cum qua matrimonium contractum fuit, est vilis & inhonesta persona; & maxime, si in articulo mortis es set matrimonium contractum, prout latius ibi, num. 47. & 48. Lupus autem, eodem loco relato supra, num. 14. in fine, & num. 15. vsque adeo existi mat, substitutum excludi per filios legitimatos per subsequens matrimonium, vt scripserit, id procedere, etiam quando in conditione sit adiectum, de legitimo matrimonio natis, & non aliter: & etiam si diceretur, de legitimo matrimonio procreatis, veris, & non fictis, prout ibi comprobat numero decimo quinto & decimo sexto: & concludit, quod ad excludendum legitimatum ratione matrimonij subsequuti, non sufficit adiicere in conditione verba illa, veri, & non ficti, nisi etiam specifice exprimitur, quod legitimati per matrimonium non admittantur, prout latius ibi. # 76 CAPVT LXXVI. Summarium non deducitur, quia se ipsum summat propter sui breuitatem; & continet duntaxat dubium vnum; vtrum scilicet pater, qui ex causa onerosa promisit filium meliorare, pos sit vti beneficio, & dispositione, l. 27. Tauri, vt iuxta ordinem ibi prae scriptum, substitutiones, vocationes, & submis siones adiiciat; provt hic explicatur. PRo breui, & distincta huiusce cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, supra hoc eodem tractatu, c. 35. longa serie adnotatum, atque comprobatum, ex iure communi, aut municipali interpretari, atque declarari dispositionem dubiam quamcumque; sic etiam in dubio prae sumi, eum, qui actum, dispositionémve fecit, voluis se eam es se legibus, aut iuris communis constitutioni conformem, & ab ipsa vestiri, suppleri, interpretari, & adiuuari, vt non aliter disposuis se videatur in ca su dubio, quam lex disposuerit, siue a legis ordine, & forma non reces sis se: vt etiam omnis dispositio, quae simpliciter profertur, vestiatur a iure communi, vel lege, & secundum ipsam debeat re stringi, & ampliari, & intelligatur facta eo modo, quo ex iuris constitutione fieri potuit. Sicuti haec omnia, & alia similia, latius exornantur, atque comprobantur praecitato c. 35. & n. 31. eiusdem cap. satis ad propositum dicitur, quod etiam in casu, quo testator facit actum ex mera voluntate, siue disponit super his, quae ab eius voluntate, & arbitrio dependent; poterit propositae regulae, & prae dictae prae sumptioni locus es se, vt si de actu ipso; siue aliqua qualitate eius dubitetur, an sic, vel sic, vel absolute, & simpliciter, aut certo modo factus fuerit, disponens in dubio videatur se cum dispo sitione legis conformare voluis se; prout ibi notaui. Et ex his quidem infertur ad obseruationem illam, & in actu practico notabilem Pelaez a Mieres illationem, & resolutionem, de qua in commentariis de maiorat. 1. part, quae st 66. n. 5. vbi inquit in hunc modum: Et est notandum in ista materia, & quae stione, quod si pater promittat filium meliorare in Tertio bonorum ob aliquam causam onerosam, si aliud in promis sione non caueatur, potest vti beneficio, l. 27. Tauri, & adijcere grauamina, & conditiones licitas: nec dici potest, quod iniungit nouas conditiones, ad hoc vt procedat dispositio l. perfecta donatio, C. de donation, quae sub modo, nec pater tali facultati, conces s ae, per d. l. 27. Tauri, renuntiare videtur; & pro hoc facit regula leg. si quando C. de inofficios. testament Hactenus Mieres, qui (vt vides) specifice as serit, quod quamuis parer simpliciter faciat pactum de meliorando in sauorem alicuius filij, nec vtatur facultate sibi concessa ex decisione praedictae l. Tauri 27. non etiam facultatem eam sibi reseruauerit; nihilominus videtur se cum legis dispositione conformare, & iuxta eam disponere, hoc est, se obligare ad meliorandum , provt ex iuris, & dict. l. 27. constitutione meliorare potest, conditiones scilicet, substitutiones, & grauamina, atque submis siones adiiciendo, si voluerit, provt in ipsa lege cauetur, parentisque meliorantis voluntati relinquitur. Nec ideo videatur legis illius beneficio renuntiare, aut potestatem substituendi, & grauamina adiiciendi, a se abdicare, quod simpliciter pactum de meliorando fecerit. Nec vrget in contrarium l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, constitutio, quod donatio semel perfecta, conditiones postea non capit; nec eidem potest ex postfacto modus, grauamen, vel conditio apponi, siue quid aliud de nouo adiici; sicuti latius exornaui, atque comprobaui, lib. 3. quotidian. har. controu. iur. c. 10. per totum: Quia respondetur, quod perfecta donatio, aut promis sio, nec conditionem capit, nec modum; si conditio, aut modus ex voluntate donantis, aut promittentis duntaxat, postmodum adiiciatur; secus vero si ex legis dispositione insit: quo casu, quemadmodum expres sio nihil operatur, ita nec omis sio, iuxta ea, quae alio cap. supra hoc eod. lib. & tract. annotaui, atque scripsi. Rursus, quamuis promis sione de meliorando facta a parente ex causa onerosa, melioratio ipsa mortuo parente , pro facta habeatur, ac si facta. fuis set; atque ita pactum de meliorando in fauorem alicuius filij, seu descendentis , ex causa matrimonij, vel alia onerosa, prae cisam inducat meliorandi obligationem; vt si non fiat in vita, morte promittentis adueniente pro facta habeatur; atque ita promis sio, seu pactum de meliorando efficiat veram meliorationem, siue sit vera melioratio; sicuti post Castellum, Gomez. Ariam, Palac. Rub. Tellum, Mieres, & Matienc. tradidit Velazq Auend. in l. 22. Tauri, glos s. 2. n. 4. per illam legem, quae inquit. Sean auidas por hechas. Et in l. 44. glos s. 5. n 6. & 7. indeque inferat, quod pactum de donando, dicitur donatio ipsa: Angul. etiam in l. 6. glos s. 11. per totam, ex fol. 152. latius Morquech. de diuisione bonorum, lib. 3. c. 7. per totum, vbi late disputat. Quocirca videbatur dicendum , quod si promis sio, seu pactum de meliorando, dicitur ipsa melioratio, & de donando , donatio: sit locus decisioni dict. l. perfecta donatio, quod donatio, seu melioratio semel perfecta, conditiones postea non capit. Re spondetur tamen dupliciter, in primis, promis sionem de donando, seu de meliorando , non es se donationem, seu meliorationem, ex decisione d. l. 22. Tauri, quidquid controuersia es set de iure communi, provt vtrumque ostendit Morquechus, lib. 3. d. c. 7. per totum, maxime n. 28. cum seq. vbi inquit, ex decisione praecitatae l. 22. approbari opinionem eorum, qui as serunt, quod promis sio donandi non est donatiomam: si lex ipsa obligat parentes, vt meliorationem promis sam faciant, & filius potest obligare parentem . vt promis sa impleat; sequitur, quod pactum, seu meliorandi promis sio, non sit melioratio, alias statim cum facta fuit promis sio, pro facta haberetur absque facto parentum; sed quia parentes vsque ad mortem facultatem faciendi meliorationem habebant, in parentum vita lex ea Tauri 22. nihil disponit. Et quia illa facultas morte finitur, ne parentum mora filio meliorato noceat, nec fraudibus via aperiretur, in desectum non factae a parente meliorationis in vita, lex supplet, disponendo, quod melioratio pro facta habeatur. Et id ipsum statim statuit Morquech. idem, num. 35. & 38. quando simpliciter, & absque vlla temporis praefinitione pater filium meliorare promiserit, vt scilicet post mortem patris facta censeatur melioratio; non tamen promis sio meliorandi, sit melioratio, provt latius ibi; & secundum haec recte procedit Pelaez a Mieres placitum: nec in contrarium vrget regula d. l. perfecta donatio. Quod si considerationem illam Morq. quam ex d. l. 22. Tau. ipse deduxit, sic euites, provt euitari pos se contendit Angul. in d. l. 6. glos s. 11. n. 5. quod scilicet negari non pos sit, quin promis sio, & donatio, seu melioratio sint diuersa; attamen, quod cum donare, aut meliorare promittens teneatur adimplere, ratione vitandi circuitus promis sio habetur pro donatione. Si etiam dixeris, quod licet eadem l. 22. Tau. executionem differt vsque ad tempus mortis, quando promis sio de meliorando facta fuit a parente, non tamen substantiam donationis, quia lex dicit, quod teneatur adimplere promis sa, provt Tellus ibid, n. 15. in fin. recte perpendit. Respondebitur equidem , negari non pos se, quin eadem lex 22. expres sim cauerit, quod dum viuit parens , qui promissionem , seu pactum fecit de meliorando, nec facta est melioratio, nec pro facta habetur; quia pro facta habetur post mortem , non tamen in vita; quod idem Tellus agnouit specifice d. n. 15. in vers. nec obstat quod in lege nostra. Velazq. etiam Auend. in d. l. 44. gl. 5. n. 7. in illis verbis: Quia licet non statim promis sio de donando, seu meliorando, seu instituendo maioratum , perfecta institutio sit; reuocari tamen nequit, Idcirco, si parens, qui vere non meliorauit, sed meliorare tantum promisit, in vita realiter adimpleat promis sa, & meliorationem faciat cum effectu, iuridice potest tunc vti beneficio, & decis. d. l. 27. Tau & conditiones, summis sione, & grauamina adiicere, provt in ea l. cauetur, quamuis pacto contrauenire, siue promis sa, aut meliorationem reuocare non pos set: nec eo casu loquitur d. l. perfecta donatio, vtpote, cum in ea donatione loquatur, & procedat, quae statim vt facta est, perfecta remanet, non veró in promis sione de donando , quae non statim, nec iri vita, sed post mortem pro facta habetur. Secus tamen es set, si non promis sio, sed constitutio maioratus, aut meliorationis de prae senti interueniret, & pater de propriis bonis faceret maioratum , aut meliorationem in filium, tradendo illi possessionem , aut ex causa onerosa cum tertio; quia tunc, postquam pater id fecit (non autem facere promisit) non pos set addere in maioratu, aut melioratione alias conditiones , quam illas, quas tempore actus confessionis apposuit; provt ipse Mier. 1. p. q. 26. ex n. 4. cum seq. comprobauit, & lib. 3. d. c. 10. late ego exornaui. Remanet ergo, quod parens, qui non de prae senti meliorationem fecit, sed meliorare promisit; non ideo videatur renundare beneficio d. l. 27. Tau. sed potius si in vita realiter meliorationem faciat, eo vti frui pos sit; alias autem, si non faciat in vita, sed post mortem eius donatio pro facta habeatur; intelligi debebit cum omnibus qualitatibus, & conditionibus expres sis in pacto, tempore promis sionis; provt Angul. in d. l. 6. gl. 12. in princ. notauit, nec Pelaez a Mieres, obseruationis praedictae vllam mentionem fecit. Pro eadem autem ipsius Mieres resolutione, vltra superius dicta, expendi potest fundamentum aliud ex his, quae Telli ipse in eadem l. 22. Taur. n. 15. annotauit, quod promis sio facta causa matrimonij de melioratione Tertij & Quinti, etiam titulo maioriae, si adhuc in vita non fuit adimpleta, post mortem patris, ac si fuis set facta, reputatur, Conditiones tamen censentur repetitae, & si expres s ae non fuerint, secundum consuetudinem loci. Sequitur Angul. gl. fin. d. l. 6. fol. 153. vbi inquit, quod si quis promisit facere meliorationem titulo maioriae, eo mortuo maioria pro facta haberetur, cum conditionibus a iure requisitis, & consuetis, & hae subintelligerentur: ita pariter, & subintelligi debent illae, quae in d. l. 27. Tauri exprimuntur, & si cum promis sio de meliorando facta est, omis s ae fuerint, vt scilicet apponi pos sint, quando melioratio a parente realiter fiet, iuxta potestatem parenti conces sam in d. l. 27. Tauri. Quod etiam & tertio loco comprobatur ea ratione, quod contrahens, siue faciens actus simpliciter, non videtur renuntiare iuri, aut qualitatibus, cum quibus ex legis facultate, aut dispositione actus ipse, aut contractus fieri potest, sed potius ad eum modum censetur actum ges sis se, quo de iure fieri potest, nec renuntiatio eius iuris, aut qualitatis prae sumitur in dubio, sed potius reseruatio, quae perinde subintelligitur, ac si expres sa fuis set: quicunque namque videtur regulariter se obligare legibus, & qualitatibus de eo actu loquentibus, & iuxta eas disponere, aut contrahere: sic equidem, qui dispositione in sui fauorem ex legis permis sione facta vtitur, tenetur amplecti contractum cum qualitatibus a lege expres sis siue requisitis: prout haec omnia ex iuris ratione procedunt, & notantur, atque comprobantur per Surd. in cons. 42. n. 6. & decis. 2. n. 14. & decis. 13. n. 5. & decis. 290. n. 8. vbi post Bald. Nattam , Beccium, Bartol. Angel. Crauet. & Roland. sic vt dixi, notauit; & d. decis. 2. ex eo quod faciens actum censetur se obligare legibus de illo actu Ioquentibus; quod late comprobat Cardin. Tusch. t. 1. lit. A. concl. 151. ex fol. 130. vbi infert statim in hunc modum: Ideo non videntur partes voluis se prae scriptioni renuntiare, imo nec Princeps ipse. Idem Surd. in cons. 198. num. 10. lib. 1. & decis. 60. num. 2. & 3. vbi ex eadem doctrina infert etiam in haec verba: Et acceptans ciuilitatem obligatur ad onera ciuium; & qui vtitur statuto, cogitur seruare qualitates ab eo requisitas. Et citat. Bartol. Felinum, Decium, Beroium, Ripam, & Nattam, qui in casibus sibi consultis , iure concludunt, filium vtentem pacto, & promis sione de meliorando a parente in sui fauorem facta, teneri acceptare eam cum qualitatibus voluntati parentis in d. l. 27. Tauri requisitis. Surdus ipse, decis. 220. n. 20. & 3. seqq. & n. 26. & 3. & seqq. qui d. n. 20. sic inquit: si igitur contractus sui natura, sicque disponente lege resoluitur; certe non fuit super eo pacto neces sarius as sensus, sed potuit venditor secuta mera emptoris, iure permittente, rem venditam recuperare, non petito domini as sensu: quia prae stitus as sensus super contractu, censetur etiam prae stitus super illius resolutione, quae iure communi sequitur, ex quo censetur adhibitus secundum qualitatem contractus, super quo interponitur: l. si pupillorum, §. si pupillus, ff. de reb. eor. & as sensus prae stitus super contractu, extenditur ad distractum, quia hoc sit ex iuris mini sterio, non ex hominis facto, &c. Dicto quoque num. 26. & quatuor seqq. in hunc modum scribit; Secundo respondetur, quod contrarium procedere pos set, si pactum es set contra naturam contractus; at in facto est naturale, vt dixi ex Baldo, Abbate, & allis. Et si fuis set omis sum, venis set nihilominus ipso iure, quia semper videntur expres sa illa, quae sunt de natura contractus, l. cum quid, vbi notant omnes DD. praecipue Dec. num. 6. & seqq. ff. si cert. peta. Crauet. in resp. pro genero, num. 308. & in cons. 811. num. 5. & in cons. 915. n. 18. & qui actum facit, videtur se obligare legibus de illo actu loquentibus l. si duo, vbi Bald. ff. de acquir. haered. & as sensus quoque intelligitur secundum naturam actus, super quo interponitur, l. si vno, ff. locati, perinde vero habetur, ac si in ipso as sensu expres sa es sent, quaecumque naturaliter contractui in sunt. Hinc Isern. in cap. 1. qui successores teneant. dicit, quod assensus comprehendit id, quod tacite subauditur a lege, praecipue quando pendet ab expres so, vbi declarat Camer. d. c. Imperialem, concl. 9. vers. sed illud pulcherrimum; fol. mihi 436. Sane promis sio, aut pactum de meliorando, & as sensus super eo prae stitus, comprehendit, ac comprehendere debet id, quod tacite subauditur a lege, perinde ac si expres sum fuis set, vt scilicet intelligi debeat, reseruata parenti facultate, de qua in d. l. 27. Tauri; actus etiam dubius semper debet interpretari, vt minus sit damnosus gerenti; & plus vtilis, quam es se pos sit, quia haec est naturalis intentio gerentis actum, vt per Crauet. in consil. 106. num. 8. & seqq. Cardin. Tuschum, tomo 1. littera A. conclus. 138. pes totam, fol. 119. Quarto denique & vltimo loco facit, quod consensus testringitur ad terminos, in quibus est prae stitus, ideo non vltra operetur; & adhibitus ad vii um finem, non praeiudicat consentienti ad alium finem, vt per Crauetam in cons. 34 num. 19. & in cons. 241. num. 6. latius in cons. 449. fere per totum, vbi quod consensus semper re stringitur, ne renuntiatio inducatur iuris alias competentis, quod renuntiatum non est: Cephal. in cons. 148. num. 24. lib. 2. Menoch. in cons. 75. num. 74. lib. 1. Surd. in cons. 36. num. 28. lib. 25. Cardin. Tusch. tom. 2. litera C. concl. 753. num. 25. & 26. fol. 205. vbi numero 46. citat. Petri Anchar. excellens consilium in proposito 76. Per modum consilij, per totum; quod pater consentiens donationi factae per filium de bonis patris ad fauorem vxoris filij, sibi praeiudicat; sed tamen con sensus regulatur secundum naturam actus, vt sicut donatio inter virum & vxorem potest reuocari, ita & donatio, & consensus soceri. Promis sio igitur; siue as sensus prae stitus de meliorando, ad eos terminos restringitur, nec extenditur ad alium finem, inducendae scilicet renuntiationis facultatis in d. l. 27. Tauri conces s ae. Et ita regulari debet, vt quemadmodum melioratio ipsa recipit conditiones, grauamina, & summis siones, de quibus in ipsa l. Tauri 27. ita etiam & as sensus, aur promis sio praedicta, imo & in fortioribus terminis, quod eiusmodi ius, ex legis dispositione competens, etiam per generalem renuntiationem non censeatur sublatum, nisi eius specifica mentio fiat; clare deducitur ex his, quae adnorarunt, atque scripserunt Decius, in cons. 27. Roman, in cons. 472. Oldrad. in cons. 294. Vltima iam dicta, per totum Bologninus, in addit, ad cons. 16. Ioannes de Anania, num. 15. Fulgosius, in cons. 180. viso proces su, in fine. # 77 CAPVT LXXVII. Summarium ideo non conficitur, quod duntaxat continet notabilem admodum, atque egregiam declarationem eorum, quae supra hoc eod. tract. cap. 59. num. 30. & quatuor seqq. tradita fuere remis siue, vtrum scilicet per ces sionem, aut per dationem in solutum nominis sui debitoris, maneat quis liberatus, nec ne; & periculum nominis ces si ad quem spectet ad cedentem, vel ces sionarium Indéque & consequenter , an nouatio inducatur per delegationem, siue interuentu nouae personae, tam de iure communi, quam de iure Regio; idque ad dilucidam, & singularem explicationem leg. 15. tit. 14. p. 5. de qua adeo accurate, & eleganter agitur, prout hic videbitur, & insignis, atque memorabilis resolutio, & explanatio traditur. PRo dilucida, atque notanda huius ce cap. explicatione obseruandum, & constituendum erit, supra hoc eodem tractatu, cap. 59. num. 30. & quatuor seqq. attigis se remis siue quae stionem illam, admodum quotidianam, & as siduam, vtrum scilicet per ces sionem, aut per dationem in solutum nominis sui debitoris, maneat quis liberatus, nec ne? & periculum nominis ces si ad quem spectet, ad cedentem, vel ces sionarium? indéque & consequenter, an nouatio inducatur per delegationem, siue interuentu nouae personae, tam de iure communi, quam de iure Regio? & de intellectu l. 15. tit. 14. part. 5. Nunc autem addendum es se, vltra Authores ibi relatos, videndos nonnullos alios qui ex profes so articulum eundem tractarunt; Surdum scilicet, in cons. 22. ex num. 33. & cons. 145. per totum, lib. 1. & in consil. 445. num. 9. lib. 3. & omnino decisione 23. per totam, Hieronym. Gabrielem in consil. 155. lib. 2. Marcabrunum in consil. 63. Valentin. Franch. de fideius soribus, cap. 6. num. 18. Cae sarem Barzium, decis. 72. vbi de eo, qui negligens fuit in exigendo debitum, post ces sionem, aut delegationem sibi factam; & decis. 102. & decis. 110. Manticam, de tacit. & ambig. conuent. lib. 17. titul. 7. & 8. Iacob. Menochium lib. 3. prae sump. 134. Afflictis, decis. 353. Deci sionem Genuae 2. Parladorium lib. 2. cap. fin. 1. par. §. 12. ex num. 48. folio 173. Marescotum, & Rodriguez in locis referendis infra, Decis. Rotae 811. prima parte, in nouissimis, Antonium Fabrum ad titul. C. de nouat, definitione 2. folio 1051. & definitione 5. folio 1052. vbi vide; Mastrillum decis. 177. & 179. Bolognetum in l. singularia, ex numero 86. Pat. Ludouic. Molin. tomo 2. de iustitia & iure, disputat. 559. vbi agit de intellectu d. l. partitae 15. ex fol. 1992. vers His ita constitutis, vsque ad vers Dubium deinde est, Vincent. de Franchis decis. 15. & 303. Anton. Pichard. in §. praeterea, In stitut. quibus modis tollit. obligatio. ex num. 40. cum seqq. vbi etiam explicat d. l. partitae 15. Cardin. Dominic. Tusch. practic. conclus tomo 2. litera D. concl. 142. & duob. seqq. ex folio 511. Magon. decis. Florentina 59. Farinacium decis. 445. in nouis simis, Stephan. Gratianum decis. 13. ex num. 39. cum seq. & decis. 117. & disceptation. forens. lib. 1. cap. 64. Hieronymum Ceuallos, & alios, ideo prae termitto, quod dicto loco commemorauerim eos. Et quidem quamplurimis omis sis etiam, quae iure communi attento pertinent ad dictam quae stionem, & adduci pos sent in eo dubio, vtrum interuentu, & delegatione nouae; personae, fiat nouatio; atque ita debitor liberetur, qui alium loco sui delegauit suo creditori? obseruandum erit, ex sententia praedictorum Authorum, atque Digestorum temporibus, & ante conditam l. finalem, C de nouat. & deleg. certi iuris es se, nisi aliud dictum es set; nouationem, per delegationem fieri. Et id ipsum procedere quoque post decisionem legis ipsius finalis, as seuerarunt nonnulli; ea ratione adducti, quod lex illa, quae in nouatione loquitur, in delegatione intelligenda non sit, cum in ea non loquatur. Aliis etiam rationibus, de quibus latius penes eosdem nunc, & ibi relatos Authores. Alij vero e contrario docuerunt, post eandem dict. l. fin. constitutionem editam, delegationem non induci interuentu nouae personae, nisi expresse actum sit, prout in nouatione lex illa statuit, indéque debitorem non manere liberatum per delegationem, nisi creditor realiter, & cum effectu debitum ces sum, aut delegatum exegerit. Pro qua etiam parte fortis sima expendunt fundamenta iidem antea prae citati Authores, quae ideo non transcribuntur, quod plena manu recenseantur ibid. Quod etiam, quicquid de iure communi controuersia, & contrarietas fuerit; de iure tamen Regio ex decisione d. l. 15. tit. 14. par. 5. posterior haec opinio approbari videatur expres sim, & neces sario seruanda sit in hisce Regnis, vtpote, cum lex ipsa contrarias in proposito articulo opiniones dis soluere, & emendare venerit, & approbauerit opinionem Glos s ae, in l. 2. C. de nouat. quod scilicet nouatio non fiat per delegationem, & interuentu nouae personae, nisi expresse dictum sit, vt cedens, aut delegans liber a debitore maneat, & per factum delegationis (vulgo libranca acetada) quae a debitore datur super alio, vt creditori suo soluatur, debitorem ipsum non liberari, si ces sio effectum non habuerit, & realiter creditori sit solutum; idque etiam si creditor se recepis se fateatur, o diere carta de pago (vt vulgariter dicitur) iuxta text. singularem in l. si literarum, C. de solutionib. de qua commendo Decisionem Genuae 2. fere per totam, & maxime n. 10. & 11. ibi: Et non erant liberati debitores, licet remis sam fecerint; quia ita demum sunt ab obligatione dis soluti, si litera effectum habuerit, l. si literarum, & ibi notant Bald. & Salicet. & dicit Salicet. in l. si pro debito, C. de bonis autho. iud. possid. acceptantem literas, videri eas acceptas se, vt liberet demum secuta solutione, & in l. si filius, ff. ad Maced. vbi dicit, quod mandans, non liberatur, nisi taliter qualiter mandatorius soluat; & loquitur in literis cambij; & licet dici pos set, dictum Dominicum talem remis sam acceptas se; dicebant hoc fuis se sub ista Conditione, si solutio fieret, & sic sub spe futurae solutionis, secundum Salicet. in d. l. si literarum, & in d. l. si filius, & dicit Bald, in cons. 348. factae fuerunt literae, volum. 1. quod si literae non ponantur in executione, debitor primus retrodare debet. Et multa alia dicit ibi ad propositum, quod si quis non soluit literas cambij, qui illas fecit, non dicitur liberatus. Et iterum num. 13. & num. 14. ibi: Quod ita demum Barnabas, & socij erant liberati si remis sio habuis set effectum, quasi insit ista conditio d. l. si literarum, &c. Et num. 16. ibi: Quia annullatio facta fuit contemplatione literarum dictorum Barnabae, & sociorum ipsi scriptarum, quibus id ei significabant, quod habuerat debitum pro remis sa eius nomine facta dictis Valentiae, & sic spe futurae solutionis faciendae in fine Martij; & quando creditor in eius libro rationum scribit, se recepis se debitum, annullando rationem, & creditum spe futurae solutionis, non dicitur nouare, nec fidem illius pure, & simpliciter sequi: & ideo eius debitor, qui scripsit literas ad dictum soluere debentem, non liberatur, d. l. si literarum, &c. Et iterum num seq. vbi concludit id ipsum quod d. num. 10. & 11. quod scilicet remittentes tunc demum sunt liberati, cum literae cambij effectum sortiuntur, & sequuta est solutio: & quod acceptatio remis s ae factae habet tacitam conditionem, si solutio fiat. Et n. 12. quod dato ordine alicui, quod soluat in diem, & acceptato dicto ordine per eum, qui soluere; & eum, qui exigere debet; ante solutionem dans ordinem, non est liberatus, nec dicitur facta aliqua nouatio. Idem etiam, quod obligationi non dicatur satisfactum , nisi reali solutione sequuta, ex sententia aliorum, & nonnullis decisionibus relatis, tenuit Hercul. Marescotus variarum resolution. lib. 1. cap. 11. per tot. fol. 26. in fine, & 27. vbi inquit communem, & veriorem opinionem es se, quod decoctio campsoris cedat damno ipsius debitoris transmittentis literas campsori; non creditoris, dum modo non interueniat delegatio: & quod id procedit, licet ordo a creditore prae sentatus fuerit, & a campsore acceptatus, quia non propterea censetur inducta liberatio principalis debitoris transmittentis literas, nisi sequuta fuerit solutio, cum prae sentatio fiat solum ad effectum, vt adueniente tempore, campsor sit paratus solutioni; & acceptatio operatur, vt creditor sequatur fidem dicti campsoris, ita quod solutio cum effectu fiat, ideo nisi sequuta fuerit solutio, non dicitur facta liberatio, per text. quem citat in d. l. si literarum. & Anton. Gabriel. tit. de nouation. conclus. 1. & addit opinionem Bartoli contrariam, es se communiter reprobatam, & eam in specie, pluribus in causis Rotam reprobas se, & definis se, quod Bartoli doctrina potest habere locum, quando fuis set facta delegatio, prout tenent Decius, Socinus, Purpurat. & Bolognet. quos ipse Marescotus commemorat: & adiicit, quod delegationi locus es se non potest, nisi campsor, qui acceptat literas, sit debitor delegantis; & vt debitor promittat, & tanquam debitori sibi fiat delegatio; istis enim, vel aliquo eorum deficientibus, non fit delegatio, & consequenter liberatio delegantis non inducitur, prout ex aliis ibidem comprobat. Addit quoque num. 5. quod praedicta procedunt, etiam interueniente mora, seu negligentia creditoris in exigendo; quia ces sante delegatione, creditor, qui literas prae sentauit, non tenetur de negligentia, nec potest ei imputari aliqua mora, vt fuit resolutum in Rota, & etiam definitum, quod acceptatio literarum cambij facta per campsorem. cui transmis s ae sunt, non liberet transmittentem, nisi solutio sequatur: & quod solutione non sequuta, creditor iterum ea omnia facere pos sit, quae antea poterat; & de hoc plures decisiones recenset. In causa etiam Venetiarum, cum dubitaretur an damnum decoctionis Bellanitorum spectaret ad damnum Hieronymi Boschori, vel potius ad Vimercatum; Rota id ipsum decreuit, quod scilicet, non dicatur facta nouatio, nec satisfactum obligationi, nisi reali solutione sequuta; prout Farinacius tradidit deci sione 445. in nouis s. vbi in hunc modum scripsit: Nam licet literae cambij in nundinis Lauriani Vimercato datae fuerint, per Clemersculum, cui solutio facienda erat, prae sentatae, & a Bellanitis acceptatae; nihilominus in hoc Bosius, qui literas scripsit, non fuit ab obligatione illa liberatus, sed remansit obligatus, tum quia absque solutione vere dici non potest fuis se satisfactum dictis literis, in quibus dicebatur Purgarete, &c. si literarum, vbi Baldus, C. de solut. Salicet. in l. si filius, 2. ff. ad Macedonian. Paul. Castrens. in l. si debitorem, in princip. ff. de nouat. cum alijs congestis per Gabriel. eod. tit. num. 19. Vers Contrarium, cum etiam hic non concurrant neces saria ad ipsam delegationem, & nouationem inducendam, ad not. per Glos. in l. quamuis, §. si mulier, vbi Castr. num. 8. ad Velle. Alex. cons. 175. n. 4. lib. 7. Scribentes omnes, in l. singularia, ff. si certum petat. Nec dicatur stetis se per Comurculum, quo minus pecuniam post tempus Bellanitis datam ad soluendum exigeret, quasi quod mora huiusmodi creditori nocere debet, l. si per emptorem, l. illud, ff. de peric. & com. rei vendit. Quoniam hoc locum sibi pos set vendicare, vbicunque constaret, delegationem fuis se factam, quo casu bene procedit doctrina Bartoli, in l. singularia, ff. si cert. petat. prout in terminis tenuit Rota, coram Reu. patre D. Lancelloto in vna Bononiensi, Pecuniaria, cuius copia datur; quam domini sine difficultate in hac parte secuti sunt. Hactenus Farinacius, & Rota Genuensis, vbi supra, quo rum, & Glos s ae ordinariae in dict. l. 2. C. de nouat. sententiam amplexa dict. l. partitae 15. ita (vt dixi) decidit, quod scilicet debitor per ces sionem, aut delegationem non liberatur, nisi expresse dictum sit, quod ipse liber a debitore maneat. Quo casu enim liberari tam de iure communi, quam post ipsam legem conditam, planum, & certum est. Ita etiam debitor liberatur, quando nomen debitoris dat in solutum, & cedit actionem: quo casu periculum nominis immediate transit in ces sionarium, l. pupillus, §. soror, ff. de solut. nam etsi prima actio non nouetur, tamen per dationem in solutum extinguitur, sicuti ex aliis Authoribus ob seruauit Rota Genuensis, dicta decis. 2. num. 13. ibi. Et hoc est quod Baldus, in dict. cons. 348. dicit, magnam es se differentiam, an campsor detur pro soluto, vel pro soluendo: nam si detur pro soluto, vigore pacti prima obligatio sublata videtur; si autem pro soluende, quia non agitur de liberatione, sed solum de obligatione nouae personae, durat tunc prima actio, &c. Obseruauit etiam Petr. Surdus, dicto cons. 145. num. 28. versic. non etiam mouet. Et num. 20. & 21. & 38. Mastrillus decis. 179. ex n. 10. Gaspar Rodericus de annuis redditibus, lib. 2. quae stione 21. per totam, ex fol. 265. vbi late, quando venditur, aut datur in solutum nomen debitoris, periculum contingens post ces sionem, ad quem spectet, ad ces sionarium, an ad cedentem? Stephan. decis. 13. ex num. 39. cum seqq. & decis. 117. num. 1. & seqq. vbi inquit, quod debitor tradens in solutum nomen sui debitoris creditori volenti, liberatur, etiam si non sit expres sum; dummodo datio in solutum non, es set facta in subsidium, & loco poe nae: Secus vero, si debitor cedat actiones contra debitorem suum, prout latius ibi. Liberatur quoque debitor, non modo si expresse dictum sit, vt per ces sionem, aut delegationem liber a debitore maneat; verumetiam si ex manifestis coniecturis constiterit, id inter creditorem, & debitorem actum, siue voluis se creditorem, quod debitor liber remaneat; quod ea ratione probatur, quod etiam hodie post decisionem dict. l. fin. C. de nouat. nouatio ex coniecturis induci pos sit. Licet enim post eam legem nouatio non inducatur, nisi expresse tamen agi, siue expres sum dicitur, quando ex coniecturis elicitur, prout ex multis aliis Authoribus adnotarunt Andr. Gaill. practicar. obseruation. lib. 2. obseruatione 30. ex num. 3. & Graeueus ibi. Cardinalis Franciscus a Mantica de tacit. & ambig. conuent. lib. 17. tit. 2. & 3. Cuiacius lib. 19. obseruat. cap. 36. & lib. 14. cap. 7. atque ex ipsa l. finali probatur, dum dicit: Et generaliter definimus, voluntate solum es se, & non lege nouandum: iunctis his, quae ex communi Doctorum placito tradiderunt Andr. Fachineus controu iur. lib. 3. cap. 9. latius Alexand. Trentacinq. variar. lib. 3. tit. de nouat. resolutione 1. ex num. 3. cum seqq. Vincent. de Franchis decis. 15. Nec dis sentit dicta lex partitae 15. nam etiam ipsius dispositione attenta, nouatio induci potest ex coniecturis, prout ibidem adnotauit Gregorius Lopez, verbo, por manero, dicens, quod haec opinio satis probatur in principio eius legis, dum adducitur exemplum venditionis. Et sequitur Ioannes Gutierr. de iuram. confirmat. 1. par. cap. 63. n. 8. & quando euidentes, & manifestae dicuntur coniecturae, vt etiam hodie nouatio induci pos sit, post decisionem d. l. 15. partitae; ex his deduci valebit, quae adduxerunt Menoch. lib. 3. d. prae sumpt. 134. Mantica lib. 17. tit. 3. per totum , & ad eum modum intelligi debet Greg. Lopez vbi supra. Extra dictos autem casus, quando expresse dictum est, quod debitor liber remaneat a debito; vel quando ex manifestis coniecturis, ita actum elicitur, vel quando nomen debitoris in solutum datum est; nouatio hodie non inducetur post editam dictam legem partitae, per delegationem, siue interuentu nouae personae, iuxta superiora; & Ludouic. Molinae locum, de iust. & iur. tom. 2. dict. di sputat. 559. ex vers. His itaque constitutis, folio 1992. etiam si interuenirent simul ea omnia, quae ad delegationem requirunt Mantica, Menoch. & cae teri relati supra, Rot. Gen. decis. 2. num. 23. & 24. Gregorius Lopez, in eadem l. 15. partitae, verbo, o manero, vbi inquit, quod ex ea l. in illis verbis, dando otro debdor, o manero deducitur, delegationem dici, licet qui delegatur, non sit debitor, in quo approbauit ea lex dictum Azonis, quod tam debitor, quam non debitor delegatur. Et iterum verbo, abiertamente, vbi dixit, quod lex illa partitae approbat opinionem Glos s ae, in l. 2. verbo, euanuit, C. de nouat. volentis, per delegationem non fieri nouationem, nisi expresse agatur; cum tamen communis opinio sit in contrarium, quod scilicet si interuenit delegatio, etiam si vltra non exprimatur, delegans est liberatus. Et quod requiritur ad hoc quod sit delegatio, quod fiat per stipulationem, quae ex legibus noui ordinamenti in hoc Regno non requiritur; & ideo hodie sufficeret simplex conuentio. Requiritur etiam, quod qui delegatur, sit debitor delegantis. Quod denique delegetur tanquam talis debitor; alias non est proprie delegatio. Et concludit, quod quatenus ea lex loquitur de manero, id est delegato, qui non erat debitor, concurrit cum communi opinione, quod per delegationem non fiat nouatio, nisi expresse agatur. Quatenus vere loquitur de delegato, qui erat debitor, destruit dictam communem opinionem, quod per delegationem fiat nouatio; vt per Rotam Genuensem, d. decis. 2. n. 21. & quatuor seqq. Ex his quidem infertur, Afflictum, decis. 353. Rotam Genuensem, decis. 2. Menochium, libro 3. dicta prae sumpt. 134. numer. 50. & seqq. Manticam, lib. 17. titul. 7. & 8. Cardinal. Tuschum, tom. 2. litera D. dict. concl. 142. num. 25. & 35. Hieronym. de Ceuallos, commun. contra commun, quae st. 754. ex n. 15. cum seqq. qui quamplurima in proposito huiusce articuli tradiderunt, iuxta resolutiones, & octo illos casus singulariter distinctos per Menoch. vbi supra, vsque in finem prae sumptionis, intelligi, atque explicari debere; & attento iute ipso communi procedere, & locum obtinere ea, quae ipsi obseruarunt in praedicta quae stione, an nouatio inducta censeatur, & liberatus a creditore debitor, quando ipse mandauit argentario, seu campsori, vel literas remittit, vt soluat ipsi creditori suo. Nam in omnibus casibus illis, in quibus Menochius affirmat, nouationem non induci, nec liberari debitorem, & idcirco omne periculum contingens ex persona campsoris, puta decoctionis, ad ipsum debitorem pertinere; certis simi iuris erit, ac indubitati, multo minus liberari, attenta decisione dict. l. partitae 15. sed periculum ad eum pertinere. In cae teris vero casibus, in quibus Menochius met idem profitetur, nouationem inductam censeri, & liberatum a creditore debitorem, quando ipse mandat argentario, seu campsori, vt aliquam quantitatem suo creditori soluat; aut campsor ipse delegatus acceptat; aliter equidem, atque e contrario dicendum erit, post conditam legem ipsam partitae 15. nisi expresse dictum fuerit, quod debitor liber a debitore maneat, aut animo nouandi expresse interueniente, siue ex manifestis coniecturis deducto, ita deprehenderetur, provt dictum remanet, & inferius dicetur. Sic sane, quod communis Scribentium sententia in praefato dubio, hodie pro cedere non pos sit, post decisionem legis eiusdem partitae 15. recte sustinuit Ioan. Gutierrez, de iuram. confirmat. 1. part. cap. 63. n. 4. in fine, vbi sic respondet Afflict. decisioni, ex constitutione scilicet. d. l. partitae. Et quia creditor in casu decisionis illius, liberauit debitorem, mediante delegatione (vulgo le dio por libre ) in quibus terminis, hoc est, Si le dies sepor libre, id ipsum hodie procederet post editam legem eandem 15. quamuis sola delegatio non sufficeret. Recte quoque hoc percepit Pat. Ludou. Molina, sicuti statim dicetur. An vero decipiatur, necne Hieronym. de Ceuollos, praecitata quae st. 754. n. 17. viderint alij, atque diiudicauerint. Ibi namque, cum versaretur is Author circa intellectum, & interpretationem legis eiusdem partitae, in verbo, A plazer del, eius sententiae, & opinionis fuit, vt existimaret, quod eo ipso, quod creditor sua voluntate vt acceptat, & recipit apocham debitoris sui, siue literas cambij, videtur eum a debito liberare. Haec Author ille, quae iure communi attento, ita absolute & simpliciter dicta procedere, nec obtinere pos sunt; vtpote, cum etiam in terminis iuris communis, multis in casibus nouatio inducta non censeatur, nec liberatus a debitore creditor, ex eo quod creditor ipse recipiat apocham debitoris sui. Non item ex eo, quod debitor mandet campsori, quod soluat creditori suo, vel quod ipse campsor acceptet; sicuti multis in casibus, ita ex sententia aliorum quamplurimorum Authorum resoluit Menochius, dict. prae sumptione 134. ex dict. num. 50. & 27. seqq. & vt ego ab obligatione, qua erga te vtebar, sim liberatus; praecise requirit post Socin. & Rot. Genuen. quod mandauerim campsori, vt tibi meo creditori nomine meo numeret, & quod ipse campsor expresse interuenerit animo nouandi, promittendo tibi soluere: & subdit num. 53. non sufficere, quod mandauerim campsori, qui nihil mihi debebat, vt tibi meo creditori meo nomine soluerit, & campsor promiserit, si non constat, nec expresse, nec coniecturis, campsorem promisis se animo nouandi; atque ita, quod hoc casu ego nou sum liberatus ab obligatione, qua erga te teneor, cum is campsor videatur potius, tanquam meus fideius sor interces sis se, & citat Bart. Bald. & Socin. ita tenentes. Si haec igitur attento iure ipso communi, ita se habent, & alia, quae per eundem Menochium ibi traduntur, ad eundem modum procedunt; quo pacto stare poterit relata sententia, si ad terminos iuris communis eam referas, cum nec casus illi plures Menochij perpendantur, nec di stinguantur. Non etiam in consideratione habeatur, an nomen debitoris creditori cedatur, an in solutum detur, an quoque campsor ipse debitor delegetur, & quod is loco primi debitoris promittat. Quod in consideratione habendum praecipue, ex Rota Genuense, decisione Magonij, Stephani quoque Gratiani decisionibus, Mastrilli etiam, & Farinacij, aliorumque definitionibus, & locis relatis supra, in initio huius cap. deducitur aperte. Et late Cardinalis Franciscus Mantica probauit, de quo etiam supra, ad initium huius cap. Quod si Hieronym. eiusdem Ceualli placitum ad terminos dict. l. partitae 15. retuleris (in quibus ipse versabatur) deterius equidem factum, aut dictum fuis se, con stabit; vtpote cum ea lex non eo solum contenta fuerit, quod creditor sua voluntate recipiat, & acceptet apocham, siue literas cambij debitoris sui, vel quod campsor ipse acceptet, sed etiam specifice requirat, quod creditor dicat, quod debitor cedens, aut delegans, liber a debito remaneat; provt specifice ibi requirit: Diziendo abiercamente el debdor, que lo fazia con voluntad, que el primero fues se de satado. Quasi lex ea voluerit expres sim, quod ad nouationem inducendam per delegationem, aut interuentum nouae personae, non sufficiant tria illa requisita, quae ex Gregor. Lop. Rota Gen. & communi Doctorum sententia supra adduxi, aut quinque illa, quae recenset Menoch. d. prae sumpt. 134. numer. 69. vbi vide; Manti, lib. 17. dict. titu. 8. per totum. Sed neces sario requiratur: Que el debdor diga abiertamente, que lo fazia con voluntad, que el primero fues se desatado. In quo lex ea partitae, magna ex parte his conuenire videtur, quae post alios Authores rradidit Menochius, vbi supra, quamuis in aliis dis sentiat. Remanet ergo, per receptionem apochae, ni por libranca acetada, neque per delegationem, debitorem non remanere liberatum, nisi ita expres se dicatur, vt in dict. l. partitae cauetur, & Ioann. Gutierr. recte intellexit, Senatus etiam Hispalensis s aepe sic definiuit. Paucis quoque ab hinc diebus in causa procuratoris, & conuentus Deiparae, Sanctis simaeque Virginis de Monsarrate, contra Ferdinand. de Zuleta. ita decreuit, quoniam in ea l. cauetur primo, provt supra dixi: E aun dezimos, que se podria renouar en otra manera el pleyto que fues se fecho primeramente, assi como si el debdor que debies se alguna cosa a otro, renouas se el pleyto otra vez, dando otro debdor, o manero en su lugar a aquel a quien debies se la debda a aplazer del, diziendo abiertamente el debdor, que lo facia con voluntad, que el primero fues se de satado. E este debdor, o manero, que metieren en su lugar de nueuo, que fincas se obligado por la debda, e el otro quito. Ca estonce valdria el segundo pleyto, e seria desatado el primero, e maguer este segundo, que renouo el pleyto sobreuinies se a pobreza, de guisa que non ouies se de que pagar la debda, con todo es so, el que la deuia auer, non ha demanda ninguna en estarazon contra el primero debdor: mas si las palabras sobredichas non dixes se el debdor, quando renouas se el pleyto segundo, mas simplemente dixes se, que dana por debdor, o por manero de aquella debda a fulan, estonce por este renouamiento del pleyto, non se de sataria el primero, ante dezimos, que se afirmaria, e fincarian obligados por la debda, tan bien el vno, como el otro, como quier que pagando el vno dellos, serian quitos de la obligacion principal. Hactenus, lex illa (quod attinet ad propositum prae sens) cuius verba adeo concludenter probant as sumptum praedictum, vt omnem remouere videantur dubitandi rationem & iuridice, & recte mentem eius percepit Pat. Ludou. Molina, tom. 2. de iustitia & iure, disput. 559. ex vers. His ita constitutis, dubium est: & fol. 1692. vsque ad vers. Dubium deinde est: & quidem eius dem verba ad literam, ideo, atque neces sario trans cribere, siue recensere placuit, quod non modo in terminis dictae l. partitae, siue post ipsius decisionem editam, sed etiam attento iure communi, & post constitutionem illam Iustiniani, in l. finali, C. de nouat. & delegat. dubiam reddant Hieronymi Ceualli resolutionem, sed etiam eam euidenter conuincant. Deinde vt ostendam, legem eandem partitae, magna ex parte conuenire his, quae iure communi attento (vt antea dixi) Interpretes nostri tradiderunt; quamuis in aliis ipsa dis sentiat. Praecitato itaque loco Pat. Ludou. Molina, in hunc modum reliquit scriptum: His ita constitutis, dubium est, si quis alium deleget creditori suo, perfectaque sit delegatio, consensu delegati exhibito creditori delegantis, id ab eo stipulanti, aut etiam pacto nudo talis delegationis celebrato in hoc regno inter creditorem delegantis, & eum, qui ei delegat, ac debitum in se suscepit delegantis, vtrum censeatur facta nouatio, esto non exprimatur aliter, id fieri animo nouandi; ita scilicet, vt eo ipso expiret omnino obligatio, qua delegans credito ri suo antea tenebatur, & maneat sola obligatio delegati, in quam illa alia commutata sit; ac proinde esto delegatus, vel ob paupertatem, vel quacunque alia ratione non soluat, aut non pos sit soluere creditori illi, ad nihil ei teneatur, qui eum illi delegauit. Communior opinio Bartoli, & quamplurium aliorum aduer sus Glos sam vltimam d. l. 2. C. de nouat. quam referunt Greg. Lopez, glos s. citata, & Gutierrius, vbi supra, affirmat, stando in iure communi censeri factam nouationem, ac proinde expiras se omnino obligationem delegantis: Afflictisque, & Alciatus, & Gutierr. ibi citati, as seuerant, eam opinionem es se vsu receptam: ij tamen, qui affirmant, non es se propriam, & veram delegationem, nisi debitor delegantis sit, qui delegetur creditori delegantis, consequenter arbitrantur, solum fieri nouationem, & extingui obligationem delegantis, quando qui delegatur, erat debitor delegantis; non vero quando non erat debitor, nisi tunc insuper exprimatur, id fieri animo nouandi; Bald. tamen, & Alexand. quos Gregor. Lopez citat, as seuerant, si quis creditori Titij dicat, Promitto tibi loco Titij, quod ille tibi debet; tali creditore id acceptante, censeri factam nouationem, ac proinde Titium manere eo ipso liberatum omnino a suo debito. Glos sa vero vltima, l. 2. C. de nouat. & tot alij, quos Ioannes Baptista, in suo aerario commun, opinion, litera N. num. 44. & seq. refert, ac sequitur, vt eam affirmet es se communem opinionem (tametsi verius sit, contrariam es se magis communem opinionem) existimant, esto delegetur debitor delegantis, si tamen non aliud exprimatur, vnde nouandi animus intelligatur, non censeri factam nouationem eae delegatione, ac proinde obligationem, qua delegans suo creditori tenebatur non expirare per eam delegationem; atque haec sententia est hodie sancita in hoc Castellae Regno, l. 15. tit. 14. partita 5. quae habet, siue delegetur debitor delegantis, siue qui debitor illius non erat, sed manet debitor loco illius, cum antea debitor non es set delegantis, quem proinde lex illa manero vocat, non censeri factam nouationem, ac proinde neque obligationem delegantis aboleri, nisi aperte exprimatur, ita delegari, vt delegans liber a debitore maneat. Hanc sententiam veram proculdubio es se existimo, etiam stando in solo iure communi, atque amplectendam, etiam extra hoc Castellae Rognum. Ducor, quoniam licet l. 2. & 3. C. de nouat. & aliis iuribus innuatur, delegatione censeri factam nouationem; id tamen erat iuris prae sumptione, ac interpretatione, vt habetur l. vltima, in princi. C. de nouat. & §. praeterea, vers. Sed cum hoc. Inst. quib. mod. tolli. obligat. quoties cunque enim subrogabatur noua persona, etiam si illa se ipsam subrogaret, non delegante eam principali debitore, censebatur de iure antiquo fieri nouationem, vt habetur §. praeterea, citato; atque ita stando in iure antiquo ante l. vltimam, C. de nouat, vera proculdubio opinio Alex erat & Baldi, de qua in principio illius § aperte est sermo, idque manifeste in eo as seritur. Postea vero l. vltimi, C. de nouat. & §. praeterea citato, vers. Ideo nostra, constitutum fuit, vt in quibus euentibus siue mutatione personae, siue quacunque alia ratione, iuribus anterioribus prae sumebatur, ac definiebatur facta nouatio, non conseretur deinceps facta, nisi ita a contrahentibus exprimeretur, id fieri animo nouandi, & abolendi anteriorem obligationem. Ducor etiam, quoniam delegari potest debitor alius, & acceptari, non quidem animo liberandi delegantem ab obligatione, qua tenetur, sed animo, vt si is soluat, vterque a debito liberetur, ad quod impertinens est, quod delegetur, qui ante erat debitor deleganti, aut aliquis alius: quare, cum l. vltima, C. de nouat, sancitum sit, mutatione personae debitoris, non censeri factam nouationem, & liberationem prioris obligationis, nisi id exprimatur; consequens profecto est, vt sola delegatione, quae longe diuerso ani mo fieri (saltem a creditore) potest, non censeatur hodie facta nouatio, nisi contrahentes aliter id sufficienter exprimant. Hactenus Pat. Ludou. Molina, qui licet iure ipso communi attento, difficultatem aliquam continere videatur, quamuis fortiter quidem iura praedicta ponderet; tamen attenta decisione dict. l. partitae 15. veris sime equidem, & iuridice se habet, nec aliud dici potest. Quod autem iure communi attento, difficultatem habere videatur, ex his deprehenditur manifeste, quae Cardinalis Franciscus Mantica (vt cae teros alios, & Menochium, sciens, consultóque praetermittam) de tacit. & ambig. conuent. lib. 17. titul. 7. per totum, adnotata, atque scripta reliquit; quo loci dubitauit, an hodie nouatio per delegationem debitoris fieri pos sit, etiam tacite. Et primo loco refert sententiam Glos s. in dict. l. 2. C. de nouat. & delegat. glo. 1. Imolae, Angeli, Gul. de Cun. Romani, Castrensis, & aliorum, quod nouatio nec interuentu nouae personae per delegationem fieri pos sit, nisi expresse id agatur; vt videtur pos se colligi ex l. vltima, C. de nouat. postmodum inquit, contrariam sententiam es se veriorem, & frequentiori calculo receptam, quod nouatio per delegationem debitoris tacite fieri intelligatur, & prior obligatio perimatur. Et pro hac parte quatuor praecipua fundamenta expendit. Et tandem concludit, hanc sententiam, quod nouatio per delegationem debitoris hodie facta intelligatur, quamuis id expres sum non fuerit, tenuis se Glos sam aliam, & permultos iuris Interpretes, ibi commemoratos. Attamen quicquid sit iure communi attento (vt nunc dixi) aliter ex decisione d. l. partitae statuendum, planum, & certum est. Item nec procedere pos se ab eodem Mantica tradita, eodem lib. 17. titul. 8. per totum, vtpote, cum verba legis eius dem partitae, euidenter repugnent. Ex his ergo, hucvsque adnotatis, atque scriptis, nonnullos ego casus constituam, atque obseruabo, ve distincte admodum, & absolute me habeam (provt moris habeo) ex quibus & omnia, quae ad istum articulum spectant, attingam; & dilucide, atque egregie magis, quam caeteri Recentiores fecis sent enucleatum, atque explicatum eum relinquam, quod attinet ad nouam constitutionem dictae l. partitae 15. Et primus casus sit praecedens, & s aepe hoc capitul. repetitus, sublata scilicet disputatione, & controuersia illa de iure communi, an scilicet nouatio hodie per delegationem debitoris tacite facta intelligatur, & fieri pos sit interuentu nouae personae, necne, etiam si id expresse non agatur? Indéque, & consequenter, censeatur liberatus a creditore debitor, quando ipse mandat argentario, seu campsori, vt soluat ipsi creditori suo; & campsore soluere promittente, siue acceptante, an nouatio inducatur? sublata inquam disceptatione ea, de qua plena manu egis se dixi Menochium lib. 3. dicta prae sumpt. 134. ex num. 50. cum seqq. Manticam, lib. 17. dicto tit. 7. & 8. Surdum, dict. decisione 23. Cardinalem Tuschum, tom. 2. litera D. concl. 144. & duab. seqq. ex fol. 515. & alios ad initium huius capituli, & supra hoc eod. lib. & tract. cap. 59. num. 30. & 4. seqq. relatos; certum equidem, & planum est, hodie in hisce Regnis post editam dict. l. partitae 15. nec nouationem induci per delegationem debitoris, nec censeri liberatum a creditore debi torem, quamuis campsor, fiue is, qui delegatur, soluere promittat, & acceptet, nisi expresse dictum sit, vt delegans liber a debitore maneat: quod adeo expres sim lex ipsa definiuit, vt de eiusdem decisione dubitari non valeat. Verba namque illius, antea a me relata, duo copulatiue, & praecise requirunt: primum quod alius debitor detur loco primi debitoris, Que es dar libranca en otro, siue debitor ille debitoris sit, siue non; vt constat ibi: Dando otro debdor, o manero en su lugar a aquel a quien deuies se la debda. Secundum, quod expres sim dicatur: Quod delegans liber a debitore maneat, sola namque delegati non sufficeret acceptatio, nisi ita expres sim dicatur: nec primum sufficit, nisi interueniat secundum; quamuis is, qui delegatur, se debitorem constitueret creditoris. Ratio est, quoniam delegari potest debitor alius, & a creditore apocha recipi, ab eodem etiam delegato subscribi, & quidem non eo animo, vt liberetur delegans ab obligatione, qua creditori tenetur, sed animo, vt si is soluat, vterque a debito liberetur; si autem non soluat, vt obligatus remaneat. Nec inuicem ea duo repugnant, aut contrariantur, sed simul potius stare pos sunt, & se compatiuntur; provt Pater Ludou. Molin. in loco citato supra, recte & iuridice notauit: nec dis sentit Guttierrius. Hinc sane deducitur manifeste, in omnibus illis casibus, in quibus Menochius firmauit, nouationem non induci, nec liberari debitorem, quando ipse mandauit campsori, aut apocham remisit, vt soluat ipsi creditori; & idcirco omne periculum, puta decoctionis, ad debitorem pertinere; multo magis procedere, attenta decisione dictae l. partitae 15. provt supra notaui in versic. Nam in omnibus casibus illis. E contrario vero, in omnibus casibus in quibus Menochius idem, Mantica, Tuschus, & caeteri nunc relati profitentur, nouationem induci, & debitorem liberatum remanere, periculúmque decoctionis ad creditorem pertinere; contrarium dicendum in hisce Regnis, post editam leg. eandem 15. nisi ea duo simul interueniant, quae requiruntur ibi. Idcirco, legem ipsam ampliari, aut accipi debere in eisdem omnibus casibus, in quibus contra delegantem, vt non liberetur, iidemmet Authores scripserunt. Quatenus vero pro debitore, vt liber ipse remaneat, responderunt, contrarium obseruandum, nisi ita expres sim dictum fuerit, quod debitor liber a debitore maneat, provt lex illa requirit. Secundus casus sit, cum quaeritur, an per delegationem, & interuentu nouae personae fieri pos sit nouatio, vt periculum decoctionis, vel aliud ad creditorem pertineat, in terminis dict. l. 15. cit. 14. part. 5. si ita expres sim dictum non fuerit, provt ea lex requirit, quod debitor liber a debitore maneat; extent tamen velut manifestae, & euidentes coniecturae, quibus id actum, vt debitor liberaretur, credere debeamus; atque ideo apocham datam, & receptam, & ab eo, cui delegatur, acceptatam, contendatur, quod nouatio fuerit, & debitor liber remaneret, quamuis sola receptio, & acceptatio non sufficeret, vt dixi. Et quidem, si verbis non modo, sed etiam eiusdem legis intentioni inhaeremus, non obscure deducemus, non aliter voluis se legem metipsam, nouationem contingere, & debitorem primum liberari, quam si expresse dictum fuerit, Quod debitor liber a debitore maneat. Et hoc est certum, & expres sum quod ea in l. inuenitur. Alterum vero coniecturale, & prae sumptum, atque ita dubium adeo, vt dum mentem coniecturatam inquirimus, claram legis decisionem violari, & praeuerti, contingere s aepe pos sit. Sane cum adeo euiden tes coniecturae fuerint, vt de animo contrahentium, nouare volentium, satis aperte constare pos sit coniecturis, & prae sumptionibus, tunc equidem dicendum est, adhuc legem eam obtinere ad fauorem debitoris, vt ipse scilicet liberatus remaneat, ac si id expresse dictum fuis set, quod lex ipsa requirit; nam etsi casum istum intactum relinquat; ex aliis iuribus explicari, atque declarari debebit. Item ex regulis illis, & Interpretum nostrorum doctrinis, quibus edocemur, expres sum aliquid pluribus modis dici, & aliquando non expres sum, pro expres so haberi, quando coniecturae, & prae sumptiones ita suadent; provt supra hoc eod. lib. & tractatu, alio cap. latius comprobaui. Et in commentariis de vsufructu, c. 1. ex n. 47. vsque ad n. 54. exornaui. Casanate etiam in cons. 60. ex n. 5. & n. 27. Tus chus, tom. 3. litera E. concl. 650. & seqq. Cae sar Barzius, decis. 121. ex n. 5. Surdus, in cons. 294. n. 21. lib. 2. vbi ex multis probauit. expres sum dici, quod venit ex mente, vel quod ex coniecturis colligitur. Sic sane quod coniecturae in proposito sufficiant, modo sint adeo manifestae, & concludentes, vt dixi, probatur ex his, quae supra hoc eod. cap. annotaui, & scripsi in vers. Liberatur quoque debitor, non modo si expresse, vsque ad vers. extra dictos autem Casus, vbi quod liberatur debitor, non modo si expresse dictum sit, quod per ces sionem liber a debitore maneat, aut per delegationem; verum etiam, si ex manifestis coniecturis constiterit, id inter debitorem, & creditorem actum, siue voluis se creditorem , quod debitor liber a debitore maneat. Et citaui Gregor. Lopez, & Ioann. Gutier. qui in eisdem terminis dict. l. partitae 15. nouationem induci pos se ex coniecturis, as seuerarunt. Et vltra ea, quae ibi scripsi, probatur haec pars auctoritate, & sententia quamplurimorum Authorum; quos retulit Menochius, lib. 3. dict. prae sumpt. 134. ex n. 34. cum seqq. & Parladorius, de quo infra. Ij namque defendunt, adhuc post editam constitutionem Iustiniani, in l. finali, C. De nouat. sufficere coniecturas, & prae sumptiones, quamuis noua ea constitutio, abrogato iure antiquo statuerit, nouationem expres sim fieri debere; quia expres sum & illud dicitur, quod apparet coniecturis, & prae sumptionibus; sicuti idem Menochius notauit ibi, n. 37. dicens, hac ratione ces sare primum argumentum contrariae partis, sumptum ex dict. l. vltim. C. de nouat. & idipsum probauit Cardin. Francisc. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 17. tit. 3. n. 12. & 13. vbi quod nouatio intelligitur etiam hodie fieri ex vehementibus coniecturis, & citat Cin. Alberic. Bald. Decium, Decianum, & Hippolyt. Riminald. sic tenentes, & vide tit. 6. n. 7. & 8. vbi late comprobat, quod attento iure communi, & etiam post decisionem dict. l. vltim. nouatio intelligitur ex interuentu nouae personae, quando euidenter constat, contrahentes animum nouandi habuis se, licet stipulatio non sit interpo sita, nec nouationis nomen fuerit expres sum, provt latius ibi. Et per Menochium, dict. prae sumpt. 134. n. 51. & 53. Nam cum dixis set n. 50. quod nouatio inducta censetur, & liberatus a creditore debitor, quando ipse mandat argentario, seu campsori, vt soluat ipsi creditori suo, campsore animo nouandi expresse interueniente, & soluere promittente; inquit statim, id procedere, etiam si coniecturis solum de ipsius campsoris animo nouandi appareat. Secus vero quando non constat, nec expresse, nec tacite ex coniecturis campsorem animo nouandi promisis se, provt latius dict. num. 51. & 53. vbi semper aequiparat, quod de animo nouandi appareat expresse, vel solum coniecturis. Quod etiam admittit Anton. Faber, ad tit. C. de nouat. definitione 11. fol. mihi 1054. vbi firmat, Senatum definis se, quod fit nouatio, cum apparet actum fuis se de liberando debitore, licet non fuerit specialiter actum de nouando. Quamuis hodie non aliter fiat nouatio quam si id expres sim actum sit. Et ita quidem tenendum arbitror, ob praedictam rationem; & quia nulla congrua differentia reddi potest, quare iure communi attento, post decisionem dict. l. final. C. de nouat. ex qua nouatio non inducitur, nisi expresse inter contrahentes actum sit, vt nouatio fiat; ex coniecturis vehementibus induci pos sit nouatio, vt praedicti Authores fatentur; & coniecturae ips ae non admittantur (si vehementes eriam fuerint, & manifestae) etiam post decisionem dict. l. 15. titu. 14. partit. 5. quocirca cum iudicio eas admittere visus est Gregorius Lopez, ibidem, vt supra retuli; quamuis Parladorius in terminis dict. l. finalis, C. de nouat. contrarium defendat constanter lib. 2. rer. quotidian, cap. finali, prima parte, §. 12. num 46. & 47. & id ipsum constantius in terminis dict. l. 15. partitae, in vtrisque autem argumenta, & prae sumptiones etiam manifestas excludit. Provt etiam num. 49. & 50. sequitur Ceuallos, commun. contra commun. dict, quae stion. 754. num. 10. & 11. qui licet num. 9. & num. 26. recte agnouerit, ex decisione dictae l. 15. partitae, approbari opinionem Glos s ae in l. 2. C. de nouat. quod delegatio, & interuentus nouae personae non inducat nouationem, nisi expresse agatur; nec iniuste dubitare potuerit, an solae coniecturae sufficerent, ob rationem illam traditam supra ad initium huius secundi casus, quae dubitandi ansam praebere cuique potest; in eo tamen defecis se videtur, quod supra notaui, quod scilicet per receptionem, & acceptationem apochae, debitor liberatus remaneat, vt latius ibi. Item quia coniecturas, & prae sumptiones, etiam manifestas, cum excluserit antea dicto num. 11. statim num. 17. alia in sententia fuis se, & eas admittere videtur; ex quo inquit, etiam stante decisione eiusdem legis partitae, per dationem apochae bancariae, facta acceptatione, debitorem liberari, nouatione tacita, & prae sumpta, provt ibi, numer. 15. & 16. & consensum expres sum demon strari per delegationem nouae personae, & acceptationem apochae, & receptionem; sane negari non potest, quin hoc casu, de nouatione dictum non fuerit expresse, nec edam specifice cautum, quod debitor liber remaneat a debito, & nihilominus virtute tacitae & prae sumptae nouationis (expres sa enim non adest) induci consensum expres sum, & debitorem liberari, ipse as serit, qui coniecturas, & prae sumptiones excludit. Tertius deinde casus sit, cum quaeritur. an debitor per dationem in solutum liberetur, etiam post decisionem dict. l. 15. tit. 14. partit. 5. quando scilicet creditori suo daret nomen debitoris in solutum, aut nomen campsoris, tanquam debitoris nomen; & locum obtineant ea. quae Pet. Surdus, in cons. 145. fere per tot. & maxime ex n. 21. & n. 28. vers. Nec me mouet, & n. 38. adnotata, atque scripta reliquit. Et quidem cum lex ipsa 15. partitae, casum istum intactum reliquerit, & loquatur de ces sione, aut delegatione acceptata, provt ibi Gregorius Lopezius intellexit, non vero de datione in solutum; iuxta iuris communis regulas, & doctrinas; declarationem, atque interpretationem ea recipiet. Indéque in datione in solutum id ipsum hodie ob seruandum erit post editam leg. illam partitae, quod antea iure communi obseruari debebat. Leges namque partit. non videntur a iure communi recedere, nec illud alterare, quando expresse id non apparet. Liberabitur itaque debitor, quando creditori nomen debi toris dederit in solutum , & periculum transibit in creditorem: nam etsi prima actio non nouetur, tamen per dationem in solutum extinguitur, sicuti ex Surdo, Rota Genuense, D. Garcia Mastrillo, & Stephano Gratiano adnotaui, & scripsi supra hoc eod. cap. quarta columna, vers. Ita etiam debitor liberatur. Idem Gratianus, disceptat. forens. lib. 1. cap. 64. num. 31. & cum Baldo, Socino, Purpurato, & Rota Genuense tradidit Menochius, dicta prae sumpt. 134. n. 63. Verum enim vero animaduertendum erit, Petri Surdi, Menochij, & superiorum resolutionem praedictam procedere, retenta illa communi sententia, quod per dationem in solutum primaeua illa actio extinguatur, qua debitor tenebatur, vt inde re euicta, quae fuit data in solutum, aut nomine debitoris non exacto, quia decoctus fuit, primaeua actione agi non pos sit; caeterum si eorum opinio recipiatur, qui non extingui actionem primaeuam, as seuerarunt; adhuc procedere debere eandem l. 15. partitae, videbitur, nisi dictum fuerit, quod per dationem insolutum debitor liber a debito remaneat. Quocirca reuocare in memoriam, atque omnino repetere ea, quae supra hoc eod. lib. cap. 59. annotaui in eo articulo, an primaeua actio duret, nec ne; neces sarium erit; ex ipsis namque absoluta magis re solutio deduci valebit, quod praefati omnes iuris Interpretes non sic animaduertunt. Quod si delegatio facta fuerit non in solutum, sed in pignus, non liberat delegantem, nec si aduersus delegatum vetus debitor agere coeperit: provt Antonius Faber, ad titul. C. de nouat. definitione 9. latius probauit. Quartus Casus sit, cum delegatione facta per debitorem creditori, & per eum, atque per delegatum acceptata, de eo principaliter inquiritur, an creditori ipsi actio, & recursus competat contra debitorem eundem, qui delegauit, quando creditor idem potuit a debitore, vel campsore delegato, & qui apocham, vulgo la libranca acceptauit, exigere, & sua negligentia non exegit; postmodum autem campsor, vel is, qui delegatus fuit, factus est non soluendo. Et quidem, quod creditor negligens in exigendo debitum, periculi rem agat in propo sito casu, neque aduersus suum debitorem, qui ces sit, vel delegauit, regres sum vllum habeat; specifice adnotauit Ruinus, in cons. 45. num. 3. & seqq. l. 5. Parlador, rer. Quotidian. lib. 3. sesquicenturia, differentia 50. §. 2. num. 8. & inquit, apertis sime id declarare dictam l. 15. tit. 14. partit. 5. & probare etiam l. 2. C. de nautico foenore. Et satis apparere ex l. 3. C. de nouat. Id quoque ipsum cum aliis Authoribus resoluit Cae sar Barzius, decis. 72. num. 5. & num. 10. & seqq. Stephan. Gratian. disceptat. forens. lib. 1. c. 64. num. 23. Verum enim vero, vt quod ego sentiam, dixerim, non quidem as sequor, qua d. l. 15. parte, siue quibus verbis id apertis sime declaretur; cum casum negligentiae creditoris in non exigendo, legis eiusdem Conditores non attigerint; intactum potius reliquerint, & de eo duntaxat dubitauerint, an virtute delegationis nouatio contingat; quam non contingere, nec liberationem induci, nisi expresse dictum sit, quod debitor liber a debito remaneat; specifice definierunt; Aut ergo nouatio facta est, atque ita debitor a debito liberatus; & tunc non est, cur quaeratur, an creditor negligens fuerit, nec ne in exigendo debito, cum indistincte nouatione facta, contra debitorem regres sus aliquis creditori non detur; nouationem autem factam non dicimus, nisi expresse caueatur, quod debitor liber a debito remaneat, prout eadem partitae lex requirit, atque ita eo casu de diligentia, aut negligentia creditoris ambigere, super fluum est: Cum indistincte recursus non detur contra debitorem. Aut vero nouatio non contigit, siue per ces sionem, aut delegationem debitor liberatus non est; per ces sionem in terminis iuris communis, & iuxta decisionem l. si literarum, C. de solut. & ea, quae superius scripsi, ex quibus apparet, liberationem tunc non contingere, nisi vere & realiter solutio facta sit. In terminis quoque dict. l. 15. partitae quae in fortioribus equidem loquitur; & tunc quoque non modo per ces sionem, sed neque per delegationem, & interuentu nouae personae nouatio fit, nec debitor liberatur, nisi quod liberetur, specifice caueatur; tunc autem dubitari pos set, esto quod per delegationem debitor a debito liber non remaneat, quia ita dictum non fuerit, nec nouatio contigerit; an actio, & recursus competat creditori contra debitorem, si in exigendo debito negligens fuerit: an vero propter negligentiam iure suo priuetur; de quo etiam vidé infra, ad finem septimi ca sus, consideratione vltima. Vere namque casum istum (vt nunc dicebam) lex illa non attingit. Non etiam videtur eum excogitas se Ioannes Parlador. in loco praecitato supra, ex quo supponit, nouationem contigis se, & debitorem debito liberatum; iu his autem terminis, quando vel sola ces sio facta est, vel si delegatio interuenit, eiusmodi fuit, quod nouationem inducere, aut debitorem debito liberare non potuit, quia non ita expresse id cautum est; dubium propositum ipse non resolui; sed cum delegatio liberationem non inducat, nec nouationem, & ad effectum liberandi debitorem, perinde habeatur, ac si facta non fuis set; videtur dicendum, quod mora, aut dilatio in exigendo creditori nocere non debeat; prout in terminis tenuis se Rotam, profitetur Farinacius, decis. 445. in. nouis simis, quam retuli supra ad initium huius cap. vbi vide, mire namque casui prae senti conuenire videtur Rotae illa decisio. Textus autem, in dict. l. 3. C de nouat. nihil in proposito vrgere videtur, nam cum nouatione non facta per delegationem, nec debitore liberaro, quia expresse dictum non est, quod ipse debitor liber a debito remaneat; vel sola ces sione facta; debitori ipsi, qui ces sit, vel delegauit, ius agendi aduersus eundem debitorem non ces serit, nisi in tribus illis casibus, de quibus eadem l. 3. ces sione scilicet facta, negligentia creditoris in consideratione haberi non debet, nec eius mora in exigendo, ius agendi contra debitorem auferre, vt per Surdum, decisione 23. Ex num. 6. & hac (vt credo) ratione principaliter Farinacius ibi excitatur. Denique si in dicta l. 15. partitae specifice quoque cauetur, quod tam delegans, quam delegatus obligatus creditori remaneat, si per delegationem nouatio facta non fuit, hoc est, si dictum non fuerit, Quod debitor liber a debito remaneat; sequitur manifeste, negligentiam creditoris in non exigendo debito, sibi non nocere, quominus aduersus debitorem, qui ces sit, vel delegauit, agere pos sit, cum indistincte lex ipsa 15. dixerit, Manere adhuc obligatum delegantem, & delegatum etiam obligari, nec casum negligentiae creditoris in non exigendo a delegato excogitauerit vllo modo, absolute potius cauerit, obligatum manere eum, qui delegauerit, & alterum etiam; atque ita cum effectu id intelligendum est, vt ab eo pos sit exigere, quamuis ab altero exigere neglexerit. Quod est notandum, & cum casus euenerit, matura consideratione, & deliberatione pensandum. Vere namque vtriusque obligatio in fauorem creditoris inducitur, ab vno autem, vel ab alio exigere, eius voluntati relinquitur, nec mora respectu vnius actionem, & recursum impedit contra alium Impediret autem in casu considerato per Stephan. Gratian. disceptation. forens. lib. 1. cap. 64. ex num. 22. Quintus casus sit, cum dolose, & fraudulenter debitor creditori suo delegauit debitorem, quia alios habebat creditores antiquiores; tunc namque si dubitetur, an per delegationem nouatio contingat, & debitor liber a debito remaneat; id ip sum obseruandum erit, quod ex d. l. 15. partitae, supra obseruauimus; nec ius anterioris creditoris nouationis effectum impedire valebit, si modo expres sim ita actum fuerit, provt ea lex requirit: minus tamen poterit delegatio, quam solutio in prae iudicium anterioris creditoris, qui delegationi non consenserit. Sic sane Sabaudiae Senatus definiuit, provt refert Anto. Faber ad tit. C. de nouat. definit. 10. fol. 1054. vbi inquit, quod solet delegatio cedere loco solutionis, sed non semper in omnibus, & per omnia. Nam si debitor meus, cuius bona omnia mihi obligata sunt, & consequenter etiam nomina debitorum, l. nomen 4. C. quae res pig. debitorem suum alij creditori suo posteriori delegauerit; & ege, antequam delegatus debitor soluerit, in id ipsum nomen egerim hypothecaria, ero praeferendus, iure scilicet communi pignorum, in quibus qui prior est tempore, potior est iure, l. 2. l. 4. C. qui pot. in pig hab. nec submoueor exceptione factae delegationis, qui tamen nullam haberem actionem, si posteriori illi creditori iam solutum proponeretur Nihil mirum, quia solutione tollitur obligatio, & nomen debitoris, quod per delegationem non tollitur, sed illud ipsum nomen manet, mutata tantum persona creditoris, l. delegare 11. ff. de nouat. quae mutatio nocere anteriori creditori non potest, qui diligenter sibi prospexit conuentione pignoris, l. debitorem 15. C. de pignor. facit l. 3. ff. de separat. hactenus Ant. Faber: & vere quidem, atque singulariter. Et id ipsum, eo non relato, tradit Ceuall. d. q. 754. num. 22. & duob. seqq. & citat M. Ant, Eug. in consil. 73. quod scilicet si post factam apochae acceptationem reperiatur alius creditor potior in iure, in cuius praeiudicium facta fuit talis delegatio, vel iustum iudicis mandatum contra dictum nouum debitorem, vt debitum non soluat ob aliquam causam; tunc is, qui delegatus non est, non tenebitur soluere debitum, cui se obligauit; sed mandato iudicis, habenti iura potiora, Tuschus etiam post Signor, tom. 2. litera D. concl. 144. num. 29. tunc autem delegatione sic facta, quae non habuit effectum, an duret primaeua actio, siue qualiter agendum sit aduersus debitorem, qui delegauit, ex his deducitur, quae latius annotaui, atque scripsi supra, c. 59. Sextus casus sit, cum debitor creditori suo delegat debitorem suum, vel campsori, aut mercatori mandat, siue literas remittit, vt debitum soluat; & debitor ipse, aut campsor acceptat; & expres sim canetur, quod debitor per delegationem liber a debito remaneat delegantis tamen dolus, aut fraus interuenerit; quia delegat eum, quem scit es se pauperem, aut fallitum, & non soluendo, siue de proximo es se decocturum, vel fugam arrepturum; & tunc quidem, etiam post editam dictam l. partitae 15. succurrendum est creditori propter dolum a debitore commis sum, vt ipse debitor non liberetur, quemadmodum succurreretur eidem, si acceptas set illum in debitorem sub periculo tamen delegantis; provt vtrumque cum Baldo, Socino, & Purpurato, tradidit Menochius, libro tertio, dicta prae sumptione 134. num. 74. optime Surd. in consil. 145. num. 10. lib. 1. & in cons. 528. num. 8. quem vide num. 11. & 14. & 15. & num. 36. & duob. seqq, lib. 4. idem Surd. decis. 23. num. 11. & 12. & 13. vbi quoi delegans, prae sumitur sciuis se delegatum ces surum foro, quando casus decoctionis sequitur breui tempore, Steph. Gratian. discep. forens. lib. 1. c. 64. num. 28. Vrsil. ad Afflict. decis. 353. in fin. Berous, in cons. 197. in fin. lib. 1. qui dicit prae sumi scientiam, quando cito decoxit. Cardin. Tusch. pract. concl. iur. tom. 2. litera D. concl. 144. num. 18. & 27. & 39. Ceuall. d. q. 754. sub num. 17. ibi: Dum tamen tempore delegationis non es set fallitus, secus si postea. Quod si dolus, aut fraus ces saret omnino, solus minor, aut qui minoris priuilegium habeat, puta Ecclesia, & similes restitui pos sent aduersus nouationem factam pet inopis debitoris delegationem, quod est singulare, & notandum, & traditum in terminis per Anto. Fabrum, ad d. titu. C. de nouat. definit. 2. fol. 1051. vbi vide omnino. Septimus casus sit, cum quaeritur, vtrum per delegationem debitoris creditori suo factam, & ab eo, qui delegatus est, acceptatam, prioris obligationis nouatio, atque debitoris liberatio contingat, etsi expresse dictum non sit, quod primus debitor liber a debito remaneat. Si creditor ipse, cui debitor alium loco sui delegauit, a delegato exigere incaepit, siue aliquam quantitatem debiti exegit, & habuit; atque ita, vtrum lex ipsa 15. titulo decimo quarto, partita quinta, sic intelligenda, atque limitanda sit, vt locum non habeat in illis tribus ca sibus, quos lex 3. C. de nouat, excepit, vt procurator in rem suam reuocari non pos sit, quando scilicet lis contestata fuit, vel aliquid ex debito acceptum, vel debitori denunciatum, ne solueret. Quo in dubio Ioannes Parladorius, tomo tertio, dicta differentia 50. num. quinto, & sexto, & 7. §. 2. in ea fuit sententia, & opinione, vt existimaret, quod si ces sione facta, nouatio locum habet in illis tribus ca sibus, multo magis dicendum est, quod habeat locum in delegatione, cum delegatio maioris sit momenti, & efficaciae, quam ces sio. Neque dicendum es se, legem ipsam 3. quod attinet ad illos tres casus abrogatam es se per l. fin. eiusdem tituli, C. de nouat. neque ex d. l. partitae 15. si quidem lex noua generaliter loquens, non corrigit casus speciales legis antiquae, provt ibi comprobat. Ego vero quo absolute, & distincte dubium propositum explicem, obseruandum in primis duxi, quod attinet ad duos illos casus, quando scilicet lis contestata fuit, vel debitori denuntiatum, ne solueret pro certo tenendum, legem ipsam 3. C. de nouat. in delegatione, atque in terminis, in quibus prae fata lex partitae loquitur, post eandem leg. partitae conditam, nequaquam procedere, nec nouationem ideo induci, quod lis contestata, aut denuntiario per creditorem facta fuerit debitori delegato, ne solueret; quemadmodum enim ex sola delegatione, & acceptatione eius, qui delegatur, nouatio non inducitur, ex decisione eiusdem leg. 15. nisi expresse dicatur, quod debitor liber a debito remaneat. Nec eo animo per creditorem debitor alius receptus videtur, aut per debitorem delegatus, quod delegans liberetur, quando id expresse non cauetur; sed eo animo, vt si is soluat, vterque liberetur (vterque namque obligatus remanet, ex decisione eius dem l. quando primus, qui delegatur, non liberatur specifice) & debitorem ipsum primum obligatum manere, aliumque delegari, atque vtrumque teneri, se simul compatiantur, nec repugnent (vt dixi) Ita pariter & lite contestata, aut denuntiatione facta debitori ipsi delegato pet creditorem, eadem ratio militat, vt primus debitor adhuc obligatus remaneat, donec is, qui delegatus est, effectiue & realiter soluerit (realis namque, & vera numeratio, aut solutio, non litis contestatio, aut de nuntiatio liberationem inducit, nec in consideratione aliud habetur, quam solutio ipsa in. eadem l. partitae) Quocirca, solutum non es se, attenditur principaliter, nec denuntiatio, aut contestatio operari potest, vt aliqua differentiae. ratio reddi pos sit, aut contrahentium animus alius videri; inducta namque ad vnum effectum, cauendi scilicet sibi magis, & exigendi, effectiueque debitum habendi; contrarium, vel alium effectum, liberandi scilicet primi debitoris (quem liberari, expresse dictum non est) aut nouationis inducendae, operari non debent, nec casus d. l. 3. C. de nouat. ad terminos d. l. 15. partitae trahi potest: ibi namque debitoris delegatio facta non est, ac propterea actiones apud creditorem manserunt, sed creditori suo aduer sus suum debitorem, solutionis causa debitor mandauit actione; & tunc quidem secundum leg. illam procurator in rem suam reuocari semper potest, nisi in illis tribus casibus, qui ibi excipiuntur; sicuti aduertit Parlad. idem, d. §. 2. num. 2. ac propterea ex d l. 3. quae inquit: Si delegatio non est interposita debitoris tui, ac propterea actione apud te manserunt, quamuis creditori tuo aduersus eum mandaueris actiones, &c. Inferri non potest ad casum delegationis, adeo specialiter in d. l. 15. partitae decisum, vt nisi expresse dictum sit, quod debitor liber a debito remaneat, nouationem non induci, lex ipsa deciderit indistincte; nec denuntiationis, aut contestationis casum in consideratione habuerit; quem tamen lex illa 3. C. de nouat. cum mandatae fuerunt actiones, rectis sime habuit, ex his rationibus; quas hi considerarunt Authores, quos supra d. c. 59. num. 34. pro explicatione eiusdem commemoraui. Remanet itaque in viridi obseruantia eiusdem l. partitae decisio, quamuis delegatione debitoris sui per debitorem facta, & ab illo acceptata, lis contestata, aut denuntiatio facta fuerit per creditorem. Non enim nouatio contingit, nisi expresse dictum sit, quod debitor liberetur, nec denuntiatio sola, aut litis contestatio effectum liberationis producere potest, vt dictum est. Et id ipsum procedere, & obseruari debet aequaliter in alio casu, quando creditor aliquid ex debito exegit, atque accepit (qui est alius legis illius 3. ca sus) non enim ideo debitor primus liberabitur, nec nouatio inducetur, post editam leg. eandem 15. partitae, nisi ab initio dictum sit, quod liber a debito remaneat, atque ita, vterque liberetur, quod effectiue vnus, aut alter soluerit, neces sario requiritur. Alias autem sola partis receptio non impediet decisionem praecitatae l. 15. Ratio namque illa, quod delegari potest debitor debitoris, & sic alius debitor, vel qui quantitatem debitam expromittat, idque non animo, vt delegans ipse liberetur ab obligatione, qua creditori tenetur, sed eo animo, vt si is soluat, vterque a debito liberetur, dum autem ef sectiue non soluerit, vterque teneatur (quia vtrumque obligatum manere, se inuicem compatiuntur, vt dictum est) Ratio inquam illa, ita aequaliter in parte non exacta, nec habita, procedit, sicut in toto; atque ita si pars aliqua recepta fuerit, in residuo ita vtriusque obligatio durabit, sicut in toto, si nihil exactum, nec acceptum es set, duraret. Et idem videtur, ac prae sumi debet animus contrahentium in parte, aut in residuo non exacto, quod in toto, nec potest aliqua differentiae ratio as signari, quicquid Parladorius non ita radicitus considerauerit, & decipiatur per tex. in d. l. 3. C. de nouat. qui (vt dixi) loquitur in materia ces sionis iurium, & actionum, cum debitor facit creditorem, vel alium procuratorem in rem suam, quod apud nos, dicitur, dar poder y ces sion en causa propria. Atque ita extra hi non potest suo casu, ces sionis scilicet actionum nec trahi ad casum diuersum, delegationis scilicet, quod dicitur apud nos, libranca acetada. Differentia autem in hoc consistit, quod debitor ces sus, non fit debitor ces sionarij per solam ces sionem; & ita neces se fuit, quod interueniat aliquod ex tribus illis requisitis, tunc enim fit debitor ces sionarij, ad effectum vt debitori cedenti soluere non pos sit, nec debitor ipse ab eo exigere quantitatem debitam, nec aliud dict. L. 3. intendit, quam per ces sionem verum constituere debitorem eum, contra quem ceditur, vt contra eum ces sionarius ius habeat infallibile. In apocha vero, siue en la libranca, per acceptationem (quamuis non est iurium ces sio) quis se constituit debitorem; atque ita acceptatio id ipsum efficit. Sed non indé inferre licet, quod ideo liber remaneat, el que da la libranca, siue qui delegat, quod alius eam acceptet, & obligatus remaneat, cum vnum obligari, & alterum simul obligatum manere, dixerit expresse d. l. 15. partitae; & per Ludou. Molin. in loco antea relato, recté percepit, & non modo ex decisione ipsa l. 15. partitae, sed ex constitutione l. finalis, C. de nouat. adducitur; cum specifice cauerit ea lex nouationem non induci interuentu nouae personae, nisi expresse actum sit. Ratio autem illa Parladorij, quod dict. l. 3. C. de nouat. non abrogetur per l. final. eiusdem tituli, nec correctio eius debeat induci, ex eo sane non subsi stit, quod l. ipsa 3. loquitur in materia ces sionis (vt s aepe dixi) nec ces sionem ad delegationem extendit, atque ideo nulla ratione correctionem eius modi timete, eamve in consideratione habere potuit. Idque vel eo magis, quod l. illa finalis, est generalis, & posterior, quae facit regulam generalem, quod in euentu nouae personae non fiat nouatio, nisi expresse actum sit; & idcirco correctio potius induci valet, cum lex recentior in dubio corrigere videatur leges antiquas, quoties de iure antiquo in materia correctionis tractatur, vt est notabilis doctrina Bartol. in extrauag. ad reprimendum, verbo, non obstantibus, numero tertio, quam sequuntur Alexand. numero quarto: & Doctores communiter in l. sciendum, ff. qui satisdare cogantur. Decius in l. 1. num. 12. ad finem, C. de bonor, pos session. contra tabulas. Dominicus, in cap. 1. numero 24. de constitut. lib. 6. singulariter Imola, in l. si vero, §. de viro, numer. 14. ff. soluto matrimon. latius Barbosa. 1. par. l. 1. eiusdem tituli, numero 7. & 8. & 9. vbi inquit, quod quando vna lex in aliqua specie quid statuit, vel lex generalis lata est, & postea reperitur alia generalis contraria, posterior censetur praecedentem reuocas se, etiam si illius non fecerit mentionem, quoniam in lege noua correctoria non est neces saria mentio legis, quae derogatur, licet illius nonnunquam ad tollendam dubitationem, soleat mentio fieri satis enim est, quod contrarium statuatur, provt ibi comprobat. Et in ipsa l. fin. C. de nouat. expres sim dicitur, veteris iuris ambiguitates corrigentes, & resecantes. Idcirco, quamuis in delegatione, & in terminis nostris l. eadem 3. loqueretur (quae vere in ces sione actionum, non in delegatione loquitur) correcta ipsa maneret ex decis. d. l. fi. nec casus illi tres, qui ea in leg. in ces sione actionum excipiuntur, in delegatione obtinerent, cum generaliter ex decis. d. l. fin. interuentu nouae personae nouatio non fiat, nisi expresse agatur, provt ibi noue deciditur, & Pat. Ludou. Mol. non obscure percepis se videtur, quicquid Parladorius contra contendat . Qui vel alia quoque conuincitur concludenti ratione, & contra d. l. 15. partitae loqui videtur: nam si denuntiatione ces sionis debitori facta (qui est vnus ex tribus illis casibus) debitor, qui ces sit, vel qui delegauit, remanet liberatus, iuxta l. ipsam 3. C. de noua, id ipsum neces sario dicendum erit in d. l. 15. partitae, respectu delegationis, quod scilicet libet remaneat debitor per delegationem sui debitoris, vel per apocham creditori traditam, quam alter acceptauit; quod quemadmodum quam aliter negari non potest es se contrarium directo legis eidem partitae, ita quoque & contrarium es se, statuere, quod si debiti aliqua pars fuerit exacta, & recepta per creditorem, vel si debitor soluere coeperit, delegans liber remaneat (qui est alius ipsius l. 3. casus) connexorum enim eadem est ratio. Nec lege aliqua cautum , quod ex quo creditor partem aliquam debiti exegit, & habuit, siue delegatus soluere coepit, nouatio contingat in delegatione; sed potius decisum expresse contrarium ex d. l. 15. partitae, quae indistincte loquitur, & vt debitor primus liberetur, specifice requirit, quod dicatur, liberum ipsum manere, idque cum delegatio fit; vel quod vnus soluerit, vt vterque liberetur: sane, quemadmodum per solutionem partis debitoris, qui delegauit, vel quod ipse soluere coepis set, non tolleretur eius obligatio, quovsque integre solueret; ita quoque non tollitur ex eo, quod is quem ipse delegauit, soluere coeperit, vel creditor aliquid receperit; quia si verum est, vtrumque obligatum man sis se ab initio, vt eadem lex partitae inquit, non potest equidem liberatio contingere per solutionem partis, quovsque integre soluta sit quantitas debita; neces sario namque lex ipsa intelligenda est, cum totum debitum integraliter solutum est, & non cum pars tantum soluitur: sunt namque delegans, & delegatus, velut duo rei debendi, & quovsque debitum integre persoluatur ab vno, alter non liberatur, quod lex eadem partitae, adeo clare prae sentit, vt de ipsius decisione dubitari non valeat. Nec obstat superiori veris simae resolutioni, si dicatur, quod eadem l. 15. partitae, non loquitur, quando is, qui delegatus est, erat debitor delegantis, in quibus terminis procedebat communior opinio de iure communi, sicuti Anton. Pichardus, in §. praeterea, n. 42. Instit. quib. mod. tolli. obligat. existimauit, & n. 43. as serit, quod l. ipsa partitae debet intelligi, dum dicit, deudor. o manero, respectu eius, cui delegatur, non respectu delegantis. Et quia ibi non constat illam nouam personam, quae interuenit, es se debitorem delegantis, provt requirebatur, vt opinio communis es set correcta. Indéque infert, aduersus Greg. Lop. verius videri, quod adhuc ipsa communis sententia remaneat incorrecta, post eandem leg. partitae, cum illa ita debeat intelligi. vt contendit . Et subdit, quod praefatus intellectus manifeste apparet ex illis verbis: Que daua por deudor, o por manero de aquella deuda. Nam illud verbum deudor, refertur ad eum, cui quis delegatus est. Item ex illis verbis: Pagando el vno dellos, serion quitos de la obligacion principal. Nam si iste delegatus, qui interces sit, debitor es set delegantis, & delegans solueret, non es set delegatus liberatus sua obligatione, qua deleganti tenebatur, maxime (vt credit idem Author) quia verbum, deudor, o manero pro eodem ibi accipiuntur, & differentiam, quam Gregor. Lop. fecit inter vtrumque, destruit expresse l. 19. titul. 14. partitae 5. cui dicit non pos se satisfieri. Et hactenus Anton. Pichardus contra Gregor. Lop. placitum, & sententiam superius relatam. Ego vero Gregorij ipsius resolutionem amplectendam omnino existimo, & in praxi seruandam: nam (vtcunque res se habeat) siue verbi, deudor, o manero, distinctio fiat, prout distinctioné fecit idem Gregorius; siue non fiat, sed pro eodem vtrumque accipiatur, quasi idem sonent, quod Latine reus, aut debitor, provt ex dict. l. 19. partitae (quam Pichardus allegat) deduci videtur, vbi promiscue Conditores vtuntur dicto verbo, deudor, o manero. Adhuc negari non potest, quin verbum idem, siue pro eodem accipiatur, siue non, ita aptum sit, vt intelligatur respectu delegantis, sicut respectu eius, cui delegatur. Et quamuis non constet, illam nouam personam quae interuenit, es se debitorem delegantis, sufficit, quod verbum, deudor, de per se, aut manero etiam de per se (si idem importat, provt Pichardus contendit) aut simul iunctum, aptum sit vtrumque debitorem comprehendere, vel delegantis, vel eius, cui delegatur. Lex enim quae dixit, dando otro debdor, o manero, non excludit, quin otro debdor, pos sit es se debitor delegantis ipsius. Imo aptius comprehendit debitorem delegantis. Nec argumentum prae dictum Pichardi, quod ex eadem l. 15. partitae deducit, refragatur, aut vrget; non enim lex illa inquit, quod is, qui delegatus est, liberatus sit a sua obligatione, qua deleganti tenebatur, si non ipse delegatus, sed delegans soluerit, sed quod solutione vnius, ambo liberantur, respectu eius, cui delegatio facta est, & sic respectu creditoris, cui alius debitor delegatur, siué a quien se da la libranca ; nam respectu eius, qui delegauit, si ipse soluerit, in suo robore remanet debitoris delegati obligatio, nec id negat lex ipsa; loquitur enim aperte respectu creditoris, cui delegatio facta fuit. Quod si verbum manero, pro eodem quod debitor non accipiatur, sed pro delegato, qui non erat debitor, solutione eius, liberationem vtriusque contingere, siue vtrumque liberari expresse etiam cauet l. eadem 15. & sic supponit, duras se delegantis obligationem, nec fuis se nouatam; quia si per delegationem fuis set extincta ab initio, ex post facto non tolleretur, siue liberatio non contingeret. Quod si adhuc instes, & replices, durum equidem, & inhumanum videri, quod si creditor, cui a debitore debitor suus, vel alius delegatus est, siue a quien el deudor dio libranca en deudor suyo, o en otro, el qual la aceto ; per longum temporis spatium, debitum a delegato, vel ab eo, qui acceptauit, non exegerit, cum exigere, & recuperare potuis set, vel aliqua debiti eiusdem parte exacta, & accepta, in residuo exigendo negligens fuerit, atque ita, siue in toto exigendo, siue in parte, quae remanebat, negligentiam habuerit, vt propterea medio tempore, quo exigere, & habere debitum cum effectu potuit, debitor delegatus, vel is, qui acceptauit, statum mutauerit, & decoctus, atque facultatibus ita lapsus fuerit, vt ab eo exigi, & haberi debitum non pos sit; hoc damno debitoris, qui delegauit, o que dio la libranca, que se aceto , vsque adeo cedat, vt aduersus eum actio, & recursus detur, in quo nec culpa aliqua, nec minus negligentia considerari potest Non culpa, nec mora, quia iam ipse debitorem alium delegauit, odio libranca en otro, que se aceto : Nec minus negligentia, quia debitoris sui delegatione interposita: o dada libranca en otro, ius agendi, atque exigendi ei competebat, cui debitor delegatus est: o a quien se dio la libranca. Quod si in exigendo negligens fuit, & non exegit creditor ipse, hoc quidem damno eius, & non delegantis, eiusve que dio la libranca, cedere debuit; sicuti firmarunt Authores illi commemorati supra, ad initium quarti casus principalis. Alias magne lites, & contentiones orirentur quotidie, si debitoris delegatione interposita o dada la libranca en otro, y por el acetada, creditores desinerent multum tempus absque exigendo labi, cum exigere, & cum effectu habere pos sent, & fallito, seu decocto debitore delegato, vel eo, que aceto la libranca (provt quotidie contingit) recursum haberent contra debitores eosdem, o los dadores de las. librancas. Quod constanter negauit Ruinus, dict. consil. 45. ex n. 3. lib. 5. Si inquam adhuc instes, & replices ad modum praedictum? Responderi poterit, repetendo in memoriam ea, quae docto quarto casu principali obseruata, & scripta reliqui supra. Item eo modo, quo Farinacius, d. decis. 445. in nouis simis annotauit, de quo etiam supra. Surdus etiam, decis. 23. ex num. 6. versic. His tamen non attentis; considerandum es se, an is, qui delegauit, o que dio libranca en otro, fuerit liberatus, vel remanserit, obligatus; nam si adhuc obligatus remanserit, cum nec nouatio, nec delegatio contingat, mora creditoris in consideratione haberi non debet: dicitur autem obligatum manere post editam dictam l. 15. partitae, nisi expresse dictum sit, quod debitor liber a debito remaneat. Et quemadmodum, si duo rei debendi ab initio fuis sent, mora creditoris in non exigendo ab vno, non impediret recursum, & ius agendi contra alium, ita pariter, si postmodum per delegationem, o por libranca acetada, primo reo, siue debitori, adiungatur reus alius, & debitor, atque ita duo rei efficiantur, provt vere ex dicta l. 15. partitae efficiuntur; mora in non exigendo ab vno, a delegato scilicet: o del que aceto la libranca, non impedit recursum, & ius agendi contra primum, qui veré obligatus remansit, & perinde haberi debet ex decisione l. Ipsius partitae, ac si delegatio facta non fuis set, o no se huuies se dado libranca. Sic sane in eadem l. non consideratur, an negligens fuerit creditor, nec ne in exigendo, vt supra dicebam; nec etiam as signatur tempus, intra quod creditor exigere debeat a delegato, vel ab eo, que aceto la libranca, non quoque statuitur, primum ideo liberari debitorem, quod longo tempore a delegato, vel eo, en quien se dio la libranca, creditor non exegerit; sed cum vtrumque obligatum manere, lex eadem deciderit, non aliter vtrumque, quam solutione liberari, voluit. Et ita lapsus temporis, aut negligentia in non exigendo, in consideratione haberi non debet, cum lex ipsa partitae in consideratione non habuerit. Debitor autem, qui delegauit, o que dio la libranca, sibi imputet, ex quo ab initio ipsum manere liberatum, non curauit, quo periculum decoctionis ad eum non pertineret. Vel qui cum sciret, aut scire deberet (quae aequiparantur) remanere adhuc obligatum, nec liberari per delegationem, non alias delegare voluit, quam si specifice, & expresse liberaretur per creditorem. Aut diligens saltem postmodum fuit, etsi ab initio per liberationem sibi non cauerit, in inquirendo, an a debitore delegato, vel ab eo, en quien dio libranca, creditor exigat, siue exegerit, necne, vt si non exigentem, & negligentem eum inueniat, qui ex decisione dicta l. 15. partitae, negligens es se potest, cum sciat, se duos habere reos obligatos, atque ita primum obligatum manere, & si ab vno exigere non pos sit, quia sit fallitus, vel decoctus, ab alio, a primo scilicet exigere pos se; si inquam ita negligentem creditorem inueniat, vel eundem requirat, vt exigat, vel protestatione sibi consulat, vt si non exegerit, periculum decoctionis, vel aliud quodcunque ad eum pertineat, aut etiam indicem adeat, vt pecuniam exigi, & seque strari, vel deponi faciat; vt creditori eidem, qui in exigendo negligens est, satisfiat. Ex quo ergo is, qui delegauit: o que dio libranca, sibi consulere, & impedimentum remouere potuit, sibi imputet, si aliquo ex praedictis remediis vsus non fuerit; impeditus namque non censetur, qui potest tollere impedimentum, iuxta text. in l. qui potest facere 135. ff. de regul. iur. & ibi Glos s. & Decius, text. & Panormitan. in c. fin. de electione, & in l. quibus diebus, ff. de condit. & demonst. Ibi: Nec per te stetit, quominus agendo eum submoueas: & ibi notant Alberic. Bald. & Paul. colligentes non excusari impeditum, qui adeundo iudicem, potuit impedimentum remouere. Et illum text. extollit Rubeus, in l. non solum, §. morte, num. 30. de noui oper. nuntiat. & cum Feli. qui in proposito tradit multa, Alex. & Castrense notauit Pinellus, in authent. nisi tricennale, numer. 48. C. de bon. matern. Boerius, decis. 40. in fine. Craueta, consilio primo, pro genero, numer. 89. Surdus, decisione 189. numer. 28. cum sequentibus. Stephan. Gratianus, disceptation. Forens. lib. primo, cap. 45. num. 16. & 17. qui multum ad propositum nostrum scripsit. Ideo imputet sibi, qui non curanti, vt pecuniae collocarentur in tuto, cum potuis set illas deponere, &c. Sane creditor tanto tempore es se potuit in mora non exigendi, vt fraude, vel dolo. vel etiam lata culpa, quae dolo aequiparatur, l. quod Nerua, ff. depositi; non exegis se eum. prae sumi pos sit; & tunc quidem nullus regres sus creditori eidem contra debitorem, qui delegauit, daretur, si delegatus factus sit non soluendo, provt in fortioribus terminis tenuerunt Interpretes illi, quos supra hoc eod. c. quarto casu principali, in principio adduxi. Et ita quoque resoluit Stephan. Gratian. de quo statim casu sequenti. Quocirca, cum verba, & decis. 10. dict. l. 15. partitae, ita se habeant, vt dixi, optimum videbitur consilium, vt debitores cum alium delegant debitorem, o quando dan libranca en otro acetada, faciant se liberari expresse a debito, iuxta l. ipsam partitae, vt si delegati, aut qui apocham acceptauerunt, decocti postea fuerint, id periculo eorum non cedat, cum lex eadem 15. ita fortiter adstringere videatur, vt etiam data negligentia ex parte creditoris, alterum, eum scilicet, qui delegauit, obligatum remanere voluerit. Item, vt inquirant, an creditor exigat, necne, vt per requisitionem, protestationem, sequestrum, aut depositum, vel iudicis decretum sibi consulant. Et hactenus de his, & traditis supra, dicto quarto casu principali, quae proculdubio ingenti studio, & diligentia sic fuerunt adnotata, & scripta; de ipsis tamen mature erit pensandum, atque deliberandum, cum occasio se offeret, nec de facili a communi sententia, & opinione, quae si creditor negligens fuerit in exigendo debitum, regres sum ei contra debitorem denegat, recedendum erit. Licet enim decisioni d. l. partitae, admodum conuenire videantur, & ab ea elici pos se, item ex decisione illa Farinacij, quae in aliquo deficiente delegatione, & nouatione non interueniente. nec consequenter debitoris, qui delegat, liberatione, provt non interuenit ex constitutione leg. eiusdem 15. partitae, nisi expresse dictum sit, quod debitor liberetur; moram creditoris non nocere ei, contendit ; ex quo tamen ea omnia subuerti pos se videntur, constituendo in primis, casum negligentiae creditoris in non exigendo, non modo non decidi, sed nec excogitari forsan in eadem l. 15. partitae, deciditur enim duntaxat, quod delegatione, & interuentu nouae personae, nec nouatio. nec liberatio debitoris contingat, nisi expresse dictum fuerit; casus autem negligentiae creditoris in non exigendo, cum omittatur omnino, relinquitur iuris communis decisioni; atque ita, quod dicitur, vtrumque, & sic primum quoque, eum scilicet, qui delegauit, manere obligatum: intelligitur, vt contra eum quoque agi pos sit, nisi negligentia creditoris in non exigendo debitum a creditore id impediat; iuxta communem Doctorum sententiam. Quae ad hunc modum nec corrigi, nec alterari videtur vllo pacto. Constituendo deinde, negari non pos se, quin delegatione facta: o dada libranca que se aya acetado, is qui delegauit: o dio la libranca, agere aduersus eum, quem delegauit: o en quien dio la libranca, de iure non pos sit, imo impeditus sit per delegationem: o la libranca acetada, atque ita ius agendi competat ei duntaxat, cui debitor delegauit, aut dedit apocham; si is ergo negligeas fuerit, eius damno periculum decoctionis alterius, non delegantis, qui agere non potuit, cedere debet. Quia ex delegatione debitoris inducitur duplex nouatio, vna quoad delegantem, quia liberatur ab eo, cui fit delegatio; alia quoad delegatum, quia liberatur a delegante, vt per Castren sem, in l. delegare, ff. de nouat. Alexand. consilio decimo libro secundo, & in consilio 95. libro tertio. Decium, in consilio 107. Afflictum, decisione 353. Tuschum, tomo secundo, litera D. Conclus ione 244. numero vigesimo quarto, folio 516. & quamuis ex decisione praefatae l. 15. partitae, delegans non liberetur ab eo, cui delegatio facta est, nisi ita expres sim dictum fuerit; delegatus autem ab eo, qui delegauit, ita demum, si ipse soluerit ei, cui delegatio facta fuit; ex quo tamen delegatione facta, o dada en el libranca, y acetada, debitor ipse, qui delegauit, o dio la libranca, agere non potest aduersus eundem, qui iam apocham acceptauit in fauorem alterius; durum equidem videretur, negligentiam creditoris in non exigendo ab eo, damno debitoris delegantis cedere, qui exigere non potuit, nec debuit: Securius itaque erit communi adhaerere sententiae, quod negligentia creditoris in non exigendo, eius damno, & periculo cedere debeat, si delegatus, vel is, qui apocham acceptauit, decoctus fuerit. Quamuis negari non pos sit, quin ea omnia, quae superius annotaui, atque ex decisione dictae legis partitae, & illa Farinacij deduxi, non leuiter in contrarium vrgeant, & forsan multis placitura sint; esto, quod debitor, qui delegauit, vel apocham dedit, ius agendi, & exigendi non habuerit, ex quo impedimentum remouere, & sibi consulere ad modum praedictum potuit: & de septimo casu hucvsque. De quo etiam vide casu sequenti, & decis ionem dictam Surdi 23. ex n. 6. versic. His tamen. Octauus denique & vltimus casus sit, non modo post editam dictam l. 15. partitae, sed etiam in terminis iuris communis, certi iuris es se, veram delegationem non es se nec liberationem induci, vbicumque ades set pactum, vt delegans teneatur facere bonum nomen debitoris delegati; sic sane post Bald. Cast. Alex. Barbat. & Bertaz. obseruauit Stephan. Grat. discep. forens. lib. 1. cap. 64. ex n. 1. vsque ad num. 11. vbi inquit, per delegationem, de qua agebatur in causa haeredum Q. Polydori, se dixis se, non fuis se extinctam obligationem, qua delegatus tenebatur deleganti, quia ex instrumento apparebat pactum praedictum, vt teneretur delegans facere bonum nomen debitoris delegati, id autem verae delegationi repugnat, in qua delegans non tenetur, cum cedat periculo ipsius creditoris, qui delegationem recepit; facta vero delegatione, duplex perimitur obligatio, & illa, qua delegans tenebatur erga suum creditorem; & altera, qua erat astrictus delegatus erga delegantem, cum dicatur facta nouatio; provt supra notaui; & tenent Ca strens. Dec. Alex. Paris. Bertazol. & Beccius, ibi relati per Gratian n. 1. Vnde infert, quod non pos sunt simul stare, vt delegans non liberetur, nisi fa cta solutione per delegatum, pro quo est promis sum, quod soluet, & quod sit vera delegatio, de cuius natura est, vt statim inducatur liberatio, vt per Bald. & Sali. ibi relatos, qui scribunt, quod si delegans promittit, se facturum, & curaturum, quod delegatus soluet, non inducitur nouatio, eo non soluente, & ille cui est facta delegatio connumeratur inter creditores delegantis, non delegati, dummodo reddantur suae litterae; argumento l. Dis solutae, C. de condict. ex leg. quasi tunc sit facta delegatio periculo delegantis, quo casu neque debitor liberatur, l. si mandato meo, §. fin. vbi DD. ff. mandati. Videtur enim demandata es se solutio sub conditione, qua pendente non inducitur nouatio, nec liberatio, l. quoties, in principio, ff. de nouat. & Gratianus idem comprobat num. 5. & infert num. 5. & quinque seqq. se etiam alias dixis se, cum de hoc quaereretur, liberationem non induci per litteras mis sas campsori, vt alicui soluat, quamuis per eum acceptentur, nisi sequatur solutio: & si campsoris decoctio euenerit ante solutionem, cedit periculo delegantis. In quo (vt vides) conuenit decisioni d. l. 15. partitae. Provt etiam conuenit omnino Hieronym. Gabr. in cons. 155. num. 23. lib. 1. Verum es set (subdit idem Gratianus) quod mercator, si acceptauit simpliciter literas sibi prae sentatas, censeretur illas ratificare, & fecis se se debitorem prae sentantis literas, ad cuius, fauorem fuerunt scriptae, etiam quod scribentes postea es sent decocti, ita quod neque pos set opponi exceptio non numeratae pecuniae, neque obstet exceptio non implementi post decoctionem, provt latius ibi: inquit denique num. 21. Gratianus met idem, quod etiam facta delegatione, cum omnibus suis requisitis, de quibus ibi num. 16. non semper post delegationem debitor liberatur, quando videlicet non fuit ex delegatione acquisita obligatio ei, cui delegatur, aut si promis sio est in diem, aut sub conditione, provt in eadem l. 15. partitae exprimitur. Aut si per pactum fiat reseruatio iurium priorum, nisi es set datum in solutum nomen debitoris, aut in aliis casibus, de quibus ibi remis siue, num. 17. aut denique stante expres sa protestatione creditoris, vt casu quo debitor delegatus non solueret, non censeretur delegans liberatus; provt supra dixerat, & tenuit etiam Tuschus, tom. 2. litera D. Conclus. 144. num. 28. & 39. Surdus, dicta deci sione 23. ex n. 7. Quamuis tunc creditor (provt ipse quoque profitetur Gratianus) non deberet es se in mora exigendi, alias es set sibi imputandum, si delegatus efficeretur non soluendo, vt per Ruinum, & Socin. ibi relatos. Quasi post lapsum temporis non exigendo, videatur voluis se sequi illius fidem; vnde ex hoc arguitur liberatio primi; vt per Socinum, & Puteum, quos n. 24. commemorauit idem Gratian. de cuius placitis, & resolutione hactenus. Nunc vero animaduertendum: atque obseruandum erit, ex propositis resolutionibus deduci nonnulla, quae tam ad fauoré, & comprobationem considerationis , & nouae illius sententiae, de qua supra, quarto casu principali, & septimo casu, ex versiculo, Quod si adhuc instes. Quam contra ipsam vrgere videntur. Et primum ad fauorem, comprobationem etiam Farinacij, dicta decisione 445. quatenus ex aliis Authoribus Gratianus constituit, per delegationem non extingui obligationem, qua delegatus tenebatur deleganti, vbicunque per eam non inducitur liberatio, quia repugnant, nec pos sunt simul stare, vt delegans non liberetur, nisi facta solutione per delegatum, & quod sit vera delegatio, aut quod liberatio sub sequatur. Infert statim, quod delegatus remanet debitor delegantis, non eius, cui facta est solutio ac proinde is ipse, cui facta est delegatio connumeratur inter creditores delegantis, non delegati; videtur enim demandata solutio sub conditione. Sane, si res ita se habet, attento iure communi propter pactum praedictum, vt delegans teneatur facere bonum nomen delegati, vel quoties liberatio non contingit per delegationem, vt etiam per Surdum, dicta decis. 23. ex numero sexto, versiculo, His tamen non attentis, multo potius idem obseruandum videtur post editam dictam legem decimam quintam partitae, ex qua delegans non liberatur, nisi ita expresse cautum fuerit, ac proinde delegatus remanet debitor delegantis non eius, cui delegatio facta est, atque solus delegans ab eo exigere poterit, provt videtur secundum praedicta. Nec quod l. eadem 15. partitae attenderit ad acceptationem, aut moram creditoris in non exigendo, sed solam, & realem solutionem in consideratione habuerit, vt supra dixi. Contra ea vero, quae eisdem in lacis annotaui, fortiter vrget ratio, & resolutio illa eiusdem Authoris quod acceptans literas, censetur illas ratificare, & se facere debitorem prae sentantis eas; quocirca a tempore acceptationis eius, qui delegatur, aut cui literae scribuntur, siue apocha remittitur, acceptans ipse remanet debitor illius, in cuius fauorem acceptauit, sicut ipse creditor; & idcirco, cum alter exigere non valeat a delegato, delegans scilicet, & impeditus sit; durum videretur, vt culpa alterius in non exigendo, eius damno cederet, vt supra dicebam. Et ratione denique illa eiusdem Gratiani, moram in non exigendo, creditori imputari debere, si delegatus efficiatur non soluendo, quasi post lapsum temporis non exigendo, videatur sequi illius fidem; vnde ex hoc arguitur liberatio primi; provt ibi comprobat. Addiderim ego, liberationem primi argui pos se ex praedicta mora in non exigendo, quasi delegati fidem sequutus videatur delegans; etiam post conditam dictam l. 15. partitae. Nam si coniecturae admittuntur, vt debitor liberatus remansis se videatur per delegationem; modo ips ae vehementes sint. vt superius notaui; vehemens proculdubio ea videtur, quae ex mora, aut negligentia creditoris in non exigendo, deducitur; vtpote, cum vel exigeret verisimiliter, aut exigere deberet, fidem eius non sequeretur, aut negligentia, siue mora praetermis sa, ad delegantem recurreret, & contra eum ageret, si delegatione, vel apochae acceptatione satis sibi consultum, non existimaret. Quod erit mature pensandum, atque deliberandum, cum casus se offeret, vt supra dixi. # 78 CAPVT LXXVIII. Summarium ideo non deducitur, quia continet duntaxat Additiones nonnullas ad ea, de quibus supra hoc eodem tractatu, cap. 61. ex num. 54. cum multis seqq pecuniae scilicet reuocationem, vtrum habeat anterior creditor aduersus posteriorem, cui pecunia per debitorem soluta fuit; idque ad interpretationem l. pecunia, C. de priuilegio fisci; de qua egregie admodum, ibi actum per Authorem. Nunc vero Marescoti, Alexandri Ambrosini, Stephani Gratiani, Antonij Thesauri, Iosephi de Sese, Ioann. Baptist. Valenzuela, Velazq. Petri Fontanellae, Costae, Mazerati, & Ignatij del Villar, placita nonnulla, post peractum, & scriptum cap. illud, ab eodem Authore habita, & praelecta, adduntur, & in medium proferuntur, provt hic videbitur. P Ost peracta, atque a me scripta ea, quae supra hoc eod. tract. c. 61. ex n. 54. cum multis seqq. ingenti equidem studio, & diligentia tradidi ad singularem, & notandam interpretationem atque enucleationem l. pecunia, C. de priuilegio fisci. Cum ad manus meas peruenerint placita nonnulla aliorum Authorum, quos ideo ibi commemorare non potui, quod vel in lucem nondum ipsi prodiis sent, vel eos nondum praelegis sem; placuit equidem hoc loco specificam illorum mentionem facere, atque in medium proferre resolutiones nonnullas eorundem, quae ad eadem ibi scripta, adeo spectant, vt praetermitti non potuerint. Idque vel eo magis, quod Anton. Thesauri locum, insignem & notandum in proposito diiudicauerim. Vt autem breuiter, & distincte id fiat, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, Alex. Ambrosinum, decisione fori Episcopalis Perusini 2. per totam. Singulariter, & longa serie egis se de hypothecariis creditoribus, quorum posterior executionem obtinuit, nunquid ipse pos sit a priori creditore impediri? & de materia praecitatae l. pecunia. Et in primis, an, & qualiter in pignore prae torio, & in iudiciali etiam, non consideretur anterioritas temporis; sed omnes creditores concurrant ad rem in tenutam caeptam ex primo decreto, refectis expensis. In hypothecariis vero, praerogatiua temporis. quare duntaxat seruatur? & an tertius, qui se opponit ad impediendam sententiae executionem, ob hypothecam, quam habere praetendit in re exequenda, non sit audiendus, quotiescumque sibi de indemnitate cauetur. An etiam secundus creditor in pos ses sionem rei debitoris immis sus, non pos sit a priori molestari, non excus so principali, nisi in casu priuilegiato, in quo excus sio neces saria non est: an quoque existentia aliorum bonorum debitoris tantummodo operatur in personalibus actionibus, in quibus non reuocatur solutio facta posteriori creditori, non vero in hypothecariis. Vide etiam eundem Alex. Ambrosinum, ipsamet decisione 2. vbi diffusé tractat, hypothecarius quando agere pos sit, non excus so principali? & num. 40. vbi inquit, quod priori creditori ad docendum, debitorem non es se soluendo, sufficit as serere, non es se alia bona; & si secundus creditor diceret contrarium, deberet id probare: ac denique vide num. 43. vbi inquit, quod prior creditor quando de suo credito docet per in strumentum, ces sat omnis suspicio fraudis, & propterea executio secundi creditoris impeditur: & num. 42. quod quilibet creditor, quando non per viam agendi, sed per viam excipiendi comparet iure suae prioris hypothechae, ad impediendum alium creditorem, potest hoc facere, etiam si prius non obtinuis set sententiam contra principalem suum debitorem, etiam existentem soluendo, & sic nedum facta excus sione in bonis debitoris, dummodo doceat de suo credito, & sua priori hypotheca. In quo (vt vides) conuenit his, quae ex Flaminio Carthario, dicto cap. 61. recen sui: concludit etiam, quod quando prior creditor habet executionem contra debitoris bona, sicut secundus, non est locus cautioni oblatae per po steriorem creditorem, idque per regulam, hodie constat, hodie agatur: & hactenus Alexander Ambrosinus. Stephanus vero Gratianus, disceptat. forensium, cap. 3. & 4. num. 1. & 4. seq. in casu illo, sibi consulto, pro creditoribus dixit es se concludendum, quod non teneantur soluere summas pecuniarum, per eos receptas ab eorum debitore; occasione contractuum, de quibus agebatur, quamuis per fiscum praetendebatur, dictas pecunias es se sibi obligatas pro eius credito; etenim per solutionem factam ipsis creditoribus, ips ae pecuniae sunt propriae ip sorum recipientium, instante commistione, & consumptione, ac bona fide praecedente cum titulo habili, quamuis es sent aliena, & etiam furtiuae, cum illarum dominium fuerit in eos translatum, & debitor liberatus, vt per Angel. Cuman. & ia son, quos ibi adducit, quae etiam procedere inquit, quamuis simus in creditore habente hypothecam anteriorem, qui neque poterit reuocare pecuniam solutam posteriori, quia alias totus mundus litibus inuolueretur, nec mercatores pos sent tuto con. trahere, & consequenter commercio priuarentur, vt per Afflict. & alios; quidquid contrarium sequantur alij, contra quos haec est aequior opinio, & ei magis adhaerendum. vt per alios ibi relatos. Nec obstat, quod es set casus ille in fisco, qui ex speciali priuilegio potest dictas pecunias reuocare a posterioribus creditoribus; quia quando pecunie soluuntur ex causa onerosa: non datur illarum reuocatio, etiam ad fauorem fisci, cui hoc priuilegium competet ex causa tantum lucratiua. Deinde, quatenus etiam dicta opinio procederet ex causa onerosa, vt per Couarruu. quem Gratianus citat; tamen cum non praeces serit discus sio debitoris principalis. & fideius sorum, fiscus non potest obtinere, quasi tantum agatur in subsidium contra secundum creditorem; non solum quia fiscus agens contra tertium pos ses sorem, vtitur iure communi, sed etiam quia sumus in pecunia bona fide consumpta, quo casu est extincta hypotheca, sine qua non potest conueniri creditor posterior, qui sine dolo desiit pos sidere, sed tantum agitur contra eum condictione ex lege, quae venit in subsidium, quando alio iure non potest es se succursum, vt per eundem Stephanum Gratianum, qui hactenus in proposito dubio, in quo (vt vides) Afflicti resolutionem amplectitur, & aequiorem putat, de qua accuratius egimus praecitato cap. 61. sicut & de priuilegio illo fisci in eadem quae stione. Ignatius autem del Villar, Syluae responsorum iuris, lib. 2. respons. 16. cap. 2. ex num. 19. vsque ad num. 28. nouis sime etiam agit de materia dictae l. pecunia, & nonnulla dubia excitat, ac maxime illud vtrum dominus fundi expres sam habens hypothecam, pro solutione pensionis fundi, reuocare pos sit solutionem frumenti posteriori creditori factam bona fide, frumento consumpto; an etiam dominus fundi per hypothecam generalis obligationis priuilegium habeat reuocandi, & repetendi solutionem frumenti fisco, & doti factam, tanquam creditoribus anterioribus, bona fidéque consumpti, ex locatione eiusdem fundi, in eodémque fundo collecti: an etiam excus sio in quolibet casu facienda sit prius, etiam per fiscum, dotem, & Rempublicam. Deinde creditor anterior habens generalem hypothecam bonorum, an pos sit agere aduersus posteriorem creditorem, repetereque, & reuocare ab eo pecuniam solutam, & bona fide consumptam: & vide num. 27. & 28. an id pro cedat in fisco, & muliere hypothecam tantum tacitam habentibus. Denique, vtrum dominus fundi hypothecam tacitam tantum habens in fructibus eiusdem fundi, agere pos sit aduersus posteriorem creditorem, & in solutum fructus eiusdem fundi accipere, vel si ex altero contractu ei in eodem genere fructus debebantur: de quibus omnibus per dictum Authorem latius agitur prout ibi videri potest. Rursus Gaspar Antonius Thesaurus quae st 16. per totam forensium lib. 2. qui post peractum, & scriptum dictum cap. 61. Ad manus meas peruenit (pro vt supradixi) singulariter equidem, & vtiliter tractat eandem materiam, & nonnulla dubia noue excitat, quae scitu, & notatu digna videntur. In effectu autem, vt absolute explicet istum articulum, & decisionem d l. pecunia, decem casus principales constituit; qui omnes (prout ipse aduertit) ex vnica inspectione proficiscuntur, a quo scilicet fuerit facta pecuniae solutio, an a debitore ipso, an a procuratore, vel institore an a iudice, & denique an ab haerede; Item ex alia, quaenam sit persona creditoris, & quo priuilegio vtatur, an creditor sit fiscus; vel mulier, vel hypothecam habens, siue illa sit tacita, siue expres sa, ex qua creditum descendat, onerosáve, an lucratiua. Et ante alia praemittit, remedium illud es se subsidiarium. & non competere, nisi communi debitore non existente soluendo, sicuti ex aliis Authoribus ob seruat ibi num. 3. Primum casum es se dicit Thesaurus, considerando personam creditoris, quando fiscus est creditor; & eo casu indubitati iuris es se, quod fiscus auocat pecuniam posteriori creditori solutam, etiam bona fide consumptam; neque attendi bonam, vel malam fidem posterioris circa pecuniae consumptionem; vt latius ibi, num. 4. Secundum casum in dote constituit, quae habet idem priuilegium, quod fiscus, & repetit pecuniam posteriori creditori solutam, si non reperit soluendo haeredes mariti, vt etiam ibi, num. 5. Tertium casum constituit, quando concurrunt plures priuilegiati creditores, siue sint hypothecarij, de quorum tamen anterioritate non constat, siue solum personale priuilegium habeant; & tunc quidem nulla datur pecuniae euocatio, sed primo petenti pecunia soluta, siue adhuc extans, siue iam consumpta, perpetuo, durat irreuocabilis; si vero non sint pares, locum habet euocatio, prout latius ibi num. 6. & de istis tribus casibus late equidem ego egi, & singulariter eos explicaui, in loco relato supra. Quartum casum es se inquit Thesaurus ipse, quando sumus in priuato creditore aliunde non priuilegiato, sed hypothecam generalem habente, qui concurrit cum posteriore habente similiter hypothecam in bonis communis debitoris; & hoc casusi illa pecunia extet, ius auocandicompetit virtute tacitae hypothecae; sed si illa non extet, sed confusa, vel consumpta fuerit; tunc quae stio est ardua, & difficilis; nam quod non pos sit auocare anterior creditor pecuniam posteriori solutam, nisi secundus creditor recepit pecuniam cum promis sione restituendi in casum molestiae, quia eo casu pecunia fingitur extare, & non dicitur con sumpta, tenuerunt permulti Authores, quos ibi citat num. 7. Contrariam vero opinionem, quod scilicet etiam consumpta pecunia, detur reuocatoria, non per actionem hypothecariam, quae cum pecunia extincta fuit, sed per condictionem ex lege, vel indebiti soluti, tenuerunt alij permulti, relati ibid. num. 8. & 9. Ipse autem primam opinionem tuetur & aequiorem putat, prout ibi. num. 11. & num. 12. respondet ad text. in dicta l. pecunia, cum similibus: Vide etiam num. 13. vbi singulariter explicat, quando pecunia dicatur mala fide consumpta, & exacta. Et an in dubio prae sumatur ignorantia. Et quod attinet ad istum casum, longa etiam serie me habui, & in puncto iuris contrarium sustinui, & defendi cum aliis, prout ibi videbis. Quintum casum es se constituit, num. 14. quando debitor est argentarius, & (vt vulgo dicitur) Bancarius, aut mercator, qui multorum pecunia ad negotiandum accepta, decoxit, quod intelligentes creditores hypothecarij, & non hypothecarij, sequestrationem bonorum obtinent, & omnes petunt solui; vnus vero posterior, caeteris diligentior, in exactione praeuenit, & ab ipso debitore merces, & pecuniam accepit; & tunc arbitratur, non es se tutum posteriorem, cui pecunia fuit soluta, sed illum teneri reprae sentare, vel ipsam pecuniam si exter, vel tantundem de proprio, si con sumpta illa sit. Nec obstat consumptio, quia illa dicitur mala fide facta, postquam omnes creditores concurrebant, & cum omnes inuigilauerint, non est locus gratisicationi, & hanc opinionem in ipso decoctore tenuerunt, non ostante consumptione, quamplures ibi relati. Ips eque Thesaurus amplectitur eam contra Gutierrium, etiamsi solutio facta fuis set ius su Magistratus, concurrentibus aliis creditoribus, qui postea declarati fuerunt anteriores. Et propter (inquit idem Auctor) Senatus Pedemontanus decidit, competere reuocatoriam aduersus posteriorem, cui pecunia per sententiam ipsius Senatus fuerat adiudicata in concursu creditorum, & soluta, non obstante con sumptione; cum creditor anterior postea suam anterioritatem ostendis set, de qua prius non constabat, & Iurisconsultum in l. qui autem, §. apud Labeonem, loquitur de creditoribus, qui pares sunt tempore, & causa, & inter quos nulla competit hypothecaria, nec inter eos aliquod potest es se priuilegium praelationis: & hactenus de isto quinto casu. Sextum casum es se inquit, retento eodem themate decoctoris, quando plures creditores concurrunt, sed vnus diligentior caeteris, prae sentiens fallimentum, procurauit detinere debitorem, qui dum duceretur ad carceres, reperit amicum, qui vt liberaretur, soluit, & deposuit summam debitam, quam postea recepit creditor ille diligens, & consumpsit; deinde insurgunt creditores anteriores, & praetendunt auocare dictam pecuniam; tunc autem quaeritur, an competat reuocatoria, & inquit Thesaurus, quod iste casus contigit Romae, dum haec scriberet; & quod ipse dicebat, es se arduum, & difficilem: nam super illa pecunia non videtur es se aliqua hypotheca, quia non est in dominio debitoris, cum fuerit soluta creditori per tertium, vt debitor a carcere liberaretur, & ad effectum, vt solueretur illi creditori, qui praeuenerat; vnde ces sante hypotheca, nullum subest priuilegium, & est locus gratificationi, & vigilantiae: & si super ea pecunia aliqua competeret actio, stante deposito, videbitur super ea praeferendus ipse, qui deposuit, quia ille deposuit vt amicus liberaretur: vnde illo non liberato, ces sat effectus depositi, & principalis intentio deponentis, qui ex suo officio damnum consequi non debet. Pro creditoribus vero rationem etiam fortem ponderat ipse Thesaurus, vt auocare pos sint dictam pecuniam. Et concludit, quod re vera inspectis Doctorum opinionibus in hac materia, videtur concludendum in fauorem primi creditoris; in cuius gratiam sibi postea relatum est, fuis se Romae iudicatum: sed in puncto iuris, quod teneret pro creditore vigilanti, non quidem ratione vigilantiae, sed quia pecunia illi soluta fuit a tertio, qui voluit amicum liberare, nec pecunia illa peruenit ad manus debitoris, & nemo dubitat, quin vnus pos sit pro altero soluere, & debitorem se constituere. Si vero pecunia extaret penes depositarium, & illa fuis set ad instantiam creditorum sequestrata, tunc priores es sent praeferendi, sed non forte in odium deponentis, qui limitate deposuit fauore vnius creditoris, & vt debitor liberaretur; & concludit in haec verba: Sed cogita, quia casus est subtilis; & peregrinus. Cogitandi autem occasio ex ratione illa oriri videtur, quam pro creditoribus idem Thesaurus ponderauit in vers. Pro creditoribus vero dici poterat. Mihi autem in puncto iuris verior quoque videtur eadem sententia, quam Thesaurus amplectitur, cum negari non pos sit, quin dicta l. pecunia, & similes leges loquantur in alio casu diuerso, in pecunia scilicet debitoris, ab eodem debitore creditori posteriori soluta; non vero in pecunia, quam alius tertius, non debitor ipse soluit, vel deposuit eo animo, vt debitor illi succurreret, & vt liberaret eum; quocirca, ne actus agentium contra intentionem eorum operentur, videtur neces sario sic concludendum, quamuis negari non pos sit, quin ratio illa pro creditoribus adducta, vrgere videatur; & ideo cum casus se offerat, matura deliberatione, & consideratione res erit definienda. Septimum casum es se inquit idem Thesaurus, transeundo ad personas, a quibus solutio fit de mandato debitoris, ipso viuente, vel ab haeredibus ipso mortuo: Et primó si solutio fiat ab institore de mandato debitoris, tunc credit idem dicendum, ac si solutio es set facta ab ipso debitore. Si vero solutio fiat ab haerede cum beneficio inuentarij, post mortem debitoris; clarum es se credit, quod creditores reuocabunt pecuniam alteri solutam, qui est posterior; per text, in l. finali, §. et si prae fatam, C. de iure deliberandi, quia contra haeredem nulla amplius competit actio: non tamen poterit haeres soluere primo, venientibus, quando scit ades se anteriores, nec tunc liberaretur propter malam fidem solutionis; provt vtrumque latius comprobat ibi, num. 16. 17. & 18. vbi etiam inquit, & comprobat vnum notandum, quod si solutio fuis set facta posteriori creditori, prae sente primo, tunc nulla competeret reuocatio, l. prima, l. si eo tempore, & l. si hypothecas, C. de remission. pign. Octauum casum constituit Thesaurus ipse, quando multis creditoribus insurgentibus, haeres sine inuentario soluit primo venientibus; & cum sit locus gratificationi, clarum est, haerede existente soluendo, anteriorem habere regres sum aduer sus haeredem, qui vel de aliis bonis haereditariis, vel de proprio tenebitur. Sed si facta excus sione, neque haereditas, neque haeres sint soluendo, anterior creditor reuocare poterit pecuniam posteriori solutam: nam haeres qui soluit, vel bona dedit in solutum, non potest per pignorum distractionem, vel solutionem debiti praeiudicare anterioribus hypothecam habentibus. Et in hoc est deterior haeres simplex, quia ipse tenetur de proprio creditoribus anterioribus satisfacere; haeres vero cum beneficio inuentarij si semel soluit, non potest amplius ab anterioribus molestari, sed illi habent regres sum aduersus posteriores virtute hypothecae, etiam pro consumptis, prout ibi comprobat num. 19. Nonum casum es se inquit in tutore, qui offert tot de bonis pupilli; & tunc si tutor soluit, & creditores non concurrunt, sed vnus eorum invigilauit, pecuniamque acceptam consumpsit, constituit Thesaurus, numer. 20. id seruandum quod de creditore dixit in quarto casu. Sed si concurrunt, non erit locus gratificationi; & primus reuocat solutum posteriori: erit tamen bona cautela haeredis, tutoris, vel alterius nomine soluentis, vt impetret cautionem a creditore, cui soluit, de restituendo aliis creditoribus venientibus, de qua in l. ex facto, §. finali, ff. de peculio. Decimum, & vltimum casum es se inquit, cum quaeritur, an creditor anterior vti pos sit reuocatoria aduersus posteriorem priuilegiatum, vt est mulier, & fiscus, de quo latius agit num. 21. & duob. seqq. & concludit, verius videri, vt in pecunia con sumpta bona fide, nullo modo detur contra mulierem, & fiscum reuocatio, provt latius ibi comprobat. An autem in stricta iuris disputatione id verum sit, necne, ex his deducitur manifeste, quae supra, hoc eodem libro, dicto cap. 61. adnotaui, atque scripsi. Denique, quando non pecuniae creditori posteriori soluuntur, sed mobilia in solutum dantur, an creditor anterior habeat actionem super eis inquirit; & si illa extent (inquit Thesaurus, numer. 24.) non dari reuocatoriam, & directam hypothecariam anteriori creditori, etiam quod illa mobilia fuis sent quae sita post obligationem, quod ibi comprobat. Sed si non extent, & vendita sint, & in pecuniam conuersa; id ipsum concludit, quod de pecunia ip sa dixerat, vt bona fides consideretur; & bona fide recepta fuerunt, ac distracta, nulla super pecunia competat reuocatio, alias secus. Et idem statuit pro mercibus venditis, & aliis mobilibus non extantibus, dummodo bona fides existat, ne illa confusio oriatur, de qua per Afflict. decisione 190. quod etiam, an conueniat traditis supra, dicto cap. 61. ex eisdem, quae ibi adnotaui, & scripsi, deduces. Sed & post haec ipsa, hoc cap. addita, & scripta, Regni Aragonum decisiones, p. 2. ad manus quoque meas peruenerint, quarum decisione 206. Iosephus de Sese ex profes so insistit indubio proposito, quibus scilicet casibus vrgendus sit posterior creditor, cui solutio facta fuit, anteriori creditori prae solutam pecuniam restituere. Ac inter alios Authores maxime commemoraui Menoch. dict. consil. 25. lib. 1. Marcum Anton. Eugen. in cons. 89. Peregrinum, de iure fisci, lib. 6. num. 8. Carocium, casu 109. & Costam, de remed. sub fid. remedio 37. & Se se ipse, ex numer. 19. vsque ad n. 31. refert. communem Doctorum sententiam, quae inter creditores, similis iuris, & hypothecae, creditori posteriori in pecuniis exactis fauet, ne alias generalis vsus commerciorum perturbetur. Idque maxime, quando pecuniae prae solutae non extant, & facultates debitoris sufficientes remanent pro solutione crediti anterioris. Refert etiam num. 28. sed non probat Carocij concordiam, de qua ibi, & num. 31. 32. & 33. ingenue fatetur, sententiam praedictam, magis ex aequitate, quam ex stricta iuris ratione subsistere: contrariam autem, quod creditor antiquior auocet a posteriore, crebriori Doctorum calculo receptam, & indistincte admittendam, quando solutio facta fuit posteriori creditori, reseruato iure prioris, vel prae stita satisdatione; tunc enim anterior creditor indistincte auocat, siue pecunia extet, siue consumpca sit; provt latius ibi, ex num. 34. vsque ad num. 49. vbi Carocij, Iosephi Ludou. & Costae obseruationes conformes recenset. Et tandem ex num. 49. sex principales conclusiones ipsemet Se se in eo articulo conficit. Prima est inter eos, qui personalem tantum actionem habent, de qua ego latius supra, dicto cap. 61. Secunda est inter creditores similis iuris, & hypothecae, in quibus ex stricta iuris ratione, anteriori creditori contra posteriorem putat fauendum; ex aequitate tamen, con sumpta pecunia aliter statuere Doctores quamplures, animaduertit: in casu tamen prae stitae cautionis, vel reseruationis iuris prioris creditoris, siue extante, siue consumpta pecunia, ius auocandi priori creditori conceditur. Atque ita intelligi accipique debent ea, quae ibi traduntur num. 50. & nu. 20. & seq. Tertia conclusio est inter creditores similis hypothecae, dis similis tamen iuris, quia alter est priuilegiatus; & tunc quod obtinet decisio dictae l. pecunia, provt ibi, num. 51. & 52. Quarta conclusio est, quando vnus plurium creditorum, sententiam reportauit, de quo ibidem, num. 53. Quinta conclusio est in creditoribus ratione eiusdem negotiationis, vtputa societatis, de qua ibi, num. 54. & 55. Sexta & vltima continet, in hac materia id ipsum seruandum in foro conscientiae, quod in foro contentioso, provt traditur ibidem, num. 56. & hactenus D. Iosephi de Sese obseruationes, & conclusiones in proposito, in quo etiam tradiderunt nonnulla Aloysius Riccius, decis. 63. vbi vide: Camillus de Medicis, in consilio 59. Cae sar Manente, decisione 45. Mantuae. Matthaeus Brunus, in tractatu de ces sione bonorum, quae st. 25. vbi late de hac materia, Ioann. Baptist. Costa, de remediis subsidiariis, remedio 37. & de portione ratae, quae st. 74. & in tractatu, de re integra, distinct. 46. Iacob. Cancerius, variar. resolution. tom. 2. cap. 6. de solutionibus, num. 165. Marc. Anton. Maceraten. variar. lib. 2. resolutione 60. casu 15. Ioannes Baptista Valencuela Velazquez, in cons. 74. per totum, Marescot. resolut. lib. 2. cap. 36. per totum, vbi communiori Doctorum resolutioni acces sit, & nonnulla in prae senti vtilia considerauit. Gabriel etiam Pereira, decisione Portugaliae 16. & nouis sime omnium, nonnulla in hac ipsa disceptatione commemorauit, & Senatus illius plures decisiones adduxit, communésque sententias probauit Ioann. Pet. Fontanella, de pactis nuptialibus. clausula quinta, glos s. 8. part. 6. ex num. 27. fol. 196. vsque in finem Glos s ae, & glos s. 8. part. 7. per totam, ex folio 202. vsque ad fol. 207. vbi late, an & quando pecunia extare dicatur, aut con sumpta bona, vel mala fide; & quod quando pecunia creditori soluitur, prae stita prius cautione, & de aliis similibus. # 79 CAPVT LXXIX. Summarium ideo non conficitur, quia continet duntaxat Additiones ad ea, quae supra hoc eodem tractatu, cap. 64. tradita fuere, & scripta; vtrum videlicet grauamen ex legitima filij reiiciatur, etiam si filio aliquid vitra legitimam resictum fuerit, siue in Tertio, & remanente Quinti melioratus filius fuerit sub conditione, vt legitimam ipsam habeat vinculatam, si conditioni ipsi respectu legitimae parere noluerit, provt ibi, & hic explicatur. PRo breui, & distincta resolutione eorum, quae, dictis supra, dicto cap. 64. nunc adduntur, atque in medium proferuntur, obseruandum erit, Senatum Hispalensem in gradu reui sionis, cum ab eius sententia prima supplicatum fuis set, sic quoque definis se, provt ibi enuntiaui, & eandem confirmas se sententiam, tunc autem in contrarium ea principaliter vrgere, visum fuis se, de quibus longa serie praecitat. cap. 64. ego egi. Et inprimis; quod offendi videretur directo voluntas patris testatoris, qui sub ea conditione Tertium, & Quintum reliquit, quod legitimam ipse vinculatam haberet, atque ita si ea conditio reiiciatur quoad legitimam non modo offenditur, siue non seruatur voluntas testatoris expres sa, sed etiam reiicitur. Secundo deinde, quod diuersum videatur, generaliter, atque simpliciter filium in omnibus bonis haeredem instituere, aut omnia bona; vel maiorem partem ei relinquere sub conditione potestatiua, qualis est, quod filius ipse ea omnia habeat vinculata, vel alia simili; quam Tertium, & Quintum specialiter ea relinquere conditione, quod legitimam cum eo simul habeat vinculatam; in quo maxime, ac principaliter (quod specialiter scilicet ita pater statuerit) insistit, atque eo excitatur Gasp. Baetius, vc decedat a decisione l. scimus, §. cum autem, C. de inoffiC. testament. Sed ad primum fundamentum respondetur (provt longa serie respondi per discursum decisionis, dicto cap. 64. per totum) legem in prae senti non tam attendis se, quod voluntas patris offenderetur, siue non seruaretur, aut etiam reiiceretur; quam quod legitima libera, & absque vllo onere, & grauamine penes filium remaneat: atque ita si in terminis prae dictis confidenti deberet, quod voluntas seruaretur; id ipsum obseruari deberet in illis terminis, quando scilicet omnia bona, vel maior pars relinquitur sub conditione, quod omnia vinculata remaneant; nam si ita non fiat, & omnia bona vinculo subiecta non remaneant, sed legitima libera relinquatur; offenditur equidem voluntas, ex qua vniformiter legitimam, sicut caetera bona vinculata manere, specifice, & vno contextu statuitur: quemadmodum ergo vno casu, ita & in altero voluntatem non seruari, attendendum non est, sed legitimam liberam manere, quod lex principaliter curauit, & disposuit: parum itaque interest, in nostro casu voluntatem offendi, siue non seruari, cum & altero casu offendatur, & quoad legitimam non seruetur. Ad secundum vero fundamentum respondetur, quoad effectum nihil interes se, nec differre quamuis quoad verba differre videatur, quod Tertium, & Quintum relinquatur filio per parentes sub conditione, vt cum co simul legitimam habeat vinculatam, an omnia bona, vel maior pars quam legitima relinquatur sub conditione, vt omnia bona vinculata remaneant; cum vere vno & altero casu imponatur grauamen legitimae, differentia namque stat solum in eo, quod specialiter vno casu, alio vero simul cum aliis bonis impositum sit, vtroque tamen grauamen respicit praecipue legitimam, cuius respectu onus prohibitum est a lege; quodque in legitima velut specifice appositum videtur, nec compensatio ideo admittitur, quod alia bona vltra legitimam voluntarie relicta fuerint, sicuti Molina lib. 2. cap. primo, ex num. 49. singulariter adnotauit: nec distinxit (quoad potestatiuam attinet conditionem) an speciatim onus, aut grauamen legitimae imponeretur, an simul legitimae, & caeteris bonis, siue legitimae, & Tertio, & Quinto; sicut nec dicta l. 11. tit. 4. partit. 6. distinxit; sed absolute dixit, potestatiuam conditionem a legitima reiici, quocumque modo concepta ea fuerit; quoad caetera vero bona sustineri; sicque & legis ipsius partitae decisio, & Ludo uic. Molinae locus expres sim hanc admittit resolutionem, & casum istum comprehendit, alioquin id ipsum dici deberet, & voluntas seruari, cum bona omnia, vel maior eorum pars relinquitur sub conditione, vt omnia filius vinculata pos sideat, & tamen contra voluntatem onus reiicitur; quamuis certum sit, legitimam principaliter respexis se grauamen illud, cuius respectu imponi non potuit, nec onus adiici: caeteris namque bonis imponi non potuit de iure, vt certum est: vere igitur quoad effectum , & indistinctam dict. l. partitae decisionem, atque Ludouici Molinae locum, quod interest, quod simul relinquantur omnia bona per parentem cum grauamine, quod filius habeat ea vinculata, quo casu conditio reiicitur quoad legitimam (quam non grauari, non verborum contextum, aut differentiam lex respexit, vt vides, & s aepe dixi) an Tertio, & Quinto relicto adiiciatur conditio habendi simul legitimam vinculatam; nam & altero casu, quod legitimam, & caetera bona filius vinculata haberet, voluit expres s e parens, & nihilominus voluntas non seruatur, sed a legitima grauamen reiicitur. Sic sane in his terminis, quando legitimae grauamen speciatim imponitur, loqui videtur Molina, lib. 2. de Hispan. primogen. cap. primo, numero 29. Rursus & tertium aliud fundamentum pro contraria parte in gradu reuisionis expendebatur, de quo etiam supra, dict. c. 64. videlicet, quod quando pater reliquit filio vltra legitimam, siue bona quae legitimam excedunt, pos sit eum in legitima grauare, atque ita filius teneatur acceptare onus legitimae impositum, vel restituere, aut amittere omne id, quod vltra legitimam ei relinquitur. Nam quod dicitur, filium in legitima grauari non pos se, intelligitur, quando pater nihil plus vltra legitimam filio relinqueret, vel quando filius vellet acceptare solam legitimam, residuo repudiato, quod non facit praedictus D. Adrianus in casu proposito supra, dicto cap. 64. & eo tendunt authoritates omnes, atque Interpretum doctrinae, quas ad tertium fundamentum primae partis, & solutionem eius longa serie conges si praecitato cap. 64. & vltra relatos ibi, sic quoque firmauit Hippolyt. Riminaldus, in consilio 736. n. 141. & 142. lib. 7. Maluasia, in cons. 117. nu. 3. Franciscus Bursatus, in cons. 355. n 61. & in cons. 385. n. 7. & 8. lib. 3. vbi inquit, post Cumanum, & alios Authores, quod filius institutus in omnibus bonis, vel maiori parte, quam sua legitima, tenetur eueniente casu fideicommis si, fructus perceptos vltra legitimam, in ipsam legitimam imputare, cum pater pos set in preiudicium eius, omnia bona sua vltra legitimam alij relinquere, Ioseph. Ludou. Ioann. Baptist, Laderchius, Magonius, Menochius, & Fachineus, cum quibus, & alijs D. Garcia Mastrillus, decisione 181. ex num. 28. cum seq. lib. 2 vbi inquit, quod quando filio bona relinquuntur vltra legitimam, tenetur ipse acceptare onus in legitima, vel restituere id, quod erat vltra legitimam cum fructibus; nam isto casu filius conqueri non potest, quod patereum in legitima grauauerit, si plus ei reliquit; quia non dicitur filius grauari in legitima, quando habuit recompensationem: vt etiam per Menochium, in consilio 141. libro primo, Maluasiam, dicto consilio 117. Alexand. Raudensem, in consilio 38. numer. 4. lib. 2. late per Surdum, in consilio 215. ex num. 12. cum seq. lib. 2. & hactenus praedicti Authores, quorum resolutionibus, & obseruationibus satisfieri facile potest, repetendo ea in memoriam, quae ad solutionem tertij argumenti obseruaui, & adduxi dicta cap. 64. vt alijs similibus doctrinis responderem; videlicet quod pater duntaxat dixit, quod Tertium, & Quintum filio relinque bat iure vinculi, & maioratus perpetui; cum conditione, quod cum eo simul filius haberet legitimam vinculatam, prout ibi annotaui; in casu autem contrauentionis, quod filius scilicet non consentiret, legitimam vinculatam manete; nec filiusmet idem Tertio, & Quinto priuatur, nec etiam alius ad vinculum praefatum ex Tertio, & Quinto institutum, vocatur. Pater namque in ca su decisionis Hispalensis Senatus, de qua dicto cap. 64. vinculauit ante omnia dictum Tertium, & Quintum, & clausulas ordinarias, neces sariásque ad eius perpetuitatem, & conseruationem adduxit; deinde in defectum filiorum, ac descendentium dicti D. Adriani de Paz, filiam legitimam, nomine D. Paulam, & duos filios, quos ipsa habebat, sibi nepotes, ac eorum descendentes vocauit; ac in defectum succes sionis, & descendentium istius filiae, alteram filiam ad succes sionem inuitauit, & in defectum illius, & descendentium eius, consanguineos proximiores vocauit in perpetuum, ac denique in fine dixit: Y en la forma suso dicha hago la dicha mejora en fauor del dicho don Adrian mi hyo, y de sus hijos y descendientes, con carga y condicion, y grauamen que la legitima que de mi le perteneciere, aya de ser, y sea tambien vinculada, y desde luego se la vinculo juntamente con la dicha meiora. Ecce vbi legitima simpliciter grauatur eodem onere, & Vinculo, quo Tertium, & Quintum, sed in casu contrauentionis, quod scilicet non consentiat legitimam vinculari, nec poena priuatoriis imponitur, nec alius vocatur: atque ita casus iste ab institutore dicti vinculi omis sus, remanet in dispositione iuris communis. Ex quo grauamen sustinetur in omnibus bonis vltra legitimam; a legitima vero remouetur: Ex quo etiam ad poenam priuationis in casu contrauentionis procedere, & alium vocare, neces sarium es se; late comprobaui dicto cap. 64. ad solutionem tertij argumenti: ex quo denique (prout nunc considero, vltra ea, quae ibi notaui) grauamen huiusmodi resoluitur in simplex consilium, quod neces sario non obligat. Idque vt euidenter appareat, obseruandum, atque constituendum erit, quod in casu illo decisionis prae sentis, de quo praecitato cap. 64. non versamur in prohibitione alienationis, vt dubitemus, an sine causa valeat, nec ne prohibitio, tanquam nudum praeceptum, quod resoluitur in consilium, ad §. diui, l. filius familias, ff. de legatis primo; de quo optime, & vtiliter per Petram, de fideicommissis, quae stione prima, vbi late, Angel. Matheaccium, de legat. & fideicommissis, lib. 2. cap. 22. & seq. Molinam, de Hispan. primogen, lib. 1. cap. 6. ex num. 30. vbi inquit, quod quamuis verum sit, quod prohibitio alienationis facta per testatorem sine causa, alienationem impedire non soleat, dicatur, quae nudum praeceptum, quod succes sores adstringere non solet, in Hispanorum tamen primogeniis, propter peculiarem ipsorum naturam, ac perpetuitatem, eo ipso, quod quis se facete maioratum profitetur, prohibitio alienationis, etiam nulla alia causa adiecta, alienationem, dominiique translationem impediet, cum hoc ex ipsa maioratus natura procedat, vt latius per eundem Molinam, dicto numero 30. vsque ad numero 34. Petram, dicta quae stion prima, ex num. 62. cum seq. & num. 85. Matheaccium, dicto cap. 22. ex nu 3. Fatemur itaque libenter, quod si factis nonnullis vocationibus, & maioratu instituto (prout in casu prae senti contigit) prohibitio alienationis subsequuta fuis set, prohibitio valeret, ex rationibus, & re solutionibus Ludouic. Molinae, in eo autem ca su non versamur, sed in alio diuerso, diuersísque terminis, nempe quando pater huiusce vinculi perpetui institutor. post factam eiusdem institutionem, & clausulas ordinarias adiectas, vocatósque omnes, qui in futurum succes suri sunt, in fine scripturae dispositionis dixit, se facere maioratum, & vinculum Tertij, & Quinti omnium bonorum suorum, cum ea conditione, vt simul cum Tertio, & Quinto legitimam vinculatam habeat filius; quod si ita vinculatam habere noluerit, & voluntati non paruerit, nec poena priuationis imponitur, nec in casu contrauentionis alius vocatur: quia vocationes (vt dixi) in defect filiorum, & descendentium ab eo, & sic in casu, quo liberos, aut descendentes non habeat, factae fuere, non in casu quo contraueniat, aut legitimam vinculatam habere noluerit. Et ideo iuridice contenditur; praeceptum hoc habendi legitimam vinculatam, nudum equidem fuis se, & simplex, & consilium potius, quod eiusdem tantum filij fauorem respicit, non vero alterius cuiuslibet, cum nullus alius eo casu vocetur, sitque adiectum, vt pater filium alliceret, & ex maiori bonorum substantia maioratum institueret, non Vt priuaret in casu contreuentionis, cum si priuare vellet, id exprimeret. Nuda igitur & simplex dispositio fuit respectu legitime, & sic de per se inefficax, vt effectum priuationis induceret; idque argumento text. in l. pater filium, § Iulius Agrippa, ff. de legatis tertio, ibi: Si aduersus voluntatem meam facere voluerit, fundum ad fiscum pertinere volo, & in §. Quindecim libertis, eiusdem l. ibi: Ad rempublicam Tusculanorum pertinere volo. Sic sane quod nudum dicatur praeceptum, & re soluatur in consilium duntaxat, quando oneris, aut vinculi similis grauamen adiicitur & poena priuationis non imponitur, nec alius vocatur in casu contrauentionis; atque distinguendum es se, an simpliciter praeceptum imponatur, nec in casu contrauentionis alius vocetur, & quod tunc non sufficiat, acum per testatorem annullari, nec etiam poe nam pecuniariam imponi contra facienti, si alius vocatus non fuerit; an vero poena priuationis imponatur, & alius simul vocetur, vt tunc praeceptum vires obtineat; idque per text. in l. 3. §. si quis legauerit, ff. de adimend. legat. l. 4. §. finali; ff. de condict. in stitut sic quidem (vt dixi) as seuerauerunt Crotus, in d §. Diui, num. 7. in principio, & in consil. 61. num. 22. Purpuratus, in consil 110. num. 2. Volumine primo, Albanus, in consil 57. num. 10. & in consilio 97. num. 1. Cephal. in consilio 330. Num. 5. lib. 3. Petra, de fideicommis sis, dicta quae stione prima; num. 118. 119. & 120. qui reddit rationem, quoniam primo casu, quando poena priuationis non imponitur, nec in casu contrauentionis alius vocatur, praeceptum impositum dicitur magis in vim consilij, & causa alliciendi granatum, quam eum priuandi, in secundo vero casu factum dicitur fauore magis alterius, quam grauati; & in casu contrauentionis, in alium dominium transfertur, vt per eundem Authorem ibi, & numero 2. seqq. Beccium, in consilio 100. Veggium, in consilio vltimo, numero 342. per Decianum, in consilio 60. numero 21. & 22. lib. 1. qui ita specifice. ac in eisdem fere tradit terminis, prout ibi videbitur: Remanet ergo, nudum praeceptum, quod filius legitimam vinculatam habeat, in consilium resolui; cum in casu controuentionis alius vocatus non fuerit, nec poena priuationis imposita, iuxta iura praedicta, & text. singularem, in l. generaliter, §. si petitum, ff. de fideicommis s. libertat. ibi. Quia consilium dabat haeredi; retinendi talem seruum. Ecce vbi consilium tantum dari dicitur, quia simpliciter testator vetuit, seruum alienari, & sic resoluitur in consilium, quod non obligat; l. cum pater, 79. §. mando filiae meae, ff. de legatis secundo, & late per Petram, dicta quae stione prima, ex num. 2. cum sequent. Angel. Matheaccium de legat. & fideicommis sis lib. 2. cap. 22. ex num. 3. cum sequent. # 80 CAPVT LXXX. Circa ea, quae supra hoc eodem tract. cap. 37. & cap. 67. scripta, & resoluta fuere, traduntur quoque nunc, atque adnotantur nonnulla in eo dubio, vtrum videlicet donatio inter viuos acceptationem requirat donatarij, vt reuocari non pos sit, eáque neces satia etiam sit, attenta l. Ordin. Rur sus (quod attinet ad facultatem eligendi alicui conces sam, siue succes sionem ex iure electionis introductam) num. scilicet pos sit is, cui eligendi, aut nominandi facultas ex testamento, vel ex contractu competit, variare, sicque post priorem electionem, aut nominationem, aliam facere: An denique secundo nominatus, cui res est tradita vere, vel ficte per clau sulam Constituti; primo nominato prae feratur, cui res tradita non fuit? Et de effectu clausulae Constituti in proposito l. quoties, C. de rei vendic. pacti etiam de non alienando, cum hypotheca speciali eius rei, quae alienari prohibetur, ad l. si creditor. §. fin. ff. de dist. pig. An denique eiusdem l. quoties, decisio non procedat, cum interuenit hypotheca sola, aut bonorum omnium pro obseruantia contractus absque pacto de non alienando obligatio; singularis equidem, & in praxi summe vtilis, & neces saria resolutio, atque explanatio; qua Senatus Hispalensis in casu ex facto occurrenti definitio, non modo egregie comprobatur, sed ingenti etiam studio, & diligentia Authoris defenditur. Et vide in Additione, vtrum maioratus fiat irreuocabilis ex pacto, vbi memorabilis traditur explicatio, & resolutio. SVMMARIVM. -  1 Casus ex facto occurrentis, & in Regio Hispalensi Senatu definiti, species proponitur, & Senatus eiusdem definitio commemoratur, numeris sequent. -  2 Nominatio idem est quod electio, & est quidam actus extraiudicialis, non proprie contractus, nec vltima voluntas, nec legatum, nec fideicommis sum. Siue est quaedam voluntatis declaratio informis, quae posita in testamento, habet vim testamenti; po sita in contractu, habet vim contractus. Et potest probari duobus testibus: & vide infra, numer. 34. -  3 Argumentum ab vsitato, seu a solitis, vel consuetis, validum est. -  4 Contractus emphyteuticus admittit interpretationem a fieri solitis, & secundum consuetudinem regionis, & concedentis. Et id ipsum in contractu locationis obseruatur, & in dispositione quacumque. Alternatiuarum natura. -  5 Electio, aut nominatio ad emphyteusim, legatum, fideicommis sum, aut quid simile, efficitur irreuocabilis, nec variari potest ex promis sione, seu pacto de non reuocanda nominatione incerti de incertis. -  6 Idque ex sententia quorundam: Contrarium ex sententia aliorum, & de vtraque infra, n. 36. -  7 Electio, aut nominatio facta ad emphyteusim, vel quid simile, ex causa onerosa, an maneat irreuocabilis, & vide infra num. 40. -  8 Prae sentia donatarij simul cum eius taciturnitate, pro acceptatione reputatur. -  9 Acceptatio in donatione, quod hodie neces saria non sit, attenta lege Ordinamenti, ex sententia quorumdam. Qui inde as serunt, quod cum perficiatur sola voluntate donantis, ante acceptationem etiam reuocari non possit. Contra vero ex sententia aliorum, de qua infra, num. 16. & vide num. 41. & 42. -  10 Eligendi, aut nominandi facultas, cum etiam ex contractu competit, an variare liceat, & prima electio reuocari pos sit. Quod non possit, nec admitti debeat differentia inter facultatem conpetentem ex contractu, vel ex vltima voluntate, iuxta sententiam quorumdam. Contra vero ex sententia communi, quae per Authorem probatur infra, num. 18. & 35. & 43. -  11 L. quoties, C. de rei vend. dispositio, in materia nominationum emphyteuticarum non obtinet; indeque nominatus primo loco, praecedit, licet secundo emphyteusis tradita fuerit pos se ssio. Potéstque nominatus primo loco emphyteu sim a quocumque pos ses sore auocare. Contrarium infra defenditur, num. 44. & seq. -  12 Senatus Regij Hispalensis in casu proposito supra, num. 1. definitio commemoratur, & comprobatur numeris seq. -  13 Remedium Quorum bonorum, quod adipiscendae pos sessionis vocatur, instituto in re certa non datur, sicut nec alterum l. finalis, C. de edicto diui Adrian, tollend. -  14 Remedium Quorum bonorum, & dictae l. finalis, non dari pro bonis non pos sessis a tastatore tempore suae mortis. -  15 Remedium Quorum bonorum, contra titulo pos sidentem non datur, sicut nec haereditatis petitio conceditur. -  16 In omnibus donationibus quemadmodum de iure communi acceptatio neces saria erat; sic etiam & hodie neces saria est, attenta leg. Ordinamenti, ex sententia Ludouici Molin. Contrarium ex sententia aliorum, de quae supra, n. 9. & de sententia Authoris hic, & ibi. -  17 Donatio eiusdem rei, si duobus, aut pluribus fiat, is praefertur, cui vere, aut ficte, per clausulam scilicet Constituti res tradita fuerit; quod latius exornatur. Et de vi, & effectu clausula Constituti in proposito l. quoties, C. de rei vendicat. agitur. -  18 Eligendi, aut nominandi facultas, cum alicui conceditur, vtrum is, si semel elegerit, aut nominauerit, possit iterum nominare, & eligere, atque etiam in personae electione variare. Vbi differentia communis inter facultatem competentem ex contracta, vel ex vltima voluntate, probatur. Distinguitur quoque, an eligendi facultas ad tempus mortis restricta sit, aut simpliciter conces sa; siue etiam, vt tam in vita, quam tempore mortis nominatio, seu electio fieri possit; prout latius hic ostenditur, & infra num. 35. -  19 Mutuans pecuniam ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, tacitam acquirit hypothecam, & ius prae lationis; prout latius hic adnotatur. -  20 Pactum de non alienando non impedit dominij translationem in contractibus. -  21 Impedit tamen, si Constitutum interuenerit. -  22 Aut specialis hypotheca eius rei, quae prohibetur alienari, pacto de non alienando. -  23 Vel etiam generalis ex sententia quorumdam, Contra vero ex sententia multorum, qui specialem requirunt. -  24 In obligatione bonorum pro aliquo debito, si interuenit Constitutum, & deinde etiam in venditione cuiusdam rei obligata; dominij translatio impeditur, provt hic obseruatur. -  25 L. quoties, C. de rei vindic. decisio, vt in re duobus vendita, praeferatur ille, cui prius tradita est non procedit si pro prima venditione adsit pactum de non alienando cum hypotheca speciali ipsius rei. -  26 Procedit tamen etiam si pro securitate primae venditionis venditor obligas set generaliter omnia bona sua, vel specialiter rem venditam, & non es set appositum pactum de non alienando, quia adhuc venditio secunda valeret, atque ex ea dominum transferretur. Vtrumque enim copulatiue requiritur, hypotheca scilicet, vel obligatio, & pactum de non alienando. -  27 Emptor non tenetur stare colono. -  28 Nisi pro locatione adsit pactum de non alienando cum hypotheca speciali ipsius rei locata. -  29 Caeterum si in locatione pactum de non alienando deficiat, licet adsit hypotheca generalis, vel specialis emptor non tenetur stare colono, dum tamen ei soluatur interes se. -  30 Et de differentia in proposito inter contractum locationis & venditionis. -  31 Antonij Gabrielis locus, vel ex Tiraq. loco explicandus, vel confutandus, provt hoc numero & sequenti obseruatur. -  32 And. Tiraq. iuridice adnotas se, rei alienationem, hoc est venditionem, non impediri per solam hypothecam aut bonorum obligationem pro securitate contractus alteri factam, sed transferri cum sua causa dominium. Atque ita necessarium es se simul cum hypotheca, aut obligatione bonorum pactum de non alienando. -  33 Aluari Valasci locus, decis. 202. per totam expenditur, atque declaratur. -  34 Nominatio ad emphyteusim, vel quid simile, an habeat vim contractus, vel vltimae. voluntatis, de quo etiam supra, num. 2. -  35 Nominandi facultate per alternatiuam conces sa, nempe quod nominatio pos sit fieri in vita, vel in morte; cuius effectus sit, & an variationem admittat? sup. num. 10. & 18. -  36 Nominatio ad emphyteusim, vel quid simile, an efficiatur irreuocabilis ex pacto: siue promissione de non reuocando, in casibus, in quibus secundum naturam actus gesti illa potest reuocari; articulum es se difficilem, & intricatum; de quo etiam sup. num. 6. -  37 Actio, vel obligatio personalis, etiam contracta, & emanans ratione fundi, vel rei, non sequitur eius pos ses sorem. -  38 Donatio quando inter aliquas personas prohibetur regulariter, ob remunerationem tamen, aut benemerita permittitur, neces sario requiritur quod aliunde, & vere constet, benemerita praecessis se; nec sola as sertio sufficit eius, qui donare prohibitus est: quod exornatur. -  39 Debent etiam benemerita aequiualere rei donatae, nec modum remunerationis excedere. -  40 Nominatio facta ex causa dotis, an ratione dotis remaneat irreuocabilis, & supra num. 7. -  41 Acceptatio donationis, etiam hodie neces saria est post editam leg. Ordinamenti, quando infanti, pupillo, furioso, aut similibus personis fieret. -  42 Requiritur etiam acceptatio, quando donatio continet onus aliquod, vel grauamen, siue donatarius ad aliquid respectiue grauatur. -  43 Nominatio prima reuocari potest, & variare licet, cum nominandi facultos ex contractu competit cum communi, de qua supra num. 18. -  44 L. quoties, C. de rei vindic. procedit in emphyteusis concessione, & locatione ad longum tempus. -  45 Vbi & Cald. Pereira in eodem proposito locus explicatur. -  46 Alberti Leonini obseruatio explanata. PRo dilucida, atque distincta huiusce[sect. 1] cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, ex his quae nunc adnotantur, atque traduntur, exornari, & explicari quoque ea, quae supra hoc eodem tractatu, cap. 37. ex numero 39. cum sequent. a me examinata, & ob seruata fuere in eo dubio, vtrum scilicet donatio inter viuos acceptationem requirat donatarij vt non pos sit reuocari, eáque adeo neces saria sit, vt etiam attenta lege Ordinamenti, ante acceptationem reuocari valeat. An etiam prae sentia donatarij simul cum eius taciturnitate pro acceptatione reputetur. Denique quod attinet ad potestatem, & facultatem eligendi alicui conces sam, (de qua etiam supra hoc eodem tractatu, & libro, cap. 67.) variare num. pos sit is, cui facultas eligendi, aut nominandi ex testamento, vel ex contractu competit, sicque post priorem nominationem factam potuerit variare, & aliam personam nominare (maxime clausula Con stituti non apposita, nec tradita pos ses sione rei) in casu ex facto occurrenti, & per Senatum Hispalen sem hisce diebus in gradu reuisionis, & supremo examine definito. Quaedam namque mulier, nomine Elisabeth Lopez per scripturam, & donationem inter viuos irreuocabilem nominauit pro vna vita, quam habebat ad domum quandam acceptam de por vidas (vt vulgo dicitur) Elisabetham de Viscarra: nominatione autem pro dicta vita quae remanebat. Ita facta anno 1608. post mundum facti poenitens, & contractu alio cum Petro Diaz de Valderrama inito, & in eum iuribus suis, & actionibus ad dictam vitam translatis, & ces sis in amplis sima forma, & cum clausula Constituti, & facultate nominandi ad dictam vitam, hoc est, vt pro vita, quae remanebat, ipse Petrus nominaret, imo & domus pos ses sione tradita eidem Petro, & 350. ducatis acceptis, quae tamen nec tradita fuit ex primo contractu, nec clau sula Constituti adiecta. Idemmet Petrus anno 1610. filiam suam ad praefatam vitam nominauit, qui statim (vt dixi) facto contractu nactus est possessionem Tunc autem in dubium excitabatur, an post priorem nominationem factam, potuerit illa variare, & nominandi aliam personam pro dicta vita, praefato Petro Diaz de Valderrama ius concedere. Iudex inferior in prima instantia iudicauit non pos se, atque ita in fauorem primae nominationis, & vt pos sessio daretur primae nominatae. Senatus vero contrarium definiuit, imo quod talis simplex electio, seu nominatio potuerit de iure reuocari ab ipso no minante, & alij cedere domum eandem, siue ius ad vitam transferre, ita quod ille potuerit alium nominare. Veritas autem, vt dilucide magis appareat, & propositae quae stionis resolutio ad examen reducatur, pro vtraque parte rationes, & fundamenta expendere placuit. Ac primum equidem ad probandum, quod dicta Elizabeth Lopez non potuerit nominationem priori factam reuocare, nec ius nominandi ad dictam vitam in Petrum transferre; pos sent expendi fere omnia fundamenta illa, quae in simili casu ponderauit, & conges sit Aluarus Valascus, con sultatione 102. per totam, ex numero primo num. 16. Quibus tamen consulto omis sis, quoniam longa ferie recensentur ibidem, ac etiam eisdem ex proposito respondetur numer. 18. pluribus seqq. Primo[sect. 4] inquam loco pro hac parte adducebatur, quod nominatio idem est, quod electio, & est quidam actus extraiudicialis, non proprie contractus, nec vltima voluntas, nec legatum, nec fideicommis sum, vt est text, in l. as signare, ff. de as signand, libert. & in l. 1. § si as signare, ff. eod. tit. dicitur etiam meri facti, nihil iuris admixtum habens, & quae non requirit prae sentiam electi, nec acceptationem ab sentis, vt per Anton. Gam. decis. 173. a num. 9. Aluarum Valascum, consultat. 61. num. 5. & num. 11. & 14. & decisione 102. num. 25. Blasium Flores Diaz de Mena, variar, libro 3. quae st. 22. num. 1. & 4. seq. & num. 34. vbi etiam inquit, quod nominatio nihil aliud est, quam quaedam extraiudicialis animi, & voluntatis declaratio, quae suapte natura nec contractum, nec distractum, aut vltimam voluntatem sonat, sed solum nudam propositi declarationem; posita tamen in testamento, habet vim testamenti; posita in contractu, habet vim contractus; sicuti idem Blasius Flores Diaz aduertit ibi, num. 8. & infert num. 6. & 7. quod si nominatio, siue ad emphyteusim, siue ad anniuersarium, fideicommis sum, aut maioratum fiat in te stamento, annullatur, & reuocatur, testamento reuocato; provt latius ibi, citans Molinam, Gammam, Caldas Pereiram, & Aluarum Valascum: Infert denique, dicto numer. 34. & numer. 35. quod nominatio potest probari duobus testibus, ex quo non est legatum, nec fideicommis sum, nec donatio, nec contractus, sed quidam actus extraiudicialis, & declaratio voluntatis, quod etiam notauit Anton. Cardosus, in praxi Iudic. & Aduocat. litera E, verbo, emphyteusis, num. 18. fol. 118. Valen cuela Velazquez, in consilio 63. ex numer. 6. Sequitur ergo secundum praedicta, quod cum nominatio illa prima, de qua supra, per contractum inter viuos facta fuerit in fauorem dictae Elizabethae de Viscarra, sortiri debet naturam contractus emphyteutici, vt variare non liceat, nec ab eo recedere, sed seruari debeat omnino; vtpote cum ab initio voluntarius fuerit, postmodum autem neces sarius, & obligatorius, iuxta regulam text. in l. sicut, C. de obligat, & action. l. ab emptione, § de pactis, cum similibus vulgatis, idque maxime cum eadem Elizabetha Lopez se obligauerit ad obseruantiam eius contractus, & conditiones illius adimplere. Secundo deinde pro eadem parte dicebatur, quod in huiusmodi contractibus, siue dationibus ad vitam, quae in Hispalensi ciuitate in vsu quotidiano versantur, as sidue namque domus dantur de por vida, & vt plurimum ad duas, vel tres vitas; nominandi facultas concedi solet maiori ex parte alternatiue, vt scilicet domum accipiens, nominare pos sit, tam in vita, quam in morte; vnde id regulariter pro expres so habendum est, etsi omit tatur, vt qui vnam partem alternatiuae elegerit, & semel vnum nominauerit, alterum iterum nominare non pos sit. Primum quidem manifeste probatur ex argumento ab vsitato, seu a solitis, vel con suetis, quod in iure validum est, & per manus circumfertur quotidie. Probaturque per text. in l. si[sect. 3] quis donaturus, & ibi Glos s. ff. de vsufruct. & l. quod si nolit, §. quia assidua, ff, de aedilitio edicto: & ibi Bald. text. in l. Certi condictio. § si nummos, & ibi Bart. Ang. Alex. Ias. & caeteri DD ff si certum petatur, per illum text. dum dicit: Cum quotidie creditores, l. certe, in fin. ff. de precario, l. vt liberis, ad fin. C. de collat. ibi. Vt ferri as solet, §. fin instit, de satis d. l. si prius, §. placuit, ff. de aqua pluu. Arcen, ibi: Illa autem, quae fere in consuetudine es se solent, etiam si nihil sit comprehensum, in seruitute constituenda fieri pos sunt, l. item si vnus, §. fin. ibi, Sed est vsitatum, ff. de arbitris, l. fin. C. de fideius s. cap. cum M. de constit. in vers. Mandamus, ibi: sicut consueuit cap. quoad translationem, de off. leg. & exornarunt Nicol. Arelart. in repetitione l. generaliter, ex n. 78. C. de secundis nupt. Anton. Rub. in l. non solum, §. morte, ff. de noui oper. nun. ex num. 71. Thom. Gram. in prooem. instit. a n. 12. Euerar. in loco a [sect. 2] solitis, pag. 561. loco 53. Felin, pluribus in locis, Ias. Socin. Rip. Quesad. Couar. & alij cum quibus Aluar. Valasc. consult. 146. ex n. 2. cum seq. Cald. Perei. de potest. eligen. & nominat. reuocat. 3. p. c. 6. n. 2. & 3. & 4. Menoch. lib. 3. prae sumpt. 38. Card. Dominic. Tusch practic. conclusion. iuris, tom. 2. litera C, concl. 954. & 959. & tom. 7. litera S, concl. 334. & in terminis nostris quod contractus emphyteuticus admittat interpretationem ex huiusmodi argumento a fieri solitis, tradidit Angel, in §. Emphyteusis, in Authent. de non alienand. Alexand, in cons. 1. & in cons. 125. lib. 5. Barbat. in cons. 63. vol. 1. Rubeus, in d. §. morte, n. 74. Cald. Pereira, vbi supra, d. n. 3. & n. 4. vbi inquit, quod conces sio simplex emphyteutica regulatur secundum consuetudinem domini: & id ipsum in contractu locationis obseruari; probauit ibidem per text. in l. excepto, & in l. circa, C. de locato, vbi sancitum est, in contractu locationis attendendum es se id, quod fieri solitum est, Valasc etiam, d. consult. 146. n. 9. & n. 6. adducit illud, quod scribit[sect. 5] Bald. in l. 1. q. 2. C. pro socio, quod si aliquid consuetum est fieri, intelligitur tacite actum in contractu, quamuis non exprimatur; quia per consuetudinem tacite videtur induci pactum, vt in l. licet, C. locati, & alibi idem Bald. in l. incendium, in fine, C. si cert. petat. quod illud prae sumitur factum, quod fieri consueuit. Denique quod quaelibet dispositio, & contractus recipiat interpretationem a solitis, vel consuetis, cum multis Authoribus probarunt Cald. Pereira, & Tusch. in locis relatis supra, Molin, de Hispan. primog. lib. 2. cap. 6. n. 58. Aluar. Valasc. d. consult. 146. n. 1. Secundum autem, quod qui vnam partem alternatiuae elegit, & semel vnum nominauit, alterum iterum nominare non pos sit, quia per primam nominationem consumpta est facultas alterius, & sufficit alteram partem impleri; probatur ex regul. 70. de reg. iuris, l. si plures, ff. de condit, instit. facit, l. statu liberum, §. Stichum, aut Pamphil. ff. de leg 2. in fin. l. huiusmodi, 86. §. Stichum, l. serui electione, ff. de legat, 1. l. apud Aufidium, ff. de optione legata, l. quod in haerede, §. eligere, ff. de tributor, act. & vtrobique DD. Tertio praeterea, & pro eadem parte dicebatur,[sect. 6] in casu prae senti nominationem primam factam fuis se cum pacto expres so, siue promis sione de non reuocando; quo casu promis sio de non reuocando confirmat nominationem incerti de incertis, vt reuocari ipsa non pos sit. Sic sané resoluis se, & tenuis se videtur Cald. Pereira, de potest. eligendi & nomi nationis reuocatione, 3. p. c. 2. n. 28. & 29. qui loquitur in eisdem terminis, in quibus versamur, quando scilicet agitur de potestate nominandi incertum de incertis, provt in nominandi facultatibus ad vitam, que in hac ciuitate conceduntur, fieri solet: dicitur namque , quod is, cui facultas conceditur pos sit nominare filium aut filiam , vel haeredem , aut aliam quamcunque personam : & d. n. 29. in hunc modum Cald. reliquit scriptum : Et ita secundum superiorem resolutionem quoties emphyteuta, seu haeres grauatus potest eligere, seu nominare incertum de incertis, neces sarie respondendum est, in vita factam electionem cum promissione de non reuocando firmam stabilem , & irreuocabilem es se, ex regul. l. vbi ita donatur, ff. de donat. caus. mort. ces sat enim in hoc casu praeiudicium superstitum , tempore quo morietur haeres grauatus. Et id ipsum tenuit expres sim Blasius Flores Diaz de Mena, varia lib. 3. d. q. 22. n. 30. qui cum antea confutas set communem Doctorum sententiam , & distinctionem in eo dubio, an is, cui eligendi, aut nominandi facultas concesfa est, variare pos sit, si semel elegerit; & electione facta per contractum inter viuos, variare non licere, nec iterum eligere, defendis set; tandem inquit, quod quamuis in praxi durum esset recedere a communi resolutione, ab ea tamen recedendum es set, si nominatio non es set simpliciter facta, sed per viam contractus irreuocabilis, tradendo scripturam , aut possessionem , & promittendo non reuocare, aut alias iurando , vel ex causa onerosa promittendo : & infert, id es se maximi effectus ad contractus emphyteuticos; in quibus communiter datur potestas nominandi tertiam personam , tam in vita, quam in morte; nam si per viam contractus irreuocabilis nominatio fiat, reuocati non poterit, Caldas autem adducitur, atque excitatur praecipue ex decisione d. l. vbi ita donatur, vbi disponitur, quod in donatione mortis causa, quae sui natura reuocabilis est, ex pacto de non reuocando irreuocabilis efficitur. Atque ita ex eo textu communiter Scribentes annotare solent , & post alios multos exornarunt . Guil. Benedict. in c. Rainuntius, de testam. § testam. 4. ex n. 23. cum seq. Guald. de arte testandi , tit. 2. cautela 10. in fine. Anton. Gomez. tom. 1. variar. c. 4. n. 22. Matienc. in l. 7. tit. de donat. glos. 1. n. 14. Couar. in rubrica de testam . 2. p. n. 11. & seq. Molin. de Hispan. primog. l. 4. c. 2. n. 40. & sep. vsque ad n. 54. Mieres, de Maioratu, 1. p. q. 30. & id etiam, q. 38. Ioan. Gutier. practic lib. 2. q. 77. Angulus, ad leges meliorationum , l. 1. glos. 11. ex n. 12. cum seq. Auend. in l. 44. Tauri, glos. 19. Idem etiam quod supra notaui, per text. metipsum in dict. l. vbi ita donatur, tenuit Caldas idem, 3 part. de potestate eligendi , & nominat. reuocat. c. 3. n. 4. fol. 33. qui dict. c. 2. eiusdem tract. n. 24. & 25. & seq. Agit etiam de intellectu dict. l. vbi ita donatur, ex cuius decis ione, & multum ad propositum nostrum , quod pactum expres sum de non reuocando maioratum , ipsum irreuocabilem efficiat; eleganter , & erudité probauit Molin., vbi supra, qui quatuor expendit argumenta aduersus hanc sententiam , & eisdem satisfacit singulariter; respondet etiam ad text. in eadem l. vbi ita donat, iuxta ponderationes nonnullas , quas ex eo textu deduxit; sequitur Ioan. Gutier. vbi supra, qui aliis fundamentis , que Pelaez a Mier. contra Molin. expendit, satisfacit concludenter, & Molin. ipsius sententia amplexa, contrariam eiusdem Mieres confutat, provt ibi videri potest. Rursus, & quarto loco adducebatur, nominationem primam , siue primo loco Factam, non fuis se gratuitam , aut meram, & puram donationem , siue non ex causa voluntaria, seu gratiosa proces sis se; sed potius remuneratoriam, siue ex causa remunerationis emanas se; contenditur namque Elisabetham Lopez nominas se dictam Elisabetham de Viscarra, propterea quod eam educauerat, & secum habuerat, & quod maritus ipsius Elisabethae Lopez,[sect. 7] debitor erat in quantitate centum ducatorum eius dem Elisabethae de Viscarra, cui etiam in testamento 40. ducatos legauerat, quod etiam seruitia, & beneficia accepta ei remunerare contenderet; tunc autem, nec dicitur proprie, & veré donatio, siue non ex causa gratiosa, aut lucratiua procedere, sed potius ex causa onerosa; iuxta text. cum sua Glos sa, in l. Attilius Regulus, ff. de donation. & ea, quae post alios multos, longa serie adnotarunt Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo. donatione largitus, num. 44. & 123. Arias Pinellus, in l. prima, tertia parte, ex num. 61. C. de bonis maternis, And. Gail, practicar. obseruat. lib. 2. obseruatione 38. Menoch. lib. 3. prae sumpt. 29. Franciscus Viuius, commun, opinion, verbo, donatio, num. 4. Ioann. Gutierr. de iuram. confirmat. 1. p. cap. 5. Ioann. Garc, de donatione remuneratoria, num. 42. & cum multis Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos s. 7. part. 2. ex num. 2. nec etiam nominatio ipsa reuocari potest, vtpote ex causa onerosa, vel saltem velut onerosa procedens; sic sané, atque in eo dubio, an is, cui electionis, aut nominationis ius competit, variare pos sit, si semel nominauerit, aut elegerit, quod variare non liceat, nec primam reuocare nominationem, quando ex causa onerosa, illa proces sit; resolutiue firmauit Blasius Flores Diaz de Mena, variar. lib. 3. d. cap. 22. sub num. 30. qui antea ex num. 18. Vsque ad num. 29. constanter defendit, quod nominatio cau sa dotis, atque ita ex causa onerosa respectu mariti reuocari non pos sit, & late explicat text. in l. si ego, §. 1. ff. de iure dotium, & in l. 2. §. si pecuniam ff. de donat. & id ipsum tuetur Anton. Cardos. in prax. Aduocatorum, & Iudicum, litera E, Verbo, emphyteu sis, num. 18. fol. 118. latius Caldas Pereira, 3. part. seu tom. 3. De potestate eligendi, & nominat. reuocat. cap. 2. ex num. 31. Vsque ad num. 35. ex fol. 84. column. 3. vs que ad fol. 86. vbi etiam explicat, an rei emphyteuticae traditio reuocationem impediat, & per eam nominans a relatione ad tempus mortis reces sis se videatur, de quo vide eum ex d. num. 31. in fine, vers. Verum sufficere, & num. 32. per totum, & num. 34. per totum, & Blasium Flores Diaz de Mena, d. n. 30. Quinto etiam dicebatur, & probatum fuit, dictam Elisabetham de Viscarra prae sentem fuis se tempore dictae primae nominationis, siue donationis in eius fauorem factae & simul cum ea viuere, siue in domo eius habitare; tunc autem certis simum es se, nominati prae sentiam inducere nominationis acceptationem; donatarij namque prae sentia simul cum eius taciturnitate, pro acceptatione reputatur, nec expres sa alia acceptatio requiritur; sic sané profiteri, & tenuis se Angel. Curt. iunior. Didac. de Couar. Cagnolum, Mencha. And. ab Exea, Iul. Clar. & Tiraquell. tradit, & sequitur Ludou. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 4. cap. 2.[sect. 8] num. 76. tenent etiam Mier. de maiorat. 1. part. q. 36. num. 4. & 10. Aluarad, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. num. 56. Pater Ludouic. Molin. tom. 2. de iustitia & iure, disput. 264. tract. 2. vers Dubium deinde est si promissio Purpuratus, in rubrica, C. de pactis, & in l. rogacti, §. 1. num. 64. ff. si certum petat. Galiaula, in rubrica, ff. de verb. oblig. column. 1. fol. 5. ex quibus etiam deducitur, quod donatio, quae hodie fieri poteist pacto nudo, ex l. si quis argentum, C. de donat. fieri potest prae senti, & tacenti, nec dicitur prae sumpta, sed potius expres sa donatio; idque contra Decium, in rubrica, C. de pactis, & in cons. 245. column, penult. & in l. Senium, column. 4. C. qui testament, facere pos s & Aretin. in l. 2. column. 2. ff. de legat. 1. Redditur autem magis certa traditio superior in casu prae senti, cum fauore, & priuilegio minoris inducatur prae sentia, & acceptatio ob eius vtilitatem ; sicuti deprehenditur ex his, quae ex sententia Rebuffi, optime resoluit Pelaez a Mier, de maior at. 1. p. q. 41. in fine. Sexto quoque adducebatur, quod hodie attenta decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae, donatio perficitur sola voluntate donantis, ita quod acceptatio neces saria non sit, nec ante eam reuocari pos sit donatio ipsa; quocirca nec potuit nominatio primo loco facta reuocari, quamuis diceretur, expres se acceptatam non fuis se. Sic sane quod acceptatio hodie neces saria non sit, attenta lege Or dinamenti; tenuerunt Roderic. Suar. Anton. Gom. Didac, Perez, & Pet. Duen. quos recensuit Ludou. Molin. de Hispan. primog. l. 4. d. c. 2. n. 59. Greg. Lopez, Couarr. & Parlad. cum quibus Ceuall. commun . contra commun . q. 54. in fine, & vide q. 55. Matienc. in l. 7. tit. 7. glos s. 2. n. 21. lib. 5. Mench. de success. creat. §. 22. n. 43. Villalpand. in l. 22. tit. 1. partit. 7. §. 50. nu. 12. Angul. ad. l. 1. meliorationum, glos s. 5. n. 28. & glos s. 8. n. 17. in fine, Ludou. Lopez, in suo instruct. 1. p. 2. edict. c. 177. Pat. Ludou. Molin. Tom. 2. de institia & iure, disp. 263. §. iuxta haec, & 264. in fine, Blaz. Flor. Diaz de Men. in addit, ad decis. 8. Gamae, n. 5. vbi firmiter residet in hac sententia, & inquit, quod consuleret, & iudicaret, quod donatio facta non acceptanti, vel absenti reuocari non pos set, nisi absens es set in tanta mora acceptandi, quod res derelicta videretur, & quod pluries sic vidit iudicatum; licet Molina, & alij de contraria praxi testentur, quae certe (vt ipse subdit) nulla mora existente acceptare debentis, irrationabilis praxis est, de qua dubitat, & hanc eandem, & contrariam quoque opinionem ego commemoraui supra hoc eod. lib. & tractat. c. 37. ex. n. 39. Cum seq. vbi etiam notaui Antonij Fabri locum, de erroribus pragmat. decad. 46. errore 1. & 2. & 3. is namque Author, erudite admodum, atque acute, & ingenios e (vt adsolet) id ipsum defendit, attento iure communi; atque ita attenta d. l. ordinamenti, velut indubitatum erit: contendit itaque, quod postquam placuit Iustiniano, in l. si quis argentum. 35. §. sed si quidem, C. de donat, vt donatio inter viuos, neque traditionem exigat, neque stipulationem, neque pactum nudum, sed qualicunque voluntatis testificatione contenta sit; consequens inde fieri, vt nihil aliud requirat, nisi vt donator dixerit, se donare; & hodie fieri pos sit ex sola voluntate donatoris, nec est neces se, vt concurrat affectus donatarij, sed sufficit, vt non repugnet; non repugnat autem quoties absenti quis donat, & ignoranti . Plane si donatarius sciens in se collatam donationem , respuere illam maluerit, quam agnoscere, tunc inutilis erit donatio, propter defectum voluntatis in donatario. Et ibidem inferius, in hunc modum reliquit scriptum : Itaque quod nostris placuit, donationem inter viuos collatam in absentem , nulla notarij stipulatione interueniente , reuocari pos se a donatore quandocunque ante acceptationem , euidenter falsum est; cum actio, quam Iustinianus donatario competere voluit, non ex donatarij, sed ex solius donantis facto, & voluntate proficiscatur. Septimo etiam vrgere videbatur, nihil interes se, quod in casu prae senti nominatio prima facta fuerit per viam contractus , & obligationis inter viuos, eius scilicet, qui domum conces sit ad vitas, & eius, qui accepit; nam adhuc reuocari non potest prima nominatio, nec eligenti, aut nominanti variare licuit, quamuis facultas nominandi ex contractu sibi competeret ; idque per text, in l. stipulatus sum Stichum , aut Pamph . ff. de verb. oblig. vbi data electione per contractum , si creditor eligat, variare non potest, nisi electio sit illi data per verbum, Volam, quod impersectum est, & sola vltima voluntatis declaratione, & traditione perficitur, prout eum textum ponderat Blazius Flor, Diaz de Men. variar. lib. 3. d. c. 22. n. 13. & n. 11. indistincte id as serit, & distinctio. nem communem inter nominationem prouenientem ex vltima voluntate, vel ex contractu , confutat , dicens ; quod inueniri non potest concludens differentiae ratio inter contractus , & vltimas voluntates , imo quod eadem ratio militat, vt facta electione, seu nominatione, consumptum dicatur ius eligendi, siue ex contractu, siue ex vltima voluntate nominandi , aut eligendi facultas competat : & n. 14. respondet ad text. in l. eum qui cenarum , § finali, ff. de verb. oblig per quem contrarium sustinent Scribentes communiter : & n. 15. concludit in hunc modum : Igitur absolute concludendum est, quod siue electio competat ex contractu siue ex vltima voluntate , si fiat per viam contractus irreuocabilis, & remaneat cum ea dispositio absoluta, & perfecta, non licet amplius variare. Hoc tamen fallit, quando electio non statim suum operatur effectum , sed post mortem eligentis , qui post mortem illi, quem elegerit, aut nominauerit ex certis, restituere tenetur; tunc enim si ante mortem eligat, eligit ante tempus , & sic electio non est perfecta, & potest variare: imo tunc non cadit proprie electio, seu nominatio; nam testator, aut contrahens ius sit, rem relinquere post mortem suam , aut tempore mortis vni ex filijs, intelligit ergo de filijs, quos tunc haberet, igitur inter illos solos cadit electio, & si in vita eligit, aut nominat de his, quos tunc habet, eligit vltra commissionem sibi datam, alios, quam inter quos possit eligere: pos sunt enim isti, vel mori in vita testantis , & erit caduca elect. vel vnus solus remanere forsitam iam nominatus, &c. Octauo denique, & vltimo loco adstringere non modicum videtur Cald. Pereirae 3. p. seu tom. 3. de potestate eligendi, & nominationis reuocatione, c. 6. n. 22. & 24. column. 4. locus velut expres sus, in proposito; ibi namque specifice as serit is Author, l. quoties, C. de rei vendicat dispositionem in materia nominationum emphyteuticarum non obtinere: indeque nominatum eundem primo loco, emphyteu sim a quocumque pos ses sore auocare. Excitatur autem ratione vna principaliter, quod per solam nominationem acquiratur nominato ius emphyteuticum reale, & irreuocabile, prout latius ibi quando autem ius reale acquiritur ex solo contractu, legis ipsius decisio non procedit, vt etiam ibi comprobat: & idem videtur contendere nouis sime, quod scilicet ex sola conuentione in contractu emphyteutico acquiratur ius reale; Albertus Leoninus, in l. 1. ex num. 1. cum seq. C. de iure emphyteutico, vbi in hunc modum reliquit scriptum : Propria enim emphyteuseos natura est, quam paciscentes illi imponunt, adeo quod magis ex pactis, & conuentionibus contrahentium cognos catur, quam ex puris verbis, seu denominatione contractus, Marc. Anton. Nata, in cons . 41. Ioan. Maria Riminald. in cons. 212. lib. 2. ips aque pacta contrahentium, non vt in alijs contractibus extrinsecus operetur, sed propriam, & genuinam emphyteuseos naturam constituant , & omnibus modis obseruari debeant , qualiacumque ea fuerit, super quacumque re, id est super detrimento, & periculo rei, text. hic siue super eiectione, & amissione, vel conseruatione iuris, canone non soluto, text. in l. 2. siue super alienatione, text in l. vltima, C. de iure emphyt. siue super successione, illius restrictione ad primogenitum , ad primam generationem , ad filios, & haeredes, Bald. Iason, & alij hic, in l. 2. siue super aliis quibuscunque capitulis, text. hic, & in l. seq. nam si generaliter ex conuentione contractus legem accipiunt , l. 1. §. si conueniat, ff. deposi & naturali ratione aequum est fidem, veritatem , & constantiam , conuentorum seruare, l. 1. ff. de pactis, l. 1. ff. de constituta pecunia, aequis simum certe est, in hoc genere conuentionis pactiones obseruari, quod pene totum ex pactis contrahentium componitur , & formam , ac naturam suam accipit; dummodo tamen sub stantia eius non penitus subuertatur, veluti paciscendo, ne vlla pensio prae stetur, Baldus hic, in l. 2. ad exemplum Venditionis, quae sine pretio concipitur, aut precarij cum pacto, ne liceat domino rem suam reuocare, l. cum precario, ff. de precario, quod latius explicat Bald. hic in l. sequenti. Et hactenus praedictus Author. Caeterum his omnibus minime refragantibus, contrarium Regius Hispalensis Senatus definiuit, imo quod in casu proposito, de iure potuerit dicta nominatio prima reuocari ab ipso, qui nominauit, & in alium ius domus illius transferri, ita quod nominatio secunda effectum sortiri, ac praeualere debuerit, ac si prima facta non es set. Senatus autem definitio, & resolutio ex sequentibus velut concludenter comprobatur fundamentis, & rationibus. Et primum equidem, quoniam dicta Elisabetha de Viscarra, & procurator suo nomine adipiscendae pos ses sionis iudicium, seu remedium intentauit directe in casu prae senti, atque ita obtinere de iure non potuit (quando alia multa, de quibus infra, deficerent, siue non ita fortiter vrgerent) cum adipiscendae pos ses sionis, siue Quorum honorum remedium, quod adipiscendae vocatur, particulari succes sori in re certa, puta legatario, donatario, vel haered i instituto in re certa, aut alij, qui titulo particulari, puta ex causa nominationis (prout in casu ipso prae senti) rei pos ses sionem praetendit, non detur, l. 1. in fine, ff. quorum bonorum, ibi: Et ad vniuersitatern bonorum, non ad singulas res pertinet. Menoch. Adipiscendae pos ses sionis remedio primo, n. 37. & 38. & latius remed. 4. ex n. 132. usque ad n. 145. Anton. Gom. in l. 45. Taur. sub n. 128. vers. Item adde, quod datur, & competit: vbi subdit, quod remedium pos ses sorium adipiscendae l. finalis, C. de edicto diui Adrian. tollend. competit tantum haeredi vniuer sali, non vero particulari, puta legatario, donatario, vel instituto in re certa, alio dato cohaerede vniuersali, argumento text. in l. 1. §. si ex fundo, ff. de haered, instit. & in l. quoties, C. eod. tit. & latius Menochius, in duobus locis relatis supra, ex eo etiam dicta Elisabetha obtinere non potuit, quod dictum remedium Quorum bonorum, & praefatae l. finalis, non datur, nec competit pro bonis non pos ses sis a testatore, vel ab authore tempore sue mortis, sed tunc oportet agere remedio petitorio, scilicet rei vendicationis, vel Publiciana, l. item videndum, §. fin. iunct. l. seq. ff. de petit, haered, sed datur duntaxat pro rebus, quas pos sidebat defunctus tempore mortis, & reliquit in sua haereditate; quod etiam latius comprobat Anton. Gom. in d. l. 45. Tauri, sub d. num. 128. vers. Item adde, quod istud interdictum competit, Menoch. adipiscendae, d. remed. 1. n. 78. & seq & remed. 4. n. 55. & 56. Farina. decis. 404. nu. 1. in nouis simis, vbi inquit, quod agens interdicto Quorum bonorum, ad obtinendum victoriam, tenetur probare pos ses sionem, vel saltem detentionem bonorum fuis se apud defunctum tempore eius mortis, ita vt pos sint dici fuis se in bonis, vel ex bonis ipsius: cum ergo constaret, Pet. Rod. de Valderrama, tempore celebrati contractus. de quo supra ad initium huius cap. incepis s ae pos sidere dictam domum, ad cuius vitam filiam suam nominauit, & tempore mortis suae dictam Elisabetham Lop. nec pos ses sionem, nec detentionem domus eiusdem habuis se; planum equidem redditur, dictam Elisabetham victoriam reportare non potuis se: ex eo quoque obtinere non potuit, quod certi iuris sit, remedium Quorum bonorum contra . titulo possidentem non dari, sicut nec haereditatis petitio datur, quae ipsa bonorum pos ses sione firmior est, l. haereditatis, C. de petit. haered. atque ex aliis comprobarunt Roland, in cons. 75. nu. 16. lib. 2. Menoch adipiscendae remed 1. n 6o. & duob. seq. Anton. Gom. in d. l. 45. Taur. d. nu. 128. in fine. Farinac. praecitata decis. 404. n. 7. sane cum titulo adeo efficaci filia dicti Petri pos sideret, & a patre suo nominata es set ad vitam quae remanebat; contra ipso titulo possidentem , remedium pos ses sorium adipi scendae ( quodcumque illud es set) intentari non potuit, sed vel rei vendicatio , si illa competeret , intentari debuit, prout Menoch. & Anton. Gom. profitentur, quae tamen competere non potuit; cum de iure licuerit variare, & primam nominationem reuocare, aut actionem personalem contra haeredes nominantis, qui non reuocare promisit, prout dicetur infra ad solutionem tertij argumenti, vel hypothecariam aduersus ipsum domus possessorem , & secundo loco nominatum , si hypothecaria ideo competeret , quod non modo pactum de non reuocando, sed & generalis bonorum omnium obligatio, & hypotheca de stando nominationi, & ab ea non recedendi, interuenis set, quod latius explicabitur infra; & tunc quidem in bonis defunctae prius excus sio iuridica fieri deberet, quam ad tertium domus possessorem deuenire valeret, prout certum est, & ex aliis multis Authoribus obseruauit Ioannes Gutierrez, in repetitione l. nemo potest, ff. de legatis primo, numer. 29. Et hactenus de primo fundamento huiusce partis. Secundó deinde, & pro eadem parte facit, quod quemadmodum de iure communi in omnibus donationibus acceptatio neces saria erat, vt in l. absenti, ff. de donat. in l. si ego, ff. de negot. gest. l. 4. tit. 4. partit. 5. sic etiam & hodie neces saria est, attenta l. Ordinamenti , siue post editam d. l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect Regiae, prout pluribus rationibus comprobat, atque defendit Ludouic. Molin. de Hispan. primog. lib. 4. c. 2. n. 61. 62. & 63. & Molinam sequuntur alij, sicuti constat ex his, quos supra recensui, n. 9. & tradiderunt vltra ibi relatos, Burg, de Paz, in cons. 14. n. 20. Mier. de Maiorat. 1. part. q. 36. & 68. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 2. c. 2. n. 55. & 57. Ioann. Gutierrez, in repetit. cap. quamuis pactum, in initio, ex n. 5. cum multis seq. & in consil. 20. & in cons. 41. n. 12. Velazq. Auend. in l. 44. Tauri, glos s. 9. ex nu. 17. & glos s. 12. n. 1. Azeued. in d. l. 2. tit. 16. lib. 5. ex n. 10. cum seq. Burg. de Paz iunior, ciuilium quae st. 10. Thom. Sanch . de spons. lib. 1. dis. 6. P. Ludou. Molin. tom. 3. de iust. & iur. disp. 587. Goncalez super 8. regulam Cancellariae , glos s. 26. per totam, pater Les sius, de iustitia & iure, & de contractibus, lib. 2. fol. 219. in fine. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos. 8. ex num. 4. vsque ad num. 9. fol. 75. Stephan. Gratian. disceptat. forens. tomo 2. cap. 297. ex nu. 32. vsque ad num. 31. vbi late quod donatio facta absenti, vel prae senti, ante acceptationem potest reuocari, nisi fuerit iurata, aut post mortem donantis reuocer: Gratianus metipse, to. 3. cap. 575. num. 2. & multis seqq. folio 544. & cap. 531. num. 43. Hondedeus in cons. 31. num. 69. & seqq. & in cons. 37. ex num. 24. cum sequentibus. Iacob Menoch. in cons . 1153. ex num. 10. atque ex num. 59. lib. 12. latius Ioann. Baptist. Valencuela Velazquez (quem hactenus nunquam commemoraui) in cons. 63. ex num. 1. vsque ad num. 6. vbi quod donatio non habet vires ante acceptationem donatarij. Et quod donans, ante acceptationem donitarij, est dominus, & disponit de re donata. Et donatio habet tacitam conditionem, si acceptetur, etiam si a Principe fiat. Et quod beneficium ante acceptationem non acquiritur; prout haec, & alia ibi comprobat; & adducit Raphael. Cumani notabilem doctrinam, donationi conditionem ines se, si donatarius acceptauerit, quae conditio antequam veniat, impos sibile est quod fiat acquisitio. Et id ipsum, quod scilicet donatio acceptationem requirat, & ante acceptationem reuocari pos sit; & quod acceptatio in dubio non prae sumitur, neque suppletur a iure, sed acceptationem alleganti, incumbit onus probandi; late comprobauit Valencuela. metipse, ex num. 7. cum seqq. vsque ad num. 28. quo, & duobus seqq. securé affirmat, acceptationem requiri hodie, non obstante lege Ordinamenti, quae est l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collectionis Regiae; alias irreuocabilem non fieri: innumeros alios retuli supra hoc eodem tractatu, dict. cap. 37. num. 39. & seqq. vbi & duobus in locis Ioannem Guttierrez retuli; addo nunc eundem, practic. lib. 3. quae st. 97. num. 6. Auend. etiam recensui, addo nunc eundem, in l. 44. Tauri, glos s. 5. num. 11. & glos s. 9. ex num. 17. & glos s. 12. ex num. 1. & 4. seqq & quamuis in stricta iuris disputatione, veriorem ego existimem contrariam opinionem; quod scilicet neces saria non sit hodie acceptatio, attenta dicta lege Ordinamenti; nec ideo reuocari pos sit, prove supra, num. 9. & latius dict. c. 37. ex num. 39. cum seqq. in prae senti tamen acceptationem neces sariam fuis se, & nominationem primam non acceptatam ideo reuocari potuis se, & secundam valide, & cum effectu fieri; quod nominatio ipsa non contineret titulum lucratiuum absolute, sed onerosum quoque, quia onera, & grauamina continebat. Item facta fuit in fauorem Elifabethae de Viscarra, quae decimum annum non compleuerat, atque ita, quod alius pro ea acceptaret neces sarium erat; provt ex patre Ludouic. Molin. inferius dicetur: & ante acceptationem reuocari potuit. Rursus & tertio loco facit, primam nominatio[sect. 17] nem, siue donationem, in puris terminis donationis, siue nominationis mansis se; & absque vlla traditione vera, vel ficta proces sis se; siue non factam cum clausula Constituti, aut cum iuramento de non reuocando, traditionéve rei ipsius, aut scripturae. In secunda autem, non modo traditam pos ses sionem rei ipsius, sed etiam tempore initi contractus inter dictam Elisabetham Lopez, & Petrum Diaz de Valderrama. ipsam Elisabetham per clausulam Constituti, quae in scriptura adiecta fuit specifice eius nomine se pos sidere constituis se: atque ideo secundam nominationem primae praeualere, & secundo nominatum praeferri: idque ex decisione text. in l. quoties, C. de rei vendicat. & l. 50. tit. 5. part. 5. & latius explicarunt Anton. Gabriel, commun. Conclus. tit. de empt. & vendit. concl. 2. Couarr. lib. 2. cap. 19. Ioannes Gutierrez, de iuram. confirmat. 1. par. c. 30. Gratian regul. 471. Aluarus Valascus, de iure emphyt. q. 13. Anton. Gomezius, tom. 2. variar. c. 2. n 20. Azeued. in l. 1. tit. 17. ex num. 138. lib. 9. recop. Georg. de Cabed, decis. Portug. 3. & 4. & 5. Bernard. Graeueus, ad Andr. Gaill. lib. 2. obseruat 55. Ceuall. commun, contra commun, q. 756. ex n. 48. cum seqq. Flam. Charta. decis. 87. Caroc. casu 3. & casu 99. Arismin. Tepat. variar. lib. 2. titu. de contrah. empt. in princ. fol. 100. & 101. Fabius de Anna, in cons. 42. Ioann. Vincent Honded. in cons. 52. lib. 1. Domin. Tusch. pract. concl. iur. tom. 8. litera V, concl. 64. fol. 497. & tom. 3. litera E, concl. 144. ex fol. 93. Gerardus Maynardus, decis. Tolo. 61. & 62. & 64. Antonius Faber de erroribus pragmaticor. tom 4. de decad. 86. errore 1. & seqq. Riccius, collectan. 1147. Marius Giurba, decis. 59. Emanuel Barbosa, in re mis sionibus Doctorum, tit. de contrah. emption. & vendit. ex fol. 12. ex num. 1. vsque ad num. 15. & fol. 14. per totum. vbi refert infinitos: Stephan. Gratian discept. forens. tom. 3. cap. 533. Fabius de Anna, in cons. 42. & 122. & 135. & in terminis nostris, quod si quis vni primum vendiderit, aut donauerit (idem enim in donatione, quod in venditione obseruatur) & eius nomine se pos sidere constituerit, deinde & alteri quoque vendiderit, aut donauerit, & ei naturalem pos ses sionem tradiderit; primus ille ob Constitu tum praeferendus sit, cum aliis multis Authoribus resoluit Tiraquellus, de iure constituti, 1. par. num. 21. & 22. & 23. & quemadmodum praefertur ille prior, cui etiam res fuit tradita per Constitutum, posteriori, cui res actualiter tradita est; ita & po sterior, cui Constitutum factum est, praefertur priori, cui scilicet prius vendita, aut donata est, nec tamen pos ses sio tradita, aeque ac si ipsi posteriori res fuis set realiter tradita, vt per eundem Tiraquellum ibi, num. 24. qui idem ius Constituto, quod traditioni verae tribuit in proposito. Capicius etiam, decis. 69. num. 27. Guid. Pap. quae st 512. Hippolyt. Riminald in cons. 242. ex num. 137. lib. 2. Anton. Gomezius, variar, tom. 2. cap. 2. numer. 20. vers Quarto principaliter extende. Arisminus Tepatus, variarum, lib. 2. titulo de clausula Constituti, fol. 4. colum. 3. vers. Venditor, & vers. Et hoc casu & de donatione inter viuos, lib. 2. fol. 222. vers. Donatio prima praeualet secundae. Cald. Pereir. de emphyt. extinctione, 4. par. cap. 10. num. 33. & 34. Anton. Faber. ad tit. C. de rei vendicat, definitione 4. Fontanella, de pact. nuptial. clausula 4. glos s. 27. ex fol. 364. & maxime n. 10. & 11. Emmanuel Barbosa, vbi supra, fol. 14. num. 3. Praeterea, & quarto loco facit, nominandi ius,[sect. 18] aut facultatem in casu prae senti competere ex conces sione facta inter viuos, siue ex contractu, quia domus data fuit per scripturam, & contractum inter viuos, en arrendamiento depor vida (provt communiter dantur in hac Hispalensi ciuitate) atque ideo licium fuis se variare, & a prima nominatione recedente, aliámque facere nominationem; quod in primis probatur ex communi illa Interpretum nostrorum distinctione, atque resolutione, in eo articulo, variare vtrum pos sit is, cui facultas eligendi, aut nominandi conces sa est; quod scilicet, si eligendi facultas in tempus mortis collata, aut re (restricta sit, tunc eligens, aut nominans in vita, pos sit vsque ad mortem semel, atque etiam pluries variare, etiam si electio, aut nominatio ipsa per viam donationis inter viuos, aut cuiuslibet contractus facta fuerit; idque per text. in l. cum pater, § a filia, ff. de legat. 2. de quo latius agunt Scribentes referendi infra. Et Anton. Gomezius, in l. 17. Tauri, n. 6. Ludouic. Molin. de Hispan. Primog. lib. 2. c. 4. a num. 22. Menoch. de arbitrar, lib. 1. casu 38. Menchaca de succes sion. progres su lib. 3. §. 26. n. 14. Matiencus, in l. 14. tit. 4. glos. 1. num. 37. & seqq. Aluarus Valascus, consultat finali, num. 27. & seqq. Ce uallos, quae st. 686. Ioann. Gutier. Pract. lib. 3. quae st. 79. ex num. 3. cum seqq. Goncalez super regul. 8. Cancellariae, glos. 2. ex num. 42. fol. 49. D. Christophorus de Paz, de tenuta, c. 34. num. 52. Valencuela Velazquez, in cons. 63. ex num. 39. cum seqq. Flaminius Cartar. decis. 35. qui sunt videndi ad text, in dict. §. á filia, & notabiliter eius decisionem exornant. Quando vero eligendi, aut nominandi facultas simpliciter alicui conceditur, siue ita, vt tam in vita, quam tempore mortis nominare, aut eligere pos sit; di stinguendum es se; quod aut electio, seu nominandi facultas competit ex contractu, vel ex vltima voluntate: si electio competit ex contractu, eligens, vel nominans variare poterit, l. eum qui certarum, §. finali, ff. de verborum oblig. sed non poterit plusquam semel variare: si vero electio, aut nominandi facultas competat ex vltima voluntate, & tunc si ille, cui competit, eligit, aut nominat per vltimam voluntatem, poterit vsque ad mortem variare, quia haec est vltimae voluntatis natura, vt sit vsque ad mortem variabilis, l. 4. ff. de adimend. leg. & sic non alteratur vltimae voluntatis genuina natura. Aut vero qui talem facultatem habet ex vltima voluntate, nominat, seu eligit per actum inter viuos, siue per contractum, aut dispositionem quamlibet, quae vltima voluntas non sit; & tunc eligens, seu nominans non poterit variare, nec primam nominationem reuocare, si valide & cum effectu nominauit, l serui electione, in principio, ff. de legat. 1. l. apud Aufidium, ff. de optione legata, l. statu liberum, §. Stichum, ff. de legat. 2. l. huiusmodi, §. Stichum, ff. de legat. 1. Et ratio est, quia ex illa nominatione acquiritur statim dominium ipsi nominato, aut electo ex dispositione testatoris, qui solum nudum ministerium, & executionem suae vltimae voluntatis electori commisit, argumento text. in l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legat. 2. sic sane post infinitos alios Authores tradiderunt Ludou. Molina, de Hispan. primog. lib. 2. cap. 4. ex num. 22. vsque ad num. 41. Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri n. 50. Burgos de Paz consil. 2. num. 14. cum seqq. Mieres de maioratu, 1. par. quae st. 18. & quae st. 48. ex num. 45. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti lib. 2. cap. 2. num. 28. fol. 36. Hippolyt. Riminald. in cons. 111. lib. 2. Matiencus, in l. 14. tit. 4. glos sa 1. num. 13. Menochius, de arbitra. lib. 1. casu 38. & in cons. 1107. ex num. 12. Stephan. Gratian. tom. 1. cap. 18. Aluar. Valasc. consultat. 102. num. 12. & 15. & 23. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. q. 48. Blasius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem Gammae 36. Goncalez, super regul. 8. Cancellariae, glos s. 2. ex n. 47. Gaspar Antonius Thesaur. quae st forens. lib. 1. quae st. 65. Caldas Pereira, de potestat. eligend. & nominat. reuocat. 3. par. cap. 2. fere per totum, & cap. 3. & cap. 5. num. 3. fol. 64. Valencuela Velazquez in cons. 32. ex num. 97. Antonius Cardosus, in praxi Iudic. & Aduocator, litera E, verbo, Emphyteusis, num. 18. & relati supra num. 10. nouis sime omnium D. Chri stophorus de Paz de tenuta, seu remedio pos ses sorio, cap. 34. ex num. 48. vsque ad num. 97. vbi late, atque ex communi id ipsum resoluit; praeter quam, cum electio ex vltima voluntate competit ad maioratum faciendum, tunc namque constanter tuetur quod electione semel facta, etiam in testamento, variare non licet, idque ob peculiarem, & diuer sam rationem, quam ibi considerat. Secundo deinde eadem resolutio, & nostrum intentum probatur in terminis auctoritate Aluari Valasci, Cald. Pereirae, Anton. Cardosi, & Blasij Flores Diaz de Mena, in locis relatis supra, & nunc referendis , ij namque Authores in eisdem, in quibus versamur terminis, & in contractu emphyteutico, siue nominatione ad vitas, id ipsum statuerunt quod defendimus, quando nominandi facultas ex contractu competit, & nominatione semel facta; re tamen non tradita, iterum nominare, & variare licere as serunt. Sic sane Aluarus Valascus, dicta consultatione 102. per totam, constanter tuetur; & n. 25. explicat Regiam ordinationem Portugaliae, vt scilicet ipsa procedat, quando simul cum nominatione traditio rei interuenit per contractum inter viuos: secus vero quando is qui nominauit, cum re ipsa remansit, neque illam tradidit eo modo, quia tunc variare potest, etiam si per contractum inter viuos, aut causa donationis nominauit, si facultas nominandi (vt dixi) ex contractu competebat . Caldas etiam Pereira, dicta 3. parte, de potestate eligendi, & nominat. reuocat. c. 2. fere per totum, quamuis in nonnullis a communi sententia reces sis se videatur; attamen maiori ex parte, communi Interpretum placito, & distinctioni accedit, & communem illam differentiam, an nominandi facultas ex contractu competat, vel ex vltima voluntate, probauit; variandíque facultatem conces sit, quando nominatio ex virtute contractus facta fuit, nisi totum ius ces serit emphyteuta, vel is, qui nominauit, quia tunc per ces sionem totius iuris, aut traditionem, impediri reuocationem as serit num. 30. & explicat ordinationem Portugaliae, prout ibi, & num. 31. & 32. nisi nominandi facultas relationem habeat ad tempus mortis; tunc namque defendit, quod nominans a relatione ad tempus mortis reces sis se non videatur per rei traditionem, atque ideo adhuc variare pos sit, & alium nominare, non obstante rei traditione, cum dominium ante mortem pleno iure, siue irreuocabile transferri non pos sit. quod fortiter comprobat ibidem num. 34. atque ita omnino conuenit propositae nostrae resolutioni, & casui prae senti, quo nulla interuenit rei traditio in prima nominatione. Et expendit in eis terminis, in quibus loquitur dicto num. 34. fundamenta nonnulla. Caldas etiam ipse, in commentariis de nomination, emphyteutica, quae st. 10. num. 83. & 84. in eadem fuit sententia, & opinione; & admis sa differentia communi, an nominandi facultas Competat ex contractu, vel ex vltima voluntate; infert ad explicationem Regiae ordinationis lib. 4. tit. 63. §. 1. & concludit, inter contractus, & vltimas voluntates eam constituendam discriminis rationem, quod in contractibus post electionem, aut nominationem, vt variare non liceat, traditio expres sa, vel tacita requiritur; in vltimis vero voluntatibus ipso iure absque vlla traditione dominium quaeritur, & fit executio. Sed & Blasius Flores Diaz de Mena; variarum, lib. 3. quae st. 22. qua ex proposito inquirit, an nominatio per viam contractus sit irreuocabilis; licet communem differentiam inter contractus & vltimas voluntates, quam ibi adducit num. 9. & 10. improbet ex num. 11. vsque ad numerum 30. & in puncto iuris verius crediderit, atque defendat, nominationem factam per viam contractus irreuocabilem es se, quamuis nominandi facultas ex contractu competat; attamen dicto num. 30. specifice fatetur, quod in praxi durum es set recedere a communi resolutione, & praefata distinctione, an eligendi, vel nominandi facultas competat ex contractu, vel ex vltima voluntate. A qua tamen inquit recedendum es se, si nominatio non es set simpliciter facta, sed per viam contractus irreuocabilis tradendo scripturam, aut pos ses sionem, &c. Ecce vbi rei traditionem veram, aut fictam specifice requirit Author praedictus, vt variare non liceat. Cui etiam conuenit Antonius Cardosus, in praxi Iudic. & Aduocat. verbo emphyteusis, num. 18. folio 117. prout constat ibi: Si tamen post illam nominationem subsequatur traditio illius emphyteusis aut emphyteuta nominans abdicauerit a se totum ius nominandi, & illud cedat, & transferat in nominatum, iam tunc amplius nominare non poterit, &c. Et hactenus de quarto fundamento. Quinto quoque vrgere videbatur, quod quando praedictae Elisabethae, primo loco nominatae, hypothecaria actio competeret ex vi generalis obligationis, & hypothecae bonorum, adhuc obtinere non pos set contra filiam Petri Diaz de Valderrama, quam ipse nominauit, nisi solutis prius eidem filie 350. ducatus, quae Petrus ipse ad neces sariam non modo, sed etiam praecisam domus refectionem Elisabethe Lopez, tempore contractus cum ea initi, dederat, quippe cum Elisabetha metipsa in tanta es set eo tempore neces sitate constituta, vt alias domus de structa es set omnino, nisi ea pecunia refecta fuis set; atque ita certum, & planum redditur, pro ea quantitate [sect. 19] ad minus praelationem ei concedendam, quando caetera omnia deficerent quae adduxi superius, & adeo concludunt ; is namque, qui mutuat pecuniam ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, tacitam acquirit hypothecam, & ius praelationis; sicuti sublatis dubiis, & ambagibus, que extabant de iute communi; expres sim decidit l. 26. tit. 13. partita 5. & cum Barbosa, Mynsingero, Ioanne Gutierrez, Flores Diaz de Mena, & Ceuallos, latius ego comprobaui, atque exornaui quotidian, har. controu. iur. lib. 3. cap. 8. per totum, vbi latius explico. Sexto etiam facit, pactum de non alienando non[sect. 20] impedire dominij translationem in contractibus, l. ea lege, C. de condict. ob caus. l. si ita quis, §. ea lege, ff. de verbor, oblig. etiam si dictum fuerit quod res alienata redeat ad priorem dominum: vt per Tiraquellum post alios multos Authores, de iure Con stituti, 1. parte, num. 31. Ioannem Gutierrez, in l. nemo potest, num. 26. de legatis 1. Petrum Fontanellam, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos. 25. num. 56. & seqq. fol. 357. qui citat Ioseph. Ludouic. Magonium, Vincent, de Franchis, Gaill, Rolandum, Surdum, Petram. Peregrinum, & alios: Antonium Cardosum, in praxi Iudic. & Aduocat. verbo, alienatio, num. 7. & seqq. fol. 11. Si tamen interuenerit[sect. 21] Constitutum, pactum de non alienando impedit dominij translationem, sicuti relatis 13. Authoribus, obseruauit idem Tiraquellus, dicto num. 31. Ita[sect. 22] similiter, contrahentis prohibitio de non alienando, iuncta hypotheca speciali eius rei, quae alienari prohibetur, impedit dominij translationem, prout est text. vulgat. in l. si creditor, §. fin. ff. de distract. pignor. cui consonat l. finalis, vers. finali, tit. 5. par. 5. & cum infinitis aliis ita adnotarunt iuris Interpretes quamplures , qui neces sario requirunt, quod ista hypotheca, quae apponitur pacto de non alienando, debeat es se specialis, specialiterque facta de re, de qua agitur; non verb sufficiat generalis omnium bonorum. Alij vero contendunt, quod sola gene[sect. 23] ralis sufficiat, videlicet Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, num. 18. & 19. Ioannes Gutierrez iu repetitione dict. l. nemo potest, ex n. 28. cum seqq. & n. 57. & 59. Fanus, de pignoribus, primo membro secundae partis, num. 5. Couarr. resolut. variar, lib. 2. cap. 15. num. 3. Ludouic. Molina, de Hisp. primogen. lib. 1. cap. 12. ex numer. 30. Menchaca, de succes. creat. lib. 1. §. 10. num. 82. & seqq. Parladorius, lib. 2. rer. quotidian. cap. fin. 4. parte, §. 5. num. 16. cum seqq. Ceuallos, commun. contra commun. quae st. 663. & 756. Velazquez Auenda de censibus, cap. 58. num. 8. & cap. 85. num. 12. Fontanella, de pactis nuptialib. dicta glos sa vigesimaquinta, ex num. 55. vsque ad num. 64. fol. 357. & 358. Denique ita similiter, si in obliga[sect. 24] tione interuenit Constitutum, quando quis pro aliquo debito bona sua obligauit, & deinde in venditione cuiusdam rei obligatae; dominij translatio impeditur; quod latius probauit Tiraquellus, de iure Constituti, dicta prima parte, num. 12. & 35. & ibidem, limitation. 14. vbi post Bartolum, & communem Doctorum sententiam resoluit, quod si pro debito obligaui omnia mea bona, & ea con stitui pos sidere nomine creditoris, postea vendo rem quampiam ex ipsis bonis meis, & eam me quoque constituo pos sidere nomine emptoris; tunc equidem per prius Constitutum impeditur dominij translatio in emptorem; & superioribus conuenit notabiliter Iacob. Menoch. in cons. 1153. lib. 12. videndus ex num. 62. fol. mihi 161. vsque ad num. 68. vbi primo constituit, ces sare dispositionem dict. l. quoties, vbi venditor, seu donator constituit se nomine emptoris, aut donatarij pos sidere; quoniam clausula Constituti operetur translationem ipsius dominij, & pos ses sionis, adeo vt si donator, aut venditor alteri postea donet aut ven dat, & naturalem pos ses sionem eius prius traderet, quam primo donatario, aut emptori, ipse primus adhuc praeferretur secundo; sicuti ex aliis Authoribus ibi comprobat. Secundo inquit, con stitutionem eiusdem l. quoties, C. de rei vendica. non habere locum, quando secundus emptor, vel donatarius est in mala fide, hoc est, si scit, rem illam prius fuis se alteri donatam, aut venditam, quod ex multis aliis, ibidem confirmat n. 64. tandem num. 65. & duob. seqq. multum ad propositum nostrum sic scribit: Respondetur tertio, constitutionem d. l. quoties, non habere locum , quando res fuit vendita, vel donata, vel alio titulo alienata, pacto adiecto, quod non pos sit res ipsa sic vendita vel donata alienari ab ipso venditore vel donatore. Et ad confirmandum & corroborandum ipsum pactum adhibita fuit bonorum hypotheca. Hoc enim casu, etsi res secundo vendatur, vel donetur, fiat que eius traditio huic secundo, acquisitori, dominium in eum non transfertur, sed ipsa translatio impeditur: sic egregie respondit Martianus iu l. si creditor, § vlt ff. de distract. pignor. atque ita in specie declarant dictam l. quoties, Iason ibid. num. 28. & in cons. 5. col. 5. vers. sexto pro ista l. 3. Thomas Ferrarius in cautela 48. col. 2. Tiraquellus de retract. conuent. §. 3. gl. vnica, n. 4. & hos refert & sequitur Didac. Couarr. in d. c. 2. variar, resolut. c. 19. n. 7. accedunt alij commemorati ab Anton. Gabr. in d. concl. 2. n. 29. Et in specie donationis idem egregie res ponderunt Ruinus cons. 180. n. 19. lib. 1. Socin. iun. in cons. 118. n. 19. l. 2. Parisius in cons. 69. n. 156. l. 3. & idem affirmat Antonius Gomez in tomo 2. variar. resolut. cap. 2. n. 20. vers. quarto principaliter limita. Nec dicatur, hypothecam non es se specialem, sed generalem; quia imo dici debet specialis pro obseruatione ipsius donationis, quod scilicet eam non reuocauit, nec quid faciet in detrimentum ipsorum donatariorum. Et praeterea, admis so etiam, quod es set generalis hypotheca, attamen adhuc sufficit, ne sit locus d. constitutioni l. quoties; sicuti manifeste affirmant Ias. & Paris. & clarius Ruin. & Socin. iun. praecitatis in locis. Remanet ergo ex his, pactum de non alienando solum de per se, absque hypotheca, non impedire dominij translationem, cum hypotheca tamen impedire; ita etiam solam hypothecam, aut bonorum obligationem absque pacto de non alienando, vel absq; Constituto non impedire dominij translationem, cum Constituto vero impedire; vt per Tiraquellum, dicto num. 35. & consequenter, quod in casu prae senti, etiam si interuenis set non modo pactum de non reuocando primam nominationem vitae factam, sed etiam generaliter facta fuis set bonorum obligatio de non reuocando; adhuc per secundam nominationem transferri deberet dominium in nominatum secundum, ex quo in prima nominatione non interuenit Constitutum, nec prohibitio non alienandi: quia ex sola obligatione omnium bonorum absque Constituto, non impeditur dominij translatio in secundum nominatum, vel in emptorem, vt per Tiraquellum, praecitato num. 35. quamuis ad interes se agi pos set contra nominantem, vel vendentem, provt agi pos se, in eisdem, in quibus versamur, terminis, obseruauit Fontanella, dict. glos. 25. num. 57. Et corroboratur, quoniam decis.[sect. 25] text. in l. quoties, C. de rei vendicat. vt in re duobus vendita praeferatur ille, cui prius tradita est; limitatur, vt non procedat, si pro prima venditione adsit pactum de non alienando cum hypotheca speciali ipsius rei; quia tunc secunda venditio, sequuta etiam ex ea traditione, nihil valet, sicuti cum Iasone, Ferrario, Tiraquello, Couarr. & Anto nio Gomezio adnotauit in terminis Ioannes Gutierrez, in dict. l. nemo potest, num. 41. decisio inquam illius textus procedit, etiam si pro securitate primae venditionis venditor obligas set generaliter[sect. 26] omnia bona sua, vel specialiter rem venditam, & non es set appositum pactum praedictum de non alienando; quia adhuc venditio secunda valeret, atque ex ea dominium transferretur; vtrumque enim simul requiritur, hypotheca scilicet, vel obligatio, & pactum de non alienando; prout apertis sime significat Ioannes Gutierrez, dicto num. 41. & apertius num. 42. 43. & 44. vbi inquit, quod quamuis emptor non teneatur stare colono, vt in l. emptorem, C. locati, l. 19. tit. 8. part. 5. hoc tamen[sect. 27] limitatur, nisi pro locatione adsit pactum praedictum de non alienando cum hypotheca speciali[sect. 28] ipsius rei locatae. Caeterum si in locatione pactum de non alienando deficiat, licet adsit hypotheca[sect. 29] generalis, vel specialis, emptor non tenetur stare colono, dum tamen ei soluatur interes se; prout latius ex aliis Authoribus ibi comprobat, & vltra[sect. 30] eum ego considero, contractum locationis a contractu venditionis, in proposito differre in hoc, quod in locatione in terminis praedictis, in colono emptor stare teneatur; colonus, qui in pos ses sione rei inuenitur, potest retinere fundum virtute generalis, aut specialis hypothecae, quousque sibi soluatur interes se, prout aduertit cum aliis Authoribus Ioannes Gutierrez, dicto num. 44. sed primus emptor; cui res tradita non est (quamuis pro securitate venditionis obligatio generalis bonorum, aut specialis rei venditae interuenis set) cum rem non pos sideat, vlla retentione vti non potest, sed vel agere debet contra venditorem ad interes se; prout ex communibus Doctorum resolutionibus ad d. l. quoties, deducitur, & tradidit Anton. Gomezius, tomo 2. variarum, cap. 2. num. 20. vel contra pos ses sorem hypothecaria, quoniam res transfertur cum sua causa; per retentionem namque, quo pacto sibi poterat es se consultum, cum non pos sideat, & alteri res fuerit tradita. Quocirca negari non potest, in allegatione quorundam Authorum deceptum Antonium Gabrielem, com[sect. 31] mun. conclus. libro 3. titulo de empt. & vendit. conclus. 2. numero 29. vel ab eo citatos Authores lapsos eodem modo, dum ille contrarium eius, quod nunc dixi, intendit num. 29. in haec verba: Tertio limita principaliter, nisi dominus primo vendens, obligas set omnia bona sua pro obseruantia contractus, quia tunc liceret primo emptori auocare rem a secundo, cui res fuit tradita, & retinere quousque sibi satisfiat de interes se; quod ascendit ad rei valorem, & sic per indirectum sequeretur intentum: ita declarat notabiliter Oldra, in cons. 114. & ponit Socin. regul. 118. in 3. fal. Iason. in l. quoties, in 11. limitat. Tiraquel. de retract. Conuent. §. 3. glos s. 1. num. 4. Hactenus Anton. Gabr. qui Tiraquelli locum praepostere commemorauit; nam etsi num. 4. id videatur Tiraquellus sensis se, (quo tamen loci de retentione[sect. 32] nihil dixit) statim num. 5. rectius percipit, & sequentem rei alienationem, hoc est venditionem non impediri per solam hypothecam, aut bonorum obligationem, pro securitate contractus alteri factam, sed transferri cum sua causa dominium, per text. in l. si debitor, C. de distract. pignor. as serit specifice: atque ita neces sarium es se cum hypotheca, aut obligatione bonorum pactum de non alienando, nec hypothecam solam impedire translationem dominij, sicuti constat ex ipsismet verbis Tiraquelli, dict. §. 3. glos s. 1. & vnica, num. 4. & 5. vbi in hunc modum reliquit scriptum: Similiter etiam dicitur, l. quoties, C. de rei vendicat. quae praefert secundum emptorem, cui res fuit tradita, priori, non procedere, cum res primum fuit vendita cum hypotheca, etiam sine traditione: nam hic emptor cum hypotheca praefertur alteri, cui secundo loco fuit res vendita, & tradita, vt voluerunt Cinus, Iason, Faber, Bald. Salicet. Paul. Cast. & Ias. in d. l. quoties, & Ipse Ias. cons. 5. Strenui, colum. 5. vers. sexto pro ista parte. & vers. septimo benefacit. lib. 3. & cons. 6. Exhibentur, col. 9. vers. Tertio adest eo. lib. 3. & Thomas Ferra. qui nullum horum memorat, cautela 48. si quis vendidit, col. 2. vers. secundum remedium. Hactenus Tiraquellus, praecitato num. 4. subdit statim, num. 5. in haec verba: Aduerte tamen, ne decipiaris, quod solus Ias. in dict, cons. & Thomas Ferrar. vbi supra, loquuntur in dominio rei. Caeteri vero, & ipse quidem Ias. in d. l. quoties, loquuntur in hypotheca, vt scilicet prior in hypotheca, praeferatur in ipsa hypotheca; tametsi res non fuerit ei prius tradita. De dominio autem non loquuntur. Et sane multi magnae auctoritatis nostri temporis in hoc, ni fallor falluntur, qui tenent indistincte in his solam hypothecam sufficere, per dict. l. si creditor, §. vlt. ff. de distract pignor. qui textus nuncupatim loquitur, cum pacto de non alienando adiecta est hypotheca, quo casu impeditur sequens rei alienatio. Quod si eo pacto non apposito, interuenit hypotheca, ea certe non impedit alienationem, & dominij rei hypothecatae translationem, sed ita vt transferatur cum sua causa, id est hypotheca, vt est tex. apertissimus, in l. si debitor, C. eod. tit. & ibi concord. in glos sa, nempe cum debitor maneat dominus, & quidem pleno iure, l. generaliter, in princip, ff. qui & a quibus manu. & diximus supra, titulo praecedenti, §. primo glos s. 14. num. 127. ideo & multi eorum, quos supra citauimus, expressim loquuntur de hoc pacto non alienandi. Hactenus Tiraquel. metipse, dicto num. 5. qui vnanimiter conuenit de iure constituti, 1. parte, ex num. 31. cum seqq. vt supra notaui. Imo & conuenire videtur aperte idemmet Anton . Gabriel, praecitata conclusione 2. tit. de empt. & vendit. n. 6. vbi in hunc modum scripsit: Tertio amplia, nam si dominus hypothecauit rem suo creditori, cum facultate quod possit illam vendere, & creditor illam vendat vni, & dominus illam vendat alteri, & tradat: adhuc potior est ille; cui rem dominus tradidit: ita declarat Baldus in l. si debitor, C. de distract. pignor. Ias. in d. l. quoties, vers. fortius decidit. Alex. in apostil. ad Bartol. in l. siue autem, §. si duobus, ff. de publ. Ecce vbi expres sim agnoscit Anton. Gab. id ipsum, quod as serit Tiraquellus, dict. num. 5. hypothecam scilicet solam, aut bonorum obligationem non impedire translationem dominij, sed adhuc hypotheca non obstante, potiorem es se illum, cui dominus rem tradidit. Et vere vir ille, & eruditus equidem, & diligens admodum in aliorum sententiis congerendis, & summa distinctione, atque resolutione memorandis, non ita in proposito dubio distinxit dict. num. 29. siue non recensuit Interpretum allegationes, & doctrinas ad eum modum, ad quem Tiraquellus ibi reduxit, atque distinxit. Atque ita quoque explicari, & intelligi debet Cardinalis Dominic. Tuschus, practicar. concl. iur. tom. 8. litera V. concl. 64. num. 24. fol. 498. Sane dici pos set, ne adeo contrarias sententias proposuis se Gabrielem ipsum, dicto num. 6. & 29. dicamus, siue constituis se, maioris efficaciae obligationem generalem bonorum cum obseruantia, aut securitate contractus, quam specialem cum pacto, vt pos sit creditor rem specialiter obligatam alienare; intellexis se cum dicto n. 29. aut saltem intelligere debuis se de obligatione bonorum cum pacto de non alienando; alias namque, quomodo primus emptor ius retentionis habere pos set, cum in secundum transferatur dominium. Et hactenus de sexto fundamento huiusce partis, & pro Senatus Hispalensis definitione. Septimo denique & vltimo loco, pro eadem parte ponderatur, dictam Elisabetham in prima nominatione, absque traditione pos ses sionis vera, vel ficta ex clausula Constituti facta (vt dictum est) non antea voluis se, nominationem ipsam, primo factam, effectum habere, quam ea mortua; atque ita, quod inciperet effectum sortiri post mortem suam, & non antea; quocirca perinde haberi debet, ac si post mortem nominantis eiusdem, effectus dictae nominationis collatus fuis set expresse, cum ante tempus mortis effectum sortiri non inciperet. Primam igitur nominationem reuocari potuis se, & nominanti licitum fuis se variare, velut concludenter probant fundamenta illa omnia, quae in his terminis Aluarus Valascus, praecitata consultatione 102. per totam, adducit, & tunc pos sent opportune expendi ob rationem praedictam, quod prima nominatio in tempus mortis tacite videatur collata. Sed ideo non repetuntur, quod longa serie per eum traduntur, & quia superiora inuincibiliter Senatus definitionem comprobant. Illud tamen silentio praetermitti non potest, ter[sect. 33] minos decisionis praefatae Senatus Hispalensis differre in eo a terminis Aluari Valasci, & consultationis, de qua ibi, quod in prae senti nominandi facultas ex contractu competebat (conces siones namque domorum ad vitam, per obligationem, & contractum inter viuos fiunt communiter in hac regione, vt supra dixi.) Ibi autem nominandi facultas ex vltima voluntate competebat, & is qui nominauit, nominationis effectum in tempus mortis suae contulit, nec antea voluit effectum sortiri: & in eisdem terminis, nominationis scilicet in tempus mortis collatae, atque ex vltima voluntate competentis; loquitur Caldas pereira, de potestate eligendi, & nominat. reuocat. 3. par. cap. secundo, & 3. & 5. & seqq. Non obstant modo fundamenta illa omnia, quae pro contraria parte, longa serie commemoraui, & [sect. 34] adduxi. Non obstat primum, de quo supra, num. 2. per totum. Quia respondetur, veris simum es se, quod nominatio (vt ibi dixi) est quaedam voluntatis declaratio informis, siue quidam actus extraiudicialis, non proprie contractus, nec vltima voluntas; non tamen inde sequi, quod maioris virtutis, aut efficaciae es se pos sit, quam contractus ipse, aut vltima voluntas, imo regi, & gubernari debeat eisdem regulis, & principiis, quibus contractus, aut vltima volunt as, cum pos sit nominatio, aut electio fieri per viam vltimae dispositionis, aut per viam contractus, vt as sumat naturam actus, super quo interponitur, sicuti cum Aluaro Valasco, duobus in locis; & Cald. Pereira resoluit Blasius Flores Diaz de Mena variarum libro 3. quae st. 22. num. 5. in fine, & num. 9. vbi inquit, quod si nominatio fiat per viam contractus, & obligationis inter viuos, iudicabitur vt contractus, & tunc inspiciendum erit, an electio competat ex contractu, vel ex vltima voluntate, vt dignoscatur, an variare liceat, nec ne. In effectu itaque tota haec electionis, aut nominationis materia (quod attinet ad variandi, seu iterum eligendi, aut nominandi facultatem) ad ea reducitur, de quibus supra, n. 18. per totum. Non obstat argumentum secundum: quoniam[sect. 35] respondetur, facultatem nominandi per alternatiuam conces sam, nempe quod pos sit nominare in vita, vel in morte, efficere, quod electa vna via, non pos sit altera sumi, quando facultas illa ex testamento, vel ex vltima voluntate competeret, & illa via prima, a qua incaeptum est, es set via electionis in vita, & elector simpliciter nominaret per contractum inter viuos; secus vero quando ex contractu competeret, tunc namque vna via electa, non con sumitur altera, sed potius variare licet, prove supra, praecitato num. 18. ita etiam, quando electionis tota vis collata est post mortem, quamuis ex vltima voluntate nominandi, aut eligendi facultas competeret; vt per Valascum, dicta consultatione 102. num. 18. Denique respondetur, quod verba illa, tam in vita, quam in morte, potius ad augmentum, quam ad diminutionem, & magis in fauorem eius, cui nominandi facultas conceditur, apponuntur; & idcirco in odium eius retorqueri, aut diminutionem operari non debent, quando variandi facultas ex iuris dispositione competit, provt est, quando ex contractu inter viuos conceditur. Non etiam obstat tertium fundamentum; pro cuius vera resolutione atque explicatione animad[sect. 36] uerto, articulum illum, an nominatio ad emphyteu sim, vel quid simile, efficiatur irreuocabilis ex pacto, siue promis sione de non reuocando, in casibus, in quibus secundum naturam actus gesti. illa potest reuocari; intricatum es se, & difficilem: atque ideo pro vna, & altera parte vrgentis sima expendi pos se argumenta; sicuti constat ex Ludou. Molina de His pan. primog. lib. 4. cap. 2. ex num. 40. vsque ad num. 54. qui in eo dubio, An maioratus, seu melioratio irreuocabilis efficiatur ex pacto de non reuocando? in primis arguit pro negatiua parte, quod non efficiatur irreuocabilis; atque explicat text. in l. vbi ita donatur, ff. de donat. cau. mort. tandem ex num. 45. constanter defendit affirmatiuam partem, quod efficiatur irreuocabilis ex praedicta clausula, & contrariae opinionis fundamentis respondet ex propo sito. Constat etiam ex Cald. Perei. de potest elig. & nominat. reuocatione, 3. par. capite secundo, ex numer. 24. fol. 23. vsque ad num. 32. qui in eisdem, in quibus versamur terminis, in nominationis scilicet tractatu, & materia, concludit num. 26. facili negotio defendi pos se, quod promis sio de non reuocando nominationem, intellecta secundum subiectam materiam, non impedit reuocationem in ca sibus, in quibus secundum naturam actus gesti, illa potest reuocari. Et iterum eam partem comprobat num. 27. Tandem concludit num. 28. contrariam sententiam magis communem es se: & num. 29. deducit, electionem, seu nominationem in vita factam cum promis sione de non reuocando, firmam, stabilem, & irreuocabilem es se, ex regula dict. l. vbi ita donatur. Idque quoties incertus de incertis nominandus, aut eligendus est. Et id ipsum tradit num. seq. Constat denique ex his, quae tradiderunt Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de testament. verbo, testamentum 4. ex num. 23. cum seqq. Couarr. in Rubric. de testament. 2. par. num. 11. & seqq. Fontanella, clausula 4. glos sa 21. parto 2. ex num. 56. Gualdensis, de arte testandi, tit. 2. cautela 10. in fine. Antonius Gomezius, tomo 2. variarum, cap. 4. num. 22. Mieres de maioratu, prima parte, quae st. 30. & 38. Angulus, ad l. 1. meliorationum, glos. 11. ex num. 12. Velazquez Auenda. in l. 44. Tauri. glos. 19. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. q. 77. Stephan. Gratian. tom. 2. c. 297. num. 20. & tomo 3. c. 575. n. 3. & notabiliter, atque specifice in nominatione facta in vita, Valencuela Valazquez, in cons. 63. ex num. 34. cum seqq. fol. 455. Quamuis ergo ex nunc praecitatis Authoribus, & relatis supra, num. 6. appareat, hanc es se communiorem sententiam, quod promis sio de non reuocando efficiat nominationem irreuocabilem; atque huiusmodi pactum adiectum in prae senti contendatur; ex eo in consideratione non habebatur in Senatu, quod pactum metipsum rei alienationem, & translationem dominij impedire non potuit; atque ita is, cui res ipsa postmo dum tradita fuit, vel in cuius fauorem clausula Constituti adiecta est, praeferri debuit, provt supra comprobaui. Nec maioris virtutis, aut efficaciae es se potest pactum de non reuocando, quam de non alienando, & tamen pactum solum de non alienando, non impedit translationem dominij, nisi simul adsit hypotheca rei eiusdem alienari prohibitae, vt supra obseruaui, at que dilucide probaui. Rursus & secundo eidem argumento responde[sect. 37] tur, certis simi iuris es se, quod actio, vel obligatio personalis, etiam contracta, & emanata ratione fundi, vel rei, non sequitur eius pos ses sorem, l. finali, vbi Glos sa ordinaria, & communiter Doctores, ff. de contrah. empt. l. 1. §. si haeres, ff. ad Trebel. cum aliis, de quibus per Anton, Gomez, tomo 2. variarum, cap. 2. num. 20. Ioannem Gutierrez, in repetit l. nemo potest, ff. de legat. 1. num. 32. cum ergo ex huius modi pacto personalis duntaxat actio otiatur, non autem realis aduersus tertium pos ses sorem, etiam in subsilium, vt per eosdem Authores, & relatos supra, num. 20. & seqq. Ripam, in dict. §. si haeres. num. 17. Ias. in cons il. 88. lib. 3. Caepola, cons. 33. numer. 1. in Ciuilibus, Socin. iun. in cons. 108. colum fin. lib. 1. sequitur manifeste, aduersus pos ses sorem agi non potuis se in casu prae senti, sed contra primum nominantem, vel contra eius haeredes per vtilem personalem duntaxat; quod in terminis dict. l. quoties, C. de rei vendicat. tradiderunt Anton. Gomezius, & Ioannes Gutierrez, vbi supra. Alciatus, in cons. 19. num. 11. libro 1. & in l. in traditionibus, in fine, C. de pactis. Bertrandus in cons. 276. prima parte in nouis simis. Bellamera, in cons. 39. Guid. Pap. decis. 512. Tiraquellus de iure constituti, secunda parte, ampliatione 30. vers. Amplia trigesimo. Couarr. variar. lib. 1. cap. 14. num. 3. vers secundo. Menochius in cons. 85. num. 31. lib. 1. Sed nec quartum vrget fundamentum; quoniam in primis respondetur, quod ex causa remunerationis facta donatio, seu nominatio, non proprie dici potest, quod ex causa onerosa procedat; siquidem vt causa onerosa dicatur, neces sario requiritur, quod seruitia, vel merita talia sint, quod ius efficax agendi prae stare valeant; alias autem vere & proprie donatio, etiam liberalis, vel gratuita appellatur, quae fit causa remunerationis, quando seruitia, vel merita non prae stabant ius aliquod agendi; id quod crudite admodum contra communem Scribentium sententiam, & innumeros illos remunerationis effectus, quos ipsi aggregant defendit Arias Pinellus, tertia parte, l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 60. vsque ad numerum 63. Quando autem opinio ea dura videatur, nec admittenda; provt ex communi Interpretum omnium placito, & Rotae decisione contendit Pet. Fontanell, de pactis nuptial. clausul. 4. glo. 7. parte 2. num. 15. folio. 64. videndus ex numer. 1. vsque ad num. 27. & communis amplecti debeat, de qua late per Authores inferius referendos; attamen in ca su prae senti, nec remunerationis causa proprie interuenit, nec etiam in consideratione haberi debebant ea, & ex quibus remuneratio, aut causa onero sa praetendebatur: namque si primo nominatae, maritus nominantis centum debebat, & quadraginta legauit, Elisabetha ipsa vxor eius, quae nominauit, haeres illius non existit, nec de meritis, aut seruitiis ita constabat, vt in praeiudicium secundo loco nominati causa onerosa considerari pos set, aut eiusdem as sertio aliquid operari; donatio namque, quando inter aliquas personas prohibetur regulariter, ob[sect. 38] remunerationem tamen, aut benemerita permittitur; neces sario requiritur, quod aliunde, & vere constet, benemerita praeces sis se, nec sola as sertio sufficit eius, qui donare prohibitus est. Debent[sect. 39] etiam benemerita aequiualere rei donatae, nec modum remunerationis excedere, provt vtrumque exornarunt, & late comprobarunt Iul. Cla. §. donatio, q. 3. & 8. Ioan. Gutier. de iuram confirmat. 1. par. c. 4. & 5. Menoch. lib. 3. prae sump. 29. Anton. Thesau. decis. Pedemont. 32. Vincent. Caroc. de locato & conducto, 1. part. de mercede remuneratoria, q. 10. per totam fol. 27. & 28. ex n. 1. vsque ad n. 40. Ioan. Garc. de donatione remuneratoria, n. 42. Seraphin, de priuileg. iurament. priuilegio 40. vbi late And. Gaill. practicar. obseruat. lib. 2. obseruation. 38. & Graeueus ibi. Hieronym. a Laurent, decis. Auenion. 23. ex num. 10. cum seqq. Pet. Fontanel. d. glo. 7. parte 2. ex d. num. 1. vsque ad n. 27. Thomas Sanch. de sponsal. lib. 6. c. 6. Posito autem, sine praeiudicio veritatis, quod merita talia es sent, provt contenditur, & quod cau sam onerosam inducerent; adhuc id nihil prae staret, cum etiam ex causa onerosa, facta venditione, & pretio recepto, si secunda contrahatur venditio, & secundo emptori res tradatur, ipse debeat praeferri, provt ex d. l. quoties, supra diximus, & certum est. Imo & in terminis nostris, quod etiam facta prima nominatione ex causa onerosa, veluti ex dotis con[sect. 40] stitutione, variare liceat, & a prima nominatione recedere: defendit Aluarus Valascus, praecitata con sultatione 102. n. 36. & 37. & conuenit Caldas Pereira, de potestat. eligendi, & nominat. reuocat. c. 2. n. 31. in fin. vbi concludit, quod quemadmodum oportet, emphyteutam nominantem, promittere nominationem a se factam, non reuocare, vt illa firma perpetuo maneat, & irreuocabilis: ita etiam debet ipse promittere, quod dotem promis sam non reuocabit. Aliter si emphyteusim simpliciter in dotem dedit, sine promis sione de non reuocando, vtique reuocare, & alium nominare vsque ad mortem poterit. Et quando contraria opinio verior, & amplectenda videatur omnino, ex his rationibus, iuribus, & authoritatibus, quas expendit Blasius Flores Diaz de Mena; variarum lib. 3. c. 22. ex. n. 18. vsque ad n. 31. vbi late in hoc articulo. Anton. Cardos. in praxi Aduocat & Iudic. verbo, emphyteuta, sub n. 18. fol. 118. nihil inde ad casum prae sentem, ob rationem praedictam; & quia causa illa onerosa, aut remuneratoria, quae praetendebatur, non ex dotis constitutione, aut promis sione proces sit; provt superius animaduertebam. Quintum quoque non obstat argumentum: quoniam respondetur, quod etsi vera sit sententia eorum, qui as seuerarunt, quod acceptatio in donatione hodie neces saria non sit, attenta lege Ordinamenti, de qua supra, n. 9. & 16. vbi latius id explicatur. Limitari tamen, atque intelligi debet, datis terminis habilibus, hoc est, quando maiori, & ei, qui ac[sect. 41] ceptare capax sit, donatio facta fuerit; secus vero si infanti, aut ei, qui acceptationis incapax sit, donatio fiat. provt dictae Elisabethae, quae decimum nondum annum compleuerat, facta fuit in casu propo sito: tunc namque acceptatio neces saria est. Quod in primis comprobatur auctoritate, & resolutione patris Ludouic. Molinae, de iustitia & iure, disputatione 261. in princ fol. 46. tom. 2. tracta. 2. vbi inquit in hunc modum: Cum vero contractum celebrare, actus sit humanus, notum est, eos omnes, qui vsu rationis carent, non pes se per se ipsos illos celebrare, vt sunt infans, dormiens, ebrius, furiosus, phreneticus, & alij similes: quare vt donatio eis facta, valida sit, per alium debet nemine ipsorum acceptari. Verum nomine dictae Elisabet hae per nullum acceptata fuit dicta prima nominatio, vt reuocari non pos set. Quae tamen, etsi acceptata fuis set, nihil interes set, ex quo rei ipsius traditio interuenit, provt supra dixi, quando secunda nominatio facta fuit. Secundo deinde comprobatur auctoritate, & resolutione Antonij Thesauri, decisione septuagesima, numero decimo quinto: qui etiam, quando infanti facta est donatio, etsi notarius stipuletur pro eo; ipsius infantis ratificationem requirit, cum maior fuerit: & in hunc modum scribit: Fallit, & limitatur quarto, si notarius stipuletur pro infante. Alben. dicto consilio 36. num. 36. n. 2. & ita loquitur Bald. in allegata l. cum a socero, sicut etiam dicitur, quod fauore infantis quaeritar per notarium directa actio. Afflict. in d. c. Baiulos, num. 42. in si. sed tunc requiritur ratificatio, cum maior fuerit, vt dicit Dida. d. q. 10. n. 18. &c. Remanet ergo ex sola nominati, aut donatarij prae sentia, ratificationem induci non potuis se, ob rationem praedictam. Sextum etiam non resistit argumentum: quo[sect. [42]] niam respondetur (prout argumento praecedenti dicebatur) quod etsi vera, & cetra adeo es set praefata sententia, quod scilicet hodie acceptatio neces saria non sit in donatione, attenta lege Ordinamenti, vt contradictionem non haberet; adhuc in casu prae senti acceptatio induci, aut prae sumi non pos set (maxime in muliere adeo tenuis aetatis) imo & in maiore neces saria es set, ex quo non versamur in terminis simplicis & gratuitae donationis, sed in nominatione ad vitam cum grauamine soluendi pensionem singulis annis, item & domum reficiendi, & in pristino statu habendi. Sic sane in terminis purae & gratuitae donationis, absque grauamine loquuntur ii omnes iuris interpretes, quos supra, n. 9. & 16. recensui: & quando grauamen considerabile adiiceretur, absque dubio acceptationem requirerent, nec tacite eam prae sumerent, si dubium excitas sent in terminis. Sic etiam cum in eadem versaretur disceptatione Pat. Ludou. Mol. tom. 2. de iust. & iur. disput. 264. col. 6. vers. Quinto quando acceptatio. fol. 78. & contrarias illas duas opiniones commemoras set, an scilicet donatio facta absenti, ante ratificationem absentis pos set reuocari, necne, d. vers. Quinto, quando acceptatio. Quinto, quando acceptatio non es set circa meram donationem, sed cum modo & grauamine iniuncto donatario, de quo dubium es set, an donatarius id vellet acceptare cum eo modo & grauamine; & multo magis quando acceptatio es set in contractibus respectiuis, vtique ex sola acceptatione donationis nomine absentis, donatio, aut alius contractus, nullam sortiretur firmitatem ante ratihabitionem, & consensum absentis, qui vicissim alteri secum contrahenti manifestus fieret, sed integrum in illo intermedio tempore illi alteri es set, ab ea donatione, aut contractu recedere, vt bene loco citato Molina affirmat. Ratio autem est, quoniam cum eiusmodi contractus respectiui sint, atque singulorum consensus hanc tacitam habeant conditionem, si & tu vicis sim in grauamine, aut retributione consentias sane sicut is, cuius nomine Tabellio acceptas set, discedere pos set a contracta, antequam ipse per se ipsum consentiret, & id alteri contrahenti notum fieret; ita etiam is, qui priori loco adhibuit consensum, discedere pos set reuocaréque suum consensum, etenim eiusmodi Contractus non censentur perfecti ante vtriusque consensum mutuo acceptum. Septimum quoque non obstat argumentum: quoniam respondetur, veram resolutionem constate ex his, quae diximus supra, nu. 18. & 35. admis sa scilicet communi interpretum distinctione inter contractus, & vltimas voluntates, prout ibi ex Ludou. Moli. & aliis multis recensui. Atque ita, quod in praxi durum es set recedere a communi opinione, quod nominatio prima reuocari pos sit, & variare liceat, cum nominandi facultas ex contractu competit? Flores metipse Diaz de Mena suo ore profi tetur, lib. 3. variar, d. q. 22. n. 30. ex quo fundamentis eiusdem contra communem respondere, neces sarium non erit. Posito autem, quod in puncto, & rigore iuris vera es set Blasij eiusdem opinio contra communem, & nonnullis forsan placitura; nihil adhuc vrgeret in casu prae senti: nam etsi variare non liceret, facta prima nominatione, nec alium nominare; secundo nominatus, cui res tradita fuit iu casu prae senti, praeferri debuit, quem ad modum secundus emptor primo praefertur, quamuis ab emptionis contractu recedere non liceat, nec alteri vendere, primo emptore non consentiente, vt vtrumque planum, & certum est. Octauum denique & vltimum non obstat argu[sect. [43]] mentum: pro cuius vera explicatione, atque resolutione obseruandum, & constituendum erit; certis simi iuris es se, quod l. quoties, C, de rei vendicat. decisio, procedit in emphyteusis conces sione, & in feudo, & locatione ad longum tempus, sicuti cum Alciato, Guil. Bened. & multis aliis resoluit, & firmat, se ita vidis se nuper iudicatum in Senatu, Aluar. Valascus, de iure emphyteutico, quae st. 14. num. 7. deinde Cald. Pereirae locum praecitatum, dict. 3. par. de potest eligen. & nominat. reuocat. cap. 6. num. 22. & 24. ambiguum, seu obscurum videri; nam d. n. 22. id aperte scribit quod in summario tradit, quod scilicet nominatus primo loco praecedit, licet secundo emphyteusis tradita sit; & d. nu. 24. id ipsum confirmat, dicens, quod nominatus primo loco, emphyteusim potest a quocunque pos ses sore auocate, at, nu. 23. totum resoluit affirmatiue, nam in summario eius numeri sic scribit, l. quoties, C. de rei vendicat. etiam in emphyteusi procedit. In contextu autem, specifice as serit, Alhari Valasci, d. n. 7. resolutionem praefatam, veram es se; ac secure tenendum, d. l. quoties, locum habere, ac procedere in emphyteutica conces sione, duobus aut pluribus eiusdem rei a domino directo facta, quam ille consequitur, cui primo loco tradita res est, quoniam solus titulus emphyteuticus non est potens causare, aut inducere ius reale. Verum ea, quae dicto nu. 22. & 24. adnotauit, intelligit, atque accipit ipse in terminis legis, aut ordinationis regiae illius Regni, qua cautum est, per solam nominationem , nominato ius emphyteuticum irreuocabile acquiri; sicque attento iure communi, & extra constitutionem illius ordinationis, aliter dicendum; & decisionem d. l. quoties, procedere, as serit. Sane cum apud nos lege aliqua Regia id decisum non sit, nec de nominatione virtute contractus praeambuli locationis de por vidas, aliqua lex lata; idem erit obseruandum, quod seclusa dicta ordinatione Regia, ex decisione dict. l. quoties, a praecitatis Interpretibus apparet statutum. Leonini autem locus alter; nihil in proposito[sect. [44]] euincit; nam etsi pacta & conuentiones omni modo obseruari debeant in eo contractu: quod atinet ad variandi, aut iterum nominandi ius, nihil equidem alteratur, sed id intactum, ac in suo robore remanet, quod ex eisdem iuris communis regulis, & Doctorum doctrinis scriptum, & resolutum reliqui, an scilicet ex testamento, vel ex contractu nominandi facultas conpetat. Prout etiam relinquitur post l. 28. tit. 8. partit. 5. quae id ipsum statuit vno verbo quod is Author latius proposuit, dum dicit: Otro si deuen ser guardadas todas las conueniencias, que fueren escritas, y puestas en el. ADDITIO. Vtrum maioratus fiat irreuocabilis ex pacto de non reuocando. EX His, quae supra hoc cap. adduximus, num. 6. per totum, & inferius num. 36. dubia quidem, & difficilis redditur huiusce disceptationis resolutio; vtpote cum pro vna, & altera parte, tam affirmatiue, quam negatiue astringant authoritates, & doctrinae, quas ibidem ponderauimus; & infra alio cap. huiusce tractatus, cap. scilicet, 119. num. 34. vrgent etiam nonnulla quae expendit Ioseph de Sese, decis. 24. per totam. Valencuela Velazquez, in cons. 63. num. 34. & quatuor seqq. fol. 455. vbi quod actus, sui natura reuocabilis reuocari potest, non obstante promis sione non reuocandi. Et quod attenditur natura primordialis actus qui geritur, non autem clausula acces soria. Et actus denominetur ab origine, vnde trahit con sequentiam. Et quod clausulae appositae in donatione causa mortis, sunt reuocabiles, prove illa. Et stipulatio apposita super contractu reuocabili, est reuocabilis; prove haec, iure, & auctoritate comprobat ibi Valencuela metipse. Eáque, & alia, specifice considerauit Ludou. Molina, lib. 4. de Hispanor. primogen. cap. 2. ex num. 40. vsque ad num. 45. cum quae stionem praedictam in terminis propo suis set, an maioratus fiat irreuocabilis, ex pacto de non reuocando, prout locis praedictis, eum commemoraueram, vbi quatuor praecipue fundamentis eam partem comprobauit, quod scilicet maioratus, aut melioratio non fiat irreuocabilis ex pacto de non reuocando; & num. 44. respondet ad text. in l. vbi ita donatur, ff. de donat. causa mortis, vbi dis ponitur, quod in donatione causa mortis, quae sui hatura reuocabilis est, ex pacto de non reuocando irreuocabilis efficitur, Duplicem autem solutionem; ibi traditam ideo non repeto, quod transcribendi vitium semper abhorreo. Statim autem, ex numero 45. vsque ad numerum 52. contrariam opinionem constanter tuetur Ludou. ipse Molin. maioratum inquam ex praedicta clausula effici irreuocabilem: & num. 52. & 53. inquit, non obstare responsiones, quae ad dict. l. vbi lta donatur, quae est praecipuum suae opinionis fundamentum, as signantur, eisdémque, & erudite admodum satisfacit. responsumque praebet. Et vere. annotationes eiusdem dicto num. 52. & 53. ad text. illum, attente ponderati debent, ex eis namque vera huiusce articuli explanatio dependet, & res ponsum praebetur fundamento praecipuo partis negatiuae contrariae, quod scilicet non obstante clau sula, aut pacto, de non reuocando, maioratus adhuc irreuocabilis maneat. Caetera namque fundamenta, quae Pelaez a Mieres, & Andr. Angulus aduersus Ludouic. Molinae placitum ponderarunt, debilia quidem sunt, & facillimam habent euasionem, siue solutionem. Sic sane Pet. Barbosa, in loco referendo infra, aliis fundamentis, siue rationibus neglectis, illud duntaxat ponderauit, in cuius solutione Ludouic. Molina, dicto num. 52. & 53. insistit: Molinae autem resolutionem, & sententiam affirmatiuam, quod ex pacto de non reuocando, maioratus irreuocabilis fiat, post Pet. de Peralta, quem citat, probauit Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, 1. par. c. 12. num. 12. & latius defendit, argumentisque etiam partis contrariae satisfacit, practicar. lib. 2. quae st. 77. & communiorem dicit Cald. Perei. in locis relatis supra hoc eod. c. num. 6. & 36. & infra. c. 119. n. 34. alij etiam ibidem commemorati. Negatiuam tamen, contrariamque sententiam, quod scilicet maioratus, ant melioratio irreuocabilis non fiat ex pacto de non reuocando, nisi simul iuramentum interueniat, constanter tuentur Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quae stione 30. & 38. And. Angulus, ad leges melioration. l. prima, glos sa octaua, videndus ex num. primo, in noua editione, folio 179. vsque ad numerum 35. vbi in materia dict. l. vbi ita donatur, & propositae quae stionis, multa euoluit, quae facile quidem dilui pos sunt, vt Ludouic. Molinae adnotationes in tuto maneant, & eandem sententiam magis probare videtur, quando simul cum eo pacto, non adest iuramentum, Velazquez Auendanus, in l. 44. Tauri, glos sa 18. & 19. & secure sustinet Pet. Barbos. in l. quae dotis 34. ff. soluto matrim. num. 116. in vers. Amplia tertio decisionem, fol. 717. vbi prae supponit, maioratus, siue primogenia Hispaniae, etiam per viam contractus, & cum facultate Regia instituta, reuocabilia es se, praeterquam in duobus casibus, quando scilicet traditio facta est, vel ex causa onerosa constituuntur; iuxta l. 17. & 44. Tauri. Si tamen pactum praedictum de non reuocando adiectum fuerit, ex sententia Ludouic. Molinae irreuocabilem fieri; quam tamen Barbosa ipse impugnat, & veram non es se existimat; nam cum ex dis positione praedictarum legum, maioratus suapte natura sit reuocabilis, pactum quod non reuocetur, debet haberi pro non scripto, iuxta regulam l. cum precario, ff. de precario. Neque repugnat dict. l. vbi ita donatur. Quia procedit, quando donatio causa mortis propter pactum transit in diuersam speciem, scilicet donationis inter viuos, provt ibi declarat Bartol. si autem non potest transire in aliam diuer sam speciem, tunc pactum de non reuocando habetur pro non scripto, vt declarat Didac. Couar. Plane maioratus constitutus cum pacto de non reuocando, non transit in diuersam speciem, sed semper remanet sub nomine maioratus, atque ita semper erit reuocabilis, provt Petr. ipse Barbosa, d. num. 116. latius exornat; & addit, id non satis videri percepis se Ludou. Molinam, d. c. 2. n. 52. ac denique, eod. num. 116. in fine sic concludit: Neque satisfacit consideratio eiusdem Molina ibi, num. 53. supra tradita pos se locum habere, quando irreuocabilitas, qua resultat ex pacto, non compatitur se cum natura actus, cui additur, quod maioratui applicari non potest, cuius natura bene admittit irreuocabilitatem: Quia respondetur, imo secundum leges Castellae, illam non admittere, nisi in casibus per eam expres sis, adeo quod licet contractus ex sua natura sit irreuocabilis, l. sicut, C. de obligat. & action. tamen maioratus per viam contractus ordinatus, reuocabilis sit, vt disponunt praedictae leges: & ita in specie tenet Mieres, & Angulus, &c. Hactenus Barbosa, qui iniuste equidem enuntias se videtur haec non satis percepis se videri Ludou. Molin vere namque, nihil in proposito considerari potest, quod pro vna, & altera parte eo loci non ponderauerit, & id ip sum, quod profitetur non percepis se Molinam, & ipse adduxit; specifice idem Mol, proposuit, n. 44. per totum, vbi videri potest. Ego sane existimo negari non pos se, quin proposita disceptatio difficultatem contineat, provt etiam articulus alius, an pactum contra naturalia, vel substantialia contractus, vel actus, cui adiicitur, qualiter sit diiudicandum, & an vitiet, & an debeat haberi pro non apposito? Haec namque materia (provt Aluarus Valasc. de iure emphyt. quae st. 19. n. 7. fol. mihi 85. profitetur) salebrosa est, & ab Interpretibus hactenus non bene resoluta, propter legum varias decisiones, quarum causa, & ipsi titubantes in varias opiniones, & distinctiones diffunduntur, vt patet ex relatis ibi, & vltra eundem Valascum, in eo proposito, & materia d. l. cum precario. Commendo Caldas Pereiram, de empt &. vendit. cap. 3. ex num. 18. cum seqq. Francisc. Milanen. decis. Siciliae 2. ex n. 25. cum seqq. lib. 2. vere tamen (si veritatem amamus) fortis sime astringere solutionem illam Ludouic. Molinae, quam Barbosa confutat, sed Ioan. Gutierrez, dict. q. 77. tuetur. Si enim, quando compatibilis non est irreuocabilitas cum contractu , ex pacto de non reuocando contractus irreuocabilis efficitur, & transit in aliam speciem contractus, a fortiori id ipsum dici debebit, quando contractus sui natura irreuocabilitatem admittit, provt in maioratu contendimus. Non enim neces saria est vnius contractus in alium transfusio, nisi quando contractui, qui geritur, irreuocabilitas repugnet, quod plane ex d. l. vbi ita donatur, depromitur, provt Ludo. ipse Molina ob seruauit. Addiderim ego, quod si pactum ipsum de non reuocando, ita efficax est, vt transfusionem in alium contractum operetur, idque vt pactum ipsum operari valeat, & ne inefficax remaneat; quanto magis operari valebit, quando absque aliqua transfusione, atque ex natura actus eiusdem, qui geritur, maioratus scilicet, qui irreuocabilis constitui potest, ex prae sumpta etiam instituentis maioratum, imo velut expres sa voluntate operari potest, & otiose, & superflue adiectum diceretur, si aliquid operandi, irreuocabilitatem scilicet inducendi, virtutem non haberet? cum tamen superfluitatis vitium fugiendum, & ne verba sine virtute aliquid operandi remaneant , & id maxime ad quod expres sim adiecta fuere, & in testamentis, & contractibus; longa serie egomet ipse comprobauerim hoc eodem tractatu, capite 38. per totum, & specifice numero quinto, ex prae sumpta autem voluntate, atque ex natura actus, qui geritur, ces sare, aut induci debere regulam dict. l. cum precario; expresse admittit Aluarus Valascus, dicto numero septimo. Addiderim etiam, in specie dictae l. vbi ita donatur, pactum de non reuocando transfudis se donationem causa mortis in donationem inter viuos, siue a principio prae sumptam fuis se donationem inter viuos, vt constat ibi: causa donandi magis est, quam mortis causa donatio, & ideo perinde haberi debet, atque aliquauis inter viuos donatio. Quia sui natura mortis causa donatio, si in donationem inter viuos non transiret, irreuocabilis es se non pos set; & pactum, prae sumptáque donantis, & donatarij voluntas defraudaretur, qui apposito pacto de non reuocando, actum irreuocabilem efficiendi, voluntatem non modo prae sumptam, sed velut expres sam habuis se videntur. Si tamen absque transfusione aliqua in alium contractum, pactum ipsum operari pos set, & natura actus, donationis inquam mortis causa, irreuocabilitatem pateretur, absque dubio id ipsum Iureconsultus respondis set; facilius enim pactum idem operari pos set, & deberet, vbi absque aliqua transfusione operari valeret, quam vbi in alium contractum transfusio neces saria es set. Rursus, si ob prae sumptam donationem inter viuos, donandí que irreuocabiliter animum, ita in ea lege statuitur, atque prae sumpta mens ex pacto illo deducitur, quicquid natura ipsa donationis causa mortis repugnaret; quanto magis id ipsum statui debuis set, & absque dubio statueretur, vt pactum idem, & prae sumpta mens operaretur, quando actus, qui geritur natura non repugnet, sed potius irreuocabilitatem admittat. Sic sane ratio illa Petri Barbos ae, dicto num. 116. in fine, fol. 718. quod natura maioratuum Hispaniae irreuocabilitatem non admittat, nisi in casibus expres sis in dict. l. 44. Tauri, quam Pelaez a Mieres, Ioannes Gutierrez, & And. Angulus, antea ponderauerunt: parum quidem, aut nihil adstringit. Idem namque statuere debemus in aliis casibus, qui eandem rationem habuerint, & in quibus voluntas in stituentis maioratum, aut meliorationem facientis, appareat: si enim ipse maioratum, aut meliorationem irreuocabilem efficere voluit, idque ex pacto de non reuocando, deprehenditur manifeste, provt voluis se donare irreuocabiliter, inter viuos scilicet, qui tale pactum apposuit, in dicta l. vbi it a donatur, exprimitur. Si etiam donatarius, aut is, in cuius fauorem maioratus instituebatur, ex dicto pacto, eum irreuocabilem manere intellexit; quare irreuocabilitas inducenda non erit: aut quo pacto, legum Tauri constitutiones, hoc est l. decimae septimae, & 44. decisiones, ad casus illos expres sos restringi iuridice valebunt, vbi non reuocandi, siue maioratum irreuocabilem faciendi voluntas, velut manifeste deprehendetur, provt ex dicto pacto, velut expresse deducitur, cum vere leges eaedem casum hunc non excluserint, & in dubio, prae sumptiuéque procedant, vt ex actibus illis irreuocabilitas inducatur, quando scilicet traditio, aut causa onerosa interuenit, atque ita multo magis quando expres sa non reuocandi adsit voluntas: atque ita casus similes, & eandem, vel maiorem rationem habentes, non modo exclusi, sed admis si potius censeri debent in dicta l. decima septima, & 44. Tauri: etiam si casus nonnulli expres si fuerint per modum regulae; quod Ioannes Gutierrez, practicarum, libro secundo, dicto capite 77. in principio, & in finalibus verbis, recte annotauit. Ex quo etiam facile vitari pos sunt rationes omnes illae, quas Andr. Angulus, dicta l. prima, glos sa octaua, ex numero primo, vsque ad numerum 35. in noua editione, contra Ludouicum ipsum Molinam ponderauit. Ac inter eas debilis quidem videtur illa, quam adduxit numero nono, folio mihi 181. in principio; quod si ad irreuocabilitatem sufficeret solum pactum de non reuocando, omnis labor, omnesque ambages dictarum legum 17. & 44. Tauri, superfluae es sent, & de nihilo seruirent, frustra enim tanta cum deliberatione traditionem pos ses sionis, aut causam onerosam exposcerent, si simplex voluntas idem operaretur. Vere namque (vt vides) contrahentium, siue actum gerentium voluntas, primo loco attendi debet, eaque, velut lex seruari, l. legem, C de pactis, l, prima, §. si conuenerit, ff. depo siti, cum vulgatis. Nec in dictis legibus Tauri exclu sa censeri potest aliquo pacto. Ea autem ces sante, maioratus regulariter, aut etiam meliorationes, etiam in contractu initae, reuocabiles erunt sui natura, fient autem irreuocabiles, ex traditione pos ses sionis, aut ex causa onerosa, vel etiam ex voluntate partium, siue apposito praedicto pacto; quod in fortioribus terminis, hoc est, quando natura contractas repugnat, in dicta leg. vbi ita donatur. operatur: velle itaque decisiones earum legum Tauri restringere ad casus ibi expres sos, & casum expres s ae voluntatis excludere; durum, & legibus ipsis admodum contrarium videtur, quae pacta, & conuentiones seruari iubent; & durius quidem in his Regnis, attenta decisione l. secundae, titulo 16. lib. 5. nouae collect. Regiae. Neque obstat verbum illud in eisdem legibus 17. & 44. Tauri; expres sum, Saluo si el que lo hizo por contrato entre viuos, huuiere entregado, &c. Vbi regulae antea traditae, quod maioratus sit reuocabilis, siue in testamento, siue in vltima voluntate constitutus; exceptiones traduntur, atque ita exceptio confirmat regulam in non exceptis, l. nam quod liqui de, in fine, ff. de penu legata, l. quae situm, §. denique, ff. de fundo instructo. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 768. numer, secundo, volumine septimo. Petrus Surdus, in consil. 230. num. 20. 17. & 18. volumine secundo. Stephanus Gratianus, disceptation. forens tomo tertio, capite 490. numero tertio. Euerardus, in loco, ab exceptione ad regulam, folio mihi 21. Hieronymus Laurent, de commercis, capite 50. numero 32. in illis verbis: Et cum lex vtatur illa dictione, saluo, reducitur ad casum exceptum, reliquis omnibus reiectis, vt non sint eiusdem operationis. Non inquam obstat fundamentum hoc vere namque ipsum debile es se, nec admitti pos se vbi absurdum aliquod, & iniquum sequeretur, vel induceretur contra mentem legis ipsius, aut non seruandi pacta, & conuentiones contrahentium, quae tot legibus, & iuribus seruari iubetur, aut casus similes excluderet, vel vbi in contrarium eorundem contrahentium expres sa ades set voluntas; ex his quidem deducitur manifeste; quae Euerardus ipse, loco antea relato ad limitationem eius regulae annotauit Surdus etiam in cons. 313. num. 70. volumine tertio: Cardinalis Tuschus, tomo tertio, litera E. conclusione 422. folio 357. & maxime num. 18. 19. 27. & 29. & seqq. & maxime dicto numero vigesimo septimo, vbi quod casus similes censentur etiam excepti, etsi non expres si, vel in exceptis a regula, specifice appositi; vt per Alexand. in consilio 130. In causa, num. quarto, & seqq. libro quarto, vel quando non est verisimile, quia non trahitur exceptio vt excludat alia, vt per Romanum, ibi num. 30. per eum relatum, provt verisimile non est, in dictis legibus, & sub exceptione regulae illius, casum expres s ae voluntatis instituentis maioratum, meliorationemve facientis exclusum; id namque omni iuri, & rationi aduersaretur, vt de se patet. Et de his hactenus, quae sunt memorabilia, & notanda, & nullus antea ita tradiderat: & confirmari quoque pos sunt ex his, quae alio in loco, vltra relatos supra, tradidit Caldas Pereira, scilicet in consilio decimo nono, numero quinto, & numero decimo nono, & 28. & 34. & 54. Iulius Clarus, §. donatio, quae st. 4. Et quamuis Antonius Faber, de erroribus pragmaticorum, decad. 45. errore primo, aliter explicet materiam, & decisionem dict. l. vbi ita donatur, quam alij fecis sent, & communes Doctorum traditiones confutauerit; in nullo tamen his contradicit, quae supra probaui, & contra Barbosam contendimus; imo eis as sentire clare videtur, tam in versic. quare nec sibi interpretes satisfaciunt, folio mihi 952. quam in versic. nec obloquitur Martianus, in d. l. vbi ita donatur, fol. 953. in fine, vbi videri potest. Vide etiam de eisdem, & de materia d. l. vbi ita donatur. Alexan. Raudensem, de analogis, lib. 1. cap. 23. Barbosam, in dict. l. quae dotis 34. ff. soluto matrimon. ex n. 84. Azeuedum, in l. tit. 7. 10. lib. 5. nouae collect. Regiae. Aldobrandin. in cons. 93. lib. 1. # 81 CAPVT LXXXI. Summarium non deducitur, quia continet duntaxat Additiones ad ea, quae supra, hoc eod. tract. cap. 10. per totam, scripta, & resoluta fuere, quod scilicet in claris locus non sit coniecturis, aut interpretationi, nec aliter liceat a propria verborum significatione recedere, quam si manifeste apparuerit, testatorem aliud voluis se; ex quo inde vltra ea, quae ibi dicuntur infertur ad casum ex facto occurrentem, & in Regio Hispalensi Senatu definitum; vtrum videlicet legatum relictum consanguineis mulieribus familiae, siue generis testatoris, quae contraxerint matrimonium, vel sumpserint statum Religionis, debeatur consanguineis tertij Ordinis sancti Francisci, & sancti Dominici, siue sororibus Carmelitarum, vulgo Beatas, aut alterius cuiuscumque Ordinis, siue Religionis, quae in particulari, & non in communi vixerint, & in s aeculo remanserint; vbi articulus ille, an fratres, & sorores cuiuslibet Religionis, quae solemniter non profitentur, & in seculo remanent, dicantur, necne, Religiosi, accurate, singulariter explanatur. PRo dilucida, atque distincta huiusce cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, quod cum dubium in argumento propositum ex facto occurris set, & se in Regio Hispalensi Senatu obtulis set; mulier namque quaedam nomine D. Ludouica de Silua, legatum singulis annis, consanguineis mulieribus generis, siue familiae Gasparis Ruyz de Montoya, ab ipso Gaspare in magna quantitate relictum, ideo praetendebat, atque petebat, quod se consanguineam ipsius fundatoris patronatus probas set, quod etiam satisfactum contenderet verbis illis dispositionis: Paralas parientas de mi linage, que se casaren, o tomaren estado de religion. Ex quo ipsa statum sumpserat Religionis, beatitudinis scilicet; in manibus etenim Prioris, siue Superioris religionis Carmelitarum, beatam vitam profes sa fuerat, & votum castitatis emiserat, quamuis in seculo remansis set (provt caeterae remanent, quae beatitudinem illam profitentur, & bona pos sident, atque in particulari, non iri communi viuunt) eidem vero opponebatur, statum Religionis dici non pos se sumpsis se eam, quae tria vota substantialia solemniter non profitetur in Religione approbata pro vera Religione; & in communi non viuit, sed in particulari. Indéque verba illa: o tomaren estado de religion, adeo clara, & expres sa, nec coniecturam, nec interpretationem vllam admittere (cum in dubiis non in claris sit locus coniecturis, aut interpretationi, provt dicto capite decimo, longa serie explanatum, atque exornatum remanet. Et probatur in l. ille aut ile, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. cum vulgatis,) nec aliter liceat in testamentis a propria verborum significatione recedere, quam si manifeste apparuerit, testatorem aliud sensis se, aut voluis se (quod eodem cap. 10. late etiam comprobatur, atque exornatur,) & probat text. vulgatus, in l. non aliter, ff. de legat. 3. Sane in casu praedicto negari non potest, quin verbi illius, estado de religion, propria & vera significatio sit accipienda, atque inde verificari non pos sit verbum ipsum, nisi in vera Religione, & pro tali approbata, nec in Beatitudine illa locum obtineat; idque tam ex propria, & vera significatione, quam ex prae sumpta testatoris voluntate, & loquendi vsu communi, provt inferius probabitur. Pro vna itaque, & altera parte fundamenta, & rationes quamplurimae, quae expendi; Interpretes etiam diuersimode in proposito sentientes adduci, & aggregari pos sent; consulto praetermittuntur, & ante omnia praetermittitur, Interpretes eosdem (si omnes hucvsque scribentes ex proposito, atque originaliter praelegantur) diuersis sententiis, & placitis diuisos videri in proposito dubio, vtrum scilicet praefati fratres, & sorores tertij Ordinis sancti Francisci, & sancti Dominici, & aliae similes, quae beatam vitam profitentur, Religiosi dicantur, necne; & an gaudeant priuilegiis conces sis Religiosis? Et quidem affirmare nonnullos, fratres minores, & sorores praedictas, caeterósque ad modum praefatum, beatam vitam agentes, Religiosos dici, priuilegiísque exemptionis gaudere, quae Ecclesiasticis, & Religiosis personis conceduntur. Alios vero (ídque maiori ex parte) contrarium as seuerare, nec Religiosis eos nuncupas se, nec minus pro talibus in effectu habuis se; aliquando vero conces sis se eisdem priuilegia nonnulla, quae non nisi Religiosis, secularibus autem non competunt. Alios denique (provt Cardinalis Tus chus animaduertit) tertiam speciem mixtam per sonarum constituis se, & in eo conuenis se, quod scilicet dicantur seculares, quoad multa; atque ita conueniri valeant coram iudice seculari; quoad nonnulla vero velut Religiosi iudicentur, siue gaudeant priuilegiis nonnullis, quae Religiosis conceduntur, quamuis vere & proprie Religiosi non sint. Sic sane, atque modo praedicto, vtriusque iuris Interpretes, Theologos etiam, & Summistas diuisos; ex relatione eorum constabit, quos inferius adduco, atque ex Intrigliolo, decisione Regni Siciliae 30. n. 3. & 2. seqq. Ego vero, ingenti studio, & diligentia, atque originaliter (provt moris habeo) praelectis, atque euolutis his omnibus, qui hucvsque in proposito dubio sermonem instituunt, tribus regulis, siue obseruationibus disceptationem hanc omnem diluendam, atque explicandam arbitror absolute. Sit itaque primus casus, siue obseruatio prima, qui vere & proprie, atque stricto, & vero modo loquendi Religiosi dicantur, & sorores, & fratres praedicti, siue mulieres illae, quae beatitudinem praefatam profitentur, an Religiosi, vel Religios ae sint, siue dici valeant? & tunc quidem resolutiue obseruandum erit, non alios Religiosos dici pos se vere & proprie, quam eos, qui solemniter profitentur tria vota substantialia cuiusque Religionis approbatae pro vera Religione, & in communi viuunt sub regula a Sede Apostolica approbata, non in particulari. Et haec quidem prima regula, siue obseruatio late comprobabitur infra, nec eisdem fratribus, aut sororibus conuenit, de quibus supra. Secundus vero casus sit, cum quaeritur, vtrum malieres intrantes Monasteria, sed non profitentes, dum ibi permanent, & religiose viuunt, an dicantur religios ae, & gaudeant priuilegiis fori, Ca nonis, si quis suadente diabolo, & aliis, quae personis religiosis conceduntur? An etiam generaliter, qui se, & sua dedicant Deo, & Religioni, atque mona steria, & Hospitalia approbata ingrediuntur animo perpetuo ibi as sistendi, & remanendi, sed non profitentur, dici valeant Religiosi? Et quidem vere & proprie, atque, stricto modo loquendi, hi quoque Religiosi dici non valeant absolute, nec vere sunt religiosi; cum tria vota solemniter non profiteantur; ex quo tamen in communi, non in particulari viuunt, & se, & sua Religioni obtulerunt (idque maxime, si ad perpetuam clausuram se obtulerunt) dici pos sunt Religiosi, & a multis Interpretibus Religiosi vocantur, gaudéntque priuilegiis exemptionis, quae Religiosis conceduntur, provt infra probatur. Et hic primus, & secundus casus non conuenit casui prae senti, vt de se patet manifeste, & statim dicetur. Tertius denique, & vltimus casus sit, cum quae ritur, vtrum sorores, & fratres, qui in seculo remanent, & in particulari viuunt (cuiuscunque illi sint Religionis, & beatam vitam exerceant) propriáque bona pos sident, quales sunt Beatae praefatae, & fratres, & sorores tertij Ordinis Diui Francisci, & similium Religionum, vtrum scilicet Religiosi sint, aut dici valeant, & gaudeant priuilegiis conces sis Religiosis; & tunc quidem dicendum est, non modo si matrimonium contraxerint, sed etiam si beatam vitam, in seculo tamen sine matrimonio agant, religiosos eos non es se, nec dici pos se, sed potius seculares, atque ita coram iudice seculari conueniendos, nec iudicum secularium iurisdictionem declinare pos se, nec ad Ecclesiasticum recurrere, qui si eos tueretur per vim, causa allata ad suprema Tribunalia, vel laicorum decretum praeferri, aut vim indicem Ecclesiasticum facere, declarari de iure deberet. Sic sane & lege Regia seculares vocantur, nec a tributis, & gabellis excusantur, vt mox dicetur. Imo sorores, & beatae metips ae, quamuis in manibus Superioris votum castitatis emitterent, si tamen in seculo remanerent, & in communi viuerent, bonáque propria pos siderent, nec-verae religios ae, nec profes s ae dici pos sent, nec comprehenderentur sub iuribus, aut dispositionibus, comprehens aeue censerentur, quae de Religiosis, aut de Religione loquuntur, provt Nauarrus, inferius referendus, in fortioribus terminis tradit, & defendit. Et hic tertius casus, prae sens est, cum praedicta mulier, quae dotem sibi deberi, in Senatu contendebat, in seculo viueret, propriáque pos sideret, nec se, & sua Monasterio alicui obtulis set, & matrimonium ab ea de facto contrahi, forsan contingere pos set, quamuis votum emisis set castitatis in manibus Prioris Carmelitarum. Remanet ergo, hactenus Scribentes omnes, qui praefatos fratres, & sorores, Religiosos vocarunt, & priuilegia exemptionis eisdem conces serunt, lapsos errore manifesto; nec eorum sententias subsistere pos se, nisi iuxta terminos casus secundi: in terminis vero casus huius tertij, id dicendum quod nunc tradidimus, & multorum resolutionibus statim comprobauimus. Remanet etiam, in hac eadem, qua versamur materia, differentiam non es se inter masculos, & faeminas; sed id ipsum dicendum de mulieribus tertij Ordinis, & de his, quae beatam vitam in seculo agunt, quod de fratribus tertij Ordinis Diui Francisci, aut alterius Ordinis; vt in terminis casus secundi, masculos, & foeminas habere priuilegia exemptionis dicamus, & frui priuilegiis, quae Religiosis conceduntur. In terminis vero casus tertij id equidem obseruetur, quod nunc dicebam. Sic sane, vt quod dicitur de fratribus tertij Ordinis, intelligatur de mulieribus tertij Ordinis, & quod ips ae non dicantur religio s ae, sed seculares, & pos sint conueniri coram iudicibus secularibus, & ligentur statutis laicorum; cum Socino obseruauit Cardinalis Dominicus Tuschus, practicar, obseruat. lib. 4. litera F. conclusione 470. numer. 11. folio 31. & aperte prae sentiunt omnes fere, qui mox referuntur, nec inter masculos, & foeminas aliquam differentiam constituunt. Regulae itaque, siue obseruationes praedictae, vt iure, & authoritate comprobentur, vt etiam Senatus Regij Hispalensis definitio in tuto maneat, qui contra dictam mulierem casum definiuit, nec praefato statu beatitudinis, praecepto testatoris, siue fundatoris patronatus satisfactum, decreuit, expendi atque meminis se oportebit in primis. Quod latis simo modo loquendo. omnis Christianus dici potest religio sus. quia viuit sub regula Christiana, & profitetur Christiana Religionem, & in plurimis locis dicitur Christiana Religio, vt est text. in cap. gaudemus de diuortiis, & in cap. quidam, de apostat. & cap. primo, distinctione 97. & cap. primo, de homicidio, lib. 6. aliquando vero, lato modo verbum, Religiosus, comprehendit laicos, qui pie, & honeste viuunt, cap. finali, de rebus Eccles. non alienand. cap. bene quidem, 96. distinctione, cap. laicis, 16. quae stione 7. cap. Ecclesia, de constitut. aliquando etiam minus late comprehendit Clericos seculares, cap. quamquam, 23. distinctione, cap. saluator, prima, quae stione 3. §. sancimus, in Authent. de sanctis simis Episcopis collat. 9. proprie tamen, & stricto modo loquendo, ille dicitur regularis, seu religiosus, qui profitetur tria vota substantialia cuius cunque Religionis approbatae, videlicet paupertatis, castitatis, & obedientiae, & sub regula est ad strictus, cap. cum ad monasterium, § finali, vbi Abbas, num. 3. de statu Monachorum, idem Abbas, in rubrica, numero primo, de regul. & transeun. cap. ex parte, illius tituli, c. cum in Ecclesiis, de maiorit. & obedientia, Tridentin. Sessione 25. de regularibus, cap. primo, ex quibus iuribus aliquando regulares, aliquando religio si praedicti vocantur, & promiscue his nominibus sancti Patres, & Romani Pontifices vtuntur, vt in cap. ex multa, de voto, & voti redempt. & cap. finali, de regul. & transeunt. ad relig. Sic sane superiora omnia tradidit Antonius Cardosus, in praxi iudic. & Aduocator, verbo Regulares, n. 1. fol. 323. qui inde, atque in fortioribus terminis, quam casus prae sentis infert, quod qui non profitentur haec tria vora substantialia religionis, non dicuntur proprie, & stricto modo religiosi, quamuis aliqua promittant, & deferant habitum Monachalem, & a Clericis secularibus diuisum, & viuant in communitate, sed dicitur quaedam communitas, licet a summo Pontifice sit approbata; & citat Glos sam, in clementina prima, verbo, obedientiam, de relig. domib. & Glos sam, verbo, tertio, in clementina, cum ex eo, de sententia excommunicat. & Abbatem, in rubrica, numero primo, de regular. & transeunt. Ioan. And. in rubrica, de regul, iur. lib. 6. Felin. & Decium, in cap. Ecclesia Sanctae Mariae, de constitut. Cardinalem, in consilio 138. Nauarrum, de reddit. Ecclesiasticis, quaestione prima, monit. § 56. num. 9. & in Concil. Trident. Ses sione 25. cap. 16. de regularibus. Rursus, & secundo loco id ipsum comprobatur, ac comprobari pos set, permultis fundamentis, quae adduxerunt, atque ponderarunt Interpretes nostri in eo dubio, vtrum scilicet Commendatores Ordinum militarium, puta sancti Ioannis Hierosolymitani, sancti Iacobi de Spatha, & alij Ordinum de Calatraua, & Alcantara, dicantur religios ae, & Ecclesia sticae personae, nec ne; & an gaudeant priuilegiis, quae Religiosis, & Ecclesiasticis personis conceduntur; de quo post alios permultos. quos ipsi referunt, videndi sunt Gregorius Lopez, in l. prima, titulo 7. de los Religiosos, partita prima, glos sa prima, per totam, vbi late, Burgos de Paz, in consilio 17. per totum, vbi vide; Sotus, Duenas, Couarruu Nauarrus, Sarmientus, Molina, & Lasarte, in locis relatis per Blasium Flores Diaz de Mena (qui ipse id explicat) variarum libro 2. cap. 21. num. 204. & 205. folio 183. & cum Auendano, Molina, Azeued. & aliis, Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 7. quae stione 95. ex numero 11. & libro 2. quae stione 111. numer. 2. & quae stione 114. num. 20. Humada, in dict. l. prima, titulo 7. partita prima, Azeuedus in l. 14. titulo 5. lib. 3. recopilat. per tetam, & in l. 1. tit. 14. lib. 6. num. 5. Fiat. Emmanuel Rodericus, quae st. regular. tom. 1. quae stione prima, articulo 6. fol. 8. & quae stione 13. articulo. 2. & quae stione 25. artic. 3. fol. 255. & tom. 2. quae stione 62. articulo 13. cum seq. ex fol. 318. vsque ad fol. 323. vbi late Villagutta, decisione 34. Nauarrus, titulo, de his quae vi, libro primo, consilio 5. num. 6. & consilio 9. & libro 3. titulo de regular, cons. 35. quo loci a superioribus non memoratur, Bobadilla, in sua politica, libro 2. cap. 18. de la iurisdicion Real, y mixto fuero, num. 86. folio 885. & cap. 19. numero 9. & seq. vbi citat quamplurimos, Ioseph. de Rusticis, latis sime in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonst lib. 5. cap. 5. per totum, Antonius Cardosus, in praxi iudicum, & aduocat. verbo, regulares, num. 3. fol. 323. column. 2. & hi quidem omnes quamplurima conges serunt, atque tradiderunt, quae euincunt concludenter, fratres, & sorores praedictas, siue mulieres beatam vitam agentes in seculo, & in particulari viuentes, propriumque pos sidentes; nec vere religiosas dici pos se, nec sub dispositione, quae de Religione, aut Religiosis agit simpliciter, contineri pos se: vtpote, cum Religiosus dici non valeat, nisi qui Religionem ingreditur, & profitetur, & in ea perpetuo remanet; sicuti probatur in cap. religioso, §. primo, de sententia excommunicat. lib. 6. & cum multis sic resoluunt Iason, in Authent. si qua mulier, numero 558. C de Sacrosanct. Ecclesiis, Carol. de Tapia. in Authent. ingressi, illius tituli, verbo, ingres si, cap. 1. num. 32. 33. Praeterea & tertio loco intentum metipsum prae dictarum trium obseruationum comprobatur ex textu, in dicta clementina prima, de redigiosis domibus, in illis verbis: Cum de quibusdam mulieribus Beguinabus vulgariter nuncupatis, quae cum nulli promittant obedientiam, nec proprium renuncient, neque profiteantur aliquam reculam approbatam, religios ae nequaquam exi stunt. quanquam habitum, qui Beguinarum dicitur, deferant, & adhaereant religiosis aliquibus, &c. Et in fine, ibi: Sane per praeaicta prohibere nequaquam intendimus qui si fuerint mulieres aliquae fideles, quae promis sa continentia, vel etiam non promis sa, honeste in suis conuersantes hospitiis. poenitentiam agere voluerint, & virtutum Domino in humilitatis spiritu deseruire, hoc eisdem liceat, provt Dominus ipsis inspirabit. Comprobatur etiam ex textu in dicta clementina, cum ex eo, de sententi. excommunicat., vbi fratres Minores in tempore Interdicti, si recipiunt in suis Ecclesiis ad diuina fratres, & sorores tertij Ordinis, excommunicati sunt, nec priuilegia eos iuuant: quod quideni nequaquam procederet, si iidem religiosi es sent, sic sane in eo textu nunquam Religiosi vocantur, sed Fratres, & Sorores de Ordine tertio nuncupantur, siue conunentes, seu de continentia dicuntur, provt ibi exprimitur. Probatur quoque in l. 2. tit. 7. de los religiosos, partita prima, vbi religiosus non dicitur, nisi is, qui profes sionem emittit trium votorum substantialium, & ad modum eum, de quo ibi, qui tamen praefatis fratribus & sororibus conuenne non potest. Exiat quoque melior textus in propo sito nostro, in l. prima, eiusdem tituli 7. vbi Religio sus dicitur, qui relicto seculo aliquam Religionem ingreditur, & eius obseruantiam promittit pro Dei seruitio: qui vero signo Religionis accepto, in donnbus suis degunt, viuentes de suo, licet qua si religiosi viuere dicantur, & nonnullas exemptiones habeant, non tamen religiosi dicuntur: in quo lex illa notabilis est & multum ponderanda in omnibus suis verbis, ac maxime dum dicit: Otros ay que viuen como religiosos. Non enim dicit, eos Religio sos es se, siue pro Religiosis haberi, aut reputari, sed viuere vt Religiosos duntaxat. Quod constat euidenter ex verbis eiusdem leg. dum dicit: Reglares son llamados todos aquellos, que dexan todas las cosas del siglo, e toman alguna regla de religion, para seruira Dios, prometiendo de la guardar. Estos atales son dichos religiosos, que quiere tanto dezir, como omes ligados, que se meten so obediencia de su maioral. As si como Monjes, o Calonies de Claustra, a que llaman Reglares, o de otra Orden qualquier que sea: pero otros ay que viuen como religiosos, e non viuen sobre regla: as si como aquellos, que toman senal de orden, e moran en sue casas, e viuen de lo suyo: e estos atales maguer guardan regla en algunas cosas, non han tamanas franquezas, como los otros, que viuen en sus monasterios. Deinde, & quarto loco pro eisdem tribus obseruationibus, atque regulis, superius a me traditis facit concludenter Nauarrus, consiliorum libro primo, titulo de his quae vi, metúsve causa fiunt, consilio 9. ex num. 4. & num. 7. vbi singulariter, & in propriis terminis inquit, quod per nulla vota; etiam tria substantialia religionis, facta extra veram, & approbatam Religionem, fit aliquis vere profes sus, & religiosus, etiam si modus viuendi quem profes sus est, sit approbatus a Sancta Sede Apostolica, etiam in Congregatione pro modo bono viuendi; modo non sit approbatus pro Religione, iuxta Glos sam notabilem in c. primo, de his quae vi, ex quo infert, quod iura, aut dispositiones, quae loquuntur in Religiosis, non pos sunt habere locum, nisi in veris Religiosis; quia impos sibile est, aliquem fieri verum religiosum per profes sionem religionis, quae non sit vera Religio, & approbata pro vera religione a Sede Apostolica: & citat Panormitan. & alios Authores, & dicit, hanc es se receptis simam omnium sententiam. Idem Nauarr. libro 3. titulo de regularibus, consilio 35. vbi etiam affirmat, quod Tertia regula sancti Francisci, & aliae similes extra claustra, & communitatem, non efficiunt quem verum religiosum, etiam si is, qui eam profitetur, emittat tria vota substantialia; quia licet emi serit, non tamen emisit in religione approbata pro religione, licet sit approbata pro bono modo viuendi, & de es sentia Religionis proprie est, vt ea emittantur, & fiant in Religione approbata pro vera Religione, vt latius ibi; nec dis sentit in mannuali, cap. 27. n. 79. vbi dixit, quod per Monachum in terminis cap. siquis suadente diabolo. intelligitur quilibet Religiosus religionis approbatae, c. cum illorum, de sententia excommunicat, & quaelibet Religiosa, cap. de monialibus eodem titulo, quilibet item conuersus, aut nouitius alicuius Religionis approbatae, cap. non dubium, de sententia excommunicat. cap. religiosus, eod. titulo, libro 6. & etiam ij quos appellant Beguinos, & fratres tertij Ordinis S. Dominici, vel S. Francisci, qui viuunt gregatim, & gestant habitum Religionis, vt sentit Rota, deci sione 332. In antiq. & dixit Felinus, in cap. 2. de foro competenti, nec dis sentit inquam Nauarrus; non enim inquit, quod praedicti fratres, & sorores sint vere religiosi; sed quod intelliguntur religIosi quoad effectum canonis, si quis suadente diabolo, qui viuunt gregatim, & gestant habitum religionis, quamuis profes sionem non emiserint; atque ita requirit copulatiue duo, quod gregatim viuant, & ge stent habitum religionis, idcirco nequaquam fauet praedictae mulieri litiganti pro dote, vtpote, cum gregatim non viuat, nec gestet habitum religionis: imo sentit aperte, non gaudere priuilegio canonis illius, fratres eos, qui gregatim non viuant. Et ita pariter intelligi debet Marta, in commentariis de iurisdictione, part. 4. centuria 2. casu 113. numero 36. dum scripsit, quod Beguinae, & fratres tertij Ordinis sancti Dominici, & sancti Francisci gaudent omnibus priuilegiis Ecclesiae, tam canonis, si quis suadente diabolo, quam fori; non enim loquitur de fratribus, aut sororibus, quae separatim, & in priuato viuunt, sed de his, quae gestant habitum religionis, & gregatim, siue in communitate viuunt, quamuis profes sionem non emittant: atque ita allegari non potest in fauorem eiusdem mulieris litigantis, quae in communi non viuebat; sed in particulari: non etiam concedit praedictum priuilegium fori nisi his fratribus, aut sororibus, quae gregatim viuunt, & deferunt habitum religionis, & quidem neces sario ita accipi, atque explicari debet Marta ipse, cum intelligi debeat iuxta Authores, quos citat, Nauarrum inquam, dicto numero 79. Rotae etiam decisionem primam, alias 177. In antiquis, titulo de regularibus, quam Marta metipse commemorat: quae quidem in eis terminis loquitur, vt constat ex summario deci sionis eiusdem, vbi dicitur in hunc modum: Mulieres intrantes monasteria, in quibus non fit professio, an gaudeant priuilegio canonis, siquis suadente diabolo. Et duae opiniones recensentur ibi, altera Ioannis Andreae, quod non sint, nec dici pos sint religios ae, atque ita co priuilegio non gaudeant. Altera vero, quod dum religiose in communirate viuunt, iudicantur personae Ecclesiasticae, & gaudent dicto priuilegio: ecce vbi etiam intrantes Religionem, & deferentes habitum Religionis, non dicuntur religios ae, iudicantur tamen vt religios ae, dum ibi permanent quoad esse, cum praedictum: quod si Religionem non ingradiantur sed in seculo viuant, nec iudicantur, vt religios ae, nec dicto priuilegio gaudent ; iuxta Nauarri d. n. 79. Martae, & Rotae, deci siones. Et in fortioribus terminis, quod Oblati Religioni, non gaudent priuilegio Ecclesiae, nisi se, & sua bona obtulerint, vt perpetuo stent, & seruiant in Religione; resoluit ibid. ipse Marta, n. 37. & inquit, quod hanc opinionem amplexa est sacra Congregatio Concilij super declaratione cap. 11. Ses sione 24. de reformatione, die 26. Ianuarij 1606. Atque ex his quidem negari non potest, quin Siluester in summa, verbo, Religio, conclusione 1. & F. Manuel Rodericus quae stionum regul. tom. 2. quae st. 65. art. 5. per totum, fol. 344. & 345. decepti fuerint, dum contendunt, fratres, & sorores praedictos, proprie, & vere dici religiosos; cum religiosi dici non valeant, nisi qui solemniter profitentur tria vota substantialia in Religione approbata, & in ea perpetuo permanent: cum etiam non sufficiat, praefatos fratres, & sorores emittere eadem tria vota, si ipsi in seculo remanent, & in particulari viuunt, sicuti ex Nauarro antea enuntiaui: rectius quidem decisio Rotae 591. n. 5. & seq. 1. parte, in nouis simis, de finiuit, quod viuentes sub aliqua regula veluti fratres tertij Ordinis sancti Francisci, & alij similes extra claustra, & communitatem , qui non contraxerunt matrimonium, non sunt proprie religiosi, sed largo modo, siue sunt religiosi secundum quid, & non vere; illi autem , qui vtuntur matrimonio, neque stricto, & proprio neque largo modo sunt religiosi: ecce vbi Rota decreuit, fratres, & sorores praedictas, etiam quae non contraxerunt matrimonium, non dici vere religiosas, sed largo modo, nec distinxit, an emiserint aliqua vota m manu Superioris, quasi nihil intersit, si ips ae in seculo remanent, provt non interes se erudire, & vere Nauarrus contendit in duobus con siliis relatis supra , in quo Rota sequuta est sententiam Diui Thomae, secunda secunda, quae st. 86. artic. 4. in fine, & articulo 5. Quinto quoque facit Regia lex prima, titulo 14. lib. 6. nouae collect. regiae, vbi fratres, & sorores tertij Ordinis sancti Francisci existentes in domibus, & bonis suis, non excusantur a contributionibus, & tributis; imo laici per eam legem vocantur, siue laicis as similantur: & ibidem Azeuedus post alios plures Authores resoluit, quod praedicti, qui proprium habent, & in domibus suis viuunt, non dicuntur religiosi, neque habere regulam, sed quemdam modum viuendi approbatum: atque ita quod non veniunt, neque comprehenduntur in dispositionibus, quae de Religione, aut Religiosis loquuntur . Secus es se dicit in his, qui se & sua plene obtulis sent monasterio, licet habitum non mutas sent, quia tunc Ecclesiasticae personae reputarentur, per text. in capit. per exemptionem, de priuilegijs, in 6. & id ipsum tradit in l. 1. & 2. titulo 14. lib. primo nouae, collect. Regiae, tradit etiam Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 2. quae st. 21. num. 197. vbi inquit, quod fratres & sorores tertij Ordinis beati Francisci, si laicaliter, & in suis domibus cum propriis filiis, & Vxoribus viuant, non sunt exempti a gabellis, & tributis, prout tenent multi Authores, ibi relati, inter quos Lasarte, de gabellis, cap. 19. ex numero 90. & ne dicatur, hunc Authorem loqui tantum in fratribus, & sororibus, que contraxerunt matrimonium statim explicat; quod idem procedit, etiam si matrimonium non contraxerint, nisi se & sua in perpetua Religione offerant, & religiose in monasteriis viuant, & alicui Superiori subiiciantur, & a nuptiis abstineant, vel profes sionem emittant; & as serit, ita practicari quotidie: antea etiam Blasius metipse, num. 194. & 195. dixerat. & quamplurimorum Authorum allegatione comprobauit, quod Conuersi, & oblati, quando oblatio est perpetua, & cum obligatione seruiendi in perpetuum Ecclesiae, vel profes sionem faciunt, & promittunt tria vota, vt alii, sunt de foro Ecclesiae, & subdit dicto nu. 195. quod quamuis permulti illi interpretes, quos ibi aggregat, in hoc varient; tamen ex eorum dictis colligitur, quod Conuersus, & Oblatus, qui se & sua offerunt monasterio, aut Ecclesiae seculari in perpetuum, & mutant habitum cum promis sione non deserendi, & incedunt tonsurati, & se subiiciunt Abbati, aut alicui Praelato, & ab eo admis si, religiose viuunt, sunt proprie personae Ecclesiasticae, & gaudent priuilegio fori, vnde non soluunt collectas. nec gabellas. Si vero bona non de seruunt, & in sua domo laicaliter viuunt, vel ad tempus se cum suis monasterio offerunt, aut Eccle siae, nec absolute vitam mutarunt, non gaudent dicto priuilegio, & pos sunt collectari: ac denique infert numero 196. quod Eremitae tunc gaudent priuilegio fori, & sunt personae religios ae & per con sequens non poterunt collectari, quando habitum, & vitam mutant, & regulariter viuunt, & alicui Superiori subiiciuntur, vt tenent Siluester, Nauarrus, Boerius, & Lasarte, quos ibi commemorat: & eidem cum Sarmiento, Auendano, Didaco Perez, Lasarte, & Gironda, conuenit Ioannes Gutierrez, practicarum libro 7. quae stione 95. numero 5. & 6. vbi etiam neces sario requirit, vt praedicti fratres, & sorores, Religiosi dicantur, & gaudeant priuilegiis, quae Religiosis conceduntur, quod religiose in communitate viuant; alias si in seculo, & in particulari, quod non dicuntur Religiosi, nec gaudent: & ad haec in effectu reducuntur, quaecunque hucvsque Scribentes omnes tradiderunt: non enim alias fratres, & sorores praedictas, Religiosos exi stimant, quam si in communitate viuant, & alicui Superiori subiiciantur, séque & sua obtulerint, quamuis profes sionem non. emittant. Sic sane non modo ex resolutione communi, sed etiam exmente omnium tradit Bobadilla, in sua politica, lib. 2. cap. 18. numero 265. vbi in hunc modum reliquit scriptum: Ampliase quinto la dicha es sencion a los que an ofrecido a lareligion sus personas, y bienes, como ay algunos, que se entran, y recogen en algun Monasterio, o Hospital, dedicando a Dios sus personas, y hacienda, y aunque no profes san, obliganse a perpetua assistencia. Et antea scripserat idem Author, numero 202. eius dem cap. 18. quod fratres, & sorores tertij Ordinis in seculo, & in suis domibus viuentes, & proprium habentes, iustitiae seculari subiiciuntur, & soluunt tributa, sicut caeteri laici: Pero si tuuies sen regla, y autoridad del Pontifice, a del Obispo. o otros requisitos, que escriuen los Doctores, serian es sentos. Et idem repetit num. 288. ipsiusmet cap. 18. conuenit Parladorius, libro 3. differentia 9. numero 4. & 5. folio 33. vbi ex pluribus aliis Authoribus obseruauit, Eremitas, Ecclesiasticos non es se, sed ad forum pertinere seculare. nisi aliquem Religionis ordinem ab Ordinario approbatum profes si fuerint. Et subdit, id ipsum dicendum es se in faeminis, quae vulgo Beatae dicuntur: refert, & sequitur Ceuallos, commun. contra commun 4. parte, quae st 897. numero 585. & duobus seqq. vbi etiam subdit, quod caus ae ciuiles, & criminales fratrum, & sororum Tertij ordinis Diui Francisci debent coram iudicibus secularibus agitari, nec in eis erit locus praeuentioni: conuenit etiam Cardinalis Dominicus Tuschus, practicar. conclusio. iur. tom. 3. litera E. conclusione 27. folio 23. vbi late explicat, Religiosi qui dicantur & quaecumque ibi congerit, non conuenit his mulieribus, quae in seculo remanent, quamuis beatam, & religiosam vitam peragant, & conclusione 28. num. primo, folio 25. citat Calderinum, Card. Zabarel. Federic. de Sen. & Marian. Socin. ad hoc, quod fratres de poenitentia, qui dicuntur tertij Ordinis, non sunt personae Ecclesiasticae, nec gaudent priuilegio fori, neque Clericatus, licet appellentur Fratres continentes, qui non sunt approbati a Sede Apostolica, nec tria Vota Religionis emittunt, ideo seculares reputantur. Nec distinguunt ij Authores, an matrimonium contraxerint, nec ne, sed an sub Regula, & in communitate viuant, & tria vota religionis emiserint, idem Tus chus, tom. 4. litera F. conclusione 470. & 471. ex folio 31. vbi concludit, quod Religiosi non sunt stricte sumpto vocabulo, quamuis late sumpto vocabulo, & quoad nonnulla dicantur Religiosi. Atque ita quod non gaudent priuilegio fori, neque reputantur Ecclesiasticae personae quoad collectas, & eorum boria, neque in eis habet locum cap. si quis suadente diabolo, & quod conueniuntur coram iudicibus secularibus. Et quamuis Bald, dixeritj quod faciunt tertiam speciem mixtam, quae participat de vtroque videlicet laicali, & Ecclesiastico, attamen quod magis participant cum laicis, & ideo non sunt Religiosi, vt late per Geminian. in cons. 40. n. 2. & 3. quem citat dicta conclusione 470. numero 8. Sed & sexto non mediocriter vrget, non modo secundum propriam verborum significationem, & eorum rigorem, siue secundum veritatem, prae fatos fratres, & sorores, ac mulieres cuiusque Ordinis seculo remanentes, proprium habentes, & in communi viuentes; Religiosos seu religiosas dici non pos se, nec religionis statum sumpsis se; sed etiam secundum communem vsum loquendi, qui multum attenditur in omni materia, actu, & dis positione, pro eius declaratione, atque interpretatione, sicuti ex multis aliis Authoribus obseruarunt, atque exornarunt Hippol. Riminald. in cons. 18. nu. & numero 60. & seq. libro primo, & in con silio 458. ex numero 46. libro 4. & in consilio 659. ex numero primo, cum seq, libro 6. Surdus, in consilio 151. num. 98. lib. 2. & in consil. 313. num. 86. lib. 3. & de alimentis, titulo 9. quae stione 30. num. 6. & 39. Hondedeus, in consil. 4. num. 56. & 57. lib. primo, & in consil. 57. num. 52. & 53. eodem libro. Franciscus Viuius, decisione 283. lib. 2. Cae sar Barzius, decisione Bononiae 2. num. 42. Farinacius, in consil. 95. ex num. 13. Mantica, de coniect. vltima. voluntat. lib. 3. tit. 8. & de tacitis & ambig. conuention, lib. 2. tit. 8. Tus chus, practicar. obseruat. iur. tom. 8. litera V, conclu sione 368. & 369. ex fol. 720. secundum inquam communem loquendi vsum, praedictas personas non vocari, nec intelligi religiosas: sed potius eum, qui Religionem, aut Religiosum dicit, sentire, atque intelligere de veris Religiosis, & Religione vera. Quod cum ita sit inter viuos, siue in actibus qui in vita celebrantur; id ipsum dicendum erit in dispositionibus testatorum; quoniam desideria morientum ex arbitrio viuentium declarantur, atque intelligun tur, l. iubemus, C. de testamentis, item quia in vltimis voluntatibus , & pro earum interpretatione, notum est, quam efficax sit argumentu a communi vsu loquendi, & quod praefertur propriae verborum significationi. l. librorum §. quod tamen Cassius ff. de legatis tertio, l. Labeo de supel. legata, cum aliis vulgatis, de quibus per Manticam , lib. 1. dicto titulo 8. Hondedeum, & caeteros, vbi supra, Fuluium Pacianum, in consil. 27. ex num. 33. cum seq. Peregrinum, in consil. 57. num. 14. libro primo. Testator itaque, qui pro sumentibus stacum religionis consanguineis legatum dotis reliquit, neces sario intelligendum est, quod non de quacumque, sed de de propria, & vera Religione intellexerit: atque ita de ea, in qua perpetuo consanguineae remaneant, & tria vota substantialia solemniter profiteantur; alioquin daretur maximum inconueniens, quod scilicet quamplurimae veram Religionem non ingrederentur, nec profiterentur, si huiusmodi relicta consequi pos sent, beatam vitam in seculo, & in particulari viuendo, peragendo; & per consequens status is, a vero statu religionis eas diuerteret, contra manifestam testatoris voluntatem, qui se in dubio cum dispositione iuris communis conformare voluis se videtur, provt alio cap. supra latius conprobaui, atque exornaui. Et de vera, & propria Religione intelligere, quod etiam comprobatur per text, in l. vltima, C. de his qui ven. aetatis impetran., vbi dicitur, quod si fit mentio de aetate legitima, intelligitur de aetate legitima naturali, non autem de legitima ciuili: & subdit textus, quod hoc habet locum in testamentis, substitutionibus, & restitutionibus, idcirco ad id allegatur communiter, quod verba testatoris cuiuslibet intelligi debent vere, & naturaliter, & non ciuiliter, nec improprie: sicuti cum aliis multis expendit ad hoc textum ipsum Camillus, Gallinius, de verb. signific. lib. 3. cap. 19. Pet. Surdus, decisione 303. quoniam a propria, & vera verborum significatione non licet in testamentis recedere, l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. etiam contra piam causam, vt de vtroque per Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 3. tit. 4 & de tacit. & ambig. conuent. libro 2. titulo 7. nisi ex manifestis coniecturis, vel eum apparet manifeste, testatorem aliud voluis se, l. non aliter, ff. de leg. 3. In prae senti autem nullo modo apparet, quia duntaxat dicitur: Para las parientas de mi linage que se casaren, o tomaren estado de religion. Nec ex aliis verbis, aut aliqua parte dispositionis, coniectura vlla deduci potest. Denique quoniam in vltimis voluntat bus verba in dubio in potiori significatu sunt accipenda, provt alio cap. supra, latius probaui, & per Tuschum, tom. 8. litera V. conclusione 101. fol 538. si autem verbum praedictum, de religion. accipiatu in potiori significatu, intelligitur equi dem de religioso, qui in religione, in qua profes sus est, perpetuo remanet; sicuti in terminis as seuerauit specifice cum aliis Authoribus, Carolus de Tapia, in Authent. ingressi, C de SS. Eccles. verbo, ingres si, cap. primo, num. 33. de quo, & de dictis supra circa Commendatores Ordinum militarium, vide etiam D. Garciam Mastrillum, decisione 290. Septimo quoque multum adstringit sententia, & auctoritas eorum, qui in eisdem terminis nostris adnotarunt, quod dispositio testatoris, quae de Religione, aut Religiosis loquitur, non verificetur, nec habeat locum, nisi in veris religiosis, qui ingrediuntur, & profitentur veram religionem, vt ibi perpetuo maneant, & sub regula viuant; non autem in fratribus, aut sororibus tertij Ordinis sancti Francisci, aut in aliis similibus, qui in communi non viuunt, nec sub Regula; sic sane, atque aperte prae sentit Socinus senior, in consilio 13. sub numer. 36. libro primo, Baldus etiam, qui nihil intactum reliquit, in Authent. nisi rogati, numer. 27. C. ad Trebel. quem cum aliis sequitur Ioseph, de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de cond. & demonstrat. libro 5. cap. 3. numer. 17. & 18. folio 669. & commemorauit Gregorius Lopez, in l. prima, tit. 7. partita prima, vbi expres sim tradidit, quod in dispositionibus testatorum, in quibus vera Religio ex prae sumpta testatoris voluntate sub stitutum excludit, vt in terminis illius text. & cap. in prae sentia, de probat, fratres, & sorores tertij Ordinis sancti Francisci non excludunt eum: testator namque, qui de Religione tacite sentit, non videtur, nisi de vera Religione sentire, nec admittere nisi veros religiosos ad substituti exclusionem, non autem fratres, aut sorores praedictas. Bartolus, quoque, in l. Commodissime, ff. de liber. & posthum. id ipsum specifice docuit, & per illum textum, & allegationem eius communem, quod casus omis sus remanet sub dispositione iuris, siue qui in vno casu prouidet, in alio videtur omittere: infert ad quae stionem; Testator instituit filiam nascituram, & quae matrimonium contraheret in mille; filiam vero nascituram, & quae religionem ingrederetur in ducenta; & resoluit, quod si contingat, filiam nasci, & accipere habitum tertij Ordinis, hoc casu tanquam praeterita rumpit testamentum: filia namque instituta in casu contrahendi matrimonium, aut ingrediendi Religionem, non intelligitur instituta in casu suscipiendi habitum tertij Ordinis, nec de eo statu prae sumitur testatorem sensis se; in propriis etiam terminis, quod dispositio prohibens, religiosos non succedere in feudo, vel in alia re, non comprehendat fratres, nec sorores tertij Ordinis, aut alterius Ordinis, qui proprium retinent, & in seculo remanent, quamuis profes sionem aliquam emittant; & quod succedant tanquam seculares, vbi seculares ad succes sionem vocantur, & de modo, & forma emittendi eam profes sionem, annotauit, & tradidit Capicius, decisione 115. per totam, & decisione 10. numero 2. & 3. Tuschus, tomo 4. litera F, dicta conclusione 470. numero 11. folio 31. Ex quo sequitur, quod in omnibus casibus. in quibus Clerici, aut religiosi a succes sione maioratus excluduntur, atque ex prae sumpta institutoris voluntate excludi debent; provt latius per Molinam, libro primo, capite 13. ex numero 68. vsque ad numerum 101. & libro 3. capite 2. ex numero 13. Mieres, 2. parte quae stione 3. Pat. Molinam, tomo 3. de iustitia, & iure, disputat. 623. Auendanum, in l. 40. Tauri, glos sa 4. ex numero 10. Addit, ad decisionem Gamae 6. prima parte, Ceuallos, quae stione 193. ex numero 6. & latius ego ipse tradidi libro 3. cap. 12. fratres, aut sorores praedictae, quae in seculo remanent, & proprium retinent, etiam si aliquam profes sionem emiserint, excludi non debent, nec exclusi censebuntur in dubio; cum arma, nomen, & cognomen institutoris maioratus deferre valeant, & institutoris ipsius memoriam conseruare, nec in eis militent illae rationes, ob quas a succes sione maioratus monachos excludi debere, tradidimus dict. cap. 12. & Molina, Mieres, & sequaces, vbi supra notarunt. Denique & vltimo contra praefatam mulierem, beatam vitam in seculo agentem, obiiciebatur, & facit, quod ipsa non modo in fraudem testatoris, siue fundatoris patronatus, statum praedictum as sumpsis set, quo legatum consequeretur; sed etiam in fraudem decretorum ipsius Senatus, ex quibus eadem admis sa fuerat ad dictum patronatum, tanquam consanguinea, modo statum sumeret; tunc aüteni indubitati iuris, praedictos fratres, aut sorores vlla exemptione, aut priuilegio non frui, nec sub Religiosorum nomine venire, etiam in ca sibus in quibus frui, aut venire alias deberent; sicuti ex Ioanne Gutierrez, Didaco Perezs Lasarte, Azeuedo, Blasio Flores Diaz de Mena, Bobadilla, Tuscho, & aliis supra, dilucide apparet, & cum aliis obseruauit Duenas, regula 100. num. 18. Praeterea, verba sententiae es se stricti iuris, l. si iudex, ff. de his qui sunt sui, vel ali. iur. l. si a te, ff. de except. rei iudicat ae, cum multis comprobauit Mantica, de coniectur. vltimar. volunt at. lib. 3. titul. 4. num. 18. & eodem modo es se accipienda, quo verba te statoris; prout ibid. annotauit Mantica, num. 17. & idcirco intelligenda decreta Senatus de statu matrimonij, aut verae Religionis in potiori significatu; quemadmodum intelligi, atque accipi debere testatoris verba, superius probaui. Pro hac parte etiam articulum resoluit Intrigliolus, deci sione Siciliae 30. num. 4. licet num. 3. & 5. alios contrarium tenentes adducat. Nouis sime quoque hanc eandem partem defendit, & Beatas praedictas, atque profitentes tertium Ordinem sancti Francisci, non dici proprie Religiosos, nec gaudere vllo priuilegio, resoluit, & comprobat Hieronym. Ceuallos, tom. 5. quae st. 61. & 33. Stephanus Gratianus, discep. tom. 3. cap. 449. ex num. 6. licet contrarium tenuerit, cap. 413. videndus ex num. 23. # 82 CAPVT LXXXII. Ex verbis, quae personis, fideicommis si, aut primogenij causam praetendentibus, vel rebus, de quibus agitur, conuenire, vel non conuenire, contenditur; quemadmodum voluntatis, intentionísve testatoris coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat; vbi vulgata illa, & per manus quotidie tradita Interpretum omnium axiomata, vnum affirmatiuum, verba cui conueniunt, & legis, aut testatoris dis positio conuenit; aliud negatiuum, verba cui non conueniunt, nec conuenit dis positio, exornantur permultis. Et infertur ad quae stionem as s idue occurrentem, verbum scilicet filiis, aut liberis, vel descendentibus, simpliciter prolatum; an solis legitimis, an etiam naturalibus fi liis, seu descendentibus conuenire dicatur. Inde, & consequenter, vtrum filius naturalis excludat substitutum sub conditione; si institutus sine liberis deces serit. An etiam in maioratu succedat, in quo filij simpliciter ad eius succes sionem vocantur. Vbi articulus hic ingenti studio, & summa diligentia peragitur, atque absoluitur. SVMMARIVM. -  1 Verba debere conuenire personis, & rebus, de quibus est sermo, vt conueniat dispositio, maxime in vltimis voluntatibus. -  2 Conuenientia namque circa personas, & res, declarationem prae stat dispositioni. -  3 Enuntiatum a testatore facit eum intelligi de personis, quibus, & non alijs conuenit illud enuntiatum. -  4 Interpretatio semper fieri debet, quae conformis sit verbis, & personis, ad quas sermo dirigitur. -  5 Verba dispositionis, cum alicui conueniunt, & ipsa quoque dispositio adaptatur, & conuenit, & mens, atque voluntas disponentis. -  6 Licet ratio legis, aut dispositionis in eo ces set. -  7 Et sufficit, quod proprie vel improprie, & secundum largam, & impropriam significationem pos sint verba conuenire. -  8 Verba namque cum proprie, vel improprie deseruiunt, mens attenditur, alias secus. -  9 Verba dispositionis, vt conuenire dicantur, sufficit, quod ad sit tacita, at prae sumpta, licet non expres sa voluntas. -  10 Ratio dispositionis si conueniat, et si verba non conueniant, conuenit, & ipsa dispositio. -  11 Verba dispositionis cui non conueniunt, nec ipsa dis positio conuenit. Quod latisime exornatur remissiue. -  12 Verba dispositionis, vbi ad aliquem adaptari non pos sunt, ad illum dispositio non est trahenda etiam si apud nos prae sumptio sit, testatorem ita voluis se. -  13 Filij naturales, an & quando ex prae sumpta mente testatoris deficere faciant conditionem si sine liberis, atque ita substitutum excludant, vel non. Intricatus equidem, & difficilis, licet vulgatissimus articulus, & ab infinitis iuris vtriusque Interpretibus explanatus. Quorum longa serie commemoratio habetur hoc numero. -  14 Filij naturales tantum, an contineantur in fideicommissis dispositiuis, ad fauorem filiorum, & descendentium: an vero filij legitimi, & naturales duntaxat. Quod exornatur, & late comprobatur. -  15 Filiorum appellatio, tam naturalis est, quam liberorum, & e contra; nec inter vocationem filiorum, aut liberorum differentia constitui potest quoad fideicommis sorum, substitutionum, ac primogeniorum materiam; prout hic ob seruatur. -  16 Articuli superioris, filius scilicet naturalis, an, & quando suprascriptam conditionem, si sine liberis deces serit, deficere faciat, vel non, vera resolutio, quod principaliter pendent ex vera interpretatione l. ex facto, §. si quis rogatus, el. 1. ff. de Trebellian. & l. generaliter, §. cum autem, C. de institut. & substitut. -  17 Vbi, & vndecim intellectus ad ea iura recensentur remissiue. -  18 Adducitur etiam communis interpretatio, videlicet multum interes se, an conditione illa si sine liberis deces serit, exprimatur ab homine, vel prae sumatur a lege, idque ex sententia multorum . -  19 In quo etiam sibi metipsis non constant Interpretes: quidam namque as seuerarunt indistincte, naturales nullatenus sub dicta tacita, vel a lege subintellecta conditione, si sine liberis, comprehendi. -  20 Alij vero contraria in sententia fuere, & etiam sub dicta tacita, vel subintellecta conditione naturales admiserunt, prout hic obseruatur. -  21 Alij denique, quod conditio prae sumpta, siue subintellecta, de qua in dicto §. cum autem: distinguenda non sit, nec differat a conditione expres sa, de qua in dict. §. si quis rogatus, rectius tuentur. -  22 Et eorum sententia defenditur, atque comprobatur. -  23 Filij naturales, quod comprehendantur sub nomine filiorum in conditione positorum, & sic deficere faciant conditionem, & substitutum excludant, ex sententia multorum. Et de eorum fundamentis, ibidem. -  24 Filios naturales non efficere, vt conditio deficiat, sicque nec substitutum excludere, ex sententia aliorum quamplurimorum. Qui validissima, & vrgentis sima fundamenta pro ea parte expendunt. Et in filijs naturalibus in seruitute natis in figura matrimonij contra statuunt, licet alij dis sentiant, prout hic obseruatur. -  25 Filij naturales, an, & quando comprehendantur sub nomine filiorum in conditione positorum, sicque faciant deficere conditionem, & substitutum excludant, vel non; hactenus excitatam quae stionem, facti magis, siue voluntatis, quam es se turis quae stionem, ex sententia Authoris: Atque ita ex voluntate totam pendere: quod exornatur, & num. seqq. -  26 Explicatur textus, in dicta l. ex facto, §. si quis rogatus, el. 1. ff. ad S. C. Trebel. & in l. cum pater, §. volo, ff. de legatis secundo. -  27 Et in l. Lucius, 2. §. Damae, ff. de legat. 2. -  28 Et in l. finali, ff. de iure deliberandi. -  29 Et in l. haeredibus, §. primo, ff. ad S. C. Trebellian. -  30 L. generaliter, §. cum autem, C. de institut & substitut. vera interpretatio adducitur. -  31 Et explicatur quoque l. 10. titulo 4. partita 6. -  32 Filij naturales, an, & quando deficere faciant condictionem si sine liberis, & sic substitutum excludam, vel non disceptationem hanc totam coniecturalem, & prae sumptam, tribus definis se coniecturis Vlpianum Iure consultum, in d. §. si quis rogatus. Deinde & alias nonnullas Interpretes nostros adiunxis se. -  33 Filij naturales ex prae sumpta mente testatoris non faciunt deficere conditionem, si testator sit con stitutus in dignitate. -  34 Faciunt deficere, quando testator mentionem fecis set naturalium in alia parte testamenti, & eos honoras set. -  35 Vel quando ipsemet testator es set etiam naturalis quamuis sit nobilis, & in dignitate constitutus. -  36 Filij naturales non faciunt deficere fideicommis sum, quando colligitur ex testatoris voluntate ipsum nolle, quod dicti filij excludant substitutum. Vtputa si testator haeredem instituit filiam propriam, Vel consanguineam. aut etiam extraneam. -  37 Vel ex conditione propria testatoris, ita colligitur. -  38 Aut ex qualitate personae substitutae. -  39 Naturales liberos substitutum non excludere, si grauatus testamenti tempore legitimos, & naturales filios habuis set, de quibus cogitatum a testatore prae sumeretur. Idque ex sententia quorundam; contra vero ex sententia aliorum. -  40 Vel quando filius legitimus, naturalísque testatoris substitutus fuis set, de quo latius remissiue. -  41 Filius primogenitus naturalis, vtrum succedat in maioratu, in quo filij simpliciter ad eius successionem vocantur. Vbi communis Scriptorum huius Regni resolutio negatiua, quod regulariter non succedant, probatur, & infra, num 47. -  42 Ad maioratus successionem, ad quam filij simpliciter vocantur, nunquam filius naturalis admittendus erit, nisi ex coniecturis aliud comprehendatur. -  43 Filius naturalis primogenitus, an succedat in maioratu, nec ne, tam antiquo, quam nouo, a patre, vel a matre instituto; vt explicaret Author, sex casus principales constituit, atque distinxit, quibus absolute admodum, atque accurate, tota haec disputatio circunscribitur. -  44 Primus quando filij naturales expresse, & specifice vocantur. -  45 Secundus, quando expresse excluduntur. -  46 Tertius, quando nec vocantur, nec excluduntur expresse naturales; in vocationibus tamen, atque substitutionibus, legitimorum mentio habita est, siue legitimi vocantur. -  47 Quartus, quando filij, ac descendentes simpliciter vocantur, atque inuitantur ad succes sionem, abs que adiectione verbi, legitimis, de quo etiam supra, n. 41. -  48 Quintus, quando in eisdem terminis, ac filiis, & descendentibus simpliciter vocatis, nec legitimorum facta mentione filij naturales contendunt, se ex coniecturis vocatos. -  49 Sextus, & vltimus, quando omnes legitimi consanguinei deficiunt. -  50 Naturalis, spurius, aut illegitimus filius, an dicatur, de domo, de agnatione, aut familia. PRo dilucida, & breui huiusce ca[sect. 1] pitis explicatione praemittendum erit ante omnia, ad interpretationem cuiuslibet vltimae voluntatis, & te stamenti, illud prae oculis semper habendum, atque inspiciendum, quod scilicet verba conueniant personis, & rebus, de quibus est sermo, vt dispositio testamentaria, de qua agitur, con[sect. 2] uenire pos sit, & conueniat; idque maxime in vltimis voluntatibus, per text, in l. talem, § finali, ff. de haeredibus instituendis, ibi: Neque verba omnino repugnant, l. si frater, C. de fideicommis s. ibi: Sed si verbis fideicommissi, l. ex verbis, C. de donat. inter vir. & vxor. ibi: Sed ita demum si relinquendi studio fuerint adscripta. Conuenientia namque circa personas, & res, declarationem prae stat dispositioni, vt probat text. iuncta Glos s. in l. quae situm, in fine ff. de fundo in structo, l. quamuis , ff. de cond. & demonst. & ita notauit Sim. de Praet. de interp. vltim. volunt. l. 1. interp. 2. dub. 2. solut. 8. n. 8. fol. 114. & n. 10. ita pariter obseruauit enuntiatum a testatore, facere cum intelligi de per sonis, quibus, & non aliis conuenit illud enuntia tum, l. 3. in principio, ff. si liber, ingen. es se dicatur, & inde interpretatio fieri debet, quae sit conformis verbis, & personis, ad quas sermo dirigitur, vt ibidem latius comprobat Praetis ipse, & alio capite huiusce libri inferius explicabitur, cum de interpretatione, atque coniectura ex personis, quibus relinquitur, aut cum quibus dispositio loquitur, disputatio sumetur: & per Surdum, in cons. 571. ex num. 47. lib. 4. Vade, & consequenter obseruandum, atque constituendum erit, inde effluxis se vulgatis sima illa Interpretum omnium axiomata, & quae per manus traduntur quotidie, vnum affirmatiuum, aliud negatiuum; affirmatiuum, verba dispositionis, cum alicui conueniunt, & ipsa quoque dispositio adaptatur, & conuenit, & mens, atque voluntas disponentis; sicuti per textum, in l. quarta, § toties, ff. de damno infecto, l. ita autem, ff. de administrat. tutorum, l. constitutionibus, ff. ad municipalem, l. quod dictum, ff. de pactis, l. prima §. loquitur, ff. de magistrat. conueniendis, l. prima, §. loquitur, ff. de aqua quotidiana, & ae stiua, l. finali, C. de praediis Decurionum, lib. 10. cap. si pater, de testamentis, lib. 6. pas sim pro interpretatione vltimarum voluntatum, testamentorum, & etiam aliarum dispositionum; sic argumentantur, & validis sime vtuntur, multísque casibus applicarunt Geminianus, in cons, 65. in principio, Baldus, in cons. 98. in principio, libro primo, Bartolus, in quae stione 15. Statuto ciuitatis Lucanae, in principio, Angelus Aretinus, in consil. 31. viso supradicto, num. 2. & seq. Barbatia, in cons. 71. in principio, . libro secundo, Castrensis, in cons. 85. in principio, libro primo, & in cons. 431. colum. 3. lib. 2. vbi hoc genere arguendi vtitur, vt ostendat aliquem es se vocatum, & comprehensum in substitutionibus, aut vocationibus, Signorolus, in cons. 207. in principio, late Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo, liberis, ex num. 2. c. de reuocand. donat. Decius, in cons. 511. num. 3. & in cons. 444. num. 16. Felinus, in cap. nonnulli, colum. 31. in vers. Vbi verba, num. 101. de rescriptis, Marsilius, in rubrica, C. de probationibus, num. 13. cum seq. Craueta, in cons. 149. num. 5. Tiberius Decian, in cons. 63. num. 16. lib. 4. & in cons. 78. numer. 6. eod. lib. & in cons. 106. num. 2. lib. 3. & in cons. 93. numero primo, eod. lib. & in cons. 33. num. 72. lib. 5. Iacob. Menochius, in cons. 104. num. 12. libro primo, Gratus, in cons. 63. num. 16. & 17. lib. 1. Simon de Praetis, libro primo, interpretatione 2. dubitatione 2. solutione 8. ex num. 4. cum seq. fol. 114. Per Magdalenas, de num. testium in testamentis requisito, 1. p. cap. 10. num. 149. Siluester Aldobrandinus, in cons. 2. num. 79. & in cons. 3. num. 5 & 6. Valencuela Velazquez, in cons. 97. num. 34. Camillus Gallinius, de verbor. significat. lib. 1. c. 9. num. 6. Angelus Matheac. de legat. & fideicommis sis, lib. 1. cap. 9. num. 16. Per. Surd. decisione 276. num. 11. & 14. quo loci post Castrensem, in[sect. 6] consi 154. in principio, lib. 1. tradit, verba cui conueniunt, & dispositionem conuenire, licet ratio legis, aut dispositionis in eo ces set, & citat text. in l. prospexit, ff. qui & a quibus. Denique, ipsummet axioma affirmatiuum, nunc propositum, & ij omnes vnanimiter amplectuntur, qui in alio negatiuo (de quo statim) contrarium statuunt, Tuschus etiam tom. 2. litera D. conclus 493. ex num. 13. fol. 712. declaratur autem, vt procedat, non modo si proprie,[sect. 7] sed etiam si improprie, & secundum largam, & impropriam significationem verba conuenire pos sint, id enim sufficit ad hoc, vt dispositio conuenire pos sit: Alexander, in cons. 139. num. 3. vol 6. quem refert Simon de Praetis, d. solut. 8. num. 5. folio 114. lib. 1. & vltra eum sic quoque obseruarunt Curtius senior, in cons. 29. numer. 5. vers. vltimo me mouet. Carolus Ruinus, in cons. 29. num. 11. & in cons. 49. num. 5. lib. secundo, Petrus Antonius de Petra, de fideicemmis sis, quae stione nona, num. 30. & numer. 54. Camillus Gallinius, de verbor, significat. libre nono, capit. tertio num. 11. vbi inquit, quod sufficit, quod verba proprie, vel improprie deseruiant, vt mens testatoris attendatur; alias enim non attenditur; Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommissis, articulo 11. numero quarto, & quinto, fol. 86. vbi dixit, quod voluntas testatoris seruanda omnino est, cum de mente apparet, etiam per verba impropria, & secundum largam, & impropriam significationem, vt late ibi comprobat, & alio cap. huiusce tractatus latius scripsi, & eundem Peregrinum commemoraui; ita pariter, vt verba dispositionis conuenire dicantur, sufficit, quod adsit tacita, ac prae sumpta, licet non expres sa testatoris, aut disponentis voluntas; & tunc non habet locum regula negatiua, quod vbi verba non conueniunt, non conuenit dispositio,[sect. 9] de qua statim. Sic sane rem hanc post alios Authores explicauit Tiraquellus, in dicta l. si vnquam, in verbo, libertis, num. 45. sequitur Menochius, in con silio quinto, num. 25. libro primo, conuenit Camillus Gallinius, de verborum significat. libro nono, cap. secundo, numero decimo, & cap. tertio numero decimo, & cum nonnullis antiquis. Simonde Prae tis, libro primo, dicta solutione octaua, numero sexto, folio 114. & facit textus singularis, in l. Maeuia, ff. de manumissis testamento, ibi: Nec contextum verborum totius scripturae, nec mentem testatricis eam es se. Et in l. si ancillas omnes, ff. de legatis primo; ibi: Quod falsum puto, & nec verbis, nec voluntati defuncti accommodata hac sententia est. & ibi Iason. n. 3. deducit, quod in testamentis interpretandis non est recipienda, illa opinio, quae nec verbis, nec menti testatoris congruit, dicens, quod in consulendo solet ipse s aepe allegare illum textum, & refert Ioannes Gutierrez, in consilio primo, numer, octauo, &. secundum haec, vt verba conuenire dicantur, siue dispositio adaptetur, quod adsit prae sumpta disponentis voluntas sufficit. Denique, si conueniat ratio in dispositione praehabita, vel considera[sect. 10] ta, etsi verba non conueniant, conuenit, & ipsa dispo sitio; vt ad limitationem regulae negatiuae sequentis, post alios Authores obseruauit Achilles Pedro cha in cons. 32. n. 172. Et hactenus de primo axiomate affirmatiuo, verba cui conueniunt, & dispositio; & mens disponentis conuenit. Aliud vero, atque negatiuum axioma, sic & econtrario statuitur; verba dispositonis cui non conueniunt, nec ipsa dispositio conuenit, dict. l. 4. §. toties, ff. de damno infecto, l. ita autem, in principio ff. de administrat. tutorum, l. item veniunt, §. aptanda, ff. de petitione haeredit. l. hos accusare, § omnibus, ff, de accusat. l. si vero, §. de viro, ff. soluto matrimonio, L. Fulcinius, §.[sect. 11] primo, ff. quibus ex causis in pos ses sion. eatur. & exornarunt quamplurimis, & multis, diuersisque casibus applicarunt Alexander, in cons. 17. in principio, & per totum, libro primo, vbi firmat, quod statutum, quo execiutio sententiae non pos sit impediri a tertio, nisi pos sideat rem, de cuius executione agitur, non habet locum, quando agitur de executione in nomine debitoris, quod non pos sidetur; quia verba non conueniunt: idem Alexander, in cons. octauo, Visis in fine, n. 28. libro tertio, vbi inquit, quod statutum loquens de prae scriptione actionis ex contractu, non habet locum in alia actione, etiam ex quasi contractu; quia verba non conueniunt; & in consilio 160. viso proces su, in principio, libro quinto, & in consilio 216. Ponderatis, numero septimo, libro sexto, & in cons. 193. visis, & ponderatis, in fine, libro 7. Felinus in dicto cap. nonnulli, columna 31. in versic. vbi verba, numer, 131. de rescriptis, Romanus, in consilio 119. in principio, & in consilio 199. in principio, & in con silio 462. in fine, vbi Additio plura deducit, & in con silio. 442. num. 5. Baldus, in consilio 383. columna secunda, lib. 5. & in consil o 486. in principio, lib. 2. Castrensis, in consilio 33. in principio, volumine primo, & in consilio 85. in principio, eodem volumine, Socinus, in consilio 31. numero 31. libro 1. Curtius senior, in consilio 29. numer. 5. Ruinus, in con silio 29. numer. 11. & in consilio 49. numero quinto, libro secundo, Tiraquellus in dicta l. si vnquam, dicto verbo, libertis, numero secundo, & de retractu lignag. tit. primo, §. primo, glos sa 7. numero 63. Calcanus in consilio 55. columna 6. Curtius iunior, in consilio 182. numero 2. & seq. Geminian. in consilio 65. in principio, Vincentius de Franchis, decisone 444. Signoiolus, in consilio 14. columna 2. Burgos de Paz, in consilio 25. numero 27. & in consilio 34. numero 30. Tiberius Decianus, in consilo 11. numero 40. libro primo, & in consilio 2. numero 26. & in consilio 63. numero 9. & in consilio 72. numer. 11. libro 5 Caphalus, in consilio 462. numero 33. libro quarto, Menochius, in consilio 75. numero 58. libro primo, & in consilio 30. numero 2. & in consilo 5. numero 2. & in consilio 41. numer. 8. eodem lib. Camillus Gallinius, de verbor. significat. libro primo, cap. 9. numero 6. & libro quinto, cap. 17. numero 93. & libro 9. cap. 3. numero 10. Ioannes Gutierrez, in consilio primo, numero 8. & in consil. 2. numero 18. Marc. Anton. Eugenius, in consilio 74. numero 9. in consi 88. num. 76. Siluester Aldobrandinus, in consilio 56. num. 5. & in consilio 29. numer. 2. Petrus Anton, de Petra, de fideicommissis, quae stione 9. numer. 30. & numer. 38. & 54. Pet. Magdalenus, de numer, testium in testamentis requisito, prima parte, cap. 10. numer. 149. Valencuela Velazquez, qui sic frequenter argumentatur in consil. 23. numer. 103. & cons. 25. numer. 56. & in cons. 34. nu. 167. in cons. 63. n. 161. & in consi 97. num. 33. Hippol. Riminald. in cons. 332. n. 1. & 2. lib. 3. & in cons. 371. n. 131. & in cons. 432. n. 15. lib. 4. & in cons. 740. n. 36. lib. 7. Bursatus, in cons. 260. numer. 41. libro 3. Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 37. n. 134. Hondedeus, in cons. quinto, n. 58 libro primo, Petrus Surdus, decisone 56. numero primo, & in consilio 152. numer. 38. libro secundo, & in consilio 179. numero 38. eodem libro, & in consilio 313. numero 86. libro tertio, & in consilio 426. numero quarto, & octauo, eodem libro, Ioseph. de Sese, decisione 208. numero decimo, D. Garcia Mastrillus, decisione 219. numer. 24. Achilles Pedrocha, in consilio 52. numer. 95. & numer. 172. & in consilio 40. numero 90. Bertazolus, in consilio 301. numero 52. in criminal. Fabius Turretus, in consilio 2. numer. 18. & in con silio 32. numer. 5. & in consilio 25. numer. 23. & in consil. 97. numer. 15. Ludouicus Casanate, in consilio 54. numer. 9. Tuschus, tom. 2. litera D. conclu sione 493. folio 711. & tom. 8. litera v. conclusione 89. folio 528. & in idem tendit Pauli Castrensis, in cons. 52. in fine, lib. 1. & in l. in ambiguo, ff. de rebus dubiis, obseruatio illa, quod verba dispositionis, vbi ad aliquem casum, vel ad aliquam personam adaptari non pos sunt, quod ad illum dispositio non est trahenda, & si apud nos prae sumptio sit, testatorem ita voluis se; & Castrensem referunt, & sequuntur Hippolytus Riminaldus, in cons. 75. n. 28. lib. 1. Hondedeus, in cons. 74. numer, 51. lib. 1. Burgos de Paz, in cons. 34. n. 30. & comprobatur ex his, quae scripsit Menochius, in cons. 7. n. 58. libro primo, Ioannes Gutierrez, in consilio, secundo, numer, 15. versiculo, Restat, & numer. 16. 17. & 18. Et hactenus de his, quae (vt vides) maxime habentur apud Consulentes ad interpretationem vltimae voluntatis cuiusque. Ex ipsis autem, & dicta Castrensis doctrina, atque regula illa generali, verba debere conuenire personis, & rebus, de quibus est sermo, vt conue[sect. 12] niat dispositio; maxime in vltimis voluntatibus; opportune inferri potest, ad explicationem quorumdam, quae as sidue occurrunt, & quotidie neces saria sunt; substitutiones scilicet, vocationes, siue dispositiones vltimas, & fideicommis sa, quibus filij, ac descendentes vocantur, simpliciter, & ad succes sionem fideicommis si, aut primogenij, sub nomine filiorum, aut descendentium inuitantur; & tunc dubitari solet s aepis sime, an filij, & descendentes legitimi duntaxat, atque ex legitimo matrimonio procreati, an filij naturales etiam vocati cen seantur, & eisdem etiam verba ea conueniant. Sic sane eruditis simus Petrus Surdus, in consilio 89. num. 38. libro primo, iuridice, & cum iudicio dubitauit, num. filij definitio, filiis naturalibus conueniret. Inquiritur ergo, vtrum in dispositione fideicommis saria, atque in maioratus, seu vinculi institutione, sub nomine, & vocatione filiorum, & des cendentium, filij naturales contineantur; vt si ita dispositio ordinata, factáque fuerit, filij naturales vltimi pos ses soris, aut vocati ad succes sionem admittantur , si eiusdem filij legitimi non existant, aliós que alterius lineae, & gradus excludant, quando (vt dixi) filij, ac descendentes vocantur simpliciter, vel etiam quando aliqui vocantur, & si fine liberis, aut descendentibus deces serunt, alij substituuntur, & vocantur; tunc scilicet, vtrum filij naturales deficere faciant conditionem a testatore expres sam si sine liberis, cum etiam filius, vel descendens, vel alius ad succes sionem inuitatur, & post mortem grauatur alteri haereditatem restituere, aut post mortem eius alter ad succes sionem vocatur, vtrum scilicet in tacita conditione si fine liberis, a lege subintellecta, siue tacita, filij naturales deficere faciant praedictam conditionem si sine liberis, Quo in dubio statim se offert contrarietas, l. ex facto, §. si quis rogatus, el primero, ff. ad S. C. Trebellian. & l. generaliter. §. cum autem, C. de institut. & substitut. & quod absolute, & dilucide, quod attinet ad quae stionem maioratus procedatur, videndum erit in primis, quid iure communi, quoad fideicommis sa statutum fuerit, vt quemadmodum id primogeniis, & maioratibus (attenta eorum natura, & fine) conducibile sit, inquiramus. Primum itaque pro praefati articuli explicatione (qui intricatus equidem, & difficilis est, licet vulgatis simus) filij naturales, an, & quando ex prae sum[sect. 13] pta mente testatoris deficere faciant conditionem si sine liberis, atque ira substitutum excludant, vel non. An etiam sub nomine filiorum contineantur, quando filij simpliciter vocantur; monendum lectorem duxi, quamplures Authores praelegendos, quos attente equidem, & originaliter ego prae legi, & vidi; provt moris habeo, cum alias eorum placita, atque resolutiones radicitus percipi non valeant. Vltra ordinarios itaque, in dicto §. si quis rogatus, & in dicto §. cum autem, & in cap. in prae sentia, de probationibus, videndi sunt omnino sequentes.   Andr. Tiraquellus, de primogenitura, quae stione 34. nu. 59. & in quae stione 84. numer. 8. & de retractu lignagier, §. primo, glos sa octaua, numero quarto, cum sequent. & de priuilegis piae caus ae, in priuilegio 94. & in l. si vnquam, in verbo, susceperit liberos, vbi latis sime, maxime ex num. 45.   Burnus, in tractatu statut. quod stant. mascul. in 12. articulo principali, in tertia quae stione, ex numero trigesimo, cum sequent.   Gualdensis, de arte testandi , titulo quinto, cautela 15.   Benedictus de Barzijs, in tractatu, de filiis non legitime natis, in nono dubio principali.   Valentinus Fosterus, in commentariis, de successionibus ab intestato, pag. 160.   Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 418. ex numero primo, vsque ad numer decimum, vbi in terminis, an, & quando dispositio, quae generaliter loquitur, comprehendat etiam naturales, non natos ex legitimo matrimonio, de quo latius Hondedeus, relatus infra.   Guil. Benedictus, in cap. Raynuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, el 1. ex num. 7. cum seq.   Antonius Gabriel, commun. conclusion. libro quarto, titulo de fideicommissis, conclusione quarta, ex numero 68. cum sequent.   Gregorius Lopez, in l. decima, titulo 4. partita sixta, verbo, dexas se fijos, & in l. secunda, titulo 15. partita secunda, glos sa decima, columna secunda, vers. Et quam in ista, & in l. 32. titulo nono, partita sexta, columna sexta in principio.   Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. quinto, de fideicommis saria substitutione, numero 40. per totum.   Fernandus Vazquez de Menchaca, de successionum progres su, libro secundo, §. 26. ex numero primo, cum seq.   Forcatulus, dialogo 50.   Dominus Antonius Meneses de Padilla, in l. cum acutis simi, C. de fideicommissis, ex numero trige simo, vsque ad numerum trigesimum quintum.   Petrus Duenas, regula 352.   Rojas, in epitome successionum, cap. 3. numero 12.   Bernardus Alphenus, collectanea 660. & 661.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro secundo, cap. primo, §. primo, ex numero 13. vsque ad numerum 21. & cap, tertio, eiusdem libri secundi, ex numero 74. vsque ad numerum 81.   Paleotus Cardinalis, in tractatu de nothis, spuriís que filiis, cap. 37.   Iulius Clarus, libro quarto, sententiarum, § feudum , quae stione 82. & §. emphyteusis, quae stione 30.   Emmanuel Costa, qui magistraliter equidem, & erudite admodum, atque ingeniose in huiusce articuli explicatione se habuit, idcirco videndus est omnino, in §. quid si tantum, l. Gallus, quinta parte, ex numero 57. vsque ad numerum 80. & in c. si pater, de testamentis, in 6. verbo. si absque liberis, 7. quaestione principali, ex numero 34. vsque ad num. 43.   Iacobus Menochius, libro, prae sumptione 78. per totam, vbi late, eleganter atque distincte, & in consilio 318. ex numero 16. lib. 3.   Sfortia Odus, in tractatu de compendio substitutione, parte 6. articulo vltimo, pagina 205. titulo, an naturales tantum.   Petrus Gillen, in dicto §. & quid si tantum, ex num. 248. cum seq.   Ioannes Corasius, miscell. libro primo, cap. 7.   Franciscus Connanus, commentariorum iuris ciuilis, libro 10. cap. primo, ex numero quinto, cum seq.   Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro primo, cap. quarto, ex numero 45. & libro tertio. cap. 3. ex num. 41. vsque in finem cap.   Achilles Pedrocha, in consilio 10. numer. 15. & 16.   Petrus Gregorius, in Syntagm. iuris, tertia parte, libro 42. cap. 28. ex num. 20. & cap. 30. num. 3.   Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. p. q. 2. ex numero, primo, vsque ad num. 5. & num. 27. vsque ad num. 30.   And. Gail, practicar. obseruat. lib. 2. obseruatione 136. ex num. 4. & ibidem Bernardus Graeueius, eius, Additionator, numero 22.   Ioannes Saportell. ad l. cum auus, ff. de condit. & demonstrat. cap. primo, facie 15. vsque ad 19.   Michael Grassus, receptar sententiar. §. fideicommis sum, quae st. 38.   Petrus Surdus, in consilio 89. ex nu. 34. cum seq. & num. 51. cum seq. lib. 1. & consilio 571. n. 15. & 17. libro 4.   Aurelius Corbulus, in tractatu, de caus. ex quibus amitt. emphyteus. titulo de causa ob lineam finitam, ex numero 34. cum sequentibus.   Petrus Antonius de Petra, de fideicommissis, quae stione 11. numero 169. & numero 194. & numero 199. & 200. & numero 469.   Ioannes Lup. in tractatu de illegitimis, commentatio 1. §. 4. vbi vide omnino.   Ioannes Marcus Aquilinus, in l. si is qui pro emptore, ff, de vsucapionibus. n. 172. latius in l. centurio, ff. de vulgar. & pupill, substitut. tertia parte, ex num. 62. cum seq. vsque in finem illius 3. partis.   Alexander Trentacinquius, in tractatu, de sub stitutionibus, 4. part. cap. 7. ex num. 17. vsque ad numerum 38.   Ioannes Sichardus, in l. generaliter, §. cum autem, C. de institut. & substitut.   Iacobus Cuiacius, in eodem §. eum autem.   Hugo Donellus, ibidem, vbi breuiter, & distincte materiam hanc explicat; nihil tamen nonum adducit, sed cum solutionibus, ac doctrinis Glos s ae, in ipsomet §. cum autem, transiuit.   Mantica, coniecturis, vltimar. voluntat. libro decimo, titulo octauo, numero 17. & libro 11. titulo nono, per totum.   Caldas Pereira, in tractatu, de nominatione emphyteutica, quae stione 19. & 20. & responso primo, numero 13. & responso 9.   Andreas Fachineus, controuersiarum iuris, libro quarto cap. 52.   Alexand. Raudensis, de analogis, libro primo, cap. 30. ex numer, 90. cum sequent. & cap. 36. numer, 16.   Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommissis, lib. 3. cap. 20.   Velazquez Aduendanus, in l. 27. Tauri, glos sa secunda, numero 14. & in l. 40. Tauri, glos sa 11. numero 43. & seq.   Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quaest. 52. num. 8.   Alphonsus Azeuedus, in l. 11. titulo sexto, numero 45. & in l. septima, titulo octauo, numero 20. libro quinto, nouae collection. Regiae, & in consilio 24. ex numer. 13.   Ioannes Vincentius Honded. in consilio 64. ex numero 49. vsque ad numer. 55. & in consilio 67. numero sexto, & numero 13. & sequent. libro primo, & in consilio 95. ex numero 53. vsque ad numerum 66. eodem libro.   Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 196. num. 2. & 6.   Nicolaus Garcia de beneficiis, tom. 2. part. 7. c. 15. ex num. 49.   Marcus Antonius Peregrinus de fideicommis ssi artic. 22. ex num. 79. vsque ad num. 91. & articulo 28. ex num. 39. vsque ad num. 50.   Melchior Phaebus, decisione Portugaliae 97.   Pater Ludouicus Molina, tom. 1. tractatu 2. dis putatione 190. column. 3. ex versiculo, Maius dubium est, & tom. 3. disput. 610. num. 3. & eodem tom. 1. disput. 174. column fin. vers. Dubium est fol. 1013.   Flores Diaz de Mena, latis sime variar lib. 1. cap. 16. per totum, & in addition. ad decis. Gamae secundam, num. 3.   Ludouicus Casanate in consilio 6. numero 41. 42. & 43.   Iosephus de Rusticis, in commentariis, ad l. cum auus, ff. de Condit. & demonstrat. libro tertio, cap. primo, per totum, vbi longa serie, & per multas columnas disputat quae stiones praedictas.   Stephanus Gratianus, tomo 2. cap. 218. n. 23.   Hieronymus Ceuallos, commun. contra communes, quae stione 164.   D. Francisc. Hieronym. Leon. decisione Valentiae 80.   Cardinalis Tuschus, tomo tertio, litera F. conclu sione 373. folio 947. & tomo octauo, litera S. conclu sione 844. folio 941.   Leand. Galganetus, in tractatu de condition. & demonstrat. cap. 12. ex num. 36. prima parte.   Prosper. Farinacius, nouis simarum, Rotae Romanae, prima parte, tomi primi, decisione 145. per totam, ex folio 177.   Nouis sime Pereira de Castro, decision. portugaliae 14. per totam. Secundo, & principaliter constituo, ex praedictorum Authorum placitis, & scriptis, facili negotio deduci pos se veram resolutionem dubij primi, vtrum scilicet in dispositionibus testa torum, & in fideicommis sis, quibus filij, ac descendentes vocantur simpliciter, filij legitimi, & naturales contineantur duntaxat, non vero naturales tantum; quamuis in his terminis articulum istum non ita distinguant, nec explicent iidemmet Authores nunc commemorati; quemadmodum enim in conditio ne si sine liberis, aut sine filiis, a testatore expres sa, vel tacita, a lege subintellecta, filios naturales excludi, vel admitti dixerimus; ita pariter sub nomine filiorum, aut descendentium venire, vel non venire, statuendum erit; atque ex regula, an admittantur, vel non, naturales in praedicta conditione si sine liberis, deducendam etiam regulam, an admittantur, nec ne, cum in fideicommis sis dispositiuis, siue primogeniis, & maioratibus versemur, & filij, ac descendentes simpliciter vocati fuerint; & haec est iuri admodum conueniens, & amplectenda omnino resolutio; securior etiam, quae tradi potest regula, & doctrina; non enim generaliter statui potest, in fideicommissis, filiorum, & liberorum nomen, naturales non comprehendere; cum s aepe contrarium statuendum sit, si coniecturata, & prae sumpta te statoris voluntas aliud suadet. Nec etiam ipsimet naturales filij comprehendi poterunt sub vocationibus filiorum, in fideicommis sis, nisi ex voluntate testatoris, ita colligatur manifeste, vt de ip sius voluntate in fauorem eorum dubitari non valeat. Sic sane vitra fideicommis sa dispositiua, & in aliis materiis, in quibus aequalis respectu naturalium, sicut legitimorum filiorum ratio militat, filios quoque naturales contineri; rectis sime statuerunt Iacobus Mandellus de Alba, Hippolytus Riminaldus, Ioannes Cephalus, & alij Authores, de quibus infra. In fideicommis sis vero dispo sitiuis, maiori ex parte statuerunt semper contrarium, vt statim videbitur; temperari tamen debebunt, quoties ex coniecturis, & prae sumpta testatoris voluntate aliud appareat. Sic equidem Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro tertio, capit. 3. numero 45. generaliter statuit, quod vbicumque agitur de honore filiorum, numquam filiorum appellatione filij naturales comprehenduntur; provt eleganter dixit Baldus, loquens etiam in legitimatis, in cap. per tuas, numero tertio, de probation. Tiraquellus, de nobilitate, quae stione 15. numero 11. statim tamen contrarium obseruat Molina metipse, etiam in primogeniis, quando ex serie dispositionis, vel manifestis coniecturis aliud colligatur; & idem statuit Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 11. numero 43. sic etiam, quamuis in fideicommis sis, & dispositionibus testatorum, appellatione filiorum intelli gendum es se de filiis legitimis, & naturalibus, & sic de iis, quos iustae nuptiae demonstrant; post Bartol. Alexandrum Castrensem, Calderinum, Ananiam, Baldum, Fulgosium, & alios probauerit Cardinalis Tuschus, tomo tertio, litera F, conclusione 373. ex numero octauo, cum multis sequent. folio 947. & naturales filios excluserit; Contrarium tamen statuit, vbicumque extat prae sumptio, & coniectura, quae inducit probabiliter Iudicem ad credendum, certatorem de filiis etiam naturalibus sensis se: & numero sexto, citat Angelum, in consilio 366. in fine, quod est singulare in hac materia: quando etiam versamur in materia indifferenti, non in fideicommis sis dispositiuis; nec ratio differentiae reddi potest, immo eadem in naturalibus, quae in legitimis militat ratio; quod dis positio, quae loquitur simpliciter de filiis, comprehendat etiam filios naturales; post Bartol. Fulgosium, & alios adnotauit idem Tuschus, ex num. 26. vsque ad numerum 35. in fideicommis sis quoque, quod appellatione liberorum, seu filiorum non veniant filij naturales tantum; late probauit Cardinalis Paleotus, de nothis, & spuris filiis, capit. 5. & 11. & cap. 29. Bursatus, in consilio 76. numero decimo, libro primo, Petrus Gregorius, in Syntagm. iur. tertia parte, libro 42. cap. 28. numero 23. vbi inquit, quod verba intelligenda sunt secundum naturalem, & veram significationem liberorum, seu filiorum, qui dicuntur tantum nati ex legitimis nuptiis: & quod sic communis se habet explicatio nominis, & secundum vsum loquendi communem dispositiones testatorum sunt explicandae, vel in propria significatione, & naturales tantum illa appellatione absoluta non continentur, vt latius ibi, Petrus Surdus, in consil. 89. numer. 34. & sequent. libro primo, dicens, quod filij legitimi sunt, qui ex iustis nuptiis procreantur. Et hi proprie filij dicuntur, qui sunt legitimi & naturales, l. filium eum definimus, ff. de his qui sunt sui, vel alieni iuris, & filij naturales non dicuntur proprie filij, l. secunda, & §. legitimos, ff. de excusation. tutorum, vbi Baldus infert ad notabilem quae stionem, & inferius, numer, trigesimo octauo, idemmet Author superiorem resolutionem a me traditam, quod filiorum appellatione, filij naturales tantum non veniant; venire tamen, atque comprehendi pos sint ex coniecturis, probat in haec verba: Res pondetur secundo loco, quod etsi testator vocauerit filios Gasparis, tamen intelligi debet de legitimis & naturalibus, non etiam de naturalibus tantum, quia hi non sunt proprie filij, vt dictum est, nec eis filij definitio conuenit, & dicuntur improprie tales, & per posterius, in dubio autem intelligi debet dispositio proprie, & per prius, ita Angelus, in consil. 366. numero tertio, vbi numero quinto post Azonem constituit regulam negatiuam , quod relictum filio, non verificatur in naturali: & quia Angelus ibi dicit, quod insistendum est coniecturis, atque ex his colligenda testatoris voluntas; Ideo dico testatorem in casu nostro intellexis se de filiis legitimis & naturalibus, &c. Idem eadem tenuit Ioannes Sichardu s, in dicta l. generaliter, §. cum autem, numero quinto, & sexto, nam cum imperator ibi dixerit, tacitam conditionem si sine liberis, quae in legitimis, & naturalibus semper subintelligitur, ita etiam in institutione filiorum naturalium tantum subintelligendam; idque Imperator ibi extenderit ad filios naturales tantum, cum tantum Papinianus, dum loquebatur de filiis tantum intellexerit de filiis naturalibus & legitimis simul, ipse infert dicto numero quinto, in haec verba: Ex quo infero, quod appellatione filij, etiam in materia fauorabili, non contineantur filij naturales tantum: nam si illi continerentur, Imperator hic frustra decisionem Papiniani extendis set ad illos naturales tantum; & sic proprie appellatio filij, tantum refertur ad legitimum, secundum id, quod deciditur in dicta l. filium eum definimus: quia filium proprie eum accipimus, quem demonstrant nuptiae, id est, qui ex coniugio est natus: quod notandum est ad rescripta, & priuilegia principum, qua sunt proprie intelligenda, &c. Cuiacius etiam, in eodem, §. cum autem, firmiter in ipsomet placito insistit, vt latius ibi, & maxime in illis verbis: Et generaliter verum est, liberorum appellatione, contineri iustos; non naturales, nisi aliud suadeat voluntas defuncti. Et in fine eiusdem, §. ibi: Ex voluntate defuncti, non aliter liberorum appellatione, etiam naturales comprehenduntur. Mieres quoque, de maioratu, part. 2. numer. 2. & 3. congerit Authores nonnullos in comprobationem praedictae sententiae, quod quando in aliqua dispositione fit mentio de filio, intelligitur de filio legitimo; & naturali, & non de naturali tantum, & inquit, ita quoque expres sum es se in prooe mio titul. 7. partita 2. ibi: Hijos segun la ley llaman aquellos, que nacen de derecho casamiento. Sed & Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. numer. 169. in eadem fideicommis sorum materia, specifice quoque notauit, quod filij legitimi, & naturales proprie filij dicuntur. Et numer. 469. quod appellatione filij in dubio, intelligimus de legitimo, & naturali, & non de naturali tantum. Et vide numer. 197. cum sequent. vsque ad numerum 204. vbi explicat, filiorum appellatione simpliciter facta, an, & quando veniant filij spurij; quando etiam naturales filij tantum. Et citat Hippolyt. Riminald. in consilio 442. & in consilio 447. per totum, lib. 4. Ruinum, in consilio 63. vol. 2. Cephalum, in consilio 591. lib. 4. & iunge Iacob. Mandellum de Alba, dicto consilio 418. vbi etiam explicat, quando in dispositione de filiis loquente comprehendantur etiam naturales. Denique Marcus Anton. Peregrinus, in commentariis, de fideicommissis, separauit articulum istum, an contineantur in fideicommissis dispositiuis, ad fauorem filiorum, & descendentium, filij naturales; de quo agit, artic. 22. ex numer. 79. vsque ad numerum 90. ab altero articulo, vtrum scilicet filij naturales tantum faciant deficere conditionem si sine liberis, & sic an excludant substitutum, de quo egit artic. 28. ex numer. 39. vsque ad numerum 51. & dicto artic. 22. ex praecitato num. 79. refert Baldum, in l. placet, ff. de liberis, & posthumis, vbi is Author multum clare sensit, in fideicommis sis dispositiuis ad fauorem filiorum, & de scendentium, naturales non contineri; & idem Baldus, in consilio 319. Matrimonium numer. 8. libro quarto, vbi considerati, quod aut liberorum, & filiorum mentio fit ad excludendum substitutum, & hoc casu locum habet textus, in l. ex facto, § fi quis rogatus, el primero, ff. ad Trebellian. aut vero ad grauandum filium haeredem, fauore filiorum, & liberorum eius, aut alterius & eo casu filij naturales non includantur, quia non est verisimile, de his sensum fuis se: citat etiam Angelum, in dicta l. generaliter, §. cum autem, vbi Angelus dixit, quod aut filij ponuntur in conditione negatiua. & locum habeat textus cum sua materia, in dicto §. si quis rogatus; aut in conditione affirmatiua, si liberos habuerit, & eo casu requiratur implementum in forma specifica, & plena de legitimis, & naturalibus, per text. in dicta l. filium eum definimus. Et quamuis Angeli distinctionem, & differentiam inter conditionem affirmatiuam, & negatiuam, non admittant nonnulli Interpretes, quos ipse Peregrinus commemorat dicto num. 79. & latius explicat numero 80. per totum, concludunt tamen alij quamplures ibi relati id ipsum, quod nunc diximus contra filios naturales tantum in fideicommis sis dispositiuis. Et an naturales contineantur in relicto liberis, & illis de linea, & in relicto agnatis, aut agnationi: & sub nomine de domo, de casata, & de familia, & in relicto cognatis, & coniunctis, & consanguineis; & cum nobilitatis ratio habetur, vide eundem Peregrinum, dicto articulo 22. ex numero octuagesimo primo, vsque ad num. 90. vbi etiam explicat, an filius in dubio prae sumatur naturalis vel spurius. Et hactenus de his, ex quibus optime comprobatur Ludouici Molinae, & sequacium sententia, in primogeniis non admitti filios naturales, quando filij, ac descendentes vocantur, etiam absque adiectione verbi legitimis: nam si in fideicommis fis dispositiuis ad fauorem filiorum, & liberorum, ita res se habet, vt supra probaui, multo magis ad succes sionem primogeniorum obseruari debebit, ex natura ipsorum, provt inferius adnotabitur. Nec inter vocationem filiorum, aut liberorum[sect. 15] differentia constitui potest, quoad fideicommis sa, substitutiones, & primogenia; filiorum namque appellatio, tam naturalis est, quam liberorum, & e contra: sic sané ij omnes iuris Interpretes, quos superius adduxi promiscue vtuntur verbo, filiorum, & liberorum, nec differentiam aliquam inter haec verba constituunt, vt ex ipsismet constat, & ex Peregrino, praecitato articulo 22. numero septuagesimo nono, Bursato, consilio septuagesimo sexto, numero decimo, libro primo, Ruino, in consilio 49. numero quinto, & consilio 120. numer, 12. Libro primo, Pancirolo, in consilio 169. numero nono, & in terminis, quod verbum, filij, & verbum, liberi, a iure quasi pro synonymis habeantur, nec sit differentia, si in substitutione dicatur, si deces serit sine filiis, aut si deces serit sine liberis, late probauit Craueta in cons. 155. colum. finali, num. 8. & cum Ruino, Gozadino, & aliis obseruauit Simon de Praetis, lib. 3. dubitat. 3. solut. 2. num. 18. & 19. & 21. & 23. fol. 183. & 184. Emmanuel Costa, 5. par. d. §. & quid si tantum, n. 75. Tertio deinde & principaliter constituo, to[sect. 16] tam huiusce disputationis difficultatem, & articuli propositi disceptationem, filius scilicet naturalis, an, & quando suprascriptam conditionem, si sine liberis deces serit, deficere faciat, vel non: pendere principaliter ex vera interpretatione, atque enucleatione Papiniani, & Vlpiani, de quibus in dicta l. ex facto, & si quis rogatus, el 1. ff. ad S. C. Trebellian. Imperatoris etiam Iustiniani, in d. l. generaliter, §. cum autem, C. De instit. & substit. Papinianus namque (provt refertur in d. § si quis rogatus) admisis se videtur filios naturales indistincte. Aut saltem eos admittit in terminis l. cum pater, §. volo, ff. de lega. 2. provt statim dicetur. Vlpianus autem nec admittit, nec excludit absolute eos, sed credidit voluntatis es se quae stionem, de quibus scilicet liberis testator senserit: vt constat ex verbis eiusdem §. vbi sic scribitur. Si quis rogatus fuerit, vt si sine liberis deces serit, restituat haereditatem, Papian. lib. 8. responsorum scribit, etiam naturalem filium efficere, vt deficiat conditio: & in libertino eodsmque conliberto scribit. Mihi autem quod ad naturales liberos attinet, voluntatis quae stio es se videtur, sed hoc ex dignitate, & ex voluntate, & ex conditione eius, qui fideicommisit, accipiendum est. Hactenus Vlpianus: e contrario tamen Iustinianus, in dicto §. cum autem, indistincte videtur naturales excludere; nam licet ad naturales porrigat deci sionem l. cum auus, ff. de condit. & demonst. naturales tamen filios eiusdem filij naturalis grauati non admittit, sed indistincte eos excludit, vt constat ibi: Humanitatis intuitu hoc latius & pinguius interpretandum es se credidimus, vt & si quis naturales filios habeat, & partem eis reliquerit, vel dederit vsque ad modum , quem nos statuimus, & substitutioni eos subiugauerit, nulla liberorum eorum mentione facta, & hic intelligi euanescere substitutionem, liberis eam excludentibus; & intellectu optimo his, qui ad substitutionem vocantur, obsistente, & non concedente ad eos eam partem venire; sed ad filios, vel filias, nepotes, vel neptes, pronepotes, vel proneptes morientes transmittente, & non aliter substitutione locum accipiente, nisi ipsi liberi, sine iusta sobole deces serint, vt quod inter iustos liberos sancitum est, hoc & in naturales filios extendatur. Quae omnia & in legatis, & fideicommis sis specialibus locum habere sancimus. Hactenus Iustiniani verba, in praecitato §. cum autem. Quae excludunt omnino interpretationem eorum, qui existimarunt, quod si filius naturalis rogatus fuerit de restituendo post mortem; tunc procedat Imperatoris constitutio in dicto §. cum autem. Vt naturalis ex eo descendens, substitutum non excludat: Secus si legitimus & naturalis institutus, & rogatus fuerit, vt tunc procedat textus, in dict. si quis rogatus. Vere namque textus ille ampliatiue loquitur, non autem quando naturalis tantum fuis set institutus, provt Raphael Cumanus, & Ioannes de Imola animaduertunt. Et manifeste innuit non differre, an legitimi, vel naturales instituantur; dum dixit: Vt quod inter iustos liberos sancitum est, hoc & in naturales filios extendatur. Quod recte animaduertit Io sephus de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 3. c. 1. num. 47. & vltra eum ponderari potest, text. in l. cum pater. 79. §. volo, ff. de legatis secundo. Vbi filij naturales suscepti ex filio naturali, excludunt substitutum Et tamen, cum pater & filij liberti testatoris fuis sent, credendum est, eos fuis se naturales tantum. Quocirca in explicatione, atque conciliatione praedictorum iurium, anxie torquentur Interpretes omnes, commemorati supra, num. 13. & diuer simode interpretantur ea, vt ex ipsis apparet, atque ex Iosepho de Rusticis, ad dict. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. ex num. 7. vsque ad numer. 76. Pereira de Castro, decision. Portugaliae 14. num. 2. & Rusticis ipse, dict. num. 76. Primum intellectum Bartoli ad[sect. 17] ducit. Secundum po st glos sarum. Tertium deinde Glos s ae pariter, & Angeli. Quartum etiam Alexandri. Quintum quoque Socini intellectum recenset. Et sextum Francisci Ripae. Septimum etiam Augustini Beroi. Et octauum Sfortiae Oddi. Nonum quoque Ioannis Corasij sensum commemorat. Sed & decimum, & vndecimum proponit, provt latius ibi videri potest, atque ex num. 16. vs que ad num. 47. refert communiorem Glos sarum,[sect. 18] & Doctorum solutionem; videlicet, multum interes se, an conditio illa si fine liberis deces serit, exprimatur ab homine, vel prae sumatur a lege; & sic distinguunt inter tacitam & expres sam conditionem; vt in tacita, a lege subintellecta, filius naturalis non excludat substitutum, & procedat textus in dict. §. cum autem, qui loquitur in terminis l. cum auus, ff. de condit. & demonst. & l. cum acutis simi, C. de fideicommis sis. In expres sa vero substitutum excludit, & procedat textus, in dict. §. si quis rogatus. Et hanc differentiam, atque distinctionem sequuntur quamplurimi Authores relati per Iosephum de Rusticis, dicto num. 16. & seqq. & per Costam, in cap. si pater, de testam. in 6. verbo, si absque liberis, numer. 40. Padillam, in dict. l. cum acutissimi, num. 30. Gras sum, §. fideicommis sum, quae st. 38. & constanter amplectuntur eam Antonius Gomezius, tom. 1. variarum, cap. 5. numer. 40. Ioannes Sichardus, in dict. §. cum autem, numer. 25. & 26. & ibidem. Hugo Donellus, (qui differentiae rationem as signat) per discursum totius §. vbi videri potest. Peregrinus etiam, de fideicommis sis, articulo 28. numer. 43. & 47. Alexander Trentacinq. de substitutionibus, 4. part. cap. 7. num. 27. & 28. & 29. In quo etiam sibi metipsis non constant Interpre[sect. 19] tes, quidam namque as seuerarunt indistincte, naturales nullatenus sub dicta tacita, vel a lege subintellecta conditione, si sine liberis, comprehendi; provt firmarunt hactenus relati, Gras sus, & Trentacinquius, vbi supra, Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quae st. 16. num. 8. Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. lib. 10. tit. 8. num. 17. & 54. illi Authores, quos pro hac in vnum conges sit, & recen suit Iosephus de Rusticis, ad dict. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. n. 4. per totum. Alij vero contraria in sententia fuere, & etiam[sect. 20] sub dicta tacita, vel a lege subintellecta conditione naturales admiserunt; sicuti ex iisdem nunc relatis Authoribus apparet, atque ex Rusticis, dict. cap. 1. num. 5. per totum, vbi pro hac parte recenset quamplurimos. Alij denique, quod conditio prae sumpta, siue[sect. 21] subintellecta, de qua in d. §. cum autem: distinguenda non sit, nec differat a conditione expres sa, de qua in dict. §. si quis rogatus: rectius tuentur, ac eorum sententiam veriorem equidem semper ego existimaui; & consequenter statuendum putaui, quod in casibus, in quibus in vna admittentur ex voluntate testatoris filij naturales, in eisdem, ex eadem voluntate admitti, vel excludi debent; siue conditio si siue liberis, sit expres sa ab homine, siue a lege subintellecta, & sic tacita; sic sané differentiam praedictam confutarunt, & aequale ius tribuerunt vnicuique, Cuiacius expresse, in dicto §. cum autem: Emmanuel Costa, qui refert nonnullos, huius partis sequaces, in dict. §. & quid si tantum, 5. part. numer. 77. & in dict. verbo, si absque liberis, dict. cap. si pater, sub num. 40. vers. His tamen non obstantibus: Flores Diaz de Mena, dict. cap. 16. num. 31. constanter Ioannes Marcus Aquilinus, in dict. l. centurio, 3. Part. ex num. 62. vsque ad num. 66. Pater Ludouic. Molin. tomo 1. de iustitia & iure, disput. 190. colum. 3. vers. Maius dubium, fol. 1154. & haec sententia satis concludenter de[sect. 22] fenditur, atque comprobatur per Aquilinum, Co stam, & Cuiacium, vbi supra. Idque primum, vt tacitae, ac prae sumptae voluntatis testatoris, idem iudicium sit, quod expres s ae, eadémque virtus, ex l. triticum, ff. de verb. oblig. l. item quia, ff. de pact. l. cum quid, si certum petat. & ibi late Ias. 2. lectura, col. 1. & 2. Cagnolus, num. 11. cum seqq. & num. 66. cum seqq. Deinde (vt Aquilinus, n. 64. vbi supra, recte animaduertit) conditio, si sine liberis, prae sumpta, ac tacita, non inducitur per aliquam iuris fictionem, sed solum per coniecturam, ac prae sumptionem paternae pietatis, vt in dict. l. cum auus, exprimitur: idcirco conditio illa si sine liberis, magis a testatore procedit, & ipsi tribuenda est, quam a lege, quasi ipse expres serit, & scribens per errorem omiserit, vt eadem in l. cauetur atque ita, siue tacita, siue expres sa sit conditio praedicta, si sine liberis, ex voluntate, atque ex coniectura admitti debebunt naturales, quando ex coniecturis colligi pos sit, testatorem de eis sen sis se; vel etiam excludi, si de voluntate, & coniecturis non appareat. Quod certis simum est. Rursus & quarto principaliter constituo, reiecta differentia praedicta; an scilicet exprimatur ab homine conditio praedicta si sine liberis, an vero a lege subintelligatur; occurrit tunc praefatum dubium, an filij naturales faciant deficere conditionem illam si fine liberis, a testatore expres sam, vel a lege subintellectam? in quo Interpretes nostri, diuisi extant, & contrarij. Quidam namque pro regula tradunt, naturalem filium excludere substitutum regulariter; excipiunt tamen, quando ex dignitate, & ex voluntate, & ex conditione eius, qui fideicommisit, aliter colligitur: & adducuntur ex textu in dict. l. ex facto, §. si quis rogatus, el 1. ff. ad S. C. Trebellian. item ex textu, in l. cum pater, § volo, ff. de legat. 2. & in l. Lucius, §. finali, ff. eod. tit. & in l. vltima, ff. de iure deliberandi, & in l. haeredibus, §. 1. ff. ad S. C. Trebellian. ex quibus sic obseruarunt, & pro regula in fauorem naturalium statuerunt post alios multos Gras sus, §. Fideicommissum, quae st. 38. num. 2. Peregrinus de fideicommissis, quae st. 28. numer. 45. Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 10. titul. 8. num. 2. & 3. & 4. Alexand. Trentacinq. de substit. 4. part. cap. 7. num. 28. in fine. Padilla; in dict. l. cum acutissimi, ex num. 31. vers. Contrariam tamen, & num. 32. Angelus Matheacius, de legat. & fideicommissis lib. 3. cap. 20. alios quamplures sciens, consultóque praetereo, quoniam longa serie eos conges sit, atque recensuit, & hanc partem sustinuit Iosephus de Rusticis, ad dictam l. cum auus, lib. 3. cap. 1. num. 84. vbi commemorat infinitos, & n. 92. vbi in hac sententia firmiter residet. Vere tamen, ex nullo praedictorum iurium, regula ca pro naturalibus liberis deduci potuit, nec etiam praedicta sententia probatur: sicuti Menochio lib. 4. prae sumptione 78. ex num. 1. cum seqq. ex Aquilino, dict. 3. par l. centurio, ex num. 66. cum seqq. ex Emmanuele Costa, Cuiacio, Patre Molina, & aliis, de quibus statim, satis aperte deducitur, & inferius accurate demonstrabitur. Quocirca, permulti alij, iuris vtriusque Interpretes, contraria in sententia fuere; siue regulam in contrarium statuerunt, filios naturales non efficere, vt conditio si sine liberis deficiat, sicque nec substitutum excludere: excipiunt tamen casus, in quibus ex voluntatis coniectura, aliter dicendum es se, testatoris mens suadeat, ita scripserunt quamplurimi Authores, quos retulit Tiraquellus, in d. l si vnquam, verbo, susceperit liberos, num. 100. Antonius Gab. Commun. conclus. lib. 4. tit. de fideicommis sis, concl. 2. num. 68. Costa in cap. si pater, 1. parte, verbo, si absque liberis, num. 40. vbi ipse defendit hanc partem, & regulam hanc negatiuam proponit. Idem Author, 5. parte, §. & quid si tantum, n. 78. vers. Contrariam tamen, ibi, sed tamen superior regula. Vbi inquit, quod superior regula negatiua, quod filius naturalis regulariter non excludat substitutum, probabilior est, quae validioribus argumentis innititur, & habet prae stantes Authores numero, & pondere: Ioannes Marcus Aquilinus, in dict. l. centurio, 3. par. ex num 63. vsque ad num. 73. Ludouicus Molina de Hispanorum primogen. lib. 3. cap. 3. n. 43. Iacobus Menoch. lib. 4. prae sumpt. 78. ex num. 18. cum seqq. Anton. Thesaur. decisione Pedemontana 196. num. 6. Pet. Gregorius in syntagm. iuris, tertia parte, lib. 42. cap. 28. ex num. 23. & num. 27. Flores Diaz de Mena, qui citat nonnullos, in addit. ad decisionem Gamae 2. num. 3. in fin. & variarum lib. 1. cap. 16. num. 20. & 21. Ioseph. de Rusticis, qui etiam citat nonnullos pro hac parte, quamuis ipse contrariam sustineat, ad dictam l. cum auus, lib. 3. cap. 1. num. 86. & ij quidem validis sima, & vrgentis sima fundamenta pro hac parte expendunt, quae in effectu deducuntur ex textu in dict. l. generaliter, § cum autem, C. de institut. substit. & in dict. §. si quis rogatus, tam in responso Papiniani, ibi: Et in liber tino, eodemque conliberto hoc scribit: dum in ea specie ex coniectura voluntatis admittitur naturalis, quasi in contrarium regula sit, quod non admittatur, vt statim dicetur: quam in finali responso Vlpiani; dum docuit, ex voluntate, & ex conditione, & ex dignitate testatoris dignoscendum, coniecturámque deducendam, vt naturalis excludat substitutum; quia in contrarium est ius commune: & expenditur regula generalis negatiua, supra proposita. Atque eodem modo ponderatur textus, in l. cum pater, §. volo, ff. de leg. 2. & in l. vltima, ff. de iure deliberandi, & in l. Lucius, §. finali, ff. de legat. 2. Item ex ratione illa, quod conditio debet impleri in forma specifica, atque ita proprie, l. Maeuius, & l. qui haeredi, ff. de condit. & demonst. atqui naturales non sunt proprie filij, cum filij dicantur, qui nati sunt ex iustis nuptiis, l. filium eum diffinimus, ff. de his qui sunt sui vel alieni iuris. Non ergo conditio si sine liberis deficit, solis naturalibus ortis. Nec satisfaciunt solutiones eorum, qui praefatis fundamentis pro ista sententia satisfacere intendunt; sicuti deduci potest ex Menochio dicta prae sumptione 78. ex num 10. vsque ad num. 15. Aquilino, ex dict. num. 63. cum seqq. Iosepho de Rusticis, dict. cap. 1. lib. 3. ex num. 87. cum seqq. Alexandro Trentacinq. de substit. 4. par. dist. cap. 6. ex num. 27. cum seqq. Excipiunt tamen maiori ex parte, superioris sententiae Authores casum illum, quando scilicet filij naturales in seruitute nati fuere in figura matrimonij; vt tunc non solum iute nouo, sed etiam antiquo, faciant conditionem deficere, & substitutum excludant; prout latius cum aliis fundat, & explicat Menochius vbi supra, num. 8. & 9. & 17. & 18. Quem ad literam sequutus est Fachineus, controuersiarum iuris, libro 4. capite 52. Alexand. Trentacinq. dict. c. 6. num. 28. vers. Secundus casus principalis est: late Flores Diaz de Mena, dict. cap. 16. num. 3. & num. 22. vsque ad num. 27. nec videtur dis sentire Emmanuel Costa, in dict. cap. si pater, verbo, si absque liberis, num. 36. qui tamen eo loci articulum hunc ex profes so non suscepit: prout suscepis se eum, deprehenditur, 5. par. dict. §. & quid si tantum, num. 67. vsque ad num. 71. & antea num. 58. vers. Denique Bartolus inibi: & in effectu as seuerauit, naturalem filium in seruitute conceptum, non magis apud Iureconsultos substitutum exclu sis se, quam alium quemlibet naturalem; & num. 68. explicauit tex. in principio, Institut. De seruili cognat. Est autem huiusce dubij disputatio neces saria pro explicatione textus, in dict. l. cum pater, §. volo, ff. de legat. 2. vt sciamus, an ex coniectura voluntatis adductus, excitatu sque fuerit Iureconsultus ibi; an vero ex eo, quod filius naturalis natus fuis set in seruitute, in figura matrimonij. De quo late per Authores praedictos, & per Blasium Flores Diaz de Mena, ex dict. num. 22. cum seqq. Praeterea & quinto loco principaliter constituo, me, vti veriorem, & solidiorem, iuriúmque metipsorum verbis, & decisionibus magis conuenientem, eam semper amplexum fuis se sententiam, & opinionem; quod scilicet hactenus agitata quae stio vtrum filij naturales excludant substitutum; magis sit facti, quam iuris, siue ex voluntate disponentis tota dependeat, atque ita voluntatis quae stio dicatur. Et quidem pro hac sententia expendi pos sent opportune Authoresmet omnes, qui tam negatiuam, quam affirmatiuam regulam, siue opinionem profitentur; nam qui affirmatiue naturales liberos ad exclu sionem substituti admittunt regulariter; statim ex coniecturis contrarium statuunt. Qui vero negatiuam partem sequuntur & regula riter filium naturalem non excludere substitutum, defendunt; statim etiam, si contraria voluntas per coniecturas ostendatur; aliter quae stionem definiunt. Ex coniecturis ergo, & prae sumptionibus, cum negari non pos sit, quin filiorum naturalium exclusio, vel admis sio dependeat, ex vtriusque opinionis Authoribus: merito dicimus, ipsosmet Authores profiteri, quae stionem es se voluntatis. Rectius tamen se habuis se eos, qui in ca su dubio, & regulariter negatiue contra naturales responderunt; ex coniecturis tamen, siue ex voluntate per coniecturas deducta aliter statuerunt. Qui etiam rectius equidem se habuis sent, si nec vnam nec alteram regulam proposuis sent, sed Vlpiani Iureconsulti, in dict. §. si quis rogatus, vestigia sequuti, quae stionem voluntatis es se dicerent, atque ex coniecturis definiendam eam relinquerent, quae nec certa, aut generali doctrina circumscribi, vel definiri poterat, cum ex variis causis, & circunstantiis alterari pos set, & diuersimode se habuis se testatores, prout ipsorum voluntas fuit, deprehendi. In indiuiduo tamen, atque specifice quae stionem voluntatis es se, profitetur Iacobus Cuiacius, recitationum solemnium in libros C. ad dictam l. generaliter. §. cum autem, fol. mihi 704. qui concludit duo, quorum vtrumque veris simum est. Primum, ex voluntate defuncti, non aliter, liberorum appellatione etiam naturales comprehendi. Deinde ex voluntate admis sos fuis se filios naturales, in l. cum pater. §. volo, & in l. Lucius, § Damae, ff. de legatis secundo, & in l. vltima, ff. de iure deliberandi, & in l. haeredibus, §. 1. ff. ad S. C. Trebellian. & in d. l. ex facto, § si quis rogatus eiusdem tituli: voluntatis etiam quae stionem es se, dixit Fachineus, dicto cap. 52. in principio, & post longam disputationem, & opinionum contrariarum relationem, hanc totam disceptationem coniecturis diffiniri: profitetur Menochius, dicta prae sumptione 78. num. 22 in fine. Quod in effectu est dicere, voluntatis, & coniecturae es se quae stionem: & expres sim dixit Ioannes Vincentius Hondedeus, in cons. 64. num. 49. lib. 1. & in cons. 67. num. 13. & & 14. eod. lib. vbi inquit, quod in praedicta conditione si sine liberis, ad cognoscendum, an naturalis excludat substitutum, adhibenda est quae stio voluntatis testatoris, de quibus filiis senserit. Costa quoque 5 parte, dict. §. & quid si tantum, num. 72. 73. & 74. non modo voluntatis es se quae stionem, agnoscit, sed eodem modo explicanda iura superiora, scripsit, quo Cuiacius declarauit illa; ex quae stione scilicet voluntatis, veram eorum interpretationem deducens. Prout etiam late deduxit, & sic etiam obseruauit Ioannes Marcus Aquilinus dict. 3. parte, l. centurio, ex num. 65. vsque ad num. 72. Pater Ludou. Molin. tom. 1. de iustitia & iure, tractat. 2. disput. 190. colum. 4. versic. Lege ex facto, qui inquit, ex d. § si quis rogatus, arbitrio prudentis iudicis, aut viri relictum es se, vt in conditione expres sa, vel tacita, si sine liberis ex circunstantiis concurrentibus, dignitatis, & voluntatis, & conditionis diiudicet, num. filiorum nomine, etiam naturales comprehendere intenderit. Minus enim id prae sumendum est de testatore nobili, aut in dignitate constituto, quam de alio; quamuis neque id sit certa coniectura, si adsint circunstantiae aliae, quae contrarium suadeant. Et minus id prae sumendum sit, si foemina sub ea conditione grauetur, quam si masculus. Quamuis hae etiam certae coniecturae non sint, quae ex aliis circunstantiis concurrentibus non pos sint elidi. Quare haec prudentis arbitrio, spectatis circunstantiis omnibus concurrentibus, merito Vlpianus reliquit, eo quod certa regula, vnde voluntas testatoris iudicetur, non potuit statui. Et hactenus pater praedictus, qui ex eadem quae stione, & coniectura voluntatis interpretatur iura praedicta. Interpretari quoque debet textus, in d. l. ex facto, §. si quis rogatus, el 1. ff. ad S. C Trebellian. Papinianus namque non in omni specie, siue non indistincte filium naturalem ad exclusionem substituti admisit, siue id quod Vlpianus refert, non generaliter respondit, sed duntaxat in libertino, eodémque colliberto, quasi specialis eo casu vrgeat ratio, vt naturalis substitutum excluderet: quod colligere licet ex l. cum pater §. volo, ff. de legat. 2. vbi Papinianus id scripsit, quod Vlpianus refert, atque ita ad eundem modum interpretandus est textus, in dict. §. si quis rogatus: ad quem interpretamur textum, in dicto §. volo, vbi in hunc modum scribitur: Volo praedia dari libertis mei, quod si quis eorum sine liberis vita deces serit, partem eius ad reliquos pertinere volo. Collibertum patris, eundémque filium ex voluntate substitutionem excludere placuit. Atque ita Papinianus non illud voluit, vt filius naturalis regulariter substitutum excluderet, sed duntaxat in specie illa ex voluntate, ex eo scilicet, quod testator voluit praedia libertis suis dari, inter quos erat naturalis filius liberti, eiusdemque collibertus, qui ad partem praediorum semel admis sus ex voluntate, fecit postea deficere conditionem; quia si ip sum posuit in dispositione, vt vna cum patre, cae terisque collibertis ad fideicommis sum admitteretur, multo magis posuis se videtur in conditione, vt si libertus pater, eo relicto decederet, cae teri liberti excluderentur; argumento textus in l. Publius, §. primo ff. de condit & demonst. Sensit ergo aperte Iureconsultus, quod nisi specialis eo casu vrgeret coniectura, substitutus non deberet excludi. Vlpianus quoque, in dicto §. si quis rogatus, dum inquit, Mihi autem quod ad naturales liberos attinet, voluntatis quae stio es se videtur. Quod Papinianus in libertino, eodémque colliberto, speciali (vt dictum est) ratione. voluntati innixa, respondit; generaliter statuit, speciali quoque ratione, voluntatis scilicet, quando de naturalibus liberis testatorem sensis se appareat, quasi in dubio id prae sumendum non sit; atque ita praefata iura explicarunt Franciscus Connanus, commentariorum iuris ciuilis, lib. 10. cap. 1. num. 6. Emmanuel Costa, dict. 5. par. §. & quid si tantum, sub num. 58. & num. 72. in fin. versic. Ex his apparet. Ioannes Marcus Aquilinus, dict. 3. par. l. centurio num. 65. 66. & 67. qui (vt vides) ex voluntate tantum, contingere in dict. §. volo, existimarunt, quia scilicet testator filio naturali reliquit libertatem, & praediorum partem, & inde manifeste colligitur eius affectio, argumento l. nec adiecit, ff. pro socio, vnde succedit, prae sumptio l. finalis, C. de institut & substitut. & regul. l. qui filiabus, ff. de legat. 1. vt filij naturalis mentio facta in vna parte testamenti, efficiat, quod in alia admittatur filius ipse naturalis ad exclusionem substituti. Non tamen insistunt iidemmet Authores in alio, videlicet quod naturalis ille filius, de quo loquutus fuit Papinianus, conceptus fuit in seruitute, & figura matrimonij, ab his, qui nuptias contrahere non poterant, & ita imputari non potuit parentibus, quod legitimos filios non procreauerint, idcirco liberorum appellatione continetur filius naturalis. Fortas sis hoc ideo, quod attento iure Digestorum, contraria in sententia fuerint; sicuti Emmanuelem Costam, & alios fuis se; alios vero aliter statuis se, ex his constat Authoribus, quos retuli supra, num. 24. in versic. Excipiunt tamen. Caeterum ex conceptione in seruitute, & figura matrimonij, magis quam ex voluntate adductum fuis se Papinianum, in dicto § volo, contendit Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. dict. cap. 16. ex num. 22. vsque ad num. 27. ex vtroque tamen adduci, profitetur Cuiacius, in dict. l. generaliter, §. cum autem in fine, in illis verbis: Et generaliter verum est, liberorum appellatione contineri iustos, non naturales, nisi aliud suadeat voluntas defuncti: nam quod senserit spectandam est semper, vt in specie l. cum pater, §. volo, de legat. 2. vbi proponitur eadem conditio, si sine liberis deces serint, liberorum appellatione continetur filius naturalis in seruitute conceptus a patre. Praetereáque comprehendebatur fideicommis so, id est, ei, & aliis collibertis simul idem fuerit per fideicommis sum relictum, vt qui continetur fideicommis so, ex voluntate defuncti facile videatur etiam contineri conditione fideicommis si, si sine liberis deces serit. Siue igitur ex voluntate duntaxat, siue ex conceptione in seruitute, & figura matrimonij magis, quam ex alio: Siue ex vno; & altero simul id contigerit, quod (vtcunque res se habeat) ex voluntate proces sis se, negari non potest, sequitur manifeste, verum es se as sumptum, de quo supra, quae stionem scilicet propositam, non es se iuris, sed facti, aut voluntatis, quae in conditionibus primum locum obtinet, idque ex vtroque §. si quis rogatus, & §. volo, [sect. 27] aperte probari. Sic etiam interpretandus est textus in l. Lucius, §. Damae, ff. de legat. 2. vbi Claudius ait. Quia creditur appellatione liberorum, naturales liberos, id est, in seruitute conceptos contineri. Eadem qua diximus ratione, quia voluntas defuncti sic suadebat: prout Cuiacius, vbi supra aduertit. Vel quia in seruitute concepta erat in figura matrimonij, vt Cuiacius ipse sentit, & defendit Bla sius Flores Diaz de Mena, dict. quae st. 16. num. 27. vel quia testator eodem testamento rogauerat haeredes suos, vt Pamphilam manumitterent, quae filia naturalis erat Pamphili. Vel vtraque simul ratione, ex qua defuncti voluntas colligitur; atque Scaeuola adductus est, vt Pamphilam naturalem filiam ad fideicommis sum admitteret. Vt per Costam, dict. 5. part. §. & quid si tantum, num. 73. Aquilinum dict. 3. parte, l. centurio, num. 68. Pat. Ludouic. Molinam, dict. disputat. 190. vers. Idem praeterea testatur. fol. 1155. Ex eo etiam procedere textum, in l. finali, ff. de[sect. 28] iure deliberandi, quod voluntas testatoris sic suadebat, dixit Cuiacius, in dict. §. cum autem, Costa, vbi supra, num. 74. vbi scripsit, ideo Iauolenum a sententia Labeonis reces sis se, videlicet propter singularem voluntatis coniecturam, quam fecit ex eo, quod eundem libertinum filium haeredem instituerat. Sequitur Aquilinus, dict. 3. par. l. centurio num. 70. quae coniectura militat, etiamsi dicamus defecis se conditionem ibi, relicto filio libertino, quia in seruitute conceptus fuit in figura matrimonij; & a patre haeres institutus. Sufficiebat enim institutio, vt voluntatis coniectura deduci pos set. Denique ex eadem testatoris voluntate, interpretatur textum in l. haeredibus, §. vltimo, ff. ad S. C. Trebellian. Cuiacius vbi supra, ibi namque, filius naturalis furios ae facit deficere conditionem si si[sect. 29] ne liberis, quia testator ipse filiam furiosam matrimonio collocauit; vnde verisimiliter credendum est liberos ex co matrimonio procreatos dilexis se, & voluis se, vt ipsi admitterentur ad fideicommis sum, atque substitutum excluderent cum legitimos furiosus habere non pos set, vt cum Connano aduertit etiam Aquilinus vbi supra, num. 69. Pater Ludou. Molina dict. disput. 190. vers. Quod ex circunstantiis relatis, licet aliter intellexerit Flo res Diaz de Mena, vbi supra, num. 28. & optime Surdus. in consu. 89. num. 51. lib. 1. Nec praedictae resolutioni obstat text. in d. l. generaliter, §. cum autem, C. de instit. & substitut. qui in[sect. 30] distincte videtur filios naturales excludere, nec ad quae stionem voluntatis attendit, non etiam inquirit, an de naturalibus liberis testator senserit, nec ne: sed absolute Imperator inquit: Et non aliter substitutione locum accipiente, nisi ipsi liberi, sine iusta sobole deces serint. Huic namque textui varias adducunt interpretationes Doctores, vt constat ex dictis supra, sub num. 16. versic. Quocirca in explicatione, & num. 17. & seqq. Costa, 5. parte dicti §. & quid si tantum, num. 76. & 77. & in dicto cap. si pater, verbo, si absque liberis, num. 40. facilis tamen videtur solutio illa, quod scilicet substitutio non aliter locum habeat, nec fideicommis sarius petere pos sit fideicommis sum, quam si liberi grauati sine iusta sobole decedant: quod in effectu est dicere; quod si granatus relinquat sobolem legitimam, fideicommis sarius nullo casu pos sit petere fideicommis sum: Sed vbi legitima soboles non est, sed grauatus filium tantum naturalem reliquit, nihil Imperator disposuit, & sic casus iste omis sus, suppleri, atque explicari debet ex decisione textus, in dict. §. si quis rogatus, vt quae stio voluntatis non censeatur reiecta, sed relicta iuris dispositioni, ex regula l. commodis sime, cum vulgatis, ff. de liber. & posthum. & sic seruari debeat Vlpiani responsum praedictum: Quod admittunt Bartolus, Angelus, & alij, dum dicunt, textum in dicto §. cum autem, distingui debere iuxta text. in dict. §. si quis rogatus; de quo latius egit Iosephus de Rusticis, ad dict. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. ex num. 6. cum seqq. Cousta dict. verbo, si absque liberis, num. 40. in fin. vbi inquit, quod verba Imperatoris significant regulam generalem, quae habet, quod filius naturalis non facit deficere conditionem si sine liberis, siue expres sam a testatore, siue tacitam a lege subintellectam. Vnde in vtraque conditione salua manere debet exceptio, si concurrat aliqua coniectura, ex d § si quis rogatus. Pater Ludouic. Molina tom. 1. dict. disput. 190. colum. 6. vers. Neque item constituere discrimen, folio 1156. dicens, quod Imperator in ea lege ad excludendum substitutum, legitimam sobolem exegit, quae quando de contraria voluntate testatoris non constat, omnino neces saria est; non tamen excludere voluit, quin ex coniectura voluntatis, naturalis soboles sufficiat. Addiderim ego, verba illa, Et non aliter substitutione locum accipiente, nisi ipsi liberi sine iusta sobolo deces serint, magis in fauorem filij grauati, quam substituti adiecta, vt patet ex ipsis; atque ita ad vnum effectum prolata, vt scilicet fideicommis sum locum non habeat, nisi ipsi liberi sine iusta prole decedant, non debere alium effectum operari, vt si cum sobole naturali solum deces serint, substitutio locum habeat, quando de contraria voluntate constat ex coniecturis; id enim a mente Imperatoris, & ratione recti sermonis valde alienum est. Negari namque vllo pacto non potest, quin Imperator, decisionis Papiniani, & Vlpiani integram notitiam habuerit; si igitur dicti §. si quis rogatus, constitutionem corrigere vellet, id exprimeret. Cur autem stare prohibeatur decisio ea, quae expresse correcta non est, iuxta text in l. praecipimus, in fine, C. de appellation, recipi. imo neque emendare pos set Imperator decisionem metipsam, quae a coniectura voluntatis testatoris (quae ante omnia obseruari debet) fundamentum sumit. Inde enim statueret, voluntates testatorum non seruari. Itaque statuere iuridice potuit, iustam duntaxat subolem efficere, vt substitutus excludatur; attamen introducere nec voluit, nec potuit, quin ex coniectura voluntatis naturales filij admitterentur ad exclusionem substituti, cum potius ipse Imperator, vltima defunctorum elogia, & non modo expres sam, sed etiam tacitam, & quoquo modo ex coniecturis collectam voluntatem seruari, s aepe aliis legibus admonuerit, atque praeceperit. Sic sané iuxta resolutionem praefatam acci[sect. 31] piendam es se l. 10. tit. 4. part. 6. quae simpliciter dixit, deficere fideicommis sum in terminis dictae l. cum auus: si descendens, qui erat grauatus restituere post mortem, decedat cum filiis; nec addit lex iustis, aut legitimis; obseruauit Emmanuel Costa, dicto verbo, si absque liberis, num. 40. ad finem, in dicto cap. si pater: nempe, quoniam intellexit fieri pos se, vt concurrente vna ex coniecturis dict. §. si quis rogatus, filius naturalis efficere deberet, quod conditio, & fideicommis sum deficeret. Atque ita voluit aperte is Author, quod sub illo verbo, dexas se fijos, naturalis etiam comprehendatur, si aliqua voluntatis coniectura concurrat. Imo & in fortioribus terminis, quod per dictam legem Partitae, declarentur verba dict. §. cum autem, dum dicit, sine iusta sobole, vt isto casu intelligatur secundum subiectam materiam, vt etiam naturales solum comprehendantur, & spurij solum excludantur, secundum iura antiqua, & naturales fili in excludendo substitutum, dicantur legitimi; resolutiue firmauit, nec reliquit cogitandam rem admodum duram, & decis. d. §. cum autem, contrariam, Gregorius Lopez, in ipsamet l. 10. partitae, verbo, dexas se fijos. Ego sane certis simum arbitror, eadem in l. nihil aliud contineri, quam decisionem. d. cum autem, l. generaliter, C. de institut. & substit. quae lege illa Partitae confirmatur; sic equidem in principio dicitur: Esto seria como si algun testador, que ouies se dos fijo s quieramos fues sen legitimos, o naturales. Quae verba referuntur ad ipsosmet filios naturales in stitutos, & grauatos, non vero ad filios naturales susceptos ex descendente grauato: progreditur, & inquit, Establecies se en su testamento, que el que muries se primeramente, que el otro que fincas se viuo, heredas se los bienes del muerto. Ca si este que muries se dexas se fijos, ellos deuian heredar los bienes de su padre, e non su tio dellos. Itaque, cum quae stionem proposuerit, iuxta terminos dict. §. cum autem, siue filius legitimus & naturalis simul, siue naturalis tantum institutus fuis set, & grauatus: vt ad naturalem etiam porrigatur decisio dict. l. cum auus, provt porrigitur ex constitutione dict. §. cum autem, potius credendum est, sub verbo, dexas se fijos, intellectum de filiis legitimis, & iusta sobole, iuxta decisionem dict. §. cum autem, iuxta quam proposita fuit quae stio, factíque species, vt dixi; quam ad correctionem eiusdem §. declaratum ea lege Partitae, vt iustae sobolis verba, de quibus in dict. §. verificentur in filiis naturalibus, qui per ipsam legem Partitae, quoad exclusionem substituti, dicuntur legitimi. Nam cum leges Partitarum, vt plurimum soleant confirmare leges iuris communis nisi vbi expresse correctio inuenitur, alias iuri communi consonae, & conformes videantur: neces sario videtur dicendum, sic intelligendum verbum, fijos, provt in dict. §. cum autem, & sic de iustis & legitimis. Non tamen ex coniecturis excludi quae stionem voluntatis, vt admitti pos sint naturales, si voluntas testatoris coniecturata ita suadeat. Et verbum, fijos, intelligatur proprie de filiis legitimis, vt supra probauimus ex num. 14. idque maxime in legibus eisdem Partitae, in quibus appellatione filiorum veniunt in dubio legitimi & naturales, vt est expres sum in prooemio, & tit. 7. p. 2. notauit & Mieres de maioratu, part. 2. q. 2. n. 2. In summa itaque, in dict. l. Partitae, confirmatur decisio dict. §. cum autem, non tamen excluditur, quin ex coniectura voluntatis, naturales filij admittantur: sic sane Emmanuel Costa, vbi supra, cum iudicio sensit, verba illa simpliciter adiecta, non inducere correctionem dict. §. cum autem: nec decidere quae stionem in fauorem naturalium. Attamen ex coniecturis, filios naturales admitti pos se ad exclusionem substituti, quemadmodum admitti, etiam stante decisione eiusdem §. probauimus, si coniecturata mens testatoris ita suadeat: & potius dubitauit Author metipse, an naturales admitterentur, admitti tamen ex coniecturis, atque ex voluntate probauit, quicquid verbum, fijos, de filiis legitimis intellexerit; Quam in dubium proposuerit, an ea lege naturales admittantur indistincte: contrarium enim existimauit; ex coniectura tamen voluntatis, sic interpretatur, atque moderatur verbum, fijos, quemadmodum moderamur & interpretamur verbum, iusta sobole, de quo in dict. §. cum autem. Sexto deinde loco, atque principaliter consti[sect. 32] tuo, materiam hanc totam coniecturalem, & prae sumptam (vt supra dixi) coniecturis diffiniri tribus principalibus, ex dignitate scilicet, & ex voluntate, & ex conditione eius, qui fideicommisit; quas Vlpianus Iureconsultus enumerauit in dict. §. si quis rogatus. Deinde alias nonnullas adduxis se Interpretes nostros, quae ad voluntatis coniecturam reducuntur principaliter, ex qua filios naturales admitti, vel excludi, decernunt. Haec namque, quae a voluntate deducitur coniectura, non modo generalior, siue quae latius patet, sed etiam principalior existimatur. Sic sané adnotarunt, & quamplurimas adiunxerunt coniecturas Authores fere omnes, a me in vnum congesti, & praecitati supra, hoc eodem cap. num. 13. ac inter alios singulariter Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. titu. 9. ex num. 5. vsque ad num. 35. vbi late Iacobus Menochius, lib. 4. prae sumpt. 78. ex numer. 23. cum multis seqq. Alexand. Trentacinq. de substitut. 4. par. cap. 7. ex num. 29. cum pluribus seqq. Peregrinus de fideicommis. artic. 28. ex num. 45. Iosephus de Rusticis, ad dicta. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. ex num. 93. cum infinitis seqq. vbi latis sime: Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. ex num. 13. vsque ad num. 20. Prima ita[sect. 33] que est coniectura, quae sumitur a dignitate, & conditione; provt ex Bart. Abb. Decio, & aliis, tradunt Molina de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 3. num. 30. Peregrinus, dicto art. 28. num. 48. Menoch. dict. prae sumpt. 78. num. 23. Sfortia, de compen. subst. 6. par. dubitat. 3. num. 5. vers. Limitatur tertio. Iosephus de Rusticis, ad d. l. cum auus, lib. 3. cap. 1. num. 94. cum seqq. Surdus, & Raudensis, statim referendi: Ioann. Baptist. Lup. de illegitimis, commentario 1. §. 14. num. 14. ad finem, & num. 15. & in specie Dignitas sumitur pro Magistratu, vel pro aliqua prae eminentia; sic sane, in Dignitate constituti dicuntur ij, qui habent oppida, castra, & iurisdictiones, Comites, Duces, & Marchiones, Consiliarij Principis, & Equites, Virique comodum nobiles, qui non prae sumuntur velle naturales, excluso substituto, sibi succedere; vt latius haec omnia comprobant praedicti Authores, & maxime Lupus, dict. §. 4. num. 15. vers. In specie autem: Menoch. ex num. 23. vsque ad num. 28. Rusticis, ex num. 94. vsque ad num. 113. in Secretariis Regiis exemplificat Aluaradus, dict. §. 1. sub num. 14. Petrus Surd in consil. 571. num. 17. lib. 4. quo loci cum aliis multis tradidit, quod inuestitura suscepta a persona insigni, & summae nobilitatis, pro descendentibus, non intelligitur de naturalibus legitimatis: Raudensis de Analogis, cap. 36. num. 6. quia non est verisimile maioratus institutorem eius qualitatis, decus, atque splendorem familiae in persona filij naturalis apponere voluis se, vt scribit Molina lib. 3. cap. 3. num. 45. in fine & Raudensis, vbi supra, numer. 17. Mantica de coniecturis, lib. 11. tit. 9. lib. 7. Quod tamen limitatur, quando testator in[sect. 34] alia parte testamenti mentionem fecis set naturalium, & eos honoras set. Nam coniectura inde sumi poterit, testatorem odio non habuis se, sed dilexis se naturales, & propterea naturales deficere facient conditionem, etiam a testatore nobili, & in Dignitate posito, suo in testamento adiectam, vt per Manticam, post alios multos, dicto titul. 9. num. 12. Menoch. in consil. 266. num. 23. lib. 3. & dicta prae sumptione 78. num. 31. Surdum, in cons. 89. num. 39. & 40. Aluaradum, dicto §. 1. sub num. 16. versi. Vel nisi de naturalibus. Emmanuel Costa, in d. cap. si pater, verbo, si absque liberis, numer. 41. vers. Quae regula: Iosephus de Rusticis, d. cap. 1. num. 117. & 118. Alexand. Trentacinq. d. cap. 7. ex num. 30. Peregrinus, d. art. 28. num. 47. Vel quando ipsemet testator es set etiam naturalis, quamuis sit nobilis,[sect. 35] & in dignitate constitutus. Nam hoc casu non prae sumitur odio habuisse ipsos naturales, & ideo ij deficere faciunt conditionem. Sic sané post alios multos tradiderunt Mantica, lib. 11. dicto tit. 9. num. 15. Emmanuel Costa, dict. verbo, si absque liberis, num. 42. vers. Secundo fallit eadem regula, Aluaradus lib. 2. cap. 1. d. §. 1. num. 16. in fine, & 17. Alexand. Trentacinq. dict. cap. 7. num. 31. Rusticis, lib. 3. dict. cap. 1. ex numer. 113. cum seqq. Peregrinus, dicto artic. 28. num. 46. Surd. dict. cons. 571. num. 49. Secunda est coniectura, qua dicimus, prae sumi[sect. 36] testatorem noluis se, quod naturales deficere faciant conditionem, atque ita non excludant sub stitutum, quae colligitur ex ipsius testatoris voluntate; vt in dict. §. si quis rogatus, dicitur. Vtputa, si testator haeredem instituit filiam propriam, vel etiam consanguineam, aut etiam extraneam, quam grauauit haereditatem restituere, si sine liberis deces serit. Hoc namque casu, ex voluntate te statoris intelligimus, naturales filios natos ex illa filia, aut consanguinea, & etiam extranea, non efficere, vt deficiat conditio: quod latius probauit Menoch. d. prae sumpt. 78. ex num. 57. vsque ad n. 61. Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 38. num. 6. Alexand. Trentacinq. 4. part. dict. cap. 7. num. 33. Costa, dict. verbo, si absque liberis num. 38. Mantica, dict. tit. 9. num. 16. Angel. Matheacius, de legat. & fideicommis sis, lib. 3. c. 20. num. 3. & 4. cum infinitis Authoribus Ioseph. de Rusticis, dict. cap. 1. ex num. 129. cum seqq. Mantica, dict. tit. 9. num. 16. Cae sar Manente, in cons. 135. num. 6. lib. 2. Ioann. Baptist. Lup.[sect. 37] comment. 1. dict. §. 4. numer. 39. & 40. vel quando ex conditione propria testatoris ita colligitur, vtputa si testator ipse substituit alterum eius filium: quia tunc non est verisimile, quod voluerit eum excludi a filio naturali instituti; sicuti ex Saliceto, Baldo, Alexandro, Socin. sen. Ripa, Beroio, Herculano, & Sfortia, tradidit Menochius, dicta prae sumptione 78. num. 62. Alexander Trentacinq. de substitutionibus, 4. part. Capite septimo, num. 34. in quarta limitatione. De quo tamen videndus est Io seph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, libro tertio, capite primo, numer. 142. & duobus seqq. vbi adducit fundamenta pro opinione Saliceti, & refert contrariam aliorum sententiam, quod etiam substituto filio Testatoris, naturales filij conditionem fideicommis si deficere faciant; quam sequuntur quamplurimi, ibi relati, ac cum eis Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 38. num. 7. versic. Quid autem. Mantica, lib. 11. tit. 9. sub num. 17. versic. Sed ab hac coniectura. Aut etiam colligitur ex qualitate personae sub[sect. 38] stitutae; vtputa si substituta fuit Ecclesia; nam tunc illa non excluditur a filiis naturalibus in conditione positis; de quo vide latius per Menochium, dicta prae sumpt. 78. num. 66. per totum. Mantica, dicto titulo nono, num. 18. Alexand. Trentac. d. cap. 7. num. 35. Ioseph. de Rusticis, d. cap. 1. ex num. 145. vsque ad num. 149. vbi late explicat. Vel quando grauatus testamenti tempore, legi[sect. 39] timos & naturales filios habuis set, de quibus cogitatum a testatore prae sumeretur; tunc namque filij naturales substitutum non excluderent; de quo vide latius per Menochium, eadem prae sumpt. 78. n. 63. 64. & 65. Alexand. Trent. d. c. 7. n. 36. Manticam de coniec. vltimar. volunt. lib. 11. d. tit. 9. n. 19. latius Ioseph. de Rustic. ad dict. l. cum auus, lib. 3. d. c. 1. ex n. 137. vsque ad n. 142. & ij Authores commemorant contrariam aliorum sententiam, de qua ibi videri poterit. Explicant etiam articulum illum, de quo supra, 37. quando filius legitimus, naturalísque testatoris substitutus fuis set; an tunc naturalis filius excludat substitutum, necne. Ego vero, non modo casibus praedictis, & aliis[sect. 40] praecitatis Authoribus consideratis, sed etiam generaliter quocumque casu, seruandam censeo regulam praedictam, traditam supra, ex n. 25. cum seqq. quae voluntati testatoris innititur, vt scilicet ex voluntate, naturalis excludere pos sit substitutum, vel non excludere; id autem ex dignitate, & ex voluntate (ad quam omnes coniecturae, & prae sumptiones reducuntur) vel ex conditione eius. qui fideicommisit, quaerendum es se. Interpretes autem nostros, voluntati eiusdem testatoris adhaerentes, eámque perscrutantes, recta iuris ratione praefatas; & alias coniecturas consideras se, ex quibus admis sum, vel exclusum filium naturalem, sub conditione praedicta, prae sumere, aut diiudicare, vel non prae sumere, nec diiudicare valeamus. Et hactenus de sexta obseruatione in hac materia, & de his, quae ad ius commune, & fideicommis sa pertinent. In quibus (vt vides) late atque ex proposito insistere, omnino neces sarium fuit, nec propter varietatem, & contrarietatem Authorum aliquid praetermitti silentio potuit, ex his, quae adduximus numer. praecedentibus. Nunc vero, & septimo loco, atque principaliter[sect. 41] constituo, ex dictis, atque resolutis hoc capite, facillimo negotio deducendam veram resolutionem, atque explicationem dubij illius, vtrum scilicet filius primogenitus naturalis succedat in maioratu, in quo filij simpliciter, aut filij, & descendentes eius ad succes sionem inuitantur: nam si in fideicommis sis dispositiuis, ad fauorem filiorum, & descendentium ordinatis, atque institutis, filios duntaxat legitimos, & naturales simul comprehendi, nec contineri naturales tantum; vtpote cum. verbum filiis, simpliciter sumptum, eisdem, nec his, qui ex legitimo matrimonio procreati non sunt, non conueniat; probauimus late supra, numero decimo quarto, per totum: si etiam sub nomine filiorum in conditione positorum, eosdem filios naturales non comprehendi ad exclusionem sub stituti, defendimus, sed es se quae stionem voluntatis, magísque facti, quam iuris, constituimus, nec aliter naturales ipsos admisimus, quam si iidem coniectura voluntatis testatoris, manifestis que prae sumptionibus adiuuentur, nec in contrarium prae sumptiones, aut coniecturae vrgeant; consequens equidem manifestum erit, ipsosmet naturales filios ad Hispanorum primogenia, ad quae filij, ac descendentes vocantur simpliciter, vel sub nomine filiorum in conditione positorum, non admitti, nec contineri; sicque, differentiam non es se, an maioratu, siue primogenio instituto, plures fiant substitutiones, & vocationes, & filij ac descendentes plurium graduum simpliciter vocentur, alij in defectum aliorum; an vero aliquibus, vel aliquo vocatis, si sine liberis deces serint, alij substituantur in eorum locum, ac si sine liberis deces serint, vocentur; vtroque namque casu id ipsum dicendum erit, vt naturales filij, nec sub nomine filiorum, aut descendentium contineantur, quando filij, ac descendentes vocantur; nec etiam veniant sub nomine filiorum in conditione positorum; nisi ex serie, aut dispositionis ipsius tenore, vel ex manifestis, & indubitatis coniecturis contrarium appareat, & voluis se maioratus institutorem, naturales eosdem filios ad succes sionem admittere; dilucide, & manifeste constare pos sit: sic sane, filios naturales ad succes sionem maioratus non admitti, & quando filij, ac descendentes simpliciter ad succes sionem vocantur; nisi ex coniecturis aliud comprehendatur, erudite (vt adsolet) defendit Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 4. num. 45. & quatuor seqq. vbi inquit, quod filius spurius de familia, domo, agnatione, seu cognatione maioratus institutoris dicendus non est; ideóque ad ipsum non extenditur verbum hoc maioratus; provt latius ibi comprobat. Et nedum in spurio, sed etiam in naturali, & bastardo id procedere. Bastardus namque, seu naturalis, nec dicitur de familia, nec de domo, nec de agnatione, nec etiam de cognatione parentis; provt etiam comprobat ibidem. Et vtrumque exornat Peregrin. de fideicommis s. artic. 22. ex num. 81. vsque ad num. 90. ideóque naturales, seu bastardi arma, nec insignia parentum deferre pos sunt, nec in feudo succedere. Nec etiam in maioratu, nisi specialiter, & expres sis verbis vocati sint, provt etiam comprobat ibidem. Et citat Gregor. Lop. in maioratu sic tenentem, in l. 2. tit. 15. part. 2. in glos sa, verbo, sino el hijo maior, column. 2. & repetit lib. 3. cap. 3. ex num. 41. vsque in finem cap. & concludit, quod filius naturalis raro, aut numquam admitti poterit ad maioratus succes sionem, ad quam filij, & descendentes simpliciter vocantur, absque adiectione verbi legitimis, nisi ex serie maioratus aliud Colligatur. Non enim credendum est, maioratus institutorem familiae decus, atque splendorem in persona filij naturalis apponere voluis se. Et subdit, quod quamuis in fideicommis sis procedant ea, quae adducunt Doctores, in d. §. si quis rogatus, & a me adducta supra; ipse credit, ad primogenij succes sionem, in quo filij simpliciter vocati sunt, nunquam es se filios naturales admittendos. Vt praecitato in loco ob seruauit, & lib. 3. cap. 7. num. 4. scribit, quod filius naturalis, nec habitu, nec potentia, nec spe est succes sibilis in maioratu: & idem tenuit Gregorius Lopez, in eadem l. 2. verbo, las hijas, & in l. 32. tit. 9. part. 6. Pelaes a Mieres de maioratu, parte 2. quae st. 2. num. 1. & 2. qui loquitur in eisdem terminis, in quibus Molina; & inquit, quod filij naturales, & alij huius generis non sunt admittendi ad maioratum, etiam si faciens maioratum, dicat simpliciter, quod relinquit filiis maioratum, quia licet non dicat, quod in eo succedant filij le gitimi, & naturales, subintelligi hoc debet. Quia cum bona maioratus de iure non pertineant nisi ad filios legitimos & naturales, provt ibi comprobat, testator in hoc videtur se conformare cum iuris dispositione, qua hos filios excludit, & appellatione filiorum, veniunt in dubio filij legitimi & naturales, vt est expres sum in prooemio, titul. 7. part. 2. & ibidem comprobat: Aluaradus etiam id ipsum tenuit in commentariis, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. ex numer. 13. vsque ad numerum 20. restringit tamen resolutionem ad terminos iuris communis, & decisionem textus, in d. l. ex facto §. si quis rogatus, el. 1. vt scilicet maioratus institutor, quacunque dignitate condecoratus, non censeatur admittere voluis se naturales ad succes sionem; cum tamen Ludouic. Molin. & Pelaez a Mieres, indistincte eos excluserint, nec ea, quae in terminis iuris communis, ac in fideicommis sis distinguebant, atque obseruabant Doctores, in Hispanorum primogeniis admiserint, imo indi stincte dixerint, filios naturales nunquam es se admittendos. Quod etiam alio in loco dixit idem Aluaradus, in cap. 3. eiusdem lib. 2. num. 75. Auendanus etiam, in l. 40. Tauri, glos sa vndecima, numero 43. & duobus sequentibus: Azeuedus, qui tamen certam non tradit resolutionem, quamuis in maioria antiqua, & non a matre instituta, Ludouici Molinae sententiam clare videatur amplecti, in l. vndecima, titulo sexto, numero 45. & in l. septima, titulo octauo, numero 20. libro quinto, nouae collect. Regiae, nec contrarium as serit firmiter in succes sione maioratus, in consilio 24. ex numero 13. vsque ad numer. 40. quamuis ad eleemosynam, inter consanguineas testatoris distribuendam, filias naturales admiserit ibidem, & consanguineas, naturales tantum, proximiores, & pauperiores, legitimis remotioribus praeferri, defendat longa serie ibi, & quamplurima congerit in proposito. Sequitur etiam Ludouic. Molin. sententiam, & filios naturales in maioratu non succedere, defendit Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 30. numer. 90. & 91. & 92. vbi sequitur Gregorium Lopez, & Molinam, in locis praecitatis, quatenus tenuerunt, filios naturales non censeri comprehen sos in dispositione maioratus, nisi specialiter & expresse dictum sit. Stephan. etiam Gratianus, tom. 2. cap. 218. ex numer. 13. & maxime numer. 22. Gabriel Pereira, decis. 14. vbi late & maxime numer.. . referendo infra, Melchior Phaebus, decis. 97. Pater Ludouic. Molin. tom. 1. de iustit. & iure, tractat. 2. disputat. 174. column. vltima, vers. Dubium est, fol. 1013. Ego quoque ipse idem volui, quotidianar. controuers. iur. lib. 2. cap. 30. numer. 18. & constanter defendit Blasius Flores Diaz de Mena, variarum lib. 1. quae st. 16. per totam, vbi numer. 13. hanc es se communem opinionem profitetur, quod filius naturalis in maioratu non succedat: & numer. 32. inquit, veriorem es se, & quae debet seruari in iudicando, & consulendo, provt semper ipse vidit seruari. Et idem voluit in additionibus ad decisionem Gammae 2. in principio, & d. capit. 16. numer. 33. recté obseruauit, praedictam sententiam aequaliter obtinere in maioratu facto a masculo, & in condito a foemina, num. etiam 34. vestigiis Ludouici Molinae adhaerens, non restringit quae stionem istam ad terminos d. §. si quis rogatus, an scilicet institutor maioratus, in dignitate sit constitutus, vt filios naturales exclusis se videatur; sed eo ipso, quod quis maioratum instituit, videri ex eiusdem maioratus natura, & fine, excludere naturales, admittit, & in primogeniis, intelligendum textum, in d. §. si quis rogatus, non solum filiis illustrium, habentium dignitates, sed etiam de aliis personis qualificatis suo modo. Rursus, quod decisio text. in d. §. si quis rogatus, ibi. Ex dignitate, verificatur in his Regnis, in his, qui maioratus, seu primogenia instituunt, qui vt in pluribus nobiles sunt, aut saltem nobiliter viuunt. Quod in effectu est, non restringere resolutionem istam, ex qua naturales regulariter excluduntur a succes sione maioratus, ad terminos dicti § si quis rogatus, nec ea, quae in fideicommis sis obseruabantur, in succes sione maioratus neces sario requirere, sed in quocunque institutore id statuere, & maxime in Nobilibus, nisi ex tenore, aut serie dispositionis aliud appareat, vt Molina met profitetur, & expres sim voluit. Rursus, & fundamentis pro vtraque parte adductis, quae stionem disputat Blasius Flores de Mena, dict. quae st. 16. vbi & illis, quae in fauorem filiorum naturalium vrgere videbantur, satisfacit, responsúmve praebet, atque ex num. 14. concludentia fundamenta pro hac parte, & contra eos dem filios naturales perpendit, provt ibi videre poterunt, atque ex dicta l. 2. tit. 15. partit. 2. ibi: Si dexas se hijo, o hija de su muger legitima, ex conseruatione quoque agnationis, & nominis, & armorum delatione: ex argumento facto de feudo ad maioratum, atque ex dicto §. si quis rogatus, deducuntur; provt antea deduxerat Ludoui. Molina, licet non ita exornauerit, deduxit etiam Azeued. dicto consilio 24. ex num. decimo tertio cum seqq. Ex his sane, manifeste deprehenditur, hanc es se veris simam sententiam; & ab omnibus fere huius Regni Interpretibus receptam opinionem . Et quamquam Authores nonnulli, in fauorem filii naturalis expendi soleant, vt ipse scilicet in maioratu succedere pos sit, veré tamen non vrgent. Primo namque Gregorius Lopez, in l. nona, titul. 32. partita sexta, glos sa tertia, verbo, no valdra, articulum non decidit, sed sub dubio loquitur, & se remittit ad l. ex facto, §. s i quis rogatus, ff. ad Trebellian. qui textus duntaxat statuit, quod in fideicommis sis, apposita Conditione, si sine liberis, an filius naturalis comprehendatur, ex dignitate, ex voluntate, & conditione eius, qui fideicommisit, accipiendum erit; haec autem omnia, vsque adeo in Hispanorum primogeniis, filij naturalis succes sioni repugnant, vt nullo pacto ipse admitti debeat, vbi ex verbis, aut ferie dispositionis, se vocatum ostendere non valeat. Sic sané Gregorius ipse Lopez constanter contra filium naturalem, quae stionem absoluit in dicta l. secunda, titulo 15. partita secunda, verbo, la bija, & verbo, sino elhijo mayor, colum, 2. quastione 8. versiculo, Et quod in ista lege dicitur. Azeuedus etiam, in consilio 24. numer. 28. & 33. non etiam repugnat loquitur namque non in succes sione maioratus, sed in materia alimentorum, quorum etiam filij naturales, & spurij quoque, & quincunque illegitimi capaces sunt, saltem attenta aequitate canonica; provt in commentariis de alimentis, longa serie ostendimus, & in filiis naturalibus loquitur l. fin. titu. 13. partita 6. & in illegitimis quibuscunque, tex. in cap. cum haberet, de en qui duxit in matrimon. quam polluit per adulter. Et ita Azeuedum explicauit Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo secundo, parte septima, capite 5. numer. 48. & eodem consilio 24. nume. 31. & 2. seqq. quod ipse Azeuedus dixit, se vidis se, cuiusdam maioratus pos ses sionem dari descendenti illegitimo, in prae iudicium consanguinei transuersalis; ideo contigit, atque procedere potuit, quod institutione cauebatur, quod descendens legitimus ei praeferretur, qui legitimus non es set, atque ita conces sa praelatione legitimis, videbantur illegitimi vocati, vt transuersalibus praeferri deberent, argumento l. cum filius, §. pater cum filia, ff. de legat. 2. vbi Bart. dum eum textum summat, notauit quod qui vni plus legat, censetur omnibus aliis legare, l. 2. §. si mater, ff. ad Tertyllian. ibi: Cum enim esset praelatio, l. 3. §. pos se. & §. emancipatus, ff. de as signat. libertor. ibi: Et praeferri filio nepotem as signatoris constat, & notarunt Decius, in cons. 184. num. 6. Socin sen. in cons. 19. num. 20. lib. 1. Thesaurus; decis. 96. num. 5. extatque singularis decisio Rotae 11. de concessione prabendae, in antiquis, num. 12. & facit Gratian. tom. 3. c. 554. num. 23. Caldas quoque Pereira, in cons. 9. num. 80. vbi testatur, pro filio naturali iudicatum fuis se succes sione maioratus, in contrarium non vrget, nec maioratibus Hispaniae applicati potest, maioratus namque Regni Portugaliae non subiacent legibus peculiaribus, Hispaniae, quae duntaxat admittunt ad succes sionem maioratus filios, & descendentes legitimos, sicuti constat ex d. l. 2. tit. 15. parti. 2. ibi: Si dexare hijo, o hija de su muger legitima: quam ad hoc notauit Greg. Lop. ibi, glo. 10. q. 8. & quamuis lex ipsa loquatur in succes sione Regni, idem tamen dicendum est in aliis maioratibus inferioribus, cum eorum succes sio a succes sione Regni regulari soleat; provt Ludouic. Molin. notauit de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 2. num. 7. & 10. & numer. 16. & num. 21. vbi quod succes sio Regni, & maioratus semper est vna, nisi institutor aliud disposuerit: Pat. Ludouic. Mol. tom. 3. de iust. & iur. disputat. 576. nec contrarium innuit l. ipsa partit. 2. ibi: siendo ome para ello. Non enim de filio naturali loquitur, nec de eo vliam habuit cogitationem, sed exponi debet, id est, si sit capax succes sionis Regni, vt quia nec demens, nec furiosus, nec alias incapax, provt tradidit Ludo. Moli. lib. 1. c. 13. num. 28. & quod de filio naturali non meminerit, euidenter paret: nam si in defectum filiorum ex vxore legitima, vocatur leg. illa proximior consanguineus, si admitteretur, cum naturalis es set, sequeretur, quod si Rex haberet filium naturalem, excluderet eum consanguineus transuersalis non legitimus: quod es set maximum absurdum. Sic etiam, & in l. 40. Tauri, expres se cauetur: si el tal hijo maior dexare hijo, o nieto, o descendiente legitimo: & vere leges omnes huius Regni ad huiusmodi succes siones semper filios, & descendentes legitimos vocarunt, nec illegitimos admitti voluerunt: & in succes sione feudi, quod filij naturales non admittantur, expresse quoque decidit l. 68. tit. 18. parti. 3. quam in id expendit Pelaez a Mier. de maio. par. 2. q. 2. n. 26. & ad succes sionem maioratus contra filium naturalem induxit Greg. Lop. in d. l. 2. tit. 15. parti. 2. glo. 10. verbo, sino el hijo maior, q. 8. vers. Et quod in ista lege dicitur; text, de iure communi conuenientem, in c. 1. §. naturales, si de feudo defuncti contentio sit, in illis verbis: Naturales filij licet postea fiant legitimi, ad succes sionem feudi, nec soli, nec cum aliis admittuntur. Nec repugnat praedictis l. 27. Tauri, vbi filius naturalis vocari debet, lex namque illa loquitur in casu particulari, siue in fideicommis so, aut maioratu particulari meliorationis, ex Tertio, aut Tertio & Quinto bonorum patris facto; nec dat prae cisam vocationem filio naturali, nec etiam praeter, aut contra voluntatem parentis, filius ipse naturalis succedere potest; vere namque duntaxat statuitur l. ipsa 27. Tauri, quod in substitutionibus, & vocationibus seruari debeat ordo ibi prae scriptus, atque in defectum filiorum, & descendentium legitimorum, illegitimi vocari debeant, naturales scilicet, antea quam ad transuersales, aut extraneos deueniri pos sit; atque ita non statuitur, quod filij naturales absque vocatione patris, meliorationem facientis, succedere pos sint, nec praebuit eis succes sionem legalem lex illa, sed astringit duntaxat parentes, quod si grauamina, & substitutiones apponere velint in melioratione, ordine ibi prae scripto id efficere valeant, non tamen obligantur ad praecisam filiorum naturalium vocationem, si inter filios, & descendentes tantum legitimos, fideicommis sum, aut maioratum meliorationis fecerint, pos sunt namque eos excludere, aut omittere, dummodo aduocationem transuersalium, aut extraneorum non procedant; provt in commentariis, lib. 2. cap. 7. &c. 30. latius ego metipse comprobaui: denique in maioratu ex regia facultate facto, non procedit decisio d. l. 27. Tauri, neque in eius vocationibus, & substitutionibus seruari debet ordo legis ipsius; sicuti etiam egomet ipse, ex Ludou. Molin. & aliis notaui supra hoc eod. tract. c. 36. ex num. 22. & 24. Praeterea, & dubium habere ea, quae Caldas Pereira tradidit d. cons. 9. numer. 80. etiam in Regno Portugaliae, ex his deprehenditur manifeste, quae Gabriel Pereira de Castro, decisione 14. per totam. ex fol. 71. in hac ipsa materia, & maxime numer. 7. scripta reliquit vbi in terminis attigit quae stionem filij naturalis, & nonnulla tradidit ad explicationem textus, in dicta l. ex facto. §. si quis rogatus, & iurium aliorium, de quibus supra; & cum versaretur in eo dubio, an capella nominationis, seu electiua, qua succes sor potest nominare vnum ex filiis, post se; eo non nominante deferatur ad filium naturalem, & non ad substitutum, in desectum filiorum, & dicto numero septimo, in haec verba scriptum reliquit: Vnde non obstabit Ordin. libro quarto, titulo 36. §. quarto, quae naturalem etiam ex aequitate in hoc Regno admittit ad emphyteusim, vt censeatur nominatus a patre, qui sine nominatione decessi: Quia respondetur, quod illa ordinatio procedit in emphyteusi liberae nominationis, ad quam pater poterat nominare quem vellet libere post se, patet ex §. secundo, e finandose, qui agit de emphyteusi conces sa, cum libera facultate eligendi post se, secundam personam, ex quo sit quod non pos sit habere locum in emphyteusi de pacto, & prouidentia, seu pro se, & liberis, tunc enim non potest admitti naturalis, quia verba non conueniunt, & recurrendum est ad ius commune, secundum quod verba proprie intelligenda sunt de legitimis liberis, dixit Menesies in l. cum acutissimi, num. 33. C. de fideicommis. Clarus in §. emphyteusis, quae stione 30. Caldas Pereira de nomin. Quae st. 19. numero octauo, & quae st. 21. num. 30. vbi etiam excludit legitimatos. Ex quo patet dictam decisionem legis Regiae extendi non pos se ad maiorauts electiuos, conces sa electione inter liberos. quia ibi non datur libera nominatio, sed restricta ad filios, & semper intelligitur de legitimis & habilibus, argumento l. Lucius Titius Damam ff. de legat. 2. Hactenus Gabriel Pereyra de Castro, dicta decis. Portugaliae decima quarta, in cuius comprobationem extat etiam Senatus eiusdem, & Melchioris de Phaebo, decisio. 97. per totam, ex folio 354. vbi pro certo tradit. filios naturales ad succes sionem maioratus non admitti, & sententiam Senatus contra filium naturalem fuis se, profitetur numero vige simo septimo, & duntaxat per totam illam decisionem inquirit, vtrum legitimati in illo Regno, sint vere legitimi, & succedant in maioratibus, & excludant substitum? & per nonnullos casus explicat legitimationis materiam, an scilicet & quando quis legitimatus, aut dispensatus dicatur, ad effectum, vt si sit legitimatus, & sit naturalis in maioratu succedere valeat. Agit etiam de intellectu dict. l. ex facto, §. si quis rogatus, & quaecunque in proposito reuoluit, superiori nostrae, & communi Interpretum hu ius Regni sententiae conueniunt. Remanet itaque firmis sima conclusio, & hactenus auctoritate, & legibus huius Regni comprobata opinio, quod filij naturales ad succes sionem maioratuum, siue primogeniorum Hispaniae admitti non valeant, quod & ratione etiam comprobabitur inferius ad finem huius capitis, num. 50. Ego vero vt disceptationem metipsam, absolute[sect. 43] admodum, atque dilucide, & radicitus explicem, nec aliquid silentio praetermittam ex his, quae pro eiusdem accurata resolutione neces saria sunt, sex ca sus principales distinguendos, atque constituendos duxi, quibus vniuersa haec controuersia circunscribi videbitur, dum inquiritur, vtrum filius naturalis primogenitus in maioratu succedat: & quo antiquus, siue ab antiquo institutus maioratus a nouo, siue ab eo nouiter institutus, de cuius prima succes sione agitur, secernatur, & separetur; vt etiam matoratus a patre, vel a matre, seu ascedentibus marernis institutus, distinguntur, vt de iure naturalium filiorum, & succes sione eorum discutiatur: ac denique, cum versemur in terminis l. vigesimae. septima Tauri, tam respectu patris, quam matris, quid dicendum sit, proponatur (quae non ira distinguunt, nec separant praecitati omnes Authores) Praemittendum erit ante omnia, de iure Digestorum, succes sionem filiorum naturalium non es se expresse statutam. De iure vero Codicis, succes sionem eorundem naturalium es se vnicam vnciam, legitima etiam prole existente. Itaque vna vncia, id est, duodecima pars a patre relinqui debebat filio naturali, quae inter ipsum, & suam matrem erat diuidenda, l. 2. C. de naturalibus liberis, authen. quib. mod. natu. effici, sui. §. discretis, collation, septima, l. octaua, titulo decimotertio, partita 6. Quod si aliquid vltra praedictam vnciam a parentibus relictum es set, ab eis auferebatur, atque filiis legitimis & naturalibus dabatur, dicto §. discretis, & l. prima, C. de naturalibus liberis, l. fin. titu. 7. partita 6. & quod dictum est, filiis naturalibus, cum existunt filij legitimi, vnicam tantum vnciam a parentibus relinqui pos se, intelligebatur, si parentes relinquere voluis sent; nam id in eorum voluntate erat relictum. Quemadmodum & l. 10. Tauri, inuenitur hodie staturum, ibi, pueda mandar, id est, si voluerit: de iure vero nostro Regio, stante etiam legitima prole, alia forma, & modo filij naturales ex testamento patris sui succedunt, videlicet in quinta bonorum parte, quam in vita pro alimentis dare, vel in morte relinquere, patri permis sum est: vel alimenta neces saria duntaxat, si quintam partem relinquere noluerint, l. 9. & 10. & 11. Tauri l. y. & 8. & 9. tit. 8. lib. 5. nouae collect. Regiae, Ioann, a Rojas, in epitome succes sionum, c. 11. per totum. qui in effectu, per longum tamen discursum, sic (vt dixi) resoluit Anton. Gom. Tell. Fern. Auendan. & Ceruant. in dictis legibus Tauri: Matienc. in d l. 7. tit. 8. glo. 4. sub. num. 2. stantibus itaque legitimis filiis, aut descendentibus, naturales filij vltra Quintum capere non pos sunt; Quintum autem parentes, si voluerint, eis pos sunt relinquere, vel saltem alimenta neces saria, ad quae de neces sitate tenentur vt ipsismet legibus Regiis expres sim cauetur. Quod si descendentes legitimi deficerent, existerent tamen ascendentes legitimi, non licebat de iure communi parentibus vltra duas suae substantiae partes, aliquid naturalibus filiis relinquere, debebant enim tertiam bonorum partem ascendentibus reseruare, quae erat legitima eorum, vt in authen. licet, C. de naturalibus liberis, & in authen. de triente & semis se, § 1. Hodie autem de iure huius Regni, excluduntur omnes ascendentes, si pater filij naturalis, ei voluerit omnem substantiam relinquere, atque ita in defectum legitimorum filiorum, & descendentium, ex testamento patris erit filius naturalis capax totius haereditatis, sicut filius legitimus, vt in d. l. 10. Tauri exprimitur, vbi Anton. Gomezius, & omnes Authores huius Regni notarunt, maxime Tellus Fernan. num. 19. Marienc. in d. l. 8. tit. 8. lib. 5. gl. 5. num. 1. & 2. latius explicat Roder. Suar. in l. 1. tit. de las deudas, num. 12. per tot. Ioan. a Rojas, in d. epitome succession. c. 12. per tot. idem Matienc. in l. 11. tit. 6. gl. 5. num. 2. Azeucd. in l. 7. tit. 8. num. 19. lib. 5. Lud. Mol. de Hispan. primog. lib. 2. c. 11. num. 25. vbi scrip sit, quod filiis legitimis non extantibus, parens poterit filio naturali omnia bona sua, vel maiorem eorum partem iure maioratus relinquere. Si vero filij legitimi extent; non potest pater eidem aliquid, nisi Quintum relinquere. Et id ipsum tenuit Mier. de maior. par. 2. q. 2. sub. num. 27. ad finem, & antea, 1. par. num. 13. q. 2. vbi inquit, quod in filium naturalem pater potest facere maioratum, etiam ex omnibus bonis suis, si filios legitimos non habeat, etiam absque facultate Regia, & etiam, si habeat patrem legitimum, vt latius ibi. Sequitur Pater Ludou. Molina, tum. 3. de institia. & iure, disputatione 610. vers. Quod ad illegitimos attinet, fol. 254. Angulus, ad leges meliorationum . l. 11. glos sa 11. imo, quamuis filiorum naturalium succes sio voluntaria sit respectu patris; aliquando eorundem substitutio, ac vocatio neces saria est, & praecisa, in terminis scilicet l. 27. Tauri, quae hodie est l. 11. tit. 6. libro 5. nouis collect. Regiae. Supponendo pro certo, ordinem in ea l. prae scriptum, debere omnino, & praecise ob seruari in omni substitutione, tam descendentium legitimorum, quam illegitimorum, & sic naturalium filium; & consequenter, filium naturalem post descendentes legitimos, praecise, & neces sario vocandos es se a patre, & praeferendum ascendentibus, in vocatione, & grauamine Tertij; quod latius quidem, & vtiliter ego ipse explicaui, & cum Pala. Rubeo, Castello, Tello Fernand. Velazq. Auendano, Mieres, Ioannne Gutierrez, Matienco, & Azeuedo, sic constanter defendi, & fundamentis Anguli, contrarium tenentis satisfeci, lib. 2. cap. 30. per totum: & vltra locum Pelaez a Mieres, ibi adductum; alio in loco sic quoque ipse scripsit, 1. par. dicta q. 2. sub n. 13. vers. Et pro hac conclusione. Abintestato autem filij naturales succedunt parentibus in duabus vnciis, non extantibus filiis, aut descendentibus legitimis, & non extante vxore legitima patris sui, authent. licet, C. de natural. liberis, l. 8. tit. 13. parti. 6. & iure nostro Regio, etiam extante vxore legitima, succedit naturalis filius patri abintestato, in dictis duabus vnciis, hoc est, in sexta parte haereditatis paternae, vt in l. 9. tit. parti. 6. si vero legitimi ad sunt descendentes, in nihilum patri, abintestato morienti, filij naturales succedunt, sed alimenta neces saria duntaxat eis sunt prae standa, vt probatur in d. l. partitae 8. Ascendentes etiam omnino excludunt naturales filios, vt eisdemmet iuribus probatur: & latius adnotarunt ipsimet huius Regni Authores, in dictis legibus Tauri. Anto. Gome. in l. 9. num. 4. in fi. Ioan. a Rojas in epitome successionum, c. 13. per totum, Ioan. Matienc. in d. l. 11. tit. 6. gl. 5. num. 1. latius in l. 9. tit. 8. glos. 1. n. 1. & 2. & 3. contra testamentum vero patris sui, nullum remedium filio naturali datur, atque ita, neque habent ius dicendi nullum filij naturales, neque inofficiosi testamenti querelam, neque contra tabulas bonorum pos ses sionem: quod cum infinitis Authoribus tradiderunt Ioannes a Rojas, in d. epitome successionum, c. 11. num. 12. & 13. Matienc. in d. l. 11. tit. 6. gol. 5. numer. 2. & in l. 8. tit. 8. glos. 5. numer. 3. lib. 5. Anton. Cardos. in praxi indicum, & aduocatorum, verbo, filius, num. 34. fol. 149. Et hactenus de succes sione filiorum naturalium, respectu patris. Quod attinet vero ad succes sionem matris, expres sim ostenditur dictorum filiorum naturalium ius in d. l. 9. Tauri, quae hodie est l. tit. 8. lib. 5. quae tradit regulam cum tribus limitationibus. Regula est, quod omnis filius naturalis, vel spurius, etiam ex damnato coitu natus, succedit matri suae ex te stamento, & abintestato, & caeteris ascendentibus ex parte matris. Idque etiam si habeat patrem, aut matrem, vel ascendentes legitimos; provt Matien cus, & alij referendi statim, aduertunt. Limitatur primo haec regula, si mater habeat filios, aut descendentes legitimos; filij namque naturales, spurij, vel vulgo quae siti, nullo modo succedunt matri, extantibus filiis legitimis, nec ex testamento, nec abintestato, quamuis mater, si velit, pos sit eis quintam bonorum partem relinquere: quod si nihil relinquat, alimenta eis debebuntur, quae omnibus filiis debentur indistincte, ac maxime naturalibus, vt compertum est. Secunda limitatio est, nisi filius habitus es set ex coitu, propter quem mater pos set damnari ad mortem naturalem, quia tunc spurij non succedunt matri, etiam si filios legitimos ipsa non habeat. Potest tamen tunc quintam bonorum suorum partem ei relinquere, de qua spurius, etiam natus ex coitu punibili poena mortis, potest ad libitum in vita, vel in morte disponere. Tertia limitatio est, quando es set filius Clerici, vel alterius in Religione profes sa: sic sane regulam generalem deducit, & omnia superiora latius exornant in ipsamet l. 7. tit. 8. lib. 5. nouae collect. Regiae. Ioan. Matienc, glo. 2. & 3. & 4. & 6. & 8. & 10. Azeued. ibidem, Anto. Gom. Tellus Fern. Ceruantes, & caeteri, in l. l. 9. Tauri, ibidem Velazq. Auendan. glos s. 1. & seqq. Ioann. Rojas, in Epitome succes sion. c. 14. per totum. Anton. Cardos. d. verbo, filius, num. 34. Pat. Ludouic. Molin. tomo 3. de iustitia & iur. dis putat. 610. sub. num. 3. Cum igitur legitima prole non existente, naturales non modo, sed etiam spurij filij, ex testamento, & abintestato, in bonis maternis vere sint legitimi haeredes, & omnes ascendentes legitimos, & agnatos, & cognatos ex parte materna excludant; inde sequitur, spurios, vel naturales filios, iniuste exhaeredatos, vel praeteritos pos se contra matris testamentum succedere, & illud euertere, & ab intestato succedere, per querelam inofficiosi testamenti, l. si suspecta, in fi. ff. de inoffi. testam. & cum multis Authoribus obseruarunt Ioan. Rojas, d. c. 14. num. 7. Matienc. in d l. 7. tit. 8. gl. 5. n. 3. Anton. Thesaur. forens. lib. 2. q. 26. Azeued. in. l. 7. tit. 8. num. 19. lib. 5. Sequitur etiam, quod non modo poterit mater in filium naturalem maioratum instituere, ac si es set legitimus, provt dixit Pater Ludou. Moli. d. disputat. 610. sub. n. 3. sed etiam, non pos se ipsam eum excludere a succes sione maioratus, si in effectu bonorum suorum maioratum velit instituere. Imo dicendum est, quod si vnicum filium duntaxat naturalem habeat mater, vel etiam spurium, non natum ex damnato coitu, non pos sit absque Regia facultate maioratum instituere, nec eum in legitima vllo modo grauare: nam cum filius naturalis, ex legis dispositione sit legitimus haeres ex testamento, & ab intestato, nec differat a legitimo, respectu matris: certum est, quod filiis legitimis deficientibus, non pos sit in legitima grauari, quemadmodum filius legitimus non potest, vt certum est; nec etiam filio vnico naturali melioratio fieri poterit, cum in vnico filio nec nomen, nec meliorationis effectus cadati: provt in legitimo filio, cum Molina, & aliis multis Authoribus, contra Parl. neruose ego defendi lib. 2. cap. 12. per totum. Absque facultate itaque Regia primogenium in persona filij vnici in stitui non valebit per matrem, nec filius vnicus naturalis in tertia bonorum portione grauari poterit. Ex Regia tamen facultate potest, vt per Molin. de Hispan. primog. lib. 2. cap. 11. ex num. 2. cum seqq. & num. 10. Fontanel. de pact. nuptial. claus. 4. gl. 9. par. 4. num. 133. & 134. & tradunt Pater Ludou. Molin. tom. 3. disput. 609. num. 5. Mieres de maiorat. 1. part. q. 13. quod si mater plures habeat filios naturales, aut etiam spurios, non natos ex damnato coitu, non etiam poterit instituere in aliquem eorum maioratum absque Regia facultate, & relictis cae teris filiis alimentis competentibus: nam cum naturalis (vt dixi) non differat a legitimo, respectu matris, id ipsum dicendum est in naturalibus, re spectu matris, quod in legitimis, respectu patris, longa serie scriptum reliquit Ludou. Molin. lib. 2. cap. 1. per totum: Ioann. Gutier. canonicarum, lib. 2. cap. 14. per totum: Pat. Ludou. Molin. tom. 3. disp. 576. num. 11. & 12. & 578. per totam: Mieres, 1. part. q. 3. in Tertio autem, & Quinto bonorum poterit mater filium naturalem meliorare, si alios filios naturales habeat, ita quod aliorum filiorum comparatione melioratio sit: quemadmodum in legitimis, respectu patris, certum est; & d. cap. 12. lib. 2. latius probaui. Sic sane temperari, atque explicari neces sario debebit Pater Ludou. Molin. dicta disp. 610. sub num. 3. nam cum dixerit, pos se matrem in filium naturalem maioratum instituere, periculosa redditur eius doctrina, si vnicus duntaxat filius naturalis sit, ex his, quae nunc obseruaui. Si vero plures filij naturales existant, non etiam in aliquem eorum maioratus institui poterit, nisi cum facultate Regia, & relictis caeteris filiis alimentis competentibus. Ipséque Author (mihi equidem, & eruditis simus semper, & prae stantis simus) non recte, ex eo, quod antea dixerat, quod scilicet in filium naturalem pos sit pater facere maioratum, etiam ex omnibus bonis suis, si filios legitimos non habeat, etiam absque facultate Regia; infert statim id, quod dixi, pos se inquam matrem in filium naturalem maioratum instituere: nam cum respectu patris sit voluntaria succes sio filiorum naturalium, iure equidem poterit pater id efficere. Respectu vero matris, cum sit neces saria, & praecisa, legitimis deficientibus, nec si vnicus filius naturalis duntaxat existat, poterit ipse in legitima absque Regia facultate grauari, nec etiam, si plures exi stant, absque eadem facultate Regia: & relictis alimentis competentibus caeteris filiis, poterit mater in aliquem eorum maioratum instituere. Idcirco non absque maximo mysterio, sed potius cum iudicio (vt adsolet) Ludouicus Molina, de Hi spanor. primogen. lib. 2. cap. 11. num. 25. vbi scripsit, quod filiis legitimis non extantibus, parens poterit filio naturali omnia bona sua, vel maiorem eorum partem iure maioratus relinquere, non inde infert ad matrem, vt id ipsum illa efficere valeat, sensit etenim non solum, sed etiam prae oculis habuit maximum discrimen, ac illud, quod a voluntate, aut neces sitate succes sionis causatur, inter patrem, ac matrem versari. Quod etiam sensit Mieres, 1. part. quae st. 2. n. 13. & 2. part, quae st. 2. sub num. 27. Sequitur etiam ex antea dictis, quod si forma, & ordo traditus in l. 27. Tauri, debet omnino, & praecise obseruari in omni substitutione, tam de scendentium legitimorum, quam illegitimorum, & sic filiorum naturalium, etiam respectu patris, vt supra obseruaui; quando scilicet pater meliorat aliquem ex filiis, & adiicit grauamina: multo magis id certum es se respectu matris, vt supra, filiis legitimis existentibus aliquem meliorauerit, & grauamina adiiciat, teneatur praecise in defectum eorum naturales, ac etiam spurios, non natos ex damnato coitu, substituere: sic equidem, quamuis respectu patris a communi sententia Scriptorum huius Regni reces serit Angulus, ad d. l. 11. glos. 11. & filium naturalem respectu patris, voluntarie vocandum es se scilicet si pater velit, quia succes sio eius est voluntaria, defendat constanter, cuius contrarium ego cum communi defendi, lib. 2. d. cap. 30. vt supra dixi. Attamen, quod filius naturalis, vel spurius non natus ex damnato coitu, respectu matris neces sario vocandus sit, quia eius succes sio neces saria est; agnoscit libenter, vt in fine d. glos. 11. apparet. Et id ipsum, eadem, praecisá que ratione dicendum erit, quando mater, vel ascendens maternus, non habens filios, nec descendentes legitimos, sed naturales tantum, aliquem eorum melioraret, quia tenebitur praecise inter ipsos naturales, aliquo eorum meliorato, eundem ordinem obseruare, quem inter legitimos obseruare debere parentes, lege illa statuitur: cum naturalis respectu matris a legitimis non differat, quando filij legitimi non adsunt. Sequitur deinde manifeste, quam varie, & obs cure, a veritatéque ipsa, siue distincta, & certa re solutione alieni videantur, & se habuerint omnes fere huius Regni Scriptores, & legum Regiarum Commentatores in proposito dubio: & dum inquirunt, an filius naturalis matri succedat in maioratu, an ve simpliciter in maioratu succedere pos sit filius naturalis primogenitus? Sic sané laborarunt hoc vitio (vt ita dixerim) Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 17. & eodem lib. cap. 3. num. 75. & 77. dum inquirens, an filius naturalis in maioratu materno succedat nec absolute explicat quae stionem, nec etiam certam nobis proponit resolutionem, indistincte potius, quod non succedat, respondet, & refert Gregorium Lopez, in l. fin. tit. 13. part. 6. Azeuedus etiam, in l. 11. tit. 6. num. 45. lib. 5. & in l. 7. tit. 7. num. 20. eo. lib. vbi etiam non distinguit, nec explicat, provt neces se erat. Nec minus Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quae st. 53. num. 7. in fine, & num. 8. vbi etiam non explicat vllo modo, sed sequutus Velazq. Auend. in l. 27. Tauri, glos. 2. num. 14. vestigia; statuit duntaxat, legem ipsam Tauri 27. venire decidere controuersiam dubitantium, an filij naturales matri succederent in maioratu? in quo (vt ipsi cantant) non succedere, plures tenuerunt ex natura succes sionis, quae nobilior est, quam diuidua, & in ea lege deciditur, in maioratu ex Tertio, es se substituendum naturalem matri. Hoc sane, a veritate ipsa multum abhorrere, & a mente eiusdem legis Tauri alienum es se, nec dubium hoc eam legem venire decidere, nec aliquid etiam noui continere in filiis naturalibus, respectu succes sionis matris; aduersus eosdem Authores, adeo concludenter ostendi ego ipse, lib. 2. cap. 10. num. 17. ex vers. Sexto denique, & vltimo loco, vsque ad num. 19. vt nihil vltra addere, neces sarium sit, sed & Ludouic. ipse Molina, Pater Molina, Pelaez a Mieres, Flores Diaz de Mena, Auend. & caeteri, qui articulum istum explicant; non distinguunt, cum agitur de succes sione maioratus, respectu matris, hoc ideo fortas sis, quod de succes sione maioratus antiqui, quae stionem ipsi mouerint, ac eius respectu dubium habuerint, non vero respectu maioratus materni, in quo dubium es se non potest, cum respectu matris filiorum naturalium succes sio ne ces saria sit. Et in casibus, in quibus a matre maioratus, aut melioratio cum grauamine fieri pos sit, dubitandum non sit quin filiorum naturalium vocatio, substitutio, ac succes sio, respectu matris neces saria omnino sit, vt supra dixi. Cum igitur ambigitur, an filius naturalis primogenitus succedere pos sit matri in maioratu; aut agitur de maioratu antiquo, ab alio, non a matre instituto; & in quo filius naturalis primogenitus matris vltimae pos ses soris, praetendit maioratum, quia filij legitimi deficiunt; & tunc tenor dispositionis, ac institutionis maioratus designauit, an naturalis succedere debeat, vel non, quod ex eo pendebit, an sit vocatus, vel non, & quae stio voluntatis agitabitur, vt illa primum locum obtineat: si in dubio simus, nec aliud ex serie, aut tenore dispositionis appareat, vel ex indubitatis, aut certis coniecturis; Ludouici Molinae sententia, de qua supra, obseruari debebit, nec naturalis filius admitti. faciliúsque excludi debebit filius naturalis foeminae, vltimae pos ses soris, quam masculi; idque ob prae sumptam institutoris voluntatem , quod voluerit, foeminas pudicitiam, honorem, 7 castitatem, magis quam masculos seruare; sicuti ex Mantica, Menoch. Peregrino, & aliis multis scripsi, atque obseruaui supra, & conducit mirabiliter in proposito Ludou. Molinae obseruatio lib. 3. cap. 3. n. 34. quod si ab ipsa matre maioratus sit institutus, quid obseruari debeat, dilucide, & distincte admodum, superius explicaui; videlicet, si absque facultate Regia, atque ex dispositione l. 27. Tauri, maioratum ex Tertio, & Quinto in aliquem ex filiis legitimis instituat, praecise tenetur in defectum legitimorum vocare naturales, vt supra dixi, si in aliquem filium naturalem, cum plures, aut duos habeat, quia legitimi deficiant, tenebitur etiam eosdem filios naturales substituere. Si cum facultate Regia, vnico duntaxat filio existente, res erit certa: si pluribus aliis naturalibus existentibus, maioratus cum facultate Regia fiat, tenebitur mater filiis aliis alimenta competentia relinquere, prout in eisdem ad instar legitimorum, latius statuimus supra. Et secundum haec (vt mea fert sententia) potius debuis sent inquirere, atque disceptare Interpretes nostri, an, & qualiter mater pos sit maioratu instituere, si filios naturales habeat; quam in dubium excitas se, an filius naturalis matei succedere pos sit in maioratu; nam vtcunque maioratus a matre instituatur, planum, & certum est non modo ipsos in eo maioratu succedere pos se, sed etiam praecise vocandos, ac substituendos, tam in terminis l. 27. Tauri, quando absque Regia facultate maioratus instituitur: quam, si ex Regia facultate maioratus institueretur; cum vel vnico duntaxat filio naturali existente, vel pluribus habitis, non alias facultas Regia concederetur, quam si vnicus ille, vel vnus plurium vocetur, quemadmodum si exi stentibus legitimis filiis, concederetur facultas Regia: idque ex dictis supra, quod naturalium filiorum succes sio respectu matris, neces saria ita est, ac legitimorum respectu patris. Generice autem, ac indistincte loquendo, & articulum praefatum proponendo, cum inquiritur, an filius naturalis primogenitus in maioratu succedat, qui vt plurimum a maioribus prouenit, in stitutúsque fuit; distinguendi erunt sex casus principales, quibus tota haec disputatio circunscribi videtur, vt supra dixi in initio num. 43. Primus casus est, quando naturales expresse, & [sect. 44] specifice vocantur; & tunc quidem ces sat omnis dubitatio, quia voluntas primum inspicitur, l. in conditionibus primum locum, l. pater Seuerinam, cum vulgatis, ff. de condit. & demonstrat. & in claris non est locus coniecturis, l. ille, aut ille, §. cum in verbis ff. de legatis tertio, sic sane in terminis iuris communis, & in explicatione dicti §. si quis rogatus, pro certo praemittunt Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. num. 1. & 4. in fine, Peregrinus de fideicommissis, articulo 22. n. 79. in illis verbis: Naturales, & spurij de familia continentur in fideicommissis, si de eis testatores specialiter meminerint, &c. Petrus Surdus in cons. 89. numer. 36. lib. 1. vbi inquit, quod in hac materia, & in admittendis, vel excludendis naturalibus, primum inspicitur, quid testator voluerit: & quid expres serit, inspiciendum es se in primis, dixit Io seph. de Rusticis ad dictam, l. cum auus, lib. 3. cap. 1. n 93. naturales etiam admittendos es se, cum specifice vocantur, & aliquando ad primogenia vocari, dixit D. Anton. Menesius de Padilla, in dicta l. cum acutissimi, sub num. 34. & vocari pos se naturales ad maioratum, tradit pro certo Azeuedus in l. 11. tit. 6. lib. 5. n. 45. & vnanimiter omnes as sentiunt, aut pro indubitato hoc supponunt , & duntaxat dubium excitant, quando versamur in dubio, nec apparet, quid testator voluerit; nam ex voluntare admitti, vel excludi, compertum est; & in dicti §. si quis rogatus, expres sum: nec est distinguendum, an versemur in maioratu antiquo, qui a maioribus proces serit, vel in maioratu, quem pater instituerit; cum etiam exclusis ascendentibus, pos sit maioratum in persona filij naturalis instituere, si filios, ac descendentes legitimos non habeat; in terminis etiam l. 27. Tauri, & cum aliquem ex filiis legitimis in tertia parte bonorum aut in tertia, & quinta meliorauerit; res caret difficultate, cum praecise teneatur ob seruare ordinem illius legis, vt supra probaui: in casibus etiam, in quibus mater pos sit maioratum instituere, nonmodo pos se eam filios naturales ad succes sionem maioratus inuitare, sed etiam teneri praecise id facere, cum matris ipsius respectu, filiorum naturalium succes sio neces saria sit; dilucide, & distincte supra obseruaui, atque probaui; ac denique, quod in terminis dictae l. 27. Tauri, teneatur eadem mater, quae filios legitimos habeat, in defectum eorum, filios naturales substituere, ac vocare praecise, indubitatum sit, superius quoque probaui dilucide. Secundus casus sit, quando filij naturales, ex[sect. 45] presse excluduntur a succes sione maioratus, & tunc etiam, id ipsum obseruandum es se, quod specifice circa exclusionem naturalium expres serit, & voluntatem primo loco spectandam; ex dicto §. si quis rogatus, & Authoribus praecedenti numero relatis compertum est; & maioratu, qui ab antiquo proces serit, in co etiam , quem pater de nouo instituerit, cum non tenetur praecise in persona filij naturalis maioratum instituere, quamuis filios legitimos non habeat, & patris respectu succes sio naturalium filiorum voluntaria sit, res caret prorsus difficultate, ex his, quae superius annotaui, & scripsi; indéque certi iuris est, patrem, qui maioratum instituit, etiam si filios legitimos non habeat, a succes sione pos se filios naturales, non modo futuros, sed etiam iam natos, & suos excludere & duntaxat teneri alimenta competentia eis relinquere: in terminis tamen dictae l. 27. quod etiam naturalium respectu, teneatur praecise ordinem illius legis seruare; supra probaui, & defendi: Nunc autem animaduerto, legis ipsius Tauri 27. constitutione procedere duntaxat in terminis, in quibus loquitur; in maioratibus scilicet, qui ex Tertio, & Quinto instituuntur, in quibus in defectum legitimorum tenetur pater filios naturales substituere, ac vocare, non vero in aliis maioratibus, in his scilicet, qui cum facultate regia instituuntur; vel extra terminos legis eiusdem Tauri 27. quando scilicet non habens filios legitimos, tametsi naturales haberet, maioratum institueret; quia tunc libere pos set in vocationibus, ac substitutionibus, ordinem, quem vellet, seruare; sic docuit Ludou. Molina, de Hispan. primogen. lib. 2. cap. 2. num. 12. vers. Secunda difficultas, & cap. 12. num. 55. eiusdem libri, & cap. 11. num. 14. eod. lib. quem in hoc vltimo loco, in hunc sensum declarat Pater Ludouic. Molina, tom. 3. de iustitia & iure, tractatu 2. disp. 609. num. 5. & idem tenuerunt Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 55. vers. Secundus effectus, ibidem Velasquez de Auendano, glos sa prima, num. 64. & 69. Mieres, de maioratu, in praefatione, num. 11. vers. Sed haec illatio, Tellus Fernandez, in ipsa l. 27. Tauri, num. 14. Ioannes Matienc. in l. 11. tit. 6. glos sa 11. num. 3. lib. 5. & Azeued. ibidem. 1. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quae sitione 67. vel quando is, qui maioratum instituit. nec legitimos, nec naturales filios haberet, ita quod maioratus institutor, seu fundator, pater non es set; nec ascendens filiorum naturalium, qui ius succedendi postmodum praetenderent; tunc namque es semus extra terminos ipsius l. Tauri 27. & praecise obseruari deberet voluntas institutoris, qui naturales filios excluderet, sicuti ex eisdem nunc relatis Authoribus deprehenditur specifice. Mater vero, quae maioratum ex Tertio, & Quinto bonorum suorum institueret, siue habens[sect. 46] legitimos filios, & naturales simul, & aliquem naturalem, aut naturales etiam, vel naturales tantum, teneretur praecise seruare ordinem dictae l. 27. Tauri, vt supra dixi. indubitatum es se, & Angulum etiam, respectu matris, sic tenuis se; nec pos set filios naturales excludere: itaque, non modo si aliquem legitimum filium, aut descendentem meliorauerit, in defectum legitimorum tenetur substituere illegitimos, & sic naturales, & spurios, qui nati non fuerint ex damnato coitu; sed etiam, deficientibus legitimis, si naturalem meliorauerit, tenebitur substituere alios naturales, quemadmodum pater tenetur, si legitimum meliorauerit, & in terminis l. 27. Tauri. versetur, substituere alios legitimos, siquidem legitimorum respectu patris, & illegitimorum respectu matris, aequalis est conditio, idémque ius; extra hunc autem casum, certum est, quod mater, quae filios naturales habeat, maioratum absque Regia facultate non pos sit in stituere, nec in fauorem vnius filij naturalis, vel spurij, alios filios naturales, vel spurios in legitima grauare; & consequenter, nec ipsos a sua legitima excludere: vnde nec dubitari poterit, an mater, quae maioratum instituit, pos sit filios naturales a succes sione excludere, cum instituere non pos sit, nisi in casu, ac in terminis dictae l. 27. Tauri, & tunc praecise tenebitur eos substituere, & vocare, vt nunc dicebam: quod si habens filios naturales, aut spurios tantum, maioratum cum facultate Regia in fauorem vnius instituat, non alias poterit, quam si caeteris competentia alimenta reliquerit, vt supra probaui: Apparet igitur ad oculum praepostere quidem debitas se Authores huius Regni, an filius naturalis matris succedere pos sit, in maioratu; cum non modo pos sit, sed etiam praecisa, ac neces saria sit eius vocatio, in casibus, in quibus mater maioratum instituere valeat: sicuti superius obseruaui etiam & ostendi dilucide. Quando autem maioratus ab antiquo proces sit, & mortua matre vltima pos ses sore, filius naturalis succes sionem praetendit; tunc equidem procedit dubium, & inspicitur primo loco, quid institutor voluerit, quidve specifice cauerit, an scilicet admiserit an excluserit naturales, iuxta praecedentem primum casum, & istum secundum. Et haec quidem notatu sunt digna, & iterum, atque iterum repetuntur, quia noua quidem , nec alibi hucusque ita ordinata, & digesta; atque ingenti procul dubio studio, & as sidua consideratione elaborata, & resoluta. Tertius deinde casus sit, quando filij naturales, nec vocantur, nec excluduntur expresse, siue specifice; sicque, nec vt excludantur, nec vt admittantur, commemoratio eorum habita est: in vocationibus tamen, atque substitutionibus, legitimorum mentionem fecit institutor, siue legitimos ad succes sionem vocauit, absque exclusione tamen naturalium; & hoc quidem casu, si Ludou. Molinae, Pelaez a Mieres, Velasq. Auend. Blasij Flores Diaz de Mena, & caeterorum, quos retuli supra num. 42. intentio perpendatur mature, coacta quidem ratione fatendum erit; quod dum ipsi dubium quae stionis perpendunt, quando filij, ac descendentes vocantur simpliciter ad succes sionem maioratus, absque adiectione verbi, legitimis; pro certo supponere videntur, dubium ces sare quando verbum legitimis adiiceretur, quasi testator videatur omnino naturales, & sic non legitimos (quicumque illi sint) excludere, qui legitimos ad succes sionem inuitauit; & hoc credo ex mente eorum indubitate procedere, quamuis ipsi non explicent ita distincte; ex omnibus tamen huius Regni Scriptoribus, inuenio vnum duntaxat, sic in terminis intelligentem, quod scilicet naturalis filius aperte a succes sione maioratus videatur exclusus; quando legitimus inuitatur, licet vllo modo, non comprobet, Velasq. inquam Auendanum in l. 40. Tauri. glosa 11. num. 43. vbi in hunc modum scribit: Quid in filio naturali? & si legitimus inuitatur, aperti excluditur: si vero simpliciter vocantur filij, &c. Pos set sane is Author pro hac sententia ponderare nonnulla: ac primum equidem, quod ex quo legitimos institutor vocauit, vel aliquas vocationes, aut substitutiones fecit cum qualitate legitimitatis, videatur eo ipso naturales a succes sione excludere; nam quod in sensu affirmatiuo vocationem legitimorum concludit, in neces sariam consequentiam inducit in sensu negatiuo exclusionem naturalium, argumento l. primae, iuncta Glos sa, verbo, virilis, & l. 2. vbi Glos sa, verbo, nemo, C. de vestib. holoberis, lib. 11. l. Spadonem 15. §. liberti, ff. de excusat. tutor. l. prima, C. ad l. Iul. de adulterijs, cuius argumento dixit Baldus, in l. maximum vitium, num. 2. C. de liberis praeteritis, quod vocatio masculorum duo continet capita, vnum inclusionem illorum, & aliud, exclusionem faeminarum: idem in simili docuit Bartolus in l. cum auus, n. 4. ff. de condit. & demonstr. & in l. 2. §. videndum, num. 2. ff. ad Tertul. Decius in l. foeminae, num. 97. ff. de regul. iuris. Ias. in l. si quis id quod, n. 21. ff. de iurisd. omnium indicum, Abbas in cons. 36. n. 3. lib. 1. Iacob. Mandellus de Alba in cons. 728. num. 48. Paulus de Montepico in cons. 96. num. 124. Peregrinus de fideicommissis, art. 25. num. 11. Item pos set Auendanos, in eadem, qua versamur materia, & in terminis dicti §. si quis rogatus, ponderare, atque expendere locum Cardinalis Francisci Manticae de coniect. vltim. volunt. lib. 11. d. tit. 9. n. 1. quod si testator dixerit, si deces serit sine liberis legitimis, & naturalibus, naturales non excludunt substitutum, quia non sunt veri filij, neque legitimi, & idem obseruauit Peregrinus de fideicommissis , art. 28. n. 39. vbi scripsit, quod si testator dixit, si deces serit sine veris filijs, vel sine iustis filijs, naturales non continentur: & idem as serit, si dictum fuis set de filiis legitimis, & naturalibus, & sic ex pres sa aliqua qualitate excludente naturales tantum; vt notauit Ripa in dictio §. si quis rogatus, n. 30. Ecce vbi is Author, naturalium filiorum exclu sionem, ex eo solo inducit, quod de filiis legitimis & naturalibus dictum fuerit, quamuis iidem naturales specifice non reperiantur exclusi: & in eodem placito fuit Menochius lib. 4. prae sumptione 78. num. 67. qui resoluit, naturales filios non excludere substitutum, si testator dixit, si deces serit sine filis naturalibus & legitimis, vel sine liberis ex legitimo matrimonio natis; vel sine veris filiis; & citat eundem Ripam dicto n. 30. & Baldum in cons. 463. Quidam substituit, lib. 5. Surdus etiam eiusdem sententiae fuit, in cons. 89. sub num. 36. lib. 1. vbi citat Cardinalem Franciscum Manticam lib. 11. dicto. tit. 9. num. 1. & lib. 8. tit. 7. num. 6. in eum sensum, vt sufficiat dictum es se in dispositione, si deces serit sine filiis legitimis & naturalibus, vt naturales filij censeantur exclusi, quamuis expres sa, siue alia eorundem exclusio non appareat: & antea notauerat Surdus idem, num. 36. nunc praecitato, in illis verbis: Tamen hoc locum habet, quando simpliciter positi sunt liberti in conditione; sed in casu nostro dictum est, si Gaspar deces serit sine filiis legitimis & naturalibus, vt legitur in secunda substitutione. dum autem vacauit testator legitimum & naturalem, constat, non sen sis se de simplici naturali: & in terminis ita declarat Ripa in ditio §. si quis rogatus, num. 30. nam regula in contrarium relata, non habet locum, quando constat, aliter testatorem voluis se. Ecce vbi as serit Surdus expres sim, de voluntate testatoris constare, quod naturales liberos excludere voluerit, eo ipso, quod legitimos ad succes sionem inuitauerit; & iterum sub num. 38. in illis verbis: Ideo dico testatorem in casu nostro intellexis se de filiis legitimis, & naturalibus; nam etsi filios Gasparis substituerit, tamen fecit aliam substitutionem in fauorem D. Vincentij , casu, quo Gaspar decederet sine filijs legitimis & naturalibus, & cum in vna parte testamenti fecerit mentionem de legitimis & naturalibus, censetur de eisdem intellexis se in alia parte, in qua loquutus est simpliciter de filijs, quia vna pars testamenti declarat aliam, l. qui filiabus, vbi late Ias. ff. de leg. 1. pro quo facit, quod voluit Bartol. in dict. § si quis rogatus, numero secundo, quod naturalis tunc excludat substitutum, quando apparet de voluntate te statoris, & subdit apparere, quando in vna parte dispositionis testator fecit mentionem de naturalibus, tunc enim in alia quoque non est censendum, testatorem naturales abborruis se: sicut igitur naturalium mentio facta in vno loco, facit videri, quod testator in alia senserit de naturalibus, quando solum de filijs est loquutus, ita mentio legitimorum, & naturalium dat intelligi, testatorem non sensis se de solis naturalibus in alia parte, in qua de filijs simpliciter meminit, &c. Et iterum ipsemet Surdus, num. 40. & 41. ibi: & in terminis nostris, quod naturales non admittantur, quando in vno loco vocauit legitimos, & naturales, seu de legitimis, & naturalibus mentionem fecit; voluit expres se Castrensis, in dicto §. si quis rogatus, n. 4. & facit, quod dicunt multi Doctores, testatorem intellexis se de masculis, quando de filijs simpliciter mentionem fecit, si in aliqua testamenti parte de filijs masculis est loquutus, &c. Iterum etiam, sub n. 52. in vers. Tertio responderi potest. Hactenus Surdus, praecitato cons. 89. lib. 1. ex quo duo deducuntur (vt vides:) Primum, ex vocatione legitimorum, naturales admis sos non videri, sed potius exclusos. Secundum, quod testator, qui in vna parte testamenti fecit mentionem de legitimis & naturalibus, censetur de eisdem intellexis se in alia parte, in qua loquutus est simpliciter de filijs, quod credo veris simum, & est notandum in proposito huiusce materiae: frequenter namque contingit, quod testatores, atque maioratuum, institutores, quamuis eo animo fuerint, vt in omnibus vocationibus, ac substitutionibus excludere perpetuo naturales voluerint, & legitimos duntaxat admittere; in aliquibus tamen tantum substitutionibus mentionem faciunt de legitimis, in aliis vero de filijs simpliciter loquuntur; sed non inde, aut eosdem naturales admittere; aut se incontinenti corrigere velle videntur, sed potius in omnibus gradibus, substitutionibus etiam ; & vocationibus, eandem legitimitatis qualitatem repetere; sicut erudite aduertit Surdus, vbi supra, & vltra eum comprobatur etiam ex his, quae adducunt Peregrinus, de fideicommissis, artic. 25. num. 30. & 34. Menochius in cons. 117. ex num. 54. cum seq. lib. 2. Alexand. Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 36. num. 16. & in terminis, quod qualitas legitimitatis positae in vno gradu, censeatur repetita in sequentibus; tenet Alexander, in con sil. 94. num. 1. volum. 1. in illis verbis: Eadem ratione debet interpretari de legitimis, & naturalibus quoniam de talibus, scilicet legitimis, & naturalibus, est facta mentio in reliquis partibus testamenti. Et censentur vocati cum eisdem qualitatibus in alia parte testamenti, cum quibus in alia filij, ac des cendentes fuerunt vocati; vt probarunt Peralta; in l. Titia cum testamento, §. Titius, el secundo, numer 6. ff. de legatis secundo, Antonius Gabriel, commun. conclusion. lib. 3. tit. de testamentis, concl. 10. n. 13. Ludou. Molin. de Hispan. primog. lib. 3. cap. 5. num. 6. ibi: Tunc enim verbum illud de eisdem filijs simpliciter prolatum, cum eadem qualitate intelligendum erit, quoties de eisdem mentio facta fuerit. Idque maxime, quando filij, ac descendentes primi gradus vocati fuerint cum qualitate legitimitatis; tunc namque eadem qualitas repetita censeri debebit in vlterioribus, quamuis non exprimatur; sic sane annotauit, & fundauit Antonius Rubeus in cons. 31. num. 5. & 6. & in cons. 71. num. 6. Decius in cons. 480. num. 10. Curtius iunior in cons. 70. num. 1. Ruinus in cons. 150. n. 15. & in cons. 158. num. 9. lib. 2. Craueta in cons. 208. ex n 6. Mantica lib. 5. tit. 1. n. 20. & lib. 6. tit. 12. num. 13. & lib. 7. tit. 5. n. 5. ne minus dilecti, & inferiori loco vocati, melioris conditionis sint, quam superiori loco vocati, & magis dilecti, vt per Alexand. in. l. haeredes mei, §. cum ita, numer. 15. ff. ad Trebell. Ruinum in cons. 42. n. 8. & in cons. 141. num. 7. lib. 2. Rolandum in cons. 82. ex n. 30. lib. 3. Cephal. in cons. 188. num. 12. & seq. & in cons. 251. ex num. 25. lib. 2. Decian, in cons. 33. num. 18. volum. 3. Menoch in cons. 318. ex num. 21. lib. 4. Hippolyt. Riminald. in cons. 739. ex num. 29. cum seq. lib. 7. cum aliis a me adductis, lib. 2. cap. 4. n. 15. 16. & 17. vbi edam multum ad propositum prae sens scripsi, num. 12. 13. & 14. quod substitutio, aut vocatio sequens debet regulari, & intelligi secundum qualitatem prioris, l. Titia Seio, §. Seia libertis, ff. de legatis secunda, l. prima, C. de impuber. & alijs substitut. quia vnus gradus substitutionis alium declarat, l. qui liberis, §. vltimo. ff. de vulg. & pup substit. & ordo datus inter primo nominatos, seruari debet inter reliquos substitutos, Curtius senior in cons. 51. num. 11. cum sequent. lib. 1. Ioannes Gutierrez in cons. 13. num 10. Et ille tertius casus principalis (qui indubitatus est. aut indubitate procedit) magis indubitatus es set, quando maioratus institutor in vocationibus, atque substitutionibus, non modo legitimorum mentionem fecit, siue legitimos ad succes sionem vocauit; sed etiam ex legitimo matrimonio procreatos, addidit; atque ita, si legitimos, & de legitimo matrimonio natos, siue procreatos vocauerit, indubitatum erit, quod naturales omnino excludere voluerit, cum qualitas haec vllo modo naturalibus applicari, siue conuenire non valeat, quamuis naturales metipsi a succes sione specifice, siue expres s e non reperiantur exclusi; nam si legitimorum sola mentio, siue vocatio ipsorum exclusionem inducit, vt probatum remanet, quanto magis inducet, si legitimi, ac de legitimo matrimonio nati, fuerint inuitati: quod certis simum est, & dubitandi ratione caret omnino; & vltra ea, quae supra dicta fuere, comprobatur ex his, quae huiusce tractatus alio cap. supra lib. 4. in fortioribus terminis retuli, as seueras se quamplurimos iuris vtriusque Interpretes, videlicet, quod testator, institutórve maioratus, qui ad succes sionem inuitauerit filios legitimos, & de legitimo matrimonio natos, censeatur non cogitas se de filiis legitimatos per subsequens matrimonium, immo eos excludere aperte voluis se; atque ita a fortiori, naturales duntaxat, sicque per subsequens matrimonium non legitimatos: sic sane censuerunt ij decem & septem Doctores, quos in vnum conges sit Menochius, in cons. 776. numer. primo, lib. 7. qui ab hac opinione non es se recedendum in iudicando, & consulendo, scripsit in commentariis, de prae sumptionibus, libro quarto, prae sumpt. 81. num. 24. in fine, & id ipsum renuis se alios triginta Doctores, quando testator simpliciter ita dixit, & si deces serit sine filiis, de legitimo matrimonio natis, vel procreatis, refert ipse Menochius, & in vnum congerit eos, praecitato cons. 776. num. 4. Hippolyt. Riminald. in cons. 222. vbi latis sime as sumit, atque explicat istum articulum, lib. 2. Caldas Pereira, de nominat. emphyteu. quae st. 21. num. 44. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 11. tit. 12. ex numer. 17. Alexand. Trentacinquius, de sub stit. 4. part. cap. 7. num. 53. & variarum lib. 1. titulo de legitimat, resolutione prima, num. 28. Peregrinus, de fideicommissis, art. 24. ex num. 25. vsque ad num. 47. Andreas Fachineus, controuersiarum iur. lib. 4. cap. 54. & lib. 10. cap. 71. Antonius Faber, de erroribus pragmaticor. 2. part. decad. 35. errore 6. num. 10. fol. 576. & libro 23. Codicis, definitione 19. fol. 202. Hector AEmilius, de iure feudal, cap. 18. num. 39. & cap. 42. num. 75. Petrus Gregorius, de conces sione feudi 4. part. quae st. 8. num. 25. Arisminus Tepatus, lib. 2. variarum, fol. 172. vers. Legitimatus per subsequens matrimonium, Franciscus Sosbech, de vsibus feudorum, part. 9. num. 71. & 72. Prosper Pas setch. in cons. 98. ex num. 8. & in cons. 99. ex num. 4. & in cons. 100. per totum, Fabius Turretus, in cons. 89. num. 28. lib. 2. Ioannes Philippus, in cons. 41. num. 13. libro secundo, Burgos de Paz, in cons. 6. num. 13. Franciscus Gotomat. in cons. 30. num. 12. Petrus Surdus, in cons. 465. num. 9. libro quarto, & decis. 162. num. 8. & decis. 319. ex num. 5. Christophor. Torniola, in cons. 46. ex num. 15. cum aliis infinitis quos ipsi referunt, & quos ego ipse alio cap, huiusce tractatu, supra lib. 4. recensui, quo loci, in puncto, & rigore iuris, & iuxta proprium, & verum verborum sensum, hanc opinionem veriorem es se, & praeualere debere, semper existimaui, & nunc exi stimo: iuxta prae sumptam tamen testatorum, atque institutorum maioratuum voluntatem, contrariam forsan in praxi seruandam, & filios legitimatos per subsequens matrimonium admittendos, ac si ex legitimo, & contracto iam tempore natiuitatis, matrimonio, nati fuis sent; viris admodum eruditis placuis se, & ita decisum in his regnis iterum, atque iterum. Vel saltem, voluntati testatorum prae sumptae admodum conuenire distinctionem illam, quam ex Angeli Matheacij traditione, in commentariis de legat. & fideicommissis, lib. 3. cap. 21. numer. 17. eodem lib. 4. ego metipse expendi, provt latius ibi; vbi etiam contrariae partis, & in fauorem filiorum, qui per subsequens matrimonium legitimati fuere; quamplurimos iuris vtriusque Authores commemoraui, & septemdecim conges sit Menochius, dicto cons. 776. numer. 5. qui tamen maiori ex parte loquuntur in dispositione legis; quae tamen longe distat a dispositione hominis, vt ibidem quoque o stendi, & late explicant superius commemorati Authores. Nouis sime etiam Franciscus Merlinus, decis. 98. absque praeiudicio tamen veritatis, & non excludendo prae sumptam ipsam testatorum voluntatem in fauorem filiorum, qui per subsequens matrimonium legitimati fuerint; ex qua equidem coniectura voluntatis, deducta ab eo, quod testatores metipsi, aut maioratuum institutores facerent, aut secis sent, vel prouidis sent, si de casu illo interrogati fuis sent; maxime si concurrat qualitas illa, de qua per Matheacium, dicto numer. 17. pro prima eadem opinione, relata supra, & contra filios legitimatos per subsequens matrimonium (contra quos verborum proprietas, & rigor, negari non potest, quin fortis sime vrgeat, quamuis edam pro ipsis coniectura voluntatis, non leuis, sed grauis quidem vrgeat) vltra ea, quae praecitato in loco perpendi, ponderandus iterum erit textus, qui videtur formalis, & expres sus in dict. l. filium, ff. de bis qui sunt sui, vel alieni iuris: nam dum inquit Iure Consultus: Filium eum definimus, qui ex viro, & vxore eius nascitur, prae supponit praecise, neces sarium es se, vt quis filius legitimus dicatur, quod parentes eius iam prius matrimonium contraxerint, atque ita excludit, quodcumque aliud tempus, quod ante matrimonium considerari pos sit: & in effectu vult, quod vt iuridice filij legitimi nomen alicui applicari pos sit, erit neces se, quod natus fuerit tempore, quo parentes eius vir, & vxor erant, atque ita iam contraxerant matrimonium: quamobrem subtis si mus, & prae stantis simus iuris vtriusque interpres Baldus, ibidem, lectura secunda, numero secundo, pro Regula constituit, quod quantuncumque quis legitimetur, etiam per matrimonium, non dicitur natus de matrimonio: quod etiam aperte significare videtur l. prima, tit. 13. partit. 4. in illis verb is: Otro si son legitimos los filos que ome a en la muger, que tiene por barragana, si despues des so se casas se con ella, ca maguer estos fijos atales no son legitimos, quando nacen, tan grande fuerca ha el matrimonio, que luego que el padre, o la madre son casados, se facen por ende legitimos. Nam licet ista lex dixerit, son legitimos, non tamen addidit, y nacidos de legitimo matrimonio. Immo potius determinans eorum natiuitatem, declarat contrarium, ibi: Ca maguer no son legitimos, quando nacen. Sequitur ergo, quod si testator, vel institutor maioratus expres sit, quod tempore natiuitatis es sent legitimi, & de legitimo matrimonio, & tunc nec nati fuere legitimi, nec de legitimo matrimonio; non sufficere si ex post facto per subsequens matrimonium facti fuerint legitimi, quia verba designatiua certi temporis, non recipiunt translationem. vel subtogationem alterius, l. si vsus fructus mihi in biennium, ff. de vsufructu legato, l. si ita quis 21. ff. de vulg. & pup. substitut. vbi Raphael Cumanus deducit, quod substitutio facta in aliquem casum respectu temporis, nunquam exceditur ad alium casum. Aretinus etiam , in l. quandiu, la 2. col. finali, ff. de acquir. hae red. Rubeus, in cons. 32. n. 4. Hippolyt. Riminald. in cons. 33. num. 32. lib. 1. & id ipsum, quod dicta lex Partitae, notabiliter, & erudite considerauit Hippolyt. Riminaldus, dicto cons. 222. num. 82. & 83. lib. 2. consideras se etiam videtur, l. 12. Tauri, quae hoc die est, l. 10. tit. 8. l. 5. nouae collect, Regiae, quae cum tracta ret de legitimatis per rescriptum principis, & di sponens, quod ipsi non succedant, si eorum parentes, vel aui habuerint filium, vel nepotem, aut descendentem legitimum, inquit: Ouieren algun hijo, o nieto descendiente legitimo, o de legitimo matrimonio nacido, o legitimado por subsigutente matrimonio. Ecce vbi tres constituit filiorum legitimorum species: Primam eorum, qui legitimi dicuntur simpliciter, quamuis ipsi non nascantur ex legitimo matrimonio, sed putatiuo, idque propter bonam fidem parentum, vel alterius eorum: Secundam, eorum, qui ex vero matrimonio nascuntur: Tertiam, legitimatorum scilicet per subsequens matrimonium: atque ita, quamuis lex ipsa Tauri nullo modo venerit decidere dubium propositum, an scilicet comprehendatur filius legitiman tus per subsequens matrimonium, quando concurreret cum filio nato ex vero matrimonio; vel quando agatur de succes sione eius, qui filios legitimos, atque ex legitimo matrimonio natos, ad succes sionem vocauit; negari tamen vllo pacto potest, quin differentiam dictorum filiorum con siderauerit, diuersasque species agnouerit: alioquin namque, si non sentiret diuersitatem specierum, non es set neces se, sic specifice eas exprimere, sed sufficeret vno verbo disponere, quod filius legitimus praeferendus es set legitimato per rescriptum Principis: cum itaque dixis set, O de legitimo matrimonio nacido, in quo verus & legitimus filius per matrimonium continetur, & ostenderet, ab hoc legitimo filio differre eum, qui ante contractum matrimonium nascitur; vltimo loco posuit, O legitimado por subsiguiente matrimonio, iuxta quod sub illo verbo: Hijo, o nieto de legitimo matrimonio nacido, non includit, nec significat filium legitimatum per subsequens matrimonium: quoniam illa alternatiua, o, non subiicitur inter extrema eiusdem significationis, sed inter diuersa, & formaliter separata, l. generali, C. de sacrosanct. Eccles. haec verba, ff. de verbor. significat. l. prima, §. sublata, ff. ad Trebellian. cap. inter caeteras, de rescriptis, Albericus, in suo dictionario, verbo, aut, Alciatus, in cons. 5. num. 14. lib. 2. & in cons. 15. num. 3. lib. 1. Bartolus, in l. si quis ita, num. 1. ff. de auro, & argento legato. Hippolyt. Riminald, in cons. 451. numer. 23. lib. 4. Petrus Surdus, in cons. 339. ex num. 6. lib. 3. Sic sane ex huius regni Scriptoribus contra filios legitimatos per subsequens matrimonium, clare videntur tenuis se Antonius Gomez, in. l. 9. Tauri, num. 64. Cifuentes, in l. 40. Tauri, columna prima, Mieres, de maioratu, secunda parte, quae stione prima, n. 8. Duenas, regula 350. n. 14. Et hactenus de tertio casu principali, ac de eo quod attinet ad quae stionem propositam, vtrum filius naturalis primogenitus in maioratu succedat. Quoad illationem vero, vt naturales nequaquam admittantur quando vocantur filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati, aut procreati; in fortioribus equidem terminis facit Lud. Mol. de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 3. num. 31. qui, quoties primogenium relictum est sub ea conditione, si pos ses sor sine liberis legitime natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deces serit, nunquam filium naturalem, legitimatum ex Principis rescripto, ad eius primogenij succes sionem admisit. Atque ita eo in casu, non modo filios naturales, sed etiam illos legitimatos exclusit, & citat plures Authores sic tenentes: indeque infert, ces sare in primogeniis Hispaniae legitimatorum succes sionem, cum prope in omnibus haec clausula apponi solita sit. Quartus deinde casus sit, quando filij, ac de[sect. 47] scendentes simpliciter vocantur, atque inuitantur ad succes sionem maioratus, absque adiectione verbi, legitimis: & quidem hoc casu loquutum fuis se Lud. Mol. Pelaez a Mieres, Aluarad. Auend. & reliquos huius regni Scriptores, rectis siméque tueri, quod filius naturalis primogenitus non succedat in maioratu, & quod institutor videatur legitimos tantum ad succes sionem inuitas se, & naturales exclusis se, late ostendi supra, n. 41. Addiderim nunc, naturales filios a succes sione primogeniorum excludere, etiam iuri diuino conueniens videri; nam & in Genes. cap. 21. legitur, & refert Paulus ad Galatas, cap. 4. Quod cum vidis set Sara filium Agar AEgyptiae ludentem cum Isaac filio suo, dixit ad Abraham, eijce ancillae cum hanc, & filium eius, non enim erit haeres filius ancillae cum filio meo Isaac: quod impleuit Abraham, licet dure accepis set propter promis sionem sibi factam. Vt latius hoc declaratur in cap. non omnis, 32. q. 2. & in cap. dicat aliquis, 32. q. 4. & in libro indicum, c. 11. legitur: Quod postquam creuerunt filij Galaad, eiecerunt Iephtae Galaatides virum fortissimum, quem habuit Galaad ex meretrice, dicentes, haeres in domo patris es se non poteris, quia de adultera matre natus es. Quas duas authoritates contra filios naturales expendunt Rodericus Suarez, in l. 1. titul. de las deudas, n. 13. folio mihi 322. in nouissima impres sione, Ioannes a Rojas, in epitome successionum, c. 11. ex n. 3. cum seq. Addiderim etiam, Ludou. Molin. de Hispan. primog. lib. 3. dict. c. 3. n. 44. non modo as seruis se, filios naturales non admitti ad succes sionem maioratus, ad quam filij, ac descendentes vocantur simpliciter, etiam absque adiectione verbi, legitimis, sed etiam absoluis se que stionem, dicendo; quod raro, aut numquam , ex regulis, quas antea tradiderat in filiis legitimatis, in 2. & 5. conclus. eius dem cap. ad maioratus succes sionem filius naturalis admitti poterit. Videamus nunc, quid in dictis conclusionibus tradiderit Lud. ipse Mol. & quidem in 2. conclus. dict. c. 3. lib. 3. n. 30. statuit, quod quando is, qui fideicommis sum reliquit sub conditione, si absqueliberis decesserit legitimis, est nobilis persona, vel alias in dignitate constituta, filius legitimatus non excludit substitutum, nec eiusdem fideicommis si capax est: quod ex multis Authoribus ibi comprobat , & in hunc modum concludit: Ex qua conclusione consequitur prope semper in Hispanor. primog. filium legitimatum non excludere cognatos, seu agnatos legitimos, cum vt in plurimum ea primogenia, a nobilibus, seu saltem personis in dignitate constitutis. institui soleant , vt plusquam notis simum est. Vides ergo, statutum hoc loco per Molinam quoad filium legitimatum , ita pariter intellexis se eum dict. n. 44. in fine, quoad filios naturales, vt ipsi nunquam succedant ; cum vt plurimum a viris Illustribus, aut Nobilibus primogenia institui soleant, qui eo ipso videntur naturales liberos a succes sione excludere. Sic etiam in dict. 5. conclus. sub n. 34. statuit, quod si institutor maioratus ad eius succes sionem vocauerit filios, & filias, & eorum filios legitimos (provt communiter in omnibus Hispanorum maioratibus fieri solet) nunquam in huiusmodi dispositionibus, naturalis legitimatus comprehendatur, ne maioratus institutor dicatur sensis se de filiis naturalibus filiarum suarum: quod nimis absurdum, atque aduer sus eius mentem futurum es set; provt ibi comprobat. Quod si in filio naturali, etiam legitimato, ob eam rationem generaliter ita statuit; quanto magis in naturali, non legitimato, sic statuendo, perpetua eiusdem exclusio induci debebit. Quintus praeterea casus sit, quando in eisdem[sect. 48] terminis casus praecedentis, cum simpliciter filij, ac descendentes ad succes sionem inuitantur, absque adiectione verbi legitimis; filij naturales contendunt, se admitti debere ex coniecturis, & verisimili institutoris voluntate, mentéque prae sumpta, at si expresse, vel specifice vocati fuis sent. Et quidem Ludouic, Molina (si attente, & originaliter perpendatur) coniecturas omnes excludere videtur, dicto cap. 3. n. 44. in vers. ex quibus infertur, & num. 45. & hoc vno solum contentus es se, quod scilicet ex serie maioratus aliud colligatur. Atque ita quando expres sa filiorum naturalium vocatio non adest, si contendant ipsi se es se vocatos, ad vnum probationis genus se re stringit, & requirit, quod ex serie maioratus aliud colligatur: nam cum antea dixis set, quod si in maioratus succes sione, ad quam filij simpliciter vocati sunt, dubitetur, vtrum filius naturalis succedat, ex voluntate, ac conditione institutoris, id decidendum sit; ita vt ex coniecturis, superius adductis, & aliis, vel ab eius succes sione excludatur, vel ad illum admittatur; inquit statim: Quamuis raro, aut nunquam, ex regulis, quas paulo ante in filiis legitimatis, in secunda, & quinta conclusione tradidimus, ad maioratus successionem filius naturalis admitti pos sit: imo quamuis praedicta in fideicommis sis procedant, credimus, ad primogenij succes sionem, in quo filij simpliciter vocati sunt, nunquam es se filios naturales admittendos, nisi ex serie maioratus aliud colligatur. Ecce vbi expres sim is Author coniecturalem, aut prae sumptam probationem in proposito excludit, nec aliter filios naturales admittit, quam si ex serie saltem maioratus id colligatur, posito, quod expresse vocati non fuerint; nam si ex coniecturis eos admitti pos se aliquando existimaret, ex his equidem forent neces sario admittendi; quas ex placitis communibus Interpretum ad textum, in dicto §. si quis rogatus: antea ip se tradiderat, & retuli ego supra. At illis non ob stantibus, (quae quamuis in fideicommis sis procederent, ad primogenia Hispaniae, ex eorum natura non adaptantur) inquit, raro, aut nunquam succes suros; quasi coniectura illa, quae a natura, & fine institutionis maioratus deducitur, & quod institutor ipse maioratus, familiae decus, atque splendorem in persona filij naturalis apponere noluerit, praeponderet, siue fortior, atque potentior quacunque illarum sit, quae in fideicommis sis, ad fauorem naturalium con siderarunt Doctores: item & illa quae vt plurimum concurrit, quod primogenia scilicet a per sonis Nobilibus, aut Illustribus, seu saltem in dignitate constitutis, institui soleant, quo casu etiam in fideicommis sis temporalibus excludi filios naturales, decidit textus, in dicto §. si quis rogatus. Quamuis ergo voluntas testatoris, vel quod aliquid voluerit, aut noluerit, per coniecturas probari soleat, vsque adeo, quod expres sum dicatur, quod ex coniecturis colligitur; modo illae neces sariae, aut valde probabiles sint, vel concludentes; non enim quecunque, sed vrgentis simae solum sufficiunt; cum in coniecturanda, atque interpretanda defunctorum voluntate decipiamur s aepis sime; prout haec omnia annotaui, & comprobaui late, l. 2. cap. 4. ex num. 52. vsque ad num. 65. & vltra Authores ibi commemoratos exornarunt etiam Ioseph, de Rusticis, ad dictam l. cum auus, lib. 3. c. 1. ex n. 30. cum seq. D. Christophorus de Paz, in commentariis , de tenuta, seu remed. pos ses s. cap. 29. per totum, & dispositiones non solum dependeant a voluntate expres sa, sed etiam ab animo disponentis; sicuti ex Baldo, & aliis pluribus Authoribus, obseruauit ibidem, num. finali: quamuis etiam voluntas hominis de claretur ex his, quae ante, vel post confectum actum , dixit, vel fecit; sicuti ex multorum aliorum Authorum traditionibus obseruarunt Menoch. in cons. 776. num. 7. lib. 7. Petrus Surd. decis. 54. num. 6. & decimo sexto, Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat lib. 3. tit. 3. ex num. 20. cum sequent. & aliis modis, de quibus longa serie per istum tractatum; nihilominus tamen, filiorum naturalium admis sionem, non aliter, quam si ex serie dispositionis appareat, inducendam, nec per coniecturas induci pos se; expresse (vt dixi) as seuerauit Molina, Nec id quidem mirandum, aut nouum videri debet; nam id ipsum, videlicet quod ad inducendum fideicommis sum, vel in testatorum dispositionibus, coniectura voluntatis deducenda; neces sarium sit, quod coniecturae ips ae deducantur ex dictis, & dispositis per testatorem ipsum, tradiderunt Portius, Torniellus, Parisius, Bursatus Cagnolus, Marcarius, & Petrus Antonius de Petra, quos in eum sensum, & finem ego ipse recen sui libro secundo, dicto cap. quarto, num. 64. Et ad rem magis accedendo, quod ad inducendum fideicommis sum, vel vocationes aliquorum non expres sas, admittendum, nulla coniectura mentis testatoris sumi pos sit, nisi ex expres sis tantum in ipso testamento, aut dispositione; scripserunt Baldus, in l. si pater, quae stione quarta, C. de institution. & substitutionib. & in l. vnica, numero secundo, C. de his qui ante apertas tab. Socinus senior in l. haeredes mei, §. cum ita, numero decimo, ff. ad Trebell. Decius, in consil. 465. numero septimo, Parisius. in cons. 92. num. 15. lib. 2. & in cons. 41. num. 23. libro tertio, Socinus iunior, in cons. 29. numero secundo, libro quarto, Decianus, in cons. 48. numero decimo, libro tertio, Hieronymus Gabriel, in cons. 121. num. 39. libro primo, Paulus Leonius, in cons. 21. num. 3. & id ipsum, quod scilicet coniecturae non debeant ex capite, vel ex propria cuiusque opinione formari, sed colligi ex verbis in testamento expres sis, siue ex mente, quae tamen colligatur ex his, quae testator dispo suit in testamento, cum Deciano, Alciato, Hieronymo Gabriele, Parisio, & aliis resoluit Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum volunt. libro octauo, titulo primo, Menochius etiam, in cons. 204. numero 65. volumine tertio, & in consilio 220. num. 96. & pluribus sequentibus eodem volumine, vbi scripsit, quod in substitutionibus in re dubia sit interpretatio contra eum, qui nititur ex eis, & quod non est recedendum a proprietate verborum, quia illa praefertur prae sumptae voluntati testatoris, & quod coniecturae mentis testatoris debent sumi non nisi ex verbis expres sis: idem quoque, & quod coniecturae, seu prae sumptiones debeant es se neces sario concludentes, & quae ex verbis neces sario colligantur, tradit Petrus Antonius de Petra, de fideicommissis, quae stione nona, numero 143. & sequentibus & numero 148. & antea num. 62. in fine, Pedrocha, in consilio quinto, numero 198. Petrus Surdus, in consilio 129. numero 47. libro primo, vbi ex sententia multorum Authorum tradidit, quod ad inducendum fideicommis sum, vel substitutionem in fauorem alicuius, sufficiunt coniecturae, modo colligantur, ex his quae testator dixit in testamento, & in eo disposuit. E contrario tamen, quod coniecturae ad prae sumendum fideicommis sum, vel substitutionem, aut vocationem alicuius inducendam, sumi pos sint etiam ex his, quae in ipsa dispositione scripta non fuere, nec expres sa, tenent quamplurimi alij Authores, quos retulit Menochius, libro quarto, prae sumptione 67. numero 12. Petrus Antonius de Petra, de fideicommis sis, dicta quae stione nona, ex num. 44. & alio cap. lib. 4. supra hoc eodem tractatu, latius explicaui, & vltra ea, quae ibi adduxi, refero nunc D. Christophorum de Paz, in commentarijs, de tenuta, seu remed pos ses s. cap. 29. per totum, vbi is Author excitat dubium, vtrum videlicet tenutae remedium competat vocato ex coniecturis: & concludit, veram es se Ludou. Molinae de Hispanor. primogenijs, lib. 3. cap. 13. num. 45. sententiam, quod tenutae remedium non solum competit substitutis explicitis, sed & his, qui in institutione maioratus implicitam vocationem habent, & late comprobat ibi: vnde si filij naturales implicitam vocationem haberent, res es set plana, & admitti deberent , quod idem in effectu est, quod dicere, non aliter filios naturales ad succes sionem maioratus admittendos, cum filij, ac descendentes simpliciter vocantur, quam si ex serie dispositionis appareat, eos es se vocatos, itaque si apparere pos sit, res erit plana, & certa, si non pos sit, Ludou. Molin. sententia obtinebit regulariter, nec aliter ipsi contendere poterunt se vocatos, facta vacatione filiorum, & descendentium simpliciter, quam si ex aliis in testamento expres sis colligi pos sit aperte, testatorem ipsum, siue maioratus pos ses sorem voluis se eos admittere: atque in his terminis procedunt duo illi casus considerati, & distincti per Menochium lib. 4. dicta prae sumptione 67. num. 14. & duobus sequent. quod si ex expres sis in testamento id colligi nullo modo pos sit, quia duntaxat filij ad succes sionem inuitantur, seu filij, ac descendentes, etiam absque adiectione verbi legitimis, ex serie tamen dispositionis nullum verbum apparet, quo ipsi fundamentum sumere, siue se iuuare valeant, vel dicere, quod implicitam rationem habent; aliunde autem, quam ab expres sis in testamento, vel in institutione maioratus scriptis, probare velint se vocatos, aut implicitam vocationem habere; tunc sane voluntas haec testatoris, si aliunde probaretur, obseruari deberet; quod ibidem comprobat, & tertium casum constituit Menochius ipse, dicta prae sumptione 67. numero 10. vbi inquit, ex dictis extra testamentum colligi voluntatem testatoris, quod mater es set exclusa per tacitam pupillarem substitutionem: ita quoque, colligi voluntatem testatoris extra ea, quae sunt in testamento disposita, vt sit locus transmis sioni: sed non explicat Menochius, id quod aliunde probari pos se contendit, quo genere probationis, siue quemadmodum debeat probari. Nam si in dispositione ipsa, vel maioratus institutione apparet, filios, ac descendentes simpliciter ad succes sionem inuitatos, nec aliquid aliud detegitur, ex quo filiorum naturalium ius subsistere valeat, siue ex serie dis positionis de eorum vocatione non apparet; prout requirit vno loco Molina, vel quod habeant implicitam vocationem, vt dixit alio loco Author metipse; tunc sane non agitur de voluntatis dubiae, sine ambiguae declaratione, siue voluntatis iam inductae interpretatione; sed potius de nona voluntate inducenda, ac ea quidem, quae ex dictis verbis, attenta primogeniorum natura non inducitur, vt late probatum est supra; & consequenter eadem probatio, idémque numerus testium neces sario requiritur, qui ad testamentum condendum, dispositionémve de nouo faciendam, neces sarius es set; quod eodem lib. 4. huiusce tractatus, alio cap. latius ostendi, vbi videri poterit; & cum multis aliis Authoribus tradiderunt singulariter Petrus Surdus in consilio 129. num. 28. 29. 30. & 31. & num. 35. lib. 1. vbi inquit, quod cum agitur de probanda substitutione aliqua, quae ex te stamento non apparet (qui est casus noster in in diuiduo) aut de probanda voluntate inducenda, & de cuius substantia non apparet, septem omnino testes sunt neces sarij, nec sufficiunt duo, qui sufficerent, si ageretur de voluntatis iam inductae declaratione, vt latius ibi: Mascardus, de probationibus, tomo primo, conclusione 406. num. 2. cum sequentibus, & num. 10. vbi scripsit quod coniecturae, si extrinsecus colliguntur ex his, quae non sunt scripta in testamento, & agatur de noua dispositione inducenda, per septem testes probari debent, quod lib. 4. huiusce tractatus, latius comprobaui, vt dixi. Sextus denique, & vltimus casus sit, quando omnes consanguinei deficiunt; tunc namque omnibus legitimis consanguineis deficientibus, aut eis non apparentibus, ex verisimili institutoris maioratus voluntate, ne sua memoria in totum extingueretur, & bona libera remanerent; naturales admitti debent; prout tentauit Pelaez a Mieres de maioratu, 2. p. d. quae st. 2. n. 27. & sequent. & in noua editione, ex num. 134. cum seqq. post Decium in cons. 271. num. 12. &. 13. & sequitur Blasius Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. dict. quae st. 16. num. 8. articuli, & §. secundi, Azeuedus dicto cons. 24. num. 28. qui expendunt text. in l. generaliter §. spurius, ff. de Decurionibus, vbi licet spurius suapte natura sit incapax officij decurionatus, tamen in defectum aliorum debet admitti. Et haec in maioratu antiquo, siue qui ab antiquo procederet; in nouo namque, siue a patre, siue a matre instituto, si ex licentia, & facultate l. 27. Tauri fieret, obtinere non pos sent, vtpote, cum neces sario tenerentur parentes legis illius ordinem seruare, vt supra dixi, & consequenter filios naturales substituere, atque vocare; prout ibidem explicauit Pelaez a Mieres, num 139. in noua editione. Cogita tamen, an Pelaez a Mieres, qui per totam illam quae stionem 2. contra filium naturalem, articulum resoluit, vt ipse scilicet ad maioratus succes sionem non admittatur, & in hoc recte se habuit; forsan non satis fundauerit id quod intendit; naturales inquam, deficientibus omnibus consanguineis legitimis, ad succes sionem admitti: In primis namque Philipp. Decius, in con sil. 270. alias 271. quem ad comprobationem suae limitationis, aut obseruationis allegat, non probat eam, vtpote cum Decius duntaxat fundet, & contendat valere priuilegium, & dispositionem, siue maioratus institutionem subsistere, ex quo filij spurij in defectum legitimorum vocantur, & admittuntur, sed non scribit spurios ipsos non vocatos expresse, in defectum omnium legitimorum succedere. Neque etiam text. (quem Pelaez ipse expendit) in l. generaliter, §. spurios. ff. de decurionibus, vrgere videtur; quamuis ipse probet, spurios admittendos es se ad officia, deficientibus legitimis: vere namque textus ille, quoscunque spurios admittit; atque ita non modo pro naturalibus, sed etiam pro spuriis expendi pos set, & tamen Pelaez a Mieres, in fauorem naturalium tantum, aut eorum, qui ab spuriis descendunt, non spuriorum ipsorum eum ponderat, vt ibi apparet. Rursus ex alio, textus idem vrgere non videtur, quia ad officia spurij admittuntur ex electione, & propter vtilitatem Reipublicae, quae sine Decurionibus gubernari non potest; & quia eo ipso quod sunt vicini, & domiciliarij loci, aut Reipublicae, vbi eliguntur, habere dicuntur qualitatem praecipuam, ad ea officia requisitam, quae tamen ad successionem maioratus deficere omnino videtur; idque maxime attenta decisione dict. cap. 1. §. naturales, si de feud. defunct. contentio sit, quae excludit filios naturales a succes sione feudi; & consonat l. 68. tit. 18. partita tertia, provt supra dixi; & procedit etiam si deficiant filij legitimi, nam adhuc non patet locus filiis naturalibus, vt constat ibi, & notauit Martinus Laud. quem refert & sequitur Curtius in contract, de feud. quae stione decima septima, num. quadragesimo. Rosentalis de feud. cap. 7. conclusione 19. num. 4. vbi alios plures refert litera E. Praeterea, nam & adhuc vrgere videntur rationes omnes illae, quae expendi communiter solent, vt filij naturales ad succes sionem primogeniorum non admittantur, quas ideo non adduxi supra, quia huic loco reseruaui eas, scilicet, quod maioratus Hispaniae in fauorem, & splendorem, atque conseruationem familiae principaliter institui videantur, vt s aepe Ludouic. Molina profitetur, & maxime libro primo capite primo: naturales autem, se inclusos sub nomine, aut vocatione vniuersali familiae, contendere non pos sint, quia non sunt de familia, de domo, aut agnatione parentis, nec ea nomina, quae iuris sunt, non autem solius naturae, ad filios naturales, aut alios illegitimos extenduntur, l. si spurius, ff. vnde agnat. Bartol. in l. permutatio, §. familiae, ff. de verborum significatione, numero primo, vbi Alcia. & caeteri Scribentes, Tiraquell. plures referens, de nobilitate, capite quinto, num. 1. Molina, l. 1. cap. 4. ex num. 46. vbi spurios, bastardos, & naturales aequiparat; & addit quod bastardi, seu naturales, arma, & insignia parentum deferre non pos sunt, neque in feudo, neque in maioratu succedere: Paleotus de nothis & spuriis filiis, cap. 39. numero vigesimo quarto. Ascanius Clemens, de patria potestate, capite quinto, numero vigesimo tertio. Ioannes Garcia, de nobilitat. glos sa 20. num. decimo septimo. Blasius Flores de Mena, variar. libro primo, quae stione decima sexta, articulo secundo, §. secundo, numero decimo quarto, folio 124. Peregrin, de fideicommis. articul. 22. ex numero 81. vsque ad numerum 90. Azeued. in consilio 24. ex numero decimo tertio. Pelaez a Mieres, secunda parte, quae stione secunda, ex numero 93. Afflictis, decis. 96. numero quarto. Menochius in consil. 17. numero 51. & 52. & in consilio 164. numero 10. Alexand. Raudens. de analogis, libro 1. capite 30. numero 90. & seqq. Ioannes a Rojas, in Epitome succes sione capit, vigesimo, numero 40. & seqq. & numero 81. & seqq. & numero 116. Emmanuel Barbos. in remis sion. Doctor. fol. 223. numero 4. Nicolaus Garcia de beneficiis, tom. 2. p. 7. cap. 15. numero 36. & 39. Thesaurus forensium, lib. 2. quae st. 45. Dom. Hieronym. Franc. Leo. decis. Valentiae 80. num. 11. & seqq. Steph. Gratian. disceptat. forens. tom. 2. c. 218. ex numero 13. vsque ad n. 25. Praeterea, quia quod attinet ad sensum iuris, filij iidem naturales, non modo non sunt de familia, sed nec nomen filiorum habent, l. filium eum definimus, ff. de his qui sunt sui, vel alieni iuris, & in prooemio, titu. 7. par. 2. ibi; Fijos segun la ley llamamos aquellos, que nacen de derecho casamiento. Vbi Greg. Lop. & alio cap. infra latius probabitur. Filius etiam naturalis dicitur notatus infamia facti, l. 2. titu. 6. part. 7. dum dicit, Infamado es de fecho aquel, que no nace de casamiento derecho: & plura congerit Tiraquel. de nobilitat. cap. 15. num. 14. vnde non est habilis, nec ad propositum, vt auctoritatem, & splendorem familiae conseruet, nec earn conseruare potest cum dignitate, & splendore, quo in legitimis conseruatur, iuxta traditiones Ludou. Moli. lib. 2. dict. c. 1. Denique quia filij naturales non habent ius succedendi ab intestato, nisi in duabus vnciis, & sic li mitate patri suo; transuersalibus autem non succedunt; vt in authent. licet, C. de natural lib. ex testamento autem in nullo succedunt, sed alimenta duntaxat petere pos sunt, prout vnum, & alterum probatur in l. fin. tit. decimo tertio, part. sexta, At vero in Hispanorum primogeniis succedendum est eo ordine, quo succes sio abintestato defertur, provt ex aliis comprobauit Molin. libro tertio, capite nono, num. vndecimo, ergo filij naturales non habent ius succedendi in maioratibus, ex quo abintestato illud non habent, nec pos sunt obstare consanguineis legitimis, qui ius succedendi ab intestato obtinenti provt late ostendit Ioannes a Rojas in Epitome successionum, capite 32. per totum. Et quamuis filij naturales in Hispania gaudeant nobilitate parentum, l. prima, titu. vndecimo, part. septima, & l. vndecima Tauri, vbi Tellus, numero secundo, Guillen a Ceruantes, num. 164. fol. 205. Ioannes Garcia de expensis, & meliorat, capite tertio, numero 25. & de nobilitat, glos sa 20. numero 36. Padilla, Couarru. Matiencus, & D. Spino, cum quibus Ceuallus, quae stione secunda, numero 49. ex quo tamen ad alios effectus non habilitantur eisdem legibus partitae, nec ad succes sionem etiam bonorum liberorum, vt in dicta l. fin. tit. decimo tertio, part. sexta, nec ad primogeniorum succes sionem, ex l. secunda, tit. decimo quinto, part. 2. nec feudi, ex dict. lib. 68. tit. 18. partit. tertia. nec filiorum nomen eis indultum est in sensu legali, vt in prooemio, tit. 7. part. 2. nullum ius quoad succes sionem primogeniorum acqui siuis se videntur, provt ex legibus ipsis Taur. 10. & 11. non acquisierunt, nec minus de agnatione, aur familia, lege aliqua nominantur, quoad succes sionem ipsam, & alios effectus, atque ita, iura eadem, quae non mutantur, quare stare prohibita censeri pos sunt ex eo, quod nobilitas parentum eis conces sa fuerit, l. sancimus, C. de testam. l. praecipimus, in fin. C. de appellation. Et haec quidem etiam militare & vrgere videntur, cum filij & dependentes, atque consanguinei legitimi deficiunt, vt naturales metipsi filij excludantur, & multo magis spurij nec ad succes sionem primogeniorum admitti valeant; nihilominus tamen in terminis praedictis, fortiter, & velut concludenter vrgere credimus fundamenta ea, quae Pelaez a Mieres, d. q. 2. par. 2. ex num. 134. cum seqq. in 2. editione ponderauit, atque ex prae sumpta, imo velut expres sa institutorum voluntate, qui eo ipso, quod maioratum se instituere profitentur, perpetuo, & vsque in infinitum durare eum contendunt, & provt melius de iure pos sit, ac in quibus cunque personis conseruari, nec bona, eorúmve memoriam extingui. Ex natura etiam peculiari primogeniorum ipsorum, quae perpetuitatem desiderant, vt notum est, nec in eis finiri debent, in quibus alias finirentur, si maioratus, aut vinculi nomen adiectum non es set, provt ex aliis multis, ego metipse longa serie comprobaui in commentariis tom. 2. c. 20. Sicque dicendum, atque tenendum, provt Pelaez contendit: & vere negari non pos se, quin si eum casum institutores praeuenis sent, de eóve interrogati fuis sent, naturales non modo, sed etiam spurios filios admitti dicerent, atque statuerent; vnde pro expres so, & cauto id habendum est; magis enim institutorum eorundem memoriae, nominisque conseruationi interest, in naturalibus, & spuriis quoque, primogenia conseruari, vbi con sanguinei omnes legitimi deficiunt, quam in vltimo descendente, aut consanguineo legitimo finiri, bonáque libera remanere; quod verbo ipsi maioratus, perpetuitati illius, & prae sumptae fundato ris voluntati, qui perpetuam succes sionis causam, & in infinitum prae oculis habebit, dum maioratus verbum expres sit, omnino repugnans, & contrarium videtur: eos itaque admittere debemus, vbi nullus alius legitimus extat, ne maioratus memoriá que institutoris extinguatur. quos alias non admittendos diximus; atque ex prae sumpta, imo velut expres sa institutorum mente, & voluntate, ea omnia ces sare, quae contra filios ipsos naturales, & Pelaez a Mieres placitum nunc ponderauimus. Procedunt enim vbi legitimi extant ex familia; in quibus memoria, eiusque splendor con seruari pos sit, non autem, vbi omnino deficiunt, atque ita maioratus finiretur, quod in dubio nequaquam admittendum est, nec minus prae sumendum, institutorem maioratus voluis se, nisi vbi expres sa adsit eiusdem dispositio, aut exclusio, quod etiam filiis, aut consanguineis legitimis deficientibus, eos admitti noluerit, quod raro quidem, aut nunquam euenit, cum intersit magis, maioratus ipsos, splendorem, & familiam, in quibuscumque, etiam illegitimis, conseruari; quam bona ipsa, & maioratus extingui. Et quamuis alias spurij ex testamento patris capere non pos sint, nec alio modo, nisi quoad alimenta tantum, prout in commentariis, de alimentis, late probamus; in his tamen terminis, & quando maioratus ab antiquo proces sit, etiam patre vltimo pos ses sore defuncto, filius eius spurius, aut illegitimus succedere poterit, omnibus filiis, & con sanguineis legitimis deficientibus, cum non a patre ipso, vltimo pos ses sore, sed a primo institutore, maioratum obtinere, atque deferri, certum sit; in l. vnum ex familia § si de falcidia, ff. de legat. 2. l. 3. ff. de interdict. & relegat l. si arrogator, ff. de adoption. Et de his, atque annotationibus huiusce cap. hactenus, quae sunt notanda, quia admodum neces saria, & vtilia, nec ab aliquo Recentiorum omnium sic digesta, nec resoluta. # 83 CAPVT LXXXIII. Ex verbis testamenti, siue vltimae dispositionis cuius libet, quae aliquid prae supponunt, siue ex prae supposito, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat. Et quam verum sit, quod vbi dispositio vnum continet, & aliud prae supponit, non habet locum dispositio, nisi verificetur prae suppo situm. An etiam, & quando verba supponentia disponant; breuis, & dilucida explanatio. SVMMARIVM. -  1 Prae suppositum in testamentis, & vltimis voluntatibus, & in aliis etiam dispositionibus, semper fit, ac factum censeri debet de terminis habilibus. -  2 Verba quae prae supponunt aliquid, regulariter non disponunt super supposito, nec prosunt ad probationem: quod exornatur. -  3 Verba prae supponentia disponunt, quando aliquid venit per neces sarium antecedens, vel consequens ad id, quod est prae suppositum. Quod exornatur, & Petri Surdi, in cons. 402. ex num. 26. vsque ad num. 30. lib. 3. locus ad literam recensetur, & commemoratur. -  4 Ex prae supposito siue ex verbis, quae prae supponunt, etiam in casibus, in quibus non disponunt, coniectura, & interpretatio voluntatis testatoris deducitur. -  5 Prae suppositum est semper verificandum, ad hoc vt habeat locum dispositio, quoties testator, aut lex, vel statutum, aut alius quilibet vnum dis ponit, & alterum prae supponit: quod exornatur. Et ibidem, quod qualitas non potest es se sine subiecto. -  6 Dispositio quaecunque locum habere non potest, ni si verificetur qualitas prae supposita in ea. -  7 Prae suppositum licet non verificetur, tamen valet dispositio, quando illud suppositum fit ratione frequentioris vsus, & sumus in materia fauorabili ad tollendas fraudes. PRo breui, & dilucida huiusce cap. ex[sect. 1] plicatione constituendum erit in primis, quod prae suppositio, aut prae suppositum in testamentis. & vltimis voluntatibus, & in aliis etiam dispositionibus, semper fit, ac factum censeri debet de terminis habilibus, l. quod testamentum, ff. de testamentis, l. cum Archimedorum, vbi Paulus notat, C. vt in pos ses sion. legator. cap. causam quae, de electione, cum concordant. de quibus per Decium, in l. 1. colum. 1. C. vnde legitimi, & in l. pactum, colum. 1. C. de collat. Tiberium Decianum, in cons. 55. num. 12. lib. 1. Fabium Turretum, in cons. 25. num. 24. Deinde etiam, quod verba, quae prae supponunt aliquid, regulariter non disponunt super supposito,[sect. 2] l. ex facto, 1. ff. de haered. instit. Rota, decisione 346. de procuratoribus, in antiquis. Geminianus, in cap. primo, §. licet, de procuratoribus, in 6. Alexander, in cons. 126. colum. 2. lib. 5. Felinus in cap. licet, colum. 3. in fin. de officio Ordinarij, Marsilius, singulari 60. Chas saneus, in cons. 44. num. 8. Craueta, in cons. 186. num 3. Marcabrunus, in cons. 15. num. 40. Ioannes Cephal. in consil. 370. num. 63. lib. 3. Camill. Gallinius, de verbor. signific. lib. 5. cap. 17. num. 104. Fachin. in consil. 70. num. 4. lib. 1. Hipolyt. Riminaldus, in consil. 31. num. 31. & 33. lib. 1. & in cons. 25. num. 37. & 51. eodem libro, & in cons. 158. num. 25. libro secundo, & in cons. 277. num. 21. & 22. libro tertio, vbi inquit, quod nun leue discrimen est inter verba prae suppositiua, & directa, vel dispositiua; quoniam quae prae supponuntur (inquit is Author) non ad dispositionem, nec ad probationem pro sunt, l. cum tale, §. finali, ff. de condit. & demonstrat. vbi cum ex centum Titio legatis, Seio quinquaginta legantur, legatum Titij nec inducitur, nec probatur quod ei centum legata sint, licet id prae supponatur, & prae supponendo affirmatur; provt Riminaldus ipse, in locis praecitatis notauit, Tuschus etiam, tom. 6. litera P. concl 636. ex num. 14. vsque ad numerum 19. & num. 21. vbi etiam tradit, quod verba, quae aliquid supponunt, in illo supposito nihil disponunt, & citat Crauetam, in consi 966. num. 12. Alexandrum etiam in cons. 17. per totum, libro secundo, & dicit id procedere in legibus, in statutis, in contractibus, & vltimis voluntatibus, vt per Crauetam, vbi supra, ex numero decimo, cum seq. & per alios ibi relatos, Stephanus Gratianus, tom. 4. cap. 675. num. 17. Attamen, quod vbicunque aliquid supponitur, vel disponitur conditionaliter; si super illo supposito potest supponens disponere, quod censeatur disponere in eo, quod venit in neces sa[sect. 3] rium consequens, vel neces sarium antecedens; cum Bartolo, & Alexandro , tradit ipse Cardinalis Tuschus, dicta conclus. 636. num. 25. videndus etiam n. 23. & 24. n 26. inquit etiam, quod id quod dicitur, quod supponens aliquid, non disponit, intelligitur quando vel supponitur in clausulis executiuis aliquid dispositum in dispositiua, & tunc nihil disponit suppositum, quia dicta in executiuis, non disponunt; vel quando in dispositiua fit suppositum conditionale, quia conditionalia non di sponunt: sed si conditionalis dispositio supposita, non pos sit es se vera, nisi disponat, tunc bene di sponit, puta si testator legat vsumfructum domus Titio, si in ea constituat seruitutem haeredi meo, certe censetur legata proprietas, quia alias non pos set constituere seruitutem, vt per Bartol. & Alexand. quos ibi citat: silentio tamen praetermittit excellens, & notandum Petri Surdi cons. 402. ex num. 26. vsque ad num. 30. lib. 3. vbi is Author, exacte magis, quem caeteri faciant, explicat, & diuersas cumulans doctrinas, ostendit, quod prae suppositum disponit, quando venit per neces sariam con sequentiam, atque ex dict. num. 26. in hunc modum scribit: Non obstat itaque, quod statutum sub Rubrica 149. non disponat, sed supponat: Quia re spondeo, id non procedere, quando aliquid venit per necessarium antecedens, vel consequens, ad id, quod est prae suppositum, tunc enim verba supponentia disponunt: vt probatur in l. Proculus, in principio, ff. de vsufructu, vbi in legato vsusfructus domus, si ponatur conditio constituendi seruitutem altius tollendi, venit proprietas, quia aliter seruitus, quam a domino constitui non potest: ad idem est textus, in l. denique §. interdum, ff. de peculio legato, vbi peculium censetur seruo legatum, propter conditionem legato libertatis adiectam, si rationes reddidis set, & centum intulisset haeredi: & per dicta iura, ita concludit Bartol. in l. ex hac scriptura, numero tertio, vers. Oppono, d. l. Titia, vbi duo requirit; Primum, quod id veniat per necessariam antecedentiam, vel consequentiam: Alterum vero, quod pendeat a voluntate disponentis, idem Bartolus, in l. cum tale, §. finali, ff. de condit. & demonst. Alexand. in cons. 126. num. 3. volum. 5. Et quamuis prae dicta iura videantur loqui in verbis enunciatiuis; tamen idem est in verbis prae supponentibus, vt in terminis voluit Rota, in decision. 316. num. 5. in 2. parte, nouis sim. Sic in proposito, statutum disponens de modo dotandi filiam exclusam, supponit illam esse dotandam, ergo id quoque disponit: quia non aliter potest tractari de quantitate, & modo dotandi, nisi demus per neces sarium antecedens, quod sit dotanda: sic Rota, loco praecitato, numero quarto, dicit, quod confitens dotem fuisse auctam, censetur etiam fateri, quod sit dos, quia augmentum non potest esse sine dote: sic qui vsuras dotis promisit, censetur dotem promisis se, dicta l. secunda, C. de dot. promis sion. quia vsurae, quae sunt acces soriae, non pos sunt deberi sine dote, quae est principalis. Hac quoque ratione, qui promittit fideiubere, quia supponit praecedentem obligationem, sine qua non constat fideius sio, tenetur etiam se obligare, text. in l. tribus, ff. de vsufruct. ear. rer. quae vsu consum. & ibi notat Baldus. Sic etiam, qui dat fideius sorem, videtur fateri, se esse debitorem, quia fideius sio non sustinetur sine principali obligatione. Bald. in l. 2. in 2. lectura, num. 1. C. de dot. Promission. Addo quod per eandem rationem necessarij antecedentis, si quis recipiat ab aliquo confes sionem receptae, vel solutae dotis, ex hoc videtur admittere, se dotem promisisse; textus est singularis, vbi notant omnes, in l. si voluntate, C. de dotis promission. vbi Salicet. dicit, quod haec est mirabilis fictio: Socin. in l. 1. num. 95. circa finem, ff. solut. mat. Emman. Costa, in l. si ex cautione, limit. 14. num. 4. C. de non numerata pecunia, Didac. lib. 1. variar. resolut. cap. 7. num. 6. Hactenus Pet. Surd. qui dum expendit text. in l. Proculus, ff. de vsufruct. exornari potest ex his, quae ad interpretationem eiusdem leg. ego ipse expendi in commentariis de vsufruct. cap. 30. ex num. 25. cum seqq. & dum inducit text. in d. l. denique, §. interdum, ex his, quae eodem cap. num. 24. atque ex num. 20. adduxi, vbi videri poterunt. Caeterum etiam in casibus, in quibus verba, quae prae supponunt, non disponunt; ex eisdem, siue a prae supposito coniectura, & interpretatio voluntatis deducitur; quod nequaquam negarunt Interpretes commemorati supra, num. 2. & aperte prae sentiunt commemorandi infra, & in terminis, inter alia plura, e quibus coniecturam, atque interpretationem voluntatis testatoris deducendam dixit: sic specifice considerauit Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 5. dict. cap. 17. num. 104. coniecturam etiam voluntatis testatoris, in facto sibi consulto, ex prae supposito eliciebat Ioannes Gutierrez, in cons. 1. n. 16. Sic quoque & eliciunt Consulentes, multis in locis, de quibus infra. Secundo deinde, & principaliter obseruandum erit, quod prae suppositum semper est verificandum, ad hoc, vt habeat locum dispositio, quoties testator, aut lex, vel statutum, aut alius quilibet vnum disponit, & alterum prae supponit; ídque procedit in omni actu, materia, & dispositione, & as sidue in ore Scribentium omnium, ac maxime Consulentium versatur; vt poli; Glos sam singularem in l. mancipia, verbo, aduocandum, C. de seruis fugitiuis, quam in hoc commendarunt Iacob. Butrig. Bald. Salicet. & Fulgos. tradunt Romanus, in singulari 495. Decius, in l. prima, num. 14. C. de edendo, & in cons. 90. num. 1. in fine, & num. 2. Marsilius, in singulari 339. Curtius iunior, in l. prima, num. 2. ff. si certum petatur, Felinus, in cap. nonnulli, num. 34. de rescriptis, Ruinus, in cons. 100. column. 2. ad finem, vers. Tertio istud, lib. 5. Ripa, in cap. 2. num. 39. de re scriptis, Socinus iunior, in cons. 114. num. 22. volumine tertio, Ioannes Cephalus, in cons. 90. num. 51. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in cons. 94. num. 21. lib. 1. Marcabrunus, in cons. 14. num. 121. Cae sar Barzius, decisione Bononiae 121. num. 38. Martinus Monter-a-Cueua, decisione Regni Aragon. 32. num. 21. Beccius, in cons. 53. num. 7. & in cons. 58. num. 8. & sequent. Tiberius Decianus, in cons. num. 16. lib. 1. & in cons. 18. num. 226. eodem libro, & in cons. 19. num. 8. lib. 1. Natta, in cons. 614. Hippolytus Riminaldus, in cons. 328. num. 23. lib. 3. & in cons. 371. num. 53. eodem libro, vbi loquitur in substitutione facta filiis, & descendentibus, vt ipsa locum non habeat, si iidem nunquam extiterunt: & in cons. 412. num. 101. lib. 4. Ioannes Gutierrez, in cons. 1. numer. 16. qui inde arguit, quod cum testator fundans Capellaniam, in casu ibi proposito, vnum di sponat; & alterum prae supponat, scilicet quod Capellanus celebret duas Mis sas, ad hoc vt ei conferatur Capellania, requiritur verificatio prae suppo siti, nempe vt ille, cui conferenda sit, idoneus exi stat ad celebrandas Mis sas, hoc est vt sit Sacerdos, iuxta doctrinam dictae Glos s ae, ex qua si prae suppositum deficiat, aut falsum sit, deficit etiam di spositio, aut sibi vendicare locum non potest; vt praecitati Authores notarunt, multísque casibus applicarunt. Alexander etiam, in rubrica, ff. soluto matrimonio, Socinus, in cons. 275. num. 12. lib. 1. Decius, in cons. 233. num. 7. & in cons. 317. num. 2. & in cons. 591. num. 3. Ioannes Cephalus, in cons. 102. num. 17. lib. 1. & in cons. 602. num. 9. lib. 5. Ludouicus Casanate, in cons. 30. num. 19. qui expendere solent communiter text. in l. hos accusare, §. omnibus, ff. ad Iul. de adult in l. ita autem, vbi hoc notat Bartol. ff. de administrat. tutorum, l. generaliter, §. si quis tutorem, de fideicommis. libertat. l. neque enim, §. primo, ff. de militari testamento. Sic quoque axioma metipsum adducit, & illud in omni dispositione, legis scilicet, statuti, contractus, & testamenti; intelligit Cardinalis Dominic. Tus chus, practicarum, lib. 7. litera P. conclus. 636. ex num. 1. vsque ad num. 14. folio 483. Petrus Surdus, decisione 122. num. 14. & in cons. 45. num. 20. lib. 1. vbi inquit in hunc modum: Et non aduersatur, quod decretum non faciat mentionem de dote data, nisi in verbis executiuis, & accessoriis, quia ad hoc respondet D. Beccius, in cons. 57. num. 7. quod sufficit, decretum aliquando prae supponere dotem es se datam, quia vt locum habeat, verificandum erit prae suppositum ante omnia, iuxta id quod Glos. in l. mancipia, adducit in simili; quod voluit Angelus, in cons. 158. vbi ait, quod statutum disponens, quod maritus partem dotis lucretur, & partem restituat, non habebit locum, nisi in dote data, quia ei soli conuenit verbum, restituat: non enim potest restitui, quod nunquam fuit receptum: & dicit Bald. cons. 334. numer. 4. volumine quarto, quod si ex forma statuti maritus lucrari debeat partem dotis, a quocumque fuerit data, non habebit locum statutum, nisi in dote data; quia aliud est dos data, aliud dos promis sa: quod intelligitur, nisi in eo extet aliquod verbum, & obiter dictum de dote promissa, vt latius ibi: Idem Surd. in cons. 150. ex num. 78. eod. lib. 1. vbi inquit in hunc modum: Et qui dicunt, promis sionem indemnitatis continere sortem, & vsuras & alia, prae supponunt indemnitatem promis sam fuis se quod prae suppositum non verificatur hic in portione nigri; & ces sante prae supposito, ces sat dispositio: iuxta Glossam in l. mancipia, C. de seru. fugitiu. & prius quum agatur de qualitate promis sionis, & quae comprehendit, quaerendum est de substantia, nempe an debeatur, vel promissa fuerit pro portione nigri, quia non entis nullae sunt qualitates, l. eius qui in prouincia, §. quod si stipulat. ff. si cert. petat l. si seruum mihi, §. primo, ff. de act. empt. & qualitas, seu accidens non potest esse sine subiecto, l. nec vllam, §. si ab sentis, vbi Angelus, in summario, ff. de pet. haeredit l. Pomponius, §. finali, vbi Aretinus, in principio, ff. de acquirend. haered. & dicit Baldus, in l. 2. ff. de bonor. pos ses sion. secund. tabul. & in l. omnium, C. de testam. quod non potest quis cognoscere accidens, nisi cognoscat primo subiectum, seu substantiam: sequitur Ruinas, in cons. 208. num. 14. volumin. 1. & non potest inquiri de qualitate sine subiecto, ve inquit Corneus, in con sil. 197. columna 3. vers. Quae. conclusio, volumin. 2. & qui vult qualitatem, debet primo probare substantiam, secundum Bald. in consil. 465. num. 1. volumin. 4. Decium in consil. 508. num. 5. vbi infert, quod non potest tractari de modo succedendi, nisi primo probetur, facultatem succedendi subes se. Et generaliter quod qualitas non pos sit es se sine subiecto, tenuit Socin. iunior in cons. 22. num. 3. volumine 1. cons. 27. num. 10. volumine 2. Beroi. cons. 126. num. 9. volum. 3. Bald. in l. Celsus, in 5. notab. num. 24. ff. de vsucap. Craueta, in cons. 21. num. 5. Cephalus, in cons. 68. num. 8. Rolandus in cons. 58. num. 8. volum. 3. Menochius, in cons. 66. num. 5. & in cons. 75. num. 100. vbi inquit, quod omnis dispositio prae supponit suam substantiam; & D. Beccius. in cons. 37. n. 16. &c. Idem Surdus, in cons. 151. num. 85. & 86. lib. 2. vbi in alio casu consultus, singulariter, atque in hunc modum scripsit: Scriptura vero Domini Cancellarij testatori nihil omnino prodest, quia dicit sic scriptum inuenis se in quodam quinternello, & non con stat, qualis sit ille liber, per quem fuerit scriptus, quove anno, mense, & die, & nullas omnino continet solemnitates, & quamuis liber Officialis, qui sit a publi co deputatus, plene probet; Bartol. & alij in l. quae dam, §. nummularios, §. de eden. tamen, cum non contineat nomen, vel signum aliquod, per quod constare pos sit, quis eum scripserit, non probat, non enim dicitur scriptus ab Officiali, qui sit de publico deputatus, & haec qualitas erat probanda, quia prae suppositum debet semper verificari; Glos sa in l. mancipia, C. de seru, fugit, facit quod voluit Bartol. in l. 1. §. & parui, num. 3. ff. quod vi, aut clam. vbi ait, stante statuto, quod contra instrumentum publicum nulla pos sit opponi exceptio, poterit tamen allegari, quod illud non est instrumentum publicum, ante enim quam statuto sit locus, constare debet, quod sit publicum instrumentum, idem Bartol. in l. diuus, num. 1. ff. de testament. militis, Abbas, in cons. 62. num. 3. & 4. volumine 2. Decius, in capite consuluit, el 1. numer. 4. de appellat. Ripa in l. nemo potest, num. 66. de leg. 1. &c. Surdus metipse, in cons. 179. num. 39. lib. 2. vbi etiam exornat singulariter praedictum as sumptum, & extendit, vt procedat, etiam si dispositio aliquid obiter prae supponat, & exempla nonnulla adducit in haec verba: Infertur etiam cum dictum pactum prae supponat, Dominam Lauram viuere tempore impetrandae gratiae, quod non habeat locum pactum, si gratia impetretur post illius mortem, vbi enim dispositio vnum continet, & aliud prae supponit, non habet locum dispositio, nisi verificetur prae suppositum: Glos sa, in l. mancipia, C. de seruis fugitiuis, vbi Bartol. dicit, quod statutum puniens turbantem aliquem in sua pos ses sione poena centum, & ad restitutionem ablatorum, non habebit locum in quocunque turbatore, sed in eo sola, qui abstulit pos ses sionem. Sequitur Romanus, in singulari 495. vbi ait es se singulare dictum: Decius, in cons. 90. num. 2. Beccius, in cons. 62. num. 5. & procedit, etiam si dispositio aliquid obiter prae supponat, quia nihilominus non habet locum, nisi verificato prae supposito, vt probat Angelus, in con sil. 158. vbi ait. statutum disponens, quod maritus partem dotis lucretur, & partem restituat, non habebit locum, nisi in dote data, quia hoc prae supponit, quando dicits, quod maritus restituat: non enim potest restituere quod non recepit: Ias. in d. l. si donaturus, §. primo, n. 14. ff. de condict. ob caus. facit Baldus in cons. 333. num. 4. volum 4. vbi quod statutum assignans marito partem dotis, a quocumque fuerit data, non habet locum in promis sa, quia prae supponit datam. Alios citat Beccius, in cons. 58. num. 8. & seq. Socin. iunior, in rubrica, ff. soluto matrim. numer. 54. Hactenus Petrus Surdus, ex quo axioma propositum singulariter exornatur, tam hoc loco, quam caeteris adductis supra. Ac denique, quod dispositio quaecunque locum habere non pos sit, nisi verificetur qualitas prae supposita in ea; & consequenter, vt quod dicitur de supposito, habeat locum in qualitate: scripserunt Decius, in cons. 466. column. 3. n. 8. & cons. 540. in principio, & in cons. 290. num. 2. & in cons. 511. n 4. Socinus, in cons. 63. colum. 4. ad finem, lib. 1. Tiberius Decianus, in cons. 1. num. 16. lib. 1. Tiraquellus, de retractu lignag. 1. p §. 8. glos. 7. num. 1. Beccius, in cons. 62. num. 5. Syluester Aldobrandinus, cons. 30. n. 32. Pet. Magdalenus, de num. testium in testamentis requisito, 1. part. cap. 10. num. 149. Valencuela Velazq. in cons. 9. num. 1. & in consil. 22. num. 49. & in cons. 93. num. 18. vbi inquit, quod prae supposito sublato ces sat argumentum. Aliquando tamen, licet non verificetur prae suppositum, valet dispositio, quando illud suppositum fit ratione frequentioris vsus, & sumus in materia fauorabili ad tollendas fraudes; sicuti ex Beccio, d. cons. 62. num. 31. & seqq. ob seruat Tuschus, d. concl. 636. num. 12. tomo 6. fol. # 84 CAPVT LXXXIV. Ex personis, siue personarum qualitate, tam disponentis, quam eius, aut eorum, in quorum fauorem dispositio confertur, quemadmodum coniectura deducij, atque interpretatio fieri valeat, non modo in testamentis, sed etiam in alia dispositione quacunque. Vbi etiam de dignitate, aut conditione te statoris, de affectione, charitate, dilectione, consanguinitate, coniunctione, amicitia, aut beneuolentia eiusdem circa honoratum, vel oneratum. Et vulgatis sima illa Interpretum omnium axiomata, quae per manus traduntur quotidie, quod verba intelligi debent secundum qualitatem personae, erga quam proferuntur, ad l plenum, §. equitij, ff. de vsu & habitat. & quod testatoris qualitas, effectio, consanguinitas, & neces situdo ip sius plurimum facit ad coniecturandam voluntatem, vt conces sio, siue dispositio intelligi debeat secundum qualitatem, & affectionem personae concedentis, aut disponentis, ad l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de lega. 1. exornantur permultis. Deinde, quam verum sit, quod in vltimis voluntatibus, & caeteris dispositionibus inspici debet principaliter persona, cuius contemplatione facta fuit dispositio. Argumentum quoque, siue coniectura a magis dilectis ad minus dilectos, vt minus dilectus non praeferatur, an, & quando procedat, vel non. De remotioribus etiam circa proximiores, & eorundem exclusione, proximioribus a testatore exclusis, vel etiam aliquando admis sione. Ac denique, de coniectura altera, circa iam natos, & cognitos, ad non natos, & incognitos, & maiori affectione inter ipsos, atque ex his ad resolutionem, atque explicationem quorundam infertur, quae variis in locis Interpretes nostri adnotarunt, provt hic videbitur. Ad alterum denique dubium, an legatum pro mulieribus pauperibus dotandis, aut maritandis, viduas comprehendat. SVMMARIVM. -  1 Qualitas, & conditio personarum intellectum dat variis dispositionibus, & intelligentiam verborum, ad eas relatorum praebet, & sensum actui gerendo aptiorem, & conuenientiorem. -  2 In quocunque actu, primo inquiritur de personis. -  3 Voluntatis coniectura, atque efficax interpretatio ex personis colligitur. Et ideo secundum qualitatem personarum, intentionis seu mentis coniectura variari poterit, & in diuersis personis diuersimode statui. -  4 Coniectura, & prae sumptio sumitur ex natura per sonae, actus, vel rei. -  5 Coniecturae desumptio a persona, frequens est in iure vsus. -  6 Verba testamenti, vltimaeve siue alterius cuiusque dispositionis, intelligi debent secundum qualitatem, & conditionem personae, cum qua quis loquitur, aut erga quam proferuntur. Et ita, vt quod conceditur, conueniat personae cui datur. Et variantur, secundum quod variatur conditio personae. Ex qua non modo declaratur, sed etiam augetur, vel diminuitur relictum. Provt latius hoc numero, & seq. vbi exornatur quamplurimis text. in l. plenum, §. equitij. ff. de vsu, & habitatione. -  7 Legatum factum mulieri maritatae, vt vestiatur vestibus, nigris, intelligitur secundum conditionem mulierum maritatarum. -  8 Testator si legat lectum vxori viduae, intelligitur secundum vidualem conditionem. -  9 Personae qualitas, & conditio facit, vt a propria verborum significatione, ad. impropriam tran seatur. -  10 Verba, quae ob personae qualitatem, & conditionem proprie accipi nequeunt, improprie capiuntur. -  11 Interpretatio semper fieri debet talis, quae sit conformis verbis, & personis, ad quas sermo dirigitur. -  12 Voluntas disponentis, ex qualitate personae ipsius, declarationem, coniecturam, atque interpretationem recipit, vt plus, aut minus in dispositione veniat. Vel vt sic, aut sic, strictéve, aut late, aut plus, minúsve fauorabiliter accipiatur. Aut denique, diuersimode dispositio intelligatur. Atque ita qualitas testatoris plurimum facit ad coniecturandam voluntatem eius. Conces sio enim, seu dispositio intelligi debet secundum qualitatem personae concedentis, seu disponentis, -  13 Testatoris affectionem plurimum operari in coniecturanda illius voluntate. -  14 Voluntatis coniectura deducitur ex charitate, affectione, atque dilectione ipsius disponentis, circa honoratum, vel oneratum. -  15 Ex consanguinitate etiam, vel vtraque simul iuncta. -  16 Atque ex amicitia. -  17 Quam Iulianus Iureconsultus praetulit conieturae alteri, quae ex propinquitate, vel consanguinitate deducitur; provt hic obseruatur. -  18 Legatum sumit interpretationem ex affectione, qua testator prosequutur est legatarium, vt de re maiori, aut meliori factum prae sumatur. -  19 Vel vt largam recipiat interpretationem. -  20 Affectio testatoris anteponitur proprietati sermonis -  21 Affectionis signa es se multa, quibus testator significare solet, plus vnum diligere, quam alterum. -  22 Affectionis maioris signa, & coniecturae quamplures, remis siue. -  23 Ex affectione testatoris praepotens coniectura, quae aliis praefertur, & verbis praeponderat. -  24 Ob personarum coniunctionem, & consanguinitatem multa concedi. -  25 Verba dispositionis non tam attendenda es se regulariter, quam personam eius, cuius contemplatione facta est dispositio. -  26 Et sic regulariter considerari debere non ipsam dispositionem simpliciter, sed cuius contemplatione ipsa fiat. -  27 Testator vbi expressit, cuius contemplatione aliquid fecerit, reliquerit, aut disposuerit; id quidem obseruandum est: Sed si non expres serit, coniecturis, & prae sumptionibus opus es se, vt latius hic ostenditur. -  28 Personam, cuius contemplatione dispositio fit, non modo in vltimis voluntatibus, sed etiam in dispositione alia quacunque attendi magis, quam eam, in quam verba diriguntur. Ac ideo ex dispositione illi soli, aut principaliter ius tribui, cuius contemplatione facta est, etiam si verba aliam quoque personam respiciant. -  29 In fauorem magis dilecti interpretatio semper facienda. -  30 Dilectus magis, quod a testatore vocatus sit, aut in euentum vocationum, & substitutionum alijs Praelatis, verisimilius es se. -  31 Voluntas testatoris ita intelligi debet, coniecturáque sumi, vt minus dilectus non praeferatur magis dilecto, meliorisve sit conditionis. Atque ob eam rationem a proprietate verborum recedatur. -  32 Verba quantumcunque generalia restringi, ne minus dilectus sit melioris conditionis, quam magis dilectus. -  33 Dilectos magis, aut proximiores, aliquando ab surdum non es se, nec inconueniens, melioris conditionis non es se, quam remotiores, aut minus dilectos, siue non praeferri, quando ex verbis testatoris aliud conijci potest, vel proui sio, aut dispositio testatoris in contrarium adest. -  34 De minus dilectis ad magis dilectos argumentum procedit negatiue, non affirmatiue. -  35 Nec habet locum in materia odiosa, nec vbi adest diuersitas rationis. -  36 Et est minus concludens, & coniectura hominis, ex sententia quorundam. -  37 Sed valde efficax, atque concludens ex sententia Authoris, quae & communi Interpretum traditione, & Iureconsultorummet ipsorum respon sis probatur. -  38 Et Hieronymi Gabrielis locus in proposito ponderatur. -  39 Proximiores qui exclusit, quod remotiores excludere velle multo magis videatur. Vel quod remotiores melioris conditionis es se non debeant, quam proximiores; vulgatis simum Doctorum axioma, siue argumentum, an & quomodo procedat. -  40 Affectio cum in ignotum non cadat, quod is in dubio non intelligatur vocatus. -  41 Affectio vbi non cadit in aliquem, non potest dici, quod eius intuitu facta sit dispositio. -  42 Testator non prae sumitur habuis se affectionem ad personas a se non cognitas. -  43 Affectio, & dilectio maior prae sumitur testatoris erga natos, & cognitos, quam erga nascituros, & incognitos. -  44 Testator in dubio prae sumitur velle magis fauere his, quos plus nouit. -  45 Libris omnibus legatis Iurisconsulto, an veniant solum libri legales; ad decisionem Petri Surdi 150. Qui ex regulis superius propositis, atque ex qualitate personae legatarij totum fundamentum, & resolutionem sumit, prout latius hoc numero ostenditur. -  46 Immunitas, aut exemptio, an transeat in filiam eius, cui facta fuit conces sio, ad consilium Petri Surdi 140. lib. 1. Vbi etiam is Author in eo principaliter insistit, quod supra traditum est; verba intelligi debere secundum qualitatem personae, a qua proferuntur. Et dilucide explicat l. 1. §. fin. ff. de iure immunitatis. -  47 Legitimatus ad feuda, & dignitates, ita quod in eis succedere pos sit; intelligi debet legitimatus, vt succedat in dignitatibus, & feudis existentibus apud patrem, ad eiusdem Pet. Surdi cons. 453. lib. 3. Qui etiam eo innititur fundamento principaliter, quod deducitur a qualitate personae, cum qua loquitur legitimatio. -  48 Dos constituta puellae ob eius benemerita, & dilectionem, qua eam dotans prosequebatur; non prae sumitur constituta causa, & contemplatione patris ipsius puellae, qui eam dotare tenebatur. Vbi in terminis expenditur Iacobi Menochij con silium 781. lib. 7. qui ex coniectura, quae ab affectione, & dilectione testatoris colligitur, & cuius contemplatione dos fuit constituta; excitatur principaliter, prout hic adnotatur. -  49 Legatum pro maritandis virginibus, an debeatur etiam iam maritatis. Quid si pro dotandis fuerit relictum, siue pro dote, aut nomine dotis, an comprehendat iam dotatas, & maritatas. Et an sit differentia, quod relinquatur pro maritandis certis, vel incertis personis. Vbi de his omnibus remissiue, & Ludouici Casanate, cons. 35. commendatum, & infra c. 90. ex num. 32. -  50 Fuluij Paciani, in cons. 106. propter qualitatem, & conditionem personae legatarij, in legato domus ad habitandum relicta, obseruationes nonnullae recensentur. -  51 Item in consil. 113. an creditor, qui longo tempore tacuit, censeatur de credito satisfactus, & prae sumptio sumatur ex qualitate personae. -  52 Legatum pro mulieribus pauperibus, aut orphanis dotandis, siue maritandas, an viduas comprehendat. PRo dilucida, atque distincta huiusce cap. [sect. 1] explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, in hac eadem coniecturali, & prae sumpta vltimarum voluntatum, qua versamur, materia, non parui habendam coniecturam illam, quae a personarum qualitate , & conditione deducitur: qualitas siquidem, & conditio personarum, intellectum dat variis dis positionibus, & intelligentiam verborum ad eas relatorum praebet, & sensum actui gerendo aptiorem, & conuenientiorem; id quod Felinus, in cap. causam quae, column. 3. sub vers. Quinta declaratio, de rescriptis. Hieronym Cagnolus, in l. quo[sect. 2] ties idem sermo numero 5. ff. de regulis iuris, singulariter adnotarunt, & cum eis Simon de Prae [sect. 3] tis, de interpret, vltimar. volunt. lib. 1. interpretat. 2. dubitatione 2. solut 7. num. 15. filio 212. in fin. & 213. in princip. vbi subdit, notum es se, in quocunque actu, primo de personis inquiri, l. quidam, §. denique, ff. de iure codicillorum, cum aliis a Glos sa relatis, & idcirco voluntatis coniectura, atque efficax interpretatio ex personis colligitur. Et secundum qualitatem personarum, intentionis, seu mentis coniectura variari poterit, & in diuer sis personis diuerfimode statui: sicuti post Ca strensem, Alexandrum, Socinum, & alios obseruarunt Alciatus, de verborum significat. lib. 1. pag. 33. ex vers. Diximus autem, vsque ad pag. 53. Io seph Mascardus, de probationibus, tom. 3. conclus. 1417. num. 16. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 1. num. 1. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 6. tit. 10. num. 1. Hippolyt. Riminald. in cons. 340. num. 96. lib. 3. Ioannes Vincentius Hondedeus, in cons. 48. num. 24. lib. 2. Mieres, in initio secundae partis, ex num. 32. cum seqq. Fuluius Pacianus, in cons. 106. ex num. 28. cum pluribus seqq. Ludouic. Casanate, in cons. 47. num. 19. vbi inquit, quod testamenta, & dispositiones dubiae ex qualitate, & conditione personarum declarationem & coniecturam capiunt: Iacob. Menoch. lib. 1. prae sumpt. 18. num. 5. vbi scripsit, quod coniectura, & prae sumptio sumitur ex natura personae, actus, vel rei, l. quod si nolit. §. qui mancipia, ff. de aedilitio edicto, & prae sumptione 15. num. 1. eiusdem libri dixit, quod coniecturae desumptio a persona, frequens est in iure vsus. Et adducit iura quamplurima, vbi ex causis, & personis solet varie, & diuersimode a iure constitui, provt etiam adducit Hippolyt. Riminaldus, in cons. 541. num. 28. lib. 5. & ideo quod verba testamenti, siue alterius cuiusque vltimae dispositionis intelligi debent secundum qualitatem, & conditionem personae, cum qua quis loquitur, aut erga quam proferuntur; idque per textum egregium, in l. plenum, §. equitij, ff. de vsu & habitatione. Vbi habetur, quod si vsus equorum relictus fuerit alicui, non poterit legatarius vti equis sub iugo ad vehendum, nec in ludis Circensibus eos ducere ad certamen, nisi forte legatarius auriga fuis set, vel solitus in Circen sibus se exercere, quia tunc in illis actibus pos set equis vti; cum verba testatoris debeant intelligi secundum conditionem personae, cui legatur. Per textum etiam, in l. vel vniuersorum, ff. de pignoratitia actione, l. ex militari, ff. de militari testamento, l. si quis filium, §. irritum, ff. de iniusto rupto, l. cum alimenta. ff. de alimentis & cibar. legat. l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legat. 1. cap. si de beneficio, de praebendis in 6. ex quibus iuribus ita adnotarunt Bartol. Bald. Albericus, & Castrensis, in dict. §, equitij, idem Baldus in d. l. ex militari, & in l. 1. num. 5. vers. Pone, columna 1. C, de fideicommis sis, & in l. idem, num. 24. C. locati. Barbatia, in cons. 5. volum. 3. vers Quinto facit. & in cons. 17. n. 5. colum. 4. volum. 1. & exornant permultis Alexander, Felinus, & Iason, in locis relatis per Aluaradum, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 1. § primo, num. primo, & 10. & lib. 4. cap. 1. numero 5. qui ipse ita pariter annotauit: Cephalus in cons. 23. num. 27. lib. 1. Cardinal. Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. tit. 11. num. 1. & 2. & 17. Afflictis, decis. 401. num. 17. & plenis sime in cap. 1. num. 48. versic. Omnia enim interpretantur, ex quib. caus feud. amittat. Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 4. num. 18. Mas cardus de probat. tom. 3. conclus. 1417. num. 22. Idem Mascardus, conclus. 1046. num. 6. vbi, quod verba intelligi debent secundum conditionem personae, cum qua quis loquitur, ex textu in d. §. equitij, cum aliis, de quibus ibi, & numer. 12. quod mens tacita testatoris probatur, ex conditione, & qualitate personae, in quam verba fuerunt prolata: Surdus etiam, de alimentis, tit. 2. quae st. 12. & 13. & consil. 81. num. 2. lib. 1. Valencuela Velazq. in cons. 5. num. 20. & in cons. 97. num. 117. Cardinalis Dominicus Tuschus, tom. 8. litera V. conclus 137. per totam, fol. 563. vbi late, quod verba generalia secundum conditionem personae, ad quam referuntur, sunt intelligenda. Idque in omni actu, & materia, provt ibi comprobat. Et in testamentis, & legatis, provt etiam ibi n 6. idem Surdus, in cons. 453. ex num. 52. cum seqq. lib. 3. vbi quod verba intelliguntur secundum qualitatem personae, erga quam proferuntur, & intelligi ita debent, vt quod conceditur, conueniat personae, cui datur. Et quod verba relata ad vnam personam, etiam improprie intelliguntur, secundum personae conditionem. Et variantur, secundum quod variatur conditio personae; provt haec, & alia similia, latius comprobat idem Surdus, ibi, & decisione 150. vbi etiam late comprobat, quod legatum declaratur ex persona legatarij, & nonnullis Doctorum decisionibus exornat. Cancerius etiam, de quo infra, n. 11. in fine, Hippolyt. Riminaldus, in cons. 257. num. 78. lib. 3. & in cons. 672. num. 46. cum seqq. lib. 6. & idem num. 50. quod ex dignitate legatarij, aut donatarij, donatio, aut legatum prae sumitur in potentiorem, & pleniorem intellectum: latis sime Mieres de maioratu, prima parte, quae st. 51. ex num. 13. vsque ad numerum 25. vbi exornat permultis decisionem textus, in dicto §, equitij, & infert ad nonnullas decisiones, in praxi admodum conducibiles. Et ad legatum factum consanguineae de vestibus, vt intelligatur secundum qualitatem personae legatarij, ex qua etiam augetur legatum, & prae sumitur perpetuum, & alia similia, de quibus ibi Menoch. lib. 4. prae sumption. 106. num. 6. & seqq. Marc. Anton. Eugenius, in cons. 78. num. 56. Camillus Gallinins, de verbor. significat. lib. 5. cap. 6. num. 9. latius lib. 3. cap. 7. ex numer. 15. cum seqq. vsque in fin. cap. vbi numer. 18. quod legatum factum mulieri maritatae, vt vestiatur vestibus nigris, intelligitur secundum conditionem mulierum maritatarum. De quo etiam Surdus, Mieres, & reliqui, supra ci[sect. 8] tati; & num. 19. quod si testator legat lectum vxori viduae, intelligitur voluis se, vt detur secundum vidualem conditionem. De quo etiam Surdus, & cae teri, de quibus supra, Marius Giurba, ad consuetudines Senatus Mes sanensis, cap. 13. glos s. 8. part. 1. ex fol. 716. num. 2. & seqq. vbi quod lectus vxori viduae legatus, non intelligitur de serico, nec vestes sericae: nisi viduae qualitas, & conditio sit, vt serico vtatur lecto. Et addit legatis alimentis, lectum contineri, non tamen sericum, nisi alimentatij conditio aliter exposceret, post Surdum, & alios, quos citat: attamen, quod si viduae legatus simpliciter sit testatoris lectus, ornamenta omnia etiam serica debeantur, & de diuersitatis ratione post Surdum, decis. 150. num. 10. provt ibidem num. 5. Marius ipse Giurba. Et Camillus idem, vbi supra, num. 9. personae [sect. 9] qualitatem facere, vt a propria verborum significatione, ad impropriam transeamus; de quo etiam Surdus in locis antea relatis; & num. 10. quod verba,[sect. 10] quae ob personae qualitatem, & conditionem proprie accipi non pos sunt, improprie capiuntur: Simon de Praetis de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 1. interpretatione 2. dubitat. 2. solut. 8. num. 11. & seqq. fol. 214. vbi tradit easdem doctrinas, & decisio[sect. 11] nes Camilli Gallinij, & generaliter constituit, quod interpretatio semper fieri debet, quae sit conformis verbis, & personis, ad quas sermo dirigitur. Cae sar Barzius, decis. Bononiae 110. numero 56. Azeuedus, in cons. 1. num. 18. Palacios Rubios, in repetitione Rubricae, de donat. inter. §. 11. num. 14. fol. 7. Ludou. Casanate, in cons. 45. num. 10. late Mieres de maioratu, 1. par. quaect. 51. ex numer. 13. cum pluribus seqq. Cardinalis Franciscus Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 3. titul. 10. vbi late ostendit, maxime num. 3. & 4. & 13. contrahentium conditionem semper inspiciendam, quia ex personis congrua accipitur interpretatio in contractibus, l. si Margaritam, ff. pro socio, Baldum citans, duobus in locis. Ex dignitate quoque personae, in quam dispositio dirigitur, quod eliciatur coniectura voluntatis, atque interpretatio; dixit Iureconsultus, in dict. l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legat. 1. qui inter alias coniecturas, mentem patrisfamilias legantis, legatarij dignitatem, & charitatem, & neces situdinem spectari debere statuit, idem probatur in l. sed etsi suscepit, §. sed etsi proponas, ff. de iudicijs, quo loci Vlpianus interpretatur, relicta fuis se multo plura bona, cum alias es sent, ob personae legatarij dignitatem, & qualitatem; sicuti Menoch. lib. 1. prae sumptione 28. num. 10. obseruauit, & prae sumpt. 106. num. 6. lib. 4. & in cons. 290. in fine, lib. 3. Hippolyt. Riminaldus, in consil. 672. num. 50. & 51. & 56. lib. 6. Iacobus Cancerius variarum, cap. 20. de legatis, ex num. 326. vsque ad num. 333. vbi vide post alios Authores, si testator legauit vxori, vt ex sua supellectili, quae ipsa vellet, acciperet, an haeres ei obiicere pos sit, quod immodice accipiat; aut quod accipere debeat iuxta qualitatem status sui, & bonorum quantitatem: & quomodo id distingui, atque intelligi debeat. Secundo deinde & principaliter obseruandum, atque constituendum erit, id ipsum, quod respectu personae eius, in quem dispositio confertur, ob seruatione praecedenti diximus; intelligendum etiam respectu personae testatoris, vel disponentis: voluntas namque ex qualitate eius, qui dis [sect. 12] posuit, declarationem, coniecturam, atque interpretationem recipit, vt plus, aut minus in dispo sitione veniat, vel vt sic, aut sic, strictéve, aut late, aut plus, minúsve fauorabiliter accipiatur, aut denique diuersimode dispositio intelligatur. Atque ita qualitas testatoris, plurimum facit ad coniecturandam voluntatem eius; conces sio enim, seu dispositio intelligi debet, secundum qualitatem personae concedentis, seu disponentis; quod ex eisdem iuribus superius praecitatis, & textu in dict. l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legat. 1. aperte deprehenditur, atque ita obseruarunt Paulus Castrensis, in consilio 383. numero 3. volum. 1. Rolandus, in consilio. 16. num. 35. & in consilio 76. ex num. 9. lib. 3. Abbas, in cons. 278. colum, 2. libro 2. Franciscus Niconitius, in Rubr. ff. de operis noui nuntiat. num. 196. Mieres, in initio secundae partis, num. 39. & prima parte, dict. quae st. 51. ex num. 13. Petrus Surdus in consil. 140. num. 25. & seqq. & numero 81. lib. 1. Gras sus, §. legatum, quae st. 76. ex numer. 14. Aluaradus de coniecturata mente defuncti lib. 4. cap. 1. ex num. 1. & lib. 2. cap. 1. §. 1. num. 1. & 10. Hippolyt. Riminaldus, in con silio 541. num. 28. lib. 5. & in consilio 672. ex numer. 42. lib. 6. Cardinal. Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. titul. 10. per totum, vbi exemplis rem hanc comprobauit: Mascardus de probat. tomo 3. conclus. 1417. num. 16. 17. & 18. & conclus. 1046. vbi late, quod verba intelligi debent secundum qualitatem proferentis: Tiberius Decianus, in consil. 114. num. 17. lib. 3. Iacobus Menochius, libro primo, prae sumptione 28. numer. 12. & lib. 4. prae sumptione 106. num. 22. vbi nonnulla adducit in proposito, maxime, quod legatum relictum a Nobili, & diuite, largam admittit interpretationem, vt quod plus est, legas se prae sumatur; de quo etiam per Manticam, vbi supra: & per Aluaradum, lib. 2. cap. primo, dict. §. primo, per totum, vbi tradit quamplurima de coniecturis, ex qualitate personae disponentis deductis: Dom. Francisc. Hieronym. Leo. decis. Valent. 60. num. 39. Tertio deinde & principaliter obseruandum, atque constituendum erit, testatoris affectionem plurimum operari in coniecturanda voluntate illius; & idcirco ex affectione disponentis, volun[sect. 13] tatem ipsius declarationem, atque interpretationem recipere; quod inferius referendi Authores late probarunt: Mantica etiam, lib. 6. dict. tit. 11. ex num. 12. atque ex num. 20. Honded. in consil. 48. num. 24. lib. 1. Fuluius Pacianus in con sil. 9. num. 32. Azeuedus in consil. 16. ex num. 14. Caualcan, decis. 5. ex num. 25. part. 3. Ludouic. Casanate, in cons. 10. num. 42. & in consil. 47. nu[sect. 14] mer. 27. & seqq. ex charitate itaque, dilectione, atque affectione ipsius disponentis, voluntatis coniectura deducitur circa honoratum, vel oneratum, cum in dubio versamur; & vt plenior, vel stricta fiat interpretatio, vel vt plus, aut minus in legato contineatur; prout etiam referendi statim Authores late probarunt, & deducitur ex textu in dict. l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, & in l. Aurelius, §. Titius. ff. de liberatione legata, l. penultima, in principio, ff. de aliment. & cibar. legat. l. Titius, ff. de haered. instit. consanguinitas quoque personarum declarat ambiguam dispositionem circa personas, de qui[sect. 15] bus testator senserit, vt scilicet consanguinei magis dilecti prae sumantur, atque praeferantur; vel vt augeatur, aut diminuatur dispositio, coniecturáve varietur; sicque neces situdinem spectandam es se, hoc est, consanguinitatem, Iureconsultus ipse Iulianus, in dict. l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legat. primo, scripsit: & optime hanc coniecturam declarauit Menochius, libro primo, prae sumptione 28. num. 13. & 14. Mantica, lib. 6. dicto titul. 11. ex num. 22. vsque ad numerum 28. vbi late de coniectura hac, quae a ratione sanguinis, vel coniunctionis deducitur, & an faciat, quod legatum plenius interpretetur. Multa quoque iura, atque auctoritates adduxit Simon de Praetis, quem statim commemorabo. Peralta etiam, in l. si quis in principio testamenti, ff. de legat. 3. num. 162. folio. 465 quae (vt ipse annotauit) fundatur in affectione, vel consanguinitate disponentis, vel vtraque simul iuncta, circa eos, quos honorant, ex quibus, vel earum alterutra, voluntas defuncti dubia probabiliter declaratur, vtpote ex legitimis indiciis. Idque dicit constare ex textu, in l. cum auus, ff. de condit. & demonstr. l. cum acutissimi, C. de fideicommissis, l. generaliter, §. cum autem, C. de institut. & substitut. dict. l. Aurelius, § Titius el 2. l. Seius Saturninus, l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian. l. Firmio Eliodoro, ff. quando dies legati cedat. l. vter ex fratribus, ff. de condit. instit. l. si cui legatum, ff. de condition. & demonstr. l. filijs matrem, Cod. de inofficioso testamento, l. quidam testamento Proculum, l. cohaeredi, §. finali, ff. de vulg. & pupil. sub stitut. l. si quis ita haeres instituatur si legitimus, cum Glos sa, & l. Lucius, cum Glos sa, ff. de haered, instituend. l. Titio & Maeuio, §. Iulianus, ff. de legat. 2. l. si fundum per fideicommis sum, §. vltimo, cum l. sequenti, ff. de legat. 1. l. etiam, § si libertus, ff. de bonis libertorum, l. Titius §. Lucius, ff. de liber. & posthum. l. vltima, C. de posthum. haered. instit. l. si ita stipulatio, primo responso, ff. de operis libertorum. Amicitia[sect. 16] denique, efficacem coniecturam praebet, pro interpretatione testamentorum, & vltimae dispositionis cuiuslibet, ipsámque declarat; prout etiam dixit Iureconsultus Iulianus, in dict. l. si seruus plu rium, §. vltimo. Quo loci animaduertendum est, con[sect. 17] iecturam ex charitate, & amicitia, praelatam coniecturae ex propinquitate, vel consanguinitate, & in ordine prius positam, quasi ipsa praeualeat, & fortior sit; provt praeualere, cum aliis Authoribus dixerunt, & latius explicarunt Simon de Praetis, libro primo, interpretatione 2. dubitat. 2. solutione 4. per totam, maxime num. 5. folio 97. Cardinalis Franciscus Mantica, da coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. dicto titulo 11. num. 25. Mieres de maioratu, in initio secundae partis, numer. 32. quo loci, primum dixit, quod affectio testatoris est celebratis sima coniectura, & quae totum facit in declaranda voluntate defunctorum, tam ea, quae resultat ex neces situdine, quam ea, quae prouenit ex amicitia, vt primum inquit constare ex dict. l. cum acutissimi: & secundum ex d. l. si seruus plurium, §. vltimo. In qua lege est aduertendum, secundum eundem Authorem, arguendo ab ordine literae, quod amicitia magna, est potentior consanguinitate; & idem dicit probari in l. sed si plures, §. in arrogato, in illis verbis; Vt puta si arrogatoris amicus, vel cognatus ei aliquid reliquit: & in l. Theopompus, ff. de dote praelegata, in illis verbis, amici mei, & cognati: & in l. affectionis, ff. de donationibus, ibi: Amicos, vel neces sarios, & in prooemio, tit. 29. part. 4. ibi: Ca segun dixeron los Sabios, el verdadero amor pas sa todos los deudos, & in l. prima, tit. 29. part. 2. & in l. 7. tit. 18. part. 2. Menochius quoque, libro primo, de prae sumpt. 28. n. 18. in eodem placito fuit, & coniecturam ex charitate & dilectione, praeferri coniecturae ex propinquitate; firmauit, & nonnulla adduxit curiose; & lib. 4. prae sumpt. 89. ex num. 65. sic denique, superiora omnia tradiderunt, atque ex affectione, dilectione, charitate, consanguinitate, affinitate, & amicitia, argumentum, & coniecturam sumpserunt pro interpretatione vltimarum voluntatum, & quamplurimis exornarunt Mieres in initio dictae secundae partis ex num. 32. vsque ad num. 36. Iacobus Menoch. lib. 1. dict. prae sumpt. 28. ex num. 10. vsque ad numer. 19. & lib. 4. prae sumpt. 106. ex num. 6. vsque ad num. 11. & num. 26. & 27. vbi quod legatum sumit in[sect. 18] terpretationem ex affectione, qua testator pro sequutus est legatarium, vt de re maiori, aut meliori factum prae sumatur: provt ibidem latius comprobat, & num. 9. & 10. vbi quod legatum factum san[sect. 19] guine coniuncto, aut personae nimis dilectae per te statorem, recipit largam interpretationem, & ead. l. 4. prae sumpt. 16. per totam, vbi num. 1. inquit, dubitandum non es se, quin testatoris affectio plurimum pos sit in coniecturanda eius voluntate quemadmodum ostenditur eisdem iuribus antea citatis; & numer. 2. cum aliis pluribus Authoribus tra[sect. 20] dit, affectionem hanc testatoris anteponendam es se proprietati sermonis. Subdit quoque affectionis signa es se multa, quibus testator significare solet, plus vnum altero diligere. Et quod affectio ipsa[sect. 21] efficit, vt dispositio ipsa latius extendatur, atque interpretetur. Ac denique, per totam prae sumptio[sect. 22] nem, duodecim congerit coniecturas, & signa, ex quibus maior affectio colligitur ergavnum, quam erga alterum, provt ibi videri potest: & per Achil. Pedrocham, qui etiam affectionis maioris signa, & coniecturas quamplures adducit, in consil. 5. num. 24. in cons. 13. num. 41. in cons. 19. n. 8. & 9. in cons. 20. numer. 110. & 111. in cons. 16. num 65. & 66. in cons. 23. numer. 50. & 51. in cons. 38. numer. 101. cum seqq. in cons. 27. num. 48. & in cons. 40. n. 304. Exornarunt etiam eadem omnia, quae de affectione, charitate, dilectione, consanguinitate, con iunctione, & amicitia diximus ex n. 13. supra; Michael Gras sus, §. testamentum, quae st. 76. ex n. 14. cum seqq. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 1. ex num. 1. cum multis seqq. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. tit. 10. & 11. vbi inquit, num. 13. dict. tit. 10. [sect. 23] quod ex affectione testatoris praepotens coniectura sumitur, quae aliis praefertur, & verbis praeponderat, dummodo pos sint probabilem recipere dubitationem: & subdit statim, quod etsi coniectura voluntatis ex plurimis causis colligitur, tamen ex affectione potis simum deducitur, provt tradit Socinus ibi relatus: Mascardus, de probationibus, tomo 3. conclus 1417. num. 21. & 22. Camillus Gallinius, de verborum significatione, lib. 5. cap. 6. num. 7. vbi inquit, verba dubia interpretari, atque voluntatis coniecturam fieri ex affectione; & lib. eod. cap. 10. num. 30. vbi naturalem charitatem multum suffragari interpretationi faciendae; & num. 31. amicitiam, & affinitatem multum operari in eadem interpretatione; & lib. 10. cap. 13. per totum, vbi late ostendit, ob personatum coniunctionem, & consanguinitatem multa concedi. Alexander Rau[sect. 24] densis, de Analogis, lib. 1. cap. 22. ex num. 5. vsque ad numer. 17. vbi plura recenset de affectione, & de amicitia: idem Raudensis, in consil. 36. num. 48. lib. 1. Ludouic. Casanate, in cons. 47. num. 27. & 28. in cons. 10. num. 42. late Simon de Praetis, lib. 1. interpretat. 2. dubit. 2. solution. 3. per totam, vbi de coniectura ex consanguinitate; & solutione 4. vbi late de coniectura ex amicitia; & solutione 5. per totam, vbi latis sime de coniectura ex affectione, & charitate inter consanguineos, & amicos, ex fol. 94. dicti libri primi, vsque ad folium 107. de coniectura etiam, quae ab amicitia deducitur vide Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 1. cap. septimo, per totum, ex fol. 73. Rursus, & quarto loco obseruandum atque con stituendum erit, ex hactenus dictis, atque obseruatione praecedenti, propter disponentis charitatem, & affectionem, & personam eius, in quam dis positio confertur, adnotatis, deduci nonnulla: ac[sect. 25] primum equidem, regulariter non tam verba dis positionis attendenda es se, quam personam eius, cuius contemplatione facta est dispositio; idque per text. in l. isti quidem, §. finali, ff. quod metus cau sa, l. seruo legato, §. si testator, ff. de legatis primo, l. 3. §. nunc de effectu, & l. si quis reum, §. primo, ff. de liberatione legata, & sic regulariter conside[sect. 26] rari debere non ipsam dispositionem simpliciter, sed cuius contemplatione ipsa fiat, l. si pater, §. qui duos, & ibi Baldus, vltimo notabili, ff. de adoptionibus, & post alios iuris Interpretes scribit Simon de Praetis, lib. 1. interpretat. 2. dubit. 2. solutione 6. num. 3. fol. 107. qui eo loci tradit nonnulla in proposito vtilia; & num. 4. inquit, quod vigor, & efficacia contemplationis id principaliter respicit, ad quod intentio testatoris dirigitur, quod est, quod in vltimis voluntatibus inspicere non oportet, ad quem dirigatur sermo, sed ad quem voluntatis intentio, per tex. in I. peto, in principio, & in l. cum pater, §. donationis, ff. de legat. 2. textum etiam (vltra eum) notabilem, in l. 3. §. hoc autem, ff. de legatis prae standis, in illis verbis: Nec enim quaerimus, cui acquiratur, sed cui honor habitus sit. Inquit etiam num. 5. variationem, & altercationem fuis se inter Doctores, circa data, vel relicta, cuius intuitus, vel contemplatio, an dantis , vel recipientis, aut alterius personae debeat attendi, vt per Doctores ipsos, in locis ibi relatis. Tamen rem breuius, & clarius, quam fieri pos sit, explicando, dicendum es se, quod si testator expres sit,[sect. 27] cuius gratia, beneficio, affectu, intuitu, respectu, vel contemplatione quid fecit, reliquit, vel dispo suit, id quidem tenendum, & obseruandum est; te statore autem non exprimente, tunc opus es se coniecturis, & prae sumptionibus. Idque per text, in l. fideicommis sa, §. interdum, ff. de legat. 3. ibi: Multum autem interes se arbitror, cui voluit prospectum, cuiusque contemplatione testator fecerit: quem latius explicat; & num. 7. & 8. & seqq. subdit, quod inspiciendo totam ipsius dispositionis scripturam, & personas omnes in ea comprehensas, apparere poterit, cui voluit testator prospicere, l. ex verbis, C. de donat. inter. Addiderim ego, id verum es se, atque ex toto contextu dispositionis, ex praecedentibus, mediis, & subsequentibus, & caeteris aliis, ex quibus legitimae eliciuntur coniecturae, deducendum fore in casu dubio, cuius contemplatione facta sit dispositio: ex maiori etiam affectione, signísque affectionis maioris, de quibus per Menoch. & per Pedrocham, pos se id deprehendi; & an vnius potius, quam alterius gratia, aut contemplatione facta sit dispositio ipsa; in quo conuenit Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 4. num. 5. vbi scripsit, quod voluntas testatoris, cui magis voluerit relinquere, coniecturis etiam probari potest, l. quem haeredi, ff. de rebus dubiis, ibi: Si quibusdam argumentis apparebit, vt ei scilicet videatur magis relictum, qui maiori amicitia fuit coniunctus testatori, vt supponit text. in l. si ita fuerit, post principium, ff. de rebus dubijs, vel in quo maior affectio reperitur, vel qui magis est benemeritus, aut primo nominatus, vt latius ibi. Sic sane, quod non modo in testamentis, & vltimis[sect. 28] voluntatibus, sed etiam in alia dispositione quacumque, magis attendi debeat persona, cuius contemplatione dispositio fit, quam ea, in quam verba diriguntur; & ideo ex dispositione illi soli, aut principaliter ius tribuatur, cuius contemplatione facta est, etiamsi verba aliam quoque personam respiciant, tradiderunt, & vtiliter exornarunt Euerardus in loco, de tanquam, seu a respectiuis, num. 5. & per totum: Ioannes Cephal in con silio 17. numero 22. libro primo. Hieronymus Gabriel, in consil. 132. numero 70. lib. 1. Menochius in consil. 40. num. 20. & in consil. 85. numero 103. libro primo, & in consil. 161. num. 12. & 13. lib. 2. & prae sumpt. 28. numero 1. lib. 2. Surdus, in consil. 164. numero primo, libro 2. Iacobus Mandellus de Alba, in cons. 23. in fine, & in consilio 273. numero quarto. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 3. numero 103. Pater Thomas Sanchez, de sponsalibus, libro 6. disputatione 26. Ludouic. Casanate, in consilio 40. numero 30. vbi inquit, in quocunque actu inspiciendum es se, quo nomine aliquid fiat, quo respectu, ob quam cau sam. seu cuius contemplatione; l. si quis domum, §. penultimo, ff. locati, l. debitor, §. finali, ff. ad Trebelliati. Cardinalis Franciscus Mantica, libro 8. dicto titulo 4. ex num. 7. vsque ad num. 14. vbi scribit, quod non solum is, cuius nomen in testamento scriptum est, legatarius habendus est, verum is quoque, qui non est scriptus, si & eius contemplatione relictum est, l. si quis decedens, §. vltim. ff. de liberation. legata. Multum enim interest, cui testator voluerit prospectum es se, cuiusque contemplatione fecerit, per text. in praecitato § interdum, d. l. fideicommis sa, nam quod alicui mea contemplatione relinquitur, mihi directó relictum videtur; vt notat Imola, per illum text. in l. filio-familias, num. 2. de condit. & demonst. vnde si vni legatum est: relictum, & alterius intersit, ei competit actio. Nec enim quaeritur, cum quo de su premis testator loquatur, sed in quem voluntatis intentio dirigatur, ex text. in dicto §. donationis, & legatarius proprie dicitur, cuius principaliter interest, legatum prae stari, licet verba legati non fuerint ad eum directa. Et ei acquiritur, in quem dirigitur affectio testatoris, & relictum intelligitur, cuius contemplatione facta est dispositio, licet ad eum verba non dirigantur; prout haec omnia latius exornat, atque iure, & auctoritate comprobat Mantica ipse, vbi supra, vbi videri poterit, quoniam transcribendi vitium ab instituto nostro semper abhorret. Deinde & secundo, ex eisdem antea adnotatis,[sect. 29] & charitate, atque affectione testatoris deducitur, quod in dubio, in fauorem magis dilecti interpretatio fieri debet; sicuti scriptum reliquit Bartolus in l. Gallus, §. etiam si parente, numero 5. de liber. & posthum. Alexander, in consil. 56. libro quinto, Craueta in cons. 62. numero 8. Socinus iunior, in consilio 26. numero 4. libro 4. Pelaez a Mieres, in initio secundae partis de maioratu, numer. 36. & verisimilius es se, quod magis dilectus,[sect. 30] a testatore fuerit vocatus, aut in euentum vocationum, aut substitutionum aliis praelatus; tradidit cum aliis Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 6. tit. 11. num. 13. Peregrinus de fideicommis. artic. 15. num. 8. Ludou. Casanate in consilio 2. num. 21. cum aliis, de quibus statim. Idcirco, voluntatem[sect. 31] testatoris ita debere intelligi, atque in casu dubio coniecturam sumi, vt minus dilectus non praeferatur, meliorisve sit conditionis, & ob eam rationem a proprietate verborum recedatur; obseruarunt Alexander in l. haeredes mei, § cum ita, num. 15. ad Trebellian. & in cons. 93. ex num. 4. lib. 3. Mantica, qui latius hoc probat lib. 6. dict. tit. 11. numero 13. per totum, Gras sus §. testamentum, quae stione 76. numero 17. Mieres, dicto numer. 36. in fine, Simon de Praetis libro primo, interpretatione 2. dubitatione 2. solutione 5. num. 35. folio 106. Hieronymus Gabriel, in cons. 96. num. 19. lib. 1. Ruinus in consil. 158. num. 13. lib. 2. & in consil. 114. num. 9. libro 3. Tiberius Decianus, in consilio primo, num. 109. lib. 1. & in consil. 7. num. 72. & 73. eodem lib. Cephalus in consil. 29. num. 81. libro 4. Aldobrandin. in consil. 29. num. 61. vbi quod verba restringuntur, quantumcunque generalia, ne[sect. 32] minus dilectus sit melioris conditionis, quam magis dilectus; Burgos de Paz, in consilio 27. numero 27. Rolandus, in consilio 82. num. 30. & 32. libro tertio, & in consilio 6. num. 27. libro quarto. Sfortia Oddi, in cons. 12. numer. 13. Achilles Pedrocha in consil. 20. ex numer. 106. & in consil. 23. ex num. 54. in cons. 40. ex num. 304. Ioan. Vincent. Honded. in consil. 51. num. 4. libro 1. Peregrin. de fideicommissis, artic. 25. num. 43. & 44. Alexand. Rauden. in consil. 36. num. 85. lib. 1. Fabius de Anna in consil. 10. num. 43. Hippolyt. Riminald. con sil. 21. num. 63. lib. 1. Ludouic. Casanate in consilio 2. num. 21. & 22. & in consilio 4. num. 17. & in consilio 15. ex numero 25. vsque ad numerum 30. & in consilio 17. numero 21. & in consilio 20. numero 44. & in consilio 48. ex numero 46. vsque ad numer 51. & in consilio 38. numero 108. 109. 110. 113. 114. 117. & 118. & in consilio 51. ex numero quadragesimo sexto. & ij Authores late exornant axioma hoc vulgatum, siue traditionem praedictam. Ad eiusdem tamen limitationem constituunt,[sect. 33] aliquando absurdum non es se, nec inconueniens, quod magis dilecti, aut proximiores melioris conditionis non sint, quam remotiores, aut minus dilecti; siue non praeferantur, quando scilicet ex verbis dispositionis aliud concipi potest, vel prouisio, aut dispositio testatoris in contrarium adest; id quod cum aliis Authoribus probauit erudite (vt adsolet) Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libr. 6. dicto tit. 11. num. 15. Rolan. in cons. 56. numer. 25. lib. 3. Sfortia, in cons. 66. num. 103. in cons. 67. numer. 22. Menochius, in cons. 37. numer. 135. & in cons. 85. num. 88. lib. 1. Cephalus, in cons. 46. num. 31. lib. 1. Borgninus Caualcanus, decis. 5. num. 5. & 40. par. 3. Ludouic. Casanate, dicto cons. 38. ex num. 109. vbi vide, & d. consil. 48. num. 46. & 47. & vide num. 48. vbi post alios quamplures, quos recenset, inquit, quod argumentum de minus dilectis, ad magis dilectos, procedit negatiue, non affirmatiue; & in cons. 51. num. 46. vbi quod minus dilecti, ali[sect. 34] quando sunt melioris conditionis, ex dispositione testatoris: & numer. 51. quod argumentum de magis dilectis ad minus dilectos, non procedit in materia odiosa, & num. 52. quod etiam non pro[sect. 35] cedit, vbi adest diuersitas rationis: Et vide num. 54. vbi inquit, quod hoc argumentum est minus concludens, & coniectura hominis, idque post Crauet. & Deci. ibi relatos, quod ita indistincte pla[sect. 36] cere non potest; in casu namque dubio, & vbi in contrarium dispositio, aut prouisio testatoris non adest, nec ex verbis dispositionis aliquid repu[sect. 37] gnans detegitur, negari non potest quin argumentum, & coniectura a maiori affectione, aut a dilectione deducta, valde efficax sit, & non contemnenda, provt apparet non modo ex communibus Interpretum nostrorum traditionibus, sed etiam. ipsorummet Iureconsultorum apertis re sponsis. & decisionibus probatur. Sic sane Hieronymus Gabriel in cons. 96. num. 15. 19. 21. & 27.[sect. 38] lib. 1. recte annotauit, quod argumentum a magis dilectis ad minus dilectos non habet locum contra verba clare repugnantia, siue cum clara testatoris prouisio in contrarium adest; secus vero, vbi verba non repugnant ita clare, sed quae disputari pos sine, aut etiam impropriari, impropriari enim debebunt (inquit Author metipse) ex vi efficas simi huius argumenti, vt magis dilecti melioris sint conditionis, aut non deterioris, quam minus dilecti. Et Gabrielem recenset, & sequitur alio in loco Ludouic. idem Casanate, in cons. 15. num. 29. vbi ex num. 25. maxime vim, atque efficaciam tribuit coniecturae praefatae, & argumento praedicto; quod a magis dilectis deducitur, & inquit, etiam contra regulas iuris, & propriam verborum significationem, dummodo verba non repugnent, eam interpretationem capiendam es se, ne sit melioris conditionis minus dilectus, quam magis dilectus, l. si viua matre, C. de bonis maternis: vbi Pinellus, ex num. 16. cum seqq. non modo, si hoc absurdum sequatur cum effectu, sed etiam si sequi pos sit, vt per Alexandrum, Corneum, Ruinum, Socinum iuniorem, Decianum, & Paul. Leonium, quos ibi refert num. 26. & per Alex. Raudensem, in cons. 36. num. 85. lib. 1. Peregrinum de fideicommis sis, art. 25. n. 43. & 44. & conueniunt caeteri Authores superius relati, qui etiam valde efficax reputant argumentum praedictum a magis dilectis, nisi testatoris prouisio, aut dispositio in contrarium adsit de eodem, & regula, seu doctrina, ex l. si viua matre, C. de bon mat. generaliter deducta, vide etiam nouis sime Marium Giurbam, decis. Siciliae 32. num. 21. & seqq. Ex qua etiam constare, aut ces sare vulgatum[sect. 39] aliud Doctorum axioma, certum est, remotiores inquam non pos se es se melioris conditionis, quam proximiores, siue exclusis, aut non vocatis proximioribus, censeri exclusos, vel non vocatos re motiores; ex ratione text. in d. l. si viua matre: de quo tamen videre, atque in memoriam reuocare ea, quae quotidianar. controu. iur. lib. 2. cap. 5. n. 15. & 16. & 109. & 110. scripta reliquimus, neces sarium erit; ibi namque, d. num. 16. adduximus, regulam praedictam, & diximus eam exornari permultis, quae adduxerunt Ludouic. Molina, Mieres, Baeza, Decianus, Menochius, Hippolyt. Riminald. Angel. Matheacius, Pedrocha, & alij & dict. num. 109. & 110. constituimus, Regulam eandem fundari in prae sumpta testatoris voluntate, quae ex identitate rationis deducitur; vt per Authores ibi relatos, Molinam inquam Mieres, Salazar, Auendanum, & Gras sum; idcirco ces sare omnino, vbi de contraria voluntate apparet, vel apparere potest legitime; siue efficaces adsunt in contrarium coniecturae, vt per Antonium Rubeum, Molinam, & Mieres, quos ibi adduxi; & num. 108. obseruaui, Regulae eidem. de proximioribus exclusis, aut non vocatis, ad remotiores, vt exclusi ipsi censeantur, diuersimode responderi pos se ex his, quae adnotarunt, atque scripserunr Parisius, Socin. iun. Nonius, Ruinus, Cephalus, Decianus, & Riminaldus, quos ibi retuli. Addo nunc Lud. Casanate, in cons. 15. num. 32. vbi scripsit, quod praedilectio arguitur erga propinquiores, & a maiori sanguinis coniunctione; atque ita, quod testator prae sumitur magis diligere proximiores, quam remotiores; l. Titius, ff. de haered. inst. & per Paris. Socin. iun. Crauet. & Afflict. ibi relatos, & vide num. 27. vbi citat. Castr. Paris. Hieronymum Gabrielem, Mazolum, Peregrinum, Paulum Leonium, & Alexand. Rauden sem ad hoc, quod qui vocauit remotiores, & minus dilectos, eo ipso censeatur vocare propinquiores, & magis dilectos, etiam si oporteat verba impropriari, dummodo directe non repugnent. Addo etiam eundem Ludou. Casanate, in cons. 45. ex n. 118. & tribus seqq. vbi inquit, es se vulgare argumentum, quod ex exclusione, vel non admis sione proximiorum, qui sunt magis dilecti, arguitur exclusio, vel non admis sio remotiorum, qui sunt minus dilecti, per text. in d. l. si viua matre, & multos Authores, quos ibi citat; & licet ab hac coniectura illius textus in conditionalibus recedant multi; in dispositiuis tamen veris sima est; quia propinquiori non admis so, vel excluso, remotiorem non admis sum, verisimile satis est: vt declarant distinguentes inter conditionalia, & dispositiua, Gratus, Curtius senior, Gabriel, & Hondedeus, quos ibidem commemorat num. 120. Et subdit num. 121. quod licet argumentum praedictum, ex dicta l. si viua matre, deductum, non procedat affirmatiue, aut positiue; vtputa, testator grauauit proximiorem, ergo censetur grauas se remotiorem; quia sic arguendo, nunquam es set substitutionum finis. Tamen procedit sine dubio, & validum est, si deducatur negatiue, & priuatiue, vtputa, proximior excluditur, ergo multo magis remotior. Vel sic, proximior non admittitur, ergo multo minus remotior; vt declarant, ita arguendo Ias. Ruinus, Craueta, Menochius, Borgninus, & Peregrinus, ibi relati; & vide Ludou. Casanate, d. cons. 38. n. 106. cum multis seqq. Deducitur praeterea ex eisdem antea resolutis,[sect. 40] atque ex affectione, & dilectione testatoris, ex qua coniectura, atque interpretatio sumitur; quod cum affectio in ignotum non cadat, is in dubio non intelligatur vocatus; provt (Alciatus in l. Gallus, §. etiam si parente, num. 28. scripsit: & retulit Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 6. tit. 11. numer. 20. Iacob. Menoch. in cons. 520. num. 6. lib. 6. & in cons. 15. num. 1. lib. 2. dicens, quod vbi affectio non cadit in aliquem, non potest dici eius intuitu facta dispositio; & in cons.[sect. 42] 452. num. lib. 5. vbi post Alex. inquit, quod te stator non prae sumitur habuis se affectionem ad per sonas a se non cognitas; & d cons. 151. num. 1. citat tex. in l. qui filiabus ff. de legat, 1. cum ait, erga ignotum affectionem aliquam es se non pos se. Et dicit, hoc genere argumenti, in specie vsos fuis se Bart. Angel, Ruin. Decium, Alciatum, & Cephalum, ibi relatoris Idem Menoch. in cons. 200. num. 29. & in cons. 215. num. 17. & in cons. 269. num. 59. lib. 3. [sect. 43] Sic etiam, quod affectio, & dilectio maior prae sumatur testatoris erga natos, & cognitos, quam erga nascituros, & incognitos; per tex. in d. l. qui filiabus, & in l. Titius, l, item Praetor, ff. de suis & legitim. haered. responderunt Corn. Socin. sen. Curtius senior, Curtius iunior, Socinus iunior, Alciatus, Ludou. Moli. & Crauet. cum quibus idem Menoch. lib. 4. prae sumpt. 16. num. 6. & in consil. 204. num. 31. lib. 3. Decianus in cons. 84. num. 22. lib. 3. Cephal. in cons. 16. num. 17. lib. 1. Pancirolus, in cons. 152. num. 12. Hippolyt. Rimin. in cons. 675. ex numer. 19. lib. 6. Cae sar Barzius, decisione Bononiae 93. num. 4. Bursatus, in consi. 228. num. 33. lib. 3. Camillus Bortellus, in cons. 34. numer. 15. Hondedeus in cons. 14. num. 24. lib. 1. Alexander Raudensis de analogis, libro primo, cap. 37. num. 49. & in appendice, 1. parte, num. 166. Ludouicus Casanate, in cons. 15. num. 31. & in cons. 45. num. 128. & in cons. 58. num. 7. Mas cardus, Mieres, Decian. Leonius, Bald. Alexander, & Pedrocha, cum quibus sic etiam ego notaui lib. 2. cap. 26. num. 12. & expendi textum singularem, in l. alumnos, ff. de manumis sis vindicta, ibi: In quo in struendo, propensiorem animum habuit. Idem Pedro[sect. 44] cha, in cons. 20. num. 68. & 69. vbi quod testator in dubio prae sumitur velle magis fauere his, quos plus nouit, & per consequens magis dilexit, quam aliis, quos vel non, vel minus nouit; quemadmodum concludit Curt. iun. in cons. 58. num. 6. & dicit, facere text. in l. Titio centum, §. Titio genero, ff. de condit. & demonst. in quo conueniunt etiam plures relati per Ludo. Casan. in locis nunc relatis. Et hactenus de his, quae ad materiam huius cap. pertinent, & ad regulas, atque Interpretum omnium axiomata communia, & adeo vsitata (vt vides.) Ex quibus equidem Petrus Surdus, decisione 150. per totam, resolutionem, & fundamentum principale sumit in co dubio, Libris omnibus legatis Iurisconsulto, an veniant solum libri legales? Et primo[sect. 45] loco arguit a qualitate legatarij. qui erat Iuriscon sultus. Et refert, quod legatum ex persona legatarij declaratur, & intelligitur, ex d. l. plenum, §. equitij. Baldum etiam, ibi dicentem, quod si testator legat vxori suae lectum, non censetur legas se culcitras de serico, quia viduae non conueniunt. Refert etiam Baldum alio loco dicentem, id procedere, etiam si testator mandauit, vxorem eo modo tractari, quo eam ipse tractauit: quia nihilominus lectum ex serico non habebit. Eundem quoque Baldum commemorat in l. prima column. 2. num. 5. C. de fideicommis. vbi ait, quod si testator mandat vxori suae vestimenta prouideri ab haerede, intelligi debet de vestibus, quae conueniant viduae, propter qualitatem personae. Allegat etiam Bartoli doctrinam, qui docuit, legata Bibliotheca, vel armario, non venire libros, nisi qualitas legatarij aliud suadeat, vt quia relictum factum sit scholari quia tunc non locus, sed libri veniunt, idque per tex. in d. §. equitij Denique eundem Bartolum recenset, qui scripsit, legatum librorum legalium, factum a patre filio Canonistae, restringi ad libros Canonicos, quos ad filij vsum parauerat Idcirco (inquit ipse) videri prima facie, legatum librorum, in casu, de quo ibi intelligi debere de libris iuris Ciuilis, & Canonici, attento quod legatum factum fuit Doctori, non etiam de aliis, qui alias facultates concernunt. Concludit tamen, Senatum definis se, legatum comprehendere etiam libros carminum, hi storiarum, & fabularum, quocunque idiomate scriptos; quia omnes suos libros legauit testator vniuersaliter, & indistincte atque ita veniunt omnes de quacunque scientia aut facultate tractantes, quia qui omne dicit, nihil excludit, & sub vniuersali pronuntiatione veniunt, quae alias non venirent, & operatur idem ac si singulis facta es set specialis mentio. Et pro hac parte dicit Surdus, facere etiam Glos sam primam in l. finali, §. vxori ff. de auro & arg. legat. vbi dicit, in legato omnis argenti balnearis, venire illud quoque, quo testator fe stis diebus in balneo vti solebat, propter dictionem omne: & ibi Bartol. & Albericus dicunt quod legatis vestimentis vxori, veniunt etiam festiua. Et alio loco, idem Bartolus dixit, lecto vxori legato, venire omnia ornamenta, Quod ipse cum iudicio explicat, atque restringit ibi: & ad omnia fundamenta, a qualitate personae deducta, & superius ponderata, vel vno tantum verbo responsum praebet, videlicet ex vi vniuersalis dictionis id contingere. Idcirco fatetur, quod si in generali legas set libros, soli legales deberentur, propter qualitatem personae, quia erat Iurisconsultus, non alij. Hactenus Surdus, ex quo (vt vides) elicitur notanda doctrina, & mirabilis limitatio ad ea, quae propter qualitatem, & conditionem personae dicta fuere, vt silicet legatum, conces sio, seu dispositio, ex qualitate personae non restringatur, siue non intelligatur, vt conueniat personae; quando vniuer salis oratio, vel dictio adiecta fuerit, quae propter sui naturam magis operari, quam qualitas personae debeat: idque iuxta ea, quae libro 4. huiusce tractatus, latius adnotata, atque scripta fuere eo cap. quo de vi verborum generalium, & vniuersalium actum est, vbi late videri poterit. Et per Menochium . in cons. 129. lib. 2. Surdum eundem, in cons. 33. num. 24. in cons. 34. num. 39. lib. 1. & in cons. 131. ex numer. 21. & in cons. 135. num. 104. & 105. eod. lib. 1. & in cons. 431. numer. 5. & seqq. lib. 3. Mieres de maioratu, parte secunda, quae stione duodecima, ex num. primo, Cephalum, in cons. 156. num. 22. libro primo. Crauetam in cons. 308. numer. 6. vbi inquit, quod clau sula vniuersalis nihil excludit, l. prima, ff. de legatis primo. Et idem operatur, ac si de singulis facta es set specialis mentio. Quod exornat Surdus ipse, in cons. 73. numer. 62. lib. 1. & refert decis. 255. numero 30. Infertur secundo ad explicationem dubij alte[sect. 46] rius ab eodem Surdo propositi, in consilio 140. lib. primo. An immunitas, aut exemptio transeat ad filiam eius, cui facta fuit conces sio: vbi etiam in eo principaliter insistit, quod supra traditum est, verba intelligi debere secundum qualitatem per sonae a qua proferuntur. Et late explicat, atque exornat decisionem l. primae. §. finali, ff. de iure immunitatis: de qua etiam vide Pinellum, in l. tertia, num. 1030. C. de bonis maternis, Couarru. in capite, Rainaldus, in principio, num. 13. de testament. Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de cond. & demonst. lib. 2. cap. 5. & lib. 6. cap. 16. num. 5. & 6. itaque in dubio praedicto, vt ad filiam non transeat conces sio, primo arguit Surdus, quod immunitatis conces sio est contra publicam vtilitatem, atque ideo valde stricte, & rigorose debet interpretari. Deinde, quod priuilegium immunitatis conces sum generi, & posteris, non pertinent ad eos, qui nati sunt ex foeminis, vt est text. In dict. l. prima, § finali. Denique, & alia plura adducit vsque ad num. 21. & tandem sub dicto priuilegio, seu verius conces sione, foeminas aeque, ac masculos venire, verius arbitratur, pluribúsque fundamentis, & rationibus principaliter excitatur; ac illa quidem maxime, quae ad propositum nostrum facit, quod immunitas eo casu, de quo ibi, fuit a muliere conces sa, & ideo intelligi debet, vt ad eam vocentur foeminae, quia verba sunt intelligenda, secundum qualitatem personae, a qua proferuntur. Et ex quo concedens erat foemina, non est verisimile, quod voluerit proprium sexum excludere, tanquam sibi odiosum, quinimo credendum est, quod suum proprium sexum ita dilexerit; sicut masculinum. Et adducit Ancharani consilium, concludens, quod donatio Regni facta a Regina suae posteritati, includit etiam foeminas, quia in habentibus symbolum, facilior est transitus. Et posteritatis nomine licet non veniant foeminae; id tamen non procedit, quando foemina est illa, quae de posteritate mentionem facit: quia qualitas testatoris plurimum operatur ad coniecturandam voluntatem eius; quia si sit foemina, non erit credendum, quod voluerit foeminam excludere. Et subdit, quod in conces sione immunitatis, facta a foemina posteris, veniunt etiam foeminae. Adducit etiam idem Surdus, quod etsi regulariter emphyteusis conces sa pro se, & descendentibus masculis, non soleat transire ad masculos, qui ex foeminis prouenerunt; tamen hoc fallit, quando emphyteusis habuit originem a foemina, vel primo loco conces sa foret foeminae; quia conces sio intelligi debet secundum qualitatem personae concedentis, vel eius, cui conceditur. Adducit etiam, quod licet in feudo regulariter non succedat Clericus, tamen hoc locum non habet in feudis conces sis a Pontifice, vel persona Ecclesiastica, quia non est verisimile, quod velint suum genus Clericorum excludere. Et haec omnia late comprobat, & iura, atque auctoritates quamplurimas expendit Surdus ipse, provt ibi videri poterunt. Easdem etiam, & Ancharani consilium expendit Pelaez a Mieres de maioratu, 1. part quae st. 51. ex num. 13. vsque ad n. 19. vbi etiam refert Socinum, ex praecitato Ancharani consilio inferentem, quod si in aliqua dispositione facta sit mentio masculorum alicuius filiae institutae, vel alterius mulieris, ex quo tunc liberi illius mulieris non sunt agnati testatoris, neque mulieris, iuxta l. quoties, C. de suis & legitim. haered. non potest prae sumi ratio conseruandae agnationis, & consequenter veniunt in tali dispositione masculi ex foeminis, licet regulariter contra. Refert quoque Mieres metipse Socinum, alio in loco, ex eodem Ancharani consilio dicentem, quod si foe mina testatrix habens filios masculos, & filiam, instituit filios, & filiae reliquit certum pro dote, & grauauit filios de restituendo haereditatem ad inuicem, si quis eorum decederet sine filiis, & moritur alter filius masculus relictis filiabus; tunc etiam neptis excludit auunculum substitutum, quia non est credendum, quod foemina proprium sexum odio habuerit, & verba (vt Socinus ipse dicit) sunt intelligenda secundum qualitatem per sonae. Sed id non procedere in maioratu constituro a foemina, & a masculo simul, quia iudicari debet, sicut maioratus a masculo constitutus, circa vocationem masculorum; as serit Mieres ibi, num. 15. & subdit num. 16. quod cum foemina in stituit maioratum, credendum non est, quod foe minas sibi similes excludere voluerit; idque in casu dubio, & cum de contraria voluntate specifi ce non apparet, egomet ipse resolui; & eundem Mieres, Molin. Aluarad. Auend. Ioann. Gutier. & alios sic tenentes, retuli, lib. 2. cap. 4. num. 143. & tribus seqq. & vide num. 147. & seqq. vbi latius explicaui dictam Mieres obseruationem, quando scilicet maioratus a viro & foemina simul institutus fuit, vtrum foemina succedere, an propter masculos remotiores excludi debeat; & eundem Mier. alio in loco, Molin, etiam, Burgoz de Paze, Aluarad. & alios Authores commemoraui. Et hactenus ad Petr. Surd. d. cons. 140. lib. 1. Cuius resolutiones amplectitur etiam Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonst. lib. 2. cap. 5. quo loci cum ageret de appellatione posterorum, posteritatis, familiae, descendentium, ac lineae masculinae, inquit, num. 8. foeminas in feudo sub voce posterorum intelligi, si feudum a foemina concedatur: & num. 12. id ipsum statuit in priuilegiis, vt posterorum voce foeminae contineantur, vbi a foemina priuilegium concederetur, provt latius ibi. Tertio infertur ad eiusdem Petri Surd. consi[sect. 47] lium 453. ex num. 52. cum seqq. lib. 3. vbi scripsit, quod legitimatus ad feuda, & dignitates, ita quod in eis succedere pos sit; intelligi debet legitimatus, vt succedat in dignitatibus & feudis existentibus apud patrem, cum haec succes sio sit illi magis debita, quam alia, & fatuum atque absurdum es set, quod habilis fieret ad extraneorum feuda, & dignitates, & remaneret incapax paternarum. Adducitur autem Surdus eo fundamento principaliter, quod verba intelliguntur secundum subiectam materiam, & secundum qualitatem personae, erga quam proferuntur: ita etiam, vt quod conceditur, conueniat personae, cui datur. Quinimo, relata verba ad vnam personam, etiam improprie intelliguntur secundum personae conditionem: & variantur secundum quod variatur conditio personae. Si igitur est filius Baronis, & debet Baroni succedere, intelligi debet, vt succedat in Baronia, vt qualitas personae rem quoque ipsam qualisicet; vt dicimus in mercatore, si eius libris ex statuto credendum est, intelligi debet quoad res, quae ad mercaturam spectant, non quoad alias. Et statutum permittens obligationem filiofamilias artifici, intelligitur, quando obligat se ratione artis, vt per Authores relatos ibi per Surdum, qui cumulant infinitas similes decisiones. Quarto infertur ad consilium Menochij 781.[sect. 48] lib. 7. qui ex coniectura, ab affectione, & dilectione testatoris colligitur, & cuius contemplatione dos fuit constituta, excitatur principaliter, vt scribat, quod dos constituta puellae ob eius bene merita, & dilectionem, qua eam dotans prosequebatur, non prae sumitur constituta causa, & contemplatione patris ipsius puellae, qui eam dotare tenebatur. Quod idem scripsit ipse Menoch. in cons. 81. num. 50. & 51. lib. 1. Hippolyt. quoque Riminal. in cons. 31. n. 10. lib. 1. inde infert, quod cum in casu illo sibi proposito, Domina Caecilia ob id quod diligebat Dominam Lucretiam, de se optime meritam dotauerit, dicendum est, noluis se dotare, vt exoneraret D. Delonatos ab ea obligatione dotandi ipsam D. Lucretiam. Id quod alia ratione demonstrat, quia D. Caecilia nullo iure, vel ratione tenebatur constituere dotem dictae D. Lucretiae, ob personam Dominorum Delonate, sed quod fecit ipsa, ex sua liberalitate fecit. Quo stante, sequitur dicendum, dotem ab ipsa Domina Caecilia datam, non censeri datam causa, & contemplatione ipsorum Delonate, vt scilicet eorum obligationi erga dictam D. Lucretiam satisfaceret; sicuti a fortiori respondit Menoch. idem, in praecitato cons. 81. num. 46. lib. 1. & Rimin. vbi supra, num. 113. & seqq. adducit etiam quod in specie, imo in fortioribus terminis respondit Corn. in cons. 188. Colum. vltim. lib. 1. provt expendit ibi: Crauet. etiam in cons. 282. de quo etiam ibidem. Ac denique commemorat id quod in specie, ac etiam fortiori in casu docuit, atque respondit Castrens. in l. filia legatorum, in fin. C. de legatis, & in cons. 214. ego Paul, de Castro, lib. 1. cum dixit, quod si pater in testamento reliquit filiae mille pro dote, & filia postea nupsit, & a matre, vel auo dotem accepit, ex eo tamen non impeditur petere mille in testamento paterno relicta: & inquit Castr. quod sicuti filia non perdit legatum, pro dote sibi a patre factum, si ipsa de suis bonis se ipsam dotas set, ita etiam non perdit, si alius eam dotauit: & Castr. in terminis, sequuntur Socin. iun. Corn. & Ias. quos ibidem Menoch. recenset, & vltra eum sequitur etiam Petr. Surd. in cons. 393. num. 51. lib. 3. quo loci, atque ex n 47. explicat Surd. ipse, an legatum pro maritandis virginibus debeatur etiam iam maritatis. Et quid si[sect. 49] pro dotandis fuerit relictum, siue pro dote, aut nomine dotis, an comprehendat iam dotatas, & maritatas, ad l. si quis haeredem, C. de instit. & subst. & l. haec conditio filiae meae, in princ. 10. l. si iam facta 11. l. 2. l. Publius 56. l. conditionum 90. ff. de cond. & demonst. latius idem Surd. in cons. 69. numer. 2. & num. 18. vsque ad num. 30. lib. 1. vbi late, quod legatum pro filia maritanda, non debetur, si iam sit maritata, sed relictum pro dote, vel nomine dotis, debetur etiam nuptae, secundum Bartol. sed deberi, etiam si tunc es set maritata, contra Bartol. ibi defendit cum aliis pluribus, latius Ludouicus Casanate, in consilio 35. per totum, vbi optime explicat istam materiam, & iura omnia superiora expendit, & distinctionem illam, an legatum relictum fuerit pro maritandis, vel pro dotandis, respuit, & vtroque casu comprehendi maritatas, defendit, idque siue pro certis, siue pro incertis relictum fuerit, in quo etiam confutauit opinionem communem, & distinctionem illam, an pro maritandis certis, vel incertis relictum fuerit, provt ibi longa serie explicatum, reliquit Author metipse, & vltra relatos ab eo, de eadem materia videndi sunt Magonius, decisione Lucensi 28. & Florentina 7. ex numer. decimo-quarto, D. Spino, in speculo testamentorum, glos s. 10. de legato pro dote relicto, num. 19. D. Perez de Lara, de Capellan. & anniuersar. lib. primo, cap. 21. ex num. 30. Thomadochius, in consil. 163. Anton. Quesada, diuersar. quae st. iur. capit. 23. Hippolyt. Riminal. in cons. 170. num. 42. & seqq. lib. 3. Ceuallos, quae st. 138. num. 6. & 7. Pat. Thomas Sanchez, 2. part. lib. 7. de impedimentis, quae st. 91. ex num. 62. vsque ad 68. fol. 619. vbi vide omnino Cardin. Dominic. Tusch. practic. conclus. iur. tom. 5. litera L. conclus. 101. ex num. 6. vsque ad num. 11. folio 96. vbi etiam commemorat praedictum Pauli Castrensis consil. 210. Ego Paulus, libr. 1. Simon de Praetis, Cardinalis Franciscus Mantica, Sarmientus, Couarruuias, Peralta. Gras sus, Baeza, & D. Spino, cum quibus Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae, 125. fol. mihi 57. vbi dicit, communem resolutionem es se, quod quando legatur, aut pro dote promittitur, debetur etiam maritatae in augmentum dotis: si vero pro maritanda, & testator sciebat es se maritatam, non debetur pro illo matrimonio, secus pro alio. Si vero ignoret, debetur ex aequitate. Si tamen qui leget, aut promittat, pater, vel mater sit, siue sciat, vel ignoret, debetur legatum, & reiicitur conditio, etiam si extraneus es set: hoc tamen intelligit praedictus Author, quando lega tur pro matrimonio cum certa persona, & certae personae; secus vero si legatum fiat pro maritandis virginibus, tunc enim non debetur iam maritaris: in quo vltimo fallitur manifeste Author metipse, vt deprehenditur ex his, quae cum Surdo, & Ludouico Casanate, nunc obseruaui, dum ipsi communem illam distinctionem, an pro certis, vel incertis fuerit relictum, confutarunt. Quoad alia vero, quae resolutiue idem Author antea adnotauit, admoneo lectorem, videndos omnino eosdem Authores supra relatos, ac eos etiam quos Blazius ipse de Mena recenset, vtpote cum eius dem resolutio absolute ita procedere non pos sit, sed modificari, ac intelligi debeat, provt iidem iuris Interpretes intelligunt, & latius explicant. Et de eadem quae stione, vide omnino Iacob. Cancerium, variar. titul. de legat. ex n. 175. Quinto, & principaliter infertur ad ea, quae [sect. 50] propter qualitatem, & conditionem personae legatarij, in legato domus ad habitandum relictae; scripsit, atque erudite adnotauit Fuluius Pacianus in consilio 106. per totum, libro primo, quo loci dubitauit, an domo legata ad habitandum, & quatenus legatarius nollet venire ad habitandum in dicta domo; tunc & eo casu testator voluit, &c. An actus momentaneus, vel succes siuus significetur; & consequenter, numquid ex eo, quod legatarius medio quodam tempore e dicta domo reces sit, reuersus a legato cecidis set, cum rursus in eandem domum postea reuersus fuerit? Et dicit, quod non; & monetur efficacis simis rationibus, & quarum prima est, quod poena priuationis non est collata in eum casum, quo legatarius e domo reces serit per quoddam tempus, & postea in domum reuertatur, sed est collata in eum casum, quo ipse noluerit venire ad habitandum, & standum in dicta domo, finito vxoris vsufructu: sed sic est, quod legatarius venit ad habitandum, finito dicto vsufructu, animo consequendi legatum, & sic dicitur cum effectu adimpleuis se modum, vel satisfecis se conditioni, nec potest ob temporalem reces sum a dicta domo, priuari commoditate legati, provt late ibi comprobat ex num. 6. vsque ad num. 12. vbi etiam adducit aliam rationem, quod qui medio tempore recedit, habetur pro habitante, quando animo reuertendi reces sit, vt tradit Speculator, in §. 1. num. 42. vers. Quid si mater, qui filij sint legitimi, vbi ait, quod ille intelligitur stare in domo, qui ad tempus reces sit: & hoc in terminis probatur in l. si quis ita legauerit, ff. de condit. & demonst. vbi habetur, quod legatum relictum vxori, si steterit cum filiis, est illi soluendum, etiam si a filiis disces serit, modo animum reuertendi habuerit; quod idem confirmauit Bartolus, in l. quae situm, § Papinianus quoque, el 1. ff. de fundo instructo. vbi ait, quod ille videtur es se in fundo, qui habet animum reuertendi ad fundum. Cuius sententiae fuit etiam Ruin. in cons. 42. num. 19. volum. 1. vbi scribit, quod ille, qui pro complemento conditionis stare debet cum aliquo, non tenetur es se cum illo omni momento, sed potest etiam se quandoque absentare, dummodo eam mentem, & id propositum habeat, vt ab illo prorsus non dis cedat. Et quod iste reuertendi animus probatur ex reuersione postea sequuta. vt tradit Bald. quem Pacianus ibi citat num. 17. qui Author, ex num. 8. vsque ad num. 35. aliam expendit rationem, quae ad nostrum facit propositum, quod conditio standi, ac habitandi in domo, verificatur in actu succes siuo, secundum conditionem personae legatarij, per text. in d. l. plenum, § equitij, ff. de vsu, & habitat, sed in illo casu, domus cum onere habi tandi relictá fuit mercatori, ergo illud onus habitandi intelligendum est secundum morem, & qualitatem mercatorum, quorum conditio ea est, vt ipsi pos sint modo stare, modo recedere, & modo reuerti, secundum quod tempus, & occasio mercaturae exigit, vt docet experientia, & probatur in l. ex facto, § caetero quin, ff. de haered. Instit. & si aliter vellemus interpretari verba testatoris, non solum sumeremus intellectum contra casum praedictae legis, verum etiam in odium verteremus ea, quae fuerunt in fauorem inducta; prout ibi comprobat: & num. 37. adducit aliam rationem a verisimili, & prae sumpta testatoris voluntate: num. 34. quod omnes actus, omnes dispositiones, & omnia verba semper sunt interpretanda secundum conditiones personarum, ad quas referuntur; quod etiam facit ad nostrum propositum, & comprobatur ibi; & & n. 47. & 48. quod ista conditio, vel iste modus, respicit merum fauorem ipsius legatarij, secundum Bald. in l. 1. n. 5. C. de Legatis, vbi dicit, conditionem habitandi, censeri in fauorem legatarij es se positam, & ob id dicitur, continere causam impulsiuam, & non finalem, propter quam non potest priuari commoditate legati ille, qui praedictum modum non impleuit, vt Decius, & Craueta, ibi relati, scribunt. Denique ad fauorem eiusdem legatarij aliam rationem expendit, ex n. 38. quod ius sus stare, ac habitare in certo loco, habetur pro prae sente, quando ex causa probabili reces sit, vt probaturi in cap. Prae sentium, 7. q. 1. quem latius ibi inducit. Probatur etiam in l. quae situm est, ff. de legat. 3. vbi dicitur, quod seruus obligatus stare in feudo, habetur pro prae sente, quando reces sit ex causa probabili, puta studiorum. Per quem tex. dixerunt ibi Bart. & Albericus. quod qui abest causa studiorum, abes se non videtur. Sed sic est, quod causa studiorum, & mercaturae aequiparantur, cum vtraque sit causa probabilis, & honesta, & ex vtraque pos sit peti restitutio in integrum, provt ibidem probatur, & locus Speculatoris adducitur; ergo sicut pro prae sente habetur is, qui causa studiorum reces sit, ita etiam pro prae sente habendus erit iste legatarius, qui causa mercaturae abfuit, secundum praedictam Speculatoris aequiparationem: pro qua Fulu. Paci. allegat mirabilem textum, qui controuersiam manifeste decidit, in l. ex facto, § caetero quin, ff. de haered. inst. vbi expresse habetur, quod serui obligati stare in feudo, tanquam instrumenta feudi, licet ad comparandas merces, vel ad debitum exigendum, in Galliam profecti sint, tamen pro prae sentibus habentur, cum animum reuertendi habuerint: & idem confirmatur in l. quae situm, § idem respondi praediis, ff. de feudo instructo, vbi dicitur, quod seruus prae sumitur es se prae sens, & ad legatum feudi instructi pertinere, qui fuit mis sus in Prouinciam. vt ordinatis negotiis ad pristinum statum rediret, licet nondum redierit. Sexto infertur ad eundem Fuluium Pacian. in[sect. 51] cons. 113. eod. lib. 1. an creditor, qui longo tempore tacuit, censeatur de credito satisfactus, & prae sumptio sumatur ex qualitate personae; is namque Author in dubio proposito, & in eo, solutio scilicet debiti ex quibus prae sumatur; de quo vidé Surd. decis. 105. per totam. Menoch. lib. 3. prae sumpt. 135. Hector. Felic. allegation. 44. Achil. Pedroch. in cons. 3. ex num. 69. vsque ad num. 78. Francisc. Merlinum, decis. 61. ex num. 14. Eo principaliter excitabatur, atque adducebatur fundamento, vt dubio sibi con sulto responderet, quod Hebraei illi, qui erant creditores, vna cum debitoribus suis habitabant in eadem ciuitate, & tacuerunt per decem & am plius annos, & sic prae sumendum est, ipsos fuis se satisfactos, cum nulla ratione persuaderi pos sit, vt illi tandiu exactionem tam magnae quantitatis distulis sent, idque magis inspecta qualitate creditorum, ex qua augetur prae sumptio solutionis; vt considerauit Craueta, in consil. 129. Proponitur, num. 6. vbi notat, quod prae sumptio sumitur ex qualitate personae; & ideo sicut persona diligens prae sumitur fecis se, quae pertinent ad officium diligentis, ita etiam, qui est diligens circa custodiam rei familiaris, non prae sumitur illud fecis se, quod tendit in detrimentum patrimonij sui: & quod solutio debiti prae sumatur ex qualitate, & conditione personarum, quales sunt Bancharij, Trapezitae, & Florentini, qui non prae sumuntur es se negligentes ad exigendum; consuluit Parisius in con silio 137. num. 14. & Afflictus, in decisione 13. numero 18. versiculo, Sexta coniectura. Et Menochius in consilio 475. num. sexto, versiculo, Quarta coniectura, volumine quinto, quo loci videndus est in hac eadem materia: idem Menochius, dicta prae sumptione 135. numero decimo quarto, & decimo quinto, vbi post Afflictum notauit, quod qualitas personae est multum consideranda ad probandum, vel prae sumendum, actum, & animum aliquid facientis; & sic etiam, cum in eodem versaretur dubio Mascardus, conclusione 1319. & 457. & 418. & solutio a quo, & quo modo debeat probari, & quando prae sumatur, nec ne, explicaret; ex qualitate creditoris, & debitoris coniiciendum es se, quod solutio facta fuerit, nec ne; annotauit numero vigesimo octauo, & conclusione 457. num. sexto. Franciscus Merlinus, decis. 61. num. 15. Facit etiam in comprobationem praedictorum Stephanus Gratianus, tom. 3. c. 581. n. 3. & 4. fol. 559. vbi inquit, non es se verisimile in casu illo, fuis se dilatam exactionem dotis spatio annorum 27. & vltra, stante prae sertim libro debitoris defuncti diuitis, & personae legalis, in quo fuit adnotata huiusmodi solutio: cum etiam solutio probetur coniecturis, & prae sumptionibus; & citat Crauetam, Abbatem, & Surdum, & specifice in exactione dotium loquentes, quas mariti solent exigere, nec differre exactionem propter onera matrimonij, Alexander Ludouisius, decis. 468. num. 7. & 8. & 14. vbi quod solutio probatur coniecturis, & quod coniectura desumitur ex diuturnitate temporis dotis promis s ae, ex pluribus Interpretibus ibi relatis, atque ex qualitate personae debitoris, provt ibidem, ex numero 10. cum seq. Ex eadem quoque coniectura, quae a conditione, & qualitate personarum deducitur, Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. part. quae st. 18. num. 3. in noua editione, fol. 112. inferebat, quod legatum, pro mulieribus pauperibus, aut Orphanis dotandis, viduas pauperes non comprehendit, neque eis nubentibus iterum dari potest; & citat Bald. Ias & Cardinal. Manticam, ita tenentes, idque ob verisimilem, & prae sumptam voluntatem testatoris, quod non senserit de viduis, nec de secundis nuptiis, sed potius de primis nuptiis, & de non viduis pauperibus, quae nubere velint, & id ipsum post Tiraquellum, quem ibi refert, tenuit Azeuedus, in cons. 24. num. 11. in vers. Imo si pro dotandis, vbi extendit, si diceretur, non pro dote, sed pro remedio, ita quod legatum relinqueretur, pararemedio de pobres, o para que se remedien; provt vulgo circunfertur quotidie: inferius tamen, dubio 4. num. 49. in fine, aliter statuit; inquit namque, quod legatum pro dotandis, & maritandis mulieribus pauperibus, de primis nuptiis est intelligendum, ita quod viduae excludantur; secus tamen es se, vbi non pro matrimonio, nec pro dote, sed proremedio relinquitur, quia tunc, nec viduae, nec vxoratae excluduntur: in quo tamen lectorem admoneo, certam regulam dari non pos se; sed ex serie, & tenore dispositionis id diiudicandum, an scilicet in secundo casu, viduae etiam, & vxoratae contineantur. In primo quoque casu, contrarias extare sententias Doctorum, aduertit, eásque adducit Pat. Thomas Sanchez, 2. part. lib. 7. de impedimentis, disput. 91. num. 54. & trib. seq. 628. vbi quod ex sententia quorundam, legatum relictum pro foeminis maritandis, potest dari viduis, secundo nupturis, nisi coniecturae voluntatis testatoris suadeant, eum de primis nuptiis solum intellexis se. Decius tamen admisit, ex proprietate sermonis pos se viduas in eo legato comprehendi; secus ex verisimili testatoris mente: at Pat. Ipse Sanch. resoluit, multo veriorem sententiam, & omnino tenendam, quod id legatum non pos sit conferri viduis secundo nubentibus; & citat nonnullos ita tenentes: Tiraquellum tamen, & Pelaez a Mieres non commemorat; duobúsque modis limitat: Primo, nisi vidua nuptura, primum matrimonium non consummas set; aut matrimonium ipsum irritum fuis set. Secundo, nisi nullae es sent foeminae aetate nubiles, quibus legatum dari pos set; tunc enim ex verisimili testatoris mente, ne opus pium differatur, pos set dari viduis: quod tamen (vt vides) difficultatem habere videtur; nam si ex communiori Doctorum placito, ex veriori etiam sententia, legatum pro maritandis, aut dotandis pauperibus, non debetur viduis, quia testator de solis primis nuptiis intellexis se videtur; sicuti ex eadem communi traditione adnotauit Pater idem num. 54. si etiam ex verisimili testatoris mente, viduae non pos sunt in eo legato comprehendi, quod specifice obseruauit Decius, ibi relatus; melius, & satius erit, opus pium, aut legati prae stationem differre, vt his prae stetur in futurum; quibus iuxta verisimilem, & prae sumptam testatoris mentem prae stari debet; quam quod verisimili testatoris mente repugnante, viduis prae stetur, de quibus testatorem non videri sensis se, communis sententia obseruat. Eandem etiam communem sententiam, quod scilicet, legatum pro dotandis, aut maritandis mulieribus, siue pauperibus, non debeatur viduis; probauit Marcus Antonius Genuensis, practicabilium Ecclesiasticorum, tricennario 13. quae st; 388. num. 1. folio mihi 421. qui refert solum Baldum, Iasonem, & Manticam, ita tenentes; & eo praecipue adducitur, quod licet viduae etiam dicantur mulieres, attamen testator verisimiliter de primis nuptiis sensis se videtur, cum dixit, pro maritandis mulieribus; quod si legatum sit relictum simpliciter mulieribus pauperibus, dubium non est (inquit idem Author) quin viduae etiam comprehendantur, provt & virgines comprehenduntur; quod est recte, & iuridice dictum. Denique eandem re solutionem tenuit Marius Giurba, ad consuetudines Senatus Mes sanensis, cap. 2. glos sa 12. part. 1. numer. 27. folio 240. vbi post Bald. Iason. Marsil. Rauenam, Capycium, Trigen. Tuschum, Albanum, Benintend. & Magonium. quod legatum pro puellis pauperibus maritandis, a testatore relictum, viduae non competeret, quia de primo matrimonio intelligitur. Et ideo, quod si testator mandauit bona sua distribui in maritandis mulieribus, hoc legato non comprehenduntur viduae: limitat tamen, atque declarat statim num. 28. dict. fol. 240. post Bald. Alexand. & Tuschum, quos citat, nisi specifice nominas set testator coniunctas aliquas puellas, quae legati tempore es sent maritatae, quia ex prae sumpta testatoris mente, eisdem viduis, exinde effectis. & egenis, bona distribuere poterit executor: quod iuridice admitti potest, ex quo totum hoc ex verisimili, & prae sumpta, & verisimili mente testatoris pendere diximus; & satis quidem verisimile, eiusdémque menti prae sumptae consonum est, vt eis, quas specifice legatum reliquit, postmodum viduis, & egenis existentibus, distribui valeat; ita enim verisimiliter responderet, si casum eum praeuenis set, de eóve interrogatus fuis set, atque ita id pro expres so, & cauto habendum est; iuxta Glos sam, iunctam suo tex. in l. tale pactum, § simili. ff. de pactis. # 85 CAPVT LXXXV. Ex qualitate rerum, de quibus agitur, aut super quibus dispositio fit, quemadmodum coniectura voluntatis colligi, atque in casu dubio interpretatio fieri valeat: & quam vera, & propria sit regula interpretandi testantium, & aliorum dispositiones, quae ex qualitate, natura, & affectione rei deducitur. Rursus, quemadmodum minor restituatur ex affectione rei, qui alias non restitueretur, ad l. si in emptionem, ff. de minoribus. Denique, prohibitio testatoris de non alienando, quae regulariter nulla causa adiecta, non valet, quemadmodum ex qualitate rei vestiatur; ad Glos sam in l. quoties, C. de fideicommissis. SVMMARIVM. -  1 Voluntas testatoris ex rebus, de quibus agitur, probatur, declaratur, & coniecturatur. Rerum namque qualitas, & natura, disponentis intentionem detegit, atque ostendit. -  2 Praesumptio sumitur ex natura personae, actus, vel rei. -  3 Prae sumptio, & coniectura ducitur a forma, seu medo, & qualitate rei. -  4 Interpretationem sumi, aut esse faciendam, vel secundum naturam rei, vel secundum vertsimilitudinem. -  5 Actus prae sumitur gestus secundum qualitatem rei, super qua conficitur. -  6 Voluntas testatoris talis prae sumitur fuis se qualis fuit natura rerum. -  7 Testator in dubio censetur disponere iuxta qualitatem rerum, & iuxta leges disponentes de rebus, super quibus disponitur. -  8 Rerum natura est attendenda, & secundum eam facienda interpretatio, etiam si proprietas verborum repugnet. -  9 Tolerari debet potius, quod improprietur natura verborum, quam natura rerum. -  10 Dispositio quantumuis generalis restringitur secundum qualitatem, & naturam rei, de qua fit dispositio. -  11 Interpretandi testantium, & aliorum dispositiones, vera, & propria regula est, vt iuxta naturam rei, materiam subiectam, & regulas iuris intelligantur. -  12 Ex quantitate rei legatae aliter, atque aliter interpretatur onus a testatore inunctum. -  13 Testatoris dispositio, ex affectione ipsius, ad rem de qua loquitur, & super qua disponit, interpretationem capit. -  14 Ex affectione rei, quemadmodum minor restituatur, qui alias non restitueretur, ad l. si in emptionem, ff. de minoribus. -  15 Prohibitio de non alienando per testatorem facta, quae regulariter nulla causa adiecta, non valet; quemadmodum ex qualitate rei vestiatur, ad Glos sam in l. quoties, C. de fideicommis sis. PRo breui, & dilucida huiusce cap. ex[sect. 1] plicatione obseruandum, atque con stituendum erit primo loco, voluntatem testatoris optime etiam probari, declarari, & coniecturari ex rebus, de quibus agitur; vtpoté cum ex illarum qualitate, & natura, facile intentio disponentis colligi, & detegi valeat; id quod Bartolus, in l. prima, n. 14. ff. de legati 2. magistraliter docuit, Oldradus etiam, in cons. 243. Factum tale est, colum. 2. ita notauit Alexand. in cons. 33. Craueta, in cons. 186. n. 5. Parisius, in in cons. 32. n 57. lib. 1. Tiberius Decianus, in cons. 31. n. 50. & in cons. 57. n. 62. lib. 1. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. tit. 12. per totum , vbi plura exempla adducit, & exornat Bartolum, in loco nunc relato, Simon de Praetis, de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 1. interpretatione seunda, dubita secunda, solutione 2. ex n. 17. Vsque ad n. 25. fol. 93. vbi etiam, quod ex qualitate, & natura rerum, super quibus disponitur, coniectura voluntatis deducitur. Mascardus, tom. 3. concl. 1417. n. 23. Lud. Casanate, in cons. 43. ex n. 75. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 4. ex n. 49. cum seq. fol. 106. vbi inquit, quod ex rerum qualitate mens disponentis coniecturatur, & interpretatur, & agit[sect. 2] de vi, & virtute coniecturae, ex rerum qualitate deductae; & lib. 4. cap. 3. n. 2. vbi quod voluntas testatoris percipitur, interpretatur, atque declaratur ex qualitate, & natura rerum, de quibus dispositio quouis modo fit: & ibidem n. 11. id ipsum repetit.[sect. 3] Menochius etiam, lib. 1. prae sumpt. 18. n. 5. vbi quod prae sumptio sumitur ex natura personae, actus, vel rei; & n. 18. quod prae sumptio, & coniectura ducitur a forma, seu modo, & qualitate rei; idem Meno[sect. 4] chius de arbitrariis, lib. 2. casu 199. n. 3. quo loci post Bald. & Crauetam scripsit, interpretationem sumi, aut es se faciendam, vel secundum naturam rei, vel secundum verisimilitudinem; prae sumpt. 10. n. 8. lib. 6. & in cons. 406. n. 61. lib. 5. post Alexand . & Decium,[sect. 5] a qualitate rerum argumentum sumit, & tradit, actum prae sumi gestum, secundum qualitatem rei, super qua conficitur; & citat text. in l. semper in stipulationibus, ff. de regulis iuris, vbi Decius, n. 6. Molin. etiam, de Hispan. primog. lib. 1. cap. 3. n. 3. vbi scribit, quod dispositio simplex, ac generica recipit interpretationem a iure, & consuetudine, atque rei, de qua agitur natura, & si id expres sum non fuerit, & citat l. Caius, vbi Bartol. n. 7. ff. soluto matrimonio, cum aliis iuribus, idque nonnullis exemplis exornat:[sect. 6] Decianus quoque, in cons. 57. n. 62. lib. 1. vbi quod voluntas testatoris talis prae sumitur fuis se, qualis fuit natura rerum. Et latius Lud. Casanate, dict. cons . 43. ex n. 75. cum seq. Aluarad. lib. 2. dict. c. 4. n. 49. vbi[sect. 7] quod testator in dubio censetur disponere iuxta qualitatem rerum, & iuxta leges disponentes de rebus, super quibus disponitur. Et sic qualitas, & natura rerum est attendenda, & secundum eam facienda interpretatio, etiam si proprietas verborum repugnet, vt notauit Baldus, in l. finali, C. communi[sect. 8] diuidundo: Cumanus, in cons. 142. Col. 2. Craueta, dict. cons. 86. n. 5. Praetis, vbi supra, num. 18. Surd. decis. 73. num. 15. & decis. 272. num. 1. vbi quod verba debent impropriari, vt rei, de qua agitur qualitati, & subiectae materiae conueniant: Rogerius, in cons. 5. num. 14. Achilles Pedrocha, in cons. 1. n. 48. & 49. etiam a propria eorum significatione recedendo, vt cum Tiraquello, Socin. sen. Rubeo, Cra[sect. 9] ueta. Ripa, & aliis tradit Ludou. Casanate, dicto cons. 43. num. 76. qui antea dixerat num. 75. quod in casu illo, super quo consuluit, verba pacti loquentis de iurisdictione, debent in dubio semper prolata intelligi, secundum materiam subiectam, & secundum naturam rei, & sic secundum qualitatem iurisdictionis, ex iure communi pertinentis; & citat Neuizan. Nattam, Crauetam, & Cephalum, sic notantes; & inferius num. 82. quod actus in dubio intelligitur factus, secundum quod ius disponit, & secundum naturam, & qualitatem, quam ius dedit tali actui: ad quod allegat text. in cap. ex literis, de constitut. cap. sedes, de rescriptis. cap. venientes, de iureiurando. Calderinum etiam, Decium, & Crauetam, in locis, de quibus ibi vnde si actus est sui natura reuocabilis, non efficitur irreuocabilis ex confirmatione; provt ibidem, cum Bartolo, Baldo, & Ancharano, notauit ipse Casanate, num. 83. & exempla tradit antea num. 78. 79. & 80. ex quibus plane ostendit, quod reuocabilitas proueniens ex natura, & qualitate rei, nunquam censetur exclusa. Et inquit Baldus, in cons. 457. columna prima, libro tertio, quem refert Tiberius Decianus, dicto cons. 57. num. 61. libro primo; quod potius tolerari debet, quod improprietur natura verborum, quam natura, & qualitas rerum; & sic dispositio quaelibet, quantumuis generalis, restringitur secundum naturam, & qualitatem rei, de qua sit dispositio, l. prima, § primo, ff.[sect. 10] de offic. procurat. Cae sar. l. si stipulatus, §. verum, ff. de vsuris, l. damni, vers. Et quod in stipulatione, ff. de damno infecto, l. filiusfamilias, ff. de donat. Baldus, in rubrica, C. de contrahenda emptione, in 9. quae st. & l. a procuratore, C. mandati, vers. Nota ergo, Ias. in l. actionem, columna secunda, C. de procuratoribus, Socinus, in cons. 47. columna tertia, libro primo, Decian. dicto cons. 57. num. 60. libro primo, idcirco interpretandi testantium, & aliorum dispositiones, quod vera. & propria regula sit, vt iuxta naturam rei, materiam subiectam, & regulas iuris intelli[sect. 11] gantur; adnotauit Couarruu. practicarum, cap. 38. num. 12. & refert Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt at. lib. 6. tit. 12. num. 3. Gras sus, § testamentum, quae st. 76. num. 24. qui inde deducunt, quod legatum relictum consanguineo Episcopo, prae sumitur relictum intuitu personae, non Ecclesiae; si tamen calicem, vel tintinnabulum legauerit, tunc ex qualitate rei legatae, prae sumitur legatum relictum Ecclesiae. Et idem etiam, quod scilicet testantium dubiae dispositiones, quemadmodum ex qualitate, & conditione personarum, efficacem declarationem, & coniecturam capiunt, provt cap. praecedenti dictum est; ita etiam[sect. 12] ex qualitate rerum desumitur vera & propria regula coniecturandi, atque interpretandi vltimas voluntates; obseruauit Camillus Gallinius, de verb. significat. lib. 5. cap. 17. n. 144. Ioannes Francis cus de Ponte, in cons. 3. ex n. 62. qui expendunt text. in l. quidam testamento, ff. de legatis secundo, & in l. prima, ff. de rebus dubiis, vbi ex rebus colligitur prae sumptio voluntatis, vt non sit verisimile, testatorem posuis se alternatiuam inter res, quarum vna sit longe pretiosior altera, vt Bartolus ibi, num. 1. notauit: Mantica etiam, etiam dicto tit. 12. num. 5. vbi numero secundo, quod ex quantitate rei legatae aliter, atque alitet interpretatur onus a testatore iniunctum; per text. in l. Maeuia, § vltimo, ff. de aliment. & cibar. legat. per quem ita tradit Corneus, in consilio 14. numero tertio, volumine primo. Sic denique, quod ex affectione testatoris ad rem, de qua loquitur, & super qua disponit, ipsius dispositio coniecturam, atque interpretationem[sect. 13] recipiat; tradiderunt Socin. iunior, in cons. 113. ex num. 19. Cum seq. volumine primo, Gratus, in cons. 5. numero 19. & 20. volumine secundo, Decius, in cons. 481. in principio; Tiberius Decianus, in con silio 31. ex num. 100. cum seq. libro primo, Ias. cons. 41. col. 4. volumine tertio, qui citant text, in l. capienda, § quod factum, ff. de regulis iuris, & in l. Aurelius, §: Titius testamento, & quod ibi Bartolus notat, ff. de liberat. legata; Mantica etiam, lib. 6. dico tit. 12. num. 7. & 8. Calcanus quoque, in cons. columna secunda, numero secundo, vbi quod ex affectione rei colligitur mens, & voluntas; & Parisius, in cons. 32. num. 31. libro primo, qui etiam expendunt textum, in l. si in emptionem 36. ff. de minoribus: nam quemadmodum minor dicitur lae sus, si rem suo[sect. 14] rum Maiorum vendat, ad quam probabiliter habet affectionem, vt in l. lex quae tutores, C. de administrat. tutor. ita etiam, quando minor rem, quae fuit Maiorum suorum emere desiit; sicuti per text. in dicta l. si in emptionem, adnotarunt, atque latius exornarunt Bartol. & Bald. ibidem, idem Bartol. in l. vnica, num. 12. C. de sententiis, quae pro eo, quod interest, vbi Rebuffus, glos sa prima numero 84. Iason, in l. 3. columna secunda, C. de legat Cremen sis, in l. 2. colum. 62. C. de rescindenda venditione, ibidem Pinellus, secunda parte, cap. 2. numero penultimo, & finali, Gratus, cons. 17. numero 42. volumine primo, Alciatus, regula prima, prae sumpt. 20. Igneus, in l. quatenus, numero 28. ff. de regulis iuris, Tiraquellus, de vtroque retractu in praefatione ex num. 34. cum seq. Roland. in cons. numero 100. libro primo, Mauricius, de restitut. cap. 219. Burgens. in cap. primo. de empt. & vendit. num 23. Gozadinus, cons. 44. num. 7. Sfortia Oddus, in commentariis de restitutione in integrum minorum prima parte, quae stione quarta articulo decimo, Caldas Pereira, in l. si curatorem habens, verbo sua facilitate, num. quarto, qui inquit, quod in hoc ille textus est mirabilis, quoniam regulariter affectionis ae stimatio, & interes se, non est in consideratione, vt probat text. in l. si seruum meum 33. ff. ad l. Aquiliam, ibi: Si serum meum occidisti, non affectionem ae stimandam es se puto. Et in l. pretia rerum, ff. ad l. falcidiam; & inde infert, quod ideo apud nostros Interpretes magna solet es se controuersia, circa interpretationem eorum iurium, quae affectionis ae stimationem considerarunt; prout Caldas idem latius explicat eadem iura, per duas colum. vbi videri poterit, & procedit textus metipse, in dicta l. si in emptionem: quomodocumque hoc interes se affectionis senserit minor, per quod damnum illud incurrat, prout defendit, & latius explicat Sfortia, dicto articulo decimo, vbi etiam commemorat Sapiam, Alphanum, Rebuffum, Guil. Benedict. & alios Authores, qui exornant text. eundem; Petra etiam, de fideicommissis, quae stione prima, num. 93. expendunt etiam ipsimet Authores aliud exemplum in quo affectio rei maxima in consideratione habetur; vtpote, cum prohibitio de non alienando per testatorem facta, regulariter nulla causa adiecta non valet; resolui[sect. 15] tur namque in nudum consilium, quod non obligat, nec alienationem impedire solet, l. pater filium, §. Iulius Agrippa, ff. de legatis tertio, l. filius familias, § diui, ff. de legatis primo, l. Lucius, in principio, ff. delegatis tertio, l. quoties, C. de fideicommissis, l. 44. tit. 5. partita 5. & exornant Ludou. Molina, de Hispanor. primagen. libro primo, cap. 6. numero 30. 31. & 32. Petrus Antonius de Petra, de fideicommissis quae stione prima, ex numero primo, cum multis sequentibus: Crotus, in cons. 61. ex numero 24. Cum seq. Cephalus, in cons. 330. numero 28. libro tertio, Beccius, in cons. 100. Vegius, in consilio vltimo, num. 342. Angelus Matheasius, de legat. & fideicommissis, libro secundo, cap. 22. ex numero tertio, & tamen affectionis causa adeo con siderabilis est, vt sola sufficiat ad vestiendum prae ceptum nudum de non alienando; prout tradunt Doctores, in dicto §. diui, vbi Alexand. columna prima, & Ripa, a numero tertio, Tiraquellus, in dicta praefatione a numero 39. Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, numero 38. Caldas Pereira, in dicta l. si curatorem habens, verbo, sua facilitate, sub numero quarto, vers. Ex praedictis eleganter infero: sic sane, quod si constet, testatorem maximam habuis se affectionem ad illas res, quas prohibuit alienari, vel habere deuis se, puta quia erant res Maiorum suorum, illa sola causa, etiam non expres sa, confirmabit prohibitionem alienationis; tenuit Accursius, glos sa prima, in l. quoties 11. C. de fideicommissis, dum dixit, ex qualitate rei prohibitae alienari, constare pos s causam alienationis; nam si testator prohibeat alienationem turris, quae forte fuit Maiorum suorum, hoc ipso videtur prohibuis se alienationem cum causa, vt iam haeres alienare minime pos sit, atque, ita in hoc commendarunt, & sequuti sunt sententiam Glos sa, Bald. Fulgosius, Iason, & Corneus ibi, Caepola, in l. 2. numero 21. C. pro emptore, & alij multi, cum quibus Tiraquellus, de vtroque retractu, in praefatione num. 39. Anton. Gomezius, in l. 40. Tauri, numero 39. Petr. de Peralta, in 3. § qui fideicommis sam, numero 30. ff. de haered, instit. Tiberius Decianus, dicto consilio 31. ex numere 100. cum seq. libro primo, D. Anton. de Padilla, in eadem l. quoties, numero 10. Mantica, libro 6. dicto tit. 12. numero octauo, Gras sus, § fideicommis sum, quae stione 4. numero 19. Ludouic. Molina, libro primo, dicto cap. 6. numero 32. qua loci, cum numero 31. dixis set, quod in Hispanorum primogeniis prohibitio alienationis sine causa facta, valida est, impedítque rerum maioratus alienationem; subdit statim, quod mirum id censeri non debet, cum omnes Scribentes indifferenter censeant, prohibitionis alienationis causam, siue expres sam, siue ex rei, seu personarum qualitate subintellectam, eandem prohibitionem efficacem reddere, nec es se nudum prohibitae alienationis praeceptum illud, quod ex causa tacita, vel subintellecta vestitur, vt cen suit Bartol. in l. filius familias, § diui, ff. de legatis, 1. numero 14. vbi Iason numero 8. & numero 26. in prima lectura, & Gribaldus, conclus. 6. & citat Ludouic. Ipse Molina sententiam Glos s ae, in dicta l. quoties, quam dicit ab omnibus approbari communiter: Mieres etiam, de maioratu, quarta parte, quae stione prima, numero quinto. Angel. Matheaccius, de legat. & fideicommissis, lib. 2. cap. 22. ex numero 3. Loazes, in dicto § diui, ex num. 69. Socinus iunior, ibid. Num. 16. & seq. Burgos de Paz, ciuilium quae st. 2. num. 98. Beccius, in cons. 100. numero 5. Marcabrunus, in cons. 85. ex n. 14. in fine, cum seq. vbi post Bald. n. 8. In dict. l. quoties, quod ex qualitate rei prohibitae alienari prae sumitur, quod testator voluerit eam in agnatione permanere, & sic tacitum fideicommis sum inter omnes de familia inducere; quia qualitas huiusmodi rei concernit affectionem testatoris ad eam: Vegius, in cons. vltim. num. 389. Hipp. Riminald. in cons. 20. lib. 1. & in cons. 371. num. 8. lib. 4. Rolandus in cons. 23. num. 24. & sequent. lib. 4. Ancharanus iunior, quae st. 72. num. 30. Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis, quae stione prima, ex num. 85. vsque ad num. 104. vbi ex num. 87. adducit opinionem Croti contra communem, & eius fundamentis satisfacit. Deinde num. 91. commemorat Socinum iuniorem in consil. 13. num. 23. & seq. volumine quarto, vbi is Author defendit, non sufficere solam affectionem, quam disponens habebat erga ipsam rem, nisi id exprimat, causámve adiiciat; & mouetur per textum, in l. pater filium, § Iulius Agrippa, ff. de legatis tertio, vbi probari videtur, testatoris affectionem non inducere prohibitionem de non alienando, siue solam affectionis causam, tacite subintellectam, non sufficere, nisi ipsa exprimatur. Quod vt verum as serit etiam Loazes, num. 60. in dicto § diui. per eundem text. ibi namque defunctus testamento suo vetauit, nullo modo reliquias eius, & praedium suburbanum, aut domum Maiorum, haeredes eius pignorarent, aut vllo modo alienarent. Vbi Glos sa, verbo, reliquias, exponit, id est, monumentum, vbi eius os sa erant reponenda, ad quae, dubium non est, testatorem affectionem habuisse: & nihilominus subdit Iure-Consultus, quod cum hoc nudum prae ceptum fuerit, nihil proponi contra voluntatem defuncti factum. Et per hunc text. quod tacita causa, ex affectione rei prae sumpta, non sufficiat, nisi illa exprimatur; defendit Caldas Pereira, in dicta l. si curatorem habens; verbo, sua facilitate, numero 4. vers. Non obstat text. in dicta l. pater filium, & cauendum censet a sententia Glos s ae, in dicta l. quoties, quam tamen defendi pos se inquit, quando turris eius erat qualitatis, quod ex ea pendebat gloria, & honor familiae, quia scilicet illa nomen familiae dedit (quod vulgo, casa de solar, hoc est, Domus Clara, aut ob vetustatem nota) dicitur, vt in specie dicit Loazes, in dicto § diui, num. 58. Petra autem qui (vt dixi) commemorauit Socin. iun. & Iuris Consulti, in dicto § Iulius Agrippa: sententiam; a communi opinione recedendum non putat; & Glos s ae, in dicta l. quoties, placito illo recepto, quod scilicet ex qualitate rei prohibitae alienari, prae sumatur causa, quae vestit prohibitionem; duodecim adducit exempla caus ae tacitae, quae oritur ex qualitate rei, prohibitae alienari; idque ex dicto num. 85. vsque ad num. 104. & num. 91. vers. Nec obstat text. in dicto § Iulius Agrippa, vt sententiam praefatam Glos s ae, & commune placitum tueatur, eidem § solutionem, & responsum praebet, prout ibi videri poterit, & per Stephanum Gratianum, disceptation. forens. tom. 3. cap. 487. num. 15. & 16. vbi quod fideicommis sum extenditur de persona ad personam, quando testator reliquit bona illustria, & digna, quae conseruentur in familia, & prohibuit alienationem illorum, tanquam Maiorum suorum, & ob id recedi a consilio Oldradi 21. vt post Menochium, Crauetam, Capycium, Iasonem, & alios, qui exemplificant in domo nobili, aut Palatio, seu Turri, Valencuela etiam Velazquez in cons. 40. D. Francisc. Hieronym. Leo. decisione Valentiae 60. num. 11. vbi deduxit coniecturam, ex qualitate bonorum illius fideicommis si, in quo recedebant Castrum, & Baronia de Castelnouo; & citauit alios ita tenentes; & repetit num. 38. vbi tamen inquit, quod non obstante coniectura praedicta, quae ex qualitate bonorum desumitur, bona in illo casu fuerunt declarata libera cum Regis sententiis. # 86 CAPVT LXXXVI. Ex natura actus, qui geritur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, vt non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in alia dispositione quacunque, actus, vel contractus, de quo disponitur, prae sumatur gestus secundum eius propriam naturam, & verba in dubio sic accipiantur, vt naturae rei, cui deseruiunt, conueniant, idque etiamsi improprientur, vel reddantur inutilia, & quantumuis sint praecisa, quinimo vniuersalia, vt adhuc re stringantur ad ea, quae sunt de natura actus. Ex quo infertur ad multa, quae as s idue occurrunt apud Pragmaticos, & admodum neces saria sunt. SVMMARIVM. -  1 Voluntatis coniecturam, atque verborum, & intentionis declarationem, & interpretationem sumi ex natura rei, vel actus, qui geritur, non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in alijs dispositionibus quibus libet. -  2 Contractum secundum sui naturam, & legis dispositionem confectum prae sumi; quod exornatur. -  3 Verba intelliguntur secundum naturam actus, vel contractus, qui geritur, & in quo sunt interposita, & sequuntur, & sapiunt conditionem eius, vt quantumuis generalia sint, habeant supponere, vel referri ad ea, quae sunt de natura actus. -  4 Idque procedit in omni contractu, & materia, etiam si improprie accipiantur, & vt minus eum laedant, quam fieri potest. -  5 Et quamuis verba sint generalia, vel vniuer salia. -  6 Et quamuis es semus in materia, in quae stricta sumitur interpretatio. -  7 Dispositio quaelibet, quantumuis generalis, restringitur ad naturam actus, cui adijcitur. -  8 Facultas libera testandi, alicui conces sa, intelligitur conces sa, modo testetur secundum iuris solemnitates. -  9 Actus natura nihil aliud est, quam ratio quaedam inhaerens ipsi actui per dispositionem. -  10 Verba intelligi debere secundum naturam actus, etiam si improprientur, vel reddantur inutilia; & quantumuis sint praecisa; quinimo, & vniuersalia; vt adhuc restringantur ad ea, quae sunt de natura actus. -  11 Verba non mutant naturam contractus, seu actus, qui geritur; sed natura ipsius trahit ad se verba. -  12 Pacta contrahentium, cum aliquid operantur contra naturam actus, stricte intelligi debent. -  13 Actus natura in respicientibus priuatam vtilitatem, potest pacto inito, vel aliter alterari. -  14 Actus natura, quando potest es se regularis, vel ordinaria, aut irregularis, seu extraordinaria, interpretatio fieri debet secundum naturum actus regularem, & ordinariam, & non extraordinariam. -  15 Iacobi Menochij, in consilio primo, libro primo; ex numero 14 vsque ad numerum 19. obseruationes commemorantur, quae a natura actus qui gerebatur concessionis scilicet, fundamentum, & resolutionem accipiunt. -  16 Feudum alienari, sui natur a non potest. -  17 In vnius actus cognitione, non accidens, sed natura ipsa spectanda est -  18 Causa naturalis accidentali praeualet, cum earum inter se pugnent effectus. -  19 Interpretatio illa sumenda est, quae potius naturali, quam accidentali caus ae conueniat. -  20 Verba in dubio qua pos sunt duo tempora significare, exponi debent, vt significent illud tempus, quod magis naturae actus conuenit. -  21 Pactum appositum in locatione, intelligi debet secundum locationis naturam. Et inde licet contractus ex conuentione legem accipiunt, & ex pacto veniunt quaedam, quae non veniunt ex natura contractus. Attamen pactum, per quod fit remis sio mercedis, intelligitur, quando damnum est intolerabile, ex natura contractus locationis. Vnde etiam stante pacto; non est locus remis sioni, nisi damnum probetur intolerabile. Prout haec omnia, & alia similia, late, & eleganter comprobauit, atque exornauit Petrus Surdus, in cons. 34. ex num. 24. vsque ad num. 42. lib. 1. de quo latius commemoratio fit, prout hic videbitur. -  22 Indemnitatis promis sio intelligitur secundum naturam actus. -  23 Promissio facta a pluribus, intelligitur pro virili, etiamsi in fine dicatur, quod ipsorum quilibet insolidum promittit obseruare promis sa. -  24 Venditores plures si promittant defensionem, censentur promittere pro ea portione, pro qua vendiderunt. -  25 Indemnitatis promis sio est stricti iuris, & in ea omissum, habetur pro omis so. -  26 Verba in dubio interpretantur contra stipulantem, qui potuit legem apertius dicere. -  27 Indemnitatis promissio, in dubio interpretatur contra stipulantem. -  28 Actui ines se videntur, quae sunt de illius natura, licet non sint expres sa, quia pro cautis habentur, quae sunt de actus natura; quod exornatur. -  29 Actum faciens, censetur se obligare legibus de illo actu loquentibus; quod exornatur remissiue. -  30 Omis sum non dicitur, quod includitur tacita contrahentium voluntate, & mente. -  31 Foeminae in feudo accepto pro masculis, & foeminis, non succedunt, extantibus masculis. -  32 Foemina non succedit in feudo conces so foemina, stante masculo. -  33 Foemina non succedit cum masculo, infeudo vacante per mortem foeminae. -  34 Feudo conces so tam pro masculis, quam pro foe minis, an foemina concurrat cum masculo. -  35 Verba in quacumque materia accipi debent secundum rei naturam, aptitudinem, & conuenientiam. -  36 Statutum concedens viro lucrum tertiae partis dotis mulieris praedefunctae, si cum ea cohabitauerit; an habeat locum, si maritus non cohabitauerit in domo communis habitationis, licet cum ea consummauerit matrimonium in domo soceri, & ibi multis diebus, ac noctibus cum vxore permanserit. -  37 Habitare in aliqua domo loco, siue ciuitate, quis proprie dicatur. Siue habitandi verbum, qualiter accipiatur, atque intelligatur. Et an animus non recedendi neces sarius sit. -  38 Verba, quando habent duplicem significationem, intelliguntur secundum naturam actus, & res, cui deseruiunt. Etiam impropriando verba. Supplendo, & Alterando. -  39 Verba intelliguntur iuxta rationem actus, de quo agebatur, & ex qua disponens motus fuit. -  40 Verba debent de seruire intentioni disponentis, non autem verbis intentio. -  41 Donatio inter viuos facta irreuocabiliter in testamento, seu codicillis, siue pure, siue sub conditione, si reuocetur testamentum, an valeat. Atque ita, an donatio facta in vltima voluntate, intelligatur secundum illius naturam, vt reuocari pos sit vna cum ipsa vltima voluntate. Vbi quod de iure sit valida, & irreuocabilis. -  42 Donatio inter viuos vera, ac de iure valida fieri potest in testamento, seu codicillis, sicut quilibet alius contractus. -  43 Donatio facta in testamento, si testamentum reuocetur, an valeat, vt explicetur, quot casus distinxerint Interpretes nostri remis siue. -  44 Legatum cum promis sione de non reuocando: tran situm facit in donationem irreuocabilem inter viuos. -  45 Donatio causa mortis cum promissione de non reuocando, transit in donationem inter viuos. -  46 Donatio causa mortis, & inter viuos, an trans mittatur ad haeredes, quando donatarius praedecedit donatori. -  47 Donatio causa mortis, facta etiam pro haeredibus donatarij, est donatio inter viuos. -  48 Trebellianica ex bonis maioratus, seu primogeniturae, attenta ipsorum natura, & fine, non detrahitur; etiam si expres sa alienandi prohibitio non adsit. Vbi Ludouici Molinae, circa prohibitionem expres sam, vel tacitam trebellianicae, placita, & resolutiones probantur. Et Ioannis Vincentij Hondedei contraria opinio, vel confutatur, vel declaratur. -  49 Promis sio haeredis de soluendo legatum, item, & testamenti approbatio, est intelligenda iuxta naturam rei, & saluo iure, & beneficio inuentarij. Nisi ex verbis aliud colligatur, quod exornatur. -  50 Falcidia renuncias se non videtur haeres, qui promi sit soluere legata. -  51 Maritus promittens datem restituere, potest deducere partem sibi delatam a Statuto. -  52 Soluere promittens, non sibi praeiudicat quoad priuilegium, ne conueniatur vltra quam facere pes sit. -  53 Trebellianica, vbi non est expresse prohibita, potest deduci per haeredem, qui testamentum approbauit. -  54 Promissio, quaelibet, secundum naturam verborum, quibus fuit concepta, est intelligenda. -  55 Venditor agens ex remedio l. secunda, C. de rescindenda venditione, vtrum teneatur aduersus se litem suscipere, stante promissione generali, & in amplissima forma, sus cipiendi in se omnem litem, & tradendi rem liberam, &c. -  56 Venditor, an teneatur de euictione proueniente ex iure retractus, siue ex natura rei, non autem ex causa antecedenti; si etiam generalis adsit promis sio de euictione. -  57 Clausulae valde generales, quibus euictio promittitur, an, & quando mutent naturam contractus, super quo adijciuntur, remis siue. -  58 Filius vtrum pos sit repudiare haereditatem paternam, & bona emphyteutica retinere, remis siue. C Vm ex natura personae, actus, vel[sect. 1] rei, prae sumptionem, & coniecturam sumi, capite praecedenti constituerim. Item, es se veram, & propriam regulam interpretandi testantium, & aliorum dispositiones, vt iuxta naturam rei, materiam subiectam, & regulas iuris intelligantur; eodem cap. cum Didaco Couarruu. Francisco Mantica, Gras so, & aliis tradiderim; erit nunc & primo loco obseruandum, atque constituendum, voluntatis quoque coniecturam, atque verborum, & intentionis declarationem, & interpretationem sumi ex natura rei, vel actus, qui geritur, non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus, sed etiam in aliis dispositionibus quibuslibet; id quod in nostra hac coniecturali, & prae sumpta vltimarum voluntatum materia, pro earum interpretatione adnotauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 4. cap. 2. numer. 57. folio 166. & eodem libro, cap. 3. numer, 10. & 11. vbi citat text. in l. si non fuerit 29. ff. pro socio, notauit quoque Michael Gras sus, § testamentum, quae st. 76. num. 24. vbi ex natura actus scripsit, sumi coniecturam ad interpretationem vltimarum voluntatum. Et id ipsum post alios Authores obseruauit Camillus Gallinius, de verborum significatione, libro quinto, cap. 17. num. 92. folio 90. Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntat. libro primo, interpretatione secunda, dubitatione secunda, solutione secunda, num. 25. 26. & 27. folio 93. vbi quod in testamentis, & vltimis voluntatibus, & aliis quoque dis positionibus, natura actus prae stat argumentum, ad regulandum, & intelligendum ipsum actum, prout nonnullis ibi comprobat, atque exornat Hippolyt. Riminald. In consil. 308. num. 8. & in con sil. 328. num. 31. lib. 3. Fabius de Anna in cons. 100. num. 6. lib. 2. Pet. Surd. Menoch. & alij, in locis, de quibus infra; & generaliter in omni actu, materia, atque dispositione idem adducit Cardinalis Tuschus, practicarum obseruation. tom. 8. litera V. Conclus. 95. & 96. folio 543. & conclus. 111. folio 547. Secundo deinde constituendum, atque obseruandum erit, Interpretes iuris vtriusque vnanimiter, multisque in locis tradidis se, vel contractum secundum sui naturam, & legis dispositio[sect. 2] nem consectum prae sumi, vel actum, aut contractum conficientem, prae sumi, illum secundum suam naturam facere; quod idem est in effectu; multisque iuribus probatur, maxime ex text. in l. quaero, § inter locatorem, ff. locati, quo loci ait Paulus Iure Consultus, promis sionem a locatore factam de non expellendo colonum, intelligi, modo is colonus recté colat, & debitam pensionem prae stet: cum ea sint de natura locationis, secundum quam locatorem locas se prae sumitur, l. si stipulatus, ff. de vsuris, l. 1. § si quis sub conditione, ff. vt legaterum nomine caueatur, quibus dicere solemus, stipulationem super aliquo actu, vel contractu conceptam, prae sumi secundum naturam ipsius actus adhibitam: & sic vnum, & alterum, siue vtrumque deducit, & exornat nonnullis Doctorum placitis, & doctrinis, Iacob. Menochius, libro 3. prae sumptione 38. per totam, vbi pro regula tradit, contractum prae sumi secundum sui naturam, & legis dispo sitionem consectum: prout etiam Alciatus, regula 3. prae sumpt. 32. num. 1. obseruauit, ex sententia etiam Bartoli, in dict. § inter locatorem, num. 1. & in l. quidam cum filium, de verborum obligatione, & ibidem Ias num. 21. qui scripserunt, quod etsi quis promittat stare laudo arbitri, & arbitratoris, & non petere aliquam reductionem ad arbitrium boni viri; attamen intelligitur promis sio haec, si modo laudum erit aequum; secus vero, si iniquum; nec detur delinquendi occasio; ita etiam dicimus, secundum sui naturam censeri conces sum, Alexander in l. quod dicitur, num. 24. de verborum obligation. & alios refert Ludouic. Molin. de Hispanorum primogen. libro 1. cap. 3. num. 4. qui num. 5. subiunxit, idem es se de emphyteusi, vt scilicet prae sumatur conces sa secundum naturam suam: & adiungit, idem es se in primogenitura, vt instituta, & ordinata prae sumatur, iuxta propriam naturam. Id quod authoritate quamplurium probat. & tradit eod. lib. 1. cap. 17. n. 26. refert Menochius, vbi supra, qui addit, hinc etiam dici, quod si quis promittat non molestare, vel inquietare, intelligitur; nisi ei iusta causa praebeatur. Et si haeres promisit non molestare vxorem defuncti in vsufructu ei relicto, si petit haeres cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, non dicitur contrauenire promis sioni, ex quo cautio est ex natura vsusfructus. Ita etiam concedens feudum, vel emphyteusim, prae sumitur in perpetuum concedere; cum talis sit illarum conces sionum natura; prout haec, & alia similia recenset, & authoritate comprobat ipse Menochius, dict. prae sumpt. 38. & de arbitrarijs, casu 199. num 2. & in alijs locis, de quibus infra, ex num. 15. idem Menoch. lib. 6. prae sumption. 10. per totam, vbi inquit, quod est egregia haec prae sumptio, qua dicere solemus, quod conficiens actum, prae sumitur, illum secundum sui naturam facere. Et inde infert, quod si in donatione causa mortis adiecta sit haec clausula, & promisit dictus donator praedicta omnia grata, rata, & firma habere, tenere, & in nullo contra facere, etiamsi reconualescat; adhuc ea clausula non ob stante, poterit donatio reuocari per conualescentiam, quia prae sumitur adiecta secundum naturam actus, nempe donationis causa mortis: infert etiam, concedentem rem aliquam precario, prae sumi concedere secundum eius naturam, quae est, vt ad libitum illud reuocare pos sit. Et alia his similia adiicit, & authoritate comprobat ipse Menochius ibi; & in consil. 406. num. 60. lib. 5. Surdus etiam, Peregrinus, Hondedeus, Gratianus, & Ruginellus, de quibus infra specifica mentio fiet. Sic etiam vnanimiter, atque infinitis in locis scripserunt Doctores, quod verba intelliguntur secundum naturam actus, vel contractus, qui geritur, & in quo sunt interposita, & sequuntur, & sapiunt conditionem eius, vt quantumuis,[sect. 3] generalia sint, habeant supponere, vel referri ad ea, quae sunt de natura actus; sic sane, relatis antiquis nonnullis, erudite (vt adsolet) annotauit Petrus de Peralta, & iura expendit, in l. si quis in principio testamenti, de legatis tertio, num. 76. & 77. fol. 400. text. scilicet, in dicta l. si stipulatus, ff. de vsuris, l. quinta, §. conuentionales, ibi: Et pendent ex negotio contracto, ff. de verborum obligatione, l. 1. §. si sub conditione, ff. vt legator. nom. caueatur, l. si vno, in principio, ff. locati, l. si olei, C. eodem l. in sulam, ff. de prae scriptis verbis, l. finali, § vltimo, ff. de condit indebit. l. imperatores, ff. de in diem addictione, l. secunda, ff. de statu hominum; & text, in §. quibus, in prima praefat. C. Idem quoque adnotarunt, atque exornarunt Calcanus, in consilio 24. Videtur, columna 16. & in cons. 16. columna quarta, Signor. Homod. in consilio decimo, numero quarto, Neuizanus, in consilio 90. numero quinto, late Naeuius, in consilio 92. numero decimo sexto, Natta, in consilio 416. numero tertio, & sequent. vbi vide: Cephalus, in cons. 179. num. 37. libro secundo, Tiraquellus, in l. boues §. hoc sermone, limitatione 18. & in l. si vnquam, verbo, reuertatur, num. 37. Rolandus, in tractatu de lucro dotis, quae st. 37. Phanucius, in tractatu dotis, glos sa 14. Alexander Rauden sis, de analogis, libro primo, cap. 23. numero 11. & 12. & cap. 34. numer. 235. vbi quod in dubio verba contractus debent intelligi secundum naturam[sect. 4] eius, quantum potest; & citat Crotum, in rubrica de verborum obligation, in prima lectura, numer. 48. Verius ibid. num. 281. 283. 319. 321. 322. Beccius, in cons. 101. num. 40. Petrus Surdus, decis. 322. numer. 37. Siluanus, in consilio 98. numero septimo, Bursatus, in cons. 31. numer. 10. & 11. libro primo, Marcabrunus, in cons. 111. num. 74. Simon de Praetis, libro primo, interpretatione secunda, solutione septima, numero 117. folio 113. & ibidem, numero duodecimo sexto, fol. 94. vbi quod verba impropriantur, vt intelligantur secundum naturam actus; & pariter, quod verba generalia, vel vni[sect. 5] uersalia secundum naturam actus restringuntur; vt ex pluribus probauit Craueta, in consilio 144. num. 7. & in cons. 245. columna tertia, vers. Prae terea cum natura, & in consilio 256. colum. 4. Boe rius in cons. 96. num. 8. & in cons. 106. num. 24. lib. 1. Rota, decis. 10. num. 6. de testamentis, in antiquis, Cephalus, in cons. 76. numer. 87. libro primo, vbi quod generalitas restringitur ad naturam actus: Achilles Pedrocha, in consilio primo, num. 48. vbi quod verba, vt naturae actus, in quo posita reperiuntur, deseruiant, etiam a propria significatione recedendo, intelligenda sunt: & numer. 49 subiungit id procedere, quamuis es semus in materia,[sect. 6] in qua stricta sumitur interpretatio: Ioannes Franciscus de Ponte, qui exornat nonnullis, in consilio 3. ex numer. 62. Camillus Gallinius, de verborum significatione, libro quinto, cap. 17. num. 92. folio 90. Tiberius Decianus, in cons. 2. ex num. 45. cum sequentibus, lib. 4. vbi quod dispositio quaeuis,[sect. 7] quantumuis generalis, restringitur ad naturam actus, cui adiicitur; per text. in d. l. si vno, ff. locati, & in l. damni, ff. de damno infecto: & ideo videmus (inquit ipse num. 46.) quod licet alicui[sect. 8] sit conces sa libera facultas testandi, intelligitur, modo testetur secundum iuris communis solemnitatem, l. si quando, C. de inofficioso testamento, vbi omnes notarunt; & numer. 47. adiicit, quod semper dispositiones recipiunt restrictionem a natura actus: & numer. 49. quod natura actus nihil aliud est, quam ratio quaedam inhaerens ipsi actui, per dispositionem legis, vt inquit Baldus in consilio 352.[sect. 9] col. 1. libro primo, & in consilio 275. in principio, lib. 2. ita pariter, quod verba debent intelligi secundum naturam actus, de quo partes disponunt, etiam impropriando verba, imo etiam si redderentur inutilia, & etiam si es sent praegnantia, & quantumuis sint praecisa, quinimo quantumuis sint vniuersalia, vt adhuc restringantur ad ea, quae sunt de natura actus; ex multis Authoribus annotauit, atque, exornauit singulariter Petrus Surdus, in cons. 179. ex num. 52. vsque ad num. 56. libro secundo, qui inde infert, quod in casu, de quo ibi, promis sio de vendendo, facta a domina Laura, intelligi debet de venditione irretractabili, idque ex natura venditionis, quae; tractabatur ibidem, & ea est; vt sit irreuocabilis, vt sunt omnes contractus, qui vbi semel facti sunt, reuocari non pos sunt, l. sicut, C. de obligat. & act. etiam quando venditor vellet reddere duplicatum pretium, l. non est probabilis, C. de rescindenda venditione, & id ipsum tradidit etiam, & fundamentum a natura actus deduxit idem Surdus, in cons. 522. numer. 12. lib. 4. Mascardus, de probation. tom. 3. conclus. 1406. num. 4. & 5. nonnulla etiam, vt probaret, interpretationem faciendam secundum naturam actus, & dis positionem ad ipsam naturam reducendam; adduxit Ludou. Casanate, in cons. 43. ex numer. 75. vsque ad num. 86. & in cons. 44. ex num. 53. vbi inquit, pulchre docuis se Ancharanum, in cap. canonum statuta; num. 279. de constit. quod pactum relatum ad rem habentem naturam commutabilem, non alterat commutabilitatem, prouenientem ex natura rei, sui natura commutabilis, in contractum deductae. Et adducit quae in simili de reuocatione prouenienti ex natura rei, in contractum deductae; tradiderunt Natta, Anton. Galeac. Maluasia, Alexand. Raud. & Loazes, quos ibi refert: idem in cons. 45. n. 101. vbi quod dispositio intelligitur secundum subiectam materiam, & naturam actus, etiam a propria earum significatione recedendo: & n. 104. & [sect. 11] 105. vbi quod verba intelliguntur secundum statutum, & materiam, ad quam partes se praepararunt, & sic secundum actus, & rei qualitatem, & natu[sect. 12] ram: & n. 103. vbi quod verba non mutant naturam contractus, seu actus, qui geritur, sed natura potius ipsius trahit ad se verba. Quod, ex aliis Authoribus repetit quoque in cons. 10. n. 121. Sic equidem, cum pacta contrahentium aliquid operantur contra naturam actus, stricte intelligi debent, vt cum aliis Authoribus obseruauit, & exemplum po suit Alexander Raudensis, de analogis, libro primo, cap. 34. num. 234. dicens, quod si conceditur feudum[sect. 13] cum pacto, quod nullum seruitium prae stetur, valet equidem pactum, licet sit contra naturam contractus feudi, tamen tale feudum perditur eisdem modis, causis, & culpis, quibus aliud feudum perditur. Et sic natura actus, in respicientibus maxime priuatam vtilitatem, potest pacto inito, vel aliter alterari, vt per Crauetam, in consilio 77. column. secunda, numero tertio: vnde verba in parte saltem alterata, tunc non recipiunt interpretationem secundum naturam actus, sed secundum eorum proprietatem, vt per Socinum, in cons. 257. Visis institutis, columna penultima, & finali libro secundo, Simon de Praetis, libro primo, interpretat.[sect. 14] 2. d. solut. 7. numer. 16. & 17. fol. 113. vbi inquit, quod quando natura actus potest es se regularis, vel ordinaria; aut irregularis, vel extraordinaria; interpretatio fieri debet secundum naturam actus regularem, & ordinariam, & non extraordinariam, provt ibi comprobat. Ex his sane, atque ex regulis, & doctrinis hactenus traditis, ad nonnulla inferri potest, quae ex eisdem Interpretum placitis deducuntur, & re solutionem, atque fundamentum accipiunt Ac primum equidem ad ea, quae Iacob. Menochius, in con silio primo, ex numer. 14. vsque ad numer. 19. libro[sect. 15] primo, scripsit; quo loci, vt conces sionem, de qua ibi, non fuis se feudalem ostenderet, a natura ip sa actus, qui gerebatur, a conces sione scilicet adducebatur, atque excitabatur. Constabat namque, conces sionem es se factam cum potestate alienandi, disponendi , commutandi & quidquid illius decreuerit animus faciendi, omnium contradictione remota: Quae sane verba (inquit Menochius) naturae feu[sect. 16] di aduersantur, cum alienari feudum sui natura non pos sit, cap. primo, de prohibit. feud. alienation. per Loth. & cap. primo, de prohibit, feud, alienation. per Fed. non ergo haec conces sio feudalis, sed libera, & allodialis iure dici debet. Nam in vnius actus cognitione, non accidens, sed natura ipsa spectan[sect. 17] da est: sic Bartolus, in l. cotem ferro, §. qui maximos, n. 11. ff. de publican. & vectigal. nec immerito certe (adiungit Menochius) quoniam causa naturalis, accidentali praeualet, cum carum inter se effectus pugnent, vt tradunt Bartolus, in l. qui habet, numero[sect. 18] secundo, ff. de tutelis, Socinus senior, in cons. 116. numero octauo, libro quarto, Ruin, in cons. 59. numer. 11. libro tertio, Alciatus, libro tertio, de verborum significationis, num. 23. Neuizan. libro primo syluae nuptialis, n. 202. Tiraquell. de retractu lignag. § 30. glos sa prima, numer. 26. Quare non est, quod obiiciatur, facultatem alienandi in feudo, etiam aliquan[sect. 19] do concedi; quoniam respondetur, facultatem hanc conces sam, non a natura donationis, sed ab accidenti, feudo accedere. Sumenda est ergo interpretatio illa, vt potius naturali, quam accidentali caus ae conueniat, l. cum dotem, vbi Bald. C. de iur. dot. & clare Franciscus Aretinus, in l. centurio, numere septimo, prope principium, ff. de vulg. & pup. substit. Idem, in l. sthicum, qui meus erit, numero primo, de legatis primo, & in specie nostri casus sic est argumentatus Gratus, in consilio nono, num. 136. libro primo, quod fortius in nostro hoc casu procedit, cum alienandi facultas, & licentia ita libere, & omnium contradictione remota, conces sa fuerit; vt nullius consensus ominino sit neces sarius: quod docuit Baldus, in l. prima, quae st. 45. de rer. diuision. ex textu in cap. quarto, de feudo non haben. propriam natur. feud. & Baldum crebrius Nostri sequuti sunt, vt apud Iacob. a S. Georgio, in inuestitura feudali, in verbo, ita etiam quod dicti vasalli; numer. 1. cum aliis pluribus: &. in eadem specie responderunt Gratus, dict. cons. lib. 9. numer. 132. lib. 1. & Roland. a Valle, cons. 3. num. 60. lib. 1. Non ergo feudalis fuit conces sio ista. Hactenus Menoch. cuius resolutiones, non otiose, sed ideo atque neces sario transcribimus, quod proposito nostro admodum conueniant, & mirabilem prae stent ampliationem, atque declarationem hactenus dictis; naturam scilicet actus inspiciendam praecipue, & non accidens, & interpretationem illam indubio sumendam, quae naturali potius, quam accidentali naturae, & cau s ae conueniat, provt ab eo praecitati Authores probarunt. Secundo infertur ad eundem Menoch. in cons. 97.[sect. 20] num. 20. eod. lib. 1. quo loci, a natura etiam actus, qui gerebatur, argumentum, & fundamentum as sumit, & inquit pro interpretatione clausulae, & substitutionis cuiusdam: quod in dubio verba, quae pos sunt duo tempora significare, exponi debent, vt significent illud tempus, quod magis naturae: actus conuenit. ita probat l. cum tale, §. falsam, ff. de cond. & demonst. e. 2. §. statuto, vbi Glos. de constit. in 6. & clare Roman. in cons. 333. Quoad primum, num. 1. atqui natura actus testatoris disponentis, magis respicere videtur tempus mortis, atque ita futurum, quam tempus conditi testamenti, sicque prae sens, cum tempore mortis sua dispositio perfectionem recipiat, l. 4. de adimend. legat. D. Paulus, ad Hebraeos, c. 9. c. cum Martha, de celebratione Mis sarum: ea est ratio, quod antequam moriatur testator, ambulato ria est eius voluntas, d. l. 4. ff. de adimend. legat. cum similibus. Sequitur ergo (subiungit Menochius) verba ipsius testamenti, quae ita scripta sunt, primogenitum , natum & procreatum, ita exponi debere, vt tempus futurum significent, & resolui cum relatiuo, qui natus, & procreatus erit. Tertio infertur ad ea, quae eleganter, atque erudite adnotauit, atque resoluit Pet. Surd. in cons. 34. ex num. 24. vsque ad num. 42. lib. 1. quo loci dubitauit, an stante pacto, quod si commercium non sit totaliter impeditum, fiat conueniens restaurum; fieri debeat remis sio mercedis. etiam si damnum intolerabile non sit: Ei quidem a principio consilij egerat Surdus; remis sio mercedis vt fiat, quae requirantur. Item, conductori impedito facto locatoris insto, vel casu fortuito, an fiat remis sio pensionis pro rata temporis? & semper pro certo supponit, conductori impedito casu fortuito, vel facto locatoris iu sto, non fieri remis sionem pensionis, nisi damnum sit intolerabile. Item non sufficere, quod conductor probet damnum, nisi intolerabile probauerit; provt late ibi, num. 12. In proposito ergo dubio, inquit videri dicendum primo aspectu, quod nulla habita consideratione eius, quod percipitur in aliis partibus eius Ducatus, & nullo habito respectu, an stante impedimento ex parte Genuensium conductor lucrum faciat, vel patiatur damnum, re[sect. 21] staurum fieri debeat: quia contractus ex conuentione legem accipiunt, l. 1. §. si conueniat, ff. depo siti, l. 1. ff. de pactis; & quaedam veniunt ex pacto, quae non veniunt ex natura contractus; & in contractu locationis illud potis simum seruandum est, quod inter partes conuenit, l. licet, & l. circa, C. locati, & sicuti potest conductor casibus fortuitis renuntiare, & se obligare ad integram pensionis solutionem, etiam si nihil perciperet, l. si quis fundum, in principio, ff. locati, ita licere debet pacis ci ad conductoris fauorem, vt fiat remis sio, etiam in casibus, quibus alioqui ex natura contractus non fieret; quia non debent locator, & conductor ad imparia iudicari: & in remittenda mercede, licet de iure haberi debeat ratio vbertatis, vel praecedentium, vel subsequentium annorum, l. si vno, ff. locati, l. licet, C. eod. tam en quando remis sio fit ex pacto, non habetur ratio vbertatis, quia partes tunc recedunt a natura contractus; quod Angel. & alij Authores tenuerunt, per Surd. relati, qui alia multa similia adducit. Tandem his non obstantibus, verius arbitratur, etiam stante pacto praedicto, non es se locum remis sioni, nisi damnum probetur intolerabile: quod etiam ego ipse resolui, & notaui lib. 3. c. 3. n. 36. 37. & 38. Et reddit rationem Surd, ipse, nam ex natura contractus locationis, est, ne pensio remittatur, nisi conductor damnum pas sus sit vltra dimidiam pensionis: verba autem pacti intelligi debent secundum materiam subiectam, & secundum contractum, super quo emis sa fuerunt, d. l. si vno, in principio, ff. locati, l. si stipulatus. ff. de vsuris, l. si insulam, in principio, ff. de prae scriptis verbis, & refert Bald. in specie dicentem, in cons. 182. numer. 6. vol. 1. quod pactum appositum in locatione, debet intelligi secundum ipsius contractus naturam, quia ad naturam contractus, seu dispositionis recurrimus, quando dubitamus de voluntate partium. Adducit etiam aliorum Doctorum resolutiones, & doctrinas ad probandum, quod pactum de remittenda mercede, intelligatur secundum ius commune, & quando damnum est intolerabile, & vt conueniat naturae actus, vt latius ibi, ex numer. 32. vsque ad num. 46. Et iterum. num. 48. quo loci, vt res pondeat fundamentis pro contraria parte adductis, dicit non obstare, quod pactum aliquid debeat semper operari vltra ius commune, & quod contractus ex conuentione partium legem accipiunt; quia quamplures adduxerunt responsiones Interpretes nostri, ac maxime illam, quod pactum debeat operati secundum naturam contractus, vel saltem iuxta naturam, vt non multum recedat ab ea, prout latius ibi. Quarto infertur ad eundem Surdum, in cons. 150. ex num. 65. vsque ad num. 72. eodem lib. 1. vbi scrip sit, quod promis sio indemnitatis intelligi debet se[sect. 22] cundum naturam contractus, super quo fuit interposita, idque ex eisdem iuribus antea relatis, text. scilicet in d. l. si vno, & in d. l. si stipulatus; vbi verba intelliguntur secundum naturam actus, quod inquit procedere, etiam si sint generalia, prout tenent Baldus, Alexand. Socin. Ias. Decius, Ruinus, Gratus, Casan. Natta, & Beccius ibi relati; qui fere omnes loquuntur, etiam vbi intelligendo secundum naturam actus, verba remanent sine virtute operandi; & in terminis de promis sione identitatis, quod intelligi debeat secundum naturam actus. voluit Ca strensis, in cons. 170. n. 2. vol. 2. Et in fortioribus ter[sect. 23] minis docuit Alexander, in cons. 60. in fine, vol. 7. quod si duo promittant pecunias exercere, id intelligi debet pro virili, quamuis in instrumento postea dicatur, eos, & quemlibet ipsorum insolidum promisis se obseruantiam omnium supra contentorum; quia haec vltima verba intelligi debent, secundum[sect. 24] naturam contractus societatis praecedentis; Et in similibus terminis dicit Socinus iunior, in cons. 52. numer. 15. vol. 4. quod si duo venditores promittant defensionem, intelliguntur promittere pro rata portionis venditae, & respectu partis, quam quisque vendidit, non in solidum; quia censetur facta secundum naturam venditionis, & a venditione declara[sect. 25] tur tanquam a praecedenti argumento, refert Surd. vbi supra; & concludit, quod sicuti promis sio defen sionis facta a venditoribus, intelligitur pro portione vendita, ita promis sio indemnitatis, quae continet defensionem, intelligenda est pro portione locata. Adiungit etiam, quod promis sio indemnitatis. est stricti iuris, & quidquid in ea, est omis sum,[sect. 26] habetur pro omis so, prout ibi comprobat. Et adiicit etiam, quod etsi verba illius contractus pos sent dici dubia, & apta referti ad virilem, & ad obligationem solidi; tamen in dubio erunt intelligenda contra haereditatem Bancheti, qui poterat legem apertius dicere, l. veteribus, ff. de pactis, l. Labeo scribit obscuritatem, ff. de contrahenda empt. & in terminis de promis sione indemnitatis, quod in dubio interpretanda sit contra stipulantem, tradit Alexander, in[sect. 27] cons. 114. numer. 3. volum. 3. Denique id comprobat Surd. ibidem, num. 75. nam etsi promis sio defensionis sit sui natura indiuidua, tamen hoc non procedit, quando restringitur ad rem, quae diuidi potest, quia tunc dicitur diuidua secundum naturam rei deductae in stipulationem; haec enim est generalis regula, quod stipulationes iudicantur diuiduae, vel indiuiduae, secundum naturam rei deductae in stipulationem, l. 2. §. 1. l. 4. §. Cato. & l. stipulationes non diuiduntur, ff. de verbor. obligat. ibi vero promis sio indemnitatis facta, fuit limitata ad affictus. Dicunt enim verba contractus, quod promisit eos pro dictis affictibus indemnes releuare; & non est dubium, quin solutio affictuum sit sui natura diuidua, continet enim pecuniam, quae recipit commodam diuisionem; & ideo indemnitas, & defensio promis sa pro affictibus, erit quoque diuidua, idque attenta natura rei, super qua interponitur; prout latius ibi comprobat, atque exornat. Quinto infertur ad ipsummet Surdum, in cons. 198. lib. 2. quo loci dubitauit, an constitutio super forma censuum edita a Pio Quinto, quod venditurus rem censuali onere affectam, teneatur, dominum census praeferre caeteris. Rursus, quod redempturus censum, denunciet emptori per bimestre ante: ibi tamen, qui censum emit, nihil expres sit in instrumento, quod venditor teneatur ipsum praeferre, & circa redemptionem nihil conuenit de denuntiatione; ex quo videbatur, non expectato lapsu bime stris, licere redimere; nec es se concedendam praelationem in emptione rei censuratae, quia de praedictis nullum extabat verbum in instrumento venditionis, & casus omis sus in contractibus, habetur pro omis so; l. quidquid adstringendae, ff. de verbor. oblig. l. si extraneus, ff. de condict. caus. data, l. si cum dotem, in principio, ff. solut. matrim. & in contractu nihil inquiri debet, praeter id, quod in instrumento scriptum reperitur: Bald. in l. finali C. de falsa caus. adiect. legat. & ei, qui petit non contenta in instrumento, dici potest, quod nec instrumentum hoc dicit, neque verba de hoc facta fuerunt, vt dicit Bald. in cons. 145. n. 4. vol. 3. & quod casus exclusus, non potest includere, nec includi, vt inquit Bald. in cons. 296. vol. 2. Nihilominus tamen concludit Surd. contrarium es se verius, quod etsi in instrumento venditionis census, nihil sit dictum de praelatione, & denunciatione flenda; teneatur tamen venditor ad vtrumque: ea enim data fuit per dictam constitutionem Pij Quinti forma & natura censibus con stituendis, quod etsi alienari possit res censui obnoxia, & census ipse quandocunque redimi; tamen emptor census praeferatur caeteris, & sibi denuncianda sit per bimestre redimendi voluntas; prop[sect. 28] terea licet non fuerint hae conditiones expres s ae in contractu, tacite tamen intelliguntur; quia quae sunt de natura actus, semper insunt, licet non exprimantur, l. non dubitatur, C. de euictionibus, l. solemus, ff. de iudiciis, l. 2. & l. si in venditione, ff. de euict. & inquit Cin. in d. l. non dubitatur, venire in contractu ea, quae sunt de illius natura, etiam si non exprimantur: & ibi dicit Bald, non es se neces se, quod exprimantur, quae sunt de natura contractus; & infertur in dictis locis, quod euictio non promis sa in, venditione, sed omis sa, non censetur remis sa, sed peti potest; Alciat. lib. 5. Paradoxorum, cap. 16. Ideo cum ex natura venditionis, res debeat tradi libera, l. in venditione, ff. de act. empt. quamuis nihil de hoc sit actum, emptor agere poterit, vt libera tradatur; l. ex his praediis, C. de euict. & idem est, vt tradatur vacua, l. 1. §. fin. cum l. seq. ff. de action. empt. & habetur pro cauto id quod est de actus natura, l. cum quid, ff. si cert. petat. Decius, & Cagn. in l. semper in stipulationibus, ff. de regul. iur. Deinde pro eadem parte Surd. expendit, quod partes celebrando censualem contractum, censentur se obligare le[sect. 29] gibus, loquentibus de eo contractu, l. si duo, ff. de acquirend. haered. vbi Baldus inquit, quod faciens actum, videtur se obligare legibus, de illo actu loquentibus, & exornat Surdus, prae [sect. 30] citato consilio 198. ex numero 10. cum sequent. & num. 18. respondet fundamento praedicto, quod casus omis sus habeatur pro omis so; quod non dicitur omis sus, quando includitur in dispositione, & tacita, contrahentium mente, & adducit aliorum doctrinas ad probandum, quod casus non dicitur omis sus, qui ex mente intelligitur repetitus: & satis dicitur expres sus, considerata mente; prout latius ibi. Sexto infertur ad placita illa, & resolu[sect. 31] tiones Marc. Anton. Pereg. in cons. 25. ex num. 9. vsque ad num. 18. lib. 1. quo loci praemittit num. 9. & 10. quod feudum acceptum pro se, & filiis mas culis, & foeminis, extantibus masculis, non defertur foeminis, nec ips ae ad succes sionem admit tuntur, dum masculi supersunt, vt est casus in cap. 1. titulo, de successione feudi, & in cap. 1. §. quin etiam, in titulo, Episcop. vel Abbat. & in cap. primo, de nat. succession. feud. quod in fauorem masculorum procedit. etiam si ab initio feudum fuerit conces sum foeminae, pro se, & masculis, & foeminis: Quinimo, cum deficiente linea masculina primi acquirentis, feudum transit ad foeminas, masculi ex foe minis procedentes, praeferuntur foeminis, prout ibi comprobat. In casu tamen, quo filiorum tam masculorum, quam foeminarum, formula inuestiturae meminit; inquit videri, ex vi illarum dictionum, tam, & quam, foeminas cum masculo succedere: quod conatur fundare ibidem num. 11. & 12. Tandem concludit, formulam illam inuesti[sect. 34] turae, tam masculorum, quam foeminarum, non importare ex vi verborum simultaneam successionem foeminarum cum masculis, sed commode abs que eorum violentia exponi pos se, vt ordine successiuo, iuxta feudalium naturam foeminae sint vocatae. scilicet masculis non extantibus: ideóque expressio ilia, tam masculorum, quam foeminarum, cum possit videri facta ad inclusionem foeminarum, nec de neces sitate importet simultaneam succes sionem, secundum naturam rei subiectae exponuntur, vt masculi, & foeminae succedant ordine succes siuo; scilicet masculi. primo; & cum masculi non extant, foeminae; quod iure, & authoritate comprobat latius ibi. Et tandem num. 16. inquit non obstare, dum dicebatur, inuestituram acceptam pro filiis vtriusque sexus, importare, vt foe minae cum masculis pariter succedant, ex authoritatibus Decij, Ruini, & Paris. Nam contrarium tenet communis, pro qua plures allegar Authores: & reddit rationem num. 17. quia verba inuestiturae pos sunt intelligi in sensum relatum, ita vt succes sio adaptetur ad feudorum naturam; quia verba proferentis, in quacunque materia intelliguntur, & [sect. 35] regulantur secundum ipsius materiae subiectum, & secundum rei naturam, & ipsius aptitudinem, & conuenientiam . l. 1. §. 1. ff. de officio procurat. Cae sar. cum pluribus concordantibus, & similibus congestis per Crauet. in cons. 186. num. 5. vbi refert Bald. in cons. 457. volum. 1. potius tolerari debere, quod improprietur natura verborum, quam natura rerum. Septimo infertur ad ea, quae Ioannes Vincentius Hondedeus, in cons. 3. & 4. lib. 2. tradidit erudite: quo loci dubitauit, an statutum concedens viro lucrum tertiae partis dotis mulieris praedefunctae, si[sect. 36] cum ea cohabitauerit, habeat locum, si maritus non. cohabitauerit in domo communis cohabitationis, licet cum ea consummauerit matrimonium in domo soceri, & ibi multis diebus, ac noctibus cum vxore permanserit: & num. 6. cum sequent. resolutiue firmauit, maritum ad lucrum tertiae partis admitti non pos se; & fundamenta nonnulla adduxit, ac inter alia, ex num. 10. vsque ad numerum 18. illud, quod habitare in aliqua domo ille proprie dicitur, in qua cum eius familia, ac bonis degit, & facit ibi focum, & alia, quae faciunt, & facere consueuerunt habitatores: & in qua bona sua, ac supelle[sect. 37] ctilia, & familiam retinet, licet ibi ipse non sit prae sens: dummodo habeat animum ibi permanendi, nec inde sit reces surus. Nam si quis maneret in, aliquo loco ad tempus, animo tamen recedendi, non diceretur ibi habitare: proprie enim habitator non dicitur is, qui habet animum recedendi. Verbum enim habitatio, est frequentatiuum, & de rara, ac momentanea habitatione non est intelligendum, sed de continua, quia non singula momenta faciunt habitationem, sed animi residentia secun dum Bald. qui propterea infert, quod si quis donauit omnes domos, quas inhabitat, & propter mortalitatem fugerit in comitatum, & ibi morabatur tempore pestis, talis domus non venit in donatione. Idque Felinus cum aliis extendit, etiam si fugiens ad comitatum, fugis set cum vxore, & familia, & focum fecis set in domo inibi existente; nam hoc operatur animus, seu voluntas breui, hoc est, ces sante peste, recedendi a comitatu, & a dicta domo, & redeundi ad Ciuitatem. Sic sane superiores omnes doctrinas, cum Bartolo, Alexandro, Grammatico, Menochio, Boerio, vtroque Riminaldo, Bertazolo, Corneo, Ruino, Cephalo, & aliis, tradidit, atque comprobauit Hondedeus, dicto con silio tertio; ex praecitato numero decimo, qui inde deducit, quod cum dictum statutum concedat iro tertiam partem dotis, si cum vxore, seu spon cohabitauerit, & cohabitatio requirat, vt in eadem domo simul habitent, simúlque viuant, ac commensales sint, nec aliter sit habitatio, vt per Cephalum, in cons. 248. num. 42. lib. 2. & Mascardum, conclus. 341. num. 22. & facit Bartolus, in l. si quis ita in fine ff. de condition. & demonstration. dum dixit, quod quando plures iubentur simul stare, vel vnus cum alio, verba illa videntur importare, quod simul viuant. Et comprobat Simon de Praetis, dum concludit, conditionem habitandi cum aliquo, habere causam permanentem, & requirere perseuerantiam, ac intelligi, vt cum eo debeat viuere; prout ibi refert Hondedeus, & repetit d. cons. 4. ex num. 29. cum seq. vbi etiam tradit, quod verbum. cohabitare, verificatur in continua, & as sidua cohabitatione, non autem in ea, quae fuit aliquo tempore. Et quod verbum habitare, licet variis modis sumatur, aliquando large, & aliquando proprie, seu stricte; in casu tamen dicti statuti debet stricte accipi, prout etiam comprobat ibidem: & ad propositum nostrum adiungit num. 33. & seq. quod quando verba habent duplicem significatum, intel[sect. 38] liguntur secundum subiectam materiam, ac naturam rei, & actus, cui deseruiunt, vt per Rotam Romanam, Cephalum, & Tiberium Decianum: etiam impropriando verba, vt per Crauetam, Tiberium Decianum, & Rotam Romanam, vbi etiam dicitur, quod ob subiectam materiam, verba[sect. 39] impropriantur, supplentur, alterantur; etiam si sint praegnantia, & sit materia stricte interpretanda. Intelliguntúrque verba iuxta rationem actus, de quo agebatur, & ex qua disponens motus fuit, vt per Rotam Romanam, & Crauetam: quoniam[sect. 40] verba debent seruire intentioni disponentis, non autem verbis intentio. Et propterea intelligenda sunt secundum mentem disponentis; prout iure, & authoritate comprobat haec omnia Hondedeus, ibidem. Et concludit numer. 37. dicti consilij 4. quod licet in aliqua dispositione, quando, fit mentio de habitatione, pos sit aliquando accipi large, quando quis in aliquo loco moratur, si materia subiecta, ant ratio, ex qua disponens fuit motus, non repugnat; in quibus terminis dicit procedere quorundam Interpretum traditiones; nihilominus tamen in casu, de quo ibi, stricte accipi debere. Et in effectu, iuxta rei naturam, & materiam subiectam, verba praedicta intelligi debere large, vel stricte. Octauo infertur ad eundem Ioannem Vincent. Hondedeum, in cons. 44. lib. 2. vbi principaliter inquirit, quibus casibus vltima voluntas effici pos sit irreuocabilis, cum sui natura reuocabilis sit: & an[sect. 41] valeat donatio irreuocabiliter inter viuos facta in testamento, seu codicillis, siue sit pure facta, siue sub conditione reuocationis testamenti, codicillo rum, aut legati. De quo late, atque erudite agit per totum consilium; & dubium earum quae stionum, quas ibi excitat eo tendit praecipue, quod testamenta, legata, & vltimae voluntates, sui natura reuocabiles sint, nec irreuocabiles fieri pos sint, si dis positio remaneat in finibus vltimae voluntatis, vel iuxta propriam naturam, aut vltimae cuiusque dis positionis materiam subiectam, l. si quis in principio testamenti, ff. de legat. 3. l. 3. in fine, ff. de adimend. legat. & latius comprobat ibi, ex numer. 3. vsque ad num. 8. idcirco, cum omnis actus, seu dispositio intelligi debeat secundum eius naturam confecta: dicendum videbatur, quod cum donatio facta fuerit in testamento, seu codicillis, retinere debet illorum naturam, ita vt quamuis donatio pro se sola non potuerit reuocari ob promis sionem illam de non reuocando, ex sententia Baldi, in l. ex testamento, num. 1. C. de fideicommis s. nihilominus testator poenitens totius voluntatis potuerit reuocare, provt reuocauit testamentum, ac codicillos, & in con sequentiam etiam ipsam donationem. Ipse tamen Hondedeus per totum consilium tuetur contrarium latis sime, & regulam hanc, a natura actus qui geritur, deductam, explicat singulariter, provt etiam ibi videri potest. Atque ex num. 17. inquit, quod licet Comes Camillus, in casu illo sibi consulto, in codicillis legauerit, cum promis sione de non re[sect. 42] uocando dicta bona, nihilominus in effectu illa tunc donauit: & claris sima est iuris conclusio, quod in testamento, ac codicillis, potest fieri contractus de iure validus, vt cum Glos sa, & multis Doctoribus comprobat ibi, num. 17. & adiicit num. 18. quod donatio inter viuos, vera, ac de iure valida fieri potest in testamento, seu codicillis. Et sicut alij contractus, qui a principio sunt voluntatis, postea vero neces sitatis, & reuocationi non subiacent, l. de contractu, C. de rescind. vendit. l. non idcirco, C. de contrahend. empt. l. quamuis, C. de pact. etiam quod in testamento fuerint gesti, cum & tunc de eis iudicetur, sicut de aliis contractibus inter viuos: ita[sect. 43] donatio inter viuos, quae est contractus, quamuis facta in testamento, seu codicillis, est de iure valida, ac irreuocabilis; provt tenent permulti Authores, quos Hondedeus, ibi refert ex d. num. 18. vsque ad num. 23. Et num. 62. vsque ad num. 78. pro maio[sect. 44] ri explicatione praedicti articuli, plures casus distinguit, provt ibi videri potest. Et num. 35. eiusdem cons. 44. inquit, quod legatum cum promis sione de non reuocando, transitum facit donationem inter viuos irreuocabilem, vt firmauit Roman, in cons. 293. in principio: quem sequitur Crot. in l. stipulatio hoc modo concepta, num. 18. in fin. & seq. ff. de verb. obligat. Ruin. in rub. de leg. 1. num. 160. cum seq. Barbat. in cons. 54. col. 1. lib. 2. Afflictus, decis. 275. num. 3. & Vrsillus ibi, in addit. num. 2. & latius ipse Hondedeus, num. 43. & sequent. & dicto num. 35. & 36. & 37. vbi inquit, quod dispositio ilia, quae secundum verba continebat legatum, transiuit statim in donationem inter viuos, quae est irreuocabilis, sicut dicimus de donatione causa mortis quae cum sit reuocabilis per poenitentiam donatoris, vt in principio, Instit. de donat. l. non omnis, [sect. 45] iuncta Glos sa, ff. si certum petatur, si contra illius naturam facta fuerit cum promis sione de non reuocando, transit statim in donationem inter viuos, l. vbi ita donatur, ff. de donat. causa mortis; qui transitus in donationem inter viuos, ita permittitur, ac fieri debet de legato cum promis sione de illud non reuocando, sicut de donatione causa mortis, cum eadem promis sione de non reuocando, cum donatio causa mortis aequiparetur legatis, l. illud, ff. de donation, cau. mor. quod latius explicant Anton. Gomezius, tomo 2. variar. cap. 4. de donatione, num. 16. Matiencus in l. 7. titulo de donat. glos. 2. per totam, Couarr. in Rubrica, de testamentis, tertia parte, Ceuallos, commun. contra communes, quae stion. 208 & 695. Achilles Pedrocha, in consilio 20. numero 20. & seqq. & quod donatio causa mortis transeat in donationem inter viuos, & per consequens non pos sit reuocari, quando expresse dictum est, quod non pos sit reuocari; per text. in d. l. vbi ita donatur; tenuit etiam, & latius explicauit Anton. Gomezius, d. c. 4. de donatione, numer. 22. per totum, vbi latius explicat: Guil. quoque Benedictus in c. Rainuntius, verbo testamentum, 4. ex num. 23. cum seqq. Couarr. in Rubrica de testam. secunda parte, num. 11. & seqq. Gualdensis de arte testandi, tit. 2. de testam. cautel. 10. in fi. Ludou, Mol. de Hispan. primog. lib. 4. c. 2. num. 44. & 52. & 53. Mieres de maiorat. par. 1. q. 30. in princ. & n. 11. & 12. Angul.[sect. 46] ad leges meliorat. glo. 11. l. 1. ex num. 12. sic etiam cum donatio causa mortis ad haeredes non trans mittatur sed potius euanescat, si prius decedat donatarius, quam donator, siue praecedat, l. 1. l. si mortis causa, ff. de donat. cau. mort. l. non omnis, vbi Glos. ff. si certum petat. in principio, Institu. de donat. l. finali, tit. 4. parti. 5. tradit Antonius Gomezius, tomo 2. Variarum, cap. 4. de donatione, numero 19. in principio, vers. Secundo reuocatur, Pet. Greg. in syntagmat. iur. lib. 41. cap. 2. numer. 4. & 5. Hondedeus, d. consilio 44. numer. 48. & 49. lib. 2. donatio tamen inter viuos, & sic irreuocabilis, transmittitur ad haeredes, si donatarios praemoriatur; vt latius per Mascardum, de probat. tomo primo, conclu. 564. Anton. Fabrum, ad titul C. de reuocan. dona. definitione vltima, fol. 1103. Tuschum, tomo 2. litera D. conclus. 204. fol. 920. Hondedeus, vbi supra, num. 49. [sect. 47] Si donatio causa mortis facta sit, etiam pro haeredibus donatarij, inter viuos erit, & non mortis causa donatio; sic sane Baldus scripsit in l. 2. num. 9. & seqq. C. de iure dotium, vbi dixit, quod si quis donauit causa mortis, etiam haeredibus donatarij, donatio illa est inter viuos, ea ratione, quia mentio haeredum non conuenit naturae donationis causa mortis, & sic magis adaptatur ad donationem inter viuos, quam causa mortis, cum donatio inter viuos transmittatur, donatio vero causa mortis non; si donatarius prius decedat, quam donator, vel quam extet conditio donationis; quia habet naturam legati, & legatum conditionale non transmittitur: & Baldi sententiam sequuntur Iafon, Alciatus, Decius, Salicetus, Alexand. Riminald. sen. Socin. senior, Ruinus, Corneus, Boerius, Ferretus, Cephalus, & Rolandus, quos recenset Hondedeus, praecitato numer. 49. Nono infertur ad ea, quae scripsit, atque annotauit Ludou. Molin. de Hispanor, primogen. lib. 1. cap. 17. per totum, & post eum Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 45. & 46. l. 2. quo loci, vt explicaret Molin, met ipse quae stionem illam, an Trebellia[sect. 48] nica ex bonis maioratus, seu primogeniturae detrahatur; inquit, ad perfectam resolutionem huius articuli, sequentes conclusiones obseruandas es se. Et primam conclusionem sic conficit, vt si maioratus institutor, Falcidiae, aut Trebellianicae detractionem prohibuerit specifice Trebellianica, seu falcidia non detrahatur ab haerede grauato, seu primo maioratus succes sore, sed institutoris prohibitio, tam in Trebellianica, quam in Falcidia seruanda erit, provt latius ibi comprobat num. 11. per totum, & iunge eidem Cardinalem Franciscum Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 7. titul. 11. Peregrinum de fideicommis. artic. 3. numero 84. 85. & 86. Petram, eodem tractatu, quae st. 15. numero 151. Matheaccium, de legat. & fideicommis. lib. 4. cap. 13. num. 7. 8. & 9. Franciscum Viuium, decis. 3. 1. par. Fabium de Anna, in consilio 116. ex numer. 6. lib. 2. Cardinalem Tuschum, tom. 8. litera T. conc. 385. Gras sum, §. Trebellianica, quae st. 8. num. 1. & 2. Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonst. lib. 6. cap. 18. num. 19. Menochium, libro 4. prae sumpt. 198. num. 3. & 4. subiungit tamen idem Molina, illud inter Interpretes maxime controuerti, vtrum liberis primi gradus Trebellianicae detractio prohiberi pos sit; quod explicat ex num. 12. vs que ad num. 15. & iunge eidem Cardinalem Franciscum Manticam, lib. 7. tit. 11. ex numero 6. & titu. 12. numer. 22. Pet. Anton. de Petra, dicta quae stione 15. ex num. 152. vsque ad numer. 189. Ceuallos, commun. contra communes, quae stione 30. Peregrinum, dict. articulo 3. ex num. 107. vsque ad num. 114. Surdum in cons. 77. num. 4. & in cons. 92. numero 1. lib. 1. Franciscum Viuium, dicta decis. 3. 1. par. Tus chum, tomo 8. litera T. conclus. 386. folio 386. Fabium de Anna, in consilio 116. ex num. 8. vsque ad num, 14. Berretam in consil. 60. Ioseph. de Rusticis, ad dict. l. cum auus, lib. 6. dicto cap. 18. num. 10. Menochium, lib. 4. dicta prae sumpt. 198. numer. 5. Fabium Turretum, in cons. 81. num. 14. vsque ad num. 23. Secundam conclusionem sic conficit ipse Molina numer. 15. quod si maioratus institutor praeceperit, bona maioratus integra, ac sine aliqua dimitione primo, ac sequentibus succes soribus restitui; eo casu non poterit haeres, de restituendo grauatus, Quartam Trebellianicam, seu Falcidiam de bonis maioratus detrahere, etsi institutor illarum detractionem specifice non prohibuerit. Sicut enim Falcidiae, & Trebellianicae detractio verbis specificis prohiberi potest, ita etiam vetari poterit verbis generalibus, id ipsum ex coniecturata mente testantium efficientibus; quod auctoritate quamplurimorum Authorum probauit, & refert quamplures etiam alios, qui contrarium tuentur; provt de contrarietate apparet etiam ex adnotatis, atque scriptis per Cardinal. Francisc. Mantica, de Coniectur. vltimar. voluntat. lib. 7. tit. 12. ex num. 13. Peregrinum de fideicommis. articulo 3. num. 87. & tribus seqq. & numer. 92. & seqq. Ceuallos, commun. contra commun. quae st. 31. Tuschum, tomo octauo, litera T. conclus. 387. Pet. Anto. de Petra, de fideicommissis, quae stione 15. numero 189. & 193. & 194. & 195. & 198. vsque ad numer. 212. Menochium, lib. 4. prae sumpt. 198. ex numer. 14. vsque ad numer. 17. tandem eodem numer. 15. in versiculo, quicquid autem sit. Inquit ipse Molina, veris simam conclusionem es se, quod sicut Trebellianica, & falcidia verbis specificis prohiberi potest, ita etiam id effici pos sit verbis generalibus, testantis mentem praecise demonstrantibus. Id namque expres sum, ac manifestum dicitur, quod ex. coniecturis elicitur, l. licet Imperator, cum vulgatis, ff. de legat. 1. Et quod eiusmodi coniectura elicienda est ex verbis, ex quibus verisimiliter nihil aliud, quam detractionis Trebellianicae prohibitio induci pos sit, vt si dicat testator, quod fideicommis sum integre, ac sine aliqua diminutione soluatur. Et id ipsum quod Molina resoluit, firmarunt etiam Mantica, lib. 7. dict. tit. 12. ex numer. 6. vsque ad numer. 13. videlicet quod ex coniecturis Trebellianicae detractionis prohibitio induci pos sit. Peregrinus etiam, dicto articulo 3. n. 91. & quod coniecturae, & verba generalia sufficiant, Surdus in consilio 342. n. 6. & in cons. 361. n. 34. lib. 3. Menochius, dicta prae sumptione 198. num. 10. vbi quod tacite etiam, atque ita ex coniecturata voluntate testatoris, cen setur prohibita Falcidiae, & Trebellianicae detra ctio, si coniecturae apparent; & permulta adducit coniecturae exempla ex num. 11. vsque ad numerum 24. ex quo numero, cum pluribus sequentibus, vs que ad numer. 38. septem adducit coniecturas, provt latius ibi videri potest. Tertiam deinde conclusionem sic conficit Molina metipse, num. 18. quod si testator bona maioratus expresse alienari prohibeat, haeres grauatus, seu primus maioratus succes sor non poterit Quartam de bonis maioratus extrahere, etiam non stante alia specifica, seu generali testantis prohibitione; quod latius ibi comprobat. Et vide Peregrinum, dicto articulo 3. numer. 91. Petram, dicta quae stione 15. numer. 191. omnino Menochium, lib. 4. dicta prae sumptione 198. ex numer. 25. vsque ad numerum 31. Honded. d. consil. 45. n. 3. & 4. lib. 2. Quarta conclusio eo tendit, vt diluatur dubium illud, an Quarta detrahatur ex maioratibus in contractu institutis; de quo late ibi, ex num. 19. vsque ad numer. 22. vbi videri poterit. Quinta vero conclusio ideo conficitur, vt dubium aliud diluatur, an scilicet institutus in re certa, dato cohaerede vniuersali, Quartam Trebellianicam detrahat, vel non; de quo ibidem, num. 22. & 23. & num. 24. quod de maioratu, ex Tertio & Quinto instituto, Quarta non detrahitur; de quo Sexta conficitur conclusio, & iunge Menochium, vbi supra, num. 26. Septima conclusio, quae a natura actus, qui geritur, maioratus scilicet, seu primogeniturae, conficitur; & ex cuius decisione totius huius articuli substantia pendet, ea est, vt ipsi Molinae placuit lib. 1. d. cap. 17. num. 25. & 26. quod si quis ex omni sua haereditate, vel ex quota eiusdem vltra Tertium & Quintum in persona filij, ex Regia facultate, seu in persona extranei, filios, nec ascendentes habens, in testamento maioratum instituat, plurésque ad eius succes sionem ordine succes siuo inuitet, nec bona alienari prohibeat, nec etiam prohibeat Quartae Trebellianicae, seu Falcidiae detractionem; adhuc censeatur prohibuis se eandem Falcidiae, ac Trebellianicae detractionem, absque aliqua alia earundem Quartarum prohibitione; idque ex natura, & fine institutionis maioratus eiusdem, ex qua is, qui maioratum instituit, censetur sub hoc Maioratus nomine, omnia ea, quae maioratui naturalia sunt; expresse disposuis se, etiam si in dispositione vlterius non proces serit. Inter alia autem, quae maioratibus naturalia sunt, id praecipuum est, vt bona integra, ac indiuisibilia in familia perpetuo conseruentur, in eísque succedat vnus, isque primogenitus; quod latius fundat, & fundamentis contrariae partis, eleganter, atque concludenter satisfacit ipse Molina, ex num. 26. vsque ad numerum 30. vbi indistincte defendit, quod numquam in maioratibus habeat locum Quartae detractio: sequuntur Pater Ludou. Molina, tomo 3. de iustitia & iure, disputat. 645. Gulie. de Monte Serrat. in tract. de succes sione Regni, in res ponso ad primum dubium, numer. 27. vers. Est alia differentia, Iacobus Menochius, in consilio 800. libro 8. & dicta prae sumpt. 198. numer. 36. libro 4. vbi inquit, quod sexta coniectura, ex qua Trebellianica censetur prohibita, etsi expresse prohibita non sit, est illa, quae sumitur a natura rei, quae non admittit Trebellianicae detractionem, sicuti est primogenitura, ex cuius bonis non potest detrahi Trebellianica, propterea quod testatoris coniecturata voluntas est, quod bona ipsa integra, & sine aliqua diminutione transeant de primogenito in primogenitum succes siue; & idem tenuit Pet. de Peralta in l. 3. §. qui fideicommis sam, numero 38. ff. de haered. instit. vbi inquit, quod causa alienandi satis dicitur expres sa, quando prohibitio fit contemplatione maioratus: & addit, quod per prohibitionem alienationis facta in constitutione maioratus censetur prohibita detractio Trebellianicae, Sequitur Pelaez a Mieres de maioratu, quarta parte, quae stione prima, numer. 5. qui antea dixerat numero primo, quod maioratus bona suapte natura sunt inalienabilia. Et quod prohibitio alienationis si in aliquo maioratu deficiat, habetur pro expres sa. Et quod causa prohibendi alienationem in bonis maioratus, non est neces saria. Et expres sum dicitur, quod tacite inest ex natura rei; provt haec omnia latius comprobat ibi. Et pro hac parte eundem Mieres, & Peraltam, Gregorium Lopez, & Francisc. Pisaec. retulit Ioannes Vincent. Honded. dict. cons. 45. num. 4. qui ex num. 1. vsque ad n. 16. adducit quamplurima, quae Ludouici ipsius Molinae opinionem comprobant concludenter. Ipse tamen ex num 17. cum seqq. & cons. 46. per totum, contrariam sententiam tuetur constanter, videlicet quod Trebellianica intelligitur prohibita ex prohibitione alienationis expres sa, secus si tacita; & inde quod Trebellianica ex bonis maioratus, seu primogeniturae deducitur. Quicquid tamen quoad fideicommis sa, Hondedei rationes, & fundamenta astringere pos sent, quoad maioratus sustineri nullo pacto potest eiusdem opinio, quae & in fideicommis sis metipsi difficultatem continet, vtpote cum alij permulti tueantur contrarium, sic sane Hondedeus metipse, Ludouici Molinae auctoritate adstrictus, in primogeniis eius opinionem, attenta eorum natura, procedere debere, non vero in fideicommis sis, agnoscit expres sim, & in hunc modum scribit dicto cons. 46. sub num. 36. Quae ratio solum procederet in terminis maioratus Hispani, si in eo iuxta consuetudinem, & leges Regni praedicta veniunt de natura maioratus, sed attentis terminis iuris communis, secundum quod dispositio testatoris Florentini regulanda venit, in hac institutione primogeniturae consider ari debet sola dispositio testatoris, in qua eo iure vltra expres sa, aliud ex natura primogeniturae non continetur, vt dixi supra, ex sententia eiusdem Molinae, lib. 1. c. 1. n. 7. vers. Vt autem, & n. 8. ideo quae scripsit Molina de maioratu Hispanorum , ad primogenituram institutam a testatore Florentino adduci non pos sunt, ex iam dictis, quod est etiam de intentione Molinae, in d. c. 1. n. 6. in fin. & n. 16. as serentis ea, quae dicuntur de Hispanorum primogeniis, non pos se iuri primogenitorum exterarum nationum, omnino adaptari. Decimo infertur ad ea, quae Stephanus Gratia[sect. 49] nus, disceptation. forens. lib. 1. cap. 34. ex numer. 28. cum seqq. scripta. atque adnotata reliquit, quo loci tradidit post alios multos Authores, quod promis sio haeredis de soluendo legatum, item & tes tamenti approbatio, est intelligenda iuxta naturam rei, & saluo iure, atque beneficio inuentarij, haeredi competenti; atque ita non immutat illius naturam, nec nouat actionem antiquam, vt hae res teneatur vltra vires haereditarias; ad quod citat Authores quamplurimos, provt ibi videri poterit; & lib. 2. cap. 264. ex num. 1. vsque ad num. 17. vbi adducit quamplurima ad probandum, quod verba in omni dispositione debent intelligi secundum naturam rei, & secundum dispositionem iuris communis. Et inde, quod promis sio haeredis. de soluendo legatum, non operatur remis sionem inuentarij, quasi illa obligatio sit intelligenda, provt de iure, & saluo beneficio sibi competente; absque eo quod actio antiqua fuerit nouata: nisi vltra promis sionem de soluendo legatum ades set obligatio bonorum ipsius haeredis, cum clausula, in solidum, quae facit, vt quis non iuuetur beneficio inuentarij, provt ibi explicat num. 7. vel si promitteret integre satisfacere, vel in aliis casibus, de quibus latius ibi, ex numer. 7. vsque ad numer. 22. Sic etiam,[sect. 50] Falcidiae non censetur renuncias se haeres, qui promisit soluere legata, provt ibi num. 2. num. 11. vbi explicat. Idem in marito promittente dotem resti[sect. 51] tuere, qui intelligitur salua sua portione, per statutum delata. Et de approbante testamentum, qui non prohibetur vti beneficio inuentarij, requiritur enim approbatio, & promis sio specifica, & relata ad quantitatem certam, vt censeatur renuntiatum beneficio sibi competenti, provt ibi num. 5. & [sect. 52] 6. & soluere promittens, non sibi praeiudicat quoad priuilegium, ne conueniatur, vltra quam facere pos sit, vt per Gratianum ibi, n. 22. & 23. Ruinum, in cons. 159. num. 5. lib. 3. Surdum decis. num. 18.[sect. 53] cum seqq. & decis. 132. ex num. 21. & num. 25. quod Trebellianica vbi non est expresse prohibita, potest deduci per haeredem, qui testamentum approbauit; post Barbat. Anan. Curt. sen. Parisium, Rolandum, Guid. Pap. Francis. Marcum, & Phanucium, quos ibi commemorat. Vndecimo infertur ad ea, quae adducit, atque resoluit Iulius Cae sar Ruginellus, practicarum quae stionum, cap. 31. vbi argumento illo, quod deducitur a natura actus qui geritur, s aepe vtitur, & regulammet ipsam, quod omnis dispositio interpretari debet secundum naturam rei, super qua in[sect. 54] terponitur, diuersimode explicat; & praemittit numer. 1. quod promis sio quaelibet, secundum naturam verborum, quibus fuit concepta, est intelligenda; vt per Decium, Alexand. & Ancharanum, quos ibi refert. Ac in illa quae stione, vtrum vendi[sect. 55] tor agens ad rescis sionem contractus, praetextu enormis simae lae sionis, ex remedio l. 2. C. de rescind. vendit. teneatur aduersus se litem suscipere, stante promis sione generali, & in amplis sima forma, suscipiendi in se omnem litem, & tradere rem liberam, &c. Item etiam, an teneatur de euictione, proueniente ex iure retractus, siue ex natura rei, non autem ex causa antecedenti, si etiam generalis; & ampla adsit promis sio de euictione; adduxit nonnulla, ex numero primo cum seqq. & numer. 9. & seqq. statuit, quod geminatae promis siones, siue clausulae multum operantur, & enixam voluntatem ostendunt, tamen recipiunt interpretationem a natura rei, & subiecta materia: & sic concludit numer. 17. & seqq. promis sionem ipsam non mouendi litem, & defendendi ab omni lite non excludere petitionem iusti pretij, provt nec etiam caeterae clausulae contractus. Et sic exceptionem lae sionis, etiamsi iuratae sint, vt per Parisium in cons. 20. num. 102. & num. 96. & seqq. Cagnolum in d. l. 2. C. de rescindend. vendit. num. 98. & seqq. Alban. Couarr. Osascum, Mancinum, & alios ibi relatos. Quoad alium vero articulum, vtrum venditor[sect. 56] teneatur de euictione proueniente ex iure retractus, siue ex natura rei, non autem ex causa antecedente; si etiam generalis adsit promis sio de euictione; inquit numero 21. clarum es se, venditorem non teneri de euictione proueniente ex iure retractus, cum id nec ipsius culpa accidat, nec ex proprio ipsius facto, vel authorum suorum proueniat; sed ex natura rei: hoc iure, cum l. seq. ff. de euict. euictio enim procedit ex ipso contractu venditionis, non autem ex causa antecedente, quae ideo venditorem non ligat, l. 3. & l. Lucius ff. de euict. & per Doctores in l. si familiae, C. familiae erciscundae, per Rolandum in cons. 51. sub n. 10. & seq. lib. 4. Tiraquellum de retractu lignag. §. 1. glo. 9. num. 34. & 55. & latius explicat ipse Ruginellus, ex numero 21. vsque ad nu. 30. ex quo numero, cum seqq. late ex plicat, an, & quando clausula generalis secundum naturam contractus sit intelligenda: & repetit numer. 44. vbi etiam inquit, quod clausulae respicientes ius de futuro, intelligendae sunt secundum naturam contractus, vt latius ibi. Et vltra relatos ab eo, quando euictio fit ex natura contractus, an venditor teneatur; vide decisionem Rotae 152. per totam, & 211. numer. 1. & 6. in nouis, parte 2. Ma strillum, decis. 61. Anton. Thesaur. lib. 2. forensium, quae stione 23. Tuschum, tomo 3. litera E. conclusione 367. numero 39. & 48. & 64. qui etiam expli[sect. 57] cant, & quando clausulae valde generales, quibus euictio promittitur, mutent naturam contractus, super quo adiiciuntur. Et late de hoc Ruginellus ipse, in loco relato supra. Duodecimo & vltimo infertur, ad quae stionem, alteram, quam post alios plures Authores excita[sect. 58] uit in terminis Fabi. Turre, in cons. 61. lib. 1. vtrum filius repudiare pos sit haereditatem paternam, & bona emphyteutica retinere. Quam vt explicet, prae mittit prius, quod triplex est emphyteusis, alia hae reditaria, alia simplex, & alia mixta. Et argumento praedicto, siue regula illa, quae a natura rei, vel contractus, qui geritur, deducitur, excitatur praecipue, provt ibi videri poterit. # 87 CAPVT LXXXVII. Ex ratione subiectae materiae, siue secundum materiam subiectam, quemadmodum testamenta, vltimae voluntates, & aliae dispositiones quaecunque, coniecturam, declarationem atque interpretationem recipiant, vbi vulgatis simum Interpretum omnium axioma illud, Verba in quacunque dispositione intelligi debere secundum subiectam materiam, exornatur. Et articulus ille, electionis facultas per institutorem maioratus, primo vocato conces sa, vtrum repetita censeatur; ita quod succedatur semper per viam electionis & eligendi facultas ad omnes succes sores porrigatur; an vero in primo succes sore extinguatur; ingenti quidem studio, & diligentia, aliter etiam & accurate magis quam hactenus factum fuis set, enucleatus, atque explanatus relinquitur. SVMMARIVM. -  1 Voluntas testatoris anceps, & dubia, ex subiecta materia interpretationem, atque declarationem recipit. -  2 Materia subiecta plurimum attendenda est. -  3 Materia subiecta declarat quo sensu verba sint accipienda. -  4 Quod secundum materiam subiectam verba intelligantur, regula praedicta est Theologica, & Philosophica. -  5 Et cum ea concurrit semper, & conforme est cogitatum testatoris. -  6 A subiecta materia argumentum quod desumitur forte es se, frequens, & valde vtile, atque ex ipso dilui quae stiones permultas, de quibus remissiue. -  7 Verba in omni actu, materia, & dispositione debent intelligi secundum subiectam materiam, & iuxta eam in casu dubio declarari, atque interpretari. -  8 Et quamuis generalia sint, restringuntur secundum subiectam materiam, etiamsi improprie sumantur. -  9 Etiam si simus in materia, in qua stricta fit interpretatio. -  10 Quoniam nulla generalitas est, quae ex subiecta materia non recipiat congruam, & habilem restrictionem. -  11 Verba intelligi debere secundum subiectam materiam, ne sermo reddatur inutilis. -  12 Verba vniuersaliter prolata, ad particularia materiae oportere restringi -  13 Verba aliquando propter subiectam materiam, id quod non est de eorum natura, importare. -  14 Subiectae materiae ratio, vsque adeo operatur, vt verba necessitatiua in voluntaria resoluat. -  15 Verba ambigua interpretanda es se stricte vel large, iuxta subiectam materiam, in qua proferuntur; considerando an materia ipsa fauorabilis sit, vel odiosa. -  16 Suorum appellatione soli descendentes veniunt in vltimis voluntatibus; in contractibus vero, etiam extranei haeredes. -  17 Electionis facultas, per institutorem maioratus, primo nominato conces sa, vtrum ad omnes succes sores porrigatur, an in primo succes sore extinguatur, & num. seqq. -  18 Antonij Gammae, eiusque Additionatoris placitum, in proposito articulo commemoratur. -  19 Pelaez a Mieres annotationes in ipso proposito adducuntur. -  20 Et Ludouic. Molinae distinctio refertur. Aliorum etiam traditiones proferuntur. -  21 Eligendi facultas, per institutorem maioratus, primo nominato conces sa, quod in eo finiatur, nec ad alios succes sores transeat; ex sententia quorundam Authorum videri deduci. Pro qua fundamenta omnia expenduntur, quae ponderari pos se videntur. Sed non vrgere, nec vim aliquam habere, item nec Authorum, qui ponderantur auctoritates, in eis terminis vigere, numer. seqq. euidenter ostenditur. -  22 Eligendi facultatem, primo nominato conces sam, in futurum ad omnes succes sores protrahendam, fortis sime comprobari ex his, qua hoc numero, et seq. adnotantur. -  23 Substitutio secunda recipit interpretationem a prima. -  24 Maioratus nomine, & tanquam succes sori, atque personae intellectuali conces sum primo nominato, in omnem maioratus succes sorem transire debet. -  25 Eligendi ius actionis iure, alicui competens, ad eius haeredes transit. Et enucleatur text. in l. si stipulatus fuerim illud aut illud 76. ff. de verborum obligat. -  26 Antonij Gammae ratio quaedam confutatur. -  27 Quae stionis propositae supra, ex numer. 17. cum seqq. verior, & tenenda resolutio proponitur. -  28 Gregorius Lopez duobus in locis explicatur. -  29 Cald. Pereirae placitum quoddam improbatur. -  30 Gabriel. Pereirae sententia refertur & improbatur. -  31 L. liberi 8. ff. de as signan. libert. explicatur. -  32 Gabrielis Pereirae ratio quaedam confutatur. -  33 Maioratum instituens, eo ipso bona velle in propria familia perpetuo conseruare, censendus est. Eligendi facultas, etiam per verba, quantumcunque generalia, & liberam, & absolutam voluntatem significantia, succes sori maioratus conces sa intelligitur, vt eligere debeat ex his, qui de familia sunt, non extraneum. -  35 Gabrielis Pereirae obseruatio quaedam improbatur. -  36 Explicatur text. in cap. 1. de eo qui finem fecit agnat. PRo breui, & distincta huiusce cap. ex[sect. 1] plicatione obseruandum, atque constituendum erit, certis simi iuris es se, & per manus tradi quotidie, quod voluntas testatoris anceps, & dubia ex subiecta materia interpretationem, atque declarationem recipit, ita vt non modo legitima, sed etiam vrgens, & efficax dicatur coniectura, quae ex subiecta ipsa materia deducitur, & pro interpretatione testamentorum admodum neces saria; id quod scripsit Baldus, in l. precibus, columna 8. versic. Fallit. in milite, C. de impuberum, & in l. penultima, C. de libertis, & cor. lib. Abbas etiam, in consilio 93. columna 2. lib. 2. Alexander in consilio 208. colum. penult. volum. 2. Calcaneus in consilio 1. colum. 17. Parisius in consilio 94. numero 9. libro 2. Neuizanus, in cons. 92. numero 16. Camillus Gallinius, de verbor. significatione, lib. 5. cap. 17. numero 135. Hippolytus Riminaldus in cons. 606. numero 15. libro 6. vbi inquit, quod materia subiecta in quacunque dispositio[sect. 2] ne multum attendenda est: & num. 18. vbi scribit, quod materia subiecta declarat, quo sensu verba[sect. 3] sint accipienda; prout in omni materia, in contractibus scilicet, in sententiis, in statutis, & testatorum dispositionibus, declarare; probauit Pet. Surd. in consil. 200. numero 19. lib. 2. & in cons. 321. numero 48. lib. 3. & in cons. 401. num. 22. & 23. lib. eod. Peregrinus, in cons. 25. numero 17. libro 1. Et quod regula praedicta, quod verba intelligantur secundum subiectam materiam, est Theologi[sect. 4] ca, & Philosophica, & procedit in omni materia, tradit Riminaldus in consilio praecitato 606. num. 18 in fine, vbi etiam refert, Philosophum dixis se Ethicorum 1. quod tunc perfecte enuntiamus, quando secundum subiectam materiam loquimur; & refert Iasonem, & Neuizan. sic dicentes; Prae tis quoque, in hac eadem coniecturali, & prae sumpta vltimarum voluntatum, qua versamur, materia; quod secundum subiectam materiam, dubia testatoris voluntas declarari, atque interpretari debeat, tradidit libro primo, interpretat. 2. dubitat. 2. solutione 7. numero primo, & 2. & 3. & num. 5. & 6. & 7. fol. 111. & 113. vbi quod in vltimis voluntatibus semper consideranda est subiecta materia, cum qua semper concurrit & conforme excogitatum testatoris, vt probat text. in l. si[sect. 5] ancillae, ff. de condit. & demonstr. & in l. si fideius sor, §. meminis se, ff. de legat. 1. Iacob. Menoch. de arbitrariis, lib. 2. centuria 2. casu 199. num. 2. vbi scripsit, quod subiecta materia prae stat nobis interpretandi materiam, Nicolaus Euerardus, in loco a subiecta materia, num. 1. fol. 563. vbi inquit, quod[sect. 6] argumentum, quod desumitur a subiecta materia, forte est frequens, & valde vtile, atque ex ipso deciduntur, atque diluuntur permultae quae stiones, quas ibi adducit, & resoluit. Conueniunt etiam, & alij quamplurimi Authores, qui s aepis si[sect. 7] me adnotarunt, atque scripserunt, verba in omni actu, materia, & dispositione debere intelligi secundum subiectam materiam, & iuxta eam in casu dubio declarari, atque interpretari, l si vno, ff. locati: vbi notarunt Bartolus, Baldus, & alij, l. si stipulatus, vbi etiam Bart. & Baldus notant, ff. de vsuris, l. si insulam, quam prae ceteris expendit Castrensis numero 5. & late Iason, ff. de prae s criptis verbis, l. si eum, § qui iniuriarum, ff. si quis caut. l. si legati serui nomine, vbi Bartol. & Alexander, & Iason, ex numero 3. cum seqq. ff. de legatis primo, l. prima, §. si quis sub conditione, vbi Glos sa allegat concordantes, ff. vt legator, seu fideicomm. nom. caueat. l. stipulatio ista, §. hi qui sunt, vbi post Barto. & alios, id notat Iason, numero 6. de verborum obligat. l. damni infecti, in principio; & ibi Angelus notat, ff. de damno infecto, l. vltima, C. de non numerata pecunia, cap. finali, & ibi Aluarotus, & Feudistae notant, si de feudo fuerit controuersia, in vsibus feudor. cap. solitae, de maioritate & obedit. Glos sa, in l. eas causas, quae semper ad hoc allegatur, vbi dicit Castrensis, in fine, ff. de condit. & demonst. Bartolus in l. 1. numero 1. ff. de negotiis gestis, Baldus, in l. ea quidem, sub numero 4. C. commodati. Castrensis, qui per hanc regulam decidit pulchram quae stionem, in l. si precario, numero 4. ff. communia praedior. late Iason, in l. age cum Geminiano, numero 3. C. de transact. & in l. sed etsi pos ses sori, §. item si iurauero, numero 32. ff. de iureiurando, per illum text. Imola, Castrensis, & Alexand. in l. miles: §, decem, num. 5. & Iason, num. 11. ff. de re iudicata, Decius, in l. quoties idem sermo, vbi etiam Cagnolus, ff. de regul. iur. tradunt etiam Canonistae, in cap. nam concupiscentiam, vbi Felinus, num. 2. & 3. & 4. Decius, lectura prima, colum. fin. de constit. Alexander, in consil. 35. num. 10. & 11. lib. 4. & in cons. 21. numero 9. libro 5. Decius in cons. 278. numero 5. & in consil. 388. num. 4. Parisius, in cons. 88. num. 21. volum. 1. Ruinus in cons. 109. numero 4. & in cons. 111. sub numero 2. vbi declarat, libro primo: Gozadinus in cons. 63. num. 19. Craueta, in cons. 9. numero 22. & in consil. 245. num. 5. & 6. late Roman. in cons. 509. colum. 1. Tiraquellus, in l. si vnquam, in verbo, reuertatur, numero 37. & 38. Euerardus, in loco a subiecta materia: Mantica, de tacitis & ambig. conuent. libro 3. titulo 11. ex numero 3. Aurelius Dauid, de verbor. significat. cap. 7. ex numero 9. Alciatus, de verbor. significat. l. 2. sub numero 4. Veron. in rubrica eiusdem tituli, sub numero 125. & 118. Ioannes Annibal, in l. post contractum, numero 7. ff. de donat. Surdus, decis. 2. numero 13. & decis. 340. numero 7. & decis. 43. numero 16. & in consiliis relatis supra, numer. 3. Simon de Praetis libro primo, interpretatione 2. dubitat. 2. solutione 7. per totam, ex fol. 111. Camillus Gallinius, de verborum significat. libro 3. cap. 4. per totam: Tiberius Decianus, in cons. 86. num. 61. libro 3. Hippolytus Riminaldus, in cons. 59. numer. 81. & sequent. libro primo, & in consilio 269. numero 45. & in cons. 275. numero 68. libro 3. & in cons. 442. numero 61. lib. 4. & in consilio 810. num. 61. & tribus seqq. libro 7. Marsilius, singulari 559. Iacobus Mandellus de Alba, in cons. 418. numero septimo, & in consilio 526. numero 6. & in consil. 790. numero 29. Octauian. Cacheran. decisione 169. ex numero 9. Hondedeus, in consil. 4. numero 33. & 34. libro 2. Fabius Turretus, in cons. 61. num. 6. Achilles Pedrocha, in cons. 1. numero 48. & 49. Francis cus Beccius, in consilio 101. numero 4. Ludouicus Casanate in consilio 43. numero 75. & 76. & in con silio 45. numero 17. & 18. Idcirco, verba quan[sect. 8] tumuis generalia, restringuntur secundum subiectam materiam, etiamsi improprie sumantur, Alexand. in consil. 5. volum. 4. Hippolyt. Riminaldus, dict. cons. 606. num. 16. & 18. lib. 6. Euerardus, dicto loco, a subiecta materia. numero 2. vbi dicit pro[sect. 9] cedere, etiam si simus in materia, in qua stricta fit interpretatio: Petr. de Peralta, in l. si quis in principio testamenti, numer. 77. fol. 404. vbi quod nulla est generalitas, quae ex materia subiecta non recipiat habilem, & congruam restrictionem, etiam si verba improprientur: Achilles Pedrocha, in consilio primo, numer. 48. & 49. Camillus Gallinius, libr. 3. dict. cap. 4. vbi inquit numer. 3. quod vt verba secundum subiectam materiam accipiantur, improprianda sunt; & numer. 11. verba intelligenda es se secundum subiectam materiam, ne sermo reddatur inutilis: & numer. 12. verba vniuersaliter prolata, ad particularia materiae debere restringi: & numer. 15. verba ali[sect. 12] quando propter subiectam materiam, id quod non est de natura eorum, importare, provt ibidem fundat: & numer. 22. Petr. Surd. decis. 73.[sect. 13] numer. 15. & decis. 272. numer 1. Ludouic. Casanate, in consil. 43. num. 75. & 76. & in consil. 45. numer 17. & 18. Bursatus in consil. 461. num. 12. lib. 4. vbi quod ratio subiectae materiae multum, & vs que adeo operatur, vt verba neces sitatiua in voluntaria resoluat, vt per Iason in l. 1. numer. 9. ff. de iust. & iure. Idcirco, quod verba ambigua sint interpretanda large, vel stricte, secundum materiam, in qua fit dispositio, vt si materia in[sect. 14] qua proferuntur, est fauorabilis, fiat larga interpretatio; si vero odiosa, & praeiudicialis, fiat stricta interpretatio; iidemmet Authores proba[sect. 15] runt, & post alios Euerardus, dicto loco, a subiecta materia, numer. 17. in fine, folio 569. & num. 28. subdit, a subiecta materia recedi, ne actus careat effectu. Sic denique Anton. Faber ad titul. C. de verborum significat. scribit definitione 3. fol. 699. Suorum appellatione, si de fideicommis so, aliáve vltima voluntate tractetur, quod soli descendentes veniunt, non etiam extranei haeredes, li[sect. 16] cet agnati sint, aut cognati, vt per Alexand. Ca strens. Decium, & alios ibi relatos. Haeredum appellatione, contra, quod omnes veniunt, praeter quam, si de eo agatur, quod ad quoscunque hae redes non sit transmis sibile, vt per Bartol. Alexand. Socin. Bald. Parisium, & alios, quos ibi adducit: nisi haeredum quorumcunque expres sio facta sit, vt ea verborum interpretatio sumatur, quae subiectae materiae magis conueniat: & reddit rationem, numer. 4. quia verba semper sunt intelligenda secundum subiectam materiam, adeóque interdum impropriando, l. ex conducto. 15. §. Papin. ff. locati: in contractibus aliud est, in quibus non haeredum solum, sed etiam suorum appellatio haeredes quoscunque comprehendit, provt ibi comprobat Faber metipse. Ex his quidem, quae hactenus diximus, & as sumpto praefato, quod a natura rei, siue subiectae materiae ratione deducitur, infertur ad explicationem, atque enucleationem disceptationis cuiusdam, admodum neces sariae, & in vsu forensi occurrentis as sidue, & per Ludouic. Molinam, Pelaez a Mieres, & alios, legum huius Regni Commentatores, exteros quoque, non satis, sed breuiter nimis, atque ita explicatae, vt dubia omnino adhuc remanserit, nec in hoc prae sumpto, & [sect. 17] coniecturali tractatu praetermitti valeat; vtrum inquam electionis facultas, per institutorem maioratus, primo vocato conces sa, repetita in sequentes censeatur, ita quod succedatur semper per viam electionis, atque eligendi facultas ad omnes succes sores porrigatur; an vero in primo succes sore extinguatur? Et pro dilucida & distincta resolutione, ante alia meminis se oportebit, me in commentariis tom. 4. & huiusce tractatus parte prima, cap. 36. numer. 61. praetermis sa omni dispu tatione, & nullo examine praehabito, vel vno tantum verbo statuis se, electionem primo nomi nato conces sam, ad vlteriores in futurum protrahendam, nec in primo finiri, idque ex subiectae materiae, perpetuitatis scilicet maioratuum ratione, & scripsis se, ita tenuis se Anton. Gammam, Menochium, & Georgium de Cabedo, nec aliter (vt dico) veritatem inuestigas se. Addo nunc, Anton. ipsum Gammam, decis. 206.[sect. 18] num. 8. & 9. ita equidem arbitratum fuis se, eligendi scilicet facultatem ad omnes succes sores porrigi, & in eum sensum retulis se illum Blasium Flores de Mena, ad dictam decisionem 206. in haec verba: Haec decisio decidit quod sic, ex voluntate testantis, qui alias particulares vocationes non fecit: quotidie in praxi contingit, & est optima, & singularis re solutio. Cui adde, quae de repetitione conditionum, &c. Nec contrarium tenuit Gamma metipse, decis. 18. In diuersis namque terminis loquitur, testatrix namque illa fratri suo omnia bona reliquit cum onere perpetuo Anniuersarij, & Mis sarum; & voluit, bona illa, post mortem fratris, in proximiorem consanguineum deferri; aut si fratri ipsi videretur, quod pos set bona ipsa in opera pia relinquere; dubium erat, an haeres primi nominati, qui Anniuersarij succes sor non erat, pos set in prae iudicium proximioris consanguinei declarare, quod opus pium succederet? & respondet, quod non; & iuridice equidem, ex quo haeres non erat succes sor anniuersarij; & consequenter succedere non poterat in ius eligendi, aut nominandi, quod primo nominato cum qualitate succes soris, aut tanquam succes soris, conces sum fuit; & consequenter electio maneret nomine alieno, & sine consequentia iuris alicuius transmis si; quod admitti non potest, sicuti ex Ludouic. Molina, & aliis, inferius dicemus. Item ex vera resolutione, quam in eo articulo, vtrum declaratio voluntatis defuncti transeat ad haeredes, tradidit Blasius Flores Diaz de Mena, in eadem decis. 18. dicens, haeredem non pos se declarationem voluntatis defuncti facere, nisi in casibus a iure expres sis, & in aliis, solum in sui praeiudicium, non autem, vt alium lae dat. Haeredem vero haeredis, nullatenus pos se voluntatem defuncti declarare, provt etiam, neque electionem facere potest, quando consistit in di sponendo in fauorem alterius, qui ex sua electione aliquid habiturus est, quod vni ex pluribus dari poterat, si primus haeres, cui a defuncto commis sa fuit, eam non fecit; & infert ex his, iuridice, & recte, Senatum in ea decisione statuis se, vt non nominante primo haerede Confraternitatem, cui personaliter arbitrium conces sum fuit, succederet consanguineus proximior, cui relictum erat Anniuersarium, nisi haeredi videretur, nominandam Confraternitatem, quam (vt dixit) non nominauit, atque ita semper proximior consanguineus succedere debet, iuxta expres sam testatoris voluntatem. Dixi etiam dict. capite 36. numer. 61. in eadem sententia, & opinione fuis se Menochium, in con sil. 158. numer. 80. libro secundo, quo loco satis aperte videtur id voluis se; quamuis ex profes so non disputet, dum respondet adductis antea numer. 63. provt etiam voluit in consilio 215. numero 167. versiculo, Quod attinet: & numeris sequent. libro tertio: quamuis non ita specifice in nostris terminis loquatur; fundamenta etenim quae expendit, vt probet, facultatem eligendi datam inter filios masculos, censeri repetitam in substitutione facta de filiabus; fortiter euincunt, facultatem eligendi, primo nominato con ces sam, in omnes succes sores transferri, provt expresse dixerat dicto numero octuagesimo. Denique retuli ibidem Georgium de Cabedo, decisione Portugaliae 143. vbi in terminis obseruauit numer. 2. quod quando facultas eligendi alicui actui cohae ret, provt actus principalis transfertur in alium, ita etiam videtur translata eligendi facultas, tali actui cohaerens. Et addit numero secundo, hoc non solum habere locum, quando actus principalis transfertur in aliquem haeredem vniuersalem, sed etiam, quando transfertur in succes sorem singularem, semper enim facultas eligendi, actui principali cohaerens, tacite videtur translata. Et hos duntaxat praecitato numer. 61. commemoraui. Addo nunc, & alios iuris Interpretes id ipsum[sect. 19] sustinuis se, Pelaez inquam a Mieres, de maioratu, part. 2. quae st. 6. numer. 278. in vltima editione, folio 491. vbi in hunc modum scripsit: Et ista etiam prae stant argumentum ad decisionem quae stionis, contingentis in causa maioratus maximi ponderis; an electio commis sa per fundatorem maioratus, videlicet, quod pos ses sor possit eligere, & nominare vnum ex filiis, extinguatur in primo succes sore, vel transeat ad alios successores. De quo per Antonium Gammam, decisione 206. numero nono. Atque ita videtur Pelaez, Gammae resolutionem amplecti. Idque euidentius constat ex his, quae numer. sequent. obseruauit circa repetitionem qualitatum, provt inferius dicetur. Nec contrarium probauit (provt ego existimo) Pelaez ipse, prima parte, quaestione quadragesimaoctaua, numero quadragesimo octauo, in antiqua editione, & numer. 190. & sequent. in noua. dum dixit, quod si testator committit executori; vt pos sit nominare in Tertio & Quinto filium, quem voluerit, quod si decedat ante factam aliquam nominationem, haeres illius, etiam intra tempora conces sa per leges executoribus, non potest facere talem electionem, seu nominationem: vere namque, termini sunt valde diuersi, & multum interest, an commis sario, siue executori; an maioratu instituto, primo vocato conces sa sit eligendi facultas. In primo namque casu, verum est, quod si commis sarius non elegerit, in haeredem suum eligendi facultatem non transmittit; quoniam eligendi facultas pertinet ad commis sarium ipsum iure alieno, & absque aliquo iure, siue di spositione transmis sibili; haeresque ipse non succedit in melioratione ipsa, atque ita neque in iure eligendi, aut nominandi succedere potest; id quod ex Marino Freccia, & aliis, inferius comprobauimus: atque ex alio deducitur, videlicet eligendi facultatem solum commis sario conces sam fuis se, eiúsque industriam, & conscientiam fuis se electam; & cum alia sit conscientia commis sarij, de qua testator confidit; alia vero, hae redis eius; non videtur haeredi ipsi conces sum, quod personae commis sarij committitur; provt Pelaez ipse notauit, dicta quaestione quadragesima octaua, numer. 192. ad succes sorem vero in maioratu, iure proprio eoque transmis sibili, eligendi facultas competit, eaque succes sioni ipsi cohae ret; vnde quemadmodum magis principale, succes sio scilicet ipsa transmittitur, ita eligendi facultas, quae cohaeret, provt Georgius Cabedus relatus supra considerauit. Et dilucide magis con stabit, si Ludouici Molina: locum, de Hispanorum[sect. 20] primogeniis, libro secundo, capite quarto, numer. 62. explicemus, atque inducamus; is etenim notabiliter distinxit, quod si eligendi facultas venit in consequentiam alicuius iuris praeambuli, iure proprio competentis, ad haeredes transitoria sit, per text. in l. si stipulatus fuerim illud, aut illud, ff. de verborum obligation. l. seruus si haeredi, in principio, ff. de statuliberis. Si tamen electio competat nomine alieno, seu non veniat in consequentiam iuris praeambuli, iure proprio competentis, ea eligendi facultas ad haeredes tran sire non pos sit: & reddit rationem, quia is, qui ius eligendi confidit alicui, censendus non est illud confidis se eius haeredi, ex l. si quis, ff. de verborum obligat. Hactenus Ludouic. Molinae: distinctio, qua intentum praedictum, & opinio prae fata ad fauorem sequentium succes sorum, vt ipsi eligere valeant, mire comprobatur, vtpote cum primo vocato, & caeteris succes soribus, eligendi facultas in consequentiam iuris prae ambuli, iuréque proprio competentis, detur, sicque ad alios succes sores eiusdem iuris principalis transferatur, idque per text, in dicta l. si stipulatus fuerim illud, aut illud, ff. de verborum obligation. & in l. si sic, §. finali, ff. de legatis primo, & in l. illud, aut illud, ff. de optione legata, & in l. si marito, ff. de fundo dotali, tenuit Bartol. in dicta l. si stipulatus, numero tertio, Albericus, Castren sis, Angelus, & Alexand. numero primo, notabiliter Baldus, lectura prima, ibidem, in haec verba: Et vbi cohaeret obligationi transmissibili, ratione eius, quod principale est, quod transmittitur etiam illud transmittitur; alias secus, idem Bald, in consil. 93. volum. 1. Abbas, in consil. 80. numero quarto, & quinto, libro secundo. Parisius in consil. 36. numero 41. volumine 2. Tiraquell. cum aliis de retractu lignag. §. primo, glos s. 3. numer. 33. Tob. Nonius, in consil. 14. numer. 16. Cardinalis Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 14. titul. 29. numero 42. fol. 180. vbi quod electio rei, in stipulationem alternatiue deductae, est personalis, sed transit ad haeredem; per text, in dicta l. si stipulatus fuerim illud, aut illud: Burgos de Paz, Petr, Fontanella, & alij, in locis statim referendis: Iacob. Cuiac. recitation. solemn in lib. Digest. ad l. si sic, § finali. ff. de leg. 1. Praeterea eandem quoque sententiam, quod eligendi facultas conces sa primo nominato, seu succes sori, transeat in sequentes succes sores; quando iure proprio conuenit, tenuerunt Pat. Ludouic. Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disputat. 593. numer. 15. in versiculo, Ius eligendi: Burgos de Paz in l. prima Tauri, ex numer. 428. vbi re soluit, quod si alicui conceditur res aliqua in emphyteusim pro se, & aliis duobus quibuscunque ab eo nominandis, defuncto emphyteuta, ius nominandi transit ad eius haeredem, ex iure sibi transmis so, quod etiam probauit Petr. Surdus, in cons. 384. numer. 54. lib. 3. facit etiam pro eadem sententia Azeuedus in l. quinta, titulo quarto, libro quinto, nouae collect. Regiae, numero decimo octauo, vbi scripsit, quod facultas declarandi, data per te statorem commis sario, non transit ad haeredes; quia cum sit ad commodum tertij, non transmittitur; secus autem, si es set ad commodum illius, qui declarare debebat, nam tunc transmittitur; & citat Anton. Gomezium 3 vnde facultas primo maioratus succes sori conces sa, vt eligere, aut nominare succes sorem valeat, cum sit ad commodum, & honorem eius, transmis sibilis censeri debet; id quod Iacobus Cancerius, variarum, tomo secundo, capite vigesimo primo, de transmis sionibus, numer. 254. & 255. folio 475. in fine, & 476. in principio, specifice adnotauit in haec verba: Quaero 9. an animi declaratio transmittatur in haeredem? dic quod non. Et citat iura nonnulla. Addit statim, & tradidi ipse libro secundo, capite septimo, de restitut. spoliator. numer. 66. vbi resolui, ius eligendi ad haeredes transmitti; secus autem ius declarandi voluntatem, & dicit communem Additio ad Magonium, decision. Lucens. 75. in fine, volumine secundo. Voluit etiam in terminis Marinus Freccia de subfeudis, libro secundo, quae stione 44. numero quarto, fol. 246. vbi notanter scripsit, quod facultas nominandi succes sorem conces sa feudatario, non est allodialis, sed feudalis, & ideo non potest transire ad eum, qui non est succes sor feudi: ergo euincitur manifeste, quod si eligendi facultas primo nominato ad succes sionem, tanquam succes sori maioratus conces sa sit, transibit in omnes maioratus eiusdem succes sores; & quando eiectio competebat defuncto, iure proprio, quod eligendi facultas transmittatur in haeredem, voluit etiam Ioann. Petr. Fontanella, de pactu nuptialibus, clausula 4. glos sa nona, parte quinta, numero 12. fol. 121. vbi tamen ipse distinguit: & hactenus de his Authoribus, qui pro affirmatiua sententia praedicta expendi pos sunt, quod scilicet eligendi facultas primo nominato conces sa, ad omnes succes sores maioratus porrigatur. nec in primo finiatur. Pro contraria vero parte, quod imo eligendi facultas in primo nominato finiatur, nec vlterius transeat, Authores nonnulli extare videntur, & a Pragmaticis expendi solent. Ac primo loco ponderatur Gregorij Lopez placitum in l. 32. titulo nono, partita sexto, glos sa tertia, verbo, no valdrá, columna sexta, sub quae stione nona, in versiculo, Aduerte etiam, quod licet: vbi inquit, quod si Rex conces sit alicui facultatem, vt pos sit facere maioratum, in vnum ex filiis, quem elegerit, quamuis[sect. 21] pater pos sit eligere quem velit inter filios, attamen, si eligit vnum, iste electus non habet facultatem eligendi, quam pater habebat. Et reddit rationem Gregorius Lopez, quia conces sio Regia non extenditur vltra primam vicem, l. boues, §. hoc sermone, ff. de verborum significatione. Allegat etiam text, in l. liberi, ff. de as signand. libertis: vbi si pater as signauit libertum alicui filio, ipse tamen filius eundem libertum filiis suis as signare non potest. Allegari etiam solet textus pro ipsa opinione, quod eligendi facultas conces sa primo nominato ad maioratus succes sionem, ad sequentes succes sores non porrigatur; text. in capite primo, de eo qui finem fecit agnat, vbi facta fuit alicui conces sio pro se, & descendentibus, & cui dederit; & tamen illud pactum non est in consideratione, quia accipiens nulli dedit, & sic habetur pro non apposito, Vt ibi notat Baldus, numero secundo. Et Aluarot. numero tertio: & velut aperte sentiunt, quod facultas dandi, cui velit, extinguitur morte, & ad alium non transit. Expendi denique pos se videntur pro eadem parte iure nonnulla, quae inducit Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quae stione nona, numero trigesimo, ex versiculo, Quare ces sat in haerede, fol. mihi 93. Item Gregorius etiam ipse Lopez, alio loco, hoc est, in l. fecunda, titulo decimo quinto, partita secunda; scriptum reliquit in glossa decima tertia, verbo, en Espana, versiculo, Sed pone quod mater: quod si mater fecerit maioratum in filium, quem pater elegerit, qui tamen nullum elegit, quod bona non remanent libera, sed ratione consuetudinis Hispaniae, maioratus remanet, & videtur institutus in filium maiorem; provt refert, & comprobat Pelaez a Mieres, de maioratu, parte prima, quae stione 48. ex numero 86. fol. 243. in noua editione, & inferius numer. 86. fol. 246. post Petr. de Peralta, & alios obseruat, quod si pater meliorauit filium, & eum grauauit, vt post mortem nominaret ad meliorationem vnum ex filiis, vel descendentibus, & deces sit ante nominationem, melioratio debet peruenire ad maiorem natu, ex aliis superstitibus ipsi primo nominato. Et id ipsum voluit Tiraquellus, de primogenit. quae stione sexagesima quinta, vbi post Guid. Papae, quae stione 505. quod si in pacto matrimoniali actum est, quod oppidum quoddam, aut castrum deueniret ad filium primogenitum, vel ad eum, quem pater vellet, eo non eligente, primogenitus succedere debet: Aluaradus de coniecturata mente defuncti, libro secundo, capite secundo, numer. 28. vbi retulit Gregorij Lopez placitum, in dicta l. 32. titulo nono, partita sexta, & illud probauit. Provt etiam Gregorium ipsum Lopez commemorauit Gabriel Pereira, decisione Portugaliae & 21. numero quarto, ex quo numero, & sequent. verius existimauit, quod conditio nominandi, aut eligendi primo nominato conces sa, restringi debeat ad primam electionem. Et pro eadem opinione citari solet Cald. Pereira, de nominat. emphyteut. quae stione septima, numero nono, vbi duntaxat scripsit, quod si emphyteuta, cui nominandi facultas conces sa fuit, non nominauit, emphyteusis extinguitur; & perinde haberi debet, ac si pro se tantum stipulatus fuis set; idque argumento l. qui plures, ff. de vsufructu legato, latius idem Caldas, capite nono, ex numero vigesime septimo, cum sequent. vsque in finem, cap. ex folio 92. in fine, & folio 93. per totum, vbi dubitat, an haeres incapax emphyteusis, spurius scilicet filius legitimatus pos sit alium nominare; & pro vna & altera parte fundamenta expendit, & inquirit, an eligendi facultas ad haeredes transeat? tandem concludit, quod nominare, est eligere, & quod haeres noti potest nominare, quando defunctus non nominauit; atque ita limitatam conces sionem videri, & restrictam ad vitam accipientis duntaxat, si nullum ipse nominauerit: & ad haec in effectu reducuntur Interpretum auctoritates, & traditiones in proposito, atque rationes etiam, siue fundamenta praedictae negatiuae partis, quod scilicet eligendi facultas, primo nominato conces sa, ad succes sores sequentes non porrigatur. E contrario tamen, atque pro affirmatiua parte, quod facultas ipsa cum primo nominato non extinguatur, sed potius ad omnes succes sores in futurum protrahatur; extant Interpretum sententiae, de quibus supra; pro eisdem etiam validis sima, & vrgentia fundamenta expendi pos sunt, eáque suo ordine, & distincte, ad sequentia reduci. Ac primo quidem loco ponderanda erit testa[sect. 22] toris, institutorísve maioratus tacita, verisimilis, ac prae sumpta voluntas, qui dum primo nominato eligendi facultatem conces sit, nec vlterius ad alias vocationes, aut substitutiones progres sus est, videtur eandem eligendi facultatem in caeteris succes soribus repetere, ita quod per electionem semper succedatur; verisimile namque non videtur, quod alios succes sores non vocas set, aliásve substitutiones fecis set, si electionis maioratum perpetuum non institueret; etsi aliter vellet, id quod adeo facile pos set, non exprimeret: argumento l. vnicae, §. sin autem ad deficientis, & ibi Baldus notat, C. de caducis tollend, sic sane a tacita testatoris, institutorísve maioratus voluntate, recte fundamentum sumpsit Blasius Flores Diaz de Mena, ad decisionem Gammae. 206. sub numero nono, & aperte prae sentiunt alij relati supra: Gabriel etiam pereira, decisione 21. num. 3. Secundo deinde facit, quod qualitas ea institutionis maioratus electionis, siue eligendi facultas primo nominato conces sa, ex verisimili eadem, tacitáque voluntate; atque ex omnibus fere causis. ex quibus repetitio induci valet, censeri debet repetita; idque maxime, cum dispositio aliqua in contrarium, siue substitutiones, aut vocationes aliquae non reperiantur; atque ideo qualitas adiecta in primo gradu, censeri debet repetita in omnibus aliis gradibus substitutionum; provt notauit specifice in his terminis Blasius ipse Flores, ad dictam decisionem Gammae 206. Gabriel Pereira, dicta decisione 21. numero tertio, in fine, folio mihi 105. Iacobus Menochius, in consil. 158. numer. 80. libro secundo, & in consil. 215. numer. 167. in fine, libro tertio, vbi in hunc modum scripsit: In ea itaque prima substitutione, data fuit illa disponendi facultas, quae quidem censetur repetita, & in hac quarta substitutione, cum secunda, & vlterior sub stitutio recipiat interpretationem, atque declarationem a prima: ita probant text. in l. Lucius, §. pater pue[sect. 23] rum, & §. sequent. & in l. vltima, ff. ad Trebellian. & tribus numer, sequent. Menochius ipse multis confirmat, comprobarique pos set ex traditis a me ipso, in commentariis tom. 2. capite quarto, & infra hoc eodem tractatu, capite 117. numer. 32. & a Pelaez a Mieres, 2. part. quae st. 6. num. 279. in noua editione. Tertio etiam vrget, quod eligendi facultas[sect. 24] conces sa primo nominato, siue ad maioratus succes sionem vocato, videtur nomine caeterorum omnium, qui in futurum succes suri sunt. data; & ita quod omnibus competeret, omnes namque velut vna persona reputantur, & in eis maioratus reprae sentatur; atque ita nomine maioratus, & tanquam succes sori, & personae intellectuali conces sum primo, in omnes maioratus succes sores transire debet, nec cum primo nominato, cui eligendi facultas conces sa fuit, extinguitur; semper enim qualitas illa inest, & viuit, vt conces sio prima duret, l. maximarum, C. de excusatio. muner. lib. 12. l. cum post mertem, §. primo, ff. de administratione tutor. l. liberto. §. finali, ff. de annuis legatis, cap. si gratiose, de rescriptis, in 6. & exornat Menochius, de arbitrariis iudic. libro primo, quae stione 68. & libr. 4. prae sumptione 121. extatque Glos sa singularis, in l. annua, §. primo, ff. de annuis legatis, verbo nominatorum: & Baldus notabiliter tradidit in consil. 159. libro tertio: Marinus Freccia, de subfeudis, libro primo, §. alia etiam, numer. 22. Hippolytus Riminaldus, in consil. 21. numer. 61. libro primo. Primo itaque nominatus, persona intellectualis dicitur, & semper vna & eadem in omnibus succes soribus maioratus reputatur, vt qualitas eligendi insit semper succes sioni, vt dixi: & deducitur etiam ex traditis per Hieronymum Gabrielem, in consilio 71. numero secundo, libro primo: Martin. Monter a Cueua, decisione 41. numero 74. Rursus & quarto facit, quia siue ex vltima voluntate, siue ex contractu, ius eligendi primo nominato, ad succes sionem maioratus inuitato, acquisitum fuerit, transmis sibile quidem ad omnes succes sores es se debet, etiam si alias personale es set; textus singularis in dicta l. si stipulatus fuerim illud aut illud 76. ff. de verborum obligation. vbi eli[sect. 25] gendi ius actionis iure alicui competens, ad eius haeredes transit, etiam si personale sit; sicuti ex communi Interpretum sententia notauit Anto nius Gomezius, tomo secundo, capite vndecimo, numero quadragesimo primo, Caldas Pereira, de nominat. emphyt. quae stione nona, numero vigesimo octauo. Si stipulatus fuerim illud aut illud (inquit Iureconsultus) quod ego voluero, haec electio personalis est, & ideo seruo, vel filio talis electio cohaeret; in haeredes tamen transit obligatio, & ante electionem mortuo stipulatore. Ecce vbi adiectum fuit verbum ego, quod personalitatem denotabat, materia etiam personalis erat, provt ibi exprimitur; Haec electio personalis est: Et adhuc ad haeredem trans mis sa fuit in consequentiam iuris acquisiti, ex stipulatione, idque praeualuit, & obtinuit, non habita consideratione ad personalitatem, quae ex Verbo, ego, resultabat, atque ex qualitate etiam electionis personalis. Et id ipsum probatur in l. si sic 78. § finali. ff. de legat. 1. & in l. illud, aut illud 19. ff. de optione legata. Et quamuis ea iura in electione rerum loquantur, non in electione personarum, ex quo ibi electio personalis erat ex propria natura, & adhuc transmis sa, non in eo versatur mysterium, aut decidendi ratio; sed in alio quidem, quod scilicet ex contractu transmis sibili competebat; atque ita in electione rerum, in eis iuribus statutum, debet etiam habere locum in electione personarum; quia valet argumentum de rebus ad personas, l. si quis inquilinos, § si ita legatum, ff. de legat. 1. Euerardus, in loco de rebus ad personas. Quod si dixeris, non ita indistincte pos se expendi text. in dict. l. si stipulatus fuerim illud, siue non proprie applicari casui prae senti, ex quo, vt eius decisio procedat, tria copulatiue requiruntur, atque interuenite debent. Primum, quod prae cedat contractus principalis transmis sibilis ad haeredes, & illi cohaereat ius eligendi, tanquam quid acces sorium, siue tanquam executio contractus principalis. Secundum, quod ius eligendi competat iure proprio, non autem ex commis sione alterius Tertium, quod competat ad vtilitatem eligere debentis, non autem ad vtilitatem alterius; & quod vno ex his deficientibus, ius eligendi minime ad haeredem. Vel alium succes sorem transfertur: l. cum quis sibi 55. ff. de verborum obligation. I finali, C. de contrahend. emption. & ita in effectu voluit, atque distinxit Bartol. in dicta l. si stipulatus fuerim illud, numero quinto, & ibi Iason, numero tertio, Alexand. in Consil. 117. numero secundo, libro tertio, Antonius Gomezius, tomo secundo variarum, dicto capite vndecimo, numero 41. Haec auteni requisita non videri Verificari primo nominato, ad succes sionem maioratus Vocato, cui duntaxat conces sa est mera facultas personalis eligendi, nomine proprio expres sa, atque ideo ad alium non pos sit transferri; Aretinus in l. finali, in principio, columna vltima, ff. de verborum obligat. & cum aliis Cald. Pereira; in duobus locis relatis supra, in initio, numero vigesimo quinto: Item competit ex commis sione, & facultate testatoris, maioratúsve institutoris. Item non fit ad vtilitatem propriam, sed ad vtilitatem nominatorum, qui in maioratu succedere pos sunt; atque ita videri dicendum, ius eligendi, aut nominandi, ad nullum alium succes sorem transferri; & videri etiam ita voluis se Ludouic. Molinam, libro secundo, dicto cap. 4. num. 62. & colligi in l. decima, tit. 4. lib. 5. nouae collection. Regiae. Si inquam ira dixeris; non difficile erit satis facere, atque responsum praebere, quamuis nullus hactenus responderit. Ac primo quidem negando, quod instituto maioratu, siue in contractu, siue in vltima Voluntare, non praecedat dispositio principalis transmis sibilis ad haeredes: Vere namque praecedit, & sui natura adeo perpetua, & in omnes ex familia transmis sibilis, vt perpetuo, & vsque in infinitum durare debeat: in maioratu namque, siue primogeniis Hispaniae, succeditur in millesimo gradu, Couarru. variar. lib. 3. cap. 5. num. 4. Ludouic. Molin. lib. 1. cap. 3. numer. 14. & cap. 4. num. 49. in fin. & num. & 11. & 12. & 29. & 30. Pelaez a Mier. 2. par. q. 6. num. 140. & 141. & num. 304. vsque ad num. 313. & q. 7. num. 70. in noua editione: Rojas in epitome succes sion. cap. 32. numer. 25. Monter a Cueua, decis. 16. num. 6. in fin. & ego metipse notaui in commentariis lib. 3. cap. 19. numer. 142. Eidem etiam dispositioni, siue maioratus institutioni, ius eligendi, tanquam quid acces sorium, & neces sarium, siue tanquam executio principalis ipsius dispositionis cohaeret; ex nominatione namque, siue electione, ius perpetuae: succes sionis dependet. Quamuis ergo mera facultas eligendi ab institutore conces sa sit, praecedit tamen dispo sitio principalis, maioratus inquam institutio, ad cuius executionem pertinet ius eligendi. Deinde, ius ipsum eligendi, quamuis ex facto, & facultate institutoris maioratus procedat; iure tamen proprio, atque in executionem institutionis ipsius maioratus pertinet: provt etiam in contractibus, & in terminis dict. 1. si stipulatus fuerim illud, ius eligendi, iure actionis, siue iure proprio competit; quod tamen ex consensu, & voluntate simul promis soris procedit, & effectum fortitur. Quamuis ergo ex voluntate institutoris facultas eligendi originetur, non ideo desinit iure proprio ad primo nominatum pertinere; idque maxime attenta primogeniorum natura, eorúmque perpetuitate, & irreuocabilitate. Rursus, quamuis ius eligendi competat primo nominato, ad vtilitatem alterius, eligendi scilicet; competit etiam ad vtilitatem eiusdem nominantis, qui nominando maximum commodum, honorem, & vtilitatem consequitur, & in electione liberalitatem exercet, beneficiúmque in nominatum confert, dum eum aliis praetulit: vtile etiam negotium gerit, dum voluntatem testatoris, & facultatem sibi commis sam adimplet. Denique, quando haec omnia ces sarent, quae adeo concludenter vrgent, & vera sunt; ex voluntate quidem maioratus institutoris tacita, & prae sumpta, quam supra ponderaui ad primum, & secundum fundamentum huiusce partis; ita statui, & definiri debuis set, quae primum locum obtinere, & seruari omnino deberet, quando aliquod ex illis requisitis deficeret, quod tamen non deficere arbitramur. Ex eo denique, quod ibidem diximus, maioratus primo succes sori, siue nominato primo facultatem conces sam, velut maioratui ipsi, aut personae intellectuali, eum reprae sentanti, atque omnibus succes soribus virtualiter concedi videri, ex quo aliquam vocationem, aut vocationes, in stitutor maioratus non fecit, & eo ipso perinde haberi debet, ac si omnibus succes soribus eligendi facultatem specifice conces sis set: idque tam ex vi tacitae praesumptaeque voluntatis, quam ex vi repetitionis, & qualitatis electionis primo conces s ae, & in caeteris tacite reperitae, vt supra dixi[sect. 26] mus. Et in his consistit vera, & fundamentalis huiusce resolutionis, & sententiae, quam tuemur, ratio; illa namque, quam Antonius Gamma, dicta decisione 206. num. 9. as signauit, quod facultas nominandi conces sa primo succes sori, pariter conces sa censetur omnibus succes soribus, quia alias facile contingeret, quod dis solueretur maioratus, contra intentionem instituentis illum; ex eo non concludit, nec placet; quia licet diceremus, facul tatem nominandi non transire ad sequentes, non ob id sequitur, quod maioratus extinguatur, imo perpetuo etiam duraret, & succederet primogenitus, qui ex lege, siue ex consuetudine Hispaniae succedit in maioratu, quando vel non est facta nominatio, aut facta finita fuit, vel fieri non potest vt probat Guido papae, decisione 505. quem sequitur Gregorius Lopez, in l. secunda, titulo decimo quinto, partita secunda, verbo, en Espana, columna prima, versiculo, Sed pone: Petrus de Peralta, in l. vnum ex familia, §. sed etsi fundum, num. 19. de legat. 2. Ludouic. Molina, lib. 2. cap. 4. num. 42. latius Pelaez a Mieres, 2. part. quae st. 6. num. 41. & 94. in vltima editione. Et ego metipse longa serie comprobaui in commentariis tomi secundi, capit. 22. fere per totum. Sic etiam, & consequenter, nec concludit altera ratio, quae a ratione subiectae materiae, perpetuitatis scilicet maioratus deducitur; cum etiam maioratus succes sio perpetua maneret, etsi maioratus electiuus, siue electionis non es set, & ij succederent, qui ex lege, vel ex consuetudine Hispaniae succedere debent, vt nunc dicebam. Quando[sect. 27] ergo in dubio versamur, neque expres sa adest di spositio, siue etiam coniecturata, ex manifestis tamen coniecturis deducta, ex qua dilucide appareat, quid post electionem factam a primo nominato fieri debear, siue qualiter succedi, an ex electione etiam, an ex consuetudine, & legibus Hi spaniae. institutor maioratus in futurum voluerit; quando etiam ex forma, aut serie verborum (ad quam multum attendendum est, provt Pelaez a Mieres, secunda parte, dicta quae stione sexta, num. 278. in secunda editione, recte notauit) certa voluntas non deducitur, siue verba ipsa dispositionis non repugnant; eam quidem amplectendam, & veriorem credimus sententiam, quam tuemur: facultatem inquam eligendi conces sam primo succes sori, pariter conces sam censeri omnibus succes soribus, & velut neces sariam, & praecisam es se eam interpretationem, vbicunque is, qui maioratum perpetuum instituit, primo duntaxat nominato facultatem eligendi, siue nominandi conces sit, nec vltra procedit: non enim verisimile est (vt supra dicebam) quod vltra non progrederetur, & electo, a primo nominato, finito, modum succedendi non statueret, siue vocationes, aut substitutiones aliquas non faceret, si maioratum ipsum electiuum es se non vellet. Hac autem retenta sententia, & opinione; reli[sect. 28] quum erit, vt authoritatibus & fundamentis in contrarium ponderatis supra, numero vigesimo primo, satisfaciamus, responsúmque praebeamus. Idque, vt suo ordine, & distinste fiat; in primis re spondetur, Gregorij Lopez placitum, in dicta l. trigesima secunda, titulo nono, partita sexta glossa tertiat verbo, no valdra, columna sexta, sub quaestione nona, de qua in initio dicti num. 21. non vrgere; Gregorius namque duntaxat statuit, quod si patri conceditur facultas instituendi maioratum in vnum ex filiis quem elegerit, & vnum eligat, iste electus non habet facultatem amplius eligendi: & reddit rationem, quia facultas Regia intelligitur duntaxat pro prima vice, ex dicta l. boues, §. hoc sermone; non autem attigit articulum prae sentem, iuridice autem, & Vere sic resoluit; ex quo enim pater maioratum electiuum non fecit, nec filio alicui, aut primo nominato eligendi facultatem conces sit, sed duntaxat in filio, quem voluit, maioratum instituit, idque virtute facultatis Regiae; non potest quidem filius, eiusdem facultatis Regiae praetextu, nouam dispositionem facere, provt faceret, si inter filios eligere vellet; cum neque facultas Regia, neque pater eidem eligendi facultatem conces sis set; sic sane decipiuntur aperte ij, qui Gregorium Lopez pro ea sententia expendunt, ac inter alios Gabriel Pereira, dicta decisione vige sima prima, numero quarto, Aluaradus autem, libro secundo, capite secundo, numero vigesimo octauo, duntaxat retulit Gregorium Lopez, eiusque placitum probauit; articulum tamen prae sentem eadem doctrina non definiuit. Gregorius etiam ipse Lopez, alio loco, hoc est, in l. secunda, titulo decimo quinto, partita secunda, glos sa decima tertia, verbo, en Espana, (de quo etiam supra) minus in contrarium vrget; dum dixit, quod si macet maioratum instituerit in filium, quem pater elegerit, quod si non eligat, succedit filius maior; nec tangit quae stionem, an facultas eligendi transmittatur, necne; quando autem specifice quae stionem attigis set, & negatiue eam resolueret, nihil obstaret; vtpote cum pater non es set primus maioratus succes sor, vel ad eum vocatus aliquo gradu, aut loco, & con sequenter nec ideo ei eligendi facultas, tanquam succes sori scilicet conces sa, nec in consequentiam iuris praeambuli, nec iure proprio, sed potius alieno, atque ita erat personalis sima, nec ad haeredes transmitti potuit. Vnde nec Tiraquellus, nec Petrus de Peralta, nec etiam Pelaez a Mieres, in locis relatis supra, dicto numero vigesimo primo, obstaculum aliquod faciunt, cum in eisdem terminis propositis loquantur; prout ex ipsis apparet. Non etiam obdat fundamentum alterum dedu[sect. 29] ctum ex duobus locis Caldas Pereirae, eodem numero vigesimo primo, commemoratis; vbi nonnulla adducit, quae vrgere videntur prima facie, prout ibi recensui; vere tamen nullam vim habent, vt pote cum in diuersis terminis, & in quae stione diuersa ponderentur, & eo tendunt, vt probent, quod si emphyteusis conces sa fuit alicui pro se, & pro eo quem nominauerit, si emphyteuta non nominauerit, emphyteusis extinguitur; cuius tamen contrarium tenuit Burgos de Paz, quem ipse improbat, & tenuit quoque Petrus Surdus, a me relatus supra. sub numero vigesimo, in principio, & vide numero vigesimo primo, in versiculo. Et pro eadem opinione, vbi eiusdem Cald. Pereirae traditiones recensui: idem etiam, quod facultas nominandi aliquem in emphyteusi, si non nominauit non finiatur, sed ad haeredes transeat etiam abinte stato; quia non disponendo, haeredibus videtur emphyteuta reliquis se permis siue; post Baldum, Decium, & Pinellum, quos citat, tenuit Tellus Fernandez, in l. decima Tauri, numero vigesimo sexto, in fine, folio mihi 101. Matiencus in l. 8. tit. 8. libro quinto, glos sa tertia, in fine, Morquechus, de diui sione bonorum, libro primo, capite sexto, numero decimo nono: Melchior Phaebus, decisione vigesima nona, numero vndecimo, & sequent. Marc. Antonius Genuensis, practicabil. Ecclesiast. tricennario 3. quae stione octuagesima quarta, & octuagesima quinta, folio 119. Praeterea Caldas ipse non excitauit principaliter dubium propositum, vtrum scilicet ius nomindndi, aut eligendi transferatur in haeredem, aut succes sorem emphyteutae, sed aliud longe diuersum, an emphyteusis ipsa extinguatur? & extingui Cald. firmauit; alij vero contradicunt; Id vero applicati non potest casui proposito, in quo certum est, maioratum electum, seu cuius electio primo nominato conces sa fuit, perpetuum es se, & in omnes succes sores transite, etiam si primo nominatus non eligat; qua vel tantum principaliter adductus ratione Marinus Freccia, de subfeudis, lib. 2. q. 44. & maxime, num. 4. tradidit, eli gendi, aut nominandi facultatem ad feudum feudatario conces sam, in eius haeredem non succes sorem feudi non transire; eam tamen ad succes sorem feudi eiusdem transferri. lura autem nonnulla, quae Caldas ipse expendit, dicta quae st. 9. n. 30. licet in terminis, in quibus loquuntur, procedant; non tamen applicari valent terminis nostris, nec minus His panorum primogeniis, ob peculiarem eorum naturam, & finem. Non etiam obstat Gabriel Pereira de Castro,[sect. 30] decis. 21. Portugaliae, per totam, vbi in effectu contendit, in casu illius decisionis facultatem eligendi primo nominato conces sam, in sequentes succes sores repetitam non censeri: & tribus principaliter excitatur fundamentis. Primum est, quod clausula, aut facultas eligendi, restringi debet ad primam electionem, ex regula l. boues, §. hoc sermone, ff. de verborum significatione: cuius tamen decisio non procedit, quando testator, vel disponens aliter expres sit, vel quando verisimiliter colligeretur ex coniecturis, Atque ita ces sat, quando tacita, verisimilis, ac prae sumpta mens testatoris aliud suadet: Vel quando agitur de re, suapte natura, perpetuo duratura, vt de maioratus succes sione, & materia; provt Vtrumque egomet ipse notaui, atque aliorum sententia comprobaui, supra hoc eodem tractatu, cap. 39. num. 33. & 34. Cum ergo in propo sito articulo. ex voluntate testatoris prae sumpta, velut manifesta tamen, adducamur, Vt statuamus eligendi facultatem perpetuo duraturam, cum etiam in primogeniorum succes sione Versemur, atque ita in materia, quae perpetuitatem requirit sui natura; & textus illius decisio, & ratio praedicti Authoris non procedunt: Secundo excitatur idem Pereira, ex textu in l.[sect. 31] liberi octaua, ff. de as sig. libert. vbi licet liberto concedatur facultas as signandi libertum vni ex filiis, filio tamen, cui illum as signauit, eadem facultas non conceditur, prout expendi supra, numero vigesimo primo; vere tamen textus in proposito nostro nihil vrget, vtpote, cum peculiari, & longe diuersa ratione procedat, quod scilicet ius as signandi duntaxat pertineat ad eum, qui libertatem dedit, & sic competit patri tanquam manumis sori, & sub qualitate manumis soris, l. prima, ff. de as sign. libert. vnde, cum huiusmodi qualitas non transferatur in filium, quia non ipse manumisit, sed pater; nec ius as signandi in eum transferri potuit; quando autem primo nominato, siue succes sori primo maioratus eligendi facultas conceditur, ob qualitatem intellectualem succes sionis, & tanquam succes sori conces sa videtur, & ideo in omnes sequentes succes sores maioratus transfertur ius eligendi; quoniam iu eos, eadem qualitas, succes sionis scilicet Maioratus, transit. Excitatur quoque Gabriel ipse pereira, ratione[sect. 32] illa, quod eum simus in materia fideicommis si, maioratus, aut capellae, perpetuo in familia conseruandae, ea sumi debet interpretatio, quae naturae actus magis conformis sit, quae est, vt ad seniorem deferatur, gradus, & sexus praerogatiua obseruata, & sic ces set electio, per quam a familia exigere potest, maxime, vbi electio libera praetenditur; quod quidem (vt vides) nullam vim habet, nec maioratibus Hispaniae, attenta eorum natura, & perpetuitate, conuenite, nec applicari potest; fiunt namque in fauorem omnium de genere, & de familia, non pro extraneis, & vt perpetuo in familia ipsa & his qui ex illa procedent, conseruentur, non vt aliquo pacto ad extraneos transeant; atque ita, et si electiui, siue electionis sint maioratus metipsi, perpetuo durabunt, nec extraneus eligi poterit; quod Ludouicus Molina, libro secundo, capite quarto & quinto, aperte prae sentit, & tanquam indubitatum supponit; & libro primo, capite quarto, numero decimo tertio, vbi quod maioratum instituens, eo ip so bona velle in propria familia perpetuo conser[sect. 33] uare censendus est. Georgius de Cabedo, decisione 133. prima parte. num. 1. & 2. & in terminis, quod[sect. 34] eligendi facultas, succes sori maioratus, etiam in amplis sima forma, & per verba quantumcunque generalia, & liberam & absolutam voluntatem significantia, intelligatur conces sa, vt eligere debeat ex his, qui de familia sint, nec extraneum eligere pos sit; tenent Parisius in consilio quadragesimo quarto, numero vigesimo, & in consilio sexagesimo secundo, numero quinquagesimo octauo, & sexagesimo quarto, volumine tertio, Socinus in consilio 251. columna secunda, in vers. Ex quibus lib. 2. Georgius de Cabedo, vbi supra, Iacob. Menoch. in cons. 497. num. 19. lib. 5. & in cons. 1006. numero 36. lib. 11. folio mihi 35. vbi in hunc modum scripsit. Quoad tertium, nempe circa personas, dicendam est, testatricem sensis se, quod dictus don Rodericus disponeret in personas eiusdem suae agnationis & familiae, sicuti eas vocauerat, & ipsa testatrix. Nam ex multis Consideratis supra in prima dubitatione, constat, testatricem voluis se bona conseruari in agnatione, & familia ipsius den Roderici. Quae sane ratio restringit dis positionem, vt scilicet testandi facultas conces sa grauato intelligatur, modo disponat inter eos. qui sunt de familia & agnatione. Ita in claris bis terminis responderunt Socinus senior, in cons. 251. col. 3. vers. Ex quibus vltimo loco infero, lib. 2. & Paris. in cons. 44. in fin. & in cons. 72. num. 58. & num. 64. lib. 3. quos retuli & probaui in cons. 497. num. 19. lib. 5. quo in loco n. 52. & aliis subsequentibus comprobaui multis similibus Doctorum traditionib. Et his constat verbum illud, succes soribus, quo vsa est testatrix, intelligi non de extraneis, sed de his, qui sunt ex ipsius agnatione & sanguine. Idem etiam renuit Melchior Phaebus, decis. 96.[sect. 35] num. 10. 11. & 12. fol. 351. vbi quod si detur pote stas nominandi filium, non potest eligi extraneus: & si nominandi incertum de certis, non potest eligi qui de illis non est: & specifice dicto num. 12. quod quando ex aliqua familia vnus eligendus est, non potest alius deforis eligi, ex l. vnum ex familia, in princip. & in §. rogo, de legatis secundo. Denique obseruatio illa eiusdem Gabrielis Pereirae, praecitata decisione 21. quod electione facta semel ab eo, cui eligendi facultas conces sa fuit, amplius alius eligere non valeat, sed succedat antiquior siue senior de domo, seruata gradus, & sexus praerogatiua; procederet equidem, vbi ex serie, aut tenore dispositionis, siue ex voluntate institutoris maioratus, ita colligi pos set, & de mente constaret; in terminis tamen nostris, potius contraria voluntas, verisimiliter ex eo deducitur, quod primo tantum nominato, eligendi facultas conces sa fuerit, nec vlterius progres sus fuerit institutor ipse; quod adeo facile facere pos set, & alios specifice vocare, si electionis maioratum instituere nollet; atque ita credendum est, quod electionis qualitatem in primo vocato expres sam, in exteris quoque succes soribus repetere voluerit. Nec vltimo loco obstat etiam textus in dicto c. 1.[sect. 36] de eo qui finem fecit agnat, quem pro contraria parte expendi supra, num. 21. in principio; ibi namque, nec proponitur, nec deciditur dubium prae sens, vtrum scilicet facultas, in renunciatione feudi, alicui, suisque haeredibus, & cui ipse dederit, tran seat in succes sorem; imo potius duo concurrebant, ex quibus transmis sio ces sabat omnino. Primum, quia resignatarius deces sit sine haerede feudi, qui vt haeres existeret, masculus es se deberet, vt con stat ibi: Ist e decessit sine filio masculo; idque euidenter patet, quia si haeredem capacem succes sionis feudi haberet, is quidem succederet ex vi verbi illius: Suisque haeredibus. Secundum, quia resignatarius ipse succes sorem nominauit, vsúsque fuit facultate, & ideo nullus succes sit, prout Bald. & Aluarot. notant, nec quae stionem ipsam attingunt, vtrum facultas conces sa sub verbo, Et cui ipse dederit, transeat in haeredem, aut succes sorem feudi; nec vere id attingere potuis sent, quia non erat hae res, nec succes sor feudi; etsi es set, ex illis verbis succederet, Et suis haeredibus. Nec potuit facultas ipsa transire in haeredem extraneum, qui non es set succes sor feudi, quia feudalis est, & ideo non tran sit ad haeredem allodialium, qui non succedit in feudo; vt optime probat Marinus Freccia (quem antea retuli) de subfeudis, lib. 2. quae st. 44. per totam, & maxime n. 4. cum sequentibus. # 88 CAPVT LXXXVIII. Argumentum a contrario sensu, an, & quando valide, & iuridice deduci pos sit; & num ex coniectura, & ex mente proueniat, & in omni dispositione, tam legis, quam hominis, siue in omni actu, materia, & dispositione procedat, & pro interpretanda, atque coniecturada vltima voluntate quacunque plurimum valeat, siue qualem in casu dubio coniecturam praebeat, quantíque ae stimari debeat; breuis, & dilucida explanatio, atque resolutio. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis per argumentum a contrario sensu, siue ex argumento ipso a contrario sensu, voluntatis testatoris coniecturam deduci, atque interpretationem fieri. Vsque adeo, vt argumentum sic deductum, pro te statoris dispositione habeatur. -  2 Argumentum a contrario sensu habet vim legis. -  3 Et in testamentis pro lege obseruatur, quemadmodum & vltima voluntas expres sim & directo explicata. -  4 Dicitúrque mens legis, canonis, statuti, vel dispo sitionis. -  5 Argumentum a contrario sensu est in iure fortis simum, frequens, vtilis simum, & validum. -  6 Et procedit, locúmque obtinet in verbis legis, vel canonis. -  7 Et ad decisionem causarum. -  8 Et in contractibus plurimum valet, nedum bonae fidei, sed etiam stricti iuris. -  9 Et etiam in contractibus conditionalibus. -  10 Et quamuis recedatur a natura contractus. -  11 Argumentum a contrario sensu an sumi possit ex Glossis, vel ex dictis Doctorum. -  12 Argumentum a contrario sensu habet locum in mandatis. -  13 Et in feudis. -  14 Et in statutis. -  15 Et in priuilegiis, & rescriptis Principum. -  16 Et generaliter in omnibus hominum conuentionibus, & dispositionibus. -  17 Et in omni materia. -  18 Et in sententiis, de quo latius remis siue. -  19 Argumentum a contrario sensu, in vltimis voluntatibus, fideicommis sis, & substutionibus valere, es séque receptissimum, & vsitatis sinum. Et ibidem de intellectu, l. si legatum pure, ff. de adimend. legat. & l. 2. C. de condit. insertis, remissiue. -  20 An etiam legatum, vel fideicommis sum desumatur a contrario sensu dispositionis. Et a contrario sensu conditionis, etiam in verbis negatiuis, aut conditionaliter prelatis, remis siue. -  21 Argumentum a contrario sen su procedit indubitate in vltimis voluntatibus, quando sumitur ex verbis limitatis, aut restrictiuis, vel materia limitati temporis. Et tunc etiam in omni dispositione. -  22 Argumenti a contrario sensu materiam, varie, & diuersimode fuis se tractatam, atque explicatam ab Interpretibus nostris, provt hic adnotatur. -  23 Argumentum a contrario sensu regulariter obtinere in omni actu, materia, & dispostione, tam legis, quam hominis, prout supra obseruatur numero 5. cum seq. -  24 Et etiam ces sante dispositione directa, aut principali, si remanet eius ratio. -  25 Et ad inducendam nouam contrariam dispositionem, prout latius hic adnotatur, & contrariae sententiae commemorantur. -  26 Et ad inducendam prae sumptionem contrariae dis positionis, prout hic traditur. -  27 Argumentum a contrario sensu, non ex propria verborum significatione, sed magis ex mentis coniectura, & interpretatione deduci. -  28 Et non habere locum, si sequatur absurdus, absonus seu prauus intellectus, & contra rationem naturalem. -  29 Vel quando non sumeretur a contrario sensu rationis, seu mentis dispositionis, vel legis, sed tantum ex sensu contrario literae. -  30 Vel si es sent dictiones implicatiua in ipsa lege, aut dispostione. -  31 Vel quando inducta ad vnum finem, operatentur contrarium. -  32 Aut in sensu contrario militat eadem, vel maior ratio, quae in sensu directo. -  33 Argumentum a contrario sensu non sumitur ad derogandum expres s ae dispositioni testatoris, vel eum ipsius dispositionis correctio inde sequitur. -  34 Aut quando verisimilis mens testatoris repugnat. -  35 Vel cum legis, aut iuris communis correctio resultaret. Nisi alias dispositio remaneret inutilis, aut superflua. -  36 Argumentum a contrario sensu sumi debet regulariter ad limites rationis. -  37 Argumentum a contrario sensu non habet locum, quando casus, qui venit a contrario sensu, est per aliam legem decisus. -  38 Aut quando ex eo sequitur contradictio. -  39 Argumentum a contrario sensu, an, & quando locum obtineat, sumique pos sit, vt Cardinalis Francisc. Mantica explicaret; tres casus principales distinxit, qui hoc numero recen sentur. -  40 Argumentum a contrario sensu an procedat, etiam ex verbis negatiue prolatis, sue in dispositione concepta negatiue. -  41 Argumentum a contrario sensu, an procedat, si inducatur clausula derogatoria, vel causa impulsiua, vel ces sante vna ex duabus causis finalibus, remis siue. -  42 Argumentum a contrario sensu an habeat locum, vel non; qua regula, siue doctrina generali commodius explicari valeat, ex sententia Authoris. -  43 Qualiter etiam ex sententia Alexandri Raudensis, qui vt contrarias opiniones conciliaret, tres praecipuos casus considerauit, atque distinxit. PRo absoluta, & dilucida huiusce cap. explicatione praemittendum, atque constiruendum erit primo loco, quod ex verbis per argumentum a con[sect. 1] trario sensu, siue ex argumento ipso a contrario sensu, voluntatis testatoris coniectura quoque deducitur, atque interpretatio fit, vsque adeo, vt argumentum sic deductum, pro testatoris dispositione habeatur; quod ita in sinuat textus melior de iure, in l. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonstrat. vbi sic dixit Socinus, & retulit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro quarto, cap, 2. num. 43. fol. 164. dicens, quod argumentum a contrario sensu[sect. 2] habet vim legis; provt notauit Glos sa, in l. qui te stamento, §. mulier, ff. de testament. quam dixit solitariam Baldus, in cap. 1. columna antepenultima, de constitu, idem etiam, quod ex argumento a contrario sensu; voluntatis testatoris interpretatio fiat, atque coniectura eliciatur, & quod habeatur pro dispositione testatoris ipsius, atque ex eius mente procedat; annotauit Simon de Praetis, de interpretatione vltimarum voluntat. lib. 3. interpretatione tertia, dubitat. 4. solutione prima, num. 97. folio 214. Petrus de Peralta, in l. si quis in principio testamenti, num. 163. & 164. folio mihi 465. & 466. [sect. 3] vbi scripsit, quod voluntas testatoris colligitur ex contrario verborum ipsius sensus, nam illa habetur etiam pro lege, quemadmodum & ipsa voluntas vltima expres sim, & directo explicata. Et citat etiam Glos sam, & Baldum, in locis per Aluaradum relatis. Adiicit etiam Peralta metipse (quem Aluaradus non commemorauit) quod pro Glos sa, in dicto §. mulier: est textus optimus omnium, qui eam aperte probat, in dicto §. quidam Titio, dictae l. quibus diebus. Ex quo sic notant ibi Cumanus, & Socinus. Denique de efficacia, & effectu argumenti a contrario sensu tradit remis siue nonulla, dicto num. 163. & 164. Notauit etiam id ipsum Nicolaus Euerardus, in loco, a contrario sen su, numero primo fol. 501. vbi inquit, quod argumentum a contrario sensu dicitur mens legis, canonis, statuti. vel dispositionis, per Glos sam, & Doctores, in dicto §. mulier, & quod illud, quod venit a contrario sensu habetur perinde, ac si es set expres sum, & venit ex mente, & intentione, atque ex voluntate legis, vel disponentis, provt latius ibi comprobat, atque exornat; & pro his allegat textum, suo indicio singularem, in l. si quis locuples, in fine, ff. de manumis sis testamento: vbi habetur, quod id, de quo constat a contrario sensu legis, vel dispositionis, videtur apertis sime constare. Ac denique, de argumento ipso a contrario sen su, & quando illud procedat, vel non, agit latis sime Euerardus ibi; & in proposito plures quae stiones connexas adducit, atque resoluit; vbi videri poterit: & per Bolognetum, in l. 1. §. huius rei, ff. de officio eius, cui mand. est iurisd. ex num. 84. cum seq, post Decium, Riminaldum, & alios quamplures, & post Alexand. Decium, Iasonem, Cagnolum, Curtium. iun. Calef. & alios; per Alexand. Raudensem, variarum cap. 65. per totum, vbi vide omnino; Manticam, de coniect. vltimar, voluntat. lib. 3. tit. 15. & de tacit. & ambig. conuent, lib. 2. tit. 14. per totum: Socinum, regul. 28. Hippolyt. Riminald. in cons. 110. ex num. 47. vsque ad 53. lib. 1. & in cons. 313. num. 61. lib. 3. & in cons. 381. ex num. 1. vsque ad num. 8. & n 26. & 44. lib. 4. & in cons. 782. n. 105. l. 7. Borgnin. Caualcanum, de tutore & curatore, ex num. 821. cum seq. Ripam, resp. 13. n. 13. & seq. Peregrinum, in cons. 40. num. 6. lib. 2. & in cons. 38. ex. num. 9. lib. 3. & in cons. 20. num. 24. & 29. & 81. lib. 4. Franciscum Molinum, de ritu, nuptiar. & pati, matrimon. lib. 3. cap. 51. Medices, de diffinit, quae st. 3. primae partis, num. 35. Fachineum, controuersiar. iur. lib. 13. c. 3. cum sequent. vsque ad c. 12. Tuschum, tom. 1. litera A. conclus. 448. Fabium de Anna in cons. 117. per totum, lib. 2. Hondedeum, & Surd, in locis, de quibus infra. Atque ex his omnibus nunc praecitatis Authoribus, & caeteris omnibus, quin in proposito loquuntur, deducitur plane, quod argumentum a contrario sensu est in iure fortis simum, frequens, vtilis simum, & validum: & probatur per text. in dicta l. prima, §. huius rei, ff. de officio eius, cui mand. est iur. l. ex eo, ff. de testibus, l. inter socerum, §. cum inter, ff. de pact. dotal. de qua latius Mant. Raudens. & alij relati supra, l. pecuniam quam, ff. fi certum petat. l. procuratorem, §. si ignorantes, ff. mandati, l. eum qui, §. 1 ff. de acquirend. haered. l. 2. C. de condit, insertis, l. si legatum pure, ff. de adimend. legat. l. Pomponius scribit, §. sed & is, in sine, ff. de procurat. cap. puellae, 20. quae st. 1. quae omnia iura, post ordinarios, in dicto §. huius rei, expendit Raudensis, dicto cap. 65. ex num. 1. vsque ad num. 23. Hippolyt. Riminald. in cons. 236. num. 6. l. 3. Achilles Pedrocha, in cons. 5. num. 176. Fabius Turretus, in cons. 47. n. 18. Euerardus, vbi supra, num. 1. Camillus Gallinius, de verborum significatione, libro quinto, cap. 17.[sect. 6] num. 24. Sic sane, cum iura praedicta variis in casibus, & in diuersis dispositionibus, & materiis loquantur; argumentum metipsum a contrario sen su generaliter expendi, adducique solet. Ac primum vt procedat, locumque obtineat in verbis legis, vel canonis; prout loquitur text. in dicto §. huius rei, & in dicto §. mulier, & in dicta l. ex eo, ff. de testibus, & late per Euerard. dicto loco, a contrario sensu, ex numero tertio; Fachineum, lib. 13. cap. 3. Manticam, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 3. tit. 15. num. 1. Honded. in cons. 48. numer. 35. lib. 1. vbi[sect. 7] quod argumentum a contrario sensu est validis simum in iure, & ad decisionem causarum; & citat textum, in cap. cum Apostolica, de his quae fiunt a [sect. 8] Praelatis, cap. cum virum, de regularibus. In contractibus etiam, seu verbis contrahentium a contrario sensu, plurimum valet argumentum a contrario sensu: nam si inter patrem puellae, & generum conueniat, vt in matrimonio, sine liberis defuncta filia, dos patri restituatur; id actum per contrarium sensum inter contrahentes intelligitur, vt liberis superstitibus filia de functa, dos non restituantur, l. inter, §. cum inter, ff. de pact. dotal. l. pecuniam, ff. si cert. petat, vbi si pecuniam, quam mihi sine conditione debebas, ius su meo promisisti Attio sub conditione, pendente conditione in eo statu dicitur es se obligatio sua aduersum me, tanquam sub contraria conditione eam mihi spopondis ses; & hoc sane colligitur a contrario sensu: cui conse quens, est, vt pendente causa stipulationis petere non pos sim, vt ille textus subiungit. Itaque in contractibus, quod in vno casu dicitur, per argumentum a contrario sensu in alio videtur denegari; Bald. in cons. 182. num. 4. l. 1. & latius per Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. tit. 14. num. 3. qui num. 8. dicit, id longius produci, vt scilicet habeat locum in contractibus stricti iuris, ex textu, in eadem, l. pecuniam, quae loquitur de stipulatione, quam quidem es se contractum stricti iuris, plusquam manifestum est; l. quidquid astringendae, in princip. de verborum obligat. & ita Iason animaduertit in dicta l. pecuniam, sub numero primo, & latius comprobat Mantica, dicto num. 8. Riminald. in dicto §. huius rei, ex num. 395. vbi Bolognetus, ex num. 86. Euerard. vbi supra, ex num. 25. vsque ad num. 28. vbi latius declarat. Honded. in cons. 321. num. 18. lib. 3. Tuschus, tom. 1. dicta conclus. 498. num. 13. & 60. vbi num. adiicit obtinere argumentum idem a contrario sensu, etiam in contractibus conditionalibus: Et citat Bald. qui latius id declarat, in cons. 273. lib. 1. & in cons. 75. per totum, lib. 5. & vide etiam Mantic. dicto tit. 14. nu[sect. 10] mero 18. & antea num. 11. vbi inquit, quod in contractibus habet locum argumentum a contrario sensu, etiam si recedatur a natura contractus, provt ibi comprobat, & obiectum tollit; late Mo[sect. 11] linus, de ritu nuptiar. & pact. matrimonial, lib. 3. cap. 51. per totum. Et argumentum a contrario sen su, an sumi pos sit ex Glos sis, vel ex dictis Docto[sect. 12] rum; vide per Fachineum, lib. 13. cap. 4. Raudens. variar. dicto c. 65. num. 57. & quod in mandatis locum habeat hoc argumentum a contrario sensu; per text. in l. eum qui duobus, & filius familias, secund. primum intellectum, Glos s ae ibi & Bart. & Imol. notant: ff. de adquirenda haereditate, Ias. in dicta l. pecuniam, numero secundo, Ioan. Crotus, in l. omnes populi, num. 126. ff. de iust. & iure, & es se hanc opinionem magis receptam, post Cae s. de Gras sis, decisione decima, numero quinto, de praehendis; testatur Mantica, de tacit. & ambig. conuentionib. libro secundo, dicto tit. 14. numero nono, vbi tamen citat alios Authores contrarium tenentes; & ponderat text. in cap. vltimo, de verborum significatione; & vide Euerardum, vbi supra, numero 28. omnino Fachineum. lib. 13. cap. 6. per totum; Alexand Raudens. dicto capit. 65. numero 11. & 17. In feu[sect. 13] dis etiam locum habet argumentum a contrario sensu; nam feudum est contractus nominatus: & si in contractibus, etiam stricti iuris, in quibus facienda est stricta interpretatio, hoc argumentum locum habet, multo magis in feudo est recipiendum, quia est beneficium, & beneficiis, latis sima fieri debet interpretatio; sic sane resoluit, & superiora comprobat Cardinalis Franciscus Mantica,[sect. 14] de tacit. & ambig. conuent. libro secundo, tit. 14. numero decimo, & latius explicat Euerardus, in dicto loco, a contrario sensu, num 28. Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 13. cap. 11. per totum. In statutis[sect. 15] etiam locum obtinet argumentum a contrario sensu, aliquando vero non; provt latius distinguunt, atque explicant Cardinalis Tuschus, tom. 1. litera A. dicta conclus. 498. ex numero 19. cum multis sequent. Fachineus, controuersiarum iuris, lib. 13. cap. 7. per totum, Alderanus Mascardus, de interpretatione statutorum, conclus 4. ex numero 69. vsque ad numerum 90. Ceuallos, prima parte, quae st. 336. [sect. 16] Et in priuilegiis, & rescriptis Principum, vt cum aliis Authoribus ibidem tradit Tuschus, num. 50. & 51. & vide Fachineum, dicto lib. 13. cap. 10. per totum. Et generaliter in omnibus hominum conuentionibus, & dispositionibus; vt per Manticam, de ta citis ambig. conuention. libro secundo, dicto tit. 14.[sect. 17] numero quarto, Tuschum, in loco praecitato, numero 14. & 49. & 50. & in omni materia, Mantica ipse, vbi supra, numero primo, & Tuschus, in eis dem locis nunc relatis, Ioannes Botta, in consilo 28. numero secundo, & decimo quarto. In sententiis[sect. 18] autem, quae sunt stricti iuris, an valeat argumentum a contrario sensu? vide Tuschum, dicta conclu sione 498. numer. 61. 62. & 63. Fab. de Anna in cons. 117. per totum, part. 2. In vltimis quoque voluntatibus, fideicommis sis,[sect. 19] & substitutionibus argumentum a contrario sensu valere, es seque receptis simum, & vsitatis simum; deducitur ex textu in l. si legatum pure, ff. de adimend. legat, l. legata inutiliter, ff. eodem tit. l. quod pure, ff. quando dies legati cedat. l. siquis libertatem, §. vltimo, ff. de statu, liberte, l. quibus diebus, §. quidam Titio, l. aliquando, ff. de condition. & demonstration. l. pater, §. quindecim, ff, de legatis tertio; & annotarunt specifice Alexander, in dicta. l. 1. §. huius rei, num. 9. ad finem, ff. de officio eius, & in cons. 136. numer. 7. lib. 1. Ruin. in cons. 139. sub numer. 22. lib. 3. Parisius, in cons. 25. numer. 15. lib. 2. Alciat. in cons. 206. num. 4. lib. 9. Tiberius Decian. in cons. 1. num. 27. lib. 1. & in cons. 27. n. 20. lib. 3. & in cons. 77. n. 20. lib. 4. Cephalus, in cons. 283. num. 12. lib. 2. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 3. tit. 17. num. 1. Simon de Praetis, lib. 3. interpretatione 3. dubitatione 4. solutiione prima, n. 97. folio 214. Pereg. de fideicommis sis, art. 28. numer. 18. folio 257. Aluarad. de coniecturata mente defuncti, lib. 4. cap. 2. numer. 43. Petrus de Peralta, in l. si quis in principio testamenti, numer. 163. & 164. de legatis tertio, Bolognetus, in dicto §. huius rei, numer. 85. Tuschus, dicta conclus. 498. n. 58. Hippolytus Riminaldus, in eodem §. huius rei; numer. 364. & in cons. 313. num. 61. lib. 3. Ioannes Botta, in cons. 28. numer. 2. & 14. Caualcan. decisione quinta, numero 30. & 52. & decisione 17. numero 42. part. 3. Et quamuis nonnulli contendant, ac cum eis Alexander Raudensis, variarum dicto cap. 63. numero 20. & 21. ea iura, & maxime text. in dicta l. si legatum pure: id non probare; communis tamen sententia in contrarium se habet, quam cum aliis recte tuetur, & interpretatur textum eumdem Fachineus, libro 13. cap. 9. per totum, & vide cap. 5. eiusdem libri, vbi explicat l. 2. C. de condit, infertis, Iunge etiam Pet. Surdum, in commentariis de alimentis, tit. 2. quae stione 14. vbi inquirit, an legatum, vel fideicom[sect. 20] mis sum desumatur a contrario sensu dispositionis: an etiam sumatur a contrario sensu conditionis, etiam in verbis negatiuis, & ex verbis testatoris conditionaliter prolatis; & iunge Tuschum dicta conclusione 498. numer. 72. 73. & 74. Procedit au[sect. 21] tem indubitate argumentum a contrario sensu in vltimis voluntatibus, quando sumitur a verbis limitatis; & tunc non modo in vltimis voluntatibus procedit indistincte argumentum a contrario sen su, sed etiam in omni materia; & in qua regulariter non sumeretur: sicuti port Bald. & Decium obseruauit Decianus, in cons. 77. numer. 22. lib. 4. Barbos. in l. cum dotem, numer. 3. ff. soluto matrimonio; vbi inquit, quod argumentum a contrario sensu ex verbis limitatis, seu restrictiuis deductum, expres sum est, Ludouic. Casan. in cons. 1. num. 32. Camillus Gallinius, de verborum signification. libro octauo, cap. 12. num. 6. vbi scribit, quod argumentum a contrario sensu valet, quando sumitur ex materia limitati temporis, vel verborum limitatorum. Secundo deinde & principaliter obseruandum, atque constituendum erit, argumenti a contrario sensu materiam, varie, & diuersi mode fuis se tracta tam, atque explicatam ab Interpretibus nostris: id quodCamillus Gallinius, de verborum significatione, libro octauo, cap. decimo, numero 39. folio 199. recte obseruauit: Euerardus quoque, dicto loco, a contrario sensu, n. 3. in fine, & n. 4. dicens, quod circa hoc, an, & quando Argumentum a contrario sen su procedat, vel non; multae, & diuers ae traduntur doctrinae, & distinctiones ab Scribentibus, quas ipse recenset latis sime numeris seqq. & constat id ipsum ex his, quae longa serie adnotarunt, atque tradiderunt Authores commemorati supra, num. 4. Ioannes Crotus, in repetitione l. omnes populi, ex nu. 197. vers. Quart. Bart. vsque ad n. 209. Barbos. in l. si cum dotem, ex numer. 31. ff. soluto matrim. Camill. Gallin, d c. 10. & quinque seqq. Caeterum quod attinet ad nostrum institutum,[sect. 23] nonnulla obseruare sufficiet; alia vero penes eos dem Authores videri poterunt. Et primo quidem obseruandum erit, argumentum a contrario sensu regulariter obtinere & procedere tam in legis, quam in hominis dispositione, & sic in omni actu, materia, & dispositione; sicuti ex aliis multis Authoribus obseruatum fuit supra, ex num. 5. & tradiderunt Bolognetus, & Tuschus, ibi commemorati. Camill. Gallin, d. cap. 10. Cardinalis Francisc. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. tit. 14. n. 1. vs [sect. 24] que adeo, vt argumentum ipsam a contrario sensu procedat, certante dispositione directa, aut principali, si remanet eius ratio; provt notauit Bolognetus per illum text. in d. §. huius rei, numer. 93. imo & sufficiens sit, & sumi pos sit ad inducendam no[sect. 25] uam contrariam dispositionem, sicuti ex textu, in d. l. 1. §. huius rei, & in d. l. ex eo, ff. de testibus, l. qui testamento, §. mulier; ff. de testam. cap. cum virum, de regularibus, coniuncto cap. puellae, 20. quae stione 1. c. cum Apostolica, de his quae fiunt a Praelatis, satis dilucide demonstratur. Inducendo, & ponderando ea iura, provt erudite, & singulariter inducit, & ponderat Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 13. ex num. 7. vsque ad num. 11. vbi hanc opinionem defendit constanter aduersus Bolognetum; & ex d. num. 11. cum seq. respondet accurate, atque ex profes so fundamentis omnibus, quae in contrarium adduxerat antea ex num. 1. cum seq. Et eandem opinionem, quod hoc argumentum sumi pos sit ad inducendam nouam dispositionem contrariam, Hippol. Riminald. in d. §. huius rei: sub n. 172. ad finem cum pluribus seq. & pro ea expendit decem fundamenta, quae fortis sime vrgent, provt ibi videri poterunt, & per Camill. Gallinium, de verbo. significat. lib. 8. cap. 14. num. 10. & 11. qui ex initio eius cap. vsque ad n. 10. contrariam retulit sententiam, & eiusdem fundamenta commemorauit. Postmodum vero duas istas inter se dis sentientes opiniones pos se faedere distinctionis conciliari, existimauit, & conciliauit eas, cap. 15. eiusdem lib. 8. vbi videri poterit. Ego vero libentius probaui semper opinionem communem, quam Riminald. & Mantica comprobarunt fortis sime: & inter alia fundamenta, quae ab eisdem traduntur, nec transcribere licet, illud quidem concludit, videlicet, Argumentum a contrario sensu, quod ex coniectura mentis, siue ex mente aperta disponentis procedit; vt supra probaui, & tradidit Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 16. & de tacit. & ambig. conuent, lib. 2. tit. 14. n. 2. siue mens legis, seu dispositionis vocatur, vt per eosdem Authores relatos supra, & per Tusc. d. conclus. 498. tom. 1. num. 6. lit. A. quemadmodum potens est, vt faciat ces sare dispositionem directam, sic etiam potens es se debet ad inducendam nouam dispositionem contrariam; nec ratio diuersitatis as signari potest, quando sic inducta noua dispositione, nec datur correctio iuris communis, nec mens contraria disponentis arguitur euidenter; quo vel solo verbo satisfieri potest omnibus fundamentis, quae pro contraria parte ponderari pos sunt. Ipsa namque militant duntaxat, quando iuris communis, aut expres s ae dispositionis correctio daretur, aut disponentis mens laederetur, absurdúmve resultaret; & tunc quidem, non modo induci nouam dispositionem negamus, sed etiam argumentum ipsum a contrario sensu certare fatemur, prout infra dicendum est. Alias autem Riminald. & Manticae relata sententia procedit equidem. Et multo magis procedere debebit aliorum connexa resolutio, argumentum inquam a contrario sensu obtinere ad inducendam prae sumptionem contrariae dispositionis; nam si ad inducendam ipsam nouam dispositionem contrariam directo suf[sect. 26] ficiens est, multo magis ad inducendam prae sumptionem sus siciet. Atque ex mente non modo sed etiam aperto placito eorum, qui eam partem su stinent procedit; quamuis Bolognetus, qui (vt dixi) in contraria opinione fuit in articulo superiori, inducendae scilicet nouae dispositionis contrariae, in secundo quoque hoc articulo non ita indistincte as seuerauerit. Primo namque, in eodem §. huius rei, ex num. 111. dixit, argumentum a contrario sensu ad inducendam prae sumptionem contrariae dispositionis in casu contrario procedere in legibus, statutis, edictis, & aliis dispositionibus, habentibus vim legis, per text. in d. l. ex eo, ff. de testibus, & in d. §. huius rei: statim tamen tot limitationes adducit, vt eandem sententiam destruat omnino, & in contrariam incidat. In testamentis vero (quod ad nos attinet) inquit indistincte, quod non inducitur prae sumptio contraria: dispositionis, saltem efficax, sicut nec in sententiis, nec in rescriptis, nec in aliis dispositionibus, non habentibus vim legis, & reddit rationem, quae tamen in testamentis non concludit, quotiescumque deducto argumento a contrario sensu, non verba testatoris repugnant, non mens testatoris labefactatur, non absurdum sequitur, non dispositio expres sa corrigitur, non aliud inconueniens resultat; his namque ces santibus, etsi argumentum a contrario sensu ex aliis verbis coadiuuetur, aut menti saltem conueniat, poterit equidem sic as sumi, & de iure procedit, iuxta ea, quae ex Fachineo, & aliis Authoribus tradidit supra, num. 19. & annotauit Camillus Gallinius, de verbor. significat. libro octauo, d. cap. 10. num. 38. quae ex eo etiam corroborantur; argumentum scilicet a contrario sensu, non quidem ex propria verborum significatione, sed magis ex mentis coniectura & interpretatione deduci, vt Bartolus concludit, in l. omnes populi, ff. de iust. & iur. num. 61. & in d. l. 1. §. huius rei, num. 16. [sect. 27] quem fere omnes sequuntur, vt cum aliis firmauit Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 3. tit. 16. num. 4. qui ex num. 5. vsque ad num. 11. sex fundamenta pro hac parte expendit, quae vere concludunt. Et eodem num. 11. cum seq. fundamentis alterius partis, quae antea adduxerat ex num. 1. satisfacit; & eandem sententiam, quod argumentum desumatur ex propria verborum significatione, confutat; & id ipsum sequutus est idem Mantica, de tacitis, & ambig. conuent. lib. 2. tit. 14. num. 2. Hieronymus Gabriel, in cons. 154. numer. 18. lib. 2. vbi inquit, quod dispositio, quae sumitur per argumentum a contrario sensu, est prae sumpta, impropria, indirecta, per coniecturam, & subauditum intellectum: Camillus Gallinius lib. 8. d. cap. 10. num. 36. vbi quod argumentum a contrario sensu non ex verbis, sed ex coniectura oritur. Et quamuis Bolognetus, in dicto §. huius rei num. 106. & duobus sequent. latius in hoc articulo insistat, & distinguat; & l. apud antiquos, C. de furtis intellectum adducat. Superiorem resolutionem magis probo, & Francisci Manticae obseurationes seruandas puto, cum eius rationes, & fundamenta concludant. Et idem probarunt aperte Petrus Surdus, in cons. 294. numero primo, libro secundo, Ioannes Vincent. Honded. in cons. 9. num. 47. libro secundo. Rursus obseruandum, atque constituendum erit, argumentum a contrario sensu; plerumque locum non habere, nec sumi valide pos se; sicuti constat ex his, quae Interpretes nostri longa serie tradiderunt in dicto §. huius rei, vbi latis sime Riminal. & Bolognet. post Iasonem, qui ex numer. 36. cum seq. posuit regulam cum ampliationibus, & limitationibus. Socinus etiam dicta regul. 28. argumentum a contrario sensu, vbi limitat in 17. casibus, in quibus argumentum a contrario sensu non procedit: Tusc. tom. 1. litera A. d. conclus. 498. & alij permulti, prae citati supra, & maxime num. 4. Et primo quidem non habere locum, si sequatur absurdus, absonus, seu prauus intellectus, & contra rationem naturalem; l. 2. C. de condit. insert. intelligendo eam, prout inteiligit Mantica, de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 17. num. 12. & 13. vbi sic limitauit regulam generalem argumenti a contrario sensu, l. conuenticulam, C. de Episcop. & Cleric. cuius casum induxit Bolognet. in d. §. huius rei, num. 94. Euerardus, dicto loco, a contrario sensu, num. 7. Simon de Praetis, lib. 3. interpret. 3. dubit. 4. solut. 1. num. 97. fol. 240. Stephan. Gratian. decis. 218. num. 1. vbi quod argumentum a contrario sensu nunquam habet locum, quando quis incideret in poenam, & ex eo resultaret absonus intellectus, vt quis disponeret contra leges, vt per Roman. singulari 117. Tu habes, Alexand. in cons. 17. num. 4. lib. 2. Purpurat. in d. l. 1. §. huius rei, num. 680. Tusc. vbi sup. num. 119. Et idem erit dicendum; quando argumentum huiusmodi non sumeretur a contrario sensu rationis, seu mentis legis,[sect. 29] vel dispositionis, sed simpliciter a contrario sensu literae; quoniam id quoque absursum diceretur, cuius vitandi ratione praedictum argumentum ces sat; prout tradidit Euerard. dicto loco, a contrario sensu, n. 21. Camillus Gallin. de verb. signifi. lib. 8. cap. 10. num. 38. vbi argumentum a contrario sensu, ita demum admittit, si adiuuetur ex verbis, quae sane verba mentem, & intentionem detegunt. Idem etiam erit, si in lege, vel in dispositione, aut in oratione, seu clausula ipsius es sent dictiones implicatiuae, vt dictio, maxime, prae sertim, etiam, quamuis, vel[sect. 30] similes; quia tunc non procederet argumentum a contrario sensu; eo quod istae dictiones prae supponunt, regulam es se in aliis casibus; ita sane Salicetus, Castrensis, & alij communiter, in d. l. conuenticulam: Euerard. dicto loco a contrario sensu, num. 12. Bolognetus, in d. § rei, num. 102. vel quando inducta ad vnum finem, operaretur contrarium, id namque es set maximum absurdum, & sic argumen[sect. 31] tum a contrario sensu non procederet, Crauet. in cons. 39. num. 8. Roman. in cons. 399. num. 6. Signorol. in cons. 92. num. 7. Purpuratus, in d. §. huius rei, num. 682. Osasc. decis. 178. num. 7. Surd, decis. 185. num. 24. Tusc, d. conclus. 498. n. 82. & 84. & num. 18. nec quando in sensu contrario militat eadem, vel maior ratio, quae in sensu directo, Glos sa, in l. cum Praetor, verbo, videtur, ff. de indiciis, Bald in l. apud antiquos, C. de furtis, Natta, in cons. 128. n. 14. Surd. d. decis. 185. nu 24. & in cons. 25. n 36. lib. 1. vbi ponit exemplum: monetiam sumitur augumentum a contra [sect. 32] rio sensu adde rogandum expres s e dispositioni testatoris, vel cum ipsius dispositionis correctio inde sequi tur, l. vltima, in principio, & ibi Bartolus notat, ff. de legat. 2. Bald. Alexand. Ias. Decius, & Alciatus, cum quibus Cardin. Francis Mantic. de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 17. num. 14. & de tacit. & ambig. conuent. lib. 2. titulo 14. num. vltim. Menoch. in cons. 142. num. 22. lib. 2. & in cons. 177. num. 48. lib. 3. Cae sar. Barz. decis. Bonon. 93. num. 16. Tusch. vbi supra, num. 117. qui num. 83. scripsit, quod licet ar[sect. 33] gumentum a contrario sensu valeat in vltimis voluntatibus, tamen non procedit, quando verisimilis mens testatoris repugnat; vt per Alexand. in cons. 93. alias Consultus, num. 11. lib. 3. Non etiam procedit argumentum a contrario[sect. 34] sensu, cum legis, aut iuris communis correctio inde resultaret; nisi alias dispositio remaneret inutilis, aut superflua, aut in sensu directo nihil operaretur, tunc namque, etiam ad correctionem iuris communis sumeretur argumentum a contra[sect. 35] rio sensu, vt verba aliquid operarentur: prout vtrumque iure, & authoritate comprobant, & latius exornant Ioan. Bolognet. in d. §. huius rei, num. 95. & 96. Euerard. dicto loco, a contrario sensu, num. 8. & tribus seqq. Tiberius Decianus in cons. 9. num. 20. libro 3. Hippolyt. Riminald. in cons. 216. num. 32. lib. 2. Ioan. Vincent. Honded. in cons. 48. num. 36. lib. 1. Mantic. de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 15. num. 15. alias autem, cum argumentum a contrario sensu dicatur coniectura , vt supra notaui, & probatur in d. l. apud antiquos, C. de furtis, non debet induci correctio eius, quod expresse dispositum est, per argumentum ipsum; quia correctio non inducitur ex coniecturis, & subauditis intellectibus; prout cum aliis Authoribus notarunt Hon[sect. 36] ded. in cons. 9. num. 47. & 48. lib. 2. Surd. d. cons. 294. num. 1. lib. 2. vbi etiam, quod non admittitur argumentum a contrario sensu, quando induceretur correctio: Adrian. Gilman. decis. 7. num. 31. vbi quod non habet locum argumentum a contrario sensu, quando induceretur correctio, vel quando ius commune refragatur; Tuschus etiam, tom. 1. d. concl. 498. num. 86. & 96. & 97. & num. 107. & su[sect. 37] mi debet regulariter ad limites rationis, Butrius in cap. cum Apostolica, notabili vltimo de his quae fiunt a Praelatis; Decius in cons. 216. num. 6. Surd. d. cons. 194. num. 2. lib. 2. Aldobrand. in cons. 16. num. 12. nec etiam habet locum argumentum a contrario sen su, quando casus, qui venit a contrario sensu, est per aliam legem decisus, tunc enim tanquam omis sus in vna lege, remanet in dispositione iuris antiqui, vt post Iacob. Butrig. declarat. Bald. in d. l. apud antiquos, n. 3. sequitur Surd. in cons. 25. n. 37. lib.[sect. 38] 1. & vide Mantic. de tacit. & amb. conuent. lib. 2. tit. 14. ex num. 25. Tusch. d. concl. 498. num. 86. quando ex eo sequitur contradictio, quoniam verba te stamenti, contractus, & dispositionis cuiuslibet, sic semper debent intelligi, ne sibi contradicant, cap. inter dilectos, §. caeterum, de fide instrument. Bartol. in l. vltim. §. idem quae siit, ff. de condict. indeb. & ita respondit Hippol. Riminald. in cons. 448. num. 60. & seq. lib. 3. & refert Mantic. de tacit. & ambig.[sect. 39] conuent. lib. 2. tit. 14. num. 18. Et de coniect. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 15. num. 15. ad explicationem huiusce materiae, quando scilicet argumentum a contrario sensu sumi pos sit, locúmque habeat, tres dixit es se casus distinguendos. Primus est, quando casus, qui elicitur a contrario sensu, eodem modo reperitur expresse decisus, & tunc argumentum procedit, sed & superfluum, prout ibi comprobat. Secundus casus est, quando ille casus, qui elicitur per contrarium sensum, repetitur decisus etiam per regulam iuris communis in oppositum; & tunc sumi argumentum non potest ad correctionem iu ris, sicuti probam supra: quia talis sensus est tacitus, & ideo non tollit sensum expres sum, & in hoc inquit omnes conuenire. Tertius casus est, quando ille casus, qui elicitur per contrarium sensum, non est aliquo iure decisus, & tunc obtinet argumentum a contrario sensu, iuxta iura & Authoritates; de quibus supra. Idque extendit, vt procedat, etiam ex[sect. 40] verbis negatiue prolatis, siue in dispositione negatiue concepta: nam licet existimauerint nonnulli Interpretes, argumentum a contrario sensu non admitti in dispositione concepta negatiue; sicuti cum Baldo Alex. Castrens. Casan, & Osas. tradit Surd. decis. 185. num. 24. Alexand. tamen contrarium con stanter sustinuit, iura nonnulla pro hac parte ponderauit, & contrariae opinionis fundamentis respondit; prout videre licet penes Bolognetum, in d. §. huius rei. n. 27. per totum, vbi latius explicat, & Alexand. sequitur constanter Card. Francis. Mantic. de coniect. vltim. voluntat. lib. 3. tit. 17. num. 9. & 17. quem vide etiam, de tacit. & amb. conuent. lib. 2. de tit. 14. n. 12. & seq. & n. 23. Fachin. controu. iur. lib. 13. cap. 8. an etiam procedat argumentum a contrario sensu, si inducatur clausula derogatoria, vel causa impulsi[sect. 41] ua, vel ces sante vna ex duabus causis finalibus; vide Euerardum, dict. loco, a contrario sensu, ex n. 19. latius per Bolognet. in dict. §. huius rei n. 98. & 101. & 103. Vltimo denique loco obseruandum, atque con stituendum erit, obseruatis regulis, & doctrinis generalibus hactenus traditis, ex quibus argumentum a contrario sensu aliquando procedere, sumique pos se; aliquando vero non procedere diximus; facile conciliari pos se contrarias illas Interpretum nostrorum sententias, vtpote, cum nonnulli as seuerauerint indistincte, argumentum a contrario sensu non procedere, non etiam sumi pos se ad inducendam nouam dispositionem contrariam; pro quibus iura, authoritates, & fundamenta adduxit Alexand. Raudens. variar. cap. 65. ex num. 22. cum seqq. & communis sententiae fundamentis res [sect. 42] pondet ex n. 1. cum pluribus seqq. vbi expendit ea; alij vero constanter tuentur contrarium, prout ex Mantica, & aliis commemoraui supra, num. 25. nec aliter explicaui. Pos sunt sane contrariae istae sententiae conciliari sic, vt altera procedat iuxta eas dem regulas, & doctrinas generales, ex quibus de sumi, atque iuridice obtinere argumentum praefatum, notaui, cum ex mente in eisdem omnibus ca sibus procedat, nec correctio, aut absurdum sequatur, iuxta illos tres Francisci Manticae casus, de quibus supra; altera vero opinio procedat, quando vel subiecte materie, aut absurdi vitandi, vel correctionis non inducendae, voluntatisve non derogandae ratio contrarium suadeat, nec argumentum a contrario sensu admittat: quae sane resolutio, & iuridice procedit, & conuenit communibus Doctorum placitis, & scriptis, de quibus supra, quae alia regula, aut doctrina generali nec circunscribi pos sunt, nec commodius explicari. Tribus etiam casibus distinctis conciliari pos se[sect. 43] contrarias easdem opiniones, Alexand. Raudensis obs eruauit. d. q. 65. ex n. 28. cum seqq. Quorum Primus est, vbi affirmatiua sunt verba dispositiua, & conditionalia, éstque materia fauorabilis; & tunc militat argumentum a contrario sensu, & sic locus est dis positioni per posterius in tertio adiacente, quoad casum omis sum subauditae, adeo vt non resultet effectus contrarius voluntati, sed inferatur alia dis positio contraria, quae pariter est secundum voluntatem , reddendo singula singulis, prout Cagnolus, & alij ibi relati declarant, & prosequitur ipse Raud. num. seq. vbi etiam distinguit, an materia sit fauorabilis, vel odiosa; vt cum est fauorabilis, admittatur argumentum a contrario sensu; secus vero, quando est odiosa. Si autem, nec odium, nec fauor includitur, seu non constat an dispositio sit fauorabilis, vel odiosa? & si ratio finalis applicata ad casum omis sum suadet contrarium sensum, tunc valet argumentum a contrario sensu, quia verba semper recipiunt interpretationem secundum mentem legis, l. Labeo, ff. de sup. leg. & Bart. notauit, in d. l. 1. §. huius rei, in fine, dum dixit argumentum a contrario sensu fieri ex sensu, & mente legis; nam mens, & ratio idem est, & dicitur anima dispositionis, prout ibi comprobat; & conuenit regulae generali, quam proposui supra. Secundus casus principalis est, vbi contentiosa verba, sunt negatiua, seu priuatiua; & tunc, etiam si pos sint resolui in affirmatiua propositionis hypotheticae, non admittitur talis argumentatio, secundum Baldum, quem ibi recenset, & latius exornat, atque prosequitur; de hoc tamen secundo casu vide quae notaui supra, num. 40. # 89 CAPVT LXXXIX. Ex verbis dispositionis cuiuslibet, siue ex dispositionibus ipsis, & vltimis voluntatibus, quae habent tractum succes siuum de futuro neces sarium, vel non succes siuum, sed momentaneum duntaxat; quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio congrua fieri debeat. Et an sufficiat, conditionem momento temporis impleri, licet implementum non duret. Siue attendi debeat principium primae exi stentiae, & postea non curemus eius succes sum; an vero, & quando perseuerantia requiratur. Oldradi consilium 21. Thema tale est, quod deficiat conditio, si sine liberis deces serit, grauato cum liberis decedente, quicquid postea de ipsis liberis contingat, & quamuis iidem liberi per momentum superuixerint, & statim deces serint sine liberis latis sime comprobatur, exornatur, atque limitatur: & coniecturae quamplures, ex quibus procedere, vel non procedere dictum consilium, enuntiatur quotidie, diligentis sime recensentur, atque ad examen reducuntur. Deinde, clausulae Regis Henrici secundi (quae pro lege seruari mandatur in l. 11. titul. 7. lib. 5. nouae collect. Reg) intellectus accurate discutitur, & circa eius interpretationem ingenti studio, summáque diligentia adnotantur, atque obseruantur quamplurima, prout hic videbitur. An scilicet bona a Rege ipso Henrico donata, deferantur in perpetuum titulo maioratus, non solum ad filios primogenitos primi donatarij, sed & omnium succes sorum in infinitum. An etiam ad fratres legitimos vltimi pos ses soris, qui a primo donatario descendunt; quando vltimus ipse pos ses sor absque liberis, & descendentibus mortuus est. Filiae quoque foeminae legitimae vltimi pos ses soris, an succedant, si deficiat filius masculus legitimus. Vltimus pos ses sor, an pos sit ordinem clau sulae dicti Regis aliquo modo alterare, aut filiam natu maiorem praeferre filio mas culo, aetate minori. Res subrogata in locum bonorum donatorum a Rege ipso, an sortiatur illorum naturam. Rursus, an pos sit Princeps alienare, & etiam donare ex causa remunerationis seruitiorum, Ciuitatem aliquam, vel Oppidum, vel Castrum, dummodo non sit in magnum detrimentum Principatus, & ditionis suae. Donatio etiam, seu priuilegium ob benemerita, & seruitia, an pos sit reuocari, seu ex po st facto modificari a Principe concedente, vel ab eius succes soribus. Praeterea, clausula Regis eiusdem Henrici, an procedat indistincte in omnibus donationibus, quae ab eo proces serunt, etiam in his, quae ex causa remunerationis seruitiorum maximorum, & notabilium factae sunt. Exemplis, an & quando iudicandum sit. Et decisionibus causarum in similibus, iura quantum detulerint. Donatio in dubio, an prae sumatur, vel alia potius coniectura, atque interpretatio sumi debeat. Ex donatione Regis Henrici, qui as serit alium pos sidere bona aliqua, an id probare teneatur; nec prae sumantur in dubio bona a Rege ipso donata. Clausula Regis eiusdem, & dispositio l. 11. titulo 7. lib. 5. nou. collect. Reg. an procedat duntaxat in donationibus bonorum Regiae Coronae, & non in contractibus onerosis. Princeps in contractibus onerosis, an vt priuatus reputetur, ex illisque efficaciter obligetur. Clausula metipsa Regis Henrici; an habeat locum, cum Rex idem venditioni bonorum eorum, quae donauerat, consentiret. Bona ex donatione Regis eiusdem, si vendantur cum facultate Regia, vtrum ad emptorem cum sua causa, & qualitate transeant. Per diuisionem bonorum inter cohaeredes factam, an, & quando prae sumatur remis sum ius fideicommis si. Clausula ipsa, & dispositio dictae l. 11. an comprehendat, non modo donatarios ipsos, cum quibus loquitur, sed etiam tertios pos ses sores, qui ante legem eam, & clausulam conditam, titulo oneroso pos sidebant bona, quae Rex ipse Henricus donauerat. An etiam referatur ad donationes, quae tempore modificationis erant iam maioratus, siue maioratus titulo pos sidebantur. Dispositio generalis, an, & quando referatur ad casus specialiter prouisos. Clausula eadem, an procedat in donationibus iuratis, quas Rex ipse cum iuramento seruare promisit. Vbi etiam de vi, & effectu iuramenti traduntur nonnulla. An quoque procedat clausula ipsa in donationibus, quae cum a Rege ipso Henrico proces sis sent, fuerunt postmodum ab eius Succes soribus confirmatae. Annalibus Hispaniae, a fide dignis Scriptoribus conscriptis, siue historiis, & chronicis, an integra fides adhiberi debeat, maxime in antiquis. Confirmationis, quae in forma ordinaria, & communi; item eius, quae in forma speciali, atque ex certa scientia expeditur, materia singulariter, & vtiliter explanatur. Confirmatio in forma communi, an prae stet, iustam causam prae scribendi; tam in terminis leg. 41. quam l. 42. Tauri. Et etiam, postquam euenerit casus reuersionis bonorum Regis Henrici ad Regiam Coronam, quia vltimus pos ses sor absque liberis deces serit. SVMMARIVM. -  1 Ex verbis dispositionis cuiuslibet, siue ex dispositionibus ipsis, & vltimis voluntatibus, quae habent tractatum successiuum de futuro neces sarium; vel non successiuum, sed momentaneum duntaxat, coniectura deducitur, atque congrua interpretatio fit. Idque, vt dispositio diuersimode accipiatur, vel diuersum effectum operetur; siue vt sufficiat, vel non, momentaneum implementum, quod exornatur. -  2 Verba inducentia tractum successiuum, vel momentaneum, quae dicantur. -  3 Sufficit, conditionem momento temporis impleri, licet implementum non duret. -  4 In conditionibus attendimus principium primae existentiae, & postea non curamus eius succes sum. -  5 Conditionum natura ea est, vt non requiratur veritas actus permanentis, sed sufficiat veritas actus transeuntis, quod exemplis comprobatur. -  6 Conditio, quando habet tractum successiuum ex sui natura; non sufficit, conditionem momento impleri, sed requiritur, quod duret implementum: quod exornatur. -  7 In conditionibus respicientibus actum successiuum, requiritur perseuerantia; in momentaneis, sufficit quod semel extiterint. Si vero est dubium, an actus sit momentaneus, vel successiuus, recurrimus ad voluntatem testato ris, si de ea constat. Alias recurrimus ad coniecturas, & prae sumptiones iuris; quod declaratur, & exornatur remissiue. -  8 Factum, dicitur factum, quamuis non duret factum. Quod declaratur in conditione momentanea, secus in successiua. -  9 Actus momentanei sunt in duplici differentia: quod declaratur. -  10 Donatio natiuitate filiorum reuocata, mortuis postea liberis, non reconualescit. -  11 Conditio, si liberos non habuerit, vel non genuerit, an defecta sit, siquis liberos susceperit, non tamen habuerit tempore mortis. -  12 Substitutio facta in casu, quo filij nascituri decedant absque liberis, an locum habeat, filijs non natis. -  13 Cum de liberis conditionaliter mentio fit, siue liberi in conditione ponuntur; quo tempore oporteat eos extare. Vbi de conditione affirmatiua, & de negatiua, simpliciter & absolute prolata, vel ad certum tempus relata, agitur. Et distinctio communis probatur. -  14 Conditio per superexistentiam liberorum verificata, non deficit, filijs deficientibus. -  15 Substitutio facta alicui sub conditione, si institutus non habuerit liberos, vel si deces serit sine liberis masculis, deficit, extantibus liberis maseulis tempore mortis, quidquid postea de liberis contingat. Et consequenter hi filij haeredis grauati, in conditione positi, oneri fideicommis si suppositi non intelliguntur, nec fideicommis sum in eorum per sona repetitum videtur. Idque ex sententia Oldradi, in consilio 21. Thema tale est. Quod quamplurimorum Authorum placitis comprobatur, atque exornatur. -  16 Et Antonij Fabri, pro interpretatione l. filius familias 117. §. cum quis, ff. de legatis primo, locus singularis in proposito expenditur. -  17 Eiusdem etiam Oldradi sententiae, & resolutionis rationes quamplures adducuntur. -  18 Et ipsamet sententia, quod non reuiuiscit fideicommis sum, si filij ob quorum existentiam deficit, postea siue filijs decedant; extenditur, vt procedat, etiam si modico tempore superuixerint. -  19 Et etiam si posthumus natus sit, & modico tempore superuixerit. -  20 Idem quoque est in contractibus. -  21 Et etiam si de fauore Ecclesiae, vel piae caus ae tractaretur. -  22 Vel si testator dixis set: si aliquis haeredum meorum. -  23 Oldradi consilium 21. procedere etiam, cum te stator grauauit proprios filios onere fideicommis si. -  24 Remotiorem aliquando melioris conditionis existere, quam proximiorem, inconueniens non es se. -  25 Oldradi dictum consilium 21. procedere, vbicumque secunda substitutio a prima penderet; secus quando vtraque ex se subsistit. -  26 Substitutione prima defecta, euanescunt aliae dependentes. -  27 Oldradi idem consilium ex coniecturis, ac prae sumptionibus non procedere, quibus quidem colligeretur, testatorem voluis se onus restitutionis es se repetitum a substitutis, & vocatis. -  28 Contra vero ex sententia quamplurimorum Au thorum, qui etiam ex coniecturis, & prae sumptionibus ab Oldrado recedi non pos se as seuerarunt. -  29 Sed communis defenditur, explicatur, atque enucleatur; & latius num. seq. -  30 Oldradi dictum consilium 21. in Hispanorum primogenijs, siue in vinculis, & maioratibus perpetuis non procedit. Sic sane non expirat substitutio, pos ses sore cum liberis moriente, sed bona eius ad sequentem vocatum, deferuntur, si liberi eius absque liberis moriantur. -  31 Ex adiectione etiam oneris perpetui non procedit. -  32 Oldradi decisionem locum non habere, quando conditio liberorum priuatiue sit adiecta, non restricta ad certum tempus. Quod exornatur. -  33 Nec etiam quando apparet, fuis se consideratum tractum succes siuum, atque ita ex coniecturis colligitur. -  34 Oldradi consilium 21. ces sare, vbicumque testator non solum conditionis implementum, sed conditionis effectum considerauit. -  35 Vel vbicumque constare pos set, per simplicem super existentiam liberorum, testatoris voluntati non es se satisfactum. -  36 Oldradi decisio consilio 21. sibi locum non vendicat, quando filij in conditione positi, sunt a testatore expresse vocati; quia tunc licet nas cantur, & sine filijs decedant, non tamen deficit fideicommis si conditio, sed etiam ipsi eodem onere grauati intelliguntur: idque ex sententia communi. -  37 Contra vero ex sententia aliorum, de qua latius hic. -  38 Sed communis defenditur, & num. seq. -  39 Oldradi praedictum consilium non procedere, quando vltra primam substitutionem, proximiores agnati vltimo loco substituti reperiuntur, adiecta prohibitione alienationis. Vel si testator omnem alienationem adiecta causa agnationis prohibuis set. Quod exornatur. -  40 Contra vero ex sententia aliorum , qui praefatam coniecturam ex prohibitione alienationis, vel ex eo, quod proximiores agnati vocantur vltimo loco, deductam, improbarunt. -  41 Sed communis sententia defenditur, atque declaratur, & num. seq. -  42 Oldradi consilium non procedit, quando agitur de bonis, quae ad extraneos haeredes transmitti non consueuerunt. -  43 Vel ex dispositis per testatorem colligitur, quod noluit bona sua ad haeredes extraneos pos se trans mitti per superuiuentiam liberorum. -  44 Vel vbi disposuit, quod ipsa bona aliquo modo non transeant extra familiam. -  45 Vel quando Trebellianicae detractionem prohibuis set. -  46 Oldradi cons. 21. non procedit, quando dictum fuerit sine filiis, & descendentibus. Et sic quando verba impropriando, accipi potest augmentatiue. -  47 Contra vero ex sententia aliorum, qui etiam facta mentione filiorum, & descendentium copulatiue, vel alternatiue; contrarium tenetur. -  48 Sed communis defenditur, atque declaratur, si mens hoc suadeat, provt latius hic. -  49 Oldradi praecitatum consilium 21. non obtinere, sed potius limitari debere, vbi apparet, testatorem rationem agnationis habuis se, & in ea bona sua conseruare voluis se. -  50 Et vbi qualitas masculinitatis repetita fuit, & vtrumque ex sententia communi. -  51 Contra vero ex sententia aliorum, qui nec ex ratione agnationis praehabitae, nec ex qualitate masculinitatis repetitae, nec ex alijs coniecturis a sententia Oldradi recedunt. -  52 Pro quibus rationes, & iura expenduntur. -  53 Iacobi Menochij distinctio, seu concordia proponitur. -  54 Et communis defenditur, placitaque, & resolutiones Ludouici Casanate probantur; prout latius hic. -  55 Oldradi consilium non procedit, quando testator dixit, quod bona sua transeant de haerede in hae redem. -  56 Vel bona ad cippum suum deuolui, tunc enim coniectura agnationis conseruandae, etiam de sumitur. -  57 Vel quando testator, vocatis ipsis agnatis, & trans uersalibus, expresse dixit, quod mens, & voluntas sua est, quod bona perpetuo maneant & veniant ad dictos institutos & substitutos. -  58 Vel cum instituis set sibi haeredes aliquos, & eorum filios, vel descendentes, & si dicti haeredes decederent sine filijs, substituit: quod explicatur. -  59 Oldradi consilium non procedit, quando testator reliquit bona illustria, & digna quae voluit conseruari perpetuo in agnatione, & familia. -  60 Vel quando vocauit agnatos, deinde agnatorum primogenitos, vel natu maiores. -  61 Idem quando testator vocauit vltimo loco, & in subsidium legitimatos. -  62 Vel si hoc in alijs partibus declarauit, aut ex vocatione praecedenti colligitur. -  63 Vel etiam ex geminato grauamine descendentium. -  64 Idem quando testator omnium agnatorum, non autem aliquorum tantum memoriam habuit. -  65 Oldradi consilium 21. praedictum ces sare vbicumque testator superuiuentes substituis set, quando laici es sent, siue excluduntur Monachi, Religiosi, & Clerici, nam & hoc casu coniectura agnationis conseruandae elicitur. -  66 Idem ex onere ferendi nomen, & arma. -  67 Vel ex grauamine. -  68 Vel si alias pos set disponens reprehendi. -  69 Vel si dispositio remaneret inutilis, aut superflua, quod explicatur. -  70 Aut si adsint verba enuntiatiua. -  71 Vel quando testator transuersales tantum instituit, non vero descendentes, & postea transuer sales. -  72 Aut concurrunt simul iunctae plures coniecturae. -  73 Oldradi praedictum consilium 21. non obtinere, sed potius limitari communiter, quando testator ad plures gradus substitutionum digres sus est, idque ex sententia communi. -  74 Contra vero ex sententia aliorum, prout hic adnotatur, & Communis explicatur. -  75 Verbum simpliciter prolatum in materia perpetua, non verificatur in prima vice, sed in infinitum protrahitur. -  76 Verba apposita in priuilegio, non intelligitur de primo actu, sed perpetuo locum habent. -  77 Clausulae testamenti Regis Henrici intellectus dis cutitur, & numeris sequentibus, vsque in finem cap. -  78 Clausulae testamenti Regis Henrici interpretatio prima, adducta per Molinam, probatur; quod scilicet verba illa, Que finquen al su fijo mayor legitimo. Intelligantur non solum de filio primo maiori, sed de omnibus filijs primogenitis in infinitum. Et inde, quod maioratus bona a Rege Henrico donata, deuenire debent, non solum ad filios primogenitos primi donatarij, sed & omnium succes sorum in infinitum. -  79 Maioratus bona, a Rege Henrico donata, pos sidens, si decedat sine liberis, vel alijs descendentibus; bona ipsa ad Regiam Coronam reuertentur, etiam si fratrem legitimum, a primo donatario descendentem, relinquat. -  80 Deficiente filio masculo legitimo, succedit in bonis donatis a Rege Henrico, filia foemina legitima. -  81 In bonis a Rege Henrico donatis, non potest vltimus pos ses sor ordinem clausulae Regis eius dem mutare, siue quouis modo filium primogenitum ea successione priuare, quam ex legis ipsius, siue Regis Henrici dispositione consequi debet. Quod noue adnotatur, & singulariter comprobatur. -  82 Sic nec filiam, etiam natu maiorem, poterit vltimus maioratus pos ses sor praeferre filio masculo primogenito; siue eo praetermis so, illam ad succes sionem inuitare. -  83 Res subrogata in locum bonorum donatorum a Rege Henrico secundo, sortietur illorum naturam, & censebitur eodem iure, quo bona alia a Rege Henrico donata censeri solent. -  84 Res subrogata in locum res venditae maioratus, cum omnibus qualitatibus prioris subrogatur. -  85 Principem donare, & alienare pos se ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel castrum, dummodo non sit in magnum detrimentum Principatus, & ditionis suae. Quod latis sime explicatur, atque defenditur per Menochium. Qui ipse fundamenta adducit quamplurima, & contrariae partis fundamentis respondet. -  86 Et ex causa remunerationis seruitiorum, multo magis certum est, Principem id efficere pos se, & oppida siue bona sui Principatus donare. -  87 Alienatione prohibita, pos se tamen alienari ob benemerita. -  88 Ob benemerita pos se Principem rem vnius alteri donare, & as signare. -  89 Donatarij merita non debent neces sario aequiualere rei donatae a Rege, & Principe. Vbi etiam explicatur, quid iuris sit in alijs priuatis. -  90 Principi as serenti, se ob benemerita donare, creditur. -  91 Donatio ob benemerita, & seruitia facta, reuocari non potest a Principe concedente, vel ab eius succes soribus. Sicuti nec priuilegium reuocatur, prout num. sequenti adnotatur. -  92 Donatio perfecta, a Principe facta, non potest ab eo modificari, & restringi. -  93 Potest tamen ex causa publicae vtilitatis, vel lege generali, prout hic obseruatur, atque exornatur. -  94 Clausula Regis Henrici procedit indistincte in omnibus donationibus, quae ab eo proces serunt, etiam in his, quae ex causa remunerationis seruitiorum maximorum, & notabilium factae sunt. -  95 Nec de eius valore, aut potestate Regis modificantis amplius tractari, dubitarive potest, cum in Regnis Castellae recepta sit, pro legéque seruari mandata. Vbi etiam in vnum congeruntur, atque recensentur Authores omnes, qui huc vsque clausulae eius dem mentionem faciunt. -  96 Legi standum est, quamuis duram ipsa contineat dispositionem. -  97 Decisionibus causarum in similibus, iura semper multum detulerunt. Maxime si supremi Consilij Regij, tribunaliumve superiorum illae sint, num. sequenti. -  98 Exemplis, an, & quando iudicandum sit. -  99 Clausula non refertur ad id, ad quod adaptari non potest. -  100 Donatio in dubio non prae sumitur: quod exornatur. -  101 Verbum Indulgemus, a Principe prolatum, non inducit praecise donationem; profertur enim etiam in contractibus onerosis. -  102 Ex donatione Regis Henrici, qui as serit alium bona aliqua possidere, id probare tenetur. -  103 Qui dicit aliquid, vel affirmat, quod est fundamentum suae intentionis, id probare adstringitur. -  104 Fundans se in dispositione qualificata, tenetur probare, dispositionem, & qualitatem concurrere, in qua suum stat fundamentum. -  105 Lege, aut statuto, qui vtitur, tenetur probare illius qualitatem concurrere. -  106 Facti quae sunt, minime prae sumuntur. -  107 Factum aliquid qui as serit, id probare debet. -  108 Clausula Regis Henrici, & dispositio l. 11. tit. 7. lib. 5. solum habet locum in donationibus bonorum Regiae Coronae, & non in contractibus onerosis, & num. seq. -  109 Donari videtur, quod nullo iure cogente conceditur: quod exornatur. -  110 Dispositio quae de donationibus loquitur, non comprehendit contractus onerosos. -  111 Princeps vtitur iure communi, & consideratur, vt priuatus in contractibus onerosis, atque ex illis efficaciter obligatur; quod exornatur. -  112 Clausula Regis Henrici, & dispositio dictae l. 11 titulo 7. libro 5. non procedit, quando ante conditam legem ipsam, & clausulam illam, Rex idem venditioni rerum suarum ab alio factae, consentiret. Cum vendidis se eo ipso videatur, quod alteri con sensum prae stitit. Quod exornatur. -  113 Alienationi ab alio factae consentire, idem es se, quod alienari. Et alienanti qui consentit, quod & ipse alienare videatur. -  114 Vt contrauenire non pos sit. -  115 Alteri qui consentit, iura sua perdit, & aliena fortificat. -  116 Habens pignus, vel hypothecam, vel aliud ius in re, si patiatur rem ipsam vendi, ius suum remittere videtur. -  117 Testari alium de re sua si quis patiatur, sibi prae iudicat, adeo quod non possit contrauenire. -  118 Cum Principe qui contrahunt, principali auctoritate circunscribi non debent. -  119 Bona ex donatione Regis Henrici, si vendantur cum facultate Regia, vtrum ad emptorem cum sua causa, & qualitate transeant. Vbi Ludouici Molinae locus expenditur; atque exornatur. Et Rosentalis conclusiones tres in proposito commemorantur. -  120 Per diuisionem conorum inter cohaeredes factam, an & quando prae sumatur remis sum ius fideicommissi. -  121 An etiam censeatur remis sum, quando vnus frater alteri concessit licentiam, vt bona fideicommis so subiecta alienare pos set, & fideicommis sum ipsum conditionale es set. -  122 Et explicatur text. in l. si fundum per fideicommis sum, ff. de legat. 1. -  123 Ludouici quoque Molinae locus, de quo supra, num. 119. notatur. -  124 Clausula Regis Henrici, & dispositio dict. l. 11 tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae; an comprehendat donatarios ipsos duntaxat, cum quibus loquitur, an etiam tertios pos ses sores, qui ante clausulam ipsam, & legem conditam, titulo oneroso possidebant bona, quae Rex ipse Henricus donauerat. -  125 Dispositio personalis personam non egreditur; & quae dicatur personalis. -  126 Legis verba non comprehendunt personos, quibus verba ipsa non adaptantur. Quod exornatur. -  127 Nec sunt extrahenda extra suos limites. -  128 Quia nec Imperator, nec Iureconsultus facere potest, quod illud dicatur contineri in lege, de quo lex non loquitur. -  129 Legis vigorem in ipsa ratione consistere; & ab identitate rationis argui solere; quod exornatur. -  130 Clausula generalis, siue legis generalis dispositio non debet trahi in praeiudicium tertij. -  131 Lib. 1. C. de iure fisci, lib. 10. exacte, & singulariter explicatur. Et constituitur differentia inter possidentem titulo lucratiuo, aut titulo oneroso, prout latius hic. -  132 L. 1. C. de imponend. lucrat. l. descript. lib. 10. singulariter expenditur atque explicatur. -  133 Legis verba conformari debent aequitati, etiam si verba ipsa non patiantur. -  134 Et restringenda sunt, ne tertio praeiudicium inferatur. -  135 Priuilegium a Principe conces sum, intelligendum est sine praeiudicio tertij, quod exornatur. -  136 L. finalis, §. fin. ff. de leg. 2. singulariter ponderatur, atque explanatur, & num. seq. -  137 Textus etiam in l. fin. §. sin autem sub conditione, C. communia de legat. -  138 L. 1. pater filium, §. quindecim, ff. de leg. 3. enucleatur, & dilucide ponderatur. -  139 Lex, quae vnum pro alio damnaret, non es set iusta. -  140 Authores nonnulli expenduntur, qui resolutionem Authoris in proposito dubio supra num. 124. veluti expresse confirmant. -  141 L. 2. C. de rescind. vendit. remedium, non datur aduersus tertium rei venditae pos ses sorem, qui rem ex contractu oneroso, iusto pretio acquisiuit. -  142 Lex mentalis Portugaliae expenditur, quae dubium metipsum, de quo supra, ex num. 124. decidit expresse. -  143 Leges Imperatorum, & Iurisconsultorum in Regnis Hispaniae pos sunt allegari quoad rationem, sed non quoad auctoritatem legum. -  144 Clausula Regis Henrici, vtrum procedat, & habeat locum in his bonis, ex quibus ante clau sulam ipsam conditam, maioratus institutus fuit cum vocationibus, & substitutionibus omnium de familia in perpetuum; vel quae Rex ipse titulo maioratus, cum eisdem vocationibus perpetuis donauit. An etiam, cum ab eodem Rege expres sus est casus reuersionis ad Coronam; scilicet vt bona donata, titulo maioratus possideantur; & finitis des cendentibus, caeterisque de familia, ad Regiam Coronam redirent. Atque ita num. clausula illa referatur etiam ad donationes, quae tempore modificationis erant iam maioratus siue maioratus titulo pos sidebantur; & multis num. seqq. -  145 Seruitutis inductio prae supponit libertatem. -  146 Non entis nullae sunt caus ae, & nullae demonstrationes. -  147 Qualitas sine subiecto es se non potest. -  148 Clausula apposita ad qualificandam aliquam di spositionem, refertur tantum ad eam; quae non est qualificata, non vero ad qualificatam, & modificatam. -  149 Lex noua, quantuncunque generalis sit, non se extendit ad antiquam, in casu speciali loquentem; siue ad eam, in quo lege antiqua, specialiter erat praeuisum. -  150 Dispositio generalis non refertur ad casus specialiter prouisos. Vide infra, num. 175. -  151 Specialis prouisio si praecedit, sequens clausula generalis, sine vniuer salis nunquam derogat, neque interpretatur praecedentem, sed specialis restringit generalem ad casum specialem. -  152 Ex maioratus institutione tot substitutiones, seu donationes resultant, quot personae ad eorum succes sionem vocantur. Et perinde habetur, ac si vnusquisque specifice, & in indiuiduo vocatus fuis set. -  153 Sic maioratus successio non capitur ab vltimo pos ses sore, sed a primo institutor capi videtur immediate. -  154 Interpretatio, per quam tolleretur ius alteri quae situm, iniqua, & contra ius, & a iudicibus refutanda dicitur. -  155 Lex nulla est tam praecisa, nec stricta, quin recipiat moderationem a tempore, loco, qualitate personarum, & aliis circunstantijs. -  156 Neque etiam datur dispositio, etiam vniuersalis, quae non restringatur ad modos proportionales. -  157 Nullum est verbum adeo generale, quod non ratione circunstantiarum restringatur, & limitationem recipiat. -  158 Verba vniuersalia legis recipiunt interpretationem de habilitate. -  159 Relatio non fit ad ea, quae speciali indigent nota. Siue ea, quae notabilia sunt, specialiter exprimi debent; alioquin sub dispositione quantumuis generali non continentur. -  160 Simplex non comprehendit mixtum habens aliquam qualitatem. -  161 Mixtum non comprehenditur sub simplici, quando dispositio continet praeiudicium tertij. -  162 Clausula Regis Henrici comprehendit indistincte omnes donationes, a Rege ipso factas etiam si res donatae ab initio titulo maioratus perpetui conces s ae fuis sent, & casus reuersionis ad Regiam Coronam exprimeretur; sue ex post facto maioratus institueretur; & num. seqq. -  163 Indefinita in verbis legis aequipollet vniuersali. -  164 Et est eiusdem potentiae, ac vniuersalis. -  165 Generalis dispositio, quae non distinguit intelligenda est generaliter. -  166 Donatio non ideo desinit es se propria, quod cum qualitate maioratus facta fuerit. -  167 Vna pars legis aliam declarat. -  168 Ratio legis, est anima ipsius, & principaliter attenditur, vt late, vel stricte dispositio accipiatur. -  169 L. 11. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae, verba, acute, & fortiter ponderantur pro opinione, & resolutione tradita supra, num. 162. -  170 Lex, quae specialiter disponit super aliqua re, seruanda est, non obstantibus legibus contrariis. -  171 Dispositio noua facta intelligitur, quoties aliquid adiicitur, vel detrahitur primae dispositioni. -  172 Declarans, non tam de nouo aliquid egis se, quam id, quod iam factum erat, detegis se videtur. -  173 Lex declaratoria extenditur ad praeterita negotia. -  174 Lex posterior quando seruanda sit, & priorem ad se trahat. -  175 Dispositio generalis, quando referatur ad casus specialiter prouisos, ad declarationem eorum, quae dicta fuere, supra, num. 150. & 151. Vbi distinguitur, an in eadem, vel in diuersa dis positione, clausula generalis adiiciatur, provt latius hic, & num. seq. -  176 Conditio posita in vltima clausula generali a praecedentibus separata, non refertur ad superiora quando ex praecedentibus vni est specialiter prouisum. -  177 Expenditur, atque singulariter inducitur text. in l. talis scriptura, ff. de legat. 1. -  178 Princeps per legem generalem auferens ius quae situm alicui, non tenetur ei satisfacere de aequiualente pretio. -  179 Donatio perfecta a Principe facta, modificari postmodum potest ex causa publicae vtilitatis, vel lege generali lata, provt supra dictum fuit num. 93. etiam si titulo maioratus perpetui, cum vocationibus, & substitutionibus omnium de familia facta fuerit. Atque ita modificatio ea, non modo intelligitur, & seruari debet respectu primi donatarij, sed & omnium etiam, quibus ex vocationibus, aut substitutionibus ius acquisitum fuerit. -  180 Bonis iure maioratus a Rege donatis, quilibet succes sor censetur Regis immediatus donatarius. -  181 Donatio, vel conces sio ab aliquo facta, potest per Principem modificari. -  182 Princeps ex causa publicae vtilitatis alterare & mutare potest vocationes, ac substitutiones, ex quibus aliis erat acquisitum ius succedendi. -  183 Mixtum comprehenditur sub simplici, quando militat eadem ratio, vel maior. -  184 Iacobi Menochij, in cons. 1003. num. 102. & 103. lib. 11. obseruatio non admittitur. -  185 Iuramentum habet vim quasi contractus. -  186 Et confirmat contractum, alias nullum. -  187 Princeps non potest contrauenire constitutioni a se factae cum iuramento. -  188 Sic eius dispositio generaliter loquens, non extenditur ad actum iuramento firmatum, nisi fiat expres sa, specialis, & indiuidua mentio: quod exornatur. -  189 Iuramentum habet vim clausulae derogatoriae, & priuilegium derogandi actui seu dispositioni sequenti, & posteriori. -  190 Et alios mirabiles effectus producit. -  191 Iuramentum habet vim expres si, & specialis casus. -  192 Et praemaxime, quando interponitur super facto negatiuo de non reuocando, nec contraueniendo. -  193 Iuramentum de non contraueniendo, magis obligare, quam iuramentum in genere prae stitum. -  194 Iuramentum quoad animae vinculum non afficit succes sores; secus tamen quoad vim, & obligationem contractus. -  195 Reges in principio sui Principatus iurant non alienare bona Regiae Coronae. -  196 Alienationes, & donationes in damnum Regiae Coronae, & Regni factas, etiam cum iuramento, reuocare, ac modificare pos sunt Principes. -  197 Clausula Regis Henrici, quae pro lege seruari mandatur in dicta l. 11. titul. 7. lib. 5. an procedat etiam in donationibus, quae cum a Rege ipso Henrico proces sis sent fuerunt post modum ab aliis succes soribus confirmatae. Articulus equidem difficilis, & in eadem l. 11. non expres sus, siue non expresse decisus. Et in quo ingenti studio, & diligentia Author se habuit, vt quae pro vna, & altera parte con siderari, & expendi valent. in medium proferret. Provt numer. seq. apparebit. -  198 Rex Henricus secundus coepit regnare anno 1379. & obiit anno 1379. -  199 Clausulam Regis Henrici, pro lege seruari mandarunt Reges Catholici anno 1488. & Rex Philippus Secundus anno 1566. -  200 Annalibus Hispaniae, a fide dignis scriptoribus conscriptis, Historiis etiam, atque Chronicis integra fides adhiberi debet; maxime in antiquis. -  201 Confirmatio, quae in forma ordinaria, & communi expenditur, nullum ius nouum tribuit, nec de facto, nec de iure. -  202 Confirmationis natura est, dare robur confirmato; non autem illud extendere, vel augere, vltra quam in eo contineatur, nec ei quicquam de nouo tribuere; sed tantum approbare in suis terminis. Vide etiam infra, numer. 226 & seq. -  203 Confirmatio generalis non denominat actum, tanquam factum a confirmante. -  204 Nec validat id, quod ex se nullum est, sed solum actui valido robur prae stat. -  205 Etiam si procedat ab eo, qui de nouo dare pos set. -  206 Confirmatio in forma speciali, atque ex certa scientia facta, id quod ex se nullum est, validum efficit, & ius de nouo tribuit; adeo vt confirmans, de nouo dare videatur. -  207 Et confirmatio, non confirmatum attendatur. -  208 Actúsque tribuitur confirmanti, non primum facienti. -  209 Confirmatio ex certa scientia, atque in forma speciali dicitur quando Princeps est plene informatus de facto, atque eiusdem facti circun stantiis. Vel quando rei confirmatae tenor insertus est in confirmatione. Et vide infra, numer. 226. & seqq. -  210 Vel quando dicitur expresse, Ex certa scientia confirmamus. -  211 Vel quando ex narratis comprehenditur, licet non exprimatur. -  212 Vel quando in dispositione est apposita clausula, Non obstante. -  213 Vel ex tenore dispositionis de ea constat. -  214 Aut clausula, de plenitudine potestatis, vel derogando, vel supplendo omnes defectus. -  215 Confirmatio ex certa scientia, atque in forma speciali dicitur, quando es set geminata, aut triplicata. -  216 Confirmatio in dubio, licet prae sumatur facta in forma communi, non in forma speciali. Attamen coniecturis, & quibusdam mediis, quod facta fuerit ex certa scientia atque in forma speciali; prae sumendum est. -  217 Confirmatio in forma speciali, atque ex certa scientia dicitur, quando Princeps non modo remanet in finibus, siue in terminis confirmationis, sed vltra ad actum donandi progreditur. -  218 Confirmatio, vt iuri tertii detrahere pos sit, an cognitio caus ae, & partis citatio requiratur. Et vide infra, numer. 232. -  219 Clausula Regis Henrici, vt comprehendat donationes omnes, quae ab eo proces serunt, etiam si ab aliis succes soribus confirmatae es sent; vrgentissimae rationes ponderantur, & num. seq. -  220 In confirmatione si interueniat subreptio, vel obreptio, falsitas, vel simulatio, confirmatio est nulla. Et nisi de his fiat mentio, non intelligimus scientiam in Principe. -  221 De confirmatione, quae non fit in forma communi, si dubitatio sit, ad Regem, & Regios Auditores eundum est. -  222 Confirmatio si contineat plusquam priuilegium, an inducatur conces sio de nouo. -  223 Clausula Regis Henrici, an comprehendat donationes ab alijs Succes soribus in Regno confirmatas, cum dubitamus; de voluntate & intentione Principis, non de potestate ambigimus. Potuis se namque dictae l. 11. tit. 7. lib. 5. Conditores modificare confirmatas ab alijs Succes soribus donationes, quae tamen a Rege Henrico proces serunt, certum est; sed an eas etiam modificare voluerint, cum non expres serint; id est, de quo quaeritur, & dubium excitatur. -  224 Lex contraria posterior derogat semper praecedenti, etiam si posterior sit generalis, & praecedens specialis, si constat de mente, secus si de mente non constat. -  225 Dispositio generalis non extenditur ad eius confirmatum, quoties confirmans iuri confirmato derogare poterat. -  226 Confirmatio dicitur facta ex certa scientia, atque in forma speciali, etiam ex iure Partitarum, quando rei confirmatae tenor insertus est. Quod exornatur numeris seqq. Et l. 2. tit. 18. parti 3 singulariter enucleatur. -  227 Confirmatio non operatur, nec attenditur, si de originali, quod confirmatur, non appareat. Nec per se sola probationem confirmati inducit. Sufficit tamen rei, quae confirmatur, substantiam narratam in confirmatione fuis se. -  228 Dictio, pero, Latine tamen, est aduersatiua, & restringit praecedentia. -  229 Leges Partitarum ex iure communi interpretationem recipient, a quo desumptae sunt; & num. 231. in fine. -  230 Expenditur text. in c. venerabilis, de confirmat. vtili, vel inutili. -  231 Ex insertione tenoris priuilegij, maiorem rei euidentiam, & scientiam Principis resultare, quam ex clausula Ex certa scientia, in confirmatione addita. -  232 Confirmatio ex certa scientia dicitur, quando tenor insertus est, nec alia caus ae cognitio requiritur in rescriptis gratiae, si de praeiudicio tertij non agatur. Et vide supra, num. 218. -  233 Confirmatio vt nouum ius tribuat, & omnem dubitandi rationem auferat; qualiter fieri atque concipi debeat ex sententia Authoris. -  234 Confirmatio in forma communi prae stat iustam causam prae scribendi. Idque tam in terminis l. 42. Tauri. Quam l. 41. in eisdem legib. Tauri. Et postquam euenerit casus reuersionis bonorum Regis Henrici ad Regiam Coronam; quia vltimus pos ses sor absque liberis deces serit; prout hic adnotatur. -  235 De prae scribenda qualitate bonorum duntaxat, cum agitur, an scilicet bona sint talis, vel talis qualitatis, quadraginta anni sufficiunt. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis [sect. 1] explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, ex verbis etiam dispositionis cuiuslibet, siue ex dispositionibus ipsis, & vltimis voluntatibus, quae habent tractum succes siuum, de futuro neces sarium, vel momentaneum duntaxat, non succes siuum, coniecturam voluntatis deduci, atque interpretationem congruam fieri, vt diuersimode dispositio accipiatur, vel diuersum effectum operetur; siue vt sufficiat, vel non, momentaneum implementum, quod certis simum est, atque ex his deducitur manifeste, quae in indiuiduo scripserunt, atque adnotarunt permulti iuris Interpretes, qui ex differentia actus succes siui, vel momentanei, siue verborum, quae tractum magis succes siuum, quam momentaneum respicere videantur, vel e contra; diuersimode quoque accipiendas, atque interpretandas vltimas Voluntates, variis in casibus consultari responderunt, & horum numero fuerunt, Alex. in cons. 53. num. 11. & 12. lib. 6. Paulus Castrensis in consil. 243. libro primo, Angel. in cons. 34. Ancharanus in con sil. 27. Socinus in cons. 25. & in cons. 251. lib. 2. Curtius iunior, in cons. 121. num. 10. & seqq. & in cons. 111. num. 5. cum seqq. Gratus in cons. 5. lib. 2. Guido Papae, decis. 531. Decius, in cons. 480. num. 8. Corneus in cons. 7. volum. 1. Tiraquell. in l. boues, §. hoc sermone, limitat. 18. Crauet. in cons. 878. num. 10. Tobias Nonius, in cons. 32. num. 5. Albanus in cons. 93. ex num. 1. Tiber. Decian. in cons. 37. num. 123. lib. 1. & in cons. 84. num. 27. lib. 3. Pancirol. in cons. 69. num. 14. & in cons. 100. num. 14. Paris. in cons. 92. ex num. 60. volum. 2. Gozadin. in cons. 64. colum. fin. Marzarius, in cons. 5. 6. & 7. Achilles Pedrocha in cons. 39. num. 4. & 9. & 10. & 14. Ioan. Franciscus de Ponte in consil. 47. num. 2. Bursatus, in consilio 227. lib. 3. Bellamera, in consil. 28. num. 12. Hieronymus Gabriel, in consil. 123. num. 10. & 27. lib. 2. Grammaticus, decis. 102. num. 82. Iosephus de Ru sticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonstrat. lib. 1. cap. 16. Antonius Gabriel, Cardinalis Franciscus Mantica, Simon de Praetis, Peregrinus, Menochius, Ludouicus Casanate, Gerardus Mainardus, & alij, quos ideo nunc silentio praetereo, quod commemorabo eos. Cardinalis Dominicus Tus chus practicar. conclusion. tomo 2. litera C. conclus. 598. per totam, fol. 48. & 49. Et quae verba dican[sect. 2] tur inducere tractum succes siuum, & quae momentaneum; vide per eundem Tuschum, tomo 7. litera S. conclusione 802. num. 57. & seq. & num. 76. & seq. Cephalum in cons. 353. num. 56. & seq. lib. 4. Marcarium in consilio primo, Crauetam in cons. 22. Decianum in cons. 1. ex num. 251. lib. 1. Parisium, in cons. 11. num. 28. & seq. lib. 3. Ludouic. Casan, in cons. 4. num. 98. vbi scripsit, quod ad cognoscendum, an actus momentanei sint, vel succes siui, inspiciendum est, an verba sonent in perseuerantiam, vel non; sicuti ex Angelo, Alexandro, Iasone, & Phanutio obseruat ibi. Sic sane, quamuis suffi[sect. 3] ficiat, conditionem momento temporis impleri; licet implementum non duret, l. si quis haeredem. Cod. de instit. & substitut. leg. in substitutione, ff. de vulg. & pupil. substitut. Ludouic. Molina de His panor. primogen. lib. primo, capite 6. num. 17. Burgos de Paz in consil. 9. num. 12. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 1. tit. 6. num. 8. Gras sus §. legatum, quae stione 53. Peregrinus, qui exornat, de fideicommis sis, artic. 29. num. 3. Gerardus Maynardus decis. Tolos. 74. ex num. 6. lib. 5. Tuschus tomo 2. litera C. dict. conclus. 598. idem Molina lib. 3. cap. 10. numero 8. & cum Rolando Cephalo, Rugerio, Hondedeo, Antonio Gabriele, Tiraquello, Praetis, & Menochio, Ludou. Casanate dicto consilio quarto, num. 94. Cuius rei rationem quondam, quasi philosophicam, Baldus in l. precibus, C. de impub. & alijs substitut. affert, quod in conditionibus attendimus principium primae exi stentiae, nec postea succes sum eius curamus: refert Molina lib. 3. dicto cap. 10. num. 8. Maynardus[sect. 4] vbi supra, num. 6. Tuschus, dict. concl. 598. Peregrinus, dict. artic. 29. num. 3. & cum Phanutio, Tiraquello, Rolando, Rogerio, & Gaill, Ludouic. Ca sanate, dict. cons. 4. num. 92. & natura conditionum ea est, vt non requiratur veritas actus permanentis, sed sufficiat veritas actus transeuntis; quod[sect. 5] etiam post Bald. Castrensem, & Praetis tradidit Casanate metipse, eodem cons. 4. num. 93. Maynardus, dicta decis. 74. num. 7. idque, quando conditio in facto instantaneo, & momentaneo consistit; vt in conditione, si grauatus liberos viuos non educauerit: & in conditione, si vidua erit: & in conditio ne, si nupserit: & in conditione, cum liberos habuerit: & in praeteritione posthumi, postea nati, & statim mortui; comprobat & exornat ipse Casanate, praecitato consilio 4. num. 90. & 91. licet inquam haec ita se habeant, non tamen procedunt,[sect. 6] quando conditio habet tractum succes siuum ex sui natura, tunc enim non sufficit, conditionem momento impleri, sed requiritur quod duret implementum: sic sane post Baldum, Angelum, Alexand. Iasonem, Aretinum, Decium, Corneum, & alios, resoluit Antonius Gabriel, communium lib. 4. tit. de fideicommis sis, conclusione 8. Numer 6. Gras sus, §. legatum, dicta quae st. 53. num. 4. in fine, Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen lib. 1. dict. cap. 6. num. 18. & 19. vbi expendit l. si quis ita legauerit, ff. de condit. & demonstrat. per quem textum notarunt Scribentes ibi, quod vbi dispositio facta est per verba habentia tractum succes siuum, non sufficit momentaneum implementum, sed neces se est, quod ipsum implementum duret. Quod etiam probat text. in l. si a te, ff. si seruitus vendicetur. Expendit etiam Baldum in l. humanitatis, num. 28. C. de impuberum, vbi eleganter Baldus inquit, quod aut conditio habet tractum de futuro neces sarium, & tunc in ea requiritur perseuerantia; aut non habet tractum de futuro, & in ea perseuerantia non requiritur; & citat Authores alios quamplurimos ita tenentes. Tenet etiam id ipsum Pelaez a Mieres de maioratu, 2. part. quae st. 12. in fin. Blasius Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem Gammae 27. num. 5. fol. 26. vbi inquirit, quando sufficiat, conditionem semel impleri, licet per momentum duret: & dicit, hac de re videndos Menochium, Gratum, Riminaldum, Sfortiam, Molinam, Rolandum, Rogerium, Burgos de Paz, & Hieronymum Gabrielem, in locis ibi relatis. Et scribit, communiter concludi, quod sufficit, momento impleri; nisi ex voluntate testatoris requirat perseuerantiam, vel habeat tractum succes siuum, vt est conditio de nomine, & armis, & aliae similes: Tuschus quoque, tom. 2. litera C. conclusione 598. per totam. vbi late, quod in omni dispositione hoc attenditur, an factum momentaneum sit, vel succes siuum, durationem habens: quia primo casu sufficit fecis se, licet factum non duret, secundo casu secus; & citat Bartolum, plene discutientem, in cons. 181. Praecipit arbiter, per totum, lib. 1. Alexand. in consil. 53. per totum, lib. 6. Angelum, quem commendat in consil. 34. Constantinus, & in cons. 159. Conradus Alberti. Ananiam, in consil. 8. & in consil. 75. Baldum in consil. 42. lib. 5. Romanum in consil. 510. Quo ad primum, & num. 3. & 14. post Angelum singulariter in proposito statuit, quod in conditionibus respicientibus actum succes siuum, requiritur perseuerantia, & in momentaneis sufficit, quod semel extiterint. Si vero est dubium, an actus sit momen taneus, vel succes siuus, recurrimus ad voluntatem testatoris, si de ea constat; alias recurrimus ad coniecturas, & prae sumptiones iuris: & repetit num. 12. vbi inquit, quod conditiones aliquae respiciunt actum momentaneum, & sufficit, quod momento extiterint; Aliquae respiciunt actum succes siuum, & requirunt perseuerantiam; Aliquae sunt dubiae, quia ignoratur, an applicentur actui momentaneo, vel succes siuo, & in istis omnibus qualiter sit iudicandum, explicarunt Baldus, Angelus, Romanus, & Anania, vbi supra. Et ipsemet Tuschus adducit nonnulla exempla per discursum dictae conclusionis 598. vbi videri poterit. Eandem quoque distinctionem adducit; & sequitur Ludouic. Casanate dicto consilio 4. numero 97. qui cum statuis set num. 95. quod quamuis[sect. 8] aliquid factum, non duret factum, dicatur tamen factum, & pro facto reputatur: vt per Glos sam, in l. si quis haeredem, C. de institut. & substitut. Phanutium, de momento, cap. 29. num. 8. Tiraquellum in l. si vnquam, verbo, susceperit liberos, num. 151. inquit statim num. 96. non obstare, quod regulariter non dicatur factum, nisi duret factum; l. acceptis, ff. Ad l. falcidiam, l. mutuis, ff. locati: Tiraquellus, vbi supra, num. 141. Foenutius, cap. 28. num. 8. Nam respondet, quod aut sumus in his, quae requirunt causam succes siuam, & perseuerantiam; & tunc non dicitur factum, nisi duret factum. Aut in his, quae momento temporis expediuntur; & sufficit semel factum, licet non duret factum; prout explicant Foenutius, Tiraquellus, Corneus, Alexand. Decius, & Grammaticus, ibi relati. Et ita inter conditionem, si vidua erit, vel cum vidua erit, & conditionem, donec, & quo vsque vidua erit, ex l. finali, C. de indicta viduitate tollen. tenent Paulus, & post eum Iason, ibi. Baldus, in l. Titius, in princip. ff. de excusat. tutor. Tiraquellus, dicto verbo, susceperit liberos, num. 152. Phanutium dicto cap. 29. num. 12. & si arbiter ius serit, quod fundus locaretur, vel quod pro certo tempore locatus es set; distinguit Bartolus, cons. 81. etsi arbiter iubeat, pecuniam Maeuio restitui, vel quod restituatur, & restituta penes eum dimittatur; distinguit etiam Baldus in l. si quis ita, num. 4. C. de pact. inter empt. & vendit. & Iason in l. si fideius sor, §. finali, ff. de legat. primo. Statuit etiam n. 100. [sect. 9] actus momentaneos es se in duplici differentia; alij enim licet momentanei sint, tamen non statim sortiuntur effectum suum, inspecta causa, propter quam sunt in es se deducti. Et tunc non dicitur factum, nisi duret factum, vt in conditione, si feceric testamentum, de qua Angelus, consilio 159. col. 2. Alij vero sunt actus, qui momento temporis perficiuntur, & per eorum existentiam statim perficiunt, & consummant effectum suum; & tunc dicitur factum, licet non duret factum, l. final. ff. de solutionib. Phanutius de momento, cap. 29. num. 13. quia ces sante causa, non ces sat effectus consummatus, & in es se productus, l. finali, ff. vnde liberi, l. inter stipulantem, §. sacram, de verborum obligat. Maxime, si ius alteri quae situm sit, l. si post mortem, §. primo, l. non putauit, §. sed si post mortem, ff. de bonor. pos ses s. contra tabul. l. cum vxori, C. quando dies legat. cedat: ita immunitas conces sa habenti duodecim filios, filiis postea mortuis durat; prout tenent quamplurimi Authores, quos refert ipse Casanate, num. 102. & adiicit num. 103. post Bartol. Bald. practic. Ferrarien. Corneum, Socin.[sect. 10] senior. & Tiraquel. quod donatio natiuitate filiorum reuocata, mortuis postea liberis, non reconualescit. Remanet ergo, multum interes se, an dispositio facta sit per verba habentia tractum succes siuum, de futuro neces sarium, vel non habentia, quod tam ex praecedentibus, quam ex subsequentibus deducitur manifeste. Atque ex hac differentia resultant equidem notabiles effectus, & vera deducitur resolutio quamplurimarum quae stionum; sicuti constat ex omnibus hucusque relatis Authoribus. Item illius, an conditio si liberos non[sect. 11] habuerit, vel non genuerit, defecta sit, si quis liberos susceperit, non tamen habuerit tempore mortis. Atque ita, an sufficiat, conditionem, & qualitatem conditionis semel fuis se impletam, quamuis implementum non duret tempore casus substitutionis. An vero existentia, & perseuerantia requiratur tempore mortis grauati? in qua equidem Peregrinus de fideicommis sis, articulo 29. numero 21. refert opinionem quorumdam existimamtium sufficere, quod haeres liberos habuerit, quamuis non extiterint mortis suae tempore; & sic contra substitutum. Et vltra relatos per Manticam (qui ipse reas sumpsit huiusce quae stionis tractatum) citat Baldum, in consilio 57. lib. 2. vbi Baldus determinat, quod conditio haec, si liberos non genuerit, statim natis liberis deficit, & substitutus defectu conditionis excluditur; monetur, quia a forma conditionis recedi non potest: l. Maeuius, ff. de condit. & demonst. adducit etiam Peregrinus metipse quatuor fundamenta pro hac parte. Et subdit, contrarium tenuis se Bartolum in l. liberorum, colum. Penult. versic. quaero quid si in aliqua, ff. de verbor. significat. per text. in l. Lucius, ff. de haered. institut. vbi dictum fuerat, si liberos non habebit, & Iurisconsultus ibi considerat, an liberos habuerit tempore mortis. Et Bartolum sequuntur Socinus, Cumanus, Alexander, Mantica, & Sfortia Oddi, ibi quoque relati. Qui adducuntur principaliter ex text. in d. l. Lucius, & in l. in substitutione, ff. de vulgar. & pupil. substitut. Iuxta intellectum Baldi, communiter receptam, vti per Ia sonem ibi, numer. 8. nam quoties conditio respicit personam substituti ad illius admis sionem, tunc sufficit, semel conditionem, & qualitatem conditionis fuis se ad impletam, quamuis implementum non duret tempore casus substitutionis; & sic deciditur in dict. l. in primo responso. Quoties vero conditio respicit personam alterius, ad exclusionem ipsius substituti, oportet qualitatem ades se tempore substitutionis casus, vt conditio dicatur defecta, & substitutus excludatur; & hic est ca sus eiusdem l. in secundo responso. Adducuntur etiam ratione illa, quia liberi positi reperiuntur in conditione ad excludendum substitutum, igitur eorum existentia desideranda est tempore mortis grauati, quo tempore agendum est de exclu sione, & admis sione. Rursus & resolutio alterius quae stionis ex eadem distinctione, & differentia deducitur, an scilicet substitutio facta in casu, quo filij nascituri dece[sect. 12] dant absque liberis, locum habeat, filiis non natis; de qua And. Fachineus, controu. iur. lib. 4. cap. 46. folio mihi 450. refert opinionem eorum, qui existimarunt, filiis non natis, substitutioni locum non es se; nam conditio illa, si deces sis set abs que liberis, euenis se non videtur, cum nulli nati es sent liberi. Nam qui non nascitur, mori non dicitur. Et casus a testatore omis sus, haberi debet pro omis so, l. commodis sime, ff. de liberis & posthum. cum vulgatis. Item conditio impleri debet in forma specifica, l. qui haeredi, l. Maeuius, ff. de condit. & demonst. alias fideicommis sum deficit, l. cum auus, eiusdem tituli, ibi, conditionem fideicommissi defecis se. Denique ex resolutione illa Oldradi, in cons. 177. Testator: fundamentum sumunt, provt ponderat Fachineus ipse, ibidem. Qui tamen contrarium tuetur iuridice, videlicet filiis non natis locum es se substituto; nam si testator vocauit substitutum, si filij nascerentur ex filio, & mortui es sent absque filiis, nulla ratio est, quare etiam eum vocas se non intelligatur, si filij non nascerentur; vt late responderunt Decius, Socinus iunior, Berous, Decianus, & Menochius, ibi relati. Qui ad argumentum casus omis si; & conditionis implendae in forma specifica, facili negotio respondet; es se inquam eandem rationem in casu omis so, ac proinde idem es se statuendum ius. Item ex voluntate testatoris perinde es se eo casu, ac si in forma specifica adimpleretur conditio; vt per Decianum, in consilio primo, numer. 138. & n. 145. lib. 1. [sect. 13] Praeterea deducitur resolutio quae stionis illius, cum de liberis conditionaliter mentio fit, quo tempore oportat eos extare; de qua egerunt Socinus, in l. solemus, ff. de condit. & demonstrat. Rolandus, de lucro dotis, quae stione 51. Mantica, de coniectur. vltimar. Volunt. lib. 11. tit. 6. Peregrinus, dicto articulo 29. numero 1. & sequent. Ex quibus obseruandum erit primo loco, quod in conditione affirmatiua, simpliciter, & absolute prolata, vt verificetur dispositio, sufficit quandocumque eorum existentia, nec quicquam obest, si filij nati postea deficiant, quia ex quo honoratus filios semel habuit, purificatur relicti conditio; sicuti probatur in l. cum vxori, C. quando dies legati cedat: l. si quis haeredem, C. de instit. & substit. l. in substitutione, ff. de vulg. & pup. substit. l. haeredibus, in principio, ff. ad Trebellianam, l. finali, C. de indicta viduit. tollen. idque ex ratione, & doctrina, in initio huius cap. proposita; quod sufficit, conditionem semel fuis se impletam, quamuis non duret illius implementum. Et quod in conditionibus attendimus principium primae existentiae. & non curamus postea eius succes sum. Ad quod Peregrinus, numer. 29. post Ias. in d. l. in substitutione, & in d. l. si quis haeredem: adducit in simili textum singularem, in cap. statutum, de rescriptis, in 6. vbi Romanus Pontifex non delegat causas nisi existentibus in Dignitate, vt ibi; & sufficit dignitatis qualitas tempore commis sionis, quamuis postea desinat ines se: & Glos sam notabilem, in Clementina, etsi principalis, de rescript. vbi Glos sa docuit, quod non est neces se, qualitatem requisitam ad actum semper durare; sed satis est, quod adfuerit in principio actus. Sic sane, legatum mulieri relictum, si vidua, vel cum vidua erit, debetur statim quod vidua facta sit, quamuis in viduitate non perseuerauerit; vt per Bal. Castrens. Ias. & Parisium, quos Peregrinus refert dicto articulo 29. num. quarto. Secundo obseruandum est, quod cum affirmatiua liberorum conditio est determinata respectu certi temporis, oportet tunc filios existere vt purificetur conditio, & locus sit dispositioni legis, aut hominis; provt est casus in dict. l. in substitutione; in secundo responso, secundum intellectum communem Glos s ae, Bartoli, & aliorum; in quo conueniunt Mantica, Rolandus, & Peregrinus, in locis antea relatis. Tertio obseruandum est, quod quando liberorum carentia indeterminate consideratur, donec potest es se spes, liberos extare, non est locus sub stitutioni, haec enim est natura conditionis negatiuae, vt tunc impleatur, quando certum est, es se non pos se, & ad impos sibile reducitur. Baldus, in l. Mutianae. in fine, ff. de condit. & demonst. Vincent. de Franchis, decis. 169. numer. 14. quandocunque vero contingat, liberos non extare, impleta erit conditio, & locus erit substitutioni, quia testator liberorum defectum, absolute, & indeterminate considerauit; & sicut in conditione liberorum affirmatiue prolata, & indeterminate temporis res pectu, sufficit, quandocunque liberos extare, sic etiam in conditione negatiua sufficiet, quandocunque liberós non extare; sicuti concludunt, & latius comprobant Socinus, in dicta l. solemus, ad finem, ff. de condit. & demonst. Alexand, in consilio 43. column. 3. volumine tertio, & in consilio 103. columna tertia, libro septimo. Mantica, lib. 11. dicto titulo 6. numer. septimo. Peregrinus, dicto articulo 29. numero 9. per totum, qui inde infert numero 10. quod si testator in defectum descendentium suorum mandat Capellam construi; quandocunque, etiam post mille annos casus eueniat, locus erit relicto; & citat Baldi decisionem in terminis, Castrensem etiam Ruinum; Socinum iun. & Gabrielem, ita tenentes. Infert etiam numero 11. quod si testator decedente filio suo haerede sine liberis, & eius liberis sine liberis, substituat agnatos, vel locum pium, fideicommis so locus erit in omni tempore, quo contingat, liberos deficere: sicuti tenent Bald. Salicet. Alexan. Curt. iun. Paris. Ruin. Decian. & alij, ibi commemorati. Quarto & vltimo obseruandum est, quod si conditio negatiua ad certum tempus relata sit, vtputa ad tempus mortis grauati, si deces serit sine liberis; & tunc requiritur, liberos non extare tempore mortis; & liberi ante nati, & praemortui grauati non faciunt deficere fideicommis si conditionem; qui autem extant mortis tempore, conditionem deficere faciunt, ac ideo substitutus excluditur: l. filius familias, §. cum quis, ff. de legatis primo, l. ex facto, §. ex facto, & §. si quis autem, ff. ad Trebellian. l. prima, C. de conditionib. insertis: & latius comprobat Peregrinus; vbi supra, numero decimo tertio, & decimo quarto, Gerardus Maynardus, decisione Tolosan. 74. sub numer. quarto, lib. quinto, & conditio in dubio, an prae sumi debeat terminata respectu temporis, vel indeterminata; singulariter explicat Peregrinus ipse, eodem, articulo 29. ex num. 15. vsque ad numerum 21. Denique & vltimo, ex eadem differentia, & doctrinis praedictis deducitur, quod conditio per super existentiam liberorum verificata, non deficit, filiis deficientibus; sicuti constat ex eisdem iuri[sect. 14] bus, quae antea ponderaui, & adduxi, l. haeredibus, ff. ad Trebelian. l. cum vxori, C. quando dies legat. cedat l. si quis haeredem, C. de institut. & substitut. l. ex facto, §. si quis autem, ff. ad Trebellian. l. vltima, C. de indic. vidui. tollen. l. secunda, & tertia, C. de posthum. haered. instit. & Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo, susceperit liberos, in noua impressione, numero 187. 188. 189. 197. ea expendit, atque inducit, & quamplurima congerit in vnum; expendit etiam Oldradus, in consilio 21. Thema tale est, & in consilio 141. vbi scriptum reliquit, atque[sect. 15] consuluit, quod substitutio facta alicui sub conditione, si institutus non habuerit liberos, vel si deces serit sine filijs masculis, deficit, ex antibus liberis masculis tempore mortis, quicquid postea de liberis contingat, & consequenter filij haeredis grauati, in conditione positi, oneri fideicommis si suppositi non intelliguntur, nec fideicommis sum in eorum persona repetitum videtur. Sufficit namque, conditionis implementum per momentum durare, vt conditio perfecte impleta dicatur quando conditio non habet tractum succes siuum, de futuro neces sarium; vt supra dixi, & Oldradus ipse perpendit; cuius sententiam (quae quotidie in ore Aduocatorum, & Iudicum versatur, & as sidue prae manibus habetur) sequuntur, exor nant, atque variis, & diuersis casibus occurrentibus applicarunt infiniti iuris vtriusque Interpretes, qui consulto, scientérque, aliis antiquioribus praetermis sis, ij enim ab eis commemorantur, & recensentur, & suo ordine nunc commemorabuntur; atque originaliter, & attente a me prae lecti, & euoluti fuere, vt huiusce cap. explanationem, & resolutionem susciperem.   Pet. Paul. Parisius, in cons. 31. per totum, libro 2. & in consilio 75. ex num. 57. eod. lib. 2. & in cons. 86. & consilio seq. eod. lib. & in consilio 1. & in cons. 14. & in cons. 66. lib. 3.   Aimon Craueta, in cons. 98. per totum, & in cons. 878. & in consilio 884. & in consilio 35. & in con silio 992.   Roland. a Valle in cons. 56. ex numer. 24. lib. 3. & in consilio 52. numer. 46. lib. 2. & in cons. 34. ex num. 67. cum seqq. & in cons. 43. ex num. 57. lib. 4.   Gratus, in cons. 5. per totum, libro secundo.   Bellamera, in cons. 48. ex num. 12. cum seqq.   Tiberius Decius, in cons. 1. vbi latis sime, lib. 1. & in cons. 31. num. 117. & seqq. eod. lib. 1. & in cons. 84. per totum, libro tertio.   Socinus iunior, in consilio 4. per totum libro tertio.   Guid. Pap. decis. 134. & 531. & 600.   Antonius Gabriel, commun. conclusion. lib. 4. de fideicommissis conclus. 7.   Tiraquellus, in l. si vnquam, verbo, susceperit liberos, in noua impres sione, videndus ex numer. 187. vsque ad numerum 205.   Puteus, decis. 448. lib. 2.   Capicius, decis. 108.   Dilectus, de arte testandi, libro 5. cautela 25.   Ludou. Molin. de Hispan. primog. lib. 1. c. 6. num. 16. & 17.   Pelaez a Mieres de maioratu, 2. par. q. 11. per totam.   Ioann. Cephal. in cons. 17. lib. 1. & in cons. 114. eod. lib. & in cons. 169. et in consil. 221. lib. 2. & in cons. 419. ex num. 28. Cum seqq. lib. 4.   Andr. Alciatus, in l. commodissime, num. 32. & in l. Gallus, §. & quid si tantum, in secunda lectura, numer. 47. ff. de liber. & posthu. & in cons. 35. ex num. 13. cum seqq. lib. 9.   Iacob. Menoch. in cons. 85. num. 42. & seqq. & in con. 86. ex num. 43. cum seqq. lib. 1. & in cons. 117. num. 9. & seqq. lib. 2. & in cons. 220. lib. 3. & in cons. 314. & in cons. 327. ex numer. 6. cum seqq. lib. 4. & in consilio 530. libro 6.   Idem Menoch. lib. 4. prae sump. 69. per tot. vbi vide omnino, & in cons. 1006. ex num. 40. lib. 11.   Cas sadorus, decis. 1. titulo de testamentis.   Hippolytus Riminaldus, in cons. 2. & in cons. 20. & 21. libro primo, & in cons. 456. per totum, lib. 4. & in consil. 464. ex numer. 20. cum seqq. & numero 61. & seqq. libro 4. & in consilio 736. ex numer. 1. & in cons. 786. num. 56. lib. 7.   Didac. Couar. in c. Rainaldus, in principio, num. 3. & 4. de testamentis.   Quintilianus Mandos. in regula Cancellariae 18. q. 30. num. 4.   Marcar. In cons. 4. 5. 6. 7. & 19. per totum, & de fideicommis sis, q. 16. parte 2.   Portius Immolensis, in consilio 46. ex num. 26. cum seq.   Gras sus, §. legatum, quae stione 33. maxime ex num. 4.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 11. tit. 6. num. 6.   Anton. Gomezius, tom. 1. variar. cap. 5. n. 41.   Franciscus Bursatus, in consil. 1. ex num. 1. & in cons. 75. num. 13. & in cons. 51. num. 13. 23. & 37. libro primo, & in cons. 5. per totum, lib. 2. & in cons. 227. lib. 3.   Sfortia Oddi, tract. compendios ae substitut. 6. part. artic. 2.   Pancirol. Regien. in cons. 94. ex num. 8. cum seq.   Ioan. Botta, in cons. 50. per totum. Burgos de Paz, in cons. 34. num. 16.   Paulus Leonius, in consilio primo, & in cons. 11. & in cons. 27. ex numer. 37. cum seq. inter consila vltimar. voluntat. lib. 2.   Phanutius, de momento temporis, cap. 29. num. 14.   Hieronym. Zanch. in l. haeredes mei, §. cum ita, ex num. 750. ff. ad Trebellian.   Achil Personal. In commen. de adipiscenda pos ses. ex num. 192. vsque ad numerum 233.   Borgninus Caualcan. decis. 5. & 15. & 16. parte 3.   Rogerius, in cons. 27. lib. 1.   Bereta, in cons. 63. & in cons. 75.   Vegius, in cons. 72. & 74.   Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 3. interpretat. 3. dubitatione 2. solutione 2. num. 12. & 13. folio 164. & libro 3. Interpretatione 3. dubitation. 3. solutione vltima, numero 11. folio 92.   Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 96. numero 32. 33. & 34. & decisione 248. numer. 7. & 8. & 9. & 12. & decis. 270. num. 29. & 30. & 31.   Vincent. de Franch. decis. 92.   Verallus, decis. 23. lib. 2.   Plotus, in consilio 13. 14.   Ioannes Vicent. Hondedeus, in cons. 60. numer. 41. & 55. & 68. & in cons. 78. ex num. 14. lib. primo. & in cons. 29. num. 105. libro 1. & in consil. 48. num. 9. & 10. lib. 2.   Laderchius in cons. 5.   M. Anton. Peregrin. de fideicommis. artic. 29. per totum, vbi vide omnino, maxime ex num. 22. cum seq. vsque in finem, articuli, & in consilio 49. Numer. 5. libro primo.   Sfortia, in cons. 66. per totum, & in cons. 67. per totum, libro 1. vbi vide omnino.   Franciscus Viuius, commun. opinion. verbo, sub stitutio, opinione 855.   Petrus Surdus, in cons. 241. num. 43. & 44. lib. 2. & in cons. 96. num. 35. libro primo.   Fabius de Anna, in cons. 10. post numerum 18. cum seqq. vsque in finem consilij, lib. 1.   Marescotus, variarum resolut. libr. 1. cap. 45.   Antonius Ciophius, in consil 40. numer. 9. & 10. libro 2.   Mantuanus, in cons. 92. per tot. & in consil. 329. per totum.   Pet. Anton. de Petra, de fideicommis. q. 5. numero 105.   Alexand. Trentacinq. de substit. 4. parte cap. 7. ex num. 69. vsque ad numerum 78.   Alexander Raudensis, de Analogis, libro primo, cap. 14. numero 37. & in cons. 36. num. 51. & seqq. & numer. 60. & seqq. & numer. 74. & seqq. & numer. 90. cum. seqq.   Ioann. Marc. Aquilinius, 4. parte, l. Centurio, ff. de vulg. & pup. subst. ex num. 353. cum seqq.   Achilles Pedrocha, in cons. 22. ex numer. primo, vsque ad numer. 6. & num. 14. & in cons. 39. ex numero primo, vsque ad num. 19.   Stephanus Gratian. disceptat. forens. tom. 3. capite 487. num. 10. 11. & 12. & num. 15. & 16.   Mandosius, in cons. 93.   Fabius Turretus, in cons. 81. numer. 43. & seqq. libro 1.   Ioann. Francis. de Ponte, in cons. 47. ex numer. 2. cum seqq. lib. 1.   Leand. Galganetus, de cond. & demons. Prima p. capite 12. ex numer. octauo, cum seqq.   Blasius Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. q. 18. numer. 10. & 11. & numer. 29. & in addit. ad decis. Gammae 225. fol. 11. & 12. par. 2.   Cardin. Domin. Tusch. Pract. concl. iur. tom. 7. litera S. concl. 847. per totam, fol. 949.   Ludouic. Casanate, in cons. 2. ex numer. 41. & in consilio 4. per totum, vbi latis sime, in consilio quinto, per totum, & in cons. 17. & 19. & 20. per totum, & in cons. 15. fere per totum.   Ioseph. De Rustic. latis sime, in cons. 1. per totum, & iterum in cons. 3. quae habentur in tract. an, & quando lib. in condit. posi. censean. vocati.   Idem Author, in commentariis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonst. libro primo, cap. 16. numer. 16. 17. & 19. & lib. 4. cap. 16. per totum, vbi latis sime.   Francisc. Molinus, de pactis matrimon. lib. 3. q. 63.   Gerardus Maynard. decis. Tolos. 74. per totam, lib. 5. vbi eleganter, & subtiliter in hac materia.[sect. 16]   Antonius Faber, de erroribus pragmatic. decad. 26. errore 4. per totum, qui pro interpretatione l. filiusfamilias 117. §. cum quis, ff. de legat. 1. insignem, subtilémque tradit resolutionem, & dicti consilij Oldradi obseruationi (cuius ipse meminit) admodum conducibilem, & egregiam. Franciscus Stephanus nouis sime, decision. 65. pro sententia autem, seu placito eiusdem Oldradi, pro quo id ipsum responderunt trigintanouem illi iuris Interpretes, quos in vnum conges sit. Iacob. Me[sect. 17] noch. in praecitato cons. 1006. num. 40. lib. 11. duas rationes adduxit idem Menoch. lib. 4. dicta prae sumption. 69. numer. 2. & 3. Prima est, quod onus, & conditio apposita, & adiecta haeredi instituto, vel primo substituto, non censetur in aliis substitutionibus repetita, l. sub conditione, ff. de haered. institu. & l. si quis haeres ita, ff. de acquir. haereditate, & tradunt Socinus, Gozadinus, & Parisius, ibi relati. Secunda ratio est, quia sufficit, conditionem semel impleri, quicquid inde postmodum eueniat, vt supra dictum est, & probatur in dict. l. hae redibus, in principio, ff. ad Trebellian. & in dicta l. cum vxori, C. quando dies legati cedat: & repetit in dicto consilio 1006. numero trigesimo nono, & conuenit Anton. Faber, de error. pragmat. decad. 26. errore 4. folio mihi 15. vbi inquit, quod quemadmodum, si conditio ita es set concepta, si liberos nullos educauerit, sufficeret ad excludendum fideicommis sarium, susceptos fuis se liberos, & educatos, licet postmodum praedefunctos, quoniam mihil aliud requirerent verba conditionis, dict. l. haeredibus: Ita & collata conditione liberorum in tempus mortis, si quaeratur, an conditio extiterit ad fideicommis sarium excludendum, non aliud ins picere pos sumus, aut debemus, quam vtrum aliqui liberi superuixerint haeredi rogato, nec ne; & con sequenter, inspecto tempore mortis rogati. Tunc enim neces se est, alterutrum es se verum, aut super stites liberos ipsum aliquos reliquis se, aut nullos. Si nullos, vtique conditio extitit, & quidem ita, vt postea deficere nunquam pos sit. Ex contrario, si quos liberos superstites reliquerit, negari non potest, quin ipso mortis instanti defecerit conditio, quae proinde postea exire nunquam pos sit. Perpetuum namque est, vt semel defecta conditione dispositio conditionalis corruat, nec vnquam facta fuis se videatur. Ex his ipse Author deducit, quae fuerit apud Iuresconsultum ratio dubitandi, & decidendi, in leg. filiusfamilias, §. cum quis, ff. de legatis primo, & inquit, eam fuis se, quae dubitandi rationem penitus euertit, quod cum liberi haeredis rogati in conditione positi sunt, non tam propter se ipsos videri debeant positi, quam propter patrem grauatum, vt qui sub conditione nullorum superstitum liberorum fideicommis so grauatus fuit, in contrarium casum, id est, susceptis liberis, qui superuixerint, eo fideicommis si onere liberetur; vi scilicet, & potestate solius defectus conditionis, sub qua extraneus fuerat per fideicommis sum substitutus. Propterea quod si vel vno instanti superuixerint liberi, verum est, conditionem illam, si sine liberis deces serit, semel defecis se. Ideóque nec postea quaerendum est, quid de liberis contingat, id est, an moriantur ante sub stitutum, necne: an sine liberis, an cum liberis: an patri haeredes fuerint, nécne. Et subdit Faber idem, quod Oldradus, vir certe magnus, ex hoc potis simum loco motus respondit in consilio illo, apud Doctores nostros celeberrimo, quod est 21. incip. Thema tale est. Eandem quoque rationem singulariter as sequutus fuit Gerardus Maynardus, decisione Tolos. septuagesima quarta, libro quinto; nam cum proposita facti quae stione, de qua ibi, argumenta, & rationes in contrarium adduxis set, tandem ex numero quarto, concludit, substitutionem his verbis conceptam, si sine liberis, ipsis existentibus deficere, per text. in dicta l. filiusfamilias, §. cum quis, quasi praecise in tempus mortis instituti, dispositione fideicommis si a testatore collata, per text. etiam in dict. l. ex facto, §. si quis autem. Nam quemadmodum conditio, quae semel extitit, vel extitis se intelligitur, non resumitur, l. quidam in testamento, ff. De fideicommis sar. libertat. ita & conditio, quae semel defecit, non amplius instauratur: dicta l. cum vxori, & d. l. si quis haeredem. Quare conditio illa statim censetur deficere, si patri instituto superuixerint liberi, adeo vt nec quaeratur, an hae redes extiterint, ex dicto §. cum quis: nam in conditionibus merum factum inspicimus, an verbis congruat; neque curandum est, an sortiantur iuris effectum, ex ipsomet §. prout enim ruditer accipiuntur, ita ruditer, & ad literam accipi debent: quod Maynardus ipse, vbi supra, numero quinto, & sexto, latius exornat, vt probet sufficere, quod liberi semel extiterint, quamuis iidem postea moriantur. Peregrinus quoque, de fideicommis sis, dicto articul. vigesimo nono, sub numero vigesimo secundo, eiusdem consilij Oldradi rationem inquit es se multum multiplicem. Primo, quia de natura conditionis est, vt in forma specifica adimpleatur, l. qui haeredi. & l. Maeuius, ff. de condit. & demonst. Secundo, quia huiusmodi conditionis defectus facit deficere fideicommis sum, dicta l. filiusfamilias, §. cum quis, dicta l. ex facto, §. ex facto, & §. si quis autem, l. prima, C. de condit. insert. Tertio, quia filij positi in conditione, faciunt deficere conditionem, ad releuandum partem grauatam, & ad excludendum substitutum; fortius ergo & ad eorum fauorem, quia testator eos praetulit substituto: l. Lucius, ff. de haered. instituend. Quarto, quia, an qualitas adsit, vel absit, consideratur tempus, ad quod refertur; non autem considerantur subsequentia tempora, l. in delictis, §. si extraneus, cum vulgatis, ff de noxalib. action. Quinto, quia grauamen, & onus non porrigitur de persona ad per sonam, vt per Menochium, post alios multos, in consilio 327. numero vigesimo sexto, libro tertio. Sexto, quia semel est extincta fideicommis si conditio, ideo amplius non potest reuiuiscere, arg. l. qui res, §. aream, ff. de solut. Et hactenus Peregrini rationes, quae ex communi Interpretum placito in dictis iuribus eliciuntur, & his conueniunt, quae Anton. Faber, de erroribus pragmat. decad. 26. errore quarto, dilucide obseruauit: Casanate etiam latis sime, praecitato consilio quarto, & vigesimo. Extendit etiam ipsummet consilium Oldradi[sect. 18] idem Peregrinus, dicto articulo vigesimo nono, numero 23. quod non reuiuiscit fideicommis sum, si filij, ob quorum existentiam deficit, postea sine filiis decedant; etiam si modico tempore superuixerint per text. in dict. l. ex facto, §. si quis autem, & l. quod certarum, C. de posthum. haered. instituen. & sic decidit Baldus, in capite primo, §. cum es set, in titul. Episcop. vel Abbat. vbi foemina exclusa per existentiam masculi, perpetuo durat exclusa, quamuis masculus incontinenti deces serit. Et id ipsum tenent permulti, quos Peregrinus ibi recenset; & numero vigesimo quarto, extendit, etiam[sect. 19] quod filij sint posthumi nati post mortem grauati; nam & isti faciunt deficere fideicommis si conditionem, quia pro natis habentur tempore mortis grauati, ex quo de illorum commodo agitur; quod etiam ibi comprobat; & numero vigesi[sect. 20] mo quinto, inquit idem es se in contractibus, quod in vltimis voluntatibus; ex textu in l. inter socerum, ff. de pactis dotal. & num. vigesimo sexto, quod procedit, etiam quod filij ipsi fuis sent dispositiue vocati: & numero vigesimo septimo, etiam si fideicommis sum constitutum fuis set fauore agnationis, & masculorum, vt latius ibi; & numero[sect. 21] vigesimo nono, procedit etiam idem Oldradi con silium, etiam si de fauore Ecclesiae, vel piae cau s ae tractaretur; prout Raphael Fulgosius in consilio quadragesimo sexto. Andreas, colum. prima, in fine, notauit. Anton. Gabriel, commun. libr. 4. titul. de fideicommissis, conclusione 7. numero secundo. Alexand. Trentacinquius, de substitut. quarta parte, capite septimo, num. 70. versic Haec conclusio: procedit quoque, etiam si testator dixis set, si ali[sect. 22] quis haeredum meorum, cum pronomen istud ad principaliter institutos referri, velit ipse Oldradus; per text. in l. si ita es set legatum, ff. de auro & argen. legato. Sed & procedit idem consilium Oldradi 21.[sect. 23] etiam cum testator grauauit proprios filios onere fideicommis si; sicuti Decius, Ruinus, Socinus, & Craueta obseruarunt, quos sequuti sunt Menoch. in cons. 85. numer. 120. lib. 1. & dicta prae sumptione 69. numer. 21. lib. 4. Peregrinus dicto articul. 29. numer. 34. Ioseph. de Rusticis, ad d. l. cum auus, libro quarto, capite secundo, numer 53. qui numer. 35. post Menochium, & alios, refert eorum sententiam, qui existimarunt, praefatum Oldradi consilium non procedere, quando constat, testatorem grauas se proprios filios hoc onere fideicommis si; nam tunc prae sumptio, & coniectura sumitur, quod grauare etiam voluerit nepotes, & remotiores gradu, quia si magis dilectos grauauit, multo magis grauare voluit minus dilectos, iuxta l. Publius, §. primo, ff. de condit. & demonst. & in specie ita affirmarunt Socinus, Ruinus, Decius, & Curtius sen. quos ipse Menoch. Peregrinus, & Rusticis, vbi supra, merito improbant: quod si vera es set haec coniectura, & praedictorum sententia, raro, vel numquam locus es set illi doctrinae Oldradi. Et extensio fieri pos set de persona ad personas, & grauamen filiis iniunctum ad nepotes extenderetur. Item inconue[sect. 24] niens non es se, vt aliquando remotior melioris conditionis sit, quam proximior; sicuti Craueta, & alij, in locis relatis per Menochium, Peregrinum, & Rusticis compro barunt, qui ipsi eos sequuntur. Procedit etiam Oldradi dictum consilium 21. [sect. 25] vbicunque secunda substitutio a prima penderet, non autem quando vtraque de per se subsistit, vt declarat Parisius, in consilio 18. numero 44. libro secundo. Socinus senior, in consilio 62. numero vndecimo, libro tertio. Riminaldus senior, in consilio 106. circa finem, & in consilio 182. numero duodecimo. Ioseph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, libro primo, cap. 16. numero 19. fol. 127. & repetit libro 4. cap. 2. numero 9. folio 525. vbi inquit ampliari Oldradi decisionem, vt in tantum ipsa sit vera, quod nedum prima substitutio, sub illa conditione concepta, expirare dicatur, sed etiam omnes aliae substitutiones succes siue factae post primam, a qua sequentes dependent, penitus deficiant; provt tenent Bartolus, Alexand. Socinus senior, & alij, quos ibi refert. Et id ipsum, quod[sect. 26] euanescente, aut defecta substitutione prima, omnes post primam ordinatae, & dependentes, euanescunt; per textum in l. cum in testamento, §. primo, ff. de haeredib. Instit. l. si mater, §. Primo, vbi Ia son in 2. notabili, ff. de vulg. & pup. substit. cum aliis multis Authoribus tradiderunt Peregrinus, dicto articulo 29. n. 29. Menochius, in consilio 274. num. 23. libro 3. Ioann. Vincent. Hondedeus, in consilio 78. num. 35. libro primo. Alexand. Rauden sis, in consil. 57. num. 9. & 11. libro primo. Ludouic. Casanate, in consilio 4. numer. 312. qui ipse latius id explicat, & quando caducato vno gradu ob quamlibet causam, caducati gradus sequentes intelligantur, in cons. 2. per totum, & in consil. 3. vbi vide. Receditur tamen a praedicta Oldradi, in dict.[sect. 27] consil. 21. & sequacium opinione, ex coniecturis, & prae sumptionibus, quibus quidem colligeretur, testatorem voluis se onus restitutionis es se repetitum a substitutis, & vocatis in alios; sic sané limitarunt permulti iuris Interpretes relati per Marcarium, in consilio septimo, numero decimo, vbi dicit, se pro hac limitatione consuluis se, & ita iudicatum fuis se, subditque es se receptis simam, & in quamplurimis iudiciis grauis simis obseruatam. Et ita decisum fuis se in consilio Neapolitano testatur Capicius, decisione 108. vbi etiam profitetur, ita s aepe se vidis se iudicatum, & hoc semper fuis se sequutum. Et hanc opinionem menti testatoris consonam, as serit Alciatus, in consilio 604. numer. 4. & in cons. 778. numer. 3. & 4. vbi reprobando Decium, inquit hanc es se veriorem, & frequenter in Senatu fuis se pronuntiatum secundum eam. Sequitur etiam Gras sus, §. legatum, quaestione 33. numero sexto, versic. Item scias. Ioannes Cephalus, in consil. 529. numer. 35. libro quarto. Hippolyt. Riminaldus, in cons. 464. numer. 20. libro quarto, Didac. Couarru. in cap. Raynaldus, numer. 3. ante finem, de testamentis. Bursatus, in cons. 1. numer. 1. libro primo, Iacob. Menochius, in consilio 327. numer. 14. libro quarto, & prae sumptione 69. numer. 8. & seq. libro quarto. Anton. Gabr. Commun. Conclus. lib. 4. titulo de fideicommissis, conclus. 7. numer. 4. Antonius Thesaurus, decisione Pedemontana 96. numer. 33. & 34. & decisione 248. numero septimo, & decisione 270. numer. 29. 30. & 31. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. titul. 6. numer. 6. in fine, vbi scribit, quod ex legitimis coniecturis receditur a consilio Oldradi, & quocunque modo testatoris voluntas in contrarium concipi pos sit: Simon de Praetis, de interpret. vltim. Volunt. lib. 3. interpret. 3. dubitat. 3. solut. vltim. numer. 10. fol. 192. Ale xand. Trentacinq. de substit. in 4. part. cap. 7. numer. 73. Achill. Persoral. in tract. de adipiscenda, sub. numer. 314. Fabius Turretus, in cons. 81. num 44. & 45. Achilles Pedrocha, in cons. 39. num. 14. Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. part. quae stione 12. versic. Ideo dicunt Doctores: vbi tradit, Oldradi consilium non procedere, vbicunque constat ex coniecturis, testatorem sensis se quod substitutus admitteretur, etiam cum primus institutus liberos habuit, qui defuncti fuerunt, si liberos non reliquit tempore mortis. Et citat Gregorium Lopez, & alios, qui limitant ipsam Doctrinam Oldradi, vbicunque de mente disponentis in contrarium appareat; Blasius Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. quae stion. 18. numer. 10. & 29. & in addit. ad decisionem Gammae 225. per totam: Cardinal. Domin. Tusc. practicar. conclusion. iur. tom. 7. litera S. conclusion. 847. numer. 29. Fabius de Anna, in consilio decimo, post numerum 18. & numer. 19. & seqq. libro primo, Marcarius, in epitome fideicommis sorum, quae stione 119. & ita definiuit Parlamentum Delphinatus apud Guid. Pap. decisione 531. in fine. Et Senatus Sabaudiae apud Thesaurum, in locis relatis supra, & Collegium Paduanum, teste Peregrino de fideicommissis, articul. 29. numer. 30. quicquid ipse contrarium defendat, vt mox dicetur. Et s aepis sime ita iudicatum testatur ipse Peregrinus, in consilio 49. Numer. quinto, libro primo. Alexander Raudensis, in consilio 36. ex numer. 52. libro primo, vbi numer. 96. inquit, concurrentibus coniecturis, & fundamentis minus vrgentibus, ita fuis se iudicatum in vna causa per Torniellum, & in alia per Leonium. Et cum Gras so, Bursato, Hondedeo, Paulo Leonio, Zileto, Parisio, Grato, Riminaldo, Craueta, & aliis, Ludouic. Casanate, in consilio 20. numero primo, per totum: Ioseph. de Rusticis, latis sime, in consilio primo, post numerum 36. & in consilio tertio, post numerum 35. cum multis seqq. & in commentariis ad dictam l. cum auus, libro primo, cap. 16. numer. 16. & 17. & libro quarto, capite secundo, numero duodecimo, Ludouic. Molina, de Hispanor. primagen. libro primo, capite sexto, numero decimo nono, Borgninus Caualcanus, decisione quinta, numer. 12. parte tertia. Decianus, Hieronymus Gabriel, Corneus, Decius, Curtius iunior, Gratus, Socinus senior, Cephalus, Marcarius, Bellamera, Pancirolus, Parisius, Socinus iunior, Craueta, Ruinus, Gozadinus, & alij, quos pro hac parte, vt ab Oldradi sententia recedatur ex coniecturis, & praesumptionibus; recensuit alio in loco Casanate metipse, in consilio quarto, numero 15. & 16. & 19. & 27. & pro hac sententia rationes, & fundamenta quamplura deduci pos sent ex eisdem, provt ipsi expendunt, & ideo silentio praetermittuntur hoc loco, quod transcribendi vitium ab instituto, & conditione mea multum abhorreat; & Peregrinus, dict. articul. vigesimo nono, numer. 31. & 32. quaecumque in ipsius sententiae communis fauorem considerari pos sunt, vt ex coniecturis, & prae sumptionibus ab Oldradi placito recedi valeat; adduxit, & breuiter ad summam reduxit, vbi videri pos sunt. Item num. 30. Authores quamplurimos pro ipsa sententia communi recensuit. E contrario tamen, quod Oldradi placitum praedictum indistincte accipi debeat, nec etiam ex coniecturis ab eo recedi pos sit; vtpote, cum Oldradus ipse loquatur, vbi aderant eaedem, vel similes, & fortiores, & vrgentiores coniecturae, quam illae, ex quibus Doctores excitantur communiter, aut excitari pos sunt: & sic hoc non es set limitare, sed destruere opinionem Oldradi; constanter defendunt permulti iuris Interpretes, quos in vnum conges sit Ludouic. Casanate, in prae citato consilio quarto, numero 165. & numero 167. vbi as serit, Oldradi sententiam contra coniecturas, & prae sumptiones, multis grauis simorum Iudicum sententiis fuis se receptam indistincte: & refert, 15. casibus contrarium obseruatum, sicuti affirmant Authores illi, quos eodem numero 167. per totum, diligenter, & studiose commemorauit, prout ibi videri poterit: & numero 204. vbi idipsum repetit: & numero 269. vbi inquit, non ob stare auctoritatem eorum, qui propter coniecturas ab Oldrado reces serunt; nam facilis est respon sio, vt ipse credit, innumeros scilicet, maioris numeri, auctoritatis, & ponderis, fortioribus coniecturis concurrentibus, Oldradum sequi indistincte, nec praedictam limitationem amplecti. Et quidem, quaecunque pro hac parte expendi pos sunt fundamenta contra communem, ad ea reduci valent potis simum, quae Peregrinus, dict. articulo vigesimo nono, numer. 33. 34. & 35. & num. 37. 38. & 39. expendit, & ponderauit, vt contrariam sententiam tueretur, & Oldradum a coniecturis omnibus, ex quibus limitare solent Doctores eius doctrinam, immunem redderet. Quae etiam prae oculis habuis se, & consideras se videtur Gerardus Maynardus, decisione Tolos ae septuagesima quarta, libro quinto. Contrarietatem quoque Doctorum in proposito articulo, perpendit Menochius, libro quarto, dicta prae sumptione sexagesima nona, numero nono, & duobus sequent. vbi eam distinctione quadam componit, prout dicetur infra. Ego vero a communi recedendum non existi[sect. 29] mo, imo potius seruandum eam in praxi arbitror, & vere negari non pos se, quin fortis sime, imo & concludenter vrgeant fundamenta illa, quae Peregrinus metipse, dicto articulo vigesimo nono, numero trigesimo primo, & trigesimo secundo ponderauit, quoties non leues, aut friuolae, siue ex capite excogitatae coniecturae, aut prae sumptiones concurrant, sed potius vrgentes, atque ex tenore, siue ex verbis dispositionis deductae, & in se probabiles, & apparentes, elici valeant; sic sane Ludouicus ipse Casanate, qui locis praecitatis, adeo con stanter Oldradum a coniecturis defendit, atque etiam ex prae sumptionibus contrariis non ces sare, contendit; vbi eiusmodi coniecturae concurrant, & tales, ex quibus mens, seu voluntas testatoris elici valeat dilucide; Oldradi sententiam limitari debere, nec procedere, tribus in locis ingenue fatetur. Primo namque, eodem consilio quarto, postquam auctoritates, & decisiones quamplurimas adduxit ex numer. 165. vsque ad numerum 168. vt ab Oldrado recedi non debeat ex coniecturis; subdit statim, eodem numer. 168. in hunc modum: Quae tamen omnia intelligenda sane sunt, vbi vrgentiores, quam in casu isto coniecturae non concurrant. Fateor enim, & libentis sime fateor, pos se, & debere ab Oldrado recedi, quando ex ipsamet litera clare, & legitime constet, fuis se inductum perpetuum fideicommis sum, & disponentem idem voluis se in casu decedendi cum filiis, provt disposuit in casu decedendi sine filiis, vt erat in casu ilio D. Martini Cabrero, in quo contra Oldradum obtinui, &c. Deinde secundo, vt numer. 269. eiusdem consilij 4. ipsemet auctor responderet auctoritati, & sententiae eorum, qui propter coniecturas ab Oldrado reces serunt, (quos antea retulerat numero vigesimo septimo,) constituit, facilem es se responsionem, ad eum modum, quem ibi obseruat, subdit tamen statim in hunc modum: Maxime, quia Authores illi in eorum con sultationibus, super quibus responderunt, multa in uenerunt concurrere, quae in prae senti non concurrebant. Vel quia verba omnino non deficiebant. Vel quia aderat ratio agnationis expres sa, simplex, & ab soluta, vel expressis simpliciter, & absolute resultans. Vel quia verba restrictiua non aderant, vel quia non erat standum chartae. Vel alia his similia, quae illorum consilia iustificare poterant, &c. Tertio denique & vltimo idemmet Auctor specifice magis, atque ex proposito resolutionem hanc, & placitum praedictum confirmat in consil. 20. per totum, vbi Oldradi consilium praefatum 21. limitat triginta quatuor coniecturis, aduersus illum expensis. Et ante omnia praemittit in initio, & numero primo, per totum, Quod decisio Oldradi, sicut veris sima est, & a nemine improbatur in terminis, in quibus loquitur; ita quoque veris sima est, & a nemine improbatur vna generalis illius limitatio: quod scilicet non procedat, quandocunque ex dispositis, & expres sis clare appareat, fuis se consideratam perpetuitatem fideicommis si, disponentémque voluis se fauore vlteriorum sub stitutorum grauare tam parentes, quam eorum filios, & descendentes. Et quod ita aduersus Oldradum in quampluribus casibus, in quibus coniecturae vrgebant, tenuerunt permulti Authores, quos ibi refert numero primo, per totum. Subdit statim numero secundo, quod licet praecitato consilio quarto, numer. 204. & 269. dixerit, Oldradum procedere aduersus coniecturas; attamen ipse nec dixit, nec vnquam apparebit se dixis se, quod procedat aduersus omnes coniecturas, sed aduersus aliquas tantum, quae non es sent ita vrgentes, & concludentes, vt declarauit dicto numero 269. respondens contraria procedere aduer sus Oldradum, vbi vrgentiora pro fideicommis so concurrerent, vel vbi verba omnino non deficerent. Et quod barbarum es set, si vnquam as seruis set, Oldradum procedere generaliter, & indistincte, etiam si in contrarium appareret mens, ex coniecturis deducta. Cum de hoc sit textus expres sus, quem cauillare non pos sumus, in l. prima, C. de condit. insertis, vbi proposito casu Oldradi, dicitur, quod si est factum fideicommis sum sub conditione, si institutus sine liberis decederet, eo cum filiis moriente, expirat fideicommis sum, provt apud Oldradum. Quod tamen statim limitat ille textus ibi; Nisi alia defuncti voluntas euidenter probetur. Ecce vbi ex voluntate, ex mente deducta, limitatur expresse dictum Oldradi consilium; vnde absonum, & erroneum es set de illa limitatione dubitare. Subiungit Casanate, numero tertio, in fine, & numer. quarto, se pro declaratione huius limitationis generalis considerare Primo, quod quamuis ab Oldrado recedendum non sit propter quascunque coniecturas, etiam leues, vti nonnulli voluerunt; Tamen recedi omnino debeat, quando coniecturae, seu prae sumptiones, ex quibus deducitur voluntas, sint graues, vrgentes, efficaces, neces sariae, & multum probabiles: Istae enim, etiam verbis deficientibus, & multo magis, saltem in sensu proprio concurrentibus, admittuntur ad inducendum fideicommis sum; sicuti firmarunt Authores quamplures, eodem numero quarto commemorati. Item & secundo, licet sola mens tacita verisimilis, vel quod testator ita verisimiliter disposuis set, & voluntas tacita, seu coniectura, vel prae sumptio tacita, quae ex expres sis non colligatur, non sufficiat ad recedendum ab Oldrado; sufficit tamen omnino, quae colligatur ex expres sis, & dispositis in testamento. Nam licet ad inducendum fideicommis sum, non admittantur coniecturae, seu prae sumptiones, ex capite excogitatae; admittuntur tamen sine dubio, quando resultant ex ipsamet litera, & ex expres sis, & dispositis in litera; prout etiam firmarunt Interpretes, relati ibidem numero quinto; eo enim casu (adiicit idem Casanate, numero sexto,) si coniecturae, & praesumptiones colligantur ex expres sis, mens quoque dicetur expres sa, & fideicommis sum ex ea voluntate resultans, dicetur etiam expres sum; quod etiam adnotarunt Authores quamplures, ibi. Sic Tertio (addit Casanate metipse, numero septimo,) licet aduersus Oldradum, vbi verba omnino deficerent, vel repugnarent, difficilius admitteretur coniectura voluntatis; tamen facilius, & securius admittitur, & admitti debet, quando verba omnino non deficiunt, vel quia adsint verba enuntiatiua, vel quia licet proprie accepta, videantur deficere, tamen si improprientur, non deficiunt. Quia licet coniecturae, & prae sumptiones non sufficiant, vt litera omnino suppleatur; sufficiunt tamen omnino, vt verba improprientur, & in sensu abusiuo, & etiam impropris simo admittantur, ad inducendum fideicommissum ex coniecturata voluntate; quod tenent Authores quamplurimi, de quibus dicto numero septimo, tandem Ludouic. idem Ca sanate, praecitato consilio vigesimo, numero octauo, sic concludit: Quamuis ergo regulariter procedat OIdradus, non obstante verisimili mente, & voluntate, ex coniecturis, & prae sumptionibus deducta, provt dixi in causa de Quinto, & nunc quoque dico; tamen hoc recipit praedictas tres declarationes, quas tunc quoque cum receptis simis Doctorum traditionibus admisi: iuxta quas in prae senti aduersus Oldradum attendenda erit mens coniecturata huius testatoris; cum coniecturae non sint leues, sed vrgentis simae, neces sariae, & multum probabiles. Et non sint tacitae, vel aliunde extra testamentum deductae; sed expres s ae, & ex expres sis resultantes. Et non sit neces sarium, literam omnino deficientem, in totum supplere, sed solum impropriare, copulatiuam in augmentatiuam conuertendo, vel literam dubiam ex verbis enunciatiuis, & prae suppositiuis declarando. Hactenus Ludouic. Casanate, qui per discursum totius illius consilij 20. id ipsum comprobat, & quamplurimis confirmat. Ex quibus equidem, atque ex eisdem fundamentis, quae Peregrinus ipse, dicto articulo 29. numero 31. & 32. adduxit, vt ex coniecturis, & prae sumptionibus ab Oldradi placito recedi valeret; provt supra commemoraui numero vigesimo septimo, in fine, non modo Communis ipsa in tuto manebit, sed & responsum prae stari poterit fundamentis aliis, quae contra communem, vt ab eodem Oldrado, nec etiam ex coniecturis, & prae sumptionibus recedatur vllo pacto; expendit Peregrinus metipse ibi, numero 33. & seq. vsque ad numerum 40. item quibus casibus, ex coniecturis, & prae sumptionibus induci pos se fideicommis sum, alio cap. huiusce tractatus, supra lib. 4. & resolui, iis dem certum etiam erit, ex coniecturis, & prae sumptionibus ab Oldrado pos se recedi. Coniecturas quoque, quibus casibus, eodem etiam lib. 4. dixi pro expres sa voluntate habendas, ac seruandas, etiam vt dispositionem inducant; in iisdem ipsas etiam sufficere (si qualitates ibi requisitas habeant) vt ab eodem Oldrado recedi debeat, planum, & certum erit; nec pos se Sfortiae Oddi, aduersus communes Interpretum nostrorum traditiones, placita illa, de quibus late in consilio 66. & 67. sustineri; sic etenim, vel numquam tacitum fideicommis sum ex coniecturis deduci pos set, vel etiam tacita voluntas, ex coniecturis elicita, nunquam operaretur; contra ea, quae aliis capit. libri quarti, supra, hoc eodem tractatu, longa serie adnotata, atque scripta reliquimus. Ex his sane deducitur velut in neces sariam con[sect. 30] sequentiam, praefatum Oldradi consilium 21. in His panorum primogeniis proculdubio non procedere, imo ex eorum natura, ac perpetuitate, conditionem illam, in ipsis filiis, ac etiam nepotibus, caeterisque descendentibus repetitam, censendum es se; non enim potest aliter perpetuitas maioratuum conseruari. Si enim existentibus filiis, illico substitutio expiraret, etiam si ipsi filij liberos non haberent, maioratus ipse, qui ex sui natura perpetuo durare debet, illico deficeret, bonáque libera efficerentur, quod directe eiusdem institutoris menti repugnaret. Ideóque, vt eiusdem memoria conseruetur, primogeniúmque ipsum perpetuum sit, introducere est, vt ea conditio perpetuo repetita censenda sit, non enim potest aliter institutoris voluntas durare, nec perpetua effici: quod Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, libro primo, capite sexto, numero decimo octauo, decimo nono, & vigesimo, singulariter obseruauit, atque comprobauit; prout ibi videri poterit, vbi iuridice concludit, quod tunc non expirat substitutio, pos ses sore cum liberis moriente, sed bona eius ad sequentem vocatum deferuntur, si liberi eius absque liberis moriantur; quod etiam resoluit Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quae st. 12. vbi inquit, quod si pater in constitutione maioratus ordinauit, quod si filius defunctus sit absque liberis, bona perueniant ad aliquem, si filius habuit filios, qui defuncti fuerunt, substitutio non expirat; & fortius se as serere subiungit, quod quamuis institutus decedat cum liberis tempore mortis, qui defuncti fuerunt post mortem patris, adhuc admittendus est sequens in gradu, qui vocatus est ex dispositione maioratus, quod dubium non habet. Idem etiam resoluit Ludouic. Casanate, consilio 15. ex num. 22. & 23. & dicto consilio vigesimo, numer. 13. 14. & 15. & num. 22. vbi quod ex qualitate primogeniturae desumitur coniectura, quae facit, vt ces set omnino decisio Oldradi relata: Menochius, libro quarto, prae sumpt. 69. num. 11. in fine, & numero 15. & in consilio 220. numero 34. libro 3. Dicens, quod vbi disponens voluit bona deuenire ad primogenitos, vel natu maiores, non attenditur conditio decedendi sine filiis, nec procedit Oldradus. Latius ipse Menochius, in consilio 1006. ex numero 45. cum pluribus seqq. & numero 53. libro 11. vbi scribit, quod Oldradi consilium procedit in illis casibus, in quibus testatores simplices fecerunt substitutiones momentaneas, non considerata per seuerantia oneris restitutionis fideicommis si, atque ita actu succes siuo pro conseruatione familiae, prout ipse quoque declarauit in consilio 117. numero 31. & multis sequentibus libro secundo procedit quoque, vbi non extarent contrariae coniecturae, ac maxime illae, quae perpetuum fideicommis sum, & actus succes siuos a testatore con sideratos denotarent: Molina etiam sequitur Bla sius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisio n. Gamm. 225. folio 11. part. 2. vbi inquit, quod Oldradi sententia, rigore verborum inspecto, vera est; exi stentibus tamen coniecturis, & vbicunque constiterit, testatorem efficere voluis se maioratum perpetuum, ab eo recedendum es se; quia ad maioratus. perpetuitatem repetitio conditionum neces saria est, Et id ipsum statuit ex adiectione oneris perpetui, atque anniuersarij impositione, si simul colligeretur coniectura maioratus perpetui, vt quia vocas set proximiorem in defectum filiorum primi vocati, prove latius ibi; & antea dixerat variar. lib. 1. quae st. 12. & q. 18. n. 10. & num. 29. Ludo. Ca sanat. cons. 15. num. 20. 21. & 35. obtinet etiam Oldradi cons. 21. quando ad determinatum tempus restricta, refertur conditio liberorum existentium;[sect. 31] secus vero, si priuatiue sit adiecta; atque ita ex communi Interpretum distinctione multum interest, an dictum sit, si deces serit sine filiis, referendo deficientiam liberorum ad tempus mortis paternae, & tunc procedit Oldradus; quia liberorum desecus, certo & determinato tempore requiritur, & sic voluntas testatoris limitata, limitatum producit effectum, nec extenditur, vltra quam ipse expres sit; sicuti Menochius, statim referendus, singulariter annotauit. An vero indeterminate testator loquatur, non referendo deficientiam libero[sect. 32] rum ad tempus mortis paternae, sed simpliciter, si filij deces serint, vel in defectum filiorum, vel deficientibus filiis; & tunc sufficiat filios quandocumque deficere; sic sane distinxerunt, atque tradiderunt permulti Authores, cum quibus Antonius Gabriel, commun. conclusion. lib. 4. titulo de fideicommis sis conclus. 7. num. 8. Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 33. num. 5. & 6. Mieres, de maioratu, secunda parte, quae st. 12. in fine, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. lib. 11. tit. 6. num. 6. & 7. Vegius, in cons. 74. num. 10. Iacob. Menochius, in cons. 471. num. 10. lib. 5. & in cons. 1017. num. 15. & 16. lib. 11. vbi refert Ruinum, egregie post Alexand. scribentem, quod aliquando filij ponuntur in conditione respectu certi, & determinati temporis; vt si dixit testator, si haeres meus deces serit sine filiis, &c. Illa qualitas significata verbis illis, sine filiis, determinat verbum deces serit; hoc casu, si extant filij tempore mortis ipsius haeredis instituti, expirat substitutio: Et hoc casu (subdit ipse Menochius) loquitur Oldradus, in dicto cons. 21. Aliquando vero filij ponuntur in conditione indefinite, & indeterminate, non facta restrictione ad certum tempus, vt si testator ita dixit, & deficientibus filiis succedat Caius: Hoc sane casu, licet haeres institutus, & grauatus deces serit, relictis filiis, attamen non dicitur extincta substitutio, sed onus dicitur repetitum, vt quandocumque desinant extare dicti filij, & descendentes, sit locus substitutioni. Quod tenent alij Authores, quos ibi Menochius refert. Idem Menochius, in cons. 1024. num. 15. eodem lib. 11. vbi etiam ex communi sententia tradit Oldradi consilium non procedere, quando testator non se restrinxit ad certum & determinatum tempus mortis haeredis instituti, & grauati, sed indefinite, & indeterminate locutus est. Menochius ipse, lib. 4. prae sumpt. 69. ex num. 4. vsque ad num. 9. Decianus, in cons. 44. num. 80. lib. 1. & in cons. 28. numero 25. lib. 2. Rolandus, in cons. 39. numero 55. lib. 4. Simon de Praetis; de interpretatione vltimarum voluntat. lib. 3. interpretat. 3. dubitatione 3. solutione vltima, num. 10. fol. 192. Achilles Pedrocha, in cons. 39. num. 9. & 10. & 11. Ioannes Marcus Aquilin. in l. centurio, ff. de vulg. & pup. substitut. numer. 354. & 355. Alexander Trentacinquius, de substitut. 4. part. cap. 7. num. 72. vbi etiam, quod Oldradi cons. 21. non procedit, quando ad purificandam conditionem requiritur defectus liberorum, non certo & determinato tempore, sed indefinite, & tempore indeterminato; nam tunc sufficit, liberos quandocunque deficere: Cardinalis Dominicus Tusc. practicar. Conclus. Iur. tom. 7. litera S. conclus. 847. num. 7. cum seq. & num. 28. Ioseph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. ex num. 4. vsque ad num. 9. & iterum num. 38. Ludou. Casanate, qui exornat, & compro bat in cons. 4. ex num. 105. vsque ad num. 123. & n. 106. & trib. seq. differentiae rationem as signat; & n. 122. Inquit, communem distinctionem procedere, & in conditione affirmatiua, & in negatiua: nam quamuis conditio affirmatiua, si filios habuerit, indeterminate, & absolute posita, & ad nullum tempus restricta, verificata dicatur, quandocumque filios habeat, licet filij nati postea deficiant, dicta l. cum vxori, C. quando dies legati cedat, dicta l. si quis haeredem, C. de institut. & substitut. dicta l. in vulgari, ff. de vulg. & pup. sub stitut. dicta l. haeredibus, in principio, ff. ad Trebellian. tamen si existentia filiorum in conditione affirmatiua referatur ad tempus mortis, vt si deces serit cum filiis, oportet, tempore mortis filios existere, quamuis postea deficiant, dicta l. In substitutione: secundum intellectum Glos s ae, Bartoli, & communem. ita quamuis in conditione negatiua, ad certum tempus non restricta, veluti si filios non habuerit, sufficiat, filios quandocunque deficere; vt per Socin. Alexand. Socin. iunior. Gabrielem, Rebuffum, Peregrinum, & Manticam, ibi relatos; tametsi deficientia liberorum ad tempus mortis referatur, neces sarium est, eo tempore filios deficere, vt substitutioni locus sit, vt per eosdem Authores antea relatos. Idcirco, Oldradi consilio locum non es se,[sect. 33] quotiescunque constare pos sit, consideratum fuis se tractum succes siuum per disponentem, atque ita ex coniecturis colligitur; recte tradiderunt Alexander, Socinus, Decius, Ruinus, Parisius, Sfortia, Menochius, & alij plures, cum quibus Ioseph. de Rusticis, vbi supra, dicto num. 38. & in cons. 1. num. 45. post tractatum, an quando liber. in condit. post. cen sean. voca. Alexander Raudensis, in cons. 36. num. 74. lib. 1. Ludouic. Casanate, in cons. 20. numer. 35. & 36. & conueniunt Menochius, & caeteri, in locis relatis numero praecedenti, Oldradi quoque[sect. 34] consilium obtinere, quando euentus conditionis liberorum nascentium, vel superexistentiam fuit consideratus; non vero, quando non tantum implementum conditionis, sed conditionis effectus consideratus fuerit, cum Socino iuniore, recte etiam tradidit Anton. Gabriel, dicta conclus. 7. num. 9. Achilles Pedrocha, dicto cons. 39. numer. 9. Alexand. Trentacinquius, 4. par. dicto cap. 7. numer. 75. Menochius, in cons. 117. numer. 31. vers. Accedit, lib. 2. vbi scripsit, testatorem in illo casu, super quo Oldradus consuluit, solam liberorum in conditione positorum superexistentiam animaduertis se; sequitur Ioseph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 52. qui num. 50. & 51. recte quoque obseruauit, Oldradi consilium ces sa[sect. 35] re, vbicunque ex dispositis apparere pos sit, per simplicem superexistentiam, testatoris voluntati satisfactum non es se; vt per Socinum iuniorem, in cons. 102. num. 34. lib. 1. post Cumanum, in cons. 122. Gerardus quondam, numero 2. & seq. & repetit idem Rusticis, lib. 1. cap. 16. numer. 16. tenuerunt quoque Menoch. in cons. 327. num. 14. l. 4. Hippolyt. Riminald. in cons. 464. num. 20. lib. 4. Cephalus, in cons. 529. num. 35. lib. 4. idem Rusticis, in cons. 1. num. 46. Fabius de Anna, in cons. 10. num. 29. Ludouic. Casanate, dicto cons. 20. numero 38. Non etiam procedere dictum Oldradi con silium, si testator interrogatus, verisimiliter res pondis set, repetitionem debere fieri, tunc enim pro disposito habendum erit; Craueta, in cons. 98. num. 2. respondit Menochius, dicto cons. 117. n. 24. vers. Decimo, & vltimo confert, lib. 2. & in cons. 220. numero 35. lib. 3. Rusticis, dicto numer. 51. Addiderim ego, iuxta ea, quae superius scripsi, & Ludouici Casanate, ex mente communi, re solutiones antea traditas; vt ab Oldradi sententia recedatur, quascumque coniecturas non sufficere, sed vrgentes, concludentes, & neces sarias, & quae ex expres sis, & dispositis colligantur, neces sarias es se; idcirco generalem hanc coniecturam, si testator interrogatus, verisimiliter ita disposuis set, vrgentem non videri, nisi specifica alia coniectura ex expres sis, seu dispositis eliciatur, ex qua probabiliter ab Oldradi sententia recedi valeat; idque iuxta ea, quae inferius dicentur, & scripta fuere supra, n. 29. Rursus, Oldradi praedictum consilium 21. proce[sect. 36] dit, quando in conditione positi, non fuerint vocati expres sa dispositione: secus tamen, quando sunt a testatore vocati; nam tunc licet nascantur, & decedant sine liberis, non tamen deficit fideicommis si conditio, sed etiam ipsi eodem onere grauati intelliguntur; sicuti Guid. Pap. Decius, Craueta, & Gratus, adnotarunt, cum quibus Anton. Gabriel commun. lib. 4. dict. titul. de fideicommis sis, conclus. 47. num. 5. Simon de Praetis, lib. 3. interpretation. 3. dubit. 3. solutione vltim. num. 10. fol. 192. Decianus, in cons. 31. sub num. 172. lib. 1. Surd. in cons. 96. num. 35. lib. 1. & in cons. 241. numer. 43. & 44. lib. 2. Menochius, in cons. 220. numer. 16. lib. 3. & in cons. 310. numer. 20. lib. 4. & prae sumpt. 69. numer. 14. vers Et haec quidem coniectura, lib. 4. Achilles Pedrocha, in cons. 22. numer. 5. & 14. & in cons. 39. num. 6. & 7. Alexander Raudensis, in cons. 36. num. 70. lib. 1. Fabius de Anna in cons. 10. numer. 21. lib. 1. Ludouic. Casanate, in cons. 20. num. 24. & 25. Cardinalis Dominicus Tuschus, tom. 7. litera S. conclus. 847. numer. 26. Ioseph. de Rusticis, in commentariis ad dictam l. Cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 34. 35. & 36. vbi dicit, id maxime procedere, vbicunque post filios vocatos, atque alios in conditione positos, substitutio fieret, hoc enim casu grauati censerentur, qui vocati forent, vt ex intentione Crauetae, & Marcarij, declarat Viuius, ibi relatus. E contrario tamen, quod Oldradi consilium pro[sect. 37] cedat, quamuis filij in conditione positi, dispositiue fuis sent vocati; nam adhuc per eorum exi stentiam substitutum excluderent, nec quoad eum censerentur grauati; vtpote, cum ex eo solum, quod actiue sint vocati, non inferatur, vt pas siue videantur grauati, concludunt Socin. Capra, Decius, Ripa, Parisius, Socinus iunior, Craueta, Cephalus, Achill. Personalis, quos pro hac parte commemorat, & sic firmat Peregrinus, de fideicommissis, art. 29. num. 26. Pro hac etiam parte retulit Ludouicus Casanate, in cons. 4. num. 254. Crauetam, Honded. Pancirol. Peregrin. Sfortiam, Berretam, Torniell. Decium, vtrumque Socinum, Ripam, Parisium, Gabrielem, Cephalum, Ruinum, Burgos de Paz, & Menochium; & subdit, ipsummet Guid. Pap. sibi contrarium, alio in loco ita tenuis se, & dixis se, contra ipsum fuis se iudicatum: & hanc vltimam sententiam contra priorem defendit Casanate ibi, ex dict. num. 254. vsque ad numerum 265. & improbat Guid. Et caeteros, quatenus sic arguunt, Vocati sunt filij, & potuerunt grauari, ergo fuerunt grauati; quia non sequitur, potuit grauare, ergo grauauit. Sic enim es set arguere de potentia ad actum, & de potestate ad voluntatem. Idque vel eo magis, quod in casu Oldradi prae ces sit vocatio filiorum, quos in conditione posuit potea, & nihilominus eum vniuersa sequitur Scribentium Schola, vt tradit Sfortia Oddus, in cons. 66. num. 37. lib. 1. Ex eo etiam, quod generale sit, filium in conditione positum, non ex eo cen seri vocatum, vel grauatum, quod in alia parte Vocatus, vel grauatus reperiatur; quia in hoc ab extremis ad media non arguitur, provt ibi comprobat Casanate, num. 259. & adiicit num. 260. imo argumentum retorqueri debere, nam ex vocatione, vel grauamine anteriori, in alio gradu factis, prae sumitur in hoc casu noluis se vocare, vel grauare; sicuti etiam comprobat ibidem. Nihilominus tamen communis Doctorum li[sect. 38] mitatio, & sententia prima, supra relata, defendi iuridice potest; si modo non ex hac sola coniectura, quod filij fuerint prius vocati, adducamur, vt eorumdem grauamen inducatur; sed etiam alia quoque, vel aliae simul coniecturae concurrant, ex quibus id induci iuridice pos sit; vere namque ex eo duntaxat, quod actiue sint vocati, inferri non potest concludenter, vt pas siue videantur grauati; nisi ex natura rei, de qua agitur, aut forma di spositionis, fine, & intentione testatoris, vel ex aliis similibus voluntas grauandi deprehendi valeat; de voluntate namque, non de potestate dubitatur. Sic sane Ludouic. ipse Casanate, qui prae citato cons. 4. ex dict. num. 254. vsque ad numer. 265. contra communem extitit adeo constanter; praedicto cons. 20. num. 24. in fine, & num. 25. cum antea dixis set, ab Oldrado recedi; quando filij, qui prius fuerunt vocati, postea reperiuntur in conditione positi; in hunc modum concludit: Et quamuis sola haec coniectura absque dubitatione non procedat, extraditis a Peregrino, artic. 29. num. 36. & a me in consilio quarto, numer. 254. Negari tamen non potest, quin magnum adiumentum prae stet, vt filij, qui prius fuerunt vocati, facilius postea prae sumantur, & censeantur grauati, securiórque sit, tot aliis coniecturis concurrentibus, vt apud Thesaurum, decisione 270. numer. 29. Sola igitur de per se ea coniectura non sufficiet, imo neque coniectura grauaminis dici poterit, prior filiorum, expres sáque vocatio, nisi alia vrgens concurrat, ex alteriúsve, siue aliarum simul concurrentium vi, voluntas testatoris elici valeat. Quo equidem in placito libentius fuis se videntur, qui pro communi expenduntur supra, numer. 36. quando scilicet alia concurrit coniectura. Secundae autem opinionis sectatores, non modo in his terminis contradicunt, sed & ipsum placitum admittunt; sola enim coniectura, quae a vocatione inducitur, excitari, adducíque noluerunt, aliis autem adducuntur frequenter, provt penes ipsos euidentius con stabit. Praeterea Oldradi consilium non procedit, quan[sect. 39] do vltra primam substitutionem, proximiores agnati vltimo loco substituti reperiuntur, adiecta prohibitione alienationis; vel si testator omnem alienationem, adiecta causa agnationis prohibuis set; sicuti cum Craueta, & Curtio iun. adnotauit Anton. Gabriel, commun. lib. 4. dict. titul. de fideicommis sis, concl. 7. numer. 7. Cephalus, in cons. 529. num. 35. lib. 4. Tiberius Decianus, in cons. 28. num. 25. vers. Item in specie, volum. 2. Mantic. de coniecturis vltimarum volunt. lib. 11. dict. titul. 6. numer. 6. vers. Secundo etiam, Fabius Turretus, in cons. 81. num. 46. Alexander Trentacinquius, de substitution. 4. part. cap. 7. num. 74. Ioannes Marcus Aquilinus, in dicta l. centurio, num. 357. Achilles Pedrocha, in cons. 22. num. 2. & in cons. 39. num. 2. Goueanus, in consilio incip. Praemittendum est; ante numer. 30. inter decisiones Anton. Thesauri, decisione vltima; Michael Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 8. num. 3. vers. Ex quo fideicommis sum; Menochius, in cons. 117. numer. 18. lib. 2. & in cons. 310. numer. 15. lib. 3. Fabius de Anna, in cons. 10. numer. 19. Ludouic. Casanate, in cons. 20. num. 14. vers. Tertia coniectura est; & nu mer. 15. & num. 25. in fine, vers. Decima coniectura est; & num. 26. vbi inquit, magis communem opinionem es se, quod ab Oldrado recedatur, vbi in vlterioribus substituitur agnatus proximior, & multo magis, si substituantur omnes agnati proximiores, quotquot testator habuit, nemine prorsus excluso. Idem Casanate, in consilio quarto, vbi inter plures coniecturas, ex quibus ab Oldrado recedi scribit, tertio loco refert num. 22. eam, quae ex prohibitione alienationis deducitur; & n. 24. aliam ex eo, quod vltimo loco vocauit agnatum proximiorem; Ioseph. de Rusticis, in commentariis ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 31. & n. 47. & 48. Cardinalis Tuschus, tom. 7. litera S. conclus. 847. num. 36. E contrario tamen, coniecturam praefatam, ex[sect. 40] prohibitione alienationis deductam, communiter improbari, nec propter alienationis prohibitionem ab Oldradi sententia recedendum; tenuerunt quamplures Authores, quos commemorauit Ludouic. Casanate, praecitato cons. 4. n. 240. & num. 241. & quatuor seq. vbi Primo respondet, quod vbi plures gradus substitutionum conscribuntur, & postea alienationis prohibitio subsequitur, illa prohibitio alienationis sequens non operatur, nisi in casibus, in quibus operatur sub stitutio fideicommis saria praecedens, & vbi eueniet conditio, de qua in substitutione praecedenti; provt firmarunt permulti Authores, ibi relati. Et facta censetur ad confirmandum, non ad ampliandum fideicommis sum praecedens; provt etiam ibi comprobat num. 242. nec credendum est, per subiectam illam prohibitionem voluis se te statorem superioribus substitutionibus conditionatis derogate. Secundo respondet, testatorem exprimentem prohibitionem alienationis, cen seri se conformare cum tacita prohibitione alienationis, a lege inducta, de qua in Authent. res quae, C. communia de legatis; & sic expres sionem satis operari, vt pro defensione Oldradi considerant Decius, in cons. 636. numero octauo, Berreta, in con sil. 63. num. 5. Laderchius, in consilio quinto, numero tertio. Respondet etiam & tertio loco, quod licet, vbi prohibitio alienationis es set realis, simplex, & absoluta, pos set inde coniici agnationis, & perpetuitatis coniectura: secus tamen vbi personalis est; vt per Decium, Bellonum, Rolandum, & Sfortiam, ibi relatos; imo (subdit ipse) etsi realis es set & absoluta, secundum aliquos non induceret fideicommis sum purum, & absolutum; nec vocationem filiorum in conditione positorum, & sic multo minus operabitur grauamen: quod etiam multorum Authorum relatione ibi comprobat. Quarto & vltimo respondet, hanc coniecturam, etiamsi prohibitio realis sit, & dictum, quod bona de familia non exeant, falsam es se, & expresse improbari in Authent. de restitut. fideicommissi. Ita pariter Casanate metipse improbat coniecturam illam, deductam ex eo, quod proximiores agnati substituuntur vltimo loco; eodem cons. 4. num. 248. vsque ad num. 254. vbi plures solutiones as signat, maxime ad cons. Curtij iun. quod prae cipue expenditur pro limitatione Oldrad. prae dicta. Adhuc tamen a communi Interpretum nostro[sect. 41] rum obseruatione, & Oldradi limitatione relata supra num. 39. recedendum non erit, vtpote cum ipsa, in terminis, in quibus Authores ibi commemorati loquuntur, iuridice procedat, & velut euidentem coniecturam voluntatis prae stet vocatio illa, & substitutio proximiorum agnatorum vltimo loco facta, & prohibitio alienationis simul adiecta. Et pro communi sententia expendi pos sent rationes, & fundamenta, quae iidemmet Authores praecitato numer. 39. relati expendunt, quae fortis sime vrgent. Insuper expenditur eiusdem Ludouic. Casanate, in cons. 20. num. 27. is namque Author, cum retulis set, & probas set coniecturam hanc communem, quam improbauerat antea, dicto consilio quarto, provt nunc retuli numero praecedenti; inquit in hunc modum: Et quamuis ego in causa de Quinto, nunc consilio quarto, numer. 248. nonnullas huic coniecturae. responsiones adduxerim; tamen ex tertia, quarta, quinta, & septima apparet, coniecturam hanc Curtij me non improbas se, vbi vocatus fuit agnatus proximior sub qualitate masculinitatis, & vbi non fuit vocatus agnatus proximior in singulari, sed agnati proximiores in plurali, vel sub nomine collectiuo, vel vbi agnati proximiores vocati, non pos sent libere disponere, sed inuicem grauarentur, vel vbi substituti fuis sent, qui erant de agnatione propria, & naturali. Hactenus Ludouicus Casanate, qui (vt vides) expres sim amplectitur (datis tamen terminis praedictis, ab eo propositis) commune Doctorum placitum, quod amplectendum diximus; & in eisdem terminis sequuntur Authores ab eo relati, dict. consil. 4. ex numer. 248. vsque ad numerum 254. Oldradi quoque consilium non procedit, quan[sect. 42] do agitur de bonis, quae ad extraneos haeredes transmitti non consueuerunt; Castrensis, Curtius iunior, & Craueta, cum quibus Antonius Gabriel, dicta conclusione septima, numero sexto, Simon de Praetis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione tertia, solutione vltima, num. 10. fol. 192. Cardinalis Tusch. tom. 7. litera S. dicta conclus. 817. num. 29. Ioannes Marc. Aquilin. in dicta l. centurio, num. 356. qui subdit, idem es se, etiam si res non ex mente disponentis, sed ex ipsarum natura ad extraneos haeredes transmitti non consueuerint; & refert Cinum, Bald. Castrensem, & Crauet. ita specifice tenentes; vel quando ex dispositis per testatorem colligitur, quod noluit bona sua ad haeredes extraneos pos se transmitti per superuiuentiam liberorum; Hippolyt. Riminald. in con[sect. 43] sil. 456. num. 34. lib. 1. Ioseph. de Rusticis, in cons. 1. num. 39. & in cons. 3. numer. 36. Fabius de Anna in cons. 10. num. 18. lib. 1. Ludouic. Casanate, in cons. 20. num. 19. & 20. vel vbi disposuit, quod ipsa bona aliquo modo non transeant extra familiam; tunc namque ipsa bona onere reali affecta intelligun[sect. 44] tur, atque ita omnes descendentes fideicommis so grauati censentur; vt in terminis concludunt permulti, quorum mentionem faciunt, sicque obseruant Tobias Nonius, in cons. 32. numer. 5. Albanus, in cons. 93. num. 1. & 2. Decianus, in consil. 84. num. 27. in fine, volumine tertio, Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 5. num. 12. Achilles Pedrocha, in consil. 39. numer. 8. vel vbi Trebellianicae detractionem[sect. 45] prohibuis set specialiter; tunc namque Oldrado etiam locus non es set; vt scribunt Castrensis, in consil. 343. num. 3. lib. 1. Guid. Pap. quae st. 531. Iacob. Menochius, dicto consil. 117. numer. 21. vers. Octauo huc pertinet, lib. 2. Ioseph. de Rusticis, in dicta l. cum auus, lib. 4. cap. 2. n. 49. Praeterea, Oldradi consilium non procedit, quo[sect. 46] tiescumque dictum fuerit, si deces serit sine filiis, & descendentibus, quia dictio, & ampliatiue stabit, l. ea tamen adiectio, ff. de legatis 3. & grauatus videbitur sub duplici conditione grauatus si ipse deces serit sine filiis, & sui filij sine liberis, id est, descendentibus; iuxta doctrinam Bartoli, in l. centurio, numer. 37. vers Quaero vlterius, de vulg. & pup substitut. & ita adnotarunt, atque tradiderunt Paris. in cons. 75. num. 62. lib. 2. Carol. Ruin. in consil. 175. columna penultima, lib. 2. & cum aliis Simon de Praetis, lib. 3. interpretatione tertia, dubitatione tertia, solutione vltima, num. 11. folio 192. Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 33. numero sexto, Antonius Thesaurus, decis. 270. num. 29. Decianus, in cons. 102. num. 25. lib. 2. Ioann. Franciscus de Ponte, in cons. 47. num. 2. lib. 1. Rota nouis sima, decis. 213. num. 5. part. 4. Ioseph. de Rusticis, in commentariis ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. numer. 56. & hos omnes, Rusticis excepto, pro communi expendit Ludouic. Casanate in cons. 4. num. 10. in cons. 5. num. 1. in cons. 17. numer. 15. in[sect. 47] cons. 19. n. 3. & in cons. 20. n. 9. E contrario tamen, nihil referre, an dictum sit sine filiis, vel sine filiis & descendentibus simul, vel descendentibus; quia in quolibet ex his tribus casibus loquitur, & procedit Oldradus, dict. consil. 21. constanter defendit Ludou. ipse Casanat. praecitato cons. 4. ex num. 169. 170. & 171. vbi pro hac sententia commemorauit Ioann. And. Decium, Socin. sen Honded. Mandellum, Decianum, Ponte, Rolandum, Mantuanum, Portium, Hippolyt. Riminaldum, Cephalum, Bottam, Praetis sibi ipsi contrarium, Caualcanum, Berretam, & Vegium; & inquit, non obstare argumentum Parisij, Gras si, Praetis, & aliorum, quod dicto, &, stat augmentatiue, & non debet stare sine effectu aliquid operandi; Quia respondet verum es se, quod stat augmentatiue, sed hoc in fauorem grauati, vt minus grauetur, non in odium, vt plus grauetur, cum conditiones semper apponantur fauore grauati, & in odium vocati, ex Bartolo, in l. illis libertis, ff. de condition. & demonstrat. Item respondet, quod difficultatem praeueniens Ioannes And. eidem re spondit, prout ibi obseruat, & quamplurimi, quos refert, sequuntur. Rursus obseruat, non obstare aliud eorumdem argumentum ex Bart. in dicta l. centurio, num. 37. dum loquitur de conditione duplici; Nam responderi pos se existimat, quod quamuis Bartolum sequatur vna communis Doctorum sententia; tamen aduersus Bartolum alia communis opinio tenuit, filios in conditione po sitos non censeri vocatos, quamuis postea grauentur; prout tenent permulti ibi relati. Idque etiam si filij nominatim grauarentur; securius autem responderi pos se statuit, Bartolum loqui in conditione duplici, si deces serit sine filiis, & filij sine descendentibus: in qua fuit facta relatio ad mortem haeredis, & ad mortem filiorum. Nos vero loquimur in conditione simplici, si deces serit sine filiis, & descendentibus, quae fuit restricta ad tempus mortis haeredis, & sic sufficit, eo tempore filios, & descendentes deficere; vt declarant Authores relati ibi, numer. 171. in fine. Deinde, quia etiam in casu duplici (de quo Bartolus) Oldradum defendit Socinus iunior, in cons. 250. num. 4. lib. 2. & Bartolus prae supponit grauamen, & solum disputat de vocatione, & fauore filiorum in conditione positorum. In terminis vero Oldradi, quaeritur de grauamine, an scilicet ex eo, quod in condinone ponuntur, grauati censeantur, de quo non loquitur Bartolus. Vlterius, quia Bartolus loquitur, vbi filij filiorum sunt grauati per nomina propria, vel saltem appellatiua, quod non procedit in dicto casu Oldradi, vt etiam probat Ca sanate ipse ibi: & in consil. 5. per totum, eandem opinionem constanter defendit, Oldradum scilicet procedere, siue copulatiue dictum sit sine filiis, & descendentibus, siue alternatiue, sine filiis, vel de scendentibus: & multo fortius in copulantia, quam in alternatiua, & in casu eodem Oldradi ades se etiam dictionem descendentium. Insuper alternati uae, & copulatiuae parem es se virtutem fauore filiorum, & vnam in aliam conuerti: & copulatiuam stare augmentatiue in fauorem grauati, & in odium substituti; conditionem etiam apponi fauore grauati, & in odium substituti; prout haec omnia latius comprobat per totum illud consilium; idque vt Oldradum defendat, etiam facta mentione filiorum, & descendentium copulatiue, vel alternatiue. Denique Parisium, in cons. 75. num. 62. lib. 2. contrarium tenentem late confutat, & eius fundamentis respondet, & in simili, ita s aepe iudicatum fuis se in pluribus casibus, in quibus dictum fuerat sine filiis, & descendentibus, ibi ostendit sub num. 11. ex vers. Vt tamen nedum authoritate, vsque in finem consilij. Eandem etiam opinionem amplectitur ipsemet Casanat. in consil. 17. num. 14. Ego tamen, vt sententiam meam in medium[sect. 48] proferam, in ea opinione sum, vt existimem, Oldrad. decisionem praefatam, dict. cons. 21. nedum procedere, vbi simpliciter dictum fuit, sine filiis, sed etiam vbi dictum fuit, sine filiis, & descendentibus; nec es se differentiam in hoc, vt substitutio expiret, filio superstite, nec reconualescat, etiam si filius per momentum superuixerit, & statim deces serit; verbum namque decedendi refertur ad illud certum, restrictúmque, seu limitatum tempus, & ita extendi non debet ad aliud tempus, mortis scilicet descendentium; cum si grauatus deces serit filio superstite, iam impleta conditio sit, principiúmque primae existentiae apparuerit, substitutúsque vocatus fuerit eo casu, quo grauatus abs que filiis, seu descendentibus deces serit, atque ita exclusus, siue non vocatus, si filios reliquerit, conditiones namque fauore grauati apponuntur, & in odium substituti, vt per Bartol. in l. illis libertis, ff. de condition. & demonstration. Itaque ex hoc solum, quod copulatiue dictum fuerit, sine filiis, & descendentibus, Oldradi consilium non procedere, dicendum non est, nec ideo ab eo recedendum, quod copulatiue, siue alternatiue, filiorum, & de scendentium mentio facta sit: in quo equidem rectius se habuis se videntur secundae opinionis Authores, de quibus supra, numer. 47. quam communis sententiae sectatores, de quibus etiam supra, num. 46. si tamen aliunde mens appareat, voluntásque elici, atque deprehendi valeat; ab eodem Oldrado recedendum, atque ex coniecturis eius resolutionem limitandam; ex his deducitur manifeste, quae numeris praecedentibus annotaui, atque scripsi: ex his etiam, quae sequentibus traduntur. Nam si facta mentione filiorum tantum, receditur a praedicta Oldradi opinione, coniecturis, & prae sumptionibus, ex quibus colligi pos sit, te statorem voluis se onus restitutionis fideicommis si es se repetitum a substitutis, & vocatis in alios; multo magis recedi debebit, quando copulatiue filiorum, & descendentium facta sit mentio. Imo & facilius recedi poterit, siue minores sufficient coniecturae in hoc secundo casu, quando copulatiue mentio facta sit filiorum, & descendentium simul, quam in primo, cum filiorum tantum mentio fiat, id quod Ludouic. Casanate (tametsi contra communem adeo fortiter existat) agnouit expresse dict. cons. 4. sub num. 169. in vers. Quamuis, vbi in hunc modum reliquit scriptum: Quamuis negari non possit, sed ingenue fatendum est, quod siue alternatiue, sine filiis, vel descendentibus; siue copulatiue, sine filiis, & descendentibus dictum fuerit, facilius possint hac verba impropriari, & in vim duplicis conditionis accipi, quando aliqua concurrant, quae suadeant, verba debere non proprie, sed improprie accipi, vt in casu illo, de quo infra consilio 16. in quo ex impropriatione horum verborum obtinui: talia tamen, quae ad impropriationem sufficiant, in nostra specie non concurrunt. Fuit quoque in eodem placito idem Ca sanate, dicto consilio quinto, per totum, Quo loci, licet defendat Oldradum, etiam facta mentione filiorum, & descendentium copulatiue; vt supra dixi; & sub num. 8. in vers. Ergo si aduersarij; ostenderit, Oldradi decisionem textualem es se, etiam vbi dictum fuerit, sine filiis, & descendentibus: & ita expres sionem descendentium non es se nisi expres sionem eius, quod ex natura verbi, filiis, in conditionibus tacite veniret ad exclusionem substituti; atque ita propter phantasiam Parisij non es se recedendum a notis simis decisionibus, apertáque Oldradi resolutione, & definitione; limitauit statim in hunc modum: Nisi quando alia mens appareret, vel alia vrgentior a concurrerent, quae suaderent, ea verba, sine filiis & descendentibus, debere impropriari, & augmentatiue, & in vim duplicis conditionis accipi: quo casu (in quo nos non versamur) ego quoque Pari sium facile admitterem, prout admisi, & obtinui in casu illo D. Martini Cabrero, de quo infra, con silio 15. vsque ad cons. 20. Hactenus Ludouic. Ca sanate, qui praefato cons. 15. num. 58. & 59. id ipsum expres s e admittit: inquit namque, quod etsi magis communis sententia tenuerit cum Oldrado, etiam si dictum sit, sine filiis, & descendentibus: Multi tamen nihilominus ab Oldrado reces serunt, vbi dictum sit, sine filiis, & descendentibus; intelligentes eo casu in conditione tractum succes siuum contineri propter perpetuitatem inductam ex dictione, descendentibus; & propterea quod dictio copulatiua, & accipiatur, & stet augmentatiue, & in vim duplicis conditionis, & inducat in descendentibus augmentum grauaminis, expres si in filiis; prout Parisius, & alij multi tenuerunt, quos ibi refert; & subdit, quod quamuis sciat, hanc limitationem Parisij, & sequacium, aliis non concurrentibus non es se satis receptam; attamen, quod coniecturis, & aliis concurrentibus, aut si verba impropriari pos sint, vel mens prae sumpta suadeat; Oldradi opinio limitari debeat, vt latius ibi: & repetit in cons. 17. num. 16. 17. & 18. vbi etiam, quod dicta verba, saltem improprie, vel etiam impropris sime, ex mente accipi debent in sensu augmentatiuo, & in vim duplicis conditionis. Idque etiam ex natura dictionis, &, quae licet regulariter ex proprietate, & sono vocis stet copulatiue, tamen s aepe numero secundum factorum contingentias impropriatur, vt stet augmentatiue, & ampliatiue, vt per illum text. notauit Bartolus, in l. ea tamen adiectio, ff. de legatis tertio. Notarunt etiam alij relati ibidem numero 17. Eandem etiam obseruationem Casanate metipse repetit in cons. 19. numer. 3. & 4. & 5. vbi inquit in eisdem terminis, quod licet impropriatio, & conuersio copulatiuae in augmentatiuam, in dubio admittenda non sit, propterea quod in dubio recedendum non est a proprietate verbi copulatiui: tamen admittenda est omnino, aliis concurrentibus, & sic ex mente, & coniecturis: quae licet non sufficiant ad inducendam nouam substitutionem, verbis omnino deficientibus; sufficiunt tamen sine dubio, vt omis sa proprietate copulatiuae, verba accipiantur improprie, & conuertantur in disiunctiuam, & augmentatiuam, vt mens ex aliis partibus eiosdem scripturae deducta, seruetur. Et concludit, quod vbi simpliciter dictum fuis set, si deces serint sine filiis, non adiecta voce descendentium, licet difficilius recedendum sit ab Oldrado, quia tunc non satis videntur verba pati hanc interpretationem, opúsque videatur extensionem facere de illo casu simplici mortis filiorum expres so, ad casum mortis descendentium non expres sum: Facilius tamen admittenda erit haec interpretatio, vbi dictum fuerit sine filiis, & descendentibus, quia tunc ob adiectionem descendentium, non est opus extensione, sed sola verborum impropriatione, copulatiuam impropriando, & ex mente, & coniecturis in augmentatiuam, & duplicem conditionem conuertendo. Denique, id ipsum repetit Casanate metipse, in cons. 20. num. 9. & 10. & 11. vbi etiam, quod licet haec limitatio aliis concurrentibus, regulariter secura non sit; tamen veris sima est, & omnino tenenda, aliis coniecturis, & prae sumptionibus concurrentibus, quae facilius conuincunt, eam conuersionem, & impropriationem copulatiuae in augmentatiuam fieri debere; & concludit, quod etsi haec coniectura, quae ab expres sione filiorum, & descendentium deducitur, sola non sufficiat; negari tamen non potest, quin plurimum referat, & ingentem coniecturam prae ster; vt per Antonium Thesaurum, dicta decis. 270. num. 29. dum dicit, plurimum referre, an dictum sit, si deces serit fine filiis, quae conditio momentanea, liberorum natiuitate aboletur: an vero dictum sit, sine descendentibus, quod nomen ad liberorum liberos, & posterorum posteros, latis sime, & fusis sime promanat. Oldradi quoque dictum consilium 21. non proce[sect. 49] dere, nec obtinere, sed potius limitari debere, vbicumque apparuerit, testatorem rationem agnationis habuis se, & in ea bona sua conseruare voluis se; in terminis firmarunt Decius, Curtius iun. Marcarius, Socin. Guid. Pap. Corn. Grat. Crauet. Pancirol. Zanch. Parif. & Decianus, cum quibus sic limitat Oldradum, Achilles Pedrocha, in cons. 22. num. 3. & 4. & in cons. 39. num. 12. & num. 17. vbi inquit, hanc es se receptiorem sententiam, pro qua frequentis sime iudicatum fuit, praecipue ab omnibus Senatoribus Neapolis, & Mediolani; & citat Marcar. Pancirolum, Decianum, Alciatum, Grat. Crauet. Paris. & alios, ita tenentes. Sequitur etiam communem hanc limitationem, cum eisdem Authoribus a Pedrocha commemoratis Menochius, in cons. 44. num. 10. lib. 1. & prae sumptione 69. num. 9. 10. & 11. lib. 4. idem Menoch. in cons. 325. num. 14. lib. 3. Cephal. in cons. 529. numer. 35. lib. 4. Ioseph. de Rustic. in cons. 1. num. 21. & in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonst. lib. 1. Cap. 16. num. 17. folio 127. latius lib. 4. cap. 2. ex numer. 13. vsque ad num. 30. vbi late, quod Oldradi consilium non procedit, vbicunque appareret, testatorem eius bona in sua agnatione, & familia perpetuo conseruare voluis se, túncque onus restitutionis a substitutis in alios, ac repetitum deinceps coniecturari: Ludouic. Casanate, in cons. 15. num. 35. vsque ad n. 41. vbi late hanc limitationem tuetur; & in cons. 20. num. 30. & 31. vbi eandem limitationem defendit: Fabius de Anna in cons. 10. num. 25. lib. 1. Alexander Raudensis, in cons. 36. num. 56. lib. 1. Antonius The saurus, decisione Pedemontana 270. num. 29. & quamplurimos pro hac ipsa limitatione communi expendit, atque recenset Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 29. num. 30. per totum. Et ij quidem omnes vnanimiter voluerunt, vo[sect. 50] luntatem hanc conseruandi bona in agnatione, iuxta terminos dicti consilij Oldradi, ex vocatione masculorum in substitutione, foeminarum autem exclusione desumi; sic sane tradiderunt quamplurimi illi Interpretes commemorati per Peregrinum, dicto numer. 30. per totum: Decius, Ruinus, Parisius, Marcar. Curtius iunior, Capicius, Corn. Socin. Crotus, & alij, quos refert, & sequitur Io seph. Rusticis, lib. 4. dicto cap. 2. num. 14. & seq. Si mon de Praetis, Bursatus, & Albens. cum quibus sic resoluit Ludouic. Casanate dicto cons. 20. num. 32. 33. & 34. & in cons. 15. numer. 38. & in consilio quarto, numer. 20. nonnullos Authores retulit pro hac parte. Pro communi autem sententia, quod ex coniectura, a ratione conseruandae agnationis deducta, item ex ea, quae ex qualitate masculinitatis deducitur; ab Oldradi sententia recedendum sit, & onus fideicommis si, eiúsque restitutionis censeri debeat repetitum a substitutis, & vocatis in alios; concludere videtur re vera ratio illa, quam ex mente communi expendit, adducítque Menochius, libro quarto, dicta prae sumptione 169. numero decimo. per totum. Rationes etiam illae, quas Achilles Pedrocha, dicto cons. 39. ex num. 12. vsque ad num. 18. Rusticis, lib. 4. dicto cap. 2. ex num. 13. vsque ad num. 30. Ludou. Casanate, in locis nunc relatis num. 49. & 50. fortiter vrgent. Fortius tamen, atque concludenter magis aliae vrgere videntur, quas Peregrinus ipse, dicto art. 29. num. 31. & 32. pro communi considerat, quamuis ipse contrarium tueatur, vt statim dicetur, & annotaui supra, numer. 27. 28. & 29. vbi obseruaui nonnulla, quae huic quae stioni, aut dubio conueniunt omnino, & ideo hic non repetuntur, quoniam ibi dilucide traduntur. Econtrario tamen, quod Oldradi consilium ob[sect. 51] tinere, seruarique debeat, etiam in his terminis, nec ab eius sententia recedi pos sit ob praefatam coniecturam, quae a ratione agnationis conseruandae, qualitatéve masculinitatis repetita, deducitur; defendunt constanter Abbas, Alexand. Ruinus, Decius, Paris. Zanch. Rubeus, Cephalus, Zucard. Pancirol. & Marcabrun. quos in id commemorauit Menoch. d. prae sumpt. 69. num. 11. quamplurimos etiam pro hac parte contra communem congerit Peregrinus, eodem articulo 29. num. 27. & 28. qui ipse constanter hanc opinionem tuetur. Rusticis, lib. 4. d. cap. 2. num. 15. qui tamen communem sequitur; adducit etiam pro hac opinione Authores permultos Ludouic. Casanate, dicto cons. 4. num. 67. in fine, & numero 136. & 138. & numer. 140. & 144. & 146. latius; numero 165. vsque ad numerum 168. vbi cumulat infinitos Authores ad hoc, quod Oldradi d. cons. 21. procedat, etiam contra rationem agnationis, masculinitatis, & alias similes. Et ita s aepis sime obseruatum ostendit, & comprobat ibidem. Et id ipsum defendit eodem cons. 4. num. 212. & duobus seq. vbi inquit, rationem agnationis non es se considerabilem contra Oldradum; adiectis verbis restrictiuis. Et citat multos Authores, ita tenentes. Latius ibidem num. 227. vbi pro hac opinione contra limitationem communem in vnum congerit triginta Authores. Et num. 229. & quinque sequentibus, specifice, atque ex profes so respondet coniecturae illi, qua a masculinitatis qualitate deducitur. Et numer. 265. vsque ad num. 268. tuetur etiam, nec plures coniecturas simul iunctas, seu cumulatas, sufficere, vt ab Oldradi sententia recedi pos sit. Pro hac autem opinione contra communem li[sect. 52] mitationem duodecim fundamenta principalia expendit, adduxitque latis sime Ludouic. Casanate, dicto consilio quarto, ex n. 31. vsque ad numerum 169. vbi ingenti equidem studio, & diligentia ea cumulat: atque ex d. n. 169. cum multis seq. omnibus fundamentis, quae in contrarium ad dictas limitationes Oldradi adduci, expendique solent, praebet res ponsum. Denique ex num. 123. vsque ad num. 127. vt propter coniecturas (quaecumque illae sint) ab Oldrado recedere non liceat, quamplurima iura expendit, & inducit, prout ibi videri poterit. Sic etiam, vt ex ratione conseruationis agnationis, aut qualitatis masculinitatis requisitae, ab Oldrado recedendum non sit; rationes nonnullas fortiter ponderauit Peregrinus, dicto articulo 29. num. 33. 34. & 35. & numer. 37. & 38. Concluditque numer. 39. rationem habuis se conseruandae agnationis testatorem, attendi, consideraríque debere, adueniente casu a testatore expres so, non alias; vt per alios Authores ibi relatos. Et hactenus de contrarietate praefata in proposito articulo, an propter rationem conseruandae agnationis praehabitam, siue masculinitatis qualitatem requisitam, ab Oldradi sentenria, dicto consilio vigesimo primo, recedere liceat, nécne. Cui equidem articulo aequaliter conueniunt tradita, obseruatáque supra, numer. 27. 28. & 29. an ex coniecturis, & prae sumptionibus ab eodem Oldrado recedi pos sit, ac debeat. Sic Peregrini fundamenta, de quibus nunc, ibidem etiam expendi, atque commemoraui, ad eundem tamen me referens, quoniam transcribendi vitium abhorreo, vt ibi quoque dixi. Menochius autem, dicta prae sumptione 69. n. 12.[sect. 53] libro quarto, vt praefatam Interpretum nostrorum contrarietatem componat, sic distinguendum putauit, quod si testator vsus est aliquibus verbis, significantibus tractum temporis succes siuum, vt si dixit, Instituo filium meum Caium, & si ipse deces serit sine descendentibus masculis, tunc substituo Sempronium fratrem meum, vel eius descendentes masculos, exclusis semper foeminis. Hoc sane casu procedere potest prima illa opinio Parisij, & sequacium, quod scilicet fideicommis sum sit repetitum ab vltimo ex descendentibus Caij erga Sempronium, atque ita hoc casu locum non habet responsum Oldradi in dicto consilio 21. cum enim in conditione posuerit omnes illos descendentes masculos Caij filij, dicitur eos vocas se. Et ob adiecta verba, quod masculi semper succedant, exclusis foeminis, significauit testator velle perpetuo bona conseruari in agnatione, & familia, atque ita vltimum ex descendentibus Caij filij es se grauatum restituere Sempronio, vel alteri ex eius descendentibus. Nec huic casui repugnare (subdit Menochius) quae tradidit ipse; in consilio 85. num. 43. libro primo. Si vero testator non est vsus verbis significantibus tractum succes siuum, vt si dixit, Instituo Caium filium meum, & si ipse deces serit sine filiis masculis, substituo Sempronium, filium meum, vel eius filios masculos; dicendum est, fideicommis sum non es se repetitum a per sona filij Caij erga Sempronium, vel eius filios. Cum testator restrinxerit quodammodo vocationem ad primi gradus succes sores, nempe filios; quae sane vocatio cum succes siua non sit multi temporis, & gradus, ostendit, testatorem non curas se agnationis, & familiae conseruationem. Et hoc casu procedere potest secunda opinio Abbatis, & sequacium, prout ipse Menochius affirmat; & inde infert, quod si testator constituit primogenituram, conditio semper dicitur reperita: quod cum Ludouic. Molina. Pelaez a Mieres, & aliis dictum fuit supra. Ego vero vt sententiam meam in proposito ar[sect. 54] ticulo, in medium proferam, sequentia obseruanda, atque constituenda duxi, ex quibus equidem articulus ipse accurate, & radicitus explicatus manebit. Et in primis constituo, Iacobi Menochij distinctionem, siue concordiam, nunc relatam, in se veris simam es se, & tenendam, tam in primo, quam in secundo casu, vtpote cum in prima di stinctionis parte certum sit, voluis se testatorem bona conseruari in agnatione, & familia perpetuo. In secunda vero, tametsi filiorum masculorum mentio facta sit, nullum tamen verbum, appositum, siue expres sum fuit, ex quo agnationis, aut familiae conseruatio perpetua induci pos sit. Sic sane Menochius ipse aperte, & expresse approbat eorum sententiam, qui existimarunt, ex sola vocatione masculorum in substitutione; non ces sare decisionem Oldradi, dict. cons. 21. nisi testator vltra proces serit, & verbum aliquod denotans tractum succes siuum apposuerit, ex quo voluntas deprehendi; & ipsamet Oldradi sententia ces sare pos sit: & quamuis Menochium non amplectatur Ioseph. de Ru stic. in commentariis ad dict. l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 29. non tamen ausus est improbare, & cogitandum reliquit, prout ibi apparet. Nec certum est, Iosephi de Rusticis as sumptum, ibidem, num. 17. negari non pos se, ex masculorum expres sa vocatione, etsi testator rationem conseruandi agnationem expresse non adiecerit, censeri voluis se agnationem conseruare, atque foeminas propter mas culos remotiores excludere; nam licet id procedat iuxta terminos adductos per Menochium; procedat etiam, quando apparet, testatorem perpetuum fideicommis sum, aut maioratum instituere voluis se; iuxta ea, quae post alios multos ego ipse annotaui, atque scripsi quotidianar. controuers. Iur. lib. 2. cap. 4. num. 78. cum pluribus seq. attamen in terminis praedictis, aliter dicendum, ea veluti concludenter ostendunt, quae Menochius ipse dicto num. 11. & caeteri relati supra, num. 51. & 52. adnotarunt, atque comprobarunt. Secundó constituo, facilius ab Oldradi deci sione recedi pos se, cum apparet, testatorem rationem agnationis habuis se, & in ea bona sua con seruari voluis se; vel etiam in primo casu, aut in prima parte distinctionis Menochij, quam in secundo ipsius casu; vel quando non aliter apparet voluntas haec conseruandi bona in agnatione, quam ex vocatione masculorum in substitutione; vtpote, cum etiam in eis terminis Oldradus loquatur, & ad certum gradum restricta, limitatáque fuerit substitutio, omniáque illa fortiter vrgeant, quae relati iuris Interpretes supra, dicto numero 52. tradiderunt. Idcirco, vt ab Oldradi decisione recedatur, aliam coniecturam probabilem, siue alias coniecturas concurrere, vltra mas culorum vocationem in substitutione, omnino neces sarium erit, quod Menochius ipse ingeniose as sequutus videtur dicto numero 11. & Ludouic. Casanate, post alios multos as sentit omnino, prout statim dicetur. Quando autem conseruandi bona in agnatione, & familia voluntas apparet, id solum sufficere, ratio illa, quam Menochius ipse eadem prae sumptione 69. numero 10. expendit, concludenter euincit. Item & rationes illae consideratae ab aliis, de quibus supra, numero 50. vers. Pro communi autem sententia. His autem, quae in contrarium ponderauit Peregrin dict. art. 29. num. 33. 34. 35. 37. 38. & 39. vt etiam vbi appareat, te statorem rationem agnationis habuis se, & in ea bona sua conseruari voluis se; dictum Oldradi con silium procedat; facili negotio responderi potest, eisdémque rationibus & fundamentis, quae ipsemet, vt ab Oldrado recedi pos sit eo casu, pro communi ponderauit adduxítque ibidem, num. 31. & 32. Item & rationibus, & fundamentis illis, quae expendunt, adducuntque a me relati supra, dicto numero 50. vers. Pro communi autem sententia; quod etiam notaui, scripsíque supra, numer. 27. 28. & 29. in eo articulo, an ex coniecturis ab Oldrado recedere liceat. Fundamentis etiam quamplurimis, contra communem ponderatis per Ludou. Casanate, de quo mentionem feci supra, num. 52. facile etiam responderi poterit; communísque retineri, & defendi ex his, quae ipsemet Author, in locis referendis statim tradidit. Item & aliis locis, a me cumulatis, ponderatísque supra, numero vigesimo nono, vbi Ludo. ipse Casanat. ingenue fatetur, libentérque admittit, coniecturis, & prae sumptionibus ab Oldradi decisione pos se recedi; prout ibi videri poterit, & casui prae senti conseruationis agnationis, mire conueniunt. Vere namque, rationes omnes illae, quae in summa eo tendunt; quod in conditionibus merum factum attenditur: quod conditio debet impleri in forma specifica; quod conditio non extenditur de casu ad casum; quod multo minus debet admitti extensio de vno casu ad contrarium, & dis similem, nec de persona ad personam, nec de tempore ad tempus: quodque haec multo magis admitti debent, vbi adiiciuntur dictiones restrictiuae; vel vno solum verbo subuertuntur; quando scilicet de mente testatoris in contrarium appareat, atque ex verbis, vel ex coniecturis vrgentibus deprehendi valeat, testatorem tractum succes siuum consideras se, prae oculísque habuis se. Ad quod erit notanda resolutio illa Ludouici Casanate, in consilio vigesimo, ex numero primo, vsque ad numerum nonum, & vide in sine consilij, versiculo, Quibus tamen omnibus, vbi sic (vt dixi) res pondet. Tertio constituo, Iacobi Menochij placito de quo supra, & superiori obseruationi conuenire omnino, post alios multos Authores, quos citat, Ludouicum Casanate dicto consilio 4. ex num. 229. vsque ad numerum 235. ibidem namque refert Authores quamplurimos existimantes Oldradum etiam loqui, & procedere, vbi masculi fuerant vocati, & foeminis praelati: deinde constituit, rationem agnationis ex masculinitate deductam, vt ab Oldradi sententia recedatur, nisi aliud vrgeat, solum es se considerabilem in casibus, personis, & conditionibus, in substitutione expres sis; atque ita solam masculinitatem non sufficere, vt ab Oldrado recedi pos sit, nisi alia concurrat coniectura, aliúdve adiiciatur, ex quo mens deprehendi valeat, idque tenuis se Decium, Molinam, Berretam, Ripam, Menochium, Manticam, Mieres, Bottam, & Surdum, quos ibi recenset. In quo (vt vides) id ipsum tuetur, atque ab eo relatos tueri as serit, quod ex placito Menochij obseruaui, as seuerauíque supra. Praeterea, nonnullis doctrinis comprobat, qualitatem masculinitatis non operari. grauamen eorundem filiorum in conditione positorum. Ac denique iterum quoque id ipsum, quod tradidi supra ex Menochio, concludit coniecturam solam mas culinitatis, vt ab Oldrado recedi pos sit, communiter improbari, nisi alia simul concurrant, vt per Alexandrum, Decium, Parisium, Cephalum, Ripam, Socinum iunior. Menochium, Caualcan. Ru sticis, Puteum, Afflictis, & Praetis, quos ibi commemorat, & vide eundem Ludouicum, Casanate, in consilio decimo quinto, numero tertio, & quarto per totum: & numero trigesimo quinto, vsque ad numer, 41. vbi etiam defendit communem limitationem, conseruationis scilicet agnationis, dummodo illa simpliciter & absolute considerata fuerit; & tunc quidem ab Oldrado recedendum sit, propter fauorem agnationis, simpliciter & absolute consideratae , quae non pos set perpetuo, & simpliciter conseruari nisi perpetuum, & simplex grauamen supponatur. Secus tamen statuit, vbi agnatio fuerit considerata in certis tantum casibus, vel in certis tantum personis, & tunc procedat decisio Oldradi, non obstante illa limitata agnationis consideratione; & inquit; ita clare distinxis se Raudensem, Hieronymum, Gabrielem, Menochium, & Hippolytum Riminaldum, ibi relatos num. 40. Denique Ludouicus ipse Casanate, cum in eodem articulo, an ex con seruatione agnationis, & familiae, ab Oldrado recedi pos sit, versaretur; id ipsum quod antea dixi, tradidit etiam in consilio 20. ex num. 30. per totum, & num. 32. & 33. refert Doctorum contrarietatem in proposito articulo, ex qualitate scilicet masculinitatis, an ab ipso Oldrado recedendum sit; & concludit num. 34. quod licet haec coniectura, simpliciter accepta, sit dubia, & periculosa; tamen facilius procedit, aut indistincte admitti debet, cum praeter masculorum expres sionem, aliae simul concurrerent coniecturae; quod verum (vt dixi) arbitror. Et tenuerunt Craueta, Marcarius, Fabius de Anna, Rusticis, & Hippolytus Riminaldus, ibi relati; & vide num. 64. ex versiculo, Contra tot enim coniecturas, vbi hac sententia retenta, respondet ad fundamenta, ad authoritates etiam partis contrariae. Oldradi quoque consilium, quod non proce[sect. 55] dat, quando testator dixit, quod bona sua transeant de haerede in haeredem, vel de descendente in des cendentem, nam tunc primi censentur grauati restituere aliis succes siue, siue es se locum restitutioni a primo vocato in eius filios, & descendentes; in specie responderunt Socinus senior, in cons. 57. num. 3. lib. 3. Decius, in cons. 38. num. 4. & in cons. 287. num. 12. Gratus in cons. 31. num. 17. lib. 2. Parisius in cons. 88. num. 14. & 15. & in cons. 92. num. 46. lib. 2. Iacob. Menochius, lib. 4. prae sumpt. 68. num. 7. & prae sumpt. 69. num. 12. ij autem Interpretes omnes scripserunt, testatorem hunc sumsis se verba illa de haerede in haeredem, ac si dixis set de filio in filium, de descendente in descendentem. Et idem es se, quando testator dixit, quod bona perueniant, vel descendant de vno in alterum, aut quod vnus alteri succedat; sicuti ex aliis Authoribus tradidit Menochius, dicta prae sumptione 68. num. 7. Et reddit huius coniecturae rationem, quia[sect. 56] non potest res de vno in alterum transire, vel de vno in alterum peruenire, nisi mediante restitutione; qui ergo vult consequens, videtur etiam velle neces sarium antecedens: l. ad rem legatam, ff. de procuratoribus, cum similibus; & idem etiam es se, quando testator dixit, bona sua peruenire ad cippum suum, tunc enim dicitur suam agnationem, familiámque conseruare voluis se; post Corneum, Gozadinum, & Parisium, tradit ipse Me[sect. 57] nochius, dicta prae sumptione 69. sub num. 10. Franciscus Viuius decisione 10. ante num. 2. Ioseph. de Rusticis, in commentarijs ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 32. Idem etiam es se, quando testator, vocatis ipsius agnatis, & transuersalibus, expresse dixit, quod mens, & voluntas sua est, quod bona sua perpetuo maneant & cadant in dictos institutos, & substitutos; tunc namque voluit testator inducere perpetuum fideicommis sum in sua agnatione, & familia; quod sane fideicommis sum perpetuum es se non potest, nisi vnus alteri succes siue perpetuo restituat, atque ita Oldradi decisioni locus non erit; sicuti cum Alexand. Iasone, Casan. Craueta, & aliis obseruauit Menochius, in con sil. 117. num. 17. lib. 2. & dicta prae sumptione 69. numero 16. Ioseph. de Rusticis, dicto cap. 2. num. 45. & 46. vbi scribit, hanc coniecturam, siue declarationem confirmari authoritate illorum, qui dixerunt, quod quando testator voluit, fideicommis [sect. 58] sum es se perpetuum, extenditur illud fideicommis sum etiam ad vltimum gradum agnationis, a persona testatoris numerandum: & hos retulit ipse Author ibi. Ita quoque, quod Oldradi consi lium non procedat, cum testator instituis set sibi haeredes aliquos, & eorum filios, vel descendentes, & si dicti haeredes instituti decederent sine filiis, substituit; cum hoc casu substitutio videri pos set relata, nedum ad institutos in primo gradu, sed etiam ad filios institutorum, scripsit Parisius, in cons. 7. lib. 3. Decian. latis sime, in cons. 84. a n. 3. vsque ad num. 13. & num. 26. cum seq. lib. 3. quorum limitatio facile procederet, quando filij, & descendentes, nedum per vulgarem, sed etiam per fideicommis sariam pos sent videri substituti, & verba eis pos sent aliquo modo, etiam per improprietatem adaptata; sicuti aduertit iuridice Peregrinus, de fideicommissis, dicto art. 29. num. 41. sed vbi per vulgarem forent tantum vocati, quae in eis locum non habuis set, difficile es se, onus fideicommis si ad hos proferre, inquit ipse Peregrinus ibi; nam re sistunt, ab eo scripta art. 12. num. 19. eiusdem tractatus, subdit etiam, quod vbi grauamen nominatim fuis set iniunctum haeredi instituto, ita quod aliquo modo verba non conuenirent filiis in conditione positis, dubitabilis valde es set limitatio dicta ex authoritatibus relatorum eodem artic. 29. num. 28. Praeterea, quod Oldradi dictum consilium 21. non[sect. 59] procedat, quando testator reliquit bona illustria, & digna, quae conseruentur perpetuo in agnatione, & familia; nam tunc prae sumitur, testatorem ipsum voluis se, onus illud fideicommis si es se repetitum de vno in alterum, vsque in infinitum; respondit egregie Castrensis, & cum aliis multis sequuntur Menochius dicta prae sumptione 69. n. 18. Ioseph. de Rusticis ad dictam l. cum auus, lib. 4. cap.[sect. 60] secundo, num. 30. per totum: vel quando testator vocauit primo agnatos masculos, deinde agnatorum primogenitos, vel natu maiores; hoc enim casu prae sumptio est magna, testatorem voluis se, & filios, & agnatos suos es se perpetuo grauatos, fideicommis sum restituere; & ita in specie hanc coniecturam ad limitationem consilij Oldradi scripserunt quamplurimi, cum quibus in specie tradit[sect. 61] Menoch. eadem prae sumptione 69. num. 19. & in con sil. 117. num. 23. lib. 2. Hippolytus Riminaldus in consilio 21. num. 27. & 49. lib. 1. Ioseph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, lib. 4. dicto cap. 2. num. 40. & num. 39. vbi agit quando testator vocauit natu maiores. Et idem etiam es se, quando testator vocauit vltimo loco, & in subsidium legitimatos; nam tunc sumitur coniectura, quod voluerit, fidei[sect. 62] commis sum es se repetitum in substitutum; tradit idem Rusticis num. 44. post Menoch. dicta prae sumptione 69. num. 20. vel si testator hoc in aliis partibus declarauit, aut ex vocatione praecedenti colligitur; tunc enim Oldradi consilium ipsum 21. ces sat; prout scribit Ludouic. Casanate, in cons. 20. num. 21. in fine, versiculo, Septima coniectura est; & num. 22. latius in cons. 15. num. 7. 8. & 9. & in specie ad limitationem Oldradi, sic adnotarunt Ioannes Francisc. de Ponte, in cons. 47. num. 3. lib. 1. Alexand. Raudens. in cons. 36. num. 52. & 55. & 74.[sect. 63] lib. 1. vel etiam ex geminato grauamine descendentium, vt cum aliis multis scripsit idem Casanate, eodem cons. 20. num. 23. Item quando testator omnium agnatorum, non autem aliquorum tan[sect. 64] tum memoriam habuit, quo casu non loquitur, nec procedit decisio Oldradi, vt declarat Hieron. Gabriel, in cons. 97. num. 7. & num. 25. in fine, lib. 1. Alexand. Raudens. in cons. 36. num. 84. lib. 1. latius Casanate dicto cons. 20. num. 61. vers. Trigesima prima est. Ita quoque, quod Oldradi praedictum consilium[sect. 65] 21. non procedat, vbicumque testator superuiuen tes substituis set, si laici, vel quando laici es sent; siue exclusis set monachos, religiosos, & Clericos; nam & hoc casu coniectura agnationis conseruandae deducitur; vt per Menochium, libro quarto, dicta prae sumptione 69. sub numero decimo, in vers. Idem est, quando testator: Ioseph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, libro quarto, cap. secundo, numero 33. Ludouic. Casanate, dicto cons. 20. numero 37. vers. decimo sexto, coniectura nascitur: & numero 59. vers. vigesimo nono, coniectura nascitur: & [sect. 66] in cons. 15. sub numero 38. vel ex onere, aut conditione ferendi nomen, & arma, & insignia familiae testatoris: hoc enim casu prae sumptio est magna; testatorem voluis se & filios & agnatos suos es se grauatos perpetuo restituere fideicommis sum, vt per eundem Menochium, ibidem, numero decimo nono, Rusticis, numer. 40. 41. & seq. Ludouic. Casanate, dicto cons. 20. numer. 29. vers. decimo secundo coniectura nascitur, & numer. 61. in fine, vers. trigesimo primo est; & consilio quarto, numero 23. vbi numero 246. & 247. contendit, coniecturam hanc ad recedendum ab Oldrado, fragilem, & inefficacem reputari, & citat Authores nonnullos ita tenentes. Deinde, ex onere ferendi nomen, & arma, aliis non concurrentibus, agnationis rationem non induci; vt tradiderunt quamplurimi Authores, commemorati ibi, dicto numero 247. Denique, onus ferendi nomen, & arma, deficiente conditione, omnino ces sare, & nullius considerationis es se, vt etiam ibi comprobat. Nihilominus tamen, coniecturam eandem, non fragilem, & inefficacem, imo maximae considerationis eis in proposito, quando coniectura voluntatis testatoris non omnino deficit; imo mens testatoris sic suadet; Ludouic. ipse Casanate, dictis in locis, rectius admisit; & in terminis dicti consilij quarti, defecis se omnino mentis coniecturam, neque agnationis conseruandae rationem concurris se; agnoscit ipse eodem consilio quarto, numero 30. in fine: & numer. 168. versiculo, Quae tamen omnia; & numero 269. vers. Maxime quia. Idcirco ex prae citato consilio decimo quinto, cum sequentibus: vsque ad consilium 20. ex coniecturis ab Oldrado recedendum, firmiter constituit, eamque coniecturam ferendi nomen & arma, vrgentem es se, quid mens testatoris sic suadebat in illis casibus. Et quamuis ex onere ferendi nomen, & arma, aliis non concurrentibus, agnationis ratio non inducatur (quod nunc ad examen, & disputationem non reducitur) tractus tamen succes siui, & grauaminis perpetui saltem ratio inducitur, ex qua, ab Oldradi decisione recedendum, rationes omnes, & authoritates, de quibus numeris praecedentibus, sic euincunt, vt communis haec limitatio ex coniectura mentis, & prae sumptae voluntatis ratione defendi valeat iuridice. Et idem ex grauamine adiecto inducendum erit, vt coniectura sumatur, ex qua Oldradi decisioni locus non sit, vt per eundem Ludouic. Casanate, in cons. 20. numero[sect. 67] decimo octauo, in fine, & numer. 57. & 58. vbi latius comprobat: vel si alias pos set disponens reprehendi, argumento l. Saluius Aristo, ff. de legatis prae standis, & per Crauetam, in cons. 3. num. 23. & in cons. 5. num. 14. Beccium, in cons. 51. num. 13. & in cons. 57. numero 19. Surdum, in cons. 421. numero[sect. 68] 30. libro tertio: vel si dispositio remaneret inutilis, aut superflua, ex quo ab Oldrado recedendum scripserunt Socinus iunior, in cons. 129. numero 37. libro tertio, Hippolytus Riminaldus, in cons. 21. numero 65. libro primo, Ludouicus Casanate, dicto[sect. 69] cons. 20. numer. 49. Et quamuis ipse Author, in con silio quarto, ex numer. 17. versiculo, Nec obstat secundum. & numeris sequent. coniecturam hanc, tenuem es se, & infirmam, & puerilem dixerit, & contrariis prae sumptionibus conuelli diuersimodéque tolli; vt latius ibi, statim tamen agnoscit, coniecturam eandem, iunctam cum aliis, vel cum alia, quae vrgeat, efficere, vt ab Oldradi decisione recedi pos sit; quod veris simum credo. Ex verbis quoque enuntiatiuis ab Oldrado re[sect. 70] cedi pos se; late comprobauit Ludouic. Casanate, dicto consilio 20. ex numero 50. vsque ad numer. 57. & iterum numer. 58. vbi in casu, de quo ibi consilium illud confecit, ex verbis enuntiatiuis clau sulae finalis coniecturam deduxit, vt ab Oldrado recedi deberet, vt latius ibi. Tum, quia verba enuntiatiua, etiam in casibus, in quibus de nouo non disponunt, tamen declarant, & probant, quid in praecedentibus actum sit, l. Publia 26. §. finali, prope finem, ff. depositi, & ita adnotarunt quamplures Authores, ibi relati numero 51. Tum etiam, quatenus habent effectum inductiuum nouae dispositionis, etiamsi clare constaret, quod nec clara, nec dubia praeces sis set dispositio; verba enim enunciatiua (etiam incidenter propter aliud prolata) multis in casibus disponunt, praecipue tamen in fideicommis sis, & vbi verba diriguntur ad grauatum, & in omni materia dependenti a mera, & libera voluntate enuntiantis. Maximéque, vbi in verbis enuntiatiuis includitur aliquod[sect. 71] antecedens neces sarium illius, quod principaliter disponitur; vt comprobat ibidem, & latius exornat numer. 53. vt fideicommis sum inducant. Idque indubitatum magis as serit numer. 58. quando cum verbis enuntiatiuis aliae simul coniecturae concurrerent; nam licet verba enuntiatiua neque probarent, neque disponerent, & licet grauamen vltimi succes soris, & pos ses soris non sufficeret ad inducendam dispositionem: tamen vtrumque simul iunctum, & permixtum operatur, & fideicommis sum inducit; provt ex aliis Authoribus tenent Gras sus, Mantica, & Mascardus, de quibus ipse Casanate, dict. numer. 58. qui sub numer. 61. vers. Trigesima secunda coniectura est, inquit, quod Oldradus loquitur in testatore filiis carente, qui instituit transuersales, & sic fideicommis sum fuit originatum in transuersalibus, & non loquitur in te statore instituente descendentes, & postea trans uersales, quo casu facilius multo receditur ab Oldrado; sicuti cum aliis multis singulariter probauit Alexand. Raudensis, in consilio 36. numer. 85. libro primo. Inquit denique, ipsomet consilio 20. numero 64. vers. Trigesima quarta vrgens, Casanate idem, quod quando concurrunt simul iunctae plures[sect. 72] coniecturae, plusquam indubitatum est, extendi grauamen ad vlteriores descendentes; vt in terminis ad limitationem Oldradi scribunt multi Authores, eo loci relati, Raudensis etiam, dict. cons. 36. n. 95. lib. 1. An autem praedictum Oldradi consilium proce[sect. 73] dat, quando testator ad plures gradus substitutionum digres sus est: dubitant Interpretes communiter; & hoc quidem casu vrgentem es se coniecturam, quod testator voluerit, filium suum es se grauatum erga omnes suos descendentes, & hos etiam erga transuersales, atque ita non procedere opinionem Oldradi: post Socin. sen. Curt. iun. Gratum, Crauetam, & alios tradidit Menoch. in cons. 117. n. 9. & 10. lib. 2. & in cons. 229. n. 12. lib. 3. & in cons. 318. n. 18. lib. 4. & in cons. 1017. n. 12. & 16. lib. 11. & prae sumpt. 69. n. 13. vbi posuit exemplum, si testator dixit, Instituo Caium filium meum , & eius descen dentes, quibus sine filiis descendentibus, substituo Sempronium fratrem meum, & deinde eius descendentes: & subdit num. 14. quod haec coniectura multo magis locum habet, quando testator vsus est verbis dispositiuis, vt si dixit, Instituo Caium filium meum, filisque suis substituo fratrem meum, & eius descendentes. Haec verba dispositiua coniecturam faciunt, testatorem voluis se grauare primum hae redem restituere filiis suis, & deinde filios illos suis descendentibus, donec bona perueniant ad fratres; & ita Guid. Pap. & Decius, quos commemorauit d. cons. 117. num. 12. lib. 2. eandem etiam limitationem, quod scilicet dictum consilium Oldradi non procedat, quando testator ad plures gradus substitutionum digres sus est: tenuerunt post alios multos Ioseph. de Rusticis, cons. 1. n. 34. cons. 3. num. 40. & in commentariis ad d. l. cum auus, lib. 4. cap. 2. num. 37. Hippolyt. Riminald. in cons. 21. num. 41. lib. 1. Achilles Pedrocha, in cons. 39. num. 3. & 4. & 5. Alexand. Raudens. in cons. 36. num. 76. libro primo; Fabius de Anna in cons. 10. num. 20. Lud. Casanate, in cons. 5. num. 7. & in cons. 20. num. 28. qui aliis coniecturis concurrentibus, minus dubitabilem es se dixit, eodem numer. 28. in sine, post Ripam, Socin. iun. & Hippolyt. Riminald. & in cons. 4. nu[sect. 74] mer. 235. contendit, Oldradum, dicto cons. 21. etiam loqui, vbi fuerunt facti plures substitutionum gradus; & inquit, Menochium, Bursatum, Socinum, Rusticum, & Sfortiam, ibi relatos, ita tenuis se. Et rationem es se claris simam, quia deficiente conditione in vno gradu, sequentes omnes substitutiones ex eodem conditionis defecta corruunt, vt in cons. 2. num. 40. tradidit ipse Casanate. Adiicit deinde, num. 236. coniecturam praedictam digres sionis, ad plures gradus, simpliciter acceptam, & aliis non concurrentibus, falsam es se, & communiter damnari; vt per Ruinum. Ripam, Ia son. Decium, Cephal. Bursat. Menoch. Praetis, Honded. Sfortiam, Hippolyt. Riminald. Peregrinum, Caualcan. Parisium, Socinum iun. Iul. Clarum, Curt. iun. Alciat. Molin. Vegg. Acost. Beroium, Socin. sen. Durandum, Marcarium, & Surdum, quos dict. num. 236. commemorauit: inquit etiam, n. 237. ex digres sione ad plures gradus non pos se grauamen filiorum in conditione positorum induci, cum neque vocatio inducatur, quae fauorabilior est, & facilius inducitur; vt per Ruinum, Ripam, Clarum, Curt. sen. Cephal. Caualcanum, & Rusticum, ibi relatos: & num. 238. constituit, eam coniecturam, facilius & iustius aliis non concurrentibus improbari in collateralibus; vt per Alexand. Socin. iun. Marcarium, Rusticum, & Manticam, ibi relatos; & num. 239. scribit, imo argumentum retorqueri, quia potius ex digres sione ad plures gradus sub diuersis casibus, & conditionibus conscriptos, apparet voluis se fideicommis sum ad personas vocatas sub illis conditionibus, & non ad alias peruenire; vt per Caualcanum, decis. 16. numer. 64. part. 3. scribit etiam, eodem num. 239. quamplurimos Authores ex his, qui Oldradum sequuntur, con sueuis se in casibus, in quibus fuit digres sum ad plures gradus, & nihilominus ob eam coniecturam ab Oldrado non recedunt, sed potius parui faciunt eam, & scienter omittunt. Digres sionem etiam non operati, etsi adiectum fuerit, de filiis in filios, & alios descendentes; tradiderunt Alexand. Ia son, Praetis, Menoch. & Rota apud Augustinum; provt ibi ipse Casanate recenset. Ego vero, communis Interpretum sententiae, irem & eorum, qui dictum Oldradi consilium limitarunt ex digres sione ad plures gradus; magnam agnosco authoritatem, & in actu practico fortas sis obtenturam, & obseruandam fore; vere tamen negari non pos se, deficiente conditione vnius gradus, sequentes omnes substitutiones corruere, & deficere, etiamsi verba perpetuitatis adiecta sint & gradus multiplicati, vt per Menochium, in cons. 326. num. 3. & 40. & 63. & 79. libro quarto, & tradit ipse Casanate in cons. 2. num. 31. nam deficiente conditione, nihil amplius reperitur dispositum, neque ad alios gradus digres sum; vt cum Socino iuniore, & Menochio considerat Casanate dict. cons. 4. sub dict. num. 139. idcirco, filio superstite, substitutionem ita expirare, ac si ad plures gradus testator digres sus non fuis set, cum omnes ab illa dependeant. Facilius tamen, si alia quaelibet coniectura concurrit, ex eo ab Oldrado recedendum, cum tractum succes siuum consideras se videatur testator ipse, qui ad plures gradus digres sus est, quam si vnicum tantum adiecis set; sic sane, aliis concurrentibus, vel si aliunde mens percipi valeat, communis sententia seruanda erit, provt ipse Casanate, in locis antea relatis, profitetur. Et hactenus de praedictis, & ad explicationem, atque enucleationem Oldradi, dict. cons. 21. quod (vt dixi) quamplurimis modis limitatur, & generaliter, cum apparet fuis se consideratum tractum succes siuum, aut primogenij, siue maioratus instituendi in fauorem primogenitorum, & familiae, voluntatem apparere, vt latius supra comprobaui, & per Molinam, lib. 1. cap. 6. ex num. 16. vsque ad numer. 20. qui ipse ex eo comprobat ibi; quod quamuis dici soleat, verbum simpliciter prola[sect. 75] tum, de primo actu intelligendum es se, atque vno tantum consumi, ex l. boues, §. hoc sermone, ff. de verborum signification. Hoc tamen limitandum est, nisi rei natura perpetua sit; tunc namque, vt sermones iuxta subiectam materiam intelligantur, ea dispositio sic intelligenda est, vt non in prima persona, seu in primo casu finiatur, sed ad vlteriores in infinitum progrediatur, vt censuit Alciatus in eodem §. hoc sermone: & exornat Tiraquellus ibidem, limitatione decima octaua, & ego ipse alio cap. huiusce tractatus, supra, lib. 4. latius comprobaui: ideóque (infert ipse Molina, dict. num. 20.) ver[sect. 76] ba apposita in priuilegio, non sunt intelligenda de primo actu, seu de prima persona cum ea sit priuilegij natura, vt ipsum perpetuum es se debeat, cap. decet, de regulis iuris, lib. 6. & per Felinum, Tiraquellum, & Iacob. Philip. Port. ibi relatos. Atque ex his ipsemet Molina inquit, numer. 21.[sect. 77] per totum, dari pos se duplicem intellectum ad clau sulam testamenti Regis Henrici secundi, cuius tenor hodie insertus est in l. 11. titul. 7. lib. 5. in noua legum Regni collectione; primum in illis verbis: Pero todauia que los ayan por mayorazgo, e que finquen al su hijo mayor legitimo. Nam haec verba non solum de filio primo maiori, sed de omnibus filiis primogenitis in infinitum intelligenda sunt, ex maioratus natura, ac perpetuitate; provt eodem lib. 1. c. 5. num. 21. & 22. latius ostendit idem Molina; secundus intellectus est in illis verbis: E si muriere sin hijo legitimo, se tornen los bienes del que as si muriere, a la Corona Real de nuestros Reynos. Nam quamuis primus donatarius filios habuerit, eósque tempore mortis reliquerit, non remanet exclusa Regia corona, imo cum materia ipsa sit perpetua, ex maioratus natura, tractúmque succes siuum habeat in infinitum, conditio apposita primo donatario, in omnibus repetita censenda est: ita vt si nepotes, pronepotes, seu vlteriores sine filiis deces serint, bona ad Regiam coronam reuerti debeant, quod dicit comprobari pos s ex his, quae statim scribit n. 22. Hoc tamen vltimum (inquit idem Molin. eodem num. 21.) apertis sime procedere, vbi ex primo donatario, seu eius descendentibus, alij filij, seu descendentes non remanserunt; sed quando alij descendentes, ex primo donatario supersunt, videri dicendum, ad illos bona maioratus es se deuoluenda, etiam si vltimus pos ses sor filios, seu de scendentes non reliquerit. Quod probatur ex ipsa maioratus perpetuitate, & natura, & etiam ex eo, quod verbum filius, in materia perpetua appositum, omnes descendentes comprehendat. Ex quo fit, vt existentibus filiis primi donatarij, reuersioni ad Regiam coronam locus non sit. Caeterum in casu, de quo agitur, pugnat (adiicit ipse Molina) reuersio ad Regiam coronam cum ipsa maioratus natura. Siquidem Rex ipse Henricus secundus noluit, bona haec es se maioratus simpliciter, & absolute, sed ea lege, ac conditione, vt vltimo pos ses sore absque liberis decedente, ea bona ad Regiam coronam reuerterentur, vt constat ex illis verbis: Et si murieren sin hijos legitimos, que se tornen los bienes del que as si muriere a la Corona Real. Ergo is, qui vltimo loco mortuus fuerit, debet mori cum filiis, seu aliis de scendentibus, vt bona suam ad Regiam coronam non reuertantur. Ideóque etiam si ex aliis praecedentibus pos ses soribus filij remanserunt, non verificatur conditio: cum hi respectu vltimi pos ses soris, iam non descendentes, sed transuersales sint. Ex quibus haec quae stio in hac specie dubia cen senda est; sicque Palat. Rub. qui illam solemnis sime ad vtranque partem disputauit in repetit. rubric. de donat. inter vir. & vxor. §. 69. n. 30. cum pluribus seqq. illam bis cogitandam reliquit. Nos autem (inquit ipse Molina, & in hunc modum scribit) dum causarum patroni munus ageremus, latissime de huius clausulae intellectu dis seruimus in causa arduissima, quae vertebatur inter Comitem de Onate, & fisci Procuratorem, & Consilium, ac vicinos Vallis de Lenis, super dominio, & iurisdictione eiusdem Vallis. Facti autem species haec erat, quod praefatus Rex Henricus donauit praedictam Vallem de Lenis cuidam Bertrando Ianez de Gueuara, cuius trinepos, qui in dicta Valle de Lenis ordine successiuo succes serat, absque liberis, ac descendentibus decessit. Ob cuius mortem succes sit in praedicta Valle Enecus de Gueuara, Comes de Onate, qui erat frater legitimus vltimi pos ses soris, atque a praefato Bertrando Ianez descendebat. Quo praefatam Vallem possidente, fisci Procurator, Consiliumque eiusdem Vallis petierunt, in Regio Vallisoletano Conuentu declarari, eam Vallem ad Regiam Coronam reuersam es se, virtute praedictae clausulae; ex eo quod vltimus eiusdem pos ses sor absque filiis legitimis deces sis set. Ex parte vero praefati Eneci de Gueuara responsum fuit, se a primo donatario de scendere, eamque ratione reuersioni ad Regiam Coronam locum non es se. In qua causa in eodem Regio Conuentu, in prima instantia in fauorem Regiae Coronae pronuntiatum fuit. In secundo autem in fauorem prae fati Comitis, & contra Regiam Coronam, a qua vltima sententia fuit secundo loco ad Personam Regiam supplicatum, negotiumque ipsum in Regio consilio a grauissimis Iudicibus visum, post longa sque contentiones, tandem fuit in fauorem Regiae Coronae pronuntiatum die 16. Septembris, anni 1556. nobis instanter contrarium defendentibus, & quamuis ex eiusdem clausulae allegationibus pos semus hoc loco ad huius quae stionis resolutionem, plures huius libri chartas consumere: id tamen facere non libuit ex eo, quod siue ad Austrum, siue ad Aquilonem declinemus, ingens in vtroque dis crimen nobis manet. Si enim opinioni nostrae faueamus. rei iudicatae authoritatem offendemus; si vero contrariam sententiam sequamur, merito varietatis insimulabimur. Hactenus pro explicatione dictae clausulae Regis Henrici, Ludou. ipse Molin. qui edam aliis in locis, clausulae eiusdem mentionem fecit, vt inferius dicetur. Ego vero, cum agnoscam, & viderim, super intellectu clausulae ipsius frequenter controuersum fuis se, & lites quamplurimas in hisce Regnis excitatas, & per eundem Molin. aliosque legum huius Regni Commentatores ad examen non redactas, nec discus sas; vtilis simum, & admodum neces sarium putaui, si hoc loco ad examen, & disputationem eas reducerem, & ingenti studio, & diligentia adnotata, atque resoluta, traderem nonnulla, quae aliis multis negotiis prodes se, & conducibilia es se poterunt, & ipsius clausulae clariorem intellectum, & resolutionem prae stabunt. Et quo distincte, & dilucide procedatur, obser[sect. 78] uandum, atque constituendum duxi primo loco; Ludou. Molin. d. cap. 6. lib. 1. d num. 21. cum iudicio percepis se, atque intellexis se verba illa: Pero todauia que los ayan por mayorazgo, e que finquen al su hijo mayor legitimo. Vt scilicet de filio primo maiori non solum, sed de omnibus filiis primogenitis in infinitum intelligenda sint, ex maioratus natura, ac perpetuitate; sicuti ex his deducitur, quae ibidem, antea adnotauerat num. 20. & cap. 5. eiusdem libri primi, num. 21. & 22. id ipsum quoque dixerat. Nam cum praemisis set numer. 18. & 19. quod primogeniti qualitas nunquam moritur, sed deficiente primogenito, secundo genitus primogeniti locum acquirit; & inde maioratus perpetui instituendi coniecturam perpetuam deduxis set ex eo, quod testator primogenitis proximioribus sua familiae bona reliquis set; provt latius dict. num. 18. 19. & 20. & nedum id procedere statuis set, vbi fideicommis sum primogenitis familiae relinquitur, verumetiam, quando filio primogenito ex ipsa familia, in numero singulari indefinite profertur: provt etiam latius ibi, num. 21. infert statim n. 22. ad interpretationem dictorum verborum clausulae Regis Henrici: Que finquien al su fijo mayor legitimo: vt perinde habeantur ea verba, ac si dixis sent: Que finquen a sus fijos mayores legitimos in infinitum. Idque veris simum es se, si verbum hoc primogenitus, indefinite pronuntietur, nec ad certum filium referatur, perpetuitatémque, & tractum succes siuum dispositio prae se ferat. Et ante ipsum Molinam adnotauit, atque latius comprobauit Palatios Rubios in repetit. Rubricae, de donat. inter vir. & vxor. §. 69. ex num. 19. vsque ad num. 24. vbi dixit, in illis verbis: Pero todauia, que los ayan por mayorazgo, e que finquen al su fijo mayor legitimo de cada vno dellos. Clare voluis se Regem Henricum, quod talia bona donata deferantur iure primogeniturae in primogenitos in infinitum: alias quod frustra diceret, Que los ayan por mayorazgo: si conces sio in primo filio expiraret, quod ipsorum primogeniorum naturae repugnaret, prout latius ibi fundat. Matiencus etiam in l. 11. titul. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae, glos s. 8. ex num. 1. vsque ad num. 6. vbi etiam scribit, quod maioratus bona, a Rege Henrico donata, deuenire debent ad filios primogenitos, non solum primi donatarij, sed & omnium succes sorum in infinitum. Ioan. Gutier. practicar. lib. 2. q. 92. n. 4. vbi inquit, quod appellatione filiorum in materia maioratus Hispanorum, continentur nepotes, & alij omnes descendentes in infinitum; & Idcirco, quamuis praedicta clausula Regis Henrici loquatur de filiis primorum donatariorum, vt & ipsi, & eorum filij praedicta bona habeant iure maioratus; intelligatur etiam in nepotibus, & pronepotibus, & deinceps aliis legitimis descendentibus eorum maioribus in infinitum, ex peculiari maioratus natura: & quia mens Regis eiusdem haec videtur fuis se a principio, quando fecit donationes easdem; siquidem dixit, quod donabat eis pro se, suisque haeredibus, & succes soribus, & in modificatione adiecit, pero todauia, &c. atque ita voluit, quod ips ae donationes deferantur iure primogeniturae in primogenitos in infinitum, alias enim frustra diceret, que los ayan por mayorazgo. Si conces sio expiraret in primo filio; provt latius ibi: & conuenit Ioannes Ianez Parladorius, sesquicent. quotidian. different. differentia 13. §. primo, numer. 5. vbi scribit, quod licet dicta l. 11. loquatur de filio, intelligenda quoque est de nepote, vt si vltimus pos ses sor decedat sine filiis, relicto nepote legitimo, nepos ipse succedat, quippe cum in his, quae sunt fauore digna, appellatione filiorum veniant nepotes, vt per Bartol. & alios ibi relatos. Ac denique in eodem placito fuerunt, siue ita vnanimiter prae senserunt ij omnes, qui hucusque in proposito loquuti sunt, nec vllus hactenus de hoc dubitauit, Mieres, 2. par. q. 4. illat. 3. n. 4. in noua editione. Secundo deinde obseruandum, atque constituendum erit, circa secundum intellectum eius dem Molinae, eodem numer. 21. dict. cap. 6. libri primi, in illis verbis dictae clausulae Regis Henrici: E si muriere sin fijo legitimo, se tornen los bienes del que assi muriere, a la Corona Real de nuestros Reynos. Negari non pos se, quin articulus ipse, attentis[sect. 79] principiis, & regulis iuris communis vulgatis, his etiam, quae in primogeniis (attenta eorum natura) statui solent communiter; difficilis sit, controuersus, & disputabilis, provt ipse Molina profitetur. Et hinc inde multa se offerre, ex quibus pro vtraque parte argui, & dubium augeri pos set. Quod etiam ante Molinam agnouit, & fundamenta expendit Palatios Rubios, dicto §. 69. numero 30. vsque in finem §. vbi dicit, se de vno s ae pis sime dubitas se, scilicet, si habens res ex donatione Regis Henrici, qui sit vltimus pos ses sor, siue filius, siue nepos, aut pronepos donatarij, deces serit non relicto filio legitimo, nec masculo, nec foemina, reliquit tamen fratrem legitimum, vel fratres, nunquid bona praedicta deueniant ad fratrem, an redibunt ad Regiam Coronam; in quo latius insistit, provt ibi videri potest. Vere tamen (provt ego arbitror,) atque ideo sciens, consultoque, pro vtraque parte fundamenta, & iura non pondero, sed illa silentio praetermitto verba praefatae clausulae dicti Regis Henrici, seu dictae l. 11. titul. 7. libro 5. adeo praecisa, & restricta es se, quod duntaxat respiciunt, & in consideratione habendum statuunt, primogenitum vltimi pos ses soris, & descendentes eius; non vero fratres, licet ipsi, mortuo fratre primogenito, in vita patris, eidem patri succedere pos sent, & primogeniti vocarentur respectu patris ipsius, vnusquis que suo gradu, & ordine. Mortuo itaque vltimo pos ses sore, filius eius primogenitus, & alius deinceps descendens, si filius deficiat, in maioratu, & bonis succedit; quod si filios, vel descendentes non habeat, fratres eius, qui succedendi ius per existentiam fratris maioris primogeniti non habuerunt, perpetuo remanent ex clara, expres saque legis illius dispositione excludi, ac si nati non fuis sent filij eiusdem vltimi pos ses soris: nec amplius redire pos sunt ad ius illud; quod si pater viueret, & filius primogenitus frater eorum decederet, consequi pos sent. Sic enim facilius, & commodius clausula, & lex ipsa consequitur suum finem, & intentum, & damnum hisce Regnis, Regiaeque Coronae, ex donationibus praedictis illatum, reparatur, nec ita facile reparari pos set, si vltimi pos ses soris, non modo filij, & descendentes, sed etiam anteces soris descendentes (qui vltimi pos ses soris respectu transuersales sunt) in con sideratione haberentur, & succedere pos sent. Quod cum lex ipsa adeo expresse statuerit, in dubium amplius reuocari non potest, aut clausula ipsa, & lex illa non seruabitur, (quod non est dicendum) rectis simeque & iuridice, attentis verbis eiusdem legis, adeo praecisis, expres sis, & re strictis, a supremo Castellae Senatu pronuntiatum fuis se profitemur; longasque illas contentiones (de quibus Molina testatur) magis ex eo, quod casus ille de nouo emersis set, siue ex rei nouitate, quam ex difficultate negotij, attenta lege ipsa, proces sis se credimus. Sic sane existimamus, in contrarium nullum fundamentum expendi pos se; quod licet in casu dubio vrgeret, & vim faceret, ex verbis legis eiusdem subuerti non valeat concludenter; vtpote cum adeo expresse lex dixerit: Pero todauia que las ayan por mayorazgo, y finquen al hijo legitimo mayor de cada vno dellos, y si muriere sin hyo legitimo, que tornen los bienes del que assi muriere a la Corona de los nuestros Reynos. Ecce vbi specifice, & in indiuiduo id deciditur, de quo contentio erat, non vero exprimitur: Que tornen los bienes del que assi muriere a los demas hijos del anteces sor: hoc est, vt deferantur maiori natu eorum, sed potius contrarium omnino statuitur. Nec decisio illa, aut reuersio ad Regiam Coronam cum ipsa maioratus natura repugnat, (quicquid Ludouic. Molina contenderit) vtpote, cum maioratus perpetui, ac Regij quidem maioratus iure, praedicta bona haberi & pos sideri, clausula ipsa, & lex illa statuerit; durare tamen, siue permanere maioratum metipsum, dum adfuerint vltimi cuiusque pos ses soris filij, & descendentes, voluerit, ad eósque succes sionem restrinxerit, & temperauerit, nec ad transuersales deferri patiatur: perpetua itaque succes sio maioratus erit, dum filij, & de scendentes durauerint; finietur autem, eisdem finitis, ac deficientibus; qui etiam, maioratu ab alio instituto finiri potuit, iuxta ea, quae Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 4. per totum, latius disputauit, atque resoluit: Pelaez a Mieres, de maioratu, 4. part. q. 29. Burgos de Paz iunior, ciuilium quae st. 2. Pat. Ludou. Molina, tom. 3. disputat. 588. & ego ipse, quotidianar. controuersia. iur. lib. 2. cap. 22. per totum, latis sime prosequutus sum, & explanaui. Quemadmodum ergo maioratus a priuato institutus, ea lege, & conditione institui pos set & ea expres sa, siue ex limitatis descendentium vocationibus, subintellecta; maioratus finiri, descendentibus vocatis deficientibus; nec ideo dici pos set, quod maioratus perpetuus institutus non es set, siue quod restrictio ea maioratus naturae repugnaret, vtpote, cum inter descendentes, si nunquam ipsi deficerent, durare pos set, & tempus magis maioratus instituti, quam futurum, siue initium potius, quam exitus considerari debeat; ita pariter, & per legem illam maioratus iure ea bona haberi, pos sideríque, statui potuit; nec ob reuersionem illam a futuro euentu dependentem, maioratus naturae quid repugnans inducitur. Siue (vtcunque sit) ita expresse ea lege deciditur, nec de potestate vnquam Ludou. Molin. dubium proposuit, sed quasi in casu dubio es set, & non deciso, siue hactenus non agitato, pro ipsius legis interpretatione fundamenta, & rationes, dum causarum patroni munus ageret, expendebat. Sic equidem, cum ad partes articulum istum disputaret Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quae stione 92. per totam, in fauorem etiam Regiae Coronae eum resoluit, & inquit, quod habens res donatas a Rege Henrico, si decedat sine liberis, vel descendentibus, relicto tamen fratre legitimo, descendente a primo donatario, res ips ae ad Regiam Coronam reuertentur, nec verificabitur conditio, etiam si ex aliis praecedentibus pos ses soribus filij remanserint: quod certis simum est, & ita tenendum, quicquid Ludouicus Molina aliter senserit, & defenderit, prout ipse profitetur, & placuerit Matienco, in eadem l. 11. titul. 7. lib. 5. glos s. 8. in fine: quicquid etiam dubitare videatur Ioannes Yanez Parladorius, sesquicenturia different. dict. differentia 13. §. primo, numer. 7. qui vel vno duntaxat adducitur, atque excitatur fundamento, quod scilicet Rex Henricus sanxit, vt donatarij bona illa pos sideant iure maioratus; atque ita debeant sequi naturam aliorum maioratuum: sed non attendit, in ipsa lege, in qua statuitur, maioratus iute ea bona pos sideri; statutum etiam, deficiente filio, vel descendente vltimi pos ses soris, bona metipsa ad Regiam Coronam reuerti; atque ita maioratum Regium perpetuum introduci eadem in lege, respectu omnium filiorum, & descendentium; ita vt forsan perpetuus sit, si cuiuslibet pos ses soris filij, seu descendentes non deficiant, restringi tamen, seu moderari speciali quadam ratione, quae publicae vtilitatis intuitu inducitur, vt statim dicetur, si descendentes deficiant. Subdit deinde Parladorius metipse', eodem numero 7. Quod haec quae stio Regiam videtur postulare definitionem, siquidem priuilegiorum interpretatio ad eum pertinet, quia ea contulit, cap. cum venis sent, de indiciis. Tradit Ioannes Garcia de nobilitate, glos s. 1. §. 1. numer. 76. Ego vero in ea opinione firmiter sum, vt existimem, praefatam quae stionem, nequaquam postulare Regiam definitionem, cum id ipsum, quod declarari peteretur (si placito Parladorij standum es set) ita clare, ac expresse lege metipsa 11. definitum, declaratumque fuerit, vt maiori declaratione non indigeat, frustráque peteremus id definiri, quod expresse adeo definitum apparet, quod verbis legis eiusdem praelectis, fateri Vis est. Sic sane de eius legis clara, specificáque decisione in hoc non dubitauit vllo modo, nec Regiam postulauit declarationem Blasius Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, quae stione 19. §. 2. num. 20. imo obseruationem, atque resolutionem superiorem as sequutus videtur, inquit enim in hunc modum: Nec obstat, quod contrarium fuerit decisum in terminis bonorum, a Rege Henrico secundo donatorum, ex clausula eius testamenti disponentis, quod bona es sent maioricatus, & venirent ad filium primogenitum donatarij, & eo sine tali filio decedente, ad Regiam Coronam redirent, in causa Comitis de Onate, vt refert Molina, libro primo cap. 6. numer. 21. nam licet ipse Molina non referat fundamenta, credo, quod id potuit iuste fieri ex eo, quia voluntas Regis fuit modificare donationes, quas fecerat, & restringere ad solos filios maiores pos ses sorum, vt bona aliquando redirent ad Regiam Coronam, quorum reditus pene es set impos sibilis, si non omnes filij, & descendentes a primo donatario es sent vocati, & inuicem substitut; & transuersales succederent contra Regis intentionem, es sentque bona perpetuo a Regia Corona abalienata, quod ipse euitare voluit. Ecce vbi is Author pro certo, & indubitato supponit id, quod Parladorius Regiam declarationem requirere contendebat. Pro certo etiam, & in indiuiduo, expresséque deciso, supponunt omnes hucusque Scribentes, prout apparet ex commentariis ipsorum, nec vllus hactenus Regiam illam declarationem expoposcit. Praeterea & tertio loco obseruandum, atque[sect. 80] constituendum erit, deficiente filio masculo legitimo, succedere in bonis donatis a Rege Henrico, filiam foeminam legitimam; quoniam in istis conces sionibus, & donationibus fauorabilibus masculinum concipit foemininum, l. si ita scriptum, ff. de legatis secundo, l. qui duos, ff. de legatis tertio, filiorum appellatione filiae etiam veniunt ex humana interpretatione, l. quisquis, ff. verborum significat. & per Rolandum, in consil. 93. numero 14. libr. 2. Albanum, in consil. 29. numer. 4. libro primo. Sfortiam, in consil. 6. numer 7. Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. titul. 13. numer. 4. Anton. Thesaurum, decisione 269. numer. 11. Hondedeum, in cons. 57. numer. 28. libro primo, Anguisol. in cons. 64. num. 2. libro 6. Fuluium Pacianum, in cons. 17. Fachineum, in consilio 35. per totum, libr. 1. Ludouic. Casanate, in consil. 6. veniunt etiam ex prae sumpta mente, & voluntate disponentis, a iure toties approbata; vt per Menochium, in cons. 204. numer. 1. lib. 2. Mazolum, in cons. 5. numer. 39. Socin. iun. In cons. 168. numer. 27. lib. 1. Bursatum, in cons. 64. numer. 13. lib. 1. Simon de Praetis, in cons. 90. per totum, libro primo, & de interpret. vltimar. voluntat. libro 3. interpretatione 3. dubitatione 3. numer. 24. Antonium The saurum, decis. 269. numer. 11. Hieronymum Gabrielem, in cons. 100. numer. 49. libro 2. Manticam, libro 11. dicto titulo 13. numer. 7. Nec fuit intentio dictae clausulae, de qua in d. l. 11. titulo 7. libro 5. foeminas excludere, ex quo de filio solum maiori mentionem fecit, imo ex quo sic indefinite se habuit, nec foeminas exclusit, quod ita facile, vel vno solum verbo efficere pos set, credendum est, quod eas admittere voluerit; id quod in simili casu, in dispositione scilicet facta per haec verba, O morir menores de edad, e sin fijos; defendit Ludouic. Casanate, & foeminas comprehendi, late comprobat dict. consil. 6. ex numer. 9. cum pluribus seqq. Decianus, in cons. 1. numer. 26. lib. 2. Pedrocha, in cons. 5. numer. 94. Menochius, lib. 4. prae sumpt. 83. numer. 9. & 12. Bursatus in cons. 64. numer. 10. lib. 1. Hippolyt. Riminald. in consil. 47. numer. 1. lib. 1. Sic sane, atque in terminis nostris, quod deficiente filio primogenito masculo, filiae primogenitae vltimi pos ses soris succedere debeant in bonis, a Rege Henrico secundo donatis; defendit, & fundat Palatios Rubios, in repetit. Rubricae de donat. Inter. §. 69. ex numer. 24. vsque ad numerum 31. & pro certo supponit Ludouic. Molina, nec vnquam de hoc dubitauit in omnibus locis, in quibus clausulae Regis Henrici mentionem fecit, de quibus infra. Et id ipsum, quod Palat. Rub. resoluunt Burgos de Paz, in prooemio legum Tauri, numer. 66. & in cons. 29. numer. 5. Matiencus in eadem l. 11. titul. 7. lib. 5. glos s. 4. numer. 2. & glos s. 8. numer. 7. 8. & 9. Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. part. quae st. 6. numer. 12. Azeuedus in d. l. 11. ex numer. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. dict. quae st. 92. numer. 5. Ioannes Parladorius, differentia 13. §. 1. numer. 6. Quarto obseruandum, atque constituendum[sect. 81] erit, in bonis a Rege Henrico donatis, & quae maioratus iure, ex eiusdem clausulae constitutione, iam hodie pos sidentur ab omnibus, prout ibi pos sidenda, statuitur; vsque adeo filium primoge nitum succedere, vt nec donatarius ipse primus (si tempore conditae dictae clausulae viueret) nec vllus alius eorum bonorum, & maioratuum pos ses sor in infinitum, pos sit filium eundem primogenitum ea succes sione priuare, vel filium secundo genitum vocare, siue aliquem alium filium in eis bonis (quae iure maioratus Regij, primogenitis deferuntur) meliorare; sicque nec ordinem illum primogeniturae alterare, siue praeuertere vllo modo, sed praecise seruare debere id, quod eadem in lege, siue clausula cautum relinquitur; vtpote, cum ex eiusdem clausulae dispositione, expres sam, & indiuiduam vocationem filius maior primogenitus habeat, caeterisque aliis filiis prae feratur (prout ex legibus huius Regni, & eius dem consuetudine praefertur quoque in cuiuslibet maioratus succes sione) sic sané, ex omnibus, quos hucusque praelegerim, & viderim, solus Rodericus Suarez (Vir proculdubio in omnibus admodum prae stans, & eruditus) obseruauit, atque annotauit iuridice, in commentariis ad l. quoniam in prioribus, limitatione 6. adlegem Regni, numer. 2. Nam cum dixis set numer, 1. legem ipsam; quoniam in prioribus, non habere locum in donatione loci, seu alterius rei, quam Rex alicui fecit, quia iste talis donatarius potest de hac donatione Regia, seu de re sibi donata a Rege, disponere ad libitum, & illam dare, seu relinquere vni ex filiis, etiam vltra tertiam, & quintam; & de hoc es se mirabilem quandam legem, in legibus stili, num. 235. & grandem limitationem, nec se vidis se, vnquam in practica obseruari; subdit dict. numero secundo, in hunc modum. In vno casu ob seruabitur, & verificabitur, scilicet in omnibus donationibus factis a Rege Henrico, qui vulgariter nominatur el bastardo, qui fuit frater Illustris simi Domini Petri Regis Castellae, qui fecit quamplures donationes, postquam adeptus fuit Regnum morte dicti Domini Petri, fratris sui, eam enim occidit in Castello de Montiol. Postea in extremo existens, conscientia ductus, videns plura loca huius Regni per eum alienata, in suo testamento apposuit vnam clausulam, in qua praecepit, & disposuit, quod omnia bona, & loca ab co donata, essent bona maioratus, & quod personae, quibus donationes factae sunt, illa possiderent iure maioriae, & semper descendens maior natu, iure primogeniturae succederet in eis bonis, ita quod si decederet sine filiis, donata deuoluerentur ad Regiam Coronam. Quae clausula hodie obseruatur pro lege ex praecepto Maie statis Regum nostrorum, quod nota. Vltra donationes factas a Rege Henrico, non pos set sustentari in practica dicta lex stili. Nihilominus illam tene menti, & adhuc in dictis Regiis donationibus non pos set obtineri, cum in eis debeat succedere filius maior, iure maioricatus. Vnde per patrem non potest illius legis dispositio alterari, faciendo, vel disponendo de eis in alium filium, per viam meliorationis, vel alias. Hactenus Rodericus Suarez, cuius obseruatio veris sima est, & iuri multum conueniens, maximéque dicta l. 11. titul. 7. lib. 5. constitutioni. Et concludenter probatur ratione illa, quam adduxi supra, quod scilicet ex dispositione expres sa, & indiuidua vocatione clausulae illius, filius natu maior succedere debeat, atque vocationem habeat, sicque non pos sit vltimus maioratus pos ses sor eum excludere ab ea maioratus succes sione, quam ab ipso non capit, sed a lege ipsa, nec primi institutoris, id est, legis eiusdem antiquam, siue primam dispositionem mutare; iuxta ea, quae multum ad propositum obseruarunt, & tradiderunt Pet. de Peralta, in l. 3. §. qui fideicommis sum, numer. 53. & seqq. ff. de haered. instituend. Tiraquell. de primogenitura, quae st. 21. nu mer. 8. Ludouic. Molina, de Hispanor. primog. lib. 1. cap. 8. num. 2. & num. 21. & 22. & cap. 9. eiusdem libri, numer. 2. in principio, & in fine, versic. Aut agimus de maioratu, & lib. 2. cap. 4. numer. 6. & 18. & 19. & comprobantur ex textu, in l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legatis secundo, l. si arrogator, ff. de adoptionibus, l. 3. ff. de interd. & relegat. l. cum filiusfamilias, ff. de militari testamento, ibi: Quia haereditati quidem suae miles, quam vellet substitutionem facere, potest: veruntamen alienum ius tollere non potest. Sic equidem, nec pos set filio maiori mas [sect. 82] culo praetermis so, filiam foeminam, & iam aetate maiorem, ad succes sionem vocare; cum ex clau sulae eiusdem, & legis dispositione, filius primogenitus maior succedere debeat, nec pos sit ea succes sione priuari, siue filia per parentem vocari; quod ex his, quae nunc tradidimus, certis simum est, atque ex his Authoribus deducitur manifeste, qui deficiente filio masculo, succedere filiam foe minam legitimam in bonis ipsis a Rege Henrico donatis, adnotarunt specifice. Ex his etiam, quae in fortioribus terminis, ego ipse quotidianar. har. controu. iur. lib. 2. cap. 26. cum Ludouic. Molina defendi, atque comprobaui. Ex illis denique, quae post alios multos scripta reliquit Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gammae 51. prima parte, & ad decisionem 340. part. 2. vbi inquit, notabilem es se decisionem illam Gammae 51. ad anniuersaria, patronatus & maioratus nostri temporis, quod etiam si ex verbis testantis debeant deuenire ad proximiorem consanguineum, aut ad maiorem; vel ad filium, vel filiam maiorem natu, nihilominus in pari gradu praefertur masculus aetate minor. Et citat Molinam, Matiencum, Cald. Pereiram, D. Spino, Aluaradum, Velazq. Auendanum, Ioann. Gutier. & Alexand. Raudens. ex quibus as serit, communiter concludi, quod etiam si maioratus procedat a foemina, & masculus sit ex foemina descendens, praefertur, quamuis minor, foeminae in pari gradu existenti, etiam si de scendat ex masculo: quod idem resoluit dicta decis. 340. & antea dixerat, & quamplurimos Authores sic tenentes adduxerat in addit. ad decis. 295. part. 2. fol. 28. Rursus & quinto loco obseruandum, atque[sect. 83] constituendum erit, quod si habenti bona maioratus, quae ex donatione Regis Henrici secundi proces serunt, Rex concedat licentiam vendendi aliquod oppidum, vel aliam rem ea lege, vt aliud ex pretio eiusdem ematur, quod res sic empta sortietur naturam bonorum antiquorum, & censebitur eodem iure, quo bona alia a Rege Henrico donata censeri solent; ita vt vltimo pos ses sore, abs que liberis moriente, bona nouiter acquisita, ad Regiam Coronam reuerti debeant, cum sequantur naturam antiquorum cum omnibus qualitatibus suis, iuxta ea, quae numeris praecedentibus ipse Molina tradiderat, maxime ex numer. 24. in eo dubio, vtrum scilicet res empta ex pecunia redacta ex alia re maioratus, vel pretium eius subrogetur, & intret in eius locum, de quo etiam Pelaez a Mieres, prima parte, quae st. 11. Ioannes Gutierrez practicarum libro 3. quae stione 87. item ex traditis per eundem Molinam, ibidem numero 36. & 37. vbi ipse scripsit, quod in omnibus casibus, qui[sect. 84] bus resoluit, rem emptam ex pecunia redacta ex re maioratus, effici ipsius maioratus, ea res succedit in ipso maioratu cum omnibus qualitatibus primordialibus, atque accidentalibus primi maioratus, adeo vt nihil differat ab aliis rebus, quae ab ipso maioratu nunquam alienata fuerunt; quod ibi comprobat; & adducit Iasonis locum, quod res quae succedit in locum alterius rei, fideicommis so subiectae, efficitur etiam fideicommis saria. Comprobari etiam potest ex his, quae ego ipse, hoc eod. tractatu, supra libro 4. cap. 36. ex num. 51. vsque ad numerum 56. scripta, atque notata reliqui, vt probarem, rem subrogatam, intrare in locum alterius, cum omnibus qualitatibus, natura, & circunstantiis; quod etiam late comprobat Cald. Pereira de renouat. Emphyteus. quae st. 3. num. 13. cum seqq. Hieronymus de Portoles, de consortio, & fideicommis so legali, cap. 6. a num. 20. & cap. 1. a num. 30. Blafius Flores Diaz de Mena, variarum, libro 1. quae st. 20. per totam. Et quod res subrogata in locum rei maioratus, aut succedens in locum alterius rei fideicommis sariae cum omnibus qualitatibus prioris subrogatur, aut dicitur fideicommis saria, multis exornat Valencuela Velazquez in cons. 69. ex numer. 264. cum seqq. & num. 254. cum seqq. & cons. 60. num. 24. & 25. Stephanus Gratianus, disceptat. forens. tomo 4. cap. 624. ex num. 2. vsque ad n. 16. & cap. 736. ex num. 51. & cap. 751. ex num. 30. cum seqq. & cap. 765. num. 36. & 57. & 63. & cap. 766. numero 37. & cap. 780. num. 5. & 6. & cap. 769. num. 69. & cap. 791. num. 14. & 16. & tom. 3. cap. 491. num. 13. & cap. 540. num. 54. & cap. 446. num. 30. & 56. & cap. 557. n. 60. Marius Giurba, ad consuetudines Senatus Mes sanen sis, cap. 12. glos. 2. parte prima, ex folio 672. & decis. 83. num. 14. And. Molfesius, ad consuet. Neapolitan. tomo primo, parte 2. quae st. 5. folio 67. & quae st. 20. fol. 93. Ioseph. de Sese, decis. 341. num. 9. tomo 3. D. Hieronym. Franciscus Leo, decis. Valentiae 165. numer. 6. tomo 2. Hercul. Maresc. variar. lib. 2. c. 80. num. 8. Praeterea & sexto loco obseruandum, atque constituendum est, Principem donare, & alienare pos se ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel castrum, dummodo non sit magni detrimenti, Principatus, & ditionis suae; sic sane docuit Bartolus in l. prohibere, § plane, numer. 5. ff. quod vi aut clam, & in cons. 196. ciuitat. Camerinensi, libro primo, per text. in cap. intellecto, de iureiurando, & in cap. Abbate sane, de re iudicata, libro 6. Isernia, in Rubrica, quae sint Regalia, num. 3. vers. Sed quo modo potest, vbi scribit, quod Rex, & Imperator non pos sunt donare omnia Regni Regalia; vel tanta, quae afferant Coronae magnam diminutionem; sed vbi non multum Coronae detrahitur, pos sunt. Et idem tenuerunt Alexand. Felin. Iason, Afflictus, Bertrandus, Couarr. & alij, quos refert, & sequitur Pet. Surd. in cons. 440. num. 47. lib. 4. late Loazes, in allegatione oppidi de Mula, in primó fundamento pro Marchione, num. 6. & seqq. & huius opinionis duos & triginta Doctores conges sit Iacobus Menochius, in cons. 962. num. 21. lib. 10. & alios recenset Fernand. Vazq. de Menchaca, in libro primo centrouersiarum illust. cap. 4. numer. 1. adduxit etiam, 54. Authores huiusce opinionis, idem Menochius, in cons. 1003. numero 18. per totum, libro 11. vbi ex numero primo, vsque ad dictum numerum 18. multis iuribus superiorem resolutionem comprobat; & num. 19. & seqq. vsque ad numerum 49. expendit, adducitque omnia fundamenta, quae pro contraria parte vt Princeps donare, vel alienare non pos sit, ponderari valent. Et suo ordine eisdem omnibus responsum praebet, satissacitque concludenter, vt latis sime, & melius quam alibi videri potest. Et vltra relatos per Menochium id ipsum tenuerunt Carolus de Tapia in commentariis ad l. finalem, ff. de constitut. Principum, 2. parte, capite 9. numer. 35. & 36. Cae sar Barzius, decis. 118. Georgius de Cabedo, decis. Portug. 116. 117. & 118. vbi late, vtrum Rex pos sit donate, vel alienare vnam de ciuitatibus sui Re gni, inuitis ciuibus? & num. 5. resoluit, Principem id facere pos se, etiam sine consensu ciuitatis, si modo talis donatio graue, aut enorme damnum non infert Regno, & d. decis. 117. latius de hoc, & dicta decis. 118. agit ex profes so, vtrum ciuitatis bona pos sit Princeps donare, & eandem tradit re solutionem num. 19. & 21. & decis. 119. an Rex succes sor in Regno, teneatur habere ratas donationes factas a praedeces soribus? Ioseph. etiam de Sese, decis. Regni Aragon. 79. per totam, vbi late, an Princeps, Rex, & Imperator pos sint alienare de iuribus, & bonis Regni. Et ex causa remunerationis seruitiorum, multo[sect. 86] magis certum est, Principem id efficere pos se, & oppida, siue bona sui Principatus donare, sicuti hanc conclusionem a fortiori probarunt Authores omnes, supra enumerati per Menochium. Bartolus etiam, Igneus, Gomezius, Claudius Seysell. Re staurus, Couarr. Azeuedus, Ludouic. Molina, Marcabrunus, & Schradeus, quos recenset idem Menochius, dicto cons. 1003. num. 49. & num. 50. & seqq. vsque ad num. 57. adducit fundamenta ad probandum, alienatione prohibita, pos se tamen alienari[sect. 87] ob benemerita; prout in minore , in Ciuitate, & Decurionibus, in Praelato, in Administratore, Tutore & Curatore, & in aliis statuit ibidem. Et concludit numer. 56. ob benemeritorum, beneficiorumque remunerationem pos se Principem rem vnius alteri donare, & as signare; quod iure, & aucto[sect. 88] ritate latius ibi comprobat. Tradit etiam Auendanus, de exequend. Mandat. reg. prima parte, cap. 4. in principio, vbi inquit numer. 3. Regem Castellae pos se dare ciuitates, vel villas, aut terras cum iurisdictione, & imperio, vel sine iurisdictione: Belluga, in speculo Principium, Rubrica 9. numer. 6. & 9. vbi quod Princeps id efficere pos sit, non obstante etiam iuramento; quia iuramentum factum de con seruandis bonis Coronae, ad has rationabiles alienationes & quae ex causa renumerationis seruitiorum fiunt, & honori Regio condecentes sunt, non extenditur; sicuti probauit etiam idem Menochius, dict. cons. 1003. numer. 22. lib. 11. & conueniunt Carol. de Tapia, Cabedius, & Sese, in locis relatis supra. Nec debent neces sario donatarij benemerita, & [sect. 89] seruitia aequiualere rei donatae a Rege & Principe; nam satis est, ea respondere liberalitati Principis, quae maior es se debet, quam alterius priuati; qui si prohibeatur alienare res suas, & donare, permittatur tamen ei, ob benemerita donatarij erga se donare, requiritur tunc, quod benemerita donatarij aequiualeant rei donatae. Quando autem priuatus donare, & alienare potest, donatio facta ob donatarij merita non requirit, quod ipsi rei donatae cquiualeant merita; sicuti haec omnia ex mente communi singulariter distinguit, atque explicat latius Menochius, eodem consilio 1003. ex numer. 60. vsque ad nume. Fontanella etiam, de pactis nuptialibus, clausu glos. 7. ex num. 1. cum seqq. & num. 60. & seqq. & glos. 8. ex folio 63. Graeueus, in addit. ad And. Gaill, lib. 2. conclus. 38. fol. 127. Vincent. Carocius, de locato & conducto, folio 28. per totum, & folio 29. Imo Principi as serenti, se ob benemerita do[sect. 90] nare, creditur; atque ita benemerita probari pos sunt as sertione eiusdem Principis, quod ipse Menochius latius comprobat, & decem & octo Auctores pro ea parte commemorat, praecitato consilio 1003. ex num. 76. vsque ad num. 81. & vltra relatos ab eo id ipsum probauit Fernandus Loazes, in allegatione super controuersia oppidi de Mula, tertio dubio principali, dubitatione prima, numer. 36. & 37. folio mihi 133. in illis verbis: In casu tamen nostro omnia supradicta videntur ces sare, quia cum ea, quae proxime diximus, locum habeant, atque procedant in casibus, & personis, quibus a iure prohibitum est donare: & nos simus in casu a iure licito, atque permis so: nam vt superius diximus, ac demonstrauimus, licitum est Principibus, & signanter Regibus, quibuscunque sui Regni oppida, atque castra concedere: si Reges ipsi prae fata oppida, & castra aliquibus subditis benemeritis donent, & ob benemerita ab eis sibi impensa, se donare affirment, eorum as sertioni, quantumcunque generali, est standum, &c. Idem etiam concludit cum aliis multis Authoribus, Ioannes Garcia de nobilitate, glos s. 2. num. 20. pagina 78. Bolognetus in cons. 1. n. 51. Tiberius Decianus in cons. 28. num. 38. libro primo. Mascardus de probat. conclus. 186. in fine. Nec reuocari potest donatio haec ob beneme[sect. 91] rita, & seruitia facta, vel a Principe concedente, vel ab eius succes soribus; quemadmodum scripserunt decem & octo Doctores, quos ex ordine enumerauit Menoch. in cons. 1007. num. 68. lib. 11. qui loquuntur in priuilegio, ob benemerita conces so. Et in donatione facta a Principe ob benemerita, loquuntur vigintiquinque iuris Interpretes, quos recensuit ipse Menochius, & latius explicauit dicto cons. 1003. num. 94. videndus ex num. 90. versiculo, Octaua est conclusio, vsque ad numerum 101. & adiicit numero 104. quod donatio perfecta, a Principe[sect. 92] facta, non potest ab eo modificari, & restringi; sicuti tradiderunt Castrensis, Isernia, Decius, Socinus iunior, Pelaez a Mieres, & Fabius de Anna, quos ibi recensuit: Burgos de Pas in cons. 25. num. 46. & 58. & 59. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quae st. 92. num. 3. Peregrinus de iure fisci, libro primo, titulo vltimo, num. 44. & lib. sexto, titulo primo, numero 10. Georgius de Cabedo, decision Portugal. 19. num. 1. vbi inquit, quod Rex succes sor in Regno, etiam non iure haereditario, sed per electionem, tenetur habere ratas donationes, collationes, & infeudationes factas a praedeces sore; maxime si fuerint in remunerationem seruitiorum; vt per Baldum, in cons. 359. volum. 1. vbi etiam loquitur in officiis, quando collatio facta est sub nomine Dignitatis. Sequitur Capycius decis. 121. num. 4. Lodouic. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 3. numer. 18. & eadem decis. 19. numer. 12. inquit ipse Cabedius, quod l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, multo magis habet locum in Regibus, & Principibus, quam in priuatis, atque ita quod Principes se abstinere debent a reuocatione, seu modificatione donationum, quas fecerunt; quia debet es se verbum Regis immobile, sicut polus; vt inquit Baldus, in cons. 279. lib. 3. refert Ludou. Molin. lib. 4. cap. 3. num. 19. variatio namque in Principibus, cuius actus debent es se stabiles, damnatur; Rota, in antiquis, de praebendis, decision 33. num. 1. prout refert ipse Cabed. dict. num. 12. & repetit decis. 20. eadem parte 2. vbi scribit, quod Princeps non potest auferre officium, quod alicui conces sit ad vitam, vel ad certum tempus, si pretio impetratum fuit, & idem statuit, numero 3. si ob seruitia, & benemerita conces sum fuit, & refert alios ita tenentes: tenuit etiam Ioseph. de Sese, decis. 79. numer. 30. & 33. & 39. & 50. & 52. Sic etiam, quod priuilegium a Principe conces sum ob benemerita, non pos sit ab eo aliqua de causa reuocari; scribit idem Menoch. in cons. 2. num. 139. & in cons. 75. num. 43. libro primo. Decianus in cons. 66. num. 26. lib. 2. Bursatus, in cons. 16. numero 56. libro primo. Iacob. Bereta, in cons. 1. numer. 16. Amadaeus a Ponte, in repetitione ad titulum, qui feud. dare pos s. num. 96. & 97. Carolus de Tapia, ad l. fin. ff. de constit. Princ. 2. par. cap. 9. numer. 6. & 27. late Matiencus in l. 6. titu. 10. lib. 5. glos. 1. & 2. Sese, vbi supra, num. 39. & es se firmis simum priuilegium remunerationis causa, inquit Camera Imperialis, lib. 2. rerum iudicat. Germaniae, decis. 10. num. 17. & proprie non dici priuilegium, nec beneficium, sed potius permutationem, tradit Roland. Cabagnolus, in obseruat. ad decreta Montisferrati, lib. 2. decreto 72. §. primo, quae stione 13. num. 3. & hactenus de sexta obseruatione, ex qua dilucide apparet, Regem Henricum secundum oppida, & castra, aliáque bona Nobilibus huius Regni, iure donare potuis se ob seruitia, & benemerita; nec donationes eas, eodem iure ordinario attento, modificari, aut reuocari potuis se, iuxta supra dicta, nisi peculiaris alia ratio id suaderet, prout latius adnotabitur obseruatione sequenti. Rursus & septimo loco obseruandum, atque constituendum erit, quod licet regulariter donatio perfecta, a Principe facta non pos sit ab eo modificari, nec restringi, vt dictum remanet; ex causa tamen iusta, & neces saria, & maxime publicae vtilitatis, vel lege generali condita, id fieri potest; sicuti post alios multos Authores tradiderunt Camillus de Curte, in tractatu iuris feudalis, prima parte, vers. Declarata igitur materia, pagina 69. numero 22. Ludouic. Moli. de Hispan. primog. libro 1. cap. 8. ex num. 28. & lib. 3. cap. 2. ex num. 11. Pelaez a Mieres, in initio secundae partis, ex num. 46. Menoch. lib. 2. prae sumption 10. Peregrinus de fideicommis. artic. 52. ex num. 208. Fachin. in cons. 2. ex numer. 22. Carolus de Tapia, ad dictam l. fin ff. de constit. princip. 2. par. cap. 9. vbi ad limitationem eorum, quae antea dixerat numeris praecedentibus; statuit num. 41. & seqq. quod Princeps subsistente iusta causa, potest reuocare donationes, priuilegia, & conces siones, etiam ob benemerita, & seruitia factas; sicuti adnotarunt Authores quamplures, ibi relati; vt puta si in notabile Regni detrimentum redundarent; prout ibi num. 33. & seqq. siue in praeiudicium subditorum; prout ibidem, ex num. 40. & id ipsum firmarunt Belluga, Rubrica 9. num. 5. & 6. Marin. Freccia, libro 2. de feudis, 5. auctoritate, num. 18. Parladorius, different. 13. §. 3. n. 2. & 3. Bos si. tit. de Regalib. num. 32. Roland. in cons. 1. num. 97. & seqq. lib. 2. Rodericus Suarez, allegatione 8. num. 9. Vincent. Anna, allegat. 69. numer. 6. Peregrinus de iure fisci, libr. 1. tit. 3. num. 67. Georgius de Cabedo, decis. 19. num. 2. & numer. 7. & seqq. par. 2. vbi quod Princeps ex causa superueniente, potest non solum modificare donationem a se factam, sed etiam reuocare, etiam si sit facta per viam priuilegij, aut contractus, idque habere locum, legem generalem faciendo; siue, quia tales donationes grauiter Coronam laedant, aut coeperint es se damnos ae Regi, Regno, aut Reipublicae. Siue Princeps ob bonum publicum velit gratiam, seu donationem reuocare, aut limitare; prout haec omnia comprobat ibidem: & latius ipse Cabedius, decisione 75. per totam, parte 2. Vbi numero primo, pro regula constituit, quod Rex sine causa non potest reuocare contractum initum cum subdito, vel priuilegium conces sum in modum contractus. Et id ipsum dicendum es se in succes sore ratione contractus gesti a praedeces sore. Quod tamen fallit multis modis, vt ibi n. 3. Fallit etiam, si ex noua causa superueniente, vel ob enorme praeiudicium Coronae, vel propter bonum publicum Rex contractum, aut priuilegium reuocet, aut limiter, vt ibi n. 4. & 5. Fallit etiam, quando ex post facto priuilegium coepit es se nimis damnosum ipsi concedenti, vel Regno, aut Reipublicae, vt ibi etiam n. 6. & 9. & num. 7. & 10. quod donationes a Rege factae ob benemerita, pos sunt ex causa superueniente reuocari, & multo magis modificari si ex post facto incipiunt es se nimis damnos ae, & enorme prae iudicium afferre. Et subdit, quod Rex Portugaliae Alphonsus V. limitauit priuilegia, quae conces serat super exemptione de soluendis iugeribus, quia postea procedente tempore, coeperunt enorme, & grande praeiudicium afferre ipsi Regno, & eius Coronae, provt ibi, num. 11. Sic etiam, quod Rex Ioannes I. donationes, quas fecerat tempore bellorum, limitauit postmodum, atque declarauit, quia erant praeiudiciales Regno, & Coronae Regiae, provt ibi num. 12. & concludit num. 13. quod Rex potest etiam reuocare donationes, vel priuilegia, statuendo, siue legem generalem condendo; nec tunc requiritur specifica derogatio illorum, quia fit per viam legis, vt habetur in l. finali, C. si contra ius, vel vtilit. public. & in cap. nonnulli, vbi plene Felin. de rescriptis. Et eisdem conclusionibus, & resolutionibus Georgij de Cabedo conuenit Ioseph. de Sese, dicta decis. 79. maxime num. 2. & numer. 7. & 8. & num. 46. vbi quod vtilitate publica stante, reuocantur conces siones Imperij, maxime si redundant in magnam lae sionem Regni, provt latius ibi. Et per Cae sarem Barzium, decis. 118. numer. 3. & seqq. vsque ad num. 12. Menochium in consilio 350. num. 21. libro 4. optime Valencuela Velazquez in cons. 99. puncto 2. ex num. 29. vsque ad numer. 39. vbi easdem Georgij Cabedi resolutiones, d. decis. 75. par. 2. adducit, sed eum non refert; & concludit, quod existente publica vtilitate iustificatur modificatio, & reductio, & alicuius partis as signatae quantitatis suspensio, facta a Principe, & quod potest alterare contractum, quamuis regulariter non pos sit. Sic sane ex causa neces saria, & Reipublicae adeo vtili, atque lege generali condita, potuit Henricus Rex ipse secundus modificationem adiicere donationibus, a se antea factis, ex quibus Regno, & Regiae Coronae adeo graue damnum, & detrimentum proueniebat; sicuti in terminis late contendit Palac. Rub. in repetit. Rubrica, de donat. inter §. 69. ex num. 13. vsque ad num. 18. Costa in quae st. patrui & nepotis, pag. 3. & 4. & in tract. de maioratu bonor. Regiae Coronae, in principio, numer. 2. Azeuedus in l. 7. tit. 11. lib. 5. num. 1. Arias Pinellus, in l. 1. C. de bonis maternis, 3. par. num. 61. vers. Infertur 16. vbi ex his, quae contra communem statuerat antea, ex num. 60. & 61. infert generalius, non es se iuridicum, quod plures tradunt, donationem Principis ob benemerita, nunquam reuocari pos se, etiam ex causa; idque exemplificant in priuilegiis, & conces sionibus; ipséque verius putat, causam meritorum, nihil, vel parum facere, si prae supponamus, modificationem donationis postea a Principe fieri ex causa iusta, vel lege generali, qualis est apud Lusitanos lex Regia, libro primo, titulo 76. & dicto libro 2. titulo 17. de potestate enim; & iustitia Principis legem condentis, etiam si videatur reuocare, vel restringere, quod dedit, dubitandum non est, provt ibi comprobat, & Palatios Rubios, d. §. 69. numer. 13. recenset: sic etiam (subdit ipse) extra legem, vbi ex iusta causa reuocat; id enim iure licet, non ob stantibus benemeritis, iuxta textum, in cap. sugge stum, de decimis, facit l. Lucius 11. ff. de euict. l. item si verberatum 15. §. Item si forte, ff. de rei vendicat. ex causa enim (inquit etiam ipse Pinellus) reuocantur decreta, & conuentiones Reipublicae, & alia, quae regulariter irreuocabilia es sent, l. quod semel, ff. de decre. ab ordin faciend. ibi. Nisi ex causa, & probatur quia fere nunquam Principes talia concedunt, nisi ob benemerita; vnde si reuocatio, vel modificatio restringeretur ad donata absque meritis, ina nis redderetur lex Regia, frustratoriúsque ius sus Principis; quod non est dicendum. Sine causa autem iusta regulariter reuocari non potest Principis donatio, cum nec priuatus pos sit, d. l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, I fin. C. de vsucap. pro donato cap. verum, de condit. appo. quod Doctores non aduertunt, praepostere in hac re distinguentes; prove latius ibi notauit idem Pinel. Ioann. Gutier. pract. lib. 2. q. 92. num. 3. Aluar. Valas. consult. 120. num. 12. Ioann. Matienc. in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. gl. 1. num. 4. & glos. 6. num. 3. vbi quod donatio remuneratoria ex causa publicae vtilitatis reuocari, vel modificari potest; latius Glos. 9. vbi num. 1. deducit ex illa lege, donationes immoderatas a Rege factas moderari pos se, etiam si ob benemerita factae fuerint, si nimis laedunt Regiam Coronam; reducit enim Rex has donationes ad modum maioratus, ita vt deficientibus filiis legitimis, bona redeant ad Coronam Regiam, statim num. 2. opponit d. tex. in d. l. perfecta donatio, & de his, quae ibidem dixerat gl. 1. quod donatio remuneratoria a Principe facta ob benemerita, & seruitia reuocari non potest; & respondet, huiusmodi donationes potuis se per Regem concedentem, vel Succes sorem ex causa modificari, imo & reuocari, non solum per legem, vt ibi fit, verum etiam per Principis rescriptum, veluti si vertitur praeiudicium, vel incommodum maximum Regiae Coronae; quod latius ibi comprobat, & extat singularis lex partitae 31. tit. 18. part. 3. ibi: O alguna cosa, que fues se a pro comunal del Rey. Ratio autem publicae vtilitatis exprimitur In eadem l. 11. ti. 7. lib. 5. nouae collec, Regiae, ibi, por quanto el Rey don Enrique el segundo , auiendo hecho muchas donaciones en periuyzio y diminucion de la Corona Real destos Reynos, por descargo de su conciencia, y para algun teparo y remedio de lo qui as si auia hecho en periuyzio dela dicha Corona. &c. Octauo deinde obseruandum, atque constituendum erit, ex praefatione eiusdem legis vndecimae, ibi Por razon de los muchos y grandes senalados seruicios que nos hizieron on los nuestres menesteres, &c. Item ex verbis subsequentibus, ibi: Por lo qual nos les ouimos de hazer algunas gracias y mercedes, porqui nos[sect. 94] lo auiam bien seruido, &c. destrui omnino, atque confutari debere placitum, siue opinionem quorundam, qui clausulam ipsam, & legem Henriquenam limitare contendunt, vt non procedat in his donationibus, quae ex causa remunerationis meritorum, & seruitiorum maximorum, & notabilium, ab eodem Rege factae fuere; siquidem in eis ipsis loquitur illa lex, & omnes donationes, cuiuslibet generis, & qualitatis sint, siue ex quacunque causa, remunerationis scilicet, etiam maximorum, & notabilium seruitiorum, procedant, comprehendit, & modificat: indefinite enim dicit, provt nunc retuli: atque ita duo principaliter intendit. Primum, donationes antea factas confirmare, & conualidare, si neces sarium est Secundum, eas modificare, & ad illum modum restringere; quasi ea seruitiorum, & benemeritorum satisfactio (licet adiecta praedicta modificatione) maximae considerationis sit; siquidem si in perpetuum existant filij primogeniti, & descendentes vltimi pos ses soris cuiuslibet, in perpetuum etiam in familia durabunt bona, sic a Rege donata; si autem descendentes deficiant, ad Coronam Regiam redibunt, quae alia non ita facile redirent, nec damnum, adeo grande hisce Regnis, & Regiae Coronae illatum, reparari pos set, nisi ad eum modum modificatio fieret. Sic sane, quod modificatio metipsa omnes donationes, & omnia bona a Rege Henrico donata comprehendat, etiam si ex cau sa remunerationis maximorum seruitiorum proce dat, & quod nulla donatio intelligi pos sit excepta, apertis sime innuit lex eadem 11. & vnanimiter intellexerunt omnes Interpretes hucusque commemorati, & qui statim commemorabuntur: Menoch. etiam non dis sentit; nam licet praecitato cons. 1003. num. 101. vers. Nona & vltima conclusio. lib. 11. voluerit limitare legem illam, vt ipsa comprehendat donationes illas immensas, & immoderatas factas a Rege ipso Henrico; non vero eas, quae con siderare & moderate factae sunt ob insignia vas salli benemeriti erga ipsum Regem; atque inde potuerit Rex idem in casu illo, super quo excellens illud consilium edidit, donare D. don Pedro de Velasco oppidum, vel ciuitatem mille vas sallorum, ob maxima ipsius erga ipsum Regem seruitia, nec reuocari potuerit; statim tamen agnoscit expresse, prae dictam legem es se generalem, & ob id comprehendere quascunque donationes; & idcirco alia via propositae ibi difficultati sucurrendum, atque satis faciendum; provt ibi succurrit, atque satisfacit. Nam licet respectu seruitiorum, (provt ego considero vltra Menochium) moderatae, & consideratae pos sint videri eaedem donationes (provt fuis se illam Comestabili Castellae factam contendebat Menochius ibi) respectu tamen multitudinis donationum, immoderatae fuere; & sic omnibus simul iunctis, non aliqua; vel aliquibus de per se, & separatim consideratis, moderationem fieri, non modo conueniens, sed etiam neces sarium omnino fuis se, compertum est; alias autem intolerabile, & graue Regni, Regiaeque Coronae damnum non repararetur. Haec autem consideratio manifeste probatur in eadem l. 11. tit. 7. lib. 5. ibi, Por quanto el Rey don Henrique el segundo, auiendo hecho muchas donaciones en perjuyzio y diminucion de la Corona Real destos Reynos: Et ibi, Por lo qual nos les ouimos dehazer algunas gracias y mercedes, &c. Et ibi. Que les guarden, y cumplan, y mantengan las dichas gracias y mercedes que nos les hizimos, &c. Ecce, vbi ratio finalis inducendae moderationis, siue restrictiones illius ex tot, tantisque donationibus, simul iunctis; ex quibus adeo graue damnum euenit, proces sit; nec in consideratione habetur, quod illa, aut illa, respectu maximorum seruitiorum, considerate, & moderate facta fuerit, atque ita, vnaquaeque donatio constitutioni illi subiicitur, cuiuscunque qualitatis seruitia, & benemerita fuerint; ob quae donatio facta est: quod adeo clare ibi deciditur, vt in dubium reuocari non valeat. Idque euidentius demonstrabitur, si animaduertamus (quo magis certum sit, modificationem illam adiici potuis se, & iure procedere decisionem dict. l. 11.) donationes omnes illas, a Rege Henrico factas, non dici eadem in lege, ex causa remunerationis seruitiorum fieri, siue proces sis se, nec de remuneratione mentionem fieri; vere tamen; Por razon de los muchos, y grandes, y senalados seruicios, factas fuis se; provt ibi exprimitur; quasi diceret, in recognitionem, siue praemium seruitiorum; ex his autem alia obligatio, quam antidotalis, vt benefacienti benefaciamus, non resultat; vt in l. sed etsi lege, §. consulit, ff. de petit. haereditat. cum aliis pluribus iuribus, de quibus per Pinellum, tertia parte. l. primae, C. de bonis maternis, numer. 60. in principio, vers. Ex qua conclusione: nam donatio remuneratoria, quae transit in naturam contractus, & quae non potest reuocari, est illa, pro cuius debito, vel remuneratione donans pos set in iudicium conueniri; vt per Crauetam, in cons. 165. num. 4. & 6. Seguram in repetitione l. cohaeredi, §. cum filiae, ex num. 174. ff. de vulg. & pupil. substit. Couarr. in cap. cum in officiis, ex numero 10. de testamentis, Tellum, in l. 28. Tauri numero tertio. Ioannem Gutierrez de iuramento confirmatorio prima parte, capite 5. numer. 24. Angulum ad leges meliorationum, l. 12. glos. 1. ex num. 13. Ioannem Parladorium, tertia parte, post sesquicent, quotidianar. Different. quae stione 15. numer. 3. latius per Pinellum, dicto numero 60. & numer. 61. vbi multa fundamenta pro hac parte expendit, & contrariae partis fundamentis integre, atque erudite satisfacit, & resoluit, vere & proprie donationem, etiam liberalem, vel gratuitam appellari, quae fit causa remunerationis, quando seruitia, vel merita non prae stabant ius aliquod agendi: & inde distinguendum es se, an talia sint merita, seu seruitia, ex quibus resultet ius agendi, & tunc procedat communis Doctorum sententia, vt donatio remuneratoria dicatur quaedam compensatio, & aequari debeat causis onerosis, non lucratiuis. An vero ex benemeritis, seu seruitiis ius agendi non competebat; & tunc quidem lapsi sint Interpretes communiter, & donatio vere & proprie dicatur, quamuis ex causa remunerationis fiat; quae distinctio veris sima quidem est, atque concludenter probatur illo fundamento (vt caetera, quae idem Author expendit, praetermittam) quod videmus in iure nostro, donationem non prae sumi regulariter absque meritis donatarij, vt inquit Vlpianus, in l. nec adiecit, ff. pro socio, ibi: Non sine causa sed ob meritum aliquod accedunt. Quod tamen ita prae suppositum, non obstitit iuris Conditoribus, quin donationem liberalem, & gratuitam appellarent, in eaque aliquando multa solemnia exegerint. Seruitia autem quae naturales huius Regni, seu vas salli ipsi Regi Henrico fecerant in bello, bellique conflictis, non prae stabant ius aliquod agendi, vt ex ipsis pos set inuitus ad satisfactionem, seu conpensationem teneri: nam licet Rex debeat remunerare seruitores, & officiales suos, vt in l. 2. titulo 9. parti 2. & ibi Gregorius, glos. 5. & digni quidem renumeratione sint subditi, qui pro honore Principis, vel defensione patriae pericula subierint, & fortem, fidelémque operam prae stiterint, vt eleganter inquit Imperator in l. finali, C. de praeposit. agent. in rebus, & in l. prima, C. de priuileg. eor. qui in sacr. Palat. milit. & text. notab. in l. cum nauarchorum, C. de Nauicular. lib. 11. non tamen ad hoc Princeps, vel Rex compelli potest; ideóque donatum a Principe pro seruitiis, a nomine donationis non separabitur, sicque & reuocari poterit ex causa; sicuti Arias Pinellus, dicta 3. parte, l. 1. sub numero 61. versic. infertur 14. & veri sic. infertur 15. & vers. infertur 16. Erudite, & vere animaduertit. Addiderim ego debere vas sallum de iure concomitari dominum in bello, & illi opem ferre, cap. 1. de noua forma fidel. & clare habetur in c. 1. §. domino guerram, in tit. hic finitur lex. Imo vas sallus tenetur sequi Dominum extra Regnum, & Prouinciam suam bellum gerentem, vt scribunt Bald. & Isernia, in cap. 1. num. 3. vers. Sed si sit, Quibus modis feud. amittat. & aliis comprobant Afflictus, ibidem, num. 27. & in decis. 265. num. 50. Curt. iun. in tract. feudor. in 4. parte, colum. 2. vers. Tertio cadit, & Schrader. in tract. feudor. parte 6. cap. 6. num. 13. ex quo sequitur, quod vas sallus, sic Domino inseruiens, non videtur de eo benemeritus, nec beneficium aliquod contulis se, cum ex officij sui debito id facere teneretur, vt in specie respondit Neuiza. inter consil. Bruni, in cons. 12. n. 90. motus auctoritate Ioannis Lupi, in rubrica, de donat. inter vir. & vxor. §. 46. limit. 2. num. 33. in fine; dum dixit donationem mariti factam vxori, ob eius benemerita, non valere; cum vxor teneatur ex sui officij debito, ipsi marito inseruire. Idem de donatione facta a patre filio ob eius benemerita, scribunt Doctores in l. si donatione, C. de collat. & traditionem hanc multis comprobauit Menoch. in comment. de prae sump. lib. 3. prae sumpt. 29. numero 14. qui ipse, d. cons. 1003. num. 68. & tribus seqq. lib. 11. superiores doctrinas recenset, & fatetur es se verum, quod vas sallus tenetur inseruire Domino, & illum sequi in bello, ac tueri, & defendere; attamen si quis plus debito prae stat, quod dicitur conferre beneficium in Dominum, & de eo bene mereri; prout latius ibi comprobat num. 72. & seqq. & probatur in l. 3. tit. 19. parti. 2. & in l. 7. eod. tit. & partita, ibi: Et como quier que el pueblo sea tenudo de venir a estas huestes muy apresuradamente: & ibi Gregorius Lopez, glos. 1. vbi singulariter in proposito distinguit: & per Ioan Garcian in tract. de nobilitat. glos. secunda, ex num. 33. vsque ad num. 47. vbi ciuium obligationem expendit, vt Regi inseruiant in bello, & subueniant, & pro eo moriantur, nullum praemium expectantes ex eo officio, ad quod legis, & iuris imperio tenentur inuiti, prout ibi latis sime. Quocirca, gratiae, beneficia, & liberalitates, quas hisce in casibus, & pro seruitiis factis in bello, Principes faciunt, atque exercent, non petuntur in supremo iustitiae, Regióque Consilio, quia non prae stant ius aliquod agendi, aut ea in iudicio petendi; sed in Regio Camerae, aut belli Consilio, vbi quicquid petitur, & conceditur, per viam gratiae (vulgo de merced) non per viam iustitiae expeditur; quia non obligant praecise Reges, & Principes ad remunerationem; vt latius per Ioannem Garciam, vbi supra: & per filium eius, in quae stione de remuneratione, num. quinquagesimo quarto, per totum, quae habetur post tract. de expensis & meliorat. Is namque Author, licet Arij Pinelli (viri equidem eruditis simi, & prae stantis simi) placita illa contra communem non admiserit, imo communem eandem contra ipsum Pinellum tueatur, & donationis remuneratoriae effectus agnouerit, fundamentisque eiusdem Pinelli satisfaciat, & omnia illa donationis remuneratoriae priuilegia amplectatur cum communi; attamen in proposito nostro non dis sentit ab his, quae Arias ipse Pinellus, tertia parte, dictae l. primae, C. de bon. Matern. sub numero 61. in vers. Infertur decimoquarto: & versic. Infertur decimoquinto: & versiculo, Infertur decimosexto, adnotauerat, de quibus supra; imo in eodem placito remanet, dicto numero 54. & superiorem resolutionem confirmat; inquit enim, non es se iudicanda merita ea, quae fiunt, vel officio pietatis, vel iuris, vel naturae Imperio, & vi, & potestate: vt in filio, vas sallo, vxore, famulo, & amico s aepe experimur. Item quae in seruo, & liberto, & discipulo. Cum enim officia neces sario exhibentur, non pos sunt haec officia vllo modo pertinere ad meritorum rationem, cum in neces sitatibus nemo vnquam liberalis existat, l. rem legatam, ff. de adimend. legat. l. si seruo, ff. de haeredib. instit. l. proxime, ff. de ritu nuptiar. ibi: Magis debitam libertatem prae stitit, quam vllum beneficium in mulierem contulit. Et concludit eodem numero 54. multum ad propositum nostrum in hunc modum: Quo nomine, nec libertus obsequia Patrono prae stando, nec vas sallus fidelis pro Domino moriendo, nec filius pro Patre elaborando, nec vxor Maritum colendo, quicquam faciunt, nisi aliud grauius, & maius intercedat, quod ad meritum pertinere videatur. Maius autem, vel grauius, quod dici pos sit, deduci valebit ex his, quae Menochius, praecitato consilio 1003. ex num. 72. vsque ad numerum 76. scripta, atque annotata reliquit, vbi vi deri poterunt. Praeterea, & nono obseruandum, at que consti[sect. 95] tuendum erit, dubitari iam nullo modo pos se de valore dictae clausulae Regis Henrici, nec de pote state, quam ipse Dominus Rex habuit, vt dictis suis donationibus modificationem adiiceret, & titulo maioratus, ad modum praedictum, res a se donatas pos sideri statuerit, cum in hisce Regnis Castellae recepta sit, pro legeque seruari mandata, in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae; quod vnanimiter agnoscunt omnes hucusque Scribentes, qui clausulae ipsius, & d. l. Regiae mentionem faciunt, & suo ordine nunc commemorabuntur.   Montanus inquam, in l. 8. titu. 12. lib. 3. fori.   Gregorius Lop. in l. 2. tit. 15. parti. 2. in glo. magna, & in l. 10. tit. 26. partit. 4. in glo. magna, col. 4. vers. Sed an pretium.   Ludou. Romanus, in cons. 78.   Rodericus Suar. in l. quoniam in prioribus, limit. 6. Idem in q. maioratus num. 22.   Iacob. Valdesius, in addit. ad dictam limitationem 6. vers. Secundo agit. & ibi Rodericus Suarez sic as serit, in Pinciano Praetorio iudicatum, & dictam clausulam Regis Henrici pro lege obseruatam.   Palacios Rubios, qui id ipsum profitetur in alia causa, ac in eodem Praetorio, in rubrica de donat. inter. §. 50. num. 6. & §. 69. ex num. 13. cum multis seqq. vsq; in finem §.   Ioann. Baraona, Palatij Additionator, ibidem, vers. Ex his iustificari potest.   Burgos de Paz in prooemio legum Tauri, numer. 67. & 455. & in cons. 29. num. 4. & 5.   Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen. in prae fatione, num. 15. & tribus seqq. & libro primo, cap. 5. num. 21. & 22. & cap. 6. eiusdem libri, n. 21. per totum, & lib. 3. cap. 7. num. 12. & lib. 4. cap. 4. num. 38. & dicto num. 21. dicto capite sexto, profitetur iuxta dictam clausulam iudicatum fuis se in Supremo Castellae Senatu in causa Comitis de Onate, super Valle de Lenis: quod supra retuli.   Ioann. Orosc. in l. nuptiae, numer. 4. ff. de Senatoribus.   Emmanuel Costa, in tractatu de maioratu bonorum Regia Coronae, in principio & in quae stione patrui & nepotis, pagina 3. & 4.   Arias Pinellus, in l. prima, C. de bonis maternis, tertia parte, sub num. 61. versic. Infertur 15. ad donationes Regis, vsque ad versicul. Infertur 17. qui doo as serunt, idem statutum in Regno Portugaliae per legem generalem, quae Mentalis appellatur, eo quod Rex Ioannes, eius nomine Primus, legem quandam mente concepis set, & conceptam seruare ius sis set, filius eius Rex Eduardus eam in scripturam redegit; sub tit. 17. ordinat. Regiar. libro 2. §. 1.   Iacob. Asaa, Lusitanus, in tract. de primogenitura, ex n. 50. cum seqq.   Georg. de Cabedo, decis. Portugaliae 75. num. 11. & 12.   Pelaez a Mier. de maiorat. 2. par. q. 6. n. 12.   Aluarus Valasc. consult. 120. per totam, vbi de hac materia circa legem Mentalem illius Regni.   Alphonsus Azeuedus, in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. vbi num. 4. scripsit, quod cum clausula Regis Henrici iam pro lege habeatur, certum est, quod es set nulla sententia contra eam lata.   Latius Ioannes Matiencus, ibidem, glos sa prima, & sequentibus qui glos sa finali, num. 7. sic scribit, Cum ergo legem habeamus in hoc Regno, modificationem istam confirmantem, neces saria non est disputatio, pos sit, necne fieri, &c.   Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 2. quae stione 92. vbi numero tertio, quod dicta clausula pro lege obseruatur, & quod in Regio Pinciano Senatu, iuxta eam semel definitum agnouit.   Flores Diaz de Mena, variarum, l. 1. quae st. 29. §. secundo, n. 20.   Ioannes Ianez Parladorius, sesquicenturia different. differentia decima tertia, §. 1. ex num. 4. vsque ad num. 8.   Pater Ludouic. Molin. tom. 2. de iustitia & iure, tract. 2. disp. 578. n. 10. vers. multo minus, & tom. 3. disp. 626. n. 13.   Velazquez Auend. in l. 40. Tauri, glos. 2. num. 78. & 79.   Iacob. Menoch. in cons. 1003. l. 11. vbi s aepe facit mentionem d. legis, & eam declarat, maxime n. 41. & n. 90. & n. 101. cum seqq. Ego ipse, quotidianar. har. controuersiar . iur. l. 3. c. 19. num. 270. & trib. seq. eiusdem clausulae Regis Henrici mentionem feci, & Ludou. Molin. opinionem defendi, quod reprae sentatio, de qua in. l. 40. Tauri, admittatur in bonis, quae iure maioratus deferuntur ex donatione Regis Henrici. Praecitati itaque omnes ij Authores, vnanimiter tradiderunt (vt dixi) clausulam praedictam Regis Henrici sic receptam, atque intellectam in casibus contingentibus in his Regnis, & in indiuiduo nonnullis in causis sic obseruatum, atque definitum in Regio supremo Senatu, & in Regiis Cancellariis, excludendo scilicet fratres vltimi pos ses soris, etsi a primo donatario descendant, filiique sint anteces soris, & admittendo Regiam Coronam indistincte, vltimo pos ses sore absque liberis decedente; verba namque clausulae eiusdem, & d. l. Regiae 11. nul[sect. 96] lam interpretationem admittunt (quidquid Ludou. Molina contra contenderit) & sic legis ipsius decisioni standum est, quamuis duram contineat dis positionem, l. prospexit, ff. qui & a quibus, c. erit autem, in sin. 4. distinct. Philip. Portius, in cons. 37. n. 9. & in cons. 134. n 12. & post Socin. & alios tradit Anton. Quesada, diuers. quae st. iuris, cap. 16. vbi late Cardin. Tusch. tom. 2. litera L. concl. 262. fol. 287. & concl. 261. in princip. & vbi extat casus legis expres sus, nulla iam potest cadere dubitatio, l. ancillae, & ibi Bald. C. de Furtis, l. si pignore, §. cum furti. ff. eod. tit. Francis. Viui. decis. 374. n. 3. lib. 2. & praemaxime, cum s aepe iudicatum fuerit iuxta ipsammet legem, provt ipsi Authores testantur. Iura etenim nostra[sect. 97] multum detulerunt semper in similibus causarum decisionibus, c. in causis, versic. Cum in similibus, de re iudici l. si filius, ff. ad legem Corneliam, de fal sis, ibi: Sic enim inueni Senatum censuis se, l. nam Imperator, ff. de legibus, ibi: Aut rerum perpetuo similiter iudicatarum auctoritatem vim legis obtinere debere. Notarunt Caepola in cons. 18. Statutum, colum. 3. AEgid. in cons. 2. num. 10. vers. Per praedicta: Afflict. decis. 45. num. 4. & decis. 69. num. 11. & decis. 283. in fi. Vincent. de Franch. decis. 81. num. 2. & decis. 90. num. 5. parte 2. Gamma decis. 16. num. 6. & decis. 33. n. 2. ad fin. & decis. 174. n. 10. Osascus, decisione Pedemontana 22. num. 6. Pat. Ludouicus Molina, secunda parte, tractatu 2. disputatione 248. colum. 1525. Senatus namque Principem reprae sentat: l. 1. §. de qua autem, ff. de postulando, l. quominus, vbi Iason, secundo notabili, ff. de flumin. Bart. in l. AEmilius, circa finem, ff. de minoribus, Craueta, in consil. 144. n. 20. & in cons. 198. num. 7. Rolandus, in cons. 69. n. 26. volum. 3. Rebuffus in prooemio concordat. in princip. Connanus lib. 1. commentar. iur. ciuil. c. 14. Menoch. de arbitr. cas. 68. a num. 29. Geor. de Cabedo, decis. 212. prima parte. Qui cum excitauerit dubium, an sententiis Senatus Itandum sit, & pro auctoritate Senatus expenderit nonnulla, textum etiam admodum singularem, in l. vnica. ff. de officio praefect. Praet. in illis verbis: Credidit enim Princeps, eos, qui ob singularem industriam, explorata eorum fide, & dignitate, ad huius officij magnitudinem adhibentur, non aliter iudicaturos es se, pro sapientia, ac luce dignitatis suae, quam ipse foret indicaturus. Tandem resoluit, Senatus sententias pro lege obseruandas es se, ad causarum similium decisionem, si coram Principe latae fuerint, & ab eo signatae; alias vim legis non obtinere, si latae sint siue prae sentia Regis, nisi in eadem facti specie, ter, aut quater ita Senatus iudicas set, tunc enim ad casus similes eadem erit ob seruatio, & in vim consuetudinis robur habebunt; prout ibi obseruat, & in specie annotauit Antonius Thesau. in praefat. decis. Pedemont. numero 32. Barbosa in l. post dotem, num. 47. ff. solut. matrim. Et quamuis exemplis iudicandum non sit, sed[sect. 98] legibus, l. Imperatores ff. de priuileg. Creditor. l. nemo, C, de sentent. & interlocut. omn. iudic. l. rem non nouam, C. de iudiciis, §. omnis autem index, in authent. de iudiciis, collat. 6. Abb. Bald. Alexand. Socinus, Decianus, Rota Auenionens. Nouellus, Felinus, Afflictis, Decius, Mendoza, Surdus, Cioffius, Riminaldus, Praetis, & Pasetus, cum quibus Franciscus Viuius decis. 91. prima parte, vbi late explicat Surd. etiam in cons. 554. n. 53. lib. 4. Hippolyt. Rimin. in cons. 237. num. 43. lib. 3. & in cons. 814. n. 40. lib. 7. Georg de Cabedo, decis. 212. Tuschus tom. 3. litera E. concl. 549. fol. 546. Iacobus Menoch. in comment. de prae sumpt. lib. 1. quae st. 1. num. 17. & 18. vbi multis comprobauit, dixitque, non esse spectandum, quod gestum, actúmque fuerit Romae, sed quod geri, agíque debuit, l. sed licet ff. de officio Prae sidis, & n. 24. subiunxit, pers aepe obseruatum fuis se, eadem in causa, vnam vni, alteram alteri opinione placuis se, l. denuncias se, § quaeritur, ff. ad l. Iul. de adulter. & multis confirmauit in cons. 59. lib. 1. & repetit in cons. 1031. num. 7. lib. 11. Valencuela Velazquez, in cons. 69. num. 214. Stephanus Gratianus, tom. 3. c. 544. ex num. 53. & tom. 2. cap. 27. ex n. 49. Peregrinus in cons. 91. num. 9. & in cons. 11. num. 47. volumin. 3. & vide omnino in cons. 20. num. 76. volumin. 4. Honded, in cons. 89. num. 48. 49. & 50. tomo 2. Id tamen non procedit in sententiis supremi Confilij, & Tribunalium superiorum, quae semper venerandae sunt, & reuerenter imitandae in decisione causarum similium, vt per eosdem Authores, vbi supra, & Gratianum, in locis nunc relatis: sic sane exemplis pos se iudicari, quando sunt casus similes; idem Menochius scripsit, d. q. 1. n. 17. & 20. ex sententia Fabij Quintiliani. l. 5. instit. Orator. cap. 2. & adiicit, quod cum exemplum nihil aliud sit, quam casus similis; dicimus, argumentum a simili facile corruere, demonstrata dis similitudine aliqua; vt tradunt multi ab eodem Menoch. congesti in lib. 2. de arbitrar. Iudic. cent. 1. casu 84. & repetit, d. cons. 1031. n. 7. ex facto namque ius oritur, & modica etiam facti mutatio totum ius mutat, l. si ex plagis, § in cliuo, ff. ad l. Aquil. & quaelibet causa suos habet terminos, sensus, & arbitrium iudicandi. l. 2. C. de edendo, & id ipsum, quod scilicet exempla vt aliquid operentur, debent es se data omnimoda similitudine, imo lata in vna causa, & producta in alia, non inducant neces sitatem sic iudicandi; scripserunt Boe rius, in addit. ad Bened. Plumbinum, in l. an apud. ff. de manum. vind. Rebuff. 1. tom. ad constit. Regias, in prooemio, glo. 5. num. 85. Menoch. in cons. 2. n. 207. & seqq. lib. 2. Nisi lege aliqua casus es set decisus, prout expresse deciditur in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. & numeris praecedentibus obseruaui: nisi etiam clausula ipsa ad omnes casus aequaliter adaptari pos sit, prout clausula Regis Henrici adaptatur ad omnes, quibus vltimum maioratus pos ses sorem absque liberis, & descendentibus mori contingat; alias secus: vt est text. in l. sed & qui data opera vers. Sed[sect. 99] haec adiectio: ff. ex quibus causis maiores, vbi notat Baldus, summando text. per haec verba. Nota, quod clausula non refertur ad id, ad quod adaptari non potest: & melior text. in l. 1. §. lex falcidia. ibi, Quae tamen pos sint locum habere, ff. ad l. falcid. per quem notabiliter dixit Paul. Cast. ibi num. 4. quod si pater habens quatuor, aut plures filios, & inter eos aliquem clericum, eos omnes haeredes instituit, & adiecit clausulam, & conditionem, quod si absque liberis decederent, inuicem inter se haereditatem restituerent; quod haec conditio ad Clericum non refertur, neque ei adaptatur, cum non pos sit iu stos liberos habere. Quod Ludou. Romanus etiam sensit in consil. 438. sub num. 8. Decius in consil. 299. num. 9. & 10. Parisius in cap. prae sentia, numer. 47. de probat. cum late traditis per Menochium, lib. 4. prae sumpt. 77. ex num. 42. Leand. Galganet. de condit. & demonstrat. 2. part. cap. 1. quae st. 91. imo deficiente etiam decisione dictae. l. 11. titul. 7. lib. 5. adeo expres sa (vt dixi) exempla ipsa rei iudicatae sequenda viderentur in Regnis, cum casus ipse nullo alio iure appareat diffinitus; vt post Boe rium, in tractatu de auctoritate magni Consilij, numer. 170. scripsit idem Menochius, in con sil. 2. num. 112. lib. 1. & repetit dicto consil. 1031. num. 7. lib. 11. Rursus, & decimo loco obseruandum, atque[sect. 100] constituendum erit, certis simi iuris es se, donationem in dubio non prae sumi regulariter, idque maxime, quando alia ratio, seu causa quaecunque, quam donandi considerari potest, l. Campanus, ff. de oper. l. cum de indebito. cum aliis vulgatis, ff. de probationibus, & potius error prae sumitur, quam donatio; idque etiam in facto proprio. Stultitia quoque, seu fatuitas prae sumitur potius, quam donatio, quia donationis prae sumptio est difficillima, & ad excludendam coniecturam donationis, sufficit leuis quaelibet causa, vel occasio. Et si quis as serat donationem, cum sit actus non verisimilis, non modo donationem probare, sed ad probandum ipsam, efficaciores, & clariores probationes adducere debet, quam alias requirerentur. Donationis quoque prae sumptio vt excludatur, capi debet coniectura, & prae sumptio, per quam actus reddatur inutilis, & inefficax; in dubio etiam magis prae sumitur mutuum, aut debiti solutio, quam donatio, etiam si traditio interces serit; sic sane relatas has doctrinas, cum aliis pluribus, in eum finem tendentibus, vt donatio in dubio prae sumi non debeat; post alios multos Authores tradiderunt, & latis sime comprobarunt Beccius in consil. 52. numer. 70. & seqq. Afflictis, decis. 44. num. 24. Rolandus in consil. 10. numer. 13. sequent. libro primo. Decianus, in con sil. 15. numer. 46. lib. 5. Menochius de arbitrariis, lib. 2. casu 88. & in consilio primo, numero 213. & seq. lib. primo, & prae sumptione 12. numero 10. & prae sumptione 71. numero 2. libro 3. Pinellus tertia parte l. primae, C. de bonis maternis, numer. 62. vers. Probatur quinto. Mascardus de probat. conclus 554. per totam, vbi latis sime Pet. Surdus, in consil. 202. numer. 14. & in consil. 290. numer. 54. libro 2. Cardinalis Franciscus Mantica, de tacit. & ambiguis conuent. lib. 13. titul. 9. Hippolyt. Riminald. in consil. 274. numer. 54. & seq. lib. 3. Ioann. Vincent. Honded. In cons. 39. num. 35. & seqq. lib. 2. Achilles Pedrocha, in consil. 11. num. 5. & in consil. 14. nu mer. 40. Stephanus Gratianus, decisione 19. numero 43. Cardinalis Dominic. Tuschus, tom. 2. litera D. conclus. 702. per totam, ex fol. 916. Maxime etiam, quando actus, qui geritur, est inter Principem, & priuatum; Principes namque, quamuis contra[sect. 101] hant, vel ex causa onerosa conueniant cum priuatis, siue tradant, vel aliquid concedant, aut dent, soliti sunt apponere verba, seu nomina, quae gratiam, & liberalitatem, siue beneficium significant; & ideo in ipsis Principibus verbum Indulgemus, aut facimus gratiam, y merced, est terminus aequiuocus, qui comprehendit quamlibet speciem dandi, siue datio sit ex causa onerosa, vel soluendo, vel donando; sicuti docuit Baldus, in l. qui se patris, num. 34. C vnde liberi, Ias. consil. 1. num. 4. ver sic. Tertio principaliter, lib. 1. & in consil. 56. num. 3. in fin. eod. lib. & in praeludiis feudor. num. 10. Loazes, in allegatione pro oppido de Mula, in tertio fundamento, num. 26. Aluarus Valascus, consultatione 120. n. 14. vbi quod verbum, Indulgemus, a Principe prolatum, non inducit praecise donationem; profertur enim etiam in contractibus onerosis: Peregrinus de iure fisci, lib. 1. titulo vltimo, num. 28. & 29. Tus chus, tomo 2. libera D. Conclus. 702. num. 40. Belluga in speculo Principis, rubrica 9. num. 27. & probatur in l. 6. tit. 4. lib. 7. nouae collect. Reg. Et idcirco, cum donatio non prae sumatur (vt[sect. 102] dixi) qui as serit, alium pos sidere bona aliqua ex donatione Regis Henrici; siue Regem ipsum alteri donas se ea, de quibus contenditur, sicque subiacere clausulae, & legi bonorum Regis ipsius; tenetur probare id, quod est fundamentum suae intentionis, & sic Regem Henricum ei donas se, quia est fundamentum suae intentionis; & qui dicit aliquid, vel affirmat, id probare adstringitur, l. 2. l. ve[sect. 103] rius es se, cum seqq. ff. de probat. l. actor, C. eod. l. vltima, C. de rei vendicat §. & verius est, Instit. de legat. cap. cum Ecclesia, in fine, de caus. pos ses s. & propriet. capit. inter dilectos, in fine, de fide instrument. Is vero qui negat, regulariter non probat, dicta l. actor. cap. bonae memoriae, de electione, cap. super hoc, de renuntiatione, cap. quoniam contra, de probat. sic duas has regulas adducit, & late eas exornat Fuluius Pacianus, de probationibus, lib. 1. cap. 6. & 7. seqq. Roland. in consil. 10. num. 8. lib. 4. Socinus iunior in con sil. 12. num. 3. volumine 1. Beroius in cons. 19. num. 13. volumin. 2. Tiberius Decianus, in cons. 53. num. 1. volum. 2. Simon de Praetis, in consil. 9. numero 8. Octauianus Cacheranus, decis. 144. num. 15. Franciscus Viuius, decis. 467. numer. 4. & 9. Surdus in cons. 180. numer. 16. & in cons. 183. numer. 13. lib. 2. nec obtinere potest, qui id non probauerit; Surd. in cons. 12. numer. 1. & in consil. 92. num. primo, libro primo. Iason in l. si vero, §. qui pro rei qualitate, ff. qui satisdare cogan. numer. 15. Natta in cons. 200. numer. 8. & seqq. Anton. Galeat. Maluas sia, in con silio 64. numero 13. & in consil. 24. numero 3. Bec[sect. 104] cius in consil. 67. numero septimo, quoniam is, qui se fundat in dispositione qualificata, tenetur probare, dispositionem, & qualitatem concurrere, in qua suum stat fundamentum, alias reus ab soluitur; etsi nihil prae stiterit: qualitatis etenim probatio, est causa producendi actionem; Natta in consilio 153. numer. secundo, & in consil. 474. numer. 38. Menochius in consil. primo, numer. 249. libro primo. Surd. in consil. 452. numer. 17. & 18. libr. 3. idem Surdus in consilio 248. numer. 19. libr. 2. qui multum ad propositum nostrum inquit in hunc modum: Quia qui lege vtitur, vel statuto, tenetur probare illius qualitates concurrere, & verificari, l. prima, §. quod autem ait[sect. 105] praetor, & ibi notat. Bartol. ff. ne quid in flum. publi. l. praetor, la 2. §. docere, ff. vi bonor. rapt. Bart. in l. causis, vbi etiam Bald C. de accusat. vbi dicit, succumbere eum, qui agit ex statuto, & non probat eius requisita. Et dicit singulariter Socinus, quod vbi actio competit ratione alicuius qualitatis, tenetur illam qualitatem probare, tanquam suae intentionis fundamentum, &c. Viuius quoque, decis. 395. num. 11. Maluas sia, in consil. 25. num. 11. donas se etiam, vel non donas se Regem Henricum anteces soribus, cum quo lis vertitur, facti equidem quae stio est; cum autem ea, quae facti sunt, non prae sumantur, sicuti vno ore affirmant Interpretes nostri, & existimant probari in l. in bel[sect. 106] lo, §. factae, ff. de capt. & postlim. reuers. Latiusque exornat Menochius, lib. 6. prae sumpt. 14. per totam: Is equidem, qui in facto donationis se fundat, factum id probare debet; Decius, in consil. 177. Abbas per illum text. in cap. quia non verisimile, in secundo nota[sect. 107] bili, de prae sumpt Calderinus, in consil. 5. tit. de probat. §. probare, num. 11. Brunus, in consil. 109. num. 1. Gozadinus, in consil. 50. num. 16. eleganter Baldus, in l. siue pos sidetis, n. 6. & 7. C. de probat. & in cap. bonum, numer. 2. de electione, Menochius lib. 1. prae sumpt. 33. maxime, cum qualitas non prae sumatur, cum sit quid facti: Alciatus de prae sumpt. regula 1. in principio, Mascardus in tract. de probat. conclusione 1248. num. 2. & 3. Menochius dict. conclus. 14. num. 15. in fin. & in consil. 1. numer. 249. lib. 1. Sicque qualitas illa bonorum Regis Henrici, siue quod bona sint Henriquena (vt vulgo fertur) prae sumi non potest, & sic in indiuiduo probari debet ab eo, qui in ipsa se fundat (vt supra dixi) & per Bursatum, in consil. 131. num. 8. lib. 2. Decianum in consil. 17. nu mer. 7. lib. 1. Cephalum in consil. 256. num. 65. lib. 2. Fabium Turretum in consil. 2. ex n. 12. lib. 1. Vndecimo obseruandum, atque constituendum[sect. 108] erit, quod dispositio dictae. l. 11. titul. 7. lib. 5. & clau sula Regis Henrici, quae pro lege ibi obseruari mandatur, duntaxat loquitur cum his personis, quibus Rex ipse D. Henricus fecit donationes aliquas gratuitas, atque ex liberalitate procedentes; sicuti ex contextura totius legis colligitur, & in principio eiusdem probatur, ibi: Por quanto el Rey don Henrique el segundo auiendo hecho muchas donaciones. Et postmodum referendo verba clausulae ipsius Regis, ibi: Por lo qual nos les ouimos de hazer algunas gracias y mercedes. Et iterum, ibi: Que las guarden y cumplan, y mantengun las dichas gracias y mercedes que les nos hizimos. Atque ita loquitur de donationibus gratuitis, quas, si voluis set, potuis set non facere, iuxta ea, qu ae supra, obseruatione 8. sub num. 94. in vers. Idque euidentius demonstrabitur: adnotaui, atque scripsi. Et probatur, quia gratia, y merced, dicitur illa, quae fit absque obligatione[sect. 109] praecisa, vt probatur in cap. iam nunc, 28. quae st. 1. ibi: Multa sunt enim facienda, non iubente lege, sed libera charitate, & ea sunt I n nostris officiis gratiora, quae cum liceret nobis etiam non impendere, tamen causa dilectionis impendimus: optimus text. in l. 3. tit. 32. part. 7. ibi; E gracia non es perdonamiento, mas es don, que faze el Rey a algunos, que con derecho se puede excusar de lo fazer, si quisies se. Et late exornauit, atque noue adnotauit Arias Pinellus, de quo supra mentionem feci sub dicto vers. Idque euidentius demonstrabitur: probatur etiam in l. donari videtur 29. ff. de donat. l. donari, ff. de regul. iur. l. si tibi pecuniam, ff. si certum petat. Alexand. in l. iuris gentium, in principio, ff. de pactis, optime Oldradus in consil. 134. num. 3. & 4. idem Oldradus in consil. 27. circa finem: Calderinus in consil. 394. alias 9. de regularibus, & in consil. 278. alias 2. de empt. & vendit. Vbi quod donatio proprie est, quae fit ex mera liberalitate, non autem quando neces sitas dandi, vel donandi aderat, vel quando recompensa recipitur: Petrus Surdus in consil. 196. numer. 18. lib. 2. Cardinalis Dominicus Tuschus, tomo 2. litera D. conclus. 622. fol. 825. sic sané decisio dict. l. Regiae 11. & clausula Regis Henrici solum habet locum in donationibus bonorum Coronae factis ab ipso Rege, & non in contractibus onerosis, venditionis, vel permutationis, aut similibus. Quod in simili lege Regni Portugaliae (quae Mentalis nuncupatur, vt supra dixi) obseruauit specifice, atque in indiuiduo Aluarus Valascus consultatione 120. per totam, maxime num. 5. & iterum numer. 11. & numer. 14. & 16. vbi inquit singulariter, quod cum lex illa Mentalis, sit exorbitans a regula communi, l. perfecta donatio, C. de donat. quae sub modo, & loquatur in meris donationibus, prout loquitur dicta clausula Regis Henrici, & dicta l. 11. titul. 7. non debet, nec potest extendi ad contractus onerosos, iuxta text. in l. 1. §. haec verba, ff. de negotiis gest. l. 1. §. si is qui nauem, ff. de exercit. action. l. si vero, §. de viro, ff. soluto matrimon. cap. susceptum, de rescriptis in 6. & vltra Valascum, quod dispositio, quae de donationibus loquitur, non comprehendat contractus onerosos emptionis, & venditionis, aut permutationis; adnotarunt Socinus senior, in consil. 215. Visa praedicta facti contingentia, columna prima, libro secundo, quod reperitur in consil. 22. libro quarto, Curtius senior, in consilio primo, columna tertia, Decius, in l. imaginaria, ff. de regulis iuris, Ruinus, in consil. 98. numero 20. libro primo, Boe rius, decis. 143. columna tertia, Ias. In consil. 171. columna tertia, libro quarto, Romanus, in consil. 26. columna secunda, Tiraquell. in l. si vnquam, verbo, donatione largitus, numero primo, & secundo, vbi quod lex, quae loquitur in donatione, & ea quidem propria, simplici, mera, gratuita, & liberali, ac in singulari casu, sitque exorbitans, debet intelligi proprie, ac stricte de vera & propria donatione, l. filiusfamilias, in principio, ff. de donation. cum similibus; nec procedit in venditione, provt ibi comprobat: Molina etiam, de Hispanor. primogen. libro quarto, cap. secundo, numero 61. sic sané, si Rex Henricus transegis set, vel si vendidis set, aut permutas set, clausula ipsa, & modificatio illa non haberet locum, nec procederet decisio dictae l. 11. tit. 7. libro quinto, quae in dona[sect. 110] tionibus, & gratiis factis ab eo Rege, loquitur, & procedit, non in contractibus onerosis. Princeps namque vtitur iure communi, & consideratur vt priuatus in contractibus onerosis, & tenetur illis stare; nam licet Deus subiecerit Papae, & Imperatori leges, & tributa, non tamen ei subiecit conuentiones, & contractus, atque ita ex contractu, & conuentione omnino, & efficaciter obligatur; iuxta communem, & receptam omnium sententiam, in cap. primo, per illum text. de probationibus: de qua post infinitos alios Authores, Aluarus Valascus, dicta consultatione 120. numer. 7. & tribus sequent. Burgos de Paz, in consil. 25. numer. 53. & sequent. Ludouic. Gomezius, in cap. primo, de constitut. ex numero 141. Matiencus, in l. 3. titul. 10. lib. 5. glos sa 2. numer. 3. Azeuedus, in l. 1. eiusdem tituli, & libri, num. 18. Georgius de Cabed. decisione Portugaliae 75. numer. 1. & 4. Ioseph. de Sese, decisione Regni Aragon. 79. num. 11. & 12. Peregrinus, de iure fisci, libro primo, tit. 3. num. 44. & sequent. fol. 18. & lib. 6. titul. 1. ex numer. 7. vs que ad numer. 14. Anton. Galeat. Maluas sia, in con silio primo, Pet. Gregorius, de Republica, lib. 7. cap. finali, Paschalis, de viribus patriae potestat. prima parte, cap. 1. a numer. 90. cum sequent. Cardina lis Franciscus Mantica, de tacitis & ambig. conuent. lib. 3. tit. 10. ex numer. 50. Cardinalis Tusch tom. 6. litera, P. conclus. 690. Iacob. Menoch. in cons. 1007. numer. 71. lib. 11. latius in cons. 1003. numer. 97. & numero 90. in fine, & numer. 91. eodem libro, vbi inquit, quod Princeps obseruare omnino debet, quod promisit, cum nihil magis conueniat viro bono, qualis est Princeps, quam seruare promis sa, vt in dicto cap. 1. de probation. debet enim Princeps habere vnam solam vocem, vnúmque solum calamum, ac illud profiteri: semel locutus est Deus, cuius sane sententiae ad rem meminit Decius, in cons. 287. numer. 8. & in cons. 293. in fine, & hinc respondit Baldus, in cons. 327. Pridie, columna secunda, vers. Non enim: libro primo, Imperatorem nolle per inconstantiam vetus priuilegium aboleri. Et in Principe, tanquam in fonte iustitiae, es se debere iustitiam ipsam constantem, & perpetuam voluntatem, §. illud, in Authent. constitutio quae de dignitatibus: & subiungit Bald. quod cum varietas, & vacillatio sit legibus inimica, & doli materia, iuxta §. vltimum, in Authent. de religiosis; maxime conuenire Imperatoribus, & Regibus verba illa: semel locutus est Deus. Et illud, Quod scripsi, scripsi: & Principem habere debere vnum calamum, & vnam linguam, & non plures; cum scriptum sit: Quae proces serunt de labiis meis, non faciam irrita. Et immobilem es se debere, & angularem lapidem, & vt polum in caelo. Baldi verba laudant Decius, in cons. 580. numero 5. Tiraquellus, in tractatu de nobilitate, cap. 20. numero 24. & Rolandus, in consilio secundo, num. 152. libro primo. Et accedit, quod sicuti Princeps cupit, & vult promis sa a subditis sibi seruari, sic & ipse seruare debet illis, cap. iustitiae, 25. quae stione prima, & si secus fiat, facillime eueniet, quod nullus prompto saltem animo, Principi suo inseruiet, nullus cum eo contrahet, vt inquit Bald. in dicto cons. 327. columna prima, qui subiungit in vers. Bene concedo, &c. quod etsi Papa, & Imperator pos sunt creare, & supprimere dignitates, cap. cum accessis sent, de con stitut. attamen hoc intelligitur, Dignitate vacante, & quando est in abstracto; non autem si est in substantia, hoc est, si iam est collata alicui, cum ei dicatur quae situm ius, quod sine causa tolli non potest, etsi a Principis sola liberalitate proueniat. Hactenus Menochius, vt comprobet placitum praedictum, quod Princeps obligetur ex contractibus, teneatúrque illos seruare. Quod etiam comprobauit , atque annotauit Carolus de Tapia, ad l. finalem, ff. de constit. Principum, 2. part. cap. 9. ex numero 28. cum seq. Sed etsi Rex ipse Henricus ante clausulam il[sect. 112] lam, ab eo in extremis conditam, & legem ipsam 11. latam, alio vendente, consensum venditioni & authoritatem prae stitis set, vel venditionem rerum ab eo donatarum ab alio factam approbas set, seu confirmas set; ita pariter ea lex non procederet, quemadmodum si emptor ab ipso Rege emis set. Nam si in contractibus onerosis a Principe celebratis non procedit, atque ita in venditione, seu permutatione locum non habet, vt supra probaui; non etiam habebit in venditione ab alio facta, cui ipse consensum, aut authoritatem prae stitit, vel quam confirmauit; cum ipsemet vendidis se eo ipso videatur, l. mater tua, C. de rei vendicatione, ibi: Sin autem postea de ea venditione consensisti, aduersus emptorem quidem nullam habes actionem. l. quidam ex parte, ff. de euictionibus, ibi: Respondi, si cohaeredes prae sentes adfuerunt, neque dis senserunt, videri vnumquemque partem suam vendidis se. l. si fundum per fideicommis sum, 94. ff. de legatis 1. in illis verbis: Si fundum per fideicommis sum relictum vnus ex haeredibus (excus so pretio, secundum redditum eius fundi) mercatus sit propter aes alienum haereditarium, prae sente, & assignante eo, cui fideicommis sum debebatur; placet non fundum, sed pretium eius restitui debere. l. nihil proponi, §. primo, ff. de legatis 1. Ibi: Omnibus, quibus fideicommis sum relictum est, ad distractionem consentientibus, nullam fideicommis si petitionem superfuturam. Et tradit in terminis Hieronymus Gabriel, in cons. 72. num. 1. & 2. lib. 1. in haec verba: Si Hieronyma tempore impositionis, & venditionis census fuisset domina domus, super qua impositus est, consentiendo venditori, putaretur ipsa vendidis se, l. si fundum, de legat. 1. l. mater, C. de rei vendicat. vbi notat; & in l. quae dotis, ff. soluto matrimon. & venditio valuis set, quia per statutum mulier prohibetur sine solemnitate prae scripta donare, non amem vendere; neque refert, quod putaretur donare viro vendenti, Alex. in dicta l. quae dotis, quia vt hac de re non disputemus, quoniam ad rem, de qua agimus, non pertinet, si id es set, tamen donatio resultaret tacite inter ipsam, & maritum, de qua non es set laborandum respectu emptoris, quia habet causam onerosam, Baldus, in Authent. si qua mulier, C. ad Velleian. num. 7. venditio igitur valuis set, sed donatio ipsa fuis set nulla, ideóque Hieronyma potuis set pretium petere a viro. Barbosa etiam, in eodem placito fuit, in dicta l. quae dotis 34. num. 140. vers. Est tertia quae stio, ff. solut. matrimo ibi: Si consentio rem meam vendi per alium, valet venditio propter consensum meum; non tamen videor consentire donandi animo, ac proinde pretium, quod habuit venditor, ab eo repetere pos sum; l. mater, C. de rei vendication. quae licet loquatur in eo, qui post venditionem consensit alienationi rei suae; tamen idem recipiendum est, quando a principio praedictum consensum adhibuit, iuxta regulam l. finalis, C. ad Macedonian. Hactenus praefati duo Authores, qui velut certum, & indubitatum supponunt duo, ad nostrum propositum valde opportuna, & neces saria; Primum, venditionem respectu emptoris validam es se, & firmam, idque etiam si is qui venditioni consensit, prohibitus es set sine certa solemnitate donare, quia non est prohibitus vendere, aut venditioni consensum prae stare; aliud autem est donare, aliud vero vendere, aut rei suae venditioni consentire. Secundum, quod dicta clausula Regis Henrici, & decisio dictae l. 11. quae loquitur in donationibus, vt respectu donatariorum, vel succes sorum eorundem, sint illae modificationi ibi expres s ae subiectae; non tamen extendi, aut intelligi pos sit respectu venditionum, quibus Rex ipse as sen sum prae stitit, quia quoad emptorem secura omnino, & firma remaneret venditio, nec modificatio illa donationum trahi potest ad consensum venditioni prae stitum; tunc namque emptoris respectu non donatur, sed venditur, & venditioni as sen sus prae statur, qui emptoris respectu (vt dico) validam omnino, & in perpetuum firmam venditionem relinquit. Rursus idem es se, alienationi ab alio factae con[sect. 113] sentire, quod alienare; & alienanti qui consentit, quod & ipse alienare videatur; notauit Bald. in l. 2. numer. 7. C. si aduersus donat. & in cap. primo, §. illud, vers. Quaero ergo, de prohibita feudi alienat. per Federic. Tiraquellus, qui refert innumeros, in l. si vnquam, verbo, donatione largitus, numer. 349. & 350. & in legib. connubial. l. 16. verbo, contracter, glos s. 5. numer. 150. Decianus, in consil. 105. numer. 2. lib. 3. & in consil. 60. num. 12. & 14. lib. 1. & in consil. 9. num. 70.[sect. 114] & 71. lib. 2. Molina, de Hispanor. primog. lib. 4. cap. 3. numer. 35. nec pos sit contrauenire, ex quo alienare videtur; vt per Parisium, in consil. 76. numer. 20. & sequent. libro quarto, Crauetam, de indemnitat. mulier. numer. 12. & seq. & in cons. 24. numer. 9. Rolandum, in cons. 57. numer. 15. & sequent. lib. 3. Tiraquell. de retractu linag. §. primo, glos s. 9. num. 133. & sequent. & §. 9. glos s. 3. numer. 25. & 26. & in l. connubialib. glos sa 5. numer. 145. & sequent. Beroium, in consil. 64. & in consil. 172. & in consil. 187. volumine primo, Siluanum, in consil. 38. & 39. & alienationi rei suae qui consentit, quod ius suum perdat; per text. in dicta l. si fundum per fideicommis sum, & l. nihil, §. primo, ff. de legatis primo, & dicta l. mater, C. de rei vendication. nec pos sit con sensum semel prae stitum reuocare, l. per fundum, ff. de seruit. rusticor. praedior. cum aliis pluribus Authoribus tradidit Cald. Pereira, tertia parte, de potestate eligendi, & nominat. reuocat. cap. 16. num. 18. folio 175. Iacob. Menoch. in cons. 1098. numer. 7. lib. 11. vbi inquit, quod si consentio alienanti rem meam, dicor ipsius rei dominium amittere. Et antea numero sexto, quod donatarius consentiens alienationi rei donatae, retro donare videtur. Quod etiam dixerat in consil. 455. numer. 33.[sect. 115] lib. 5. & lib. 2. de arbitrar casu 88. numer. Rurfus 4. & regulariter, quod qui alteri consentit, iura sua perdat, ac si ipse actum faceret, cui consentit, & aliena fortificat; per text. in l. cum quaedam, C. de administrat. tutor. tradunt Beroius, in consil. 187. numero 6. & 7. libro 1. Octauian. Cacherannus, decisione 62. numero 18. & 19. Parisius, in consilio secundo, numero 20. & in consil. 33. numero 76. & 79. & 80. lib. 3. Peregrinus, de fideicommis sis, art. 6. numer. 6. & artic. 44. numer. 33. Tiraquellus, dicto verbo, donatione largitus, numero 279. Menochius, in consil. 58. numer. 24. & multis sequent. libro primo, vbi etiam, quod habens pignus, vel hypothecam, vel aliud ius in re, si patiatur rem ipsam vendi, ius suum remittere videtur; per text. in l. sicut, §.[sect. 116] venditionis, & §. si voluntate, ff. quibus mod. pign. vel hypot. solu. & in l. prima, C. de remissione pignoris, Tiraquellus, de retractu linag. §. primo, glos sa 9. numero 239. vers. Sed & faciunt alia multa iura, Beroius, in cons. 172. numero quarto, volum. primo, Guid. Pap. singulari 481. Cephalus in consil. 12. nu[sect. 117] mer. 34. libro primo. Si etiam, quis patiatur, quod alius de re sua testetur, sibi praeiudicat, adeo quod non pos sit contrauenire; dicta l. sicut, §. venditionis, ibi: Vt si legare permisit, valeat quod concessit. Vbi est casus admodum singularis, quod qui potest prae stare consensum in contractu, potest & in vltima voluntate: & per illum text. tradunt Doctores communiter, quod si consentio, permittendo, quod alius testetur de re mea, praeiudicat mihi talis patientia, & consensus, & potest directó quis legare rem alienam, si rei dominus consentiat. Exornaruntque Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus; in declaratione ad legem Regni, limitat. 5. num. 13. Antonius Gomezius, in l. 22. Tauri, num. 5. Peralta, in l. 3. §. qui fideicommis sam, ff. de haered. instit. num. 57. Couarru. in rubrica de testamentis, secunda parte, num. 8. Padilla, in l. clari, C. de fideicommissis, num. 19. Menchaca, de succes sion. resolut. §. primo, num. 11. Tellus Ferdinand. in l. 17. Tauri, num. 14. Mieres, de maioratu, prima parte, quaestione 23. numero quarto, Molina, de Hispanor. primogen. libro quarto, cap. secundo, numero 84. D. Spino, in Speculo testamentor. glos sa principali de melioratione, numero 53. & sequent. Cald. Pereira, tertia parte, de potest. eligen. & nomination. reuocat. cap. 16. numer. 23. & 24 Iacob. Menoch. dicto consil. 1098. numer. 7. lib. 11. Bernardus Diaz, Matiencus, Azeuedus, Salazar, Aluaradus, Burgos de Paz iunior, Ioannes Gutierrez, Pat. Ludou. Molina, Angul. Pichardus, & Ceuallos; quos ego ipse recensui, & ita anno taui lib. 2. quotid. har. controuers. iur. cap. 18. num. 38. & sequent. Remanet ergo ex praedictis concludenter probatum, quod si Rex ipse Henricus, venditioni rerum, quas donauerat, ab alio factae, consensum, aut approbationem prae stitis set; lex eadem 11. & clausula ibi relata, non procederet, emptor namque securus remaneret, nec Regis consensu, & authoritate fraudari pos set; quod non modo indecens, sed etiam indignum es set Regiae Maiestatis, vt Imperator profitetur in l. prima, C. de his qui veniam aetat. Impetran. ibi: Non restituuntur, etsi minus[sect. 118] idonee res suas gerant, ne ij, qui cum eis contrahunt, principali authoritate circunscripti videantur. En idem probatur in l. Imperatorem, ff. de haered. instit. ibi: Neque enim calumniae facultatem ex principali Maiestate capi oportet. Et multum ad propositum nostrum per Beretam, in consil. 33. numer. 5. in illis verbis: Cum debeat nemo sub vmbra Principis decipi. Nec superioribus repugnant, imo omnino conueniunt traditiones illae, atque resolutiones nonnullae Ludou. Molinae, de Hispanor. primog. libro 4. cap. 4. ex numer. 39. vsque ad numerum 45. vtpote, cum ipse non loquatur in terminis praedictis, quando Rex ipse Henricus ante clausulam ab eo conditam, cum alio, titulo oneroso, contraxit, vel alienauit res suas, alienationíve ab alio factae consensum, aut authoritatem prae stitit; in his namque as sentire potius praefatae resolutioni videtur expresse ibidem, maxime numero 42. in principio. Sed in aliis diuersis: quando scilicet habenti[sect. 119] bona a praefato Rege Henrico donata, Rex concedat facultatem, vt illa libere alienare valeat pro aliqua ipsius maioratus neces sitate, absque obligatione subrogandi, pretiumque ipsum consumptum sit; tunc namque dubitat, vtrum res ipsa ad Tertium cum eodem onere translata fuerit, adeo vt adueniente casu reuersionis ad Regiam Coronam, res ipsa debeat Regiae Coronae adiici? & inquit, videri dicendum, rem ad emptorem cum onere maioratus, atque translationis in Regiam Coronam transire. Cum haec qualitas sit quaedam species seruitutis, seu quoddam onus reale, quod transire debet in quemcunque emptorem, seu pos ses sorem eiusdem rei. Idque sic in terminis resoluis se, atque adnotas se Gregorium Lopez, in l. 10. titul. 26. partit. 4. verbo, vendiendo, vers. Sed an pretium, Ipse tamen pro huius quae stionis resolutione distinguendum existimauit; nam aut tempore conces sionis non fuit narratum Principi, quod ea bona proces serunt a dicto Rege Henrico secundo; aut id sibi narratum fuit, & hoc non ob stante, Princeps facultatem conces sit. In primo casu constituit, vel facultatem nullam es se ex huius qualitatis omis sione, cum si id narratum fuis set Principi, illam non conces sis set, vel (quod verius est) eam facultatem absque ipsius Principis, vel Coronae Regiae praeiudicio intelligendam es se, ita vt ex alienatione nihil quoad rei qualitatem innouatum es se censendum sit. Non enim censendum est, Principem ipsum iuri, quod ignorauit, renuntias se; prae sertim in tam enorme Regiae Coronae damnum, l. mater decedens, ff. de inofficioso testamento: Cum similibus; & in hoc casu res transibit in emptorem cum onere, adeo vt ex eisdem causis, ex quibus in persona primi Domini debuis set transire in Regiam Coronam , ex eisdem etiam transire debeat apud emptorem , etiam si emptor ipse rei qualitatem ignorauerit, & sibi tanquam libera vendita fuerit; quod probatur ex text. in cap. 1. de feud. non haben. propri. natu. feud. vbi dispositum est, quod si quis ven dat feudum alicui ex licentia, atque consensu domini, siue tanquam feudum, siue tanquam libera; nihilominus tamen apud emptorem res ipsa manebit cum sua qualitate feudali, adeo, vt ex omnibus causis, quibus feuda amittuntur, ea etiam bona amittenda sint; & quamuis Scribentes in dicto cap. primo, dicant secus es se in Rege, qui con sentiendo alienationi, videtur rem liberam efficere; illud tamen intelligendum erit, quando Rex sciens qualitatem rei, id fecerit, vt statim dicetur; secus autem si id ignorauerit. Ideóque cauti debent es se emptores rerum maioratus, vel hi, qui super eisdem bonis annuos redditus ex facultate Regia emunt, vt antequam id fecerint, sciant, vtrum ea bona ex donatione Regis Henrici proces serint. Nam etiam si ex Regia facultate id fiat, bona tamen cum suo onere ad illos transibunt, & adueniente casu reuersionis ad Regiam Coronam, sua pecunia fraudabuntur, cum Rex ignoranter facultatem conces serit, nec ex illa censeatur iuri suo renuntias se. In secundo vero casu, quando Principi narratum fuit, ea bona ex donatione Regis Henrici secundi proces sis se; constituit ipse Molina, dicendum es se, quod si hoc non obstante, Rex facultatem ea bona alienandi conces serit, nec ius suum in ea facultate reseruauerit, censendum erit, ea bona, tanquam libera ad emptorem transferenda es se, & qualitatem reuersionis ad Regiam Coronam remisis se; quod comprobat ibidem, ex eo quod eleganter dixit And. de Ysern. prout latius ibi refert, & concludit, neces sarium es se, vt in Regiis facultatibus exprimatur, quod ex illis ipsius rei antiqua maioratus qualitas, & reuersionis ad Regiam Coronam conditio non alteratur. Sicque pluries in Regiis facultatibus adiici solet verbum illud: Sin perjuizio de nuestra Corona Real. Quod verbum satis vtile in Regiis facultatibus es se poterit. Hactenus Ludouic. Molin. qui in effectu in eam sententiam magis animum suum inclinat, quod si Rex, qui ad alienandum ea bona facultatem conces sit, ignorauit qualitatem eorundem bonorum, videlicet quod ex donatione Regis Henrici proces sis sent; tunc non videatur voluis se sibi praeiudicare, atque ita bona remaneant eiusdem qualitatis, & naturae, cuius antea erant, & sic subiecta oneri, & modificationi clausulae Regis Henrici. Sed si Rex sciens, ea bona es se Henriquena, siue ex donatione. Regis Henrici proces sis se, consensit, siue permisit quod alienarentur; tunc equidem amittunt suam naturam, & remanent libera ab onere, & modificatione dictae clausulae Regis Henrici. Quod etiam aliis in locis concludit idem Ysernia, vltra locum relatum per Molinam; scilicet in cap. Imperialem, num. 11. de prohibita feudi alienat. per Federic. & in cap. primo, num. 8. qui succes s. teneant, & in cap. primo, §. praeterea, numero 32. qui mod. feud. amittat. Qui per text. in dicto §. praeterea; concludit, quod si vas sallus alienat feudum ex Domini consensu, valet alienatio in Domini praeiudicium, non tantum respectu rei ipsius, sed etiam respectu pretij, quo res illa di stracta fuit; prout tradiderunt Iacob. de Aren. Cynus, & Baldus in l. dotalem seruum, ff. soluto matrimonio, vbi Ias. num. 63. idem Ias. in l. si fundum per fideicommis sum, in principio, num. 32. ff. de legatis primo, Alexand. in cons. 189. num. 12. volumine secundo, Decius, in cons. 398. columna secunda Ias. etiam, in l. quae dotis, num. 54. & 55. ff. soluto matrim. Tiraquellus, qui refert permultos, de retractu lignag. §. 5. glos s. 9. num. 136. Padilla, in l. quoties num. 2. C. de fideicommis sis, Peregrinus, de fideicommis sis, art. 40. tertia difficultate, numero 68. & 69. & pro maiori ornatu est videndus Ros entalis, de feud. cap. 9. membro primo, concl. 38. & 39. vnde eliciuntur tres conclusiones. Prima est; quod quando vas sallus vendit feudum, vti feudum cum consensu domini, nequaquam sibi praeiudicat dominus quoad dominium directum. Ratio est, quia vas sallus alienat solum vtile dominium, & sic consensus domini iuxta alienationem ipsam regulari, & moderari debet, vt tantum circa vtile dominium versetur, nec quidquam praeiudicet directo dominio. Hanc opinionem (quidquid alij dixerint) ostendit ipse es se veriorem, & communem. Et ea nihil repugnat Ludou. Molinae resolutioni, & propositae quae stioni, in qua alienatio libera est, ad faciendum quidquid emptor voluerit, nec vlla restrictio colligi potest, a qua ipsa alienatio, & consensus circa eam prae stitus, limitari pos sit. Secunda est conclusio, de qua per Rosental. dicta conclus. 38. num. 8. quod si vas sallus alienet rem feudalem libere, vti allodialem, & dominus simpliciter consentiat alienationi; tunc sibi praeiudicat, etiam quoad ius directi dominij; cum consen sus domini non solum operetur remotionem ob staculi, vt pos sit vendere, sed vlterius importet remissionem cuiuscunque iuris, quod in re vendita ipse dominus directus habet. Et haec conclusio omnino adaptatur quae stioni, & resolutioni Molinae, & illam concludenter probat, cum res donata, vti libera ab omni onere vendatur, & ei venditioni consentiat princeps absque vlla reseruatione. Et ad idem facit alia communis opinio, quod si dominus consentiat vas sallo obliganti rem feudalem, ille consensus non solum operatur validitatem hypothecae, durante iure vas salli, sed vlterius post deuolutionem obligat dominum ad debiti hypothecarij solutionem, de qua late Pistor. in suis quae stionib. feudal. tomo 3. quae stione 48. Tertia est conclusio, de qua per Rosental. praecitata quae stione 39. quod quando vas sallus vendit feudum iure feudi cum consensu domini; hic consen sus non solum operatur, vt valeat venditio durante vita, & prole masculina vas salli, quae sine con sensu domini inualida fuis set, sed vlterius operatur, vt in posterum attendatur solum emptoris per sona, quoad deuolutionem, ita vt si decedat antiquus vas sallus sine prole, adhuc tamen feudum remaneat penes emptorem, cum quoad vtile dominium consensus liber sit, & ad omnem consensum intelligatur prae stitus. Et haec pariter conclusio probat opinionem Molinae, arguendo de parte ad partem; si enim consensus domini prae stitus circa alienationem vtilis dominij praeiudicat ipsi quoad omnia respectu vtilis dominij; ita consensus prae stitus liberae & generali venditioni, tam de vtili, quam de directo, excludet dominum ab omni iure suo. Dubium duntaxat in eo videtur consistere, quod D. Ludouic. Molina aequiparationem fecerit con sensus Regij in alienatione bonorum, quae Rex Henricus donauit, & consensus Domini feudi in alienatione bonorum feudalium; nam in bonis a Rege Henrico donatis, dum casus reuersionis ad Regiam Coronam non venit, nihil aliud Rex habet quam incertam, quandam spem, & a futuro euentu dependentem, succedendi inquam, si absque liberis, & descendentibus vltimus pos ses sor maioratus deces serit, at vero in feudo, de prae senti, & absque incertitudine habet dominus dominium directum, quod difficilius remitti videtur, vt egregie probat Bartol in d. l. quae dotis, colum secunda, at que ita, quod in bonis a Rege ipso Henrico donatis, Rex habet, nihil aliud est, quam quod fideicommis sarius conditionalis ob spem vocationis, & substitutionis suae, quae forsan nunquam eueniet. Sic sane, quae magis quae stio fraternizare videtur propositae, ea est, an fideicommis sarius, cuius substitutio, aut vocatio nondum venit, si consentiat alienationi bonorum subiectorum restitutioni, videatur remittere ius fideicommis si, ita vt eueniente postea casu restitutionis, non pos sit recuperare ab emptore bona alienata. Et quidem Pet. Surdus, in consil. 70. num. 3. in fine, vers. Eo tamen casa non obstante, & num. 4. & sequent. vsque ad numerum 11. lib. 1. probare conatur, consensum alienationi prae stitum, non extinguere ius fideicommis si, cuius casus ex post facto verificatus fuit, cum sit ius de futuro, quod regulariter non venit in renunciatione, l. si ita scriptum, §. si sub conditione. ff. de legatis secundo. Ibi namque Ioannes And. consensit venditioni factae per fratrem de bonis fideicommis so subiectis: & eo consensu non ob stante, arbitratur Surdus ipse, Ioannem illum non excludi vigore testamenti conditi ab eius auunculo, in quo institutis ipsius fratribus, voluit, quod vno sine filiis decedente, alius superstes succederet. Euenit autem conditio, quia Ambrosius filios non reliquit, & quamuis D. Ioan. Andreas con senserit alienationi; non tamen impeditur agere ex fideicommis so ad bona alienata; quia ex simplici consensu sine pacto, & renunciatione, quis sibi non praeiudicat in iure futuro, etiamsi id sibi competeret ex causa de prae senti, vt est text. in l. prima, §. quod ait, ff. quor. legator. vbi Bartol. dicit, quod consensus non habet vim renunciationis in eo, ad quem res non pertinet. Et eandem differentiam inter simplicem consensum, & renuntiationem, vel pactum, ponunt Bart. & Bald. & alij, in l. prima, C. de pactis, idem Baldus in consil. 102. num. 3. volumine 2. vbi dicit, lege caueri, quod simplex consensus non praeiudicat in iure superuenienti; & respondet ad l. si fundum per fideicommis sum, ff. de legatis primo, quod loquitur in fideicommis so puro: & infert ipse Baldus, quod fideicommis sarius consentiens alienationi rei subiectae fideicommis so, pendente conditione, sibi non prae iudicat, quominus ea postea eueniente, pos sit fideicommis sum petere, & id ipsum renent alij plures, quos ibi refert Surdus, qui concludunt, quod simplex consensus non praeiudicat in iure de futuro, etiam ex causa de prae senti, & loquuntur in fideicommis sario consentiente alienationi factae de re fideicommis so subiecta: Gratian. etiam decis. 3. ex num. 4. cum quinque sequent. Menochius in con sil 87. n. 52. lib. 1. qui inter simplicem consensum, & renunciationem etiam differentiam constituit. Caeterum pro dilucida, & absoluta magis explicatione, & ad maiorem intelligentiam eorum, quae Pet. Surdus, nunc relatus tradidit; obseruandum erit, quod Interpretes nostri occasione explicandi, atque as signandi verum intellectum ad textum, in l. qui Romae, §. duo fratres, ff. de verbor. obligat. de quo vltra ordinarios omnes ibi, videndus est Iacob. Cuiacius in commentarijs eius loci, Franciscus Connanus. commentarior. iur. ciuil. lib. 6. cap. 3. num. 8. And. Fachineus controuersiar. iur. lib. 5. cap. 20. mouent quae stionem illam vulgatam; per diuisionem sci[sect. 120] licet bonorum, inter cohaeredes factam, an, & quando prae sumatur remis sum ius fideicommis si; & in his terminis, communis, & recepta omnium sententia est, quod per simplicem diuisionem non censeantur partes renuntiare fideicommis so, l. cum pater, §. haereditatem, el 2. ff. de legatis secundo, nisi fideicommis sum es set purum, & de prae senti debitum, & eius notitia haberetur, quia tunc per diui sionem remis sum censeretur; sicuti resoluunt Paul. Cuman. Alexand. Decius, & alij plures, quos refert, & sequitur Menochius lib. 3. prae sumptione 115. num. 3. versiculo, primus est casus, sed si fideicommis sum es set conditionale, quod non deberetur de prae senti, sed in euentum alicuius conditionis; tunc per simplicem diuisionem remitti non videtur, per regulam text. in dicta l. prima, §. quod ait Praetor, ff. quor. legator, sic Bartolus, in d. §. duo fratres, q. 1. num. 10. & sequuntur alij innumeri, quos congerit Menochius, dicens es se communem, & receptis simam sententiam, dicta prae sumpt. 115. num. 9. vers. Secundus est casus: Ioan. Vincent. Honded. in cons. 33. num. 1. & 2. & seqq. lib. 1. vbi facit tres regulas in hac materia, fideicommis sum purum, seu purificatum per simplicem diuisionem censeri remis sum. Item fideicommis sum conditionale pet simplicem diuisionem non dici remis sum; maxime, si. verba diuisionis non referantur ad ius futurum: Et quando diuidentes non habebant scientiam fideicommis si. Denique, fideicommis sum remis sum videri, etiam conditionale, quando verba renunciationis ampla sunt, & futurum complectuntur, & clausulae admodum generales adiectae sunt; scientiáque testamenti, & fideicommis si habetur; quo casu etiam expresse fideicommis so renuntiari potest, vt per And. Gail, lib. 2. obseruat. 139. ex num. 7. cum sequent. & tacite renuntiari videri poterit ex clau sulis, & verbis admodum amplis, & generalibus, & omnia complectentibus; ex scientiáque testamenti, & fideicommis si; vt videre licet penes Menochium in cons. 87. num. 40. & num. 39. & num. 20. & 27. & 29. lib. 1. Et de his tribus conclusionibus, aliísque pluribus ampliationibus, declarationibus etiam, & limitationibus ad dictam regulam, quod per simplicem diuisionem bonorum non censeatur renuntiatum fideicommis so; & an, & quando renuntiatum prae sumi, ac dici debeat; videndi sunt omnino Authores sequentes (vt ordinarios omnes, in eodem §. duo fratres, & alios Antiquos omittam)   Gratus, in cons. 60. per totum, volumine primo.   Craueta, in cons. 24. libro primo.   Curtius iunior, in cons. 23. per totum.   Beroius, in cons. 64. per totum. libro primo, & in cons. 177. eodem libro.   Socinus iunior, in cons. 116. per tot. libro primo.   Tiberius Decianus, in cons. 3. num. 120. & in con33. numer. 103. & sequent. libro primo, & in cons. 41. numer. 157. eodem libro, & in cons. 33. numer. 29. libro quinto, & in cons. 52. lib. 1.   Rolandus, in cons. 34. libro quarto, maxime, ex numero 78.   Ioannes Cephalus, in cons. 253. & in cons. 296. l. 2.   Anton. Galeasius Maluasia, in cons. 81.   Antonius Gabriel, commun. conclusion. libro quarto, titulo de fideicommissis, conclusione prima.   Hippolytus Riminaldus, in cons. 80. numer. 38. & sequent. libro primo, & in cons. 204. numer. 35. & sequent. libro secundo, & in cons. 461. numer. 34. & seq. libro quarto, & in cons. 459. ex n. 23. eodem libro 4.   Pet, Paul. Parisius, in cons. 46. per totum, libro secundo, & in cons. 71. lib. 3.   Villalobos, commun. opinio. verbo, diuisio: & verbo, fideicommis sum.   Marcarius, de fideicommis sis, part. 3. quae stione 59. per totam.   Iacob. Philip. Portius, regular siue conclusion. iur. conclus. 39. vbi adducit plures ampliationes, & limitationes huius regulae.   Franciscus Bursatus, in cons. 173. numer. 45. & in cons. 195. num. 12. lib. 2. & in cons. 86. numer. 12. & 13. libro primo, & in cons. 178. lib. 2.   Borgninus Caualcanus, decisione 36. ex numer. 11. cum seq. prima parte.   Hieronymus Gabriel, cons. 125. n. 18. libro primo.   Franciscus Beccius, in cons. 38. per totum, & in cons. 111. vbi vide omnino.   And. Gail, practicar. obseruationum. lib. 2. obseruat. 139.   Intrigl. de substitut. Quae stione 92. centuria tertia.   Iacobus Menochius (qui hac de re videndus est omnino) in cons. 87. per totum, libro primo, & in cons. 105. numer. 88. & seqq. eodem libro, & prae sumpt. 115. per totam, libro tertio.   Anton. Thesaurus, forensium libro secundo, quae stione. 44.   Ioseph. Mascardus, conclusione 543. per totam.   Tobias Nonius, in cons. 39. per totum.   Schrad. in consilio primo, ex numero 49. lib. 1.   Fabius Turretus, in cons. 77. ex num. 24.   Petrus Surdus, in cons. 67. ex numer. 44. cum sequent. vsque in finem consilij, libro primo, & in consil. 393. ex numer. 22. libro tertio.   Farinacius, nouis simar. Rotae Romanae, anni 618. decis. 624. & 782. secundae part. tom. 2.   Ioseph. Ludouicus, decisione Perusina, 19. prima parte.   Octauian. Cacherannus, decisione Pedemontana 112.   Bertazolus, consilio ciuili 75.   Vuesembecius, in cons. 94. a num. 64.   And. Fachineus, controuers. iur. lib. 5. cap. 20.   Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 62. 63. & 64.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 33. per totum, libro primo.   Antonius Faber, ad titul. C. de fideicommissis, definitione 40.   Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis, quae st. 14. ex numer. 15.   Cardinalis Dominic. Tuschus, tom. 3. litera F. conclus. 186. folio 850.   Morquechus, de diuisione bonorum, libro quarto, cap. 9. per totum.   Cae sar Barzius, decisione 96.   Marc. Anton. Peregrinus, in cons. 93. volumine primo, & in cons. 65. lib. 3. Idem Peregrinus, de fideicommis sis, art. 52. ex num. 18. vsque ad num. 49. vbi etiam tradit conclu siones illas commemoratas supra, per diuisionem haereditatis non censeri remis sum ius fideicommis si conditionalis, etiam reciproci; secus tamen si pure, & de prae senti fideicommis sum debitum sit, dum tamen de eo scientia habeatur, quia ignoratum non potest videri remis sum; vt ibi num. 18. & 19. & 20. & seq. & ampliat in fortioribus terminis num. 28. & vide ex numer. 32. vbi in proposito quae stionis agitatae superius, ex num. 112. cum sequent. an clausulae permittentes alienationem, operentur remis sionem fideicommis si; de quo etiam Menochius, in locis supr. relatis & dicto cons. 87. numero 29. Hondedeus, dicto cons. 33. ex numer. 18. cum sequent. & haec videtur propria nostrae altercationis doctrina; non enim versamur in simplici bonorum diuisione, sed in consensu expres so a Rege adhibito, vt res a se donatae alienarentur; atque ita in casu, in quo fideicommis sarius, qui est ipse Rex, qui donauit, consentit alienationi bonorum, quae subiacent fideicommis so legali in fauorem Regiae Coronae inducto, atque ita ius de futuro, non[sect. 121] dum tamen formatum (vt inferius dicam) remittit. Ex ideo Doctores, in dict. §. duo fratres, in indiuiduo attingunt istum articulum, an scilicet fideicommis sum conditionale censeatur remis sum, quando in diuisione alienandi facultas conces sa est per vnum fratrem alteri, vel hinc inde; & in hoc reperiuntur tres opiniones. Prima est negatiua, fideicommis sum conditionale remis sum non censeri, quando alienandi facultas conces sa est; vt per Aretinum, in eodem §. duo fratres: quem sequitur Socinus iunior ibi, numer. 127. & refert Menochius, in dicta prae sumptione 115. n. 42. quorum numero recenseri potest Surdus, dict. cons. 70. ex n. 3. libro primo. Secunda fuit opinio Angeli, Imolae, Decij, & aliorum quamplurium, quos idem Menochius refert ibidem, n. 46. & sequitur n. 47. fideicommis sum censeri remis sum, atque extinctum, quando alienandi facultas conces sa est; cum haec simul stare non pos sint, bona alienari pos se, & fideicommis sum subsistere, tanquam inter se contraria, & incompatibilia: Et id ipsum tenuit Menochius, in cons. 87. num. 29. libro primo, Cephalus, in cons. 177. numero tertio, libro secundo, late Peregrinus, dict. articulo 52. n. 38. & sequent. Hondedeus, qui refert infinitos pro hac ipsa sententia, dicto cons. 33. ex num. 18. vsque ad num. 25. libro primo, Decianus, Riminaldus, & Mascardus, in locis supra relatis: Gras sus, §. fideicommis sum, quae stione 63. numero 7. Tertia denique, & vltima opinio fuit Bartoli, in eodem §. duo fratres, quae stione octaua, numer. 21. alienandi facultate conces sa, fideicommis sum remis sum non censeri, si simul frater, cui conces sa est facultas, non peruenit ad actum alienationis; si tamen vtrumque concurrit, scilicet alienandi facultas, & simul alienationis actus; extinctum, atque remis sum manere ius fideicommis si conditionalis, prae supposita semper scientia eiusdem: quam sententiam sequuntur Bald. Paul. Romanus, Ripa, Alexand. Ias. Alciat. Socin. senior, Corneus, Ruinus, Craueta Decian. & Riminald. quos refert Menochius, praecitata prae sumptione 115. numero 48. vbi num. 51. illam dicit approbatam, & quod in iudiciis difficile es set ab ea recedere. In his etiam terminis sequuntur infiniti illi Authores, quos Hondedeus, vbi supra commemorat: & Gras sus, dicto numero 7. Peregrinus, dict. articulo 52. numer. 44. & 45. Dicens, quod a Bartoli sententia, & eius modificatione non est recedendum, per text. in l. sicut; §. superuacuum, ff. quib. mod. pign. vel hypot. solu. ex quo infert Bartolus, in dicta quae stione octaua, numer. 21. quod sequuta alienatione, emptor in perpetuum remanet securus, & amplius inquietari non potest. Et sequuntur eum communiter omnes, vt per Menochium, dicta prae sumptione 115. numer. 51. & 52. & dicto cons. 87. numer. 8. & 52. libro primo. Peregrinus, vbi supra, numer. 47. & 48. Hondedeus, dicto cons. 33. n. 57. libro primo. Et his quidem apparet, quod in rigido statu prae stitae patientiae a fideicommis sario, vt bona alienarentur, quamuis facultas ipsa alienandi ad actum alienationis redacta non es set; communior erat opinio contra Surdum, fideicommis sum remanere remis sum, vt constat ex relatis per Menochium, dicta prae sumptione 115. num. 46. & 47. vbi eandem sequitur opinionem. Sed quando vltra faculratem peruentum fuit ad actum alienationis, & simul iungitur tertij praeiudicium, emptoris scilicet, qui bona fide emit ea bona; tunc equidem communis est, & absque controuerfia opinio, quod emptor ipse remanet securus in perpetuum. Et pro ipsa sententia quamplurima iura expendi pos sunt, quae Menochius, eadem prae sumptione 115. numero 51. & Peregrinus, dicto numero 44. & 45. expendunt. Et[sect. 122] principaliter expendi debet text. in l. si fundum per fideicommis sum; ff. de legatis primo, de quo numeris. praecedentibus. Vbi in indiuiduo dicitur, prae sentiam, & patientiam fideicommis sarij in alienatione bonorum, quae fideicommis so subiacent, operari, vt fideicommis sum ipsum remaneat respectu pretij duntaxat; quemadmodum post Bartol. dicta quae stione octaua, numero 21. censuerunt omnes, vt eo loci communem testatur Ripa, numero 84. Claudius Seysell. numero 38. & clarius ibidem Alciatus, numero 31. & interrogati, Responderunt Curtius iunior, cons. 13. numero 7. & Albanus, cons. 74. in fine: refert Menochius dicto cons. 87. numero octauo, qui ipse explicat ibidem, numero 52. vt scilicet id procedat, quando quis simpliciter con sensit alienationi; tunc namque adhuc competit fideicommis sario actio contra haeredes ad pretium rerum, ita alienatarum; secus tamen, quando fideicommis so renuntiatum est, nam tunc omne ius renuntiantis tollitur; ita affirmarunt Angel. Ruinus, Curtius iunior, Zuchardus, & Craueta, quos ibi recenset. Et quamuis negari non pos sit, quin text. ipse, in dicta l. si fundum per fideicommis sum: loquatur in fideicommis so de prae senti, & non in conditionali, aut de futuro, quod difficilius venit in remis sione, prout Surd. post Baldum iuridice animaduertit, qui tamen non ponderat verba illa in praeteritum concepta, quae Iure Consultus proposuit, ibi: Cui fideicommis sum debebatur: vt con stat dicto cons. 70. numero quarto, libro primo, Quoad propositum tamen nostrum, nulla differentia est; cum fideicommis sum remanere quoad pretium solum, eodem textu expres sim dicatur, nec habuerit textus ipse respectum ad haeredem grauatum, cum eum reliquerit, sicut antea obligatum, subrogando loco rei pretium: atque ita respectum habuit duntaxat ad tertium, id est, emptorem, qui emit bona fide virtute dicti consensus alienationi prae stiti, cuius respectu non est differentia inter fideicommis sum purum, aut conditionale; sicuti eleganter declarat Alciat. in d. §. duo fratres num. 29. in fine, ibi: Quia non debet emptor es se deceptus. Refert, & sequitur Menoch. dicta prae sumptione 115. num. 52. sequuntur etiam Peregrinus, & caeteri relati supra. Equidem in hac bona fide, quam iura considerarunt in emptore: videtur deceptus eruditis simus Molin. de Hispan. primog. lib. 4. cap. 4. in distinctione relata supra, hoc eodem, cap. num. 119. & ibi adducta, ex. num. 39. usque ad num. 45. dum requirit, ad hoc vt bona perdant qualitatem de Enriquenos; quod Rex sciat, es se bona Henriquena, siue ex donationibus Regis Henrici procedentia, quando facultatem ad ea alienanda conces sit, idque ne fiat praeiudicium Regiae Coronae, siue fideicommis so legali, ex decisione d. l. 11. tit. 7. lib. 5. inducto, si vltimus pos ses sor absque liberis, & descendentibus mortuus fuerit: in hoc namque vir ipse prae stantis simus videtur loqui contra communem, nunc relatam; nam prae supposito, quod bona fides emptoris adhuc durat, modo Rex sciat, modo ignoret eorum bonorum qualitatem, emptor ipse semper debet es se securus virtute consensus, seu licentiae a Rege prae stitae, iuxta doctrinam Bart. d. quae st. 8. num. 21. quem sequuntur superius praecitati, & relati per Menoch. d. prae sumpt. 115. numero 51. vers. Ita vere docuit; & in vers. quandoquidem, vbi inquit in hunc modum: Itaque emptor tutus est, siue (vt inquit Bart. & recte) fratres fuerunt scientes, siue ignorantes fideicommis si; quandoquidem voluit dicere Bartol. quod eorum ignorantia nocere non debet emptori, qui in bona fide est, ex qua emit, visa diuisione, cum facultate hinc inde alienandi commis sa, & credidit hic emptor fratres illos sciuis se, & cognouis se ius fideicommissi, quod eis competebat, & competere poterat in bo nis a se diuisis. Itaque, vt per diuisionem censeatur remis sum ius fideicommis si conditionalis, neces sarium est, quod diuidentes sciuerint es se fideicommis sum, secus vero si ignorauerint, vt vnanimiter omnes probarunt, & cum multis annotauit Honded. d. cons. 33. ex num. 4. cum seq. Peregrin. etiam, d. art. 52. num. 20. & seq. Sed hoc non procedit, quando datur facultas, vt res pos sint vendi, & alienari per clausulas generales, & vniuersales, quia tunc attenditur sola bona fides emptoris, non vero scientia, vel ignorantia diuidentium; ad quod infinitos citat Authores Peregrin. d. art. 52. num. 38. & seq. & maxime numer. 47. & 48. & iterum art. 40. difficultate 3. num. 87. & 88. Ioann. Vincent. Honded. d. cons. 33. num. 57. lib. 1. in haec: verba: Nec resistit sextum, illud enim procedit, quando aliquis simpliciter alienationi consentit, quo casu datur regres sus ad pretium, & emptores molestari non pos sunt; it a loquitur Bartol. in dicto §. duo fratres. Sed aliud dicendum est, quando vt hic, data fuit facultas alienandi ad libitum cum clausulis amplis, per quas saltem tacite constare pos sit, diuidentes voluis se omnino remittere fideicommis sum, vt declarat etiam ipse Menochius, in dicta prae sumptione 115. numero 35. & sequitur lib. tertio. Praeterea contra Molinam vrget doctrina altera, atque distinctio illa adducta per Menochium eundem, praecitato consilio 87. num. 54. & 55. qui retento eodem supposito, quod emptor semper remaneat securus, distinguendos es se inquit cum communi opinione duos casus. Primus est, cum sponte quis non consensit alienationi, sed potius ex neces sitate; & tunc is consentiens non praeiudicat sibi quoad pretium; & ita intelligit procedere text. in dicta l. si fundum per fideicommis sum. Secundus est casus, cum quis sponte consentit alienationi; tunc is, etiam in pretio sibi praeiudicat, vt probat l. codicillis, §. primo, ff. de legatis tertio, quam ita magis communiter Doctores intelligunt, & conciliant cum dicta l. si fundum per fideicommis sum, vbi Ias. in numero 18. communem testatur. Et vtcunque res sit, manifestum redditur ex antea dictis, terminos Ludouici Molinae, in eo loco, longe diferre a terminis praedictis, vtpote, cum Rex ipse Henricus, qui antea donauerat; atque ita rerum a se donatarum qualitatem sciebat, postmodum alienationi earundem rerum consensum, & authoritatem prae staret; quo casu idem Molina agnoscir, consensum, aut authoritatem huiusmodi, ipsi scienti praeiudicium generare, prout latius supra num. 119. Item & duodecimo loco obseruandum, atque[sect. 124] constituendum erit, dubium equidem maximum es se, vtrum clausula Regis Henrici, & dispositio dictae. l. 11. titulo 7. libro quinto, vbi clausula ipsa pro lege obseruari mandatur, comprehendat donatarios ipsos duntaxat, cum quibus loquitur, an etiam tertios pos ses sores, qui ante conditam legem ipsam, & clausulam praedictam ex titulo venditionis, vel alio oneroso pos sidebant bona illa Regis ipsius Henrici , & cum eisdem donatariis contraxerunt. Et quidem quae stio haec proponitur, atque intelligenda est iuxta terminos habiles; quando scilicet Rex Henricus res donauerat aliquas libere, non maioratui subiectas, siue non titulo maioratus eas conces serat, ita quod ips ae per donatarium libere alienari potuis sent; nam si inalienabiles, & maioratus vinculo affectas, eas donauit, siue donatarius ipse, aut eius succes sores maioratui eas subiecerunt , non alias tertij pos ses sores se tueri pos sent, quam si immemorialis prae scriptionis titulum haberent, qui etiam ad prae scribendas res maioratus sufficiens est; vt per Molinam, libro quarto cap. decimo, Mieres, quarta parte, quae stione vigesima prima, Flores Diaz de Mena, in addition. ad decisionem Gammae, 26. numero quinto, & ad decisionem 84. prima parte. Dubium ergo excitatur in terminis praedictis quando Rex Henricus donauit, & ante clausulam conditam, res ips ae donatae reperiuntur penes tertios pos ses sores, qui cum titulo, & bona fide pos sident, vtpote, cum clausula ipsa tunc condita, nec promulgata fuis set. Et re vera pro tertiis ipsis pos ses soribus, siue in eorum fauorem fortiter adstringit lex ipsa 11. & clau sula eiusdem Regis, quae ibi refertur, vbi ad literam videtur casus iste expresse decisus; prae supponit namque, quod iidem donatarij, quibus Rex Henricus donationes fecerat, adhuc pos sidebant bona donata tempore clausulae illius, nam cum donatariis loquitur, & ad eos sermonem suum, & dispo sitionem dirigit, quod patet ex tota contextura legis illius: nam postquam ipsa lex retulerat, quod Rex Henricus multas donationes fecerat, & dispo suerat, quod eaedem donationes conseruentur donatariis, dicit in hunc modum: Pero que todauia las ayan por de mayorazgo, en quesuceda su hijo mayor, y no teniendo hijos, bueluan a la Corona. Quae sane verba sunt relatiua, & demonstratiua donatariorum, de quibus clausula semper loquuta est, & per sonalitatem inducunt, cap. per inquisitionem, de electione, l. cum precario, ff. de precario, Baldus, in cons. 304. num. 2. in fine, libro quinto, Craueta, in con silio 385. n. 7. & in cons. 929. n. 11. Cardinalis Dominic. Tuschus, tomo secundo, litera D. conclusione 260. ij namque, quibus decedentibus sine liberis, bona ad Regiam Coronam reuerti, dicitur; sunt ipsimet donatarij, de quibus proxime, & immediate loquitur, iuxta text. singularem, in l. qui sic stipulatur. 47. ff. de verbor. obligation. vbi sermo de per se ambiguus, refertur ad casum, de quo in praecedentibus immediate actum erat. Et ad idem est singularis doctrina Baldi, in l. si auiae, num. 3. C. de succes sorio edicto, vbi si immediate actum est de fratribus, verbum, nepos, quod postea subsequitur, intelligitur de nepote ex fratre, non de nepote ex filio, propter maximam relationem. Sequuntur alij, quos refert Decius, in cap. per tuas, numero quinto, de probationibus, vbi allegat textum notandum ad hoc, in cap. tua nos, de consang. & affinitate, cum itaque loquatur ea lex cum solis donatariis, es set maxima violentia, quod dispositio illa personalis, & ad eos restricta, efficiatur realis, extendaturque ad tertios pos ses sores, cum quibus nec loquitur, nec disponere voluit, confunderentúrque termini dis [sect. 125] positionis personalis, quae personam non egreditur, & efficeretur ipsa realis, si ad omnes extenderetur, contra omnia iura, & in specie contra text, in l. iuris gentium, §. pactorum, ff. de pactis, & contra doctrinam Bartoli, in l. peto, §. fratre, numero quarto, ff. de legatis secundo, contra ea etiam, quae longa serie, & multum ad propositum nostrum scripserunt, atque adnotarunt Alexand. in cons. 86. libro primo, Decius, in cons. 262. per totum, & in l. in omnibus, ff. de regulis iuris, Craueta, in cons. 929. numero 33. & sequent. Bursatus, in cons. 131. num. 14. & sequent. & num. 50. lib. 2. Barbosa, in l. quia tale, 14. num. 3. & sequent. ff. solut. matrim. Baldus quoque, in consilio 217. n. 3. l. 3. pulchre docuit quod vt dispositio per sonalis, non realis dicatur sufficit quilibet respectus personalis. Et quod sufficit ad personalem dispositionem constituendam, quidquid etiam minimum personalis appareat; ex Simone de Praetis, in cons. 160. num. 46. tradit Bursatus, d. cons. 131. num. 50. & cum verba clausulae, & legis eiusdem non pos sint referri ad personas, quibus res ips ae ante clau sulam editam, alienatae fuere; nec eisdem adapten tur; non potest lex illa in eis procedere: quia legis,[sect. 126] vel statuti verba non comprehendunt personas, quibus ipsa verba non adaptantur, iuxta text. vulgatem, in l. 4. toties. ff. de damno infecto, l. ita tamen, ff. de administr. tutor. l. quod constitutum, ff. de milit. testamen. cap. indemnitatibus, §. sed cum ea, de electione, in 6. Alexand. in cons. 199. num. 6. lib. 1. Barbat. in cons. 4. num. 14. l. 4. latius, in cons. 73. n. 1. eod. lib. Decianus, in consilio nono, num. 24. libro primo, Surdus, in cons. 179. num. 38. lib. 2. & in consilio 426. num. 4. & 8. l. 3. Tuschus, tom. 2. litera D. concl. 493. & tom. 8. litera V. conclusione 89. & non modo verba legis non comprehendunt casum, cum quo non adaptantur; sed edam si habeant aliquam concernentiam, si haec absque nota improprietatis non procedit, non habet locum legis dispositio; ita colligitur ex doctrina Baldi, in Authent. eo decursum, in fine, C. de donation. ante nupt. vbi scripsit, quod lex, quae loquitur de donatione, non comprehendit donationem causa mortis, quae improprie dicitur donario: sequitur Ias. in l. si tibi pecuniam, in 2. notabili, ff. si cert. petat. Alexander, in cons. 76. n. 11. lib. 5. & in terminis, idem Baldus, in cons. 98. Ber[sect. 127] ronus, in principio, lib. 1. scripsit, quod ad hoc vt dis positio comprehendat vnam personam, vel casum, neces sarium est, quod ei verba proprie adaptentur, nec sufficit improprie; & idem annotarunt Alexand. in cons. 8. num. 28. lib. 3. & in cons. 160. lib. 5. Ancharan. in cons. 80. num. 8. & sic legis dispositio non est extrahenda extra limites verborum; d. l. quod con stitutum, ff. de milit. testam. & comprobat Tiraquel. in l. si vnquam, verbo, libertis, num. 4. & seq. notat Surd. decis. 35. num. 4. & 5. & vsque adeo id verum est, quod nec Imperator, nec Iure Consultus efficere potest, quod illud dicatur contineri in lege, quod lex non loquitur; vt inquit Bartolus, in l. 3. ff.[sect. 128] ad l. Pompe. de parricidiis, & pro singulari tradit Craueta, in cons. 254. num. 2. & post Tiraq. & alios Lanc. Galia. in consuet. Alexand. verb maritus. quae st. 1. num. 13. pag. 295. to. 2. tractatuum nouissimorum, Tusch. etiam adducit nonnulla, tom 8. lit. V. conclus. 89. Atque ex his hactenus adnotatis, & primo fundamento nunc adducto, tollitur equidem ratio quaedam debilis, quae in contrarium expendi pos set, quod scilicet clausula dicti Regis Henrici est admodum generalis, atque ita, quod generaliter comprehendit omnes, & cum omnibus est intelligenda, cum verba sint adeo generalia respectu bonorum, & personarum, l. 1. §. generaliter, ff. de legatis prae standis, cum aliis vulgatis, Ias. in l. non dubium num. 38. C. de legibus, Hippolyt. Riminal. in cons. 110. ex num. 15. lib. 1. Surd. decis. 273. num. 4. & in cons. 183. num. 15. lib. 2. Tuschus, tom. 2. litera D. concl. 508. fol. 718. Nam respondetur, quod lex est generalis, vt generaliter comprehendat omnes personas, cum quibus loquitur, hoc est, donatarios, sicuti ex contextura totius legis antea demonstraui; non vero vt comprehendere pos sit tertios bonorum pos ses sores ex causa onerosa, siquidem per eos non fuit causatum damnum illud Regni, & Regiae Coronae, sed potius ipsi bona fide emerunt tempore legitimo, scilicet antequam ea lex fuis set condita, vt in terminis legis Mentalis respondit Aluarus Valascus, consultatione 120. Fere per totam, & maxime numero decimo secundo, & euidenter probatur ex verbis ip sius legis, ibi: Por razon de los muchos, y grandes seruicios, que nos hizieron en nuestros menesteres. Et ibi: Por lo qual nos los ouimos de hazer algunas gracias, y mercedes, porque nos lo auian bien seruido. Et ibi: Que les guarden, cumplan, y mantengan las dichas gracias, que les nos hizimos. Et ibi: Nos ge las confirmamos, y tenemos por bien que las ayan, segun que las nos dimos. Et ibi: Pero que todauia que las ayan por mayorazgo, y finquen al hijo legitimo mayor de cada vno dellos. Haec sane verba tertiis pos ses soribus, hoc est, emptoribus, qui bona fide emerunt, non conueniunt, nec adaptari pos sunt; ipsi namque, neque fecerunt seruitia, nec propter illa Rex fecit gratiam, & remunerationem eisdem. Et sic verba legis deficiunt, nec adaptantur, vnde nec adaptari potest dispositio. l. si seruum, §. non dixit Praetor, ff. de acquir. haered. & late comprobaui supra, num. 126. tollitur etiam ratio alia, siue fundamentum, quod in contrarium quoque ponderari pos set, quod scilicet ratio finalis, qua lex illa mouetur ad moderandas donationes, fuit maximum damnum, & detrimentum, quod Regiae Coronae, & Regno ex huiusmodi donationibus prouenit; & vt aliquo modo illud repararet, modificationem eam introduxit, sicuti in eadem lege exprimitur. Et quod ratio ista, siue causa finalis aequaliter militet in tertiis pos ses soribus, sicuti in donatariis ipsis, non enim ideo de sinit maximum damnum Regiae Coronae, & Regno obuenire, quod bona penes tertios pos ses sores in[sect. 129] ueniantur, & dici solet, legis vigorem in ipsa ratione consistere; l. nominis, & rei, §. verbum ex legibus, ff. de verb. signifi. Tiraq. in l. si vnquam, in verbo, libertis, ex num. 38. Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 6. tit. 14. Paris. in cons. 32. num. 42. & seq. lib. 1. vbi si ratio ipsa latius, quam lex ipsa pateat, ratio magis attenditur, l. qua ratione, §. licet, ff. de acquir. rer. dom. Alciat. in cons. 184. num. 1. & seq. Cephal. In consilio 137. ex num. 38. lib. 2. Alban. in cons. 51. num. 6. & 7. Beret. in cons. 39. num. 12. Fachine. in cons. 47. num. 22. lib. 1. tunc ab ipsius rationis identitate argui solet, l. 1. §. hoc autem interdictum, vbi Glos s. ff. de fonte, l. illud, ff. ad l. Aquil. Menochius, in cons. 11. numero 16. libro primo, Surdus, in cons. 67. num. 20. & 21. libro primo, Ioannes Botta, in cons. 50. ex num. 2. Peregrinus, in cons. 58. num. 5. & 6. libro primo, vt vbi militat eadem ratio, idem ius obseruari debeat, Peregrinus, decis. 215. lib. 2. Surdus, in cons. 553. num. 44. lib. 4. Cae sar Barzius, decisione Bononiae 88. num. 14. Hippolyt. Riminaldus, in cons. 4. ex numer. 8. libro primo, imo ea dem ratio omnes decidit casus, non per extensionem, sed per comprehensionem, & sic sufficit, quod casus decidatur in ratione legis, licet non in verbis, Iacob. Philipp. Portius, in cons. 183. ex numer. 20. cum sequent. Beccius, in consil. 62. num. 17. Surdus, decis. 276. num. 8. & 9. Villagutta, in tractatu de extensione legum, praeludio 5. numer. 17. & 23. & quae stione vnica, de extensione legis correctoriae, num. 40. & 41. Tuschus, tom. 6. litera R. conclu sione 31. & 32. & ego ipse ita pariter notaui, atque comprobaui, lib. 3. cap. 28. Num. 22. & sequent. Sed facilis est huius fundamenti solutio, & responsum deducitur ex antea dictis: nam etsi Regni, & Regiae Coronae damnum maximum Regem ipsum mouerit, & adduxerit, vt clausulam illam conderet, eius tamen dispositio limitata fuit, & ad solos donatarios restricta, cum quibus loquitur; quoniam diuer sa ratio militabat cum ipsis donatariis, quam cum tertiis pos ses soribus, qui bona fide emerunt, provt supra probaui num. 124. 125. & 126. atque ita dis positio illa limitata, limitatum debuit producere effectum, l. in agris, ff. de acquirend. rer. l. age cum Geminiano, C. de transactionibus, Angelus, in cons. 138. num. 2. Tusc. tom. 2. litera D. concl. 404. num. 6. Tollitur denique & alia obiectio, videlicet quod dicta clausula haber duas partes; in prima confirmat donationes a se factas, ibi: Y nos gelas confirmamos, y tenemos por bien, que las ayan. In secunda easdem donationes modificat; vnde dici pos set, quod quem admodum in prima parre comprehenduntur omnes indistincte, qui bona ex donatione Regis Henrici procedentia pos sideant, atque ita tertij pos ses sores, emptores scilicet, aut eorum pos ses sores: ita quoque in secunda ipsius parte comprehendantur; vna enim pars legis aliam declarat, l. sed & posteriores, ff. de legibus, Corneus in cons. 90. numer. 7. lib. 3. Parisius, in cons. 73. num. 48. lib. 2. Marcabrunus, in cons. 37. num. 131. & 178. Bertazolus, in consil. 15. num. 1. & 4. Respondetur namque, quod quando lex facit mentionem plurium personarum, quae habent qualitates distinctas; clausula generalis, & dispositio legis ipsius non refertur ad omnia, sed ad ea tantum, cum quibus est adaptabilis; provt supra dixi num. 99. & probatur per text. singularem, in l. sed & qui data opera, versic. Sed haec adiectio, . ex quib. caus. maiores, vbi Bald. notauit per haec verba: Nota, quod clausula non refertur ad id, ad quod adaptari non potest. Text. etiam, in l. 1. §. lex falcidia, ibi: Quae tamen pos sint locum habere, ff. ad l. falcid. & doctrinam Castrensis, ibi numer. 4. Sic sane, quamuis Praelati, ciuitates, villae, & oppida huius Regni potuerint comprehendi in prima parte illius legis quatenus ipsa lex donationes illis factas confirmat; non tamen comprehenduntur in secunda parte, quia non est lex adaptabilis ad eos, qui succes sionem habere non pos sunt, nec eorum respectu disponit; quia prima pars legis fuit generalis, & generaliter donationes confirmat: secunda vero particularis, & limitata ad donatarios succes sionis capaces, quia ad eos, qui succes sores habere non pos sunt, non adaptatur. Sic pariter, quando tertij pos ses sores, & eorum bonorum emptores comprehenderentur sub prima parte, propter eius generalitatem; non tamen comprehendi potuerunt in secunda, quia fuit dispositio limitata cum solis donatariis, nec est adaptabilis ad tertios pos ses sores; ex dictis iuribus, & Decio, in cons. 299. num. 9. & 10. vbi in indiuiduo dixit, quod statutum non refertur ad casum, in quo non potuit statuti Conditor disponere; vel non apparet, an disponere voluerit: ex text. in l. vt gradatim, §. sed etsi lege, ff. de muner. & honor. quem ad hoc ponderauit Signorolus, in consilio 80. numero 8. & 9. vers. Praeterea, Decianus etiam in cons. 44. numer. 6. & 7. libro quinto, in terminis tradidit, quod statutum, vel lex, eo ipso, quod non potest tollere ius acquisitum, intelligatur quod noluit, quod[sect. 130] sui generalitas referatur ad illud. Et Marcabrun. ab Anguis s. singulariter, in consilio 26. numer. 172. & 175. in illis verbis: Modo in proposito, licet dicta bulla generaliter, & indefinite concedat liberam potestatem alienandi dicta bona, & de cis disponendi quocunque titulo; tamen non dicit, hoc concedere, stantibus his, quibus ex forma conces sionis, seu inuestiturae, feudum, vel emphyteusis deuolui debet. Ideo generalitas verborum dictae bullae non debet trahi in praeiudicium eorum, per praedicta, &c. Et hactenus de primo fundamento, & ratione prima, pro ipsis tertiis pos ses soribus, qui bona fide emerunt, ex qua equidem, & hactenus adnotatis ex num. 124. satisfieri, & responderi potest omnibus fere fundamentis, quae in contrarium pro Regia Corona, & contra ipsos tertios pos ses sores adduci, expendique pos sunt, pro quibus Marcabruni locus, de quo nunc, mirabiliter vrget. Secundo deinde pro eadem parte facit, inter donatarios, cum quibus dicta clausula, & lex loquitur, vt supra probaui, & tertios bonorum donatorum pos ses sores, emptores scilicet, qui ante conditam clausulam ipsam, bona fide emerunt, vt ad eos lex illa trahi non pos sit, maximam es se differentiam; donatarius namque habet titulum lucratiuum a Rege; tertius autem pos sidet titulo oneroso, non quod Rex ipse ei donauit, sed quod sua pecunia comparauit. Et istam differentiam in hac eadem specie de translatione oneris in tertium, fecit Bartolus, in l. prima, in principio, ff. de distractione pignorum. Et ibi Fulgosius, num. finali, idem Bartolus, in l. si is qui, numero tertio, ff. de iure fisci, Ruinus, in l. prima, numero octauo, ad finem, ff. soluto matrimonio, Negusantius, de pignoribus, secundo membro, quintae partis, numer. 43. Salicetus, in l. si debitor, C. de priuilegio fisci, eleganter Barbosa, secunda parte, dictae [sect. 131] l. primae. ff. soluto matrimonio, numer. 19. & 20. vbi explicando textum, in prima, C. de iure fisci, lib. 10. vere, & erudite defendit contra alios Authores, illud priuilegium fisco conces sum, non es se generale; sed restringendum ad terminos illius textus, quando scilicet fiscus agebat de damno vitando, vt scilicet, administrator reliqua solueret, & pos ses sor agebat de lucro donationis; his enim duobus concurrentibus, procedit illud priuilegium d. l. 1. altero autem ex his deficiente, locum sibi vendicabit l. non puto, ff. de iure fisci, explicata, vt antea Barbosa ipse explicauit, & aduertit Bulgarinus, ibidem, numer. 6. & hinc infert ipse Barbosa, ad num. 20. in haec verba: Infertur etiam, quod si fiscus agat ratione proprij contractus adnersus pos sidentem titulo oneroso, non procedit dictal. prima, quia ces sat secundum requisitum supra relatum, neque dicta l. prima continens priuilegium, debet extendi extra terminos, in quibus loquitur; cap. sane, de priuilegiis: & ita est de mente Bartoli, & Plateae, numero quarto, in dicta l. prima, C. de iure fisci, libro decimo, Claud. hic in principio, & expres se Salicetus. in l. si debitor, ad medium, C. de priuilegio fisci, Bulgarin. hic numero sexto, & as serit receptum Parisius, numer. 13. post medium. Et tanquam verius admittit Ripa, in l. si debitor, numero octauo, ff. de pignoribus. Ibidem etiam, sub numero vigesimo, ipse Barbosa sic scribit: Sed nihilominus prima opinio probabilior est; nam cum dicta l. prima contineat priuilegium exorbitans a regulis iuris, non debet extendi extra ca sum, in quo inuenitur conces sum l. quod vero, ff. de legibus. Maxime, quando casus, ad quem volumus facere extensionem, habet diuersam rationem ab expres so. Aliud enim est, lucrum amittere. aliud damnum sentire, l. finali, C. de codicillis, & in specie colligitur ex traditis per Bartolum, in l. si is qui, numero tertio, ff. de iure fisci. Ac denique sub eodem numero vigesimo, iterum sic inquit idem Barbosa: Cum igitur in specit, dictae l. primae, reuocetur donatio ratione hypothecae, quae prae sumitur praeces sis se donationem, & consequenter videatur transire in donatarium cum eodem onere, cap. ex literis, de pignoribus: Si donatum auferatur hac ratione, magis dicitur lucri amis sio: At proinde dicta l. prima, loquens in eo, cui lucrum aufertur, non debet extendi ad eum, qui ex ablatione damnum sentiret, &c. Item in donatariis, si ipsi pos sidebant quando clausula Regis Henrici condita fuit, non poterat diuersitas temporis considerari; quoniam adhuc res erat integra, & causa, ex qua donationes, tempore quo factae fuere, modificari poterant, durabat adhuc, quando modificatae sunt; cum vtroque tempore, donationum scilicet, & modificationis, penes eosdem, quibus donatum est, res donatae erant. Sed in tertiis pos ses soribus maxima est temporum diuersitas, & distingui debent hi, qui emetunt post conditam dictam clausulam, quo tempore iam bona ipsa erant affecta clausulae eius dis positione, & modificatione; ab his, qui ante clausulam eandem conditam emerunt, & sic tempore, quo bona libere donata, libera adhuc erant, & Re gium patrimonium nullum ius in eis acquisierat; ad quod est textus egregius, in dicta l. prima, C. de priuilegio fisci, lib. 10. vbi qui ex donatione accepit aliqua bona a debitore fisci, antequam debitum fisci contractum es set, non potest per fiscum molestari ob debitum posterius ipsi donationi. Idé probat text. in l. si quis post hac, §. si quis, C. de bonis proscriptor. l. in fraudem, ff. de iure fisci, notarunt Ruinus, in l. 1. ff. solut. matrim. num. 5. ibidem Socin. iun. num. 35. Alciat. regul. 3. prae sumpt. 43. n. 7. Peguera, decis. 48. n. 5. Barbosa, d. 2. p. l. 1. ff. solut. matrimoni. n. 19. in illis verbis: Nec etiam repugnat ponderatio, Alciati, supra relata, de verbis dictae l. primae, ibi, citra fraudem: quia postquam pos ses sores probarunt, res fuis se donatas, antequam cum fisco contractum es set, tunc ius commune est, vt neque fiscus, neque alius creditor pos set reuocare alienata, nisi alleget, & probet, in eorum fraudem factam fuis se praedictam alienationem, l. in fraudem fisci, ff. de iure fisci, l. penultima, C. de reuocand. his quae in fraud. creditor. Sane donatarij Regis Henrici secundi, liberi, & absoluti domini erant bonorum donatorum sibi, antequam dicta clausula, & lex condita es set; & postquam facta fuit, coeperunt eadem bona es se affecta in fauorem Regiae Coronae; atque ita, qui medio tempore contraxit, emens aliqua bona a donatariis ipsis, liberatus est a fisco, & Regia Corona. Faciunt iura notis sima, in l. contrahitur, l. res hypothecae, ff. de pignoribus, vbi prae supponitur, vt bona transeant cum aliquo onere, quod onus illud habebant tempore alienationis, & pro certo tradunt Ruin. Socin. Alciat. Peguera, & Barbosa, in locis nunc relatis. Rursus & tertio loco pro eisdem tertiis pos ses so[sect. 132] ribus vrget text. in l. 1. §. res vero quae, C. de impon. lucrat. discrept. lib. 10. supponendo, quod titulus ille (vt Accursius in rubrica explicat) venit imponere onus, & tributum quoddam in omnibus bonis immobilibus, illis scilicet, quae titulo lucratiuo alienantur. Et sub hoc themate disponitur in d. §. res quod si initium acquisitionis fuit titulo lucratiuo, transit in quemcunque tertium, in quem postmodum alienetur titulo oneroso, atque ita initium non mutatur; ea tamen ratione, quia alienatio facta est post titulum illum, & promulgationem eius legis, quae onus, & impositionem inducit; & sic quando bona alienata, erant iam affecta oneri, & impositioni, quam lex imposuerat; vt constat ibi: Cum prae dicto descriptionis grauamine procul dubio transferetur. Et intelligit clare Accursius ibi, verbo, transferetur. Et conueniunt Cacheranus, Marchabrunus, Menoch. & Surd. statim referendi: sed clarius probatur iterum in eodem textu, ibi: Vel vt sciens sibi imputet, qui accepit oneratam. Quae verba formaliter decidunt, quod tempore, quo tertius succes sit titulo oneroso in eis bonis, habebant iam bona ipsa illud onus, quia in sui initio, titulo lucratiuo acqui sita fuere, & iam lex promulgata fuerat, tempore , quo tertius succes sit. Vnde secus es set, si eo tempore lex illa condita non es set, & acceptum titulo lucratiuo, in alium transiret titulo oneroso; & sic in secunda parte statuit textus ipse, inspiciendum es se statum, qui erat tempore factae alienationis, vt constat ibi: Quia a primordio tituli posterior formatur euentus. Quod & aliis pluribus iuribus diffinitum est, vt in l. 1. §. Item si seruus, vers. Si seruus, in fine, ff. depositit, ibi: Ini ium enim contractus inspiciendum est. Et in l. si procuratorem, in principio, ff. mandati, ibi: Vniuscuiusque enim contractus initium spectandum est, & causa. Et eisdem verbis vtitur text. in l. si tamen, 14. In fine, ff. ad Macedonian. quibus, & aliis iuribus Interpretes nostri adducti, adnotare solent, in contractibus, & aliis dispositionibus es se eorum originem, & primae uam, originariámque naturam spectandam , ad quam omnis dispositio trahenda est, & secundum quam, omnia. quae postmodum eueniunt, sunt interpretanda, & declaranda: & exornant Octauian. Cacheran. decis. Pedemont. 167. ex num. 26. Hippol. Riminald. in cons. 214. ex n. 21. lib. 2. & in cons. 768. n. 23. & 24. lib. 7. Menoch. in cons. 222. ex n. 42. lib. 3. Magonius, decis. 21. n 4. Marcabrunus, in cons. 29. num. 219. & 220. Petrus Surdus, in cons. 202. n. 16. & in cons. 215. n. 30. & in cons. 196. n. 14. lib. 2. & in cons. 116. n. 66. libro primo. Cum ergo in dicta clausula, & lege Regia 11. nulla sint verba propria, nec impropria, quae in tertio pos ses sore, titulo emptionis loquantur, & cum ipsa clausula post venditionem facta fuerit, & notabile praeiudicium sequatur in hoc casu iuri acqui sito titulo oneroso, ad eum dicta clausula non potest, nec debet extendi; praecipue, cum legis, vel statuti verba conformari debeant aequitati, etiamsi verba ipsa non patiantur; vt est Glos sa singularis, in cap. paratus, verbo, prodes se, 23. quae st. 1. secundum[sect. 133] Iason. in l. iustitia, column. 2. n. 11. vers. Ex istis videtur, ff. de iust. & iur. & in l. ex facto, in 4. notabili, ff. de vulg. & pup. substitut. & in l. causas, columna secunda, n. 6. C. de transact. Oldradum, in cons. 268. n. 5. & tradit Marsilius, singulari 440. Alciatus, regula tertia, prae sumpt. 11. Menochius, libro secundo, prae sumptione 10. n. 2. & 3. Et facit, quia et si leges sui natura fauorabiliores sint, attamen restringendae, ne tertio prae iudicium inferatur, l. nec auus, & ibi Bald. C. de emancipat. liberor. l. cum filiusfamilias, in fine, ff. de te[sect. 134] stament l. impuberi filio, ff. de administrat. tutor. quam citat Bald. in cap. 1. colum. 2. n. 7. de rescriptis, sic sane priuilegium, aut conces sio principis, intelligenda est sine praeiudicio tertij; quia in dubio nunquam[sect. 135] prae sumitur, quod alteri praeiudicare voluerit, l. 2. §. merito, & §. si quis a Principe, ff. ne quid in loco public. vel itinere fiat, l. 1. §. sunt autem, in fine, ff. ne quid in flumine publico. & exornant Arias Pinellus, in rubrica, C. de rescindenda vendit. 1. p. cap. 2. n. 3. Alciat. d. prae sumpt. 11. Menochius, lib. 2. Prae sumptione 9. & 10. vbi late, & in cons. 1033. ex n. 20. cum seq. lib. 3. Azeuedus, in l. 2. tit. 14. libro quarto, Carolus de Tapia, ad rubric ff. de constitut. Princip. cap. secundo, ex numer. 23. cum pluribus sequent. vbi extendit, & exornat, folio 33. Antonius Faber, ad titul. C. si contra ius, vel vtilit. public. definitione prima. Praeterea, & quarto loco, ad probandum, quod dicta clausula Regis Henrici non pos sit referri ad bona a Rege ipso donata, quae ante clausulam ip[sect. 136] sam conditam, alienata fuere titulo oneroso, nec comprehendat tertios pos ses sores, qui emerunt bona fide; facit textus notabilis, qui videtur quae stionem decidere, in l. fin. §. fin. ff. de leg. 2. vbi testator in stituit haeredem mulierem suam, & ius sit, vt codicilli ab eo facti non aperirentur, quousque mulier ip sa moreretur; & cum iam deces sis set mulier, & sic eueniente casu, aut tempore, quo aperiri debebant codicilli, eisque apertis, apparuit, testatorem in eis grauas se vxorem, vt totam haereditatem cuidam tertio restitueret, & fundum ex haereditate ab vxore eadem venditum; dubitatum fuit de valore alienationis fundi; videbatur etenim alienatio inualida propter fideicommis sum vniuersale, toti haereditati appositum; & tamen textus statuit, propter iustam ignorantiam vxoris, & emptoris, ortam ex eo, quod codicilli, quibus fideicommis sum continebatur, aperiri non debuerunt, venditionem valere, & emptorem remanere securum; fideicommis sario autem ius duntaxat ad pretium contra haeredes mulieris. Sane si textus hic conferatur cum casu prae senti, in indiuiduo eum decidit (vt dixi) nam in eius specie praeces sit dispositio titulo lucratiuo, hoc est, mariti erga vxorem institutio, sicut in nostro casu praeces sit dispositio titulo lucratiuo, hoc est, donatio quae libet a Rege Henrico facta: euenit postmodum, quod vxor, quae habebat bona titulo lucratiuo donationis, hoc est, institutionis haeredis, alienauit fundum tempore , quo sciri non poterat, an praedictum onus, & grauamen haberet, quia codicilli aperti non fuerant; sicut in terminis casus praesentis , donatarius Regis alienauit tempore, quo dictae clausulae Regis Henrici notitiam habere non potuit, quia adhuc condita non erat; postmodum autem clausula ipsa apparuit, & sic dispositio vinculi, & maioratus, in eadem facta, quae tempore alienationis non erat in rerum natura, sed in Regis pectore, aut mente recondita: Et sic inter illum textum, & casum a me propositum, nullum inuenitur discrimen; immo textus ipsius termini fortiores sunt; ibi namque fideicommis sum ordinatum, constitutúmque erat ante venditionem, & sola iusta ignorantia (cui causam dedit testator ipse, dum prohibuit codicillos aperiri) validam effecit venditionem, & quod emptor remaneret securus, & fideicommis sarius ius tantum haberet ad pretium; at in ipso casu prae senti Rex ipse Henricus iustae magis ignorantiae causam dedit, quia nondum clausula condita erat, quando donatarius alienauit, & sic non potuit emptor, nec donatarius idem praeuenire, aut scire, quod Rex postmodum res donatas subiiceret fideicommis so legali, & maioratui, inducto per clausulam, & legem illam. Vnde, siue ille textus intelligatur simpliciter, provt iacet, quod iusta ignorantia fideicommis sarij efficiat validam alienationem, prov ibi intelligunt cum Bartolo quamplurimi; siue intelligatur, provt Bald. explicauit, non in qualibet iusta ignorantia, sed in ea, quae prouenit a facto testatoris; vno, vel alio modo intelligatur, textus ille decidit nostrum casum, quia iusta ignorantia proces sit ex facto Regis ipsius, qui pure, & simpliciter donauit, postmodum autem condidit clausulam illam, de qua in eius vita non constabat. Et est quidem certis simum, quod in eodem §. finali, requiritur ignorantia vnius, & alterius, haeredis scilicet grauati, qui vendit, & emptoris, qui emit, nec sufficit vnius ignorantia; sic enim exprimit textus ipse: sed tamen haec iusta ignorantia non a facto defuncti debet praecise originem habere, puta, quia prohibuit testator testamentum, seu codicillos aperiri, nisi post mortem, in quibus erat descriptum fideicommis sum; sed etiam textus idem procedit, vndecunque ignorantia proueniat, quae in dubio prae sumitur; sicuti cum Iasone, Castrense, Bertrando, Ripa, & Socino iun. resoluit Iacob. Cancerius, variarum libro primo, cap. secundo, de Trebellianica, & falcidia, n. 39. 40. & 41. Octauian. Cacheran. decisione Pedemontana 73. per tot. Franciscus Viuius, decis. 517. n. 18. nec obstat in contrarium text. in l. fin. §. autem sub conditione, C. communia de legatis, vbi disponitur, quod si hae res pendente conditione fideicommis si, vendiderit[sect. 137] bona fideicommis so subrecta, si postmodum conditio verificetur, competit fideicommis sario rei vendicatio contra emptorem; quoniam id procedit, quando haeres non habuit iustam, & probabilem ignorantiam fideicommis si, imo potius sciebat, rem, quam alienauit, relictam fuis se sub conditione, aut die incerta; tunc enim alienatio non valet, & fideicommis sario recursus datur ad rem ipsam; secus tamen, quando (vt dixi) iusta interuenit ignorantia, quia tunc actio datur ad solum pretium, contra venditorem, vel eius haeredem. Et ita haec duo iura declarat Bartolus, in d. §. sin autem sub conditione, numero 2. & ibi additio Accursij, Cynus, in Authent. Res quae, num. 7. C. illo titulo, Castrensis, Alexander, Decius, Corneus, Curtius iunior, & Socinus vterque, cum quibus Rolandus, in cons. 9. numer. 24. libro primo, Ruinus, in consil. 66. & in consil. 118. lib. 2. Marsilius, singulari 31. Corsetus, verbo, alienatio, singulari incipienti, si res, Menochius, in cons. 44. ex numero 16. libro primo, Hieronym. Gabr. in cons. 44. libro secundo, Hippolyt. Riminald. in cons. 23. n. 32. lib. 1. & in cons. 110. n. 18. lib. 4. De caeteris autem, quae pertinent ad materiam, & explicationem dictae l. finalis, §. finali, ff. de legatis secundo, commendo Octauianum Cacherannum, dicta decisione Pedemontana 73. per totam, Franciscum Viuium, dicta decis. 517. per totam. part. 3. Menochium, dicto cons. 44. ex numero 16. libro primo, Iacob. Cancerium, dicto cap. 2. de Trebellianica, & falcidia, ex num. 39. vsque ad n. 46. Quinto etiam, arguendo de alienatione facta[sect. 138] casu permis so, ab ea, quae fit tempore permis so, & sic arguendo de casu ad tempus; facit textus notabilis ad propositum, in l. pater filium, §. quindecim, ff. de legat 3. vbi testator certa bona reliquit affecta prohibitioni alienationis, prohibens scilicet, ne alienarentur, nisi inter ipsos grauatos; vnus ex grauatis partem suam vendidit casu permis so, vni scilicet ex collegatariis; & textus inquit, quod bona in futurum transeunt cum qualitate, vt alienari pos sint; & hoc quidem, quia alienatio prima fuit casu permis so. Sic pariter in tempore, si alienatio eorum bonorum, quae Rex Henricus donauerat, fuit facta tempore habili, & libero, quo clausula Regis eiusdem condita non erat; bona in emptorem transierunt cum facultate libera, vt eius liberae dispositioni semper manerent. Et ita in terminis terminantibus ad casum istum, ponderat eum text. Iacob. Beret. in cons. 43. numer. 6. de quo inferius ad casum istum, ponderari potest text. in l. 1. §. semel, ff. de bonor. pos ses s. secund. tabul. & allégatio communis eiusdem §. quindecim, quod res, quae semel exiit a grauamine, nunquam redit ad illud; vt per Anton. Gomez, in l. 70. Tauri, num. 24. aut quod res semel effecta alienabilis, perpetuó remanet alienabilis; vt per Doctores ibi, & in l. filius familias, §. diui, ff. de legat, 1. vbi Loazes, num. 134. Tiraquell. qui plura in proposito adducit, de retractu linag. §. 32. glos sa vnica, num. 6. cum seq. Mier. de maioratu, p. 4. q. 19. Ludouic. Molin. de Hispan. primog. lib. 4. cap. 1. ex num. 31. cum seq. vs que in finem cap. vbi explicans text. in d. §. quindecim, & allegationem eius communem, quod res semel facta alienabilis, perpetuo durat alienabilis, & applicans eam Hispanorum primogeniis, tribus modis eam limitat; & concludit numero 37. quod si ex facultate Regia res semel facta est alienabilis, perpetuo quidem alienabilis remanet, quamuis es set maioratus. Sexto quoque facit, quod si clausula Regis[sect. 139] Henrici, quae cum donatariis loquitur, referri deberet ad emptores, qui ante conditam dictam clausulam bona emerunt bona fide; es set clausula, & lex valde iniusta; auferret enim dominium eis quae situm absque causa; vniuersalis namque damni Regni, Regiaeque Coronae causa, quae est vnica, qua lex illa iustificatur, atque subsistit, militat duntaxat in donatariis, a quibus, & eorum bonis, atque succes soribus reparari debet damnum Regiae Coronae, quando eueniret casus reuersionis, non vero ab emptoribus, qui nihil a Rege ipso Henrico acceperunt, sed iusto pretio compararunt; es set enim contra omnem iustitiam distributiuam, quod emptor, qui emit bona fide, solueret id, ad quod donatarij tenebantur; vt in ru bro, & nigro, C. ne vxor pro marito. Et ne filiis pro patre. Andreas Gail, lib. 2. obseruatione 90. & ibi Grae ueius, eius Additionator, in principio, Mynsingerus, centuria prima, obseruatione 29. nec es set secura in conscientia lex, quae vnum pro alio damnaret; vt per Rolandum, in cons. 74. num. 21. lib. 3. Alciatum, in cons. 467. Signorolum, in cons. 101. num. 17. versic. Praeterea secundo, vbi postquam resoluit, quod statutum continens odium irrationabile, non debet extendi amplius, quam verborum proprietas contineat; ponit exemplum odij, quod innocens puniatur; & est textus egregius in l. paterfamilias, ff. de haered. instituend. Huic itaque iniquitati applicari non potest dicta clausula Regis Henrici, quia lex prae sumitur iusta, & rationi con sentanea, cap. constitutiones, cap. leges, 10. distinctione, cap. erit autem lex, 4. distinctione, cum vulgatis. Septimo facit, hucusque Scribentium omnium[sect. 140] in proposito huius materiae, auctoritas, sententia, & resolutio, quos in vnum conges si supra, num. 95. Ij namque omnes, licet articulum praefatum, an dicta clausula Regis Henrici, (quae pro lege seruari mandatur in dict. l. 11. tit. 7. lib. 5.) comprehendat tertios bonorum pos ses sores, qui titulo oneroso, ante clausulam ipsam pos sidere coeperunt, in indiuiduo, & ita specifice non excitent, neque proponant, prae sentiunt tamen manifeste, verba clausulae, & legis eiusdem, ad donatarios, & quemlibet eorum quibus Rex ipse Henricus donationes fecit; non vero ad tertios pos ses sores titulo oneroso pos se referri, nunquam enim de eis mentionem faciunt; sicuti ex eisdem relatis, dicto numer. 95. apparet expresse: & in his terminis, ante conditam scilicet clausulam ipsam Regis Henrici, dubium non excitauit Molina, lib. 4. de Hispanor. primogen. cap. 4. ex num. 39. vsque ad num. 45. quasi indubitatum existimaret, sub ea tertios bonorum pos ses sores, & emptores bonae fidei titulo oneroso non comprehendi, sic sane post editam clausulam ipsam, dubium illud proponit, de quo num. 38. & 39. & resolutiones, quas ibi adducit, in fauorem emptorum tendunt omnino, imo etiam in fortioribus terminis locum sibi vendicant, vt num. praecedentibus adnotauit. Sed & aliorum iuris Interpretum sententia, & auctoritate, eadem pars in fauorem emptorum bonae fidei fulciri potest. Ac primum equidem ex his, quae annotata, atque scripta reliquit AEgydius Bos sius, in tractatu de Principe, num. 332. dum in statutis quibusdam, quae limitabant succes sionem bonorum, quae Princeps donauerat, concludit, quod eorum dispositio non comprehendit bona alienata ante ipsa statuta. Et id ipsum in terminis firmauit Iacob. Bereta in cons. 43. vbi inquit, sic fuis se iudicatum; & in vers. Breuiter tamen, in hunc modum scribit: Breuiter tamen dicendum est contrarium, vt ne scilicet constitutiones hunc concipiant casum virtute dictae exceptionis, in qua is datur sensus verbis decreti; vt nequaquam velint contineri sub regula, eas donationes, & conces siones, quae per alienationes iam transis sent in extraneos, vel in legitimatos: quia cum semel effectum habuerint, de caetero remanere debent s ub primaeua concessionis statu, ad hoc vt pos sint etiam transire ad legitimatos. Et pro eadem sententia, eademque opinione illud amplius considerabam, quod verba decretorum, supra recitata, respiciebant casus, qui occurris sent post decreta promulgata; non autem illos casus, qui iam euenis sient, & effectum sortiti sint, quae etiam propria est legis natura, l. leges, & constitutiones, C. de legibus, Bart. in l. omnes populi, numer. 39. & seqq. vbi agens de statutis, ait etiam, irrita es se statuta disponentia circa praeterita decisa, seu finita: per Curt. in cons. 27. numer. 19. Socin. iun. in consil. 18. num. 20. & 21. lib. 3. vbi etiam ponderat verba statuti in futurum concepta. Quo stante, illud mox fit consequens, quod vbi fit exceptio casus, in quo contractus, aut dispositiones factae de bonis donatis, aut in feudum datis, virtute conces sionis, aut licentiae a Principe obtentae, effectum iam sortitae es sent; iam non pos sit is sensus capi, aut ita actum intelligi sub illa exceptione, vt sub praecedenti dispositione non includerentur casus, qui iam sequuti forent, & effectum sortiti. Atque is quidem sensus con stitutionis ratione carere videri non potest. Namque dici potest, constituentes, in modum suprascriptum sanxis se, quia ratio suadebat, vt bona ipsa, vel iura a Principibus conces sa, cum primum virtute conces sionis, vel ex Principis licentia coepis sent ad extraneos, foe minas, vel legitimatos transire, de caetero remanerent transibilia, iuxta naturam primaeuae concessionis, l. pater filium, §. quindecim, ff. de legatis tertio, l. tutor rerum, ff. de administrat. Tuto. cum aliis, vt per Ripam in l. filiusfamilias, §. diui, num. 64. ff. de legat. 1. Afflict. decis. 386. numer. 5. Et hactenus Bereta, cuius placitum aperte quoque firmas se videtur Aluarus Valascus de iure emphyt. quaest. 50. numer. 25. in haec verba: Quibus verbis insinuat, bona Coronae, etiam iure haereditario deferri; debet enim intelligi de his, qui ante legem Mentalem terras habebant, pos sidebant enim tanquam patrimoniales, & libere alienabant, & diuidebant inter haeredes. Et facit etiam ratio illa principalis, qua excitantur Interpretes nostri communiter, vt dixerint quod remedium, & di spositio generalis l. 2. C. de rescindenda vendit. non[sect. 141] procedit, nec datur aduersus tertium rei venditae pos ses sorem, qui rem ex contractu oneroso, iusto pretio acquisiuit; quod Baldus scripsit in eadem l. 2. num. 16. & ante eum Bartolus ibidem, numer. 13. Paulus, nam. 16. Salicetus, num. 18. Cremensis, numer. 188. Cagnolus, num. 114. Ias. Crauet. Couar. Tiraquell. Pinellus, & Padilla, cum quibus Matiencus, in l. prima, titulo 11. glos s. 8. num. 24. & 25. Anton. Gomezius, tom. 2. variarum, capite primo, num. 22. vers. Item adde, quod si res: Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gammae 21. fol. 22. Franciscus Viuius, decis. 430. lib. 3. Ceuallos, commun. contra commun. quae st. 443. num. 6. Cald. Pereira de emphyt. extinct. interitu, & resolut. cap. 4. num. 8. & vide Felicianum de Solis, in appendice, tom. 2. ad librum primum, cap. 1. ex num. 2. fol. 77. Anton. Fabrum, de errorib. pragm. decad. 7. errore 3. fol. 137. Denique & vltimo loco pro eisdem tertiis pos [sect. 142] ses soribus vrget expres se lex Mentalis Portugaliae, quam condidit Rex Edoardus ex mente sui patris Ioannis primi, quae est similis dict. l. 11. tit. 7. lib. 5. & clausulae Regis Henrici. Per eam enim ad exemplum dict. l. 11. disposuit, quod bona Regiae Coronae, quae ipse, & sui Anteces sores donauerant, non diuiderentur, sed mortuo vltimo eorum pos ses sore, filio masculo maiori manerent, & in defectum masculi redirent ad Regiam Coronam, vt tradit Costa in tractatu, de maioratu bonorum Reg. Coronae, in princip. Postmodum autem dubitatum fuit, vtrum dispositio legis Mentalis comprehenderet bona, quae tempore promulgationis eius hon erant penes donatarios, sed alienata, & apud tertios pos ses sores; & propter hoc dubium, & in declarationem legis Mentalis condita fuit lex Regia, lib. 2. de las ordenancas de Portugal, tit. 35. §. 27. qua statutum est, legem praedictam Mentalem non comprehendere bona donata, quae ante ipsam conditam fuerant vendita, vel in dotem data, vel ad collationem, tanquam patrimonialia adducta, & sic quae tempore, quo eadem lex condita fuit, non erant penes ipsos donatarios, nec eorum haeredes, nec retinebant primam naturam bonorum Regiae Coronae. Et quidem, cum casus prae sens non sit propria huius Regni lege decisus, quae in hoc casu loquatur; multum attendi debet d. lex Portugaliae, quae in simili casu ita expres se loquitur, iuxta text. in l. non pos sunt, ff. de legibus, dum dicit: Non pos sunt omnes articuli sigillatim, aut legibus, aut Senatusconsultis comprehendi, sed cum in aliqua causa sententia eorum manifesta est, is, qui iurisdictioni praeest, ad similia procedere, atque ita ius dicere debet. Et quemadmodum Hispania leges[sect. 143] iuris ciuilis, & Imperatorum, quae vim legum non habent, iuxta text. in l. prima, & secunda, Tauri, & notat Burg. Salon de Paze, in dicta l. prima, numer. 7. & ibi Castillo, in vers. in verbo, no se vse della . Pos sunt allegari quoad rationem, sed non quoad auctoritatem legum; vt iidem profitentur Authores, atque ex pluribus probat Palac. Rub. in repetit. rubricae, de donat. inter vir. & vxor. in principio, numer. 16. & notauit Ludouic. Molin. de Hi spanor. primog. lib. 3. cap. 12. numer. 11. vbi inquit, quod ius commune horum Regnorum est illud, quod in legibus Partitarum, atque aliis legibus huius Regni statutum inuenitur, nec leges Pandectarum, & Imperatorum in his Regnis tanquam leges, sed tanquam dicta Sapientum accipienda sunt. Id ipsum etiam dixit Carolus Gras salius, lib. primo Regal. Fran. in 7. iure, pagina 94. cum seqq. vbi ex pluribus probat, leges Imperiales a Gallis non admitti, nisi quatenus rationi nituntur. Ita etiam quoad rationem, & etiam decisionem casus hactenus propositi, magni habenda est dicta lex Regia Portugaliae, quae casum praefatum in simili ita expresse decidit. Item & decimotertio obseruandum, atque con[sect. 144] stituendum est, vtrum clausula Regis Henrici procedat, & habeat locum in his bonis, ex quibus ante clausulam ipsam conditam, maioratus institutus fuit cum vocationibus, & substitutionibus omnium de familia in perpetuum, vel quae Rex ipse titulo maioratus, cum eisdem vocationibus perpetuis donauit ad eum modum. An etiam, cum ab eodem Rege expres sus est casus reuersionis ad Regiam Coronam, scilicet vt bona donata, titulo maioratus pos sideantur, & finitis descendentibus, caeterisque de familia, ad Regiam Coronam redirent; atque ita, num. clausula illa referatur etiam ad donationes, quae tempore modificationis ipsius erant iam maioratus, siue maioratus titulo pos sidebantur; vel quia Rex ipse ab initio titulo maioratus conces serat (vt dixi) vel quia donatarius titulo maioratus bona sic donata alligauerat. Et dubium facit, quod in eadem clausula Regis Henrici, quae pro lege seruari mandatur in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. expres se disponitur, quod donatarij habeant donationes, siue bona donata titulo maioratus, vt exprimitur, ibi; Pero todauia, que las ayan por mayorazgo. Vnde cum bonis ipsis an[sect. 145] tea donatis, detur; atque apponatur noua qualitas maioratus, quam bona ipsa non habebant; & cum libera es sent, siue libere sui initio donata, maioratus oneri subiiciantur; onus idem prae supponit, quod antea illud non habebant; nam inductio seruitutis pre supponit libertatem, l. decem, ff. de verbor. obligat. & in principio, Instit. de libertinis, & in §. seruus autem. Institut. de cap. diminut. cum aliis pluribus, de quibus per Euerardum, loco 26. de[sect. 146] priuatione ad habitum, numer. 5. & 7. & non entis nullae sunt caus ae, & nullae demonstrationes, vt ait Baldus in l. cum mulier, n. 30. sub vers. Subsequenter, ff. soluto matrimonio, Florianus in l. 2. sub numer. 5. ff. de probat. Fuluius Pacian. in cons. 1. num. 60. nec qualitas potest es se sine subiecto, l. eius qui in prouincia, ff. si certum petat. Decius in l. non videtur rem, ff. de regul. iur. Ias. in l. decem stipulatus, numer. 17. de verbor. oblig. Fuluiu. Pacian. vbi supra, numer. 63. & consequenter sub ea clausula, & decis. dict. l. 11. tit.[sect. 147] 7. lib. 5. videtur, quod non comprehendatur ea donatio, quae iam habebat eam qualitatem, oneris scilicet, & institutionis maioratus; siquidem clau sula, & dispositio generalis non comprehendit eam speciem, cum qua clausula ipsa, siue dispositio non est adaptabilis, vt s aepe annotaui, atque probaui supra. Et quia clausula po sita ad qualificandum aliquam dispositionem, refertur tantum[sect. 148] ad eam, quae non est qualificata, non vero ad qualificatam, & modificatam: Bartolus in l. vltima, vers. Sic enim illa, ff. de rebus dubiis. Alexand. in con sil. 48. num. 8. lib. 1. Afflict. decis. 248. num. 12. Capic. decis. 108. num. 11. & 12. Surd. decis. 88. num. 6. Vincent. Carrocius decis. seu casu 103. num. 11. & 12. & 13. Leander Galgan. de cond. & demonstr. par. 2. c. 6. q. 7. num. 21. Deinde & secundo dubio etiam facit, nam cum Rex ipse Henricus bona aliqua donauit alicui, & eius descendentibus, & familiae, in perpetuum titulo maioratus; aut cum finitis omnibus eius de scendentibus, & consanguineis ex familia, bona ipsa reuerti ad Regiam Coronam, in ipsamet donatione statuit; iam datur, atque praefixus est ca sus specialis reuersionis ad Regiam Coronam, siue extinctionis maioratus ipsius. Vnde clausula praedicta, quae in dict. l. 11. transcribitur & disponit, quod deficiente filio legitimo cuiuslibet pos ses soris omnium donatariorum, quibus idem Rex donationes fecerat, bona redirent ad Regiam Coronam; quantumuis generalis sit, videtur, quod non debeat extendi ad casum specialiter expres sum in ipsa donatione, vel ad donationes ab eodem Rege factas titulo maioratus, & certa, atque expres sa forma extinctionis, aut reuersionis eius dem, quia certi iuris est, quod lex noua, quantumcunque generalis, non se extendit ad anti[sect. 149] quam, in casu speciali loquentem; siue ad eum, in quo lege antiqua, specialiter erat prouisum; l. sanctio legum 41. ff. de poenis, l. in toto iure, ff. de regul. iur. cap. generi, eod. tit. lib. 6. cap. primo, vbi Doctores communiter, de rescriptis, l. in testamentis, C. de testamentis, iuncta l. hac consultissima, C. qui testamenta facere pos sunt, Glos s. in l. sciendum, verbo, compelli, ff. qui satisdare cogant, recepta communiter secundum Alexand. & Iason. ibi: Imola in l. si vero, §. de viro, ff. solut. matrimon. numer. 15. Burg. Salon de Paz in l. 3. Tauri, prima parte, numer. 47. & 48. Aluarus Valascus; consultat. 121. num. 3. Tiberius Decianus in cons. 44. num. 11. lib. 5. Hippolyt. Riminald. in cons. 387. num. 19. lib. 4. Azeuedus in cons. 7. ex num. 23. sic etiam dispositio generalis[sect. 150] non refertur ad casus specialiter prouisos, l. vxorem, §. foelicis simo, in fine, ff. de legat. 3. l. legatorum petitio, §. qui plures, ff. de legatis secundo, l. doli clau sula, ff. de verbor. obligat, l. cohaeredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pupil, subst. vbi substitutio facta per verba vniuersalia, non comprehendit eos, quibus antea substitutio specialis facta erat, l. alimenta, § si basilicae, ff. de adimend. legat. l. seruis vrbanis, §. finali, ff. de legat. 3. l. cum ita, § in fideicommis so, ff. de legat. 2. capit, cum dilecti, de donationibus, & post alios multos Authores exornarunt Anton. Gabr. commun. lib. 6. tit. de claus. concl. 9. n. 8. vers. Quarto limita: Menoch. lib. 4. prae sumpt. 181. num. 6. Alciatus, regul. 3. prae sumpt. 36. Peregrin, de fideicommis s. art. 16. numero 107. Simon de Prae tis, libro tertio, interpretatione 3. dubitatione prima, solutione prima, numer 3. & 5. Octauianus Cacherannus, decisione Pedemontana 169. numero primo. Surdus, decis. 38. ex numero 11. & decisione 84. numer. 4. & decis. 319. num. 4. & decis. 322. num. 24. & in cons. 241. numer. 29. lib. 2. Mieres secunda parte de maioratu, quae stione 12. numer, primo. Hondedeus, in cons. 91. num. 38. lib. 1. Leand. Galgan. de condit. & demonst. secunda parte, cap. 6. quae st. 7. num. 8. Io seph. de Rusticis, in tractat. an. & quando libe. in cond. posi. censean. voca. lib. 1. cap. 2. numer. 65. & 66. Et licet non sit nouum, vt quibusdam enumeratis, generale subiiciatur verbum, specialia complectens, l. si seruus seruum, §. inquit lex, ff. ad leg. Aquil. tamen receptis sima est doctrina, quod si[sect. 151] praecedit specialis prouisio, sequens clausula generalis, siue vniuersalis, nunquam derogat, neque interpretatur praecedentem, sed specialis re stringit generalem ad casum specialem; ad quod plura iura, & auctoritates cumularunt Craueta in cons. 70. num. 3. cum seqq. quem extollit Additio ad Decium, in Rubrica, de regul. iur. litera E. Decianus in cons. 6. lib. 2. Menochius libro 4. prae sumpt. 181. n. 6. & prae sumpt. 37. n. 20. lib. 6. Dubium etiam facit, quod donatione a Rege[sect. 152] Henrico facta alicui, & eius descendentibus, & familiae, titulo maioratus, tot equidem donationes; siue tot donatarij resultant, quot sunt personae vocatae; & perinde habetur, ac si vnicuique specifice donatum fuis set, siue vnusquisque in indiuiduo vocatus es set; ita Paulus Castrensis in l. si pecuniam, num. 11. ff. de condict. ob caus. Isernia, Praepo situs, Decius, Parisius, Siluanus, Alciatus, Tiraquell. Guid. Pap. Bellamera, & Bertrandus, cum quibus Ludouicus Molina, libro primo, cap. primo, numero 17. 18. & 19. Tellus Fernandez in l. 27. Tauri, num. 2. Anton. Gomezius, in l. 40. Tauri, numero 28. ante vers. finalem, & numero 33. Couarru. libro primo variarum, cap. 14. num. 7. versic. Quinto, Bart oli sententiae: Matienc. in l. 9. tit. 1. glos s. 2. numer. 4. lib. 5. nouae collection. Regiae. Ioannes Gutierr. practicar. lib. 2. q. 52. num. 3. & 6. Barbosa in l. diuortio, in princip. 2. parte, num. 11. vers. Sed pro omnimoda resolutione huius articuli pagina 930. & num. 12. ff. soluto matrimonio: & in terminis, ac in indiuiduo, in donationibus a Rege Henrico factis titulo maioratus, quod resultent, & censeantur tot donatarij, quot reperiuntur personae vocatae, & quot sunt vocationes, tradit etiam Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 4. cap. finali, num. 48. vbi post Gregor. Lop. & Roderic. Suar, quod bonis iure maioratus a Rege donatis, quilibet succes sor cen setur Regis immediatus donatarius: Burgos de Paz iunior, ciuilium quae stion. 2. ex num. 40. Menochius in cons. 1053. num. 1. & 3. & 52. & 53. & 59. lib. 12. & pro hac conclusione est textus clarus in l. quoties, C. de donat. quae sub modo: & nom modo tot donationes resultant, quot sunt personae vocatae, sed etiam sequentes donatarij post primum, dicuntur habere bona donata non mediate, sed immediate a primo; secundum supra citatos, & [sect. 153] Molin. lib. 1. cap. 8. num. 2. & lib. 2. cap. 4. num. 5. & 6. atque ita modificatio illa clausulae Regis Henrici, videtur, quod valere non potuerit, aut effectum operari in praeiudicium descendentium, & consanguineorum primi donatarij, quibus iam erat ius quae situm per donationem; vt per Menochium, in consil. 108. num. 64. lib. 2. & in consil. 1034. ex n. 22. vsque ad n. 24. lib. 11. vbi post alios multos tradidit, quod Princeps non potest ius alicui quae situm, aliquo modo immutare. Et adducit illud, quod Paul. Castrens. in consil. 164. in causa maioriae, num. 16. lib. 2. egregie respondit, dum scripsit, Principem non pos se reuocare donationem a se factam alicui iure primogeniturae in praeiudicium, & detrimentum eorum, qui futuri sunt succes sores. Et Castrensem sequuti sunt Decius, Socinus iunior, Cephalus, & Mier. quos ibi recenset. Nam Imperialis Maiestatis non est auferre conces sa, vt in authent. de referend. sacri Palat. ibi: Non vt quae sunt auferamus eis conces sa; neque enim est Maiestatis proprium, l. 6. tit. 10. lib. 5. nouae collect. Regiae, ibi: Las cosas que el Rey diere a alguno, no se las puede quitar: & ita post alios respondit Decius, in cons. 287. numer. 8. & in cons. 293. in fin. Roland, in cons. 2. num. 159. lib. 1. Cephalus in cons. 617. num. 53. & 54. & 101. lib. 5. Atque ideo non[sect. 154] licere Principi, donationem ab co factam reuocare, nec modificare, late comprobauimus supra. Item etiam, quia diceretur iniqua, & contra ius, & ab omnibus Iudicibus refutanda interpretatio, per quam tolleretur ius alteri quae situm; atque ita generalitas d. l. 11. ad ius quae situm alteri, referri non debet; vt pulchre post Ancharanum, & alios multos Authores tradidit Beccius in cons. 3. n. 45. [sect. 155] Tiber. Decianus in cons. 44. num. 6. & 7. lib. 5. & Marcabrunus ab Anguis s. in cons. 26. num. 172. & 175. & nulla est lex tam stricta, & expres sa, quin recipiat moderationem a tempore, loco, qualitate personarum, & aliis circunstantiis, l. licet, ff. de recept. arbit. Alexand. in cons. 70. num. 5. lib. 1. Natta in cons. 359. num. 5. Cephalus in cons. 23. num. 124. lib. 1. Surdus in cons. 280. numer. 8. lib. 2. Cacheran, decis. 169. ex num. 2. vsque ad num. 16. neque etiam da[sect. 156] tur dispositio, etiamsi loquatur per verba vniuer salia, quouis modo, & similia, quin nihilominus re stringatur ad modo proportionabiles, vt post Ge[sect. 157] minian. Tiraquell. & alios, tradit Ioann. Gutierrez practicarum, lib. 3. q. 17. num. 207. num. 208. Cacherannus, vbi supra, vbi exornat: & nullum est[sect. 158] verbum tam generale, quod ratione circunstantiarum non restringatur, & limitationem recipiat; vt post obseruauit Petrus Surdus, in cons. 460. n. 62. & 63. lib. 4. Hippolyt. Riminald. in cons. 328. n. 34. lib. 3. & in cons. 754. num. 39. lib. 7. & quia etiam verba vniuersalia legis recipiunt interpretationem de habilitate, l. vt gradatim, §. primo, ff. de muner. & honor. idem Surdus post alios Authores, decis. 112. num. 2. & decis. 123. num. 21. & ideo neces se erat, quod ipsa clausula, & lex Regni expres sam faceret mentionem, & dispositionem etiam de his donationibus titulo maioratus conces sis, & quibus iam ordinatae, & factae fuerant substitutiones, casus etiam reuersionis as signatus; quia non fit relatio ad ea, quae speciali indigent nota, siue ea, quae notabilia sunt, specialiter exprimi debent; alioquin sub dispositione quantumuis ge[sect. 159] nerali non continentur: l. item apud Labeonem, §. hoc edictum, ff. de iniuriis. Affictis, decis. 111. num. 9. & exemplis comprobat Menoch, in cons. 250. n. 49. & tribus seqq. lib. 3. Berous, in cons. 127. numer. 12. & seqq. libro primo, & decidendo super alia lege Regni Franciae, tradit Alexand. Raud. decis. Pisana 41. n. 38. 1. par. Denique & vltimo loco dubium facere videtur, quod clausula praedicta Regis Henrici, & dicta lex Regia 11. quae loquitur in casu simplici, hoc est, in donationibus liberis, absque onere, siue vinculo maioratus factis (sicut prae supponit qualitas illa noua, quae noue datur ibi, vt maioratus titulo habeantur, ac pos sideantur) non debet, nec potest extendi ad donationes mixtas, hoc est, ad eas, quae iam erant qualificatae dicto titulo maio ratus; Cuman. in l. 2. in principio, vbi Alciatus, n. 9. ff. de verbor. obligat. Socin, in consil. 152. num. 19. lib. 2. Cephalus in consil. 151. numer. 35. 38. & 39. lib. 2. Marcabrunus in consil. primo, num. 102. Pet. Surdus in consil. 429. numer. 26. & 27. lib. 4. Craueta in con sil. 176. num. 7. & est textus singularis, in l. hoc legatum, 41. ff. delegatis tertio. Vbi in legato facto de rebus alicuius causa paratis, comprehenduntur dunraxar res, quae simpliciter ad eius vsum paratae sunt, non quae mixtim ad eius vsum, & alterius:[sect. 160] & ad idem est text. in l. legatis vxori, ff. de legatis secundo, Surdus etiam, decis. 174. num. 13. & 14. vbi quod simplex non comprehendit mixtum, habens aliquam qualitatem: & num. 16. quod quando di[sect. 161] spositio continet praeiudicium tertij, nunquam complectirur mixtum: Ruinus etiam in cons. 167. numer. 10. lib. 1. Hieronymus Gabriel, in consil. 197. numer. 6. libro primo, eleganter Craueta, in consil. 941. n. 31. tom. 5. Caeterum superioribus omnibus minime re[sect. 162] fragantibus, contrariam sententiam veriorem, & omnino tenendam arbitror; videlicet quod clau sula praedicta D. Regis Henrici secundi, & dict. lex vndecima, titul. 7. lib. 5. procedet etiam, ac intelligi debeat non modo in donationibus liberis, sed etiam in qualisicatis; hoc est, in eis, quae titulo maioratus perpetui ab ipsomet Rege factae fuere, alicui, & eius descendentibus, & familiae. In eis etiam, in quibus casus reuersionis ad Regiam Coronam, post descendentes, & caeteros de familia donatarij, vel post aliquos eorum exprimitur. Ac multo magis, si ab initio titulo maioratus ab eodem Rege conces s ae non fuerunt, sed de eisdem primus donatarius maioratum instituit perpetuum. Ad quod ita tenendum, rationes sequentes admodum concludere videntur. In primis, quoniam clausula metipsa Regis Henrici habet verba indefinita, & comprehensiua generaliter omnium donationum praecedentium; idque adeo vniuersaliter, vt nulla congtue excipi, siue excepta videri pos sit, sed indistincte omnes contineantur: inquit namque; Por lo qual nos les ouimos de hazer algunas gratias y mercedes, & ibi: Que las guarden y cumplan, y mantengan las dichas gracias y mercedes que les nos hizimos. Et inde[sect. 163] finita in verbis legis aequipollet vniuersali, Bartolus in l. si pluribus, colum. 2. vers. Tertio praemitto, ff. de legatis secundo, Decius in 1. prima, numero duodecimo, ff. de regulis iuris, vbi etiam Cagnolus, ex numer. 7. cum seqq. Cephalus in cons. 306. numero 23. libro tertio, & in cons. 490. numer. 12. & seqq. lib. 4. Decianus in cons. decimo septimo, num. 20. libro primo. Menochius in cons. 431. num. 67. & seqq. libro tertio, Hippolytus Riminaldus in cons. 544. numer. 190. & seqq. lib. 5. Hondedeus in cons. 35. numer. 33. & in cons. 76. Numer. 30. lib. 2. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro secundo, quae st. 65. numer. 4. & 19. Petrus Surdus in cons. 497. numero primo, lib. 4. & eiusdem est potentiae, ac vniuersalis, Franciscus Beccius in cons. 66. num. 4. Menochius[sect. 164] in cons. 97. numer. 154. & seqq. libro primo. Farinacius in consilio 27. Surdus in con. 431. ex numer. 67. lib. 3. Cardinalis Tuschus. tomo 4. litera 1. conclus. 86. fol. 454. Et generalis etiam dispositio, quae non distinguit, intelligenda est generaliter, l. de pretio, ff. de Publician. in rem act. Ias. in l. non dubium,[sect. 165] numer. 38. C. de legibus. Hippolyt. Rimin. in cons. 110. ex num. 15. libro primo. Surdus in cons. 183. num. 15. lib. 2. & decis. 273. numer. 4. Cae sar Barzius, decisione Bononiae 25. numer. 37. & 38. Tuschus, temo 2. litera D. conclus. 508. fol. 728. nec ideo desinit es se propria donatio, quod cum qualitate maioratus facta fuerit, l. quoties, C. de donat, quae sub modo, l. 7. tit. 4. parti. 5. vbi Gregorius; & consequenter comprehendi debet sub dicta clausula Regis Henrici, quae loquitur de donationibus factis per Regem ipsum. Maxime quando vna pars legis ex alia declaratur, sicut est regulare; l. sed & posteriores, ff. de legibus, Parisius, in consilio 73. numer.[sect. 167] 48. lib. 2. Bertazol. in cons. 15. numero. 4. Corneus, in cons. 90. num. 7. lib. 3. maxime etiam, accedente, ac perpensa intentione, & ratione dictae clausulae Regis Henrici, quae venit reparare damnum Regno, Regiaeque Coronae ex donationibus ab ipso Rege factis, illatum; vt constat ex praefatione di[sect. 168] ctae. l. 11. tit. 7. lib. 5. quae quidem ratio est anima ipsius, & principaliter attenditur, vt late, vel stricte dispositio accipiatur, vt per Tuschum, tom. 6. litera R. concl. 31. & 32. Surdum, decis. 276. num. 8. & 9. Cae sarem Barzium, decis. 88. num. 14. Peregrinum in cons. 58. num. 5. & 6. lib. 1. & decis. 215. lib. 2. & ego ipse, lib. 3. cap. 28. numero 22. & seqq. aliis multis relatis, comprobaui . Cum ergo legis vigor in ipsa ratione consistat ; vt exornaui supra, hoc eod. cap. n. 129. & ratio illa in praefatione, expres sa, non varietur, nec mutetur ex eo, quod aliquae donationes titulo maioratus conces s ae fuerint, cum non ideo minus desinat diminutum manere Regium patrimonium; sequitur equidem, quod clausula ip sa omnes donationes comprehendat, etiam qualificatas, & quae titulo maioratus conces s ae fuere per eundem Regem Henricum, non enim potest dis criminis ratio as signari; imo ratio ipsa omnes donationes comprehendit indefinite, etiam qualificatas. Et hactenus de primo fundamento pro hac parte, ex quo quidem concludens resultat respon sum ad primum contrariae partis fundamentum, quod adduxi supra; siquidem dictae legis, & clausulae verba sunt adeo generalia, & indefinita, quod omnes donationes, etiam qualificatas, hoc est, titulo maioratus conces sas comprehendunt omnino. Secundo deinde pro eadem parte facit, quod dictius Dominus Rex Henricus in dicta clausula[sect. 169] confirmauit omnes donationes, & gratias, quas fecerat omnibus, & quibuscunque personis cuiusque status, condictionis, & dignitatis es sent; non quidem simpliciter, sed potius cum vocationibus, conditionibus, & substitutionibus, quas vnaquaeque habuis set, vt constat ex eadem l. 11. titulo 7. libro 5. ibi: Y nos ge las confirmamos, y tenemos por bien, que las ayan, segun que se las nos dimos, y confirmamos, y mandamos guardar en las Cortes de Toro. illa enim verba, Segun y como se las nos dimos: quamuis sint numeri pluralis, & referantur ad omnes dictas donationes, & gratias, quas dictus Rex fecit; resoluuntur tamen in plures singularitates, ex regula l. 2. §. fin. ff. de condit. institut. l. falsa 33. § fin. ff. de condit. & demonst. l. 13. titulo 4. parti. 6. vbi Gregorius notauit glos s. 4. & est perinde, ac si Dominus Rex dixis set; quod vnaquaeque ex omnibus personis, quibus alicuius rei donationem fecit, eam habeat, & pos sideat cum vinculis, vocationibus & grauaminibus contentis in sua donatione; & in hoc iungi debent verba sequentia, sicuti continuantur in dicta l. 11. ibi: Pero todauia que ayan por mayorazgo, y finquen al hijo legitimo mayor de cada vno dellos, y si muriere sin hijo legitimo, que tornen sus bienes del que as si muriere a la Corona de los nuestros Reynos. Quibus sane verbis cum confirmas set omnes donationes prout eas fecerat; expresse modificat eas ad illum modum, & statuit nouum ordinem, qui in succes sione earum omnium, & vniuscuiusque earum seruari debet; atque ita in eisdem donationibus, titulo maioratus, aut quo modocunque factis, in indiuiduo loquitur, & specialiter facit mentionem donationum praecedentium, prout ips ae factae fuerunt, idcirco lex illa, quae specialiter disponit super hoc seruanda est omnino, non obstantibus anterioribus le[sect. 170] gibus, seu dispositionibus contrariis, l. praecipimus, in fin. C. de appellat. quia lex generalis posterior corrigit anteriores, quatenus contrariae sunt, l. non est nouum, cum seqq. ff. de legibus, & ita seruari debet dispositio dictae clausulae testamenti Regis Henrici; nam quoties aliquid adiicitur, vel de[sect. 171] trahitur primae dispositioni, intelligitur noua dis positio facta, quia noua qualitas facit nouam dis positionem, l. 1. §. si quis simpliciter, ff. de verborum obligat. l. ius ciuile, vbi Doctores communiter, ff. de iustitia & iure, § praeterea, Instit. de inutilibus stipulat. l. quibus diebus, §. quidam Titio, §. de condit. & demonst. Crauet. In consil. 910. num. 3. Ioannes Cephalus, in consil. 35. num. 52. lib. 1. Menoch. in cons. 104. num. 37. lib. 1. Hippolytus. Riminal. in cons. 111. num. 56. lib. 2. Mantica de coniect. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 7. num. 3. Azeued. in cons. 1. num. 6. Itaque dispositio dictae clausulae noua fuit, siquidem modificauit ordinem succedendi, specialiter vnicuique donationum datum, & tanquam noua seruanda est, sicuti ex verbis eiusdem 1. 11 expresse deducitur. Fuit quoque clausula ipsa Regis Henrici omnium donationum, & gratiarum, quas Rex ipse fecerat, declaratoria; declarauit namque ca[sect. 172] sum reuersionis ad Regiam Coronam, & ordinem succedendi titulo maioratus; & ita declarans, non tam de nouo aliquid, egis se, quam id, quod iam factum erat, detexis se videtur; vt dicitur in l. adeo 7. vers. Cum enim, ff. de acquir. rer. domin. l. haeredes palam, § si quid post, ff. de testamentis, & latius ego ipse exornaui. lib. 3. cap. 10. & ita cum sit declaratoria, debet extendi ad omnes donationes, etiam[sect. 173] qualificatas; quia lex declaratoria ad praeterita etiam negotia extenditur, vt in authent. de filiis natis ante dotal. instrum. §. primo, notauit Baldus in l. leges, & constitutiones, num. 5. & in l. non dubium num. 2. C. de legibus Federicus de Senis, in cons. 112. num. 3. Menchaca de succes sionum creatione, §. 18. num. 275. Matiencus in l. 3. tit. 10. glos. 16. libro 5. Burgos de Paz in l. 3. Tauri, prima parte, num. 37. & num. 345. qui pro hac sententia expendit text. in l. nihil, ff. de coniungend. eum emancip. lib. Collantes, ad pragmaticam de los labradores, lib. 3. cap. 8. num. 1. hactenus de secundo fundamento pro hac parte, ex quo etiam resultat concludens responsum ad fundamentum primum; quod pro contraria parte ponderaui; siquidem in indiuiduo, & specialiter ad donationes etiam qualificatas, hoc est ad eas, quae cum vocationibus, substitutionibus, & grauaminibus factae fuere; dicta clausula se refert, prout ex verbis eiusdem supra probaui. Tertio etiam in comprobationem eiusdem sententiae facit, quod cum dicta clausula Regis Henrici, & l. 11. tit. 7. lib. 5. sit dispositio, & lex posterior; quamuis etiam donatio praecedens: & titulo maioratus qualificata, sit etiam lex anterior, cum donatio, & contractus Principis vim legis habeant l. cae sar. ff. de publican. & vectig. lib. vbi Bart. & Doctores, l. penult. C. de donat. Attamen dicta clausula seruari debet, & eius dispositio, quia lex prior trahitur ad posteriores, vt antea adnotaui; & probatur in dicta l. non est[sect. 174] nouum cum seqq. ff. de legibus. Maxime, quando in vna, eadémque re loquuntur, sicuti prae supponitur in terminis quae stionis propositae, donationis scilicet a Rege Henrico factae titulo maioratus, & expres so casu, quando bona donata reuerti de beant ad Regiam Coronam, in quibus etiam dicta clausula loquitur; quo casu sine dubio lex posterior seruanda est: vt per Bartolum in cons. 144. lib. 1. Baldum in cons. 107. lib. 5. Angelum in cons. 214. Ancharanum in cons. 268. num. 7. Lapum, allegatione 88. num. 5. Tuschum tom. 5. litera L. conclus 260. fol. 285. Secus tamen esset, si lex posterior loqueretur limitatiue, quia tunc suos non transgreditur terminos, vt docuit Baldus in cons. 261. in fine, vol. 3. quem refert Cardinalis Francisc. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. tit. 18. num. 25. sed quando ordinem, aut formam as signat lex posterior generalis (provt as signat dict. lex 11.) seruanda est omnino, & corrigit leges, aut dispositiones praecedentes; vt per Dinum, in cons. 27. Quae stio, & articulus; num. 3. Angelum in cons. 214. Primo est videndum: num. 2. Fulgos. in cons. 170. Idque maxime, quando disponit super praeteritis, ipsa annullando, aut declarando; quia inducit formam quae ad vnguem in omnibus obseruari debet; l. finali, in fin. C. de transact. I. final. C. de pact. Ioann. Platea, in 1. penul. C. de Decurionibus, lib. 10. num. 5. formam etiam substantialem inducit, & quicquid in ipsa exprimitur, pro forma es se censetur, quoties lex noua aliquid de nouo inducit cum certis modificationibus; provt dicta clausula inducit modificans omnes donationes, factas ab ipso Rege; sic sane Decius scrip sit, in cons. 612. num. 2. Octauianus Cacherannus, decis. Pedemontana 164. num. 11. Burgos de Paz in lib. 3. Tauri, numero 15. Azeu edus in consilio nono, numero 27. Deinde, quia licet dispositio generalis restringa[sect. 175] tur ad casus in specie prouisos; vt per Alexandrum, in cons. 24. num. 5. lib. 3. Cumanum, in cons. 129. Ruinum in cons. 100. num. 6. & 7. lib. 2. Decianum in cons. 26. num. 62. lib. 2. Gabrielem, in cons. 95. l. 2. Ludouic. Casanate in consil. 4. num. 272. & 283. & in cons. 19. num. 1. & 17. Rusticis, in tract. an, & quando lib. in condit, post. censean. vocati, lib. 5. cap. 4. num. 2. & 3. & generalia verba nunquam referantur, nec trahantur ad casus specialiter prouisos; vt supra probaui, num. 150. & cum multis tradiderunt Menoch. in cons. 111. num. 13. lib. 1. Ludouic. Casanate, in cons. 57. numero 15. & in cons. 36. numero 3. & in consi. 37. num. 30. & in cons. 44. num. 5. qui duobus modis hoc limitat, dict, cons. 19. ex num. 9. vsque ad num. 18. limitat etiam, siue lex aliis modis explicat, dict. cons. 44. ex num. 44. vsque ad num. 48. & in cons. 20. num. 54. conditio etiam posita in vltima clausula generali, a praecedentibus separata, non refertur ad superiora, quando ex prae cedentibus vni est specialiter prouisum; sicuti adnotauit, & permultos iuris Interpretes ad id com[sect. 176] memorauit Menochius lib. 4. Prae sumpt. 181. num. 6. & 7. Attamen id procedit, quoties dispositio specialis, & generalis, siue casus specialiter prouisus, & generalis dispositio fiunt in vna, eadémque charta, siue scriptura, vel in vna dispositione, vt in l. alimenta, §. Basilicae, & in l. Stichus, ff. de aliment. & cibar. legat. Secus tamen est, quando in diuersis chartis, seu scripturis, vel dispositionibus, primo disponitur specialiter, & postea generaliter, quia tunc per dispositionem generalem videtur reces sum ab speciali anteriori, vt est textus singularis, in l. libertis 18. ff. de aliment. & ciba. Legat. ex quo ita deduxit Bartolus, ibidem in principio, & num. 1. opponit de textu, in dicta l. Stichus. Et respondet in hunc modum: Loquitur, quando in eadem voluntate apposuit clausulam generalem, & specialem respectu diuersarum personarum; hic respectu earundem Et idem concludit Alexander in l. huiusmodi, §. cum pater, sub num. 5. ff. de legat. 1. Parisius iu cons. 97. num. 21. lib. 2. Mantica de coniectur: vltimar. volunt. lib. 9. tit. 6. num. 23. Peregrinus de fideicommissis, articulo 16. num. 107. Sic sane in terminis quae stionis hucusque agitatae contingit; quia prae supponimus donationem praeces sis se in vna scriptura, vel dispositione, & postmodum subsequutam clausulam generalem Regis Henrici Secundi in eius testamento; atque ita donationes, & dispositio dictae clausulae diuersis temporibus, & diuersis actibus factae fuere. Prae supponimus etiam, quod ambae dispositiones, clausulae scilicet, & donationum praecedentium, sunt circa idem; hoc est, in modo succedendi in istis bonis, a Rege ipso Henrico donatis. Procedit denique, quando in dubio versamur, & coniecturae concurrunt, ex quibus voluntas colligi pos sit, vt dispositio non referatur ad casus specialiter prouisos, quantumuis illa generalis sit; provt in his terminis loquuntur Authores omnes, relati supra, num. 150. & n. 175. maxime Mantica, & Peregri. in locis, de quibus nunc. Secus tamen vbi voluntas in contrarium colligitur, provt in d. l. 11. tit. 7. lib. 5. clare apparet, ponderando, & coniungendo verba, provt coniunxi, & ponderaui supra. Imo & in fortioribus terminis pro hac ipsa parte[sect. 177] induci, atque ponderari potest tex. singularis, in l. talis scriptura, ff. de legat. 1. vbi testator certa legata reliquit, & ius sit, quod vnum eorum die prae senti solueretur; postmodum apposuit clausulam generalem, qua cauit, quod omnia legata, quibus dies appositus non est, ad certum tempus soluerentur; dubitatum fuit, an in ista as signatione termini, omnibus legatis apposita, comprehenderetur legatum illud, quod statutum fuit solui prae senti die? & textus determinat, quod non. Vnde inferri pos set, quod si testator non apposuis set clausulam illam, quibus dies appositus non est, sed simpliciter terminum as signaret legatis, comprehenderetur quoquelegatum illud, quod solui prae senti die testator ius serat, quamuis diem certum haberet. Atque ita pariter, quamuis Rex ipse Henricus donas set aliqua bona, eaque haberi, & pos sideri iure maioratus statueret, & simul exprimeret casum, quo ea bona ad Regiam Coronam reuerti deberent; nihilominus ea donatio comprehenderetur in modificatione, atque reuersione generali, quam dicta clausula apposuit omnibus donationibus. Et hactenus de tertio fundamento; ex quo apparet solutio, & concludens res ponsum ad secundum, & tertium fundamentum, quod pro contraria parte expendi, adduxíque supra, numeris praecedentibus. Quarto praeterea pro eadem sententia facit, certi iuris es se, quod quamuis Princeps regulariter donationes a se factas ex causa remunerationis seruitiorum reuocare non pos sit; ex causa tamen publicae vtilitatis, & legem generalem condendo, id efficere, & modificare eas potest, vt probaui supra, num. 93. & pet Mantienc. in l. 6. tit. 10. glo. 1. num. 10. & 11. lib. 5. Imo & fortioribus terminis, quod Princeps per[sect. 178] legem generalem auferens ius quae situm alicui, non teneatur ei satisfacere de aequiualenti pretio, licet alias regulariter ad id teneatur; cum aliis Authoribus tradidit Matienc. ipse in dialogo relatoris, c. 12. ex n. 2. & in d. l. 6. tit. 10. glo. 1. num. 18. & in l. 11. tit. 7. glo. fin. num. 7. Et quidem ea resolutio, quod dona[sect. 179] tiones antea factae ex causa remunerationis seruitiorum, reuocari pos sint per Principem ex causa publicae vtilitatis; non modo procedit in donationibus liberis, quas Princeps absque vllo onere, submis sione, aut vinculo fecit, sed etiam in donationibus non libere factis, sed oneri, & vinculo maioratus ab initio subiectis, & data forma, siue expres so casu reuersionis ad Regiam Coronam; in vtroque namque casu, aequalis ratio publicae vtilitatis & neces sitatis, reparationis scilicet damni publici adest; & sic aequaliter clausulae eiusdem, & dictae. 11. tit. 7. lib. 5. constitutio procedere debet ex sui generalitate, vt antea dixi. Nam si respectu primi donatarij potuit ea modificatio adiici; cui ex donatione iam erat plenum ius acquisitum; potuit etiam, & de intentione Regis eiusdem Henrici quoque suit, respectu sequentium; siue maioratus in stitutus fuis set a primo donatario, vel ab alio eius succes sore, siue bona ipsa titulo maioratus a Rege a principio conces sa fuis sent, & etiam expres sus casus, quando ad Regiam Coronam es sent reuer sura: Vtpote, cum non potuerit maius, aut fortius, vel potentius ius acquiri sequentibus, quam primo. Et veré si respectu primi donatarij, cui principaliter donatum erat, modisicatio adiici potuit; res pectu quoque sequentium, qui in fututam succes suri erant, & qualiter potuit ea modificatio adiici. Et si maioratu instituto, tot donationes, aut donatarij resultant, quot sunt personae vocatae, & perinde habetur, ac si vnicuique eorum specialiter donatum fuis set, vnicuique proculdubio, siue vnius cuiusque respectu ea modificatio adiici potuit; cum quilibet succes sor censeatur immediatus Regis donatarius; quod in bonis a Rege Henrico, iure ma[sect. 180] ioratus donatis scripsit Ludou. Molina libro 4. cap. vltimo, numer. 48. vt supra annotati: atque ita ex causa publicae vtilitatis, & neces sitatis quilibet ea modificatione grauari potuit, ac primus donatarius. Et si causa ea sufficiens est ad modificandum respectu vnius, sic & respectu omnium, quibus acquisitum est ius ex vocationibus, & substitutionibus, siue maioratus ipsius institutione, modo illa procedat ab ipso Rege, qui titulo maioratus habenda, & pos sidenda ea bona donauit, & casum reuersionis ad Regiam Coronam expres sit; modo ab ipsis donatariis, qui iuri & vinculo maioratus subiecta, eadem bona donata reliquerunt. Quinimo, non solum ab eo procedentes donationes, sed etiam conces sionem, aut donationem ab alio factam, potest Princeps modificare, vt est textus mi[sect. 181] rabilis, in cap. quanto, de censibus quem hactenus non cogitatum ab aliquo, dicit, & eum expendit Palatios Rub. in Rubrica, de donat. inter. §. 60. numero 14. testatorum etiam, & institutorum maioratuum clausulae, vocationes, & substitutiones ex cau sa neces saria, & publicae vtilitatis pos sunt per Principem alterari, & mutari; etiam si ex illis sit aliis acquisitum ius succedendi, quamuis sine causa non pos sit; sicut as seuerarunt infiniti illi iuris Interpretes, quos ego in vnum conges si, & commemoraui libro 2. cap. 28. & lib. 3. cap. 28. & ibidem relatis, addo nunc D. Christoph. de Paz de tenuta part. 2. cap. 57. ex num. 182. & ex num. 261. Ioan. Gutierr. Pract. lib. 4. quae st. 11. ex num. 12. cum seqq. Azeued. in l. l. 2. 3. & 4. tit. 14. lib. 4. Steph. Gratian. tom. 3. cap. 458. Fuluium Pacian, in cons. 29. Menoch. in cons. 1033. numero 22. & seqq. lib. 11. Ioan. Baptist. Bellonium in cons. 66. per totum Martam de iurisdictione, 4. parte, centuria 1. casu 74. folio 146. Peregri[sect. 182] num in cons. 4. per totum, lib. 1. Fachineum in cons. 2. ex num. 22. vsque ad numerum 61. libro primo. Et hactenus de hoc quarto fundamento, ex quo patet res ponsum concludens ad quartum & quintum fundamentum, quod pro contraria parte adduxi supra, quia non procedit, quando disponens voluit, quod dispositio sua ad vnum & alterum casum traheretur, quia tunc trahitur ad vtrumque. Vel quando militat eadem ratio, vel maior; quia tunc mixtum comprehenditur sub simplici; vt per Alexan. In cons. 142. lib. 1. & in l. si extraneus, in fin. ff. de condict. ob caus. Decium in cons. 333. numer. 2. Surdum decis. 174. num. 15. & alio cap. latius conprobauimus: & ita tenendum est, quicquid Iacob, Menoch. in cons. 1003. num. 102. & 103. lib. 11. videatur contra[sect. 183] rium eius quod ex num. 162. defendimus obseruare; videtur namque prae sentire, quod vbi donatio a Principe facta fuit alicui, iure hereditario pro se, haeredibus, & succes soribus; quibus verbis masculi, & foeminae continentur; moderari non pos sit, nec restringi ab ipso Principe donatore. Nam si causa publicae vtilitatis interueniat, sicut moderari potest respectu primi, & principalis donatarij; ita equidem & respectu haeredum, succes sorum eius poterit, vt supra fundaui: nec discriminis ratio reddi potest; cum ratio illa praecipua reparationis damni Regiae Coronae, ita militet respectu sequentium, sicut respectu primi, cui donatio facta est. Decimoquartó & principaliter obseruandum, at[sect. 184] que constituendum erit, dubium es se, vtrum donationes a Rege Henrico factae, quae iureiurando confirmatae fuere, comprehendantur sub d. clausula Regis ipsius, & decis. d. l. 11. tit. 7. lib. 5. atque ita, vtrum iúramentum de seruanda, & non reuocanda donatione, impediat reuocationem, seu modifi[sect. 185] cationem ex po st facto euenientem, condita d. clau sula, & lege Regia? Et prima facie videtur dicendum, quod cum donatio iurata fuerit, reuocati non pos sit: nam iuramentum habet vim quasi contractus, l. depositi, §. 1. ff. de pecu. Bart. & Ang. in l. 2. §. circa, ff. de dol. except. Bal. in l. quoties, in lectura antiqua, C. de fideic. Decius in Rubrica, C. de transact. Seraphin, de priuileg. iuramenti, priuilegio 162. & confirmat contractum alias nullum, vt in authent. Sacramenta puberum, C. si aduersus vendit. vbi Doctores, & late Ioannes Gutierrez, cap. quam[sect. 186] uis pactum, vbi etiam late ipse Gutierrez de pact. in 6. cap. licet mulieres, de pact. lib. 6. late Seraphin. vbi supra, priuileg. 61. per totum: & ita confirmare poterat dictam donationem, quia Princeps non potest contrauenire constitutioni a se factae cum iuramento, siue quam se obseruaturum iurauit,[sect. 187] vt per Seraphinum, ibidem, priuilegio 146. numer. 5. Deinde, quia iuramenti tanta est praerogatiua, virtus, & priuilegium, vt nunquam in generali dis positione veniat actus iuratus, nisi de iuramento,[sect. 188] vel iurata dispositione fiat expres sa, specialis, & indiuidua mentio: atque ita dispositio Principis generaliter loquens, non extenditur ad actum, iuramento firmatum, Glo. in cap. cum non deceat, in verbo, effectus, de electione in 6. & in Clement. dudum, §. penult, in verbo pacta, de sepulturis, Antonius Gabriel, communium, lib. 2. titulo de iureiurando, conclusione 5. Seraphinus, priuilegio 22. num. 9. & 13. & seqq. Ludou. Moroti. responso 53. num. 8. Per. Cauallus, consilio decisiuo 180. numer. 28. Fabius Turretus in cons. 46. numer. 21. lib. 1. late Fului. Pacianus in cons. 64. per totum, Ferdinand. Loazes iu allegatione super oppido de Mula, dubitatione prima, sexto fundamento, numero 4. & 5. pagina 57. Iacobus Philip. Portius in cons. 33. numero 29. & 49. Petrus Surdus in cons. 299. numero 2. & 3. lib. 2. & [sect. 189] habet iuramentum vim clausulae derogatoriae, & priuilegium derogandi actui, seu dispositioni sequenti, & posteriori, & consequenter habet vim clausulae derogatoriae; vt cum aliis multis tradit Seraphin, priuilegio 75. numero 6. & seqq. & alios mirabiles effectus producit, quos amplis sime pro sequitur ipse Seraphinus in dicto suo tractatu, & [sect. 190] Vincent. Mancinus, in suo etiam peculiari tractatu de iureiurando, & Horat. Carpan. ad statuta Mediolani, lib. 1. cap. 453. Tuschus tom. 4. litera 1. concl. 524. fol. 847. Habet quoque iuramentum vim expres si, & specialis consensus, Seraph, priuilegio 70. num. 1. vbi infert ad plures decisiones: Pancirolus, cons. 1. num. 60. And. Gaill. practicar obserua[sect. 191] tion. lib. 2. obseruatione 114. num. 15. Surdus, decis. 25. num. 12. & praemaxime, quando iuramentum interponitur super facto negatiuo, videlicet de non[sect. 192] reuocando, nec contraueniendo: quia iuramen[sect. 193] tum de non contraueniendo, magis obligat, quam iuramentum in genere prae stitum; vt vtrumque probarunt Parisius, in cons. 97. num. 45. libro primo. Tiberius Decianus in cons. primo, num. 65. libro secundo. Vincent. Mancinus, de iuramento, parte 4. effectu 165. Tuschus, tom. 4. litera l. conclus. 526. fol. 853. Vbertin. Zuchardus in consil. 17. a num. 10. [sect. 194] Afficit etiam iuramentum succes sores, quoad vim & obligationem contractus, licet non quoad animae vinculum; Seraphinus priuilegio 67. num. 22. & priuilegio 74. num. 141. Decianus in cons. 31. num. 76. libro primo, Surdus decis. 159. num. 24. Cae sar Barzius, decis. 56. num. 25. Menochius, in cons. 1198. num. 19. & 22. libro 12. Ioannes Gutierrez in repetit. l. nemo potest, num. 346. de legat. 1. Pez. Cauallus in cons. 180. n. 22. & formaliter in contractu a Principe iurato, Petrus Rebus sus in responso 146. col. 7. Nihilominus contrarium est verius, & omnino tenendum, imo quod donationes etiam iuratae, sub dicta clausula, & decisione d. l. Regiae 11. comprehendantur, & consequenter oneri, & vinculo maioratus subiectae remaneant, sicut cae terae donationes, quae absque iuramento factae fuerunt, & in ipsa clausula modificari, & restrin[sect. 195] gi potuerint absque metu periurij; nam cum Reges, & Principes, in principio sui Principatus, siue dum coronantur, & Regni, ac Principatus administationem suscipiunt, iureiurando promittunt, iura Regni, & Principatus, eiúsque honorem tueri, & defendere, & non alienare bona Regiae Coronae, cap. intellecto, de iureiurando, & ibidem notat Bald. & sequuti sunt Ioann, a Platea, in l. praedia, num. 8. C. de locat. praed. ciuil. lib. 11. & Neuizan. inter consilia Bruni, cons. 12. num. 65. Menoch. in cons. 1003. num. 22. lib. 11. Matienc. in l. 3 tit. 10. gloss. 7. num. 2. & glos s. 13. num. 1. & 2. alienatio equidem, etiam iurata non valet; vtpote facta contra primum iuramentum, iuri communi conforme; vt in dicta l. 3. titulo 10. libro 5. nouae collect. Regiae, & in l. 28. tit. 11. partita tertia. Sic sane per text, in d. cap. intellecto, quod alienatio iurata aduersus primum iuramentum facta, reuocari[sect. 196] pos sit ab ipso Principe, qui alienauit, non obstante iuramento ab eo emis so, imo quod in conscientia ita efficere debeat Princeps, ex quo Regno incipit es se nociua; cum aliis multis Authoribus tradidit Matiencus, in dicta l. 3. dicta glos sa septima, num. 2. & dicta glos sa 13. num. 1. & 2. Hieronymus Partal. in tract. de consortibus, cap. 22. num. 9. Corsetus, in tractatu de potestate & excellentia Regis, quae stione 98. Quintilian. Mandosius, in cap. primo, de probat. num. 20. Humada in l. 8. tit. 1. partita 2. glos s. 1. ex numero 1. Fabianus in tractatu de emptione & venditione, quae st 11. tertiae partis principalis Cenedus, collectanea 109. ad dictum cap. intellecto, num. 3. Pat. Ludou, Molin. de iust. & iur, tract. 2. disputatione 23. colum. 2. fol. 186. vbi in hunc modum scribit: Quamuis autem Rex donare pos sit de bonis Regni ea, quae non cedant in graue, & notabile praeiudicium Regni, remunerareque possit, ac debeat merita suorum subditorum, eo magis, quo plus in commune bonum cedunt, vt colligitur ex cap. Abbate, de sentent. & re iud. libro sexto, non tamen potest donare ea, quae cedant in graue & notabile praeiudicium Regni; quin potitu, si ita donet, potest donationem reuocare; esto iureiurando eam firmas set: eodemque modo eam pos sunt reuocare Succes sores, in quorum praeiudicium facta est. Ita colligitur ex cap. intellecto, de iureiurando. Et affirmant Innocentius, & Panormitanus ibi, vsque ad numerum octauum. Bartol. in l. prohibere, §. plané, ff. quod vi aut clam. Ratio est, quoniam Rex, comparatione bonorum Coronae Regni, est quasi administrator; bona namque Coronae Regni, suo modo sunt vinculata, & a Republica Regibus conces sa ad defensionem, & administrationem Reipublicae, & non vt in Regni, & Reipublicae detrimentum dilapidentur. Et quamuis Rex insta de causa pos sit ab cis auferre illud quae si vinculum , quod habent, non tamen pro libito, & absque legitima causa. Quamuis ergo iuramentum confirmet contractum nullum, & habeat vim quasi contractus, & operetur multos, maximósque effectus, vt supra, probaui; nullum tamen in proposito impedimentum prae stat, quamuis ex causa neces saria Rex ipse, qui donauit, modificare donationes etiam iuratas pos sit ob graue damnum, & detrimentum Regiae Coronae; vt per Authores nunc relatos, & Cardinalem Tulchum, tom. 4. litera l. concl. 508. & 511. Decimoquinto & principaliter obseruandum, atque constituendum erit, dubium es se, vtrum clausula Regis eiusdem Henrici, quae pro lege seruari mandatur in d. l. 11. titulo 7. lib. 5. procedat[sect. 197] etiam in donationibus, quae cum a Rege ipso Henrico proces sis sent, fuerunt postmodum ab eius Succes soribus confirmatae (Rex namque D. Ioannes II. & Rex Henricus III. Insuper & Reges Catholici quamplurima, ex dictis donationibus confirmarunt) an vero in eisdem quoque donationibus confirmatis clausula illa, & lex ipsa propter sui generalitatem obtinere, & seruari debeat. Idque vel eo maxime, quod factis iam eisdem donationibus a praefato Rege Henrico II. & confirmatis a Rege D. Ioanne 11. & Rege D. Henrico III. a Regibus etiam Catholicis; lata, & condita fuit decisio d. l. 11. vbi pro lege seruari mandatur (vt nunc dicebam) clausula ipsa, atque ita omnes donationes Regis Henrici, etiam postmodum confirmatas, comprehendere videtur lex illa posterior, & in eisdem donationibus Regis Henrici specialiter loquens. Etenim Rex ipse Henricus 11. coepit Regnare anno Domini 1369.[sect. 198] & obiit anno 1379. quo tempore habuit effectum, & confirmata fuit eius morte clausula metipsa, iuxta text, in l. 4. ff. de adimend. legat. l. 1. ff. de te stam. cap. cum Marthae de celebr. Mis sar. & pro lege seruari mandata ab eisdem Dominis Regibus Catholicis, anno 1488. & a Domino nostro Philip[sect. 199] po 11. Rege Hispaniae inuictis simo anno 1566. atque ita omnes confirmationes, multis antea annis praeces serunt, quod certis simum est, atque apparet ex Hispaniae annalibus, a fide dignis Scri[sect. 200] ptoribus conscriptis, quibus, & historiis, atque Chronicis integra fides adhiberi debet, maxime in antiquis, c. cum causam, de probation, vbi Bald. Abb. & Felin, optime Decius, & reliqui: Bart. & omnes in l. 1. vbi communiter DD. per illum text. ff. si cert. petat. ibidem Purpuratus, num. 158. & longa serie Ioannes Bolognet. ex num. 38. cum seqq. text. etiam, in l. 1. ibi: a quibusdam scriptoribus traditum est. ff. de offic. Praefect. praet. & l. 1. ibi: & Iunius, & Trebatius, & Fenestella scribunt, ff. de offic. Quae storis, Felinus in cap. ex parte, num. 146. de fide in strument. Socinus in regula 21. Parisius in cons. primo, numero 50. libro primo, Bellamera decis. 70. Mas cardus de probationibus, tom. 1. concl. 287. Ferdinand. Loazes, in allegatione super controuersia oppidi de Mula, dubitatione prima, ex numer. 27. vbi multa tradit notatu digna de fide, quam historiae faciunt. Menochius in consilio primo. numero 274. libro primo, & in consil. 1003. numer. 81. libro 11. Cardinalis Tuschus, tomo 4. litera H. conclus. 139. folio 341. Ioannes Garcia de nobilitate, 18. numera 10. D. Perez de Lara de capellan. & anniuersariis, lib. 1. cap. 25. numer. 52. & lib. 2. cap. 4. num. 58. Valencuela Velazq. in cons. 33. n. 84. & duobus seqq. Ioannes Gutierrez, pract, lib. 3. q. 13. n. 22. & 23. [sect. 201] Sed decis. 161. num. 4. Videtur ergo dicendum prima facie, quod d. claus. & lex Regni non procedat, in ipsis donationibus, quae a Regibus succes soribus confirmatae fuerunt, quia perinde est, ac si ab eis nouiter proces sis sent. Clausula autem ipsa loquitur specifice in his donationibus, quae a Rege ipso D. Henrico II, proces serunt; vnde videtur, quod non obtineat in his, quae propter confirmationem, ab aliis Regibus, non ab eodem Henrico II. proces sis se videntur. Nam licet regulariter confirmatio, quae in forma communi, & ordinaria expeditur, vtputa: Para que se guarde, segun y como se ha guardado: nullum ius nonum tribuat, nec de facto, nec de iure, cap. cum dilecta, de confirmat, vtili, vel inutili, cap. examinata, vbi Doctores, eod. tit. l. 2. & 27. titulo 18. partita 3. melior textus, in c. ex parte 13. de priuilegiis. Geminianus late. 2. cons. 128. Castren sis in cons. 187. in principio. lib. 2. Corneus in cons. 9. num. 3. lib. 3. Alexander in cons. 123. numer. 18. libro quarto Velazq. Auendanus in l. 42. Tauri. glos. 3. Pat. Molina, tomo 3. disputat. 597. Mascardus de probat conclus. 404. Ioannes Garc. de nobilitate, glos. 1. §. primo, numero 66. Georgius de Cabedo, decis. 1. ex num. 6. & num. 8. & decis. 2. numero primo & 2. parte secunda, Iosephus de Sese, decis. 15. ex numero primo, & decis. 93. numero primo, prima parte, vbi inquit, quod confirmatio, in qua non adest clausula, Ex certa scientia, nec inseritur tenor, nec fuit facta cum cognitione caus ae, dicitur in forma communi; vt per Abbatem, Decium, & Socinum, ibi relatos: Antonius Cardo sus in praxi, verbo, confirmatio, numer. 4. folio 69. col. 4. vbi quod confirmatio in forma communi dicitur illa, quae sit sub conditione expres sa, aut virtuali absque caus ae cognitione, relata tamen ad iu stum titulum, seu pos ses sionem, & quia diuersitatem, de conces sione praebendae: Et nihil de nouo tribuit confirmato, sed facit rem confirmatam maioris corroborationis, & auctoritatis; d. c. quia diuer sitatem, vide Glo. verbo, forma communi. Et abb. numero 9. Tuschus etiam late. tomo 2. litera C. con[sect. 202] clusione 704. Atque ita confirmationis natura est, dare robur confirmato, non autem illud extendere, vel augere, vltra quam in eo contineatur, nec ei quicquam de nouo tribuere; sed tantum approbare in suis terminis: l. Aurelius, §. primo, ff. de liberat. legata, cap. primo, & 2. de confirmat, vtil. vel. inutil. Glos sa, in cap, ex parte, de constit. Craueta in cons. 257. ex numer. 3. cum seqq. vsque in finem consilij, vbi multis id probat; & inquit, quod frater, qui patris testamentum approbauit, & confirmauit, non censetur reces sis se a codicillis, in quibus imminutum fuit legatum, in testamento relictum: Baldus, in l. 5. in fine, C. si aduersus rem iudicatam, Alexander, Decius, Crotus, Ripa, Grammaticus, Rolandus, Natta, & Anton. Gomezius, cum quibus sic scripsit Pet. Surd, in cons. 330. num. 18. lib. 3. qui ex praedicta doctrina, quod confirmationis natura est, dare robur confirmato; non autem illud extendere, vel augere, vltra quam in eo contineatur; comprobat antea a se ipso dicta, quod confirmatio, siue approbatio generalis non trahi tur, nec extenditur ad ea, quae sunt Cas sata, & abr gata: & subdit num. 19. quod confirmatio generalis statutorum non refertur ad statuta nulla, & inualida, quod latius ibi probat; & repetit in cons. 349. num. 7. & 8. eodem lib. 3. vbi etiam quod confirmatio non extendit actum, nec ei quicquam de nouo tribuit, sed approbat illum, manentibus semper illius terminis, & statu. Et infert, quod approbans tacite, vel expresse instrumentum, vel scripturam aliquam, censetur approbare omnia in eo contenta, & cum omnibus qualitatibus suis: & in confirmante refert Hippolyt. Riminald. in cons. 388. num. 27. lib. 3. & Beccium, in cons. 55. num. 7. sic tenentes. Et inde deducit in casu illo, sibi consulto, quod approbatio alicuius, siue confirmatio non ei magis praeiudicabit, quam faciat illa dispositio, quae approbatur, aut confirmatur. Repetit quoque ipse Surd, in cons. 361. num. 37. eod lib. 3. vbi etiam, quod natura confirmationis est, rem in suo statu manentem roborare, non autem extendere; late Iacobus Cancerius, variar. cap. 3. de priuilegis. ex num. 177. vsque ad num. 200. Auendan in dict. l. 42. Tauri, glo. 3. Sese, decis. 15. Pat. Ludou. Molin. tom. 3. disp. 597. Et id ipsum concludit Bernard. Graeueius in addit, ad And Gaill, lib. 2. conclu. prima, ex numero primo, vsque ad numerum decimum octauum. vbi ex aliorum Authorum placitis, & communi Doctorum sententia tradit, quod confirmatio regulariter, adinstar approbationis, sui natura non extendentis, nihil confert noui; imo accipienda est iuxta naturam, & qualitatem rei confirmatae, vt nequicquam alteret, sed modo confirmabile prae suppositum faciat, seu tantummodo robur prae stet, & hoc, conseruando ius, quod est, & in es se iam deductum, quia confirmatio es se non potest eius, cuius ens nullum est, provt haec omnia ibi comprobat. Et idcirco, generalis confir[sect. 203] matio non denominat actum, tanquam factum a confirmante, sed a specifico efficiente, in quo est virtus, vt inquit Bal. in l. ex placito; numer. 6. & 7. C. de rer. permut. Felin. in c. cum acces sis sent, numer. 6. vbi Decius, num. 3. de constit. Iason. in l. more maiorum, numer, 23. ff. de iurisdict. omn. iudic. Petrus Surd, in consil, 58. numer. 20. & 21. lib. 1. Qui inde infert, quod quando statutum tale est, quod erat validum, etiam nulla accedente confirmatione; tunc si sit confirmatum, potest sine Superioris auctoritate tolli; licet secus, quando sine confirmatione erat inualidum. Et ita declarat Bartoli, & aliorum doctrinas in eo dubio, an statuta Collegij confirmata per Superiorem, reuocari pos sint per solum Collegium, non obstante confirmatione. Nec validat ipsa confirmatio id, quod ex se nullum est, sed solum actui valido robur prae stat[sect. 204] (vt dixi) & annotauit Ludouic. Molina, de His panor. primogen. libro 2. capite 7. numero 7. vbi alios allegat, & expendit text, in cap. quia diuersitatem, de concessione praebendae, Graeueius, libro 2. dicta conclusione prima ad And. Gaill, ex num. 32. cum seqq. vbi inquit, quod confirmatio inualidi actus nulla est, quamuis procedat ab eo, qui alias de nouo[sect. 205] dare pos set, per text. in c. inter dilectos, §. caeterum, de fide instrument. Itaque iuxta supra dicta, si confirmationes appareant in forma communi & ordinaria, nullum ius de nouo acquisitum erit, praefatis D. Regis Henrici II. donatariis, & eius Succes sorum, sed illud tantum, quod ex prima gratia, & donatione habebant, confirmabitur; quod tamen (sicut donationes metip s ae) subiacebit modificationi; & restrictioni, ex dicta clausula, & lege Regni introducta: quod vltra Authores praedictos, & doctrinas, relatas, proba tur etiam ex his, quae tradiderunt Stephanus Gratianus, disceptation. forens tom. 1. capite none, num. 8. & tomo 3. capite 586. num. 19. & 24. & 25. Alexand. Ludouisius, decisione 515. num. 1. fol. 518. vbi quod natura confirmationis est, addere robur confirmato, manentibus in omnibus, eius terminis, & statu, & decis. 159. num. 4. vbi quod confirmatio non extendit dispositionem ad casum, qui alias non comprehenderetur. Vel in praeiudicium tertij, nec operatur quoad ea, quae verisimiliter fuerunt aliena a mente, & intentione confirmantis, prout ipse tradidit decis. 164. num. 89. & 10. & id ipsum, quod confirmatio in forma communi non extendit dispositionem; exornat & declarat Valencuela Velazq. in cons. 79. num. 4. cum seqq. Attamen, quando confirmatio in forma speciali,[sect. 206] atque ex certa scientia conceditur, id quod ex se nullum est, validum efficit, & ius de nouo tribuit, adeo vt confirmans, de nouo dare videatur: tex. in cap. 1. vbi Doctores communiter, de transact. & in cap. veniens, vbi Glos. verbo, confirmamus, eod. tit. Bart, in l. more num. 5. ff. de iurisdict. omn. iud. quem ibi Scribentes communiter sequuntur: Ludou. Molina, lib. 2. d. cap. 7. num. 8. & vltra relatos ab eo, Roland. in cons. 71. numer. 46. cum seqq. lib. 2. latius in cons. num. 88. cum seqq. lib. 3. Natta in cons. 636. num. 172. & seqq. & in cons. 647. numer. 12. cum seqq. Zabarella in cons. 44. num. 5. & seqq. Tiberius Decianus in cons. 18. num. 270. lib. 1. Mieres de maiorat. 4. parte, quae st. 2. num. 4. And. Gaill, libro secundo, obseruatione prima, numero 16. Surdus, decis. 245. num. 6. Rota Romana decis. 36. parte 2. diuersorum, Georg. de Cabedo, decisione secunda Regni Portugal, numero tertio, Iosephus de Sese, decis. 93. Regni Arag. n. 1. & num. 27. 28. & 29. par. 2. Ioannes Garcia, in tracta, de nobilit. glos. 1. §. 1. numero 68. 69. & 70. Iacobus Cancerius, dict. cap. 3. ex num. 185. Anton. Cardos. in praxi iudic. & aduocator. verbo, confirmatio, num. 5. & 6. fol. 69. colum. 3. Cardinalis Tuschus, tomo 2. litera C. conclus. 708. numer. 20. & 33. & 35. & concl. 710. Bernard. Graeus ius, ad And. Gail, lib. 2. dict. concl. 1. ex numero 33. vsque ad numerum 44. vbi numero 38. quod hoc casu confirmatio, non confirmatum attendatur, atque ex confirmante agen[sect. 207] dum sit, vt per Crauetam, in consilio 563. sub numero 11. Decianum, in cons. 3. numero 238. volumine 4. Actuúque tribuatur confirmanti, non primum facienti; prout etiam ibi numero 39. scribit, post Surdum, in cons. 262. numero 67. libro 3. & vigorem as sequutus ex confirmante, trahitur ad confirmationis tempus, non confirmati; vt etiam ibi numero 39. & per Alderanum Mascardum, de interpretatione generali statutorum, conclusione 13. numero 66. Menoch in cons. 364. sub num. 6. lib. 3. vbi cum aliis concludit, Principem confirmantem cen seri de nouo conces sis se, cum actus confirmatus per se nullus esset, modo ex certa scientia confirmationem fecis set, nec enim per ignorantem facta valeret, vt per eundem Graeueum ibi, numero 42. & 43. & per Cancellarium, tomo 2. dicto cap. 3. ex num. 187. Auendanum, Sese, & reliquos citatos supra. Idem Sese decis. 389. ex num. 29. parte 4. vbi quod confirmatio facta in forma speciali, hoc est, ex certa scientia, aut cum supplet omnes desectus iuris, & facti, multa operatur. Primo quod inferior, amplius non pos sit se intromittere, nec de re ipsa confirmata cognoscere. Secundo, facit rem confirmatam maioris auctoritatis. Tertio, rem prius inualidam, facit validam, & ius de nouo tribuit, rémque confirmatam corroborat. Et id ipsum statuit, quando adiicitur clausula, quorum tenorem, pro inserto habentes: Stephan Gratianus, tomo 4. cap. 586. num. 19. & 4. seqq. & numero 23. 24. & 25. & 40. vbi ex sententia multorum comprobauit, quod confirmatio ex certa scientia, tribuit nouum ius, & nouum titulum, non habita consideratione, quod actus confirmatus es set nullus; quicquid aliud sit in confirmatione in forma communi, atque ita, non solum dat robur actui confirmato, sed etiam illum extendit: Valencuela Valazquez in consilio 79. ex numero 4. vsque ad num. 16. vbi quod confirmatio in forma speciali, siue ex certa scientia, inducit nouam dispositionem, & nouam facit conces sionem, & extendit confirmatum. Et generaliter, quod quando interuenit examen, & caus ae cognitio, egreditur confirmatio metas confirmationis communis, & ius de nouo tribuit, & supplet solemnitatis defectum, nouámque facit conces sionem, prout ibi numer. 5. vbi citat Cephal. Ioann. Gutierr. Moliam, Beroum, Matiencum, Ioann. Vincent, de Anna, & tribuit ita tenentes. Dicitur autem confirmatio facta in forma speciali, atque[sect. 209] ex certa scientia, quando Princeps est plene informatus de facto, atque eiusdem facti circunstantiis: Valencuela Velazquez, vbi supra, num. 5. vel quando rei confirmatae tenor insertus est in confirmatione, textus, vbi Abbas, num. primo, & 2. & communiter Scribentes in cap. venerabilis, de confirmat, vtil. vel inutil. & ibi Decius, numero primo, plures in idem refert: text. vbi Felinus; num. 6. & 7. & cae teri, in cap. inter dilectos, de fide instrument. Decius in cap. 1. de confirmat. vtil. vel inutil, num. 6. Parisius latis sime, in cons. 3. num. 46. cum seqq. lib. 4. & eos refert Molin, lib. 2. d. cap. 7. n. 9. Ioannes Garcia, dicta glos. 1. §. 1. numero 68. & 69. Valazq. de Auendano in l. 42. Tauri, glos. 3. numero 3. & seqq. Georgius de Cabedo, d. decisione secunda, numero tertio, parte 2. decis. Reg. Lusitan. Ioseph. de Sese, dictae decis. 93. numero primo, & decis. 15. num. 2. Mascardus, de probat. tomo primo, conclus. 282. num. quinto, vbi inquit, quod ex certa scientia quid fieri dicitur, quando tenor rei confirmatae exprimitur: & cum multis notauit Valencuela Velazq. dict. cons. 79. numero 6. & tribus seqq. vbi inquit etiam, quando est insertus totus tenor actus confirmati, nedum valet actus confirmatus, sed vt de nouo conces sus; & numer. 8. idem Mascardus, quod confirmatio dicitur facta ex certa scientia, si tenor rei confirmatae inseratur. Vel quando expresse dicitur, Ex[sect. 210] certa scientia confirmamus; prout ipse Mascardus comprobat ibi num. 6. vel quando ex narratis comprehenditur, licet non exprimatur; vt per eundem Mascardum, numero septimo, ad quod plurimum at[sect. 211] tendenda erat mens Principis, quae ex intentione, intentio autem ex verbis sumi debebit; vt admonet Ioannes Garcia, dicto §. primo, numero 70. & notauit Sese, dicta decisione 93. num. 28. vbi inquit, quod ex tenore confirmationis colligetur, quae sint confirmata, vel non, & qualiter. In forma etiam speciali, atque ex certa scientia facta dicitur confirmatio, quando in dispositione est apposita clausula, non obstante, vt etiam Mascardus ibi nu[sect. 212] mero 17. qui id ipsum statuit numero 18. quando ex tenore dispositionis, aut conces sionis de ea constat: Tuschus etiam, tomo 2. litera C. dicta con[sect. 213] clusione 710. vbi late, quod confirmans ex certa scientia, vel de plenitudine potestatis, vel derogando, vel dicendo, Non obstante, vel inserendo[sect. 214] tenorem dispositionis, quae confirmatur; vel supplendo omnes defectus, dicitur de nouo dare, & concedere, & validare actum, etiam nullum, & firmum ius tribuere, & tollere atque supplere omnem defectum, non solum quoad solemnitatem, sed etiam quo ad substantiam. Dicitur etiam facta in forma speciali, atque ex certa scientia confirmatio, quando es set geminata, aut triplicata a Regibus succes soribus post dictum[sect. 215] D. Henricum 11. Abb. in cap. porrecta, de confirmat. vtil. vel inutil. Baldus in l. neque damnosa, C. de precib. Imperat, offerend. Felin, in cap. nonnulli, num. 14. de rescrip. & post alios Auend. in dict. l. 42. Tauri glos s. 3. num. 7. Beccius in cons. 56. num. 52. late Tuschus d. conclus. 710. & conclus. 708. num. 41. Decius in cons. 649. in fine, libro 3. Rolandus in cons. 2. num. 167. & seqq. & rescriptum geminatum, quod habet vim clausulae, Ex certa scientia; & clausulae, Non obstante; & clausulae, Motu proprio; cum Baldo, & aliis obseruauit Felin. in cap. si quando n. 14. de rescript. & idem tenet Beroius in cap. 1. de confirmat. vtil. vel inutil. num. 30. ad finem. Et quamuis confirmare ex certa scientia, Princeps in dubio non prae sumatur, sed potius in forma communi; idem Sese decis. 389. num. 29. Steph. Grati tom. 1. cap. 9. num. 9. Valencuel. Velazq. dicta[sect. 216] cons. 79. num. 3. & 4. nisi de certa scientia constiterit (quae pluribus mediis prae sumi, ac probari potest, vt per Tuschum vbi supra) imo confirmatio prae sumatur in dubio in forma communi, idque iuxta placitum Alexandri, quicquid ipse sibi met non constet, sed alio in loco contrarium statuerit; contra etiam teneant alij plures, vt per Mascardum, dicta conclusione 282. num. 19. & 20. vbi contrarias opiniones adducit: Graeueius etiam ad And. Gaill. lib. 2. dicta conclus. 1. num. 27. & vide Ioseph. de Sese, dicta decis. 93. num. 48. & duobus seqq vbi explicat, an confirmatio prae sumatur ex sola diuturnitate temporis. Attamen coniecturis, & praedictis mediis, & aliis similibus, & vel vno illorum, certam scientiam prae sumi, & probari; tradiderunt Natta, in cons. 636. num. 172. & seqq. Franciscus Beccius, in cons. 55. num. 26. & seqq. Grae ueius, dict. conclus prima ex num. 42. Confirmatio quoque in forma speciali, atque ex certa scientia fieri dicitur, quando Princeps non modo remanserit in finibus, siue terminis confirmationis, sed etiam vltra ad actum donandi[sect. 217] progreditur; vt nedum confirmare, sed etiam de nouo concedere videatur, cap. Inter dilectos, vers. caeterum, de fide instrumentor. ibi: Quod non solum confirmationis, sed etiam donationis videbatur. Castrens. in cons. 284. Visis, num. 4. in fin. lib. 2. Baldus in cons. 319. num. lib. 4. Decianus in cons. 3. num. 238. libro 4. Peregrinus in consil. 4. num. 12. libro primo. Menochius, in cons. 364. num. 6. lib. 4. Surdus decis. 245. num. 6. Sese, dicta decisione 93. numero 29. Ioannes Garcia de nobilitate, glos sa prima, dicto §. primo, numero 69. Nec interest, si in dictis confirmationibus, factis ex certa scientia, atque in forma speciali, cau s ae cognitio, & partium citatio non praeces serit; tunc namque neces saria es set, quando de alicuius[sect. 218] tertij praeiudicio ageretur; Vtpote, cum confirmatio a Principe facta, ita semper in dubio intelligi debeat, ne praeiudicio sit alteri, eiusque iuri quae sito, argumento l. nec auus, C. de emancipat. liberor, vt eam ob causam dicta clausula Ex certa scientia, tertij ius non perimat, sed adhuc requiratur, interuenis se caus ae cognitionem, & partis citationem; quia confirmatio ex certa scientia, non extendit confirmatum in praeiudicium tertij, de quo Princeps ipse non fuit informatus; nec datur prae sumptio, cognitionem habitam fuis se ex appositione eiusdem clausulae, Ex certa scientia; nisi Principem caus ae, & facti plenam habuis se notitiam constiterit: sic sane post Menochium, Hyppolyt. Riminal. Per. Anton, de Petra, Decianum, & Costam, concludit, Graeueius, in addit. ad dictam primam conclusionem And. Gaill. num. 44. & quatuor seqq. Alexand. Ludouis. decis. 164. ex num. 8. & vide omnino ea. quae ego ipse annotaui, atque scripsi libro 3. quotidianar. har, controuersiarum iur. cap. 28. num. 13. per totum, & num. 14. Hippolytum Riminaldum, in consil 796. ex num. 44. vsque ad numerum 57. libro 7. Cum autem non agitur de praeiudicio tertij, sed de Regum duntaxat, qui confirmant, praeiudicio agatur, prout in casu prae senti; nec est alius, qui citari debeat, nec alia caus ae cogitiuo, quam sua voluntas, & confirmatio ex certa scientia neces saria erit, vt probat textus in l. si consentiente, ff. de manumis sionibus, & in terminis confirmationis tradit Alexander, in cons. 133. numero 6. & seqq. vbi Apostilla, in verbo aequum, dat concordantes, libro 4. Castrens. in cons. 107. numero tertio, libro secundo. Abbas, in cons. 84. ex numero tertio, libro 1. Camillus Bortellus, in cons. 14. numero 36. & 40. Menoch. in cons. 501. numero 43. lib. 5. & vide Iacob. Cancer. var cap. 3. de priuil. num. 189. & 190. Et haec quidem, quae dicta fuere ex numero 209. negari non potest, quin fortiter vrgeant, & adstringant. vt dicta clausula Regis Henrici 11. quae pro lege seruari mandatur dict. l. 11. tit. 7. lib. 5. non procedat in donationibus a Rege ipso Henrico factis, quae a succes soribus suis suerunt postmodum confirmatae, si in forma speciali, atque ex certa scientia facta sit confirmatio: nam si tunc attenditur confirmatio, & ex ipsa agitur, quasi confirmans de nouo dederit, qui per dictam confirmationem ius nouum dare potest, & dedis se creditur, vt supra probaui: Clausula autem ipsa de donationibus factis ab ipso Rege Hernico II. loquitur, nec de confirmatis meminit vllo modo: videtur proculdubio, quod in confirmatis intelligi non pos sit, nec procedat Clausula ipsa; indeque, quod donationes confirmatae, sustineantur, tanquam factae de nouo a Regibus qui confirmarunt, vt ipsimet dare pos sent tunc, & cum quibus dispositio d. l. 11. non loquitur; vt in statuto quodam, multum ad propositum nostrum adnotauit Pet. Surd. in cons. 63. num. 27. lib. 1. In contrarium tamen illud vrgere videtur, quod dubium a me hactenus propositum, procedat, & [sect. 219] militet in his donationibus Regis Henrici, quae ante conditam ipsammet leg. 11. confirmatae fuere a nonnullis Regibus Hispaniae, post eundem Regem Henricum succedentibus, supra dicebam, & nihilominus, quamuis constaret quamplurimas ex ipsis donationibus Regis Henrici postmodum confirmatas (imo & iidemmet Reges legis eiusdem Conditores confirmas sent nonnullas) lex ipsa 11. quae pro lege dictam Clausulam seruari ius sit generaliter modificauit donationes omnes, quae a Rege ipso Henrico proces serunt; idque propter reparationem generalis damni huius Regni, & Regiae Coronae. Nec distinxit lex illa, an es sent confirmatae, vel non, sed duntaxat in con sideratione habuis se videtur, an in sui origine, & principio ex liberalitate, & gratia Regis eiusdem proces sis sent, quamuis ab aliis confirmatae fuis sent. Verum est enim, donationes Regis Henrici fuis se, licet alij Reges eas confirmauerint. Et quidem confirmationes eiusmodi donationum fuerunt, quae sui principio attento, valide proces serunt, nec potest vllo pacto dici, quod nullae fuis sent donationes metips ae, vt confirmanti, non. ab initio donanti tribuerentur, quamuis ex confirmatione in forma speciali; atque cum clausula Ex certa, scientia, ius nouum tribui videatur, vt dictum est supra & si ius aliquod nouum, id equidem tribui videri pos set, vt modisicationi postmodum in dicta clausula, & lege introductae, non subiacerent, cui Regis Hernici, non aliorum Regum donationes subiiciuntur. Quod non leue prae stat fundamentum in fauorem primae partis, pro qua fundamenta adduxi numeris praecedentibus. In huius vero secundae partis, & Regiae Coronae fauorem vrget (vt nunc dicebam) ante conditam dict. l. 11. prae ces sis se confirmationes; de quibus dubium prae sens excitatur, & nihilominus legem eandem ita indistincte, generaliter, & indefinite donationes omnes Regis Henrici modificas se; vt inde lex ipsa 11. tanquam posterior seruari debeat, cum contineat totum contrarium eius, quod Reges anteces sores in confirmationibus intendere potuerunt; idque iuxta ea, quae numeris praecedentibus adnotata, atque scripta reliqui de vi, & effectu legis posterioris, vt corrigat praecedentes, & late per Tusch. tom. 5. litera L. conclus. 260. maxime ex num. 19. cum seqq. atque ita, posito quod dictae confirmationes, sicut donationes metips ae validae fuis sent omnino, & quod easdem donationes omni ex parte confirmas sent; iidemmet Reges, & succes sores eorum, non solum modificare, prout modificarunt, sed etiam in totum reuocare potuerunt eas donationes, & confirmationes, quamuis fuis sent iuratae, ex eo quod in damnum adeo graue, & generale Regni, Regiaeque Coronae detrimentum proces sis sent; prout late comprobaui supra, & cum aliis retuli Pat. Ludouic. Molinam, tract. 2. disput. 25. co[sect. 220] lum. 186. sic tenentem. Idque vel eo magis, quod in huiusmodi confirmationibus interuenire solet vel subreptio, violentia, simulatio, vel falsitas, de qua in impetrationibus mentio non fit; & tunc quidem confirmatio non tenet, quamuis in ea adiecta sit clausula, Confirmamus actum, si de se est validus, alias de nueuo concedimus. Et clausula altera, Ex certascientia, aut de plenitudine potestatis, vel supplens omnes defectus, tam iuris, quam facti; vt latis sime tradit Iafon, in d. l. more maiorum, num. 34. & eum referens, in propriis confirmationis terminis annotauit Ioannes Garcia de nobilitate. glos s. 1. d. §. 1. num. 72. 73. & seqq. vbi inquit, quod si priuilegium confirmatorium impetratum sit a principe ad confirmationem alicuius instrumenti, vel priuilegij, vel conces sionis, vel sententiae, vel contractus violenti, simulati, falsi subreptitij, vel obreptitij, & non sit facta notitia, & mentio Principi de violentia, simulatione, falsitate contractus, vel obreptione, vel subreptione talis sententiae, priuilegij, vel conces sionis; tunc talis confirmatio non valet, nec operantur clausulae praedictae; ad quod dicit es se textum egregium in l. auctoritatem, C. vnde vi, & in dict. cap. inter dilectos, de fide instrum. & concludit, quod nisi de his mentio fiat, non intelligimus scientiam in Principe, sed potius ignorantiam: & antea dixerat num. 68. requiri, vt confirmationes operentur, effectúmque producant, quod Reges scientes confirment, quoniam plerumque solent inscio Rege expediri. Dixit etiam ibidem, quod de confirmatione, quae non fit[sect. 221] in forma communi, si dubitatio sit, ad Regem, & Regios Auditores eundum est. Et an inducatur conces sio de nouo, si confirmatio contineat plus,[sect. 222] quam priuilegium, vt si in confirmatione enuntiatiue referantur aliqua, quae non contineantur in priuilegio, aut Conces sione; vide ibidem, num. 74. & bis, quae de subreptione, obreptione, & falsitate ille Author scribit, adde a me ipso tradita, & scripta lib. 4. cap. 28. num. 3. Hippolyt. Riminald. in cons. 22. num. 6. & seqq. libro 1. & in cons. 355. num. 27. & num. 33. & seqq. & num. 89. & duobus seqq. lib. 4. & in cons. 372. eod. lib. 4. Quod attinet tamen ad nostrum propositum, de potestate Regum Catholicorum, & Regis[sect. 223] Philippi Secundi, vt clausulam dicti Regis Henrici Secundi pro lege seruari mandarent, ambigendum non est; cum certum sit, de iure id efficere potuis se, & praedictam modificationem adiicere, vt supra probaui, atque obseruaui. Sed an eorum voluntatis, & intentionis fuerit, vt etiam ab aliis Regibus, postmodum succedentibus, donationes (de quibus specifice non loquuntur) comprehendere intenderint, id est, de quo quaeritur, cum ibidem non exprimatur, nec certe sciri pos sit. Indubitatum itaque fatemur potuis se dictae l. 11. tit. 7. lib. 5. Conditores, modificare confirmatas ab aliis succes soribus donationes, sicut a Rege ipso Henrico procedentes, modificarunt; sed an eas etiam modificare voluerint, cum non expres serint, dubium credimus. Quod si mens ex generali[sect. 224] tate eiusdem l. 11. iuridice deprehenditur; certum equidem est, quod lex contraria posterior derogat semper praecedenti, etiam si posterior sit generalis, & praecedens specialis, si constat de mente; secus vero si de mente non constat; vt cum Bart. Bald. Angelo, Dino, & Lapo tradit Cardinal Tusc. tom. 5. litera L. conclus. 260. num. 20. & 25. fol. 286. vt autem de mente constare non videatur, nec lex ipsa 11. ad donationes Regis Henrici, quae ab aliis Regibus succes soribus confirmatae fuere, referri pos sit; facit etiam, quod dispositio generalis non extenditur ad eius confirmatum, quoties confirmans iuri confirmato derogare poterat; sicuti ex[sect. 225] aliis resoluit Ripa. lib. 2. responsorum, cap. 37. num. 5. Francis. Beccius, in cons. 55. num. 28. Alexand. Raudens. de analogis, cap. 22. num. 37. & facit quod in indiuiduo probauit Romanus, in cons. 98. num. 1. vbi quod donatio Regis Henrici, posito quod non pos set subsistere ex vi donationis, si tamen confirmata sit, valeret ex vi nouae conces sionis. Conferunt etiam adducta per Marin. Frecciam, in tractatu de feudis, lib. 2. quae st. 30. num. 12. & per Crauetam, in cons. 157. num. 3. & 16. Castrens. in cons. 17. lib. 2. & praemaxime, quando ex remuneratione maximorum seruitiorum, illísque expres sis, confirmatione factae fuere a Regibus succes soribus, ita vt bene de eisdem instructi, & informati, & deliberatione praehabita confirmarent donationem aliquam Regis Henrici, & vellent, quod in omnem euentum eam haberent; quo casu videtur; quod eiusmodi confirmatio effectum debeat operari, prout concludit Ioann. Garcia, dicto, §. primo, glos sa prima, num. 69. in versiculo, Alia vero. Vides ergo iuxta praedicta negari non pos se, quin articulus habeat summam difficultatem, Reges namque dicta l. 11. Conditores, si expres sis sent se modificare donationes omnes, quae a Rege ipso Henrico proces serunt, tam confirmatas, quam non confirmatas; res prorsus careret dubitandi ratione, cum ex iusta causa, Reipublicaeque, & Regiae Coronae adeo neces saria, sicut modificare potuerunt dictas donationes Regis Henrici, sic & eafdem donationes ab aliis Regibus succes soribus confirmatas modificare voluis sent: sicut & nouas donationes ab eisdem Regibus factas: Cum autem non expres serint, videtur, quod ea constitutio com. prehendere non potuerit donationes, in forma, speciali, atque ex certa scientia confirmatas; cum confirmatio facta in forma speciali, vim nouae conces sionis habeat, vt supra probaui: & eum effectum operetur, vt modificationi clausulae Regis Henrici, & constitutioni d. l. 11. non subiaceant vt etiam supra dixi. E contrario tamen, ex quo sciebant, quamplurimas ex dictis donationibus Regis Hernici, a Succes soribus confirmatas, imo & ipsosmet Reges Catholicos confirmas se nonnullas, & adhuc, atque ita generaliter, donationes omnes Regis eiusdem modificarunt, & maioratus titulo, atque oneri subiecerunt indistincte; de omnibus, & quibuslibet sensis se videntur. Huiusce igitur articuli disceptatio, ad voluntatem magis, quam ad potentiam reducitur. De potestate namque ambigendum non est, sed de voluntate inquiritur, vt supra dicebam, an scilicet confirmatas quoque donationes comprehendi Conditores voluerint; cum ratio illa generalis reparationis damni vniuersalis Regni, Regiaeque Coronae, verborum quoque generalitas omnes comprehendere, & in confirmatis aequaliter militare videatur; cum quamplurimae ex eisdem, qua facilitate ab ipso Rege factae sunt, eadem quoque, & quandoque suggestione, & importunis precibus confirmatae a Succes soribus fuerint. Quocirca, cum casus euenerit; matura consideratione, atque deliberatione, & ponderatis, perpen sisque rationibus omnibus, pro, & contra, supra adductis, definiendus erit; vtpote, cum etiam in contrarium fortiter vrgeat ratio illa quae a vi, & effectu confirmationis in forma speciali, atque ex certa scientia factae deducitur; & quod lex ipsa in donationibus Regis Henrici loquitur specifice, non in his, quae ab aliis Regibus confirmatae fuere; quamuis illae etiam, sui origine, & principio attento, Regis Henrici donationes fuerunt, vt supra annotaui, atque expendi. Illud autem, quod ex communi Interpretum[sect. 226] sententia tradidimus supra, confirmationem scilicet ex certa scientia, atque in forma speciali factam dici, quando rei confirmatae tenor insertus est in confirmatione, sicut de iure communi procedit, ita & iure Partitarum procedere, nec alterari ex decisione l. 2. tit. 18. partit. 3. firmiter tenendum est, & consequenter a pari procedere, quod in confirmatione sit expres sus solus tenor rei confirmatae, vel quod in ea sit apposita clausula ex certa scientia; quod attento iure communi certum es se, & ab omnibus receptum, tradidi supra. Et de iure Partitarum confirmari, apparet manifeste ex dicta l. 2. tit. 18. in vers. E si fuere de confirmamiento, vbi in hunc modum scribitur: E si fuere de confirmamiento deue dezir, como vio priuilegio de tal Rey, o de tal ome, cuyo fues se el priuilegio, que quisies se confirmar se deue todo ser escrito en aquel que da del confirmamiento. Et ibi Gregorius Lopez, verbo, escrito, sic dicit: Non intelligas, ab substantiam instrumenti, seu priuilegij; sed vt non pos sit opponi, quod non valet confirmatio, nisi ostendatur concessio principalis; prout dicit Specu. tit. de instru. edit. §. nunc autem: circa prin. & probatur in cap. inter dilectos, de fide in stru. & vt confirmatio facta videatur ex certa scientia, vt in cap. penul. & ibi not. Abb. in 1. not ab. de confirmat. vtil. vel inutil. & operabitur, vt videatur confirmari, etiam id, quod nullum est, vt not. glos s. in cap. 1. de transact. & in cap. veniens, eo tit. Bartol. in l. priuilegia, C. de SS. Eccles. & Abb. in cap. 1. de confirmat. vtil. vel inutil. &c. Hactenus Gregorius Lopez qui (vt vides) duo tradit, vt certa, & communi Inter[sect. 227] pretum omnium placito recepta. Primum, quod ad substantiam instrumenti, seu priuilegij non requiritur id, quod in dicta l. exprimitur, sed vt non pos sit opponi, &c. quod vere, & iuridice Gregorius adnotauit, confirmatio namque non operatur, nec attenditur, nisi de originali appareat, quod confirmatur, nec per se sola probationem confir mati inducit; vt cum Graeueio ad dictam conclu sionem primam And. Galli. lib. 2. ex numer. 18. cum seq. annotaui supra, & Ioann. etiam Garc. de nobilitate, glos s. 1. § 1. num. 74. recensui. Quod autem in prima sui parte, & in verbis relatis dicta lex Partitae loquatur de confirmatione ex certa scientia; constat manifeste ex aliis verbis legis ipsius, vbi loquens lex illa de confirmatione in forma communi, dicit in hunc modum: Pero si fuere de confirmamiento de algun priuilegio, que el Rey no qui siere confirmar a sabiendas, o de que non supiere la razon sobre que fuera dado, o confirmado, deue dezir, que confirma lo que los otros ficieron, e que manda, que vala, assi como valio en el tiempo de los otros, que lo dieron. Et ibi Gregorius Lopez, glos sa 10. verbo; confirma, sic scripsit: Ista dicitur confirmatio in forma communi, & adde l. 28. inf. eod. & facit, quod si Princeps confirmet maioriam factam sine eius licentia in forma communi, quod non videtur supplere defectum licentiae: quod limita, nisi Princeps sciret defectum licentiae, quia tunc illud videtur velle supplere: vide Bartol. in l. cum propter, ff. de legat, prae stand. Ecce vbi lex ipsa Partitae in his verbis vocat confirmationem in forma communi eam, quae habet verba illa: E mando, que vala, assi como valio en el tiempo de los otros, que lo dieron. Et in qua non est insertus tenor priuilegij confirmati: sed si tenor insertus sit, inquit, quod est confirmatio, a sabiendas, hoc est, ex certa scientia, & ponit hos duos casus, tanquam diuersos in facto, & in iure; idque importat dictio aduersatiua, pero, Latine, ta[sect. 228] men, quae est aduersatiua, & restringit praecedentia, vt docet Baldus, in cons. 195. n. 11. lib. 2. Tusch. tom. 2. litera D. conclus. 387. & ponit casum diuer sum, Bartol. in l. in repetendis, in fine, ff. de legat. 3. Alciat. in l. 2. ff. de verbor obligat. num. 21. Et id ipsum probatur; quoniam lex ipsa Partitae fuit desumpta ex iure communi, prout caeterae leges Partitae desumptae sunt, vt inquit l. 2. & 16. tit. 1. partit 1. & ibi Gregorius, in prooemio Partitarum, [sect. 229] vers. E tomamos, atque ita ex iure communi interpretationem recipiunt, vt potius iuxta illud intelligi debeant, quam quod ipsum corrigant, vt inquit Gregorius Lopez, in l. 10. tit. 5. partit. 6. verbo, non quiere ser heredero, idem Gregorius per textum, ibi, in l. 9. tit. 13. part. 6. glos sa 3. Burgos de Paz, in l. 1. Tauri, num. 572. & seq. Couarru. lib. 1. Variar. cap. 14. numer. 15. sed iure communi statutum est, quod confirmatio, inserto tenore priuilegij confirmati cum clausula: Sicut fine prauitate prouide facta est; dicatur confirmatio ex certa scientia, si[sect. 230] cuti probat text. in cap. venerabilis, de confirmat. vtil. vel inutil. vbi cum contenderetur, quod confirmatio illa erat in forma communi, & non disponebat in ipsa concordia, Honorius III. respondet, rationem Regis, & Baronum Cypri friuolam es se, & concordiam seruari iubet: & ibi Abbas, num. 2. inquit, quod vbi exprimitur tenor rei confirmatae, alio non expres so, videtur Princeps confirmare ex. certa scientia, etiam si in literis confirmatoriis sit apposita clausula: Sicut sine prauitate. Et n. 4. dicit, quod illa clausula, fine prauitate, de stylo Curtie apponitur in omnibus confirmationibus, siue ex certa scientia, siue in forma communi factis. Sed vbi confirmatio sit ex certa scientia, dictio sicut, stat causaliter pro quia; in forma communi stat conditionaliter. Idem docet Antoninus ibidem, n. 9. vers. Aduerte quia. Sequitur Decius, ibidem, n 4. & 5. vbi inquit, quod confirmatio ex certa scientia non alteratur, licet dictio, sicut, apponatur, quia ponitur causatiue. Et ad idem refert Hostiens. Bart. Oldrad. & alios. Idem docuit Abbas, in cap. examinata, eod. tit. num. 5. vers. in glos sa finali, vbi dicit, quod ex quo Princeps est plene informatus de facto, per illam clausulam, sicut, non debet intelligi, quod velit condictionaliter loqui; & num. 6. dicit, quod si in confirmatione sit apposita illa clausula consueta, sicut sine prauitate; aliter non expres so tenore confirmati, illa confirmatio dicitur in forma communi; quia illa verba stant conditionaliter secundum proprium significatum. Si vero exprimitur tenor rei confirmatae in literis confirmatoriis, tunc dicitur confirmatio ex certa scientia; quod procedit, etiam si in literis con. firmatoriis sit adiecta clausula illa: sicut sine prauitate. Et idem tenet Beroius, in cap. 1. de confirmat. vtil. vel inutil. Burgos de Paz, in l. 1. Tauri, 403. & seq. Rodericus Suarez, in cons. 10. num. 54. vers. Praeterea ex alio, & num. 55. & 56. vbi scribit,[sect. 231] maiorem rei euidentiam, & scientiam Principis resultare ex insertione tenoris priuilegij, quam ex clausula, Ex certa scientia, in confirmatione adiecta: vt in cap. inter dilectos, de fide instrumentor. iuncto cap. venerabilis, & vere iuxta haec iura, & text. in dicto cap. examinata, & communem Interpretum distinctionem loquitur, atque intelligi debet dicta lex Part. 2. ex quibus desumpta fuit, & ad quae in dubio recurrendum est, vt in terminis tradidit Burgos de Paz, in dicta l. 1. Tauri, num. 369. dicens, ad interpretationem legum Partitarum, recurrendum ad ius commune, vt ad originem, & proprium earum fontem; & iterum ibidem, n. 571. Couar. etiam, vbi supra. Rursus notandum est, quod ad hoc, vt confir[sect. 232] matio dicatur facta ex certa scientia sufficit ex decisione dictae l. partit. 2. Insertum es se tenorem rei, quae confirmatur, nec alia caus ae cognitio requiritur: inquit enim lex ipsa: Que es confirmamiento a sabiendas, el que se haze: inserto tenore priuilegij confirmati; & omnes supra relati Authores id ipsum probarunt: videre namque, & inbere quod inseratur tenor priuilegij confirmati, dicitur caus ae cognitio, & sufficit, vt dicatur confirmatio ex certa scientia, vt inquit Afflict. decis. 128. n. 7. & conueniunt alij commemorati supra, num. 209. & seq. nec alia caus ae cognitio requiritur in rescriptis gratiae, nec etiam citatio, si de praeiudicio tertij non agatur, vt cum Sarmiento tradit Ludouic. Molina, de Hispanor. primog. lib. 3. cap. 3. n. 23. & seq & vide hoc eod. cap. supra, n. 218. Ego vero, vt lites, & ambages omnes ces sarent,[sect. 233] nec in dubium verteretur id, quod confirmationem operari pos se, ac debere, contenditur; siue quanta sit vis, & effectus confirmationis, in dubium non vertatur, consulerem, vt non modo priuilegij, siue gratiae, aut rei, quae confirmatur, tenor inseratur, sed etiam adiiciatur simul clausula, Ex certa scientia; quamuis vnum, aut alterum sufficere, vt confirmatio dicatur in forma speciali, certum sit, & dictum supra, ex num. 209. nec aliud in eadem lege Partitae requiratur. Sed & vltra clausulam Ex certa scientia, vel Motu proprio, aut Derogantes, vel Non obstantibus, adiiceretur quoque, Principem animo donandi, seu dandi de nouo, & instructum, atque informatum de omnibus, confirmare; & si neces se est, de nono concedere; tunc namque dubitandi occasio tolleretur omnino, & res de plano procederet, vt confirmatio, noui tituli, & conces sionis nouae ius tribueret; sicuti Ioannes Garcia, de nobilitate, §. 1. glos s. 1. num. 67. prae sensit aperte, & clarius tradit num. 69. Ioseph. etiam de Sese, decis. 93. num. 29. prima parte. Si tamen id omittatur, inseratur autem tenor rei confirmatae, siue clausula, Ex certa scientia adiiciatur; id proculdubio sufficiet, vt dixi; cum nullibi aliud vltra requiratur. Insuper animaduerto, quod confirmatio in for[sect. 234] ma communi facta, quamuis regulariter nihil operetur ad omnimodam validitatem actus inualidi, nihilominus operatur, vt prae stet iustam prae scribendi causam; quod cum aliis Authoribus tradidit Graeueius, in addit. ad And. Gail. lib. 2. d. concl. 1. n. 31. Iacob. Cancerius, variar. d. c. 3. de priuilegiis, n. 198. notauit etiam Lud. Molin, de Hispan. primog. lib. 2. c. 7. n. 11. &c. 6. eiusdem libri, n. 54. ex quo as signat nouum, ac verum intellectum ad l. 42. Tau. vbi cauetur, maioratum institutum absque Regia licentia, validari ex Regia confirmatione, ex certa scientia facta, nam si interuenit confirmatio non ex certa scientia, sed in forma communi, illa maioratus ipsius confirmationem non operatur; si tamen cum hac confirmatione maioratus, in forma communi facta, concurrat quadraginta annorum prae scriptio, eo ipso maioratus validus, atque perpetuus efficietur. Quod etiam tenuit Velazq. Auendanus, in ead. L. 42. Tauri. glos s. 3. num. 8. Sic sane, virtute confirmationis factae in forma communi, postquam euenerit casus reuersionis bonorum Regis Henrici ad Regiam Coronam, quia vltimus pos ses sor absque liberis, & descendentibus mortuus sit, quadraginta annorum spatio prae scribi pos set aduersus Regiam ipsam Coronam ius succedendi contra clausulam dictam Regis eiusdem, & deci sionem dictae l. 11. tit. 7. lib. 5. Antequam tamen ca sus metipse reuersionis ad Regiam Coronam euenerit, & vltimus pos ses sor absque liberis, & descendentibus deces serit, prae scriptio non incipiet currere; nam cum prae scriptio non currat, nisi a tempore, quo quis actionem mouere potest, l. in rebus, vers. Omnis autem, C. de iure dotium , l. sicut, in fine principij, C. de prae script. 30. annor. quia impedito agere, non currit prae scriptio, l. 1. § finali, C. de annali exceptione, l. quaecumque, in fine, C. de bon. quae liber. Authent. nisi tricennale, C. de bonis maternis, cum late traditis per Pinellum ibi, ex num. 42. vbi ex communi Doctorum sententia explicat, id intelligendum, quando impedimentum est iuris, negantis alicui ius agendi; secus tamen es se in impedimento facti, quo casu, etiam ex iustis sima causa impedimentum non ces sat, cum non dicatur impeditus agere, qui facile impedimentum remouere potest; vt per Molin. de Hispan. primog. lib. 4. cap. 10. n. 8. Pet. Surd. decis. 151. n. 4. & 5. decis. 236. n. 14. & 17. Anton. Cardos. in praxi, verbo, prae scriptio, n. 47. & 48. sequitur plane, non antea incipere pos se prae scriptionem aduersus Regiam Coronam, quam casus reuersionis euenerit, cum ex tunc ius agendi eidem Regiae Coronae incipiat competere, nec antea agere pos sit, idque iuxta ea, quae ipse Molina resoluit, dicto cap. 10. n. 3. Surd. dict. decis. 236. n. 14. & 17. Anton. Cardos. dict. n. 47. vbi quod prae scriptio non currit nisi a die in quo competit actio; provt ibi comprobat. Et eleganter Menochius, post alios, quos citat, in cons. 1035. n. 7. & 8. & 9. vbi tradit, prae scriptionem aduer sus fideicommis sum nondum purificatum, non nocere iis, qui non poterant agere pendente conditione; indéque, fideicommis sum nondum purificatum, non prae scribi; quia cum pendente conditione agi non pos sit, prae scriptio non currit; Petra etiam de fideicommis sis, quae stion. 14. numer. 173. Quod si quadraginta annorum tempus lapsum fuerit cum titulo, qui ex dicta Regia confirmatione, in forma communi facta, resultat; tunc equidem Regiae Coronae eius temporis decursus nocebit, iuxta eiusdem Ludouic. Molinae placita, praecitato cap. 10. & lib. 2. cap. 6. n. 52. vbi inquit, 40. annorum prae scriptionem cum titulo, qui pos sit prae stare iu stam causam prae scribendi, sufficere ad probandam prae scriptionem primogenij, in cuius probatione, ex decisione l. 41. Taur. immemorialis prae scriptio requiritur, quod latius ibi comprobat. Et sequuntur Burg. de Paz, in cons. 33. n. 26. & in cons. 41. n. 10. Mieres, 4. part. q. 20. n. 64. Decian. in cons. 42. n. 119. lib. 1. & in cons. 41. n. 13. lib. 2. & in terminis nostris, quod quando non agitur de prae scribendis bonis, sed de prae scribenda eorum qualitate duntaxat, vi[sect. 235] delicet, quod censeantur talia; vel talis, aut talis qualitatis, sus siciant 40. anni: deducitur ex textu, in cap. cum de beneficio de praebendis in 6. & in terminis, de qualitate maioratus prae scribenda, tradit Rodericus Suarez, allegat. 3. & in l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. n. 10. & in terminis legis Mentalis Portugaliae, Aluarus Valascus, consultatione 132. n. 16. cum sequent. Et de his hactenus, quae ingenti proculdubio studio, summáque diligentia, & consideratione, ad modum praedictum digesta, sicque adnotata, & re soluta fuere. Quod attinet vero ad illam quae stionem, an tenutae pos ses sorium, summariúmque remedium habeat locum in maioratu, legali, ex clau sula Regis eiusdem Henrici Secundi? videndus erit D. Christophor. de Paz, in commentariis de tenuta, seu interd. & rem. pos ses s summ. cap. 57. 2. Part. quae tamen nondum Typis mandata, nec publice edita est; appositum tamen in argumentis, 1. part. d. c. 47. summarium, siue argumentum. Pro nunc autem, certum equidem est, ea omnia, quae in Hispanorum primogeniis, siue cum facultate Regia, siue absque illa, ex iuris communis, aut legum Tauri facultate, primogenia instituentur, Ludou. Molin. Pelaez a Mieres, & caeteri statuerunt, procedere sane, atque habere locum in maioratibus legalibus ex clausula Regis Henrici Secundi; cum vere maioratus fuerint, & maioratus nomine, bona illa haberi, & pos sideri, staturum fuerit in dict. l. 11. tit. 7. lib. 5. nec pos sit de hoc dubitari. Sic sane, & tenutae remedium in hoc maioratu competere, planum redditur ex his, quae ipse D. D. Christophorus de Paz, 1. part. dicti tractatus, cap. 4. n. 5. & 6. post alios quamplurimos, quos citat, annotauit, atque resoluit; videlicet tenutam competere pro consequendis bonis maioratus, tam ex Regia facultate, quam absque Regia licentia, ex legali dispositione, & quomodocunque instituti, prout latius ibi. ADDITIO. POst peractum non modo, & scriptum caput istud, sed Tomum hunc quintum integre absolutum, totumque opus consummatum, & cum illud typis mandari intendebatur, ad manus meas peruenerunt D. D. Christophori de Paz, de maioratibus, & eorum tenuta, seu interdicto, & remedio pos ses sorio, partis secundae commentaria, quibus c. 57. Ex folio 133. vsque ad fol. 273. occasione sumpta ab eo dubio, quod in summario eius cap. excitauit, an scilicet tenuta locum habeat in maioratu legali, ex clausula testamenti Regis Henrici Secundi, illudque explicauit ex num. 28. vsque ad num. 43. & partem affirmatiuam sustinuit, quod in eo maiortau habeat locum decisio leg. 45. Tauri, & in supremo Consilio tenutae remedium pos sit proponi: occa sione inquam ea sumpta, donationum Regis Henrici, & clausulae eiusdem Regis, quam pro lege obseruari, in l. 11. tit. 7. lib. 5. Nouae collect, Regiae, cauetur, tractatum, & explicationem ex profes so suscepit, & decem & septem quae stiones principales proposuit, quibus omnia, ad dictam Clau sulam pertinentia, circunscribi putauit; provt late, & vtiliter, atque diligenter explicatum, ibidem poterit videri. Nunc autem, eorum duntaxat, quae huiusce cap. obseruationibus conuenire, aut dis sentire videntur, placita, & resolutiones commemorabimus; aliorum autem traditiones ex proposito omittemus, cum penes eundem Authorem videri valeant, cum casus occurrent. Et in primis animaduerto, me supra hoc cap. ex num. 77. vsque ad numer. 80. Constanter defendis se, & fortiter aduersus Ludou. Molinae placitum, & sensum comprobas se, quod si pos sidens maioratus bona, a Rege Henrico donata, decedat sine liberis, & descendentibus, bona ipsa ad Regiam Coronam reuerti debeant, etiam si fratrem legitimum, a primo donatario descendentem relinquat, & duntaxat considerari, an vltimi pos ses soris filij, & descendentes existant, vel non, non autem attendi, an alij filij, & descendentes primi donatarij super sint, quod (vt dixi) fortiter ibi comprobaui. Et id ipsum nouis sime amplectitur, atque resoluit D. D. Christophorus de Paz, d. cap. 57. part. 2. in commentariis de tenuta, seu remedio pos ses sorio, num. 50. & 51. & ipse quidem aliis excitatur, adduciturque fundamentis, & rationibus, quam his quae ego metipse, praecitato loco, expendi: ibidem quoque, n. 47. d. cap. 57. recte Author ipse probauit, clausulam eandem Regis Henrici intelligendam es se non solum de filio primogenito maiori, sed de omnibus filiis primogenitis in infinitum, quod idem cum Molin. obseruaui supra, numer 77. in principio & num. 78. Secundo animaduerto, me supra, hoc eodem cap. num. 80. pro certo statuis se. deficiente filio maiori Masculo, seu descendente legitimo, succedere filiam legitimam vltimi pos ses soris in bonis, a Rege Henrico donatis, & qui maioratus titulo pos sidentur, quod idem Author probauit d. c. 57. num. 48. & 49. Tertio animaduerto, me supra, hoc ipso cap. ex num. 91. cum seq. obseruas se, atque dilucide comprobas se, donationes a Rege Henrico factas, potuis se ex causa, publicae scilicet vtilitatis, postmodum modificari, atque restringi, quamuis regulariter donationi perfectae, etiam a Principe factae, non pos sit modus, aut conditio ex po st facto adiici; idque indubitate magis, & absque controuer sia procedere, ex quo lege generali lata, earum donationum modificatio, & restrictio inducta est, prout latius d. num. 91. & seq. & omnino his conuenire D. D. Christophorum de Paz, dicto cap. 57. ex num. 6. vsque ad num. 28. & num. 54. in fine, & 114. & 115. Sicque explicari debet ipse Author, 2. part. eiusdem cap. 57. num. 232. fol. 219. Quarto animaduerto, me supra hoc eodem cap. num. 94. tradidis se, clausulam Regis Henrici comprehendere etiam eas donationes, quae ex causa remunerationis seruitiorum, etiam maximorum, & notabilium proces sis sent, & adhuc eas, modificationi, & restrictioni dictae clausulae subiacere, & huic resolutioni conuenire D. D. Christophorum de Paz, d. cap. 57. ex num. 136. vsque ad num. 143. qui ipse, num. 125. cum seq. vsque ad dictum numerum 136. secure firmatur, clausulam Regis Henrici non es se intelligendam, nec procedere in donatione ob causam, quando causa, & onus, ob quod facta fuit donatio, par est cum ipsa donatione; sed si dispar sit, in eo quod donatio excedat causam, sub clausula continebitur, cum ex ces satione cau s ae reputetur donatio simplex, prove latius ibi; & in contractibus onerosis, id ipsum ego resolui supra, num. 108. & tribus seqq. & in eis non procedere clausulam Regis Henrici, sed duntaxat in donationibus as seueraui, & ad eum modum donationes ob causam reduci debebunt, quando scilicet non gratuitae, aut simplices, vel etiam ex causa remunerationis seruitiorum fuerint, sed ex causa onerosa. contractus scilicet venditionis, permutationis, aut alio legitimo proces serint, aut ex ea causa, ob quam Princeps de iure tenebatur, ac nisi satisfaceret, oneratus maneret; sicque onerosa potius, quam gratuita causa, vere interuenis set; eáque interuenirent, quae Pinellus, in loco ibi relato, requirit. Quocirca, & in modalibus, & in conditionalibus donationibus obtinere, seruaríque debere clausulam Regis Hernici, recte idemmet Author tuetur, dicto cap. 57. ex numer. 147. cum seq. Quinto animaduerto, me supra hoc eodem cap. ex num. 100. vsque ad num. 108. secure obseruas se, donationem in dubio non prae sumi regulariter; idque maxime, quando alia ratio, seu causa quae cumque, quam donandi considerari potest; & in Principe etiam id procedere; & inde, cum donatio non prae sumatur, quod qui as serit, alium pos sidere bona aliqua ex donatione Regis Henrici, siue Regem ipsum alteri donas se ea, de quibus contenditur, sicque subiacere clausulae, & legi bonorum Regis ipsius, tenetur probare id, quod est fundamentum suae intentionis, & sic Regem Henricum ea donas se: provt exornaui, & comprobaui ibi, & nunc eiusdem placiti, & opinionis sum, & existimo in contrarium non vrgere, siue his contraria non es se ea. que D. D. Christophorus de Paz, 2. part. d. cap. 57. num. 356. & tribus seqq. fol. 272. & 173. scripta, atque adnotata reliquit, quo loci in dubium excitauit, an ex parte fiscalis Regij debeat probari, has Henrici donationes fuis se factas ex bonis Coronae, an vero donatario, & eius haeredibus, & descendentibus incumbat onus probandi, quod de priuato fisci patrimonio donationes proces serint, sicque eisdem adiici conditio, aut modus non pos set; & nonnulla in medium expendit; tandem dicit se absque controuersia concludere, de bonis Coronae donationes factas prae sumi, & mortuo vltimo pos ses sore sine liberis, ad Coronam reuerti id, quod donatum est, nisi contrarium ab haeredibus vltimi pos ses soris probatum fuerit, de bonis scilicet liberis, & priuatis Regis ipsius donatis, donationem proces sis se; idque maxime, quando ex oppidis, Castris, aut iurisdictione, donationes ips ae consistebant, quae ex Regalibus, & Regia Corona es se prae sumuntur, provt ibidem comprobatur. Haec inquam, quae D. D. Christophor. de Paz, praecitato loco tradidit, & iuridice resoluit, contraria non sunt his, quae dicto n. 100. vsque ad n. 108. ego obseruaui. vtpote, cum ipse in his terminis loquatur, quando scilicet non ambigitur, an ex bonis Regis Henrici donatio proces serit, siue an Rex Hernicus ea bona, de quibus contenditur, donas set; vterque enim, tam Regius fiscalis, quam reus profitetur, ex bonis Regis Henrici donationem proces sis se, in eo tamen dubium vertitur, siue contentio versatur, an scilicet ex bonis Coronae, an vero ex bonis liberis & propriis donatio proces serit; tunc namque, supposito quod non negatur, ex bonis Regis Henrici donationem proces sis se, sed ex quibus bonis facta sit, ambigitur; compertum, & planum est, prae sumptionem pro Regio fiscali as sistere, quod de bonis Corone donatio proces serit: idque maxime, si ex oppidis, aut Castris consisteret, sicque onus probandi, ex bonis liberis, & priuatis Regis ipsius donantis factam fuis se donationem, reo incumbere. Ego vero aliis in terminis sermonem institui, atque sic (vt dixi) resolui, quando scilicet non apparet, an Rex Hernicus ea bona donauerit, nécne, in dubio potius versamur, non modo an ex bonis Regis Henrici donatio proces serit, sed etiam, an Rex ipse Henricus donauerit, haeredes namque vltimi pos ses soris, siue is, cui ex lege succes sio maioratus defertur, constanter affirmant, Regem Henricum ea bona non donas se, siue ex donatione Regis ipsius, ea bona non proces sis se, sicque clausulae eiusdem, & legi Regiae non subiacere, nec debere ad Coronam Regiam, mortuo absque liberis, & descendentibus, vltimo pos ses sore, reuerti: fiscalis vero Regius, siue alius contendit totum contrarium, dicitque, Regem Hernicum ea bona donas se; tunc namque, cum in dubio simus, nec donatio in dubio, aut a Rege Henrico donatum fuis se (quod facti est) non prae sumatur, nec ipsum Regem donas se appareat, siue ex eius donatione proces sis se ea bona, id dicenti, onus probandi incumbit, non neganti; & qui eam qualitatem allegat, eam probare debet, vt ibidem comprobaui. At vero quoties compertum est, Regem Henricum donas se, nec in eo controuersia, aut disceptatio est, sed in altero, an scilicet ex bonis Coronae facta fuerit donatio, an ex bonis liberis, priuatis eius? tunc supposito pro certo, quod Rex ipse Henricus donauerit (quod in terminis, a me propositis, negatur) recte is Author statuit, vt retuli; atque ita differentia stat in eo, quod in illis terminis non negatur, Regem Henricum donas se, sed de quibus bonis donauerit, (Controuersia est; in nostris vero terminis, quod donauerit, negatur; nec apparet an donauerit, siue an ex donatione Regis Henrici ea donatio proces serit, nécne; sicque reo sufficit negare, & actori incumbit onus probandi, ex eisdem, quae a me traduntur ibidem, & leg. fin. C. de rei vendicatione. Sexto deinde animaduerto, me supra hoc ipso c. 89. ex n. 112. vsque ad n. 124. explicas se dubium illud, num. scilicet clausula Regis Henrici, & dispo sitio d. l. 11. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae, procedat locumque obtineat, quando ante conditam legem ipsam, & clausulam illam, Rex idem venditioni rerum suarum, ab alio factae, consentiret; & quidem me in ea fuis se sententia, & opinione, vt clausula, & lex ipsa in eo casu non obtineret, quod latius ibi comprobaui, atque exornaui, & Ludou. Molin. locum singulariter explanaui, provt videri poterit ibi. Ipse autem Author, d. c. 57. de tenuta, seu remedio pos ses sorio, ex n. 324. ex fol. 261. vsque ad n. 341. eandem quae stionem in terminis excitauit, & late prosequutus est, fundamenta pro vtraque parte adducens, & in ipso placito, & opinione mansit, verius existimans, quod si primus Regis donatarius, cum ipsiusmet Regis donantis licentia, rem donatam vendidis set, dicta clausula Regis Henrici, siue lex Regia 11. contra emptorem, & eius haeredem locum non haberet; pro qua sententia, fundamenta nonnulla expendit, & contrariae partis fundamentis satisfacit, responsúmque praebet iuridice: ac denique in fine n. 340. fol. 267. in hunc modum scribit: in hac itaque dubia quae stione, securius mihi videtur, praedictas alienationes sustinere, nec eas clausulae reformationi subijcere, vt in indiuiduo astruit Molina, lib. 4. cap. 4. num. 43. his verbis; In secundo casu, quando Principi narratum fuit, ea bona ex donatione Regis Henrici Secundi proces sis se, dicendum erit, quod si hoc non obstante, Rex facultatem ea bona alienandi conces serit, nec ius suum in ea facultate reseruauerit, censendum erit, ea bona, tanquam libera, ad emptorem transferenda es se, & qualitatem reuersionis ad Regiam Coronam remisis se. Hactenas D. D. Christoph. de Paz, atque in dubio, de quo supra; In cuius equidem resolutione, licet conueniamus, eamdemque amplectamur sententiam, diuersimode tamen expendere fundamenta videmur, prout ibidem apparet. Item in explicatione loci Ludou. Molinae non videmur conuenire, prout etiam dilucide magis constabit, si originaliter praelegantur ea, quae obseruaui supra, ex num. 119. cum seqq. vbi Molinae locum expendi, & explicaui. Vere namque, non in indiuiduo Ludou. ipse Molina decidit casum, in loco ibi relato, prout ex verbis relatis supra, apparet manifeste, nec in eis terminis, Molina idem loquitur. Praefatus namque Author proposuit quae stionem, numer. 324. dicti cap. 57. in hunc modum: Decima quarta quae stio erit, an clausula Regis Henrici obtineat in his rebus donatis, quae tempore clausulae erant venditae cum licentia Regis donantis. Atque ita dubium excitat, quando, ipsemet Rex, qui donauit, Hernicus scilicet secundus, ante clausulam conditam, consenserit alienationi earum rerum, quas ipse donauerat; in quibus etiam terminis, quae stionem ego proposui d. n. 112. Molina vero loquitur, quando Princeps alius, non Rex ipse Hernicus, qui donauit, pos sidenti bona ex donatione Regis Henrici, conces sit facultatem, vt ea bona alienare pos set; qui equidem diuersi sunt termini, & tunc, an vere & dilucide Molinae eiusdem placitum, & di stinctionem ego explicauerim, & superiori resolutioni, ipsius sententiam non obstare, iuridice statuerim; viderint alij, prout supra, dicto num. 119. & seq. obseruaui. Septimo animaduerto, me supra, ex numer. 124. cum seq. vsque ad num. 144. in dubium excitas se, an clausula Regis Henrici, & decisio d. l. 11. tit. 7. lib. 5. comprehendat donatarios ipsos duntaxat (cum quibus loquitur) an etiam tertios pos ses sores, qui ante clausulam ipsam, & legem conditam, titulo maioratus pos sidebant bona, quae Rex ipse Henricus donauerat; & eius opinionis fuis se, vt existimauerim, quod non comprehendat tertios pos ses sores, sed donatarios duntaxat ipsos, cum quibus clau sula, & lex loquitur, prout latius ibi obseruaui, & comprobaui. Author vero metipse, cum dubium idem excitas set, dicto cap. 57. de tenuta, seu remedia pos ses sorio, ex numer. 53. vsque ad numerum 125. ex fol. 148. dicto nu. 53. sic quae stionem proposuit: Sexta quae stio erit, an praedicta clausula, & donationum modificatio, & restrictio, & ad Coronam reuersio, extendatur ad bona donata, quae tempore clausulae iam erant apud tertium pos ses sorem, vtpote, si donatarius ea vendidis set, vel cum alio permutas set, vel aliter de eis, ante clausulam disposuis set, ita vt praedicta donatio ab Henrici facta, non es set in bonis primi donatarij, vel eius haeredum, tempore modificationis, sed penes tertium, per contractum onerosum; an in hoc casu, praedicta modificatio respiciat tertios pos ses sores, & eos comprehendat, vel solum donatarium, & eius heredes, &c. Statim autem profitetur, quod quae stio fatis ardua est, & difficillima; tamen quod in ea dicendum videtur, praedictam clau sulam, tam ex vi voluntatis, quam potestatis, & iustitiae comprehendis se bona ab Henrico donata, quamuis tempore clausulae iam es sent apud tertios pos ses sores. Et vsque ad num. 86. fundamenta quindecim principalia; pro ea parte expendit. Statim vero ex num. 86. vsque ad num. 104. pro contraria opi nione, vt scilicet praedicta clausula non comprehendat tertios pos ses sores, apud quos erant bona donata tempore clausulae, & iam exierant a primo donatario, & eius haeredibus; sex duntaxat fundamenta adducit, & ibidem expendit text. in l. vltima, §. vltimo, ff. de legat. 2. & in l. pater filium, §. quindecim, ff. de legatis tertio: deinde in fine, numer. 103. inquit, quod si quis velit amplecti priorem opinionem, qua contendit, verba clausulae tam donatarios, quam tertios pos ses sores, ex causa onerosa comprehendere, fundamentis alterius opinionis poterit respondere, prout ibi respondit ex numero 104. vsque ad num. 114. atque ex eodem num. 114. vsque ad num. 125. inquit, quod si quis velit secundam opinionem tueri, vt scilicet praedicta clausula non comprehendat tertios pos ses sores, in quos tempore clausulae, bona donata alienata erant titulo onero so; contrariae opinionis fundamentis respondere poterit, prout ibi responsum praebet ex num. 114. & 115. & satisfacit argumentis, contra tertios pos ses sores adductis. Suum tamen iudicium interponens, in ea remanet sententia, dicto num. 124. In fine, quod scilicet tertij pos ses sores, ad quos bona donata ante clausulam, ex contractu oneroso peruenerunt, sub dicta clausula comprehendantur; sicque contrarium eius, quod supra amplectimur, re soluit, ac tertios etiam pos ses sores, decisioni dicte clausulae, & legis subiacere, defendit. Ego vero libenter fateor, articulum es se admodum dubium, intricatum, & difficilem, & Regia quidem declaratione indigere: sique, si casus occurrat, maturo iudicio super eo cogitandum. Exi stimo tamen negari non pos se, quin forsan, tertij pos ses sores, qui res donatas aliis, titulo oneroso pos sident, sub verbis dictae clausulae non contineantur, & quod fortiter vrgeant pro eis fundamenta ponderata supra; verbis autem eius legis, & clausulae non contineri tertios pos ses sores, negari non potest, quando absque veritatis praeiudicio contendatur, quod sub mente, & intentione Legislatoris contineri videantur. Deinde, quod rationibus, & fundamentis, pro eisdem tertiis pos ses soribus adductis, non adeo concludenter satisfieri, responderique videatur, vt adhuc fundamenta ipsa pro tertiis pos ses soribus maximam vim non retineant, & in fauorem eorumdem fortiter adstringant. Praeterea, quod inter donatarios, & tertios pos ses sores, qui ante clausulam bona fide emerunt, nec de clausula ipsa tunc cogitare potuerunt, maxima videatur es se differentiae ratio, cum tempore ipso emptionis, bona donata nulli subiicerentur clausulae, aut legi. Cum etiam omnibus fundamentis, quae contra tertios pos ses sores ex causa onero sa expenduntur, satisfieri, responsúmque prae beri, commode valeat, prout ipsemet Author respondet ex numero 104. vsque ad numero 125. vt supra recensui. Et nihilominus iterum agnosco, atque profiteor, articulum es se difficilem, & super eo mature deliberandum. Ita etiam fortiter, contra eiusdem tertios pos ses sores, mentem, & intentionem dictae l. 11. & clausulae illius vrgere videri, rationem quoque damni irreparabilis Coronae Regiae, & huius Regni, vt Autorem eumdem non mediocriter adducere, atque excitare potuerint contra tertios pos ses sores, & vt dubium decideret in fauorem Regiae Coronae; semper enim ratio haec damni generalis vrgere videtur. Ratio etiam altera, quod donationes eiusmodi, ab earum origine, modificationi praedictae obnoxiae, & subiectae fuerint, quia in se habuerint vitium insitum, quod ex neces saria consequentia reale fuit, vt in quemcunque pos ses sorem eorum bonorum transiret, prout ipsemet Author, dicta quae stione 57. num. 104. per totum, latius ostendit, & attente perpendi, considerarique debebit, si casus occurrat; ratio enim eadem vitij realis, ab initio insiti, licet fortiter adstringere videatur (vt dixi) non ita concludit, vt subuerti non pos sit ex his, quae ipsemet Author scripta reliquit, & ego ponderaui supra Octauo animaduerto, me supra hoc eodem cap. 89. ex num. 144. vsque ad num. 185. ex profes so, longa que serie explanas se dubium alterum, an scilicet clausula Regis Henrici procedat, & habeat locum in his bonis, ex quibus ante clausulam ipsam conditam, maioratus institutus fuit cum vocationibus, & substitutionibus omnium de familia in perpetuum, vel quae Rex ipse titulo maioratus, cum eisdem vocationibus perpetuis donauit. An etiam, cum ab eodem Rege expres sus est casus reuersionis ad Coronam, scilicet vt bona donata, titulo maioratus pos sideantur, & finitis descendentibus, caeterisque de familia. ad Regiam Coronam redirent, atque ita num. clausula illa referatur etiam ad donationes, quae tempore donationis erant iam maioratus, siue maioratus titulo pos sidebantur; & in effectu, eius opinionis, & sententiae fuis se, vt existimauerim, quod clausula praedicta comprehendat indistincte omnes donationes a Rege ipso factas, etiam si res donatae ab initio titulo maioratus perpetui conces s ae fuis sent, siue ex post facto maioratus institueretur; quo in placito, atque sententia, post longam disputationem fuit etiam DD. Christoph. de Paz, d. cap. 57. ex num. 156. vsque ad num. 295. quo loco, primo quae stionem proposuit; deinde ex d. num. 156. vsque ad num. 238. pro parte negatiua, quod clausula Regis Henrici non comprehendat donationes, quae grauamen habebant ante clausulam, & titulo maioratus erant a Rege donatae, viginti & tria fundamenta expendit. Statim autem ex numero 238. cum sequent. pro affirmatiua parte, vt scilicet clausula ipsa locum habeat, etiam in bonis titulo maioratus a Rege donatis, cum reuersione ad Coronam, finitis substitutionibus; duodecim commemorat fundamenta, vsque ad numerum 250. ex quo numero, vsque ad numerum 275. contrariae partis fundamenta diluit, eísque praebet responsum. Deinde inquit numero 274. in fine, quod si quis velit primam opinionem tueri, vt scilicet sub dicta clausula non comprehendantur donationes qualificatae, & titulo maioratus a Rege Henrico conces s ae; facili negotio poterit fundamentis omnibus, pro altera parte adductis, respondere; & in effectu eisdem respondet ex numero 275. vsque ad numerum 294. & tandem suum iudicium, finalémque sententiam interponens, dicit, eam sibi magis placere sententiam, quod clausula Regis Henrici, omnes donationes tam puras, perfectas, liberas, meras & simplices, quam conditionales, modales, qualificatas, oneratas, & grauatas, & titulo maioratus relictas comprehendat, nulla in eis facta distinctione. Atque ita, eidem (vt dixi) no strae sententiae accedit, ipsumque placitum iuridice tuetur. Nono animaduerto, me supra hoc eodem cap. ex num. 185. vsque ad numerum 197. dubium alterum excitas se, an scilicet sub decisione dictae legis Regiae vndecimae, & clausula Regis Henrici comprehendantur donationes, quae iureiurando confirmatae fuerunt, atque ex num. 195. in ea opinione fuis se, vt existimauerim, quod donationes etiam iuratae comprehendantur, & consequenter oneri, & vinculo maioratus subiectae remaneant, sicut & caeterae donationes, quae absque iuramento factae fuerunt, & in ipsa clausula modificari, & restringi potuerint absque metu periurij, & modificatae remaneant prout in ipsa clausula, & lege Regiae statuitur; quod idem firmauit, atque comprobauit dominus D. Christophorus de Paz, dicto cap. quinquagesimo septimo, num. 355. folio 272. qui tamen videndus est ex num. 345. Decimo animaduerto, me supra, hoc ipso cap. ex num. 197. vsque ad numerum 235. quamplurima adnotas se, atque consideras se, vt explicarem dubium illud, vtrum clausula Regis Henrici obtineat etiam in donationibus, quae cum a Rege ipso Henrico proces sis sent, fuerint postmodum ab eius succes soribus confirmatae; quae tamen dominus D. Christophorus de Paz, in eiusdem dubij explicatione intacta reliquit, licet articulum ipsum dilucidé explicauerit dicto. cap. quinquagesimo septimo, ex num. 310. vsque ad numerum 321. & adeo neces saria videntur, vt prae termitti silentio a me non potuerint, nec absque ingenti studió, sic elaborata fuerint. Et maxime illud, quod Author ipse omittit, quod factis iam donationibus illis, ab ipsomet Rege Henrico Secundo, & confirmatis a Rege D. Ioanne Secundo, & Rege D. Henrico Tertio, & Regibus etiam Catholicis, lata, & condita fuit decisio dictae l. vndecimae, titulo septimo, libro quinto, vbi pro lege seruari mandatur clausula Regis Henrici, atque ita omnes donationes Regis Henrici, etiam postmodum ab aliis Regibus confirmatas, comprehendere videtur lex illa posterior, & velle, quod donationes illae Regis Henrici, tametsi ab aliis Regibus confirmatae fuerint, eius legis, & clausulae Regis modificationi, remaneant obnoxiae, prout scripsi dicto numero 197. & sequent. quia lex ipsa generaliter loquitur, nec distinguit, an sint donationes ips ae, ab aliis Regibus confirmatae, vel non. Econtrario tamen videri, quod lex ipsa Regia 11. non procedat in ipsis donationibus, quae a Regibus succes soribus confirmatae fuerint; quia perinde est, ac si ab eis nouiter proces sis sent; clau sula autem ipsa loquitur specifice in his donationibus, quae a Rege ipso D. Henrico Secundo proces serunt, vnde videtur, quod non obtineat in his, quae propter confirmationem, ab aliis Regibus, non ab eodem Henrico Secundo proces sis se videntur, prout ibidem tradidit sub numer. 200. & 201. Etsi hoc ita certum es set, aut ex lege ipsa constaret (quod tamen admodum dubium est, cum lex ipsa generaliter, vt dixi, loquatur, nec distinguat, an donationes sint ab aliis Regibus confirmatae, vel non, & tamen certo sciret, quamplurimas ex donationibus ipsis, ab aliis Regibus confirmatas) si inquam hoc ita certum es set, tunc intraret communis theorica, & distinctio Doctorum, inter confirmationem ex certa scientia, & illam, quae fit in forma communi, de qua Author ipse, praecitata quae stione quinquagesima septima, num. 310. & tribus sequent. & num. 314. vbi quod confirmatio ex certa scientia habet vim nouae conces sionis; & si aliquid erat nullum, inualidum, aut vitiosum, adimitur, & suppletur per dictam ex certa scientia confirmationem: quando vero est in forma communi confirmatio, nihil de nouo per eam indulgetur, sed solum dat robur confirmato, vt obseruetur, sicut antea ob seruabatur; non tamen suppletur nullitas, nec alius defectus, prout ibi comprobat: & subdit num. 316. quod secundum hanc distinctionem intelligi debet quae stio proposita, an scilicet post clausulam restrictiuam, & modificatiuam Regis Henrici, alius succes sor in Regno, ex certa scientia aliquam ex praedictis donationibus confirmaret, cum integra notione donationis, & tenore eius inserto; nam tunc donatio praedicta non subiicitur modificationi, & reformationi clausulae, sed pura, simplex, & perfecta manet. Si tamen in forma communi confirmatio fiat, sine tenoris insertione, nec de plenitudine potestatis, hoc casu confirmatio non est nona conces sio, & sic quamuis donatio maneat roborata per confirmationem, modus tamen a clausula impositus, in ea locum obtinet, sicut in caeteris donationibus. Statim tamen D. Christophorus ipse opponit in contrarium, num. 117. & sequent. distinctionem superiorem, ideo subuerti pos se, quod in priuilegiis tenorem inseri videamus de communi stylo; & tamen non ex hoc fatemur, nouam conces sionem fieri, & omnes defectus, & nullitates suppleri; nam quamuis tenor inseratur, non dicitur confirmatio ex certa scientia, si alias non superes set caus ae cognitio, atque ita, quod in eo, in quo requiritur deliberatio, & certa Principis scientia, tenoris insertio non sufficiet, quamuis aliqua verba in confirmatione apponantur, quae certam scientiam inducere videntur, nisi plene de ea constiterit, in dubio enim videntur apposita conditionaliter, provt idemmet Author ibi comprobat, & alia similia adducit. Demum, num. 320. in fine, in vers. Concludimus, fol. 259. in haec verba concludit, suamque interponit sententiam: Concludimus ergo, etsi in confirmatione, post clausulam facta, es set tenor insertus, non ex eo dici ex certa scientia, & de plenitudine potestatis, sed sicut erat ante clausulam, donatio maneat mera, & perfecta, & absoluta & ab omni impedimento libera, nullitatis vitio sublato. Per hanc tamen confirmationem, defectus non suppletur, nec adimitur clausulae, reformatio, & modificatio, nisi in confirmatione adiectum es set, vt non obstante clausula testamenti Regis Henrici, ius illae sum maneret donatario: vel saltem tenore inserto, derogatio generalis superes set per clausulam, Non obstantibus, &c. Haec enim neces saria est in rescripto contra legem, vt tradit Abbas, &c. Hactenus praefati Authoris placitum, & resolutio, quae adhuc dubium ipsum continere videtur, an sicilicet dicta lex Regia 11. comprehendat omnes donationes Regis Henrici, etiam ab aliis Regibus confirmatas, prove non confirmatas, cum indistincte loquatur, & fortas sis lex ipsa comprehendere quoque eas voluerit, ideo quod existimauerit, aut certo crediderit, eadem facilitate, aut vitio, ip sarum confirmationem proces sis se, quo eodem donationes, a Rege Henrico factae fuerunt; si enim de hoc constaret, aut forsan placuerit ita intelligi, & supponi debere ex lege illa, frustra inquiritur, aut etiam distinguitur, an ex certa scientia, an in forma communi confirmationes factae fuerint si verum est, donationes Regis ipsius Henrici, etiam confirmatas in qualibet forma, lege ipsa comprehendi: Quod si de donationibus confirmatis, legem eandem non accipiendam, iuridice, & probabiliter dici valeat, tunc distinctio eadem communis obtinere forsan poterit, de qua tamen dubitauit D. D. Christophorus de Paz, dicto num. 320. & existimauit, quod non sufficiat, vt supra videmus. Haec tamen (provt arbitror) moderari, atque temperari debebunt ex his, quae egometipse scripta, atque adnotata reli qui supra, ex num. 200. vs que ad num. 22. quae attente perpendere, & matura deliberatione definire neces sarium erit, attenta decisione l. 2. tit. 18. partit. 3. iunctis declarationibus Gregor. Lop. ibidem, provt etiam expendi supra, num. 226. vsque ad num. 233. Videtur namque ex lege illa, quod vt confirmatio censeatur facta ex certa scientia, & operetur, vt videatur confir mari etiam id, quod nullum est, sufficere, quod tenor rei confirmatae insertus sit in confirmatione, & tenori inserto, vis, & effectus idem tribuatur, quod clausulae Ex certa scientia. vel Non obstantibus; quasi viso, insertóque tenore, ex certa scientia, atque caus ae cognitione praemis sa, confirmatio facta videatur; quod ex l. ipsa Partitae, iunctis eis dem, a me adnotatis supra, clare deduci videtur: sarius tamen es set (provt etiam supra, num. 233. admonui) vt non modo priuilegij, siue gratiae, aut rei, quae confirmatur, tenor inseratur, sed etiam adiiciatur clausula Ex certa scientia; quae tamen si omittatur, & inseratur tenor rei confirmatae, id sufficere, satis aperte lex ipsa Partitae insinuat, cum nihil aliud vltra requirat. Et adhuc in terminis nostris res videtur difficultatem habere, cum confirmatio respectu donationis, non respectu modificationis, aut reformationis intelligi pos sit, nisi id exprimatur, quod Author praedictus, praecitato num. 320. intendit. Et etiam inserto tenore rei confirmatae, eóque viso, & praelecto, confirmandi donationem duntaxat, non autem modificationem, aut restrictionem, ex dicta l. vndecima, inductam, tollendi animus, & voluntas in Principe confirmante es se pos set; quamuis tunc etiam iuridice replicari valeat, quod sic confirmatio nihil operaretur, vtpote cum donationes ips ae vites habere, & subsistere deberent, etiam absque confirmatione, modificarioni tamen obnoxiae, & submis s ae, nec alium, quam cum effectum, tollendi scilicet modificationem, & reformationem, operari valeat, sicque eum praecise operari debeat, vt a confirmatione in forma communi facta, confirmatio ea, qua tenor donationis insertus est, distinguatur; & legem Partitae semper vrgere videri, vtpote cum lex ipsa tenoris insertionem, pro deliberatione, & certa Principis scientia habuis se videatur; quamuis in terminis iuris communis articulus dubius es set, & quamplures contrarium statuerint, nec tenoris insertionem ipsam, pro deliberatione, & scientia Principis haberi voluerint; & hos retulit Dominus Christophorus de Paz, dict. cap. 57. num. 317. & 318. & ipsorum sententiam cum magis probaret, sic in praefato articulo concludit, vt retuli supra; & vere, cum casus occurret, mature deliberandum, atque cogitandum erit de his, ac de effectu confirmationis in ca su praedicto, nec non & de interpretatione, atque genuino sensu dictae leg. secundae, titulo decimo octauo, partita tertia, quae tamen aperte videtur id intendere, atque decidere, quod supra adnotaui, nec alio, quam praefato modo distinguere confirmationem ex certa scientia, a confirmatione in forma communi facta. # 90 CAPVT XC. Ex qualitate a testatore expres sa, aut in per sona eorum, qui in futurum succes suri sunt, vel ex dispositione aliquid habituri, requisita; quemadmodum voluntatis testatoris eiusdem coniectura deduci, atque in casu dubio interpretatio fieri debeat, vt ex qualitate ipsa adiecta declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando vero restringatur dispositio. Qualitas a testatore requisita, quomodo, & quando ades se debeat, vt vocatus pos sit succedere, & an perseuerantiam requi rat, & ab eo, qui in ea se fundat, probari debeat. Qualitas etiam adiecta verbo, an intelligatur secundum tempus verbi regulariter, nec antea locum habere pos sit, quam dis positio verbi locum habeat. Pronominis, meum & suum, & mihi natura, & quod tempus significet, & an stet demonstratiue, vel restrictiue. Legatum relictum, aut dispositio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, siue consanguineis; vtrum etiam debeatur iam maritatis; & vide supra, cap. 84. num. 49. Legatum dotis, vel pro dote relictum, an sit purum, vel conditionale. Infertur etiam ad quae stionem as sidué occurrentem in vsu forensi, si testator in Capellaniae fundatione dixerit, quod prae sentandus, aut nominandus, sit Sacerdos, aut Presbyter; vel quod praesentetur , aut nominetur Cappellanus, qui celebret Mis sas, vtrum requiratur, quod prae sentetur, aut nominetur actu Sacerdos; vel sufficiat quod intra annum ad Sacerdotium promoueri valeat? articulus hic, diligentius forsan, & aliter quam caeteri Recentiores fecis sent, explicatus remanet. Fratres, aut sorores Diui Francisci, Tertij ordinis, an reputentur inter personas Ecclesiasticas; Religiosis etiam, aut his, quae Religionis statum sumpserint, legatum relictum, vtrum debeatur Tertiariis, siue mulieribus Tertij ordinis S. Francisci, & S. Dominici, vulgo, Beatas. Et his quae scripta fuere sup. c. 81. adduntur nonnulla; & Marij Giurbae locus noue expenditur. Denique legatum relictum certae, & determinatae personae, si nupserit, aut cum nubet, vtrum debeatur ei, si Religionem ingrediatur, quid si generaliter, pro virginibus maritandis, atque ita, nullis designatis personis, relictum sit? Et vide in addit. Quid si legatum mulieri relinquatur de mille, si nupserit, & de centum, si religionem ingrediatur, an si Monasterium ingres sa sit, debeantur mille. SVMMARIVM. -  1 Ex qualitate a testatore expres sa, aut in persona eorum, qui in futurum succes suri sunt, vel ex dispositione aliquid habituri, requisita, voluntatis testatoris eiusdem coniectura deducitur, atque in casu dubio fit iuridica interpretatio. Adeo quod ex qualitate ipsa adiecta, declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando vero restringatur dispositio. Qualitatem enim adiiciens, declarare videtur. -  2 Nepos non venit appellatione filij, quando disponens facit mentionem filij cum aliqua qualitate, quae nepoti non conuenit. Ex qualitate enim expres sa colligitur coniectura, quod testator noluerit, nepotem admitti. -  3 Qualitas a testatore requisita, & expres sa, si non adsit, aut non verificetur, dispositio non verificatur. -  4 Et qualitate ipsa deficiente, deficit & actus, sub ea qualitate confectus. -  5 Qualitatis alicuius causa, quando dispositio est inducta, haec ipsa qualitas ades se debet tempore, quo dispositio ad effectum perducitur, & sic tempore succes sionis; & vide infra, ex numero 16. & numero 21. -  6 Qualitas cum adiicitur, vt adsit certo tempore, non alias satisfactum erit, quam si reperiatur ades se eo tempore. -  7 Qualitas qualificat omnia, quae in dispositione reperiuntur. -  8 Generali vocatione plurium sub aliqua qualitate admis sa; an qualitas illa ades se debeat omni tempore, conditi scilicet testamenti, mortis testatoris, & euenientis casus successionis. Vel sufficiat quod adsit, vno solo tempore, ex relatis tribus. Vbi etiam de conflictu eorum, quorum vnus habet qualitatem requisitam, tempore conditi testamenti solum, alter vero solum tempore mortis, aut tempore delatae succes sionis. Et de his omnibus commendatur Menochius, in cons. 106. ex numero 1. vsque ad numerum 358. libro secundo, vbi latis sime, & egregie admodum. -  9 Pronominis meum, & suum, naturam, & quid vtrumque significet, & quod tempus demon stret, & an stet demonstratiue, vel restrictiue, & fideicommis sariae substitutioni adiectum, quos demonstret; latis sime quoque explicas se Menochium eundem, praecitato consilio 106. ex numer. 169. vsque ad num. 289. -  10 Pronominis mihi, in substitutione, effectus; remis siue. -  11 Sub aliqua qualitate cum testator ad sui succes sionem, vocationes ac substitutiones fecit, qui contendit, se ad successionem admittendum fore, duo probare debet, & quod habet requisitam a te statore qualitatem, & quod ipse eorum vnus est quos testator vocauit. -  12 Actus quando aliquam qualitatem requirit, & actus, & ipsa qualitas interuenire debet. -  13 In omni actu, materia, & dispositione, qualitas a lege, vel statuto, vel ab homine requisita, debet ante omnia verificari: quod exornatur numer. seq. -  14 Actus vbi cum certa qualitate requiritur, non sufficit, actum probare, nisi etiam qualitas probetur. -  15 Statuto aliquid circa per sonam disponente cum certa qualitate, non sufficit personam ades se, nisi cum qualitate illa adsit. -  16 Qualitatis alicuius causa, quando dispositio est inducta, quo tempore qualitas ades se debeat, & an perseuerantiam requirat, cum inquiritur, tres casus principales distinguendos es se. -  17 Primus est, quando qualitas est adiecta per modum caus ae finalis. -  18 Quae in dubio non prae sumitur, maxime in vltimis voluntatibus. -  19 Secundus est casus, quando qualitas est adiecta per modum existentiae, & fundamenti. -  20 Tertius est casus, quando qualitas adiicitur dis positioni, per modum demonstrationis. Quod latius hoc numero explanatur, & Iacob. Menochij placita in proposito recipiuntur. -  21 Qualitas a testatore expres sa, & ad succedendum requisita, praecise ades se debet eo tempore, quo succes sio defertur, aut dies successionis siue vocationis venit. Nec sufficit, ea antea extitis se, si tunc ces set, nec etiam postea superuenire, cum tempore delatae succes sionis interuenire debeat; quod exornatur. -  22 Qualitas adiecta verbo, intelligitur secundum tempus verbi; quod exonatur. -  23 Nec antea locum habere potest, quam dispositio verbi (nempe successio) locum habeat. -  24 Vnde si qualitas succedendi in substitutione adiecta deficiat, & qualificata substitutio deficiet. -  25 Qualitas adiuncta verbo, nihil operatur vltra tempus verbi, ad effectum eiusdem verbi, cui subiicitur. -  26 Nisi habeat tractum succes siuum, tunc enim licet sit iuncta verbo, non tamen intelligitur tempore verbi, sed cum tractu successiuo. -  27 Vel quando qualitas post actum verbi superueniens, effectum eundem habet, atque si tempore verbi interueniat. -  28 Qualitas a testatore requisita, quomodo & quando ades se debeat, vt vocatus pos sit succedere, cum Interpretes nostri inquirunt, tres casus principales distinguunt. -  29 Primus est, cum qualitas determinat verbum, quo significatur ipse actus disponendi. -  30 Secundus est casus, cum qualitas determinat verbum, quo significatur tempus, a quo dispositio sumit effectum. -  31 Tertius est casus, cum qualitas determinat aliquod verbum, separatum ab his. -  32 Legatum relictum, aut dispositio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, siue con sanguineis; vtrum etiam debeatur iam maritatis? & numero sequent. -  33 Vbi distinguitur ex communi Doctorum sententia, an pro maritandis, vel pro dotandis dis positio fiat. -  34 Vel pro maritandis certis, aut incertis personis. -  35 Sed vtroque casu deberi iam maritatis, defenditur. -  36 Idque maxime, quando in fauorem consanguinearum ex familia testatoris, dispositio fieret; & supra, cap. 84. numero 49. -  37 Legatum dotis, vel pro dote relictum, an sit purum, vel condictionale; remis siue. De quo latius, atque distincte admodum in commentariis de alimentis. -  38 Testator in fundatione Capellaniae si dixerit, quod prae sentandus, aut nominandus, sit Sacerdos, aut Presbyter, vel quod prae sentetur Capellanus, qui celebret Mis sas; an prae sentandus, vel nominandus, debeat es se actu Sacerdos; & numer seqq. Refertur affirmatiua quorundam opinio, quod debet es se actu Sacerdos tempore prae sentationis, vel nominationis. -  39 Et adducitur contraria aliorum sententia, quod sufficiat, si intra annum ad Sacerdotium promoueri possit. -  40 Ex mente autem, & consideratione Authoris, dubia nonnulla excitantur, quae priorem opinionem confirmant. -  41 In interpretanda testatoris voluntate si errandum sit, tutior erit error iudicis, si inhaereat scripto. Et verbis insistere, tutius est, quando dubia extat testatoris voluntas. -  42 Expenduntur fundamenta omnia, qua vrgere videntur pro sententia relata, supra numero 39. eisque noue satisfacit, atque responsum praebet Author vsque ad numerum 46. -  43 Verbum, est, sit, vel simile, denotat veritatem, & existentiam. -  44 Aloysij Riccij locus commemoratur. -  45 Capellanus infirmus, an teneatur per alios celebrari facere Mis sas. -  46 Capellanus, vtrum debeat es se actu Sacerdos, in terminis propositis supra, numero trigesimo octauo, Prima Authoris obseruatio. -  47 Testatoris, aut fundatoris expres sa voluntas quod Capellanus debeat es se actu Sacerdos, ex quibus dignoscatur. -  48 Obseruatio secunda in eodem proposito, & de contrariis Interpretum sententiis, ad explicationem dubij praedicti. -  49 Obseruatio tertia in ipsomet articulo. -  50 Obseruatio 4. Sacerdotij qualitatem in dubio non prae sumendam. Et obseruantia, aut consuetudo quantae sit virtutis, & potentiae, in terminis praedictis. -  51 Legatum relictum consanguineis, aut pauperibus, quae contraxerint matrimonium, vel sumpserint statum religionis, vtrum debeatur Tertiariis, siue mulieribus tertij Ordinis, quae vulgo Beatae dicuntur. Et supra, cap. octuagesimo primo, per totum, & num. seqq. -  52 Fratres Sancti Francisci tertij Ordinis, vtrum reponantur inter personas Ecclesiasticas, & priuilegio fori gaudeant. -  53 Quorundam opinio confutatur. -  54 Marij Giurbae locus expenditur. -  55 Legatum relictum, certae & determinatae mulieri; vt matrimonium ineat, vel si nupserit, aut cum nubet; vtrum debeatur ei, si Religionem ingrediatur. Et de communi opinione affirmatiua, quod conditio nubendi impletur per Religionis ingres sum. Eiu sque fundamentis. Et an prae sumptae menti, & coniecturae voluntatis communis ipsa resolutio. conueniat. -  56 Opinio contraria, quod conditio nubendi non impleatur per Religionis ingres sum, confutatur; & Iacob. Menoch. consilium 555. lib. 6. expenditur, & probatur. -  57 Et infertur, materiam hanc coniecturalem es se, & prae sumptiuam, siue ex coniecturis pendere. -  58 Et conditionem nubendi, impleri per Religionis ingres sum, quando legatum factum es set personis coniunctis. -  59 Sic & e contrario conditio nubendi, aut cum nubet, non impletur per Religionis ingres sum, quando extant coniecturae, quibus colligi pos sit, testatorem de matrimonio carnali sensis se. Et infertur ad cons. Menoch. 1016. lib. 11. & eiusdem Authoris placitum probatur. -  60 Legatum factum mulieri, si non nupserit, atque ita negatiue prolatum, sibi debetur, si ingrediatur Religionem. -  61 Legatum factum mulieri, si nupserit certae personae, non debetur ei Religionem ingredienti, quia prae sumitur quod testator senserit de matrimonio temporali, & carnali. -  62 Legatum factum alicui, si Titia nupserit, non debetur, nisi matrimonio temporali sequuto. -  63 Legatum generaliter relictum pro virginibus maritandis, vel vt virgines familiae testatoris nubant; atque ita, nullis designatis personis, debetur duntaxat matrimonium carnale, & temporale contrahentibus, non autem spirituale. -  64 Viduitatis conditio admittitur, per quam quis inuitatur ad matrimonium spirituale. Vt si mulieri legatum relictum sit si Religionem ingrediatur. -  65 Legatum alicui relictum si Religionem ingrediatur, aut sub conditione ingrediendi Religionem, an perimatur, si inde ingrediens ante pos sessionem a Religione recedat. -  66 Legatum si relictum fuerit mulieri de mille, si nup serit, & de centum, si Religionem ingrediatur; an si Monasterium ingres sa fuerit, debeantur mille. Vbi duae opiniones contrariae commemorantur. Et negatiua opinio, quod voluntas testatoris seruanda sit, nec debeat mulier consequi nisi centum, magis probatur. PRo dilucida, atque distincta huiusce[sect. 1] cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, & principaliter, ex qualitate etiam a te statore expres sa, aut in persona eorum, qui in futurum succes suri sunt, vel ex dispo sitione aliquid habituri, requisita; voluntatis te statoris eiusdem coniecturam deduci, atque in casu dubio fieri iuridicam interpretationem. Adeo quod ex qualitate ipsa adiecta declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando vero restringatur dispositio; qualitatem enim adiiciens, declarare videtur. Sic sane scripserunt Ioann. de Imol. in l. hae redes palam, §. si quis post, ff. de testament. Alex. in cons. 4. num. 7. lib. 4. Crot. in cons. 50. num. 8. Marsil. in singulari 520. Ioann. Cephal. in cons. 149. ex num. 14. lib. 2. Ruin in cons. 264. num. 6. lib. 3. Bero in cons. 108. num. 11. lib. 2. Gerard. in cons. 3. num. 31. Alban. in consil. 106. num. 3. & 4. Bellonus, in cons. 1. num. 8. & 9. Parisius, in consil. 201. num. 32. lib. 1. Ripa, responso 131. num. 15. Barbatia in cons. 11. & in cons. 28. lib. 2. Tiraq. de primogenitura, quae st. 40. num. 177. Menoch. in cons. 35. num. 13. lib. 1. & in cons. 97. num. 77. & 78. & num. 150. eod. lib. & in cons. 106. ex num. 87. & pluribus seq. lib. 2. Et in indiuiduo, quod qualitatem adiiciens, videtur declarare, & quod ex qualitate adiecta, declaretur, & restringatur dispositio; cum aliis Authoribus annotauit, atque scripsit Petr. Surd, in cons. 179. num.[sect. 2] 40. & 41. lib. 2. & in cons. 403. num. 24. lib. 3. vbi quod nepos non venit appellatione filij, quando disponens facit mentionem filij cum aliqua qualitate, quae nepoti non conuenit: ex qualitate enim ipsa expres sa, colligitur coniectura, quod testator noluerit nepotem admitti, provt late comprobat ibi; & eodem cons. 403. num. 65. & 66. vbi late, quod qualitas a testatore expres sa, & requisita, dispositionem declarat, ampliat, limitat, & restringit. Id[sect. 3] circo, si qualitas ea non adsit, aut non verificetur, dispositio non verificatur; sicuti iidem Authores nunc praecitati concludunt. Socin. etiam in cons. 34. in fine, lib. 3. Crauet. in cons. 677. num. 10. Hieronym. Gabriel, in cons. 130. num. 2. lib. 2. Decius, in cons. 443. num. 23. Felin. in cons. 25. num. 23. Surd. d. num. 65. & 66. vbi late, Ludou. Casanat. in cons. 44. n. 29. Ioann. Gutierr. in cons. 1. n. 11. & 13. & 15. & 17. & 18. & in cons. 2. num. 4. & 5. num. 28. & 29. & [sect. 4] qualitate ipsa deficiente, deficit actus, sub ea qualitate confectus, l. tutelas, in principio, ff. de capitis diminut. l. si vsusfructus, ff. quibus modis vsusfructus amittatur, Crauet. in cons. 202. n. 31. Menoch. d. cons. 106. num. 88. lib. 2. qui cum antea dixis set n. 87. & repetit n. 257. & 332. ibidem, quod quando dispo[sect. 5] sitio est inducta causa alicuius qualitatis, haec ipsa qualitas ades se debet tempore, quo dispositio ad effectum perducitur, & sic tempore succes sionis, vt in l. 2. §. Proximum, ff. de suis & legitim. Haered. & in § proximus, Institut. de legitima agnat. succes sione, probatur; subdit, quod per consequens deficere debet dispositio, deficiente eo tempore qualitate, cuius gratia inducta est dispositio, vt in d. l. tutelas, & repetit id ipsum in cons. eod. 106. num. 126. 127. & [sect. 6] 128. vbi inquit, quod cum adiicitur qualitas, vt adsit certo tempore, non alias satisfactum erit, quam si reperiatur ades se eo tempore, l. Titius, vbi Bartolus notat, ff. de militari testamento: Ioannes Gutierrez, vbi supra, Flaminius Chartarius, decis.[sect. 7] 16. numero sexto, & septimo, quia qualitas qualificat omnia, quae in dispositione reperiuntur, provt ipse Menoch. post Bart. Alexandrum, Socinum, & Parisium scripsit ibidem n. 356. Surdus etiam, dicto cons. 403. num. 65. & 66. & conueniunt caeteri relati supra, Menochius quoque per totum illud consilium 106. maxime ex numero primo, vsque ad numerum 358. egregie admodum, atque erudite explicat ar[sect. 8] ticulum illum, an admis sa generali vocatione plurium sub aliqua qualitate, qualitas illa ades se debeat omni tempore, conditi scilicet testamenti, mortis testatoris, & euenientis casus succes sionis; vel sufficiat, quod adsit vno solo tempore, ex relatis tribus. Qua sane in re, duo disputationis capita distinguit: Vnum est, cum agitur de vocatione, institutione, substitutione, aut legato pure facto. Alterum, cum de conditionali. Et vno, atque altero capite, plures casus distinguit, provt ibi videri[sect. 9] poterit; & de conflictu eorum, quorum vnus habet qualitatem requisitam, tempore conditi testamenti solum; alter vero solum tempore mortis, aut tempore delatae succes sionis. Et iunge Cardinalem Tuschum, tomo quarto, litera H. conclusione tertia, & tribus sequent. fol. 192. Peregrinum de fideicommissis, articulo 22. per totum, Et vide omnino eun[sect. 10] dem Menochium, ipsomet consilio 106. ex num. 169. vsque ad numerum 289. vbi etiam latis sime, atque vtiliter explicat pronominis, meum, & suum naturam; & quid vtrunque significet, & quod tempus demonstret, & an stet demonstratiue, vel restrictiue, & fideicommis sariae substitutioni adiectum quos demonstret; Adducit etiam numero 284. 285. & 286. pronominis mihi, in substitutione effectus. Quod[sect. 11] etiam pertinet omnino ad explicationem disceptationis praedictae, quando scilicet qualitas certa a te statore requiritur, vel aliqui ad succes sionem vocantur sub aliqua qualitate. Vide etiam de praedictis Peregrinum de fideicommissis, articulo 22. Et vt generaliter dixerim, cum testator ad sui succes sionem, sub aliqua qualitate vocationes, ac substitutiones facit, qui contendit se ad succes sionem admittendum fore, duo probate debet; & quod habeat requisitam a testatore qualitatem, & quod ipse eorum vnus est, quos testator vocauit; sic sane cum aliis Authoribus egregie respondit, atque scripsit Menochius, in cons. 97. num. 103. lib. 1. & d. cons. 106. num. 1. per tot. & multis numeris seqq. & conuenit Ioann. Gutierr. in cons. 1. & 2. & fere per tot. [sect. 12] Peregrin, artic. 43. num. 60. vsque adeo, vt si habeat tantum vnam qualitatem ex duabus a testatore requisitis, non admiratur; vt per Parisium, in cons. 48. num. 9. & 19. volum. 4. quem citat Ioannes Gutierrez, dicto consilio secundo, numero quinto. & con silio 26. numero quarto, & ipse Parisius, in consilio 62. numer. 39. libro quarto, tradidit, quod actus, quando aliquam qualitatem requirit, & actus, & ip sa qualitas interuenire debet. Curtius etiam, in consil. 66. columna ante penult. in principio, Flaminius Chartarius, decis. 16. numero octauo, Peregrinus de fideicommissis, dicto articulo 43. num. 46. Vbi pro regula tradit, quod agens ex fideicommis so, & qualitatem aliquam deducens, illam probare renetur; vt per Bartol. Felin. Alexand. Decium, & alios ibi relatos, & latius ipse explicat, & regulariter, quod in omni actu, materia, & dispositione, qualitas a lege, vel statuto, vel ab homine requisita, debeat ante omnia verificati, late ostendit Stephanus Gratianus, decisione 198. ex numero primo, vsque ad[sect. 13] numerum 10. vbi quod non solum probandum est, quod inquit statutum; sed etiam qualitas in eo contenta probari debet; quod pluribus doctrinis comprobat, provt ibi videri poterit. Et repetit disceptation. forens. tomo 4. cap. 607. numero primo, & cap. 769. numero 61. & capite 742. n. 66. Flamin. Char[sect. 14] tar, dicta decisione 16. ex numer. 2. vsque ad num. 12. vbi scribit quod quando actus cum certa qualitate requiritur non sufficit actum probare, nisi etiam qualitas probetur, l. Praetor, §. docere, ff. vi bonor. rapt. cum aliis vt per Beroium, in consilio 29. numero 29. lib. 2. & refert Socinum, in consilio 21. numero quarto, libro secundo, dicentem, quod quando aliquid per statutum disponitur circa personam cum aliqua qualitate, non sufficit personam ades se, nisi cum qualitate illa adsit; alias dispositio locum non[sect. 15] habet. Et idem tradiderunt Parisius, in consilio 20. num. 42. libro 2. Hippolytus Riminaldus, in consilio 373. numero octauo libro quarto, & generaliter, quod qualitas adiecta alicui actui, debet impleri, & probari ab eo, qui in actu se fundat; tradiderunt Rolandus, in consilio 68. num. 31. lib. 1. Bursatus, in cons. 131. num. 8. & sequent. lib. 2. & in cons. 307. n. 37. lib. 3. Tiberius Decianus in cons. 307. numero 7. libro 1. & in cons. 37. num. 63. lib. 3. Cephalus in cons. 256. num. 63. lib. 2. Ioannes Botta in cons. 18. n. 5. D. Perez de Lara de capell. & anniuers. lib. 2. cap. 4. num. 2. & 23. Franciscus Beccius in cons. 53. numero 9. lib. 1. Fabius Turretus in cons. 16. num. 1. 2. & 3. vbi quod qui agunt tanquam proximiores, debent probare se es se tales, l. non ignorat, C. qui accusare non pos sunt, & ibi Bart. & alij; Decianus in cap. in prae sentia, num. 21. de probat. & in cons. 272. & quod qualitas a lege requisita, est probanda ab eo, qui in ea se fundat, provt ipse Turretus comprobat ibi, num. 3. & 4. & in cons. 19. num. 21. & in cons. 34. num. 17. & in cons. 13. num. 4. Achiles Pedrocha in cons. 36. num. 28. vbi inquit post Decium, Purpuratum, Beccium, & Menochium, quod qui vult vti beneficio staturi, debet prius qualitatem ab eo requi sitam probare, & omnia quae in statuto continentur adimplere. Idem Pedrocha in cons. 17. num. 57. vbi scribit, quod quando testes omni exceptione maiores requiruntur ad alicuius rei probationem, ex legis, vel statuti dispositione, tunc haec qualitas, quod sint maiores omni exceptione, articulari, & probari debet. Quod cum aliis multis tenuerunt etiam Rolandus in cons. 84. num. 7. In fine, & sequent. lib. 3. Bursatus in cons. 33. num. 8. lib. 1. Menochius in cons. 82. num. 164. lib. 1. Hippolyt. Riminaldus in cens. 237. num. 71. lib. 3. Fabius Turretus, dicto cons. 34. num. 17. qualitas etiam per statutum requisita, ad id consequendum, ad quod agitur, quod debeat concludenter probari, etiam si naturaliter ines set; cum aliis multis scripsit Cae sar Barzius, decis. 148. num. 10. & 11. D. Perez de Lara, dict. cap. 4. lib. 2. num. 22. & 23. Valascus, consul. 74. num.... Secundo deinde & principaliter obseruandum[sect. 16] atque constituendum est, vulgatam illam Interpretum nostrorum doctrinam, qua dicitur, quod quando dispositio est inducta causa alicuius qualitatis, haec ipsa qualitas ades se debet tempore, quo dispo sitio ad effectum perducitur; de qua supra, num. 5. Item cum inquiritur, quando perseuerantiam requirat qualitas ipsa, non aliter dilucide explicari, diluíque pos se, quam si tres illi casus distinguantur, atque expendantur, quos Menochius in cons. 106. ex num. 90. vsque ad num. 101. egregie, atque erudite distinxit, atque adduxit. Et Ludouic. Casanate in cons. 26. ex num. 16. cum seqq. Auendan. vbi infra. Primus est casus, quando qualitas est adiecta per[sect. 17] modum caus ae finalis, & tunc qualitas ista requiritur etiam tempore, quo dispositio ad effectum perducitur. Ita loquitur textus in l. humanitatis, C. de impuber. & aliis substitut. vbi declarat. Baldus, num. 28. vers. Quandoque loco finalis, quem sequuti sunt Ripa in l. ex facto, num. 36. in fine, ff. de vulg. & pupil. substitut. & Recentiores ibi: Menoch. vbi supra, n.[sect. 18] 90. & 91. qui addit. n. 92. & 93. quod in dubio non prae sumitur qualitas adiecta causa finali, cum nec ipsa causa finalis prae sumatur; sicuti scribunt Authores ibi relati. Idque maxime procedit in vltimis voluntatibus, in quibus causa finalis non prae sumitur, vt docuit Baldus in l. prima, §. si parendi col. 1. ff. de cond. cau. dat. & in l. iuris gentium, §. si cum nulla, vers. In glos sa sua, ff. de pactis, & conueniunt permulti iuris Interpretes, qui infra hoc eodem tractatu, alio cap. commemorabuntur: Azeuedus etiam in cons. 34. ex numero 34. Cum seqq. Secundus est casus, quando qualitas est adiecta[sect. 19] per modum existentiae, & fundamenti. Et tunc qualitas ista requiritur etiam tempore, quo dispo sitio ad effectum perducitur. Ita declarat idem Baldus, in dict. l. humanitatis, n. 28. vers. Quandoque loco fundaementi, qui ita interpretatur l. tutelas, ff. de cap. diminut. Menochius dicto cons. 106. ex numero 94. vsque ad num. 99. & conueniunt omnes illi Authores, qui statim recensentur num. 21. Velazq. Auendanus in lib. 40. Tauri, glos. 18. ex num. 30. cum seqq. Tertius est casus, quando qualitas est adiecta[sect. 20] dispositioni causa demonstrationis; & tunc qualitas non requirit existentiam tempore, quo dispositio ad effectum perducitur; nec etiam exigit perseuerantiam, atque continuationem; sed sufficit, quod momento temporis sit vera. Ita declarat Baldus ip se, in dicta l. humanitatis num. 28. vers. Vel dic quod, qui ita declarat. l. si cognatis, ff. de rebus dubiis, Menochius eodem cons. 106. ex num. 99. qui subdit numero 100. quod saltem in dubio est dicendum, cum in dubio qualitas prae sumatur adiecta dispositioni, & personae causa demonstrationis; vt probat l. vltima, §. Titia, in fine, ff. de liberat, legata, Bart, in l. cum pater, §. mens ae, ff. de legat, secundo, quem secuti sunt relati ibi per Menochium, dict. num. 100. & vide latius Ludou. Casanate in cons. 44. num. 4. & 42. Peregrinum, artic. 26. num. 110. Velazq. Auend. in lib. 40. Tauri, glos. 18. ex num. 31. Addiderim ego, praefatae distinctioni, & Menochij traditionibus, tam in primo, quam in secundo casu in effectu conuenire Interpretes nostros, dum as se[sect. 21] uerarunt multis in locis, quod qualitas a testatore expres sa, & ad succedendum requisita, praecise ades se debet eo tempore, quo succes sio defertur, aut dies succes sionis, siue vocationis venit; nec sufficit, eam antea extitis se, si tunc ces set; nec etiam postea superuenire, cum tempore delatae succes sionis interuenire debeat. Quod probatur ex textu in l. interuenit, ff. de legat. prae stand. l. si quis cum haberet, ff. de suis & legitimis hae redibus, lib. 1. §. si quis proximior, ff. vnde cognati, l. penultima, §. quandiu, ff. vnde legitimi, l. si cognatis, ff. de rebus dubiis, vbi optime Socinus, numero 29. l. cum ita legatur, §. in fideicommis so, ff. de legat, secundo, l. peto, §. fratre, eod. tit. Quae omnia iura, & alia quamplurima, expendit, & ea interpretatur Menochius dicto cons. 106. lib. 2. vbi latis sime: ita quoque (vt dixi) tradiderunt, atque adnotarunt Ludou. Molina de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 13. num. 37. & lib. 3. cap. 2. num. 16. & lib. 3. cap. 10. quem ego metipse retuli, & ita quoque notauit in commentariis lib. 3. cap. 12. num. 103. Peregrinus de fideicommis sis, articulo 24. numero 29. qui citat Alexand. & Bald, sic dicentes: expendit etiam in proposito text. in l. obligari, §. tutor, ff. de auctorit. tutor. l. his verbis, §. interdum, ff. de haered, instit. l. matrem, C. de probationibus: idem Peregrin. artic. 22. num. 69. 70. & 71. Ruinus in cons. 174. sub numer. 5. lib. 3. Roland. in cons. 39. lib. 4. Crotus in cons. 54. Alciatus in cons. 76. num. 3. lib. 9. Rodericus Suarez, allegatione 12. Mieres de maioratu, prima parte, quae st. 2. num. 2. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. numero 12. Valencuela Valazq. in cons. 23. num. 161. Tiberius Decianus, in consil. 70. n. 1. lib. 2. & in cons. 111. num. primo, lib. 3. & in cons. 100. numer. 13. & in cons. 47. num. 30. eod. lib. Ioannes Gutierrez in cons. 1. & 2. fere per totum, Marescotus, variarum lib. 1. cap. 17. num. 3. Velazq. Auendanus in. l. 40. Tauri, glos sa 18. ex numer. 26. cum pluribus seqq. Siluester Aldobrandin. in cons. 4. num. 38. & in cons. 5. num. 38. Pet. Magdalenus, de numero testium in testam. requi sito, prima parte, cap. 19. ex num. 44. cum seqq. Menoch. in cons. 413. num. 27. lib. 5. in cons. 1123. n. 5. volumi. 12. Alexand. Raudens. de analogis, lib. 1. cap. 27. num. 52. & in cons. 30. num. 15. & 17. & 25. & 53. & 65. & num. 100. lib. 2. Farinac. nouis simarum Rotae Romanae, decis. 216. secundae partis, tom. 1. fol. 2. Flamin. Chartarius, decis. 16. num. 9. Stephan. Gratian. disceptat. forens. lib. 2. quae st. 368. numer. 9. & in addit. ad decis. 198. numer. 8. Achilles Pedrocha, in cons. 10. numer. 40. Ceuallos, commun. contra commun. quae stione 693. ex numero 17. vsque ad num. 28. Ludouic. Casanate in cons. 26. numer. 16. 17. & 18. Blasius Flores Diaz de Mena, in addit, ad decisionem Gammae 27. num. 4. fol. 26. prima parte, Surdum, Magonium & alios cap. sequenti commemorabo, & Ludouic. Molinae placita, lib. 3. cap. 10. explicabo. Tertio deinde & principaliter obseruandum , atque constituendum erit, quod qualitas adiecta verbo, intelligitur secundum tempus verbi, l. in delictis, §. si extraneus, ff. de noxalibus action. l. Titius, ff. de militari testamento, l. ex facto, §. penultimo, ff. ad Trebellianum. l. 2. & 3. ff. de auro & argento legato, & exornant, multisque casibus quotidie occurrentibus, applicarunt Authores sequentes; ex quibus ad multa in praxi conducibilia inferri potest, ipsi namque ad notabiles quae stiones inferunt. Doctores inquam, in l. ex facto, ff. de vulg. & pupil, substit.   Alexand. in cons. 43. num. 10. & seqq. lib. 3. alias in cons. 53. lib. 6. & in cons. 5. num. 3. vol. 7.   Decius in cons. 37. num. 8. vers. Quarto principaliter, & in cons. 480. num. 8. & in cons. 5. num. 4. & in cons. 24. num. 3. & in cap. quoniam Abb. num. 17. de officio delegati.   Ruinus in cons. 92. num. 13. lib. 3.   Parisius in cons. 9. numer. 45. lib. 2. & in consi. 62. num. 37. lib. 4.   Alciatus in cons. 15. num. 5. & in consil. 501. num. 2. & lib. 3. de verborum signific. num. 13.   Ripa in cons. 82. n. 9.   Rolandus in cons. 100. numero 27. volumi. 2. & in tractatu de lucro dotis, quae st. 51. num. 8. & in cons. 41. num. 54. lib. primo.   Craueta in responso pro genero, num. 40.   Gomezius in §. rursus, numero 25. Institu. de action.   Ferdinand. Vazq. de Menchaca, in praefation qq. illust, numero 33.   Cumanus in cons. 146. col. 2.   Socinus senior in consilio 19. numer. 3. & in con silio 81. num. 12. libro 3. & in cons. 121. libro primo.   Berous in cons. 181. numero primo, libro 3.   Vincent. de Franch. decis. 403. num. 3.   Chas saneus in cons. 44. num. 6.   Crotus in cons. 4. num. 22.   Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. gl. 9. num. 94.   Ioannes Cephalus in cons. 248. num. 44. & in cons. 251. num. 13. lib. 2. & in cons. 563. num. 41. lib. 4.   Iacob. Menoch. de recuperan. pos ses. remedio 16. num. 19. & in cons. 269. num. 12. & 13. lib. 3.   Hippolyt. Riminaldus in cons. 276. num. 5. & in cons. 317. num. 13. & in cons. 324. num. 7. libro 3. & in cons. 353. num. 133. & seqq. & n. 192. & in cons. 358. num. 197. lib. 4. & in cons. 550. n. 2. lib. 5. & in cons. 741. num. 6. lib. 7.   Cardinalis Franciscus Mantica de coniect, vltimar. volunt. lib. 11. tit. 6. num. 3. & 6.   Stephan. Gratian. tom. 4. cap. 695. ex numer. 13. cum seqq.   Marc. Anton. Peregrin, de fideicommis artic. 16. num. 109. artic. 24. num. 29. & vide omnino, artic. 22. fere per totum.   Veggius in cons. 74. n. 9.   Rogerius in con. 27. n. 47.   Osascus in cons. 71. n. 10.   Foenutius de momento temporis, cap. 10. num. 34. & seqq.   Francisc. Molinus de ritu nuptiar. & pact. matrimon. cap. 63. num. 14. lib. 3.   Tiberius Decianus inter consilia Porti Immolensis, cons. 44. numero 4. Libro primo.   Velazq. Auend. in l. 44. Tauri, glo. 15. num. 2. & seqq.   Francisc. Bursat. in cons. 416. num. 14. lib. 4.   Angel. Matheacius, de legat. & fideicommis. lib. 3. cap. 10. num. 2.   Per. Surdus in cons. 23. numer. 10. lib. 1. & in cons. 110. numero primo, eod. lib. & in cons. 216. numero 2. lib. 2. & in cons. 335. num. 20. & in cons. 403. num. 59. lib. 3. & decis. 57. num. 6.   Ioannes de Monte Sperello in consil. 149. numero 1. & in cons. 251. numero 10. & in cons. 275. num. 3.   Anton. Galeat. Maluasia, in cons. 29. num. 16. & in cons. 75. num. 25.   Ioannes Gutierr. in consilio primo, num. 14.   Ioseph. de Rusticis in commentariis ad l. cum auus, ff. de condit. & demonstr. lib. 2. cap. 16. ex numero 140.   Syluest. Aldobrandin. in cons. 2. numer. 96. & in cons. 17. numero 33. & numero 124. in consil. 94. numero 39.   Per. Anton. de Petra de fideicommis sis, quae si. 15. numero 266.   Ioann. Vincen. Hondedeus in cons. 49. num. 8. & in cons. 71. numer. 34. & in cons. 76. numer. 32. lib. 2.   Cae sar Barzius, decis. Bononiae 12. num. 2.   Ioan. Parladorius quotidian quae st. 14. numero 10. & 11.   Vincen. Carroc. Casu. 58. num. 1.   Thom. Valascus, allegat. 14. num. 13. fol. 114.   Flaminius Chartarius, decis. Genuae 16. ex numero 5.   Sese, decis. 410. num. 58. & 59.   Hieronym. de Ceuallos, quae st. 653. num. 119. & quae st. 693. ex num. 20.   And. Fachineus, in cons. 95. num. 18. lib. 2.   Azeuedus in cons. 34. n. 43.   Camillus Gallinius, de verborum signific. lib. 9. cap. 17. num. 13. & 14. vbi explicat istam regulam, & inquit, quod fauore descendentium quandoque aliter obseruatur.   Valencuela Velazquez in cons. 83. n. 4. & in cons. 97. num. 27.   Cardinalis Tuschus, tom. 6. litera Q. conclus. 9. fol. 769.   Robles de Salzedo de reprae sentatione, lib. 2. c. 30. num. 31.   Ludouic. Casanate in cons. 4. num. 107. & numero 109. & in cons. 35. num. 1. & in cons. 44. num. 31. & in cons. 55. n. 31.   Farinacius nouissimarum Rotae Romanae ann. 1618. decis. 216. 2. part. tom. 1. Sic sane qualitas relationis adiuncta verbo succedendi, restringitur, & limitatur ad tempus[sect. [23]] verbi, nec ante locum habere potest, quam dispo sitio verbi (nempe succes sio) locum habeat. Rolandus in cons. 100. numer. 27. lib. 2. Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro vndecimo, titulo 6. numer. 3. Riminald. senior, in cons. 27. num. 2. Hippolyt. Riminald. in cons. 53. num. 17. libro primo, & in cons. 358. numer. 100. libro 3. Ludouic. Casanate, qui eos recenset in cons. 55. num. 32. vnde si qualitas succedendi, in substitutione adiecta, deficit, & [sect. 24] qualificata substitutio deficiet, sicuti cum Alexandro, Anguis. Corneo, Rolando, & Peregrino, tradit ibidem Casanate, numero 33. nec qualitas verbo adiuncta, aliquid operatur vltra tempus verbi,[sect. 25] ad effectum eiusdem verbi, cui subiicitur; Decius in cons. 443. num. 14. Hippolyt, Riminaldus in con sil. 741. num. 6. lib. 7. Pet. Surdus in cons. 23. num. 10. libro primo, & decis. 57. num. 6. Casanate, eodem con sil. 55. numer. 65. nisi habeat tractum succes siuum,[sect. 26] tunc enim licet sit iuncta verbo, non tamen intelligitur tempore verbi, sed qualitas adiecta extenditur ad futurum: ita declarat Ripa in l. Centurio, num. 144. ff. de vulg. & pup. subsit. & in l. ex facto, num. 38. ff. eod. Alciatus in cons. 499. numer. 9. Rolandus in cons. 39. num. 54. lib. 4. Alexander Raudensis in cons. 30. numer. 6. & 99. lib. 2. Surdus in cons. 335. num. 21. lib. 3. vbi inquit, quod quando dispositio habet tractum ad futurum tempus, tunc etiam si verbum sit prae sentis temporis, tamen qualitas adiecta extenditur ad futurum; & idem tenet Ludouic. Casanate in consito 15. numero 56. & cons. 35. numer. 23. & in cons. 44. numer. 32. & 39. & vide num. 23. & seqq. Cardinalis Tuschus, tomo 6. litera Q. concl. 9. num. 26. vel quando qualitas post actum verbi superueniens, effectum[sect. 27] eundem habet, atque si tempore verbi interueniat, quia tunc non intelligitur secundum tempus verbi; vt per Crauetam post alios plures, quos allegat in consilio 830. post num. 6. vers. Secundo ad argumentum, libro 5. Flaminium Chartarium, dicta decisione 16. numer. 29. & 30. nec dis sentit Ludouic. Casanate, in consil. 26. num. 16. 17. & 18. vbi ex communi Interpretum sententia distinguit di spositionem puram a condictonali, vt scilicet in pura, requiratur qualitas requisita statim, sed in conditionali, aut ea, quae ad futurum respicit, tempore, quo purificatur substitutio, aut conditio; prout latius ibi, & per Menoch. in cons. 106. num. 78. & 109. libro 2. Pedrocham in cons. 10. num. 40. idem Casanate in cons. 4. num. n. & seqq. vbi explicat; & numer. 31. per totum, vbi adducit pulchram distinctionem Bartoli, in l. Centurio, sub numero 31. vers Quaero circa praedicta, ff. de vulga. & pup substitut. vbi distinguit, quod aut verbum[sect. 28] qualitatem significans, adiicitur verbo dispositiuo, & stet demonstratiue, adeo vt existentia illius qualitatis sufficiat tempore dispositionis, nec requiratur perseuerantia tempore executionis, vt si dictum sit, lego, vel substituo filio meo impuberi; aut vero qualitas adiicitur verbo executiuo, quia dictum sit, filio meo impuberi succedat, vel bona filij mei impuberis deueniant in talem, & hoc casu qualitas haec stet dispositiue, & restrictiue, seu conditionaliter, & requiratur, vt ea qualitas adsit, & perseueret tempore, quo de succes sione agitur, & sic tempore executionis, quia qualitas adiuncta verbo, &c. Et hanc Bartoli distinctionem sequuntur communiter Doctores ibi, teste Ripa, numer. 140. & 175. & neminem contradicere testatur Ia son num. 50. & 51. Surdus in cons. 403. numer. 66. lib. 3. Alexand. Raudens. in cons. 30. numer. 8. & numer. 46. Peregrinus de fideicommis sis, articulo 26. numer. 110. Ipse quoque Casanate, in cons. 55. numero 66. & 67. expendit doctrinam Bartoli in l. ex facto, numero primo, ff. de vulg. & pupil. substitut. vbi Bart. distinguit inter qualitatem, quae determinat actum legandi, & quae respicit actum succedendi; quoniam illa vnico momento perficitur, & satis est, quod eius requisita concurrant eo tempore, quo dispositio ipsa nascitur, & perficitur. Qualitas autem determinans tempus succes sionis, habet naturam separatam ab origine rei dispositae, & in futurum dirigitur, vt tunc temporis subsistere debeat, quando haereditatis, vel fideicommis si dies effectualiter cedit, & nisi eo tempore inueniatur habile subiectum, non potest vlterius expectari, neque admitti; argumento l. 2. ff. de auro & argento legato, prout eam inducit Casanate ibi, & egregie tradidit Menochius in cons. 97. ex num. 105. vsque ad num. 109. libro primo, & in con sil. 106. ex num. 102. cum sequent. lib. 2. qui vna cum. Bartolo in d. l. ex facto, colum. 2. tres casus principales distinguit, vt explicet, quomodo qualitas ades se debeat. Primus est, cum qualitas determinat verbum,[sect. 29] quo significatur ipse actus disponendi, vtputa, si testator dicat, Relinquo Caio puero: haec qualitas, puero, respicit, & determinatur a verbo, relinquo, quo ipse actus disponendi demonstratur. Hoc ca su (inquit Bartolus in l. ex facto, colum. 2. vers Oppono 2. ff. de vulg. & pupi. substit.) sufficit, quod tempore dispositionis, qualitas haec sit in eo, hoc est, in Caio, vt is consequi pos sit legatum, & ideo licet Caius desinat es se puer tempore mortis testatoris, nihil refert. Quam sententiam probat Alexander ibidem, num. 7. Iason, num. 12. Ripa, num. 30. Hierony. Verius, num. 30. & caeteri omnes, ex l. Mela, in principio, ff. de aliment. & cibar. legat. & aliis ab eis relatis, Menoch. dicto cons. 106. num. 102. libro primo, & dicto cons. 106. num. 102. lib. 2. Ioseph. de Rusticis ad l. cum anus, ff. de condit. & demonstrat. lib. 2. cap. 16. numer 141. In principio, qui etiam expendit text. in l. 2. ff. de auro & argento legato: & inquit, id procedere, nisi aliquod sequeretur absurdum, vt contingit in dicta l. ex facto, ff. de vulg. & pup. substitut. conuenit etiam Ludou. Casanare, d. cons. 55. n. 66. & 67. Secundus est casus, cum qualitas determinat[sect. 30] verbum, quo significatur tempus, a quo dispositio sumit effectum; vtputa, si testator dicat, Relinquo, quae causa vxoris erunt parata: Illa qualitas vxoris, respicit verbum, erunt; & ab eo determinatur. Quod sané verbum, cum futuri temporis sit, requirit, quod tempore mortis vxor sit. Ita probat dict. l. 2. ff. de auro & arg. leg. & concludit Bart. in dict. l. ex facto, colum. 2. vers. Secundo casu, qui dum citat, & declarat, lex facto, §. si quis autem, ff. ad Trebellian. exemplum hoc visus est proponere, si testator ita disponat, Relinquo centum Caio, & si Caius ipse deces serit sine liberis, restituat illa Seio: Haec qualitas, sine liberis, respicit verbum, deces serit, & ab eo determinatur. Quod sané verbum, cum sit futuri temporis, respicit tempus mortis ipsius Caij grauati, qui quidem si eo tempore non habeat liberos, etiam si ante habuis set, locus est restitutioni ad fauorem Seij: ita probat dict. §. si quis autem: & ad literam recenset Menochius dict. cons. 97. num. 107. libro primo, & dict. cons. 106. numer. 105. & 106. lib. 2. Ioseph. de Rustic. d. c. 16. lib. 2. d. num. 141. Tertius est casus, cum qualitas determinat ali[sect. 31] quod verbum, separatum ab his: Hoc est (voluit dicere Bartol. in dict. l. ex facto,) a tempore dispositionis, & a tempore, quo dispositio effectum recipit; vtputa, si testator ita disponat: Quisquis mihi haeres erit, filio meo impuberi haeres esto: Illa qualitas, mihi haeres, respicit verbum erit, & ab eo determinatur. At cum verbum hoc, erit, non respiciat tempus, quo testator facit testamentum, nec tempus effectus dispositionis, hoc est, tempus, quo moritur pupillus, sed medium tempus, scilicet quo testator moritur, & eius haereditas adiri potest; ideo sufficit, quod semel fuerit haeres, quia trahitur ad tempus mortis: ita Bartolus in dict. l. ex facto, columna 2. vers. Tertio casu, quem secuti sunt ibi caeteri omnes: & ita ipse explicat, & intelligit l. in substitutione, ff. de vulg. & pup. substit. sequitur etiam Ioseph. de Rustic. ad dict. l. cum auus, lib. 2. d. c. 16. n. 141. Quarto denique & vltimo loco obseruandum,[sect. 32] atque constituendum erit, ex dictis hactenus, & propositis doctrinis, quod qualitas adiuncta verbo intelligitur secundum tempus verbi, & nihil operatur vltra tempus verbi; operari tamen potest, si habeat tractum succes siuum, vel ex prae sumpta testatoris voluntate; inferri opportune potest, ad explicationem vulgatae, sed difficilis equidem illius quae stionis; vtrum scilicet legatum relictum, aut dispositio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, aut consanguineis disponentis, debeatur etiam iam maritatis? Et proculdubio videtur prima facie, quod iam nuptis, seu maritaris non debeatur; quia cum dispositio loquatur de nubentibus, non videtur sufficere, quod iam nuptae sint, & qualitas nubendi, adiungitur verbo distribuendi, & sicut refertur ad tempus verbi, inter illas solum distributio fiet, quae tempore distributionis nubant, per text. in dicta l. in delictis, §. si extraneus, cum caeteris supra adductis. In contrarium tamen non leuiter vrget prae sumpta, & coniecturata testatoris voluntas, quae ab affectione ipsius colligitur, qui verba praefata, magis executioni, petitioni, & distributioni, quam substantiae legati, aut dispositionis adiecis se videtur; & sic regula illa de qualitate verbo adiuncta, ex coniecturis ces sare debet; sicuti obseruarunt Authores illi commemorari supra hoc eod. cap. numer. 22. Menoch. dict. cons. 160. ex num. 91. Cum seqq. lib. 2. Item, legati causa finita non est quoad nuptias, non enim causa finita, id est extincta est; sed finita, id est completa per implementum, & purificationem conditionis, & sic non ces sat causa legati per extinctionem, sed per implementum. De quo dubio ego metipse egi supra, cap. 84. num. 49. Doctores autem communiter in eo dubio, ita di stinguere solent, legatum pro maritandis virginibus, aut consanguineis: Vulgo, para que se casen[sect. 33] parientas del linage, non comprehendere iam ma ritatas, quasi ces sante causa finali legati; sed si relinquitur pro dote, vel pro dotandis virginibus aut consanguineis, deberi etiam maritatis; quoniam illis etiam dispositio conuenit, siquidem dos constitui potest, vel augeri constante matrimonio. Sicuti docuit Bartolus, in l. Lucius, ff. de legatis secundo, Baldus Nouellus in tractatu de dote, parte 5. numer. 12. Castrensis in cons. 308. Dubio secundo, libro primo. Albanus in cons. 52. num. 2. Palacios Rubios, in repetitione cap. per vestras, §. 12. numer. 8. Simon de Praetis, lib. 4. interpretat. 1. solutione 12. numero 45. Pet. Surd in cons. 393. num. 50. libro 3. Mantica de coniectur. vltim. voluntat. lib. 11. tit. 18. a num. 16. Peralta in dict. l. Lucius, numero finali, Sarmientus, selectarum lib. 2. cap. primo, numer. 10. Couarru. In cap. officij, num. 16. de testament. Baeza de non meliorand. dot. ration, filiab. cap. 20. num. 40. Gras sus, §. legatum, quae st. 48. num. 2. D. Spi[sect. 34] no in Speculo, glos s. 10. de legato pro dote relicto, numer. 19. & ij Authores, qui ita distinguunt (vt dixi) adducunt quoque Baldi distinctionem in l. finali, C. de sentent. quae sine certa quantit. colum, finali, vers Pone testator; quem sequuntur etiam communiter Interpretes nostri: legatum pro maritandis personis certis, aut persona certa relictum, deberi etiam iam nuptis, aut nuptae, & sic verificari etiam in nupta: quando vero pro nubendis, aut maritandis personis incertis relinquitur, quod verificetur duntaxat in nubendis postea, non vero in iam nuptis. Et ita ex communi omnium sententia resoluit Blasius Flores Diaz de Mena, in addit, ad decisionem Gammae 125. prima parte, fol. 57. vbi inquit, communem es se resolutionem, quod quando legatur, aut promittitur pro dote, debetur edam maritatae in augmentum dotis. Si vero pro maritanda, & sciebat testator, esse maritatam, non debetur pro illo matrimonio; secus pro alio: si vero ignoret, debetur ex aequitate. Si tamen qui legat, aut promittit, pater, vel mater sit, siue sciat, siue ignoret, debetur legatum, & reiicitur conditio. Subdit statim ipse Author, hoc intelligi, quando legatur pro matrimonio cum certa persona, & certae personae; secus tamen si legatum fiat pro maritandis virginibus, & sic personis incertis, tunc enim non debetur iam maritatis. Resoluit etiam Azeuedus in cons. 1. num. 19. 20. 21. 22. & 23. vbi facit eandem distinctionem, & inquit. relictum pro dote alicuius certae puellae, deberi ei etiam si tempore testamenti es set nupta, siue tunc sciuerit testator, siue non; dum tamen post notitiam habuis set, nec reuocas set, cum pos set. Dicit etiam, condictionem, si nupserit tali, non solum pos se impleri, mortuo testatore, sed etiam eo viuo; quoniam conditio illa non est extincta, sed adimpleta, vt latius ibi probat post alios multos, quos citat. Ac denique, dict. numero 23. facit distinctionem propositam, an pro maritanda certa persona relinquatur legatum, siue dispo sitio fiat; an pro nubendis incertis personis. Et eidem distinctioni subscribunt communiter alij, vt constat ex eisdem Authoribus: & refert Ceuallos, commun. contra commun, quae st 138. numero 6. & 7. & 8. Tiberius Decianus in cons. 70. lib. 3. Surdus in cons. 69. num. 26. lib. 1. Ludou. Casanate[sect. 35] in cons. 35. num. 5. & 6. qui tamen ex num. 7. vsque ad numer 23. contrarium defendit constanter, & fortiter fundat, vtroque scilicet casu deberi legatum, & verificati dispositionem, siue pro maritandis, siue pro dotandis virginibus legatum, aut di spositio fiat; siue pro certis, vel pro incertis personis dotandis, aut maritandis . Idque per text. In l. haec condit. 10. in l. si iam facta 11. in l. Publ. 56. in l. conditio num. 90. ff. de condit. & demonst. & in l. si quis haeredem 7. ff. de condit, institut. de quibus vide Surdum omnino dicto consil. 69. Rationes etiam, & fundamenta ipse Casanate pro hac sententia expendit, atque ex munero vigesimo tertio, vsque in finem consilij, ex profes so respondet fundamentis contrariae partis, quae ideo non ponderantur hic, quod plene eo loci adnotata, traditáque fuerint per dictum Authorem, & veriora mihi videantur, iuris que rationi, & decisioni dictorum iurium magis conuenientia. Idque maxime, quando in fauorem consanguinearum ex familia testatoris dispositio[sect. 36] fieret; tunc namque certae, aut incertis consanguineis maritandis, vel dotandis relinquatur, nihil interest, & magis intuitu affectionis, & con sanguinitatis, quam pietatis, aut paupertatis, vel saltem vtroque simul videri debet eisdem relictum, iuxta text. in l. tutores, §. qui tutoribus, ff. de excusat, tutor. l. qui filiabus. ff. de legatis primo: & ea, quae post Manticam, & alios in nostris terminis adducit Azeuedus dicto consil. 1. numer. 11. & 12. & 13. qui tamen transit cum distinctione communi, vt supra dixi: & vide Iacob. Cancerium, & alios[sect. 37] a me relatos supra, cap. 84. num. 49. An autem legatum dotis, vel pro dote relictum, sit purum, vel conditionale; late explicarunt Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. ultimarum volunt, lib. 11. titulo 22. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 146. Mieres de maioratu, prima parte, quae st. 10. num. 10. Honde deus consil. 53. lib. 2. Magonius, decis. 14. Fachineus controu, iur. libro 5. cap. 48. Hippolyt. Riminald. in consil. 157. lib. 2. Ceuallos, commun, contra commun. quaest. 138. & quae st. 900. ex num. 156. Gras sus, §. legatum, quae st 48. Steph. Gratianus decis. 4. D. Perez de Lara de capellan. & anniuers. lib. 1. cap. 21. ex num. 10. vsque ad num. 33. quem ego commemoraui lib. 4. cap. 48. num. 11. & cap. 55. eiusdem lib. 4. num. 54. alios plures in vnum conges si in hoc articulo, vide etiam nouis sime Farinacium, Rotae Romanae nouissimarum, decis. 130. prima parte, tom. 1. vbi an legatum factum in casum nuptiarum, trahatur ad nuptias spirituales. Vide etiam Phaebum, decis. Lusitaniae. 11. & in commentariis, siue tractatu de alimentis ex proposito, & accurate articulum hunc explicabo. Ex his autem, quae hactenus diximus, & maxime ex n 11. cum seqq. quod scilicet, cum testator ad succes sionem, sub aliqua qualitate, vocationes, ac substitutiones fecit, qui contendit se ad succes sionem admittendum fore, probare debet se habere requisitam a testatore qualitatem, & tempore succes sionis eam interuenire. Item, quod qualitas adiecta verbo, intelligitur secundum tempus verbi, prout supra, num. 22. infertur ad resolutionem quorundam, quae in praxi, & in vsu forensi as sidue occurrunt, & maxime ad ea, quae Ioannes Gutierrez in cons. 1. ex numer. 11. vsque ad[sect. 38] num. 18. scripta, atque adnotata reliquit: & repetit in consilio 2. num. 19. & 20. quod si testator in fundatione capellaniae dixerit, quod prae sentandus, aut nominandus, sit Sacerdos, aut Presbyter, vel quod prae sentetur Capellanus qui celebret Mis sas, requiritur quod prae sentatus, aut nominitas, sit Sacerdos tempore prae sentationis. aut nominationis: & reddit rationem, quia qualitas adiuncta verbo, debet regulari secundum tempus verbi. Et quia qualitas requisita ad admittendum, vel excludendum aliquem a beneficio, seu dignitate, debet ades se tempore admis sionis, vel exclu sionis, nec sufficit, quod ex post facto interueniat; idque latius ibi comprobat, & fundat. Et addit, non obstare text, in cap. licet Canon, de elect. lib. 6. & in Clementina, vt hi qui, de aetate & qualitate: vt sufficiat, quod prouisus de beneficio ordinetur intra annum; quia ea iura procedunt in illis praebendis, & sacerdotiis, quae licet habeant annexum ordinem, illud tamen est respectu aptitudinis; prout etiam notauit Nicolaus Garcia de beneficus, tomo 2. parte 7. cap. 4. ex numer. 41. & numer. 47. secus vero erit in illis, quae requirunt certum ordinem respectu actus, ex lege fundationis, quia hoc casu requiritur, quod promouendus tempore promotionis, habeat illum ordinem annexum benesicio: prout latius Ioannes ipse Gutierr. atque ex aliorum relatione comprobat. Et vltra relatos ab eo, id ipsum tenuerunt, atque comprobarunt Fabius de Anna in consil. 22. Celsus in cons. 59. num. 1. cum seqq. Azeuedus in cons. 9. numer. 24. & 25. vbi inquit, quod qualitas, quae aliquem ad actum admittit, vel excludit, debet ades se tempore exercitij actus, vel actionis, aut prae sentationis, per text. in dicta Clementina, vt hi qui: & in cap. si eo tempore, de rescriptis, lib. 6. Mandosius in annal. casibus num. 80. tomo 17. fol. 213. Barbatia in cons. 33. volumin. 2. vbi id ipsum quod Ioannes Gutierrez tuetur: Lambertin. de iure patronat lib. 2. part. prima, quae st. 2. principali, articulo 27. num. 9. & in Rota aliquando decisum, inquit Farinacius nouissimarum Rotae Romanae, decis. 496. num. 3. part. 1. tomo 2. Contrariam tamen sententiam in eisdem ter[sect. 39] minis, in quibus Ioannes Gutierrez quae stionem proposuit, videlicet, non es se neces sarium, vt prae sentandus, aut nominandus, sit actu Sacerdos, sed sufficiat in minoribus Ordinibus es se constitutum, ita vt intra annum Sacerdos fieri valeat; magis probarunt Ferretus, Decisio. Rotae in nouis. Cae sar Lambertin. Flamin Rolandus, Decius, Abbas, Anton. de Butrio, Imola, Romanus, & Paul. de Montepico, cum quibus Ceuallos, commun. contra commun, quae stion. 693. videndus ex numer. 6. vsque ad n. 16. constanter tuetur, quod licet in capellaniae fundatione sit apposita praedicta qualitas, quod Capellanus sit Sacerdos, vel quod qualibet hebdomada celebret tres Mis sias, non est neces se, quod prae sentandus ad dictam capellaniam, actualiter sit Sacerdos, sed sufficit quod habeat aetatem legitimam ad Sacerdotium consequendum intra annum; quia ille dicitur proprie Sacerdos. Et id ipsum tenuit D. Spino in Speculo testamentorum, glos s. 4. principali, titulo de patronis, ex num. 66. cum seqq. & maxime, num. 68. vbi repetit Ferreti singulare verbum, quod annexio Sacerdotij ad beneficium, in dubio intelligitur facta per modum aptitudinis, & non actualiter: tenet etiam Nicolaus Garcia de beneficiis, tomo 2. cap. 1. §. primo, numero 78. in fin. vbi quod admittitur, qui intra annum ad Sacerdotium admitti potest, etiam si fundator dicat, quod prae sentetur Pres byter, nisi aliter expresse es set dispositum a testatore, Hieronym. Goncalez, ad regul. 8. Cancell. glos s. 5. numer. 104. fol. 109. vbi inquit, quod si fundator faciat Capellaniam Sacerdotalem, vel dicat, quod Sacerdotes prae sententur, & non alij, adhuc sufficiat eos es se in ea aetate, vt saltem intra annum; ad presbyteratus Ordinem promoueri valeant; ex eo, de elect. lib. 6. dict. cap. licet canon: cap. cum ex eo, de elect. lib. 6. & pro eadem sententia citat Rebuffum, & Rotam Romanam diuersorum: D. Perez de Lara de anniuersariis, lib. 2. c. 5. ex n. 16. vsque ad num. 20. & n. 23. & seqq. fol. 342. & 343. qui pro hac opinione refert Lambertin. Ojedam, Nauarrum, Ferretum, Paul, de Montepico, Flamin. Parisium dicentem, ita obtentum in Rota Romana; AEmilium, Verallum, Ceuallos, & D. Spino, & concludit, prae sentari, ant nominari pos se etiam eum, qui actu non sit Sacerdos, dummodo idoneus sit vt intra annum promoueri valeat: Ioan. Parladorius, part. 3. sesquicent. differentia 120. videndus ex num. 14. fol. 371. in fin. & fol. 372. vsque ad num. 19. vbi hanc ipse veriorem indicat sententiam, nisi expresse fuerit adiectum a defuncto, vt prae sentandus sit omnino Sacerdos; Stephan. Gratianus, disceptation. forens. tom. 1. cap. 133. videndus ex num. 1. vsque ad num. 16. fol. 381. vbi constanter as serit, contra Ioann. Gutierrez & sequaces, pos se in terminis praedictis conferri beneficium, aut capellaniam ei, qui non est actu Sacerdos, quamuis ex fundatione dari debeat Sacerdoti, vt celebret Mis sas: & adducit Rotae decisiones in indiuiduo; & ratione quoque confirmat: tenet etiam Farinacius nouis simarum Rotae Romanae, anni 1618. decis. 207. partis. 2. tomo 1. fol. 225. vbi qualitas Sacerdotij non respicit ipsam prae sentationem, & specifice magis, atque in terminis praedictis, decisione 496. numero 5. partis primae, tom. 2. fol. 38. in eisdem quoque terminis, & quando qualitas Sacerdotij; & presbyteratus simul apposita non fuit, ita quod verba geminata sint; in eodem placito remanet aperte Seraphin. Oliuar. decision. 871. num. 1. fol. mihi 308. & addit num. 2. vnum satis singulare, quod dotans capellam, in executionem voluntatis suorum Maiorum, aut testatoris, quod potest sibi re seruare ius patronatus: eandem denique resolutionem tenet Cardinalis Dominic. Tusch. tomo 6. conclus. 8. num. 13. litera Q. fol. 769. in illis verbis: Tamen si tale beneficium simplex, habet de consuetudine, vel fundatione, annexum ordinem Sacerdotij, vt quia sit Sacerdotale, tunc debet institutus in eo es se Sacerdos, vel in ordine requisito, vel saltem in tali aetate, quod pos sit ordinem suscipere. Et citat Beroum in cons. 5. Viso puncto, num. 9. lib. 1. quem nullus prae dictorum retulit, & voluit idem Tuschus, tom. 1. litera C. conclus. 57. num. 6. fol. 350. Riccium con sulto praetermitto, quoniam inferius referam eum. Pro hac autem sententia, & resolutione, contra[sect. 40] primam opinionem relatam supra num. 38. rationes, & fundamenta expendunt Hieronym. Ceuallos, D. Perez de Lara, & Stephan. Gratianus, in locis nunc relatis, & ipsa adeo communiter recepta videtur, vt vix pos sit in vsu forensi contraria Ioannis Gutierrez & sequacium obtinere; disputationis tamen gratia insisto, & quia adhuc difficultatem videtur eadem communis opinio facere, cum negari non pos sit, quin ea admis sa, plerumque, imo s aepis sime euenire pos sit, vltimas defunctorum, aut capellarum institutorum voluntates subuerti, & infringi, qui iuris subtilitatem non attendentes, nec as sequuti, cum capellaniam Sacerdotalem instituere intendunt, & futuros capellanos, actu ipso es se Sacerdotes, cum admittantur, vel prae sententur, desiderant; duntaxat exprimunt, quod prae sentandus, aut nominandus sit Sacerdos, aut Presbyter, vel quod prae sentetur, aut nominetur Capellanus, qui celebret, aut dicat Mis sas; & eo ipso intelligunt satis expres sum, & cautum, quod qui actu Sacerdotes, aut Presbyteri non sint, admitti non valeant; ita frequenter euenire contingat, intelligere scilicet, aut velle testatores, qui iuris, & traditionum Doctorum ignari, nesciunt aliter voluntatem suam aperire, vt Sacerdotis, vel Presbyteri qualitatem exprimi, aut quod Capellanus celebret Mis sas, sufficeret; & idcirco, maiori distinctione & declaratione disceptatio metipsa indigere videtur, aut saltem adnotanda nonnulla, ex quibus cum occasio se offeret, & casus occurret (qui quotidie occurrere solet) matura consideratione, & deliberatione inspiciendum sit, vtra praedictarum opinionum, magis probari debeat; & an fortas sis aliquando ab opinione communiori recedi, & contraria Ioannis Gutierrez, & sequacium probari pos sit. Semper enim difficultatem facit, quod testator, qui dixit, vt prae sentandus, sit Sacerdos, aut Presbyter, ad statum, & tempus prae sens se referre videatur, & de eo sentire aperte, qui ipso tempore sit Sacerdos, non qui in futurum, aut intra annum Sacerdos fieri pos sit; id namque si vellet, facile exprimere pos set; & qualitas adiuncta verbo, intelligi debet secundum tempus verbi, hoc est, quod tempore, quo eligitur, aut nominatur, Sacerdos vere sit, aut Mis sas dicere pos sit, si expres sum fuit, quod nominetur Capellanus qui Mis sas celebret, vt reguletur secundum tempus verbi, provt supra hoc ipso cap. late remanet comprobatum: & ad tempus ipsum prae sens, non ad futurum referatur; argumento l. si ita, & l. finalis, ff. de auro & argento legato: & eorum, quae multum ad propositum tradiderunt Menochius, libro quarto, prae sumptione 127. Mantica de coniecturis vltimarum voluntatum, libro tertio, titulo vndecimo. Hondedeus in consilio sexagesimo tertio, libro primo. Sfortia Oddus in consilio sexagesimo nono. Petrus Surdus in cons. 27. ex numero quinto, libro primo. Aluar. Valasc. consultatione 58. Stephanus Gratianus, tomo tertio, capite 397. & tomo quarto, capite 782. vt etiam qualitas illa, a testatote expres sa, adsit tempore admis sionis, vel exclusionis; nec sufficiat quod ex po st facto interueniat, provt regulariter non sufficit, quando requiritur ad admittendum, vel excludendum aliquem ad beneficium, officium, vel dignitatem; vt probatur in Cap. si eo tempore, de rescriptis in sexto, & in l. secunda, ff. de excusat. tutorum, & supra hoc ipso cap. notaui: & latius cap. sequenti exornatur, & in comprobationem suae opinionis tradidit specifice Ioannes Gutierrez, dicto consilio primo, numero decimo quinto, qui ex numero decimo sexto, cum seqq. alia fundamenta pro hac ipsa parte ponderat, provt ibi videri poterit. Et verba illa, nominetur Capellanus, qui Mis sas celebret, aut dicat, personalitatem quandam denotant, aut restricte ita apposita videntur ad personam eius, qui prae sentatur, vel eligitur, vt qui actu Sacerdos non existat, atque ex eo tempore Mis sas dicere non pos sit, exclusus censeatur. Vere etiam, (vt supra dixi) qui non alias voluit Capellanum admitti, quam si actu Sacerdos es set, aut Mis sas dicere pos set, verisimiliter credere potuit, se satis voluntatem suam exprimere, ex quo cauit nominandum, Sacerdotem es se, aut Mis sas tot celebrare debere. Nec ignari testatores, aut Capellarum fundatores, adeo cauti & subtiles es se pos sunt; vnde frequenter euenit, quod nimia subtilitate, aut ea, quam iura ipsa excogitarunt, vltimas defunctorum voluntates subuertimus, & in earum interpretatione decipimur, cum mentem defuncti diiudicare difficillimum sit; & eius interpretatio plena periculi. Ambulare namque dicimur in tenebris, cum agimus, de interpretanda dispositione testatoris; cum quo loquuti non sumus, & qui non potest modo mentem suam aperire: & cum de mente hominis, nullum certum testimonium sit, quia soli Deo nota est; magis quidem in haerendum est verbis certis, & iuxta communem vsum loquendi expres sis, quam menti imaginariae, & non certae; provt haec omnia, ego metipse expendi, & comprobaui in commentariis, tom. 2. cap. 4. num. 56. & 4. seqq. & supra hoc eod. tractatu, capite sexto, Addo nunc D. Francisc. Hieronym. Leo, decis. Valentiae 60. prima parte. D. Ioann. Francisc. del Ca stillo, decisione Siciliae 152. ex num. 79. vsque ad numer. 96. qui quamplurimis as sumpta eadem exornant. Addo etiam Marcarium in consilio 8. numero sexto, dicentem, quod si errandum sit in interpretanda voluntate defuncti, tutior erit error iudicis,[sect. 41] si inhaereat scripto, quia quando dubia est testatoris voluntas, tutius videtur verbis insistere; nec aliud inquirere; vt dicta decisione 152. numero 80. & 85. D, I. Fr. ipse del Castillo notauit: ac denique, cum voluntas testatoris ex verbis concipi debeat, l. Gallus, §. primo, ff. de liber. & posthum. l. nepos Proculo, ff. de verborum significatione, Corneus in consilio 272. numero quinto, volumine quarto. Decius in cons. 205. num. quarto & quinto, non aliunde, vt iidem nunc relati Authores probarunt, & latius ego metipse cap. 6. tom. 4. clara quidem & velut certa videtur fundatoris voluntas, vt dum nominandum, aut eligendum, Sacerdotem es se voluerit, aut tot Mis sas dicere, de eo senserit, qui actu Sacerdos est, & statim Mis sas dicere potest, (prout communi loquendi vsu semper intelligimus) non autem de eo, qui in futurum Sacerdos es se, aut Mis sas dicere potest; verba namque repugnant, a quibus non licet recedere; l. ille aut ille, §. cum in verbis, l. non aliter, ff. de legat. 3. iuris etiam ratio illa, quod qualitas requisita, ades se debeat tempore admis sionis, vel prae sentationis, sicuti ex Ioanne Gutierrez, supra notaui; & ipsemet Ceuallos nonnullis comprobauit, praecitata quae stione 693. ex num. 17. vsque ad numer. 28. vbi quod aetas 14. annorum, & prima tonsura, quae requiritur, vt aliquis pos sit obtinere beneficium Ecclesia sticum, aut Capellaniam collatiuam (quae etiam dicitur beneficium Ecclesiasticum) praecise, & neces sario requiritur, quod interueniat tempore oppositionis; neque sufficiet tempore prouisionis, aut quod pendente appellatione superueniat, provt latius ibi comprobat: & addit quod si Capellania alicui as signata fuit secundum formam fundationis, ob defectum consanguinei, vel quia consanguineus non habebat qualitatem Ordinis sacri, vel aetatis; non est illi auferenda in secunda in stantia, licet postea superueniat consanguineus, vel consanguineo superueniant lite pendente qualitates a testatore requisitae; provt etiam tenuit quae st. 606. num. 28. & haec, aliáque similia adduxit, & comprobauit, & Ceualli mentionem fecit, vt ostenderet quod qualitas, seu habilitas, quae requiritur ab initio, non sufficit, si postea sequatur, aut superueniat, nec auferre potest ius alteri quae situm, sed quod praecise interuenire debet tempore prae sentationis, vel institutionis: D. Perez de Lara, de anniuersariis, libro secundo, capite nono, ex numero quinquagesimo secundo, vsque ad 63. fol. 381. infine, & latius cap. sequenti, a me comprobatur, vt dixi. Cum ergo haec ita se habeant, & subuertendi, atque infringendi testatorum voluntates, periculum s aepe immineat; non absque ratione inquirimus, & dubitamus, vtrum forsan communior, & crebrius recepta opinio, difficultatem maximam adhuc contineat; quamuis in vsu forensi, & a Pragmaticis eam seruari desideremus, quae verior, & iuris rationi magis conueniens visa fuerit; & duntaxat disputationis gratia, aut dubitationis submouendae occasione, haec in medium proferamus; semper tamen agnoscamus, animum nostrum non quiescere, & rem ipsam dubiam videri, voluntatique instituentium Capellas, forsan contrariam. Idque vel eo maxime, quod fundamenta omnia, ab eisdem praecitatisque supra Authoribus tradita, non ita intentum euincant, aut concludant, vt dilui & subuerti facile quidem non valeant. Idque, vt velut euidenter appareat, suo ordine commemorabimus illa, & maxime ea, quae Hieronym. Ceuallos, dicta quae stione 693. ex numero septimo, vsque ad numerum decimum sextum ponderauit: Gratianus etiam dicto cap. 133. ex num. 6. cum seqq. Primo itaque loco Ceuallos fundamentum il[sect. 42] lud expendit, vt probet, quod patronus pos sit prae sentare Capellanum non Sacerdotem, qui tamen intra annum ordinari valeat: quia fundans Capellaniam, vel faciens aliam dispositionem, videtur semper disponere secundum ius; vnde cum beneficium Ecclesiasticum, quod habet annexum onus Sacerdotale, & etiam beneficium curatum, pos sit libere conferri non Sacerdoti, qui intra annum pos sit ordinari, prout supra diximus, & comprobat numero octauo, & nono, id ipsum dicendum est in Capellania, quando non apparet de contraria testatoris voluntate; quia ille verus Sacerdos appellatur interpretatione iuris, & sic de tali Sacerdote videtur testator sentire, & se cum iuris di spositione conformare voluis se, argumento text. in cap. finali, de instit. libro sexto, vbi defectus sacrorum Ordinum non repellit prae sentatum, quando est aetatis legitimae, vt pos sit intra annum ordinari. Allegat etiam decisionem Rotae primam, in titulo de praebend. in nouis. vbi fuit decisum, quod patiens defectum aetatis, potest acceptate beneficium Ecclesiasticum, vel praebendam Sacerdotalem, si intra annum pos sit ad sacros Ordines promoueri, & in Sacerdotium collocari. Et addit pro hac opinione, in terminis terminantibus consuluis se Ferretum in cons. 305. vbi is Author expresse resoluit, quod Capellania, quae in limine fundationis est Sacerdotalis, & quae expresse, & neces sario secundum voluntatem testatoris, debet conferri Sacerdoti, adimpletur cum voluntate illius, si conferatur Clerico, in minoribus Ordinibus constituto, qui intra annum pos sit ad Sacerdotium promoueri, quia Sacerdos dicitur, qui intra annum ordinari potest, & ita qualitas a testatore requisita, qui Sacerdotes vocauit, adest in eo, qui intra annum Sacerdos fieri potest, Sacerdos enim, iuris interpretatione dicitur. His autem suo ordine respondetur; ac primo quidem, verum es se, quod testator in dubio, videtur se cum iuris dispositione conformare voluis se; eam autem prae sumptionem ces sare, cum in claris sumus, & testator, qui potest ab initio Capellaniam Sacerdotalem efficere, & actu Sacerdotem vocare; quod certum est, & Ioann. Gutierrez, Ceuallos ipse, & caeteri supra relati, in locis ibi citatis adnotarunt specifice; id clare, & aperte voluit, aut apertius explicare non valuit: in terminis autem propositis, versamur in claris, ex quo testator ex pres sit, quod prae sentandus sit Sacerdos, vel Presbyter, siue quod prae sentetur Capellanus, qui celebret Mis sas; & regula ipsa, non modo limitatur, quando in contrarium expres sa adest testatoris voluntas, sed etiam, quando tacita, atque ita ex coniecturis etiam, & prae sumptionibus receditur a traditione illa, quod testator in dubio videatur se cum iuris dispositione conformare voluis se; provt ego metipse adnotaui, & comprobaui supra hoc eod. tractat. cap. 35. numer. 21. 22. 23. & 24. vbi videri poterit Negamus ergo in casu prae senti non apparere de contraria voluntate, velut expresse nam que de ea apparet: nec Rotae decisio illa prima, aliquid vrget; cum in casu illo, iuris, aut testatoris dispositio aliqua in contrarium non extaret. Ferretus autem, stricto verborum sensu inspecto, deceptus videtur, quia secundum verba ipsa, non adimpletur testatoris voluntas, si non conferatur Capellania Presbytero; cum vere de prae senti non pos sit dici Sacerdos, qui intra annum ad Sacerdotium promoueri valet. Adducit etiam idem Ceuallos, numero vndecimo, ex Ferreto ipso, & D. Spino, quod in dubio annexio Sacerdotij ad beneficium, intelligitur facta per modum aptitudinis, & non actualiter; & inde infert, quod licet apposita sit in fundatione Capellaniae praedicta qualitas, quod Capellanus sit Sacerdos, & quod qualibet hebdomada celebret tres Mis sas; non est neces se, quod prae sentandus ad Capellaniam, actualiter sit Sacerdos, sed aptitudo sufficit. Respondetur tamen eodem modo, id quidem procedere, cum in dubio sumus; non autem vbi in contrarium extat testatoris voluntas, quae in terminis praedictis velut manifesta est, atque ita neces se, quod prae sentandus, actualiter sit Sacerdos; quo[sect. 43] niam verbum illud, sit, aut aliud simile, denotat veritatem, & existentiam illius temporis, nec sola aptitudine verificati potest, Bartol. in l. si maritus, §. legis, ff. ad leg. Iul. de adult. Bal. in l. 3. §. Haec verba, ff. de negot, gest. Hippolyt. Riminald. in cons. 659. numero 43. lib. 6. Menoch. in cons. 845. numero 15. lib. 10. Adducit quoque Ceuallos, numero duodecimo, & decimo tertio, id maxime procedere, si es set consanguineus testatoris; quia ille aliis Sacerdotibus, etiam in actu, est praeferendus; idque ex verisimili testatoris voluntate, qui non est credendus, quod alienam sobolem propriae anteponere voluerit, ex l. cum acutissimi, cum vulgatis, C. de fideicommissis, & si interrogatus fuis set, ita respondis set, vnde pro expres so, & cauto haberi debet. Respondetur, testatorem, Capellaniaeve institutorem, qui verba praedicta apposuit, de Sacerdote actu, non autem potentia, & aptitudine, videri in dubio intellexis se; & maxime, iuxta communem loquendi vsum; attamen ex coniecturis pos se ab ea regula, & doctrina recedi, & vrgentem es se coniecturam, quando consanguineus, qui non est actu Sacerdos, concurrit cum Sacerdote, qui extraneus, non autem testatoris consanguineus es set; tunc namque , ex verisimili & coniecturata voluntate prae ferri deberet Sacerdoti extraneo, provt recte Ceuallos ipse adnotas se videtur, & in terminis tradidit Ioann. Parladorius in sesquicent. dicta differentia 120. numero decimo septimo, folio 372. in haec verba: Secundum haec igitur dicendum est, si consanguineus defuncti fuerit Clericus, in minoribus constitutus, itaut intra annum ad Sacerdotium promoueri valeat, praeferendum es se Sacerdoti degeneri, id est, qui non sit con sanguineus illius, qui ius patronatus instituit, etsi is Sacerdos degener praesentatus fuerit a patrono, seu haerede defuncti. Si tamen consanguineus actu Sacerdos, cum alio consanguineo concurrat, qui aptitudine tantum Sacerdos sit, & intra annum promoueri valeat, non tamen actu, provt testator requirere videtur, tunc dubia res dicetur, ex antea dictis, & inferius quoque notandis. Denique & vltimo loco adducit idem Ceuallos, praecitata quae stione 693. & Stephanus Gratianus, dicto capite 133. numero octauo, non es se verisimile, quod testator se arctare voluerit ad Mis sam vnius potius, quam alterius, cum Mis sa sit Sacrificium, quod potest per alium Deo offerri, & vtroque modo satisfiat animae testatoris, atque ex hac verisimilitudine est interpretanda mens te statoris. Caeterum respondetur, imo verisimile es se, quod testator, qui ex propriis bonis Capellaniam instituit, eámque Sacerdotalem efficere potuit, & Capellanum nominandum, celebrare Mis sas expres sit; praecise voluerit, vt Capellanus nominatus Mis sas diceret, talisque nominaretur, qui celebrare pos set, si ex eius consanguineis inueniretur; se autem non arctas se ad Mis sas vnius potius, quam alterius; vbi Capellanus ipse, aut infirmitate, aut absentia, iustóve alio impedimento, Mis sas dicere, & celebrare non pos set, vel vbi nullus ex familia, aut consanguineus reperiretur, qui actu Sacerdos es set, alias secus; idque negari non pos se, cum expresse cauerit, quod nominetur Capellanus, qui Mis sas celebret, vbi actus ipse celebrandi refertur ad Capellanum ip sum nominandum, non ad alium; quicquid alij aliter exponant, provt ex Aloysio Riccio, inferius notabo.[sect. 44] Qui tamen in praxi Capellaniarum, decisione 402. folio mihi 435. in proposito dubio, Capellanus an debeat es se actu Sacerdos, in hunc modum scriptum reliquit: Domini dixerunt, quod Laurentius tempore prae sentationis es set actu Sacerdos, non habitu, cap. nemo, & ibi Glos sa, in verbo, Sacerdotio: Ancharan. Geminian. Fran. & caeter. de election in sexto. Rota, decisione prima, de praeben. in nouissim. Abbas, in c. cum incunctis, §. inferiora, num. 10. & 11. de electio. Rochus, de iure patronat, in verbo, honorificum, quae st. 4. num. 26. praecipue cum subsequantur illa verba (quod ille Sacerdos, siue Capellanus teneatur qualibet hebdomada celebrare Mis sas tres) ex quibus verbis colligitur mens expres sa testatoris, quod prae sentatus tempore prae sentationis sit actu Sacerdos, non habitu; Barbosa cons. 33. vol. 2. Decis. cons. 129. col. fin. Lambertinus de iure part. l. 2. par. 1. q. 6. artic. 22. ait, se bis iu facto obtinuis se. [sect. 45] Hactenus praedictus Author, qui decisione 403. inquirit, an Capellanus infirmus teneatur per alios celebrare facere, & resoluit teneri, vbi ipse celebrare non pos sit, refertque n. 5. declarationem congregationis Concilij. Et id ipsum late probauit, in decis. Curiae Archiep. Neapol. decis. 220. numero primo, & seqq. vbi tamen concludit, quod per alium Mis sas dicere pos sit Capellanus, etiam non infirmus; & antea num. 1. & 2. expresse statuit quod Capellanus debet es se actu Sacerdos. Et ita pariter prae sentandus debet es se actu Sacerdos tempore prae sentationis, vbi praedicta verba expres sa sunt in fundatione; attamen, quod ex quo Capellania est beneficium simplex, potest per substitutum Mis sas dicere, vbi ex verbis fundationis non adstringitur Capellanus ad inseruiendum per se ipsum; provt etiam resoluit in praxi Capellaniarum, d. decis. 402. n. 3. vers. His accedat, fol. 435. Ex dictis hactenus satis aperte deprehenditur, negari non pos se, quin praedictus articulus difficultatem habere videatur; quamuis contrarium eius, quod Ioanni Gutierrez, & aliis placuit, crebrius receptum fuerit. Eisdem autem Authoribus, & omnibus praecitatis supra, praelectis, sequentes in ipsa dis ceptatione casus, siue conclusiones deduci, ac constitui pos se mihi visum est, quo distincta, & dilucida magis explanatio, & resolutio haberi valeat in re, adeo as sidue controuersa. Primo igitur loco obseruandum, atque consti[sect. 46] tuendum est, in proposito dubio, Capellanus vtrum debeat es se actu Sacerdos, vel non? ante omnia voluntatem testatoris, siue Capellaniam instituentis expres sam obseruari debere, quocunque modo illa expres sa fuerit. Et etiam tacitam, & coniecturatam, siue prae sumptam, modo ex verisimilibus & vehementibus, siue manifestis coniecturis deprehendi congruenter valeat; voluntas namque testatoris, velut lex seruari debet, in authent. De nuptiis, §. disponat, collatione quarta, & primum locum obtinet, l. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonstrat. etiam tacita, l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo, l. licet Imperator, ff. de legatis primo, & aliis Capitibus huiusce tractatus, late exornaui; atque in eisdem, in quibus versamur terminis, admi serunt D. Perez de Lara, de Capellan. & anniuers. libro secundo, capite quinto, numero vigesimo, & vigesimo primo, ibi: Eius voluntas, specifice, est seruanda, cum in limine fundationis pos sit apponere condictiones, quas voluerit; etsi non sint verba expres sa, sed alia, ex quibus colligatur, quod eius voluntas fuit, vt prae sentaretur actu Sacerdos, cum habeatur pro expres so quod, ex verbis concipitur; l. Gallus, §. Quidam recte, ff. de liber. & posthum. Hieronymus etiam Ceuallos, dicta quae st. 693. numero 12. 13. & 14. vbi ex verisimili, & prae sumpta voluntate, non autem expres si, in nostris ipsis terminis adducebatur: Aloy sius Riccius, in praxi rerum fori Ecclesiastici, & praxi iuris patronatus, decis. 102. folio 191. vbi in hunc modum scripsit: Et eo magis venerunt Domini in hanc sententiam, quia concurrit mens fundatricis, quae colligitur ex prae sentatione, ab ipsamet facta de Hieronymo de Sarragonibus, qui huic Capellae deseruiuit, per substitutum, Parisius in cons. 50. num. 19. libro quarto: & postea fuit fere semper pos ses sa a simplicibus Clericis, qui Mis sas per alios fecerunt celebrari, vulg. l. si de interpretatione, ff. de legib. Aymon. cons. 101. cum similibus, & statim, num. 234. eodem folio 191. inquit in hunc modum: Tertia sit conclusio, ad cognoscendam qualitatem beneficij patronatus, inspicienda est prima patroni prouisio, quae etiam cognos citur ex obseruantia subsequuta, an prae sentatus debeat es se Sacerdos in actu. Et citat Lambertin. Crauetam, Beccium, Surdum, & Monaldum, ita tenentes. Ad expres sam quoque non modo, sed etiam tacitam, atque ex coniecturis elicitam, siue tacitam, prae sumptámque voluntatem, in hac ipsa, qua versamur, disceptatione, multum attendit Ioann. Hieronym. Campanil, in diuersorio iuris Canonici, Rubrica 7. cap. 6. numero 9. & 10. folio 127. Sese etiam, decis. 343. ante numer. 1. vers. Et probat es se Sacerdotale, & numer. 13. Farinacius nouis sim. anni 1618. decis. 406. numer. 1. & 9. part. 1. tomo 2. vbi quod voluntas fundatoris, & tenor fundationis attendi debet principaliter. Expres sa autem dicitur voluntas, vt Capellanus[sect. 47] debeat es se actu Sacerdos, si diceretur, quod prae sentetur Sacerdos, qui celebret Mis sas, & non alius, Ceuallos, dicta quae stione 693. num. 14. & 15. Steph. Gratian. tom. 1. c. 133. num. 15. Garcia de benefic. tomo 2. part. 7. cap. 1. num. 78. in fine, folio octauo, aut quod sit omnino Sacerdos, Ioannes Parladorius sesquicenturia, differentia 120. num. decimo quinto, folio 372. aut si verba fundationis respicerent ipsam prae sentationem, si videlicet testator dixerit, Capellaniam conferri presbytero; in quibus terminis procedit decisio Rotae cuiusdam Romanae, sicuti notauit Gratianus ipse ibi, numero quinto, & voluit Cardinalis Tuschus, tomo primo, litera B. conclusione quinquagesima septima, num. sexto fol. 530. dum distinxit, an ordo sit annexus respectu aptitudinis; & sufficit, quod prouisus sit habilis ad illum Ordinem: aut Ordo est annexus respectu actus, & debet ades se tempore prouisionis; vt per Abbatem, & Rochum ibi relatos. Aut si diceretur, quod no admittatur nisi Sacerdos, tunc enim debet es se actu Sacerdos; Ceuallos dicta quae stione 693. numero de cimo, in fine, Gratianus, dicto cap. 133. numero secundo. D. Perez de Lara, libro secundo, dicto capite quinto, numero vigesimo secundo. Sese, decisione 343. numero nono, vbi quod si institutio expresse diceret, quod non pos set prae sentari alius, quam Sacerdos actu, tunc est neces sarium, quod sit a principio Sacerdos: & quod ita procedit Barbaria, & qui eum sequitur, Spino etiam, ibidem relatus. Aut si expres se diceretur in fundatione, quod Capellania sit Sacerdotalis, vel quod non pos sent Mis s ae celebrari, nec diuina Officia exerceri per substitutum; aut aliud simile expres sum fuis set; quod seruari debet, provt alia quaecunque condicto a fundatore expres sa; Goncalez in regulum octauam Cancellariae, glos sa quinta, numer. 101. & duobus seqq. folio 109. si etiam expresse diceretur, quod Capellanus prae sentandus, sit actualiter Sacerdos, Gon calez ipse ibi, numero 105. D. Perez de Lara, dicto capite quinto, numero vigefimo, Aut si dictum fuerit in instrumento dotationis, quod debeat prae sentari vnus Sacerdos bonae conditionis, & famae, & Presbyter; quia ex verbis geminatis deprehenditur, Capellaniam requirere Sacerdotium, de tempore prae sentationis, cap. deinceps, & ibi Glos sa, & Geminian. de elect. in 6. Barbat. Decius, Rochus, Lambertin. cum quibus Seraphin. Oliuar. decis. 871. numero primo, part prima, folio mihi 308. Aut si testator dixerit, instituatur, aut eligatur Sacerdos pro Mis sa celebranda; quia cum haec verba respiciant ipsam prae sentationem, non sufficit, quod prae sentatus, sit Sacerdos habitu, sed debet es se actu; iuxta regulam praedictam; quod qualitas iuncta verbo, intelligitur secundum tempus verbi; ita sane in terminis, ex decisione Rotae Romanae, & nonnullis Authoribus relatis, obseruauit Farinacius in nouis simis anni 1618. decis. 207. numer. 2. & 3. folio 225. part. 2. tomo 1. Vel etiam si ordo Sacerdotij, prae sentato non fuit annexus simpliciter, sed cum qualitate quotidie celebrandi, quae vti non conueniens habenti inferiores Ordines, remouet omnem interpretationem, ex lata vocabuli significatione deductam; Fatinacius ipse, decisione 496. numero octauo, part. 1. tomo secundo, in nouis simis; & hactenus de prima obseruatione. Secundo deinde & principaliter obseruandum[sect. 48] est, siue secundus casus sit, cum inquiritur, an Capellania sit Sacerdotalis, ex eo solum quod habeat onus celebrandi annexum, vt quia fundator dixerit, quod Capellanus celebret, aut debeat celebrare tot Mis sas; & contrarias sententias in proposito commemoraui, supra, dixi etiam, articulum hunc difficilem es se, & proposui nonnulla, quae aduersus communiorem Doctorum sententiam vrgent, & Ioannis Gutierrez, & sequacium placitum iuuant; nunc autem in eodem dubio insistendo; aduerto, tres reperiri diuersas Interpretum sententias. Prima est, Capellaniam effici Sacerdotalem eo ipso, quod onus celebrandi adiectum sit, & dicatur, quod Capellanus celebret tot Mis sas; & ideo quod neces sario prae sentandus, vel admittendus, debeat es se actu Sacerdos; pro qua extant relati supra, numero 38. & Barbariam, Lambertinum, Ioannem Gutierrez, & Borgnin. Caualcan. pro eadem sententia retulit Ioseph. de Sese, decisione 343. numero primo. Barbat, etiam, Lambert. Didac. Perez, Ioann. Gutierrez, Quintana Duenas, Manuel. Rodriguez, & Beroum retulit pro hac sententia, Garcia de beneficis, tomo secundo, parte 7. capite primo, numer. 76. folio octano, & inquit numero 78. ex eisdem Authoribus procedere, etiam si fundator dicat, quod prae sentetur Capellanus, qui per se, vel per alium debeat celebrare: & eandem sententiam, nullo tamen praehabito examine, tenuit D. Garcia Mastrill. decis. 2. n. 7. & 8. dicens, quod beneficium dicitur Sacerdotale, vbi instituitur Capellania, & ordinatur, quod tot Mis s ae, in hebdomada sint celebrandae per Capellanum, & Sacerdos est praeferendus non Sacerdoti; quinimo (inquit ipse) requiritur, quod tempore prae sentationis, prae sentandus non solum debeat es se Sacerdos, sed etiam actu celebrans, licet testator dixerit, quod debeant celebrari Mis s ae per se, vel per alium: quia est intelligenda dispositio ista, vt si forte es set impeditus aliquo alio impedimento, tunc pos set celebrari facere per substitutum. Tenet etiam Farinacius, nouissimarum Rotae. Romanae, anni 1618. decisione 496. per totam, folio trigesimo octauo, & trigesimo nono, partis primae, tomo secundo, & maxime numero tertio, vbi expresse as serit, quod Mis sas celebrandi exercitium non conuenit Sacerdoti, habitu tantum, & non actu. Et dicit numero quarto, non obstare, quod onus celebrandi quotidie, respicit actum ipsum celebrationis, ab ipso Capellano, non autem obligationem Sacerdotij, in quo propterea sufficit habitus ad promouendum intra annum, quamuis actu non sit Sacerdos; Quia respondet numero quinto, in haec verba: Praedicta enim bene procedunt, quando versaremur in dispositione legis vniuersalis, vel particularis, & ordo Sacerdotij simpliciter desideraretur, nec respiceret actum prae sentationis, quia tunc censeretur per modum aptitudinis requisitus, non contemporanee, & actu cum ipsa electione, vel prouis ione; secus vero, quando sumus in dispositone hominis, & ordo respicit actum prae sentationis, &c. Addit etiam numero sexto, tunc non es se neces sarium, quod verba etiam concipiantur negatiue, scilicet, quod non valeat electio, vel prae sentatio, nisi de actualiter constituto in Sacerdotio, provt ibi fundat: & tenuit quoque Aloysius Riccius, in praxi Capellaniarum, decisione 402. fol. 435. prout supra retuli: hanc denique primam opinionem magis probare videtur Ioan. Hieronym. Capanil. in diuers. iur. Canon. Rubrica septima, capite sexto, sub numero decimo, in versiculo, Veruntamen ipse, folio 128. vbi relatis opinionibus contrariis, huic magis adhaeret. Et tribus rationibus, seu fundamentis, contra hanc ipsam opinionem consideratis ab aliis, satisfacit specifice, prout videri potest, dicto fol. 128. vsque ad numerum duodecimum. Iuxta haec igitur, non mirum, si numeris praecedentibus, ego metipse intenderim, hanc ipsam opinionem tueri, siue saltem media nonnulla in medium proposuerim, & constituendam putauerim differentiam in proposito, inter legis seu iuris, & hominis dispositionem; vt fundator scilicet, eo ipso quod expres serit, se velle nominari Capellanum qui tot celebret Mis sas, videatur de eo sentire, qui actu sit Sacerdos, & tempore sanae valetudinis cebrare pos sit; tempore autem infirmitatis, per alium; prout ibidem dixi, &. probauit Campanil, dicta rubrica septima, capite sexto, numero decimo tertio, decimo quarto, & decimo quinto, folio 129. semper tamen id cogitandum, atque mature deliberandum relinquo. Secunda vero & contraria opinio est, quod adiicere onus celebrandi Mis sas, etiam si ad personam Capellani onus ipsum dirigatur, vtputa si dicatur quod nominetur Capellanus qui celebret Mis sas, non inducit neces sitatem Sacerdotij actu, siue quod actu sit nominandus Sacerdos; sed sufficere, quod sit in aetate, quod pos sit intra annum ad Sacerdotium promoueri, quia in beneficio Sacerdotali, ex dispositione legis hoc sufficit; & huius opinionis Authores retuli supra, numero trigesimo nono. Nauarrum etiam, Bertazolum addidit pro hac etiam parte, Sese dict. decisione 343. numero tertio, folio 373. & tenuit Riccius in decisione Curiae Archiep. decis. 220. numero octauo, fol. 324. Melius in praxi iuris patronatus, decis. 202. num. 232. fol. 191. vbi vide, quia remouet contraria. Tertiam opinionem adducit Ioseph. de Sese dicta decisione 343. numero quarto, & quinto, & sexto, quod scilicet per hoc onus celebrandi, quamuis sit cum relatiuo directo personae, veluti, qui celebret; non est neces sarium, quod prae sentatus, sit actu Sacerdos, nec sit in aetate, quod intra annum pos sit promoueri ad Sacerdotium; & dicit, es se rationem efficacis simam, quia tale beneficium licet institutum cum dicto onere, certum est, quod non est curatum, sed simplex; & ad obtinenda beneficia simplicia, sufficit de iure communi aetas septem annorum, atque ex Concil. Trident, quatuordecim: atque ita, instituens tale beneficium simplex, prae sumitur voluis se, quod pos set illud obtinere quilibet, habens praedictam aetatem; & quod per dictum onus celebrandi, non alterauit naturam beneficij, nec correxit dispositionem iuris, cum praedicta conseruando, pos sit intelligi onus illud, scilicet, qui celebret per se, si fuerit Sacerdos; & si non fuerit, per alium; & quod hanc tertiam opinionem tenuit Lapus, decisione trige sima quinta, & 137. & sequitur eam Decius, & sequuta est Rota Romana in tribus casibus grauis simis. Et quod ista interpretatio est, valde fauorabilis, & sequenda, quia conseruat beneficium simplex in sua natura, non corrigit ius, fauet beneficiato non Sacerdoti, qui pos sidet beneficium, non praeiudicat patrono in patronatu suo, nec inducit detrimentum animarum, quae consequuntur idem beneficium, ex Mis sis, & sacrificis celebratis per alium; vt aduertit Berous, ibi relatus: hactenus Iosephus de Sese. An tamen interpretatio ea admitti pos sit, inspecta verborum proprietate, & sensu, an etiam menti fundatoris conueniat, quod capellanus per alium celebret? Alij viderint, & diiudicauerint; fauorabilis quoque an dici valeat interpretatio, quae aliis fauet, & prospicit, voluntatem tamen institutoris, forte subuertit, & infringit? Alij etiam definire, & diiudicare poterunt; dura enim interpretatio forsan videbitur; quam & inferius Sese ipse repetit, numero vndecimo dicens, quod onus celebrandi, quamuis sit cum relatiuo, qui, potest, & debet intelligi per se, vel per alium: & concludit, quod nisi expresse, in fundatione dicatur, quod non pos sit prae sentari alius, quam Sacerdos actu; aut prae sentese Sacerdote, o Pres bytero, que celebre, etiam si diceretur, pre sentese Capellan, o vno de mi parentela, que celebre: non adiicitur prae sentato qualitas Sacerdotij, nec requiritur actu, nec etiam aptitudine, sed remanet beneficium simplex in sua natura, cum facultate retinendi illud in aetate quatuordecim annorum, & in hoc sensu procedere opinionem Lapi, & Decij, & Rotae Roman_ decisionem. Quod & numero septimo, & octauo, eiusdem decisionis 343. antea tradiderat in haec verba: Ex his tribus opinionibus relatis, infertur, quod sicut secunda conuincit primam, & obseruatur, vt dicunt, qui eam sequuntur, quia prae sumitur se conformare quis cum dispositione iuris communis, & cum iuxta illud, in beneficio Sacerdotali, ex dispositione legis non est neces se actuale Sacerdotium a principio sed tantum aetas legitima, ve dictum est; sic tertia opinio conuincit secundam ineuitabiliter, quia cum beneficium simplex pos sit quis obtinere in aetate quatuordecim annorum, per adiectionem oneris celebrandi, non videtur voluis se alterare naturam praedicti beneficij, nec dispositionem iuris, sed conformare se cum ea, declarando onus, qui celebret, per se, si fuerit Sacerdos; & si non fuerit, per alium. Tertio deinde & principaliter obseruandum est,[sect. 49] siue tertius casus sit, cum inquiritur id ipsum, quod principaliter proposui supra numero trigesimo octauo, vtrum scilicet prae sentatus, vel nominatus, debeat es se actu Sacerdos, cum testator in fundatione capellaniae dixerit, quod prae sentandus, aut nominandus, sit Sacerdos, vel Presbyter; quo equidem in dubio, contrarias sententias proposui supra, dicto numero 38. & 39. & consideraui etiam nonnulla, ex quibus admodum dubia videtur mihi opinio eorum, qui as seuerarunt, non requiri, quod nominandus, aut prae sentandus, sit actu Sacerdos; menti etiam, & velut expres s ae voluntati fundatoris repugnans, vt ibidem dixi. Addo nunc, in eadem sententia contra Ioann. Gutierrez, & sequaces fuis se Ioseph. de & se, dicta decisione 343. numero decimo, vbi quod etiam si dicatur in fundatione, quod prae sentetur presbyter, vel Sacerdos, non requiratur praecise, quod prae sentandus, sit actu Sacerdos; sed sufficiar, quod intra annum promoueri pos sit ad Sacerdotium. Contrarium tamen tenuit Farinacius, dicta decisione 496. numero octauo, folio trigesimo nono, partis 1. tomo secundo, & inquit, non obstare, quod nomen Sacerdotis aptum sit comprehendere etiam Clericum, minoribus duntaxat initiatum: quia id non procedit in dispositione hominis, & vulgari sermone concepta, in qua verba proprie, & in naturali sensu, non autem in ciuili sunt intelligenda, l si quis ita, §. finali, ff. de legatis secundo, l. fideicommis sum. ff. de Condit. & demonstrat. l. final. C. de bis qui ven. aetat. impetran. Addo etiam Ioann. Hieronym. Campanil. in diuersorio iur. Canon. Rubrica septima, capite sexto, numero nono, folio 127. vbi quod si in tenore fundationis expressé disponitur, quod prae sentandus, sit Sacerdos, tunc seruanda est omnino instituentis voluntas, nec admitti potest, qui non sit actu Sacerdos. Et id ipsum latius comprobat, & contrarias opiniones adducit, contrariáque remonet, numero nono, & decimo. Nec admittit Caualcani distinctionem, decisione decima, numero septimo, & decisione vndecima, post numerum decimumoctauum, parte tertia, quod si testator, seu fundator diceret, prae sentari, siue nominari Sacerdotem, vel Presbyterum qui celebret, vel aliis verbis in eandem tamen sententiam propendentibus, conciperetur sermo erectionis, puta, cum onere celebrandi tot Mis sas per Presbyterum, siue Sacerdotem nominandum, seu prae sentandum a patronis; tunc quidem prae sentandus, aut nominandus, debeat es se actu Sacerdos: quod si Sacerdotis, vel presbyteri mentio nulla fieret in ipsa fundatione, sed Capellani, etiam quod edita fuerint illa verba, qui celebret, vel alia fimilia, non oportere tunc es se actu Sacerdotem, quamuis aetatem vigintiquinque annorum attigis se, crediderit neces sarium ipse Caualcanus, paritérque Sacerdotio, ante lapsum anni insigniri oportere; sed concludit Campanillus ipse, quod haec distinctio nimis aequa, & a veritate aliena videtur, & indistincte probat opinionem primam, supra relatam, quod si expres serit testator, siue fundator, Sacerdotem, aut Presbyterum es se nominandum, aut prae sentandum, is praecisse debeat es se acta Sacerdos, quamuis adiectum non sit, qui celebret; satis enim videtur testator suam voluntatem osten dere, qui Sacerdotem, aut Presbyterum nominandum statuit, nec se cum legis dispositione conformare voluis se, atque ideo praecis e debet es se actu Sacerdos. Ex quo (vt vides) satis comprobatur intentum, siue placitum nostrum, de quo num. prae cedent. Quarto denique & vltimo loco obseruandum,[sect. 50] atque constituendum est, in dubio Sacerdotij qualitatem non es se prae sumendam in fundatione capellaniae, siue iuris patronatus, nisi illa nominatim, & specifice exprimatur; idque de substantia es se; sicuti post beroum, Rotam, Lambertinum, Farinacium, Lanfranc. Spino, & Ceuallos; recte ob seruauit Aloysius Riccius in praxi Ecclesiastica, in praxi iuris patronatus, decis. 202. numer. 228. & 229. folio 190. imo vltra institutionem ipsam, aut fundationem, neces sarium es se, quod probetur, conferri consuetam capellaniam, aut beneficium Sacerdotibus; & hoc non probato, non remanere probatum, beneficium es se Sacerdotale: imo, fundatione non obstante, attendendum es se, quod capellania data sit non Sacerdotibus; vide per eundem & se, dict. decis. 343. num. 13. & 14. Post Beroum, quem, citat. E contrario tamen, quod fundationis, aut institutionis tenor principaliter attendi debeat, nec obseruantia subsequuta, eidem derogare pos sit; vide per Farinacium, dict. decis. 496. num. 9. partis 1. tomo 2. Si tamen beneficium in sui origine Sacerdotale, ex legis, vel homiuis dispositione, conces sum fuis set non Sacerdotibus, de Sacerdotali efficitur non Sacerdotale per spatium 40. annorum, cap. cum de beneficio, de prae bend. in 6. & comprobat & se, vbi supra num. 15. & addit numero 17. quod verba fundationis capellaniae, vbi exprimitur, qui celebret, cum habere pos sint multiplices intellectus, vt per totam illam decisionem 343. ostendit, ex consuetudine interpretatiua poterunt declarari; nec est neces se, quod con suetudo ea sit prae scripta; prout ibi conprobat. Et hactenus de proposita quae stione, agitata supra, ex num. 38. Ex eisdem quoque, supra hoc ipso cap. resolutis,[sect. 51] quod scilicet is, qui contendit se ad succes sionem, aut relictum aliquod inuitatum, tenetur verificare, & ostendere se habere qualitatem a testatore requisitam, infertur ad id ipsum, quod supra hoc eodem lib. cap. 81. longa serie comprobaui, atque resolui, legatum inquam relictum consanguineis, aut pauperibus, quae contraxerint matrimonium, vel sumpserint statutum Religionis, vtrum debeatur Tertiariis, siue mulieribus tertij Ordinis Sancti Francisci, & Sancti Dominici, siue sororibus Carmelitarum, volgo Beatas; si enim hae dicantur Religios ae, vere & proprie. siue quod Religionis a testatore requisitam qualitatem habeant, legatum quidem petere poterunt; quod si in statu Religionis constitutae non videantur, non admittentur; & quidem proprie & vere, has Religiosas dici non pos se, nec in statu Religionis constitutas, & consequenter nec admittendas, cum requi sitam qualitatem non habeant; constanter ego metipse defendi, supra, dicto cap. 81. per totum: & re solutiones omnes eo loco traditae, vrgentis sime, & validis sime comprobantur ex his, quae Marc. Anton. Eugen. in cons. 26. per totum; erudite conges sit, atque adnotauit in eo dubio, vtrum scilicet, fratres Diui Francisci, tertij Ordinis, repo[sect. 52] nantur inter personas Ecclesiasticas; & an priuilegio fori gaudeant, ne coram Iudice seculari conueniantur; vbi pro vna, & altera parte, fundamenta adduxit; & tandem ex numero decimo quarto, cum multis sequentibus, fortis sime comprobauit, istos fratres, aut sorores tertij Ordinis, neque proprie Ecclesiasticis, aut Religiosis personis enumerandos, neque fori priuilegio, tam iure communi, quam consuetudine munitos es se; & in huius rei comprobationem, permultos iuris Interpretes commemorat nam. 15. & trib. sequent, & numero decimo nono, & sequent. recte adnotauit, (quod & ego tradidi, dicto capite 81.) quod fratres aut sorores tertij Ordinis, licet habeant quemdam viuendi modum, a & de Apostolica approbatum; non tamen eorum est proprie regula, nec veri Religiosi sunt, nec Ecclesiasticae personae, imo nubere pos sunt; ad vitam autem Ecclesiasticam, siue Religiosam, tria sunt neces saria, paupertas, castitas, & obebientia, quae in ipsis fratribus, & sororibus non concurrunt, imo ex bulla Leonis X. in concilio Lateranensi, pos sunt conueniri coram laicis, provt ibi, numer. 25. & repetit numer. 35. & 36. vbi quod fratres, & sorores minores, non habent proprie vitam regularem Ecclesistiearum personarum, sed apparentiam quandam in habitu, potius quam es sentiam & realitatem in effectu, nec numerantur inter Religiosas, aut Ecclesiasticas per sonas: & addit num. 39. quod Ordo fratrum tertij Ordinis, approbatus est a Pontificibus, non tamen vt Religiosus, & Ecclesiasticus; & num. 40. & seq. explicat priuilegium Nicolai Papae Quarti, dicentis, fratres tertij Ordinis, e seculo egredi, & Religionem ingredi, vt probet, non inde deduci, quod ij in Religione sint. aut quod Religiosi vere, & proprie, aut etiam simpliciter dici pos sint. Tandem ex aliis multis comprobat, hos Religio sos non es se; nec iura, aut dispositiones, quae de Religiosis, aut as sumentibus statum Religionis loquuntur, in eis pos se verificari. Et tandem priuilegium siue bullam Leonis Decimi, duntaxat competere, Tertiariis Collegialiter, & in communi, atque ita velut in Religione approbata viuentibus; non autem aliis, in propriis aedibus permanentibus, provt latius ibi, ex num. 57. & quinque seq. & num. 64. & 65. expendit Bologneti cons. 22. illudque explicat; vt ostendat, & comprobet id ipsum, quod ante defendit. Ex his autem, & his quae ideo late, atque ex[sect. 53] profes so, d. cap. 81. supa expendimus; credimus quidem, deceptos Anton. Gabriel, commun. conclu sio. lib. 4. titulo de legat. conclus. 2. num. 2. Caualcan. decis. 1. num. 10. lib. 3. Lancelot. Polit. de substitut. p. 6. num. 3. Capycium decis. 204. Intrigliol. deci sione Siciliae 30. num. 5. fol. 84. Carolum de Gras sis, de effectibus Clericatus, in praeludiis, n. 405. fol. 64. dum existimarunt, quod licet Tertiaria, non dicatur vere Religiosa, attamen legatum relictum pro maritagio, quod quemadmodum debetur sequuto matrimonio spirituali, ita & Tertiariae debetur; atque ita legatum Religiosis, aut Monialibus, siue eis, qui statum Religionis as sumpserint relictum, deberi etiam sororibus Tertij ordinis; idque nullo quidem praehabito examine, aut disputatione praemis sa; quam si suscepis sent, forfan abs que dubio contrarium sustinuis sent; quod velut concludenter euincitur ex his, quae ex M. Anton. Eugen, nunc adduximus, & adnotatis supra, d. cap. 81. ex his etiam quae tradit Pat. Thom. Sanchez, in praecepta Decalogi, tom. 2. lib. 6. cap. 8. numer. 6. folio 126. vbi etiam constanter as serit, mulieres has Tertiarias, siue Beatas, non es se, nec dici pos se Religiosas, & velut seculares iudicari, atque nubere pos se: Ceuallos etiam, tom. 5. de cognit. per viam violent. q. 33. folio 210. Post haec etiam a me scripta, & absoluta, inue[sect. 54] nio Marij Giurbae locum insignem in proposito, vbi id ipsum, quod nunc, & d. cap. 81. defendo, con stanter tuetur, ad consuetud. scilicet Senatus Mes sanensis, cap. 3. glos s. 4. p. 1. num. 24. & 3. seq. fol. 291. in fine, & 292. primo loco refert Anton. Gabriel. Politi, Caroli de Gras sis, Capycij, Bologneti, & Intriglioli opinionem praedictam, quod Tertiarie Sancti Francisci, & similes, inter Ecclesiasticas personas connumerentur, & inde legatum mulieri, vt nubat, consequatur ipsa, si velit es se tertij Ordinis, nec Monasterium ingrediatur; statim autem dicit, contrarium verius, imo ad legatum hoc non admitti Tertiariam sancti Francisci, aut alterius; & ita tenuis se Capycium, & Masul. Abbatem, Alexand. Marquadan. Grilenz. Manticam, Menochium, Natram, Bae cam, Socinum, Tus chum, Engenium, Nauarrum, quos ipse refert, & in Regno Siciliae ita decisum, commemorat D. Ioann. Francisc. dei Castillo, decis. 88. numer. 2. & 5. & 6. ideo Gabellas omnes in diem soluunt, ad quas tenentur laici, nec Ecclesiastico gaudent priuilegio, sed a seculari indice, ciuili, & criminali, in causa cognoscuntur. Inde est, & ad feudi succes sionem illas admitti, quia seculares sunt, alias si Ecclesiasticae, non admitterentur, provt haec ipse Giurba, multorum Authorum allegatione comprobat: & concludit num. 26. & 27. quod non ob stat Bolognet. cons. 22. quia illum increpat Eugen. d. cons. 16. numer. 64. nec probat Carol. de Gras. effectu Clericali primo, numer. 93. Quod nec obstat Carolus ipse de Gras. de effectibus Clerical. in prae lud. numer. 405. quo loci ego eum recensui supra numer. 73. quia siue contrarius, illas Tertiarias scilicet, seculares in omnibus es se, inquit dicto effectu primo, provt in haec verba Giurba idem scripsit: Nec obstat, Carol. Gras. de effect. Cleric, in praelud. num. 405. quia sibi contrarius, illas seculares in omnibus es se inquit dicto effect. 1. ampliat. 11. a num. 92. & 96. reiecta Bologne. & aliorum distinctione, & in effecto 3. ampliat. 7. numer. 47. 48. 49. & effectu 4. limitat. 19. num. 204. & nec suam fouent opinionem Capic. dicta decis. 204. & Caualcan. decis. 1. num. 10. quia id, in quod ab co citantur nec vnquam affirmarunt: quin contrarium dixit Capic. dicta decis. 204. At si Intrigliol. dicta decis. 10. num. 5. maturius inspicias, pro hac nostra sententia in M. R. C. iudicatum refert num. 11. Nec Lancellot. Polit. dicto num. 3. & Gabriel. d. conclus. 2. num. 2. contra tot Patres deferendum est, imo Capyc. a Gabriel, citatus d. decis. 204. contrarium decidit, & aduersus illos M. R. C. iudicas se Castill. refert d. decis. 88. Intrigliol. dict. decis. 30. ergo, &c. Hactenus Marius Giurba, vltra quem, quod praedictae non sint vere & proprie religios ae, nec simpliciter religios ae dici pos sint, non etiam comprehendantur sub dispositione, de Religiosis loquente, extat decisio Rotae 591. num. 7. & 8. part. prima, in nouis simis, Aloys. Ricci, in praxi rer. fori Ecclesiastici, decisionum omis sarum prima, n. 5. fol. 801. Dum autem Intrigliolus, d. decis. 30. num. 3. Carol, de Gras sis, vbi supra, in praeludiis, numer. 404. fol. 63. Post alios multos statuunt, legatum relictum pro maritagio, siue virginibus maritandis, deberi sequuto matrimonio spirituali, siue virgini Religionem ingredienti, id quidem maiori distinctione, & explicatione indiget, nec in proposito no stro omitti potest, vtpote, cum ad prae sentem materiam pertineat, & ab as sumpto praedicto, quod is scilicet, qui contendit se ad succes sionem admitti, aut consequi relictum, probare debet, se habere qualitatem a testatore requisitam, aut casum suae vocationis euenis se, alias succumbere debere; videamus ergo, num. qualitas maritagij, siue matrimonij carnalis, verificetur in matrimonio spiri tuali, ac in ea quidem, quae Religionem ingres sa, & profes sa sit. Et quo dilucide, & distincte procedatur, obser[sect. 55] uandum est, Interpretes nostros dubitas se communiter, vtrum legatum relictum virginibus maritandis, pos sit dari virgini, Religionem ingredienti, atque ita prae sumatur relictum, non modo pro matrimonio carnali, sed etiam pro spirituali? Qua in re quatuor principales caius distincte satis, & suo ordine proposuit Menoch. lib. 4. prae sumpt. 148. quo in loco maiori ex parte Recentiores non referunt: quamuis nonnullis in consiliis, cum retulerint Ego sane, quo disceptatio haec, absolute, & radicitus explicata remaneat, sequentia constituere, atque obseruare soleo. Ac primo quidem loco, legatum relictum alicui mulieri certae, & determinatae, vt matrimonium ineat, aut si nupserit, vel cum nubet, deberi illud ei, Religionem ingredienti, atque ita videri intellexis se testatorem, etiam de nuptiis spiritualibus, §. sed & hoc prae senti, Authent. de sanctis Episcop. Fulgos. in cons. 53. col. 1. vers. Rursum & Socin. in l. mulieri & Titio, num. 12. vers. Item in virgine, ff. de condit. & demonstrat. & manifestius Couarruu. in lib. 1. variar. cap. 19. numero 10. vers. Sed etsi alicui: & hos recensuit, & ita resoluit Menoch. in cons. 555. numero 10. lib. 6. & dicta prae sumpt. 148. num. 8. & defendit num. sequentibus, idem Couarruu. in cap. nos quidem, num. 11. in vers. Sexto ex proxima: Crotus, in l. nemo potest, num. 55. ff. de legat. 1. Cyn. Bart. Bald. Castren. Salycet. Ancharan. Iacobin. & alij, cum quibus, hanc resolutionem multis authoritatibus, & rationibus comprobauit Natta in cons. 260. per totum, Petrus Surd. in cons. 69. num. 5. lib. 1. & in cons. 192. num. 19. lib. 2. vbi quod conditio nubendi impletur per Religionis ingres sum, Decian, in cons. 5. num. 12. & 13. lib. 3. Bald. Nouel. de dote, p. 6. priuileg. 77. num. 2. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. tit. 18. numero 26. in princip. & inferius, in ver. Caeterum si haec condicto. Franchis, decis. 29. A costa, in l. cum tale, §. si arbitratu, limitat. 4. num. 5. Loazes in l. filiusfam. §. diui, num. 139. Gras sus, §. legatum, quae st. 50. numero 13. Pater Molin. tom. 1. disput. 267. conclus. 1. fel. 1267. Didacus Perez, in lib. 1. tit. 2. lib. 5. ordinam. colum. 45. vers. legatum relictum, fol. 79. Ioann. Gutierr. canonic, lib. 1. cap. 32. num. 26. & in cons. 26. num. 13. & de matrim. cap. 20. num. 27. folio 107. Peregrin. de fideicommis s. art. 28. num. 74. vbi vide: Pater Thom. Sanch. de sponsalibus, lib. 1. disput. 33. num. 29. in princip. fol. 149. Iacob. Cancer. var. lib. 3. cap. 11. num. 207. cum sequentibus, D. Perez de Lara de anniuers lib. 1. cap. 21. num. 24. Acacius de Ripoli, ad l. Titio centum 71. ff. de condit. & demonst. num. 15. & 17. fol. 334. Cened. practic. q. 35. num. 9. Don Garcia Mastril. decis. 253. num. 1. & septem sequen. vbi ampliat post Surd. & alios, etiam si legatum fuis set relictum pro puella maritanda per carnale coniugium: Stepha. Gratianus tom. 3. cap. 533. num. 19. & 20. qui scribit, conclu sionem es se omnibus notam, quod legatum relictum pro maritagio, debetur non solum, si matrimonium carnale contrahatur, sed etiam si spirituale; & quod non expedit, in conclusione ab omnibus approbata, magis insistere: Marius Giurba, ad consuetudines & natus Mes sanensis cap. 3. glos. 4. p. 1. num. 49. & 50. fol. 296. Farinac. nouis simarum, anni 1618. decis. 450. n. 1. & 2. & 3. 6. fol. 587. partis primae, tom. 1. vbi quod legatum dotis debetur, etiam quod legataria ingrediatur Monasterium, dummodo profiteatur, idem Farinac, decis. 428. num. 3. folio 475. partis secundae, tom. 1. nouis sime Petrus Fontanella, tom. 2. clausula 6. glos sa 3. part. 6. Videndus ex n. 1. vsque ad n. 24. ex fol. 492. Et huius partis fundamenta plura adduxit Menoch. d. cons. 555. ex num. 7. vsque ad num. 10. lib. 6. & in cons. 1016. num. 1. & 2. lib. 11. quae d. prae sumpt. 148. num. 9. & 10. non ita ex profes so ponderauit, Ac primo quidem, quod & hae nuptiae spirituales dicuntur nuptiae, prout Apostolus eas appellat. Et matrimonium dicitur, quod celebratur incer Chri stum & ingredientem Religionem, cap. ergo qui, 27. q. 1. & matrimonium spirituale appellatur in cap. 2. & cap. vltim. de translat. Praelat. & statutum puniens cognoscentem carnaliter mulierem nuptam, habet locum etiam contra cognoscentem monialem, quae dicitur contraxis se matrimonium cum Christo; & latius comprobat Menoch. ibi Item, quod prae sumitur, testatorem voluis se, suam voluntatem es se iuri communi conformem, l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. atqui ius ipsum commune statuit, relictum filiae nubendae, censeri etiam legatum ei ingredienti Religionem ex textu, in d. §. sed & hoc prae senti, ergo testator censetur reliquis se legatum non solum si mulier nubat viro, sed etiam si ingrediatur Religionem: Menoch. etiam, dictis duobus consiliis, de quibus nunc, non relatis; superiorem resolutionem comprobat Pater Thomas Sanch. d. disput. 33. num. 29. vbi defendit, eam inniti prae sumptae voluntati testatoris; vbi enim oppositum minime declarauit prae sumit ius, quod idem disposuis set, si meminis set, casu, quo ius sus matrimonium inire, Religionem ingrederetur; & retulit Giurba, d. num. 49. & id ipsum, quod ex prae sumpta voluntate testatoris, praedicta resolutio procedat, qui dum cogitauit de nuptiis, idem quoque disponeret de ingres su religionis, si de eo meminis set; adnotarunt omnes praecitati Authores, & improbant opinionem eorum, qui existimarunt, textum in dict. §. sed & hoc prae senti: contra expres sam testatoris voluntatem ita decidere; cum potius, ex tacita atque prae sumpta eiusdem voluntate procedat, vt dixi; & text. in d. §. sed & hoc prae senti: mirabiliter explicat Manti, lib. 11. tit. 18. n. 26. Remanet ergo quod legatum relictum personae determinatae, vt nubat, debetur etiam religionem ingredienti. Verum contrariam opinionem, quod scilicet te[sect. 56] stator hoc in casu senserit de solis nuptiis temporalibus, atque ideo mulieri Religionem ingredienti, legatum non debeatur; & sic conditio nubendi non impleatur per Religionis ingres sum; affirmauit Bald. Nouel. de dote, in d. p. 6. priuileg. 72. num. 2. vers. Ex quo etiam, quem refert Menoch. lib. 4. dict. prae sumpt. 148. n. 12. & tribus sequent. eiusdem fundamenta duo expendit, atque eisdem concludenter, & vere respondet. Alia etiam contra communem ipsam ponderat argumenta, praecitato cons. 555. num. 2. & tribus sequent & eisdem satisfacit, responsúmque praebet num. 14. 15. 16. & semper ex coniectura voluntatis adducitur atque excitatur, ad quam etiam caeteri omnes relati supra, se refe[sect. 57] runt, & vnanimiter statuunt, totam nane disceptationem, seu materiam coniecturalem es se, seu prae sumptam, atque ex coniecturis pendere, siue subsistere, & gubernari debere. Sicuri ex coniecturis totum fundamentum fecit, Menoch. dicto cens. 555. quem retulit in finalibus verbis d. prae sumpt. 148. Mastrillus etiam d. decis. 153. n. 160. Menoch. ipse d. cons. 1016. Fontanella claus. 6. dict. glos s. 3. p. 6. ex n. 1. vsque ad n. 24. Sic sane coniectura ipsa, & communis sententia[sect. 58] praedicta, tantio magis procedit, quando legatum factum es set personis coniunctis aut consanguineis testatoris, tum namque conditio nubendi imple retur per Religionis ingres sum; nam propter prae sumptam testatoris affectionem erga sanguine coniunctos, latius es set interpretandum; l. Aurelius, §. Titius testamento, ff. deliberat, legat, ibi: Prae sumptio enim propter naturalem affectum, facit omnia patri videri conces sa. Et in terminis obseruarunt Natta, in cons. 296. n. 6. Mastrillus d. decis. 153. n. 5. Pater Thom, Sanch. d. disput. 33. n. 32. in vers. hoc tamen fatendum est, folio 152. & omne supra relati ob seruarunt. Atque ex his credimus, deceptum Anton. Ga[sect. 59] leat. Maluas. in cons. 21. dum statuit generaliter, relictum causa dotis, intelligi de matrimonio carnali tantum, non autem de spirituali. Cum contrarium longe verius sit, & communi Interpretum placito probatum, vbi in contrarium non extent contrariae coniecturae, ex quibus colligi pos sit, testatorem de matrimonio carnali sensisse; tunc namque conditio nubendi, aut cum nubet, non impletur per Religionis ingres sum; nec mulier, cui legatum relictum est, vt matrimonium ineat, consequetur legatum, si Religionem ingrediatur; nam cum ex prae sumpta, coniecturatáque voluntate testatoris, praedicta resolutio communis subsistat, ea ces sante, atque contrariis existentibus coniecturis, ab ipsa communi sententia recedendum erit, & voluntas testatoris seruanda, quae primum locum obtinet, & velut lex seruari debet; atque ita eleganter explicauit istam materiam ex mente communi Menoch. lib. 4. dicta prae sumpt. 148. numero 16. in haec verba: Declaratur hic casus, quando ex antecedentibus, vel subsequentibus aliis legatis, colligi potest, testatorem sensisse de nuptiis temporalibus, non autem spiritualibus. Et idem semper intendit dict. cons. 555. l. 6. & dicto cons. 1016. vt statim dicam, Pater Thom. Sanch. d. disput. 33. num. 30. vbi quod ex contrariis coniecturis, ex quibus credimus testatorem de nuptiis carnalibus intellexis se, mulier ingrediens Religionem, non consequitur legatum; & citat Guiliel. Benedict. Mantic. Menoch. Ioann. Gutierrez, & alios ita tenentes: & vltra eum, idem etiam tenuerunt Mastrillus, d. decis. 153. num. 29. Borrellus, in cons. 33. num. 30. & sequent. Hippolyt. Riminald. in cons. 85. lib. 1. Stephan. Gratian. lib. 3. cap. 533. numero 23. & 24. Gutierrez etiam, de matrim. cap. 20. num. 27. Fontanella d. glos s. 3. p. 6. num. 5. fol. 492. vbi citat Osascum, Franchis, Thesaurum, Additionat Gammae, & se, & Anton. Fabrum, ita tenentes, notabiliter etiam Menoch. alio in loco, scilicet d. cons. 1016. in finalibus verbis, lib. 11. ibi: Non obstant nunc adducta in contrarium; quia illa locum habent, quando omnino versamur in dubio, ita vt dispositio conuenire potest, tam matrimonio spirituali, quam carnali; secus vero est, quando extant coniecturae, prae sumptiones, & argumenta ex quibus colligi potest, dispositionem de matrimonio loquentem intelligi pos se, & debere de carnali, non autem de spirituali, vt nostro in casu, in quo sine magna controuersia exi stimo, testatorem sensis se de ipso carnali. Et per tetum consil, ponderat, coniecturas nonnullas ex quibus colligebatur manifeste, quod testatrix illa sensis set de matrimonio carnali, non autem de spirituali; & maxime, quia legauit donnae Adrianae Nepti, vestes, sericas, & iocalia aurea, quae sine controuersia non conueniunt, Religionem profitenti, sed nuptae viro; sicuti manifestum est: a quantitate etiam summae legatae, coniecturam Menoch. deduxit, cum in ea te statricis regione, ingredientibus Religionem non consueuerit tam opulenta dos constitui, & numerari, vt latius ibi. Ita etiam alias coniecturas considerauit, contra nuptias spirituales, Fontan, tom. 2. claus. 6. glos s. 3. part. 6. ex n. 11. vsque ad num. 21. & ibi considerat alium casum, quando scilicet constaret, habuis se testatorem affectionem, & voluntatem, vt bona conseruarentur in familia; tunc namque credendum est, de nuptiis carnalibus tantum testatorem sensis se, non de spiritualibus; non enim voluntatem testantis habere, videri potest, is, per cuius personam fieri nequit, vt bona in familia conseruens tur: quod ex Vincent. de Franch. Peregrin. & Mantica, ibi statuit, & considerauit Anton. Faber, ad tit. C. de fideicommis s. definitione 25. vbi inquit ita definitum in Senatu Sebusiano. Concluditur ergo, quod quemadmodum condicto nubendi, impletur regulariter per Religionis ingres sum, ex coniectura voluntatis testatoris, vt supra dixi; ita quoque non impletur ex contraria voluntatis coniectura, prout in d. cons. 1016. probauit Menoch. & contrariae voluntatis coniecturam, ex eo quoque deduxit, quod testatrix dixis set, senos amaritar, quod idem est, ac si diceret, sine matrimonio, vel matri[sect. 60] monio non contracto, atqui, quando testator negatiue disposuit, vt si dicat, lego Titiae centum, si non nupserit, intelligitur? de matrimonio carnali, non autem de spirituali, vt cum Glos sa, Socin. & Bald. Nouello; obseruauit ipso cons. 1016. numero 3. & d. prae sumpt. 148. numer. 6. Huius sententiae ratio manifesta est, quia hoc casu mulier non retrahitur a Religione, sed potius ad eam ingrediendam, inuitatur, vt iidem Authores considerant, & vltra Menoch. Cardinalis etiam Mantica, lib. 11. tit. 18. numer. 26. in vers. & d notandum est: Pater Thom. Sanch. d. disput. 33. n. 3. in fine, vers. Tertia est Fontanella vbi supra, numero 23. Marius Giurba, ad consuetudines & natus Mes sanensis, cap. 3. d. glos s. 4. part. 1. n. 54. fol. 297. Gutierrez, de matrimonio, d. cap. 21. n. 27. & rationem differentiae, an conditio affirmatiue proferatur, an vero negatiue, adduxit Mantica d. tit. 18. n. 26. in vers. Neque alicui mirum. Et hic est secundus casus, siue obseruatio 2. huiusce materiae. Tertius casus, siue obseruatio 3. sit, quod quan[sect. 61] do testator legatum reliquit mulieri, si nupserit certae personae, vt puta Titio, hoc quidem casu, de nuptiis spiritualibus nequit intelligi; ideo mulier Religionem ingrediens non consequetur legatum; sicuti Menoch. ipse, lib. 4. d. prae sumpt. 148. ex num. 2. vsque ad n. 6. quod etiam probauit Mantica, Couarr. Costa, Ioannes Gutierrez, & alij, cum quibus, Pater Thom. Sanch. d. disput. 33. lib. 1. vers. Prima autem, num. 30. Ioannes Gutierr. de matrim. d. cap. 20. num. 27. Marius Giurba d. glos s. 4. num. 52. fol. 297. Fontanel. tom. 2. d. glos s. 3. n. 22. fol. 494. at si persona illa certa obiit antequam puella sit in mora, non obtinebit legatum vitam caelibem ducens, sed aliud matrimonium inire debet, quia de matrimonio carnali manifeste intellexit testator, vt cum Bald. Couarru. & Didaco Perez notauit Marius Giurba num. 52. Potest tamen, hoc in ca su, puella Religionem ingredi, & obtinebit legatum, quia cum matrimonium a testatore iniunctum implere nequeat, verisimile est, testatorem idem dispositurum, si in eo euentu, puella Religionem ingrederetur, vt cum Bal. idem Giurba notauit vbi supra. Et idipsum dicendum est, si testator reliquit[sect. 62] Tertio, si certae mulieri nupserit, tunc enim non consequetur legatum, si mulier Religionem ingres sa sit, Menoch. d. prae sumpt. 148. numero 7. Mantica, libro 11. tit. 18. numero 26. in vers. Sed si conditio respiciat personam tertij; A costa, in d. §, si arbitratu, limitat. 4. numero 5. Pater Thom. Sanch. d. disput. 33. numero 30. vers. Secunda est, Marius Giurba d. glos s. 4. num. 53. fol. 297. Ioannes Gutierrez, de matrimonio, d. cap. 20. num. 27. Quartus casus, siue obseruatio quarta sit, quan[sect. 63] do legatum generaliter relinquitur pro virginibus maritandis, vel vt virgines nubant, aut matrimonio collocentur; prout as sidue legatum relinqui solet generaliter, nullis designatis personis, siue non fauore certae, & determinatae personae, sed omnium virginum, aut consanguinearum familiae testatoris; tunc namque, vnanimiter statuunt Interpretes nostri, de matrimonio temporali, & carnali, non autem de spirituali dispositionem intelligendam es se; atque ita legatum ipsum deberi, contrahentibus matrimonium temporale, & carnale, non autem spirituale; sic sane ex veriori Interpretum sententia, multisque Interpretibus commemoratis, & fundans hanc partem, contrariae que opinionis fundamentis respondens, ex profes so disputauit, & ita resoluit Pater Thom. Sanch. lib. 1. d. disput. 33. n. 31. & tribus sequent. ex fol. 150. in fine, vbi videri poterit, & idem cum aliis multis tenet Fontanella, tom. 2. clausula 6. glos s. 3. p. 6. nu. 1. Ioannes Gutierrez de matrim. d. c. 20. nu. 27. Marius Giurba, ad consuetudines, d. c. 3. glos s. 4. p. 1. n. 48. vbi refert Nattam, Bae cam, Gutierrez, Loazes, Couarru. Paris. Anan. Cened. Masulum, & alios, & infert, exequutores, ad certam quantitatem pro virginum matrimonio distribuendam, deputatos, nihil pos se virgini Religionem in Monasterio profitenti dare, & refert & se, decis. 45. n. 33. ita tenentem. Et dis sentire Riccium collectan. 769. Mastrillum decis. 52. & id ipsum antea statuerat, cap. 2. glos s 12. p. 1. n. 39. & 40. fol. 242. vbi etiam improbat contrarium tenentes. Eáque excitatur principaliter ratione, quia defuncti voluntatem nemo potest mutare, etsi illi sit vtilius, cum hoc ad Papam spectet. Atque ex nu. 37. cum multis sequent. diligenter explicat, destinatum in certos pios vsus, an & quando, & a quo, conuerti, & commutari pos sit. Et de ratione differentiae, an certae & determinatae personae, vt matrimonium ineat, an virginibus vel consanguineis, nullis designatis personis legatum relictum sit; vide Marium Giurbam, cap. 3. d. glos sa 4. p. 1. num. 50. An autem, viduitatis conditio admittatur, si per[sect. 64] eam quis inuitatur ad matrimonium spirituale, vt si legatum alicui mulieri sit relictum, si religionem ingrediatur; & conditionem admitti, implerique debere, vt mulier legatum consequatur, & iustum es se, praemii spe, ad Religionem quem allici, post Bald. Castren. Corneum, Acostam, Couarruu. Anton. Gom. Anton. Gabriel. & Patrem Molin. resoluit Pater Thom. Sanch. de sponsal. lib. 1. disput. 34. n. 15. fol. 158. & vltra eum Gras sus, §. legatum, quae st. 50. nu. 13. An etiam legatum sub ea conditione ingrediendi Religionem relictum, debeatur, si ingrediens, anno nouitiatus, exeat, nec profes sus fuerit, disputat Thom. ipse Sanch. ibidem n. 16. & 17. & concludit, legatum deberi, dummodo ingres sus in Religionem bona fide, animo perseuerandi fieret, exitusque ex causa iusta es set, ita vt eo ingres sus, satisfieri pos set voto ingrediendi Religionem, prout latius ibi, vbi videri potest. Et ita intelligi potest, atque explicari debet communis illa resolutio, quod si testator legatum alicui relinquat, si Monasterium ingrediatur, aut sub conditione ingrediendi Religionem, & is Religionem ingres sus, ante profes sionem a Religione recedat, legatum perimatur; cum testator effectum rei spectas se videatur, l. 1. §. haec autem verba, ff. quod quisque iur. vt scilicet religiosus, vel religiosa fieret, quod ante profes sionem contingere non solet, c. 1. de regul. lib. 6. vnde animo fraudandi magis, quam in profes sione perseuerandi, ingres sus ad Religionem videtur, sicuti ex multis aliis Authoribus resoluit Tiraquel. de retract. lib. 1. §. 1. glos sa 8. numero 33. Petrus Gillen. in l. si quis haeredem 7. n. 4. C. de instit. & substit. fol. 520. id namque ita temperari potest, prout Pater Thomas Sanch. constituit. Vltima denique obseruatio sit, dum inquiritur, si legatum a patre, vel ab alio factum sit mulieri de mille, si nup serit, & de centum, si religionem ingrediatur, an si Monasterium ingres sa fuerit, debeat consequi mille, vel centum duntaxat, que quidem vetus est quae stio in qua non solum Doctores antiqui, sed etiam Recentiores, inter se dis sentiunt, & pugnant . Et antiquitus Ricard. Malumb. & Thom. de Formaginis ex proposito disputarunt eam, & vtramque disputationem refert Ioan. Andreas, & Albericus etiam, & vterque eorum opinionem sequutus est, quod scilicet mulier mille consequi debeat etiam si monasticam vitam elegerit, & ita etiam concludunt Battol Mathesilan. Roman. Anton. de But. Abbas, Aretin. Felin. Alexand. Anan. Imola, Socinus vterque, Ruinus, Iason, Decius, Paris. & Alciat. quos in vnum conges sit Cardinal. Mantica, de coniectu. vltim. volunt. lib. 11. tit. 18. nu. 27. fol. 561. Roland. a Valle, in cons. 35. vol. 3. vbi latis sime de hac quae st. & ex vtroque latere, pluribus, concludit, omnem iustitiam es se pro Monasterio, & num. 16. in vers. & d praemis sis; dicit hanc opinionem melioribus rationibus, & authoritatibus es se munitam, & pro ea citat eosdem Authores, quos Mantica & addit Thom. Ferrar. Marsilium, Campegium, Boerium, & alios num. 16. sequuntur etiam hanc opinionem Beroi. in cons. 51. num. 18. vol. 2. Petrus Surd. in cons. 192. num. 20. lib. 2. Gras sus, §. legatum, quae st. 50. nu. 12. qui etiam pro hac parte multos commemorat in vers. & d contrariam partem 3. Anton. Gabriel, commun. conclus. lib. 4. tit. de legatis, conclus. 2. Costa, in d. l. cum tale, §. si arbitratu, ampliat. 11. num. 5. Euerardus, loco, a matrimonio carnali ad spirituale, num. 8. Ancharan. quae st. 20. familiar. num. 5. & sequent. vbi subdit, ab hac opinione non es se recedendum; Parisius, in cap. in praesentia, de probat num. 219. Marta, de iurisdict. 4. part. cap. 80. Emmanuel Rodrig. tom. 2. quae st. regul. quae st. 127. art. 1. Ioannes de Monte Sperello, in cons. 252. nu. 3. Fabius Turretus in cons. 4. nu. 11. & sequent lib. 3. & in cons. 74. ex num. 4. lib. 2. Hondedeus in cons. 62. lib. 1. hanc etiam opinionem magis probauit D. Perez de Lara, de anniuersar. lib. 1. cap. 21. num. 25. & pro ea retulit Bartol. Felin. Decium, Iasonem, Conuarruu. Menchacam, Parisium, Cordubam de Lara, Roland. Ioann Gutierrez, Cacheran. Didacum Perez, Baezam, & D. Spino: eandem quoque sententiam amplexi sunt, D. Garcia Ma strillus, decis. 153. numero 9. & tribus sequent. Carolus de Tapia, in authent. ingres si, verbo, ingres si, cap. 1. nu. & 12. Maluasia in cons. 21. num. 17. & 18. volum. 1. alios etiam plures pro hac opinione retulit Cenedus, practicar. quae st. 35. num. 1. per totum, infinitos Marius Giurba, ad. consuet. & nat. Mes sanens. cap. 3. glos s. 4. part. 1. num. 18. fol. 290. Et huius partis fundamenta principalia expendunt, eisque satisfaciunt, & responsum praebent, Cardinal. Francisc. Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 11. tit. 18. num. 28. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 83. num. 26. Cenedus, d. quae st. 35. ex n 1. vsque ad num. 6. & num. 16. & quatuor sequent. fol. 326. vbi respondet fundamentis eisdem partis contrarie, vt ibi videri poterit, quoniam transcribendi vitium semper abhorreo. Contrariam tamen sententiam, quod imo voluntas testatoris praecise seruari debeat, vt si mulier religionem ingres sa fuerit, centum tantum consequi valeat, firmis sime tenuerunt Bald. qui dicit, quod ita seruat consuetudo; nam Monasterium non debet admitti, contra voluntatem testatoris expres sam: & alibi dixit ipse Bald. communem ob seruantiam, & naturalem aequitatem ita se habere; tenuerunt etiam Fulgos. & Cuman. ex ratione apertis sima, quam etiam Bald. sensit, dum dixit, naturalem es se aequitatem, quia scilicet ingredientibus Monasterium, & paupertatem profitentibus, secundum laudabiles consuetudines, multo minus potest sufficere, quam si nupserit in seculo, propter onera matrimonij, quae (vt experientia docet) sunt grauis sima, & hanc Baldi opinionem, es se aequiorem, testantur & eam sequuntur Ancharanus, Cumanus, Salicet. Castrens. Corneus, Alexander, Ia son, Brunus, Decius, Crotus, Didacus Couarru. qui hanc opinionem sustinet, & sic pro contraria allegari non potest; Gualdensis, Alciatus, & Antonius Gabriel, quos pro hac parte commemorauit Cardinal. Mantica, lib. 11. d. tit. 18. num. 29. & ipse eam tuetur, Menoch. quoque lib. 4. prae sumpt. 83. numer. 23. Iacob. Philip. Portius, concl. 13. commun. Peregrin. de fideicommis s. art. 28. num. 73. vbi inquit: Et hoc iure apud nos vtimur. Et quod ab hac opinione, quam consuetudo roborauit, recedendum non es se; sequuntur etiam Ceuall. q. 241. Acac. de Ripol. ad l. Titio centum, 71. num. 20. ff. de condit. & demonst. Pat. Ludou. Molin. tom. 1. tract. 2. disp. 207. fol. 1268. Ioann. Gutier. (qui pro contraria opinione allegari non poterit) canonicar. lib. 1. cap. 32. num. 58. Pater Thom. Sanch, de sponsal. tom. 1. d. disp. 34. num. 13. fol. 157. qui addit num. 14. quod quamuis impium sit, testatorem, aliquam adiicere conditionem, eo fine, vt a Religionis proposito aliquem auertat; tamen iustis sime pos se, minus legare filiae, aut alteri mulieri, si Religionem ingrediatur, quam si nubat, non vt eam a Religionis proposito retrahat, sed quia maior dos nubenti neces saria est: & quia maiorem bonorum partem vult porteris, & familiae relinquere, quae ex sententia Didaci Couarru. Patris Ludouici Molinae, & aliorum, quos ibi commemorat. & Bald. opinionem in puncto iuris veriorem es se, & voluntatem testatoris omnino seruandam, profitetur And. Fachin. controuers. lib. 5. cap. 14. fol. 614. atque ex proposito fundat, & infert ad multa Cenedus d. q. 35. ex num. 6. cum sequent. vs que in finem capitis, Stephan. Gratian. in additionibus ad decis. 40. numer. 10. vbi quod Rota sequitur hanc opinionem, & non contrariam: Carolus de Gras sis, de effect. Clericat. in praeludiis num. 404. fol. 63. qui pro hac opinione infinitos fere commemorauit, scilicet Ioann. And. Anton. de But. Felin. Beroum. Abbat. Bald. Alexand. Socin. vtrumque, Alberic. Roman. Iason. Ripam, Marsil. Campeg. Mathesil. Riminald. iun. Gabriel. Saray, Boer. Crot. Ruin. Decium, Durand. Villalob. Achilin. Laderch. Mastrillum, Galganet. Mohedan. Anton. Gabriel, Ioann. Asin. Decian. Sfort. Pet. Greg. Didac. Per. Michael de Palac. Ioann. Gutier. Couarru. Doctorem Spino, Intrigliol. Brunor. a Sole, Roland. Maluas. Turret. Costam, Ferar. Paris. Siluest. Mant. Cord. de Lar. Nicol. Monsium, Emmanuelem Suarez, & Menoch. vno duntaxat loco, hoc est, in con sil. 169. libro secundo, non autem in caeteris locis relatis supra. Eandem quoque opinionem constanter tuetur Marius Giurba, ad consuetud. Senatus Mes sanensis, cap. tertio, glos sa quarta, parte prima, numero 19. videndus ex numero 18. fol. 290. vsque ad. numerum 33. ex folio 290. vbi etiam pro hac parte citat permultos, & concludit, hanc opinionem veriorem es se, & adducit Patris Thom. Sanchez placita quaedam. Ipse vero pro pleniori resolutione duos casus constituit. Primus est, si testator simpliciter dixerit, lego Titiae centum, vt nubat, vel pro dote, & tunc si ingrediatur Monasterium, legatum consequetur; quia de nuptiis etiam diuinis intelligitur, nisi repugnet testatoris voluntas, vt supra diximus, & multis relatis comprobat ibi numero 23. Secundus casus est. Si testator legat centum, vt nubat, at si Religionem ingrediatur, legat quinquaginta; & tunc iuridice, & iuxta veriorem opinionem statuit, ab omni prudentia alienum videri, dari integrum legatum profitenti Religionem contra expres sam testantis voluntatem, qui potuit libere summam non relinquere, vel saltem minuere; & latius comprobat ibi ex numero 28. vsque ad numerum 33. vbi rectis sime obseruauit, superiora intelligenda fore, quando extraneae, vel consanguineae mulieri post legatum relinquitur ad modum prae dictum: nam si filiae, vel descendenti, cui legitima debita es set, legatum relictum fuis set, tunc parentes non pos sent conditionem adiicere, ex qua minuatur legitima, quae nullum onus recipit, ex l. quoniam in prioribus, cum vulgatis, C. de inofficioso testamento, quod indubitatum, & certum est. ADDITIO. POst haec absoluta & scripta, inueni, Marcum Anton. Genuens. practicab. Ecclesiastic. tricenario 13. quae st. 388. num. 3. folio 421. & 422. contendis se aduersus communem receptámque sententiam, legatum pro virginibus maritandis relictum, etiam non designatis certis personis, pos se dari virginibus ingredientibus Religionem, & executores pos se eis distribuere, cuius contrarium ex Mario Giurba, & aliis, supra resoluimus; & tenuit, Thomas Valascus, allegation. 52. numero septimo, & sequent. folio 303. vbi expresse, quod si quis mandat distribui bona sua virginibus maritandis, non pos sint distribui in virgines ingredientes Monasterium. Cogita tamen, vtrum for san tentari pos sit, & iuxta prae sumptam quidem testatorum voluntatem, qui si de hoc interrogati fuis sient, aut meminis sent, ita verisimiliter respondis sent; legatum huiusmodi, pro virginibus maritandis relictum, pos se haeredem, vel executorem testamentarium prae stare virgini ingredienti Religionem; nec videri quod formam mandati, aut commis sionis in hoc excedant, sed melius forsan, & pinguius adimpleant; omnia namque, quae te statorem excitare potuerunt, vt in opus pium praedictum bona distribui desideraret, & operis pij, in virgines maritandas distributio specifice expres sa, ita militant, si virgini ingredienti religionem legatum prae stetur, quam si nubenti daretur; nec minor meriti, & piae caus ae, aut animae testatoris fauorabilis minus causa excogitari valet; quod negari non potest, & vere vrgere ea, quae Marcus Anton. Genuens. dicta quae stione 388. numero tertio, per totum, in haec verba excogitauit: Quaeritur etiam, an executores dati ad virgines maritandas, pos sint dare aliquam quantitatem virginibus ingredientibus Monasterium. Et videtur, quod non pos sint: quia hoc non habetur in mandatis, & fines mandati non sunt transgrediendi, l. diligenter, ff. mandati. Praeterea maritare pauperes virgines est pia causa, quae non potest excludi per alium pium vsum, Clement. quia contingit, de relig. domib. & ita tenet Bald. in Authent. nisi ro gati numero 11. vers. Quaero nunquid Monasterio, C. ad Trebellian. sequitur Felin. in cap. Ecclesiae sanctae Mariae numere 93. de constitut. Natta consilio 296. numero primo, & tertio, Cardinal. Mantica, loco citato, numero vigesimo tertio, vbi declarat vna cum Natta, quando testator voluerit aliquid erogari in subsidium maritandi filias haeredum: tunc legatum intelligitur ei quoque relictum, quae velit ingredi Monasterium. Mihi vero videtur simpliciter dicendum contrarium, vt executores ad distribuendum dotem pro pauperibus puellis dotandis, pos sint distribuere ingredientibus Mona sterium. Est enim validum argumentum de matrimonio carnali ad spirituale, cap. secundo, de translat. Praelat. cap. quoniam frequenter, §. porro, vt lite non contest. cap. cum inter Canonicos, de electione. Item faciunt multae decisiones: Nam statutum disponens filiam contrahentem matrimonium carnale debere dotari, habet locum in filia ingrediente, & profitente Religionem approbatam; vt tradit singulariter Petr. de Ancharan. in consilio 180. in cap. paucis verbis. Item bona subiecta restitutioni pos sunt alienari, pro dote filiae contrahentis matrimonium carnale, authentic. res quae, C. commun. de legat. ita etiam poterunt alienari pro filia ingrediente Monasterium; vt ibi tradunt Bartol. & Bald. & alij communiter. Item quaecumque relicta sub conditione nuptiarum, vel donationis ante nuptias, debentur ingredienti Religionem, §. sed & hoc prae senti, in Authent. de sanctissimis Epi scop. & multa pos sent adduci cumulata per Euerard. in loco citato. a matrimonio carnali ad spirituale. Praeterea in testamentis voluntas testatoris, & intentio principaliter spectanda est: vulgata 1. in conditionibus primum locum, ff. condition. & demon strat. sed finalis intentio testatoris legandi puellis pauperibus, fuit, prout solet es se apud omnes, vt puellarum honestas in tuto ponatur, & liberentur a periculo meretricandi cum perditione animarum suarum, & aliorum: quae intentio melius seruatur, si puellae ingrediantur Religionem: stante ergo identitate rationis, imo maioritate, di sposita in matrimonio carnali procedunt in spirituali; vt supra fuit dictum. Non obstat, quod executores sunt commis sarij, & non debent excedere fines mandati. Quia si consideretur intentio te statoris, vt honestas puellarum ponatur in tuto; non exceduntur, imo magis seruantur; & quando agitur de exces su mandati, intentio est attendenda, iuxta formam l. si hominem, ff. mandati, & ex his patet responsio ad alia quae adduci pos sunt. Hactenus is Author, qui pro se, duos maximique nominis Authores expendere pos set, Pari sium inquam, in cons. 26. num. 36. vol. 4. Surd. in tractat. de alimen. tit. 1. q. 93. num. 36. fol. 136. vbi in hunc modum scriptum reliquit: Vnde durum mihi videtur, quare executores dati ad maritandum virgines, non possint distribuere, in puellas ingredientes religionem. Ideo verior est resolutio Paris. in cons. 26. n. 36. Volum. 4. Idem etiam tenuerunt Muta, Riccius, & Garcia, quos retulit Marius Giurba, ad consuetud. Senat. Mes sanenssis, cap. 2. glos sa 12. p. 1. num. 40. fol. 242. & cap. 3. glos s. 4. p. 1. num. 48. fol. 296. vbi ita tamen eos improbat, & quamuis defuncti voluntatem immutare nemo pos sit, etsi illi sit vtilius, cum hoc ad Papam spectet, vt d. c. 2. glos s. 12. p. 1. num. 39. & 40. ipse Giurba notauit, multorumque allegatione comprobauit. Et antea num. 37. fol. 242. vbi quod destinata inter viuos, vel in vltima voluntate, ad vsum pium, in alium conuerti, vel alterari non pos sunt, sine summi Pontificis authoritate, Clementina, quia contingit, & ibi Doctores, de Reli giosis domibus, & repetit inferius num. 43. fol. 243. Attamen in proposita specie non immutare voluntatem executor videtur, sed potius melius implere, siue id facere, quod fieri testator ordinas set, si id cogitas set, ex quo Deo nupsit, & matrimonium spirituale contraxit mulier, quae Religionem ingres sa fuit; prout resolutiue, post Garciam probauit Riccius, collectan. 769. in vers. Sexto, quia deputati. Vnde & dubia redditur communis altera Doctorum sententia, de qua supra, quod si nullis designatis personis, sed mulierum matrimonio, legatum indefinite relinquitur, mulieri Religionem ingredienti dari non pos sit, nec ei debeatur. Ego sane agnosco, ex communi Interpretum placito id procedere; siue vnanimiter Scribentes ita tradidis se, & quod pauci dis sentiant; te statoris tamen voluntati tacitae, siue prae sumptae, & verisimili, fini etiam eiusdem, in quem pium opus dirigitur, vsque adeo forsan repugnare, vt verisimiliter credi non debeat, voluis se ipsum legati commodo eas priuare, quae Religionem ingrederentur, sed nupturis reliquis se, quia a communiter accidentibus, pauperes frequentius nubunt; nec ingres suris Religionem, dos virginibus maritandis relicta, sufficere pos sit, nec soleat, vt experientia docet; sed si aliunde mulier ingredi Religionem pos sit, & commodo legati, atque aliis sibi subueniendo, Deo nubere, siue matrimonium spirituale contrahere, quod ideo beneficio legati ipsius excludi debeat, durum mihi, atque in humanum non modo, sed etiam voluntati testatoris prae sumptae repugnans videtur. Profiteor tamen (vt supra dixi) communi Interpretum placito, contrarium receptum, sed ex prae sumpta voluntate difficile semper videri, & fortas sis aliis placiturum; nec pos se concludentem rationem differentiae as signari, quare magis legatum debeatur mulieri Religionem ingredienti, quando certae, & determinatae personae relictum fuit legatum, quam vbi non designatis personis factam est; siue non concludere eam, quam Marius Giurba, in locis antea relatis, adduxit; & ideo matura consideratione deliberandum es se, cum casus occurret: vere namque, vno & altero casu, pro maritandis mulieribus, aut his, quae matrimonio collocabuntur, legatum relinquitur; iuxta communem autem loquendi vsum, verbum, maritandis aut pro matrimonio, semper intelligitur de matrimonio carnali, non autem de spirituali; nec differt quoad hoc, an certae. & determinatae personae, an nullis designatis personis legatum sit relictum; verbum namque ipsum, pro matrimonio, aut pro maritandis, semper vnum, & idem est: quare ergo magis vno casu, quam altero, verificari potest in nuptiis spiritualibus, aut prae sumpta illa testatoris voluntas, cur vtrique casui adaptari non debebit, aut neutri quidem poterit, ob eandem rationem. Quod si adhuc instes, mulierem certam, & determinatam, cui legatum relictum est, si nup serit, aut cum nubet, vel pro eius matrimonio, magis dilectam, & specifice nominatam, siue maiorem affectionem videri habitam ad eam, quam ad incertas, & non designatas personas; atque ideo fauorabiliorem pro ea interpretationem sumendam: Respondetur, id quidem non concludere, vt diuer sum ius statui debeat in proposito prae senti; vtrique namque, siue vno, & altero casu, sub eadem conditione, & vno verborum contextu, siue forma, legatum relictum est. Quae cumque etiam mulier, siue certa, & determinanda, siue ex virginibus, aut consanguineis certificanda, aequalem voluntatem testatoris habet, vt pro nuptiis scilicet, aut cum nubet, legatum consequatur; atque ita, eadem existemte voluntate, eadem verborum forma, eadem causa; quare magis vno casu dicenda est impleta conditio per matrimonium spirituale, quam altero? quoad affectionem quidem, & maiorem quantitatem prae standam pos set inter has differentia constitui, quoad hoc tamen, nulla concludens reddi potest; & cum vtrumque legatum in opus pium factum sit, fauorabilem, & latam interpretationem accipere debet; Natta, in consilio 626. per totum, libro tertio, Hippolyt. Rimanald. in consilio 117. numero decimo tertio, & decimo quarto, libro secundo, & in consilio 234. numero 162. libro tertio, Hondedei, in consilia quinquagesimo septimo, libro secundo. Et denique, hanc eandem, quam ego defendo, tuetur sententiam, Pat. Basilius de Leon, de impediment. matrim. causa. vigesima septima, quae stione secunda, ex vers. Ex his colligo, fol. 206. & 207. # 91 CAPVT XCI. Ex eadem cap. praecedentis materia, & Interpretum placito illo communi, quod habilitas, aut qualitas neces saria ad succedendum, praecise ades se debet eo tempore, quo succes sio defertur; nec sufficit ante existens, aut postmodum superueniens; cum tempore delatae succes sionis interuenire debeat. Ex qua infertur ad explicationem, atque resolutionem eorum, quae D. Ludou. Molina in dubium excitauit, acritérque, & constanter defendit; maioratus scilicet succes sionem, in pendenti, etiam per momentum, existere non pos se; sed mortuo vltimo pos ses sore, illico ad proximiorem deferri: & idcirco, eum, qui tempore mortis vltimi pos ses soris proximior inuenitur, irreuocabiliter in maioratu succedere debere. Adeo vt si ex post facto nas catur alius, vel superueniat, qui si eo tempore natus fuis set, vel iam natus haberet tunc qualitatem eam, quam nunc habet, succes surus fuis set; succes sio non sit ab illo auocanda. Rursus per contrauentionem, & alienationem rerum maioratus, verum succes sio maioratus transeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, seu ad illum proximiorem, qui postea natus fuit ante mortem vltimi pos ses soris, idque re integra, vel non integra, aut lite mota, & pendente, vel non pendente. Accurata equidem, & diligens admodum explanatio, & resolutio, quae nouem ca sus principaliter continet, atque constituit, & nisi ingenti studio, originalique, & prolixa omnium Scribentium lectura, sic perfici non potuis set, prove hic videbitur. Deinde, si a maioratus succes sione fuit aliquis exclusus propter aliquam inhabili tatem, vel quia filios non habebat, qui si nati es sent succederent; vel quia alium maioratum pos sidebat, si postea inhabilitas, aut causa exclusionis ces sauerit, vel etiam superueniat, maioratus succes sione iam acquisita, aut filij nascantur, an ipse, vel filij eius admitti debeant in praeiudicium iuris iam alteri quae siti. Filia etiam vltimi maioratus pos ses soris, propter Masculum remotiorem semel exclu sa, an praeferri debeat alteri filiae alterius vltimi pos ses soris, si Masculi, etiam remotiores deficiant: vbi redintegrationis (provt Interpretes enuntiant communiter) articulus explicatur diligentis sime. In fideicommis sis quoque, & primogeniis, quam verum sit, siue qualiter intelligendum vulgatis simum illud axioma (in cuius applicatione frequentis sime Doctores aequiuoce proces serunt) quod scilicet semel exclusus, perpetuo exclusus cen seatur. Praeterea, foeminae per lineam masculinam descendentes, an admittantur ad succes sionem fideicommis si, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam mas culinam descendunt: de quo Author metipse, in commentariis controuersiarum libri secundi, cap. 2. per totum. Denique, quando agnati Masculi perpetuo vocantur, an ipsis deficientibus, foemina agnata admitti debeat, & omnibus Masculis cognatis praeferri? Quod exornatur. SVMMARIVM. -  1 In maioratus successione, proximitas tempore mortis vltimi maioratus pos ses soris, seu delatae ip sius maioratus succes sionis, an considerari debeat adeo praecise, vt etiam si ex po st facto nas catur alius, qui si eo tempore natus fuis set, vel iam natus, qualitatem aliquam haberet, quam nunc habet, eum, qui in maioratu succes sit, excluderet; non sit succes sio semel delata, atque acquisita, auocanda. & per totum cap. -  2 Proximior tempore mortis vltimi maioratus pos ses soris conceptus, remotiores iam natos, in maioratus succes sione praecedit. -  3 Conceptus pro iam nato habetur in fauorabilibus. -  4 Proximitas in maioratibus, tempore mortis vltimi pos ses soris, non autem institutoris consideranda est. -  5 Habilitas seu capacitas maioratus succes soris, tempore mortis vltimi pos ses soris, seu delatae successionis, inspicitur. -  6 Proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti sunt tempore delatae succes sionis, in maioratibus non attenditur. -  7 Actus semel perfectus, non vitiatur, etsi deueniat ad casum, a quo incipere non potest. -  8 Admis sus semel ad maioratus succes sionem perpetuo admis sus censendus erit. -  9 Feudum, quod semel fecit transitum ad foeminam, ob masculi defectum, non amouetur ab illa, etiam si masculus superueniat. -  10 Dominij acquisitio perpetua es se debet. -  11 In maioratus succes sione, etiam si tempore mortis vltimi pos ses soris, aut delatae successionis, quis proximior sit, id non sufficere, sed a proximiore, postmodum nato atque concepto praeferendum, excludendumque es se eum, ad quem semel successio delata fuit. Idque ex sententia quamplurimorum, Quorum fundamenta expendit, atque ex profes so adducit Ludou. Molin. Et fundamentis contrariae partis (quam ipse sustinet) ex proposito quoque satisfacit, responsumque praebet. Et de veritate vtriusque, late inquiritur per totum cap. -  12 Proximior tempore mortis vltimi pos ses soris, in maioratu irreuocabiliter succedere debet. Adeo vt si ex post facto alius proximior inueniatur, successio non sit ab illo auocanda. Idque ex sententia eiusdem Ludou. Molinae, cum qua vltimo loco remanet. -  13 Tempus mortis vltimi pos ses soris, quoad proximitatem in patronatibus, anniuersariis, feudo, atque emphyteusi, & fideicommis so, iure maioratus relictis, considerandum est. -  14 Conditio negatiua in primogeniorum successione, tempore mortis vltimi pos ses soris purificatur. -  15 Conditio negatiua, quae ad certum tempus refertur in illo purificatur, nec est aliud tempus expectandum. -  16 Conditio negatiua in aliis dispositionibus extra maioratus, tempore mortis vltimi pos ses soris non verificatur, sed tempore, quo impossibile sit, affirmatiuam impleri non pos se. -  17 Alienatione rerum maioratus facta, vtrum successio maioratus transeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, seu ad illum proximiorem qui postea natus fuit ante mortem vltimi pos ses soris. Quemadmodum Ludou. ipse Molina explicauerit. Et de aliorum sententiis, numeris seqq. maxime numero 22. & 23. & latius ex num. 51. -  18 Ad maioratus successionem semel admis sus, quia delatae successionis, aut mortis vltimi pos ses soris tempore proximior erat, an irreuocabiliter succedere debeat, adeo vt si ex po st facto alius proximior natus sit, vel is, qui nunc habet qualitatem neces sariam, quam tunc non habebat, appareat; successio non sit ab illo auocanda. Quemadmodum vltra Molinam, alij quamplures Authores explanauerunt, atque resoluerunt. De quibus longa serie commemoratio fit num. seqq. -  19 Didaci ab Aluarado resolutio in hac materia recensetur. -  20 Pelaez a Mieres in explicatione, atque resolutione dubij illius, vtrum scilicet faemina, semel ad maioratum propter defectum Masculorum admis sa; si postea masculus superueniat, excludatur ab eo. Ludouici Molinae placitis, & resolutioni conuenire omnino; & ipsum Authorem adnotas se nonnulla, quae scitu, & notatu sunt digna, prout hic ebseruatur. Et Mieres eiusdem locus digeritur infra, num. 55. & seqq. -  21 Velazq. Auendani in eo dubio, vtrum scilicet na sciturus, inuitatus ad maioratus succes sionem qui tempore delatae successionis natus non erat, admitti debeat si postmodum nascatur; sententia, & resolutio proponitur. -  22 Et in eodem dubio, in terminis etiam quae stionis propositae per Molinam, Blasij Flores Diaz de Mena obseruationes commemorantur, & infra num. 53. Et nonnulla adnotantur, provt hic videbitur, & latius num. sequenti. -  23 Patris Ludouic. Molinae, in eodem dubio excitato supra, num. 18. obseruationes, atque resolutiones, ex profes so expenduntur, at que ingenue, & dilucide digeruntur infra, num. 44. & 48. & vide etiam num. 54. -  24 Ioannis Gutierrez, in consil. 1. & 2. placita nonnulla, quae Ludouici Molinae resolutioni conducibilia sunt expenduntur. -  25 Azeuedi etiam, Hieronymi de Ceuallos, & D. Perez de Lara in eodem proposito traditiones recensentur. -  26 Stephani Gratiani, Flaminij Chartarij, Ludouici Casanate, & Michael. Gras si in ipso proposito obseruationes commemorantur. -  27 Relandi a Valle, Tiberij Deciani, Ioannis Cephali, & Hippolyti Riminaldi in eisdem articulis scripta conducibilia, in medium proferuntur. -  28 Iacobi Menochij consilia nonnulla expenduntur, quibus eandem resolutionem, quam Molina su stinuit, amplectitur ipse Author. -  29 Et pro eadem Melinae sententia Iacob. Bereta, tribus in locis adducitur. -  30 Alexandri Raudensis resolutio, Ludouici Molinae sententiae, & resolutioni contraria, proponitur, atque enucleatur, prout latius hic. -  31 Hieronymus Magonius, decisione Florent, nonagesima prima, in articulo praedicto, qualiter se habuerit, & Ludouici Molina sententiae an as sentiat, vel dis sentiat, egregie demonstratur. -  32 Senatus Neapolitani, decisione 169. definitio, de qua longa serie Vincentius de Franchis sermonem instituit, sic explicatur, atque enucleatur, vt Ludouici Molinae resolutioni obstaculum, & contrarietatem non faciat. -  33 Hieronymi Gabrielis, & Ioannis Vincentij Hondedei resolutiones, conuenire omnino eiusdem Molinae sententiae prout hic ostenditur. -  34 Alciati, Anguis so. Panciroli, Albani, & Tornielli placita (qua ipsius Molinae sententiam, & opinionem confirmant) expenduntur. -  35 Cardinalis Francisci Manticae, & Simonis de Prae tis in ipso proposito, & tractatu huiusce cap. ob seruationes proferuntur. -  36 Petri Antonij de Petra, in eodem dubio hactenus excitato, annotationes adducuntur. -  37 Petri Surdi, decis. 130. per totam, resolutiones expenduntur, & ita dilucide diluuntur, vt in diuerso casu procedere, nec in terminis excitatis per Molinam locum obtinere, euidenter appareat. -  38 Eiusdem quoque Petri Surdi, in consil. 125. lib. 1. longa serie agitata quae stio proponitur, & ibidem tradita, enucleatur, vt Ludouici Molinae, placitis non aduersentur. -  39 Marci Antonij Peregrini in materia huiusce cap. propositiones, atque obseruationes referuntur, & de eisdem agitur prout latius hic. -  40 Author vero. vt vtrumque ipsius Molinae articulum , tam proximioris tempore delata succes sionis maioratus, semel admissi; quam per alienationem, & contrauentionem admittendi, explicet; nonnulla obseruanda, atque constituenda duxit, quae ingenti, assiduóque studio sic digeruntur, vt ab solutam, in signemque praestent resolutionem, atque explanationem, prout hic videbitur. -  41 Et primo constituit, ingentem es se, & magnam huiusce disceptationis difficultatem, & de ratione, prout latius hic. Secundo constituit, articulum, & disputationem non versari, quando expres sa adest testatoris, institutorisve maioratus dispositio, quod singulariter enucleatur. Et communes Interpretum doctrinas, atque resolutiones, quando nascituri expresse vocantur, siue expresse vocati censentur, Hispanorum primogeniis non adaptari, euidenter demonstratur. -  43 Tertio constituit, tacitam, prae sumptamque & coniecturatam testatoris dispositionem, id ipsum, quod expres sam efficere pos se in hac materia, vt morientium dispositiones in suspenso stare pos sint, & iura postmodum natorum confirmari; quod etiam latius hic probatur. Atque ex coniecturis Ludou. Molinae sententiam ces sare, concludenter, & quamplurimorum authoritate, & sententiis ostenditur. -  44 ibidem quoque Ludou. Molin. Pat. Ludou. Molin. Velazq. Auend. & Alexand. Raudens. contrarietas, singulariter expenditur, atque perpenditur, provt latius hic, & infra n. 48. -  45 Quato constituit, Ludouici eiusdem Molinae sententiam indubitanter procedere, quoties maioratus institutio ita facta ordinataque fuerit, vt post mortem vltimi pos ses soris proximior vocetur, proximiorésve ad succes sionem suo ordine inuitentur de quo latius hic. -  46 Et id ipsum dicendum es se, quando ad tempus mortis vltimi pos ses soris maioratus institutor se restrinxerit, siue se restrinxis se ex forma verborum videatur; quod latius comprobatur, atque exornatur. -  47 Et proponitur alter casus quando ad succes sionem admis sus, non habebat qualitatem a testatore, institutoréve maioratus requisitam, & superuenit alter, qui eam qualitatem, habet, an ab eo, qui succes sit, auocari debeat, necne, successio. -  48 Quinto constituit, dubium praecipuum huiusce cap. & quae stionis, hactenus agitatae, versari in terminis, in quibus ipse Molina speciem quae stionis eiusdem proposuit. Quando scilicet post mortem vltimi pos ses soris filij alicuius Tertij (qui non vocatur) ad successionem inuitantur, & in defectum filiorum eius dem Tertij, alij substituuntur. Prout latius hic, vbi pro vna, & altera parte fortissima fundamenta expenduntur, ex quibus articulus redditur satis difficilis, & ambiguus. L. 45. Tauri constitutio, ingeniose & subtiliter applicatur, atque discutitur. Et an pro Molin. ita fortiter vrgeat, vt ipse existimauit, illustriter, & singulariter excitatur. Ac denique disceptationis eiusdem matura, ac diligens resolutio, & deliberatio commendatur. -  49 Sexto constituit Author, dubium singulare es se, an Ludouic. Molinae opinio (quando absque contradictione procederet) limitanda sit, aut contraria Pat. Ludou. Molin. & aliorum, facilius procedat. Quando tempore mortis vltimi pos ses soris, vel delatae successionis, non est certus omnino succes sor, sed potius ob clausulas, siue modum, aut formam. vocationum, adeo incertus, vt super successione lis pendent, & lite pendente nascatur alius, qui gradu proximior est. An is succedere debeat, & ab aliis successionem auocare possit. Ad quod eiusdem Ludou. Molin. locus, fortiter inducine, & huic casui mire applicatur, prout latius hic. -  50 Vbi etiam Taurinae dictae constitutionis 45. obseruationes nonnullae, non vulgatae, & admodum notabiles, in medium proferuntur. -  51 Septimo constituit, quid dicendum in altero casu alienationis scilicet rerum maioratus, vtrum successio maioratus transeat ad ilium, qui tempore alienationis proximior erat, seu ad illum proximiorem, qui postea natus fuit. Vbi primo loco Ludouic. Molinae obseruationes in medium proferuntur, quae aequitate magis, quam stricto iuris rigore subsistunt, prout ipse suo ore profitetur. -  52 Exterorum quorundam, Pelaez etiam a Mieres, & aliorum placita contraria referuntur. -  53 Blasij Flores Diaz de Mena locus in dubium excitatur. -  54 Pat. etiam Ludou. Molinae opinio, Ludou. Molinae opinioni contraria, commemoratur. -  55 Authoris sententia proponitur. -  56 Ac denique pro enucleatione, atque accurata explanatione obseruationum Ludou. Molin. Pat. Ludou. Molin. Pelaez, a Mier. Blasij Flores Diaz, & aliorum nonnulla adnotantur, atque traduntur, quae ingenti equidem, assiduóque, & prolixo studio digeruntur. -  57 Octauo Author ipse constituit, an verae sint, ac procedant de iure illationes, atque obseruationes quatuor praecipue Pelaez a Mieres, in hac eadem, qua versamur, disceptatione; vtpote, cum ips ae, ex antea dictis, & fundamentis illis duodecim, per Ludou. Molin. ponderatis pro sua opinione, dependeant. Exclusus scilicet a maioratu propter furorem, vel aliam inhabilitatem, si postmodum efficiatur capax, an admittatur, & ius suum recuperet an vero tempus delatae successionis, praecise attendi debeat. -  58 Filij etiam non nati, nec concepti tempore, quo pater a successione exclusus fuit, cuius filij ipsi non excluderentur, si nati tunc fuis sent, an po stea nati, ad maioratus successionem admitti debeant. -  59 A maioratu quoque si excluditur primogenitus, & vocatur secundo genitus, si maioratus peruenit ad secundo genitum, mortuo vltimo pos ses sore, & mortuo primogenito, in eius quoque maioratu succes sit secundo genitus; an alter maioratus, quem cum alio maioratu concurrere noluit institutor, ad sequentem in gradu transire debeat, vel a secundo genito retineri. -  60 Denique, filia vltimi pos ses soris a successione maioratus exclusa propter Masculum, an admittatur, masculo defuncto; an vero praeferatur ab alia foemina, vltimi pos ses soris filia; vbi articulus redintegrationis explanatur dilucide, & num. seqq. -  61 Proximitas in maioratus successione, vltimi pos ses soris respectu consideratur. -  62 Linea vltimi pos ses soris omnibus aliis praeferenda est, nec debet fieri transitus de ea ad alias, vs quequo omnes ex illa descendentes finiantur. -  63 Redintegrationi si locus es set in dubio supra propo sito, non modo maximum absurdum, sed etiam perpetua lis, & confusio sequeretur inter omnes de familia institutoris, ac maxime eos, qui proximiori loco succes suri es sent. Vbi & locus Ludou. Molinae, explicatur. -  64 Pro filia vltimi pos ses soris, & vt redintegratio excludatur; Authores nonnulli ponderantur. -  65 Alij etiam adducuntur, qui vere pro redintegratione non faciunt, prout hic ostenditur. -  66 Pro filia vltimi pos ses soris, in proposito articulo ponderantar, atque adducuntur nonnullae considerationes. Peregrini etiam, & Fontanellae placita recensentur, quae contraria videntur. -  67 Iacobi Menochij, in consilio 359. obseruationes commemorantur, & diluuntur, provt hic videbitur. -  68 D. Martae locus adducitur, & explicatur. -  69 Redintegrationis articulus, de quo supra, ex numero 60. & disceptatio illa inter filiam vltimi pos ses soris, & foeminam ex linea superiori praecedenti; vt explanetur, & dilucide magis enucleetur quam antea fuis set, nonnulli casus di stinguuntur; & vide etiam omnino cap. sequenti, ex numer. 17. & multis seqq. -  70 Primus Casus proponitur, isque indubitatus. -  71 Secundus casus consideratur, isque ad fauorem filiae vltimi pos ses soris; & contra sororem, aut transuersalem eiusdem. Et distinctio haec notabiliter, & singulariter comprobatur per tot. numer. Vbi iura communia, & quorundam Interpretum traditiones, Hispanorum primogeniis aliter applicantur , quam Ludou. Molina, & alij fecis sent. -  72 Et Baldi cons. 200. lib. 5. ponderatur, atque exornatur. -  73 Tertius casus commemoratur , isque difficilis, & controuersus , & de quo etiam cap. sequenti, vbi vide. -  74 Tiber. Decian. locus expenditur; & explicatur. Atque inquiritur, vtrum proximitas respectu te statoris, an vltimi pos ses soris attendi debeat, & num. seq. in fine. -  75 M. Anton. Peregrin. decis. 132. annotationes referuntur. -  76 Consideratio quaedam Crauetae, Raudensis, & aliorum proponitur, & diluitur. -  77 Authoris placitum, & resolutio in 3. casu principali, de quo sup. ex num. 73. proponitur, & validis sime comprobatur. -  78 Et Authorum quorundam fundamentum praecipuum in contrarium, diluitur, & num. seq. -  79 Lineae vocatio indefinita intelligi debet in potentiori significato, id est, de linea primogenita directa. -  80 Gregor. Lop. locus expenditur, & terminis dicti casus tertij applicatur. -  81 Nono & vltimo Author constituit, neces sarium es se inquirere, atque explanare, an & quando in fideicommis sariis substitutionibus, & maioratibus semel exclusus, censeatur & maneat semper exclusus, vel non. Quod duabus regulis generalibus propositis explicatur. -  82 Foeminae per lineam masculinam descendentes, an mittantur ad successionem fideicommissi, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam masculinam descendunt. De qua quae stione tractatum, & disputationem suscepit Author ipse in commentariis controuersiarum libri secundi, cap. 2. per totum. -  83 Quid etiam, quando linea masculina, aut virorum, seu masculorum vocatur, vbi Pelaez a Mieres placitum proposito adducitur. -  84 Quid denique, quando agnati masculi perpetuo vocantur; an ipsis deficientibus, foemina agnata admitti debeat, & omnibus masculis cognatis praeferri. Quod exornatur, & locis Authorum quorundam in indiuiduo ponderatis, comprobatur. EX his, quae cap. praecedenti annotata, atque scripta reliqui, & maxime numer. 5. & 16. & 21. vbi cum aliis multis iuris Interpretibus tradidi, quod qualitas a testatore expres sa, siue ad succedendum neces saria, & requisita, prae cise ad es se debet eo tempore, quo succes sio defer tur, aut dies succes sionis venit, nec sufficit antea existens, si tunc ces set, nec etiam postmodum superueniens, cum tempore delatae succes sionis interuenire debeat. Insuper quod qualitas adiecta verbo, intelligi debet secundum tempus verbi, & habilitas ad succedendum requiritur actu ipso, & tempore succes sionis; provt latius de his omnibus ibi, & in commentariis controuersiarum lib. 3. c. 15. ex numer. 3. cum seq. ex his inquam infertur opportune ad explicationem, atque resolutionem eorum, quae Ludou. Molin. de Hispan. primog. lib. 3. c. 10. per totum, in dubium excitauit, atque erudite admodum (vt adsolet explicauit) an scilicet maioratus succes sio in pendenti es se pos sit, siue per proximiorem postmodum natum auocari? & pro absoluta declaratione praemittit is Author in initio eius cap. ante nu. 1. quod in primogeniorum succes sione plerumque contingere solet, vt quamuis tempore mortis vltimi eiusdem maioratus pos ses soris, vel eo tempore, quo alias maioratus succes sio defertur, aliquis vltimo pos ses sori proximior inueniatur, post modici tamen temporis interuallum, alius eidem proximior natus sit, inter quos de ipsius maioratus succes sione contenditur, quod frequentis sime contingit in his primogeniis, in quibus aliquis ad eorum succes sionem vocatur sub ea conditione, videlicet, si ex aliqua foemina. quae vocata non fuit, filij mas culi non superfuerint, vel generice in defectum filiorum masculorum a foeminis, quae vocatae non erant, descendentium; in qua specie, si tempore mortis hae foeminae filios masculos non habuerint, po stea autem nascantur, is qui tempore mortis proximior erat, praetendit se fuis se semel admis sum, perpetuoque eius admis sionem duraturam es se, filius autem masculos, qui post mortem vltimi maioratus pos ses soris natus est, contendit, vocationem eius, qui tempore mortis, proximior erat conditionalem fuis se, ideoque pendente conditionis implemento ius irreuocabile sibi acquiri non potuis se, imo purificata conditione, maioratus succes sionem sibi deferendam es se, & a primo auferendam. Et subdit, quod id etiam ex conditionum maioratus contrauentione frequentis sime contingit, quando ex institutoris voluntate illico maioratus succes sio ad proximiorem deferenda est, dubitari namque solet, an is, qui tempore contrauentionis proximior erat, seu proximior, qui postea natus fuit, ad maioratus succes sionem admittendus sit, idque in pluribus aliis casibus similibus contingere pos se, ideoque haec ipsa explicanda eum suscepis se, vt ostenderet, qualiter practicanda, atque intelligenda sint. Vidit namque lites innumeras, quae super his in opulentis simorum primogeniorum succes sione contigerunt. Proposita igitur in his terminis, disceptatione[sect. 2] praedicta, antequam ad vlteriora progrediatur, prae mittit Molina ipse, num. 1. quod in ea quae stione non agitur de illo, qui tempore delatae maioratus succes sionis iam conceptus erat; ipse namque, etsi ex post facto nascatur, proximiorem tempore mortis ex iam natis excludet, si ipse, qui conceptus est, si natus fuis set, iisdem proximior es set; in hac etiam specie conceptus pro iam nato habendus est, quia concepti pro iam natis habentur in fauorabilibus, l. qui in vtero, ff. de statu hominum, l. communi, §. sed si, ff. communi, diuid. l. cum inter, C. de fideicom. libertat. & exornauit Tiraquellus, in duobus locis, per Molinam relatis, ideóque (subdit ipse Molina) quae stio prae sens versatur duntaxat in his tantum proximioribus, qui tempore delatae maioratus succes sionis, nec nati, nec etiam concepti erant. Et in eisdem terminis versari quae stionem, & iam conceptum pro nato haberi, omnes mox referendi tradiderunt. Et in indiuiduo, sic etiam cum Molina praemittunt Pelaez a Mieres, de maioratu; p. 2. q. 6. num. 51. & sub num. 48. & 3. p. q. 2. Iacob. Menoch. in cons. 413. numer. 16. lib. 5. Pat. Ludo. Molin. to. 3. de iust. & iur. disp. 634. num. 2. Peregrin. qui exornat, & latius explicat quorundam iurium contrarietatem, de fideicommis sis, cap. 22. num. 11. 12. & 13. indéque euenit, conditionem, si quis habuerit liberos, impleri, si mulierem prae gnantem relinquat, l. si quis praegnantem, ff. de regulis iuris, l. is cui ita legatum, ff. quando dies legati cedat, l. iubemus, §. si quis autem, C. ad Trebellianum, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro vndecimo, titulo sexto, numero nono. Praemittit etiam ipse Molina, numero tertio, in[sect. [3]] eo cap. ac in quae stione excitata agendum non es se de his, qui tempore mortis primi institutoris nati non erant; sed de his, qui tempore mortis vltimi maioratus pos ses soris, vel delatae eiusdem succes sionis, nec erant nati, nec concepti; nam quamuis in fideicommis sis, qui in primo actu succes sionis consumuntur, hi qui tempore mortis eius, qui fideicommis sum reliquit, non erant nati, ad eius succes sionem non admittantur, ex decisione, l. cum ita legatur, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo. In maioratibus autem, seu fideicommissis perpetuis, vel aliis dispositionibus, tractum succes siuum habentibus, omnes hi, qui tempore primi maioratus institutoris nati non erant; ad eorum succes sionem admittendi sunt; dummodo tempore mortis vltimi maioratus pos ses soris, vel delatae succes sionis nati sint, prout supra, lib. 1. cap. 6. num. 48. & 49. idem Molina tradiderat, & concludentem as signauerat rationem, cum enim primogeniorum natura perpetua sit, in infinitúmque in eis succedendum sit, impos sibile est, quod ad earum succes sionem, solum nati tempore mortis testatoris admittendi sint, prout latius ibi comprobat, & Mieres quoque notauit, secunda parte, quae stione octaua. His igitur sic praemis sis, inquit Molina metipse, in proposita quae stione dicendum videri, in maioratus succes sione considerandam es se proximitatem tempore mortis vltimi pos ses soris, seu delatae ip sius maioratus succes sionis, adeo vt etiam si ex po st facto nascatur alius, qui si eo tempore natus fuis set, maioratus succes sorem excluderet, non sit ab eo succes sio, semel sibi delata, atque acquisita auocanda. Id autem ex numero quarto, vsque ad numerum decimum sextum, ex pluribus regulis, ac iuris principiis comprobauit, & duodecim principalia fundamenta pro ea parte ponderauit, ex profes sóque adduxit, prout ibi originaliter videri potest, quoniam transcribendi vitium ab instituto, & conditione nostra multum abhorret. Maioratus scilicet succes sionem, sicut nec alias morientium dis positiones non pos se es se in pendenti, sed statim sequenti succes sori deferri debere; atque ideo non es se expectandam natiuitatem illorum, qui tempore delatae maioratus succes sionis, nec nati, nec concepti erant. Idque maxime, post conditam l. 45. Tauri, constitutionem, ex qua mortuo vltimo maioratus pos ses sore, statim pos ses sio ciuilis & naturalis in sequentem succes sorem transire debet, adeo vt non pos sit dari vocatio nec per momentum; quia si maioratus succes sio pos set stare in pendenti, dominium interim vacaret, atque es set in aere, dominium autem, nec per momentum vacare potest, aut es se in aere, sed illico ad vnum, vel ad alterum transire debet; quod prae sertim dicendum est, ex eadem Taurinae l. 45. constitutione, vt firmat idem Molina; quod in maioratum succes sione non est attendenda proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti sunt tempore delatae succes sionis, nec excludere debent eos, qui semel succes serint, hi qui[sect. 4] ex po st facto nati, vel concepti fuerunt, l. 1. §. si quis proximior, cum aliis multis, ff. vnde cognati; quia in maioratuum succes sione proximitas tempo[sect. 5] re mortis vltimi pos ses soris, non autem institutoris consideranda est: habilitas etiam, seu capacitas eo tempore seu delatae succes sionis inspicitur, nec[sect. 6] proximitas eorum, qui nec nati, nec concepti erant, attenditur, & ideo postmodum superueniens, non prodest. Quia in conditionibus considerandum est principium primae existentiae, non autem id, quod ex post facto succes serit. Et admis so ad maioratus succes sionem illo, qui tempore mortis vltimi pos ses soris proximior inuenitur, caeteri ex aliis lineis procedentes, perpetuo censentur exclusi. Eáque est primogeniorum natura, vt quoties eorum succes sio in vnam lineam ingres sa fuerit, non valeat fieri transitus ad aliam, donec ex ea linea aliquis superfuerit. Et actus semel perfectus, non vi[sect. 7] tiatur, etsi deueniat ad casum, a quo incipere non potest; prout ibi comprobat Molina num. 12. Mieres, 2. par. quae st. 6. numer. 37. Georgius de Cabedo; decis. 24. & 25. 1. parte, Caldas Pereira de potest. elig. & nominat, reuoc. cap. 10. ex fol. 94. Si semel admis sus ad maioratus succes sionem, perpetuo admis sus censendus erit, prout ibi num. 11. & existentia caus ae,[sect. 8] qua ius alicui fuit quae situm, durat, etiam si causa defecerit, vt quis eo iure priuandus non sit. Ac denique feudum, quod semel fecit transitum ad foe minam, ob masculi defectum, non amouetur ab[sect. 9] illa etiam si masculus superueniat. Et dominij acquisitio perpetua es se debet. Et sicut non potest[sect. 10] quis mori pro parte testatus, & pro parte intestatus quo ad bona, similiter nec quoad tempus. Et ad haec in summa reducuntur duodecim illa fundamenta, quae Ludouic. ipse Molina ponderauit, atque ex profes so conprobauit, vt ostenderet veriorem es se eam sententiam, quam in fauorem proximioris tempore mortis vltimi pos ses soris, & contra proximiorem, postmodum natum tuetur ex num. 39. cum seqq. & num. 15. pro hac ipsa parte retulit Castrensem, Ioannem And. Alexand. Socinum, Curt. iunior. Carol. Ruinum, Parisium, Gozadinum, Rubeum, Crauetam, Palacios Rubios, & Gregorium Lopez. Econtrario tamen, quod in maioratus succes sione, etiam si tempore mortis vl[sect. 11] timi pos ses soris, aut delatae succes sionis, quis proximior sit, id non sufficiat, sed a proximiore, postmodum nato, atque concepto, praeferendus, excludendúsque sit is, ad quem semel succes sio delata fuit; ex pluribus comprobarunt in specie Romanus Paulus, Socinus, Ancharanus, Socinus iunior. Guid. Pap. & Boerius, qui constanter profitentur, praeferendum es se proximiorem non natum, nec conceptum tempore delatae succes sionis, etiam ad exclusionem illius remotioris, ad quem semel succes sio delata fuit; & hos ipsos pro hac sententia expendit, refértque Molina, dict. cap. 10. num. 25. in vers Ex quibus & aliis, qui ex numer. 15. in fine, vsque ad eundem numer. 25. Octo praecipua fundamenta pro ea opinione commemorat, videlicet quod in primogeniorum succes sione semper vocatur sequens conditionaliter in defectum proximioris sub ea conditione, si filiae foeminae filios mas culos non habuerint, vel alia simili, ex quo fit. vt ad hoc vt purificetur haec conditio, fiátque locus vocationi sequentis, neces sario expectanda sit mors illarum foeminarum, quarum filij, illum, qui tempore mortis vltimi maioratus pos ses soris proximior est, praecedere debet; vocatus namque sub conditione negatiua, non est admittendus, nisi prius constet, contrariam conditionem affirmatiuam adimpleri non pos se; quia conditiones negatiuae non adimplentur, nisi per reductionem ad impos sibile. Ideóque dum viuit ea persona, cuius liberis deficientibus, admittitur, non potest dici conditio adimpleta, cum semper valeat conditio purificari, text. vbi Glos sa ordinaria, communiter approbata, in l. hoc genus, verbo, nubendo, ff. de condit. & demonst. & latius exornat Molina, eodem cap. 10. num. 16. 17. & 18. Deinde argumentatur sic numer. 19. quod donec est spes, quod substitutio in persona primo loco substituti locum habere potest, ces sat substitutio illorum, qui eis deficientibus vocati sunt, l. cum te stamento, in principio, ff. de haered. instit. l. quandiu, la 3. ff. de acquirend. haered, cum similibus, Idque maxime quia vocatus sub conditione, si primus in stitutus non habuerit liberos ex se natos, non potest succedere, quandiu durat spes habendi liberos, quae durat vsque ad mortem, l. Lucius, ff. de haered. instit. l. ex facto, §. si quis autem, ff. ad Treb. & latius ibidem probat num. 20. Praeterea, quia in legato facto familiae vbi datur succes sio secundum gradus praerogatiuam, non solum substituti censentur hi, qui tempore mortis testantis sunt in familia, sed etiam nascituri; tex. vbi bona Glos sa, verbo, ex familia, in l. peto. §. fratre, ff. de legatis secundo: per quem text. iuncta Glos sa dixit Baldus, ibidem, quod si tempore, quo moritur testator, reperitur vnus tantum proximior in familia, sed speratur in futurum quod pos sit es se par cum illo in eodem gradu, quod licet admittatur is, qui eo tempore reperitur in familia, non tamen admittendus erit simpliciter, sed prae stita cautione de restituendo pari, quando nascetur; quod reputat ibi Baldus singulare, & plura cumulat Tiraquellus de retractu lignag. §. primo, glos. 9. num. 86. Rursus, quia in specie proposita, maioratus in stitutor generice dixit, succedat Titius, si Maeuia liberos non habuerit; nec ad tempus mortis vltimi maioratus pos ses soris dispositionem suam retulit; in qua specie, quocunque tempore Maeuia liberos habuerit, conditio verificatur, & substitutus in defectum liberorum excluditur, l. haec conditio, in principio, ff. de condition. & demonst. ibi: Vt qui sic testatus fuerit, impleri solummodo conditionem voluerit, nec exegerit quando: cum aliis ponderatis per Molinam, ibidem, n. 22. Ex prae sumpta quoque disponentis voluntate, pluries, hi, qui tempore mortis eiusdem nec nati, nec concepti sunt, ad eius succes sionem admittuntur, exclusis his, qui eo tempore nati inueniuntur, vel simul cum illis, l. substitui, l. ex facto, ff. de vulg. cum aliis iuribus, & Authoribus, de quibus ibi numer. 23. & iura, quae dicunt, quod is, qui tempore mortis nec natus, nec conceptus est, non potest succedere, intelligenda sunt in dispositione pura, secus autem in conditionali, in illa namque non tempus mortis, sed purificatae conditionis attendendum erit; l. eum qui post, ff. de condit, & demonst. l. interuenit, ff. de legat. prae stand. sicque intelligendus est tex. in l. 1. §. si quis proximior, ff. vnde cognati, & in l. si cognatis, cum similib. ff de rebus dubiis. Denique, quod Masculus, qui post succes sionem foeminae natus fuit, illam excludit; prout comprobat ibi auctoritate quorumdam numero 25. ipse Molina; & adiicit, quod ex his, & aliis fundamentis, atque doctrinis, quae in responsione ad contraria latius adducentur, hanc opinionem veriorem es se profitentur plures, & maximi nominis iuris Interpretes, dicentes, praeferendum es se proximiorem non natum, nec conceptum tempore delatae succes sionis, etiam ad exclusionem illius remotioris, ad quem semel succes sio delata fuit; idque in specie, ex pluribus comprobant Romanus, Paulus, Socinus, Ancharanus, Ruinus, Socinus iun. Guid. Pap. & Boerius, prout eos retulit dict. num. 25. & Thesaurus, forensium, lib. 3. quae stione 84. Addit quoque idem Molina, num. 26. his non obstare duodecim illa fundamenta, quae pro contraria sententia adducta fuere, & suo ordine eis dem satisfacit, responsúmque praebet vsque ad numerum 39. Et ad tertium & quartum fundamentum, quae magis adstringunt, quod in maioratuum succes sione non est attendenda proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti sunt tempore delatae succes sionis, nec excludere debent eos, qui semel succes serint, hi, qui ex po st facto nati, vel concepti fuerint, ex dict. l. 1. § si quis proximior, cum similibus. Quia proximitas, habilitas, seu capacitas maioratus succes soris, tempore mortis vltimi pos ses soris, vel delatae succes sionis consideranda est, dicta l. cognatis, & dict. l. interuenit, ff. de legat. prae stand. & consequenter proximitas post illud tempus superueniens, attendi non debet. His inquam duobus fundamentis praecipuis partis contrariae; respondet prout nunc dixi in versic. Ex prae sumpta quoque; videlicet in primogeniorum succes sione, non es se attendendam proximitatem illorum, qui tempore delatae succes sionis, nec nati, nec concepti sunt, nisi ex institutoris voluntate aliud comprehendatur ex conditionis appositione; tunc enim hi, qui nec nati, nec concepti sunt, cae teris remotioribus praeferendi erunt. Item illud procedit in dispositione pura; secus in conditionali; tunc namque tempus conditionis impletae attendendum erit; & cum dispositio, sub qua proximior vocatus est, sit conditionalis; non potest dici quod purificetur, neque etiam quod succes sio deferatur tempore mortis vltimi pos ses soris; sed tempore, quo etiam post eius mortem proximior natus fuit, quod tempus neces sario expectandum est. Ad sextum vero 7. 8. 9. 10. 11. & 12. fundamentum, quae omnia in id tendunt, vt quoties succes sio in vnam lineam ingres sa est, non debeat ad aliam transitus fieri, donec illa finiatur, etiam superuenientibus proximioribus, & quod dominij acquisitio perpetua es se debeat. Et quod factum legitime, non retractatur, etiam si perueniat ad casum, a quo incipere non potuit; respondet ipse Molina, num. 36. quod illa omnia vera sunt, quando succes sio ad aliquam lineam peruenit perfecte, atque irreuocabiliter; secus autem, quando peruenit ad illam reuocabiliter, pendente aliqua conditione, qua purificata, linea illa excluditur, & succes sio ad aliam transmittitur, tunc namque nihil obstat, cum succes sio, quae reuocabilis erat, in euentum conditionis purificetur prout ibi comprobat. Et eodem num. 36. in fine, & 37. & 38. concludit, quod haec quae stio ex argumentis pro vna & altera parte ponderatis, redditur satis difficilis, & ambigua. Resolutiue autem, praedictis non obstantibus,[sect. 12] firmat, in primogenitorum succes sione dicendum es se, primam sententiam veriorem es se; imo quod is, qui tempore mortis vltimi pos ses soris proximior inuenitur, irreuocabiliter in maioratu succedere debeat, adeo vt si ex po st facto alius proximior inueniatur, succes sio non sit ab illo auocanda. Ad quod probandum praemittit numer. 39. & 40. primogeniorum naturam eam es se, vt eorum succes sio nec per momentum vacare pos sit, sed quod statim mortuo vltimo pos ses sore, in sequentem, qui eo tempore proximior inuenitur, transire debeat, nec aliud tempus expectandum sit, ita vt semper maioratus ipse habeat verum pos ses sorem, verúmque & legitimum dominum, provt ex ipsa maioratus natura, atque ex decis. l. 45. Tauri apertis sime comprehenditur. Ex quibus dicit inferri, quod quamuis in aliis dispositionibus conditiones negatiuae non censeantur es se purificatae, donec constiterit, impos sibile es se illas adimpleri pos se, & quod non adimpleantur, nisi per reductionem ad impos sibile; in primogeniorum tamen succes sione, illas pro impletis habendas es se, si tempore mortis vltimi pos ses soris adimpletae non sunt; nam cum ex primogeniorum natura conditiones vocationum secundum tempus mortis intelligendae, atque considerandae sint, succedit regula, quod quando certum tempus conditionibus negatiuis adiectum est, solum illud est expectandum, vt substituto in defectum illius conditionis locus fiat, l. quicquid adstringendae, §. si stipulatus, ff. de verbor. oblig. l. si peculium, §. si finali, cum similibus, ff. de statu libe. sicque dictas leges, in specie, de qua agimus, declarauit Paul. Castrens. dict. cons. 16. num. 9. lib. 2. & est de mente omnium Scribentium, qui hanc partem sequuntur. Et hac consideratione obseruata, quae veris sima est, (vt putat Molina) haec sua opinio euidens, atque indubitata redditur, exeáque respondetur ad omnia fundamenta, quae pro secunda opinione adducta sunt, quae tendunt ad probandum, quod conditio non est purificata, nec succes sio trans ferri potest in sequentem, donec est spes, quod primo loco vocatus, admitti pos sit. Cum enim conditio tempore mortis vltimi pos ses soris purificata sit, nec aliud tempus expectari debeat, constat eam ad casum, de quo agimus, adaptari non pos se. Atque ex his infert num. 42. hoc ipsum in patronatibus, anniuersariis, feudo, atque emphyteusi, & [sect. 13] fideicommis so, iure maioratus relictis, obseruandum es se; vt tempus scilicet mortis vltimi pos ses soris quoad proximitatem considerandum sit; cum enim hoc eueniat ex Hispanorum primogeniorum natura; consequens est, vt in omnibus dispositionibus iure maioratus relictis, id ipsum obseruandum sit. Denique num. 43. ex antea dictis, quod scilicet[sect. 14] conditio negatiua in primogeniorum succes sione tempore mortis vltimi pos ses soris purificatur. Et[sect. 15] cum ad certum tempus refertur, in illo purificatur, nec est aliud tempus expectandum. Infert generaliter, quod in aliis dispositionibus, extra maioratus, quae in prima succes sione consumuntur, & in qui[sect. 16] bus neces sario proximitas tempore mortis vltimi pos ses soris consideranda non est, conditionis implementum non attenditur, vsquequo certum sit, illam adimpleri non pos se; ex regulis, quae pro secunda opinione adductae sunt, quas ex sola primogeniorum natura, a casu de quo agit, reiiciendas putauit; sicque omnes regulas, atque fundamenta, quae in contrarium adduxit, intelligenda, atque concilianda es se, concludit. Ac in effectu, eo principaliter adductus, atque excitatus est pro ea opinione, quam veriorem putat, firmitérque defendit, fundamento, quod ex decisione d. l. 45. Tauri deducit, quamuis duodecim pro eadem sententia ponderauerit antea fundamenta: ex ipsa namque Taurinae legis constitutione, in neces sariam consequentiam infert, in primogeniorum succes sione, quae ex ipsorum natura nec per momentum vacare potest, sed statim mortuo vltimo pos ses sore in sequentem succes sorem transit, conditiones negatiuas pro impletis habendas es se, si tempore mortis vltimi pos ses soris adimpletae non sint, cum secundum illud tempus intelligendae, atque considerandae sint, provt latius nunc retuli, & idem fundamentum principaliter quoque expendit antea idem Molina, ipsomet cap. 10. num. 6. in illis verbis: Quod prae sertim in maioratibus dicendum erit, in quibus ex dispositione l. 45. Tauri, mortuo vltimo maioratus pos ses sore, statim pos sessio ciuilis & naturalis in sequentem succes sorem transire debet, adeo vt non possit dari vacatio, nec per momentum, vt infra, isto libro c. 12. num. 20. dicemus. Sane (provt ego noue animaduerto, atque singulariter considero, & inferius etiam annotabo) in dubio prae senti id principaliter inquirendum, an in ipsamet specie proposita per Molinam in praefatione, siue initio dict. cap. 10. & terminis vocationis, aut substitutionis, ita constitutis, provt ipse Molina exemplificat, institutor maioratus videatur filios illos foeminae, siue ita vocatos, vt ipse dicit, perpetuo, & quocunque tempore nascantur, substitutis in casu, quo ipsi non superfuerint, praeferri. An vero, ita demum eos vocare, si tempore delatae succes sionis nati, aut concepti fuerint, atque ita tunc superfuerint. Idque ex eadem formula verborum vocationis colligendum, prae sumendumque sit, quemadmodum de iure communi eliciunt, atque prae sumunt tot Interpretes, qui mox referuntur, & in fauorem postmodum nati, aut concepti responderunt. Ex dicta quoque verborum forma, & conditionis negatiuae adiectae natura, etiam post editam dictae l. 45. Tauri constitutionem, voluntatem prae sumptam in fauorem postmodum nati deduxerunt Raudensis, & Pat. Ludou. Molina, de quibus inferius mentio facta. An vero (vt dixi) ex ipsa primogeniorum natura, & d. l. 45. Tauri constitutione, ad tempus vacantis succes sionis, & mortis vltimi pos ses soris referre videatur institutor conditionem illam, si filij foeminae, vel alterius non superfuerint. Voluntatem itaque institutoris eiusdem maioratus inquirimus, & propter formam ipsam verborum de ea dubitamus. Et quidem, si eodem iure communi attento, planum, certúmque es set, ex ipsa verborum forma, prae sumptam institutoris maioratus voluntatem, pro ipsis postmodum natis, aut conceptis ades se, siue in terminis iuris communis, quae ipsis postmodum natis fauet opinio, verior es set; quod testantur quamplurimi, & fortas sis, imo absquedubio agnouis set Molina, si dictae legis Tauri constitutio edita non es set, nec ita refragaretur. Si hoc inquam ita se habeat de iure communi, tentari procul dubio probabiliter admodum, atque iuridice pos set, vnicum illud, & praecipuum fundamentum, quo excitatur, adducitúrque Molina, vt supra retuli, non adeo concludere, siue efficax es se, vt etiam post conditam dict. l. 45. Tauri decisionem contrarium suaderi, & in fauorem postmodum nati, aut concepti responderi non pos set. Fatemur namque libenter, primogeniorum naturam eam es se, vt eorum succes sio nec per momentum vacare pos sit, sed quod statim mortuo vltimo pos ses sore, in sequentem, qui eo tempore proximior inuenitur, transire debeat, nec aliud tempus expectandum sit, itaut semper maioratus ipse pos ses sorem, atque verum & legitimum dominum habeat. Dubitamus tamen, siue inquirimus, an conditionis negatiuae natura, ex sola constitutione dict. l. 45. Tauri (quae de conditionibus negatiuis non loquitur) adeo sit alteranda, & mutanda, vt quamuis in aliis dispositionibus conditiones negatiuae non censeantur purificatae, donec constiterit, impos sibile es se illas adimpleri pos se, & quod non adimpleantur nisi per reductionem ad impos sibile. In primogeniorum tamen succes sione illas pro impletis habendas es se, si tempore mortis vltimi pos ses soris adimpletae non sunt; cum ex primogeniorum natura conditiones vocationum secundum tempus mortis intelligendae, atque considerandae sint. Hoc autem ideo inquirimus, siue indagandae, at que eliciendae veritatis gratia, in dubium excitamus; quia si in terminis exempli, quod proponit ipse Molina, ex forma verborum, atque substitutione illa, sic ordinata, provt Molina exemplificat; voluntatem institutoris elicimus, aut prae sumimus in fauorem postmodum nati, aut concepti, provt magis communiter, attento ipso iure communi, prae sumunt, atque deducunt Interpretes, vt infra videbitur: contradicentibus tamen, etiam eodem iure communi attento, aliis multis, vt ipse Molina contrarias duas opiniones retulit: siue voluntatem inquam ex forma dictae substitutionis prae sumimus, quoad eam prae sumptionem non erit differentia inter ius commune, & Regiam dictae l. Tauri constitutionem. Neque etiam constitui debebit praefata differentia inter conditiones negatiuas, quae voluntati institutoris repugnet, si ipsa alioquin iure communi prae sumebatur. Succes sio namque, nec per momentum vacabit, sed statim mortuo vltimo pos ses sore, in sequentem, qui eo tempore proximior inuenitur, transibit, nec aliud tempus expectabitur. Alio autem postea nato, qui proximior sit, in eum quoque statim dominium, & pos ses sio, quae nunquam vacabit, transibit, nec erit in pendenti, provt tempore mortis vltimi pos ses soris non fuit. Quia lex, quae certa est de eo, qui vere succes surus est, statim in eum transfert pos ses sionem, & dominium, & sic nec tunc, nec postea dominium est in aere, aut in pendenti; nec etiam vacat pos ses sio, sed primo in proximiorem, qui tunc erat; postea in alium postmodum natum, qui nunc proximior est, transibit; atque ita semper maioratus ipse pos ses sorem, atque verum dominium habebit, iuxta ipsam maioratus naturam, & dict. l. Tauri constitutionem; vnde in primogeniorum succes sione, quamuis conditiones ips ae negatiuae pro impletis habeantur, si tempore mortis vltimi pos ses soris adimpletae non sint, & ip s ae ad illud tempus mortis referri debeant, ex ip sorum primogeniorum natura, vt succes sio in pendenti es sa non pos sit, nec vacet, quia nec vacare potest per momentum, cum semper maioratus pos ses sore, & verum dominium habere debeat. Attamen si postmodum alius proximior nascatur, & conditio apposita ab institutore verificetur, ad eum fortas sis transibit pos ses sio, & dominium, si ex forma verborum substitutionis pro se habere videatur prae sumptam institutoris voluntatem. Et conditio negatiua, quae secundum tempus mortis vltimi pos ses soris intelligi debuit, ex constitutione dict. l. 45. nunc ex voluntate eiusdem intelligenda erit, attento tempore natiuitatis, quo defertur succes sio; & ad ipsum conditio refertur. Et ces sat omnino inconueniens, quod ex eadem l. Tauri, & primogeniorum natura deducit Molina, quia succes sio nullo tempore est in pendenti, nec vacat dominium, aut pos ses sio, etiam per momentum. Alia autem inconuenientia considerata, & longa serie adducta per Molinam, duodecim illis fundamentis, quae ex num. 3. vsque ad numerum 16. ponderauit; quod proximitas inspicitur tempore delatae succes sionis. Quod semel admis sus, perpetuo debet remanere admis sus. Quod actus semel persectus non vitiatur, etsi deueniat ad casum. a quo incipere non potuit. Quod ea, quae vtiliter semel constitura fuere, non debent retractari ex casu superueniente: ces sant etiam, & diluuntur omnino ex solutionibus, ab eodem Molina traditis, ex num 36. vsque ad numerum 38. & maxime num. 36. item & num. 35. agnoscit ipse Molina, in solutione secundi fundamenti illorum duodecim, dominium non es se in aere, nec in pendenti, etsi natus postmodum admittatur purificata conditione; quia proximiori tempore delatae succes sionis, defertur reuocabiliter tantum, ex conditionis negatiuae natura. Ecce vbi aperte is Author cogitas se videtur, aut praeoculis habuis se superiorem obseruationem, vel vno tantum verbo apposito, provt apparet dicto num. 35. Viderint ergo, atque mature deliberauerint alij, vtrum hac nostra consideratione (de qua etiam inferius) recte in dubium excitetur praefatum, & praecipuum Ludou. Molinae fundamentum; ex d. l. Tauri deductum. Viderint etiam (provt inferius quoque dicetur) an etiam in casu delatae succes sionis per contrauentionem, & alienationem pos ses sio, & dominium in pendenti es se non pos sit, nec momentum vacare, & nihilominus re integra, siue adhuc reuocatione non facta, etsi lis penderet, cum etiam negatiuae conditionis implementum ad illud tempus referendum sit; Ludouic. ipse Molina, in fauorem postmodum nati se inclinauit, nec inconueniens decisionis dict. l. Tauri in consideratione habuit, cum vere ex tempore, aut die factae alienationis, ratio metipsa constitutionis d. l. Tauri vrgeat, quod inferius quoque fortius comprobatur. Proposita autem dicta quae stione, & resoluta, ex dicto num. 39. provt dictum remanet, inquirit vlterius ex num. 44. ipse Molina, quid dicendum sit in alio casu, quando ex primogeniorum legibus, ob contrauentionem conditionum, praecipitur quod[sect. 17] statim maioratus succes sio in sequentem vocatum transferatur; num. scilicet succes sio transeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, seu ad illum proximiorem, qui postea natus fuit ante mortem vltimi pos ses soris. Et in ea remanet sententia, & opinione, quam ad examen, & disputationem adducimus infra, septima obseruatione principali, ex num. 49. cum seqq. vbi eiusdem Authoris placitum, ex proposito commemorabitur. Hactenus Ludouic. Molinae in proposito articulo obseruationes, atque resolutiones, quibus (vt vides) summa iudicij, atque ingenij prae stantia, & erudite admodum, atque magistraliter (vt adsolet) ipse se habuit, & proximiorem tempore mortis vltimi pos ses soris, postmodum nato, etiam proximiori praetulit; provt etiam eiusdem sententiae fuis se videtur libro primo, c. 13. numer. 36. & 37. lib. 3. c. 2. num. 16. & 17. Ego vero, qui (vt in initio huiusce cap. dixi) trans cribendi vitium multum abhorreo, & in his dunta[sect. 18] xat insistendum, laborandúmque dux, quae vel accurate satis scripta, & elaborata non sunt, aut quae maiori indigent diligentia, enucleatione, atque explicatione; in ipsis met dubiis duobus, per Molinam excitatis, eum ordinem seruandum putaui, quo distincte magis procedam, vt Molinae ipsius resolutionibus praedictis, ita ex profes so relatis, eorum etiam omnium, qui de eisdem vel tractarunt ex profes so, vel aliquid annotatum, seu scriptum reliquerunt, suo ordine placita, & resolutiones attingam, eosque Interpretes breuiter expendam, qui vel eidem Molinae conueniunt, vel dis sentiunt in dicto articulo, an proximior tempore mortis vltimi pos ses soris irreuocabiliter succedat in maioratu, nec postmodum natus pos sit ab eo succes si nem auocare, etiamsi proximior sit. Postmodum autem in vtroque dubio sententiam meam in medium proferam, idque efficiam nonnullis casibus distin ctis, & constitutis, quibus forsan, accuratius quam antea fuis set, res ipsa explicata manebit, ac nullus casus, qui euenire pos sit, sub eisdem, & doctrinis generalibus propositis, intactus manebit, cum vel ipsis sic comprehenditur quicunque, ac sispecifice in dubium moueretur. Et in primis admoneo, Didac. ab Aluarado, in[sect. 19] commentariis, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. numer. 13. & 14. & num. 102. in fine, eidem Molinae conuenire omnino; dubitat namque num. 12. illius cap. capacitas in succes sione, quibus temporibus sit neces saria, idque resoluit, & explicat, provt ibi videri poterit, & per Molinam lib. 3. cap. 2. numer. 18. & 19. Mieres, parte 2. quae st. 6. num. 47. subdit statim sub numer. 13. ipse Aluarad, in hunc modum: Vnde si tempore delationis maioriae, proximus in ea succes surus, propter haeresim, vel aliud delictum incapax effectus erat, si tamen ante eius aditionem per Principem restitutus fuis set, si non staret l. 45. Tauri, & l. 7. tit. 4. parti. 5. restitutus iste admitteretur, vi diximus supra, num. 11. vers. Quid vero si Franciscanus, post Gregor. Lup. in l. 2. tit. 15. partita 2. colum. 2. post medium. Vbi idem ait in restituto in crimine proditionis: quod si viuo patre pos ses sore maioratus restituatur, sequenti in gradu praeferatur. Si vero post mortem, & delatam maioriam, quia tunc illo incapace existente, & pos ses sio, & dominium maioriae in alium sequentem in gradu transit, restitutus exclusus remanet, nisi aliter de voluntate Principis constet, eum scilicet sequenti in gradu praeiudicare velle; quod durum videtur Gregorio, & ipse cogitandum reliquit. Quae opinio eo mihi placere non potest, quod videam, Regem in tertij praeiudicium, cui tus quae situm erat, non dispensare; vt diximus in cap. primo, in principio, isto libro secundo. Ecce vbi is Author capacitatem praecise requirit ad succedendum, tempore delatae succes sionis, & ex decisione l 45. Tauri, adducitur principaliter, vt capacitatem post delatam semel succes sionem, superuenientem, in consideratione non habeat, quam inquit habendam, si dictae legis constitutio non staret, & ante aditionem restitutus aliquis fuis set. Vere tamen non loquitur Aluaradus in terminis illis, in quibus quae stionis speciem proposuit Molina, in praefatione dict. capite 10. atque ita magis vrget is Author, vt probet resolutionem traditam infra, numer. 43. & 44. vt etiam in inductione, & ponderatione l. ip sius 45. eiusdem fuerit placiti, & considerationis, cuius Molina ipse fuit, vt ex antea dictis apparet. Ex dictis quoque ibidem, numer. 102. per Aluaradum metipsum in altera quae stione alienationis, de qua inferius, num. 49. Deinde Pelaez a Mieres, in tractatu de maioratu, secunda parte, quae stione 6. ex numer. 35. vsque ad numer. 52. eandem Ludou. Molinae disputatio[sect. 20] nem suscepit, & licet nonnulla alia inuoluat, semper in eo dubio insistit principaliter, vtrum scilicet foemina ad maioratum semel admis sa propter defectum masculorum, si postea masculus superueniat, excludatur ab eo. Et supponit pro certo (provt supposuit Molina) conceptum pro iam nato haberi in fauorabilibus, vt si nascatur, excludat foeminam, quae semel pos ses sionem primogeniturae accepit; provt ibi latius annotauit numer. 51. & dicit, confirmari pos se ex pluribus, quae scribit in tertia parte eiusdem operis, quae st. 2. ex numer. 1. & antea adnotauit eadem quae stione 6. num. 48. ibi: Quia si saltem concepti fuis sent, non admitterentur ad succes sionem: Et iterum in initio dicti num. 35. vbi in quae stione proposita reliquit vnum casum indubitabilem (provt ipse profitetur) vbicunque. scilicet foemina accepit semel pos ses sionem maioratus, & Masculus superuenit, qui tempore mortis praedeces soris erat absens, & credebatur mortuus, quia tunc sine dubio foemina repellitur a succes sione maioratus. Subdítque in hunc modum: & idem est, vbicunque mulier edidit posthumum, de quo grauida remansit tempore mortis vltimi pos ses soris. Si vero masculus conceptus & narus fuit, postquam foeminae succes sio maioratus realiter delata fuit, & pos ses sio accepta, inquit, quod hoc casu (vt aiunt) pendent leges, & Prophetae, quia multa vrgent pro vtraque parte; quod repetit numer. 45. vbi etiam inquit, quod mas culo superuenienti, vt ipse foeminam excludat, multa fauent fundamenta. Vere tamen duo dumtaxat fundamenta is Author expendit, nec ea adducit, quae adeo longa serie Ludou. ipse Molina ponderauit. Primum deducit ex textu in l. ex facto, ff. de vulg. & pup. substitut. cum qua concordat l. 11. titu. 5. parti. 6. vbi probatur, quod substitutio exemplaris expirat, liberis postea susceptis. Quae tamen non vrget in proposito, vtpote, cum longe diuersi sint termini, diuersáque militet ratio ex natura succes sionis maioratus, ab ea, de qua in illa lege. Secandum deducit ex coniecturata, & prae sumpta institutoris maioratus mente, & voluntate, qui verisimiliter hanc haberer voluntatem, & habuis se videtur, cum ordinauit, quod foemina proximior excluderetur per masculum remotiorem, quia respexit ad familiam, & agnationem. Quod etiam non vrget, nam cum vocauerit foe minas, vbi non ades sent masculi, etiam remotioris gradus, & tempore delatae succes sionis verum sit, masculum, etiam in remotiori gradu non extitis se, ex ipsius equidem dispositione admitti debeat foemina, quia qualitas inhabilitans a principio non adfuit, sed postea superuenit, quae non impedit, nec inhabilitat in iure iam quae sito, provt ipse Mieres probauit ibidem, numero 38. & 39. cum etiam institutor casum hunc non praeuenerit, sed potius, omiserit, tanquam omis sus remanere debet sub dispositione iuris communis, l. commodissime, ff. de liber. & posthum. cum vulgatis: ex qua & primogeniorum natura, & succes sione, habilitas, seu capacitas tempore delatae succes sionis consideranda est, vt supra probaui, nec casus superueniens, attenditur, provt etiam probaui supra. Sic sane (quod etsi obiter dictum, est quidem singulare, & notandum) vt masculus superueniens foeminam semel admis sam excludat, non sufficit generalis illa, & vaga coniectura, aut prae sumptio, quod haec videtur voluntas fuis se testatoris, cum ordinauit, quod foemina proximior excluderetur per masculum remotiorem, nisi specifica, & indiuidua alia, eáque ex verbis dispositionis deducta coniectura appareat, ex qua elici velut manifeste pos sit, quod eo etiam casu per masculum superuenientem foe mina excluderetur, quantumuis legitimo tempore ad succes sionem admis sa; nam ex voluntate institutoris eiusdem maioratus, & dispositio in pendenti es se, & regulae ordinariae succes sionis maioratuum violari pos sent, vt statim dicetur. Sic proculdubio, quod generalis illa coniectura non sufficiat, satis aperte voluit Mieres ipse, ex quo contrariam sentiam tuetur constanter, num. 47. dictae quae stionis 6. vbi veram appellat hanc opinionem, quod masculus natus, & conceptus post delatam succes sionem, foeminamque semel admis sam, eam non excludat. Si autem coniungantur fundamenta omnia, quae ex dicto numer. 35. vsque ad numer. 52. Mieres expendit, ad tria principaliter reduci debent. Primum quod constitutio, quae loquitur in primogenito praeferendo, intelligitur de illo, qui repe ritur primogenitus tempore mortis illius, de cuius succes sione agitur, prout ibi comprobat num. 36. & repetit dicto num. 47. vbi addit Baldum in cons. 110. num. 1. dicentem, quod quando loquimur de praelatione alicuius ad alterum, inspicimus tempus, quo succes sio acquiritur, adeo quod ille, qui tunc praefertur, efficitur perpetuus succes sor, & transmittit, & semper excludit alios, §. proximus, Institut. de legit. agnat. successione, l. vltima, ff. de succes sorio edicto, quia natura dominiorum acquisitorum est, quod debeat semper es se perpetua, prout comprobat idem Mieres, in fine dicti numeri 35. Secundum fundamentum est, quod ea, quae semel vtiliter constituta sunt, durant, licet ille casus eueniat, a quo incipere non potuerunt, l. pluribus, §. etsi placeat, ff. de verborum obligat. cum vulgatis, cap. factum legitime, de regul. iur. lib. 6. quod (vt vides) adduxit quoque Molina. Et ius alicui quae situm ex causa existenti, durat, & retinetur, licet causa deficiat; l. post mortem, §. primo, l. non putauit, ff. de bonor. pos ses s. contra tabu. & comprobat ibidem, numer. 39. Tertium & vltimum fundamentum deducere videtur idem Mieres, ex decisione l. 45. Tauri prout eam quoque expendit Molina, numero 39. d. cap. 10. vt supra retuli, & hac sententia in fauorem foeminae. quae semel admis sa fuit, retenta, infert ipse Mieres ad nonnulla, quae vt illa sunt, & in praxi neces saria, ex num. 48. vsque ad num. 50. de quibus inferius agendum est ex numero 55. cum seqq. Hactenus Pelaez a Mieres obseruationes, & resolutiones in proposito, qui Ludouic. Molinae placitis as sentire videtur omnino; & quamuis non adeo generaliter, prout Molina, proponat terminos quae stionis ipsius, sed restringat se ad ca sum praedictum, an scilicet foemina, semel ad maioratus succes sionem admis sa, propter defectum masculorum, si postea masculus superueniat, excludatur ab eo; eiusdem tamen resolutio adeo generalis est, vt non modo eum, sed etiam alium quemcunque casum comprehendat, quo agatur de excludendo eo, qui tempore delatae succes sionis proximior erat, & succes sit, per eum, qui postmodum natus, & conceptus est, aut qui qualitatem nunc habet, quam si tempore ipso delatae succes sionis haberet, admitti deberet, eam tamen tunc non habuit. Idque magis expres sit Mieres metipse, num. 48. & 49. vbi ex resolutione tradita, num. 47. infert ad resolutionem, atque explicationem quatuor casuum quibus nullus fere omis sus manebit, qui contingere pos sit. Vere tamen, in eis dem terminis, in quibus quae stionem proposuit Molina, in initio dict. cap. 10. eam Mieres non proponit, nec speciem illam in dubium excitat vllo modo. vt quamuis in dispositionibus puris, que sub negatiua conditione conceptae non sunt, & in his, in quibus proximior pure succedere debet, aut vocatus est, affirmatiuam partem in fauorem proximioris, qui semel admis sus est, tueatur Mieres, & in eum sensum expendi debeat, tamen in casu ipso, per Molinam in dubium excitato, non modo aliquid decisum reliquit idem Mieres, sed nec aliquo modo negatiuae conditionis speciem illam attigit, quod negari non poterit, si praefatus Author originaliter praelegatur. Rursus, Velazq. Auendanus in l. 40. Tauri. glos s. 6. ex num. 13. vsque ad finem quae stionis, eandem Ludou. Molinae sententiam, & opinionem amplectitur. Et is Author ipsam illius speciem propo suit, atque in eisdem terminis, substituti scilicet in desectum filii Masculi nascituri ex filia foemina, loquutus est, & ipsismet fundamentis excitatus. Sic sane Auendanus ipse, eorum numero, qui Molinae sententiam sustinent, commemorari debet principaliter. Et iterum in eodem placito fuit, in eadem l. 40. glo. 8. num. 30. vbi inquit, quod haec est regula generalis, iuridica, & communis, quod quotiescunque maioratus institutor aliquem vocauerit ad primogenii succes sionem dispositiue, aut conditionaliter, cum aliqua qualitate, intelligitur principaliter sub ea conditione vocationem fecis se, quod ea qualitas in persona vocati reperiatur tempore, quo succes sio actualiter defertur, sicuti tenent Authores quam plurimi, ibi relati; & repetit glos sa decima octaua, numer. 26. & sequent. Blasius quoque Flores Diaz de Mena, in addit.[sect. 22] ad decisionem Gammae 27. nu. 4. per totum, folio 26. inquit dubium es se, quando in fideicommis sis, & maioratibus, post effectum consummatum admittatur alius, qui melius ius habeat, in praeiudicium iuris ab alio quae siti; & dicit, videndos omnino Authores nonnullos, quos ibi refert, inter quos as serit, magnam controuersiam es se, an natus post euentum casu substitutionis, siue ob mortem, siue ob alienationem, praeferatur proximiori, qui fuit admis sus tempore delatae succes sionis, quia alius tunc proximior non erat, licet postea natus sit: & refert communiter concludi, contra Molin. & Riminaldum. quod non admittatur, nisi adhuc res sit integra, nulla distinctione facta, & quod ita ipse in proprio casu habet consulere; & limitare solet in vno casu, de quo ibidem, & inferius videbitur. Hactenus is Author, circa quem animaduertendum neces sario duxi, nec vllo pacto silentio praetermitti pos se; Ludou. Molinam, lib. 3. dict. cap. 10. (quo loci citatur per Blasium Flores) procliuiorem fuis se in comprobationem eius sententiae, quam communiter teneri inquit Blasius ipse, eámque non modo defendit constanter in casu delatae succes sionis per mortem vltimi pos ses soris; sed etiam putauit veriorem, stricti iuris rigore considerato, in altero casu, contrauentionis scilicet, & alienationis; ad quod Author ille non animaduertit, dum dicit, quod, communiter concluditur contra Molinam; quasi velit, concludi contra eum communiter, eo quod non tueatur partes eius, qui semel succes sit, quia proximior delatae succes sionis tempore, cum tamen in eius fauorem quae stionem resoluerit; & postmodum nati, etiam proximioris, ius respuerit omnino, nisi in altero casu alienationis, in quo dubius fuit, quamuis stricti iuris rationem agnouerit. Decipitur itaque praecitatus Author in eo, quod intendit, ac in allegatione Molinae. Nisi dixeris, ideo as serere illum, quod concluditur communiter contra Molinam, quod intellexerit, loquutúsque fuerit in vno duntaxat casu, contrauentionis scilicet, & alienationis. Vere tamen in vno, & altero dubium, & quae stionem proposuit, prout ibi apparet. Praeterea, Pat. Ludouic. Molina, e Societate[sect. 23] Iesu Religiosus prae stantis simus, atque eruditis simus equidem, tomo tertio de iustitia & iure, disputatione 634. per totam, eandem Ludouic. Molinae disceptationem, atque controuersiam as sumit, & ita perficit, vt nonnulla noue annotauerit, atque tradiderit. In primis namque, quae stionis eiusdem, per Molinam propositae, atque in eadem existens specie, duplex adducit exemplum. Postmodum pro opinione ipsius Molinae nouem expendit fundamenta, quae in effectu nihil nouitatis continent, sed reducuntur ad ipsa Ludouic. Molinae fundamenta. Eisdem etiam nouem fundamentis respondet numero septimo, prout etiam Molina respondit. Pro contraria quoque parte, quod succes sio maioratus in pendenti es se pos sit, & auocari ab eo, qui semel succes sit, si alius proximior, postmodum nascatur; sex ponderauit fundamenta praecipua, quae etiam ex fundamentis Ludouic. Molinae pro eadem parte deduxit. Eisdem tamen sex fundamentis, quibus suo ordine, siue ex profes so non respondit Molina, quamuis responsum generale tradiderit numero quadragesimo, & quadragesimo primo, dicti cap. decimi, Pat. ipse Molina respondit specifice, columna vltima illius disputationis, ex versiculo, Ad argumenta vero partis contrariae, folio 500. Ac denique in primo casu, quando scilicet succes sio vacat per mortem vltimi pos ses soris, distinguendum putauit, prout decidendo quae stionem, distinguit ibidem, numero quinto, folio 494. In altero vero casu, contrauentionis scilicet, & alienationis contra Molinam quae stionem resoluit, prout inferius videbitur, & tam in vno, quam in altero casu, eiusdem partis resolutiones, atque obseruationes ponderabuntur, idcirco, consulto hic omittuntur. Ludouici quoque Molinae placitis, & resolutioni as [sect. 24] sentire videtur, licet in illis terminis quae stionem non proponat, nec dubium illud explicet; Ioannes Gutierrez in consilio primo & secundo: is enim Author vt diluat altercationem consultationis illius, pro certo tradit numero vndecimo, dicti consilij primi, quod testator si in fundatione Capellaniae dicat, quod prae sentandus sit Sacerdos, aut Pres byter, vel quod prae sentetur Capellanus, qui celebret Mis sas, requiritur, quod prae sentandus sit Sacerdos tempore prae sentationis; & addit numero decimo quinto, quod qualitas requisita ad admittendum, vel excludendum aliquem in beneficio, vel dignitate, debet ades se tempore prouisionis, vel exclusionis; nec sufficit quod ex po st facto interueniat. Et repetit id ipsum numer. 17. dicens, quod eligendus virtute vltimae voluntatis ad aliquod officium, requirens certam qualitatem, ea debet es se tempore electionis, nec sufficit quod adsit tempore administrationis: & in consilio secundo, vbi praemittit numero primo, quod te stator fundans Capellaniam, vel Ecclesiam, potest apponere tempore fundationis, quaecunque pacta, & conditiones quas voluerit, & sunt seruandae. Et eam fecere Sacerdotalem, prout ibi numero secundo. Et numero quarto, quod prae sentatio aliter facta, de non habente qualitatem a testatore expres sam in fundatione. est inualida. Et numero quinto, quod habens vnam tantum qualitatem, ex duabus a testatore requisitis, non admittitur. Quod cum praemiserit, subdit statim numero decimo nono, quod qualitas Sacerdotij requisita, debet interuenire tempore prae sentationis, siue actus, siue promotionis, nec sufficit aptitudo. Et numero vigesimo, quod aliter Capellania, aut beneficium prouideri non potest. Et tandem numero vigesimo octauo ad propositum nostrum, quod Sacerdotium posterius non praeiudicat priori, cui aliquod ius erat quae situm ex suo Sacerdotio, etiam si secundus habeat maiorem qualitatem. Et hactenus is Author, qui generaliter concludit, qualitatem a testatore requisitam interuenire debere tempore delatae succes sionis, nec postmodum superuenientem nocere ei, cui iam erat ius quae situm: atque ita id ipsum confirmat, quod pluribus fundamentis adductis intendit probare Molina; specifice tamen speciem illam, & terminos quae stionis propositae per ipsum Molinam, non attingit, nec simpliciter expendi potest, vt probet eius sententiam; quamuis in terminis purae dispositionis, & sub conditione negatiua non conceptae, aut quae proximiori, vel habenti certam qualitatem deferenda est; pro eadem Ludouici Molinae opinione recenseri pos set, prout etiam Fabius de Anna, in consilio 22. libro primo. Alphonsus Azeuedus in consilio nono, numero vige[sect. 25] simo quinto, & vigesimo sexto, vbi etiam, quod qualitas excludens, vel admittens aliquem ad succes sionem, vel ad alium actum, debet ades se tempore exercitij illius actus, neque sufficit, si postea superueniat. Et conuenit Hieronym. de Ceuallos, commun. contra commun. quaestione 693. ex numero decimo septimo, vsque ad numerum vigesimum octauum, vbi numero vigesimo quarto, & sequent. inquit in hunc modum: Aduertendum tamen singulariter est, quod in tantum requiritur, vt qualitas a testatore requisita, interueniat tempore petitionis: quod si appellauerit aduersarius, ex eo quod illi non fuit facta collatio Capellaniae, & pendente appellatione superuenerit qualitas requisita, veluti Sacerdotium, Ordo sacer, vel aetas, vel quid simile, nihil proficiet, neque per superuenientem qualitatem sententia poterit reuocari; cum qualitas requisita ad succedendum, debeat ades se praecise eo tempore, quo cedit dies; nec sufficit, si postea superueniat, &c. Et numero vigesimo quinto, vbi etiam sic scribit: Et sic cum qualitas Sacerdotij superueniat post iudicium acceptum, imo & post pronuntiationem primae sententiae, sequitur, quod illud ius superueniens, non nocet prae sentato, & instituto, qui a principio melius docuit de iure suo, quia alias lites fierent immortales, & iudicium es set in pendenti, quod iura abhorrent, maxime in praeiudicium tertij, &c. Et repetit numero 26. & 27. dicens, quod quotidie ita seruatur in consilio Toletano in cau sis Capellaniarum, prout latius ibi. Et is quoque Author non attingit casum illum, propositum per eundem Molinam, in praefatione dicti cap. 10. idcirco ipsius resolutio non conducit terminis illis, sed aliis, cum proximiori scilicet, aut habenti certam qualitatem, succes sio deferenda est, siue cum dispositio pure concipitur, nec vllam negatiuam conditionem continet, tunc namque delatae succes sionis tempus praecise inspicitur, nec tempus futurum, aut qualitas superueniens, in consideratione habetur. In quo etiam conuenit D. Perez de Lara, de anniuersariis & capellan. libro secundo, capite nono, numero 59. & quatuor seqq. qui cum proposuis set, atque explicas set dubium illud, an scilicet capacitas prae sentandi requiratur tempore vocationis, vel sufficiat, quod interueniat tempore prae sentationis, vel institutionis, & resolutiue probas set, quod qualitas, seu habilitas, quae requiritur ab initio, non sufficit, si postea sequatur; subdit numero 59. & seqq. in hunc modum: Et quod diximus, non sufficere, quod qualitas Clericatus superueniat, intelligendum est, postquam alicui ab initio est ius quae situm, cui non est auferendum. At Capellania vacante, licet ad eam vocentur consanguinei fundatoris, cum primas partes habeat patronus ad prae sentandum, ei principaliter est ius quae situm ad prae sentationem, nemo poterit impugnare, argumento regulae, factum legitime de regul. iur. in sexto, Ex quo deduco verum, quod si patronus secundum formam fundationis prae sentauit Clericum consanguineum, quem inuenit idoneum, & tran sacto termino ad prae sentandum, ordinetur aliquis proximior testatori, qui toto tempore dato patrono ad prae sentandum, non erat Clericus, & sic incapax, non est praeferendus prae sentato, cui fuit ius quae situm ex prae sentatione, cap. cum Bertoldus, de re iudicata: pro quo facit, quod si Capellania conferatur Clerico ex traneo, quia non erat aliquis Clericus consanguineus, & postea consanguineus efficiatur Clericus, non est auferenda Capellania extraneo. Et pro hoc etiam facit, quod licet in maioratu foemina excludatur a masculo; tamen foemina, cui fuit ius quae situm ad maioratum propter alienationem pos ses soris, non excluderetur per Masculum postea natum, tradit Mieres, 3. parte, quae stione prima, numero 66. &c. Vbi nonnullis comprobat, non tamen citat Molinam, lib. 3. d. cap. decimo, nec ipsum Mieres, 2. part. dict. quae st. 6. ex num. 35. Et id ipsum tradidit Stephanus Gratianus, in[sect. 26] addit. ad decisionem 198. vbi in hunc modum scripsit: Quod adeo verum est, vt quamuis lite pendente superueniat qualitas, quae a principio defuerat, nihil proficeret, neque per superuenientem qualitatem pos set sententia reuocari in causa appellationis, cum debeat es se praecise eo tempore, quo cedit dies: Alexand. con sil. 184. numero 2. libro 2. Gozadin. cons. 36. numero septimo. Aymon consilio 212. numero sexto. Actus enim legitimus, & perfectus non vitiatur, licet perueniat ad casum, a quo non poterat incipere. Bartol. in l. pluribus, §. etsi placeat, de verbor. oblig. Tiraquel. in l. si vnquam, in verbo, susceperit liberos numero 151. C. de reuocand. donat. Et facit quod alias dixi, cum de hoc quaereretur, de Capellania assignata alicui, in defectum vocati per testatorem, quia si non haberet qualitatem requisitam, vel consanguinitatis, vel ordinis sacri, vel aetatis, aut similis; nam non est illi auferenda in causa appellationis, licet postea superueniat aetas, Sacerdotium, aut consanguinitas, cum ius quae situm ex superuenientia conditionis non tollatur, cap. si pro te, de rescriptis, in sexto. Ancharan, in cap. cum ei quem, columna 3. numero secundo, de conces sione praebendae: interminis post Felinum, Beroum, & alios concludit Spino de testament. glos sa quarta, numero 69 & 70. & multum notandum, dicit Ceuallos, quae stione 693. numero vigesimo quinto, vbi quod s aepe occurrit in prosequutione litium, vt superueniat interim qualitas, quae tamen non prodes set. Curt. iunior consilio 57. numero vndecimo. Parisius de resignatione, libro quarto, quae stione prima, numero decimo quarto, & textus in l. non oportet, ff. de legatis secundo, l. interuenit, ff. de legat. praestand. cum similibus adductis per Ludouicum Molinam, libro primo, capite decimo tertio, numero 37. vbi de verissima opinione testatur, post Socinum, qui plura adducit in l. si cognatis, n. 29. ff. de rebus dubiis. Tradit etiam resolutionem eandem Flaminias Chartarius, decisione Genuae 16. ex numero 6. cum seqq. vbi etiam, quod qualitas neces saria ad effectum dispositionis, eo tempore interuenire debet, quo de effectu dispositionis agitur, nec sufficit. si ex post facto interueniat, cum tunc interuenire illam, neces se sit: Ludou. quoque Casanate in cons. 26. num. 16. 17. & 18. vbi ex aliis etiam iuris Interpretibus adnotauit, quod substitutionis qualitas debet interuenire tempore delatae succes sionis: nec sufficit, si postmodum interueniat, prout latius ibi: & per Gras sum, §. successio ab intestato, quae stion numero. 4. vbi inquit post alios multos, quod si foemina ad succes sionem semel admis sa sit, & postea Masculi superueniant, non excluditur per masculos superuenientes: & §. fideicommis sum, quaestione 17. qui in eo dubio, an concepti post mortem testatoris, admittantur ad fideicommis sum, distinguit fideicommis sum purum a conditionali: & quamuis in conditionali, siue quando testator digres sus est ad plures gradus substitutionum, admiserit etiam eos, qui tempore mortis testatoris nati non erant, sed postea quandocunque nascuntur; statim tamen inquit, id pro cedere, dummodo reperiantur nati, vel concepti tempore euenientis conditionis; nam si postmodum nati fuerint, non admittuntur. Et idem The saurus, forensium libro tertio, quae stione 84. vbi contrarias commemorauit sententias. Rursus, & Rolandus a Valle, in consilio 70. fere per totum, maxi[sect. 27] me ex numero octauo, vsque ad numerum 21. & numero 34. cum seqq. & numero 47. & seqq. libro 3. Ludouici eiusdem Molinae traditionibus conuenire videtur, tam in primo casu, admis sionis scilicet eius, qui tempore delatae succes sionis proximior sit, quam in secundo, quando ob contrauentionem, & alienationem rerum maioratus, succes sio defertur. In alio etiam, quod in dispositione, fauore familiae perpetuo facta, non modo comprehendi natos tempore mortis testatoris, firmauit; sed etiam natos postmodum: prout ipse Molina annotauit dicto cap. 10. lib. 3. num. 21. & libro primo, cap. 6. numer. 48. & 49. Facit etiam Rolandus idem maximam vim in eo, quod verba limitatiua, & restrictiua, vtputa eo casa, vel tali casu, vel tunc, aut similia apposita sint, vt ad certum tempus, vel certo tempore natos, restringi dispositio debeat. Et non modo expres sam, sed etiam coniecturatam, & prae sumptam voluntatem prae oculis habendam, in proposito huiusce materiae, iuridice, & late fundat, prout latius ibi. Decianus autem, in cons. 60. per totum, libro primo, licet articulum illum, an non nati, vel non concepti tempore prohibitae alienationis factae, pos sint eam reuocare; ex proposito in dubium excitauerit, atque explanauerit, & in fauorem eorum, qui postmodum nati fuere, eum concludat, prout etiam Rolandus, vbi supra. Et ibidem dupliciter declaret Decian, metipse regulam l. finalis, ff. communia praedior. non tamen in eisdem terminis Ludouic. Molinae attingit dubium illud, an scilicet, qui postmodum natus, aut conceptus fuit, in totum auocare pos sit succes sionem ab eo, qui tempore delatae succes sionis, vel alienationis factae proximior erat, si ipse nunc proximior sit; ex quo tamen postmodum natos admittit in fideicommis sis iuris communis, ad quae plures admitti pos sunt, prout certum est; in fauorem eius partis recenseri potest, quae natum, aut conceptum postmodum, ad exclusionem alterius admittit in Hispanorum primogeniis, ad quae vnus solus sui natura admitti potest. Et in eisdem terminis sermonem, ac disputationem instituit Ioannes Cephalus in consil. 318. libro tertio, in fortioribus tamen quam Decianus notauit numero 90. & 91. & numero 100. & seqq. nascituros aliquando ex prae sumpta voluntate natis pos se praeiudicare, & iura eorum resoluere; quod est recte, & singulariter dictum, & suo loco expenditur inferius, vbi, etiam ponderatur ipse Cephalus ibi, numero 41. & quatuor seqq. eodem etiam modo se habuit Hippolyt. Riminaldus, in cons. 564. libro quarto, maxime num. 15. 24. 25. & 66. qui per totum con silium explicat dubium ipsum, an scilicet nec nati, nec concepti tempore cedentis fideicommis si, sed postmodum, admittantur; vt pos sint recuperare etiam partem suam a patruis, qui eam fuerant consequuti. Et is quoque Author commemorari potest eorum Interpretum numero, quos pro sua opinione commemorauit Molina, d. cap. 10. lib. 3. num. 15. Menochius quoque in consilio 106. numero 46. & [sect. 28] tribus seqq. & numero 87. & 88. & numero 352. & quatuor seqq. libro secundo, eandem, quam Molina sustinuit sententiam, & opinionem, visus est manifeste sustinere, dum dixit, qualitatem superue nientem nihil prodes se ei, cui superuenit, etiam in succes sionibus ex testamento, sed ades se debere eo tempore, quo dispositio ad effectum perducitur, alias deficere dispositionem, si eo tempore deficeret qualitas, cuius gratia inducta est dispositio. Et quod qualitas maioris natu, aut primogeniturae attendi debet tempore delatae succes sionis, quia dispositio, quae de maiori natu, aut de primogenito loquitur, intelligitur de eo, qui reperitur primogenitus tempore, quo defertur succes sio, sicuti haec omnia, post alios plures Authores, qui ita responderunt, latius comprobat ibi, & in con silio 315. numero vigesimo quinto, & 26. libro quarto, vbi etiam id ipsum, quod Ludou. Molina tradidit, scilicet quod si foemina primogenita, primo succedit in iure primogeniturae, & deinde superueniat masculus, puta posthumus, quod foemina semel admis sa, debet es se perpetuo admis sa, & masculus manet perpetuo exclusus. Et reddit rationem, quia res semel acquisita, perpetuo acquisita manet, l. siue possidetis, C. de probat. esto, quod veniat ad ca sum, a quo incipere non potest; argumento l. si pluribus. §. et si placeat, ff. de verbor. obligat. & repetit, latiúsque comprobat ipse Menochius, in cons. 413. ex numero 27. vsque ad numerum 36. libro 5. vbi late, quod in quacunque dispositione inspicitur habilitas tempore, quo casus succes sionis euenit, & quod vocatus, aut qui ex dispositione testatoris, vel legis succedere debebat, semel succedens, quia nullus alius proximior, vel idoneus existebat succes sionis tempore, ob alios postmodum superuenientes non desinit haeres es se, vel succes sionem, semel acquisitam non amittit. Sic etiam, quod foemina semel admis sa, a masculis supernas centibus non excluditur, vt latius ibi: & vide numero 33. vbi inquit, quod fideicommis so conditionali relicto liberis, vel agnatis, eueniente conditione, existentes admittuntur, exclusis his, qui po st nati sunt, aut concepti, & pari in gradu sint, aut etiam proximiori, & vide ex numero 44. cum seqq. & numero 60. & tribus seqq. vbi defendit, natum, & conceptum, post delatae succes sionis, aut euenientis conditionis diem, non excludere semel admis sum, etiam si proximor sit; & numer. 63. id ip sum statuit in alio casu, delatae scilicet succes sionis ob contrauentionem, & alienationem rerum maioratus; vt si eo tempore extiterunt alii, qui admis si fuerunt ad recuperandum, postmodum natus, atque conceptus non admittatur: quando tamen, re adhuc integra, & nondum reuocata alienatione, alias natus, aut conceptus est (quo casu magis dubitauit Ludouic. ipse Molina) rem hanc non dis soluit Menochius, qui ipse in cons. 1030. numero 4. libro 11. eandem etiam tenet sententiam, & commemorari potest eorum numero, quos ipse Molina, praecitato capite decimo, libri tertij, numero 15 ipse adducit pro sua opinione; & latius lib. 4. prae sumptione 93. numero septimo & sequent. Iacobus etiam Bereta, pro eadem parte expendi potest, in cons. 20. Si filij, numero 19. & in cons. 51. Circa primam, numero vndecimo, & in cons. 27. numero septimo, vbi loquitur in casu, cum existentes tempore purificatae conditionis, iam agnouerunt fideicommis sum, vt tunc postmodum nati non admittantur, etsi proximiores sint. Alexander vero Raudensis, de analogis, libro primo, capite trigesimo quarto, ex numero 320. vsque ad numerum 340. folio 386. & 387. constanter visus est tueri contrarium eius, quod Molina defendit; atque ita praeferendum es se proximiorem non natum, nec conceptum tempore delatae succes sionis, etiam ad exclusionem eius, cui semel succes sio delata, atque acquisita fuit. Sic sane is Author eorum numero commemorari debet, quos contra se, & pro altera parte contraria adduxit ipse Molina, praecitato capite 10. libro 3. numero vigesimo quinto, in fine. Adducitur autem ea principaliter ratione Raudensis, quod non videatur incongruum, natis postea proximioribus, dominium pos se auelli, inspecto tempore natiuitatis, quia transit dominium cum sua causa, suóque onere, prout ibi comprobat. Item, quia dominium ip sum potest stare in pendenti, quatenus est creatura intellectualis; licet ipsa dispositio, quae dis ponit de dominio, non stet in pendenti, pre supposito, quod sit creatura. Et regula contraria procedit (vt ipse Raudensis contendit) quoad ipsum factum non autem quo ad iuris effectum. Indéque constituit, quod nihil, quod agitur de prae senti, vel est actum de praeterito, pendet, prout ad merum factum nos referimus, quod aliquid fieri, & ipsum fieri, es se in pendenti, est implicatio contradictionis; sed bene potest pendere actus de prae senti, & de praeterito, quantum ad iuris effectum in quibuscunque dispositionibus: non enim est inconueniens, vt si ex varietate accidentis, pos sit sequi diuersus effectus, & stet in pendenti, donec declaretur, seu certificetur ille euentus, prout latius ibi. Adducitur quoque principaliter idem Raudensis, doctrina, & resolutione Ca strensis (quam etiam Molina expendit) dum ille respondit, non natos, nec conceptos tempore alienationis, pos se bona fideicommis si alienata reuocare, & adducit etiam casus, qui de facto sibi contigit, decisionem in terminis, & nonnulla ad propositum prae sens, de quibus ibi, & dicto numero 320. & 321. secure resoluit, quod sub negatiua conditione, si Iacobus masculos non habuerit, dispositione facta, & foeminis vocatis, certum es se, non pos se foeminam succedere, donec est spes natiuitatis masculorum, quae durat vsque ad mortem naturalem, prout ibi comprobat: & vide The saurum, forensium lib. 3. d. quae st. 84. Quamuis autem in articulo succes sionis semel delatae, & acquisitae ei, qui tempore euenientis conditionis, aut succes sionis proximior erat, aut neces sariam, vel requisitam qualitatem habebat, vt per alium proximiorem, postmodum natum, aut per mas culum superuenientem, ea auocari pos sit; Ludoui. Molinae placitis & resolutioni, eiusdem Rauden sis placita aduersentur; in alio tamen, delatae scilicet succes sionis ob contrauentionem, & alienationem, non modo non aduersari sed etiam in fortioribus terminis, atque indistincte, etiam re non integra, sed reuocata alienatione per proximiores, conuenire videtur; vt pote, cum etiam postmodum natis reuocandi alienationem, conces serit facultatem absolute. Ipse tamen Molina dubitauit duntaxat, quando res es set integra, nec is, qui tempore alienationis proximior erat, & succes sionem praetendere pos set, succes sionem sibi, ipso facto alienationis delatam, dixis set, atque petiis set; quasi semel delata, atque acquisita succes sione proximiori, ob factum alienationis, perinde haberi debeat, ac si per mortem pos ses soris delata fuis set. Magonius etiam, decisione Florentina 91. in terminis mouet articulum illum, an nati, & concepti tempore purificati fideicommis si, praeferantur ad reuocandum alienata natis, & conceptis post alienationem, qui tamen gradu proximiores sint. Et in primis arguit numero quarto, quod vocatus, seu substitutus, capax es se debet tempore purificati fideicommis si, & capacitas conside ratur eo tempore, quo quidem qui natus non erat, nec conceptus, ca pax es se non potest, nec capacitas postmodum superueniens attenditur, sicuti ex aliis Authoribus ibi comprobat; & num. 19. retulit Crotum, Loazes, & alios, qui concludunt, quod nati, & concepti tempore existentis conditionis, aut purificati fideicommis si, praeferuntur ad reuocandum alienata contra prohibitionem, natis, & conceptis post dictam alienationem. ipse tamen, ex num. 17. vsque in finem decisionis defendit contrarium, vt scilicet nati, & concepti post alienationem metipsam, in casu ibi proposito, praeferantur, quia proximiores erant, prout latius ibi. Vere tamen is Author nec loquitur in terminis ipsis, ex citatis per Molinam, nec etiam m Hispanorum primogeniis, in quibus ex ipsorum natura, aliter statuendum, quam in fideicommis sis iuris communis, negari non potest. Rur sus, Magonius metipse si originaliter praelegatur, his adducitur principaliter, quae potius in fauorem Ludou. Molinae, quam e contra expendi pos sunt. Quod patet, quia fideicommis sum, de quo ibi, siue dicatur inductum aut morte, vel alienatione, in vtroque videri debebat vocatus Angelus filius, & descendentes ex dicto Bernardo; idque tamen ex iuris prae sumptione, quia censentur vocati proximiores, l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, vbi Bartol. & caeteri, l. peto, §. fratre, eod. tit. Decius in consilio 1. columna prima, Craueta, in consil. 67. num. 5. proximior autem patri nemo est, quam filius: l. filius patri, ff. de suis & legit, alias si filio praeferretur Ioannes primus ex fratre nepos, sequeretur absurdum, quod filius proximus es set deterioris conditionis nepote remotiori, l. si viua matre, C. de bonis maternis. Ac etiam ex verbis expres sis testatricis, ibi, quia voluit, dicta bona semper remanere penes filios, & descendentes dictorum filiorum respectiue, & sic vocauit vniuscuiusque filios, & des cendentes in portionem institutorum. Nec obstat (inquit idem Magonius) quod tempore euenientis conditionis, & purificati fideicommis si, per alienationem, Angelus nec natus, nec conceptus es set, & Ioannes Petrus es set tunc temporis in lucem editus per supra dicta, vt firmare videntur Crotus, & Loazes, in l. filius familias, §. diui, ff. de legatis primo, ille num. 104. iste num. 197. vbi concludunt, quod nati, & concepti tempore existentis conditionis, praeferuntur ad reuocandum alienata contra prohibitionem, natis, & conceptis post dictam alienationem. Quia responderi potest, quod quantumcunque tempore alienationis Ioannes Petrus es set proximior, potuis sétque reuocare, ex quo tamen non prius, quam nunc, quo tempore superuenit Angelus, alienanti proximior, & descendens, non declarauit se velle reuocare, non competit dictum itis priuatiue, volente dicto Angelo reuocare, quia ante acceptationem ius hoc non competebat. Nunc autem, quando acceptat, reperitur in rerum natura Angelus filius alienantis, quia vocatus in vtroque fideicommis so, & mortis, & alienationis, excludit alios non proximiores, neque descendentes, Vnde satis est Angelo, superes se tempore declarationis, si non aderat tempore purificatae conditionis, quia quoad vocatos, ab acceptatione ius metimur: cum autem sit incertum, an acceptare, vel non acceptare velit, ex qua incertitudine illud etiam oriri perspicirur, vt haeres non teneatur ad restitutionem fructuum perceptorum ante declarationem, & acceptationem fideicommis sarij; & ratione istius incertitudinis non dicitur es se in mala fide, &c. Praeterea ces sant contraria (adiicit idem Author) quando de contraria mente testantis apparet, vt cogitauerit etiam de filiis filiorum nascituris, vt hic factum apparet, cum tempore testamenti nulli dicent nati, alias redderetur inutilis dispositio, quo casu non attenditur, an tempore euenientis conditionis sint nati, vel concepti, quia de enixa voluntate disponentis constat, dicta bona debere remanere penes descendentes, & filios filiorum respectiue, durante ipsorum linea masculina. Vnde quandocunque eorum alteri institutorum filiorum filij nascantur, portio patris illis pertinet, quia testator respexit etiam ad futurum: fauorabilis enim est spes nascendorum, & purificata dispositio aequiparatur in omnibus dispositioni purae, & ita videtur decidere casum istum Castrensis, in consilio 247. numero tertio, libro primo, & ad omnes, tam natos, quam nascitutos parem affectionem habuis se videtur ista testatrix. Quod clare ostenditur (subdit Magonius) quia vocauit lineas filiorum respectiue, quo casu non requiritur, quod tempore dispositionis, Vel tempore euenientis conditionis sint nati, vel concepti ij, qui comprehensi sunt in linea, prout tenent Authores ibi relati. Et dato, quod ex prae existentia natiuitatis, & conceptionis dicti Ioannis Petri, tempore purificati fideicommis si aliquod ius illi acquisitum foret in reuocatione alienatorum, illud non suit simpliciter acquisitum, sed reuocabiliter per superuenientiam filiorum Bernardi alienantis, expresse vocatorum, qui tanquam de linea Bernardi fuerunt vocati, & prae positi caeteris. Et quamuis tunc nec nati, nec concepti forent, ius tamen dictae lineae, & prouenientibus ex ea, erat quae situm saltem in spe, a iure approbata, videlicet ex dicto testamento. Cuius quidem spei erit effectus, vel quod impediat translationem, donec ex euentu fututo certificetur, an dicta spes euanescat, & ius alterius interim suspendatur, aut si non suspendat, vel impediat transitum acquisitionis, saltem illud qualificat, vt non pleno iure fiat, & cum effectu, sed reuocabiliter, ita vt si quando illud ius in spe conseruatiua sui effectus consistens, re incipiat competere; ius, quod alteri interim erat quae situm, resoluatur, & deuoluatur, prout ibi comprobat. Addit etiam, non obstare tradita per Crotum, & Loazes, quia potius retorqueri pos sunt in contrarium, prout ibi obseruat. Et tandem concludit num. 31. quod testator, qui vocauit ordine succes siuo, non vocauit tantum natos, sed nascituros in perpetuum, donec durabit eorum linea respectiue, habuit enim respectum ad futurum per dicta verba. Hactenus Magonius praecitata decis. 191. ex cuius scriptis duo equidem deducuntur expresse, atque in indiuiduo, quae sine specifica nota praetermitti non pos sunt. In primis, Authorem eundem, atque Senatum illum non parum excitas se, atque adduxis se in casu illo, quod re integra, & antequam Ioannes Petrus, qui tempore alienationis proximior erat, potuis set que reuocare, superuenit Angelus, alienanti proximior, & testatoris descendens , atque ita cum non declaras set Ioannes Petrus, se velle reuocare, nec reuocauerit, non competit ei dictum ius priuatiue, volente dicto Angelo reuocare; sicut ex Castrensis, Ripae, & Ruini doctrinis ibi contendit. Ecce vbi Magonius metipse, specifice ponderat, quod re integra, & nondum declarata reuocandi voluntate, superuenit proximioris natiuitas. Quod (vt vides, & inferius dicetur) dubitandi an sam & occasionem Ludouic. Molinae prae stitit; qui tamen re non integra, & iure suo intentato per eum, qui tunc proximior erat, dubium non habuit, etiam si is, qui postmodum natus fuit, proximior es set. Deinde, fortiter etiam ipsum Magonium, & Senatum adduxis se, & excitas se testatoris illius voluntatem prae sumptam, qui in vtroque casu, & mortis, & alienationis, filium alienantis, & filios nascituros deinceps vocas se videbatur. Idque deprehendebatur tam ex vocatione linearum filiorum respectiue, quam ex aliis ibidem consideratis, de quibus supra mentionem feci. Et quidem ex his comprobantur omnino ea, quae inferius a me adnotantur, atque traduntur; in hac scilicet materia, & in vtroque dubio per Molinam excitato, attendendam praecipue, & prae oculis habendam, non modo expres sam, sed etiam tacitam, & coniecturatam, atque prae sumptam testatoris, in stitutorísve maioratus voluntatem, quae tamen ex tenore dispositionis, atque ex forma, & vi verborum, quibus vocationes, & substitutiones conceptae sint, deducatur; ex ipsis namque aliquando euenire poterit, vt nati, & concepti post delatam succes sionem alteri tempore habili, eidem praeferantur, succes sionémque semel acquisitam auocare, iure contendant. Sicuti etiam contigit in casu illo, atque specie proposita per Vincent, de Franc. de[sect. 32] cis. 169. per totam, qua Senatus Neapolitanus voluntate testatoris prae sumpta, atque coniecturata adducitur quoque praecipue, vt filios Ioannis, tempore mortis vltimi filij nondum conceptos, nec natos, in praeiudicium agnati, specifice a testatore substituti, admitteret; & substitutum eundem excluderet per filios ipsos postmodum natos. Sic sane Vincent, ipse de Franchis, voluntatem testatoris s aepe ponderarne, vt constat ibidem numero decimo tertio, in illis verbis: Dictum fuit pro D. Ioanne es se verba clara testamenti; quia Marchio vocabatur in defectum lineae masculorum descendentium ex filiis te statoris: vnde quandiu er at spes, quod ex filiis testatoris orirentur filij; non poterat fieri locus substitutioni, in ipsorum filiorum deficientiam factae, vt dicit Glos sa in l. peto, §. fratres, in verbo, ex familia, ff. de legatis secundo. Haec enim conditio, quod extincta linea masculorum descendentium ex filiis, succedat D. Ioannes Baptista, & postea Marchio, nihil aliud importat, nisi quod quando non ades sent filij masculi, descendentes ex filiis testatoris, tunc vocati succederent, & sic est conditio negatiua, quae tunc adimpletur, quando certum est, es se non pos se, & ad impossibile reducitur, secundum Bald, in l. Mutianae, in fine, ff. de condit, & demonstration. &c. Et iterum idem Author, numero vigesimo, qui postquam statuerat ex numero 16. cum seqq. quod textus in l. prima, §. si quis proximior, ff. de suis & legit, hered. loquitur in legatis puris, & l. interuenit. ff. de legat, & prae stand. quod loquitur in. legatis conditionalibus, quae non habent tractum succes siuum: & explicauit text, in l. finali, ff. commun. praet. inquit d. num. 20. non ob stare decisionem Lambert, de Ramp, quia vltra quod illa habet contradictores, declaratur vt non procedat, data voluntate testatoris in contrarium; & subdit in hunc modum: Declarata autem voluntate testatoris, dicebatur non es se dubitandum, quod voluerit, etiam non natos, nec conceptos tempore aduenientis conditionis, es se admittendos, postquam eo tempore, quo testamentum condidit, nemo ex filiis filios masculos habebat, sed erant tantum in spe procreandi, vnde ad eos, qui in futurum sperabantur, eius voluntas tendebat, quos non esi verisimile exclusis se propter agnatos in vlteriori gradu existentes, qui tempore defectae conditionis extitis sent. Et iterum ip semet Franchis, numero vigesimo quarto, ibi: Caeteri Domini dixerunt, ex ratione generali posita in dicta l. & Paulo Callimacho, §. primo, fundata in benignitate iuris, er vt ademptio minus noceat filio, quam fieri pos sit, ac etiam, quia clara erat intentio testatoris, vt bona haec in familia filiorum remanerent, quam potius respexit. quam filios, non es se inductam, reuocationem & debere sufficere, quod reuocatio sit inducta de legatis puris; ad quod alter ex Dominis alleganti tex. in l. ex facto, §, finali, ff. de vulg. & pup. substitut. quem allegauit Oldradus in consilio decimo sexto; Et ex his dictum fuit, es se indicandum in beneficium D. Ioannis, & non videbatur neces saria resolutio aliarum difficultatum. Nihilominus etiam, aliis difficultatibus plene, discussis, & prae supposito quod intelligeretur facta ademptio a D. Ioanne, conclusum fuit super secunda difficultate, hanc ademptionem non praeiudicare eius filiis, & descendentibus, a quibus ademptio non erat facta, & illustrem Marchionem non censeri vocatum, nec ei actionem competere, nisi quando certum erit, ex descendentibus filiorum testatoris, aliquem non pos se ades se, & in hoc non es se inspiciendum, an tempore mortis Ducis, primo loco instituti, ades sent descendentes ex familia filiorum testatoris, vel non concepti, sed sufficere ades se spem, quod ex eis speretur oriri pos se, quia haec erat clara mens testatoris, quae tractum succes siuum habebat; super quo dixit vnus ex Dominis, quod licet valde laboras set in perquirendo rationes hinc inde, pro veritate indaganda, & aliqua scrip sis set, quod nihilominus ei postea visum fuit, nihil fecis se, quia reperit D. Ludouic. Molinam, in tractatu de Hispanor, primogen. qui in 3. lib. capite decimo, hanc quae stionem prae caeteris examinat, & videtur octo validis simis fundamentis huic opinioni adhaerere, quam sacrum Consilium sequutum fuit; & licet decreuis set, hanc decisionem aliter non scribere, quia dictis per D. Ludouic. nihil addi potest, eam tamen scripsit, vt sciatur, quid sit iudicatum, &c. Hactenus Vincent. de Franchis, circa quem animauertendum erit, quod in specie Ipsa, quam proponit, primo arguit pro Marcinone, numero octauo, & nono, quod scilicet filij illi erant concepti & nati post mortem D. Indici, sine filiis mas culis, & sic in euentu conditionis, eis aliquod ius non est quae situm; is enim vocatus intelligitur, qui tempore mortis proximior reperitur, l. prima, §. si quis proximior, ff. vnde cognati, & in conditionalibus videtur vocatus, qui tempore deficientis conditionis est proximior, l. interuenit, ff. de legatis prae stand. quod comprobatur, quia actus morientium non pos sunt es se in suspenso: l. final. ff. commun. praed. & tandem hoc confirmauit auctoritate Ioannis Andreae, ex mente Lambertin. de Ramp. de qua supra; postmodum in fauorem eorum, qui postmodum nati, & concepti fuere, fundamentis nunc adductis, respondet numero 16. & seqq. vbi videri potest & concludit in fauorem filiorum D. Ioannis, & sic postmodum natorum, vt dixi. Animaduertendum etiam erit, quod in specie illa vocari erant filij Ducis Almasiae testatoris, & eorum linea masculina, ordine ab eo prae scripto, & omnium defectu Marchio Iliceti agnatus te statoris, qui postea codicillis priuauit Ioannem, vnum ex filiis, omni commodo, haereditate, & legato, quod sibi in testamento adscripserat, praeter legitimam, a iure sibi debitam; & euenit, quod viuente Ioanne deces serunt post patrem omnes fratres eius fine filiis masculis, & vltimo loco obiit eorum maior, qui primo vocatus, atque rerum fideicommissi pos ses sor erat, quo tempore Ioannes filium masculum non habebat, tamen habuit post delatam succes sionem; & lis mota fuit inter Marchionem Iliceti, vltimo loco substitutum, & Ioannem prae nominatum, qui pro se, eiúsque filiis masculis pugnabat, as serens, generalem ademptionem, a parente in codicillis factam, solum operari quoad legata pura, non autem quoad conditionalia, provt erat legatum: seu fideicommis sum, de quo contendebatur, ex dicta l. Paulo Callimacho, §. primo ff. di legatis tertio. Et sic ipsum Ioannem ad succes sionem admittendum es se, & si via sibi praecluderetur, succes suros es se eius filios masculos, quamuis nati es sent post; mortem grauati, qui primus, & vltimus pos ses sor suit, quia erant vocati, & non exclusi, nec exclusionem parris ad eos adaptandam es se, nec patris ipsius personam egredi; quia priuatio est odiosa, & per consequens restringenda, l. cum quidam, ff. de liber, & posthum. & stantibus masculis praenominati Ioannis, minime admittendum es se Marchionem, quamuis succes sione delata, nati, & concepti fuissent; quia vocatus erat Marchio in defectum Ioannis, eiúsque lineae masculinae, & dum filios masculos haberer, vel habere speraret, non es se locum substitutioni Marchionis, qui prae tendebat, tam Ioannem, quam filios exclusos fore; Ioannem ideo, quod expres se a testatore ita cautum fuis set, filios etiam, vti procedentes a radice infecta, ex l. si viua matre, C. de bonis maternis. Et quia nati, & concepti fuerunt post tempus deficientis conditionis, delataeque succes sionis. Et tandem Senatus pro filiis sententiam protulit, & licet vnus ex Consiliariis existimauerit, Ludou. a Molina, dicta cap. 10. lib. 3. eiusdem opinionis fuis se (vt refert ipse Franchis) deceptus equidem fuit, cum contrariam tueatur constanter (quod negari non potuit) licet ipse in aliis terminis quae stionem proposuerit, atque explicauerit, non in eisdem illius decisionis, nec vere decisio Ipsa repugnat, vel his, quae inferius adnotantur, atque traduntur, vel etiam his, quae Ludouic. metipse a Molina tradidit, atque annotauti: ibi namque (vt dixi) vocati erant, atque praelati Marchiani omnes filij institutoris, & eius lineae masculinae indefinite; & sine temporis praefinitione; & quandocunque ades sent masculi; seu spes illorum, dici non poterat, extinctas es se masculorum lineas, nec casum substitutionis Marchionis euenis se diuersum autem ius statui debebit in casibus illis, in quibus Ludouic. Molinae opinionem tuemur; vel si Molinam ipsum in illo casu, in quo speciem proponit; tueamur (quamuis dubia semper nobis videatur) cum in primogeniorum succes sione, ex sui natura, vocationes, ac substitutiones conditionales, non sint, nec es se debeant indefinitae, sed directae, & limitatae ad tempus mortis vltimi pos ses soris, vt si is, qui eo tempore natus, vel conceptus sit, & qualitatem proximioris, & reliquas, sub quibus vocatus sit, habuerit, admittatur, & non alius, nec succes sio in pendenti es se possit, ex ipsa maioratuum natura, & praecisa d. l. 45. Tauri constitutione, vt inferius dicetur. Cum tamen ex voluntate institutoris eiusdem, non modo expres sa, sed etiam tacita, & coniecturata, aliter dici, ac statui pos se, & debere, inferius obseruandum, probandumque sit, nec contra voluntatem institutoris ipsius locus es se postu Taurinae: illi constitutioni; sane in casu illo, in, quo Senatus Neapolitanus decidit, vt dixi, postmodum natos, & conceptos admitti, cum declara testatoris voluntate constaret, mirum non est, imo ex verbis ipsis dispositionis aliter statui non potuit; nec vere decisio Ipsa repugnat vllo modo, vel his casibus, in quibus Ludou. Molinae: sententiam indubitanter, procedere arbitramur, vel casui ipsi Molinae, cum quae stionem Ipsam proponat Molina, quando in dubio versamur; in claris autem, ex tenore, & ver bis dispositionis versari Vincent, de Franchis videatur, vt mox dixi. Hieronymus vero Gabriel in consilio decimo quar[sect. 33] to, per totum, lib. 2. & in consil. 42. numer. 56. eod. lib. commemorari, atque constitui debet eorum numero, quos adduxit pro sua sententia, & opinione Ludou. Molin. praecitato cap. 10. lib. 3. numer. 15. Supponit enim pro certo, d. consil. 14. numer. 1. & 2. quod statuto existente, quod temporaliter foe minas excludit, & in defectum masculorum illas reintegrat, interim portio foeminae, quae reintegrari spectat, est in suspenso, secundum Bartol sed secundum Bald, & communem, masculus est haeres in soldum, & in defectum desinit es se haeres, & foemina sit haeres anomala ex tunc: & addit num. 3. & 4. quod filiae exclus ae, quae reintegrati sperant, hanc spem interim ad descendentes non transmittunt, nec descendentes admitti pos sunt iure proprio, nisi sint saltem concepti tempore mortis eius, de cuius haereditate agitur, provt ibidem, numer. 9. atque ita excludit omnino eos, qui tempore mortis eius, de cuius haereditate agitur, saltem non sint concepti, idque maxime ad exclusionem aliorum, quibus antea fuis set ius acquisitum, vt latius ibi; & dicto numer. 56. praecitati consilij 42. & subiungit singulariter, numer. 56. eiusdem consilij 14. quod haereditas n quamuis transmitti non potuerit ad descendentes, tamen descendentes admittuntur, cum de mente constat, etiam si concepti non es sent tempore mortis, vel conditionis. Ex prae sumpta itaque, & coniecturata voluntate, & cum de mente constat, etiam eos admittit, qui concepti non es sent tempore mortis, vel conditionis, atque ita delatae succes sionis. Ex quo etiam comprobantur ea, quae inferius a me adnotantur, atque traduntur, dum constituo, non modo expres sam, sed etiam tacitam, atque coniecturatam voluntatem, prae oculis habendam, & seruandam in hac materia. Et Hieronymi Gabrielis sententiae, & resolutioni se subscripsit Ioannes Vincent. Hondedeus, in consilio 16. numer. 39. & 59. lib. 1. & in consilio 14. ex numer. 78. vsque ad numer. 86. lib. 2. qui etiam pro opinione Molinae iungi potest his, quos ipse pro se adducit d. c. 10. numer. 15. iungi etiam debebunt Anguis sola, in cons.[sect. 34] 67. numer. 3. & seq. lib. 6. Pancirolus, in consilio 137. ex num. 14. Albanus, in consilio 106. fere per totum. Alciatus, in l. pronunciatio, §. agnatorum; & in consilio 117. Circa fideicommis sum, lib. 9. Torniellus etiam, in repetitione, §. quidam recte, l. Gallus, ff. de liber. & posthum. ex numer. 23. cum seq. & numer. 50. & seq. & numer. 70. & sequent. vbi videndus erit originaliter, quia acute, & erudite loquitur; & licet contrarias sententias, & opiniones recenseat, contra eos tamen qui postmodum nati, & concepti fuere, videtur articulum decidere, cum aliquibus tamen limitationibus, & declarationibus, quae in illis casibus, in quibus Molinae sententiam amplectimur infra, omnino eam comprobant; in terminis tamen ipsis, in quibus idem Molina quae stionem proposuit, dubiam eam reddunt. Cardinalis autem Franciscus Mantica, de con[sect. 35] iectur. vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 12. numer. 14. articulum istum breuiter attigit, atque explanauit duntaxat enim statuit, conceptos post mortem te statoris ad, fideicommis sum admitti, provt ibi comprobat, & ratione confirmat; & quando substitutio est concepta per verba futuri temporis, pro certo supponit, comprehendi etiam eos, qui nas cuntur, & concipiuntur post mortem testatoris. Et id ipsum resoluit, quando testator fuit digres sus ad plures gradus substitutionum, adeo vt non sit verisimile, eum consideras se eos duntaxat, qui se viuo es sent concepti, prout etiam ibi comprobat. Sed articulum praedictum, de quo agit Ludouic. Molina, an nati, & concepti post delatam succes sionem, vsque adeo admitti debeant, vt etiam semel legitime admis sos excludere, & ab eis auocare succes sionem Ipsam pos sint, si proximiores sint, qui postmodum nati, aut concepti fuere, nequaquam explicat, nec etiam attigit (vt dixi) & eodem modo se habuit Simon de Praetis de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 3. interterpretat. 3. dubitat. 4. solut. 3. & vltima, num. 45. & 46. fol. 242. qui tamen lib. 5. interpretat. 2. dubitat. 2. videndus ex num. 91. vsque ad num. 108. fol. 495. latius attingens, ex decisione Ioannis Andreae, atque ex quaestione Lambertini Rampon. Primum statuit num. 91. quod si quis in rerum natura non fuerit tempore, quo ces sit dies fideicommis si, tutius est, quod se non intromittat ad petendum, & eis dimittat petere vocatis, qui nati erant tempore euenientis conditionis, idque per ipsa iura vulgata, qua antea allegauimus, & Ludou. ipse Molina expendit. Deinde, num. 92. resoluit, quod filij postea nati non admittuntur cum prius natis, vti non existentes in rerum natura, tempore, quo ces sit dies fideicommis si, & venit, & quando sibi locum vendicauit substitutio. Et subdit num. 93. quod requiritur, vt sint in rerum natura quando adimpletur conditio. Et num. 94. quod fideicommis sarius, & legatarius in relicto conditionali potest capere, & est capax tempore euenientis conditionis: Et num. 95. quod fideicommis sum pure relictum familiae testatoris, debetur ei, qui tempore mortis testatoris proximior gradu fuerit. Et idem in conditionali fideicommis sum, quod debetur ei, qui procreatus, & in rerum natura erat tempore euenientis conditionis, quia paria sunt, quid es se pure dispositum, vel sub conditione, & purificatum. Et addit num. 97. quod filij nati postea, pos sunt venire iure transmis sionis, si haeredes es sent natorum tempore cedentis diei, vel relicti; Et concludit num. 98. conclusionem praedictam, quod filij, vel alij nomine collectiuo comprehensi ad fideicommis sum conditionale, admittendi sunt ita demum, si reperiuntur es se in rerum natura tempore aduenientis conditionis, intelligendam, & declarandam es se, nisi aliter appareat de voluntate testatoris, extensa ad alios vlteriores, & nas cituros post conditionis euentum, & implementum: ad quod citat Socin. & Tiraquellum, ita tenentes. Subdit quoque num. 100. quod potest apparere de huiusmodi voluntate testatoris, quando vel fideicommis sum voluit es se succes siuum ad plures gradus, & duraturum in familia, vel agnatione; vel personas tales: & talia verba expres sit, quod neces sario dignosci, & intelligi pos sit, eum voluis se comprehendere futuros, &. nascituros filios, & agnatos; quia ex voluntate testatoris, etiam prae sumpta, filij, & agnati postmodum nati, admitti pos sunt ad succes sionem. Et num. 102. cum seq. inquirit, an nati tempore contrauentionis, & alienationis, qui soli admissi fuere ad reuocandum, teneantur postea nascentibus partes reddere? in quo contrarias profert sententias, prout ibi videri potest. Et tandem annotauit num. 106. & seq. quod si testator instituit, substituit, vel inuitauit Petrum, & quoscumque eius filios, & descendentes; ex hac generali locutione veniunt filij nati quocumque tempore futuro, etiam post mortem testatoris, & post diem ces sam relicti, per text. in l. si ita fuerit, ff. de legatis tertio, & alia, quae ibi ad ducit. Et hactenus Praetis ipse, qui (vt vides) regula illa generali, quam facit ex num. 91.. cum seq. Ludou. Molinae traditionibus as sentit omnino; vere tamen, generaliter; & non in ipsis terminis, in quibus ipse Molina, quae stionem proposuit. Limitationes autem illae vrgent mirabiliter in comprobationem eorum, qui inferius a me adnotantur, atque traduntur, dum natos, & conceptos post delatam successionem, ex prae sumpta, atque coniecturata voluntate institutoris maioratus pos se admitti, ad exclusionem etiam eorum, qui legitimo tempore admissi fuerint, adnotabitur, atque comprobabitur. Articulum etiam praedictum, & disceptationem[sect. 36] huiusce cap. reas sumit Per. Anton. de Petra, in commentarijs, de fideicommis sis, quae st. 11. ex num. 582. ex vers. Non obstat posterior obiectio, vsque ad numerum 597. loquitur tamen in natis, & conceptis post purificatam conditionem per alienationem, & contrauentionem, qui quamuis non es sent in rerum natura tempore factae alienationis, ad fideicommis sum se admitti per alienationem praetendunt. Et relata Ioannis And. doctrina, & Lambertini de Ramp. quae stione, item regula illa generali, quod quando agitur de succedendo ex dispo sitione conditionali, oportet, succedere volentem, extare tempore euenientis conditionis, vt in iuribus vulgatis, contrarium tuetur, & Castrensis sententiam in cons. 247. defendit, quod scilicet, quando omnes descendentes sunt vocati, tunc admittantur etiam postmodum nati, qui tempore euenientis conditionis concepti, nati non fuerant; quod latius ibi comprobat: & inquit, quod licet Castrensis, & alij loquantur in casu, quo nemo ex vocatis ad fideicommis sum extabat tempore euenientis conditionis, nihilominus idem dicendum es se in casu, quo aliqui extabant, sed non petierunt, nec agnouerunt fideicommis sum. Praeterea, quod si aliqui fuis sent admis si ad reuocandum, tenentur ipsi aliis postea natis, partem fideicommis si prae stare, prout etiam ibi; vbi subdit quoque num. 588. quod conditio alienationis non potest dici purificata quoad non natos, sed statim eis natis, purificari dicitur, continet enim grauamen succes siuum, & continuum; & ideo merito de ea conqueri pos sunt nascituri, postquam sunt nati, sicuti ibi comprobat, & in effectu is Author, illorum numero constitui, atque commemorari debet, quos dicto cap. 10. lib. 3. num. 15. adduxit Molina contra se, vt scilicet praeferri debeat proximior, non natus, nec conceptus tempore delatae succes sionis, etiam ad exclusionem illius remotioris, ad quem semel successio delata fuit. Surdus quoque, decis. 130. per totam, adducit[sect. 37] nonnulla, qui huiusce cap. disputationi, & Ludou. Molinae obseruationibus, valde conducibilia sunt; sic sane Ludouic. ipsum Molinam idem Surdus retulit ibi, num. 1. in fine: & iterum num. 12. Decipitur tamen in allegatione Molinae, vir ille eruditis simus ( equidem , & pre stantissimus) in eum namque retulit sensum, quod Molina contenderit, in successione maioratus praeferri proximiorem, qui natus, aut conceptus est post successionem delatam, eúmque excludere remotiorem, qui interim fuerat admis sus: & tamen contrarium Molina defendit, prout ibi, n. 15. vbi contrariam conclusionem, solidissimam, atque indubitatam videri, profitetur. Et iterum ante num. 39. vbi etiam contrariam sententiam veriorem es se, inquit; & dicto num. 25. . dicti cap. 10. (quo loci Molinam Surdus refert) non statuit vllo modo contrarium, sed refert Authores, qui contrariam partem tuentur, & antea Molinam eundem retulerat Surdus ipse, dicens , eum concludere, quod in maioratu succedat, qui repetitur proximior tempore mortis vltimi pos ses soris, excluso eo, qui postea conceptos, & natus est. Rursus, nec doctrinae illae, quas Surdus ibi expendit, nec etiam species, quam proponit, Ludou. Molinae sententiae, & opinioni obstaculum aliquod, aut contrarietatem faciunt, vtputa, cum in casu illo, ea principaliter ratione adductus, excitatús que fuerit. Surdus, quod inuestitura illa conces sa fuerit auo, & descendentibus suis, & nihil refert, an nascantur ante, vel post mortem aui, nepotes; quia succes sio causata fuit principaliter ex contractu conuentionali, in qua militat diuersa ratio, quam in fideicommis sis, & maioratibus, atque vltimarum voluntatum dispositionibus, & succes sionibus. Item etiam, quia in eodem casu, de quo ibi, nulli alij apparebant, nec fuerunt vocati in defectum descendentium inuestiti, qui pos sent, mortuo auo, succes sionem occupare. Quocirca, sub numer. 3. ex vers. At desiderium, & numer. 4. per totum, in eo principaliter insistit Surdus metipse, quod in proposito Desiderius ille veniebat, non hae reditario iure, sed tanquam vocatus ex tenore inuestiturae susceptae per Ioannem auum, pro se, & haeredibus; quae verba in conces sione Ecclesiae idem sonant, ac si dictum es set pro descendentibus. Et maximam differentiam constituit, an agatur de succes sione haereditaria, & de succes sorio edicto legis, vel testatoris; quo casu non veniunt ne potes non nati, neque concepti tempore mortis. An vero agatur de succes sorio dicto, non legis, nec testatoris, sed conuentionis, & generaliter in iure delata ex contractu; quo casu ne pos conceptus post mortem aui admittitur. Et rationem differentiae post Fulgosium exprimit, provt ibi videri potest. In eodem quoque insistit num. 10. & 11. & in forma contractus, & inuestiturae totum fundamentum facit, vt curandum non sit, quod Ecclesia intermedio tempore alium inuestiuerit; quia hoc facere non potuit in praeiudicium Desiderij, cui fuerat ius quae situm ex inuestitura auita. Non enim potest Dominus vocatum in inuestitura priuare sine causa: nec durante prima conces sione, potest dominium vni conces sum, alteri concedi, provt iure, & authoritate comprobat ibidem. Et haec quidem non modo Ludou. Molinae sententiae contraria, sed etiam, quae ip sius opinionem omnino confirmant; vtpote cum Surdus libenter admiserit differentiam illam, & rationem diuersitatis, de qua supra, Item, in fideicommis sis, & vltimis voluntatibus, natum post mortem aui, ad succes sionem non admitti Ac denique, omnia fundamenta, quae in contrarium Surdas ponderauit num 1. 2. & 3. Ludou. eiusdem Molinae partem comprobant, procederent equidem, nisi ex forma conces sionis, & inuestiturae auitae, atque ex ip so contractu aliter cautum fuis set. Proposuit namque, quod capitulum sanctae Ecclesiae Barbarae: conces serat in emphyteusim praedium quoddam Ioanni Rouigo, pro se, & suis descendentibus, & eo mortuo, neminem illius haereditatem apprehendere, licet ex eo Baptista filius extaret, qui tamen tempore mortis patris filiis carebat, & neque acceptauit, neque repudiauit haereditatem patris, quocirca capitulum conces sit Iulio de Magistris in emphyteu sim praedium ipsum, quod alias ab eadem Ecclesia tenebat Rouigus praedictus, & Iulio postmodum succes sit Iacobus Pescaranus; lapso autem longo tempore, Baptista emancipauit Desiderium, filium sibi post mortem patris natum, & statim declarauit, se nolle es se haeredem Ioannis patris; quocirca Desiderius conuenit Iacobum Pescaranum , succes sorem dicti filij, & praedij pos ses sorem, & inter eos lite, & quae stione mota, pro vna, & altera parte, ea allegabantur, quae Surdus ibidem adducit; & tandem iudicauit Senatus, Desiderium admittendum ex vi, & forma conces sionis, siue contractus illius, vt supra notaui. Remanet igitur, Petri Surdi obseruationes, Ludou. Molinae sententiae non aduersari, nec succes sioni maioratus, & legis praedictae. Tauri, constitutioni applicabiles, nec conducibiles es se, imo multum differre, ex diuersa ca sus specie, quae in decisione illa proponitur, vt ex antea dictis apparet. Sic etiam, nec eiusdem Surdi resolutiones applicari pos se casibus illis, qui postmodum adnotantur, atque traduntur numeris seq. quoniam in illo ipso casu peculiariter procedunt. Surdus tamen metipse, in hac eadem, qua ver[sect. 38] samur materia, late, & erudite admodum (vt adsolet) se habuit in cons. 125. per totum, lib. 1. Et dixit, arduam es se controuersiam, de qua ibi; testator: enim matrem sibi haeredem instituit; eique decedenti, substituit filium primogenitum sororis suae, & post eius mortem nominauit caeteros dictae sororis filios; atque his omnibus deficientibus, eorum matrem; & demum ea defuncta, quosdam ipsius testatoris agnatos. Mortua itaque testatoris matte, succes sit dictus primogenitus, qui deces sit, & factus fuit locus sorori, quia tunc non extabant alij fratres dicti primogeniti: dum autem soror agnouis set dictum fideicommis sum, alios peperit filios, & postea diem suum obiit; contendunt nunc agnati testatoris, qui vltimo loco vocati fuere, & vellent succedere, exclusis filiis dictae sororis, natis post mortem primogeniti. Et dicunt, quod soror ipa sa testatoris ideo succes sit; quia tunc non extabant alij fratres dicti primogeniti, & sic quia verificata fuit conditio non habendi filios, & quod Ipsa conditio remansit etiam purificata, eorundem agnatorum respectu, vt post sororem Ipsam succederent iidem agnati, & non filij praedictae, qui reman serunt exclu si perpetuo, quia non nati, nec concepti tempore mortis primogeniti, quo tempore succes sio delata est, & sorori testatoris acquisita. Filij autem contendebant, se agnatis praeferendos, quia nati fuere, ante quam eueniret casus, quo ipsi ex dispositione testatoris succes suri erant, hoc est, ante defunctam Ipsam sororem, qui eos peperit; & quod testator, qui eos praetulit propriae sorori, veri simile non modo, sed etiam velut indubitatum est quod voluerit, eisdem agnatis ipsos praeferre, cum remotiores es sent; & tandem concludit Surdus, filios sororis praeferendos, idque iuridice equidem, atque multis rationibus, & fundamentis, quae ex voluntate testatoris ipsius prae sumpta, & coniecturata, deducuntur praecipue. Sic sane, eidem voluntati prae sumptae semper innititur, & s aepe fundamentum voluntatis ipsius repetit, provt ibi apparet, & inferius dicetur; & quaecunque ibi expendit, nullum obstaculum, aut contrarietatem Ludouic. Molinae sententiae, & resolutioni faciunt, sed potius eiusdem opinionem corroborare pos sunt, dummodo ex omnibus doctrinis, & obseruationibus Surdi limitetur ipse Molina, vt non procedat: quoties ex voluntate testatoris, institutoris ve maioratus contrarium deduci valeat aperte; voluis se scilicet manifeste testatorem filios nascituros, & tempore delatae succes sionis etiam, nondum conceptos in succes sione Ipsa praeferri; quod cum ex verbis, & voluntate testatoris ita colligatur, nullus hactenus negat, nec intendit negare Molina metip se, voluntatem testatoris seruandam, & eos praeferendos, quos testator ipse praeferri voluerit. Loquitur namque in primogeniorum succes sione, & quando in dubio versamur, & in aliis terminis quidem ; quia in specie, & caia, qui eo consilio proponitur, non fuerunt vocati filij sororis testatoris cum prae finitione temporis, sed simpliciter, & sine relatione ad certum tempus, sicuti considerauit Surdus idem, & sic quocunque tempore extarent, excludere debuerunt consanguineos; quia dum adest spes, quod substitutio in persona primo loco substituti, aut vocati, potest habere locum, ces sat substitutio illorum, qui vlteriori gradu vocati sunt, l. cum in testamento, in principio, ff. de haered, institu, l. si mater. § finali, ff. de vulga. & pup. substitut. cum aliis pluribus, de quibus per ipsum Surdum ibi, n. 31. & 32. Molinam, dict. cap. 10. n. 19. & 22. at in succes sione primogeniorum metimur ius succes sionis iuxta tempus, in quo defertur, & illud solum attenditur ad regulandam habilitatem capacitatem petentis, vt late idem Molina probauit eodem cap. 10. sicuti etiam ad inspiciendam proximitatem consanguinitatis, cum in ea non attendatur ad institutorem, sed ad vltimum pos ses sorem, sicuti ex veriori, & communiori sententia tradidi ego ipse, & retuli quamplurimos in commentariis lib. 3. cap. 15. numer. 51. & cap. 19. n. 138. & duobus seq. Sic etiam, quamuis in aliis dispositionibus conditiones negatiuae non censeantur purificatae, dum spes adest quod pos sint verificari; in maioratibus tamen sui natura pro purificatis habentur, si tempore mortis vltimi pos ses soris verificatae sint, nec tempus futurum expectatur, vt per Molinam, dicto cap. 10. n. 40. & 41. Pat. Molinam, dicta disputatione 634. numero quarto, in versiculo, Res haec. Quod autem praecipuum, & totale fundamentum Pet. Surdi, vt in fauorem filiorum sororis ca sum decideret, fuerit, prae sumere, & pro certo intelligere, testatorem voluis se, quod filij sororis, quocumque tempore existerent , praeferendi es sent agnatis illis, vltimo loco vocatis; manifeste magis constabit, si in memoriam (breuiter tamen) repetantur ea, quae ipsomet cons. 125. longa serie Author ille tradidit. In primis namque in fauorem agnatorum arguit ex n. 1. vsque ad n. 14. vt videatur iusta eorum causa; quia euenit casus, in quem vocati sunt; quia deces sit soror testatoris, qui post illius mortem vocauit agnatos, & ita est purificata conditio, sub qua fuerunt vocati. Deinde, quia filij sororis sunt vocati sub vna conditione, & in vnum casum, post mortem scilicet eorum fratris primogeniti; non ergo debent succedere in alio, vel diuerso casu, & eueniente alia conditione, videlicet post mortem matris, ne substitutio concepta sub vna contione, aut in vno casu, concipiat aliam conditionem, vel ca sum, quia non potest fieri extensio de vno casu ad alium, quando per eam inducitur variatio in persona substituti, vel eius, cui facta est substitutio: provt haec omnia late ibidem comprobat. Praeterea, quod ad succes sionem non admittuntur hi, qui tempore mortis testatoris non erant nati, nec concepti, Idque tam in succes sione ex testamento, quam ab intestato, provt etiam ibi comprobat. Rursus. quod etsi aliquando in fideicommis so conditionali admittantur hi, qui concepti sunt post mortem testatoris; tamen hoc est verum, dummodo sint concepti tempore euenientis conditionis, quod ex Ioanne And. & aliis, comprobat etiam. ibidem. Denique, quia cum filij non extarent tempore, quo frater primogenitus defunctus est, negari non potest, quin recte ad fideicommis sum admis sa fuerit eorum mater, quae fuerat vocata post mortem filiorum, nam cen setur etiam vocata eo casu, quo filij non nascerentur, postquam vero semel fuit admis sa, non est dicendum , quod per superuenientiam filiorum fuerit ex clusa; tum quia semel haeres, non de sinit es se haeres; Tum etiam, quia legitime factum, non debet etiam ex superueniente casu retractari: & quae semel vtiliter sunt constituta, perpetuo durant, licet ille casus euenerit, a quo incipere non pos sunt: tum denique, quia vbi vellent filij admitti, ac si fuis sent in rerum natura, quando frater primogenitus deces sit, plura obstarent; nam neces se es set dicere, quod a morte fratris vsque ad illorum natiuitatem, haereditas, vel succes sio semper steterit in pendenti, quod tamen in vltimis voluntatibus non solet admitti, sicuti haec omnia latius ipse Surdus exornat, ac in effectu pro ea parte, eadem Ludou. Molinae fundamenta repetit, Statim vero ex num. 14. vsque ad n. 31. validis sima expendit fundamenta contra agnatos ipsos testatoris, & quae iustitiam dictorum filiorum concludunt. Quae tamen contra opinionem Molinae non vrgent, terminis ab ipso Molina propositis, ac primogeniorum natura consideratis, vt antea dicebam Item, quia secundum voluntatem testatoris aliud dici non poterat in casu illo; erat enim certa, & velut expres sa, futuro euentu considerato. sic sane Surdus idem agnoscit vera fundamenta omnia, quae pro agnatis antea adduxerat, & quae Ludouic. Molinae sententiam confirmant. Dicit tamen, ea non procedere, quando apparet de contraria testatoris voluntate, provt dicto num. 14. agnouit, dum dixit: Contrariam tamen opinionem sequor, tanquam de iure veriorem, & magis conformem voluntati testatoris: quia sicuti hos filios praetulit propriae sorori, quam praeposuit, & praedilexit agnatis, ex quo eam ante agnatos vocauit ad successionem filiorum: ita verisimile est, quod praetulerit agnatis, quia si vinco vincentem te, multo magis vincam te. Et si de hoc casu fuis set testator interrogatus, verisimiliter idem disposuis set, quod dis posuit eueniente morte fratris primogeniti, & proinde haberi debet hic casus pro expres so: & adeo potens est haec coniectura , vt per eam detur extensio de persona ad per sonam, & in substitutionibus semper praeferuntur hi qui sunt magis dilecti testatori. Et magis dilecti, etiam nondum nati, praeferuntur minus dilectis: cum igitur isti filij fuerint vocati ad exclusionem matris, quaerat sorer testatoris, multo magis intelligi debent vocati ad exclusionem agnatorum, quibus testator praetulit sororem. Et non minus ad successionem vocari pos sunt nas cituri, quam nati, vt probat text. in l. placet, ff. de liber. & posthum. quia etsi tempore succes sionis non sint in rerum natura, tamen subest spes probabilis existentiae, quae sufficit; vt ibi declarat Ias. num. primo, ad idem est text. in l. si duobus, in principio, & §. finali, ff. de legat. 1. vbi sustinetur relictum factum ei, qui non extat, sed es se speratur; in tantum vt interim coniunctus capiat solum portionem suam. Et quamuis te stator hoc casu non fecerit mentionem de nascituris, idem tamen est, ac si de eis meminis set, quando tempore testamenti nulli extabant, atque ideo filiorum mentio non poterat aliter intelligi, quam de futuris, argumento l. fundus qui, ff. de fundo instructo, Nec dicatur, quod etsi testator nascituros vocauerit, tamen intelligi debent vocati sub ea conditione, si extitis sent eo tempore, quo euenit conditio, sub qua fuerunt vocati, vt videtur intelligere Alciatus: quia respondeo, hanc conditionem non intelligi; quia vbi subest voluntas testatoris, tunc Veniunt etiam, qui post purificatam conditionem nati sunt. Et iterum Surdus ipse, sub n. 29. vbi ad explicationem Romani, in cons. 134. n. 4 inter alia inquit in hunc modum: Mouetur ex pluribus, sed principaliter, quia ex quo tempore testamenti filiae non habebant filios, testator censetur vocare nascituros, aliter enim verificati non poterat testatoris intentio, l. quibus diebus, §. dominus, ff. de cond. & demonst. & vbi testator vocat nascituros, expectanda est nanuitas vocatorum, quia quandocunque nascitur, etiam postquam dies fideicommis si ces sit, semper erunt admittendi propter fauorabilem testatoris voluntatem, quam dicti filij nascituri dicuntur habere. Sic ergo dicendum est de his nepotibus ex sorore, vt succedant, quamuis nati post mortem fratris primogeniti: ces sit conditio, in quam sunt vocati; habent enim voluntatem testatoris, qui nascituros videtur vocas se, quando tempore conditi testamenti ex eis nulli extabant. Et num. 30. in fine, in illis verbis: Quibus se firmatis, non ob stat, quod per mortem sororis euenerit casus, in quem vocati fuerunt agnati; quia respondeo, quod prius euenit conditio, sub qua vocati fuerunt filij sororis, & ideo ipsi debent admitti, antequam admittantur agnati. Et num. 34. vers. Quod vero quarto loco, vbi in hunc modum scribit: Quod vero quarto loco dictum est, saltem debere eos extare tempore euenientis condicionis, nec satis es se, si postea nascantur, patitur commodam responsionem. Nam decisio Ioan. And. in contrarium allegata, procedit, quando non apparet de contraria testatoris voluntate; tunc enim debent es se nati, quando euenit conditio; sed vbi testator nascituros vocauit expresse, tunc admittuntur nati, postquam ces sit dies fideicommissi; qua enim ratione veniunt nati post testamentum, & ante alienationem, eadem admittuntur nati post casum fideicommis si. Et sub eodem numer. 34. iterum, in illis verbis: In prae senti autem casu testator expres se vocauit nascituros, quia tempore conditi testamenti nullos habebat nepotes ex sorore pater primogenitum, quo casu idem est, ac si expres s e locutus es set de nascituris, argumento dictae, fundus qui, ff. locati. Iterum quoque, num. 41. in vers Praedicta quoque deseruiunt, vbi in hunc modum scribit: Praedicta quoque de seruiunt pro responsione circa quintum fundamentum, quia etsi de iure debeat quis es se habilis, & capax succes sionis tempore testamenti, mortis testatoris, vel conditionis purificatae; tamen hoc non procedit, Vt supra dictum est, quando constat de Voluntate testatoris, prout con stat in prae senti casu, in quo testator vocauit nascituros, substituendo filios sororis, qui tunc non extabant. Cum enim vocati fuerint nascituri, illi debent succedere, quandocunque nascantur, sine ante, siue post euentum conditionis, Vt supra deduxi ex Castrense, Ruino, Croto, Ferd. Alba, Natta, Alciato, Rolando. Cum enim habeant testatoris voluntatem pro se, nullo tempore pos sunt excludi, vel repelli. Cae tera, quae Surdus ipse longa serie adduxit eod. cons. 125. an scilicet ante natiuitatem filiorum hae reditas fuis set in suspenso, an vero mater ad fideicommis sum statim admis sa, cum obligatione tamen restitendi filiis haereditatem, quando nascerentur; ibidem latius videri pos sunt. Quod attinet vero ad casum alienationis, est videndus Author idem, num. 21. & 22. & numer. 30. atque ex resolutionibus, & conseruationibus eiusdem, non modo deducitur declaratio ad casum prae sumptae, coniecturaraeque voluntatis testatoris, de quo infra; sed etiam vt in altero casu, in quo contrarium eius, quod in specie, quam proposuit, defendit Molina; tuentur Alexand. Raudensis, & Pat. Ludouic. Molina; eorumdem opinio contra Molinam, fortis simis corroboratur fundamentis, & rationibus; & forsan eiusdem Molina: sententia temperari, explicarique valeat aliquando, iuxta ea, quae Surdus metipse late, atque erudite tradidit ibidem, prout supra notant. Et vide eundem Surdum, in cons. 316. num. 17. lib. 3. vbi duntaxat scripsit, quod foemnina si semel succes sit in feudo, semper illud retinet, quamuis superueniat masculus; quia attenditur tempus delatae succes sionis. Denique & vltimo loco M. Anton. Peregrinus,[sect. 39] in commentariis de fideicommis sis, art. 22. videndus ex num. 69. vsque ad numer. 79. late etiam de hac ipsa materia scripsit, & principaliter intendit explicare, fideicommis so relicto agnatis, cognatis, & huius modi, quando ades se debeat qualitas agnationis vel cognationis, prout praemittit numer. 6. & seq. & pluribus factis conclusionibus, id prosequitur, prout ibi videri poterit. Harum, quae ad no strum propositum faciunt, Prima est, quae traditur num. 69. 70. & 71. quod fideicommis sa conditionalia relicta liberis, & agnatis, debentur existentibus tempore casus fideicommis si, licet non natis in vita testatoris, atque ita quod nati tempore euenientis conditionis, aut casus fideicommis si, habiles sunt ad succedendum, licet non nati viuo testatore, prout sensit Lamb, de Rampon. quem retulit Ioann. And. & sequuntur infiniti Authores relati per Peregrinum, dict. num. 69. qui num. 70. recenset alios, contrarium tenentes; quorum opinio a compluribus recipitur, declarando vt ibi, quando scilicet testator in futurum conditionis euentum vocas set suos agnatos, vel sibi proximiores, vt eo casu non nati, nec concepti in vita testatoris, non admittantur; quia cum illis nulla est agnatio, aut proximitas; alias quod procedat communis praedicta opinio regulariter, quae in Hispanorum primogeniis, siue maioratibus indistincte procedit; in illis namque admittuntur non solum nati tempore institutionis sed & omnes, qui tempore delatae succes sionis, & conditionis impletae nati inueniuntur, vt supra dixi, & resoluit Molina, lib. 1. cap. 6. numero 48. & 49. Deinde, Peregrinus metipse, numer. 72. vndecimam facit conclusionem, & inquit quod in fideicommis sis conditionalibus, qui non est natus vel saltem conceptus tempore aduenientis conditionis, is ad fideicommis sum non admittitur, sicuti natus post testatoris mortem, cum de pure relictis agitur. Et idem statuit in casu fideicommis si aperti per alienationem, seu confiscationem bonorum contra testatoris prohibitionem, vt nati po stea non reuocent alienationem, ad quod refert Authorcs nonnullos, & ante alia Lamber. de Rampon. decisionem adducit, & octo rationibus eam comprobat, quae pro eadem opinione, quam re soluciue defendit Molina, concludenter vrgent; primo inquam, quod succedente nato tempore conditionis in toto fideicommis so, si postea supernascentes admitterentur, sequeretur absurdum, quia diminuerentur portiones iam admis sorum, & sic variaretur succes sio iam obtenta. Secundo, quia eueniente casu substitutionis, & ex ea, adepta succes sione, substitutio euanesceret, quae suum suit operata effectum; ideo quia alij supernascantur, amplius operari non potest. Tertio, quia si inter natos proximior praefertur posterioribus, siue remotioribus, l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo: Ergo fortius non natis, qui non sunt in rerum natura. Quarto, quod ius iam natis quae situm per succes sionem, non debet eis auferri. Quinto, quia ordinatio testatoris ad fauorem eius, qui non est natus, habetur pro non scripta. Sexto, quia secundum iuris regulas vnicum legatum non potest diuersis temporibus cedere, sed semel tantum. Septimo, quia sicut in pure relictis, quorum dies cedit per mortem testatoris, non veniunt filij, aut cognati post testatoris mortem; ita in conditionalibus, nati post conditionis euentum; quia puri, & purificati eadem est virtus. Octauo, quia capacitas requiritur tempore, quo cedi dies relicti, l. vbi pure, ff. ad Trebellian. & ampliat idem Peregrinus conclusionem praedictam num. 73. vt nedum super nascentes, pares in gradu portionem non as sequantur; sed nec etiam propinquiores totum auferant; quia vltimae voluntates ex fututo pendere non debent, provt latius ibi, vbi Castrensis opinionem confirmar. Statim tamen subdit, quod ampliatio haec est multum controuersa; nam in eodem ca su, in quo Castrensis consuluit pro transuersalibus, aduersus filios, natos postea ex filiabus testatoris; contrarium pro filiarum filiis respondit Romanus, cons. 134. numer. 5. In quarto dubio, de quo latius ibi: Nec obstare, quod defunctorum voluntates non pos sint stare in suspenso, ex dicta l. finali, nam (vt ipse Romanus inquit) pos sunt in suspenso stare, cum speratur, suspensionem ces sare, veluti per natiuitatem filiorum; quorum nas cendorum spes, naturalis, & humana est; vel cum non constat de voluntate testatoris in contrarium; nam ex voluntate pos sunt stare in suspenso; leg. qui haeredi, finali, ff. de cond. & demonstrat: ac denique concludit Peregrinus ipse, quod inter tot varietates Doctorum, putat non recedendum a traditione Lambert, communiter recepta, per iura, & fundamenta considerata ibi. Sed quod attinet ad concertationem Romani, & Castrensis, dicendum provt etiam ibi; & praelationem (provt idem Author existimat) concedendam in fauorem descendentium ex filiabus, nedum in casu a testatore expres so, cum extant tempore casus fideicommis si; seu etiam, cum tunc non extant, sed postea supernaseuntur; quia ex dispositis plane constat, quod sic disposuis set testator, si interrogatus fuis set. Statim autem limitat communem sententiam nonnullis in casibus, provt ibi, ex numer. 75. vs que ad numer. 79. Et hactenus praedictorum Interpretum placita, & resolutiones in proposito dubio. Aliorum autem antiquorum, recentiorum etiam quorundam scripta, ideo non recenseo, quod vel ad eadem, quae huc vsque diximus, reducantur in effectu, vel ab ipsis superius commemoratis expendantur, atque adducantur. Eorum autem omnium (vt vides) nonnulli placitis, & opinioni Ludou. Molinae as sentiunt; alij vero contrarij existunt. Et quamuis ipsi loquantur in fideicommis sis ordinariis, siue iuris communis, ad quae plures simul admitti pos sunt, & solent; & non in maioratibus, siue in his rebus, quarum succes sio vni tantum deferenda est; eadem tamen ratio versatur respectu illorum, qui nec nati, nec concepti sunt. Sicut enim in his, qui postea concipiuntur, atque nascuntur, pars rei reseruatur, ex sententia quorundam; ex sententia vero aliorum non reseruatur; similiter etiam proximiori, qui omnes excluderet, si eo tempore natus, aut conceptus es set, res tota in solidum re seruanda erit, iuxta opinionem eorum, qui partem reseruanda in fideicommis sis, iuris communis; aut non reseruanda, iuxta opinionem eorum, qui contrarium tuentur; quod Ludouic. ipse Molina, lib. 3. dicto cap. 10. numero finali, in fine, singulariter annotauit; & vere quidem, non enim differentiae ratio consistit, aut reddi potest in hoc, quod in fideicommis sis plures succedant, in primogeniis autem vnus solus succedere pos sit; nam si in ipsis fideicommis sis, in quibus plures pos sunt succedere, postmodum nati, aut concepti succedunt, & auocant suam partem, quamuis po st delatam, & acquisitam succes sionem alteri, nati fuerint, vel non succedunt, id ipsum respectu vniuers ae succes sionis maioratus militat, vt postmodum natos fuis se, eis obstet, vel non, qui succes sionem praetendunt. Vis enim non stat in eo, quod plures succedant, aut vnus solus, vel in solidum, aut pro parte; sed in eo, quod natos fuis se, aut conceptos post delatam alteri succes sionem, eis non obsistat. Concludimus itaque, pro, & contra opinionem Molinae, iuridice commemorari eos, qui in terminis fideicommis sorum iuris communis, modo pro natis, modo contra eos responderunt, atque scripserunt. Atque ita Ludou. ipsum Molinam, iuridice etiam, & cum iudicio pro se illos retulis se, qui contra eos, qui post delatam succes sionem nati, aut concepti fuere, scribunt. Sicut econtrario contra se illos, qui postmodum natis fauent, vt partem suam auocent, & etiam aliquando totum; quia agnoscunt expresse, natiuitatem postmodum contingentem, eis non obes se.[sect. 40] Hoc ita supposito, ad quod caeteri non ita animaduertunt, & omnino neces sarium est; ego quidem, qui ita ex profes so, atque originaliter (vt vides) ipsorum Authorum commentaria, & obseruationes praelegi, & non modo resolutiones, sed etiam mentem eorum radicitus attingere, ingenti studio, & diligentia curaui, vt certam, & absolutam re solutionem traderem, nonnulla obseruanda, atque constituenda duxi, quibus idem articulus ab solute, & dilucide explicatus manebit, cum omnes, huc vsque Scribentes, ex eo, quod casus, & terminos non distinxerint, confuse equidem se habuis se videantur. Et in primis constituo, negari non pos se (si ve[sect. 41] rum amamus, & eorundem Scribentium ambiguitatem, & contrarietatem perpendimus) articulum metipsum summam difficultatem habere, cum ijdemmet Authores sic agnoscant vnanimiter, & pro vna, & altera parte tot adduxerit Ludou. Molina fundamenta, eaque adeo fortiter vrgentia. Surdus quoque, in locis relatis supra, adeo fortiter comprobauerit partem illam contra Ludou. ipsius Molinae opinionem. Caeteri quoque, tam exteri, in terminis feudorum, & fideicommis sorum perpetuorum, quam nostri in primogeniorum succes sionibus, diuersimode se habuerint. Quidam namque non dubitarunt as serere succes sionem inpendenti es se pos se, & debere, quovsque is moriatur, cuius filij vocati sunt, vel certum sit, quod ipse filios habere non pos sit, aut alius nasci, qui iura potiora habeat. Alij econtrario, tempus mortis vltimi maioratus pos ses soris, aut delatae succes sionis inspiciendum duntaxat, vt qui tunc proximior inuenitur. succedere debeat irreuocabiliter, nec ab eo succes sio auocanda sit, quamuis alius postmodum nascatur, qui si natus fuis set, cum excluderet. Rursus, & vel ideo magis difficilem videri dis ceptationem eandem, quod Ludouic. metipse Molina, qui contra opinionem, quam defendit, octo fundamenta principalia expendit ex numer 18. vs que ad n. 26. eisdem vel ausus non suit suo ordine, & particulariter respondere, vel ex profes so vnicuique non respondit; cum tamen satisfaciat, res ponsúmque praebeat eis, quae in suae opinionis fauorem adduxit, provt ibi constat ex numero 26. cum seq. quod quidem non leuiter adstringit. Fortiter etiam eadem octo fundamenta adstrinxis se Senatum Neapolitanum, ex his constat, quae annotauit atque scripsit Vincentius de Franchis, dicta decis. 169. de qua supra; fortas sis hoc, quod idem Molina, non ad eum modum, ad quem in aliis cap. se habere solet, & alij iuris Interpretes se habent, eo cap. 10. proces serit: suam opinionem duodecim fundamentis comprobauit, eisdémque res pondit, Vt dixi. Statim aliis octo fundamentis, eisque validis simis, opinionem contrariam fundauit, vt Vincentius de Franchis notauit, nec eisdem respondit, quamuis primae: opinioni se subscripserit, eámque veris simam putauerit. Quo equidem non modice eiusdem opinionis primae authoritati detraxis s e videtur, quia secundae opinionis difficultatem indis solutam reliquit, & primae opinionis fundamenta, & difficultatem dis soluit. Nisi dixeris, eo morbo non laboras se, imo excusari omnino debere Molinam, vtpote, cum vel vna solutione, siue obseruatione doctrináque generaliter propo sita ibi, num. 40. & 40. dixerit, responderi pos se omnibus fundamentis, quae pro secunda opinione adduxerat, & eo loci responderit, prout ibi apparet; nec latius insistat, quia maiori solutione eam rem indigere non putauerit. Vere tamen eiusdem Molinae sententia, in terminis, in quibus ipse quae stionem proposuit, maximam habet difficultatem, quamuis in aliis dispositionibus, pure, non condicionaliter conceptis, & in his maioratuum institutionibus. quae aliis modis, & prove instituuntur maioratus regulariter, ordinantur; veris sima Ipsa sit, & tenenda, iuxta ea, quae annotabuntur statim, & tradita fuere supra, num. 16. in versic. Sane prout ego noue animaduerto. Secundo deinde obseruandum, atque consti[sect. 42] tuendum erit, propositae altercationis difficultatem procedere, cum in dubio versamur, & cum de certa testatoris, instititorisve maioratus voluntate nobis non constat, vt tunc ad iuris regulas, & principia ordinaria recurrere, necces sarium sit, & eisdem Ludou. Molinae fundamentis, pro vna, & altera parte, mature perpensis, dubium diluere, atque explicare, iuxta casus occurrentis, & primogeniorum naturam, vbi tamen expres sam & certam habemus testatoris voluntatem, eam procul dubio obseruare debemus neces sario nec aliud attendere. Sic sane, si testator, institutorve maioratus expresse disposuerit, se velle voluntatem suam es se in pendenti, vel aliquem futurum euentum, aut natiuitatem quorundam expectandam; id pro lege obseruandum erit; cum ex voluntate testatorum pendere pos sint vltimae ipsorum dispositiones. Et voluntas Ipsa in fideicommis sis primum locum obtineat, l. cum virum, C. de fideicommissis, l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo, & cum multis Menoch. consilio 1028. in fin. Tiberius Decianus, in consilio trigesimo quarto, numero vigesimo, libro tertio, Mantica de coniecturis ultimarum voluntat. libro tertio, titulo quinto, numero primo, & libro octauo, titulo quarto, numero quinto, & titulo 18. numero 8. & 36. Hyppolit. Riminaldus, in cons. 358. num. 66. & sequent, libro 4. Simon de Praetis, de interpretat, vltimar, volunt. libro 2. solution. 1. num. 266. & seq. fol. 154. Honded. in cons. 46. n. 5. & in cons. 48. num. 29. & sequent. lib. 2. Cephalus, in consi. 436. ex numero 19. libro 3. & in cons. 638. numero 38. & 44. & seq. libro quinto, Mar. Anguis. in cons. 130. numero 24. & in fortioribus terminis, quod scilicet ex prae sumpta, coniecturatáque testatoris, aut institutoris maioratus voluntate, testantium voluntates pendere pos sint, & post delatam succes sionem alteri, nati, aut concepti ius praetendere; atque ita in proposito, quod non modo expres sa, sed etiam tacita, & coniecturata voluntas attendatur, obseruatione sequenti adnoratur, atque comprobatur, & late tradiderunt Surdus, Magonius, & alij, de quibus specifica mentio facta fuit numeris praecedentibus. Et quando adest expres sa voluntas, res est omnino indubitata (vt dixi) sic equidem quemadmodum de iure communi, siue in terminis fideicommis sorum iuris communis, in quibus Interpretes omnes exteri loquuntur, ex voluntate testatoris expres sa, na scituri poterant institui, sicut nati, atque hi, qui post delatam semel & acquisitam alicui succes sionem, nati, & concepti fuere, admitti pos sunt, vel vt simul cum aliis concurrant, vel vt ab eis auocent haereditatcm, quam semel acquisierant; quemadmodum etiam ex voluntate testatorum, dispositiones ipsorum in pendenti es se pos sunt; quod vtrumque certis simum est, & ab omnibus Authoribus vnanimiter probatur, quos suo ordine supra recensui, adeo vt nullus dis sentiat, vt ex ipsis apparet, & eruditer tradidit cum multis Per. Surdus, dicto cons. 125. n. 19. vbi inquit, quod non minus ad succes sionem vocari pos sunt nascituri, quam nati, vt probat text. in l. placet, ff. de liber. & posthu. quia etsi tempore succes sionis non sint in rerum natura, tamen subest spes probabilis existentiae, quae sufficit; vt ibi declarat Ias. num. Ad idem est text. in l. si duobus, in principio, & §. finali, ff. de leg. 1. vbi sustinetur relictum factum ei, qui non extat, sed es se speratur, in tantum, vt interim coniunctus capiat solum portionem suam. Et iterum ipse Surd. n. 29. er 30. vbi scribit, quod nascituri quando vocantur, eorum expectatur natiuitas, & admittuntur, etiam si nascantur post purificatam conditionem, aut cedentem diem fideicommis si, idque propter fauorabilem testatoris voluntatem. Et n. 39. vbi etiam tradit, quod quando nascituri vocantur, dicuntur sub conditione vocati. Et n. 37. vbi quod nati, & nascituri in eodem gradu, quando vocantur ad fideicommis sum, admittuntur nati in solidum, prae stita cautione de restituendo aliis, si nascantur, portionem suam, vt latius ibi, & n. 43. & 47. vbi etiam probauit Surdus, quod haereditas, & vltima voluntas potest stare in pendenti, quando constat de voluntate testatoris. Quemadmodum ergo in terminis iuris communis, ex voluntate testatoris expres sa, ita seruatur, vt dixi, & Surdus resoluit; sic quoque in Hi spanorum primogeniis, & post conditam dictae, l. 45. Tauri constitutionem obseruari debebit, vt scilicet ea omnia, quae Ludou. Molina, dicto cap. 10. lib. 3. & caeteri, qui eiusdem opinionis fuere, annotarunt, atque defendunt, ex voluntate testatoris expres sa, locum non obtineant; nam si institutor ipse voluntatem suam expres serit, & post delatam etiam, & acquisitam alteri succes sionem, voluerit, postmodum natum admitti, & praeferri; admittetur equidem ipse, & velut lex, voluntas seruabitur, vt auocare pos sit succes sionem eandem, & illa in pendenti es se vsque ad futurum aliquem euentum. Nec Ludouic. Molinae traditiones, ad eum casum, contrariae scilicet voluntatis expres s ae, extendantur, vtputa, cum ipse eo casu loquutus non fuerit, sed in casu dubio, vt supra proposui, tunc tamen erit singulariter annotandum, atque egregie obseruandum, ne de facili, quae in terminis iuris communis a Surdo, & caeteris traduntur, in Hi spanorum primogeniis, attenta ipsorum natura, & in terminis dictae l. 45. Tauri, nos decipiant; scilicet, quod quamuis attento ipso iure communi, nati, & nascituri pos sint institui, & nati post purificatam conditionem admittantur, vt portionem suam auocent; non tamen id ipsum in maioratibus ob seruandum, vt scilicet ex eo solum, quod generice omnes de familia, nati, & nascituri, aut nominatim, & specifice descendentes nati, & nascituri vocentur, inde sequatur, quod testator, institutórve maioratus eius voluntatis fuis se videatur, vt vocatis, natis & nascituris, voluerit, successionem stare in suspenso, aut semel alicui legitime delatam, auocari ab aliquo eorum, qui postmodum nati, aut concepti fuerint, idque ex generali illa vocatione. Nam etsi generalis vocatio perpetuam dispositionem, & conseruationem operetur, & ad eum finem facta, censeri debeat; non tamen operari poterit, vel succes sionem es se in pendenti, vel pos se Ipsam auocari ab eo, cui legitime delata est, idque ex eo solum, quod nati, & nascituri vocentur (vt dixi) siquidem ad cum finem vocantur, vt omnes de familia in perpetuum admittantur, tam nati, quam nascituri, & non modo nati, & concepti tempore factae dispositionis, institutionisve maioratus, sed etiam qui in futurum quocunque tempore nati sunt, atque ex familia ipsius institutoris proces serint, alias namque perpetuus maioratus institui, aut perpetuo durare non pos set. Non ergo id sufficiet, vt succes sio in pendenti es se pos sit, vel ab eo, cui semel legitime acquisita est, auocari, quod nati, & nascituri de familia generice vocentur, vel aliquo, aut aliquibus vocatis, eorum quoque descendentes, nati, & nascituri vocentur; nam eiusmodi vocationes intelligi debebunt iuxta rei naturam, de qua agitur, & dictae l. Tauri constitutionem; vt ita demum sint vocati, & admitti debeant, si tempore delatae succes sionis sint in rerum natura, siue nati, aut saltem concepti fuerint; alias autem nati, & habiles tempore delatae succes sionis, praeferuntur his, qui postmodum nascuntur, & concipiuntur, quamuis proximiores ipsi fuerint. Neces sarium itaque erit, quod institutor maioratus in indiuiduo expres serit, in succes sione proximiores prae ferri, etiam cos, qui post delatam alteri succcessionem, nati, & concepti fuerint; aut vocatis aliquibus, & eorum descendentibus, natis, & nascituris, quod cauerit eos omnes primo vocatos, succes sores cum praelatione post eos vocatis, etiam si contingat, tempore delatae succes sionis eos non natos, nec conceptos; quia generalis vocatio (vt dixi) non sufficier, nec ad eum finem, sed ad con seruationem, & perpetuitatem duntaxat inducendam facta videbitur. Sic etiam, vocato aliquo filio, aut descendente, & eorum filiis, aut descendentibus, quamuis in terminis iuris communis, nascituri censeantur expresse vocati, quando sic facta mentione de filiis, aut descendentibus, nulli extant tempore testamenti filij, aut descendentes, quia filiorum mentio non poterat aliter intelligi, quam de futuris, argumento l. fundus qui, ff. de fundo instructo, in quo conueniunt vnanimiter omnes Interpretes, supra commemorati suo ordine; & s aepe repetit Surd. dicto consilio 125. &. & cum multis scribit ibi, numero vigesimo. Et id ipsum fortiori ratione dicendum sit in Hispanorum primogeniis, quoad finem praedictum, inducendae scilicet perpetuitatis, aut vocationes perpetuas faciendi, atque ita, vt nascituri quoque comprehendantur; quod indubitatum, & certum est; alias enim perpetuus maioratus institui, aut semel institutus, perpetuo durare non pos set. Attamen inter fideicommis sa iuris communis, aut inter haereditatem, (in qua Surdus praecitato consilio loquitur) & maioratus, est maxima differentia; in fideicommis sis namque, & in haereditatibus nascituri censentur expresse vocati, quando fit mentio de filiis, & nulli extant tempore te stamenti, quia filiorum mentio non potest aliter intelligi, quam de futuris, nec ad alium finem facta censeri potest, quam vt nascituri simul cum natis admittantur, & portionem suam auocent, vt Surdus latius fundat. In primogeniis vero non ad alium finem id exprimitur, quam perpetuitatis inducendae, siue perpetuas vocationes faciendi, nec ad finem consequendae portionis, factum potest intelligi, cum id naturae maioratus repugnet, nec minus, vt totam succes sionem auocare pos sit postmodum natus, & conceptus, cum etiam id repugnet omnibus doctrinis, regulis, & iuris principiis, adductis longa serie per Molin. dict. cap. 10. Cum ergo maioratus sui natura per partes diuidi non pos sit, sed succes sio Ipsa indiuidua sit, vndique duntaxat defertur, tempus succes sionis delatae inspici debebit, vt ab eo, cui semel acquisita fuit legitime, auocari non pos sit, & qui tunc proximior inueniatur, irreuocabiliter succedat, nisi ex tenore dispositionis aliter appareat, institutórque maioratus aliud cauerit expresse, & natos postmodum praetulerit, siue eiusmodi verba praetulerit, ex quibus manifeste constet, etiam postmodum natum, pro se habere vocationem, & voluntatem institutoris maioratus, vt praeferri ipse debeat, & succes sionem auocare pos sit ab alio, cui legitime delata est. Remanet itaque, disceptationem huius cap. & Ludouic. Molinae traditiones, & resolutiones, praecitato cap. 10. lib. 3. procedere duntaxat, cum in dubio versamur; claris autem, & in expres sis, voluntatem seruandam: clarum autem, aut expres sum non dici in primogeniis, ex eo soIum, quod nati, & nascituri vocentur, nisi institutor vltra proces serit, atque inducendae praelationis, etiam in casu, quo aliquis post delatam alteri succes sionem, nascatur, verba clara protulerit, vt supra dixi. Et hactenus de secunda obseruatione, & de praedictis, quae sunt notanda, quia ingenti equidem, & as siduo studio sic digeruntur, nec vllus hactenus sic specifice explicauerat. Tertio deinde, & principaliter obseruandum,[sect. 43] atque constituendum est, obseruatione praecedenti scripta, atque resoluta, non modo procedere, cum expres sa adest, & indiuidua testatoris, institutorisve maioratus dispositio, sed etiam cum tacita, coniecturata, & prae sumpta, quae tamen ex verbis, aut tenore dispositionis deducatur aperte vel ad eum modum factis vocationibus, & eorum, qui vocati fuere, filiorum, aut descendentium, adiectis substitutionibus, sicque formulis eorum conceptis, vt eius, cuius intendimus, voluntatis fuis se institutorem, euidenter appareat, nec aliud forma ipsa verborum, aut vocationum prae seferre videatur. Quemadmodum ergo expres sa testatoris, institutorisve maioratus dispositione effici potest, vt succes siones, & morientium dispositiones pendere pos sint, & postmodum nati, seu concepti, natis, & admis sis tempore delatae succes sionis praeferantur, vel ab eis succes sionem Ipsam iam delatam auocent; ita etiam & tacita, atque prae sumpta, quae tamen ex tenore dispositionis, aut ex forma verborum, quibus vocationes, & substitutiones factae sint, colligatur manifeste, nec alium sensum habere pos sit, quam praelationis inducende filiorum, aut descendentium alicuius, etiam eorum, qui quocunque tempore, & post delatam succes sionem admis si fuerint: & sic non aliter post eos vocatos admittendos, vel si ipsi admittantur, & succedant, non irreuocabiliter, quam si certum fuerit, non extare filios, aut descendentes praedilecti, & vocati; quod si postmodum extiterint, etiam eisdem praelationem concedi. Quod equidem verum arbitror, & iuridicum, atque ex sequentibus concludenter comprobari. Et in primis, ex vulgata illa, & pas sim repetita Interpretum doctrina, quod voluntas ex coniecturis probabilibus, & quae ex tenore dispositionis colliguntur, deducta, pro expres sa haberi, & ita seruari debet, ac si expres sa fuis set. Et satis expres sum dici quod ex coniecturis colligitur, et si verbis expres sum non fuerit: specialitérque proui sum dici, quod ex mente, aut intentione disponentis apparet per coniecturas; sicuti haec omnia ex Tiraquello, Zancho, Molina, Mieres, Deciano, Riminaldo, Menochio, Thesauro, Praetis, Mantica, & aliis, ego ipse annotaui, atque comprobaui in commentariis quotidian. controuers. iur. lib. 2. cap. 4. num. 53. & 54. & 55. lib. 3. cap. 17. n. 48. & late exornarunt Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonstration. lib. 3. cap. 1. ex n. 30. D. Chri stophor. de Paz, de tenuta, seu remedio pos ses sorio, cap. 29. Ioannes Vincent. Honded. in cons. 69. num. 7. 8. & 9. lib. 1. vbi late, quod voluntas testatoris, etiam tacita, & ex coniecturis desumpta, manifesta dicitur, & etiam expres sa, & seruanda est; & in cons. 46. num. 5. lib. 2. Rursus, atque in indiuiduo comprobatur quamplurimorum iuris Interpretum sententia, qui in terminis iuris communis, ac in proposito dubio, & articulo, an qui natus, vel conceptus non est tempore euenientis conditionis, aut cedentis diei fideicommis si, in eo succedat; as seuerarunt expres sim, ces sare altercationem eam, quoties testatoris, non modo expres sa; sed etiam tacita tantum, atque coniecturata, & prae sumpta voluntas adsit; atque ita ex coniecturis, & prae sumptionibus, aliquando nascituros, siue post delatam succes sionem, aut conditionem impletam, natos, & conceptos admittunt, aliquando vero excludunt; & nihil certius, aut securius statui pos se existimant, quam testatoris ipsius voluntati prae sumptae adhaerere. Et quamuis maiori ex parte in terminis ipsius iuris communis, natos, & conceptos postmodum admittant, ex coniecturis tamen non admittendos, statuunt. Ij etiam, qui contra natos, & conceptos post euenientem diem, aut casum fideicommis si, scripserunt, ex coniecturis quoque in eorum fauorem scribunt; sicuti haec omnia ex relatione eorum, quos supra recensui suo ordine, apparet dilucide. Ac ideo commemoraui eos ad eum modum, vt quae cunque inferius constituerem, atque annotarem, eorundem authoritate, & sententiis comprobata manerent. Sic sane Ioan. Cephalus, in argumento cons. 318. lib. 3. in dubium excitauit, an in fideicommis sis non nati, nec concepti, comprehendantur de mente testatoris. Et num. 41. tradidit, quod nati nondum, nec concepti tempore mortis, in fideicommis sis comprehenduntur de mente testatoris. Et num. 42. confirmat, quia voluntate testatoris fit transmis sibile, quod non est sui natura, & e conuerso. Et num. 43. subdit, quod coniectura verisimilis voluntatis testatoris, quod senserit de nascituris, sufficit. Et num. 44. quod coniectura mentis testatoris sufficit in materia trans mis sionis. Et n. 45. quod extensio ad casum omis sum fieri potest ex tacita testatoris mente. Et n. 49. quod in fideicommis sis dilectus magis praefertur, etiam si eo tempore natus non es set. Et num. 50. quod testator magis prae sumitur diligere natos, quam nascituros, ideo nati praeferuntur nascituris. Et num. 51. & 52. quod nati nascituris praeferendi sunt de mente testatoris. Ecce vbi is Author, pro, & contra, menti testatoris principaliter inhaeret. Et eodem modo se habuit Hippolyt. Riminaldus, in praecitato cons. 564. lib. 5. nam cum ipsummet dubium proposuis set in argumento illius consilij, & eius opinionis fuis set, vt filij, nec concepti, nec nati tempore testamenti, vel mortis testatoris regulariter non admittantur, prout ibi ex numero decimo tertio, id limitat statim numer. 14. & 21. & 23. in dispositione collata in tempus incerti futuri euentus, & quando aliter constat de mente contraria testatoris, prout ibi, num. 15. & 24. & 25. & 66. vbi inquit, quod l. s i cognatis, ff. de rebus dubiis, & Scribentes per eam moti, procedunt in dubio, quando non constat de mente contraria disponentis, alias secus; quia admittuntur non concepti, nec nati, prout latius ibi, & per Hieronym. Gabriel, in cons. 14. num. 10. lib. 2. conuenit etiam Simon de Praetis, lib. 5. interpretat. 2. dubitat. 2. num. 98. 99. & seq. videndus ex num. 91. fol. 495. vbi ex coniecturis, & cum apparet de mente, & voluntate testatoris prae sumpta, natos, & conceptos post casum fideicommis si euenientem, admittit, & admittendos ex coniecturis, & voluntate prae sumpta, scribit. Sic quoque Hieronym. Magon. decisione Florentina 91. & Vincent, de Franchis, d. decis. 169. ex mente, & prae sumpta testatoris voluntare adducti fuere principaliter, vt non natos, nec conceptos tempore euenientis conditionis, aut casus fideicommis si, vel factae alienationis, admitterent, prout supra annotaui, cum eos recensui. Et in eodem placito insi stit semper Pet. Surdus, praecitato cons. 125. per totum, lib. 1. prout supra quoque latius ostendi. Et num. 43. in indiuiduo scribit, quod nati post euentum conditionis, admittuntur, quando constat de coniecturata testatoris voluntate. Et iterum n. 43. & 47. vbi quod haereditas, & vltima voluntas potest stare in pendenti, quando constat de voluntate testatoris. Sed & ipse Molina, qui adeo constanter tuetur, veriorem sententiam es se, vt is, qui tempote mortis vltimi pos ses soris proximior inuenitur, in maioratu irreuocabiliter succedere debeat, adeo vt si ex po st facto alius proximior inueniatur, succes sio non sit ab ilio auocanda; agno scit expresse, dicto cap. 10. lib. 3. quod quamuis proximitas eorum, qui post delatam succes sionem nascuntur, attendi non debeat, vt ipsi in maioratu succedere, & succes sionem auocare pos sint; attamen quod attendenda sit, quando ex voluntate testatoris aliud appareat; deprehendive pos sit; tunc namque, etiam non nati, nec concepti tempore delatae succes sionis praeferri debebunt; prout constat ex illis verbis: Non etiam obstat tertium fundamentum, scilicet in primogeniorum successione, non es se attendendam proximitatem illorum, qui tempore delatae succes sionis, nec nati, nec concepti sunt; id. namque verum est, nisi ex institutoris voluntate aliud comprehendatur, prout ex conditionis appositione, tunc enim hi, qui nec nati, nec concepti sunt, caeteris remotioribus praeferendi erunt, &c. Et antea numero 31. id ipsum scripserat, & ex mente testantium, pos se pendere ipsorum dispositiones, tradiderat post Bartol. Roman. & Ruinum, quos ibi citat. Et conueniunt omnes, superius praecitati suo ordine, & Menochius, in consilio 1028. numero trigesimo, libro vndecimo, Peregrinus, dicto articulo vigesimo secunde, sub numero 73. & numero 74. in principio, Mieres, qui idem quod Molina tradit in terminis, secunda parte, d. quae stione 6. sub num. 48. vers. In quo tamen, qui cum disputas set quae stionem huius cap. pro vna, & altera parte, ipsam Molinae sententiam comprobans, & ad nonnulla inferens, subdit in hunc modum: In quo tamen existimo es se inspiciendam mentem testatoris. & rationes, quas in dispo sitione inseruit quae, rectissime eandem interpretabuntur, vt plenius dico infra, num. 105. Quo loci etiam animaduertit, inspiciendas es se qualitates, circun stantias, & coniecturas dispositionis. quasi ex illis aliter dicendum sit, & postmodum nati, aut concepti ius potentius es se pos sit. Nec dis sentit Velazq, Auend. in dict. l. 40. Tauri, glos sa sexta, ex numero decimo tertio, cum sequent. is namque opinionem ipsam Molinae, quam defendit, in prae sumptione, & coniectura voluntatis testatoris fundat praecipue; atque ita ex contrariis, fortioribusque coniecturis, & prae sumptionibus, & cum mens, aut forma verborum institutoris aliud suadeat, ab eadem sententia recedi pos se, ac recedendum fore, non negauit Auendanus metipse. Sic sane vtitur verbo illo, creditur, quod in credulitate, & prae sumptione consistit, quasi ex aliis coniecturis, & forma verborum contrarium credi pos sit. Pater quoque Ludouic. Molina, tomo tertio, dicta disput. 634. eandem huiusce cap. & Ludouic. Molinae disceptationem ex proposito suscepit, & vtriusque partis rationes, & fundamenta adduxit. Et numero quinto, vt sententiam, & opinionem suam in medium proferret, distinguendum putauit, nec Ludouic. Molinae sententiam relatam supra, nec etiam contrariam, simpliciter aut indistincte approbauit, sed admonet, attendendam es se formam verborum dispositionis, aliásque circunstantias attendi debere, ex quibus institutoris maioratus voluntas deprehendi valeat, vt dignoscatur an ipse voluerit, quod tempus mortis vltimi pos ses soris attendatur prae cise, vt tunc verificata sit conditio, sub qua aliqui vocantur, siue negatiua, siue affirmatiua illa fuerit; an vero vsque ad natiuitatem eorum, in quorum defectum aliquem, vel aliquos vocauit, su spendi succes sionem voluerit, & eosdem praeferri, quocunque tempore nati fuerint: & exemplum ponens, concludit numero 4. in fine, & numero 5. per[sect. 44] haec verba, quae quidem nisi inserantur, & ad literam transcribantur, dilucide explanari non poterunt; inquit itaque Pat. ipse Molina: Res haec controuersa est, Doctorésque pro vtraque parte habet, quos Molina lib. 3. de primogeniis, cap. 10. num. 15. & 25. refert: Ipse vero, numero trigesimo octauo, priorem sententiam in successione maioratuum Hispanorum, etiam si anniuersaria seu Capellae, feuda, aut emphyteusis sint in modum maioratus, vniuersim amplectitur; maxime, quando maioratus morte vltimi pos ses soris defertur. In quo euentu num. 44. ait, ita frequenter receptum es se in praxi. Ducitur, quoniam Hispanorum primogeniorum natura est, vt illorum succes sio, nec ad momentum vacare possit, sed statim mortuo vltimo pos ses sore, in sequentem; qui eo tempore proximior inuenitur, transire debeat, ita vt maioratus semper pos ses sorem, ac dominium verum, & legitimum habeat, vt l. 45. Tauri, accommodate ad horum maioratuum naturam statuitur. Vnde ait, quamuis in aliis dispos itionibus, conditiones negatiuae non censeantur purificatae, ac impletae, donec constet, contrarium es se iam impos sibile, in Hispanorum tamen primogeniorum successione, illas pro impletis habendas es se, si tempore mortis vltimi pos ses soris contrarium non sit impletum: quoniam ex eorundem Hispanorum primogeniorum natura omnes referuntur solum ad tempus mortis vltimi pos ses soris, delationisve maioratus: & quando conditionibus negatiuis certum tempus formaliter, aut virtute, est adiectum, solum illud est spectandum, vt in defectum contrarij euentus vsque ad id tempus, sit locus eo ipso sub stituto, l. quidquid adstringendae, §. si stipulatus, ff. de verborum obligat. & l. si peculium, §. vltimo, ff. de statu lib. Ego, licet idem credam es se dicendum in maioratibus, in quibus conditio non apponitur; quando tamen conditio apponitur, qua aliquis vocatur sub conditione negatiua, verbi gratia, vt succedat aliquis, si talis foe mina, aut foemina filios non habuerint; non puto id ita vniuersim es se dicendum, sed attendendum es se ad formam talis dispositionis, & ad circunstantias concurrentes. Et quidem si non comperiatur, mentem institutoris fuis se, vt conditio illa locum habeat solum vsque ad in stans mortis vltimi alicuius pos ses soris, aut delati maioratus, ex illo crediderim, suspendi succes sionem, quovs que ex illis nascantur filij, aut intelligatur impossibile es se, naturaliter eas filios habere, vt intelligatur quis in eo maioratu succedat. Si enim institutor dixit, Si talis foemina sine filiis ex hac vita discedat, succedat Petrus, alioquin succedat filius maior ex illa: vtique, si foe mina illa superstes sit, sine filiis quidem, caeterum cum spe filiorum tempore mortis vltimi pos ses soris, & maiori cum ratione tempore delati maioratus ex illo, quacunque alia ex causa, non succedit Petrus, sed in suspenso erit, maioratus, quovsque illa filium habeat, aut moriatur sine filio, vel alia ratione impossibile sit, eam filium habere saltem capacem succes sionis. Si enim ea mulier Religionem profiteatur, eo ipso incapax erit filij, qui in maioratu succedere possit. Sivero institutor dicat, Post talem, ad eum maioratum vocatum, succedat filius maior talis foemina, si illum habuerit, alioquin succedat Petrus: tunc vtique coarctas se intelligitur conditionem ad punctum delatae successionis, ex tali pos ses sore, maxime ne successio sit in suspenso, & ita regulariter est prae sumendum: atque adeo regulariter vera est opinio illa Molinae; nihilominus, quando contrarium significat, & persuadent verba institutoris, vt in exemplo proposito, vtique contrarium erit dicendum. Neque id pugnat cum natura maioratuum Hispanorum, quibus non repugnat, ad tempus es se in suspenso; prae sertim quando id ita voluit, ac statuit institutor. Lex autem 45. Tauri intelligenda est, si in rerum natura iam existat vocatus, neque vocatus sit sub conditione aliqua pendente in fututo tempore delationis maioratus. Hactenus Pat. Ludou. Molina, qui (vt vides) de struit omnino, aut ita limitat Ludou. Molinae sententiam, vt vel vno tantum casu ipsa locum habere pos sit; cum tamen ille eos terminos non distinguat, indistincte potius negauerit, quod natus, aut conceptus post delatam alteri succes sionem, pos sit eam auocare, aut semel admis sum excludere. Auendanus etiam, dict. glos s. 6. l. 40. Tauri, ex num. 13. proposuit quae stionem in eisdem terminis, in quibus a Molina reces sit Pat. Ludouic. Molina, & Molinam ipsum in ipsis terminis sequutus est, sicuti constat dict. num. 13. in principio, vbi quae stionem excitauit, apposita specie illa, quam in praefatione dicti cap. 10. lib. 3. Molina ipse adduxit, & nihilominus eum sequitur, vt retuli supra, num. 21. Caeterum Alexand. Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 34. ex num. 318. videndus vsque ad num. 340. vt supra notaui num. 30. vbi specificam eius mentionem feci, in eodem videtur fuis se Pat. Ludou. Molinae placito, & in eis dem terminis, contrarium eius, quod Ludou. Molina defendit, sustinuis se, sicuti ex relatione eorum, quae dict. num. 30. scripsimus, apparet aperte. Atque ita hi duo Interpretes eiusdem sententiae, & contrariae eius fuere, quam Molina, Auendanus, & sequaces tuentur. Sic sane pro opinione Ludouic. Molinae (eáque indistincte, & generaliter admis sa) adsunt Auendanus, Mieres, Flores Diaz de Mena, & alij quamplures relati supra; pro limitatione vero, aut restrictione, siue contraria Pat. Ludouic. Molinae sententia, adest quoque Alexand. Rauden sis resolutio, & decisio illa, de qua ipse testatur. Adsunt etiam & eorum omnium authoritates, qui contra Molinae opinionem adducti fuere supra, & ab eodem adducuntur. Atque ex eo solum, quod institutor maioratus ad illum modum, & iuxta terminos propositos per Molinam in dicta praefatione dicti cap. 10. substitutiones, & vocationes ordinauerit. Pat. ipse Ludouic. Molina contendit, colligi coniecturam, mentémque institutoris maioratus apparere, quod voluerit effectum vocationis filiorum extendere per torum tempus vitae patris, aut matris eorum, & succes sionem in pendenti; quovsque pater ipse, aut mater moriatur, aut impos sibile sit, quod filios habeat, vt antea substitutis, vel vocatis ius non acquiratur, vel saltem reuocabiliter, non irreuocabiliter, vt eo modo tunc prouideri debeat, quo prouidendum dixit Molina, ipso cap. 10. num. trige simo quinto, Surdus, dicto cons. 125. fere per totum, maxime numero 36. & 37. ex quo ipso Surdo, pro eodem Pat. Ludouic. Molina, & coniectura voluntatis elicienda, plura deduci in comprobationem pos sent. Et in casu praedicto non obstare decisionem dictae l. 45. Tauri, expresse tradidit Pater ipse, quasi lex ipsa Tauri intelligenda sit, si in rerum natura iam existat vocatus, neque vocatus sub conditione aliqua pendente ex futuro euentu, temporéve fututo; succes sióque maioratus in su spenso es se pos sit propter voluntatem institutoris, prout ex aliis supra annotaui, & in terminis tenuit quoque D. Christophorus de Paz, in commentariis de tenuta, cap. 10. numero 34. & 35. & 36. vbi diuersimode id explicat. Totum autem contrarium profitetur verius Ludouic. ipse Molina dicto cap. 10. & ad argumentum negatiuae conditionis, siue ex futuro euentu dependentis, satisfacit, re sponsúmque praebet ex num. 41. cum sequent. Auend. etiam, dict. glos s. 6. n. 14. Et hactenus de praedicta tertia obseruatione, an scilicet ex coniecturis, mentéque prae sumpta, ab opinione Molinae recedendum sit; & de hoc vltimo, num. ex vocatione facta ad modum, quem Pat. Ludouic. Molina proposuit, coniectura deduci debeat, quod testator succes sionem in pendenti es se voluerit, quovsque certum sit, aliquem filios habere non pos se; in quo adest contrarietas, de qua supra, sic admoneo, diligenter considerari, perpendíque debere clausulas, siue formam verborum, quibus dispositio concepta est; ex ipsis namque mature perpensis diiudicandum erit, vtra earum sententia praeualere debeat. In eis namque terminis, in quibus de opinione Molinae dubitauit Pat. ipse Molina, maior est huiusce cap. & disceptationis difficultas, in eisque ipsis speciem proposuit Ludouic. Molina, praecitato cap. decimo, in principia, vt statim dicetur, & notaui supra, sub numero decimo sexto, vers. Sane (prout ego noue animaduerto.) Quarto & principaliter obseruandum, atque[sect. 45] constituendum erit, Ludou. Molinae disceptationem, & quaestionem dicto cap. 10. libri tertij propositam, indubitanter procedere, nec in controuersiam excitari pos se, quoties in terminis dispo sitionis purae versamur, siue maioratus institutio ita facta ordinatáque fuerit, vt post mortem vltimi pos ses soris proximior consanguineus vocetur, ita quod qualitas ea proximioris considerata fuerit, idque etiam si expresse non consideretur, sed proximior, aut proximiores simpliciter (vt dixi) vocentur; tunc namque absque dubio, & irreuocabiliter succedere debebit is, qui vacantis, & delatae: succes sionis maioratus tempore, eam qualitatem proximioris obtineat, nec postmodum nati, aut concepti qualitas in consideratione habenda erit, vt ab eo, succes sionem semel acquisitam legitime, auocare pos sit, quamuis proximior nunc sit, quia tempore ipso delatae succes sionis qualitas ea interuenire debuit, nec postmodum superueniens, attenditur, maxime in praeiudicium iuris Tertio acquisiti, prout supra hoc eodem lib. cap. 90. num. 5. & 16. & 21. & lib. 3. cap. 15. ex numero 3. cum pluribus sequent. late probaui, atque obseruaui, & in his terminis, & aliis similibus, & generaliter in dispositione pure concepta, concludunt fundamenta illa omnia, quae longa serie adduxit ipse Molina, praecitato cap. decimo, & eiusdem opinio indubitanter (vt dixi) obseruari debebit. Prout in his terminis, non modo ab eo praecitati Authores, sed maiori ex parte relati supra, ex numero 24. cum sequent. sic as seuerarunt aperte; Aluaradus inquam, Mieres, Auendanus, Ioannes Gutierrez, Azeuedus, Blasius Florez Diaz de Mena, Perez de Lara, Ceuallos, Chartarius, Gras sus, Gratianus, Menochius, & alij; adeo vt opinio ipsa maiori comprobatione non indigeat, cum certum sit, in terminis nunc propositis, & aliis similibus, tempus duntaxat delatae succes sionis considerandum. es se. Sic sane Ludouic. idem Molina, vir equidem maximae eruditionis, & ingentis iudicij, hunc ca sum non excitauit in dubium eo cap. quasi ipse indubitatus es set, sed in fortioribus terminis, & in casu difficiliori quae stionem proposuit in initio eiusdem cap. decimi. In hoc quoque casu dubium non habuit Pat. ipse Ludou. Molina, dicta quaestione 634. numero quarto, in fine, & numero quinto, vt constat ibi, in vers. Si vero institutor dicat, fol. 494. vbi fatetur, veram es se opinionem Molinae regulariter, & regulariter vltra illum casum dispositionis conditionalis, quem excipit, prae sumendum es se, quod institutor maioratus ad tempus delatae succes sionis, & mortis vltimi pos ses soris succes sionem restrinxerit. Auendanus etiam, in eis dem Ludouic. Molinae terminis quae stionem proposuit, dict. glos s. 6. num. 13. nec in terminis nunc propositis dubium haberet. Prout etiam non habuit Pelaez a Mieres, relatus supra, num. 20. & id ipsum dicendum erit generaliter, quoties maioratus institutor vocationes, substitutionésque ea verborum forma ordinauerit, quod ad tempus mortis vltimi pos ses soris se restrinxerit, aut se re strinxis se videatur; tunc namque habilitas, & qualitas neces saria ad succedendum, eo tempore con siderari, atque praecise interuenire debebit, nec qualitas proximioris, postmodum nati, aut concepti, in consideratione habebitur, ad exclusionem eius, qui tempore mortis eiusdem vltimi pos sessoris, ad quod respexisse, sine se restrinxis se in stitutor videtur, proximior erat, & legitimé succes sit; quia vnum tempus determinatum, non recipit alterius temporis functionem, l. si vsusfructus mihi in biennium, ff. de vsuf. legat. l. 1. ff. quod quisque iuris, & cum Baldo, Iason. Natta, Hippolyt. Riminald. & Petro Surdo tradidit Casanat. cons. 55. num. 67. vbi etiam refert Cuman, egregie dicentem, in l. si ita quis, ff. de vulg. & pup. substit. quod substitutio facta in vnum casum, respectu certi temporis, nunquam extenditur ad alium diuer sum. Et resoluit, non obstare text. in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liber. & posth. & reliqua iura, quae de casu ad casum extensionem admittunt, quoniam eorum decisio procedit ex voluntate, & coniecturis ita suadentibus, non autem procedit, quando repugnat coniectura voluntatis; eo enim ipso quod testator certum tempus adiecit, censetur vtique omne aliud excludere voluis se, l. statu liberum, §. Stichum. ff. de legat. 2. & cum Aretin. Riminald. & Sfort. tradit idem Casanate, n. 68. cum eodem Sfortia subiiciens, non permitti extensionem temporis, etiam quando materia est fauorabilis; atque ideo vulgarem conclusionem factam es se, quod substitutionum casus non pos sunt extendi de tempore ad tempus; sicuti firmarunt Ias. Rubeus, & Hieronym. Gabriel, quos ipse Casanate ibi recenset, & eodem cons. 55. numer. 17. post Bartol. Alciatum, Roland. Socin. seniorem, Gratum, & Manticam testatur, quod substitutio sub conditione temporis facta, nullatenus potest de illo tempore ad aliud tempus extendi. Quod idem firmauit Alexand. Raudens. de Analog, lib. 1. cap. 27. num. 5. & num. 7. vbi contendit, quod qualitas substituti, de quo ibi loquitur, debebat ades se tempore, quo linea grauati defecit, quia dispositio, & qualitas restricta erat ad illud tempus: & allegat l. in substitutione, in secundo casu, Ias. & alios ibi, ff. de vulg. & pup. Surd, etiam decis. 37. num. 6. & decis. 207. num. 17. Ruin, in cons. 170. ex num. 1. lib. 1. Collegium Ticinense, in responso pro Triuultijs, num. 198. & textum, in d. l. in substitutione, in secundo responso, ponderauit ad idem Hondedeus, in cons. 49. num. 10. volum. 2. Cephal. cons. 251. n. 12. lib. 2. Cae sar de Gras sis decis. 152. num. 7. Menoch. in cons. 442. num. 5. & 6. lib. 4. vbi cum aliis Authoribus annotauit, quod quoties testator vtitur verbis futuri temporis, respicientibus tempus succes sionis, dicitur vocas se eum, qui tempore eius conditionis, habet qualitatem ab ipso consideratam. Iura autem, & Authores, qui in contrarium loquuntur, expendique pos sunt, intelligi debent, vbi testator indeterminate, & absque relatione ad tempus loquitur, ea namque in specie es set contra verba, & mentem disponentis, verba non determinata, nec restricta determinare, & restringere; ex eadem l. in substitutione, & l. cum vxori, C. quando dies legati cedat. Sed vbi testator deficientiam filiorum ad tempus mortis retulit, es set contra verba, & mentem eius, dispositionem certo tempore determinatam, tanquam indeterminatam accipere; sic sane post Bartol. Roland. Ananiam, Decium, & Peregrinum obseruauit Casanate, in consilio 4. num. 106. & in his terminis loquitur Castrensis, praecitato consilio 16. vbi resoluit, quod quando conditio, si liberos non habuerit, non est indeterminata, & sine temporis praefinitione, neces sarium est, quod verificetur, & quod sit natus, aut saltem conceptus, vocatus, aut substitutus, tempore, quo succes sio defertur. Quocirca in fauorem suae opinionis Castrensem commemorauit Molina, dicto cap. 10. lib. 3. n. 15. & verba eiusdem Castrensis satis expres sa sunt, vt constat ibidem, num. 5. & in his terminis eiusdem opinionis fuit Pat. Ludouic. Molina, dicta disputatione 634. numer. 5. in dicto vers. Si vero institutor dicat, prout retuli supra, dum dixit, quod si institutor cauerit, quod post talem, ad maioratum vocatum succedat filius maior talis foeminae, si illum habuerit; alioquin succedat Petrus: tunc equidem coarctas se intelligitur conditionem ad punctum delatae succes sionis ex tali pos ses sore: & addit Pat. ipse Molina vnum singulare, videlicet, quod ita regulariter est prae sumendum; hoc est, quod in dubio non indeterminate, sed determinate accipienda erit conditio, vt scilicet ad tempus mortis vltimi pos ses soris relata, siue se restrinxis se institutor videatur, ne succes sio in suspenso sit. Id quod ipse amplius non comprobat. Comprobari tamen potest authoritate eorum, quos supra retuli ad initium huius cap. secundi, & per Ancharanum, in cons. 266. vbi testator decedentibus filiis sine filiis, substituit Benedictum, & si Benedictus non viueret, nec ex eo extarent filij, substituerat pauperes Christi; & determinat, quod conditio illa si non viueret, re stringitur ad tempus mortis filiorum; ac ideo quia Benedictus tunc viuebat, pauperes fore exclusos. Abbas etiam, in cons. 40. vol. 1. vbi testator institutis filiis, si filij eorum non extarent, substituit Federicum; & eo non extante, eius filios; & si Federicus, & eius filij non extarent, substituit Leo nellum; & concludit, quod extante, & succedente Federico, substitutio de Leonello expirauit, licet Federicus postea sine filiis deces sis set. Socin. iunior, in consil. 180. num. 64. lib. 2. vbi proponit, quod testator D. Amabiliae, haeredi institutae decedenti substituerat D. Catharinam, eius sororem; & ea non superstite, filios eiusdem Catharinae; & decidit, conditionem importatam per illos ablatiuos, ea non superstite, non absolute accipi, quandocunque non superfuerit, sed determinate tempore mortis D. Amabiliae. Parisius etiam in simili casu eiusdem sententiae fuit, & ita consuluit in con silio 74. num. 18. lib. 1. Sane si proximior tempore mortis vltimi pos [sect. 47] ses soris, aut is, qui ad succes sionem admis sus fuit, non haberet requisitam a testatore qualitatem, & ideo admis sus, quia proximior es set, & quia nullus etiam alius de familia eam qualitatem haberet; si postmodum alius superueniat, qui requisitam, & neces sariam eam qualitatem ad succedendum habeat, tunc is succedere, & alteri acquisitam successionem auocare poterit; dummodo probet illa duo, quae annotaui, atque adduxi cap. praeced. n 11. quod scilicet ex his sit, quos ad successionem testator vocauit, & quod ab eo requisitam qualitatem habeat. Et in his terminis limitari pos sent ea, quae obseruatione hac ipsa quarta tradidi, & scripsi, nec Ludou. ipsius Molinae resolutio, & opinio procedere pos set. Dummodo ex verbis claris, atque expressis dispo sitionis constaret, hanc fuis se testatoris voluntatem; nam alias semel admis sus perpetuo deberet durare admis sus, nec semel vni delata successio, ab eo auocari pos set; iuxta resolutiones, & rationes, atque fundamenta ipsius Molinae; a qua in terminis praedictis, nisi propter clara, & expres sa verba dispositionis recedendum non es set; sicuti in terminis annotauit, atque scripsit Blasius Flores Diaz de Mena in addit. ad dictam decisionem Gamae, 27. sub num. 4. in fine, in versic. Nisi in nato de nouo, &c. Et vltra eum id ipsum tradidit Ioannes Gutierrez (quem ibi non citat) in consilio 2. num. 29. Nam cum antea dixis set, & comprobas set, quod qualitas neces saria ad succedendum, ades se debet tempore ipso succes sionis; & num. 19. scripsis set, quod qualitas Sacerdotij requisita, debet interuenire tempore prae sentationis, siue actus, siue promotionis, nec sufficit aptitudo: Subdit num. 28. Sacerdotium posterius non praeiudicare priori, cui aliquod ius erat quae situm ex Sacerdotio, etiam si secundus haberet maiorem qualitatem. Et statim limitat dicto numer. 29. & inquit, quod hoc fallit, si primus non habeat qualitates requisitas: & Rebuffi locum adducit, prout ibi videri potest: atque intelligi semper debet, dummodo ex verbis claris, atque expres sis dispositionis ita colligatur, prout supra dixi; nam alias legitimé factum, retractari non deberet ex qualitate, quae alteri postmodum superueniret. Et hactenus de 4. obseruatione. Quinto & principaliter obseruandum, atque[sect. 48] constituendum erit, dubium praecipuum huiusce cap. versari in terminis ipsis propositis per Molinam, in praefatione dict. cap. 10. lib. 3. quando scilicet aliquis ad maioratus succes sionem vocatur sub ea conditione, si ex aliqua foemina, quae vocata non fuit, filij masculi non superfuerint, vel generice in defectum filiorum masculorum a foeminis, quae vocatae non erant, descendentium; in qua specie, si tempore mortis hae foeminae filios mas culos non habuerint, postea autem nascantur, is qui tempore mortis proximior erat, praetendit se fuis se semel admis sum, perpetuóque eius admis sionem duraturam es se: filius autem masculus, qui post mortem vltimi pos ses soris natus est, contendit, vocationem eius, qui tempore mortis proximior erat, conditionalem fuis se, ideóque pendente conditionis implemento, ius irreuocabile sibi acquiri non potuis se. Vel quando in defectum filiorum alicuius Tertij, qui vocatus non est, vocationes, aut substitutiones ita fiunt, vt verba ipsa, quibus concipiuntur, non bene inspiciunt, nec determinant defectum filiorum tempore mortis vltimi pos ses soris, nec etiam bene inspiciunt, aut determinant decursum vitae eiusdem Tertij, sed indifferenter stare videntur; quo casu intrat contrarietas illa vtriusque opinionis, quam ex ipso Ludou. Molina, Mieres, Auendano, Flores Diaz de Mena, & aliis, ex vna parte. Atque ex altera ex Patre Ludouic. Molina, Alexandro Raudense, & aliis, adduxi supra numer. 44. adhuc namque, etsi substitutio, aut vocatio ita facta fuerit, coniecturam voluntatis non deducit Molina, vt nati, & concepti postmodum filij, succes sionem delatam semel legitime, auocare pos sint. Econtrario vero, ex forma vocationis praedictae coniecturam contrariam deduxerunt, Pat. ipse Molina, & Raudensis, vt filij nati postmodum praeferantur, nec inconueniens sit, quod succes sio stet in pendenti, prout ibi quoque dixi, & in initio huius cap. numero 16. in vers. Sane (prout ego noue animaduerto.) Pro se autem, & parte illa, quam defendit, duodecim praecipua fundamenta adduxit idem Molina, praecitato cap. 10. lib. 3. ex num. 3. vsque ad numerum 16. & eisdem suo ordine respondet ex numero 26. vsque ad numerum 37. prout dixi supra, ex numero primo, cum pluribus seqq. Pos sunt sane pro eodem Molina expendi, adducique rationes omnes illae, & doctrinae, quas in commentariis libri tertij, cap. 15. ex numer. 3. vsque ad numerum 18. ego ipse ponderaui, atque scripsi. Vere tamen, etsi Ludouic. ipse Molina pro ea sententia, duodecim illa fundamenta adduxerit; finaliter eo praecipue adductus, excitatúsque videtur, quod ex decisione legis 45. Tauri deduxit ibi, numero 6. & tanquam concludens ponderauit numero 39. & 40. in haec verba: Ad quod probandum, praemittendum est. primogeniorum naturam eam es se, vt eorum succes sio nec per momentum vacare possit; sed quod statim mortuo vltimo pos ses sore, in sequentem, qui eo tempore proximior inuenitur, transire debeat; nec aliud tempus expectandum sit, ita vt semper maioratus ipse pos ses sorem, atque verum & legitimum dominium habeat, prout ex ipsa maioratus natura, atque ex decisione l. 45. Tauri apertis sime comprehenditur, &c. Hactenus Ludouic. Molina, qui id ipsum semper repetit, & originaliter, atque attenté praelectus, negati non potest, quin in terminis iuris communis, & in fideicommis sis ordinariis, in fauorem nati, & concepti post delatam succes sionem, se inclinaret aut inclinatus videatur, nisi Taurinae illius legis 45. constitutio superuenis set; atque ideo eisdem duodecim fundamentis suo ordine satisfecit, responsumque praebuit, vt dixi. In primogeniis tamen Hispanorum, tum ex eorum natura, tum etiam (idque maxime, & principaliter) ex decisione praedictae l. 45. contrarium statuit; atque ita, vel vnico, eóque praecipuo fundamento, quod mortuo vltimo maioratus pos ses sore, statim pos ses sio ciuilis, & naturalis transit in sequentem succes sorem, eúmque. qui de iure. ac dispositione institutoris succedere debeat, etiam absque vlla apprehensione, & etiam si ipse ignorans fuerit, vt late adnotarunt omnes, tam in ipsa l. 45. Tauri, quam in l. 8. tit. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae. Vbi Matiencus glos sa secunda, numero primo, & glos sa tertia, numero primo, & glos. 4. num. 1. Auendanus in eadem l. 45. glos. 4. & 5. & 6. D. Christophorus de Paz, in commentariis de tenuta, glos. 35. infinitos alios sciens, consultóque praetereo. Concludit itaque Ludou. ipse Molina, ex decisione legis eiusdem Tauri, & virtute translationis pos ses sionis ciuilis, & naturalis, sic inductae, eam maioratibus inhaerere, praefixamque naturam, vt nec per momentum eorum succes sio in pendenti es se pos sit; & consequenter, quod proximior tempore, quo succes sio delata suit, occupat eam irreuocabiliter; quamuis alius postmodum nascatur, qui proximior nunc sit. Sic sane (prout ego considero) cum ad vnum praecipue fundamentum, illúdque ex dicta l. 45. Tauri deductum, Ludou. Molinae sententia, & opinio reducatur, ac in terminis iuris communis, siue lege ipsa Tauri non edita, for san ipse contrarium statueret, vt supra obseruaui; totus equidem Scriptorum labor in eo versari deberet, atque hodie consistit potis simum, in explicando, scilicet, atque discutiendo, an in primogeniis militet diuersa ratio, ex decis. dict. l. Tauri 45. nam si legi eidem aliquis satisfaciat, & Author metipse satisfactus manebit. Considerandum itaque, atque mature deliberandum erit, num. dici pos sit, ac debeat iuridice, non ideo, quod lex ipsa Tauri disposuerit, quod mortuo vltimo maioratus pos ses sore, pos ses sio ciuilis & naturalis transeat in sequentem absque vlla apprehensione, visa fuerit, aut videatur, eam maioratibus naturam dare, & constituere, vt in pendenti eorum succes sio stare non pos sit; nam in pendenti es se potest ex voluntate, prae sumptáque institutoris mente, sicuti late comprobaui supra, dict. numer. 44. & antea numer. 43. nec id derogari intenditur lege illa vllo modo, nec etiam aliquid per eam statuitur, qua prae sumptae institutoris voluntati, quae ex forma verborum deducatur, detrahi valeat vllo pacto; prout supra numero 16. in ver sic. Sane (prout ego noue animaduerto) singulariter admodum, atque notanter adnotaui, & scripsi; & in terminis legis ipsius 45. Tauri, notauit, & re soluit Gregorius Lopez in l. 7. titu. 4. parti. 5. glos sa 2. verbo, pos ses sion. ex adiectione scilicet alicuius conditionis, vel alias, prout ibi tradit ipse Gregorius; Molina etiam, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 12. num. 4. & fere per totum, Mieres, 2. parte, quae st. 4. illatione 8. Pat. Ludou. Molina, tom. 3. de institia & iure, disput at. 611. & 612. Pat. Thomas Sanchez de sponsalibus, libro 7. de impedimentis, disputat. 91. & originaliter Paulus Ca strensis in l. Nemo potest, num. 9. ff. de legat. 1. & ibi Iason, numer. 32. & vltra eos, de hoc est Singularis Glos sa, in l. cum haereditas, verbo, succes seritis, C. depositi: quae explicans illum textum, dum dis ponit, quod actiones haereditati iacenti acquisitae, transeunt in filios, quando haereditatem acceptant; opponit, & in dubium excitat, videri, quod non pos sit dari, nec es se haereditas iacens, filiis existentibus, in quos per suitatem transfertur dominium ipso iute, l. in suis, cum vulgatis, ff. de liber. & posth. & inter alias solutiones, Glos sa ipsa res pondet, quod in specie illius textus filij erant instituti sub conditione potestatiua, quae suitatem sus pendit, iuxta iura, quae ibi adducit: atque ita est singularis, & vnica Glos sa illa ad probandum, quod licet dominium transire debeat ipso iure ex defuncto in succes sorem, ita vt non pos sit iacere nec per momentum; id tamen intelligitur, si cum aliqua conditione non suspendatur, aut fuerit suspen sum. Quam Glos sam sequitur, & eleganter declarat Paulus Castrensis ibi, in vers. In textu, ibi, prius quam patri. Et es se notabilem, & menti tenendam, scripserunt Alexander, numer. 24. & Iason, numer 5. in l. si filius qui patri, ff. de vulga. & pupil. substit. & exornarunt, atque comprobarunt Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, mor. tuo itaque testatore, el 2. numer. 47. & 48. Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. 9. numer. 17. D. Spino in speculo, tit. de aditione haereditatis, numer. 4. & idem colligitur ex Glos sa in l. cum haeredes, verbo, iura. ff. de acquir. pos ses sion. quae ad propositum illius textus, quatenus disponit, quod mortuo testatore, & adita haereditate, omnia quidem iura haereditaria in haeredem transeunt, praeter quam pos ses sio; iura transferri, explicat, vt intelligatur, si sint transitoria, quia non ex eo, quod lex dispo suerit ea transferri, dedit eis praecisam naturam, vt non pos sint desinere es se transitoria, quaedam enim enim sui natura non transeunt, iuxta iura, quae Glos sa ipsa adducit. Praeterea considerandum erit, an fundamentum ipsum Molinae, deductum ex dict. l. 45. Tauri, difficultatem eam patiatur, quod etiam ante ipsam legem, condita erat lex 7. tit. 4. partita 5. quae eandem dominij, & pos ses sionis translationem concedebat, quam dicta lex Tauri conces sit, ita vt lex Tauri non addiderit plus, quam eam translationem extendere, etiam si bona maioratus penes tertium pos ses sorem existerent; & tamen de iure illo Partitarum, non est dubium, quin in illis omnibus pos ses sionibus, in quibus lex translationem conces sit, suspensio es se pos set, siue in pendenti es se, si quae conditio apposita erat, vel ex forma dispositionis colligebatur alias, vt patet in l. 34. tit. 9. partita 6. & in l. 1. tit. 14. parti. 4. & late per Surdum, dict. cons. 125. ex num. 14. & num. 43. & 47. Rursus considerandum erit, an quando ex eadem l. Tauri, maioratus haberent insitam naturam, vt eorum succes sio in pendenti es se non pos set; duntaxat hoc fundamentum concludat, vt in eum, qui tempore mortis vltimi pos ses soris, & delatae succes sionis proximior inuenitur, statim pos ses sio, & dominium transeat, & nullo tempore in pendenti sit; non tamen concludat, vt si postmodum alius nas catur, qui ex verbis institutionis maioratus, & eorum forma melius ius habere videatur, non sit ab altero, qui primo succes sit, pos ses sio auocanda, quasi ipse succes serit conditionaliter, vel reuocabiliter, vt post Baldum, Albericum, & Antonium Gomezium resoluit Surdus, dict, cons. 125. numer. 49. in versic. Secundo potest dici. vbi in hunc modum scripsit: Secundo potest dici, quod mater successit quodammodo sub conditione, si filij non nascerentur; & ideo natis filiis, perinde est, ac si nunquam fuis set hae res, & per superuenientem filiorum natiuitatem, fingitur, ipsam nunquam successis se, & filij ipsi succedunt, vt in simili dicunt Baldus, &c. Et id ipsum post alios tradidit Ludou. Molina praecitato cap. 10. lib. 3. in responsione ad nonum argumentum, numer. 36. vbi ipse agnoscit, facile es se responsum ad praedictum fundamentum, nec succes sio sit in suspenso, & dictam l. Tauri 45. quamuis postmodum tueatur contrariam opinionem, vt dixi; & dicto numer. 36. sic scribit, vt sex fundamentis antea adductis satisfaciat; Nam illa omnia vera sunt, quando successio ad aliquam lineam peruenit perfecte, atque irreuocabiliter; secus autem, quando peruenit ad illam reuocabiliter, pendente aliqua conditione, qua purificata, linea illa excluditur, & successio ad aliam transmittitur; tunc namque nihil obstat, cum successio, quae. reuocabilis erat, in euentum conditionis, reuocatur, sicque intelligendus est textus, in c. 1. §. cum etiam, Episcopum, vel Abbatem; & omnia alia iura, quae pro contra ria parte adducta sunt, &c. Et haec quidem fortiter vrgent in fauorem eorum, quae Par, ipse Ludou. Molina, contra eundem Molinam tradidit, atque annotauit, provt supra retuli dicto numer. 44. qui Pat. ipse Molina, ita pariter accepit, atque intellexit dictam l. Tauri 45. difficilem etiam reddunt, & dubiam ipsius Molinae opinionem. Provt etiam reddunt octo illa fundamenta, quae pro contraria parte expendit eodem cap. 10. ex numer. 16. vsque ad numerum 25. quibus etiam non ita specifice satisfecit, responsúmque praebuit, sicut fundamentis alterius partis satisfacit. Quamuis negati non pos sit, quin vna doctrina generali, aut solutione responderit ibidem, numer. 41. vt etiam supra obseruaui. Et quamuis eisdem respondeat Pat. Ludou. Molina, dicta disputatione 634. column. vltima, ex vers. Ad argumenta vero partis contrariae, folio 500. id non efficit, vt Ludo. Molinae opinionem tueatur in terminis, in quibus ip se quae stionem proposuit in praefatione dict. cap. 10. in eis namque firmauit contrarium constant, vt supra quoque retuli: sed in casu illo duntaxat, quem pater idem excipit dict. numer. 5. illius disputationis, vers. Si vero institutor dicat. Quocirca eisdem duodecim fundamentis, quae pro se adduxit, expendítque Molina, ex profes so Pat. ipse Molina respondit; nec es se absurdum, quod succes sio maioratus sit in pendenti ad modum praedictum supra. Non etiam induci pos se contrarium ex decisione dictae l. 45. Tauri, quando ex conditionis appositione, siue ex verborum forma, testatoris voluntas percipitur: atque colligitur; late contendit ibidem, folio 497. & 498. ex vers. Superest vt percurramus ad argumentum. vsque ad vers. Ad argumenta vero partis contrariae: atque ideo ipsemet Ludou. Molina, dict. cap. 10. numer. 36. in fine, suo ore profitetur ex his, quae contra suam opinionem ibi perpendit, atque adducit, quae stionem hanc reddi satis dubiam, atque ambiguam. Redditur quoque opinio ipsa dubia ex alio, ex quo videtur prae sumpta mens, & voluntas institutoris deduci, videlicet quod cum ipse filios masculos, aut descendentes alicuius filiae, aut consanguinei, quem non non vocauerat ad succes sionem, praetulerit, & ante substitutum, vel cum, qui tempore mortis vltimi pos ses soris proximior erat, vocauerit; certum est, quod eos, plusquam illum direxerit, atque ex iuris ciuilis, & dict. 145. Tauri, subtilitate quadam, quam institutor ipse a communiter accidentibus, non agnoscit, aut non prae uenit; prae sumendum non sit, quod voluerit, ex aliqua temporis dilatione in nascendo, substitutum, aut proximiorem tempore delatae succes sionis praeferre illis, & quod vno tempore minus dilectus pos ses sionem, & dominium bonorum maioratus habeat, & magis dilectus, priusque vocatus, & praelatus, absque maioratu ipso remaneat, quando forma verborum ita concepta est, vt quocunque tempore nascendi, praelatio conces sa es se videatur; quod es set maximum absurdum, iuxta ea, quae de magis dilectis, & prius vocatis, vt non sint ipsi deterioris, sed melioris potius conditionis; tradiderunt permulti iuris Interpretes, cum quibus sic annotauit Ludouic. Casanate in cons. 15. num. 25. & 26. & in cons. 20. num. 44. & in cons. 48. numer. 46. & in cons. 3. num. 29. vbi quod dilectio arguitur ex ordine substitutionis. Et in commentariis lib. 2. cap. 4. num. 15. & 16. ego ipse obseruaui, & scrip. si. Et in eisdem, in quibus versamur huiusce materiae terminis, sic argumentatur Per. Surdus dict. cons. 125. num. 26. & 27. & 28. quamuis hoc argumentum a magis dilectis vitari pos sit, distiuguendo inter dispositiua, & conditionalia; iuxta ea, quae cum Hieronymo Gabriele, Peregrino, & aliis, tradidit idem Casanate in cons. 6. num. 32. & in consil. 15. num. 28. Bene verum est in casu prae senti nos versari in dispositiuis, atque in dispositiua vocatione, facta tamen sub conditione, si filia foemina filios, aut descendentes masculos non habuerit, vel habuerit; atque ita negari non pos se, quin argumentum ip sum maioris dilectionis, & prioris vocationis, fortiter vrgeat, maxime ea verborum forma, vocatione concepta, vt praelatio conces sa videatur, & prae sumpta mens, atque voluntas induci valeat quocumque tempore nascendi, provt in illis terminis, & in eisdem Molinae prae sumunt Alexand. Raudens. & Pat. Ludou. Molina, vt s aepe dixi. Et hactenus de quinta obseruatione principali, & de praefata contrarietate, de qua etiam supra, dicto num. 44. in qua equidem fortis sime vrgent, quae pro vna & altera parte expenduntur, atque ponderantur; sic sane, cum casus se offeret, matura deliberatione definiendus, atque resoluendus erit. Eius dem namque Ludou. Molinae magnam es se auctoritatem, & quae viros etiam grauis simos, atque eruditis simos adducet, atque excitabit, nullus ignorat. Fundamenta etiam, quae adducit, ac maxime illud, quod ex dict. l. Taur. 45. deduxit, multum adstringunt; sic praecitati huius Regni Authores eum sequuntur. Exterorum etiam quamplurimi pro eo commemorantur, vt latius notaui supra. Econtrario quoque fortis sime etiam adstringunt ea, quae nunc perpendi, atque scripsi, & adducta per Pat. ipsum Molinam, dict. disput. 634. num. 5. & 6. & 7. dum respondit ad fundamenta contraria eius dem Ludou. Molinae. dict. cap. 10. lib. 3. & idcirco (vt dixi) matura deliberatione res ipsa terminari debebit, & forma verborum, quibus vocationes, aut substitutiones conceptae sunt, multum attente consideraij; ex ipsis namque, quid institutor maioratus senserit, quid etiam voluerit, apertius dignos ci valebit. Maxima denique in consideratione haberi debebunt ea, ex quibus dubitandi occasionem contra opinionem Molinae as sumpsi supra, & quae singulariter contra ipsum scripsi sub num. 16. in ver siculo, Sane (provt ego noue animaduerto) fortis sime namque vrgent, provt ibi apparet. Sexto & principaliter obseruandum, atque con[sect. 49] stituendum erit; considerandum etiam es se, an opinio metipsa Ludou. Molinae (quando absque contradictione procederet) limitanda sit, aut contraria Pat. Ludou. Molinae, Raudensis, & sequacium, facilius procedat, quando tempore mortis vltimi pos ses soris, vel delatae succes sionis, non est certus omnino succes sor, sed potius ob clausulas, siue modum, aut formam vocationum, adeo incertus, vt super succes sione lis pendeat, & lite pendente nascatur alius, qui gradu proximior est; videtur namque, quod iste talis, qui si natus foret tempore ipso mortis vltimi pos ses soris, aut vacantis succes sionis, succes surus es set, quae stionem, & litem dirimat, & succedere debeat; & consequenter isto casu contraria opinio obtineat, & Ludou. Molinae as sertio, quod in maioratibus proximior tunc, qui natus reperitur, succedat irreuocabiliter, intelligenda sit, quando succedebat absque controuersia, & lite, eo tempore attento, vel si lis erat, iam fuerat finita tempore, quo proximior natus fuit; nam si lis adhuc pendebat tempore natiuitatis, & ipse natus liti se opposuit, idem Molina eius opinionis fuis se videtur, vt eum admittere voluerit, & natum tempore delatae succes sionis excludere, vel ab eo delatam succes sionem auocare; provt constat ex his, quae tradit eodem cap. 10. lib. 3. nu mero finali, in versic. Sed quamuis haec opinio: & ante eum Ruinas (quem ibi refert) in cons. 22. num. 9. Cum seqq. lib. 2. Castrensis etiam in consilio 247. In causa, quae vertitur: num. 8. & 9. lib. primo, quem corrupte allegauit ibi Molina. Quod si replices, Molinam ipsum, Ruinum, & caeteros non loqui in casu delatae succes sionis maioratus per mortem vltimi pos ses soris, sed quando succes sio defertur, aut maioratus. vacat per alienationem, per quam licet etiam vacet succes sio, & cedat dies fideicommis si, requiritur tamen, quod petatur, & sententia declaratoria proferatur; ac ideo is, qui nascitur ante sententiam ipsam declaratoriam, & adiudicationem, & proximior reperitur, aut melius ius habens, non debet remanere exclusus; quod fundamentum duntaxat principaliter excitauit, atque adduxit Molinam in casu alienationis; diuersum tamen es se, quando succes sio vacat, & maioratus defertur per ca sum mortis vltimi pos ses soris; Respondebitur equidem, negari non pos se, quin vno & altero casu eadem militet ratio; & consequenter, quod si is, qui succes sionem praetendit, statim mortuo vltimo pos ses sore, adeo clarus, atque ex forma vocationum, & substitutionum certus succes sor sit, vt de iure eius ambigi non valeat iuridice; tunc is, qui postmodum nascitur, adhuc tamen lite pendente, non pos sit ab eo succes sionem auocare, quamuis proximior gradu sit, quia tempore delatae succes sionis alius erat certus succes sor; idque ex sententia Ludouic. Molinae. Contra veró ex sententia aliorum; vt supra retuli. Caeterum, si eiusdem, qui tempore mortis vltimi pos ses soris natus erat, ius incertum, & dubium fuerit, absurdum videtur dicere, quod natus pendente lite, qui proximior est, aut melius ius habet, non succedat; nam in exemplo alienationis iam erat ius quae situm ei, qui tempore alienationis natus erat, & duntaxat deficiebat sententia, non quae ius illud daret, sed declararet duntaxat, & sic erat ius perfecte quae situm; & nihilominus (provt ipse Molina arbitratur) proximior, qui nascitur, pendente lite, praefertur iam nato, vt per eundem ibi. At vero quando ius litigantis est incertum, & dubium, nihil est ei acquisitum, quia pendet ex futura determinatione, & sententia, & consequenter proximior, postmodum natus, prae stantiori ratione debet succedere, & excludere antea natum. Tanto igitur maior ratio videtur vrgere in hoc casu succes sionis delatae per mortem, & litis pendentis, vt nato postea faueatur, quam in altero alienationis, in quo in fauorem ipsius postea nati, se magis videtur inclinate idem Molina; quanto fortius est ius acquisitum, & radicatum, quam incertum, & dubium, & de contingentia variabile; iuxta resolutiones, & doctrinas communes Doctorum in l. Gallus. §. & quid si tantum: post Bartol. ibi, num. 14. & in dubio non est auferenda succes sio proximiori, seu nato ex linea primogenita, vt detur remotiori, siue nato antea; ex linea tamen secundo, aut tertio genita, sicuti multum ad propositum nostrum, & in eisdem, in quibus versamur terminis, arguebat, atque fundabat Petrus Surdus, praecitato consilio 125. numer. 26. in fine, & 27. & 28. vbi vide: Menoch. d. cons. 1028. in fine. Et secundum haec, posito quod Ludou. Molinae opinio placeret, siue recipiatur, limitanda videtur modo praedicto. Idque argumento sumpto ab eo, quod ipse in casu alienationis cum Ruino, & alii statuit, cum fortior in casu delatae succes sionis pes mortem, quam in casu alienationis ratio militar videatur, vt nunc dicebam. Iuxta opinionem tame contrariam Pat. Ludou. Molinae, Alexand. Raudens. & aliorum, non modo si lite pendente, aut cum de iure antea nati dubium excitatur, nascatur alius, qui proximior sit, aut melius ius habere videatur, sed etiam si lis nulla pendeat, & omnino certum sit ius alterius, tempore, quo succes sit, attento; postmodum natus, qui ex forma vocationum, aut conditionum melius ius habeat, admitti debebit, & ab eo, qui succes sit, auocare succes sionem poterit. Limitatio itaque, siue declaratio haec, eius scilicet, qui postmodum lite pendente nascitur, retenta opinione Pat. Ludouic. Molinae, & Raudensis non procedit, cum in fortioribus terminis ipsi postmodum naro faueant, & indistincte contrarium teneant contra Molinam, quando versamur in terminis, in quibus Molina metipse quae stionem proposuit in praefatione d. c. 10. An autem procedat, si retineatur ab aliquibus opinio ipsa Ludou. Molinae in eisdem terminis, & in specie proposita in dicta praefatione eiusdem cap. 10. id est, de quo quaeritur, & de quo considerandum erit. An etiam procedat, seruarique debeat in his terminis, de quibus supra, obseruatione 4. principali, & per Pat. Ludou. Molinam, dicta disputatione 634. numer. 5. in quibus eiusdem Molinae opinionem indistincte amplectimur; vt tunc scilicet, quamuis proximitas considerari, habilitásque interuenire debeat tempore delatae succes sionis, nec ius postmodum superueniens in consideratione habeatur; attamen considerandum sit, an is pendeat, nec ne; siue an certum omnino, siue dubium sit ius eius, qui succes sionem praetendebat, & de quo sententia sperabatur, sumpto argumento a casu alienationis; de quo agendum est infra. Quando autem ius antea nati, tempore delatae [sect. 50] succes sionis attento, certum, & firmum es set, litis pendentia super succes sione non impediret translationem pos ses sionis, quam facit lex illa 45. Tauri, quae semper est certa, & ex ea causa pos ses sio non potest es se in pendenti. vbi datur continuatio: Glos sa, verbo succes seritis, vbi additio, & Doctores, in dict. l. cum haereditas, C. depositi. Ludou. Molin. de Hispan. primog. lib. 3. cap. 12. num. 20. & 21. vbi inquit in hunc modum: Ea autem ciuilis, & naturalis pos ses sio, quae ex dict. l. Tauri dispositione transfertur, illico mortuo vltimo maioratus pos ses sore in sequentem succes sorem continuatur, adeo vt nullum tempus medium considerari pos sit inter mortem vltimi pos ses soris, atque pos sessionis translationem in sequentem succes sorem. Nec dici possit, etiam per momentum, eam pos ses sionem vacare: Glos sa ordinaria, in l. cum haereditas, verbo, succes seritis, C. depositi: quae inquit, quod vbi datur continuatio dominij, vel pos sessionis, non est dare haereditatem iacentem: quod in l. cum hae redes, in principio, ff. de acquir. pos ses. & in l. sorori, C. de iure deliber, communiter Scribentes annotare solent. Idque etiam notat Tiraquellus in dicto tract, secunda parte, declaratione 6. num. 10. Mieres quoque id ipsum notauit de maioratu, 3. part. quae st. 10. n. 4. & magis in terminis, quod litis pendentia non impediat translationis pos ses sionem, id probans ex decis. dict. l. 45. Tauri, scripsit Ioannes Matiencus in l. 8. tit. 7. lib. 5. glos s. 4. num. 2. vbi inquit in haec verba. Sed iudicio meo lex semper est certa de vero succes sore, quare illico mortuo testatore, transit pos ses sio in eum, qui vere vocatus est; licet ipse ignoret es se vocatum, vel praedeces sorem mortuum, vt Anton. Gomez. tradit in dict. l. 45. Tauri. num. 111. & Molina de His panor. primogen. lib. 3. cap. 12. num. 24. quare neces sarium non est de hoc constare, nisi in eo dumtaxat casu, quo inter duos contenditur super rebus ipsius maioratus, vel super succes sione ipsius: quamuis longo tempore post mortem pos ses soris verificetur, quis sit verus succes sor, ab eo mortis tempore incaepit possidere, non a tempore sententiae, seu declarationis, vt constat ex lege nostra. Nullo siquidem tempore vacare dicitur pos ses sio, quare qui eam apprehenderit, cum non sit vere succes sor, dicitur vim facere, atque ideo competit Interdictum Recuperandae, vt diximus supra eod. glos. 2. num. 12. & sequent. Idque confirmat Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 3. num. 43. folio 96. vbi in dubium excitat, an scilicet data incertitudine, vel dubietate, obtinere pos sit dispositio dict. l. 45. Tauri, & resoluit, expectandam es se sententiam; vt ex ea pateat, quis sit legitimus succes sor; & subiicit haec verba: Dubia ergo mens defuncti a Iudicis declaratione, & sententia, qua coniecturae approbantur, pendet; qua sequuta, locus erit dict. l. 45. Tauri, &c. Et hoc est, quod voluit Palacios Rubios, in dicta l. 45. Tauri, dum ait num. 2. quod is, qui contendit, translatam in se pos ses sionem rerum maioratus, absque aliqua dubitatione sit vocatus; quem refert & sequitur Ludou. Molina de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 13. num. 10. in fine. Et late explicat DD. Christophorus de Paz in commentariis de tenuta, cap. 29. per totum: qui dicunt, ei, qui se vocatum as serit, probationis onus incumbere; & de hoc prius tractandum, & discutiendum es se; & cum po st sequatur Iudicis sententia, haec est, quae declarat, quis fuerit, & sit verus, & indubitatus succes sor; quod eadem lex manife ste insinuat, ibi: Que segun la disposicion del mayorazgo, deuiere de suceder en el. Et praecitati Authores as sentiunt. Gregor, quoque Lopez ante alios in l. 7. titu. 4. parti. 5. glos. 2. quae st. 7. vbi inquit in hunc modum: Sed quid si iste, in quem ex lege transfertur pos ses sio, moriatur ante apprehensionem realem, an transmittat in sequentem vocatum? & videtur quod non; ex dicto Baldi, superius relato. Videtur tamen, quod auctoritate legis non eadem pos ses sio numero, quae fuit primo delata, sed alia transferatur in sequentem, & tunc est opus tractare de transmis sione. Et ratio praedictorum est, quia in ipsomet maioratu conseruatur pos ses sio ei, qui postmodum declarandus est verus succes sor: nam pos ses sio, quae penes aliquem residet nomine Dignitatis, vt apud Praelatum nomine Ecclesiae, continuatur in succes sorem in consequentiam Dignitatis absque vllo apprehensionis actu, etsi alius res ipsas occupauerit, quia Ecclesia, aut dignitas, quae pos sidet, nunquam moritur; vt per text. in cap. liberti, 65. duodecima quae stione secunda, resoluunt Innocent. num. 3. & 4. Ancharan, num. 6. & 7. Butrius num. 9. Abbas, num. 18. & 19. in cap. cum super. de causa pos ses sion. & propriet, idem Innocent. in cap. cum in officiis, de testament, num. 6. Baldus in l. vltima, num. 3. in fine, C. de edicto diui Adriani tollendo, eleganter Guid. Pap. in cons. 188. & decis. 355. & 629. Parisius in cons. 24. n. 5. cum seqq. lib. 1. Alciatus in cons. 116. num. 5. Bursatus in cons. 376. n. 5. cum seqq. lib. 4. Bec cius in cons. 77. num. 3. Pet. Surd. in cons. 183. numero 58. lib. 2. Caualcanus decis. 28. num. 12. par. 3. & probatur in l. iubemus nulli 14. §. finali, C. de Sacrosanct. Ecclesiis, & in l. raptores 52. §. sin autem Diaconis sa, C. de Episcopis & Clericis, & quemadmodum pos ses sio in Ecclesia residet, ita quoque residet in maioratu, qui ipse maioratus primum eam acquisiuit, vt eam omnibus conseruaret, qui in futurum succes suri es sent; quia omnia, siue sint contractus, siue acquisiciones, siue alia quaelibet, quae ipsi maioratui vtilia sunt, ei acquiruntur; exemplo Ecclesiae, quae contrahere dicitur, quando Praela tus rite contrahit, Baldus in capite primo, numero 5 & 12. qui succes s. feud. dar. tenean. Bartolus in l. 1. num. 5. ff. de priuati s delictis, & id ipsum in pos ses sore maioratus procedere; tenet Petr. de Peralta in l. 3. §. qui fideicommis sam, num. 131. ff. de haered, instit. vt dignitas maioratus videatur contrahere, siue negotium gerere, quando pos ses sor in ipsius vtilitatem contrahit. Sic sane in terminis pos ses sionis, quae transfertur ex l. 45. Tauri, legem ipsam explicans, obseruauit Velazquez Auendanus ibi glos. 6. num. 7. & 8. & num. 9. cum Bartolo, & Tiraquello dicit, translationem pos ses sionis ab ipsa Dignitate, in infinitum in omnes succes sores perpetuam es se. Et de his hactenus, & de sexta obseruatione in hac materia, quae sunt notanda, & singularia, quando in his casibus, in quibus Ludouic. Molinae opinio a nobis probatur, inquiritur an ipsa procedat, quando lite pendente, alius nascatur, qui si tempore delatae succes sionis natus es set, absque dubio succederet; & quemadmodum distingui debeat, an alicuius ius ipso tempore delatae succes sionis certum es set, & firmum; an vero dubium, & incertum; & quemadmodum sententiae declaratio retrotrahatur, vt ipsa prolata, ab eodem mortis vltimi pos ses soris momento, in eum, quem verum succes sbrem sententia declarauit, pos ses sio translata videatur, siue litis pendentia an in consideratione habeatur, nec ne ad effectum praedictum. Rursus & septimo, atque principaliter obseruan[sect. 51] dum, & constituendum erit, dubium maximum es se in hac eadem, qua versamur materia, alienatione rerum maioratus facta, vtrum succes sio maioratus transeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, seu ad illum proximiorem, qui postea natus fuit ante mortem vltimi pos ses soris? Quam quae stionem proposuit in terminis Ludo, ipse Molina, praecitato cap. 10. lib. 3. num. 44. & 45. vbi in eiusdem resolutione anceps, & dubius semper fuit, magis tamen se inclinauit in fauore in postea nati, quando is, qui tempore alienationis rerum maioratus proximior erat, ante proximioris natiuitatem, rem. ipsam alienatam non reuocauit, nec ipsius maioratus successionem, sibi ex alienatione subsequuta, vendicauit; cum distinctione tamen, provt statim videbitur. Verba autem eiusdem Molinae quo mens, & intentio illius melius percipiatur, & verior, atque securior resolutio proponatur, a sui principio vsque in finem, sic se habent: Sed quamuis haec opinio, stricto iuris rigore considerato, ex eis dem regulis, quas praemisimus, vera es se videatur; nihilominus tamen contraria sententia admitti poterit, saltem quando is, qui tempore alienationis rerum maioratus, proximior erat, ante proximioris natiuitatem rem ipsam alienatam non reuocauit, nec ipsius maioratus successione sibi ex alienatione subsequuta vendicauit. Quod ex eo prae sertim probatur, quod quamuis verum sit, quod in hoc casu dies alienationis, & dies mortis vltimi pos ses soris maioratus aequiparentur, id tamen sequentis succes soris petitionem, atque Iudicis declarationem requirit, Ideoque, si antequam id fiat, proximior nascatur, non adeo stricte res ista accipienda est, vt succes sio nondum remotiori acquisita, illico proximiori non deferatur, prae sertim si ipse proximior litem super rerum maioratus alienatione inchoauerit, vel inchoatam a remotiori finierit, es set namque absurdum in hoc casu, filios vltimi pos ses soris propter transuer sales, a maioratus successione excludere, nec id ex mente maioratus institutoris processis se, censendum erit. Quod ipse Molina prosequitur, & quamplurimorum Authorum allegatione comprobat, eorumque doctrinas conducibiles es se Hispanorum primogeniorum naturae, ostendit; & tandem con cludit in hunc modum: Quae opinio, quando res alienata, non erat ab eo, qui tempore alienationis proximior inuentus fuit, sibi vendicata, aequis sima mihi videtur, sicque illam in casu contingenti receptam vidimus. Caeterum si res iam fuis set a proximiore sibi vendicata, contrarium mihi dicendum videtur: si vero res nondum vendicata erat a proximiore, sed lis tantum aduersus rei alienatae pos ses sorem ab illo caepta, atque eo tempore natus fuit proximior, litique se oppo suit, res magis dubia videtur; quamuis adhuc aequitas huius opinionis militare videatur: ideóque de hac vltima specie, cum casus contigerit, deliberandum erit. Quoad omnes autem has species, videnda sunt ea, quae infra, libro quarto, capite primo dicemus; vbi re soluemus, quae. requirantur ad hoc, vt remotior possit vendicare rem maioratus, ab eiusdem pos ses sore alienatam, ob negligentiam proximioris: ea namque, quae ibi dicentur, plurimum ad huius articuli veram resolutionem conducent. Hactenus Ludouic. Molinae verba, qui (vt vides) sic distinxit, atque in proposito dubio se habuit, provt retuli. Pro ipsius autem resolutione, & sententia expendi quoque pos sunt permulti ex Authoribus, a me suo ordine commemoratis supra, qui id ipsum tuentur, videlicet, quod hi, qui tempore factae alienationis, nec nati, nec concepti sunt, admittuntur ad reuocandam alienationem illarum rerum, quarum alienatio prohibita erat. Quorum numero, cum aliis multis fuit Alexand. Raudensis de analogis, lib. 1. cap. 34. ex num. 325. cum seqq. qui in fortioribus terminis, hoc est, etiam re non integra, natos, & conceptos postmodum admisit. Sic quoque, quod natus post alienationem rei alienari prohibitae, admittatur ad illius reuocationem, ab his etiam, quibus medio tempore ius es set quae situm, & sic re non integra; resoluit cum aliis Hieronymus Magonius, decisione Florentima 91. Videndus ex num. 18. vsque ad numerum 31. Iacob. Menoch. in cons. 413. num. finali, lib. 5. qui re integra, & sic in terminis Ludo. Molinae, eandem ipsius amplectitur sententiam, & opinionem, & alios recenset Authores, ita tenentes. Cephalus etiam in cons. 318. numer. 67. lib. 3. Pet. Surdus, dict. cons. 125. num. 21. Vbi cum aliis multis Authoribus scripsit, quod nati & concepti post alienationem, veniunt ad fideicommis sum, quando nati omnes alienationi consenserunt; si sit prohibita alienatio, quia velit bona remanere in familia: & num. 22. quod nati tempore alienationis, soli admittuntur ad fideicommis sum, factum in casu alienationis; sed si alij in eodem gradu supernas cantur, fideicommis sum eis communicabitur: & num. 30. quod nati post alienationem, admittuntur ad reuocandum bona alienata contra prohibitionem testatoris, qui vocauit filios filiorum. Innumeros alios huiusce quoque partis sectatores, sciens, consultóque praetermitto, quoniam in terminis iuris communis, & fideicommis sis ordinariis, exteri fere omnes, maiori ex parte, huic se subscripserunt sententiae; & id ipsum, quod ex Surdo nunc retuli, probarunt. Idque (vt dixi) etiam re non integra . Et ipsi quidem eius placiti fuerunt, cuius fuit Ruinus, a Molina relatus. Qui ipse Molina, cum iudicio & singulariter animaduertit, quod quamuis Ruinus, & caeteri non loquantur in his rebus, quarum succes sio vni tantum deferenda est, eadem tamen ratio versatur, vt allegari pos sint, quoad Hispanorum primogeniorum succes sionem, provt ibi scripsit, & supra commemoraui. Et eiusdem Molinae resolutionem ad literam amplectitur Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. num. 102. in fin. fol. 79. vbi inquit in hunc modum: Si vero tempore alienationis rerum maioriae, proximior Titius erat vltimo pos ses sori sed postea nascatur Sempronius, qui illum antecedit in linea & gradu, licet verum sit, quod hoc casu, in successione maioriae, dies alienationis, & dies mortis aequiparentur, vt fatentur omnes, qui de hac re loquuntur: nihilominus quia Iudicis declaratio requiritur, postulante Titio, priori loco nato, et aequitas suggerit, proximior postea ante vendicationem, & declarationem istam natus, puta Sempronius admittendus est, vt post Paul. Castrens. cons. 24. num. 8. & 9. lib. 1. respondit D. Ludou. Molina lib. 3. c. 10. num. 45. qui ita diffinitum fuis se testatur. Econtrario tamen, quod ad reuocandum aliena[sect. 52] ta, admittantur duntaxat hi, qui tempore cedentis fideicommis si es sent procreati, & sic nati tempore alienationis, & euenientis conditionis sint aliis postmodum natis praeferendi, contra Castrensem, & Ruinum, cum Socino iunior. & Tiraquello resoluit, & verius putauit, nisi Ipsi postmodum nati, es sent expresse a testatore vocati; Simon de Praetis, de interpretatione vltimar. voluntat. lib. 5. interpretat. 2. dubitat. 2. num. 102. & 103. fol. 496. qui subdit, id maxime procedere in fideicommis so non duraturo, sed semel prae stando; quod sufficit, semel subsistere in persona reperta in rerum natura, tempore, quo dies eius cedit; ex l. intercidit, & haec conditio, in principio, ff. de condit. & demonst. Et id ipsum, quod scilicet eueniente casu fideicommis si per alienationem contra testatoris prohibitionem, nati postea non reuocent alienata; sed solum hi, qui eo tempore nati erant; scripserunt Socinus iunior, Alciatus, Torniellus, Hieronym. Gabriel, Menochius, Alban. Anguisol. Petra, & alij, quos pro hac parte adduxit Peregrin, de fideicommis. artic. 22. sub num, 72. vers. Vbi inquit, quod aperto, & in indiuiduo loquens in maioratu, contrarium eius, quod resoluit Molina, voluit aperte Pelaez a Mieres de maioratu, 4. parte, q. 1. n. 66. vbi in haec verba scripsit: Et per istam doctrinam, & per aliam, quae scribo in 3. lib. q. 9. n. 1. cum aliis, & num. 31. qua proprius faciunt, alias inferebam, foeminam primo natam non pos se excludi a maioratu, propter masculum in eodem gradu existentem postea natum, quotiescunque foeminae ius quae situm fuit, pos ses sore bonorum maioratus res maioratus alienante, quem testator grauauit, quod si alienaret bona maioratus, ipso iure, & facto, & statim bona ad sequentem deuenirent: maxime si foemina statim alienationem contradixit in iudicio, & bona maioratus, sic alienata, petiit. Et hoc addendum est ad ea, quae scripsi in lib. 2. quae st. 6. num. 35. cum aliis, vbi alia adsunt fundamenta pro confirmatione istius alienationis. Hactenus praefati Authoris verba, quibus ponderanda est dictio illa, maxime, cum Ipsemet aperte voluerit, eo etiam non interueniente, contradictione scilicet, & petitione, postea natum mas culum non admitti. Dum autem se refert ad ea, quae scripsit lib. 3. q. 9. num. 1. cum seqq. & num. 31. & per ea dicit se inferre ad dictam resolutionem; aduertendum erit, quae st. illa. 9. ipsum Mieres in dubium excitas se, an lex 45. Tauri procedat, vbi pos ses sor bonorum maioratus non fuit mortuus, sed alienauit bona maioratus; & quae stionem prosequitur; praemittens, & probans primo, numero 1. & 2. & 4. quod pos ses sore rerum maioratus res alienante, transfertur dominium in sequentem in gradu, & quod hoc subintelligendum est in maioratibus, etsi non apponatur. Item etiam, quod vocatus ad maioratum, antequam alienans moriatur, potest agere ad rem alienatam. Ac denique, quod proximus vocatus, si non vult alienationem reuocare, qui post eum sequitur, admittendus est; quae latius ibi comprobat. Deinde, sub numer. 28. in vers. Si autem alienatio, eam magis probauit sen tentiam, & opinionem, quod in casu praedicto, quando pos ses sor bonorum maioratus illa alienauit, non transeat pos ses sio in sequentem succes sorem ex dispositione d. l. 45. idque maxime, quando alienatio facta fuis set titulo oneroso; & negari non pos se, longam es se differentiam, & rationem in translatione pos ses sionis, quae sit in sequentem in gradu, mortuo pos ses sore: & translationem pos ses sionis, quae fieri debebat, facta alienatione, in vita domini rerum maioratus: quod ibi comprobat; & concludit in hunc modum, n. 29. Vnde consilium est, ad illos, qui volunt facere maioratus, vt prohibeant alienationem bonorum maioratus, tam in proprietate, quam in pos ses sione, cauendo, quod facta alienatione, tam proprietas, quam pos ses sio transeat in sequentem in gradu; quo casu bona as securantur, & ces sant omnia inconuenientia. Hactenus Mieres, loco illo, quo (vt vides) voluit aperte, pos ses sionem bonorum eo casu transferri, quando scilicet in casu alienationis ita expres sum fuit ab institutore, vt dixit; inde & consequenter voluit expresse, eo casu, postmodum natum non admitti, etiam contradictione, & petitione non praemis sa, quasi statim dominium, & pos ses sio in eum translata fuis set, qui tunc proximior es set, nec natiuitas alterius proximioris ei obes set, sic subiicit, maxime, &c. provt supra ponderaui : & Pelaez a Mieres resolutionem praedictam, de qua d. q. 9. sub d. n. 28. sequitur Velazq. Auend. in commentar. ad ipsam l. Tauri 45. gl. 2. n. 2. qui cum praemi serit num. 1. quod translatio pos ses sionis, de qua ibi, causatur ex vacationis succes sione, quae vacat per mortem; infert statim, quod cum per alienationem rerum maioratus, vocatio succes sionis non contingat, sequens in gradu non habebit edictum pos ses sorium apertum, neque aduersus pos sidentem vti pos set remedio eius legis, quamuis valeat reuocare alienationem, cum distinctionibus Molinae, lib. 4. c. 1. & Mier. 3. parte, d. q. 9. subdit tandem n. 2. in haec verba: Nisi forsan maioratus institutor, in poenam maioratum alienantis, specifice constitueret, quod ex actu alienationis, ante mortem eius, qui alienauerit, trans feratur in sequentem succes sorem pos sessio, quia tunc viuente alienante, qui contra mentem instituentis, & verba institutionis bona alienauit: poterit sequens successor, cui ex ea alienatione praeiudicium irrogatur, pos ses sorium in iudicium deducere, & in ipsum pos ses sionem ciuilem & naturalem ex tempore alienationis fuis se translatam, declarari petere; vt bene deducitur ex his, quae in fortiori casu resoluit noster Molina, libro primo, cap. 12. num. 56. & 57. & cap. 13. per totum, & idem resoluit Mieres, 3. parte, quae stione nona. Hactenus Auendani locus, ex quo verisimiliter credi, ac dici potest, quod si Pelaez a Mieres illationem illam, de qua dicto numer. 66. Quae stionis primae, partis 4. in dubium excitas set, id ipsum quod Mieres resoluis set, vtpote cum eiusdem placita, dicta quae stione 9. scripta, sequatur, ex quibus Mieres ipse illationem illam fecit d. num. 66. Flores quoque Diaz de Mena, in addi. ad decis.[sect. 53] Gammae 27. numer. 4. cuius specificam mentionem feci supra numer. 22. proposita quae stione nati post euentum casus substitutionis, siue ob mortem, siue ob alienationem, & sic contrauentionem; inquit, communiter concludi contra Molinam, & Riminaldum, quod postea natus non admittitur, nisi adhuc res sit integra. Ego quidem vt verum fatear, nec hoc silentio praetermittam, huiusce Authoris mentem, siue intentum vix percipio, provt etiam pungebam supra dicto num. 22. dicit namque, communiter concludi contra Molinam, vt postmodum natus non admittatur. Hoc sane, concludi scilicet contra Molinam, quo pacto dici potuerit, non as sequor, cum ipse adeo constanter contra eum, qui postmodum natus est, tenuerit, atque ita resolutiue firmauerit. Dum autem subdit, nisi adhuc res sit integra, minus quoque eundem Bla sium percipio, nam cum succes sio per mortem defertur (quo casu loquitur ibi is Author) quomodo potest res es se integra, siquidem ex constitutione dict. l. 45. Tauri, statim in sequentem succes sorem pos ses sio ciuilis & naturalis transfertur, nec res integra potest considerari, nec hactenus etiam pos ses sione non petita, fuit considerata. Verba ergo illa, Nisi adhuc rei sit integra, dum ad casum vacantis succes sionis per mortem , referuntur, state non pos sunt. Dum vero referuntur ad casum euenientis casus substitutionis per alienationem, stant proprie, & tunc etiam non concluditur communiter contra Molinam, cum ipse attento iuris rigore id ipsum tenuerit. Tentauerit tamen, attenta aequitate, & lite pendente adhuc dici pos se, &c. Et tunc etiam deliberandum, & cogitandum reliquerit, & scripserit, videnda es se ea, quae ipse in proposito tradidit lib. 4. c. 1. Author itaque iste, prout etiam Aluaradus in fauorem ipsius Molinae expendi potest, cum in effectu in casu alienationis, reintegra, in fauorem postmodum nati quae stionem scripserit. Pat. vero Ludou. Molin. d. disp. 634. tom. 3. colum.[sect. 54] 7. & 8. ex vers. Quando delatio maioratus, vsque ad vers Superest vt percurramus, fol. 495. & 496. arbitratur, propositam quae stionem in casu alienationis, magna ex parte dirimendam es se ex his, quae disput. 87. & 96. eiusdem tom. 3. pater ipse annotauerat, atque scripserat, & concludit, quod si in poenam id sit statutum, vt regulariter Ipse dicit, censendum es se statutum in poenam, tunc in hunc modum sit distinguendum, quod si solum dicitur, vt si id commiserit, priuetur maioratu, aut propter tale factum eo priuetur, neque addatur, sit ipso iure, aut ipso facto, eo priuatus, tunc cum vltimus pos ses sor, nec dominium eius maioratus, nec pos ses sionem amittat ante latam sententiam, eo quod poena illo modo statura, non debeatur ante latam sententiam, vtique si nunquam fuerit lata sententia, nunquam pos ses sor eius maioratus, illum amittet: si vero aliquando feratur, & spolietur maioratu, pertinebit ad eum, qui in puncto latae sententiae fuerit proximior vltimo pos ses sori, esto alius fuerit proximior tempore transgres sionis modi, aut delicti commis si. Et esto, qui tempore delicti commis si erat proximior, litem intentas set, eámque prosequutus fuis set vsque ad sententiam. Si vero poena illa fuit statuta ipso iure, aut ipso facto, additumque fuit, vt continuo sine sententia, maioratus, aut dominium illius transiret ad vlterius vocatum, tunc vtique pertinet maioratus ille ad eum, qui proximior erat tempore transgres sionis modi; esto postea, ante sententiam latam, & spoliationem maioratus factam quoad tenutam , & actualem apprehensionem, nascatur alius proximior vltimo pos ses sori. Imo (credit Pat. ipse Molin.) hunc pos ses sorem maioratus teneri in conscientia, & interiori foro relinquere maioratum, & fructus illius, proximo tunc succes sori, nulla expectata sententia, quoniam institutor id ita statuere potuit, sufficientérque eis verbis expres sit, eam es se suam mentem, & voluntatem, iuxta ea, quae praecitata di sput. 96. latius adduxit. Si vero poena illa priuationis ipso facto, aut ipso iure, fuit statuta, neque additum suit, vt dominium continuo transiret in proxime vocatum, nulla expectata sententia, aut aliud simile, vnde intelligatur, mentem institutoris es se, vt ante sententiam maneat illo priuatus, tunc non tenetur eum relinquere, eóque se sposare, poenám que exequi ante latam sententiam, sed tuto eum retinet, ac pos sidet, quovsque sententia feratur; quod si nunquam sententia feratur, eum tuto retinet, temporéque mortis suae illum transmittit ad tunc proxime vocatum, esto proxime vocatus, non extiterit tempore transgres sionis modi, delictiqtie commis si. His ita suppositis, inquit Pater metipse Molina, dubium es se, si in hoc euentu sententia feratur, num succedat, qui proximior erat tempore delicti commis si, an vero qui proximior fuerit tempore latae sententiae? & videri dicendum, quod si ad ius strictum attendamus, succedere eum, qui proximior erat tempore delicti commis si; quoniam iuxta ea, quae disp. 95. dixerat, sententia in eo euentu retrotrahitur ad tempus delicti commis si, ab eóque puncto maioratus, & fructus ex illo percepti, pertinent ad proxime vocatum; atque iuxta ea, quae ibidem scripsit, proxime tunc vocatus, comparauit ius in re in tali maioratu, & in fructibus illius. Ex eo vero, quod tempore latae sententiae natus est alius proximior, spoliari non potest ille prior iure, in re semel comparato; maxime quia pronuntiatio sententiae non videtur es se aliud, quam declaratio iuris, ita alteri quae siti, a tempore commis si delicti, atque adiudicatio eorum bonorum illi, ob ius ab eo tempore illi quae situm; quae locum habere non videntur comparatione alterius, posterius concepti, ac nati: & tandem concludit in hunc modum idem Pat. Molina: Atque haec certe magnam vim habere videntur, vt maioratus adiudicari debeat in hoc euentu, proximiori tempore delicti ultimo pos ses sori. Molina vbi supra, cum aliis, quos citat, contrarium affirmat; etiam quando dictum est, quod statim eo ipso facta modi transgressione, aut commis so delicto, dominium transeat in vlterius vocatum : sed certe non probo eorum sententiam. Hactenus Pat. Molina, qui (vt vides) Pelaez a Mieres placito accedit aperte, & contra Molinam resoluit quae stionem expresse, quando dictum est, quod statim eo ipso, facta modi transgres sione, aut commis so delicto, dominium transeat in vlterius vocatum. Sic sane pater ipse in fine dictae quae st. expresse dixit, se non pos se probare sententiam Molinae, & eorum, qui eum sequuntur, prout nunc retuli. Probas se tamen videtur eiusdem Molinae opinionem, quando ea verba adiecta non fuerunt, & in fauorem eius, qui tempore latae sententiae proximior erat, casum decidit, sicuti ex verbis eius apparet. Ego vero libenter id ipsum agnosco, & stricto[sect. 55] iuris rigore considerato, eisdemmet subscriberem, cum & ipse Molina, sic quoque profiteatur sub dict. n. 44. in vers. Sed quamuis haec opinio: eundem iuris strictum rigorem considerans . Fateor tamen aequis simam aliis, prout ipsi Molinae, videri pos se eius dem sententiam, sicque eam in casu illo occurrenti summa aequitate receptam. Nam etsi clausula illa priuationis & translationis dominij, & pos ses sionis in casu alienationis, id efficere pos set, cumque operari effectum, quem ipsimet Authores contra Molinam considerant: Negari tamen non potest, quin prae sumptae, coniecturataeque institutoris maioratus voluntati, adeo Molinae placitum conuenire videatur, vt si de hoc casu fuis set interrogatus, eúmve prae oculis habuis set, forsan praelationem conces sis set ei, qui eo tempore proximior reperitur; quamuis tempore alienationis natus non fuis set. idque ex eisdem regulis & iuris principiis, atque fundamentis, quae in altero casu, vacantis scilicet succes sionis per mortem, contra eundem Molinam perpendunt; adduxerúntque Alexand. Raudens. Pat. ipse Molina, & caeteri qui contrarium tuentur, ac cum eis Surd. d. con sil. 125. n. 26. 27. & 28. maioris scilicet dilectionis & praelationis, proximioris gradus, priorisque vocationis, prout latius supra. Rursus & aliud considero contra eundem Pat.[sect. 56] Molinam, & sequaces, quod non leuiter vrget (prout ego intelligo) quod scilicet in hoc casu contrauentionis, & alienationis, adeo vim fecerint, & ita insistant ex eo, quod per clausulam in stitutionis maioratus, data contrauentione, iure maioratus priuetur pos ses sor, & in sequentem dominium, & pos ses sio transferatur; quo vel solum praecipuo fundamento adducuntur contra Molinam, & pro eo, qui tempore alienationis proximior erat, contra eum, qui postmodum natus fuit, & est proximior. Et tamen altero casu, vacantis scilicet succes sionis maioratus per mortem pos ses soris eius, quo casu absque dubio transit dominium, & pos ses sio in sequentem, ex constitutione dictae l. 45. Tauri, adeo parui faciunt translationem ipsam dominij, & pos ses sionis, quae absque dubio transfertur, vt dixi. Vt ea non obstante, nati postmodum partes tueantur constanter, & contra proximiorem tempore delatae succes sionis scripserint. Videbatur namque, pro fundamento aequitatis illius consideratae per Molinam, tentari pos se, quod quemadmodum in casu delatae succes sionis per. mortem, translatio dominij, & pos ses sionis non officit ei, qui postmodum natus est, vt ipsi defendunt contra Molinam; sic quoque, & in casu alienationis obes se non debeat, cum ratio differentiae nulla sit, nec as signari pos sit. Sic sane Ludouic. ipse Molina, (vir equidem insignis eruditionis, & iudicij) in casu primo, delatae scilicet succes sionis per mortem vltimi pos ses soris, in fauorem proximioris tempore ipso delatae succes sionis per mortem, & contra postea natum, scripsit, & respondit, quia tempus illud considerandum es se praecise, & illico in sequentem, pos ses sionem, & dominium transferri exi stimauit constanter. In altero quoque casu, vacante scilicet succes sionis per alienationem, & clau sulae praedictae translationis dominij, & pos ses sionis adiectionem, cum etiam consideraret, pos ses sionem, & dominium transferri, & easdem regulas, quae praemiserat, & comprobauerat in primo casu, & in hoc secundo alienationis, aequaliter militare, & vrgere, stricto iuris rigore considerato, id ipsum dicendum es se in casu alienationis, atque ex eisdem regulis, quod in casu delatae succes sionis per mortem, profitetur iuridice; ex aequitate tamen, diuersimode statuendum putauit, & in fine quae stionis non audet quid certum firmare, sed cogitandum, atque mature deliberandum reliquit; & se remittit ad ea, quae cap. 1. lib. 4. scripsit, atque ita forsan quoque aliquibus videbitur, iuxta ea, quae eo cap. tradidit, in eandem finaliter videri se inclinare sententiam, quam Pat. ipse Molina, Mieres, & alij sustinent. Eam quoque videri differentiae rationem inter vnum, & alterum ca sum militare, quod in primo casu, delatae succes sionis per mortem vltimi pos ses soris, dispositio illa conditionalis fuerit, iuxta terminos, & speciem propositam per Molinam in praefatione dict, cap. 10. lib. 3. ac ideo cum a fututo euentu ipsa penderet, liberis postea natis, ita eosdem Authores statuis se contra Molinam, nec tempus delatae succes sionis, propter naturam conditionalis dis positionis attendis se, sicque in fauorem postmodum nati scripsis se, Molinaeque opinionem confutas se. In altero vero casu, alienationis scilicet, & contrauentionis in fauorem eius, qui tunc proximior erat, & contra postmodum natum scripsis se, quando clausula ea translationis, pos ses sionis, & dominij adiecta. fuit; quia ab eo solum euentu, non ab alia conditione in futurum implenda, aut quae impleri pos set, res dependebat. Et hactenus de hac septima obseruatione, & de praedictis, quae sunt quidem notanda, quia singularia & ingenti studio, as siduáque diligentia sic. digeruntur. Octauo etiam loco obseruandum, atque con[sect. 57] stituendum erit, ex his, quae adhuc scripsimus, inferri ad explicationem & resolutionem quorundam, quae scitu quidem, & notatu sunt digna, nec silentio praetermitti pos sunt; ex eisdem namque; quae per discursum totius huiusce cap. annotauimus, & fundamentis illis duodecim, per Ludouic. Molinam ponderatis pro ea opinione, quam defendit, eorum indagatio, atque enucleatio dependet. Sic sané Pelaez a Mieres, qui eiusdem Molinae opinionem, sua resolutione, & fundamentis iuuat, explicata illa quae stione, an. foemina ad maioratus succes sionem semel admis sa propter defectum masculorum, si postea masculus superueniat, excludatur ab eo, noue (vt Ipse inquit) ad haec. eadem infert, atque ex antea dictis, eorum resolutionem tradidit, de maioratu, parte 2. d. q. 6. ex num. 48. vsque ad n. 50. Et primo infert notabiliter, quod si aliquis fuit exclusus a succes sione maioratus, nempe, quia erat, furiosus a natura, vel mente captus, aut aliam, inhabilitatem patiebatur, vel commiserit, aliquod delictum, cuius occasione remansit incapax ad succes sionem maioratus, si postea talis furiosus redeat ad sanam mentem, vel, incapax fuit a Principe restitutus; furiosus non redintegratur ad succes sionem maioratus, si semel fuit factus inhabilis & incapax, & erat inhabilis tempore, quo. illi ius succedendi competebat; nec restitutus a Principe, maioratum recuperabit in praeiudicium succes soris. De quo dicit, videnda es se ea, quae scripsit 4. part. q. 23. mouetur autem Mieres ipse vnica, & praecipua ratione, eáque s aepe repetita, quod quando loquimur de praelatione alicuius ad alterum, inspicimus tempus, quo succes sio acquiritur, & capacitatem, aut habilitatem eius eo tempore attendimus; adeo quod ille, qui tunc praefertur, efficitur perpetuus succes sor, & transmittit, & semper excludit alterum, prout latius numeris praecedentibus fundauerat. Infert secundó Pelaez ipse, eodem numer. 48. in[sect. 58] vers. Deducitur etiam: quod si quis semel suit exclusus a succes sione maioratus, cuius filij non excluderentur a maioratu, si tempore exclusionis nati fuis sent, iuxta text. in l. 2. §. si emancipatus, ff. de bonor. pos s. contra tab. si postea filios suscepit, tales filij non admittuntur ad maioratum, si tempore, quo pater exclusus fuit, nondum nati, nec concepti erant, quia si saltem concepti fuis sent, admitterentur ad succes sionem, iuxta ea, quae scripsit 3. part. quae st. 2. & quod in his, & aliis similibus casibus semper est considerandum tempus succes sionis; & quod maiori ratione ista procedunt apud nos, stante decisione l. 45. Tauri. Tertio infert idem Author, sub eodem num. 48.[sect. 59] vers. Infertur etiam: quod si testator exclusit a maioratu filium primogenitum, habentem alium maioratum, & vocauit secundogenitum, si maioratus perueniat ad secundogenitum, mortuo vltimo pos ses sore, & postea frater maior primogenitus defunctus sit absque liberis, ob quod maioratus perueniat ad secundo genitum, tenentem alium maioratum , non excluditur a tali maioratu, quia considerari debet tempus prioris succes sionis: hactenus Mier. praedicta illat. 3. cuius ego specificam mentionem feci, & in casu occurrenti hanc doctrinam expendi, in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 17. & pro eiusdem comprobatione ponderaui, atque conges si nonnulla, quae iure, & auctoritate subsistunt, prout latius ibi, vbi quoque expendi textum singularem, in l. vltima, ff. vnde liberi, & in hoc vltimo, sicut in caeteris semper inspiciendam mentem te statoris, & rationes, quas in dispositione ipse in seruit, quoniam illae optime eandem interpretabuntur ; recte & iuridice admonuit Pelaez metipse. Qui etiam, & quarto loco infert num. 49. quod[sect. 60] si contingat, foeminas es se exclusas a maioratu per testatorem, extantibus masculis, etiam remotioribus, & maioratus perueniat ad aliquem vocatum, exclusa filia vltimi pos ses soris, contra dispositionem l. 40. Tauri, & postea iste masculus non habeat nisi vnam filiam defunctus fuit, absque liberis masculis, non debet praeferri. illa filia, quae semel propter masculum exclusa fuit, alteri filiae vltimi pos ses soris, & qui postremus obtinuit maioratum; idque tam ex ratione praedicta, quia semel suit exclusa per potentiorem masculum, & illum, qui potiora iura obtinebat, & iam redintegrari non potest, quam ex dispositione dictae l. 40. per quam filius vltimi pos ses soris praefertur omnibus; & idem est in filia. Hactenus Pelaez a Mieres, d. num. 49. pro quo quidem & fundamenta iuridica, & aliorum Interpretum placita expendi pos sunt. Ac primum equidem pro ipsamet filia vltimi pos ses soris, vt admitti debeat, nec ius redintegrationis alteri foeminae, semel exclus ae concedatur; fortis sime vrget, foeminam ipsam; vltimi pos ses soris filiam, eiusdem respectu proximiori gradu es se, & proximitatem habere; ac ideo caeteris prae ferendam: proximitas namque in succes sione maioratus, vltimi eiusdem maioratus pos ses soris res [sect. 61] pectu consideranda est, vt in l. 9. tit. 1. parti. 2. & in l. 2. titulo 15. ead. partita, vbi late Gregorius Lopez, Molina lib. 3. cap. 9. num. 15. Ioannes Gutierrez, pract. lib. 3. quae st. 66. num. 11. Menchaca de succes sion. creat. §. 26. num. 11. Cald. Pereira de nominat, emphyt. quae st. 14. num. 90. & receptar, iur. sentent. lib. 1. quae st. 19. & cons. 15. num. 37. & seqq. Gabriel Pereira, decis. 5. num. 4. Cancer, tom. 2. cap. 21. num. 334. latis sime Michael de Aguirre, in apologia succes sionis Regni Portugaliae, prima parte, num. 2. & 21. Humada in. d. l. 2. tit. 15. parti. 2. glos s. 18. num. 4. Burgos. de Paz cons. 19. num. 51. Auendanus in l. 40. Tauri, glos sa 20. n. 14. & 22. Mieres de maioratu, secunda parte, quae st. 8. D. Francisc. Sarmientus, lib. 8. selectar, ad l. cum ita, §. in fideicommis so, num. 12. ff. de lectar. 2. Caldas de nominat. emphyt. quae st. 24. numero 90. Aluarus Valascus de iure emphyt. quae st. 50. num. 34. Gama decis. 206. num. 23. Nicolaus Garcia de beneficiis. secundo tom. cap. 15. num. 19. Ioan. Francisc. a Ponte in cons. 4. numero 67. infinitos alios sciens, consultóque praetermitto, quoniam retuli eos, & ita quoque annotaui in commentariis libri tertij, cap. 15. n. 55. & latius cap. 19. ex num. 138. cum seqq. Addo nunc Ioseph. de Rusticis ad. l. cum auus, ff. de condit. & demonst. lib. 2. cap. 10. num. 30. & 31. & 124. D. Chri stoual de Paz de tenuta, cap. 39. num. 8. Stephan. Gratian. tom. 2. cap. 285. num. 21. & 22. & tomo 3. cap. 456. ex num. 33. Valencuelam Velazquez in cons. 97. num. 17. & 213. & 214. Rosental. de feud. conclus. 57. num. 11. Francisc. Molinum de ritu nuptiarum lib. 3. quae st. 24. ex numero 332. Praeterea & secundo loco, vltra proximitatem,[sect. 62] quam cum vltimo pos ses sore filia eius obtinet, & ex qua fundamentum concludens sumit, ex lineae quoque eiusdem procedit, quae lineae principaliter attenditur, & consideratur in succes sione maioratus, vt omnes, qui sunt, ex lineae vltimi pos ses soris succedant, & praeferantur, & quovsque omnes deficiant, non fit transitus ad aliam lineam, nec alij succedere pos sunt, cap. 1. de natura succession. feud. ibi. Ad solos, & ad omnes, qui ex illa lineae sunt, ex qua iste fuit: & iterum alio loco, ibi. Sed omnibus ex hac lineae deficientibus omnes aliae lineae aequaliter vocantur. Per quem tex. id ab omnibus adnotatur vnanimiter ibidem, prout Matthaeus de Afflictis refert num. 77. idque etiam aduertit Castrensis in cons. 164. num. 11. lib. 2. Socinus in l. si cognatis, ff. de rebus dubiis, num. 97. & in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. num. 31. & in cons. 73. num. 14. Socinus iun. in cons. 126. numero 27. libro 1. Praepositus in cap. 1. num. 8. de feudo Marchiae, pulchre Cuiacius in tractat. de feudis, tit. 1. Vers. Ego neque parentes, colum. penult. lib. 1. & titulo 2. cirea finem, vers. Nam concurrente, & lib. 4. titulo 59. fere per totum commentum, Molina de Hispan. primogen, lib. 3. cap. 4. ex numero 14. & cap. 6. num. 29. cum seqq. Mieres, parte 2. quae st. 6. num. 49. Albert. Brun, in cons. 8. num. 6. & 7. & in consilio 10. num. 4. & 5. D. Marta de succession. legali, 1. parte quaestione 12. art 1. num. 9. Phoebus decis. 22. n. 9. D. Christoual de Paz de tenuta, cap. 35. num. 11. Burgos de Paz in con silio 29. num. 49. Ceuallos quae st. 905. n. 94. D. Perez de Lara de anniuersar. lib. 2. cap. 2. num. 8. Valencuela Velasquez in cons. 97. n. 11. & ego metipse notaui in commentar. lib. 3. cap. 15. num. 53. Tertio deinde, pro eadem vltimi pos ses soris[sect. 63] filia, vrget etiam, quod alias, si locus es set redintegrationi, non modo maximum absurdum, sed etiam perpetua lis. & confusio sequeretur inter omnes de familia institutoris, ac maxime eos, qui succes suri es sent proximiori loco. Collateralis namque masculus, foeminae filius, si filiam vltimi pos ses soris excluderet, s aepe eueniret, quod maioratus retrocederet, vbicunque masculus deficeret ex vltimo pos ses sore, & deueniret ad personas semel exclusas, de foemina quoque ad foeminam retrocederet maioratus ipse, & rediret ad eam, quae a principio suit exclusa, & tempore exclusionis proximior erat institutori, & vltimo pos ses sori, & etiam deberet reuerti ad alias foeminas proximiores institutori metipsi, si forsan es sent, nec etiam pos set vnquam succes sio radicari, nec certam lineam habere; & haec inconuenientia, & absurda considerauit in similibus terminis Ludou. Molin. lib. 3. cap. 5. num. 72. vltimae editionis: & licet dubius relinquat cogitandum, sic debet intelligi, atque resolui, prout dictum est. Non enim retulit nec commemorauit fundamenta, & rationes Gregor. Lopez Angel. Peregrin. & Pelaez a Mieres, de quibus mentio fiet statim; & etiam quia semel exclu sus, remanet perpetuo exclusus, nisi ex manifestis verbis aliquando includatur, vt post Gratum, Alciatum, & alios tradit Menoch. in cons. 220. num. 146. & 147. lib. 3. quod intelligitur ab eo iure, a quo semel suit exclusus, non vero a caeteris iuribus, a quibus nunquam fuit exclusus, vt per Anton, Fabrum, de error. prag. decad. 28. errore 4. f. 124. Denique pro eadem parte non modo vrget Pelaez a Mieres locus, d. num. 49. quae st. 6. qui etiam, & n. 50. expendi debebit, idem enim prae sentit quoad aliam foeminam, que filia vltimi pos ses soris non sit, sed proximior consanguinea, vt patet ex illis verbis: Et vbi non extat alia proximior consanguinea . Sed & alij Authores adduci expendique pos sunt; ex quorum resolutionibus eadem sententia probatur. Ac primum quidem ex And. Anguli in simi casu, obseruatione; is namque Author, ad leges meliorat. l. 11. gl. 9. num 5. inquit, quod si ad meliorationem, per viam maioratus facta, omnes descendentes legitimi sint vocati, & in eorum defectum naturales; & contigerit, quod primus filius legitimus, qui succes sit, absque filiis legitimis deces sis set: relicto tamen filio, aut descendente naturali, ac ideo alius frater legitimus, vel fratris filius succes sis set in maioratu, & discurreret succes sio per alios descendentes fuae lineae, quousque nullus alius, nisi filius naturalis superes set, tunc equidem resolutiue firmauit, quod iste naturalis succederet; nec retrocederet succes sio ad alterum filium naturalem, qui in linea primogenita remansit, a qua iam succes sio exibit, & ad aliam transibit; & idipsum tenuit Gregorius Lopez in l. 3. tit. 13. partit. 6. glos s. 2. vers. Quid autem si ex dispositione maioriae. Baldus etiam firmauit in cons. 200. numero 2. lib. 5. & in cons. 202. per totum, eod. libro, vbi ad literam decidit casum praedictum, dicens, vocatos ibi masculos & foeminas, & masculis omnibus, praelationem conces sam masculum pos ses sorem relicta filia deces sis se, quae suit exclusa per alium masculum, qui pos sedit, & tandem filia relicta, deces sit; & in eo mas culi omnes finiti fuere; atque lis; & contentio orta fuit inter foeminas duas praedictas; & Baldus respondit, quod si feudum diuiditur, vna & altera succedet, sed si vna sola succedere potest, nec diuisio datur, filia vltimi pos ses soris succedere debet, & filiam alterius prioris excludere: vt respondit etiam in simili casu Peregrinus in cons. 24. ex num. 21. vsque ad num. 28. libro secundo, & id ipsum, foeminam scilicet non redintegrari, cum Socino iun. in cons. 110. & 114. libro secundo, tenuit ipse Peregrinus de fideicommissis, articulo 27. num. 19. fol. 253. & notabiliter ponderauit Rosentalis de feudis, cap. 7. quae stione 44. num. 16. 17. & 18. omnino videndus: faciunt etiam, quae ad explicationem statuti cuiusdam, longa serie adnotauit, atque scripsit Hondedeus in cons. 16. lib. primo, & in consilio decimo quarto. libro 2. Nec pos sunt ponderari, allegari ve in contrarium, ad probandum redintegrationem, Baldus in consilio 185. libro tertio, Fulgosius in consilio octauo, & Aretinus in consilio 143. Baldus namque non dixit, quod feudum reuertitur ad filias priorum masculorum, sed quod sui natura inter omnes di[sect. 65] uiditur, atque ita, quod pactum, tanquam reale, omnibus foeminis prodest; tot enim intelliguntur pacta, quot ips ae partes paciscentes; & concludit, quod omni masculo mortuo quaelibet foemina succedit in locum, & partem stipitis sui, secundum formam, & tenorem pacti. Fulgosius etiam redintegrationis punctum non attingit, nec minus re soluit; sed inquit duntaxat, foeminam suspensam es se propter masculos, sed non exclusam. Aretinus non loquitur in succes sione indiuidua, sed in hae reditate matris diuidua, nec etiam attigit articulum praelationis foeminarum, sine quae earum pre ferenda sit, sed potius foeminas omnes simul admittit. Sed & Gregorius Lopez in l. 3. titul. 17. partita 6. pro eadem parte expendi, allegarive non potest, quia redintegrationis quae stionem non tractat. Molina etiam, lib. 3. cap. 5. num. 22. & Aluaradus lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 6. duntaxat scribunt, quod foe mina semel exclusa ob aliquam causam, vel personam, non censetur perpetuo exclusa, sed tantum suspensa, quandiu extat persona, vel causa, ob quam fuit exclusa; iuxta ea quae cum aliis multis Authoribus, latius ego annotaui, atque scripsi in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 67. & seqq. Contra superiora autem, & Pelaez a Mieres locum, 2. parte dicta quae stione 6. ex numero 49. & 2. editione, ex numero 215. folio 484. vsque ad numerum 218. expendi non potest Ancharanus, in consilo 339. numero 9. nec minus Socinus iunior in consilio primo, numero 38. & numero 44. & seqq. libro primo. Nihil enim his locis adducunt, quod ad hanc quae stionem spectet, siue filiae vltimi pos ses soris resistere valeat, idque maxime, attenta primogeniorum Hispaniae propria natura, ex quibus proximitas respectu vltimi pos ses soris con sideratur. Et velut concludenter vrgent ea, quae M. Antonius Peregrinus, dicto consilio 24. ex numero 21. vsque ad numerum 28. libro secundo, vtiliter considerauit, vbi nonnulla Baldi consilia expendit, eáque declarat, & ponderauit Baldi ipsius consilium 200. Feudum sub ista, libro quinto, & eidem Baldo, in consilio 185. libro tertio, respondit prout ibidem videri poterit. Authores etiam illi, quos libro 3. cap. 5. in nona editione, numero 72. versiculo, Item adde: Ludouicus Molina expendit, contra filiam vltimi pos ses soris, aut ei proximiorem consanguineam, vel vt redintegratio concedatur, non vrgent; vnde & ipse pro redintegratione, aut iure, siue admis sione foeminae, semel exclu s ae, ausus non est certam resolutionem proponere, sed cogitandum reliquit, difficultatémque prae sensit: & quidem si rem hanc ad disceptationem reduceret, aliter, & id ipsum, quod Pelaez a Mieres firmaret; qui proximitatem respectu vltimi pos ses soris considerandam, semper sustinuerat; nec aliud in proposito dubio statuere pos set, vbi ex serie, aut forma verborum dispositionis (aliter non deprehenderetur aperte; voluntas namque primum locum obtinet ante omnia, vt s aepe diximus. Et quamuis foemina semel exclu sa, in Ipsismet Hispanorum primogeniis, non remaneat perpetuo exclusa; id tamen intelligendum est, vt suo loco, ordine, & gradu admitti debeat, non vero, vt proximitatis, respectu vltimi pos ses soris considerandae rationem, & primogeniorum ipsorum regulas alias infringere valeat, siue vt vi redintegrationis, respicere valeamus vllo pacto, ad gradum destitutum, & radicatum; siue lineae illius, iam extinctae, in praeiudicium proximorum vltimo pos ses sori, aliquam considerationem habere; id quod Baldus subtiliter & magistraliter considerauit dicto consilio 200. & retulit Peregrinus, praecitato consilio 24. num. 26. libro 2. in haec verba: Quia feudum conclusum, & consolidatum fuerat in vltimo masculo, ergo transit in eius filiam, haeredem suam, & non respicit retro ad gradum destitutum, & caducatum; nam quod semel est annihilatum, nunquam resurgit, l. qui res, §. aream, ff. de solut. sicque interpretandum est, vt inter foeminas illa sit potior, quae succedit in locum personae proximioris, non attento primo stipite, &c. Et haec quidem, si ita consideras set, & Pelaez a Mieres (quem non citat) placitum praelegis set, Baldi etiam, Peregrini, & aliorum Authorum, quos supra retuli, traditiones perpenderet; non ita forsan, sed aliter existimas set, aut saltem distingueret, & latius explicaret rem adeo dubiam, Petrus Fontanes sa de pact, nuptial, tomo 1. claus. 4. glos sa 25. numero 17. & 2. seqq. folio 254. adductus duntaxat ratione vnica, quod foemina semel exclusa, non debeat censeri perpetuo exclusa; quod nunquam negamus; sed non inde inferri pos se dicimus, vt redintegrationi locus es se pos sit, aut lineae semel extincta reuiuiscere in praeiudicium eorum, qui vltimo maioratus pos ses sori proximiores existunt, aut ita distinguendum dicimus, prout inferius dicitur: suo ergo loco, & gradu admitti debebit semel exclusus in Hispanorum primogeniis, & aliis dis positionibus, quae tractum habeant succes siuum, sed non iure redintegrationis proximioribus ipsis prae ferri, quo vel solum verbo, satisfacimus fundamento vnico, & Authoribus ab eodem Fontanella dicto in loco commemoratis, vbi in hunc modum scriptum reliquit: Sed eodem primo themate retento, in quo vocata prius fuerat masculina, & foeminina in mas. culinae defectum, Ponamus successis se quod discurrente succes sione inter filios masculos, finita ea lineae fuit, quia vltimus masculus non reliquit alium filium masculum, sed foeminam ob quod effectum extitit, quod alteri lineae masculorum post primam vocatae. fieret locus, sed postea haec etiam masculorum lineae similiter defecit, quia vltimus non reliquit masculum, sed foeminam des cendentem, quaeritur, non existente alia lineae masculina, quae valeat succedere, quis debeat admitti, an foe mina huius vltimae, lineae, in qua aderat tunc succes sio, an vero reuertatur ius ad illos prioris lineae, ex foemina descendentes, qui propter masculos secundae fuerant exclusi? Grauis sima haec est quae stio, quae multum dis putata in Senatu proximis annis fuit in causa Nobilis Petri Vila, & Clasqueri contra Nobilem Federic. Mecha: ad relationem egregij olim Senatoris, & nunc in supremo Arag. Regentis Saluatoris Fontanet, scriba tunc Palan, nunc Simone Font, qua in relicet varia ab Aduocatis vtriusque partis dicta fuis sent, difficultas tamen meo iudicio, in paucis consistebat . Dicebat enim foemina secunda lineae, quod ex quo foemina prioris fuerant semel exclus ae absque aliqua spe vnquam amplius succedendi, quamuis succederet, deficere aliquando lineam masculinam secundo loco vocatam, ad idque allegabat regulam vulgarem, quod faemina semel exclusa perpetuo remanet exclusa. Sed respondebant, qui ex prima lineae successionem praetendebant, regulam fore intelligendam durante causa exclusionis, taliter quod non possit dici foemina semel exclusa perpetuo exclusa, sed suspensa tantum succes sio, durante causa exclusionis; & sic existentibus masculis secundae lineae, propter quos foemina alterius lineae fuerat exclusa, caeterum eis deficientibus (inquirebant) reuerti ad eas debebat ius succedendi; quia nulla es set ratio, quam ob rem ita fieri non deberet: sic in terminis docet Molina de primog. Hispan. lib. 3. cap. 5. numer. 72. cuius doctrinam secutum audiui Senatum in decisione supradictae cau s ae, vt inferius dicemus, adde quod docent Franciscus Viuius, decis. 541. lib. 4. Gail, pract. obseruat. libro, 2. obserua. 148. Thesaurus, decis. 63. numero quinto. Peregrinus de fideicommis artic. 27. a numer. 16. Alexand. Raud. cons. 2. num. 22. lib. 1. & omnium latis sime Blas. Flores Diaz de Mena in addit ad decis. Gammae 27. vbi larga ad Doctores in remis s. in fauorem descendentium ex foemina primae lineae, exclusis foeminis secunda, declarauit Senatus in supradicta causa sub die 5. Nouembris 1603. Sed nec Menochius etiam in contrarium vrget,[sect. 67] in cons. 359. ex num. 4. vsque ad numer. 11. lib. 4. ibi namque redintegrationis articulum non attigit, & foeminam, vltimi pos ses soris filiam ideo exclusit; quod verum crederet id, quod aliis in locis defendit, proximitatem inquam respectu testatoris, non autem respectu vltimi pos ses soris, aut grauati attendendam es se, quod tamen, cum falsum sit, & illud etiam falsum redditur, quod ex illo deduxit, quod scilicet Policena, quae erat neptis, deberet prae ferri Deliae, quae erat proneptis, atque ita in proximitatis, respectu testatoris, iure, non in iure redintegrationis fundatur; quod longe diuersum est. In alio etiam fundabatur, quod scilicet Policena, iure proprio, atque ex propria vocatione admitti deberet, eo quod sub nomine filiorum, aut liberorum continebatur, prout ibi comprobat, numer. 5. Nec firmiter in eo proposito remanet, inquit, namque, quod dato, quod Policena non es set anteponenda Deliae, saltem cum ea aequaliter succedere deberet; quod in Hispanorum primogeniis admitti nullo pacto potest, vtpote cum vnus solus, isque habita consideratione proximitatis vltimi pos ses soris succedere debeat, vt supra diximus, & optime adnotauit Valencuela Velazquez, aliorúmque relatione comprobauit in cons. 97. numero 114. ibi: Quia quando agitur de bonis testatoris, iam alteri ex eius dispositione quae sitis, a citius manu accipi debent, consideranda est persona, & proximitas morientis, a quo est restitutio facienda, &c. Quod mire comprobat Pelaez a Mieres placitum, de quo supra, & Ludou. Molinae traditionem, lib. 2. d. cap. 5. n. 72. in noua editione, in vers. Item adde: dubiam reddit, prout ipse dubiam credit, & cogitandum reliquit. In antiqua autem editione, quod scripserat, & antea quoque dixerat lib. 1. cap. 6. numer. 22. quod etiam Menoch. tradidit, d. cons. 359. n. 9. 10. & 11. foeminam, aut alium semel exclusum, non remanere perpetuo exclusum, articulum hunc redintegrationis non definiebat, vtpote cum aliud sit redintegrari ad locum, & lineam antiquam semel extinctam, gradúmque caducatum, in praeiudicium proximiorum vltimo pos ses sori reas sumere; aliud velo temporaliter sus pensos manere, quousque casus, locus, & gradus succedendi venerit, & tunc non iure redintegrationis, sed proprio iure, & propria legis, aut testatoris dispositione admitti. Quod verum credimus, semper tamen deliberandum, & mature considerandum relinquimus, & his addimus, D. Martae, de successione legali, parte 1. quae st. 22. artic. 3. numero finali, filio 489. locum, vbi is Author, in[sect. 68] hunc modum scripsit. Ex quibus facile concludere pos sumus, quod allegata in contrarium, videlicet quod non fiat transitus de lineae ad lineam, procedant, quotiescunque; feudum peruenerit ad vnam lineam simpliciter, & absolute; secus si peruenerit conditionaliter, donec masculus non extiterit, nam tunc non consideratur lineae, sed persona. Quod Hispanorum primogeniis applicando admittimus, quando ex verbis, aut serie institutionis maioratus ita constaret, aut euidens, & clara eiusdem institutoris mens sic suaderet; alias transitus simplex ad aliam lineam, non pos set intelligi conditionaliter, nec ipsorum primogeniorum natura id patitur. Sic etiam intelligimus Stephan. Gratian, tomo 2. cap. 218. num. 85. & 86. qui tamen ex profes so magis insistit, tom. 3. cap. 456. & maxime ex num. 32. fol. 130. vsque ad numero 40. nec contra filiam vltimi pos ses soris, imo in eius fauorem loqui videtur; aliter tamen sentire, quando vltimi pos ses soris filij & descendentes deficiunt, atque ita lineae finitur; & notabiliter, atque in hunc modum. ex dicto numero 32. scribit. Verum non est discedendum ab his, quae supra diximus; quoniam hic non agitur de succedendo Alexandro patruo vltimo pos ses sori; sed de succedendo Comiti Petro Antonio, Auo, primo acquirenti oppidi Metulae, cum in feudi successione attendamus stipitem; adeo vt vltimus vas sallus dicatur succedere primo acquirenti, maxime quando aliquis non superest ex linea vltimi pos ses soris; vt contingit mortuo Alexandro sine filiis, quo casu inspicitur gradus in successione respectu primi inuestiti, non vltimi pos ses soris: vt in terminis concludit Cardinal. Mantic, de tacit & ambig. conuent. lib. 23. tit. 29. num. 10. Nec debet attendi quod ex aduerso dicitur auctoritatem Card. Mant. non suffragari, cum incidenter loquatur, & non dis scus sio articulo, quoniam immo ex profes so illum defendit, subdens rationem, quia proximitas gradus debet spectari ab vltimo vas sallo defuncto quandiu aliquis superest ex ea lineae ad quam feudum peruenit, illi enim qui ex ea sunt sibi inuicem succedunt aliis lineis exclusis, quasi hoc, vsu receptum sit, vt feudum non transferatur ad alias lineas cap. 1. in fin. de natura succes s. feud. Quod non est quando illa linea prorsus deficit, tunc enim, qui sunt ex aliis lineis proximiores primo inuestito debent admitti ad succes sionem feudi: etenim proximior vltimi defuncti potior habetur, vt in eius lineae feudum permaneat, ne ille qui ex aliena est proximior defuncto, excludatur a remotio. re alterius lineae, quamuis primo inuestito sit proximior. Vnde si nullus ex ea lineae supersit, proximitas a primo inuestito metiri debet, cui in feudo succedatur, Bald. in cap. 1. n. 2. ad med. de eo qui sibi, & haered. suis maso. Paris. cons. 23. n. 131. lib. 1. Huiusmodi distinctio Cardin. Mant. ab aliis etiam recipitur; prout illam prius comprobauit Decian. cons. 21. num. 6. & 7. lib. 1. & cons. 98. num. 13. & 14. eodem lib. Aymon, cons. 950. numero primo, cum seqq. & secundum hanc distinctionem sunt concordandae opiniones, illorum, qui tenent in feudis es se inspiciendam proximitatem respectu vltimi pos ses soris, non primi acquisitoris, iuxta cons. Gabri. 86. num. 14. lib. 1. cum aliis qui ex aduerso allegantur, & multos adducit Cardinal. Mantic. de tacit. & ambig. conuent. lib. 23. tit. 29. n. 6. Rosental. de feud. cons. 57. n. 11. Et licet ex aduerso opponatur distinctionem praedictam non debere admitti; cum solus Aym. illam approbet, de cuius auctoritate parum curatur: tamen eius opinio habet alios sequaces, vt supra ostensum est; & satis etiam es set sola eius auctoritas, cum stetur Doctori distinguenti; maxime quando habet rationem: vt dictum est supra ex Cardinal. Mantic. & Decian. allegatis; quibus tamen magis adhaerendum est quam soli Molin. contrarium sentienti, de Hispanorum primogen. lib. 3. cap. 9. num. 3. maxime, quia omnes DD. dum prae supponunt oh defectum lineae, quod fiat transitus ad aliam, intelliguntur, de linea habito respectu ad proximitatem primi acquirentis; vt notat Decian. dicto cons. 21. num. 7. lib. 2. vbi ita declarat Isern. in cap. 1. de succes sion. feud. & in cap. 1. de co qui sibi, & suis haered, & Praeposi. column. 10. in princip, vers. Quintodecimo hoc probatur, num. 10. de feud. Marchi. & voluit etiam Paris. cons. 23. num. 131. lib. 1. Andreas Gail, obseruat. 154. num. 3. lib. 2. Ruin. cons. 142. n. 17. lib. 3. Vere tamen, semper profitemur, articulum[sect. 69] hunc redintegrationis difficilem, nec iure aliquo ita definitum, vt controuertendi, & contrarias sententias proponendi, ansa, & occasio relicta non fuerit; adhuc tamen, cum ex superioribus, & aliis, quae omisimus, animus non quiescat, & ea, respectu filiae, aut descendentis vltimi pos ses soris facilius admitti pos se, existimemus; respectu tamen sororis, aut transuersalis eiusdem vltimi pos ses soris, dura videantur; quamuis eorundem re spectu, id ipsum statuerit Pelaez a Mieres, in loco relato supra, quod filiae, aut descendentium eius dem respectu, & alij etiam indistincte loquuti sint; re ipsa maturius perpensa, & longa equidem consideratione, incredibilique, & originali Scriptorum multorum lectura praehabita; sequentes existimauimus constitui, & distingui pos se, atque debere casus, ex quibus forsan disceptatio eadem facilior, & dilucide, atque distincte magis enucleata manebit, quam hactenus fuis set, & certa, aut minus periculosa, in futurum haberi poterit re solutio. Sit itaque primus casus, & is quidem indubi[sect. 70] tatus, quando expres sa adsit, atque specifica institutoris maioratus voluntas, aut si non expres sa & indiuidua, sed tacita & prae sumpta, quae tamen ex serie, & verbis dispositionis, siue ex claris, & euidentibus coniecturis, velut manifesta videatur. Quae etiam ex qualitate, & dilectione personarum, ex praelatione, & aliis similibus deduci congrue valeat; & tunc quidem voluntas ipsa primum locum obtinebit, & seritati debebit, nec Interpretum omnium authoritates, quae pro, & contra loquuntur in praefato dubio, expendi valebunt, cum procedant illae, quando in dubio ver samur, non autem, quando de voluntate, aut mente apparet, quae omnino seruari debet, prout notis simum, & indubitatum est; & in hoc ipso tractatu s aepe comprobatum. Secundus casus sit, quando seclusa expres sa, aut[sect. [71]] etiam tacita, velut manifesta tamen institutoris maioratus voluntate, & cum in dubio sumus; quia institutor ipse masculos semper, ex linea masculina procedentes, ad succes sionem inuitauit, foemina sque exclusit, eas autem in defectum masculorum, simpliciter vocauit, vel admittere easdem, vis est, ex quo maioratus perpetuus institutus fuit, & non perpetuo foeminis exclusis specifice, in desectum masculorum, foeminae ips ae, & mas culi ex eis admitti debent; ne alias maioratus finiretur, & bona libera remanerent; quod institutoris menti, & naturae primogeniorum admodum repugnat, iuxta ea, quae Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 4. per totum, & lib. 3. cap. 4. & 5. Pelaez a Mieres, 2. p. quaest. 6. late adnotarunt. Et ego metipse tradidi in commentariis, lib. 2. cap. 4. & 22. & lib. 3. cap. 29. & tunc quidem, quando non ambigitur, foeminas admittendas es se, sed dubitatur an foe mina, vltimi pos ses soris filia, aut ei consanguinea proximior admitti debeat; an potius alia, quae propter existentiam masculi exclusa fuit; cum tamen in linea pos ses soris es set, atque ita in superiori linea; & redintegrationis articulus ad examen, & disputationem reducitur. Ego sane distinguendum existimo, inter filiam vltimi pos ses soris, & sororem, aut transuersalem ipsius; vt filia scilicet, quae ex lineae vltimi pos ses soris est, eique gradu proximior, atque ita, linea, gradu, & proximitate, aliam foeminam prae cedit, quae ex ea linea est, quae iam fuit extincta per transitum maioratus ad aliam lineam, sicque attendi non debeat, sed linea vltimi pos ses soris, ad quam maioratus transitum fecit, & in quam semel legitime intrauit; filia inquam vltimi pos ses soris, foeminam alterius lineae vincere, & superare debeat, (linea namque gradu, & proximitate vltimi pos ses soris, potiora iura obtinet, vt dixi) soror autem, aut consanguinea proximior vltimi eius dem pos ses soris, eadem iura, & praerogatiuam non obtineat, nec admittenda sit ad maioratus succes sionem, imo ab altera foemina excludenda, non enim est de linea vltimi pos ses soris, quamuis ei consanguinitate, & gradu proximior sit. Sic sané Pelaez a Mieres, respectu filiae eiusdem vltimi pos ses soris, sententiam veris simam quidem, & crebrius probari solitam, & ab his receptam, quos supra recensui, ex num. 60. cum seq. & inferius commemorabo. Respectu vero sororis, aut transuersalis, vltimi eiusdem pos ses soris, dubiam admodum, & contrariam apud Pragmaticos, in vsu forensi, magis probatam: Ludouic. autem Molinam, in locis etiam relatis supra, non ita distinxis se, & deliberandum, atque cogitandum reliquis se: Baldum, quoque Peregrinum, & caeteros, de quibus supra, n. 64. & 66. & infra n. 22. in filia vltimi pos ses soris, non in transuersali, aut sorore loquutos, prout apparet ex ipsis. Et hanc sententiam magis probas se. Pet. autem Fontanellam, relatum ibidem, n. 66. ad finem, vbi contra filiam vltimi pos ses soris, decisionem illius Senatus adduxit, procedere quidem alia ratione, nec in terminis huius secundi casus, in contrarium expendi pos se, ob rationem quandam peculiarem, quam Author metipse non considerauit; & adducemus infra tertio casu principali, vbi Veritatem inquirimus in terminis iliis. Proposita ergo distinctio inter filiam vltimi pos ses soris, & sororem, aut consanguineam trans uersalem eiusdem; quam licet veram arbitremur, semper tamen rem hanc deliberandam relinquimus; ex sequentibus corroborati, & comprobari potest. Ac primo quidem, ex omnibus antea notatis, ex dict. num. 60. cum seq. item Authoribus, & maxime Baldi consiliis, ibidem, & infra relatis, quae in filia vltimi pos ses soris procedunt, ac in eis terminis edita sunt. Deinde, quia ratio, quae militat in fauorem filiae vltimi pos ses soris maioratus, quod scilicet pater eius primogenituram, & lineam fecerit, siue quod in patris lineam succes sio ingres sa fuerit, atque ita finiri non debeat, nec ad aliam lineam transitus fieri, quovsque omnes ex linea vltimi eiusdem maioratus pos ses soris extincti sint; non militat in sorori, aut consanguinea transuersali eiusdem pos ses soris, cum sororis, aut transuersalium respectu, nec primogenitura dari, aut considerari proprie valeat, sed ius de nouo superuenerit, absque principio lineae, & primogeniturae, ius autem ipsum superueniens potens non sit, vt prae ualere valeat aduersus foeminam lineae superioris, cui existentia agnati masculi, prout ex tunc auferri potuit ius succes sionis, non autem prout ex nunc, ex vi redintegrationis, ob superioritatem lineae; id quod Ioann, le Cerier notabiliter obserua uit, de maiorat. lib. 2. quae st. 4. art. 6. fol. 65. dum dixit, quod primogenitura dicitur respectiue ad primogenitorem, frater autem fratrem non generat, & ideo frater respectiue, ad fratrem, ius primogeniturae consequi non potest: tradidit etiam notabiliter Philip. Decius in cons. 378. num. 4. vbi inquit, quod frater, licet fratri collateralis sit, & sit de latere patris, non tamen est de latere fratris, nec de linea fratris, quia vnusquisque ex fratribus propriam lineam facit: & allegat Romanum docentem, quod coniuncti nobis ex latere, non sunt ex nostra linea, licet sint ex linea patris, vel aui. Addit etiam n. 5. Decius ipse, quod linea proprie intelligitur illa, quae est recta sursum, & deorsum; tradit quoque Amad. de Ponte in cons. 139. num. 51. inter consilia vltimar, voluntat. lib. 2. & voluit aperte Menochius in cons. 105. n. 35. volum. 1. Praeterea, quia negari non potest, quin filiae vltimi pos ses soris fauorabilior quidem causa sit, quam sororis, aut transuersalis, siue maior vni, quam alteri fauor exhiberi debeat: & quamuis ex voluntate institutoris maioratus, de vna linea ad aliam, ob fauorem masculi agnati, facile transire valeat maioratus, nec id durum videatur, quando finis agnationis conseruandae ratio sic suadet; attamen duris simum videri, contra filias, aut foe minas masculi agnati, aut filij maioris, & sic lineae superioris, ad fauorem foeminae transuersalis, aut sororis, cui nec linea, nec primogenitura fauet, transitum facere: quod in terminis, atque speci sice, & singularibus expres sis verbis, annotauit Alexand. Raudens. in cons. 142. ex num. 103. inter consilia vltimar. volunt. lib. 2. ibi, secunda est diuersitatis ratio, vbi vide; idem Raudensis in consil. 18. num. 19. volum. 1. vbi etiam specifice tradidit, di uersam es se rationem in sorore, quam m filia: & repetit num. 160. & seq. Socinus iunior in cons. 68. num. 24. volum. 1. vbi agebat de remedio pos ses sorio, quod regulariter conceditur foeminae proximiori vltimo defuncto, per text. in cap, vnico, §. inter filiam: si de feudo fuerit controuers. & in hunc modum scripsit, atque distinxit: Praeterea ille textus loquitur in filia; pro qua iura sunt promptiora, & ei magis fauent, quoniam habet prae sumptionem pro se; nos autem loquimur in sorore. Decius quoque in cons. 518. num. 28. in illis verbis: Cum ergo priuilegium loquatur de filia, non habet locum in sorore, de qua agitur. Hoc comprobatur, quia filia est de descendentibus, & soror de transuersalibus, in quibus est minor ratio, §. inter eas, Institut. de nuptiis: & ideo quod disponitur de liberis, in transuersalibus locum non habet, vt est text, notabilis, in l. 3. §. liberis. ff. de legat. prae stand. Et in terminis, quando tractatur de excludenda filia vltimi pos ses soris maioratus, notauit Molina, lib. 3. cap. 4. num. 15. Vrget etiam, quod licet in Hispanorum primogeniis, propter peculiarem eorum naturam, non aequaliter vrgeat ratio illa, quae in statutis Italiae exclusiuis foeminarum adstringit, vt scilicet foemina maior pos ses soris, aut grauati, propter masculum agnatum remotioris lineae, ad succes sionem non admis sa, non tam exclusa. quam temporaliter, vel sub conditione suspensa videatur, si postmodum masculi deficiant, vere namque pura, & simplex, & absque consideratione iuris alicuius de fututo, siue futuri euentus, exclusio tunc datur in maioratibus Hispaniae, nec iura succes sionis in pendenti es se pos sunt, aut futura, & incerta attenduntur, prout hoc ipso cap. late remanet comprobatum diuersáque ratio in ipsis statutis militat, vbi frequenter apponuntur clausulae, interim, donec, quo vsque, & similes; vel ex mente subintelliguntur. Et tunc quidem, si postmodum casus eueniat, & relicta filia, agnatóque deficiente, vltimus maioratus pos ses sor decedat, filiam ipsam, ob rationem lineae, in quam iam maioratus intrauit, primogeniturae etiam ipsius patris, vltimi pos ses soris, praeferri debere filiabus, aut foeminis lineae superioris, a qua semel maioratus exiuit; rationes omnes, & authoritates eueniunt, quas numeris praecedentibus adduximus: At vero, sororis, aut transuersalis respectu, aliter statuendum, nec tantum ei fauorem exhiberi pos se, quam nec lineae, nec primogeniturae qualitas iuuat; prout supra probaui; & tunc ad fauorem filiae, aut descendentium lineae superioris, a qua succes sio ad aliam transiuit, iuridice dici pos se, perinde haberi debere, agnatis masculis deficientibus, & concurrentibus sorore, aut transuer sali vltimi maioratus pos ses soris, & descendente ex linea superiori, ac si nunquam a linea superiori maioratus exis set, quamuis re vera exierit; nec tunc suspensionis, aut iuris incerti, & de fututo consideratio aliqua, aut ratio haberi potuerit, quae tamen postmodum consideratur, vt res in pristinum reponantur statum, propter casum superuenientem, & foeminam lineae superioris, cum foe mina transuersali, aut sorore vltimi maioratus pos ses soris contendentem. Sic sané iura nonnulla, & Authores, qui expendi solent, pos sunt in his terminis ponderari, contra eandem foeminam transuersalem, aut sororem vltimi pos ses soris, vt res in pristinum statum reponatur, & perinde habeatur, agnatis deficientibus, ac si a linea superiori maioratus non exis set, lineáque ma sculina, siue masculis agnatis deficienti bus, ita foeminarum lineae superioris impedimentum remoueri, ac si nunquam interuenis set; & in hunc sensum iuridice, & recté, Hispanorum primogeniis applicari valent nonnulla, quae ex D. Marta, Gratiano, & aliis, supra commemoraui; & quae tradidit Baldus in consilio 69. numero quarto, & nono, volumine primo, & in cons. 426. numero tertio, & quarto, volumine 3. vbi notabiliter scripsit, quod vita masculorum facit interim dormire, sed non expirare legitimam succes sionem filiarum, vnde amoto impedimento per masculorum obitum, ipsamet impedimenti amotio, retro fingit impedimentum non fuiffe; & repetit numero quinto, vt probet, in fauorem foeminae prioris lineae, cui masculorum existentia prae stitit impedimentum, ita vt si masculi non extarent ipsa succederet, quod ces sante cau sa, & amoto impedimento, praecise succes sio ad illum gradum reuerti debeat; Ancharanus etiam, in cons. 339. numero octauo, & in cons. 220. numero secundo, ibi, sublato ergo masculo. Notabiliter Socinus senior in cons. 10. numero quarto, volumine tertio, ibi, cum ergo per exclusionem, &c. vbi vide omnino. Ludouicus Morotius, respons. 32. ex num. 14. vsque ad mm. 17. vbi inquit, quod eo casu redit filia iure quodam postliminij ad sua iura, &. recuperat succes sionem ad formam iuris conmunis, & ad suam portionem reintegratur, perinde ac si nunquam fuis set excusa. Berous etiam, in cons. 61. numer. 50. volum. 1. Ludolph. Schrader, in tractatu de feudis, part. 2. cap. 4. num. 85. in vers. Secus vero est, vbi vide. Parisius quoque, in cons. 29. ex num. 20. lib. 1. Hector Felicius, de societate, cap. 37. ex numer. 28. Puteus, decis. 143. lib. 2. num. 1. Guido Pancirolus, in cons. 117. numer. 11. Ioann. Baptist. Ferretus in cons. 108. num. 2. & 3. Bened. Capra, in cons. 76. n. 23. Ias in cons. 105. numer. 9. & 10. volum. 3. Hotomannus, in cons. 29. num. 6. & 7. & 8. Fabius de Anna. in cons. 53. num. 38. & 39. lib. 1. Hartman. Pistorius, quae stion. iuris, lib. 2. parte posteriori, quae st. 36. fol. 461. num. 18. & 19. Cephal. in cons. 404. ex num. 32. Menoch. in cons. 105. num. 78. & 79. volum. 1. Euerardus iunior, in cons. 11. ex num. 61. volumine secundo, Rosent. de feudis, tom. 1. cap. 7. conclus. 45. num. 15. & seq. & ibidem, eius Additio, litera R. folio 531. In hunc quoque sensum accipi pos sunt Ludouic. Molina, lib. 3. cap. 5. num. 72. quem supra expendi. Gregorius Lopez, in l. 3. glos s. 2. quae st. 23. tit. 13. partit. 6. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num 26. dum foeminam, semel propter masculum exclusam, ad succes sionem iterum admittunt, sed non ita explicant. Et iura quoque nonnulla, a Pragmaticis expendi solent; textus scilicet in l. 2. §. si mater, ff. ad Tertul. in illis verbis: Cum enim est praelatio, matre omittente, ius succedit vetus. Et in §. finali, eiusdem legis, ibi: Matre remota, eos admitti, qui venirent, si mater non fuis set, l. item verba, ff. de constituta pecunia, ibi: Retrorsum se actio refert. l. si duobus, §. si prius, ff. de bonor. pos ses sion. contratabul. l. filio quem pater, ff. de liber. & posthum. ibi: Quia non translatus, sed reditus videretur. Et vere distinctio praedicta, an filia vltimi pos ses soris, an soror eiusdem, aut transuersalis cum faemina, aut filia lineae superioris contendat, ex veriori, & communiori placito procedere videtur; quamuis & respectu sororis, aut consanguineorum proximiorum, id ipsum Pelaez a Mieres voluerit in loco relato supra, & alij probauerint, qui a linea contentiua saltem adducuntur, respectu sororis, vt ad aliam lineam transitus non fiat. Item ex proximitate gradus, quae respectu vltimi pos ses soris maioratus, in primogeniis Hispaniae consideratur, ex l. 2. tit. 15. partit. 2. ibi: Que son mas propinquos parientes al tiempo de su finamiento. Et laté Molina lib. 3. cap. 9. infinitósque alios s aepe commemoraui; quamuis etiam contra filiam vltimi pos ses soris alij tenuerunt, & ad fauorem filiae, lineae superioris res ponderunt; vt supra dixi, praefata distinctio tradita supra, admittenda videtur omnino; maxime cum pro ea extet constanter Bald, dicto cons. 200. lib. 5. [sect. 72] vbi proposuit, quod testator stipulatus fuit feudum, pro se, &. descendentibus suis, & cum tres masculos haberet, primum, in feudo ipso succedere voluit; & in desectum filiorum masculorum eius, filium secundum; & deficientibus masculis eiusdem, tertium; contigit, succes sionem ad filium tertium deuenis se, quia ex duobus aliis filiis masculis, descendentia masculina defecit & vna duntaxat filia remansit; tertius filius masculus, qui feudum pos sidebat, deces sit filia relicta; tunc autem contentio erat inter filiam primi, & tertij filij masculi: foemina namque filij maioris allegabat, ces sas se causam suae exclu sionis, eo ipso quod masculi deficiebant. Et tunc initium sumere, siue incipere foeminarum nouam vocationem, & reuerti debere succes sionem ad lineam superiorem, & quod in concursu filiae tertij, vltimique masculi pos ses soris, ipsa debebat praeferri, tanquam ex linea potiori, & superiori; & nihilominus contentionem Baldus definiuit in fauorem filiae vltimi pos ses soris, qui fuit masculus tertius, & inter alia, in hunc modum scripsit: Quaeritur quid iuris, conclusum enim, & consolidatum fuit feudum in vltimo masculo, ergo transit per eum in filiam haeredem suam, & non respicit retro ad gradum destitutum, & caducum. Et ibi: Etiam, sicque pactum interpretandum est, vt inter foeminas illa sit potior, quae succedit in locum personae proximioris. Et ibi: Hoc enim facit succes sorium edictum & legitima consequentia, &c. Et id ipsum tenuerunt & alij Authores, vltra commemoratos supra. Ricard. inquam & Salicetus, in cons. 205. inter consilia Baldi, vol. 5. Castrensis in cons. 191. num. 1. & 2. vbi quod Bald. & Ricardum omnes sequuntur, & Castrensem retulit Borgnin. Caualcan. decis. 36. num. 271. part. 2. Angelus notabiliter, in cons. 321. vbi in eisdem terminis Baldi, ita pariter definiuit, & resoluit: & numero quarto, sic scriptum reliquit: Sed in dictum Marcum fuit feudum consolidatum per defectum aliorum masculorum; vnde Marco mortuo, foeminae (quae sunt habiles ex forma inuestiturae) ad illud feudum inuitantur, exclusis descendentibus ex alio fratre, qui sunt de linea transuersali. Et numero quinto, ibi: Sed quando feudum est consolidatum in vnum succes sorem masculum ipsius inuestiti, dictum feudum intelligitur sequestratum, & separatum, seu segregatum ab alia linea trans uersali, quantumcunque illa linea descenderet ab eodem inuestito, quousque aliquis habilis ex linea eius, in quem est facta consolidati, superest. Idem etiam probarunt Corneus in cons. 22. num. 10. & 16. libro secundo, & cons. 190. numero quarto, libro tertio, Socinus, in cons. 249. ex num. 21. volum. 2. Socinus iunior in cons. 126. a principio, & num. 38. & seq. lib. 1. & in l. haeredes mei, §. cum ita, num. 67. ff. ad Trebellian. vbi interminis propositis, dicit communem es se opinionem, Portius, in cons. 121. num. 12. Ruinus, contra filiam fundatoris, in cons. 159. numer. 8. & 9. & in cons. 191. a principio, & num. 7. & in cons 117. in principio, & num. 24. & 25. lib. 2. Cephal. in cons. 413. volum. 3. Pec. Surdus, in cons. 370. ex num. 14. cum seq. & maxime num. 16. lib. 3. & ponderandum est, Authores hos loquutos quidem in fortioribus terminis, in materia inquam feudali, in qua foeminae, nisi ex speciali dispositione non sunt succes sibiles, atque ita testatori, siue concedenti proximiores potuerunt pro se vrgentem considerationem habere, quod scilicet ex noua, & particulari vocatione succedebant ; nos autem versamur in His panorum primogeniis, in quibus foeminae regulariter succedunt, & lineam patrum suorum masculorum continuant, si specifice ips ae exclus ae non sunt; ex quo euidenter apparet, quod ij, qui in fauorem filiae, vltimo pos ses sori proximiori, in materia ipsa feudali definierunt, velut indubitatum, & absque controuersia in terminis primogeniorum agnouerunt. Idque non mado procedere secundum rigorem (quo attento, filia vltimi pos ses soris prae ferenda est filiae masculi lineae superioris) sed etiam secundum aequitatem; provt ipse Baldus, in consilio 202. libro quinto, in fine, notauit, & sic concludit: Filias autem istius Marci in totum excludere, & Ioannam in totum admittere ad feudum ante dictum, est impos sibile de iure, siue rigorem, siue aequitatem intueri velis: & voluit aperte Stephan. Gratian, tom. 3. cap. 456. ex num. 32. & sequent. & hactenus de casu secundo, & de differentia praedicta, siue distinctione illa, an filiae vltimi pos ses soris, an sorores, vel transuersales concurrant, cum de succes sione contenditur cum foeminis lineae superioris, aut institutori maioratus proximioribus; quam etiam nouis sime omnium admisit Ioseph. de Sese, decis. 308. vbi notabiliter scripsit in ea materia, an foemina semel exclusa, perpetuo debeat remanere exclusa; & primo loquitur in feudis, & fideicommis sis; postmodum veró in maioratibus, in quibus varié, & diuersimode se habet, semper tamen constanter tuetur, in maioratibus Hispaniae, filiam vltimi pos ses soris praeferri debere foeminae semel exclus ae, cum ea sit de linea vltimi pos ses soris, quae aliis prae fertur, nec transitus fieri potest ad alias lineas; cum etiam considerato gradu, respectu vltimi pos ses soris, ei sit proximior; atque ita scripsit numer. 3. & concludit in haec verba: Ergo non est foemina, semel exclusa, iterum admittenda, contra aliam foeminam, filiam scilicet vltimi pos ses soris, quae in linea, & gradu praecedit; nam haec respectu lineae, quae in successione attendi debet, praecedit exclusam, Gama decis. 354. Et num. 4. refert alios, ita tenentes. Et num. 5. commemorauit Molinam, lib. 3. cap. 5. numer, 72. & sic scribit: Foeminam eiusdem lineae, & gradus admittendam, reiecta semel exclusa foemina, quia dum in linea sit foemina, defectis masculis, non debet fieri digres sio ad alias lineas. Refert etiam Tob. Nonium & Gaill, ita tenentes, & Socino iuniori respondet, & id ipsum repetit s aepe, num. 12. & 13. vbi quod foe minis semel exclusis, aut alterius lineae; superioris, praefertur semper filia vltimi pos ses soris. Et facit specificam mentionem loci Fontanes s ae, de quo supra; & nihilominus contrarium sustinet secure; quia videtur semper potior causa filiae vltimi pos ses soris. Et haec vsque adeo alij admittunt, vt nec admis sa differentia inter filiam vltimi pos ses soris, & sororem, aut consanguineam proximiorem, indistincte considerationem habeant ad lineam contentiuam, & proximitatem cum fratre, vltimo pos ses sore; atque ita, idem ius statuunt ad fauorem sororum, quod filiarum, attenta gradus proximitate, & lineae saltem contentiuae ratione, provt statuit Pelaez a Mieres, in loco s aepe relato. Sic sane, negari non potest, quin res habeat difficultatem, sicuti deducitur aperte ex his, quae cap. sequenti adnotauimus ex num. 48. cum seq. vbi propter neces sariam huius ce articuli explicationem, iterum disceptationem eandem as sumpsimus; & semper profitemur deliberatione, & consideratione casum hunc es se dignum, cum occasio se offeret. Deinde tertius casus sit, & is etiam difficilis, & [sect. 73] controuersus, vtrum superior resolutio, ad fauorem filiae vltimi pos ses soris tradita, & contra filiam masculi lineae superioris procedat, si proponeretur, testatorem, maioratusve institutorem distribuis se, atque distinxis se succes sionem in duas lineas, diuers ae speciei, masculinam scilicet, & foemininam; ita quod prima linea masculorum, secunda foeminarum, & vna, & altera qualitas constituta fuerit, primáque superior, masculorum scilicet, secunda autem foeminarum inferior sit; & tunc quidem videtur neces sario dicendum, foeminam lineae superioris, a qua maioratus exiuit propter desectum masculorum, eorúmque in alia linea as sistentiam, praeferendam filiae vltimi maioratus pos ses soris, ex sequentibus. Primo, nam quemadmodum masculorum linea incipit in filio masculo immediato institutoris, ita quoque linea foeminarum, masculis finitis; incipere debet a filia immediata masculi eiusdem, & sequentium, aut quae ex proximiori, & superiori linea sit ipsius institutoris respectu, ex quo enim lineae di stributae sunt, videtur, quod computatio fieri debeat per eosdem gradus, ponendo ex vna parte lineam masculinam, quae in filio primogenito mas culo incipit, & ex alia parte, lineam foemininam, quae incipiet in foeminis, institutori proximioribus, atque ex eodem primo vocato, vel alio vlteriori, procedentibus, vt aequale sit masculinum genus foeminino in eodem gradu, & eadem forma, & dis cursu, absque distinctione, siue differentia; atque ita, quod in substitutione lineae foemininae seruetur idem ordo, atque eisdem gradibus, qui dati fuere lineae masculinae, absque differentia originis, seu computationis; alias enim lineae non dicerentur aequiparatae, nec reducta vna ad exemplum alterius; si quemadmodum in linea masculorum succedit masculus immediatus post primum masculum vocatum, non succederet etiam foemina masculi eius dem, deficientibus masculis agnatis, & filiam vltimi pos ses soris excluderet; provt ita specifice fundant, & tenent Laderchius Imolensis, in consilio 135. ex numero secundo, cum sequent. vbi testator dederat primum locum succes sionis descendentibus ex linea sua masculina, & in eorum defectum voluit admitti descendentes ex linea foeminina, & cum contenderet filia vltimi pos ses soris masculi, cum filia testatoris, constanter filiae eiusdem, & mas culi ex ea ius defendit ob considerationem prae dictam; & numero tertio, dixit: Et quod prima, ita intelligenda sint, ex eo probatur, quia lineam suam masculinam vocat, & ea deficiente, foemininam: sicut ergo cum de linea masculina meminit, sensit de propria; ita etiam, quando de foeminina. Idem Laderchius, in cons. 136. numero quinto, & maxime in vers. Nam & ipse fateor, Gratus, in cons. 120. num. 28. & 29. volumine secundo, Guido Pancirolus, in consilio 170. vbi specifice, atque in terminis loquitur Ale xand. Raudensis, variarum, libro primo, cap. 40. num. 23. & 24. & vide numer. 17. cum sequent. vsque ad numerum. Ludou. Pontanus, de gradibus succes sion. lib. 1. capite 18. numer. 33. & 39. qui & contrariae partis Authoribus, & fundamentis satisfaciunt. Praeterea, & pro eadem parte fortiter vrgere vi[sect. 74] detur Tiberius Decianus, in consilio vigesimo primo, numero sexto, & septimo, volumine tertio, vbi in indiuiduo, atque in haec verba loquutus est: Quarto, quia testator primo distinxit masculos a foeminis quia voluit masculos descendentes suos in infinitum succedere, exclusis foeminis. Vltimo autem masculo decedenti substituit foeminas, & earum descendentes. Licet ergo potuis set dubitari, an in substitutionibus mas culorum inuicem factis attenderetur persona grauati, tamen quando transit substitutio de masculis ad foeminas exclusas, & sic ad personas minus dilectas: tunc procul dubio in dubietate attendenda est proximitas respectu te statoris, non ante vltimo loco grauati. Et est ratio: quia sicut dilexit primo masculos vocatos, ita omnes eorum descendentes aequaliter prae sumitur dilexis se de gradu in gradum secundum ordinem succes sionis abintestato; sed quando defecerunt illi omnes, quos primo dilexit, & fit transitus ad alium statum personarum, tunc non potest considerari proximitas praecedentis status, siue gradus praedicti, sed res reuertitur ad considerationem personae testatoris, & consideratur, quos praedilexerit ipse testator in substitutione huius noui status, non quos praedilexerit vltimus defunctus prioris status, qui iam prorsus est extinctus. Quae omnia optime probantur per tex. in c. 1. de natu. succes s. feud. vbi quod si feudum paternum in vna ex pluribus illius patris lineis siue columnellis descenderit, omnes ex illa linea descendentes in infinitum admitterentur, donec aliquis ex ea stabit, & sibi inuicem succedent, habita ratione proximitatis vltimo loco defuncti, non autem primi acquirentis; quod si defecerit in totum linea illa & colonellus, adeo quod debeat transire feudum ad aliam lineam primi acquirentis, proximiores ex illa noua linea, siue colonello admittentur habito respectu ad proximitatem primo loco acquirentis, non autem vltimo loco defuncti. Et ita pulchre declarat etiam, Isernia in cap. 1. in tit. de eo qui sibi, & suis haered. & in dicto cap. 1. de succes sion feud. Cardinal. Alexand. in cap. 1. colum, 10. vers. 15. hoc probatur, in titulo de feud, Marchi. & alij plures, quos non refero: & valet argumentum de feudo paterno, ad fideicommis sum; vt per Iserni. in dicto c. 1. §. hoc quoque de succes s. col. vltim. in pri. & in cap. 1. §. quid ergo, colum. 2. vers. Item quid in feudo antiquo, in tit. de inuestit. de re alien. fac. & alibi s aepe. Hactenus Tiberius Decianus, qui (vt vides) expres se as serit, proximitatem respectu testatoris, non autem vltimi pos ses soris, aut vltimo loco grauati attendendam es se, quando transit substitutio, aut vocatio de masculis ad foeminas exclusas. An autem fundamenta, quae ipse adducit, vera sint, siue aliquam vim habeant, vnusquisque facile diiudicare, ac definire valebit: & quidem textus in cap. primo, de natura succes sionis feudi; nequaquam probat id, ad quod Tiberius Decianus, eum allegat, quod scilicet proximitas testatoris attendi debeat, non grauati, quando succes sio transit de vno statu personarum ad alium; imo potius clare probat communiorem conclusionem, quod respectu vltimi pos ses soris proximitas inspicienda sit, vt constat in vers. Et hoc est, quod dicitur. Nec potest expendi in vers. Sed omnibus ex hac linea. Quia tunc etiam in aliis terminis loquitur. Praeterea, fundamentum illud praecipuum eiusdem Tiberij Deciani, quod proximitas respectu vltimi pos ses soris attendenda non sit, sed testatoris, & quod de ea praeferatur; sustineri non pos se, nec admittendam eam opinionem, nisi vbi in dispositione, ita expres s e cautum fuerit, ex his deprehenditur manifeste, quae Tiberius ipse Decianus scripsit in consil. 98. volumin. 3. vbi etiam allegauit text. in dicto cap. 1. de natura succes sion. feudi, & dixit es se casum, ibi decisum, quod proximitas attendatur respectu vltimi pos ses soris, nec ab eius linea, ad aliam transeat, aut reuertatur maioratus; prout constat, ibi: Ita pariter; vbi vide: & in eisdem terminis tradiderunt Peregrinus, de fideicommis sis articulo 20. num. 5. & 9. Angelus Matheacius, de legat. & fideicommis sis, lib. 2. cap. 15. num. 16. vbi expres s e improbat opinionem contrariam, & Deciani re solutionem, dicto consilio 21. & in hunc modum scribit: Octauum etiam non obstat, considerandam proximitatem testatoris, quando mutatur successio de linea ad lineam, vt quemadmodum in prima linea incipit successio a propinquitate testatoris, ita quoque incipere debeat, quando incipit secunda linea, enimuero ratio haec nihil vrget; compertum est enim, facta mutatione ab vnde liberi, ad vnde agnati, perpetuo obseruari ordinem succedendi ab intestato, vt semper proximior vltimi morienti ei succedat: quare Socinus nullam rationem reddi pos se existimat, cur diuersum statuendum sit mutat aliena, quando quidem vtrobi seruanda sit successio, veluti intestata, quam seruari voluit testator in magis dilectis, Ruino quoque, Ludouico Molin. Rolando a Valle adstipulantibus, neque obiiciant me contrarium profes sum fuis se lib. 2. de via iuris, cap. 20. nam patet vnicuique legenti me hae sitas se prius quam affirmas se, perlegat quae so verba illa, dum aio, quae tamen vltima distinctio an vim nobis afferat, vnicuique ex praemissis dubium fore arbitror. Et conueniunt permulti illi iuris Interpretes, quos ego metipse pro opinione Ludouic. Molinae, libro tertio cap. nono, quod scilicet proximitas attendi debeat respectu vltimi pos ses soris maioratus, in vnum conges si in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 51. & latius cap. 19. num. 136. & sequent. & numer. 279. sic sané, Iacob. Menochius, qui in cons. 124. lib. 2. constanter partem contrariam defendit, & in fauorem proximiorum testatori, respondit; tamen pro descendentibus vltimi pos ses soris, scripsit, num. 54. & in cons. 823. num. 25. & 26. lib. 9. & rationem concludentem adduxit Molina, dicto cap. 9. & lib. 3. capit. 6. num. 29. & 30. & 31. quod scilicet eo ipso, quod vltimus maioratus pos ses sor se inclusit, omnes eius descendentes remanent inclu si, & praeferri debent; nec transitus fieri potest ad aliam lineam, quovsque omnes ipsius descendentes, tam masculi, quam foeminae deficient: Ideoque (inquit ipse Molina) dum superest aliquis ex linea illius, qui semelius primogeniturae acquisiuit, nullus, qui ex alia linea procedebat, admittendus erit. Innumeros alios, id ipsum probantes, quod scilicet respectu vltimi pos ses soris, proximitas attendi debeat, sciens consultóque omitto, quoniam alio cap. tertiae partis buiusce tractatus, longa serie, eos commemorabo, & quia in Hispania, adeo haec opinio in vsu forensi recepta est, vt contraria admittenda non sit, vbi de voluntate institutoris, aliter volentis, expresse non appareat. Et hactenus Tiberij Deciani locus, & placitum, quod (vt vides) nec iure probatur, nec ratio principalis, qua excitatur, vrget. vt dictum est. Pro eadem quoque parte, & ad fauorem filiarum lineae superioris, videtur expendi pos se, Mat Anton. Peregrinus decis. 132. vbi D. Veronica in stitutis duobus filiis, Bernadino, & Antonio, ordinauit per dictos filios suos, & descendentes masculos, bona sua alienari non pos se, sed ipsa subiacere fideicommis so, & quod vadant de haeredibus in hae redes masculos, per lineam recté descendentes; & deficientibus masculis voluit, quod vadant, & perueniant in mulieres, per lineam descendentes ex praedictis filiis suis, & haeredibus. Antonius nullis libertis relictis deces sit, Bernardinus autem habuit Ioannem, & Luciam; succes sit Ioannes, & reliquit vnam duntaxat filiam nomine Caeciliam; orta lis fuit inter Luciam sororem Ioannis, & Caeciliam, eiusdem filiam; Caecilia allegabat, quod cum pater eius in fideicommis so succes sis set, iam illud in ea linea radicatum manebat, & Lucia transuersalis erat; foeminarum autem introductio, & admis sio quod es se debebat intra lineam, siue ex linea pos ses soris, & quod in fideicommis sis gradualibus, & succes siuis, proximitas non refertur ad disponentem, sed ad vltimum haeredem grauatum; Lucia autem replicabat, & tandem pro ea Peregrinus, in haec verba respondit: Quia in fideicommis sis, vbi fit tran situs ab vna specie, seu ab vno genere personarum, veluti a masculis ad foeminas, per extinctionem lineae masculorum, tunc proximitas quoad foeminas attenditur respectu testatoris, non defundi grauati. Et in comprobationem refert Authores permultos, & ponderat text. in dict. cap. primo, de natura succes s. feudi. considerat etiam, in casu illo, testatricem vocas se proximiores foeminas in defectum masculorum, atque ita videri vocas se Luciam, quae sibi erat proximior, & concludit, ita decisum fuis se. Ecce vbi Peregrinus specifice notauit, quod proximioribus foeminis vocatis in defectum masculorum; eis deficientibus, attenditur proximitas in foeminis, res pectu testatoris, non grauati; & generaliter, vbi fit digres sio ab vna specie personarum ad aliam, provt ibi num. 3. in summario. An autem fundamenta eiusdem Peregrini vim habeant, siue concludenter eam resolutionem probent, an etiam eisdem modis vitari pos sint, quibus Tiberij Deciani placitum vitauimus, facile vnus quisque definire, & diiudicare valebit. Deinde, proximitatem in Hispanorum primogeniis, respectu vltimi pos ses soris maioratus attendendam es se, non primi institutoris respectu, etiamsi proximiores vocati sint, idque maxime, quando vltimus ipse pos ses sor. descendentes reliquit, & etiam si proximiores suos vocauerit, aut meos; ex eisdem Authoribus deprehenditur manifeste, quos num. 74. in fine, supra retuli; & constanter tuetur Tiberius Decianus, in consilio 98. numer. 14. & cons. 100. numer. 11. & 15. & 16. lib. 3. & cum infinitis Blasius. Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem Gamae 7. vers. Sextus casus, vbi testatur, in fauorem proximioris vltimi pos ses soris, s aepe iudicatum fuis se, quamuis ipse contra tenuerit. Et vide ad decisionem 206. & 354. Idem quoque tenuerunt Caldas de nominat. emphyteut, quae st. 24. numer. 90. Auendanus, Spino, Praetis, & alij, cum quibus ego metipse notaui libro tertio, cap. 19. ex numero 138. cum sequent. Sic sane, atque ex eisdem vitari, siue dilui pos se videtur locus alius Petri Fontanellae, & eiusdem Authoris annotatio illa, de qua supra, numer. 66. nam etsi in casu illo vocata fuis set prius linea mas culina, & foeminina in masculinae defectum; videtur quod filia vltimi pos ses soris excludi nullo pacto potuit, tam ex dictis supra, vt satisfaceremus, atque responsum praeberemus Tiberij Deciani res ponso 21. quam ex dicendis infra, ad fauorem filiae eiusdem vltimi pos ses soris. Denique & vltimo loco, pro eadem parte pon[sect. 76] derari potest, quod institutor maioratus, qui succes sionem eius in duas lineas distribuit, masculinam scilicet, & foemininam; aperte intendit, quod prima linea, in vltimo masculo finiatur: & cum vltimum hoc extremum lineae masculinae non pos sit dare principium alteri nouae lineae, foemininae inquam, adeo diuers ae, velut praecisum, & neces sarium videtur, quod quaeramus originem, seu radicem, & reuertamur ad institutorem ipsum maioratus, non autem ad vltimum pos ses sorem; sicuti Aymon Crauet. in cons. 950. numer. 2. & 3. vol. 5. tradidit in terminis Alex, etiam Raud. variar, lib. 1. cap. 40. maxime ex numer. 68. vsque ad numerum vigesimum quintum, Laderchius Imolensis, in cons. 136. numero septimo, ibi, non obstat etiam, quod cum dilexerit, Velazque Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa nona, numero 68. vsque ad num. 72. Cogita tamen an fundamentum hoc, facili negotio subuerti valeat, nec admitti pos sit, cum nullum inconueniens detur, lineam masculorum finiri invltimo masculo, & adhuc eius obitu, dari principium lineae foemininae, ex quo agnati masculi non supersunt, atque eo ipso, quod pater ad succes sionem maioratus admis sus est, se includendo, locum fecerit omnibus. descendentibus suis, & lineae suae, ita quod si masculi existant, ipsi succedant, & lineam masculinam continuent; si autem deficiant, ex continuatione succes sionis patris, & quia in eam lineam maioratus ingres sus, est, foeminiae lineae locus aperiatur, & foeminae ips ae admittantur, filiae que velut vltimo pos ses sori proximiores succedere debeant, itaque masculus vltimus lineam masculinam continuat; eo autem defuncto, initium sumit linea foeminina, illúdque ex filia masculi eiusdem, quae eidem proximior est. Nec satisfacit Raudensis, in loco nunc relato, dum dixit, quod masculinitatis fauor extitit causa vocationis, & admis sionis patris; quae ratio minime, suadet praelationem filiae, quam vltimus pos ses sor reliquit superstitem, ideóque recurrendum est ad foeminam, disponenti proximiorem; Quia imo admis sio, & inclusio patris suadet omnino praelationem filiae, quae ex eius linea est, & gradu proximior, nec ad foeminam te statori proximiorem recurri potest, ex quo inclusio patris locum fecit omnibus descendentibus suis, & impedit, ne ex ea linea ad aliam transitus fieri pos sit, quousque omnes ex ea procedentes deficiant. Et hactenus de fundamentis omnibus, quae in fauorem filiae, maioratus institutori proximiori, aut ex linea superiori procedenti, contra filiam vltimi pos ses soris expendi pos sunt. Pro contraria autem parte, quod imo in termi[sect. 77] nis etiam praedictis, cum institutor maioratus lineam masculinam, & foemininam distinxit, atque separauit, & vbi sit digres sio ab vna specie personatum, ad aliam, filia vltimi pos ses soris admitti debeat, & filiam, testatori, aut maioratus institutori proximiorem, siue ex linea superiori procedentem, excludere; fortiter vrgent ea omnia, quae ex numero 60. cum sequent. longa serie adduxi supra quae in eisdem quoque terminis validis sime adstringunt, & maxime, lineae, gradus, & proximitatis qualitas illa s aepe considerata, quae ob distinctionem linearum, aut digres sionem ad diuersam speciem personarum, ces sare, aut infringi non potest. Nec ratio illa deficere, quam adduxi supra, ex Ludouic. Molina; quod eo ipso, quod aliquis, succes sit in maioratu, & se inclusit, inclusi remanent, & caeteris praelati omnes descendentes sui, ideóque dum superest aliquis ex linea eiusdem, qui ius primogeniturae semel acquisiuit, nullus, qui ex alia linea procedit, admitti potest; vrgent etiam & ea, qui, vt satisfacerem, atque responsum praeberem Tiberij Deciani, M. Antonij Peregrini, & aliorum traditionibus, consideraui supra. Vrget etiam, & maximi nominis Authorum sententia, qui in Ipsismet terminis, quando distinctae fuere lineae, & sit digres sio ab vna specie per sonarum ad aliam; pro filia vltimi pos ses soris, & ad fauorem lineae, gradus, & proximitatis vltimi pos ses soris responderunt, Ruinus inquam, Corneus, & Socinus iunior, in locis relatis supra, num. 72. Antonius Cioffius, in cons. 7. numer. 22. cum seq. qui specifice loquens in dispositione, in qua testator, post vocationem omnium descendentium masculorum, vocauit filias, singulariter, & notabiliter resolui; filias intelligi debere pos ses soris inquam , aut grauati, non autem testatoris; Bertazolus, in cons. ciuili 98. numero vigesimo, vbi in casu sibi consulto , vocata fuerat Linea masculina, & in eius defectum consanguineus proximior, & firmauit, atque resoluit, quod in hac vocatione, respectu foeminarum, quae ob vim eius ingrediuntur, proximitas vltimi masculi attendenda est, Et aperte voluit Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommis sis, lib. 2. cap. 15. num. 15. & 16. & in maioratibus Hispaniae as sentiunt omnes velut expresse, qui proximitatem respectu vltimi pos ses soris maioratus attendendam es se scripserunt. Vrget etiam; rationes omnes, & praecipuam illam proximitatis respectu testatoris con siderandae (qua Pancirolus, Laderchius, Decianus, Peregrinus, & alij adducuntur, atque excitantur, vt vides) adeo concludenter conuinci, vt supra diximus; illam autem, quae ab inclusione patris vltimi pos ses soris, a praerogatiua lineae, gradus, & proximitatis, deducitur, nullo quidem pacto, aut ratione subuerti pos se, nec ab aliquo praedictorum, eidem concludenter, aut vere satisfactum. Praeterea, fundamentum illud eorundem Authorum, Panciroli inquam, Laderchij, Rauden sis, & aliorum, quos supra adduximus, quod scilicet testator distinxerit duas lineas diuers ae speciei: Primam, masculorum; Secundam, foeminarum; ea sque aequiparauerit, & sic in foeminina, eodem ordine, & gradibus, quibus in masculina succedendum sit; hoc est, vt quemadmodum a primo masculo incipit linea masculina, ita & a foemina prima, siue a linea prima foeminarum, quae con sideranda est respectu fundatoris ipsius, aut primi vocati masculi, siue sequentium masculorum, suo ordine, quorum linea magis dilecta fuit. Quia respondetur, verum es se, quod maioratus institutor distinxerit, atque constituerit diuer sas lineas in proposita specie; attamen negari, quod eo ordine, quem iidem Authores contendunt, in linea foeminina, succes sio incipere debeat: ipse namque institutor cauit, quod finita linea masculorum, siue masculis extinctis, inciperet linea foeminarum, siue earum succes sio, aut masculis finitis, foeminas succedere; sed quo ordine, aut modo, siue gradu, & qua attenta proximitate, nequaquam expres sit; atque ex eo duntaxat, quod lineas constitueret, & distingueret, vi sus non est totum succedendi ordinem regularem, siue regulas ordinarias succes sionis primogeniorum Hispaniae, lineae scilicet, gradus, & proximitatis subuertere, & infringere voluis se; sed potius cum iuris communis, & legum Partitarum, eisdémque primogeniorum regulis ordinariis se conformare voluis se, vt scilicet deficientibus masculis, siue linea mascula extincta, linea foeminarum inciperet, ips aeve foeminae succederent, eo scilicet loco, gradu, & ordine, quo de iure, atque ex consuetudine huius Regni inerat, & succedi debet, ex quo aliud non disposuit, nec expres sit; nec in dubio credendum est, quod easdem ordinarias succedendi regulas violauerit, aut filiam vltimi pos ses soris excluserit, quod lineae di stinctae fuerint; imo ordinarius, & regularis succedendi ordo, semper debet intelligi fuis se reseruatus, & seruandus est, prout etiam seruatur, quando proximior testatoris consanguineus vocatur, prout supra, hoc eod. cap. num. 75. obseruaui: & vere indefinita vocatio lineae foemininae intelligi debet in potentiori significato, id est de linea principali, primogenita scilicet, cuius est filia ipsa vltima pos ses soris, non autem obliqua, & trans uersali; Bald. in consilio 321. libro primo. Anchara[sect. 79] nus, in consilio 95. Socinus, in consilio trigesimo tertio, numero nono, libro tertio, Burgos de Paz, in consilio vigesimo nono, numero 71. Simon de Praetis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione prima, solutione vndecima, numero 41. Pelaez a Mieres, secunda parte, quae stion. sexta, num. decimo octano, ad fin. Diuersa quoque ratio militat in foeminarum, quam in masculorum succes sione, in terminis praedictis; in linea namque masculina, vis est, vt masculus primus, primo succedat, ab eóque succes sio incipiat, postquam autem succes sio incae pit, & continuata fuit, & extinctis masculis, in foeminis initium coepit, eo quidem loco, ordine, & gradu id fieri debet, atque attenta linea, & proximitate prout de iure cautum est. Specifice itaque, atque in indiuiduo respondetur, non obstare Deciani, Panciroli, & aliorum fundamentum illud, quod quemadmodum in linea masculorum, quando adest generalis eorum vocatio, vel quando linea masculorum priori loco vocatur, incipere debet succes sio ab eo masculo, qui disponenti, maioratúsve institutori est proximior: idem etiam obseruandum est, quando ob defectum masculorum, succes sio ad foeminas transit: Vere namque ratio variatur, siue non eadem militat, nam cum succes sio incipit, & masculus primus succedit, nullus alius masculus succes sit ante illum, cuius proximitas attendi pos sit, siue a quo dependentia accipi valeat, ex quo iidem primi vocati sunt proximiores institutori ipsi: caeterum in foeminis, cum earum secunda vocatio verificatur ob defectum masculorum, iam succes sio discurrit, effectúmque habuit, extititque pos ses sor vltimus, cuius proximitas attendi potest, & debet: in succes sione itaque masculorum, praecisum fuit in initio considerare proximitatem institutoris, quia non erat alius pos ses sor, quam ipse, qui institutor, & pos ses sor fuit, & ideo proximitas ab eo deriuatur, tanquam ex persona, quae ambas qualitates habet, & quia non extat alius, a quo deriuari pos sit, aut cuius proximitas attendatur: cum autem succes sio vlterius progres sa est, habuitque tractum succes siuum, tunc quidem gradualis, & regularis efficitur de pos [sect. 80] ses sore in pos ses sorem, & de vno in alium proximitas deriuatur, ita vt vltimi pos ses soris, ad inclu sionem filiae eius, masculis non extantibus, considerari debeat; quod alio in loco, & Tiber. ipse Decian, agnouit, scilicet in cons. 100. num. 16. lib. 3. qui tamen d. cons. 21. numer. 6. & 7. non ita sustinuit. Et in eisdem terminis, & succes sione maioratus, in qua interuenit vocatio, & substitutio cum diuisione status personarum, masculorum scilicet, & foeminarum, quod finitis masculis, succedat foe mina, vltimo pos ses sori proximior, & etiam si non sit filia (quod difficilius est) resoluit Gregor. Lopez in l. 3. tit. 13. partit. 6. in verbo, mugeres, q. 9. in vers. Sed pone, retento eodem themate, vbi proposuit quae stionem in hunc modum, maioratum institutum fuis se in fauorem masculorum, cum ea conditione, vt foeminae non succederent, quovsque mas culi fuis sent extincti; & dicit euenis se, quod vltimus pos ses sor deces sit, credens, vxorem suam prae gnantem manere (cum in rei veritate praegnans non es set, vt postea apparuit.) Interim autem, dum dubium pendebat, ex duabus sororibus, quas vltimus pos ses sor ipse habebat, secunda habebat filium masculum, & hic deces sit, & postmodum constitit, vxorem pos ses soris non remansis se prae gnantem, & ita succes sionem pertinuis se ad mas culum filium secundae sororis, qui pendente dubio, an es set vxor praegnans deces sit, tunc autem contentionem fuis se inter sorores ipsas, maior namque in praerogatiua maioris aetatis insistebat, & nihilominus Greg. Lop. in fauorem secundae sororis quae stionem resoluit; eáque adducitur principaliter ratione, quod cum filius eius succes sor fuis set, & pos ses sor in mente iuris, & vltimus masculus, ob cuius obitum fiebat transitus ad succes sionem foeminarum, praecise mater succedere debuit, quia respectu filij, proximior eidem erat; quamuis de per se considerato iure succes sionis inter duas ipsas sorores, videretur praeferenda soror maior; quae in proposito nostro memorabilis quidem videtur resolutio, vt vides. Et hactenus de tertio casu & eo difficili, quem etiam iterum enucleandum, atque explanandum suscepimus capit. sequenti, quod Ludouic. Casanat. obseruationum quarundam explicationem ibidem reliquerimus; quod etiam non semel, sed iterum, atque iterum, de eodem controuerti viderimus; & adeo confuse & intricate Recentiores loquutos, vt certam, & absolutam resolutionem vix inuenire valeat, qui ingenti studio, & diligentia, hucvsque Scribentes omnes praelegerit, & idcirco ex profes so iterum insistimus, vt vno, & altero loco praelecto, & annotationibus nostris perpensis, facilius vnusquisque veriorem, in proposito casu, & dubio sententiam amplecti valeat. In hoc tamen ipso tertio casu, eiusdem semper opinionis sumus, & eandem ibi, quam hic, retinemus sententiam; sed addimus nonnulla, quae hic omisimus. Nono denique, & vltimo loco obseruandum,[sect. 82] atque constituendum erit, pro maiori explicatione eorum, quae hactenus dicta, adnotatáque fuere, neces sarium es se inquirere, atque explanare, an, & quando in fideicommis sis, & maioratibus, semel exclusus, perpetuo censeatur seu remaneat exclusus, vel non remaneat; cum hoc eisdem hactenus dictis, & praecipuo Pelaez a Mieres fundamento, in quae stione praedicta redintegrationis, non modo plurimum conducat, sed etiam omnino neces sarium sit. Et quo absolute, & di stincte procedatur, admoneo, Interpretes nostros variis in locis tradidis se permulta in proposito, & aliquando in huiusce regulae applicatione, aequiuoce proces sis se; idcirco regulis nonnullis, ac generalibus doctrinis traditis, eam explicandam, prout explicas se videntur, atque ex proposito videndi sunt post; ordinarios, & alios antiquos, quos ipsi referunt.   Tiraquellus, in l. si vnquam, in verbo, susceperit liberos. ex n. 157. cum seq.   Socin. iun. in cons. 76. n. 112. & seq. lib. 1. & in cons. 110. & 114. lib. 2.   Albertus Brunus, de statut. excludent, foeminas art. 10. principali, q. 5.   Pet. Paul. Parisius, in cons. 22. ex n. 17. . eam pluribus seq. lib. 1. & in cons. 23. n. 58. & seq. eod. volum. & in cons. 16. n. 5. & cons. 72. n. 79. lib. 4.   Carolus Ruinus, in cons. 9. n. 6. & seq. volum. 1.   Gozadinus, in cons. 9. ex n. 58.   Aymon Crauet. in cons. 326. col. vltim.   Rolandus, in cons. 58. ex n. 65. lib. 3.   Natta, in cons. 673. ex n. 74. volum. 4.   Gratus, cons. 6. n. 6. & 20. lib. 1.   Ioannes Cephalus, in cons. 313. n. 52. & in cons. 345. n. 11. & in cons. 330. n. 34. lib. 3.   Alciatus late, in responso 170.   Ioannes le Cerier, de primogenitura, quae st. 21. per totam, vbi etiam late.   Octauian. Cacheran. decis. Pedemontana 23. n. 51. in fine, vers. Nec obstat octauum argumentum, & n. 52. 53. & 54.   Tiber. Decian. in cons. 54. n. 37. cum seq. lib. 2.   Nonius, in consil. 1. n. 49. & 50.   Gama, decis. 354. vbi vide.   Hippolyt. Rimin. in cons. 82. n. 8. volum. 1.   Ludou. Molin, de Hispan. primog. lib. 1. cap. 7. n. 22. per totum, & libro 3. cap. 10. num. 9. & 11.   Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. part, quaest. 7. n. 50. in fine.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. n. 30.   Velaq. Auend. in l. 40. Tauri, glos sa 10. n. 78. & 79.   Gras sus, §. successio ab intestato, q. 74.   Pater Ludou. Molin. tomo 3. disp. 634. vers. Sexto, quoniam admis so.   Menochius, in cons. 1. num. 458. cum sequent. lib. 1. & in cons. 6. num. 20. eodem libro, & in cons. 85. ex num. 44. eod. lib. & in cons. 172. lib. 2. & in cons. 220. num. 146. & 147. eodem lib. 2. in cons. 315. num. 25. & 26. & in consil. 318. ex num. 14. cum seq. libro 1. cum seq. lib. 4. & in consi. 585. ex n. 35. lib. 7. & in cons. 400. lib. 4. & in cons. 930. n. 27. & in cons. 940. & 976. lib. 10. vbi vide omnino, & in cons. 1152. n. 2. lib. 12.   Bursat. in cons. 63. ex n. 17. lib. 1. Berous, in consil. 120. n. 41. & 42. Gaill. lib. 2. obseruat. 47. n. 4. Iulius Clarus, §. feudum, q. 80.   Fuluius Pacianus, in cons. 49. ex n. 54. vsque ad num. 62.   Alexand. Raudens. in cons. 142. ex num. 22. cum seq. inter consil. vltim. volunt. lib. 2.   Ioannes Griuellus, decis. Dolani Senatus, 135. num. 18. 31. & 72.   Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 447. n. 25. & tom. 2. cap. 18. n. 85. & 86.   Ioseph. de Sese, decis. 254. n. 15. lib. 3. & vide omnino decis. 308. per totam, vbi late, an, & quando foemina semel exclusa, remaneat perpetuo exclusa   Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 27. n. 1.   Ludouic. Casanate, in cons. 4. ex num. 110. vsque ad num. 121.   Valencuela Velazq. in cons. 83. ex n. 129.   Marcus Antonius Peregrinus, de fideicommissis art. 22. ex n. 16. vsque in finem articuli, & in cons. 24. ex num. 21. lib. 2.   Cardin. Tusch. tom. 3. litera E concl 433. fol. 365.   Antonius Faber, de error. pragmatic. tom. 2. decad. 28. errore 4. & 5.   Sfortia Odd. in cons. 13. ex n. 11.   Hondedeus, in cons. 65. ex n. 54. lib. 2.   Achilles Pedrocha, in cons. 22. n. 174.   Franciscus Viuius, decis. 98. n. 174.   Cae sar Manent. decis. 115. n. 22. & 23. Ex his equidem, prima, & generalis regula, aut doctrina in hac materia sit, Exclusum semel a succes sione, perpetuo exclusum manere, licet exclusionis causa ces sauerit; idque, siue masculus aliquis, siue foemina, siue etiam linea excludatur; quia linea semel exclusa, perpetuo exclusa censenda est, ex decisione text. a. quo praedicta regula deriuatur, in cap. 1. §. quin etiam: Episcop. vel Abbat. in vsibus feudorum, per quem text. id notarunt decem, & sex illi Authores, quos in vnum conges sit, & ita pariter annotauit Molin, lib. 1. dict. cap. 6. n. 22. & caeteri relati supra. Sic e contra, semel ad succes sionem admis sus, perpetuo debet remanere admis sius; nec ob casum superuenientem excludi; sicuti multorum authoritate comprobauit Menochius, in cons. 315. n. 25. & 26. lib. 3. & late Molina, dicto cap. 10. lib. 3. Decianus, in cons. 49. num. 55. & 56. vbi videri potest, quia huius primae generalis regulae duplicem rationem as signat. Et ipsa regula procedit in omni materia, & succes sione, tam legali, quam testamentaria, quam statuti, quam contractus, aut feudi; & generaliter in exclusione omni, quae ad tempus mortis refertur; prout latius istam exten sionem in omnibus comprobauit Ludouic, Casa nate, dicto consilio quarto, ex num. 110. vsque ad numerum 122. Peregrinus, dicto articulo 27. num. 16. & 17. cum sequent. qui numero vigesimo, singulariter explicat, quinque casus principales distinguens, an foemina exclusa in succes sionibus fideicommis sariis ob masculum existentem, perpetuo exclusa remaneat. Limitatur autem, siue explicatur eadem regula, vt procedat, quoties foeminae, vel alterius exclusio facta fuerit simpliciter, sed si facta fuerit cum verbis temporalitatem demonstrantibus, veluti quandiu, vel donec, vel quovsque; tunc earum personarum exclusio, non perpetua, sed temporalis erit, & in suspenso stare videbitur; sicuti ex communi Interpretum sententia tradiderunt Peregrinus, vbi supra. Fuluius Padanus, dicto cons. 49. num. 57. & 58. vbi late comprobat, & conueniunt omnes supra commemorati, dum distinguunt inter exclusionem simplicem, & suspensionem temporalem; vt in primo casu perpetuo exclusus censendus sit is, qui semel exclusus fuit, sed admitti debeat, ces sante exclusione. Refert, & sequitur Molina, praecitato numero 22. dicti capit. 6. in fine, qui in versiculo, Haec autem regula, iuridice obseruat, quod regula praedicta exclusionis perpetuae inducendae, non procedit in Hispanorum primogeniis, propter eorum naturam, & perpetuitatem. Cum enim primogeniorum succes sio in primo, vel secundo succes sore non finiatur, sed perpetuo durare debeat; consequens est, vt semel exclusus, non debeat censeri perpetuo exclusus, sed solum suspensus ab ipsa maioratus succes sione, donec durauerit persona, quae, ipsum excludit, seu eius descendentes. Ea autem absque de scendentibus extincta, poterit ei, qui semel exclusus fuit, eiusdem maioratus succes sio deferri, non enim pos set aliter maioratus ipse perpetuus effici. Sequitur Blasius Flores Diaz de Mena, in addition. ad dictam decisionem Gamae 27. vbi inquit in hunc modum: Communis resolutio est. quod semel exclusus, manet semper exclusus, durante persona, & causa exclusionis; alias finita persona, & causa, potest denuo admitti: & hoc in succes sionibus tractatum successiuum habentibus, vt in primogeniis, & fideicommissis perpetuis; in aliis vero quae vnico actu consumantur semel exclusus, semper manet exclusus, &c. Sic etiam, & e contra, admis sus semel ad suc[sect. 83] ces sionem temporaliter, finito tempore, aut ces sante causa admis sionis, excludi solet; prout ipsi Authores antea relati notarunt; & in commentariis libri secundi, cap. secundo, numero vigesimo secundo, ego ipse consideraui vnum casum, in quo foe mina ex masculo, & sic per lineam masculinam descendens, admitti debet ad succes sionem maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam mas culinam descendunt, pro tempore vitae suae; & ea defuncta, filiis ipsius masculis, & foeminis exclu sis, ad aliam lineam, vel ad alios, qui ex institutoris, aut legis dispositione admitti debent, maioratum transire, defendi; & hoc es se minus inconueniens dixi, quam foeminam a succes sione excludere, quae sub vocatione, & substitutione de scendentium per lineam masculinam, absque dubio comprehenditur; vt latius eodem cap. secundo, ostendi, & probaui. Dummodo non constet, quod maioratus institutor, agnationem perpetuo conseruare voluerit; prout etiam notaui ibidem, n. 17. & 18. Addo nunc eisdem, ipso cap. secundo, adnotatis, atque scriptis, & Authoribus ibi commemoratis, in eo dubio, an foeminae per lineam masculinam descendentes, admittantur ad succes sionem fidei commis si, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam masculinam descendunt; iungendos es se, Valencuelam Velazquez, in consil. 40. ex numero vigesimo sexto, And. Fachineum, controuersiarum iuris, libro vndecimo, cap. vigesimo quinto, Fuluium Pacianum, in cons. 49. ex numero 45. vs que ad numerum 89. Peregrinum, decisione quarta, & in consilio vndecimo, ex numero decimo quinto, libro secundo, Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonstration. libro secundo, cap. quinto, numero vigesimo secundo, per totum, & libro tertio, cap. decimo, vbi late, Menochium, in consilio 1053. libro vndecimo, Anton. Fabrum, de erroribus, decad. 28. errore decimo, folio 152. ex vers. Frequens enim: Paschalem, de viribus patriae potest. quarta parte, cap. nono, ex numero 49. & numere 63. Molinum, de pact. matrimonial. libro tertio, quae st. 24. ex n. 193. Deinde obseruandum, quod resolutiones traditae eodem cap. 2. in fauorem foeminae, per lineam masculinam descendentis; procedunt in his terminis, in quibus ibi sermonem institui quando scilicet descendentes per lineam masculinam vocantur; secus autem statuendum es se, quando linea masculina, aut linea virorum, seu masculorum vocatur; tunc namque etiam omnes illi, qui pro foemina responderunt, & ibi commemorantur, contrarium supponere videntur, & foeminam non comprehendi prae sentiunt aperte. Alij autem multi, etiam in fortioribus, & eisdem terminis, quando descendentes per lineam ma sculinam vocantur, contra foeminam ipsam scripserunt, prout etiam latius dicto cap. 2. & per Fuluium Pacianum, & Rusticis, in locis tunc relatis. Et in propriis terminis sic explicauit Gregorius Lopez, in l. 2. titul. 6. partit. 4. in verbo, linea de parenteseo, in finalibus verbis, dicens, quod hic casus, quando scilicet vocatur linea virorum, vulgo, de varones, siue masculorum, est diuersus ab eo, in quo descendentes per lineam masculinam vocantur: & ratio est, quia licet foemina ex ma sculo, pos sit dicere, se venire per lineam masculinam; nullatenus tamen dicere potest, quod est ipsa linea masculorum; ita Corneus, in cons. 190. num. 3. lib. 3. notat Mieres, 2. part. quae st. 6. num. 54. Molina, libro primo, cap. 6. numero 38. & libro tertio, cap. quinto, numer. 69. Farinacius, nouis simarum Rotae, anni 1618. decisione 203. numero 4. & 5. 2. part. tom. 1. Item non procedent, quae eodem cap. 2. lib. 2. dicuntur, quando testator fecerit discretiuam dispositionem, ponendo ex vna parte ma sculos, & ex alia foeminas: quia tunc in vocatione masculorum non pos sunt comprehendi foeminae, sed vnusquisque succedit, quando venit casus suae particularis vocationis, aut substitutionis; ita Baldus, communiter receptus, in l. in multis, ff. de statu hominum, numero quarto, Molina, libro tertio, dict. cap. quinto, num. 55. & quod facta fideicommis saria substitutione inter omnes ex linea mas culina, & ipsa linea masculina, primo loco vocata; foemina admitti non pos sit, quovsque linea masculina finiatur; per text. in l. Titia Seio, §. Seia libertis, ff. de legatis secundo, tenuerunt Hippolyt. Riminaldus, in cons. 604. ex numer. 70. libro sexto, Federicus Scotus, respons. 13. numero octauo, & nono, libro quinto, tomo primo, Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro septimo. titulo quinto, numero secundo, Menochius, libro quarto, prae sumptione 62. n. 22. Peregrinus de fideicommis sis, art. 13. n. 14. Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. part. dicta quae st. 6. num. 54. vbi facit expres sam mentionem Gregorij Lopez, in d. l. 2. tit. 6. partit. 4. & eum sequitur. Obseruandum etiam erit, Pelaez a Mieres, in loco nunc relato, tam in principio, quam ante finem, & num. 55. & septem seq. in fauorem foeminae, se magis inclinare videri, vt scilicet in vocatione de scendentium per lineam masculinam, ipsa comprehendatur, quoties de conseruatione agnationis institutor non egit, nec conseruatam illam fuis se apparet; ad quod in terminis vltra alia, quae ibi Pelaez adducit, expendit dicto numero quinquagesimo quarto, Bartholomaei Socini consilium 61.[sect. 84] numero sexto, libro quarto, qui etiam alio in loco expendi potest. scilicet in cons. 227. numero quinto, circa finem, & numero sexto, in principio, libro secundo, atque ex eo deduci, quod si institutor maioratus ad succes sionem vocauerit consanguineos suos masculos agnatos, & eius intentionis fuerit, quod voluerit succes sionem es se perpetuam; quamuis appellatione agnati masculi non veniat agnata, & testator vocauerit agnatos masculos, tamen admittitur agnatis masculis deficientibus; quod Socinus ibi expres sim admittit in haec verba: Vnde considero, quod licet ex dispositis in testamento, & aliis coniecturis, voluis set testator conseruare familiam masculorum; tamen pro hoc non tollitur, quominus illis verbis (quia voluit bona sua in familia) non comprehendantur foeminae; sed interpretatio praedicta, quod voluerit conseruare familiam masculorum, operetur, quod adueniente casu fideicommissi; prius masculi de familia admittantur, & foeminis de familia praeferantur. Et statim num. 5. Socinus ipse sic scribit: Quod si statutum excludit foeminas propter masculos, & te stator instituat filios, quod stantibus masculis, foeminae non comprehendantur, eis autem deficientibus tempore mortis, non dixis se foeminas in dispositione non comprehendi, quia vult, quod dispositio reguletur secundum formam statuti. Et dicit, quod haec verba refert ex Bald. in tres fratres, primo notabili, ff. de pactis, & idem quod Socinus, tenet Corneus, in cons. 145. l. 1. Socinus iunior, in cons. 63. num. 7. lib. 4. & pulchre Ruinus, in cons. 117. num. 16. lib. 2. & in cons. 140. n. 4. eod. lib. Et confirmatur ex quadam additione ad decis. 37. Anton. Thesauri, nouae editionis, siue impressionis anni 1608. quae additiones traduntur per dictum Authorem, & filium eius Gaspar. Thesaur. & verba additionis eiusdem, sic se habent: Vlterius circa materiam huius decisionis, non omitto vnum, quod contigit ex facto, & est notabile. Testator decedentibus institutis, vocauit proximiorem de agnatione; dubitatum fuit, posito, & admis so prout concedebatur, quod masculi agnati foeminam excluderent agnatam, an nullis stantibus masculis de agnatione, illa verba obtinerent locum in foemina agnata, vt excluderet foe minas cognatas proximiores, vel in pari gradu existentes? Dubium faciebat, quia testator videtur agnationem consideras se ad exclusionem foeminarum, quatenus masculi extarent, sed illis deficientibus, ces sat ratio, & mens testatoris, cum deficiat ratio conseruandae agnationis. Verum hoc non obstante, fuit decisum in Senatu, agnatam foeminam, isto casu es se prae serundae, quia testator voluit, agnatos praeferri cognatis, & ma sculis deficientibus, ista qualitas cadit in foeminam agnatam. Et in comprobationem allegat doctrinam Molinae de Hispanor. primogen, libro primo, cap, sexto, numero trigesimo octauo, & potuis set, potéstque allegari insigne Ruini consilium in proposito. 149. sub numero decimo tertio, versiculo, Nec obstat, quod dictae mulieres, libro secundo, qui facilius admittit foeminas, quando ips ae es sent vocatae in defectum descendentium masculorum. Potest; edam in comprobationem expendi ra tio illa, quod quando testator, institutórve maioratus vult, quod in descendentibus, qui succes suri sint, concurrant duae qualitates principales, agnationis scilicet, & masculinitatis; si vnus concurrat qui agnationis qualitatem habeat, sed non masculinitatis, quia est foemina; cum altero consanguineo, qui habeat qualitatem masculinitatis, sed non agnationis; in hoc concursu praeferri neces sario debet, qui agnationis qualitatem habet, alteri habend masculinitatis qualitatem duntaxat, & quod eius contemplatione deferatur illi succes sio; quia quando dicta agnationis qualitas exprimitur per testatorem, videtur eam inseparabilem facere a succes sione, & quod fit per dictam qualitatem, ita quod ad eam semper attenditur. Signorolus, in con sil. 1. column. 2. Crauetta, in cons. 202. n. 13. qui latius exornat, atque comprobat. Ex his ergo fundari, & fulciri potest ius foeminae agnatae, vt deficientibus omnibus agnatis ma sculis, ab institutore descendentibus, foemina ipsa agnata praeferri debeat omnibus masculis cognatis, idque maxime, si remotiores sint, & foemina agnata, vltimi pos ses soris respectu proximior; is enim ordo datus videtur, vt si agnatus masculus inueniatur, is praeferatur, quod si nullus existat, foemina agnata proximior praeferatur, prout etiam cum aliis multis Authoriis resoluit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 4. num. 26. Socinus quoque iunior, in cons. 94. n. 10. lib. 1. postquam firmauit, foeminam agnatam prae ferri, sic scripsit: Et hoc nullam habet dubitationem, cum in casu nostro mihi prae supponitur, quod nullus alius de agnatione testatoris reperitur; cum ces set omnis dubitatio, quae es set, vbi cum masculo agnato, licet remotiori, concurreret. Et cum eo transit Simon de Praetis, in cons. 161. num. 40. Pinellus etiam, qui in terminis quae stionis a me excitatae, in commentariis libri secundi, dicto cap. 2. contra foeminam descendentem per lineam masculinam scripsit; attamen quando nullus Masculus agnatus remansit, contrariam opinionem maiorem aequitatem habere, tradidit in l. 3. C. de bonis maternis, num. 29. vers. Et haec opinio, & eum referens Peregrinus de fideicommis sis, articulo 25. num. 47. post medium, in vers. Vel saltem, vbi sic scripsit; Vel saltem in his casibus foe mina agnata non concurret cum cognato, sed in eius defectum. Et repetit num. 51. in vers. Et haec verior est, in haec verba: Et haec verior est, quae etiam ratione demonstratiua probatur: nam statutum non reddit incapacem foeminam, sed masculum ei prae sen, ideóque si masculus nolit, aut non possit es se haeres, aperitur locus foeminae in succes sione. Idcirco testatoris di spositio sic erit interpretanda: consequenter masculus censebitur es se in primo gradu, foemina autem in secando, vti ex pluribus dixi supra, num. 49. Idem Peregrinus in cons. 47. num. 5. lib. 4. vbi defendit, sororem agnatam excludere filios sororis suae in fideicommis sis agnationis, nec dis sentit Pelaez a Mieres dicta q. 6. part. 2. n. 54. Verum enimvero, cum de praedictis sermonem instituerit Prosp. Farinacius nouis sim. Rotae Romanae, anni 1618. decisione 203. num. 7. & 8. contrariam sententiam ex aliis Authoribus probauit, & sequutus etiam est Ludouic. Molin. lib. 3. cap. 5. num. 69. cuius contrarium ego metipse resolui ibi. 2. cap. 2. & foeminam agnatam deficientibus masculis agnatis non admisit. nam cum dixis set num. 2. eius dem decis. 203. part. 2. tom. 1. fol. 219. quod agnatio per foeminas non conseruatur, sed in ipsis finitur, etiam si sint agnatae; & n. 7. quod foemina in fideicommisso facto fauore agnationis succedit, deficientibus masculis, idque ex sententia quorun dam; inquit statim num. 8. contrarium es se verum, & communiter obseruatum, quoties masculi & foeminae discretiue vocantur, aut quoties testator mouetur ratione conseruandae agnationis, & inde concludens, eodem num. 8. sequitur sententiam illam Molinae, praecitato num. 69. & reiicit contrariam, quod foeminae, stante fideicommis so causa conseruandae agnationis, dum viuunt, agnationem conseruant, & post illarum vitam exclusis ipsarum filiis, tanquam cognatis, admittuntur agnati proximiores, si adsunt. Hanc autem partem contra Molinam, ego metipse sustinui, dicto cap. secundo, libro secundo. Vere tamen, adeo communi placito receptam ipsius Molinae resolutionem vidimus, & rationem ab eruditis simo eo viro adductam ita placuis se, vt cum difficultate ab eius dem sententia recedi pos sit, vel altera, quam ibi sustinui, seruari; quamuis nonnulli Recentiores eam sequuti fuerint, vltra relatos supra, & libro secundo, dicto capite secundo, a me commemoratos; prout statim referam eos. Sic sane, licet crebrius Ludouic. ipsius Molinae sententia obtinuerit, attamen articulus difficultatem habet, vti constat ex eisdem referendis statim, Molinae autem sententiam amplexa est Rota Romana, vt per Farinacium, dict. decis. 203. num. 8. cuius verba recensere, atque transcribere placuit hoc loco, quia pro vna, & altera parte multos commemorat, atque ex n. 7. sic scribit: Quibus non obstat, quod ad fideicommis sum veniant foeminae, deficientibus masculis, ex Socin. sen. cons. 227. n. 6. lib. 2. & Socin. iun. cons. 94. n. 10. lib. 1. Ruin. cons. 140. n. 4. & cons. 154. num. 3. lib. 2. Paris cons. 93. num. 16. lib. 3. Gabriele, cons. 132. n. 54. lib. 1. Peregrino, dicto artic. 25. num. 47. versic. Vel saltem. Pedrocha, cons. 12. num. 34. & seqq. & con silio. 40. numer. 345. cum seqq. & Molina, vbi supra cap. 4. num. 10. & seq. Nam foeminae agnatae, etsi nupserunt in aliena familia, dicuntur de agnatione, l. voluntas, vbi Baldus, num. 2. C. de fideicommissis, Socinus senior, dicto consil. 227. num. 5. Zabarella, con sil. num. 2. & seq. Decius, in consilio 287. num. 12. quae dum viuunt. conseruant bona in agnatione; Pari sius, consilio 47. numero 61. 68. & 104. lib. 3. Ias. consil. 142. num. 24. & 25. libro 2. & post ipsarum vitam exclusis earum filiis, siue masculis, siue foeminis, tanquam cognatis, pos sent agnati proximiores, si reperirentur admitti, prout dixit Albert, Brun. de stat. exclud. foemin. propt. mascul. art 6. membro 2. quae st. 3. Quia respondetur, praedicta procedere, & foeminas deficientibus masculis, admitti ad fideicommis sum, quoties masculi, & foemina (prout supra dicitur) discretiue non vocantur, aut quoties testator non mouetur ratione conseruandae agnationis, vt notant Menoch. Mol. Pereg. & alij supra relati; in praedictis namque casibus nullatenus foeminae admis s ae censentur, etiamsi vocationes, & substitutiones fuerint factae per verba quantumcunque collectiua, & apta comprehendere masculos, & foeminas. Nec Molina, in dicto cap. quarto, numero decimo, tenet contrarium; cum potius, in vers. Quod etiam, teneat, quod quando fuit considerata agnationis conseruatio, foeminae non veniunt vocatae etiam deficientibus masculis, & hoc verum, atque ob seruari solitum affirmat, & pro ista sententia in dict. cap. 5. num. 38. adducit quamplures Doct. vltra supra relatos. Nec facit quod in contrarium ponderabatur, quod durante vita foeminae agnatae, durabat conseruatio bonorum in agnatione, & illa defuncta, pos sent proximiores agnati, qui reperirentur succedere, Quia re spons cum eod. Molina, dicto cap. quinto, num. 69. quod verisimilius videtur, testatorem noluis se, admitti ad ipsum fideicommis sum, pro conseruatione agnationis institutum, personam, per quam in posterum agnatio supprimenda es set, & quae finis agnationis futura es set, & cuius descendentes a talis fideicommissi successione excluderentur: quo casu deficientibus masculis, dicendum est, tam ex testatoris voluntate foeminas non admittente, quam ex iuris dispositione, bona apud vltimum masculum, fideicommissi pos ses sionem libera remansis se, ipsumque de illis, tanquam de liberis disponere potuisse. Contrarium tamen in hoc vltimo ex natura primogeniorum, nisi alias institutoris voluntas repugnet, tuetur Mieres, 2. part. quae st 6. n. 42. & vide dominum Ludou. Pegueram, decis. 117. qui id ipsum, quod Mieres tuetur, quamuis eum non referat. In primo autem dubio, Francisc. Molinus de rit. nuptiar. & pact. matrim. lib. 3. q. 24. ex n. 193. vsque ad 200. constanter tuetur Ludou. Molinae sententiam, quod scilicet in vocatione descendentium per lineam masculinam, vel ex linea masculina, foemina non contineatur: & reddit rationum, num. 98. quia licet ex linea sit, sub ipsa tamen linea non continetur: cum sit lineae principium. Et quando agnationis ratio habita fuit, siue agnationem conseruare testator voluit, id ipsum resoluit nouis sime Salzedo de Robles, de reprae sentatione, lib. 1. cap. 12. num. 19. vbi quod foemina a filio descendens, de linea dicitur masculina, prout latius ibi comprobat; attamen quando in ea versamur dispositione, in qua habita fuit ratio conseruandi bona in agnatione, & linea masculina; quod neptis ex filio non admittitur, iuxta sententiam Ludou. Molinae, lib. 3. dicto cap. 5. num. 69. Fachineus quoque, controuers. lib. 11. cap. 25. in vers. Quae tamen conclusio: Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 428. num. 12. Valencuela Velazq. in cons. 40. ex num. 24. vsque ad num. 31. vbi quod vocatio propinquioris consanguinei per lineam masculinam, solum verificatur in masculis agnatis, procedentibus a masculis, iuxta doctrinam Richardi de Malumb. non autem in foeminis, de qua idem iudicandum est, quod de descendentibus ab ea. Et dicendo testator, per lineam masculinam, qualificauit suam dispositionem vocando masculos, quod inducit foeminarum exclusionem, & agnationis conseruandae rationem. Et ideo ed interpretatio facienda, vt primo omnes masculi, etiam remotiores admittantur, & solum ipsis deficientibus foeminae; prout tradiderunt Socinus, & Decianus, quos Valencuela ipse retulit ibi, num. 30. & quod deficientibus masculis ipsis agnatis, succedant foeminae, adnotauit quoque cum. aliis Francisc. Molinus, vbi supra, n. 196. Verum in eisdem terminis excitata quae stione, vtrum scilicet foemina ex masculo dicatur descendere per lineam masculinam, & ad maioratum, aliásque dispositiones, ad quas vocantur descendentes per lineam masculinam, admittatur; relatáque opinione Ludou. Molinae, dict. num. 69. nouis sime omnium Franciscus a Sousa ad l. foeminae, ff. de regul. iur. videndus ex num. 26. cum seqq. fol. 9. scripsit, Ludou. Molinae sententiam probabilem es se sed probabiliorem contrariam, quod scilicet foe mina ad maioratum, emphyteusim, & aliam di spositionem admittatur, ad quam descendentes per lineam masculinam vocantur; eáque excitatur ratione principaliter, quod habilis sit foemina ipsa, & vocata, cum per lineam masculinam de scendat, & ita habeat ius certum de prae senti, sibi competens; quod quidem propter id, quod potest de fututo contingere, non est ei auferendum, iuxta regulam l. non quemadmodum, ff. de iudiciis, praecipue, quia ex eo, quod foemina admittitur ad hanc succes sionem, non sequitur, quod eius descendentes admittuntur; alias sequeretur, quod Clericus, vel senex ex linea masculina descendens, es set excludendus, quia constat, in eis lineam masculinam extingui; quod tamen nemo dixerit (inquit Sousa metipse.) Item foeminae competunt verba, cum sit descendens ex linea masculina, & etiam mens, cum in ea conseruetur agnatio, igitur excludi non debet in proposito. Confirmatur item ea, quia lege duodecim Tabularum, & magis de media Iurisprudentia, etiam in succes sionibus ordinariis, maxime intendebatur conseruatio agnationis, & quod succes sio fieret per descendentes per lineam masculinam; & tamen admittebatur filia, quia scilicet erat agnata, & per lineam masculinam descendens; prout ibidem comprobat; & antea, num. 26. in principio. Sic igitur, & in proposito, quinimo, & a fortiori (inquit idem Author:) nam in illa succes sione, simul atque foemina agnata admittebatur, etiam eidem succedebant eius liberi, vtputa in haereditate matris, ex S. C. Tertulliano, & ita deueniebat succes sio ad agnatos, & cognatos, contra intentionem iuris; secus autem est in casu prae senti, vbi mortua dicta foemina agnata, non est neces se, quod maioratus perueniat ad eius liberos, nec enim maioratus defertur tanquam haereditas, sed ad descendentes per lineam masculinam, iuxta ordinem instituentis, a cuius manu singuli succes sores maioratum accepis se censentur. Denique concludit Sousa ipse, quod pro hac sententia facit l. prima, ff. de iure immunitatis, vbi filia admittitur, cum tamen excludantur descendentes ab ea, vt per Pinellum, quem ibi citat. Nec obstant in contrarium adducta (addit Sou sa idem num. 29. fol. 10.) Ad primum enim respondetur, prout ibi videri poterit. Ad 2. autem, & 3. in haec verba respondet: Secundo dicto satisfacit, quod per foeminam noti impeditur perpetuitas succes sionis Maioratus; succedet enim is, qui secundum Ordinem ab institutore datum, succedere debet, scilicet proximus descendens per lineam masculinam: quo etiam modo respondetur ad tertium: per foeminam enim peruenitur ad id quod institutor voluit; siquidem non est neces se, quod postea succedant eius descendentes, sed is, quem institutor vocat, scilicet proximus de scendens per lineam masculinam; vt in specie, Brunus, vbi supra. Ad vltimum respondetur, valere minime argumentum de vno casu ad alium, cum detur diuersa ratio, vt supra in specie Pinel. d. num. 29. in fine. Subdit statim, num. 30. Sousa idem, ad dictam l. foe minae fol. 10. in fine, & 11. quod haec sententia notabiliter limitanda est, nec procedat, quando con stiterit, institutorem, per lineam masculinam, intellexis se lineam masculorum, prout s aepe contingit; tunc enim foemina excludetur, vt eleganter notauit Gregorius Lopez, in l. secunda, titulo sexto, partita quarta, verbo, linea de parentesco, & in versiculo, Et ista intellige: aut voluis se conseruare agnationem, vt si expres sim foeminas excludat, aut dixerit, quod masculus, in quocunque, etiam remotiori gradu, foeminae proximiori praeferatur: aut si expres serit se maioratum instituere, causa con seruandae agnationis: tunc tamen, memorabiliter idem Author, in eadem, quam antea sustinuit, sententia remanet ad fauorem foeminae; & in hunc modum scribit, sub numero trigesimo tertio. Verum aduertendum est, foeminam ipsam puta filiam vltimi pos ses soris excludi, nullo modo placere potest: siquidem, quamuis foemina sit, tamen agnatam es se constat, §. caeterum, de legitima agnator. succes sion. ac ideo non apparet causa sufficiens, qua adiecta, remoneatur; nec enim ius certum, sibi de prae senti competens, propter id, quod ex post facto potest succedere, auferri debet, cum prae sertim, ea mortua, maioratus, non ad eius de scendentes, sed ad proximum agnatum defenditur, iuxta ordinem succedendi ab instituente datum. Maxime, cum agamus de excludenda foemina, vel in totum, vel propter masculos remotiores, contra ordinarias regulas, & aequitatem naturalem. Statim autem idemmet Sousa, num. 34. id ipsum repetit, & explicat etiam in haec verba: Tertius casus est, quando maioratus instituitur pro descendentibus per lineam masculinam: tunc enim, & foemina, & eius descendentes excludi, tenent Molina, & alij de quibus habetur in dicto §. cae terum; vbi late probatur oppositum es se venus. Cum enim foemina, verbi gratia vltimi pos ses soris filia, sit descendens per lineam masculinam, ius certum de prae senti sibi competens, auferendum non est, iuxta verba, & mentem instituentis; iuxta quae fuit resolutum in casu prae senti. Quod si retenta hac sententia, placet defendere communem sententiam, de qua in dict. casu praecedenti, id fieri potest; prae sertim, constituendo differentiam inter hunc casum; & illum: quia scilicet in hoc casu institutor iubet maioratum discurrere per lineam masculinam, ac ideo non debet fieri transitus a linea masculina pos ses soris. interim dum aliquis ex ea superest; iuxta regulam text. in cap. 1. de natura succes. feud. Cum ergo praedicta foemina sit de linea mas culina vltimi pos ses soris, non potest ad aliam lineam transire successio, imo ad eam foeminam pertinet; secus est in casu praesenti, in quo institutor solum expres sit instituere maioratum gratia conseruandae agnationis: quibus verbis videtur voluis se praeferre illum, per quem melius agnatio conseruetur. Cum ergo per foeminam, quamuis agnata sit, non tam bene, quam per masculum conseruetur agnatio, vt habetur ad dictam ordinationem lib. 2. tit. 35. §. 14. nihil mirum si in d. casu praecedenti as serat communis, agnatum ma sculum etiam remotiorem es se praeferendum agnatae foe minae proximiori: licet secus sit in hoc nostro casu, vt supra resoluitur: haec tamen sententia in hoc nostro casu limitanda est, cum Gregor, in l. 2. tit. 6. partita 4. dicti. verbo. (linea de parentesco) vers. Et ita intelligi. Et hactenus de praedictis Francisci Sous ae annotationibus in proposito, cuius sententiam probauit etiam Antonius Faber (quem non citat) de erroribus pragmaticorum, decad. 28. errore 10. fol. 152. in vers. At finge, vbi inquit, quod vbi concepta fuit substitutio, aut dispositio, de liberis ex linea masculina descendentibus, nepos ex filia, his verbis non continetur; quoniam descendit per lineam foemininam, vt antea latius dixerat; sed in nepte ex filio, aliud sane es se; quia quamuis sit illa foemina, non masculus, negari tamen non potest quin descendat per lineam masculinam; nec proinde, quin verba ei conueniant, ex proprietate loquendi, & citra vllam interpretationem. Filia quidem non est in linea masculina patris sui, hoc sensu, vt per eam linea masculina patris constituatur, sed neptis ex filio est in linea masculina aui, quia linea nunquam incipit ab ea persona, cuius linea es se dicitur, sed a filio, aut filia, fitque linea mas culina per filium, & foemina per filiam: Exempli causa, si de Titij linea masculina tractemus, non a Titio ipso inchoanda erit linea, sed ab ipsius filio, si quem habeat masculum. Ita fiet, vt ipsius filia, si qua sit, non pos sit dici es se in linea, aut ex linea masculina Titij, & tamen in eadem linea masculina Titij sit neptis ex filio, quoniam linea masculina Titij, qui filium habuit, a filio incaepit, nec defecit, nisi in persona neptis, si ponas, Titij filium sine masculis, & sola filia superstite, deces sis se. Sexus enim diuersitas non mutat qualitatem lineae, nisi quantum ad personas vlterioris, gradus, ex inde procreatas: nihil igitur caus ae est, cur non sub appellatione liberorum, per lineam masculinam descendentium, neptis ex filio, perinde ac nepos contineatur. Quod latius, & erudite quidem, atque concludenter, ibidem comprobat. Nec me mouerit (inquit folio 153. in principio,) si quis obiiciat, po sitis in conditione, vel in dispositione, solis liberis, per lineam masculinam descendentibus, videri habitam fuis se rationem agnationis conseruandae, & perpetuandae, quae tamen per neptem ex filio non magis quam per neptem ex filia conseruari, & perpetuari potest. Nam illud primum negandum est, habuis se rationem agnationis conseruandae, illum, qui in conditione, vel dispositione posuit liberos omnes descendentes per lineam masculinam, nulla facta sexus, sed tantum linea differentia; debuerat enim filios masculos, qui ex masculis es sent, vocare, & sub nomine non liberorum, sed masculorum, si id animo agitabat, vt agnatio perpetuaretur, Alioqui errabat, si putabat futurum, vt appellatione liberorum, per lineam masculinam descendentium, neptis ex masculo non contineretur. Deinde, vt maxime cogitauerit de agnatis vocandis, certum est, etiam neptem ex masculo es se agnatam, cum sit de nomine, ac familia patris sui; cur non ergo cum caeteris agnatis admittetur, licet per eam futurum sit, vt bona de nomine exeant, l. cum pater 77. §. cum inter, ff. de legat. 2. Hactenus Anton. Faber, qui & vlterius id ipsum comprobat. Et tria (vt vides) firmis sime tradit. Primum, sub vocatione liberorum, per lineam masculinam descendentium, neptem ex filio contineri; quia negati non potest, quin ipsa descendat per lineam masculinam. Secundum, agnationis conseruandae rationem habitam fuis se, ex simili vocatione, aut verborum conceptione deduci non pos se, nisi alias ratio ipsa agnationis perpetrandae expres sa fuerit, vel masculorum nomen expres sum. Tertium, neptem ipsam ex masculo, siue ex filio, admitti non pos se, vbi ratio eadem agnationis conseruandae expres sa sit: quod si subintellecta, vel ex probatis, & manifestis coniecturis, aliisque in dispositione expres sis, iuridice & congrue deduci valeat; Faber metipse non explicat, nec etiam in terminis Hispanorum primogeniorum, sermonem instituit; sic sane seclusa agnationis expres sione, aut quod ex aliis dictis, vel expres sis, ipsa subintelligi debeat neptis ex filio admitti debebit; vbi vero agnationis ratio habita fuerit, tunc maior difficultas, cum ipsa agnata sit, quamuis finis agnationis, & per eam agnatio ipsa conseruari non valeat; verbum tamen masculorum, aut expres sio agnationis conseruandae deficiat; quibus in terminis procliuior remanet Anton. Faber in eam sententiam, quam dicto cap. 2. lib. 2. defendimus. Philip, autem Paschalis de viribus patriae potestatis, 4. parte, cap. 9. ex num. 49. vsque ad num. 69. fol. mihi 700. & 701. sic distinguit in eodem articulo; quod si vocati sunt simpliciter descendentes ex linea testatoris, absque expres sione qualitatis masculinitatis, tunc indistincte omnes descendentes veniunt, tam masculi, quam foeminae, quod certum est, & conprobatur ibidem, num. 50. & quatuor sequent. si vero vocati sunt descendentes de linea masculina, vel per lineam masculinam; tunc contrarietatem maximam es se inter omnes Scribentes; nonnulli namque foeminas a masculis des cendentes admittunt; alij autem, ita demum eas excludunt, si sub nomine agnationis, vocatae ips ae sint. Alij vero indistincte tenent, quod quando fit mentio de linea masculina, foeminae censentur exclus ae; licet enim de agnatione ips ae sint, ac etiam de sippo domus; negari non potest, quod in eis familia non conseruatur, sed extinguitur, & con sequenter, cum ab ipsa foemina incipiat diuersa linea, nec descendentes eiusdem admitti pos sint; potius credendum est, exclusas fuis se foeminas ip sas, quam admis sas; cui opinioni libentius ipse Paschalis acces sit, vt appparet ibidem, numer. 56. & quatuor seqq. Cum vero vocati sunt masculi de linea testatoris, au tunc filius foeminae ab ipso te statore descendentis comprehendatur, ipse Pas chalis explicatur ex num. 62. vsque ad num. 69. & di stinxit, quod quando expresse sunt vocati descendentes de linea masculina, vel erat in specie contemplata agnationis conseruatio, filius masculus foeminae ab ipso testatore de condentis non comprehendatur, ipse tamen admittatur, quando simpliciter vocantur masculi de linea, & reddit differentiae rationem. Ego autem in omnibus amplector Antonij Fabri obseruationes, atque resolutiones in hoc articulo, praecitata deca. 28. errore 10. per totum, & de his hactenus. ADDITIO. MVltis ab hinc diebus, post peractum, & ab solutum caput istud, ad manus meas peruenerunt Senatus Dolani decisiones, authore Ioanne Griuello; & is quidem, decis. 108. in terminis excitauit quae stionem praedictam, vtrum nati, & concepti post conditionis euentum admittantur ad succes sionem fideicommis si conditionalis, ita vt excludant eos, qui iam admis si fuerunt, vel saltem cum eis concurrant; & breuiter, & absque vlla dis putatione quae stionem absoluit, dicens in hac quae stione resolutum fuis se in Senatu, quod aut aperte constat, testatorem voluis se vocare non tantum natos, sed & nascituros, post conditionis euentum, aut non constat: Primo casu inquit, quod cum in conditionibus & fideicommis sis primum locum obtineat voluntas testatoris, multi volunt eos es se admittendos; ita vt cum caeteris iam admis sis concurrat; vel si sint proximiores, eos excludant; & refert ita voluis se Bald. Castrensem, Ruinum, Rolandum, Hippolyt. Riminald. Ludou. Molinam, & Pet. Surdum, & hic sane casus (vt supra ego metipse consideraui) omnino certus est. Nec vllam habet dubitandi rationem. Secundo vero, quando de voluntate non constat, firmat, verba es se referenda ad tempus mortis, vt qui non sint in rerum natura, tempore cedentis fideicommis si, non admittantur; idque ex communi illa ratione, toties repetita supra, ne sequatur absurdum, quod dominium stet in suspenso, & in aere, a tempore cedentis fideicommis si, vsque ad tempus natiuitatis eorum, qui postmodum nati fuere; nam nullus interim verus es set, & certus dominus fideicommis si: At dominia rerum lex non facile patitur es se in sus penso, §. 1. Instit. de vsucap. sicuti nec defunctorum voluntates, ex dicta l. finali, in fine, ff. commun. praed. & numero 6. profitetur, cum hac opinione transiuis sie Senatum, & veriorem visam fuis se; quicquid contrarium dixerint Romanus, Ruinus, & Rolandus, & Fachineus, quos ibi commemorat; vere tamen resolutio haec accipienda, intelligendaque erit, iuxta resolutiones, atque distinctiones latius adductas supra, an scilicet versemur in simplici, & mere conditionali dispositione; an in pura, an etiam ea concurrant, de quibus latius supra. Nouis sime etiam Marius Giurba, decis. Siciliae 76. post alios multos Authores quos citat, in dubium excitat, an ius retractus competat consanguineo nato, aut concepto post venditionem, & proximitas quo tempore inspicienda sit; & in casu alienationis rerum fideicommis si, vnum tantum verbum dicit sub numer. 4. provt ibi videri poterit: vide etiam nouis sime Farinacium, Rotae Romanae nouis simarum, decis. 73. num. 3. prima parte, tomo primo, vbi duntaxat obiter dixit, bona prohibita alienari, si alienata fuerint, reuocari non pos se ab his, qui non erant nati tempore alienationis: quod maiori indiget explicatione, vt vides; & decis. 155. eiusdem partis, & tomi, vbi an feudum, quod ad foeminam transiuit, propter defectum masculorum, ad masculum postmodum natum reuertatur? in quo dumtaxat duas opiniones contrarias commemorat, nec vllo modo articulum explicat, provt etiam ibi videbis: vide etiam Gaspar. Anton. Thesaur, forens. lib. 3. quae st. 84. qui nonnulla in proposito enuntiat, nihil tamen firmum, aut omnino certum resoluit. Francis. Molinum de ritu nupt. & pact. matrim. lib. 3. quae st. 17. Ioan. Anton. Bellonium in cons. 72. num. 51. & 52. vbi quod qui non est natus tempore aduenientis conditionis fideicommis si, licet postea nascatur, non excludit admis sum; & quod fideicommis sum, ad quod plures collectiue vocantur sub conditione, defertur his tantum, qui sunt in rerum natura tempore aduenientis conditionis; non etiam his, qui postea nascuntur; & citat permultos ita tenentes. Eundem quoque Marium Giurbam, supra relatum, alio in loco, ad consuetudines scilicet Senatus Mes sanensis, cap. 1. glo. 4. parte 1. numer. 106. vbi post alios multos, quod proximior ad reuocandum alienationem admittatur, quamuis tempore alienationis natus non es set, quando fideicommis sum perpetuum est; & ad perpetuam bonorum conseruationem in familia. Vide denique Costam de retrotractione, cap. 8. casu 17. Fachineum lib. 4. cap. 88. vide etiam D. Martam de succes s. legali, 1. par. q. 22. artic. 3. ex num. 18. pagina 488. Robles de Salcedo de reprae sentat. lib. 2. capite 2. # 92 CAPVT XCII. Masculorum vocatio sola, absque aliis coniecturis, an sufficiat ad prae sumendum, quod maioratus institutor, considerauerit agnationis rationem? & de contrariis sententiis, atque coniecturis in eo articulo, & latius infra, ex cap. 129. cum. seqq. Agnatio etiam, an tunc demum conseruata dicatur, quando foemina semper excluditur, & nullo casu admittitur, de quo etiam in dict. cap. 129. cum seqq. an vero, simul stare pos sit, quod disponens agnationem conseruare voluerit, & foeminas nihilominus aliquando vocauerit, siue etiam ad certos gradus, & personas, agnationem restrinxerit; atque ita, an in vna, & eadem dispositione, respectu quorundam dari, & considerari pos sit agnatio, aliorum vero respectu non: vbi adducitur communis, & recepta Scribentium sententia, quae distinxit, indefinite, & absolute aliquando agnationem conseruari ; aliquando vero eam restringi, atque limitari ad certos gradus, vel personas, & pro maiori explicatione, quinque casus principales di stinguendos, atque constituendos, duxit Author; quibus absolute, & distincte magis, quam antea es set, articulus explicatus manebit Rursus; an foeminae, deficientibus omnibus masculis admittantur ad maioratum, a quo ips ae exclus ae sunt. Cum etiam in defectum masculorum vocantur, an succedant foeminae propinquiores grauanti, vel grauato, siue maioratus institutori, an vltimo pos ses sori; & de as sumpto illo Castrensis, in consil. 198. libro secundo. Socini quoque senioris, & Cornei contrarietate & communi illa Interpretum distinctione, de qua per Ludouic. Casanate in consilio 23. ex numer. 6. & vide supra, cap. 91. ex num. 69. cum seqq. Filiorum quoque appellatione, an, & quando nepotes comprehendantur, & veniant, de quo supra, hoc eodem tractatu capite 66. ex numero 26. cum sequent. Denique, filiae maiores, aut filia maior, si in defectum filiorum, & descendentium masculorum vocentur, adiecto pronomine, meum, tuum, suum, hoc est, succeda mi hija mayor, & ipsa filia ante delatam succes sionem, & masculo pos ses sore maioratus viuente, decedat, qui absque liberis masculis postmodum moriatur, quis in succes sione praeferri debeat, an filia, vel soror vltimi pos ses soris, cuius pater etiam in maioratu succes sit; an filia, defunctae institutoris, filius, vel filia, de quo noue inquiritur, & fundamenta nonnulla expenduntur in fauorem descendentium ex masculo vltimo pos ses sore; atque ex prae sumpta voluntate institutoris ces sare reprae sentationem in hoc casu, contenditur; Ibidem etiam, an soror vltimi maioratus pos ses soris, seu frater, dicatur ex linea eius, ex qua ille fuit. SVMMARIVM. -  1 Agnationis conseruandae ratio, & foeminarum proximioris lineae, & gradus, propter masculos remotiores exclusio, ex quibus coniecturis inducatur, néc ne, & de materia eius articuli, remis siue. -  2 Masculorum vocatio sola absque aliis coniecturis, an sufficiat, ad prae sumendum, quod disponens agnationem considerauerit; & de contrariis Scribentium sententiis in proposito. -  3 Agnatio tunc demum conseruata censetur, quando foemina semper excluditur, & nullo casu admittitur; idque ex sententia quamplurimorum; quae exornatur, provt hic videbitur. -  4 Contra vero ex sententia aliorum, qui admittunt simul stare pos se, quod testator, maioratúsve in stitutor agnationem conseruare voluerit, & foe minas nihilominus, aut foeminam, eiusque des cendentes aliquo casu vocauerit. Nec es se nouum, quod foeminas in vno casu admittat statutum, vel testator, & in aliis personis ex sua familia agnationem conseruet. Atque respectu quorundam detur, & consideretur agnatio, aliorúmve respectu nec dari, nec considerari potuerit. -  5 Et ibidem Ludou. Molinae, duobus in locis placita explicata; & statim numero 7. -  6 Probata etiam communis sententia, atque distinctio, quo limitatae, & restrictae, indefinitae etiam, siue absolutae agnationis differentiam constituit; sed dilucide magis, quam antea es set, enucleata; & latius infra, num. 11. vbi quinque casus principales distinguntur, atque constituuntur, provt ibi videbis. -  7 Et pro sententia communi Ludou. Molina duobus in locis ponderatur, & vide supra, num. 5. -  8 Iacobus Menochius, pro eadem resolutione expenditur. -  9 Petri Surdi, quatuor in locis singularia & notanda verba proferuntur pro sententia, & distinctione communi, quod aliquando agnationis ratio indefinite, & generaliter consideratur; aliquando vero limitate & restricte, provt latius hic. -  10 Ludou. Casanate in idem placitum, nonnullis in locis obseruationes, & verba expenduntur, quibus communis distinctio probatur. -  11 Author vero ero exacta, & dilucida ipsius dis ceptationis explicatione, quinque casus principales distinxit, quibus articulus praefatus indefinitae, & limitatae agnationis, absolute, & di stincte magis, quam antea es set, explicatus manebit. Et ibidem Primus traditur casus. -  12 Foeminae, omnibus masculis deficientibus, an admittatur ad maioratum, a quo foeminae sunt exclus ae, & agnatio conseruata absolute. -  13 Secundus casus in eodem proposito adducitur, & Pelaez a Mieres locus expenditur. -  14 Tertius casus in eodem dubio recensetur. -  15 Quartus proponitur casus pro explicatione ipsius articuli. -  16 Quintus denique & vltimus casus ponderatur. -  17 Foeminis in defectum masculorum vocatis, an succedant foeminae propinquiores grauanti, vel grauato, siue maioratus institutori, an vltimo pos ses sori. Et de contrarietate, siue varietate Interpretum in proposito: de qua vide etiam omnino cap. 91. ex numer. 69. & 71. cum seqq. -  18 Ludouici quoque Casanate, in ipso articulo resolutionem, quae tribus casibus distinctis, subsi stit. Et in duobus eundem, Author sequitur, in altero vero latius insistit, provt hic videbitur. -  19 Filia, aut filiae, cum adiecto pronomine meum, tuum, aut suum, ad successionem maioratus, deficientibus omnibus masculis descendentibus inuitantur, de quibus filiabus testator, institutorve maioratus sensis se videatur; & num. seq. & maxime num. 30. -  20 Filij vel filiae appellatione, quamuis in materia primogeniorum, vtpote perpetua, & tractum succes siuum habente, etiam nepotes, & caeteris descendentes contineantur, & veniant. -  21 Et hoc procedat, etiam si testator, institutórve maioratus vtatur verbo, filio, in singulari. -  22 Id tamen intelligi debet, atque locum obtinet, cum agitur de conseruanda perpetuitate maioratus, & ne extinguatur; secus vero, quando agitur de excludendo filio institutoris, propter nepotem, aut alium descendentem; cum in filio conseruari pos sit, provt latius hic. -  23 Filij appellatione nepos venit, non quidem ex proprietate sermonis, sed per interpretationem, aut ex coniecturis, cum verisimilis, & prae sumpta mens testatoris ita suadet. -  24 Affectio, & dilectio maior habetur ad iam natos, & cognitos, quam ad eos, qui nec nati sunt nec cogniti. -  25 Pater plus diligit proprias filias, quam neptes, vel alias descendentes, quantuncunque ex filiis masculis proueniant. -  26 Quia filia est in primo gradu, neptis autem in vlteriori. -  27 Et ideo in casu dubio filij iam nati & cogniti, non debent excludi a nepotibus incognitis, & minus dilectus, nisi peculiaris aliqua ratio, aut voluntatis coniectura contrarium suadeat. -  28 Filij appellatione nepos non venit, quando dis ponens fecit mentionem filij non simpliciter, sed cum aliqua qualitate restrictiua ad filios primi gradus; siue, quae nepotibus non conueniat. -  29 Qualitas nominis determinans verbum dispositionem limitat, & restringit, adeo vt non sit locus dispositioni, nisi qualitas concurrat. -  30 Exornatur resolutio tradita supra, numer. 19. -  31 Filiorum appellatione nepotes non veniunt, quando testator discretiue loquutus est de filiis, & de nepotibus. Vel quando extant filius & nepos, quia dispositio potest verificari secundum sermonis proprietatem. -  32 Et quando concurrunt duo, quorum alteri dispo sitio proprie conuenit, alteri autem per exten sionem, aut interpretationem; is praefertur, cui propria conuenit. -  33 Lineae, & gradus, & proximitatis respectu vltimi pos ses soris, regulas ordinarias in primogeniorum successione, & materia, & alias quas cunque, ex voluntate disponentis ces sare & locum non obtinere, vbi institutor maioratus aliter voluit. -  34 Foeminis, siue filiabus, aut filiabus maioribus, in defectum masculorum omnium vocatis indefinite & simpliciter, de quibus disponens in dubio sensis se videatur, & de explicatione articuli propositi supra, numer. 17. quando in dubio versamur, & indefinita oratio apposita est, & numer. seqq. -  35 Lineae, & gradus & proximitatis praerogatiuam, in maioratuum succes sione primum locum obtinere, & seruandam es se regulariter; quod exornatur. -  36 Filiorum appellatio in maioratuum successione vsque in infinitum protenditur, propter naturam, & perpetuitatem eorum. -  37 Filiorum appellatione nepotes veniunt in his dis positionibus, quae in incertum, ac futurum euentum conferuntur. -  38 Et quando materia est successiua, & perpetua, & quae tractum successiuum sui natura habet, vt in primogeniis, & vinculis perpetuis. -  39 Et quando dispositio est fauorabilis, & non agitur de inducendo nouo grauamine; sed solum declarari intenditur, quis in vocatione, aut sub stitutione comprehendatur. -  40 Vel quando substitutio facta est a communi filiorum ascendente. -  41 Et vbicumque testator talis es set, cui nepotes cum liberis es sent succes suri. -  42 Et vbi eadem, & multo fortius, si maior militaret ratio in nepotibus, quam in filiis. -  43 Ac denique, quando aliquid durum, absurdum, vel irrationabile sequeretur, si nepotes non venirent. -  44 Filiorum appellatione venire nepotes in primogeniorum succes sione, etiam si adiectum sit pronomen pos ses siuum meum tuum & suum, vel filius, filiave maior tantum in singulari vocetur. -  45 Filius maior, & filius primogenitus, idem sunt, vt linea primogenita censeatur semper vocata, quocunque eorum nomine institutor vtatur. -  46 Eorum omnium, de quibus actum est supra, ex num. 17. summa, & resolutio proponitur, & eadem retinetur, atque probatur, quae antea placuit sententia. Peregrini locus expenditur, & verba eiusdem commemorantur. L. cum pater, §. haereditatem, ff. de legat. 2. decisio quoque ponderatur. Et Tiberij Deciani, & aliorum ratio praecipua pro filiabus, aut foeminis, disponenti, siue grauanti propinquioribus, diluitur. -  47 Fideicommis sa, & primogeniturae Galliae, & Italiae, & aliarum regionum valde differunt a primogeniis Hispaniae, & de illis ad maioratus horum Regnorum non recte infertur. -  48 Resolutiones traditas supra ex numer. 17. cum seqq. procedere non modo respectu filiarum, & descendentium foeminarum vltimi pos ses soris maioratus; sed etiam respectu sororis eiusdem, & num. seqq. -  49 Fratrum quilibet licet propriam lineam constituat; attamen frater, & soror vltimi pos ses soris maioratus, dicuntur es se in linea fratris, contentiue scilicet, non effectiue, prout latius hic. -  50 Frater videtur eadem per sona cum fratre, quia fere alter dicitur. -  51 Linea recta primogenitorum semper censetur vocata in maioratus successione in infinitum. -  52 Linea illius, qui semel ius primogeniturae acqui siuit, caeteris praeferenda est nec alius admittendus, donec deficiant omnes, qui ex illa proces serint. -  53 Frater, vel soror, quod non dicatur de linea fratris, ex sententia quorundam, quae explicatur. -  54 Et Ludou. Molinae locus expenditur, quo sororis vltimi maioratus pos ses soris ius cum iure filiae eiusdem aequiparatur. -  55 In maioratus succes sione lineae recta debet semper succedi, vt nec succes sio retrocedat, neque de vna linea ad aliam transitus fiat. -  56 Linea vltimi pos ses soris maioratus consideranda primum est, vt illi, qui ex ea procedunt, cae teris praeferantur. -  57 Foeminae, aut filiae maiores, demonstratiue, & non restrictiue vocatae censentur, cum in defectum masculorum vocantur. -  58 Filiae maiores, aut filia maior, si in defectum filiorum, & descendentium masculorum vocantur, adiecto pronomine, meum, tuum, suum, hoc, est, suceda mi hija mayor, & ipsa filia ante delatam succes sionem, & masculo pos ses sore maioratus viuente, decedat, qui absque liberis masculis postea moriatur; quis in succes sione praeferri debeat, an filia, vel soror vltimi pos ses soris, an filiae defunctae filius, vel filia. Denique, noue inquiritur, & fundamenta nonnulla expenduntur in fauorem descendentis ex mas culo, vltimo maioratus pos ses sore. -  59 Et Gregorij Lopez locus duplex in proposito declaratur. -  60 Praedilecta aliqua persona; videntur quoque praedilecti eius descendentes; quod declaratur. PRo dilucida & distincta huiusce cap. [sect. 1] explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, me in commentariis controuersiarum iuris, libro secundo, capite quarto, per totum, ex profes so suscepis se tractatum, atque explicationem as sidui admodum, & controuersi illius articuli, an scilicet, & quando maioratus institutor agnationis conseruandae rationem habuis se videatur, siue ex quibus coniecturis, & prae sumptionibus agnationis ratio, & foeminarum proximioris lineae, & gradus, propter masculos remotiores exclusio inducatur, inductáve censeatur, tametsi ea expres sa non fuerit. Hoc etiam Ipso de. coniecturis vltimarum voluntatum tractacu, lib. 4. cap. 56. numero finali, nonnulla scripsis se, atque obseruas se pro enucleatione, atque interpretatione Regiae pragmaticae, qua noue, atque in fauorem foeminarum introductum est, ne aliter ips ae a succes sione maioratus excludantur, exclus aeve censeantur, quam si expres sa, & literalis adfuerit exclusio, idque futurorum negotiorum, non praeteritorum respectu, prout latius ibidem adnotaui. Supra quoque cap. 91. huiusce libri, numer. 96. tetigi aliam quae stionem, num. scilicet, quando agnati masculi perpetuo vocantur, Ipsis deficientibus descendentibus inquam, foeminae agnatae admitti debeant, & omnibus masculis cognatis praeferri, de quo etiam late, lib. 2. cap. 2. ego. metipse egi. Addo nunc de eadem materia, cap. 4. lib. 2. exclusiua videlicet foeminarum proximioris lineae, & gradus propter masculos remotiores, & conseruationis agnationis tractatu, vltra eos Authores, quos ipsomet cap. 4. longa serie commemoraui, videndos alios, quos postmodum inueni, & perlegi; Ioannem Parladorium, post sesquicenturiam, quae st. 1. per totam. Pet. Surd. in cons. 443. ex numer 39. lib. 3. & in cons. 475. lib. 4. & in cons. 564. eod. libro. Anton. Thesaurum, forensium lib. 2. quae st. 12. & 64. Francisc. Molinum de ritu nuptiar. lib. 3. cap. 24. Iosephum de Rusticis ad l. cum auus, lib. 3. cap. 10. & lib. 6. cap. 10. And. Fachineum in cons. 35. lib. 1. & Ludo. Casanate in cons. 4. ex numer. 204. vsque ad num. 235. & in cons. 15. ex num. 38. & in cons. 38. ex num. 63. cum multis seqq. & in cons. 50. ex numer. 15. cum seqq. & in cons. 23. ex num. 1. vsque ad numer. 6. & nouis sime omnium Marium Giurbam, decis. Siciliae 32. per totam, & alios quoque retuli infra, cap. 117. num. 32. Addo etiam, eodem cap. 4. lib. 2. numer. 78. & quinque seqq. constanter me defendis se Ludou. Molinae sententiam, & resolutionem, quod[sect. 2] scilicet verbum masculos, sui natura, absque vlla ratione conseruandae agnationis, expres sa, vel subintellecta, exclusiuum sit faeminarum; atque ita, quod masculinitatis expres sio praebeat coniecturam, vt prospectum sit agnationi; ad quod subtiliter ponderaui textum, in §. caeterum, Institut. de legit. agnat. succes sion. prout ibidem, numero 81. & 82. & idcirco, quod si maioratus institutor simpliciter & absolute masculos vocauerit, nec de foemina in aliqua parte dispositionis meminerit, quamuis rationem conseruandae agnationis non expes serit; ex hoc solum agnationem conseruare voluis se videatur, foeminásque propter masculos remotiores excludere. Et addidi numer 83. quod masculinitatis qualitas reiterata, aut in pluribus substitutionibus repetita, ostendit euidenter, atque indubitanter agnationi fuis se prospectum. Et hactenus ibidem Nunc vero an maduer to, eiusdem opinionis me es se, eamque existimare veris simam; quamuis alij plures Authores profiteantur, ex masculorum vocatione sola, non praecise rationem conseruandae agnationis considerandam es se; imo plures alias as signari pos se, vt constat ex eisdem Authoribus, antea relatis, & ibidem a me traditis; atque ita cum Ipsa masculorum vocatione, alias simul coniecturas requirunt, provt Pet. Surdus, cum aliis Authoribus requirere videtur in locis relatis numero praecedenti. Et reiteratae, repetitaeque masculinitatis coniecturam praedictam admittunt, de qua ego ipse, dicto numero 83. Caeterum ex sola masculorum vocatione, absque aliis adminiculis, siue coniecturis, rationem conseruandae agnationis praecisam deducunt vltra relatos a me, dicto cap. 4. lib. 2. num. 78. Rolandus in in cons. 82. numer. 34. volumin. 3. Peguera decis. 100. inter ciuiles, numer. 18. Peregrinus, vltra locum relatum, praedicto numero 78. de fideicommis sis, articulo 25. numer. 26. & articulo 14. num. 28. & 39. & in cons. 58. num. 6. libro 1. Fachineus dicto cons. 35. numer. 8. libro primo. Franciscus Sousa ad l. foeminae, ff. de regul. iur. num. 35. & 47. Iosephus de Rusticis ad l. cum auus, libro quarto, capite 2. ex num. 14. vsque ad num. 30. fol. 526. qui firmiter as serit, ex mas culorum expres sa vocatione, etsi rationem conseruandae agnationis testator expresse non adiecerit, censeri voluis se agnationem conseruare, atque foe minas propter masculos remotiores excludere, & hanc es se firmis simam coniecturam, & indubitate magis procedere in succes sionibus perpetuis, suie tractum succes siuum habentibus, provt in vinculis, & maioratibus; Pet. Surdus in cons. 316. numer. 9. libro tertio, & in consil. 443. numer. 16. eod. lib. 3. qui explicat ibidem, numer. 38. in versiculo, Et licet aliqui velint: & num. 39. dicens, id procedere ex magis communi sententia, quando masculi sunt dispositiue vocati; secus tamen, quando solum sunt in conditione positi. Ipse tamen subdit, quod in testamentis, & hominum dispositionibus non solet admittere, nisi cum masculorum vocatione, aliis simul concurrentibus: & in cons. 475. numer. 18. libro 4. & vide Ludou. Casanate, dict. consilio quarto, ex numer. 228. vsque ad num. 235. & in cons. 15. num. 38. & 39. & in cons. 38. ex numer. 63. cum seqq. atque ex num. 75. vsque ad num. 82. & num. 88. vsque ad num. 95. vide etiam in cons. 50. num. 33. & seqq. vbi Ludou. Molinae placitis, & resolutionibus adhaerere magis videtur, licet in superioribus con siliis, cum eius sententia non remaneat, sed alias coniecturas vltra requirat; ibi autem solam masculorum vocationem sufficere, & in primogeniis sententiam Molinae veram agnoscit. Quam tamen ipsam sententiam Molina idem explicat eodem libro tertio, capite quinto, praecitato numer. 29. in fine, in haec verba: Quod tamen intelli[sect. 3] gendum erit, quando semper maioratus institutor mas culos ad eiusdem successionem, simpliciter, & absolute inuitauit, nec foeminam in aliqua parte maioratus admisit; provt latius infra isto cap. septima conclusione dicemus. Et statim ipsamet conclusione septima, numer. 50. in hunc modum scribit: Septima conclu sio, quod quoties in aliqua parte, seu clausula primogenij, vocantur foeminae, etiam si pluries in eo primogenio masculi vocati fuerint, in eo non censetur habita agnationis ratio sed solum praelatio masculis tributa, itavt in eorum defectum, foeminae eiusdem gradus succedant; quod dixit Baldus in consilio 473. libro quinto, vbi inquit, tunc censeri agnationem conseruatam, quando foemina semper excluditur, & nullo casu admittitur; & quod tunc quicunque agnatus, quantumcunque remotus, foeminam propinquiorem excludet. Id ipsum etiam notat Alexand. cons. 115. numero decimo, libro secundo, vbi inquit, non censeri habitam rationem agnationis, vbi foemina in aliquae parte dispositionis vocata inuenitur. Et citat Socinum vtrumque, Decium, Gozadinum, Curtium iun. Crauetam, & alios ita tenentes, & concludit in hunc modum: Quod est satis singulare ad hoc, vt in hoc casu non pos sit ratione conseruandae agnationis, de casu ad casum primogenium extendi, cum ex huiusmodi dispositione, non foeminarum exclusio, sed solum masculorum prae latio, & praedilectio comprehendatur; sicque vidimus haec pluries ad foeminarum admissionem in forensibus controuersiis adduci. Idque verum est, quamuis inter ipsos masculos, qui foeminis praeferuntur, & illorum res pectu non dubitandum sit, quin foeminae exclus ae censeantur. Hactenus Ludou. Ipse Molina, qui edam voluit id ipsum aperté, libro primo, cap. 5. num. 36. & tenuerunt quamplures relati per Surdum, in cons. 316. numer. 3. lib. 3. Pet. Anton. de Petra de fideicommis sis, quae stione 9. numer. 19. Peregrinus, artic. 25. num. 26. Ponte de potestate Proregis, titulo 9. de successione mulierum, num. 27. vbi inquit, quod cum masculi non sunt indefinite vocati, nec foeminae perpetuo exclus ae, nulla censetur habita agnationis ratio; & cum Menochio, Mantica, Craueta, Hieronym. Gabriele, Anto. Gabriele, Deciano, Hondedeo, Pedrocha, & aliis, nouis sime Marius Giurba, decisione Siciliae 32. num. 15. & 20. & cum Molina, & ab eo relatis, Mantica etiam, Ioanne Gutierrez, Peregrino, Praetis, Gabriele, Velazq. Auend. Deciano, Menochio, Hondedeo, & Pedrocha; ita quoque ego metipse annotaui, atque scriptum reliqui, sed amplius non declaraui, in commentariis controuersiarum libri secundi, capite quarto, num. 178. Addo nunc, eiusdem quoque sententiae, & resolutionis fuis se Magonium, decisione Lucensi 7. num. 16. Socinum senior. Couar. Gozadinum, Calcanum, Socin. iun. & Tobiam Nonium, cum quibus, & caeteris is a me relatis, dicto numer. 178. sic etiam annotauit Ludouic. Casanate, in consilio quarto, ex num. 205. vsque ad num. 212. vbi ex sententia quamplurimorum tradidit, quod ex sola vocatione foeminarum, alio non apparente, omnes agnationis coniecturae destruuntur; provt tenent permulti commemorati ibi, dicto num. 205. Et addit, quod ex vocatione masculorum descendentium ex foeminis, non censetur considerata agnatio, sed solum personalis masculinitatis qualitas: quia (vt subdit num. 206.) per foeminas non solum non con seruatur, imo destruitur agnatio, quia sunt finis agnationis paternae, & agnationis aliena principium, provt tenent Authores, quos ibi tetulit. Vnde substitutis agnatis, vel agnatione, neque foe minae, neque descendentes ex eis admittentur, vt ibidem etiam, num. 207. & data agnationis ratione, verba, quae poterant masculos, & foeminas continere, masculos includunt, & foeminas excludunt, vt etiam ibi, num. 208. & descendentium masculorum appellatione (data agnationis ratione) descendentes ex foeminis non veniunt, qui alias venirent, provt etiam ibi, num. 209. & sequent. in effectu concludens, agnationem conseruatam non videri, vbi foeminarum adest substitutio, & vocatio: & id ipsum repetit idem Casanate in consil. 23. numero quarto, & in consilio trigesimo octauo, numer. 69. & 70. & numero nonagesimo, & tribus sequent. vbi dicto numero nonagesimo, sic scripsit: Secundo respondeo, masculinitatis qualitatem ad inducendam agnationis rationem, solum es se considerabilem, vbi masculi ex masculis simpliciter, & absolute vocantur, & foeminae praecise, & omni casu excluduntur. Secus autem, vbi in aliquibus casibus masculi tantum vocantur, in aliquibus autem foeminae, vel descendentes ex foeminis, vel cognati admittuntur; tunc enim ratio praedilectionis, ac praelationis masculorum (ob solam qualitatem masculinitatis) potius considerari potest, quam ratio conseruationis agnationis, ob qualitatem agnationis: Et citat Curtium, Decium, Socinum iun. Marcarium Cephalum, Bottam, Puteum, & Molinam; vt probet, quod quoties in aliqua parte, seu clau sula primogenij vocantur foeminae, etiam si pluries in eo primogenio masculi vocati fuerint, in eo non censetur habita agnationis ratio, sed solum praelatio masculis tributa, ita vt in defectum masculi succedant foeminae eiusdem gradus, & lineae: repetit quoque idem as sumptum in cons. 50. numero 29. 30. & 31. Econtrario tamen, quod haec duo simul stare pos sint, nec in se repugnantiam, aut contradictio[sect. 4] nem contineant, quod scilicet per testatorem, maioratúsve institutorem agnationis ratio considerata fuerit, eámque conseruare intenderit, & foeminas nihilominus, aut aliquam foeminam, eiúsque descendentes, aliquo casu vocauerit: nec es se nouum, quod foeminas in vno casu admittat statutum, lex, vel testator, & in aliis personis ex sua familia agnationem consideret; atque ita respectu quorundam detur, & consideretur agnatio, aliorum vero respectu nec dari, nec considerari, nec minus conseruari potuerit; non obscure prae sentit idem Molina, libro primo, capite quinto, numero trigesi[sect. 5] mo septimo, vbi admittit expresse, agnationis rationem haberi pos se, habitamque censeri inter aliquas personas, inter alias vero non; nec inde excludi agnationis rationem, & conseruationem, quod restricta ipsa fuerit ad certas personas, vel gradus, in aliis vero non habita, nec considerata, provt inferius dicetur: atque ita non excludit agnationis consideratione m, atque conseruationem ex eo, quod foemina, seu masculus ab eo descendens, aut alia persona ad succes sionem inuitetur, cui agnationis ius conuenire non valeat. Quod etiam ipsemet Molin. clare quoque admisit libro tertio, dicto capite quinto, numero quinquagesimo, in fine, in versiculo, Ex quibus: nam cum retulis set Ancharani sententiam, quam & Florianus, Baldus, Angelus, Corneus, Socinus, Gratus, Ruinus, Antonius Gabriel, & Gregorius Lopez, ibi relati, sequuntur, scilicet non ideo ces sare agnationis con seruandae rationem, quod testator in aliqua parte foeminam, seu masculum cognatum ad eius succes sionem vocauerit; inquit statim, vel eam opinionem falsam es se, vti deprehenditur ex his, quae ipse antea dixerat eodem numer. quinquagesimo, vel es se intelligendam vno ex duobus modis; Primo, quando ratio conseruandae agnationis a testatore expres sa fuit; non autem, quando illam volumus ex vocatione masculorum deducere; tunc namque illam deducere non pos sumus, quando in aliqua parte cognatus vocatus fuit. Secundo, quod censeatur considerata ratio agnationis quoad solas personas vocatas, non autem vt ex earum vocatione pos simus eam dispositionem ex ratione considerationis agnationis extendere ad alios nun vocatos. Sicque intelligendum es se text. in capite primo, de eo qui sibi, & haeredibus suis: restringendo illum ad solos masculos vocatos, si de illo ad primogeniorum materiam arguamus, hactenus Ludouicus Molina. Circa cuius obseruationem, & placitum primum praedictum, in versiculo, Primo, quando ratio; animaduertendum ego duxi, Ancharani, & sequacium sententiam veram es se, siue ratio conseruandae agnationis a testatore expres sa fuerit, siue illam velimus ex masculorum vocatione deducere; tunc namque, licet illam deducere non pos simus absolute & generaliter, quando in aliqua parte dispositionis cognatus vocatus fuit, limitare tamen, & res pectu eorum, in quibus qualitas masculinitatis expres sa est, licet agnationis considerationis ratio expresse habita non fuerit, recte, & iuridicé deducemus; nec ex eo, quod in aliqua parte cognatus vocatus fuerit, desinet agnationis ratio, siue expres sa, siue tacita, suum effectum operari, eorum res pectu, quibus agnatio ipsa conuenit, & quorum ratione agnatio ipsa considerata censetur; quod si non es set verum, atque ita praecise fatendum; nec stare pos set eiusdem Ludouic. Molinae resolutio, quam ipse tradidit libro primo, dicto capite quinto, numero trigesimo septimo, cum tamen eo loci aperte senserit id ipsum, quod contendimus; dum dixit, agnationis rationem, non indefinite prolatam, siue ex masculorum vocatione subintellectam, restringendam es se ad personas, in quibus expres sa est, vel quibus conuenire valet, nec ad alias extendendam es se. Ecce vbi prae stantis simus, atque eruditis simus is Author non excludit agnationis rationem ex eo, quod restricta fuerit ad certas personas, & aliis conuenire non pos sit. Rursus nec stare pos set sententia eiusdem Molinae, quod masculorum vocatio sola absque aliis coniecturis, agnationis conseruationis coniecturam inducit; quod si hoc verum est, (provt verum profitetur Molina) non debet differentia fieri, an ipsa agnationis ratio expres sa fuerit, an subintellecta ex masculorum vocatione, vt respectu earum personarum, quae specificatae fuerint, aut quibus agnationis ipsa ratio conueniat, cen seatur agnatio ipsa considerata. Quod statim agnos cere videtur Molina idem, dicto numero quinquage simo, capite quinto, libri 3. in versic. Secundo quod: Non enim negat, agnationis rationem procedere pos se, sed eam non extendi, sed restringi as serit, provt supra retuli, & expresse tradidit eodem capite quinto, numero 18. & 19. & 20. Et id ipsum, quod scilicet respectu aliquorum considerari, & dari potuerit agnatio, respectu vero aliorum considerata non sit; nec es se nouum, agnationis considerationis rationem restringi ad certos gradus, vel personas, & in aliis non considerari; tenuerunt permulti Authores, quos adducit Petrus Surdus in consilio 443. numer. 42. & tribus seqq. libro tertio & in consil. 475. numero 16. & 19. & 20. libro quarto, cuius verba, inferius commemorabuntur, idem Surdus, in cons. 316. num. 13. vers. Et quamuis testator; & num. 14. & duobus seqq. lib. 3. cuius etiam verba ad literam commemorabuntur statim. Eiusdem quoque sententiae fuere permulti illi iuris Interpretes, quos studio, & diligentia conges sit, & rem hanc optime percepit, atque explicauit Ludouic. Casanate, in cons. 4. ex numero 217. vs que ad numerum 223. & in consilio 38. ex numero 82. vsque ad numerum 86. & dicto cons. quarto, numero 217. retulit pro hac ipsa resolutione Alexand. Socinum, Rubeum, Gozadinum, Purpuratum, Hippolyt. Riminaldum, Hondedeum, Petram, Corneum, Beretam, Vegium, Peregrinum, Menochium, Pedrocham, Decianum, Raudensem, Rolandum, Albanum, Ruinum, Cephalum, Manticam , Thomadoccium, Tobi. Nonium, Alciatum, Crauetam, Socinum iun. Caualcanum. Velazq. Auendanum, & Surdum ipsum, non tamen in locis relatis sed in consilio 448. numero 13. libro tertio, & adiicit ipse Casanate, numero 218. non es se inconueniens, vt tes tator in vna parte dispositionis, non in alia velit agnationem conseruare; sicuti Ruinus, Socinus iunior, Menochius, & Pedrocha, quos ibidem refert, notarunt. Et id ipsum repetit in consilio 38. numero 82. & duobus seqq. Idem quoque, quod scilicet agnationis ratio procedere, & considerari pos sit in aliquibus personis, aut gradibus specificatis, & non in aliis; adnotarunt, tradiderúntque Antonius Thesaurus, decis. Pedemontana 118. numero decimo. Andr. Fachineus in consilio 35. numero quinto, & conueniunt quamplures, quos cum ipso Molina ego metipse recensui in commentariis, lib. 2. d. cap. 4. numer. 128. qui statuum, agnationis conseruandae rationem attendendam non es se, nisi in gradibus, aut personis, in quibus expres sa est, nec vltra extendi; quasi supponentes pro certo, non es se inconueniens, nec etiam nouum, quod in aliquibus personis, & gradibus exprimi, atque conseruari valeat agnatio, in aliis vero non; nec ideo, in personis, casibus, aut gradibus expres sis desinat considerari, atque conseruari agnatio metip sa; quod etiam optime considerauit Alciatus, in cons. 15. num. 8. in vers. Praeterea extat. lib. 6. dicens, quod de iure bene compatiuntur haec duo, quod testator voluerit agnationem conseruare respectu aliquorum graduum, aut personarum, non vero respectu aliorum, circa quas aequalem affectionem non habet, vel alia diuersáque ratione excitatur. Caualcanus etiam, decisione 18. numero tertio, parte 3. Francis. Molinus de ritu nuptiarum, lib. tertio, capite vigesimoquarto, ex num. 116. & 128. & 133. & sequent. Ex his sane communis deducitur resolutio, ex[sect. 6] vocatione foeminarum in aliqua patre dispositionis, institutionísve maioratus, dici non pos se, quod dispositio ipsa in nulla parte, siue in nullo gradu dicatur agnationis; vere namque quoad gradus, & personas specificatas agnationis, ratio manebit; terminate tamen, & limitate quoad personas ip sas, & gradus, ita vt vltra non extendatur; atque ita ex vocatione foeminarum non impeditur, nec subuertitur agnationis ratio antea considerata; sicuti eleganter adnotarunt, atque probarunt quamplurimi Authores, de quibus ex relatione Menochij, Petri Surdi, Ludou. Casanate, & aliorum, statim constabit. Et inter alios Rubeus, Mazolus, & Hieronym. Gabr. prout eos expendit Surdus ipse, de quo inferius: Gratus, in responso 111. num. 16. in vers Secundo prae suppono, lib. 2. vbi ait, quod si paterfamilias non simpliciter considerauit agnationem, sed eam restrinxit ad fauorem descendentium masculorum, vocando post eos filias, fuit prudens eius consilium conseruandi agnationem, tantum in suos descendentes masculos, & eorum fauorem, non vero quo ad transuersales, in quo casu indubitanter in descendentibus tantum est consideranda agnatio, & non in transuersalibus, secundum ipsum, num. 36. Et idem in terminis firmauit Craueta in cons. 130. numer. 6. & 9. Curtius iunior in consilio 113. numero 14. versic. Quiasatis nobis est: Socinus iunior in cons. 6. In causa Thomae. numer. 20. versic. Vel suis: volumine primo, vbi dicit, quod si statutum excludens foeminas, eas excludat simpliciter, & indefinite, voluit fauere agnationi; hoc est, omnibus agnatis, qui coniunguntur per lineam transuersalem patris, & aui; si vero praefiniret terminate, non operabitur vltra eius terminos. Itaque admittenda, & probanda est communis opinio, & distinctio, quae limitatae, & re strictae, indefinitae etiam, siue absolutae agnationis considerationis rationem constituit; & idcirco, si institutor maioratus indistincte ad eius succes sionem masculos omnes ex sua familia inuitauerit, nec foeminas admiserit, maioratus ipse erit per petuae, & absolutae agnationis (qui foeminis aliquo casu vocatis, perpetuae agnationis es se non potest) sed si masculis tantum descendentibus vocatis, aut agnationis ratione ad certos gradus, & personas restricta, foeminas post eos vocauerit, & prudenti illo consilio (de quo per Gratum supra) vtatur, tunc equidem adhuc maioratus agnationis manebit, dicíque debebit; restrictus tamen, & limitatus ad eas personas; ita vt eis extinctis amplius agnatio conseruari, considerarive non pos sit; sicuti ex Mazolo, & Hieronymo Gabriele, optime perpendit Surdus, dicto consilio 475. numero vigesimo, libro 4. cum etiam in defectum omnium masculorum ex sua familia, foeminas institutor ad succes sionem vocauerit, dici quoque vere debebit, institutorem metipsum infinite, & absolute agnationi prospexis se, eámque conseruare voluis se; foe minas tamen omnibus masculis deficientibus, velut neces sitate cogente, vocas se, vt perpetuitati maioratus, & memoriae suae, atque familiae splendori consuleret, ne in vltimo agnato maioratus finiretur, & bona libera remanerent: sicuti cum iudicio annotauit Gregorius Lopez in l. tertia, titulo decimo tertio, partita sexta, glos sa secunda, verbo, mugeres: quae stione quarta, versiculo, Secundo praemittendum. Mieres etiam, secunda parte, quae stione sexta, numero sexagesimo quinto, de quo infra: & quidem pro hac communi sententia, & recepta Interpretum distinctione, infinitas pos sem Scribentium auctoritates expendere, quas ideo sciens, consultóque praetermitto, quod penes Menochium, Surdum, Casanate, Marium Giurbam, & Peregrinum videri pos sint; eorundem tamen verba, hoc loco recensere, & ad literam transcribere, ideo non modo opportunum, sed etiam conueniens, & neces sarium visum est, quod vel hoc duntaxat, cap. praelecto, & annotato. alibi quaerendi, atque huiusce veritatis indagandae labor excusetur, & superiores doctrinae ex ipsorum Authorum scriptis, & resolutionibus comprobentur omnino: vt etiam ca sus nonnulli, quos inferius duxi considerandos, atque constituendos, dilucide magis appareant, & euidentius comprobati remaneant. In primis ergo, pro ipsa doctrina, & distinctio[sect. 7] ne praefata; expendi, ponderarique debet Ludou. ipse Molina, qui quamuis lib. 1. d. cap. 5. numer. 36. & lib. 3. cap. 5. num. 29. in fine, & num. 50. in principio, aliter videatur contendis se, atque agnationis con siderationis rationem exclusis se, vbicunque foeminarum mentio facta fuerit, ips aeque vocentur; id tamen semper intellexit ad modum praedictum, & cum distinctione limitatae, & restrictae, indefinitae etiam, & absolutae agnationis; vt scilicet indefinita dicatur, & generaliter accipiatur, cum foe minae numquam vocantur; quando vero ips ae vocatae fuerint post masculos, siue aliquas personas, aut gradus, quibus agnationis ratio conuenire valet, tunc etiam agnationis ratio habita, consideratáque dicatur, restricta tamen, & limitata ad gradus, & personas expres sas, vt vltra non extendatur, finitisque gradibus, & personis eisdem finiatur; sic sane eodem cap. 5. lib. 1. numero 37. & cap. 5. num. 50. in fin. lib. 3. satis aperte id agnouit, & tradidit idemmet Molina, & in eum sensum (licet non ita clare, & expresse) Molinam expendit Petrus Surdus, in cons. 343. numer. 42. lib. 3. & in consilio 475. numer. 20. ad finem, lib. 4. Francis. Molinus, lib. 3. cap. 24. ex num. 133. & 136. & 128. & 117. vbi vide. Menochius etiam eiusdem sententiae fuis se vi[sect. 8] detur, siue ita non obscure prae sentire, quamuis non sic aperte distinxerit, & explicauerit, vt dixi: is namque libro quarto, prae sumptione 88. numer. 19. is namque libro quarto, prae sumptione 88. numero 10. &. 20. dubitauit principaliter, de agnatione qui dicantur, & quando testator vult bona sua con seruari debere in agnatione, qui comprehendantur; & inquit distinguendos es se tres casus, Primus quorum est, quando fit mentio agnationis, habito respectu, & relatione ad personam testatoris, vt si testator dixit, conseruentur in mea agnatione: & hoc casu proprie continentur transuersales agnati, vt puta frater ipsius testatoris, vel fratris filij, vel reliqui. Est ratio, quia non potest proprie intelligi de filiis, nepotibus, & aliis, ab Ipso testatore descendentibus, cum ij relatione habita adipsum testatorem, non dicantur agnati, sed descendentes. Et hoc casu loquuntur Laur. de Pinu, Decianus, & Cardinalis Mantica, prout ibi referuntur. Secundus est casus, quando testator vocauit agnationem, habita relatione, & respectu ad personam filiorum suorum, vt si dixit, conseruentur bona in agnatione filiorum meorum: hoc casu intelligitur proprie de filiis, & descendentibus, qui inter se dicuntur agnati, l. penultima, ff. vnde legitimi, & latius atque singulariter comprobat aliis iuribus, prout ibi videri potest. Tertius est casus, quando testator simpliciter & absolute vocauit agnationem, vt si dixit, bona conseruentur in agnatione. Hoc sane casu intelligitur, tam de propria ipsius testatoris, id est de transuersalibus, quam de illa filiorum, & hoc casu es se intelligendum Ancharanum, prout ibidem annotauit. Hactenus Menochij casus, & resolutiones, qui (vt vides) in versiculo, Secundus est casus, tractauit de agnatione non perpetua, siue indefinita, & absoluta, sed de limitata, & restricta ad filios, & descendentes te statoris, qui inter se dicuntur agnati: in versiculo, vero Tertius est casus, egit de agnatione indefinita & absoluta, tam respectu filiorum, & descendentium, quam transuersalium, vt in principio In stitut de legit. agnat. tutela: & in principio Institut. de legit. agnat. successione. Petrus autem Surdus singulariter admodum,[sect. 9] & apertius rem ipsam explicauit quatuor in locis, quibus aliorum sententia, & placita mature perpendit; & congerendi, atque referendi ea, quo labor excusetur, verba eiusdem Authoris, hoc loco recensere, visum est conueniens, vt supra dixi: is itaque Author egregie se in proposito habuit; & in consilio 316. numero decimo tertio, ex versic. Et quamuis testator, & numero decimo quarto, libro tertio, sic scripsit: Et quamuis testator in defectum masculorum vocauerit foeminas, non tamen per hoc negari potest, quin suae agnationi prospicere voluerit, quia donec extabunt masculi ex Alexand. filio, voluit eos succedere, & excludere foeminas, atque ita suam agnationem voluit in suis descendentibus conseruare; ces sante autem sua linea masculina, tunc foeminas a se, & filiis descendentibus, praetulit fratribus. Bene verum est, quod non prospexit ad vniuersam agnationem, sed solum ad suam lineam: & non est mirum, nec nouum, quod in vno casu statutum admittat foeminas, & in aliis agnationem consideret, vt optime declarat Socinus iunior in consilio vigesimo tertio, numero 35. volumine primo, vbi fortius loquitur, quando foeminae fuerunt in dispositione, primo loco vocatae. Sed magis proprie idem Socin. iun. in cons. 158. num. 42. in 2. vol. vbi dicit, quod etsi te stator foeminas admittat, deficientibus masculis de scendentibus, per hoc non tollitur, quin inter descendentes voluerit agnationem conseruare: & repetit in consilio 116. numero 10. volum. 3. & quod ratio agnationis habita sit, quando foemina substituuntur in defectum masculorum; tenuit Rubeus, consilio 22. nu mer. 10. & clarius in consil. 35. numero 4. Tiraquell, alios citans de iure primogen. quae st. 13. num. 10. vbi vult, quod substituendo foeminas, masculis vocatis non excludatur filia testatoris propter nepotem mas culum ex filia haeredis; quia tunc ces sat agnationis ratio, quae a testatore prae sumitur considerata: Et pulchre Hieronym. Gabr. in cons. 116. numer. 13. volumine 2. vbi ait, quod censetur habita agnationis ratio, quando masculi descendentes sunt vocati, licet substitutae sint foeminae, post extinctos omnes masculos. Ancharanus cons. 359. Bald. consil. 68. inter consilia Angeli, & idem Angel. consil. 69. Corn. cons. 11. num. 10. vol. 1. Socin. cons. 81. num. 12. volumine quarto. Socinus iun. consilio 25. num. 37. libro primo. Gab. comm. opinion. libro 6. titulo de statutis, conclus. 6. numero 1. vbi allegat Ruinum, & Gratum Bene verum est, quod testator voluit foeminas excludi propter agnatos a se descendentes, non propter transuersales: sed hoc non impedit, quin dicatur, agnationem inter descendentes consideras se; dicimus enim, rationem agnationis attendi in casibus expressis, non in aliis. Imola in l. si vero; §. de viro, circa finem, ff. sol. mat. Decius in l. prima, num. 3. C. de succes sor. edict. & in cons. 315. colum. 2. multos alios citat Molina de primogen. Hi spanor. lib. 3. cap. 5. num. 20. Cephalus Cons. 521. numer. 31. Sim. de Praet. lib. 3. interpret. 3. dubitat. 1. solut. 11. num. 71. Menoch. cons. 243. numero 52. & consilio 274. num. 26. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 6. tit. 15. numer. 6. atque ita, quando agnatio est considerata, non extenditur; ergo infertur, quod potest considerari agnatio in aliquibus casibus, & in fauorem aliquorum, & in aliis, vel in fauorem aliorum non considerari. Et sane, quae alia potuit considerari ratio, quare testator inter suos descendentes vocauerit masculos successiue in infinitum, & foeminas excluserit; nisi quia decus familiae respexit, quod autem proprias filias excluderet propter fratres, hoc non erat neces sarium, nisi quando voluis set agnationem con seruare, non solum inter descendentes, sed etiam inter collaterales. Et quod in vna substitutione facta de mas culis, fuerit considerata agnatio, in alia vero non, quando agitur de foeminarum descendentibus, admittit, & probat Cardinalis Mantica, dicto libro 8. tit. 18. num. 17. & num. 63. & loquitur in casu, quando testator vocauit proprias filias, deficientibus omnibus masculis. Hactenus Petri Surdi verba, quae egregiam, & notandam equidem prae stant resolutionem in proposito. Ipse quoque Surdus in cons. 443. num. 41. in vers. porro ex eo quod testator, & numer. 42. eod. lib. 3. in hunc modum reliquit scriptum: Porro ex eo quod testator in aliquo casu foeminas vocauerit, non minus videtur voluis se suam conseruare agnationem, quia vocatio foeminarum aliquo in casu facta, non tollit rationem conseruandae agnationis, quae fuit expresse adiecta; declarat Molina, d. lib. 3. cap. 5. numer. 50. vers. Primo quando circa finem. Et inferius statim in haec verba: Respondeo, quod testator potuit, & voluit agnationem conseruare in omnibus, prae terquam in aliquibus casibus; & ideo licet aliquo casu foeminas vocauerit, non tamen ideo dici potest, quod agnationis fauorem non considerauerit, potuit enim, & voluit considerare in omnibus aliis. Et citat quamplures sic tenentes; & addit Crauetam, & Greg. Lop. in idem placitum, quod scilicet, etsi agnatio non sit considerata eo casu, cum foeminae sunt vocatae, est tamen considerata in aliis casibus, & iterum ibi: Respondeo, quod satis est, testatorem voluis se conseruare agnationem inter suos descendentes; quamuis enim agnatio generaliter sumpta, includat etiam collaterales, quia intelliguntur non solum effectiue, sed etiam contentiue, vt post Salicet: Ruinum, & alios, docet Cardinalis Mantica, lib. 8. tit. 12. num. 12. vbi disputat, an in dubio, vocata agnatione, veniant collaterales, &c. Idem etiam Surd. in cons. 475. ex num. 14. in fin. vers. Remouetur quoque, & quatuor seqq. lib. 4. in eodem placito remansit, & num. 19. & 20. sic, atque egregie scriptum reliquit: Ratio autem, quae in contrarium allegatur, non videri vocatam agnationem, quia foeminae sunt inuitatae aliquo casu, non solum secundum supra dicta destruitur; sed imo retorquetur: quia foeminae inuitantur, deficientibus masculis id quod facit prae sumi, quod fuerit considerata agnatio; & procederet ea ratio, si dum supersunt masculi, aliquo casu es sent vocatae foeminae, sed quando foeminae sunt post masculos vocatae, & extantibus ipsis semper exclus ae, non impediunt, quominus fuerit considerata agnatio, donec masculi extant: ita declarat Rubeus, in cons. 22. n. 10. & clarius caeteris declarat Mazol. in cons. 6. n. 9. vers. & respondendo formaliter: vbi dicit, quod foeminae vocatae post extinctam agnationem, non tollunt, quin fuerit considerata agnatio, donec aliquis extat de agnatione; licet post finitam, & extinctam agnationem, non possit considerari agnatio. Hoc etiam placuit Gabr. in cons. 116. n. 13. in 2. volum. vbi ita resoluit hoc ipsum motiuum: distinguenda itaque sunt tempora; Vnum donec viuunt agnati, & tunc considerata, conseruatáque dicitur agnatio. Alterum est, illis deficientibus, & eueniente tali casu, in foeminarum successione, non habetur ratio agnationis. Sic etiam e contra, quando in principio vocatae sunt foeminae, & post eas masculi, tali casu, defectis foeminis, videtur considerata agnatio respectu masculorum, post foeminas vocatorum, vt post Socin. sen. concludit Socin. iun. in cons. 23. numero 36. & seqq. volum. primo, & in con silio 116. numero 10. volumine 3. quinimo multi volunt id verum es se, etiam quando, donec extant mas culi, aliquo casu vocantur foeminae; vt voluerunt Gratus, & Ruinus, in locis citatis a Gabriele, qui eos sequitur, commun. opinion, lib. 6. titul. de statutis, conclus. 7. numer. 2. quod admittit etiam Molina lib. 3. cap. 5. num. 50. Denique ipse Surdus, decis. 66. numer. 21. in vers. Quod vero dictum est, & numero 22. vbi etiam multum ad propositum, & superioribus conueniens; sic scripsit: Quod vero dictum est, agnationem a te statore minime fuis se consideratam, quia post filiorum mortem sine filiis, vocauit proprias filias, non obsistit; quia sat est, quod agnationem considerauerit quo ad suos descendentes; & inconueniens non est, quod testator non respexerit ad vniuersam agnationem. Et citat quamplures Authores sic tenentes, & dicentes, quod quando dispositio excludit foeminas propter masculos existentes in certo quodam gradu, vult nihilominus, attendendam es se rationem agnationis, vsque ad illum gradum. Et concludit in hunc modum, Ex eo autem; quod filias vocauerit, deficientibus omnibus suis filiis, non infertur, quin suam agnationem quoad descendentes voluerit conseruare; imo hoc argumentum retorquetur, &c. Superioribus autem Petri Surdi resolutionibus[sect. 10] conuenit omnino Ludou. Casanate in consilio 4. ex numero 217. folio 75. vsque ad numerum 224. vbi in haec verba scripsit: Septimo, nam quamuis fateamur, voluis se agnationem conseruare; constat tamen, non voluis se eam conseruare simpliciter, absolute, & omni casu; sed tantum in certis casibus, sub certis conditionibus, & in certis personis. Quia neque fideicommis sum perpetuum absolute conscripsit, neque rationem agnationis expressit, nec vniuersaliter, seu simpliciter, & absolute considerauit, sed particulariter in certis casibus, certis personis, & sub certis conditionibus substitutiones disposuit, Quae inquam pluribus substi tutionis partibus potuerunt deficere. Quia vinculum pluribus caducitatibus, & defectibus subiectum reperitur. Inde, quamuis ratio agnationis conseruandae potens sit ad inducendum substitutiones, & fideicommis sa ex vi comprehensionis, quando simpliciter & absolute ratio conseruandae agnationis exprimitur, vel consideratur: tamen, quando non simpliciter, & ab solute, sed certis tantum in casibus, & personis reperitur expres sa, vel certis tantum in casibus, & personis reperitur contemplata: tunc ea generalis ratio agnationis conseruandae restringitur, & limitatur secundum substitutiones praecedentes, & in casibus formaliter expres sis, ad illosque debet restringi, & coarctari, non ad alios casus, aliásve personas extendi. Ad quod citat Author metipse infinitos iuris Interpretes; & concludit, non es se inconueniens, vt testator in vna parte dispositionis, non in alia velit familiam conseruare, & agnationem con siderare; prout d. numer. 217. & tribus seqq. & subdit numer. 221. in hunc modum: Est enim di stinguendum, an testator simpliciter, & absolute maioratum, vel substitutionem causa conseruandae agnationis instituit; an vero rationem agnationis certis personis, seu gradibus adiecit, seu illa tacite per coniecturas eliciatur ex substitutione in certis casibus, personis, & conditionibus facta. Nam quidquid procedat in primo casu, tamen in secundo conseruatio agnationis ad casus expres sos, & ad per sonas nominatas restringitur, ad aliosque casus, vel personas extendi nequit; l. quae conditio, ff. de condit. & demonst. Imola, Molina, & Auendanus, & Raudensis, &c. Prout ibidem, & duobus numeris seqq. & id ipsum repetit in consil. 38. numer. 82. & quinque seqq. & numer. 97. vbi singulariter, atque in hunc modum inquit: Sed respondeo, hoc fundamentum parui faciendum es se; nam ea clausula non ponitur simpliciter, & absolute per viam regulae, ita quod ad omnes gradus, & personas referatur; sed ea clausula post lineam tertio geniti, vel quarto geniti adiicitur ad comprehendendum quoscunque alios filios masculos, quos testatores habere sperabant, & filiabus in primo gradu existentibus, praeferebant. Quo casu non censentur masculi semper vocati, neque foe minae semper exclus ae; ita voluit Gregor. Lop. in l. 3. tit. 8. part. 6. in glos. verbo, mugeres, vers. Sed quid si foemina, vbi distinguit, an exclusio fiat in aliqua clausula, de per se absolute posita, & tunc referri debeat ad omnes gradus, & ad omnes vocationes: An vero exclusio foeminarum fiat intra certum capitulum alicuius gradus, seu vocationis; & ad solum illud referatur, & non ad alias vocationes, seu sub stitutiones: & ita etiam loquitur Molina, d. numer. 62. Et hactenus de sententiis, atque resolutionibus praedictorum, & distinctione huiusce materiae, quam non ita digerit, & nimis absolute loquitur Ioann. Gutierr. in consil. 13. num. 23. & 33. nec etiam Farinac, nouissimarum Rotae Romanae, decis. 203. secundae partis, tom. 1. fol. 217. & decis. 217. fol. 236. & decis. 282. fol. 311. & decis. 354. fol. 390. & decis. 432. ead. part. 2. & tomo 1. Francisc. Molinus de ritu nuptiar. lib. 3. d. c. 24. ex n. 133. & seqq. & n. 72. & seqq. Ego vero, eorundemmet Authorum, & fere omnium, qui hactenus in proposito scripse[sect. 11] runt, & obseruationibus, & traditionibus, originaliter, & attente perlectis (vt moris habeo) nonnullos casus distinguendos, atque constituendos duxi, quibus articulus metipse, distincte magis, & dilucide admodum explicatus manebit; nam licet Interpretes metipsi distinguendum agnouerint, prout hactenus adnotaui, an indefinite; & absolute agnatio considerata fuerit, an vero limitate & restricte, nec ideo agnationis conseruationis rationem ces sare statuerint, quod ad certas personas. vel gradus restricta fuerit, siue quod foe minae aliquo casu, siue generaliter in defectum masculorum vocentur; non tamen ad eum modum casus separant, nec distinguunt. Sit itaque primus casus, quando testator, maioratúsve institutor, generaliter & absolute, siue indefinite, & per viam regulae generalis, maioratum causa conseruandae agnationis instituit, aut in perpetuum masculos ad succes sionem eius inuitauit, nec vnquam foeminas admisit: tunc quidem ista dicetur propria & vera, & absoluta agnationis conseruatio; quia in nulla parte de foeminis disposuit testator, nec earum mentionem fecit: & de hac loquebatur, sermonémque instituit Ludouic. Molina, libro tertio, dicto capite quinto, numero 50. in principio, & in eius terminis, & peculiari natura, atque significatione existens, dixit, quod agnationis ratio, habita consideratáque dicitur, quando masculi perpetuó ad succes sionem vocantur, & foeminae nunquam admittuntur, quia si aliquando admittantur, vel quia ratio ipsa con seruandae agnationis generalis non fuit, nec indefinita, siue ad certos gradus, aut personas, specifice restricta, tunc nec potest dici simplex, aut indefinita agnationis conseruatio, nec etiam perpetuo durare: & in eo sensu, maturo equidem iudicio, & erudite (prout adsolet) idemmet Molina se habuit praecitato numero 50. in principio. Iuridice etiam, & recte alij quamplures, qui eum sequuntur, vnanimiter statuerunt (prout eos commemoraui supra, numero tertio,) non tamen excludunt, quin etiam agnationis ratio subsistat, considerarique valeat; quamuis ea limitata, restrictáque fuerit, vel aliquo casu, aut generaliter in defectum masculorum descendentium foeminae vocatae, prout supra annotaui ex Petro Surdo, & aliis; & casibus sequentibus dicetur; & notauit Molinus, dict. c. 24. n. 131. & 3. sequent. & n. 147. & seqq. Et in his terminis recte excitatur dubium il[sect. 12] lud, an scilicet foeminae, omnibus masculis deficientibus, admittantur ad maioratum, a quo foe minae sunt exclus ae, & agnatio conseruata absolute, quo in dubio Pelaez a Mieres de maioratu 1. part. quae st. 2. num. 16. latius secunda parte, quae st. 6. num 42. per totum, in ea opinione fuit, vt existimaret, quod si quis faciat maioratum, & omnino a succes sione excludat foeminas in perpetuum, si nullus tamen masculus supersit ex generatione te statoris, sed foemina tantum; quod ea iuxta veri similem, & prae sumptam voluntatem institutoris, naturam etiam, & finem primogeniorum, eorúmque perpetuitatem succedere debeat; prout latius, ipsomet num. 42. fundauit, & mihi veris simum, atque menti institutoris admodum conueniens videtur: Contrarium autem; vt libera remaneant bona in vltimo pos ses sore, omnino repugnans; prout etiam annotaui cap. praecedenti, sub num. 69. in fine; & ibidem dixi videndum D. Ludouic. Pegueram, decisionem 117. qui id ipsum quod Mieres tuetur, quamuis eum non referat: & addidi sententiam contrariam (nisi alias institutoris voluntas adsit) Farinacij, nouis simar. anni 1618. Rotae Romanae, decis. 203. num. 7. & 8. mihi non placere, nec aliis forsan placituram, vt bona libera remanere in vltimo masculo maioratus pos ses sore, maioratúmque finiri, & suae familia; memoriam, & con seruationem finiri, institutor voluerit; sed potius manere, atque conseruari, saltem in foeminis, si in masculis non pos sit, quia omnes deficiant, nisi aliud expresse statuerit: prout etiam voluit Gregor. Lopez in l. 3. titulo 13. partita 6. verbo, mugeres, quae stione quarta, in versic. Quid autem, si conditor maioriae. Et quidem in hoc primo casu vere loquuntur Molina, dict. num. 50. cap. 5. & Pelaez a Mieres, dict. quae st. 6. num. 42. & foeminam masculúmque ex foemina admitti ad succes sionem, etiam vbi agnationis ratio fuerit expres sa per testatorem, si masculi omnes agnati deficiant, Ruin. scripsit in cons. 154. num. tertio, libro secundo: & respondit, stante statuto, foeminarum exclusiuo, non censeri eas exclusas, cum tempore purificati fideicommis si, masculi non reperiuntur. Cephal. etiam in cons. 252. num. 23. libro secundo. Mantica lib. 8. tit. 12. num. 7. Surdus in fortioribus terminis, etiam quando agnationis ratio habita fuit, decis. 84. & in cons. 308. num. 9. lib. 3. refert & sequitur Francisc. Molinus, de ritu nuptiar. & pact. matrim. lib. 3. cap. 24. num. 216. & idem probabit antea, num. 196. Valencuela etiam Velazquez in cons. 40. numer. 30. Ex his credimus, Ioseph. Sese, decis. 308. num. 9. & 10. & 11. folio 292. in fine, & 293. dum inquirit, an foeminae perpetuo exclus ae censeantur a succes sione, etiam masculis deficientibus; & quatuor conclusiones conficit, in 2. & 3. & 4. recte quidem se habuis se, & iuridice, & vere loquutum, prout ibi videri potest. In prima autem, dum statuit, quod vbicunque masculi simpliciter vocantur, vel contemplatur agnatio, perpetuo remanent exclus ae foeminae, etiam masculis omnibus deficientibus, deceptum quidem, vbi testator, maioratúsve institutor, etiam deficientibus masculis, & omni casu, & tempore, eas non excluserit; cum enim maioratus succes sio, sui natura perpetua es se debeat; potius credendum est, eas temporaliter, & dum masculi extant, exclusas, vt maioratus perpetuo duret, vbi aliud cautum non est, & ita facile exprimi pos set; quam eas perpetuo fuis se exclusas, cum ea interpretatione, & maioratus, & institutoris memoria perimeretur; quod ab eius prae sumpta voluntate, & prudentis hominis desiderio, multum abhorret. Secundus casus sit, quando institutor maiora[sect. 13] tus ipse, agnationem perpetuo considerauit, atque conseruare intendit, siue masculos omnes agnatos, tam descendentes, quam transuersales in perpetuum vocauit, foeminásque propter masculos, etiam remotioris lineae, & gradus exclusit; quia non simus in maioratu facto ex facultate legum huius Regni, in quo seruari debet ordo & forma l. 27. Tauri, quo ad tertiam partem bonorum, ex qua vinculum, aut maioratus perpetuus fiat; atque ita masculi transuersales foeminis de scendentibus praeferri non pos sint; sed in maioratu facto ex Regia facultate, in quo foeminas excludi pos se, alio cap. diximus, 4. scilicet lib. 2. & per Molinam lib. 3. cap. 4. & 5. Mieres, 2. part. quae st 6. cum infinitis aliis, ibi relatis, & supra hoc eodem tractatu, lib. 4. cap. 36. In casu itaque proponitur quae stio, quo indefinite, & absolute, dum extant masculi, tam descendentes, quam transuersales, foeminae excluduntur, siue in nulla parte dispositionis, earum mentio sit; attamen in defectum eorum omnium masculorum, foeminae Ips ae ad succes sionem inuitantur (in quo iste casus a praecedenti differt; quia in illo, tametsi intelligeremus, agnationem perpetuo conseruatam, atque con sideratam; nunquam tamen, nec etiam in defectum masculorum omnium, foeminae vocantur, earúmve mentio fit: hic autem ab ipso in stitutore, eo casu ad succes sionem admittuntur.) Tunc quidem foeminarum post extinctam agna tionem omnem substitutio, & vocatio non tollit, quin fuerit considerata, perpetuóque conseruata agnatio, eáque vere, & proprie agnationis conseruationis ratio sit, donec aliquis extat de agnatione, cum in defectum omnium masculorum, vocationis foeminarum expres sio non debeat id alterare; quod tacita, atque ex prae sumpta mente in stitutoris subintellecta, prout supra sequutus placitum Pelaez a Mieres notaui, alterare non potest; post extinctam tamen, & finitam agnationem, omnibúsque masculis deficientibus, non poterit amplius agnatio conseruari; sed antea mero iure subsistit, atque perpetuo conseruata dicitur, ex quo masculi omnes, tam descendentes, quam transuersales vocantur, ac si in eorum omnium defectum, foeminae non vocarentur; foeminae autem non ex voluntate institutoris maioratus libera, aut mera, sed neces sitate potius, & in defectum masculorum vocantur, idque, vt perpetuitati, & memoriae institutoris, atque familiae consulatur, nec in vltimo agnato maioratus finiatur, & bona libera remaneant; sicuti ex Gregor. Lop. placito adnotaui supra, num. 6. atque ita apparet, maioratus institutorem ipsum, quantum pos sibile fuit, perpetuae agnationis conseruationi prospexis se, foeminas autem, eo solum respectu, ne maioratus finiretur, vocas se; quod quidem non tollit, quin agnationis ratio habita, considerataque fuerit absolute, & quod vere & proprie existat, ac si foeminarum vocatio non interuenis set, idque dum agnati durauerint; eis namque extinctis, & agnationis conseruatio, & ratio finiatur; quemadmodum , & neces sario finiri debebit altero casu, praecedenti scilicet, quando perpetuo masculi vocantur, & foeminae mentio nunquam sit; atque in hunc modum obtinent, accipiendae que sunt Interpretum sententiae, & resolutiones illae, quas egregie adduxit, ponderauitque Petrus Surdus dicto cons. 316. num. 13. & 14. & dicto cons. 443. num. 42. lib. 3. & voluit aperte Marius Giurba nouis sime, dicta decis. Siciliae 32. num. 19. dum dixit: Ex his ces sat. prima, quam probauimus coniectura: nam procederet, si foeminas tantum vltimo in gradu substituis set testator. Qui tamen Petrum Surdum non citat in dictis consiliis, sed duntaxat, decisionem eius dem 66. num. 23. voluerunt etiam non obscure cae teri commemorati supra, num. 4. & Francisc. Molinus, in locis relatis supra, Molina autem, lib. 3. dicto cap. 5. num. 29. in fine, & num. 50. in principio, huiusce casus resolutioni non contradicit, imo as sentiret absque dubio, si eum ita prae oculis habuis set, aut in his terminis proposuis set: cum fateatur agnationis rationem, tunc habitam dici, quando mas culi semper vocantur, & foeminae nunquam admittuntur; hic namque, nunquam etiam admittuntur, dum masculi omnes indistincte, tam des cendentes, quam transuersales agnati extant, sed post eos omnes extinctos ex neces sitate magis, vt dixi, quam ex mera voluntare vocantur. Et vel eo fortius, quod ita quoque Molina idem vellet, suadetur, quod etiam in fortioribus terminis, agnationis rationem non excluserit, sed potius eam considerauerit; quando agnatio scilicet ipsa ad certos gradus, & personas certas duntaxat restricta fuerit, prout supra ponderaui. Et vere in eisdem terminis istius casus loquitur Mieres, de maioratu, parte secunda, dicta quae stione sexta, sub numer. 65. in vers. Ista autem sententia Socini, qui cum antea numero 42. loquutus es set in terminis casus praecedentis, quando scilicet foeminarum nulla mentio facta fuit, sicque nec post agnatos omnes vocantur; & tunc excitauit dubium illud, de quo supra, hoc eodem cap. numer. 12. postmodum in dicto vers. Ista autem sententia Socini: loquitur, quando in defectum masculorum omnium, foemina; ips ae ab institutore maioratus vocatae fuere, ne maioratus in vltimo masculo finiretur; atque ita, velut neces sitate cogente, cum ea vocatio fiat, quod agnationis ratio non ces set, quatenus masculi agnati durauerint; ad quod ponderauit non modo text. in l. quae. propter necessitatem, ff. de regul. iur, sed & alia iura quamplurima, prout ibi videri potest. Loquitur etiam in ipsis terminis Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 25. numero 26. qui cum retulis set Ludouic. Molinae sententiam, libro tertio, cap. quinto, dicto numero 50. cum aliis, tunc scilicet agnationis rationem videri habitam, quando foe mina semper excluditur, & nullo casu admittitur. Et simul adduxis set contrariam aliorum opinionem, non ideo ces sare rationem agnationis, quod in alia parte vocauerit foeminas testator, commemoras set etiam Petram, in eodem Ludouici Molinae placito remanentem; tandem sic putat dicendum: In ista controuersia putarem sic dicendum, quod vbi testator in suis substitutionibus praetulis set descendentes, & agnatos suos masculos, & in eorum defectum foeminas, & descendentes ab eis vocas set. agnationis habitam fuis se rationem; sic enim clare sensit Curtius iun. cons. 113. ante num. 15. nam & statuta solent per prius admittere agnatos, & in eorum defectum cognatos, & foeminas; attamen fauore agnationis prodiis se existimantur. Diuersum est, vbi statutum, vel etiam testatoris ordinatio excluderet aliquam personam a successione, non solum per existentiam masculorum. sed etiam foeminarum certi gradus: tunc enim non in fauorem agnationis, sed illarum personarum di spositio illa videretur facta, & in his terminis loquuntur plures allegati a Ludouic. Molina. Hactenus Peregrinus, qui in vno, & altero placito, iuridice, & recte se habuit, & in hoc vltimo verum est eius dem as sumptum, vt agnationis conseruatio non inducatur; & comprobatur ex obseruatis per Surdum, post Rubeum, & Mazolum, in cons. 475. n. 19. lib. 4. Ludouic. Casanate, in cons. 23. num. 4. prout inferius dicetur num. 16. Denique & in eisdem huiusce casus terminis, vt agnatio conseruata dicatur, id ipsum cum aliis eleganter tradidit Surdus, ipsomet cons. 475. n. 20. lib. 4. Tertius casus sit, quando institutor maioratus[sect. 14] non adeo late, & indefinite, sicut duobus praecedentibus, agnationem conseruare intendis set, sed certarum duntaxat personarum, aut graduum re spectu agnationis rationem habuis set; sicque eam ad certos gradus, vel personas restrinxerit; & tunc quidem non minus dari, atque considerari agnationis ratio poterit, quod limitata, aut restricta fuerit, vtputa si institutor ipse inter filios, ac des cendentes suos masculos conseruari agnationem voluerit, sicque & eorundem respectu, foeminarum, etiam proximioris lineae, & gradus, exclusionem inducere; non vero inter transuersales agnatos, quasi in primo casu, prudens patrisfamilias consilium putauerit; in secundo vero, impium, & crudele, foeminas descendentes proximiores, propter masculos transuersales remotiores excludere: cum ergo pos sit considerari agnatio in aliquibus casibus, & in fauorem aliquorum, & in aliis, vel in fauorem aliorum non considerari, vt numeris praecedentibus annotaui, vere in hoc casu agnationis rationem habitam dicimus, eámque durare, donec aliquis extat ex his, inter quos per institutorem fuit desiderata, eisque finitis, extingui, quia ad gradus expres sos, & ad personas nominatas re stringitur, nec in aliis non expres sis attenditur. Et in hoc tertio casu loquitur expresse, nec agna tionis considerationis rationem denegat, restrictam potius, & limitatam ad hunc modum concedit Ludouic. ipse Molina lib. 1. cap. 5. numer. 37. & lib. 3. dicto cap. 5. numer. 50. ad finem, licet indefinitam, & absolutam negauerit in principio eius dem numeri, prout supra obseruaui num. 5. & 6. ita pariter admittunt, atque agnoscunt Authores commemorati supra, num. 4. & 6. & cum multis Ludouic. Casanate, in cons. 4. num. 217. & seq. & num. 221. & dicto cons. 38. ex num. 69. & seq. & n. 82. & 85. Alexand. Raudensis, de analogis lib. 1. cap. 15. num. 330. & 335. & in his terminis versabatur cum aliis multis Surdus, dicto cons. 316. num. 13. & 14. & in cons. 343. ex num. 43. lib. 3. qui ipse, sub num. 44. specifice quoque casum propositum con siderauit, quando testator voluit conseruare agnationem inter suos descendentes masculos, non tamen inter collaterales, prout verba eiusdem ad literam recensui supra, sub num. 9. Francisc. Molinus, lib. 3. dicto cap. 24. ex num. 73. & 117. & 128. & 133. & 147. Quartus casus sit, cum institutor maioratus[sect. 15] masculos ad succes sionem inuitauit, & simul mas culos ex foeminis admisit, vel cum prius masculos aliquos vocas set, filios statim masculos ex foe minis vocauerit; tunc namque, vocatis masculis descendentibus ex foeminis, vel mixtis cum mas culis, simpliciter vocatis postmodum, cum antea masculi simpliciter vocarentur; non censetur con siderata agnationis ratio, sed solum personalis masculinitatis qualitas; sic sane ex sententia Ancharani, Parisij, Molinae, Manticae, & Crauet. tradidit Ludouic. Casanate, dicto cons. 4. ex num. 205. in fine, vers. Et quia vocando. Et in cons. 23. num. 4. in vers. Et quamuis vbi foeminae, & vltra eum Peregrinus, in cons. 46. num. 5. volum. 5. Sfortia Oddi, in cons. 44. num. 37. Mieres de maioratu, 2. part. dicta quae st. 6. numer. 65. in illis verbis: Vnde siquis faciat maioratum, & vocet filios ex aliqua filia, quamuis prius masculos vocauerit, veniunt masculi ex foeminis in tali succes sione maioratus. Addiderim ego, praefatos Authores satis aperte prae sentire (specifice tamen non declarant) nec inter masculos, quibus agnationis ratio, & qualitas conuenire pos set, agnationis rationem dari, considerative pos se in hoc casu, nec prae sumi pos se habitam fuis se, ex quo masculi ex foeminis sunt expresse vocati, vel mixti cum aliis masculis; atque ita loqui eosdem, quando sic inuenimus di spositum, & in dubio versamur; tunc namque ex vocatione masculorum ex foeminis, verisimiliter credendum est, nullo modo agnationis rationem consideratam fuis se, cum ipsa masculis ex foeminis non conueniat; sicuti in commentariis lib. 3. capit. 29. egometipse latius annotaui, & scripsi cum aliis multis, quos ibidem recensui, vltra quos addo nunc Menochium, in cons. 1029. num. 28. & quatuor seq. & in cons. 1036. ex num. 5. cum seq. & in consil. 1037. lib. 11. Surdum, in consilio 573. lib. 4. Peregrinum. in cons. 5. ex num. 11. & in cons. 6. ex num. 1. lib. 1. Fontanel. de pactis nuptialibus, clausula 4. glos. 25. num. 12. cum seq. Fuluium Pacianum, in cons. 49. Fachin. in cons. 1. lib. 2. Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 3. cap. 10. & lib. 6. cap. 16. Anton. The saurum, forensium lib. 2. cap. 12. ex num. 43. atque ita solam praelationem datam. Sane aliud dicendum es set quando expresse, siue etiam tacite ex coniecturis, quae concludenter id inducerent, inter eos saltem, quibus conuenire pos set, habitam fuis se agnationis rationem, constaret; vt inter eos, quandiu durarent, conseruaretur; quod tamen in io prae sumi non potest, nisi aliud expres sim appareat, ex quo masculorum ex foeminis vocatio, omnem elidit coniecturam, & prae sumptionem; sicuti Ludou. Casanate, Mieres, & caeteri, supra relati concedunt. Quintus & vltimus casus sit, si dum supersunt[sect. 16] aliqui masculi, & sic agnati, aliquo casu es sent vocatae foeminae, atque ita non in defectum masculorum agnatorum, sed potius eis extantibus, & postpositis, inuitatae fuerint ad succes sionem; tunc namque non videbitur habita agnationis ratio vllo casu, nec in aliqua persona; sic sane, atque in propriis terminis annotauit Pet. Surd. dicto consil. 475. sub n. 19. in vers Et procederet ea ratio, si dum supersunt masculi, aliquo casu es sent vocatae foeminae. Et in idem tendit Peregrinus dicto art. 25. n. 26. in vers. Diuersum est, quem supra expendi n. 13. infine, nec probari potest opinio eorum quae etiam hoc casu agnationis rationem admittunt, quos idem Surd. commemorauit ibi, n. 20. Si tamen a principio vocatae es sent foeminae, & postea masculi vocarentur, tali casu defectis foeminis, quod videatur considerata agnatio, respectu masculorum, post foeminas vocatorum, post Socin. sen. & Socin. iun. duobus in locis, obseruauit Surdus ipse, eodem cons. 475. n. 20. in principio, Quod tamen, cum a vocatione foeminarum incoeperit dispositio, difficultatem habere videtur; nisi alias ex probatis simis, concludentibús que coniecturis, cum in dubio simus, deprehendi pos sit, quod testator, finitis foeminis agnationem conseruare voluerit, vel ex multiplicatis masculorum vocationibus, quibus agnationis ratio subintellecta conueniat, sic deprehendi valeat alias contrarium dicendum es set: & tunc mire vrgeret Ludou. Molinae generalis illa obseruatio, de. qua dicto cap. 5. lib. 3. n. 50. in principio. Et hactenus de praedicto articulo, & de explicatione vnius, atque alterius loci, eiusdem Molinae, & aliorum. Cum autem inquiritur, vocatis foeminis in de[sect. [17]] fectum masculorum, an succedant foeminae propinquiores grauanti, vel grauato, siue maioratus institutori, an vltimo pos ses sori; meminis se oportebit, me supra, cap. 91. praecedenti, ex n. 69. cum sequent. tres casus principales distinxis se, atque constituis se. Nunc autem primo, & secundo casui, hoc quoque loco conuenire, & as sentire; nonnulla tamen tradere, quae ibidem omisi, & Ludou. Casanate mentionem facere, quem ibidem non commemoraui. Quoad secundum vero casum, & differentiam illam , siue distinctionem, an filia vltimi pos ses soris, siue transuersalis, super succes sione contendat cum foe mina lineae superioris, aut disponenti, siue institutori maioratus proximiori; adhuc dubium reman sis se, & de distinctione eadem, iterum disceptationem as sumere; quod pro sorore etiam, vrgentis simae rationes, & maxime lineae, saltem contentiuae (si non primogeniturae) & proximitatis, vrgere videantur, & Pelaez a Mieres, pro sororibus etiam, & transuersalibus, institutori maioratus proximioribus placitum illud, viderim permultis placuis se. Suscipiens ergo disceptationem eandem, in primis admoneo, Interpretes nostros, diuersimode se habuis se in huiusce dubij explicatione; nonnulli namque existimarunt, quod cum vocationes, & substitutiones a masculis incipiunt, & in eorum defectum fit transitus ad vocationem foeminarum; ita quod foeminarum vocatio pos sit duplicem sen sum, siue intelligentiam recipere, vel quod intelligatur dispositio de proximioribus testatori, siue maioratus institutori, ac etiam de proximioribus vltimo pos ses sori, intelligi, atque accipi debeat de foeminis proximioribus ipsius vltimi pos ses soris, siue grauati respectu, idque propter naturalem cursum succes sionis, & praedilectionem lineae grauati, siue vltimi pos ses soris. Alij vero e contrario statuerunt, foeminas grauanti, siue maioratus institutori proximiores praeferendas es se, & praemaxime filias eiusdem, vtpote magis praedilectas, quam filias, aut foeminas, ab vltimo pos ses sore descendentes. Sic sane contrarietatem praefatam deducet vnusquisque, qui originaliter perlegerit vltra relatos supra cap. 91. ex num. 69. Paul. Castrensem, in consil. 198. Super primo quae sito, numer. 3. volum. 2. Socin. sen. in cons. 49. sub numer. 10. lib. 1. Ioannem de Imola, in l. Gallus, §. instituens, ff. deliberis & posthum. Corneum, in cons. 159. lib. 4. & in cons. 304. sub num. 16. lib. 3. Socinum iun. in cons. 126. lib. 1. Ruinum in cons. 159. & 188. & 191. lib. 2. Hieronymum Gabriel, qui est videndus omnino, in cons. 96. fere per totum, lib. 1. & maxime ex numero vndecimo, vs que ad num. 24. & num. 33. & 39. & in cons. 97. fere per totum, Alciatum in cons. 32. ex numero octauo, & cons. 69. libro nono, Gozadinum in consilio quarto, num 16. & 17. Philipp. Portium in consilio 121. Antonium Cioffium in cons. 7. ex num. 22. Bertazolum in cons. 98. ex num. 20. cum seq. in ciuilibus, Neuizanum in cons. 34. num. 4. Paulum de Montepico in cons. 101. numer. 74. & 77. Pancirolum in consil. 170. Decianum quem vide omnino, in consil. 21. lib. 3. Angelum Matheacium in tractatu de via, & ratione iuris vniuersi, lib. 2. cap. 21. numer. 8. & cum Cephalo, Riminaldo iunior. & Menochio, Peregrinum de fideicommissis, articulo 20. num. 5. Lu[sect. 18] douic. Casanate, in cons. 23. num. 6. & 7. & 8. qui etiam agnoscit praedictam contrarietatem, & in effectu tres casus principales constituit. Primus est, quando verba ad grauantem, vel ad grauatum referuntur, in quo non est dubium. Secundus est, quando apponitur pronomen pos ses siuum, meum, tuum, & suum, in quo etiam non videtur dubium es se. Tertius & vltimus, quando verba indefinite proferuntur, absque adiectione pronominis pos ses siui, & ad nullum verbis relatis, vt quia in defectum masculorum, foeminae simpliciter, & ab solute vocantur; & tunc quidem in ea magis in sisit sententia, quod foeminae propinquiores grauanti, siue maioratus institutori succedant. Et id ipsum prae sentire videtur in cons. 58. numer. 6. & 7. nec citat Alexand. Raudensem, variar. cap. 40. vbi late in eodem proposito articulo, prout dicto cap. 91. notaui: ego sane in duobus casibus, indistincte Authorem eundem sequor; in altero vero, licet eiusdem resolutio, non modo probabilis sit, sed etiam in fideicommis sis communiter recepta; attamen in primogeniis, & maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, latius insistendum dixi, & dubia admodum mihi videtur ea resolutio, vt inferius ostendam, & constat ex adnotatis supra dicto cap. 91. ex num. 69. & num. 73. & seq. Et quod attinet ad primum casum, quando verba substitutionis referuntur ad grauatum, vel ad grauantem, siue ad maioratus institutorem, aut vltimum pos ses sorem; nulli dubium est, quin in claris, & cum de voluntate disponentis apparet, ea praedominetur, & primum locum obtinere, seruaríque debeat; prout iura vulgata, & s aepe hoc ipso tractatu repetita, admonent. Sic proculdubio primus ipse, & secundus casus, quem Casanate considerauit, de per se, ad vnum, eumdémque referri poterit, quando scilicet ad grauantem, vel ad grauatum verba referri, adeo clare ex ipsa di spositione deduci valeat, vt de voluntate testatoris, institutorísve maioratus dubitari non pos sit; in claris ergo, & cum de voluntate apparet, du bium non procedit, nec excitatur; sed cum in dubio versamur. Sic etiam, & alter casus, quando pronomen pos ses siuum, meum, tuum, suum, & similia apponuntur, ad eundem primum casum referri pos set, quia ad grauantem ipsum refertur, & de voluntate satis constare dicitur; & vbicumque de voluntate constiterit, siue expresse, siue etiam tacite, ex probatis tamen, & concludentibus coniecturis, ea seruanda est, vt dixi, nec coniecturis, aut interpretationi locus erit. Est ergo veris simum, quod si testator, institutórve maioratus in defectum masculorum, adiecto dicto pronomine, dixerit, quod succedat, filia tua, [sect. 19] aut sua, aut filia mea; vel deficientibus omnibus masculis descendentibus. succedat filia mea maior, prout s aepe factum vidimus; tunc equidem mas culis deficientibus, non filia, siue neptis, aut alia descendens vltimi pos ses soris succedet, nec continuatio lineae, aut proximitas respectu eius attendi debebit, sed potius filia maior disponentis, aut alterius, quae eo signo, & pronomine vocata fuerit, ad succes sionem admittenda erit, iuxta manifestam eiusdem disponentis voluntatem, & pronominis praedicti peculiarem naturam; sic sane ex Parisio, Deciano, Rolando, Socino iun. Riminaldo, Gras so, & Peregrino, pro certo tradidit Casanate dicto cons. 23. num. 8. & ad exclusionem neptis, ex vi eiusdem pronominis, probauit quoque in cons. 58. num. 1. & 2. & num. 10. & duobus sequent. & de eodem pronomine egerunt, & in proposito conueniunt Pet. de Peralta, in l. haeredem, numer. 49. ff. de legatis 2. Menochius in cons. 106. n. 169. cum seq. vsque ad n. 289. lib. 2. Probatur autem eadem resolutio rationibus, at[sect. 20] que authoritatibus eorum Authorum, quos Ludouic. Casanate recensuis se, nunc diximus: & in primis, nam licet in materia maioratuum, vtpote perpetua, & tractum succes siuum habente, filiae, vel filij appellatio extendatur etiam ad nepotes, & neptes, & caeteros descendentes; vt per Molinam lib. 1. cap. 6. num. 28. Mieres, 1. part. quaest. 15. num. 8. vers. Et haec etiam conclusio. Infinitos alios sciens, consultóque praetermitto, quoniam commemoraui eos supra hoc eod. tractat. cap. 66. n. 26. & seq. & hoc procedat, etiam si testator, institutórve ma[sect. 21] ioratus, vtatur verbo, filio, in singulari, ex eodem Molina, lib. 1. cap. 1. num. 21. & cap. 5. num. 21. & 22. Alexand. Raudense in cons. 15. numer. 43. & duobus sequent. lib. 2. cum aliis, de quibus infra. Id tamen intelligi debet, & locum obtinet, quando nepotum, & caeterorum descendentium comprehensio, sub verbo filius, vel filia, est neces saria ad conseruationem maioratus, eiúsque perpetuitatem; quia alias si nepotes non venirent, comprehensique dicerentur, maioratus perpetuus non es set, sed po[sect. 22] tius finiretur, vocationésque deficerent, vt per Molinam, dicto numer. 28. cap. 6. libri primi, dum dixit, in Hispanorum primogeniis, verbum filiorum, non solum nepotes, verum etiam omnes alios descendentes in infinitum comprehendere; cum natura primogeniorum perpetua sit in omnes descendentes, atque caeteros etiam transuersales, qui ex propria institutoris familia procedunt; & inde & con sequenter ea interpretatio capienda sit, ex qua perpetuitas ipsa in omnes descendentes conseruetur, non autem ea, ex qua statim substitutiones in primo gradu filiorum finiantur. Hactenus, atque egregie Molina, ex quo dilucide apparet, filiorum verbum ob rationem praedictam, eum effectum operari, & omnes descendentes in infinitum comprehendere, ne scilicet perpetuitas maioratus deficiat. Caeterum, quan do perpetuitas ipsa in tuto remaneat, saluáque sit, nec de eius conseruatione agatur, ne maioratus deficiat, sed de praelatione inter filias ipsas institutoris, vel alterius, quibus pronomen pos ses siuum conueniat, cum filiabus, seu descendentibus grauati, siue vltimi pos ses soris, atque ita, vt vel vna, vel altera persona succedat, quia plures concurrunt, & succes sionem praetendunt, siue vt in vna, vel altera persona linea sumat initium; tunc equidem, cum ex natura dicti pronominis, tuum, meum, aut suum, vel ex aliis similibus verbis, de voluntate apparet, siue alias legitime apparere, constaréque potest; verbum filij, aut filiae, vel filiorum, suam retinet, atque conseruat naturam & proprietatem, nec alteratur, aut quouis modo extenditur: provt contingit in concursu casus propositi, & in terminis in quibus loquimur; quoniam non agitur de conseruatione, aut perpetuitate maioratus, sed de initio, atque ingres su succes sionis in vnam, vel alteram lineam foeminarum, & a qua initium sumere debet; sicque finitis masculis des cendentibus & accedente casu vocationis foeminarum, quae earum succedere debeat, an propinquior disponenti, & maioratus institutori, an grauato, vel vltimo pos ses sori. Sic sane ad modum praedictum accipit Ludouici Molinae locum relatum, Pet. Surdus, in cons. 403. numero vigesimo primo, libro tertio, Peregrini etiam, Zanchi, & aliorum traditiones similes, & cum eos antea recensuis set, in hunc modum scribit dicto numero vigesimo primo: Tamen illi omnes loquuntur, ne extinguatur, vel finiatur dispositionis effectus, sicuti extingueretur, & non es set perpetua, si mortuis filiis non admitterentur nepotes: sed in prae senti facto non agimus de excludendo nepotes a succes sione, nec de ipsam dispositionem restringendo ad solos filios; sed quaerimus, quando filius, & nepos concurrunt ad succes sionem, quis praeferatur; & in hoc casu ces sant omnes illae considerationes, quibus Doctores aliquando mouentur ad dicendum, quod nepos venit appellatione filiorum. Et in dictis casibus nunquam dicunt, quod excluso filio, nepos admittitur, si tamen filius fuit sub hoc nomine vocatus, quia nihil aliud es set, quam omis sa veritate, vmbram sectari, & neglecta proprietate vocabuli, ad coniecturas se vertere. Ecce egregium, & notandum locum in proposito, cum finitis omnibus masculis descendentibus, foeminae duae concurrant ad succes sionem maioratus, filia scilicet, aut neptis vltimi pos ses soris, vel etiam soror eiusdem, ex vna parte; ex altera vero filia testatoris, quae adiecto dicto pronomine, mi hija, vel mi hija mayor, ad succes sionem inuitata fuerit, vel alia, cui pronomen, sua, aut tua conueniat; & quidem aduersus eandem vltimi pos ses soris filiam, vel neptem, aut sororem, quae verbum filiae, pro se expendere, ponderaréque velit, atque ex illo se iuuare, quasi filiae appellatione neptes etiam contineantur; & proprietas dicti verbi, & prae sumpta mens, imo clara institutoris voluntas, ex dicto pronomine mea, alias mi, deducta resistit: nec locus Molinae vrget, cum non de perpetuitate maioratus, sed de praelatione in concursu succes sionis agatur, in quo filia vincere, & praeferri debet, provt ex dicto loco Surdi, & declaratione obseruationis Molinae deducitur, cui in his terminis, & Petri Surdi placito conuenit Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonstration. libro sexto, cap. 12. numer. 25. & 26. conueniunt etiam maiori ex parte omnes fere Authores commemorati, atque conge sti supra, hoc eodem tractatu, cap. 66. ex numero vigesimo sexto, cum sequent. Rursus & ipsa pars probatur ex eo, quod filij ap[sect. 23] pellatione nepos veniat, atque contineatur, non quidem ex proprietate sermonis, sed per interpre tionem, aut ex coniecturis, cum verisimilis, & prae sumpta mens testatoris ita suadet; id quod supra hoc eodem tractatu, dicto cap. 66. ex numero trigesimo, vsque ad numerum 53. dilucide quidem, & multorum allegatione, atque authoritate comprobaui, & per Surdum, dicto cons. 403. num. 18. Iosephum de Rusticis, dicto libro sexto, ad l. cum auus, cap. 11. & 12. & maxime numero 45. 46. & 47. vbi vide. Se se etiam, decisione Aragonias 53. numer. 18. & 19. & decisione 63. numer. 16. & 100. Cum ergo voluntas testatoris expres sa aduersatur, siue deducitur, nec interpretationi, ex qua filij appellatione nepotes veniunt, nec etiam coniecturis locus es se potest, ex quibus etiam nepotes venire, continerique pos se, diximus, & supra dicto cap. 66. latius probauimus: Sed sermonis proprietate seruata, filia ea, quae adiecto dicto pronomine, mea, designata, ad succes sionémque inuitata est, succedere debet de iure, vltimique pos ses soris filiam excludere, vtpote, cum maioratus institutor, qui masculis omnibus a se descendentibus finitis, filiam, aut filias adiecto dicto pronomine, meam, tuam, aut suam vocauerit, admittíque voluerit, ideo fecis se manifeste videatur, quod filias eas, & maxime natas, & cognatas praedilexerit, & filiabus aliis, foeminisque caeteris ex familia, etiam a masculis descendentibus, eas prae ferri voluerit; quia affectio, & dilectio maior habetur ad eos, qui sunt nati, & cognati; quam ad eos,[sect. 24] qui nec nati sunt, nec cogniti, l. qui filiabus, ff. de legatis primo, l. alumnos, ff. de manumis sis vindicta. Et cum aliis multis ego metipse annotaui, atque scripsi in commentariis libri secundi. capit. 26. numero vige simo primo, Ludouic. Casanate in cons. 15. numer. 31. & in cons. 45. numer. 128. per totum, & in cons. 58. num. 8. & 9. & quam plura in huius rei comprobationem adducit Menochius in cons. 150. num. 26. libro secundo, & in cons. 204. ex numero trigesi[sect. 25] mo, cum sequent. & in cons. 286. num. 19. libro tertio, & in cons. 339. num. 19. libro quarto, Pater etiam plus diligit filias, quam neptes, vel alias descendentes, quantumcunque ex filiis masculis proueniant. argumento l. si viua matre, C. de bonis maternis, l. Publius; §. finali, ff. de condition. & demon stration. vt per Decium, in cons. 15. numero secundo, Iasonem, in cons. 140. num. 22. & in cons. 141. num. 16. volumine secundo, Rolandum, in cons. 82. num. 12. volumine tertio, Menochium in cons. 359. num. sexto, libro quarto, & in cons. 487. numero vndecimo, eodem libro, Sese decisione 63. num. 107. post Bartol. in l. liberorum, numero decimo tertio, de verborum signification. quia filia patri, vel matri est in primo gradu, neptis autem in vlteriori, & potentius est ius in causa immediata, quam in causa mediata, vt per Rolandum, ibidem, num. 13. & 14. quia proxima causa magis influit, quam remota, l. si mulier, vbi Glos sa, & Bartol. ff. de actione rerum amotar. Angelus, in cons. 118. Socinus senior, in cons. 73. num. 21. libro quarto, Alferius, in cons. 12. numero quarto, Menochius in cons. 269. numer. 58. 59. libro tertio, & in terminis, quod quando dubitatur, an verbum, filia, intelligi debeat de filia propria testatoris, institutorisve maioratus, an de nepte, aut pronepte; quod de filia propria intelligi debeat, quando erat nata, & cognita per testatorem metipsum, ex aliis tradidit Ludouic. Casanate, prae citato cons. 58. numero septimo, & octauo, & retentis terminis praedictis, & quando nulla alia ratio repugnat, vt filiae iam natae, cognitae, & magis dilectae excludantur, remotioribus, incognitis & minus dilectis admis sis, nulla ratio postulat, vt contendit Decius in cons. 95. numero octauo, Paulus de Montepico, in cons. 101. numer. 77. Alciatus, in cons. 526. numero quarto, Alpherius, in cons. 12. numero quarto, Casanate, dicto numero septimo, & sequent. optime Menochius in cons. 200. numer. 29. libro secundo, & in cons. 269. num. 58. & 59. libro tertio. Praeterea, & ipsa pars probatur ex alia commu[sect. 28] ni, & recepta Scribentium sententia, quod filij appellatione, quamuis in fideicommis sis, & primogeniis, nepotes comprehendantur, & caeteri descendentes; id tamen semper intelligi solet, quando verbum ipsum filiorum simpliciter, & absolute profertur: secus tamen, si proferatur cum aliqua qualitate, restrictiua ad filios primi gradus, siue quae nepotibus non conueniat, quia tunc nepotes non comprehenduntur; Socinus senior, in l. Gallus, §. instituens, num. 5. ff. de liber. & posthum. Menochius libro quarto, prae sumpt. 93. numer. 4. & in cons. 315. num. 21. & 22. lib. 4. Hippol. Riminaldus in consilio 38. num. 30. lib. 1. Hondedeus in cons. 60. num. 66. lib. 1. eleganter, atque vtiliter Petrus Surdus in cons. 403. num. 24. & 40. & 57. & sequent. & 65. lib. 3. & de alimentis, titulo 9. quae st. 36. numer. 16. & 39. quibus in locis late comprobat, quod vbi filius natu maior, vel primogenitus vocatur, siue cum alia qualitate restrictiua, ita quod vocatio sit restricta ad eum, qui tempore mortis est primogenitus, vel maior natu, vel habet aliquam qualitatem, non comprehenditur nepos; quia temporis limitati ea est vis, vt contineat contrariam dispositionem. Et repetit numer. 60. & 61. & vide etiam dicto num. 65. vbi inquit multum ad propositum nostrum, quod maior aetas vbi principaliter est considerata a dis ponente, tunc nisi qualitas illa adsit, non verificatur dispositio. Et reddit rationem numer. 66. quae etiam est multum ad propositum, vt filiae, siue aliae foeminae descendentes ex masculis excludantur,[sect. 29] quando filia mea, aut filia sua, aut tua, adiecto dicto pronomine, vocata est ad succes sionem, quod qualitas nominis determinans verbum, dispositionem limitat, & restringit, adeo vt non sit locus dis positioni, nisi qualitas concurrat; provt ibi comprobat, & aperte visus est prae sentire Ludou. Molina, de Hispanorum primogen. libro primo, cap. quinto, numer. 22. in fine, ibi: Nec ad certum filium referatur. Et elegantur in proposito Socinus iunior in cons. 108. num. 18. vers. Et similiter, & num. 27. lib. 2. vbi vide. Alciatus in cons. 98. quod est in nouis cons. 2. & incipit, Donationis verba, lib. 8. vbi etiam vide. Et in cons. 328. n. 5. lib. 4. Peregrinus articulo 21. de fideicommis sis, num. 44. in fine, & in cons. 52. num. 10. volumine quinto, Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 9. num. 11. Alexand. Raudensis, de analogis, in appendice, prima parte, numer. 56. & 166. Menochius in cons. 215. ex num. 132. vsque ad num. 136. lib. 3. & id ipsum, quod scilicet appellatione filiorum non veniant nepotes, quando testator se retulit ad certos, & determinatos filios certi gradus, cum aliis adnotauit Ioseph. de Sese, deci sione Regni Aragon. 51. num. 13. & decisione 63. numer 92. vel quando apposuit qualitatem restrictiuam, Iosephus de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 4. num. 3. & 7. & 16. & haec equidem fortius, atque extra omnem dubitationem procedunt,[sect. 30] quando non modo filius, aut filia maior, siue primogenitus, aut primogenita, cum praedicta qualitate maioris aetatis, aut primogeniturae vocati fuerint, sed etiam adiectum fuerit praedictum pronomen, meus, mea, tuus, tua, aut suus, sua, atque ita dictio, mi hijo, o suyo, Latine meus, tuus, aut suus expres sa fuerit; nam quoties substitutio, aut vocatio fit sub verbis praedictis, & similibus, eiusmodi verba re stringunt nomen filiorum ad solos filios primi gra dus, & excludunt interpretationem vocationis nepotum. Sic equidem in terminis propositis supra, quando deficientibus omnibus filiis, & descendentibus masculis, filia maior institutoris, adiecta dicta qualitate, aut pronomine, mea, vocatur, quod neptes ex masculis descendentes non admittantur, sed de filia maiori testatoris praecise intelligatur vocatio; iuridice, & recte (provt supra dixi) cum caeteris ab eis relatis obseruat, & defendit Ludouic. Casanate dicto cons. 23. numer. 7. & 8. & deducitur ex textu, in l. cum pater 79. §. haereditatem, ff. de legatis secundo, vbi in specie eius text. atque dispositione, de qua ibi, nepotes non fuerunt comprehensi, quia substitutio facta fuit de filiis suis, provt in specie docuit Socinus senior, in dicta l. Gallus, §. instituens: n. 5. dum declarat textum in dicto §. haereditatem, & eleganter obseruat, quod licet nepotes dicantur absolute filij, & filiorum appellatione comprehendantur, non tamen dicuntur filij talis, puta Titij, & firmat Iason, ibidem, n. 23. prope medium, provt eum, Alexand. Corneum, Crauetam, & Riminald. iun. refert Menochius de quo statim. Et alio in loco, vltra relatum ibi, Riminaldus metipse, scilicet in cons. 786. numero quarto, lib. 7. Natta in cons. 551. numer. 28. lib. 3. Paulus de Montepico, in cons. 74. numer. 8. & 9. per totum, Praetis lib. 3. interpretat, 3. dubitat. 4. num. 36. Sese, dicta decis. 53. num. 13. Menochius, in consil. 215. numer. 51. & duobus sequent. libro tertio, vbi in hunc modum scribit: Septimo accedit, quod dum testator instituit Ioan. Guillelmum filium suum, & ei morienti sine filiis masculis, dedit facultatem accipiendi sexaginta mille solidos pro dotandis filiabus suis; & paulo post in substitutione, de qua nunc agimus, ita subiungit. Et residuum quod veniat ad filias dicti Ioann. Guillelmi, haec verba, filiabus suis, & filias dicti Ioan. Guillelmi, significant filias primi gradus, non autem neptes, ita in specie docuit Socinus, in l. Gallus, §. instituens, num. 5. ff. de liber. & posthum. dum declarat text. in l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis secundo, & defendendo opinionem quandam Imolae, dixit, quodsi testator vsus sit his verbis, filiis suis; vel filiis Titij; tunc non continentur nepotes. Et idem quod Socinus scripsit Iason in dicto §. in stituens, numer. 23. prope medium; idem sensit Alexand. in cons. 4. numer. 6. lib. 4. & huius traditiones ea potest es se ratio, quia testator restricte, & limitate loquitur, habita scilicet relatione ad certam per sonam, atque ita de filiis immediate loquitur, & propterea nepotes non continentur, cum immediate filij dici non pos sint, sicuti tradunt Corneus, in cons. 47. columni. 13. lib. 4. Alexand. in consilio 56. lib. 5. Craueta, in cons. 98. num. 9. & Riminaldus iunior, in cons. 173. num. 9. libro secundo. Hactenus Menochius, qui id ipsum repetit in cons. 328. num. 14. & 15. lib. 4. in illis verbis: Sexto confert non parum, quod liberorum appellatione non continentur nepotes, & alij vlterioris gradus, quando testator restrictiue loquutus est; sicuti in isto casu, dum dixit, praeterea si tempore mortis dicti Martini de Torrellas, filij mei, & liberorum suorum, &c. dixit, liberorum suorum, quae dictio, suus re strictiua est, & significat quandam immedietatem. Et. adducit eosdem Authores, relatos supra. Praeterea & ipsamet pars comprobatur; nam quod dicitur, filiorum appellatione nepotes venire, & comprehendi, saltem per interpretationem, atque ex coniecturis, vt supra dixi, & per Menochium, dicto consilio. 215. ex numer. 75. & decem sequent. lib. 3. sane non procedit in terminis ipsis, in quibus Casanate, ex communi Scribentium sententia, ca sum istum constituit, dicto cons. 23. numer. 7. & 8. quando scilicet maioratus institutor, seu disponens, non promiscue, & generaliter de filiis, & descen dentibus loquutus est, sed vnumquemque distinxit, vocando scilicet filium masculum, nepotem, & pronepotem, & caeteros masculos ex eo descendentes, & sic de singulis, & in defectum eorum, & aliorum omnium descendentium masculorum, filiam suam maiorem vocauit, tunc namque cum de masculis, & descendentibus ab eis masculis, separatim, & discretiue loquatur, & postmodum dis cretiue etiam de filiabus suis, non pos sunt equidem sub eis vacationibus neptes ex masculis comprehendi ad exclusionem filiarum eiusdem institutoris, vel disponentis, quae adiecto dicto pronomine, mea, tua, aut sua, ad succes sionem inuitatae sint; nepotes namque non veniunt sub nomine filiorum, quando disponens discretiue loquutus est de filiis, & nepotibus; id quod fere in terminis nostris, cum Corneo, Ruino, Gozadino, & Deciano obseruauit Menoch. dicto cons. 215. num. 69. lib. 3. & adducit simile num. 70. & repetit dicto cons. 328. numer. 6. & 7. & 8. lib. 4. Petrus Surdus de alimentis, tit. 9. quae st. 36. num. 18. & in cons. 403. numer. 22. lib. 3. & in cons. 554. numer. 9. lib. 4. Sese decis. 63. numer. 110. & aperte probatur ex textu, in l. liberorum, ff. de verb. signifi. in vers. Toties enim leges, alias autem, non modo filiae, aut filiabus, dicto pronomine pos ses siuo vocatis, maximum inferri praeiudicium contingeret, verum etiam contra manifestam institutoris maioratus, siue disponentis voluntatem succes sione ips aemet priuarentur; quod ferendum non est; idcirco filij appellatione nepos non venit, quando extat filius, & nepos, quia dispositio potest verficari secundum sermonis proprietatem; sicuti relatis Cyno, Alexand. Curtio iun. & sen. Socino iun. Gozadino, Ruino, Zancho, Deciano, Craueta, Gras so, Mantica, & Menochio, tradidit idem Surdus, praecitato cons. 403. num. 19. lib. 3. & d. q. 36. tit. 9. de alimentis, numer. 19. & tribus seq. vbi citat alios quamplures, Mieres, de maioratu, prima parte, quae stione 15. numero 20. Sfortia Oddi, in cons. 40. num. 46. & 56. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 22. numer. 62. vers. Quibus accedit; Ludouic. Casanate, in cons. 58. num. 19. Sese decis. 53. num. 12. & decis. 63. num. 104. Et ratio colligitur ex eisdem Authoribus, & maxime Surdo, dicto num. 19. & 21. Costa, in tractatu, de successione maioratus, 2. p. numero 11. post Bartol. communiter receptum, in d. l. liberorum, num. 18. ff. de verbor. significat. quod quando ad succes sionem concurrunt duo, quorum vnus[sect. 32] habet propriam verbi significationem; & alter, licet sub eo nomine venire comprehendíque pos sit, hoc tamen fit per extensionem, interpretationem; aut coniecturam, tunc proculdubio, dum extant illi, quibus verbi proprietas congruit, ij praeferendi sunt; & ij qui veniunt per extensionem, seu interpretationem, vel coniecturam; tantum videntur vocati, deficientibus primus; non vero illis extantibus; prout ipsimet Authores obseruant. Baldus etiam, in l. vt in testato, ff. de suis, & legit. haered. cum quo, & aliis Tiraquellus, de primogenitura, quae st 40. numer. 219. Costa, vbi supra, num. 9. in vers. Confirmatur hoc argumentum, & 1. p. num. 8. Iacob. Mandellus de Alba, in cons. 60. num. 5. Bellonus, in cons. 50. num. 3. Peregrinus, art. 21. de fideicommissis, numer. 44. ad finem, Mantic. de coniecturis vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 9. numer. 11. & eandem resolutionem, quod nepotes non veniant, quando testator discretiue loquutus est de filiis, & nepotibus, tradiderunt Menochius, libro quarto, prae sumptione 94. num. 6. & 12. Hondedeus, consilio 60. ex num. er. 63. lib. 1. Seraphin. decis. 86. numer. 12. Petra, de fideicommis s. quae st. 11. num. 24. Simon de Praetis, lib. 3. interpret. 3. dubitat. 4. solut. 1. numer. 43. fol. 206. Re manet ergo iuxta praedicta, & hactenus tradita Ludou. Casanat. d. cons. 23. num. 7. & 8. resolutionem, atque ex sententia communi distinctionem procedere, & seruandam es se, tam in primo casu quando verba ad grauantem, vel grauatum, siue ad maioratus institutorem, aut pos ses sorem vltimum referuntur; & ve generaliter dixerim, quoties de voluntate expres sa, vel tacita, legitime constare potest, prout latius supra; atque ex his qu ae supra hoc eod. tractatu, d. cap. 66. ex num. 26. cum pluribus seq. latius annotaui, & scripsi: & traditis per Surdum, de alimentis, dicto titulo 9. quae stione 36. numero 33. & 34. quam etiam in secundo casu, de quo huc vsque, quando in defectum omnium masculorum descendentium, filiam, aut filias proprias, vel alterius disponens ad succes sionem inuitauit, adiecto dicto pronomine, meum, tuum, & suum, sicque foeminam cum ea qualitate existentem, excludere debere filiam, aut aliam descendentem vltimi pos ses soris, etiam si ipsa a masculo procedat; nec attendendam es se praerogatiuam li[sect. 33] neae, & gradus, nec etiam respectu eiusdem vltimi pos ses soris proximitatem; quoniam voluntas te statoris praeualet, praedominatur, & primum locum obtinet, & facit lineae, gradus etiam, & proximitatis qualitatem non considerata; alterius lineae, & gradus, & etiam remotioris personam admitti ex voluntate, & regulas omnes ordinarias succes sionis primogeniorum ces sare. Nec ideo contrauenitur praerogatiuae, & iuri lineae, sed potius ipsa seruatur, dando principium lineae foemininae, in persona filiae suae, vel alterius; in qua lineam ip sam incipere, disponens; siue maioratus institutor voluit, ex cuius voluntate, regulae ips ae ordinariae, & praedictae considerationes ces sare debent; iuxta decisionem textus, in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, ibi: ij ad petitionem eius admitti pos sunt, qui nominati sunt. Et infra, ibi: Et qui ex his primo gradu procreati sunt, nisi specialiter defunctus ad vlteriores voluntatem suam extenderit. Et in l. haeredes mei 57. §. finali, ff. ad Trebell. ibi: Propter gradus fideicommis so prae scriptos. vbi Glos sa dixit, id est; praenominatos. Parisius etiam in consilio trige simo septimo, numer. 49. libro secundo, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro octauo, titulo decimo octauo, numero 49. & 57. Molina, libro tertio, cap. nono, numero 12. & 17. quia praerogatiua tam lineae, quam sexus gradus, proximitatis, & aetatis, subiiciuntur omnino testatorum, & disponentium voluntati, qui pos sunt ad libitum anteponere, & postponere lineas, sumendo initium a proximiori, vel remotiori, prout eis placuerit, & visum fuerit, non attento iuris ordine; atque ideo regulariter voluntas testatoris consideratur, qualis fuit, non qualis es se potuit, vt per Surdum, post alios, decisione 41. numero decimo, Manticam, libro tertio, titulo decimo, numero primo, Ludouic: Casanate, qui eos commemorat in consilio 57. numero 42. Sic sane, cum agitur de succes sione ex testamento, non est absurdum; quod ex dispositione testatoris, remotior in gradu excludat, proximiorem, iuxta text. in dicto §. in fideicommis so, per quem Mantica, dicto numero 49. & 57. in principio, sic annotauit, & refert Raphael. Fulgo sium, in consilio 85. sub numero tertio, scripsis se, quod in succes sionibus, quae ex testamento deferuntur; s aepenumero accidit, vt vlteriores in gradu anteponantur; & hoc dicit, se plerumque vidis se; & addidit Mantica, certo certius es se, quia voluntas testatoris dominatur in testamentis, quae sola etiam spectatur in fideicommis sis, l. cum quae stio in fine, C. de legatis, l. penultima, ff. de legatis primo cum concordiis, l. 40. Tauri, in fine, ibi: Saluo si otra cosa estuuiere dispuesta. Et in eadem lineae prae rogatiuae materia, quod ex voluntate testatoris non seruetur, & pos sit fieri transitus ad aliam lineam, ex Baldo, in Authentic. ces sante, numero quinto, C. de legit. haered. Corneo, in consilio vigesimo quarto, numero vigesimo secundo, libro primo, Curtio iun. de feud. prima parte, tertiae partis, numero vigesimo tertio, Menochio, in cons. 172. numero trigesimo sexto, libro secundo, Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro octauo, titulo decimo quinto, numer. 58. Socino, in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, numero quarto, alio capit. inferius adnotabitur, quo de coniecturis circa lineae coniecturas, & praerogatiuam agendum est. Et aperte prae sentit Ludouic. Casanate, dicto consilio vigesimo tertio, numero sexto, in vers. Secundo nam praedicta regula; & num. 7. Et hactenus de secundo casu principali. Tertius denique, & vltimus casus sit, de quo[sect. 34] etiam supra, cap. 91. ex num. 73. cum sequent. quando in dubio versamur, quia primo vocantur filij, & descendentes omnes masculi, & in defectum masculorum omnium descendentium foeminae sub stituuntur, siue etiam filia maior, aut filiae maiores, indefinite, & absolute vocantur ad succes sionem, omnibus masculis deficientibus (vt dixi) & tunc quidem controuertitur, an succedant foeminae, siue filiae maiores propinquiores grauanti, vel grauato, siue maioratus institutori, an vltimo pos ses sori? & in hoc dubio Interpretes nostri diuersimode se habent, provt supra hoc eodem c. num. 17. obseruaui, & Ludou. Casanate distinctione relata, numer 18. in duobus casibus, de quibus hucusque actum est, probaui eam: in altero vero, qui prae sens est, latius insistendum putaui. Itaque Casanate metipse, in ea fuit sententia & opinione, vt existimauerit, quod quando primo vocantur descendentes masculi, & in defectum masculorum substituuntur foeminae, illa indefinita sub stitutio foeminarum ita intelligatur, vt sicut inter masculos primo vocabantur proximiores disponenti, ita inter foeminas primo vocentur foeminae proximiores disponenti, nec habeant locum regulae illae vulgatae pro filia vltimi pos ses soris, & pro continuatione lineae, & proximitate grauati, vbi plures in fideicommis so vocantur per nomen complexiuum plurium graduum, & personarum, veluti familiae, agnationis, cognatorum, & descendentium. Et in effectu sequitur Decianum, in cons. 21. lib. 3. Peregrinum, de fideicommis art. 20. num. 5. & alios, quos ibidem refert, & eorum fundamentum praecipuum expendit; & tandem in fine numer. 7. in vocatione praedicta foeminarum, aut filiarum indefinita, in defectum masculorum, pro foeminis propinquioribus disponenti; respondet, & articulum resoluit contra filias, aut foeminas descendentes vltimi pos ses soris; provt cum aliis responderunt Decianus, & Peregrinus, qui dicto numero quinto, praecipue excitatur ex textu, in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, vbi extinctis primo nominatis, vocantur illi de familia, qui proximiores sunt testatori, iuxta sententiam Glos s ae, Baldi, & aliorum ibi. Ad hoc etiam dicit facere text. in l. is qui cum plures, ff. de legatis tertio, & in capit. primo, de natura succes sionis feudi: & pro hac parte citat Decianum, Matheac. Port. Imolens. Cephalum, Riminaldum, Menochium, & Pancirolum. Subdit tamen in fine dicti numeri quinti, contrarium sensis se Socinum senior. & Socin. iunior. Ruinum etiam, & Alciatum, in locis ibi relatis: & pro foeminis, aut filiabus propinquioribus grauato, aut vltimo pos ses sori, respondis se contra foeminas propinquiores grauanti. Raudensis etiam (quem nullus praedictorum commemorat) variarum libro primo, cap. quadragesimo, fere per totum, in eadem videtur disceptatione versari; & adducit contrarietatem Doctorum in proposito; semper tamen in ea videtur permansis se sententia, quod in dubio prae sumendum sit, filiam propriam exclusam ob masculum, nepti ex filio testatorem praeferre voluis se; & expendit pro ea parte Corneum, & alios, Castrensem etiam, in consilio 198. Super primo quae sito; ante num. 3. versic. Nec etiam. Ipsorum autem rationibus, & fundamentis ponderatis, difficilis articulus videtur, provt ipsimet Authores perpendunt, qui etiam loquuntur in materia, & succes sione, sui natura diuidua, ad quam plures simul admitti, & concurrere pos sunt; sic sane in Hispanorum primogeniis, & maioratibus perpetuis, quae sui natura vni tantum deferuntur, & in quibus regulae illae ordinariae fortius militant, quam in succes sionibus diuiduis, ego equidem multum de opinione praedictorum dubito, & in eadem firmiter resideo opinione, quam supra dicto capit, nonagesimo primo, ex num. 73. sustinui, & optime comprobaui, ex quo in dubio ver samur, nec de certa voluntate disponentis nobis constat, an scilicet sub indefinita ea vocatione foe minarum, senserit de foeminis sibi propinquioribus, aut grauato, siue vltimo pos ses sori; ac proinde securior videtur interpretatio, & opinio, quae iuris communis, & primogeniorum regulis ordinariis magis accedit, & qua eidem iuris communis dispositioni institutor ipse, siue disponens se conformare voluis se videatur, cum aliud non expres serit, & ita in dubio prae sumendum sit, ex quo simpliciter foeminas, aut filias maiores substituit, atque in defectum masculorum omnium ad succes sionem inuitauit, qui si praelationem foeminis, sibi propinquioribus, & earum descendentibus, contra filias, & descendentes foeminas vltimi pos ses soris dare voluis set, non adeo dubium earundem ius reliquis set, sed potius expres sis set, aut pronomen prae dictum pos ses siuum, meum, tuum, aut suum adiecis set; vnde contra ipsas foeminas, disponenti propinquiores, argumentum non leue in proposito deduci pos set; iuxta ea, quae ex communi Scribentium placito, ego metipse annotaui, atque deduxi in commentariis libri secundi, capit, quarto, numero vigesimo octauo, & duobus sequentib. Burgos de Paz, in consilio trigesimo quarto, numero duodecimo. Verisimilius ergo in dubio videtur, quod in terminis propositis per Ludouic. Casanate, dicto cons. 23. numero sexto, videatur testator, siue maioratus institutor, se cum dispositione iuris communis, & regulis ordinariis, quae in materia, & succes sione primogeniorum obtinent, se conformare voluis se; & consequentur filiam vltimi pos ses soris, aut ab eo descendentes admitti; quam praelationem foeminis propinquioribus grauanti, siue maioratus institutori concedere, quam ipse non conces sit; idque dis ponentis voluntati magis consentaneum videri, & multo magis procedere in descendentibus filiarum, aut foeminarum, quae erant propinquiores grauanti, si concurrant cum foeminis masculis, quae sunt sibi agnatae, vt Socinus senior, & eius sequaces contendunt, quorum opinio in primogeniis, & maioratibus perpetuis probabilior videtur, quidquid in succes sione diuidua, & cum plures simul concurrere pos sunt, aliter Castrensis, & alij statuerint, provt inferius dicetur; vt per Alexand. Rauden sem, variarum, capit. 40. Quod autem sic intelligendo, atque interpretando, & in fauorem foeminarum proximiorum vltimo pos ses sori, decidendo, dispositio ea ad regulas ordinarias iuris communis, & succes sionis primogeniorum reducatur; ex sequentibus apparet manifeste. In primis, quoniam certum est, lineae praeroga[sect. 35] tiuam primum locum obtinere in maioratuum, seu primogeniorum succes sione, primóque loco considerari, vt illi, qui ex linea vltimi pos ses soris procedunt, caeteris praeferantur, nec transitus fiat ad alias lineas, donec ex ea descendentes finiantur; ex textu, in capit. primo, de natura successionis feudi, ibi: Ad solos, & ad omnes, qui ex illa linea sunt, ex qua iste fuit. Et ibidem Isernia dixit, feudum deuolui ad solos, & ad omnes, qui sunt descendentes ex ilia linea proxima, ex qua succes sor mortuus deces sit. Et cum aliis notarunt Couarruu. libro tertio variarum, capit. quinto, numero quinto, & practicarum, cap. trigesimo octauo, numero sexto, & duodecimo, Ludouic. Molina, de Hispanorum primogeniis, libro tertio, capit. quarto, numero decimo quarto, & capit. sexto, numero trigesimo tertio, & cap. decimo, numero sexto, & libro primo, cap. tertio, numero duodecimo, & decimo quarto, & cap. sexto, numero vigesimo secundo, in fine, Mieres, de maioratu, secunda parte, quae st. 6. numer. 29. & 49. Ioann. Gutierrez, practicarum lib. 3. quae st. 67. numer. 65. & 66. & in cons. 13. numer. 11. & 34. Menochius, in cons. 172. numer. 34. lib. 2. & in cons. 1082. numero 8. lib. 11. Alexand. Raudensis, inter consilia vltimar. voluntat. cons. 142. numero 125. volumine secundo, Farinacius, nouissimarum Rotae Romanae, anni 1618. decisione 627. numero quinto, partis secundae, tomo secundo, & cum Afflicto, Castrense Socino sen & Socino iun. Praeposito, Cuiacio, Molina, & Mieres, notaui supra, cap. prae cedenti: numero 62. Addo nunc Per. Surdum in cons. 403. numer. 10. lib. 3. vbi ex communi placito tradidit, quod de linea primogeniti donec extat aliquis, secundogenitus, & qui ab eo descendunt, non admittuntur ad succes sionem. Et ibidem, numero 16. vbi inquit, quod maioratus, cum semel vnam lineam est ingres sus, semper in ea, & descendentibus ex ea conseruatur; & donec aliqui extant, nunquam fit transitus in aliam lineam, etiamsi alij es sent proximiores, inspecta persona primi acquirentis, quia defertur succes sio ei, qui descendit a primogenito, cui semel fuit aperta succes sio; vt per Bald. Afflict. Butrium, Ruinum, Parisium, Ripam Fabium, Zanchum, Nattam, Rolandum, Cephalum, Menochium, & alios, quos ibidem adducit. Filia ergo, siue neptis vltimi pos ses soris, cum pro se habeat lineae praerogatiuam, videtur quod de neces sitate praeferenda sit, cum etiam habeat praerogatiuam gradus proximioris, quae etiam multum attenditur, secundum Molinam, & caeteros nunc relatos. Menochium, in consilio 269. numero 61. in vers. Octauo, libro tertio, vbi multum ad propositum dixit in hunc modum: Octauo, & vltimo, in dubio admitti debet dominus Carolus, tanquam proximior dominus Herculi, vltimo loco defuncti, quam dominus Alphonsus remotior. Ita in claris bis terminis primogeniturae responderunt Alciatus. res ponso 184. numero tertio, & Berous, cons. 120. num. 83. prope finem, libro secundo. In succes sione etiam maioratus, vltra lineam, & gradum, proximitas multum attenditur, eáque, respectu vltimi pos ses soris, non vero maioratus institutoris, vt per Molinam, libro primo, capit. sexto, numero 47. & libro tertio, capit. quarto, sub numero decimo quarto, in versiculo; Secundo considerandus est. Et libro tertio, cap. nono, cum infinitis aliis Authoribus, quos ideo nunc non repeto, quia commemoraui eos in commentariis, libri tertij, capit. decimo quinto, numero quinquagesimo primo, & capit. decimo nono, numere 138. & tribus sequentib. & numero 279. vere autem omnia fundamenta, quae pro illa parte, quam sustinet, ponderauit Molina, dicto capit. nono, adeo pro hac ipsa sententia faciunt, & vrgent vt concludere videantur, nec interminis propositis differentiae ratio reddi pos sit; textus etiam, in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, quo Decianus, Peregrinus, & alij, ac cum eis Ludouic. Casanate, principaliter excitantur, provt ipsi ponderant, potius in contrarium expendi, inducique debet, atque in fauorem foeminarum lineae vltimi pos ses soris; inducendo eum, provt eleganter per Molinam ipsum, libro tertio, dicto capit. nono, numero 12. & 17. vbi videri potest. Habent etiam foeminae ips ae lineae vltimi pos ses soris, lineam primogenitam, siue primo loco vocatam, quae tanquam magis dilecta, caeteris aliis prae ferri debet, sicuti considerari ipse Molina, eodem cap. nono, numero decimo sexto, in fine, in illis verbi: Similiter etiam non obstat secunda ratio, quod scilicet maioratus institutor censeatur magis dilexis se sibi proximiores, quam eos, qui vltimo pos ses sori proximiores fuerint. Nam haec ratio etiam conuerti potest, dicendo, quod imo sicut testator praedilexit vltimum pos ses sorem, ita etiam eidem proximiores praedilexis se cen sendus sit, cum hi etiam ex eius familia procedant, & ab illa etiam linea deriuentur, quam inter caeteras prae dilexit, vel eidem saltem proximiores sint. Linea namque masculorum primo ad succes sionem vocata fuit, vt supra dixi, & terminos proposui, atque ita circa eam maior affectio, & dilectio; atque ita praelatio etiam de iure prae sumitur, idque per textum metipsum, in dicta l. cum ita legatur, §. in fideicommis so, l. qui soluendo 60. ff. de haeredit. instit. l. Publius Maeuius, §. Titia codicillis, ff. de condition. & demonstration. Craueta, in consilio 297. numero secundo, Menochius, in consilio 434. numero trigesimo octauo, volumine quinto, Caualcanus, decisione vigesima, numero 25. parte secunda, & alio capit. supra hoc eodem tractatu, latius exornaui. Foe mina autem, siue vltimi pos ses soris maioratus filia, pro qua lineae, & gradus praerogatiua adest, vt excludatur, vel ab alio praeferatur, quod de voluntate testatoris, maioratúsve institutoris, euidenter, & clare constet, nec in dubium reuocari pos sit, neces sarium est; vt per Molinam, libro tertio, dicto capit. quarto, numero 15. & 19. & 32. & 38. Mieres secunda parte, quae stione sexta, numero vigesimo primo, Burgos de Paz, in prooemio legum Tauri, numero 44. Auendanum, in l. 40. Tauri, glos sa nona, numero primo, & sequent. & ego mentis in commentariis libri secundi, capit, quarto, numero 65. & duobus sequentib. & numero 159. & 160. aliorum allegatione, atque authoritate comprobaui. Addo nunc Pet. Surdum, in consilio 316. numero decimo octauo, libro tertio. Rursus & secundo loco eadem pars, & senten[sect. 36] tia comprobatur, quoniam vocatio illa foeminarum, siue filiarum, aut filiarum maiorum, in defectum masculorum omnium facta simpliciter, & indefinite absque aliqua adiectione qualitatis, siue pronominis alicuius pos ses siui, comprehendit filiam, aut filiam maiorem in infinitum; non modo, quia in maioratuum succes sione id ita receptum communiter, ex eorum natura, vt per Molinam, libro primo, cap. sexto, numero vigesimo octauo, & vigesimo nono, Mieres, prima parte, quae stione decima quinta, numero octauo, Auendanum, in l. 40. Tauri, glos sa decima, numero tertio, & quinto, Ioannem Gutierrez, practicarum, libro secundo, quae stione nonagesima secunda, numero quarto, Ioseph. de Sese, decisione quinquagesima ter tia, numere nono, & seq. Ludouic. Casanate, in consilio quinquagesimo octauo, numero tertio, Ioseph. de Rusticis ad l. cum auus, libro sexto, cap. vndecimo, numero 29. & 42. & cap. duodecimo, numero vigesimo quinto, & capit. decimo tertio, numero primo. Sed etiam ex regulis, & conclusionibus ordinariis, quae per manus quotidie traduntur, quod scilicet filiorum appellatione nepotes conprehendantur, & veniant in his dispositionibus, quae in incertum, & futurum euentum conferuntur; vt per eun[sect. 37] dem Molinam, post alios multos, libro primo, dicto cap. sexto, numero vigesimo nono, Pet. Surdum, in cons. 403. numero vigesimo primo, libro quarto, Peregrinum, de fideicommis sis, articulo vigesimo secundo, numero quinquagesimo, Ludouic. Casanate, in cons. 58. numero tertio, & numer. 16. & 37. & in cons. 58. numero primo. Sese, decisione 63. numer. 45. & 88. & 108. Ioseph. de Rusticis, ad dict. l. cum auus, libro sexto, capit. 12. numero quarto, & decimosexto, Menochius in cons. 1154. num. decimo, volumine duodecimo. Vbi probauit, quod data facultate eligendi vnum ex filiis masculis, & ipsis mas culis deficientibus vnam ex filiabus; potest fieri electio inter nepotes, & neptes, vtpote, quae filiorum appellatione comprehenduntur. Et filiarum appellatione, ita comprehendi filias filiorum te statoris, scilicet neptes, sicut filias immediatas te statoris ipsius, etiam si filia in singulari vocetur, aut filiarum mentio simpliciter fiat; adnotarunt, atque probarunt Corneus, in cons. 207. numero decimo tertio, libro secundo, & in consilio 159. numero quarto, & quinto, libro quarto, Hieronymus Gabriel, in consilio nonagesimo octauo, numero decimo octauo, libro secundo, Simon de Praetis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione quarta, solutione prima, num. 61. Veniunt; etiam filiorum appellatione nepotes,[sect. 38] quando materia est succes siua, & perpetua, & quae tractum succes siuum sui natura habet, vt primogenij scilicet, & vinculi perpetui, idque per eundem etiam Molinam, libro primo, dicto capit. sexto, numero 28. & 29. Menochium, in consilio 926. numero vigesimo septimo, libro decimo, Peregrinum, dicto articula vigesimo secundo, numer. 51. Surdum, in consilio. 336. numero nono, versiculo, Praecipue, libro tertio, Mieres, dicta prima parte, quae stione decima quinta Fachineum, controuersiarum iuris, libro quinto, cap. 18. Ioseph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, libro sexto, dicto cap. duodecimo, num. 24. & 25. & quando dispositio est fauorabilis, & in qua non agitur de inducendo nouo grauamine, sed solum declarari intenditur, quis in dispositione, aut vocationibus, & substitutionibus comprehendatur;[sect. 39] prout in terminis casus prae sentis, quando foeminae, aut filiae simpliciter vocantur; Bartolus, in l. liberorum, numero quinto, ff. de verborum significatione, Curtius senior, in cons. 45. num. 7. Decius, in cons. 95. numero sexto, Sfortia Oddi, in cons. 90. numero secundo, Ioannes Vincentius Hondedeus, in cons. 60. num. 61. Peregrinus, articulo 22. numer. 61. Surdus dicto cons. 403. numer. 36. & 37. libro tertio, eleganter Bertazolus, consilio ciuili trigesimo, numero 13. Casanate cons. 34. numer. tertio. Ioseph. de Rusticis, dicto cap. 12. numer. 9. & melius numer. 40. vel quando dispositio, aut substitutio facta est a [sect. 40] communi ascendente filiorum, & non per trans uersalem, vt pet Surdum, de alimentis, tit. 9. quae st. 36. num. 28. Peregrinum in cons. 64. libro quarto, Ca sanate, in cons. 34. numer. secundo, & in cons. 58. nu[sect. 41] mero 3. Sese decis. 53. numer. 18. Rusticis, lib. 6. ad d. l. cum auus, dicto cap. 12. numer. 63. & vbicunque testator talis es set, cui paritet nepotes cum li beris es sent succes suri; tunc namque filiorum appellatione nepotes veniunt; sicuti post alios Authores, ex communi tradiderunt Mant, de coniect, vltim. volun. lib. 8. tit. 8. numer. 15. vers. Tertius casus est, Menoch. lib. 4. prae sumpt. 94. in 7. coniectura, numero 30. Hippolyt. Riminal. in cons. 389. numer. 20. libro tertio, Ioseph. de Rusticis dicto capit. duode[sect. 42] cimo, num. 61. & 62. vbi reddit rationem. Sic quoque, quando eadem ratio militat in nepotibus, quam in filiis, & multo magis, si maior militaret ratio, vt per Socinum iun. in consilio 125. numero trigesimo quinto, versiculo, Et quando eadem; libro primo, & in consilio 146. numero octauo, libro secundo, Manticam, dicto titulo octauo, numero decimo septimo, Surdum, dicto titulo nono, quae stione trigesima sexta, numero trigesimo octauo, Caldas, de renouation. emphyteus. quae stione decima quarta, numero vigesimo sexto, ac denique, quando aliquid[sect. 43] durum, absurdum, vel irrationabile sequeretur, si filiorum appellatione nepotes non venirent; vt pet Surdum in cons. 85. numer, vigesimo octauo, libro primo, Hippolyt. Riminaldum, dicto cons. 389. numero decimo, libro quarto, & in cons. 173. numero 42. libro secundo; & in cons. 501. numer.. 11. libro quinto, Peregrinum, dicto articulo vigesimo secundo, num. 46. & 48. Rusticis, ad dictam l. cum auus, libro sexto, cap. 12. numero septimo, qui dicit, ita e contrario ad vitandum absurdum, nepotes non venire appellatione filiorum, ex l. quod si nepotes, ff. de testamentaria tutela. Sane, si foeminis, aut filiabus, vel etiam filiabus maioribus, aut filia maiori vocatis simpliciter & indefinite in defectum mas culorum descendentium, filia vltimi pos ses sions maioratus, aut alia foemina eiusdem pos ses soris res pectu, in gradu proximior, non succederet in maioratu, & ei auferatur lineae, & gradus praerogatiua, & alia alterius lineae & gradus praeferatur contra peculiarem naturam maioratuum, & ordinarias succes sionis eius regulas, durum id es set, & maximum absurdum, vbi alias voluntas testatoris in contrarium expres sa non repetitur, sed ita indefinita, vt dixi. Sic equidem multum ad propo situm nostrum, filiam vltimi pos ses soris in articulo redintegrationis praetulit Mieres, de maioratu, secunda parte, quae stione sexta, num. 49. de quo latius supra, cap. praecedenti, & in fortioribus terminis pro filia vltimi pos ses soris, vide tradita per Gamam, decis. 354. Et licet praedictae conclusiones, & resolutiones, quibus, in casibus commemoratis, filiorum appellatione nepotes contineri, & venire diximus, in terminis iuris communis aliquam difficultatem haberent, ac etiam contradictionem. vt constat ex infinitis illis Authoribus, quos ego metipse cap. 66. huiusce tractatus, ex numero vigesimo sexto, recensui. Ex his etiam, quae cum aliis multis ob seruarunt Ludouic. Casanate, in consilio trigesimo quarto, ex numero primo, vsque ad numerum decimum tertium, & in consilio 58. per torum, Surdus, dicto consilio 403. numero decimo octauo, & de alimentis, dicto titulo nono, quae stione trigesima sexta, Menochius, in consil 215. libro tertio, Sese, decisione 53. & 63. Ioseph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, libro sexto, cap. 11. & 12. apud nos tamen in his Regnis, atque in primogeniorum succes sione, in quibus, attenta eorum natura, & fine vnus duntaxat, isque lineae, & gradus praerogatiuam habens, succedere debet, & caeteros alios excludit, absque dubio procedunt, vt per Molinam, libro primo, dicto cap. sexto, numer. 28. & 29. imo succedendi[sect. 44] ius in eorumdem primogeniorum institutione non restringitur, nec nepotes filiorum appella tione contineri desinunt, vt perpetua sit succes sionis causa, quamuis in singulari filius maior vocetur, aut cum pronomine, meum, tuum, suum, dicatur, filius meus, aut, tuus, vel, suus succedat; nam si maioratus perpetuus institutus sit, adhuc nepotes continentur, vt perpetua sit succes sionis cau sa, quae alias in filio finiretur, vt exemplum est in clausula Regis Henrici, cuius tenor insertus est hodie in l. vndecima, titulo septimo, libro quinto, ibi: Que finquen al su hijo mayor legitimo. Et nihilominus perinde est, ac si dixis set in infinitum: Que finquen a sus hijos mayores legitimos. Et sic verbum, fijo mayor, comprehendit nepotes quoque, & omnes descendentes in perpetuum; sicuti ex Palat, Rub. obseruauit Molina, libra primo, cap. quinto, numero vigesimo primo, in fine, & vigesimo secundo, Matiencus, ibidem glos sa octaua, atque in fortioribus terminis, ex aliis Authoribus ego metipse annotaui, & tradidi in commentariis libri secundi, cap. vigesimo secundo, numero decimo tertio, decimo quarto, & decimo quinto, & loquitur lex ipsa septima, dum vtitur verbo illo restrictiuo, su hijo mayor, & verbo alio relatiuo, de cada vno de ellos, quae iuxta communes opiniones Doctorum, in terminis iuris communis efficiunt, vt appellatione filiorum nepotes non veniant, vt supra hoc eodem cap. ob seruaui; & nihilominus materia subiecta maioratuum facit, vt ad nepotes, & ad omnes descendentes maioratus protrahatur; idque (prout ego metipse vltra praedictos Authores animaduerto) in neces sariam consequentiam, & praecise venit decisionis eiusdem legis, & donationum ipsarum Regis Henrici, nam ex quo Rex ipse ordinatum reliquit, quod donationes, quas fecerat, vinculatae manerent donatariis per viam maioratus, vt dispositio sua effectum haberet, praecisum, atque neces sarium fuit, quod verbum, su hijo mayor, supponat non solum pro filiis immediatis, sed etiam pro nepotibus, & omnibus descendentibus in infinitum, ita vt intelligatur, implicite remansis se formatas omnes vocationes, atque substirtutiones neces sarias ad perpetuitatem maioratus: alias enim si verbum ipsum, hijo mayor, intelligendum es set de solis filiis immediatis primi gradus, non pos set es se maioratus, nec eius succes sio conseruari; prout iidem prae sentire videntur Authores. Ex quo ergo propter subiectam materiam maioratus, & eius perpetuitatem, ita statuitur, & omnes de scendentes in infinitum, non solum filij, & nepotes comprehenduntur, nec dictio vna restrictiua, & altera relatiua aliquid in contrarium operatur; satis opportune lex ipsa in proposito ponderari, adducique potest, atque ita praecise ibi statuit, vt dixi, & concludenter deducitur ex his, quae cum eodem Molina, & infinitis aliis adnotata, atque scripta reliqui dicto cap. vigesimo secundo, per totum, libri secundi. Et id ipsum apparet, ex l. 2. titulo decimo quinto, partita secunda, in illis verbis: Non lo ouies se sino el fijo mayor. Et in illis verbis: Que si fijo varon non ouies se, la fija mayor heredas se el Reyno. Et nihilominus, quamuis dixerit, hijo mayor, declarat lex ipsa nepotem comprehendi, ibi: E aun mandaron, que el fijo mayor muries se, ante que heredas se. si dexas se fijo, o fija, que ouies se de su muger legitima, que aquel, o aquella lo ouiesse, e non otro ninguno. Et non obstante etiam eo verbo, e non otro ninguno, comprehenduntur nepotes, & omnes[sect. 45] descendentes in infinitum, ex natura succes sionis perpetuae, & succes siuae, & quae alias conseruari non potest. Sic sane communi placito receptum est, quod si ad succes sionem maioratus vocatus fuerit filius maior, aut filia maior, nihilominus comprehenduntur vsque in infinitum omnes filij, & filiae maiores primogeniti, vt per Molinam, libro primo, capit. quinto, numero vigesimo primo, & vigesimo secundo, Auendanum, in l. 40. Tauri, glos sa decima septima, numero vigesimo tertio, Alexandrum Raudensem, de analogis, libro primo, capit, decimo quinto, numer. 265. Menochium, in consilio 981. numero 142. & 148. libro vndecimo, & non modo nepos comprehenditur, vt succedat, si pater eius succes sit, sed etiam si pater adhuc non succes serit, tanquam comprehensus sub verbo, hijo mayor, succedit, & patruum suum excludit, quia a pari procedunt, dicere, filium maiorem, quod dicere, filium primogenitum, & quocunque eorum nomine intelligitur considerata linea primogenita, & non solum persona filij maioris; vt erudite, & vere probauit Molina, lib. 3. cap. 8. numer. 18. & 19. vbi in fortioribus terminis id dixit, nec ex vocatione filij maioris, qui tempore mortis supererit, aut vixerit, reprae sentationem excludi as seuerauit: quod idem, aliis quamplurimis relatis, defendi quoque in commentariis libri tertij, capit. 19. vbi materiam reprae sentationis scripsi, ex numer. 324. Quod si replicet aliquis nec exemplum donationum Regis Henrici, nec decisionem dictae. l. secundae, partitae secundae, concludere videri in propo sito quae stionis excitatae: cum in terminis ipsis propositis, non tractetur de offendenda, aut con seruanda perpetuitate maioratus, quae conseruata permanet, nec dubium es se potest, an conseruetur, sed de eo duntaxat, finitis scilicet masculis descendentibus, in quorum defectum foeminae, aut filiae simpliciter, & absolute vocantur; noua foeminarum, aut filiarum linea, a qua incipere debeat, siue qualiter succes sio introduci, & eius initium sumi debeat ex vocatione foeminarum, aut filiarum, vel etiam filiarum maiorum absoluta; & an respectu disponentis, siue maioratus in stitutoris, an vltimi pos ses soris proximitas, siue quae succes sura sit, inspicienda sit. Si inquam ita replicetur; adhuc negari non potest, quin exempla dictarum legum multum vrgeant, cum non modo ips ae, perpetuitati maioratus prouideant, & consuluerint, sed etiam iura proximiorum respectu vltimi pos ses soris iuuare videantur, vt ex eis dem non obscure deduci valet, & maxime eorum, qui a primogenitis procedunt. Ex quibus equidem, atque ex hactenus adno[sect. 46] tatis, scriptis, veriorem arbitramur hanc sententiam, & maioratuum naturae, & regulis magis conuenire, quod scilicet in primogeniis, & maioratibus perpetuis, finitis masculis, in quorum defectum foeminae, aut filiae vocantur absolute, admitti debeat foemina propinquior, siue filia proximior, & maior, vltimi maioratus pos ses soris respectu, non vero institutoris; sicut in filia grauati, siue vltimi pos ses soris; tradit Socinus iunior, in consilio. 126. libro primo quem refert, & sequitur Ioannes Cephalus, in consilio 413. per totum, volumine 3. M. Antonius Peregrinus, in con silio 50. numer. 16. volumine primo, qui pro ipsa opinione expendit etiam Ruinum, Gozadinum, Alciatum, Rolandum, Simonem de Praetis, & alios. Et ita voluis se, ac pro certa habuis se hanc senterntiam, de qua dubitauit in tractatu de fideicommissis, dicto articulo 20. numer. quinto, aut quam magis probauit, apparet expresse ex summario, numer. 15. & 16. vbi sic scripsit. Proximitas testatoris attenditur, vbi fideicommis so finito in masculis, fit diuersio ad foeminas. Sed contra plerique alij sen serunt, & est verior sententia, numero sequenti. In contextu autem dicti numeri 15. & 16. in hunc modum loquitur: Alia tamen occurrit consideratio non negligenda; nam testator substituit descendentes ipsius haeredis, vocando primo masculos, deinde foe minas in infinitum; ideo deficientibus masculis, cum. fideicommis sum diuertat ad foeminas, videtur, vt foeminae, a quibus (& sic ab alio personarum genere) fideicommis sum incipit, succedant in fideicommis so pro earum proximitate respectu testatoris; consequenter, vt neptis testatoris ex filio haerede succedat, saltem in concursu cum pronepte ex nepote te statoris: quia ambae aequaliter testatori succes sis sent, ad text. in §. cum filius, Institut. de haereditat. quae ab intest. deferunt. & in specie, quod vbi extincta masculorum descendentia, fideicommis sum diuertit ad foeminas, eo casu attendatur successio respectu testatoris, non respectu grauati, senserunt Cephalus, dicto consilio 493. num. 43. Decian. consilio nono, numero 16. libro secundo, & consilio 21. libro tertio, Menoch. consilio 124. numer. 54. Pancirol. consilio 170. numer. 16. Cardinal. Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. libro octauo, titul. 12. numer. 31. Sed horum sententia fundamentali ratione non nititur: nam nulla subest concludens ratio, quare inter masculos proximitas grauatorum seruetur, vbi autem ob illorum defectum fit transitus ad descendentes alterius sexus, seruari debeat proximitas grauantis; nihil mirum quod Scribentes in re hac indifferenter proximitatem grauanti seruari senserunt, etiam vbi a masculis ad foeminas fideicommis sum diuertit. Sic in specie Socin. dict. cons. 249. loquitur enim in his terminis, & Socin, iun. in suo famoso consilio 126. Ruin. consil. 117. numer. 25. con sil. 159. in primo, & secundo dubio, 162. numero octauo, libro secundo, & consil. 47. column, vltim. libro tertio, Gozadin. dict. cons. 4. Alciatus, con sil. 32. numer. octauo, libro nono, Roland, consil. 100. libro primo, Pancirol. & ipse consil 100. Simon de Praet. & Ludouic. Molina, in locis praecitatis, & praecise casus illi super testamentis, & fideicommissis, D. Ludouici de Placentia, Ioannis Iacobi, Decanibus, & Petribus Cherij, relati per me in articulo vigesimo, sub numero tertio, erant per prius masculini, & deinde foeminini, nihilominus decisum fuit pro foeminis proximioribus grauato, exclusis foeminis propinquioribus testatori. Quam ob rem conclusiue, excepto casu, quando testator vocat descendentes a se ipsi, in qua specie pro proximitate testatoris multi senserunt, & multa emanarunt iudicia, per me supra relata. In aliis casibus, veluti cum testator vocat de scendentes ipsius haeredis, aut simpliciter loquitur, proximitas grauati intuenda est, vt qui ab intestato succederet grauati, succedat in fideicommis so, exclusis aliis, qui respectu testatoris es sent pares in gradu, aut propinquiores. Nec distinguendum est, an fideicommis sum a masculis diuertat ad foeminas, & sic s aepius decisum fuit, & iudicatum; & sic de iure tenendum puto. Hactenus Peregrinus, qui (vt vides) cum cae teris, quos citat, in fauorem eiusdem opinionis quam sustinemus, articulum resoluit, nec contrariam Tiberij Deciani, dicto consilio vigesimo primo, libro tertio, & consilio nono, numero decimo sexto, libro secundo, & aliorum admittit. Quam probauit dicto articulo vigesimo, numero quinto, Eandem etiam nostram sententiam probare videtur Alexander Raudensis, in responso vigesimo sexto, numero quinto, & decimo sexto, libro primo. Vbi casum conducibilem adducit, & lineam totam eius, qui semel occupauit succes sionem, es se euacuandam antea, quam fiat transitus, & reuersio ad aliam lineam, fundauit iuridice. Stephanus etiam Gratianus nouis sime disceptation. forens. tomo tertio, capit. 456. videndus ex numero triesimo secundo, vsque ad numerum 40. qui tamen Tiberij Deciani placitum, dicto consilio vigesimo primo, libro tertio, magis videtur amplecti, dum ex aliis multis tradidit, proximitatem gradus debere spectari ab vltimo vas sallo defuncto, quandiu aliquis superest ex ea linea, ad quam feudum peruenit, illi enim, qui ex ea sunt, libi inuicem succedunt, aliis lineis exclusis, quasi hoc vsu receptum sit, vt feudum non transferatur ad alias lineas; ex dicto capit. primo, in fine, de natura succes sionis feudi. Quod non es se dicit, quando illa linea prorsus deficit, tunc enim, qui sunt ex aliis lineis, proximiores primo inuestito, debent admitti ad succes sionem feudi. Etenim proximior vltimi defuncti, potior habetur, vt in eius linea feudum permaneat, nec ille, qui ex ea linea est proximior defuncto, excludatur a remotiore alterius lineae, quamuis primo inuestito sit proximior. Vnde si nullus ex ea linea supersit, proximitas a primo inuestito metiri debet, cui in feudo succedatur; idque iuxta distinctionem multorum, quos ibidem adducit, qui tamen improbantur ab aliis, prout etiam ibi. Vere tamen non loquitur Gratianus metipse, in terminis eisdem nostris, cum in defectum masculorum, foeminae, aut filiae, simpliciter & absolute ad succes sionem inuitantur, nec eadem distinctio repugnat, vtpote cum linea masculorum, siue masculi vltimi finita non fuerit, ex quo foeminas descendentes ipse reliquerit, quae ex eius linea sunt, & in concur su cum foeminis alterius lineae, impedire debent transitum succes sionis, donec omnes ex hac linea finiantur, vt etiam per Manticam de tacit. & ambig. conuent. lib. 23. tit. 29. numer. 10. quem idem Gratianus commemorat. Et quamuis filias, iam natas, & cognitas, videatur disponens plus diligere, quam nascituras, & incognitas, atque ita magis filias easdem, quam neptes nondum procreatas, licet a filiis masculis procedentes, vt supra diximus, & in terminis per Menochium, lib. 4. prae sumpt. 94. numer. 17. & in consil. 215. num. 17. lib. 3. post alios multos Ludouic. Casanate in con sil 58. ex numer. 7. cum seqq. Alexand. Raudens. in appendice de analogis, 1. par. num. 166. non tamen inde sequitur, quod in vocatione foeminarum, aur filiarum maiorum simpliciter facta, censeantur vocatae, & venire debeant propinquiores di sponenti siue maioratus institutori, vel ei, de cuius filiis foeminis agitur, imo argumentum iuridice retorqueri potest, quia si disponens ipse vellet eas admitti, & praeferri, facile fuis set illi id exprimere, & exprimeret quidem, nec ita simpliciter diceret, filias maiores, aut foeminas in defectum masculorum ad succes sionem venire; sed adiiceret pronomen pos ses siuum, meum, tuum, aut suum, aliámve qualitatem restrictiuam, quibus eas specifice significaret, siue nomina propria earum adiiceret; & cum id non fecerit, aperte videtur de eis prae sensis se, quae maiores, aut proximiores es sent, respectu vltimi maioratus pos ses soris, & iuxta ordinem ordinarium succedendi, in hisce Regnis obseruatum. Nec repugnat decisio textus, in d. l. cum pater, §. haereditatem, ff. de legat. 2. cum in specie illius textus ideo fideicommis sum non debeatur nepotibus, quia fuit relictum filiis haeredis, apposita demonstratione illa restrictiua, suis, que restrinxit, & limitauit dispositionem ad filios immediatos haeredis, & impediuit extensionem, aut interpreta tionem, quae alias in fauorem nepotum fieri pos set; prout supra annotaui, atque ex adiectione pronominis meum, tuum, suum, siue alia restrictiua, foeminas propinquiores grauanti, siue maioratus institutori venire, statui; & non proximiores vltimo pos ses sori. Quod edam post Socinum, & alios explicauit, & exempla adduxit Menochius, lib. 4. prae sumpt. 94. num. 4. & 5. vbi vide, & in cons. 328. num. 13. & 14. lib. 4. & dict. cons. 215. num. 51. & seqq. lib. 3. Natta in cons. 551. num. 28. lib. 3. Hippolyt. Rimin. in cons. 173. num. 9. libro 2. Simon de Praetis, lib 3. interpret. 3. dubitat. 4. solut. 3. num. 45. fol. 207. Caldas Pereira, de renouat. emphyt. cap. 14. num 36. Secus vero statuendum est, quando filiae, aut filiae maiores, aut foeminae in defectum masculorum, simpliciter ad succes sionem inuitantur, vt tunc de propinquioribus ipsi grauato, aut vltimo maioratus, pos ses sori, intelligere debeamus; vel ea etiam ratione; quia cum succes sionis maioratus causa in perpetuum futura sit, atque in futurum, incertúmque euentum conferatur, & in defectum masculorum; non potest videri institutor maioratus ad filias, aut foeminas, tunc proximiores se restrinxis se, sed potius de futuris sensisse; & de his, quae delatae succes sionis tempore, propinquiores es sent eidem vltimo pos ses sori, cum forsan eo ipso tempore, iam deces sis sent filiae, aut foeminae, tempore factae dispositionis iam natae: idque iuxta resolutiones quamplurimorum, de quibus per Peregrinum de fideicommis s. artic 22. num 49. 50. & 51. Zanchum in l. haeredes mei §. cum ita, 4. par. num. 197. Molinam de Hispan, primog. lib. 1. cap. 6. num. 29. Menoch. in cons. 215. num. 98. & 99. lib. 3. & quamuis ibi aliter statuerit ex num. 100. vsque ad num. 106. vel in his ipsis terminis non loquitur, vel in fideicommis sis exterorum placita eodem loco adducta, quando procedere pos sent, quae dubia admodum sunt, ex traditionibus Peregrini, & aliorum, vbi supra: in primogeniis tamen His paniae, & maioratibus perpetuis, ex eorum natura locum obtinere non pos sent; vbi (vt dixi) ita simpliciter & absolute filiae maiores institutoris, vel alterius, siue foeminae absolute vocatae fuerint, nec nomen proprium adiectum sit, aliáve qualitas restrictiua expres sa, ex qua ad foeminas proprias, vel alterius, siue filias maiores dis positio fuerit accommodata. Et vere si ita non fecerit, quod adeo facile exprimere potuit, ad easdem non videbitur dispositionem suam restrinxis se, sed potius in earum fauorem disponere, quae delatae succes sionis tempore proximiores sint, & eas maiores, siue propinquiores reputas se, quae tractu temporis, & cum succes sionis vacantis casus se offeret, propinquiores grauato, siue ipsi vltimo pos ses sori apparuerint; quod de mente Ludou. Molinae, lib. 1. dict. cap. 6. num. 28. & 29. PeIaez a Mieres, par. quae st. 15. num. 8. Alexand. Raudens. cons. 15. n. 42. & 43. lib. 2. procedit aperte. Nec etiam in contrarium vrget ratio potis sima. quod cum filiae, aut filiae maiores, vel foeminae simpliciter & absolute, in defectum masculorum ad succes sionem inuitantur, ideo propinquiores grauanti, siue disponenti, filiae, aut foeminae succedere debeant, & non proximiores vltimo pos ses sori; quia quemadmodum gradus, siue succes sio masculorum per proximiorem institutori incoepit, ita quoque incipere debet. gradus, siue stitus foeminarum, & seruari idem ordo in foe minarum succes sione, qui seruatus fuit in primo gradu masculorum, vt concludit Decianus, dicto cons. 21. & maxime num. 6. cum seqq. volum. 3. quem sequitur Mantica de coniectur. vltimar. volunt. lib. 8. tit. 12. ante finem, vers. Et nouis sime, Pancirolus in cons. 170. num. 14. vers. non obstat. Peregrinus, Hieronymus Gabriel, & alij, cum quibus Casanante dict. cons. 23. num. 6. & 7. Caualcan. decis. 18. num 105. parte 3. quia regulariter vnus gradus substitutionis alium declarat, l. qui liberis, §. vltimo ff. de vulg. & pup. subst. l. 1. C. de impuber & late ego metipse comprobaui. lib. 2. ex num. 11. cum seqq. & cap. 26. ex num. 15. & lib. 3. cap. 15. num. 30. & 31. Pet. Surdus in cons. 416. num. 21. & 22. lib. 3. & con sil. 455. ex num. 7. lib. 4. & cons. 468. eod. lib. Ludou. Casanate in cons. 17. ex num. 25. & in cons. 47. ex num. 36. & num. 60. & seqq. atque ita, ab eodem ordine, eadémque forma in succes sione foeminarum seruanda, quae in masculorum succes sione seruata fuit; adducuntur, excitanturque praecipue praecitati Authores: Cephalus etiam in consilio 581. num. 13. volumine 4. in illis verbis: Nam ex primo capite substitutionis, quae sit filiis masculis, haeredibus institutis, declaratur istud secundum substitutionis, quae fit filiabus testatoris legatariis, cum vna substitutio aliam declaret, iuxta l. qui liberis, in fine, de vulga. &c. Vere tamen, etiam in eisdem terminis, & attento iure communi, nec ipsamet ratio placet, nec sententia ea probatur; imo contraria defenditur ab aliis Authoribus, vt supra probaui. Et rationi praedictae satisfacit Peregrinus, prout ex verbis eius, relatis supra apparet. Et ego metipse satisfeci, responsúmque praebui supra, dict. cap. 91. num. 78. satisfieri etiam potest, constituendo, ex vna parte dispositionis ad aliam declarationem, siue interpretationem. deduci non pos se, quando ratio eadem non militat, siue contraria ratio vrget, vel quando iuris, aut subiectae materiae ratio idem ius non patitur; prout iidem Authores, quos retuli supra, obseruant. Sic sane in sui principio, & quando succes sio sumit initium in gradu, aut statu masculorum, a proximioribus succes sionem incipere, consentaneum est, nisi testator, maioratúsve institutor, ex facultate Regia sibi conces sa aliter statuat, vel ex facultate legali l. 27. Tauri. dummodo ordinem ipsius non praeuertar. Diuersum vero est in succes sionis progres su, & cum iam sumpsit initium, lineámque alicuius ingres sa est; tunc namque nisi aperte disponens in contrarium statuerit, voluntatémque suam expres serit, potius attenditur lineae praerogatiua, & ingres sus, & ne ex vna linea ad aliam transitus fiat, quousque omnes de illa linea finiantur, ipsique praeferantur, vt supra dixi, & per Molinam, lib. 1. cap. 2. num. 17. & lib. 3. cap. 4. num 13. & 14. & cap. 6. num. 22. & seqq. Peregrinum de fideicommis s. art. 22. num. 24. Surdus in cons. 403. num. 16. lib. 3. Ioannes Gutierru. pract. lib. 2. quae st. 67. ex num. 44. ego metip se annotaui, atque scripsi in commentariis, lib. 3. cap. 19. num. 227. quam gradus masculorum succes sionis ordo, & forma, vtpote, cum in progres su militer diuersa ratio, atque ex voluntate institutoris prae sumpta, sic credendum sit voluis se, ex eis dem Interpretibus. Imo & ipsimet, qui in contrarum expenduntur, & pro filiabus, aut foeminis proximioribus grauanti, siue institutori scripserunt, atque adducuntur ; loquuntur in fideicommis sis, non in primogeniis Hispaniae, & sunt exteri, Italiae scilicet, & aliarum regionum. Fideicommis sa autem, & primo[sect. 47] genia Galliae, Italiae, & aliarum Prouinciarum, valde differunt a primogeniis, & maioratibus perpetuis Hispaniae, & sunt diuers ae naturae, deque ab illis non potest indistincta, aut absoluta interpretatio deduci, id quod Pelaez a Mieres aguouit in initio primae partis de maioratu, sub num. 3. in vers. Nec minus falluntur; & in hunc modum scripsit: Nec minus falluntur, & errant, qui ad definitionem litium, quae sunt in Hispania super maioratibus, faciunt vrgentia argumenta de primogenituris Galliae, ac Italiae. Nam primogenita Hispaniae, quoad ordinationem, & institutionem, & reuocationem, sunt indicanda secundum leges istius Regni, & quoad alia similia. Et ius primogeniturae in Gallia, & Italia defertur vt legitima, & inferius sub eodem num. 3. ibi: Et quod maioratus Hispaniae, longe distent a primogenituris Galliae, & Italiae, colligere licet ex Doctoribus Gallis, qui hac de re loquuntur, &c. Molina etiam, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 1. sub num. 6. in illis verbis: Similiter etiam plura alia in Hispanis primogeniis statuta sunt, quae (vt plusquam notis simum est) non omnino prae dictis primogeniis conueniunt. Ex quibus comprehendi potest, quantum distet Hispanorum maioratuum natura ab ea, quae legis veteris, caeterisque aliorum Regnorum, ac Prouinciarum primogeniis inest. Similiterque quam diuesa es se debeat horum maioratuum ab illis tractatio. Et iterum ipse Molina, eodem cap. 1. sub num. 15. in illis verbis: cum igitur ex his, quae in praecedentibus diximus, constet, Hispanorum primogenia non pos se iuri primogeniorum exterarum nationum omnino adaptari, nec etiam praecise fideicommis sis conuenire. Ioannes Gutierrez canonicarum lib. 2. cap. 14. nu. 18. Ioannes Vincentius Hondedeus in cons. 46. nu. 25. lib. 2. vbi id ipsum quod Molina, & Mieres profitetur, eósque commemorat, & num. 27. sic concludit. Et propterea quicquid dicendum sit de testamente Hispani, & de primogenitura ab eo constituta, ces sant omnes istae difficultates in testamen to dicti D. Ioannis Baptistae Florentini, & Molina, & alijque scriptores Hispani de primogeniis, seu maioratibus Hispanorum loquentes, nullo modo nocent, nec ad decisionem propositae quae stionis allegari pos sunt. Et repetit eodem cons. 46. num. 36. in haec verba: Quae ratio solum procederet in terminis maioratus Hispani, si in eo, iuxta consuetudinem, & leges illius Regni prae dicta veniunt de natura maioratus, sed attentis terminis iuris communis, secundum quod dispositio testatoris Florentini regulanda venit, in hac institutione primogeniturae considerari debet sola dispositio testatoris, in qua eo iure, vltra expres sa, aliud ex natura primogeniturae non continetur, vt dixi supra ex sententia eius dem Molinae in dict. lib. 1. cap. 1. num. 7. vers. Vt autem, & num. 8. ideóque scripsit Molina, de maioratu Hispanorum, ad primogenituram institutam a testatore Florentino adduci non potest ex tam dictis, quod est etiam de intentione Molinae, in dict. cap. 1. num. 6. in fin. & num. 16. as serentis ea, quae dicuntur de Hispanorum primogeniis, non pos se iuri primogenitorum exterarum nationum omnino adaptari, & in consilio praecedenti consultus super alio maioratu Italiae, vt euitaret doctrinas Molinae, Mieres, & aliorum huius Regni Interpretum, quas aduersa pars ponderauerat, inquit, quod loquuntur in maioratibus Hispaniae, atque ita ex cis inferri non pos se ad fideicommis sa, siue primogenita Italiae, & aliarum regionum propter maximam differentiam, quae inter ea versatur. Sed & ipsimet exteri Authores maiori ex parte, non indistincte propter filias, aut foeminas propinquiores grauanti, siue disponenti, foe minas, aut filias grauati, vltimíve pos ses soris proximiores excludunt, sed tam vnius, quam alterius foeminas, aut filias simul admittunt; quasi verbum filias, tam de propriis testatoris filiabus, quam de aliis, filiorum & descendentium masculorum pos sit intelligi; prout ex eisdem antea relatis Authoribus deprehenditur; atque ex Pancirolo in consilio 170. numera 11. quae in suc ces sione indiuidua, & quae sui natura vni duntaxat defertur, qualis est maioratus, non ita facile contra filias grauati, vltimíve pos ses soris res pondis sent, si eas omnino excludendas putarent, sed potius eas admisis sent, si primogeniorum Hispaniae naturam, & regulas prae oculis habuis sent. Idque, siue versemur in filiabus, & descendentibus foeminis vltimi pos ses soris maioratus,[sect. 48] aut grauati, siue etiam in sororibus eiusdem; cum & ips ae ex linea illa dicantur. Sic sane promiscue de filiabus, & de sororibus grauati, vel vltimi pos ses soris, hucusque sermonem institui, & Interpretes superius commemorati loquuntur, quoniam eadem ratio in vtrisque militat, aut saltem illa lineae saltem contentiuae, & proximitatis, quando altera primogeniturae deficiat; propter quam Pelaez a Mieres, 2. parte; dict. quae st. 6. numero 49. & in 2. editione, numero 118. idem ius statuit respectu proximiorum consanguineorum vltimi pos ses soris, quod filiarum eius, & alij sequuntur, prout vidimus supra, dict. cap. 91. ex numero 60. & quamuis fortiores rationes vrgere videantur pro filiabus vltimi pos ses soris, prout eod. cap. 91. ex numero 71. & 72. contendi, quam pro sororibus, aut consanguineis transuersalibus; quibus adductus, atque excitatus, sic distinxi, vt vidisti; nec sororibus, aut consanguineis conces si succes sionis ius, quod filiabus vltimi pos ses soris competere as seueraui; adhuc tamen dubium es se articulum, & super eo mature deliberandum exi stimo, cum videam contrariam sententiam aliis[sect. 49] placuis se, & dubium facere, quod quilibet fratrum constituat propriam lineam, vt cum aliis Authoribus probarunt Pelaez a Mieres de maioratu, 2. parte, quae st. 7. num. 13. & 14. Ioannes Gutierrez in cons. 13. num. 12. Canonicarum quae stionum lib. 2. cap. 14. num. 55. attamen frater, siue soror vltimi pos ses soris maioratus, licet sint transuersales, in recta linea dicuntur es se, siue verificatur in eis linea recta, licet sint transuersales, & sic dicuntur stare in linea contentiua: nam linea dupliciter consideratur, effectiue scilicet, & contentiue. Effectiua linea dicitur ea, quam pater efficit, & propterea ex ea linea non dicuntur, nec sunt nisi hi, qui a patre ipso descendunt. At vero si contentiue accipiatur, tunc omnes dicuntur de linea paterna, qui sunt sub ea, in qua pater continetur, & hoc modo de linea paterna dicuntur, etiam transuersales; ita post Baldum, & alios declarat Socinus in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, num. 3. Ruinus in cons. 97. colum. 2. lib. 1. Decius in cons. 379. num. 1. & 4. Paris. in cons. 40. num. 41. lib. 2. Burgos de Paz post alios, quos citat, in cons. 26. num. 40. 41. & 42. Menoch. in consilio 234. num. 9. volum. 2. Ioannes Cephalus in loco statim referendo; & cum linea recta effectiua locum habere non pos sit ad fauorem fratris, vel sororis vltimi maioratus pos ses soris, locus es se debet contentiuae; prout Burgos de Paz, vbi supra obseruat, & singulariter Ioannes Cephalus in cons. 313. numero 57. & 58. lib. 3. & in cons. 664. num. 22. lib. 5. qui d. n. 57. & 58. egregie, atque notanter scripsit vsque ad num. 62. Nono considero in vtroque testamento expresse caueri, admittendos non es se in alia linea existentes, etiam si sint proximiores, donec eiusdem lineae aliqui supersunt. Caeterum ipsi nepotes ex Fratribus Francisc. Marij continentur in linea, in qua ipse continebatur, adeo vt contentiue omnes eiusdem es sent linea; igitur nepotes ipsi excludunt Iulium lineae omnino diuers ae, ac separatae. Et quod res ita sit, ostendo; nam linea dupliciter consideratur: aliquando enim sumitur effectiue, & aliquando contentiue; exemplum in linea paterna, quae. si sumatur effectiue, illa est, quam pater efficit, & propterea ex dicta linea non dicuntur nisi patris descendentes: contentiue vero si accipiatur, omnes dicuntur de linea paterna, qui sunt sub ea, in qua pater continetur; & hoc modo de linea paterna dicuntur etiam patres, ascendentes, transuersales, & omnes ab eodem stipite descendentes, vt sunt patres, fratres, & eorum descendentes. Ita post Bal. & alios, quos citat, declarat Socin. l. Gallus, §. nunc de lege, num. 3. de lib. & posth. & Ruin. cons. 98. colum. 2. lib. 1. Dec. qui in eodem casu consuluit, con sil 379. Requisitus, num. 14. & Parisij consil. 40. numer. 42. lib. 2. quibus infero, cum isti nepotes contentiue sint de linea Francisci Marij, cum omnes a Ioann. Hieronym. stipite descendentiam habuerint, merito sunt praeferendi Iulio ex praedictis. Cum enim in proposito linea recta effectiua locum habere non pos sit, locus es se debet contentiuae, l. quotiens, de reb. dub. cum concord. & quamuis in casu Ruin. & Dec. quos proxime citaui, linea contentiua reijciatur, id fuit ex eo, quod materia est renuntiationis, odiosa, stricti iuris, & stricte intelligenda, in qua lineae appellatio secundum ipsos verificari debet, duntaxat in recta effectiua, quae est proprier, non autem etiam in contentiua transuersali, non ita propria; quae ratio odio s ae materiae, cum hic ces set, verbum lineae indefinitum aequipollet vniuersali, iuxta l. si pluribus, de leg. 2. & consequenter debet intelligi non solum effectiue, & sic de linea descendentium; sed etiam contentiue, & ita etiam transuersalium: Ruin. d. cons. 98. colum. 2. in princ. lib. 1. Hactenus Ioannes Cephalus, qui etiam in cons. 664. numer. 21. 22. & 23. lib. 5. sic scripsit: Nec resistit donatorem vocas se primogenitos de linea Ludouici, de cuius linea non videbatur Dominus Carolus, sed de linea Comitis de Stropiliana. Nam respondeo, quod imo Dominus Carolus dicitur de linea Ludouici, cum linea sit collectio personarum ab eodem stipite descendentium, gradus continens, & numeros distinguens, secundum Afflict. in cap. 1. §. fin. 3. notab. de natura succes. feud, vbi citat etiam Ancharan. cons. 91. in quae stione, quae vertitur in ciuitate, & alios, vt per eum, licet igitur Dominus Carolus sit filius Comitis de Stropiliana, ob id non fit, quin sit de linea dicti Domini Ludouici, Didac. in 4. Decretal. titul. de consanguin. sub num. 5. quatenus post. Socin. quem citat in consilio 33. colum. 5. lib. 3. inquit illam dici lineam paternam, cuius caput est pater; maternam autem, cuius caput mater sit, & ab ea incipiat, cap. quod dilectio, & ibi glos s. de consanguin. & affinitat. etiam si vocati sint illi, qui sunt de linea masculina Ludouici, nam linea eius masculina incoepit a Georgio, cuius descendentes omnes etiam foeminini generis dicuntur de linea masculina Ludouici. Vt tradunt omnes, &c. vbi citat Authores nonnullos; & merito quidem ita statuitur, nam quod dicitur, patrem censeri vnam & eandem personam cum filio, l. fin. C. de impub. Tiraquell. in praefatione l. si vnquam, ex num. 15. cum aliis, quos ego metipse recensui in commentariis de vsufructu. cap. 63. num. 9. & 10. pariter obtinere videtur respectu fratris, vel sororis cum frater fere alter dicatur; vt cum aliis, quos citat, annotauit Cae sar Barzius decis. Bononiae 130. numer. 74. & sufficit dictae sorori vltimi[sect. 50] pos ses soris es se ex linea patris, cuius caput fuit pater ipse, & ex qua frater idem proces sit. Idque, siue pater metipse succes sis set, & succes sionem praeoccupas set, eóque mortuo frater eiusdem sororis, filius illius; siue etiam non succes sis set pater, vocatus tamen fuis set, & ius praelationis habuis set, in habitu saltem, seu spe, & frater succes sis set, nam in primogeniis vbi vocatus. est primus, censentur vocati omnes, eiusdem de scendentes succes siue, l. cum, ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis 2. vbi Doctores. Couarruu. pract. cap. 38. numer. 6. vers Quae quidem ratio: & numer. 11. Menoch. in cons. 172. numer. 34. libr. 2. [sect. 51] Peregrinus de fideicommis s. articul. 27. numer. 15. Molina de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 6. num. 29. in illis verbis: Sub vocatione namque primogeniti, non solum filius primogenitus, sed nepos, & omnes primogeniti, ex eo descendentes in perpetuum, tam ex linea descendentium, quam transuerfalium vocati es se intelliguntur, &c. Vbi multis Authoribus id[sect. 52] comprobat, & inclusio lineae primogeniti, omnes alias lineas excludet, vsquequo omnes ij deficiant, qui ex eius linea proces serint; vt ibidem dixit ipse Molina, n. 30. & 31. Ioann. Gutierrez in consil. 13. n. 11. & quia linea vocata inducit ordinem succes siuum, l. fin. C. de verborum significat. Hieron. Magonius, decis. Florentina 138. n. 1. & 2. Nec in contrarium vrgent, siue vim aliquam[sect. 53] faciunt quorundam Interpretum, sententiae, & obseruationes, qui tradiderunt, quod soror, aut frater, licet sit de latere fratris, non tamen ex eius linea, quia vnusquisque fratrum facit suum latus, sicut suam lineam; sicuti ex Isernia deprehenditur in cap. 1. §. quin etiam, numer. 2. Episcop. vel Abbat. in vers. Est ratio pro hoc. Nello de sancto Geminiano, in tract. de bannitis, 1. parte, primi temporis, numer. 9. versic. Qui autem venient: tomo 11. tractatuum, parte 1. fol. 359. in vers. Sed quia frater licet sit. Ioanne le Cerier de primogenitura, lib. 2. quae st. 4. articul. 6. vers. Si ergo mortuo tom. 11. tractat. 2. parte, folio 49. in vers. Ratio quare inter. istos. Socino in consil. 33. num. 8. volum. 3. Deciano in consil. 379. num. 3. vers. Non obstat: & num. 4. volum. 2. quia fatemur, fratrem, siue sororem non es se descendentem fratris, sed ei collateralem; item nec de linea fratris es se, quatenus effectiue ea accipitur; negamus tamen, non es se de linea contentiua, inspecta persona ascendentis sui, quod iidemmet Authores non negant: & Ludouicus Molina lib. 3. cap. 4. num. 42. expresse aequiparat sua sororis, cum iure siliae vltimi pos ses soris, & voluit etiam Burgos de Paz in consil. 29. num. 28. & apparet, nam cum ipse Molina, num. 41. statuis set, quod foemina, quae a maioratus succes sione propter masculos remotiores excludi praetenditur, lite in eiusdem maioratus pos ses sione tuenda, atque conseruanda. erit, sempérque in indicio pos ses sorio obtinere debet, ex text. in cap. 1. §. inter filiam, si de feud. defunct. cont. sit int. domi. & agna. subdit statim, d. numer. 42. in hunc modum: Et quamuis text. in dict. §. inter filiam, loquatur in filia respectu successionis patris: idem tamen dicendum est in sorore respectu succes sionis fratris, &c. Et id ipsum cum aliis multis Authoribus, Molina non relato, obseruauit Burgos de Paz vbi supra: id autem non ita statuis set Molina contra masculum, etiam remotioris lineae & gradus, nisi pro certo supposuis set, sororem ipsam continuando lineam fratris sui, contentiue scilicet, ad succes sionem admitti debere, atque in pos ses sione eiusdem conseruari. Atque ita, aperte satis, & velut expres sim insinuat, ex linea fratris dici ad modum praedictum, vt in ea, tanquam in filia vltimi pos ses soris pos ses sio continuetur & transeat; expresse etiam agnouit Burgos de Paz vbi supra, iuncto cons. 26. n. 40. & seqq. Concluditur ergo, in vocatione foeminarum, [sect. 54] aut filiarum, vel filiarum maiorum, simpliciter & ab solute facta, in defectum masculorum descendentium , filias, & descendentes vltimi pos ses soris, ac etiam sororem eiusdem praeferendam es se filiabus, & foe minis disponenti proximioribus, & filiarum maiorum expres sionem, potius demonstratiue censeri appositam, ad significandum, quod finita linea masculorum, qui primo loco vocati sunt, succes sura erat filia maior, ea autem quae in linea saltem[sect. 55] contentiua es set, cum in maioratuum succes sione, linea recta debeat semper succedi, vt nec succes sio retrocedat, nec de vna linea ad aliam transitus fiat, l. 2. tit. 15. partita 2. Ioannes Gutierrez, Cano[sect. 56] nicarum lib. 2. cap. 14. num. 46. qui citat Molinam, Cephalum, Mieres, & alios; & num. 48. constituit etiam regulam generalem, quoad lineam vltimi pos ses soris, vt qui ex ea sunt, omnibus praeferantur. Demonstratiue inquam, appositam videri qua[sect. 57] litatem illam, maiores, verbo filias, adiectam, magis quam restrictiue dicendum est; idque iuxta ea, quae multum ad propositum scripserunt Bartol. in l. cum pater, §. mens ae, ff. de legat. 2. & in l. centurio. col. 2. vers. Sed quid si dixit, ff. de vulgari, Craueta in cons. 301. sub num. 8. Ripa num. 40. ibidem, Rota Romana decis. 66. num. 3. parte 1. diuersorum sacri Palatij: Pet. Surd. in cons. 365. num. 30. vers. Nec dici potest, lib. 3. & latius de alimentis, tit. 4. quae st. 26. ex num. 1. cum seqq. Camillus Gallinius de verborum significat. lib. 8. cap. 28. num. 8. & haec quidem dubiam reddunt rem hanc, super qua tamen, & an potius sustinenda sit distinctio a me tradita supra, dict. cap. 91. ex num. 69. aliis deliberandum atque cogitandum relinquo. Imo & in fortioribus terminis, & in casu secun[sect. 58] do principali, supra proposito, quando scilicet in defectum filiorum, & descendentium masculorum, filia maior testatoris vocata fuerit, aut filiae eius dem suo ordine vocentur, adiecto pronomine, mea, scilicet: Suceda mi hija mayor, o sucedan mis hijas por su orden. Ego aliquando in casu occurrenti dicebam, & iuridice contendebam, quod si extincto vltimo masculo, maioratus pos ses sore, cuius etiam pater masculus succes sit, atque ita deficientibus omnibus masculis, ad succes sionem maioratus concurrant filia, aut soror eiusdem vltimi pos ses soris maioratus, cum filia, aut filius, aliusve des cendens ex filia maiori, aut ex altera filia institutoris maioratus, quae ad modum praedictum, & adiectis dictis verbis, filia mea maior, aut filiae meae suo ordine succedant; & antequam masculi deficerent, & succes sionis ius sibi deferri pos set, deces sit, nec in eius persona linea initium sumpsit ad succes sionem admittendus non es set ex huiusmodi filia decedens, sed potius filia, aut soror vltimi pos ses soris maioratus praeferenda, nec affectionem, atque praedilectionem consideratam respectu personae filiae, aut filiarum disponentis, quae natae, & ab co cognitae erant, militare, locúmve facere debere in eius succes soribus, cum nondum linea in persona filiae eiusdem institutoris initium sumpsis set, nec ab institutore ipso filiae, aut filij eiusdem cogniti fuis sent, vtpote nondum nati; & inde praerogatiuam videri conces sam personae filiae, nec in eius succes soribus obtinere, si nondum in filia ipsa succes sionis ius, & linea in caepis set, quamuis descendentes eiusdem alias suo ordine, succedendi ius haberent, deficientibus descendentibus ex illa linea vltimi pos ses soris masculi. Ad quod tenendum multum mihi videbantur adstringere rationes &, communes Interpretum nostrorum resolutiones, de quibus supra, lineae scilicet, & gradus, & proximitatis, respectu eiusdem vltimi pos ses soris, prae rogatiuam, quae primo loco consideratur in primogeniorum succes sione; atque ita fortiter vrgent in fauorem filiae, aut sororis eiusdem vltimi pos ses so ris maioratus, cuius etiam pater in maioratu succes sit. Deinde negari non pos se, quin casus dubius videatur, & a testatore non dispositus, imo nec for san excogitatus, & difficultatem continens; in ca su autem dubio pro filia, aut sorore vltimi pos ses soris, omnes iuris regulas, & ordinarias Interpretum traditiones in materia maioratum vrgere, nec lineae, & proximitatis praerogatiuam excludi pos se ab eo, aut ea, quae ex linea altera, atque a foemina, quae nunquam succes sit, procedit; nisi de iure, atque vocatione eiusdem constaret euidentis sime, provt ex Ludou. Molina, & aliis, supra probaui, & multum ad propositum scripsit Petrus Surd. in Cons. 316. num. finali, in finalibus verbis, lib. 3. Rursus, dilectionis, atque affectionis, & prae lationis rationem, quae in filia, aut filiabus institutoris maioratus, a se cognitis, & ideo praedilectis, militabat, & quae etiam militaret, si ipsa filia in maioratu succes sis set, quae ante succes sionem delatam, & masculo pos ses sore viuente, deces sit, nullatenus eius filiis, atque descendentibus militare, vtpote, cum ab ipso institutore cogniti non fuerint, & inde nec praedilecti cum nati non es sent: sic sane, ces sante ratione finali praedilectionis, & prae lationis in descendentibus filiae, & ipsam praelationem ces sare debere respectu lineae vltimi pos ses soris, & eidem lineae praelationem concedendam, ex quo ratio praedicta ces sat; argumento eorum, quae cum aliis Authoribus multum ad propositum scrip sit Ludou. Casanate in cons. 15. num. 32. & in cons. 45. num. 128. & in cons. 58. num. 8. & 9. Praeterea, pro eadem vltimi pos ses soris filia, aut sorore, velut manifeste vrgere prae sumptam institutoris maioratus, aut disponentis mentem, qui si casum istum consideras set, & concursum filiae, aut sororis vltimi pos ses soris cum filia, aut descendente filiae suae maioris, vel alterius ex filiabus suis praeuenis set, absque dubio inter descendentes filiae eiusdem & vltimi pos ses soris masculi, a se incognitos, vt pote non natos, praeferret filiam, vel sororem vltimi pos ses soris; nec verisimiliter credendum est, quod descendentem ex filia incognitum praeferret descendenti ex masculo vltimo pos ses sore, vel sorori eiusdem quo vel solum fundamento, Socin. sen. Ruinus, & sequaces pro nepte ex filio masculo, contra filium ex filia responderunt; provt refert eos Alexander Raudens. variar. resolut. capit. 40. num. 1. Et vere, quod Socin. senior, ibi relatus in cons. 49. sub num. 10. in vers. Sed licet, lib. 1. ea ratione adductus, excitatúsque fuerit, certum est; si ipse originaliter praelegatur, atque a Raudense commemoratur vbi supra, numer. 1. & quamuis in fideicommis sis aliarum Prouinciarum, dubium id habere pos set, & contrarium tenuerit Castrensis, quem alij sequuntur, provt refert idem Raudensis, & latius prosequitur ex num. 2. cum seqq. ibidem: attamen in Hispanorum primogeniis & maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, & regulis ordinariis succedendi, supra relatis, id ipsum quod Socinus respondit, dicendum videtur, & prae sumptam voluntatem ita suadere, quamuis in succes sione diuidua, ad quamplures admitti pos sunt, res haberet difficultatem, vt constat ex traditis per eundem Raudensem ibi, & cap. 41. ex num. 34. cum seqq. quo loci tradit nonnulla, quae etiam in terminis propositis, & in concursu filiae, vel sororis vltimi pos ses soris, cum filia, aut descendente filiae institutoris, ius & praelationem lineae vltimi pos ses soris concedunt, provt ibi videri potest. Imo ex Castrense, & aliis Autoribus, quos Raudensis idem, dict. cap. 40. variarum, expendit, de ducitur duntaxat, quod valeat ista consequentia, Testator, aut disponens exclusit filias proprias, ergo videtur exclusis se etiam neptes, & descendentes earum: econtrario tamen quod non valet consequentia, Vocauit, & admisit ad succes sionem filias natas, & cognitas: ergo earum quoque filias, & descendentes vocas se videtur ad exclusionem filiarum, & sororum vltimi pos ses soris: filias namque proprias ideo vocauit, atque in defectum masculorum praetulit, vtpote ab eo cognitas, & dilectas, quia iam ips ae natae erant; sed non ita in carum descendentibus, qui non erant nati nec cogniti, atque ita non dilecti: vnde maxima versatur, quoad dilectionem, & praelationem differentiae ratio, & cum dispositio quaelibet restringi debeat ad verisimile cogitatum, verisimile non es se voluis se institutorem, dis ponentémve admittere filiarum descendentes ad exclusionem descendentium, aut sororum vltimi pos ses soris, sicuti multum ad propositum nostrum consideras se, atque scripsis se videtur Hieronymus Gratus in responso 112. nu. 23. & quatuor seqq. & melius numer. 46. lib. 2. cuius meminit; multum etiam ad propositum Alexand. Raud. d. cap. 41. num. 35. facit etiam Menoch. in cons. 269. num. 60. lib. 3. sed praedilectionis, atque praelationis rationem debere ad ipsas filias restringi, nisi disponens ipse aliter statuerit, vel in filia ipsa succes sio initium sumpserit. Pro eadem etiam parte vrget Ruinas in cons. 188. Circa quae stionem lib. 2. Menochius in cons. 958. num. 7. lib. 10. Gregorius Lopez in l. 2. tit. 15. parti. 2. glo. 17. quae st. 2. vbi singulariter in nostro proposito scripsit. Pone quod pater fecit maioriam, in filium maiorem, & eius descendentes masculos, & in eorum defectum in. filium secundum, & in eius descendentes, non repetens, de masculis. Contigit, quod filius maior habet filiam, secundus etiam filiam, deinde moritur secundus filius, & postea primus; filia secunda petit maioriam, dicens non fuis se quoad eam repetitum, de masculis; & quod filia primi debet excludi, quia vocando masculos foeminam videtur exclusis se: filia vero primi filij dicit non es se verosimile, quod pater voluerit praeferre filium secundi filij, filiae primi; resoluit Gregor. pro filia primi facere illam legem, in illis verbis, fijo, o fija, & doctrinam Bartoli in l. Gallus, §. etiam si parente, numer. 5. ff. de liberis & posthum. quem sequutur Paulus ibi, num. 5. in fine. Baldus num. 3. vers. Secundo quaero. Socin. num. 8. & Iason numer. 28. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. num. 6. &c. Ecce vbi Gregorius Lopez ob prae sumptam testatoris voluntatem, ita atque in fortioribus terminis statuit, cum in eo casu, lineae, in qua maioratus principium sumpserat, praerogatiua in contrarium, & pro filia filij secundi vrgeret: quae tamen in casu nostro, & in filia, aut sorore vltimi pos ses soris militat, ea namque ex linea dicitur vltimi pos ses soris, prout supra explicaui, descendens vero ex filia testatoris, ex alia linea est, in qua succes sio principium non sumpsit, vt s aepe dixi. Sic equidem lineae, gradus, & proximitatis praerogatiuam pro se habet, ex filia vero descendens, nec lineam quidem, nec etiam dispositionem, cum filiae, aut filiabus duntaxat praelatio sit conces sa, casus autem prae sens, quod filia scilicet ipsa ante deces serit, non expres sus, si concurrat eius descendens cum filia vltimi pos ses soris, atque ita vt omis sus, ex regulis ordinariis succes sionis maioratuum, & iuris dispositione definiendus, ex quibus hi praeferri debent, qui ex linea vltimi maioratus pos ses soris sunt, vt latius supra, nec admittendus ad eius exclusionem ex filia descendens, qui eo casu praelationem, aut vocationem expres sam non habet, & ita non obscure voluis se, atque prae sensis se videtur D. Ludouic. Peguera, decis. 102. sub num. 18. ad finem, in vers. Vnde si aliquid absurdi, ponderando verbum illud, si superes sent, cum aperte aliud voluerit, quando filiae non superes sent, etiam si earum descendentes extarent; inquit namque in hunc modum: Vnde si aliquid absurdi consequitur ex eo, quod filiae includantur sub filiorum appellatione, dicendum est, eas non includi: veluti si neptes excluderent filias ipsius testatoris, si superes sent. Denique & pro eadem parte multum ad propo situm vrgere videntur, quorundam Interpretum obseruationes, atque resolutiones, & maxime Socin. sen. in consil. 51. lib. 4. Mieres de maioratu, parte 2. quae st. 6. sub num. 54. Hieronym. Gabr. in cons. 97. num. 15. lib. 1. Cephal. in cons. 413. numer. 25. volum. 3. & in cons. 581. num. 23. lib. 4. Surdi in cons. 403. num. 57. & 58. lib. 3. Crauetae in cons. 42. ex num. 1. cum seqq. Cardinalis Manticae de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. 18. num. 11. Peregrin. de fideicommis. artic. 27. num. 12. & art. 21. num. 31. Ioan. Gutierrez in cons. 13. ad finem, vbi expresse prae sentit differentiam praedictam inter filiam, aut sororem vltimi pos ses soris maioratus, & filiae institutoris ipsius iam defunctae descendentes, vt scilicet non idem fauor, eademque praerogatiua descendentibus filiae, quae nunquam succes sit, fiat, & concedatur contra filiam aut sororem vltimi pos ses soris, quae eidem filiae concederetur si viueret, prout etiam deducitur ex omnibus Authoribus supra relatis, ex Baldo etiam in cons. 200. & in cons. 202. Feudum subsistit lib. 4. alias lib. 5. Peregrino in cons. 24. numer 25. & 26. libro 2. Anton. Gama, decis. 354. numer. 6. & 7. & 10. maxime dict. numer. 7. in vers. Non obstat. vbi in hunc modum scripsit: Non obstat, quod dicitur, voluis se testatorem, vt succes sio praedicti maioratus transiis set de vna linea ad aliam, ex eo quod exclus it foeminam existente masculo alterius descendentis, ibi: & non auendo descendentes varones; quoniam praedicta verba nullo modo montem testatoris explicant in hunc sensum, vt voluerit filiam vltimi pos ses soris excludere, & admittere masculum alterius lineae, in qua nunquam intrauerat succes sio. Sumus itaque in specie, in qua testator defectis masculis descendentibus per virilem sexum vocauit filiam, & descendentes ipsius filiae, vt ex verbis te stamenti constat, ibi: Et se de todos os sobreditos meus filios, hi non ouuer descendentes varones, & ouuer filias, &c. cum igitur clare testator loquatur, non indigemus aliqua interpretatione; iuxta l. in his, ff. de condit. & demonst. & tradit Alex. cons. 52. numero 2. volumine 1. Sed nec iure reprae sentationis admitti pos sunt in hoc casu ex ipsa filia, aut filiabus institutoris descendentes, quoniam de ipsis, maxime ad exclusionem filiarum, aut sororum vltimi pos ses soris, nec expresse, nec tacite in terminis praedictis in stitutor meminit, siue disposuit, & verisimilis eiusdem voluntas, & mens prae sumpta repugnat, iuxta rationes adductas hactenus; vt praedilectio scilicet, & praelatio personae conces sa fuerit, non vero filiae, aut filiarum descendentibus, si earum author ante quam succes sis set, deces serit; cum ergo a prae sumpta mente, & voluntate, tota reprae sentationis materia dependeat; & non modo ob expres sam, sed etiam ob coniecturatam voluntatem, reprae sentatio ipsa locum non habeat; id quod longa Authorum relatione comprobaui, atque exornaui in commentariis libri tertij, capit. 19. numero 282. & sequent. & numer. 291. deficiente quidem linea vltimi pos ses soris & in concursu cum aliis ex familia, ex iure propriae vocationis, aut reprae sentationis iure admittentur, & ius matris, quae si viueret, succes sura es set, reprae sentabunt, non vero filias, aut sorores vltimi pos ses soris excludent, quamuis mater eorum exclusura es set; quia ratio exclusiua illi competens, & prae dilectionis vis in eis ces sat omnino, & in eo ca su, quo mater ante succes sionem decedat, praelationem es se conces sam non apparet; sicque ad regulas ordinarias succes sionis, & terminos iuris communis res reducitur, vt supra diximus, nec reprae sentationis materia obtinet, iuxta easdem resolutiones ibi traditas. Nec vrget in contrarium Gregor. Lop. obser[sect. 59] uatio, & resolutio, in l. 3. tit. 13. part. 6. glos s. 2. q. 20. vbi quaerit ipse: Facta fuit maioria in filium, & in masculos descendentes ex eo, & si non haberet descendentem masculum, succederet filia foe mina disponentis: contigit, quod moritur di sponens, & postea filia, relicto filio masculo; demum moritur filius, in quem facta fuit maioria, relicta filia: an succedat talis filia, vel filius filiae? Et respondet; videtur quod filius filiae, & non filia filij. Mouetur non solum auctoritate Bal. in §. filia vero, in fin. de succes. feud. vbi Bald. inquit; Pone, pater recepit feudum pro se, & masculis, & foeminis, ex suo corpore descendentibus, vtrum contineatur filius filiae? Respondeo sic, vt in l. 1. C de cond. insert. ex cuius dicto, & ex d. l. 1. iuncta Gl. verbo, defecis se, vers. Item ideo, infertur, quod nepos ex filia dicitur descendere ex corpore aui, nam quamuis sui patris, & non aui materni sequatur familiam, vere descendit ex corpore aui materni, & continetur liberorum appellatione, Vt in l. cognoscere 56. §. liberorum, ff. de verb. sig. non autem infertur conclusio Gregorij, cum non sit iuridica consequentia, Nepos ex filia descendit ex corpore aui: ergo praefertur in succes sione maioratus nepti ex filio, eodemque vltimo pos ses sore: cum pro nepte pos sint ades se plures rationes, per quas nepoti ex filia praeferri pos sit. Vnde dicta conclusio remanet destituta fundamento, atque illae omnes, quas Ludouic. Molina, lib. 3. d. cap. 9. ponderauit; & a me hactenus in proposito expenduntur, firmitatem obtinent: vere namque nepos comprehenditur filiae appellatione, vt scilicet succedere pos sit, quando succedendi casus venerit; atque ita cum ex linea vltimi pos ses soris descendentes deficiant; sed non ad excludendam filiam, aut sororem vltimi pos ses soris, quae pro se habet prae rogatiuam lineae, & gradus, & proximitatis, prae sumptam etiam testatoris voluntatem, quia ex linea praedilecta vltimi masculi, maioratus pos ses soris procedit: vere etiam considerandum erit, an Gregorius ipse Lopez decipiatur, dum praefert masculum ex filia defuncta filiae, aut sorori vltimi pos ses soris ex eo, quod sit masculus, & concurrat cum foemina: nam cum a filia, & sic ex foe mina procedat, atque descendat, in qua non potest considerari, nec conseruari agnationis ratio, sicut nec in filia matre eius, nihil interest, an mas culus, an foemina sit, vt certum est; & longa serie a me comprobatum in commentariis lib. 3. cap. 29. & tamen in terminis, in quibus Gregor. idem quae stionem proposuit, testator adductus, & excitatus fuit ad excludendam filiam primi filij vocati, ob conseruandam agnationem inter suos descendentes masculos, pro tempore, quo pos set conseruari, & dum ipsi extarent, non autem ob solam masculorum praelationem; atque ita non debet in consideratione haberi, quod sit masculus, aut foemina, ex filia descendens, cum vterque agnationem conseruare non pos sit, sed prae sum pta, & verisimilis mens testatoris praeualere debet, nec in descendentibus filiae praelatio dati, nisi in ipsa filia linea initium sumpsis set. Non etiam obstat, si aduersus Gregorij Lopez obseruationem illam, de qua supra, vbi ipse prae lationem conces sit filiae filij maioris exclus ae per filium masculum secundum, & suos descendentes, & voluit excludere filiam filij eiusdem secundi, quae tamen comprehendebatur, & vocata erat sub vocatione descendentium filij secundi; non inquam obstat, si replices, fundamenta quae pro se adducit Gregorius, pro eo non vrgere, atque inde, nec veram eam censeri. Et in primis ipsam re solutionem videri contra doctrinam Baldi, quem pro se ponderauit idem Gregorius, suppo sito, quod in ea quae stione fuerunt duae vocationes, aut substitutiones praecipuae. Prima filij maioris, & eius descendentium masculorum, & in defectum eorum, secunda filij secundi, & eius descendentium, absque qualitate masculinitatis, siue masculorum, vnde concurrentibus ad succes sionem (provt concurrebant) duabus filiabus ex dictis duobus filiis praemortuis, videbatur, filiam primi vocati habuis se expres sam, & literalem exclusionem, tam in dispositiuo, quia ad positionem masculorum, sequitur excluso foeminarum, vt per Molinam libro tertio, capite quinto, ex num. 25. vsque ad n. 38. & libro primo, capite quinto, num. 36. cum aliis multis, a me relatis in commentariis libri secundi, capite quarto, ex num. 78. cum seqq. Surd. in cons. 316. lib. 3. Rusticis, ad l. cum alius, lib. 4. cap. 2. ex num. 14. vsque ad num. 30. Casanate in cons. 38. ex numer. 63. & in cons. 50. ex num. 33. quam in conditional, in tran situ ad vocationem filij secundi, ibi; Et in eorum defectum, vbi remanserunt positi in conditione ipsimet descendentes masculi vocationis praecedentis filij maioris, iuxta resolutiones Hieronym. Gabriel, in consilio 69. numero quinto, libro secundo, & melius in consil. 116. numero 26. eodem lib. in versic. Secunda coniectura, Raudensis in consilio 35. numero 28. libro primo. Peregrini in cons. 69. num. 1. & secundo, libro tertio, atque ita videtur, quod foe minae illius lineae, filij scilicet maioris, totaliter & expresse remanserint exclus ae, iuxta doctrinam Bartoli, in l. cum auus, numer. 4. ff. de condit. & demonst. quem cum multis sequitur Molina, libro tertio, dicto capite quinto, ex numero trigesimo, cum seqq. Casanate, dict. cons. 38. num. 80. & cons. 50. n. 35. filia autem secundi filij vocati, non solum non fuit exclusa, sed potius comprehensa, & vocata sub illis verbis: & in eius descendentes, quae sunt collectiua omnium descendentium, masculorum, & foeminarum, omnium graduum in infinitum, vt cum alis Authoribus ego metipse comprobaui, lib. 2. cap. 4. num. 102. & libro tertio, cap. 20. numero decimo tertio, Peregrin, de fideicommis sis, articulo trigesimo, numero secundo, & nono, & decimo quarto, maxime cum a testatore non fuerit addita, nec repetita qualitas masculorum, quam posuit in vocatione filij maioris, atque ideo repetenda non sit, iuxta resolutionem magis communem Molinae, libro tertio, cap. quinto, numero quinquagesimo sexto, de qua latis sime ego metipse libro secundo, dict. capit. 4. Ceuallos, 4. part. q. 905. num. 24. & sequentibus, maxime cum agatur, de filiis & descendentibus diuersarum personarum, & post alios multos Authores in simili tradit Casanate in cons. 7. num. 21. Praeterea quod nec vrget dicta l. secunda, tit. 15. partita secunda, quam Gregor. expendit in illis verbis, si dexas se fijo, o fija, cum ea lex loquatur in vocationibus regularibus, in quibus foemina non est exclusa, sed potius de iure admis sa, cum ta men in quae stione excitata per Gregorium exclusa fuerit. Ita quoque nec in consideratione habenda videtur alia ponderatio eiusdem Gregorij, ex coniectura legis cum auus, deducta; quoniam in terminis ab ipso Gregorio propositis, ces sare videtur, cum in eis maioratus institutor vocationes, & substitutiones restrinxerit, ram in dispositiuo, quam in conditionali ad descendentes masculos filij maioris; idque iuxta resolutiones Molinae, vbi supra. Peregrin. de fideicommissis, artic. 25. numer, 11. Aluaradi de coniecturata mente defuncti, libro secundo, cap. tertio, §. quarto, num. 35. Denique nam & doctrina Baldi in l. Gallus, §. etiam si parente, in qua Greg. quoque se fundat, non potest terminis illius quae stionis appropriari: nam etsi verum sit, quod eodem modo, quo se habet haeres cum substituto, ad excludendum eum, propter maiorem praedilectionem, & affectionem, quam ex testatore habuit, propter priorem vocationem: ita pariter se habeant haeredis ipsius succes soris, & descendentes cum haeredibus, & de scendentibus substituti, excludendo eo ex praedilectione testatoris, iuxta text. in l. Publius Maeuius, §. fin. de condit. & demonst. quae est eadem ratio d. legis, cum auus, & l. cum acutis simi, & per Molin. lib. 3. d. c. 5. num. 53. id tamen intelligi debet, atque procedit, quando vnius & alterius succes sores, atque descendentes aequalem habent qualitatem, vt clare prae supponit Bald. ipse in d. §. etiam si parente, num 3. vers. Secundo quaero, in fine ibi: Quia tale videtur propositum testatoris, vt caeteris paribus, praedilexerit institutum, & haeredes suos: quod est notandum. Quamuis itaque haec omnia aduersus Gregorij Lopez obseruationem, & placitum vrgere videantur, non quidem ita praeponderare, vt ab eiusdem sententia recedendum sit, ob praedictam rationem, quod in terminis illius quae stionis non est aequalitas inter dictas foeminas, cum foemina, quam Gregorius admittit, videatur habere expres sam exclusionem; altera vero, quam excludit, vocationem indubitabilem: negatur namque habere expres sam exclusionem absolute, conceditur tamen, eam habere respectu masculorum, & ita licet propter mas culos exclusa fuerit, ad quod testator principaliter respexit, vt dum pos set agnationem conseruare, non tamen respectu foeminarum, quarum respectu habet tacitam vocationem, & voluntatem prae sumptam eo casu, quia testator eam exclusit propter masculos, sed non excluderet propter foeminas descendentes filij secundi, si eum casum euenturum cogitas set, eumve praeuenis set; tunc namque veri similiter credendum est, quod filiam filij maioris praeferrer, vnde id pro cauto & expres so habendum est; iuxta Glos s. in l. tale pactum, §. fin. ff. de pactis, de qua late alio capite huius tractatus, Et hactenus de sententia Gregorij Lopez, de qua tamen mature deliberandum, atque cogitandum erit, cum ca sus se offeret, propter ea quae in articulo redintegrationis scripta, atque resoluta reliquimus supra, capite 91. Vltimo etiam non obstat, fi dicatur, praedilecta[sect. 60] aliqua persona, videri quoque praedilectos omnes eius descendentes: vt quemadmodum illa, ita & ipsi praeferantur in succes sione, vt cum aliis multis Authoribus tradidit Peregrinus articulo vigesimo septimo, numero decimo quinio, fol. 248. & facit Molina libro tertio, c. 6. num. 29. Quia respondetur, ex prae sumpta voluntate disponentis id procedere, provt omnes Authores a Peregrino relati constituunt: & idcirco ex contraria, prae sumpta, & verisimili magis voluntate ces sabit, vel quando deficiet ratio, ob quam personae defunctae praelatio conces sa fuit, & sic praedilectionis, vel in casu dubio regulae ordinariae iuris, & succes sionis maioratuum instant contra descendentes personae praelatae; vt per Socinum iuniorem, in consilio 168. numero nonagesimo tertio, libro secundo, & eundem Peregrinum dicto numero decimo quinto, & vere cum in defectum mas culorum descendentium, filia institutoris vocatur, adiecto pronomine mea, magis dilectae censetur filiae, & foeminae descendentes ex masculo vltimo pos ses sore, quam filiae institutoris descendentes, cum eisdem expres sa praelatio data non est, nec in filia succes sio principium sumpsit, provt late obseruaui supra; & multum ad propositum facit Cephalus in consilio 413. ex numero decimo quinto cum sequent, libro tertio, qui in eo dubio, an neptes ex filio, vel filius ex filia admittendi sint ad substitutionem factam, quod deficiente linea masculina, substituatur filia, vel foemina: adducit nonnulla, quae etiam in fortioribus terminis vrgere videntur, provt latius, ibi. Facit etiam & multum ad propositum eorum, quae scripta remanent, atque in fauorem filiarum, & sororum etiam vltimi pos ses soris contra neptes, aut descendentes filiarum, Hieronymus Gabriel, in cons. 90. ex numero 25. libro primo, quo loci in summario, in hunc modum scripsit: Neptes ex filiis intelliguntur praedilectae ab auia neptibus ex filiabus. Et in contextu, vt id probet, in dubio procedere, sic dicit: Neptes igitur ex filio cum agitur de succedendo in emphyteusi, quae ad filium peruenit, sicut iure sunt communi potiores neptibus ex filia, ita putantur fuis se a Caecilia praedilectae, vt patet ex supra dictis, maxime quia etiam non pari gradu succes sionis, mulieres quoque videntur habere rationem agnationis mariti, & eius conseruationis, vt notat Paulus cons. 91. in fine, volum. 2. & vsus rerum patefacit, & consequenter prae sumuntur praediligere neptes ex filiis mas culis, quae sunt agnatae, his quae nascuntur ex filiabus, Alexand. in d. l. Gallus, §. nunc de lege, num. 3. Claud. num. 11. com. cons. 82. num. 6. vol. 3. ergo ex vocatione neptum ex filia colligitur claris sime mens vocandi etiam neptes ex filio, ad legem Publius, § finali, de conditionibus & demonstrationibus, l. si viua, C. de bonis maternis. Qua ratione quicquid concludatur, cum arguitur de exclusione praedilecti ad exclusionem minus dilecti, certe, cum quaeritur, num. vocato minus dilecto, intelligatur etiam vocatus praedilectus, videntur omnes propter rationem dictae legis, si viua, concludere pro vocatione magis dilecti: Alex. cons. 38. Colum. finali, Volum. 6. Paulus d. cons. 198. columna 2. quia igitur neptes ex filio existimantur praedilecta, &c. Et de his hactenus. # 93 CAPVT XCIII. De quo etiam infra, cap. 138. & sequent. Ex Lineae testatoris, institutorisve maioratus, vel alterius Tertij vocatione, aut sub stitutione, & cum descendentes ex linea, vel per lineam vocantur, vel linea alicuius ad succes sionem inuitatur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridica fieri debeat, & an de linea effectiua, an de contentiua dispositio accipi, atque intelligi valeat, Baldique cons. 321. lib. 1. & 334. lib. 3. siue Saliceti, inter cons. Anchar. 95. provt alij existimant. Rursus exornantur, atque explicantur, & limitantur vtiliter regulae, & conclusiones generales, quae in maioratuum succes sione, per manus circunferuntur quotidie; ac maxime illae, quod in succes sione maioratus, primo consideranda est linea, secundo gradus, tertio sexus, quarto aetas; & quod ius primogeniturae non debet exire ex illa linea, in quam semel intrauit; & an debeat intelligi respectu descendentium ab vltimo pos ses sore tantum, an vero procedentium ex linea, scilicet contentiua; & de nonnullis aliis as sidue occurrentibus & neces sariis ad intellectum c. 1. de nat. succes. feud. vbi in effectu haec ipsa linearum materia exornatur, atque illustratur. Ac etiam inquiritur, an linea masculina dicatur deficere, quando masculi nunquam nascuntur, vt scilicet verbum, deficere, verificetur etiam in non natis; & de contrariis sententiis in hoc articulo. Testator etiam, quando vocat expresse, vel tacite genus, familiam, stirpem, posteritatem, domum, cippum, prosapiam, des cendentiam, proximiores, liberos, aut agnationem, de quibus sensis se videatur, & de coniectura, atque interpretatione in proposito. SVMMARIVM. -  1 Ex Lineae testatoris, vel alterius Tertij vocatione, aut substitutione, & cum descendentes ex linea, vel per lineam vocantur, vel linea alicuius ad successionem inuitatur, coniecturam voluntatis deduci, atque iuridicam interpretationem fieri in casu dubio. -  2 Interpretationis testatoris in casu praedicto, & linearum materiam, & tractatum suscepis se Authores permultos, qui commemorantur hoc numero. -  3 In maioratuum successione, primo Considerandu est linea secundo gradus, tertio sexus, quarto aetas; & numer. seq. -  4 Linea vltimi pos ses soris, vel eius, in quem maioratus semel intrauit, omnibus aliis praferenda est, nec debet fieri transitus de ea ad alias, vs quequo omnes ex illa procedentes finiantur, & numer. sequent. & numero decimo sexto, & sequent. & hoc num. exornatur. -  5 Linea recta primogenitorum, semper censetur vocata in primogenij successione in infinitum. -  6 Linea quod non pos sit incipere nisi ab illo, qui successionem acquisiuit, siue occupauit, qualiter inteiligendum sit. -  7 Linea vltimi pos ses soris a linea primogeniti distinguitur. -  8 Ioannis Gutierrez, quoad primogeniorum succes sionem, & linearum tractatum, & materiam, regulae, siue conclusiones octo principales, & ip s ae frequentiores expenduntur, & breuiter commemorantur. Prima, de natura primogeniorum es se, vt ipsa de primogenito in primogenitum transeant suc ces siue in infinitum, & sic quilibet earum habet propriam vocationem, iure proprio, & non transmis so. Secunda, quod in maioratus successione, linea recta debet semper succedi, vt nec successio retrocedat, nec de vna linea ad aliam transitus fiat. Tertia, quod linea recta, non ex omnibus, qui ab instituente, seu potius maioratus pos ses sore des cendunt, sed ex ipsis primogenitis, qui gradatim procreantur, tantummodo constituitur, vt inter filios, nepotes, & pronepotes, caeterósque descendentes primogeniti tantum lineam rectam constituant, & successiue admittantur. Quarta, quod linea vltimi pos ses soris consideranda primum est, vt illi, qui ex ea procedunt, cae teris praeferantur, nec transitus fiat ad alias lineas, donec ex ea descendentes finiantur. Deinde considerandus est gradus, sexus, & aetas. Quinta, quod finita linea primogeniti maioris, statim succedit secundogenitus, eiúsque linea, & descendentia, & postea similiter tertio genitus. Et filius primogenitus efficit primum caput in linea descendentium, & filius secundogenitus secundum, ac tertius tertiam, vt hoc ordine ad maioratus successionem admittantur. Et filius secundogenitus nunquam dicitur primogenitus, dum aliquis filius, vel descendens a primogenito superest. Sexta, quod extincta linea recta descendentium, ad lineam primogeniti collateralium, maioratus successio pertinere debet, & quomodo primogenitura inter collaterales considerari debeat. Septima, finita vna linea in successione maioratus, non considerari personam proximiorem, sed lineam proximiorem, & in ea linea quaeri semper primogenitum. Et primogenitum dici, qui descendit per ipsam lineam rectam ex primogenito. Octaua, & vltima, quod l. 2. titu. 15. partita 2. quamuis loquatur in succes sione Regni, seruanda quoque erit in succes sione alterius cuiusque maioratus particularis Hispaniae. -  9 Ex linea vltimi pos ses soris contentiua qui procedunt, praeferuntur omnibus aliis, qui ex alia linea sunt, quantumuis ipsi proximiores sint. Vbi exornatur textus in cap. 1. de natura succes sion. feud. & Ludou. Molinae obseruationes nonnullae in proposito ponderantur; & numer. seqq. -  10 Ad qualificandum proximitatem in hac materia, duntaxat attendi debet linea, per quam succes sio deriuatur, & caeterae aliae lineae considerabiles non sunt. -  11 Linea, quae non causat praerogatiuam succedendi non attenditur, nec etiam gradus, nec sexus, quando eandem praerogatiuam noti causat, & infra, numer. 21. -  12 Gradus proximitas in materia successionum consideratur secundum ordinem succedendi. -  13 Gradus praerogatiua, quae non producit effectum successionis, non attenditur. -  14 Explicatur textus in dict. cap. 1. de natura succes sionis feudi, & constituitur differentia inter feudum, & maioratum; nam in illo succedunt descendentes a primo acquisitore, non collaterales; in maioratu autem, in collateralibus quoque, perpetua debet es se successio. -  15 Baldi consilium 321. lib. 3. siue Ancharani 95. explicatur; & quod attinet ad praelationem lineae, in Hispanorum primogeniis recipitur; quoad considerationem tamen proximi stipitis, vt si successio finiatur ad perpetuam caeterorum exclusionem, ipsorum primogeniorum naturae repugnare, & in bonis liberis solum procedere, statuitur. -  16 Linea vna semel admis sa, semper durat admis sio, donec superest aliquis eiusdem lineae, etiam si alij alterius lineae, in pari, vel proximiori gradu existant. Quod limitatur, quando id repugnaret voluntati, & intentioni testatoris. Vel quando clare constat de voluntate, & dispo sitione testatorum in contrarium. Vel quando testator metipse aliter disposuit. Vel natura, aut qualitas in dispositione requisita, ita suadet. Aut ex taciturnitate, siue non reclamatione colligitur tacita quaedam declaratio, siue interpretatio mentis testantium, quod non restrinxerint dispositionem ad vnam lineam semel admis sam. -  17 Vel quando reperiuntur aliqui specialiter vocati, quia praeferuntur in succes sione etiam si sint remotioris lineae, & gradus, vbi explicatur tex. in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de leg. 2. -  18 Aut si testator fecit separatim lineas masculorum, & foeminarum, & prius masculos, quam foe minas vocauit; quia tunc attenditur qualitas lineae; & qui eam non habet, non censetur vocatus, sed fit transitus ad aliam lineam, vbi sit masculus, aut persona, quae qualitatem requi sitam habeat. -  19 Maioratus institutor vbi primo loco posuit mas culos omnes, & in eorum defectum foeminas substituit; masculi omnes, quamuis sint diuersorum filiorum, & descendentium, faciunt vnam lineam exclusiuam quarumcunque foeminarum. -  20 Nec foeminae pos sunt introduci, quamuis in linea superiori, & proximiori gradu sint, prout latius hic. -  21 Quia non curatur de proximitate gradus, & lineae, nisi inter illas personas, in quibus adest haec praerogatiua, siue qualitas. Et linea duntaxat inspicitur, quando habet eam praerogatiuam succedendi, iuxta ipsius maioratus institutionem, & supra, num. 11. -  22 In linea, vel sexu quandocunque est prioritas; remotior prioris lineae, vel sexus praefertur cuicunque proximiori posterioris lineae, vel sexus. -  23 Petri Surdi, ad ea, quae numeris praecedentibus dicta fuere circa praelationem lineae, praerogatiuam succedendi habentis; duobus in locis ob seruationes proferuntur. -  24 Et eorundem, ac maxime eorum, quae ex num. 9. adnotantur, exemplum proponitur, & lineae effectiuae, atque contentiuae distinctio communis adducitur. -  25 Text. in d. cap. 1. de natura succes sionis feudi, iterum, atque singulariter, & vtiliter explicatur. Et ibidem etiam enucleatur text. in cap. 1. de beneficio fratris, & qualiter frater aut beneficium fratris succedat. -  26 Linea intelligitur de recta & effectiua, non autem de contentiua, cum testator dixit, & succes siue de primogenito in primogenitum, & subiunxit, donec eius linea masculina durabit. -  27 Linea ex sententia Hippoly. Riminal. a primo vocato constituitur, atque a filio, non a patre incipit. -  28 Illi dicuntur es se de linea alicuius, cuius ipse est caput. -  29 Non autem qui attinent ex transuerso. -  30 Transuersales coniunguntur per duas lineas. -  31 Linea ex sententia Hippolyti Riminaldi, incipit a filiis nominatorum, qui sunt vt stipites, & exemplum datur. -  32 Linea apud Geometras, est longitudo absque latitudine, cuius extrema sunt duo puncta. Ita per metaphoram, linea in Arbore consanguinitatis dicitur, quae. ab vno ad alium per quosdam gradus protenditur. Ita & linea margaritarum dicitur, quae constat ex pluribus margaritis. -  33 In fauor abilibus idem de capite lineae quod de linea iudicatur. -  34 Linea duplicis est speciei, recta, & inflexa, rectaque duplex est, ascendens, & descendens; quod est dicere, linea triplex est, as cendentium, descendentium, & collateralium. Et lineae mentione facta in dubio censetur de linea recta, non autem de inflexa. Quod vtrumque exornatur. -  35 Linea quid, & qualiter accipiatur. -  36 Linea masculina quae sit, & quae foeminina. -  37 Marci Antonij Peregrini, in hac linearum (de qua agitur) materia, obseruationes, atque re solutiones in medium proferuntur, & de ipsis agitur vsque ad num. 45. -  38 Verbum lineae, sumitur pro lineis. -  39 Verbum singularis numeri, plerumque plurale, etiam ex mente disponentis conprehendit. -  40 Idem es se dicere, quod relinquitur primogenito familiae, ac si diceretur, quod relinquitur primogenitis familiae. -  41 Linea est nomen collectiuum plurium graduum, & personarum, & totam succes sionem complectituri, & supra, ex num. 35. -  42 Linea recta attenditur, & semper testatores eam respiciunt. -  43 Liberi omnes vnam lineam constituunt, quia non consideratur linea vniuscuiusque descendentium, qui inter se sunt collaterales, sed caput, ad quod reducuntur. -  44 M. Anton. Peregrini locus sic explicatur, vt aperte ostendatur, ex sententia eiusdem, cum de linea alicuius in fideicommis sis, & maioratibus fit mentio, exponi, accipique debere effectiue, non contentiue; aliquando tamen ex coniecturis, & facti circunstantiis, contentiue accipi pos se. -  45 Iacobi Menochij, in proposito ipso huiusce materiae resolutiones, & placita adducuntur, quae Peregrini sententiae, & resolutioni conueniunt omnino, prout hic adnotatur. Et ibidem de linea contentiua, & effectiua, & quomodo sumatur in fideicommis sis. -  46 Ioan. Vinc. Honded. & Card. Domi. Tusc. placita in proposito recensentur. -  47 Burgos de Paz. in cons. 26. ex numer. 40. cum seqq. explicatur. -  48 Alex. Raudens. locus ponderatur, atque explicatur. -  49 Simonis de Praetis in hac ipsa linearum materia conclusiones, atque resolutiones commemorantur. -  50 Ibidem etiam inquiritur, linea defectiue & conditionaliter, quomodo accipiatur; & an dicatur deficere, quando masculi nunquam nascutur. Vt scilicet verbum deficere, verificetur etiam in non natis. Et dici possit deficere aliquid, quod non fuit. -  51 Ioseph. de Sese, decis. 49. Regni Arag. ex mente communi, placita, & resolutiones, in ipsomet linearum articulo in medium proferuntur. -  52 Testator quando vocat expresse, vel tacite genus, familiam, stirpem, posteritatem, domum, cippum, prosapiam, descendentiam, proximiores, liberos, aut agnationem, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat; de quo latius, atque ex profes so magis infra. -  53 Consanguineorum nomine, qui contineantur, & qualiter id nomen accipiatur. -  54 Consanguinitas quemadmodum probari debeat ab eo, qui fideicommis si, aut maioratus succes sionem praetendit; an probatio in genere sufficiat, an vero requiratur graduum specifica probatio. PRo dilucida, & distincta huiusce cap. explicatione, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, linearum quoque tractatum, maxima in consideratione, in proposito no stro habendum; atque ex lineae, siue ex verbi, aut vocis lineae expres sione, & cum descendentes per lineam testatoris, vel ex linea alicuius ad succes sionem vocantur; coniecturam etiam voluntatis deduci, atque interpretationem iuridicam fieri in casu dubio: sic sane frequentis sime occurrere circa propositum dubia quamplura, & in materia linearum diuersimode controuerti; Quocirca, vtile non modo, sed etiam adeo conueniens, & neces sarium huic tractatui, vt nullo modo praetermitti pos sit, nobis visum est, si de natura, vi, & effectu eiusdem verbi, linea, & quemadmodum vocata linea alicuius, siue descendentes per lineam testatoris, vel alterius, cum ad maioratus succes sionem vocantur, breuiter agamus, & quemadmodum duci, regíque debeamus, vt vel certas, & generales regulas a Doctoribus traditas obseruemus, & in interpretatione voluntatis defunctorum non decipiamur, breui quadam resolutione, atque distinctione explicemus, & obseruemus. Et primo quidem, quod ex verbi, aut vocis, linea, expres sione, siue lineae testatoris, vel alterius vocatione, aut substitutione, coniectura voluntatis deducatur, & diuersimode interpretatio fieri soleat, provt subiecta materia, & testatoris prae sumpta voluntas suadet; adnotarunt quamplurimi iuris Interpretes, qui de hac ipsa materia, & linearum vocatione, atque expres sione egerunt ex proposito; & videndi erunt omnino.   Cumanus in cons. 2. per totum.   Baldus in cons. 321. testamento cauetur; lib. 1.   Idem in cons. 334. in quae stione, quae vertitur: libro tertio, & in cons. 336. eod. lib.   Bartolus in cons. 56. quia factum, libro secundo.   Angelus in consil. 110. per totum, & in cons. 38.   Socinus senior in cons. 33. circa prae sentem: libro tertio, & in cons. 481. libro quarto.   Paulus Castrens. in cons. 111. visis & ponderatis: lib. 1.   Salicetus apud Ancharanum in cons. 95. vbi vide.   Parisius in cons. 74. columna 2. libro secundo.   Corneus in cons. 159. colum. penult. lib. 4.   Oliuerius in tract. de gradibus, q. 9. per totam.   Ruinus in cons. 149. ex num. 6. & in consilio 205. num. 3. lib. 2. & in cons. 23. lib. tertio.   Berous in cons. 77. ex numero 15. lib. secundo.   Decius in cons. 227. numero octauo, & in consil. 371. numero nono, & in consilio 379. numero quarto, & in cons. 365. colum. 3.   Socinus iunior in cons. 97. numer. 65. & seqq. lib. 2.   Curtius senior in cons. 52.   Tiraquellus de retractu lignag. §. primo, glos. 9. ex numero primo cum seqq. folio mihi 69. in nouis. & num. 244. ibidem fol. 99.   Rolandus a Valle in consil. 23. numero 27. & 28. & numero quadragesimo, volum. 4.   Homod. in cons. 93.   Barbatia in l. cum acutis simi, C. de fideicom. ex numer. 125.   Alciatus responso 494.   Ioannes Cephalus in cons. 313. numero 57. & 58. libro tertio, & in cons. 413. numero primo, & 5. & 18. & 19. & 35. libro eodem, & in consilio 664. numero vigesimo primo, & tribus seqq. libro quinto.   Hieronymus Gabriel in cons. 90. ex numer. 32. cum seqq. lib. 1.   Antonius Cioffius in consilio 28. lib. secundo   Iacob. Menoch. in cons. 95. numer. 91. libro 1. & in cons. 106. ex numer. 342. cum seqq. lib. 2. & in cons. 205. fere per totum, libro 3. & in consilio. 233. numer. 18. & 19. & in cons. 235. ex numero 7. vs que ad numerum 12. eod. lib. 3. & in consilio 326. ex numer. 81. vsque ad numerum 87. lib. 4.   Idem Menoch. in cons. 1082. numer. 14. & in cons. 1053. numer. 9. & in cons. 1063. numer. 4. & in cons. 1011. numer. 9. & in cons. 1082. numer. 4. & in seqq. & in cons. 1071. num. 13. lib. 11. & in cons. 1250. ex num. 23. vsque ad 29. lib. 13.   Idem Menoch. lib. 4. prae sumpt. 88. num. 11. vbi vide omnino, & prae sumpt. 67. num. 23. & prae sumpt. 69. num. 10.   Salazar, de vsu, & consuetudine, c. 12. ex num. 61.   Bonacina de matrimonio, q. 3. parte 5. §. 1. num. 4. fol. 118. & q. 3. part. 12. num. 4. fol. 169.   Burgos de Paz in cons. 26. numer. 40. & tribus seqq. & in cons. 29. numer. 48.   Anton. Thesaur. forens. lib. 2. q. 12. num. 7. & 12. & 13. & 18. & 44.   Alex. Raud. decis. 28. numer. 110. & de analogis, lib. 1. cap. 19. sub. num. 6. & in cons. 30. numer. 133. volum. 2.   Borgn. Caualc. decis. 31. num. 16. par. 4.   Petrus Surd, in cons. 316. num. 11. & 16. lib. 3. & in cons. 344. num. 14. eodem libro, & in cons. 517. n. 10. & in cons. 544. numer. 10. lib. 4.   Hippolyt. Riminaldus ia cons. 117. ex numer. 11. & numero 53. & sequentib. & num. 66. & duobus seqq. lib. 2. & in cons. 371. ex num. 77. cum seqq. lib. 4. & in cons. 412. num. 80. eodem libro, & in cons. 741. numer. 22. lib. 3.   Ludou. Molina de Hispan. primog. lib. 1. cap. 3. num. 12. & 13. & lib. 3. cap. 4. num. 13. & 14. & cap. 6. ex num. 29. vsque ad numer. 37. & cap. 10. num. 10. eodem libro tertio.   Pelaez a Mieres de maiorat. 2. par. q. 6. num. 18. & q. 7. num. 10. & quatuor sequentibus.   Ioannes Gutierrez in cons. 13. num. 11. & Practicarum lib. 3. q. 68. num. 20. & tribus sequentibus, & num. 44. & tribus seqq. Latius Canonicarum lib. 2. c. 14. ex num. 45. vsque ad num. 60. vbi in hac materia, & in primogeniorum succes sione facit octo regulas, siue conclusiones praecipuas.   Simon de Praetis de interpret. vltimar. volun. lib. 3. interp. 2. dubitat. 1. solution. 11. ex num. 39. vs que ad num. 57. fol. 152. & in cons. 32. Vibi vde omnino.   Marc. Anton, Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 22. num. 28.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 4. n. 21. & quatuor sequentibus, lib. 1.   Andr. Fachin. in cons. 1. n. 23. lib. 2.   Azeuedus in cons. 2. n. 13. & 14. & 15.   Cae sar Barzius decis. 12. n. 5. & num. 23. & duobus seqq.   Matiencus in l. 1. tit. 8. glos s. 2. lib. 5.   Rota Romanas, decis. 100. ex num. 1. vsque ad numer. 7. & decis. 209. num. 1. & 2. in nouissimis, parte secunda.   Iosephus Sese, decis. 49. per totam, 1. part.   D. Perez de Lara de capell. & anniuers. lib. 2. c. 2. ex n. 8. vsque ad n. 27.   D. Marta, voto 16. & in summa succes sionis legalis, 1. part. quae st. 12. art. 1. ex fol. 199. & 2. part. q. 1. art. 1. fol. 649. & 650.   Stephanus Gratianus, tom. 3. cap. 456. ex n. 32. vsque ad num. 40. & tom. 4. cap. 773. ex num. 1. vsque ad num. 7. fol. 491. & cap. 621. ex num. 3. vsque ad n. 8. & tom. 5. cap. 832. n. 10. & 13.   Gabriel Pereira, decis. Portugaliae 59. n. 5. & 6. & 7. in fin.   Petrus de Gregorio de concessione feudi, part. 4. quae st. 4.   D. Garcia Mastrillus decis. 65. n. 1.   Valencuela Velazq. in cons. 97. n. 6. & 10. & 11. & 13. & 92. & 110. & 167. & 173. & 199. & 22. & 148. & 161. & 198.   Alexand. Ludouis. decis. 383. n. 3. vbi quod lineae appellatione veniunt omnes descendentes, tam masculi, quam foeminae, & etiam descendentes foeminarum: & comprobat ibi Oliuerius Beltraminus, in annotation. litera B. fol. 380.   Robles de Salzedo, de reprae sentatione, lib. 2. cap. 30. num. 11. & 18. & 42. & 43. & lib. 3. cap. 4. num. 6. & seqq. & n. 15. & 16. & lib. 1. c. 12. num. 19. & 71. & 72.   Franciscus a Sousa ad l. foeminae, ff. de regul. iur. n. 16. & 106. & seqq. & n. 279. & seqq.   Philipp. Paschal. de viribus patr. potestat. 4. p. c. 9. n. 51. & 52. & 63. & seqq.   Marij Giurbae, post haec scripta praelecti, specificam mentionem faciam alio capite infra, quo linearum etiam tractatus suscipitur.   D. Christophorus de Paz, de tenuta, & remedio pos ses sorio, cap. 35. ex numero 11. cum sequentibus.   Farinacius, nouissimarum anni 1618. decis. 429. secundae partis, tom. 1. fol. 471. & decis. 627. n. 5. part. 2. tom. 2. & decis. 707. fol. 237. p. 2. tom. 2. & decis. 681. p. 2. tom. 2.   Martinus Laudensis, in c. 1. §. & quia vidimus, n. 47. de bis qui feudum dare pos sunt.   Henriq. Rosentalis, de feudis, cap. 71. conclus. 57.   Cardinal. Tuschus, tom. 5. litera L. conclus. 357. & 358. ex fol. 418.   Ioannes Griuellus decis. Dolana 109. n. 5. & n. 10. vsque ad n. 18. Rursus obseruandum est, per manus circumferri quotidie, & s aepis sime tradi, quod in primogeniorum, siue maioratuum Hispaniae succes sione, primo consideranda est linea, vt ij scilicet, qui ex linea vltimi pos ses soris procedunt, exteris prae ferantur, nec transitus fiat ad alias lineas, donec ex ea descendentes omnes finiantur; cap. primo, de natura succes sionis, ibi: Ad solos, & ad omnes, qui ex illa linea sunt, ex qua iste fuit. Et iterum ibi: Sed omnibus, ex hac de linea deficientibus, omnes aliae lineae aequaliter vocantur. Et statim late comprobabitur. Secundo considerandus est gradus, vt qui sunt pos ses sori magis coniuncti, praeferantur re motioribus. Tertio considerandus est sexus, vt inter eos, qui sunt eiusdem lineae, & gradus, praeferantur masculi. Quarto consideranda est aeras, vt inter pares linea, gradu, & sexu, maior natu praeferatur minori. Et in effectu quod non sufficiat, quod quis sit eiusdem gradus, & maior natu, si non sit eiusdem lineae, sicuti haec tradidit Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 4. numer. 13. & 14. & cap. 6. num. 32. Tiraquel. de iure primogeniorum, quae st. 40. num. 156. Rota, in nouissimis, decis. 100. & decis. 109. num. 1. & 2. p. 2. Mieres, 2. part. quae st. 6. num. 29. Burgos de Paz, in consil. 29. numer. 48. & 49. Menoch. in consil. 1082. numer. 8. lib. 11. Ioannes Gutierrez, in locis referendis infra. Farinac. nouissimarum Rotae Romanae, anni 1618. decis. 627. num. 5. part. 2. tom. 2. Azeuedus, in consil. 2. numer. 13. Valencuela Velazquez, in consil. 97. num. 13. & 14. Franciscus Sousa, ad l. foeminae, ff. de regulis iuris, num. 16. & 181. & in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 52. ego metipse notaui, & comprobaui, & supra etiam cap. praecedenti, numero 35. & repetit ipse Molina, dict. cap. 6. lib. 3. numer. 30. & 32. vbi inquit, quod linea Vltimi pos ses soris, vel eius, in quem maioratus semel intrauit, omnibus aliis praeferenda est, nec debet fieri transitus de ea ad alias, vsquequo omnes ex illa procedentes finiantur, prout latius ibi: & id ipsum, quod scilicet ex vna linea non fiat transitus, siue reuersio ad lineam alterius, quousque illa omnino extincta sit; tradidit idem Molina, num. 14. & 33. eiusd. cap. sexti, & tradiderat antea, ipso lib. 3. cap. 4. num. 14. & lib. 1. cap. 3. num. 12. & cap. 6. num. 22. in fine, & eodem, aliisque pluribus commemoratis, ego metipse ita notaui in commentariis tom. 3. cap. 19. de reprae sentat. ex num. 166. & supra cap. 91. num. 62. & cum Abbate, Parisio, Ca strense, Tiraquel. Hug. Celso, Cephalo, Peregrino, Menochio, & Ioanne Francisc. de Ponte, D. Garcia Mastrillus, decis. 65. num. 1. Menochius etiam, in consil. 172. numer. 34. lib. 2. & in consil. 210. numer. 10. eodem libro, & in consil. 1082. numer. 8. & 14. libr. 11. Burgos de Paz, in consil. 29. numer. 48. & 49. Humada, in l. 2. tit. 15. part. 2. glos s. 17. num. 14. & 15. D. Perez de Lara, de Anniuersariis, lib. 2. capit. 2. num. 8. Rota, in nouissimis, decis. 109. numer. 1. & 2. part. 2. Azeuedus, in consil. 2. numer. 13. Alexander Raudensis, in consil. 142. numer. 125. inter consilia vltimar. Volunt. lib. 2. Franciscus Sousa, ad l. foeminae, ff. de regul. iur. num. 279. & 181. & 283. & 289. D. Marta, in summa succession. legal. 1. part. quae st. 12. art. 1. num. 8. fol. 202. Gabriel Pereira, decisione 58. num. 5. Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 8. tit. 18. num. 16. Menchaca, de succession. creat. lib. 3. §. 27. num. 10. Valencuela Velazquez, in consil. 97. num. 11. vbi quod linea, in quam intrauit succes sio maioratus, debet omnino vacuari, antequam ad aliam fiat transitus: idque ad similitudinem edicti Praetoris; quod loquitur de bonorum pos ses sionibus: nam dum aliquis ex primo capite superest, nullus, qui ex secundo capite proueniat, admittitur; & vltra text. in dict. cap. primo, de nat. succession. feud. citat bona iura in proposito: text. inquam in l. tutela, §. sed etsi ab hostibus, ff. de legit. tutor. ibi: Quia adnepos in familia patris sui proximus est, 1. si filius qui patri, §. cum filius, ff. de bonis libertor. ibi: Et sine dubio, qui sequentis gradus sunt, non admittuntur interim, 1. quandiu, ff. de acquirend. haered. l. 1. §. si intra, ff. de succes sorio edicto, ibi: Si mortuus sit prior, statim sequens debet admitti. Et repetit ipse Valencuela, ibidem, n. 110. & 111. Petr. Surdus, in consil. 403. num. 16. vol. 3. Ioannes Gutierrez in cons. 13. n. 13. & 14. & lib. 3. practicar. quae st. 67. ex num. 17. & quae st. 68. num. 20. & 21. D. Anton. Richardus, post principium, institut de haereditat. quae ab intestato deferunt, §. 3. de reprae sentat. num. 22. 26. 29. & 36. Robles de Salcedo de reprae sentatione, lib. 3. cap. 4. num. 8. 9. & 10. fol. 338. vbi quod omnes ex linea primi substituti praeferuntur descendentibus ex linea secundo substituri; & de prima linea, ad secundam transitus non fit, quousque omnes ex prima deficiant: etiam si alius respectu fundatoris proximior sit; & quod id, etiam in transuersalibus procedit. Et addit num. 15. & 16. quod in primogeniis tot lineae principales sunt, quot principales substituti: & tot lineae nouae pullulant, quot sunt filij vltimi pos ses soris, & earum quaelibet, ab eorum quolibet initium sumit; attamen, quod omnes descendentes ex primo vocato, licet inter se diuersas lineas constituant, respectu fundatoris de vna linea dicuntur; & adhuc procedit indubitate conclusio praedicta, quod de vna linea eorum transitus non fit ad aliam, quousque omnes ex prima deficiant, Stephan. Gratian. tom. 4. cap. 773. num. 3. vbi post Ludou. Molin. Didac. Couarruu. Beccium, & Riminald iunior. quod si successio ad vnam lineam deuenit, nunquam attenditur altera, nisi deficientibus omnibus illis, qui ex ea linea proces serunt, in qua sic consideratur perseuerantia, vt non debeat exire ex illa, in quam semel ingres sa est, siue simus in successione fideicommissi seu feudi, seu primogeniturae, seu similium. Et addit num. 4. id prae sertim procedere, quando adduntur verba Deficiente linea, quae important conditionem, tanquam prolata per ablatiuos ab solutos; adeo vt transuersales non admittantur, nisi postquam defecerit linea vocata, vel moriantur omnes descendentes ex ea, & sic purificata conditione, sub qua fuit quis substitutus: maxime stante dictione, tunc, apposita in casu deficienti ae lineae, quae significat extremitatem temporis, restringendo vocationem substitutorum ad casum expres sum, prout ibi comprobat: Et ij etiam omnes, hactenus praecitati vnanimiter conueniunt in alio, quod Ludouic. ipse Molina, lib. 3.[sect. 5] dicto cap. 6. num. 29. tradidit, quod scilicet linea recta primogenitorum, semper censetur vocata in infinitum; successiue in primogenij institutione, magis ex propria vocatione, quam ex iuris alterius transmissione, & inclusio lineae primogeniti, quod omnes alias lineas excludit, vsque quo omnes ij deficiant, qui ex eius linea proces serint; prout ibi num. 30. & 31. & declarat num. 36. & 37. sequuntur Ioannes Gutierrez practicar. lib. 3. q. 67. ex num. 17. Cald. Pereira, in cons. 15. n. 16. 17. & 18. Valencuela Velazq. in cons. 97. n. 9. Menoch. in cons . 1082. ex n. 8. vsque ad n. 13. lib. 11. D. Anton. Pichardus, post principium, Institut de haereditat. quae ab intestato deferunt. §. 3. de reprae sentat. num. 26. fo. 1254. & ego metipse notaui, atque aliorum Authorum relatione comprobaui in commentariis lib. 3. cap. 19. ex num. 166. & sequent. Robles de Salcedo, de reprae sentat. lib. 2. cap. 30. num. 41. sed & num. 34. eius dem cap. 6. lib. 3. explicat ipse Molina, qualiter intelligeudum sit id, quod dici solet communiter, & superioribus contrariari videtur, scilicet quod linea non potest incipere, nisi ab illo, qui successionem occupat, vt probatur ex text. in cap. primo, vbi per Scribentes, de succes sione feudi, & in cap. primo, de gradibus successionum, & respondet, constituendo, quod linea vltimi pos ses soris a linea primogeniti distinguitur; etsi quaerimus de linea vltimi pos ses soris, non dicitur efficere lineam, nisi ille, qui in maioratu successit. Si vero quaerimus de linea primogenitorum, hic qui primo natus fuit, illico ius primogeniturae acquisiuit, & lineam secundogeniti exclusit, prout latius ibi, & per Menochium, in cons. 1082. ex num. 13. vsque ad num. 17. D. Christophorum de Paz, de tenuta, seu remedio pos ses sorio, prima parte, cap. 35. ex num. 11. vsque ad numer. 16. Valencuela Velazquez, in cons. 97 num. 9. & 10. Robles de Salcedo, de reprae sentatione, cap. 30. numer. 11. lib. 2. fol. 312. in fine Alexander Raudensis, in cons. 142. numer. 126. inter const. vltimar. volunt at. lib. 2. Franciscus Sousa, ad l. foeminae, ff. de regul. iuris, num. 289. fol. 81. vbi ad explicationem difficultatis eiusdem, quod linea non potest incipere, nisi ab eo, qui successionem occupat, constituit etiam, lineam, primogeniti di stinctam es se a linea pos ses soris, vt quamuis verum sit, quod vt quis praerogatiuam habeat ratione lineae pos ses soris; neces sarium sit, quod caput lineae maioratus occupauerit eam, prout Doctores aiunt: tamen secus est in linea primogeniti; in ea enim satis est, quod caput linea primogeniturae obtinuerit, & ideo, quamuis moriatur viuo patre, adhuc tamen eius linea praerogatiuam succedendi habet; id quod ego metipse in commentariis lib. 3. capit. 19. de reprae sentatione, pluribus in locis, & s aepe obseruaui, & certis simum est: & pro certo quoque supponit Ioannes Gutierres, in locis relatis supra, & maxime Practicarum lib. 3. dicta quae st. 68. ex num. 20. & num. 44. & seqq. & Canonicarum lib. 2. dict. cap. 14. ex num. 45. vsque ad num. 60. qui in omnibus Molinae resolutionibus, & in hac materia, primogeniorúm quae succes sione, octo principales conclusiones, siue regulas generales recenset. Prima est, de natura primogeniorum es se, vt ipsa de primogenito in primogenitum transeant; ad quod citat Authores permultos, dicto num. 45. Secunda, quod in maioratus succes sione, linea, recta debet semper succedi, vt nec succes sio retrocedat, nec de vna linea ad aliam transitus fiat, ad quod post Molinam , & alios ponderat legem 2. tit. 15. part. 2. quae licet loquatur in Regni succes sione, procedit etiam in maioratibus Hispaniae. Tertia regula, siue conclusio communis est, quod recta linea, non ex omnibus, qui ab instituente, seu quouis maioratus pos ses sore descendunt, sed ex ipsis primogenitis, qui gradatim procreantur, tantummodo constituitur, vt inter filios, ne potes, ac pronepotes, caetero sque descendentes, primogeniti tantum lineam rectam efficiant, & succes siue admittantur, prout latius ibi, atque ex relatione multorum Authorum. Quarta, quod linea vltimi pos ses soris consideranda primum est, vt illi, qui ex ea procedunt, cae teris praeferantur, nec transitus fiat ad alias lineas, donec ex ea descendentes finiantur; ad quod citat Authores quamplurimos num. 48. 49. & 50. & Ludouic. Molin, lib. 3. cap. 4. n. 13. & 14. placita, & resolutiones de linea, gradu, sexu, & aetate commemorat . Quinta, quod finita linea primogeniti maioris, statim succedit secundogenitus, eiusque linea, & descendentia, & postea similiter tertiogenitus. Et filius primogenitus efficit primum capit in linea descendentium, & filius secundo genitus secundum, ac tertius tertium, vt hoc ordine ad maioratus successionem admittantur. Et filius secundogenitus, nunquam dicitur primogenitus, dum aliquis filius, aut descendentes a primogenito superest; de quibus omnibus, dicto cap. 14. num. 51. & 52. & 53. Sexta, quod extincta linea recta descendentium, ad lineam primogeniti collateralium, maioratus succes sio pertinere debet; prout latius ibi, num. 54. & 55. vbi, & practicar. lib. 3. quae st. 68. num. 21. & 23. explicat, quo modo pos sit primogenitura considerari vnius transuersalis ad alium; & inquit, quod consideranda est, vt succedere debeat, qui inter ipsos transuersales fuerit primogenitus; & sicut in descendentibus, linea primogeniti prius consideranda est, vt dum aliquis ex eo superest, transitus ad lineam secundogeniti non fiat; idem obseruandum sit in linea transuersalium, vt prius admittantur, & vocentur ad maioratus succes sionem inter transuersales, qui ex linea primogeniti transuersalis descendunt; eis autem omnibus finitis, admittuntur caeteri ex linea secundogeniti transuersalis, & sic de caeteris. Quia quilibet fratrum constituit propriam lineam, & alter de alterius linea non dicitur; prout ibi comprobat, & ego metipse tradidi cap. praecedenti. Septima conclusio, seu regula communis est, quod in succes sione maioratus, finita vna linea, non consideramus personam proximiorem, sed lineam proximiorem, & in tali linea proximiori quaerimus eum, qui descendit per ipsam lineam rectam ex filio maiori, vt primogenitus eius lineae prae feratur, vt reliquis, & sic patruo suo. Primogenitus autem dicitur, qui descendit per ipsam lineam rectam ex primogenito; vnde reliqui alij, vt fratres, & filj fratrum, excluduntur omnino interim, dum reperitur aliquis in linea recta; sicuti obseruant Corneus, Berous, Couarru. & Guillelmus a Monserr. ibi commemorati per Ioann. Gutierr. n. 56. & 57. Octaua conclusio, seu regula communis, & cae teras complectens (vt Gutierr. ipse profitetur eodem cap. 14. num. 58. & 59.) desumitur ex l. 2. tit. 15. part. 2. ibi: Que los sabios antiguos tuuieron per derecho, que el senorio del Reyno no lo ouies se, sino el hijo mayor despues de la muerte de su padre, y esto vsaron siempre en todas las tierras del mundo, do quier, que el senorio touieron por linage, e mayormente en Espana, e por escusar muchos males que ac accierion, e podrian ser fechos, pusieron, que el senorio del Reyno heredas sen siempre aquellos, que vinies sen por la linea derecha, e por ende establecieron, que si fijo varon no ouies se, la fija mayor heredas se el Reyno, e aun mandaron, que si el fijo varon muries se ante que heredas se, si dexas se fijo, o fija, que ouies se de su muger legitima, que aquel, o aquella lo ouies se, no otro ninguno, pero si todos estos fallecies sen, deue heredar el Reyno el mas propinquio pariente, &c. Quamuis enim haec lex loquitur in succes sione Regni, ipsius tamen dispositio locum habet, & seruanda erit in succes sione alterius cuiuscunque maioratus particularis Hispaniae; quod ita obseruarunt quamplures Authores, ibi relati; & prae caeteris eleganter Ludou. Molina, lib. 1. cap. 3. numer. 12. & 13. vbi duas regulas generales, & quotidie allegabiles in hac materia deduxit. Prima est, quod sicut in Regno Hispaniarum debet semper linea recta succedi, vt nec succes sio retrocedat, nec de vna linea ad aliam transitus fiat, vt probatur ex dict. l. 2. partitae, ibi: Pusieron, que el senorio del Reyno, heredas sen siempre aquellos; que vinies sen por la linea derecha. Id ipsum sit in omnibus aliis maioratibus Hispaniae seruandum, ad Regni similitudinem. Secunda, quod sicut in Regni succes sione, deficiente linea recta descendentium, succes sio defertur proximiori, etiam transuersali, vt probatur expres se ex eadem lege Partitae, ita in succes sione maioratus dicendum sit, vt deficientibus descendentibus, maioratus succes sio proximiori, etiam transuersali deferatur. Quod etiam adnotauit, atque exornauit latius ipse Molina, lib. 3. dict, cap. 4. & 6. Et hactenus de obseruatione superiori, & praefatis regulis communibus, siue conclu sionibus generalibus in hac materia, a Ioanne Gutierrez deductis, quae omitti non potuerunt, sed cum ips ae adeo huiusce capit. materiae, & tractatui conueniant, omnino neces sarium fuit, admodum praedictum eas commemorare, & adducere. Ex eisdem autem remanet certum, & firmum, quod in succes sione maioratuum regulariter seruari debet ordo linearum, per lineam rectam dis currendo, & praeferendo omnes de linea, in quam semel succes sio intrauit, & lineam rectam semper Considerando, idque tam descendentium, quam transuersalium respectu, ex dicta l. Partitae, quando descendentes deficiunt. Inde & consequenter, quod si duo simul, atque eodem tempore concurrant, alter proximior, & alter remotior, si remotior sit in linea vltimi pos ses soris, praeferendus est proximiori, qui est vltra eam lineam, & in alia linea, & proximitas non considerabitur personarum respectu inter omnes consanguineos, aut eos, qui ex familia institutoris procedunt; sed inter eos, qui in ea linea sunt, quae praerogatiuam habet, in qua proximior vltimo pos ses sori, praefertur remotiori; vt probatur in dict. capit. primo, de natura succes sionis feudi, ibi: Ad solos, & ad omnes, qui ex illa linea sunt, ex qua iste fuit, & hoc est, quod dicitur, ad proximiores pertinet, isti & vero proximiores es se dicuntur, respectu aliarum linearum. Ex quibus verbis manifeste deducitur, ius illud lineae excludere omnes alios consanguineos, qui ex ea linea non sunt, vt in concursu proximitatis non intrent; & reduci succes sionem ad eos solos ex ea linea, qui habita ratione ad lineam dicuntur. proximiores, iuxta eorundem sententiam quos supra retulimus, & Ioannes Gutierrez recensuit; Molina etiam, lib. 3. dict, cap. 4. num. 13. & 14. quo loci non loquitur Author ipse de descendentibus vltimi pos ses soris, sed de descendentibus lineae vltimi pos ses soris, iuxta text. quem allegat in dict. cap. primo, ibi: Qui ex illa linea sunt, ex qua iste fuit. Atque ita non inquit, quod praeferantur, qui ab vltimo pos ses sore descendunt, quia si extarent descendentes vltimi pos ses soris, dubium non es set; sed quod praeferuntur, qui procedunt ex linea vltimi pos ses soris, iuxta ea, quae inferius dicentur, & dicta fuere cap. praecedenti, num. 49. & 50. & in simili, vltra relatos per ipsum Molinam considerauit Baldus, in cons. 334. num. 6. & 10. lib. 3. & id ipsum, quod scilicet proximitas considerari debeat respectu lineae, & quod proximiores dicantur aliarum linearum respectu, qui sint in eadem linea, nec requiratur, quod is, qui succes sionem praetendit, sit de scendens ab vltimo pos ses sore, sed quod procedat ab eadem linea, ex qua ille procedit; voluit aperte ipse Molina, lib. 3. cap. 8. num. 17. in vers. Cum enim linea, vbi in hunc modum scripsit: Cum enim linea primogenitorum caeteras lineas praecedere debeat, etsi descendentes ex illa in gradu remotiori constituti sint, vt pluries in duobus capitibus praecedentibus ostendimus; consequens est, vt nullo pacto praerogatiua gradus possit lineae praerogatiuam infringere: cum linea, vt ibidem, atque supra isto lib. cap. 4. numer. 13. ostendimus, primo loco in primogeniorum successione con sideranda sit. Poterunt autem illa verba intelligi, vt praerogatiua gradus inter eos, qui in eadem linea con stituti sunt, seruetur; non autem inter eos, qui in potiori linea inueniuntur. Hi namque debent caeteros, ex alia linea procedentes, praecedere, etsi ab eis in gradus, proximitate praecedantur. Et sequuntur Velazquez Auendanus, in l. 40. Tauri, glos sa 20. num. 29. Ioannes Gutierres, practicarum libro tertio, quae stione 68. num. 52. & 53. Sic etiam, quod in primogeniorum succes sione, cum per lineas succedatur, principaliter attendatur, atque consideretur, quis sit proximior lineae, in quam intrauit succes sio, & quod haec inter caeteras praedilecta dicatur, & cum deficit, consideretur ea, quae ipsi immediate proximior est, non autem deficere videatur, dum proximiores vltimo pos ses sori ex ea linea ad sunt, quamuis ab eo non descendant, clare ipsemet probauit Molina, eodem libro tertio, cap. nono, numero decimo sexto, in fine, in versic. Similiter, vbi singulariter admodum sic scribit: Similiter etiam non obstat secunda ratio, quod scilicet maioratus institutor censeatur magis dilexis se sibi proximiores, quam eos, qui vltimo pos ses sori proximiores fuerint: nam haec ratio etiam conuerti potest, dicendo, quod imo sicut testator praedilexit vltimum pos ses sorem, ita etiam eidem proximiores praedilexis se censendus sit: cum hi etiam ex eius familia procedant, & ab illa etiam linea deriuentur, quam inter caeteras praedilexit, vel eidem saltem proximiores sint. Et sequitur Ioannes Gutierrez, practicarum libo tertio dicta quae st. 68. num. 45. 46. &. 47. Sic sane ad qualificandum proximitatem, dun[sect. 10] taxat attendi debet linea, per quam, siue ex qua. succes sio deriuatur in vltimo pos ses sore, & caeterae lineae considerabiles non sunt; quod late probauit Angelus, in cons. 110. per totum maxime ex num. 7. vbi ex hoc concludit, quod frater vterinus non succedit in feudo pos ses so per fratrem, quia erat de alia progenie, nec dependebat a stipite, a quo feudum proficiscebatur; quod etiam tradit Martinus Laudens. in cap. primo, §. & vidimus, num. 47. de his qui feudum dare pos sunt, & ibi Praepositus, num. 66. & 72. Afflictis, num. 7. Balcara, num. 22. Bald. n. capit. 1. §. quinta vero, num. 1. de succes s. fratr. vel gradib. succedent, in feud. & alios quamplures in hanc sententiam, & pro firmis sima regula refert Henricus Rosental. de feudis, capit. 71. concl. 57. num. 2. vbi affirmat, in hoc neminem discrepare. Et ratio est manifesta, quia in hac materia, linea, & proximitas, non attenditur respectu lineae sanguinis, sed respectu lineae successionis; sicuti probatur in eodem cap. primo, de natura succes sionis feudi: quia linea, quae non causat praerogatiuam succedendi, non attenditur, nec etiam gradus, nec[sect. 11] sexus, quando eandem praerogatiuam non cau sant; quod pulchre tradidit Corneus, in cons. 22. num. 22. & 25. lib. 2. in cons. 131. num. 9. eodem volumine, Alexander, cons. 88. numero primo, libro primo, Parisius cons. 36. num. 3. lib. 2. Hieronymus Gabriel, cons. 86. num. 3. lib. 1. Peregrinus, de fideicommis sis, art. 21. num. 9. & 10. & idem tenet Hondedeus cons. 70. numero 44. & 43. lib. 1. vbi in hunc modum scripsit: Primo, quod etsi regula s it, vt proximior ad succes sionem admittatur; regula illa intelligitur, quando est proximior, non solum respectu gradus, sed etiam successionis; cum hoc casu non consideretur praerogatiua gradus tantum, sed quis in succes sione praeferatur; vt dicit Corneus, in cons. 131. column. 3. num. 9. vers. Et ex hac; & in cons. 22. num. 15. lib. 2. Alexander, in cons. 88. columna prima, libro primo, Parisius cons. 36. num. 13. lib. 2. & post Angelum, Cumanum, & alios, Hieronymus Gabriel, in dicto cons. 86. numero tertio. Quae declaratio procedit non solum in successione abintestato, sed etiam in fideicommissis, in quibus potior dicitur, non ille tantum qui in gradu praecedit, sed qui in succes sione ab inte stato, de iure communi praefertur; secundum Socin. iun. in cons. 126. num. 25. lib. 1. Rolandum in cons. 68. n. 48. lib. 1. Et vide Peregrinum d. art. 21. num. 9. & 10. vbi[sect. 12] quod gradus proximitas in materia successionum consideratur secundum ordinem succedendi: & [sect. 13] gradus praerogatiua, quae non producit effectum successionis, non attenditur. Rursus ad text. in dict. cap. 1. de natura succession.[sect. 14] feud. quatenus probat, quod in feudo mortuo vltimo pos ses sore absque filiis, ascenditur ad proximum stipitem, & si ex eo descendentes non exi stant, ascenditur ad alium immediatum illius lineae, & sic deinceps, per patres, auos, & proauos, vsque ad vltimum in illo genere, qui est primus, & caput illius lineae; & quo vsque omnes ex illa procedentes deficiant, non intrat alia linea; animaduertendum inquam erit ad eum text. id quod ibi in feudo statuitur, in primogeniorum succes sione quoque, simul es se obseruandum, & solum es se vnam differentiam, quod in feudo non succedunt transuersales primi acquirentis, cap. 1. § & quia versic. Cum vero Corradus; qui feudum dare pos sunt, cap. 1. §. filia, de succes sione feudi, Molina, lib. 1. capit. 4. num. 38. & num. 42. vers. Nec obstat. atque ita deficientibus descendentibus vltimi pos ses soris, ascenditur quaerendo continuationem lineae primi pos ses soris gradatim, accedendo solum ad primum acquirentem; a quo non fit transitus: in maioratibus tamen aliud statuitur, quia succedant transuersales primi pos ses soris, & institutoris etiam; si deficiant descendentes vltimi pos ses soris maioratus, ascenditur quaerendo continuationem lineae, non modo vsque ad primum pos ses sorem; sed etiam suos patres, qui sunt suae lineae contentiuae, & ita gradatim vsque ad vltimum de familia, vt aduertit Alciatus, in l. pronuntiatio, § familiae, verbo, vltimi, de verborum signific. Molina, lib. 1. capit 4. num. 40. atque ita quantum ad hanc limitationem lineae, non valet argumentum de feudo ad maioratum, cum sit de re, aut successione limitata ad rem, siue successionem, sui natura perpetuam, & non limitatam, vt ipsemet Molina, aduertit d. c. 4. n. 42. in fine, vbi sic scribit; Nec obstat text. in dicto cap. 1. §. & quia, vers. Cum vero Corradus, qui feud. dar. pos s. Quia illa iura loquuntur in feudis, quorum natura est, vt ad solos filios ac descendentes acquirentis extendantur, vt in eisdem iuribus cauetur. Ideoque eorum dispositio ad Hispanorum primogenia trahenda non est, quorum propria natura est, vt ad omnes ex familia institutoris, tam descendentes, quam transuersales, extendantur. Vt superius dictum, & probatum est: ex quo fit, vt ex rationis diuersitate, de vno ad aliud argumentatio non procedat, vt alibi dicemus, Valet tamen argumentum de feudo ad maioratum, ex illo textu desumptum, quantum ad effectum praedictum, vt quovsque linea vltimi pos ses soris finita sit, idest, ex qua ipse processit, successio non transeat ad aliam lineam: quod ex ipsomet textu aperte colligitur. Sic etiam animaduertendum erit ad consilium [sect. 15] illud Baldi 321. lib. 1. quod reperitur inter consilia Ancharani, & est cons. 95. & cum eo Salicetus, cui nonnulli consilium illud tribuunt; nam cum in clausula proximioris ex linea Francisci, disputas sent, an deberet intelligi effectiue, in linea procedente a Francisco, vel contentiue ex linea in qua Franciscus continetur; & tandem resoluis sent, intelligendum es se contentiue; adiiciunt statim, quod non ideo ascendendum est in infinitum , ad quae rendum communem stipitem, & vt transuersales omnes comprehendantur, sed supersedendum es se in immediato a Francisco, qui est pater suus, & ab eo descendentes dicentur ex linea Francisci, nec poterit supra ascendi ad quaerendum alium ascendentem remotiorem, veluti auum, & proauum: in maioratibus namque quorum succes sio perpetua es se debet in collateralibus quoque; sicuti ex Molina lib. 1. cap. 4. num. 39. supra dicebam: non id obseruabitur, quod in succes sione bonorum liberorum, Baldus, & Salicetus. statuunt, dum considerant proximiorem stipitem duntaxat, vt ibi ces set, siue detineatur succes sio ad exclusionem perpetuam caeterorum; aliter namque in ip sis maioratibus dicendum est, vt succes sio scilicet in infinitum protrahatur, nec caeteri exclusi remaneant. Proximi itaque stipitis consideratio illa, quam Baldus. & Ancharanus faciunt, maioratuum succes sioni non applicatur, ob contrariam eorum naturam, idque ad aliorum etiam collateralium exclusionem, applicari tamen pos set, & aequali ratione Hispanorum primogeniis applicatur, quoad praelationem duntaxat, vt scilicet extincta linea immediata illius stipitis, quaeratur retro in sequenti, atque ita ascensiue, quousque accedatur ad primum stipitem, qui fuit caput totius illiuis descendentiae; vt in dicto cap. primo, de natura successionis feudi. Propterea obseruandum, atque constituendum[sect. 16] erit, vtrumque dictum supra, quod scilicet, ius primogeniturae: non debet exire ex illa linea, in quam semel intrauit; & quod non potest incipere nisi ab illo, qui succes sionem occupauit: ces sare equidem, siue locum non obtinere, si de voluntate testatoris, institutorísve maioratus aliter appareat, ipséque aut contrarium expresse dispo suerit, aut adeo clare ex forma vocationum, siue verborum & clausularum conceptione, ex conditionéve, aut qualitate adiecta deprehendi valeat, vt de eo ambigi non pos sit; sic sane regulam praefatam, quod vna linea semel admis sa, semper durat admis sio, donec superest aliquis eiusdem lineae, etiam si alij alterius lineae in pari, vel proximiori gradu existant, non procedere, quando id repugnaret voluntati, & intentioni testatoris, vel quando clare constat de voluntate, & dispositione restantium in contrarium, vel quando restator ipse aliter disposuit, vel natura, aut qualitas in dispositione requisita sic suadet. Aut ex taciturnitate, siue non reclamatione colligitur tacita quaedam declaratio, siue interpretatio mentis te stantium, quod non restrinxerint succes sionem ad vnam lineam semel admis sam, quando in alia linea existeret alius habilior, vel eam qualitatem habens, quam succes surum habere voluit disponens: ita scilicet regulam praedictam declarauit, atque limitauit, decis. 100. Rotae in nouissimis part. 2. ex numero primo, vsque ad num. 7. nam cum in casu ibi proposito, Domini perstitis sent in decisis, Bartholomaeum scilicet, tanquam habiliorem ratione maioris aetatis, & Sacerdotij, praeferendum es se Francisco in succes sione bonorum, de quibus agitur: inquit decisio ea, non obstare ea, quae de nouo pro parte Francisci adducebantur: Et in primis non obstare, quod vna linea semel admis sa, semper durat admis sio, donec superest aliquis eiusdem lineae, etiam si alij alterius lineae in pari, vel proximiori gradu existant; vt per Baldum, Castrensem, & Benedict. de Benedict. firmat Cuman. cons . 263. n. 10. lib. 1. Natta post alios cons. 22. numero primo, libro primo, Ruin. cons. 9. num. 4. in fine, & cons. 165. num. 4. libro primo, Pedemontan. decis. 23. num. 34. vnde cum ad bona, de quibus agitur, fuerit admis sus Ioannes, vt qui erat maioris aetatis, quam Sanctius, cumque de linea Ioannis sit Franciscus, qui est illius nepos sequitur, vt Franciscus praeferatur Bartholomaeo, qui est alterius lineae; nec Ioannes admis sus excludatur a Sanctio ob qualitatem clericatus sibi postea superuenientem, quia oportebat illam ades se tempore euenientis casus succes sionis, ad tradita per Bald. Aluarato. Praeposit. & Afflictis in capit primo, de eo qui sibi vel haeredibus suis, & latius per Mandellum cons. 106. fere per totum, & maxime num. 12. sed huic fundamento pluribus res pondetur modis. In primis, quod si in casu nostro haberet locum regula, quod linea semel admis sa, &c. Pos set dari casus, in quo de linea semel admis sa, solum superes set foemina, vel minor natu, vel laicus: ex alid vero extaret, vel masculus, vel maior natu, vel clericus: & sic sequeretur, vt foemina praeferretur masculo, vet aetate minor praeferretur aetate maiori, vel laicus praeferretur clerico, quod expresse repugnat voluntati & intentioni testantium. Secundo respondetur ex obseruantia subsecuta. Nam Sanctius propter qualitatem clericatus, sibi superuenientem exclusit Ioannem iam admis sum, cui exclusioni non constat, nec Ioannem, nec po stea Didacum eius filium per spatium fere quadraginta annorum reclamas se. Vnde ex hac eorum taciturnitate, siue non reclamatione, colligitur tacita quaedam declaratio, siue interpretatio mentis testantium, quod non restrinxerint succes sionem ad vnam lineam semel ddmis sam, quando in alia linea existeret aliquis habilior. Et pro huiusmodi obseruantia faciunt tradita per Aymon. cons. 101. num. 3. & 4. vbi loquitur in casu, huic nostro consimili: & certum est, haeredem pos se declarare voluntatem defuncti, vt per Decium post Bartolumn in lege, edita, numero 50. vers. His tamen non obstantibus, C. de edendo; & maxime non in prae iudicium alterius, sed proprium, & suorum haeredum prout in casu nostro, vt bene Ruinus, cons. 128. num. 15. vers. Etiam non obstat, lib. 2. & haec tacita declaratio idem operatur, quod expres sa, lege, cum quid, ff. si certum petatur. Prae sertim, quod taciturnitas Ioannnis, & Didaci durauit per spatium fere quadraginta annorum. Tertio respondetur, tunc tractari de succedendo Sanctio, non autem Ioanni, tum quia Sanctius; etiam si forsan non potuerit de iure ob superuenientem qualitatem clericatus excludere Ioannem iam admis sum, nihilominus post mortem Ioannis excludebat Didacum eius filium: tum quia Sanctius erat aetate maior, & clericus, & per consequens habilior Didaco: tum etiam, quid Franciscus quando petiit huiusmodi bona, as seruit illa pertinere ad ipsum per mortem Sanctij, & propterea non intrat in casu nostro regula quod linea semel admis sa, &c. Secundo non obstat, quod in Regno Hispaniarum vigeat stylus, & consuetudo, vt anniuersaria perpetua; quale est istud de quo agitur, indicentur & regulentur ad instar maioricatuum, & fideicommis sorum, prout testes deponunt. Et propterea quemadmodum in maioratibus, & fideicommissis habet locum regula, quod linea semel admis sa, &c. Ita etiam dicendum est de anniuer sario isto, vt late hic per informantes Francisci. Siquidem respondetur consuetudinem praedictam procedere in simplici anniuer sario, non autem in eo, in quo testator alias deposuit, prout declarant testes. Quartus & octauus super primo articulo, ac primus, tertius, sextus, octauus, & nonus, iuxta tertium interrogatorium. Et ideo bene dicunt tertius iuxta decimum quintum, & quartus iuxta decimum sextum, non pos se firmari aliquam certam regulam, quia dispositiones testatorum solent es se differentes. At in casu nostro, tam ex verbis testantium, quam codicillorum, clare constat de voluntate, & dis positione testantium in contrarium ex supra deductis, &c. Hactenus decisionis praefata Rotae 100. verba, quae ideo ad literam transcribere, siue hoc loco inserere placuit, quod singularem prae stent explicationem, atque resolutionem huiusce materiae, & regulae superioris circa lineam alicuius semel admis sam. Et idem tradidit Farinacius, nouissimarum Rotae Romanae, anni 1618. decis. 627. num. 5. part. 2. tom. 2. vbi quod linea vna semel admis sa ad maioratum, seu fideicommis sum, maioratus ipse nunquam exit de illa linea, donec aliquis extet ex ea, nisi constet, testatorem aliud voluis se, provt latius ibi. Stephan. Gratian. etiam, tom. 4. cap. 621. num. 3. 4. & 5. fol. 46. vbi post Loffredum, Ludou. Ca sanat. & alios, specifice adnotauit, quod succes sio per saltum transire potest de vna linea in aliam, etiam extantibus personis lineae, in quam succes sio intrauit; cum ex mente, & coniecturis, & verbis testamenti appareat, disponentem ita voluis se; & quod hoc casu prae sumptiones, & coniecturae erunt liquidis simae probationes, quamuis testator non aperte expres serit voluntatem suam, provt ibi comprobat. Sic etiam regula eadem non procederet, quan[sect. 17] do reperirentur aliqui specialiter vocati; quia hi praeferuntur, etsi sint remotioris lineae, & gradus; nec regulae linearum, & graduum locum obtinent; quia specialis vocatio, & clara disponentis voluntas id excludit, vt per text. in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, notarunt ibi Glos sa ordinaria, & Doctores communiter, de quibus latius infra, Angelus in cons. 306. Charis sime frater, in fine. Alexander, in cons. 123. num. 1. lib. 1. Ruin. in cons. 101. num. 93. & 10. & 11. lib. 2. & in consilio 134. num. 24. eod. lib. & in consil. 169. num. 7. eod. lib. & in cons. 163. num. 10. 11. & 12. lib. 3. Paris. in consil. 18. num. 86. lib. 2. Socinus iunior, in cons. 20. num. 8. lib. 3. Cephal. in cons. 251. num. 18. vers. Postremo, cum num. finali, vers. Septimum vero, Paul. de Montepico, in cons. 96. Federicus Scotus, in 1. part. lib. 6. respons. 20. num. 20. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 12. tit. final. numer. 18. Pet. Surd. in consil. 125. num. 16. 17. & 18. lib. 1. Menoch. in consil. 200. ex num. 20. vsque ad numer. 26. lib. 2. & in cons. 106. num. 39. eod. lib. Ludou. Molin. de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 4. numer. 33. Peregrin. art. 19. num. 22. & vere as sumptum praedictum clare, atque expres se probatur in d. §. in fideicommis so (quocunque modo textus ipse accipiatur) inquit enim: In fideicommis so, quod familiae relinquitur, hi ad petitionem eius admitti pos sunt, qui nominati sunt, aut post omnes eos extinctos, &c. Sane licet in constituendo exemplo ad eum text. Glos sa, & Doctores communiter variauerint; sicuti con stat ex Glos sa, Bartolo, num. 1. & 2. Paulo, num. 4. Alberico, & Imola, column. 1. Peralta, ibidem, num. 1. cum seq. Sarmiento, ex num. 1. vsque ad num. 6. Alciato num. 3. Menoch. d. cons. 200. ex num. 10. cum seq. in eo autem conueniunt omnes, nominationem, atque specificationem personatum, tribuere nominatis ius praelationis, & praecedentiam; sicque in specie vocatos, praeferri vocatis, in genere, siue collectiue; vt per Molinam, dicto num. 33. Manticam, dicto num. 18. Surd. d. num. 17. & 18. Menoch. d. cons. 200. videndus ex num. 6. vsque ad numero 14. & num. 20. vsque ad num. 27. Conueniunt etiam maiori ex parte (licet nonnulli dis sentiant) text. eundem loqui de nominatione, aut vocatione facta sub nomine proprio, provt eos commemorauit Menochius, ibidem, num. 10. & 11. & num. 24. & 25. quocirca Accursius intellexit §. Ipsum, quando fuit relictum fideicommis sum familiae, itavt primi succederent Ioannes, & Petrus, atque ita in vocatione nominis proprij. & licet exemplum hoc indubitabilem reddat eiusdem text. decisionem, in se veris simum est, & probatur per Sarmientum ibi, num. 5. qui dicit eum es se verum intellectum ipsius § Bartol. quoque, dum intellexit ita fideicommis sum fuis se relictum; Petro, & Ioanni, & fa miliae meae fundum relinquo, & prius Petrum, & Ioannem, postea sequentes venire, qui sint ex familia, id ipsum probauit, vocationem scilicet factam nomine proprio; quod certum est, & contrarium contendentes, decipiuntur. Bartoli autem intellectum communiter es se receptum, constat ex Peralta ibi, numer. 4. Mainerio, in l. in toto, numer. 8. de regul. iur. Molin. Menoch. & aliis relatis supra, quamuis illum reprehendant Baldus, Cumanus, & Alciatus, cum quibus etiam Sarmientus, num. 3. & 4. ea adducti principaliter ratione, quod iuxta ipsum exemplum, non es sent praeferendi nominati, sed potius deberent simul cum proximioribus de familia admitti in partes viriles, idque per text. in l. si quis Titio, ff. de vsufruct. accrescendo, l. interdum, ff. de haered. Institut. l. si pater filio, ff. de vulg. & pup. l. vnica, §. his ita, C. de caduc tollend. sic ea duntaxat ratione confutauit Bartoli intellectum Sarmienuts ibi, numer. 3. in principio, in haec verba: Sed hic intellectus non est verus, quia Petrus, & Ioannes videntur in simul vocati cum familia, secundum Bald. per text. in l. si mulieri cum liberis, sup. de vsufruct. accrescend. & in l. si quis Titio. Caeterum Bartoli interpretationem, & exemplum retinendo, facile potest, & vere fundamento praedicto, quo nituntur contra Bartol. Cumanus, Alciatus, & caeteri responderi, constituendo familiae appellatione, certum es se comprehendi omnes personas de familia, ascendentes, descendentes, agnatos, cognatus, & transuersales, vt in lege finali, Codice, de verborum significatione, & in lege, pronuntiatio, §. familiae, ff. de verborum signific, & in dicto §. in fideicommis so, & cum multis adnotarunt Menochhius, lib. 4. prae sumpt. 88. ex numer. 1. Peregrinus, de fideicommis sis, art. 22. numer. 26. Molin. lib. 3. cap. 4. numer. 9. Sic sane Petrus, & Ioannes, cum es sent de familia testatoris, comprehendebantur in legato familiae relicto, etsi specialiter nominati non fuis sent, vt planum est; idcirco cum testator eos solos praecaeteris nominauerit, & legato specialiter honorauerit, euidens voluntatis coniectura deducitur, quod eos praedilexerit, & omnibus de familia praeferri voluerit, idque ob specialem vocationem, quae euidentiorem arguit voluntatem, & maiorem affectionem inducit, iuxta Authores omnes relatos supra, & per Ruin. in cons. 115. numer. 19. libro tertio, Parisium, in cons. 39. numer. 8. & 16. libro secundo, Socinum iuniorem, in cons. 20. numer. 8. lib. 3. & Manticam, lib. 12. dicto titulo finali, numer. 18. Menochium in terminis nostris, dict. cons. 200. numer. 11. & numer. 20. & seq. sic etiam, quia alias otiosa, & sine effectu aliquid operandi maneret dicta specialis nominatio eorum, qui alias sub generali familiae nomine continerentur, nisi hanc praelationem inducerent; quod dicendum non est, sed potius dispositio testatoris ita interpretari, vt aliquid operetur; iuxta vulgatam allegationem legis, si quando, ff. de legatis primo, de qua late alio capite libri quarti. Haec autetn ratio ces sat omnino in iuribus praedictis, quae contra Bartolum ponderantur, vtpote cum in eis nullum praecesis set nomen, vel genericum, vel collectiuum, sub quo personae nominatae comprehendi potuis sent, nec etiam coniectura voluntatis aliqua aderat, ex qua praelatio daretur; quae in terminis dicti §. In fideicommis so, & exempli Glos s ae, aut Bartoli, omnino dari debuit ob rationem praedictam, & coniecturatam mentem testatoris, ex qua specialiter vocati, primo loco admitti debent: idque absque distinctione, an praecedat nomen familiae, an vero sequatur; nam semper specialiter nominati praeferri debebunt, tanquam magis dilecti, siue sint proximiores, siue remotiores, quia eadem ratio, & coniecturata mens testatoris militat, atque ita procedit ex mente communi omnium Interpretum, in eodem §. in fideicommis so, & eorum, quos supra commemoraui; & tenuerunt Socinus, in consilio 113. numero quarto, libro primo, Alciatus, in dicto §. in fideicommis so, & ibidem Peralta, numero sexto. Praeferri quoque debebunt specialiter nominati, non modo si nomine proprio, singulari, & indiuiduo nominentur, sed etiam si nomine appellatiuo, aut etiam generali; idque argumento legis secundae, & legis, Titius, ff. de liberis, & posthumis, & tradiderunt Alexander, in consilio 123. numero primo, libro primo, Socinus, in lege, Gallus, § etiam si parente, numero decimo, Curtius iunior, in l. finali, numero decimo quarto, C. de succes sorio edicto, & agnoscunt quamplures relati per Menochium, dicto consilio 200. numero vigesimo, & vige simo tertio, libro secundo, qui ipse cum eis tradidit, quod nominati sub nomine appellatiuo tantum, veluti filiorum, vel liberorum, aut alio generali, aut collectiuo, comprehendente plures gradus, & per sonas, praeferuntur vocatis in genere, & collectiue: & num. 24. & 25. improbat sententiam eorum, qui dixerunt, textum in dicto §. in fideicommis so, loqui de vocatione tantum facta sub nomine proprio: & defendit non ita es se restringendum, sed potius intelligendum es se in nominatis nomine appellatiuo, vt latius ibi. Idcirco, si testator vocauerit fratres, & familiam; aut filios, & familiam, admitti prius debebunt ad fideicommis sum fratres, quam caeteri de familia: quia licet fratres, aut filj non fuerint nominati nomine proprio, sed appellatiuo, aut collectiuo, habent tamen magis specialem nominationem quam caeteri; quod negari non potest, & compertum est, ex quo gradus ipse filiorum, aut fratrum magis specialiter vocatur, quam caeteri gradus de familia vocentur; vnde militat eadem ratio praedilectionis, & coniecturae voluntatis, & vnusquisque ex filiis, aut fratribus, tanquam magis specialiter vocatus, praeferendus est, ex decisione eiusdem §. in fideicommis so, & l. haeredes mei §. finali, ff. ad Trebellianum, & eleganter agnoscit Menoch. d. cons. 200. ex num. 7. cum seqq. & numer. 20. & tribus sequentibus, vbi singulariter obseruauit, nominationem tribus modis fieri, generaliter, specialiter, & singulariter. Et nominationem specialem es se dicit, quando testator vocat filios suos, aut fratres suos, sub hoc nomine appellatiuo, & hos praeferri nominatis, in genere, vel collectiue, prout latius ibi. Et hactenus de limitatione praedicta, quando reperiuntur aliqui specialiter vocati, vt linea non attendatur, sed ipsi praeferantur in succes sione, etiam si sint remotioris lineae, & gradus. Ita quoque regula ipsa non procedit, quando te stator fecit separatim lineas masculorum, & foe minarum, & prius masculos, quam foeminas vocauit, siue foeminas ipsas, non nisi in defectum[sect. 18] masculorum omnium admisit; prout in terminis, de quibus longa serie supra capit, praecedenti, quia tunc attenditur qualitas lineae, & non gradus, & dum adfuerit persona, quae habeat qualitatem masculinitatis, non succedit foemina, quamuis sit proximior, & masculus remotior; atque ita masculus alterius lineae excludit foeminam, etiam proximiorem eius lineae, in quam maioratus intrauerat, quia quaeritur linea, vbi sit masculus, vel persona, quae habeat qualitatem a testatore requi sitam, vt probatur in cap. primo, de eo qui sibi, & haeredibus suis, vbi quamuis feudum non faciat transitum de vna linea ad aliam, ex vulgatis re gulis superius adductis, & decisione textus, in dicto capit. primo, de natura successionis feudi, specifica tamen dispositio, qua omnes masculi prius, quam foeminae ponuntur, & vocantur, efficit, vt fiat transitus ad aliam lineam, vbi masculus inueniatur, ita Baldus in Authent. ces sante, numero quinto, C. de legitimis haeredibus, sequitur Corneus, in con silio vigesimo quarto, numero vigesimo secundo, Curtius iunior, de feudis, prima parte, tertiae partis, numero decimo septimo, Menochius in consil. 172. numero trigesimo sexto, libro secundo, Mantica libro octauo, titulo decimo quinto, numer. 58. Socinus in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, numero quarto, Surdus referendus statim, & per Molin. libro tertio, cap. 5.[sect. 19] numero 55. quia vbi maioratus institutor primo loco posuit masculos omnes, & in eorum defectum foeminas substituit; tunc quidem masculi omnes, quamuis sint diuersorum filiorum, & descendentium eorum, faciunt vnam lineam exclusiuam, quarumcunque foeminarum, cap. primo, § filia, de succes sione feudi. Additio ad Iserniam, in cap. primo, numero decimo, de eo qui sibi, & haeredibus suis, Craueta, in consil. 664. numer, 15. volum. 4. Bursat. in consil. 63. num. 12. volum. 1. Hieronym. Gabriel, in consil. 70. num. 11. volum. 2. Anton. Sola, in constitutione Ducatus Sabaudiae & titulo de feudis, glos sa vnica, 3. p. num. 1. & 2. fol. 77. Surd. in locis statim referendis. Quocirca foeminae nullo modo[sect. 20] introduci pos sunt, quamuis in linea superiori, & proximiori gradu sint, quia non inueniunt gradum, cum sit formata linea de masculo in masculum, & quicunque eorum, qui absque descendentibus masculis deces serit, expresse reperitur substituta linea masculi sequentis; Bursatus, in consil. 229. numer. 14. cum sequentibus, volum. 3. Fabius de Anna, consil. 53. numer. 81. & sequentibus, Menochius consil. 172. num. 12. lib. 2. & consil. 400. numer. 43. lib. 4. Surdus statim referendus: & ita[sect. 21] non est curandum de proximitate gradus, & lineae, nisi inter illas personas in quibus adest haec praerogatiua, siue qualitas; Peregrinus, articulo vigesimo, numero vndecimo, Mantica libro octauo, titulo decimo octauo, numero quinto, & 54. Molina libro 3. cap. 8. numer. 8. quia inspicitur linea, quae habet praerogatiuam succedendi, iuxta ipsius maioratus institutionem, ex textu, in dict. cap. 1. de natura succes sionis feudi, linea vero, in qua non reperitur praerogatiua succedendi, non attenditur, sicut nec sexus, nec gradus; vt supra dixi; & per Corneum, in consil. 22. num. 22. & in cons. 131. numer. 9. volum. 2. Alexand. in consil. 88. Ex num. 1. lib. 1. Paris. in consil. 36. num. 13. lib. 2. Hieronym. Gabriel, in consil. 86. num. 3. lib. 1. Hondedeus in consil. 70. ex num. 44. cum seq. lib. 1. Peregrin art. 21. numer. 9. Et sicut, quando est praerogatiua in linea, remotior illius praefertur proximioribus, ex aliis lineis procedentibus, ex cap. 1. de natura succes sionis feudi, ita vbi praerogatiua est in sexu masculino, remotior ex illo praefertur foeminae proximiori, vt. supra dixi; & eleganter tradidit Baldus, in consil. 137. num. 1. ad finem, lib. 2. in haec verba: Pro quo facit, quia quandocunque est prioritas in sexu, vel linea, remotior lineae, vel sexus, praefertur cuicunque proximiori posterioris lineas, vel sexus: Gregorius Lopez, in l. 3. titul. 13. part. 7. glos sa magna, quae st. 21. Molina, de Hispanorum primogen. lib. 3. cap. 8. num. 7. & 8. Cephal. in consil. 251. num. 42. cum sequent. & num. 70. & 71. lib. 2. singulariter Per. Surd. in cons. 349. n. 1. & 2. & in cons. 407. num. 35. & 36. lib. 3. vbi ea omnia quae hactenus diximus, erudite comprobat, atque conplectitur; & praecitato cons. 349. in hunc modum scribit: Optimum ius fouere videtur domina Elisabetha Cors ina contra dominas sorores de Bubalis nam si feudi naturam inspiciamus, nullo iure ad illud aspirare poterant mulieres, a quibus sorores prae dictae causam habent, viuentibus Corsinis masculis: fuerat enim conces sum pro haeredibus vtriusque sexus, quo casu foeminae, censentur ordine succes siuo vocatae, & non succedunt, donec extant masculi, vt per Alexandrum, in consilio nono, numero quinto, & sexto, volumine quinto, Praepos. in capit. primo, §. hoc quoque, columna secunda, de successione feudi, Gozadinus, in consil. 90. numero octauo, Curtius iunior de feudis part. secundae quae st. 17. Parisius cons. 21. numero septimo, volumine primo, Natta, in consilio 564. numer. 14. Bursatus, in consilio 63. numero nono, vbi dicit es se magis receptam sententiam, quam etiam probauit Rolandus, in consilio 84. numero decimo quarto, versiculo, Secundo ista sententia: volumine quarto, Vegius, in con silio vigesimo octauo, numero vigesimo primo, versiculo Tertio respondeo: Menoch. in consil. 391. numero decimo quinto, & isto casu masculus descendens a primo stipite, excludit foeminam a feudo, quod pos sidebat pater, vel frater ipsius foeminae: quia donec extat mas culus aliquis, quamtumuis remotior, is succedit, vt probat textus in cap. primo, de eo qui sibi, & haeredibus masculis. Vbi dicunt Doctores, quod etiam si feudum aliquando deueniat ad foeminam, tamen masculi ex ea descendentes excludunt foeminam; & non est habenda ratio de progres su feudi, sed primum stipitem attendere debemus; & in specie hoc vult Aluar. in cap. primo, columna quarta, versicula, Oppono cum glos sa quarta: de natura succes sionis feudi; vbi vult, quod masculus remotior, descendens tamen ab acquisitore feudi, excludat foeminam proximiorem a feudo quod exundo extra masculi lineam, intrauerat lineam feminae; & ibi hoc etiam voluit Nardus ad Isern. sub num. decimo, Craueta late, alios citans, in consilio 664. numero decimo quinto, vbi probat, nihil interes se, quod masculu sit ex vna, vel ex alia, linea, dummodo des cendat a primo; Bursat. dicto consilio 63. numer. 12. vbi multos allegat, Gabriel, cons. 70. num. 11. vol. 2. vbi reprobat Ruin. & vult, non attendi diuisionem, sed respiciendum es se ad verba primae conces sionis: Sola in constitution. Pedemonta. titulo de feud. glos sa vnica, part. tertia, numero secundo; vbi dicit masculum remotiorem excludere foeminam proximiorem; ex quibus videtur, non es se recedendum ab hac sententia, secundum quam patet Elisabetham exclusis se Mariam, & sororem, quae tanquam foeminae non poterant succedere nisi extinctis omnibus masculis, cum non sint, vel non intelligantur vocatae, nisi in totalem masculorum defectum. Et dicto cons. 407. numero 35. & 36. scribit idem Surdus: Circa primam itaque quae stitonem dicebam, foeminam descendentem ab eo, cui in diui sione totum obuenit feudum, excludere masculum ex alterius fratris linea descendentem; adducebam Ruinum, Beroum, & Bursatum, qui mouentur ex textu in capite primo, de natura successionis feudi, & vltra supra citatos adduco pro hac parte Baldum in consilio 249. numero primo, volumine secundo, Richar. de Salicet. in cons. 205. in prima dubitatione, in quinto volumine, inter consil, Bald. Angel. cons. 321. Paris. de Put. cap. primo, de eo qui sibi, & haeredibus suis masculis, Bologninum, in consilio primo, numere primo, & sequentibus, Ioann. Mar. Riminald. in consilio 251. numero 31. vsque ad numer. 40. vbi late pertractat: & mouentur praedicti, quia cum feudum ex diuisione ad vnum ex filiis peruenit, qui a domino solus inuestitur, videtur factum nouum, & consideratur sola inuestiti linea, donec ex ea aliquis masculus vel foemina extat. Opponitur nunc, quod contrarium probat textus in cap. primo, de eo qui sibi, & haeredibus suis masculis: qui loquitur in fortioribus terminis. Sed respondeo, textum illum procedere, quando feudum fuit conces sum pro masculis; & his deficientibus, pro foeminis; & ita quando ex mente partium constabat, masculos quos cunque, & ex quacunque linea prouenientes, es se foeminis praeferendos: tunc enim, donec aliquis superest mas culus ex aliqua linea, dummodo descendat ab acquirente, ille excludit foeminam: quia ita constat de expres sa inuestientis, & recipientis mente. Et voluit Baldus, in Authent. Ces sante, columna finali, versiculo, Dicas quod, C. de legitimis, haeredibus. Idem voluit Curtius iunior, de feud. part. 2. in 4. Princip. quae st. column. penult. vers. Hoc tamen non obstante; vbi vult hoc obtinere propter expres sam ipsorum disponentium voluntatem; & ita resoluit Menoch. cons. 172. num. 36. & in cons. 315. num. 40. vbi dicit, pro sua parte tenuis se quoque Cephal. in cons. 581. eiusque resolutioni, quod pertinet ad intellectum dicti textus, consentit Cardinalis Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 8. tit. 18. num. 58. qui etsi contrarium concludat in facto principali succubuit tamen in causa, & fuit pro contraria parte iudicatum, secundum consilia Menochij & Cephali, vt refert Peregrinus qui eiusdem fuit opinionis, in tractatu de fideicommis sis, art. 26. num. 19. eandem resolutionem posuit Gabriel, in cons. 70. numero 10. vers. ex quibus apparet male; vbi dicit, in eo textu apparere ex verbis inuestiturae, primum inuestitum, qui solus feudum accepit, voluis se inter quoscunque descendentes suos, masculum praeferri foeminae, & omnes masculos quoad hoc reputari, ac si es sent eiusdem lineae: nos autem sumus in casu longe diuerso, quia feudum fuit conces sum pro haeredibus, tam masculis, quam foeminis, per quae verba non constat, quod partes vo luerint quoscunque masculos descendentes ab intestato praeferri faeminis: quinimo cum feudum conceditur pro masculis, & foeminis, mens contrahentium intelligitur talis es se, quod foeminae simul cum masculis succedant, vt expresse voluit, Aluar. in d. cap. quin etiam col. 2. vers. Restringi ergo debet, vbi inquit, mentem contrahentium, & apertam verborum naturam hoc importare, & Aluar. sequuntur Socin. Ruin. Paris. & alij, quos citaui in principio, in vers. Confirmatur, quia feuda: aliud igitur est, quod feudum concedatur pro masculis, & foeminis simpliciter, & absolute; aliud vero, quod detur pro masculis, & eis deficientibus pro foeminis; vel detur pro masculis, & foeminis; ita tamen quod mas culi donec extabunt, excludant foeminas: quia primo casu si feudum ex diuisione perueniat ad vnam lineam, foemina ex ea linea descendens, excludet masculum prouenientem ex alia linea. Secundo vero casu, ex quacunque sit linea masculus, dummodo descendat a primo inuestito, excludet foeminam. Hactenus Petrus Surdus in locis relatis, & de superioribus, quae sunt summe notanda, quia admodum vtilia, & neces saria, & quae frequenter occurrere solent. Exemplum autem eorum, quae ad interpretationem d. cap. 1. de natur. succes. feud. tradidi supra, non obscure deduci valet ex verbis eiusdem textus, vbi sic scribitur; Dummodo scias, quod si quis habens beneficium, quatuor superstitibus filiis decedat: & feudum ad vnum solum ex diuisione deueniat, & iste superstitibus filiis duobus, vel tribus decedat, qui patrueles dicuntur; & ad vnum eorum beneficium feudi ex diuisione perueniat: & similiter iste superstitibus filiis decedat, qui patrueles dicuntur, ad quorum vnum feudum similiter peruenit, sicut etiam ex aliis superioribus, vel primis fratribus supersunt masculi, si ille qui feudum habet, deces serit nullo filio relicto: an ad omnes, vel ad quos perueniat quaeritur? Respondeo ad solos, & ad omnes qui ex illa linea sunt, ex qua iste fuit; & hoc est quod dicitur, ad proximiores pertinere; isti vero proximiores es se dicuntur respectu aliarum linearum , sed omnibus ex hac linea deficientibus , omnes alia linea aequaliter vocantur. Hactenus ille textus, pro cuius explicatione obseruandum est, quod linea dupliciter con sideratur communiter, effectiue scilicet, & contentiue; effectiua linea dicitur ea, quam pater afficit,[sect. 24] & propterea ex ea linea non dicuntur, nec sunt ni si hi, qui a patre ipso descendunt; at vero si contentiue accipiatur, tunc omnes dicuntur de linea paterna, qui sunt sub ea, in qua pater continetur, & hoc modo de linea paterna dicuntur etiam trans uersales; ita sane post Bald. & alios, declarat Socin. in l. Gallus, §. nunc de lege Vellea, numer. 3. Ruin. in cons. 40. numer. 42. libro secundo, Burgos de Paz, post alios, quos citat, in consilio 26. numer. 40. 41. & 42. Rolandus, in consilio 23. numero 40. libro 4. singulariter Ioann. Cephal. in cons. 313. numer. 57. & 58. lib. 3. vbi vide & in cons. 664. numer. 21. 22. & 23. lib. 5. Menoch. in cons. 234. num. 9. vol. 2. & in cons. 926. ex num. 11. cum seq. lib. 10. & in cons. 1250. num. 23. 24. & seq. fol. 171. lib. 13. vbi quod linea in successionibus, quaedam est contentiua, & quaedam effectiua. Effectiua linea recta dicitur, quam pater constituit. atque efficit, & ob id, haec proprie incipit ab ipso patre, & ad eius descendentes solummodo fluit. Contentiua autem, & comprehensiua linea recta est, sub qua & pater ipse comprehenditur, atque continetur. Et haec continet, & comprehendit non solum patrem ipsum, eiusque descendentes, sed etiam transuersales; sicuti egregie respondit Salicet. inter consilia Bald. & Salicet. provt ibi refert ipse Menoch. & addit num. 24. quod haec linea recta contentiua, alio nomine appellatur linea transuersalis, ex quo in ea continentur transuersales per rectam lineam, habito res pectu ad personam, a qua habuerunt originem; provt in specie, & omnium clarius scriptum reliquit ex recentioribus Oliuerius Textatorius, in titulo de gradibus cognationum, c. 9. num. 16. quod inter consanguineos transuersales, quilibet eorum est in linea recta, habito respectu ad personam, a qua habuerunt originem, ita quod verba testatoris haec sunt, provt Menoch. d. cons. 1250. numer. 25. & 4. seq. ea transcripsit: A persona, a qua ipsi consanguinei transuersales descenderunt, oriuntur duae linea des cendentes directae, quae quidem descendentes faciunt vnam transuersalem: vt in hoc exemplo, filij duorum fratrum attinent sibi in linea transuersali, & tamen quilibet eorum descendit linea recta. Vnus in vna, & alius in alia, habito respectu ad communem personam, aui eorum, a quo descenderunt. Et sic sunt in duabus lineis rectis descendentibus: tamen inter se solum faciunt vnam lineam transuersalem, in qua sunt: haec text qui num. 18. ita subiungit. linea transuersalis subdiuiditur in lineam transuersalem inferiorem, & pure transuersalem; seu in ascendentem, descendentem, & pure collateralem; secundum Glos s. in verbo, materiam, vbi Angelus in §. item amitam, supra, de nuptiis, & Glos s. verbo, ex transuerso, vbi Plat. & Ang. in §. 3. gradu, isto eod. tit. in superiori linea transuersali sunt auunculus, matertera, patruus, amita, patruus magnus, amita magna, auunculus magnus, matertera magna, propatruus, proamita, proauunculus, promatertera, abpatruus, abamita, abauunculus, abmatertera. Omnes isti, & mihi sunt similes transuersales, & superiores. In inferiori linea transuersali sunt, fratris sororisque filius, filia; fratris, sororisque nepos, neptis; fratris, sororisque abnepos, abneptis, & similes. Tales enim sunt mihi transuersales, & inferiores. Ista probantur in glos s. allegata, & in l. stemmata, ff. de gradibus, & in § 3. 4. 5. & 6. huius tituli. Alij sunt mihi transuer sales proprie, & pure, qui non sunt mihi superiores, nec inferiores, vt frater, & soror, & similes, §. 2. hoc eodem tit. cum similibus, hactenus loco praedicto Menoch. Vltra quem, & id ipsum, quod scilicet linea dupliciter sumatur effectiue, & contentiue; adnotarunt etiam Valenc. Velazq. in consilio 97. num. 6. 7. & 8. & 22. D. Mart. in summa successionis legalis, par. 2. q. 1. art. 3. num. 5. fol. 650. & q. 4. Art. 6. num. 42. & tribus seq. fol. 756. Robles de Salced. de reprae sen. lib. 2. cap. 30. num. 42. & 43. fol. 316. & qualiter in maioratu accipiatur, explicat ipse Author, lib. 3. c. 4. num. 16. dicens, quod quando testator plures personas, eorumque descendentes vocauit, diuersas constituis se lineas videtur, ita vt ex eorum quolibet omnes descendentes, ex illa sint linea, cuius initium in persona primi vocati, & sic de caeteris susceperit; & quamuis filij primi vocati, nouas inter se lineas constituant, quarum quaelibet in cuiuslibet filij persona initium acceperit, & per con sequens filius ex altero fratre de alia sit linea diuer sa, & admitti nequeat, dum ex primo filio descendentes supersint, provt supra ex eodem Authore retuli; nihilominus respectu maioratus fundatoris, omnes ex primo vocato descendentes, vnius sunt lineae, etsi inter se transuers ae lineae, a prima dependentes, considerentur. Lineae etiam effectiuae, & contentiuae distinctionem commemorarunt Philip. Paschalis, de viribus pat. Potestatis, 4. p. cap. 9. num. 65. Ioan. Griuellus, decis. Dola. 109. ex numer. 14. fol. 296. & ego metipse notaui sup. cap. 92. num. 48. & 49. vt explicarem dubium illud, an frater, vel soror vltimi maioratus pos ses soris de eius linea dicatur. Quod attinet vero ad explicationem d. cap. 1. De natur. succes. feudi, & in linea effectiua, quoad primogenia, vel maioratus, clarum est exemplum, constituendo, maioratus institutorem filios habuis se, eorum primogenitum succes sis se. ipsúmque relictis liberis deces sis se eorundemque primogenitum succes sis se etiam, & filios reliquis se, quorum primogenitus etiam succes sit, & absque liberis mortuus est, ita vt ex primo succes sore, qui fuit filius institutoris, filius, & nepos, qui institutoris pronepos fuit, succes serit, & sine prole (vt dixi) deces serit. Tunc namque ad eos maioratus succes sio deuoluitur; quia ex ea linea sunt, ex qua iste fuit; nam & hi proximiores sunt: Et quemadmodum, quando linea ascendentium consideratur, prius ad patrem, quam ad auum; & prius ad auum, quam ad proauum, peruenitur; ita quoque in casu praedicto deueniendum est ad proximiores ex eadem linea, antequam ad vlteriores perueniatur, sic sane des cendentes ex primo vocato, qui primam lineam constituit, & in quam prius venit succes sio, potiores erunt in succes sione, etiam si in remotiori gradu inueniantur, respectu vltimi pos ses soris; quia sunt de linea prima, & de ea ad aliam transitus fieri nequit, quousque finiatur, & omnes ex ea descendentes deficiant. In contentiua vero linea, in qua continentur omnes, qui ex eadem linea sunt, ex qua fuit primus institutor, si concurrat consanguineus aliquis, qui vltimi pos ses soris respectu proximior sit, cum aliquo ex eadem linea primi institutoris, siue ex qua ille fuit, tunc procul dubio is praeferri debet, etsi in remotiori gradu existat, quia ex eadem linea est, ex qua ille fuit; & linea prius quam gradus consideratur, vt s aepe dictum fuit. Sic quoque si proponamus, maioratus institutionem factam es se a transuersali aliquo, veluti a patruo magno, & ab amita, vel alio consanguineo, aut cognato quocunque; & vocas se cognatum vel consanguineum aliquem, & eius lineam, aut des cendentes directe; & filium, atque nepotem tantum, vel etiam deinceps alios ex primo vocato succes sis se; & tandem vltimum eorum, qui succes sit, absque liberis, & descendentibus deces sis se; tunc namque finitis descendentibus eius, qui primo loco vocatus est, dubitari pos set, an sursum as cendi debeat, & inuestigare, an eiusdem primi vocati ter aliquis existat, vel etiam ex eo descendentes adsint, vt finita scilicet omni linea ipsius primi vocati, alia linea quaeri debeat, scilicet se[sect. 25] cundo geniti ab stipite, nempe a patre primi met eiusdem, qui primo loco succes sit; quod nonnulli contendere pos sent, & facile decipi decisione text. in d. cap. 1. de natur. succes. feud. vt scilicet ex regula eiusdem text. descendentes omnes a primo vocato, ex eiusdem etiam patre admitti debeant, & succes sio computari, prout computatur, quando pater communis, seu ascendens feudum acqui siuit, seu maioratum instituit: quod es set proculdubio contra decisionem text. in cap. vnic. de benef fratris, & in d. cap. 1. de natur. succes. feud, quae proculdubio solum habet locum in feudo paterno, hoc est in feudo, quod originem, & creationem traxit ab ascendente parente communi totius familiae, & ab eo proces sit in sua acquisitione, atque fundatione, prout ex verbis textus ipsius deprehenditur manifeste. Ita quoque in primogeniis, si proponamus, maioratum institutum fuis se ab ascendente parente communi, quia cum ipse institutor sit pater communis omnium ex eo de scendentium, omnibus equidem ab eo procedentibus quae situm videtur ius succedendi; habita prius lineae, sexus, & gradus praerogatiua, & sic finita vna linea vnius filij, subrogatur altera secundogeniti, & postea tertiogeniti, & sic deinceps, quia quilibet eorum suam lineam constituit, vt cum Molin. & aliis tradidit Ioann. Gutierr. in con sil. 13. num. 12. Mier. 2. p. cap. 7. num. 14. & descendentes vnius proximioris lineae etiam remotiores gradu praeferuntur proximioribus gradu alterius lineae subsequentis, & hoc est quod dicitur in d. cap. 1. ad proximiores deuenire, & per Ioann. Gutierr. pract. lib. 3. quae st 69. numer. 45. in fin. & 46. & 47. vbi sic scribit: Quod etiam probatur, quiu finita vna linea in successione maioratus, dum quaerimus aliam lineam, non consideramus personam proximiorem, sed lineam proximiorem, vt constat ex supradictis, & in huiusmodi linea proximiori quaerimus eum qui descendit per ipsam lineam rectam ex filio maiori, vt primogenitus eius lineae praeferatur reliquis, & sic patruo suo, vt vltra supra dictos concludit Gullielm. de Monserr. in tractatu de successione Regum Francorum volum. 13. tractat, in antiquis, super primo dubio, vbi num. 8. inquit, quod finita vna linea, prius admittuntur, & succedunt descendentes ex linea sequenti, quam hi, qui sunt in caeteris lineis, etiam si sint propinquiores, quod ex supra dictis latius comprobatur. At vero quando maioratus institutor, non fuit pater, nec ascendens communis, sed potius trans uersalis, & vocauit consobrinum, vel alium con sanguineum, aut cognatum ex latere, & eius lineam; omnes descendentes huius primi vocati admittuntur, & vltimo absque liberis decedente, finitur eius familiae succes sio, & non ascenditur ad patrem primi vocati, & eius secundo, aut tertio genitum, nec ad descendentes ipsorum, quia hoc casu exclusi sunt, d. cap. vnico, de benef. fratris, non enim prae sumitur, quod huiusmodi institutor vocare, atque ad succes sionem inuitare voluerit, nisi descendentes primi vocati, quia cum non sit pater communis totius eius familiae, non videtur aliis, quam dictis descendentibus aliquod ius quae situm, & sic finito vltimo, qui a primo ipso vocato procedat, atque descendat, reuertitur suc ces sio ad fundatorem, ex text. in d. cap. vnico, de beneficio fratris, & qualiter frater in beneficium fratris succedat, vbi sic scribitur: Si quis acquisierit beneficium, & sine filio masculo mortuus fuerit, & fratrem reliquerit: frater non succedat fratri, sed dominus habeat, nisi per inuestituram a domino ordinatum fuerit, vt frater succedat fratri, si mortuus fuerit sine haerede masculo, vel succedat frater fratri morienti sine filio, vel nisi beneficium de communibus bonis fuerit emptum, vel vtriusque nomine domino sciente: si insimul steterint, vel in hostem Regis acquisierint. Superiora autem non sunt auctoritate, siue Interpretum nostrorum sententiis, atque traditionibus destituta; imo specifice, atque singulariter comprobantur ex his, quae quamplures in terminis adnotarunt; atque scripserunt: & vt alios omittam, Hippol. Riminald. obseruationibus ipsamet sententia, & resolutio comprobatur, is enim in consil. 741. numer. 21. & 22. lib. 7. in hunc modum scribit: Praeterea id confirmatur, nam post[sect. 26] quam testator dixit, & succes siue de primogenito in primogenitum subiunxit, donec eius linea masculina durabit; quae verba veniunt intelligenda de linea recta, & effectiua, videlicet quam fecit D. Ioann. Felix; non autem de contentiua, quae pos set & transuersales continere; prout declarat, post Bald. Socin. in l. Gallus, §. nunc. de lege, num. 3. de liber. & posth. Ruin. con sil. 98. colum. 2. volum. 1. Dec. cons. 379. & Paris. cons. 40. num. 42. volum. 2. illa namque verba donec eius S. Ioann. Felicis linea durabit, denotant lineam personae suae propter dictionem, eius, personalis simam; & excludunt transuersalem, in qua est D. Horat. sicut & dictio, donec, prout vtramque dictionem prius ponderauit. Idem Riminald. in cons. 412. num. 80. lib. 4. vbi id ipsum tradit, & affirmat, lineam a [sect. 27] primo vocato constitui, atque a filio, non a patre incipere: & in cons. 371. num. 77. & 78. & 79. lib. 4. sic etiam scripsit: Illi enim dicuntur es se de linea alicuius, cuius est ipsum caput, secundum Bartol. in cons. Gualterius Petri: &. cons. In quae stione praedicta[sect. 28] licet alias: quem refert Corn. cons. 198. col. fin. vol. 2. Ruin. cons. 149. num. 6. & plenius cons. 105. num. 3. volum. 2. Menoch. cons. 106. num. 229. pari modo in secunda parte, quando testator dixit, quod bona perueniant in fratres suos, & eorum filios, & descendentes, intelligi debet de linea vniformi ipsorum fra[sect. 29] trum; videlicet, quod bona, quae peruenis sent ad Chri stophorum fratrem, transire deberent in D. Oldrad. & Prosperum descendentes D. Christophori diuers ae lineae, illi enim non dicuntur de linea D. Nicolai, qui illi attinent ex transuerso, vt declarant Bart. & Ruin. con siliis allegatis: transuersales enim coniunguntur per[sect. 30] duas lineas, vt patet ad oculum ex arbore, & probatur in l. testamenta, cum ibi not. ff. de gradibus: & melius in cap. 1. de grad. suc. in feu. & sic vnus ex collateralibus, & in vna linea, & alius in alia, non autem in vna, & eadem linea; vt ad vnguem concludit Ruin. in d. cons. 149. num. 6. volum. 2. Idem Riminald. in cons. 117. sic scribit: num. 27. & 28. lib. 2. Quibus ex verbis apparet, quod cum testator locu[sect. 31] tus fuerit de linea masculina haeredum nominatorum, qui sunt Franciscus, & D. Paulus, ipsi Franciscus, & D. Paulus in linea considerata per testatorem non comprehenduntur, sed illa incipere debet ab eorum filiis; ipsi vero Franciscus, & D. Paulus remanent tanquam stipites, ita declarat in simili Bald. cons. 448. Conces sa est, volum. 3. vbi dicit, quod in numero generationis non computantur persona patris, sed stipes; quia non est generatio, sed causa generationis: idemque clarius ponit Castr. in l. maritus, C. de procur. sequitur Alex. in l. Gallus, §. nunc de lege, ff. de lib. & posthum. & cons. 43. col. 2. vol. 3. quod est repetitum cons. 53. vol. 6. vbi dicit, quod linea masculina Bartholomaei incipit in Gabriele illius filio. Confirmat hoc idem D. Alciat. resp. 494. col. 2. vbi dicit, quod aliud est Dionysius, aliud linea masculina Diony sij; sicut aliud est stipes, aliud rami stipitis; aliud genitor, aliud generatum; argu. c. fin. de insti. & cum praedictis consentit in eodem casu Ruin. cons. num. 3. vol. 3. & melius etiam Paris. cons. 74. colum. 1. volu. 3. inferens in terminis nostris, quod ex quo pia causa sub stituta fuit, deficiente linea masculina Dionysii, in qua ipse non continetur, ipsi Dionysio non dicitur substituta, eoque moriente pupillo, & sic sine filiis, talis casus dicitur omis sus a testatore, remanétque sub dispositione iuris communis, l. commodis sime, ff. de liber. & posthum. l. si extraneus ff. de condict. ob caus. succeditque veniens abintestato proximior; vnde sic & in nostro venire debet D. Leonora soror dictorum haeredum, non autem societas S. Crucis illis non substituta, qui sine filiis ambo deces serunt. Et hactenus de ipsius Riminal. traditionibus, & obseruationibus in proposito, qui ipse in consil. 744. num. 22. & duob. seq. lib. 7. inquit: Quarto considero, quod testator non solum voluit, dictam domum remanere inter dictos de Pardis, sed addidit per lineam rectam masculinam; quae verba nedum comprehendunt Hectorem filium Comitis Galeatij, sed etiam Galeatium iuniorem, & Pardum illius filios; sicut enim linea apud Geometras, est longitudo absque latitudine, cuius extrema sunt duo puncta: ita per metaphoram lineam in Arbore consanguinitatis[sect. 32] dicimus, quae ab vno ad alium per quosdam gradus protenditur: l. Iurisconsultus, § sunt & ex lateribus ff. de gradib. vnde sunt dictae lineae ascendentium, descendentium, & collater alium, vt per Ioan. And. & alios in lectura Arboris. Sicut & exemplo dicimus, lineam Margaritarum, quae constat ex pluribus margaritis, l. lineam, ff. ad leg. falcidiam, & ego dixi consil. 117. num. 68. merito non pos sumus dicere, quod substitus fuerit Hector tantum filius Com Galeatij, sed etiam Hectoris filij ex coniecturata voluntate testatoris, subiicientis, quod dicta domus remaneat in dictos de Pardis per rectam lineam masculinam, sub qua illi comprehenduntur. Et in consil. 830. ex num. 8. lib. 7. & id ipsum, quod scilicet, in dubio facta mentioue de linea, intelligatur de recta, siue quod verbum linea ad rectam referri debeat, non ad inflexam, siue transuersalem, cum Bald. Dec. Socin. Casan. & aliis, tradidit Burg. de Paz, in cons. 29. numero 71. & dicit, id probari in l. Iurisconsultus, §. parentes, ff. de gradibus, & antea tradiderunt, numer. 21. Menoch. etiam, in cons. 926. num. 11. & seq. lib. 9. vbi inquit, quod secundum ius commune, tot sunt lineae, quot sunt filij, & linea a quolibet filiorum incipit; & linea haec appellatur effectiua, quam vnusquisque filiorum efficit, & Interpretes nostros communiter scriptum reliquis se, testatorem vocantem, lineam, intelligere de linea effectiua, & recta; & propterea transuersales non dici vocatos, D. Mart. in summa succes sionis legalis, p. 2. q. 1. art. 3. num. 5. fol. 650. vbi quod in dubio linea sumitur effectiue, hoc est, de illa, quae a patre incipit, & solos descendentes, non autem trans uersales comprehendit. Aliquando tamen, quod transuersales quoque comprehendit, quando materia est fauorabilis, & repetit q. 4. art. 6. numer. 41. & 3. seq. fol. 756. Valenc. Velazq. in cons. 97. num. 6. & 2. seq. vbi inquit, quod linea, proprie accipiendo, & in suo vero significatu, intelligitur de effectiua, quamquisque efficit, & constituit liberis suis; vt per Socin. & Menoch. ibi relatos, & ita, verba ilia: Por la linea derecha. de ipsa sunt intelligenda, quamuis simpliciter lineae mentio fiat, & non de, trans uersali; & citat Cels. Hug. Burg. de Paz, Ludou. Molin. & Ioan. Gutierr. ita tenentes, & l. 2. tit. 15. parti. 2. ibi: Heredas sen siempre aquellos, que vinies sen por la linea derecha. Et ita generaliter, & absolute (subdit num. 8.) quando testator loquitur de linea, aut substituit aliquos de linea, intelligitur loqui, & substituis se de eius linea directa deorsum ver sum, vel sursum deorsum, quae proprie linea est, non autem de inflexa, & transuersali; & citat plures Authores ita tenentes. Tenuit etiam Ioan. Griuell. decis. Dolan. 109. ex num. 10. vsque ad numer. 18. vbi etiam, quod lineae appellatione, regulariter linea tantum recta intelligitur, non autem trans uersalis. Idque maxime in materia exorbitanti, iuris communis correctoria, & stricte interpretanda; veluti in statutis; non autem in materia fauorabili, vtputa in dispositione fauore agnationis, aut etiam familiae facta. Et addit, quod licet in dubio linea accipienda sit effectiue; attamen quando linea recta locum habere non potest, locus es se debet transuersali contentiue, vt docuerunt Curt. iun. & Cephal. ibi relati; & concludit, quod quando dis positio, non tantum loquitur de linea paterna, sed etiam de materna, neces se intelligi debet, non solum effectiue de linea recta descendentium, sed etiam contentiue de linea transuersali; eo quod linea materna non potest capi effectiue, sed tantum contentiue; vt per Ruinum, in cons. 98. numero secundo, libro primo; mulier enim non potest es se cau sa efficiens lineae, cum filij ab ea descendentes sint de linea patris, eiúsque familiam sequantur. & non matris; l familiae, §. primo, ff. de verborum signification. Robles de Salcedo, de reprae sen. libro secundo, capit trigesimo, numero quadragesimo primo, vbi inquit post Ioannem Gutierrez, Tiraquell. Menochium, & alios, in primogeniorum Hispaniae institutione, rectam primogenituram lineam, semper ceseri vocatam succes siue in infinitum, idque procedere, tam in descendentium, quam in transuer salium linea recta; atque ita, inter transuersales etiam, lineam primogeniturae, cum praecedentia fratris maioris, & ab eo descendentium, respectu fratris secundi etiam considerari. An autem in propo sito dicatur linea recta, etiam si interuenerit aliqua foemina intermedia, siue qualiter in omnibus des cendentibus verificetur? vide Valencuelam Velazque, d. cons. 97. numer. 148. & 167. & 173. & 199. An etiam sub his verbis: Por la linea, frater[sect. 33] comprehendatur? vide Burgos de Paz, dicto consil. vigesimo nono, numero septuagesimo primo, vbi post Socinum, quem refert, asserit sub dictis verbis, in scriptura maioratus adiectis, fratrem minime comprehendi, atque ex arbore affinitatis ita ad oculum constate & melius probati in l. secunda, titulo sexto, partita 4. & corroborari ex eo, quod dictio, de, causam proximam, & immediatam denotat: l. prima, §. nunc videamus, ff. de coniungend. cum emancipat. lib. Mieres etiam parte secunda, quae stione sexta, numero decimo octauo, & quae stione septima, nume decimo quarto, in principio, vbi scribit post Decium, in cons. 579. quod coniuncti nobis ex fratre, non sunt ex nostra linea, licet sint ex linea patris, vel aui: Sim. de Praet. lib. 3. interpret. 2. dubitat, 1. solut. 11. num. 41. fol. 152. Pereg. art. 22. num. 24. Sese decis. 41. num. 3. Menoch. cons. 233. n 10. lib. 3. & cons. 234. n. 8. eod. lib. & prae sumpt. 88. n. 11. 4. qui ipse in cons. 205. n. 8. & d. cons. 234. num. septimo, libro tertio, post Beroum cons. 77. numer decimo quarto, & decimo quinto, libro secundo, scripsit etiam, quod linea est triplex, nempe superior, quae ascendentium vocatur; inferior, quae dicitur descendentium; transuersalis, quam collatera lium nuncupamus; & ita probari in § 1. Instit. de gradibus, & refert Beroum dixis se, quod quaelibet harum linearum habet masculos, & foeminas, l. Iuris Consultus, §. sunt & ex lateribus, 8. vers. & si ex inferioribus, ff. de gradibus, In dubio autem (subdit Menoch. de cons. 234. num. 8.) statutum, alteráve dispositiode linea loquens, intelligitur de linea as cendentium & descendentium, cum illa sit proprie linea recta; non autem intelligitur de transuersali, quia linea recta proprie dicitur sursum, & deorsum, non autem ex latere; sic sane, & multum ad propo situm eorum, quae explicationem dicti cap. 1. de natura succes sionis feudi, nunc annotaui, in hunc modum concludit: Debet ergo intelligi hoc statutum de Dom. Margaritae linea, quae ab eius patre Domino Bortio incipit; non autem de transuersali, quae erat inter ipsum Dom. Bortium, & dominam Iuliam eius sororem. Et adiicit num. 15. ipse Menochius, quod linea transuersalis non est considerabilis. Idem etiam tradidit Cardin. Tusc. tom. 5. lit. E. concl. 357. & 358. folio 418. vbi quod linea est duplex, alia recta, alia transuersalis; & vtraque est duplex, re[sect. 34] cta diuiditur in ascendentes, & descendentes; trans uersalis diuiditur in superiorem, & inferiorem; superior est, vt patruus, amita, auunculus, &c. inferior, vt fratris, sororisve filius, filia, &c. & quod in dubio, vbi fit mentio de linea, intelligitur semper de linea recta, non de obliqua; quia linea recta proprie dicitur sursum, & deorsum, non autem ex latere, non est ergo differentia, quod dicatur, quod linea est duplex ad modum praedictum, provt dicit Tusc. d. concl. 357. vel quod dicatur, quod est triplex, ascendentium, descendentium, & trans uersalium, provt dicit Tusc, ipse concl. 358. statim seq. Pat. Tho. Sanch. tom. 2. lib. 7. de impedimentis, disp. 50. num. 2. vbi inquit, quod consanguinitas distinguitur per lineas, & gradus, & quod linea dicitur, ordinata collectio personarum ab vno stipire descendentium, diuersos continens gradus; & ibidem explicat, quid sit gradus. Rursus, quod[sect. 35] linea consanguinitatis est triplex, quaedam ascendentium, in qua continentur personae. a quibus origo deducitur, vt pater, auus, proauus. Alia descendentium, quae claudit personas, originem ab eo stipite trahentes, vt filios, nepotes, pronepotes, abnepotes; & haec duplex linea, est re ipsa eadem; nam eodem gradu ascenditur, & descenditur in scala; di stinguitur autem ratione, quia quatenus per illam attenditur ad stipitem, dicitur ascendentium: quatenus autem descenditur ad sobolem, a stipite procedentem, dicitur descendentium: & haec appellatur linea recta, quod contineat directos gradus, per quos ad progenitores ascenditur; & ad neutrum latus deflectitur: Tandem est alia linea collateralis, seu transuersa, in qua continentur personae, quae ex larere, & ex transuerso iunctae sunt, a quibus nos non ducimus originem, nec ips ae a nobis, & tandem ab eodem stipite, & sanguine descendimus, vt fratres, & eorum filij, patruus, amita. Haec autem transuersa linea est duplex, quaedam aequalis, nimirum in qua continentur gradus consanguineorum, aeque a stipite distantium. Vt sunt duo fratres, aut duorum fratrum filia; alia vero inaequalis, nempe quando consanguinei transuersi, seu collaterales distant inaequaliter a communi stipite, in quo vniuntur ; vt contingit in patruo, & amita, respectu con sobrini, distat enim consobrinus ab illis in secundo gradu dispari, quod patruus, & amita distent a communi stipite, nempe ab auo consobrini, in quo proxime vniuntur, in solo primo gradu vtpote qui eius filij sunt. At consobrinus distat ab auo in secundo gradu, tanquam eius nepos. Tandem diuidi so let linea in maternam, cuius scilicet est caput mater; & in paternam, cuius caput est pater; & eandem diffinitionem tradit Villadiego, lib. 4. de fuero juzgo, titul. 1. de los grados, in rubrica, vbi num. 1. quid sit gradus, & quotuplex, & quod linea consanguinitatis, est collectio personarum ab eodem stipite descendentium, gradus continens, & numeros di stinguens; & sunt tres lineae, ascendentium, descendentium, & collateralium; & citat textum in cap. 1. 35. quae st. 4. l. 1. l. Iuris Consultus, ff. de gradibus, l. 2. tit. 6. partit. 4. l. 2. tit. 3. partita sexta, Couarr. etiam, Anton. Gomezium, in locis de quibus ibi; Antonius Pichardus, ad principium tituli, Institut, de gradibus cognat. nu. 3. & 4. folio mihi 1397. vbi eandem communem vocat lineae diffinitionem dicto n. 3. & n. 4. quod linea est duplex tantum, recta, & transuer sa; & n. 5. quod linea recta continet ascendentes, & descendentes; . transuersa vero cognatos, & propinquos, qui ex latere sunt; & n. 6. adducit gradus definitionem, & quare sic dictus sit. Cephalus quoque eandem recenset diffinitionem lineae in cons. 664. n. 22. lib. 5. Petrus Surdus, in cons. 344. n. 3. lib. 3. C ae sar Barzius decis. Bononiae 12. n. 5. Fachinaeus, in cons. 1. n. 23. l. 2. & dum inquit, pater Thomas Sanchez, d. dis put. 50. quod linea diuidi solet in lineam maternam cuius scilicet est caput mater, & in paternam cuius caput est pater; adde Pelaez a Mieres de maioratu, parte secunda, quae stione sexta, n. 18. vbi id ipsum com[sect. 36] probat, & addit, quod linea masculina incipit a filio masculo stipitis, seu radicis; & linea foeminina a filia foemina eiusdem stipitis. Et quid sit linea, & quotuplex, provt ibi: Et iunge Cephalum, in consilio 413. n. 5. & 18. & 35. lib. 3. Mieres quoque ipsum eadem 2. parte, q. 7. n. 10. & 11. vbi eadem repetit, & addit post Bald. & alios, quod linea proprie dicitur illa, quae est recta sursum & deorsum, & quod in succes sionibus maior fauor adhibetur lineae magis coniunctae quam remotae; & quod idem iudicandum est de principio lineae, quod de ipsa linea, provt de his omnibus ibi videri poterit. Iunge quoque in hac eadem materia Menoch. in cons. 205. lib. 3. etiam, quae sit linea masculina, & quae foeminina, & a quo proprie incipiat, & de aliis neces sariis. Lineae etiam definitionem, & quod multipliciter accipiatur, & quos comprehendat, & quod diuidatur in masculinam, & foemininam; tradiderunt etiam Philipp. Pas chalis de viribus patriae potestatis, 4. parte, cap. 9. n. 51. & 52. & 65. 66. Menoch. in cons. 926. nu. 39. lib. 9. Valencuela Velazq. in cons. 97. n. 92. & 93. & 161. & 198. vbi vide: Stephan. Gratian. discept. forens. tomo capit. 773. numero 1. & 2. decisio Dolana 109. numero 5. Francis. Sousa ad l. foeminae, ff. de regul. iur. numero 106. 107. & 108. & numero 279. Robles de Salcedo de reprae sentatione, lib. 3. cap. 4. numero 16. Ex praedictis autem, atque relatis Authoribus manifeste deducitur, veram es se obseruationem illam, quam ad text. in dict. cap. 1. de natura successionis feudi, supra adduxi. Quae item comprobatur vltra ea, quae dicta sunt, Marc. Anton. Peregrin, reso[sect. 37] lutionibus, atque obseruationibus in ipsa linearum materia; is namque in commentariis de fideicommis sis, articulo 22. numero 24. primum praemittit, quod linea est duplex, directa, & inflexa; recta autem ipsa duplex est, descendentium, & ascendentium; paterna, & materna; & est nomen collectiuum plurium personarum, & graduum; vt per Salicetum, & Menochium ibi relatos; & vltra eos Rolandum in cons. 23. ex num. 17. lib. 4. Cuman. in cons. 2. n. 5. vbi etiam, quod verbum linea, sumitur pro lineis; plerumque enim verbum singularis numeri, plurale etiam ex mente disponentis comprehen dit, l. non est sine liberis, ff. de verborum significat. l. 1. §. quamuis, ff. de assignand. libert. l. cum inter, C. de fideicommis sar. libert. vbi pulchre dixit Bald. num. 2. id accidere, non ex vi verbi, sed ex mente loquentis; & ex Corneo, Iasone, & aliis, refert Molina[sect. 40] lib. 1. cap. 5. num. 21. & 22. vbi scribit, idem dicere, quod relinquitur primogenito familiae, ac si dicere[sect. 41] tur, quod relinquitur primogenito familiae; & id ipsum, quod linea sit nomen collectiuum plurium graduum, & personarum, cum Menochio, Cel so, & aliis, tradidit Surd. in cons. 134. num. 10. libro 3. Alex. Raudens. decis. 28. num. 110. & consil. 30. num. 133. lib. 2. vbi inquit, quod verbum linea totam successionem complectitur, filios scilicet, nepotes, & alios descendentes in infinitum: Surd. quoque dicto num. 14. & cons. 316. num. 11. lib. 3. vbi scripsit, quod linea recta attenditur, & semper[sect. 42] testatores eam respiciunt: Rota decis. 209. num. 2. parte 2. diuersorum, pagina 723. quare verbum, linea, tractam habet succes siuum, & capite lineae aliquo facto, veniunt omnes descendentes in infinitum, etiam ex foeminis, vt per Farinacium, nouis simarum Rotae Romanae, anni 1618. decis. 424. secundae partis, tom. 1. fol. 471. & eleganter Bald. scribit in cons. 334. num. 10. lib. 3. Craueta in cons. 250. num. 4. ad finem, volum. 2. vbi inquit, quod linea recta, siue effectiua descendentes omnes in se continet, qui materialiter habuerunt materiam, & effectum[sect. 43] a patre; nam liberi omnes vnam lineam constituunt, l. Iureconsultus 10. vers. Parentes, & vers. Sunt & ex lateribus, ff. de gradib. vbi Glos sa verbo, item liberi: quia non consideratur linea vniuscniusque descendentium, qui inter se sunt collaterales, sed caput, & stipes ad quem reducuntur; ex textu in dict. vers. Sunt & ex lateribus, ibi: Et si ex inferioribus, &c. Tradit Ruinus in cons. 149. num. 6. & 7. volum. 2. in cons. 23. num. 4. volum. 3. Caualcan. decis. 31. num. 10. parte 4. Mieres, 2. parte, quae st. 7. n. 11. Burgos de Paz cons. 26. ex num. 40. subdit statim ipse Peregrinus, dicto numero 24. articulo 22. [sect. 44] in hunc modum: Et cum de linea fit mentio, intelligitur de recta, non de transuersali; ideóque de linea Francisci sunt omnes eius descendentes vtriusque sexus, masculi, & foeminae: transuersales autem non sunt de linea Francisci, sed de alia linea, quamuis ab eodem stipite procedant; sicuti contigit de duabus viis, quae ab eodem principio diuertunt: nam duae sunt; & qui est in vna, non est in alia; sis pulchre declarauit idem Bald. siue Salicet. in praeallegatis cons. 321. In 1. 334. in 3. Decius cons. 365. colum 3. ad hoc tex. notab. in cap. 1. in tit. de natura successionis feudi, Glos sa in cap. quod dilecto, ex t. de cons. & affinit. & sic quoque voluit Bart. in quodam suo consilio, relatus per Socinum cons. 33. num. 9. in 3. vbi inquit, quod linea alicuius accipitur, sursum, & deorsum, non per transuer sum: ideo Nell. in tract, bannitorum, in 9. quae st. primi tempor. dicebat; Banito Titio, & omnibus de eius linea, fratres Titij non contineri in banno: sic etiam stautum loquens de coniunctis per lineam paternam, intelligitur de his, qui a patre defuncti procedunt. Socin. dict. cons. Corneus 113. num. 2. in 4. Dec. cons. 379. col. 2. Ruin. cons. 98. col. 2. in 1. & cons. 23. col. 2. in 3. & cons. seq. quod etiam prius ante eos clare voluit Paul. Castrens in l. maritus, C. de procurator, vbi inquit, quod linea Titij incipit a filiis eius: sequuntur Ia son, & alij. Decius dict. cons. 365. num. 4. Ruin. cons. 49. num. 6. in 2. non tamen, vt Titij persona excludatur: nam lineae originem prae stat, nempe a Titio ducitur, & principiat in filio, Socin. cons. 81. col. 1. & 2. in 4. & est veritas. Hactenus Peregrinus qui in illis verbis sequentibus: Quamobrem cum de linea alicuius in fideicommissis fit mentio, quemadmodum exponi debeat, ex praemissis potest colligi: innuit aperte (prout ex praemis sis colligitur) quod effectiue exponatur; quia in alium sensum, ex prae mis sis accipi non potest, id est, ex his, quae antea dixerat; ex his quoque, quae subiicit consecutiue: sed quod contentiue debeat accipi, ex facti circunstantiis s aepenumero diiudicari poterit. Ecce vbi expresse, atque aperte fatis contendit, quod in fideicommis sis, cum de linea alicuius fit mentio, exponi, atque accipi debet effectiue; s aepenumero tamen ex facti circunstantiis diiudicari pos se, quod contentiue debeat accipi. Quocirca, an Io sephus de Sese in decis. 49. Regni Aragon. in alium & contrarium sensum, Peregrinum acceperit, alij viderint, atque iudicauerint. Et id ipsum quod Peregrinus antea resoluit Menoch. lib. 4. prae sumpt. 88. num. 11. qui eidem conuenit omnino, & dict. num. 11. per totum, in hunc modum scribit: Cum testator vocat lineam, vel dicit bona debere conseruari inter eos, qui sunt de linea; solemus dicere, lineam considerari altero de duobus modis, nempe effectiue, & contentiue. Effectiue dicitur, cuius origo & causa efficiens est ipse testator pater, atque ita comprehendit solummodo descendentes ab ipso patre. Contentiue autem sumitur linea patris sub qua pater ipse continetur. Et haec comprehendit non solum ipsum patrem, & eius descendentes, & eorum descendentes; sed etiam trans uersales. Ita auctoritate multorum respondi in consilio 233. numero 18. lib. 3. In dubio, quando sumus in odio sis, intelligitur de linea effectiua, atque ita de descendentibus, non autem de transuersalibus; ita Bald. in cons. 321. Statuto cauetur, quod haeres, lib. 1. Ancharan, in cons. 95. num. 7. Comens. in cons. 2. col. Corn. in cons. 92. col. vltima, & in cons. 198. col. vltima, lib. 3. Socin. sen. in cons. 33. numero 10. lib. 3. Ruin. in cons. 98. num. 4. libro 1. Decius in cons. 379. num. 4. & 5. qui ambo de eadem facti specie interrogati responderunt, quod linea est proprie illa, quae recta est; & non collateralis, seu trans uersalis. Idem manifeste respondit ipse Ruinus in cons. 153. num. 10. lib. 2. ita quoque Crauet. in cons. 656. numero 5. qui alios refert sic, & Socin. iun. in cons. 97. num. 66. lib. 2. Et traditionem hanc secutus sum in dict. cons. 233. num. 19. quo loci num. 20. & num. 20. & 21. scripsi, hoc sine controuersia procedere, quando dictum fuit quod conseruetur in linea ipsius testatoris, cum illud pro nomen significet personalitatem, & in specie sic respondit Ruin. in dicto cons. 153. num. 11. lib. 2. post Bald. quem recenset, idem sensit Hieronym. Gabriel. in cons. 132. num. 6. Caeterum dis sentit Comen. in cons. 2. num. 4. qui re spondit, quod quando constat, testatorem voluis se con seruari agnationem, sub nomine lineae, continentur etiam transuersales. Declaratur non procedere quando alias verba es sent superflua, Craueta consil. 656. numero 6. idem Menochius in cons. 234. videndus ex numero septimo, & multis sequentibus, vbi singulariter se habuit in hac materia. Et primum scribit, quod linea dicitur triplex, nempe ascendentium, descendentium, & transuersalium. Vel duplex, vna ascendentium & descendentium simul, altera transuersalium, In dubio autem, statutum, alteráve dispositio de linea loquens, intelligitur de linea ascendentium, & descendentium, cum illa sit proprie linea recta, non autem intelligitur de transuersali; & ita in specie respondis se Bartolum, Baldum, Corneum, Socinum seniorem, Ruinum, & Decium, qui docuerunt, lineam rectam proprie dici sursum, & deorsum, non autem ex latere. Deinde statuit, quod linea (vt supra dictum est) sumitur altero de duobus modis, contentiue, & effectiue. Et quod effectiua, quam pater constituit, & ab eo proprie incipit, comprehendit solum patrem ipsum, eiús que descendentes, non etiam transuersales. Et in materia stricte interpretanda, quod linea sumitur effectiue, hoc est, de ea intelligitur, quae a patre incipit, & solum eius descendentes, non autem transuersales comprehendit; & inde concludit, quod cum linea effectiua sit magis proprie linea, ex quo est recta; & de ea intelligendo, minus lae datur ius commune; quod dispositio, lex, vel statum debet intelligi de linea effectiua, non autem de contentiua: denique Menochius ipse, num. 15. obseruat, quod linea transuersalis non est considerabilis; & adducit egregiam auctoritatem Cornei, in cons. 198. columna vltima, lib. 3. qui respondit in specie, cum statutum excluderet matrem per proximiores de linea patris defuncti, de cuius succes sione agebatur, quod patruus non potuit excludere matrem ipsius defuncti, ex quo ipse patruus dici non poterat ex linea ipsius patris defuncti, cum ei attineret ex linea transuersa, quae con siderabilis non est. Adducit etiam Menochius, Socinum seniorem in cons. 33. num. 8. vers. Etsi dicatur. lib. 3. cum dixit, quod licet stater dici pos sit de linea, & agnatione paterna; attamen si agitur de succes sione, & haereditate filiae alterius fratris, atque ita de succedendo fratri, & statutum excludat foeminas per masculos ex linea defuncti, de cuius haereditate agitur, patruus non excludet filiam ipsius fratris, cum is patruus. non dicatur de linea illius defuncti; & licet patrui sint inter se contuncti per lineam eorum patris, attamen non sunt coniuncti per lineam eorum patris, nepotum, & sic non dicuntur simpliciter coniuncti per lineam paternam, prout ibi videbis, & hactenus de obseruationibus Menochij dict. cons. 234. qui ipse in eodem proposito, & in terminis praedictis Baldi, praecitato cons. 321. Testamento cauetur, libro 1. sic scripsit in cons. 326. numero octuagesimo primo, & 82. lib. 4. Primo quia testator vocauit descendentes a dicto Ioanne de Pamplona per rectam lineam, sicque voluit bona debere restitui descendentibus a Ioanne per rectam lineam. At qui D. Michael nepos Ioannis ex Alduncia eius filia, dici non potest ex recta linea dicti Ioannis aui sui materni, ergo D. Michael non censetur vocatus, & comprehensus in dicta substitutione. Illa minor proposito probatur, quia illi dicuntur de linea recta, qui sunt de linea patris: atque ita de ea, quae a patre descendit. Ita Bart. in consil. 56. Quia factum tale proponitur, colum. vltima, vers. Praeterea hoc patet, lib. 2. & Bald. in cons. 321. Te stamento cauetur, quod haeres, lib. 1. quos secuti sunt Corneus in consil. 198. col. vltim. lib. 3. & in consil. 112. num. 2. lib. 4. Socin. sen. in consil. 33. numer. 9. lib. 3. Idem quoque respondit Ruinus in consil. 98. colum. 2. vers. Sed praemis sis: lib. 1. qui post Glos s. in cap. quod dilecto de consanguin. & affinit. dixit, quod linea recta incipit ab ipso patre; idem scripsit Decius in l. 2. colum. 1. C. de succes sor. edicto, & in consil. 365. numer. 4. Non ergo D. Michael de Garces de Marcilla dici potest de linea Ioannis de Pamplona aui sui materni. Et ad rem hanc maxime pertinet, quod respondit Bald. in consil. 321. Testamento cauetur lib. 1. Testator suo in testamento disposuit, quod si haeres scriptus non haberet legitimum haeredem a se descendentem non pos set testari, & dimittere bona ipsius testatoris, nisi suis propinquioribus ex linea, seu prole patris suis Francisc. respondit Bald. quod cum in dubio appellatione lineae (vt etiam diximus supra) intelligatur de linea recta, non autem de inflexa, & obliqua, non continentur sub illo nomine alij, quam filij & descendentes recta ipsa linea a patre Franc. & ideo deficiente filio, vel alio descendente, non dicitur factus locus substitutioni ad commodum aliorum propinquiorum, dicti testatoris. Et Baldum secuti sunt multi ex supra commemoratis, prae sertim Socin. senior in dicto consil. 33. num. 8. lib. 3. & illis addo Afflictum in cap. 1. § vltim. de natura succes sionis feudi & ad rem quoque non parum confert, quod respondit Ancharan, in consil. 339. Pro maiori: columna antepenultima, vers. Tertio postquam: dum consuluit in successione Regni Aragoniae admitti non debuis se Ferdinandum, ex quo non erat ex recta linea magni Regis, cum es set descendens ex foemina; & ideo eo excluso succedere debuis se Isabellam per rectam lineam a magno illo Rege descendentem: & ad rem pariter confert, quod censuit Sigismundus Lofredus in consil. 39. numer. 14. cum respondi; quod immunitas conces sa pro se, & descendentibus per rectam lineam, non censetur conces sa pro nepote ex filia; quia is non dicitur descendens per rectam lineam. Ita quoque Alciatus in responso 96. numer. 20. vers. Quarto con suluit: quod promissio, vel pactum, vt in bonis succederet filius masculus, & descendentes ex eo, non comprehendit natum ex secundogenito; quia licet ambo ipsi filij, hoc est, primogenitus, & secundogenitus descendant ex eodem patre, sicque ex eadem linea; attamen filius secundogeniti non dicitur ex linea primogeniti, sed ex linea patris sui primogeniti, & hoc maxime procedit nostro in casu, in quo testator dixit, de suarectea linea, illa dictio, de, in materia stricta, significat causam immediatam, vt in his prope terminis respondit Barb. in consilio quinquagesimo septimo, columna quinta, libro secundo, cum dixit, quod priuilegium conces sum illi, qui sit de genere, intelligitur de genere immediate, & sic per lineam masculinam, non autem per foemininam. Superioribus etiam conuenit Ioann. Vincent.[sect. 46] Hondedeus consil. 4. lib. 1. qui in hac ipsa linearum materia adducit quamplurima: & num. 2. statuit, quod transuersales, qui a patre non descendunt, non dicuntur de linea patris, & declarat vtiliter numer. 54. & 63. & numer. 21. statuit, idem es se dicere ex linea patris, quod ex parte patris: & numer. 22. adducit distinctionem communem, quod linea quandoque effectiue, pro linea effectiua a patre accipitur, in qua descendentes tantum veniunt; quandoque contentiue, vel comprehensiue pro linea, in qua pater continetur, & tunc veniunt etiam ascendentes, & transuersales: & inde numer. sequenti disputat, an linea accipiatur contentiue ad limitationem resolutionis Baldi, ne sequatur absurdum, & in effectu conuenit superioribus (vt dixi) dum resoluit, quod statutum illud loquens de linea patris, intelligitur de linea contentiua, ob peculiares, & speciales rationes, quae ibi concurrebant, & ab ipso expenduntur, & maxime, ne sequatur absurdum illud, de quo late per totum consilium, quasi eis ces santibus contrarium dicendum es set, iuxta Bartoli, & Baldi con filia, relata supra: conuenit etiam Cardinalis Tuschus, tom. 5. litera L. conclus. 358. fol. 418. vbi vide. Sic sané, an nimis generaliter, & contra praedictorum sententiam, & resolutionem loquutus fuerit Bur[sect. 47] gos de Paz in consil. 26. num. 40. & tribus sequentibus, alij viderint: Primo namque explicat, lineae dictio qualiter sumatur; & adducit distinctionem communem, quod quandoque effectiue, quandoque contentiue linea accipitur; inquit etiam, an linea recta verificetur in transuer salibus, & an fratres, etsi sunt transuersales, in recta linea dicantur es se; lineae de nique simplex nominatio, an vniuersali ad aequetur; & resoluit, quod vocatis aliquibus de linea, etiam de transuersalibus intelligitur: inquit tamen alios contrarium tenere; cum vere contrarium tenuerint omnes relati supra; & ita temperari, atque explicari debeat is Author, prout ex ipsis supra adnotatum est; accipi etiam in terminis, in quibus fratres, aut sorores de linea fratris dici obseruauimus cap. praecedenti, num. 49. & 50. dicuntur namque de linea fratris, vt succedant, & alios ex aliis lineis excludant, quando regulares vocationes, aut etiam irregulares, vel quocunque modo factae sint; dummodo simus in terminis, de quibus ibi, & extra terminos Bartoli, & Baldi supra relatos, & de linea testatoris, vel alicuius vocationes facta non sint aut cum alias succes sio maioratus, quae sui natura perpetua es se debet, finiretur; nisi transuersales continerentur, vel absurdum aliud sequeretur; vt per Hondedeum dict. cons. 4. lib. 1. quod est notandum. Ita quoque explicari debuit Alexand. Raudens. de analog. cap. 19. num. 6. dum ex communi quoque[sect. 48] Doctorum sententia tradidit, quod testatoris linea accipitur contentiue, vel effectiue, sed famo sius significatum. est, vt intelligatur de, effectiua descensiue, & ascensiue; in quo omnibus, superius relatis conuenit; & verum est, famosius significatum illud es se: attamen in testamentis, & vltimis voluntatibus sic accipiendum, prout ex Peregrino, Menochio, & aliis supra diximus: quibus etiam conuenit Farinacius nouis simarum Rotae Romanae anni 1618. decis. 707. part. 2. tom. 2. qui in eo dubio, an familiae verbum intelligi debeat effectiue, an vero contentiue, ita vt etiam comprehendantur transuersales; ad coniecturam voluntatis principaliter decurrendum putat, an comprehendantur, prout latius ibi: Rursus etiam Simon de Praetis, de interpretat. vltimar. voluntat. lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. solut. 11. ex num. 39. vsque ad[sect. 49] num. 57. fol. 152. & 153. latius, quam alij fecerint, huiusce linearum materiae tractatum, atque explicationem suscipere intendit, & plures adduxit conclusiones, atque obseruationes: Primo namque constituit ex num. 40. quod linea diuersimode exprimitur; & diuersimode accipitur; nam quandoque simpliciter, quandoque effectiue, vel contentiue, quandoque effectiue conditionaliter, quandoque, & vltimo succes siue, ad continendum fideicommissum . Primo simpliciter linea intelligitur ex lata, & generali significatione verborum , de tribus lineis, ascendentium & descendentium, & transuersalium . In dubio tamen, & proprie quod intelligitur de linea directa, & maxime quando dictum sit de linea Francisci, vel haeredis: deinde num. 42. lineae definitionem communem adducit: & num. 43. inquirit, linea, an accipiatur effectiue, vel contentiue; & refert communem sententiam, quod effectiue sit accipienda, vt magis conueniens proprio significato, & communi vsui loquendi in materia stricta statutorum; adeo vt patruus non dicatur de linea patris, quia effectiue linea patris est, quae a patre sumit initium, & in ea sunt solum descendentes a patre, prout latius, & multis Authoribus relatis, ibi: In materia tamen fauorabili, vt in fideicommis so pro agnatione conseruanda, quod etiam contentiue linea accipiatur, vt etiam transuersales ex mente testatoris veniant, magis probanit: sic etiam, quod vbi linea recta effectiue ces sat, locum habet contentiue, prout etiam ibi Quad autem in vltima testatoris dispositione, & vbi in fauorem agnationis, & familiae dispositio perpetua fieret, quod linea contentiue etiam acci piatur, vt transuersales quoque contineantur, in indiuiduo probarunt Authores illi, quos ipse Prae tis commemorat, & in maioratibus Hispaniae, attenta eorum natura, & perpetuitate, id magis certum erit; cúmque ipsorum erectio, & institutio fauorabilis, & Reipublicae admodum conueniens dicatur, vt per Molinam lib. 2. cap. 1. Ioannem Gutierrez, canonicar. lib. 2. q. 14. Pat. Molin. tom. 3. de iustitia & iure, disp. 578. & 576. num. 11. & 12. Petr. Surd. in cons. 241. lib. 2. Mieres de maiorat, 1. par. q. 3. in effectu ergo id ipsum, quod Peregrinus probas se videtur. Praet. quod scilicet regulariter de linea effectiua, dispositio accipiatur; de contentiua etiam accipi pos sit, ex his causis & rationibus, quas expendit; & maxime ob prae sumptam di sponentis mentem, vel cum dispositio fit pro agnatione. vel familia conseruanda, quod in primogeniis Hispanorum maxime procedit; & probatur per D. Perez de Lara in comment, de capellan. & anniuers. lib. 2. cap. 2. videndus in hac ipsa linearum materia, ex num. 2. vsque ad num. 27. quo loci obseruat, quod si testator vocauit descendentes suc lineae, solum veniunt descendentes ab ipso testatore, non autem ab eius descendentibus, & hoc siue loquatur in propria persona, dicendo de mea linea, siue in tertia persona, dicendo de sua linea; vel si dixerit, quod succes surus sit ex linea fundatoris; prout ibi comprobat ex num. 9. vsque ad n. 15. statim tamen adducit lineae effectiuae, & contentiuae distinctionem; atque statuit num. 17. quod si non adsint descendentes a linea effectiua fundatoris, admittentur descendentes ex linea contentiua, & sic transuersales testatoris: quia intellectus lineae contentiuae, est magis de mente testatoris, & in fauorabilibus; vel cum alias subiecta materia aliud suadet, dispositio refertur quoque ad lineam contentiuam, etiam si testator dixerit, de mea linea, próut etiam Ibi. Vbi is author, Praetis obseruationes amplectitur, quae in ipsis maioratibus,[sect. 50] magis certae sunt, vt nunc annotaui. Dum autem idem Praetis inquirit, linea defectiue, & conditionaliter, quo modo accipiatur; & an dicatur deficere, quando masculi nunquam nascantur, vt scilicet verbum, deficere, verificetur etiam in non natis, & dici pos sit deficere aliquid, quod non fuit; vide quoque Menochium in cons. 106. num. 341. & 342. lib. 2. omnino Hippolytum Riminaldum in cons. 117. num. 11. & 53. 54. & 63. lib. 2. latius in consil. 412. ex numer. 72. vsque ad numer. 83. lib. 4. Cae sarem Barzium, decis. Bononiae 12. ex numer. 23. Denique Iosephus de Sese, decis. Regni Ara[sect. 51] gonum, per totam, ipsammet linearum materiam pertractat, & facti species illa, quam in fine deci sionis proponit, miré conuenire videtur obseruationi, atque resolutioni illi, quam ad textum in dict. cap. primo, de natura successionis feudi, supra adduxi; inquit enim quod, Maria Guillen dispo suit, quod post mortem suam bona deuenirent, & reuerterentur ad Cippum Mariae Terrado matris; Mortua Maria Guillen, altercantibus omnibus supradictis scilicet pronepotibus Mariae Terrado, tanquam des cendentibus ab ea, & eius Cippo, & etiam Antonio, & Magdalena, tanquam descendentibus a Cippo Mariae Terrado contentiue, quia descendebant ab eodem Cippo, a quo descendebat Maria Terrado. Fuerunt dicta verba tanquam in dubio prolata; & adiecto nomine pos sessiuo, ipsius Mariae Terrado, accepta effectiue, & sic pro descendentibus ab ea, & non fuerunt accepta contentiue , vt sic comprehenderent Anton. & Magdal. qui erant in eodem Cippo, in quo Maria Terrado; & ita obtinuerunt Andreas, & Gregorius Lazaro pronepotes Mariae. Terrado, contra Anton. & Magdalen. coram Iudice loci decretanda, de consilio as ses soris, die 6. Iulij 1601. quae sententia fuit confirmata per Iudicem appellationis in Regia Audientia die 30. Martij anni 1602. & tandem iterum fuit confirmata in electione iuris firmae Coram Iustit. Arago. die 26. Aprilis 1603. & fuit etiam ibi dictum, quod supra dicta verba erant etiam intelligenda secundum communem loquendi vsum, qui vsus conformabatur cum supradicta sententia. Sic autem specie proposita, ex num. 1. decisionis eiusdem, constituit nonnulla, quae ex loco Peregrini supra relato deduxit, videlicet, quod linea est duplex, recta, & inflexa, seu transuersalis; recta duplex, ascendentium, & descendentium: trans uersalis duplex, superior, vt patruus, amita, auunculus, matertera; inferior, vt frater, fratris filius; soror, sororis filius, &c. Item cum facimus mentionem de linea alicuius, quod intelligitur de recta, non de transuersali, seu obliqua; vnde de linea Francisci sunt omnes descendentes vtriusque sexus, masculi, & foeminae; transuersales autem non sunt de linea Francisci, sed de alia linea, licet ab eadem stirpe procedant; & natus ex consanguinea mea, non est de mea linea, sed patris eius. Familiae etiam appellatione in genere, continentur effectiue, omnes de familia; secus si adiecto nomine pus ses siuo. Ac denique lineae plures descendentium ab vno procedere pos sunt, & a quolibet inchoatur noua linea directa, & in effectu, quando vocantur aliqui de linea alicuius, sola linea recta illius venit; vt late per totam decisionem, & hactenus praefati Authoris obseruationes, atque ex mente, & sententia communi resolutiones in hac materia: dum tamen ipse numero 6. in fine, constituit, quod in fideicommis sis, quando de linea alicuius fit mentio, debet accipi contentiue; & citat Peregrinum, dict. artic. 22. numero 24. alij viderint, atque diiudicauerint, qualiter intelligi debeat, vtpote, cum Peregrinus ipse aliter, atque effectiue quidem intelligendum, pro regula existimauerit; crediderit tamen, ex facti circunstantiis, s aepenumero diiudicari pos se, quod continue debeat accipi, atque intelligere vis est, cum ipse dixerit, ex praemis sis pos se colligi solutionem eius dubij, in fideicommis sis scilicet, cum de linea alicuius fit mentio, quemadmodum exponi debeat; ex premis sis autem, & dictis in initio illius numeri 24. id quod dixi, ac effectiue quidem colligitur, & ipse Sese sic etiam intellexit eadem decis. 49. num. 10. & 11. & 12. & 13. & in fine decisionis, in vers. Fuerunt dicta verba. Et hactenus de his, quae pertinent ad vocationem lineae testatoris, vel alterius, vel cum descendentes ex linea, vel per lineam vocantur: quando autem testator vocat, vel expresse, vel tacite genus, familiam, stirpem, posteritatem, domum, cippum,[sect. 52] prosapiam, descendentiam, liberos, proximiores, aut agnationem, & alia similia, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, & quae personae sub his vocationibus contineantur, & quemadmodum succedere debeant: alio loco huiusce tractatus disputandum suscipiam; atque dilucide, & singulariter explicauerunt Cardinalis Franciscus Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. titu. 13. Menoch. lib. 4. prasumpt. 88. per totam, vbi vide omnino: Simon de Praetis, de interpretatione vltim. volunt. lib. 3. interpretat. 2. dubitat, 1. solutione 11. fere per, totam, ex fol. 146. Peregrin, de fideicommis sis, artic. 22. vbi longa serie agit de his omnibus, vt nihil intactum relinquat ex num. 20. vsque ad numer. 44. Ludouic. Molina de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 4. Hondedus in cons. 4. ex num. 13. lib. 1. D. Perez de Lara de capellan. & anniu. lib. 2. cap. 2. ex num. 22. & remis siue recensuit Sese dicta deis. 49. numero 14. & supra hoc eodem libro capite 66. nonnullos ex his commemoraui. Consanguineorum etiam nomine qui con[sect. 52] tineantur, & qualiter ea dispositio, atque vocatio intelligatur, vide per eosdem Authores, & per Peregrinum, dicto articulo 22. ex num. 35. & quemadmodum consanguinitas debeat probari, in specie[sect. 53] scilicet, ita vt graduum specifica probatio requiratur, cum fideicommis si, aut maioratus succes sionem quis praetendit; an vero probatio in genere sufficiat, dictum fuit supra, cap. 67. & infra capite 117. & cap. 122. & vide Pelaez a Mieres de maioratu, par. 2. quae st. 7. num. 15. Hondedeum in cons. 4. num. 102. & 103. libro primo. Menoch. in cons. 816. ex num. 30. lib. 9. Ludou. Molinam de Hispanor. primogen. lib. 3. cap. 9. num. 21. Ceuall. commun. contra commun. quae st. 778. num. 49. cum sequent. & quae stion. 849. numer. 16. & 17. Farinacium nouis simarum Rotae Romanae, decis. 284. prima parte, primi tomi, Nicolaum Garciam de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap. 15. numer. 28. & tribus seqq. fol. mihi 85. & 86. Peregrinum, & alios, referendos infra, quorum nonnullos commemoraui supra, cap. 67. numer. 43. & iuxta eiusdem Nicolai, & caeterorum resolutiones explicari, siue conciliari debebunt Ludouic. Molina, & Pelaez a Mieres; vere enim non sunt contrarij, siue contraria placita non proferunt. Mieres namque dum existimat non sufficere quod quis probet se es se consanguineum, sed quod praecise teneatur probare consanguinitatis gradus, vere & iuridice se habet, & iuxta sententias eorum Authorum, quos recenset; non enim perfecte, neque dilucide constare potest, quem es se institutoris maioratus, vel vltimi pos ses soris consanguineum, nisi ipse gradus probauerit consanguinitatis, vt per eundem Mieres, Nicolaum, & prae dictos, Peregrinum etiam, & alios, de quibus infra; si tamen quis probauerit se es se cognatum, aut consanguineum vltimi maioratus pos ses soris, idque ad eum modum, ad quem Mieres, Nicolaus, & caeteri requirunt, gradus scilicet consanguinitatis in specie probando (quod Molina non negat) eo ipso proximior prae sumendus erit, nisi ex aduerso probetur, alium es se proximiorem; quod duntaxat Molina contendit dicto cap. 9. lib. 3. num. 21. nec Palaez a Mieres placito, vllo modo repugnat, prout euidentius constabit, si vtriusque Authoris verba in medium proferantur. Molina ergo, dict. num. vigesimo primo, sic scribit. Illud autem animaduertendum est, quod si quis as serat se es se proximiorem vltimi maioratus pos ses soris, atque idcirco sibi eiusdem maioratus successionem pertinere contendat: probaueritque se es se eius cognatum, eo ipso proximior prae sumendus erit, nisi ex aduerso probetur alium es se proximiorem; quod profitentur Alexand. num. 15. & Iason, numer. 83. in l. si potest, ff. de acquir. haered, idem Alex. cons. in fin. lib. 1. Corneus cons. 95. n. 3. lib. 4. Anton. Gabr. qui plura refert, lib. 1. commun. opinion. concl. 6. nu. 23. cum sequentibus; si vero quis praetendat se es se proximiorem vltimi pos ses soris, ex eo, quod is absque liberis deces serit, probato se es se eiusdem cognatum, non tenebitur probare, quod vltimus maioratus pos ses sor absque liberis deces serit, sed in hoc habebit fundatam intentionem; cum habere liberos, sit facti; factáque non prae sumantur, nisi probentur; quod dixit Bartolus in l. ex facto, § si quis autem. n. 1. ff. ad Trebellian. vbi Angel. & Paul. id ipsum opinantur quorum opinionem dixit communem es se, Anto. Gabriel. dict. conclus. 6. numer. 25. nisi constet vltimum pos ses sorem aliquando liberos habuis se; tunc namque is qui dixit filios ante parentem decessis se, illud probare tenebitur: quod notat Ripa sic distinguens inter opiniones contrarias, in dict. §. si quis autem, numero nono. Antonius Gabriel, qui alia refert, dict. conclus. sexta numer. 26. Hactenus Ludouic. Molin. Mieres vero, dicta quae stion. 7. num. 15. sic scripsit: Item pro perfectiori intellectu huius quae stionis, & materiae, Illud admonendos es se censeo lectores, quod ille qui praetendit se es se succes sorem bonorum maioratus, non satisfecit, si probet se es se consanguineum illius, qui maioratum instituit, vel vltimi pos ses soris, sed praecise tenetur probare con sanguinitatis gradus: quod ex praedictis aperte infertur, & probatur in cap. licet ex quadam, in vers. Testes autem, de testibus; & dicit Alexand. in cons. 82. In causa vertente inter Petrum, lib. 1. quod stante statuto, vt caus ae consanguineorum compromittantur; non satis es se si testes interrogati super con sanguinitate dicant, eos es se consanguineos, nisi gradus declarauerint; cuius opinionem sequitur Dec. vbi late hoc tractat, in cons. 321. per totum, & in cons. 524. & in cons. 13. & in cons. 222. & in cap. postremo, de appellation. Alciat. in tract. de prae sumption. regul. 1. prae sumpt. 28. num. 9. facit l. hoc iure, ff. de verborum ebligat. quibus adde omnino Alex. in cons. 181. Viso: lib. 7. vbi tractat. de probatione consanguinitatis, quem sti non referunt, & Anton. Rub. in cons. 16. num. 15. & Paul. de Castro in cons. 56. Super primo quae sito dicendum: num. 4. lib. 1. vbi tradit quod parentela non probatur per testes de auditu; quando non concurrunt notata in dict. cap. licet ex quadam, de testibus, ex quibus obtinui contra quosdam, qui petebant quandam haereditatem opulentam, tanquam consanguinei, & succes sores abintestato cuiusdam defuncti; quia quamuis probauerint se es se consanguineos defuncti, de cuius hae reditate agebatur, non fecerunt graduum distinctiones, nec probatio fuit concludens: cum pos sent es se con sanguinei in gradu, in quo non est succes sio in bonis his, quae non sunt maioratus; & ita victi fuerunt: Molinae etiam obseruationi, refereris eum, conuenit M. Anton. Peregrin, de fideicommis. art. 63. num. 60. & 61. vbi explicat, & primo constituit; quod agens ex fideicommis so, probare debet, se vocatum, & se es se talem, qualem contendit; quia in omni iudicio, vel ordinario, vel summario, semper persona legitimanda est. Et qui vti agnatus agit, probare debet se agnatum es se; sufficit tamen probare se agnatum, quamuis non probet se proximiorem; ad quod cum Molina ipso refert alios quamplures. Pacianus etiam de probationibus, lib. 2. cap. 12. num. 26. & reddit rationem communem, quia alios extare proximiores, est quid facti; facta autem non prae sumuntur, vt latius ibi. dict. num. 60. Limitat tamen statim num. 61. & 62. vt non procedat praedicta sententia, si con staret, alium es se proximiorem, de cuius morte non appareat; is namque remotiori obstabit, dum non appareat de eius morte, quia ob existentiam prioris in gradu, interim sequenti non est locus, prout etiam latius ibi: Limitat secundo, vt eadem sententia non procedat, cum proximiores substiuiti sunt; nam agens, se proximiorem docere debet; quia qualitas haec in substitutione de sideratur. Subdit tandem Peregrinus ipse, num. 63. quod agens, probare tenetur, saltem certum con sanguinitatis gradum, quamuis non se proximiorem; quod multorum allegatione comprobat, & citat etiam Fuluium Pacianum de probat, lib. 2. cap. 12. num. 29. de stipite etiam, quod debeat probare, inquit num. 64. & num. 65. & quod sufficit consanguinitatis probatio in genere, vbi consanguinitas infra certum gradum non requiritur. Conuenit etiam Pelaez a Mieres resolutioni (sed eum non citat) Mascardus de probationibus, tom. 1. conclus. 73. vbi quod agnatus dicens, se habere ius succedendi, vel reuocandi, debet prius probare, se talem, & quo gradu agnationis sit coniunctus, quia probatio generalis agnationis non inducit proximitatem, vt pos sit succedi, nec dicitur agnatio probata per testes, sine expres sione gradus deponentes, quae non cadit sub sensum te statoris, sed in iure consistit; subdit tamen cum Decio (in quo Molinae traditioni conuenit) Sed probando es se consanguineos aliquo in gradu, videtur habere intentionem magis firmam, & stabilem, quasi dicat, nullum alium es se proximiorem, ex quo as serit negatiuam, illa videtur probata, si contrarium non probetur, vt per Decium ibi. Idem Mascardus tom. 3. conclus. 1264. vbi inquit, proximiorem consanguineum an eo ipso quis se probet, quod ostendat se consanguineum, si alius proximior non apparet; & diuersas contrariásque adducit sententias; & tandem firmat, magis communem sententiam es se affirmatiuam, quod scilicet proximior ex eo probetur, quod quis probat se consanguineum, dummodo is; qui probauit se es se consanguineum, probauerit quoque certum gradum suae consanguinitatis; quia non sufficit probare simpliciter se es se consanguineum, provt latius ibi n. 9. vbi etiam alias declarationes adducit, & easdem quas Peregrinus adduxit. Ita quoque quod probatio graduum sit neces saria, & distincta es se debeat, tradit Rot. Rom. decis. 288. num. 2. in nouis simis, parte 2. & vide Ioseph. Ludou. tom. 3. tit. de probat. concl. vnica, illatio. 57. pag. 471. vide etiam tradita infra cap. 117. per totum, & cap. 122. & nouis sime omnium Stephan. Gratian. tom. 5. cap. 869. num. 11. 12. & 13. vbi explicat; qualitas proximioritatis quando sit probanda, ita vt non sufficiat probare proximitatem. # 94 CAPITIS XCIII. # 1 §. Primus, Ex dispositione, quae de primogenito loquitur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, & de quo testatorem sensis se prae sumatur; vbi & dubia nonnulla, pet Cardinalem Franciscum Manticam excitata, noue ponderantur, Hispanorúmque primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis, non inutiliter applicantur. Primogenitus, an is dicatur, qui tempore succes sionis est natu maior, licet alius, ante eum natus, mortuu sque sit, aut de medio sublatus. Secundogenitus, mortuo ipso primogenito, an in vero statu primogeniti ita reponatur, vt proprie primogenitus dicatur, an vero improprie; & de iudicio, atque di stinctione Authoris in proposito. Primogenitus, & natu maior, an sint idem, siue differant primogeniti, & maioris natu vocationes. Primogeniti filius, an dicatur primogenitus, ad secundogeniti exclusionem. Diligens equidem, & memorabilis resolutio, atque explanatio, qua Iacobi Menochij consilia plura explicantur, & maxime 95. lib. 1. 211. & 220. lib. 3. 440. lib. 5. 981. lib. 10. 1006. & 1023. & 1082. lib. 11. Tiberij etiam Deciani, cons. 6. in 4. volum. & 71. in 3. Ioann. Cephal. 190. lib. 2. Francisci Bursati 354. volumin. 3. Peregrin. 38. & 39. lib. 1. in medium proferuntur, atque enucleantur. Hippolyti Riminald, consil. 544. per totum, lib. 5. commendatur, vti speciali nota dignum, & editum super testamento, in quo vocatus fuerat primogenitus, de quo profunde, & latis sime scripsit. Petri Surdi consil. 413. num. 17. lib. 3. & 494. per totum, lib. 4. in ipsis terminis huiusce disceptationis ponderantur, & eiusdem obseruationes probantur. Antonij denique Galeacij Maluasiae, consil. 22. per totum, lib. 1. & Ioannis Vincentij Hondedei consil. 70. per totum, lib. 2. enucleantur in eodem proposito; & cum maior natu, pro tempore existens, vocatus fuerat, an primogeniti descendentes prae ferri debeant. SVMMARIVM. -  1 Primogenitus, & maior natu, an idem sint. Siue an differant, cum testator primogenitum, aut maiorem natu, ad successionem vocauit. Et de contrariis sententiis. -  2 Ex sententia Authoris non differre, & num. sequent. -  3 Primogenitus, & maior natu, sunt synonyma. -  4 Et eiusdem significationis. -  5 Et inter se, effectualiter, & veré non differunt verbum hoc filius maior, & filius primogenitus. -  6 Ita vt maior de domo, accipiatur pro primogenito. -  7 Primogenitus, altero de duobus modis sumitur; is primogenitus dicitur, qui primus omnium nasoitur, primúsque vuluam aperit. -  8 Sumitur & primogenitus, pro illo qui tempore mortis patris, est inter filios, natu maior. -  9 Et primogenito relictum videtur, si testator iussit haereditatem deuolui ad maiorem natu, vel ad maiorem natu de domo. -  10 Primogenitus ille, qui primo natus est, in dubio praeferendus est. -  11 Primogenitus, & primo natus, ex coniectura voluntatis, aliquando differunt. -  12 Primogenitus, licet quis sit respectu matris suae, vti primo loco natus; tamen non dicitur primogenitus, respectu testatoris; qui vocauit primogenitum nascendum ex duabus filiabus, quando adest alius antea natus, ex vna ex dicits filiabus. -  13 Primogenitus, & maior natu, aut aetate, aliquando differunt, ex natura, & subiecta materia rei, de qua agitur, & exemplum adducitur. -  14 Stephani Gratiani obseruationes quasdam, in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioratibus perpetuis, in testamentariis etiam dispositionibus, & in fideicommissis non obtinere, & num. sequent. -  15 Succedat filius maior, aut maior ex descendentibus, idem importat. -  16 Primogeniti filius, dicitur primogenitus, vt ad fideicommis si successionem, & hominis dispositionem admittatur, non autem eius patruus. -  17 Idque etiam, si filius maior natu vocetur; nam adhuc patruum excludit. -  18 Et reprae sentatio admittitur. -  19 Idem, si filius maior, qui supererit, aut superstes, vel etiam proximior vocatus sit. -  20 Primogenito mortuo, primogeniturae ius transit, seu continuatur in personam filij ipsius primogeniti, qui filius, sit & ipse primogenitus recta linea. -  21 In primogeniturae institutione, censetur vocata linea recta primogenitorum, succes siue in infinitum, de primogenito, in primogenitum, ex propria vocatione, etiam absque alterius iuris transmis sione. -  22 Sub vocatione primogeniti, vocati censentur ex eo descendentes in perpetuum, tam ex linea de scendentium, quam transuersalium. -  23 Ideóque, dum supererit aliquis ex linea illius, qui semel ius primogeniturae acquisiuit, nullus, qui ex alia linea procedat, admittendus erit. -  24 Primogenitus filius, quod ius, etiam viuente patre consequitur, & in filios eius si viuo patre ipso moriatur, continuatur. -  25 Lineae primogeniti inclusio, omnes alias lineas excludit, vsquequo omnes deficiant, qui ex eius linea proces serint. -  26 Primogeniti, aut primo nati appellatione, filia continetur primogenita, aut primo nata. Quod exornatur, & infertur ad dispositionem, qua primogeniti vocantur. -  27 Primogenitus, etiam dicitur is, qui solus natus est, licet post eum, alij fratres minime geniti fuerint. -  28 De primogenito loquens dispositio, in secundogenito non verificatur, ex sententia Baldi, & aliorum. -  29 Qui contendunt, verbum istud primogenitus, secundum naturam intelligi debere de eo, qui primo natus est, nec de secundogenito intelligi pos se. -  30 In Hispanorum primogeniis, vinculis, & maioratibus perpetuis, & aliis dispositionibus, tractum succes siuum habentibus, de primogenito loquens dispositio, in secundogenito verificatur. Et primogenito relictum, eo mortuo, secundogenito defertur. Quod longa serie exornatur; & num. sequent. & vide num. 47. -  31 Primogenitus etiam dicitur filius secundogenitus, si solus supersit, aut alios tempore delatae succes sionis antecellat. -  32 Filius natus ex secundo matrimonio, tanquam primogenitus succedit, exclusis filiis tertij matrimonij, si extet statutum, vel consuetudo, quod filius primogenitus ex primo matrimonio solus succedat in Baronia. -  33 Secundogenitus non dicitur is, quem nemo prae cedit, licet secundo, vel posteriori loco natus fuerit. Et ideo non admittitur ad legatum, vel fideicommis sum relictum secundogenito. -  34 Primogenitus is dicitur, qui tempore succes sionis est natu maior, licet alius ante eum natus, & mortuus sit, & num. sequent. in fine & num. 36. & seqq. hoc tamen improprie dici, ex sententia Menochij, & aliorum, de qua infra. -  35 Testator, quando vocauit maiores de domo, si primo illi existentes tempore conditi testamenti deces serint, alij gradatim admittuntur. Quod in dispositionibus habentibus tractum succes siuum, indubitanter procedit. -  36 Primogenitum dici eum, qui tempore delatae successionis talis reperiatur; tametsi alius ante eum natus, mortuusque sit. Quod exornatur & comprobatur, & num. sequent. Et sic qualitatem hanc primogeniturae, debere omnino ades se tempore mortis eius, de cuius succes sione agitur. Quia succes sio habet naturam relationis ad tempus mortis. Et ideo inspicitur prioritas, quae tunc est in rerum natura. -  37 Prior, siue primogenitus, debet intelligi, atque interpretari de illo, qui superuiuit tempore mortis eius, de cuius bonis agitur, vel de aliis, per eius obitum, in aliis deriuandis. -  38 Primogenitus dicitur etiam ille, cuius frater, natu maior decessit. -  39 Patronus constituendo in Ecclesiam ius patronatus, si reseruauit facultatem, quod semper primogenitus habeat prae sentate, si primogenitus Religionem profiteatur, non ipse amplius prae sentabit, sed secundo genitus. -  40 Dispositio facta de primo, extenditur etiam ad eum, qui in eius locum subrogatur. -  41 Legatum factum ancillae meae, nomine Agatheae, an si vendita ex, alia, cui idem nomen imponitur, ematur, debeatur illi secundae. -  42 Tertio genitus, dicitur secundo genitus, sublato secundogenito de medio, prout secundogenitus dicitur primogenitus, defuncto primogenito. -  43 Testator qui vocat secundogenitum, qui tunc erit, non videtur se ad aliquem secundo genitum re stringere, sed vocare secundogenitum, qui tempore delatae succes sionis, aut purificatae conditionis, talis reperietur. -  44 Testator vocans primogenitos filios Titij, intelligitur sentire de eo, qui est primogenitus tempore existentis conditionis. -  45 Hippoliti Riminaldi consilium 544. per totum, libro quinto, commemoratur, quod est excellens, & memorabile in hac materia, & editum specifice super testamento, in quo vocatus fuerat primogenitus. -  46 Petri Surdi cons. 413. num. 17. & 494. per tot. lib. 4. in eodem proposito ponderatur. -  47 Ludouici Molinae obseruatio, de qua supra num. 30. exornatur, & num. sequent. -  48 Primogenitura qualitas nunquam moritur; sed deficiente primogenito, secundo genitus, primogeniti locum acquirit. -  49 Maioratus perpetuus inducitur, si testator bona sua, primogenitis propriae familiae reliquerit. -  50 Idem, si relinquatur primogenito familiae; & infra §. 3. -  51 Vocatio facta nomine appellatiuo, & facta nomine proprio, in quo differant. -  52 Legatum factum maiori natu, & sic sub nomine appellatiuo, in infinitum transit successiue ad alios quoscunque natu maiores. -  53 Testator substituens proximiores de parentela, tunc viuentes; censetur, ipsis deficientibus, vocas se alios gradatim. -  54 Maioris natu qualitas s aepe repetita, manifeste significat, testatorem ordinas se, at que constituis se primogenituram. -  55 Idem, si factis aliquibus vocationibus, dixerit, quod bona semper veniant in maiorem natu, de primogenito in primogenitum, succes siue. -  56 Primogeniturae mentio successiue repetita, manife ste probat, primogenituram, seu fideicommis sum perpetuum. -  57 Dictio in perpetuum, signifcat infinitatem, cum testator vocat successiue in infinitum. -  58 Fideicommis sum perpetuum, aut maioratus perpetuus inducitur, cum testator digres sus est ad plures gradus substitutionum. -  59 Item ex qualitate bonorum relictorum. -  60 Item, cum post agnator vocantur cognati cum one re deferendi insignia agnationis. -  61 Primogenitus vocatus, si extabit, dicitur vocatus sub conditione; & nihilominus, haec conditio potest per alium impleri, scilicet per secundogenitum. -  62 Secundogenitus, qui primogeniti locum ingres sus sit, censetur vocatus, etiam quando in praecedenti tantum substitutione id factum fuit, non autem in vltima. -  63 Secundogenitus admittitur in locum primi in di spositionibus habentibus tractum successiuum, & perpetuitatem denotantibus; etiam si id non contingat tempore mortis testatoris, vel delatae succes sionis. -  64 Ioannis Cephali cons. 190. expenditur. -  65 Secundogenitus, mortuo ipso primogenito, quod dicatur primogenitus, sed improprie, ex sententia Menochij. Quod dicatur es se in vero statu primogeniti, ita vt proprie primogenitus dici valeat, ex sententia Hippolyti Riminaldi. Qui egregie, & subtiliter loquitur, prout hic adnotatur. -  66 Et de sententia Authoris in proposito, & num. sequent. -  67 Primogenitura, ex sententia Authoris duplex, vna ratione natiuitatis; altera, attento tempore successionis, quo primogeniturae qualitas spectatur. -  68 Iacobi Menochij, Tiberij Deciani, & Francisci Bursati consilia explicantur. Et Petri Surdi obseruationes, iti eodem proposito commemorantur. Authoris etiam placita nonnulla, in medium proferuntur. -  69 Antonij Galeatij Maluasij cons. 22. explicatur. -  70 Ioannis Vincentij Hondedei, consil. 70. libro secundo expenditur in eadem causa, qua Maluasia respondit, editum. Et eodem modo explanatur. -  71 Primogenitus, an solus admittatur, quando testator substituit filium haeredis instituti, & iussit, eum deferre nomen, & insignia testatoris. Vbi, & obseruatio quidam Authoris proponitur. -  72 Testator, si iussit, bona sua post mortem haeredis instituti, indiuisa peruenire ad proximiorem agnatum, an de primogenito, seu maiore natu sensis se videatur. -  73 Maioratus in dubio semper censetur institutus in filio maiori. PRo dilucida, & distincta huius §. ex[sect. 1] plicatione, ante alia praemitto, linearum quoque rationem, obseruationes, & communes Doctorum resolutiones, adductas supra, habere etiam locum, & seruandas fore, cum primogenitus, aut primogeniti, ad succes sionem maioratus, siue fideicommis si perpetui innitantur, vt scilicet eis defunctis, primogeniti semper, atque in futurum, habita ratione lineae, siue regulis linearum (de quibus supra) seruatis, succedere debeant, & lineae, gradus, sexus, & aetatis consideratio praeoculis habenda perpetuo sit; idque maxime, attentis his, quae supra, cap. 90. obseruaui, num. 45. vbi ex sententia aliorum tradidi, quod filius maior, & filius primogenitus, idem sunt, vt linea primogenita censeatur semper vocata, & regularum communium lineae ratio habeatur, quocunque praedictorum nomine instituor vtatur. Quod vt apertius explicetur, & clara, & distincta magis, quam antea tradita fuis set, resolutio habeatur, primo quidem loco obseruandum, atque constituendum erit, Interpretes nostros dubicas se communiter, an primogenitus, & maior natu, idem sint, siue an differant, quod testator, primogenitum, aut maiorem natu, ad succes sionem vocauerit. Et quidem differentiam constituendam es se, scripserunt Alexand. in cons. 123. numer. 2. volum. 1. & in cons. 4. num. 13. versic. Item iura, volumine 4. Ancharan. in cons. 82. in fine. Socin. seni. in cons. 47. & in cons. 88. volumine tertio. Decius in cons. 443. numero 22. versic. Et ex praedictis: Berous in consil. 71. num. 19. & 23. volumine primo. Ioan. Lup. de Palac. Rub. Tiraquell. Anton. Gabriel, & alij cum quibus firmiter in hoc proposito remanet, & differentiam admittit Doct. Marta in summa succes sion. legal. 1. par. quae stione 11. artic. 1. num. 5. & 6. fol 178. & part. 3. quae stione nona, articulo 2. num. 11. & 14. & sequent. fol. 1022. & plures alios pro eadem parte refert, & magis eam probat Hondedeus in cons. 70. ex num. 11. & 12. cum sequentibus, volum. 2. & inferius, num. 42. Farinac. nouissimar. Rotae Romanae, anni 1618. decis. 627. numero primo, & numere decimo, fol. 111. partis secundae, tomo 2. Stephan. Gratian. tomo 4. disput. 695. Numer. 1. & sequentibus, nouis sime Robles de Salcedo, de reprae sentation. lib. 3. cap. 14. ex num. 24. fol 415. vbi quod maxima differentia est inter primogenitum, & maiorem natu, & rationem differentiae adducit. Menoch. autem in cons. 442. n. 22. & sequent. distinguendum putauit, quod aut loquimur de vno solo filio ex multis, sicque respectu fratrum suorum, & tunc nulla est differentia quoad effectum, quod vocetur maior natu, vel primogenitus; cum is, qui est maior natu, etsi alij fuis sent iam nati, & defuncti, dicatur primogenitus, cum nemo eum antecedat. Aut loquimur de vno solo, respectu transuersalium, hoc est, filiorum ex fratribus, & tunc est magna differentia, quod vocetur primogenitus, vel maior natu, nam quis vocando primogenitum, relinquit rem dubiam; cum primogenitus dicatur, non solum filius primo natus ex primogenito iam defuncto, sed etiam secundo genitus, mortuo primo. At vocando maiorem natu, relinquit dispositionem claram, cum intelligi solum pos sit de eo, qui res pectu aetatis maior est, & credendum est, disponentem consideras se hanc natu maioritatem, vt claram, & certam relinqueret dispositionem; & vere retinenda est dispositio magis certa, & clara; cap. iudicantem, 30. quae stione prima, haec inquit Menoch. ibi; quae tamen nunquam nobis placuerunt, sed ita dicendum putamus, vt inferius dicetur; Sic sane Menoch ipse in consil. 981. volumine decimo, contrarium firmiter, atque indistincte probauit, quod scilicet primogenitus, & maior natu, idem sint; sic enim tenuerunt Bald. In l. cum antiquioribus, numero vndecimo, versic. Et primo praemitto, C. de iure deliber. Castrens. in consil. 164. numero primo, volumine secundo. Abbas in cons. 85. numero tertio, vers. Secundo probatur prima parte. Roman, in cons. vigesimo nono. Barbatia, Socin. sen. Bolognet. Ioan. Lecirier, Parisius, Tiraquell. Gratus, Didac. Couarru. & Ludouic. Molina, quos Menochius ipse, vbi supra, & Doct. Marta, dict. 3. parte, quae stione nona, articulo secundo, numero decimotertio, recen sent. Idem Menoch, in cons. 318. numero decimo septimo, libro quarto. Mandel. de Alba. in cons. sexagesimo, numero secundo, & apud omnes, ita seruari, quod inter istas vocationes, primogeniti scilicet, & maioris natu, nulla sit differentia; imo quod vocatio primogeniti, idem sit ac si vocetur maior natu, cum Baldo, Abbate, Parisio, Socino, Tiraquello, Molina, Lecirier, & Rota Romana in nouissimis, nouis sime resoluit Stephan. Gratian. tomo quinto forens. capite 834. numero secundo, & tertio, folio 88. & inferius numero vigesimo sexto, & vigesimo septimo, folio 90. vbi addit, ita quoque tenentem Burgos de Paz ciuilium, quae stione prima, numero primo; & quae stione secunda, numero octuagesimo quarto. Valencuela Velazquez in cons. 97. numer. decimo octauo; & tribus seqq. fol. 743. in fine, & 744. in principio, & effectus huius inuestigationis est, quoad nepotem primogeniti, contra patruum, an scilicet nepos primogeniti succedat, & patruum excludat, cum te stator statuit, quod maior natu succederet; quo in dubio, nonnulli pro nepote, alij vero pro patruo respondent, vt constat ex eisdem nunc relatis Authoribus, & Hondedeo, dicto consilio septuagesimo, volumine secundo. Maluasia, consilio vigesimo secundo. Robles de Salzedo, libro tertio, dict. capite decimo quarto, ex numero vigesimo quarto. Stephano Gratiano, tomo 3. capite 695. ex folio 228. & inferius dicendum est. Ego sane, in Hispanorum primogeniis, vinculis[sect. 2] que perpetuis, & in fideicommis sis, substitutionibus, & testamentariis dispositionibus, primogenitum, & maiorem natu, differre non existimo; imo potius idem es se arbitror; quod in commentariis de reprae sentatione defendi, & inferius specifice magis tradam: atque ita, vbi apertis sima, atque claris sima testatoris, disponentisve voluntas in contrarium non adsit, & verba adeo manifesta, & expres sa sint, vt cauillari non valeant, amplector sententiam eorum, qui statuunt, quod primogenitus, & maior natu sunt synonyma, & idem denotant;[sect. 3] sicuti etiam alio in loco, idem Menochius, cum eisdem supra relatis, firmiter resoluit in consil. inquam 1006. numero trigesimo septimo, libro vndecimo, & eiusdem sunt significationis, quod cum Baldo, Aretino, Socino, Parisio, Tiraquello, Co[sect. 4] uarruuia, & Molina notauit Peregrinus in consilio trigesimo nono, numero duodecimo, libro primo; & inter se effectualiter, & vere non differunt; provt etiam maioratus, & primogeniturae, quae in sub[sect. 5] stantia idem sunt; Molina libro primo, capite primo, numero secundo, & libro tertio, capite octauo, numero decimo octauo, in illis verbis. Si enim id bene consideremus, nulla differentia inter verbum hoc, filius maior, & filius primogenitus, potest as signari; imo vero vtrumque verbum, idem significat: quod dixit Bald. &c. Et cum aliis tenuerunt Auendanus in l. 40. Tauri, glos sa decima septima, numero vigesimo tertio. Humada in l. secunda, titulo decimo quinto, partita secunda, glos sa prima, numero primo. Ita vt maior de domo accipiatur pro primogenito, Man tica de coniecturis vltimarum voluntat. libro octauo titulo decimo, numero primo: primogenitus enim dicitur, qui primo loco natus est. Bald. Tiraquell. Menoch. & alij, cum quibus Farina. decisione 627. numero primo, part. secunda, tomo secundo, fo lio 111. & cum aliis Hondedeus, dicto consil. septuagesimo, numero nono. Doctor Marta, de succes sion. legali, part. prima, quae stione vndecima, articulo decimo, numer, primo, folio 177. Menochius in[sect. 7] consil. 97. numero primo, vbi inquit, quod Primogenitus, altero de duobus modis sumitur, & quod is primogenitus dicitur, qui primus omnium nas citur primusque vuluam aperit, vt scriptum est Exodi, capite trigesimo quarto, & Numer. capit. 13. quemadmodum, & primus is dicitur quem nemo praecedit, l. ex duobus, ff. de vulgari: quemadmodum etiam & is proximus dicitur, quem nemo prae cedit in gradu, l. proximus, ff. de verborum signifi[sect. 8] catione, Valencuela Velazquez, dict. consil. 97. numero 19. Subiungit idem Menoch. deinde, quod sumirut & primogenitus pro illo, qui tempore mortis patris, est inter filios natu maior; & id scribere egregie Alciatum, & Guiliemum Bene[sect. 9] dictum relatos ibi numero tertio, & primogenito relictum videtur, si testator ius sit haereditatem deuolui ad maiorem natu, vel ad maiorem natu de domo: quod etiam dicto titulo octauo, libro octauo, Mantica, numero primo, ex Tiraquel. & [sect. 10] aliis annotauit. Et primogenitus ille, qui primo loco natus est, praeferri debet vbi est quae stio, quis ex duobus sit primogenitus; Farinacius dict. decis. 627. numero secundo, vbi in haec verba concludit: Et maxime; quia est primo loco natus, & consequenter in dubio praeferendus. Ex coniectura ta[sect. 11] men voluntatis, & prae sumpta mente, primogenitus, & primo natus differre pos sunt aliquando, vt in casu illo per Rotam deciso, de quo Farinac. eadem decis. 627. Part. secunda, vbi in fine folio 113. sic Farinac. Ipse resoluit: & antea statuerat[sect. 12] numer. primo vbi dixit, quod licet primogenitus quis sit, respectu matris suae, vti primo loco natus; tamen non dicitur primogenitus, respectu te statoris, qui vocauit primogenitum nascendum ex duabus filiabus, quando adest alius, antea natus ex vna ex dictis filiabus. Aliquando etiam primogenitus & maior natu dif[sect. 13] ferre pos sunt, si subiecta materia, aut natura rei, atque prae sumpta disponentis voluntas, ita suadeat, vt si maior natu, & aetate vocetur, & habitus sit respectus ad qualitatem antiquitatis, & maior aetas considerata per testatorem, propter gubernium, & administrationem, ac regimen status; ita vt huiusmodi causa sit radicata in per sona maioris aetate, non in patrimonio; propter sapientiam, & rerum experientiam; tunc enim maior natu, & aetate, a primogenito differt, nec filius primogeniti continetur, aut venit sub inue stitura feudi, loquente de succes sione danda illi, qui fuerit natu, seu aetate maior: idque maxime, quando testator non vocauit simpliciter maiorem natu, sed addidit, quod sit maior aetate, & tempore; provt notauit, & latius comprobauit Stephanus Gratianus tomo quarto, capite 695. per totum, ex folio 228. veré tamen omnia ea, quae is Author eo loco notauit, in Hispanorum primo[sect. 14] geniis vinculisque, & maioratibus perpetuis, & in testamentariis, fideicommis sariisque dispositionibus, contra filium primogeniti obtinere; nec seruari apud nos poterunt, cum filiorum primogeniti pars obtinuerit, etiam in terminis ab eo con sideratis ibidem, numero decimo tertio, & decimo quarto, vt statim dicam: Sic sane, atque regulariter primogenitus, & maior natu non differunt, vt dictum est; nec fieri debet differentia, an primogenitus, an maior natu, a testatore vocetur; pro[sect. 15] vi etiam, non est facienda differentia, an dixerit testator, succedat filius maior, vel succedat maior ex descendentibus, vt per Decium, & Crauetam, cum quibus Gratianus, dicto capite 695. numero tertio. Ex his infertur primo, veris simam es se, & verio[sect. 16] rem etiam, & magis receptam opinionem eorum, qui in eo dubio, quo ambigi solet, an filius primogeniti, vel eius patruus dicatur primogenitus, vt ad fideicommis si succes sionem admittatur; affirmarunt, filium primogeniti admitti, debere, excluso patruo: quemadmodum longa, & diligenti disputatione demonstrauit Menoch. in consil. 211. libro tertio, vbi numero trigesimo secundo, commemorauit infinitos prope Doctores, qui hanc sententiam probarunt, & in consilio 1082. numer, vigesimo, libro vndecimo, & in hac ipsa quae stione idem etiam notauit, libro quarto. prae sumptione nonagesimasecunda, numero quarto. Mantica in eadem quae stione, libro octauo, titulo decimo, numero nono, folio 342. vbi infinitos referens, concludit hoc es se verius, & receptius, quod scilicet nepos primogeniti, primogenitus dicatur, patruúmque excludat, quando ius succes sionis, aut primogeniturae fuit a testatore ordinatum. Infinitos alios, sciens consulróque praetermitto, quoniam eos recensui in commentariis libri tertij, capite decimo nono, de reprae sentatione, ex numer. 105. cum sequentibus: vbi hanc opinionem obtinuis se, atque praeualuis se notaui, & egregie comprobaui. Addo nunc Antonium Thesaurum, forensium libro primo, quae stione 43. vbi eandem resolutionem communem sequutus est Peregrin, in consil. 39. libro primo, vbi etiam eandem communem opinionem amplectitur. D. Francisc. Hieronym. Leo, decis. Valentiae 109. per totam, vbi profitetur, es se magis communem opinionem, & quae seruatur in toto fere orbe terrarum, quod nepos ex filio primogenito, in succes sione fideicommis si, aut maioratus, excludat patruum, scilicet filium secundo genitum, eique praeferatur. Et nouis sime, quae stionem etiam hanc tractauit Doctor Marta, de succes sione legali, prima parte, quae stione vndecima, articulo vndecimo, fol. 178. & primogenitum dici etiam filium primogeniti regulariter agnouit Gratianus, dict. cap. 695. numer. 4. Infertur secundo, id etiam procedere, tamet[sect. 17] si filius maior natu vocetur, nam quemadmodum filius primogeniti admittitur, quando primogenitus ad succes sionem vocatur, patruúmque excludit, ita etiam quando filius maior natu vocatur: ita notanter Menoch. in consil. 981. volumin. decimo, post infinitos alios, quos refert Doct. Marta de succes sion. legali, parte tertia, quae stione nona, articulo secundo, numer. decimo tertio, fol. 1022. qui tamen in explicatione huiusce materiae deci[sect. 18] pitur, dum reprae sentationem non admittit in propositis terminis; quam tamen admittere debuit: idque velut concludenter constabit, si Velazquez Auendanus (quem ipse non citat) praelegaturi in l. 40. Taur. glos sa decima septima, ex numero decimo septimo, cum pluribus sequentibus, vbi concludit numero 28. in fine, quod tam ex iute nostro Regio, quam ex iuris communis receptiori sententia, nepos ex praemortuo primogenito, in ea vocatione filij maioris, excluso patruo comprehenditur. Et antea num. 15. eiusdem glos statuerat, quod nepos ex primogenito defuncto, dicitur vere primogenitus. Infinitos alios, consulto etiam prae termitto, quoniam retuli eos, & in materia reprae sentationis id ipsum sustinui, vt reprae sentatio admittatur, libero tertio, dict. cap. 19. de reprae sentatione, num. 320. & sequent. vbi id ipsum, tam descendentium, quam transuersalium respectu accepi, at que intellexi; estque ex decis. dict. l. 40. Taur. Certis simum, quicquid alio in loco Menoch. distinxerit, provt supra retuli, rectiúsque Ludouicus Molina perpendit libro tertio, capite octauo, num. 18. & 19. Peregrinus etiam cons. 39. per tot. libro primo, quicquid Gratianus, dict. capite 695. num. decimo quarto, aliter intelligat. Infertur tertio, eandem resolutionem proce[sect. 19] dere, tametsi filius maior superstes, vel maior, qui supererit tempore mortis, vocatus fuerit, aut etiam proximior, vel proximior superstes; nam adhuc filius primogeniti, aut qui alium reprae sentat, primogenitus, seu maior dicitur, & patruum, vel alium excludit: id quod egometipse dicto capite decimo nono, numera 341. & sequentibus constanter defendi. Et vide ex numer. 336. & antea ex numer. 302. cum sequentibus: defendit etiam Peregrin. dict. con sil. 39. fere per tot. libro primo, quicquid aliter Stephan. Gratian. dict. cap. 695. numer. decimo tertio, intellexerit, qui tamen ex proposito non disputat; & contrarium tenuerunt Authores illi, quos in vnum conges sit Honded. dicto cons. 70. num. 10. volum. 2. Quarto infertur, quod primogenito mortuo,[sect. 20] primogeniturae ius transit, seu continuatur in per sonam filij ipsius primogeniti, qui filius sit, & ipse primogenitus recta linea: sicuti Didac. Couar. practicarum, cap. 38. numero sexto notauit, & Menoch. scripsit in consilio 211. num. 10. 11. 12. 41. & 58. libro tertio, & in consilio 1082. numero octauo, libro 11. vbi numero nono, commemorat Ludouicum Molinam, libro tertio, capite sexto, numero vigesimo nono, id, quod capitibus praecidentibus repetitum est in[sect. 21] primogeniturae institutione, censeri vocatam lineam rectam primogenitorum, succes siue in infinitum de primogenito in primogenitum, ex propria vocatione, etiam absque alterius iuris trans mis sione. Sub vocatione namque (subiunxit idem Molina) primogeniti, ex eo descendentes in perpetuum, tam ex linea descendentium, quam tran[sect. 22] suersalium, vocati es se intelliguntur; ideóque (concludit) dum supererit aliquis ex linea illius, qui semel ius primogeniturae acquisiuit, nullus, qui ex alia linea procedat, admittendus erit. Atque ex his infert idem Molina, quod filius primogenitus,[sect. 23] etiam viuente patre, hoc ius primogeniturae con sequitur, & etiam si in vita parentis ipse moriatur, ad nepotem ex filio primogenito, & eius des cendentes, maioratus succes sio deferenda sit, vt semper eiusdem maioratus succes sio lineam rectam primogenitorum sequatur: cum inclusio lineae primogeniti, omnes alias lineas excluserit, vsquequo omnes ij deficiant, qui ex eius linea proces serint; & Molinam sequuntur permulti alij,[sect. 24] quos capitibus praecedentibus commemoraui: & Menoch. dicto cons. 1082. ex numer. 8. vsque ad num. 13. & in cons. 981. ex numero sexto, libro decimo, & in cons. 542. ex numero vndecimo, & numer. 37. libro 5. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 3. quae stione 67. ex num. 17. D. Antonius Pichard. ad titulum, Insti. de haereditat. quae ab intesta. defer. de reprae sentat. numero 26. folio 1254. alios quam plures silentio prae tereo, quod in commentariis, de reprae sentatione, dicto capite 19. ex num. 166. & sequent. eos com[sect. 25] memorauerim, atque ita etiam notauerim, vbi videri poterit, & per Martam, de successione legali, tertia parte, quae stione prima, artic. 2. ex num. 10. cum sequent. folio 812. Quinto infertur, primogeniti appellatione, in[sect. 26] hominis dispositione, atque in fideicommis sis, & Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis, filiam etiam primogenitam con tineri, l. qui duos, ff. de legatis tertio, l. Iusta, ff. de verborum significat. l. illa verba, §. pueri, l. partem, & l. liberti, eod. titul. quia masculinum concipit foe mininum, & illud continet, l. si quis id quod cum vulgatis, ff. de iurisdict. omni. iudic. & in terminis, quod primogeniti, vel primo nati appellatione, filia contineatur primogenita, cum aliis annotatuit Francisc. Molinus de ritu nuptiarum, & pact. matrim. libro tertio, quae stione 16. numero secundo, cum sequent. folio 179. & inde concludit numer. 10. 11. & 12. quod donatione facta filio primogenito, in contractu matrimonij, filia primogenita succedere debet, si non nascantur nisi filiae: & quod mas culis eiusdem lineae, & gradus deficientibus, filia primogenita succedit in Regnis, feudis Regalibus, maioratibus, & fideicommis sis, nisi expres se fuerit exclusa: quod & ego metipse latius comprobaui in commentariis, libr. secund. capite quarto, numero 65. & 95. & 159. & libro tertio, capite 19. num. 146. eandem quoque resolutionem amplectitur D. Marta de succession. legali, prima parte, quae stione 11. articulo secundo, num. 13. & 14. folio 179. vbi inquit, quod si dispositio aliqua vocaret primogenitum in genere, vel eum, qui primogeniti locum teneret, verba haec, etiam foeminas primogenitas comprehendunt; sed quia in primogenitura succeditur adin star feudi, ideo foemina primo nata admittenda erit, donec non supersunt masculi, sicut in feudo; quamobrem, si testator vocauerit primogenitos ordine succes siuo, masculus praefertur, quia hic est ordo primogeniturae, quod foemina, existente mas culo, in primogenitura non succedit; & subiungit Marta ipse, dicto numero decimo quarto, id verum es se etiam in donatione simplici, quae feudalis non sit, nam si primogenitis succes soribus facta fuerit, etiam foemina continetur, & citat Decium in consilio 32. numero primo, & sequent. & in consilio 208. numero sexto, & quod etiam in donatione feudi, facta ob benemerita, foemina contineatur; idem Decius scripsit in cons. 309. numer. decimo, & in cons. 395. numer. 9. & in cons. 607. num. 13. Sexto, & vltimo infertur, quod primogenito[sect. 27] vocato in aliqua dispositione, intelligitur etiam de eo, qui solus natus est; nam & is dicitur primogenitus, etsi nullus alius, post eum natus est; cap. Io seph. de verborum significat. & cum Tiraquello notauit Menochius libro quarto, prae sumptione nonage sima secunda numero secundo, & vltra eum Mantica de coniectur. vltimar. voluntat. libro octauo, titulo decimo, numer. sexto, vbi inquit, quod cum primogenito aliquid relictum fuerit, eum etiam primogenitum dicimus, qui primo natus fuerit; licet post eum, alij fratres minime fuerint geniti. Et hactenus de prima obseruatione in hac materia. Secundo deinde, atque principaliter obseruan[sect. 28] dum est, ex sententia quorundam iuris Interpretum, si aliquid ex dispositione quacunque deferatur primogenito, eo mortuo filio secundogenito non deferri; sed dispositionem ipsam, morte primogeniti expirare; quod tradidit Baldus, in cap. primo, de filiis natis ex matrimon. ad morga. contract. vbi inquit, quod cum Regnum Siciliae, ex pacto deferatur primogenito, si ipse primogenitus moriatur sine liberis, non succedit secundo genitus, sed ip sum Regnum ad Papam deuoluitur; & sequuntur Marti. Laud. & Cardinal. Alexand. ibidem, atque Georgius Natta, Iason, Palaci. Rubi. & Tiraquel. quos retulit Ludou. Molina, & Baldi sententiam commemorauit, libro primo, capite sexto, numero quadragesimo secundo, & vltra eum; id ipsum comprobari potest ex multis, quae in comprobationem relatae doctrinae Baldi conges sit Menochius, in cons. 97. ex num. 51. vsque ad num. 60. lib. 1. & repetit in cons. 220. num. 101. & 3. seq. lib. 3. vbi inquit, quod vere & proprie ille dicitur primogenitus qui primo natus est; non autem, qui locum primogeniti mortui ingres sus est; & subiungit, hanc as sertionem, probare, legem diuinam, Pontificiam, & Cae saream, prout ibi comprobat, vbi videri poterit. Item & ratione eam as sertionem confirmari dicit: quod scilicet aetas personae inest per modum substantiae; is enim est homo in iure no stro, quem aetas demonstrat, l. anniculus, ff. de verborum signific. & l. si infanti, C. de iure deliberandi, vnde eius primae aetatis, seu primogeniturae, tanquam connaturale, & substantificum, atque ideo inseparabile, in nullo alio subiecto verificari poterit; argum l. sordidorum, C. de excusation. muner. lib. 10. l. nam quod, ff. de penu legata, & l. 3. in princip. ff. de tutelis: & hac ratione, ad rem nostram (inquit Menochius ipse) post Lucam a Pena vsum es se Zasium in cons. 8. numer. 3. lib. 1. qui numer. 4. subiungit, quod is, qui est secundo genitus, nec fingi etiam potest pro primogenito quandoquidem ea, quae generaliter per naturam vere constare non pos sunt; nec fingi pos sunt: l. adoptio, ff. de adoptionibus, & institut. eodem, §. minorem. At facile constat, nullum in natura, qui secundo genitus es set, primogenitum dici pos se; igitur nec fingi pos se: quibus & consequens est (infert ipse Zasius) nec quoad effectum, iura primogeniti secundogenitum vsurpare pos se. Accedit etiam, vt inquit Ancharanus, subdit idem Menoch. dicto cons. 97. numer. 55. & 56. es se primogenitum, est aetatis beneficium, quod alteri cedi non potest; cum aetas sit quid personalis simum, quod cum persona extinguitur, sicut alia, quae os sibus inhae rent. Et quod idem sensit Bald, ibi relatus, cum scripsit, iura primogeniturae, morte extingui: haec ipsa as sertio, multorum auctoritate probatur (addit idem Menochius praecitato num. 56.) nam Bald. alio loco scriptum reliquit, idem es se, dicere primogenitum, quod primo natum, id est, qui primo vidit lucem, cum prius, & posterius, tempore con sistat, l. Arethusa, ff. de statu hominum; & subiungit[sect. 29] Bald. quod hoc verbum, primogenitus, secundum naturam intelligi debet, qui primo natus est: & Baldum alij sequuntur. Respondit etiam ipse Baldus, alio in loco, quod primogenitus intelligitur, id est primus in gradu naturae. Idem alio quoque loco tradidit, primogenitum es se nomen naturae: ita quoque Abbas inquit, quod primogenitus idem est, quod maior natura, vel aetate: & sequuntur alij, ibi relati per Menochium, num. 59. qui num. eodem commemorauit etiam Baldum, in loco supra relato dicendum, quod cum Regnum Siciliae ex pacto deferatur primogenito, si ille primogenitus moriatur sine liberis, non succedet secundogenitus, quia de primogenita loquitur pactum, non autem de secundogenito: & citat textum in l. iubemus, §. vltimo, ad Trebellian, atque ita aperte sentit Bald. eum es se primogenitum, & primogeniti iura consequi, qui primo natus est: & Baldum sequuti sunt quamplurimi, quos ibidem Menochius adducit, & in effectu concludit, primogeniti appellatione non venire, nec contineri secundogenitum, qui efficitur primus per mortem primogeniti. Caeterum Ludouic. Molina, de Hispanor. pri[sect. 30] mogen. lib. 1. capite 6. numer. 43. secus, & constanter resoluit, quod haec opinio in Hispanorum primogeniis, & aliis dispositionibus tractum succes siuum habentibus, non procedit, nec admitti solet; cum enim eorum natura perpetua sit, nec in primo actu succes sionis consumatur; con sequens est, vt in eis dubitari non valeat, quin mortuo primogenito, siue ante delatam succes sionem, siue post, secundo genitus in eius locum subintret; non enim aliter potest primogenium ipsum perpetuum effici: idque probari ex his, quae late adducunt Ancharan. Roman. Tiraquell. Ruin. Palac. Rub. & Paris. qui optime id prosequitur in locis ibi relatis per Molinam, cuius sententiam veris simam existimo, & magis communiter receptam, atque ex pluribus comprobari, exornarique pos se. Ac primo quidem ex iis, quae Mantica de con[sect. 31] iectur. vltimar. voluntat. lib. 8. tit. 10. num. 6. 7. & 8. fol. 341. in indiuiduo annotauit. dum dixit, quod primogenitus etiam dicitur filius secundogenitus, si solus supersit, aut si primus deces serit, vt eleganter decidit Baldus in l. 2. numer. 5. C. de iure emphyt. vbi vult, quod si quis recipiat fundum in emphyteusim, cum hoc, quod non transeat nisi ad primogenitum, intelligatur de eo, qui tempore mortis superuixerit, licet es set secundo, vel po steriori ordine natus: quia consideratur tempus, quo quis succedere debeat, vt primogenitus dicatur quicunque alium ante se tunc non habet: & sequuntur Alexand. & Alciat. ibi relati dicto numer. 6. & numer. 7. adduxit idem Mantica, Baldi etiam doctrinam post Iacob. de Aren. & Cynum,[sect. 32] & Salicetum, quod filius natus ex secundo matrimonio tanquam primogenitus succedat in Baronia, exclusis filiis susceptis ex tertio matrimonio, si ex primo matrimonio non sunt filij primogeniti, tametsi Statutum, vel consuetudo velit, filium primogenitum ex primo matrimonio solum succedere, quia secundum etiam matrimonium dicitur primum, & tertium dicitur secundum, provt ibi comprobat: Menoch. etiam in cons. 97. num. 15. & 16. & inde Mantica ipse, dicto num. 8. in fine periculosam putat contrariam sententiam, quam Zasius defendit in cons. 20. num. 12. & sequent. lib. 2. qui contra communes Doctorum traditiones cen suit, hanc primogeniti qualitatem, ad secundogenitum non deuolui, tametsi fuerit extinctus: & reddit rationem in hanc verba: Nam cum de suc[sect. 33] ces sione agitur, primogeniti dicitur is, qui tempore mortis eius, cui succeditur, alios antecellit, vt Bald. & caeteri sentiunt in locis supra citatis: & sequitur Tiraquell. de iure primogen. quae st. 80. numer. 2. Denique inquit Mantica dicto numer. 8. in princip. quod in tantum is dicitur primogenitus es se qui solus superest, vt si aliquid relictum sit primogenito, ab huiusmodi relicto ipse excludatur, quamuis secundus in ordine natus fuerit: quia illud tempus spectatur, quo cedit dies legati, vel fideicommis si, vt Alciat. in Casu sibi proposito respondit in con sil. 101. lib. 9. & vide Menoch. in cons. 97. n. 6. lib. 1. & in cons. 220. n. 123. & 124. lib. 2. Addiderim ego & vltra Manticam eundem, id ipsum, quod ex Alciato relatum est, respondis se etiam Decianum, in cons. 7. num. 59. & 60. lib. 5. vbi fundauit, mulierem quandam, nomine Annam, non pos se admitti ad succes sionem maioratus cuiusdam Hispaniae, ad quem secundogenitus vocabatur, quoniam ipsa etsi sex fratres habuis set aerate maiores, attamen tempore delatae succes sionis, maior inueniebatur, & primogenita tunc, non autem secundogenita, cum nullas superuixerit qui eam praecederet. Idem etiam tenuit Petr. Surd. in cons. 494. sub num. 1. lib. 4. Ripa quoque eleganter comprobauit in responso 131. Quamuis ergo concedamus, quod verbum hoc primogenitus, secundum naturam intelligi debeat, qui primo natus est, & quod primogenitus idem est, quod maior natura, vel aetate, iuxta Baldi, & aliorum auctoritatem, & sententias, de quibus per Menochium vbi supra; id tamen non excludit, quin quoad effectum succes sionis, primogenitus etiam dicatur filius secundo genitus, si solus supersit, aut si primus deces serit; cum verum sit, primogenitum es se, & maiorem natu eum, qui tempore mortis eius, cui succeditur, alios antecellit; quod cum Bald, ipse s aepe dixerit, sic quidem conciliari, atque explicari debet, ne is, quae aliis in locis, ac illis quidem per Menoch. relatis, vbi supra, contrarius omnino existat; quod sane singulariter etiam annotauit Francis. Viuius, decis. 502. per totam, lib. 4. ex fol. 277. vbi num. 1. quod primogenitus dicitur filius secundogenitus, si solus supersit, aut si primus obierit; & num. 2. quod legatum relictum secundogenito, non debetur ipsi secundo in ordine nato, quando tempore, quo cedit dies legati, primogenitus est mortuus; quia secundus in ordine natus, dicetur primogenitus; & tertius in ordine natus, secundogenitus, cui debetur tale legatum; & citat Alciatum, Manticam, vbi supra, & multis confirmat per totam decisionem, & maxime numer. 8. & 11. imo & Menoch.[sect. 34] ipse, libro 4. prae sumpt. 92. numer. 3. indistincte annotauit, primogenitum dici eum, qui tempore succes sionis, est natu maior, & si alius ante eum natus, & mortuus sit; post alios Authores, quos citat. As serit tamen, hoc dici improprie, quo in placito semper fuit, & s aepe repetit dicto cons. 97. & dicto consil. 220. Demum, eadem prae sumpt. 92. num.[sect. 35] 6. notatu dignum illud es se credidit, quod si testator vocaret maiorem de domo, si primi illi extantes tempore constituti testamenti, deces serint, alij gradatim admittantur; idque ex sententia Ancharan. Molin. & Burg. de Paz, quamuis alij ab ea sententia dis sentiant, provt etiam ibi scripsit; vere tamen, Ancharani sententiam seruandam, & in dispositionibus tractum succes siuum habentibus, omnino obtinere certum est; & alio cap. infra dicetur, quamuis etiam ab eodem placito, quod primogenitus dicatur is, qui tempore succes sionis est natu maior, licet alius ante eum natus, & mortuus sit, dis sentire videatur ipse Menoch. dict. cons. 97. lib. 1. & dicto cons. 220. lib. 3. attamen in dispositione, quae sui natura tractum succes siuum habeat, id ipsum, quod Ludouic. Molin, sustinuit, & tradidit specifice, vbi supra, & in cons. 106. numer. 354. lib. 2. vbi inquit, quod dispositio loquens de primogenito, intelligitur de eo, qui reperitur primogenitus tempore, quo[sect. 36] defertur succes sio, idque ex sententia Baldi, Alexand. Decij, & Tiraquelli, quos ibi refert, aut tempore, quo existit conditio, provt ibidem num. 357. & in cons. 269. num. 10. libro tertio, vbi quod primogenitus dicitur, qui tempore delatae succes sionis, talis reperitur: & in cons. 220. n. 58. eodem lib. 3. vbi quod primogenitus & ille dicitur, qui cum secundo natus es set, mortuo primo, eius locum est ingres sus. Idem Menoch. in cons. 211. num. 57. lib. tertio, Francisc. Viuius, dicta decis. 502. numer. 8. vbi inquit, quod primogenitus is dicitur, etiam quod sit secundo ordine natus, qui tempore mortis, & casus succes sionis superuixerit; & quod id procedit in primogenitura ex testamento; secus vero in casu, in quo is, qui vere erat primogenitus, reliquit filium, sed si filium non reliquis set, tunc secundogenitus admitteretur, provt comprobat ibidem num. 9. & 10. & num. 11. quod primogenitus ille dicitur, qui solus superest; in tantum, quod si aliquid relictum sic secundo genito, a tali legato ipse excludatur, vt supra dixerat, quamuis in ordine secundo natus extiterit, cum post mortem primoge niti, is secundo ordine natus, dicatur primogenitus: sed si huiusmodi legatum factum es set tertiogenito, & mortuus foret secundogenitus ante mortem testatoris relicto filio, admitteretur per subintrationem in locum patris, vt excluderetur patruus tertiogenitus, qui diceretur secundogenitus, licet in ordine tertiogenitus es set. Idque comprobat numer. sequent. Stephan. etiam Gratian. tom. 5. cap. 834. numer. 26. & 27. Valencuela Velazquez in cons. 97. numer. 19. 20. & 21. vbi quod extincto primogenito, secundogenitus eiusdem lineae, dicitur primogenitus, & is qui tempore, quo feudum aperitur, in rerum natura est. Et secundogenitus, si ante se nullum habeat tempore succes sionis delatae, ius primogeniturae sibi acquirit, provt ibi comprobat: Mandellus etiam, in cons. 60. num. 13. lib. 1. Decian. in cons. 7. n 60. volum. 1. & addit Valencuela ipse, dicto n. 21. id apud nos clarum es se, attenta l. 2. tit. 15. partit. 2. & l. 40. Tauri, decis. & ita tenendum est, quicquid Robles de Salcedo de reprae sentat. lib. 3. cap. 14. ex num. 24. vsque ad 27. aliter contenderit, & voluerit, quod primogenitus dici non potest secundogenitus, nisi interpretatiue, & adduxerit differentiam inter maiorem, & primogenitum. Rursus & secundo loco, eadem Ludouici Molinae, & Cardinalis Francisci Manticae resolutio comprobatur ex his, quae longa serie annotauit Menochius idem, dict. cons. 97. ex numer. 5. vsque ad nu. 20. lib. 1. & dicto cons. 220. ex numer. 58. cum pluribus sequentibus, & numer. 121. vsque ad numer. 128. lib. 3. vbi dixit, quod secundogenitus, in casu sibi proposito, non censetur comprehendi in illa substitutione, quia qualitas primogeniturae non adfuit in co, tempore delatae succes sionis; sicuti lex requirit, vt probat l. ex facto, §. si quis autem, ff. ad Trebellianum, & in specie respondit Bald, in cons. 275. Quod pro regula, col. penul. lib. 2. cum dixit, eum es se primogenitum de iure, qui tempore, quo feudum aperitur, est in rerum natura, sicque est primogenitus, & sic voluit Bald, quod ad hoc, vt secundogenitus pos sit dici ingres sus locum primogeniti praedefuncti, debet es se talis, saltem tempore delatae succes sionis. Et responsum hoc Baldi in specie probauit Bolognetus, in cons. 9. numer. 70. hoc idem apertius sentit idem Bald. (inquit Menoch.) in l. 2. num. 5. C. de iure emphytheutico, quo loco Mantica eum retulit, vt supra dixi, cum scripsit, quod emphytheusis, quae ex pacto ad primogenitum transire debet, transit ad primogenitum, qui reperitur tempore mortis vltimi emphytheutae, ob cuius mortem, sit locus succes sioni; & ea quidem ratione motus est Bald. quia succes sio habet naturam relationis ad tempus mortis, & ideo (inquit Bald.) inspicitur prioritas, quae tunc est in rerum natura, manifeste ergo sentit Bald. quod haec qualitas primogeniturae debet ades se tempore mortis eius, de cuius succes sione agitur. Et Baldum alij sequuntur, qui in specie etiam tradiderunt, requiri omnino, quod qualitas primogeniturae adsit tempore mortis eius, de cuius succes sione agitur, provt etiam Ancharanus notauit dicens, quod prior,[sect. 37] siue primogenitus debet interpretari de illo qui superuiuit tempore mortis eius, de cuius bonis agitur, vel de aliis, per eius obitum, in alios deriuandis. Comprobatur etiam haec sententia, vt inquit Menoch. ipse, authoritate Iserniae, dum scripsit, quod si extat constitutio, qua primogenitus in feudo succedat, si moriatur primogenitus ante delatam succes sionem, ille secundogenitus, eius loco succedit, quia hoc casu primogenitus dicitur. Et Iserniam sequuntur alij, qui ea ratione adducti sunt, quod tempus de maioris nati attendi tempore delatae succes sionis. Huc etiam spectare inquit ipse Menoch. dicto cons. 97. num. 11. Martini Laudens. obseruationem aliam, quod si primogenitus Principis, ad quem principatus pertinebat, repudiat; secundogenitus illum obtinebit. Conferre etiam, quod respondit Imola, dum ait, quod primogenitus dicitur, cuius frater, natu maior deces sit. Adductus ex[sect. 38] capit. nam & ego, de verborum significat. quo loci, vnigenitus appellatur, qui & fratrem habuit, qui tamen est mortuus, quasi natus non videatur, qui non durauit. Adfert & cap. vltimum, §. Item opponitur, 22. quae st. 2. vbi secundogenitus appellatur primogenitus, decedente primo. Huc etiam pertinere, inquit Menoch idem dicto cons. 97. num. 14. [sect. 39] doctrinam Rebus. cum is Author scripsit, quod si patronus constituendo in Ecclesiam ius patronatus, reseruauit facultatem, quod semper primogenitus habeat prae sentare, si primogenitus Religionem profiteatur, non ipse amplius prae sentabit, sed secundogenitus; cum eo casu, secundogenitus censeatur primus. His & alia adiungit. idem Menoch. ibidem num. 12. 13. 19. & 37. 38. sic quo[sect. 40] que ad fauorem secundogeniti argumentatur: Hic secundogenitus, & legis, & testatoris dispositione subrogatus est loco illius primogeniti defuncti; atqui dispositio facta de primo, extenditur & ad eum, qui loco primi subrogatur; ergo dispositio huius testatoris, etsi sit de primogenito illo, qui tunc viuebat, tamen extenditur ad hunc secundogenitum, qui loco primi subrogatus est. Et illam minorem propositionem probat ex textu notabili, in l. filiae, §. Titia. de condition, & demonstration. [sect. 41] vbi testator legauit ancillam, nomine Agatheam, quam tunc temporis habebat; & deinde eam vendidit, aliámque alterius nominis emit, & nomen Agatheae ei imposuit: respondit Paulus, hanc secundam Agatheam, censeri a testatore legatam. Ea videtur ratio, quia haec loco primae subrogata fuit: & refert idem Menoch. dicto num. 38. hinc docuis se nonnullos, quod si testator legat frumentum, quod habet tunc in horreo, & illud deinde vendat, aliúd. que loco illius primi reponat, hoc repositum deberi. Et hactenus de doctrinis, atque Doctorum traditionibus in proposito, per Menoch. congestis. Ex quibus plane euincitur, veris simum es se id, quo supra annotaui; quod quamuis concedamus, quod verbum, primogenitus, secundum naturam intelligi debet de eo, qui primo natus est; attamen quoad effectum succes sionis, primogenitus etiam dicitur secundogenitus, cum loco illius primogeniti sit subrogatus; atque ita dispositio comprehendere debeat subrogatum, & tempore succes sionis, quo qualitas primogeniturae ades se debet, in eo adsit, ipsóque tempore, is secundogenitus alios omnes antecellat; non quidem per fictionem, vt Menoch, contendebat dicto cons. 97. num. 38. sed quia vere qualitas primogeniturae in eo concurrit, vt inferius dicetur. Praeterea & tertio loco, eadem resolutio comprobatur ex his, quae Menoch. ipse scripta reliquit in cons. 1023. num. 12. in vers. Tertia est dubitatio, & tum. 13. lib. 12. vbi superiora confirmat. Et probat, primogenitum etiam dici illum, qui mortuo primogenito, reperitur natu maior ex superstitibus; & conueniunt Marcarius, in cons. 28. ex num. 27. Cephalus in cons. 608. num. 82. dict. 5. vbi ait, hanc es se primogeniturae naturam, vt primogenito defuncto, succedat secundogenitus. Idem Cephalus, in cons. 313. num. 3. & 4. lib. 3. vbi quod secundogenitus[sect. 42] dicitur primogenitus, sublato primo de medio; & tertiogenitus dicitur secundogenitus, sublato secundogenito: Scotus etiam, in consilio primo, num.[sect. 43] 229. lib. 2. tom. 1. nec dis sentit Menochius, in cons. 981. lib. 9. Sic sane, qui vocat secundogenitum, qui tunc erit, non videtur se ad aliquem secundogenitum restringere, sed vocare omnem, & quemcunque secundogenitum, qui talis reperiatur tempore delatae succes sionis, aut purificatae conditionis, vt cum Ripa, duobus in locis scripsit Pelaez a Mie res, de maioratu, secunda parte, quae st. 6. numero 40. in noua edit. folio 470. & inferius, numero 152. quod dispositio, quae loquitur de primogenito praeferendo, intelligitur de illo, qui reperitur primogenitus tempore illius, de cuius succes sione agitur, ídque ex sententia Alexand. & Iserniae, quos ibi commemorat: inferius etiam eadem quae st 6. num. 218. quod si testator vocat primogenitos filiorum Titij, intelligitur semper sentire de eo, qui est[sect. 44] primogenitus tempore existentis conditionis, & sic scripsis se Roman. & Tiraquell, in locis relatis ibi. Quarto etiam loco, eadem sententia Ludouici Molinae, & Cardinalis Manticae comprobari potest ex his, quae erudite, & egregie scripsit, atque aunotauit Hippolyt. Riminald. in cons. 544. per tot.[sect. 45] vol. 5. quod est exces sens, & memorabile in hac materia, & specifice editum in casu, & testamento, in quo vocatus fuerat primogenitus. Et maxime num. 214. & 224. & duobus sequentib. & num. 212. vs que ad num. 189. & num. 250. vsque ad num. 256. & num. 225. & 228. & his locis, multorum Authorum sententiis, & doctrinis comprobat, quod primogenitus dicitur, qui tempore delatae succes sionis, talis reperitur, licet viuente primogenito, diceretur secundogenitus, & secundogenitus, primogenitus dicitur vsque adeo deficiente primogenito, vt secundogeniti qualitas in eo deficiat, & quamplurima adducit, quae scitu, & notatu sunt digna, multisque negotiis practicis conducibilia, prout ibi videri poterit. Quinto denique & vltimo loco comprobatur ex his, quae Petrus Surd. in cons. 413. n. 17. lib. 3. & in cons. 494. fere per tot. lib. 4. egregie tradidit; vbi con stanter tuetur, quod quamuis dominus Ioannes[sect. 46] Maconius Mirandulensis, deficiente linea Bartholomaei fratris sui, vocauerit primogenitum lineae Antonij, alterius fratris; ad succes sionem admitten. dum es se dominum Bartholomaeum iuniorem, dicti Antonij filium secundogenitum, exclusa fratalea viri Rochi, quae fuit substituta in casu deficientiae lineatum Bartholomaei senioris, & Antonij, quia dominus Bartholomaeus iunior, tempore delatae succes sionis per mortem Domini Francisci fratris sui primogeniti, reperitur primogenitus, ideo succedit; quia secundogenitus admittitur tanquam primogenitus, quando de primogenito est facta mentio; & quando primogenitus fuit de medio sublatus, tunc secundogenitus dicitur primogenitus, sicuti vno, & altero loco comprobat, & adducit, Iacob. de Arenis, Cyni, Alberici, & Baldi doctrinam, quam Mantica retulit, (sed Manticam ipsum non citat) vbi in consuetudine vocante primogenitum, voluerunt, quod primogenitus is dicatur, qui tempore succedendi primum obtinet locum, & loquuntur in fortioribus terminis, quando scilicet primogenitus, ex primo matrimonio vocatur, & dicunt verificari etiam in eo, qui ex secundo matrimonio ortus est. Adducit etiam Bolognet. & Alciat. qui notarunt, in tantum hunc secundogenitum, qui primum obtinet locum tempore delatae succes sionis, dici primogenitum , quod non erit admittendus ad partem , quae secundogenito fuit relicta; & concludit, hanc es se commu nem & veram sententiam, vt primogenito defuncto, succedat secundogenitus; quod veris simum est, atque ita indubitanter tenendum, iuxta resolutiones communes, de quibus hactenus. Atque ex eisdem, pro dilucida, & absoluta explanatione huius materiae, infertur primo, resolutionem ipsam communem, vt primogenito su[sect. 47] blato de medio, succedat secundogenitus, indubitanter magis procedere, vbi testator maioratum perpetuum, aut absolutum fideicommis sum, siue vinculum inter omnes de familia instituere voluerit, aut succes sionis perpetuae iura introducere; sic sane Ludouicum Molinam, lib. 1. capit. 6. numer. 43. veris sime, & erudite adnotas se id, quod recensui supra numer. 30. videlicet, quod in Hispanorum primogeniis, & in dispositionibus habentibus tractum succes siuum, de primogenito loquens dispositio, in secundogenito verificatur, & primogenito relictum, eo mortuo, secundogenito defertur; non enim aliter pos set primogenium ipsum perpetuum effici, nec succes sio tractum succes siuum habere: quod etiam prae sentit Pelaez a Mieres 2. part. quae st. 6. numero 40. & 152. & 218. licet non ita specifice declaret Ioannes Cephal. in cons. 608. num. 82. lib. 5. vbi dicit hanc es se primogeniturae naturam, vt primogenito defuncto, succedat secundogenitus; Surdus etiam dicto cons. 494. sub num. 1. ad finem, vbi etiam commemorauit Molinam, alio tamen loco, non loco relato nunc; scilicet lib. 1. cap. 5. num. 20. vbi scripsit, quod pri[sect. 48] mogeniturae qualitas nunquam moritur, immo in infinitum procedit, cum deficiente primogenito, secundogenitus illico primogeniti locum, ac den ominationem accipiat. Idem Surd, inferius num. 2. in vers. Haec sententia: Hippolyt. Riminald. latis sime dicto cons. 544. num. 160. & pluribus sequent. Menoch. in cons. 1023. ex num. 8. cum sequentib. libro 11. & in cons. 1195. num. 18. & 19. lib. 12. Ioseph. de Rust. ad l. cum auus, lib. 6. cap. 12. numer. 25. folio 841. & alio cap. infra, hoc eodem tractatu, notaui, & retuli Molinam, dicto capit. 5. lib. 1. num. 18. vbi[sect. 49] scripsit, quod si testator, primogenitis proximioribus proprie familiae bona sua reliquerit, ex hoc videtur maioratum perpetuum instituis se, inter omnes, qui ex eius familia proces serint, etsi aliud non expres serit; de quo etiam Menochius dicto cons. 1023. num. 7. & sequentibus; & id ipsum dicen[sect. 50] dum es se, etiam si in numero singulari, filio primogenito ex propria familia bona reliquerit; profitetur ipse Molina ibidem num. 21. Hippolyt. Riminald. dicto cons. 544. num. 21. & seq. qui cum antea arguendo, num. 12. proposuis set, quod primogenitum in numero singulari vocando testator, non admittitur secundogenitus, eo defuncto; postmodum decidendo, in fideicommis sis perpetuis, & in dispositionibus, quae tractum habent succes siuum, statuit contrarium. Et id ipsum antea statuerat num. 108. Surd. etiam d. cons. 495. num. 7. Menoch. in cons. 1082. num. 10. lib. 11. Sese, decis. 362. num. 63. vbi quod primogeniti vocatio inducit maioratum, quando dispositio habet tractum succes siuum: Peregrin, in cons. 38. num. 22. lib. 1. vbi in summario, in haec verba scripsit: Primogenito vocato, ex mente testatoris, dispositio non in primo finitur, vbi potest colligi extensiua voluntas. Et cum num. 2. arguendo contrarium praepo suis set, tandem inferius sic resoluit vt dixi; Menoch. etiam facit in cons. 97. num. 35. & 36. lib. 1. melius in consi. 220. n. 20. & tribus sequent. vbi expendit Crauetam in cons. 98. num. 7. & dixit, quod quando testator plures substituit sub nomine appellatiuo, nempe primogenitum; & primogenitos, significat, se non solum primum, & secundum, sed etiam vlteriores vocare, & grauare. Et Crauetam eundem adducere differentiam inter vocationem[sect. 51] factam appellatiuo nomine; & factam nomine proprio; substitutionem inquam factam nomine proprio, censeri limitate factam, & propterea extingui cum ipsa persona, primo, vel secundo loco succedente: factam vero nomine appellatiuo, descendere ad alios succes siue. Et num 22. subiun[sect. 52] git, idem Menochius, quod legatum factum maiori natu; & sic sub nomine appellatiuo, in infinitum transit succes siue ad alios quoscunque natu maiores. Et num. 23. quod testator substituens proximiores de parentela, tunc viuentes; censetur, ipsis deficientibus, vocas se alios gradatim, prout latius ibi, [sect. 53] & vide etiam Hippolyt. Riminald. cons. 544. num. 155. & 250. & sequent. Secundo infertur adnotata obseruatione superiori, extra omnem dubitationem procedere, quoties qualitas maioris nam reiterata, & repetita[sect. 54] fuerit; ea namque manifeste significat, testatorem ordinas se, atque constituis se primogenituram, siue maioratum perpetuum, cum natu maior, & primogenitus, idem sint, prout supra dixi; & notauit Menoch. in cons. 1006. num. 37. lib. 11. vbi alios Authores commemorat. Et idem, si factis aliquibus vocationibus, dixerit, quod bona semper perueniant in maiorem natum masculum ex ipsis vocatis, de[sect. 55] primogenito in primogenitum succes siue, & tunc idem testator censetur in perpetuum vocas se primogenitos, tam vocatorum, quam filiorum, & des cendentium eorum; quod ipse Menoch. tradidit in cons. 1023. n. 13. in vers. Praeterea si spectamus, lib. 11. atque ex num. 7. vsque ad num. 14. sex ponderauit coniecturas, & prae sumptiones; quibus aperte con stat, testatorem voluis se ordinare primogenituram, seu fideicommis sum perpetuum. Prima est,[sect. 56] primogeniturae mentionem succes siue repetitam, manifeste probare primogenituram, seu perpetuum fideicommis sum; prout ibi comprobat nu. 7. Secunda est, dictionem perpetuum, significare infi[sect. 57] nitatem, cum testator vocat succes siue in infinitum, prout ibi num. 8. Tertia est, cum testator di[sect. 58] gres sus est ad plures gradus substitutionum, tunc namque perpetuum fideicommis sum, siue maioratus perpetuus inducitur; prout ibidem comprobat num. 9. Quarta coniectura deducitur ex qualitate[sect. 59] bonorum relictorum. vt castri, domus, & similium prout ibi n. 10. & latius comprobaui alio cap. supra. [sect. 60] Quinta coniectura est, cum deficiente linea masculina testatoris, vocantur primogeniti filiorum. Sexta cum post agnatos vocantur cognati cum[sect. 61] onere deferendi insignia agnatorum. Tertio infertur, resolutionem praedictam, quod primogenitus dicitur etiam ille, cuius frater natu[sect. 62] maior deces sit, aut succedere non potest, procedere etiam, si testator vocauit primogenitum, si extabit, & sic sub conditione, nam adhuc haec conditio potest per alium impleri, & sic per secundogenitum, sicuti tradidit Menoch. in cons. 106. n. 357. li. 2. Mieres, 2. p. quae st. 6. num. 40. & num. 218. in noua editione; egregie Hipp. Rimin. in cons. 544. num. 244. & tribus[sect. 63] seq. f. 221. vbi notabiliter id probauit; & vide n. 158. & tribus seq. vbi inquit quod secundogenitus, qui primogeniti locum sit ingres sus, censetur vocatus, etiam quando in praecedenti tantum substitutione id factum fuit, non autem in vltima; quia primogenitus dicitur, qui nunc talis reperitur, licet viuente primogenito, diceretur secundogenitus; & quamuis primogenitus vocatus, si extabit, dicatur vocatus sub conditione, prout latius ibi comprobat . Et n. 169. vbi inquit, quod secundogenitus admittitur in[sect. 64] locum primi, in dispositionibus habentibus tractum succes siuum, & perpetuitatem denotantibus; etiam si id non contingat tempore mortis testatoris, vel delatae succes sionis; quia (vt inquit num. 173.) conseruatio bonorum in familia non aliter fieri potest, nisi secundogenitus admittatur, defuncto primogenito; prout latius ibi contra Menochium: & vide num. 225. vbi in proposito huiusce materiae expendit notabile, & singulare Ioannis Cephali cons. 190. lib. 2. quod edidit pro magnifico D. Hieronymo, Praelato Mediolanensi, & ibi testator filium instituerat, & eo decedente sine filiis masculis, substituerat primogenitum Martini, & Ludouici fratrum ipsius testatoris,[sect. 65] postea mortuo illo, & filio sine filiis, deces serat etiam Martinus sine filiis, vnde succes serat in totum Ludouicus, relictis tribus filiis, videlicet Ioanne Ambrosio, Hieronymo, Balthasare. Po stea Ioannes Ambrosius primogenitus succes sor deces serat, & Hieronymus frater secundogenitus succes serat, sed ei controuersiam mouebat Baltha sar. ea ratione, quia testator vocauit fratrum primogenitos, non autem fratrem primogeniti, qui erat secundo genitus, vnde Hieronymus videbatur omis sus; nihilominus Cephalus determinauit contrarium, videlicet, quod Balthasari non competebat ius adimendi bona a praedicto Hieronymo: latius fundat, multáque, ad propositum pre sens conuenientia adducit, quae ibi videri pos sunt, & penes Riminald. d. n. 225. & seq. Quarto infertur ad explicationem dubij s aepe [sect. 66] reiterati, & propositi supra, & quod nunc explicandum est; in eo namque Interpretes nostri contrarij existunt, nec certam tradunt doctrinam aut resolutionem, vtrum inquam secundogenitus dicatur primogenitus, mortuo, vel non succedente primogenito, sed improprie; an vero dicatur es se in vero statu primogeniti, ita vt primogenitus dici valeat, & quidem contrarias sententias retulimus supra numer. 28. & sequent & numer. 34. & adduximus Menoch. in cons. 97. numer. 101. & alibi s aepe lib. 1. & cons. 220. num. 58. & 59. lib. 3. vbi etiam s aepe repetit. Et lib. 4. prae sumpt. 92. n. 3. qui in ea opinione fuit, vt existimaret, quod secundogenitus dicitur quidem primogenitus, mortuo primogenito, non tamen proprie, sed improprie; vnde cum a proprietate sermonis recedendum non sit, l. non aliter, ff. de legat. 3. sequitur, te statorem non sensis se de secundogenito, in locum primi ingres so; sed de co, qui vere & proprie primogenitus fuerit. E contrario tamen Hippolyti Riminald. in cons. 544. num. 164. & 166. & inferius num. 212. 213. & sequent. Constanter contrarium tuetur, quod scilicet secundogenitus, dicitur primogenitus, mortuo ipso primogenito, & es se in vero statu primogeniti, & ei dici potest, Tu es primogenitus, licet fueris antea secundogenitus: quod latis sime comprobat, & fundamentis omnibus contrariae partis ex proposito satisfacit, concludensque praebet responsum, prout ibi videri poterit, quoniam transcribendi vitium semper abhorreo, & adeo late sententiam hanc Author ipse confirmat, vt nihil vltra desiderari valeat. His autem nonnulla ego adiiciam, & senten[sect. 67] tiam meam, vt in medium proferam, dum inquiritur, an secundogenitus dicatur proprie, & vere primogenitus, sublato de medio primogenio? di stinguendum quidem es se existimo tempus natiuitatis, & dum vixit primogenitus, a tempore succes sionis delatae: si tempus natiuitatis inspicitur, improprie secundogenitus dicitur primogenitus, etiam si solus supersit, & primogenitus de medio sublatus sit cum, verbum hoc primogenitus secundum naturam intelligi debeat de eo, qui primo natus est, vt Bald, in locis relatis supra, scripsit; vt primogenitus intelligatur, id est primus in gradu naturae; vt Bald. ipse, aliis in locis tradidit, & retulit Menochius, dict. cons. 97. ex n. 56. & verum sit, secundogenitum, tempore natiuitatis natum non fuis se primogenitum, id est, maiore natu, vel aetate; cum alius, ante eum natus fuis set; verum etiam id ipsum sit omni tempore, quo primogenitus in rerum natura fuit, & vixit; quo omni tempore, secundogenitus non potuit dici primogenitus, vt ipse Riminald. suo ore profitetur; & in hunc sensum recte Menoch. semper as seuerauit, improprie hoc dici, scilicet secundogenitum, primogenitum; sublato de medio primogenito: cum vere, nec tempore natiuitatis nec dum vixit primogenitus, secundo ipse genitus, primogenitus fuerit. Aut vero tempus succes sionis delatae, siue mortis eius, cui succeditur, existentisve conditionis inspicitur, & effectus ipse succedendi consideratur; & tunc vere, & proprie secundogenitus dici potest primogenitus: quoniam nullus alius eum antecellit, & tempore ipso succes sionis, & quo qualitas primogeniturae ades se debet, primogenitus reperitur; & qui ante eum natus, sed iam mortuus fuit, perinde sit, ac si nunquam natus fuisset: quemadmodum & primus dicitur, quem nemo praecedit, l ex duobus, ff. de vulgari. Et proximus, aut proximior dicitur, quem nemo in gradu praecedit, l. proximus, ff. de verborum significat. nec attenditur, aut in consideratione habetur, quod aliquo tempore alius eum precederet, quia tempus succes sionis inspicitur, & tunc qualitas primogeniturae spectatur; vt Bald. ipse, & alij s aepe repetunt; & in hunc sensum, & postquam secundogenitus in locum primogeniti ingres sus est, recte Riminaldus tuetur, quod vere & proprie secundogenitus dicitur primogenitus, & in vero statu primogeniti consideratur, Alciat. etiam, in dict. l. proximus, iuridice annotauit, quod primogenitus sumitur pro illo, qui tempore mortis patris est in[sect. 68] ter filios natu maior. Vnde duplex constitui potest primogenitura, vna, ratione natiuitatis quam cum Rebuffo, Bellamera, & Tiraquell. considerauit Menoch. dict cons. 97. n. 14. altera vero, attento tempore succes sionis, quo primogeniturae qualitas spectatur, & hoc (prout ego considero) Rebuf namque ipse dixit, altera, quod sit primo cognitus a iure, prout Menoch. ibidem commemorat, & voluit Rota Roman. decis. 128. part. 2. diuers. Sacri Palatij, n. 1. ibi. Secundum Domini pariter affirmatiue resoluerunt, quia primogenitus non solum is dicitur, qui vere primo loco genitus, sed is quoque, qui illum proxime & immediate sequitur ex fratribus; is namque mortue primogenito, sine liberis, iura primogeniturae consequitur. D. Francisc. Hieron. Leo. decisione Valentiae 209. n. 8. & 9. fol. 598. vbi quod cum primogenitus masculus absque liberis deces sit, filius secundogenitus mas culus, tanquam filius maior, ac primogenitus admittendus erit, vbi masculus filius maior substitutus fuit, quia loco primogeniti, ac filij maioris masculi habetur, & iura primogeniturae consequitur. Sic etiam primogenitus, & maior natu non differunt inter se effectualiter, & vere vi supra ob seruaui num 2. 3. & 4. seq. nam qui primogenitus est, & natu maior est, prout d. decis. Valentiae adnotatur, sicut versa vice, qui natu maior est, verus primogenitus est: quod si primogenitus, aliquando non sit maior natu, prout in primogenito filij defuncti contra patruum contingit, & nihilominus ei praelatio datur; adhuc qui maior natu non est, maior natu, & primogenitus reputatur; nam in locum primogeniti ingres sus, ac modo dici coepit proprie primogenitus quoad succes sionis effectum, licet viuente patre primogenito, dici non poterat; primogenitus enim qui praecedebat, de medio sublatus est, & primogeniturae ius in eum translatum, atque continuatum: & quemadmodum secundogenitus, sublato de medio primogenito, incipit es se primogenitus, & dici proprie potest quoad effectum succes sionis; ita patre de medio sublato, filius eius primogenitus, recte dici potest primogenitus, cum in locum patris ingres sus, iura eius consequatur, ad quod mire vrget Hippolyt. Riminald. locus, d. cons. 544. n. 218. Ex his plane constat, me supra, n. 33. in fine, & num. 41. in fine, iuridice, & recte obseruas se; quod quamuis concedamus, quod verbum hoc primogenitus, secundum naturam intelligi debeat de eo, qui primo natus est, attamen quoad effectum succes sionis, primogenitus etiam dicitur secundogenitus, cum qualitas primogeniturae ades se debeat eo tempore quo succes sio defertur, & eo tempore, is alios omnes antecellat: Ita etiam, & eo tempore attento, & succes sionis die considerato, maior natu dicitur, qui primo natus non fuit; nec differre, primogenitum, aut natu maiorem, tempore ipso, & succes sionis delatae considerato; idque maxime, cum verbum, filius maior, nullam relationem habeat ad tempus nascendi praeteritum, atque ita optime accommodatur filio, qui tempore delatae succes sionis, maior inuenitur; licet ab initio, tempore inquam natiuitatis, maior non fuerit, sicuti post Emmanuelem Costam, recté annotauit d. decis. Valent. 209. num. 10. fol. 599. in princip. & quamuis verbum, primogenitus, habeat participium praeteriti temporis, quod verificatum fuit in ipso nascendi tempore, non ideo primogenitus desinit es se; ac proprie, attento prae senti statu, & tempore delatae succes sionis, dicitur is, qui tunc primogenito sublato de medio, vel non valente succedere, primogenitus reperitur, iuxta ea quae supra diximus, nec ita explicauit Robles de Salcedo, lib. 3. d. cap. 14. num. 25. & 26. fol. 416. Quinto infertur, Iacob. Menoch. dicto cons. 97.[sect. 69] lib. 1. & dict. cons. 220. lib. 3. his, quae hactenus annotata, atque scripta reliquimus (si vere & genuine ips e intelligatur) nequaquam contradicere, nec etiam negare id, quod hactenos contendimus, imo in primogenitis, & in his dispositionibus, quae sui natura, tractum succes siuum, & perpetuitatem inducunt, in eadem semper fuis se sententia, & opinione, quam probamus; videlicet, quod primogenitus dicitur is, qui tempore delatae succes sionis, est natu maior, licet alius ante eum natus sit: si tamen mortuus, aut de medio sublatus: id quod dicta prae sumpt. 92. num. 3. & pluribus consiliis relatis supra firmiter, & secure tradidit, prout supra obseruaui. Et in terminis, ad dictum consilium Menochij 220. respondet Petrus Surdus, in consil. 494. numero tertio, in fine, in vers. His vero non obstant: & num. sequent. vsque ad n. 7. satisfacit Deciani, & Bursati consiliis, qui in contrarium expendi solent, & in haec verba scripsit: His vero non obstant consilia Menochij 220. Deciani 16. in quarto volumine, & Bursat. 354. qui in eodem facto contrarium dixerunt: Respondeo enim, quod in contrarium est communis opinio Doctorum: nituntur namque decision. Baldi in capit. primo, de fil. natis ex. matrim. ad morg. contract. quae. in specie reprobatur a Nicol. de Perus. in tractat. succession. abintest. in prima parte, in 6. specie filior. column. 4. versiculo, Auum dicit, qui multum dubitauit. de Bald. Idem dicit Picus, in l. quod te. in glosa 1. ff. si cert. petat. dubitauit etiam Roman. in cons. 98. num. 2. Iason, in l. is potest. num. quadragesimo, ff. de acquirend. haereditat. & reprehendit eam expresse Afflict. Tiraquel. & alij; praeterquam quod, idem Bald. contrarium tenet aliis in locis, per me supra relatis. Respondetur etiam, quod in casu Menochij Deciani, & Bursati, non aderat expres sit illa ratio, quia testator volebat quod bona sua conseruarentur in familia, &c. Hactenus Surd. qui per totum consilium, id ipsum late comprobauit, atque defendi: & in cons. 413. n. 17. lib. 3. in finalibus verbis, vbi etiam satisfacit, responsúmque praebet consiliis eisdem Menochij, Deciani, & Bursati; & concludit, ea non procedere in maioratibus Hispaniae, & vbi indefinitae sunt vocationes plurium descendentium: & addit, idcirco contra secundogenitum respondis se Menoch. vt is primogenitus non dicatur, mortuo primogenito; quia non apparebat, quod testator fideicommis sum perpetuum relinquere voluis set, quod a primogenito vocato, in sequentes deriuaretur; prout n. 62. statuit Hippol. Rimin. d. cons. 544. & latius ex n. 160. cum pluribus sequent. vbi omnibus Menochij fundamentis, suo ordine respondit. Item, quod in casu ipso, per Menochium proposito, testator nunquam visus est sensis se de secundogenito, sicuti multis argumentis, & rationibus ibi demonstrauit Riminald. imo contrarium voluis se, prout etiam ibi, n. 60. & 87. in fine, & 91. in vers. Verum huic argumento, & n. 120. in fine. Addiderim etiam, eodem modo responderi, satisfierique pos se iis, quae Menochius ipse, praecitato cons. 97. longa serie conges sit, & resolutioni, quam contra secundogenitum sustinuit, vt ipse primogeniti locum non ingrederetur, siue primogenitus non diceretur; vere namque, in specie ibi proposita, non constabat, quod testator primogenituram, siue fideicommis sum perpetuum institurre voluis set; aut iura succes sionis perpetuae introducere, quo casu, libenter agnoscit, & s aepe repetit idem Menoch. & maxime n. 113. in fine, in versiculo, Non obstat vndecima comprobatio, n. 116. in versic. Non obstat secundum, secundogenitum, in locum primogeniti ingredi. Denique, quod in eodem ca su, testator de secundogenito non sensis set, ex alio etiam constabat, quod ipse Menochius ponderauit num. 59. in versiculo, Secundo admis so, & num. 60. vbi videri poterit. Remanet ergo, firmis sime tenendum, quod primogenitus is dicitur, & etiam natu maior, quoad iura, & effectus succes sionis, qui tempore delatae succes sionis, est natu maior; licet alius, ante eum natus, mortuúsque sit: & fundamenta omnia, quae in contrarium expendi, adducique pos sunt, adeo sigillatim, & concludenter per Riminaldum elidi, vt nihil vltra desiderari valeat. Item fundamenta omnia, & doctrinas, quae in fauorem ipsius sententiae, quam defendimus, vrgent, & ponderantur; sic in tuto, & illae sas manere, vt Menochij annotationes, atque responsiones nullam vim eis detrahant; sicuti apparet ex iis, quae Riminald. ipse, dict. consil. 544. ex numer. 78. cum infinitis sequentibus, notanter, & longa serie annotauit. Ex quibus etiam temperati, atque explicari[sect. 70] debent ea, quae Antonius Galeatius Maluasia, erudite, & subtiliter ponderauit, atque scripsit in consil. 22. per totum, libro primo, vt explicaret clau sulam illam: Maior natu, pro tempore existens, prae feratur: super qua totum illud consilium edidit; vere namque in Hispanorum primogeniis, & maioratibus, vinculisque perpetuis, in testatorum etiam dispositionibus, quae tractum futurum, & perpetuitatem denotarent , maxima cum difficultate ob tinerent annotationes, atque resolutiones illae, quae forsan in casu illo, ex mente concedentis, & propter feudi qualitatem, & nouum ordinem datam, stare pos sent, secus autem in aliis dispositionibus, iuxta ea quae numeris praecedentibus, & in commentariis libri tertij, cap. decimo nono, de reprae sentatione, longa serie adnotaui, & scripsi; iuxta ea etiam, quae Hieronym. Gratus, in consilio sexto, & septimo, libro primo, & Alciat. inter consilia Grati, cons. 8. in eadem causa, & pro contraria parte, late scripserunt, qui loquuntur in propriis terminis, per Maluas. excitatis, & propterea, etiam quando dispositio loquitur de maiore natu, descendentem a primogenito praeferri debere secundogenito, ac illius descendenti, etiam seniori, as seuerarunt, non solum Gratus, & Alciat. sed etiam Berous qui in eadem causa, cum Alciato respondit. Didacus Couarruu. Castrens. Socin. Abb. & Barbat. quos ad hunc modum retulit Hondedeus, consilio septuagesimo, numero decimo, libro secundo, [sect. 71] qui tamen, numero vndecimo, & sequenti, & per totum consilium contrarium tuetur, & easdem, quas Maluas. partes defendit, quod scilicet, descendens ex primogenito, non praeferatur secundogenito, aetate maiori, quando maior natu, ad feudum vocatus est, & eisdem, quibus Maluas. rationibus, & fundamentis excitatur, & maxime propter inue stitutae tenorem, & quod maiori natu, ideo conces sio facta fuerit, vt maior aetate, & sic senior demonstraretur, cum feudum fuerit conces sum cum mero, & mixto imperio; & sic, vt maior aetate semper succederet, quia is prae sumitur sapientior, & prudentior, provt latius ibi comprobat, sicque, eodemmodo, quo Maluasiam explicaui, & ipse Hondedeus explicari, intelligíque debebit, nec in Hispanorum primogeniis, vinculisque & maioratibus perpetuis, aut in alia etiam succes sione, quae tractum succes siuum habeant, procedere pos set, provt certum arbitror, & comprobatur ex obseruationibus, atque Doctorum traditionibus, de quibus supra, & maxime, numero decimo sexto, decimo septimo, & decimo octauo, & in terminis etiam iuris communis, id ipsum, quod contendimus, defendunt plures Authores, quos refert idem Hondedeus, dicto consilio septuagesimo numer. decimo, provt supra obseruaui. Sic sane, quamuis Hondedei mentionem non fecerim in commentariis de reprae sentatione, nec eum retulerim, specifice tamen Maluas eundem recensui, & explicaui capit. decimo nono, libro tertio, numer. 320. & numer. 327. in indiuiduo as seueraui, post editam constitutionem legis 40. Tauri, id indubitanter procedere. Adduxi etiam numer. 322. Alexand. Raudens. qui in His panorum primogeniis, siue in Hispania, semper fatetur, quod haec vox Maior, in famosiori significatu significat, atque considerat maioritatem, res pectu lineae, cum in maioratu linea recta semper succedendum sit; certum autem est, linea considerata, ab eo, qui lineam semel occupauit, procedentes praeferri debere his, qui in alia linea fuerint, quamuis natu maioribus; prout ibidem notaui, & Maluasiae fundamentis, vel vno verbo responsum praebui. Sexto infertur ad explicationem quorundam,[sect. 72] quae in hac ipsa primogeniti materia, quando scilicet de primogenito mentio facta est, de quo prae sumatur testatorem sensis se, Cardinal. Francisc. Mantic. libro octauo, titulo decimo, numer. quarto, annotauit, quo loci dubitauit, si testator instituit sibi haeredem Titium, & substituit eius filium legitimum, & naturalem, & ius sit, eum deferre suum nomen, & arma; & contingat, ipsum Titium, reli ctis duobus filiis legitimis & naturalibus, decedere; an solus primogenitus, vel vterque, vel neuter eorum, propter incertitudinem admittatur, & dubitandi ratione proposita, in hunc modum, dubium ipsum resoluit: Sed verius est, vt solus primogenitus ex coniectura voluntatis admittatur, quia verisimile est testatorem, qui voluit substitutum, eius nomen, & arma deferre, de vno tantum sensis se; & consequenter de primogenito, argumento legis, eum qui calendis; in principio, versiculo, Si autem, de verborum obligation. l. boues, §. hoc sermone, ff. de verborum signification. & l. haec conditio, la primera, de condition. & demonstrat. & ita censuit Guido Pap. in decisione 467. Testator; dicens, ita fuis se in curia parlamenti Delfinatus pronuntiatum, & sequitur Guillelmus Benedictus, in repetition. capit. Raynunt. de testamentis, in verbo, in eodem testamento relinquens, num. 174. & Tiraquel, in tractat. de primogen, quae stione sexage sima quarta. Hactenus Mantica, qui licet confus e quae stionem proposuis se videatur (cum tamen di stincte admodum, & clare semper loquatur) non enim aperit, an Titius institutus, testatoris filius, aut descendens fuerit, an extraneus? aperte tamen insinuat, substitutum, arma, & nomen testatoris ipsius grauatum fuis se deferre; ex quo quidem verisimile est, aut non obscure deduci pos se videtur, quod haeres ipse insitutus, ex familia testatoris es set; & sic quidem resolutio ea comprobari potest ex his, quae inferius, alio capit. adnotabuntur; ex dictis etiam supra numer. 60. & 61. ex Menochio, etiam, ibidem relato, & per Molin, libro secundo, capit, decimo quarto, numero septimo, Aluaradum de coniecturata mente defuncti, libro secundo, §. primo, numer. vigesimo secundo, Martam, voto 73. numero primo, Cald. Pereiram, in l. si curatorem habens, verbo, vel aduersarij dolo, numer. 70. in principio, & numero septuagesimo secundo, Thesaur. deci sione 270. numero vigesimo secundo, Franciscum Molinum, de ritu nuptiarum, & pact. matrimon. libro tertio, quae stione vigesima quarta, numer. 191. quod scilicet ex conditione a testatore adiecta, vt succes sores nomen, & arma propriae familiae deferant, censeantur bona maioratui subiecta, etsi aliter id non expres serit testator: vere tamen, cum Molina ipse loquatur, quando non vni tantum filio, sed succes soribus praeceptum, indefinite impositum es set, vt nomen, & arma propriae familiae deferant; quamuis in terminis per Manticam ipsum excitatis, coniectura voluntatis recta iuris ratione deduci potuerit, vt primogenitus solus videatur vocatus; an tamen in perpetuum primogenitis bona deferri debeant, siue fideicommis sum perpetuum, vltra primogenitum Titij, haeredis instituti, in perpetuum inducatur, difficile videtur, nec ab ipso Mantica definitum; sic sane quamuis primogenitus ipse iuridice admitti valeat, vt dixi, an tamen vltra primogenitorum aliorum ratio haberi debeat, difficile quidem est, ve dico; nam coniectura ea, quae ad primogeniti admis sionem sufficit, debilis sola est, vt primogenitura perpetua inducatur, ni si aliunde ex legitimis, & probatis aliquibus coniecturis constare pos set, testatorem voluis se perpetuum fideicommis sum inducere: pos sunt enim simul state, quod primogenitus solus admittatur, & dubitetur etiam, an primogenitis vltra ius adquiratur, sicuti in hac ipsa primogeniti vocati materia, sed in aliis terminis, & Francisci Manticae relatione non facta, notauit Petrus Surdus, dicto, consilio 494. in finalibus verbis; sic quidem, cum totum hoc ad coniecturam voluntatis reducatur, inspiciendum, & mature deliberandum erit, quibus verbis, dispositio concepta, factáve es set, & an aliunde coniectura perpetui fideicommis si deduci valeat. Septimo infertur ad explicationem eius, quod Cardinal, ipse Francis. Mantica, libro octauo, dicto titulo decimo, numero quinto, solio 341. in dubium excitauit; & in haec verba resoluit: Hoc etiam loto quaeret aliquis opportune, si testator ius sit bona sua post mortem haeredes instituti, indiuisa peruenire ad proximiorem agnatum, & plures sint in proximiori gradu, an maiori natu duntaxat, vel omnibus debeantur, vel eorum nulli, aut potius debeat es se locus gratificationi; & quidem in hac specie reperio, eximium Iurisconsultum, Tiber. Decian. ex facto consultum re spondis se in consilio septuagesimo primo, volumine tertio, fideicommis sum omnibus proximioribus deberi, ita vt bona diuidantur, non quoad proprietatem, sed quoad vsum fructum, nisi testator specialiter dixerit, quod bona indiuisa reddantur vni ex proximioribus, tunc enim putat, vnum ex eis a iudice eligendum, & ita locum es se gratificationi; quod tamen non omnino affirmat, quia pos set (inquit) forte defendi, haereditatem deberi seniore, vel masculo, vel digniori; argument. legis vltim. ff. de fide instrumentorum. Et quod notat Bald in l. procurator. numero secundo, C. de edendo, & quidem in dubio testator magis videtur de primogenito, seu maiore natu sensis se, vt ex praedictis patet. Hactenus Cardinal. Mantica qui vere quidem, & iuridice, sic statuis se videtur in fauorem primogeniti, maioris natu; sed non explicat, an inde fideicommis sum perpetuum, in fauorem omnium agnatorum remaneat institutum, etiam post mortem primogeniti, aut maioris natu, quem ibi ex coniectura voluntatis admisit. Ex quo tamen, bona indiuisa peruenire ad proximiorem agnatum testator statuit, satis probabiliter dici potest, quod fideicommis sum perpetuum, & apud nos vinculum, siue maioratum perpetuum instituere voluerit, atque sic verisimiliter colligi, tam ex eo, quod bona indiuisa peruenire statuit, quam quod in fauorem proximioris agnati ita statuerit, atque disposuerit, quod vtrumque primogeniorum naturae, & ipsorum instituendorum fini conuenire videtur; sicque, quod vnus solus, isque primogenitus, siue natu maior succedat, ídque maxime si aliae simul, aut alia coniectura concurrerent, & iuxta resolutiones Ludouic. Molin. libro primo, cap. quinto, de quibus latius infra, hoc eodem tractatu. Maioratus namque sem[sect. 74] per in dubio censetur institutus in filio maiori, sicuti ex ipso Molina, & aliis notauit Velazquez, Auendanus, in l. 43. Tauri, glos sa tertia, numero primo, & secundo. Quod autem fideicommis sum perpetuum instituere voluerit inproposita specie, satis fundari, & comprobari potest ex his, quae Molina idem, libro primo, cap. quinto, numero vigesimo quinto, iuncto numero vigesimo sexto, scripta reliquit, dum dixit, quod si testator reliquit bona propriae agnationi, seu familiae per verba denotantia tractum succes siuum, ex eo censetur maioratum instituere. Et dicto numero vigesimo sexto, statuit, idem es se, legare cognatis, seu agnatis, ac si legetur agnationi, seu cognationi. Et quamuis Molina ipse loquatur, quando agnatis legatum est, tamen id ipsum dicendum erit, si agnato proximiori, in singulari relictum fuerit, si in stituendi maioratum voluntas, aliunde deprehendi pos sit, sicuti constat ex his, quae numero vigesimo primo, ibidem Molina scripsit, vbi pro certo tradidit, idem es se dicere, quod relinquitur primogenito familiae, ac si diceretur, primogenitis familiae, & supra diximus numero quadragesimo nono, & quinquagesimo, & §. sequenti dicetur. Aliunde autem, satis constare de voluntate dicimus ex quo bona indiuisa peruenire ad proximiorem agnatum, testator statuit; & consequenter, vt proximiores agnati, primogeniti inquam, aut maiores nati, in futurum inuitari censeantur, magis per fideicommis sariam, quam per vulgarem; iuxta ea, quae dicto capit. quinto, numero vigesimo septimo, & sequent. idem Molina scripsit: quod est singulare, & ad explicationem Francisc. Manticae notandum. # 2 §. II. Testator, si factis aliquibus vocationibus, se ideo eam dispositionem facere expres serit, vt bona in agnatione perpetuo con seruentur, an maioratum perpetuum in stituere velle videatur, vbi Ludouici Molinae locus, & maioratus tacite instituti, coniectura exornatur; & tres casus principales distinguuntur in eo articulo, an fideicommis sum perpetuum, & absolutum inducatur inter agnatos, etiam in casu mortis; & vnus censeatur vocatus post alium gradatim, ordine succes siuo, quando testator expres sit, aut tacite voluit, quod bona in agnatione permanerent, Petri Surdi traditiones, in consilio 67. & in consilio 96. libro primo, & in con silio 443. libro tertio, expenduntur, & nonnulla egregie, & singulariter adnotantur. Rursus tacite instituti maioratus coniecturae aliae commemorantur; & inquiritur, fideicommis sum an censeatur perpetuum & reale, & impositum rebus, quando te stator voluit bona conseruari in agnatione? & horum omnium dilucida, & notanda resolutio traditur. SVMMARIVM. -  1 Testator, si factis aliquibus vocationibus, se ideo eam dispositionem facere expres serit, vt bona in agnatione perpetuo conseruentur; maioratum perpetuum instituere voluis se videtur, quamuis alienationis bonorum prohibitionem non adijciat; & numero tertio. -  2 Pelaez a Mieres notatur, dum agnationis coniecturam, ex sola alienationis bonorum prohibitione deduxit. -  3 Fideicommis sum perpetuum, & absolutum inducitur inter agnatos, siue ad fauorem agnationis, etiam in casum mortis, & vnus censetur vocatus post alium gradatim, quando testator expres sit, quod bona in agnatione permanerent. Quod exornatur. -  4 Et in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioratibus perpetuis, maiori, & fortiori ratione seruandum, statuitur. -  5 Et communis sententiae concludens ratio expenditur. -  6 Et inquiritur, an id procedat, quando etiam tacite colligitur, aut prae sumitur, quod testator voluit bona conseruari in agnatione. -  7 Et an censeantur omnes de agnatione, collectiue saltem vocati, tametsi nomine proprio vocati non sint. -  8 Et collaterales etiam includantur, ratione praedicta expres sa. -  9 Agnationis ratio, ex sola rerum, quae donantur, aut relinquuntur, qualitate, prae sumi, aut deduci non potest. -  10 Maioratus tamen perpetui coniectura, & iuridice, & recte deducitur. Quod exornatur, & Petri Surdi placitum in contrarium, noue confutatur. -  11 Maioratus perpetui coniectura, ex delationis nominis, & armorum grauamine deducitur, sed non agnationis. -  12 Et idem, ex solo delationis nominis praecepto; quod explicatur. -  13 Fideicommis sum absolutum, & maioratus perpetuus, an inducatur, quando nulla vocatione, aut substitutione praecedente, nec etiam alienationis prohibitione expres sa, testator dixerit, se velle, quod bona sua in agnatione perpetuo conseruentur; quod singulariter exornatur. -  14 Fideicommis sum perpetuum censetur inductum a testatore, quando vsus est verbis importantibus tempus, & tractum successiuum. -  15 Maioratus institutor, si verba proferat, quae perpetuam succes sionis causam denotent aperte, perpetuum maioratum instituere videtur. Et quae verba perpetuitatem inducant. -  16 Testator, si relinquat bona propriae agnationi, seu familiae, & talia verba proferat, quae tractum succes siuum denotare videantur, maioratum perpetuum instituere videbitur, tametsi verbo maioratus vsus non fuerit. -  17 Fideicommis sum relictum in fauorem familiae, cen setur perpetuum, & absolutum. -  18 Et idem, si testator cauerit, vt bona in sua posteritate conseruentur. -  19 Fideicommis sum perpetuum, & absolutum, an inducatur, quando testator, praecedente aliqua vocatione, aut factis aliquibus substitutionibus, non tamen expres sa alienationis bonorum prohibitione, adiecerit clausulam praedictam, quia vult, bona in agnatione perpetuo conseruari, aut manere. -  20 Quid etiam, quando dispositione, & vocatione aliqua praecedente, atque etiam expres sa alienationis bonorum prohibitione, clausula praedicta adiecta sit. -  21 Ludouic. Molinae locus egregie explicatur. -  22 Fideicommis sum censetur perpetuum, & absolutum, & reale, quando testator voluit, conseruari bona in agnatione, & num. sequent. -  23 Prohibitio alienationis extenditur de tempore ad tempus, si facta est, quia vult, bona remanere in agnatione. -  24 Prohibitio alienandi facta haeredi sub nomine proprio, transit ad haeredem haeredis, si facta est cum clausula, quia vult bona remanere in agnatione. -  25 Prohibitio alienationis extenditur de re ad rem, quando facta est cum clausula, quia vult, bona remanere in agnatione. -  26 Prohibitio alienandi extenditur de casu ad casum, quando extat clausula, quia vult bona, &c. -  27 Prohibitio alienandi non restringitur ad pesonas grauatas fideicommis so, & substitutas. -  28 Ratio agnationis conseruandae attendi debet principaliter in fideicommis so, quando est expres sa. -  29 Testator, qui expres sit se velle, quod bona sua in agnatione perpetuo conseruentur, agnatos tantum ad succes sionem inuitare videtur. -  30 Testator, qui profitetur sic ea ratione maioratum instituere, vt bona ipsa perpetuo in agnatione conseruentur, foeminas, atque etiam masculos ab eis descendentes excludere videtur. PRo maiori explicatione eorum[sect. 1] quae ex Francisco Mantica, cap. prae cedenti adnotaui, in eadem etiam linearum materia, & vt praedictae & regulae succes sionis primogeniorum, quod linea inquam recta succedendum sit, & aliae similes semper locum habere debeant in his dispositionibus, quae tractum habent succes siuum, & perpetuitatem inducunt, siue familiam suam in genere, siue in specie quis vocauerit, iuxta distinctionem illam, quam cum aliis adduxit Gabr. Pereira, decis. 8. num. 3. in vers. Suam autem, fol. 46. in fine; Obseruandum, atque constituendum erit primo loco; quod si testator, factis aliquibus vocationibus, se ideo eam dispositionem facere expres serit, vt bona in agnatione perpetuo conseruentur, maioratum perpetuum instituere voluis se videtur, quamuis alienationis bonorum prohibitionem non adiiciat: sic sane Ludouicus Molina, de Hispanorum primog. lib. 1. cap. 5. num. 16. post Crauet. Decium, Socin. iun. Curt. & Anton. Gabr. specifice adnotauit, & sequuntur Velazquez, Auend. in l. 41. Tauri, glos sa tertia, numer. 18. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. cap. 18. n. 37. vbi inquit quod si ex verbis, aut rationibus a te statore quocunque modo expres sis, etiam si enuntiatiue verba exprimantur, dignosci valeat quod testator voluerit conseruare, agnationem, inducitur maioratus perpetuus, & refert Pelaez a Mieres, ita tenuis se de maioratu, 2. part. quae st. 5. per totam, qui tamen, de coniectura hac Ludouic. Molinae non agit per totam illam quae stionem, imo nec aliqua eius parte, aliquid certum resoluit, sed numer. 27. inquirit duntaxat, an valeat consequentia, testator voluit bona conseruare in agnatione, ergo inducitur fideicommis sum, & se remittit ad Alexand. Dec. Rub. Curt. Crauet. Menoch. & [sect. 2] Mascard. nec certam tradit resolutionem vt dixi: Postmodum etiam, num. 40. in vers. Quinimo maiores nostri: in hunc modum scribit: Quinimo maiores nostri, tantam vim habere prohibitionem alienationis, existimauerunt, quod dicunt, talem prohibitionem inducere, quod testator voluerit praeferre descendentes masculos foeminis, vt tradidit Ripa, in dicta l. haeredes mei, §. cum ita, num. 76. ex Anton. cons. 1. in primo dubio, & sensit Iason, in cons. 140. lib. 2. quod reputo singulare, & notandum ad ea quae scribo in quae stione sequenti; sed caute est practicandum. Hactenus Pelaez a Mieres, qui indistincte nimis loquitur, nec Authorum placita, & doctrinas digerit, maiores namque nostri, alienationis prohibitioni nunquam tantam vim tribuerunt, quod ex ea agnationis coniecturam, & masculorum remotiorum aduersus foeminas proximiores exclusionem induxerint; sane ex prohibitione alienationis, adiecta ratione, vt bona perpetuo ili familia conseruentur, inducitur simplex, & absolutum fideicommis sum, inter omnes de familia, etiam in casum mortis, ex sententia multorum; contra vero ex sententia aliorum: in Hispanorum tamen primogeniis, recte affirmatiuam opinionem probauit Molina, libro primo, dicto cap. 5. num. 17. Burgos de Paz, ciuilium, quae st. 2. num. 61. & 104. Auend. in l. 41. Tauri, glos sa tertia, num. 11. Caldas, de nominatione emphytheutica, quae stione. 1. num. 59. Peguera decis. 113. Farinac. decisione vndecima, numero secundo, in nouis simis, Ioann. Francisc. de Ponte, in cons. 46. num. 28. & 29. Mantic. lib. 6. titul. decimo quarto, num. 24. Pedrocha, in cons. 38. num. decimo nono, & specifice, latiúsque, alio cap. explicauimus infra. Caeterum, quod agnationis tacita coniectura, ex eo quod bona prohibeantur alienari, & ea etiam ratio expres sa sit, vt bona in familia perpetuo conseruentur, inducatur, nunquam Interpretes dixerunt; & Ludou. Molin, dicto numero decimo sexto, duntaxat statuit, fideicommis sum simplex & absolutum, etiam in casum mortis induci inter omnes de familia, vbicunque alienationem bonorum prohibuerit, adiecta ratione, vt bona in agnatione perpetuo conseruentur, vel etiam, si alienationis prohibitionem non adiecerit, dummodo rationem eandem, vt bona in agnatione perpetuo conseruentur, expres serit; sicuti constat vtrumque ex dicto n. decimo sexto, & in eo sensu, Burg. de Paz, Velazq. Auendan. & caeteri relati supra, & alij referendi infra, Molinam, ipso numer. 16. sequuntur. Agnationis ergo ratione, a testatore specifice non expres sa, siue alias ex coniecturis clare deducta, ex sola alienationis bonorum prohibitione, nunquam Interpretes nostri, agnationis coniecturam, & masculorum remotiorum inclusionem contra foeminas induxerunt; alias sequeretur maximum absurdum, quod eo ipso, quod alienationis bonorum expres sa prohibitio ades set (quae a maioratuum institutione nunquam abest, imo semper exprimitur, aut ex natura ipsorum maioratuum, semper subintelligitur) agnationis conseruandae ratio induceretur; quod es set quidem inauditum, durum, inhumanum, & omni iuris rationi contrarium. Sic sane, quod si testator expres serit rationem praedictam, vt bona in agnatione perpetuo conseruentur, inducatur maioratus perpetuus, & ratio generalis, conseruationis bonorum in agnatione, inducat simplex, & absolutum fideicommis sum inter omnes de agnatione. Si autem bona prohibeantur alienari, ea ratione expres sa, vt in familia perpetuo conseruentur, quod ex huius rationis expres sione censeatur inductum fideicommis sum perpetuum, & absolutum inter omnes de familia, etiam in casum mortis, etsi expresse iniunctum non sit, duntaxat statuit Molina, dicto numero decimo sexto, in princip. nec de inducenda agnatione, aut foe minis excludendis, verbum aliquod expres sit. Idque extendit, quod etiamsi non adsit alienationis prohibitio, si tamen testator, se ideo eam dispositionem facere expres serit, vt bona in agnatione perpetuo conseruaretur, inducatur simplex, & absolutum fideicommis sum inter omnes de familia, tametsi alienationis prohibitio non exprimatur, neque etiam hoc secundo casu, de excludendis foe minis propter masculos remotiores, aliquid dixit; & in hoc ipso secundo casu sequuntur Ludou. Mol. D. Perez de Lara, de anniuersar. lib. 1. cap. 5. n. 39. ibi: Nam vltra oneris impositionem fuit habitus respectus ad agnationem, &c. Burgos de Paz, iun. quae st. 2. numero 61. & 104. Ludouic. Casanate, in consilio 38. numero 86. & ego metipse notaui supra, hoc eodem tractatu, capit. nono, numero 66. exterorum etiam permulti, id ipsum vnanimiter probarunt, videlicet, quod fideicommis sum perpetuum, & absolutum inducitur inter agnatos, siue ad fauorem agnationis, etiam in casum mortis, & [sect. 3] vnus censetur vocatus post alium gradatim, quando testator expres sit, quod bona in agnatione permaneant, Fachineus inquam, in his terminis quae stionem proposuit, libro quarto, cap. 49. Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis, quae stione quinta, numer. 43. vbi refert multos ita tenentes Angel. Matheacius de legatis, & fideicommis s. libro primo, cap. 22. Simon de Praetis, libro tertio, interpretatione tenia, dubitatione secunda, solutione decima, Mantica de coniecturis, libro sexto, titulo 14. numero 24. Cephal. in cons. 137. numero quarto, Pedrocha, in cons. 38. numer. 145. & 146. Francisc. Merlinus decisione 97. numer. 34. & 35. & 38. Menoch. libro quarto, prae sumptione 68. numer. 8. & 9. & 12. & prae sumptione 69. numero nono, & sequent. & in cons. 904. numero duodecimo, libro decimo, Peregrin. de fideicommis sis, articulo 14. numer. 14. & 15. Thesaur. decis. Pedemon. 248. numer. 4. & 14. Ancharan. Regiens. familiarium, quae stione 75. numero 15. libro primo, Osascus, decis. Pedemontan. 50. numero secundo, Caualcan, decis. 5. numer. 74. part. 3. Francisc. Molin, cum aliis multis, libro tertio, cap. 24. numer. 118. & tribus sequent. vbi quod fideicommis sum perpetuum, & maioratus perpetuus inducitur inter omnes de familia, quando per modum rationis, & caus ae disponens statuerit, se velle bona sua in agnatione sua conseruari. Farinac. nouissimarum Rotae Roman. decis. 105. numer. 7. prima parte, tom. 1. vbi quod fideicommis sum perpetuum tacite inducitur, quando testator habuit res pectum ad conseruandam agnationem; & decis. 181. numero quinto: vbi etiam, quod fideicommis sum inducitur perpetuum, quando post descendentes vocantur transuersales; & decis. 193. numero secundo, eadem prima parte, tomi primi, & decis. 300. numero 15. & sequent. & vide num. 5. & 25. & 30. vbi explicat, fideicommis sum, an, & quando dicatur inductum ex eo, quod dicatur testatorem in testamento habuis se rationem conseruandae agnationis; & decis. 203. numero tertio, 1. p. tomi secundi, vbi quod fideicommis sum perpetuum, & absolutum censetur inductum ad fauorem agnationis, etiam in casum mortis, ex prohibitione alienationis, facta cum expres sione caus ae finalis; quia vult, bona conseruari in agnatione; & decis. 344. numer. 16. 19. & sequent. 1. p. tomi secundi, & decis. 681. numero primo, 2. part. tom. 2. Stephan. Gratian, forensium disceptat. tom. 3. cap. 536. numero 61. & libro quarto, cap. 774. numer. 52. vbi quod fideicommis sum perpetuum, & absolutum inducitur inter omnes de familia, ordine succes siuo, ob rationem conseruandi bona in agnatione, quae non pos sunt conseruari, nisi vnus sit grauatus alteri restituere, tanquam testator considerauerit actum succes siuum. Cardinal. Seraphinus, decis. 579. numero nono, Gras sus, §. fideicommis sum quae stione quinta, numero sexto, Surd. decis. 84. numero primo, & decis. 85. numero primo, & in cons. 443. numer. 19. & 20. libro tertio, & in cons. 494. numero secundo, libro quarto, vide omnino Surdum eundem in cons. 67. ex num. 1. vsque ad numer. 44. lib. 1. vbi melius quam alibi, haec comprobantur atque exornantur: & in cons. 96. ex numer, 14. vsque ad numer. 26. & n. 36. cum sequentibus, eodem lib. 1. vbi singulariter etiam exornauit. Ego sane, cum viderim Ludou. Molin. Blas. Flores de Mena, D. Perez de Lara, Francis. Molin. Pelaez a Mieres, Velazq. Auendan. P. Ludou. Molin. & alios articulum praedictum ex profes so non explicare, sed aliorum Authorum relationibus tantum, siue resolutionibus vulgatis contentos fuis se, vt quid Interpretes omnes, in terminis iuris communis, quo ad fideicommis sa statuerint, huius etiam Regni Authores quemadmodum in maioratibus Hispaniae intellexerint, atque acceperint, dilucide, & distincte explicem, nonnulla constituenda atque obseruanda duxi, quae ita accurate, & egregie ab ipsis, neque explicata, nec digesta fuerant, neque etiam nouis sime per Stephan. Gratian. tomo. 5. cap. 917. Ioseph. de Sese, decis. 232. Et in primis constituo, mihi equidem veris simum, & certis simum videri id, quod ex communi Doctorum sententia tradidi supra, videlicet, quod fideicommis sum perpetuum, & absolutum inducatur inter omnes agnatos, & vnus censeatur vocatus post alium gradatim, quando testator expres serit rationem, & causam, quia vult, bona sua conseruari in agnatione sua perpetuo; in quo vnanimiter magis DD. conuenire videntur, quod si in fideicommis sis ita statutum, atque seruatum erat, iuridice equidem, & vere id ipsum deduxis se Ludouic.[sect. 4] Molin. in primogeniis, maioratibúsque Hispaniae seruandum fore: caeteros etiam huius Regni Authores, recte cum sequutos; non modo enim eadem, aut aequalis; sed etiam maior, & fortior ratio in ipsis primogeniis, & maioratibus, quam in fideicommis sis militat, & vrget, prove ex ipsa primogeniorum natura, & perpetuitate, compertum quidem, & notum est. Secundo obseruandum, atque constituendum[sect. 5] est, resolutionis praedictae rationem veram, & concludentem in promptu es se, atque ex mente omnium Antiquorum, & Recentiorum, quos hactenus commemoraui, deduci, ex traditis etiam nouis sime per D. Francis. Hieronym. Leo, decis. Valentiae 170. per totam, libro secundo, quod in vltimis voluntatibus semper testatoris mentem inspicimus, quae praedominatur, & primum locum obtinet, l. in conditionibus primum locum, ff. de condition. & demonstration. & supra hoc eodem tractatu, latis sime comprobaui capite septimo, & sequenti: idque, siue voluntas sit expres sa, siue tacita, ex mente, atque ex coniecturis deducta, & resultans; l. licet Imperator, ff. de legatis primo, l. cum proponebatur, ff. de legatis secundo, & supra, hoc eodem tractatu, capit. septimo, octauo, & sequent. latis sime comprobaui, & fideicommis sum inducitur ex coniecturis, & tacita te statoris voluntate, l. haeredes mei, §. cum ita, vbi omnes DD. ff. ad Trebellianum, & sufficit nuda voluntas, l. penultima, ff. de legatis primo, & supra, capit. decimo, huiusce tractatus, vbi longa serie exornaui; & alio cap. infra dicendum est. Et in fideicommis sis ipsis potius quam verba, mens attenditur; sicuti etiam ex proposito comprobaui dicto capit. septimo, & sequent. huius tractatus. Ex illis autem verbis, quia vult, aut quia volo, bona perpetuo remanere in agnatione, satis aperte deprehenditur, testatoris, seu disponentis mentem fuis se, quod bona conseruentur in agnatione sua; ideo, ex hoc solo iuridice, & recte deducitur, quod fideicommis sum perpetuum & absolutum testator, aut disponens inducere voluerit inter omnes de agnatione sua; cum enim bona non pos sint conseruari in agnatione, nisi de vno in alium perpetuo transeant, l. peto, §. fratre, ff. de legat. 2. censetur vnus de agnatione gradatim post alium granatus restituere, vt per Bart. & DD. in l. si cognatis, ff. de reb. dub. & omnes Authores supra citati notarunt, quia qui vult consequens, videtur ves se omne neces sarium antecedens; l. ad rem mobilem, ff. de procuratoribus, & non potest aliter satisfieri voluntati testatoris, quam si bona in agnatione perpetuo conseruentur; provt singulariter adnotarunt Craueta, in cons. 130. num. 10. Paris. in consilio trigesimo, numero 22. & sequent. volumine secundo, & cum aliis Pet. Burd. in cons. 96. numer. decimo quinto, libro primo, melius in consilio 443. numero decimo octauo, in vers. His vero sic praemis sis, & numero decimo nono, idem Surd. in consil. 67. ex numero nono, atque ex numero vigesimo nono, & notabiliter numero decimo sexto, in vers. Ex eo itaque; dicta decis. Valentiae 170. Gratianus, tomo 4. cap. 774. ex numero decimo octauo, cum sequent. Rursus obseurandum est, fideicommis sum perpe[sect. 6] tuum, & absolutum, induci inter omnes de agnatione; non modo, quando testator, aut disponens expresse dixerit, se es se bona sua in agnatione perpetuo manere, aut conseruari; siue cum prohibita bonorum alienatione, rationem adiiciat per modum caus ae finalis, quia vult, bona in agnatione sua conseruari; provt DD. praecitati loquuntur; nouis sime etiam Stephanus Gratianus, tomo quinto, cap. 828. ex num. 23. cum pluribus sequentibus, & numer. 33. & sequent. & numero 39. & sequent. Sed etiam, quando ex mente, atque ex coniecturis, legitime, & iuridice deductis, id deduci congrue pos sit, quod scilicet bona in agnatione sua perpetuo conseruari, aut manere disponens voluerit, seu intenderit; atque ita communem resolutionem prae dictam procedere, nedum quando expresse, sed etiam quando tacite de voluntate constiterit, intendis se inquam disponentem, quod bona in agnatione perpetuo manerent, quia tunc etiam res censentur fideicommis so perpetuo subiectae, & agnati, ad eius dem succes sionem, gradatim admittuntur; id quod Petrus Surdus, in cons. 67. num. 10. vbi in haec verba scripsit: Vbi enim, nedum expresse, sed etiam tacite constat , testatorem voluis se, fundum aliquem in sua agnatione conseruari, inducitur eo ipso fideicommis sum, &c. Et numero vndecimo, in fine, in illis verbis: Dicunt eniminduci fideicommis sum eo ipso, quod constat testatorem voluis se bona in agnatione conseruari: & si haec procedunt in tacita testatoris voluntate, multo magis locum vendicabunt in expres sa. Idem Surdus, dicto consil. nonagesimo sexto, n. decimo quinto, ibi: Et id procedit nedum, quando expresse apparet de voluntate testatoris, sed etiam quando ex coniecturis, vel aliter tacite constat, quod testator voluerit, rem aliquam conseruari in agnatione, quia etiam tunc ea res censetur fideicommis so subiecta, & agnati admittuntur ad illius succes sionem gradatim. Idem Surdus, dicto cons. 443. num. 19. in fine, & num. 20. vbi notabiliter etiam, quod in proposito, idem operatur tacita, atque ex conieicturis deducta voluntas, quod expres sa: Et idem cum aliis Authoribus admisit, atque annotauit Farinacius, nouissimarum, Rotae Roman. decis. 300. numer. 5. & 25. & 30. 1. par. tom. 1. & decis. 14. numer. 1. eadem parte: notabiliter etiam, atque nouis sime Stephan. Gratian. tomo 5. capit. 828. videndus ex numer. 32. vsque ad numer. 45. ex folio 73. qui superiora amplectitur, & comprobat, & extendit quoque, vt procedant etiam stante clausula re stricta ad personas comprehensas in ratione, vt adhuc fideicommis sum absolutum induci debeat, imo inducatur etiam inter lineas diuersas descendentium institutorum, & substitutorum, etiam si verba non sint expres sa, & quod sufficiant coniecturae, aur quod extet neces sarium antecedens, siue nomina collectiua adiecta sint, aut prohibitio realis interuenerit; provt latius ibi, & memorabiliter ex n. 39. vsque ad 45. vbi inquit in haec verba: Et cum ex praedictis sit inductum fideicommissum descensiuum, vigore clausulae prohibitionis inter descendentes institutorum, & inter descendentes substitutorum, erit etiam ex hoc inductum fideicommis sum reciprocum inter lineas praefatas, adeo vt extincta linea masculina descendentium ab institutis per mortem Calcidonij iunioris sine filiis masculis, sit admittenda linea descendentium a substitutis, ex quibus est D. Nerius, nam quamuis reciproca nunquam intelligatur inducta inter duas lineas, nisi verbis expres sis, vel coniecturis neces sariis, Cephal. cons. 401. per tot. lib. 3. Seraphin. decis. 1023. num. 3. nihilominus ista procedunt, quando vel verbis expres sis, vel in vim neces sarij antecedentis, vel vigore no minum collectiuorum, & tractum temporis importantium, vel ex vi prohibitionis realis, non potest considerari, quod sit inducta reciproca; secus vbi aliquis ex dictis modis concurreret, tunc enim reciprocum fideicommis sum inducitur: Peregrin. de fideicommis artic. 13. numer. 75. vsque ad 81. & cons. 33. num. 1. vsque ad 4. lib. 3. & cons. 59. numer. 6. & 7. libro 4. In casu autem nostro, non solum vnus ex prae dictis modis concurrit, sed omnes adsunt; nam habemus verba expres sa testatoris, & coniecturas neces sarias, quae inferunt quod ab vna in aliam lineam bona debeant transire mediante substitutione reciproca, cum prohibuerit alienationem, quia voluit, quod eadem bona in perpetuum peruenirent in posteros mares dictorum suorum haeredum institutorum, & substitutorum, & eorum in perpetuum descendentes; ex quibus verbis inter omnes istos resultat reciprocum fideicommis sum, quia alias sine eo bona in perpetuum non conseruarentur; cum etiam ex illa prohibitione resultet absolutum fideicommis sum: Dec. cons. 38. Circa primum dubium, colum. 1. & 2. & cons. 425. in primo dub. Ruin. cons. 108. numer. 13. lib. 2. Paris. cons. 18. num. 7. & 20. lib. 3. Rolan. cons. 23. numer. 23. lib. 4. Ancharan. cons. 152. Plura, col. 1. Decian, cons. 50. numer. 12. lib. 1. Peregrin. de fideicommis artic. 13. num. 79. Adsunt etiam in casu nostro nomina collectiua, & tractum temporis significantia in posteros mares suorum haeredum institutorum, & substitutorum, & eorum in perpetuum descendentes mas culos; ex quibus verbis colligitur voluntas testatoris reciproci fideicommis si in neces sariam con sequentiam, cum alias non pos set resultare effectus perpe ui transitus bonorum de vno in alium: Ruin. cons. 151. numer. 7. lib. 2. late Peregrin. de fideicommis. artic. 13. num. 76. vers. Sed contra, & numero 77. vbi testatur de veriori opinione: Aim. cons. 130. num. 6. Gabr. cons. 132. num. 59. lib. 1. Hactenus Stephan. Gratian. ex quo, & caeteris supra commemoratis, velut manifeste deducitur, facta dispositione, & adiecta ratione ad modum prae dictum, quia voluit bona sua, in agnatione sua con seruari; omnes quidem agnatos gradatim admittendos es se ordine succes siuo, etiam si specifice nominati non sint; satis enim est, eos fuis se vocatos nomine collectiuo agnationis; idque in Hispanorum primogeniis certum es se, & de plano procedere, attenta eorum natura, fine, & perpetuitate; & comprobari concludenter ex traditis per Ludouic. Molinam, lib. 1. dict. cap. 5. numer. 4. 19. & 23. & sequent. & antea numer. 18. & fere per totum cap. vbi congerit quamplurimas coniecturas, ex quibus maioratus tacite instituti, velut euidens prae sumptio, seu coniectura deducitur; tametsi id verbis expres sum non sit. Et fere semper exempla proponit, quando nomine collectiuo, non autem specifice, ij qui de familia institutoris procedunt, vocati sunt. Et in fideicommis sis, atque eodem, quo versamur, articulo, singulariter annotauit Surdus, dicto cons. 96. miner. 18. in fine, & num. 19. vbi notabiliter inquit, quod non obstat in casu illo, quod D. Bernardinus non sit in testamento nominatus, nec a testatore nominatim vocatus, & de eo non loquatur substitutio, sed de eius parte. Ad hoc enim respondeo, quod ex quo testator voluit bona conseruari in agnatione, censetur omnes de agnatione, & familia vocas se. Appellatione enim familiae, & agnationis veniunt omnes: l. fin. C. de verborum signif. vbi Oldrad. Bald. & Castr. Gl. in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legat. 2. licet itaque proprio nomine non fuerit vocatus: satis tamen est vocatus nomine collectiuo familiae, vel agnationis: & id sufficit; vt probatur in dict. §. in fideicommis so, & quamuis expres sa illa substitutio facta casu, quo omnes filij testatoris decederent sine filiis, non loquatur de D. Bernardino, neque illum includat; id tamen nihil refert, quia D. Bernardinus non prae supponit se ex ea vocatum, nec eius vigore aspirat ad succes sionem: sed eam petit virtute fideicommis si generalis, quod induci probauimus per generalem illam causam, quia voluit testator omnia eius bona permanere in agnatione. Licet itaque sit in vna substitutione exclu sus, est tamen per aliam tanquam agnatus testatori, & grauato proximior inclusus, & vocatus. Hactenus Petrus Surdus, cui conuenit, & in[sect. 8] finitos Authores commemorat pro Hac ipsa resolutione, nouis sime Farinacius, Rotae Romanae, decis. 93. & 300. prima parte, primae partis, & decis. 203. numer. 3. ead. par. Infertur etiam, ad modum prae dictum facta dispositione, & adiecta generali ratione, quia voluit bona in agnatione sua perpetuo con seruari, non modo descendentes, sed etiam transuersales, siue collaterales vocatos censeri; idque in Hispanorum primogeniis, & quando quis, eius voluntatis fuis se prae sumitur; atque ita ex coniecturis colligitur, quod voluerit maioratum perpetuum, seu vinculum instituere; indubitatum quidem est, attenta primogeniorum natura, & perpetuitate, fine etiam eorundem instituendorum praecipuo: & satis comprobatur ex his, quae Ludouicus Molina, lib. 1. cap. 4. numer. 37. cum sequent. vsque ad numer. 44. scripta reliquit, dum dixit, maioratus institutionem & succes sionem, non solum in descendentibus primi institutoris, sed etiam in collateralibus perpetuam es se debere, & eum sequuti fuere omnes communiter, sicuti manifeste deprehenditur ex resolutionibus, & traditionibus a me propositis in commentariis lib. 2. fere per totum, & vltra relatos ibi, tradidit etiam Valencuela Velazquez in cons. 40. ex num. 34. & 37. & 38. & in fideicommis sis, idem etiam in hoc ipso articulo, & in materia, in qua versamur, obseruauit Petrus Surdus dict. cons. 443. numer. 45. vers. Respondeo: quod satis est, fol. 846. & ita tenendum est; quicquid, errore deceptus, contrarium, nullo praehabito examine, nec Surdo relato, tenuerit Pelacz a Mieres de maioratu, 2. parte, quae st. 5. num. 74. in vltima editione: vbi in hunc modum, sed male quidem, scriptum reliquit: Et quod non prae sumatur inductum fideicommis sum in fauorem filiorum, qui non sunt ex descendentibus, sicut in fauorem des cendentium; volunt Salicet. Iul. Clar. & Cephal. In alio tamen Surd. ipse in cons. 67. numer 10. in vers Vt probat Bald. & dict. cons. 96. numer. 16. defecit quidem, & deceptus est, fortas sis hoc ideo, quod as secutus non fuerit primogeniorum Hispaniae peculiarem naturam, & crediderit, de natura maioratuum Hispaniae ines se, quod eo ipso, quod maioratus perpetuus instituitur, censeatur agnationis consideratio habita, & agnatio conseruata dicatur: cum tamen frequentius, maioratus regulares in Hispania institui soleant, & absque ratione conseruandae agnationis fiant; provt alio cap. huiusce tractatus, notabitur infra, & Surdi placitum confutabitur, nec valeat consequentia, Maioratus institutus fuit, ergo agnationis ratio habita; vt de se compertum est: deficit ergo vir adeo eruditus, dum existimat, tacite videri agnationis[sect. 9] rationem habitam, & inter agnatos inductum fidei commis sum perpetuum, ex qualitate rei relictae, Turris scilicet, vel Dumus, aut fundi magni valoris Maiorum, siue anteces sorum, iuxta doctrinam Baldi in l. quoties, num. 8. C. de fideicommis. de qua[sect. 10] ego metipse egi supra. hoc eodem tractatu, cap. 85. & statim etiam dicendum est. Quamuis enim tacite deduci pos sit coniectura, quod ex qualitate rei, fideicommis sum perpetuum, & apud nos maioratus perpetuus institutus censeri debeat, vt etiam statim dicetur; tamen ex eo solum, quod dispositio facta sit cum vocationibus quorundam, & verbis etiam ampls simis tractum succes siuum denotantibus, si agnaionis mentio facta non sit, neque etiam agnati solum vocati, aut agnationis ratio alias considerata, sine foeminae, atque cognati exclusi; ex qualitate quidem rerum, quod deducatur, aut induci pos sit maioratus agnationis, inauditum sane est, nec dici potest; coniecturam autem es se, quod maioratus perpetuus institutus fuerit, regularis tamen; non agnationis, iuridice dici potest, provt statim dicetur. Quod si agnationis maioratum es se, aliquis contendat; sola rei, aut rerum qualitas non sufficiet, nec agnationis coniectura a sola rerum qualitate deduci potest; ex aliis tamen, legitimis, & probabilibus coniecturis, agnationis consideratio deduci debebit, non autem a sola rei, aut rerum qualitate, a qua tamen, maioratus perpetuo instituti, sed regularis, coniectura legitime deducitur: sic sane Ludouic. Molina, lib. 1. cap. 11. num. 18. licet ex rerum donatarum, aut relictarum qualitate, fideicommis sum absolutum, & maioratus perpetui coniecturam elici pos se adnotauerit, & Glos s ae in dict. l. quoties, & doctrinae Baldi, ibi mentionem fecerit, & refert ad alios ita tenentes; nunquam tamen agnationis coniecturam, aut considerationem deduci pos se excogitauit. Alij etiam quamplures, licet ex rerum qualitate, coniecturam fideicommis si, & maioratus perpetui deducant: Agnationis tamen maioratum, ex co solum institutum Videri, nunquam dixerunt; sed totum contrarium supponunt aperte, quasi indubitatum id sit; vt videre licet apud Auend. in l. 41. Taur. glos. 3. num. 8. 9. & 10. qui ex qualitate rerum duntaxat maioratus in stituti coniecturam deducit; & addit num. 10. id maxime procedere, quando res, quae donatur, aut relinquitur fuis set Maiorum testantis ; quia tunc efficacior coniectura maioratus deduci deberet, atque euidentius colligitur, voluis se testatorem perpetuo eam rem in familia conseruare; & notauit triam Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. capite 18. num. 41. & 42. vbi inquit, quod licet res dubia sit, in praxi tamen seruatur dicta conclusio, quae ex qualitate rei deducitur, puta quia erat Maiorum, aut quia es set magnae ae stimationis, & quantitatis, & testator positus in dignitate, aut Nobilis. Ecce vbi non modo, agnationis maioratum, ex rerum qualitate considerat; sed etiam rem dubiam es se dicit, an maioratus perpetui coniectura diduci pos sit. Pelaez etiam a Mieres de maioratu, 1. parte, quae st. 51. num. 133. in vers. Et huius officinae: & 2. parte, quae st. 5. num. 29. & melius num. 39. vbi refert Alciat. Roland. Petram, Ripa, Capyc. Grat. Matienc. & alios, qui vnanimiter adnotarunt, quod fideicommis sum perpetuum inducatur ex qualitate rei relictae. Et repetit ipse Mieres, num. 91. vbi inquit, quod. vbi res quae relinquitur, fuit Maiorum testatoris; prae sumi debet, quod voluerit maioratum perpetuum instituere, & quod ad suos succes sores perpetuo progrederetur: & vide ibidem, numer. 41. Menoch. etiam, aliis in locis, a Mieres non relatis, scilicet in cons. 1006. numer. 1. & 2. lib. 11. & in cons. 1195. ex num. 20. lib. 13. & prae sumpt. 68. num. 27. lib. 4. vbi quod prohibitionis realis, & perpetui fideicommis si signum est, quod a qualitate rei desumitur, vt si est Domus egregia, & insignis, vel Castrum: Simon de Praetis, lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 2. solut. 10. num. 8. Mantica de coniectur. lib. 6. tit. 15. num. 14. Casanate in cons. 33. n. 11. Farinac. nouissimar. decis. 231. n. 3. 1. part. tom. 2. Stephan. Gratian. tom. 2. c. 280. ex numer. 18. vsque ad nu. 25. vbi etiam fideicommis si perpetui, & prohibitionis alienationis realis coniecturam deducit a qualitate rerum, quae donantur, aut relinquuntur; & tom. 3. capit. 487. num. 16. & tom. 4. cap. 776. ex numer. 22. vsque ad numer. 31. Remanet ergo, ex qualitate rerum, coniecturam, quae sumitur, ad maioratus perpetui, regularis tamen, & ordinarij institutionem, atque inductionem, non vero ad maioratum agnationis, trahi pos se; nisi agnationis eiusdem ratio, aliunde atque legitime, & iuridice deduci valeat, quod ita explicatum non fuit supra, cap. 85. vbi tamen de coniectura, a qualitate rerum deducta, nonnulla diximus. Ita quoque, quamuis ex armorum, & nominis[sect. 11] grauamine inducatur maioratus perpetui coniectura; agnationis tamen conseruandae coniectura minime inducitur; sicuti in hac ipsa materia, & pro coniectura maioratus instituti, notauit ipse Molina lib. 1. dict. cap. 5. numer. 34. & lib. 3. capit. 5. numer. 7 u s lib. 2. cap. 14. & maxime num. 7. Mieres, 2. part. quae st. 5. numer. 62. Ioan. Garcia de nobilitate, in diuisione, num. 40. Auend. in l. 41. Tau. num. 19. idem Mieres 4. parte, quae stione 12. num. 4. Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quae stio. 18. numer. 40. D. Perez de Lara lib. 1. cap. 5. numer. 46. Casanate cons. 38. num. 87. & cons. 4. num. 246. & 247. Gratian. tom. 2. cap. 288. numer. 14. & 26. Francisc. Molin. de ritu nupt. & pact. matrim. lib. 3. cap. 24. num. 192. Alex. Raud. de analogis, cap. 30. numer. 1. Et coniectura eadem sumi debebit ex delationis[sect. 12] nominis solo praecepto, & grauamine; quamuis armorum grauamen omis sum fuerit: familiae namque conseruatio, magis in nomine, quam in armis consistit; & arma sunt loco cognominum, vt cum Casanate tradidit Ioann. Franc, de Ponte, in cons. 4. numer. 4. in fine, & numer. 41. vnde dixit Ioannes Corasius, commentariorum lib. 2. cap. 15. num. 6. quod Iulius Cae sar. Octauianus, & Tiberius ad conseruationem familiae, nihil aliud fecerunt, quam instituere haeredes, & inhere ferre nomen suum. Et hactenus de tertia obseruatione in principali huiusce capitis articulo. Quarto deinde obseruandum, atque constituendum est in ipso proposito, vtrum inquam, fideicommis sum perpetuum, & absolutum inductum censeatur ex eo, quod testator expres serit se facere eam dispositionem, vt bona in agnatione perpetuo conseruentur; tres pos se casus principales constitui, atque considerari. Primus casus est, quando nullam specialem, aut indiuiduam vocationem testator fecerit, nec etiam boncrum alienationem prohibuerit, sed duntaxat dixerit, volo talia, & talia bona aut talem rem, aut bona mea manere perpetuo in agnatione mea, & [sect. 13] in ea conseruari; & hic casus fere nunquam occurrere, aut euenire poterit, is namque, qui maioratum, aut vinculum perpetuum instituere intendit, aut fideicommis sum absolutum erigere, a communiter accidentibus, semper facit aliquas substitutiones, aut vocationes, & postmodum apponit clausulam praedictam, quia volo, quod bona in agnatione mea perpetuo remaneant, atque conseruentur. Et in his terminis, quando nulla vocatio, aut substitutio praeces sit, specifica scilicet, & indiuidua, non loquitur Molina, libr. 1. dict. cap. 5. num. 16. in fine, nec caeteri alij, nullus etiam, quando nulla substitutione facta, ea clausula adiecta est, sermonem instituit, solus Pet. Surd. in cons. 67. num. 12. & 13. libro primo, fol. 332. colum. 1. in princ. vbi in hunc modum scripsit: Et praedicta procedunt, quando testator nulla facta substitutione, nulla alienationis prohibitione praemis sa simpliciter dicit, es se quod bona sua conseruentur in agnatione, quia eo casu fideicommis sum inducitur propter verbum, volo quod impostat di spositionem l. 2. C. communia de legat. l. cum ita, §. in fideicommis so, vbi Cuman. ff. de legat. 2. & ita praecise voluit Socin. in l. qui Romae, §. cohaeredes, num. 18. ff. de verbor. obligat. dicens illa verba simpliciter, & de per se prolata inducere fideicommis sum; & in consil. 12. numer. 18. volum. 3. sequitur Dec. qui tamen non meminit de Socino in consil. 23. num. 4. Curt. iun. in consil. 22. num. 19. vbi dicit, se hoc fundamentum semper reputas se fortis simum, & ineuitabile, & in consil. 43. circa finem, vbi dicit, quod pro hac parte stant nouem. illa fundamenta, quae refert Socin. in consil. 227. volum. 2. circa principium, idem repetit in consil. 112. & consil. 114. numer. 18. dicens, hoc es se sine dubio, Crot. in consil. 48. num. 20. vbi inquit, ea verba prolata de per se inducere sine dubio fideicommis sum: Paris. in consil. 90. num. 22. volum. 2. vbi tamen neminem citat ex praedictis: Alba. in cons. 54. num 2. vbi ait, id verum es se, siue apponantur illa verba principaliter per se, siue per modum rationis: Crauet. in cons. 130. num. 10. decis. Pedemon. 50. num. 2. si igitur testator disponendo simpliciter dixis set, velle quod domus sua remaneret in agnatione, inductum fuis set fideicommis sum succes siuum inter eius descendentes; idem Surdus in cons. 96. num. 13. fol. 459. vbi in hunc modum scripsit: Et vbi etiam nulla praecederet substitutio, seu nulla alienandi prohibitio, illa verba sola, quia te stator vult bona in agnatione permanere, sufficerent ad inducendum fideicommis sum, vt concludit Socin. in l. qui Romae, §. cohaeredes, num. 18. ff. de verbor. oblig. & in cons. 12. num. 18. volum. 3. idem voluit Dec. licet de Socino non faciat mentionem in cons. 23. num. 4. Curt. iun. in cons. 22. num. 19. vbi subdit hoc fundamentum semper se fortis simum, & ineuitabile reputas se; idem tenuit in consil. 43. circa fin. vbi dicit stare pro hac parte nouem illa fundamenta, quae refert Socin. in cons. 227. circa principium, & hoc etiam repetit in cons. 112. & in consil. 114. num. 18. dicens es se sine dubio: Crot. in consil. 48. num. 10. vbi inquit illa verba prolata de per se inducere fideicommis sum sine dubio: Paris. in cons. 90. num. 22. volum. 2. vbi tamen ex praedictis neminem citat: Alba, in cons. 54. num. 2. vbi dicit ea verba inducere fideicommis sum, siue ponamur principaliter de per se, siue per modum caus ae: Crau. in cons. 130. num. 10. decis. Pedemon. 50. num. 2. Hactenus Petri Surdi placitum, & as sumptum in propositis terminis, quando neque sub stitutio, aut vocatio aliqua, neque etiam alienationis prohibitio interuenerit, sed duntaxat dictum sit, prout supra figuraui, bona mea, aut talia bona, aut talem, vel talem rem, puta fundum, aut domum, volo in agnatione mea conseruari; & tunc voluit, quod agnati succedant gradatim, & ordine succes siuo in perpetuum. In Hispanorum tamen primogeniis, & vinculis, & maioratibus perpetuis, casus iste maximam difficultatem haberet, si nec maioratus, nec vinculi verbum, aut nomen expres sum es set; aut aliae etiam coniectu rae simul non concurrerent; nam si proponeretur, aliquem dixis se, se velle maioratum, aut vinculum perpetuum instituere, & ita specifice enuntias se; maioratus, aut vinculi nomen exprimendo, & velle, quod omnia bona, aut talia bona, aut aliqua res, perpetuo remanerent in agnatione sua, maioratus equidem perpetuus institutus maneret, & id solum sufficeret, ob maximam vim, & efficaciam expres sionis verbi maioratus, ob quam omnia neces saria, ad maioratus perpetui institutionem, & con seruationem, velut expres sa intelligi deberent; sicuti longa serie comprobari pos set ex his, quae ego metipse annotaui, & scripsi in commentariis libri secundi, cap. 22. ex num. 1. cum seqq. & alio cap. infra in memoriam repetuntur. Imo, & verbo, mayorazgo, aut. vinculo, omis so, & aliis non concurrentibus coniecturis, adhuc ex verbo, perpetuo, aut alio simili, quod tractum succes siuum denotet; ex quo etiam simul dixerit, se velle bona in agnatione sua perpetuo conseruari, ac manere; maioratus equidem perpetui institui coniectura deduci pos set legitima; quoniam fideicommis sum perpetuum censetur inductum a testatore, quando vsus[sect. 14] est verbis denotantibus tempus, & tractum succes siuum, sicuti cum aliis scripsit Farinacius, decis. 125. numer. 2. prima parte, tomi primi, Menoch. in consil. 1195. lib. 12. & in maioratu obseruauit Perez de Lara de anniuersariis, lib. 1. cap. 5. numer. 41. & inquit num. 42. id maxime procedere, vbi adest dictio in perpetuum, ex cuius natura sumitur coniectura maioratus: quod antea tradidit Ludouic. Molina, dict. c. 5. lib. 1. n. 33. & ego quoque notaui dict. cap. 22. n. 89. 90. & 91. vbi scripsi. quod maioratus institutor, si verba proferat, quae perpetuam succes sionis causam denotent aperte, vt in perpetuum, semper, omni tempore, in infinitum, & alia[sect. 15] similia; perpetuum maioratum instituere videtur. Et addidi, quod dictio, semper, apposita in dispo sitione, significat tractum temporis, & omni ca su, & tempore. Et similiter dictio, in perpetuum, habet tractum succes siuum in futurum, & denotat tempus in s aecula s aeculorum. Ibidem quoque, n. 29. casum hunc ipsum consideraui, & dixi, quod testator, si relinquat bona propriae agnationi, seu familiae, & talia verba proferat, quae tractum suc[sect. 16] ces siuum denotare videantur, maioratum perpetuum instituere videbitur; tametsi verbo, maioratus, vsus non fuerit. Et in comprobationem adduxi Molinae locum, eodem cap. 5. lib. 1. num. 23. vbi coniecturam, quod quis voluerit maioratum perpetuum instituere, ponderat ex eo, quod testator relinquat bona propriae cognationi, agnationi, seu familiae, etsi verbo maioratus vsus non fuerit, prout ibi comprobat: Petri autem Surdi mentionem non feci dict. num. 29. ex quo tamen, in locis antea relatis, mire comprobatur Ludouic. Molinae placitum illud, ex Menochio etiam lib. 4. prae sumpt. 68. n. 28. Farinac. decis. 10. n. 4. in nouis simis, 1. parte, tomi primi. Vbi inquit, quod fideicommis sum relictum in fauorem familiae, censetur perpetuum, & absolutum, & hoc casu omnes de familia, ordine[sect. 17] succes siuo censentur vocati. Mieres etiam (de quo supra mentionem seci) 2. part. dict. q. 5. n. 27. dubitauit, an si testator praecipiat, bona in agnatione remanere, inducatur fideicommis sum perpetuum? nihil tamen resoluit, sed ad nonnullos Authores se remittit; & antea n. 6. ex relatione Petrae dixerat, quod fideicommis sum inducitur reale, quando est inductum in fauorem agnationis. Et quod ex verbo, perpetuo, inducatur primogenitura perpetua statuit ipse Mieres, ibidem num. 80. & vide num. 73. vbi inquit, quod si quis caueat per scripturam, quod relinquit bona, vt in sua posteritate remaneant, & conseruentur, censetur induxis se fideicommissum reale, & perpetuum; & citat Castren. Curt. iun. & Parisium: quod ego dupliciter accipi pos se intelligo (Mieres enim ipse non explicat) aut cum factis aliquibus vocationibus, ita testator cauerit; & tunc credo, id indubitanter procedere, & confirmari ex traditis per Molin. dict. n. 23. c. 5. aut cum nullis factis vocationibus, ita cauerit, prout Mieres scribit; & tunc idem quoque dici pos se, iuxta ea, quae ex Petr. Surd. supra retuli, & tradita per Molinam , dict. n. 23. imo tentari pos set, etiam in his terminis loquutum Molinam, dict. n. 16. eiusdem c. 5. in vers. Imo plus dixit: ex quo non exprimit, vocationes aliquas factas fuis se, quamuis in initio eius cap. ante n. 1. in his terminis, quae stionem non propo suerit, sed quando aliquae vocationes factae fuerint, & retentis eisdem terminis, semper loqui videtur per discursum eius cap. Secundus casus principalis est, quando praeces [sect. 19] sit aliqua substitutio, aut vocatio, vel etiam aliquibus praecedentibus vocationibus, nulla tamen expres sa alienationis prohibitione, testator se ideo facere eam dispositionem expres serit, vt bonae in agnatione perpetuo conseruentur; tunc enim inducitur simplex, perpetuum, & absolutum fideicommis sum inter omnes de agnatione: & in his terminis loqui videtur Molina lib. 1. dict. c. 5. n. 16. in vers. Imo plus dixit. idque attentis terminis propositis ad initium eius cap. ante num. 1. quamuis (vt nunc dicebam ) tentari pos set, quod etiam in terminis casus prae cedentis loquatur. Quando tamen nulla adest prohibitio alienationis, loquitur expresse; & in eisdem terminis loquuntur alij plures, relati supra: & pro certo tradidit s aepis sime Surdus, dict. cons. 67. & 96. & maxime dict. cons. 67. sub n. 13. & n. 14. in illis verbis: Si igitur testator disponendo, impliciter dixis set, &c. idem Surdus dict. cons. 96. sub n. 16. in vers. & idem est, vbi sic scripsit: Et idem est, quando vt in prae senti facto, testator post aliquam dispositionem, vt post substitutionem, dicit, se ideo ita disposuis se, quia vult bona sua stare in agnatione: nam haec verba inducunt fideicommis sum. Verba enim etiam enuntiatiua, prolata per modum caus ae, inducunt dispositionem , Bart. in l. socer, §. Lucius, n. 4. ff. soluto matrimonio. In eisdem quoque terminis, quando nulla praecedente prohibitione, post factas substitutiones, adiecit clausulam testator, quoniam vult bona sua in agnatione sua perpetuo manere; loquitur expresse Farinacius; & dicit, simplex, perpetuum, & absolutum fideicommis sum induci inter omnes de agnatione, & latius explicat decis. 196. n. 6. & seqq. 1. part. tom. 1. fol. 261. vbi specifice dixit, fideicommis sum perpetuum, & absolutum cen seri inductum a testatore, quando nulla praecedente prohibitione alienationis, post factas substitutiones, adiecit clausulam, quoniam vult, bona sua, &c. deuenire ad proximiores descendentes masculos, legitimos, & naturales de casata, & agnatione ipsius testatoris, & continuo penes eos permanere. Et ita tenuis se permultos Authores ibi relatos, & praecipue id procedere, quando verbum, volo, est prolatum per viam vltimae voluntatis, prout in hoc casu: tunc enim, quia testator dicta verba protulit per modum rationis, dispositionem operantur; sicuti etiam , multis Authoribus relatis id comprobat: & addit n 7. quod quando ratio est generalior dicto, prout in ipso casu prae senti, tunc declarat dictum, & illud ampliat ad limites rationis; ex l. cum pater, §. dulcis simis, ff. de legat. 2. l. regula, §. si quis, ff. de iuris & facti ignorantia, idque maxime in fideicommis sis, in quibus per rationem ipsa extenduntur, & ampliantur ad limites ipsius rationis. Et addit, vsque adeo id procedere, quod quamuis ex primis substitutionibus induceretur fideicommis sum personale, & ad fauorem institutorum, & de scendentium ab illis, ex praedicta ratione a testatore expres sa, ampliatur hoc fideicommis sum, & fit reale, & extenditur ad omnes personas descendentes masculos de casata, & agnatione ipsius te statoris in perpetuum. Ex his sane velut manifeste deducitur, huiusce casus resolutionem, in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, & perpetuitate, fortiori, & efficaciori ratione procedere; quod de se adeo euidenter constat, vt maiori comprobatione non indigeat. Tertius casus principalis est, quando post di[sect. 20] spositionem, & vocationem alicuius, seu aliquorum, & alienationis prohibitionem, eidem, aut eisdem factam, testator metipse dixerit, se eam facere prohibitionem, quia vult, bona sua in agnatione conseruari, aut manere perpetuo; & tunc quidem inducetur ex his verbis fideicommis sum perpetuum, & absolutum inter omnes de familia, gradatim, & ordine succes siuo, non solum in ca sum alienationis, sed etiam in casum mortis. Et in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioratibus perpetuis, multo magis id locum obtinebit, attenta eorum natura, & perpetuitate. Et ita in his terminis voluerunt Aretin. Socin. Paris. Crot. Rube. Craue. Alban. Alciat Cephal. Ancharan. iun. Roland. Anton. Gabr. Mantic. & Beccius, quos in his ipsis terminis refert, & ita obseruat Pet. Surd. dict. cons. 67. num. 14. Vers. & per hanc rationem dicunt in propos ito DD. & num. 15. & d. consil. 96. sub num. 16. in vers. Proinde inferunt in proposito: in eisdem quoque terminis loquutus videtur Molina, d. cap. 5. lib. 1. num. 16. in princ. & statim dum refert Crauetam in cons. 130. num. 10. id ipsum admisit expresse, quando alienationis prohibitio non adest, sed testator profitetur, se ideo eam dispositionem facere, vt bona in agnatione perpetuo conseruarentur: sic sane (prout vere, & noue ego considero) Ludouici Molinae locus, d. num 16. omnibus tribus casibus praedictis applicari potest; Primo quidem, quia non exprimit, vo[sect. 21] cationem aliquam, aut substitutionem praeces sis se; sed tantum dicit, quod si non adsit alienationis prohibitio, si tamen testator profiteatur, se ideo eam dispositionem facere, vt bona in agnatione perpetuo remaneant, inducitur fideicummis sum perpetuum, & absolutum; & maioratus perpetui institutio fortius induci debebit; quamuis verisimilius sit, quod Molina ipse loquatur iuxta terminos a se propositos ad initium d. cap. 5. ante num. 1. quando scilicet factis aliquibus vocationibus, te stator dixit, &c. Secundo etiam casui applicari potest Molina, quando nulla precedente prohibitione alienationis, substitutione tamen, aut di spositione facta, sic dixit, quia volo, &c. Et huic secundo casui, magis proprie eiusdem Molinae verba conueniunt. Tertio denique casui, quando vocatio, & dispositio, atque alienationis prohibitio praeces sit, proprie applicatur ipsius Molinae locus, iuxta ea, quae d. n. 16. in princ. annotauerat. Quinto deinde obseruandum, atque consti[sect. 22] tuendum est in hac ipsa materia, quod in omnibus tribus casibus superioribus, sic distinctis, & consideratis , vt dixi, & in vnoquoque eorum , ratio illa per modum caus ae finalis adiecta, quia vult, bona in agnatione perpetuo remanere, aut conseruari ; efficit, vt onus fideicommis si censeatur iniunctum, non tam per sonis, quam rebus, ita quod eo onere res affician tur, & in quemcunque pos ses sorem; onus eas comitatur; ex quo enim testator, onus rebus imponit, videtur gradatim vocare eos omnes ad quos res transeat, atque eos eodem ordine grauare onere restituendi; sicuti ex sententia Barto. Castren. Iason. Decij, Alba. Beccij, Paris. Barba. Curt sen. & Socin. obseruauit Surd. dicto tonsil. 67. numer. 18. & late confirmat ex numer. 22. vsque ad numer. 40. & num. 39. singulariter scripsit, quod fideicommis sum censetur reale, & impositum rebus, quando testator voluit, bona conseruari in agnatione: & num 43. quod prohibitio alienationis extenditur[sect. 23] de tempore ad tempus, si facta est, quia vult, bona remanere in agnatione: & num. 44. quod prohibitio alienandi, facta haeredi sub nomine proprio, tran[sect. 24] sit ad haeredem haeredis, si facta est cum clausula, quia vult, bona remanere in agnatione: & num. 45. quod prohibitio alienandi extenditur de re ad rem, quando facta est cum clausula, quia vult, bona remanere in agnatione: & num. 46. quod prohi[sect. 25] bitio alienandi extenditur de casu ad casum, quando extat clausula, quia vult bona, &c. & n. 47. [sect. 26] quod prohibitio alienandi non restringitur ad personas grauatas fideicommis so, & substitutas; & num. 50. quod ratio agnationis conseruandae attendi debet principaliter in fideicommis so, quan[sect. 27] do est expres sa; & eadem omnia placita probauit Farinac, nouis simarum, decis. 193. per totum 1. part. 1. tom. Mieres, 2. part. quae st. 5. num. 6. Francisc. Molin.[sect. 28] de pact. matrim. lib. 3. cap. 24. numer. 121. idque in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, & fine, fortiori equidem ratione procedere, notum, & compertum est; & pro certo supponit Molina, d. c. 5. lib. 1. per totum. Sexto & vltimo obseruandum, atque constituendum est; omnes fere iuris Interpretes, commemoratos supra, pro certo supponere, in propo sitis, & distinctis casibus, & quando per modum caus ae finalis adiicitur clausula praedicta, quia voluit testator, bona sua in agnatione conseruari perpetuo; eo ipso prae sumi, quod testator intendit agna[sect. 29] tionem conseruare, siue ex agnatione sua personas procedentes, in perpetuum admitti, atque foe minas, quae finis agnationis, & principium cognationis sunt, l. pronuntiatio, §. familiae, ff. de verbor. significat. excludere, & masculos etiam cognatos, solósque masculos, ex agnatione sua ad fideicommis sum, seu maioratuum, gradatim, & suc[sect. 30] ces siuo ordine in perpetuum vocare; alias enim, verborum proprietas violaretur, & testatoris voluntas non seruaretur, si cognati, aut foeminae admitterentur, non enim in agnatione sua, bona conseruari, aut manere pos sent perpetuo, admis sis his, qui ex agnatione testatoris non sunt; & ita pro certo supponunt omnes Authores relati supra, ad initium huius capitis, dum statuunt, adiecta dicta clausula; quia voluit bona sua in agnatione manere, aut conseruari perpetuo, induci simplex, & absolutum fideicommis sum; etiam in casum mortis inter omnes de agnatione; & multis aliis Authoribus relatis, tradidit Petr. Surd. dicto con silio 67. & dicto consilio 96. & maxime num. 15. vbi specifice dixit, quod fideicommis sum inter agnatos inducitur, & vnus censetur vocatus post alium gradatim, quando testator vult, bona permanere in agnatione: idem Surd. in consil. 443. & maxime numer. 15. & sequent. & numer. 18. in vers His vero sic praemis sis: volum. 3. & in cons. 494. num. 2. volum. 4. & in terminis annotauit Molina lib. 3. cap. 5. n. 1. & quatuor sequent. & exornat num. seqq. & vltra eum, idem quoque notarunt Petra de fideicommis. quae st. 5. ex num. 9. Farinac. d. decis. 193. num. 61. part. 1. tom. Francisc. Molinus, lib. 3. dict. cap. 24. num. 119. & 4. sequent. fol. 206. & ego metipse notaui etiam in commentaris tom. 2. cap. 4. numer. 76. & 77. & in omnibus his casibus, linearum rationem haberi debere ad eum modum, quem diximus supra, cap. 93. planum, & compertum est; nec quoad linearum tractatum attinet, differentiam constitui pos se, an nomine proprio, an appellatiuo, ij vocentur, qui ex familia, aut agnatione, siue cognatione testatoris, institutorísve maioratus procedunt. # 3 §. III. Ex vocatione primogenitorum proximiorum propriae familiae, testantis, aut disponentis, aut primogenitorum familiae simpliciter, vel etiam primogeniti ex ipsa familia, aut cum primogenitis, aut primogenito propriae familiae bona relinquuntur; vtrum maioratus perpetuus institutus censeri debeat, tametsi testator non expres serit, se facere maioratum, vbi Ancharani cons. 27. exornatur, atque illustratur; & Crauetae cons. 161. in eodem proposito explicatur. Adducitur quoque Aluari Valasci, consult. 121. egregia, & notanda resolutio, vt vocati nomine proprio censeantur magis dilecti, quam vocati nomine collectiuo; & ideo praeferantur etiam proximioribus in gradu. Nominatim aliquid fieri, quod dicatur, cum vel nomen proprium exprimitur, vel aliis circunstantiis, quibus vice nominis vtimur, res designatur. Et huiusce coniecturae, quam Ludouic. Molina perpendit, egregia, & notanda resolutio, atque explanatio traditur. SVMMARIVM. -  1 Maioratus perpetuus institutus videtur, tametsi testator id non expres serit, si bona sua primogenitis propriae familiae relinquat. -  2 Idem si duobus ancianis familiae bona reliquerit. -  3 Aut etiam primogenito propriae familiae, in numero singulari; & infra n. 12. & sequent. Quae omnia exornantur, & num. sequent. -  4 Ancharani in cons. 27. facti species proponitur. -  5 Ludou. Molinae placitum probatur. -  6 Rolandum a Valle egregie explicas se Ancharani praecitati consilium. -  7 Nominatim aliquid fieri dicitur, cum vel nomen proprium exprimitur, vel aliis circunstantiis , quibus vice nominis vtimur, res designatur; & n. 9. -  8 Aliqui de tali progenie, si ad succes sionem maioratus vocentur in defectum aliorum, censentur specialiter nominati, quamuis propriis nominibus Vocati non sint. -  9 Nominatim aliquid fieri dicitur, non modo, quando specialiter, & expresse quid exprimitur; sed etiam si demonstratione corporum , aut alio modo, quo persona; aut res certificari possit, ostenditur. Quod exornatur. -  10 Vocati, & nominati nomine proprio, prae sumuntur magis dilecti, quam vocati nomine collectiuo, & ideo praeferuntur, etiam proximioribus in gradu. Et ibidem Aluari Valasci, consultatione 121. per tot. obseruationes probantur. -  11 Fideicommis sum perpetuum induci in terminis consilij Ancharani, & quando relictum est duobus antiquioribus propriae familiae; agnationis tamen coniecturam deduci non pos se. -  12 Primogenitis familiae, in plurali numero an primogenito, in singulari numero relinquatur, nihil in proposito interes se. -  13 Singulare, quando conuertatur in plurale, vel idem importet. -  14 Pelaez. a Mieres notatur, atque explicatur. -  15 Maioratus institutor, si post factas speciales aliquas vocationes, generalem clausulam in fine dispositionis subijciat; qua significet se velle familiae, suae, aut generi consulere, perpetuum maioratum instituere videtur. -  16 Sub verbo, linage, aut agnationis, comprehenduntur omnes collaterales, & censentur vocati in dispositione ipsius fauore facta. -  17 Crauet. cons. 161. num. 5. ponderatur, atque explicatur. Et ibidem Cardinal. Francis Manticae consideratio probatur. PRo dilucida, & distincta huiusce §.[sect. 1] explicatione obseruandum, atque constituendum erit vnum, quod §. 1. num. 49. & 50. supra notaui, & quamplurimorum. Authorum relatione comprobaui; maiori tamen explicatione indiget, & ad linearum tractatum, ipsarumque, & maioratuum coniecturas pertinet omnino; videlicet Ludouicum Molinam, lib. 1. capite 5. ex numero 18. vsque ad numerum 23. aliam, eámque notabilem adduxis se coniecturam, ex qua, quis maioratum perpetuum; instituere censendus erit, tametsi. id non expres serit. Si inquam primogenitis proximioribus propriae familiae, bona sua reliquerit; ex hoc namque, maioratus perpetuus inter omnes, qui ex eius familia proces serit, inducitur; etsi aliud testator non expres serit. Idque comprobat ex eleganti doctrina. Ancharani, cons. 27. columna tertiae, & quarta, vbi in fortioribus terminis inquit, quod si testator relinquat bona sua duobus antiquioribus ex sua familia, nomina propria non exprimendo, quod ex hoc instituere censetur fideicommis sum perpetuum inter omnes, qui ex familia propria proces serint, ita ve semper duo antiquiores ex illa, in eisdem bonis succedant; ex quo enim, ad qualitatem antiquitatis respexit, ea qualitas in familia nunquam deficere potest, argum. cap. quoniam Abbas, de offic. deleg. pari ratione, fideicommis sum ipsum nunquam deficere debeat, sed mortuis duobus primis antiquioribus de domo, ad alios duos antiquiores, ex ipsa familia procedentes, protrahatur. Et ad primogenitos etiam, optimo iure trahi potest (inquit Molina numero vigesimo,) haec enim primogeniturae qualitas numquam moritur, imo in infinitum procedit, cum deficiente primogenito, secundogenitus illico primogeniti locum, ac denominationem accipiat, prout ipse Molina comprobat, & extendit num. 21. id nedum verum es se, quando[sect. 2] primogenitis familiae fideicommis sum relinquitur, sed etiam quando filio primogenito ex ipsa familia in numero singulari, indefinite defertur. Plerumque enim, verbum singularis numeri plura le etiam ex mente disponentis comprehendit; prout num. 21. & 22. ibi comprobat, & in effectu concludit, quod quamuis testator non expres serit se facere maioratum, si tamen factis aliquibus vocationibus, iuxta terminos, quos ipse ante numerum primum dicti cap. quinti proposuerat. Vel etiam nullis factis vocationibus, iuxta terminos, quos ex sententia aliorum §. praecedenti consideraui; bona sua proximioribus primogenitis propriae familiae reliquerit, aut primogenitis propriae familiae, quamuis verbum, proximioribus, non adiiciat (prout ego obseruo,) aut etiam nedum in plurali numero, sed etiam in singulari, primogenito ex ipsa familia indefinite, ex hoc maioratum perpetuum instituere censendus erit; quod ego metipse supra, §. primo, numero quadragesimo nono, & quinquagesimo, aliis pluribus relatis sequutus sum, & nunc ex profes so magis insistens, & rem hanc altius as sumens, veris simum, & certis simum arbitror, nec verba praedicta ad alium finem adiici pos se, quam vt in fauorem primogenitorum omnium de familia testantis, maioratus perpetuus institueretur, institutusque perpetuo maneret; cum enim indefinita sint, & fauorem omnium primogenitorum propriae familiae respiciant, tractúmque succes siuum habeant; omnes primogenitos indefinite, & in futurum comprehendere debent, nec maior ratio considerari, aut excogitari potest, quare vnos potius quam alios, aut magis primos, siue tunc proximiores, quam vlteriores comprehendat; sic sane Ludouici Molinae placitum, & resolutionem sequuntur relati supra dicto §. primo, & in indiuiduo, quoad maioratus ipsos Hispaniae, Pat. Ludou. Molina, tom. 3. disputat. 590. ver. Tertia est: folio 162. D. Perez de Lara, de anniuersar. libro primo, capite quarto, numero 39. & 43. Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, capite,18 numero 33. & 34. qui tamen in terminis propositis per Ludouicum Molin. d. nu. 18. & 21. quando primogenitis, aut primogenito fideicommis sum relictum est, non loquitur; sed in aliis terminis; ita tamen ipsis, sicut in dictis Molinae terminis, eius resolutio procedit. Pelaez a Mieres, 1. p. quae st. 5. num. 13. fol. 460. in vltima editione; vbi quod fideicommis sum, absolutum, & maioratus perpetuus inducitur, quando testator vocat primogenitum, vel natu maiorem. Velazquez Auendan in l. 41. Tauri glos s. 3. num. 13. qui in ipsis terminis, in quibus Ludouicus Molina loquitur, & inquit, quod euidens coniectura maioratus in stituti, est, quando testator primogenitum vocauerit, seu primogenitos de sua familia, quia ex ea vocatione, omnes in infinitum primogeniti succes siue, vnus post alium, ordine succes sionis maioratus admittendi sunt; & citat quam plurimos ita tenentes. Mantica etiam de coniect. vltim. volunt. lib. 6. tit. 15. num. 11. & 12. vbi quod prae sumitur, testatorem voluis se conseruare familiam, aut fauore totius familiae fideicommis sum relinquere, quando duobus proximioribus de domo reliquit. Roland. in cons. 70. n. 31. & seq. volum. 3. Tiber. Dec. in cons. 2. num. 11. & 12. volum. 2. & in cons. 10. num. 76. volum. 3. Menoch. in cons. 117. n. 14. & 15. lib. 2. post Ancharan. Roma. & Crauet. quos ibi refert, & copiose declarat; & in cons. 220. n. 34. lib. 3. & prae sumpt. 68. n. 11. & prae sumpt 69. num. 15. vbi inquit, fideicommis sum induci, factúmque censeri. ad fauorem familiae, quando testator substituit suos descendentes, vel agnatos, sub nomine appellatiuo, vt si substituit Primogenitum Domus; vel Maiorem natu: idem Menoch. in consil. 1095. numero 18. & 19. lib. 12. vbi notabiliter loquitur; & in cons. 1006. num. 49. ad finem, vers. Ludouicus Molina: vbi Molinae obseruationes commemorat, & eas sequitur; & videndus est num. 48. & 49. sequuntur etiam Molinam eundem Hippolyt. Riminald. Surd. Menoch. Peregrin. & Sese, in locis relatis supra, §. 1. num. 49. & 50. Secundo deinde obseruandum, atque constituendum est, me in proposito huiusce capitis ob seruas se, atque adnotas se nonnulla, ad quae praecitati nunc Authores, non ita animaduertunt, nec ea ponderant: Ac primo quidem loco, Ancharan. in cons. 27. Non seruato ordine colum. 3. & 4. de hac fa[sect. 4] cti specie interrogatum respondis se, testator sub stituerat duos antiquiores de Domo, & progenie sua de Calcagnis, cum hoc onere, quod in perpetuum singulis mensibus deberent dare vnum sextarium frumenti pauperibus. Dubitatum fuit, an substitutio illa restringeretur ad duos illos antiquiores solummodo. qui tunc extabant; vel potius extenderetur ad alios futuros. Respondit Ancharan. extendi etiam ad futuros. Ea ratione motus est Ancharan. quod testator non nomine proprio, sed appellatiuo nominauerat duos illos Antiquiores. Quo quidem nomine (inquit Ancharanus) significauerat testator. affectionem suam fuis se erga agnationem, & familiam, non autem erga singularem aliquorum personam. Et ob id agnatis primis sublatis, alios succes siue censeri vocatos: sicuti in simili (ait Anchar.) obseruatur in casu cap. quoniam Abbas, de officio delegati, vbi si causa delegata est sub nomine Dignitatis, sicque appellatiuo, mortuo primo delegato, continuatur delegatio in personam succedentis in eadem Dignitate: secus vero, quando delegatio facta est sub nomine proprio; & Anchar. specificam mentionem fecit Menoch. dicto cons. 106. sub n. 49. & dicit ab eo non reces sis se in cons. 85. num. 125. & in cons. 97. num. 116. vers. Non obstat secundo. lib. 1. & se ipsum declaras se in cons. 117. num. 16. lib. 2. & in comprobationem re solutionis Ancharani citat. Roman. in cons. 438. num. 13. qui respondit, onus fideicommis si iniunctum maiori natu, hoc est, primogenito succes siue, gradatim, non nominatim, seu nomine proprio, sed sub nomine appellatiuo, extendi ad alios; & ibidem num. 14. refert, & sequitur Ancharan. supra citatum: refert etiam Fulgosium in cons. 68. Matthaeus col. 2. qui respondit, legatum factum maiori natu ex nepotibus, atque ita sub nomine appellatiuo, perpetuo, & in infinitum transite ad alios quoscunque succes siue natu maiores. Barbatiam quoque & alios retulit idem Menoch. Iason. Socin. sen. Ruin. Felin. Dec. Curt. iun. Paris. Tiraq. Burg. de Paz, Alba. Natr, Riminald. iun. Francisc. Picina, & Ludou. Bolog. qui respondit in cons. 62. col. vltima, de maioratu quodam Hispaniae; & inquit, quod post primogenitum, & eius filios, qui extingui non faciunt conditionem, admitti debet secundogenitus, & ita succes siue. Citat etiam Menoch. Ludou. Molin, dum scripsit, ex vocatione primogenitorum, aut primogeniti in singulari numero, induci maioratum perpetuum, & dicit, eundem Molinam sequutum se fuis se in locis ibi relatis, sequi etiam Pelaez, Salon de Paze, & Beretam. Secundo obseruaui, Ludouicum Molinam, optimo quidem iudicio obseruas se, atque resoluis se, quod si testator, primogenitis propriae familiae proximioribus, aut primogenitis simpliciter, vel[sect. 5] etiam primogenito familiae bona sua reliquerit, ex hoc videatur perpetuum fideicommis sum, & maioratum constituis se; idque ob rationem consideratam supra, quod verba ea indefinite prelata, om nes primogenitos comprehendant, & tractum succes siuum, atque omnium primogenitorum vocationem continere videantur; cum indefinita aequipolleat vniuersali, nec sit maior ratio, vt vnos, quam alios in infinitum comprehendant. Optimo etiam indicio ponderas se Molinam eundem Ancharani consilium. Et quidem, quando primogenitis, aut primogenito fideicommis sum relictum est, (in quibus terminis Molina loquitur) minus dubium es se, fortiúsque verba vrgere, vt tractum succes siuum, omniúmque primogenitorum vocationem, in perpetuum inducant, quam in terminis Ancharani, quando duobus antiquioribus, &c. Sic quidem , fortiores es se, & magis dubitabiles Anchara. ni terminos, agnouit Molina metipse, dicto capit. 5. numero decimo nono. Satis tamen constare videri in eisdem Ancharani terminis, de voluntate testatoris, atque ex his, quae ibidem expres sa fuere, coniecturam deduci, vt fideicommis sum perpetuum inter omnes, qui ex sua familia proces serint, videatur inductum; atque ira Ancharani traditionem, Molinam, & alios recte sequutos; recte etiam rem hanc percepis se Petram de fideicommis sis, quae stione quinta, numero 180. & singulariter, atque egregie Ancharanum ipsum explicas se Rolandum a Valle, in cons.[sect. 6] 70. num. 31. & 32. lib. 3. vbi commemorauit eandem Ancharani facti speciem, & eius resolutionem probauit, & statim satisfacit, responsúmque praebet obiectioni cuidam, quae in contrarium excitari pos set, in haec verba. Nec obstat, si dicatur, quod Anchar. aperte non dicit, quod venire pos sint duo Antiquiores nati etiam post mortem testatoris: Quia respondetur, quod hoc infert sua prima ratio, & responsio data ad dictam l. boues, §. hoc sermone, dum dicit, quod ibi nulla erat probabilis coniectura deriuandi dispositionem in alios, quam in primos, sed in casu suo affectio, & charitas te statoris ad Domum suam, diuersam interpretationem inducit: vnde sicut vult, quod illa dispo sitio trahatur vltra duos primos, quamuis regulariter sit contrarium; & ex hoc constat, quod Domui, & agnationi voluit prouidere; eadem ratione est dicendum, quod trahatur ad conceptos etiam post mortem testatoris, & sic quod etiam illi dicto ordine sint vocati; licet regulariter sit secus, dict. l. si cognatis, ita in terminis dixit Ruin. in citato cons. 203. num. 12. Hactenus & vere quidem Rolandus. Tertio deinde obseruaui, primogenitos, aut primogenitum, aut antiquiores ex familia vocare; siue primogenitis, aut primogenito, aut duobus antiquioribus ex sua familia procedentibus, fideicommis sum relinquere, idem es se, siue operari, ac si vnicuique nominatim fideicommis sum relictum es set,[sect. 7] siue ipsi nomine proprio, ad maioratus succes sionem inuitarentur; nominatim namque aliquid fieri dicitur, cum vel nomen proprium exprimitur, vel aliis circunstantiis, quibus vice nominis vtimur, res designatur; sicuti scribunt omnes in l. 1. ff. de lib. & posthum. & clarius docuit Glos s. in c. constitutione, in verbo nominatim, de sententia excommu. in 6. Curt. sen. in consilio 49. Memoriae col. 14. in princ. quo loci multis probat, nominatim id fieri, quod fit verbis generalibus, quibus omnia comprehenduntur: quod Menoch. in consilio 3. numero 27. intelligit, cum constat de mente disponentis, & inquit copiose tradere Parisium, & Tiraquellum ibi relatos, & probare textum in l. posthumus, §. nominatim, ff. de iniusto rupto. Siquidem demonstratio, vice nominis fungitur, l. certum, ff. si certum petatur, & l. nominatim, ff. de condit. & demonstr. ita etiam dicitur exhaereda tio, nominatim facta, quae appellatiuo nomine, quo persona significatur, fiat; vt respondit Ruin. in cons. 134. num. 24. lib. 2. & in casu sibi proposito, ita expendit Menoch. d. num. 27. idque Pelaez a Mieres in alio proposito, singulariter consideras se videtur, 2. p. q. 12. num. 8. & sequent. vsque ad num. 16. nam cum antea dixis set, num. 5. quod di spositio generalis facientis maioratum, tantum valet, quantum specialis; & num. 6. quod expres sum dicitur, quod in genere exprimitur; & num. 7. quod generalis derogatio legum tantum opera[sect. 8] tur, quantum specialis: infert statim num. 8. & sequent. vsque ad numer. 16. quod si testator in vocationibus maioratus, vocet aliquos de quadam progenie ad maioratum in defectum aliorum; quod tales de progenie censentur expresse, & specialiter nominati, quamuis propriis nominibus non sint nominati, ad hoc, vt alij tanquam prius nominati, & magis specialiter praeferantur: & pro hac illatione, est textus expres sior caeteris in l. nominatim, ff. de manumis. testament. vbi nominatim videntur serui manumis si, qui ex aliquo artificio sunt. Ex qua lege dubia redditur sententia Telli in l. 31. Tauri, num. 6. vbi quibusdam auctoritatibus motus, inquit, quod commis sio nominandi executorem vnum de certo genere, non valet tanquam incerta. Et adduco casum notabilem in l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legat. 2. ibi: Si de falcidia quaeratur; perinde omnia seruabuntur, ac si nominatim ei, qui postea electus est, primo testamento fideicommis sum relictum es set: & est bonus tex. in l. 3. § nominatim, ibi, quicunque mihi nascetur, ff. de iniusto rupt. irritóque fact, testam. & §. masculos, Instit. de exhaered. liber. ibi: Nisi nominatim exhaeredarent, hoc scilicet modo, quicunque mihi genitus fueris, l. certum, ff. si cert. pet. l. nominatim, ff. de legat. 3. ibi: Nominatim legatum accipiendum est, quod a quo legatum sit intelligitur, licet nomen pronuntiatum non sit. Et sic, si testator vocet illos ex familia, vocati censentur, ac si propriis nominibus testator eos vocas set, secundum Bald. in l. peto, §. fratre, oppo sitione 4. ff. de leg. 2. pro quo est textus expres sus in l finali. C. de verbor. signif. & faciunt scripta per Curt. iun. ad hoc omnino legenda in cons. 161. n. 3. Ex quo dixit Alex. cons. 80. num. 8. & 9. lib. 1. quod si in statuto dicatur, quod non stante aliquo de contentis in statuto, succedant alij de iure communi; licet auia non sit in statuto nominata, adhuc comprehenditur in staturo; quia illud dicitur nominatum, quod singulariter exprimitur, vel etiam per quam cunque aliam demonstrationem, vnde nomen, auus, positum in statuto habita relatione ad statutum, quod masculinum genus demonstrat etiam auiam: verificatur etiam in auia, & dicitur nominata. Et nominatim dicitur quid fieri, si quid specialiter expresse, aut demonstratione corporum, aut alio modo, quo persona cer[sect. 9] tificari, aut res pos sit, ostendatur: Glos s. in §. facta, in verbo, nominatim, de electione in pragm. Menoch. in cons. 3. num. 27. Paris. in cons. 110. & vlt. lib. 3. num. 46. & in cons. 122. num. 3. & 4. lib. 1. cum concordan, vt per Rebuff in l. 6. pagin. 73. ff. de verbor. signification. Quod autem fieri nominatim dicatur, exponit bene l. 47. titul. 18. part. 3. Peralta in l. quod alicuius, numero primo, cum sequentibus, pagina. 315. ff. de legatis secundo. Et idem est fieri aliquid specialiter, quod nominatim, vt tradit Menochius in tractatu prae sumpt. lib. 2. prae sumptione vige sima prima, numero sexto, pagina 140. Et id dicitur specialiter fieri, quod exactum est a generalitate verborum, l. vxorem, §. felicis simo, ff. de legatis 3. notat Matthaeus ab Afflictis, decisione 122. numer. 3. Et nominatim fieri dicitur, quod ex verbis generalibus comprehenditur . Et statim subiungit, quod ex his infertur confirmatio eius; quod scribit Tellus in l. 31. Tauri, num. 19. vbi probat, quod in casu illius legis sufficit nominare haeredem per aliquam certam demonstrationem; & dicitur nominatim nominatus: pro quo facit l. 6. titul. 3. part. 6. ibi: Ciertamente deue el fazedor, &c. Et ibi: Qualquiera semejantes de estas. Ad quod etiam facit singularis doctrina Baldi, in capite cum dilecta, in fine, de rescriptis, vbi dicit, quod specialia sunt, quae certum significant, licet multa contineant generalia, quae praedicantur de pluribus differentibus specie, ideo obscuritatem pariunt. Et hactenus de his, quae dicto in loco tradidit Mieres. Quarto obseruaui, ex superioribus aperte deduci, verum es se id quod ego metipse notaui in Commentariis, lib. 2. capite vigesimo secundo, numero trigesimo, vbi scripsi, quod si maioratum instituens, certum succedendi ordinem non designauerit, sed consanguineos, aut coniunctos suos vocauerit, aut se facere maioratum ex bonis suis in fauorem suorum consanguineorum, aut coniunctorum profiteatur; maioratum perpetuum in stituere videtur in fauorem suorum consanguineorum, aut coniunctorum; & perinde es se, ac si specifice, & nominatim vnumquemque eorum vocas set; debent enim suo ordine, & gradu, & attentis regulis ordinariis succes sionis maioratuum Hispaniae succedere. Quod etiam probauit Flores Diaz de Mena variarum lib. 1. quae st. 18. numero 33. & 34. Haec tamen ita temperari solent, vt Interpretes[sect. 10] nostri crediderint, quod vocati, & nominati nomine proprio, prae sumuntur magis dilecti, quam nominati nomine collectiuo; sicuti ex textu, in l. cum ita, §. in fideic ommis so, ff. de legat. 2. notarunt ibi Scribentes communiter: & cum Socino, Alexand. Decio, Ruino, Cephalo, & Anton. Rub. tradidit Aluar. Valasc. consult. 121. per totam, & maxime n. 3. idque multis confirmat, & nonnulla obseruat, quae veris si. na sunt: & eiusdem Authoris resolutionem commcmorauit Pelaez a Mieres, d. quae st. 12. part. 2. num. 14. in fine. Quinto notaui, atque obseruaui, veris simum es se id, quod probaui supra, quod si testator reliquit duobus Antiquioribus de Domo, prae sumi perpetuo conseruari; & ideo induci fideicommis sum perpetuum ordine succes siuo inter omnes, qui ex ipsa familia proces serint, sicuti antea notaui: deceptos tamen nonnullos ex Interpretibus nostris, qui existimarunt, probabilem coniecturam agnationis conseruandae ex hoc deduci; prout es se probabilem coniecturam agnationis consideratae, dixerunt nonnulli relati per Manticam, lib. 6.[sect. 11] tit. 15. num. 11. qui ipse ita eos recenset, & alij ex his, qui secuti sunt Ancharanum eundem, & commemorati supra, nam licet, ex hoc deducatur probabilis, & vrgens coniectura relinquendi fideicommis sum perpetuum inter omnes de familia gradatim, & succes siuo ordine; non tamen induci potest coniectura aliqua conseruandae agnationis, quae nun quam intelligitur, vbi non reperitur expres sa, vt late comprobauit Molina libro 3. cap. 5. Mieres, 2. part. quae st. 6. & ego metipse longa serie notaui in commentariis, tom. 2. capite quarto, & supra, & infra, aliis capitibus notaui. Et latis sime explicauit Francisc. Molin. de pactis matrimonial. lib. 3. quae stione 24. Sic sane eruditis simus Molina, lib. 3. dict. cap. 5. numer. 19. quamuis ex hoc deduxerit fideicommis si, & maioratus perpetui coniecturam, nunquam tamen agnationis consideratae coniecturam es se dixit, neque eam vllo modo expres sit, prout nec caeteri huius Regni Interpretes expres serunt. Et idcirco, hos terminos agnationis, & familiae conseruandae distinguere debuerunt ij, qui Ancharani consilium expendunt, & exornant, nec ipsos confundere, cum valde distet vnum ab altero, & in terminis consilij eius dem Ancharani, concedamus, semper fideicommis sum perpetuum, & absolutum induci; & primogeniis Hispaniae, consilium idem recte applicatum per Molinam: impugnemus tamen traditionem eorum, qui ad rationem consideratae agnationis id extendunt: sane fideicommis sum, aut maioratum perpetuum induci inter omnes de familia ordine succedendi gradatim seruato, certis simum, & conpertum est; agnationis autem rationem inde deduci pos se, fallis simum quidem; nec a Ludouico Molina, eiusque sequacibus, vllo modo excogitatum. Sexto etiam obseruaui Molinam eundem, dict.[sect. 12] cap. quinto libro primo numer. vigesimo primo, recte & iuridice statuis se Ancharani praefatum consilium, & resolutionem, quam adduxit idem Molina, numer. 18. nedum procedere, quando primogenitis familiae, in plurali numero fideicommis sum, aut maioratus relinquitur, sed etiam quando primogenito in singulari numero relinquatur; & inter haec differentiam non es se. Vere namque, eadem voluntas inducitur, & resultat in proposito, eadémque ratio militat, cum primogenito ex familia, aut cum primogenitis relinquitur; cum vno, & altero casu, verbum ipsum, siue in plurali, sine in singulari proferatur, tractum succes siuum in futurum contineat, perpetuam familiae conseruationem respiciat, provt ipse Molina, optimo iudicio perpendit; & voluit quoque libro tertio, capite sexto, numero vigesimo nono; & comprobatur ex his, quae ego metipse longa serie comprobaui, & scripsi infra hoc eodem tractatu, cap. 120. ex num. 23. cum sequentibus, & numero trigesimo tertio, & quadragesimo, & capite 121. numero quadragesimo octano, vbi ex sententia aliorum obseruaui, quod singulare conuertitur in plurale, vel idem importat,[sect. 13] si sit collectiuum, vel rationis paritas, & identitas, aut connexitas, subiecta materia, aut prae sumpta disponentis mens ita suadeat. Quod mire conuenit nostro proposito, tam enim primogeniorum subiecta materia, & natura, & collectiuae vocationis ratio, quam prae sumpta disponentis voluntas sic suadere videntur, quando in singulari relinquitur primogenito propriae familiae, ac si in plurali relictum es set. Scripsi etiam dictis in locis, & maxime numero 51. dict. cap. 121. singulare in plurale connecti in fauorabilibus maioratus autem in fauorem familiae inducendi, & perpetuandi coniecturam, fauorabilem es se, alio capite infra latius ostendam, atque deducitur ex his, quae Ludouicus Molina notauit lib. 2. cap. 1. Addidi etiam eodem cap. 121. numer. 52. quod numerus singularis pro plurali ponitur, quando verbum est aptum comprehendere plura, atque ita ex traditionibus[sect. 14] aliorum scripsit Ioseph. de Rustic. ad l. cum auus, lib. 6. cap. 7. numer. 30. 31. & 32. folio 799. & antea num. 2. & 3. & 5. & ita tenendum est, quicquid Pelaez a Mieres, 2. parte, quae stione 12. numer. 70. in noua editione, re aliter non examinata, & solo Craueta relato, dixerit, quod in fideicommis sis, quia odiosa sunt, numerus singularis non refertur ad pluralem; sane fideicommis sa, potius fauorabilia reputantur, quam odiosa, quando de conseruatione Domus, & familiae agitur principaliter; & quando in fideicommis sis res es set dubia, in His panorum tamen primogeniis, fauorem potius, quam odium considerari, siue fauorabilia iudicari, & non odiosa primogenia, alio cap. infra singulariter comprobabo, & in commentariis tomi secundi, cap. 22. num. 84. ex sententia aliorum scriptum reliqui; numerum etiam singularem ad pluralem referri ex ratione subiectae materiae aut prae sumpta voluntate disponentis; dicto capite 120. & 121. infra latius piobabo, & Iosephus de Rusticis, vbi supra scripsit. Septimo denique obseruaui, quod si testator, fa[sect. 15] ctis aliquibus vocationibus, iuxta terminos con sideratos per Molinam, lib. 1. d. cap. 5. ad initium, ante num. 1. vel etiam non factis, diceret, se relinquere bona sua, aut relinquere aliqua bona, alos de su linage, vel in fauorem generis sui, proculdubio induceretur maioratus perpetui coniectura; tametsi non expres serit, se maioratum facere; quemadmodum inducitur ex sententia Molinae, eodem cap. 5. numer. 23. & cap. praecedenti dixi, quando familiae, seu agnationi fideicommis sum relinquitur: quia verbum, de mi linage, au generis mei, est collectiuum plurium personarum, & tempus insinitum comprehendens, atque ita aptum inducere fideicommis sum, & maioratum perpetuum inter omnes de familia, aut del linage testatoris, gradatim, & ordine succes siuo, iuxta ea, quae cap. praecedenti notauit; & annotata per Antonium Petram, de fideicommis sis, cap. 5. num. 179. & sequent. & in nostro proposito, num. 185. in fine; habet enim tractum succes siuum inter omnes, qui ex genere testatoris procedant, atque ita inducit fideicommis sum perpetuum, sicuti ego metipse notaui in commentariis lib. 2. cap. 22. num. 86. dicens, quod si maioratus institutor, post factas speciales aliquas vocationes, generalem clausulam in sine dispositionis adiiciat, qua significet, se velle generi suo, aut familiae consulere, maioratum perpetuum in stituere videtur: & addidi numer. 88. quod sub ver[sect. 16] bo, linage aut agnationis, comprehenduntur omnes de familia, & collaterales etiam censentur vocati in dispositione facta fauore ipsius: & vrget mirabiliter Pelaez a Mieres, 2. p. q. 6. num. 424. & quatuor seqq. fol. 501. in noua editione, vbi inquit, quod in Hispania, hoc verbum, agnatio, aut cognatio, non est in vsu; sed verbum, linage, magis in vsu as siduo versatur; & comprehendit omnes de familia, aut del linage disponentis. Et hoc es se ponderandum ad fundationem maioratus, quum quis dixit, quod fundat ad perpetuandum suum genus, per hoc verbum, linage. Infert etiam, quod hoc verbum, quod bona maneant in consanguinitate, & non exeam a lignagio, significet agnationem, & ita tradidis se Cephalum, super succes sione, status de Alburquerque & postea dictum fuit in succes sione status de Cabra. De quo tamen, alio loco, ex profes so disputationem assumam ; interim tamen ferre non pos sum, Pelaez ipsum credidis se, agnationis considerationem aut rationem deduci pos se ex dictis verbis, quod bona maneant in consanguinitate, & non exeant a lignagio: sane ex dictis verbis, maioratus perpetui, in fauorem omnium de familia, coniecturam, vtpote cum ipsa collectiua sint, libenter admittimus; agnationis tamen maioratum, ex his duntaxat verbis induci pos se, vbi alias agnationi consultum, & prospectum non fuerit, negamus secure. Et vltra ea quae dict. numer. 86. & 88. dixi d. capite 22. lib. 2. Addo nunc, id ipsum dicendum es se, quando vocationes nullae praeces sis sent, nam si vocationibus nullis praecedentibus, testator diceret, se relinquere bona sua, aut aliqua bona generi suo, aut alia similia verba proferret, quibus perpetuitatem denotare videre tur tametsi non expres serit se facere maioratum, maioratus perpetui coniectura deduci debebit: neque est differentia, an familiae (in quibus terminis maioratus perpetui coniecturam admisit s aepe Molina, dicto capite quinto) an generi fideicommis sum, siue maioratus relinquatur; idque indubitanter procedere, si aliae simul concurrerent coniecturae, aut alia vehemens coniectura suaderet, testatorem voluis se maioratum perpetuum instituere, quamuis ex sola verbi, familiae, aut linage, maioratum perpetuum instituti, & haec verba familiae, aut generis aequiparari, dict. num. 86. specifice ego notauerim, & antea num. 77. & de verbo, familiae, quod inducat maioratum perpetuum, ibidem notaui, numer. 18. & sequent. & num. 64. & sequent. In confirmationem etiam praedictae obseruationis ponderandum est Crauetae. cons. 161. num. 5. vers. Venio nunc: iuncta declaratione Cardin. Francis. Manticae de con[sect. 17] iect. vlti. vol. lib. 6. tit. 15. num. 12. fol. 251. ibi namque Crauet. contra Anchar, d. cons. 27. consuluit, quod si testator vocat ad fideicommis sum proximiorem generis sui, de primo tantum gradu intelligatur; & in eadem facti specie, ad rationes Anchar, quae sibi videbantur obsistere, postea sigillatim respondet in consil. 180. vere tamen (quod optime Cardi, ipse Mantic. animaduertit) si attente, & originaliter Crau. ipse inspiciatur, in d. cons. 161. num. 9. videtur fateri, quod fiat extensio ad subsequentes gradus fauore agnationis, vt bona conseruentur in familia, quando eius consideratio habita est a testatore; quae ratio conseruandae, agnationis, in casu sibi proposito, secundum eum considerari non poterat, propterea quod non erat substitutus proximior de familiae, sed proximior generis; & ideo ea ces sante, retorquet decisionem Ancharani: atque ita cum testator habuit rationem conseruandae agnationis, non videtur a sententia Ancharani dis sentire. Et concludit ipse Mantica, quod ita respondit ex facto in simili casu. Vides ergo, quod ex sententia horum Authorum, si ad fideicommis sum testator vocaret proximiorem generis sui, & haberet animum conseruandae familiae, aut ex alio simul is animus deprehendi valeret, induceretur fideicommis sum perpetuum, provt Manticia specifice agnouit; quanto ergo magis induci debebit, quando testator in fauorem generis sui, non se restringendo ad proximiorem, sed ita indefinite, & collectiue loquendo, fideicommis sum, & bona sua relinquat, cum fortior, & maior ratio tunc vrgeat. # 4 § IV. Testator, qui reliquit bona, vt in eis succedatur, seruato ordine primogeniturae, an maioratum perpetuum instituere velle censendus sit, & si id non expres serit; & de specifica Ludouic. Molinae obseruatione in proposito. Quid si dictione, semper, & dictione, perpetuo, & aliis similibus vsus fuerit. Quid si primogenituram constituerit. Aut specifice dixerit, quod bona sint in vno solo pos ses sore. Aut bonorum diuisionem prohibuerit. Vel proximiores de parentela vocauerit. Aut si mandauerit, bona transire de vno in alium. Vel as sumi nomen, arma, & insignia suae familiae; & supra §. 2. num. 11. SVMMARIVM. -  1 Testator si reliquerit bona, vt in eis succedatur seruato ordine primogeniturae maioratum perpetuum instituere, censendus erit, & lineae rectae ratio haberi debebit; & numeris sequent. -  2 Maioratus perpetui coniectura sumitur ex dictione, semper, & dictione, perpetuo, & aliis similibus, & numer, sequent, -  3 Testator, qui primogenituram constituit, fideicommis sum perpetuum & reale in fauoran omnium ex sua familiae relinquere velle censetur. -  4 Primogenituram constituere, aut dicere quod in bonis relictis succedatur iure primogenitura, idem est, ac si maioratus institueretur. -  5 Maioratus perpetuus institutus censetur, si testator, factis aliquibus vocationibus, dixerit, quod bona semper sint in vno solo pos ses sore. -  6 De natura maioratus es se, quod vnus solus succedat, & bona in eo indiuisibilia remaneant. -  7 Maioratum perpetuum instituere velle videtur, qui bonorum diuisionem prohibuit. -  8 Aut si digres sus fuit ad plures gradus substitutionum. -  9 Vel proximiores de parentela vocauerit. -  10 Aut mandauerit, bona transire de vno in alium. -  11 Aut si per nomina, aut verba collectiua, & significantia tempus successiuum, substitutiones, aut vocationes fecerit. -  12 Vel ius serit as sumi nomen, arma, & insigna sua familiae; & supra §. 2. num. 11. -  13 Successorum nomine, plures comprehenduntur gradus. A Liam etiam adducit Ludouic. Mo[sect. 1] lina, coniecturam, lib. 1. d. cap. 5. num. 32. & 33. ex qua maioratum perpetuum instituere quis censendus erit, tametsi id non expres serit, quando scilicet testator reliquit bona sua alicui filio, vel cognato, vt in eis succedatur perpetuo, seruato ordine primogeniturae, Vel vt semper, seu in infinitum in eis primogenitus succedat. Idem namque est dicere, quod succedatur ordine primogeniturae seruato, ac si diceretur, seruato ordine maioratus: maioratus enim, & primogenitura (subiungit Molina) idem sunt. Et nihil aliud est ordo maioratus, quam quod filius maior semper succedat: & ad literam sequitur Pat. Ludou. Molina, tom. 3. disput. 590. versic. Quinta in qua. folio 162. Velazquez Auendanus, in l. 41. Tauri, glos sa 3. numer. 14. 15. & 16. vbi etiam tradidit, & multorum Authorum allegatione comprobauit,[sect. 2] quod maioratus perpetui coniectura sumitur ex dictione semper, & dictione, perpetuo, & aliis similibus; & ratione comprobat, & in verbo, semper, & in verbo, succes siue, exemplum ponit Petrus Surd. in cons. 241. lib. 2. vbi s aepe notauit: Stepha. Gratianus, tomo. 2. c. 285. num. 18. &c. 288. num. 22. & 23. & ego metipse notaui in commentariis, tom. 2. cap. 22. num. 89. 90. & 91. atque ex aliorum Interpretum traditionibus scripsi, quod maioratus institutor, si verba proferat, quae perpetuam succes sionis causam denotent aperte, vt in perpetuum, semper, in infinitum, & alia similia, perpetuum maioratum instituere videtur. Et quod dictio, semper, apposita in dispositione, significat tractum temporis, & omni casu, & tempore. Et similiter, dictio, in perpetuum, habet tractum succes siuum in futurum, & denotat tempus in infinitum. Simon de Praetis, lib. 3. interpretation. 3. dubitat. 2. solut. 10. vbi de dictione, semper, & de dictione, perpetuo: Pet. Anton. de Petra de fideicommis sis, quae stione 5. ex numer. 11. vsque ad numerum 16. Mieres, 2. parte, quae stione 5. numer. 93. folio 465. in noua editione: vbi quod verba praedicta, & alia similia inducunt fideicommis sum perpetuum: & antea numer. 80. quod primogenitura inducatur, ex verbo, perpetuo. Et in fortioribus terminis, omis sa scilicet dictione, semper, aut perpetuo, annotauit Menoch. lib. 4. prae sumpt. 68. numer. 28. quando testator con[sect. 3] stituit primogenituram; tunc namque fideicommis sum perpetuum, & reale, in fauorem omnium ex sua familia relinquere velle censetur. Et vere quidem Menoch. ita statuit; nam (vt ex Molina retuli supra ) primogenituram constituere, aut dice[sect. 4] re, quod in bonis relictis succedatur perpetuo iure primogeniturae, idem est; ac si specifice maioratus constitueretur, aut testator diceret; si autem verbum maioratus exprimeretur, ex sola huius verbi expres sione, maioratum perpetuum induci longa serie comprobaui in commentariis tom. 2. c. 22. & alio cap. inferius dicam. Et id ipsum dicendum es set, si factis aliquibus[sect. 5] vocationibus testator diceret, quod bona semper sint in vno solo pos ses sore, Hispano sermone: que siempre esten en vn solo pos seedor; tunc namque maioratus perpetuus censeretur institutus, & ita ea verba praecise denotarent, in rem, & bona; non in personas dispositionem dirigi, & realem, perpetuámque fideicommis si, aut maioratus succes sionem efficerent; sicuti deducitur ex his quae notauit Molina, lib. 1. cap. 4. numer. 36. vers. Non etiam obstat tertium: Mieres, qui multos alios refert, 2. p. quae st. 5. numer. 30. & 31. fol. 461. Surd, in cons. 67. & 96. lib. 1. Steph. Grati. tom. 2. cap. 285. numer. 4. & numer. 5. & seqq. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 68. numere 22. & sequent. vsque ad numer. 29. vbi scripsit, fideicommis sum censeri reale, & perpetuum ex signis, & coniecturis; & nonnulla signa recenset, Primum, quando alienationis prohibitio cohaeret ipsi rei, vt si testator ita dixit, prohibeo bona mea alienari, quia cum haec verba impersonalia sint, provt sunt praedicta, quod bona semper sint in vno solo pos ses sore, in rem es se dicuntur: sicuti scripserunt permulti ibi relati, num. 24. Francis. Molin, de pact. nuptial, lib. 3. c. 24. num. 248. in fine, natura etiam propria, & genuina maioratus id induceret, quae in eo consistit, vt bona conseruentur semper in vno[sect. 6] solo succes sore, siue quod vnus solus succedat, sicuti constat ex diffinitione maioratus, quam tradidit Ludou. Molin. lib. 1. capite 1. n. 22. & antea numer. 7. & capite 3. numer. 6. & capite 11. per tot. Petrus Surdus incons. 241. numer. 14. lib. 2. Aluar. Valas. consult. 82. numer. 5. & cum debeant es se in vno solo pos ses sore, is quidem intelligitur primogenitus, aut natu maior, vt. cum Angelo, Alexand. Greg. Lop. & Anto. Gomezio obseruauit Molin. lib. 1. c. 11. num. 9. Gamma decis. 224. num. 10. Surd. in cons. 369. num. 13. lib. 3. Aluar. Valasc. dict. num. 5. Pelaez a Mieres, dict. 2. parte quae st. 5. num. 17. vbi quod fideicommis sum, & maioratus perpetuus inducitur in propositis terminis, & probat l. 2. tit. 15. p. 2. & in terminis, quod maioratus perpetui coniectura in proposita specie inducatur, Flores Diaz de Mena annotauit lib. 1. variarum, dicta quae st. 18. num. 38. in illis verbis: Si testator dixit, quod perueniant ad vnum pos ses sorem, inducetur ma[sect. 7] ioratus. Et idem es set, si testator prohiberet bonorum diuisionem, quia eo ipso videretur maioratum perpetuum instituere; id enim proprie & vere conuenit maioratus naturae, es sentiae & fini, . quod scili cet vnita, & vinculata bona semper conseruentur, Molina lib. 1. capite 3. num. 17. & lib. 2. capit. 1. & lib. 4. capit. 1. Paris. in consil. 72. num. 81. lib. 4. Tiraquel. de iure primog. quae st. 71. num. 2. Couarr. variar. lib. 1. capit. 15. circa finem, & lib. 3. cap. 5. num. 5. vers. Tertio eadem opinio: Petr. Surd. in cons. 241. num. 14. & in cons. 375. num. 13. vbi inquit, quod cum praecipuus finis primogeniorum sit, vt familiarum dignitas, & memoria conseruetur; non alias id contingere potest, quam si bonorum diui sio prohibeatur, ea namque est ordinata ad destructionem subiecti; & nullum est tam pingue patrimonium, quod non multiplici diuisione redigatur ad minimum; dignitas autem, decus, & splendor familiae maxime defenditur, sustinetur, & propagatur per diuitias; certum autem est quod familia, & bona melius, & honorabilius conseruantur, si nulla fiat diuisio, & vniuersa substantia sit penes vnum, quam si diuidatur in plures partes; nam per diuisionem amplis sima quoque patrimonia corrumpuntur: provt haec, aliorum multorum Authorum relatione comprobauit Surd. dict. numer. 13. & 14. atque ex his manifeste deducitur, quod qui bonorum diuisionem prohibuit, videatur maioratum perpetuum in instituere; ex quo enim diuisionem abhorruit, maioratus institutionem, & finem prae cipuum primogeniturae respexis se videtur, vt scilicet ad vnum tantum bona deuenirent, isque primogenitus es set; & in terminis notauit Flores Dias de Mena, d. quae st. 18. num. 38. in illis verbis: Si testator dixit, quod bona non diuidantur, inducitur[sect. 8] maioratus, Idem quoque dicendum est, si testator digres sus ed ad plures gradus substitutionum, tunc namque velut manifesta coniectura est, quod voluerit fideicommis sum absolutum, & maioratum perpetuum instituere, & fideicommis sum ipsum, seu maioratum, in omnes de familia es se repetitum, tanquam considerauerit actum succes siuum, & quod non alias in familia pos sent bona conseruari , nisi vnus sit grauatus alteri restituere, sicuti ex aliis notauit nouis sime Gratianus, tomo quarto, capite 774. numer. 52. & vltra eum, Menoch. in consil. 117. num. 9. lib. 2. & prae sumpt. 68. num. 10. lib. 4. & in cons. 1006. sub num. 44. in vers. Primo monet, libro 11. & in cons. 1195. numero 17. lib. 12. folio mihi 273. vbi pro hac sententia commemorauit Castrens. Corn. Socin. sen. Curt. sen. Dec. Gratum, Curt. iun. Parisi. Portium Imo. Crauet. Cephal. Marcar. Decian. Riminal. iun. Pancirol. Paul. Leon. Achil. Personal. Michael. Gras sum. Ioseph. de Rustic. & Thesaur. & secundum hanc opinionem iudicas se Collegium lurisconsultorum Paduae, testatur Peregrin, de fideicommis s. art. 29. numer. 40. qui tamen refert multos dis sentientes, eósque suo ordine commemorauit Menoch. dicto num. 17. quicquid autem in terminis iuris communis, articulus contrarietatem, & difficultatem haberet; apud nos tamen, atque attenta consuetudine Hispaniae, & prae sumpta eius voluntate qui plures substitutionum gradus fecit, etiam extra personas nominatas, aut gradus expres sos, fideicommis sum, aut maioratus perpetuus induci deberet, modo ex aliis circunstantiis, & coniecturis, id ipsum, & voluntas instituendi maioratum facile deprehendi pos set; sicuti Molina notauit lib. 1. cap. 5. numer. 38. Pelaez a Mieres, 2. p. dicta quae st. 5. num. 31. vbi indistincte, etiam nullis aliis concurrentibus coniecturis, ex eo solum quod testator digreditur ad plures gradus substitutionum, quod videatur iniungere onus fideicommis si ad omnes gradus, resolutiue sustinet. Et num. 89. id etiam aperte voluit. Surdus quoque dicto cons. 241. num. 13. Decis. Valentiae 60. num. 7. prima parte. Ita etiam, si testator substituent, & vocauerit proximiores de parentela, cum antea vocaciones aliquas, aut substitutiones fecis set, aut aliae simul coniecturae concurrerent, sicuti Mieres ipse dicta quae stione quinta, numer. 89. iuncto num. 85. aperté voluit: & in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis, & quando aliae simul coniecturae, aut prae sumptiones concurrerent, id ego credo veris simum. Existimo etiam maioratus in stituti maximam coniecturam es se, si testator factis aliquibus vocationibus, proximiores sibi con sanguineos vocauerit; ex hoc namque, maioratum perpetuum instituere videbitur, provt Aluarus Valascus, consult. 82. num. 3. & inferius num. 9. & sequent. admittit, dummodo aliae simul coniecturae concurrant, imo quod si testator apponat onus, & ad succes sionem vocet filium, aut aliquem certum consanguineum, vel alium, & post eius mortem vocet consanguineum proximiorem, quod etiam aliis vocationibus non factis, inducatur maioratus perpetuus, resoluit Flores Diaz de Mena, dicta quae st. 18. num. 35. vbi reddit rationem. Et[sect. 10] idem dicendum est, si testator mandauerit bona transire de vno in alterum; vt per Menoch, libro 4. dicta prae sumptione 68. num. 7. & 8. Sese, decis. 232. num. 15. Surdum, num. 91. dicto cons. 241. numero 31. & 32. vbi quod fideicommis sum inducitur perpetuum, quando testator statuit, quod bona transirent de vno in alterum, aut quod vnus succedat alteri; & id maxime procedere si dixerit, quod bona transeant semper de vno in alterum, dictio enim semper significat omni casu, & omni tempore. Et cum aliis Authoribus ego metipse notaui supra hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 44. & comprobari potest ex his, quae tradidit Gratianus, tom. 2. cap. 285. num. 14. & 15. & num. 18. Maioratus quoque perpetui coniectura induci[sect. 11] poterit, si per nomina, aut verba collectiua, & significantia tempus, & tractum succes siuum substitutiones, aut vocationes fecerit, provt notauit Gratianus ipse dicto cap. 285. num. 14. vbi inquit, quod fideicommis sum ad omnes propagatur, si relinquatur fundus posteris, seu descendentibus, liberis, familiae, proli, vel similibus. Et num. 18. & duobus sequent. vbi ex aliis scripsit, quod substitutio facta per nomina collectiua, cui adiicitur aliquid futurum significans tempus, & tractum succes siuum, intelligitur non solum per vulgatem, sed etiam per fideicommis sariam, vt ordine succes siuo omnes de familia admittantur; idem Gratianus cap, 288. numer. 22. & 23. Vel denique, si testator ius serit as sumi nomen[sect. 12] & arma, & insignia suae familiae, quod videatur maioratum perpetuum instituere, ex Parisio, Marcario, & Menoch. notauit Mieres, 2. part. dicta quae st. 5. num. 62. fol. 463. Gratianus, tom. 2. dicto cap. 288. numer. 26. 27. vbi quod fideicommis sum censetur es se perpetuum, & tacita, prae sumptaque voluntas testatoris colligitur, ex quo mandauit as sumi eius nomen, & cognomen, atque in signia familiae, per quorum delationem conseruatur memoria, tam Domus, quam agnationis, & cognationis, vt per Parisium ibi relatos. Ita vt ex hac conditione as sumendi nomen & arma familiae, a restatote adiecta, censeatur fideicommis sum inductum; quamuis de eo non appareat, quod tamen inquit Gratianus ipse intelligendum es se iuxta di stinctionem adductam per Molinam lib. 1. cap. 5. numer. 34. & libro secundo, cap. 14. numer. 7. vbi ex armorum, & nominis grauamine induci maioratus coniecturam notauit, quod & tenent alij Authores, quos retuli supra, hoc eodem cap. §. 2. nu mer. 11. ita tamen id procedere, Molina existimat, quando alienationis prohibitio, & aliquae primogenitorum vocationes, vel alia maioratus vestgia concurrunt; si vero sola nominis, seu armorum delationis conditio alicui, cui aliqua bona simpliciter relinquuntur, apponatur, ex eo solo difficile es set, haec bona maioratui subiecta pronuntianda es se, obtinere, provt Molina ipse concludit, & sequitur D. Francisc, Hieronym. Leo. decis. 60. Valentiae numer. 36. vbi in hunc modum scripsit: Nec obstantin contrarium adducta, nam in primis grauamen deferendi arma, & insignia familiae, non inducit fideicommis sum, vel maioratum, vt ait Molina, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 5. numer. 34. in fine. Nec Doctores in contrarium allegati a Menoch. cons. 1006. numer. 1. & 2. lib. 11. (ad probandum conditionem vel modum deferendi arma, vel insignia familiae, primogenituram apud Hispanos inducere, & con stituere) hoc dicunt, sed tantum coniecturam facere in casibus a dictis DD. relatis, & ipse Menoch. de prae sumpt. lib. 4. prae sumpt. 69. num. 19. tantum refert hanc septimam coniecturam ad recedendum a cons. Oldrad. 21. quando testator vocauit primo agnatos mas culos, deinde agnatorum primogenitos adiecta hac conditione, quod illi primogeniti agnatorum as sumerent arma, & insignia familiae testatoris. Hoc enim (inquit) casu, prae sumptio est magna, testatorem voluis se filios, & agnatos suos es se perpetuo grauatos restituere fideicommis sum; & noster casus diuersus est; nam domina Beatrix de Borja senior, tantum grauauit primum haeredem, & filios masculos primi gradus illius, qui es sent succes sores in haereditate, vt deferrent nomen, & arma de Borja, absque mixtura aliqua, & sic tantum censetur vocare ad fideicommis sum filios Roderici primi haeredis, iuxta ea, quae dixi supra num. 8. Hactenus decisio Valentiae, de qua tamen, & de[sect. 13] opinione Ludou. Molinae, latius agendum est infra alio c. Et vide decisionem eandem, numer. 6. vbi quod succes sorum nomine, siue cum testator succes sores alicuius vocauit, plures gradus comprehenduntur, ex l. haeredis appellatio 65. ff. de verbor. significat. vbi Rebuf. in vers. Amplia, pagina 447. quod ea lex de haerede dicit, vt scilicet haeredis appellatio, non solum ad proximum haeredem, sed etiam ad vlteriores refertur; ad succes sorem quoque trahit, vt idem sit de succes sore, quod de haerede: idque decisio eadem Valentiae, numer trigesima septimo, explicauit. # 5 §. V. Testator, si relinquat bona masculis suae familiae, ita vt vnus eorum, ac proximior succedat, an censeatur inter eos maioratum perpetuum instituere, quae suit altera Ludou. Molinae coniectura, ex qua maioratum perpetuum, tacite induci voluit. Fideicommis sum perpetuum & absolutum, an videatur relinquere, qui masculos vocauit, aut voluit quod bona haberentur a masculis. Maioratus perpetui coniecturam, an inducere videantur verba, de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de haerede in haeredem, vel de masculo in masculum, vel de descendente in des cendentem, & alia similia. SVMMARIVM. -  1 Testator si relinquat bona masculis suae familiae, ita vt vnus eorum, ac proximior succedat, censetur inter eos maioratum perpetuum instituere. -  2 Fideicommis sum absolutum, & perpetuum videtur instituere, qui dixit, quod bona sua haberentur a masculis, aut qui masculos vocauit. -  3 Maioratus perpetui coniecturam inducere videntur verba de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de haerede in haeredem, vel de masculo in masculum, vel de descendente in descendentem, & alia similia. -  4 Iacobi Menochij obseruationes in proposito huiusce articuli expenduntur, atque commemorantur. -  5 Simonis etiam de Praetis, in ipsomet proposito, annotationes nonnullae recensentur. -  6 Et praedictorum ratio concludens redditur. A Liam etiam coniecturam conside[sect. 1] rauit Ludouic. Molina, eodem capit. 5. libri primi, numer. 35. & 36. ex qua maioratus perpetui coniectura inducitur, tametsi testator id non expres serit, cum testator scilicet masculis propriae familiae, bona sua relinquat, ita vt vnus eorum, ac proximior, in eis dem bonis succedat. Expres sio namque masculinitatis praebet coniecturam, vt prospectum sit agnationi. Idque latius explicat numer. 37. & 38. dicens, quod id procedit, quando fideicommis sum mas culis ex familia testatoris procedentibus indesinite relictum est: secus autem, si filio primogenito, vel alij agnato, vel cognato, & suis filiis, ac descendentibus masculis, fideicommis sum relinquatur. Tunc namque, quamuis inter eos, qui specisice vocari sunt, censeatur habita agnationis ratio, haec tamen consideratio agnationis, & fideicommis si effectus, personas nominatas non egreditur, nec totam agnationem comprehendit, sed his masculis, qui nominati fuerunt, deficientibus, illico fideicommis sum ipsum expirat, nisi ex aliis coniecturis constet, testantem, maioratum, vel fideicommis sum perpetuum, inter masculos propriae familiae efficere voluis se; provt ibidem Molina notauit numer. 38. in fine; cuius resolutionem, & propositam conclusionem sequuntur Pater Ludouic. Molina, tom. 3. disput. 590. vers Septima, si testator, folio 163. Blasius Diaz de Mena, variarum libro primo, quae st. 18. numer. 35. & 37. D. Peres de Lara, de anniuersar. libro primo, cap. 4. numer. 46. in principio, Valazq. Auendanus, in l. 41. Tauri, glos sa tertia, numero 17. & 18. Pelaez a Mieres, secunda parte, quae st. 5. num. 26. in principio, & 36. vbi tamen nihil certum resoluit: nex etiam antea numer. 16. vbi Simone de Praetis, duobus in locis relato, inquit, quod ex vocatione masculorum inducitur fideicommis sum perpetuum, Parisius etiam id ipsum notauit in cons. 91. libro primo, Paschal. Saulius, in tractatu de alienand. reb. fideicommis so subiect. quae st. 7. numer. 9. Vbi quod fideicommis sum perpe[sect. 2] tuum inducitur, si testator dixerit velle, quod bona sua habeantur a masculis; & ego metipse ita quoque notaui, & nonnullos retuli supra hoc eodem tractatu, cap. 9. numer. 44. infine, & numer. 48. vbi etiam Rosentallum commemoraui, & multos alios, in commentariis tom. 2. cap. 22. numer. 79. & 80. Iacob. Menochius, in cons. 1006. numer. 3. lib. 11. vbi quod fideicommis sum perpetuum videtur velle institue re, qui vocat masculos: & in cons. 1193. numero 9. & 15. lib. 12. Pedrocha, in cons. 5. numer. 34. Puteus, decis. 175. libro secundo, Berous, in cons. 120. num. 15. & 16. libro secundo, Petrus Surdus, in cons. 241. numero 11. & 51. libro secundo, Stephanus Gratianus, tom. 2. cap. 285. numer. 11. & quatuor seq. Vbi inquit, quod si vocatio est cum qualitate masculinitatis, & cum exclusione foeminarum, colligitur non pos se dici hoc factum alia ratione, quam vt bona conseruentur in familia, vnde inducitur fideicommis sum ex mente testatoris, & tractus succes siuus, etiam inter descendentes, vt per Rotam Romanam in casu ibi relato, Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 8. titulo 12. num. 11. post principium, vers. Sed si fideicommis sum; ita vt ista perpetua conseruatio, apposita in prima institutione descendentium, ex se referatur etiam ad substitutionem immediate continuatam, cum propter coniunctionem orationis, & propter continuationem debeat intelligi repetita; quicquid aliud sit, quando ambae substitutiones non regerentur ab eodem verbo, & ades set repetitio; quia tunc non videretur onus repetitum, puta, si inciperet noua ratio, & dispositio, quae non stat repetitiue, sed incoeptiue, & continuatiue, vt per Menochium, parisium, & alios ibi relatos. Quod (vt vides) ad explicationem resolutionis Ludouic. Molinae neces sarium est. Addit statim num. 14. & 15. ipse Gratianus, quod si relinquatur fundus posteris, seu descendentibus, aut liberis, familiae, de prole, de progenie, de posteritate, de stirpe, de sanguine, de prosapia, de linea, vel de generatione alicuius, vel similibus; hoc casu fideicommis sum ad omnes propagatur; quia illa nomina habent implicitum tractum temporis, designando filios, nepotes, pronepotes, abnepotes, & vlteriores, & plures diuersorum graduum, & temporum. Aliud autem, si diceretur (& hoc in comprobationem explicationis Ludoui. Molinae, quam antea tradidi, sed eum non citat) agnatis, cognatis, & coniunctis, consanguineis, propinquis, agnationi, aut cognationi; tunc enim fideicommis sum non complectitur nisi eos, qui agnati erant tempore testamenti, aut mortis testatoris, vel tempore existentis conditionis, non seruata inter eos prioritate gradus: nam postea nati non continebuntur , quasi non habeant iura cognationis, & agnationis, & consequenter, neque debeant habere implicatum tractum temporis, nisi testator voluntatem suam extendis set ad vlteriores, vt late declarat Peregrinus, de fideicommis. art. 19. numer. 33. & art. 22. num. 27. & hactenus Stephani Gratiani locus, & his quidem, quae ex Ludouic. Molina supra relata sunt, conueniens; vltra eum tamen addiderim, id quod dicit, de fundo, agnatis, cognatis, coniunctis, consanguineis, &c. Limitandum quidem es se, prout ipse Molina limitauit ea, quae antea tradiderat, dicto numer. 38. in fine, cap. 5. nisi ex aliis coniecturis constaret, testatorem, fundum illum iure maioratus, aut perpetui vinculi agnatis, cognatis, consanguineis, &c. relinquere voluis se; tunc namque ex coniecturis, alitet dicendum es se, certum est. Provt etiam certis simum, quod si dis positione ita facta, aut legato sic relicto, maioratus verbum, aut etiam vinculi exprimeretur, indubitanter maioratus perpetuo institutus videretur, ita vt agnati, cognati, aut consanguinei, gradatim, & suo ordine admitti deberent, vocatique censerentur; iuxta ea, quae in commentariis libri secundi, cap. 22. ex num. 1. cum pluribus sequent. latius ego metipse adnotata, atque scripta reliqui. Aliam etiam maioratus tacite instituti; coniecturam adducit Ludou. Molina, eodem cap. 5. libri primi, num. 39. quando scilicet testator reliquerit bona primogenito filio suo, ita vt deinde in eis succedatur, seu vadant, & transeant de maiori in moiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de haerede in haeredem, vel de masculo in mas culum, gradatim, vel succes siue: ex his namque verbis, seu aliis similibus inducitur perpetuus maioratus inter omnes, qui ex familia testantis proces serint, vt censuit Socinus, & sequuntur alij, ibidem relati. Pater etiam Ludou. Molina sequitur resolutionem Molinae, tomo tertio, disputatione 590. versiculo, Octauo, si testator, folio 163. Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, dicta quae stione 18. numero 38. Cae sar Barzius, decisione prima, numero octuo & nono, Stephanus Gratianus, tomo secundo, cap. 285. numer. 18. 19. & 20. Iacobus Menochius, libro quarto, prae sumptione 68. ex numer, septimo, cum pluribus sequentibus, vbi quod fideicom[sect. 4] mis sum inducitur perpetuum, quando testator dixit, quod bona transirent de haerede in haeredem, aut de descendente in descendentem, Et aliis casibus multis ibidem commemoratis, ex dicto numer. septimo, vsque ad numerum vigesimum primum, quinque & decem recenset casus, seu coniecturas, ex quibus fideicommis sum tacite inducitur. Addiderim ego, eisdem quoque casibus, maioratus perpetuo instituti coniecturam valide deduci pos se, dummodo ea obseruientur, siue simul interueniant, atque concurrant, quae ex Ludouic. Molina, libro primo, dicto capit, quinto, hoc ipso §. & praecedentibus obseruauimus Aliquando namque in eisdem casibus, per Menochium congestis, vel saltem in aliquibus eorum, tametsi iure communi, fideicommis sum perpetuum induci pos set, maioratus perpetuo instituti coniectura deduci non debebit, siue maioratus perpetuus institutus non remanebit, nisi ex aliis simul, quae concurrant, aut ex aliis coniecturis deduci manifesté valeat, testatorem voluis se maioratum perpetuum instituere, Atque ita coniecturae illae omnes, siue casus, a Ludouic. Molina, praecitato cap. quinto, obseruati, mature perpendi debent, & singulari iudicio traduntur, nec ita digeruntur ab aliis, & maxime a Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quae stione quinta, per totam, Vbi conges sit quamplurima, vt explicaret, an & in quibus casibus fideicommis sum, & maioratus tacite induceretur, sed non ita dilucidé, nec radicitus, provt Ludou. ipse Molina explicauit. Ita quoque accipi debebunt ea, quae Simon de[sect. 5] Praetis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione secunda, solutione decima, ex numero decimo sexto, vsque ad numerum vigesimum quartum, longa serie annotauit, fol. 142. & 143. vbi inquit, quod fideicommis sum extenditur per verba expres sa adscripta in expres sione caus ae, vt semper verbum, aut verbum, perpetuo, aut verbum, in infinitum, & alia similia, qui inducunt fideicommissum duraturum sine temporis praefinitione, Et idem statuit de verbo, descendentes, & de verbo, de haerede in haeredem, & de verbis, vadant semper de masculo in masculum: idem, de vno in alterum: idem, quia voluit, bona, & iura suae haereditatis, succes siue venire de gradu in gradum suorum descendentium: aut quod vnus, alteri succedat; aut ad descendentes gradatim; aut ordine succes siuo; aut quod omnino bona remaneant in familia; aut donec, & quousque descendentes superes sent, vbi. latius explicat. Idem quando perpetuitas deuolutionis bonorum ad posteros es se non potest, nisi etiam filij filiorum, & haeredes haeredum censeantur grauati. Et numero vigesimo, multum ad propositum no strum, & tractatus, atque resolutionis in materia linearum, scribit, quod fideicommis sum de liberis in liberos, de haerede in haeredem, de gradu in gradum, sic intelligi videtur, vt donec supersunt filij vnius lineae, succedant superstites illius lineae: demum vna linea finita, tunc transitus fiat ad alios alterius lineae: & vide Praetis eundem, eodem libro, & loco, solutione nona, per totam, fol. 134. in fine, & 135. vbi multa ex superioribus repetit; & agit, an, & qualiter fideicommis sum inducatur, quando vocationes, & sub stitutiones, nominibus collectiuis fiunt. Conuenit etiam Pelaez a Mieres, secunda parte, dicta quae stione quinta, ex numero trigesimo quarte, cum sequent. & haec etiam, & alia relatis permultis, Rolando inquam, Deciano, Surdo, Beccio, Peregrino, Menochio, Cephalo, Bertazolo, Fabio de Anna, Mantica, Flores Diaz de Mena, Burgos de Paz, & aliis; ego ipse notaui supra hoc eodem tractatu, capit. nono, ex numero quadragesimo secundo, vsque ad numerum 46. vbi tamen, Simonis de Praetis dictum locum non adduxi, Ludouic. autem Molinae, libro primo, dicto capit, quinto, numero trigesimo nono, & coniecturae praefatae, ex qua maioratum perpetuum induci, dixit ibi Molina, specisicam mentionem feci, provt ibi videri poterit. Et tandem horum omnium veram, & concluden[sect. 6] tem rationem expendi ipso capit, nono, numero quadragesimo sexto, quod cum non pos sit res de vno in alterum transite, vel de vno in alterum peruenire, nisi mediante restitutione, & inducto fideicommis so perpetuo; qui vult consequens videtur velle & neces sarium antecedens fideicommis si, aut maioratus perpetui; idque in Hispanorum primogeniis fortius militate, & vrgere, vtpote, cum primogenia ipsa non alias perpetua es se pos sint, quam si multorum, de vno in alterum succes sio detur; nec vna sola, aut aliquibus succes sionibus contenta sint. # 6 §. VI. Maioratum tacite institutum videri, atque ex coniecturis induci pos se, quamuis te stator expresse non dixerit se maioratum instituere; quod Ludouic. Molina, libro primo, cap. quinto s aepe profitetur) & nonnullis exornatur supra hoc eodem tractatu, capit. octauo, & nono, & cap. 69. quam verum sit, siue qualiter intelligi, atque explicari debeat. Quae etiam, siue cuius qualitatis coniecturae in proposito neces sariae sint. Vbi & Antonij Fabri locus insignis in proposito expenditur. Et duabus primis coniecturis, quas Ludouic. Molina considerauit dicto cap. quinto, libr. primo, ex numero primo, vsque ad numer. 16. breuiter explicatis, circa tertiam magis insistit autem; vtrum scilicet ex prohibitione alienationis bonorum, facta ea causa, vt bona perpetuo in familia conseruentur, maioratus perpetuo instituti coniectura probabilis, & iuridica deduci pos sit; & Ludou. Molinae placitum nonnullis considerationibus egregie illustratur, atque exornatur. Articulus etiam ille, ita intricatus, & difficilis, provt vulgatus, vtrum fideicommis sum simplex, absolutum, & perpetuum inter omnes de familia inducatur per prohibitionem alienationis, adiecta ratione, vt bona perpetuo remaneant, aut conseruentur in familia; dilucidé admodum, & memorabiliter explicatur. Quid etiam, si dictio, perpetuo, non fuerit expres sa; aut alienationis prohibitio ad personas referatur, siue restringatur; & quantum inter sit, an prohibitionis verba in rem, & bona; an in personas dirigantur. An etiam, & quando fideicommis sum prae sumatur reale, vel personale. Denique Marc. Antonij Peregrini, in materia fideicommis sorum obseruationes nonnullae, an in Hispanorum primogeniis (attenta eorum perpetuitate, & natura) procedere pos sint. Vbi horum omnium diligens, & speciali nota digna traditur resolutio, atque explanatio, & Ludouic. ipsius Molinae traditiones omnes, praecitato c. quinto, relictae, dilucide, & notabiliter, hic, & §§. praecedentibus, atque subsequent. enucleantur, atque declarantur. SVMMARIVM. -  1 Maioratum tacite institutum videri, atque ex coniecturis induci pos se, quamuis expresse testator non dixerit, se maioratum instituere. Quod Ludouic. Molina, libro primo, capit. quinto, s aepe profitetur; quam verum sit siue qualiter intelligi, atque explicari debeat. Quae etiam, siue cuius qualitatis coniecturae in proposito neces sariae sint. Et in comprobationem intenti Molina eiusdem, memorabilis, & vtilis discursus fit. Et haec exornantur permultis Antonij etiam Fabri locus insignis in proposito expenditur. -  2 Maioratus tacite instituti coniectura prima expenditur, quam Ludouic. Molina considerauit, atque comprobauit. -  3 Et noué exornatur, & illustratur. -  4 Atque extenditur -  5 Et Petri Antonij de Petra, ex sententia aliorum resolutiones nonnullae Hispanorum primogeniis noué applicantur. -  6 Maioratus tacite instituti coniectura alia adducitur, quam secundo loco Ludouic. Molina ponderauit. -  7 Ex prohibitione alienationis bonorum facta ea. causa, vt bona in familia conseruentur, inducitur euidens coniectura quod testator, disponensve, maioratum perpetuum instituere voluerit. Quod exornatur, & multipliciter explicatur per totum cap. -  8 Et Pat. Ludouic. Molinae locus explicatur, eius démque Authoris placitum confutatur. -  9 Alienationis prohibitio, quando constat de voluntate testatoris, non modo expres sa, sed etiam ex legitimis coniecturis deducta, extra personas nominatas, & in infinitum extenditur, & realis efficitur, tametsi personalis videatur. Idque maxime in Hispanorum primogeniis, & quando prae sumpta mens suadet, testatorem maioratum instituere voluis se. -  10 Fideicommis sum simplex, perpetuum, & absolutum inter omnes de familia, an, & quando cen seatur inductum per prohibitionem alienationis, expres sa ratione, vt bona perpetuo remaneant, aut conseruentur in familia. Vbi infiniti iuris vtriusque Interpretes, in vnum congeruntur, qui articulum hunc longa serie explicarunt. Et eorundem placita nonnulla recensentur. Sfortiae quoque Oddi post haec absoluta, atque scripta, praelecti, specifica mentio facta; provt hic videbitur. -  11 Et in eodem proposito, prima traditur Authoris obseruatio. Et probatur communis intellectus Bartoli ad text. in l. pater filium, §. fundum Titianum, ff. de legatis tertio. -  12 Secunda Authoris obseruatio, in eodem dubio profertur. -  13 Tertia in ipsomet articulo Authoris obseruatio adducitur, & tres praecipue Doctorum sententiae in eodem dubio excitato supra, numero decimo, referuntur. -  14 Quarto in eodem Doctorum conflictu obseruatio proponitur. Et agitur de effectu indagationis praedictae. -  15 Quinta Authoris in ipsamet disceptatione, ob seruatio. Vbi & Ludouic. Molina explicatur. -  16 Noué etiam adnotatur, secundam, & tertiam Interpretum sententiam in articulo superiori, quoad primogenia, siue maioratus Hispaniae, obtinere non pos se. -  17 Peregrini etiam annotationes, & resolutiones nonnullas in terminis fideicommis sorum iuris communis, eisdem Hispaniae. primogeniis, seu maioratibus non conuenire. -  18 Sexta traditur Authoris obseruatio in hac ipsa materia; & ibidem inquiritur, an prohibitio alienationis, cum causa, aut sine causa facta, valida sit, rerumque alienationem impediat. -  19 Secundae, & tertiae opinionis in eadem disceptatione, de quibus supra, numero tertio fundamentum praecipuum, quoad primogenia Hispaniae ces sare omnino. Idque ex noua, & egregia Authoris obseruatione in proposito. -  20 Rotae Romanae decisionum, & Farinacij annotationum, locus insignis expenditur, ex quo superiorum confirmatio emanat. -  21 Ex prohibitione alienationis, quia vult testator, bona in familia sua perpetuo conseruari, aut manere, an inducatur perpetuum fideicommis sum inter omnes de familia; tametsi prohibitionis verba ad personas certas restricta, siue relata fuis se videantur. Et ibidem, quantum intersit, an prohibitionis verba in rem, & bona; an in personas dirigantur. An etiam, & quando fideicommis sum reale, aut personale prae sumatur. -  22 Qualiter etiam res ipsa in Hispanorum primogeniis accipi, atque intelligi debeat. -  23 Fideicommis sum absolutum, & perpetuum cen setur inductum per prohibitionem alienationis, & adiecta causa, vt bona remaneant penes suos succes sores. -  24 Vel ad memoriam testatoris, & substentationem familiae. -  25 Fideicommis sum perpetuum, & absolutum quod inducitur, quia voluit testator bona perpetuo remanere in familia, & alienatio nem antea prohibuit, an inducatur, si non est apposita dictio perpetuo. Egregia, & notanda Authoris consideratio in proposito. Pro qua Ludouic. Molinae locus, egregie, & singulariter ponderatur. PRo dilucida, & notanda explicatione[sect. 1] huiusce §. & eorum, quae in ipsius disceptatione as sidue occurrunt in vsu forensi, obseruandum, atque constituendum erit primo loco, Ludouic. Molinam, de Hispan. primog. lib. 1. c. 5. & ante num. 1. in ea sententia, & opinione fuis se, vt existimauerit, quod quis maioratum, seu vinculum instituere censendus sit, ex aliquibus verbis, atque ex coniecturis nonnullis, tametsi id non expres serit. Et primo loco praemittere casum, quando expresse profitetur testator se maioratum instituere, ex cuius verbi, maioratus scilicet, expres sione, res de plano procedit, & maioratus perpetuus, in perpetuum remanet institutus, prout antea longa serie ostenderat cap. 4. eiusdem lib. 1. & diligenter ego metipse absolui in commentariis tom. 2. cap. 22. per totum. Postmodum autem, Molinam ipsum inquirere, quando testator id non expres serit, quid dicendum sit, & an tunc ex coniecturis, maioratus, seu primogenij institutio induci valeat, quamuis maioratus expresse institutus non fuerit, idque in haec verba: Hactenus satis abunde ostensum fuit, qualiter Hispanorum primogeniorum finis praecipuus, sit memoriae, ac familiae ipsius institutoris perpetua conseruatio: adeo vt eorum qui expresse nominati sunt morte, seu incapacitate primogenium ipsum non extinguatur; sed ad caeteros proximiores ex ipsa familia institutoris procedentes, perpetuo deferendum sit: quod quando expresse testator se maioratum instituere profitetur proculdubio procedit; sed quia plerumque euenire solet, vt is, qui maioratum instituere vult, id expresse ac specifice non declaret, nec dicat, quod maioratum ex bonis suis in persona filij sui, ac de scendentium instituit: sed hoc praetermittens, plures substitutiones inter eos, qui ex sua familia procedunt, faciat; alienandique prohibitiones adiiciat: operae pretium duximus ostendere, ex quibus verbis, seu coniecturis, ipse maioratus in stitutor maioratum instituere censeatur, etsi id specifice non declaret. Vidimus enim lites innumeras, quae ex huius verbi, maioratus, praetermis sione contigerunt. Hactenus Ludouic. Molina, qui in effectu contendit vnum, ad quod Pelaez, de maioratu, 2. part. q. 5. per totam; non ita attendit, licet quamplurima euoluat non sine ingenti studio, & diligentia; videlicet sufficere, vt maioratus perpetuus institutus dicatur, quod expres sum fuerit, siue scriptum id, quod in substantia, & in es sentia constituit maioratum perpetuum; quamuis testator, seu disponens formaliter vsus non fuerit, verbo, mayorazgo. Prout etiam Gama probauit decis. 226. n. 10. dicens in fine, sic fuis se indicatum: & in terminis quoque donationis, sic fuis se decisum in Rota Auenionen. refert. Hieronym a Laurentiis, decis. 16. n. 13. in illis verbis: Nec fuit opus vti verbo, dono, cum sufficiat per aequipollens, voluntatem donandi demon strari. Et potest ponderari textus insignis in l. 1. C. si minor ab haereditate se abstineat, ibi; Fides veritatis, verborum adminicula non desiderat. Sic sané, quando ex verbis, quae praecisa es se videantur, & maioratus instituendi voluntatem enixam inducant, ita quod ex mente, & voluntate testatoris colligi valeat, voluis se ipsum, bona in familia perpetuo conseruari, quod maioratus perpetuus institutus remaneat, tam in descendentium, quam in transuersalium fauorem; ego metipse, praecitato cap. 22. lib. 2. num. 63. & sequent. & 71. & sequent. & 86. & 89. & 92. & sequent. non dubitaui admittere, prout etiam, supra hoc eod. tractatu, cap. 9. quamuis ex numero 44. dict. capit, 22. aliter statuerim, vbi verba non es sent adeo praecisa, vel con seruandi bona in familia voluntatem non adeo stricte inducerent. De quo tamen, & eorum, quae ex dicto numero 44. scripta reliqui, latius agemus alio loco. Si ergo in substantia, & es sentia dispositum fuerit id, quod maioratum perpetuum con stituit, vtputa, quod bona conseruentur perpetuo in vno solo succes sore familiae, aut generis, iuxta definitionem maioratus, quam tradidit Molina, libro primo, cap. primo, numero 22. Mieres, in initio primae partis, numero primo, Salazar, de vsu & consuet, cap. 12. numero 2. & 33. Pat. Molina, tomo tertio, disputatione 577. Hondedeus, in consilio 46. numero 32. libro secundo, Stephanus Gratianus, tomo quarto, cap. 771. numero 14. & 18. aut in vno solo pos ses sore, vt supra alio §. diximus: ita quod ea verba bona ad bona relata fuerint, & grauamen dicatur in rem scriptum, & sic afficiat rem, ad quemcunque vadat, & extendatur onus in omnes; vt per Molinam, libro primo, cap. 4. numero 22. Manticam, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 8. titulo 2. numero 6. Hippolyt. Riminald. in consilo 739. numero 48. & 49. libro 7. Surdum, in consilio 415. numero 19. circa finem, lib. 3. Caualcan. decisione 18. numero 54. parte tertia, & decisione 19. numero 91. & 92. eadem parte, Petram, de fideicommis sis, quae stione 5. numer. 16. & sequent. & latius infra dicendum est: aut bona alienari prohibita sunt, vt in familia conseruentur, vt inferius dicemus: perpetuitatis quoque verbum adiiciatur, apposita dictione, semper, aut in perpetuum, iuxta ea, quae §§. praecedentibus scripsimus: indiuiduitas etiam, aut quod bona non diuidantur, provt inducitur ex verbo, en vn solo pos seedor, o succes sor; quod est magis substantiale maioratus attributum; vt per Molinam, libro primo, cap. primo, numero 7. & cap. 6. numer. 3. & cap. 11. per totum. Et si bona in vno solo pos ses sore mansuta sunt, intelligitur equidem, quod sit primogenitus, vt per Molinam, post alios, libro primo, dicto cap. 11. numero 9. Surdum, in consil. 369. numero 13. lib. 3. Gamam, decisione 224. numero 10. aut si etiam ferendi nomen, & arma testatoris praeceptum impositum sit, iuxta ea quoque, quae eisdem §§. prae cedentibus scripta remanent; vel qualitas testatoris, aut disponentis, quia sit illustris, aut de familia nobili; vel qualitas bonorum, quae reliquit, ita suadeat; vt per Zasium, in consilio secundo numero 13. libro primo. Manticam, , libro 6. titulo finali, numero primo. Mieres, in initio secundo partis, num. 38. vbi de qualitate, & prae sumptione circa viros Nobiles, quod scilicet ij suam familiam, & progeniem propagare desiderent. Et de qualitate bonorum, ob quam inducitur coniectura fideicommis si, aut maioratus perpetui diximus supra alio. §. huiusce cap. & alio cap. quoque, & per Molinam, lib. 1. c. 11. n. 18. Burgos de Paz, ciuil. q. 2. n. 90. & 98. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 68. n. 14. Mantic. lib. 6. tit. 12. n. 8. Si inquam haec concurrant, aut aliqua eorum, in quibus substantia, & es sentia consistit maioratus perpetui, iuxta ea, quae § §. ipsis praecedentibus dixi; tunc maioratus ipse perpetuus constitutus manebit, quamuis (vt dixi) testator formaliter vsus non fuerit verbo maioratus; atque ita linea recta semper succedendum erit, & regulae omnes ordina riae succes sionis maioratus, & linearum, de quibus supra, locum habebunt, ac si expresse, & specifice dictum fuis set, maioratum institui; satis enim aperte expres sis se videtur, qui superiora, aut aliqua eorum expres sit: quod nouis sime omnium, ex aliis multis annotauit, atque scripsit D. Francisc. Hieron. Leo, in responso iuris, inter decis. Valentiae, lib. 2. inserto, ex num. 24. vsque ad num. 34. fol. 324. vbi in primis constituit, ex coniecturis probari, maioratum fuis se institutum, tametsi testator, aut disponens non expres serit se maioratum instituere. Et statim primam coniecturam adducit numer. 25. quam ex grauamine nominis, seu armorum delationis inducit, vt maioratus perpetuus institutus dicatur, quam etiam adduxit decis. 60. numer. 4. de ea tamen du bitauit num. 36. Secundam adducit. d. responso, numer. 26. & 27. quam deducit ex masculinitatis qualitate, atque ex vocatione filiorum masculorum, prout etiam deduxerat eam, d. decis. 60. numer. 5. & idem statuerat quando succes sorum mentio facta fuit, prout ibi num. 6. Tertiam adduxit, num. 28. in d. resp. scilicet, quod vocatio secundi post primum, & quod ita sequatur de Vno in alterum, vsque ad vltimum morientem, peculiaris est succes sionis maioratus. Et num. 29. idem statuit, quando in defectum omnium de scendentium, collateralis proximior vocatur, vel ex digres sione ad plures gradus substitutionum, prout ibi num. 32. vel ex nobilitate testatoris, qualitate, seu conditione, quae facit prae sumi voluis se suam familiam conseruari, & maioratus perpetuo instituti coniecturam inducit, d. responso, num. 31. & d. decis. 60. num. 13. & 14. vbi tamen numer, 39. inquit, quod quamuis ea coniectura sufficiens es se soleat, tamen in Regio illo Senatu contrarium fuit declaratum, vel ex qualitate bonorum, quando sunt oppida, vel ca strum; quae inducit coniecturam maioratus instituti, prout dicto responso, numero 30. & dicta decis. 60. numero 11. vbi tamen, numero 38. dicit, contrarium statuis se Senatum illum. Et eandem aliásque coniecturas adduxit Menochius, in con sil. 1023. ex numero 7. vsque ad numerum 14. & quamuis nonnullae ex his solae de per se coniecturae non sufficerent aliquae autem etiam de per se sus siciant, plures tamen simul iunctae, quod sufficere debeant, pro certo supponit Decisio ipsa Valentiae 60. ex num. 29. cum seq. vel quando non extant aliae magis efficaces, vt ibidem, & d. re sponso iuris tradidit D. Francisc. Hieron. Leo, n. 33. Iuxta haec igitur, Ludouicus Molina, libro primo, dicto cap. 5. ante numer. 1. rectis sime, & iuridice statuit, maioratum tacite institutum videri, atque ex coniecturis induci pos se, quamuis expres se testator non dixerit, se maioratum instituere. Decémque enumerat coniecturas per discur sum eiusdem cap. ex quibus tacita, & iuridica maioratus instituendi voluntas deducitur aperte. Harum nonnullas adduxi, atque explicaui § §. praecedentibus, vt supra notaui alias nunc explicandas suscipimus hoc §. &. sequentibus Molina autem ipse, ibidem, numero 40. 41. & 42. in hunc modum, atque notabiliter scripsit: Decimo & vltima coniectura maioratus erit, si ante factum testamentum, te stator profes sus fuit, se maioratum instituere velle; nam si postea in ipso testamento aliquas vocationes primogenitorum fecerit, seu alia disposuerit, quae coniecturam maioratus, non tamen omnino concludentem, arguere pos sint; hoc probato, dispositio ipsa, tamquam verus maioratus censenda erit Quod in specie dixit Bart. in l. 2. num. 4. ff. de vulgari: vbi in quit, quod voluntas testantis, comprehenditur ex his, quae ipse testator dixit ante testamentum: cuius dictum sequuntur Alex. n. 32. Iaf n 36. Ripan, n. 50. & alij Scrib. ibidem, Corneus, cons. 239. n. 6. lib. 2. Alex. cons. 100. n. 10. lib. 4. Paris. cons. 75. n. 76. & 77. lib. 2. ad quam voluntatem probandam, duo tantum testes sufficient, vt praedicti DD. in specie profitentur. Ex his igitur coniecturis, & aliis similibus; quae ex eisdem facile deduci poterunt, comprehendi poterit, testantem, vel donantem, maioratum perpetuum instituis se, quae a iudicantibus pensanda, ac pendenda sunt. In quorum arbitrio, vt plurimum pendet voluntatis quae stio, vt probat text. in l. voluntatis, C. de fideicommis sis. Quod si aliqua coniectura in dispositione inueniatur, quae iudicanti non satisfaciat, respiciendum erit: vtrum simul cum ea, alia etiam concurrat; solent enim plures coniecturae simul iunctae id efficere, quod vna per se sumpta efficere non potest, l. 2. §. 1. ff. de excusat. tutor. l. instrumenta, vbi Glos. C. de probat, quod in alio proposito sentit Ripa, in dict. l. Centurio, n. 165. & Alex. d. cons. 64. lib. 5. Gra tus, cons. 32. n. 23. lib. 2. & Iulius Clarus, lib. 3. sentent, §. testament. q. 79. in finalibus verbis: Quod etiam, vt ipse inquit, iudicantis arbitrio, ac Religioni committendum erit. Hactenus Ludou. Mol. placita, & resolutiones in proposito; ipse tamen, n. 40. dum notauit, voluntatem testatoris, quod voluerit maioratum instituere, comprehendi ex his, quae dixit ante testamentum : non satis id explicat, & maiori distinctione, atque explicatione indiget: nec etiam satis dilucide explanauit Pelaez a Mieres, 2. p. q. 5. n. 13. quamuis attigerit. Et idcirco videnda sunt omnino ea, quae ego metipse tradidi, atque scripsi supra hoc eod. tract. c. 18. per tot. vbi specifice in dubium excitaui, vtrum coniecturae, ex quibus fideicommis sum, aut maioratus induci potest, debeant deduci praecise ex verbis expres sis in testamento, seu in dispositione; an vero aliunde, atque extra testamentum elici iuridice valeant. Et vltra ibi a me relatos, iunge etiam Steph. Gratian. tom. 4. c. 637. n. 11. & 12. vbi specifice dubium hoc attingit: Petram etiam, de fideicommis q. 5. num. 60. cum seq. dictis etiam per Molin. d. n. 42. iunge D. Francisc. Hieron. Leo, decis. Valentiae 60. n. 15. vbi ex aliis notauit, quod coniecturae plures simul iunctae, demonstrant, maioratum perpetuum institutum fuis se, singula enim, quae non probauit, multa collecta iuuant; & circa conclusionem praedictam, quod maioratus ex coniecturis induci valeat, etiam si expresse se maioratum instituere testator non dixerit, vide omnino a me tradita supra, c. 69. huiusce tractatus, &c. 8. per totum, vbi ex proposito explicaui, an fideicommis sa ex sola voluntate, etiam absque verbis dispositiuis, & expres sis induci valeant. Et c. 17. & 18. eius dem tractatus, in co dubio, an voluntas expres sa dici pos sit ea, quae ex coniecturis, & prae sumptionibus colligitur; de quo etiam Ludou. Molin. l. 1. c. 4. n. 19. 20. 21. 24. 25. & 28. Et id ipsum, quod fideicommis sa, & maioratus inducantur, ex coniecturis, & prae sumptionibus, longa serie notauit, & omnia dubia, per Ludou. Molin. excitata, excitauit Pelaez a Mieres, 2. part. dict. q. 5. Et quod coniecturis solis, maioratus subsistant, institutique censeantur; vide ibidem ex n. 1. vsque ad n. 12. & n. 16. & 21. vsque ad n. 26. & n. 110. & 112. Auend. in l. 41. Tauri, glos s. 3. per tot. vbi agit de coniecturis, ex quibus maioratus tacite inducuntur, atque instituti videntur: D. Perez de Lara, de anniuers. lib. 1. cap. 4. num. 14. & 46. Flores Diaz de Mena, variar, lib. 1. q. 18. per tot. & maxime num. 9. & 19. & 32. Hondedeus, in consil. 65. numer. 22. & 23. lib. 1. Petr. Surd, in cons. 241. num. 3. & 4. & 24. vbi late comprobat, quod fideicommis sa, & maioratus inducuntur per mentem, & coniecturas: Menoch. lib. 4. prae sumpt. 68. fere per totam, Angel. Mattheatius, de legatis, & fideicommis sis lib. 2. cap. 3. pertot. Ludou. Casanat. in cons. 16. num. 20. & in cons. 20. num. 4. Gabr. Pereira, decis. Portugaliae 5. num. 3. Stephan. Granan. disceptation. tom. 2. cap. 265. num. 10. & 12. & 23. & vide cap. 285. & 288. & tom. 3. 6. 536. n. 44. cum seq. D. Ioan. Francisc. del Castillo, decis. 152. num. 1. & 4. & 28. Hugo Donellus, commentariorum, iur ciuil. lib. 7. cap. 18. D. Francisc. Hieron Leo. decis. 60. per tot. lib. 1. & in responso edito inter decisiones lib. 2. ex n. 24. vsque ad num. 34. ex fol. 324. Ioann. Anton. Bellon. in cons. 12. & in cons. 49. lib. 1. Aluar. Valascus, consult. 82.[sect. 4] per tot. Petra etiam, de fideicommis. q. 9. per tot. Farinac. nouis simarum Rotae Romanae, decis. 14. 1. par. tom. 1. &. decis. 519. tom. 2. 1. par. & quales, cuiusque qualitatis debeant es se coniecturae in proposito, & an efficaces, graues, neces sariae, & concludentes, vide supra hoc eodem tractatu, cap. 18. vbi ex proposito explicaui; & iunge Petram, de fideicommis. quae st. 9. num. 62. & seq. & num. 146. & seq. D. Perez de Lara, de anniuers lib. 1. cap. 4. num. 44. & 45. Iacob. Gallum, in cons, 44. Stephan. Gratian. tom, 3. cap. 537. n. 55. & duob. seq. & tom. 2. cap. 275. num. 17. & 18. D. Francisc. Hieronym. Leo, d. decis. Valentiae 60. n. 17. 19. & 21. & 29. & nonnulla tradidi etiam. supra, cap. 69. fideicommis sa etiam, & maioratus, quod facilius inducantur ex coniecturis, & prae sumptionibus, quando dispositio, & vocationum, seu substitutionum forma, tractum succes siuum inducere videatur, quando etiam verbis collectiuis concepta fuerit; & de vi, effectu, & virtute dispositionis, per verba collectiua factae, aut quae plurium fauorem, & tractum succes siuum respicere videatur: vide omnino Petram, de fideicommissis, q. 5. ex n. 174. cum seq. vsque in finem quae stionis: Angel. Mattheatius, lib. 1. 24. Peregrin. de fideicommis. artic. 30. per tot. Praetis, lib. 3. interpret. 3. dubit. 1. solut. 9. & 10. ex fol. 135. & fol. 139. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. cap. 18. ex num. 32. cum seq. D. Perez de Lara, de anniuersar. lib. 1. cap. 4. ex num. 39. cum seq. Farinac, decis. 14. numer. 3. 1. part, tom. 2. Francisc. Molin, de pact. nupt. lib. 3. cap. 23. numer. 81. 82. & 91. & dum dicimus, fideicommis sa, & [sect. 5] maioratus, ex coniecturis, & prae sumptionibus, atque ex tacita mente pos se deduci, semper quidem intelligendum, atque temperandum est, dummodo voluntas ipsa quoquo modo colligi pos sit ex verbis, saltem secundum impropriam eorum signisicationem, secus autem, si omnino verba deficiant; prout ego singulariter explicaui supra hoc eodem tractatu, cap. 8. num. 7. & cap. 18. ex num. 44. cum sequent. & eo tendunt D. Francisc. Hieronym. Leo, dicta decis. 60. traditiones, & maxime ex numer. 17. vsque ad num. 22. & num. 35. vsque ad numer. 42. Addo nunc Antonij Fabri locum insignem, & nostris placitis conuenientem omnino, quem duobus locis commemoraui supra dict. capit. 8. num. 19. sed hunc locum omisi, vbi haec quidem egregie, & veré explicauit, atque percepit, decad. 26. errore 1. fol. 4. vbi notanter, atque in haec verba scripsit: Etsi enim fideicommis sa, quae a defuncto relicta sunt, fauorabilia creduntur, vt & cae terae omnes defuncti hominis voluntates, quas effectum habere publice interest, l. vel negare 6. ff. testamenta quemadmodum aperiantur: §. nostra, Inst. de legat. & tit. de fideicommis. haered. in princip. Nec minus si extraneis, quam si descendentibus relicta sint; quan do quidem vtroque casu voluntas testatoris, si nihil repugnet, omnino seruanda est; tamen non vsque adeo fauorabilia videri debent, vt facile. & temere induci pos sint; id est, tametsi nullis fideicommis si verbis testator vsus sit, & ad inducendum fideicommis sum accommodatis. Fuerunt enim semper fideicommis sorum quae dam verba solemnia, quae si dees sent eo casu, quae tamen manifesta aequitatis ratio suadere deberet, vt fideicommis sum induceretur, opus fuit Imperatorum constitutionibus, aut Senatus auctoritate, non satis in eam rem sufficiente Prudentum auctoritate, vt scripsimus lib. 14. coniect, cap. 2. & sequentibus, ex l. filiusfamilias 114. §. vt quis haeredem, ff. de legatis primo, iuncta l. ex facto 17. in principio, ad Senat, consult. Trebellian, dicta l. vnum ex familia 67. §. vltimo, de legatis secundo, aliisque eiusmodi plurimis locis. Et quod toties a Iureconsultis nostris proditum est, in fideicommis sis solam testatoris voluntatem spectari oportere: l. penult. de legat, 1. l. cum proponebatur 64. de legat. 2. l. cum hae redes mei 57. §. cum ita, ff. ad S. C. Trebell. I. cum virum, C. de fideicomm. non cum sensum habet, quem vulgo Interpretes putant, vt ex nuda voluntate fideicommis sum induci possit sine verbis, sed ad fideicommis sorum interpretationem pertinet, vt cum dubitari non potest, quin relicta sint, sed tantum de iis interpretandis controuertitur, id vnum spectare potis simum debeamus, quid testator senserit, non quid scripserit. Quemadmodum, & quod dici solet. Etiam nutu fideicommis sum relinqui pos se, l. nutu 21. de legatis tertio, l. & in epistola 22. C. de fideicommis neces sario sic accipiendum est, si quis cum testare collocutus, fideicommissi verba idonea vel dixerit, vel scripserit, ad quae postea nutu testator responderit. Alioqui fideicommis sis plena erunt omnes omnium haereditates, si testatoris nutus quilibet pro fideicommis so habeatur. Hicque proculdubio primus Interpretum nostrorum error fuit, qui tam absurdae, & improbabili quae stioni causam dedit, quod existimarunt, nullis quoque, fideicommissi verbis interuenientibus fideicommis sum ex sola coniectura voluntatis induci pos se: quod tamen non magis vllo, vel vno iuris loco, quam ratione aliqua probare possint. Hactenus Antonij Fabri locus, & memorabilis, atque notandus quidem. Ex quo etiam confirmatur, atque comprobatur obseruatio altera, a me tradita quoque, supra hoc eodem tractatu, cap. 12. numero 8. vbi ex sententia, & placitis aliorum adnotaui, regulam illam, siue vulgatum Doctorum as sumptum, quod dubia testatoris dispositio interpretationem recipit ab eo, quod veris similiter ipse respondis set si fuis set interrogatus, ita intelligendam es se, atque procedere, modo ex ipso te stamento, & verbis testatoris, id percipi valeat, atque congruenter deduci; non alias: prout latius dicto numero 8. & sequent. Ita etiam, & axioma aliud DD. quod per manus circunfertur quotidie, & supra hoc eodem tractatu, cap. 11. explicaui; an scilicet testatoris voluntas elici valeat ex eo, quod contenditur, ipsum voluis se; quod tamen non apparet, in dispositionem transis se: atque ex aliorum sententiis tradidi, testatoris voluntatem, dici in dispositionem transis se, & seruari debere, quando de coniecturata voluntate constare potest, vel apparet, saltem ex impropria verborum significatione, quae tamen congruenter menti respondeat: aut quoties mens sequatur ad aliud dispositum expres sum, siue ex aliis coniecturis in testamento, aut verbo aliquo generaliter prolato elici, ac deprehendi valeat voluntas, etiam si de ea non con stet per verba, non alias; & eo tendit fundamentum illud, dict. decis. Valentiae 60. num. 18. quam ibi non retuli. Addo etiam nunc in eodem proposito, don Iuan Francisco del Castillo, decisione Sici liae 152. ex numer. 76. cum pluribus sequentibus. His ita constitutis, primam maioratus tacite [sect. 2] instituti coniecturam, adducit Lud. Molina, lib. 1. d. c. 5. n. 1. in haec verba: Prima igitur coniectura ex qua quis maioratum facere censetur, erit, si in ipsius dispo sitionis prooemio dixerit, cupiens memoriam meam conseruare, atque illam perpetuam efficere in omnibus primogenitis familiae, meae, vel quoniam ex maioratuum institutione resultat familiarum conseruatio, vel alia verba similia adiecerit. Posteaque inter aliquos primogenitos ex sua familia procedentes speciales sub stitutiones faciat, alienandique prohibitiones adiiciat; nam etsi in verbis dispositiuis se facere maioratum expresse non profiteatur, iste verus, ac indubitatus maioratus erit: ita vt omnia, quae praediximus, in eo, sicut in caeteris maioratibus seruanda sint. Illud namque, quod colligitur ex praefationibus dicitur expresse actum, & si id deficiat in dispositione: lex finalis, ff. de haeredib. instituend. text. vbi Bartol. & caeteri, in l. fin. ff. de testament, tutel. Alciatus, in l. 1. ff. si certum petatur. Quando enim prooemium est generale, quamuis postea subijciantur verba specialia, tamen virtute prooemij generalis, resultat etiam generalis dispositio: l. regula, circa finem, ibi, nam initium constitutionis generale est, ff. de iuris & fact. ignoran, per quem textum dicit Bart, in proprio loco, quem sequuntur communiter Scriben. quod si praefatio legis sit generalis, lex ipsa generice intelligenda est: quamuis in sequentibus specifice disponat, & praefationes praestant lumen di spositioni, & per eas tollitur incertitudo, & praefatio causam finalem dispositionis ostendit, ex qua dispositio ipsa extenditur, & ampliatur, dicta l. finali, ff. de haeredibus instituendis. Hactenus Ludouicus Molina, ex numer. 1. vsque ad num. 7. cuius resolutionem ad literam probauit Pat. Ludouic. Molina, tom. 3. disput. 590. versic. Prima est, colum. 1. fol. 160. probarunt etiam & alij, a me commemorati in commentariis, lib. 2. cap. 22. num. 97. & 3. sequent. & comprobari potest vltra ea, quae ibidem dixi, ex traditis per Menoch lib. 4. prae sumpt. 68. num. 2. per Angel. Mattheatium, de legat. & fideicomm. lib. 1. cap. 24. num. 20. 21. & 22. fol. 52. per Stephan. Gratian, tom. 1. cap. 104. n. 43. & 44. fol. 281. per Mantic, lib. 6. titul. 15. num. 13. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. cap. 18. num. 37. Velazq. Auend. in l. 41. Taur. glos. 3. & maxime num. 11. D. Perez de Lara, lib. 1. cap. 4. num. 39. & 46. qui in his ipsis terminis loquitur, in quibus Molina coniecturam constituit: confirmatur etiam eiusdem Ludouici Molinae resolutio ex his, quae ego metipse tradidi dicto cap. 22. ex num. 24. & sup. hoc eodem tractatu cap. 9. num. 66. & ex traditis cap. 47. vbi late comprobaui axioma praedictum, quod a praefatione, aut prooemio dispositionis deducitur. Et vltra textum, quem citat Ludouic. Molina, dict. cap. 5. num. 3. in dicta l. regula, ibi: Nam initium constitutionis generale est. Facit etiam textus, in l. Seia. ff. de donation, causa mort, ibi: Propter legem in exordio datam. Et in l. 3. ff. de fundo instructo, & in l. 2. ff. de coniungend. cum emancip. lib. Ludouici etiam Molinae specificam mentionem fecit, eumque sequutus est Menoch. in consil. 1023. num. 7. lib. 11. fol. 88. Addiderim ego vltra eundem Molinam, & cae [sect. 3] teros hucvsque Scribentes, quod veré in terminis praedictis, & a Molina propositis dicto cap. 5. numero 1. velut expres sa & manifesta diiudicari debet testatoris voluntas, quod maioratum perpetuum efficere voluerit; nam cum dixerit, Cupio memoriam meam conseruari, atque illam perpetuam efficere in omnibus primogenitis familiae meae. Videtur, quod apertius non potuerit mentem suam explicare, & maioratus perpetuo instituendi de siderium ostendere; tum quia dixit, in omnibus primogenitis familiae meae, quod in effectu est, perpetuas omnium primogenitorum vocationes, atque substitutiones facere: ex quo dubitari non valet, quin maioratus perpetuus institutus cen seri debeat; sufficit namque, primogenitis, aut primogenito familiae; fideicommis sum, aut maioratum relinquere, vt maioratus perpetuus constitutus dicatur; sicuti alio §. supra late comprobaui; & specifice notauit Molina, eodem cap. 5. num. 18. cum sequentibus, vsque ad numerum 23. Menochius, dicto consilio 1023. numero 7. libro 11. vbi quod primogeniturae, aut primogenitorum mentio, ostendit manifeste, testatorem voluis se constituere primogenituram, siue fideicommis sum perpetuum. Vrget etiam pro eadem Molinae obseruatione Pelaez a Mieres, 2. part, quae stione 5. numero 73. vbi dicit, quod si quis caueat in aliqua scriptura, quod relinquit bona vt in sua posteritate conseruentur, Videtur facere fideicommis sum reale, & perpetuum; etiam si non expres serit, se facere fideicommis sum, aut maioratum perpetuum; & citat Castrensem, Curtium iuniorem, & Parisium, ita tenentes. Tum etiam, quia dixit, cupiens memoriam meam conseruari: vnde, cum memoriae, & familiae suae conseruationem intenderit, consequens est, quod perpetuas vocationes, & perpetuum maioratum efficere voluerit; familiae namque, & memoriae conseruatio dari, aut con siderari non potest, nisi per admis sionem, & subrogationem omnium de familia, ita vt omnes ex ipsa familia procedentes, etiam collaterales veniant, cum & ipsi familiae appellatione contineantur, sicuti aliis paragraphis huiusce capitis, supra notaui, & specifice tradidi in commentariis lib. 2. cap. 22. num. 64. & 65. Quando autem testator dixit: Vel quoniam ex maioratuum institutione resultat familiarum conseruatio. Res quidem in ambiguo es se non potest; sed difficultate prorsus carere videtur: tum, quia verbum, maioratus expres sum est, etsi enuntiatiue; maioratus autem verbum, fideicommis si, aut maioratus perpetuo instituti coniecturam inducit; etiam si ex verbis enuntiatiuis, id colligi, aut deprehendi valeat, vel ex verbis, quae tractum temporis, aut perpetuitatem denotant; prout ego metipse ex sententia aliorum annotaui supra hoc eodem tractatu, cap. 9. numer. 66. & verbi ipsius maioratus expres sio, manifestam instituendi maioratum perpetuum voluntatem inducit, quomodocunque illa facta fuerit; iuxta ea, quae in commentariis tomi secundi, dicto cap. 22. ex numer. 1. cum sequentib. latis sime ego obseruaui. Tum etiam, quia testator finem, & causam principalem, siue finalem maioratuum instituendorum expres sit, con seruationi scilicet familiarum, & memoriae institutoris, vt per Molinam, lib. 1. cap. 1. & lib. 2. cap. 1. numer. 1. & sequentib. Flores Diaz de Mena, variarum, lib. 1. quae st. 18. Francisc. a Sousa, ad legem foe minae, ff. de reg. iur. n. 11. fol. 3. In casu itaque praedicto, & quando prooemium ita generale est, quamuis postea subiiciantur verba specialia, dubitari non valet, quin maioratus perpetuus institutus censeri debeat, tam ex rationibus, & fundamentis Ludouic. Molinae, quam ex antea a me propositis, atque consideratis. Et id ipsum obseruandum es se, quando testator, alia similia verba adiecerit, quae tractum succes siuum, atque perpetuitatem denotare videantur; in eis dem namque, & aliis similibus casibus, maioratus perpetuo instituti coniectura recte deduci valebit. Vnde ad extensionem, atque ornatam Ludouic. eiusdem Molinae exempla considerari pos sunt, in[sect. 5] quibus idem ius statui debebit; & maxime, quod in omnibus illis casibus, quos adduxit, & considerauit Petrus Anton. de Petra, de fidei commis. quae stione 5. ex numero 1. vsque ad numerum 28. & cum aliis multis existimaui, in terminis iuris communis , inductum censeri simplex, & absolutum fideicommissum inter omnes de familia, quicquid alij Authores, ibidem relati contradicant ; in eisdem probabiliter desendi poterit, maioratum perpetuum institutum censeri, & velut manifeste de voluntate testatoris constare videri, quod maioratum instituere voluerit, si dixerit, se velle bona sua in familia perpetuo conseruari, vel non exire, vel non alienari extra familiam, vel conseruari in domo sua, aut in descendentibus suis, aut quod bona remaneant in descendentes suos, aut quod perpetuo possideantur per masculos, aut bona perseuerare in filijs, aut quod non exeant de nomine suo, vel familia, & in aliis casibus ab eodem Petra consideratis. Et hactenus de prima Ludouici Molinae coniectura, ex qua tacite maioratus institutus censeri debet. Secunda principalis coniectura, qúam ipse Molina, praecitato cap. 5. libro 1. ex numero 7. vsque ad numerum 16. considerauit, vt crediderit, quod quis censendus sit maioratum perpetuum instituere, etsi id non expres serit, in eo consistit, quod ex dicto numero 7. in haec verba scripsit: Secunda coniectura erit, si post factas aliquas vocationes primogenitorum, disponens, adiecerit haec verba, vt scilicet dicta bona perpetuo in familia conseruentur, vel si bona prohibeat alienari ea ratione expres sa, vt in familiae primogenitis conseruentur. Ex his namque verbis, vel similibus comprehenditur, testantem voluis se maioratum perpetuum inter eos, qui ex sua familia proces serint, constituere; ac si id verbis expressis disposuis set. Ratio enim sic disponit, prout disponere verba solent dispositiua, text. in l. emptor. § fin. ff. de rei vendicatione, vbi Bartol. & Alberis. per quem, text, id censuit Bald. in cap. dilectus filius, de rescriptis, columna 1. numero 2. Decius, in cap. secundo requiris, de appellation. numero 1. & consilio 15. numero 2. & consilio 64. numero 6. & iterum consil. 227. numero 3. ex quibus dixit Fortis. Garcia, in l. Gillus, §. idem credendum, ff. de liber. & posthumis, numero 19. Quod quamuis verba dispositiua proprie non decidant certum casum; si ratio dispositionis illum decidit, ille, casus dicitur proprie es se in dis positione: quod etiam repetit Curtius in l. venia, numero 29. C. de in ius vocando. Ideóque vulgo dici solet, quod, ratio dispositionis est ipsa dispositio, vel saltem est potior pars ipsius: quia est anima, & spiritus ipsius dispositionis: prout dixit Bald. in l. si quis seruo, n. 7. Et non solum in ea ratione, quae vere & realiter expres sa est, verum est; sed etiam quando vna sola ratis assignari potest. procedit: tunc namque ea ratio habetur pro expres sa, operatúrque omnes illos effectus, quos ratio expres sa in quacunque dispositione operari solet: glos s vbi per Scrib. in l. quamuis, C. de fideicommis. quibus adiicitur, expres sum dici illud, quod sub ratione comprehenditur, quamuis verbis omis sum sit, l. scio quae situm, ff. de testib. l. si postulauerit, §. sed si negauit, ff. ad l. Iuliam, de adulter. quod ea ratione procedit, quod ex hac ratione expres sa semper colligitur mens testantis, & causa finalis disponendi, quae est, vt bona perpetuo in familia conseruentur, vt existimat Bald. in l. generaliter, numero 3. C de sacrosanct. Eccles. Hactenus Ludouicus Molina, cuius resolutionem ad literam transcribit Pat. Ludouicus Molina, tomo 3. disputation. 590. in versic. Secunda est, fol. 160. in fine, & 161. & id ipsum, in terminis praedictis probare videtur, licet confuse loquatur Pelaez a Mieres, secunda parte, quae stione. 11. numero 88. & 89. nam etsi in terminis iuris communis aliquam sentiat difficultatem, in primogeniis tamen Hispaniae, quando apponitur onus reale, quod bona scilicet perpetuo conseruentur in familia, vel consanguineis, pro certo tradit, quod maioratus perpetuus institutus censeri debeat: prout etiam Parisius, Curtius senior, Bursatus, Iason, & Beroius, ibi commemorati, probarunt. Conueniunt quoque eiusdem Molinae resolutioni Velazquez Auendanus, in l. 41. Tauri, glos sa 3. numero 12. Flores Diaz de Mena, variar. libro primo, quae stione 18. numero 33. & 36. D. Perez de Lara, libro primo, cap. 4. numero 39. & 46. Cardinalis Francisc. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 6. tit. 15. num. 13. latius Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis, quaestione 5. numero primo, & sequent. vsque ad numer. 28. vbi latis sime, & contrariis relatis sententiis Ludouic. Casanate, in consil. 33. num. 14. & 15. & sequent. & vere in proposito multum vrget fundamentum illud Ludouic. Molinae, adductum supra, & prae sumpta testatoris, institutorisve maioratus voluntas, imo velut expres sa & clara, qui dum statuit, bona in familia perpetuo conseruari, manifeste voluit, bona indiuisa, & penes vnum familiae perpetuo manere; non enim alias in familia conseruari pos sent; prout iidem nunc relati Anthores probarunt: Angelus etiam Mattheatius, de legat. & fideicommis. libro primo, cap. 22. & sequent. Alciatus, Cephalus, Berretta, Marzarius, Alban. Peregrin. Decian. Hippol. Riminald & alij, quos ego metipse in vnum conges si, in commentariis lib. 2. cap. 22. num. 78. & 79. & 80. vbi specifice notaui, quod fideicommis sum simplex, & absolutum inter omnes de familia inducitur, quando testator procedit disponendo, quia vult, bona sua perpetuo conseruari in familia: & quod familiae conseruandae ratio, generaliter adiecta, efficit, vt omnes de familia comprehendantur, quamuis non fuerint specialiter nominati. Et hactenus de secunda Ludouic Molinae coniectura. Tertia deinde & principalis coniectura, ex qua[sect. 7] maioratum quis instituere censendus est, tametsi id non expres serit; adducitur, atque consideratur. per Molinam, eodem cap. 5. libri primi, numero 16. vbi inquit, quod quando bona prohibentur alienari, ea ratione expres sa, vt in familia perpetuo conseruentur; ex huius rationis expres sione, vt in familia perpetuo conseruentur, inducitur euidens coniectura, quod testator, disponensve induxerit fideicommis sum perpetuum, & absolutum inter omnes de familia, etiam in casum mortis, non modo in casum contrauentionis , & alienationis, etsi expresse iniunctum non sit; vt censuerunt Bartol. Aretin. Socin, & communiter Scribentes, in l. qui Romae, §. cohaeredes, ff. de verborum obligation. Bartolus, in l. pater filium, §. fundum Titianum, ff. de legatis tertio, Socinus, Decius, Cels. Curt. iun. Loazes, Couarruu. Alban Porcius, & Alciatus; & addit num. 17. quod his non refragatur decisio textus in dicta l. pater filium, §. fundum Titianum, vbi testator fundum alienari prohibuit, adiiciendo haec verba: Ita enim fiet, vt fundus Titianus nunquam de nomine vestro exeat, Et tamen ex his verbis, iuncta alienationis prohibitione, non inducitur absolutum, nec simplex fideicommis sum inter omnes de familiae. Nam ideo haec verba, in ea lege non inducunt fideicommis sum, quia non per modum rationis expres sa fuerunt, sed solum fuerunt enuntiatiua cuiusdam futuri euentus, quem testator ex sua dispositione euenturum sperabat: secus autem dicendum erit, quando per modum rationis exprimuntur, tunc namque inter omnes de familia fideicommis sum inducunt, vt censuit Bartol. in dicto §. fundum Titianum, quem sequuntur communiter Scribentes. Et sic etiam declarant Iason, Ruinus, Curtius iunior, & Crotus, quos ibi Molina ipse retulit: Cephal. Bursatus, Gras sus, Pedrocha, Petra, & Fachineus, quos ego metipse resensui; & ita quoque textum eundem explicaui in commentariis libri secundi, cap. 22. numer. 85. atque ex numer. 82. eandem Ludouic. Molinae resolutionem probaui, & adduxi quamplurimos ita tenentes, & contrarias aliorum traditiones dilui, rationéque sententiam ipsam comprobaui. Addo nunc ipsam quoque Molinae resolutionem probare, & alios huius Regni Authores, vltra Couarruu. ibi relatum, Burgos inquam de Pace, in consilio 44. numer. 8. Menchacam, de succes sionum creatione, tertia parte, libro 1. §. 26. ex numer. & 81. vsque ad numerum 95. Rodericus Suarez, Pinellum, Duenam, Couarruuiam, alio in loco, & Gregor. Lopez, quos retuli, & hanc opinionem tutiorem, & magis con sonam voluntati testatoris, qui semper intendit facere maioriam perpetuam, dixit Ceuallos, quae stione 725. ex numer. 25. vsque ad numerum 14. & inferius num. 33. & 34. Burgos de Paz iunior, ciuilium, quae stione 2. ex numer. 115. vsque ad numerum 121. Velazquez Auendanum, in l. 41. Tauri, glos sa 3. numer. 11. vbi quod euidens coniectura inducendi maioratum perpetuum deducitur ex prohibitione alienationis bonorum adiecta ratione, vt bona in familia perpetuo conseruentur; idque probare textum, in dicto §. fundum Titianum, qui tamen textus contrarium probat, provt rectius Molina ponderauit, & eidem responsum praebuit; sequitur etiam Flores Diaz de Mena, variarum, libro primo, quae stione 18. numer. 36. D. Perez de Lara, de anniuersariia libro primo, cap. 4. numer. 39. Pelaez autem a Mieres, in hoc ipso articulo, & proposito recenset nonnulla, 2. parte, de maioratu, quae stione 5. num. 12. vbi refert Guid. Pap. decis. & aliorum Authorum traditiones, quod ex verbis sequentibus inducitur fideicommis sum, scilicet, prohibeo, ne alienes, aut iubeo in mea familia permanere, vel peto quod fundus de familia non exeat, nec aliter explicat; & numer. 14. vsque ad numerum 26. adducit contrarias, & diuersas sententias quorundam, quod ex prohibitione alienationis, fideicommis sum inducatur; aliorum autem, quod non inducatur. Et Antonij Gabriel, commun. conclusion. lib. 4. titulo de fideicommis sis, conclusione 9. mentionem facit, quo loco ille exacte articulum explicandum as sumpsit. Et numer. 29. ipse Mieres, inquit quod prohibitio alienationis facta in maioratu, primo vocato, extenditur ad alios descendentes; & citat Gregorium Lopez, ita in terminis dicentem. Et numer. sequent. alia quoque adducit, vt ostendat, an ex prohibitione alienationis, fideicommis sum inducatur; sed articulum praedictum non explicat, nec aliquid certum resoluit; imo nec Molinae mentionem facit in loco relato, scilicet d. cap. 5. num. 16. Alter autem Molina, tomo 3. disputat. 590. in[sect. 8] versic. Secunda est, fol. 161. Ludouic. Molinae doctrinam refert, & dicit, se existimas se eam es se veram, quando vocatis aliquibus primogenitis expres sis ad institutionem adiecit prohibitionem ab solutam, miniméque directam ad solos ita vocatos, qua absoluté prohibuit ea bona alienari, reddita ea ratione, vt perpetuo in familia conseruentur secus autem, si vocatis expres sim aliquibus primogenitis, ipsos prohibuit ea bona alienare: quamvis enim tunc rationem reddat, vt perpetuo in familia conseruentur; id quidem erit ratio motiua, & finalis earum particularium vocationum, & prohibitionis, qua ita vocatos alienare ea bona prohibuit; atque haec duo erunt media conducentia, & partialia, vt is finis sequatur, si vltimus ex ita vocatis, & prohibitis alienare, idem postea, & alij similiter efficiant: non tamen ex tali prohibitione, & ratione reddita, sufficienter colligetur institutio maioratus, aut fideicommis si perpetui in ea familia: id quod aperte colligitur ex l. pater filium, §. fundum, Titianum, ff. de legatis tertio, vbi, cum pater fundum Titianum filio reliquis set, ac prohibuis set filium eum alienare, rationémque eius prohibitionis hanc reddidis set; ita demum fiet, vt fundus Titianus de nomine vestro (hoc est de vestra familia (nunquam exeat; definitur, non induci fideicommis sum familiae, sed succes sorem tali filio in eo fundo, pos se illum alienare. Neque sane est negandum, illum in eo textu appositum, fuis se rationem, ac finem, cur is pater filio prohibuerit alienationem eius fundi, vt negare videtur Molina, vbi supra, numero 17. Est tamen ratio, ac finis vnde suit motus, vt ad cum finem solum adhibere intenderit id conducens partiale medium. Vnde Couarruu. & alij solum loquuntur, quando prohibitio alienandi est absoluta, miniméque directa ad solos aliquos expres sim vocatos; & redditur ea ratio, vt perpetuo ea bona in familia con seruentur. Hactenus Pat. Ludouicus Molina, qui praefata limitatione, magis videtur accedere quorundam iuris Interpretum sententiis, in terminis iuris communis, qui ita restrinxerunt, siue fideicommis si realis, & perpetui coniecturam admittere noluerunt, quam primogeniorum Hispaniae naturae, quam prae oculis Ludouicus Molina habuit, eorumque instituendorum finem praecipuum res pexit; quippe cum aliquibus vocationibus, & sub stitutionibus factis, & expres sis verbis ex quibus colligi pos sit, atque coniectura deduci, quod testator voluerit maioratum instituere, & rationem praedictam adiecerit, aut aliam similem, etiam si prohiberet, vocatos metipsos bona alienare, dicens tamen, quod bona in familia perpetuo conseruentur, atque maioratum perpetuum instituere velle, censendus erit, & ad res ipsas, aut bona relicta magis, quam ad personas honoratas, prohibitione alienationis respicere. Nam (vt inferius dicetur obseruatione septima principali, & erudite post Baldum, & alios obseruauit Molina, libro 1. cap. 4. numero 22.) maioratus institutio, in rem, non in personam dirigitur, & prohibitio alienationis realis censetur, & non personalis, & in rem scripta, vt afficiat res ipsas, vbicunque vadant; & non solum comprehendat primum succes sorem, sed etiam omnes succes sores in infinitum, ideóque institutio maioratus perpetua semper censenda est, provt etiam Ceuallos, d. quae st. 725. numer. 7. & tribus sequent, recté notauit, Quamuis ergo in terminis iuris communis, limitatio ea, siue ad locum Ludouici Molinae restrictio, quam considerauit Pat. Ludou. Molina, multorum Authorum sententia, & opinione comprobari pos set, & cum multis Fachineus, & Sfortia tenuerint in locis referendis infra; apud nos tamen, & in his Regnis Hispanoumque primogeniis, attenta eorum natura, & prae sumpta testatoris mente, aliter, & provt Ludouicus Molina statuit d. num. 16. & 17. dicendum videtur; nec absque maximo mysterio Molina metipse, maiorem eius articuli disceptationem non as sump sit, sed consulto forsan, eam, & relationem contrariarum sententiarum in terminis iuris communis omisit, quod apud nos in Hispania, factis aliquibus vocationibus, & substitutionibus, & prohibita alienatione, adiecta ratione, vt bona perpetuo in familia conseruentur. pro certo crediderit, aut qua si indubitatum supponat, in Hispania obtinere non pos se contrariam sententiam eius, quod dicto num. 16. & 17. resoluit; nec minus traditiones quas dam, & Doctorum distinctiones, de quibus Authores, nunc referendi, agunt: non etiam, aliorum distinctio, an in rem aut in bona, an in personas prohibitio alienationis dirigatur, cum adiectis dictis verbis: Vt bona perpetuo in familia mea conseruentur. Etiam si vocati alienare prohibeantur, aut in cos prohibitio dirigi videatur, magis bona ipsa & res, quam personae grauatae videantur, atque ita bona ipsa perpetuo debent remanere cum onere fideicommis si perpetui; idque euidenter comprobari potest, ex his, quae ego metipse scripta reliqui in commentariis lib. 2. c. 22. num. 47. & sequent. & [sect. 9] supra hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 83. vbi scripsi, quod alienationis prohibitio, quando constat de voluntate testatoris expres sa, vel ex coniecturis legitimis deducta, extra personas nominatas, atque in infinitum extendi, & perpetua iudicari debet; ex his quoque, quae ibidem annotaui ex num. 78. vs que ad num. 89. & d. cap. 9. huiusce tractatus, n. 15. Nunc autem pro maiori huiusce materiae, & Ludouici Molinae loci explicatione, vtrum scilicet ex prohibitione alienationis bonorum, adiecta ratio[sect. 10] ne, vt bona perpetuo remaneant, aut conseruentur in familia, inducatur simplex, perpetuum, & absolutum fideicommis sum inter omnes de familia testantis, tam in casu alienationis, & contrauentionis, quam in casu mortis, quod Molina omisit, fortas sis (vt dixi) quod pro certo crederet, apud nos certam futuram semper resolutionem, quam tradidit; nec contrarias sententias, aut opiniones in Hispania obtinere pos se propter frequentiam maioratuum instituendorum, prae sumptam testantium voluntatem, & vim praedictorum verborum. Pelaez etiam a Mieres, & caeteri huius Regni Authores; nonnullis, Burgos inquam de Pace, Ceuallos, & aliis exceptis, non disputarunt obseruandum, atque constituendum erit, pro accurata eiusdem, quae stionis explanatione, sequentes Authores es se originaliter praelegendos, & me ingenti studio. & diligentia eos perlegis se, & alios etiam consulto omittere, quoniam ab eisdem commemorantur.   Sunt itaque in proposito dubio videndi omnino Anton. Gabriel, commun conclusion. lib. 4. titulo de fidicommissis, conclus. 9. per totam.   Michael Gras sus, receptar. sententiar. §. fideicommis sum, quae st. 5. vbi late in proposito, & de contrariis DD. sententiis.   Iacob, Philip. Portius, lib. 1. commun, opinion. conclus. 38. per totam, vbi etiam contrarias sententias, & quorundam distinctiones, seu conciliationes adducit.   Rolandus a Valle, in consilio 23. per totum, lib. 4. Marcabrunus, in cons. 85. num. 139. & pluribus sequent.   Tiberius Decianus, in cons. 3. num. 61. & sequent. lib. 1. & in cons. 106. num. 1. lib. 3. & in consil. 26. num. 21. & in cons. 2. num. 72. lib. 2. & in cons. 50. num. 12. & pluribus sequent. lib. 1.   Ioannes Cephalus, in cons. 19. num. 6. & 7. lib. 2. & in cons. 67. num. 24. lib. 1. & in cons. 330. numer, 27. & sequent. lib. 3. & in cons. 729. & num. 34. lib. 5. & in cons. num. 22. & sequent. lib. 1. & in consil. 157. num. 48. & sequent. lib. 2.   Siluanus, in cons. 6. ex num. 20. cum sequent.   Pet. Paul. Parisius, in cons. 26. lib. 2. & in cons. 30. num. 22. & sequent. & in cons. 31. & in cons. 52. eod. libro 2.   Curtius iunior. erudite admodum, & egregie in cons. 218. per totum, vol. 3.   Iacobus Menochius in cons. 85. numer. 103. & sequent. lib. 1. & in cons. 197. fere per totum, lib. 2. & in cons. 50. num. 14. & sequent. lib. 1. & in cons. 1088. num. 8. lib. 11. & prae sumptione 67. num. 17. & 2. sequent. lib. 4.   Alciatus, in l. peto, §. fundum, num. 6. ff. de legatis 2. & in cons. 36. numer 9. volumine 9. & in consilio 102. num. 3. 4. eodem volum.   Franciscus Bursatus, in cons. 52. ex num. 39. cum. sequent. lib. 1. & in cons. 262. num. 16. lib. 2. & in cons. 156. & in cons. 165. eodem lib. 2.   Villalobos, commu, opinion. verbo, alienatio, numero 90.   Bareta, in cons. 18. per totum.   Marzarius, de fideicommis. quaest. 27. part. 2. & in cons. 4. M. Anton. Eugenius, in consil. 81. per totum.   Hippolyt. Riminaldus, in cons. 147. lib. 2. & in cons. 279. per totum lib. 3. & in cons. 528. ex num. 8. cum seq. lib. 6.   Franciscus Vegius, in cons. 66. numer, 10. cum sequent & in cons. vltimo, ex num. 326. cum sequent. vsque ad num. 503. vbi vide omnino.   Ioannes Franciscus de Ponte, in consilio 46. ex num. 21.   Octauianus Cacheranus, Senatus pedemont. decis 50.   Caldas Pereira, de nominat. emphyteut. quae st. 1. num. 59.   Ciofius, in consil. 27. ex numero 9. cum sequent.   Hieronymus Magonius, decis. Lucensi 33. ex num. 1. cum seq.   Rota Romana, decis. 568. in 1. parte, in nouis simis, & decis. 694. ead. part. & decis. 12. part. 2.   Achilles Personalis, longa serie, & plenis sima manu in tractatu adipiscendae. pos ses sionis, ex num. 192. vsque ad num. 233.   Ambrosinus, decis. Perusina 3. ex num. 6. & decis. 7. ex num. 18.   Alexand. de Neuo, in cons. 38. per totum.   Ancharanus iunior, quae st. 72. per totum 1. p. vbi latis sime.   Hieronymus Gabriel, in cons. 132.   Petrus Surdus, in cons. 67. & 96. lib. 1. & in cons. 116. n. 16. eod. lib. 1. & in cons. 11. num. 9. eod lib. & decis. 85. & decis. 123. num. 5.   Vimius, in cons. 229. ex numer. 40. & con si 302. num. 23.   Borgnin. Caualcan. decis. 16. ex num. 17. cum sequentib. parte 3. & decis. 5. num. 74. ead. part. & decis. 18. ex num. 6. ibidem.   Burgos de Paz, ciuilium, quae stione 2. ex num. 115. vsque ad num. 121.   Cornazan, decis. Lucensi, 122. ex num. 19.   Hieronym. Ceuallos, quae stion. 725. per totam.   D. Ioan. Franciscus del Castillo, decision. 143. ex num. 22. cum seq.   Ludouic. Casanate, in cons. 32. ex num. 14. cum seq. & in cons. 34. num. 18. & 19.   D. Marta, vers. 3. per totum.   Puteus, decis. 448. part. 2.   Bolognetus, in cons. 15. ex num. 54.   Franciscus Molinus, de ritu nuptiar. & pact. matrimon. quae st. 24. num. 118. & 4. sequentib. & num. 131. & 132. & 246. & duob. sequentib.   Anton. Thesaurus, decis. Pedemontana 248. num. 4. & 14.   Alexand. Raudensis, variar, cap. 39. ex num. 81.   Cardinalis Francis. Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 6. titul. 14. num. 24. vbi vide. Petrus Anton. de Petra, de fideicommissis, quae st. 5. ex num. 41. fol. 51. vsque ad num. 248. vbi dicto numero 41. & 42. adducit opinionem negatiuam, quod ex prohibitione alienationis bonorum, adiecta ea ratione, quia vult ea bona conseruari in familia sua, non inducatur fideicommis sum, nisi in casu alienationis tantum, & quamplurimos Authores pro ea commemorat. Statim autem ex num. 43. vsque ad numerum 46. Contrariam opinionem affirmatiuam recenset, quod scilicet inducatur simplex & absolutum fideicommis sum, tam in casu alienationis, quam in casu mortis; & inquit, quod haec opinio crebrior videtur, & si authoritatibus certandum est, dubio procul numero, & pondere vincit contrariam; quod si rationibus agatur, multominus ab hac posteriori sententia recedendum videri. Postmodum autem, ex num. 46. cum pluribus seqq. existimat, quod hae opiniones pos sint conciliari, consideratis casibus nonnullis, & factis aliquibus conclusionibus, de quibus latius ibi. Andreas Fachineus, controuers. lib. 4. cap. 49. per totum, fol. 454. vbi vide omnino; & is quidem affirmatiuam opinionem magis probauit, quod scilicet simplex & absolutum fideicommis sum inducatur, expres sa ratione praedicta, quia vult. bona sua perpetuo in familia conseruari. Fachineus idem lib. 10. c. 19. fol. 1269. vbi aliter statuit, quando alienationis prohibitio relata videtur ad personas eorum, qui honorati, aut instituti fuere, quasi ad ipsas videatur restricta. Simon de Praetis, lib. 3. interpret, 3. dubit. 3. solut. 10. per totum, ex fol. 138. vbi affirmatiuam opinionem, magis probare videtur, & fideicommis sum absolutum, & generale, ex dicta ratione induci; prout latius ibi. Pancirolus in cons. 64. & 193. Angelus Matheatius, de legatis & fideicommissis, lib. 1. cap. 24. per totum, fol. 51. vbi diuersos casus, speciésque diuersas considerat; & neque vnam, neque alteram opinionem constanter tuetur. Cae sar Barzius, decisione Bononiae prima per totam, vbi affirmatiuam opinionem quod simplex, & absolutum fideicommis sum inducatur magis probauit. M. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, artic. 14. per totum, ex fol. 127. vbi dubium praedictum proposuit numer. 10. & numer. 14. negatiuam retulit opinionem; & numer. 15. affirmatiuam. Postmodum autem, diuersas fideicommis sorum formulas considerauit, numer. 15. in fine, & numer. 16. & sequentibus atque ex numer. 18. vsque ad numer. 25. con stanter tuetur negatiuam opinionem, quod scilicet non inducatur simplex & absolutum fideicommis sum, etiam in casu mortis, sed dumtaxat in casu alienationis; & contrariae opinionis fundamentis satisfacit, responsúmque praebet; eam tamen modificat ex sententia aliorum, prout inferius videbitur, & latius ipse notauit. Bertazolus, consil. ciuili 6. lib. 1. vbi late. Caballinus, milleloquio 461. 1. parte. Stephanus Gratianus, tom. 2. cap. 280. per totum, fol. 341. & tom. 4. capit. 774. num. 18. 19. & 20. fol. 495. vbi affirmatiuam opinionem magis probauit; & cap. 776. num. 14. 15. & 16. 17. fol. 499. Cardinal. Tuschus, tom. 3. liter. F. conclus. 262. & 263. ex fol. 815. Achilles Pedrocha, in cons. 19. ex num. 40. vsque ad num. 46. & num. 56. & in cons. 38. num. 141. & 144. 145. & in consil. 40. num. 322. vbi vide. Maluas sia, in cons. 50. num. 17. & seqq. Anton. Faber. coniecturarum libro 14. capit. 7. & 8. & 9. & 11. vbi explicat iura nonnulla, quae ad propositum faciunt. Intrigliolus; decis. Siciliae 39. num. 27. Franciscus Merlinus, decis. 97. num. 36. & 37. vbi Bartoli, & sequacium opinionem affirmatiuam probauit, quod censeatur inductum perpetuum absolutum fideicommis sum inter omnes de familia; & quod censeantur grauati vnus post alterum restituere bona; atque ex praedicta ratione, quia voluit bona perpetuo conseruari in familia, extendi fideicommis sum vltra personas nominatas, & cen seri reale; & adducit plures Authores ita tenentes. Gaspar Thesaurus, forensium libro 3. quae st. 117. fol. mihi 100. & 101. vbi contrarias sententias adducit, & decem casus principales, pro explicatione dictae quae stionis constituit; & in primogenitura, siue maioratu veriorem opinionem existimat affirmatiuam; atque ita conuenit Ludouici Molinae resolutioni, prout ibi videri poterit. Seraphinus, decis. 883. Rotae, & decis. 568. num. 9. part, 1. diuersorum, & decis. 100. num. 7. p. 1. D. Garc. Mastrill. decis. 266. ex n. 32. atque ex n. 53. Alexand. Ludouisius, decis. 433. num. 12. fol. 432. Oliuerius Beltraminus, ibidem lit. B. num. 22. Iosephus de Sese, decis. 232. per tot. vbi quatuor principales conclusiones conficit in hac materia; & decis. 254. num. 92. & sequent. vbi as serit, opinionem Bartoli es se magis communem, eámque probauit, prout ibi videri potest. Idem sese, decis. 233. per tot. vbi excitat dubium an verba, de vno in alium, inducant fideicommis sum perpetuum. Camillus de Medicis, in cons. 126. Fabius Turretus, in cons. 82. ex num. 39. volum. 1. Valencuela Velazquez, in cons. 40. ex num. 1. vs que ad numer. 24. vbi notabiliter, & vtiliter considerauit nonnulla in hac materia, & ad primogenia Hispanorum neces saria, videlicet quod familiae relictum, debet es se perpetuum, transeundo de vno in alium. Et quod diuisio est species alienationis, & diuisionis prohibitio continet alienationis prohibitionem; & diuisione prohibita, quod prohibetur omnis actus, per quem illa loqueretur. Et vnio est conformis naturae vinculi, diuisio contrariatur illi. Et diuisio tendit ad di stinctionem subiecti; & diuisione fit paruum, quod magnum est. Et diuisio amplis sima patrimonia corrumpit, & diuisa bona, minus vtilia sunt, quam vnita. Et diuisio facultatum in plures partes, facit familiam vilescere. Et familiarum honestas, & dignitas, non conseruatur sine diuitiis; & diuitiae conseruant familias, & sine ipsis deprimuntur. Et causa as signata a testatore, quia desiderabat bona con seruari in familia, inducit realem prohibitionem non alienandi . Et verbum , perpetuamente, intelligitut sine temporis praefinitione. Et verbum, perpetuamente , inducit absolutum fideicommis sum in fauorem familiae. Et prohibitio alienationis, etiam in dubio censetur facta contemplatione familiae; & paria sunt disponere, quod bona conseruentur, vel quod non alienentur extra familiam Et testator, quando est Nob ilis prae sumitur familiam conseruare voluis se per bona sua nobilia; & fideicommis sum inducitur, & repetitum censetur ex qualitate rerum, & bonorum, & interest, bona stabilia, qualificata conseruari in familia, & conseruare consanguineis bona immobilia. Hactenus is Author; & notabiliter quidem in proposito eorum, quae hoc §. & praecedentibus tradidimus; idcirco ipsius conclusiones, hoc loco inserere placuit. Sfortia Oddi, de fideicomm. per alienat. prohibition. inducen. 3. part. quae st. 11. articul. 1. & sequent. vsque ad quae st. 12. ex fol. 69. vsque ad fol. 87. qui primo loco explicat artic. 1. Fideicommis sum in casu contrauentionis, quod sit; Et quod in casu mortis, fideicommis sum etiam simplex quod sit; & quod duplex; & quod absolutum; & nonnullas differentias adducit. Et articulo secundo ex proposito explicat, vtrum ex propositione alienationis, semper oriatur fideicommis sum in casu contrauentionis; & dicit communem opinionem es se pro affirmatiua, quod scilicet oriatur fideicommis sum absolutum. Et articulo tertio, inquirit, an ex prohibitione alienationis oriatur fideicommis sum etiam in casu mortis, siue absolutum; & inquit es se dubium amplis simum, & distinguendos es se plures casus ad mentem Doctorum, & per articulos separatos, & primus articulus est, quando testator principaliter disponit, bona sua in familiae conseruari; & tunc inquit communem opinionem es se pro affirmatiua parte, nempe oriri hoc casu fideicommis sum absolutum, etiam in casu mortis; & adducit nonnulla exempla. Et articulo quarto dubitat, vtrum fideicommis sum, etiam in casu mortis resultet, quando testator simpliciter prohibuit alienationem extra familiam, videlicet, prohibeo bona mea alienari extra familiam meam, siue de nomine meo, siue agnatione mea exire: & inquit, magis communiter receptam opinionem negatiuam, quamuis affirmatiuam nonnulli tenuerint. Et articulo quinto inquirit, vtrum fideicommis sum perpetuam, & absolutum resultet, etiam in casu mortis; ex prohibitione alienationis, quando testator expres sit fauorem familiae, per modum cau s ae, sed enuntiatiue tantum, non dispositiue. Et tunc distinguit, an prohibitio alienationis es set per se nuda; an valida, & vestita? & concludit, quod quando prohibitio es set vestita, induceretur fideicommis sum perpetuum & absolutum, & plura exempla adducit. Ex quo placitum, & re solutionem Ludouici Molinae, lib. 1. dicto cap. 5. numero 16. comprobat aperte; cum in Hispanorum primogen. & apud nos, semper causa censetur es se vestita, & in fauorem omnium de familia facta, quod s aepe hoc ipso tractatu diximus. Et articulo sexto, eandem resolutionem tuetur, quando adiecta di causa, siue ratio ista, per viam dispositionis expres s ae, nempe, Prohibeo bona mea alienari, quia volo illa in familiae mea conseruari; provt latius ibi videri poterit. Tandem Sfortia ipse, eadem quae st. 11. artic. 8. generaliter statuit, vel vnam, vel alteram opinionem, affirmatiuam scilicet, vel negatiuam limitati, declarari, vel cum alia conciliari pos se pluribus in casibus, quos ibidem adducit; & generaliter ex coniecturis; atque prae sumpta mente fideicommis sum dici debete simplex, & absolutum; quod longa serie ibi comprobat, & quamplurima exempla adducit. Denique, & de eadem materia, atque disceptatione huiusce capitis est videndus Farinacius, nouis simarum Rotae Romanae anni 1618. decis. 10. per totam, & 11. per totam, & 14. per totam, & decis. 35. numer. 13. & 14. & decis. 44. & decis. 143. & 125. & 193. per totam, vbi vide omnino; & decis. 300. per totam, vbi etiam vide omnino, tomo 1. par. 1. & decis. 144. numer. 16. & 19. & sequent. & decis. 182. num. 4. & decis. 203. & 231. tomo 1. partis 2. & decis. 267. eadem parte, & tomo. Ex quo quidem nihil certum deduci pos se videtur; nam aliquando primam opinionem affirmatiuam probare videtur, atque statuere, quod fideicommis sum simplex, & absolutum censetur inductum ad fauorem familiae, ex prohibitione alienationis, vt bona in familia remaneant, vel vt in familia conseruetur, tam in casu mortis, quam alienationis. Aliquando vero contrariam opinionem amplectitur, & in casu alienationis induci duntaxat fideicommis sum, nec extendi, si ad certas personas fuerit restrictum, aut relatum. Aliquando etiam considerat, an fideicommis sum fuerit reale, vel personale; siue an personas tantum, an res, & bona, prohibitio ipsa respiciat. Aliquando etiam distinguit, an dicta clausula, vt bona remaneant in familia, stet dispositiue, an con sequutiue cum praecedentibus substitutionibus, & ad illas acces sorie veniat: siue nulla praecedente prohibitione alienationis, post factas substitutiones, adiiciat testator clausulam illam, quoniam vult bona in familia sua perpetuo conseruari, prout videre licet dicta decisione 193. & decisione 300. vbi principaliter tractauit materiam. Aliquando denique ex varietate rerum, causarum, & personarum, coniecturarúmque vi, & virtute, ex verbis etiam collectiuis, aut non collectiuis, aut tractum succes siuum habentibus, siue perpetuitatem denotantibus, vel non, diuersimode statuit, & Rotam Romanam statuis se profitetur, nec omnibus casibus, & negotiis pos se distinctiones illas applicari, sed pro qualitatibus diuersorum negotiorum diuersisque rerum, & personarum, & coniecturarum circunstantiis, diuersisve verbis, aut substitutionum conceptione, diuersimode etiam statuendum, prout ibidem deprehenditur manifeste. Constat ergo, miram varietatem, & contrarietatem etiam in proposito articulo penes Scribentes omnes reperiri, prout post Curtium iuniorem, notauit Mantica, libro 6. tit. 14. numer. 24. in principio. Ego vero omis sis quamplurimis, quae in terminis iuris communis excogitaueram, atque in medium proferre pos sem, & consideratis his, quae huius Regni dispositionibus, & succes sionibus, Hispanorumque primogeniis magis conducunt, atque conueniunt, nonnulla obseruanda, constituendaque duxi, ex quibus Ludouic. Molinae placitum, & coniectura illa, de qua d. cap. 5. lib. 1. numer. 16. & articulus praedictus, iure ipso communi adeo controuersus, dilucide, & in vsu forensi vtiliter explicabitur. In primis ergo constituo, articulum praedictum, vtrum fideicommis sum simplex, perpetuum, & ab solutum censeatur inductum per prohibitionem alienationis, expres sa dicta causa, vt bona perpetuo in familia conseruentur; es se quidem difficilem, & intricatum, & ab Interpretibus quamplurimis longa serie (vt vidimus) sed a multis non satis distincte, nec absolute explicatum, nec certa lege, certóve aliquo iure non ita decisum, nec definitum, vt dubitandi, & vnam, vel alteram opinionem amplectendi, ansam, & occasionem auferre potuerint. Iura namque, quae pro vtraque parte expendi solent communiter, nihil concludenter probant, & facili negotio dilui pos sunt; sicuti ex eis dem, antea praecitatis Authoribus apparet. Et ad textum in dicta l. pater filium, §. fundum Titianum, post Bartolum, specisice respondit Molina, dicto cap. 5. numer. 17. & sequuti sunt alij, a me relati, lib. 2. cap. 22. numero 85. Caldas etiam Pereira, de nominatione emphyteutica, quae st. 1. num. 59. fol. mihi 16. vbi alium intellectum Socini adducit, eumque improbat, & Bartoli interpretationem amplectitur. Respondet etiam eidem textui Petra, de fideicommis. quae stio 5. numero 81. Farinac. decis. 11. numer. 2. primae partis, tomo 1. Textus etiam, in §. mater, eiusdem legis, pater filium, & in l. peto, §. fratre, ff. de legatis 2. eundem articulum non decidit, & facile vitari potest ex his, quae Anton. Faber. coniecturarum lib. 14. cap. 7. & 8. & 9. & 11. subtiliter adnotauit; & in terminis eidem respondit Petra, dicta quae st. 5. num. 29. 30. & 31. Fachineus, lib. 4. dicto cap. 49. in fine, quod si rationibus certandum est, omnia quidem, quae vnius, & alterius partis sectatores, pro vna, & altera parte expendunt, facile etiam subuerti pos sunt, & qui vnam, vel alteram opinionem amplectuntur, contrariae opinionis fundamentis satisfaciunt, res pons umque praebent, sicuti Petra, Peregrinus, Menoch. Sfortia, & Fachineus, responderunt. Nec iure ergo certo, nec ratione aliqua concludenti, ita vt eidem satisfieri non valeat, definiri, aut resolui potest proposita altercatio. Distinctiones quoque eorundem, & casus nonnulli, pro conciliatione opinionum, diuersimode excogitati; vel ex capite aliquando procedunt, imaginariique videntur, vel in easdem communes opiniones contrarias, vnam scilicet, vel alteram reincidunt, sicuti ex eisdem Authoribus apparet manifeste. Secundo deinde obseruandum, atque consti[sect. 12] tuendum erit, eosdem Authores commemoratos supra, sibi metipsis aliquando non constare, sed modo vnam, modo aliam opinionem probas se; & nunc tueri eam sententiam, quam olim confutarunt; sicuti Menochium, & alios fecis se, compertum est. Nec id mirum es set, si variatis casibus, aut factorum speciebus mutatis, sententias quoque mutarent; vere tamen in eisdem dubiis, eisdémque casibus, & in articulo principali, de quo hactenus, varij aliquando, & aliquando contrarij existunt; sicuti profitetur Curtius iunior, in cons. 116. num. 8. Decius etiam, in cons. 584. in principio, quod est repetitum in cons. 637. dicit, hanc quae stionem, in alto pelago agitari, & Doctores varie loqui, & se ip sum secundum varietatem accidentium, & diuersitatem factorum, varie quoque consuluis se. Alciatus etiam, in cons. 36. numer. 12. lib. 9. secundum vnam opinionem consuluit; & secundum alteram, & contrariam, in cons. 102. num. 3. & 4. eodem libro: provt vtrumque commemorauit Cardinalis Franciscus Mantica, lib. 6. tit. 14. num. 24. in princip. fol. 247. & col. 1. eiusdem numeri, in versic. Et haec opinio fol. 248. Tertio constituendum, atque obseruandum erit,[sect. 13] in ipsomet articulo, siue disceptatione proposita, tres fuis se praecipuas Scribentium sententias; vnam affirmatiuam, videlicet, quod fideicommis sum purum, & absolutum inducatur, etiam in casu mortis; & huius sententiae fundamentum praecipuum est, quod fideicommis sum inducitur quibuscunque verbis, si modo ex eis voluntas testatoris colligatur, l. penul. ff. de leg. 1. l. cum proponeretur, ff. de leg. 2. l. cum virum, C. de fideicom. atque ex coniecturis etiam, fideicommis sa elici pos se, late probaui supra, ad initium huiusce §. sed ex verbis illis, quibus testator declarat, se velle vt bona conseruentur, aut remaneant in sua familia; voluntas testantis, quod fideicommis sum perpetuum voluerit relinquere, velut manifeste deprehenditur; neque enim in familia bona conseruari poterunt, nisi fideicommis sum inducatur perpetuum & absolutum 3 per quod ad eos, qui sunt in familia, perueniant; atque ideo fideicommis sum ipsum, perpetuo institutum, cen seri debet. Et hanc rationem in terminis as signauit ex communi DD. traditione Fachineus, d. cap. 49. in princip. lib. 4. & alias adiungunt caeteri relati supra. Ceuallos etiam, d. quae st. 725. & Petra, in lo co commemorato supra. Et sequuti. sunt hanc resolutionem cum aliis multis, Surdus, in cons. 412. num. 14. & in cons. 443. numer. 23. lib. 3. Franciscus Merlinus, decisione 97. num. 36. & viginti & sex Authores, pro eadem sententia, quod ex prohibitione alienationis, adiecta dicta ratione, videatur testator voluis se constituere simplex & absolutum fideicommis sum; non solum in casu alienationis, sed etiam in casu mortis; adduxit Menochius, & ita resoluit: cum tamen aliis in locis contrarium su stinuis set, in cons. 1078. num. 8. lib. 11. Corneum inquam, Crot. Riminal. senior, Socin, senior. Ias. Ruin. Decium, Gozadinum, Curt. iun. Durand. Ripam, Alban. Crauet. Cephal. Roland. Anton. Gabriel. Simonem de Praetis, Beccium, Decianum, Molinam, Petram, Alciat. Collegium Papiense, Osascum, Rot. Roman. & concludit, hanc es se veram, & receptam opinionem, pro qua etiam extant, & alij permulti, quos retuli supra, & qui ab eisdem quoque praecitantur. Altera vero, contrariaque opinio fuit, non induci simplex, & absolutum fideicommis sum, etiam in casu mortis, sed duntaxat in casu alienationis, & contrauentionis. Et huius opinionis praecipuum fundamentum est, quod prohibitio alienationis facta sine causa, non valet; l. filius familias. §, Diui, ff. de legatis 1. ideo vt valeat, adiicitur clausula illa a testatore, quia vult bona sua in familia conseruari, & consequenter talis clausula hoc tantum operatur, vt prohibitio valeat; & si res alienentur, actio illis competat, qui sunt in familia; non autem, vt simplex, & absolutum fideicommis sum inducatur. Et ita pro hac parte extant, quamplurimi iuris Interpretes, sicuti constat ex his, quos ordine recensui supra, & a Petra commemoratis, dicta quae st. 5. num. 41. Sfortia, in loco supra relato, & constanter eam tuetur, & contrariae opinionis fundamentis respondet, eisque satisfacit Peregrin. de fideicommis. dict. art. 14. ex num. 11. vsque ad num. 25. & pro hac ipsa opinione vndecim Authores expendit Menochius, dicto cons. 178. num. 8. Alexand. inquam, Socin. sen. Ruin. Decium, Socinum iun. Cephal. Mantic. Osasc. Peregrin. Sfort. & Surdum, qui & alios plures recensere pos set, provt Peregrin, vbi supra, numer. 15. recensuit. Tertia fuit aliorum sententia, qui distinctione adhibita, articulum praedictum explicarunt vt scilicet, si prohibitio alienationis valeat, & non sit nuda, sed cum causa facta, hoc est, contemplatione, & fauore certae personae, vel caus ae; tunc ex ea clausula adiecta, quia voluit bona in familia perpetuo conseruari, absolutum inducatur fideicommis sum, vt puta, si testator prohibuerit bona alienari extra familiam; ex eo enim apparet, eum habuis se considerationem familiae suae, vt bona scilicet transitent ad eos, qui ex sua familia es sent, si vero prohibitio nuda es set, tunc ex clausula ipsa, quia voluit, &c. Fideicommis sum inducatur in ca sum alienationis duntaxat. Et ratio communis huius tertiae opinionis est; quia cum prohibitio nuda est, non valet, absque vlla causa adiecta; & sic cau sa quae adiicitur, robur illi affert, vt valeat; & ideo non potest alium praeterea effectum producere, & sic fideicommis sum inducere. Sed cum prohibitio per se valet, ne causa illa expres sa, quia voluit bona conseruari in familia, frustra adiecta videatur, siue superflua remaneat, inducit simplex & absolutum fideicommis sum. Et eandem opinionem cum aliis sequutus est Casanate, in cons. 33. num. 12. & 13. & in cons. 34. num. 18. & tenuit etiam Farinac decis. 193. num. 6. 1. part. tom. 1. fol. 261. & decis. 300. num. 15. & sequent. eadem parte, & tomo, fol. 391. Alios plures pro hac ipsa parte retulit Sfortia, de fideicommis. per alienation. prohibition. inducen. quae st. 11. a. 5. fol. 73. vbi & fundamenta huiusce di stinctionis adducit; vere tamen fundamentum praedictum, quo dicebatur, eam clausulam efficere, vt valeat prohibitio, non autem vt inducatur fideicommis sum; parum adstringit, vtpote, cum apta, & potens sit vtrumque operari; atque verba ipsa manifestam ostendunt testatoris mentem, & familiae, omniumque ex ea procedentium succes sioni consulere volentis, atque ita ex causa prohibitionem facientis: & simul bona ipsa, perpetuo in familia conseruari, & manere desiderantis; quod non aliter contingere potest, quam si fideicommis sum inducatur perpetuum, per quod, ad eos, qui sunt de familia, perueniat. Quarto constituo, indagationis praedictae discep[sect. 14] tationem, non es se sine effectu, aut verbalem tantum, sed realem potius, atque effectus notabiles producentem; provt eos notarunt, atque as signarunt Hieronym. Magonius, decisione Lucensi 33. num. 2. & tribus sequent. fol. 57. Peregrin, de fideicommis. d. artic. 14. numer. 7. & 8. Sfortia vbi supra, quae st. 4. 5. & sequent. & id ipsum notauit, quatuórque differentias principales inter fideicommis sum in casu alienationis, & fideicommis sum ab solutum etiam in casu mortis, adduxit Angel. Mattheatius, de legat. & fideicommis. lib. 1. cap. 24. numer. 17. & sequen. quae tamen omnes differentiae, & earum tractatus, consulto a me omittuntur; quoniam Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus, qui in Hispania frequenter fiunt adaptari, non pos sunt; attenta eorum natura, & perpetuitate; quod adeo certum, & compertum est, vt maiori comprobatione non indigeat. Sic sane Ludou. Molina, dicto cap. 5. lib. 1. dicto numer, 16. & 17. non absque mysterio maiorem tractatum harum rerum non as sumpsit, sed ex proposito omisis se videtur, ideo quod existimaret ex generali huius Regni consuetudine, & his, quae frequentius accidunt, testatores non ad alium finem, praedictam clausulam adiicere, quam vt velint iure perpetui vinculi, aut maioratus, bona in familia sua perpetuo remanere, etsi non expres serint se maioratum facere; & onus reale iniungere bonis ipsis; vt ad initium huius §. dixi, & inferius repetam; nec ad eas differentias attendant, quas praedicti Authores excogitarunt, quod credimus veris simum, & testatorum menti admodum conueniens. Quinto constituo, Ludouicum Molinam, dicto[sect. 15] num. 16. & 17. sequutum fuis se affirmatiuam sententiam relatam supra, quae fuit Bartoli, in dicta l. pater filium, §. fundum Titianum, num. 1. vbi Bartolus dixit, quod si pater prohibuit filio haeredi in vita sua alienare, adiecta ratione; & causa; quia vult bona sua nunquam exire de domo sua, ex hoc resultat perpetuum fideicommis sum: & sequuntur innumeri relati supra, & a Petra, dicta quae st. 5. ex num. 43. & per Menoch. dicto cons. 1078. numer. 8. lib. 12. & est ponderandum, verba illa prohibitionis ad personam filij haeredis instituti relata fuis se, & adhuc tantam vim facere Bartolum in verbis sequentibus, quae generaliter, atque in rem concepta sunt, vt perpetuum fideicommis sum inductum es se, acutis simo igenio crediderit. Vnde etiam ponderandum est, in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus id ipsum Molinam, acuto indicio aperte voluis se, ex quo Bartoli doctrinam ponderat, atque amplectitur, sicque maioratum perpetuum induci, expres sa dicta ratione, tametsi prohibitionis verba, ad vocatos, vel substitutos, per sonaliter relata fuerint; & id ipsum voluit Hippolyt, Riminald. in cons. 482. lib. 5. in casu quodam, in quo, cum praeces sis sent vocationes personales filiorum, haec verba adiecit testator: Prohibens insuper, & expresse vetans dictis filiis suis, & haeredibus, & eorum descendentibus venditionem, & alienationem quamcunque bonorum ipsius testatoris; quia vult ea. bona perpetuo remanere in familia ipsorum de Panchalis. Et concludit num. 33. Ex dictis verbis inductum fuis se fideicommis sum perpetuum; pro conseruatione familiae: Et num. 34. inquit; Sicque concludit etiam Ripa, in dicto §. Diui, numer. 112. Quare patet, etiam fauore transuer salium id habere locum. Et idem probauit Petra, de fideicommis. dicta, quae st. 5. numer. 42. Cum sequent. Ludouicus itaque Molina, affirmatiuam hanc opinionem Bartoli, amplexus fuit, vel quod crederet, veriorem eam es se, etiam in terminis iuris communis, provt etiam veriorem, & crebriorem, cum aliis multis dixit Petra, numer. 43. Merlinus, dicta decis. 97. numer. 36. Marta, voto 3. Francisc. Molinus, & alij multi relati supra, & in stricta disputatione, magis probauit Fachineus, lib. 4. dicto cap. 49. aut quod forsan, crediderit, quod posito, quod in terminis iuris communis, & fideicommis sorum aliarum Nationum, siue prouinciarum, articulus es set dubius, & contrarietatem haberet; in Hispania tamen, vbi maioratuum institutio adeo as sidua, & frequens est, de ipsa ambigi non valeret; vtpote, cum menti, & prae sumptae testatorum huius Regni voluntati, & desiderio, adeo conueniens es set; provt prae sumptam testatoris, voluntatem, & pro ea ponderauit expresse post Alciat. Mantic. lib. 6. dicto tit. 14. num. 24. in vers. Et merito inquit, folio 284. vbi in haec verba scripsit: Et merito (inquit) quia quando testator dicit se velle, quod bona in familia conseruentur, haec verba non debent restringi, tanquam appos ita sine causa confirmandae prohibitionis, ne videatur nuda, provt ipse sensit: sed generaliter intelligi, vt declarent mentem testatoris simpliciter fideicommittere volentis, Et aduertendum est, quia loquitur etiam quando testator simpliciter scripsit, se prohibere alienationem, & postea rationem subiunxit, quia velit bona in familia conserueri. Nam in hoc etiam casu dicit, fideicommis sum absolutum induci, secundum opinionem Aret. in dict. §. cohaeredes, quam putat veriorem: quia verba illain vim rationis adiecta debent ampliare praecedentem dispositionem. Hactenus Cardin. Franciscus Mantica, caeteri etiam huius Regni Scriptores, Pelaez inquam a Mieres, Velazquez Auend. Pat. Ludouic. Molina, Flores Diaz de Mena, & D. Perez de Lara, qui etiam articuli praedicti exactam explicationem omiserunt, & sequuti sunt Ludouici Molinae resolutionem, pro certo quoque crediderunt, sententiam eam affirmatiuam, in maioratibus His paniae, absque dubio procedere, & obtinere debere: quod & ego ipse arbitror, & in terminis etiam iuris communis, admodum probabilem videri; quamuis negari non pos sit, quin iure ipso communi attento difficultatem, & contradictionem haberet. Atque ex his, in neces sariam consequentiam in[sect. 16] fertur, in Hispanorum primogeniis, & maioratibus, vinculísque perpetuis, quae as sidue in his Regnis instituuntur, & fiunt; secundam opinionem negatiuam minime obtinere pos se, & minus tertiam aliam opinionem distinguentem, de quibus supra: sicque in consideratione haberi non debere, an praecedat nuda, & simplex prohibitio, & postmodum expres sa sit ratio generalis, quia volo, bona mea in familia, aut domo mea, perpetuo conseruari; an vero prohibitio alienationis, quae praeces sit nuda non sit, sed vestita; provt Mantica, Peregrinus, Farinac. Casanate, alij relati supra distinguunt: vno namque, & altero casu, maioratum perpetuum inducendum, institutúmque cen seri, dicendum es se: ad quod non modo peculiaris maioratuum Hispaniae natura, & perpetuitas, prae sumptáque testatorum voluntas, a consuetudine huius Regni, & maioratuum instituendorum frequentia deducta, sed etiam ratio ipsa in terminis iuris communis per Fachineum, & alios considerata, concludit, quod maioratus perpetuus institutus censeri debeat ex adiectione praedictae clau sulae; tametsi testator non expres serit se maioratum instituere. Rursus, quod in Hispanorum primogeniis, & in testatoribus huius Regni, ratio illa, quae a nudo praecepto prohibitionis, siue prohibitione nuda, fundamentum sumit, attenta ipsorum natura, & prae sumpta testatorum voluntate, ces sauerit omnino, prout statim dicetur; nunquam enim nuda dici poterit, ex quo ob fauorem totius familiae, bonorúmque, & memoriae testatoris conseruationem perpetuam, facta semper videbitur, provt erudite, Ludouicus Molina obseruauit, lib. 1. cap. 6. numer. 30. Pelaez a Mieres, 4. par. quae st. 1. numer. 5. Valen. Velaz. in consil. 40. ex numer. 1. cum sequent. & mire vrgent, ea quae considerarunt Petra, de fideicommissis, quae st. 1. ex numer. 62. & numer. 85. Angelus Mattheatius, de legat. & fideicommis. lib. 2. cap. 22. ex. num. 3. Ex dictis quoque infertur, atque in neces sariam consequentiam, quod in omnibus illis casibus, & exemplis consideratis a Petra, dicta quae st. 5. num. 110. vsque ad num. 166. vbi adduxit 21. exempla, vt explicaret praedictum articulum, id ipsum obseruandum erit, quod ex Molina as serimus, maioratum inquam in Hispania institutum censeri, tamet si maioratus expres sio facta non sit: cum in primogeniis ipsis, fortius, & vrgentius quam in fideicommis sis iuris communis, resolutiones illae Petrae vrgeant, & procedere debeant. Et idem quoque statuendum es se, diximus supra alio §. in omnibus exemplis adductis a Simone de Praetis, lib. 3. interpr. 3. dubitat, 3. solut. 2. fere per totam, folio 139. idem etiam obseruandum erit in omnibus illis, variísque fideicommis sorum formulis, quas considerauit Angelus Mattheatius de legat. & fideicommis. d. cap. 24. per tot. vt scilicet maioratus perpetuus in stitutus semper videatur, id quod aperte deduci debebit ex resolutione Molinae, lib. 1. dicto cap. 5. numero 16. & datis, figuratisque terminis, ab eodem Molina consideratis ibi. ante num. 1. Infertur denique, ex hactenus dictis, atque in[sect. 17] neces sariam consequentiam eorum, quae scripsimus; Peregrini etiam, de fideicommis sis, artic. 30. ex numer. 2. vsque ad num. 20. fol. 274. & 275. annotationes, & resolutiones nonnullas in terminis iuris communis, eisdem Hispaniae primogeniis, seu maioratibus, atque prae sumptae testatorum menti, a consuetudine in hisce Regnis testandi deductae, non conuenire; imo in eisdem casibus, ibidem a Peregrino adductis, & in quibus temporalia fideicommis sa es se dixit, & non perpetua; apud nos contrarium quidem dicendum, & imo es se perpetua, aut maioratum perpetuum institutum videri, dicendum es se, etiam si testator id non expres serit, vbicunque testator ita in Hispania disposuerit; provt diuersos casus Peregrinus ipse constituit, & eos dem fere quos Petra, Praetis, & Matheatius adduxerunt; atque ita aperte deduci ex his, quae ego meripse scripta reliqui in commentariis lib. 2. cap. 22. numer. 47. & 78. & sequent. & 85. vsque ad num. 89. Marta etiam, voto 3. ex num. 3. Mieres, 2. par. quae st. 6. numer. 379. Mattheatius, lib. 2. cap. 8. Petr. Surd. in cons. 241. numero 8. & 9. & 37. & 38. & 49. & 50. Farinacius, decis. 125. per tot. 1. parte, tomi 1. & decis. 143. num. 5. & 10. & decis. 300. num. 3. eadem parte, & tomo. Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 11. Menoch in cons. 1006. n. 5. & 46. lib. 11. Sic sane Peregrinum ipsum temperandum, & in nonnullis resolutiones eius obtinere non pos se; in aliis vero seruandas; & in hisce Regnis, attenta dicta consuetudine testandi, multo fortius procedere. Sexto & principaliter obseruandum, atque con[sect. 8] stituendum est, iure communi attento, certis simum es se, quod prohibitio alienationis facta per testatorem, sine causa, nullius quidem momenti est; dicitúrque nudum praeceptum, quod succes sores non adstringit, nec alienationem impedire solet; vt probatur ex textu in l. pater filium, §. Iulius Agrippa, ff. de legat. 3. & in l. filius familias, §. Diui, ff. de leg. 1. & vtrobique communiter Scribentes, l. Lucius, in princip. ff. de legat. 3. l. quoties C. de fideicommis. l. 44. titul. 5. part. 5. & cum multis notarunt Petra, de fideicommis sis, quae st. 5. per tot. Michael Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 5. numer. 1. Angel. Mattheatius, de legat. & fideicommis. lib. 1. cap. 24. in princip. & exornarunt Peregrin. de fideicommis. artic. 14. num. 1. per tot. Molina, lib. 1. cap. 6. ex numero 30. & lib. 4. cap. 1. num. 5. Mieres, 4 p. quae st. 1. num. 5. Casanate, in cons. 33. num. 10. & 11. Stephan. Gratian. tom. 2. cap. 280. per tot. vbi adducit quamplurima, Azeuedus, in cons. 18. num. 7. & pro certo supponit Mantic. lib. 6. tit. 14. num. 24. Praetis, lib. 3. interpret. 3. dubit. 2. solut. 10. a prin. & ego metipse ita notaui supra hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 16. Valida autem est alienationis prohibitio, cum repetitur facta fauore certarum personarum; & prohibito, contra faciente, res alienata per fideicommis sarium vendicatur; in quo etiam vnanimiter superiores conueniunt, & notanter tradidit Peregrin. d. art. 14. num. 3. fol. 128. In Hispanorum autem primogeniis, propter peculiarem ipsorum naturam, & finem, in quem diriguntur, aliter statuendum es se dixi supra; & Molina notauit num. 31. & 32. dicto cap. 6. & ego ipse notaui supra hoc eodem tractatu, capite nono, num. 84. Inde & consequenter apparet, ces sare omnino,[sect. 19] quod attinet ad primogenia, & maioratus Hispaniae, fundamentum illud, quo negatiuae, secundaeque opinionis relatae supra Authores adducuntur, atque excitantur praecipue, quod scilicet prohibitio alienationis facta sine causa non valet; ideo vt valeat, illa clausula adiicitur a testatore, quia vult bona sua in familia conseruari, vnde clausula ea hoc tantum operatur, vt prohibitio valeat; & si res alienentur, actio illis competar, qui sunt in familia; non autem, vt absolutum fideicommis sum inducatur. Ces sare etiam, & tertiae opinionis distinguentis fundamentum quoque praecipuum, quod cum prohibitio nulla sit, & non valeat absque illa clausula adiecta; tunc causa, quae adiicitur robur illi affert, vt valeat; & ideo non potest alium praeterea effectum producere, vt fideicommis sum absolutum inducat; sed cum prohibitio per se valet, tunc clau sula ipsa, quia volo, bona conseruare in familia, ne frustra adiecta videatur, fideicommis sum inducit; provt supra rationem hanc expendi. Apparet ergo ex his, in Hispanorum primogeniis, & in his Regnis, attenta consuetudine testandi, & fine, in quem diriguntur dispositiones, per verba collectiua factae, aut quae tractum habent succes siuum, id omnino ces sare; tum quia quod attinet ad secundam opinionem, & eius fundamentum, prohibitio alienationis, nunquam sine causa facta videbitur; sed eo ipso quod in fauorem familiae, aut omnium de familia, aut agnationis, aut Domus, aut alio simili modo testator disposuerit, velut expres sa disponendi causa diiudicari debet, & inde fideicommis sum absolutum induci, cum alias nihil operaretur, & etiam in terminis iuris communis, valida est alienationis prohibitio, cum fauore certarum personarum reperitur, aut prae sumitur facta. Tum etiam, quia quod attinet ad tertiam opinionem distinguentem, & eius fundamentum praecipuum, cum prohibitio per se valet, ratio illa, aut causa adiecta, quia vult bona conseruari in familia, frustra adiecta es se videretur, & prorsus superflua existeret, si fideicommis sum absolutum non induceret; ex eisdem ergo iuris communis Theoricis, & doctrinis, cum prohibitio alienationis in maioratibus, aut in di spositionibus Hispaniae, ob rationem dictam supra, & consuetudinem ad conseruationem familiae restandi, de rebúsque propriis disponendi, nunquam sine causa facta videri poterit; sed semper ines se videbitur causa praedicta fauoris familiae, & conseruationis nominis, & memoriae te statoris; atque ideo absolutum fideicommis sum induci debebit; vtpote, cum prohibitio nunquam sine causa, sed causa potius vestita, diiudicanda sit; quod etiam in terminis iuris communis, & non habita consideratione naturae primogeniorum Hispaniae, nec consuetudinis testandi, boná que in perpetuum vinculandi, obseruauit Fachineus, libro quarto, dicto capite quadragesimo nono, vt supra retuli; atque ex mente communi omnium procedit, quando prohibitio alienationis, quae prae ces sit, non erat simplex & nuda, sed vestita aliqua causa; prout prohibitio alienationis, adiecta prae dicta ratione, quae generaliter subsequitur, quia vult bona conseruari in familia, vestita semper cen setur; & ideo absolutum fideicommis sum inter omnes de familia inducere debet, etiam in casu[sect. 20] mortis, prout etiam egregie, & notanter decisum in Rota Romana tradidit Farinacius, nouissimarum Rot. Roman. decisione centesima nonagesima tertia, numero sexto, primae partis, tomo primo, folio 261. & repetit decisione 300. eadem parte, numero decimo quinto, vbi vide. Et haec sunt notanda, quia singularia quidem, & ingenti studio sic digesta, atque resoluta, nec alibi ita explicata. Septimo & principaliter obseruandum, atque[sect. 21] constituendum est, & deducitur ex eisdem, quae obseruatione praecedenti adnotaui, & scripsi, quod si ratio illa, generaliter, & per modum caus ae finalis expres sa fuerit, scilicet, quia vult bona sua in familia sua perpetuo conseruari, quamuis prohibitionis verba ad personas aliquas dirigantur; adhuc perpetuum, & absolutum fideicommis sum induci debebit, non restrictum ad praecedentes substitutiones, siue ad personas nominatas: & quamuis in terminis fideicommis sorum iuris communis, articulus hic difficultatem habere videretur, vt ad initium huius §. dixi, multique contrarium statuerint; alij etiam, & e contra, fideicommis sum ab solutum, in casu quoque mortis induci, existimauerunt; idque ob vim, virtutem, & effectum rationis generalis, quae ad personas specificatas, aut ad terminos substitutionis praecedentis restringi non debet; sicuti ex eisdem, multisque antea relatis Authoribus apparet; & per Fachineum libro 10. cap. 19. folio 1269. Petram, de fideicommis sis, quaestione 5. numero 52. 79. 81. & 84. vbi ostendit, quantum intersit, an prohibitionis verba, in rem, & bona, an in personas dirigantur: an etiam, & quando fideicommis sum reale, aut personale prae sumatur. Ceuallos etiam, quae stione 725. Cae sar Barcius, decisione Bononiae 1. numero 18. & 19. late D. Garcia Mastrillus, decisione 266. ex numero 53. vsque ad numerum 64. vbi vide. Praetis, libro tertio, interpretatione tertia, dubitatione secunda, solutione 10. numer. 25. folio 143. & post alios multos The saurus, forensium libro tertio, quae stione 117. videndus ex numero 17. folio 101. vbi notabiliter inquit, quod prohibitio facta certis personis, quando fuit adiecta praedicta ratio, non restringitur ad ipsas personas tantum, & refert opiniones contrarias Doctorum in proposito, & improbat Menochij traditionem, in consilio 972. & constanter tuetur, fideicommis sum es se reale in proposito, siue in rem scriptum, & ad omnes de familia porrigi ex prae sumpta testatoris mente, qui voluit, prohibita alienatione, & expres sa praedicta ratione, quia vult, &c. ampliare, non restringere dispo sitionem, & vocationem: imo comprehendere omnes personas de familia, etiam non specificatas, vt latius ibi comprobat ex numero 18. vsque ad numerum 25. vbi suo ordine respondet rationibus, quae per Menochium, & alios, in contrarium con siderantur, prout latius ibi videri poterit. Et in Hispanorum primogeniis id indubita[sect. 22] tum magis erit, siue in dispositionibus, quae in Hispania, & in his Regnis per nomina collectiua, & ad modum praedictum fiant, ex quo maioratus institutio in rem, non in personam dirigitur, atque ideo semper perpetua censenda est, vt Ludouicus Molina, lib. 1. cap. 4. num. 22. rectis sime notauit: & in contrarium male dubitauit Pelaez a Mieres, 2. p. q. 5. num. 41. duntaxat enim inspiciendum erit, an ratio generaliter adiiciatur, & ad bona ipsa generaliter referatur, prout contingit; quando dicitur, quia volo quod bona in familia mea perpetuo conseruentur, nec tunc ad personas expres sas, aut substitutionem praecedentem, restrictio fieri poterit: quod alio loco Pelaez ipse, rectius norauit, eadem scilicet quae st. 5. num. 31. & 37. & post Baldum tradidit Molina, lib. 1. dicto cap. 4. numer. 22. & cum aliis multis Mantica, lib. 8. titul. 2. num. 6. Hippol. Riminald. in cons. 739. num. 48. & 49. lib. 7. Surdus, in cons. 415. num. 19. circa finem, lib. 3. Barcius, decis. Bononiae 1. num. 18. & 19. Prae tis, lib. 3. d. solut. 10. num. 25. fol. 143. Gratianus, tom. 2. cap. 285. numer. 5. 6. & 7. fol. 362. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 68. numer. 22. & sequent. Francisc. Molinus, de pact, matrim. lib. 3. cap. 24. num. 248. Farinac. decis. 193. numer. 2. fol. 260. 1. par. tomi 1. idem Farinac. decis. 143. num. 4. l. par. tomi 2. vbi quod fideicommis sum dicitur reale, quando verba testatoris sunt directa in rem (prout in terminis nostris dirigunt) & non in personam, afficitque omnes personas, & quoscunque pos ses sores; & decis. 125. num. 4. & 5. vbi quod fideicommis sum perpetuum censetur inductum a testatore per prohibitionem alienationis realem; & non personalem, par. 1. & tom. 2. & decis. 231. num. 1. & decis. 268. num. 1. eadem par. vbi quod fideicommis sum dicitur reale, vbi verba sunt directa in rem, aut in personas, & operatur grauamen reale, & afficit omnes personas, & quoscunque pos ses sores. Idque in Hispanorum primogeniis erudite aduertit Molina, eodem cap. 4. lib. 1. num. 36. Gaualc. etiam decis. 28. num. 54. 1. & numer. 63. idem Caualcan. decis. 19. num. 91. & 92. eod. p. 3. vbi casus ibi propositi verba fuerunt, sed volo, quod restarent in domo, & familia mea; & concludit, quod testator ex his verbis, conuertit primam substitutionem personalem in realem, afficiendo bona, vt perpetuo sint inalienabilia, & perpetuo remaneant in familia. Surdus etiam, in cons. 67. ex num. 22. vsque ad numer. 40. & in cons. 96. num. 22. & 42. libro 1. Farinacius, nouis simarum Rotae Rom. decis. 14. num. 3. par. 1. tom. 1. vbi quod fideicommis sum perpetuum, simplex & absolutum censetur inductum a testatore per prohibitionem alienationis, vt bona remaneant[sect. 24] penes suos succes sores. Et decis. 44. num. 1. eadem par. & tomo, vbi quod fideicommis sum perpetuum censetur inductum per prohibitionem alienationis ad effectum, vt bona remaneant perpetuo ad memoriam testatoris, & ad sustentationem familiae. Octauo denique, & vltimo loco obseruandum,[sect. 25] atque constituendum erit, silentio praetermitti non pos se vnum, ad quod alij non ita animaduertunt, videlicet dubitari pos se, vtrum id, quod ha[sect. 26] ctenus diximus, fideicommis sum perpetuum, & absolutum induci per prohibitionem alienationis factam a testatore, expres sa ratione, vt bona in familia perpetuo conseruentur, aut remaneant, procedat duntaxat, locúmque obtineat, quando dictio perpetuo apposita fuerit expresse, an etiam etsi omis sa fuerit? Et quidem in terminis iuris communis, & in fideicommis sis exterarum Nationum, aliquando Consulentes omnes illi commemorati supra, alij etiam Authores, ibidem relati; casus, & species proponunt, in quibus dictio, perpetuo, aut alia similis inuenitur expres sa: & in his etiam terminis, quando in ratione generali, quia volo, &c. dictio, perpetuo, exprimitur, loquutus est Molina, lib. 1. dicto cap. 5. num. 7. & 16. & alij quamplurimi loquuntur, vt constat ex omnibus supra relatis; alij vero ex sola prohibitione alienationis, adiecta ratione generali, vt bona in familia, aut in Domo conseruentur, etsi dictio, perpetuo, fuerit omis sa, id ipsum statuunt; quasi ratio sola generalis conseruationis bonorum in familiae post prohibitionem alienationis adiecta, id operari debeat, & perinde haberi ac si dictio, perpetuo, expres sa fuis set; cum prohibido ipsa, & ratio generalis subsequuta sic suadeat, & de mente testatoris satis euidenter apparere videatur: idcirco quamplurimi Authores hos terminos non separant, nec ita distinguunt, sed promiscue loquuntur; & supposita alienationis prohibitione, & ratione illa generali expres sa, sic statuunt, vt dixi; & aliquando adiecta ea dictione; aliquando vero, ea omis sa, loquuntur: Ij etiam, qui contra Bartolum opinionem negatiuam tuentur, non faciunt vim in eo, quod dictio, perpetuo, expres sa, siue omis sa fuerit; sed ex alio principaliter excitantur, prout supra vidimus, & tradidit Fachineus, lib. 4. dicto cap. 49. Farinacius autem, decis. 143. numer. 2. fol. 172. 1. p. tom. 2. in nouissimis, quae stionem excitauit in terminis, & in ea remanet opinione, vt existimet, quod quando ratio ipsa, & prohibitio, in res magis, & bona, quam in personas dirigitur; siue quando testator vsus est nomine collectiuo, at verbis, tractum temporis succes siuum denotantibus, tunc idipsum dicendum sit, omis sa dictione, perpetuo, quod ea expres sa; prout latius ibi videri poterit: & vere resolutio ea, in terminis iuris communis, & in fideicommis sis aliarum Nationum edita, multo magis in dispositionibus, quae ad eum modum in hisce Regnis fiant, procedere debebit, ob coniecturam a generali con suetudine huius Regni deductam; & in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioratibus perpetuis, vel expres sis, vel subintellectis; ex coniecturis antea traditis, & per Molinam constitutis, dicto cap. 5. per totum, absque dubio procedit (vt arbitror:) nam cum maioratus, in rem, non in personam dirigantur sua natura, & sic semper perpetui iudicari debeant, & prohibitio, ratióque adiecta, magis realis, quam personalis censenda sit, sicuti ex Molina eodem libro 1. cap. 4. numer. 22. & numer. 36. in versic. Neque etiam obstat tertium, supra notaui; eo sane ipso, quod quis maioratum instituere intendat, atque ex coniecturis ita legitime deprehendi valeat, quamuis non expres serit se maioratum instituere, quod voluerit inter omnes de familia, bona perpetuo conseruari, & maioratum perpetuum instituere, dicendum est neces sario, & rationis adiectae, quia volo, &c. vis sufficere debebit, etsi dictio, perpetuo, omis sa fuerit; qui enim maioratum instituere intendit, siue expres se id dixerit, siue ex coniecturis ita colligatur, satis est, quod expres serit, vt bona in familia remaneant, aut conseruentur, quamuis dictionem perpetuo omi serit; ex natura namque dispositionis, perpetuitas ipsa subintelligitur. Sicquidem Ludouic. ipse Molin. lib. 1. d. cap. 4. num. 36. in d. vers. Nec etiam ob stat tertium, dum dicit, quod quando prohibitioni adiectus est aliquis terminus, ex quo realis, non autem personalis censenda sit prohibitio, vt si adiiciatur verbum, maioratus, vel ratio conseruandi bona in familia, tunc quidem alienationis prohibitio, etiamsi ad personas referatur perpetua cen senda erit: velut expresse dubium propositum diluit, atque in fortioribus terminis vrget; inquit namque, prohibitionem es se realem, & perpetuam censendam es se, non modo, quando conseruandi in bona familia ratio exprimitur, & dictio, perpetuo, non adiiciatur (quam dictionem inibi Molina non exprimit) sed etiamsi prohibitio ad personas referatur, adhuc namque prohibitio realis censetur, & maioratus perpetuus remanet in stitutus. Is sane locus Ludouici Molinae, quo dictio, perpetuo, omis sa est (vt ibi videbis) Farinacij etiam locus relatus supra, aliorum etiam Interpretum, maxime Praetis, Manticae, Peregrini, & Mattheatij, casus, & species figuratae, quibus dictio ipsa, perpetuo, non reperitur expres sa; ita decidit dubium propositum, vt resolutio nostra veris sima videri debeat, & duntaxat attendi an ex coniecturis voluntas instituendi maioratum deprehendatur, ratióque generalis, vt bona in familia, aut in Domo remaneant, siue conseruentur, expres sa fuerit; eo enim ipso remanebunt bona perpetuo in familia, & conces so antecedenti, aut legitime deducto, maioratus inquam instituendi. perinde es se debebit, ac si dictio, perpetuo, expres sa fuis set; quod est notandum. Et in terminis etiam iuris communis, omis sa dictione ipsa, perpetuo, simplex, & absolutum fideicommis sum induci inter omnes de familia, constanter probauit Fachineus libro quarto, cap. 49. nec in consideratione habuit, an dictio ipsa expres sa fuis set, vel non; sicuti constat aperte, tam ex contextu eiusdem capitis, quam ex summario, vbi in hunc modum quae stionem proposuit, Ex prohibitione alienationis, ea clausula adiecta, Quia testator voluit, bona conseruari in agnatione, & familia, inducatúrne absolutum fideicommis sum, an simplex, an vero in casu alienationis tantum? Ecce vbi omis sa dictione, perpetuo, sicut contendo, Fachineus intellexit. Petra etiam, de fideicommis sis, dicta quae stione quinta, ex numero primo, cum infinitis sequentibus, in omnibus fere casibus, & exemplis quamplurimis ibi adductis, dictionem, perpetuo, non expres sit; & adhuc extare fideicommis sum absolutum defendit. Et idem statuerunt, atque ipso modo se habuerunt quamplurimi Authores quos commemorauit numero quadragesimo tertio, & in initio numeri secundi, & numero vigesimo octauo, & numero quadragesimo primo, in eisdem terminis loquutus est; & dictionem, perpetuo, semper omisit. In eisdem etiam terminis loquitur Petrus Surdus, in consilio sexagesimo septimo, fere per totum, & maxime numero duo decimo, & vigesimo secundo. Stephanus Gratianus, tom. 4. cap. 774. num. 18. # 7 §. VII. In testamento, aut alia dispositione, si inueniantur aliqua verba, quae maioratus coniecturam prae se ferre videantur, non tamen adeo vrgentia, vt ex eis solis pos sit praecise maioratus induci; an si simul cum eis concurrat consuetudo in eisdem bonis iure maioratus succedendi per decennium, ex vno & altero simul, maioratus perpetui coniectura induci pos sit. Et quemadmodum scriptura maioratus ambigua declaretur ex modo, & consuetudine succedendi per decennium, vt in posterum ita succedatur, nec triginta, vel quadraginta annorum prae scriptio neces saria sit. Obseruantiae subsequutae vim, effectum maximum es se, pro cuiuslibet dispositionis interpretatione, & declaratione. Quod permultis exornatur, atque illustratur, quae in vsu forensi frequentis sime occurrunt. SVMMARIVM. -  1 Maioratus perpetui coniectura an sumi pos sit ex verbis ambiguis scripturae, aut dispositionis, si simul cum eis concurrat consuetudo in eisdem bonis iure maioratus succedendi. Et quemadmodum scriptura maioratus declaretur ex modo, & consuetudine succedendi per decennium, vt in posterum ita succedatur. -  2 Obseruantiae subsequutae vim, & effectum maximum es se, pro cuiuslibet dispositionis interpretatione, atque declaratione. Quod exornatur, atque illustratur permultis; & numeris sequentibus, vsque in finem §. -  3 Scripturae, cum fuerunt antiquae, & secundum earum tenorem obseruatum, non potest tractari an fuerint solemnes, nec non. -  4 Priuilegij fides augetur ex longa eius obseruantia. -  5 Ab obseruantia dispositionem omnem interpretationem recipere, quando ipsa effectum declaratiuum habet. -  6 Nec melior est interpretatio quam ea, quae ex sub sequentibus, & obseruantia confirmatur. -  7 Testatoris verba dubia interpretatur secundum obseruantiam, & practicam praecedentem; maxime, quando minus corrigitur ius commune. -  8 Obseruantia in rebus dubiis est lex non scripta, & sequi debet. -  9 Et pro decisione allegari potest, absque aliis iurium allegationibus. -  10 Et sufficit, de facto etiam ita obseruari. -  11 Nec ab ea est recedendum. -  12 Est enim obseruatio optima & fida interpres men tis dubiae. -  13 Et extendit dispositionem. -  14 Obseruantiae vltimus status attenditur, etiam si varie es set actum. -  15 Vel attenditur quod frequentius fuit obseruatum, si diuersimode obseruatum sit. -  16 Obseruantia facit prae sumere, quod fuit plus dictum, & minus scriptum. -  17 Obseruantia circa interpretationem inducitur ex vnico actu. A Liam etiam coniecturam maioratus tacite instituti considerauit Ludouic. Molina, libro primo, eodem capit. 5. numero trigesimo nono, in fine, in haec verba: Nona coniectura maioratus erit, si in scriptura institutionis eiusdem, aliqua verba inueniantur, quae coniecturam maioratus prae se ferant; non tamen adeo vrgentia, vt ex eis solis pos sit precise maioratus induci: nam si simul cum eis concurrat consuetudo in eisdem bonis iure maioratus succedendi; etsi ea immemorialis non sit, ex verbis ipsius scripturae, simul cum eiusdem executione, ac succedendi consuetudine, perpetuum primogenium inductum es se comprehendetur; prout infra lib. 2. cap. 6. n. 57. dicemus. Hactenus Ludouic. Molina, qui libro secundo, capite sexto, numero quinquagesimo septimo (ad quem locum se remittit) in hunc modum scriptum reliquit: Illud autem etiam animaduertendum erit, quod si inueniatur scriptura, qua eiusdem institutor clare maioratum non instituat, sed in ea inueniantur aliqua verba, quae quodammodo maioratus institutionem, non tamen praecise inducere videantur dispo sitióque ipsa dubia sit, atque interpretationem requirat; si simul cum hac scriptura interueniat consuetudo succedendi in eisdem bonis, iure maioratus, saltem per decennium, ex hac sola decennij consuetudine inducetur scripturae eiusdem interpretatio, vt in bonis in ea contentis iure primogeniturae perpetuo succedendum sit: consuetudo, namque non solum est interpretatiua legum, sed priuilegiorum, atque scripturarum, quae ex decennij lapsu interpretantur, atque declarantur: text. in cap. cum dilectus, de consuetudine. Quod, adeo verum est, vt etiamsi ad prae scribendum, requireretur tempus immemoriale, ad hoc tamen sola decem annorum consuetudo sufficiens sit. Non enim hic agitur de prae scriptione, sed de interpretatione; ad quam efficiendam sufficit tempus decem annorum. Idque opinatur Paul. dicto consilio 347. num. 14. & 15. qui in id est videndus omnino, & est de mente Scribentium quos superius pro ista parte citauimus. Quod etiam in prae scriptione primogenij dicendum erit, vt quamuis in vim prae scriptionis, immemorialis prae scriptio, seu quadraginta annorum cum titulo neces saria foret, in vim tamen interpretationis decem annorum lapsus sufficiens sit. Hactenus Ludouic. Molinae verba, & traditiones, quem in hoc omnes sequuti fuere communiter, tam huius Regni, quam exteri, siue aliarum Nationum Authores, & specifice obseruationem eam probarunt Par. Ludouic. Molina, tomo tertio, disputat. 590. versic. Nono si in scriptura, Pelaez a Mieres, de maioratu, quarta parte, quae stione vigesima; ex numero 324. vsque ad numer. 332. fol. 234. in noua edit, vbi quod scriptura maioratus dubia declaratur ex modo, & consuetudine succedendi per decennium, vt in posterum ita succedatur: Et si dubitetur, qualis suerit mens Principis donantis, & feudum, qualiter fuerit conces sum, siue quae personae admitti debeant, id quidem obseruantia subsequuta ostendit, atque declarat: Et quod copia instrumenti probat, quando secundum eius. tenorem, aliquid fuit ob seruatum; quia ex tali obseruatione, censetur copia approbata, & priuilegium magis interpretatur ab vsu, & consuetudine, quam a iure; cap. cum dilectus, de consuetudine. Et haec, multis Authoribus relatis, late comprobat Mieres ipse, & specifice citat Molinam, lib. 2. cap. 6. numero 58. Pereiram, de renouat. emphyteu. quae st. 9. num. 17. & alios, & in hunc modum concludit, quod in consuetudine interpretatiua non requiritur temporis prae scriptio, sed sufficit aliquo tempore sic fuis se ob seruatum; & allegat Putei decisionem ad hoc, quod priuilegium non soluendi decimas, interpretatur a consuetudine, sintne ordinariae, vel extraordinariae. Flores Diaz de Mena, variarum, libro primo, cap. 18. numero 43. folio 134. vbi inquit, quod quando non versamur in terminis legis 41. Tauri, nec consuetudo est principaliter inductiua maioratus, sed solum declarat verba obscura te stamenti, aut voluntatem testatoris, sufficit es se decennalem, aut vicennalem. Et ad decisionem Gamae 205. parte 2. folio 9. vbi in additione sic scripsit: Quibus etiam adde, quod ex consuetudine decennali, etiam probato vno succes sionis actu, cum aliis coniecturis prae sumitur maioratus constitutus, & trans fertur in aduersarium onus probandi contrarium. Quod nota, quia latius sic consului. Velazquez Auendanus, in l. 41. Tauri, glos sa prima, numero 17. folio 142. vbi inquit, quod sufficit ordinaria consuetudo, seu prae scriptio, cum de interpretandis aliquibus verbis dubiis institutionis maioratus principaliter ageretur. D. Perez de Lara, de anniuersariis, libro primo, cap. 5. numero 46. & tribus sequent. vbi inquit, quod quando in fundatione anniuersarij, seu maioratus sunt aliqua verba, quibus dubia redditur disponentis voluntas, an voluerit, nécne, quod bona deferantur iure primogeniturae; tunc si probetur consuetudo succedendi in illis bonis iure maioratus, saltem per decennium, sufficiet, vt deinceps talis ordo in eorum succes sione seruetur. Nam obseruantia subsequuta, in omni materia, declarat actum praecedentem, & non requiritur, quod obseruantia ipsa sit prae scripta, & sufficiunt duo, vel tres actus, etiam minori tempore decem annorum; & refert Burgos de Paz iunior, Ioannem Garciam, Molinam de Medrano, Ioseph. Ludouic. Alexand. Raudensem, & Caualcanum ita tenentes. Petrus Surdus, in consilio 140. ex numero 43. vsque ad numerum 47. libro primo, & in con siI. 241. numer. 33. libro 2. Valencuela Velazquez, in consil. 97. numer. 204. fol. 760. vbi in hunc modum scripsit: Et quando aliquod dubium ades set, sublatum est per obseruantiam, cum in his maioratibus succes serit, & eos pos sederit dicta D. Agnes Enriquez, & D. Gomecius eius filius persona directae lineae, vt inquit Beccius, consilio 101. numero 47. & sequent. libro primo. Socinus iunior, consilio 168. numero 42. Beroius, consil. 113. numero 25. lib. 2. Laur. Syluan. consil. 88. numer. 27. libro 2. dicens, quod obseruantia quae subsequitur, multum prodest ad declarationem cuiuscunque dispositionis, vt notatur in cap. cum dilectus, de consuetud. & tenent alij quos refert numer. 28. sequitur Ioannes Gutierrez, consil. 2. num. 10. dicens non es se neces sariam prae scriptionem in obseruantia declaratiua, sed sufficeret ita fuis se aliquoties factum; & Cephal. consil. 28. numer. 32. tenuit sufficere bis ita factum fuis se; imo secundum Ioseph. Ludouic. decis. Perusina 29. numer. 31. sufficit semel factum: faciunt, quae tradit Vdalr. Zas. consil. 14. a numer. 86. libro primo. Surdus, de alimentis, titul. 4. quae st. 16. numer. 26. Stephanus Gratianus, decisione 24. numer. 8. Idem etiam obseruauit Burgos de Pace, in l. prima Tauri, numer. 181. cum multis seqq. & num. 224. Georgius de Cabedo, decis. 121. conuenit etiam Cardin. Tus chus, & eandem resolutionem consuetudinis, aut obseruantiae interpretatiuae admisit tomo 5. conclus. 59. lit. O. fol. 1022. & 1023. Pet. Fontanel. de pactis nuptialibus, tom. 1. claus. 1. ex num. 33. cum seq. fol. 4. Camis sus Gallinius, in consil. 122. num. 3. & 4. Farinac, nouissimarum anni 1618. decis. 136. fol. 163. primae part. tom. 1. vbi explicat, obseruantia interpretatiua quomodo probetur, & quando sit attendenda; & num. 5. & 6. quod obseruantia interpretatiua non requirit determinatum, & prae scriptum tempus. Fontanella idem nouis sime tomo 2. clausula 6. glos sa 3. part. 2. num. 14. folio 460. vbi specificam mentionem facit Ludou. Molinae, lib. 2. dicto cap. 6. num. 57. Peregrin. in consil. 1. numero 1. volumine 5. vbi loquitur in casu, quo ob seruantia succedendi solum erat viginti, aut viginti quinque annorum. Et ij omnes vnanimiter statuunt, obseruantiae subsequutae vim, & effectum maximum es se, pro cuiuslibet dispositionis interpretatione, & declaratione: & notarunt, atque exornarunt, multis que casibus, & negotiis practicis, qui occurrebant, applicarunt (vt alios omittam) Authores sequentes.   Alexander, in consil. 218. lib. 6. & in cons. fin. numer. 11. lib. 4. & in consil. 224. num. 4. lib. 2. & in con sil. 24. num. 2. eod. lib. & in consil. 113. n. 5. lib. 1.   Bald. in consil. 176. lib. 2.   Fulgos. in cons. 1. in fin. & in consil. 205. circa fin. & in consil. 231.   Paul. Castrens. in cons. 314. ad fin. & in consil. 347. nu. 5. lib. 1. latius in consil. 108. per tot. lib. 1. vbi vide, & in cons. 110. in fin. eod. lib. 1.   Socin. sen. in cons. 145. fere per tot. lib. 1. & in cons. 68. col. 3. lib. 3. & in cons. 145. lib. 1.   Ioann. de Amicis, in cons. 138. col. 5.   Signorolus, in cons. 51. per tot. vbi multa cumulat, quae, ex vi, virtute, & efficacia obseruantiae re sultant.   Decius, in consil. 284. ex num. 3. & in cons. 286. col. 1. & 2. & in cons. 344. & in cons. 11. col. 5.   Socin. iun. in consil. 25. numero 16. & numer. 28. lib. 1.   Iacob. Mandel. de Alba, in cons. 119. numer. 24. & in cons. 428. num. 10.   Aimon Craueta, in cons. 211. numer. 8. & in cons. 201. num. 3. & num. 10. & seq. lib. 2. vbi vide omnino, & in cons. 226. num. 6. & in cons. 273. numer. 13. eod. lib. 2. & in cons. 836. num. 9. & 10. lib. 5. & in cons. 459. num. 21. lib. 3.   Hieron. Gratus, in cons. 46. num. 7. & seq. lib. 1.   Natta, in cons. 406. numer. 28. lib. 3.   Rolan, a Valle, in cons. 69. numer. 48. & seq. lib. 2. & in cons. 85. ex numer. 9. cum seq. lib. 4.   Paris. in cons. 56. num. 35. & 36. lib. 2.   Ioan. Cephal. in cons. 272. num. 144. lib. 2.   Marzarius, in cons. 54. num. 8.   Ioan. Ferret. in cons. 83. num. 3.   Hippolyt. Riminal. in cons. 153. num. 3. vsque ad num. 10. & in cons. 214. numero 36. & 37. lib. 2. & in cons. 275. numer. 49. cum sequent. lib. 3. & in cons. 352. num. 83. lib. 4. & in cons. 659. num. 13. lib. 6.   And. Tiraquel. in tractatu, le mortsaisit, in 2. par. declaratione 16. num. 4. Tiberius Decianus, in consilio 22. numero final. libro primo, latius in consilio 31. numer. 15. & sequent. eodem libro primo, & in consilio 87. numero 22. libro secundo, & in consilio 6. numero 35. lib. 4. & in con silio 124. libro 3. vbi vide omnino, numer. 7. & sequent. & numero 15. inquit, quod verba dubia in vltima voluntate, ex obseruantia subsequuta inter pretationem recipiunt; & numero 12. idem generaliter statuit in omni actu, materia, & dispositione, & in omnibus verbis generalibus dubijs. Et vide etiam in consilio 44. numer. 6. cum plurib. seq. lib. 2.   Marcus Antonius Peregrinus, in consilio primo, ex numero primo, volumine 5. & in consilio 5. num. 16. & 17. lib. 1. & in cons. 16. num. 11. lib. 2. & in consil. 30. num. 15. lib. 4.   Achilles Pedrocha, in consilio 1. numer. 31. & sequent.   Ioseph. Ludouic. commun. tit. de consuetudine, conclus. vltima, per totam, & titulo, de obseruantia subsequuta, conclus. 38.   Ioannes Vincentius Hondedeus, in consilio primo, num. 36. & 37. lib. 2. & in consil. 4. num. 81. eodem libro, & in consilio 92. ex numer. 27. vsque ad numerum 32. lib. 1. vbi quod obseruantia subsequuta deseruit ad declarationem cuiuscunque dispositionis; & quod etiam verba priuilegij ex ea declarantur; & etiam omnis alia dispositio legis, vel hominis; inter viuos, & in vltima voluntate; & id procedere quamuis obseruantia es set contra verum intellectum dis positionis. Item etiamsi non fuis set aliquid obseruatum longis simo tempore sufficienti ad prae scriptionem.   Francis Beccius, in cons. 101. ex num. 49. cum seq.   Corneus, in cons. 188. lib. 4.   Cumauus, in cons. 162. col. 2.   Neuizan. in sylua nuptial. lib. 5. numer 94. versic. Nec requiritur.   Iacobus Menochius, in consil. 32. num. 44. & sequentibus, num. 64. & in consilio 21. num. 15. & in con silio 37. num. 97. & in consilio 49. num. 21. & 22. & in consil. 75. num. 56. lib. 1. & in consil. num. 29. & in consilio 138. numer. 8. & in consilio 147. num. 34. & in consilio 163. num. 5. & in consil. 192. num. 12. & in con silio 156. num. 28. & in consilio 189. n. 19. & in consilio 191. n. 19. lib. secundo. Vbi quod obseruantia declarat actus naturam Et in consilio 187. num. 54. 56. & 57. eodem lib. 2. Et in consil. 201. num. 167. lib. tertio, & in consil. 244. num. 28. & in consilio 247. num. 18. lib. tertio, & in consil. 265. num. 7. & sequent. eodem libro, & in consil. 390. num. 16. & sequent. lib. 4. & prae sumptione 8. lib. 2.   Franciscus Viuius, decis. 297. lib. 2.   Ioannes Botta, in cons. 18. ex numero 34. Cum seq.   Aluarus Valascus, consultatione 132. ex numero 16.   Cae sar Barcius, decis. 98. num. 1. & seq. & decis. 125. num. 10.   Petrus Surdus, decis. 133. num. 16. & decis. 134. num 9. & in cons. 94. num. 38. & in cons. 140. ex n. 43. vsque ad num. 47. lib. 1. & in cons. 353. num. 26. & 27. & in cons. 370. num. 19. in cons. 362. & in cons. 321. num. 11. lib. 3. & in consil 262. num. 46. & in cons. 289. num. 14. lib. 2. & in consil. 426. sub num. 5. lib. 4.   Hercul. Marescotus, variarum lib. 2. cap. 102. vbi quemadmodum obseruantia sit probanda, & a quo.   Antonius Quesada, diuersar. quae stion iuris, cap. 10.   Cae sar de Gras sis, decis. 13. alias 2. de electione.   Rota Romana, in nouis simis, decisione 502. num. 2. & decisione 67. num. 3. & sequent.   Octauian. Cacheranus, decisione Pedemontana 21. numero 17. & sequent. & decis. 22. numer. 34. & sequent. & decis. 88. num. 10.   Alexand. Raudens. in cons. 17. numer. 44. & 46. & numero 217. & in cons. 18. numero 38. & 40. 1. par.   D. Perez de Lara, de anniuersar. lib. i. cap. 5. n. 38. & 39. vbi quod obseruantia facit prae sumere, quod fuit plus dictum, & minus scriptum, & num. 46. vs que ad num. 50.   Borgninus Caualcanus, decis. 28. num. 63. & 64. parte 2. & decisione 2. numer. 17. & decis. 5. num. 19. & decis. 11. num. 51. & decis. 13. numer. 60. 1. parte, & decis. 36. num. 482. parte secunda, & decisione 32. numer. 14. & decis. 20. num. 76. & decis. 26. numer. 36. & decis. 18. num. 124. & 129. par. 3.   Card. Tusc. tomo 5. litera O. conclus 59. numer. 6. & 7. num. 11. cum seq. & 22. cum seq.   Burgos de Paz iunior, ciuilium, quae st. 2. ex numero 129. cum seq.   Lud. Casanate, in cons. 10. num. 208. & in cons. 44. num. 33. & in cons. 35. num. 22. & in cons. 45. num. 144. & 145.   Flaminius Cartharius, decis. 67.   Pet. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula prima, ex num. 33. cum sequent. folio 4. Idem Fontanes sa, tomo 2. clausula 6. glos sa 3. par. 2. ex num. 20. fol. 458. vsque ad num. 45. vbi quod legatum purum, vel conditionale iudicatur ex ob seruantia subsequuta, & quod non requiritur, quod sit prae scripta; & adducit dubium sibi consultum in proposito circa quoddam vinculum, vtrum es set reale, vel personale; pro cuius definitione, axioma praedictum ab obseruantia subsequuta, expendebatur; & addit quod obseruantia, & consuetudo succedendi in aliqua domo, aut in bonis testatoris, vel vt liberis, vel vt vinculatis, facit ius. Et quod obseruantia subsequuta declarat melius, quam aliud, quomodo aliquod dubium, quod oritur ex aliqua scriptura, sit intelligendum. Et quod mens prae sumitur fuis se talis, qualem subsequuta obseruantia declarauit, & praebet meliorem coniecturam actus. quam aliud quidpiam praebere pos set, & praeualet omnibus aliis coniecturis, & tollit dubitationem dispositionis praecedentis, & est regina omnium interpretationum. Et habet vim te stium deponentium super veritate facti, & est optima legum interpres in declaranda dubia voluntate defuncti. Et consuetudo succedendi iure maioratus, interpretatur dubiam scripturam maioratus, vt ita debeat in futurum deferri succes sio, & con suetudo disponendi de bonis, tanquam liberis, efficit vt libera debeant iudicari. Et efficit, vt ca sus obseruatus, censeatur in scriptura comprehen sus, etiam si clare non dicatur. Et vt operetur suum effectum obseruantia, sufficit, quod sit decem annorum. Et maioricatus verbum non habet suam propriam significationem, si in bonis aliud sit obseruatum, in ordine ad disponendum de eis. Et hactenus Fontanella, cuius obseruationes, atque annotationes adeo materiae praedictae, & resolutioni Molinae conueniunt, . vt praetermitti non potuerit specifica eorum relatio, atque commemoratio; ex eisdem namque nunc relatis, & ibidem scriptis, quamplurimorum resolutio deduci poterit. Iosephus de Sese decis. 236. ex numero 30. cum pluribus sequent. & 284. numer. 6. & 347. numero 8. libro 3. & decis. 392. numer. 13. lib. 4. vbi ipsummet axioma, & vim, atque efficaciam ab obseruantia deductam exornat permultis. Marius Giurba, ad consuetudines Senatus Mes sanensis in prooemio numero 28. 29. & 30. fol. 7. & 8. D. Francis. Hieron. Leo, decis. Valentiae 29. numer. 8. & 10. & decisione 41. num. 16. & decisione 99. numer. 10. & decis. 208. num. 31. Ioann. Anton. Bellonius, in consil. 80. numero 8. & 9. & 10. vbi quod obseruantia subsequuta, dicitur optima legum, & constitutionum interpres; & quod obseruantia declaratiua non indiget prae s criptione, sed sufficit quandocunque sic fuis se ob seruatum; provt tenent quamplurimi, ibi commemorati, & maxime Menochius & Surdus, nonnullis in locis. D. Marta, in summa succes sion. legal. par. 1. quae st. 8. artic. 4. num. 8. & 9. & 10. fol. 146. Valencuela Velazquez, in consil. 52. numer. 49. & in consil. 53. numer. 9. & 10. & in consil. 63. num. 193. & in consilio. 79. numer. 28. & in consil. 97. nu. mero 204. Stephan. Gratianus, tomo 2. cap. 377. numer. 22. vbi quod obseruantia in omnibus dispositionibus est attendenda, quamuis non sit prae scripta; &. cap. 377. numer. 18. & 19. & tomo 3. cap. 417. numero 19. & sequent. & cap. 544. numer. 31. & capit. 522. numero 3. & cap. 560. numero 7. & 8. & cap. 576. numer. 33. & 36. & cap. 577. numer. 34. & cap. 586. numer. 31. & 38. & tomo 4. cap. 642. numero 12. & cap. 655. numer. 62. vbi quod obseruantia dirimit omnia dubia; & cap. 675. numer. 14. 30. & 31. vbi quod inducit nouum contractum, & declarat voluntatem contrahentium, & non requirit antiquitatem temporis. Et cap. 666. numer. 29. vbi quod aperit dubiam mentem testatoris. Et cap. 716. numero 20. & 756. numer. 15. vbi quod non indiget prae scriptione. Idem Gratianus nouis sime, tomo 5. capit. 978. numer. 27. & cap. 941. numero 21. & cap. 871. numero 16. & cap. 896. numer. 20. & cap. 925. numer. 11. & cap. 973. numer. 39. & cap. 867. numer. 45. & cap. 825. numer. 14. & cap. 892. numer. 37. & cap. 947. numer. 17. & cap. 969. numer. 28. & cap. 846. numer. 19. & cap. 893. numer. 42. & cap. 908. numer. 16. & cap. 978. numer. 30. vbi inquit, quod interpretatiua obseruantia non inducitur, vbi verba sunt clara. D. Garcia Mastrillus, decisione 206. numer. 19. & 256. numer. 13. & 257. numer. 11. & 12. & 281. numer. 32. & 33. & 250. numer. 65. & decisione 112. numer. 35. vbi inquit, quod obseruantia sub sequuta declarat, an conces sio sit realis, vel personalis. Idem Mastrillus, decisione 265. numer. 19. & 20. vbi notabiliter ex sententia aliorum tradidit, quod obseruantia, & consuetudo, vt locum habeat, neces se est, vt in contradictorio iudicio locum obtineat, & vniformis appareat; quod alij non ita specifice animaduertunt. Alexand. Ludouisius, decisione 184. numer. 5. & 6. vbi Oliuerius Beltraminus, numero 8. litera C. singulariter explicat in haec verba Et quod obseruantia interpretatiua non admittatur in claris: Aretinus, consil. 115. numer. 2. Rota decisione 39. num. 11. parte secunda, diuers. Seraph decisione 1410. num. 24. & 25. Rota, decisione 126. numer. tertio, & decis. 216. numer. quarto, parte secunda, in recent. Aduertendum, est tamen quod si verba non sunt ita clara, vt non excludant contrarium intellectum tunc attenditur ob seruantia interpretatiua; non obstante, quod contrarius intellectus sit de iure verior: Rota, decisione 574. numero tertio, parte prima diuers. & est videnda ad hoc propositum decisio. 608. num. 6. parte secunda, in recent. vbi dicitur, quod regula Cancellariae, priuilegia Apostolica, & similia subiacent obseruantiae interpretatiuae, etiamsi intellectus datus pro obseruantia sit malus, & de iure non tenendus; quod etiam bene probat Honded. consil. 92. numer. 30. libro primo, & facit, quia magis attenditur interpretatio deducta ex obser uantia, quam proprietas verborum ipsius dispositionis: Craueta responso pro Genero, num. 317. versic. vsque adeo. Menochius, cons. 390. n. 20. Idem Alexand. Ludouisius, decis. 451. n. 7. vbi quod obseruantia non releuat, nisi probetur particulariter, & in specie. Et decisione 469. num. 5. vbi quod obseruantia potest supplere defectum scripturae, non tamen potest facere, quod illa sit authentica, & in forma probante, vbi Oliuerius Beltraminus, litera B. fol. 471. in haec verba scripsit: Obseruantia tribuit robur scripturae etiam alias informi: Rota decisione 18. sub numero primo, parte secunda; in recent. & decisione 703. sub numer. 8. eadem par. secunda, in recent, & deci sione 482. numer. 6. & numer. 11. parte prima, in recent. etiamsi non constet de obseruantia scripturae in omnibus capitibus in ea contentis: Rota decis. 569. in fine, parte quarta, in nouis simis. Et etiamsi obseruantia fuerit contra tertium, vt fuit dictum in Ferrarien. bonorum, seu Palatij 21. Aprilis 1603. coram Cardinali Millino, sed quoad hoc in contrarium facit Rota decisione 375. sub numer. 8. versic. Secundo, parte prima diuersor. Idem Alexand, Ludouisius, decis. 509. numer. 6. vbi explicat. Farinacius, nouis simarum Rotae Romanae anni 1618. decis. 365. num. 1. & 2. vbi declarat, prima parte, tomi secundi. & decisione 463. numer. 2. & decisione 194. numer. 4. vbi quod obseruantia subsequuta facit ius, & tollit omne dubium: & decisione 663. num. 6. & 9. secunda parte, tomi secundi, vbi quod obseruantia subsequuta, est magnae considerationis in interpretatione vltimarum voluntatum: & decisione 597. num. 4. eadem parte secunda, tomi primi; & decisione 169. numer. primo, parte prima, tomi secundi, vbi quod obseruantia declarat testamentum, & fideicommis sum, in eo contentum: Et decisione 419. numer. 6. & 448. numer. 3. eadem prima parte, tomi secundi, vbi quod obseruantia est optima interpres cuiuscunque dispositionis, nec requiritur quod sit prae scripta; sed sufficit, quod aliquando sic fuerit obseruatum, quando agitur de obseruantia interpretatiua. Vide etiam nonnulla, quae in proposito tradidit Burgos de Pace, in prooemio legum Tauri, numero 225. & sequent. & in l. prima Tauri, numero 94. & 102. & 176. & 181. & multis sequent. & n. 212. & seqq. & 220. & seq. Idem Burgos de Paz, in consil. 15. num. 3. & 7. & [sect. 3] sequent. vbi ex aliis multis obseruat, quod scripturae cum fuerunt antiquae, & secundum earum tenorem obseruatum, non potest tractari, an fuerint solemnes, vel non. Stephanus Gratianus, disceptation. tom. 5. cap. 951. num. 8. & 9. folio 429. vbi inquit, quod scriptura longo tempore obseruata, quamuis sit informis, transit in fidem veri, nec requiritur ob seruantia prae scripta, nec longis sima, cum sufficiat ita aliquando fuis se obseruatum; vt per Crauet. Siluan. Bertazolum, & Ludouic. Casanate, ibi relatos. Ita etiam, quod priuilegij fides augeatur ex[sect. 4] longaeua eius obseruantia, notauit Burgos ipse de Paz, in consil. 46. num. 25. Et quod obseruantia effectum declaratiuum, atque interpretatiuum ha[sect. 5] beat, vel dubij iuris, vel omis si, vel verborum dubiorum, seu ambiguorum, & omnem dispositionem declaret, atque interpretetur, longa serie iidem Authores supra relati obseruarunt; & per text, in l. si de interpretatione, vbi omnes, ff. de legib. l. semper in stipulationibus, ff. de regulis iuris, l. si seruus plurium, §. finali, ff. de legatis primo, Burgos de Pace, in l. prima Tauri, numero 214. Tiber. Decian. in consil. 6. numero 35. libro 4. nulla enim me[sect. 6] lior est interpretatio, quam ea, quae ex subsequenti vsu, & obseruantia confirmatur, l. qui in aliena, versic. sed si non adierit, ff. de acquirenda haereditate, l. si filius, C. de petit. haeredit. l. cum post, ff. de iure dotium: Socinus vterque, Roman. Craueta, Castren sis, & Riminaldus, cum quibus Decianus, dicto consil. 6. num. 35. Mandellus de Alba, in consil 428.[sect. 7] numer. 10. (Quocirca, verba dubia testatoris interpretantur secundum obseruantiam, & practicam praecedentem; maxime, quando minus corrigitur ius commune; Borgnin. Caualcan. post alios plures, decisione 26. numero 36. part 3. Decianus, in con sil. 124. numero 15. libro 3. Menochius, in consilio 122. numero 29. & in consil. 156. numero 28. lib. 2. Quoniam obseruantia in rebus dubiis est lex non[sect. 8] scripta, & sequi debet, prout late comprobauit Ioseph. Ludouic. commun. quae st. 38. fol. 84. & 87. versic. Infertur 56. & versic. 114. Caualcanus, decis. 32. part. 3. num. 14. vbi annotauit ex aliis multis, quod opinio, quae est in obseruantia, in dubio ar[sect. 9] ticulo est sequenda, & pro decisione allegari potest, absque aliis iurium allegationibus, vt ex Ioanne de Amicis, Craueta, Socino, Natta, Rebuffo, & Tiraquello; scripsit Caualcanus idem,[sect. 10] dicta decisione 32. numer. 14. part. 3. & subdit in fine, quod sufficit, etiam de facto ita obseruari, ex Purpurato, & Decio, ibi relatis. Nec ab ea est receden[sect. 11] dum. imo attendi multum debet in omni materia, & dispositione, Craueta, in consil. 211. numer. 11. Ioann, de Amicis, in consil. 138. columna 5. Caualcanus, cum aliis multis, decis. 5. num. 19. part. 1. & decis. 28. num. 61. & 62. parte 2. & decis. 20. num. 76. & decis. 26. num. 36. part. 3. Est enim obseruantia,[sect. 12] optima, & fida interpres mentis dubiae, Menochius, dicto consil. 122. num. 29. lib. 2. Bursatus, cum aliis, in consil. 162. num. 31. lib. 2. Caualcanus, decis. 26. num. 482. part. 2. vbi inquit, quod si verborum virtus, aut natura, vel contractus clare non exprimitur, vel aliquam repugnantiam habet, ob seruantia extendit dispositionem, ex Socino, & [sect. 13] Craueta, ibidem relatis. Et ibidem in fine, dicto num. 482. quod obseruantiae vltimus status attenditur, etiam si varie es set actum; quod tenuit Ferretus, in consil. 87. numer. 3. vel attenditur quod frequentius fuit obseruatum, si diuerse obseruatum est;[sect. 14] Franciscus Beccius, in consil. 101. numer. 50. in fine, Tusch. tomo 5. litera O. conclus. 59. num. 95. & vide Caualcanum enudem, decis. 39. num. 53. & decis. 41.[sect. 15] numer. 22. parte 2. vbi contrarium videtur aperte tenere, quod scilicet obseruantia non inducatur ex varietate, & diuerso modo seruato; quod verum non videtur ex his, quae Beccius ipse scripsit, vbi supra, & Caualcanus idem, in loco nunc relato; vide etiam ipsum Caualcan. decis. 28. num. 64. parte secunda, vbi quod obseruantia probatur per duas vices Et facit prae sumere, quod fuit dictum plus, & scriptum minus, sicuti ex Tiraquel. & Raudense notauit D. Perez de Lara, lib. 1. cap. 5. num. 38. & non requiritur, quod obseruantia sit prae scripta, vt interpretationem, atque declarationem inducat, & obseruari debeat, sed sufficit probare ita obseruatum, & etiam minori tempore decem annorum; quod omnes fere commemorati supra Authores notarunt; & tradidit Caualcanus, decis. 28. num. 63. & 64. part. 2. & decis. 26. num. 36. parte 3. Alexand. Raudens. in consil. 17. num. 44. & 46. & [sect. 16] in cons. 18. num. 38. & 40. parte 2. cum quibus D. Perez de Lara, dicto cap. 5. num. 49. & vltra eum, quod obseruantia, circa interpretationem, & declarationem dubiae dispositionis, etiam ex vnico actu inducatur, nec requiratur prae scriptio, tenuerunt infiniti vere, quos ego supra, hoc eodem §. recensui, & cum aliis Tuschus, dicta conclus. 59. nam. 30. & 40. & 47. Menochius etiam, in cons. 49. n. 21. & 22. lib. 1. vbi quod obseruantia declarat dispositionem quamcunque, nec indiget prae scriptione omnino perfecta: in quo ego amplius non insisto, nec explicandum as sumo, quod Burgos de Pace (quem nullus commemorat) in l. 1. Tauri, num. 181. cum sequent. & num. 215. & sequent. optime id explicauerit, & specifice attigerit, an, cum obseruantia allegatur, atque probatur, decennium probari sit neces sarium; & quid, quando obseruantia est interpretatiua dispositionis cuiuslibet. Et hactenus de praedictis, & cum de interpretatione, non de prae scriptione, super succes sione maioratus contentio est, & quae prae scriptio tunc sufficiat, & de obseruationibus Ludouic. Molinae in proposito. An autem in rebus ipsis maioratus, prae scriptio dari pos sit, siue bona maioratus, aliquo tempore prae scribi valeant? An etiam vna linea contra aliam prae scribere, aut modum succedendi alterare, siue nouum inducere valeat? An denique vna familia, aut pars ciuitatis consuetudinem succedendi iure maioratus; vel quod bona primogenitis, iure maioratus deferantur, introduci pos sit? Molina metipse explicauit lib. 2. cap. 6. per totum, & lib. 4. cap. 10. per totum. Vere tamen disceptatio, quae hisce de rebus sumitur, difficilis admodum, & intricata est; Ludouici etiam Molinae annotationes in eo proposito, maiori explicatione, & indagatione indigent; & idcirco satis vtiliter, & ingenti quidem studio, & diligentia. tribus §§. sequentibus Dubia omnia, ad explanationem eorum articulorum neces saria, & in vsu forensi as sidue occurrentia, distincte, & accurate satis explicabuntur. Idque vel ideo magis, quod ad tractatum nostrum, & prae sumptam, atque coniecturatam mentem pertineant omnino; nec praetermitti valeat res adeo Pragmaticis frequens, & neces saria. # 8 §. VIII. Ex coniectura voluntatis, atque prae sumpta mente eorum, qui primogenia, siue maioratus instituunt, ex natura etiam primogeniorum ipsorum, & in fine, in quem diriguntur, vtrum prae scriptio in bonis, maioratus admittenda sit, nec ne, in prae iudicium succes sorum; & an immemorialis prae scriptio sufficiat. Immemorialis etiam, quae dicatur, siue quod tempus, & quae requirat, & quos effectus producat. Et de variis attributis, quae Interpretes nostri communiter immemoriali prae scriptioni tribuerunt. Alienatione quoque prohibita, an, & quando prae scriptio prohibita censeatur. Quadraginta annorum prae scriptio cum titulo, an, & quando aequiualeat immemoriali; siue eundem, quem immemorialis, operetur effectum; & maxime in hac ipsa, qua versamur, bonorum maioratus prae scriptionis materia, tam cum agitur de prae scribendis rebus maioratus, in praeiudicium succes sorum, quam de inducen do, aut conseruando maioratu: qui articulus accurate, & dilucide, aliter etiam, quam caeteri Recentiores fecis sent, explicatus relinquitur, & nonnulla adnotantur, quae memorabilia sunt, & egregia, prout hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Prae scriptio, vtrum in bonis maioratus admittenda sit, & per totum caput. -  2 Maioratus bona, ex propria natura alienari prohibita sunt, siue alienationis prohibitio ex propria natura inest. -  3 Prae scriptio longi temporis, decem, vel viginti annorum, nullo modo admittitur in bonis maioratus, etiam cum titulo, & bona fide, & etiam si res non a prohibito, sed ab alto tertio empta fuerit. -  4 Alienatione prohibita, vtrum censeatur prohibita prae scriptio. -  5 Adducitur vera ratio legis finalis, §. sin autem, C. communia de legatis: & ratio communis confutatur. -  6 Prae scriptio longi temporis, decem, vel viginti annorum, currit in bonis maioratus, quando res, non a prohibito, sed ab alio habita fuerit bona fide, ex sententia aliorum contra Ludou. Molinam, de quo supra n. 3. -  7 Prae scriptio, triginta, vel quadraginta annorum procedit in rebus maioratus, in feudis, & in rebus alienari prohibitis, atque restitutioni subiectis. -  8 Prae scriptio triginta, vel quadraginta annorum, aduersus pos ses sorem maioratus, cum quo impleta est, admittitur; non vero contra alios succes sores. Et inde, nondum natis, aut his, qui nondum succes serant siue ius succes sionis delatum non est, & generaliter his qui agere non potuerunt, non nocet: quod exornatur, & multorum Interpretum auctoritate comprobatur. -  9 Et vera ratio assignatur, atque ex aliorum placitis illustratur. -  10 Prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, an sufficiat, tam cum agitur de maioratu de nouo inducendo, in terminis l. 41. Tauri, quam cum agitur, de illo destruendo, aut de prae scribendis bonis maioratus iam instituti, in praeiudicium sequentium succes sorum, & vocatorum. Et de opinione quorundam, quae firmiter ab Authore probatur; & num. sequent. & vide omnino infra, num. 14. & seq. -  11 Prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, an & quando immemoriali aequiualeat, & infra numer. 17. -  12 Pelaez a Mieres opinio, in dubio proposito supra n. 10. confutatur. -  13 Ludouic. Molinae, locus explicatur, & infra, num. 20. -  14 Et noua quaedam consideratio in ipso proposito adducitur. -  15 Prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, non sufficit ad prae scribendum bona maioratus, in praeiudicium sequentium succes sorum. Et supra ex n. 10. -  16 Pro qua firmissimum fundamentum ex decisione legis 45. Tauri, deducitur, prout hic adnotatur. -  17 Alterum etiam, & validis simum fundamentum, pro eadem sententia ponderatur. -  18 Prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, quando immemoriali aequiualeat; quod inquiritur etiam supra n. 11. -  19 Gregorij Lupi, & Roderici Suarez, pro sententia communi de qua supra, num. 14. placita commemorantur. -  20 Prae scriptio, quae in fauorem maioratus inducendi tendit, sufficit, si sit quadraginta annorum cum titulo: & de ratione. Et vide supra num. 13. & 14. -  21 Didac. Couarru. locus expenditur, & pro sententia communi ponderatur. -  22 Burgos de Pace, & Velazquez Auendanus confutantur. -  23 Prae scriptio contra succes sorem maioratus admittitur, quando ab illo denuo incoepit. -  24 Prae scriptio currit etiam contra succes sorem maioratus, alienationem scientem, quando res fuit expresse prohibita alienari. -  25 Impeditus non videtur, qui facile impedimentum tollere potest. -  26 Ludouic. Molinae obseruatio quaedam probatur. -  27 Prae scriptio immemorialis, in rebus maioratus admittitur, & praeiudicat omnibus succes soribus, etiam nondum natis, & qui agere impediuntur. Quod exornatur, & numeris sequentibus illu stratur. -  28 Prae scriptione immemoriali tollitur ius primogeniturae, & maioratus, etiam in praeiudicium de scendentium, qui nondum nati sunt. -  29 Ius patronatus Ecclesiasticum, & seculare tollitur prae scriptione temporis immemorialis. -  30 Prae scriptio immemorialis, in fideicommissis, in feudis, & primogeniis, ex sententia quorundam non admittitur. Quorum placita, & resolutiones commemorantur. -  31 Et Iacobi Menochij locus expenditur. -  32 Atque eisdem satisfacit, responsumque praebet Author. Et latius num. sequentibus. -  33 Immemorialis pos sessio, seu prae scriptio habet vim tituli, & priuilegij, & facit prae sumi, omnia, & quaecumque neces saria, & solemnia ad effectum prae scriptionis interuenis se, & nullum requisitum deficere. Quod exornatur, & num. sequent. -  34 Habet etiam vim priuilegij, ex certa scientia, atque legitime obtenti. Et vim legis. -  35 Et habetur pro veritate, & solemni priuilegio, & vt constitutio. -  36 Et habet vim conditionis expres s ae ab eo, qui dare poterat. Et elidit omnem prae sumptionem iuris in contrarium. Et tantum potest quantum Princeps. Et tollit neces sitatem probandi alium titulum. Vt nec titulum allegare neces se sit. Et prae stat omnem securitatem pos sidenti, donec clare probetur defectus tituli, vel mala fides. Et scientia non est probanda in immemoriali prae scriptione. -  37 Prae scriptione, quae acquiri non pos sunt, siue in quibus ius commune resistit, prae scriptione immemoriali acquiruntur. -  38 Prae scriptione sublata, seu exclusa, nunquam cen setur sublata immemorialis, nisi de ca specifica mentio fiat. -  39 Et bona fides, iustúsque titulus, siue iusta causa possidendi, probata immemoriali, prae sumitur, neque est neces se allegare bonam fidem. -  40 Immemorialis omnis prae stat, & supplet illud quod aliquando potuit es se. -  41 Adeo vt det possidenti ius plenissimum ex fortiori causa, quae, excogitari pos sit. Et fortiorem, ac meliorem titulum, siue qui magis prosit, supponit. -  42 Tempus, cuius initij memoria non extat, facit verum omne possibile. -  43 Immemorialis semper refertur ad tempus magis vtile. Quod exemplis demonstratur, & nonnullis exornatur. -  44 Ioannis Garciae placitum quoddam in hac materia, concludenter confutatur. -  45 Prae scriptio immemorialis in bonis maioratus admittitur contra omnes succes sores, etiam si expres sa adsit alienationis bonorum maioratus prohibitio. Et etiamsi in facultate Regia, ad maioratum ip sum instituendum, exprimatur. -  46 Alienatione prohibita, immemorialis prae scriptio prohibita non censetur. -  47 Bona maioratus, multis de causis alienari pos se, si ad id Regia facultas interuenerit. -  48 Ad es sentiam immemorialis prae scriptionis requiri, quod non constet de initio, aut origine tituli, atque ita quod appareat memoriam non extare. Quod exornatur. -  49 Et differre, quod probetur, Contrarium actum fuis se, seu quod detur immemorialis prae scriptionis initium. -  50 Aut si constet, memoriam extare intra centum annos, aut vltra centum annos; provt latius remissiue. -  51 Prae scriptio centenaria, an in effectu sit immemoriales prae scriptio, vel non. An etiam sufficiat ad prae scriptionem maioratus, in terminis l. 41. Tauri. Et de contraris opinionibus, veriorique sententia in proposito. -  52 Immemorialis prae scriptio dicitur quae centum annos excedit. -  53 Et multo magis si excedat annos 200. -  54 Immemorialis dicitur, centum & octo annorum pos sessio. -  55 Et centum & viginti. -  56 Et centum & triginta. -  57 Et centum & quadraginta annorum. -  58 Et centum & quinquaginta annorum. -  59 Et centum & septuaginta annorum. -  60 Prae scriptio, aut consuetudo immemorialis, vtrum per instrumenta, aut scripturas probari valeat; remis siue. -  61 Initium ex principio priuilegij, vel instrumentis, siue quod initium pos sessioni dedit, a centum annis citra, an vitiet immemorialem, remissiue. PRae scriptio vtrum in bonis maioratus admittenda sit, néc ne, Interpre[sect. 1] tes nostri as sidue dubitare, atque in vsu forensi frequentis sime altercare solent. Et vere dubium hoc (provt ego arbitror) vel ideo magis adstringit, & ad no strum tractatum pertinet omnino, quod ex coniectura voluntatis, atque prae sumpta mente institutorum, ex natura etiam ipsa, & fine primogeniorum Hispaniae, siue ex rationibus illis, ob quas, primogenia, seu maioratus institui, conueniens, neces sariúmque fuit, eadémque in vtroque foto sustineantur, videatur omnis prae scriptio bonorum maioratus omnino exclusa, & tacite subintellecta prohibitio, sicut & alienatio bonorum ipsorum maioratus tacite subintelligitur, ex natura ipsa maioratuum, & si expres sa non fuerit; vt per Molinam, lib. 4. cap. 1. per tot. & specifice num. 2. vbi dixit, quod bona maioratus, ex propria natura alienari prohibita sunt, siue alienationis prohibitio ex[sect. 2] propria natura inest; Pelaez etiam a Mieres, 3. par. quae st. 9. & 4. par. quae st. 1. ex n. 1. cum pluribus sequent. Hondedeus , in cons. 45. n 2. & 3. & 49. & in cons. 46. num. 9. & 19. & 20. & tribus sequent. lib. 2. Riccius, collectanea 466. & in commentariis de alimentis, comprobauimus etiam. Quemadmodum ergo, bonorum maioratus alienatio, naturae, & fini maioratuum ipsorum, atque prae sumptae menti ea instituentium repugnat, vt dixi; ita prae scriptio repugnare omnino videtur, cum idem effectus, atque maioratuum extinctio, ex vtroque resultet; quod vel vno tantum verbo adnotauit Molina, lib. 4. cap. 1. in principio, dum in hunc modum reliquit scriptum: Solent etiam prae scriptione, bona maioratus extingui. Idcircóque, de hoc etiam extinctionis genere, in hac parte agendum erit: vt autem in proposito dubio, an in bonis maioratus prae scriptio admittenda sit, vera resolutio deinceps haberetur. tres communes, ac generales regulas, & conclusiones praemittendas es se, Ludou. ipse Mol. statuit lib. 4. d. cap. 10. Prima est, in bonis maioratus prae scriptionem longi temporis, decem, vel viginti annorum nullo pacto admittendam es se; idque per text. in l. fin. §.[sect. 3] sin autem sub conditione, C. Communia de legans, ibi: Vt nec vsucapio, nec longi temporis prae scriptio contra legatarium, vel fideicommis sarium procedat. Per quem text, id in longi temporis prae scriptione, communiter Scribentes notant. Hancque opinionem communem es se profitetur Anton. Gabr. qui plura in idem adducit, lib. 5. commun. opinion. tit. de prae script. conclus 13. num. 1. Quod procedit, etiam si adsit titulus, & bona fides in prae scribente; vbi namque lex inhibet vsucapionem, bona fides pos sidenti nihil prodest; l. vbi lex, cum similibus, ff. de vsucapion. & etiam si res, non ab ipso prohibito, sed ab alio tertio empta fuerit bona fide; cum enim alienandi prohibitio, in bonis maioratui subiectis, non in personam, sed in rem directa sit, provt §. 6. supra notaui, non est attendendum a quo res alienata fuerit, sed vtrum alienata sit: omnis namque, qui illam alienat, aduersus prohibitionem efficit, & si maioratus succes sor non sit, & perinde ad quemcunque alienantem, decisio text. in dicto §. sin autem sub conditione, & rationes, quibus DD. hanc opinionem probant, adaptari poterunt. Quae opinio (inquit Molina, dicto cap. 10. num. 1.) quod vera sibi videtur, illámque veriorem es se profitentur Gregor. Lop. Suarez, & Anton. Gomet. aduer sus plures quos referunt Pinellus, & Anton. Gabr. & hactenus Ludouici Molinae placitum, & resolutio, cui in hac 1. conclus. conuenit Ioann. Matien cus, in l. 8. titulo 7. glos sa 5. ex num. 11. vsque ad numerum 19. vbi excitat articulum illum vulgatum, vtrum alienatione prohibita, censeatur prohibita prae scriptio: & concludit, longi temporis prae scriptionem prohibitam censeri; quod latis sime comprobat, & Arij Pinelli placita nonnulla confutat. Idem etiam, relatis duabus opinionibus contrariis in eodem articulo, vtrum alienatione prohibita,[sect. 4] censeatur prohibita prae scriptio; vna scilicet affirmatiua, & altera negatiua; admisit Ceuallos, quae st. 13. num. 2. & 3. D. Spino, in speculo, glos sa 19. de maioratu, num. 88. cum sequent. vsque ad num. 92. fol. 489. vbi quod in bonis maioratus non procedit prae scriptio longi temporis, & diluit contraria nonnulla, quae ibidem adduxit D. Christoph. de Paz, ad legem styli 200. num. 44. & 53. Gabriel Pereira de Castro, decisione Portugaliae 52. numer. 3. per totum, vbi adductis opinionibus contrariis in eodem dubio, an in rebus alienari prohibitis prae scriptio procedat? concludit, quod in maioratibus, & in aliis, quibus alienandi prohibitio obstat, prae scriptio ordinaria, longi scilicet temporis, decem, vel viginti annorum, admittitur: Ioan. Parladorius, lib. 3. differentia 24. §. 2. num. 1. fol. 121. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 41. num. 10. Caldas Pereira, receptar. iur. sententiar. lib. 1. quae stione 23. num. 100. folio mihi 273. & 274. vbi quod in rebus alienari prohibitis, aut subiectis fideicommis so, & restitutioni, prae scriptio ordinaria longi temporis, decem, vel viginti annorum, omnino excluditur, & improbat contrariam, sententiam, háncque admittit in bonis maioratus; & latius exornat, quod res legata, vel prohibita alienari, non prae scribitur longo tempore, quia alienatio est nulla, & sine titulo non potest procedere prae scriptio longi temporis; l. nullo, C. de rei vendicat. Sfortia etiam Oddus, in tractatu de fideicommis sis per alienationis prohibitionem inducendis, quae stione 18. articulo 5. ex numer. 74. cum pluribus sequentibus, fol. 180. cum in eodem articulo versaretur; Primo adduxit quamplurimorum sententiam, quod scilicet non pos sit prae scribi id, quod prohibitum est alienari, stante prohibitione alienationis, Secundo deinde loco, ex numer. 78. cum sequent. contrariam recensuit sententiam, quod prae scribi pos sit. Tandem numer. 87. 88. & 89. quando sumus in prae scriptione decem, vel viginti annorum, quae dicitur longi temporis, primam opinionem magis probauit, & nonnullis rationibus comprobauit. Pro qua etiam extant Albanus, in consilio 354. num. 22. Surdus, in consil. 276. numer. 11. lib. 2. Petra, de fideicommissis, quae st. 14. numer. 159. Pancirolus, in cons. 96. numer. 60. & sequent. Cornazanus, decisione 40. numer. 5. & ita apparet, communem fuis se omnium sententiam, nec dis sentit And. Fachineus, lib. 13. cap. 80. licet aliter di stinguere videatur. Et ipsamet communis opinio fundamentum sumit ex textu, in l. fin. §. penult. & vltimo, C. communia de legat. vbi constituit Iustinianus, quod si hae [sect. 5] res, eam rem, quam legati iure, alij dare, aut per fideicommis sum restituere ius sus est. vendiderit, aut alio modo alienauerit, siue pure, siue in diem certam, incertámve, siue sub conditione relicta es set, non solum venditio, & alienatio nulla sit ipso iure, sed etiam neque vsucapio, neque longi temporis prae scriptio vlla contra legatarium, vel fideicommis sarium procedat. Et veram rationem adduxit, communémque confutauit Anton. Faber, de erroribus pragmaticorum, decad. 88. errore 5. per totum, ex folio 454. & maxime in versic. ex quo apparet, folio 455. in haec verba: Ex quo apparet, non eam Iustinianeae constitutionis rationem es se, quae vulgo ab Interpretibus adfertur, quod non valenti agere non currit prae scriptio, l. 1. §. vltimo, C. de annali exceptione, l. prima, in fine; iuncto authentico, nisi tricennale, C. de bonis maternis: l. in rebus 30. §. vltimo, C. de iure dotium: an non enim agere statim potest is, cui res pure data est, siue legati iure, siue fideicommissi, & tamen non magis vsucapere, aut longa pos ses sione sibi acquirere rem potest emptor, quam si in diem, aut sub conditione data es set. Ratio igitur constitutionis petenda ex eo est, quod tunc quoque cum vendita ab haerede res est, quae pure legata, vel per fideicommis sum relicta fuerat, nulla venditio est, tanquam facta contra expres sam legis prohibitionem, ac multo magis, quam non nisi in diem, vel sub conditione data fuis set. Tanto enim maior iniuria fit legatario, vel fideicommis sario, quanto certius est, eam rem, quae ab haerede venditur, ad legatarium, vel fideicommis sarium iam pertinere. Porro ad vsucapionem, & longi temporis pos sessionem non minus requiritur iustus titulus, quam. bona fides continuaque pos sessio. Nec potest quis pro emptore vsucapere, si emptio nulla intercessis set, nec si putet intercessis se, adeóque nec si re vera, & de facto, vt aiunt interces serit, siue iure non valuit, tametsi errore iuris putauerit emptor eam valere. Hactenus Anton. Faber. Addiderim ego, id ip sum & as sequutum videri Cald. Pereiram, receptar. iur. sententiarum, lib. 1. d. quae st. 23. num. 100. in fine, dum confutauit rationem Cyni ad tex. in d. l. final. §. vltimo, & intellexit, text. illum procedere, siue legatum illud sit purum, siue conditionale; vt etiam post aduentum conditionis, nulla aduersus legatarium, vel fideicommis sarium currat vsucapio, vel prae scriptio longi temporis. Et inde improbauit placitum commune, ex quo ideo procedit con stitutio illa, quod contra impeditum agere, nulla currit prae scriptio; vere namque, nec contra eos, qui nullum impedimentum habebant, currere potest, provt adeo clare textus ipse exprimit. Et ideo Caldas ipse rectius statuit, rem alienari prohibitam, non prae scribi longo tempore, quia alienatio est nulla, vt supra dixi. Dum autem Ludouic. Molina, dicto cap. 10. num. 1. tradidit, quod prae scriptio longi temporis nullo modo admittitur in bonis maioratus, etiam cum ti[sect. 6] tulo, & bona fide, & etiamsi res ab alio habita fuerit, non autem ab ipso prohibito; quod notauit quoque Anton. Gomezius, in l. 40. Tauri, numer. 90. in versic. Tertio. Et rationem supra relatam tradidit: obseruandum est, Baldum, Francum, Crotum, Ripam, Loazes, & Pinellum probas se contrariam sententiam, eósque sequutum fuis se Cald. Pereiram, dicta quae stione 23. num. 107. & 108. vbi inquit, quod text. in dicta l. finali. §. sin autem, non procedit, quando titulus habetur ab alio tertio, non a prohibito, & respondet fundamento illi, quo excitatus fuit Ludouit. Molina, quod scilicet prohibitio legis tantum procedat, quando prohibitus alienauit; & licet prohibitio testatoris sit generalior, ea tamen sola impedire non potest prae scriptionem, quae fundata est super bono publico; l. prima, ff. de vsucapionibus, cui testator derogare non potuit, l. quod de bonis, §. 1. ad leg. falcid. & in specie tradiderunt AEmilius, & Pinellus, ibi relati. Addiderim ego, & vltra Cald. eundem, in ipsomet placito fuis se, & tradidis se contrarium eius, quod Ludouic. Molina scripsit, Didac. Couar. (quem Caldas non citat) in regula, pos ses sor, de regul. iur. in 6. 3. parte, §. 3. colum. 2. versic. Ex quo illud est obseruandum: Matien cum etiam, in l. 8. titulo 7. glos sa 5. num. 33. & pro eo videri textum, in l. 1. C. si quis ignorans rem minoris. Rursus, Anton. Fabrum, tomo 4. de error, pragmaticor. decad. 28. errore 5. folio 462. & 463. in eodem placito firmiter mansis se, & constanter as seueras se, quod ad hunc casum constitutio Iustiniani non pertinet; sed ad illum solum, quod facta sit alienatio per prohibitam personam, idest, per eum, qui fideicommis si restitutione oneratus est, siue hae res ille sit, siue. legatarius, siue fideicommis sarius. Quod ergo a Iustiniano innouatum non est, cur aliter quam ex iuris veteris ratione interpretabimur? siquidem agere duntaxat Iustinianus voluit, vt in haeredis potestate non es set, aut alterius grauati cuiuslibet, quomodo erat antea, spem fideicommis si decipere, non magis quam rem per legatum, aut fideicommis sum datam pure, alienare. At rem fideicommis so, siue puro, siue in diem, aut condi tionali obnoxiam facere inalienabilem, & quasi reali qualitate illa, ne dicam vitio afficere, propo situm certe Iustiniano non fuit, vt ex ipso Ca strensi iam docuimus. Alioqui nec post diem fideicommis si cedentem, pos set currere vsucapio, longive temporis prae scriptio, nullo scilicet titulo praecedente, l. Celsus 17. ff. de vsucapion. l. diutina 4. C. de longi temp. prae scrip. Itaque fatendum est non alio casu prohibitam fuis se a Iustiniano vsucapionem, aut prae scriptionem rei fideicommis sariae, quam quo prohibita est eiusdem alienatio, id est, ita demum si ille ipse vendiderit, qui fideicommis so grauatus fuit, non si alius tertius, cui non magis prohibitum fuit alienare rem fideicommis sariam, quam rem aliam quamlibet; quare nec ita Iustiniani constitutio loquitur, vt prohibeat grauato, ne rem vsucapi, aut prae scribi patiatur, sed tantum ne ipse alienet; nec ita rursum, vt vsucapionem, omnémque longi temporis prae scriptionem inhibeat, sed eam solam, qua velit se iuuare is qui a grauato emerit. Et vero, an non es set absurdum prohiberi emptorem, qui & bonam fidem, & titulum habeat, quo minus iure publico vtatur, sibique & actionem, & dominium quaerat facto suo, cum nihil contra leges fecerit, etiam si nihil sit, quod pos sit fideicomis sario imputari; vt in l. Pomponius 29. ff. quibus modis vsusfructus amittat. Nec enim odio negligentium praecipue comparata sunt iura vsucapionis, & prae scriptionis longi temporis, sed fauore potis simum pos ses sionis, quae titulum comitem habeat, & bonam fidem. Hactenus Antonius Faber, ex quo quidem, & ratione illa, propositum Iustiniani non fuis se, rem fideicommis so, siue pure, siue in diem, aut conditionali, obnoxiam, facere inalienabilem, & quasi reali qualitate illam afficere, satis dubia redditur Ludou. Molinae proposita conclusio, atque obseruatio, quando non a prohibito, sed ab alio tertio, res bona fide empta fuerit. Et hactenus de prima ipsa conclusione. Secunda deinde conclusio est, in bonis maiora[sect. 7] tui, vel fideicommis so subiectis vel alias alienari prohibitis, prae scriptionem longi temporis 30. vel 40. annorum admittendam es se: cum enim text. in d. §. sin autem sub conditione, solam prae scriptionem longi temporis excludat: consequens est, vt sub ea exclusione, longi temporis prae scriptio non comprehendatur: imo ea a contrario sensu neces sario admittenda sit. Quod censuerunt Corneus cons. 38. num. 10. lib. 1. & consil. 117. num. 6. cum seq. eodem lib. Ripa 113. Crotus num. 140. Loazes num. 191. Alciatus num. 48. & communiter Scrib. in l. filius familias, §. Diui, ff. de leg. 1. Grat. cons. 21. num. 36. lib. 2. Pinellus, qui plura refert in d. authent. nisi tricennale, numer. 22. Anton. Gabr. qui hanc communem opinionem es se profitetur, libro 5. commun. opin. concl. 13. numer. 9. & alibi s aepe Scrib. eáque opinio vera est: tametsi contrariam, imo quod in bonis maioratus, nec etiam longis simi temporis prae scriptio aduersus pos sidentem maioratum admittenda sit, probare tentauerit Anton. Gomez in d. l. 40. Tauri, numer 90. vers. Certe ego teneo contrariam: Hactenus Ludou. Molinae conclusio secunda, & in hac materia resolutio; quam amplexi fuere Ioan. Matienc. in l. 8. tit. 7. lib. 5. numer. 20. & 21. & 23. & 24. & inferius num. 32. vbi constanter, quod in bonis maioratus, & in re alienari prohibita, re stitutionique subiecta, habet locum prae scriptio triginta, vel quadraginta annorum: Hieronym, Ceualios, quae st. 13. numer. 2. & 3. Ioannes Parladorius, lib. 3. differentia 24. §. 2. numer. 1. D. Spino, in speculo, glos. 19. de maioratu, numer. 91. Petra, de fideicommis. quae st. 14. numer. 159. & 160. Peregrin. de fideicommis. art. 41. numer. 10. Gabriel Pereira, decisione Portugaliae 52. num. 3. & 4. vbi quod in maioratibus, & in rebus alienari prohibitis, admittitur prae scriptio longis simi temporis, & multo fortius si titulus extet: Rolandus, in cons. 3. numer. 86. lib. 1. Crauet. in consil. 67. num 9. Albanus in consil. 355. num. 22. & cum multis Sfortia Oddi, de fideicommis sis per alienat. prohibit. inducen. quae st. 19. art. 5. num. 85. fol. 180. & latis sime omnium comprobat, contrariisque satisfacit, & responsum praebet Cald. Pereira, receptar, sententiar. lib. 1. dicta quae st. 23. num. 103. per totum, folio 174. vbi quod in feudis, in maioratibus, & in bonis alienari prohibitis, re stitutionique subiectis admitti debeat prae scriptio longi temporis triginta scilicet, vel quadraginta annorum; licet enim prae scriptio longi temporis, in dicto §. sin autem, excludatur, non tamen longis simi; quoniam illa, plenis simam solet tribuere securitatem. Tertia conclusio sit, prae scriptionem longi tem[sect. 8] poris triginta, vel quadraginta annorum in bonis primogenio subiectis solum procedere aduersus maioratus pos ses sorem: non autem aduersus cae teros succes sores, quorum dies nondum ces sit. Cum enim hi non valeant ante diei in quem vocati sunt aduentum agere. Consequens est, vt nec aduer sus illos prae scriptio procedere pos sit, nec etiam aduersus nascituros. Impeditis namque agere, vel his qui non sunt in rerum natura, tempus currere non potest, nec etiam negligentia imputari. Quod dixit Paulus, qui huius opinionis praecipuus author es se censetur, consilio 467. incipit, In casa praemis so, numero secundo, & tertio, libro secundo. Quem sequutus fuit in rebus maioratus loquens Suarez, allegatione tertia, vbi notabiliter prosequitur materiam, etsi non bene citet dict. consil. Pauli, Dec. consilio 445. numero 47. Crotus in dicta l. filius familias, § Diui, num. 146. vbi Ripa num. 116. & Loazes num. 191. Alciatus numero 48. & communiter Scribentes id notant: Curtius iunior, con silio 181 numero 5. & in fine eiusdem consil. Rubens consilio 84. numer. sexto. Parisius consilio 23. num. 119. libro primo, Idem in cap. cum non liceat, numer. 18. in fine, de prae scriptionibus, Pinellus, qui plura refert, dicens hanc es se communem opinionem in dict. authent. nisi tricennale, numero 49. iterum numero 5. in principio, tametsi statim eodem numer. contrariam opinionem; imo, quod prae scriptio longis simi temporis aduersus omnes maioratus succes sores, tam natos, quam nascituros extendatur, probare tentauerit; sed communem opinionem sequutus fuit Antonius Gabriel libro quinto commun. opinionum, titulo de prae scriptionibus, conclusione 11. & 13. vbi plures eandem sequentes refert, illámque in Hispanorum maioratibus loquentes, probant Gregor, in dicta l. 10. titulo 26. partita 4. verbo, ni le empece, columna octaua, vers. Sit secundus casus, atque Antonius Gomez in l. 40. Tauri, num. 90. vers. Quod tamen subintellige, eaque opinio proculdubio vera & communis est. Hactenus Ludou. Molina, cuius resolutionem, relatis alijs multis Authoribus, (quos ideo omitto, quia commemorantur ab his quos nunc refero) probarunt, & sequuti sunt Ioannes Matiencus, in l. 8. tit. 7. lib. 5. glos sa 5. ex numer. 25. vsque ad numero 33. vbi s aepe eandem conclusionem repetit, eamque comprobat, & amplectitur. Atque ex numero 27. vsque ad numer. 32. confutat opinionem illam Pinelli, quam Ludou. Molin. confutauit, & eiusdem Pinelli fundamentis praecipuis, ex proposito respondet, & velut concludenter satisfacit, & idcirco non repeto, nec latius insisto quoniam transcribendi vitium semper abhorreo, tenuit etiam eandem resolutionem Molinae, D. Spino in speculo. glos sa 19. numer. 92. vbi firmat, indistincte tenendum es se, prae scriptionem etiam longis simi temporis (quae tamen currit contra eum, contra quem coepta fuit) non procedere aduersus pos ses sores maioratus, qui ante aduenientem diem succes sionis, impediti erant agere: & improbat quoque Pinelli, & Cornei contrariam sententiam; & refert Menchacam, qui etiam communem resolutionem probauit, & Pinelli fundamentis respondit: Caldas Pereira, dicta quae stione 23. num. 102. folio 277. vbi inquit, quod quamuis prae scriptio triginta, vel quadraginta annorum habeat locum aduersus maioratus pos ses sorem, vel res fideicommis so, aut re stitutioni subiectas pos sidentem; attamen aduer sus alios succes sores, seu fideicommis sarios, quorum dies restitutionis nondum ces sit, nec venit, secus dicendum est; cum enim vocati ad succes sionem, seu fideicommis sum, ante diei aduentum agendi, seu experiundi in iudicio facultatem non habeant, consequens est, vt tam aduersus prae sentes, siue iam natos, quam futuros, atque nascituros de familia, prae scriptio procedere non pos sit, cum ij agere sint impediti; illis vero, negligentia, cur non citius ius suum in iudicium deduxerunt, imputari non valeat: vnde prae scriptio non currit, cum vtrique impediantur iuris, & facti impedimento, l. vltima, §. donec, C. de iure deliberandi, l. prima, & ibi D D. C. de bonis maternis, l. prima, in fine. C. de annali exceptione, l. in rebus, C. de iure dotium, cap. quia diuersitatem, de concessione praebendae, Idem etiam quod Molina, probauit Ioannes Parladorius, libro tertio, differentia 24. §. secundo, numero secundo Pelaez a Mieres, quarta parte, quae stione 21. ex numero primo, vsque ad numerum 14. in noua editione, folio 238. & numero 22. & 75. & 76. vbi infinitos referens, longa serie comprobauit, prae scriptionem longis simi temporis, in bonis maioratus praeiudicare ei, contra quem prae scribitur; minime tamen nocere succes soribus, aut substitutis, & vocatis, quibus nondum apertum erat fideicommis sum, aut succes sionis ius nondum erat delatum, siue qui agere non poterant, aut nondum erant nati. Superioribus etiam conuenit Petrus Surdus, decisione 151. numero quarto, & quinto, & decisione 236. numero 14. & 17. Osascus, decisione Pedemontana 177. numero primo, & sequent. & in consilio 15. numero 32. 38. & 47. Velazquez Auendanus, in l. 41. Tauri glos sa prima, numero 5. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 41. numero 8. & 16. & in consilio 28. numer. 14. & sequentibus, libro primo, & in consilio 103. num. 39. libro tertio. D. Valdesius, in additione ad allegationem tertiam Roderici Suarez, numero primo, folio mihi 18. in fine, Iacobus Cancerius, variarum, resolutionum, tomo secundo, cap. tertio, numer. 24. Iosephus de Sese, decisione 384. tomo quarto. Iacobus Menochius, in consilio 1035. ex numer. 7. libro 11. & antea, in con silio 701. numer. 100. & 103. tomo septimo, vbi post Iserniam, Aluarot. Praeposit. Calcaneum, Curtium sen. Iason. Decium, Afflict. Brunum, Parisium, Rubeum, Marinum Frecciam, & Hippolytum Riminaldum, quem refert, singulariter, atque in haec verba scripsit: Cum vrbs haec Sablonetae conces sa fuerit Persicis illis primis pro se, & eorum filiis, & descendentibus, &c. sicque in feudum, quod appellatur ex pacto, & prouidentia; iuxta ea, quae scribunt multi a me relati in consilio 104. numer. tertio, libro primo; quod inquam prae scriptio decursa nocere non potuit omnibus ipsis filiis, & descendentibus: quandoquidem tot sunt concessiones, quot sunt gradus descendentium, quibus singulis dicitur facta conces sio: & propterea vnus des cendentium non habet causam ab altero: sed vnus quisque venit ex propria persona ordine successiuo, & consequenter (vt diximus) prae scriptio nocere non potuerit aliis descendentibus nondum natis: Flores Diaz de Mena; ad decision. Gamae 26. numer. 5. & ad decision. 84. Petra, de fideicommissis, quae st. 14. num. 157. & 158. Ioannes Bota, in consilio 48. Hieronym. Portoles, in tractatu de consortibus, & fideicommis so legali, cap. 20. ex numero 11. cum sequentibus, Fabius Turretus, in consil. 69. ex num. 26. lib. 1. Bereta, in cons. 134. numer. 14. & 37. Hartman. Pistor. libro 2. quae st. iuris, quae st. 8. num. 6. & 3. seq. D. Christophor. de Paz, ad leges styli, l. 200. num. 46. in prin. & num. 52. vbi ex sententia aliorum tradidit, quod bona maioratus non prae scribuntur contra non natos. Et num. 53. 54. & 55. fol. 597. vbi inquit, quod licet bona maioratus, aut restitutioni obnoxia, pos sint prae scribi legitimo tempore, intelligitur tamen res pectu illius, contra quem est decursa prae scriptio; respectu tamen sequentium, qui postea succedunt in dictis bonis, prae scriptio nocere non potest; praecipue de iure huius Regni, extante lege 45. Tauri, vbi cauetur, in succes sores, primogenij, mortuo anteces sore, transferri pos ses sionem ciuilem, & naturalem bonorum primogenij, etiam si ab alio occupata sint; quo fiet, vt ille tertius, qui occupauerat, prae scribere nequeat; cum non habeat pos ses sionem ciuilem, & illa resideat penes sequentem succes sorem: cum ciuilis pos ses sio sit cau sa prae scriptionis; & contra ciuiliter pos sidentem, nequaquam prae scribi pos sit; prout tenent Glos. Gregor. Lopez, Anton. Gomezius, & Pinellus ibi relati, idem quoque tenuit Sfortia Oddi, de fideicommis. per prohib. alienat. inducen, quae st. 19. artic. 5. num. 106. fol 182. in haec verba; Primus casus est, quando isti fideicommis sarij non sunt adhuc nati, quia contra eos prae scriptio non currit. Et num. 107. in haec verbae: Secundus casus erit, quando isti fideicommis sarij, licet sint nati, sunt tamen remotiores; & sic non pos sunt agere, quia a iure sunt impediti; & sic contra eos non currit prae scriptio. Gabriel Pereira, decis. Portugaliae 52. numero 4. vbi post Decium, Castrensem, Balbum, Crotum, Rodericum Suarez; Molinam, Menchacam, Osascum, Hieronymum Gabrielem, Menochium, Cephalum, Gamam, & Peregrinum, quod prae scriptio triginta, vel quadraginta annorum operari non potest perpetuam exclusionem quoad omnes, quoad eos scilicet, qui nondum nati erant, aut impediti agere. Et ibidem inquit, Corneum, & Pinellum, qui contra communem insurgunt, respuendos es se. Et repetit numer. 10. vbi etiam Pinelli traditionem improbat, & ea, quae inuoluit Gilchenius, de prae scriptionibus, parte tertia, cap. 13. & adducit doctrinam Baldi, in cap. 1. §. quid ergo, de inuestit. de re aliena quod qui non potest nocere pacto, pariter nec prae scriptione. Et inferius, num. 22. vbi inquit, quod pos ses sor maioratus, licet ad vitam dominus sit, non tamen est plene dominus nec potest ex voluntate sua pati, vt prae scribi pos sit dominium perpetuum, quod ipse restrictum habet ad vitam suam. Debet ergo (concludit Author ipse) eius voluntas censeri restricta, ad ius, quod habebat, vt contra eum solum, eo spatio quadraginta annorum prae scribantur. Hippolytus Riminaldus, in consilio 339. n. 65. & 66. & 115. lib. 3. vbi aduertit, quod hae prae scriptiones currunt sicut edictum succes sorium, cuius terminus nunquam incipit contra gradum inferiorem, quovsque superiores deficiant: Socinus iun. cons. 76. num 27. vol. 1. Petr. Surd. in cons. 577. num. 42. vol. 4. Petra de fideicommis. quae st. 14. nu. 329. Ioan. Anton. Bellonus, in consil. 44. num. 70. & 71. Cardosus, in praxi aduocator. & iudic. verbo, prae scriptio, num. 63. fol. 285. vbi quod prae scriptio quadraginta annorum currit in maioratu, sed quilibet succes sor interrumpit prae scriptionem decursam contra suum anteces sorem, & non nocet prae scriptio nisi illi, contra quem prae scribitur, & non sequentibus succes soribus, qui non capiunt a mediis succes soribus, sed a primo institutore. l. 3. ff. de interd. & relegat. l. vnum ex familia, § si de falcidia, ff. de legatis secundo, l. cohaeredi, §. cum filiae, ff. de vulgari, cap. 1. de succes. feudi. Vnde quicquid fecerunt pos ses sores, aut omiserunt, patiendo prae scribere aduersarium, non nocet succes soribus. Idem quoque adnotarunt Rosental. de feud. cap. 9. membro 2. conclus. 84. per totam, folio 647. vbi inquit, quod agnatis reuocare non valentibus, prae scriptio non currit, etiam si prae scriptionem contra se compleri pas s sint. Et repetit numer. 4. vbi quod posterioribus, agere impeditis, nec quadraginta annorum prae scriptio obstat; & quod ita Camera iudicat. Et conclusione 85. fol. 648. & 649. vbi numero 5. quod qui alienando, agnatis praeiudicare nequit, hic nec patiendo prae scribi, obest. Et quod prae scriptio contra patrem completa, filiis non obest in feudo ex pacto, reiecta opinione Pistoris: adeo vt non priuetur; licet patiens prae scribi, non minus feudo priuetur, quam ob alienationem illicitam. Et numero sexto, quod feudum a persona extranea comparatum bona fide; longo tempore, contra etiam nondum natos, prae scribi quidam docent: sed contrarium verius est, provt ibi. Et numero 7. vbi quod natis, quibus ius nondum delatum est, nulla currit prae scriptio, & ita minus non natis. Et numero 11. Alciati re strictiones duas, quod non natis prae scribatur, reijcit. Idem quoque tenet Berolus, in consilio 151. numero 34. lib. 2. Hondedeus, in consilio 14. numero 60. lib. 2. Don Garcia Mastrillus, decisione 105. numero 18. & 19. Alexand. Rauden. de analogis, capit. 17. numero 182. cum sequentibus, D. Marta, summa succes sionis legalis, parte, 3. quae stione 3. articulo 5. numero 33. & 34. folio 94. in fine, & 95. & in feudo, aut alia succes sione simili obseruauit cum multis aliis, quos refert, Marius, Giurba, decis. 50. nu[sect. 9] mer. 70. & reddit rationem, quae succes soribus maioratus, siue primogeniis Hispaniae mire conuenit, quod in feudo pacti, & prouidentiae, tot sunt prae scriptiones, quot sunt personae; & ideo in vnius pos ses soris persona prae scriptio inchoata, aut perfecta, succes soribus non potest praeiudicare, sed in vniuscuiusque persona prae scriptio perfecta requiritur, eáque, vt ipsi pos ses sori nocere pos sit, non autem sequentibus succes soribus, nondum natis, aut agere impeditis; quia nondum succes sionis ius delatum fuerat; & sequentium succes sorum ius, ex propria persona, sublato de medio praecedenti pos ses sore, non autem ex iure ab eodem sibi transmis so prouenit; sicuti eleganter Ludouicus Molina tradidit, lib. 1. cap. 1. nu. 17. vbi inquit, quod ex Hispanorum primogeniis, tot sub stitutiones, seu donationes resultant, quot personae ad eorum succes sionem vocantur, ac si vnicuique eorum nominatim, atque specifice facta fuis set vnaquaeque donatio, aut substitutio; & sequuti sunt Mieres, secunda parte, quae stione prima, ex num. 9. & 11. & quae stione 24. numer. 47. Valencuela Velazquez, in consilio 23. numero 9. melius in con silio 60. numer. 14. & 15. & in consilio 69. ex numero 50. Gratianus, tomo 4. cap. 751. ex numer. 23. res pectu itaque succes sorum, & sequentium vocato rum, perinde haberi debent, ac si nulla praeces sis set, aut interuenis set prae scriptio, cum vnusquis que proprio iure, & propria vocatione succedat, nec ius vnius ab alterius iure dependeat: quae veris sima propositae resolutionis ratio, & considerata etiam per Mastrillum, vbi supra. Atque ex prae sumpta non modo, siue tacita; sed etiam velut expres sa voluntate instituentium primogenia deducitur: eo namque ipso, quod maioratus instituunt, prae scriptionem, provt & alienationem quamcunque prohibere videntur, cum eorum perpetuitati, & conseruationi vsque adeo repugnet, quod ex prae scriptionis, aut alienationis permis sione, primogenia eadem extinguantur , Pelaez etiam a Mieres, 4. parte, quae stione 21. numero 15. & 16. dum reddit rationem resolutionis praedictae, dis sentire non videtur; inquit namque, quod succes sores in maioratibus, habent ius succes sionis a primis fundatoribus, quod ius non defertur vsque ad diem mortis vltimorum pos ses sorum, & ante non oritur actio; & contra adictionem non natam, non nascitur prae scriptio; l. decem. ff. de verbor. obligat. I. cum notis simi, §. illud, C, de prae script. triginta annorum, idque exornat nonnullis: & numer. 19. vbi in hunc modum scribit: Et dicta sententia, quod prae scriptio uon procedit in bonis maioratus contra nondum natos, alia concludenti ratione confirmatur, quia tum quilibet ex vocatis ad maioratum sit donatarius de per se, & tot dicantur donationes, & substitutiones, quot sunt per sonae vocatae, & tradunt Andreas de Isernia, in cap. 1. § praeterea ducatus, de prohibita feudi alienatione, per Federic. & alij. quos citat Molina, lib. 1. de primogen. c. 1. n. 17. fol. 14. & ego trado in 1. q. istius 4. p. a. n. 7. sequitur euidenter, quod negligentia illius, qui pas sus fuit rem prae scribi, nullatenus potest praeiudicare successori, qui dominium, & donationem habet de per se non dependentem a dominio anteces soris, & alteri per alterum non debet iniqua conditio afferri; iuxta regulam, non debet, de regulis iur. in 6. cum concordantibus. Ex quibus non sine magna ratione dubitari potest de resolutione glos. Paris. lib. 4. de primog. c. 9. n. 38. fol. 187. vbi scribit, quod remedium lae sionis enormissime competens succes sori in maioratu aduersus transactionem, prae scribitur triginta annis aduersus omnes succes sores, & aduersus non natos. Rursus, quod prae scriptio non procedat in bonis maioratus, probatur; quia bona maioratus, tam ex iure, quam ex dispositionibus testatorum, perpetuo es se debent apud vocatos, & succes sores: vbi autem perpetuo aliquid competit, prae scriptio non habet locum; secundum glos. in l. quod si nolit, § si quid interuenerit. ff. de aedilit. edict. vbi Bald. & Angel. idem Angel. & Imola, in l. 1. ff. de vsucap. Bart. Socin. consilio 86. num. 11. lib. 1. & alij, quos citat Tiraq. lib. 1. de retractu, §. 1. glos. 2. num. 17 pag. 814. ad quem addo Zasium, cons. 15. De quo puncto, late agit Tiraq. in dicto loco; & quod vbi aliquod priuilegium perpetuo competit, tollatur prae scriptio, tradunt Riminald. in cons. 338. num. 20. lib. 2. Ioan. Garcia, in lib. 2. de nobitil. §. 1. glos. 1. numer. 79. f. 58. Hactenus Pelaez a Mieres, cui conueniunt etiam & alij qui vnanimiter statuerunt, nondum natis, aut non valentibus agere, prae scriptionem longis simi temporis, ideo non nocere in fideicommis sis, & maioratibus, quod ordo gradualis vocationum seu substitutionum repugnet; vnusquisque namque gradus, siue vnaquaeque substitutio con stituit vnum titulum de per se diuersum ab alio, ac si vnusquisque vocatorum, specificam pro se haberet nouam actionem, & scripturam non inclusam in prima, siue in ea, quae omnibus vocatis est communis; sed omnino separatam: vt per Steph. Gratian. tot. 2. c. 247. n. 10. & 11. vbi notabiliter, atque in hunc modum reliquit scriptum, fol. 217. Secunda conclusio, in terminis donationis cum substitutionibus, & fideicommis sis, de quibus supra; verius est vt non sit vnica donatio, sed sint plures; ita vt vna ab altera non dependeat, vel descendat, nec sit acces soria ad aliam, sed singulae principales, & separatae, quas ab ip so donatore debent donatarij recognoscere, cum semper sit inspicienda origo, quae operatur, vt vltimus succes sor tanquam habens causam a donante, ab eo donata recognoscat; vnde vna donatio erit respectu primi donatarij, vsque ad certum tempus; alia, per quam transtlato ilio medio tempore, donatur secundo; quasi dominia pos sent dari ad tempus, & postea illo elapso alteri, l. fin. C. de legatis, l. donationis, §. species, ff. de donat. & ita in specie concludit Castrens. in l. si pecuniam 5. colum. 3. post princ. vers. Breuiter mihi videtur, num. 11. & 14. ff. de condict, cau. dat. Paris. cons. 123. num. 130. cum seq. lib. 1. Roderi. Suar. in l. quoniam in prioribus, in declarat. l. Reg. q. 8. Vers. Praeterea vltra praedicta folio 477. C de inoffic. testamen. Ludou. Moli. de Hispan. primog. c. 1. lib. 1. num. 17. Socin. iun. consil. 118. num. 8. lib. 2. late Menoch d. cons. 1153. numer. 1. & 2. & num. 53. lib. 12. post Didac Burgensem q. ciuil. cap. 10. num. 40. cum seq. Idem dicimus in feudo conces so pro se, filiis, & descendentibus: non enim dicitur vnica dispositio: sunt enim plures conces siones, quarum singulae incipiunt a singulis personis succedentibus, quae nihil a suo anteces sore recognoscunt; sed ab ipso concedente, & donante solo: Bald. in cap. 1. col. 2. in fin. versic. Pone dicit Dominus, ante num 4. si vas sallus feud. priuet. Roland. consil. 15. num. 13. lib. 4. Dec. cons. 389. Visa longa serie, in princip. & cons. 606. Serenis sime Imperator col. 5. in princip. vers. vnde videndum numer. 15. Menoch cons. 99. num. 113. lib. 1. provt etiam est in emphyteusi & similibus casibus, idem Menoch. cons. 1153. num. 4. lib. 12. Hactenus Stephan. Gratianus, cui etiam conuenit Tiberius Decian, in cons. 117. ex num. 33. vs que ad num. 36. vol. 3. Peregrinus decis. 159. & in cons. 28. ex num. 10. vsque ad num. 18. vol. 1. vbi etiam notabiliter, & adeo egregie in proposito loquitur, vt locum eiusdem omnibus notum es se, & huic loco inserere, admodum neces sarium, & vtile mihi visum fuerit. Peregrinus ergo, ex dicto num. 10. fol. 84. sic scribit: Tertio considero, quod descendentes a primo acquisitore habent ius ex pacto & prouidentia primi acquisitoris, & quilibet gradus inferior ius habet ex stipulatione, & pacto primi stipitis, non autem ius habet a patre immediato suo genitore: sic clare And. Isern. d. cap. 1. in tit de inuestitura de re aliena, col. 3. vers. non tamen: vbi expresse inquit, quod in feudis des cendentes non habent causam vnus ab alio; sed omnes a primo stipite, & suit de mente Bart. cons. 59. colum. 2. Vbi quod vnus capit ex stipulatione primi, occasione mortis alterius & idem Bart. in l. si mihi & Titio, col. vlt. ff. de verbor, obligat, clare Bald. in cap. 1. col. 2. in princip. tit. de eo qui sibi, & haeredib suis, vbi quod semper debet considerari primus stipes, & qui ab eo des cendunt, ab illo habent: sequitur pro notabili Afflictis ibi num. 10. Ias. cons. 7. col. 4. versic. Idem feudum, lib. 3. & plures ad hoc congerunt Paris. cons. 65. num. 15. Infra lib. 3. Cephal. cons. 301. num. 89. & 90. Rimin. iun. consilio 5. num. 42. & cons. 75. num. 53. adeo vt singuli personarum gradus iure proprio ex stipulatione ascendentis sint vocati non ex persona patris, quasi repetita stipulatione in singulis gradibus: sic vt in effectu quot sunt gradus, vt censeantur inuestiturae & stipulationes, § sic sensit Andr. d. c. Calcan. cons. 78. num. 14. Decian. cons. 117. num. 33. lib. 3. & vt dicebat Ruin. cons. 38. num. 16. & 17. in primo, filij, & descendentes non habent feudum iure successionis, sed iure conuentionis, etiam quod sit feudum mixtum, § ibi plures ad hoc adducit & vltra hoc addo Iserniam in cap. 1. §. praeterea Ducatus col. penult. in tit. de prohibita feudi alienat. per Federic. vbi quod tot censentur donationes, quot sunt gradus personarum in inuestituris comprehensi, pulchre Paris. cons. 23. num. 129. 130. in primo. Marin. Freccia, de subfeud. lib. 3. Quae st 20. Inde infertur, prae scriptionem non currere aduersus illos, qui sunt in decimo gradu, donec extant personae octaui, & noni gradus, quia interim non aperitur ius & actio personis decimi gradus: multo minus potest dici decursa prae scriptio illis, qui adhuc non sunt nati: prae scriptiones enim non incipiunt currere ante conditionis euentum, l. cum notis simi, §. illud, C. de prae scrip. 30. vel 40. Annorum: nec etiam antequam incipiat actio competere, l. sicut, in fine principij, C. de prae script. 30. ann. Glos. ibi, verbo, seruanda, vbi pro regula traditur, vt non volenti de iure agere non currat prae scriptio: l. 1. § fin. C. de annali exceptione: Bart. post Guliel. in l. senatus. ff. de offic. Prae s. Ac ideo, quia nemo sine actione experiri potest, l. si pupilli, §. videamus, ff. de negot. ge stis; ante natam actionem prae scriptio currere nequit: nec mirum, quia prae scriptio est poena negligentiae non petentis: Bald. in auth. nisi tricennale. num. 40. C. de bon. matern. nulla autem negligentia adscribi potest ei, qui agere nequit. Quocirca de substantia prae scriptionis, vt currat, est, vt ille agere potuerit: late Balb. de prae s cription. in 1. par 6. p. principal, sub num. 16. & infra, Arius Pinel. in repet. de auth. nisi tricennale num. 40. C. de bon. matern. vnde vbi non adest neces sitas, vel occasio petendi, non currit prae scriptio etiam millenaria, Bart. in l. cum scimus, C. de agricol. lib. 11. Matta ocnsil. 204. num. 9. Et in fideicommis sariis succes siuis, quod prae scriptio non incipiat currere aduersus non natos, & antequam aperta sit actio, tradiderunt Alex, cons. 101. num. 21. & 23. lib. 7. Crot. In repet. § Diui, num. 143. & illic Ripanum. 116. Alciat. num. 48. Gratus cous. 101. nu. 42. in 2. vbi quod prae scriptio decursa contra patrem in istis non nocet filio, qui post mortem patris iure proprio agit, & ante agere non poterat: Decian. cons. 60. num. 3. lib. 1. Rimin. iun. cons. 514. num. 43. & pulchre Natta cons. 437. num. 5. vbi quod non currit prae scriptio, nec centenaria, nec millenaria aduersus eum, cui non fuit nata actio, qui agere nequiuit: & ibi inquit, quod ratio naturalis sic docet, quod vbi non est negligentia, non etiam insit prae scriptionis poena: & in proposito Bal. notabiliter in Rubric. ff. de rer. diuis. sub num. 2. dicebat impossibile es se, vt contra infantes, & nondum natos prae scriptio currat. Et in feudalibus, quod prae scriptio non currat non natis, nec gradibus sequentibus, donec extant priores gradus, quia isti agere non pos sunt, expresse decidit Andr. Isern. in d. c. 1. § quid ergo col. penult. ad fin. & in col. vlt. vult quod donec extant de agnatis, & des cendentibus a primo inuestito, non currat prae scriptio domino feudi circa feudum: quia domino non potest aperiri feudum, donec extat aliquis de agnatis: quoniam praeponuntur domino, & habent agnati, non vt ex nunc, sed vt ex tunc tempore conces sionis. Haec Andreas, cui subscripsit Afflict, sub num. 20. & idem Andr. in c. 1. §. hoc quoque, col. penult, de succes. feud. vbi inquit quod in feudo vocati sunt illi de genere & ordine successiuo vnus post alium, & nati, & concessi post reuocant alienationes praedeces sorum suorum: Et in 2. col. aperte dicit: si primus in gradu non consensit, reuocabit alienationem: si ipse non reuocat, reuocare potest secundus, § post eum tertius, & deinceps, & quod datur priori, nec denegatur posteriori: ad l. cum pater, §. libertis, ff. de legat. 2. sequitur Aluar. ibi. in penul. col. vers. Quaero ab extra: vbi inquit, quod mortuo agnato consentiente, omnes alij sequentes succes siue in gradu proximo semper vendicabunt feudum, d. § libertis, & omnes agnati, qui etiam non erant nati, aut concepti tempore alienationis; quia prouisio est generalis omnibus de agnatione, nec est dare rationem diuersitatis. Et cum deferantur a genere, non a patre, debent remanere incolumia: & contra eo non poterit opponi de prae scriptione quia prae scriptio est alienationis species, l. alienationis: ff. de verbor. significat. Haec Aluar. Sequitur Praepositus in penult. col. vers. Quaero si agnatus. Bald. de prae script. in 4. par. 4. partis princip. n. 62. Et idem Mat. Afflict. In c 1. §. si quis per 30. in tit. si de feudo fuer. controu. vbi expresse inquit in feudalibus, non valenti agere ob iuris impedimentum, non currere prae scriptionem; & d. Isern. sequuti sunt Lofredus cons. 10. n. 22. Decian. cons. 60. n. 3. lib. 1. Et praeter hos addo Bald. cons. Proponitur sub n. 4. in 2. vbi accepto feudo pro masculis & faeminis, quia non patet locus faeminis, donec extant masculi; proinde concludit, faeminis in feudalibus nullam currere prae scriptionem, donec extant masculi, quia agere non pos sunt: & late Dec. cons. 445. n. 46. & in suo cons. 496. n. 22. Vbi etiam in prae scriptione immemoriali. Et in specie in prae scriptione centenaria, & immemoriali, vt non currat non valenti agere, scripsit Abb. cons. 101. l. 1. col. 3. & sentit cons. 22. lib. 2. vbi inquit non videri silere, qui non potest loqui: ad l. eius, ff. de acquir. haeredit. sentit clare Corneus cons. 43. nu. 13. lib. 2. Rub. Alexan. cons. 84. n. 6. vbi quod prae scriptio decursa aduersus patrem, item & aduersus filium non nocet nepoti. Paris. in terminis cons. 23. n. 193. & 199. in primo, & in cap. Auditis, ad finem, extra, de prae script. & in eodem ca su inter feudalia, Ioan. Bapt. Vincemala cons. 1. n. 190. & Ioan. Gallicus in cons. 2. n 99. vbi in centenaria, & ducentenaria: clare Natta dict. cons. 437. n. 5. & 6. Rimin. Iun. qui & ipse subsequitur cons. 339. n. 142. & infra, Cacherannus in Pedemontana decisione 177. per plures col. & clare Hieronym. Gabriel consi. 63. n. 16. & 17. vbi sic voluit, & nouis sime Canet, in extrauag. Volentes, §. operae pretium n. 10. vbi quod in feudis tot currunt prae scriptiones, quot sunt gradus vocabolum. His addo Crauet. de antiquitate tempor. p. 4. §. materia ista n. 68. vbi concludit verius es se prae scriptionem centenariam non currere non valenti agere. Et ego prius in hanc opinionem consen si in tractatu de fideicomm . art. 41. sub n. 16. & 17. & de iure fisci, in tit. de prae scriptionib. n. 17. Hactenus, & egregie, vt dixi, Peregrin, cui etiam conuenit Hector AEmilius de iure feudali, quae st 32. n. 43. Caputaquens. decis. 378. l. 2. Ioan. Baptista Surd. in c. 1. §. Titus n. 12. & 13. si de feudo fuerit controuersia, vbi eamdem rationem addunt, quod vnusquisque capit succes sionem ex iure, quod incipit a se ipso, c. 1. § hoc notandum, de his qui feudum dare pos sunt. And, de Isern. in c. Imperialem. §. praeterea Ducatus n. 38. & 39. de prohibita feudi alienatione, per Federic. vbi ponit exemplum in conces sione, quam facit Princeps certae familiae, & eius descendentibus, qui sunt, & fuerint perpetuo: & inquit, quod tunt non currit prae scriptio longis simi temporis; guia sunt tot donationes, seu conces siones, quot sunt personae vocatae; & mortua vna, Princeps videtur reas sumere feudum, & de nouo illud concedere alteri ex familia superuiuenti ; atque ita actus, siue tempora prae scriptionis, quae praeces serunt contra succes sionem, aut donationem praeteritam, non attendunt ad donationem , seu conces sionem , quae de nouo introducitur fauore immediati, sequentisque succes soris, provt in primogeniis supra statui: nam cum substitutiones graduales perpetuae sint, perpetua quoque erit causa, quae prae scriptioni resistat, ita vt neces sarium sit, quod vnusquis que vocatorum, aut substitutorum , suo loco, & tempore consentiat prae scriptioni metipsi: patientia enim haec, aut silentium, siue negligentia praede ces soris, non est consensus, nec patientia eius, qui postmodum succes surus est. Remanet ergo firmis sima resolutio, quod extraneus pos ses sor, qui occupauit bona feudi, aut maioratus alienae familiae, quamuis prae scribat contra vnum succes sorem, aut pos ses sorem, cuius sub stitutio, & vocatio iam erat purificata; non tamen prae scribit contra sequentem. qui nondum succes sit, aut cuius succes sio suspensa est, quousque prae cedens gradus deficiat; & id ipsum seruandum es se, in caeteris gradibus, de vno in alium, vt sciliect prae scripto iure antecedentis, de nouo incipere debeat sequentis prae scriptio; provt omnes supra commemorati Authores probarunt. Extenditur nunc casus praedictus, prae scriptio[sect. 10] nem scilicet, triginta, vel quadraginta annorum, contra pos ses sorem maioratus impletam, non nocere sequentibus succes soribus remotioribus, siue nondum natis, aut quibus succes sionis ius delatum nondum est; vt procedat etiamsi cum prae scriptione quadraginta annorum concurrat titulus: nam adhuc prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, sufficiens non est ad prae scriptionem bonorum maioratus, in praeiudicium sequentium vocatorum, aut succes sorum inducendam; quamuis ad inducendum primogenium, aut maioratum, sufficeret; sic sané, fundamentis nonnullis, pro vna, & altera parte ponderatis, recte obseruarunt, atque comprobarunt D. Chistophor. de Paz, ad l. 200. styli, ex n. 44. vsque ad n. 56. ex fol. 577. Gabriel Pereira, decis. Portugaliae 52. per totam, vbi etiam comprobat, & contrariis satisfacit, responsúmque prae bet; & nonnulla iura explicat: & n. 13. notabiliter in proposito, atque in haec verba scripsit: Nec ob stabunt, quae ex Molina, lib. 2. c. 6. n. 51. § 52. adduci solent; vbi testatur communem , quod quadragenaria prae s criptio aequipolleat immemoriali; nam si attente legatur, agit ibi Molina de praescribendo maioratu, & in fauorem ipsius contra tertios, respectu quorum non dubitamus, illa duo per viam regulae illis casibus aequiparari pes se; quia in maioratu constituendo tripliciter prae scribitur, vel tempore longis simo & immemoriali, vel quadraginta annis cum titulo, vt per Molin. vel per binum actum cum temporis longis simi cursu, ex regul. c. cum de benefic. de praebendis, in sexto. Gama, decisione 218. n. 2. Valascus consultatione 111. n. octauo, & 132. n. 21. Cabedo, decisione 121. n. 3. Surdus, cons. 140. nu. 45. lib. 1. licet Ordinat. lib. 1. titulo 62. § 51. etiam ad prae sumendum maioratum immemoriale tempus requirat, ibi: que ha memoria dos homes, &c. At vero contra ipsum maioratum, in quo expres sa, vel saltem tacita datur alienandi prohibitio commixta cum prohibitione legis, quae titulum inficiunt propter iuris resistentiam, nulla prae scriptio admitti potest; nisi illa, in qua titulus neces sarius non est (licet ius, & eius prae scriptio resistat) qualis est immemorialis, & ab ea opinione in iudicando, & consulendo non es se recedendum dicit Menchaca, dicto §. 26. n. 131. & super Ducatu de Bejar, se ita obtinuis se: nec aliud probat dict. cap. cum personae, in quo nihil probatur ex his, ad quae adducitur, vt per Salazar, de vsu & consuetud. c. 1. n. 36. nec talis sententia vera est ex supradictis, nec ex illo textu deducitur. Nec obstat, quod seruitus discontinua, quae non nisi immemoriali tempore prae scribitur, l. prima, §. finali, l. secunda , §. penultimo, ff. de aqua pluuia arcenda, cum aliis, vt docent Borrel. cons. 46. n. 21. Caldas Pereira, receptarum, quae stione quinta, n. 33. Caualcan. quinta parte, decisione tertia, n. 50. Laudensis in repetit. l. seruitutes, n. 2. Vital lib. 2. variarum lection. c. 13. Castillo, de vsufruct. c. 68. n. 6. & 7. & tamen in hac seruitute prae scribenda admittunt Doctores temporis ordinarij cursum, non solam cum titulo, sed cum allegatione ipsius: Mascard. conclus. 1042. n. 68. & 74. Borrel, dicit. cons. 46. n. 23. communem dicit Caldas Pereira, vt supra, n. 35. Caualcanus, dict. decis. 3. n. 8. & decis. 6. n. 28. Castillo cap. 68. n. 9. Quia respondetur, quod in hac prae scriptione nulla reperitur de non alienando prohibitio, & sic nil mirum si cum titulo non reprobato a lege, ad iuris ordinarij regulas talis prae scriptio reducatur. Hactenus Gabriel Pereira, & id ipsum probarunt Peregrinus, de fideicommis . articulo 41. n. 16. folio 375. Caldas Pereira, receptar. iur. sententiarum , lib. 1. quae st. 23. nu. 101. in fine, vbi quod prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, immemoriali prae scriptioni aequiualet, siue aequiparatur; adeo vt[sect. 11] quoties lex immemorialem praescriptionem requirit, prae scriptio quadraginta annorum cum titulo sufficiat; ex textu in cap. cum personae, §. quod si tales, de priuilegiis, lib. 6. &c. 1. iuncta Glos sa, verbo, legitime, de prae scription. lib. 6. & Ludouic. Molina, lib. 2. dict. cap. 6. n. 51. & 52. id tamen intelligendum ad hoc, vt prae scriptio primogenij procedat, & bona vnita, & indiuisibilia, tanquam maioratus remaneant; non autem vt primogenium dis soluatur. siue maioratus bona, in praeiudicium sequentium succes sorum, & ad extinctionem ipsius; provt expresse ibi Caldas constituit, & ita intelligit Molinam, in loco relato. Et satis aperte voluit Blasius Flores Diaz de Mena, in addition. Ad decis. Gamae 84. fol. mihi 45. vbi dixit, quod in praeiudicium succes sorum non operatur prae scriptio longis simi temporis; pos se tamen tentari, quod quadragenaria prae scriptio cum titulo inualido sufficeret, ex Molina, dict. nu. 51. sed id intelligendum , quando titulus habitus fuit ab eo, qui poterat dare; non autem, quando est omnino reprobatus. Ecce vbi in Hispanorum primogeniis, siue maioratibus Hispaniae, pro certo is Author tradit, praescriptionem quadraginta annorum cum titulo non sufficere, vbi titulus est omnino reprobatus; in primogeniis autem ipsis, alienationis cuiuslibet titulus, ex eorum natura, atque ex institutorum voluntate reprobatur, atque impeditur, quae titulum vsque adeo inficiunt, propter iuris, & institutoris ipsius, atque naturae, & finis primogeniorum resistentiam, vt nulla prae scriptio procedere valeat contra succes sores (immemoriali excepta) ex qua titulus legitimus, Principis facultas, & instituentis maioratum voluntas prae sumitur; provt ipsimet Authores relati supra, rectis sime notarunt; & specifice tradidit Gabriel Pereira, d. decis. 52. n. 5. & inferius dicetur. Concedimus itaque, prae scriptionem quadraginta annorum cum titulo, immemoriali aequiualere, ex dictis iuribus, & Ludouic. Molina, lib. 2. dict. cap. 6. n. 51. & 52. vbi etiam expendit l. 1. tit. 10. lib. 5. nouae collection. Regiae, iuncta l. 1. tit. 15. lib. 4. nam cum d. l. 1. tit. 10. dixis set, iurisdictionem realem prae scribi non pos se, nisi per immemorialem; inquit, d. l. 1. tit. 15. sufficere, prae scriptionem quadraginta annorum cum titulo: sed sic est, quod bona Regiae Coronae sunt maioratus, l. 2. tit. 15. part. 2. ergo ad prae scriptionem bonorum maioratus, tam efficax videri debebit prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, quam immemorialis prae scriptio. Et id ipsum, quod scilicet prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, immemoriali aequiualeat, tenuerunt Burgos de Paz, in cons. 33. n. 26. & in cons. n. 10. Balbus, de praescription. 2. p. 4. p. Quae st. 1. n. 3. Couarru. in reg. pos ses sor, 2. par. §. 4. n. 5. & lib. 1. variar. cap. 17. n. 7. & 8. Auendan. de exequend. Mandat. reg. cap. 4. n. 20. Mascard. de probat tom. 1. concl. 214. n. 6. & 7. Matienc. in l. 1. tit. 10. glos sa 29. n. 4. & 5. Decian. in cons. 24. n. 119. l. Belluga, in speculo Principum, rub. 22. § quia quotidiana, n. 62. in fine. & n. 64. Loazes, in allegatione pro Marchione de los Velez, num. 10. versic. iam si titulum fol. 453. Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 499. n. 7. & tom. 4. cap. 614. n. 9. & cap. 620. n. 5. & sequent. Valencuela Velazquez, in cons. 43. n. 34. fol. 341. Pelaez a Mieres, 4. Parte. Quae st. 21. sub num. 54. & quae st. 20. num. 366. Phaebus, decis. 82. Conces so itaque as sumpto praedicto, siue admis sa aequiparatione, aut aequiualentia prae scriptionis quadraginta annorum cum titulo, & immemorialis; adhuc id ipsum, quod diximus, probandum erit in Hispanorum primogeniis, propter eorum naturam, & finem, legisque, & institutorum voluntatem; propter resistentiam etiam, atque ciuilis, & naturalis pos ses sionis bonorum maioratus translationem, ex decis. l. 45. Tauri, ipso iure inductam ; & quia aequiparatio ipsa non est admittenda, vbi subiectae materiae, aut rei, de qua agitur, natura aliud suadeat, provt primogenia extinguendi ratio suadere videtur; & sic eius comparationis ratio nec aequaliter militat, nec vrget, vbi de prae scribendis rebus maioratus, ad ipsius maioratu extinctionem, & in praeiudicium sequentium vocatorum, aut succes sorum agitur: secus tamen, vbi de inducendo maioratu ageretur, in terminis l. 41. Tauri, & iuxta eius constitutionem; quibus in terminis Ludoui. Molina, specifice sermonem instituit, atque exemplum proposuit lib. 2. d. cap. 6. n. 51. & 52. & iterum n. 53. & eodem lib. 2. cap. 7. n. 11. Azeued. in l. 1. tit. 7. lib. 5. n. 23. Stephan. Gratian. d. cap. 499. n. 7. & in eisdem terminis l. 41. Tauri, videtur loquutus Mieres, 4. par. dicto quae st. 20. n. 366. in vltima editione, fol. 237. & n. 371. vbi in hunc modum scripsit: Et an ad probandum maiorantum, sufficiat prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, qui pos sit prae stare iustam causam prae scribendi, late resoluit Molina, lib. 2. cap. 6. num. 51. qui hanc vltimam illationem probat. Ipse tamen Mieres, alio in loco, hoc est, quae st. 21. eiusdem 4. par. n. 54 in[sect. 12] versic. Sed an quae dicta, fol. 242. specifice, atque in terminis tener contrarium eius, quod tuemur; atque ex D. Christophoro de Paz, & aliis Authoribus supra probauimus, & tanquam nouum, & singulare id tradit; dicens, in praxi seruandum, sicuti constat ex illis verbis: Sed an quae dicta, & probata sunt in prae scriptione immemoriali, procedant in prae scriptione quadraginta annorum cum titulo Regali, ita quod talis prae scriptio praeiudicet succes soribus, sicut prae scriptio immemorialis; videtur idem dicendum es se, ex cap. 1. de prae script. in 6. & aliis quae scripsi in quae st. 20. praecedenti, & ex duabus legibus regalibus simul iunctis, quae in ista materia sunt singulares, videlicet l. 1. tit. 15. lib. 4. recopilat. quae probat, quod per prae scriptionem immemorialem, prae scribuntur contra Regem ciuitates, villae, & alia similia, quae sunt de corona Regali, & per. l. 1. titulo 10. de las donaciones, lib 5. recopilat. vbi titulus Regius simul cum prae scriptione quadraginta annorum , sufficit ad praeascribendum bona regalia; vt latius in dictis legibus cauetur. Igitur si hoc procedit in bonis Regni, & Regalis Coronae, quod est caput maioratuum Regni, vt in aliis locis animaduerto, idem dicendum est in aliis statibus, & maioratibus particularibus; & a fortiori hoc procedere debet: quae aduertentia, & resolutio, tanquam noua, & singularis est menti tenenda pro intellectu eorum, quae supra tradita sunt, & in practica est valde vtilis. Hactenus Pelaez a Mieres obseruatio, & omnino contraria his, quae supra probauimus, & semper tuemur; non tamen vera, nec secura quidem, sicuti constat ex his, quae ex decis. Portugaliae, & Gabriele Pereira, qui eam commemorat, ex D. Christophoro de Paz, & aliis relatis supra, qui contrarium tenent, notauimus; & vere, ipsa legis, & insiturorum maioratuum voluntas, naturáque primogeniorum vsque adeo repugnat, atque resi stit, vt titulus validus, & causatus ab eo, qui dare pos set, haberi non potuerit; quod in prae scriptione immemoriali ces sat omnino: quod etiam aperte probas se videtur Matiencus in l. 8. tit. 7. glos sa 5. num. 31. & in l. 1. eiusdem tit. 7. glos. 1. num. 6. & 7. Remanet ergo, iuxta superiora, Ludouic. Moli[sect. 13] nam praecitato cap. 6. num. 51. & 52. loquutum quidem in casu, quo de inducendo, aut conseruando maioratu agitur; quo casu facilius, ac solam quadraginta annorum cum titulo prae scriptionem admisit, quoniam illa continuatur, & vna vice operatur, fauorabilisque reputatur, cum ad con[sect. 14] seruationem bonorum in familia, omniúmque, ex ipsa familia procedentium fauorem tendat, atque ita nullus eorundem opponere potest de gradu in gradum, quod scilicet tot dicantur, prae scriptiones, quot sunt personae; aut quod prae scriptio contra cum incipere deberet, anteces sore pos ses sore defuncto; & quod prae scriptum contra anteces sorem ipsum, ei non noceat; cum prosit, fauorabilisque sit (vt dixi) tam maioratus conseruationi, quam omnium succes sorum succes sioni in futurum, nunquam autem nociua. Quando autem agitur de annullando, aut destruendo maioratu iam constituto, siue aliqua parte, aut re maioratus eiusdem, atque ita de prae scriptione exclusiua maioratus iam constituri, difficilius quidem prae scriptio procedit, nec sola quadraginta annorum, etiam cum titulo sufficit. Nunquam etiam Ludou. Molina, tam lib. 2. cap. 6. quam lib. 4. cap. 10. alia, quam immemoriali prae scriptione, eáque legitime inchoata, & completa, contentus est. Sic sane, licet d. cap. 6. num. 51. quae stionem proposuerit, quando de inducendo, aut conseruando maioratu agitur, an prae scriptio quadraginta annorum cum titulo sufficiat, nunquam tamen alteram quae stionem excitauit, an scilicet ad destruendum maioratum, & in praeiudicium con seruationis eiusdem, atque succes sorum in futurum, siué ad prae scribenda bona maioratus, prae s criptio ipsa quadraginta annorum cum titulo procederet, quasi indubitatum sibi semper fuis set, in Hispanorum primogeniis, contra maioratum ip sum, succes sores, nullam aliam, quam immemorialem prae scriptionem procedere pos se; idque, velut concludenter probari ex obseruationibus; atque Interpretum traditionibus adductis per Peregrinum, dicto cons. 28. lib. 1. quae licet immemorialis prae scriptionis respectu obtinere non pos sint quicquid Peregrinus ipse contendat , de quo tamen infra; respectu tamen prae scriptionis quadraginta annorum cum titulo, strictis sime vrgent , & idcirco integrimi eius Authoris locum recensui supra. Caeterum, quia superiora as sidue occurrere solent, nec vllus Scribentium omnium, etiam recentiorum, ea radicitus, neque accurate, nec minus ex proposito explicauit, & vere maiori distinctione, atque declaratione indigent; adducto supra fundamento illi, quod scilicet prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, aequiualeat immemoriali, & eundem debeat operari effectum, quem immemorialis etiam in proposito nostro, & cum de prae scribendis bonis maioratus, in praeiudicium sequentium succes sorum agitur; facile, ac specifice magis responderi poterit. Et primo quidem respondetur, constituendo , quod[sect. 15] ad prae scriptionem bonorum maioratus in prae iudicium succes sorum , praecisé, & necces sario requiritur immemorialis, nec vlla alia prae scriptio sufficit, etiam centenaria, vel quadragenaria, cum titulo; id quod Rodericus Suarez, Gregorius Lopez, Didac. Couar. Anton. Gomez. Menchaca, Molina, Matiencus, Ioannes Garcia, & alij permulti, sequenti conclusione referendi, vnanimiter probarunt; & articulum quadragenariae prae scriptionis cum titulo, vel omiserunt, vel non attigerunt; quia pro certo habuerunt, solam immemorialem prae scriptionem sufficere. Secundo deinde obseruo, atque constituo, huiusce sententiae, quam veris simam existimo, & in vsu forensi seruandam omnino admoneo, seruatámque in Granatensi Praetorio vidimus; duas as signari rationes firmis simas, quae velut concludentes in ista materia semper sunt prae oculis habendae, atque repetendae. Prima est, quod ex dispositione d. l. 45. Tauri, [sect. 16] pos ses sio ciuilis, & naturalis bonorum maioratus, a morte vltimi pos ses soris, transit statim ministerio legis, in sequentem succes sorem, & in proximo gradu existentem, quamuis bona in tertium alienata fuerint; vsque adeo, vt tertio metipsi sola quaedam detentatio remaneat: inde cum succes sor habeat veram pos ses sionem ciuilem, & naturalem, & alter tertius inquam, nullam pos ses sionem obtineat, nullo pacto, aut modo, qui non pos sidet, prae scribere potest contra eum, qui veram habet bonorum maioratus pos ses sionem; quia sine pos ses sione, prae scriptio non procedit, cap. sine pos ses sione, de regul. iur. in 6. Secunda ratio est, quod in prae scriptione bo[sect. 17] norum maioratus, agitur de praeiudicio eorum, qui vel nondum nati sunt, aut nondum succes serunt, atque ita impediti sunt agere, ac proinde contra eos prae scriptio currere non potest, nec quadragenaria nocere; vt multis iuribus, & Interpretum authoritatibus probaui supra: ex quo quidem resultat, quod non sufficit prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, nec centum etiam annorum cum titulo, ad prae scribendum bona maioratus in praeiudicium succes sorum; quia concurrunt rationes hae duae, quae prae scriptionem impediunt; sufficit tamen immemorialis, quia haec habet vim tituli, & priuilegij, & ea probata, prae sumitur, quod omnia neces saria interuenerint, provt dicendum est conclusione sequenti. Nec obstat dicere, quod prae scriptio quadraginta annorum[sect. 18] cum titulo, habet vim immemorialis, ex dicto cap. primo, de prae scription. lib. 6. cum ibi notatis, & dict. cap. cum personae, §. quod si tales, de priuilegiis, eodem libro. Quia notabiliter respondi supra, & nunc quoque respondeo, aequiparationem praedictam prae scriptionis quadraginta annorum cum titulo, & immemorialis prae scriptionis, procedere, & veram es se, data paritate & habilitate terminorum, vbi scilicet, in eo, qui prae scribit, pos ses sio datur, & persona certa existit, contra quam prae scribatur, quae non sit impedita agere; & his duobus interuenientibus, provt in casibus illorum iurium interueniebant, nec subiectae materiae ratio, testatorísque voluntas resistebat, prae scriptio quadraginta annorum cum titulo ita operatur, & potens est, siue tanti effectus, provt immemorialis: at vero quando agitur de prae scribendis bonis maioratus, in praeiudicium sequentium succes sorum, & vocatorum, ambo extrema deficiunt, quoniam ex parte prae scribentis deficit pos ses sio, sine qua prae scriptio non procedit; atque ex parte eius, contra quem prae scriptio praetenditur, alius terminus, cum caeteri succes sores, contra quos prae scribitur, sint impediri agere, ac proinde contra eos prae scriptio currere non pos s sit Sic sane, quamuis in casu Roderici Suarez, al[sect. 19] legatione 3. titulus interuenerit, & quadraginta annorum pos ses sio, vt constat ibi, num. 3. adhuc defendit, quod non potuit dari prae scriptio in preiudicium sequentium succes sorum, & Rodericum ipsum Suarez allegant, atque sequuntur omnes fere, qui postmodum hac de re sermonem instituerunt. Et conuenit Gregorius Lopez, in l. 4. titulo 26. partita 2. verbo, no le empece: prae supponit namque, titulum interuenis se, vt apparet ibidem, columna 2. in principio, & nihilominus as serit, quadraginta annorum pos ses sionem cum titulo non sufficere, nisi immemorialis probetur: & columna finali, versic. Sit tertius casus, dicit hoc procedere,[sect. 20] etiam si prae scribens habeat titulum a tertio; quod ad modum praedictam, & in praeiudicium succes sorum, verum credimus. At vero, quando agitur de prae scribendo non contra maioratum, aut succes sores eius, sed in fauorem potius maioratus, vt bona scilicet, de quibus contenditur, fiant, aut diiudicentur bona maioratus, tunc quidem sufficiet quadraginta annorum prae scriptio cum titulo, ob contrariam rationem eius, quam as signaui supra, cum agitur de prae scribendis bonis maioratus, hoc est, quia non agitur de prae scribendo contra non natos, aut eos, qui nondum, succes serunt, & sic impeditos; nec in eo, qui prae scribit, pos ses sio deficit; quam differentiam, & distinctionem, licet non ita specifice, ac distincte tradiderint; non obscure, videntur prae sentire Ludouic. Molina, & alij relati supra. Ioann. etiam Gutier. practicarum, lib. 3. quae stione 63. n. 12. nam cum agitur de prae scriptione bonorum maioratus in prae iudicium sequentium succes sorum, praecise requirunt, quod prae scriptio sit immemorialis, provt inferius videbimus; & apparet in casibus, in quibus consuluerunt Decius, in cons. 445. Anton. Rubeus in cons. 84. Sigism. Neapolit. in cons. 10. vbi titulus aderat simul cum lapsu quadraginta annorum, & nihilominus resoluunt nullam currere prae scriptionem nascituris, & agere impeditis, vt Decius ostendit ibi n. 47. Rubeus n. 6. Sigismundus n. 22. sed & Pinellus in authent. nisi tricennale. 55. C. de bon. mat, suo ore fatetur, hanc ipsam sententiam es se communem, & fere ab omnibus es se receptam, n. 49. Ad finem: & d. n. 55. in princip. versic. sed contra tot grauis simos Patres, licet ipse contra[sect. 21] rium probet, lenibus quibusdam fundamentis, quibus Menchaca, vt Matienzus, satisfaciunt, vt supra dixi Didac. autem Couarruu. in addit. ad regul. Pos ses sor, tertia parte, §. finali, in recentiori editione, non tenuit opinionem contrariam; imo profitetur ibidem, veram es se, & communem opinionem praedictam; quod scilicet quadraginta annorum pos ses sio cum titulo non sufficiat ad prae scribendum bona maioratus in praeiudicium succes sorum. Et rursus col. final. inquit, quod fundamenta, quae ibi adducit contra hanc communem opinionem, non expendit eo animo; quod a pas sim recepta sententia discedatur, cuius auctoritatem, in indiciis; & in consiliis magni faciendam es se censet. Et columna penultima, versicul. Non me latet, [sect. 22] dicit se non pos se insistere in reddendo responso ad fundamentum quod pro communi adducitur ex decision. l. 45. Tauri: fortas sis hoc ideo, quod viderit, atque agnouerit, nullum congruum dari pos se responsum. Et haec quidem si ita consideras set, as sequutu sve fuis set Burgos de Paz, in consilio 41. ex n. 10. cum sequentibus, non scripsis set, quod in bonis maioratus non habet locum prae scriptio quadraginta annorum sine titulo; attamen. cum titulo, quod ita procedit, sicut immemorialis, ad prae scribendum bona maioratus in praeiudicium sequentium succes sorum; immemor quidem eorum, quae supra adnotaui, & nullum etiam firmum fundamentum pro ea resolutione adducens; provt nec adducit Didacus ipse Couarruuias dicta regula, pos ses sor: secunda parte § secundo, n. 8. & §. tertio, n. 4. versi. Eadem ratione: Loazces, in allegatione pro Marchione de los Velez, dubio tertio, n. 10. nec minus Velazquez Auendan. In l. 41. Tauri, glos sa sexta, n. 6. vbi id ipsum probauit, & prae scriptionem bonorum maioratus admisit, quando adest titulus, & prae scriptio quadraginta annorum interuenit. Et antea glos sa prima, n. 10. in qui quidem decipitur. Nunc autem, tertia ipsa Ludouici Molinae conclusio, lib. 2. dict. cap. 10. n. 3. & ea, quae hactenus diximus, limitantur primo, vt non procedant, si[sect. 23] prae scriptio in vita institutoris, & ante ipsius maioratus institutionem caepta fuerit. Tunc namque res maioratus tempore ordinario, cum titulo & bona fide prae scribi poterunt, eaque prae scriptio aduersus omnes maioratus pos ses sores protrahenda erit: quod probatur ex textu in l. si fundum, ff. de fundo dotali, vbi alienationis prohibitio superueniens post inchoatam prae scriptionem non efficit rem imprae scriptibilem; imo, ea non obstante, prae scriptio perfici potest: quem textum ad id notat Bartol. in l. fin. C. in quibus causis in integrum restitutio non est neces saria. Bald. in. l. 1. n. 29. C. de seru. fugitius. Abb. n. 7. & Parisius n. 17. in cap. cum non liceat, de prae scriptionibus. Idque in rebus fideicommis so subiectis, seu alias alienari prohibitis, verum es se censuerunt Crotus, n. 141. Loazes, n. 191. Alciatus, n. 417. in dict. l. filiusfamilias, §. Diui: Anton. Gabriel, qui plura refert dicto titulo, de prae scriptionibus, conclusione 13. n. 8. Quod pari ratione in prae scriptione coepta post maioratus institutionem, eo tempore, quo maioratus reuocari poterat, dicendum erit: cum eo tempore non sit, quid obstet institutori, quin pos sit bona maioratus alienare, & quin etiam aduersus ipsum prae scriptio valeat inchoari. Hactenus Ludouicus Molina, eodem cap. decimo lib. 4. n. 4. per totum, cuius resolutionem probare solent omnes Scribentes communiter: & specifice amplectuntur Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 41. n. 18. Menochius in cons. 701. numero finali, Caldas Pereira, receptarum sententiarum lib. 1. quae stione 23. num. 105. Anton. Gomez, tomo secundo variarum, cap. finali, columna antepenultima. D. Spino, in speculo, glos sa 19. n. 91. Matiencus in l. 8. tit. 7. glos sa 5. n. 31. in fine. Gabr. Pereira decisione 52. n. 18. Et ij omnes vnanimiter probarunt secundam, & tertiam eiusdem Ludouici Molinae limitationem, eodem cap. 10. vide[sect. 24] licet quod adueniente die fideicommis si, vel succes sionis maioratus, prae scribi pos sit aduersus sequentem succes sorem; dummodo ab illo denuo prae scriptio longi temporis incipiat; idque iure communi considerato, verum es se; provt tenuerunt Castrens. Bulgos. Corneus, & Ancon. Gabriel relati dicto n. 6. non tamen pos se adaptari ad His panorum maioratus: cum enim in illis, adueniente die succes sionis, dominium ac pos ses sio ciuilis, & naturalis bonorum maioratus in succes sorem pertranseant, etsi in vita praedeces soris, ea bona alienata fuerit, non poterit aduersus maioratus succes sorem prae scribi: cum in prae scribente deficiat pos ses sio ciuilis, atque etiam naturalis, & siue pos ses sione ciuili; prae scriptio non procedat, regul. sine pos sessione, de regul, iur. lib. 6. & etiam contra habentem pos ses sionem ciuilem, prae scribi non pos sit: l. male agitur, cum similibus, C. de prae scription. 30. vel 40. annorum, in quo equidem erudite, & singulari ingenio se habuit Molina, & superiori ratione confirmat rationem illam, supra as signatam, ex qua contendimus prae scriptionem 40. annorum cum titulo, aduersus sequentes succes sores non procedere. Tertia limitatio eiusdem Molinae est, quando res[sect. 25] maioratus expresse alienari prohibentur: cum enim alienatis rebus maioratus, a proximiori maioratus succes sore statim vendicari pos sint, etiam non adueniente die fideicommis si, constat etiam contra eumdem succes sorem, alienationem scientem, statim incipere currere prae scriptionem: quod Ludouic. ipse Molina eodem c. 10. l. 4. num. 7. eo comprobat fundamento: nam ratio praecipua, in qua fundatur opinio dicentium non praeiudicare prae scriptionem sequentibus succes soribus, est quia agere non pos sunt, nisi adueniente die fideicommis si: cum igitur in his terminis statim sequens in gradu agere pos sit, ex die alienationis aduersus illum prae scriptio procedet. Imo non solum in casu prae senti, prae scriptio currere poterit aduersus primum maioratus succes sorem; sed etiam aduersus sequentes succes sores, alienationem rerum maioratus scientes: cum enim ipsi, quamuis vlteriorem gradum teneant, pos sent primum succes sorem requirere, vt alienationem reuocet, & illo, negligente, de eius reuocatione agere, vt in l. peto, §. fratre, ff. delegat. 2. contra illos etiam poterit currere prae scriptio, cum non dicatur impeditus agere,[sect. 26] qui facile impedimentum remouere potest, l. qui potest facere, ff. de regul. iur. l. quibus diebus, ff. de condit. & demonstrat per quae iura ibi in specie, de qua agimus, notarunt Alex. Paul. Rubeus, & Loazes, quos refert Molina num. 8. d. cap. 10. & Molinam ip sum sequutus est Caldas Pereira lib. 1. dicta quae st. 23. num. 103. & 104. Haec tamen limitatio sublimitanda est inquit idem Molina ibi num. 9. Nisi in maioratu dictum sit, quod maioratus pos ses sore, bona eiusdem maioratus alienante, vel alienare incipiente dominium, & pos ses sio bonorum maioratus in sequentem pertranseant, ac si pos ses sor naturaliter mortuus fuis set: cum enim statim facta alienatione, dominium, & pos ses sio ciuilis, & naturalis bonorum maioratus in sequentem succes sorem pertranseant, nec sine pos ses sione prae scriptio procedere pos sit, consequens est, vt nec aduersus succes sores maioratus prae scribi valeat. Ad quod animaduertendum est, ne in applicatione harum limitationum ad Hispanorum primogenia aequiuoce procedatur. Hactenus Ludouici Molinae declaratio, qui tamen ita semper temperari, atque explicari debebit, vt aduersus eos, cum nondum nati sunt, siue qui agendi facultatem non habuerunt, prae scriptio minime currat, nec aduersus alios succes sores impeditos agere, locum habere pos sit. Et hactenus de tertia conclusione Ludouic. Molinae; in proposita huiusce Capitis disceptatione. Quartam denique & vltimam conclusionem Ludouicus ipse Molina tradidit l. 4. dicto c. 10. n. 10. in[sect. 27] haec verba: Quarta limitatio sit, quando prae scriptio memoriam hominum excedit: ea namque omnibus ip sius maioratus succes soribus praeiudicabit ex eo, quod ex tanti temporis lapsu Regia facultas, & omnia ad id neces saria prae sumantur: quod in Hispanorum maioratibus verum es se consuerunt Suarez, d. allegat. 3. pag. 3. Gregor. in l. 10. titul. 26. part. 4. verbo, ni le empece, col. 8. finalibus verbis: Anton. Gomez in l. 40. Tauri, n. 90. ad finem, Quibus adiiciendum est, as sensum Regium in alienatione feudi requisitum, ex antiquitate temporis prae sumendum es se, prout opinatur Matthaeus de Afflictis, qui plura in idem adducit in cap. Imperialem, versiculo, Vigesimoquarto quaero, de prohibit, feu, alien, per Federi. n. 27. vbi resoluit triginta annorum lap sum ad id prae sumendum sufficere: hoc autem vltimum in maioratibus admittendum non erit. Hactenus Ludouicus Molina, cui permulti alij iuris Interpretes vnanimiter conueniunt, qui as seuerarunt firmis sime prae scriptionem immemorialem in bonis maioratus, contra omnes succes sores admitti, atque ita nondum etiam natis, & futuris omnibus succes soribus, in perpetuum nocere, Rodericus inquam Suarez, allegatione tertia, Gregorius Lopez, in l. 10. titulo 26. part. 4. verbo, no Le empece, ad fin. versic. Sit quintus casus: Couarruuias, in regula, pos ses sor, 3. par. §. 3. n. 4. versic. Tertia conclusio: Antonius Gomezius, in l. 40. Tauri, num. 90. versic. Limita: Menchaca, de succession. creat. §. 16. num. 131. Ioannes Garcia, de nobilitate, glos sa 6. num. 38. ver sic. Nono: Arias Pinellus, in Authent. nisi tricennale, num. 23. & 34. & 39. Loazes, Castrens. Decius, Crotus, Ripa, Alciatus, Corneus, Parisius, Curt. iun. Gratus, Anton. Gabriel, Alexand. Rubeus, Affictis Lecirier, & Tiraq. quos refert D. Christophor. de Paz, ad l. 200. styli, num. 44. & 45. & de tenuta, secunda parte, cap. 53. n. 1. fol. 115. vbi ex sententia communi tradidit, quod bona maioratus non prae scribuntur, nisi ex immemoriali, quoad pos ses sionem tamen, quod bona maioratus prae scribi pos sunt, prout latius ibi, vbi videri poterit: Tiberius Decianus in consilio 24. n. 111. cum sequent. volum. 1. vbi concludit, quod prae scriptio immemorialis, in fideicommis sis, & in maioratibus praeiudicat omnibus succes soribus, etiam nondum natis: Pat. Ludou. Molina, tom. 2. de iustitia & iure, tractatu 2. disputatione 79. pagin. 47. Burg, de Paz, in cons. 41. ex num. 10. Pelaez a Mieres, quarta parte, quae stione 21. num. 3. & numer. 46. 47. 49. & 50. in noua editione. Ioann. Matiencus, in l. 8. tit. 7. lib. 5. glos. 5. num. 36. Velazquez Auendanus, in lib. 41. Tauri, glos sa 1. n. 6. & 16. Hieronym. Portoles, in tractatu de consortibus & fideicommis. cap. 20. ex n. 11. Hieron. Ceuallus, quae st 13. num. 6. Ioann. Gutierres, practicarum, lib. 3. quae st. 67. num. 4. & per totam quae stionem, semper id pro certo supponit: D. Spino, in speculo, glos. 19. de maioratu, num. 93. Bereta, in cons. 134. num. 14. & 37. Ioannes Parlad, tom. 3. differentia 24. §. 2. num. 2. & sequent. fol. 121. vbi as serit, hanc es se magis veram, & receptam opinionem, quod scilicet immemorialis prae s criptio omnibus succes soribus noceat, etiam qui nondum nati erant, vel qui iusto impedimento agere non potuerunt. Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 84. Roland. in cons. 23. numero 90. lib. 1. Menoch. in consil. 701. num. 102. 103. & sequent. vbi quod descendentes omnes, & quicunque vocati, etiam qui nondum nati sunt, prae scriptione immemoriali excluduntur; nec consideratur minor aetas, & non existentia. Et quod tollitur[sect. 28] etiam prae scriptione immemoriali ius primogeniturae, & maioratus, etiam in praeiudicium descendentium, qui nondum nati sunt, ius quoque patronatus Ecclesiasticum, & seculare prae scribi tempore immemoriali aduersus Ecclesiam, vel alios[sect. 29] laicos, & tamen futurus Praelatus, vel descendentes agere impediuntur. Cardosus, in praxi iudic. & aduocat. verbo, prae scriptio, num. 63. fol. 283. D. Francis. Hieronym. Leo decis. Valentiae 83. n. 14. & 15. Gabriel Pereira, decis. Portugaliae 52. num. 2. & 6. & 12. & 13. in versic. At vero contra: Petrus Gregorius, de conces sione feudi, lib. 2. quae st. 10. num. 47. & 48. Caldas Pereira, receptarum sententiarum, libro primo, quae stione 23. num. 109. folio 280. vbi quod immemorialis prae scriptio, omnibus succes soribus, etiam nondum natis nocebit. Ex his ergo apparet, ab hac recepta, & commu[sect. 30] ni, atque frequentis sime in vsu forensi admis sa sententia, recedendum non es se; tametsi Salicetus, Corneus, Parisius, & Hieronymus Gabriel contrarium tentauerint, videlicet prae scriptionem centenariam, aut immemorialem non praeiudicare nas cituris, in bonis prohibitis alienari: quos recte confutauit, & communem sententiam amplexus est Pelaez a Mieres, quarta parte, , dicta quae stione 21. n. 49. folio 242. Hieronymi quoque Gabrielis opinionem improbauit, & eidem responsum praebuit Menoch. cons. 701. num. 111. & quatuor sequent. vbi pro eadem Gabrielis sententia citat Decium, Pari sium, Salicet. & Corneum: Ioann. etiam Garciam dicentem, res quae constat es se maioratus, neque immemoriali prae scriptione, etiam mille annorum, acquiri pos se, recte improbauit Ioannes Parladorius, lib. 3. differentia 24. dicto §. 2. num. 3. & 4. fol. 121. & inferius dicetur: Peregrinus etiam, in consil. 28. volum. 1. & decis. 159. ex n. 22. vsque ad n. 25. & de fideicommis. artic 41. n. 17. fol. 375. licet contra communem tentauerit in feudalibus descensiuis, vel agnatitiis, non natis, vel agere non valentibus, nullam currere prae scriptionem; idque ex sententia quamplurimorum, quos ibidem recenset; & adiecerit, quod licet Ludouicus Molina, lib. 4. cap. 10. & Tiber. Decian. in cons. 24. volum. 1. aliud attentauerint, vt prae scriptio maxime centenaria noceat succes soribus; tamen eorum doctrina reiecta fuit in Rota Rom. & pro contraria parte definitum, & sequutus est Iacob. Cancer, variarum tom. 2. Cap. 3. num. 25. & 26. licet inquam Peregrin. & caeteri nunc relati ita contenderint; adhuc communis ipsa sententia seruanda, & probanda erit omnino: & notandum, Peregrinum ipsum, dictis in locis non loquutum in immemoriali prae scriptione specifice, quamuis dicto articulo 41. numero 17. in initio, dixerit in feudalibus nullam currere prae scriptionem. Praeterea, Molinam (quem ipse redarguit) non loqui in centenaria prae scriptione (quae aliquando non erit immemorialis, aut cum immemorialis non sit) vt inferius dicetur: sed in immemorialis semper loquutum, dicto cap. 10. num. 10. lib. 4. in qua quidem semper retinenda erit sententia ipsa communis: & praecipuis Authorum prae dictorum argumentis, siue fundamentis contra communem responderi poterit, prout respondit Menochius dicto consil. 701. ex num. 111. vsque ad[sect. 31] num. 116. fol. 9. lib. 7. vbi in hunc modum scriptum reliquit: His intelligimus, verum non es se, quod res pondit Hieronymus Gabriel, in consilio 163. num. 16. & 17. cum dixit, prae scriptionem temporis immemorialis, non nocere filiis, & descendentibus nondum natis in feudo ex pacto, & prouidentia; ex qua quidem opinione fuerunt etiam Decius in consilio 498. numero 22. & Parisius in dicto consilio 23. numero 199. libro primo: horum enim rationes, & argumenta dilui facile pos sunt, prae sertim, quoad casum no strum. Et dum primo dicunt, quod nulla currit prae scriptio his non valentibus agere, ex quo nondum sunt in rerum natura, lib. 1. in fine, C. de annali exceptione: Et in specie, prae scriptionem immemorialis temporis non currere non valenti agere, dixerunt Salicet. in l. cum notis simi, § ex his, C. de prae scription. triginta, vel quadraginta annorum, & Corneus in consilio 43. n. 13. lib. 2. Respondetur, quod licet nondum nati agere non pos sint, atque ita ab eorum personis incipere non possit prae scriptio: attamen coepta contra suos anteces sores, in ipsos descendentes, postquam nati erunt, continuat; cum eam ipsi scientes decurrere, non interrumpant: ita enim dicimus, prae scriptionem non pos se incipere decur rere contra filium, dicta l. prima, §. vltimo, C. de annali exceptione, vel mulierem existentem sub potestate mariti, l. in rebus, §. omnis, C. de iure dotium: Et tamen iam caepta contra eos continuat, sicuti tradunt Glos sa in l. prima, C. si aduersus vsucap. & in l. vltima, C. in quibus caus. in integr. restitut. non est neces saria; vbi Bartol. & reliqui; sic etiam respondit Ia son, in consilio 226. colum, 1. l. 2. & alia scribit Franciscus Balbus, in tractatu de prae script. in sexta, & vltima parte, n. 33. qui ait, currere etiam contra nondum natos. Non etiam repugnat secunda consideratio Gabrielis, dum dixit, hanc prae scriptionem non currere, quando constat de mala fide; sicuti de ea apparet in his contrahentibus, qui sciunt bona haec debere. restitui descendentibus. Nam respondetur hanc malam fidem ces sare in casu nostro, in quo ille Ioann. Francis. primus habuit titulum, & bonam fidem, & multo mugis eius succes sores, vt supra demonstrauimus. Non etiam obstat, quod subiungit Gabr. in dicto consilio 163. numero 17. versic. Addo quod id, &c. cum dixit rationem illam, quod prae scriptio immemorialis habet vim priuilegij, tituli, & legis, procedere, quando verisimile est, quod illa potuerint interuenire: sed in casu hoc, quando descendente s adhuc nati non sunt, non est verisimile, nec possibile, quod illi conces serint titulum, vel priuilegium. Nam respondetur descendentes ipsos deinde natos, prae sumi alienas se aliquo titulo in prae scribentem, ac etiam Principem reuocas se concessionem factam illis anteces soribus, & in hunc prae scribentem contulis se. Hactenus Menochius; vere quidem, prout ex dicendis infra, euidentius constabit. Atque ex eisdem, etiam interueniente immemoriali prae scriptione, subsistere non potest D. Garciae Mastrill. placitum, decis. 105. num. 18. & 19. quamuis etiam articulum praedictum, vtrum prae scriptio longis simi temporis, non natis, & qui nondum ius succes sionis habuerunt, praeiudicet, vel non; late explicandum reas sumpserit Petrus Guilrenius, de prae s criptionibus, 3. par. cap. 13. per totum, & contra communem Scribentium sententiam, quae stionem resoluerit contra non natos, prout resoluit quoque Pinellus, confutatus communiter vt supra vidimus; atque ita in terminis prae scriptionis longis simi temporis sustineri non pos sit: attamen euisdem Authoris rationes, & fundamenta, interueniente immemoriali prae scriptione, vsque adeo concludunt, vt communis ipsa, qui ex immemoriali prae scribi pos se bona maioratus admisit, praecisa, & coacta ratione debeat seruari. Vere namque,[sect. 32] termini illi habiles, qui ad prae scriptionem ordinariam longis simi temporis triginta inquam, vel quadraginta annorum, aut etiam quadraginta annorum cum titulo, inducendam, non reperiuntur; cum de prae scribendis bonis maioratus, contra eos, qui nondum succes serunt, aut nondum nati sunt, & agitur, de quibus supra diximus: interueniente immemoriali prae scriptione, vsque adeo habiles iudicantur, vt nihil in contrarium, ob vim eiusdem immemorialis prae sumi iuridice valeat, imo verificetur requisitum aliud Alexan. Raudens. in cons. 1. numero 468. & 469. lib. 2. quod in prae scriptionibus requiritur aptitudo in prae scriptiuo agenti, & in prae scriptiuo patienti, in hoc namque vltimo extremo, in quo actus consummantur, omnia neces saria, ob eandem virtutem, & vim immemorialis prae scriptionis, vsque adeo concurrunt, vt nihil deficere, prae sumi neces sario debeat, imo interuenire ea simul, quae in prae scriptione longis simi temporis non ades se, diximus supra; & notauit Molina, lib. 4. dicto cap. 10. num. 6. in fine. Quod dilucide magis constabit, si communis eius dem resolutionis, quam probamus, rationem communem reddamus, videlicet prae scriptionem immemorialem, omnibus maioratus succes soribus praeiudicare, quoniam illa habet vim tituli, & priuilegij, l. hoc iure §. ductus aqua, ff. de aqua quotid. & ae stiu. cap. super quibusdam, §. praeterea, de verbor.[sect. 33] significat. atque ea probata, prae sumitur. quod prae ces serit licentia, & facultas Regia sufficiens cum iusta, & legitima causa, ad alienandum bona maioratus; quod etiam omnia, & quaecumque ad id neces saria, & solemnia praeces serint; & quod nihil deficiat, sicuti ex Roderico Suarez, Gregor. Lopez, & Antonio Gomezio, specifice notauit Molina, lib. 4. dicto cap. 10. numero 10. & in eis dem terminis, prae scriptionis inquam immemorialis contra succes sores omnes, tradiderunt etiam Mieres, 4. par. quae st. 21. numero 46. in noua editione. Caldas Pereira, recepter. sentent. lib. 1. d. quae st. 23. numero 109. fol. 280. vbi nonnullis exornat: D. Christophor. de Paz, ad l. 200. styli, numero 47. Matiencus, in lib. 8. tit. 7. libro 5. glos. 5. numero 6. § 7. fol. 166. Ceuallos, dicta quae stione 13. numero 8. D. Spino, glos. 19. de maioratu, numero 93. Fachineus, lib. 13. cap. 82. Iacob. Cancerius, tomo 2. cap. 3. numero 25. D. Francis. Hieron. Leo, decis. 83. Valentiae, numero 14. Iacob. Menoch. & caeteri omnes relati supra, numero 27. 28. & 29. & generaliter quod immemorialis pos ses sio, seu prae scriptio habeat vim tituli, & priuilegij; & faciat prae sumi, quod interueuerint omnia, & quaecunque neces saria, & nullum requisitum deficere, tradiderunt, & quamplurimis exornarunt Anton. Gabriel. commun. conclus. libro 5. titulo de prae scriptionibus, conclusione prima, numero 44. Menochius libro 3. Prae sumptione 132. numero 70. & 71. libro 6. Prae sumptione 79. numero 5. & in consilio 90. numero 65. libro primo, & dicto consilio 701. ex numero 8. idem Molina libro 2. cap. 6. numero 13. Menchaca, controuers. illustr. libro 2. cap. 81. num. 13. & cap. 84. num. 10. Ioannes Garcia, de nobilitate, glos sa 12. numero 54. & sequentibus, Mieres quarta parte, quae stione 20. numero 248. & quae stione 21. numero 49. in vltima editione, Ioann. Gutierrez, practicar. libro 3. quae stione 14. numero 20. & 21. & 35. & 57. & sequent. & numero 71. cum sequent. Cardin. Tuschus, tomo 6. litera P. conclusine 550. ex folio 411. & latius tomo 7. conclusione 40. per totam. Stephanus Gratianus. tomo 4. cap. 800. numero 2. & 9. & tomo 5. cap. 871. numero 17. & 18. & cap. 918. numero 39. & 40. & tomo 3. cap. 620. numero 8. Sese decisione 125. numero 25. cum sequent. libro 2. & decisione 300. numero 17. tomo. 3. & decisione 393. numero 16. & 30. & decisione 394. numero 14. tomo 4. & decisione 362. numero 25. cum sequent. Alexand. Ludouis. decis. 196. numero 1. & decisione 252. numero 3. & 15. & decisione 298. numero 1. & 12. & decisione 434. Numero 11. & 449. numero 9. & 467. numero 14. & 578. numero 14. Valencuela Velazquez in consilio 33. numero 7. & 27. & in consilio 8. numero 12. & 13. & in consilio 79. numero 92. & in consilio 93. numero 39. & in consilio 79. numero 116. Farinac. decisione 419. numero 6. & decis. 448. numero 3. & decisione 482. numero 3. prima parte, tom. 2. & decis. 126. numero 3. & decisione 170. numero 4. & decisione 194. numero 4. ibidem, & decisione 11. numero 2. & 3. prima parte, tom. 2. & decisione 614. ex numero 1. cum sequent. habet etiam vim priuilegij ex certa scien[sect. 34] tia, atque legitime obtenti, & vim legis, dicto cap. super quibusdam, § praeterea, vbi Glos sa, & Doctores, l. 5. titulo 2. libro 5. nouae collect, Regiae, ibi: Que tienen por priuilegio, o por costumbre antigua que el derecho y guala al priuilegio: l. prima. § vltimo. l. secunda, in principio. ff. de aqua pluuia arcenda, Valencuela Velazquez, dicto consilio 33. numero 7. & 27. & in consilio 20. numero 52. & in consilio 95. numero 100. Farinacius, in locis relatis supra, & dicta decisione 614. numero 2. vbi inquit, quod immemorialis, & priuilegium Apostolicum,[sect. 35] pari pas su ambulant, & habetur pro veritate, & solemni priuilegio, & vt constitutio, & est efficacior lege; Valencuela Velazquez, dicto consil. 93. numero 102. & numero 117. & habet vim conditio[sect. 36] nis expres s ae. ab eo, qui dare poterat, & elidit omnem prae sumptionem iuris in contrarium, & tantum potest quantum Princeps, & tollit neces sitatem probandi alium titulum; vt probat textus in cap. primo. de prae scriptionibus, libro 6. vt nec titulum allegare neces se sit, etiamsi ius commune resistat prae scribenti, Valencuela Velazquez dicto consilio 93. numero 104. & prae stat omnem securitatem pos sidenti, donec clare, & euidenter probetur defectus tituli, vel mala fides; & scientia non est probanda in immemoriali prae scriptione, quia ipsa procedit sine scientia & patientia eius contra quem prae scribitur; ita sane superiora omnia tradiderunt, & comprobarunt Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. dicta quae stione 14. ex numero 69. vsque ad numerum 82. folio 126. in fine, & 127. Ludouic. Molina, lib. 2. dicto cap. 6. ex numero 13. vsque ad numerum 19. Antonius Gabriel, & Tuschus in locis relatis supra; Riccius, collectan. 233. Fuluius Pacianus, in consilio 20. ex numero 50. cum sequent. Roland. a Valle, in consilio 3. ex numero 81. volumine 1. Mieres, quarta parte, quae stione 20. ex numero 242. cum sequent. in noua editione, folio 228. & 229. Ioan. Garcia, dicta glos sa 12. ex numero 54. Bursatus, in consilio 127. ex numero 43. libro secundo. Camillus de Larata, in consilio 83. per totum, Hieronym. Goncalez ad regulam 7. Cancellariae, glos sa 33. ex numero 4. Mascard. de probation, conlusione 1377. ex numero 16. cum sequent. Farinac. Gratianus, & Sese in locis relatis supra, Valencuela Velazquez, in consido 20. & in consilio 33. & in consilio 8. numero 12. & 13. & in consilio 79. ex numero 92. & in consilio 93. ex numero 100. cum sequent. Ac denique immemorialis ipsa pos ses sio, seu prae s criptio efficit, quod omnia, etiam restitutioni, & vinculo maioratus subiecta, siue alias alienari prohibita, pos sint prae scribi in praeiudicium omnium succes sorum, eorum etiam, qui nondum nati sunt, iuxta veris simam sententiam, atque in vsu forensi, & in praxi, in hisce Regnis receptam, quam probauimus supra: & firmiter semper sustinemus. Nam & quae prae scriptione acquiri non pos sunt, siue in quibus ius commune ei resistit, prae scriptione im[sect. 37] memoriali acquiruntur, provt iidem nunc relati Authores tenuerunt, & cum aliis Valencuela Velazquez, dicto consilio 33. numero 206. & in consilio 93. num. 104. Habet enim pro se prae sumptionem iuris & de iure, & habetur pro veritate; Valen cuela ipse, in consilio 8. n. 13. & in consilio 93. n. 117. & inducit bonam fidem, Valencuela idem, dicto con[sect. 38] silio 8. n. 12. & sublata, seu exclusa prae scriptione, nunquam censetur sublata immemorialis, nisi de ea specifica mentio fiat, sicuti ipsi quoque notarunt, & specifice Anton. Gabriel. dicta conclusione prima, n. 27. Goncalez vbi supra, dicta glos sa 33. n. 2. Mieres, dicta parte quarta, quae stione 20. numero 264. & sequent. Auendanus in l. 41. Tauri, glos. 1. numero 6. Rosental. de feud. cap. 9. conclusione 97. numero 37. Farinacius decisione 614. numero 1. secunda parte, toma secundo, in nouissimis, & bona fides, iustus que titulus, siue iusta causa pos sidendi, probata immemoriali, prae sumitur, Ioannes Gutierrez dicta quae st. 14. numero 72. in fine, Cephalus in consilio 316. ex numero 45. volumine 3. Peregrinus in con silio 19. numero 15. volumine primo, Cardosus in praxi, verbo, prae scriptio, numero 19. Rolandus in consilio 89. ex numero 28. cum sequent. libro 2. Tus chus, tomo 6. litera P. dicta conclusione 550. numero 32. & 33. & 41. & tom. 7. conclusione 40. numero 45. folio 21. Valencuela Velazquez, in locis rela[sect. 40] tis supra, supplet etiam Immemorialis omne illud, quod aliquando potuit es se, vt cum Barbatia notauit Ioannes Gutierrez, libro 3. dicta quae stione 14. numero 59. adeo vt det pos sidenti ius plenis simum[sect. 41] ex fortiori causa, quae excogitari pos sit, & supponat fortiorem, ac meliorem titulum, siue qui magis prosit; vt cum eodem Barbatia, & Decio, notauit ibi Ioannes Gutierrez, numero 74. Hieronymus Goncalez, dicta glos sa 33. numero 4. & glos sa 18. numero 45. Ioannes Garcia dicta glos sa 12. numero 58. Gratianus, tom. 4. cap. 800. numero 2. Farinacius decisione 677. numero quarto, secunda parte, tomo 1. & decisione 614. numero 1. parte secunda. Bursatus in consilio 127. numero 28. volumine 2. Menchaca, controuers. illustr. libro 2. cap. 81. numero 17. vbi notabiliter inquit, tempus, cu[sect. 42] ius initij memoria non extat, facere verum omne pos sibile, & vt videantur interfuis se omnia quae ades se oporteret, & quibuscunque opus es set, ad perficiendam talem prae scriptionem, vt in dicto cap. 1. de prae scriptionibus, libro 6. & semper refertur Imme[sect. 43] morialis ipsa ad tempus magis vtile ei, qui illam allegat, atque probat, vt notauit Alexand. in consilio 6. numero 5. libro 1. Bursatus in consilio 127. numero 28. volumine 1. Mieres cum aliis, 4. parte, dicta quae stione 20. numero 361. ad finem Valencuela Velazquez in consilio 93. numero 115. fol. 584. & in consilio 79. numero 116. vbi inquit, quod Immemoriali inductum, prae sumitur semper fuis se. Et singulariter Anton. Gomezius in lib. 40. Tauri, numero 90. in fine, quia Immemorialis in dubio prae supponit titulum eius, qui ex ipsa Immemoriali se iuuat, anteriorem tempore fuis se, siue tempore habili praeces sis se ante quam bona vincularentur, aut alienari prohiberentur, Antonius Gomezius dicto numero 90. in fine, Matiencus in l. 8. titulo 7. libro 5. glos sa 5. numero 36. in fine, in haec verba: Et quamuis in constitutione maioratus sit habita mentio huius rei, de cuius prae scriptione tractatur, sciri non potest, an ante, vel post eandem constitutionem, qui prae scripsit, eam possidebat, vt dixit Anton. Gomezius in dicta l. 40. Tauri, numero 90. in fine; imo prae sumptio est pro prae scribente, quod ante maioratum eam pos sederit, &c. Menchaca etiam, de successionum, creatione, libro 3. §. 26. numero 125. vbi loquitur in maioratu, cuius institutio habet centum & quinquaginta annos antiquitatis; & nihilominus dicit, probata Immemoriali, prae sumi quod fundans se in ea, habebat bona ante quam maioratus fieret. Idem Menchaca, controuersiarum illu strium libro 2. dicto cap. 81. numero 16. vbi egregie quoque scriptum reliquit, quod data Immemoriali, si ad iustisicandam pos ses sionem, conces sio Imperatoris, vel Pontificis neces saria foret, eam interfuis se, prae sumeretur: & si ad talem effectum, mille rerum, aut qualitatum concursus forent necessarij, omnes interfuis se viderentur; si Summorum Pontificum mille dispensationes neces sariae, omnes quoque interfuis se prae sumendum es set. Bursatus etiam singulariter dicto consilio 127. ex n. 29. cum sequentibus, libro secundo, optime Ludoui cus Molina libro secundo, cap. sexto, numero 73. in illis verbis: Quod prae sertim in immemoriali prae scriptione dicendum est, que omnia illa, quae, ad eius iu stificationem neces sari sunt, prae supponit, & si plura, atque difficilia sint, vt Scribentes, in locis, de quibus superius meminimus, resoluunt. Imo & prae sumi potest, quod ab eo ipso, qui maioratum instituit, titulum habuerit is, qui ex immemoriali prae scriptione se iuuat; id quod singulariter atque specifice adnotauit Menochius in consilio 701. num. 109. folio 9. ibi: Et demum si cursus iste immemorialis temporis haberet vim tituli, vt Gabriel in dicta conclusione prima, n. 44. multorum auctoritate affirmat: si etiam habet vim pacti, & consensus, vt subiungit ibidem Gabriel, n. 69. dicere pos sumus, prae sumi, quod ille Ioannes Franciscus, primus Marchio Mantuae habuerit etiam titulum a primis illis Persicis inuestitis a Duce Mediolani, nempe quod illi Persici consenserint , & pacti sint, quod ipse Ioann. Franc. obtineret vrbem hanc Sablonetae. Atque ex his credimus, subuerti omnino placi[sect. 44] tum quoddam Ioannis Garciae, de nobilitate, glos sa duodecima, numero 80. folio 272. vbi inquit, quod si per rerum naturam, & rei veritatem, nunquam potuit contingere titulus, qui erat prae sumendus ex Immemoriali, immemorialis pos ses sio nihil valet, etiam si immemorialis ista sit mille annorum. Pone, & est quotidianum in foro, (dicit is Author:) vetuit testator rem alienari, constat legitime de dispo sitione testatoris; constat item legitime, quadres aliqua, de qua agitur fuit testatoris & quod de ea dispo suit ne alienaretur; tandem abhinc centum annos & eo amplius, reperitur res apud te, & probas immemorialem pos ses sionem, ex qua prae sumptiue alienationis titulum vis probare; certe nihil releuat Immemorialis, etiam si sit mille annorum, quia ille titulus alienationis qui est prae sumendus ex Immemorialis, nunquam per rerum naturam, nec in rei veritate vtiliter potuit contingere, nec vnquam tota illa dispositio testatoris, nec per Principem potuit mutari, nec destrui; ita verissime rosoluit D. Didacus Couarruuias, variarum resolutionum, l. 3. c. 6. n. 9. Burgos de Paz in prooemio legum Tauri, n. 325. versic. Ex quibus, ad medium. Simancas Catho. insti. titulo 9. n. 269. Anton. Gomez. in l. 40. Tauri, n. 89. Menchaca, de succession. creat. lib. 1. §. 1. num. 32. aliqua D. Francis. Sarmient. lib. 1. select. quae st. cap. 8. num. 22. tenet Molina, de Hispan primog. libro 4. cap. 3. numero 10. tenet post Host. Mieres, de maiorat. in initio 2. par. a num. 46. apud quos constantis simum est, non pos se vltimam dispositionem a Principe, nedum ab alio, nec infringi, nec mutari, nec in aliquo alterari, quae sine Principis facultate facta sit, & ita in hoc casu remanet Immemorialis in nuda ratione temporis, quod quidem non solum inducere obligationes non potest, verum nec tollere per se solum, l. obligationum fere, §. placet, ff. de action. & obligatio. & ita sentit & optime Bal. Hactenus Ioannes Garcia, qui aduertere debuis set, Antonij Gomezij, Ludouici Molinae. Ioannis Matienzi, & aliorum obseruationes traditas supra, omnino obseruationem eius subuertere; & vere probata immemoriali pos ses sione, nec eiusdem principio cognito, siue dato, omnia neces saria prae sumi interuenis se, ex quibus res alienari legitime aut alio modo ad pos sidentem peruenire potuit; nec interes se, quod specifice res illa vinculata fuerit, aut in maioratu incorporata; nam adhuc Immemorialis ipsa efficit, vt videatur ante maioratum ipsum in stitutum pos ses sa, vel ab eodem instituente, aut ab aliquo succes sore, legitime, & valide alienata, atque subtiliori, & validiori, siue meliori titulo, quo potuit, ad eum peruenis se, qui Immemorialem probat, vt supra dixi. Sic sane, communis eadem resolutio, quam con[sect. 45] stanter sustinemus, quod scilicet immemorialis prae scriptio in bonis maioratus, procedat indistincte contra omnes, obtinet, etiam si alienatio bonorum maioratus ab institutore expresse prohibita sit; vel etiam si in facultate Regia, prohibitio ipsa contineatur, vbi ex facultate Regia, maioratus institutus fuerit; quod vnanimiter, & velut expresse, atque specifice amis sis se videntur Interpretes omnes, supra commemorati pro ipsa communi sententia, qui indistincte prae scriptionem immemorialem in bonis maioratus procedere admittunt; & velut certum supponunt, alienationis bonorum prohibitionem expres sam interuenire, quae ab his, quae frequentius, & communiter accidunt, semper apponitur; aut si aliquando omittatur, tacite semper subintelligitur, ex ipsorum maioratuum natura; vt per Molinam, lib. 4. cap. 1. numero 2. & 3. Mieres, 4. par. quae st. 1. ex numero 1. cum sequent. & supra diximus; & nihilominus absolute tradiderunt, prae scriptionem ipsam immemorialem omnibus succes soribus nocere; nec di stinguunt, an expres sa alienationis prohibitio ad sit, vel non. Idque velut concludenter deducitur ex his, quae supra obseruaui, alienatione scilicet prohibita, nunquam censeri prohibitam prae scriptionem longis simi temporis, triginta scilicet, vel quadraginta annorum; & tenuerunt Franciscus Baldos, de prae scriptionibus, 4. parte, 4. partis principalis, quae st. 12. ex num. 9. cum sequent. Bursat. in cons. 46. numero 9. vol. 1. & cum multis Rosental. de feudis, cap. 9. concl. 97. ex numero 19. glos sa g. & glos sa h. & glos sa i. & quando id aliquam difficultatem haberet, iuxta tradita ab eodem Rosental. d. glos sa 1. in Immemoriali quidem omnes conueniunt,[sect. 46] alienatione prohibita, non censeri prohibitam prae s criptionem immemorialem, etiam si lex, aut alia quaelibet dispositio prohiberet omnem alienationem , aut prae scriptionem, verbis vniuersalibus, quia non operatur vt prae scriptio, sed vt verus, proprius titulus, qui prohibitus non est, iuxta adnotata per Mandellum de Alba, post Decium, & alios, in con sil. 290. n. 7. Roman. in l. 1. num. 4. ff. de vsucapionibus, Parisium in consil. 27. num. 85. & sequent. volum. 1. Baldum, de prae scriptionibus, 1. p. 5. par. q. 7. num. 17. & (vt supra dixi) vt prae scriptio immemorialis remaneat exclusa, neces saria est expres sa, & specialis prohibitio in legis vel in hominis dispositione; nec generalis prohibitio alienationis, vel prae scriptionis sufficit, vt per Anton. Gabrielem , l. 5. titulo de prae scriptionibus, concl. 1. num. 72. Bursat. in cons. 23. num. 22. & 23. volum. 1. Rosental. de feudis, cap. 9. conclus. 97. numero 36. Stephanum Gratianum, tomo 4. cap. 800. num. 3. Hieron. Goncalez, in reg. Cancellariae, glos sa 33. per tot. & maxime num. 3. cum sequentibus, & num. 12. alios plures supra commemoraui. Vnde si prohibitio expres sa legis, statuti, priuilegij, vel hominis, cuiuscunque alienationis, aut prohibitionis, etiam verbis negatiuis vniuersalibus concepta, non excludit immemorialem prae scriptionem, non specifice exclusam; quanto minus poterit eam excludere prohibitio tacita prae scriptionis, producta ex praecepto impo sito de non alienando, etiamsi in institutione maioratus, & facultate Regia ad illum conces sa, appositum sit: cum tacita, & subintellecta, minoris soleant es se roboris, quam expres sa; vt per Tiraquellum, ad. leg. connubia glos sa 5. numero 60. versic. Et plerumque. Petram, de fideicommissis, quae stione 4. numero 427. & sequent. & ego metipse notaui supra, hoc eodem tractatu, cap. 17. n. 43. in versic. Rursus & tertio. Facit etiam pro eadem resolutione, bona maio[sect. 47] ratus, expresse alienari prohibita multis de causis alienari pos se, si facultas Regia interueniat, vt per Molinam, l. 4. cap. 3. Petram, de potestate Principis cap. 24. per totum, & in commentariis de alimentis, latius comprobabo; immemorialis ergo prae scriptio efficit, vt prae sumi debeat, bona maioratus, tanto tempore separata, & diuisa, & penes actum existentia, legitime, & cum facultate Regia, atque ex iusta causa, ab eodem maioratu extracta fuis se, omniáque neces saria, & solemnia in separatione interuenis se, siue ante maioratum institutum, pos ses sa; vt antea notaui, atque ita prohibitio expres sa, siue tacita prae scriptionis, aut alienationis obstare non debet, & facultati Regiae subiecta manet, quae ex immemoriali prae scriptione prae sumitur, vt voluit aperte Molina, libro quarto, cap. decimo, numero decimo, & vndecimo, dum indistincte loquitur: Mieres etiam, quarta parte, quae stione vigesima prima, num. quadragesimo septimo; & specifice probauit Gabriel Pereira, decisione Portugaliae quinquagesima secunda, num. 13. versic. At vero contra ipsum maioratum, vbi in hunc modum scripsit: At vero contra ipsum maioratum, in quo expres sa, vel saltem tacita datur alienandi prohibitio commixta cum prohibitione legis, quae titulum inficiunt, propter iuris resistentiam, nulla prae scriptio admitti potest, nisi illa, in qua titulus neces sarius non est (licet ius, & eius prae sumptio resistat) qualis est Immemorialis, & ab ea opinione in indicando, & consulendo non recedendum dicit Menchaca dicto §. 26. n. 131. & super Ducatu de Bejar se ita obtinuis se; nec aliud probat dict. cap. cum personae; in quo nihil probatur ex his, ad quae adducitur; vt per Salazar, de vsu, & con suet. c. 1. nu. 36. nec talis sententia vera est, ex supra dictis, nec ex illo tex. deducitur. Sed tunc agitari, atque controuerti frequentis si[sect. 48] me solet, prae scriptio immemorialis quae dicatur? Quo in dubio praemittendum est, Interpretes no stros vnanimiter stat uis se, ad es sentiam immemorialis prae scriptionis requiri, quod non constet de initio, aut origine tituli, nec memoria in contrarium existat: atque ita ad immemorialis prae scriptionis probationem requiri, quod probetur, memoriam non extare; nam si ex instrumento, aut ex testibus, vel alias legitime constet de initio tituli, siue memoria in contrarium extet, non potest dici prae scriptio immemorialis, vt probatur ex textu in l. secunda, §. idem Labeo ait, si in agro, ibi: Aut cuius memoria non extat. l. hoc iure, §. ductus aquae, ff. de aqua quotidiana & ae stiua, ibi: Cuius origo memoriam exces serit. l. si arbiter, ff. de probationibus, ibi: Sed cum omnium haec est opinio, nec audiuis se, nec vidis sent, cum id opus fieret, neque ex his audiuis se, qui vidis sent, aut audiuis sent. l. secunda, titulo 22. partita prima, ibi: E que nunca vieron, ni cyeron dezir lo contrario, Et cum aliis multis Authoribus notarunt Ludouicus Molina, l. 2. cap. 6. n. 61. & 65. & explicauit numeris sequentibus. Ioannes Matiencus, in l. octaua, titulo septimo, libro quinto, glos sa quinta, numer. final. Velazq. Auendan. in lib. 41. Tauri glos sa prima, numero 11. & 13. & 14. ibi: Quae in eo principaliter consistit, quod nemo recordetur de initio prae scriptionis. Et ibidem numero 16. Mieres, quarta parte, quae stione 20. numero 229. & 230. folio 227. Ibi: Prae scriptio immenorialis dicitur illa, de cuius principio non apparet. Otalora, de nobilitate, tertia parte, cap. septimo, numero 17. Ioannes Garcia; de expensis, cap. nono, numero 25. & sequentibus, Caldas Pereira, receptarum sententiarum, libro primo, quae stione 23. numero 110. folio 280. Gabriel Pereira, dicta decisione 52. n. 9. Pat. Ludo uicus Molina, tom. 1. tractatu 2. disputatione 76. litera C. Petrus Gilren. de prae script. 3. part. cap. 8. num. 32. Iacob. Put. decis. 456. numero 2. lib. 1. Seraphin. Oliuar. decis. 454. num. 4. Alexand. Ludouis. decis. 467. n. 6. & 7. Alex. Rauden. in consil. 2. n. 24. vol. 1. Valecuela Velazquez, in cons. 46. n. 15. fol. 363. vbi quod corruit Immemorialis si constat de initio: Sese decis. 394. n. 14. tom. 4. vbi quod prae scriptionis immemorialis principium, & finis semper ignoratur: Stephan. Gratian. tom. 5. cap. 918. ex num. 39. vnde memorabiliter Ludouic. ipse Molina notauit lib. 2. d. cap. 6. num. 65. diuersa es se, quod probetur contrarium actum fuis se, seu quod detur immemorialis prae scriptionis initium, prout latius ibi explicat, & notabiliter antea distinxit ex numero 60. & sequuntur Velazquez Auendan. in l.[sect. 49] 41. Tauri. glos sa prima, num. 16. fol. mihi 142. vbi in hunc modum scripsit: Et in contrarium adductis respondetur, fore intelligenda quando constat de initio prae scriptionis, seu actu contrario ipsius citra centum, annos, tunc enim nec nos negamus non pos se admitti Immernorialem, cum hominum memoriam deficere non dicatur. & vero non constet de initio, licet actus contrarius reperiatur vltra centum annos, aut ducentos, per scripturam, testes, seu aliter; non ideo eliditur Immemorialis, quae potuit post actum contrarium incipere, transactis ducentis, aut plusquam centum annis, & de eius initio neminem recordari constat. Longe enim di stant, dari prae scriptionis initium, aut actum eidem contrarium, cum dato actu contrario, non inde constet initium; & antea, vel post, potuis set incipere prae scriptio: vt ipse Molina fatetur. d. c. 6. n. 55. Caldas Pereira, dicta quae st. 23. num. 110. fol. 280. Pat. Ludouicus Molina tom. 1. disputatione septuage sima sexta, litera C. in versic. Illud vero animaduertendum est: Menchaca, de succes sionum creatione, lib. 3. §. 26. n. 125. versicul. Quod dicendum: Rota Romana, diuersorum S. Palatij, tertia parte, libro tertio, decis. 243. per tot. Alexand. Ludou. decis. 51. vbi etiam Rotae decisiones adduxit: & ibi Oliuer. Beltramin. distinctionem Molinae communem dixit. Et iterum eandem distinctionem probauit ad ipsum Alex. Ludou. decis. 298. annotatione prima, n. 13. Ioan. Bapt. Coccinus, decisione 466. n. 1. & 2. differre etiam,[sect. 50] constet, memoriam extare intra centum annos, aut vltra centum annos, prout latius per Molinam, & caeteros vbi supra. Rursus praemittendum est, prae scriptionem ipsam centenariam, es se in effectu immemorialem prae s [sect. 51] criptionem, ex sententia Cyni, & aliorum; imo prae scriptionem centenariam potiorem es se, quam immemorialem: ideóque vbi lex requirit probationem centum annorum, non sufficere, quod Immemorialis probetur; ex sententia etiam quorundam, e contrario tamen, quod centenaria, nec sit immemorialis prae scriptio, nec eiusdem effectum sortiatur, atque ita nec sufficiat ad prae scriptionem primogenij; in terminis l. 41. Tauri nisi ea omnia concurrant, quae ex eiusdem legis dispositione requiruntur: Inde etiam, quod centenaria prae scriptio, immemoriali potior non sit, sed potius inferior, alios plures Authores sustinuis se, & hanc vltimam partem crebrius receptam, & a Ludouico Molina probatam lib. 2. dicto cap. 6. ex numero 43. vsque ad numerum 51. vbi contrariam opinionem confutauit, & vnam, & alteram adduxit. Pelaez etiam a Mieres, quarta parte, quae stione 20. ex numero 223. folio 226. in noua editione, vsque ad numer. 239. vbi etiam contrarias opiniones commemorat , & concludit prae scriptionem centenariam, & immemorialem differre, & minorem es se centenariam. Item, quod in casibus, in quibus requiritur immemo rialis prae scriptio, non sufficit prae scriptio centum annorum, nisi ex aliqua lege, in illomet casu, sufficiat prae scriptio centum annorum. Ac denique quod de proprietate vocabuli, prae scriptio immemorialis dicitur, id est, quia memoria non extat, igitur cum memoria extat, etiamsi sic centum annorum, non potest dici immemorialis. Quod latius explicat Mieres ibi, numero 230. folio 229. & repetit quarta parte; quae stione 21. numero 53. folio 242. in noua editione, vbi inquit, quod ad prae s criptionem bonorum maioratus non sufficit prae scriptio centenaria, quae non est tanti momenti, sicut prae scriptio immemorialis. Et id ipsum, quod scilicet prae scriptio centum annorum, & immemorialis differunt, cum Ioanne Oroscio, & Didaco Couarruuia, probarunt Azeuedus in l. prima, titulo septimo, libro quinto, numero 23. Ioannes Gutierrez practicarum, libro tertio quae stione 63. numero nono, & decimo. Fuluius Pacianus in consilio 20. ex numero 50. Fontanella de pactis nuptialibus, tomo primo, clausula quarta, glos sa 18. parte quinta, ex numero 69. folio 309. Velazquez Auendanus in l. 41. Tauri, glos sa prima, numero 15. qui exi stimauit regulariter centenariam prae scriptionem non es se immemorialem, & Cyni sententiam su stineri, quando centenaria cum qualitatibus immemorialis probaretur, hoc est (prout ego explico) quando de initio non constaret, & alia simul concurrerent, quae ad immemorialis prae scriptionis probationem neces saria sunt, quod recte, & iuridice procedit, alias autem Ludouici Molinae sententia, & sequacium, de quibus supra, probanda, atque seruanda erit omnino. & repetit ip se Auendanus, glos sa sexta, eiusdem lib. 41. numero quinto. Cardinalis Tuschus, tomo octauo, litera T conclusione 39. per totam, folio 18. vbi etiam opiniones contrarias adducit & concludit, iuxta veriorem, & communiorem sententiam, centenariam prae scriptionem, & prae scriptionem immemorialem es se diuersa, maiúsque priuilegium Immemoriali, quam centenariae prae scriptioni conces sum. Ex his sane apparet, iuxta sententiam quorundam, prae scriptionem centenariam dici immemorialem; quo in placito fuere omnes illi, qui centenariam prae scriptionem, & immemorialem aequiparant, atque eiusdem es se virtutis affirmant, quorum supra mentionem feci; & cum aliis tradiderunt Antonius Gabriel, communium conclusionum libro quinto, titulo de prae scriptionibus, conclusione prima, ex numero 71. cum sequentibus, Fuluius Pacianus in consilio 20. numero 15. & 49. & 60. Canetius in extrauaganti, volentes, folio 28. numero 37. & 46. & 49. Ferdinand Loazes, in allegatione pro Marchione de los Velez, dubitatione tertia. folio 499. Gregorius Lopez, in l. 15. titulo 31. partita tertia, in verbo, pueden acordar, alios retuli supra, & recensuit Pelaez a Mieres, quarta parte, quae stione 20. numero 223. & sequentibus. Haec tamen opinio ita demum admitti, atque in vsu forensi, & apud Pragmaticos seruari poterit, si concurrant ea, quae ad explicationem Velazquez Auendani, in l. 41. Tauri, glos sa prima, numero 15. nunc diximus, non alias, quando scilicet de initio non constaret, & alia simul interuenirent, quae ad prae scriptionis immemorialem probationem, neces saria sunt; tunc namque centenaria prae scriptio, immemorialis dici pos set, & vere es set ex dictis supra. Quando vero prae scriptio centum annos excedit,[sect. 52] quod Immemorialis dicatur; ex eisdem Authoribus relatis supra, euidenter apparet; & tradidit Molina lib. 2. dicto cap. sexto, numero 61. in versic. Sic vero factum, & numer. 64. in versic. Non tamen dicunt, vbi quod Immemorialis dicitur, quae accedit ad 200. annos; & multo magis, si 200. ipsos annos excedit; prae sumitur namque, quod tanto tem[sect. 53] pore elapso, non pos sit hominum memoria extare, quod est de substantia, atque es sentia prae scriptionis immemorialis, vt supra dixi; & in eadem pos ses sione, quae accedit ad 200. annos, vel illos excedit, id ipsum statuit Rolandus a Valle, in con silio 3. per totum, volumine primo, & maxime numero 80. & sequentibus, ibi: Sed per ducentos annos, & sic per tanti temporis spatium, cuius initij memoria non est in contrarium. In ipsa quoque pos ses sione, aut prae scriptione excedente 200. annos, loquitur Bursatus in consilio 27. numero septimo, libro primo. Et in pos ses sione centum & octo annorum, quod immemorialis dicatur, scripsit Socinus iunior, in consilio sexto, ex numero 16. libro tertio; quod ta[sect. 54] men semper est intelligendum, dummodo de initio tituli, aut pos ses sionis non constet, siue hominum memoria in contrarium non extet, eáque simul concurrant, quae ad Immemorialis probationem interuenire debent, de quibus per Molinam, libro secundo, dicto cap. sexto. Mieres, quarta parte, dicta quae stione 20. & 21. In pos ses sione quoque[sect. 55] centum & viginti annorum, quod immemorialis dicatur, tradit Iason in consilio 208. num. 8. libro 2. & in consilio 140. columna prima, numero 8. libro 4. [sect. 56] pos ses sionem etiam centum & triginta annorum, es se immemorialem, firmauit Anton. Natta, in cons. 446. numero 11. & in consilio 456. numero 14. Rota decisione 545. parte prima diuersorum: Et in[sect. 57] pos ses sione centum & quadraginta annorum, quod immemorialis dicatur, late Bursatus in con silio 160. libro secundo: Et in pos ses sione centum & [sect. 58] quinquaginta annorum, idem firmauit Sochi. iun. in cons. 76. num. 57. & 73. & 90. lib. 1. Natta in con sil. 446. num. 11. & in cons. 456. Hieronymus Gabriel in. cons. 164. lib. 4. Bursatus in consilio 127. num. 25. libro 2. Et in pos ses sione 174. ann. Tiberius Decianus in consilio 40. numero 54. volumine primo. Vtrum autem consuetudo, aut prae scriptio im[sect. 59] memorialis, per instrumenta. aut scripturas probari valeat; vide mirabilem distinctionem Hercul. Marescoti, variarum, libro secundo, cap. 100.[sect. 60] numero 15. & 16. folio 186. & iunge Mieres, quarta parte, dicta quae stione 20. numero 279. & 294. Farinacium, decisione 37. numero 2. nouissimarum, prima parte, & decisione 58. numero 3. parte secunda. Alexand. Ludouisium, decisione 51. numero 4. & ibidem Oliuerium Beltraminum, in annotat. numero 10. An[sect. 61] etiam initium ex principio priuilegij, vel instrumenti, sine quod initium pos ses sioni dedit a centum annis citra, vitiet immemorialem? vide deci sionem Rota 445. prima parte diuersorum, Mandellum de Alba, in consilio 64. numero 58. Rotam etiam decisione 214. tertia parte diuersorum, libro 2. & decisione 243. libro tertio, parte tertia diuersorum, Decianum, in consilio 24. numero 10. versicul. Quia omnia, aut sequent. libro primo. Ioann. Garciam, de nobilitate, glos s. 12. num. 69. 70. & 71. & 78. Et de his hactenus; de quibus etiam, & de prae scriptione bonorum maioratus, nonnulla ego metipse scripsit supra, cap. 89. n. 233. ADDITIO. POst haec absoluta, & scripta, inuenio Ioseph. de Sese, decis. 362. Regni Aragon. n. 25. & 26. folio 18. & 19. n. 30. & 31. fol. 21. hisce diebus a me perlectum, nonnulla adnotas se, & tradidis se, quae resolutis supra mire conueniunt, & ea satis comprobant, atque exornant. Inter alia autem illud notabile, & singulare est, quod in materia prae scriptionis, expresse confirmat rationem illam quam as signaui supra, quare scilicet prae scriptio quadraginta annorum cum titulo etiam, nocere non pos sit futuris succes soribus, siue non natis, siue qui agere impediti fuerint, quia nondum succes serant; & in hunc modum scribit d. numer. 25. Ratio est, quia per prae scriptionem, non potest acquiri ius contra futuros, nascituros, & omnes impeditos, & non existentes; est enim prae scriptio pactum tacitum, habens duo extrema, vnum agentis, aliud patientis, in cathegoria Agere, & Pati; & vbi vnum deficit, non datur prae scriptio: si igitur in prae scriptione agitur de prae scribendo iure contra futuros succes sores non natos, qui sicut consentire, sic nec contradicere valent, ergo non procedet in eis: prae scriptio enim vni acquirit, & alteri aufert in particulari, Craue. de antiq. 4. p. vers. Transeo, num. 21. quod omne non cadit in subiecto, quod noni est, siue actiue, siue passiue; & ita dici solet, quod prae scriptio est ius dispositum, consuetudo vero ius disponens, Crauet. consil. 21. num. 30. in 3. Bellamera cons. 10. ver. Tertio: & cum secundum Bart. cons. 72. ad inducendam consuetudinem requiratur, quod inducens eam, habeat potestatem legis condendae, Crauet. vbi supra num. 13. quam semper habuit prae sens familia Yxarensium, cum in terris suis habeat imperium, & iurisdictionem; Bartol. vbi supra, num. 2. & 3. merito consuetudo dicenda est. Et nec huic obstant, quod quando prae scribitur contra Vniuersitatis, acquiritur ius in vniuersum contra omnes Vniuersitatis, prae sentes, & futuros, qui nondum sunt; & currit prae scriptio: Quia respondetur, quod tunc omnes praeteriti, prae sentes, & futuri reprae sentantur per Vniuersitatem, sicuti si es sent prae sentes; quia Vniuersitas est tota simul omnes comprehendens, & sic non consideratur prae scriptio contra futuros, sed contra corpus constans, perfectum ab omni numero, licet per mortem vnius, & subrogationem alterius renouetur; Nos decis. 149. vbi late. Denique extra personas reprae sentatiuas, & corpora ista ciuilia mystica, in particularibus non datur prae scriptio contra non valentes agere, & quia in conditionalibus non currit prae scriptio: vnde merito Doctores omnes eam consuetudinem appellant, quae est tacitum pactum populi, & quasi lex tacita potest comprehendere praeteritos, prae sentes, & futuros; & sicut lex potuis set deferre bona primogenito, sic etiam consuetudo immemoriales, supposito quod sit introducta, debita iuris solemnitate obseruata, & requisitis: quod nota, quia non inuenies sic declaratum. Hactenus is Author, & memorabiliter quidem, qui inferius quoque num. 30. & 31. recte statuit ad comprobationem eorum, quae hoc ipso §. supra diximus, quod cum Immemorialis dicatur illa, quae memoriam hominum excludit, & de cuius initio memoria hominum non datur (quod neces sario probari oportet ad illius introductionem) consequitur, quod si de contraria memoria constiterit, certa, & indubitata, taliter quod euidentis sime constet de initio illius, nec pos sit illud subterfugi, tunc destruetur immemorialis prae scriptio; & sequitur Ludouic. Molinae resolutionem, libro 2. cap. 6. num. 64. & antea num. 63. quod si appareat titulus, ex quo detur immemorialis prae scriptionis verum, & indubitatum initium, etiam vltra centum annos, vel ducentos, iam non dicetur Immemorialis; & hoc non solum, si aduersarius doceat de initio illo, veluti, quia ego articulo, a Titio coepis se prae scriptionem; & aduersarius probet, Titium diuisis se bona libera; corruet immemorialis, quia euidenter falsa apparent: & multo magis, quando probans Immemorialem, deduceret certum, & indubitatum initium illius; nam a fortiori corrueret, prout latius ibi. # 9 §. IX. Vna linea, vtrum pos sit prae scribere succes sionem, siue ordinem succedendi contra aliam lineam in primogeniis, siue maioratibus Hispaniae; & de consil. Socini 47. lib. 3. Modus etiam succedendi a testatore, siue ab institutore maioratus praefixus, num prae scriptione contraria immutari, aut alterari valeat. Breuis equidem, & vtilis, atque neces saria resolutio, & explanatio; & de nonnullis, quae in propo sito huiusce cap. maiori distinctione, atque declaratione indigebant. SVMMARIVM. -  1 Vna linea vtrum possit prae scribere successionem, siue ordinem succedendi contra aliam lineam. Et de consilio Socini 47. lib. 3. Quod in maioratibus Hispaniae non admitti, nec procedere pos se, vrgentis simus rationibus ostenditur. -  2 Ius successionis prae scribi non pos se, siue ex prae scriptione alterari. -  3 Tempus non potest efficere verum succes sorem eum, qui non est; nec ius, & nomen veri haeredis prae scribi potest, etiam mille annis. -  4 Ius primogeniturae prae scribi non potest. -  5 Feudum prae scribit vnus vas sallus contra alium spatio triginta annorum. -  6 Vna linea contra aliam non prae scribit succes sionem, aut modum succedendi, nisi immemoriali tantum prae scriptione. Vnus tamen contra alium prae scribit tempore ordinario. -  7 Et Velazquez Auendano, & D. Perez de Lara placita, atque resolutiones in proposito probantur. -  8 Cum de interpretandis verbis dubiis dispositionis, aut maioratus agitur, non de prae scribendis bonis maioratus ipsius, ordinaria prae scriptio sufficit. Et latius supra §. 7. -  9 Georgij de Cabedo, & Gabrielis Pereirae annotationes in hac materia explicantur. -  10 Velazquez Auendan, obseruatio quaedam confutatur. -  11 Pelaez a Mieres in hac eadem materia obseruationes commemorantur, atque explicantur. EX his, quae §. praecedenti adnotata, atque scripta reliquimus in eo articulo, vtrum scilicet, quadraginta annorum prae scriptio cum titulo admittatur in bonis maioratus, in praeiudicium omnium succes sorum; facile deduci potest vera resolutio, atque explicatio alterius quae stionis; vtrum scilicet vna linea pos sit prae scribere succes sionem, siue ordinem succedendi contra aliam lineam? Et quidem, licet Socinus, in consilio 47. libro tertio, contendat, inter col[sect. 1] laterales procedere prae scriptionem triginta an norum vnius lineae contra aliam, contra dispositionem testatoris; haec opinio, siue resolutio, in maioratibus Hispaniae non procedit: quod apertis sime, atque euidenter ostendi, & comprobari potest ex duabus illis rationibus, siue firmis simis fundamentis, quae in proposito dubio, vtrum prae scriptio quadraginta annorum cum titulo admittenda sit in bonis maioratus, adduxi, & ponderaui §. praecedenti: ips ae namque aequaliter militant in hoc casu, quod scilicet ex dispositione l. 45. Tauri, pos ses sio ciuilis, & naturalis bonorum maioratus, a morte vltimi pos ses soris, ministerio eius legis, transit statim ipso iure in sequentem in gradu, quamuis bona alienata sint, & penes tertium existant, & duntaxat remanet nuda detentatio illi tertio, qui ea detinet: vnde cum succes sor habeat veram pos ses sionem ciuilem & naturalem, altera autem nullam habeat, prae scribere nullo pacto potest is, qui non pos sidet, contra eum, qui habet veram pos ses sionem; quia sine pos ses sione prae scriptio non procedit, regula, sine pos ses sione, de regulis iuris, libro sexto, & etiam contra habentem pos ses sionem ciuilem, prae scribi non pos sit, l. male agitur, C. de prae scriptione triginta, vel quadraginta annorum, & notauit Molina, libro 4. cap. 10. numero 6. in fine. Quam rationem in eisdem, in quibus versamur terminis con siderauit Pelaez a Mieres, quarta parte, quae stione 21. numero 28. & 29. folio 240. in noua editione, vbi in hunc modum scripsit: Et ista conclusio, quod bona maioratus sunt imprae scriptibilia, procedere videtur, non solum inter extraneos, qui velint vsucapere bona maioratus, sed etiam inter collaterales, & inter illos de familia, qui ordine successiuo vocati sunt ad maioratum; quia vnus in praeiudicium alterius vocati non potest vsucapere ius succedendi in maioratu, excluso proximiori; quod ratione vrgenti probatur, quiae cum ex dispositione l. 45. Tauri, defuncto pos ses sore bonorum maioratus continuo transeat in succes sorem proximum in gradu pos ses sio, tam ciuilis, quam naturalis, quamuis in vita pos sidentis bona maioratus, ea alij tradiderit, vel alius quispiam occupauerit, vt latius in dicta l. cauetur, aperte patet, quod alius, qui non sit proximus, & vocatus ex dispositione maioratus, non potest bona vsucapere; quia cum in proximiore vocato, sit vtraque pos sessio, non solum ciuilis, sed etiam naturalis; & duo non possint in solidum possidere; & alius non proximior nullam habeat pos ses sionem, & sine pos sessione non procedat, ex reg. sine pos ses sione, de regulis iuris, cum concordatis, in sexto; sequitur euidenter, quod non procedit vsucapio in praeiudicium primi vocati ante alium, qui bona maioratus occupauit sub aliquo colore. Hactenus Pelaez a Mieres, qui rationem superiorem optime considerauit, atque perpendit; prae postere tamen, & contra rationem eandem, quam pre oculis habuit, sequutus fuit Socini opinionem praedictam, vt statim videbimus. Secunda quoque ratio firmis sime militat, quod scilicet in prae scriptione bonorum maioratus agitur de praeiudicio nondum natorum, aut eorum qui nondum succes serunt; & sic, qui impediti sunt agere; ac proinde eis prae scriptio currere non potest: ex l. vnica, C. de annali exceptione, cum aliis traditis, §. praecedenti. Ex quo resultat, non sufficere prae scriptionem triginta, vel quadraginta annorum, etiam cum titulo, nec centum annorum cum titulo, ad prae scribendum bona maioratus in praeiudicium succes sorum; quia haec duo concurrunt, quae prae scriptionem impediunt: sufficit tamen Immemorialis, quia haec habet vim tituli, & priuilegij, & per eam prae sumitur, quod praeces serit facultas, & licentia Regia, aut quod legitime ordo succedendi variatus fuerit, vt latius tradidi §. ipso praecedenti, & notauit Molina, lib. 4. dicto cap. 10. num. 10. Et hanc rationem, in ipsis etiam in quibus versamur terminis, tradidis se videtur Velazquez Auend. in l. 41. Tauri, glos s. 1. n. 5. & 6. & 7. Cum enim dubium excitas set num. 3. an in probandis qualitatibus succes sionis maioratus, siue ad probandam variationem eius, sit neces saria immemorialis prae scriptio: vtputa, sit praetenderetur. foeminam excludi a masculo, coeptam primogeniturae lineam turbando; vel non admitti reprae sentationem, nonum succedendi ordinem inducendo; vel aliter debere variari succes sionem de vna in aliam lineam succes sorum maioratus: primo inquit videri, sic pos se distingui, prout ibidem distinxit dicto num. 3. statim tamen, dicto n. 5. & 6. & 7. inquit, longe veriorem opinionem es se, quod tantum Immemorialis, iuridice probata, sufficiat ad nouum succedendi ordinem inducendum, & in hunc modum scripsit: Sed his non ob stantibus, contrariam. sententiam longe veriorem existimamus, Contrariam Immemorialem iuridice probatam sufficere credimus ad nouum succedendi ordinem inducendum: ex eo, quod succes soribus impeditis agere quibus nondum venerat dies succes sionis, vel qui in rerum natura non erant, prae scriptio currere non poterat, cum ante diei aduentum in quem vocati fuerunt, agere non valeant; ex Paul. consil. 467. lib. 2. in casu praemis so, num. 2. & 3. libro 2. Parisius in cap. cum non liceat, num. 18. de prae scriptionibus. Crotus in l. filius familias. §. Diui, num. 143. de legatis primo, & alij quamplurimi per Molin. lib. 4. de Hispan. primog. cap. 10. num. 3. Nisi ea prae scriptio sit immemoriales, quae cum vim priuilegij obtineat, & nunquam censeatur exclusa, etiam si omnis prae scriptio excludatur, ex glos sa notanda in authent. vt de caetero non fiant commutat. verbo, prae scriptione, quam sequitur Boerius decis. 39. n. 12. Felinus in rubri. de prae script. num. 18. & ex modernioribus Otalora de nobilitate, tertia parte, cap. 7. n. 11. Couarruu. lib. 3. variar. cap. 13. num. 5. Tiraquell. de ratract, conuen. §. 1. glos s. 2. num. 25. cum aliis. Menc. in l. 2. num. 29. C. de seruit. & aqua. Auend. resp. 16. num. 1. Mieres, in tract, de maioratib. 4. par. quaest. 20. num. 51. merito ad praeiudicandum nascituris, quibus nondum venerat dies succes sionis, ea tantum Immemorialis sufficeret: vt aduertunt plurimi per Molin. relati & sequuti, lib. 4. cap. 10. num. 10. Quod quidem ex eo confirmatur, quia secundum veriorem, & receptiorem sententiam, vna familia non potest inducere consuetudinem succedendi, vel aliam similem, nisi ea sit immemorialis, ex late traditis per Molin. lib. 2. cap. 6. per totum, & in specie, num. 6. & consequenter eam, qua praetenditur modum succedendi variari debere, es se immemorialem constat; quam sententiam licet satis confuse, tenet. Mieres, de maioratu, 4. part. quae st. 20. num. 40. ad medium, referens Deci, consil. 85. num. 6. & Socinum consil. 67. num. 27. qui parum ad propositum faciant. Hactenus Velazquez Auend. qui superioribus, satis comprobat secundam rationem adductum supra. Vrget etiam, & tertio loco, alia & tertia ratio[sect. 2] pro eadem parte; ius inquam succes sionis prae scribi non pos se, siue ex prae scriptione alterari, aut variari, ex dictis supra, & tradendis infra: quia tempus non potest efficere verum succes sorem eum, qui non est; nec ius, & nomen veri haeredis[sect. 3] prae scribi potest, etiam mille annis, vt notabiliter Baldus scripsit in l. vnica, num. 7. & 8. versic. Prae terea, & versic. Quarto reuoco in dubium: C. quando non petentium partes, idem Bald. in cons. 28. Ponitur, quod inuestitura, lib. 1. vbi in specie variationis succes sionis contra inuestiturae tenorem, quod non sufficiat consuetudo, etiam antiquis sima contraria, respondit. Et sequuntur Castrensis, & Decius,[sect. 4] cum quibus Velazquez Auend. dicta glos sa prima, num. 12. & quod ius primogeniturae prae scribi non pos sit, probauit Tiraq. de iure primogeniturae, q. 30. in fine. Quarto etiam vrget, quoniam fundamentum[sect. 5] Socini deducitur ex textu, in cap. 1. §. si quis per triginta, de prohibita feudi alienatione, per Federic. & tamen text. ille loquitur in feudo, quod spatio triginta annorum prae scribitur, sicuti post alios Authores notauit Mieres de maioratu, 4. part. quae st. 21. num. 34. fol. 241. in princip. in maioratibus tamen Hispaniae, nec ista, nec alia prae scriptio admittitur, sed sola immemorialis sufficit, prout latis sime comprobatum remanet §. praecedenti, & in terminis aduertit Gregorius Lopez, in l. 10. tit. 26. p. 4. verbo, no le empece, colum. final. versic. Praeterea loquitur Socinus. Rursus, nec Socinus ipse dixit, quod talis prae scriptio noceat succes soribus, prout etiam aduertit Gregor. Lopez, dicto verbo, no le empece, column. fin. in princip, versic. & quia Socin. non dicit: & ita etiam Socinum declarauit, atque intellexit Gama, decis. 93. colum. fin. versic. Nec obstare: & ante eum Pinellus, in authent. nisi tricennale, num. 49. vers. ex quo etiam: vbi admonet, caute legendum Socinum, in dicto consil. 47. quia eius conclusio, secundum communem opinionem, restringitur ad prae sentem pos ses sorem maioratus, neque extenditur contra succes sores; & eodem modo intellexit Mieres, 4. part. dict. quae st. 21. num. 45. post alios, quos citat Flores Diaz de Mena, in additionibus ad dict. decisionem Gamae 93. in finalibus verbis, fol. 48. vbi[sect. 6] sic scripsit: Vltima conclusio, vna linea non prae scribit succes sionem contra aliam, nisi per tempus immemoriale, vt per Velazq. Auendanum, vbi supra: vnm tamen contra alium, pro eius vita prae scribit tempore ordinario, vt per Authorem hic. Sic sane opinionem praedictam. quod vna linea contra aliam non prae scribit, nisi tempore immemoriali; aut quod ius succedendi in maioratu, contra institutoris di spositionem, minori tempore, quam immemoriali non prae scribatur, tenuit Ludouicus Molina, lib. 1. cap. 3. num. 22. in versic. Quod intelligendum est, in haec verba: Quod intelligendum est, nisi immemoriales consuetudo, actum etiam succedendi modum admiserit; is namque, co casu seruandus erit. Et vno casu indistincte admisit Mieres, 4. part. dicta quae stione 21. num. 43. in noua editione: aliis autem in casibus, diuersimode explicauit, vt statim videbimus eandem quoque opinionem, quod sola immemorialis prae scriptio sufficiat, tenuit Auend. vt supra retuli, in dicta l. 41. Tauri, glos sa 1. ex num.[sect. 7] 3. vsque ad num. 15. vbi distinxit, quod aut maioratus constat ex consuetudine, aut ex scriptura: vbi ex consuetudine constat, defendit constanter, solam immemorialem sufficere, vt nonus succedendi ordo inducatur, vel succes sio varietur de vna linea in aliam lineam succes sorum: in secundo casu, quando maioratus constat ex scriptura, & agitur de probando ordine succedendi contra expres sum tenorem scripturae institutionis maioratus, a qua constat originem sumpsis se, immemorialem etiam prae scriptionem iuridice, & vere requirit; prout ibi comprobat ex n. 11. vsque ad n. 15. Cum vero principaliter agitur de interpretandas aliquibus verbis dubiis institutionis maioratus, quod sufficiat ordinaria prae scriptio, vel consuetudo; iuridice quoque resoluit, prout supra diximus §. 7. & inferius dicemus. Blasius quoque Flores de Mena, recte probauit resolutionem eandem, & immemorialem prae scriptionem neces sariam es se scripsit, ad dict. decis. Gamae 93. vt supra vidimus. Eandem quoque aperte amplexus est D. Perez de Lara, de anniuersar. lib. 1. cap. 5. ex num. 37. vsque ad num. 50. folio 37. vbi inquit, quod cum agitur de inducendo maioratu cum onere anniuersarij, ex eo quod diu succes sum est in aliquibus bonis iure primogeniturae, immemorialis prae scriptio neces saria est, eámque praecise requirit, prout ibi, num. 41. & quatuor sequent. quando vero non potest immemorialis probari, quod aut in fundatione anniuer sarij sunt aliqua verba, quibus dubia redditur di sponentis voluntas, fuerit ne: quod bona deferantur iure primogeniturae; & tunc si probetur consuetudo succedendi in illis bonis, iure maioratus, saltem per decennium sufficiet, vt deinceps talis ordo in eorum succes sione seruetur; quod ibidem comprobat: & concludit, quod cum de in[sect. 8] terpretandis verbis dubiis dispositionis, aut maioratus agitur, non de prae scribendis bonis maioratus ipsius, ordinaria prae scriptio sufficit; sicuti ex eodem Authore, Ludouicus Molina, & aliis multis exornauimus supra, dicto §. 7. Hoc igitur solo casu excepto, in caeteris, immemorialem prae scriptionem D. ipse Lara, praecise (vt dixi) requirit, & specifice in terminis nostris voluit nouis sime Ioann. Petr. Fontanella, de pactis nuptial. tom. 2. clausula 6. glos s. 3. p. 2. n. 41. fol. 460. vbi tamen non ex proposito insistit. Ex his quidem credimus, sustineri non pos se[sect. 9] Gabr. Pereirae de Castro, decis. Portugaliae 21. n. 8. resolutionem: is namque in summario eiusdem numeri, sic scripsit: Modus succedendi prae scribitur per quadraginta annorum spatium. Et in contextu sic loquitur: Cui resolutioni non obstat temporis spatium, quo haec Capella per electores pos ses sa est: quia licet succedendi modus, vel vt vna linea alteri praeferatur, per 40. annos mutari pos sit, Cabedus decis. 121. num. 2. &c. Vere namque in terminis propositis ad initium huius §. ea resolutio probari non potest; & tempus immemoriale requiritur praecise, vt vna linea contra aliam succedere pos sit, siue modus succedendi alterari: in aliis autem terminis, siue casu vltimo, quo Auend. dicta glos sa prima. l. 41. Tauri, num. fin. loquitur, & D. Perez de Lara, relatus supra, hoc est, in terminis propositis supra, hoc eodem §. num. 8. procedere quidem potest, & in eis terminis loquuntut Aluar. Valascus, & Pet. Surdus, ibi relati per eundem Pereiram. Et minus procedere potest Georgij de Cabedo obseruatio, praecitata decisione 121. is namque per totam deci sionem, in haec verba scripsit: Pertractata fuit in Senatu quae stio haec, an quando testator in institutione maioratus, Clericum de familia vacauit, admitti deberet laicus; cum constaret, quod consuetudine legitimo tempore introducta, laici in tali maioratu succederent, non obstante clausula institutionis. Et quamuis forma institutionis maioratus: ad vnguem obseruanda sit, & pro lege habeatur, auth. de nup. §. disponat, collatione 4. tradit Molin. de primogen. lib. 1. cap. 2. num. 27. & in ista videretur, quod instituens non vocauerit laicum de familia, sed quod Clericus de familia ad bona praedicti maioratus admitteretur; tamen cum constaret de consuetudine succedendi in hoc maioratu, ex qua laici de familia hanc admini strationem longis simo tempore habuerunt, admis sus fuit laicus de familia ad praedictam administrationem, excluso Clerico, qui modo succedere volebat ex vi illius clausulae, contra quam consuetudo obtinuerat in fauorem laici de familia. Nam talis consuetudo succedendi in maioratu, ex vno actu inducitur, quando executionem sortita est. Palat. in repetitione c. §. 8. n. 37. & ex text. in cap. cum de beneficio, de praebend. lib. 6. vbi consuetudo facit, vt res taliter censeatur, seu reguletur, prout per quadraginta annos consueuit censeri, seu regulari. Facti regul. text. in l. quod si nolit. §. si plures, vers. qui as sidua, de aedilitio dicto, & quod notat Innoc. in c. olim, de verborum signifi. Sic ergo in prae senti consuetudo facere potuit, vt laici de familia ad hanc administrationem admitterentur, excluso Clerico; cum constaret, quod laici, per plures actus administrationem hanc habuerunt, nec Clericus reus inficeretur: faciunt & tradita per Molin. de primogen. lib. 2. cap. 6. Auend. in dictionario, verbo, costumbre. Gutierr. in practic. quae st. lib. 3. quae st. 62. num. 25. & 26. Hactenus is Author; vere tamen, iuxta ea, quae hactenus diximus, non potuit in maioratu con suetudo illa modum a testatore datum, immutare, nisi immemoriali probata consuetudine, aut prae scriptione, nec sola quadraginta annorum prae scriptio sufficere, cum testator Clericum de familia, in institutione maioratus, expresse vocas set, & contra expres sam testatoris eiusdem voluntatem, modúmque succedendi ab eo statutum, sola immemorialis potens es se potuit, vt supra diximus & Velazquez Auend. dicta glos sa 1. l. 41. Tauri, ex num. 3. vsque ad num. 15. & D. Perez de Lara, lib. 1. dicto cap. 5. num. 45. & sequent, specifice tradiderunt, vsque adeo, vt nec prae scriptio quadraginta annorum cum titulo, sufficiens es set ad alterandum, siue immutandum ordinem succedendi a testatore praefixum, prout sufficiens non est ad prae scriprionem bonorum maioratus, in praeiudicium sequentium succes sorum, inducendam; sicuti eodem §. praecedenti defendi, & male quidem[sect. 10] probauit Velazquez Auend. contrarium, eadem glos sa prima, num. 10. qui in caeteris, & in distinctione ibidem proposita, recte, & iuridice se habuit (vt dictum est) deceptus autem ideo fuit, quod existimaret, ad prae scriptionem bonorum maioratus, in praeiudicium sequentium succes sorum, prae scriptionem quadraginta annorum cum titulo sufficere, sicut sufficiens est ad inducendum verum maioratum. Et inde sufficere eam quoque ad alterandum ordinem succedendi, a testatore praefixum, vel vt vna linea contra aliam prae scriberet; vere tamen, sicut non sufficit ea prae scriptio contra succes sores ad prae scribendum bona maioratus, ita neque ad alterandum, aut immutandum ordinem succedendi a testatore datum sufficiet, sed sola immemorialis potens erit id operari, licet ad inducendum maioratum sufficiat. vt §. praecedenti dixi, & rationem differentiae adduxi. Sic sane, nec admittimus Pelaez a Mieres pla[sect. 11] cita nonnulla in hac ipsa, qua versamur, quae stione; is namque 4. par. quae st. 21. ex num. 28. vsque ad num. 46. fol. 240. & 241. aliqua tradidit, quae su stineri non pos sunt, & in effectu distinxit, num. 37. & 38. & num. 44. quod si ille, qui se defendere nititur prae scriptione bonorum maioratus, est de vocatis per testatorem in defectum aliorum, tunc habet locum prae scriptio bonorum maioratus, quia ces sat ratio prohibitionis alienationis: & idem es se in prae scriptione quadraginta annorum cum titulo: si autem ille, qui prae scribere vult, vocatus non fuit, quamuis sit de familia, vel generatione testatoris, minime prae scribere poterit. Et rationem adduxit antea idem Mieres supra, eadem q. 21. n. 37. & 38. in haec verba: Et haec fulciuntur, quia testatores prohibentes bonorum maioratus vsucapionem, ea ratione mouentur ad prohibendam vsuecaptionem bonorum vinculatorum, quod nolunt propria bona in extraneas familias transire: quae ratio ces sat vbicunque ille, qui ea prae scribit, est de familia, & testatoris generatione, & ab eo vocatus; & cum ista ratio ces set, ces sare debet eius dispositio: dicta l. cum pater, §. dulcissimis, ff. de legatis secundo. Et in isto casu non vsucapiuntur bona maioratus, sed ius succedendi, quod est prae scriptibile, sicut alia pleraque iura; vt longe agit Tiraquell. lib. 1. de retra. §. 36. glos sa 2. num. 36. cum sequent. quem refero prima parte huius operis, quae stione 6. & pro hac opinione est text. notabilis iuxta doctrinam Dominici, num. 3. & Franci, num. 5. in cap. cum de beneficio, de praebend. libro 6. quae conclusio erit magis certa, & plana, vbicunque cum prae scriptione quadraginta annorum concurrat titulus Regalis, iuxta text. in cap. 1. de prae script. in 6. cum concordant, quae scribo in quae stione 20. praecedenti, vbi inter alia refertur doctrina Molin. lib. 2. de primogen. cap. 6. num. 51. quod vidi in practica, in successione cuiusdam Status, pro qua conclusione faciunt quae scribo infra. Hactenus Pelaez a Mieres ad cuius explicationem, quam caeteri huius Regni Interpretes omi serunt, obseruandum erit, distinctionem eam, nec veram es se, nec procedere pos se; & contrarium tenere omnes, qui in dubio proposito, vtrum vna linea contra aliam prae scribere pos sit, immemorialem prae scriptionem requirunt; atque ita specifice loquuntur, quando aliqui de familia contra alios prae scribunt, & intendunt ordinem, a testatore, siue maioratus institutore, as signatum prae uertere, siue alterare; & nihilominus ad prae scribendum ius, siue modum succedendi, immemorialem prae scriptionem neces sariam es se, exprimunt; sicuti ad prae scriptionem bonorum maioratus, in praeiudicium omnium succes sorum, neces saria est. Nec differentia constitui potest inter vocatum, aut non vocatum a testatore, cum vnus, & alter ex familia procedat, prout in his qui ex familia procedunt, expresse loquitur ipse Mieres, & duntaxat fundamentum facit in hoc, quod vocatus fuerit, vel non, a testatore maioratúsve institutore; quod nulla iuris ratione subsistere potest vbi immemorialis prae scriptio non datur, sicut nec alterum, per Cabedum adnotatum supra, quod scilicet contra expres sam testatoris voluntatem, & modum succedendi statutum, aliqua prae scriptio procedere pos sit, nisi ea immemorialis sit, prout ibi obseruaui. Vbicunque autem cum prae scriptione quadraginta annorum concurreret titulus Regalis, & Princeps ex certa scientia, atque de omnibus in structus, & informatus, & his omnibus simul interuenientibus, quae ego metipse requiri praecise, scripsi in commentariis tomi tertij, cap. 28. testatoris voluntatem, siue clausulas, & modum di spositionis alterare, siue reformare vellet (quod absque causa publicae vtilitatis nunquam faciet, nec prae sumendum est quod facere vellet) tunc pos set eiusdem Mieres declaratio, d. num. 38. procedere, non alias, atque ita temperandum eundem Authorem, ipso num. 38. in illis verbis: Et ista conclusio erit certissima, vbicunque Princeps in facultate facit bona libera, vel alio quocunque modo derogauit clausulis maioratus: non enim alias Princeps id faciet, quam existente publica, siue publicae vtilitatis neces saria causa. Vnde (& deterius quidem) mirandum est, quod Pelaez ipse, eadem quae st. 21. num. 40. ausus fuerit dicere, quod cum is, qui est de vocatis ad, maioratum, habeat pos ses sionem ciuilem, & naturalem, vsucapere potest aduersus proximiorem vocatum ante eum; & iste secundus efficitur primus, propter alterius negligentiam. & taciturnitatem: vere namque, ciuilis, & naturalis pos ses sio bonorum maioratus duntaxat residet penes verum pos ses sorem, aut succes sorem bonorum maioratus, non autem penes alium residere potest; etiam si sit ex vocatis ab institutore ipso maioratus, atque ita sola immemorialis pos ses sio, siue prae scriptio sufficere potest in proposito, & nisi ita accipiantur, atque temperentur Pelaez obseruationes, ex dicto num. 28. vsque ad num. 46. sunt quidem plenae periculi, nec probari, aut sustineri pos sunt. # 10 §. X. Vna familia, seu progenies, aut parentela, vtrum pos sit inter se consuetudinem introducere, vt in ea, iure primogeniturae, aut certo modo, siue ordine succedatur; breuis resolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Vna familia, vtrum possit inter se consuetudinem introducere, vt in ea, iure primogeniturae, aut certo ordine, & modo succedatur. Vbi Ludouic. Molinae obseruationes in proposito probantur. -  2 Et aliorum traditiones commemorantur. -  3 Velazquez etiam Auendani placitum confutatur. -  4 Marci Antonij Peregrini resolutio probatur. -  5 Et Iacobi Menochij annotatio declaratur. -  6 Bona semper libera, non autem maioratui subiecta prae summuntur. Q Vaestionibvs duabus praecedentibus,[sect. 1] quibus actum est, vtrum in bonis maioratus prae scriptio procedat, admittendáque sit, an etiam vna linea contra aliam prae scribere pos sit circa ordinem, & modum succedendi. proxima est alia indagatio, & resolutio, num. vna familia, seu progenies, aut parentela pos sit inter se consuetudinem introducere, vt in ea iure primogeniturae succedatur? quam quae stionem vt breuiter absoluam, nec ab aliis resoluta transcribam, in terminis excitauit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 6. ex num. 1. vs que ad num. 9. quo loco duas opiniones contrarias recensuit, & secundam, negatiuam scilicet, quod non pos sit vna familia huiusmodi consuetudinem introducere, magis probauit, & semper sibi veriorem visam fuis se scripsit, adductus solidis sima ratione, ad quam non potest congruum respon sum as signari (vt ipse inquit) quod consuetudo scilicet non pos sit, nisi ab omni populo, vel eius maiori parte introduci, l. de quibus; vbi Bart. num. 6. & communiter Scriben ff. de legibus, Canonistae in cap. fin. de consuetudine, l. 5. titulo 2. part. 1. ibi: E tal pueblo como este, o la maior partida del. Et numer. 4. explicat textum in l. 2. §. deinde cum es set, ff. de origine iuris: infert, erroneum es se id, quod dixit Rodericus Suarez ibi commemoratus, quod quando vna familia adeo creuit, vt tertiam, vel quartam partem ciuitatis constituat, potest quoad modum succedendi iure primogeniturae, consuetudinem introducere, & quod id iuris principiis repugnat: attamen tribus in casibus, eam opinionem sustineri pos se, quos ibidem commemorat num. 5. & 6. vbi videri potest: tandem concludit num. 7. & 8. duos casus principales, in haec verba constituit: In quo tamen obseruandum erit, ex decisione huius legis 41. Tauri, ces sare hodie primos duos casus, de quibus superius mentionem fecimus, & omnia ea, quae Scriben. antiqui, & moderni circa ea scripserunt. Nam aut in hac consuetudine tempus immemoriale interuenit, & tunc nec est neces sarium, quod familia, seu primogenies constituat maiorem, vel tertiam, vel etiam quartam ciuitatis partem, nec quod habeat iurisdictionem, nec quod ad eam confirmandam tacitus populi consensus interuenerit: Aut in ea non interuenit tempus immemoriale, & tunc etiam si familia magnam partem ciuitatis constituat, iurisdictionémque habeat, ad idque tacitus populi consensus interuenerit, ipsa consuetudo nullius momenti proculdubio censendo, est. Idque probatur ex dicta l. 41. Tauri, quae etiam de consuetudine loquens, temporis immemorialis consuetudinem non minorem requirit; prout constat, ex verbis eiusdem leg. ibi: Assi mismo por co stumbre inmemorial. Quod ea praecipua ratione comprobari potest, quia dicenti aliqua bona es se maioratus, iuris communis di spositio resistit, cum ex iuris prae sumptione bona semper libera, non autem primogenio, nec maioratui subiecta prae sumantur, l. altius, vbi per Scribentes, C. de seruitut. text. in cap. 1. §. inter filiam, versic. defuncto, si de feud, defunct. content, sit int. dom. & agnat. vasall. in vsib. feud. Decius, qui plura refert in consil. 542. num. 7. & 8. & in consil. 467. num. 9. ideóque ad huiusmodi prae scriptionem, vel consuetudinem merito tempus immemoriale neces sarium est; text. in cap. 1. cum similibus, de prae scription. lib. 6. quod est singulare, ad dict. l. 41. Tauri intellectum. Hactenus Ludouicus Molina, qui in effectu (vt[sect. 2] vides) ad praedictam consuetudinem introducendam, tempus immemoriale requirit, & eidem conuenit satis aperte Mieres, quarta parte, quae stion. 20. numer. 363. in noua editione, fol. 237. qui cum in proposito dubio, Andreae de Isernia, Guid. Pap. & aliorum sententiam retulis set, inquit, quod nos seruare debemus dispositionem d. l. 41. Tauri, & Molinam expendit in loco nunc relato. Relatis quoque opinionibus contrariis, & Authorum huius Regni sententiis adductis, tandem eandem Ludouici Molinae resolutionem amplexus est D. Christophor. de Paz, de tenuta, seu remedio pos ses sorio, parte secunda, quae st. 58. num. 12. & 13. ex folio 277. & veriorem, & receptiorem sententiam dixit Velazquez Auendanus in l. 41. Tauri, glos sa 1. num. 7. qui tamen statim limitat, si cum consuetudine familiae concurreret alia totius ciuitatis,[sect. 3] seu Prouinciae, quia cum ea praeualeret: quod tamen stante decisione d. l. 41. Tauri, procedere non potest: nec est admittendum; & rectius contrarium defendit Ludouic. Molina, prout supra eum retuli, atque indistincte Auendani, & aliorum placitum confutauit D. Christophorus de Paz, vbi supra, n. 13. in fine. Ex his credimus, Ioannem Garciam, in tractatu de nobilitate, in diuisione operis, num. 55. (quo loco Ludouici Molinae mentionem non facit) Andr. de Isernia, Roderici Suarez, & sequacium sententiam male sequutum, & contrariam opinionem Molinae amplecti eum debuis se. Male etiam aequiparas se, siue confudis se casum illum, quo de interpretanda consuetudine agitur cum altero, quo familia, aut parentela, de inducenda, non de interpretanda consuetudine agit, cum hic casus longe inter se differant, vt §. praecedenti vidimus, & Molina metipse d. cap. 6. lib. 2. distinxit, atque notauit, vere namque quod de inducenda consue tudine Garcia scripsit, post editam d. l. 41. Tauri, constitutionem, nullo pacto stare potest. Ex eisdem quoque credimus M. Anton. Pere[sect. 4] grinum, de fideicommissis, artic. 51. num. 36. folio 486. in ipsomet dubio, vtrum progenies, aut familia inducere valeat consuetudinem diuersam a lege scripta, vtputa, ne foeminae succedant, sed masculi de familia, dotatis foeminis: post alios, quos citat, rectis sime statuis se id ipsum, quoad vniuersalem succes sionem; & eadem excitatum ratione, quam considerauit Molina, sed eum non refert: quod scilicet priuati non pos sunt leges condere, nec consuetudines contra leges inducere. Et addit vltra Molinam, & caeteros Authores relatos supra, quod consuetudines, aut pacta huiusmodi tenerent, si acces sis set Principis supremi confirmatio ex certa scientia, aut de plenitudine potestatis; idque post Decium, in cons. 516. num. 8. quod veris simum credimus: ex quo enim Princeps facultatem Regiam concedere potest, vt maioratus instituantur, & clausulas, ac formam vocationum, siue conditiones, institutoris ipsius maioratus voluntati relinquere; ita etiam, & con suetudines, aut pacta ad eum modum Regia auctoritate confirmare. Denique & vltimo, ex ipsis etiam dicimus, Ia[sect. 5] cob. Menoch, non ita diligenter, articulum praedictum explicas se in consil. 251. num. 18. lib. 3. dum supponit, consuetudines familiarum, iuri communi contrarias, ex quibus succes sionis ius, atque ordo alteratur, vtputa, quod masculi foeminas semper excludant, & legitimae eisdem non debeantur, obseruari in ipsis familiis debere, ac si leges, & contractus forent, si consuetudines ips ae probentur; & quod masculi excluserint foeminas in vim illius consuetudinis: idque ex sententia Guidonis Papae, Iasonis, & aliorum; quam tamen improbauimus supra, & cum aliis confutauit quoque D. Christophor. de Paz in loco ibi relato: vere namque, id ita simpliciter, & indistincte verum non est, nec procedere potest; aut maiori declaratione, & distinctione indiget, etiam in terminis iuris communis; prout alio in loco agnouit ipse Menoch. scilicet in consil. 501. num. 37. volum. 6. vbi cum statuis set, valere consuetudinem inter eos, qui de familia sunt, vt certo ordine, & modo succedatur, idque ex sententia Guidonis ipsius, & aliorum, cuius contrariam multi alij sustinent, sicuti ex Molina, & Paz, in locis relatis supra apparet; inquit statim, id multo magis procedere in casu illo, in quo allegabatur consuetudo temporis antiquis simi in illa familia, quae in castris, & oppidis illius maioratus habent pote statem ferendi legem; & citat Molin. lib. 2. cap. 6. num. 5. atque ita videtur aperte supponere, non alias consuetudinem introduci pos se in aliqua familia, vt certo ordine, aut modo succedatur, quam si consuetudo temporis antiquis simi probetur iuxta traditionem Ludouici Molinae, d. cap. 6. qui num. 8. recte constituit, ex iuris prae sumptione, bona semper libera, non autem primogeniei, nec maioratui subiecta prae sumi: idque multis exornarunt Pelaez a Mieres, 4. p. q. 20. ex num. 24. vsque ad num. 32. in noua editione: Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. q. 62. num. 30. & ego metipse notaui supra hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 1. & seq. & vltra Authores relatos ibi addo nunc Stephan. Gratian. tom. 4. c. 736. n. 59. & 67. Iacob. Gallum in cons. 32. & 33. Anton. Bellon. in cons. 44. Sese decis. 362. num. 12. vbi quod bona semper prae sumuntur libera, nisi ostendatur scriptura feudi, vel maioratus. # 11 §. XI. Maioratus perpetui coniectura, & institutio, vtrum inducatur, inductáve censeatur ex impositione oneris anniuersarij perpetui: siue ex eo, quod testator bona aliqua cum eo onere reliquerit, atque grauauerit; vbi tres praecipuae commemorantur opiniones in hoc proposito, & communis distinctio, quae apud Pragmaticos obtinuis se videtur, ab Authore probatur; & accurate magis, quam antea fuis set, articulus ipse enucleatus, atque explicatus relinquitur. SVMMARIVM. -  1 Fideicommis si, & maioratus perpetui fortissimam coniecturam es se, quando testator voluit, per haeredes suos perpetuum anniuersarium fieri. -  2 Voluntatis testatoris coniectura, & interpretatio deducitur ex onere imposito. -  3 Maioratus, seu fideicommissi perpetui coniectura, an deducatur ex impositione oneris anniuersarij perpetui, siue ex eo, quod bona cum eo onere relicta fuerint. Attigis se, atque tractas se Authores quamplures qui hoc num. commemorantur. -  4 Maioratus perpetui coniectura deducitur ex sola oneris pij anniuersarij perpetui impositione; ex sententia quorundam. -  5 Et an alij recte expendantur pro eadem sententia. -  6 Et de primo eiusdem opinionis fundamento. Quod ex placito Authoris subuertitur. -  7 Secundum eiusdem opinionis fundamentum adducitur. Quod ex sententia Authoris conuincitur. -  8 Tertium ipsius opinionis fundamentum proponitur. Et eidem respondetur. Atque explicatur l. annua 20. §. fin. & l. annuam 6. ff. de annuis legatis. -  9 Quartum fundamentum, pro eadem parte ponderatum. Et eidem quoque concludenter respondetur. -  10 Quintum fundamentum, pro ipsamet opinione, ex obseruatione quadam Feliciani de Solis expenditur. Et eidem quoque responsum praebetur. -  11 Maioratus perpetui coniecturam, ex sola oneris anniuersarij impositione deduci non pos se, ex sententia aliorum iuris Interpretum. -  12 Quorum fundamentum primum expenditur, & in tuto relinquitur. -  13 Secundum eiusdem sententia fundamentum ponderatur, & in proposito concludere, ostenditur. -  14 Tertium eiusdem opinionis fundamentum adducitur, & Oldradi cons. 21. explicatur. -  15 Quartum & vltimum pro eadem opinione fundamentum profertur, & l. nihil proponi, ff. de legatis primo, & l. fundi Trebatiani, ff. de vsufructu legato, in proposito ponderantur. -  16 Maioratus perpetui coniecturam, & institutionem, ex sola oneris anniuersarij perpetui impositione non induci, non existentibus aliis simul coniecturis. Induci autem, si aliae simul coniectura concurrant. Idque ex sententia, & distinctione aliorum. Quae crebrius apud Pragmaticos obtinuit. Et per Authorem probatur. Et ibidem plures coniecturae connumerantur. -  17 Et Iudicis arbitrium commendatur. PRo absoluta, distincta huiusce §.[sect. 1] explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, fortis simam quoque fideicommis si, siue maioratus perpetui coniecturam es se, quando testator voluit, per haeredes suos, perpetuum anniuersarium fieri, sicuti ex Matthaeo Gribaldo, & Porcio annotauit Hippolytus Riminaldus, in cons. 279. num. 20. lib. 3. & alij innumeri obseruarunt, quorum specifica mentio statim[sect. 2] fiet. Ita quoque, quod ex onere in proposito habeatur optima coniectura, & declaratio voluntatis testatoris, aut disponentis; ex aliis pluribus tradidit Simon de Praetis, libro 3. interpretatione 3. dubitatione 2. solutione 9. numer. 15. fol. 137. de inter coniecturas alias, ex quibus fideicommisum, aut maioratum, tacite institutum censeri, Interpretes nostri existimant; eam enumerant, quae ex impositione oneris anniuersarij perpetui deducitur; non tamen vniformiter id accipiunt, siue in idem placitum non conueniunt, sed diuersimode potius rem hanc accipiunt: quocirca, cum disceptatio prae sens adeo neces saria, & frequens sit, vt as sidue occurrat, & per manus apud Pragmaticos circunferatur quotidie, in hoc tractatu praetermitti non potuit, idque, vel eo maxime, quod regulae illae, & communes Doctorum traditiones, circa linearum tractatum, & praerogatiuam, in his quoque terminis locum habere, certum est; quando ex huiusmodi onere, maioratum, seu fideicommis sum perpetuum induci, dicamus. Inquirunt ergo Interpretes frequentis sime, an[sect. 3] maioratus perpetui coniectura iuridice deduci valeat per impositionem oneris anniuersarij perpetui; siue ex eo, quod bona cum eo onere relicta fuerint alicui, & eius filiis, aut haeredibus, aut etiam pluribus aliis, & dubitari, an inter omnes de familia, fideicommis sum perpetuum videatur relictum gradatim, & succes siuo ordine, ita vt in eis bonis, cum eo onere anniuersarij perpetui relictis, iure maioratus succedendum sit. Et ante alia meminis se oportebit, disceptationem hanc, & propositi articuli explicationem suscepis se Authores nonnullos, quorum placita, & resolutiones, radicitus sumi non pos sent, nisi originaliter, & attente ijdem praelecti fuis sent; & horum numero sequentes ex propo sito magis videndi sunt.   Ancharanus inquam, in cons. 27. col. 3. 4.   Ludouic. Romanus, in cons. 438. in causa nu. 14.   Socin. sen. in cons. 13. num. 7. latius in cons. 77. lib. 1.   Bertrandus, in cons. 9. numero 25. lib. 4.   Fulgosius in consil. 68. col. fin.   Curtius iunior in cons. 87. ex num. 6. lib. 1.   Socinus iunior, in cons. 181. numer. 45. lib. 2. & in cons. 136. numer. 24. lib. 3. & in cons. 90. num. 9. & 10. lib. 1.   Decius in cons. 336. & in cons. 374. numer. 4.   Natta in cons. 531. numer. 28. & 29.   Ancharan. Regien, quae st. 72. numer. 26. parte prima.   Aymon Craueta, in cons. 180. ad fin.   Ripa in l. 1. §. si haeres praecepto, numer. 14. ff. ad Trebel.   Guido Pap. decis. 576.   Matthaeus Gribaldus, in cons. 40. numer. 13. inter consilia Porcij.   Porcius ipse, in cons. 46. numer. 17. vers. Quarta sit.   Hippolyt. Riminald. in consil. 279. ex numer. 15. vsque ad num. 22. & num. 63. vsque ad num. 69.   Cardinal. Mantica, de coniecturis vltimar. volunt. libro 6. tit. 15. numero 15. in vers. Sed rursus in casu.   Tiber. Decian. in consil. 2. num. 11. & 12. volum. 2. & in consilio 10. num. 76. volum. 3.   Marcarius, in consi. 1. num. 36. & 37.   Simon de Praetis, libro 3. interpretatione 3. dubitatione 2. solutione 9. num. 5. fol. 137.   Vvesembecius in consilio 82. a num. 9. lib. 2.   Puteus in cons. 40.   Petra, de fideicommis sis, quae st. 5. num. 26. in fine, & num. 74. & 141. & q. 6. num. 45.   Didacus del Castillo in l. 74. Tauri, in glos sa, parte en ella, versic. Ex his etiam.   Petrus Salazar, de vsu & consuetu. cap. 12. numero 43.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 1. §. 1. numero 27. vers. Infero etiam, & §. 2. numero 24.   Ioseph. de Rust. in tract. an, & quando lib. in con. posi. lib. 5. cap. 5. num. 10. & 3. seq fol. 76.   Anton. Gama, decis. Portugaliae 30. & 48. & 224. num. 8. & decis. 286. num. 1. & decis. 345. num. 1.   Aluarus Valascus, consult. 27. numer. 3. & con sult. 82. per totam.   Iacob. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 76. numer. 71. & 72.   Pelaez a Mieres, secunda parte, quae st. 5. num. 94. 95. & 96. in noua editione, fol. 465.   Velazquez Auendanus in l. 41. Tauri, glos sa 3. num 12. antea in l. 40. glos sa 2. num. 62.   Gaspar Rodericus, de annuis redditibus, libro secundo, quae stione 9. num. 64. fol. 190.   Ioannes Garcia, de expens. & melior. cap. 4. numero 9.   Flores Diaz de Mena, ad decis. Gamae 30. vbi vide, & ad decis. 48. & 224. latius lib. 2. variarum, quae st. 18.   D. Perez de Lara, de capell. & anniuer. lib. 1. cap. 1. & latius cap. 4. per tot.   Felicianus de Solis, de censibus. tomo 2. ad cap. 3. libro 1. ex vers. vidi tamen controuerti, fol. 112. & 113.   Stephan. Gratian. tomo 1. cap. 116. ex numer. 5. vsque ad num. 11.   Aloysius Riccius, collectanea 1702. versic. Sed quae stionis est, parte quinta, fol. mihi 134.   Hieronymus Fernandez de Otero, diuersarum quae stion. iur. prima parte, quae st. 5. fol. 9. qui nullum ex praedictis omnibus Authoribus commemorat; ex his tamen, quae scripsit, deprehenditur velut manifeste. D. Perez de Lara, Flores Diaz de Mena, & aliorum Recentiorum huius Regni scripta prae legis se.   Nouis sime omnium Robles de Salcedo, de reprae sentatione, lib. 3. cap. 3. num. 2. & 3. fol. 334. Et ego metipse, supra, hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 9. & num. 80. de hoc ipso, sed non ex profes so sermonem institui. Ex his quidem apparet, tres fuis se praecipuas in[sect. 4] proposito articulo sententias, & opiniones. Prima fuit opinio eorum, qui existimarunt maioratus, & anniuersarij perpetui coniecturam induci ex sola impofitione oneris pij, Mis sarum scilicet, vel alterius rei grauamine, ita vt succedendum sit perpetuo iure maioratus inter omnes de familia, ordine succes siuo; & solam hanc coniecturam, impositionis scilicet oneris perpetui anniuersarij, quod annexam habeat piam causam, etiam si nulla ali. adsit coniectura, sufficere: sic sane, hanc sententiam, & opinionem tuentur Authores nonnulli relati a Mieres, 2. parte, d. quae st. 5. num. 94. Aluarad. libro 2. cap. 1. §. 1. numer. 27. vbi existimant, quod fundus grauatus onere perpetui anniuersarij, pro anima testatoris, non potest extra familiam alienari; pro hac etiam parte Felician. de Solis, in loco relato supra, scilicet tomo 2. fol. 112. versic. Contrariam tamen, quatuordecim Authores commemorauit; quorum tamen nonnulli, ita simpliciter expendi non valent, vtpote, cum in casibus ab eis propositis, non modo oneris anniuersarij impositionis coniectura ades set; sed & alia simul interuenirent, ex quibus adducti, excitatique fuere, vt fideicommis sum perpetuum inductum es se dicerent: imo & iidemmet Authores prae senserunt aperte, quod sola ea coniectura minime sufficeret, nisi & aliae quoque, vel alia coniectura simul concurrerent, aut verborum expres sorum ius, siue prae sumpta disponentis voluntas, ex alio simul deducta, ita suaderet; ipse tamen Felicianus secure concludit, ex sola impositione oneris pij induci anniuersarium, & maioratum perpetuum, etiamsi nulla alia coniectura interueniat; idque multo magis procedere, vbi adiicitur dictio, in perpetuum, quae inducit fideicommis sum perpetuum inter omnes descendentes in infinitum, provt ibi ex sententia quorumdam Authorum comprobat. Vere tamen Felicianus metipse non recte adducitur ex sententia Ancharani d. cons. 27. vt existimauerit, quod sola oneris pij anniuersarij impositio, maioratus perpetui effectum inducere pos sit; vtpote, cum in casu Ancharani, vltra impositionem grauaminis illius, & onus, quod in perpetuum fuit iniunctum duobus illis antiquioribus de Domo, ades set etiam velut manifesta testatoris voluntas inducendi fideicommis sum perpetuum, & quod bona inter omnes de familia conseruarentur; sicuti §§ praecedentibus obseruaui; & notauit singulariter Craueta in cons. 180. dum ad rationes Ancharani, quae sibi videbantur obsistere, specifice respondet. Et in cons. 161. num. 9. qui pro intellectu obseruationum Ancharani, omnino videndus est. Rursus, in casu illo Ancharani, testator reliquit bona sua duobus antiquioribus ex sua familia, nomina propria non exprimendo, atque ideo, cum non ad personas duorum antiquiorum de Domo, sed ad qualitatem antiquitatis respexerit, eáque qualitas nunquam in familia deficere pos sit, argum. text. in cap. quoniam Abbas, de officio delegati: Pari ratione, fideicommis sum etiam nunquam deficere debuit, sed mortuis duobus antiquioribus de Domo, ad duos alios antiquiores, ex ipsa familia procedentes, protrahi; sicuti obseruauit Molina, lib. 1. cap. 5. num. 19. Ita similiter, in terminis excitatis per Matthaeum Gribaldum, Porcium, Rusticis, & Menochium, in locis supra relatis, non modo oneris perpetui impositi coniectura, sed & vis verborum, quibus haeredes, & descendentes vocati fuere, aderat; & alia simul concurrebant, ex quibus prae sumpta testatoris mens elici iuridice potuit; quae si non eliceretur ex alio, vltra oneris anniuersarij impo sitionem, id quidem minime induceret, quod Felicianus cum aliis contendit: & ita ad eum modum, quod alia simul ibi concurrerent vltra oneris perpetui impositionem, aut quod vis verbi expres si sic suaderet praecisse testatorem voluis se; praedictos Authores expendit Hippolyt. Riminald. dicto consilio 279. numero 63. 64. & 65. volum. 3. Rodriguez etiam, de annuis redditibus, libro 2. quae st. 9. numero 65. atque ita melius responderi, satis fierique potest Ancharani traditioni eo loco, quam satisfaciat Aluarus Valascus, consultatione 82. sub nume. 10. versicul. Porro, vbi nihil concludens adducit. Denique, Blasius Flores Diaz de Mena, in addiditionibus ad decisionem Gamae 30. quasi suam sententiam probauerit, non potuit ita indistincte per Felicianum ponderari vbi supra, ipse enim adeo varius est, & dubius, provt ibi apparet, & specifice dixit, communiter concludi contrarium in rigore iuris, attamen quod in praxi solet aliter practicari. Statim autem, adeo confuse loquitur, vt vix eius mens valeat deduci, nec admitti praxis, quae contra iuris rationem, & rigorem, fuerit introducta; quoniam neque verborum expres sorum vis, nec prae sumpta disponentis voluntas aliud suadeat, In addition, etiam ad decisionem 225. Flores idem de Mena, ita variare in proposito articulo, aut diuer simode se habere videtur in proposito articulo, vt vix etiam eius intentum deduci pos sit: in principio namque additionis, totum contrarium eius, quod Felicianus voluit, dixit expresse: & idem quoque voluit postmodum tertia columna, dum scribit, quod consilium Oldradi 21. non desineret es se verum ob solum onus anniuersarij impositum, nisi aliae simul, coniecturae concurrerent; ex quibus fatetur, quod Consilium ipsum, & resolutiones Oldradi ces sarent; & cum haec ita antea tradidis set, quibus expresse magis non potuit affirmare contrarium eius, quod Felicianus intendit; statim ad finem additionis (quo loco pro sua opinione, Felicianus ipse eum expendit) sic scribit: Imo & eco semper tenui, & teneo, quod ex impositione oneris anniuersarij, & ex vocatione proximioris in defectum filiorum primi vocati, colligeretur, coniectura maioratus, & non es set locus con silio Oldradi, sed magis communis opinio est in contrarium, núncque de eo lis pendet, cogita. Ecce vbi profitetur, magis communem opinionem es se, quod sola oneris anniuersarij perpetui impositio non sufficiat, vt maioratus, aut vinculi, perpetuo in stituti coniectura deduci valeat, & adeo confuse loquitur, vt firmiter in aliquo nunquam residere videatur. Alio tamen in loco, Flores ipse de Mena, variarum scilicet, libro primo, quae stione 18. numer. 31. suo ore profitetur, hanc opinionem, quod ex sola operis pij anniuersarij impositione, maioratus perpetuus institutus videatur, in puncto iuris es se omnino falsam. Eiusdem autem opinionis primae (quam Felicia[sect. 6] nus tuetur, & defendit etiam Hieronymus Fernandez de Otero, diuersarum quae stion. iur. prima parte, quae stione 5. fol. 9.) fundamenta omnia, ad sequentia breuiter reducuntur. Primum est, maioratus, & fideicommis sa, ex coniecturis solis induci, quod §§. praecedentibus, longa serie comprobaui; supra etiam hoe eod. tract. cap. 9. num. 21. & 22. & in hac ipsa quae stione expendunt Flores Diaz de Mena, d. q. 18. num. 19. D. Perez de Lara, lib. 1. c. 4. num. 14. coniecturam autem satis manifestam videri, quae exoneris perpetui anniuersarij impositione deducitur, atque ex natura succes sionis, & frequenti vsu re stantium, qui ad haec anniuersaria vocant maiores, & familiae conseruationem praetendunt. Vere tamen fundamentum hoc nihil concludit, fatemur namque, fideicommis sa, & maioratus, ex coniecturis induci, quod s aepe notauimus, dummodo illae multum probabiles, & concludentes & velut manifestae sint. Item maioratus, ob familiae, & memoriae testatorum conseruationem introduci, eorúmque bona inalienabilia, & indiuisibilia remanere semper debere; negamus tamen, ex sola oneris anniuersarij perpetui impositione, nisi aliae simul coniecturae concurrant, vrgentem, siue euidentem coniecturam de duci, ex qua maioratum perpetuum instituere, bona indiuisibilia remanere, omnium de familia vocationes, illiúsque conseruationem inducere testator voluerit; nisi vel id expres serit, quod adeo facile ilii est; vt in quae stione etiam maioratus, ego metipse obseruabam supra, hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 4. vel alia adiecerit, ex quibus id facile, & aperte deprehendi valeat. Et quidem oneris perpetui anniuersarij impositi conseruationem, absque eo, quod maioratus perpetui coniectura fiat, siue maioratus perpetuus institutus videatur, contingere; perpetuo onus duraturum, tametsi maioratus institutio non inducatur; sicuti secundae, & tertiae, & opinionis Authores fatentur; & ipse Flores agnoscit dicta quae stione 18. num. 26. vbi etiam profitetur, rationes omnes, quae pro hac prima opinione expendi solent, parum concludentes es se, & ad eas omnes responderi pos se, & nullo iute, nulláque lege reperiti cautum, quod ex oneris perpetui impositione, maioratus perpetuus institutus censeri debeat, aut quod bona indiuisibilia pertinere debeant ad maiorem, cum pos sint ad plures pertinere simul; fine bona ipsa, super quibus opus pium impositum est, alienari; in tertiósque, & extraneos pos ses sores transire, & nihilominus perpetuum & firmum onus impositum semper manere; atque ex his prae statur etiam congruum responsum ad ea, quae Hieronym. Fernandez de Otero dicta quae stion. 5. notauit, vt ex sola oneris pij impositione, etiam nulla alia concurrente coniectura, maioratum perpetuum induci firmaret. Secundum eiusdem opinionis fundamentum est,[sect. 7] quod eius oneris impositio, indiuiduitatem inducit; argumen. text. in l. cui fundus, ff. de conditionibus, & demonstrationibus, & cum ea bona vni so sint deferenda, is senior caeteris eiusdem gradus es se debet, argumento text, in l. vltima, ff. de fide instrumentor. l. cum pater, §. pater pluribus, ff. de legatis 2. Ex quo neces sario infertur (inquit Felicianus ipse) eius oneris impositionem inferre, & inducere maioratum: & ita argumentatur vbi supra, folio 113. versic, Facit etiam. Et ante cum ita quoque argumentatur Flores Diaz de Mena, dicta quae stione 18. numer. 21. Perez etiam de Lara, libro primo, dicto capit. quarto, ex numer. 4. vsque ad numerum 12. & addidit Hippolytus Riminaldus, dicto cons. 279. numer. 17. & 18. quod non pos set oneris perpetui anniuersarij impositio effectum sortiri, nisi fideicommis sum perpetuum gradatim es set inductum; idque ex sententia Cumani, & aliorum; atque ira, quod sicut testator voluit, illud legatum, aut onus anniuersarij semper durare; pariter idem de fideicommis so dici debet, provt hoc quoque ibidem comprobat. Vere tamen, nec istud fundamentum aliquid vrget, aut concludit; tum ex bis, quae nunc diximus; tum etiam quia negamus, oneris pij anniuerfarij impositionem inducere indiuiduitatem, ex qua vinculi, aut maioratus perpetui institutio, siue coniectura deduci iuridice valeat, nisi aliunde testantis voluntas deprehendi legitime pos sit, aut praecise vni solum, ea bona deferenda es se ex eo duntaxat, quod onus perpetuum iniunctum sit, cum & pluribus simul deferri pos sent, & adhuc onus impositum, illae sum, & perpetuum manere, aut bona ipsa alienari etiam, & cum eo onere, semper transire: quod si vni deferantur duntaxat, siue applicentur, non ex hoc res variabitur, aut maioratus institutio inducetur, quae ab initio non fuit; nec alienandi facultas eidem denegabitur, si aliunde quoque maioratus instituti coniectura non deducatur. Sic sane Feliciani de Solis consideratio ea, quae ex mente aliorum proces sit, obtineret quidem, conces so prius vel habito pro certo, quod ex impositione oneris perpetui, maioratus perpetui institutio procederet; cum autem antecedens, quo ipse innititur praecipue, maioratum scilicet ex eo solum induci, falsum sit, nec procedat, consequens etiam stare, aut procedere non potest. Nec sequitur, fideicommis sum perpetuum, gradatim fuis se iniunctum ex eo, quod testator voluerit, illud legatum, aut onus es se perpetuum: haec enim diuidua, & separabilia sunt; cum onus, aut legatum perpetuum stare, & perpetuo durare pos sit, in omnésque bonorum pos ses sores, & in res ipsas transire; fideicommis sum autem, auc maioratus perpetuus non inducatur, nisi ex aliis simul coniecturis ita deducatur; sicuti Riminaldus ipse, vt fundamento praedicto satisfaceret, dicto consilio 279. numero 66. & 67. respondit: Aluar. etiam Valascus, dicta consultat. 82. ex numer. 7. apertis sime voluit. Ita pariter, alia duo fundamenta, quae pro eadem parte expendit Flores Diaz de Mena, variarum, d. q. 18. num. 22. 23. & 24. nihil euincunt, aut concludunt, vt ex sola oneris perpetui impositione, maioratus perpetui coniectura, aut institutio deduci valeat; nam licet concludant, interes se Reipublicae, maioratus institui; & instituto maioratu, non pos se bona, nisi ad vnum solum deuenire, certum sit; attamen id procedit, supposito prius antecedenti neces sario, scilicet maioratum induci, institutúmque fuis se; quod tamen negamus supponi pos se, nisi aliunde id, siue ex aliis coniecturis, quam ex sola oneris pij impositione, maioratus institutio deducatur. Tertium eiusdem partis fundamentum desumi[sect. 8] tur ex eo, quod quando res relinquitur sub onere annuatim adimplendo, censetur inductum fideicommis sum perpetuum, ex decisione l. annua 20. §. fin. ff. de annuis legatis, quam ponderauit Aluar. Valasc. d. consultat. 82. num. 2. Felicianus de Solis, d. tom. 2. fol. 113. in vers. Pro eaque opinione facit textus: & eundem tex. expendit D. Perez de Lara, lib. 1. cap. 4. num. 1. vbi etiam allegat l. annua 6. ff. eod. titul. Sed. neque ex his iuribus (provt ego considero) certum aliquid, aut quod concludat, deduci potest, vt inde probetur, ex sola oneris perpetui impositione, anniuersariive perpetui grauamine, maioratus coniecturam, aut institutionem eliciendam. Et in primis ad textum, in d. l. annua, §. finali, respondet Aluarus Valascus, d. consultatione 82. numer. 9. quod non sequitur, Est perpetuum fideicommis sum, ergo, est maioratus: quia census est etiam onus perpetuum, & tamen non est maioratus: & de fideicommis sis perpetuis loquuntur multa iura Digestorum, quae tamen maioratus es se nostrorum temporum, nec Iureconsulti significarunt, nec quisquam alius. Et solutionem hanc ad literam sequutus est D. Perez de Lara, lib. 1. d. c. 4. numer. 23. & 28. Ego vero existimo, textum illum nullo modo induci, aut ponderari potuis se in proposito huiusce disceptationis, nec aliquid probare, vtpote cum Iureconsultus ibi non dixerit, induci fideicommis sum perpetuum in fauorem eorum, qui ex familia testatoris procedant idque ex oneris annuatim adimplendi impositione contingere; de quo quidem nullum verbum ibi exprimitur, nec eius intentionis Iureconsultum fuis se, aliquo modo deprehendi potest, vt textus ipse induci potuerit; sed duntaxat probat, ex illo onere a testatrice imposito, quae ex redditu coenaculi, & horrei ius serat dari denaria decem Sacerdoti, inductum videri perpetuum fideicommis sum: coenaculi autem, aut horrei fideicommis sum perpetuum, inter procedentes ex familia testatricis inductum, Scaeuola, legis illius author non respondit. Modestinus etiam, in dicta l. annuam 6. id non decidit, nec exprimit fideicommis sum induci in fauorem familiae testatoris, sed fideicommis sum quotannis Reipublicae prae standum, respondit duntaxat, idque ex eo quidem, quod cum annuam pecuniam ad ludos ciuitatis testator reliquis set, ita indefinite, & simpliciter; non videtur generale adeo, & absolutum legatum, nec ad aliquod tempus restrictum, ex adiectione illa, quod ludis haeredes prae siderent, restringere, sed perpetuo, atque in futurum, onus id imponere; sicuti verba eiusdem text. aperte significant. Nos autem id ipsum tuemur, quod eis iuribus expres sim probatur, oneris anniuersarij impositionem perpetuam es se debere, & perpetuo duraturam, résque, aut bona cum sua causa, in alios semper transferenda; negamus tamen, ex sola oneris impositione, fideicommis sum aut maioratum perpetuum induci. Animaduerto etiam, in dicta. l. annuam: onus illud non fuis se impositum super re aliqua, sed absolute relictum (vt dixit) illudque magis reale, quam ad vitam haeredum restrictum videri, ob rationem ibi as signatam. Quartum etiam partis ipsius fundamentum de[sect. 9] duci potest ex eo, quod principaliter Felicianus de Solis, tomo secundo, de censibus, dicto folio 113. in versiculo, Nec obstat textus, consideras se videtur; videlicet fauore animae testatoris ipsius, fideicommis sum perpetuum induci debere, quod alias non induceretur: quae tamen ratio (vt vides) nihil concludit, nec euincit; fauor namque animae testatoris, qui onus perpetuum imposuit, vere non consi stit in eo, quod maioratus coniectura deducatur, vel non; siue quod maioratus tacite institutus cen seri debeat; sed in alio quidem, quod scilicet onus anniuersarij firmum, & perpetuum maneat, & quod in fututum conseruetur; conseruari autem pos se illud, etiamsi maioratum non induci, ex sola oneris pij impositione dicamus (provt semper tuemur) de se constat aperte; res namque cum sua causa, & onere, in quemcunque pos ses sorem tran sibunt, provt censui obnoxia bona transeunt; nec ideo census ipse perpetuus es se desinit, Fauor ergo animae, non in eo, quod maioratus inducatur con sistit; sed in alio, vt dixi, quod inquam oneris imposito in tuto maneat perpetuo, quam tamen in tuto semper mansuram profitemur, & omnes hucvsque scribentes, tam vnius, quam alterius partis Sectatores, pro certo tradiderunt. Sed & quintum quoque fundamentum desumi[sect. 10] potest ex alio, quod Felicianus ipse de Solis, maxima in consideratione habuis se videtur, an scilicet adiecta fuerit dictio, in perpetuum, quae inducit fideicommis sum perpetuum inter omnes de familia in infinitum, provt ponderat tomo fecundo, dicto folio 113. versiculo, Quia verius, & receptius est: quod tamen in eum sensum, in quem ipse expendit, non concludit; non enim dictionem, in perpetuum, ipse refert ad dispositionem ipsam, seu vocationes, aut substitutiones; quo casu, si factis vocationibus nonnullis, testator adiiceret dictionem, in perpetuum, id proculdubio es set maximae considerationis vt fideicommis sum reale, & absolutum, atque perpetuum diiudicari deberet; quamuis aliquae duntaxat vocationes, aut substitutiones praeces sis sent; sicuti §§. praecedentibus tradidimus, & Molina notauit libro primo, cap. quinto, numero 33. Velazquez Auendanus in l. 41. Tauri, glos sa tertia, numer. 14. 15. & 16. sed dictionem, in perpetuum, refert Feli cianus ad ipsam oneris anniuersarij impositionem, atque in eum sensum, a se antea resolutum provt fuerat, ex oneris scilicet anniuersarij impositione sola, maioratum perpetuum institutum videri; magis, aut maxime procedat, vbi adiicitur dictio, in perpetuum, hoc est, quod onus impositum, perpetuo duret. Et vere in eo sensu, absque dubio, dictio, in perpetuum, operabitur, vt onus impositum, semper in futurum, & in perpetuum firmum, & stabile maneat; non tamen maioratus perpetui coniecturam, & inductionem operari valebit; cum etiam absque eo quod maioratus, aut vinculi institutio inducatur, perpetuo duraturum onus ipsum fateamur, & Authores omnes consentiant vnanimirer. Quod si dictionem, in perpetuum, non ad eum modum Felicianus accepit, vt scilicet ad onus impositum, eam referret; sed potius, vt ad vocationes relata fuis set, tunc sane in eandem communemque distinctionem reincidere videretur, quam inferius probauimus, Et hastenus de prima opinione in proposito articulo, pro qua nihil firmum, nec concludens ponderatur (vt vides.) Succedit ergo secunda, & contraria omnino opi[sect. 11] nio eorum, qui existimarunt, maioratus perpetui coniecturam desumi non pos se ex sola oneris anninersarij impositione, nec ex eo solum institutum videri pos se maioratum, vt in eo gradatim, & ordine succes siuo succedendum sit, quod testator aliqua bona cum onere anniuersarij perpetui reliquerit, sicque bona ipsa libere alienari pos se, salua tamen oneris ipsius causa; siue ita, quod in pos ses sorem quemcunque onus ipsum pertranfeat: & pro hac parte Aluarus Valascus, dict, consultatione 82. numer. 8. citat Ripam, Guidonem, & Gamam; & concludit numer. 7. quod ex dicto onere non inducitur maioratus, etiamsi adiiciatur, quod fundus, aut res grauata dicto onere, deueniat ad proximiorem in defectum, quod primus legatarius liberos non habeat; & quod si conditio deficiat, res remaneat libera cum suo onere: atque ita, quod nec adiectio oneris, nec vocatio proximioris in defectum conditionis inducunt maioratum. Pro hac etiam secunda opinione, Blasius Flores Diaz de Mena, variarum libro primo, dicta quae stione 18. numero 3. refert Ripam, Guidonem & Valascum. Velazquez etiam Auendanum, in l. 41. Tauri, glos sa tertia, numer. 12. & antea in l. 40. glos sa secunda, numero 62. refert etiam Flores idem de Mena, Anton. Gamam, quasi huius opinionis negatiuae authorem. Et se ipsum in addition, ad decision. 30. & 224. alias 225. quasi eiusdem opinionis authorem commemorauit, provt ibidem apparet. Et vide numero 31. dictae quae stionis 18. vbi huic opinioni magis accedere videtur, & suo ore agnoscit, primam opinionem, supra relatam, in puncto iuris falsam es se omnino, nec aliquam earum omnium rationum, quae pro ea considerari solent, vrgere, aut aliquomodo concludere, quod oneris iniuncti impositio sola, sufficiens sit coniectura, vt maioratus perpetuus institutus censeri debeat; provt eadem quae stione 18. numero 26. pro hac etiam opinione, quod ex sola oneris anniuersarij impositione simplici non inducatur vinculum maioratus, retulit D. Perez de Lara, libro primo, dicto cap. 4. numer. 15. Aluar. Valasc. Anton. Gamam, Flores de Mena, & Pet. Salazar. duntaxat: Felicianus etiam, tomo 2. ad cap. 3. libri secundi, sub numer, 15. versic. Vidi tamen, folio 112. pro eadem sententia, quod ex tali grauamine, & impositione oneris pij non inducatur maioratus; & propterea, quod res affecta eo onere, vendi, alienari, & hypothecae subiici pos sit; retulit Guidon. Ripam, Gamam, Valascum, Salazar. Auendanum, & Flores de Mena, non in locis relatis, supra, dictae quae stionis 18. sed in vna addition, ad decision. Gamae: Gasp. quoque Rodericus, de annuis reditibus, libro secundo, quae stione 9. sub numer. 65. & nouis sime omnium Robles de Sal cedo, de reprae sentatione, libro 3. cap. 3. numero 3. folio 334. vbi reprobata opinione prima, quam supra adduximus, inquit veriorem opinionem es se eorum, qui affirmant, ex simplici onere anniuerfarij perpetui, cuius virtute quotannis Mis s ae celebrari debent, aut eleemosynae elargiri, virgines in matrimonium collocari, & alia similia, perpetui maioratus vinculum, aut coniecturam induci non pos se. Huius autem secundae opinionis fundamenta,[sect. 12] ad sequentia breuiter reducuntur. Primo, quod bona in dubio, libera semper ex iuris prae sumptione, non autem primogenio, aut maioratui subiecta, prae sumi debent, nisi specifica maioratus scriptura ostendatur; atque ita in terminis nostris argumentatur Aluar. Valasc. d. consultat. 82. numer. 6. D. Perez de Lara, lib. 1. d. cap. 4. numer. 17. & alij notarunt, quos ego metipse commemoraui supra, §. 10. numer. fin. & hoc ipso tract. c. 9. numer. 1. Et quamuis coniecturis & prae sumptionibus, ab ca regula recedi soleat, quoties coniecturae probabiles, neces sariae, & concludentes suadeant, testatorem voluis se fideicommis sum simplex, & absolutum inter omnes de familia inducere, aut maioratum perpetuum instituere, & velle bona sua, maioratus vinculo subiacere, sicuti ego metipse dilucide explanaui eodem c. 9. numer. 68. & 69. attamen ex sola operis pij anniuersarij impositione, coniectura ea desumi non potest, nec sola ipsa potens est, vt maioratus tacite institutus videatur; non enim concludit; ita testatorem voluis se, cum oneris pij impositio perpetuo durare pos sit, & duratura sit; nec inde sequatur, quod maioratus perpetui coniectura inducatur, cum vnum absque alio consistere pos sit, vt supra annotauit. Secundum fundamentum in idem tendit, fidei[sect. 13] comis sum inquam odiosum es se, & in dubio non prae sumendum, & ita interpretationem fieri debere, vt potius remoueatur, quam inducatur; & sic non extare in dubio: & quod si testator maioratum instituere voluis set, in aliqua parte dispositionis id expres sis set; & id, quod testator non dixit, nec nos dicere debemus; & alia similia, quae ego metipse adduxi, latéque comprobaui supra hoc eodem tractatu, cap. 9. num. 2. & seq. vsque ad numer, 10. quo loco, hanc etiam secundam opinionem recensui numer. 9. & in terminis, licet non ita exacte, fundamentum hoc expendit Flores de Mena, dicta quae stione 18. num. 9. Et quamuis prae sumptionibus etiam, & coniecturis, a regulis praedictis recedatur, & fideicommis sum extare, maioratúmque tacite institutum videri, dici probabiliter, & iuridice pos sit, quamuis testator id non expres serit; provt §§. prae cedentibus, ex proposito ostendi: id tamen procedit, quando neces sariae, & velut manifestae, & concludentes coniecturae sic suadent, non alias; provt vtrumque notaui, atque exornaui, dicto cap. 9. huiusce tractatus, num. 70. & trib. sequent. Aut quando verba collectiua, siue tractum temporis significantia ita euincunt, provt eisdem §§. praecedentibus ob seruaui. Coniectura autem, quae ex sola oneris anniuersarij impositione deducitur, non est potens id operari, atque ita maioratus institutionem inducere non potest. Nec vere rationi huic, siue fundamento satisfacit Flores ipse de Mena, eaedem quae st. 18. num. 28. imo solutio, quam ibi tradit, conuincitur manifeste ex his, quae numeris praecedentibus, ibidem scripserat; ex his etiam, quae inferius adduxit num. subsequen. Quod etiam dicitur, primogenia fauorabilia potius, quam odiosa diiudicari debere; procedit quidem quando primogenia ipsa es se instituta, & in es se producta apparet manifeste, siue ex neces sariis, & concludentibus coniecturis ita colligitur; non vero quando nec de eorum institutione apparet, nec etiam concurrunt concludentes coniecturae, quae ita suadeant, aut quae maioratus instituti coniecturam euidentem prae seferant, provt sola oneris pij impositio concludens non est, & ita quoque d. cap. 9. huiusce tractatus, ex num. 70. cum seq. obseruaui: potest enim stare, & perpetuo durare onus ipsum, absque eo, quod maioratus perpetuus tacite inducatur, vt s aepe dixit, & notabiliter considerauit Aluarus Valascus d. consult. 82. sub. num. 7. in haec verba: Nec oberit. si dicas, etiam coniecturis maioratum constitutum probari, vt pro parte contraria diximus: quia illud verum, quando coniecturae, ex quibus maioratum institutum as seueramus probabiles sunt; vt quia facta est prohibitio alienationis ad conseruandam agnationem, vel saltem familiae. In hac autem specie, nec clausula prohibitionis alienationis reperitur, nec item clausula agnationis, & familiae conseruandae, nec aliqua coniectura sufficienter concludens ad maioratum constituendum; ex multis quae tradiderunt Molina, & Pelaez in locis iam citatis, igitur inciuile videtur, in hoc casu maioratum fuis se constitutum indicare. Nam quod dicitur testatricem disposuis se, quod pro eius anima Sacra celebrarentur ex redditibus bonorum; & cum hoc onere, proximiori reliquis se; quia iam nunc dubitari desinit onus Mis sarum impositum bonis, quae alicui relinquuntur, vt perpetuo de illorum redditibus celebrentur, non con stituere maioratum, sed duntaxat censeri bona illa onerata tali onere, & cum eo pos se transire ad quemcunque, iuxta l. nihil proponi, in principio, ibi, salua cau sa legati, ff. de legat. 1. & non pos se diuidi propter onus Mis sarum indiuiduum, argum. l. cui fundus, ff. de condit. & demonstrat. & hoc ita receptis simum est his temporibus apud omnia Tribunalia Regni, quamuis olim a nostris anteces soribus aliter indicaretur, & idem deducitur ex Guidon, decis. 576. Ripa in l. 1. §. si hae res, num. 14. ff. ad Trebel. & aliis, vt per Gamam decis. 30. & 224. numer. 8. & 48. numer. 10. qui te statur ita s aepissime in Senatu nostro iudicatum; cuius rei ego antiquus, & oculatus sum testis. Tertium fundamentum deducitur ex consilio [sect. 14] Oldradi 21. vbi ex onere perpetuo, etiam cum pluribus substitutionibus conditionalibus, si sine liberis &c. & deficientibus conditionibus, vtpote, quia grauati habuerant liberos, & nihil erat dispositum a testatore, in casu existentium liberorum, non solum non. iudicat Oldrad. inductum fideicommis sum perpetuum, sed imo dicit, bona libera remanere cum onere. Et quamuis a sententia Oldradi recedendum es se, quando in contrarium extant coniecturae, vnanimiter probauerint permulti illi iuris Interpretes, quos ego metipse in vnum conges si supra hoc eodem tract. c. 89. & cum multis Flores Diaz de Mena, ad decis. Gam. 225. & variar, lib. 1. d. q. 18. num. 10. Menoch. in cons. 1006. ex num. 40. & num. 53. lib. 11. & in consil, 1195. numer. 6. & 29. vers. non obstat, lib. 12. Surd, in cons. 241. Ex numer. 41. lib. 2. Casanat. in cons. 33. ex num. 28. id tamen intelligitur, dummodo coniecturae, ex quibus a sententia ipsa Oldrad. recedendum intenditur, sint probabiles, neces sariae, & concludentes, provt iidem Authores explicant: & tamen ea, quae ex sola oneris pij anniuersarij impositione resultat, non concludit, maioratum institutum fuis se; siue maiora tus institutio ex ea neces sario non infertur. atque ita attendi non debet vt ex solo eo grauamine, inter omnes de familia inductum perpetuum fideicommis sum, aut maioratum dicamus. Quamuis etiam in Hispanorum primogeniis, & maioratibus perpetuis, consilium Oldradi 21. locum non habeat, attenta eorum natura, & perpetuitate, vt per Molinam libro primo, cap. 6. numer. 18. & sequent. Mieres, 2. par. quae st. 12. Ludouic. Casanat. in cons. 4. ex numer. 90. cum sequent. & latius dixi supra d. cap. 89. id tamen intelligitur, atque procedit, quando non ambigitur, an institutus fuerit maioratus, néc ne; sed apparet institutum fuis se, vel quia expresse institutus fuit, aut ex neces sariis, probabilibus, & concludentibus coniecturis ita colligere praecisum videtur; provt §§. praecedentibus explicaui, & Molina, & Mieres, in locis nunc relatis, late notarunt; non vero quando eiusmodi coniecturae non concurrunt, siue, vt dicamus, testatorem tacite voluis se maioratum instituere, coniecturae neces sariae deficiunt; provt in casu prae senti, quando sola oneris pij anniuersarij impositio adest, quod deficiant, fateri vis est, vt supra dixi, nisi alia simul concurrant, vt inferius dicetur. Atque ex his apparet, Flores Diaz de Mena solutionem, d. q. 18. numer. 29. non vrgere, vtpote, cum existentibus coniecturis probabilibus, & verisimili testatoris mente, ab Oldradi consilio recedi fateamur ingenue, & in no stris etiam terminis maioratum induci pos se concedamus; solam autem oneris pij impositionem non concludere, nec verisimilem testatoris mentem id inducere, firmiter, & iuridice contendamus. Quartum & vltimum fundamentum deducitur[sect. 15] ex textu, qui per manus circunfertur quotidie, & semper allegatur ad hoc propositum, in l. nihil proponi, §. 1. ff. de legat. 1. vbi sic scribitur: Nihil proponi, cur prohibeatur haeres aedificia distrahere, ex quorum redditu, sportulae sunt relictae, salua tamen causa legati. Et huic adiungitur etiam textus in l. fundi Trebatiani 58. ff. de vsufructu legato, vbi Iureconsultus respondit, vendi pos se fundum, cuius redditus quis legauit vxori, quandiu viueret: atque ita, haec iura probant aperte, ex oneris impositione non induci fideicommis sum, quod rei alienationem prohibeat, imo rem ipsam distrahi pos se, salua tamen causa legati: his iuribus, vt respondeat Felicianus de Solis, tomo 2. de censibus, ad cap. 3. lib. 2. sub num. 19. versic. nec obstat textus, folio 113. pro certo existimat, Iureconsultum ibi tractare de onere temporali, ex quo non inducitur fideicommis sum; secus tamen es se, quando onus impositum perpetuum es set, & in fauorem animae institutum, provt contingit, quando anniuersarium perpetuum relinquitur, tunc enim eo ipso credit, fideicommis sum, & maioratum perpetuum induci ex sola oneris impositione; & eodem modo explicauit ea iura Hieron. Fernandez de Otero, diuersar, quae st. iur. 1. p. quae st. 5. fol. 9. Flores Diaz de Mena d. quae st. 18. numer. 5. in princ. quamuis statim aliter ea iura interpretetur. Vere tamen haec solutio, aut interpretatio non placet; nam licet in d. l. fundi Trebatiani, Iurecon sultus dixerit, redditus vxori relictos, quandiu ea viueret; non tamen ex eo, quod onus temporale es set, & ad vitam vxoris restrictum, videtur alienandi facultatem conces sis se, siue pos se vendi fundum respondis se; sed ex alio Iureconsultum excitatum ibi, vt diceret, relicto redditu alicuius fundi, non es se prae standum praecise fundum, videlicet, quia constabat ita voluis se testatorem velut manifeste, iuxta communem interpretationem, quam cum aliis adduxit Petrus Surdus in cons. 319. n. 15. vbi videri poterit, & in dicta l. nihil proponi. Diuersa quidem ratio militare videtur; ibi namque non modo apparet, onus impositum temporale fuis se, sed totum potius contrarium denotatur non obscure; maxime attenta declaratione Glos s ae ibi: Et quando id dubium videretur an scilicet onus temporale, an perpetuum fuerit, vere Iureconsultus non ex eo excitatur, quod temporale onus fuerit, sed ex alio, quod a resolutione alterius dubij pendet, vtrum inquam aedificia illa, ex quorum redditu sportulae relictae fuere, maneant hypothecata pro ipsarum sportularum solutione; au etiam as signatio illa aedificiorum, vnde sportulae soluantur, inducat conditionem, an vero demonstrationem; & vtrumque articulum longa serie, & vtiliter tractauit Ioann. Garcia, de expensis, cap. 4. ex numero 30. cum sequent. vsque ad numerum 52. Salazar etiam, de vsu, & consuetudine, cap. 11. numero 20. Decianus in consilio 70. ex numero 17. libro quinto, Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 4. numero 57. & 58. Simon de Prae tis libro 4. solutione tertia, folio 430. ex numero 13. cum multis sequentibus. Gualden. de arte testandi, titulo 6. de legatis, cautela 59. & alio cap. huiusce tractatus dixi, & vide etiam D. Perez de Lara de anniuers. lib. 1. cap. 15. maxime ex num. 20. & in hoc ipso articulo considerauit Flores Diaz de Mena, d. quaest. 18. num. 5. 6. & 7. Vbi ex hoc actum intellectum deducit ad eum textum, prout ibi videri poterit; & eundem intellectum adducit Hieron. de Otero, in loco relato supra. Vtcunque tamen res se habeat, & quicumque as signetur intellectus, textus ipse cauillari, aut vitari non potest, cum Iureconsultus expresse dixerit, aedificia distrahi pos se, ex quorum reditu sportulae relictae fuere, salua tamen causa legati: atque ita onus illud non inducere fideicommis sum aliquod inter eos, qui ex familia testatoris procederent. Et hactenus de secunda opinione principali. Tertia denique, & vltima fuit opinio, & sen[sect. 16] tentia eorum, qui in proposito articulo existimarunt, securéque tradiderunt, maioratus, seu vinculi perpetui coniecturam deduci non pos se, & consequenter, in fideicommis sum perpetuum, aut maioratum ordine succes siuo, & gradatim inter omnes de familia censeri inductum, quando nullae aliae maioratus instituendi coniecturae interuenerint: si tamen praeter onus ipsum anniuerfarij adsint aliae coniecturae maioratus, siue quae verisimiliter prae sumptam testatoris voluntatem ostendant, quod maioratum instituere voluerit, tunc ex dicto onere, iunctis aliis probabilibus, & verisimilibus coniecturis, maioratus perpetui institutionem prae sumi, & bonorum alienationis prohibitionem induci, omnésque de familia te stantis, suo ordine, & gradu, seruatisque regulis ordinariis primogeniorum, lineae scilicet, gradus, sexus, & aetatis admittendos fore: ita sane ex sententia, & mente aliorum Aluarus Valascus tradidit dicta consultatione 82. numero septimo, prout supra ad literam expendi eum; & ita debet intelligi ab eodem Authore traditum, consultatione 27. numero tertio, eandem quoque distinctionem probauit Velazquez Auendanus in l. 41. Tauri, glos sa tertia, numero secundo, & in l. 40. glos sa secunda, numero 62. vbi dicta glos sa tertia, numero 12. in haec verba scrips it: Sed an ex oneris impositione, quae celebrandi annuatim sacrificia causa alicui, & eius liberis relinquitur, inter omnes de familia fideicommis sum perpetuum videatur inductum, in quo iure maioratus succedatur? pauci ex nostris explicarunt; quo rum vera resolutio est, quod si testator aliquibus verbis perpetuitatem, aut indiuiduitatem, aut bonorum inalienationem importantibus vsus fuerit, seu vocationes de maiore primogenito, genere, agnatione, parentela, masculis, vel alias similes fecerit, quibus conectura pos set deduci maioratus; dicendum es set ex eisdem bonis, verum primogenium fuis se institutum: si vero praedictis rebus onus tantum celebrandi annuatim sacrificia fuerit iniunctum, ex sola similis oneris impositione, neque maioratus censeretur, neque bona alienari prohiberentur, sed libere diuidi valerent, oneris causa salua, & permanente: quae resolutio clare deducitur ex his, quae probauimus in l. 40. Tauri, in glos sa secunda, in ampliatione, anniuersaria; & ex traditis a Guidone decisone 576. Deci. con silio 336. & 377. Anton. Gam. Lusitano, decis. 30. & 48. & 200. per totam, vbi nouissime id re soluit. Hactenus Auendanus, qui idem statuit, & coniecturam euidentem maioratus, aut vinculi perpetui instituendi deducit, numero 13. quando testator primogenitum vocauerit, seu primogenitos de sua familia, aut quando aliqua verba perpetuitatem denotantia protulerit, vt si dictionibus, perpetuo, successiue, semper, vel aliis similibus vsus fuerit, prout ibi numero 14. Eandem etiam resolutionem probauit Gaspar Rodericus, de annuis redditibus, libro 2. quae stione 9. sub numero 65. folio 190. Pelaez etiam a Mieres, secunda parte, quae stione 5. numer. 96. vbi dixit hanc distinctionem communiter approbari; & idem voluit antea, numer. 88. sequitur etiam Flores Diaz de Mena, ad decis. Gamae 30. ad quam se remisit in additionibus ad decisionem 48. Idem Author ad decis. 225. in princip. & id ipsum, quod scilicet ex sola oneris pij anniuersarij impositione non inducatur maioratus perpetui coniectura, aut institutio, non extantibus aliis simul coniecturis; quod autem inducatur, si aliae simul coniecturae concurrant; verius credidit Flores ipse de Mena, dicta quae stione 18. numer. 26. & dicto numero 31. & recenset quamplures coniecturas, ex numero 32. vsque ad numerum 47. vbi videri poterit. Eandem quoque distinctionem admisit D. Perez de Lara, de anniuersariis, lib. 1. dicto cap. 4. sub numero 39. versic. Quare dic, & numero 46. & veré eiusdem sententiae, & opinionis fuerunt quoque & alij plures ex relatis supra ad initium huius §. qui non modo ex sola oneris impositione, sed ex aliis etiam coniecturis, & circunstantiis, quae occurrebant, adducti, excitatique fuere, vt fideicommis sum perpetuum inter omnes de familia inducerent, nec sola oneris impositione, ira respondis sent. Sic sane Iudicis arbitrium multum in proposito valiturum, compertum est; is namque ex verbis, & tenore dispositionis, ex circunstantiis, & coniecturis, quae occurrent, atque ex praefatione di spositionis, facilius deprehendere poterit, quod voluerit, aut quod principaliter intenderit testator. Facilius etiam, fideicommis sum perpetuum, & maioratum, ex aliis simul coniecturis deducet, & solam oneris pij anniuersarij perpetui impositionem non sufficere statuet, vt maioratus perpetui coniecturam deducat; cum etiam non inducto, nec instituto maioratu; oneris pij impositio stare, & perpetuo durare poterit, vt supra dicebam. Sic sane iudicis arbitrium recte in proposito expendit Flores Diaz de Mena, dicta quae stione 18. numero finali; vbi tamen nonnulla ita indistincte tradidit, vt iuxta superiora temperari, atque explicari neces sario debeat; & vere ex prohibitione alienationis, iuncta cum onere anniuer sarij perpetui, facilius induci poterit perpetuus maioratus, vt post Decium tradit Gama. d. decis. 30. ad finem, Aluarus Valascus dicta consuetudine 82. num. 7. Cabed. decis. 96. num. 1. in prima parte, Florez Diaz de Mena, dicta quae stione 18. num. 36. aut si testator plures vocationes fecit, praeferendo masculos foeminis, ex hoc enim, iuncta oneris perpetui impositione, maioratus perpetui resultat, vt probauit Flores ipse dicta quae st. 18. num. 23. D. Perez de Lara, dicto cap. 4. num. 46. aut testator dixit, quod bona de maiori in maiorem deferantur, aut quod diuidi nequeant, & perueniant ad vnum succes sorem, Flores dicta quae st. 18. num. 38. aut quando ius sit, haeredem portare nomen & arma, idem Flores num. 40. Perez de Lara dicto num. 46. aut si res grauata, erat magnae ae stimationis, ipse Flores eadem quae st. 18. numer. 41. & 42. & in aliis casibus confidentis supra §. 1. & 7. seq. Atque ex his quidem satis opportune inferri potest ad explicationem quae stionis illius, vtrum inquam Hispanorum primogenia fauorabilia, an odíosa censeri debeant; ex quo enim, etiam abs que expres sa dispositione, siue expres sione verbi maioratus, induci pos se in omnibus praedictis casibus, & in caeteris commemoratis supra, ex dicto §. primo, cum sequentibus, ex coniecturis maioratus probatum est; consequens videtur, vt fauorabiles potius, quam odiosi diiudicari debeant. Quod tamen capit. sequent. inferius latius explicabitur. Et hactenus de his, quae ad disceptationem huius §. attinent: ex qua quidem apparet, tertiam opinionem, siue distinctionem Interpretum communem veriorem es se, quam & apud Pragmaticos obtinuis se, & in hoc Regio Granatensi Praetorio aliquando seruatam vidimus. # 12 §. XII. Ex clausula de gradu in gradum, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, fideicommis sis, & aliis dispositionibus; & de quibus testatorem sensis se, prae sumendum sit. Testator, si factis aliquibus vocationibus dixerit, se velle, quod bona sua, in descendentes, vel in consanguineos suos deueniant de gradu in gradum, & alienationem eorundem expresse prohibuerit, vel etiam id omiserit, vtrum maioratus, tacite instituti coniectura deduci valeat iuridice; tametsi testator, se maioratum facere non expres serit. Petri Surdi obseruationes nonnullae in hac materia, an Hispanorum primogeniis (attenta eorum natura & fine) applicari iuridice valeant, nécne, & de sententia, atque iudicio Authoris in proposito. Et Vide Iosephum de Sese decis. 311. numero 79. & 80. SVMMARIVM. -  1 Testator, si nonnullis substitutionibus, aut vocationibus, inter eos qui ex sua familia procedunt, factis, quod bona vadant de gradu in gradum dixerit, vtrum maioratus perpetui coniectura deducatur, tametfi specifice id non expres serit. Et de interpretatione, atque declaratione clau sulae praedictae, de gradu in gradum, numer. sequent. -  2 Gradatim, aut de gradu in gradum, nihil aliud es se dicere, quam de vno in alium. Quia gradus dicitur, quando de proximo in proximum, & sic de vno in alium fit transitus; & num. 5. -  3 Gradus definitio proponitur. -  4 Verbum, gradatim, quid significet in l. final. C. de verbor. signific. -  5 Ioann. Petri Fontanellae, ad explicationem clausulae de gradu in gradum, annotationes quaedam referuntur. -  6 De gradu in gradum clausulae praedictae virtus, vis, & effectus, ex sententia Petri Surdi. Et de obseruatione quadam eiusdem in proposito. Et vide infra n. 8. -  7 De gradu in gradum clausula dicta quemadmodum accipi debeat, iuxta obseruationes Domini Martae. -  8 Petri Surdi obseruatio alia, eáque notabilis, in medium profertur. -  9 Quae stionis propositae supra, num. 1. resolutio traditur, & comprobatur numer. sequenti & vide num. 13. -  10 Gradus, & generatio, pro eodem accipi, & pone solent. -  11 Petri Surdi obseruatio illa, seu distinctio, de quae supra, n. 8. Vtrum in Hispanorum primogeniis obtinere, atque procedere possit. -  12 Fideicommis sum perpetuum, & absolutum cen seri inductum per clausulam de gradu in gradum. Quemadmodum inducitur, quando dicitur quod hae reditas vadat de haerede in haeredem. De antiquiore in antiquiorem. De masculo in masculum. Vel simpliciter, de vno in alium. Vel in infinitum. -  13 Et ibidem, Tiberij Deciani duobus in locis placita commemorantur. -  14 Clausula de gradu in gradum operatur, vt succedatur ordine succes siuo, & in perpetuum, quando ex mente testatoris ita colligitur. -  15 De gradu in gradum, aut seruata gradus prae rogatiua, vel gradatim vt succedatur, cum cauetur, an reprae sentatio admittatur. EX clausula etiam de gradu in gradum, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, fideicommis sis, & aliis dispo sitionibus, & de quibus testatorem, disponentémve sensis se, prae sumendum sit; ambigi, & dubitari solet; & huic tractatui, his etiam, quae §§. praecedentibus tradita sunt, adeo conuenit, vt praetermitti nullo pacto valeat; idque, vel eo magis, quod Ludouicus Molina, Pelaez a Mieres, & alij huius Regni Interpretes, clausulae praedictae specificam mentionem non fecerint eisdem §§. praecedentibus ; cum tamen huiusce rei resolutio non mo[sect. 1] dice vtilitatis es se pos sit, propter diuersas testatorum dispositiones, qui diuersimode disponere solent; & aliquando contingat, testatorem, qui filios, aut de scendentes habet, aut etiam qui eis caret, nonnullis substitutionibus, inter eos, qui ex sua familia pro cedent, factis, alienandi prohibitionem adiicere, vel etiam omittere, & addere, quod ita bona vadant de gradu in gradum, aut gradatim; & tamen licet maioratum instituere intenderet, id tamen specifice, & expresse non declarauerit, & tunc dubitatur, an ex his verbis, post aliquorum vocationes prolatis, maioratus perpetuo instituendi coniectura deduci valeat iuridice. Et vt distincta, & breuis resolutio habeatur, in[sect. 2] primis praemitto, nihil aliud es se dicere, gradatim, aut de gradu in gradum , quam de vno in alium , quia gradus dicitur, quando de proximo in proximum, & sic de vno in alium fit transitus, vel ascendentis, vel descendentis, l. Iurisconsultus, §. gradus, ff. de gradibus, Othomannus, de regulis iuris, verba, gradus: Tiberius Decianus in cons. 31. n. 110. volum. 1. Sic sane, gradus est habitudo, seu mensura distantium per[sect. 3] sonarum, qua cognoscitur, quota consanguinitatis distantia aliqui consanguinei coniungantur, & sunt gradus ad similitudinem scalae, per quos a proximo in proximum tendimus, sursum ascensuri, aut deorsum descensuri, vt d. l. Iurisconsultus, §. gradus atque ex Francisco Connano, Petro Gregorio, & aliis, tradidit Anton. Pichard, ad titul. In stit. de gradibus cognationum, ex n. 6. vsque ad n. 17. fol. 1398. vbi materiae graduum explicationem as sumpsit, & praedictam definitionem adduxit. Pat. etiam Thomas Sanchez, tom. 2. de sponsalibus. lib. 7. de impedimentis, disp. 50. n. 2. superior etiam obseruatio, quod idem sit dicere gradatim, aut de gradu in gradum, quod de vno in vnum, deducitur ex l. fin. C. de[sect. 4] verbor. signific. vbi textus ille vtitur verbo, gradatim, quod idem est, ac de gradu in gradum debere perueuire bona, familiae relicta, de vno scilicet proximiore in alium. Sic Decianus, in cons. 23. n. 4. lib. 4. interpretatus est verbum, gradatim, id est, proximiorem, secundo ordinem succes sionis ab inte stato. Petrus autem Fontanella, qui specifice magis[sect. 5] de proprietate verbi, aut clausulae, de gradu in gradum, egit, de pactis nuptial. tom. 1. clausula 4. Glos sa 9. part. 3. ex n. 1. vsque ad n. 12. fol. 95. in ea opinione fuit, vt existimaret, clausulam hanc, de gradu in gradum, idem importare, ac si dictum fuis set, de maiore in maiorem succes siue, atque ira Senatum illum definis se; quia constabat ex communi vsu loquendi in villa, & termino, vnde donator ille erat oriundus, verba illa, id importare. Quod si communis vsus loquendi eius loci, in quo dispositio facta est, non exter, aut non probetur, clausulam predictam, de gradu in gradum, interpretatum fuis se Senatum illum, vt scilicet testator censeatur voluis se vocare, nedum filios primi gradus, sed & vlterioris, prioribus non existentibus; atque ita omnes filios ad haereditatem admittere, nulla facta inter maiorem & minorem, nec inter masculum & foeminam, differentia. Et hactenus Fontanella, qui in initio eius quae stionis casum proposuit, cum per contractum, siue actum inter viuos, aliquis ad sua bona vocauit filium, & filios eius, ex eo procreandos, de gradu in gradum; & tunc dubitandi rationem excitauit: statim tamen, ces sante, aut non probato communi vsu loquendi, Senatus eiusdem, pro interpretatione d. clausulae, definitionem adduxit: sed quod attinet ad Hispanorum primogenia, & dubium, quod proposui supra, nihil expres sit; nec Senatum eundem definis se, recensuit. Sed & Petrus Surdus, in consil. 554. ex num. 39.[sect. 6] lib. 4. vbi specifice de vi, & virtute d. clausulae, de gradu in gradum, sermonem instituit, secure scripsit, quod si post nonnullos specifice vocatos, siue praecedentes aliquas specificas vocationes, adiicitur verbum hoc, de gradu in gradum, fideicom missum vltra non extenditur ad alias personas, quam specifice expres sas; & sic verbum ipsum operari duntaxat inter specifice vocatos, vt vnus post actum succedat, & dict. n. 39. in hunc modum scripsit: Minus turbare debent illa verba de gradu in gradum, quia vt dixi restringi debent ad casus supra expres sos, ita scilicet, vt omnes descendentes in casibus praedictis, in quibus vocati de gradu in gradum, non autem vt extra illos casus censeantur vocati; ita Ruin. d. consil. 102. num. 11. & sequent. vbi dicit de liberis in liberos: Craueta consil. 385. num. 10. vbi de clausula, perueniat semper de vno ad alterum, dicit, quod non inculcatur nona substitutio, sed praecedentes declarantur: Menoch. cons. 328. num. 29. vbi loquitur in fortioribus terminis, quando substituti sunt descendentes ma sculi successiue de vno ad alium, & tamen vult, quod restringitur ea clausula secundam anteriores substitutiones, & erit sensus, quod in casibus quibus supra filij & descendentes sunt vocati, intelligi debent vocati de gradu in gradum, non omnes simul, & id comprobatur ex adiectis verbis seruata continua praerogatiua proximitatis, id est, quod veniant de gradu in gradum, prout quisque casu fideicommis si supradicto eueniente reperietur, & erit proximior. Hactenus Pet. Surd. qui antea num. 38. sic scri[sect. [7]] pserat: Et hoc modo intelligendo non. obstant verba illa, perpetuo vocentur, quia referendo ad praecedentes substitutiones, intelliguntur, quod descendentes in ca sibus supra expressis vocentur, & intelligantur perpetuo vocati, non autem in aliis casibus; ita declarat Ruinus in cons. 102. num. 11. & 12. Volum. 1. vbi loquitur de verbo, infinitum, iuncto alij clausulae, de liberis in liberos; qui casus est magis dubius: ita etiam Alban. respondit dicto cons. 1. num. 5. vers. Respondeo aduertendum: eodem modo respondit Cephal. in cons. 17. n. 9. vers. Tertio igitur loco: ante eos Dec. d. cons. 636. num. 12. vbi de verbo, semper, de quo etiam Crauet. cons. 385. num. 10. & tunc dictio, in perpetuum, denotat succes siuum fideicommis sum, quando ponitur in oratione dispositiua, vt in casibus citatis a Cephal. in cons. 353. num. 78. & Riminaldus cons. 371. num. 146. Et id[sect. [8]] ipsum, quod Pet. Surd, ad literam commemorat Doctor Marta, de clausulis, part. 3. clausula 14. fol. 122. vbi inquit, quod haec clausula, de gradu in gradum, restringenda est ad casus expres sos, vt scilicet descendentes in casibus praedictis, de gradu in gradum succedant, non autem extra illos casus vocati censeantur. Et refert Ruinum, qui loquitur in clausula, de liberis in liberos: & Crauetam qui loquitur de clausula, de vno ad alterum, & dicit, quod non inculcatur noua substitutio. Et Menoch. qui loquitur, quando substituti sunt descendentes masculi de vno in alium: & subiungit ipse Marta, num. 2. quod si addita es set clausula in perpetuum, vel in infinitum, illa. etiam restringenda es set ad ca sus expres sos, in quibus censentur perpetuo vocati, non autem in aliis casibus; & citat Ruinum, Decium, Crauetam, Cephalum, & Albanum; & concludit n. 4. in hunc modum: Ergo haec clausula non operatur, quod fideicommis sum censeatur repetitum de primo substituto in alterum, nec de linea vnius substituti ad alteram lineam, vt probat Menoch. ita pluries fuis se iudicatum in cons. 433. num. 37. sed tunc demum descendentes ex altera linea succedunt quando prima linea extincta est: Corneus in cons. 11. col. 3. & probat ex pluribus Simon de Praetis, &c. Addit Petr. Surd, dicto consil. 454. num. 40. in haec verba: Non eo inficias, quin verba, continuo, perpetuo, de gradu in gradum, inter eos, & similia sufficere pos sint ad inducendum perpetuum, & reciprocum fideicommis sum: sed dico illud tunc demum effici, quando posita sunt in oratione praecise, in capitulo se parato, & in oratione dispositiua; vt quando dicitur, quia volo bona mea perpetuo transire ad descendentes; vel, volo bona de gradu in gradum deferri ad descendentes; vel, volo quod continuo sint in descendentibus; vt apud Bertazol. consil, 101. num. 30. & seq. at vbi oratio non est dispositiua, & non constat de per se, sed stat continuatiue, & est posita ad declarandum, vel restringendum praecedentia, tunc meo iudicio non es set sani capitis, per eam, extendere voluntatem testatoris ad nouas substitutiones; & per hanc distinctionem conciliantur quaecunque pos sunt allegari decisiones in contrarium. Et tandem in fine consilij concludit, nullum extare fideicommis sum in toto testamento, quod includat casum, qui tunc euenit; prout latius ibi: & hactenus Petri Surdi placita, & resolutiones. Deinde & secundo obseruandum, atque con[sect. 9] stituendum erit, ad explicationem, & resolutionem quae stionis principalis propositae supra ad initium huius §. quod si testator, factis aliquibus vocationibus, aut substitutionibus inter eos, qui ex sua familia procedent, & alienatione bonorum prohibita, aut etiam ea forsan omis sa, quando aliae simul coniecturae concurrent, rationem expres serit, quia vult bona sua perpetuo transire, aut deferri in descendentes, vel consanguineos suos, vel de gradu in gradum, ad descendentes, & consanguineos, tunc quidem videtur maioratum perpetuum inter omnes procedentes ex sua familia instituere, etiam si expresse non dixerit, se maioratum ex bonis suis instituere; vere namque iuxta supradicta, nihil aliud est dicere, gradatim, aut de gradu in gradum, quod de vno in alium, & de proximiore in proximiorem; & consequenter succes sionem per verba tractum succes siuum denotantia constituere; ex quo quidem maioratus perpetui coniectura admodum probabilis deducitur; & maxime, si alienationis bonorum prohibitio expres sa adfuerit; aut ea etiam omis sa, alia simul concurrant, quae maioratus perpetuo instituendi voluntatem detegant aperte; iuxta ea, quae Ludouicus Molina scripta reliquit, lib. 1. cap. 5. ante num. 1. & inferius n. 23. ex eo etiam, quod Molina ipse adnotauit ibidem num. 39. quod verba de maiori in maiorem, de primogenito in primogenitum, & alia similia inducant maioratus coniecturam, prout de aliis verbis collectiuis, supra notauimus §§. praecedentibus, & multorum allegatione comprobauimus, quae in dicta clausula, de gradu in gradum, aequaliter militant; & notauit quoque nouis sime Stephanus Gratianus, tom. 5. cap. 836. numer. 18. fol. 93. vbi post alios Authores scripsit, aequiparari, & eundem effectum inducere clausulas, ordine successiuo, de vno in alium, seu de gradu in gradum, seu de vno ad alterum, siue salua gradus praerogatiua, & alias similes. Praeterea, quia gradus, & generatio, pro eodem[sect. 10] accipi, & poni solent, siue idem significant; sicuti ex Baldo, & aliis Authoribus notauit Simon de Praetis, in consil. num. 88. at si testator, post factas aliquorum specificas vocationes diceret, quod & generationi suae bona relinquebat, & alienationem simul bonorum prohiberet, aut etiam ea omis sa, alia simul concurrerent, aut quod in generatione bona sua remanerent, disponeret, videretur maioratum perpetuum instituere velle, atque ita id ipsum dicendum, apposita dicta clausula, de gradu in gradum, post specificas aliquas vocationes, quae praeces serunt. Probatur etiam ex verbis ipsis Petri Surdi antea relatis, & eiusdem distinctione, de qua supra, num. 8. vbi notauit, verba, ipsa, de gradu in gradum sufficere pos se ad inducendum perpetuum, & reciprocum fideicommis sum; prout etiam Bertazol. tradidit in cons. 101. num. 31. & sequent. & quamuis Surdus ipse distinxerit, an oratio sit dispositiua, & de per se constans, vt quando dicitur, quia volo bona mea, &c. vt supra recensui; an vero nun sit dispositiua, sed stet continuatiue, vt etiam supra retuli: vere quidem, quando testator, nonnullas, eásque specificas vocationes antea fecerat, & simul alienationem bonorum expresse prohibuit; aut prohibitione omis sa, aliud simul adiecerit, deprehendíve pos sit, ex quo maioratum perpetuum instituendi voluntas, atque intentio deduci valeat iuridice, difficile (vt arbitror) apud nos distinctio ea Petri Surdi obtinere pos set, ex natura pri[sect. 11] mogeniorum, & consuetudine, & frequentia in stituendorum maioratuum, & bona perpetuo vinculandi in his Regnis; etiam si testator expresse, atque specifice non dixerit, se maioratum instituere: idque non imaginarie, aut ex capite nostro, sed iuxta resolutiones eiusdem Ludouici Molinae, lib. 1. cap. 5. & 6. & ea, quae §§. ipsis praecedentibus scripta, & adnotata reliqui: ex quibus, in similibus casibus, & verbis collectiuis appositis, maioratum perpetuum institutum censeri, Molina ipse constanter tuetur, & ibidem comprobaui. Idcirco, quamuis in aliis Prouinciis, & Nationibus, & in fideicommis sis ordinariis distinctio eadem a Surdo tradita obtinere pos set; apud nos tamen, ob dictam frequentiam maioratus instituendi, & vim dictae clausulae, verbique collectiue prolati, de gradu in gradum, aliisque simul concurrentibus, admittenda non es set Surdi eadem distinctio. Probatur quoque intentum nostrum ex senten[sect. 12] tia eorum, qui Petri Surdi distinctione omis sa, generaliter, & indistincte as seuerarunt, fideicommis sum perpetuum & absolutum censeri inductum per clausulam, de gradu in gradum: quemadmodum inducitur, quando dicitur, quod haereditas vadat de haerede in haeredem, vel de antiquiore in antiquiorem, vel de masculo in masculum, vel simpliciter de vno in alium, vel in infinitum; sic sane, cum testator substituit suos descendentes masculos, de gradu in gradum, vel caeteris modis nunc relatis, vel aliis similibus, quod inducatur fideicommis sum perpetuum & absolutum, ex sententia aliorum tradidit Cephalus in cons. 523. num. 1. & tribus seq. vol. 4. Beroius in cons. 41. num. 4. & in consil. 42. num. 7. & in cons. 83. num. 13. sequent. Simon de Praetis lib. 3. dubitat. 3. solut. 10. num. 19. fol. 142. quem & alios recensui supra alio §. & in d. clausula, de gradu in gradum, sic etiam notaui: nunc tamen de ipsa clausula sermonem specifice instituere, & superiora commemorare conueniens, neces sariúmque visum fuit, quoniam aliquando super clausula ipsa altercatum, & controuersum vidimus. Et superiori resolutioni conueniunt etiam Parisius in cons. 72. num. 90. volum. 4. Tiberius De[sect. 13] cianus (quem nullus refert) in cons. 44. sub num. 64. volum. 3. in illis verbis: Ergo neces se est, quod voluerit testator, istos vocare ex testamento de gradu in gradum, & secundum graduum praerogatiuam, & sic eos ad inuicem, & reciproce substituere; nam alias linea masculina non semper fuis set succes sura de gradu in gradum. Quae sunt singularia, & notabilia verba in proposito nostro, & pro resolutione quae stionis principalis propositae supra, quando scilicet factis aliquibus vocationibus, testator adiicit, quod ita bona vadant, aut deueniant inter suos descendentes, aut consanguineos de gradu in gradum , aut etiam si dictionem , perpetuo non expres serit, si bonorum alienationem specifice prohibuerit; vel etiam ea non prohibita, si verbum , perpetuo, semper, in infinitum , aut aliud simile expres sum fuerit, ex quo maioratum instituendi voluntas colligatur; prout etiam voluit Dec. in cons. 44. num. 66. in fine, eodem volumine, melius in cons. 31. num. 109. volum. 1. fol. mihi 484. vbi in hunc modum scripsit: Decimo con sidere, non recedendo a primo capite, quod alienationis prohibitio facta est, vt pos sit relinqui filiis, & de scendentibus de vno in alium seruato ordine geniturae: ista enim omnia verba denotant ordinem successiuum, & quondam transitum de vno in alium, quod quidem fieri non potest, nisi per viam fideicommis si: nam qui vult consequens, videtur velle omne neces sarium antecedens; & ita in terminis ad inducendum fideicommis sum, arguit ex illis verbis, de haerede in haeredem, Dec. consil. 38. num. 4. Et praeter eum idem etiam in terminis prohibitae alienationis voluit Soc. cons. 57. num. 5. versic. Sed in casu nostro, in 3. volum. praeter quos etiam facit, nam omnes fatentur, quod quando prohibita est alienatio, quia voluit peruenire bona ad certas personas gradatim, quod tunc dicitur inductum fideicommis sum absolutum, l. fin. C. de verbor. significat. l. eum ita, §. in fideicommis so, de legatis secundo, & in l. si cognatis, vbi Socin. de reb. dub. & in l. qui Romae, §. Cohaeredes, de verbor. obligat, & ita etiam hanc rationem in terminis prohibitae alienationis considerat Gozadin, cons. 102. num. 8. & num. 10. versic. Quinto: & nemo negare non potest, nil aliud es se dicere gradatim, quam de vno in alium: quia gradus dicitur quando de proximo io proximum, & sic de vno in alium fit transitus. vel ascensus, aut descensus: l. Iurisconsultus, §. gradus, ff. de gradibus, ita & hic noluerunt pos se alienari, nisi in descendentes, de vno in alium, seruato ordine geniturae, & sic de primogenito in maiorem natu. Et quod quando dictum est, de haerede in haeredem, inductum sit fideicommis sum absolutum, tradit etiam Paris. cons. 19. num. 19. & 20. in tertio: ex hoc, quia denotat quendam ordinem successiuum, qui seruari non potest, nisi per fideicommis sum. Hactenus Tiberij Deciani verba, quae mire quidem propositum no strum, & resolutionem praedictam corroborant, & confirmant (vt vides:) cum ergo substitutiones, aut vocationes factae per dictam clausulam, de gradu in gradum, in gradibus consistant, consi[sect. 14] derata prioritate gradus, & sic proximiorum prae cedentia, vt proximus quisque suo loco admittatur, prout Decianus vbique profitetur; clausula metipsa operatur, vt succedant ordine succes siuo in perpetuum; quoniam ex mente, aliis simul concurrentibus, ita colligitur, & iuxta mentem ipsam prae sumptam ita tenendum est; Alciatus in l. cum ita, §. in fideicommis so, num. 11. ff. de legatis secundo. Parisius in consilio 36. numero 12. & in con silio 40. numero 10. & tribus sequentibus, volumine secundo. Decianus vbi supra, Idem in consi. 9. n. 41. volumine 4. vbi quod dictio, gradatim, intelligitur ordine succes siuo in institutione, & substitutione: ipse etiam, in consil. 24. num. 4. eodem volumine, vbi inquit, quod si testator ius sit domum non alienari extra familiam, sed semper remanere in descendentibus suis gradatim; intelligitur, vt transeat gradatim, id est, de proximiore in proximiorem, secundum ordinem succes sionis ab intestato, iuxta l. vltimam, C. de verbor. signific. & per Decium in consil, 1. Parisium, in consil. 36. numer. 13. volumine 2. Sciens, consultoque omitto quae stionem illam,[sect. 15] an adiecta clausula praedicta, de gradu in gradum, vel salua gradus praerogatiua, aut quod gradatim succedatur, reprae sentatio admittatur, nécne; quam exclusam, quamplures arbitrantur ex eo, quod quando testator considerauit gradus, consi deras se videtur, quod proximiores succedant; non autem quod vnus intret in gradum alterius ex iuris interpretatione; sicuti post Decium, & Parisium, considerauit Decianus dicto consilio 44. numero 65. & 66. volumine 3. & cum multis Ludouic. Casanate in cons. 34. numer. 15. & nouis sime cum aliis Stephanus Gratianus, tom. 5. cap. 836. numer. 19. & 20. fol. 93. omisi inquam haec, quoniam ex profes so explicaui disceptationem hanc in commentariis, libro 3. cap. 19. ex num. 315. cum sequentibus, vbi contrarium constanter defendi; & nunc veris simum arbitror, quicquid etiam nouis sime Robles de Salcedo contrarium intenderit, commentariis de reprae sentatione, lib. 3. cap. 30. & antea cap. 6. # 13 §. XIII. Proximitas in maioratuum succes sione, Hi spanorumque primogeniis, vtrum respectu vltimi pos ses soris, an primi maioratus institutoris considerari, atque attendi debeat, eáque tam descendentium, quam transuersalium, eidem vltimo pos ses sori proximiorum fauore; & de contrariis opinionibus in proposito, diligentique omnium hucvsque Scribentium inuestigatione, & lectura; quid etiam, si ad fauorem familiae, & descendentium alicuius extranei, maioratus institutus fuerit. Quid denique, si in defectum descendentium, aut post speciales aliquas vocationes factas, proximiores sibi, vel ex suo genere proximiores, maioratus institutor ad succes sionem inuitauerit: & de nonnullis considerationibus in proposito, ad quas alij Recentiores non ita attendere solent; provt hic videbitur. Rursus, quod quando testator aliquid di sponit fauore familiae, intelligitur de propria, non haeredis; quod exornatur. SVMMARIVM. -  1 In maioratuum succes sione, vtrum proximitas re spectu institutoris, an vltimi maioratus pos ses soris consideranda sit; & per totum §. Vbi ingenti studio, & diligentia, infiniti, iuris vtriusque Interpretes commemorantur, atque aggregantur, qui huiusce disceptationis explicationem, ex proposito as sumunt. -  2 Proximitas in descendentibus vltimi maioratus pos ses soris, vel ab ipso vltimo pos ses sore, ex communi omnium placito, & absque vlla contradictione consideranda erit. Quod exornatur. -  3 Vltimi maioratus pos ses soris proximitas consideranda non est, si eidem proximior, ex familia, aut parentela primi maioratus institutoris non procedat. -  4 In maioratus successione, qui ad fauorem familiae, & descendentium alicuius extranei insti tutus sit, proximitas quemadmodum considerari debeat. -  5 Proximitas in maioratum successione, quemadmodum consideranda sit, an primi institutoris, an vltimi pos ses soris respectu, ex voluntate dis ponentis expres sa, atque etiam tacita, ex legitimis tamen coniecturis deducta; diiudicandum, & definiendum es se; provt hic adnotatur, atque exornatur. Potest namque institutor, proximiores sibi ad successionem inuitare, aut etiam eos, qui vltimo pos ses sori, proximiori gradu attingant. -  6 Proximitas inter transuersales vltimi pos ses soris, vtrum ab ipso, an a primo institutore consideranda sit. Difficillimus equidem articulus, & admodum controuersus, & qui Regia declaratione indigeret. -  7 Vnius enim, & alterius opinionis Authores eundem textum, scilicet in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. delegatis 2. pro vna, & altera opinione ponderarunt, provt hic adnotatur. -  8 Apud nos tamen receptam communiter opinionem illam, quae respectu vltimi pos ses soris, proximitatem inspiciendam probauit. Quam communis, atque totius Hispaniae, obseruatio, huc vsque probauit. -  9 Maioratus institutor, si in defectum descendentium, aut post speciales aliquas vocationes factas, proximiores, aut sibi proximiorem, vel ex genere, aut agnatione, vel familia sua proximiorem vocauerit; an, & qualiter proximitas consideranda sit. Et de opinione crebrius in terminis iuris communis recepta. Et quae apud nos verior videri debeat. Et de considerationibus nonnullis Authoris. Vbi & Tiberij Deciani locus specificus in propo sito expenditur. Et Francisci Viuij obseruationes nonnulla multum ad propositum inducuntur. -  10 Familiae fauore, quando testator aliquid disponit, intelligitur de propria, & non haeredis. AD linearum quoque tractatum, & ex[sect. 1] plicationem eorum, quae §§. praecedentibus attigimus, pertinet explanatio, atque resolutio alterius quae stionis, quae licet vulgatis sima sit, & per manus circunferatur quotidie; hoc tamen ipso tractatu praetermitti nullo pacto potest, vtpote, cum coniecturalis adeo, & prae sumpta sit, & dubitari frequenter soleat, an proximitas inter diuersas lineas consideretur, sicuti dubitauit, atque explicauit Marius Giurba, ad consuet. Senat. Mes sanen. cap. 11. glos sa 6. parte prima, numer. 18. fol. 666. Dum ergo as sidue inquiritur, & in vsu forensi controuertitur, vtrum proximitas, in maioratuum succes sione, respectu instituroris, an vltimi maioratus pos ses soris consideranda sit, admoneo lectorem, me quidem ingenti studio, & diligentia, infinitos fere iuris vtriusque Interpretes euoluis se, atque in vnum aggregas se, qui huiusce disceptationis explanationem ex proposito as sumunt; & omis sis ordinariis, atque aliis multis antiquis, qui ab eisdem nunc referendis commemorantur, sequentes erunt ordine enumerandi, atque praelegendi.   Rolandus a Valle, post Socinum vtrumque, multis in locis, in cons. 100. lib. 1. & in cons. 38. lib. 4. Hippolytus Riminaldus, in consilio 687. numero 68. lib. 6.   Tiberius Decianus, in cons. 9. numer. 19. lib. 2. & in cons. 21. numer. 6. & in cons. 25. lib. 3.   Idem Decianus, longa serie, & erudite admodum, atque vnius, & alterius partis fundamentis adductis, in cons. 100. eod. lib. 3. vbi vide omnino. Laderchius Imolensis, in cons. 45. per totum. Ioannes Cephalus in cons. 46. ex num. 20. lib. 1. & in consilio 313. & 416. lib. 3. & in consilio 489. ex numer. 67. & in consilio 493. ex numer. 1. lib. 4. & in cons. 600. lib. 5.   Didac. Couarru. Praticar. cap. 38. vbi erudite agit, atque ex profes so.   Marcarius in cons. 2. & de fideicommis s. quae st. 35.   Porcius Imolensis, in cons. 55. libro primo, & in cons. 122. ex numer. primo.   Francisc. Bursat. in cons. 157. numer. 13. & in cons. 170. numer 23. lib. 2. & in cons. 61. ex numero 18. & in cons. primo, numer. 14. lib. 1.   Iacob Menoch. in cons. 124. lib. 2. & in consilio 904. ex num. 30. lib. 10.   Anton. Thesaur. decis. 64. & 65.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. tit. 12. ex numer. 30. cum seqq.   Zanchus in l. haeredes mei, §. cum ita, par. 9. Ex numero 3.   Anton. Galeat. Maluasia in cons. 31. vbi vide.   Ioannes Botta, in cons. 7. numer. 11. & sequent.   Antonius Gabriel, commun, conclus. lib. 4. titulo de fideicommis sis, conclusione 3.   Petr. Surdus, decisione 66. & in consil. 120. libro primo, & in cons. 241. num. 10. & 47. & 48. lib. 2. & in cons. 370. num. 10. lib. 3.   Petrus de Peralta, in l. cum ita, §. in fideicommis so, numer. 24. vbi vide.   D. Franciscus Sarmientus, in eodem §. num. 12.   Burgos de Paz, in consilio 39. num. 51.   Ludouicus Molina, libro primo, cap. 6. numero 46. & cap. 3. numer. 15. lib. 3. cap. 9. per totum, vbi erudite, vt adsolet; & relatis sententiis contrariis, earumque rationibus, seu fundamentis, ponderatis; vbi vide omnino.   Ferd. Vazquez de Menchaca, de succession. creation. §. 26. numer. 11. & §. 27. num. 4.   Bonifacius Rogerius, in consilio 43. lib. 1.   Franciscus Viuius, commun. opinione 848.   Anton. Gama decisione 7. & decisione 206. numer. 23. & decisione 364. num. 10.   Blasius Flores Diaz de Mena, in addit, ad d. deci sion. 7. vbi vide, & ad decisione 206. numer. 23. fol. 7. p. 2.   A. Humada, in l. 9. titulo primo, parte 2. glos sa secunda, numer. 1. & in l. secunda, titulo 15. partita secunda, glos sa 18. numer. 4.   Emanuel Suarez, receptarum sententiar. verbo, proximitas.   Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. parte, quae st. 8.   Ioann. Matiencus, in l. 8. titulo 11. lib. 5. glos sa 3.   Cald. Pereira, de nominat, emphyteut. quae st. 24. numer. 90. & receptar. sententiar. lib. 1. quae stione 19. numer. 16. & sequent. & in cons. 5. ex numer. 37. & in cons. 27. num. 2.   And. Fachineus, lib. 4. cap. 85.   Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. numer. 2. & 64. & 73.   Alexand. Trentacinquius, de substitution. 4. par. cap. 12. per totum.   Ioannes Franciscus a Ponte, in cons. 4. num. 67.   Siluest. Aldobrandin. in cons. 31. num. 26. lib. 1.   Ioannes Montesperello, in cons. 125. ex num. 8. cum seq.   Iulius Clarus, §. testamentum, quae stione 76.   Michael Gras sus, § fideicommis sum, quae st. 18.   Simon de Praetis, lib. 3. interpretatione 3. dubi tatione 4. solutione 3. ex numero 33. cum seq.   Aluar. Valasc, de iure emphyt. quae st. 50. numer. 34. & consultat. 121. num. 7. & trib. seq.   Tellus Fernandez, in l. 27. Tauri, num. 7.   Peregrinus, de fideicommissis, articulo 20. & in consilio 50. lib. 1. & decisione 132. num. 2.   Velazq. Auend. in l. 40. Tauri, glos. 20. ex numero 17.   D. Spino, in speculo, glos sa 19. de maioratu, numer. 58.   Ioseph. de Rusticis, in cons. 2. numer. 102. & multis seqq.   Idem ad l. cum auus, lib. 2. cap. 10. num. 30. & 31.   Ludou. Ponte, de gradibus succession. cap. 23. numero 37.   Alexand. Raudensis, in appendice post tractatum de analogis, prima parte, ex numero 3. vsque ad numerum 67. & numer. 118.   Idem Raudensis, in consil. 14. Num. 14. cum multis seq, & variar. lib. 1. cap. 40. ex num. 20.   Sfortia Oddi, in cons. 39. ex num. 29. & de fideicommis sis per prohibit, alienat, fol. 57.   Ioseph. de Sese, decisione 310. num. 3. & decisione 308. & decisione 264. num. 56. & 57.   Nicolaus Intrigliol. de substitut. centuria 3. cap. 78. numer. 10.   Mantua in cons. 258. per totum.   Caballus, in consil. 60. ex num. 6.   Magonius decis. Lucensi 83. num. 16. & seq.   Rota Romana, decisione 72. parte prima, & decisione 22. numer. 3. libro 3. Parte 3.   Osascus in cons. 71. num. 16.   And. Gaill, lib. 2. obseruatione 149.   Anton. Faber, de errorib. pragmatic, decade 54. errore 7.   Anton. Pichardus, in d. l. cum ita §. in fideicommis so, cap. 20. fol. 171.   Ioann, a Rojas, in Epitome succes sion. cap. 32. numero 14.   Angel. Matheacius, de via, & ratione iur. lib. 2. cap. 20. de fideicommissis, lib. 2. cap. 15.   Ceuallos, quae stione 398.   Pat. Ludou. Molina, tomo 3. disputatione 628.   Aguirre, in apologia, prima parte, num. 65.   Rosentalis, de feudis, cap. 7. conclus. 57. num. 10. & 11.   Nicolaus Garcia, de beneficiis, tom. 2. cap. 15. numero 19. fol. 83.   Brunus in consilio 151. num. 14. & seq. lib. 2.   Valencuela Velazquez in cons. 97. numer. 17. & num. 213. & 214.   Gabriel. Pereira, decis. Portugaliae 5. ex numer. 4. & seq.   And. Molfesius, ad consuetud. Senat. Neapolit. 4. p. quae st. 56. fol. 162. & in consil. 50. vbi vide.   Cae sar Barzius, decis. 11. per totam.   Camillus de Medicis, in consilio 2. numero 29. & sequent, & numer. 43. & sequent.   Iacob. Cancerius, variarum resolution. tomo 1. cap. 1. num. 59. & tomo 2. cap. 21. de transmissionibus, ex num. 322.   Iacobus Gallus, in cons. 20. num. 7. & num. 9. & 35.   Ioann. Anton. Bellon. in cons. 2. numer. 68. & sequent. & in cons. 11. numer. 35. & 46. & in cons. 17. ex num. 33. & in cons. 61. num. 8.   Francisc. Molinus, de ritu nup. & pact. matrimonial. lib. 3. quae st. 24. ex num. 332. fol. 222.   Stephanus Gratianus, tomo secundo, cap. 285. numero 21. & 22. & cap. 456. ex numer. 32. & cap. 493. ex numero 13. cum seqq. & cap. 645. numero 11. cum seqq.   D. Marta, in summa succes sion. legal. prima parte, quae stione 12. articulo primo, folio 200. & parte tertia, quae stione, prima, articulo secundo, ex numer. 42. fol. 818.   Franciscus Aluarez de Ribera, de succes sione Regni Portugaliae, folio 8. litera H. numer. 23.   D. Christophorus de Paz, de tenuta, cap. 39. numero 8. & cap. 85. numer. 63. & 64.   Farinacius, nouis simarum Rotae Romanae, decisione 116. numero 8. prima parte, tomi primi, & decisione 627. secunda parte, tomi secundi, & decisione 681. eadem parte.   Ioann. Gutierr. practicar. lib. 3. quae st. 66. num. 7. & 8.   Prosper Pasetus, in cons. 41. num. 5. & in cons. 92. num. 18.   Borgninus Caualcanus, decisione 17. num. 5. & 73. par. 3.   Nouis sime omnium Franciscus Sousa ad l. foeminae. ff. de regul. iur. ex num. 54. cum seqq.   Gerard. Maynardus decis. Tolos. 52. ex numer. 1. lib. 5.   D. Perez de Lara, de anniuersarijs, lib. 2. cap. 2. numero 7.   Melchior Phaebus, decisione 44. num. 5. & 6.   Ioann. Vincent. Hondedeus, in cons. 70. num. 2. atque ex num. 44. lib. 1. Et ego metipse in commentariis, lib. 3. cap. 15. numer. 51. & latius cap. 19. num. 138. & sequent, & supra hoc eodem tractatu cap. 91. num. 74. nonnulla tradidi in proposito, sed non ita ex profes so, provt hoc §. agendum duxi. Ij autem omnes, superius praecitati Authores,[sect. 2] vnanimiter, atque specifice tradiderunt, siue aperte prae sentiunt, quae stionem hanc indubitabilem es se, siue absque vlla difficultate procedere, res pectu descendentium vltimi pos ses soris maioratus; cum eadem ratione, qua maioratus institutor prae tulit in eius succes sione vltimum maioratus pos ses sorem, eadem etiam censendus sit, eius descendentem praetulis se; sicuti apertis sime probatur ex l. cum auus, ff. de condition. & demonstration. ex l. cum acutissimi, C. de fideicommissis, & apertius redditur ex communi regula, quam in maioratus succes sione tradidimus supra, capit. 93. quod quoties maioratus succes sio in vnam lineam ingres sa est, de illa ad alias non debet, fieri transitus, donec aliquis ex ea linea supersit. Item quod linea recta semper continuanda est in maioratuum succes sione. Cum igitur succes sio maioratus ad vltimum eius succes sionem deuenerit, descendentes eius, omnibus aliis praeferri debent, tametsi maioratus institutori proximiores non sint: ita sane obseruarunt veris sime Didacus Couarruuias, practicarum, capit. 38. numer. 1. versic. Secunda conclusio, qui licet crediderit, proximitatem respectu maioratus institutoris considerandam es se; in casu tamen, quo vltimi pos ses soris descendentes exi stunt, contrariam sententiam veriorem es se profitetur, eósque indubitanter admittit. Et sequitur Ludouicus Molina, libro 3. cap. 9. numer. 1. Pelaez a Mieres, secunda parte, quae stione 8. numero 1. qui eandem rationem expendit, quod sicut testator praedilexit institutum, ita credendum est, praedilexis se illius instituti, & cuiuslibet vltimi pos ses soris succes sores, & posteros. ex eisdem iuribus, quae Molina adduxit; & l. 10. titulo 4. partita 6. idem etiam ex communi omnium placito probauit Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decis. Gamae 7. versic. Quintus casus, ibi: Tunc quiae maioratus, & primogenitura a principio linea, naturaliter descendit ad omnes, qui ex illa lineae descendunt; & ea finita, vadit ad lineam secundogeniti, & melius conseruatur per lineas rectas descendentium, & proximiorum pos ses soribus, qui & ipsi ex descendentibus sunt, & ex immediata linea, quam superiorum transuersalium, in hoc casu seruanda omnino est, propter prae sumptam defunctorum mentem, Socini opinio; cui omnium Prouinciarum vsus applaudit: & ita Simon de Praetis, plures allegando, fatetur, & Episcopus Couarruuias, & alij. Et idem tenet ipse Flores de Mena in versicul. Sextus casus est, Et vltra eos Ruinus in consil. 159. num. 6. cum sequentibus, libro 2. & in cons. 191. numer. 7. eodem libro, Alciatus in l. cum ita, §. in fideicommis so, num. 8. ff. de legatis secundo, & in res pons. 480. num. 13. Cephalus in cons. 233. numero 16. & 17. libro tertio. Menochius, qui licet con stanter tueatur partes proximiorum testatoris, in cons. 124. libro 2. Attamen, cum extant descendentes vltimi pos ses soris, in fauorem eorum, hoc agnos cit es se veris simum ibi numero 54. Idem Menochius in consil. 823. num. 25. & 26. lib. 9. Cardinalis Mantica, lib. 8. titulo 12. numer. 30. in fine, versic. Sed haec sententia: Laderchius in consil. 45. numero 12. Socinus iunior in consilio 126. num. 21. & sequentibus, volumine 1. Peregrinus cum aliis, decis. 132. num. 2. qui mouetur per textum, in cap. primo, de natura successionis feudi. Antonius Pichardus in dicto §. in fideicommis so, num. 18. fol. 174. cap. 20. Farinacius, nouissimarum Rot. Roman, anni 1618. decisione 681. num. 3. fol. 184. partis secundae, tom. 2. Franciscus a Sousa nouis sime, in repetitione l. foeminae, numero 56. fol. 19. ff. de regulis iuris, atque ex his quidem manifeste deprehenditur, propositam quae stionem, vtrum proximitas attendatur respectu institutoris, an vltimi pos ses soris, nunquam excitatam fuis se, nec vllo tempore dubitabilem, respectu filiorum, & descendentium vltimi pos ses soris; ij namque absque disputatione praeferuntur semper caeteris, etiam institutoris descendentibus, & proximioribus: & ratio est, quia in primogenij institutione, semper censetur vocata linea recta primogenitorum succes siue in infinitum de primogenito in primogenitum, vt aduertit Molina lib. 3. cap. 6. num. 29. itavt eo ipso, quod vltimus pos ses sor se inclusit, omnes eius descendentes inclusi, & praelati remaneant; & dum supererit aliquis ex linea illius, qui semel ius primogeniturae acquisiuit, nullus qui ex alia linea procedat, admitti pos sit; vt idem Molina notauit dicto cap. 6. num. 29. 30. & 31. Mieres, secunda parte, quae stione 6. num. 49. Menochius in cons. 1082. ex num. 8. cum sequentibus, libro 11. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quae stione 67. ex numer. 17. Caldas Pereira, in consil. 15. numer. 16. 17. & 18. Valencuela Velazquez in consil. 97. num. 9. & ego quoque notaui in commentariis libri 3. ex numero 167. Ex his apparet, pro ipsismet vltimi pos ses soris siliis, & descendentibus, tegulas praedictas lineae rectae primogenitorum, & inclusionis eorundem, vsque adeo vrgere, & adstringere, vt nulla alia coniectura neces saria sit, siue aliunde coniecturas, aut prae sumptiones, pro eisdem descendentibus quaerere, neces sitas vlla non immineat. Sic sane Farinac. d. decis. 681. num. 4. fol. 184. quamuis dixerit, quod superior resolutio non habet difficultatem, concurrentibus coniecturis, (quas tamen concurrere, neces se non est, provt ego considero, atque ex praedictis deprehenditur) statim tamen agnoscit, quod vbi dispositio continet tractum succes siuum, & in fauorem familiae, aut agnationis facta est, nulla alia coniectura, pro eisdem filiis, & descendentibus grauati requiritur, quasi testator non habuerit respectum ad personas, sed tantum ad sanguinis succes sionem. Et concludit, hanc es se coniecturam communiter receptam, & idem vtiliter notauit Alex. Raudens. in cons. 14. num. 22. lib. 1. Ipsi quoque Authores, praecitati supra, vnani[sect. 3] miter tradiderunt, disceptationem eandem, vtrum proximitas respectu institutoris, an vltimi pos ses soris consideranda sit, non procedere, vbi is, qui vltimo pos ses sori proximior est, ex familia primi in stitutoris non procedit: ipse namque, a quocunque alio remotiori, qui ex familia primi maioratus institutoris descendat, excludetur: id quod Ludouicus Molina, libro 3. cap. 9. numer. 2. optimo iudicio praemittit; & rationem reddit, in haec verba. Cum enim maioratus succes sio ad eos solos, qui ex familia institutoris proces serint, deferenda sit; constat, eum, qui ex primi institutoris familia non descendit, non pos se aliquo pacto praetendere eiusdem maioratus succes sionem, etsi vltimo pos ses sori, proximiori gradu coniunctus sit. Idque etiam verissimum est. Hactenus Ludouicus Molina, quem caeteri sequuntur, sicuti constat ex Bursato in consil. 170. numer. 25. & libro 2. Flores Diaz de Mena, ad dict. decis. Gamae 7. in versic. Vltimus casus: & notarunt Gama ipse, & Co sta, cum quibus Franciscus a Sousa, ad dict. l. foeminae, ff. de regulis iuris, numero 57. folio 19. Antonius Pichardus in dicto §. in fideicommis so, numero decimo sexto, Decianus in consil. 100. numero decimo sexto, lib. 3. Iidem tamen Authores omittunt vnum quod[sect. 4] vtile es se potest, & aliquando in vsu foren si occurrere, in maioratus inquam succes sione, qui ad fauorem familiae, & descendentium alicuius extranei institutus sit, proximitas quemadmodum considerari debeat. Specifice tamen, atque in terminis dubium hoc excitauit Peregrin, de fideicommis. artic. 20. numer. 27. folio 183. & inquit, pro resolutione huius casus videri textum in l. is qui cum plures, ff. de legatis tertio: atque ideo, quod non seruetur gradus proximitas, sed testatoris affectio, quae ad omnes aequalis est: & ita omnes concurrant. Vbi tamen dispositio tractum succes siuum haberet, vel in fauorem familiae fideicommis sum relictum fuis set, aliter, & recté, atque iuridice ipse statuit in haec verba: Quocirca omnes admittendi videntur, considerata testatoris affectione: & sic illum textum ad extraneos de alia cognatione traxit Socinus ibi numer. 32. & in consilio 249. numer. 25. versic. Tertius. Verum Socini sententia in fideicommis so restitutorio descensiuo mihi non placet; vnde crederem succes siuo ordine deferri inter illos, iuxta ordinem prae scriptum a lege communi, aut municipali inter fideicommis sarios nunc institutos; & sic clare sensit Socinus ipse con silio 51. numer. 30. in 4. Ruinus consil. 141. numero 5. in 2. Neque obstat text. in dicta. lis qui cum plures; nam Bartol in 1. oppos. de textu in §. fratre, intelligit illum textum, quod omnes colliberti erant in gradu aequali; ex cuius verbis colligitur, in fideicommis so ordinato ad fauorem familiae alicuius extranei quod tractum temporis importet, eos de familia succes siuo ordine vocari: & sic plenius dixi in articulo 25. numero 49. reliqua autem pertinentia ad hunc tractatum explanabo in articulo proxime sequenti. Hactenus Peregrinus, ex quo equidem vera, & notanda resolutio deduci valet quoad primogenia, siue maioratus Hispaniae, vt scilicet proximitas con siderari, & attendi debeat respectu vltimi pos ses soris, non autem primi vocati; quamuis alius eidem primo vocato proximior es set. Vere namque, rationes omnes illae, quae in fauorem proximioris primo maioratus institutori considerari solent quando ad fauorem propriae familiae, maioratus instituitur; in his terminis, & quando maioratus ad fauorem familiae, & descendentium alicuius extranei institutus fuit, non vrgent. Rationes autem, siue fundamenta contraria, quae in fauorem vltimo pos ses sori proximiorum expenduntur, concludenter admodum, hanc ipsam sententiam confirmant. Et maxime illud, quod quoties fideicommis sum, seu maioratus defertur familiae, agnationi, seu cognationi, in eo fideicommis so succedendum est eo ordine, quo in succes sione abinte stato succeditur; lex final. C. de verborum significatione; in succes sione autem abintestato, semper proximitas consideratur respectu vltimi morientis; ergo id ipsum dicendum erit in succes sione maioratus, quae ad instat succes sionis ab intestato regulanda est. Praeterea facit ratio illa, quod eadem affectio, ex qua motus fuit maioratus institutor ad praeferendum vltimum maioratus succes sorem caeteris, videtur consideranda ad hoc, vt similiter censeatur aliis praeferre omnes illos, qui eidem proximiores suerint: quae ratio sicut concludit in descendentibus vltimi maioratus succes soris; quando maioratus ad fauorem propriae familiae institutus fuit, & in transuersalibus ex prae sumpta quadam voluntate testantis; ita & multo fortius concludere videtur neces sario respectu proximiorum vltimo pos ses sori, non autem testatori, siue, institutori, quando maioratus ad extraneorum familiae fauorem institutus sit, ex quo testatoris affectio ad omnes aequalis est; sicuti post Bartolum, Socinum, & alios, annotauit Peregrinus dicto articulo 20. numer. 27. & hoc vtile es se poterit aliquando, vt dixi, si proponamus, testatorem in fauorem alicuius extranei, & eorum, qui ex illius familia procedent maioratum instituis se; propter propensiorem animum, & affectionem, quam ad eum habebat.[sect. 5] Rursus omnes fere supra praecitati Authores pro certo supponunt, & nonnulli eorumdem specifice tradunt, propositam disceptationem, vtrum proximitas respectu institutoris, an vltimi pos ses soris consideranda sit; procedere, & in dubium excitari, quando in dubio versamur, nec de certa te statoris, institutorisve maioratus voluntate con stare aperte potest; vbi cunque namque testator expresse disposuerit circa hoc, voluntas eius omnino seruanda erit; vade vltra propositum, & inanis es set disputatio, vbi de voluntate manifeste con staret: quod Ludouicus Molina, libro tertio, dicto cap. 9. numero 20. in fine, in specie annotauit, dum dixit: Nisi testator aliud disposuerit, tunc namque eius dispositio seruanda erit. Petrus de Peralta in dicta l. cum ita. §. in fideicommis so, numer. 23. & 24. versic. Primus est fol. 376. vbi inquit, quod si testator expresse, vel tacite disponit, quod in proximitate consideratur eius persona; super dispositione certa & cognita non potest formari quae stio, nec dubium praedictum excitari: & idem dicendum es se, quando statuerit, quod persona haeredis, vel granati attendatur; quia controuer sia duntaxat reducitur ad casum dubium, & eo ipso quod testator, aut institutor declarauerit, cuius respectu proximitas regulanda sit, ces sabunt omnes coniecturae rationes, & fundamenta. Idem etiam tenuerunt Pelaez a Mieres, secunda parte, dicta quae stione octaua, numer, primo, ibi: Nisi aliud appareat ex verbis, & mente testatoris. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro tertio, quae stione 66. numero 11. ad medium, ibi: Nisi testator. Flores Diaz de Mena, variarum, libro primo, questione 19. numero 28. in ver sic. Nisi constet: Franciscus a Sousa in repetitione dict. l. foeminae, 1. p. numer. 58. fol. 19. ibi: Secundo Colligitur, hanc conclusionem procedere in dubio; secus vbi institutor aliud disposuerit, vel expres serit. Sed an ad id sufficiant coniecturae, an vero requiratur expres sa dispositio; respondetur, sufficere coniecturas sufficientes, &c. Et id ipsum, quod scilicet voluntas testantis principaliter in proposito seruanda sit, siue expres sa, siue ex coniecturis deducta, & provt ipse voluerit, proximitas regulanda, tenent etiam Socinus in consilio 37. numero 5. volumine tertio. Socinus iunior in consilio 116. numero 15. & in con silio 126. numero 47. volumine primo. Couarruuias, practicarum, dicto cap. trigesimo octauo, numero tertio, versic. Secunda conclusio. Surdus in consilio trigesimo primo, numero 33. & in consilio 120. numero 5. volumine primo & in consilio 370. numero 13. versic. Vbi autem, volumine 3. Ioannes Antonius Bellonus in consilio 17. numer. 33. & quatuor sequentibus, folio 128. & 129. vbi inquit, quod licet controuersa admodum sit alia quae stio, an in fideicommis sis spectetur proximitas testatoris, vel grauati: circunscripto tamen articulo, sine dubio spectari debet proximitas grauati, quando ex coniecturis apparet, talem fuis se mentem testatoris. Sicut e contrario spectatur proximitas testatoris sine dubio, quando ex coniecturis apparet, de ea testatorem censuis se; & addit verba nonnulla, ex quibus mite comprobatur id, quod ad declarationem loci Peregrini, & inferendo ad primogenia, & maioratus Hispaniae, notauit, supra numero quarto in haec itaque verba Bellonus scribit dicto consilio 17. numero 35. In casu autem nostro adest huiusmodi coniectura, quia testator respexit non ad suam, sed ad grauatorum familiam, dum ita loquutus est, prohibens ad aliquem actum deueniri, per quem bona ipsa, sic, vt supra respectiue legata, & in quibus instituti fuerunt haeredes respectiue, exirent extra familiam eorum, & eius haeredem; quae verba sine dubio intelliguntur de familia eorum, aut eius, qui alienauerit, & sic grauati. Quo fit, vt ex hoc sumatur euidens coniectura voluntatis testatoris volentis spectari proximitatem grauatorum; non propriam, vt in specie tradiderunt Socinus senior consilio 51. numere 30. volumine quarto. Alciatus in l. Peto 71. §. fratre, numero quinto, de legatis secundo. Gabriel in consilio 107. nu mero octauo, versic. accedit, volumine primo. Decianus consilio 26. numere 76. versiculo, Quintus, volumine secundo. Mantica, de coniecturis, libro octauo, titulo 12. numer. 31. versicul. Et siquidem. Gras sus in §. fideicommis sum, quae stione 18. numero 5. versicul. Quartus casus. Surdus, consilio 370. numero 11. Et haec quidem certe, & indubitate procedunt, vel ab dixi; cum pos sit testator cauere, vt ab eo, vel ab haerede, proximitas reguletur; sicuti in specie notauit D. Christophorus de Paz, de tenuta, seu remedio pos ses sorio, cap. 85. num. 65. Praeterea iidem quoque antea relati Authores[sect. 6] notarunt, disceptationem propositam, & dubium excitatum, vtrum proximitas respectu institutoris, an vltimi pos ses soris consideranda sit, in eo solum casu versari, quo vltimus pos ses sor, absque descendentibus deces sit, atque de. succes sione maioratus inter transuersalem proximiorem vltimi pos ses soris, ex familia primi institutoris procedentem; & alterum primi institutoris respectu proximiorem, respectu vero vltimi pos ses soris, remotiorem, de maioratus succes sione contenditur; sicuti quae stionem, & dubium in his terminis proposuit Molina, libro tertio, dicto cap. 9. numero 3. Antonius Pichardus, in dicto §. in fideicommis so, cap. 20. numero 19. folio 174. in haec verba: Difficultatem in eo casu ver sari, quando vltimus pos ses sor liberos non reliquit & duo eiusdem familiae transuersales contendunt; alter, quia proximior vltimo pos sessori, alter, quia proximior testatori, siue fundatori, Et hunc quidem diffi cilem es se articulum, arduum, & admodum controuersum, & qui Regia declaratione indigeret, fere omnes supra citati Authores agnouerunt: iidem[sect. 7] etiam, vnum, & eundem textum, pro vna, & altera opinione ponderant; siue decisione text. in dicta l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, excitantur; & in vtramque sententiam, illum inducunt; vt specifice aduertit, atque ponderat textum ipsum Ludouicus Molina, dicto cap. 9. numer. 6. & inferius numer. 12. Cum enim Iureconsultus dixerit: Et qui ex his primo gradu procreati sunt: ea verba ad nominatos referunt Interpretes illi, qui ad fauorem proximiorum grauati, siue vltimi pos ses soris responderunt: vt quemadmodum prima pars eiusdem text. Et post eos omnes extinctos, qui ex nomine defuncti fuerint eo tempore, quo testator moreretur: non de aliis loquitur, quam qui fuerunt ex nomine defuncti, tempore mortis inspecto; ita quoque posterior, non ad alios pertinere videatur, quam qui procreati sunt ex his, qui ex defuncti nomine fuerunt; ac proinde, qui ipsis prioribus fideicommis sariis proximiores sunt, non qui testatori; vt non male deducit D. Antonius Pichardus in dicto §. in fideicommis so, numer. 3. fol. 171. qui tamen pro contraria parte, & ad fauorem proximioris te statori, siue maioratus institutori, recte textum eundem, & ingenue magis ponderat, atque inducit inferius, numer, 10. fol. 174. in haec verba: Quibus primo fauet Modestinus, in hoc nostro §. in fideicommis so, iisdem illis ponderatis verbis: Et qui ex his primogradu procreati sunt. Quae, non alium sensum habent, quam si scriptum es set, Et ex his, qui ex nomine defuncti fuerunt eo tempore, quo moriebatur; quos paulo ante dictum est admitti debere ad petitionem fideicommis si, post extinctos omnes nominatos; illi prae ferendi sunt, qui primo gradu procreati sunt, relatione scilicet semper facta ad nomen, & familiam testatoris, & ad personam ipsius; non ad personam haeredis, aut prioris fideicommis sarij, &c. Vbi eundem intellectum Pichardus prosequitur, & latius exornat, Rationes etiam, & fundamenta quamplurima,[sect. 8] pro vtraque parte expendi solent communiter, eáque ordine recensuit Ludouicus Molina, libro tertio, dicto cap. 9. & retenta opinione, quam firmiter sustinet, proximitatem inquam respectu vltimi pos ses soris considerandam es se, non autem institutoris; fundamentis contrariae partis magistraliter satisfacit, respons umque praebet. Et eadem fundamenta in fauorem proximioris testatori, longa serie expendunt Rolandus, Menoch. & Decianus, in locis relatis supra. Et Decianus ipse satisfacit etiam argumentis, seu rationibus pro eadem parte, quod proximitas attendatur respectu testatoris. Sic etiam pro eadem parte, quod proximitas, grauantis, non grauati attenditur, nouem fundamenta conges sit Petrus Surdus dicto consilio 120. numer. octauo, per totum, fol. 579. & 580. & ibidem ponderat textum in dicto §. in fideicommis so, in versic. Octauo id probatur. Deinde quatuor fundamentis adductis pro altera parte, quod proximitas grauati attendatur, non grauantis, ex proposito respondit, & simul explicauit textum, in cap. primo, de natura successionis feudi, provt etiam plenis sima manu, haec as sumpsit Menochius dicto consilio 124. vbi a principio vsque ad numerum 54. defendit eam sententiam in fauorem proximiorum testatoris grauantis; & respondet sigillatim omnibus fundamentis contrariae partis. Et quidem in terminis iuris communis & quoad fideicommis sa illius temporis, & quae familiae relinquuntur, fortiter vrgere videtur decisio textus in dicto §. in fideicommis so; vbi dicitur, quod in fideicommis so relicto, primo loco admittuntur pri mo nominati; po st vero hi, qui defuncto testatori erunt proximiores: atque ita datur intelligi, quod proximitas non attenditur respectu grauati; nam si ea attenderetur, non admitterentur hi, qui es sent proximiores testatori, sed potius proximiores nominatis, quorum erat prima causa succes sionis. Multum etiam adstringunt eadem fundamenta istius sententiae, quamuis eisdem alij respondeant, & etiam in terminis ipsis iuris communis, contrariam sententiam constantis sime tueantur, quod scilicet proximitas respectu grauati, & non testatoris consideranda sit. Sic sane pro ea opinione, quod proximitas attendi debeat respectu testatoris, non autem grauati; infinitos fere iuris Authores conges sit Menochius dicto consilio 124. num. 34. & dicto consilio 904. num. 30. lib. 10. quibus in locis, ex ordine vnum supra quadraginta recenset Authores existimantes, proximitatem a testatore non a grauato metiendam es se. Pro contraria tamen parte, & quod proximitas respectu grauati, non autem testatoris attendatur, sexaginta & septem Authores commemorauit Franciscus Molinus, de ritu nuptiarum, & pact, matrimonial, libro 3. quae stione 24. num. 333. fol. 222. in fine, & 223. & tuta conscientia non pos se, contra hanc opinionem iudicari, firmauit Rolandus dicto consilio 100. libro primo. Pro eadem etiam parte, quod attendatur proximitas grauati, & non grauantis, in fideicommis sis, alios adduxit Farinacius nouis simarum Rotae Romanae deci sione 681. numero 2. parte 2. tomi 2. fol. 183. & ipse firmiter sustinuit; in terminis tamen iuris communis negari non potest, quin res ipsa maximam habeat difficultatem, vt dixi. Apud nos tamen, & in his Regnis, crebrius, & frequentius receptam vidimus Ludouici Molinae, & sequacium opinionem, qui respectu vltimi pos ses soris maioratus, proximitatem considerandam scripsit. Eámque communis vsus, atque totius Hispaniae obseruatio huc vsque probauit; sicuti annotauit ipse Molina dicto capit. 9. numero 20. in fine, & sequuntur omnes fere huius Regni Interpretes, in locis relatis supra, ad initium huius §. & vltra eos, quod est verior, & communior opinio, & expresse confirmatur ex l. Regia Portugaliae, notauit Franciscus Aluarez a Ribera, de successione Regni Portugaliae, numero 23. folio 8. Franciscus a Sousa, ad dict. l. foeminae, numero 56. & 58. Pelaez a Mieres, secunda parte, quae stione 8. ex numero 1. Antonius Pichardus in dicto §. in fideicommis so, numero 19. folio 175. qui licet in terminis iuris communis, atque ex decision. text. in dicto §. in fideicommis so, aliter censuerit; in maioratibus tamen Hispaniae Ludouici Molinae sententiam admisit. Et eandem probauit Valencuela Velazquez in consilio 97. numero 17. & 18. & numero 214. & 215. vbi pro hac sententia ponderat legem 2. tit. 15. partita secunda, ibi: El mas propinquo pariente que ouies se: Gregorius Lopez, glos sa magna, columna fin. versic. Nota: & glos sa verbo, en Espa na, versic. Sed pone, quod mater: & in lib. 9. titulo primo, partita secunda, ibi; Que son mas propinquos parientes a los Reyes al tiempo de su finamiento. Et expendit etiam Mieres dicta quae stione 8. numero 3. vbi ponderat legem eam expresse vrgere, cum in maioratibus Hispaniae, sicut in Regno succedatur. Et fundamentis comprobauit Ludouicus Molina libro 3. dicto capit. 9. ex numero 11. cum sequentibus. Et egomet ipse sequutus sum in commentariis libri 3. capit. 25. numero 51. & capit. 19. ex numer. 138. & supra hoc eodem tractatu, capit. 91. numero 74. Et nonnullis in casibus non dis sentit Flores Diaz de Mena in additionibus ad decision. Gamae septimam; qui tamen, vbi de volun tate testatoris, quae primum locum obtinet, & seruari debet, aliter non apparet, indistincte pos set in maioratibus Hispaniae Ludouic. Molinae, placita & resolutiones probare; & maxima quidem reprehensione, & nota dignus est, dum Ludouicum eundem Molinam arguit, quod periculosas exten siones in materia reprae sentationis adduxerit, quod etiam leuibus fundamentis excitatus fuerit, lib. 3. dicto cap. 9. cum vere Molina metipse erudite admodum, & maximis ex fundamentis se habuerit, atque excitatus fuerit, sicuti deprehendi facile poterit ex his, quae in locis ibi relatis, scripta reliquit. Omisit tamen Molina idem vnum, quod in vsu[sect. 9] forensi as sidue occurrere potest, & in praxi neces sarium est; si maioratus institutor, in defectum descendentium, aut post speciales aliquas vocationes factas, proximiores, aut sibi proximiorem, vel ex genere, aut agnatione, vel familia sua proximiorem vocauerit; an, & qualiter proximitas consideranda sit, respectu scilicet vltimi pos ses soris, an maioratus institutoris: & quidem Pelaez a Mieres, secunda parte, dictae quae stione 8. numer. 2. in fin, omni disputatione praetermis sa, refert duntaxat Gam. decis. 206. num. 27. & decis. 354. num. 10. & decis. 7. ad hoc, quod proximitas consideretur respectu vltimi pos ses soris in maioratibus Hispaniae, & in fideicommis sis quae habent tractum succes siuum, etiam si dicat dispositio, succedat consanguineus meus proximior. Et inferius numer. 9. sic scribit: Non tamen omitto sententiam Ripae, in l. filius familias, §. Diui, numer. 31. ff. de legatis primo, vbi affirmat, quod substitutio facta de proximiore sui generis, intelligitur de proximiore ipsius testatoris, & non heredis, aut generali, notat Tellus in l. 27. Tauri, numer. 7. quem sequitur Rojas in Epitome succes sion. cap. 32. numer. 4. pag. 312. Et eundem Gamam retulit Franciscus a Sousa, ad d. l. foeminae, ff. de regulis iur. prima parte, numer. 58. folio 19. in illis verbis: Notat post alios Gama, & notabile tradit exemplum, si institutor dicat, succedat proximior consanguineus mihi, aut meus proximior consanguineus; videtur enim tunc, vt habeatur respectus ad ipsum instituentem petius, quam ad vltimum pos ses sorem, vt in specie videtur tenere Simon de Praetis. Contrarium tamen fuit indicatum in dicto Regno, vt habetur in decis. 7. numero 3. ex subtili interpretatione, de qua ibi: quae quidem in explicanda vera cuiusque testatoris, seu maioratum instituentis dispositione, plus iusto subtilis videtur. Hactenus is Author, qui vt vides de sententia Senatus illius dubitauit, eámque subtilem admodum iudicauit: videamus nunc, qua ratione principaliter Senatus ille Portugaliae adduci, excitarique potuerit. Et quidem Anto. Gama, dicta deci sione 7. in summario, in hunc modum scripsit: In succes sione maioratus praeferendus est proximior con sanguineus vltimi pos ses soris, proximiori instituentis; etiam si institutio maioratus facta sit per haec verba, ae omen parente mais chegado. Postmodum autem dict, numer. 7. in hunc modum scripsit: Pro nostra itaque sententia, & ius commune Imperatorum, & nostrum inuictissimi Regis Lusitaniae pugnat, non obstante finali parte nostrae nouae legis, cum ait, quando oprimeiro instituidor non declarat ob despos seer em outra maneira, per quam iunctis iam verbis relatis, meu parente mais chegado, conantur Aduocati proximioris instituenti maioratum, probare ipsum instituentem voluis se suum proximiorem praeferre: at vero non vident, aut videre nolunt, quod verbis claris, & expres sis, id non declarat instituens, vt lex requirit: declaratione autem non facta, credendum est, testatorem voluis se se cum iure communi conformare, argumento notabili in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellianum. Neque oberit verbum, meu parente mais chegado, quia, verbum, meus, intelligi potest ad exclusionem consanguineorum cuiuslibet pos ses soris, si nullam habeant cum testatore consanguinitatem; sicque voluit, vt succederet semper is qui de suo genere, ac consanguinitate es set: & verbum, mais chegado, intelligatur secundum ius nostrum, vltimo pos ses sori, est denique fatendum, quod in verbis praedictis clare, ac distincte, non legimus, testatorem exclusis se proximiorem vltimo pos ses sori, & proximiorem in gradu sibi ipsi admisis se, vt pos simus dicere legi nouae locum fore. Hactenus Anton. Gama; cuius tamen Additionator ibidem ver sic. Sextus casus est, folio 12. inquit, quod si testator in terminis casus quarti & quinti, quos antea adduxerat, post speciales vocationes vocauit suum proximiorem consanguineum, tunc in casu quarto absque dubio semper succedet proximior testatori, finitis primis vocationibus, salua dispositione, l. cum auus, ff. de condition. & demonstration. in descendentibus a testatore, & primo nominatis simul, non in aliis. Et in casu quinto, finitis lineis primorum vocatorum, post quos vocatus est suus consanguineus proximior in primo succes sore, vt proximiore, quia ipse nullam aliam lineam continuat, nec ingreditur, sed caput lineae est, considerabitur proximitas respectu testantis; post vero eius descendentes in primogeniis, lineis rectis succedent; non in fideicommis sis; nec aliam interpretationem patiuntur verba, suus, meus, & similia. Et inquit Additionator ipse, quod haec est communis opinio, & concludit, vt vides, quod post speciales vocationes, si facta sit vocatio proximioris consanguinei, & simus in transuersalibus vltimi pos ses soris, non autem in descendentibus eiusdem, tunc quidem succedet proximior institutori, non autem vltimo maioratus pos ses sori, atque ita tenet contrarium eius, quod in Senatu Portugaliae definitum profitetur Anton. Gama; vltra quem, & caeteros supra relatos, animaduerto, id ipsum statuis se, quando vltimus pos ses sor absque filiis, & descendentibus deces sit, quod scilicet succedat proximior testatori, siue maioratus institutori, non autem vltimo pos ses sori, si ipse in desectum aliquorum, vel post factas aliquas vocationes, sibi proximiorem, aut generis sui proximiorem vocauerit, vt puta si dixerit, succedat mibi proximior, aut Hispano sermone, el mas propinquo de mi, Mantuan. scilicet in cons. 258. ex numer. 2. vsque ad fin. cons. vbi vide omnino. Matthe. Laymannum, in defensione caus ae Onoldinae, numero 114. Simonem de Praetis libro 3. interpretatione 3. dubitatione 4. solutione 3. num. 34. folio 230. Angel. Mattheatium, de via, & ratione iuris, lib. 2. cap. 21. num. 6. & 7. Roland. in consil. 70. numer. 73. & 78. vol. 3. Ruin. in cons. 96. num. 16. lib. 2. Thesaurum decis. 64. num. 6. col. fin. Cephal. in cons. 333. num. 8. & per totum. Decian. in consil. 26. num. 75. vol. 2. Petram, de fideicommissis, quae st. 11. numer. 78. Peregrinum, de fideicommis sis, articulo 20. numero 9. vbi quod proximitas respectu testatoris, aut disponentis consideratur, quando testator vsus fuit verbis relatiuis ad sui personam. Idem Peregrinus in con silio 30. numero 26. volum. 3. vbi etiam scripsit, intuendam es se proximitatem testatoris, si ex dis positis in testamento appareat, testatorem ipsum contemplas se proximitatem respectu sui. Idem Pcregri. in cons. 42. numer. 11. vol. 5. Alexand, Raudensis variar, lib. 1. cap. 40. numer. 20. & 22. Ludou. Ponte, de gradibus succes sion. cap. 23. numer. 37. Rot. diuersor. libro 3. p. 3. decis. 22. numer. 3. versic. Quia constabat, fol. 113. Michael Gras sus §. fideicommis sum, quae st. 18. numer. 3. vbi post Bartol. Ripam Loazes, Fabian. Acaromb. Iason. Rubeum, & Decianum, quod attenditur proximitas testatoris, non autem grauati, quando testator expresse vocauit proximiores suos, etiam si non sit dictum meis. Ioann. Anton. Bellonas, in consilio 11. numer. 45. & 46. vbi quod in maioratibus, proximitas considerari debet respectu vltimi pos ses soris. Et tamen limitat in consil. 17. numer. 37. quando ex adiectione, meus, aut suus, aliter appareret. Petr. Surdus in cons. 120. num. 8. in fine, Versic. Nono, res, vbi quod proximitas testatoris consideranda est, quando testator cauit, quod bona sua remaneant in proximioribus agnatis de agnatione sua, provt latius ibi comprobat. Cogita tamen, vtrum forsan tentari pos sit, in his Regnis, & apud nos, cum ex dicta l. 2. titulo 15. partita 2. atque ex d. l. 9. titulo 1. partita 2. proximitas semper consideranda sit respectu vltimi pos ses soris maioratus, non autem institutoris eius dem, provt eas leges ponderauit Mieres, secunda parte, dicta quae stione 8. numer. 3. & 4. id ipsum dicendum es se, etiam si testator proximiorem sibi, aut proximiorem de suo genere, aut familia vocauerit; vbi aliunde, atque euidentius non appareat, aliter eum voluis se; & se in dubio conformare voluis se cum dictis legibus Regiis, & consuetudine huius Regni; & eum proximiorem sibi intellexis se, qui iuxta easdem leges & consuetudinem in his Regnis communiter obseruatam, proximior sit, vltimo scilicet maioratus pos ses sori, dummodo ex sua familia procedat: atque ita proximiorem sibi vocas se, habita relatione ad dispositionem legum, & consuetudinem huius Regni, ex quibus proximior vltimo pos ses sori succedit, vt dictum est; isque proximior iudicatur, quamuis primo institutori sit alius proximior; testator enim in dubio videtur se referre ad leges, & consuetudines eius Regni, aut Prouinciae, in qua disponit; & proximiorem eum intellexis se, atque succedere voluis se, qui ex consuetudine Prouinciae, aut legibus Regni proximior iudicari consueuit, & se cum illis conformare voluis se; iuxta traditiones communes Doctorum in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebel. quemadmodum in articulo reprae sentationis, vocatio con sanguinei proximioris, non excludit reprae sentationem, quamuis revera alius proximior sit, intelligitur enim, quod testator eum proximiorem diiudicauerit, qui ex lege proximior est, quamuis re vera proximior alius sit, sicuti post Ludoui. Mol. lib. 3. cap. 8. ex numer. 11. cum seq. Velazq. Auend. in l. 40. Taur. glos. 20. ex numer. 16. Ioan. Guiter. practic, lib. 3. q. 67. longa serie ego metipse defendi in commentariis de reprae sentatione. Probabiliter itaque tentari potest, quod testator in dubio non videatur a legibus & consuetudine huius Regni recedere, sed potius cum illis se conformare voluis se, & eum sibi proximiorem existimas se, qui iuxta leges Regias, & dictam consuetudinem huius Regni, proximior reputetur ad succedendum con siderata scilicet proximitate, quae respectu vltimi pos ses soris, & non testatoris, aut institutoris maioratus, in his Regnis attenditur, iuxta ea, quae supra hoc eod. tract. c. 35. per totum, late annotaui. Et multum ad propositum nostrum, quod testator in dubio videatur se conformare voluis se cum decis. d. l. 2. tit. 15. p. 2. etiam si dubium faceret vocatio, aut substitutio, & diuersimode accipi pos set; & quod coniectura haec, quod testator se conformare voluerit, &c. superet, & vincat coniecturas alias, notauit Menoch. in cons. 802. num. 26. & 27. lib. 9. & comprobatur ex eisdem, a me traditis, d. c. 35. & huiusce tract. ex his etiam, quae ex aliis pluribus annotauit Francis. Viuius decis. 295. per tot. lib. 2. fol. 401. vbi memorabiliter in proposito inquit, numer. 1. quod testator in dubio censetur se conformare cum iure communi, quando testatur in loco, vbi seruatur ius commune: & idcirco infert num. 2. quod si statutum non ades set in loco, & testator vocaret ad fideicommis sum proximiores, tunc vtique venirent hi, qui iure communi inspecto, respectu succes sionis proximiores forent, quamuis res pectu naturae es sent, reperirenturque vlteriores gradu: & citat Glof. & Imol. in d. l. cum ita, §. in fideicommis so, & alios plures ita tenentes: & num. 3. subiungit, quod si statutum adsit iuri communi contrarium, tunc proximioribus vocatis, hi veniunt, qui secundum dispositionem statuti abintestato praeferuntur; sicuti tenuerunt plures Authores ibi relati, & notanter Simon de Praetis in cons. 37. numer. 11. vol. 1. Socin. iun. in cons. 135. num. 4. vol. 1. Beroius in cons. 144. num. 11. vol. 2. Brunus in cons. 151. num. 14. & seq libro 2. & addit numer. 4. idem Viuius, quod quamuis praedicta resolutio contradictores habeat, quando ad fideicommis sum vocati sunt proximiores, & addita sint verba (salua gradus praerogatiua) secundum Decium ibi relatum: Attamen contradictio haec in puncto iuris nullatenus vera extat, vt probauit Simon de Praetis, d. cons. 37. num. 25. & sequent. & verior, & magis communiter recepta opinio est praedicta, siue proximiores simpliciter vocentur, siue vocarentur gradatim, aut salua gradus praerogatiua, provt tenent alij Authores, quos ibi refert. Ecce vbi proximioribus vocatis simpliciter, aut gradatim, vel seruata gradus praerogatiua, hi veniunt, vocatique cen sentur ad fideicommis sum, qui secundum dispositionem iuris, aut consuetudinis, qua viuitur in loco factae dispositionis, proximiores reputantur, & abintestato praeferuntur; quod mite comprobat intentum nostrum, & obseruationem propositam: super qua cogitandum diximus. Et reddit rationem Viuius ipse, num. 5. 6. & 7. dict. decis. 295. in haec Verba: Et ratio est euidens, quia censetur testator prae diligere, & vocare ad fideicommis sum, vel ad succes sionem, non eos, qui naturae gradu inspecto proximiores sunt: sed qui sunt proximiores respectu succes sionis, vt firmauere Doctores in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de lib. & posth. & in d. §. in fideicommis so, & in d. l. finali, vnde sit, vt proximioribus vocatis veniant illi, qui tales sunt respectu successionis abintestato, iuxta dispositionem iuris, quod in hoc loco seruatur; ita Bald. cons. 334. num. 3. volunt. 3. Dec. consil. 321. num. 3. Ruinus consil. 151. num. 4. volum. 2. Secinus cons. 252. ante num. 18. vol. 2. & cons. 51. ante numer. 20. vol. 4. Corn. cons. 22. num. 15. vol. 2. Et quod filia sit testatori propinquior, natura ins pecta, nihil referre, firmat expresse Corn. d. cons. 22. num. 15. & alij DD. praecitati; qui tradunt attendi gradum successionis. Et tanto magis, cum statutum, quo foeminae excluduntur, ponat ordinem praelationis, teste Baldo in l. fratres, in fine, C. de inoffic. testam. Et denique re ipsa concludo, quod filia, quae erat in primo gradu, respectu natura, sit in tertio, vel quarto gradu succes sionis, si ei vigore statuti praeferatur con stitutus in secundo, vel tertio gradu, respectu naturae, vt declarat Brunus d. cons. 151. num. 14. & seq. lib. 2. Hactenus Franciscus Viuius, & adeo memorabiliter in proposito nostro, vt nihil vltra desidetari pos sit. Et id ipsum notauit quoque And. Molfesius in consil. 50. num. 46. & 47. Tiberius quoque Decianus in consilio 100. num. 15. versic. Non obstat secundum, & numer. 16. folio 586. volum. 3. mirabiliter vrget in confirmationem eiusdem considerationis nostrae, dum in hunc modum scripsit: Non obstat secundum, ponderatio scilicet illius relatiui, meis consanguineis, nam fateor, quod dum primo loco dixit expresse, dimitto consanguineis proximioribus meis, quod intellexit de proximioribus consanguineis ipsius testatoris, & sic directo, sed postquam primus proximior admis sus est, dico, quod illa tacita substitutio aliorum proximiorum ordine successiuo & gradatim, quae a lege per interpretationem inducitur, proculdubio debet intelligi de proximioribus secundum dispositionem iuris communis, quod extendit, & interpretatur talem substitutionem comprehendere omnes gradatim, quae, dispositio iuris communis est vt proximior proximioris primo loco admis si succedat, sicut succederet abintestato, vt supra etiam deduxi in tertio fundamento. Ita quod sufficit, quod illud relatum, meis, sit verificatum in primo proximiore, qui successit. Et quamuis Decianus ipse statim fateatur, id habere difficultatem; adhuc tamen insistit, quod rei absolui deberent: & absque vlla difficultate procedere, si testator diceret, quod succederent proximiores succes siue de haerede in haeredem, quod est memorabile, & as sidue applicari potest maioratibus Hispaniae, & in hunc modum scribit: Sed omnis prorsus difficultas tollitur in casu nostro, quia testator non quieuit in illis verbis, dimitto proximioribus consanguineis meis; quod si fecis set, maiorem haberet difficultatem, licet & eo casu deberent absolut rei, vt supra late conclusum fuit; sed processit ad aliam qualitatem, & modum adiecit, vt scilicet proximiores succes siue succederent de haerede in haeredem; quae verba non pos sunt verificari in haerede immediato ipsius testatoris, sed de haerede haeredis ipsius testatoris, & sic mediate, &c. Denique, intentum ipsum nostrum, siue cogitatio, aut obseruatio praedicta, quod postquam aliquis ex vocatis, aut nominatis ad maioratum succes sit, & sine descendentibus deces sit, adhuc proximior ei succedere debeat, & proximitas re spectu eiusdem vltimi pos ses soris, non autem in stitutoris consideranda sit; etiam si testator proximiores suos, adiecto verbo, meos, vel mihi, sub stituerit, aut vocauerit, probatur notabiliter ex his, quae Decianus ipse, praecitato consilio 100. sub num. 16. in versic. Non obstat, in haec verba scripta reliquit: Non obstat tertium: quia verum est, quod testator legando cognatis, videtur intellexis se de cognatis suis, vt scilicet legatum hoc debeatur cognatis testatoris: quia oportet, quod semper sint cognati testatoris, quod & nos fatemur in casu nostro, in quo dixit, con sanguineis meis: nam si isti rei non forent de familia, vel consanguinei dicti testatoris, certum es set, quod non admitterentur: quia non est verosimile, quod voluerit ad alios extraneos transire fideicommis sum. Sed difficultas est in casu nostro: quia testator vocauit non tantum consanguineos suos, sed vocauit etiam sub alio nomine collectiuo proximiores, quod verbum primo loco certum est, quod verificari debuit in consanguineis proximioribus ipsius testatoris; sed ex quo post ipsos, vel ipsum primo loco admis sum, lex interpretatur, quod etiam caeteri consanguinei proximiores admittantur gradatim, & ordine succes siuo, dubitatio est, quo modo considerari debeat ista proximitas, an respectu personae, testantis, vel respectu personae granatae: & de hoc nullum verbum Bartolus: in quo tamen dicendum est, attendendam es se personam grauati, non testatoris, per supradicta. Ex quo inter eos, qui ordine succes siuo admittuntur per interpretationem legis, is ordo seruanduss est, qui seruaretur, si abintestato succes suri forent, vt supra late conclusum fuit. Et de his hactenus, de quibus etiam vnum verbum scripsit Mieres, secunda parte, d. quae st. 8. numer. 14. fol. 522. in haec verba: Et quid quando testator vsus sit nomine pos sessiuo, ipsius, vel suam, an debeat intelligi de de scendentibus ipsius testatoris, an aliorum; tradit Mantica lib. 8. titul. 12. num. 12. & addo Parisium in con silio 85. numero 36. libro 2. Rolandum in consilio 70. numero 76. cum sequentib. libro 3. Et addit ipse Mieres post alios, quod si testator reliquit mulieri domum ad habitandum, & post mortem illius cauit, quod veniat ad haeredes eius, & succes sores, intelligitur de succes soribus & haeredibus ipsius testatoris, & non de haeredibus mulieris. Et concludit ipse Mieres numer. 15. quod verba, ad suos haeredes, intelliguntur ipsius testatoris, prout ibi comprobat; & vltra eum, quod verba in te stamentis posita, semper referri debent ad personam testatoris, non haeredis, docuerunt Bartolus in l. cum in testamento, ff. de auro & argento legato, Decius in l. finali, num. 4. C. de impuberum: & in consil. 371. num. 4. versic. Ista enim verba: Ioseph. de Rusticis in consil. 2. numer. 110. quod habetur post tractatum, an, & quando liberi in condit, posi. censean. voca. Hieronym. a Laurentiis decis. 37. nu[sect. 10] mer. 2. & similiter, quando testator aliquid disponit fauore familiae, intelligitur de propria, & non de familia haeredis; prout magistraliter docuit Bartol. in l. peto, §. fratre, num. 1. ff. de legatis 2. & in l. si cognatis, numer. 2. ff. de rebus dubiis, Socinus senior in cons. 249. num. 11. versicul. Prima difficultas: Beroius in cons. 176. num. 72. & 73. lib. 2. Cephalus in cons. 313. num. 14. & 76. & in consil. 333. num. 12. libro 3. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 22. num. 20. & articulo 32. num. 83. & es se generale, quod in prohibitione, aut dispositione facta fauore familiae, attendatur familia contentiua testatoris, non familia haeredum, quibus prohibitio fit, tenent Salicetus in l. quoties 1. num. 3. C. de fideicommissis, Curtius iunior in cons. 40. num. 14. Siluanus in cons. 6. num. 22. Ruinus in cons. 198. num. 9. lib. 2. Crotus in l. filiusfamilias, §. Diui, numer. 160. & ibi Loazes num. 203. Iason in cons. 215. in principio lib. 2. vbi inquit, expeditum es se, quod si est factum fideicommis sum proximioribus de agnatione, seu familia de Surreda, intelligitur de familia testatoris, & non haeredis. Idem Iaso in consilio 159. columna 1. lib. 2. Rolandus in consil. 70. num. 7. lib. 1. # 14 §. XIV. Maioratus pos ses sore viuente, vtrum quis petere pos sit, quod declaretur succes sor post mortem eius, atque ita actionem proponere, & iudicium super futura succes sione, quam praetendit, instituere; vbi & de materia l. 1. C. de fideicommissis, & l. diffamari, C. de ingen. manumis s. & an, & quando ius superueniens, pendente iudicio, conualidet illud, & prosit actori ad victoriam; memorabilis equidem, & egregia resolutio, atque explanatio, qua ingenti studio, & diligentia, res haec peragitur, provt videbitur. SVMMARIVM. -  1 Maioratus vltimo pos ses sore viuente, vtrum possit quis petere, vt declaretur succes sor post mortem eius. -  2 Pro parte affirmatiua, quod pos sit, vrgere octo fundamenta principalia, quae expendi solent communiter. -  3 Aliud etiam, quod Iudex compellere possit debitorem, vt debiti etiam conditionalis, vel in diem, instrumentum creditori faciat. -  4 Sed & alia iura, & fundamenta vrgere, prout hic adnotatur. -  5 Denique, quod fideicommis sarius petere potest, vt sibi per haeredem grauatum caueatur, de restituendo legato, vel fideicommis so, eueniente casu, seu conditione. -  6 Et quod ita specifice Authores nonnulli tenuerunt, & as seuerarunt, litem eam, viuente maioratus pos ses sore, agitari pos se. -  7 E contrario tamen, quod maioratus vltimo pos ses sore viuente, non pos sit quis petere, vt declaretur succes sor post mortem eius; fortis simis, & validissimis comprobari fundamentis, de quibus infra, n. 9. -  8 Et sic secundam hanc opinionem negatiuam, magis communiter tenuis se alios, prout hic adnotarat. -  9 Et eorum fundamenta ad summam rediguntur. -  10 Maioratus pos ses sore viuente, quod possit quis petere, vt declaretur succes sor post mortem eius; opinionem primam, relatam supra num. 1. & sequent. veram non es se, nec vnquam Authori placuis se, & num. seq. -  11 Explicatur l. 1. C. fideicommis sis & num. seq. -  12 Legatum annuum, an possit peti pro futuro tempore, itavt haeres ad soluendum singulis annis condemnetur, adueniente die. -  13 Explicatur l. 1. C. de sentent, quae sine cetra quantitate proferuntur. -  14 L. in lege Aquilia, si deletum, ff. ad leg. Aquiliam, intellectus adducitur. -  15 L. si finita, §. eleganter, ff. de damno infecto, declaratur. -  16 Leges nonnullae explicantur. -  17 Maioratus pos ses sore viuente, quod non possit quis petere, vt declaretur succes sor post mortem eius; opinionem secundam negatiuam relatam supra, veriorem es se; ex sententia Authoris. -  18 Pro qua nonnulla expenduntur, & Regij Senatus Valentiae decis. 35. noue explicatur. -  19 Extenditur etiam, etsi is, qui viuo pos ses sore iudicium instituere vellet, probabile, & firmum ius succedendi, siue proximam, & immediatam cau sam succedendi haberet. -  20 Itavt proxima spes succedendi, effectum agendi non inducat. Prout egregie, & notanter hic adnotatur. -  21 Et idem ius in filio statuitur. Et in fratre succes suro fratri, qui liberos, aut descendentes non habeat. Et nonnulli contrarium tenentes confutantur. -  22 Ioann. Cephali, & aliorum eadem sententia pariter improbatur. -  23 Francisci Viuij, decis. 403. lib. 3. distinctio reijcitur. -  24 Maioratus pos ses sore viuente, potest quis petere, vt declaretur succes sor post mortem eius, vbi super iure de futuro, quod tamen pendeat ab eo, quod est de prae senti, iudicium instituatur. Vel iusta, & probabilis aliqua causa interueniat de prae senti, quae suadeat eum admitti. Nam ex iustis causis, etiam tractatus futari temporis spectat ad iudicem. Et super iure de futuro procedit actio. Quod exornatur. -  25 Et totius huiusce materiae summa, & memorabilis, atque notanda resolutio proponitur. -  26 Notabilis etiam alia consideratio adducitur. -  27 L. diffamari, C. de ingen. manumis s. vtrum in proposito quae stionis praedictae expendi valeat. Et an procedat in aliis causis, vltra causam ingenuitatis, & status, in qua loquitur. -  28 Et de eius materia remissiue. -  29 Aluari Valasci obseruatio quaedam confutatur. -  30 Maioratus pos ses sore viuente, si quis petat se declarari succes sorem post mortem eius, & pendente lite, pos ses sor ipse decedat, an indicium su stineatur. -  31 Ius superueniens, pendente iudicio, an, & quando conualidet illud, & prosit actori ad victoriam. -  32 Maioratus pos ses sor, an teneatur de re ipsius maioratus restituenda satisdare, aut cauere; remis siue. -  33 D. Ioann. de Barahona, in quae stione principali huiusce cap. distinctio commemoratur. -  34 Maioratus pos ses sore, bona eiusdem dilapidante, an pos sit sequens succes sor, in vita eiusdem, maioratus successionem vendicare; remissiue. PRO dilucida, & distincta huiusce §.[sect. 1] explicatione, obseruandum, atque constituendum est primo loco; quae stionem illam, vtrum pos sit quis petere, vt declaretur succes sor post mortem alicuius; es se arduam, atque frequentis simam, & pluries in forensibus controuersiis, ad vtramque partem controuerti solitam, & adeo difficilem semper reputatam es se, vt de eadem re, in supremis horum Regnorum Tribunalibus, in causis grauis simis contrariae sententiae obtentae fuerint: sicuti profitetur Ludouicus Molina, lib. 3. cap. 14. in initio, ante num. 1. qui ex num. 1. vsque ad[sect. 2] num. 10. pro parte affirmatiua, quod viuente vltimo maioratus pos ses sore, & lis agitari valeat, & petere quis, vt post mortem eius declaretur succes sor; octo praecipua fundamenta expendit. Primum ex l. 1. C. de fideicommis. Secundum ex l. 1. C. de sentent. quae sine cert. quantit. proferun. Tertium ex l. in lege Aquilia si deletum, ff. ad leg. Aquiliam. Quartum ex l. rem alienam 1. §, fin. ff. de pignorat. action. l. si mandauero tibi 1. ff. mandati. Quintum ex l. si finita, §. eleganter, ff. de damno infecto. Sextum ex l. si contendat, ff. de fideius soribus, Septimum ex l. si duo patroni, in principio, ff. de iureiurando, & in l. vtifrui, §. vtrum, ff. si vsusfr. petat. Octauum, haec omnia apertius videri procedere, si diffamatio ex parte maioratus pos ses soris, vel alterius, eius succes sionem praetendentis, concurrat; ex hac namque diffamatione, nulli dubium fuerit, quod pos sit facilius iudicium hoc intentari, vt alter ab ipsa diffamatione, seu iactatione desistat, seu sibi de ea praetensione, in posterum perpetuum silentium imponatur, ex textu in l. diffamari, C. de ingenuis manumissis, qui simile remedium generice concedit ei, qui de aliquo iure, quod sibi competit, diffamatur. Et hactenus Ludouici Molinae fundamenta pro hac opinione, quae ad literam recenset Pat. Ludouicus Molina, tomo 3. disput. 649. colum. 1. & 2. fol. 665. & 666. eadem etiam ponderaue[sect. 3] rat Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, n. 79. duobus exceptis, vno scilicet, quod ex dict. l. in lege Aquilia si deletum: & altero, quod ex text. in d. l. si duo patroni, in princip. deducitur. Addidit tamen alterum fundamentum, quod prius ponderauerat Roderic. Suar. allegat. 4. num. 2. debitorem inquam pos se a Iudice compelli, vt ipse faciat instrumentum debiti; per quod facilius creditor consequatur debitum, ne super debito probando habeat litigare; vt in l. si cum datam, C. de liberali causa, & per DD. in cap. significauit, de testibus: etiam si debitum es set conditionale, vel in diem, vt probatur in l. in omnibus, ff. de iudiciis. Eadem etiam octo Ludou. Molinae fundamenta, pro hac parte affirmatiua, in casu quodam, coram Senatu Valentiae controuer so, adduxit D. Francisc. Hieron. Leo decis. 35. Valentiae, ex num. 6. vsque num. 15. de quo inferius specifice loquar. Pro hac etiam opinione ponderari[sect. 4] potest text. in cap. cum super, de conces. praebendae, quem Molina, & superiores omittunt, sed eum expendit, atque explicauit Arias Pinellus, 3. par. l. 1. C. de bonis maternis, num. 78. ad finem, in versic. Eodem modo, expendi etiam potest, text, in l. in diem addicto, ff. de apua pluuia arcen. in versi. Non autem solius eius, ad quem ius aquae pertinebit & text. etiam in l. his consequenter, §. sed & cum monumentum, ff. familiae herciscundae, in illis verbis: Idem tamen tentat, quia haeredum interest, quos ius monumenti sequitur, prae scriptis verbis pos se experiri, vt monumentum fiat ponderandus est, ob ius futurum, vt denotat verbum illud, quos ius monumenti sequitur: pos se agere, vt voluntas defuncti impleatur, eos, qui interes se futurum sperant. Denique & pro hac parte aliud expendunt fun[sect. 5] damentum Ioann. Cephal. in consilio 385. num. 29. & sequentibus volumine tertio, Petra, de fideicommissis, quae stione decima, numero decimotertio, & decimaquarto. D. Franciscus Hieronymus Leo dicta decisione Valentiae, trigesima quinta, numero decimo. Quod scilicet fideicommis sarius, & substitutus in diem, vel sub conditione, petere potest, vt sibi caueatur per haeredem, & prohibitum alienare, de restituendo legato, & fideicommis so, eueniente casu, seu conditione, vt habetur ff. &c. vt legator. nomine caue. & in l. peto, §. fratre, ff. de legatis secundo, & l. in omnibus bonae fidei, ff. de iudiciis, & in l. inter omnes, ff. qui satis dare cogantur. Eadem quoque fundamenta omnia expendit Ioann. de Montealegre in praxi ciuili, cap. 2. lib. 1. ex num. 35. fol. 25. vsque ad num. 46. vbi etiam ponderat text. in l. sicut datam, C. de liberali causa, & in l. 3. c. qui bon. cedere pos sunt, prout ibi, num. 37. & 38. atque ex num. 46. in confirmationem eiusdem patris affirmatiuae, alia plura fundamenta, pro ipsa sententia ponderat vsque ad n. 64. vbi videri poterunt, quoniam transcribendi vitium semper abhorremus. Ex his ergo, propositam conclusionem, quod[sect. 6] scilicet maioratus succes sionem, quam quis, mortuo vltimo pos ses sore, expectat, eo viuente prae tendere valeat, & actionem proponere, vt post mortem eiusdem verus ipsius maioratus succes sor declaretur, circunfertur communiter tenuis se Roderic. Suar. allegat. 4. quem pro hac parte Ludouicus Molina d cap. 14. num. 9. commemorauit: cum tamen Rodericus ipse contrariam secure probas set allegatione tertia, & dicta allegatione quarta, in aliis terminis aliter statuerit, siue tradita ibi limitauerit, prout inferius dicam. Pro eadem etiam affirmatiua opinione recenset ibidem Molina, Didac. Couarru. lib. 1. variar. resolut. cap. 18. num. 8. Didac. de Simancas, de primogen. Hispan lib. 1. cap. 28. eandemque apud suprema tribunalia, pluries in forensibus controuersiis receptam se vidis se, testatur ipse Molina, d. num. 9. & num. 17. as serit, litem quae vertebatur super succes sione Comitatus de Buendia, & etiam alias grauis simas, viuentibus maioratuum pos ses soribus, ventilatas fuis se, & ventilari. Tenet etiam eandem opinionem Velazquez Auend. in l. 40. Tauri glos s. 1. num. 35. & 36. vbi in filio loquitur. Otalora, de nobilitate, 2. p. 3. p. prin. cap. 9. num. 9. Mieres, de maioratu, in initio 2. p. ex num. 571. vsque ad num. 589. in noua editione, folio 390. Gregor. etiam Lopez, pro hac parte citatur in l. 1. tit. 2. part. 3. glos. 2. verbo, en el tiempo que es por venir, qui tamen, ita simpliciter allegari non potest, cum hanc opinionem non probet, nisi de prae senti fiat aliquid, per quod ius de futuro damnificetur, vt inferius dicam. Didac. Perez in l. 1. titul. 2. lib. 1. col. 1. & in fideicommis sis loquentes, Borgnin. Caualcan. decis. vsufructu mulieri relicto, numer. 194. Cacheran. decis. Pedemont. 230. in fin. Ioan. Cephal. in cons. 181. lib. 3. Petra, de fideicommis art. 10. num. 11. & sequent. Fabius de Anna in cons. 10. videndus etiam in cons. 126. Stephan. Gratian. di sceptat. forens. tom. 3. cap. 456. ex num. 95. cum sequent. & in ea magis videtur insistere Francisc. Viuius, decis. 403. num. 4. & sequent. & num. 10. & sequent. vbi tamen distinctionem quandam considerauit: D. Francisc. Hieronym. Leo, d. decis. Valentiae 35. qui constanter tuetur hanc primam opinionem affirmatiuam, Philippus Paschalis, de viribus patria potestat. p. 4. cap. 10. num. 34. & 35. fol. mihi 714. qui dicit, pro hac parte iudicatum fuis se in Senatu Neapolitano, vt refert Vincentius de Franchis decis. 695. 4. part. eámque nouis sime plene confirmas se D. Garc. Mastrill. decis. 118. & D. Ioan. Francisc. del Castillo decis. 17. per tot. qui tamen ita simpliciter, pro hac opinione expendi non pos sunt; sed loquuntur quando aliqua causa prae sens concurrit, vt inferius dicetur. Prout etiam loqui videntur Sese, de inhibition. cap. 2. §. 4. num. 2. & sequent. fol. 197. Camillus de Medicis, in cons. 148. Costa, de remed. subsid. remed. 50. num. 32. & remed, 68. num. 6. & indistincte primam hanc opinionem affirmatiuam, quod scilicet succes sor maioratus sit admittendus, viuente pos ses sore, vt declaretur verus succes sor post mortem pos ses soris; firmis sime tuetur, & inquit, veriorem, & probabiliorem semper sibi visam fuis se, Ioann, a Montealegre lib. 1. dicto cap. 2. videndus ex numer. 35. vsque ad numer. 82. E contrario tamen, quod maioratus vltimo[sect. 7] pos ses sore viuente, non pos sit quis petere, vt declaretur succes sor post mortem eius, & iura alia, & fortis sima fundamenta suadere, atque probare videntur; & horum sex praecipua, suo ordine ponderauit Ludou. Molin. lib. 3. d. cap. 14. ex n. 10. vsque ad numer. 17. & eadem ad literam recensuit Pat. Ludou. Molin. tom. 3. disp. 639. ex versic. Haec. sententia confirmatur, fol. 567. vsque ad versic. Ad primum ergo argumentum, fol. 570. nonnulla etiam eorum, sed non ita exacte sicut Molina, commemorauit D. Francisc. Hieronym. Leo dicta decisione Valentiae 35. ex num. 2. vsque ad num. 6. duo etiam, & magis principalia ex his, quae expendit ipse Molina, proposuit Anton. Gomezius in l. 40. Tauri, sub num. 79. in versic. Sed his non obstantibus ego: praecipua etiam ipsorum, quae Molina adducit, ante omnes considerauit Rodericus Suarez, allegat. 3. numer. 5. & 6. iura etiam singularia, & antea non ponderata ab aliis, pro hac negatiua opinione, quod viuente maioratus pos ses sore, indicium super succes sione sub sistere non valeat, ingeniose, & erudite induxit Arias Pinellus, 3. par. l. 1. C. de bonis maternis, num. 78. in versic. Pro hac parte facit: Peregrinus etiam, de fideicommissis, artic. 41. num. 4. fol. 377. & 378. Sarmientus etiam selectar. lib. 7. c. 6. num. 6. fol. mihi 396. huiusce quoque partis fundamenta retulit Petra, de fideicommissis, quae st 10. ex nnm. 1. vsque ad numer. 11. nonnulla Gabriel Pereira, decisione Portugaliae 129. num. 1. fol. 583. Dom. Garcia Mastrillus, decision. 118. eadem quoque huius secundae opinionis fundamenta expendit Ioannes a Montealegre, lib. 1. praxis ciuilis, cap. 2. num. 65. & quinque sequent. atque ex illis, secundam hanc opinionem, quod succes sor maioratus non sit admittendus viuente pos ses sore, vt iudicium, & actionem super succes sione intentet, veriorem es se, & omnino amplectendam, & contrariam de iure non procedere, as seuerarunt Rodericus Suarez, qui in Hispanorum primogeniis, & in filio etiam, post mortem patris vocato, vt patre superstite ad petendum non admittatur, loquitur specifice, allegatione 3. num. 5. & 6. nec ab ea opinione reces sit, siue contrariam non sustinuit (vt nonnulli male arbitrantur) allegat. 4. vtpote cum eo loco, potius tradat limitationem, atque declarationem ad ea, quae allegatione 3. tradiderat; quod scilicet ex causa, & causa iusta, & quae de prae senti videatur ius, & facultatem litigandi tribuere viuente patre, aut pos ses sore, filius, aut is, qui succes sionem praetendit, indicium suscipere valeat. Arias Pinellus, dicta 3. p. l. 1. C. de bon. matern. num. 78. qui as serit, ita fuis se in causa arduis sima pronuntiatum per grauis simos viros. Antonius Gomezius in l. 40. Tauri, d. num. 79. vbi quod proximior succes sor maioratus non potest in vita pos ses soris petere, vt declaretur succes sor post mortem eius. Menchaca, de succes sion. creat. §. 6. num 46. (quo loco eum allegauit Molina) & de succes sionum progres su, parte prima, lib. l. §. 26. num. 129. quo loco non allegatur ab aliis D. Anton. de Padilla, in l. 1. C. de fideicommis. numer. 31. vbi inquit, sic ex Pinciani praetorij decreto deci sum fuis se. Ludouic. Molina, lib. 3. d. cap. 14. qui num 17. in fine, concludit, quod quamuis quae stio haec satis dubia, atque controuersa sit, ipse tamen, hanc secundam opinionem, tanquam veriorem, & probabiliorem elegit. Et addidit eodem num. 17. quod hanc opinionem, loquendo in fideicommis sis, sequuti fuere Boerius decis. 154. num. 3. Calcaneus in cons. 21. num. 1. AEmilianus in cons. 155. circa finem, Franciscus Marcarius, de fideicommis sis, 3. parte, quae st. 61. vbi inquit, eam opinionem es se in Rota Florentina Canonizatam, atque secundum illam fuis se s aepe iudicatum. Eandem quoque sententiam, vltra relatos a Molina sequuti sunt, & in maioratibus Hispaniae probarunt Gregorius Lopez in l. 10. tit. 26. part. 4. verbo, no le empece tiempo, colum. 1. qui ipse in l. 1. tit. 2. part. 3. glos sa 2. in contrariam sententiam allegari solet; sed male quidem, cum in casu limitationis loquatur, atque versetur eo loco; non autem vt intenderet repetere contrariam sententiam, vt inferius aduertam. De Baraona, in addit. ad Palaci. Rubi. in cap. per vestras §. 44. qui regulariter, huic opinioni firmiter accedere videtur, ex causa tamen ab ea recedere, vt inferius quoque dicendum est, & constat ibi, in addition. litera A. in versic. aut vero nulla, fol. 310. Eandem etiam aperte probare visus est D. Valdes in addit. ad dictam allegat. 4. Roderici Suarez, litera A. dum ad Authores huius opinionis sequaces se remittit. D. Francisc. Sarmientus, selectar. lib. 7. cap. 6. num. 6. vbi constanter, quod non potest quis petere, vt declaretur succes sor post mortem alterius. Ioannes Gutierrez, in cons. 13. numer. 1. vbi scripsit, quod vera resolutio, ac sententia, quam praxis accepit, & recepit in Regalibus auditoriis, & tribunalibus supremis, est, succes sorem maioratus id minime petere pos se in vita pos ses soris eiusdem, eo inuito, sed tantum post ipsius mortem. Ioann. Garcia, de nobilitate, glos sa 47. videndus ex n. 9. vsque ad num. 19. fol. 366. & 367. vbi secundam hanc opinionem, quod succes sor maioratus non pos sit agere de futura succes sione, viuente pos ses sore, regulariter existimat veris simam: ex causa tamen eam temperat, & iuridice quidem, optimoque iudicio, vt inferius dicam. Tenet etiam ipsam sententiam negatiuam Caldas Pereira, forensium lib. 1. q. 23. n. 103. Petr. Cenedus, collectanea 10. ad Decretales, n. 2. Anton. Gama, decis. 6. n. 6. Flores Diaz de Mena, ibidem, in addition. vbi agnoscit, regulariter hanc es se communiorem sententiam; ex causa tamen aliter arbitratur dicendum, vt etiam infra adnotabitur. Aluarus Valascus, consultatione 184. num. 19. & sequent. vbi specifice hanc sententiam probauit, & per totam consultationem, alios casus distinxit, de quibus infra Pat. Ludou. Molina, tom. 3. de iustitia & iure, disp. 639. vbi vetiorem existimat, & sequitur eam. D. Paz, in praxi, tom. 3. §. 3. n. 2. fol. 128. Caldas etiam, de nomination. emphyt. q. 1. n. 5. D. Spino, in speculo, glos s. 19. n. 66. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos sa 9. part. 5. num. 27. & sequent. fol. 122. qui ces sante iusta causa, ex qua ius de prae senti oriri videatur, hanc ipsam sententiam retinet regulariter. Ioseph. de Sese, decis. 115. n. 35. vsque ad n. 53. D. Garcia Mastrillus, decis. 118. ex. num. 3. & tribus sequent. vbi regulariter in hanc magis inclinauit sententiam, quamuis contrariam postmodum referat num. 29. Pet. Barbosa in l. non potest videri, ff. de iudiciis, videndus ex num. 12. vsque ad num. 19. folio 278. vbi concludit, quod filius etiam non potest petere se declarari succes sorem maioratus, post mortem patris; nam cum ius istud sit omnino conditionale (vt ipse enuntiat) & etiam incertum, ea petitio, tanquam inepta, reiicienda est a iudicio, & tantum quis admittitur, vbi dubium est, vtrum sibi competat actio de prae senti, Gabr. Pereira de Castro decis. Portugal. 129. num. 1. vbi hanc opinionem negatiuam certis simam es se dicit, & veris simam, & a Senatu illo approbatam, atque nonnullis rationibus comprobat eam. Et in fideicommis sis, ipsammet opinionem, quod fideicommis sarius, ante diem, contra grauatum agere non pos sit, tenuit, & optime comprobauit, atque explicauit Peregrinus, de fideicommissis, articul. 41. num. 4. & 5. vbi regulariter eam veriorem, & iuris principiis, magis consentaneam existimat; ex causa tamen, ab ea recedendum fore, prout inferius dicetur. Idem Peregrinus in cons. 4. numer. 63. lib. 1. Alexand. Raudensis in consil. 29. num. 5. & 6. lib. 2. Ioseph. Ludou. commun. conclus. 8. col. 5. versic. Amplia vndecimo. Rosentalis, de feudis, cap. 9. membro 2. conclus. 83. num. 18. Costa, & Camillus de Medicis, in locis relatis supra. Iacob. Menoch. in cons. 1195. num. 30. lib. 12. fol. mihi 276. vbi in hunc modum scripsit: Quae situm etiam a me fuit, an ipse D. Horatius petere nunc possit declarari, an decedenti dicto D. Honorato iuniore, successio ad se pertineat, exclusis dictis foeminis? respondi agere non pos se; vt in specie post Anton. Gomezium, tradit Arias Pinellus in l. 1. in 3. p. C. de bonis maternis. Huius autem secundae opinionis fundamenta[sect. 9] quamplurima adducunt superiores iuris Interpretes, vt supra annotaui, & maxime Ludou. Molina, dict. cap. 14. num. 10. & sequent. post Anton. Gomezium, & Rodericum Suarez; quae breuiter, & in effectu, ad summam sic rediguntur; quod scilicet super iure, quod nondum est, sed es se speratur, non pos sit fundari indicium, cum tractus futuri temporis non specter ad iudicem, l. 1. §. 1. ff. de vsuris, l. ad te ius ait, §. in hoc iudicio, ff. de aqua pluuia arcenda, l. non potest. de iudiciis, & iudicium non pos sit es se de futuro, & conditionali, cuius dies nondum ces sit; ex textu in l. non quemadmodum, ff. de iudiciis: iudicium enim requirit fundamentum iuris agentis, l. 1. in principio, ff. si pars haereditat. petat. sed ces sat fundamentum, cum nondum ius sit in agente, licet speretur; ex d. l. non quemadmodum, quod egregie ponderauit Rodericus Suarez, dicta allegat. 3. num. 5. & eo tendit decisio textus in l. si ita scriptum, §. 1. ff. de legat. 2. ibi: Nec pertinet ad nos, antequam dies veniat. Et in 1. si filius qui patri, §. cum filius, ff. de bonis libertor. ibi: Differri controuersia debebit. Deinde, quia si in vita pos ses soris pos sit iudicium fundari, & sic ante euentum diei, vel conditionis mortis eius, iudicium ipsum pos set manere inane, ac frustratorium reddi ex multis; nec solum illusorium, sed iniquum, & producens inconuenientia plura; nam pos set filius, aut alius, qui succes sionem praetendit, decedere priusquam pater, aut pos ses sor maioratus: pos set etiam non existere conditio: quae omnia voluit tollere text. in d. l. non quemadmodum; & sic ante alios annotauit Rodericus Suarez, dicta allegatione 3. num. 6. vbi dicit, quod illius legis haec fuit ratio, secundum Innocentium, & Castren sem, quia iudicium non debet es se illusorium, l. si praetor, ff. de indiciis, nec iudex debet hoc pati, l. litigatores, §. finali, ff. de arbitris, l. final. §. penult. C. bonis quae liber. l. 26. titulo 4. part. 3. & Roderico Suarez non commemorato, quem tamen prius retulerat; sic etiam obseruauit, & inconuenientia maturo indicio perpendit Ludou. Molina, lib. 3. d. cap. 14. num. 10. 11. & 12. nec satisfacit huic fundamento, quod deducitur ab inconuenientibus, & absurdis pluribus, quae inde resultare pos sent, si in vita pos ses soris maioratus, iudicium in stitueretur super eius succes sione; Stephanus Gratianus, tom. 3. c. 456. n. 98. Praeterea, quia cum proximitas, in maioratus succes sione consideranda sit eo tempore, quo ipsius maioratus succes sio defertur, nec ante mortem vltimi pos ses soris, vllo pacto sciri pos sit, cum soleat ex tempore non semel variari, & tam filios postmodum habere pos ses sor ipse maioratus, quam alius proximior nasci pos sit, consequens est, vt qui ante tempus mortis maioratus pos ses soris, praetendit eius succes sionem, non habeat actionem, & per consequens agere non pos sit; cum nemo sine actione experiatur: l, si pupilli, §. videamus, ff. de negot. gest. Denique, quia si maioratus succes sor timeat, ne probationum copia sibi depereat, pos sit petere, & facere, quod testes ad perpetuam rei memoriam examinentur; quod ex pluribus iuribus permis sum est. Atque similiter, mortuo vltimo maioratus pos ses sore, valeat iudicium summarium, atque executiuum, quod ex l. 45. Tauri, sibi competit, in Regio consilio proponere, quod longe vtilius sibi futurum erit, quam in vita vltimi pos ses soris, iudicium ordinarium incipere. Et hactenus de praedictis duabus opinionibus contrariis, & de fundamentis earum. Ego vero, vt in proposita disceptatione, quae adeo ardua, & controuersa est (vt vides) iudicium, & sententiam meam in medium proferam, nonnulla obseruanda, atque constituenda duxi, ex quibus dubium metipsum accuratem , & absolute explicatum manebit, & nonnulla adnotabuntur, quae ita specifice, & distincte non erant antea obseruata, nec eo ordine composita. Et in primis constituo affirmatiuam primam[sect. 10] opinionem de qua supra, ex num. 1. vsque ad num. 7. quod scilicet maioratus pos ses sore viuente, pos sit quis petere, vt declaretur succes sor post mortem eius, nec veram es se, nec iuris rationi consenta neam, nec etiam placere vnquam mihi potuis se. Non etiam iure aliquo, aut fundamento ita muniri, quod in proposito ita vrget , vt aut adstringere videatur, siue speciale aliqui inducere iuxta subiectam materiam, ex quo super iure de futuro, & conditionali, sicque omnino incerto, iudicium incipere, aut subsistere valeat. Sic sane, iura omnia, quae per Ludouicum Molinam lib. 3. dict. cap. 14. ex numer. 1. vsque ad numer. 10. ponderantur, non probare as sumptum praedictum aut pro iure futuro, incerto, & conditionali iudicium in stitui, & fundari pos se, non decidere, nec probare vllo pacto; imo procedere, quando agitur de iure de prae senti, vel si ius futurum dependeat ab eo, quod es set de prae senti: quod Ludouicus Molin. d. cap. 14. ex num. 18. vsque ad num. 32. dum eisdem iuribus, & fundamentis, pro eadem opinione affirmatiua antea ponderatis, respondet magistraliter, & vere demonstrauit. Et in primis ex l. 1. C. de[sect. 11] fideicommis s. vbi probatur, legatarium pos se agere pro legatis annuis, non solum sibi debitis, verumetiam in futurum debendis, & prae standis, quorum dies nondum ces serat; non pos se simpliciter deduci id, quod Interpretes, eius opinionis sequaces contendunt, quod super iure de futuro iudicium institui valeat; vtpote, cum lex illa procedat, & locum habeat, quando de prae senti competit ius aliquod deducibile in iudicium, & in eius consequentiam venit aliud ius futurum, seu conditionale; tunc enim propter ius de prae senti toleratur, vt in eius consequentiam, ius futurum, seu conditionale, in iudicium deducatur; secus autem, quando nullum ius prae sens competit, sed solum ius futurum in iudicium deducitur, vt in casu de quo agimus; tunc namque certis simum est, quod tale ius futurum, seu conditionale, non potest in iudicium deduci; sicuti post Glos s. & DD. communiter in eadem l. 1. explicauit Molilia dicto numero 18. & post Bartol. Ripam, Aretinum, Decis. Pedemont. Decian. Cephal. AEmilianum, Menoch. Surd. & eundem Molinam dicto num. 18. ita pariter intellexit D. Garcia Mastrillus, decis. 118. num. 15. sequitur etiam ipsum intellectum, & actum similem as signat Pat. Ludouic. Molin. tom. 3. disputation. 639. vers. Ad primum ergo argumentum, folio 569. nec dis sentit Marius Giurba, decis. 17. pluribus eius locis. Addiderim ego, eandem Ludouici Molinae solutionem, quae ex sententia communi procedit, comprobari, atque exornari ex his, quae Petr. Surdus decis. 120. fere [sect. 12] per tot. maxime ex num. 6. vsque ad num. 16. erudite adnotauit in eo dubio, an legatum annnum peti pos sit pro tempore futuro, ita vt haeres ad soluendum singulis annis condemnetur, adueniente die; in quo arguendo, ex num. 1. vsque ad num. 6. proposuit nonnulla fundamenta pro parte contraria, tandem statuit, contrariam partem elegis se Senatum, & haeredem condemnas se ad soluendum legatum pro tempore ante acto, nec non & pro futuro, singula die adueniente; & motum fuis se principaliter ex textu in d. l. 1. C. de fideicommis. vbi loquendo in annuo legato, dicitur, quod peti potest pro futuro tempore. Et quamuis text. ipse loquatur in alimentis; tamen Glos sa, & omnes Doctores communiter, idem es se as serunt in aliis legatis annuis, ex testamento; debitis, prout ibi comprobat d. num. 6. Postmodum autem num. 13. in fine, & n. 14. & 15. vt respondeat fundamentis, a se in contrarium adductis ex n. 1. cum sequent. inquit, non obsistere, quod legatum annuum sit conditionale pro annis sequentibus: l. si in singulos, ff. de annuis legat. l. Senatus, §. fin. ff. de donationibus causa mortis: ideo a , aut obligatio nondum nata, exerceri non potest: l. cedere diem, ff. de verbor. signif. respondet enim. hoc es se verum, quando ageretur solum pro futuro; sed vbi agitur pro tempore iam elapso, pro suo actio datur de prae senti, tunc acces sorie potest etiam pro futuro agi: argum. l. 1. §. illud, & §. plane ff. de vi & vi armata: quando id oritur ex eodem fonte, l. libertis, §. 1. ff. de alim. & cib. legat. & l. 1. C. de fideicommis. & quod ita declarat Bartol. in l. non quemadmodum, ff. de indiciis, num. 2. dicens, quod super futuro non potest es se iudicium, si de prae senti nihil debeatur; sed si aliquid de prae senti debeatur, tunc eius ratione sustineat etiam futurum. Et idem notauit Bartol. alijs in locis, ibi relatis; vbi dicit, quod occasione iuris de prae senti competentis, agitur etiam pro futuro, & hoc modo videtur agi pro prae senti. Et Bald. in eadem l. 1. num. 22. in princip. scripsit, quod futurae obligationes pos sunt venire in iudicium; tanquam annexa, non tanquam principalia. Aretin. etiam dixit, id procedere in quacunque dispositione inter viuos, vel vltimae voluntatis. In eadem etiam l. 1. numer. 7. dixit Iason, quod si debitum futurum, quale est conditionale, sit de per se debitum, non potest peti de prae senti; si vero est adiunctum debito de prae senti, vt in legato annuo, quod pro aliquo anno ces sit, tunc sicuti debitum de prae senti potest statim peti, ita & debitum de futuro, ne cogatur singulo anno agere: & tenent alij multi, per Surdum ibi relati, numer. 14. & 15. vbi notabiliter, atque in hunc modum concludit: Et in praedictis locis respondem ad regulam, quodius de futuro, non possit in iudicium deduci, & quod futuri temporis tractus non spectat ad indicem. Quare vis consistit in modo proponendi, si enim agatur pro futuro, nulla sequitur condemnatio, quia nihil est in actione, vel obligatione, super quo quiescere pos sit petitio; sed si agatur pro eo, quod debetur de prae senti, tunc acces sorie poterit agi quoque pro futuro, & hic vnus erit ex casibus, in quibus ratione adiunti, quis consequitur commodum. Hactenus Petri Surdi, ex sententia aliorum Authorum, & maxime Bartoli, Baldi, & aliorum antiquorum doctrinae, & resolutiones, quae adeo singulares, & ad propositum prae sens opportunae sunt, vt praetermitti non potuerint: ex ipsis namque apparet, nullam vim facere text. in d. l. 1. C. de fideicommis. in fauorem eius, qui viuente pos ses sore maioratus petit, vt declaretur succes sor eius, nisi de prae senti, competat sibi ius deducibile in iudicium, ex eo duntaxat, quod quis contendat, se declarati succes sorem post mortem alterius, & vocatum es se; nisi ex alio, ius ipsum de prae senti oriatur: sicuti Roderic. Suarez, Ludou. Molina, & sequaces, iuridice, & cum iudicio as seuerauerunt: quicquid D. Francis. Hieronym. Leo, d. decis. 35. Valentiae, num. 9. & 10. aliter contendat, vbi tamen superiora non annotauit. Ita etiam explicari debet text. in l. 1. C. de sent.[sect. 13] quae sine certa quant. proferun. qui pro eadem prima affirmatiua opinione ponderatur, vt supra dixi, quatenus probat, valere sentenciam latam super vsuris nondum debitis, sed debendis omni tempore, quo solutio in posterum differri contigerit; non enim inde sequitur, deduci pos se generaliter, iudicium super iure futuro sustineri, vtputa cum debitum ibi, es set plurium annorum, seu mensium, & ne daretur occasio, quod super debito cuiuslibet anni, vel mensis, vna lis fundaretur, permis sum est, vt simul cum debitis praeteriti temporis, ius futurum etiam deducatur; sicuti post Glos sam ibi, recte intellexit Molina d. cap. 14. num. 18. ad fin. & se quutus est Pat. Mol. tomo 3. disputat. 639. versic. Ad secundum, fol. 570. Ioann. Garcia, de nobilit. glos. 47. num. 15. & ante alios erudite percepit Roderic. Suarez, allegat. 4. num. 4. vbi optime ponderauit vtrumque text. & considerauit, ius futurum, quod ibi proponebatur dependere ab eo, quod erat de prae senti: cum autem quis petit, se declarari succes sorem alicuius post mortem eius, deducit ius incertum omnino, futurum, & conditionale, & quod non dependet ab aliquo iure, quod sit de prae senti; nam licet de prae senti ipse contendat, se succes sorem futurum, & vocatum es se, non tamen de prae senti competit sibi ius aliquod, sed in futurum, & conditionaliter competere forsan poterit; super quo tamen iudicium non subsistit, nec fundari potest, vt supra dictum fuit, & inferius dicetur; & cum aliis notauit D. Garda Mastril. d. decis. 118. num. 13. 14. & 15. dicens, quod omnia iura probantia, quod traditis futuri temporis non spectant ad iudicem, procedunt, nisi tale ius dependeret ab eo, quod es set de prae senti; & ad id inquit, es se textum singularem in d. l. 1. C. de sentent. quae sine certa quanti. profe. & repetit num. 27. & 30. Marius Giurba d. decis. 17. num. 2. & 23. & sequent. & 18. & sequen. Et ita veris simum est, quicquid ipse D. Francis. Hieronym. Leo, praecitata decis. Valentiae 35. num. 11. aliter contenderit Tertium etiam fundamentum, quod deducitur[sect. 14] ex text. in lege Aquilia, si deletum chirographum: ff. ad leg. Aquil. minus concludit, super iure de futuro iudicium, siue actionem institui pos se; ibi namque, ideo permittitur, debitum conditionale in iudicium deduci, quia debitor in dolo fuit, chirographum delendo, vt debitum ab illo non exigeretur, ideóque ces sante dolo, eiusdem legis decisio ces sare debet; sicque eam legem intellexerunt Accursius, Bartol. & DD. communiter, & sequutus est Mol. d. c. 24. num. 19. Pat. Moli, vbi supra, vers. Ad tertium, fol. 570. Arias Pinellus in l. 1. C. de bon. mater. 3. p. num. 78. in vers. Nec obstant quae adducebat, fol. 241. vbi inquit, non obstare illum text. vbi contra delentem chirographum conditionale, agitur ad ae stimationem damni, vt sequuta condemnatione, exactio condemnationis fiat; quia verum non est, quod ibi sentit Bart. & exprimit Florianus, nu. 4. dicentes post Glos. in casu eiusdem legis, ius es se de prae senti, licet exactio sit de futuro: si enim respicias principale debitum, chirographo contentum, nullo modo prae sens dici potuit, cum conditionale es set; iuxta l. cedere diem, ff. de verbor. signif. Est igitur expendendum (inquit Pinellus) in ea lege, delentem chirographum, conueniri ex culpa propria, vt Bald. ibi relatus voluit; dicens, in eo text. speciale es se, odio delinquentis: in his autem, qui iura succes sionis maioratus deducere volunt, viuente pos ses sore ipso, nullam causam dari de prae senti, nec admittendas fore intempestiuas has petitiones ante tempus; causam autem, tunc quodammodo neces sariam in ea l. vrgere; vt testibus probetur, quod in chirographo continebatur, ne ex valetudine, vel senectute testium, facile probatio pereat; qua ex causa testes ibi ante tempus as sumuntur, atque in eo est tex. notabilis, & melior de iure, secundum Bald. quem refert Pinellus, & singulariter ostendit, text. ipsum pro affirmatiua opinione expendi non pos se. Rodericus tamen Suarez dicta allegatione 4. numer. 4. (quem Molina non refert) intellectum Glos. & Bartol. ibi probauit, & ponderato casu text. in dicta l. in lege Aquilia, si deletum; in hunc modum scribit: Respondet Glos sa hic, prae sens damnum, prae sens obligatio, & prae sens actio, vel executio: sic intelligenda, & limitanda est regula illa, scilicet tractus futuri temp oris non spectare ad indicem, vt intelligitur, quando ius est omnino de futuro; sicus si de prae senti, licet exactio sit de futuro: & hanc dicit Bartol. ibi es se veris simam lecturam eiusdem leg. Hactenus Rodericus Suarez, quem ad literam sequitur Ioann. Garcia, dicta glos sa 47. sub numer. 15. quamuis eum non referat. D. Garcia Mastrill. d. decision 118. numero 16. Ego sane, omis sis his quae Aluarus Valasc. con sultat. 184. num. 11. & 12. Petra, de fideicommis. cap. 10. numer. 12. & relati supra, ad explicationem eius leg. considerarunt; pro certo existimo, text. ipsum in d. l. in l. Aquilia, si deletum (quocunque modo is intelligatur, atque accipiatur) non probare primam sententiam affirmatiuam regulariter, siue ex eo, quod delens chirographum, conueniatur ex culpa propria, & delicto, siue quod ius agendi es set de prae senti propter damnum prae sens; & vnum, & alterum intellectum in idem tendere, cum ius agendi, vtcunque consideretur, ex facto illo prae senti delendi chirographum, quod ex culpa proces sit, competere incaeperit: pro limitatione tamen opinionis negatiuae, quando scilicet iusta causa agendi, aut ius de prae senti considerari valeat, textum ilium allegari pos se, provt Rodericus Suarez, Ioannes Garcia, Mastrillus, & alij allegare solent, & inferius dicetur. Negari itaque non potest, quin Glos sa, Bartolus, & communis rectis sime statuerit, ius es se de prae senti; licet exactio sit de futuro: quamuis enim principale debitum, chirographo contentum, nullo modo prae sens dici potuerit, cum conditionale es set; non agitur tamen ad ae stimationem damni, vt de prae senti exactio condemnationis fiat; sed quia causa, aut culpa (quod in idem reincidit) prae sens est, ex culpa propria statim conuenitur delens, vt sequuta scilicet conditione, exactio condemnationis fiat; & quia ex defectu probationum, ius agentis deficere poterat, si testibus non probaretur id quod in chirographo continebatur, rectis sime statuitur ibi, te stes ante tempus as sumi, idque propter iustam cau sam de prae senti, fiue culpam propriam delentis chirographum. Sic etiam existimo, solutionem eandem Ludou. Mol. quam alij sequuntur, non subuerti ex eo, quod Francis. Hiero. Leo, praecitata decis. Valentiae 35. num. 8. considerauit, quod scilicet lex ipsa sit intelligenda, & procedat, quamuis non a debitore, sed a tertio chirographus sit deletus, idque ex sententia Bart. ibidem, ante numerum 1. quam recenset: nam si proponamus, debitorem ipsum deleuis se chirographum, recte quidem aduersus eum, ex culpa propria, indicium instituitur: quod si alius es set, & non debitor, cum eo quoque statim, propter delictum proprium in delendo chirographum commis sum, agi potest; & ratio eius textus vrget, quamuis ipsius textu. decisio pro prima affirmatiua opinione non vrgeat provt etiam non vrgere text. in l. si finita, §. eleganter, ff. de damno infecto recte ob[sect. 15] seruauit Ludouic. Molina, lib. 3. d. cap. 14. num. 21. dicens, id es se speciale propter dolum, & cauillationes aduersarij, vel quia damnum futurum cum damno prae senti simul in iudiciam deducebatur. Et sequuntur Par. Ludou. Molin. tom. 3. d. disput. 639. vers Ad quintum, fol. 571. & vere Roder. Suar. (quem Mol. non citat) d. alleg. 4. num. 6. optime explicat, atque ponderat eum text. provt inferius dicetur: Pinellus etiam, d. 3. p. l. 1. num. 78. in versic. Nec obstat aliud fundamentum: solutionem autem Molinae non impugnat D. Francis. Hieron. Leo, a. decis. Valentiae. 35. numer. 13. Sed inquit, satis ipsam verificari in casu illo, ex quo Magdalena ilia, haeres grauata, negabat fideicommis sum. Pinellus autem, vel vno verbo respondet doctrinae Bartoli, quam decisio Valentiae expendit, dicens, quod Bartolus loquitur, quando actio terta est, nec effectu carere potest; sicque non obstare in proposito, nec probare primam opinionem affirmatiuam. Praeterea, nec in contrarium vrget textus in l.[sect. 16] si duo patroni 13. ff. de iureiurando, & in l. vti frui, §. vtrum, ff. si vsusfructus petat. vbi disponitur, quod ille, cui competit aliquod ius, potest petere, vt declaretur sibi competere, quia respondet Molina dicto cap. 14. numer. 22. in versic. Eo denique pacto, quod hae leges, in iure etiam, quod de prae senti competebat, non autem iure de futuro disponunt. Nec contradicit D. Franciscus Hieronymus Leo, dicta decisione 35. numer. 6. in versic. Primo per text. & iunge Ioannem Garciam, de nobilitate, glos sa 47. numer. 15. Antonius Gomez in l. 40. Tauri, numero 79. in fine. Ita etiam, in l. si contendat, ff. de fideius soribus, non dicitur, quod reus pos sit ius futurum in iudicium deducere, sed quod valeat, ius, quod de prae senti sibi per viam exceptionis competebat, per viam actionis proponere; atque ita in ea l. nihil tractatur de iure futuro in iudicium deducendo. Quod attinet vero ad textum in l. diffamari, C. de ingenuis manumis sis, & in l. si rem alienam 9. §. final. de pignoratitia action. cum similibus; quae etiam pro opinione prima affirmatiua ponderari solent, inferius agetur. Ad textum autem, in cap. cum super, de conces sione praebendae, singulariter respondet Arias Pinellus, dicta tertia parte, l. primae, C. de bonis maternis, dicto numero septuagesimo octauo, in versicul. Eodem modo ces sat argumentum, vbi videri potest. Et hactenus de prima obseruatione in hac materia. Secundo deinde, & principaliter obseruandum,[sect. 17] atque constituendum est, opinionem secundam negatiuam, de qua supra ex numer. 7. quod scilicet maioratus vltimo pos ses sore viuente, non pos sit quis petere, vt declaretur succes sor post mortem eius, veriorem equidem es se, & magis communiter receptam, & omnino tenendam, atque iuris principiis adeo conuenientem, vt contraria prima opinio displiceat omnino. Sic sane sententiam ip sam communem negatiuam, adeo concludenter comprobari ex his, quae Ludou. Mol. & eius sequaces considerant, vt ea maiori comprobatione non indigeat. Et vere concludere, quod super iure[sect. 18] conditionali, & de futuro, quod nondum est, sed es se separatur, non pos sit fundari iudicium, cum tractus futuri temporis non spectet ad iudicem, & iudicium non pos sit es se de futuro, & super iure incerto, vt in d. l. non quemadmodum, ff. de indiciis, quia non est nata actio, nec obligatio, nec ius agendi, ex l. cedere diem, ff. de verbor. signific. l. item quia, in princip, ff. de pactis, & sine actione nemo experitur, l. si pupilli. §. videamus, ff. de negotits gestis. Sicque in relictis sub conditione, vel in diem incertum, qui in vltimis voluntatibus, pro conditione habetur, l. dies incertus, ff. di conditionibus & demonstrationibus, planum est, ante aduentum diei, aut conditionis agi non pos se, nec ad condemnationem, nec ad declarationem iuris de futuro; id quod Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 41. numere 4. singulariter, & vere annotauit. Et ponderauit textum optimum in l. dicta, §. si sub conditione. ff. ad Trebellianam elegans proponitur ratio: quia si ante conditionis aduentum, fideicommis sarius agere pos set, plus sibi tribueretur, quam testator volut; quod absurdum reputat ille text. & ratio ipsa facit ad ea, quae in diem incertam relicta sunt, & ad maioratus Hispaniae mirabiliter (provt ego considero) nam licet ex decisione l. 45. Tauri, & prae sumpta maioratuum institutorum voluntate, pos ses sio bonorum maioratus transeat ipso iure in eum, in quem ex legis, aut institutoris dispositione transiri debet: id tamen semper intelligitur, vltimo maioratus pos ses sore defuncto, attamen, quod viuente eo, lis super succes sione agitari, vel iudicium de futuro, & conditionali, & quod forsan nunquam verificabitur, institui, & fundari valeat, nullibi est scriptum, sed potius ab omni ratione iuris extraneum reputatur, & voluntati quoque fundatoris repugnans, qui vnumquemque ex substitutis, & vocatis, aut qui ex sua familia proces serint, suo loco, & gradu, & tempore vacantis, delataeque succes sionis, non autem viuente legitimo maioratus pos ses sore admitti voluit; cum iudicium, antequam aliquid debeatur, accipi non pos sit, vt in principio, Institu. de action. & in d. l. non quemadmodum, & pos sit actor interim mori, & iudicium illusorium effici; & ita Iureconsultus statim cognitionem prohibet in l. non oportet, ff. de legatis 2. inquit enim: Non oportet prius de conditione cuiusquam quaeri, quam ad eum hae reditas, legatumve pertineat. Quem text. optime in hoc ipso proposito ponderauit D. Franciscus Sarmientus. selectarum, libro 7. cap. 6. num. 6. fol. 396. nonnulla etiam considerauit Gabriel Pereira, dicta decisione Portugaliae 129. num. 1. & vere fundamenta illa sex, quae pro hac sententia Ludouicus Molina lib. 3. dicto cap. 14. ex numero 10. vsque ad numerum 17. ponderauit, adeo fortiter vrgent, vt Recentiorum omnium hucvsque scribentium, nullus eorum vim diluerit, aut minuerit vllo modo. Sic sane D. Franciscus Hieronymus Leo, praecitata decis. Valentiae 35. numer. 16. 17. 18. & 19. quamuis eisdem respondere conetur, eorundem fundamentorum vim non eneruat, ex quo Author metipse semper in sistit, in casu illo, de quo in Senatu controuertebatur, ex iure, quod de prae senti inerat, dependere ius futurum & conditionale, & admittendi Vincentium, & Hieronymum fratres, in vita Magdalenae, iustis simam causam Senatum illum habuis se; quoniam Magdalena de prae senti negabat, dictos fratres in fideicommis so succes suros; sicque decisionis illius definitio potius comprobat limitationem huius opinionis negatiuae, quando scilicet adest iu sta causa litigandi in vita pos ses soris maioratus, quam opinionem ipsam subuertat; sicuti constat ex locis Roderici Suarez, ibidem ponderatis. Remanet ergo, regulariter hanc secundam opi[sect. 19] nionem es se veriorem, & omnino tenendam; nec dici pos se, Petrus, aut Ioannes habent spem, aut probabile ius succedendi, siue etiam immediatam, & proximam causam succes sionis, ergo iudicium super succes sione, viuente etiam maioratus pos ses sore instituere poterit: nam etsi certis simum ius habeant, adhuc litem super iure de futuro, & conditionali excitari non poterit; pendet namque ex futuro, & incerto euentu, cum ipse pos sit pos ses sori praemori, atque ex die incerta mortis eiusdem pos ses soris, quae conditioni aequiparatur, & sic non est nata actio, nec obligatio, nec ius agendi ante mortem pos ses soris eiusdem; quemadmodum in fideicommis sis, & hae reditatibus, ante mortem grauati non nascitur, & ius agendi impedit, quia incertum est omnino iudicium; l. pecuniam, ff. si certum petatur: l. non solum, ff. de liberatione legata, l. qui superstitis, ff.[sect. 20] de ac haeredit. Et quamuis spes proxima succedendi, in cons habeatur, vt per Socin. in l. Gallus, §. nunc videndum, numero 3. Ruinum in consil. 204. num. 4. in consil. 295. num. 5. lib. 1. Cephal. in cons. 381. num. 7. & late comprobat Tiraquel. in legib. connubialibus, glos sa 2. ex num. 1. cum sequent. & plures effectus operari soleat, provt ego metipse, in commentariis lib. 3. cap. 15. num. 78. & cap. 19. num. 188. ex multis aliis Authoribus obseruaui. Velazquez etiam Auendan, notauit in l. 40. Tauri, glos sa 1. num. 31. & sequent. idque maxime in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis, in quibus duae lineae considerari solent, vna scilicet succes sionis effectiuae, postquam succes sio defertur, siue deuenit ad vnumquemque ex vocatis; & alia primogeniturae, pendente die fideicommis si, & vtraque linea pendeat, ex iure es sentiali, & transmis sibili, AEgidius Bellamera, decisione 72. num. 17. Molina, lib. 3. cap. 6. Alexand. Raudensis in consil 2. num. 126. lib. 1. & in cons. 30. ex num. 73. lib. 2. & in ipsis locis, nunc relatis, ego notaui; licet inquam haec ita se habeant, & vera sint, procedunt tamen quoad ius transmis sionis, & reprae sentationis, cuius respectu ius primogeniturae, etiam ante delatam succes sionem ita operatur, si primogenitus, aut is, qui nondum succes serat, deces serit, ac si iam succes sis set, vt in succes soribus residere videatur, & sic operetur ex iure transmis so, atque ex vi reprae sentationis, ac si spes succedendi in authore non defecis set, sue ipse succes sis set; provt multis in locis dicto cap. 19. libri tertij, annotaui, ac comprobaui; non tamen, vt super eo iure, quod vere est ius conditionale, & incertum, atque ex morte pos ses soris dependens, iudicium in stitui valeat, pos ses sore ipso maioratus viuente: aliud enim est, proximam & immediatam causam succedendi habere, eámque ad haeredes transmittere ex vi primogeniturae, ita tamen vt tunc operetur quando dies succes sionis venerit, siue per mortem succes sionis vacauerit pos ses sio; aliud vero, viuente pos ses sore velle iudicium instituere, & litem super iure conditionali & de futuro excitare; quod admitti non potest, sicuti secundae opinionis negatiuae Authores omnes probarunt; quamuis haec non ita adnotauerint, neque etiam distinxerint. Quaecunque ergo de linea effectiua, & de linea contentiua, & de linea, in quam intrauit succes sio; & de linea primogenitorum, eorumque descendentium , & de proximitate in Hispanorum primogeniis, respectu vltimi pos ses soris consideranda, Interpretes omnes tradere solent, & ex cap. 93. cum §§. praecedentibus notauimus supra, non vrgent, siue vim aliquam non faciunt in comprobationem opinionis primae affirmatiuae; vt pote, cum ea omnia procedant, cum dies succes sionis venerit, siue mortuo vltimo maioratus pos ses sore succes sio delata sit, non autem, vt de viuente, de iure conditionali, & de futuro, iudicium instituit, & formari valeat; & idcirco, propositam disceptationem hoc loco reas sumpsi, t notarem, hucvsque resoluta nullo modo adstringere, vt primam opinionem affirmatiuam amplecti valeamus, imo potius vt secundam negatiuam con stanter tueamur, vno casu limitationis, siue declarationis excepto, quando scilicet iusta datur litigandi causa eaque de prae senti consideratur. Superiora autem adeo vera sunt, vt nonnulli in[sect. 21] terpretes in filio quoque, qui proximam, immediatam, & infallibilem succedendi causam habet, eam admiserint. & secure tueantur, non pos se filium, viuente parte, maioratus pos ses sore, petere, vt ipse declaretur succes sor post mortem patris; & id quidem veris sime, & iuridice, cum ratio illa, quod super iure de futuro, incerto, & conditionali non pos sit iudicium subsistere, neque fundari, & quod silius patri praemori pos sit; ita in filio, vel alio des cendente, sicut in quocunque alio militet, locumque obtineat, nec differentiae ratio reddi valeat, cum aequaliter vrgeat dict. legis, non quemadmodum, ff. de indiciis, decisio. Sic sane, contra filium ipsum, agentem viuo patre, legem eam cum iudicio expendit Roder. Suar. alleg. 3. numer. 5. fol. mihi 17. qui etiam alleg. 4. ex num. 1. cum seq. idem defendit, interueniente tamen iusta causa, filium primogenitum, petentem in vita patris, admittendum es se, defendit; quae non defendis set, ex decis. d. l. non quemadmodum, si interuentus iustae caus ae deficeret, provt ibi apparet. In terminis etiam, contra filium vt viuente patre, non pos sit is super succes sione iudicium instituere, loquitur Arias Pinellus d. 3. p. l. 1. num. 78. vers. Pro haec parte: & contra filium ponderat etiam test. in l. 1. §. si impuberi, ff. de collatione bonorum, & alia iura. Et inquit, quod ius non admittit intempestiuas has petitiones ante tempus, nisi ex iusta causa: & inferius, in vers. Nec obstat aliud fundamentum, specifice etiam, & notanter loquitur contra filium ipsum, fol. 242. in haec verba: At ius filij pendens a morte patris, aliisque casibus, nullam certitudinem prae stat ad agendum de prae senti, talisque spes censetur vana, vt notat Bart. in l. fin in fine 1. lectu. C. de pact. nec producit effectum considerabilem regulariter, vt explicat Bart. in l. is potest, numer. 7. & 9. ff. de acquir. haered. Contra nepotem etiam, vt viuente auo pos ses sore, cui ipse succes surus erat, non pos sit iudicium super succes sione instituere, loquitur Gabr. Pereira, d. decis. 129. num. 1. & mirabiliter intellexit Aluar. Valasc. d. consultat 184. num. 20. & 21. is namque Author, cum num. 19. & 20. pro certo tradidis set, quod maioratus pos ses sore viuente, non potest quis petere, vt declaretur succes sor port mortem eius, & fundamenta communia breuiter expendis set, statim d. num. 20. & 21. resoluit, id etiam in filiis procedere, nec attendi, quod sui haeredes dicantur, & quodammodo domini in vita patris reputentur; provt erudite, & latius ibi explicat. Et eidem conuenit Flores Diaz de Mena in addit. ad decis. 6. Gammae, num. 6. in illis verbis: Praeterea, licet succes sor habeat ius in spe, attamen ius illud solum, debile admodum est, vt in eo fundetur iudicium absque alia occasione, vel causa. Et in fortioribus terminis voluit Pat. Ludouic. Molina, tomo 3. disput. 639. in vers. Caeterum intelligenda est ea lex, fol. 572. notauit quoque Philip. Paschalis, de viribus patr. potest. 4. par. cap. 10. num. 34. & 35. vbi inquit, quod licet regulariter ius futurum, contradicente reo, in iudicium trahi non pos sit, ex regula textus in dicta l. non quemadmodum, eamque procedat etiam respectu filij, attamen interueniente iusta causa, aliter dicendum; & si pater es set dis sipator, pos se filium iudicis officio facere declarari bona, quae per patrem pos sidentur, ad se post eius obitum, titulo maioratus, spectare. Ex his credimus, deceptos quidem Pelaez a Mieres, in initio secundae partis, de maioratu, ex numero 571. vsque ad numerum 588. folio 390. in noua editione, Auendanum in l. 40. Tauri, glos sa prima, numer. 35. & 36. existimantes, filium viuente patre, maioratus pos ses sore, petere pos se, vt declaretur succes sor post mortem eius, & spei succedendi tantum attribuentes, vt ex ea sola institui pos se iudicium super iure de futuro, & conditionali, as seuerauerint; cum tamen fundamenta omnia, in fauorem secundae opinionis negatiuae ponderata supra ita vrgeant 3 & militent contra filium, sicut contra alium quemcunque, cum & ipse pos sit patri praemori, provt supra dixi; & latius comprobaui: atque ex eisdem subuertuntur etiam tradita per Io sephum de Sese, decis. 115. numer. 46. dum cona tur reddere rationem differentiae in comprobationem eius, quod Mieres, & Auendanus contendunt quod scilicet in aliis, spem succedendi habentibus, non datur, tale ius proximum, certum & formarum sicut in primogenito, in quo non potest ius illud elidi, variari, aut euanescere, sed iam sit immutabile, & perpetuum; provt latius ibi: Sed minus quidem vere, cum ius filij a morte patris dependeat, & consequenter a futuro, & conditionali, sicque iudicium super eo fundari, & institui, impediatur omnino, vt supra notaui. Et cum aliis in terminis firmauit Barbosa in l. non potest videri, ff. de iudiciis. num. 17. & 18. folio 278. vbi concludit contra filium, vt viuente patre, non pos sit super succes sione, & iure de futuro agere. Imo (provt ego con sidero) eadem ratione, quam Sese ponderauit, ego vbi ius aliquod de prae senti, vel iusta & legitima causa non interueniret, filium, aut descendentem, vel etiam fratrem, proximum, & immediatum fratris filios non habentis succes sorem non admitterem, si patre, aut fratre viuente, peteret se declarari succes sorem post mortem eius: nam quanto magis certum, proximum, & formatum ius succedendi habent, & illud immutabile, tanto inutilius, aut otiosum & frustratorium videtur iudicium de futuro, quod ab cis suscipitur, atque instituitur, quibus viuentibus, & patri, aut fratri superstitibus, ius succes sionis deficere, aut auferri non potest, quod si patri, aut fratri prae moriantur, omnia inconuenientia illa resultant, quae Ludou. Molina, d. cap. 14. lib. 3. & maxime, num. 12. considerauit, & tam in filiis, & fratribus, quam in aliis, qui ius, & spem succedendi habeant, militant pari ratione. Nec constituenda est differentia, an sit filius, aut frater, vel remotior consanguineus, qui viuente pos ses sore maioratus contendat, se succes sorem declarari post mortem eius, nec iure aliquo de prae senti, aut iusta aliqua causa innitatur, vt dictum est, & obseruatione sequenti notabitur. Spes enim succes sionis, quantumcunque proxima, & immediata illa sit, iudicium de futuro, & conditionali validare non poterit; ex dictis hactenus. Ex quibus etiam deprehenditur, deceptum quo[sect. 22] que Ioan. Cepha. in cons. 385. fere per tot. & maxime num. 5. & 6. & 35. lib. 3. dum ipse existimauit, viuente grauato, pro iure conditionali, & de futuro, agere pos se fideicommis sarium, & iudicium de futuro, & conditionali, ex sola spe probabili, aut iure in sola spe consistente fundari, & validari pos se, etiam si is, qui agit, non filius, aut frater, sed alius quicunque sit; quod tamen, quantum iuris rationi & superioribus resolutionibus, ac maxime decisioni d. l. non quemadmodum, repugnet, nemo est qui non videat aperte. Et eodem modo decipitur Petra de fideicommis. q. 10. n. 15. & 16. fol. 225. qui ex sola spe probabili, in bonis alienari prohibitis, adducebatur praecipue, vt ibidem apparet; & Ceph. placitum probauit indistincte; quod etiam licet ponderauerit D. Garcia Mastrill. d. decis. 118. num. 21. non tamen in eo residet, ex quo in casu illo, alia vltra concurrerent, quae ibidem ipse diligenter ponderauit. Ex his etiam intelligimus, Francis. Viuium decis.[sect. 23] 403. lib. 3. errore lapsum in hac ipsa materia; ibidem namque num 4. retulit ipse sententiam quorumdam, quam probauimus supra, fideicommis sarium inquam, conditione pendente, non pos se agere, vt condemnetur grauatus, ad sibi relaxandum bona fidei commissi , eueniente casu, aut conditione , Et n. 6. contrarium defendit, & Marcarij opinionem confutauit , quam potius probare debuis set. Et n. 10. & 11. eam declarauit, siue distinguendum putauit in haec verba: Et ex hoc percommode quidem conciliari pos set illa opinio adducta de fideicommis sario, qui non pos sit agere, vt condemnetur reus ad sibi restituendum, & relaxandum bona subiecta fideicommis so, eueniente casu, secundum Marcarium in d. quae st. 61. in 3. p. tractatus de fideicommis. Pinellum, ac Rot. Florenti. & alios ab eodem Marcar, relatos, vt isthaec sententia locum quippe obtineat, vbicunque tempus restitutionis ipsius fideicommis si es set omnino incertum, ac penitus incertam diem contineret; secus vero contingeret, quando contineret certum tempus restitutionis, etiam quod es set conditionale fideicommis sum, exemplificando in debente restituere post mortem: vtpote quia huiusce conditio non est omnino certa; secus autem in debente restituere, si sine Liberis deces serit, vel alia simili conditione potestatiua, & penitus habente incertam quidem diem: & alia opinio in debitore ex vltima voluntate, quia teneatur cauere de soluendo adueniente tempore, licet debitor sit conditionalis, quam quidem sententiam communem fore manifestauimus, atque pariter fundatam etiam in l. inter omnes ff. qui satisdar cogant. & tanquam communem amplexam fore, a Iason. Vrsi. Cephal. Ioseph. Ludouic. in locis praememoratis. Hectenus Francisci Viuij distinctio & vere contraria omnino secundae opinioni negatiuae, quam defendimus, & communioribus quoque Scribentium placitis, de quibus supra: vtpote, cum agi dicatut super iure de futuro, & conditionali, etiam quando dies fideicommis si, aut succes sionis, ex morte alterius, & sic ex die incerta, quae pro conditione habetur, pendet omnino; vnde iudicium super eo institui non valet, iuxta superiora; quae ita aequaliter militant in vno, sicut in altero casu distinctionis, cum fideicommis sarius prae mori pos sit vtroque casu, atque ex conditionali, & incerto dependeat; ex eisdem antea ponderatis, & resolutionibus Roderici Suarez, Ludouici Molinae, Peregrini, & aliorum, de quibus supra. Tertio deinde, & principaliter obseruandum,[sect. 24] atque constituendum est, superiora omnia hactenus obseruata, temperanda es se, provt numer. prae cedentibus insinuaui, vt scilicet non procedant, vbi super iure de futuro, quod tamen pendeat ab eo, quod est de prae senti, iudicium institueretur, siue iusta, & probabilis aliqua causa interueniat de prae senti, quae suadeat, statim debere audiri, & admitti eum, qui viuente maioratus pos ses sore, petit se declarati succes sorem post mortem eius dem: nam ex iustis causis res temperatur, & tractus etiam futuri temporis spectat ad iudicem, non ad hoc, vt exequatur ante aduentum diei, vel conditionis, sed vt pronuntiet, & declaret actionem, & ius competere agenti; atque ita praecedente aliqua iusta, & probabili causa, etiam super iure de futuro, procedit actio, & potest petere quis, vt declaretur ius sibi competere in futurum; id quod Rodri. Suar. d. alleg. 4. numer. 2. & 3. & seq. vsque ad numer. 9. adeo eleganter, & erudite probauit, vt Recentiorum omnium nullus, elegantius, aut melius perceperit. Et Author metipse, nonnulla iura ex his, quae pro opinione prima affirmatiua ponderantur, recte pro hac sententia, & declaratione, siue limitatione induxit, & maxime tex. in d. l. 1. C. de fideicommis. & in d. l. 1. C. de senten. quae sine certa quantitate profer. & in d. l. in lege Aquilia si deletum, & in d. l. si finita, §. eleganter, iuncta Glos sa, ff. de damno infecto, quem mirabiliter perpendit, & alia iura allegat. Finge, patrem, seu ascendentem, aut fratrem, vel alium consanguineum, qui maioratum pos sideat, incipere bona de facto dis sipare, aut ea alienare, aut male tractare, aut contendere bona non es se maioratus, siue maioratum, aut maioratus vocationes in eo finiri, aut pos se de illis libere disponere, aut talem, vel talem non pos se succedere, qui tamen proximam, & immediatam succes sionis causam, aut etiam ius optimum succedendi habeat, vel alium es se succes sorem, aut quod de prae senti bona occultet, siue scripturas, & titulos institutionis maioratus, & bonorum; aut quod de facto velit in actum pos ses sor ipse bonorum maioratus pos ses sionem transferre, aut renuntiationem facere, idque animo alium fraudandi, vel vt illi graue praeiudicium inferat, aut litigandi difficiliorem causam ei prae stet, & hoc, vel illo, aut alio quocunque modo de prae senti alij inferre damnum, vel praeiudicium considerabile, aut respectu bonorum, & iuris succes sionis; vel etiam qualitatis, dignitatis aut status personae; & in his quidem omnibus, & aliis similibus casibus, quos iudicis prudentis arbitrio, & religioni, satius est relinquere, quam vt certa, aut generali regula circunscribi valeant, ex quo interuenit iusta & legitima causa de prae senti, etiam super iure de futuro, & conditionali recte institui, & formari iudicium valuit; sicuti Rodericus Suarez, dicta allegatione 4. sub numer. 6. in versic. Sed quod in propo sito, notabiliter admodum considerauit. Et addit numer. 7. quod vbicunque filius timet molestari a parte, vel grauari ex facto eius in iure, & bonis, atque filius praetendit actionem, potest talis filius se prouidere per officium iudicis ante factum, ne fiat id, quod ad iuris sui conseruationem non fieri oportet, & ad hoc es se text. notabilem in l. 3. C. qui bonis cedere pos sunt, & in l. si duo patroni, in principio, ff. de iureiurando, provt ibi ea iura expendit, eandem quoque resolutionem, & superioris negatiuae opinionis limitationem admisit expres se Antonius Gomezius in dicta l. 40. Tauri, numero 79. ad finem, in versicul. Tertio non obstat tertium fundamentum: Arias Pinellus, dicta tertia parte l. primae, C. de bonis maternis, numer. 78. vbi quod ex iusta causa, prout ex dis sipatione, vel alienatione, ante tempus agi potest, & sic viuente adhuc pos ses sore, per text. in l. Imperator, ff. ad Trebellianum, & in l. peto, §. fratre, ff. de legatis secundo, & quod in his terminis limitatur praedicta resolutio communis, quod viuente pos ses sore maioratus agi non potest super iure de fututo. Et in eisdem terminis, id agnoscit veris simum Mieres, in initio 2. par. de maioratu, numero 570. fol. 390. Ludou. Moli. lib. 3. d. cap. 14. vbi semper ita explicat, provt Roder. Suarez intelligit, dum res pondet fundamentis omnibus primae opinionis affirmatiuae, ex numer. 18. vsque ad numer. 31. & numero 32. notanter inquit in haec verba: Haec tamen ex his, quae superius dicta sunt limitari poterunt nisi vltimi maioratus succes sor praetendat bona maioratus es se libera, illaque tanquam libera alienare, vel dis sipare caeperit, vel scripturam maioratus raserit, cancellauerit, seu deleuerit, vel quidquam aliud simile fecerit, ex quo iuri maioratus succes soris praeiudicari pos set, nisi ius futurum simul cum iure prae senti in iudicium deduceretur; tunc namque cum indicium ex dolo pos ses soris, atque ex causa de prae senti fundetur; non dubitandum est, quin etiam in vita eiusdem super iure prae senti, & futuro simul fundari, & continuari valeat; quod ex legibus, & rationibus, quas pro contraria opinione adduximus, facile comprobatur; sicque intelligendum est, quod dixit Roder. Suar. allegation. 4. prout ex Verbis eius dem apertissime comprehenditur, in qua solum specie eius opinio admitti poterit; ita tamen vt non temere, & ex quacunque leui occasione, sed. ex magni, & graui causa, ad id efficiendum iudices inducantur. Eandem etiam resolutionem admittir Ioannes Gutierrez in cons. num. 1. qui pro hac ipsa sententia commemorauit Gregor. Lopez, Didac. Couarr. & Padillam, D. Barahona, in additionibus ad Palac. Rubi. in cap. per vestras, §. 44. litera A folio 310. vbi etiam subsistente iusta causa, limitat opinionem negatiuam, quam expresse su stinet: Ioann. Garcia, de nobilitate, glos. 47. num. 16. & 17. & 18. & antea num. 14. in fine, vbi cum retulis set opiniones contrarias in proposito articulo, inquit d. n. 14. in fine, tantam concertationem versari in iure omnino de futuro, quod tamen nullum habeat omnino de prae senti fundamentum; quia si adsit aliquod damnum, aliqua iniuria prae sens, denique aliquid, quod prae sens intersit, quamtuncunque minimum, certe sustinetur iudicium; & quod ita tenent Roderic. Suarez, Pinellus, Molina, & omnes. Et in confirmationem eadem iura ponderat, quae illi ponderarunt. Aduerte tamen, quia Molina, & caeteri per eum citati; non modo statuunt, quodcumque damnum, quantumcunque minimum sufficere, vt indicium super futuro, & conditionali sustineatur, imo contrarium expresse as serunt; Roderic. namque Suarez, iustis de causis, quae simul interueniebant, dict. allegatione 4. adducebatur, atque excitabatur, vt con stat ex verbis eiusdem ibi num. 6. vers. Sed quod in proposito sint: Molina etiam d. num. 32. expresse as serit contrarium eius, ad quod Ioan. Garcia illum expendit, vt constat ex illis verbis: Ita tamen, vt non temere, & ex quacunque leui occasione, sed ex magna, & graui causa ad id efficiendum, indices inducantur. Progreditur vlterius Ioann. ipse Garcia, & num. 16. & notanter, & vere communem ipsam opinionem negatiuam amplectitur, & limitat quoque eam, quando iusta causa de prae senti contrarium suadeat. Idem etiam admisit Fabius de Anna, in consil. 11. ex num. 4. vsque ad num. 8. vbi ex iusta causa, quod scilicet pos ses sor maioratus, bona dilapidet, aut alienet, aut quod contendat, ea es se libera, & non subiecta fideicommis so, indubitanter admittit, quod pos sit quis viuente pos ses sore maioratus, aut fidei commis sario, petere, vt declaretur succes sor post mortem eius. Et in ipsis terminis defendi pos se videtur, & forsan loquutus (quod nullus Recentiorum aduertit) Ioann. Cephal. d. cons. 381. lib. 3. prout constat ibi sub num. 10. vers his ita praemis sis, in illis verbis: Quo casu prae ciso, cum domini aduersarij iactent se dicta bona habituros, ac super iure suo diffamare praedictum D. Hieronymum, merito potest agere, vt molestiam, & diffamationem repellat; l. diffamari, &c. Et inferius num. 19. & 22. vbi expresse id insinuat. Eandem etiam ob seruationem communem, quando vltra diffamationem, pos ses sor bona maioratus alienat, vel dis sipat, vel adest. iusta causa litigandi; tenet Aluarus Valasc. consul.184 num. 10. & 11. Sese decis. 115. ex num. 53. & num. 80. Fontanella, de pact. nupt. claus. 4. glos s. 9. p. 5. num. 27. & seq. fol. 122. Philip. Paschalis, de viribus patr. potestat. 4. p. cap. 10. num. 34. per tot. fol. mihi 714. Mastrill. decis. 118. ex num. 13. vsque ad num. 21. vbi eadem repetit, & sequitur, quae ex Roder. Suarez, & Molina, nunc recensui; & addit, Menochium in cons. 38. num. 36. lib. 1. Decianum in cons. 3. num. 124. lib. 1. & in consil. 17. num. 42. & sequentibus lib. 2. Surdum in consil. 167. num. 21. lib. 1. & in consil. 398. num. 23. lib. 3. ita quoque tenuis se: & num. 30. concludit ipse Mastrillus, indubitanter admitti indicium de futuro quando prae sens aliqua datur causa. Gabriel etiam Pereira decisione Lusitaniae 129. num. 2. D. Franciscus Hieronymus Leo, decisione Valentiae 35. num. 15. notabiliter Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem Gamae sextam, num. 6. ibi: Et communior resolutio est. Et ibi: Sed vt diximus, nostra resolutio verior est. Et ibi: Quae omnia iura. Eandem etiam resolutionem, & communis, veriorisque opinionis limitationem tradidit Peregrinus, de fideicommissis, artic. 41. ex num. 5. vsque ad num. 8. cum enim retulis set antea num. 4. contrarias duas opiniones; & negatiuam, quam regulariter probamus, veriorem agnouis set, inquit d. num. 7. quod pro solutione huius difficultatis satis controuers ae, existimat ipse, in nonnullis casibus, pro iure de futuro, etiam conditionali, agi pos se de prae senti ad declarationem eius iuris, & eos casus enumerat, & eisdem conuenit, quos supra proposuimus. Ac denique in comprobationem ipsorum opportune vrget lex prima, titulo 2. partita 3. vbi cum statutum es set, petitionem, & indicium super rebus praeteritis, aut prae sentibus institui debere, in hunc modum scribitur: Es so mismo de lo que atiende, que deue de auer en el tiempo que es por venir, de que el semeja que le fazen cosa, porque adelante puede ser embargado, o perdido todo. Et ibi Gregor. Lopez, glos sa 2. verbo, en el tiempo que es por venir, specifice dixit: Nota multum istam legem; ex qua habes, quod licet tractus futuri temporis non spectent ad iudicem, l. non quemadmodum, ff. de iudiciis: si tamen de prae senti fit aliquid, per quod habens ius de futuro, damnificatur, seu pos sit damnificari in tali iure, potest agere de prae senti ad declarationem, & conseruationem talis iuris de futuro. Et legis illius specificam mentionem fecit Molina, lib. 3. d. cap. 14. num. 19. in fine, quamuis Gregorij Lopez verba praedicta non expenderit. Eandem quoque legem commemorat Mieres in initio 2. p. sub. n. 572. fol. 390. vers & significatur ista conclusio. Ex dictis hactenus deprehenditur manifeste,[sect. 25] totam hanc materiam reduci in effectum ad hoc, quod super iure de prae senti litigetur, iudiciúmque instituatur; quamuis illud ex iure de futuro, & conditionali dependeat; hoc est, quod de prae senti ius aliquod, aut interes se considerabile detur, & vere interueniat, quod & iudicium neces sarium efficiat, & vtile, atque ita ex iusta aliqua causa de prae senti fundetur, licet a futuro, & conditionali dependeat. Sic quidem non sufficit ius succes sionis, quantum cunque firmum, aut spem succedendi post mortem pos ses soris habere, nisi simul cum iure, & spe proxima succedendi, iusta, & neces saria causa interueniat, ex qua ius de prae senti oriri, & iustificari videatur; alias iudicium super futuro, & conditionali non admittitur; ex decis. d. l. non quemadmodum. Et ita in summa, haec materia intelligi, & explicari debet; quam in hoc vltimo subobscure explicas se videtur Florez Diaz de Mena, ad d. decis. 6. Gamae, in versic. Quae. omnia iura pro vtraque parte. Ex eisdem etiam deprehenditur, quod quemad[sect. 26] modum iusta, & legitima causa non interueniente, ius quantumcunque firmum in spe non attenditur, nec in consideratione habetur futurus euentus, ex quo is, qui petit se post mortem alterius succes sorem declarari, si pos ses sori non praemoriatur, succedere poterit, & succedet neces sario, quia tractus futuri temporis, & quod ille succes surus sit, si non praemoriatur, in consideratione non habetur causa iusta de prae senti non interueniente: ita e contrario, si iusta & legitima causa litigandi de prae senti, pro iure de futuro interueniat, attendi etiam non debet futurus euentus, quod scilicet is, qui petit se declarari succes sorem post mortem alterius, pos sit praemori, quia tractus futuri temporis, & quod pos sit praemori, non etiam spectat ad iudicem, sed duntaxat tempus prae sens considerare debet; & perpendere, an cum quis iudicium instituit, iustam & legitimam causam litigandi habeat; sic sane iusta interueniente causa, futurum euentum, quod pos sit euenire, vt is, qui litem excitat, succedat, vel non, non attendi, omnes fere Authores supra commemorati vnanimiter prae sentiunt. Sed in terminis nostris, atque specifice aduertit eruditis simus Rodericus Suarez, d. allegat. 4. sub num. 4. in vers. Nec obstant allegationes, vbi vide. Et Roderici specificam mentionem fecit Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 456. num. 98. Ludouic. etiam Molina, lib. 3. d. cap. 14. licet num. 12. inconuenientia nonnulla con siderauerit ex eo, quod iudicium super succes sione futura instituatur, maioratus pos ses sore viuente: Ac primo illud, quod si iudicium in vita vltimi pos ses soris super maioratus succes sione fundari permitteretur, iudicium ipsum pos set inane, ac frustratorium es se, cum pos set is, qui de succes sione contenderet, etsi es set filius eiusdem pos ses soris, parenti praemori, & sic inane iudicium reddi; attamen inconueniens ipsum in consideratione non habuit, nec futurum euentum attendendum putauit, quando iusta & legitima causa de prae senti daretur: ex ea namque (quicquid postmodum eueniat) iudicium legitime inchoari, & tractum futuri temporis ad iudicem spectare, pro certo tradidit in fine d. cap. 14. num. 32. vt supra recensui. Rursus obseruandum, atque constituendum[sect. 27] est, text. in d. l. diffamari, C. de ingenuis manumis s. specifice loqui in diffamatione, quae super causa ingenuitatis, seu causa status facta fuerit; non vero in ea, quae super maioratus, vel bonorum patrimonialium succes sione fiat. Item, quando diffamatus super iure, quod sibi competit de prae senti; petit vt diffamans a iactatione, & diffamatione desistat, seu sibi perpetuum silentium imponatur; non vero, quando quis super iure non de prae senti, sed de futuro diffamatur: & idcirco, text eum, qui continet prae sentem diminutionem status, non pos se induci in fauorem opinionis primae affirmatiuae, quod maioratus vltimo pos ses sore viuente, pos sit quis petere; vt declaretur succes sor post mortem eius: quia cum difficultas consistat in eo. an ius de futuro, & conditional pos sit in iudicium deduci, ad text. in d. l. non quemadmodum, ff. de indiciis, lex ipsa nihil vrgere videtur, quae in prae senti diffamatione se fundat; quod quidem Ludouicus Molina, lib. 3. d. cap. 14. ex num. 23. erudite aduertit, & singulariter obseruat Ioann. Garcia, d. glos s. 47. ex num. 9. vsque ad num. 14. Anton. Gomez. in l. 46. Tauri, num. 79. ad finem, Flores Diaz de Mena, in additionibus ad d. decis. Gamae 6. colum. fin. Sese decis. 115. ex num. 58. Pat. Molina, tom. 3. disput 639. col. fin. agnoscimus itaque, text. in d. l. diffamari, in fauorem opinionis ipsius primae negatiuae non vrgere, nec pro ea expendi, allegarive pos se: idque magis ob rationem praedictam, quod lex ipsa contineat prae sentem diminutionem status, qui in existimatione consistit, Vt in l. cognitionum, ff. de variis & extraordinar. cognit. & de iure, quod de prae senti competit, loquatur; non vero procedat super iure de futuro; quam ex his, quae cum aliis obseruauit Aluarus Valascus, dicta consultatione 184. n. 4. & sequent. vel ex eo etiam, quod lex ipsa in diffamatione tantum status, stricte intelligi debeat; cum potius lex ea, in diffamatione status loquens, ad diffamationem aliarum rerum, & causarum, ex identitate rationis trahi debeat; sicuti magis communiter annotare solent Authores permulti, qui legis ipsius materiam tractarunt; licet alij repugnent, & D. Francis. Sarmientus constanter contradicat, cui erudite satisfacit Molina, cap. 14. lib. 3. ex num. 24. cum sequent. Secundam ergo opinionem negatiuam illae sam, & veram remanere, non obstante d. l. diffamari, decisione, pro cerio statuimus; probamus tamen Ludou. eiusdem Molina placitum, quod Ioannes Garcia, d glos sa 47. num. 17. & 18. probauit, & Pat. Ludou. Molina sequutus est, quod licet lex ipsa, in causa status loquatur; ratio tamen ipsius, quae est prae sens inquietatio, & diminutio status, facit, & concludenter vrget, vt ad diffamationem, vel de primogenij, vel alterius patrimonij succes sione factam, ex identitatis ratione trahenda sit & ad alias causas eiusdem generis, provt etiam, statim referendi Authores notarunt. Inde, & consequenter, textum metipsum in dict. l. diffamari, qui in fauorem dictae primae opinionis affirmatiuae allegari, aut expendi non potest simpliciter, nec pro ea vrget; in fauorem tamen limitationis, aut declarationis, quam ad secundam opinionem negatiuam (quam defendo) adduxi, mire vrgere, quando scilicet ex causa iusta & legitima, & quae de prae senti vrgeat, non ex causa de futuro, quamuis a succes sione de futuro, & conditionali dependeat, iudicium susciperetur; quicquid Aluarus Valascus, vbi supra, & alij aliter intelligant; & nimis decisionem eiusdem leg. quoad propositum nostrum restringat Pat. Ludouic. Molina, tom. 3. d. disput. 639. colum. finali, in versic. Caeterum si intelligenda est ea lex, fol. 572. Finge, maioratus pos ses sorem, aut etiam alium tertium, qui interes se praetendat, contendere Petrum, vel Ioannem non succes surum, qui tamen ius succedendi iuridice praetendere valeat, vel proximam, & immediatam succes sionis causam habeat, atque ita eum publice diffamari in maioratus succes sione, quia maioratus ipse pos ses sor publice iactat, ad eum maioratum non pertinere; tunc quidem negari non potest, quin diffamatio haec contineat prae sentem diminutionem status, qui in exi stimatione consistit, d. l. cognitionum: & quod graue etiam damnum, & praeiudicium irrogatur maioratus succes sori ex eo: vidimus namque (vt Ludou. Molina, lib. 3. d. cap.14 n. 28. & 29. expres sit) ius succedendi in aliquo primogenio, seu alio magno patrimonio, maximi ae stimatum fuis se; atque frequentis sime eos, qui in maioratu succes suri sunt, vxores ditis simas inuenire, ac eorum pos ses sores, ita filios suos collocare solitos fuis se, ac si iam eis succes sio delata fuis set, quae omnia ex diffamatione amitti solent, pluráque etiam alia damna incurri, adeo vt haec diffamatio, diffamationi status merito adaequari debeat, cum caus ae, quae super maximo patrimonio versantur, causis etiam status comparari soleant; patrimonium namque, & pecunia sunt vita hominis: vt vtrumque Ludou. ipse Molina comprobauit ibidem, d. num. 29. Negari ergo non potest vllo pacto, quin diffamatione, & iactatione praecedenti, quae ad maioratus succes sionem adeo graue praeiudicium succes sori irrogat; & quae prae sentem diminutionem status, & dignitatis, atque bonorum continet, ita is, qui vere succes sor est, aut qui iuridice succes sionem prae tendit, remedium eius legis intentare pos sit, ac si de causa ingenuitatis, vel status ageretur, cum ex diffamatione notabiliter praeiudicari pos sit iuri maioratus succes soris. Sic sane, Aluari eiusdem Valasci resolutionem, d. decis. 18. ex num. 4. & sequent. num. 9. qui ex sola diffamatione, aut iactatione pos ses soris maioratus non pos se indicium institui; existimauit, nisi aliud simul concurrat; non amplectimur, sed contrariam potius sententiam; & Ludou. Molinae, Ioannis Garciae, aliorúmque placitum probamus. Nec etiam Pat. Ludouic. Molinae nimiam restrictionem, in d. vers. Caeterum intelligenda: admittimus, quando ex diffamatione considerabile damnum, & praeiudicium succes soris daretur, ita quod diminutio status de prae senti considerari valeret. Fatemur ergo, ex sola diffamatione, aut iactatione, non ita de difficili iudicium instituendum, quam vbi alia simul concurrunt; eam tamen sufficere solam, cum de prae senti ius successoris negetur, & eidem damnum inferatur, vbicunque illud considerabile sit, & ita conueniens iudici visum fuerit; prout ex sola negatione, quia scilicet bona fideicommis si pos sidens, negabat, ad fratres quosdam post mortem suam pertinere, Senatui Valentiae conneniens visum est, vt apud D. Francis. Hieron. Leo. praecitata decis. Valentiae 35. expres sum reperitur; & comprobari potest ex his, quae circa explicationem dict. l. diffamari, & eius materiam, ex profes so[sect. 28] tractantes, multisque exornantes decisionem illam, tradiderunt post alios Anton. Gabriel. commun. conclusion. lib. 2. titulo de actionibus; conclus. 6. Anton. Gomezius, tomo 3. variar. cap. 1. de delictis, ex num. 17. cum seqq. Didac. Couarr. variar. resolut. lib. 1. cap. 18. D. Franciscus Sarmientus, selectar. lib. 1. cap. 2. & lib. 7. cap. 6. Cacheranus, decis. Pedemontana 151. Vuésembecius in cons. 96. lib. 2. Blauerius, in repetitione leg. eiusdem, vbi latis sime, & maxime in proposito cap. 2. & 3. Borgninus Caualcanus, dec. 9. p. 4. Ioan Gutierr. in consil. 51. D. Paz in praxi, 1. part tom. 1. tempore primo, ex num. 78. cum sequent. And. Gaill. lib. 1. obseruatione 9. & tribus seq. vbi late etiam Bernard. Graeueus, eius Additionator, Mynsingerus, centuria 2. obseruatione 78. & 86. & centuria 5. obseruatione 81. & centuria 6. obseruatione 90. Ludou. Molina, & Pelaez a Mieres, in locis relatis supra: Menoch. in consil. 366. lib. 4. Ioannes Garcia, de nobilitate glos. 47. Antonius Faber, de erroribus pragmaticorum, tomo 3. decad. 51. errore 1. & 2. Petr. Barbosa in l. si quis posteaquam, ex numero 98. cum sequent. ff. de indicijs D. Marta, voto 95. Flaminius Chartarius, decis. 44. Ioseph de Sese, decis. 115. per totam, tomo 2. fol. 57. Peregrin. de fideicommis. artic. 41. num. 7. Iacob. Cancerius variar. resolution. tomo 2. cap. 1. num. 54. & sequent. Stephanus Gratianus, tomo 1. cap. 85. per totum, & tom. 4. cap. 686. num. 11. 12. & 13. Gabriel. Pereira decis. 72. per totam D. Francisc. Hieronym. Leo. d. decis. Valentiae 35. num. 14. Atque ex his, quae iidem, nunc relati Authores adnotarunt, & supra tradidi, redditur dubia Aluari Valasci resolutio, d. consultatio[sect. 29] ne 184. num. 9. qui cum casus nonnullos in ipso proposito huius cap. siue quae stionis praedictae statuis set, atque ex sola diffamatione pos ses soris maioratus, iudicium institui non pos se, resoluis set ex num. 4. cum sequent. nisi simul vltra diffamationem, bona maioratus alienas set, vel dis sipas set, prout etiam ibi num. 8. statim num. 9. quartum ca sum in hunc modum constituit: Quartus casus est, quando non pater pos ses sor maioratus, sed alij filij, & fratres illius, qui ius primogeniturae praetendit in bonis, publice as serunt, ac iactant, bona non es se maioratus, sed patrimoni alia, ac diuisibilia. Et etiam isto casu non competere remedium primogenito aduersus illos diffamantes in vita patris, palam est, ex his quae diximus in supra proximo casu. Hactenus Valasci resolutio, & sententia, quae dubia quidem redditur (vt nunc dicebam ) ex eisdem, quae cum Molina, Ioanne Garcia, & aliis annotaui supra; nam cum ex ea diffamatione, quamuis illa non ex iactatione pos ses soris ipsius, sed aliorum interes se tamen praetendentium, procedat, negari non potest, quin ius succes soris, & status ipsius, qui in existimatione consistit, admodum laedatur; atque ex illa graue praeiudicium ei inferatur; ac maxime illud, quod Ludou. Molina relatus supra considerauit: atque ita statim succes sor agere valeat, propter damnum prae sens, quod statim ei ex diffamatione irrogatur, quamuis super succes sione de futuro, & conditionali; quod tamen arbitrio prudentis, & discreti Iudicis relinquitur, qui iuxta qualitatem diffamationis, & rerum simul, & personarum, & alia, quae occurrent, definire congruentius valebit, quid fieri debeat, & an indicium super succes sione in vita pos ses soris iustificetur, vel non. Deinde obseruandum, atque constituendum est, quod si maioratus pos ses sore viuente, quis petat se declarari succes sorem post mortem eius, & quamuis litigandi de prae senti nullam causam iu stam, & legitimam habuerit, ex his scilicet, quas superius consideraui, iudicium tamen vlterius proces serit, eóque pendente, pos ses sor ipse maioratus deces serit, tunc quidem non erit neces sarium, nouam actionem super succes sione intentare, aut proponere, sed iudicium progredietur; prout istum casum, inter alios etiam considerauit Aluar Valasc. ipsamet consultatione 184. n. 2. & 3. & in ea fuit[sect. 30] opinione, vt existimaret, quod si succes sor postuler, vt declaretur ius suum ad maioratum post mortem pos ses soris, & pendente tali lite, licet perperam intentata, pos ses sor decedat, actio intentata procedet: vnóque solum adducitur fundamento principaliter, quod quando ius intentarum, seu actio intentata, licet praemature, superuenit pendente iudicio, ex causa competenti de praeterito, potest sequi ex eadem actione condemnatio, per tex. singularem in l. si rem, la 1. § finali & ibi notant. Bartol. & omnes, ff. de pignorat. act. & in l. si mandauero tibi, ff. mandati, cum ergo ius ad maioratum competat ex prima institutione l. 3. ff. de interdict. & relegat. l. vnum ex familia, §. si de falcidia, ff. de legat. 2. Et sic ex causa de praeterito, sequitur plane, quod si pendente indicio, pos ses sor maioratus moriatur, poterit actio licet a principio non recte intentata, ad finem perduci, & actor quod sua interest, consequi; vt in d. §. final. exprimitur. Et[sect. 31] hactenus Aluarus ipse Valascus, qui silentio omi sit Ludou. Molin. libro 3. cap. 14. nec commemorauit eum ibi num. 20. vbi dilucide, & distincte magis haec explicauit, & notabiliter constituit, vt responderet quarto fundamento primae opinionis affirmatiuae, quam confutauit, quod text. in d. l. si rem alienam, §. finali, & in d. l. si mandauero tibi, procedunt, quando ius futurum, tanquam prae sens, non autem tanquam futurum in iudicium. deductum fuit; tunc namque; si ius prae sens, pendente iudicio, superueniat, ex eo sequi potest condemnatio; secus autem, quando tanquam ius futurum deductum fuit, tunc namque iudicium, nullo pacto validari potuit: etiam ex iure superuenienti, sicuti iura ea, Paul. Castrensis declarat, vel (quod verius est, inquit ipse Molina) loquuntur, quando ius futurum in iudicium deductum fuit, & ex partis tolerantia continuatum; tunc namque, si ius futurum, pendente indicio superueniat, poterit de illo pronuntiari; secus autem, quando a principio id a parte oppositum fuit, eo namque casu non peterit indicium continuari, nec per consequens super iure superueniente, absque noua instantia pronuntiari; quod ex dictis iuribus comprobatur, atque ex textu in cap. Abbate sane, de re indicata, lib. 6. Hactenus Ludouic. Molinae egregia, & notanda resolutio, cui etiam & alij conueniunt (sed nullus ita distincte explicat) Antonius inquam Gomezius in l. 40. Tauri, num. 79. circa finem, Pat. Ludou. Molina, tom. 3. disput. 639. fol. 571. Stephan. Gratian. tom. 3. cap. 456. numer. 95. Leo decis. Valentiae 35. num. 11. Peregrinus, de fideicommis s. artic. 41. num. 6. per totum, vbi inquit, quod si ius futurum in iudicium deductum suerit, tanquam ius prae sens, superueniens postea, lite pendente, prodest actori, ex eisdem iuribus, quae Molina, & Valascus allegarunt; secus si fuerit deductum in iudicio, vti ius conditionale, & de futuro, nam tunc libellus es set ineptus, prout ibi comprobat. Et addit, semper iura intelligenda, dummodo ius superueniat ante conclusum in causa; nam superueniens post, non prodes set. Addit etiam, quod actor debet condemnari in expensis, vsque ad diem iuris superuenientis. Ac denique, quod iudicium, ex iure superuenienti confirmatur, quando generaliter actum fuit, nulla causa expres sa; ad textum in d. cap. Abbate. Idem etiam adnotarunt, & articulum hunc, an scilicet, & quando ius superueniens, pendente iudicio, conualidet actionem propositam, & actori prosit ad victoriam, post infinitos alios explicarunt longa serie Fuluius Pacianus in cons. 8. ex num. 55. vsque ad num. 75. & numer. 85. & seq. Flores Diaz de Mena, in addition. ad decis. Gamae 318. Iacob. Cancerius, variarum tom. 2. cap. 3. de priuilegiis, ex num. 463. cum sequent. Pet. Barbo sa in l. non potest videri, ff. de iudiciis, num. 14. & latius num. 64. cum sequent. Marius Giurba, decision. 17. per totam. Denique & vltimo loco obseruandum, atque[sect. 32] constituendum est, & alium etiam casum in hac materia adduxis se, atque consideras se Aluar. eundem Valascum, praecitata consultatione 184. ex num. 14. vsque ad num. 19. dum inquirit, an maioratus pos ses sor teneatur de rebus ipsius maioratus re stituendis cauere, aut satisdare? in quo consulto non insisto; quoniam disceptatio ea egreditur terminos, & materiam huiusce cap. atque ex profes so explicatur per Molinam, lib. 1. de Hispanor. primogen. cap. 15. Pelaez a Mieres, 4. par. quae st. 34. Pat. Molinam, tom. 3. disputat. 619. Laderchium Imolensem, in consil. 85. lib. 1. & iunge Cephal. in consil. 381. num. 29. & sequent. lib. 3. Petram, de fideicommissis, quae st. 10. ex numer. 13. Francisc. Viuium, decis. 403. lib. 3. & hunc etiam casum, in eodem, in quo versamur proposito considerauit D. Baraona, in addit. ad Palaci. Rub. in repetition. cap. per vestras, §. 44. litera A fol. 310. vbi circa expli[sect. 33] cationem quae stionis principalis huius cap. sic di stinxit, & recte percepit istam materiam, dum inquirens, an maioratus pos ses sore viuente, pos sit quis petere, quod declaretur succes sor post mortem eius, in hunc modum distinxit: Aut enim nulla subsistente causa petitur sententia per succes sorem, super iure succedendi in vita pos ses soris, eritque quae stio spectans ad text. in l. non quemadmodum, ff. de iudiciis, & l. in lege, Aquilia si deletum, & l. 1. in fine, titul. 2. partit. 3. aut etiam sine causa petitur ordinaria cautio, & hoc pertinet ad text. in l. 1. & per totum, ff. vt legator. & l. peto. & fratre, de legat. 2. vel agitur contra diffamantem, & recurrendum ad l. diffamari, aut contra dissipantem pos ses sorem, quo casu videndus erit textus cum materia in l. Imperator, ff. ad Trebellian. & in l. in omnibus, de iudiciis. Et de hoc vltimo, an scilicet[sect. 34] maioratus pos ses sore, bona maioratus dilapidante, pos sit sequens in vita, eiusdem maioratus succes sionem vendicare, vide Molinam, lib. 1. c. 16. Mieres 4. p. q. 34. Pat. Lud. Molin. tom. 3. disp. 655. Philip. Paschalis, de viribus patriae potestat. 4. p. c. 10. n. 34. & 35. fol. mihi. 714. & de his hactenus. # 15 §. XV. Suorum appellatione, qui contineantur, tam in testamentis, & vltimis voluntatibus, quam in contractibus, & in Hispanorum primogeniis, seu vinculis, & maioratibus perpetuis. Testator, si factis, aut non factis aliquibus vocationibus, Ioannem, & suos substituerit, siue vocauerit an maioratum perpetuum instituere velle censendus sit, etsi id non expres serit? dubium singulare, & neces sarium; quod Ludou. Molin. intactum omnino reliquit; Pelaez autem a Mieres, vel vnum tantum verbum scripsit: & latiorem explicationem requirit, prout hic adnotatur, & singularis resolutio, atque explanatio traditur. SVMMARIVM. -  1 Testator, si factis aliquibus vocationibus substituerit aut vocauerit Ioannem & suos, an videatur maioratum perpetuum instituere, & si id non expres serit. Et quod haec quae stio, quatuor modis proponi, & formari potest, prout hic adnotatur. Et resolutio traditur infra n. 11. -  2 Testator si ad succes sionem maioratus, aut primogeniturae, vocauerit aliquam personam, & suos, an videatur maioratum perpetuum instituere. Et Pelaez a Mieres locus explicatur. -  3 Suorum appellatione, qui contineantur, & veniant. Quod exornatur. -  4 Testator, si substituit Titium, & suos, de quibus censuis se intelligatur. Siue suorum appellatione, qui contineantur, & veniant in testamentis, & vltimis voluntatibus. Et ibidem suus haeres quis dicatur, & quare, & quae requirantur. -  5 Suorum appellatione, an veniant sui testatoris, an instituti vel substituti. -  6 Substitutio facta de suis, an intelligatur per vulgarem, an per fideicommis sariam. -  7 Etsi per fideicommis sariam, an in infinitum, an duntaxat vsque ad quartum gradum. -  8 Suorum appellatione, qui veniant, ex subiecta materia deprehendi. -  9 Suorum appellatio, in materia ad haeredes extraneos non transitoria, qui contineantur. -  10 Et quid si sit transitoria. -  11 Dubium propositum supra ad initium huius §. explicatur. -  12 Suorum appellatione, qui contineantur in contractibus. PRo dilucida, & distincta huiusce §. explicatione, quam Ludouicus Molina intactam omnino reliquit Pelaez autem a Mieres proposuit duntaxat, & vel vnum tantum verbum scripsit; obseruandum erit primo loco, suorum appellatione, qui contineantur, diuersimode Interpretes nostros explicas se, & vnanimiter agnouis se, suorum appellationem varias habere significationes; sicuti post alios multos ob seruarunt Praetis, Mantica, Peregrin. Menoch. Thesaur. & Molinus, in locis, de quibus infra specifica mentio fiet. Quod attinet tamen ad nostrum propositum, & Hispanorum primogenia, siue maioratus, tripliciter formari pos se quae stionem, siue dubium prae sens proponi. Primo, si quis facto te[sect. 1] stamento, & haerede instituto, siue vocato aliquo, substituerit, aut post eum vocauerit Ioannem, & suos, de quibus censuis se intelligatur, & an maioratum perpetuum instituere censendus sit, tametsi id non expres serit. Vel etiam & secundo, atque in terminis consideratis per Molinam lib. 1. cap. 5. ante num. 1. si testator expresse, ac specifice non declarauerit, se velle maioratum ex bonis suis instituere, sed hoc praetermittens, aliquas vocationes inter eos, qui ex sua familia procedant, faciat, & postmodum Ioannem, & suos ad succes sionem inuitauerit, vtrum ex hoc, maioratum perpetuum instituere velle censendus sit, quamuis vt dixi, id non expres serit. Aut etiam & tertio, si quis ad succes sionem bonorum suorum vocauit aliquam personam, & suos, an id ipsum intelligendum sit; & omitto quartum exemplum, quando testator diceret, quod vocat ad succes sionem maioratus, vel primogeniturae, Petrum, aut Ioannem, & suos; tunc namque, ob vim verbi maioratus expres si, dubitandum non es set, quin testator[sect. 2] videretur maioratum perpetuum instituere velle, etsi aliud non exprimeret; idque iuxta resolutiones a me ipso traditas aliis §§. supra, & in commentariis lib. 2. c. 22. & id ipsum es set dicendum, quando exprimeret, quod ad succes sionem primogeniturae, vocat aliquam personam & suos, iuxta ea etiam, quae aliis §§. supra tradidi: & quia in Hi spania, idem est Maioratus, quod Primogenitura, siue idem operatur expres sio verbi Primogenitura, sicut verbi, Maioratus; sicuti ex sententia Ludouici Molinae, & aliorum, notauit Burgos de Paz ciuilium, quae st. 1. numer. 1. Et vere hoc casu, nulla potest es se difficultas (vt ego arbitror) nec restrictio fieri potest ad solos descendentes, prout re strinxit minus iuridice Pelaez a Mieres, 2. par. q. 5. num. 59. fol. 463. in noua editione, vbi in hunc modum scripsit: Et est animaduertendum in ista materia, quod si quis vocauit ad succes sionem primogenitura aliquam personam, & suos, suorum appellatione veniunt descendentes in infinitum, vt probatur in l. penult, ff. de precario, & in l. cum vsufructuarius, ff. de vsufructu, & in l. plenum, §. idem Nerua, ff. de vsu & habitatione; quae iura, & alia ad hoc ponderat Re buf in l. liberorum, §. etenim, ff. de verbor. signific. col. 69. qui ad haec etiam refert Guid. Pap. decis. 230. Petrus, & decis. 548. Mulier, & in cons. 133. Antonius, col. 1. Guillem. Benedict. in cap. Rainutius, de testamentis, in verbo, & vxorem, num. 77. Bertran, in consil. 138. Pro faciliori, lib. 3. quod vidi in facto in successione Status, & Ducatus de Sogorbo. Hactenus Pelaez a Mieres, qui quidem (prout ego existimo) statuere debuis set, in eis terminis, expres soque verbo, primogeniturae, maioratum perpetuum in stitutum censeri. Inde & consequenter, non modo descendentes in infinitum (prout ipse dicit) sed etiam transuersales, & omnes ex familia testantis procedentes, venire debere, & vocatos censeri iuxta distinctionem & resolutionem, de qua infra Cum ergo, quae stionem praefatam Ludouic. Molina omiserit, & Pelaez a Mieres, aliter non explanauerit, quam vt dixi, ipséque profiteatur, se in facto eam vidis se; conueniens non modo, sed etiam praecisum, & neces sarium mihi visum est, eam ex proposito enucleare, & ante alia praemittere, suorum appellatione qui contineantur, & veniant, diuersimode Interpretes nostros explicas se, vt supra dicebam; & idcirco vim es se, quorundam, in terminis iuris communis, placita, & resolutiones commemorare; postmodum autem easdem, Hispanorum primogeniis, seu vinculis, & maioratibus perpetuis applicare, atque sententiam in medium proferre, & nonnulla vtiliter, & distincte adnotare. Primo itaque loco, in proposito dubio, suorum appellatione qui contineantur, Simon de Praet. lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. solut. 5. num. 43. fol. 78. retulit Bald, in cons. 80. Descendentibus, alias 78. lib. 4. dicentem, suorum appellatione qui veniant, es se pulchrum pas sum, atque ideo ibi prosequi plures huius vocabuli interpretationes, & significationes, & es se secundum substantiuum ei datum, quandoque stricte, vt suus haeres intelligatur pro eo, qui habet iura suitatis, quandoque large pro eo, qui non habet iura suitatis, quandoque largis sime, suus dicitur agnatus, & cognatus, & suus dicitur proximus: quod tamen difficultas puncti stat in hoc, vt con ditio suorum substantietur in se ipsa, non habente substantiuum aliquod, designans veritatem, & in dubio intelligitur de proximo, vsque ad septimum gradum. Et ibidem plura alia adducit d. n. 43. 44. & sequentibus, de significatione verbi suos, & quemadmodum in fideicommis sis verbum ipsum operetur, atque accipi debeat. Peregrinus etiam, de fideicommis s. artic. 22. n. 38. commemorat Bald. sed eius doctrinam non refert: Gaspar quoque Anton. Thesaur. quae st. forens. lib. 2. quae st. 95. n. 7. retulit etiam Bald. & nonnulla notauit ex num. 8. vbi repetit id ipsum, quod Praetis dixit; & num. 8. in hunc modum scripsit: Verius tamen est, pronomen hoc, suum, es se analogum, atque sumi per prius, & per posterius. Per prius, & proprie sub hoc nomine omnes descendentes a primo nominato, vel nominante continentur: per posterius vero, & improprie veniunt alij non habentes iura suitatis, vt agnati, haeredes, cognati, proximiores, & quandoque etiam familiares; & in hoc omnes conuenire dicit Peregrinus dicto num. 38. Craueta consilio 22. num. 1. Ozasc. consilio 22. numero 12. Vnde suorum appellatio a legitimis plerumque, distinguitur, l. posthumus, in principio. ff. de inofficioso testamento, & ob id concepta est rubrica de suis & legitimis haered. & alio modo quis efficitur suus, & alio modo legitimus, vt authen. quibus modis nat. effic. legitim. & sic sub hoc nomine per prius venire descendentes; inde collaterales ordine succes siuo censuit Senatus in causa Valinoti 1592. 21. Iulij, referente Illustrissimo Domino Senatore Cortina. Ex hac theorica infertur in praxi ad multos casus, qui tamen considerandi sunt iuxta subiectam materiam, de qua agitur, ad quam prudens, & oculatus iudex eculos conuertere omnino debet. Inquit praeterea Praetis, dicto num. 430. quod latius vocabuli, suorum, significationem prosequitur etiam Ioann. Raynau. & alij explicant, & concludunt, suorum appellationem intelligi debere secundum subiectam materiam, & comprehendere quandoque non solum descendentes, sed collaterales etiam, & tam masculos, quam foeminas. Et conuenit Cardinalis Mantica, qui etiam verbi, suorum, interpretationem, atque effectum as sumpsit, de coniecturis, lib. 8. tit. 14. num. 19. Peregrinus dict. art. 22. n. 38. Menoch. vero, lib. 4. prae sumpt. 89. n. 58. duntaxat scripsit, quod appellatione suorum, veniunt agnati, ad differentiam extraneorum, vsque ad septimum gradum. Camillus quoque Gallinius, de verborum significatione, lib. 3. cap. 6. num. 2. fol. 37. col. 3. rem hanc ex proposito non explicauit, sed vnum tantum verbum dixit. Provt etiam Petra, de fideicommis. quae st. 5. numer. 178. in fine Francis. Hieronym. Leo. decis. Valentiae 143. latius autem, atque ex profes so explicauit Gaspar. Anto The sau. forensium, lib. 2. quae st. 95. per totam, vt supra dixi. Idque tam in vltimis voluntatibus, quam in contractibus, & aliis dispositionibus quibuscunque; & infert ex numer. 12. cum sequent. ad nonnulla, quae Praetis, Mantica, Peregrin. Menoch. & Camillus omittunt, de quibus supra Caldas Pereira, de nominat. emphyteu. quae st. 24. numer. 40. & 41. vbi tamen breuiter nimis se habuit: Iacobus Cancerius, variarum resolut. lib. 3. cap. 7. numer. 331. in donatione filio & suis facta, dubium excitauit, qui scilicet suorum appellatione contineantur, nec illud explicauit. In eodem tamen dubio, donatione scilicet facta in contractu matrimoniali, filio, & suis, qui contineantur, & an filios haeredes es se oporteat, latius scripsit Franciscus Molinus. de ritu nuptiarum, & pact. matrim. libro 3. cap. 15. fol. 176. vbi longa serie explicat propositam quae stionem, & suorum appellatione, qui contineantur, & veniant, tam in testamentis, quam in alia dispositione quacunque, provt ibi videri poterit; & nouis sime omnium Ioann. Anton. Bellonus, in cons. 26. ex numer. 5. vsque ad numer. 18. fol. 160. vbi etiam concludit, communem vsum loquendi, & vsum, & consuetudinem eius prouinciae, aut regionis, in qua testamentum, aut dispositio facta est, multum attendi debere; & regulariter solos descendentes venire; aliquando tamen etiam transuersales; sicuti Praetis, Peregrin. Mantica, & alij notarunt, & alio in loco Mieres etiam tradidit, 2. inquam parte, quae st. 6. numer. 397. His ita praemis sis, obseruandum deinde, atque constituendum est, me in proposito huius §. & cum inquiritur, suorum appellatione, qui contineantur, & veniant; tres casus principales distinguere, atque constituere solitum, quo distincte magis res ipsa explicari valeat. Primus casus pertinet ad vltimas voluntates. Secundus, ad Hispanorum primogenia, siue maioratus, aut vincula perpetua Tertius & vltimus ad contractus. Quoad primum casum; qui ad testamenta, & [sect. 4] vltimas voluntates pertinet, qui scilicet suorum appellatione contineantur, cum testator substituit, aut vocauit Titium, & suos: negari non potest, quin haec verba, & suos, sint ambigua, & pluribus modis accipi possint, provt recte notauit Mantica, lib. 8. tit. 14. numer. 19. in princip. notabiliter Ioannes Antonius Bellonus, in cons. 26. numer. 14. vbi in hunc modum scripsit: Primo quia illa verba, & suos sunt ambigua, nec habent certam, & determinatam significationem, sed variam, secundum varietati circustantiarum, quae neces sario debent considetari: nam cum dictio, suus, tamquam adiectiua, nullam per se vim habeat, nisi quatenus refertur ad aliquam substantiam, puta rem, vel personam, & persona ad quam potest referri sit varia, vel enim est haeres vt filius, vel nepos, aut alius descendens, vel agnatus, vel cognatus, qui omnes vulgari modo pos sunt dici fui, ideo cum simpliciter profertur, inspecta vi verbi, non pos sumus determinare, dicere loquentes sensis se de filiis, aut omnibus descendentibus, aut etiam agnatis, vel cognatis: sed neces sario debemus recurrere ad eas circunstantias, ex quibus verborum ambiguorum interpretatio deduci solet Itaque, vel a praecedentibus verbis, vel a sequentibus, vel a subiecta materia, vel a commumi vsu loquendi, ant disponentium, aut regionis colligere debemus, de quo senserint loquentes: l. si seruus plurium, 35. §. vltimo, ff. de legat, 1. l. non aliter 67. §. 1. l. numis 73. ff. de legat. 3. Analogum etiam es se pronomen, suus, aut suos, ex Thesauro, forensium, libro 2. quae st. 95. numer. 8. supra recensui: pos sunt namque dicta verba intelligi de filiis, atque ista stricte de suis haeredibus: §. sui, de haered. qualit. & differt. & notarunt omnes Authores relati supra. Sui haeredes qui dicantur, & quare? diuersimode explicant Cuiacius, Viglius, Duarenus, Forst. Alciat. Goueanus, Forcatulus, Balduinus, Baconius, Forn. Coras. Baro, Anton. Faber, Hugo Donellus, & alij, quos recenset, & subtiliter explicat Osualdus ad Donellum ipsum, lib. 7. cap. 2. fol. mihi 131. Anton. Picardus, ad §. sui autem & neces sarij 2. Institut de haered qualit. & differ. ex num. 1. fol. 802. Angel. Mattheacius, de legat. & fideicommis sis, lib. 3. cap. 8. & ego metipse notaui in commentariis, lib. 3. cap. 22. vbi longa serie, atque ex proposito egi. Sui haeredes sunt liberi, qui in petestate morientis fuerunt, & quos, mortis illius tempore, nemo proximiori gradu anteces sit: provt notat Antonius Pichardus ex num. 10. vsque ad numero 16. vbi supra, & ibi exornat. Vt suus quis sit, tria requiruntur, potestas, proximitas, gradus; itaut in familia proximum a patre gradum obtineat, vt bona ad eum perueniant, idest, haereditatis adeptio, quod Osuald. idem subtiliter admodum pro sequitur. Suus haeres dicitur, quasi sui ipsius hae res, qui sibi ipsi haeres, seu se ipsum sibi suuces sorem habet. Suus enim pos ses siuum est, ergo vt meus haeres, dicitur, qui mihi; tuus, qui tibi; ita suus, qui sibi succes sit; provt etiam subtilizat idem Os ualdus; & ego quoque dict. cap. 22. exornaui, vbi vide. Remanet ergo, quod praedicta verba, substituit Titium, & suos, pos sunt intelligi de filiis, atque ita stricte de suis haeredibus, & qui sint sui haeredes, explicatum supra. Item dicta verba, de descendentibus intelligi pos sunt, vt Decius animaduertit in cons. 217. num. 2. vers. Et hoc idem confirmatur, & in cons. 128. num. 2. & in consil. 254. numer. 2. in fine. & referunt Praetis, Mantica, & Peregrin. in locis relatis supra, & cum Decio, Craueta, Osasco, Ancharano, Mantica, Peregrino, & Menochio, Ioann. Anton. Bellonus, dicto cons. 26. numer. 25. vbi quod respectu descendentium, omnes consentiunt; respectu tamen aliorum, res est controuersa. Franciscus Molinus, de ritu nuptiarum, & pact. matrimonial. lib. 3. d. quae st. 15. numero 20. Thesaurus d. quae st. 95. num. 4. & 8. Attento tamen communi vsu loquendi, qui attendi, & prae ualere debet (provt alio loco dicendum est ex profes so) & iuxta vulgarem, & communem interpretationem, atque intelligentiam, verba ea intelligenda sunt de proximioribus consanguineis venientibus abintestato, secundum gradus praerogatiuam, vt per Glos sam (quam iidem, nunc citati expendunt) in l. si foemina C. ad S. C. Turpill. & in l. 2. verbo, suorum, ff. de accusation. & in l. 1. §. 1. in verbo, vel suis, ff. ad leg. Cornel, de falsis, & sequuntur relati supra Authores. Ita tamen, vt filij prius vocati censeantur, & caeteri postmodum descendentes; & his deficientibus collaterales consanguinei; sicuti post Castrensem in cons. 374. num. 4. & in consil. 404. num. 1. volum. 1. Alexand. in cons. 26. n. 5. & 6. lib. 1. Crauetam in cons. 22. n. 1. Celsum Hugon. in consil. 55. num. 4. resoluit Peregrin, de fideicommis. artic. 22. num. 38. Simon de Praetis, lib. 3. interpretatione 2. dubitatione 1. solutione 5. sub num. 43. fol. 78. vbi improbat Alciati obseruationem in hac materia, quam etiam Cardinalis Mantica improbauit iuridice, de coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. d. tit. 14. numer. 19. fol. 356. vbi singulariter percepit, atque explicauit, & in hunc modum scripsit: Sed quaeret aliquis, si testator substituit Titium, & suos, de quibus sensis se intelligatur; haec enim verba sunt ambigua, & pluribus medis accipi pos sunt; nam pos sunt intelligi de filis, §. sui, Institut. de haered, qualit. & differ. item de descendentibus, vt Dec. intelligit in cons. 217. numer. 2. versic. & hoc idem confirmatur: & in consil. 228. num. 2. & in consil. 24. num. 2. in fine, adduxit Alex. in cons. 26. num. 5. & 6. in fine, vol. 5. sed Alex. vult, quod haec verba intelligantur de liberis, vel haeredibus, secundum subiectam materiam, vt Crauet. etiam animaduertit in cons. 22. num. 1. Sed in proposito no stro respondit Paul. Castrens. in consil. 374. numer. 4. in cons. 404. numer. 1. volum. 1. haec verba intelligenda secudum communem, & vulgarem interpretationem de proximioribus consanguineis venientibus abintestato, iuxta notata in l. si foemina, C. ad Turpil. & in l. 2. in verbo, suorum, ff. de accusationibus, & in l. 1. §. 1. in verb. vel suis, ff. ad l. Cornel. de sicariis, & sequitur Ruis. Alex. in cons. 141. num. 4. & Brun. Ast. in cons. 43. vol. 2. post medium, & in hoc Doctores conueniunt, vt haec verba intelligantur per prius de liberis, seu des cendentibus, tanquam proximioribus succedentibus abintestato: sed his deficientibus admittamur etiam collaterales, vt Paul. expres sit, & ita testatur Crau. & sequitur in d. cons. 22. num. 1. sed tamen Alciat. in l. Gallus, §. quidam recte, in prima lectura, num. 33. de liber. & posthum. putat haec verba de suis haeredibus duntaxat intelligenda es se, de quibus loquitur text. in d. §. sui, Institut de haered, & qual. & in l. in suis, eodem tit. de lib. & posthum. & ita ait proditum es se ab Alex. in consil. 26. volum. 2. qui tamen nihil prorsus loquitur, & quidem Paul. Castrens. in dict. cons. 374. num. 4. volum. 1. dicit hoc verbum, suos, non ita stricte intelligendum es se, quia plerumque testatores de tam subtili interpretatione iuris non cogitant. Quod autem Alciat. eodem num. 33. subiunxit, suis etiam hae redibus in casu proposito nihil iuris pos se acquiri, sed eorum mentionem ea sola ratione fuis se factam, vt ostenderetur, testatorem voluis se id ius per Titium in suos transmitti pos se: l. quicunque 2. C. de omni agro deserto, lib. 11. repugnat voluntati testatoris, qui non solum Titium, sed etiam suos expres sim substituit, & ideo iure proprio, & ex persona sua, non iure transmissionis ex defuncti persona, duntaxat admitti debent, vt Paulus resondit, & caeteri sequuntur. Nec officit, quod testator, erga eos tanquam incognitos nullam potuerit habere affectionem, quia ijs etiam quos testator non cognouit, iure relinqui potest; l. extraneum, C. de haered. in stit. §. vlt. Instit. eod. titulo. Hactenus & notabiliter quidem Cardinalis Franciscus Mantica, cuius verba non otiose, aut extra neces sitatem, sed ob clatiorem intelligentiam, atque resolutionem eorum, quae inserius dicenda sunt quoad primogenia, siue maioratus Hispaniae, hoc loco transcribere duxi. Et eandem resolutionem sequitur Franciscus Molinus, lib. 3. d. quae st. 15. n. 21. Gasp. Anton. Thesaur. d. quae st. 95. n. 8. & 9. & n. 16. rectis sime etiam censuit, eo ca su, qua vocauit quis Titium, & suos, nullo modo res piciendam es se opinionem illorum, qui tenuerunt, suorum nomine venire proximiores testatoris, & eos, qui sunt illi, non autem instituto, vel substituto, proxime coniuncti provt post Parisium, & alios voluit Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. n. 20. dicens ita consuluis se, & obtinuis se. Nam id obtinere pos set, quando vel proximiores simpliciter, vel suos, aut agnatos testator vocas set, tunc etenim, cum dubiam haberet relationem, magis est, vt ad testatoris personam referatur, & inquit The saurus ipse, hoc voluis se Parisium, & Manticam. Sed si fuerint vocati sui, praeposito nomine Titij, aut Sempronij, vt Titium, & suos. Sempronium, & suos, siue illi in institutione, siue in substitutione vocati fuerint, verius est, vt sui vocatorum admittantur. Idque veris simum ego arbitror, nec contrariam sententiam probare pos sum in terminis praedictis; quam tamen probauit Francis. Molinus, de pact. matrimon. lib. 3. q. 15. num. 22. Praeterea, Thesaur. ipse, dicta quae st. 95. n. 12. 13.[sect. 6] & 14. dubitauit, quando testator instituit Sempronium, & illi substituit Titium, & suos, an sui veniant ad substitutionem cum Titio; an vero censeantur vocati per vulgarem, vt Titio admis so, sui non veniant; an vero magis per fideicommis sum, vt primo veniat Titius, inde suorum nomine primo veniat filius, vel nepos, In potestate existens; aut des cendentibus non extantibus, veniant agnati, prove proximiores nominati reperiuntur? Et adducit contrarias sententias; Primam Crauetae, & aliorumquod scilicet sui censeantur vocati ordine succes siuo, & per viam fideicommis sariae substitutionis Secundam autem Peregrini, & aliorum, quod imo censeantur vocati per vulgarem, provt latius ibi explicat. Et eandem sententiam, quod scilicet sui cen seantur vocati, non solum per vulgarem, sed etiam per fideicommis sariam, vt euenit in omnibus casibus, in quibus dispositio fit per nomen collectiuum plurium personarum, & graduum, cum aliis multis resoluit Ioann. Anton. Bellon. in cons. 26. n. 5. & tribus sequent, quod quando constaret, siue colligi pos set, testatorem tractum succes siuum respexis se, siue praeoculis habuis se, verius quidem videretur, & maxime apud nos, quando legitime deduci pos set quod testator maioratum perpetuum instituere vellet, tametsi id non expres serit, tunc namque Crauetae, sententia seruanda es set, & certior redderetur, quando aliqua alia coniectura, vltra expres sionem verbi, suos, id suaderet. Et in his terminis, & quando concurreret simul alia coniectura, sui venirent ordine succes siuo, non modo vsque ad quartum[sect. 7] gradum, sed etiam in infinitum; quicquid in terminis iuris communis dubium es set, sicuti con stat ex Thesauro dicta quae stione 95. num. 15. idque iuxta ea, quae ego metipse resolui in commentariis tomi secundi, cap. 22. numer. 47. & confirmatur etiam ex communi aliorum Doctorum placito in hac materia, suorum inquam appellatione qui veniant, & [sect. 8] comprehandatur, ex subiecta materia diiudicandum ; sicuti ex Alexandro, Decio, & Guid. Pap. obseruauit Praetis libro 3. dicta solutione 5. sub numer. 43. folio 78. vbi etiam refert Imolam in consilio 21. numero 4. dicentem, verbum, suos, intelligendum de haeredibus etiam extraneis, in rebus transmissibilibus ad omnes haeredes. Et idem etiam cum Alexand.[sect. 9] & Crauet. notauit Mantica libro 8. titulo 14. numero 19. vbi quod verbum, suos, intelligatur de liberis, vel haeredibus, secundum subiectam materiam, & cum Alexandro notauit quoque Pere[sect. 10] grinus dicto articulo 22. numero 38. in fine, Gasp. Anton. Thesau. libro secundo, dicta quae stione 95. numero 6. Molinus libro 3. dicta quae stione 15. num. 3. & sequentibus, & numer. 24. & 25. vbi tamen materia non es set transitoria ad extraneos haeredes, sui natura, sed strictam interpretationem reciperet, vt in feudo, & aliis similibus, tunc quidem extranei haeredes non venirent, sed facta inuestitura Titio & suis, soli descendentes vocati dicerentur, nec venirent agnati, si feudum sit nouum; quod The saur. ipse notauit ibi numero 19. & latius Molinus, vbi supra. Et hactenus, suorum appellatione, qui contineantur, & veniant, in testamentis, substitutionibus, & fideicommis sis. Quoad secundum vero casum, suorum appella[sect. 11] tione, quemadmodum accipi, atque intelligi debeat in Hispanorum primogeniis, siue cum inquiritur, an testator maioratum perpetuum instituere voluerit, & de eo dubitatur, quae stionem hanc, quatuor modis formari, & proponi pos se, dixi supra ad initium huius §. primo, cum quis testamento facto, & haerede instituto, siue ad succes sionem bonorum suorum aliquo vocato, substituerit, aut post eum vocauerit Ioannem, & suos, & quidem hoc casu, qui suorum appellatione contineantur, & veniant; & an per vulgarem, an per fideicommis sariam, supra explicaui. Dubium in eo nunc consi stit, an ex his verbis, maioratum perpetuum in stituere censendus sit testator, etsi id non expres serit? Et vere, si nihil aliud vltra interuenerit, siue dispositio haec, & suorum substitutio, & vocatio, nulla alia coniectura probabili adiuuetur, ex qua testator maioratum perpetuum instituere velle videatur, dici non poterit, quod maioratus perpetui coniectura ex solis his verbis deduci pos sit, vbi nec alia coniectura, aut alienationis bonorum prohibitio, aut alia verba, quae succes sionis perpetuitatem, & tractum succes siuum in futurum inducant, adiecta non fuerint, sed duntaxat Ioannis, & suorum substitutio, aut vocatio interueniat. Nec enim verisimile est, quod si testator ex bonis suis maioratum instituere vellet, dato quod verbum maioratus omitteret, aut se maioratum facere non exprimeret, aliud, vltra verbum, suos, non adiiceret, ex quo animum, siue intentum instituendi maioratum ostenderet. Nisi dixeris, verbum ipsum, suos, collectiuum es se, & plurium graduum personas comprehendere, liberos inquam, & descendentes. Item consanguineos, & collaterales, vt ex sententia Manticae, & aliorum supra probaui. Atque ita, sub vno verbo, suos scilicet, plures gradus, & personas contineri, & perinde es se, ac si specificé exprimerentur. Item ex quo per fideicommis sariam, & non per vulgarem, adiecto eo verbo, suos, succedendum es se as seuerarunt quamplures, vt supra vidimus, & non per vulgarem, id magis suadere pos se, vt maioratus perpetui iure, bona relicta fuerint, quam vt libera habeantur. Idque magis in secundo casu, considerato etiam supra ad initium huius §. quando scilicet testator, etsi specifice non expres serit se maioratum instituere, aliquas tamen vocationes, aut substitutiones fecerit, & postmodum Ioannem, & suos ad succes sionem vocauerit; tunc namque tentari pos set, & cogitandum relinquimus, quod probabilis maioratus perpetui coniectura, adiecto d. verbo, suos, pos sit deduci; quemadmodum, quando testator propriae familiae, cognationi, aut agnationi bona sua reliquerit, maioratum perpetuum induci, etsi testator ipse id non expres serit, ex sententia Ludouici Molinae, lib. 1. cap. 5. numero 23. supra alio §. notaui, & comprobaui; cum & nomen ipsum, suos, vniuersale sit, ac familiae nomen, plurium scilicet personarum, ascendentium inquam, descendentium, & transuersalium collectiuum; sicuti obseruaui supra ex placito multorum existimantium, quod cum testator substituit Titium, & suos, haec verba intelligantur per prius de liberis, & descendentibus; & his deficientibus, per posterius, de collateralibus etiam: semper tamen difficillimum indicamus, maioratus perpetui coniecturam, & institutionem ex solo verbo, suos, deducere; vbi testator, nec bonorum alienationem prohibuit, nec bona ipsa, in familia perpetuo conseruari dixit, nec verbum aliquod perpetuitatem significans expres sit, quod adeo facile efficere pos set. Idque maxime in terminis primi casus propositis supra, in quibus nullo pacto videtur, quod maioratus perpetui coniectura deduci pos sit. Sic sane Pelaez a Mieres, 2. part. quae st. 5. num. 59. folio 463. in noua editione, specifice casum proposuit quando quis vocauit ad succes sionem primogeniturae aliquorum personam, & suos; & tunc statuit, suorum appellatione venire omnes de scendentes in infinitum. Atque statuere etiam debuis set, his deficientibus, collaterales etiam admittendos, provt supra animaduertebam. Et vere is Author iuridice se habuit, dum expres sit, ad succes sionem primogeniturae vocatam aliquam personam, & suos; quo significat aperte, alicuius, & suorum vocationem, non inducere perpetuam omnium descendentium vocationem, aut maioratus instituti coniecturam, nisi verbum primogeniturae expres sum fuis set; quod idem est, ac si maioratus verbum exprimeretur, vt supra dixi. Atque ita specifice decidit casum prae sentem in terminis speciei, primo loco propositae supra. Quando autem, aliquas vocationes testator fecis set, & postmodum Ioannem, & suos, vocas set; non adeo facilis est resolutio, & explicatio; sed potius difficultatem facit, quod (vt dictum est) cum testator propriae familiae, agnationi, aut cognationi bona sua reliquit, etiamsi non expres serit se maioratum instituere, maioratum perpetuum induci, probauerit Molina dicto numer. 23. & supra alio §. latius comprobauimus. Videtur namque, quod alia ratione adduci, atque excitari non potuerit, quam ex vi verbi vniuersalis, siue collectiui plurium graduum, & personarum: quod etiam ex vi verbi, suos, contingere adnotarunt relati supra numer. 5. Quando vero vltra dictas aliquas vocationes, & verbi, suos, expres sionem, aliqua alia coniectura simul concurreret, facilius maioratus perpetui coniectura induci pos set; quae tamen in terminis primi casus, non ita deduci valebit, nisi aliae simul concurrant coniecturae, quae velut manifestam maioratus instituendi voluntatem ostenderent. In tertio vero casu, ad initium etiam huius §. considerato, quando scilicet testator ad bonorum suorum succes sionem aliquam personam, & suos vocauit, nec aliquae vocationes praeces serunt, res videtur semper facilior, vt maioratus perpetui coniectura deduci non valeat, nisi cum verbo ipso, suos, & vocatione, aut substitutione, ad modum propositum supra, ad initium huius §. alienationis bonorum prohibitio, aut verbum aliud perpetuitatem denotans adiectum es set, siue alia coniectura probabilis interueniret, aut bona conseruari in familia exprimeretur, alias namque maioratus perpetuus institutus non videretur. In quarto vero casu, seu exemplo considerato supra, numero secundo, quando scilicet testator expres sit verbum maioratus, aut primogeniturae, & vocauit aliquam personam, & suos; dubitandum non erit, quin maioratus perpetuus institutus videatur, prout ibi explicaui. Ex quo enim ad maioratus, seu primogeniturae succes sionem aliquis, & sui vocantur inter omnes ex familia maioratum perpetuum institutum censeri, siue omnia neces saria ad conseruationem eorum bonorum, maioratúsque institutionem expres sa, & praemis sa videntur; sicuti ex Ludouico Molina, & permultis aliis iuris Authoribus, ego metipse longa serie adnotaui in commentariis lib. 2. cap. 22. ex num. 1. cum seq. Quoad tertium denique, & vltimum, casum[sect. 12] suorum scilicet appellatione, qui contineantur in contractibus; vt puta si quis donet Titio, & suis; aut si in capitulis matrimonialibus, filio, & suis donatio fiat; quem casum proposuit, sed non re soluit Iacobus Cancerius, variar. resolution, lib. 3. cap. 7. num. 331. dicendum est, suorum appellatione venire descendentes omnes, & collaterales vs que ad quartum gradum, l. ad petitionem, C. de Aduocatis diuers. iudic. sicuti ex aliis explicauit Franciscus Molinus, lib. 3. dicta quae st. 1. num. 27. & cen seri vocatos ordine succes siuo; prout Gasp. Anton. Thesaur lib. 2. dicta quae st. 95. num. 17. notauit: quod si dubitaretur, an ex ea donatione, maioratus perpetui coniectura, & institutio induci pos set; difficile quidem id admittendum foret, vbi simul euidentes, & vrgentes coniecturae non interuenirent, aut alienationis bonorum prohibitio non exprimeretur, aut bona donationis perpetuo, vel semper in familia conseruari dictum non es set, atque ita in dubio, bona ipsa, libera potius, quam maioratui subiecta, diiudicari deberent, ex vul gatis iuris regulis, & doctrinis, quas ego metipse expendi supra, alio §. & cap. 9. huiusce tracta tus. Et de his hactenus, & Praetis, Peregrin. Card. Mantic. Gasp. Anton. Thesau. & Francis. Molini, aliorumque traditionibus, ex quibus facile deduci valebit, in omni actu, materia, & dispositione, suorum appellatione, qui contineantur, & veniant, & an maioratus coniectura ob solam eorum verborum expres sionem deduci iuridice valeat, vbi aliae simul coniecturae, istaeque euidentis simae, & vrgentis simae non concurrant, vel maioratus verbum expres sum non fuerit, aut etiam primogeniturae, quod idem significat. Et quidem, vbi de agnatione agitur conseruanda, aut etiam in fauorem familiae dispositio tendit, suorum appellatione venire omnes, qui illius generis sunt, & Domus, tam de scendentes, quam collaterales, absque graduum limitatione: l. pronuntiatio, §. communi iure, vbi Bart. ff. de verb. signifi. l. Iurisconsultus, ff. de gradib. & notauit Molinus, d. q. 15. num. 13. idque maxime procedere, vbi maioratus instituendi voluntas deprehendi iuridice valeret, tunc namque omnes de familia, suo loco, & gradu inuitati censerentur, admittendique es sent iuxta maioratuum ipsorum naturam, tam descendentes quam transuersales, vsque in infinitum: Sed ob solam verbi, suos, expres sionem, maioratus coniectura concludens sumi non valeret, vbi alia simul non concurrerent quae id euidenter inducerent, vt dixi. Seclusa tamen maioratus institutione, attento communi vsu loquendi, & vulgari intelligentia, atque interpretatione, suorum appellatione venirent proximiores succes sores ab intestato, filij inquam, & descendentes omnes; & his deficientibus, collaterales. Tunc autem, an per vulgarem, an per fideicommis sariam succedendum sit; controuertere Scribentes communiter, & contrarios existere; Crauetae autem, & Peregrini contrarietatem expendis se, & rem hanc explicas se Thesaurum, & Bellonum, in locis relatis supra. Et ad haec in summa, prae sentem disceptationem reduci. De qua etiam vide Ioann. Pet. Fontanellam, de pact. nuptial. tom. 1. claus. 4. glos s. 9. p. 3. ex num. 30. fol. 97. cum pluribus seqq. vbi easdem communes resolutiones adducit, Senatúsque illius decisiones commemorat, & quatuor dubia principalia proponit vsque in finem d. glos s. & secure firmat, ex dictis verbis fideicommis sum perpetuum non induci quod mire comprobat ea, quae superius annotaui, & scripsi; prout ibi originaliter videri pos sunt. Et de his hactenus. # 16 §. XVI. Familiae, agnationi, cognationi, aut his, qui ex sua familia procedunt; siue agnatis, aut cognatis, cum testator bona sua reliquerit, vtrum maioratum perpetuum in stituere velle censendus sit, tametsi se maioratum instituere non expres serit, §§. praecedentibus actum, atque explanatum fuis se; nunc autem inquiri, Familiae verbum, Agnationis etiam, Cognationis nomen, quid significet; quos contineat, & comprehendat; siue quemadmodum accipiatur tam in fideicommis sis, quam in primogeniis, & maioratibus Hispaniae; & de permultis, quae non ita distincte alij Recentiores attigerant, nec explicauerant, & speciali nota sunt digna, primogeniisque Hispanorum admodum conducibilia. Ibidem etiam, an foeminae conseruent familiam, & memoriam, eiúsque arma, & insignia deferant. Illegitimi denique, de familia, agnatione, seu cognatione vtrum dicantur, vel non, & an arma, & insignia parentum deferre pos sint. SVMMARIVM. -  1 Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis, vtrum aequaliter adaptari, & conuenire videantur ea, quae in terminis iuris communis, circa fideicommis sa Interpretes tradiderunt. -  2 Pelaez a Mieres, in proposito huiusce altercationis, qualiter se habuerit. -  3 Familiae appellationem, seu denominationem, qui diligenter inuestigauerint; & num. sequent. -  4 Familiae fideicommis sa frequentissime a testatoribus relinqui. -  5 Familiae nomen es se collectiuum plurium graduum, & personarum. -  6 Sumi pro agnatione specialiter, si appareat, quod testator agnationi prouidere voluerit. -  7 Et vbi extat statutum, quod foeminae excludantur, existentibus masculis. -  8 Et coniectura voluntatis, latius accipiendam, & continere non solum masculos, sed etiam foe minas. Et non solum descendentes, sed etiam alios coniunctos, & collaterales. -  9 In Hispanorum primogeniis, vinculísque & maioratibus perpetuis, id indubitanter procedere. Et infra num. 12. -  10 Familiae nomen, cum testator de sua familia loquitur, non intelligi effectiue, seu actiue; sed contentiue, & pas siue; ex crebriori, & veriori sententia. -  11 Et in Hispanorum primogeniis, siue maioratibus perpetuis, id indubitanter procedere. -  12 Familiae verbum, in Hispanorum primogeniis, qualiter accipiatur, siue quos comprehendat. Et num. sequent. -  13 Familia per foeminas conseruatur sicut per masculos; & ips ae admittuntur ad maioratum ob conseruationem familiae expresse institutum. -  14 Memoria etiam conseruatur per foeminas, sicut per masculos; & succedunt in maioratu ob conseruationem memoriae instituto; atque ex generali consuetudine huius Regni fuerunt nomen, & arma, sicut masculi. -  15 Iacobi Menochij, ex sententia aliorum, resolutio quaedam confutatur. -  16 Pelaez a Mieres notatur. -  17 Familiae nomen hodie iuxta communem intelligentium, pro agnatione non sumi. -  18 Familiae fideicommis so relicto, quemadmodum hi, qui ex familia sunt, admittantur. -  19 Et quid in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis. -  20 Familiam testator vocans, censetur intelligere, vt seruetur proximitas gradus. -  21 Familiae quando fideicommis sum relinquitur, an intelligantur hi, qui de familia sunt, vulgariter substituti; an per fideicommis sum. -  22 Et quid in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioratibus perpetuis. -  23 Ad legatum familiae relictum admittuntur hi tantum, qui tempore mortis testantis nati sunt. -  24 In Hispanorum primogeniis indistincte omnes admittuntur, qui tempore delatae succes sionis, & conditionis impletae, nati inueniuntur. -  25 Familiae fideicommis sum relictum, ad quem vsque gradum extendatur. -  26 Et quid in maioratibus Hispaniae perpetuis. -  27 Familiae alienae affectionem, sicut propriae considerari, quando testator maioratum instituere voluit: quod exornatur. -  28 Familiae mentio intelligitur de familia testatoris, qui in dubio agnatis, cognatis, & familiae suae prouidis se videtur. -  29 Concessio pro se, & haerede masculo, intelligitur de desendentibus, non de extraneo. Et quando includat haeredes extraneos. -  30 Legitimus haeres dicitur agnatus. -  31 Vni ex familia si testator fideicommis sum reliquerit, nec appareat, de quo senserit, cui prae stari debeat. -  32 Et quid in maioratibus Hispaniae, vinculisque perpetuis. -  33 Maioratus indiuiduus est sui natura, nec potest in eo nisi vnus solus succedere. -  34 Et maioratu praecedit caeteros. -  35 Maioratus succes sio, semper ad proximiores defertur. -  36 Et perpetua es se debet. -  37 In maioratuum succes sione, qui per prae scriptionem inducti sint, quemadmodum succedatur. -  38 Agnationis nomen, quid significet, & quas personas contineat. -  39 Foemina a masculo descendens, in vocatione agnatorum comprehenditur. -  40 Quid in Hispanorum primogeniis. -  41 Quid etiam, vbi agnatio conseruata fuerit. -  42 Foemina, quae a masculo descendit, comprehenditur appellatione descendentium per lineam ma sculinam. -  43 Quid in Hispanorum primogeniis. -  44 In agnatione bona sua conseruari cum testator voluit, siue cum agnationi suae fideicommis sum, aut progenium reliquit, vtrum agnati transuersales admittantur. -  45 Et quid in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis. -  46 Et an vltra decimum etiam gradum, & in infinitum. -  47 Cognatio in specie quae, & qui eo nomine significentur, & veniant. Siue cognati qui dicantur. Quemadmodum in fideicommissis, & Hispanorum primogeniis, verbum, cognatio, aut cognati, accipiatur. -  48 Illegitimi, vtrum de familia, agnatione, & cognatione dicantur, nécne; & an arma, & insignia parentum deferre possint. PRo dilucida, & distincta, huius §. expli[sect. 1] catione, eorum, quae nunc adnotantur, atque traduntur, obseruandum erit, Familiae, Agnationi, Cognationi, aut his, qui ex sua familia procedunt, siue agnatis aut cognatis, cum testator bona sua reliquerit, vtrum maioratum perpetuum instituere velle censendus sit, tametsi se maioratum instituere. non expres serit, §§. praecedentibus actum, atque dilucide explanatum fuis se; nunc autem inquiri principaliter, familiae verbum, agnationis etiam, & cognationis nomen quid significet, quos contineat & comprehendat, siue quemadmodum accipiatur, tam in fideicommis sis, quam in primogeniis, & maioratibus Hi spaniae. An etiam ea, quae in terminis iuris communis Cardinalis Mantica, Marcarius, Praetis, Menochius, Peregrinus, Rusticis, Matheatius, & alij in materia substitutionum, & fideicommis sorum, in proposito adnotarunt, atque tradiderunt, Hispanorum primogeniis adaptari, applicarique valeant, siue qualiter accipi, atque intelligi debeant, vt primogeniis ipsis conuenire, aut non conuenire videantur: nam ex horum adiectione, atque expres sione, quae collectiua sunt, & plures gradus, & personas continent, facile deduci potest legitima, & congrua coniectura, vt maioratum institutum fuis se dicamus, etiam si maioratus verbum, testator non expres serit, prout ipsis §§. praecedentibus diximus. Et specifice attigimus dubium praedictum. De alio autem, quod ad examen, & disputationem nunc reducimus, vel vnum tantum verbum diximus supra hoc eodem tractatu, cap. 66. num. 5. & nos retulimus ad Menochium, Praetis, & Peregrinum, nec aliquid adnotauimus, quoniam huic loco opportunius, & congruentius reseruari existimauimus. Vel ex alio etiam, huiusce cap. explanationem,[sect. 2] atque resolutionem suscipere, visum fuit neces sarium, & praecisum omnino, quod ea, quae ad prae sentem disputationem pertinent, adeo confuse Pelaez a Mieres, secunda parte, quae stione 6. ex numero 383. vsque ad numerum 429. in noua editione tradiderit, vt vix quid certum resoluerit, siue ex eius scriptis, certa resolutio deduci non pos sit, cum tamen in ipsa secunda editione nouissima, ingenti studio, & diligentia se habuerit, & Ludouici Molinae, aliorúmque permultorum traditiones perlegerit. Quod attinet ergo ad primum, obseruandum[sect. 3] est, familiae appellationem, seu denominationem, diligenter inuestigas se Bald. & Castrens. post Glos. ordinariam, in l. peto, §. fin. ff. de legat. 2. Castren sem eundem, Cumanum, & alios, in l. cum ita, §. in fideicommis so, vbi etiam Petrus de Peralta, eodem titulo, Iasonem, in l. suggestioni, numero 21. C. de verborum significatione, Alciatum in l. pronuntiatio; numero 3. & sequent. & in l. familiae appellatione, ff. de verborum significatione, & in consilio 33. Est diffuse numero 12. libr. 9. Parisium in consilio 33. ex num. 44. lib. 1. Socin. iun. in consilio 126. num. 3. lib. 1. & in cons. 2. num. 14. lib. 2. Curtium iun. in cons. 49. num. 3. Crotum in cons. 48. num. 49. Ruin. in cons. 22. num. 13. lib. 2. Beroium in consilio 80. num. 4. & 10. & in cons. 176. num. 63. & sequentibus, lib. 2. Marcarium, de fideicommis sis, quae stione 43. Romulum, ad l. filius familias, §. Diui, num. 102. & sequentibus, Cephalum in cons. 362. num. 12. lib. 3. & in consilio 386. num. 10. eodem libro, Veggium in consilio 58. num. 50. & in consilio 66. num. 62. & 67. Cottam, in memorabilibus, prima parte, verbo, familiae appellatio: Francis. Molinum, de pact, matrimon. lib. 3. quae stione 24. num. 25. & 30. & 36. Praetis, Manticam, Peregrinum, Menochium, & alios statim commemorabo, & hos quidem vnanimiter tradidis se, atque obseruas se nonnulla. Primo, familiae fideicommis sa frequentis sime a [sect. 4] testatoribus relinqui, & Iure consultorum respon sis mentionem fieri, in l. filius familias, §. cum pater, ff. de legatis primo, l. vnum ex familia, cum suis §§. l. peto, §. praedium, & §. fratre, l. cum ita, §. in fideicommis so, l. cum pater, §. libertis, ff. de legatis secundo, l. pater filium ff. ad leg. falcid l. pronuntiatio, §. familiae, ff. de verbor. signific. Et es se nomen colle[sect. 5] ctiuum plurium graduum, & personarum, provt in dictis iuribus, & maxime in d. §. familiae, & in d. l. familiae, & in l. fin. C. de verbor. significat. probatur, & cum aliis nouis sime exornarunt Iosephus de Se se decisione 365. per totam. Gabriel Pereira decisione 8. Deinde quod Familia significat agnationem, idemque es se familiam, agnationem, vel Domum,[sect. 6] siue pro agnatione sumi specialiter, si apparet quod testator agnationi voluerit prouidere: Et vbi extat statutum, quod foeminae excludantur, existen[sect. 7] tibus masculis, vt fere per totam Italiam, Mantica, num. septimo, & octauo in loco statim referendo, & cum aliis multis specifice notauit D. Marta, in summa succeoss in. legat. prima parte, quae stione prima, articulo secundo, num. decimo sexto, folio duodecimo, & num. decimo octauo, folio decimo tertio, in principio, ibi: Familia nihil aliud significat, quam agnationem. Et citat Bartolum, Brunum, Tiraquellum, Manticam, & Praetis, & repetit numer. 19. eodem fol. 13. Menochius etiam num. 4. de quo infra: Iosephus de Sese dicta decisione 365. num. tertio, & [sect. 8] fere per totam. Notarunt etiam & quarto loco, ex coniectura voluntaria, familiae nomen, latiorem, recipere interpretationem, siué largius accipi; nam per text. in dicta l. vltima, C. de verborum significatione, ad fideicommis sum familiae relictum admittuntur neu solum masculi, sed etiam foeminae; & non solum descendentes verum etiam alij coniuncti, & collaterales; quin etiam admittuntur hi, qui neque agnatione, neque cognatione aliqua sunt coniuncti; sicuti Cumanus deduxit, & post alios notauit Mantica, de quo statim. Quinto quoque notarunt, in Hispania, in qua praedictum statutum non extat, sed maiori ex parte, atque frequentius maioratus regulares institui solent, familiae, nomen, non modo ex coniectura voluntatis, sed etiam ex commum vsu loquendi, siue intelligentia communi, omnes descendentes, & coniunctos atque trans uersales, & etiam masculos, sicut foeminas comprehendere; quod Ludouicus Molina veris sime anno[sect. 9] tauit, & alij sequuntur, de quibus infra. Et in His panorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus, perpetuis Hispaniae, id indubitanter procedere,[sect. 10] provt infra etiam dicendum est ex numero nono. Sexto notarunt ijdem, familiam dupliciter accipi pos se; primo effectiue, seu actiue pro familia testatoris ipsius, quia familia ex eo descendit, & ipse est causa efficiens, & originalis, vt in dict. l. pronuntiatio, §. familiae, ff. de verborum significatione, & in allis iuribus relatis supra: Et haec dicitur familia specialis te statoris. Secundo modo accipi, contentiue scilicet, seu pas siue, vt familia intelligatur de omnibus agnatis, etiam transuersalibus eius, cuius mentio familiae habita deprehenditur; sic & idem testator ex ipsa agnatione genitus est, vt probat text. in eodem §. familiae. Dubitari ergo, cum testator de sua familia loquitur, an intelligatur effectiue, ita vt descendentes ab eo tantum significentur; an vero contentiue accipiatur, itaut omnes ex illa familia procedentes contineantur, sub qua inspecto communi stipite, testator continetur? Et vere es se duas, contrariásque opiniones, quas Praetis, Peregrinus, in locis statim referendis, recensent. Communiori tamen Interpretum placito receptum, quod familia, secundo modo accipiatur, atque ita non restringatur ad solos testatoris descendentes, sed etiam collaterales omnes, & coniunctos, consanguineósque contineat, quam Praetis, & Peregrinus, Mantica[sect. 11] etiam, veriorem credunt; & iura velut expres sa pro ea ponderant: ipsámque in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis His paniae, indubitanter procedere, propter peculiarem ipsorum naturam, & finem, certum est; & licet non ita specifice attingat, pro certo, & indubitato supponit Ludouicus Molina; ex quo, non modo descendentes, sed etiam collaterales omnes, sub verbo, familiae, contineri, & ad fideicommis sum relictum familiae admitti, resoluit; provt inferius referam éam. Et quidem superiores annotationes, quas hactenus deduxi, magis communiter probari solent ab Interpretibus nostris, & his maxime, quos nunc reliqui commemorandos, Praetis inquam lib. tertio, interpretatione secunda, dubitatione prima, solutione vndecima, numero vigesimo quinto, & vigesimo sexto, per totum, folio 150. vbi tamen, non ita distincte, & dilucidé, haec resoluit: Peregrinum, de fideicommis sis, artic. 22. numer. 26. per tot. fol. 196. vbi de his breuiter agit: Mantic. de coniect. vlt. volun. lib. 8. tit. 12. num. 6. & 7. & 8. & numer. 12. per tot. Iacob. Menoch. (qui breuiter nimis explicat, & multa praetermittit) lib. 4. prae sumpt. 88. num. 2. & 3. & trib. seq. Petr. Surd, in cons. 67. num. 17. & 18. lib. 1. & in cons. 96. num. 6. & 19. & 28. eod. lib. qui sub nomine familiae, venire omnes descendentes, tam masculos quam foeminas, profitetur secure, vbicunque agnationis ratio expres sa non fuerit, atque ita, ex vi verbi, familia, agnationis coniecturam, siue considerationem non deducit, nisi de mente testatoris aliter, atque euidenter appareat, provt Cardinalis Mantica, in loco nunc relato dixit, & pro indubitato Ludouicus Molina supponit, vt inferius notabo. Conueniunt etiam Io seph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 2. c. 5. numer. 4. fol. 171. Farinac. nouissimar. Rotae Rom. anni 1618. decis. 663. num. 19. & decis. 697. 1. p. tom. 2. & decis. 707. p. 2. to. 2. Pelaez a Mieres, de maioratu, p. 2. q. 6. num. 421. in noua editione, fol. 501. vbi duntaxat scripsit, quod familiae appellatione. veniunt, late sumpto vocabulo, cognati; & id probari in l. cum pater, §. cum inter, ff. de legatis secundo, & in dicta l. vltima, C. de verborum significatione, Stephanus Gratianus, disceptation. forensium tomo 2. capit. 215. num. 15. & 17. & cap. 218. num. 20. & capit. 381. num. 24. melius tomo 4. cap. 641. num. 2. & tribus sequentibus, fol. 101. vbi notabiliter, atque in hunc modum, post Manticam tamen, Praetis, & alios, scriptum reliquit. Familia autem pro agnatione accepta duobus modis intelligitur, primo modo actiue, seu effectiue, eo quod familia ex testatore des cendat, & quod ipse sit causa efficiens, & originalis, quo casu veniunt filij, nepotes, & descendentes ex eo Secundo modo contentiue, seu passiue, comprehendendo omnes agnatos, etiam transuersales, vt per Simon de Praetis d. solut. 11. num. 25. Paris. consilio. 51. num 10. lib. 2. Gabri cons. 132. num. 58. cum seqq. lib. 1. Cardin. Manti. de coniect. vltim. lib. 8. tit. 22. num. 12. Peregrin, de fideicom. art. 22. num. 26. fol. 196. late Rot. decis. 193. num. 10. p. 2. in recentior. Cum autem simpliciter familiae relinquitur, non intelligitur, de propria familia ipsius testatoris effectiue, sed contentiue, & sic non de descendentibus ab eo, ac de suo colonello tantum, sed de omnibus, qui continentur sub illa familia: nam qui relinquit familiae, nullam habet rationem personarum, sed agnationis, itaut exi stimetur voluis se vocare omnes agnatos, & cunctos, qui sunt eiusdem nominis, & agnationis, & qui eadem arma, & insignia portant, quamuis non sint sanguine coniuncti: Gabr. cons. 132. q. 6. num. 59. lib. 1. Quidquid contrarium senserit Ruin. cons. 153. n. 10. lib. 2. Nam eius opinio non admittitur, vt late per Card. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. 12. num. 12. Pereg. de fideicom. art. 22. n 26. Card Seraphin. decis. 1438. num. 4. quae fuit confirmata coram R P. D. Pamphilio, decis. 707. p. 2. in recentior. vbi quod contraria opinio procedit quando aliquo modo constaret, quod testator sensis set de familia effectiue puta si additum fuis set pronomen pos ses siuum ipsius, vel suam, cum similibus verbis. Menoch. cons. 233. num. 20. & 21. lib. 3. & con sil. 1171. num. 3. lib. 12. Cardin Seraphin. d. decis. 1438. num. 11. Gabr. cons. 132. num. 60. lib. 1. Simon de Praet. de interpretat. vltimar. volunt. lib. 3. solut. 11. num. 27. fol. 290. Hactenus Stephan. Gratian. qui ipse easdem tradidit resolutiones, tom. 3. cap. 530. num. 13. & 14. & 20. & tom. 5. cap. 866. num. 6. Sfortia Odd. de fideicom. per aliena, prohibit. inducen. q. 8. art. 2. vbi late quot modis accipiatur hoc verbum, familiae: & quod accipitur largis sime, large, strictis sime, & stricte, Et quod magis communiter refertur ad vtramque familiam, idest, tam contentiuam, quam effectiuam: & comprehendit vniuersam cognationem, & parentelam, tam per masculos, quam per foeminas. Idem Sfortia art. 4. fol. 51. & vbi an verbum ipsum, familia, intelligatur de familia agnatorum tantum, an vero & cognatorum; & de contrariis sententiis in proposito: & art. 5. per tot. fol. 52. & 53. vbi iterum, an intelligatur de familia effectiua tantum, an vero etiam de contentiua, itaut non exi stentibus testatoris descendentibus, & sic familia effectiua, dicantur vocari in eius defectum collaterales etiam, & omnes consanguinei, & sic qui sunt de familia contentiua. Et in casu, quo, pro vna, vel pro altera parte, coniecturae non extant, magis probauit opinionem Bart. vt scilicet veniant, & comprehendantur omnes, non solum, qui ex effectiua, sed etiam contentuia procedunt, Alex. Ludouis. decis. 464. num. 2. vbi post Farin. & Beroi. quod foe mina venit sub nomine familiae, & decis. 293. ex num. 2. vbi Oliue. Beltram. in addit. num. 22. & 23. fol 281. post Rot. Roman. & alios, quod foeminae sunt de agnatione, & dicuntur agnatae, & veniunt sub vocatione de Domo, & familia, & sub nomine Cippi, & sub nomine familiae de Rubeis, idque etiamsi sint nuptae: Valencuela Velazq. in cons. 97. num. 91. & 92. fol 750. in illis verbis: Et hoc procedit, etsi testator vtatur nomine familiae, in quo veniunt non solum agnati, & cognati, sed foeminae; l. cum pater, §. cum inter, & §. libertis, ff. de leg. 2. l. fin. C. de verb. signif. §. caeterum, Instit. de legit. agnator succes s. & citat Socinum, Decium, Alciat. & Rebuff. ita tenentes, Va[sect. 12] lencuela metipse, in consilio 40. num. 37. & 38. & 39. vbi dixit, quod verbum, familia, non solum comprehendit descendentes ab institutore, sed pari ra tione omnes, qui eidem fuerunt transuersales, qui omnes ab illa antiqua familia, ex qua institutor procedit, descendunt; prout eleganter ostendit Iureconsultus in d. l. pronuntiatio, §. familiae, ff. de verbor. significat. inquit enim textus: Item appellatur familia plurium personarum, quae ab eiusdem vltimi genitoris sanguine proficiscuntur: sicut dicimus familiam Iuliam. Ponderando cum Alciato ibi, verba illa, vltimi genitoris, intelligenda es se retro computando, vnde in familiae relicto, omnes propinqui comprehenduntur, vt apertis sime probat text. in l. cum ita §. in fideicommis so, de legat. 2. in d. l. fin. C. de verbor. signific. & addit num. 39. quod Familia, & Domus, pro eodem sumuntur, provt ibi comprobat. Conuenit etiam superioribus, Ludou. Moli. lib. 1. cap. 5. num. 40. 41. & 42. vbi notabiliter, inquit id, quod ex Valencuela Velazquez nunc retuli, & addit num. 42. quod Familia pro Cognatione capi solet, atque ita ex eius verbi natura, transuersales etiam comprehenduntur, vt aperte ostendit Iureconsultus in l. 1. ff. de gradibus cognat. & inde infert, quod cum verbum, familia, transuersales etiam comprehendat, consequens est, vt eorum bonorum succes sio, quae ex sui natura debet perpetuo in familia conseruati, ad transuersales etiam, deficiente linea descendentium, deferatur. Iuxta haec igitur specifice agnouis se videtur Molina, familiae nomen, in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis Hispaniae, contentiue, & pas siue, atque ita large, non autem effectiue, & actiue tantum, atque ita stricte accipiendum es se; quod & in fideicommis sis, etiam in terminis iuris communis, vbi in contrarium de mente testatoris, ex manifestis coniecturis non constaret, magis communiter probarunt Scribentes; sicuti ex locis Prae tis, Peregrini, Sforciae, & aliorum, quos supra retuli, constat manifeste: Et iterum annotauit ipsemet Molin. lib. 3. cap. 4. num. 9. vbi etiam, quod verbum, familia, late sumptum, non solum agnatos, verum etiam cognatos comprehendit. Et antea numer. 8. quod foeminae admitti debent ad succes sionem maioratus ob conseruationem familiae ex[sect. 13] presse instituti per foeminas namque, & eos, qui ex ipsis descendunt, familia conseruatur, sicut per masculos; Mieres, 2. par. quae st. 6. numer. 415. Valencuela Velaquez d. cons. 97. numer. 89. & sequent. Francis. Molinus, de pact. matrimonial. lib. 3. quae st. 14. numer. 184. & sequent. fol. 212. vbi quod foeminae admittuntur ad fideicommis sum ad familiae conseruationem institutum; nam licet ex propria, & stricta significatione, nomen familiae, pro agnatione vsupetur, & agnatos tantum contineat, ex sententia quorundam; ex aliorum tamen placitis, familiae appellatio latius accipitur; & tam descendentes, quam transuersales continet; sicuti tenuerunt Peregrin. & plures alij Authores, ibi relati; in Hispanorum tamen primogeniis, rem hanc omni carere disputatione, & absque controuersia receptum es se, foeminas de familia dici, atque ideo admitti ad succes sionem fideicommis si, aut maioratus, ob conseruationem familiae instituti: & citat Menchacam, ita tenentem, de succession. creation. lib. 3. §. 27. numer. 12. Et id ipsum procedit, etiam[sect. 14] si institutor maioratus, causa memoriam suam con seruandi, illum instituerit; memoria namque etiam per foeminas conseruatur; & ideo admittuntur ad maioratum ob conseruationem memoriae institutum; Molina lib. 3. dicto. capit 4. numer. 6. Velazquez Auendanus in l. 40. Tauri, glos. 9. numer. 14. & 15. vbi foeminas admittendas dixit ad maioratum, ad memoriae, vel familiae conseruationem, expresse institutum. Et addit numero 16. quod verbum familiae, latius sumptum, provt ex communi intelligentia, & vsu communi loquendi accipi solet, atque ex prae sumpta disponentis voluntate, cognatos etiam omnes comprehendit; atque ita foeminas etiam, vbi non constiterit, maioratus institutorem agnationem conseruare voluis se: Francis. Molinus d. quae st. 24. numer. 87. & duob. sequent. fol. 212. vbi citat etiam Gregor. Lop. Burg. de Paz, Couarr. Aluarad. & Pelaez a Mieres, ita tenentes. Et vltra eum Valencuela Velaquez d. cons. 97. numer. 90. vbi quod memoria, & familia institutoris maioratus, per foeminas, sicut per mas culos conseruatur. Et quod ex generali Hispaniae consuetudine ferunt nomen, & arma familiae, sicut masculi; provt ibi notauit num. 121. & 124. & ego quoque notaui in commentariis lib. 2. capit. 22. numer. 26. & 27. Ex his quidem credimus, Hieronym. Gabrielem, Ruinum, ac cum eis Menoch. lib. 4. prae sumpt. 88. numer. 5. deceptos quidem, dum existimarunt, quod quando testator reliquit fideicommis sum familiae, & pro eius conseruatione; sub eo familiae nomine non comprehendentur foeminae; quae familiam conseruare non pos sunt; & rectius statuis se contrarium alios permultos; sicuti constat ex his, quos Molina, Molinus, Auendanus, & Valencuela commemorarunt, idque maxime, cum Menoch. idem antea statuis set num. 3. & 4. sub hoc nomine familiae, contineri etiam foeminas. Et priuilegium familiae conces sum, foeminas quoque comprehendere: cum etiam Hieronym. Gabriel probas set, hoc nomen familiae, intelligendum es se de familia testatoris, non tantum in specie; vt scilicet solos descendentes comprehendat, provt Menochius contendit, vbi supra, numer. 2. per tot. sed etiam in genere, vt comprehendat etiam agnatos, & alios consanguineos, & sic contentiue, non autem effectiue; provt in hoc proposito refert, & improbat eum Menoch. ibidem. Secundo deinde credimus, non modo in His [sect. 16] panorum primogeniis, siue vinculis & maioratibus perpetuis Hispaniae, in quibus dubium es se non potest, sed etiam in fideicommis sis procedere non pos se, nec obtinere distinctionem illam, quam ex Carolo Ruino adducit Mieres, 2. p. quae st. 6. numero 383. in noua editione, folio 494. vbi Ruinus in cons. 164. numer. 7. lib. 3. constituit differentiam inter fideicommis sum relictum descendentibus, aut posteris, & relictum familiae, vel cognatis; vt in primo casu, verba sint apta ad comprehendendum infinitatem, cum personas, & omnes gradus in infinitum contineant. In secundo vero casu, verba sint collectiua personarum, & graduum prae sentium, non futurorum. Vere namque, Pelaez a Mieres contrarium statuere debuis set, aut saltem auimauertere, differentiam eam apud nos, siue maioratus Hispaniae procedere non pos se. Et manife ste conuinci ex his, quae ad explicationem nominis, aut verbi, familia, annotauit Ludou. Molin lib. 1. cap. 4. ex numer. 40. vsque ad num. 43. Item ex his, quae Molina idem scripsit eod. lib. 1. cap. 5. numer. 19. 20. & 23. Pos set autem distinctionem eam comprobare Mieres ex his; quae longa serie tradidit nouis sime Iosephus de Sese decis. 365. per tot. tom. 4. quibus etiam, eiusdem Ludouic. Molinae annotationes illae, satis resistunt, prout inferius etiam dicam. Tertio etiam existimamus, ex dictis hactenus,[sect. 17] & duobus locis Molinae praecitatis caeterorumque resolutionibus, Auendani inquam, Molini, & Valencuelae satis manifeste, deduci ex eo solum, quod testator ad succes sionem bonorum suorum fami liam suam vocauerit, siue familiae suae fideicommis sum reliquerit (quo casu maioratum perpetuum instituere velle videtur, prout ipse Molina notauit lib. 1. dict. cap. 5. num. 23.) nequaquam videri agnationis rationem habuis se, siue agnationem suam conseruare voluis se, sed ex communi intelligentia, loquéndique vsu communi, ex coniectura quoque voluntatis prae sumptae, tam foeminas, quam mas culos admitti, & tam collaterales, aut transuersales, quam descendentes. Sicque familiae nomen, pro agnatione sumi non pos se ad eum effectum, vt te stator agnationi prospexis se, & masculos etiam remotiores, foeminis proximioribus praeferri voluis se videatur; sed neces sario requiri, vt de agnationis conseruatione, testator expresse cauerit; aut adeo manifestis, & euidentibus coniecturis, de ea appareat, vt agnationi ipsi consultum, dubitari non valeat. Quae tamen, ex nouae pragmaticae Regiae constitutione, hodie in his Regnis non sufficerent, sed expres sa dispositio, agnationísque specifica expres sio neces sario requiritur. Sic sane Ludou. Molina, Auendanus, Molinus, & Valencuela, post alios multos, recte ad succes sionem maioratus admittunt foeminas, eorúmque descendentes, quamuis ob conseruationem familiae maioratus in stitutus fuis set. Vnde, & id ipsum procedere, velut manifeste prae sentiunt, quando familiae fideicommis sum relictum dicatur, idque per verba tractum temporis significantia, provt in his terminis loquitur expres se Moli. d. numer. 23. cap. 5. nec in ipsis vrgere pos sunt decis. praedicta Regni Arag. resolutiones. Quarto quoque loco credimus, quod cum fa[sect. 18] miliae fideicommis sum relictum est, omnes qui in familia fuerint, fideicommis sum petere pos sunt: sed si non sint eiusdem gradus, ita res temperari debebit, vt proximus quisque, primo loco videatur inuiratus, nec tamen ideo sequentium causa, propter superiores in posterum laedi debeat, sed ita proximus quisque, admittendus est, si paratus sit cauere, se familiae restituturum, quod ex fideicommis so acceperit: l. peto §. fratre, ff. de legat. 2. & in fideicommis so, quod familiae relictum est, ij ad petitionem eius admittuntur, qui nominati sunt, aut post eos omnes extinctos, qui ex nomine defuncti fuerunt eo tempore, quo testator moreretur, & qui ex primo gradu procreati sunt, nisi specialiter defunctus ad vlteriores voluntatem suam extenderit; l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de leg. 2. & ita notauit Cardinalis Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 8. tit. 12. num. 3. fol. 344. atque in terminis iuris communis certis simum est, & probarunt etiam Scipio Rouitus, in cons. 28. fere per totum Stephanus Gratianus, tomo 4. cap. 645. num. 11. & 12. fol. 102. vbi ex sententia communi, quod quando ad fideicommis sum familia vocatur, intelligitur vocata indine succes siuo, secundum gradus proximitatem, eámque seruari, testatorem censeri voluis se: Tiraquel. ibi non relatus de primogen. quae st. 40. num. 284. & 287. Matienc. etiam, in loco referendo infra: Surd. in cons. 241. num. 27. lib. 2. In Hispanorum tamen primogeniis, vinculisque & maioratibus perpetuis, aliam quidem es se rationem, diuersúmque ius ob seruandum; tamen licet proximus quisque, suo loco videatur inuitatus, & specialiter nominati prae ferantur, vt Mantica, & caeteri notarunt; nunquam[sect. 19] tamen plures simul, etiamsi eiusdem gradu sint, succedere poterunt, sed suo ordine, & gradu, vnique duntaxat succes sio maioratus defertur, & inter plures eiusdem gradus senior quidem, siue maior natu[sect. 20] secundum gradus proximitatem, & regulas maioratus, aut is, quem praefert testator voluerit, siue qui ex legis dispositione succedere debet. id quod Ioan. Matiencus in l. 5. tit. 7. lib. 5. glos. 3. num. 2. fol. 171. recte percepit in haec verba: Vocati enim sub nomine collectiuo, aut indefinito, vt familiae, vel agnationis, succedunt ordine succes siuo, non omnes simul, sed tantum proximiores primo loco, & deinde suo ordine sequentes. In maioratu succedit vnus duntaxat, & is ordine succes siuo, qui proximior est vltimo pos ses sori, quique in gradu proximior est, & inter duos euisdem gradus, qui maior est. Et quod maioratus sui natura, vni duntaxat, & non pluribus deferri pos sit. s aepe notauit Ludou. Molin. & maxime lib. 1. cap. 3. num. 6. & cap. 11. per totum, vbi late comprobat, Hispanorum primogenia, siue maioratus, ex propria natura indiuisibilia es se, solíque primogenito deferri. Quamuis ergo simpliciter testator, familiam suam ad succes sionem vocauerit, siue familiae primogenium, aut maioratum reliquerit, & nihil aliud adiiciat, in huiusmodi bonis, idem succedendi ordo seruabitur. qui in succes sione Regni seruatur, & vnus solus succedet, isque seruaris regulis ordinariis lineae, gradus, sexus, & aetatis, vt ipse Molina tradit eleganter lib. 1. d. cap. 3. num. 1. & num. 6. Mieres, 2. par. quae st. 6. num. 16. & 17. & in initio 3. par. num. 4. D. Christoual de Paz, de tenuta, cap. 89. Vlterius obseruo, in terminis iuris communis[sect. 21] certum es se, quod si fideicommis sum simpliciter familiae relictum est, ordine quidem succes siuo relictum intelligitur; ita tamen vt vulgariter tantummodo illi de familia videantur substituti; quo fit, vt proximioribus admis sis, caeteri sint perpetuo exclusi, l. post aditam, C. de impuber. & alijs subst. sed si fideicommis sum familiae relictum sit, itaut bona remaneant in familia, quoniam habet tractum futuri temporis, intelligitur relictum ordine succes siuo, itaut vnus post mortem alterius admittatur; l. cum ita, §. in fideicommis so, de legat. 2. Et post Cuman. Castrens. Socin. sen. Ruin. Socin. iun. Paris. Cephal. & Alciat, obseruauit Cardin. Mantica. lib. 8. tit. 12. num. 11. Petra, de fideicommis s. quae st. 5. num. 147. & multis sequent. Ludou. Molin. lib. 1. cap. 6. num. 14. vbi inquit, quod quando plures ad succes sionem vocantur nomine collectiuo, cen sentur vocati per vulgarem substitutionem, non autem per fideicommis sum. Et addit num. 15. quod[sect. 22] haec communis opinio in Hispanorum primogeniis nullo pacto sustineri potest; cum enim eorum natura perpetua sit, semper in illis ea interpretatio capienda est, ex qua dispositio duret, non autem ea, ex qua illico finiatur: sicque fideicommis si coniectura, ex qua memoria institutoris conseruetur; non autem vulgaris substitutionis, ex qua destruatur, ac omnino aboleatur, accipienda erit. Et expendit Cuman. in d §. in fideicommis so, n. 4. vbi erudite distinxit, quod quando plures sunt vocati sub nomine collectiuo, in materia non habente tractum succes siuum perpetuum, censentur vocati ordine succes siuo per vulgarem, itaut primo adeunte, respectu omnium vocatorum expiret substitutio. Si autem materia ipsa, tractum succes siuum. perpetuum requirat, tunc censeantur vocati per fideicommis sum, itaut vno. etiam post aditionem alterius mortuo, caeteri ordine succes siuo in infinitum admittendi sint. Et latius id comprobat ipse Molina, & ego quoque comprobaui §§. praecedentibus. Et infra cap. 110. num. 51. vbi scripsi, fideicommis sum & primogenium familiae relictum, es se perpetuum; & omnes de familiae Genseri vocatos gradatim, & ordine succes siuo, & per fideicommis sariam. & perinde haberi, ac si vnusquisque de familia specifice vocatus fuis set. Addo nunc Regni Aragonum, siue Senatus illius decisionem egregiam in hac materia, quam commemorat Iosephus de Sese, & Cumani distinctionem exornat decis. 365. per totam, tom. 4. fol. 54. Ex eisdem etiam infertur, ad legatum familiae [sect. 23] relictum, admitti eos tantum, qui tempore mortis testantis nati sunt, sicuti resoluit Molin. lib. 1. d. cap. 6. num. 48. & vltra relatos ab eo, Mantica lib. 8. dict. tit. 12. num. 14. Peregrin. de fideicommis s. art. 22.[sect. 24] num. 9. & seq. In Hispanorum tamen primogeniis admittuntur, non solum nati tempore institutionis, sed omnes, qui tempore delatae succes sionis, & conditionis impletae, nati inueniuntur. Imo & in terminis iuris communis, concepti etiam post mortem testatoris admittebantur, quando tractum futurum dispositio continere videbatur, vel ex prae sumpta testatoris voluntate ita colligebatur; sicuti Mantica, & Peregrinus, in locis nunc relatis obseruarunt: Sese etiam. decisione 365. [sect. 25] Infertur quoque ad explicationem alterius dubij, quod excitauit Cardin. ipse Mantica, lib. 8. d. tit. 12. num. 37. & 38. fideicommis sum inquam relictum familiae, ad quem vsque gradum extendatur; in quo diuersimode se habuit, & diuer sas protulit sententias, prout etiam Simon de Praetis lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. solut. 11. num. 26.[sect. 26] fol. 150. Vere tamen ipsorum resolutio, in Hispanorum primogeniis, vinculísque, & maioratibus perpetuis, non modo obtinere non poterit, quando expresse constiterit, quod testator familiae fideicommis sum relinquendo, maioratum perpetuum instituere voluit, quo casu certum, & indubitatum est, succes sionem ad nullum gradum re stringi, prout in terminis iuris communis praefati Authores restringebant; sed etiam vltra decimum gradum, & in infinitum porrigi: quod Didac. Couarr. (quem Mantica refert d. num. 37.) veris sime statuit, & inferius comprobabitur: ex quo enim, familiae fideicommis sium relinquendo, maioratum se instituere testator dixit, bona velle in sua familia perpetuo conseruare censendus est, & omnes substitutiones fecis se, quae neces sariae sunt, ad hoc vt bona in familia perpetuo conseruentur, prout ipse Molina lib 1. cap. 4. num. 13. & 14. singulariter comprobauit. Et ego quoque exornaui in commentarijs lib. 2. cap. 22. ex num. 1. cum sequentib. Sed etiam id ipsum dicendum erit, quando maioratus nomine non expres so, per verba tractum temporis significantia, fideicommis sum familiae reliquerit; atque ita quando tacite, atque ex coniecturis deducitur, quod maioratum perpetuum in stituere testator voluerit: tunc namque maioratus succes sio, etiam his defertur, qui decimum gradum egrediuntur, & in infinitum omnibus de familia: Ad quod ponderandus est Molina metipse, duobus in locis, quibus sententiam hanc, & Didaci Couar. placitum probat expresse. Primo, dict. cap. 5. lib. 1. num. 23. vbi adnotauit, quod si testator relinquit bona propriae agnationi, seu familiae, per verba tractum futurum, & succes siuum denotantia, ex eo censetur maioratum perpetuum inter omnes de familia, perpetuo, atque vltra decimum gradum, & in infinitum instituere. Atque ita loquitur specifice, quando maioratus coniectura tacite deducitur ex eo, quod agnationi, aut familiae te stator bona reliquerit, nec se maioratum instituere expres serit, & nihilominus perpetuo, & in infinitum maioratus durabit. Secundo, eodem lib. 1. cap. 6. in fine, versic. His adijcienda sunt, vbi statuit ea omnia, quae in terminis iuris communis, circa fideicommis sa Interpretes tradiderunt communiter, in Hispanorum primogeniis locum non ha bere; & inter alia illud, quod dicebant, fideicommis sa quartum gradum non transcendere; quartum namque gradum egrediuntur, & in infinitum durant. Remanet ergo, iuxta superiora, maioratus, & vincula, siue expresse instituta, siue tacite, atque ex coniecturis inducta, vltra decimum gradum & in infinitum trahi, & perpetuo durare debere; nec in eis locum habere dubium praedictum excitatum per Manticam, & alios, fideicommis sum relictum familiae, quovsque extendatur. Extenditur namque vsque in infinitum, vbi per verba tractum succes siuum denotantia, fideicommis sum familiae relictum fuis se proponitur. Et id ipsum, quod scilicet maioratus succes sio vsque ad millesimum gradum deferatur, probauit Molin. lib. 1. cap. 3. n. 14. & cap. 4. n. 11. 12. 29. & 30. Couarru. variarum lib. 3. c. 5. n. 4. fol. 727. Rojas in Epitome successionum, cap. 32. n. 25. Mieres 2. parte, quae st. 6. n. 140. 141. & 304. & quae st. 7. eiusdem secundae partis, num. 70. Monter. a Cueua decisione 16. num. 6. in fine, Peregr. in cons. 47. volum. 2. Mantica lib. 8. titulo 12. num. 37. in fine, vers. Vnde idem etiam Didacus: Ioan. Anton. Bellon. in cons. 11. num. 17. & 18. Et ego quoque notaui in commentariis libri 3. cap. 19. num. 142. Infertur etiam, superiora, hactenúsque anno[sect. 27] tata, nedum procedere quando testator primogenium in propria familia instituerit, sed etiam quando in persona alienae familiae maioratum instituat: eo namque ipso, quod familiae alicuius testator reliquit fideicommis sum, per verba tractum temporis significantia, siue personae alienae familiae, ac eius descendentibus, fideicommis sum quis reliquit; siue in persona alienae familiae, ac descendentium eiusdem, quis maioratum instituit, videtur illa bona, in ea familia velle perpetuo conseruare: atque ita familiae alienae affectio, sicut propriae consideratur, quando testator, non modo expresse se maioratum instituere dixit, in quibus terminis loquuntur Molina lib. 1. cap. 4. num. 43. Mie res 1. par. quae st. 51. num. 287. sed etiam quando tacite inducitur, quod maioratum instituere voluerit; fideicommis sum inquam alienae familiae, per verba tractum temporis significantia, relinquendo; quod non ita expres sit Molina d. n. 43. nec in his terminis quando scilicet familiae alienae fideicommis sum relictum est, per verba tractum succes siuum denotantia, absque expres sione verbi maioratus, loquebatur, d. num. 43. eadem tamen ratio militat, & expresse vrgent doctrina Bartoli, quem ipse ibi expendit, in l. si cognatis num. 5. ff. de rebus dubijs, vbi aequiparat Bartolus, fideicommis sum relictum fuis se familiae alicuius tertij, ac si propriae testantis familiae fuis set relictum. Et exornari potest ex his, quae tradidit Simon de Praet. lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. solut, 11. num. 28. & duob. sequent. vbi fol. 151. in hunc modum, atque memorabiliter, & notabiliter in proposito scripsit: Isto enim casu familiae testatoris vocatae, inter istos de familia procedit successio, ordine, proximitatis gradu seruato, per d. §. fratre, & d. l. fin. C. de verbor. significat. secus est vbi vocata sit familia alicuius extranei, quia omnes existentes de familia, quando cedit dies relicti, admittuntur nullo proximitatis gradus discrimine habito, sed aequaliter: quia ces sat ratio coniunctionis personae defunctae, tenet Bart. in l. si cognatis. in fiue, de rebus dubijs, vbi Socin. sub numer. 32. sequitur, reputat notatu dignum, & comprobat per l. is qui complures, de legatis 3. & I. si quis Titio §. fin. de legatis 2. & consilio 37. colum. 2. lib. 3. Hoc autem procedere intelligo in fideicommis so simplici momentaneo semel praestando familiae, non ita in fideicommis so succes siuo, & duraturo in familia hoc modo, vt permaneat in familia, vel semper, in perpetuum, in infinitum conseruetur in familia; quia tunc censeo fore neces sarium fideicommis sum prae stari gradatim proximiori nominati extranei, ratione voluntatis testatoris vt fideicommis sum vtile sit, & diuturnum gradatim in proximiorem dandum, & non in tantos pluries etiam diuisum, cum diuiso de struat: per alleg. ab Aym. consilio 256. in princ. & in specie per Castrensem cons. 383. Notandum , col. 1. versic. de mente vero, lib. 1. prae scripta a me cons. 203. n. 8. & 9. lib. 1. ac ratione generalitatis, d. l. cum ita §. in fideicommis so, & d. l. peto § fratre, maxime ex temperamento ibi in textu considerato, & per d. l. fin. C. de verbor. signific. & per Cuman, in d. §. in fideicommis so, & ibi Castrens. n. 3. Ruin. cons. 22. n. 13. lib. 2. quem intelligo bene loqui in hac specie proposita in fideicommis so, duraturo, in familia, quae ideo continet prae sentes de familia, & nascituros, vt ibi per eum, & Iason. dicentem hoc summe notandum, in l. quoties, versic. Secundo limita: C. de fideicommissis; & consequenter vbi legatarius sit extraneus, intelligitur de familia ipsius extranei, non testatoris: Salicet in d. l. quoties, num. 3. nempe tertius, cuius familiae relictum est fideicommis sum, venit appellatione familiae: per text. in d. l. familiae, in princip. de verb. significat. Hactenus Simonis de Praetis locus, & is egregius quidem in proposito nostro, vt idem ius statutum per Molinam libro 1. cap. 4. dicto n. 43. quando lineae familiae fideicommis sum relictum est, cum expres sione verbi maioratus, siue quod testator expres sit se velle maioratum instituere in persona extraneae familiae, & descendentium eius; procedat quoque, & locum obtineat, etiam si maioratus verbum expres sum non fuerit, siue se velle maioratum instituere, testator non dixerit; si tamen familiae ipsi extraneae, per verba perpetuitatem, aut tractum succes siuum denotantia, relictum fuerit. Imo quod differentia fieri non debeat, an propriae, an alienae fideicommis sum relictum sit, quando per verba significantia tractum succes siuum, illud relictum fuis se dicatur, prout Praetis notauit; & Bart. in dict. l. si cognatis num. 5. tradiderat, Ludou. itaque Molinae, d. num. 43. obseruatio, singulariter explicatur, vt procedat non modo, quando in fauorem familiae extraneae, maioratus expres se instituitur, siue cum testator. qui verbum, maioratus, expres sit, aut se facere maioratum dixit, familiam alicuius extraneam vocauit (quod iam vidimus, & testatorem, qui nec liberos, nec descendentes habebat, nec etiam fratres, in fauorem extranei, & eius descendentium, atque consanguineorum disposuis se, maioratúmque instituis se) sed quod etiam obtinere, atque procedere debeat eadem resolutio, quando ex coniecturis, legitime, & iuridice deprehendi valeat, voluis se testatorem in fauorem extraneae familiae, maioratum perpetuum instituere, etsi id non expres serit, siue maioratus verbum non adiiciat. Eadem enim ob seruantur iura in maioratibus tacite, atque ex legitimis coniecturis deducta, quae in primogeniis, expresse institutis; vt Molina metipse, lib. 1. cap. 5. per totum, longa serie ostendit Mieres etiam, secunda parte, quae st. 5. per totam, & §. prae cedentibus, late comprobatum est. Quemadmodum ergo testator, qui reliquit bona propriae agnationi, cognationi, aut familiae, per verba, quae denotent tractum succes siuum, censetur maioratum perpetuum instituere, tametsi id non expres serit, vt per Molinam d. cap. 5. n. 23. ita quoque & in stituis se maioratum videbitur, si alienae familie, agnationi, aut cognationi relinquat, & verba significantia tractum temporis succes siuum, vel aliud simile expres serit, ex quo maioratus instituendi animus, & voluntas probabiliter, & euidenter deduci valeat; vis namque rationis, aut differentia non consistit in eo, quod propriae, aut extraneae familiae, fideicommis sum relinquatur; prout expresse agnouit Molina lib. 1. cap. 4. num. 42. in fine, versic. Quae omnia, & dicto num. 43. sed in eo, quod diximus, testatorem scilicet voluis se maioratum perpetuum instituere, quae voluntas, & instituti maioratus signum, sicut expresse, ita quoque deduci potest tacite; quod est notandum, atque ex notatis a Simone de Praetis, loco antea relato, deducitur manifeste; vbi etiam Praetis ipse, num. 27. recte notauit, quod si testator reliquit aliquid familiae, agnatis, seu cognatis, in[sect. 28] telligitur reliquis se familiae suae, & agnatis, cognatísque suis, non autem intelligitur sensis se de extraneis; sic sane, familiae mentionem, in dubio intelligendam es se de familia testatoris, Bartol. scripsit in l. si cognatis, num. 2. de rebus dubijs, & ibi Socin. sen. num. 31. per l. cum acutissimi, Cod. de fideicommis s. & l. peto, §. fratre, ff. de legat. 2. sequitur Mantica, lib. 8. tit. 12. num. 1. qui inde notauit post Decium, & Paris. quod qui petit fideicommis sum, debet probare se es se ex colonello testatoris. Conuenit Menoch. lib. 4. prae sumpt. 88. num. 2. qui cum Ripa, Alexand. Decio, Beroo, & Marsilio notauit, quod testator in dubio intelligitur vocas se proprium genus, familiam, stirpem, Cippum, Domum, lineam, vel agnationem, non autem haeredis; cum verba, a testatore prolata, intelligi pos sunt tam de familia haeredis, quam testatoris; vtputa si a notario scriptum est; & dictus testator, vltimo loco substituit proximiorem generi sui, vel suae familiae. Idem etiam probauit Peregrin, de fideicommis s. art. 22. n. 20. vbi etiam, quod testator in dubio videtur prouidis se familiae suae, agnatis, & cognatis suis. Et quod familia, & agnatorum mentio, intelligitur de familia testatoris; & alio §. comprobauimus, & notauimus etiam hoc ipsum. Et vide etiam Mieres, 2. p. q. 6. num. 417. Cald. Pereiram de nominatione emphyteutica, quae st. 24. num. 37. & 38. [sect. 29] vbi ex sententia aliorum tradidit, quod conces sio pro se, & haerede masculo, intelligitur de descendentibus, non de extraneo. Et quando includat hae [sect. 30] redes extraneos. Et quod legitimus haeres dicitur agnatus, ex aliis notauit, & comprobauit Mieres, d. quae st. 6. num. 420. Vltimo denique infertur ad id, quod Cardin.[sect. 31] Mantic. lib. 8. tit. 12. num. 2. folio 344. scriptum reliquit post Angel. quem refert, quod si testator, vni ex familia fideicommis sum reliquerit, nec apparet, de quo senserit, omnibus prae standum es se; per text. in l. si quis Titio, §. vltimo, de legatis 2. id namque, in terminis iuris communis, & in fideicommis sis ordinariis de plano procedit. Attamen si testator,[sect. 32] expresse maioratum instituerit, aut etiam tacite instituere voluerit, idque ex legitimis coniecturis aperte deprehendatur, tunc quidem vni duntaxat ex familia maioratus deferri debebit, siue bona te statoris prae stabuntur, non autem pluribus simul prae stari poterunt; idque seruatis regulis ordinariis succes sionum maioratus, lineae inquam, gradus, sexus. & aetatis: primogenito ergo ex familia, aut maiori, siue seniori prae standa es sent bona, aut maioratus succes sio deferri deberet, Et si plures in eodem gradu es sent, sexus, & aetatis consideratio haberetur, masculoque seniori, bona iure maioratus pos sidenda prae starentur, vbicunque, vt dixi, testatorem voluis se instituere maioratum perpetuum, clare con stare pos set. Quod quidem deprehenditur manife ste, ex notatis per Molinam, lib. 1. cap. 2. numero 6. [sect. 33] quod maioratus indiuiduus est, nec in eo potest nisi vnus solus succedere; & n 7. quod maior naru praecedit caeteros; & numero 13. quod maioratus succes sio semper ad proximiores defertur: & nu[sect. 34] mer. 14. quod maioratus succes sio semper perpetua es se debet; ex dictis etiam per eundem Molinam[sect. 35] ibi num. 22. vbi scripsit, quod in primogeniis, quae [sect. 36] absque institutionis scriptura, ex sola temporis antiquitate constant, nec de eorum legibus, aut con[sect. 37] ditionibus apparet, is ordo, quoad succes sionem seruandus erit, qui in Regni succes sione, legibus Regiis reperitur expres sus; provt latius ibi comprobat. Et ego metipse nonnulla in proposito scripsi in commentariis lib. 2. cap. 22. ex numer. 33. vsque ad numer. 39. Et hactenus familiae verbum quid significet, quos contineat, & quemadmodum accipi debeat, tam in fideicommis sis, quam in primogeniis; siue vinculis & maioratibus perpetuis; & de pluribus, quae singularia sunt, & notanda, nec antea fuerant ita specifice, atque dilucide obseruata. Nunc vero de agnationis nomine agendum est,[sect. 38] quid inquam agnationis verbum significet, quos comprehendat, & quemadmodum accipi debeat, tam in fideicommis sis, quam in primogeniis His paniae; quod etiam admodum neces sarium est, nec praetermitti potest, ex quo alio §. supradictum, quod si testator propriae agnationi bona sua reliquerit per verba, tractum succes siuum denotantia, maioratum perpetuum instituere censendus sit; nec dubium nunc propositum explicatur ibidem. Et quidem agnatio est per mares consanguinitas, & coniunctio, l. vna autem 7. ff. de legitimis tutoribus, §. sin autem, Institutionum, eodem titul. §. sunt autem agnati 1. de leg. agnat. succes Agnati igitur sunt, qui per virilis sexus personas cognatione iuncti sunt, veluti frater, soror, ex eodem patre nati; fratris filius, nepósve ex eo: item, & patrui filius, nepósve ex eo, vt explicat Anto. Pichard. in d. §. sunt autem agnati, num. 3. & 5. atque ita agnationis nomen continet omnes personas cuiuscumque gradus, per virilem sexum coniunctas, des cendentes, ascendentes, & transuersales, masculos, & foeminas, per masculos coniunctas. Ita sane ex communi omnium Interpretum sententia, recte obseruauit Peregrinus, de fideicommissis, articulo 22. numer. 25. vbi ex hoc infert, quod filius patri agnatus est, item filia quoad patrem, soror consanguinea, soror patruelis, & amita, ius agnationis habent; nam omnes istae personae per masculos coniunguntur: l. leges, C. de leg. haered. §. caeterum, Instit. de leg. agn. succes s. & inde infert, quod fideicommis sum relictum agnatis, testatoris, aut agnationi, quod idem est; non ad descendentes, & as cendentes restringendum est, nam & transuersales continebit, quia hi omnes sunt de agnatione, & quidem proprie, seruatis tamen gradibus; sicuti legitur in d. l. cum ita, §. in fideicommis so, & comprobat Peregri. d. numer. 25. Simon de Praet. lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. solut. 11. numer. 10. & 11. & 12. & 13. fol. 148. & inferius nu. 33. fol. 151. & num. 66. fol. 155. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 88. num. 19. & 20. vbi inquit, quod cum testator vocat agnationem, vel dicit bona conseruari debere in agnatione, distinguendi sunt tres casus. Primus quorum est, quando fit mentio agnationis, habito res pectu, & relatione ad personam testatoris; vt si te stator dixit, conseruentur in mea agnatione, hoc casu non modo continentur descendentes tantum, sed etiam transuersales, qui tamen post descendentes solummodo admitti debent: atque ita proprie continentur transuersales agnati: vt puta frater ipsius testatoris, vel fratris filij, vel reliqui, provt rationem concludentem ibi as signat Menoch, & in casu occurrenti, iam aliquando obtentum. atque definitum in hoc Regio Granatensi Praetorio vidimus. Secundus casas est, quando testator vocauit agnationem, habita relatione, & respectu ad personam filiorum suorum, vt si dixit, conseruentur bona in agnatione filiorum meorum, hoc casu intelligitur proprie de filiis, & descendentibus, qui inter se dicuntur agnati, l. penultima. ff. vnde legitimi, & latius comprobat ipse Menochius ibi. Tertius est casus, quando testator simpliciter, & absolute vocauit agnationem, vt si dixit, bona conseruentur in agnatione: hoc sane casu intelligitur tam de propria ipsius testatoris agnatione, id est, de transuersalibus, quam de illa filiorum, prout ibi comprobat Menochius idem; & in effectu in proposito dubio, agnationis nomine qui contineantur, conuenit superioribus Authoribus. Conuenit etiam, sed non distincte explicat Mieres, 2. part. quae st. 6. num. 370. in noua editione, & num sequent. Ludou. Molina, lib. 1. cap. 6. num. 39. vbi scripsit, quod foemina a masculo descendens,[sect. 39] in vocatione agnatorum comprehenditur. Quod etiam tenuit Peregrin d. artic. 22. num. 25. videndus ex vers Sed hic aduertendum est, & eiusdem opinionis sunt alij ibi relati, & per Mantic. lib. 8. tit. 12. num. 8. in vers. Et quod dispositio, vbi tamen ipse contrarium tenet. Vere tamen, in terminis iuris communis, &. in fideicommis sis ordinariis, crebrius obtinuit, foeminas agnatas contineri; vbi aliunde, atque ex legitimis coniecturis dilucide non constaret. quod testator foeminas etiam agnatas excludere voluis set aut inter masculos tantum agnationem conseruari. In Hispanorum tamen[sect. 40] primogeniis, in agnatorum vocatione. foeminas a masculo descendentes, non comprehendi, con stanter defendit, Molina d. cap. 6. num. 40. & 41. vbi etiam quod foemina agnata non comprehenditur[sect. 41] sub agnatorum vocatione, vbi de agnationis con seruatione agitur. Et antea Molina ipse, eod. cap. 6. lib. 1. num. 37. obseruauit, quod foemina, quae a [sect. 42] masculo descendit, comprehenditur appellatione descendentium per lineam masculinam in Hispanorum tamen primogeniis, quibus vocantur hi, qui per lineam masculinam descendunt, quod non comprehendatur foemina per lineam masculinam[sect. 43] descendens; constanter defendit ibidem numero 38. de quo tamen ego metipse duobus in locis huius ce tractatus, latius sermonem institui, vbi vide omnino, & in commentarijs libri 2. cap. 2. per totum, & vide Iosephum de Rusticis, ad l. cum auus, libro 2. cap. 5. numero 22. per totum Menochium in consilio 946. per totum, libro 10. & in consilio 1053. libro 11. Stephan. Gratian. tomo secundo, cap. 295. & tomo 3. cap. 428. ex num 9. Valencuelam Velazquez in consil. 50. ex numero 26. cum sequentibus, Francis. Molinum, de pactis matrimonial libro 3. quae stione 24. ex numer. 193. Farinacium nouissimarum Rotae Romanae. decision. 203. num. 5. & sequentibus, secundae partis, tomo 1. folio. 218. Ioann. Anton. Bellonum in cons. 73. D. Francisc. Hieron. Leo, decis. 170. ex n. 11. Quando autem expres sum est, quod bona remaneant in agnatione testatoris ipsius, siue quod agnati testatoris succedant, aut fideicommis sum, seu primogenium relictum est agnationi testato[sect. 44] ris; dubitari solet, an id intelligendum sit de agnatione testatoris effectiue, seu actiue; vt sit sensus. vt bona remaneant in illis de agnatione ipsius testatoris, id est, quae, habuit originem a testatore, & cuius testator ipse fuit causa efficiens; atque ita secundum istum sensum, agnati duntaxat descendentes ab ipso testatore vocati censean tur: an vero haec verba. de agnatione testatoris scilicet contentiue accipienda sint, hoc est, quod bona remaneant in illis de agnatione testatoris, in qua scilicet continetur ipse testator, atque ita agnati etiam transuersales contineantur testatoris ipsius? quo in dubio contrarias opiniones retulit Cardinalis Mantica, libro 8. titulo 12. numero 12. folio 345. & magis probauit, quod testator in dubio videatur quoque de transuersalibus sensis se, cum etiam collaterales sint proprie agnati te statoris; & ideo descendentibus deficientibus, ip si admitti debeant; prout alij tenuerunt, cum quibus Mantica ibi, qui optime id comprobat, & conuenit Iacobus Menochius, lib. 4. dicta prae sumptione 88. num. 19. & 20. dum tres illos casus distinxit, atque constituit. quos recensui supra. In Hispanorum tamen primogeniis, vinculis que, & maioratibus perpetuis, & non modo quando expresse apparet, quod testator, dispo[sect. 45] nénsve, maioratum instituere voluerit; quia ita dixerit; aut verbum maioratus expres serit; sed etiam quando tacite, atque ex coniecturis legitimis ita colligitur; prout in terminis nostris, quando agnationi bona sua reliquerit, per verba tractum succes siuum denotantia, scripsis se Molinam lib. 1. d. cap. 5. num. 23. supra retuli; Menochij distinctio, d. prae sumpt. 88. num. 19. & 20. quam adduxi supra, seruari, aut procedere non poterit quoad secundum casum; sed quemadmodum in primo, & tertio, quos considerauit, non modo descendentes agnatos, sed etiam transuersales agnatos contineri iuridice statuit; ita quoque in secundo casu perpetua es se debet succes sio, & idem statuere debemus, . quod in primo, & tertio; vt omnes scilicet agnati, etiam transuersales, suo loco, & gradu admittantur; nam cum maioratus, sui natura perpetuo durare debeat, testator quidem, qui agnationi primogenium reliquit, ea omnia fecis se videtur, siue omnes vocationes prae uenis se, ac si specifice eas fecis set, sine quibus succes sio durare non pos set perpetuo; prout ipse Molina, eleganter probauit, lib. 1. cap. 4. per tot. atque ita ad solos filios, aut descendentes, succes sionem non restrinxis se, sed finitis eis, transuersales quoque admitti voluis se, alias namque maioratus succes sio non es set perpetua. Idque magis certum redditur, consideratis his, quae Mol. idem, d. c. 4. num. 37. & sequent. annotauit subtiliter. Ita quoque nec in Hispanorum primogeniis, vinculisque & maioratibus perpetuis, ob eandem rationem, nunc as signatam , procedere poterit obseruatio alia Pereg. in. hac eadem , qua versamur materia, de fideicom. d. art. 22. n. 25. ad princip. vers. Quibus in[sect. 46] locis dicitur, vbi ex sententia aliorum tradidit, agnationis nomen non proferri de iure ciuili vltra decimum gradum , quoad effectum succedendi. Iure namque ciuili, deficientibus descendentibus, legitima hae reditas agnatis deferebatur quoad decimum gradum . seruata cuiusque gradus praerogatiua; sicuti deduxit D. Anton. Pichard. ad. §. caeterum 2. instit. de legit. agnat succes. n. 1. & 5. pag. 1360. nam cum maioratus succes sio perpetua sit, sui natura, vt sepe dixi, ad decimum, nec ad alium gradum restringi non potest; sed in infinitum, & vsque ad millesimum gradum maioratus deferri debet, qui agnationi relictus sit; sicuti ex Didac. Cou. Lud. Molin. Pelaez a Mierez, & aliis multis, in fideicommis so, aut maioratu, familiae relicto, obseruaui supra. Et id ipsum dicendum est, cum cognationi, aut cognatis, primogenium relictum sit; non enim ad decimum gradum restringi poterit, prout etiam, restringi voluit Peregrinus, eodem loco, fideicommis sum cognatis, aut cognationi relictum, sed in perpetuum; atque in infinitum protrahendum est, vt maioratus perpetuo duret. Nunc denique, de cognatis, aut cognatione[sect. 47] agendum est, cognationis scilicet nomen, quid significet, quos comprehendat, & quemadmodum accipi debeat, tam in fideicommis sis, quam in primogeniis, siue maioratibus Hispanorum; quod etiam neces sarium est, nec praetermitti potest; cum dicto cap. 5. libri primi, numer. 23. Ludouicus idem Molina statuerit, quod si cognationi propriae re stator bona sua reliquerit per verba tractum succes siuum denotantia, maioratum perpetuum tacite instituere censendus erit, tametsi id non expres serit, & supra alio §. explicaui. Cognatio est ius quoddam inter certas personas, quae natura vel legis fictione inter se cognatae sunt; & haec duplex est, naturalis, & ciuilis; l. nec ei 17. § primo, ff. de adoption. l. non facile 4. §. cognationis, ff. de gradibus; Naturalis cognatio est communio sanguinis, quam inter se habent ij, qui ex eodem progenitore orti, quasi riuuli ex eodem fonte deducti dimanarunt; l. prima. ff. vnde cognati, dicta l. non facile, § primo, Specialis cognatio naturalis est, per foeminas coniunctio sanguinis; quia quemadmodum agnati sunt, qui per virilis sexus personas cognatione iuncti sunt, vt supra diximus; ita cognati dicuntur, qui per foeminas nobis iunguntur, vt filius sororis, filiá ve; filius, aut filia amitae, & eius descendentes, siue masculi sint, siue foeminae. Et in hoc agnati, & cognati differunt, quod cognati nomen generale est, agnati speciale; & tamen qui agnatus est, cognatus similiter. est, vt puta patris frater, non autem econuerso; nam matris frater cognatus est, non agnatus; l. inter agnatos 5. ff. vnde legitimi, l. Iurisconsultus 10.§. primo, ff. de gradibus; & latius comprobat D. Antonius Pichardus, ad principium, Institut. de legitim. agnat. tutela, num. 4. & sequentibus, pigna 175. & ad §. sunt autem agnati 1. de legit. agnat. succes sion. numero primo, & sequentibus, pagina 1358. & 1359. Ciuilis vero cognatio contingit sine naturali coniunctione, quae, & legitima appellatur, & per adoptionem constituitur, sicuti ex dicto §. sunt autem, & aliis iuribus probat ipse Pichardus, in duobus locis nunc relatis. Cognati descendentes, olim ab intestato, iure ciuili non admittebantur ad succes sionem cognati; secus hodie nouo iure, quo Iustinianus introduxit, atque statuit, descendentes ex filio, & descendentes ex filia, aequaliter ad aui succes sionem vocandos es se, exclu sis penitus agnatis, & sine vlla diminutione trientis, vel quadrantis; authent. de haered. ab intest. venien. § si quis igitur, & §. nullam vero, collation. 9. §. item venustas, de legitim. agnat. succes sion. l. 3. titulo 13. partita 6. ibi: Quien sean varones, quien sean mugeres. Atque antiquo iure commemorato, notauit D. Pichardus, ad dictum §. item vetustas, pagina 1353. & 1354. & iterum in §. hoc etiam 3. pagina 1362. atque ita hodie inter cognatos succedatur, l. prima, ff. de succes sorio edicto, & notauit ipse Pichardus, ad §. placebat, de legitima agnator. succession. pagina 1365. & 1366. & maxime num. 4. & permixtis secundo, & tertio ordine succedendi, scilicet vnde legitimi, & vnde cognati, nulláque habita agnationis, & cognationis differentia, prove ipse Pichardus comprobauit ad principium de succes sion. cognat. num. 4. pagina 1392. Palaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quae stione 6. numero 401. in noua editione, folio 499. vbi quod hodie in succes sionibus abinte stato, est sublata differentia agnationis, & cognationis, & aequalis est succes sio masculorum, & foe minarum. Et id ipsum. tradiderunt Ruin, in consi lio 161. volumine 2. vbi explicat, vtrum vocatis his, qui sunt de familia, & domo, veniant cognati; refert Card. Mantic. lib. 8. tit. 12. numer. 36. nec aliter explicat Peregr. de fideicomm. art. 22. sub num. 25. in principio, in vers. Quibus in locis dicitur, vbi inquit, cognationis nomine, eos significari, & in materia fideicommis sorum venire, qui per foeminas coniunguntur; & iterum infra, num. 39. idem Peregrinus, vbi quod cognatorum nomen generale, & speciale est; generaliter includit coniunctos per masculos, & per foeminas; specialiter autem, qui per foeminas tantum coniunguntur; l. 1. ff. vnde cognati, l. inter agnatos ff. vnde legitim. & l. non facile, §. cognationis, ff. de gradib. affinit. Vnde infert, quod si vocati sint illi de familia cognationis, & de domo, adeo vt de agnatione sensum videatur, ad hos significatio restringitur, vt per Soci. sen. in cons. 63. in 3. n. 15. vers. Ex quibus. Addiderim ego, ex sola vocatione eorum, qui sint de familia cognationis, & de domo; non modo agnatos, sed etiam cognatos contineri, nec verba, de familia, & de domo, agnationis coniecturam inducere, provt supra probaui, & §. seq. dicetur; imo cognatos etiam comprehendere; verbum autem illud cognationis, omnem agnationis coniecturam excludere videri, vbi ex euidentis simis, & manifestis coniecturis non constiterit, de agnatione testatorem sensis se; Mieres 2. parte, quae st. 6. n. 386. in noua editione, vbi quod hodie cognati dicuntur de familia, & foeminae habent cognatorum familiam, provt ex aliis Authoribus ibi comprobat. Et repetit inferius, numer. 421. vbi etiam, quod familiae appellatione, veniunt cognati; & refert alios, ita tenentes. Et vltra eum, quod familia pro cognatione capi soleat; & cognationis nomen, quod sit naturale, & tam ascendentes, quam descendentes, & etiam collaterales comprehendat; certis simum es se, dixit Molina lib. 1. cap. 4. numer. 42. & ponderat l. 1. ff. de gradibus cognat. vbi sic scribitur: Gradus cognationis, alij superioris ordinis sunt, alij inferioris, alij ex transuerso siue a latere. Atque ita iuridice, & recte, idem Molina, ex n. 37. & maxime n. 39. defendit, maioratus succes sionem perpetuam es se debere, non solum in descendentibus primi institutoris, sed etiam in collateralibus, si testator in persona alicuius cognati maioratum instituit, provt latius ibi. Ex his colligimus manifeste deduci, quod si in terminis excitatis per eundem Molinam, lib. 1. d. cap. 5. num. 23. quando scilicet cognationi propriae testator bona sua reliquerit, per verba tractum succes siuum denotantia; quo casu, tacite maioratum institutum videri resoluit, & alio § supra, sequuti, sumus; si inquam in his terminis quaeratur, cognationis, aut cognatorum nomine, qui contineantur, & veniant, satis aperte ex superioribus id deduci, & Ludouic. eiusdem Molinae locum es se expres sum, lib. 1. d. cap. 4. numer. 42. vbi cognationis nomen, quos comprehendat, specifice explicauit. Familiae quoque appellatione, non modo agnatos. sed etiam cognatos, & transuersales consanguineos contineri; late probauit Sfortia Odd. de fideicommis. per alienat. prohibit. inducend. quae stione 9. artic. 5. per totum, folio 55. & 56. qui ipse artic. 1. eiusdem[sect. 48] quae stionis, folio 54. excitat aliud dubium, vtrum scilicet naturales, & Bastardi filij, omnésque illegitimi, de familia, de agnatione, de cognatione, & de modo dicantur es se vel non; & an nomen, arma, & insignia parentum deferre pos sint; & concludit negatiue, dicens es se ita communem opinionem; & refert Bart. Bald. Capram, Corneum, & Laurent. de Palat. ita tenentes. Idem quoque tenuerunt, & illegitimos non es se de domo, neque de familia, probarunt Afflict. decis. 96. numer. 4. Cardin. Paleot. de nothis, & spuriis filiis, cap. 39. num. 4. cap. 59. numer. 3. & 4. & cum aliis multis Ludou. Mol. lib. 1. cap. 4. num. 45. 46. Ascanius Clemens, de pat. pot. cap. 5. numer. 23. Pelaez a Mieres, 2 p. quae st. 2. ex num. 93. cum sequent. Iacob. Menoch. in cons. 117. num. 51. & 52. & in cons. 164. numer. 10. & prae sumpt. 88. num. 13. lib. 4. Peregrin, de fideicommis artic. 22. ex num. 81. vsque ad numer. 90. Azeued. in cons. 24. ex numer. 13. Ioann. a Rojas, in Epitom. succes sion. cap. 21. numer. 41. & 42. & numer. 81. & sequent. & numer. 116. Ioannes Garcia, de nobilitate, glos sa 20. numer. 17. Alexan. Raudens. de analogis, lib. 1. cap. 30. numer. 90. & duob sequent. Garcia, de beneficiis, 2. tomo, par. 7. cap. 15. numer. 36. & 37. Thesaurus, forensium lib. 2. quae st. 45. Stephan. Gratian. cap. 218. ex. num. 13. vsque ad numer. 25. Flores Diaz de Mena, variar. lib. 1. quae st. 16. artic. 2. §. 2. num. 14. Barbosa, in remissionibus Doctor. fol. 223. num. 4. D. Francis. Hierony. Leo, decis. Valentiae 80. num. 11. & sequent. Petra, de fideicommis. quae st. 11. n. 202. in fine. Velazq. Auendan. in l. 40. Tauri, glos. 11. num. 44. Anton. Bagnasac. in cons. 140. num. 4. inter consil. vltimar. voluntat. volum. 2. Alex. Ludouis. decis. 433. num. 17. Valencuela Velazquez in cons. 97. num. 65. D. Carolus de Tapia in additionibus ad Francis. Aluar. de Ribera, de succes sion. Regni Portugaliae, 2. par. litera C. ad numer. 25. folio 28. & ego metipse notaui supra, cap. 82. num. 50. # 17 §. XVII. Domus, seu Casatae nomen, quid significet, & an familiam. Testator, quando relinquit fideicommis sum, aut primogenium Domui; qui comprehendantur, & veniant appellatione eorum de demo; & an cognati, & foeminae etiam; an agnati tantum? Testator, si relinquat fideicommis sum, aut primogenium Domui suae, Hispano sermone: A mi casa, o a los de mi casa, o a los de tal casa , an censendus sit maioratum perpetuum instituere inter omnes, qui ex Domo procedant, tametsi id non expres serit; egregia equidem, & memorabilis resolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Domus nomen, cum a testatore profertur, multiplicem habet significationem. -  2 Et inter alia significat familiam, sicut quando te stator relinquit fideicommis sum, aut primogenium Domui; aut instituit, vel substituit Domum suam, aut aliquorum. Et tunc continentur omnes, qui sunt de familia. -  3 Et verbum, Domus, in aliis prouinciis, & nationibus, accipitur pro agnatione: quod exornatur numer. sequent. -  4 Et pro his, qui deferunt eadem insignia, & arma: & num. sequent. -  5 Testator si reliquit fideicommis sum, aut primogenium Domui suae, Hispano sermone, a micasa, o a los de mi casa, o a los de tal casa, idque per verba tractum successiuum denotantia, an videatur maioratum perpetuum insti tuere, tametsi id non expres serit, & nu. 9. & 10. -  6 Pelaez a Mieres, circa verbi, Domus, significationem, obseruationes nonnullae commemorantur. -  7 Domus nomen, secundum communem intelligentiam, & Hispaniae consuetudinem, comprehendit eos, qui sanguine coniuncti sunt; siue agnati, siue cognati sint. Et tam masculos quam foeminas. -  8 Iacobi Menoch. locus expenditur. -  9 Maioratum ex bonis suis, si testator se facere dixerit, & illud relinquere Domni suae, Hispano sermone, a su casa, o a los de su casa, etsi alias vocationes non fecerit, maioratus perpetuus institutus videtur. -  10 Et id ipsum dicendum es se in terminis propositis supra, numer. 5. tametsi verbum maioratus non expres serit. -  11 Verbum, aut nomen de Casata, quemadmodum accipiatur, siue quid significet. DE verbo, Domus, nunc principaliter[sect. 1] hoc §. agendum est, quid inquam illud significet, & quos comprehendat, siue quemadmodum in fideicommis sis, Hispanorúmque primogeniis accipi debeat? Et quidem cum a testatore profertur verbum, Domus, multiplicem habet significationem; sicuti ex Socio. iuniore, & aliis annotauit Menochius, lib. 4. prae sumpt. 88. num. 12. in princip. & inter alia singulariter ad propositum nostrum dixit, quod Domus nomen significat familiam; sicuti, quando testator relinquit fideicommis sum, aut primogenium Domui; aut instituit, vel substituit Domum, puta Bardorum, continentur omnes, qui sunt ex familia ipsa Bardorum, provt ex sententia Bartoli, Calcanei, & Socini iunioris, comprobat ibi, num. 12. & in hoc casu, quando vocantur hi, qui de domo sunt testatoris, vel cum proximiores de domo ad succes sionem inuitantur, vel quod bona perueniant ad illos, vel ad proximiores de domo, exprimitur, quod interpretatione intellectiua accipiatur verbum ipsum Domus pro agnatione, siue quod agnati tantum vocati cen seantur, & in fauorem agnationis, & agnatorum facta dispositio, post Bartol. duobus in locis, Ancharan. Alexand. Corneum, Gratum, Tiraquellum, & Socin. iun. tradidit Cardin. Mantica, de coniect. vlt. volunt. lib. 8. tit. 12. num. 17. fol. 347. vbi etiam addidit, quod dispositio ea, aut verbum, Domus, accipi debet pro his, qui deferunt eadem arma, & in signia. quod etiam ex aliis Authoribus obseruauit Menoch. d. num. 12. in versic. Caeterum si dispositio res picit: Simon de Praetis, lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. solut. 11. num. 22. fol. 149. vbi etiam, quod haec dis positio intelligitur quoque de agnatis testatoris transuersalibus. Et quod proximiores gradatim, ordinéque succes siuo vocati censentur. Quod etiam notauit Menoch. d. prae sumpt. 88. dicto num 12. in illis verbis: Verum inter eos tantum, qui sunt de domo, atque ita, qui eadem deferunt arma, & insignia quoad successiones in fideicommis sis datur certus ordo, vt proximiores admittantur; ita Corneus, praecitatis in locis. Et inferius num. 15. pro certo tradit ipse Menoch. verbum idem Domus, pro agnatione sumi, sicque agnatos tantum vocatos censeri. Et conuenit Peregrin, de fideicommis art. 22. numero 27. vbi inquit, quod si de domo, in fideicommis sis dictum fuerit, perinde est, ac si de agnatione fuis set expres sum, aut de familia. Inquit etiam, quod appellatione illorum de domo, veniunt omnes, qui portant eadem insignia, vel arma; licet inter se agnati non sint. Ac denique subiungit, proximiorem semper prae ferri, ex decisione l. cum ita, §. in fideicommis so, de leg. 2. Quae cum in fideicommis so, familiae relicto, loquatur; aequali ratione, in fideicommis so, Domui relicto procedit, cum Domus (vt dictum est) pro familia accipiatur. Stephan. Gratian. tom. 4. cap. 645. num. 14. & 15. fol. 102. vbi quod appellatione Domus veniunt hi, qui portant nomen Domus, seu familiae, seu identitatis sanguinis, & ge stant eadem arma, & insignia. Et quod inter istos proximior praefertur, quando ipsi simpliciter vocantur; secus tamen, si cum qualitate maioris natu, tunc enim ista qualitas attenditur, & est verificanda. iuxta mentem testatoris: Bursat. in consil. 1. num. 42. lib. 1. Menoch. alio in loco, in consilio inquam 1017. num. 4. lib. 11. Hondedeus in consil. 4. num. 15. volum. 1. D. Marta, in summa succes sionis legalis, 1. part. quae st. 1. artic. 2. numer. 17. pag. 12. vbi quod idem est dicere de domo, quod de agnatione: & infert ad statutum excludens foeminas propter eos, qui sunt de domo. vt perinde accipiatur, ac si diceret, qui sunt de agnatione. Eandem etiam re solutionem, quod scilicet verbum, Domus, aut pro domo mea, siue existentibus de domo mea, inducat fideicommis sum agnationis, & foeminarum exclusiuum, & vt ordine succes siuo, & gradatim admittantur, qui de domo sunt, scribit Caldas Pereira, de nominat. emphyteut. quae st. 24. num. 60. fol. 287. qui Barbat. Socin. iun. & Burdos de Paz, duntaxat commemorat Pelaez a Mieres, 2. part. quae st. 6. ex num. 411. vsque ad num. 418. in nona editione, fol. 500. vbi in hac materia, nullam tradit certam re solutionem, nec proponit quae stionem in terminis, quam proponere pos set (prout Ludouic. etiam Molina, silentio eam praeteriit) num. scilicet cum testator reliquit fideicommis sum, seu primogenium Domui suae, Hispano sermone, a mi casa, o a los de mi casa, per verba tractum succes siuum de[sect. 5] notantia, aut etiam, a los de tal casa, censeatur maioratum perpetuum instituere, tametsi id non expres serit. Nam si dicimus, quod testator, cum bona sua propriae familiae reliquit, aut agnationi, vel cognationi suae, maioratum perpetuum instituere censendus sit, tametsi id non expres serit, dummodo verba tractum succes siuum denotantia adiecerit; prout expresse Ludou. ipse Molina scripsit lib. 1. cap. 5. num. 23. & alio §. explicaui supra. Nomen autem, seu verbum Domus, aut de domo, pro familia, & agnatione sumitur, sicuti statuerunt omnes Interpretes relati supra: Probabiliter quidem, atque iuridice id ipsum dici debet in fideicommis so, aut primogenio, para su casa, o para los de su casa, relicto, per verba significantia tractum temporis, quod in fideicommis so, ac primogenio, familiae, agnationi, aut cognationi relicto Ludou. Molin. statuit, qui quidem, si dubium hoc in terminis attigis set, id ipsum sane respondis set, cum nulla pos sit differentiae ratio as signari. Statuis set etiam, proximiori, & maiori natu deferendum gradatim, & ordine succes siuo, & per fideicommis sariam, non per vulgarem succedendum fore, & seruandas regulas ordinarias lineae, gradus, sexus, & aetatis. Diceret quoque, primogenium hoc regulare es se sui natura, & tam mas culis, quam foeminis deferendum, prout hoc vltimum specifice eum dixis se, referam statim: nec in his Regnis seruandum id, quod in Italia, & in aliis prouinciis, & nationibus receptum videmus, iuxta Authores relatos supra. Pelaez autem a Mie[sect. 6] res, qui haec non attigit, nec certam aliquam tradidit resolutionem, vt dicebam supra; duntaxat statuit 2. part. d. q. 6. ex num. 411. cum seq. quod si te stator vocat personas de sua, aut de tali domo, veniunt soli agnati, & vt dignoscatur, qui sint de domo; legendum Decianum in loco, ibi relato. Addit etiam, quod portantes arma testatoris dicuntur de domo, de consuetudine; & quod Domus accipitur pro agnatione, aut illi dicuntur de domo, qui sunt de agnatione. Postmodum aduertit, quod in sacra Pagina, de domo dicuntur descendentes etiam per lineam foemininam, & ita obseruas se. Authores nonnullos. Et statim profitetur n. 413. primam opinionem magis communem es se, & seruandam videri, quod scilicet Domus pro agnatione sumatur, & solum agnati masculi vocati videantur. Et cum ita statuerit eo numero, & videatur velle, ita tenendum, licet in contrarium arguant Burg. de Paz, & Ludou. Molin. (prout ipse exprimit) totum contrarium admittit statim, numer. 415. fol. 500. dicens, quod mulier potest con seruare Domum, arma, & insignia. Et quod foe minae, atque ex illis descendentes admittuntur in Hispania, ad maioratus, in quibus vocantur illi, qui sunt de domo, prout. tradit Burgos de Paz in prooemio legum Tauri, num. 118. & in cons. 29. n. 76. caeterum Ludou. Molin. (quem ipse Mieres referre, & probare, siue eius vestigia, & placita etiam sequi pos set, aut ea impugnare, si sibi non placerent) rectius quidem, atque erudite, superiora percepit Molin. de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 4. numer. 10. & 11. vbi notabiliter scripsit, quod foe mina, masculo deficiente, admittenda est ad maioratum, ob fauorem Domus, atque Casatae, expresse institutum. Nam quamuis ex stricta horum vocabulorum significatione, atque ex Italiae con suetudine, verba haec solum ad agnatos referenda sint, prout scripserunt Authores ibi relati: Attamen secundum aliam significationem, verbum Domus, seu Casatae, comprehendit eos, qui sanguine coniuncti sunt, siue agnati, siue cognati sint; sicuti Bart. notauit, & alij sequuntur. Atque ex his dubiam es se Petri de Peralta obseruationem, quam idem Molin. adducit num. 11. d. cap. 4. dum existimauit, sub nomine Domus, solos agnatos comprehendi. Contrarium enim verius es se, & in Hispa[sect. 7] nia communiter obseruari solitum, rectis sime aduertit idem Molina, & sequuntur D. Perez de Lara, de anniuersariis, lib. 2. cap. 3. num. 25. fol. 289. vbi quod appellatione illorum de domo, veniunt omnes de domo indistincte; vbi tamen Molin. & alios non commemorat. Velazq. Auend. in l. 40. Tauri, glos. 9. num. 18. & 19. vbi quod si testator ob conseruationem Domus, atque Casatae, maioratum expres se instituat, non videtur agnationem conseruare, sed potius totam descendentiam cognatorum, & agnatorum respicere, atque omnes ordine succes sionis maioratus admittere, & ita ex recepta consuetudine Hispaniae, & secundum testantium prae sumptam voluntatem inductum, Conuenit etiam expresse Francisc. Molin. de ritu nup. & pact. matrim. lib. 3. q. 24. num. 187. fol. 112. vbi inquit, quod quando ad primogenium vocantur hi, qui de domo, & Casata sunt, continentur sub ea vocatione omnes agnati, & cognati, tam descendentes, quam transuersales. Alex. Ludou. decis. 293. & ibi Oliuerius Beltramin. in additione, lit. C. num. 23. fol. 281. post Rot. Roman. decis. 282. p. 2. in recentior. vbi quod foeminae veniunt sub vocatione de domo, & familia, & sub nomine proximiorum. Pos set sane communis sententia sustineri, quan[sect. 8] do alias ex legitimis, & manifestis coniecturis constaret, quod testator voluis set agnationem con seruare, siue agnationi suae prospicere, non alias, quod (vt arbitror) satis aperte, atque in nostris terminis significauit Menoch. lib. 4. d. prae sumpt. 88. num. 12. in fin. iuncto num. 15. nam cum dixis set d. num. 12. in fin. quod sub hoc nomine Domus, foe minae etiam continentur, quando agitur de primogenitura, & conseruatione Domus, & citas set Molin. in loca relato supra, inquit d. num. 15. quod in hoc casu, quando scilicet aliquid est relictum illis de domo, pro conseruatione agnationis, & familiae, sub illo nomine, Domus, foeminae non continentur; & ita respondis se Corneum, & Gozadinum, quos ibi refert. Loquitur sane Menoch. (ne in continenti ab eo, quod antea dixerat, recedere videatur) & placitum Molinae, quod probauit, impugnare, id procedere, quando testator habuit animum conseruandi agnationem, atque ita legitime constaret. Vere tamen Menoch. non ita di stincte, prout Molina se habet, sed potius confundit terminos Domus, & Agnationis; cum tamen in Hispanorum primogeniis, ex sola expres sione verbi Domus, agnationis coniectura deduci non valeat, nisi aliunde constiterit, agnationis considerationem habitam fuis se; quod ipse Molin. lib. 3. d. cap. 4. num. 10. in fine, in vers. Non enim ex his verbis, specifice adnotauit: Et tradidit etiam Auend. d. glos. 9. l. 40. Tauri, num. 19. ibi: Ex eorum adiectione, absque aliqua euidenti coniectura, dicendum non est, voluis se institutorem, agnationem conseruare. Et conuenit Alexand. Ludouis. d. decis. 293. n. 16. & 25. & Beltraminus ibi in additione n. 25. Ex his quidem satis compertum est, quod si te[sect. 9] stator dixerit, se ex bonis suis maioratum instituere, & illum relinquere Domui suae, Hispano sermone, a su casa, o a los de su casa, quamuis aliud, non exprimeret, ex vi verbi, maioratus, expres si, maioratus perpetuus institutus videbitur, & omnia neces saria facta ad conseruationem maioratus ipsius, isque succedere deberet, quem maioratu facto, & personis non vocatis, succes surum, ipse Molina obseruauit lib. 1. cap. 4. & longa serie ego explanaui in commentariis lib. 2. cap. 22. num. 1. & plurib. seq. gradus inquam, lineae, sexus, & aetatis regulis ordinariis seruatis, ita quod proximior, isque aetate maior, & masculus succedere deberet. Quod si testator non exprimeret, se maiora[sect. 10] tum instituere, aut verbum maioratus non adiiceret, adhuc id ipsum dicendum es se, si vocaret illos de domo sua, aut domum suam, aut eos, qui es sent ex tali domo, & verba tractum succes siuum denotantia adiiceret, cum (vt supra dixi) in hac. vocatione, aut dispositione, non pos sit diuersum ius considerari ab eo, quod in primogenio relicto familiae, agnationi, aut cognationi, statuit Molin. lib. 1. c. 5. n. 23. Et haec omnia aequaliter seruanda sunt, quan[sect. 11] do verbum, aut nomen, de Casata expres sum es set; tunc namque sub vocatione illorum de Casata (quo tamen Hispani nunquam vtuntur) ita comprehenderentur foeminae, & cognati, sicut masculi, & agnat; sicuti Ludou. Molin. lib. 3. d. cap. 4. n. 10. & 11. expresse notauit, & sequuti sunt Perez de Lara, Molinus, & alij relati supra, nec seruandam in Hispania, iuxta receptam omnium consuetudinem, sententiam eorum, qui existimarunt, Casatam accipi pro agnatione; quamuis nonnulli alij repugnarent, vt constat ex Menoch. vbi supra: Simon de Praet. lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. solut. 11. num. 17. & 18. Marta, in summa succession. leg. 1. part. quae st. 1. artic. 2. numer. 18. # 18 §. XVIII. Stirpis, cippi, generis, gentis, generationis, progeniei, sobolis, prosapiae parentelae, parentum, attinentium, propinquorum, & coniunctorum appellatione, qui contineantur; & in fideicommis sorum, atque primogeniorum materia, ex coniectura voluntatis, atque communi loquendi vsu Hispaniae, venire, comprehendi dicantur; siue haec nomina quid significent, & quemadmodum accipiantur; communésque Scribentium resolutiones, in terminis iuris communis, an Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioratibus perpetuis conuenire, & applicari pos se videantur; singularis, & notanda resolutio, atque explanatio, & de verbo ipso generis, aut Hispane, linage, vide omnino infra, §. 21. SVMMARIVM. -  1 De stirpe qui dicantur, & contineantur, cum te stator vocat stirpem; vel statuit, bona debere conseruari in stirpe. Et n. 3. -  2 Cippus quid denotet, quando testator dixit, velle bona sua peruenire ad Cippum suum. -  3 Genus, gens, & generatio, quid significet, quos comprehendat, & quemadmodum accipiatur. Siue qui dicantur es se de genere, de gente, aut generatione alicuius. -  4 Et de sententia Authoris in proposito. Et vide omnino infra, §. 21. per totum. -  5 Foeminam admitti ad succes sionem maioratus, ob fauorem generis, aut gentis, instituti. -  6 Nisi aliunde, atque ex legitimis coniecturis contrarium testatorem voluis se colligeretur, aut subiecta materia repugnaret. -  7 Foeminam admitti ad successionem maioratus, ob fauorem progeniei, instituti. -  8 Sobolis, & prolis verbum, quid significet; & quos comprehendat in fideicommis sis, & Hi spanorum primogeniis, & an haec verba synonyma sint. -  9 Prosapia, quae proprie dicatur, siue quid significet, & quos comprehendat. -  10 Parentela quemadmodum accipiatur. -  11 Parentes, qui proprie dicantur secundum vulgarem vsum loquendi, & in fideicommis sariis di spositionibus veniant. -  12 Attinentium appellatione, qui veniant in fideicommis sis, & substitutionibus. -  13 Propinquorum nomine, qui significentur & veniant. -  14 Coniunctorum appellatione, qui contineantur, & veniant. AD eandem quoque materiam & coniecturas, ex quibus tacite quis maioratum perpetuum instituere censendus erit, tametsi id non expres serit, si verba tractum succes siuum denotantia adiiciat, pertinent & alia nomina, siue verba, in quibus etiam id ipsum dicendum videtur, quod cum testator bona sua propriae familiae, agnationi, aut cogna tioni relinquit, Ludou. Mol. statuit. lib. 1. d. c. 5. num. 23. & quando Domui relictum est, §. praecedenti obseruauimus. Et primo videamus de nomine stirpis; & quidem,[sect. 1] cum testator vocat stirpem, vel statuit, bona debere conseruari in stirpe, nonnulli existimant, contineri solum a se descendentes, non autem collaterales: cum stirps proprie dicatur incipere ab ipsomet patre testatore; sicuti probat li si quis in suo, in princip. C. de inoffic. testam. & eos retulit Menoch. Lib. 4. prae sumpt. 88. num. 9. nec aliter explicat. Dubitat etiam, an foeminae sub hoc nomine comprehendantur, nec etiam explicat, sed dicit, late explicas se Parisi. in cons. 35. col. 1. lib. 3. nec videtur dis sentire Peregrin. art. 22. num. 29. Marta etiam, de succession. lega. 1. p. q. 1. art. 2. num. 17. & 18. Caldas Pereira, qui ad Barbat. & Pinel, se remittit, de nominat. emphyteut. q. 24. sub. num. 65. fol. 287. Pelaez a Mieres, 2. p. q. 6. num. 398. in noua editione, fol. 499. vbi inquit, quo stirpis appellatione comprehenduntur descendentes alicuius, sed non consanguinei ex parte matris, Auend. in l. 40. Taur. glos. 9. num. 23. de quo infra. Et in Cippo id ipsum statuunt post alios plures[sect. 2] Menoch. lib. 4. d. prae sumpt. 88. num. 21. vbi quod hoc nomen est vulgare, potius rusticorum, quam aliorum, & accipitur pro ipsa familia; sed non omnes, qui sunt ex ea familia, & qui eadem ferunt arma, & insignia, continentur; sed solum illi, qui sunt fundamentum, & stabilimentum Domus, & familiae: quocirca respondis se nonnullos (addit ipse Menoch.) quod quando testator vult bona sua peruenire ad Cippum suum, intelligitur, quod masculi tantum succedant, exclusis foeminis, quae Cippum, id est, agnationem, & familiam conseruare non pos sunt. Mantica etiam lib. 8. tit. 18. num. 16. vbi. explicat Sim. de Praet. lib. 3. interpr. 2. dubit. 1. solut. 11. num. 19. fol. 149. & num. 68. fol. 155. vbi etiam explicat: Peregrin. d. art. 22. num. 29. vbi quod Cippus, Domus denotant stipitem, vnde in relicto illis de Cippo, designantur agnati, & vocatur pro eorum proximitate, ordine succes siuo; & non veniunt faeminae etiam ex masculis, secundum Curtium, & Comensem, quos ibi citat. Sed contrarium quoad hoc, imo quod foeminae veniunt, determinas se Paris. in cons. 34. col. 1. & in cons. 47. lib. 3. D. Marta, in summa successionis legalis, 1. p. q. 1. art. 2. num. 16. pag. 12. vbi etiam, quod Cippus accipitur pro stipite agnationis, & in substitutione facta de Cippo domus, agnati tantum sunt vocati, quia ipsi sunt stipes agnationis, videlicet masculi, per lineam masculinam descendentes; non autem foeminae, quoniam licet sint de agnatione, tamen non pos sunt dici de Cippo domus, provt latius ibi. Et nullo ex praedictis relato, quod vocans Cippum domus, videatur faeminas excludere, ex Curtio iun. (quem solum refert) notauit Mieres, 2. p. d. q. 6. num. 409. in fi. in noua edition. fol. 500. Cald. Perei. de nomin. emphy. q. 24. num. 66. Mantica autem, lib. 8. d. tit. 12. numer. 16. contrarias opiniones adducit, & Parisij sententiam commemorat; ibidémque supposito statuto, quod excludi foeminas propter masculos, inquit, quod vehemens est coniectura voluntatis, quod testator similiter voluerit foeminas excludere; atque ita prae sentit aperte, quod ces sante statuto, coniectura agnationis, aut quod foeminas propter masculos remotiores excludere testator voluerit, ces sat omnino. Idque prae ceteris, eleganter perpendit, atque notauit Ludou. Mol. lib. 3. c. 4. num. 11. vbi scripsit in hunc modum, Ex quibus dubia videntur es se ea, quae dixit Petr. de Peralta in l. cum ita legatur, §. in fideicommis so ff. de leg. scilicet quamuis sub nomine generis, familiae, posterorum, descendentium, & similium, foeminae, & masculi, comprehendantur: Secus tamen est sub nomine Domus stirpis, seu Cippi; sub his namque nominibus soli agnati comprehenduntur. Cum enim haec nomina as sidue consundi soleant, idque prae sertim in Hispania communiter obseruari solitum sit, vt plusquam notissimum est: non debemus ex eis verbis coniecturam agnationis deducere; nisi alia id suadeant: nullo namque pacto percipere pos sumus, qui distet Domus a familia, seu stirpe, a genere, seu progenie, saltem secundum communem atque vsitatam significationem. Ideóque plus certo arbitramur, idem de domo, & stirpe, & Cippo, quod de familia, genere, seu progenie in Hispania, vbi desunt statuta Italiae, cognatos propter agnatos excludentia, dicendum, ac resoluendum es se. Hactenus, atque veris sime Ludo. Mol. quem sequuti sunt Velazq. Auend. in d. l. 40. Taur. glos. 9. num. 23. vbi inquit, sub vocatione stirpis, seu Cippi, etiam cognatos, & foeminas contineri, cum haec nomina, atque simiila, as sidue confundi soleant; prae sertim in Hispania, vbi non principaliter institutores, agnationis conseruationem respiciunt, sed ad totius descendentiae agnatorum, & cognatorum generationem, & dilectionem familiae, respectum habent. Caldas Pereira, d. q. 24. num. 66. D. Perez de Lara, de anniuersar. lib. 2. c. 3. num. 25. Francis. Molinus, de pact. matrim. lib. 3. q. 24. num. 187. & duob. seq. vbi etiam. quot sub vocatione Cippi, veniunt, & continentur non solum masculi, sed etiam foeminae. Genus autem, gens, & generatio, quod nihil a fa[sect. 3] milia differant, & illi dicantur es se de genere, de gente, aut generatione alicuius, qui sunt de eius agnatione, aut qui ex linea masculina descendunt; non autem descendentes a foeminis: atque ita relictum generi, genti, aut generationi, aut ex genere, gente, aut generatione alicuius procedentibus, quod agnatis solis, & non cognatis debeatur; quamplures ex nostris tradiderunt: Alij vero, totum contrarium statuunt & deberi etiam cognatis, sicque foe minis, & earum descendentibus, affirmant; sicuti contrarias sententias refert Menochius lib. 4. d. prae sumpt. 88. num. 7. & ante in cons. 233. numer. 20. & 21. lib. 2. Sim. de Praet. lib. 3. interpret. 2. dubit. 1. solut. 3. num. 34. & 3. seq. fol. 252. vbi etiam contrarias sententias adducit, circa praedicta nomina, genus, gens, & generatio: ipse tamen, quamuis tenere videatur, quod verbum, gens, verificetur in agnatis, & in cognatis; attamen, quod verbum, genus; & generatio, agnationem, & agnatos significet, atque ita sub eis nominibus veniant illi, qui descendunt per lineam masculinam; non autem foeminae, nec eorum descendentes, magis probauit; sed adduxit Authores alios, contrarium tenentes. Contrarias etiam opiniones recensuit Aguirre in Apologia, 4. p. n. 41. & 44. & 45. Mantica lib. 8. tit. 12. num. 19. vbi etiam contrarias opiniones commemorauit, ipse tamen magis videtur accedere Crauetae, & aliorum placito, quod scilicet generis, & generationis appellatione, cognati etiam admittantur, & veniant. Mantica ipse, de tacit. & ambig. conuen lib. 22. tit. 15. per tot. fol. 419. vbi late, quod verbum, generi, & generationi, comprehendat masculos, & foeminas. Couarr. in cap. Rainald. in princip. num. 13. de testam Ioan. Garcia, de nobilitate, glos s. 1. §. 1. num. 37. & 40. Cald. Pereir. de nominat, emphyt. quae st. 24. numero 31. & inferius num. 65. Peregrinus articulo 22. num. 28. qui etiam contrarias opiniones breuiter recen suit, & magis probauit sententiam eorum, qui affirmant quod dicta nomina designant omnes descendentes, masculos, & foeminas, & etiam desendentes a foeminis, idque per text, in §. hos in authent. de mandatis Principum, & in cap. nouit, de iudiciis, vbi dicit es se casum: agnoscit tamen, quod si dictum fuerit de generatione masculina, foe mina ex masculo proueniens non admittatur; sicuti Corneus, & Menoch. ibi relati obseruarunt. Pelaez autem, a Mieres, non distincte, & consecutiue, aut vno tantum loco, sed pluribus locis, diuersisque numeris, de eisdem nominibus agit. Et in primis, num. 383. in fine Bald. & Crauet. sententiam, quam Peregrin, & Mantica probarunt, amplecti videtur, quod scilicet in vocatione a testatore facta de suo genere, masculi, & foeminae comprehendantur. Statim vero num. 389. dicit venire generis appellatione descendentes ex foeminis, nisi subiecta materia repugnet; quia siquis constituit maioratum in aliquos de certo genere, & cum venit ad expres sionem vinculorum, grauaminum, & conditionum, sunt talis qualitatis, quod foeminis conuenire non pos sunt, nec ab eisdem exerceri, foeminae non veniunt generis appellatione; idque constare ex notabili resolutione Baldi, quam ibi multum commendat. Citat etiam Bertrandum dicentem, quod generis appellatione non venit foe mina, propter vocationem cognominis. Et eundem, alio loco notantem, quod si testator vocet ad fideicommis sum eos, qui sunt de generatione, cum adiectione nominis, & familiae, non veniunt foeminae. Et num. 391. addit etiam ex eodem Bertrando, idem es se, aliquem vocari de genere alicuius, quod de agnatione illius, Et num. 392. inquit, quod verbum, generationis, etiam ad, foeminas, & eos, qui ex illis nati sunt, porrigitur. Et citat Greg. Lop. dicentem, generis appellatione, seu omnium de genere, comprehendi omnes consanguineos, & cognatos. Et ita tenere permultos Authores ibi relatos. Et infra num. 393. quod si quis habeat facultatem faciendi maioratum in aliquem de generatione, potest facere talem maioratum in consanguineum, siue ex parte matris, siue ex parte patris, & id es se notandum ad aliam quae stionem, quam ibi proponit. Et statim num. 396. inquit idem Mieres, quod in materia feudali, generis appellatione, non venit foemina. Et numer. 417. nonnulla etiam dicit, & quod veniant solum agnati, sub nomine generis, notauit Marta, de successione legali, 1. p. q. 1. art. 2. num. 21. fol. 14. Contrarium tamen, imo quod generis, & generationis appellatione, masculi, & foeminae contineantur, & veniant, ex aliis probauit Tuschus, tom. 4. lit. G. concl. 37. & 38. Valencuela Velazq. in cons. 97. n. 139. vbi ex sententia multorum probauit, quod descendens a foemina, est proprie de generatione. Et num. 142. vbi quod de scendens a foemina, venit appellatione generis, & citat l. 1. ff. de liberali causa, ibi: Suo generi, & antea num. 92. Francis. Molin. de pact matrim. lib. 3. q. 24. num. 190. Ego sane magis probo sententiam illorum, qui[sect. 4] existimarunt, praedictorum nominum expres sio ne, generis, scilicet, gentis, & generationis; tam ma sculos, quam foeminas significari, & contineri; atque ita generi, genti, aut generationi relictum, deberi etiam cognatis, sicque descendentibus ex foeminis. sicuti Craueta respondit in cons. 180. n. 1. & ex Baldo, & aliis, sequuntur Mantica, Peregri. & alij multi ex relatis supra: Gregor. etiam Lop. quem refert Mieres, d. num. 382. idque indubitate magis procedere in Hispanorum primogeniis, vinculísque, & maioratibus perpetuis, & secundum Hispaniae consuetudinem, & communem in[sect. 5] telligentiam, iuxta quam, haec nomina confundi solent. Atque ita ex ipsis verbis, agnationis coniecturam, aut foeminarum exclusionem induci non pos se; sed potius admitti foeminam ad suc[sect. 6] ces sionem maioratus, ob fauorem generis, aut gentis, instituti; nisi aliunde, atque ex legitimis coniecturis colligi pos set contrarium testatorem voluis se: quod eleganter, & vere adnotauit Molin. lib. 3. cap. 4. num. 10. & idem resoluit Ioan. Garcia, de nobilit d. glos s. 1. §. 1. n. 40. Humada in l. 2. tit. 15. p. 2. glos s. 18. num. 3. Velazq. Auend. in l. 40. Taur. glos s. 9. num. 20. & 21. vbi specifice dixit, quod si testator, maioratusve institutor, post specialiter vocatos, sequentes de suo genere ad primogenium inuitauerit, masculi ex foeminis, & foeminae ips ae admittuntur, & veniunt, vbi alias non constiterit, quod testator vellet agnationem conseruare, vt quia vocauit masculorum, aut virorum generationem. Aliunde ergo, quam ex dictorum nominum expres sione, & significatione, agnationem conseruare testatorem voluis se, deduci debebit, sicuti Molin. & Auend. affirmant, optime Gregor. Lop. in l. 2. tit. 15. p 2. fol. 47. ex vers. Sed pone, quod instrumento maioriae cauetur. Nec dis sentire, imo in hoc se recte, & iuridice habuis se videtur Mieres, 2. p. d. q. 6. num. 387. & 2. seq. fol. 498. vbi dixit, quod generis appellatione, foeminae veniunt, & descendentes ex illis, nisi subiecta materia repugnet, prout latius ibi; & confirmat Castrens. doctrina, quam adducit Menochius lib. 4. prae sumptione 88. n. 8. Et idem quoque statuit Ludou. ipse Molin. d.[sect. 7] cap. 4. num. 10. quando maioratus in fauorem progeniei fuis set institutus, vt tunc scilicet agnati, & cognati, & foeminae etiam ad succes sionem admittantur. Quod Mieres, 2. part. q. 6. num. 423. in vers. & quod progeniei, non ita considerauit; & Molin, ipso non relato, male constituit progeniei appellatione, comprehendi omnes descendentes ex masculina tantum prole; cum vere communis Hispaniae loquendi vsus, atque intelligentia communis, contrarium semper admiserit. Statim autem Mier. ipse, num. 427. notauit, verbum progenies, significare non solum filios, sed nepotes, & pronepotes, ex l. fin. C. de naturalibus liberis. Et iunge Simon, de Praetis, ab eo non relatum, lib. 3. interpretat. 2. dubitatione prima solutione 11. num. 60. fol. 154. Quod si soboli, aut proli fideicommis sum, pri[sect. 8] mogeniúmve relictum sit, qui sobolis, & prolis appellatione veniant, & contineantur in fideicommis sis, & Hispanorum primogeniis, Ludouic. Molin. dicto cap. 4. numero 10. & 11. non explicauit. Mieres autem, secunda parte, dicta quaestion. 6. num. 402. fol. 499. duntaxat scripsit, quod haec verba, proles, & soboles, sunt synonyma; l. cum quis, C. de naturalibus liberis. Et inferius num. 407. inquit, quod sobolis appellatione, qualiter foeminae comprehendantur, explicauit. Socin. in cons. 31. num. 6. lib. 1. repetit etiam num. 402. Caldas Pereira, de nominat. emphyt. q. 24. num. 31. ad fin. & num. 57. vbi concludit, quod verbum, pro sobole, aut soboli, comprehendit descendentes, tam ex masculis, quam ex foeminis; & ita tradidis se Barbatiam, in l. cum acutissimi, num. 105. C. de fideicommis s. & latius explicat Ioseph, de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 2. cap. 6. num. 14. & seq. fol. 180. vbi videri potest, atque ex traditis ibi, atque d. num. 10. & 11. c. 4. lib. 3. per Mol. notatis, circa alia nomina, quae idem significant, atque designant, manifeste deprehenditur, prolis, & sobolis appellatione, descendentes omnes, tam ex filiis masculis, quam ex foeminis comprehendi, & venire. Et vere cum apud nos ea nomina in vsu non sint, quód attinet ad maioratuum institutiones siue etiam testatorum alias dispositiones, non enim eis vocabulis testatores vti solent, sed his frequentius, de quibus, Molina ipse ibi, specificam fecit mentionem; ex proposito potius, quam negligentia, eorum tractatum Molina idem omi sit: siue etiam quod existimaret, idem ius statutum ibi circa nomina, aut vocabula illa, statuendum quoque circa alia similia. De prosapia autem, Pelaez a Mieres, 2. parte,[sect. 9] dicta quae stione 6. num. 416. duntaxat scripsit, ex sententia Glos s ae, & Parisij, quod terminus hic, prosapia, accipitur pro familia, & agnatione, nec aliter explicat, siue nullum alium Authorem commemorat. Menochius etiam, libro 4. d. prae sumptione 88. numero 8. licet in summario sic scripserit, Prosapia quid significet. In contextu tamen nihil tradidit, nec de prosapia loquitur. Praetis vero, libro 3. interpretatione 2. dubitatione 1. solutione 11. numero 62. fol 154. duntaxat notauit, quod prosapia accipitur pro familia. Peregrinus etiam, de fideicommissis, articulo 22. numero 30. id non explicat, sed remittit se ad Iasonem, & Parisium. Parisius autem, in consilio 51. numero 11. & in consilio 93. numero 33. libro 2. ex resolutione aliorum tradidit, quod terminus, prosapia, pro familia, & generatione accipitur, & quod terminus, familia, continet omnes, qui ex eodem sanguine proditi sunt, & ex masculis nati; & sic venit foemina, nata ex masculis, & virili sexu, provt dicto numero 11. comprobat; & dicto consilio 93. numero 33. inquit, quod appellatione prosapiae, venit generatio, & familia alicuius, & sic veniunt illi, qui continentur appellatione generationis, & familiae, vt tradunt Bald. & Philip. Franc. ibi relati. Marta etiam, in summa succes sion. legal. prima parte, quae stione prima, articul. 2. numero 20. pagina 13. vbi post Parisium, quod prosapia idem significat, quod generatio, vel familia, & non veniunt nisi descendentes ex ma sculo. Sane quidquid in terminis iuris communis Scribentes nostri tradiderint, & diuersimode se habeant; iuxta consuetudinem tamen Hispaniae, & communem intelligentiam, siue loquendi vsum, compertum est, familiae, generis, & generationis nomine, siue appellatione, tam masculos, & foeminas, quam ab eis descendentes contineri; nec solos masculos, atque masculos ex eis descendentes venire, sed etiam foeminas, & earum descendentes, siue agnatos, & cognatos: sicuti foeminas venire ad maioratus succes sionem, ob fauorem familiae, aut generationis, instituti; ex Ludouic. Molina, & aliis pluribus, tradidimus supra. Atque ita, cum prosapia, idem quod generatio, aut familia, significet, habemus determinationem, siue resolutionem specificam Molin. eiusdem, libro 3. dicto cap. 4. numero 10. & 11. vt prosapiae nomine, agnati, & cognati, & masculi, & foeminae comprehendantur, & vocati censeantur ad fideicommis sum, siue primogenium, in fauorem prosapiae institutum. Et idem etiam dicendum est de verbo, parente[sect. 10] la, quod ex communi vsu loquendi, atque Hi spaniae intelligentia communi, latis sime accipitur; & comprehendit etiam cognatos, cap. cum in tua, de testibus, nisi ex mente Statuti aliud colligatur, sicuti ex aliis obseruauit Mieres, 2. part. dicta quae stione 6. numero 395. in noua editione, fol. 499. & vltra eum, Simon de Praetis, lib. 3. interpretatione secunda, dubitatione prima, solutione 11. numero 59. folio 154. vbi quod appellatione illorum de parentela, veniunt. omnes de parentela, sicut appellatione familiae, veniunt illi de familia, idque ex sententia aliorum: & antea num. 57. post alios dixerat, quod cum parentes ad fideicommis sum inuitantur, attento vulgari, & communi vsu loquendi, pro agnatis, & cognatis pos se accipi; atque ita, tam mascu[sect. 11] los. quam foeminas, & eorum descendentes venire. Menochius etiam, lib. 4. dicta prae sumpt. 88. num. 18. duntaxat scripsit, quod verbum, parentes, secundum vulgarem hominum appellationem, significat eos, qui sunt de eadem agnatione, & familia; & idem de nomine parentelae scribit, post Tiraquel. & Gozadin. quos refert. Peregrinus autem, de fideicommissis, art. 22. num. 31. caeteris prae stantius rem ipsam explicat, & inquit, Parentum nomen, vtriusque parentis sexum proprie, vsque ad Tritauum significare, & omnes appellatione parentum contineri, l. Iurisconsultus, §. parentes, ff. de gradibus, I. 4. §. parentes, ff. de in ius vocando. Parentes autem, secundum vulgarem vsum loquendi, es se, qui iure agnationis, aut cognationis iunguntur; nisi dictum fuis set de parentibus masculis, nam agnati viderentur designati, non cognati masculi. Et in Statutis res es set clara. Postmodum autem, ipso n. 311. ad finem, Peregrinus idem in hunc modum scribit: Quicquid autem sit in fideicommis sariis dispositionibus, forte secundum communem vsum loquendi, tutum es set, vocem hanc interpretari: ad l. librorum, §. quod tamen Cas sius, ff. de legatis tertio, nisi appareret testatorem familiae, & agnationis rationem habuis se; sicuti in Statutis talis ratio considerari solet, velati plene deducit Marian, nam ces sante ratione agnationis, veniunt coniuncti omnes, masculi, & foeminae: Decis. consil. 527. In ciuitate. Tiraquel. de retract. lignag. §. 1. glos. 8. numer. 3. & 4. Craueta cons. 8. n. 12. Hactenus, & optime quidem Peregrinus, iuxta quem, & ea, quae numeris praecedentibus obseruaui, si proponeretur, te statorem. maioratúsve institutorem. post factas aliquas vocationes, aut in defectum descendentium suorum, vel primo vocati; aut vlteriorum, caeteros parentes, aut eos, qui de parentela es sent, substituis se, siue vocas se; tunc absque dubio, sub huius modi vocatione venirent omnes consanguinei, siue omnes de parentela, seruatis tamen regulis ordinariis succes sionis maioratus, lineae inquam, gradus, sexus, & aetatis. aur quod vnusquisque gradatim suo loco, & gradu admitti deberet. Sic etiam, si proponeremus, testatorem, bona sua, his, qui de parentela sua es sent, siue suis parentibus reliquis se, per verba significantia tractum succes siuum, & eorum prohibuis se alienationem, aliáve adiecis se, ex quibus maioratum instituendi coniectura deduci pos set legitima; id ipsum dicendum es set, quod cum familiae, agnationi, aut cognationi bona relinquuntur, Lud. Mol. scripsit lib. 1. c. 5. n. 23. eadem enim ratio vrget. Idem etiam Molina, lib. 3. cap. 4. num. 10. & 11. quamuis de parentela, aut de parentibus, specifice non loquatur, attamen certum est, id ipsum eum sentire, de omnibus aliis nominibus, siue vocabulis, quae ibi expres sis similia sint, eadem enim ratio militat, prout nunc dicebam. Attinentium autem nomen, quod agnatos tan[sect. 12] tum comprehendat, cum ex parte patris testatoris attingant; scripsit Parisi. in cons. 23. num. 16. & seq. lib. 2. qui in cons. 49. num. 12. eod. lib. dixit, arbitrio iudicis relinqui, Attinentes qui sint. Et sequutus fuit Simon de Praetis, lib. 3. d. solut. 11. num. 15. fol. 149 Attamen, quod attinentium appellatione, ma sculi, & foeminae comprehendantur, post Angel, & Socin. resoluit Mieres, 2. p. q. 6. num. 385. fol. 498. in noua editione. Et idem repetit numer. 411. dicens, quod attinentium appellatione, veniunt cognati. Et num. 426. fol. 501. se remittit ad Simon de Praetis in loci ibi relatis, Peregrin, vero, de fideicommis s art. 22. n. 41. fol. 198. exacte magis rem explicat, & inquit, attinentium nomen complecti omnes vtrius que sexus coniunctos, idque in hac, qua versamur, fideicommis sorum materia; nisi ratione adiuncti, ad masculos restringeretur; quia superius de masculis dictum fuis set; vel quia dictum fuis set de attinentibus, de domo, de familia, vel de agnatione, quia de agnatis videretur sensum, non de cognatis, prout Ruin. ibi relatus scripsit. Id autem verum ego es se arbitror vbi de masculis agnatis, aut de agnatione expres se ageretur, vel ex legitimis, & probabilibus coniecturis deduci pos set, actum fuis se: ex eo tamen , quod nomini, aut verbo, attinentium, adiungeretur de demo, aut de familia, in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioratibus perpetuis, nequaquam maioratus agnationis induci pos set; nisi agnationem conseruatam fuis se, aliunde, atque legitime constaret; cum adiunctum illud, de domo, aut de familia, ita foeminas, earumque descendentes, sicut masculos comprehendat; prout alio §. supra probaui, & tradidit Ludouic. Molina lib. 3. cap. 4. num. 9. & 10. & 11. Propinquis vero, cum legatum, vel fideicom[sect. 13] mis sum relictum est, his intelligi relictum, qui vocantur iure ciuili ad succes sionem abintestato; ex Bald. siue Salicet. notauit Mantic. lib. 8. tit. 12. nu. 37. vers. Quod si legatum fol. 350. & propinquorum appelatione, venire etiam foeminas; ex Bald. & Dec. tradit Mieres, 2. p. d. q. 6. n. 383. in fin. fol. 498. & n. 394. ex Bursato, Decio, Cels. & Tiraquell. dixit, propinquorum appellatione, venire foeminas, nisi coniecturae, & prae sumptiones in contrarium vrgeant, quod est iuridice, & recte dictum. Et num. 423. fol. 501. idem Mieres scripsit, quod verbum, propinquos, est generale, & proprius refertur ad cognatos, & eos, qui coniunguntur per foemininum sexum, vt per Oldrad. & Alciat. ibi relatos, & probari, ex l. 1. C. de bon. pos s. secund. tabulas, l. item prae tor ff. de suis & legit. Superioribus etiam conueniunt , & tam masculos, quam foeminas, propinquorum appellatione contineri; obseruarunt Ioannes Garcia de nobilitate, glos s. 1. §. 1. num. 40. Cald. Pereir. de nominat. emphyt. quae st. 24. num. 29. Molina etiam, lib. 1. cap. 4. num. 41. notauit verbum, propinquos, generale es se, non solúmque descendentes, sed etiam transuersales comprehendere, vt l. fin. C. de verb. signific. & in l. cum ita, §. in fideicommis so, vbi Scribentes aduertunt. Propinquiores etiam cum vocantur, quod veniunt, comprehenduntúrque foe minae, & masculi ex foeminis; cum aliis obseruauit Valencuela Velazquez, in cons. 97. num. 141. Mieres etiam, dict. quae st. 6. num. 383. Coniunctorum denique appellatio, masculos, & [sect. 14] faeminas continet, sanguine coniunctos, nisi ex verbis dispositionis aliter appareat; sicuti cum aliis notauit Peregrin. de fideicommis s. art. 22. num. 32. fol. 197. & vltra eum, ex Barbaria, Gozadino, & Mieres, id ipsum tradidit Cald. Pereira, de nominat. emphyt. dict. quae st. 24. num. 65. in versic. Pro coniunctis, vbi quod Coniunctorum appellatione, veniunt faeminae, sicut masculi: Ioan. Garcia, glos s. 1. §. 1. num. 40. # 19 §. XIX. Consanguineorum nomen quid significet, quos comprehendat, & qualiter in fideicommis sis, Hispanorúmque primogeniis accipi, atque intelligi debeat. Deinde, proximorum, & proximiorum ap pellatione, qui etiam in eadem materia comprehendi, & venire dicantur. Testator, qui ad succes sionem bonorum suorum, vocauit consanguineos suos, per verba tractum succes siuum denotantia, an maioratum perpetuum instituere censendus sit, tametsi id non expres serit. Egregia equidem, & notanda resolutio, atque explanatio. SVMMARIVM. -  1 Pelaez a Mieres placitum, seu obseruatio quaedam probatur. -  2 Et Ludouic. Molinae annotatio eadem (quam Pelaez omittit) ponderatur. -  3 Testatores, & ij, qui primogenia seu maioratus in Hispania instituunt, quibus formulis & verborum conceptionibus, in vocationibus, & substitutionibus vti soleant. -  4 Filiorum appellatione, aut cum filij simpliciter vocantur, qui veniant, seu contineantur in fideicommis sis. -  5 Et quid in Hispanorum primogenijs, vinculisque & maioratibus perpetuis, & in dispositionibus, quae pro sui natura habent tractum successiuum & perpetuum. -  6 Descendentium appellatione, aut cum descendentes, simpliciter vocantur, qui veniant. -  7 Consanguineorum nomen, quid, significet, quos contineat, & quemadmodum accipiatur in sub stitutionibus, fideicommissis, & testamentis. Quod exornatur. -  8 Ad maioratus successionem, in fauorem consanguineorum instituti; cognati, & foeminae, sicut masculi admittuntur. -  9 Testator, qui ad successionem bonorum suorum vocauit consanguineos suos, per verba tractum succes siuum denotantia, maioratum perpetuum instituere videtur, tametsi id non expres serit. -  10 Et tunc succes sio in infinitum defertur, nec ad decimum gradum restringitur. -  11 Consanguinei cum a testatore indefinite, aut generaliter vocantur intelliguntur ordine succes siuo vocati, & vt proximior primo loco admittatur. -  12 In maioratus succes sione, non fit transitus de vna linea ad aliam propter masculos. -  13 Sed debet semper linea recta succedi. -  14 Et vltimi pos ses soris linea omnibus alijs praeferenda est, vsquequo omnes ex illa descendentes finiantur. -  15 Nec Albani, Peregriníque obseruatio quaedam obtinere poterit; prout hic obseruatur. -  16 Proximorum appellatio, quos includat, & comprehendat. -  17 Proximiores de genere, aut proximiores consanguinei, cum vocantur, qui contineantur, & veniant. PRo dilucida huiusce §. explicatione ob seruandum est, ex communi horum Regnorum vsu, & consuetudine, ex forma etiam, seu verborum, & vocationum conceptione, quibus fideicommis sa, & primogenia siue maioratus perpetui institui, aut relinqui solent; raro quidem testatores, nonnullis ex his verbis, aut nominibus, quae §§. praecedentibus explicantur, vti solere; eorundem tamen interpretationem, atque explicationem omitti non potuis se, cum omnes, qui de fideicommis sis tractatum suscipiunt, ac etiam Ludouicus Molina, Pelaez a Mieres, Velazq. Auend. & alij huius Regni scriptores, de éisdem quoque nominibus egerint, & non satis distincte, & absolute (vt arbitror) & vere in aliis prouinciis, & nationibus, de ipsis nominibus dubitari s aepe contingit: apud nos etiam, forsan aliquando disceptatio eadem neces saria erit, cum testatores, & tabelliones etiam, diuersis, variisque loquendi formulis vti soleant: & idcirco vtile quidem fuis se dictorum verborum, & aliorum, de quibus, hoc §. & seq. etiam, explanationem suscipere, & vim, atque significationem eorundem proponere, Hispanorúmque primogeniis applicare. Sic sane, quod ex communi horum Regnorum vsu, & consuetudine, praedictis nominibus testatores vti non soleant, agnouit Caldas Pereira, de nomina. emphyt. q. 24. numer. 31. in fine, folio 284. & eum non referens, quod prae dicta nomina, secundum communem vsum loquendi nostrum, intelligi debeant ad interpretationem clausularum maioratuum, qui praefertur propriae etiam verborum significationi; vt iura vulgata exclamant. Et quod omis sis his quae de iure commu[sect. 1] ni, circa praedicta nomina statuta sunt, omnino amplectendus sit communis vsus loquendi, vt dignoscamus, quando in vocationibus maioratuum, & in clausulis iurium patronatus, masculi, & foe minae etiam vocati censeantur, rectis sime annotauit Mieres, 2. p. d. q. 6. numer. 419. fol. 500. qui ta[sect. 2] men expendere pos set Ludou. Mol. quem omisit, lib. 3. cap. 4. num. 9. 10. & 11. vbi specifice dixit (provt s aepe retuli eum) communem intelligentiam, & loquendi vsum, consuetudinemque His panorum, magis attendi debere, quam ea, quae circa praedicta nomina Interpretes tradiderunt, cum maiori ex parte excitari soleant statutis Italiae, & aliarum prouinciarum, vbi foeminarum exclu siua statuta adsunt, quae in Hispania non vigent, provt notanter ibi notauit; & comprobari potest authoritate Socini in consil. 37. num. 8. lib. 3. Testatores itaque & hi qui primogenia, aut ma[sect. 3] ioratus in Hispania instituunt, non solent praedictis nominibus, aut verbis vti, cum Hispano sermone, & non Latino testentur, aut disponant, licet aliquando forsan contingere pos sit, quod eis dem vtantur, & nonnullis eorum s aepe vtuntur; frequentius autem ad succes sionem bonorum suorum, qui liberos, aut descendentes habent, primogenium, aut maioratum perpetuum instituunt, vocant filium suum maiorem, & filij eius filium maiorem, & alios eiusdem descendentes, & in defectum eorum, alios filios, & filias, & descendentes eorum. Aliquando non a filio, aut nepote, siue des cendente maiori, vocationem initium sumunt, sed ab alio ex filiis, aut nepotibus vel descendentibus, quod ex legum Tauri constitutione licere, compertum est, quando ex permis sione legum earundem, meliorationes vinculatas faciunt. Ex forma etiam facultatum Regiarum, cum primogenia instituunt, filios, nepotes, & descendentes vocant, aliquando etiam profitentur, se maioratum ex bonis suis in stituere, & filios, & descendentes vocant generaliter, nec specialem aliquam vocationem faciunt; quod tamen raro, aut nunquam eueniet; quod si eueniter, ex eo solum, maioratus perpetuus institutus maneret, sicuti in commentariis lib. 2. cap. 22. ex num. 1. cum seq. longa serie explicatum reliqui. Notauit etiam Bereta in cons. 134. num. p. vbi dixit, quod si bona in aliquem quis contulerit iure maioratus, etsi alias leges, aut conditiones non adiiciat, videtur maioratum perpetuum instituere. Qui vero filios seu descendentes non habent, & memoriae, atque familiae suae, siue Domus, bonorum etiam suorum conseruationem desiderant, consanguineum aliquem, eiusque filios, & descendentes ad succes sionem maioratus inuitare solent, & in eorum defectu, alium, vel alios consanguineos, eorúmque filios, & descendentes. Aliquando etiam proximiores consanguineos vocare solent; & raro aliis, testando, aut disponendo, nominibus, aut formulis vtuntur, quamuis eos, qui sunt de sua familia, agnatione, aut cognatione, vel Domo vocare, s aepe. contingere pos sit; & ideo de his tractatus omnino neces sarius fuit. Filiorum appellatione, aut cum filij simpliciter[sect. 4] vocantur, qui veniant, diuersimode Interpretes no stri explicarunt. Cum de liberis loquuntur, generaliter statuunt, liberorum appellatione, filios, nepotes, & alios descendentes in infinitum contineri, tam masculos, quam foeminas, idque ex l. liberorum, & l. cognoscere, §. liberorum, ff. de verb. signif. l. non est sine liberis, eod. tit. filiorum vero verbum, non ita late accipiunt. Alij vero, inter verbum, liberos, & filios, nullam differentiam constituunt, sed idem significari eo verbo intelligunt, & quod omnes descendentes, tam masculi, quam foeminae comprehendantur, ex l. filij, ff. de verb. signif. atque ex sententia multorum contendit Simon de Praet. lib. 3. interpret, 4. solut. 2. n. 17. & 18. & seq. fol. 183. & eod. lib. 3. dubit. 1. solu. 3. ex n. 10. fol. 129. & in hunc sen sum, nonnullos iuris Interpretes ego metipse recen sui in commentariis lib. 3. c. 29. n. 14. Alij vero, contrarias sententias commemorant; Primam affirmatiuam, filiorum appellatione, nepotes, & alios des cendentes contineri proprie, & tam masculos, quam foeminas. Secundam negatiuam, proprie non contineri, sed iusta interpretatione, siue ex coniectura voluntatis; vt videre licet penes Mantic. lib. 8. tit. 7. & 8. vbi late Peregrin, de fideic ommis. art. 22. ex n. 43. vsque ad n. 63. & art. 25. per. tot. innumeros alios sciens, consultoque praetermitto, quoniam longa serie commemoraui eos supra c. 63. per tot. & quia, vtcumque res se habeat, siue quod appellatio filiorum, ex propria significatione, nepotes, seu alios descendentes non comprehendat, nec etiam ex vi comprehensina, aut interpretatiua, quando agitur de interpretatione fideicommis si, quod onus continere censetur; sicuti ex aliis Authoribus verius credidit Mol. lib. 1. c. 6. n. 27. refert Velazq. Auend. in l. 40. Tau. glos. 10. siue quod iusta interpretatione, atque ex coniectura voluntatis, appellatio filiorum, nepotes, & alios descendentes comprehendat, vt Cardinalis Mantica, & Peregrin. late comprobant vbi supra. Et etiam foeminas, sicut masculos, provt ex multis probauit Ludouic. Casanate, in consilio 6. ex numero 9. vsque ad numerum 15. & numero 21. cum sequentibus, Fuluius Parianus in consilio 17. M. Anton. Eugen, in consilio 84. Io seph. de Rust. ad l. cum auus, libro 6. cap. 11. 12. & 13. Auendan, dicta glos. 10. Fachineus controuers. libro 5. cap. 18. & in consilio 35. libro 1. Quicquid inquam, interminis iuris communis, contrariae sen[sect. 5] tentiae sint; in terminis tamen nostris, & in Hispanorum primogeniis, vinculisque, & maioraribus perpetuis, & in aliis dispositionibus, quae pro sui natura habent tractum succes siuum & perpetuum, verbum filiorum, non solum nepotes, verumetiam omnes alios descendentes in infinitum comprehendit; sicuti ostendit, & probat Molina libro 1. capit. 6. numero 28. & 29. & sequuntur Auendanus dicta glos sa 10. lib. 40. Tauri, ex numero 3. cum sequent. Mieres, prima parte, quae stione 15. numero 19. & sequent. Peregrinus dicto articulo 22. numer. 50. & sequent. Casanate in consilio 58. numer. 3. Rusticis, ad dictam l. cum auus, lib. 6. dicto cap. 11. num. 29. & 42. & cap. 12. num. 1. & 4. & cap. 13. num. 1. Ioannes Antonius Bellon. in cons. 2. vbi late. Descendentium appellatione, aut cum descendentes, simpliciter vocantur, veniunt omnes[sect. 6] vtriusque sexus descendentes in infinitum, tam masculi, quam foeminae; & tam ex masculis, quam ex foeminis descendentes; ex textu in authent. de haered, abintest. venient, in princip. §. si quis igitur, & in l. vltima. C. de suis, & legitim. haered. cum concordantibus; de quibus post alios multos, per Decianum in consilio 127. numero 1. libro 3. Manticam, de coniectur. vltim. volunt. lib. 11. titulo 11. numero 1. & titulo 18. numero 1. & 3. Menochium in consilio 1. numero 198. lib. 1. & in consilio 231. numero 8. lib. 3. & prae sumptione 91. numero 1. cum sequentib. lib. 4. Ioanne Garcia de nobilitate, glos sa 1. §. 1. numero 36. Simon de Praetis, lib. 3. interpretatione 2. dubitatione 1. solutione 11. numero 24. per totum, folio 150. & lib. 5. interpretatione 2. dubitatione 2. numero 108. folio 515. Peregrinum, de fideicommis sis, articulo 19. numero 11. articulo 25. numero 8. articulo 30. numero 14. Pelaez a Mieres, 2. parte, quae st. 6. numero 379. & 380. in secunda editione, Fabium Turretum in consilio 77. numero 20. & 21. & in consilio. 81. numero 70. Casanate in consilio 33. numero 1. Aldobrandinum in consili 3. numero 1. Surdum in consil. 370. num. 22. lib. 3. & in consil. 316. num. 1. & eod. lib. & decis. 84. num. 6. Barzium decis. Bononiae prima, num. 14. & decis. 4. num. 18. & 36. Tuschum tomo 2. litera D. conclus. 220. fol. 594. Et ego metipse notaui in commentariis lib. 3. cap. 29. num. 13. idque in vinculis, & maioratibus perpetuis, siue Hispanorum primogeniis, attenta eorum natura & perpetuitate, indubitatum est; sicuti pro indubitato tradidit Mieres, d. num. 379. & 380. Consanguineorum autem appellatione, vt qui contineantur, & veniant, dignoscatur; prae [sect. 7] mittendum est, quod consanguinei dicuntur a particula con, & sanguine, & quasi communem habentes sanguinem, & communi sanguine nati; sicuti ex glos sa, Hostiense, & Rebus so obseruauit Mieres, 2. part. dict. quae st. 6. num. 400. & antea dixerat num. 399. quod consanguinei accipiuntur pluribus, modis, atque ita colligi ex l. post consanguineos ff. de suis & legitim. haered. & facere etiam l. 1. & 2. tit. 6. part. 4. & l. 37. tit. 6. part. 1. Deinde consanguineorum nomine, siue cum consanguinei ad fideicommis sum vocantur ex sentencia quorundam venire agnatos tantum, siue agnationis rationem habitam videri, per solam consanguineorum expres sionem, tametsi aliud de agnatione non caueatur; sicuti ex sententia Alexand. Curtij iun. Cornei, Beroi, & Grati, refert Simon de Praet. lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. solut. 11. num. 21. fol. 149. quamuis. ipse aliter resoluat, prout inferius dicetur. Idem etiam tenet Albanus in consil. 69. & cum Alexandro, tribus in locis, Corneo, duobus in locis, & Baldo, in hanc partem magis inclinare videtur Peregrinus, articulo 22. num. 35. in versic. Proprie autem consanguinei: vbi inquit, quod proprie consanguinei sunt agnati, non autem cognati; & ad id iura nonnulla allegat, & maxime text. in l. si spurius, ff. vnde cognati, vbi dicitur, quod iura consanguinitatis, & agnationis, a patre oriuntur. E contrario tamen, quod consanguinitatis nomine, etiam cognati, per foeminas coniuncti, contineantur; videri probari ex textu in cap. tua nos, & in cap. non debet, de consangu. & affin. & in cap. postremo, de appellat. Vnde diuersimode, ea iura conciliari, atque explicati pos se, & maxime constituendo differentiam inter ius Pontifi cium, & Cae sareum. Sed quod etiam inspecto iure ciuili, consanguineorum nomine, cognati quoque, & per foeminas etiam coniuncti contineantur, alios Authores tenuis se; prout haec omnia, latius ibi Peregrin. commemorat. Et tandem d. num. 35. in fine, in hunc modum scribit: Adeo vt concludendum sit, stricte secundum propriam iuris ciuilis acceptationem, consanguinitatis titulo designari agnatos, qui per mas culos coniunguntur; large etiam cognatos: ideóque in relicto consanguineis, agnati, & agnatae, cognatis prae feruntur. Alban. d. cons. 69. Idem etiam, quod con sanguineorum nomine, soli agnati comprehendantur, firmarunt Rolandus, & alij, quos expendit Pelaez a Mieres, secunda parte quae st. 6. num. 398. in versic Appellatione autem, & num. 410. versic. Et quod consanguineorum. Ex sententia vero aliorum, totum contrarium statui; imo quod consanguineorum appellatio, masculos, & foeminas, atque ex foeminis, sicut ex masculis descendentes contineat, quando materia est est indifferens, veluti in fieeicommis sariis ordinationibus: secus autem, vbi materia es set differens, veluti in statuto prohibente mulieres contrahere sine consensu duorum consanguineorum, tunc namque foeminae non continentur, tenuerunt alij, quos ipse Peregrinus retulit ibi numero 34. & firmauit Ioannes de Imola in l. cum quidam, § quod dicitur, ff. de acquiren haeredit. & voluit Bart. in authent. quib. mod. natur. effic. sui, per illum textum in §. ergo: Gregorius Lopez in l. 22. per illum text. tit. 13. p. 2. glos s. vlt. Socin. iun. in cons. 10. num. 9. cum sequent. lib. 2. & videtur probare Mantica libro 8. titulo 12. num. 37. versic. Et si relictum: & magis probauit Mieres, secunda parte, dicta quae stione 6. num. 403. vbi scripsit, consanguineorum appellatione, venire foeminas; quicquid alijs numeris retulerit alias Authores contrarium tenentes. Et pro hac parte vrgete videtur text. in l. 1. §. post suos, & in l. 2. ff. de suis & legit. haered. & in l. hac parte, ff. vnde cognati, & in l. 6. Tit. 15. part. 2. prout eam ponderat Mieres, ibidem, num. 399. Alij vero distinguunt, consanguineorum nomen, quatuor modis accipi; prout refert Peregr. d. num. 35. in prius. qui ad fin. num. ipsius, sic absoluit quae stionem, vt supra retuli. Alij denique Alexand. scilicet. Bald. Castrens. & alij, quos refert Tiraquell. de retractu lignag. §. 1. glos s. 1. num. 5. existimarunt, in proposito attendi debere consuetudinem, & communem vsum loquendi; nam si ex communi intelligentia: & loquendi vsu, consanguineorum appellatione, cognati etiam designari solerent; venirent etiam in legato consanguineis relicto, & iuxta communem vsum loquendi, verba accipi deberent , tam de masculis. quam de foeminis, atque ex des cendentibus earum; quod autem ita se habeat communis loquendi vsus, ex Federico, & aliis tradidit Tiraq d. num. 5. nec in hoc videtur dis sentire Peregrin. d. art. 22. sub d. num. 35. vers. intelligit tamen post Baldum, amplecti etiam videtur expres se, & ad communem intelligentiam verbi, consanguineos, attendere, atque ita omnes cognatos venire secundum communem loquendi vsum, in dispositione facta pro consanguineis, Simon. de Praet. lib. 3. d. solut. 11. num. 21. in fine folio 149. Alex. Ludouis. decis. 293. ex num. 3. fol. 280. vbi sic scribit: Et sub nomine consanguineorum veniunt etiam foemina, Tiraq. post. Bald. & Corn. quos allegat, de retract lignag. §. 1. glos s. 9. n. 202. Socin. iun. cons. 10. num. 14. lib. 2. item sub nomine propinquorum, Bald. cons. 134. num. 5. lib. 3. cum alijs per Hondedeum, cons. 12. num. 8. & 9. lib. 1. prout etiam sub nomine descendentium, &c. Ego sané, quamuis ex stricta dicti verbi, con[sect. 8] sanguineos, significatione, atque ex Italiae, & alia rum prouinciarum consuetudine, verbum ipsum ad agnatos solum referendum es se, nonnullis vi sum fuerit, iuxta opinionem eorum, quos retuli supra: quod tamen difficultatem habere, negari non potest, iuxta opinionem aliorum, relatam quoque supra. Tamen secundum Hispaniae consuetudinem, & communem intelligentiam, loquendíque vsum ordinariam, & communem, semper existimaui, atque obtinuis se, & seruari solitum fuis se vidi, consanguineorum nomen, nunquam stricte, sed latis sime semper acceptum, pro con sanguinei. scilicet omnibus, tam agnatis, quam cognatis; & tam foeminis, quam masculis; sicque, sub vocatione consanguineorum, tam agnatos, quam cognatos, & tam masculos, quam foe minas contineri, atque consanguineos omnes de signari; & in his terminis, ex consuetudine scilicet, & communi loquendi vsu, quod consanguineorum nomine, etiam cognati designentur, crebrius obtinuis se; & iuridice, & recte ita statuis se eos, quos commemoraui supra. Idcirco, ad maioratus succes sionem, in fauorem consanguineorum instituti; cognatos, & foeminas admitti, prout admitti, quando in fauorem familiae, generis, stirpis, domus, aut progeniei, maioratus institutus fuis set, resoluit Molin. lib. 3. cap. 4. n. 9. & 10. & 11. & latius comprobaui § § praecedentibus: & idem de verbo, consanguineis, statuis set, si de illo dubium habuis set. Et in terminis, quod consanguineorum appellatione, veniant, § contineantur foeminae, vt in maioratu succedant, ex Greg. Lop. & Socin. iun. obseruauit Mieres, 2. p. d. q. 6. num. 403. vt supra retuli. Et cum verba, consanguinei, familia progenies, & prosapia sint synonyma vt aduertit specifice D. Perez de Lara, de anniuersariis, lib. 2. cap. 2. num. 25. id ipsum in consanguineorum vocatione, quod in vocatione eorum, qui sunt ex familia, progenie, aut prosapia dicendum est: & consequenter, masculos, & foeminas, agnatósque & cognatos contineri, prout sub nomine familiae, & similium contineri, dixit Molina in loco nunc relato. Et pro certo supponit Perez ipse de Lara, d. cap. 2. ex num. 7. cum sequent. & num. 22. & seqq. Nicolaus Garcia, de beneficiis tomo 2. part. 7. cap. 15. num. 16. & sequent. & licet in indiuiduo, de verbo, consanguineos, mentionem non faciat Molina, d. numer. 9. 10. & 11. attamen idem sentire in eo, & aliis similibus. quod in verbo, familiae, & aliis ibi expres sis, velut manifeste deprehenditur ex eisdem, quae ibidem notauit. Indeque, admis sa dictorum verbo[sect. 9] rum aequiparatione, cum synonyma ipsa sint, deduci iuridice valebit, quod si testator ad succes sionem bonorum suorum vocauerit consanguineos suos, per verba significant tractum succes siuum; vel factis aliquibus vocationibus, consanguineos suos generaliter vocauerit, maioratum perpetuum instituere censendus erit; tametsi id non expres serit: sicuti quando testator bona sua reliquit familiae, agnationi, vel cognationi; idque maxime, quando bonorum alienationem prohiberet, vel aliud simul concurreret, quod instituendi maioratum perpetuum coniecturam induceret; iuxta ea, quae cum Ludouic. Molin. lib. 1. cap. 5. num. 23. §§. ipsis praecedentibus notauimus. Et in[sect. 10] his terminis, succes sio in infinitum deferenda es set consanguineis, ex natura primogeniorum, eorumque perpetuitate, & seruatis regulis ordinariis, lineae; inquam, gradus, sexus, & aetatis, vt etiam eis dem §§. comprobaui, & Didac. Couarr. variar. re solut. lib. 3. c. 5. n. 4. Ludou. Molin. lib. 1. cap. 4. n. 39. & cap. 6. in fine. singulariter adnotarunt. Nec restringi pos set ad septimum gradum, prout restringi, quan do consanguinei vocantur, ex Castrense, & Alciato, voluit Simon de Praetis, lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. solut. 11. n. 21. vers. Aduerte consanguineos, fol. 149. non etiam restringeretur vsque ad decimum gradum, quia co vsque defertur succes sio; sicuti Mantica notauit, de coniect. vlt. volunt. lib. 8. tit. 12. n. 37. versic. Et si relictum, sed perpetuo, atque in infinitum , succes sio inter omnes consanguineos duraret, nec alia voluntatis coniectura neces saria foret. Eo namque ipso, quod maioratus instituendi voluntas, legitime deduceretur, atque deprehenderetur, aliunde voluntatis coniecturam inquirere neces siarium non es set, quicquid aliter intelligat, & Didaci Couarr. placitum male impugnet Mantica ipse, vbi supra. Hoc etiam casu, quando bona sua testator con[sect. 11] sanguineis suis reliquit per verba tractum succes siuum denotantia, siue in fauorem consanguineorum suorum se facere maioratum expres sit, aut quod instituere voluerit maioratum perpetuum, deprehendatur legitime, quamuis id non expres serit; si specificam aliquam vocationem non fecerit, sed generaliter consanguineos suos vocauerit; vnus quidem, isque proximior, ad succes sionem admitti debebit, caeterique gradatim, & ordine succes siuo, & per fideicommis sariam, non per vulgarem. Quoniam maioratus succes sio semper ad proximiores defertur, vt s aepe diximus; & notauit Molina, lib. 1. cap. 3. num. 13. & in terminis, quando consanguinei, aut hi, qui de parentela, aut familia sunt, vocantur, quod tunc proximior admitti debeat; cum aliis multis obseruauit Nicolaus Garcia, 2. tomo de beneficiis, p. 7. c. 15. ex n. 17. & ante notauerat Mieres, 1. part. q. 72. num. 1. In noua editione, vbi alios refert, & inquit, quod quando plures personae sunt vocatae sub termino generali, aut indefinito, vel collectiuo, puta familiae, generis, cognatorum, & similium, intelligitur ordine succes siuo, vt scilicet proximior primo loco; & hoc ces san te vel deficiente, is qui eum proxime sequitur; & cae teri deinceps, prout iure, & authoritate latius comprobat ibi. Et cum in succes sione maioratus non fiat tran[sect. 12] situs de vna linea ad aliam, propter masculum, vel agnatum; sed masculo eiusdem lineae & gradus deficiente, filia foemina caeteris masculis remotioribus praeferatur, l. 2. titul. 15. partita secunda, Molina lib. 1. cap. 3. num. 9. latius lib. 3. cap. 4. & 5. & semper linea recta succedendum sit, vt per eundem Molinam ibi, num. 12. lineaque vltimi pos [sect. 13] ses soris attendatur, caeterisque praeferatur, vsquequo omnes ex illa linea descendentes finiantur;[sect. 14] vt per ipsum Molinam, lib. 3. cap. 4. num. 14. D. Perez de Lara, post alios, quos citat, libro 2. cap. 2. numer. 8. & s aepe diximus, si maioratus legitime vnam lineam ingrederetur, non fieret ex ea tran situs ad aliam, propter masculos, aut agnatos, sed ex illa linea procedentes, siue masculi, siue foeminae, siue agnati, siue cognati praeferri deberent agnatis alterius lineae; nec obtinere, aut habere locum pos set obseruatio illa Albani in cons. 69. & Peregrini, de fideicommis sis, d. artic. 22. num. 35. in[sect. 15] fine, dum scribunt, quod in relicto consanguineis, agnati, & agnatae praeferuntur consanguineis; non enim praeferri pos sent apud nos, obstantibus regulis ordinariis succes sionis maioratus, de quibus supra. Si autem proximi ad succes sionem inuitentur,[sect. 16] tam masculi, quam foeminae, & tam agnati, quam cognati continentur, & veniunt; l. 1. §. Proximus, ff. vnde cognati, & veniunt omnes coniuncti vsque ad decimum gradum, nec ad septimum gradum succes sio restringi potest; ita sane cum aliis atque ex sententia communi resoluit Peregrin, d. art. 22. num. 33. & in Hispanorum primogeniis, vinculís ve, aut maioratibus, quod sub vocatione proximorum foeminae comprehendantur, ex Portio, Marcario, Tiraquello, & Burgos de Paz, scripsit Velazq. Auend. in l. 40. Tauri glos s. 9. num. 24. nec tunc pos set succes sio ad decimum gradum restringi, sed vsque in infinitum protrahi, & durare deberet, prout supra scripsi. Proximiores vero si vocentur simpliciter, aut[sect. 17] consanguinei proximiores cum vocantur; veniunt omnes coniuncti, & tam masculi, quam foe minae; sicuti ex sententia aliorum, specifice notauit Pelaez a Mieres, 2. p. d. q. 6. n. 383. in fine. & 384. & tradiderunt Baldus, Craueta, & Rebuffus. quos ibi recenset. # 20 §. XX. Verbum, de nomine meo, aut Hispano sermone, de mi nombre y apellido, vtrum agnationis coniecturam inducat; an vero commune sit agnatis, & cognatis, masculisque, & foeminis, & earum descendentibus. Et vide § sequenti, vbi Ioannis Garciae obseruationes nonnullae in propo sito examinantur, & ideo consulto hic omittuntur. Testator, si factis aliquibus vocationibus, aut etiam non factis, bona sua reliquerit illis de nomine, aut de cognomine suo; aut dixerit, quod bona sua deueniant, a los de su nombre y appellido, an censendus sit, maioratum perpetuum instituere, tametsi id non expres serit; singularis resolutio, atque explanatio: vbi etiam Senatus Valentiae decis. 170. lib. 2. memorabiliter enucleatur. SVMMARIVM. -  1 Verbum, de nomine meo, aut Hispano sermone, de mi nombre y apellido, an agnationis coniecturam inducat; an vero commune sit agnatis, & cognatis, masculisque, & foeminis, earúmque descendentibus. -  2 Pro affirmatiua parte, quod pro agnatis tantum dispositio haec facta videatur, siue agnati tantum admitti debeant; nonnulla ponderantur. -  3 Tandem contrarium defenditur, quod scilicet dictum verbum, masculos, & foeminas, agnatósque, & cognatos contineat. -  4 Et fundamenta nonnulla expenduntur. -  5 Explicatur, atque ponderatur l. is qui cum plures, ff. de legat. 3. & num. seqq. -  6 L. cum ita, § in fideicommis so, de legat. 2. vtrum probet id, ad quod Pelaez a Mieres, eam expendit. -  7 Alexandri locus declaratur. -  8 Petri de Peralta obseruatio quaedam ponderatur, & confutatur. -  9 Testator, si factis aliquibus vocationibus, aut etiam non factis, bona sua reliquerit illis de nomine, aut de cognomine suo, aut dixerit, quod bona sua deueniant, a los de su nombre y apellido, an censeatur, maioratum perpetuum instituere, tametsi id non expres serit. -  10 D. Francisc. Hieronym. Leo, decis. Valentiae 170. annotationes in proposito huiusce § commemorantur. EX eisdem, quae §§. praecedentibus annotauimus, atque resoluimus, petenda est explanatio, & resolutio quorundam, quae in ipsomet proposito excitauit, sed non persecit Paz a Mieres, nec praetermitti pos sunt, cum admodum neces saria sint, & frequenter euenire pos sint, atque ita plenius ea attingere oporteat, iuxta text. in l. legaui, 22. ff. de liberat, legat. is ergo Author, in commentariis de maioratu, p. 2. q. 6. num. 390. & 391. fol. 498. in vltima editione; & numer. 424. & duobus seqq. & num. 428. fol. 501. nonnulla obseruauit, quae in his Regnis, iuxta communem intelligentiam, loquendique vsum, & Hispaniae consuetudinem obtinere non poterunt,[sect. 1] nec a Pragmaticis probabuntur. Primo itaque inquit, quod verbum, de nomine meo, agnationis coniecturam inducit, vt agnati scilicet, & non cognati vocati videantur in dubio, atque ita foe minae, & eorum descendentes exclusi; verba haec, de nomine meo, Hispano sermone (vt exemplis di stincte magis procedamus) ita exprimi pos se videntur in hominum, atque ita testatorum, siue disponentium elogiis; vel quod testator, bona sua reliquerit consanguineis suis, de su nombre y apellido, vel a los de su nombre y apellido; vel quod vocationibus nonnullis, prius factis, & maioratu expresse, aut tacite etiam instituto, dixerit, quod succes suri de nomine suo sint, aut succes sores grauauerit expresse, quod nomine suo denominentur: Dubitatur itaque, vtrum in his terminis, agnationis coniectura iuridice deduci valeat, vt cognati omnes, atque ita foeminae, & earum descendentes exclusi videantur, & agnati soli admis si. Pro parte affirmatiua, & ad cognatorum, & [sect. 2] foeminarum, earúmque descendentium exclusionem, nonnulla ponderauit Mieres, in locis nunc relatis. Primo Bertrandi consilium 15. Numero 48. libro primo, quod si testator vocauerit ad fideicommis sum eos, qui sunt de generatione, cum adiectione nominis, & familiae, non veniunt, nec comprehenduntur foeminae, sed tantum masculi. Secundo ponderat eiusdem Bertrandi consilium 30. numero primo, libro primo, vbi voluit, generis appellatione, foeminas non venire propter cognomen. Tertio adducit Alexand. in consil. 125. numer. 6. lib. 7. qui ex sententia Glos s ae, in l. is qui complures; in verbo, nomine suo, ff. de legat. 3. in terminis scripsit, verbum, de nomine meo, inducere agnationem; & inquit, ad hoc es se casum clarum in l. cum ita, §. in fideicommis so, de legata. 2. ibi: Qui ex nomine defuncti fuerunt. Et pro eadem sententia expendit Decium; Roland, etiam, in con sil. 110. num. 114. & in cons. 24. n. 25. lib. 2. & in consil. 70. num. 25. & quinque seqq. vol. 3. & hactenus Pelaez a Mieres, qui vltimo tandem obseruat, legenda es se ea, quae scripsit Ludouic. Molin. lib. 2. cap. 14. num. 6. & seq. & lib. 3. cap. 5. numer. 78. quae tamen, etsi attente, & originaliter praelegantur, nihil in proposito deduci poterit, quod placitum predictum confirmer. Imo in contrarium Mol. ipse vrget aperte, ex quo firmiter statuit, ex grauamine, aut praecepto ferendi nomen, & arma, a maioratus institutore, siue per viam modi, siue conditionis apposito, nequaquam agnationis coniecturam deduci pos se, vbi aliunde, atque legitime non con stiterit, agnationi consultum fuis se; quod & alio c. infra latius comprobabo . Vere itaque, praedictum verbum , quocunque modo, ex consideratis supra, expres sum, agnationis coniecturam inducere potens non est, sed commune potius, tam agnatis, quam cognatis, & tam masculis, quam foeminis, & earum des cendentibus, atque ideo, masculos, & foeminas comprehendit, & regularem quidem, non irregularem maioratum inducit. Nullibi namque cautum extat quod agnatio, quae non prae sumitur, nisi expres sa fuerit, aut ex manifestis, & concludentibus[sect. 4] coniecturis deducatur; sicuti s aepe admonuit Molin. lib. 3. cap. 4. & 5. Mier, idem, eadem quae st. 6. partis 2. & ego metipse notaui in commentariis lib. 2. cap. 4. & aliis capitib. sup. hoc eod. tractat. Francis. Molinus, de pact. matrim. lib. 3. quae st. 24. ex d. verbo, de nomine meo, deduci iuridice valeat, cum de nomine testatoris, maioratúsve institutoris, tam agnati, quam cognati es se intelligantur. Et secundum consuetudinem Hispaniae, communemque intelligentiam, & loquendi vsum, de nomine eius dicuntur quicunque, qui eiusdem nominis fuerint, siue masculi, siue faeminae, siue agnati, siue cognati; qui communis loquendi vsus, non modo attendi, sed etiam praeualere debet; provt in hac ipsa, qua versamur nominum, siue vocabulorum disceptatione, notauit Ludo. Molin. lib. 3. d. cap. 4. num. 9. & 10. & 11. & magis ad communem ipsam intelligentiam, loquendique vsum attendit, quam ad ea, quae Authores exteri, circa alia nomina, aut vocabula, similia tradiderant. Et conuenit Mier. ipsa quae st. 6. num. 419. & §§. praecedentibus, latius exornaui. Idque maxime, cum cognati ipsi, & foeminae, atque earum descendentes, & nomen, & memoriam, & familiam institutoris, ita conseruare, & reprae sentare valeant, sicut masculi agnati conseruant; prout etiam eisdem §§. praecedentibus ob seruaui; & notauit specifice Molina, eod. cap. 4. numer. 9. & in nostris fere terminis, Pelaez idem, d. quae st. 6. num. 93. Praeterea, Bertrandi Alexand. & Rolandi authoritates, de quibus supra nihil obstant, quia licet ex stricta illorum vocabulorum significatione, atque ex Italiae consuetudine, solum ad agnatos ipsa referenda es sent; attamen secundum Hispaniae con suetudinem, aliud obseruandum, & ram masculos, quam faeminas nomina ea, ab eisdem Authoribus ex pres sa, continere, secundum communem loquendi vsum, dubitandum non est; provt ipsis §§. prae cedentibus ostendi; & notabiliter annotauit Molina, libro tertio, dicto cap. quarto, ex numero nono. Specifice autem loquendo, quod dictum ver[sect. 5] bum, de nomine meo, agnationem inducat, nullibi quidem scriptum, aut cautum, vt antea dicebam. Nam in dicta leg. is qui complures, de legatis tertio, aliud quidem diuersum, non autem aliud, quod ad agnationis considerationem pertineat, expres sum est. Inquit namque textus, quod is, qui complures libertos reliquerat, tribus ex his fundum legauerat, & perierat, vt curaretur, ne de nomine suo exiret; & respondet Iureconsultus, fundum alij colliberto etiam a testatore nominato, relinqui pos se; quod si nulli dederit, omnibus deberi. Agnationis coniectura, ex proposita facti specie, nes cio quo pacto diurnari, aut deduci potuerit, nec minus ex expositione Glos s ae ibi, verbo, nomine, vbi sic scribitur: Nomine suo, id est familia sua, vel dic, libertorum. Quam sequitur Bartolus ibi, qui in summario dixit, appellatione familiae, etiam contineri eos, qui a testatore non sunt nominati. Quamuis ergo, omnes de illa familia, & nomine illo, etiam non nominati contineantur, & in proposito no stro contineri omnes de nomine testatoris, etiam si specifice nominati non fuerint, fateamur; non inde sequitur, agnationis coniecturam elici pos se, quae aliunde, atque legitime non deducatur. Inde & consequenter, nec Alexandri placitum, iuxta[sect. 6] consuetudinem Hispaniae, & communem loquendi vsum, seruandum es se; licet eum sequutus fuerit Petr. de Peralta; in dicta leg. cum ita; §. in fideicommis so, sub numero decimoseptimo, versic Praemis sis etiam, folio mihi 563. quem tamen in explicatione nominum quorundam similium dicto verbo, de nomine meo, deceptum fuis se, iuxta consuetudinem Hispaniae, communemque loquendi vsum; profitetur idem Molina, libro tertio, dicto capit. quarto, numero vndecimo, textus etiam, in dicta leg. cum ita, §. in fideicommis so, Induci, aut expendi nullo pacto potest, vt probet, dictum verbum, de nomine meo, agnationem inducere. Ex eo namque, quod Iureconsultus dixerit: Aut post eos omnes extinctos, qui ex nomine defuncti fuerunt: duntaxat deducitur, eos admittendos, qui ex familia testatoris fuerunt eo tempore, quo testator moreretur. Familiae autem verbum, de quo in eo §. & per Glos s & Bartol. in dicta leg. is qui complures, tam in cognatis, quam in agnatis verificari, siue non solum agnatos, sed etiam cognatos comprehendere, in Hispanorum primogeniis, siue vinculis, aut maioratibus perpetuis; expresse agnouit Molina metipse, numero nono, dicto cap. quarto, libri tertij, & latius comprobani alio §. supra. Remanet ergo, sub dicto verbo, de nomine meo, masculos, & foeminas, atque agnatos, & cognatos contineri, nec resolutiue ausum fuis s e Pelaes a Mieres as serere contrarium, ex quo dixit, legenda es se ea, quae scripsit Molina, libro secundo, dicto cap. decimo quarto, ex numero sexto, & libro tertio, cap. quinto, numer. 78. quae si legantur, potius tenendum est contrarium, & id quod contendimus, provt supra dicebam. Ex his consequutiue infertur ad duo. Primo ad[sect. 7] dictium consilium Alexandri 125. numero sexto, libro septimo, alias 135. vbi dixit, quod quando testator simpliciter nominat eos, qui sunt de certo genere denominati, vt si dixis set, res deueniat per fideicommis sum ad illos de Columna, vel de Vrsinis, vel de Petramala. Et si qui sunt de illustribus cognomentis; etiam si non faciat mentionem de Domo, vel familia; venirent ad tale fideicommis sum soli agnati gradatim, & ordine succes siuo, etiam foeminae agnatae. Secundo ad obseruationem quandam Petri de[sect. 8] Peralta, in d. §. in fideicommis so, sub numer, 17. vers. praemis sis etiam, d. fol. 363. vbi sic scripsit, postquam dictum consilium Alexandri commemorauit: Quod verbum est memorabile in eo, quod dicit de foemina; sed sano modo est intelligendum per id, quod praedixi, quod agnatio finiatur in foemina, & eam non transgrediatur, & sic descendentes ex ea ad tale fideicommis sum non pos sunt admitti, &c. Infertur ergo primo ad dictum consilium Alexandri, vt in terminis illis, apud nos, atque in Hispania, iuxta communem intelligentiam, loquendique vsum, non soli agnati, sed etiam cognati gradatim, & suo ordine venirent, provt etiam foeminae, earumque descendentes, ad primogenium, seu maioratum, etiam si testator faceret mentionem, de domo, seu de familia, nam cum ex his verbis, domo, scilicet, & familia, & de nomine meo, aliisque similibus, agnationis coniecturam non deduci; & tam cognatos, quam agnatos, foeminasque, & masculos admitti, hoc §. & praecedentibus, ex His pana consuetudine, & communi loquendi, vsu probauerim; & Ludou. Molin. atque aliorum resolutionem, in terminis ponderauerim, quod testator de domo, vel familia faciat mentionem, nihil interest, nisi aliunde, atque legitime agnationis coniecturam deducamus. Secundo ad dictam obseruationem Peraltae eiusdem infertur, quod cum ex communi vsu loquendi, Hispaniaeque consuetudine, & intelligentia, ex dicto verbo, de nomine meo aut de familia, vel domo, agnationis coniectura aliqua non deducatur, sed dicta verba masculos, & foeminas, agnatosque, & cognatos comprehendant; prout s aepe dixi, & as serit Molin. d. cap. 4. lib. 3. num. 9. & 10. & 11. Velazq. Auend. in d. l. 40. Tauri glos. ex numer. 15. cum seq. & aliunde agnationis coniecturam deducere neces sarium sit, non soli agnati, & etiam foeminae agnatae, sed cognati quoque, atque ex foeminis descendentes admitti deberent, si casus eueniret, ex quo agnationis conseruatio, aut consideratio, ob solam dictorum nominum, aut vocabulorum expres sionem non inducitur. Inde etiam, & ces sat omnino dubium illud filiorum, & descendentium foeminae agnatae, vtrum inquam ipsi admitti debeant, quod Pet. ipse de Peralta excitauit, & haberet locum duntaxat, quando agnationis fuis se fideicommis sum pro certo traderetur: cuius tamen contrarium, firmiter tuemur, atque dubitari apud nos hodie non poterit id, de quo Peralta ambigit, sed potius seruatis regulis succes sionis maioratuum, & lineae, gradus, sexus, & aetatis, ita foeminae, eorúmque descendentes, prout & masculi admitti deberent. Infertur denique & vltimo loco, quod si testa[sect. 9] tor, factis, antea aliquibus vocationibus, vel etiam non factis, bona sua reliquerit illis de nomine, vel de cognomento suo, vel dixerit, quod bona sua deueniant, a los de su nombre y a pellido, vel consanguineis, de su nombre y a pellido, per verba tractum succes siuum denotantia, & quae vnius succes sionis momentaneae actum excludant, perpetuitatémque, & bonorum conseruationem denotent aperte; quod tunc videatur, maioratum perpetuum in stituere, tametsi id non expres serit. Concludit namque Ludou. Molinae resolutio, lib. 1. d. cap. 5. num. 23. cum testator bona sua reliquit agnationi, cognationi, aut familiae suae; eadem namque ratio, & vis nominis collectiui vrget, vt vides; idque indubitate magis procederet, si alia simul interuenirent, quae maioratus perpetui instituendi animum detegerent manifeste, vt si bonorum alienationem, perpetuo prohibuis set, vel aliud simile expres sis set. Ad quod mire vrget Petri de Peralta, post Alexandrum, traditio praedicta, qui ex hoc induci fideicommis sum gradatim, & ordine succes siuo specifice adnotarunt Et tunc quidem proximior ex eo nomine succederet, & regulae ordinariae lineae gradus, sexus, & aetatis seruari deberent, prout §§. praecedentibus semper admonui. Et quod in his terminis, & adiecta prohibitione alienationis bonorum, institutus videri deberet maioratus perpetuus; nonis sime omnium agnouit D. Francisc. Hieronym. Leo, decisione Valentiae, 170. ex[sect. 10] num. 1. vsque ad num. 9. ex fol. 275. & 276. qui in hoc conuenit obseruationi superiori. Antea tamen traditis, dis sentit expresse, & maioratum agnationis induci firmiter as serit, Petrique de Peralta placitum illud, quod confutamus, & in aliis vocabulis, aut nominibus similibus, secure confutat Molina, amplectitur ipse. Vno autem vel tantum fundamento adducitur principaliter; quod scilicet, exprimere testatorem, ne bona ex suo nomine exeant, idem est, ac si diceret, de agnatione; quia nomen familiam significat: familiae autem nomen, communi iure, agnationem significat. Et ita diuersis Regiis sententiis, as serit fuis se declara tum in prae stantis simo illo Valentiae Senatu. Apud nos tamen, & in his Regnis attento communi vsu loquendi, & Hispaniae intelligentia communi , aliter dicendum es se, nec familiae nomen; quod stricte acceptum, siue in aliis Nationibus, & Prouinciis, agnationem forsan inducit; agnationis con siderationem inducere pos se, sed potius commune es se, & tam masculis, quam foeminis, cognatisque, sicut agnatis conuenire; ex his deprehenditur manifeste, quae Ludou. Molina, dicto cap. 4. lib. 3. numero 9. 10. & 11. Auendanus, dicta glos sa nona, l. 40. Tauri, ex numero 15. cum sequent. & alij relati §§. praecedentibus adnotarunt. Probamus ergo, & iuridicam admodum censemus resolutionem illam, & Senatus eiusdem insignem definitionem, quod scilicet prohibitio alienationis, ea ratione expres sa, quia testator voluit, in suo nomine, siue agnatione bona conseruari, inducat simplex & absolutum fideicommis sum in casu mortis, Item quod num. 17. decisione eadem definitur, fideicommis sum perpetuum induci, quando testator disposuit, bona in nomine parentelae suae semper es se, & remanere: dubitamus tamen, agnatitium debere es se fideicommis sum ipsum, sed regulare potius, & ordinarium apud nos futurum credimus; idque propter authoritatem Molinae, & sequacium, qui verbum familia, ad cognatos quoque, & foeminas referunt, iuxta communem loquendi vsum, Hispaniaeque consuetudinem, & intelligentiam, quae quidem, cum forsan diuersa sit in Regno illo, iuridice excitari, atque adduci potuit grauis adeo, & egregius Senatus, vt ita definiret; prout latius decisione ipsa 170. videri poterit. Et de his hactenus, de quibus vide etiam omnino §. sequenti, vbi Ioan. Garciae placita omnia in proposito commemorabo. # 21 §. XXI. Testator, maioratúsve institutor, si profiteatur, se maioratum ex bonis suis instituere ad conseruandum, & perpetuandum suum genus, Hispano sermone, su linage; vel pro conseruatione, & perpetuitate sui generis; an videatur maioratum agnationis constituere. Vbi etiam, quid si prohibuerit alienationem bonorum, vt perpetuo illa maneant in consanguinitate, ac lignagio, nec vnquam exeant ex eo, an censeatur voluis se agnationem suam conseruare. Quid etiam, si deinde vocet masculos, an inducatur repetitio masculinitatis in cae teris gradibus, in quibus filij sunt vocati. Quid denique si in prooemio maioratus in stitutor dixerit, quod facit maioratum, vt conseruet nomen suum, & vocet masculos, deinde filios, aut descendentes, an inducatur repetitio masculinitatis. Egregia equidem, & memorabilis resolutio, atque explanatio, qua Ioannis Garciae, Ioannis Cephali, Ludouici Molinae, Pelaez a Mieres, & aliorum placita nonnulla, (ad quae, Recentiores alij, non sic animaduertunt) singulariter enucleantur, atque declarantur. SVMMARIVM. -  1 Testator, si profiteatur, se maioratum ex bonis suis instituere ad conseruandum, & perpetuandum suum genus, Hispano sermone, su linage, vel pro conseruatione, & perpetuitate sui generis, an videatur maioratum agnationis instituere; & resolutio traditur n. seq. -  2 Testator, si prohibuit alienationem bonorum, vt perpetuo illi maneant in consanguinitate, ac lignagio, nec vnquam exeant ex eo, an censeatur voluis se agnationem suam conseruare, & re solutio traditur num. seq. -  3 Testator, maioratúsve institutor, si in prooemio di spositionis dixerit, quod instituit maioratum ad conseruationem generis sui, & deinde vocet masculos, an inducatur repetitio masculinitatis in caeteris gradibus, in quibus filij sunt vocati. -  4 Maioratus institutor, si in prooemio dixerit, quod facit maioratum, vt conseruet nomen suum, vulgo, su apellido, & vocet masculos, deinde filios, aut posteros, aut descendentes, an inducatur repetitio masculinitatis. Et vide infra, num. 11. -  5 Testator, in terminis propositis supra numer. 1. quod non videatur agnationem conseruare voluis se. Et idem si dixerit, se maioratum facere, por conseruar su nombre y apellido, nisi ex adiunctis, aut aliunde, iuridice, & legitime, agnationis coniectura deduci valeat. Quod late comprobatur, & num. seq. -  6 Et Ioan. Garciae locus expres sus pro hac parte expenditur, & infra n. 11. -  7 Testator si dixerit se vocare, a los de su linage, veniunt etiam transuersales, & omnes consanguinei. -  8 Gregor Lup. notandus, & singularis locus, pro sententia Authoris ponderatur. -  9 Verbum, de mi linage, iuxta subiectam materiam, aliquando cognatos etiam comprehendit, aliquando vero ad solos agnatos masculos refertur. -  10 Ioannes Cephalus, in cons. 25. 1. lib. 2. singulariter explicatur. -  11 Ioan. Garc. annotationes quaedam in terminis propositis sup. n. 3. & 4. explicantur. -  12 Ludou. Molin. honorifica mentio facta. -  13 Masculinitatis qualitas, in certis gradibus, substitutionibus, aut personis expres sa, an, & quando in aliis repetita censeri debeat; remis siue. -  14 Maioratus natura, ex sententia Ioannis Garc. ea est, vt agnationem conseruet. Et Ioannis Cephali, in eodem as sumpto placitum & consensus. Quod concludenter conuincitur. VLtra ea, quae de verbo generis, gentis, & generationis, scripsi atque an[sect. 1] notaui supra §. 18. numer. 3. & tribus seq. obseruanda erunt nonnulla, quae Hispanorum primogeniis fatis vtilia, & conducibilia es se pos sunt. Ac primo loco instituendum, Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. p. q. 6. num. 424. fol. 501. in noua editione. In terminis excitas se dubium, vtrum scilicet verbum, linage, significet, & inducat agnationem. Et dicit, id es se neces sarium, & ponderandum ad fundationem maioratus, quem quis dixit se facere ad perpetuandum suum genus, expres so d. verbo, linage, & d. num. 424. aperte innuere videtur, ex dictis verbis, & cum testator, maioratu sve institutor profitetur, se maioratum ex bonis suis instituere ad conseruandum, & perpetuandum suum genus, Hispano sermone, su linage, agnationis conseruationem induci; & consequenter solos agnatos masculos, non autem foeminas, nec earum descendentes vocatos censeri; & Pelaez idem (qui nec distincte, nec absolute satis rem explicat) tribus excitari, atque adduci videtur fundamentis principaliter. Primo ex l. 3. tit. 21. p. 2. prout ibi eam ponderat. Secundo ex his, quae tradit Ioan. Cephal. in con sil. 251. n. 53. & 54. lib. 2. prout eum refert ibi n. 426. & Cephal. ipse ibi, in hunc modum scripsit: Item, & quia nouissimo loco vocauit etiam proximiores suae agnationis, & prohibuit alienationem, & confiscationem, vt perpetuo maneat in consanguinitate, ac lignagio, nec vnquam exeat ex eo, vt disponitur in c. vbi cauetur: maioratum ipsum non pos se confiscari; quae verba arguunt fauorem agnationis, iuxta Bartolum, & caeteros; l. filiusfamilias, §. diui, de legat. 1. in l. peto, § fratre, de legat. 1. in l. qui Roma, §. cohaeredes, de verb. obligat. & alij s aepis sime. Quo stante, quod D. testator voluerit eius agnationem conseruare, quod puto indubitatum, haec agnationis ratio pariter militat contra foeminas, tam proximiores, quam remotiores, secundum Decium cons. 466. num. 9. & melius 495. num. 15. vers. & ista ratio agnationis. Hactenus Ioan. Cephal. qui consilium illud edi[sect. 2] dit super succes sione status de Alburquerque; & inquit Mieres ipse, quod legit post scripta ea, quae num. praecedentibus tradiderat, & quod idem fuit in succes sione status de Cabra. Et quod reputat notabile, & quod tractat etiam de eodem Ioann. Garc. de nobilitate, in diuision, n. 34. fol. 11. Tertio itaque loco, pro eadem parte expendi pos se videtur Ioan. Garc. d. n. 34. consideratio illa, quod si testator in principio dispositionis dicat, quod facit, & instituit maioratum, ad conseruationem generis sui, & postea vocationes incipiat a masculis, deinde vocet filios per hoc nomen indefinitum, quod ex natura sua comprehendit ma sculos, & foeminas, l. iusta, ff. de verb signif. qualitas masculina censenda est es se repetita, ex ratione posita in prooemio; quia etiam si verbum, genus Hispane, linage, ex generica sua significatione comprehendat descendentes institutoris, & transuersales etiam; attamen in proposito ad agnatos solos referendum videtur. Idque confirmat Ioann. ipse Garc. n. 36. ex eo, quod nonnulli, ibi relati, scripserunt; quod si feudum conces sum sit alicui, & generi suo, tale feudum non transit ad foeminas. Et quod appellatione generis veniunt tantum descendentes per lineam masculinam; ad quod alios iuris Interpretes recensui supra §. 18. n. 3. & seq. indeque deducit Garcia, quod cum in prooemio testator dixerit, quod instituit maioratum ad conseruationem generis sui, hoc est, de su linage, & postea incipiat vocationem a masculis, etiam si postea in tertiis, & vlterioribus substitutionibus, vtatur verbo filij; summa coniectura voluntatis erit, quod voluit conseruare agnationem, quae verbo generis significatur, attenta materia, de qua agitur. Ex alio quoque, idem Garcia confirmat, quod cum natura maioratus sit, eáque genuina, & naturalis, vt agnationem, & familiam conseruet, ad quod citat Tiraquellum, & alios n. 39. & pos set etiam citare Cephalum d. cons. 251. n. 48. iunctis vocationibus ma sculorum statim factis, proculdubio, qui bis vocibus vtitur in prooemio, & maioratum instituit, & incipit vocare masculos, etiam si postea vocet filios, intelligendus est de his filiis sentire, d e quibus superius censuerat; alias si foemina admitteretur, nec familia, nec agnatio, nec genus conseruaretur; cum per faeminas, omnia haec corruant; & inueniret instituto viam, per quam perpetuitas, quam desideras se videtur, dum maioratum perpetuum instituiit, corrueret; quod non est admittendum, l. 3. ff. de milit. testam. Aliud quoque considerat Ioan, ipse Garcia, ex num. 40. vsque ad num. 49. in confirmationem annotationis praecedentis, quod magis conuenire, quam contrariari videtur resolutioni traditae §. prae cedenti, provt idem Author specifice animaduertit, dum Ludou. Molinae traditiones explicat. Inquit ergo quod idem intelligendum est, repetitionem scilicet masculinitatis perpetuam fore, si testator in prooemio maioratus dicat, se facere, instituere maioratum perpetuum ad conseruandum nomen suum, vulgo, para la conseruacion de su nombre y apellido, & praemis sa hac clausula, incipiat suas vocationes a masculis, quia tunc videtur familiam, & agnationem velle conseruare; ideo etiam si po stea alicubi vocet filios, repetitio masculinitatis ex ratione, prooemij intelligenda est, provt ibi comprobat. Et addit, quod ex hac vocatione datur conseruatio agnationis: & quod conseruatio nominis excludit foeminas, Monachos, alias personas similes, quae agnationem non pos sunt conseruare. Et adiicit, quod quando testator, aut alius quiuis in quacunque sua dispositione vocat eos, qui sunt de suo nomine, voz, y apellido, & incipit suas vocationes a masculis, si deinde vocet filios, de filiis masculis, repetita qualitate illa intelligendus est; & quod videatur voluis se conseruare agnationem, & excludere faeminas; sicuti pluribus Authoribus relatis, ibi comprobat. Et in confirmationem nonnulla considerat vsque ad num. 49. & num. 43. & 44. in hunc modum scripsit: Ideoque semper est interpretanda dis positio, vt conseruetur familia, Signorol. De homo deis, d. cons. 173. & pertinet ad publicam vtilitatem, quod conseruetur masculina proles, & augeatur & honore, & diuitiis; & ita conseruetur domus, nomen, & agnatio, Ioan. And. ad speculator. tit. successione ab intestato, vers. Sciendum, nec conseruatur nomen per foeminas, sed perditur; tex. & ibi Faber in §. caeterum, Instit. de legit. agnat. succes. Cuma, melius cons. 20. foemina enim nomen, domum, & familiam patris transfert in alienos, l. quicunque de re militari, lib. 12. l. aduersus, C. de crimine expila. haered, quapropter in nostro casu, postquam testator ait, quod vult. conseruare nomen suum, & Maiorum; & deinde incipit vocare masculos, per quos intendit conseruationem sustinendam, proculdubio inducitur in caeteris vocationibus, in quibus de filiis est mentio, repetitio eius qualitatis; & in hac interpretatione versatur fauor publicus & inuenitur aperta voluntatis conseruandae agnationis; secus vero in casu illo, quem disputat Mol. vbi reperitur solum grauamen, aut conditio: & hoc est, quod adnotauimus superius ad verbum genus & verbum po steros, & verbum, descendentes, & verbum haeredes legitimi, vt quamuis haec verba sint communia, & indifferenter se se habeant aeque ad masculos, & faeminas de sui natura; attamen ex ratione subiecta materiae ad masculos tantum applicentur, ex Curtio, & Grego. vbi supra, itaque licet in filia nomen possit secundum naturam conseruari, perspecta tamen materia, de qua agimus in ea dispositione, vbi institutor dicat velle se conseruare, su voz, y appellido, & deinde ipsemet vocet masculos, quasi se ipsum explicans, proculdubio intelligendum est, repetitionem masculinitatis induxis se in caeteris vocationibus, vbi de filiis solum loquutus est, quia repetitio ex coniectura admittitur, & s aepe ex vnius, vel alterius verbi interpretatione, & fit s aepe fideicommissi extensio de casibus expressis ad non expres sos, ex verosimili coniectura, l. Titius, §. Lucius, ff. de liber. & posthum. leg. fin. C. de posthum. haered. Et hactenus de his, quae in fauorem annotationis Pelaez a Mieres, d. num. 424. cum seq. pondera[sect. 5] ri, considerarique pos sunt. Quae vere nec concludunt, nec ita vrgent, vt eidem as sentire pos simus. Imo contrarium verius, & tenendum omnino credimus, & cum casus occurret, sic definiendum, ni si ex verbis, aut tenore dispositionis, vel ratione adiuncti, aut subiectae materiae, aliter testatorem, disponentemve voluis se, & agnationis conseruationis considerationem habuis se, dilucide, & manife ste constare pos sit. Non ergo sufficiet, quod testator, institutórve maioratus dixerit, se maioratum instituere ad perpetuandum suum genus, vel pro conseruatione, & perpetuitate sui generis, per hoc verbum, linage, in quibus terminis, quae stionem proposuit Mieres. Vel ad conseruandum nomen suum, vulgo, su nombre, y appellido, in quibus terminis versatur Ioann. Garcia d. num. 34. & seq. & d. num 40. & seq. vt videatur agnationi consultum, eave conseruata; nisi ex aliis de voluntate legitime constiterit (vt dico) atque ita in tuto manere credimus, & veris sima es se ea, quae §. praecedenti scripta, atque resoluta reliqui, verbum scilicet de nomine meo, Hispane, aut vulgo, de mi nombre, y appellido, agnationis coniecturam non inducere, sed commune es se agnatis, & cognatis, masculisque, & faeminis, & earum descendentibus. Agnationi autem coniecturam inducere pos se, & masculis agnatis tantum conuenire ex aliis adiunctis, aut ex legitimis, & euidentis simis coniecturis; in quibus terminis Ioan. ipse Gar. loqui videtur, nec simpliciter tenere, quod verbum ipsum, de mi nombre y appellido, agnationis coniecturam indistincte inducat, sed tantum adiunctis aliis simul, vt puta, quando praemis sa dicta clausula in prooemio dispositionis, a masculis vocationes incipiunt, aut cum alia simul concurrunt, quae ita suadent. Pro hac autem sententia, & opinione, multum vrgent ea, quae §. ipso praecedenti ponderaui, vt verbum ipsum, de nomine meo, non solum agnatis mas culis, sed etiam cognatis, & masculis & foeminis, earumque descendentibus conueniat; quae ideo hic non repeto, quoniam ibi tradita sunt. Secundo deinde, fortis sime vrgent etiam ea, quae ad explicationem verbi eiusdem, & verbi, generis gentis, & generationis, adduxi supra, §. 18. numero tertio, & trib. seq. vbi ostendi, ex communiori Interpretum placito, verba ea, in fideicommis sorum, & primogeniorum tractatu, ita cognatis, & foeminis, sicut masculis conuenire; & posito, quod in terminis iuris communis, aut in aliis Nationibus id difficultatem aliquam, aut contradictionem haberet, provt eodem §. 18. dixi, apud nos indubitatum es se, sicuti ex aliis Authoribus comprobaui. Et retuli Pelaez ipsum a Mieres, id ipsum expresse, & suo ore s aepe confitentem, & tenentem in verbo, generis. aut ex genere, quod idem est latine, quod Hispane, linage, sicuti Ioann. Garcia, Gregor. Lopez, & Perez de Lara, de quibus infra expresse agnoscunt; & tamen in verbo, linage, dubitauit Mieres dicto numer. 424. & sequent. de eo quod specifice probauit ipsa quae stione sexta, numero 383. vbi dixit, quod substitutio facta de proximioribus sui generis, vel propinquiori, comprehendit masculos, & foeminas; & numero 387. vbi scripsit, generis appellatione, venire foeminas, & earum descendentes, nisi subiecta materia repugnet; & repetit numero 389. & numero 392. vbi retulit Gregor. Lopez, dicentem in l. 22. titulo 13. partita sexta, glos sa vltima, in fine, per illum text. quod generis appellatione, seu omnium de genere vocatione, comprehenduntur om nes consanguinei tam agnati, quam cognati; & idem voluit numer. 417. Michael etiam Aguirre comprobauit in apologia, quarta parte, numer. 44. & 45. Valencuela Velazquez, in cons. 97. num. 92. vbi specifice obseruauit post Decium, & Tiraquel. quod sub verbo, aut appellatione linage, veniunt etiam faeminae. Et citat text. in l. eum, qui, ff. de interdict. & relegat, & in l. communium, §. si vero, C. de natural, liber. Tertio pro eadem parte vrgent Ludouic. Molin. obseruationes libro 3. capit. 4. numer. 9. 10. 11. de quibus §§. praecedentibus, quod licet ex stricta eius vocabuli, & aliorum similium significatione, atque ex Italiae consuetudine, verba ea solum ad agnatos referenda sint, idque sine praeiudicio veritatis; attamen ex Hispaniae consuetudine, & communi loquendi vsu, & intelligentia, tam ad agnatos, quam ad cognatos referuntur, & tam ad masculos, quam ad faeminas, & earum descendentes. Et sequitur Valazquez, Auendan. In l. 40. Tauri glos sa 9. num. 20. & 21. vbi expresse, quod faeminae, & earum descendentes comprehenduntur sub vocatione generis, & admittuntur ad maioratum, ob conseruationem generis institutum, Valencuel. Velazq. d. cons. 97. numer. 142. Francisc. Molin. de pactis matrimonial. lib. 3. quae st. 24. num. 187. & 188. Quarto pro ipsa parte faciunt expresse Ioann.[sect. 6] Garciae obseruationes in loco relato supra, hoc est, in diuisione operis, ex num. 34. cum seq. & numer. 40. & seq. vtpote, cum ipse dubium excitauerit, quando in prooemio dispositionis testator expres sit se maioratum instituere ad conseruationem generis, sui, Hispane, de su linage, vel nominis, vulgo, de su nombre, y apellido, & verbum, masculos adiecit, siue masculorum vocationes, aut substitutiones fecit; & tunc id dubitauerit, quod supra propo sui, & inferius dicendum est. Seclusa autem agnationis coniectura, quam a vocatione masculorum desumit, totum contrarium statuere videtur numer. 44. vt inferius dicetur: & iterum notauit glos sa 1. §. 1. numer. 40. vbi inquit, quod nomen generis, des cendentium; coniunctorum, generationis, domus, progeniei, vel, propinquorum, trahitur ad faeminas, sicut, ad masculos: attamen quod ex subiecta materia ad masculos restringitur. Quinto etiam faciunt ea, quae tradidit D. Perez de Lara, de anniuersar. libro 2. cap. 2. ex numero 22. vsque ad numer. 26. vbi quod ex communi vsu loquendi, & eius interpretatione, verbum, linage, semper intelligitur de omnibus consanguineis, non facta distinctione an sint agnati, vel cognati. Sicut appellatione illorum de parentela, veniunt om[sect. 7] nes de parentela, atque ita ex his deducitur manifeste, quod si testator dixerit, se vocare a los de su linage, veniunt etiam transuersales, & omnes consanguinei, tam masculi, quam foeminae, & earum descendentes; sicuti iidem, nunc, & supra relati Authores tradiderunt; & notanter Gregorius[sect. 8] Lop. in l. 2. tit. 15. p. 2. quae st. 2. vers. Sed pone, quod instrumento, fol. 47. quem retuli supra §. 18. sed non ita specifice commemoraui. Dubitat namque in terminis, si in instrumento maioriae cauetur, quod deficientibus filiis, & caeteris descendentibus, maioria deueniat in proximiorem de genere suo, an intelligatur de agnato, vel sufficiat, quod sit cognatus, & sic de genere ex parte matris? Et primo arguit, videri, quod requiratur vt sit coniunctus ex parte patris, & de genere patris, & adducit fundamenta nonnulla. Postmodum dicit, quod in contrarium videtur text. in l. 1. ff. de liberali caus ae, vbi habetur, quod appellatione generis, etiam cognati comprehenduntur, dicuntur enim cognati de ge nere, provt ibidem comprobat Gregorius ipse. Et concludit, quod istud vltimum, est forte verius, nisi ex aliis appareret, de contraria voluntate disponentis, vt quia ius sit portate arma de genere paterno, & vocaretur nomine talis generis paterni; cum enim ista non cadant nisi in illis, qui sunt de illo genere, non videntur alij vocati. Vel nisi ex aliis constet, habuis se testatorem respectum ad agnationem. Hactenus, & vere quidem eruditis simus Gregor. Lopez, qui firmiter statuere pos set, & abs que verbo, forte, quod istud verius est. Cum apud nos verius es se, iuxta communem Hispaniae loquendi vsum, & intelligentiam ambigi non pos sit, & tot Scribentium placitis, atque resolutionibus comprobetur, vt dixi. Nec obstant fundamenta illa, quae in contra[sect. 9] rium, atque in fauorem eius, quod Pelaez a Mieres contendit, adduxi supra. Non primum ex legibus quibusdam Partitae, quibus probare voluit is Author, quae st. 6. partis 2. d. num. 424. & 425. verbum, linaje, referri non pos se nisi ad agnatos, & sic con sanguineos ex parte patris, ex qua nobilitas consideratur. Quia respondetur, quod hoc nomen, genus, Hispane, linaje, intelligendum est neces sario iuxta subiectam materiam, de qua agitur, vt aliquando comprehendat ex foeminis etiam procedentes, atque ita cognatos, & foeminas, ipsas, earumque des cendentes. Aliquando vero ad agnatos solum pertineat, restringique debeat, vbi verisimiliter de agnatis, non de cognatis, disponentem sensis se, atque intellexis se intelligitur, atque deprehenditur; sicuti ex Francisc. Curtio, & Greg. Lopez, rectis sime obseruauit Ioannes ipse Garcia, in diuisione, numero 35. vers. Attamen Franciscus, folio vndecimo. Sic sane in materia nobilitatis verbum, linage, prae cise accipiendum est ex parte partis, & aui paterni, cum aliunde, vel ex parte matris non proueniat, atque ita subiecta ipsa materia, & nobilitatis definitio, id suadeat. In aliis tamen materiis, & maxime succes sionibus fideicommis sariis, & in Hispanorum primogeniis, siue maioratibus perpetuis, cum subiecta primogeniorum natura id non suadeat, & tam regulares, quam irregulares maioratus procedant, ac frequentius regulares institui soleant, nec agnationis ratio subintelligi pos sit, de qua expresse, aut legitime non apparet, verbum ipsum, de mi linage, refertur etiam ad cognatos, & faemininas, earúmque descendentes, nec ad masculos solos agnatos, restringi potest, vbi ex adiunctis, aut alias legitime id non deducitur, provt Ioann. idem Garcia, alio in loco expresse agnouit, glos sa inquam prima, §. primo, num. 35. atque ita ex legibus partitae, ab eodem Mieres ponderatis, nihil quod vrgeat, deduci potest, nec ipse deduxs set, si haec ita praeoculis habuis set, & Gregorij Lopez placitum probas set. Non obstat etiam fundamentum secundum,[sect. 10] quod deducebatur ex his, quae Ioannes Cephalus, in cons. 251. ex numer. 53. lib. 2. tradidit. Quia res pondetur, in eo consilio pro constanti Cephalum ipsum habuis se, quod testator ille volebat agnationem conseruare, sicuti s aepe dixit, & pro certo scripsit num. 55. atque ex pluribus, quae simul concurrebant, deducit n. 22. & n. 23. vers. Secundo quod est fortius, & n. 33. & n. 22. vbi nonnulla ponderauit, vt id comprobaret, atque ostenderet. Ex illis ergo, quae simul concurrebant, & Cephalus ipse erudite expendit, inde statuit, quod testator ille agnationem suam conseruate voluit. His & alia adiunxit n. 50. 53. & 54. & haec quidem, quae de per se non sufficerent, vt agnationis conseruatio deduci pos set, cum arma, & insignia maioratus institutoris, ac etiam nomen eius afferre, cognatis quoque, & foeminis conueniat, vt cap. 136. inferius dicemus. Et notauit Valencuela Velazquez, in cons. 97. num. 122. & 124. nec ex eo, quod nomen, & arma deferri, te stator ius serit, agnationis maioratus institutus videatur, prout etiam dicto cap. 136. latius comprobatur; cum etiam in consanguinitate, & lignagio manere bona perpetuo pos sent; tametsi cognati admitterentur, iuxta considerationes praecedentes, & Authores ibi relatos, Valencuelam etiam, dicto num. 124. & num. 90. & sequentib. & num. 142. haec inquam, quae sola non sufficerent, aliis pluribus adiuncta, euidentem potuerunt inducere agnationis coniecturam, & Authorem eum in placitum illud excitare, qui exeo solo, quod verbum generis, aut lignagij appositum fuis set, non excitaretur. Potius itaque in contrariam sententiam, & in fauorem eius, quod intendimus, quam vt Pelaez a Mieres intentum probet, Cephalus ipse expendi debebit, vt vides. Sed nec tertium quoque obstat fundamentum,[sect. 11] quod deducebatur ex his, quae annotauit, atque scripsit Ioannes Garcia, de nobilitate, in diuisione, num. 34. & sequent. & num. 40. & sequent. quia vt dixi supra, num. 6. resoluta ibi, in fauorem eiusdem opinionis, quam tuemur, vrgent potius, quam quod pos sint contra eam aliquo modo ponderari: vtpote, cum Ioannes Garcia non dixerit, ex eo videri testatorem, agnationem conseruare voluis se, & cognatos, foeminásque excludere, quod maioratum, ad perpetuationem, & conseruationem sui generis, hoc est, de su linage, vel nominis sui, vulgo, de su nombre y apellido, ipse instituerit; quo ca su in contrarium vrgeret: sed dubitauerit, an si testator in prooemio dispositionis dixerit, quod facit, & instituit maioratum ad conseruationem sui generis, aut nominis, & postea vocationes, aut substitutiones incipiat a masculis; deinde vocet filios; per hoc nomen indefinitum, quod ex natura sua comprehendit masculos, & foeminas, l. iu sta, ff. de verborum signific. qualitas masculinitatis censenda sit repetita; & concludit, repetitam semper videri, ex ratione posita in prooemio, & vocatione masculorum; semperque facit vim in eo, quod adiecta ratione illa in prooemio dispositionis, ad conseruationem scilicet sui generis, vel vt conseruet nomen suum, se maioratum instituere, incipit vocationes a masculis: & num. 41. explicat Ludou. Molinae locum, lib. 2. cap. 14. num. 8. vbi dixit, ex delationis nominis, & armorum praecepto, aut grauamine, ab institutore maioratus iniuncto, non induci agnationis coniecturam. Vt scilicet non loquatur Molina in terminis praedictis, quando testator in prooemio dispositionis dixit, se velle conseruare genus suum, aut nomen suum, & deinde incipit vocationes, aut substitutiones a masculis, licet postea filios simpliciter vocet. Sed quod loquitur, quando testator ex bonis suis maioratum simpliciter instituit, & postmodum adiecit grauamen deferendi nomen, & arma, ex quo agnationis consideratio deduci non potest. Idque repetit Garcia metipse, & latius proponit numer. 44. prout supra ad literam recensui eum, & vere placitis, atque resolutionibus illis, neces sario ego addendum existimo, masculinitatis qualitatem in terminis ipsis a Garcia propositis, d. num. 34. & 40. repetitam censeri in vocationibus filiorum, postmodum indefinite factis, non ita absolute dicendum, prout Author ille contendit; sed praecise temperandum, atque explicandum ex his, quae Ludou. Molina, vir equidem maximi no[sect. 12] minis, atque egregius, & insignis Iureconsultus, & nunquam satis laudatus pro ingenij, & eruditionis prae stantia, & minus decenter, atque condigne commemoratus, & confutatus per Garciam ibi, numer. 40. in fine, vbi dixit, attentius videnda es se, quae Ludou. Molin. scribit, quia ille s aepe multa cumulat, vt scripta accepit, quae tamen indigent luce, & distinctione. Re quidem vera, nunquam is cumulat, prout ab aliis scripta accipere, aut habere potuit, sed adeo distincte, & magistraliter explicat quaecunque prae manibus scribenda, & declaranda suscepit, vt summa distinctione, & resolutione ea absoluat, nec aliquando maiori luce indigeant. Explicandum ergo, atque temperandum erit id, quod Ioannes Garcia voluit, vt repetitionem masculinitatis induceret, vt intelligi debeat praecise iuxta ea, quae Lud. Molin lib. 3. cap. 5. num. 18. & 19. & seqq. & num. 25. & num. 30. & seqq. & maxime num. 56. & seqq. scripsit in eo dubio, qualitas masculinitatis, in certis gradibus, substitutionibus, aut personis expres sa, an, & quando in aliis repetita censeri debeat. De quo[sect. 13] ego metipse, sermonem institui longa serie in commentariis lib. 2. cap. 4. per totum, & ibidem Abbatis, & Ananiae contrarietatem, singulariter certísque adhibitis obseruationibus, explicaui, & composui. Prout etiam plenis sima manu explicauit Francisc. Molin. de ritu nupt. & pact. matrim. lib. 3. q. 24. ex num. 71. vsque ad numer. 84. & aliis cap. huiusce tractatus, disceptationis eiusdem commemorationem feci, & alios plures retuli Authores, in ipsomet dubio insistentes, vltra relatos d. cap. 4. Nisi ergo alio simul concurrerent, vel ea interuenirent, ex quibus induci, aut ces sare repetitionem, diximus ibidem, non ita facile induci repetitio pos set, prout Garcia statuit. Imo ex eo duntaxat, quod in prooemio dispositionis institutor maioratus dixis set, ad conseruationem generis sui, Hispane, de su linage, vel nominis sui, vulgo, de su nombre, y apellido, etsi statim a masculis vocationes inciperet, non pos set vlla agnationis coniectura induci, nec minus qualitatis masculinitatis repetitio, si aliunde, atque legitime agnationis ratio non deduceretur. Quod velut euidenter ex eo deprehenditur, quod hactenus hoc §. & §. praecedenti diximus, atque probauimus; verbum scilicet generis, aut nominis, non es se inductiuum agnationis, sed ita cognatis, & foeminis, sicut masculis, & agnatis conuenire. Et per cognatos, & foeminas, memoriam, familiam, genus, & nomen testatoris conseruari, sicut per masculos. Et communem Hispaniae loquendi vsum, atque intelligentiam, semper ita accepis se, & intellexis se. Rursus, nec pos se coniecturam agnationis ex prima masculorum vocatione deduci, siue ex eo, quod a masculis vocationes, aut substitutiones incoepis set; cum statim vocet filios, per hoc nomen indefinitum, quod ita foeminis, & cognatis, sicut agnatis, & masculis, proprie conuenire, nullus ambigit, & ipse profitetur: cum etiam masculi, aut masculorum vocatio ad ingres sum dispositionis, aut succes sionis, solum de signet ordinem, non exclusionem foeminarum; vt post Bald. Lofredum. Afflict. Brunum, & Beroum, notauit Valencuela Velazquez, in cons. 97. n. 78. fol. 749. Sese etiam, decis. 254. num. 45. nec masculinitatis repetitio fiat de vna persona ad aliam, aut de vno gradu ad alterum; prout ex aliis probauit ipse Valencuela ibi, num. 75. nescio etiam, siue as sequi non pos sum, quo pacto, aut fine, Molinam Garcia ipse recensere, aut adducere eo loco potuerit, cum ipse in terminis, quos proposuit, nunquam loquutus fuerit, quod Garcia idem profitetur, vt suum intentum corroboret, & supra recensui. Sed & alia eiusdem Ioannis Garciae obserua[sect. 14] tio, de qua ibidem, scilicet in diuisione operis, numer. 38. silentio praetermitti non potest: ibi namque scripsit, maioratus naturam, eámque genuinam, & naturalem es se, vt agnationem, & familiam conseruet; cum tamen maioratus frequentius, siue maiori ex parte, & a communiter accidentibus, regulares sint, & vt familiam, noménque testatoris conseruent, institui soleant, non vero agnationem. Alias autem sequeretur, quod omnes maioratus agnationis es sent, si sui natura, genuina, & naturali, eo ipso quod instituuntur, vt agnationem conseruent, facti dicerentur. In quo mirandum est, virum equidem doctum, & ingeniosum, & simul Hispanum defecis se, qui primogeniorum Hi spaniae finem, & conseruationis nominis, familiae, & aliorum rationem ignorare non potuit, cum eam adeo ex profes so Ludou. ipse Molina tradidis set, lib. 2. cap. 1. & innumeri alij, quos alio loco commemorabo eandem exornas sent permultis. Exterorum autem deficere in eodem placito nonnullos, qui eo ipso, quod maioratus in stituuntur, eos agnationis es se dixerunt, non ita mirum videtur, quippe cum iidem non ita in eorundem natura, & intentione versati es sent. Sic autem intellexis se, & lapsum Ioannem Cephalum, certum est; is namque d. cons. 251. num. 46. lib. 2. specifice dixit, quod ideo inuentus est maioratus, vt agnationem conseruet. Cum tamen, vt familiam, non vt agnationem conseruet, frequentius institui soleat. Et in eodem lapsus fuit Pet. Surd, in cons. 241. lib. 2. pluribus in locis, vt alio loco supra notaui. Ex his autem Authoribus, quos Garcia commemorauit, exteri duntaxat id dicunt; Didac. namque Couarr. D. Ant. de Padilla, Ludouic. Molina, & Pelaez a Mieres, nunquam sic perceperunt, nec maioratuum institutiones ob conseruationem agnationis proces sis se dixerunt, sed ob conseruationem bonorum, & familiarum introductas, agnouerunt expresse Ludou. autem Molina, lib. 1. cap. 18. (quo loco Garcia eum refert) numer. 1. scripsit, Hispanorum maioratuum institutiones, quae ad familiarum conseruationem prae cipue ordinantur, & diriguntur, ob bonum publicum introductas fuis se, in earúmque conseruatione, ius etiam publicum versari: quod etiam repetit lib. 2. d. cap. 1. nunquam autem dixit, ad agnationis conseruationem introduci; imo in dubio contrarium prae sumi, vbi id expres sum non fuit, vel ex euidentis simis coniecturis colligitur, as seuerauit s aepe lib. 3. cap. 4. & 5. vbi etiam notauit, quod masculus non obtinet contra foeminam, nisi in casu certo; & refert Valencuela Velazq. d. con sil. 97. num. 74. Mieres etiam, 1. part. q. 1. num. 34. in noua editione, vbi adducit rationes, ob quas, maioratuum institutiones, iuste, & iuridice proces serunt, nunquam ob fauorem agnationis conseruationis, maioratus ipsos institutos dixit: agnouit etenim, frequentius non institui ob fauorem agnationis; aut agnatorum, sed ad fauorem, & commodum omnium de familia, siue illi agnati, siue cognati, siue masculi, aut foeminae sint. Alias autem sequeretur vnum maximum absurdum, quod vbi maioratus non es sent agnationis, prout regulariter non sunt, eorum natura deficeret; aut ex sui natura, absque agnatione stare non pos sent. Quod tamen pro certo supponit Garcia metipse, dum dixit, quod natura maioratus ea est, vt agnationem conseruet. Sequitur ergo, quod si agnationem non conseruat, eius natura corrumperetur, quod dici non valet vllo pacto. Nisi forsan saluando eundem Authorem dixeris, verbum ipsum agnationis, late ipsum sumpsis se; quasi idem quod familia, agnatio ipsa contineret: Quod tamen ab eius mente fuis se alienum, sed stricte pro agnatione accepis se, quae ad foeminarum, & earum descendentium exclusionem inducitur, praecisa ratione fatebitur vnusquisque qui ex n. 34. vsque ad n. 49. eundem perlegerit. # 22 §. XXII. Posterorum, seu posteritatis appellatione, qui contineantur, & veniant; & an foeminae, earumque descendentes, si posteris, aut posteritati fideicommis sum, aut primogenium sit relictum; vel posteri, aut hi, qui ex posteritate fuerint, ad succes sionem inuitentur. Et l. primae, §. finali, ff. de iure immunitatis, decisio, an, & qualiter procedat; singularis equidem & distincta resolutio, atque explantio. SVMMARIVM. -  1 Posterorum, seu posteritatis appellatione, qui contineantur, & veniant si posteris, aut posteritati fideicommis sum, aut primogenium relictum sit. Et de contrariis Scribentium sententiis in proposito. -  2 Quorum nonnulli arbitrantur, foeminas, & earum descendentes, in eo relicto, aut dispositione non contineri. Alij vero, quo contineantur, tuentur. -  3 Et horum sententiam Author probauit, eámque appellationem, aeque referri ad foeminas, & earum descendentes, sicut ad masculos. -  4 Posteritatis nomen vtriusque sexus descendentes continere. Et discrimen inter posteros, & posteritatem, verum non es se. -  5 Marc. Anton. Peregrin. in proposito, atque explicatione huiusce articuli, iuridice, & vere se habuis se. Vbi in fideicommis sariis substitutionibus sub dicto nomine, vtriusque sexus descendentes contineri, & venire contendit. -  6 Foeminas, & earum descendentes admitti ad succes sionem maioratus in fauorem, posteritatis, & posterum instituti. -  7 L. primae, §. fin. ff. de iure immunitatis, materia exornatur, & communis intellectus probatur; & num. seqq. -  8 Ex verbis eiusdem text. excludi tantum descendentes ex foeminis, non vero filias ipsas. -  9 Et descendentes ex foeminis, non in omni priuilegio, sed in eo duntaxat, quod Republicae affert incommodum. -  10 Ad maioratum instituendum in vnum ex posteris si facultas concedatur, foeminas, & earum de scendentes contineri. N Vnc videndum est, posterorum, seu poste[sect. 1] ritatis appellatione, qui contineantur, & veniant; si posteris, aut posteritati, fideicommis sum, aut primogenium sit relictum ; vel posteri, aut hi, qui de posteritate fuerint, ad succes sionem inuitentur: hanc sane quae stionem, breuiter nimis explicarunt Marcarius, de fideicommis sis, 2. p. q. 43. vbi in fauorem foeminarum, & earum descendentium, illam absoluit. Quod masculi scilicet, & foeminae contineantur, Simon de Prae tis, lib. 3. interpret. 2. dubitatione 1. solutione 11. numero 61. fol. 154. qui vel vno tantum verbo dixit, posterorum appellatione, liberos contineri; id est, natos ex masculis, non ex foeminis; & citat text. in l. quod his, §. primo, ff. de legat. 3. & Albericum duntaxat, nec aliter insistit. Mantica autem, lib. 8. tit. 12. & Menoch. lib. 4. prae sumpt. 88. vbi de aliis vocabulis, seu nominibus, huic similibus & quae dicunt es se synonyma, agunt; de posteris, aut de po steritate, nullum verbum scribunt. Peregrinus vero, de fideicommis sis, artic. 22. num. 23. nomen posteritatis synonymum es se, specifice annotauit; & numer. 37. latius explanauit, & dixit, quod posterorum nomine continentur omnes, qui ab illo proueniunt, masculi, & faeminae. Postmodum refert sententiam quorundam existimantium, in fideicommis so relicto posteris, non contineri descendentes a foeminis. Ipse autem absolute intelligit, posterorum nomine, etiam descendentes a faeminis contineri; nam aut alienatio fuit prohibita fauore posterorum, in terminis l. filius familias §. diui, ff. de legat. 1. & hoc casu, quia materia est fauorabilis, planum erit, eos contineri: aut posteri fuerunt prohibiti alienare; & non videt, cur magis sint grauati descendentes a masculis, quam descendentes a faeminis. Et in eodem placito remanet, nec contrariam probat sententiam Didac. Couar. in cap. Rainaldus, in principio, num. 13. de testamen. Cald. Pereira, de nominat. emphyt. quae st. 24. num. 44. & num. 58. vbi concludit, quod conces sio emphyteusis, facta pro posteris, comprehendit etiam faeminas, & descendentes ex eis. Ludou. etiam Molina, & Velazq. Auendan. in locis referendis infra, idem quoque statuunt in fauorem faeminarum, & descendentium ex eis. Conuenit etiam Pelaez a Mieres, 2. parte, quae st. 6. num. 394. & num. 402. Stepha. Gratian. tomo 3. cap. 530. ex numer. 7. vbi quod appellatione posterorum, veniunt faeminae: & citat Manticam, de tacit. & ambig. conuent. lib. 22. tit. 14. numer. 21. & explicat ipse Grat. num. 8. & 9. & 10. vbi contrarias recenset opiniones, & concludit num. 46. quod in conces sione facta posteris, aut si dispositio fiat in fauorem po sterorum, veniunt faeminae; & to. 4. cap. 666. nu. 11. vbi quod faeminae non continentur nomine posterorum, & descendentium, si extat statutum, illas excludens propter masculos, alias secus. Ex his ap[sect. 2] paret (vt vides) in proposito Interpretes nostros diuersimode se habuis se, & nonnullos existimas se, posterorum, seu posteritatis nomine, faeminas, & earum descendentes non contineri: quo in numero fuerunt & alij, quos commemorauit Michael Aguirre, in apologia, siue responso pro succes sione Regni Portugaliae, 4. parte num. 41. fol. 100. alios vero, & magis communiter Scribentes, contrarium statuis se, posterorúmque, & posteritatis appellationem, ad faeminas quoque trahi, & ad descendentes ex eis, as seueras se; & horum numero, ex antiquis fuis se quamplures, quos Michael ipse Aguirre retulit vbi supra, num. 46. fol. 102. Ego vero, vt sententiam meam in medium pro[sect. 3] feram, & distincte, & dilucide magis, quam alij Recentiores fecerint, rem hanc explicem, sequentia obseruanda, atque constituenda duxi. Ac primo quidem, veriorem, & omnino amplectendam es se sententiam eorum, qui tenuerunt, posterorum, & posteritatis appellatione, non modo agnatos, sed cognatos etiam, & masculos, & faeminas, & earum descendentes contineri, & venire. Pro hac autem parte, ponderas se iura nonnulla, velut expres sa Didac. Couar. Michael. Aguirre, & alios relatos supra, & vrgere text. in l. Iurisconsultus, §. parentes, ff. de gradibus, & in l. quod his verbis, §. finali, ff. de legat. 3. iuncta l. cognoscere, §. fin. ff. de verbor. signific. l. 1. C. de imponen. lucrat. descript. lib. 10. cap. 1. §. contra natos, de schismaticis, lib. 6. & cum Bart. Cardinale, Imola, Castrense, Butrio, Decio, Gozadino, Socino sen. Socino iun. Rubeo, Mantua, Ruino, Parisio, Mandello, Cephalo, vt certum tradit, atque resoluit Ioseph. de Rusticis ad l. cum auus, lib. 2. cap. 5. numer. 2. fol. 170. vbi quod posterorum appellatio, seu nomen, tam masculos, quam faeminas comprehend it: tenuerunt etiam, & vltra eum Authores relati supra: Pet. Surd. in cons. 140. numer. 8. lib. 1. vbi quod posterorum appellatione, ae que faeminae, sicut masculi continentur, vbicunque materia subiecta non repugnat: & repetit num. 56. vbi dicit: falsam es se opinionem contrariam eorum, qui existimarunt, ad faeminas nomen posterorum non referri; aut saltem obtinere duntaxat, quando subiecta materia, natura rei, de qua agitur, aut prae sumpta mens disponentis ita suadeat: sicuti Comensis, Decius Barbatia, & Tiraquellus, quos refert d. numer. 8. probarunt. Et ipse sequitur eos, & subiungit male loquutos eos qui indistincte ad faeminas, dictum verbum non referri, scripserunt. Quos etiam improbauit Stephan. Gratian. in locis relatis supra: Bursatus, in cons. 1. numero 21. & 23. & 33. & 34. vbi quod appellatione proximorum, seu propinquorum, aut posteriorum, veniunt tam masculi, quam faeminae, & ordine succes siuo vocati intelliguntur; & d. numero 33. quod faeminae dicuntur de familia, & de genere, & nomine patris, ac de posteris; & sicuti faeminae succedunt, ita masculi ex eis descendentes. Et quod agnatio non prae sumitur a testatore considerata, cum praedicti ad succes sionem vocantur, provt ibi numero 34. Secundo deinde obseruandum est, Interpretes[sect. 4] nostros, qui posterorum appellationem, aeque referri ad foeminas; sicut ad masculos, scripserunt, non distinxis se terminos hos, posterorum, aut po steritatis, sed aequaliter in vno, & altero statuis se, posterorum, seu posteritatis appellatione, masculos, & faeminas contineri: quod ex eisdem Authoribus hactenus commemoratis deprehenditur manifeste. Et in terminis, posteritatis nomen, vtriusque sexus descendentes continere, discriménque, inter posteros, & posteritatem, verum non es se; agnoscunt Ruinus, in cons. 58. num. 4. lib. 5. Mandellus de Alba, in cons. 85. num. 8. & eandem differentiam refutat Tiraquellus, de retractu lignag. §. 1. glos. 9. numer. 202. vers. Sed & idem: & num. 239. vers. Et tamen satis constat: Ioseph. de Rusticis, ad dict. l. cum auus, lib. 2. cap. 5. numer. 3. fol. 171. qui inquit, ex l. cum acutissimi, C. de fideicommis. aperte probari, posteritatis appellatione, virtualiter vtriusque sexus descendentes includi, & Authores contrarium dicentes confutat ibidem. Tertio obseruandum est, M. Anton. Peregri[sect. 5] num de fideicommissis. articul. 22. numer. 37. quo loci eum retuli supra, optime percepis se, atque explicas se ea, quae ad prae sentem articulum attinent, & iuridice statuis se, ad fideicommis sum posteris relictum, masculos, & faeminas admitti; cum posterorum nomine contineantur omnes, qui a testatore descendunt, masculi, & faeminae: atque ita recte consideras se Ioannem Crotum male sensis se contrarium. Michaelem etiam Aguirre, cum aliis pluribus, in apologia, 4. parte, num. 46. & 44. quo ad succes sionem Regni, & primogeniorum, rectis sime idem statuis se; & d. num. 47. in fine, sic concludere: Quamobrem, vt concludamus, cum descendentes ex foeminis sint de genere, generatione, & posteritate aui; consequens est, Philippum Dominum nostrum descendere ex genere Emmanuelis aui. Ex his liquido constat, Simonem de Praetis, in loco relato supra, ad initium huius §. deceptum quidem, & male rem hanc explanas se, dum scripsit, posterorum appellatione, natos ex masculis tantum contineri; non autem ex faeminis. Quarto obseruandum est, resolutionem superio[sect. 6] rem, posterorum, & posteritatis appellatione, faeminas sicut masculos contineri, atque descendentes etiam ex ipsis faeminis; in his Regnis, Hispanorúmque primogeniis, siue vinculis, & maioratibus perpetuis, iuxta Hispanam consuetudinem, communémque intelligentiam, & vulgarem loquendi vsum, indubitanter magis procedere, & seruari debere: nam licet ex stricta verbi significatione posteritatis, nomen, familiae videatur, quae illos tantum afficit, qui per sexum masculinum procedunt, l. familiae, in fine, ff. de verbor. signific. & in l. vacatio, ff. de muneribus, & honorib. vbi quod posteritas ad familiam refertur: & cum Alexand. & Ancharan. notauit Rusticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. cap. 5. num. 2. in vers. Et quamuis textus, fol. 171. Ex communi tamen loquendi vsu, & coniecturali, atque prae sumpta disponentis mente, contrarium obtinuit, nec deduci solet agnationis coniectura, nisi ea aliunde, atque legitime deduci valeat: aut in casibus consideratis a Petr. Surdo, quem supra recensui, & Stephano Gratian. tom. 3. cap. 566. num. 8. 9. & 10. Sic sane, eruditis simus Moli. lib. 3. cap. 4. num. 10. specifice probauit, faeminam admitti ad succes sionem maioratus, ob fauorem posteritatis instituti. Et sequuntur Velazq. Auendanus, in l. 40. Tauri, glos. 9 num. 24. vbi ita notauit, & idem ius statuit in verbo posterorum, quod in verbo posteritatis, & iuridice quidem, vt antea dixi. Pelaez a Mieres, 2. part. q. 6. num. 393. in fine, & 402. in fine, qui in maioratuum succes sione, id ipsum admittit, dum dixit, posterorum appellatione, venire faeminas, nisi subiecta materia aliud suadeat; quod est iuridice, & recte dictum. Quinto principaliter obseruandum est superio[sect. 7] ribus, & hactenus dictis non resistere decisionem text. in l. 1. §. fin, ff. de iure immunitat, vbi Vlpianus scripsit: Personis datae immunitates, haeredibus non relinquuntur; sed & generi, posterisque datae, custoditae que, ad eos, qui ex foeminis nati sunt, non pertinent. In huius text. explicatione, & pro vera eius interpretatione, atque ratione reddenda, quamplurima Interpretes effundere solent, & diuersimode eum explicant Decius, Alexand. Tiraquel. Cattelian. Cotta. Rubeus, Ripa, Parisius, Couar. Afflict. & alij multi, quos in vnum conges sit, & egregie admodum explicauit, & multa noue, & acute considerauit Arias Pinel. in l. 3. C. de bon. matern. ex numer. 30. vsque in finem legis, ex fol. 338. mihi. Ioan. Garcia de nobilit. glos. 1. §. 1. ex n. 33. vsque ad numer. 42. Pet. Surd. videndus omnino in cons. 140. lib. 1. maxime ex num. 1. vsque ad numer. 9. & 27. & sequent. & num. 48. vsque ad num. 59. vbi sex modis limitat illam legem, & notabiliter eam explicat. Iosephus etiam de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 16. num. 5. & 6. fol. 881. Peregrinus de fideicommis. dict. artic. 22. num. 37. Parladorius, in sesquicentur. different. 13. §. 2. num. 5. & 6. fol. 81. Ioann. Anton. Bellon. in cons. 72. num. 47. & 48. apud quos receptior intellectus fuit, textum illum, ratione particulari procedere in priuilegio immunitatis, quod censetur contrarium communi vtilitati, cum excuset priuilegiatum a muneribus publicis, & idcirco aliter statuendum in hominum dispositionibus, & maxime in testamentis, & vltimis voluntatibus, quae publicae vtilitati non refragantur, & latam interpretationem accipiunt; sicuti post alios multos notauit, atque exornauit Pinel. vbi supra, Bellon. dict. num. 47. & 48. Petr. Surd. longa serie, dict. cons. 140. vbi semper residet in hoc, quod ille textus procedat duntaxat in immunitate, ex priuilegio conces sa, & quod ea dispositio, cum sit odiosa, debeat restringi ad illum casum. Conuenit etiam Rusticis, vbi supr. vbi adducit communes intellectus; & numer. 6. eis omis sis, nouam (vt putat) interpretationem adducit, quae vere in commune placitum reincidit, nec nouitatem aliquam continet. Remanet ergo, in eo textu decisum, ad fideicommis sa, defunctorúmque vltimas voluntates, & alias dispositiones, quae communi vtilitati contrariae non sint, trahi non pos se, & minus ad Hispanorum primogenia, provt in fideicommis sis, & vltimis voluntatibus, recte intellexerunt Peregrin. Surd. Gratian. & alij relati supra, & in primogeniis, Molina, Auend. Mieres, & Bellon. in eisdem locis, antea relatis. Inter alia autem, quae notanter aduertit Pinell.[sect. 8] in dict. l. 3. num. 30. illud singulare est, ex verbis illius legis excludi tantum descendentes ex faeminis, non vero filias ipsas. Et sic textus ipse, non tantum filium, sed filiam admittit eius, cui honor, vel priuilegium conceditur, descendentes autem tantum ex filio, non ex filia. Quod acutis sime comprobat ibi, & errorem arguit eorum, qui aliter intellexerunt. Et in eodem errore suit Parlador. vbi supra, intelligens, quod lex illa excludit faeminas, quia non sunt de genere, cui priuilegium datum est, cum verius sit, filias ibi non excludi. Rectius quidem Petrus Surdus percepit dict. cons. 140. num. 5. & 6. vbi cum aliis annotauit, quod in eo textu non veniunt nati ex foemina, veniunt tamen filiae ips ae. Singulare etiam illud est, textum illum non pro[sect. 9] cedere in omni priuilegio, sed in eo tantum quod Reipub. incommodum affert, sicuti eleganter deduxit Pinellus vbi supra, num. 32. vers. Infertur secundo. Et conueniunt Surdus, & Bellon, in locis relatis supra, atque ita vim decisionis eius textus non consistere in verbo, posteris, sed ex qualitate priuilegij, provt eleganter, & vere deduxit contra alios ipse Pinell. ibidem in vers. Infertur quarto. Qui etiam in vers. Infertur septimo, singulariter infert ad[sect. 10] licentiam ordinandae maioriae in vnum ex posteris, an veniant descendentes ex foeminis; & affirmatiue concludere videtur. Et veris sime quidem, nam quemadmodum foeminae; & earum descendentes continentur, & veniunt, quando primogenium in fauorem posteritatis, aut posterorum instituitur, vt supra dixi; ita quoque contineri debeant sub licentia, aut facultate Regia ad ipsum maioratum instituendum conces sa, vt compertum est; eadem enim ratio militat, nec differentia reddi potest. # 95 §. XCIV. Ex his, quae poenae nomine in testamentis, vel codicillis scribuntur, vel relinquuntur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque in casu dubio interpretatio fieri debeat; vt iuxta iuris regulas, & communes Doctorum sententias pro cedamus, & dignoscatur, quemadmodum poena distinguatur a conditione & e contra. Poenae nomine an licuis set apud Iureconsultos, quorum responsis vtimur, siue iure Digestorum legare, etiam si in eo, quod testator fieri voluit, nulla es set turpitudo; quae res accurate, & distincte peragitur, & nonnulla iura explicantur. Testator etiam, quemadmodum pos sit sub conditione, & priuationis poena haeredibus suis, aut succes soribus, vel a se vocatis, & honoratis, onus quodcunque, aut grauamen imponere, contrauenientésque haereditate, aut succes sione priuare, sicque apponere poenam priuationis inobedienti ad commodum alterius, voluntatem seruantis, & de obligatione, qua haeres, aut honoratus adstringitur, adimplendi ea, quae testator disposuit, & quando cadat, & haereditatem amittat, non adimplens onera sibi iniuncta. Poena etiam quando incurratur, vel ab ea quis excusetur, & an monitio, seu interpellatio neces saria, aut morae purgatio admittatur. Voluntas testatorum, quemadmodum seruanda; & quando lex resistit, aut turpe, impos sibile, vel contra bonos mores aliquid continet. Ademptio, seu translatio in vim poenae an fieri pos sit, etiam quando pendet a facto Tertij: priuatio, & amis sio haereditatis an poena sit, & idcirco in casu priuationis, & poenae a testatore adiectae, stricta interpretatio, in quantum potest, fieri debeat, nec a casu, aut personis expres sis recedatur. Rursus, de legato vsusfructus omnium bonorum, vxori a marito, stantibus filiis legitimis, relicto; & an sustineatur solum in vsufructu Quinti bonorum, nec compensatio ae stimationis valoris Quinti fiat: Item de ipso legato vsusfructus omnium bonorum, & in casu contrauentionis, aut molestiae, ex parte filiorum ipsorum, vxori illatae: de legato Quinti bonorum, eidem vxori, in poenam molestiae, & contrauentionis facto, & an casus iste comprehendatur sub 2. parte, & limitatione, aut exceptione l. vnicae, C. de iis, quae poenae nomine. Filiis quoque a patre in omnibus bonis hae redibus institutis, si vnus eorum grauetur alicui decem singulis annis prae stare, & in casu contrauentionis, aut non seruatae voluntatis parentis, alij filij meliorentur, an dispositio valeat, nécne; & poena dicatur cadere super actu nullo, & inualido; ad Glos sam in l. si patronus, §. patronum, ff. si quid in fraudem patroni. Grauamen etiam in legitima, an, & qualiter sustineatur, quando vltra legitimam pater reliquit, vel meliorauit filium. Deinde multum interes se, an aliquid legibus interdictum sit, vel improbetur ratione turpitudinis, vel etiam ratione publicae vtilitatis principaliter, an fauore alicuius personae, cuius vtilitatem lex principaliter intueatur. Denique casus es se nonnullos, in quibus onerari quis potest, plus dare, quam acceperit; siue grauari in plus, quam honoratus fuerit: vbi horum omnium egregia admodum, atque distincta traditur explanatio, & resolutio. SVMMARIVM. -  1 Poenae priuationis, a testatore in casu contrauentionis, aut inobedientiae impositae, tractatus, & effectus pendet omnino a voluntate testatoris, tam respectu priuationis, quam translationis. -  2 Voluntas testatoris separat conditionem a poena: & infra, num. 18. Et sufficit voluntas, ex coniecturis declarata. -  3 Poenae nomine an licuis set. apud. Iureconsultos, siue iure Digestorum legare, etiam si in eo, quod testator fieri voluit, nulla es set turpitudo. Vbi diuers ae non modo, sed etiam contrariae sententiae in medium proferantur. Et agitur de intellectu. l. 1. ff. de his, quae poenae causa relinquuntur: & l. vnicae, C. eod. tit. & §. fin. Institu. de legat. Leg. etiam primae, cum seqq. ff. de penu legata, & l. mulcta, 6. & l. in testamento, 27. ff. de condit. & demonst. & infra numero 7. & 9. Et pro vera articuli explicatione, sex principaliter Author obseruat, quae suo ordine recensentur. -  4 Prima obseruatio; Iureconsultorum tempore, quorum responsis vtimur, poenae nomine relinqui non potuis se. Et ius illud Iustinianum suae noua constitutione emendas se. -  5 Secunda obseruatio, deceptos iuris Interpretes, qui Iustiniani constitutionem, & emendationem, ad mediam iurisprudentiam, siue ad ius illud, quod ante tempora Iureconsultorum vigebat, retulerunt provt latius hic. -  6 Tertia obseruatio, ante tempora Iustiniani, quare poenae nomine relinqui non potuis set, hodie vero pos sit ex noua eiusdem constitutione. -  7 Quarta obseruatio, Iureconsultorum tempore, poe nae, nomine relinqui non potuis se, quando duntaxat coercendi haeredis causa relinquebatur; secus vero, si testatoris, vel legatarij causa id fieret, provt latius hic explicatur. -  8 Quinta obseruatio; Cumani distinctionem (quam Recentiores nonnulli probarunt) ad modum numero praecedent dictum explicari, accipíque pos se; provt noue hic adnotatur. -  9 Sexta & vltima obseruatio ad explicationem l. 1. ff. de his, quae poenae nomine relinquuntur. -  10 Testator potest adicere conditionem, vel modum suae dispositioni; & vbi illis locus non est transferre in alium haereditatem suam. -  11 Potest etiam sub conditione, & priuationis poe na, haeredibus suis, aut succes soribus; & vocatis, onus quodcunque, aut grauamen imponere; contrauenientésque haereditate, aut succes sione priuare; sicque apponere poenam priuationis ipsi inobedienti ad commodum, & beneficium alterius obseruantis. Idque directe, antequam sit adita haereditas, & post aditam, per fideicommis sum. Et poena huiusmodi, & translatio, iusta, & honesta, & valida est, & omnino seruanda. Etiam in foro animae. Quia non adimplens voluntatem defuncti succes sioni renuntiare videtur, & excludi debet. Et conditiones iustae, & honestae (quaecunque sint) ab haeredibus, & succes soribus seruandae sunt: & non seruantes, successione priuandi. Sic conditio as sumendi cognomen, & arma testatoris continet praeceptum honestum, validum, facile, & voluntarium, & praecise obseruandum est. Provi haec omnia latius exornantur, & multorum iuris Interpretum auctoritate, & sententiis comprobantur per totum numerum. Expenditur quoque Francisci Bursati consil. 167. lib 2. vbi late de obligatione, qua haeres, aut obligatus adstringitur. adimplendi ea, quae te stator disposuit; & quando iure cadat, & haereditatem amittat, non adimplens onera sibi iniuncta. Poena etiam amissionis haereditatis, quando committatur; & incurratur, vel ab ea quis excu setur. Et an monitio neces saria sit, & morae purgatio admittatur. Rursus, an valeat donatio facta in poenam reuocationis testamenti, codicillorum, vel alterius vltimae voluntatis, de quo eleganter, & late Pet. Surd. in cons. 348. lib. 3. -  12 In vltimis voluntatibus praecipue spectandam, seruandámque es se testatoris voluntatem, & magis quam verba inspici, & praedominari, primúmque locum obtinere, & totum facere, quod exornatur. -  13 Testatorum voluntates quandoque non seruari, sed inualidas potius es se, si lex resistat, si illicitum, turpe, vel inhonestum, aut contra bonos mores aliquid contineant; quod exornatur remissiue. -  14 Ademptio, siue translatio haereditatis, succes sionis, vel legati, an in vim poenae fieri possit, etiam quando pendet a facto, & inobedientia Tertij. Vbi quatuor principales Doctorum sententiae commemorantur. Peregrini resolutiones expenduntur. Menochij etiam, Surdi, & aliorum placita, in medium proferuntur. -  15 Et eiusdem Menochij obseruationes in consil. 78. lib. 1. noue & vere explicantur, & numer. seqq. -  16 Renuntiare quis potest iuri suo, tacite, & expresse. -  17 Petitio haereditatis prae scribitur triginta annis de iure Codicis, & quo modo de iure praetorio. -  18 Poena quomodo distinguatur a conditione: siue adempito quando videatur inducta per modum conditionis, & quando per modum poenae; & num seqq. Vbi ante omnia praemittitur, & pro certo supponitur id, de quo supra, n. 2. quod voluntas testatoris separat conditionem a poena, & e contra. Atque ita ex voluntate dijudicandum, an poena, an conditio sit; & num. seqq. Indubio autem an prae sumatur poena, vel conditio, atque ita dispositio testatoris interpretetur in vim conditionis, seu in vim modi, sic declarandum, atque explicandum, prout explicatur per discursum totius numeri. Vbi ex profes so agitatur, an aliquod praeceptum prae ces sis se oporteat, vt dispositio, seu ademptio in vim poenae facta censeatur. De aliis etiam, ex quibus poena, aut conditio digno scitur in proposito. -  19 Priuatio, & amis sio haereditatis poena est. -  20 Ad quam nemo agit, nisi liquido probet dolum, & culpam contrauenientium. -  21 Et in materia exclusiua, priuatiua, & punitiua, illud quod non est expres sum non inducit priuationem, seu punitionem. -  22 Idcirco poena per testatorem adiecta, debet stricte interpretari, quantum fieri potest, & in dubio debet excludi, non autem extendi, etiam si tractetur de fauore Ecclesiae. -  23 Nec egreditur limites, casus, & personas, in quas dirigitur. Quia in poenis a persona non receditur. -  24 Haeres haeredis, in poenalibus, adiecta haeredi poena non continetur. -  25 Vsusfructus omnium bonorum legatum, vxori, vel alteri, a marito filios legitimos habente , relictum; & in poenam contrauentionis, aut molestiae, vxori eidem illatae, quintae partis bonorum, vtrum de iure subsistere debeat, nécne; & an contineatur sub decisione, aut exceptione l. vnicae, C. de his quae poenae nomine, & multis num seqq. -  26 Legitima relinquenda est filiis absque vllo grauamine, tam in proprietate, quam in vsufructu. -  27 Legitima filiorum de iure huius Regni, sunt omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum disponere pos sunt parentes. -  28 Vsusfructus omnium bonorum legatum, stantibus filiis, vel descendentibus legitimis, vxori factum, de iure huius Regni valet duntaxat in quinta parte, de qua parentes disponere pos sunt, nec admittitur compensatio ae stimationis vsus fructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vsusfructus, cum proprietate dictae quintae partis. -  29 Nisi manifeste constiterit, voluis se testatorem, quod praedicta compensatio fieret, provt hic adnotatur. -  30 Termini quae stionis propositae supra, ex numer. 25. in quo differant a terminis quae stionis, quam ex Ioanne Gutierrez & aliis, Author metipse recensuit, atque excitauit in commentariis de vsufructu, C. 45. ex n. 13. cum seqq. Vbi & Gaspar. Roderici, in tractatu de annuis redditibus, obseruatio commemoratur. -  31 Expenditur primum, ac praecipuum fundamentum pro parte negatiua, vt non valeat relictum quintae partis bonorum in quae stione proposita supra ex n. 25. cum seqq. -  32 Praecepto a iure improbato non obtemperans, non delinquit, nec poenam incurrit. -  33 Poena adiecta non tenet, quando principalis dispo sitio est a lege prohibita. -  34 Testator vsufructuario cautionem de vtendo & fruendo arbitrio boni viri remittere non potest per modum dispositionis, neque per modum conditionis, nec minus poenae, aut translationis, cum communi; & infra, n. 43. Ibidem etiam, quod per modum dispositionis induci non potest, id similiter per modum priuationis, vel poenae non potest induci. -  35 Testator, si institutis omnibus filiis suis haeredibus in omnibus bonis, vni iniungat onus, vt det decem alicui extraneo singulis annis in alimenta, & si huiusmodi non paruerit grauamini, meliorauerit alios filios in Tertio, & Quinto bonorum, si filius grauatus onus non adimpleat, an alij filij meliorati remaneant, & infra, num. 44. -  36 Filij non seruantes ius sum, & praeceptum testatoris, sub poena priuationis haereditatis eis impositum, pro residuo eius, quod est vltra legitimam, poe nam priuationis incurrunt. -  37 Legitimae filiorum, ad quem modum grauamen iniungi possit, ex communi Doctorum sententia. -  38 Expenduntur, atque adnotamur nonnulla, quae fortiter adstringunt, vt in terminis casus propositi supra, ex num. 25. legatum quintae partis bonorum, in casu molestiae, aut contrauentionis factum, sustineri debeat, & valeat; prout latius hic. -  39 L. vnica, C. de his quae poenae nomine in testament. vel codic. scrib. vel relinq. in versiculo, Vel legibus interdictum: singulariter, & egregie explicatur. -  40 Multum interes se, an aliquid legibus interdictum sit, vel improbetur ratione turpitudinis, vel etiam ratione publicae vtilitatis principaliter; an vero secundario ratione publicae vtilitatis, vel in odium, aut fauorem, vel vtilitatem alicuius personae principaliter provt hic explicatur. -  41 Testator disponere potest, quod legatarius ingrediatur pos sessionem rei legatae propria auctoritate, & haeredi, si contraueniat, poenam imponere. -  42 Expenduntur, atque ex antea hoc ipso cap. adnotatis, repetuntur nonnulla, ex quibus concludens apparet responsum ad ea, quae tradita fuere supra, ex n. 31. cum seqq. -  43 Cautio de vtendo & fruendo arbitrio boni viri, quare remitti non pos sit vsusructuario, remis siue. -  44 Confutatur, atque explicatur Ludou. Mexiae opinio, de qua supra, n. 35. -  45 Casus es se nonnullos, in quibus onerari quis potest plus dare, quam acceperit, siue grauari in plus, quam honoratus fuerit; de quibus remissiue. -  46 Ioannis Fabri locus expenditur, atque explicatur. EX his etiam, quae in testamentis,[sect. 1] & vltimis voluntatibus, in poenam inobedientiae, aut contrauentionis relinquuntur, adimuntur, vel trans feruntur, coniectura voluntatis deduci, atque in casu dubio interpretatio fieri potest, & frequenter fit, vtpote, cum as sidue testatores aliquid dari, aut fieri, haeredibus, & aliis honoratis praecipiant; & in casu contrauentionis, aut mole stiae poenam statuant, emolumentóve, aut commodo relicto priuent; sic sane quod in hac ipsa materia, coniectura voluntatis praeualeat, & mens sit spectanda, totúmque hoc a voluntate testatoris dependeat, tam respectu priuationis, quam trans lationis; tradiderunt Baldus, & Corneus, in l. 1. C. de his quae poenae nomine. Castrensis, & Socinus, n l. 2. ff. eod. titul. Alexander, in cons. 138. n. 24. volum. 1. & in cons. 52. in principio, & in cons. 57. volumine 2. subdens, purgationem morae tunc non admitti: Decius, in cons. 273. & in cons. 290. Socinus, in cons. 221. in princip. volum. 2. Parisius late, in cons. 8. n. 32. & in cons. 91. n. 66. volum. 2. latius in cons. 26. n. 15. cum seqq. volum. 4. Mandos. ad Lapum, allegation. 87. n. 3. & 4. Craueta, in cons. 1. n. 6. Hippolyt. Rimin. in cons. 54. n. 2. lib. 1. Costa, in l. cum tale, §, si arbitratu, ampliatione vltima, ex n. 37. Hieron. Gabr. in cons. 105. n. 6. lib. 1. Ruinus, in cons. 105. n. 9. & 10. lib. 3. Socinus iun. in cons. 129. n. 19. & 20. lib. 3. Simon de Praetis, lib. 4. dubit. 4. n. 14. & 15. fol. 397. Bursat. in cons. 167. n. 8. lib. 2. Pet. Surd. decis. 7. n. 12. & his non relatis Leand. Galgan. de condit. 7. & demonst. p. 2. c. 5. q. 3. pluribus in locis illius quae stionis, fol. 305. Ioseph. de Rustic. ad l. cum auus, de condit. & demonstr. lib. 6. cap. 5. pertotum , ex fol 786. & 787. Acacius Antonius de Ripoli, ad l. Titio centum 71. eiusdem tituli, ex num. 34. vsque ad n. 42. Paulus Duran, de condit. & mod. impos sib. a iure prohibitis, 3. p. c. 9. Iacob. Cancer. variar. lib. 3. c. 7. de pactis, ex n. 270. cum pluribus seqq. &c. 20. de legatis, ex n. 385. cum seqq. vbi late disputat, an valeat conditio, filiae, aut alteri imposita, vt nubat cum con sensu, vel ad arbitrium alicuius, & si non nupserit, in poenam contrauentionis priuetur magna parte haerediratis sibi relictae. De quo etiam late Ripoli, vbi supra, quocirca Iureconsultus Martianus, in l. 2. ff. ne his quae poenae nomine relinquuntur, vt poenam a conditione separaret, & regulam certam, atque generalem constitutet, qua id explicaret, in hunc modum scripsit: Poenam a conditione voluntas testa[sect. 2] toris separat, & an poena, an conditio, an translatio sit, ex voluntate defuncti apparet; idque Diui Verus, & Antoninus rescripserunt: & ita superius praecitati Authores notarunt Cumanus etiam, & Imola in l. 1. ff. de condit. institut. vbi Cumanus, n. 6. inquit, sufficere, voluntatem ex coniecturis declaratam, & cum Caepola, Hieronym. Gabriele, Paseto, Praetis, & Molina, tradidit Surd, d. decis. 7. n. 12. Emmanuel Costa, d. ampliat. vlt. n. 37. & vide infra hoc eod. cap. num. 18. Deinde obseruandum, atque constituendum[sect. 3] erit apud Interpretes nostros in dubium controuerti communiter, an poenae nomine licuis set, apud Iureconsultos, siue iure Digestorum legare, etiamsi in co quod testator fieri voluit, nulla es set turpitudo; idque admodum difficile, & intricatum visum fuis se ex eo, quod iidemmet Iurecon sulti non satis explicauerint, & aliquando affirmatiue, aliquando vero negatiue respondis se videantur: Iustinianus vero adeo clare, atque expres se ius nouum statuerit, & de nouo introducere dixerit, vt ipsius constitutiones subuerti quouis modo non valeant; nec ita intelligi, vt probari pos sit, apud Iureconsultos, quorum responsis vtimur, valuis se, quae poenae nomine relinquerentur. Sane si Interpretes eosdem hucvsque scribentes, originaliter, & attente praelegeris, ad quatuor praecipuas eorundem sententias, & resolutiones reduces. Primo scilicet ius Digestorum corrigi ex noua Iustiniani constitutione in l. vnica, C. de his quae poe nae nomine, & in §. vltimo, Instit. de legat. & consequenter eodem iure, & tempore non valuis se relicta nomine poenae, provt Glos s ae ordinariae, & Doctores in eisdem iuribus statuunt. Secundo vero, atque e contrario, de iure Dige storum valuis se, quae poenae nomine relinquebantur, & potuis se in vltima voluntate adiici poenam; prout omnes concludere, testatur, Corneus, in eadem l. vnica, C. de his quae poenae nomine, n. 7. & tunc intelligunt de media iurisprudentia ius antiquum, quod in eisdem iuribus corrigi dicitur, provt Corneus ibidem testatur, atque Emmanuel Costa, Iacob. Cuiac. & Hug. Donel. statim referendi adnotarunt, & confutarunt; diuersimode. etiam explicatunt Africani responsum in d. l. 1. ff. de his quae poenae nomine, vt per Costam . selectar. lib. 1. cap. 12. Cuiacium, & Donel. in ead. l. vnica Pichar. & alios in d §. vltim. Instit. de legatis. Tertio vero alios distinxis se post Cuman. quem Pichar. ipse sequutus est, & Costa ex profes so commemorat: Quaedam fuis se, quibus testator potuit vtiliter poenam adiicere; quaedam vero, quibus poena adiecta non valeret. Nam quaecunque testator non inutiliter potuit cauere, vt, ab haerede fierent vel darentur, in his adiicere poenam, eidem non fuit prohibitum: sed in his quae nullam iuris efficaciam per se haberent, dis posita in testamento, poenam adiicere suit inutile. Finge enim, haeredem fuis se rogatum, vt filiam suam Maeuiam Titij matrimonio collocaret nullo iuris remedio potuit haeres ex testamento, aut propter testamentum, compelli ad faciendum, quod testator iussit, argum. l. filius. §. secundum vulgarem, supra de legat. 1. Finge haeredem rogatum simpliciter, vt Stichum seruum alienaret, non aditecta persona, in quam alienare eum deberet; aeque nudum praeceptum contemni potuit: l. filius fami. §. diui, supra de legat. primo, l. fin. infra de manum. testam in his igitur, & in similibus speciebus, negatum est testatoribus, per adiectionem poenae voluntates ad effectum perducere, dict. §. fin. Instit. de leg. sed vbi quod disponebant, ita iure ratum erat, vt haeres alioqui compelli pos set, tunc iuuare voluntatem dabatur, apposita etiam poena, vt in simili not. in clemen. Ne Romani, in verb. tolli. de electionibus. Secundum quae in l. prima, cum similibus, infra de penu lega. etiam si demus, legatum sequens es se poenale, supra dicta ratione dicetur valuis se: huic etiam traditioni aptabimus d. l. mulcta. & d. l. in testamento, infra de condit. obseruantes, haeredem, qui simpliciter ius sus es set, monumentum testatori facere, compelli potuis se: l. Quintus Mutius, supra, de annu. lega. l. haereditas supra de petit, haeredit. vnde si non faceret mulcta ei apponi potuit, vt etiam in l. pater familias, supra, de haered. instituend. Quarto denique alij intellexerunt, tunc solum[sect. 4] dici, poenae causa legari, cum coercendi haeredis, vel legatarij causa legatur, vt inquit Iustin. in d. §. vltimo. de legatis, & tunc consequens es se (quo pacto omnia iura, quae Digestorum tempore loquuntur, aptius explicari videntur) non videri legatum es se, poenae nomine; siquidem testator ius sit, aut legatarij, aut sui ipsius causa, prout Cuiacius, & Donellus contendunt, & ius digestorum corrigi ex noua Iustiniani constitutione tuentur. Ego vero in ea hactenus sui, & sum opinione & sententia, vt exi stimem, negari non pos se, verba Iustiniani tam in d l. vnica, quam in d. §. vltimo. Instit. de legat. adeo fortiter adstringere, vt neces sario fateri debeamus, verum es se, quod Iustinianus metipse ibidem profitetur, in totum poenae causa legatum datum, olim non voluis se, & id ius se primum emendas se, vt huius generis legata itidem valerent, sicut caetera; sicque quod poenae causa legatur, vel adimitur, vel transfertur, olim quidem ante constitutionem d. l. vnicae, & d. §. vltimi, in totum nullius momenti erat; provt generaliter scriptum est in d. §. fi. & aperte demonstratur in l. si ita legatum 12. ff. de condi. & demonst. (provt Emman. Costa, & Hug. Donel. recte ponderarunt eum textum) in specie namque, quae ibi proponitur, respondetur, legatum valere; & additur ratio, quia in legato causa addita est, non poena, qua ratione declaratur, si legatum poenae cau sa datum es set, futurum fuis se, vt non valeret: textus hic sane vitari nullo pacto potest, vt patrem istam, atque sententiam probemus; idque fortius, si verba eiusdem perpendamus, vbi in hunc modum Vlpianus reliquit scriptum: Si ita legatum sit. Quoniam filius meus maior ex arca decem sustulit, haeres minor filius decem e medio sumito: debetur legatum: quia id circo relictum est, vt conditio filiorum exaequaretur: & sane haec causa est: nam causa in praeteritum, poena in futurum confertur. Absque dubio ergo procedit quod Iustinian. ait in d. l. vnica, antea prioribus legibus, poenae causa legatum, in totum non valuis se; quod est ante scriptum in d. §. vltimo, Instit. de legat. atque ex ipsius constitutione hactenus non valet, si testator ius sit aliquid impos sibile, vel legibus interdictum, vel turpe, & nisi fieret, poenam adiecit, dum vel aliquid legat ab eo, qui non fecit, vel quod ei legarat, adimit, aut in alium transfert; provt rem hanc pluribus explicauit Iustin. ipse in eodem §. vltimo, & erudite, atque bene obseruauit Hug. Donell. in commentariis ad d. l. vnicam, vbi exempla adducit, poenae nomine quando aliquid relinqui, quando etiam adimi, aut transferri intelligatur; & lib. 8. commentariorum, c. 16. vers. Poenae. idque Iustinianus vel vno tantum verbo in eodem §. vltimo ostendit, cum ait poenae causa relinqui, cum relinquitur coercendi haeredis, vel legatarij causa, quo magis aliquid faciat, vel non. De hoc igitur genere hoc ius fuit (vt mirabiliter idem Donellus expres sit) vt quamuis testator pos sibile aliquid ius sis set nec turpe, nec illicitum; tamen quicquid poene causa legas set, aut ademis set, aut transtulis set, ob id quod haeres, vel legatarius praecepto testatoris non paruis set, placebat nihilo magis, legatum , aut ademptionem , aut translationem valere; & contrarium in hac specie Iustinianus statuit; idque ob eam rationem quae inferius adducitur, & id ipsum ingeniose, & subtiliter defendit Emmanu. Costa, se lectarum , lib. 1. d. c. 12. qui in summario n. 1. in hunc modum scripsit: Poenae nomine non licebat indistincte apud Iureconsultos legare, etiam si in eo, quod testator fieri voluit, nulla es set turpitudo: in quo (vt vides) Hug. Donel. sententiae conuenit omnino: conuenit etiam Iacob. Cuiac. in comment. ad eandem l. vnicam, C. de his quae poenae nomine, vbi in haec verba scribit: Constitutio huius tituli, est etiam noua, de legatis, & fideicommis s. & haereditatibus, & libertatibus datis, vel ademptis, poenae causa; & (vt ex vno exemplo, caetera cognoscamus) legatum relinquitur poenae causa, quod non relinquitur legatarij gratia, sed in odium , & poenam haeredis: hoc modo. Haeres meus ne Caio filiam suam despondeat; si despondeat, decem millia Seio dato. Seio relinquitur legatum poenae causa, non sui gratia. non beneficij causa. Et adimititur legatum poenae causa hoc modo: Illi, cui fundum legaui, si filiam suam Caio desponderit, fundum illum neque do, neque lego. Et similiter transfertur poe nae nomine hoc modo: Quo Titio legaui, si id fecerit quod ne faceret, vetui, puta si filiam suam Caio desponderit, id Maeuio do, lego. Transfertur legatum poenae causa, & eodem modo sine exemplo licebit ibi ponere haereditatem, aut fideicommis sum. aut libertatem datam poenae causa. Quae omnia iure veteri non valebant, siue datum es set, siue ademptum, siue translatum poenae cau sa legatum, aut fideicommis sum, aut haereditas, aut libertas: hactenus Cuiacius, qui vere & subtiliter superiora percepit, & conuenit etiam Osuald. Hilligerus, in enucleationibus, ad Hug. Donel. commentar. lib. 8. d. c. 16. fol. mihi 647. vbi Donelli resolutiones amplectitur, & concludit, poenae causa relictum, olim non valuis se; hodie vero valere ex constitutione Iu stinian. in d. l. vnica, & in d. §. vltimo. Et hactenus de prima obseruatione, vt meam ego proferrem in proposita disceptatione sententiam. Secunda vero obseruatio sit, ex hactenus dictis[sect. 5] deduci euidenter, errore manifesto lapsos, eos, qui existimarunt, seculo, & aetate Iureconsultorum, quorum responsis vtimur, potuis se nomine poenae relinqui, siue valuis se ea, quae poenae nomine relinquebantur; sic sane statuunt, ab initio poenae causa legatum non valuis se, vt scriptum est in eadem l. vnica, sed temporibus Iureconsultorum, ante constitutionem illam Iustiniani, ius secundum inualuis se, quo placuit, legatum eiusmodi valere: His namque refragatur manifeste constitutio eadem Iustiniani, tam in ipsa l. vnica; quam in d. §. fin. vbi Iustinianus metipse, emendat ius, quod ante se proxime in vsu fuis se refert; alias enim (vt Emmanuel Costa in initio d. cap. 12. selectar. lib. 1. recte annotauit) actum iam ageret, si ius antiquis simum, quod abolitum es set, abrogaret; aut nihil emendaret in veteri iure: (vt Donellus animaduertit) quod contra se facere, initio profitetur. Nec vero est quod dubitemus, ante tempora Iustiniani, poenae causa legatum non valuis se, prout etiam Cuiacius in eadem l. vnica probauit, Pichard. etiam, in d. §. vltimo, numer. 3. eandem interpretationem communem, & antiquorum aetatis ante tempora Iureconsultorum intellectum confutauit. Remanet ergo, ante tempora Iustiniani, poenae causa legatum non valuis se, provt Donel. Cuiac. & Costa defendunt, & Glos s. ordinaria in d. l. vnica obseruauit, Portius. etiam, & Ioannes Faber, in praecitato §. vltimo, de legat. & cum ipsis alij ante eos contendunt, ius ibi emendatum ab Imperatore, fuis se in vsu apud Iureconsultos, provt Emmanuel Costa eodem c. 12. in prin. commemorauit. Tertia obseruatio sit, Interpretes eosdem di[sect. 6] uersimode quoque explicas se, quare ante tempora Iustiniani, poenae causa legari, aut relinqui non potuis set; ex constitutione vero Iustiniani ipsius contrarium statutum sit, dummodo testator non ius serit aliquid impos sibile, vel legibus, interdictum, vel turpe; & nisi fieret, poenam adiiciat; vt per Theophilum in d. §. vlt. Instit. de legat. vbi rationem assignat: Vvesenbec. & Mynsing. ibidem numer. 2. & Hotomannum, enuntiatione 1. Costam lib. 1. selectar. d. cap. 12. ad fin. in vers. Etenim ratio: qui duntaxat statuit, quod ratio, quae non permittebat valere legata poenalia, non erat naturalis, sed scrupulosa; & merito hodie emendata. Idem vero, & caeteri magis communiter eam rationem assignant , quod legata ex beneuolentia, & affectione in legatarium, non ex odio in haeredem proficisci debent, prout Osuald. refert in addition, ad Hug. Donel. d. cip. 16. fol. 647. vers. Vbi Theophilus: & Vvesembec. de quo inferius. Cum ergo legatum poenae nomine relictum, ab ea ratione, affectionis scilicet, & beneuolentiae legatarij, magis quam odij haeredis abhorreat, iuxta text. in l. nec adiecit, ff. pro socio, valere non debuit: quod Cuiacius etiam singulariter animaduertit in eadem l. vnica, in principio, in vers. Et ratio haec erat: in haec verba; Et ratio haec erat quia haereditates, legata, fideicommis sa, libertates dantur beneficij & honoris causa, & inuenta sunt haec beneficiorum genera; vt quos diligimus, honore afficiamus, non vt illis poenas infligamus: Pactum quod est contra naturam contractus, dicitur non valere: l. cum precario, ff. de precario. §. 1. Instit. de societat. Hoc, est contranaturam legati, fideicommissi, haereditatis, libertatis, vt detur poe nae causa, ergo non valet. Et tamen Iustinianus in con stitutione huius tituli, ne quid fiat contra voluntatem testatoris, haec omnia admittit, & probat quae poenae cau sa relinquuntur; & non obtemperante haerede praecepto testatoris, vult ea omnia prae stari, & competere. Vve sembecius etiam, de quo inferius, qui & aliam rationem as signat, Iustiniani vero institutio noua, qua ius Digestorum emendatur, rationem illam habuit, quod non minus in hac parte, voluntas te statoris seruanda fuerit, quam in caeteris, vbi voluntas moribus simul & legibus naturae non aduersatur. Et congruit cum lege veteri, Vti quisque legas sit, ita ius esto: l. verbis legis ff. de verb. signif. quod Hug. Donel. in d. l. vnica, in princ. in vers. Iustinianut in hac specie, singulariter annotauit, & de mente communi Scribentium procedit, prout alij obseruarunt, de quibus inferius. Ea vero ratio cum ces saret, quando testator ius sit aliquid impos sibile, vel legibus interdictum, vel turpe; & nisi fieret, poe nam adiecit; vtpote cum seruari non debeat voluntas, qua legibus contrarium aliquid, aut turpe testator statuerit; sicut latius exornarunt, atque comprobarunt Cuiacius, & Donellus vbi supra; merito Iustinianus metipse excipit ea legata; poe nae, nomine relicta. Quarta obseruatio sit, iure ipso Digestorum, & [sect. 7] apud Iureconsultos extare iura nonnulla, quibus probari videtur, ante tempora Iustiniani, poenae causa legatum valuis se; atque eorundem responsis adductos communiter Interpretes, tradidis se, apud Iureconsultos ipsos valuis se, quae poenae nomine relinquebantur, ex text. scilicet, in l. 1. ff. de penu legata, l. 1. §. cum ita, ff. ad leg. falcid. l. cum sine, l. si penum ff. quando dies legat. cedat, l. mulcta 6. in princip. l. in testamento 27. ff. de condit. & demonst. argumento est etiam textus, in l. 1. ff. de his quae poenae nomine, quo ideo non valet poena, quia praeces serat dispositio turpis; inquit enim Africanus, in poenam relictum, nullius es se momenti, si illicite aut probrose datum sit; quare si quod testator fieri voluis set, non es set turpe, aut illicitum, probrosúmve, manifeste ostendit, poenam valituram; & definitio eadem traditur, quae in constitutione Iustiniani inuenitur; atque ita declaratur, si quid illicite, aut probrose non sit iussum, etiam tunc valuis se, cum eius legis auctor id scribebat; provt ponderauit Hugo Donell. in d. l. vnica, colum. 1. in princip. sub vers. Iu stinianus in hac specie, in fin. Vere tamen iura omnia praedicta id non probant, ad quod communis Doctorum sententia ea expendit, vtpote, cum tunc dicatur poenae causa legari, cum coercendi haeredis gratia duntaxat legatur, atque ita vt poenae nomine legatum, aut relictum dicatur, neces sarium est, vt testator nullam aliam causam relinquendi habeat, quam vt haeres coerceatur: argumento text, in l. 1. §. cum tamen, ff. depositi, provt eum textum noue expendit Donell. ipse, in d. l. vnica, sub n. 2. in vers. Quod intelligatur: Quod non verificatur in ipsis iuribus, vbi magis relictum intelligitur, quo magis legatario, aut voluntati testatoris ipsius consulatur, quam vt haeres coerceatur tantum. Sic sane atque generaliter, non videtur legatum es se poenae nomine, quotiescumque testator aliquid ius sit, aut legatarij causa, aut sua ipsius causa, quo magis id quod disposuit, ipsius, vel alterius gratia impleatur; at legatarij causa, totum hoc legatum comparatum est, haeres meus vxori penum dato, si non de deris, centum dato; de quo in d. l. 1. ff. de penu legata, eum similibus supra relatis. Hoc autem comparatum est testatoris causa; haeres meus mihi monumentum aedificato, si non aedifices, centum dato. In vtraque enim specie non dicitur poenae causa legari, sed confirmandi magis legati, aut dispositionis gratia id fieri, provt Donellus singulariter haec iura explicauit in eadem l. vnica, sub n. 2. & commentariorum lib. 8. d. c. 16. vbi Osualdus eius Additionator sequutus est; & id ipsum tenuit, atque ita rem hanc explicauit Cuiac. in ead. l. vnica, in princip. in illis verbis: Et (vt ex imo exemplo caetera cognoscamus) legatum relinquitur poenae causa, quod non relinquitur legatarij gratia, sed in odium, & poenam hae redis, hoc modo, &c. Quamuis ipse Cuiac. tract. 5. ad Africanum, aliter explicauerit text. in d. l. mulcta, & in d. l. in testamento, prout etiam ad alium modum ea iura accepit, & quae ad istam interpretationem spectant, non attigit Emmanuel Costa, selectarum lib. 1. d. cap. 12. Iacob. Cancer. variar. lib. 3. titulo de legatis, numer. 397. in fin. Ioan. Philipp. in summa vtriusque iuris, ad titulum, ff. de his quae poenae causa relinquuntur, vbi quod legare poenae nomine is dicitur, qui in legato aliquid expres sit, quod coercendi haeredis gratia relinquitur, quo magis haeres aliquid faciat, vel non faciat: & exemplum adducit provt Vvesembecius, de quo statim: Ripoli. in d. l. Titio centum 71. num. 37. Pet. Duran, de condit. & mod. imposi. c. 9. tertiae partis, ex numer. 2. & num. 12. & 13. Matthaeus Vvesembec. in paratitla in pandectas, ad tit. ff. de bis quae poenae causa relinquuntur, fol. mihi 919. vbi in hunc modum scribit: Ex Antonini Pij constitutione, sicut est apud Capitolinum, etiam poenae nomine legata relicta deficiebant; adeo vt ne a patre quidem, aut domino legata poenae nomine relicta, haerede filio, aut seruo instituto, valerent. l. 1. hoc tit. Poenae nomine relinquitur, hoc modo: haeres meus, si filiam Titio in matrimonium collocarti, vel non collocarti, Seio decem dare damnas esto. Haec legata ideo non valuis se; verisimile est: Primo, quod penderent a voluntate haeredis, cuius in potestate es set, legati conditionem implere, aut non; euismodi autem legata obligationem non habent, cum ea ad defuncti, non haeredis voluntatem, referri, indéque vim accipere debeant: l. 1. cum ibi notat. sup. de legat. 2. Deinde, quia non ex poena haeredis, sed beneuolentia, & amore legatarij proficisci legata oportet: l. nec adiecit. 9. sup. pro socio, Po stremo, quod non ad poenas irrogandas, sed ad vltimam voluntatem contestandam , testamentorum iura inuenta[sect. 8] sunt. Verum Iustinianus etiam haec legata vale voluit, nisi conditionibus probrosis, & illicitis sint adiecta: §. fi. Iusti. de leg. quem casum etiam Africanus hic in l. 1. hoc titulo, excepit. Quinta obseruatio sit, iuxta superius resoluta, & interpretationem praedictam, sustineri pos se, atque explicari, vt in tuto ipsa remaneat; Cumani di stinctionem, atque Theoricam illam (quam Emmanuel Costa, & D. Antonius Pichardus, in locis relatis supra. probas se videntur) quaedam fuis se, quibus testator potuit vtiliter poenam adiicere; quae dam vero, quibus poena adiecta non valeret, &c. Nam quaecumque testator potuit non inutiliter cauere, vt ab haerede fierent, vel darentur, in his adiicere poenam, non fuit eidem prohibitum; sed in his, quae nullam iuris efficaciam per se haberent, dispo sita in testamento ; poenam adiicere fuit inutile. Sane distinctio haec in prima sui parte nullo modo contradicit, sed potius conuenire videtur omnino resolutioni praedictae, quam ex Cuiacio, & Donello amplectimur; item & decis. d l. 1. ff. de penu legata, cum similib. & d. l. mulcta, & d. l. in testamento, ff. de condit. & demonst. vt in casu eorum iurium, & aliis similibus, in quibus potuit testator ita disponere, & cauere, vt aliquid ab haerede daretur, vel fieret, in his adiicere poenam non erit eidem prohibitum; dummodo Cumani dictis, & doctrinae addatur, tunc dici potuis se, sic testatorem cauere, & non vtiliter disponere, quoties sui, vel legatarij gratia disponebat, & cauebat; non coercendi haeredis gratia duntaxat; & casu, quo ab haerede id non fieret, aut daretur, quod sui ipsius, aut legatarij causa ius sit poenam adiiciebat; tunc namque adiicere poenam non fuit prohibitum, sed quando haeredis, neque legatarij causa, aut fauor aderat, provt superius probaui. Cumani itaque sententia in parte distinctionis, sic sustinetur, & ostenditur, quando non inutiliter potuit testator disponere, seu cauere, vt aliquid ab haerede fieret, vel daretur, vt adiicere poe nam, eidem non es set prohibitum: & exemplum, quando testator potuit non inutiliter cauere, ex d. l. 1. ff. de penu legata, & d. l. mulcta, cum similibus, deducitur. Idem & generaliter constituitur, quoties testatoris, vel legatarij causa adfuerit, vt non coercendi haeredis duntaxat ratio consideretur. In secunda vero sui parte, plane procedit distinctio eius dem Cumani, in his scilicet, quae nullam iuris effica[sect. 9] ciam per se haberent; cuius exempla duo recte con siderauit Emmanuel Costa, d. c. 12. selectarum, & vnum, Anton. Pichard. in d. §. vltimo de legatis. Sexta & vltima obseruatio sit, Interpretes no stros circa explicationem, & intellectum d. l. 1. ff. de his quae poenae nomine, diuersimode se habuis se; quo circa, Emmanuel Costa, praecitato c. 12. lib. 1. selectarum, nouam adducit interpretationem ad eum textum; & distinguit, an in poena haeredis relictum sit, an vero in poenam patris, vel domini; quod ideo non concludit, nec forsan placebit, quod eadem videatur vtriusque ratio circa prohibitionem huius, legati; & alia ratione adductus etiam videatur Africanus ibi. Donellus vero, in commentariis ad d. l. vnicam, in vers. Quod attinet ad d. l. 1. vt locum tanquam ab Africano scriptum accipiat, fatetur; Quod illicite poenae nomine relictum est, non valuis se, vt illic scribitur; sed male inde inferri, aut non ideo recte colligi, valuis se caetera, quae eodem modo relicta sunt: quod etiam ideo non concludit, aut for san non placebit, quod ita accipiendo, male videatur Iureconsultus ipse Africanus se habuis se, aut rem indubitatam proposuis se, siue verba superflua adiecis se: nam si ante tempora Iustiniani poenae cau sa relictum non valebat, vt hactenus defendimus, etiamsi in eo, quod testator fieri voluit, nulla es set turpitudo; indubitati iuris es set, multo magis non valiturum, si poenae nomine non modo, sed etiam illicite, aut probrose datum sit; securior ergo videtur Cuiacij sententia, in eadem l. vnica, in fi. scilicet quod ex constitutione Iustiniani, in ipsa l. vnica, & in d. §. vltimo, addita fuerint a Triboniano verba ea, illicite, aut probrose, vt ius ipsum Digestorum, quod iam immutatum erat, cum eo nouo iure Iu stiniani concordaret; ex quo Iustinianus introduxit, legatum poenae nomine relictum valere, nisi illicite, aut probrose datum sit: quod & multoties Tribonianum fecis se, post Duarenum, Baro. & Vulterium adnotauit Osualdus, in addit, ad Donellum, lib. 8. d. c. 16. fol. 648. in fin. & hactenus de intellectu dictorum iurium, & de Theorica disceptationis huiusce capitis. Nunc vero atque secundo loco & principaliter[sect. 10] obseruandum, atque constituendum erit, ex dictis hactenus, & decisione dictae legis vnicae, C. de his quae poenae nomine, & d. §. vltimi, Instit. de legat. certum, & indubitatum manere, testatori non modo licere adiicere conditionem, vel modum suae dis positioni, & vbi illis locus non sit, transferre in alium haereditatem suam; vt de conditione extat tex. in l. si ita fuerit, in principio, ff. de manum, testa. & de modo probatur in l. si haeres, ff. de condict. ob caus. & in l. 2. C. de his quae sub modo, & latius pro[sect. 11] bauit Paris. in cons. 19. ex numer. 132. cum seqq. lib. 2. Menoch. in consil. 78. ex numer. 7. lib. 1. sed etiam sub conditione, & priuationis poena, in eadem dis positione, & in eodem testamento potest testator haeredibus suis, aut a se honoratis, & vocatis onus quodcunque, aut grauamen imponere, contrauenientésque, seu si aliquid iniunctum ab eo, fecerint, vel non fecerint, haereditate, aut succes sione priuare, sicque apponere poenam priuationis ipsi inobedienti ad commodum & beneficium alterius obseruantis, idque directo, antequam sic haereditas adita; & post aditam, per fideicommis sum; & poena huiusmodi, & translatio a testatore apposita, iusta, & ho nesta, non turpis, nec legibus interdicta, valida est, & omnino seruanda; provt ex iuribus supra commemoratis probatur. Item ex tex. in c. Rainald. de testament. & vnanimiter sic concludunt variis in locis, infiniti iuris vtriusque Interpretes, quos recenset, & longa serie, atque vtiliter comprobauit P. Paul. Paris. praecitato cons. 19. ex num. 132. vsque ad num. 155. lib. 2. vbi quod non adimplens voluntatem defuncti, excludendus venit, & admitti debet adimplens eius voluntatem. Et quod videtur renuntias se haereditati, qui non adimplet; & renuntiando, succes sio defertur sequenti , & adimplenti voluntatem; & qui contrauenit testamento, non potest se iuuare ex illo; & quod testator disponens aliquid fieri, addens aliud, additum illud, vt poena habetur; & si primo vocatus non vult parere conditionibus per testatorem appositis, succedit secundus, & in stitutio haeredis non obseruantis voluntatem testatoris, reducitur ad causam caduci, & propter talem inobedientiam admittitur secundo loco vocatus; & quod renuntiatio tacita inducta lapsu temporis, vel propter inobedientiam, magis operatur, quam expres sa repudiatio, ad exclusionem ita tacite repudiantis; & sic quod tacita repudiatio, inducta per inobedientiam sufficiens est: sicuti latius has, & alias quamplurimas iuris, & Interpretum communes resolutiones, & conclusiones adduxit, & late comprobauit ibi ipse Parisius; & antea ex num. 21. vsque ad num. 34. vbi inquit, quod quando praecipitur aliquid fieri certo modo, sub poena, illud dicitur tradi pro forma; & aliter factum, non tenet. Et quod conditio as sumendi cognomen, & arma te statoris, continet praeceptum honestum, validum, facile, & voluntarium, & praecise est obseruandum, & tendit ad memoriam ipsius, & conseruationem honoris. Hactenus Parisij traditiones, ex quibus exornatur, atque illustratur conclusio praedicta, quod testator potest in poenam contrauentionis, aut inobedientiae priuare haeredem a se scriptum, vel auocare succes sionem ab eo, quem honorauit, & vocauit: quod idem concludunt Ludou. Molina, lib. 2. c. 14. Mieres, parte 2. q. 4. illat. 8. Anton. Thesau. decis. Pedemont. 270. Alex. Raudens. post tract. de analogis, in appendice, 1. parte, ex num. 69. cum seqq. Marcabrum . in cons. 36. per totum, vbi vide Pat. Molinam, tom. 3. disput. 615. Martam, decis. 73. Io seph. de Rustic. ad l. cum anus, lib. 4. c. 3. num. 41. & duobus seqq. Ludouic. Casanate, cons. 4. num. 247. Aluarad. lib. 2. §. 1. num. 22. Auendan. in l. 40. Tauri, glo. 9. num. 25. & seqq. Idem Molina, c. 12. eiusdem lib. 2. num. 31. & 32. vbi inquit in hunc modum: Illud autem praetermittendum non erit, quod prope in omnibus maioratibus adiici solet, vt praediximus; quod si maioratus pos ses sor eiusdem conditiones non adimpleuerit, maioratus succes sio transeat in sequentem succes sorem, ac si primus succes sor mortuus fuis set. Quae videtur quaedam succes sionis ademptio; & in alium translatio, in poenam facta; eáque poenae appositio, cum iusta, atque conseruationi ipsorum maioratum conueniens sit, proculdubio ad vnquam seruanda erit; l. 1. & 2. ff. de his, quae poenae nomine: l. vnic. C. eodem titulo. Vbi probatur ademptionem, vel translationem legati, vel institutionis. vel quidpiam aliud in poenam adiectum, non valere, si poena ex causa iniusta, ac turpi procederet. Si vero ex causa honesta procedat, validam es se: quod ibidem communiter Scribentes profitentur; probaturque ex l. mulcta: & ex l. in testamento: la primera, ff. de cond. & demonst. & ex l. 1. §. item si ita, ff. ad leg. falcid. & ex l. si poenam, ff. quando dies lega. ced. Quod etiam ex pluribus legibus, ff. de adimen. lega. deduci poterit. Ideóque in casu, de quo agimus, leges de ademptione, & translatione legatorum, vel de quibuscunque aliis rebus, quae sub poena praecipiuntur, ad Hispanorum primogenia, hac distinctione praemis sa, deduci poterunt: quod optime in primogeniis loquens, considerat Paris. d. cons. 19. n. 134. lib. 2. vbi latis sime prosequitur materiam. Et n. 34. idem Molina generaliter statuit: quod conditiones iustae, & honestae, quaecumque sint, a succes soribus maioratus seruanda sunt; & non seruantes, a succes sione priuandi: impos sibiles vero, turpes, & inhone stae (subdit n. 35.) in primogeniis appositae, implendae non sunt. quod etiam num. 1. ipsiusmet c. 12. profitetur; & notauit Couarr. in d. c. Raynaldus, num. 6. in fin. & num. 7. dicens post Glos sam ibi, pos se a testatore poenam statui contra haeredem, aut legatarium, eius voluntatem non seruantem, vt vel omnia bona, vel eorum partem amittat; & hanc poenam omnino deberi in foro animae: oportere tamen, vt poe na locum obtineat, praeceptum testatoris iustum es se; alioquin si illicitum sit, aut ignominiosum, aut impos sibile, adiectio poenae non valeat: & ante hae reditatem aditam pos se quem directo priuari, post aditam vero per fideicommis sum: Iul. Clar. recept. §. testamentum, q. 96. dicens, communem resolutionem es se, quod potest testator priuare haeredem hae reditate, si aliquid fecerit, vel non fecerit, contra eius voluntatem: sicut enim licet testatori rei suae adiicere quamcunque conditionem voluerit, non turpem, neque improbam; ita & licere ei debet, in ipsius conditionis defectum, haeredem priuare hae reditate sibi relicta; non vt talis priuatio ipso iure operetur, ita vt haeres desinat es se haeres; sed in vim fideicommis si, vt scisicet si contra fecerit, teneatur haereditatem restituere per fideicommis sum: Hipoly. Rimi. in cons. 54. num. 2. & tribus seqq. lib. 1. & in cons. 676. ex num. 69. & numer. 88. lib. 6. Iacob. Mandel. de Alba, cons. 57. num. 11. & seqq. vbi ait non es se dubium, quin pos sit testator priuare hae redem, vel legatarium, si voluntatem testatoris non seruauerit; ex d. l. vnica, C. de his quae poenae nomine: & quin pos sit testator in poenam substituere; & quod purgatio morae, eo casu admittitur: Simon de Praet. lib. 2. interpr. 2. dubit. 2. solut. 2. num. 69. & num. 135. & seqq. & num. 154. & lib. 4. dubi. 4. num. 2. & 3. & 4. & num. 12. & seqq. & num. 17. & 18. & 26. & 27. fol. 397. Fabius Turre, in cons. 26. numer. 7. Menchaca, de succes. creat. lib. 1. §. 7. numer. 33. Mieres, 2. par. q. 4. illat. 8. ex num. 1. vsque ad num. 7. Menoch. cons. 78. lib. 1. & prae sumptione 98. Pet. Anto. de Petra, de fideicom. q. 1. ex num. 119. cum seqq. Iacob. Thoming. decis. 13. num. 64. Brunor. a Sole, in compend. comm. opin. verbo, conditio, num. 1. fol. 240. Francis, Bursa in cons. 167. ex num. 7. vsque ad num. 13. & & num. 15. & 19. & 20. & 29. & 30. lib. 2. vbi inquit, quod volutas testatoris omnino seruanda est, in facto, & in modo; & quod haeredem, succes sorem priuare potest bonis sibi relictis, si contraueniat eius voluntati; ex communi: & quod priuatio haereditatis ante tempus, si haeres contraueniat, in vim fideicommis si sustinetur: quod haeres tenetur probare se adimpleuis se, vel legata soluis se: & negatiua non solutionis factae per haeredem, quomodo probetur per allegantes: & quod priuatio inducitur ipso iure, ex verbis temporis prae sentis, vel ex clausula, ex nunc, provt ex tunc, ex communi; & citra monitionem, vbi dies, & poena a testatore in dispositione apponitur. Et quod dolus arguitur, non implendo disposita a testatore: & quod moram hae res incurrit, quamprimum non exequitur voluntatem testantis: & quod purgatio morae sit tantum in continenti; provt haec, & alia, multum ad propositum huiusce cap. adducit, & latius ibi comprobat. Andreas etiam Fachineus, consil. 27. num. 25. lib. 1. vbi etiam expendit textum in d. l. vnica, C. de his quae poena nomine, quod poenam priuationis haereditatis pos sit testator imponere haeredibus, aut a se honoratis, non adimplentibus eius voluntatem, seu illi contrauenientibus. Petrus Surdus decis. 7. numer. 1. & seq. & cons. 268. ex numer. 62. lib. 2. & consilio 348. maxime ex numer. 6. cum seq. lib. 3. quo loci singulariter explicat illam quae stionem, an valeat donatio, facta in poenam reuocationis testamenti, codicillorum, vel alterius vltimae voluntatis; & an dicatur facta sub turpi, aut legibus interdicta conditione, & adducit quamplurima in proposito conducibilia; concludens, donationem valere, quando est alicuius rei, siue certorum bonorum; secus vero quando continet omnia bona. Eandem quoque resolutionem, & communem allegationem dictae legis vnicae, expendit atque exornat Stephanus Gratianus, dis ceptation. forensium, lib. 1. cap. 36. ex num. 45. cum seq. & lib. 2. capit. 220. vbi etiam explicat, per specialem executorem testamenti, quando eximatur haeres a poena, non adimplendo ius sa per testato. rem; & in vltimis voluntatibus respectu commis sionis poenae, quo casu recedatur a persona; & non adimplens iudicium defuncti, quando priuetur haereditate, & monitio sit neces saria, tam in facto affirmatiuo, quam negatiuo; & an hae res excusetur non adimplendo praeceptum imperfectum; & tomo 5. cap. 828. num. 38. Hondedeus, in cons. 42. ex num. 20. lib. 2. decisio Dolani Senatus 87. D. Francisc. Hieronym. Leo, decisione Valentiae 69. Farinac, nouis simarum 1618. decis. 389. ex num. 7. par. 2. tomo primo. Cardinalis Tuschus, tom. 6. litera P. conclus. 142. fol. 170. & tom. 4. litera H. conclus 55. fol. 254. & 255. Leand. Galganetus, in commentariis de condit & demonstrat. part. 2. cap. 5. quae st, 1. fol. 297. vbi quaerit, vtrum testator in euentum, in quem eius praeceptis non pareatur, pos sit non parenti poenam imponere; & distinguit, nam aut poena incipit ab impos sibili, vel turpi praecepto, seu conditione, & non potest; aut consistit in adimendis haereditatibus, legatis, vel libertatibus, aut in translatione in alterum absque turpi, seu impos sibili praecepto, & potest imponi; iuxta textum in dicta l. vnica: aut poena consistit in grauiori onere, quam sit commodum relictae rei; & si est adiecta quantitati, non valet; si vero sit apposita speciei, & sit grauior commodo, valet; vt latius ibi: & vide quae stione quarta, vbi explicat, an poena apposita in vltimis voluntatibus, pos sit simul cum relictis peti: & quae st. 10. vbi etiam, quod poena priuationis relicti, potest a testatoribus apponi; & quod haeres praecepta testatoris non seruans, siue eius voluntati contraueniens, venit excludendus; de quo latius ibi; & per Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 6. cap. 5. fere per totum, ex fol. 286. vbi quamplurimis relatis obseruat, haeredem, vel honoratum, spernendo testatoris praeceptum. illíque inobediendo, odiosum ipsi testatori effici; quinimo testatorem iniuria afficere, & testamentum impugnare dici eum, qui non implet voluntatem testatoris; & idcirco haereditate sibi relicta indignum effici, & haeredis institutionem ad cau sam caduci ob haeredis inobedientiam reduci, ipsóque facto ante aditam haereditatem eundem priuari, & haeredem es se desinere, ipsámque hae reditatem aliis applicari; post aditam vero hae reditatem, priuationem haereditatis non ipso iure, sed per fideicommis sum induci, & Trebellianicam non detrahi ab haerede priuato haereditate, ac per fideicommis sum illam post aditionem restituente; legitimam tamen detrahere filium, paterna haereditate priuatum, ob non impletam con ditionem, siue praeceptum in testamento appositum. Rursus subdit num. 6. haereditatis commodo priuari haeredem, ex legis dispositione, te stanti voluntatem non adimplentem, qui censetur illi commodo ex non paritione renuntias se. Rursus, & num. 7. vltra absolutam legis prouisionem praedictam, nuncupatim, & specifice pos se testatorem priuare haeredem, vel legatarium, si eius voluntatem non seruauerit, pos séque testatorem in poenam substituere, dicta l. vnica, C. de his, quae poenae nomine: l. vxorem, §. haeres, ff. de legatis 3. leg. paterfamilias, ff. de haered. instit. & haereditatem substituto applicari; vel non extante sub stituto, adiici cohaeredi; vel non extante cohae rede, venientibus abintestato, & deinceps iuxta decisionem textus in dict. Authent, hoc amplius, C. de fideicommissis. Deinde dubitat, an priuatione incursa per aliquem in poenam, sibi prius imminentem, vel comminatam, etiam filij priuati remaneant, prout ibi videbis. Praeterea statuit. num. 15. inobedientem, non solum haereditate priuari, etiam post eius aditionem, sed vlterius ad fructuum medio tempore perceptorum restitutionem teneri; idque ex eorum Authorum sententia, quos ibi commemorat: Negatiuae autem probationem, vt per testatorem apposita conditio, vel praeceptum impletum ab haerede non fuerit, alleganti incumbere; prout ibi quoque num. 17. Tandem ex num. 18. cum seq. vsque in finem cap. inquirit, an monitio neces saria sit, vt quis priuationem haereditatis incurrat, ob non impletam conditionem a te statore appositam, & refert sententiam eorum, qui indistincte existimarunt monitionem requiri; ipse autem ex sententia quamplurimorum iuris Interpretum distinguit, atque resoluit, vt in prae cepto negatiuo, monitione, aut interpellatione opus non sit; monitionémque ipsam in facto affirmatiuo, vbi dies, & poena est apposita, non etiam requiri: monitionem tamen, vbi dies tantum apposita est, exigi: monitionem denique, apposita tantum poena, sine die, vel termino, neces sariam es se; vel saltem partis interpellatione, prout etiam ibi videri poterit. Et per Stephanum Gratianum, disceptation. forensium tomo secundo, cap. 220. num. 32. & cap. 223. num. 44. & cap. 307. num. 19. Peregrinus quoque, qui huiusce materiae tractatum, & resolutionem as sumpsit, de fideicommissis , articulo 11. videndus, num. 85. vsque ad num. 94. ex folio 96. in fine, & 97. easdem conclusiones dictae l. vnicae, C. de his quae poenae nomine: expendit; & concludit, conditiones iustas, & honestas (quaecumque illae sint) ab haeredibus, & succes soribus adimplendas; & non adimplentes, succes sione, aut haereditate priuari; secus vero si illicitae, aut probros ae, vel legibus interdictae, aut impos sibiles sint prout latius supra. Prioris partis ratio est, in vltimis voluntatibus[sect. 12] praecipue spectandam, seruandámque es se testatoris voluntatem, & magis, quam verba inspici, & praedominari, primumque locum obtinere, & totum facere; etiam tacitam, quae tamen colligitur ex coniecturis neces sariis, aut valde probabilibus; id quod infinita iurium, & Authorum allegatione comprobarunt Mantica, lib. 3. titulo tertio. Simon de Praetis, lib. 5. interpretatione prima, dubitatione prima, ex folio 439. & lib. 2. interpretatione 2. dubitatione 2. solutione secunda, folio 221. Petra, quae st. 1. num. 8. & seq. & latius quae st. 9. per totam, D. Franciscus Sarmientus, selectarum lib. 1. cap. 8. num. 23. Peregrinus, artic. 11. num. 1. cum seq. Camillus Gallinius, lib. 2. cap. 22. idcirco in rebus suis, & in his, quae pendent ab eius voluntate, expres sa, aut prae sumpta, potest testator facere quicquid vult, exprimendo suam voluntatem, & conditionem, aut modum, aut poenam priuationis adiicere; quia liberam habet rerum suarum administrationem, & moderationem, prout ipsimet Authores notarunt, & exornauit Peregrinus dicto art. 11. num. 71. & 72. & seq. Ad quod reducitur ratio communis, quare Iustinianus, in dicta l. vnica, C de his quae poenae nomine, & in dicto §. vltimo, Instit. de legatis, emendauerit ius illud Dige storum, & Iureconsultorum, quorum responsis, vtimur; & poenae nomine relinqui pos se, statuerit generaliter; prout Iacobus Cuiacius, Hugo Donellus, Emmanuel Costa, & alij adnotarunt, de quibus supra mentionem feci. Et ij expendunt textum, in dicta l. verbis legis, ff. de verborum significatione, cuius, & similium ratione adductus, excitatúsque principaliter fuit Iustinianus metipse. Secundae partis rationem, cum illicitum, aut probrosum, siue impos sibile, legibúsve interdictum sit id, quod testator ius sit, ad eandem Iu stiniani constitutionem, ex ipso Cuiacio, & Donello, ibidem deducendam, diximus supra (& vere in eo consistit) rerum suarum administrationem, liberámque dispositionem hactenus testatoribus conces sam, quatenus ex legibus non reperiatur ea interdicta; sicque eorundem voluntatem quandoque non seruari, sed inualidam potius es se, si lex resistat, si illicitum, turpe, vel inhonestum, aut contra bonos mores aliquid contineat; sicuti latius etiam explicarunt Mantica, lib. 3. d. tit. 3. num. 16. Simon de Praetis, d solut. 2. lib. 2. num. 69. cum seq. folio 224. & num. 135. & seq. folio 226. & lib. 5. d. dubitat. 1. ex num. 58. cum seq. folio 442. Petra, d. q. 1. ex num. 42. Surdus, decis. 101. num. 5. Peregrinus, d. art. 11. ex num. 71. vsque ad. num. 85. vbi latis sime, & vel vno verbo, atque magistraliter docuit Baldus, in l. nulla, num. 5. per textum, C. de ture dotium, dicens in administratione, ac dis positione rei suae omnia generaliter censeri permis sa, nisi specialiter aliqua de causa ex legibus sint interdicta & hactenus de obseruatione secunda principali in hac materia. Tertiae deinde obseruandum, atque constituendum erit, dubium es se, an ademptio, siue translatio haereditatis, succes sionis vel legati, in vim poenae fieri pos sit. Etiam quando pendet a facto Tertij, & sic propter inobedientiam Tertij, voluntati, seu[sect. 14] praecepto testatoris, non. parentis; nulláque data inobedientia, seu contrauentione honorati, seu vocati. In quo articulo, si hucusque Scribentes omnes originaliter perlegeris, quatuor praecipuas inuenies eorundem sententias; primámque negatiuam, quod ademptio, siue translatio in vim poe nae fieri non pos sit, quando pendet a facto Tertij, quoniam iniquum videtur, quem alterius facto, siue culpa, aut inobedientia praegrauari, l. si quis in suo, §. fin. C. de inofficioso testamento, l. quidam ita, §. si quis filium, ff. ad Trebellian. l. non debet alteri, ff. de regulis iuris, & poena suos non debet trans cendere authores, l. sancimus, C. de poenis, l. si hae redis seruus §. fin. ff. de legatis primo. Sicque nec su stineri priuatio, quae ob Tertij alicuius factum, vel non factum, imponitur; l. pater familias, vbi Bartolus, & communiter Doctores sic notant, ff. de haered. instit. Secunda vero opinio affirmatiua fuit ad emptio, nem, siue translationem in vim poenae fieri pos se, etiam quando pendet a facto Tertij, si de voluntate testatoris apparet manifeste, voluis se propter contrauentionem, aut inobedientiam Tertij, in stitutum vocatum, aut honoratum priuare; & quod valebit huiusmodi priuatio, reputata magis quia sic placet testanti, quam in vim poenae; voluntas etenim (vtcunque pos sit) seruanda est, & seruari debebit, prout iura proclamant; & in eis dem, in quibus versamur, terminis; cum aliis annotauit, atque scripsit Simon de Praetis, statim referendus. Tertiae vero opinionis sectatores cum Bartolo, & aliis pluribus ita distinguunt; aut testator aliquid primo dat pure, & simpliciter; deinde dispo sitionem subnectit, qua in casu contrauentionis, a facto Tertij dependentis, adimit; & tunc nullius est effectus ademptio illa; d. l. pater famil. aut praecedit testatoris dispositio, non pure, sed sub conditione, commodum institutionis tribuens, & deinde subsequitur ademptio, si conditio non eueniat; tunc valet ademptio, suúmque effectum consequitur, etsi a facto Tertij pendeat; ita intelligunt, & explicant l. si ita fuerit, in principio. ff. de manum. test. Ea forte est ratio, quod priore ca su ex facto Tertij adimitur, quod iam pure datum est; id quod iniquum es se videtur; secundo vero casu nihil adimitur; cum pendente adhuc conditione, nihil datum; l. si quis sub conditione dandorum decem, ff. si quis omis sa caus. test. Quarta denique, & vltima opinio fuit eorum, qui existimarunt, ademptionem, seu translationem, in vim poenae fieri pos se, etiam quando pendet a facto Tertij, dummodo Tertius ille, sit administrator, aut similis persona, qui gerat vices & personam pupilli, Ecclesiae, filij, & similium; secus vero, quando Tertius es set penitus extraneus, qui nec administrationem, ex legis, vel hominis dispositione habeat, nec etiam interes se habiturus sit, ex eo quod honoratus retineat, aut amittat sibi relictum; sic sane opiniones praedictae deducuntur ex doctrinis, & resolutionibus Bartoli, in dicta l. pater familias, Baldi, in dicta leg. prima, oppositione quinta, C. de his quae poe nae nomine relinq. Didaci Couarru. in dicto capit. Rainaldus, §. primo, numero septimo, Guil. Benedict. in capit. Rainuntius, verbo, si absque liberis moreretur, el segundo, numero 219. Hieronym. Gabriel. in cons. 105. numero vndecimo, cum sequentibus, libri primi, Hippolyt. Riminald. in consilio 116. numero 39. & sequentibus, & numero 54. libro secundo, Durandi, de arte testandi, libro tertio, cautela quarta, Iacobi Menochij, in consilio septuagesimo octauo, libro primo, Cephali, in consilio quinquagesimo secundo, libro primo, Petri Surdi, decisione 101. Pas serati, consilio quadragesimo. numero quinto, & consilio nonagesimo primo, numero septimo, Simon de Praetis, libro quarto, dubitatione quarta, ex numero duodecimo, vsque ad numerum decimum sextum, folio mihi 397. Leand. Galganeti, de condition. & demonstration. parte secunda, cap. quinto, quae stione secunda, folio 298. & 299. & quae stione tertia, numero vigesimo quinto, Peregrin, de fideicommissis, articulo vndecimo, ex numero octuagesimo sexto, vsque ad numerum nonagesimum secundum, Stephani Gratiani, disceptationum forensium tomo secundo, capite 220. ex numero trigesimo primo, vsque ad numerum trigesimum quartum, qui vltimam opinionem amplectitur, & in hunc modum scriptum reliquit: Quod cum non fuerit adimpletum, debet es se locus poenae per testatorem impositae, quam potest idem rebus suis imponere, ita vt eo ipso committatur, quod contrauenitur dispositioni eiusdem defuncti. §. fin. Instit. de leg. 1. vnic. C. de his quae poenae nom. l. 1. & 2. ff. de eod. Imol. & alij in l. paterfamilias 44. ff. de haered. instituend. Adeo vt non solum poena per testatorem pos sit infligi inobedienti, sed etiam ei, qui paruit ob factum non parentis; ideo translatio, seu ademptio ab vno in alium fieri poterit in poenam pure honorati, & quando pendet a facto Tertij; Socin. iun. consilio 129. vsque ad num 22. libro tertio, Menoch. consilio 78. num. 19. cum sequentibus, libro primo. Intelligendo tamen in administratoribus, & similibus gerentibus vices, & personam pupilli, Ecclesiae, vel similium; nam in poe nam tutorum. seu administrantium, qui non seruarunt ius sa testatoris, potest fieri translatio legati facti Ecclesiae, vel pupillo, in alium; isti enim priuabuntur legato ob factum illorum, cum videatur quasi factum ip sorum principalium, cum illis etiam succurratur aduer sus administratores negligentes; secus autem, quando es semus in Tertio extraneo inobediente; videlicet si fuerit ius sum a testatore, quod commis sarij faciant aliquid intra certum tempus; & si non fecerint, haeres debeat soluere mille; quia tunc illud praeceptum non est rationabile, neque onerat haeredem: Bald. in leg. vnica, numero decimo, C. de his quae poenae nomine: Socin. con silio 21. Viso testamento, in principio, libro tertio, & ita intelligendus est Angel. consilio 168. columna secunda. Ruin consilio 27. numero, septimo, libro secundo, Ripa, in leg filius familias, §. diui, numer. 36. de legatis secundo, Socinus, in leg. quibus diebus, §. Termilius numero 17. de condition. & demonstration. provt in specie ita distinguit, & concordat opiniones Peregrin, de fideicommis sis, articulo decimo numero 89. vsque ad numerum 91. vbi ita declarat: Menoch. dicto consilio 78. numero 19. quod etiam voluit Gab. consilio 105. numero vndecimo, vsque ad numerum decimumtertium, libro primo, Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, in verb. si absque liberis moreretur, el segundo, num. 219. de testa. Hactenus Gratianus qui (vt vides) ita existimat concludere, atque distinguere Peregrinum, in locis relatis. Videamus nunc, an Peregrinus metipse ita concludat: & quidem dicto articulo vndecimo, num. 86. sic primam conclusionem in proposito articulo elicit, quod conditio voluntaria dependens a facto Tertij, adiecta institutioni, aut alteri relicto, si ab illo non impleatur, faciat deficere relictum, vbi relictum ab initio est conditionale; l. si ita fuerit, ff. de manumis sis testamento. Ratio est, quod potestatiua conditio, dependens a facto Tertij, quoad honoratum casualis censetur ; ac ideo illius defectus ces sare facit dispositionem, provt latius ibi comprobat. Secundam vero conclusionem sic conficit n. 87. secus dicendum es se, vbi datio est pure facta, & conditionalis ademptio pendet a facto Tertij, quia tunc defectus conditionis, ob factum illius Tertij, non impedit acquisitionem; idque per textum, in dicta leg. Pater familias, ff. de haeredibus instituendis, & communem illorum Interpretum traditionem, qui post Bartolum distinguunt, an relictum in sui figura sit conditionale: & procedit conclusio praecedens: an vero purum, & ademptio sit conditionalis; & locum habeat conclusio haec; idque ex sententia multorum, quos ibidem commemorat, ac maxime Menochium, praecitato consilio 78. libro primo. Sed adhuc alios contrarium tenere, annotauit numero 88. ea ratione, quod in vltimis voluntatibus, si quid pure datum sit, & illud postea sub conditione fuerit ademptum, dispositio tota conditionalis redditur, quasi illud sub contraria conditione datum fuerit; l. quibus diebus, §. quidam Titio, l. aliquando, ff. de conditionibus & demonstrationibus, l. si legatum pure, ff. de adimendis legatis. Qua ratione Cephalus (provt idem Peregrinus refert) arguit, & decidit, hoc casu ob non implementum conditionis, facto Tertij, deficere relictum; quia de iure quaerendo conditionali agitur, quod quidem purificari non potest, ob conditionis defectum: & ad textum, in dicta leg. paterfamilias, respondet, provt etiam idem Peregrinus commemorat, & alias considerationes ad eundem textum adducit; concludit tamen, a Bartoli sententia communiter recepta, non facile recedendum es se: & numer. 89. & 90. tertiam elicit conclusionem in haec verba: Tertia est conclusio, vbi testator post rem quae sitam, iubet alium aliquid facere; & si non fecerit, voluit haeredem scriptum exhaeredem es se, vel legatarium priuari relicto: hoc quidem casu, poena ademptionis illicita es se existimatur, per casum in dicta leg. paterfamilias, & per dicta supra, numer. 58. Nam lex iniquum existimat, quem alterius facto prae grauari leg. siquis in suo, §. legis, C. de inofficioso te stamento, & leg. nemo debet, ff. de regulis iuris, & sic in indiuiduo decidit Bald. in dicta leg. vnica, numero decimo, C. de his quae poenae nom. vbi quod aut poena infligitur inobedienti, & valet; dicta leg. vnica, aut obedienti ob factum inobedientes, & non valet dicta leg. pater familias. Vnde infert; si testator ius serit, quod intra certum tempus commis sarij faciant capellam, & si non fecerint, haeres dare debeat mille; prae ceptum istud poenale, vti irrationabile, non onerare haeredem; quia poena tenet culpae authores, & non alios; dicta leg. sancimus, ideóque infert ad aliud, si testator faciat me haeredem, & iubeat, quod pater meus non me molestet & in casu molestiae priuet me hae reditate; eiusmodi priuationem non valere. Et sic quoque infert, non valere pactum, quod pater cadat a feudo ob delictum filij: sequitur Ruinus, dicto cons. 122. numero nono, in secundo, & omnes relat supra, numero octuagesimo septimo, Cephalus, dicto consilio 52. numero octauo, & nono; vltra hos Alexand. in leg. haereditas, in fine, C. de indign. & praecise Hieronym. Gabriel, consilio 105. numero duodecimo, & decimo tertio. Contra vero concludit Menoch. dicto consilio 78. numero 19. vbi opinatur, translationem, ac ademptionem ab vno in alium fieri pos se, in poenam pure honorati, ob alterius factum; quia id nec iniquum sit, nec ratione careat. Mouetur auctoritate Alexandri, in dicta leg. haereditas, in fine, qui id non dicit, sed contra. Secundo, auctoritate Socini iun. cons. 129. numero 17. 18. & 19. in tertio. Cuius tamen decisio non tuta est, vt constat ex scriptis in articulo 18. numer. 30. Denique mouetur auctoritate Ang. consilio 168. testator, columna secunda, vbi decidit, translationem legati. Ecclesiae facti, valere in poenam administratorum ipsius Ecclesia, qui testatoris ius sa non impleuerunt: secutus est Ruin. consil. 27. numero septimo, libro secundo, & praeterea Ripa in repet. §. diui, numer. 36. vbi in tutore; & praeter hos, sic quoque decidit Socin. in leg. quibus diebus, §. Termilius num. 17. ff. de condition, & demonstration. sed istae decisiones non vtique pertinent ad causam de extraneo tertio; nam loquuntur praemissi Authores in Praelato administrante rem Ecclesiae; & in tutore, rem pupilli; qui propterea sustinent vices pupilli, & Ecclesiae; sic & recte Gabriel, dicto consilio 105. in fine, nam poena inobedienti ad eius incommodum iniungi potest, ad ablationem haereditatis, legatorum, & fideicommis sorum dicta leg. vnica, C. de his qua poenae nomine, & §. fin. Instit. de legat. omnia enim supradicta de haereditatibus & institutionibus, locum quoque habent in relictis particularibus, vti praecitati Doctores dixere: Raynerius, Angel, & Imol. in dicta leg. Pater familias, Bald, dicta leg. vnica, Socin. dict. cons. 21. Gabriel. d. cons. 105. num. 12. & probatur ex d. l. si ita fuerit, ex qua Doctores omnes in hac materia argumentati sunt. Hactenus Peregrinus, qui (vt vides) omnino adhaeret illi sententiae, quam cum tenere firmauit Stephanus Gratianus, libro secundo, di cto cap. 220. ex n. 31. cum sequentibus, nec dis sentit Petrus Surdus, dicta decisione 101. non enim simpliciter probauit, ademptionem, siue translationem in vim poenae fieri pos se, etiam quando pendet a facto Tertij; sed duntaxat accepit, atque intellexit eam opinionem veram, quando Tertius ille es set pater; & sic persona, cui ex hereditate emolumentum poterat deuenire; vel quando constat de voluntate testatoris, & praeceptum apponitur coniuncto, aut affini legatarij, vel honorati, & maxime parenti (vt dixit) quia perinde praecipi coniuncto, vel affini potest, qui, ne legatarius legatum perdat, est verisimiliter obtemperaturus testatori, ac si ipsimet legatario praeciperetur, l. haeres meus, §. finali, ff. de conditionib. & de monstrationib. leg. Titia, vbi Bartol. ff. de verborum obligationibus, & id ipsum statuit in administrationibus, provt supra cum Gratiano, & Peregrino retuli. Atque ita eiusdem cuius ipse videtur fuis se Surdus opinionis, & sententiae: Praetis quoque, libro quarto, dicta dubitatione quarta, ex numero duodecimo, vsque ad numerum 17. qui etiam loquitur, quando Tertius ille contraueniens, vel cui praeceptum impositum est, es set pater, licet is Author, quando de voluntate testatoris apparet, etiam per coniecturas, in quocunque , etiam extraneo, videatur aliam opinionem probare. Galganetus etiam, in commentariis de conditionibus, & demonstration. 2. part. cap. 5. quae stionae secunda, folio 298. & 299. eiusdem fuit opinionis, dum dixit, ex facto administratoris, quando paret manifeste de testatoris voluntate, pos se quem puniri priuatione relicti; item ex facto coniuncti, vel affinis, & multo magis parentis, provt Surdus tradidit, quem ipse refert. Et sequitur, & concludit, quod vbi imponitur poena ex facto alterius, cui ex haereditate emolumentum aliquod potest obuenire, ces sat omne dubium, & ad rationes prioris, communis sententiae, ipsámque negatiuam sententiam, quod propter inobedientiam, aut contrauentionem Tertij, poena imponi non pos sit, sic respondet numer. 9. Contrarium quod fuit supra firmatum, poenam non transcendere suos authores, procedit, vbi agitur de alimendo pure relicto, & vbi agitur de delicto alicuius prorsus extranei, in honoratum, non delinquentem, puniendo vltra modum relicti, seu per pactum in contractu, vel vbi testator post rem quae sitam, haeredi iubet, alium aliquid facere; & si non fecerit, voluit haeredem scriptum, vel legatarium haereditate, seu legato priuati; hoc enim casu poena ademptionis existimatur illicita, per casum in dicta l. pater familias, ff. de haeredibus instit. vbi Bald. per textum in l. vxorem, §. haeres ff. de legatis tertio, & quia poenae demerentibus, non merentibus, pro sui natura imponuntur, d. l. sancimus, C. de poenis, & poena sine culpa es se non potest, vi ibi, & in l. aliud est fraus, ff. de verborum significat. nam lex iniquum existimat, quem alterius facto praegrauari; l. si quis in suo, §. legis, C. de inofficioso testamento, & l. nemo debet, ff. de reg. iuris, & sic in puncto decidit Bald. in dict. l. vnica, num. 10. C. de his quae poenae nom. quicquid dicat in contrarium Menoch. in cons. 78. numero 19. auctoritate Alexan. qui hoc non dicit, in l. haereditas, in fi. C. de his, quib. vt indignis, & Socin. iun. in cons. 129. num. 17. & seq. libro tertio, & Ang. in dict. cons. 8. Ruin. cons. 27. numero septimo, libro 2. Ripa, in repetitione §. diui, numero 36. Socinus, in l. quibus diebus, §. Termillius, num. 17. ff. de condition. & demonstration. sed decisiones istae non pertinent ad causam de tertio extraneo; nam praeallegati Doctores loquuntur in Praelato, administrante lem Ecclesiae, & sustinente alterius vices; vt re cte Gabriel. in consilio 105. in fine. Ex his sane apparet, communiorem es se Bartoli doctrinam, & distinctionem praedictam, provt Peregrinus, Gratianus, Galganetus intelligunt, atque distinguunt. Menochius autem, praecitato cons. 78. lib. 1. nec in vna, nec in altera opinione residet firmiter (provt ego arbitror) atque ita nec pro secunda principali sententia; quod ademptio, & trans latio in vim poenae fieri non pos sit, etiam quando pendet a facto Tertij, quicunque ille Tertius sit, etiam extraneus, allegari potest, quia firmiter in ea non residet, nec etiam pro distinctione superiori, an Tertius sit extraneus, vel parens, affinis, consanguineus, aut pater, vel administrator; licet in vnum & alterum sensum Peregrinus, Gratianus, & Galganetus cum expendant; quod ad oculum demonstrabitur, si animaduertamus, eundem Menochium, praemis sa facti specie illa, de qua in summario dubitas se, An licuerit testatori, ita disponendo, provt ibi, ob homicidae facinus priuati filiam Paulam, a se iam haeredem institutam; & vt non licuerit, ob Tertij factum priuare, quatuor adducit fundamenta: postmodum contrarium, vt scilicet licuerit, verius existimat; & Primó conatur probare, translationem illam haereditatis, in vim potius conditionis, quam poenae fuis se factam; atque ita, testatorem, iuxta legis dispositionem voluis se disponere, non autem adiicere poenam innoxiae filiae; postmodum vero contendit, admis so etiam, translationem illam factam fuis se in vim poenae, adhuc illam fieri potuis se, cum a iure non improbetur; & tunc adducit quorundam Interpretum loca, & traditiones, quae (vt Peregrinus vbi supra animaduertit) in aliis terminis loquuntur, sicque eisdem responsum praebuit Peregrinus metipse, vt ostenderet, traditiones, atque auctoritates eas dem non vrgere pro ipso Menochio, vt translatio in vim poena fieri pos set absolute, etiam quando pendet a facto Tertij, cum iidem per Menochium relati, loquantur in administratore Ecclesiae, minoris, vel alterius, vel in patre ipso prout ipse Peregrinus annotauit, & supra tradidi; quod cum ipsemet Menochius prae sentiret, & prae oculis haberet, auctoritates ipsas illorum Authorum, ad ca sum sibi consultum, proprie non conferre, cum in administratore loquantur, de eadem opinione affirmatiua, quod translatio in vim poenae fieri pos sit, etiam quando pendet a facto Tertij, dubitauit expresse, atque ex alio capite ius Hospitalis Brixiae tuetur, ex consensu scilicet eiusdem filiae Paulae, hae redis institutae, & vi tacitae, atque expres s ae renuntiationis; sic equidem pro opinione secunda, a me supra commemorata ; expendi non potest Menochius, quia firmiter (vt dixi) in ea non residet, quamuis pro ea parte, eum expendat Peregrinus, vt dixi; non etiam allegari potest in fauorem distinctionis communis illius, quam ex Stephano Gratiano, Peregrino, Galganeto, & aliis supra quoque comme, moraui, vtpote, cum ipse Menochius doctrinas illas non ponderauerit ad eum sensum, nec vt vellet distinctione illa vti; sed potius, vt corroboraret, atque comprobaret id, quod dicto numer. 19. conabatur probare; adhuc in vim poenae translationem fieri potuis se; vtrumque autem as sumptum euidentius apparebit; sic etiam nec pro vna, nec pro altera sententia Menochium expendi pos se, si eius dem verba ad literam transcribamus; ibi namque ex num. 19. vsque ad numerum 24. ita. scriptum ille reliquit: Quinto, admis so, translationem hanc factam fuis se in vim poenae; adhuc opinor, illam fieri potuis se cum a iure non improbetur, non enim (vt mox dicam) ratione caret, nec iniqua est. Quod translatio in vim poenae fieri pos sit, etiam quando pendet a facto Tertij, probat textus dicta leg. si ita fuerit, in principio, ff. de manumis. testam. ibi nisi aliud expres serit testator, & ibi prout testatorem voluis se apparebit. Atque ita clare docuit Alexand. in leg. haereditas in fine, C. de his quib. vt in dig. & magis clare in his terminis idem respondet Socinus iun. cons. 129. num. 16. 17. lib. 3. & in leg. 4. §. Cato, num. 45. ff. de verborum obligation. ita intelligens d. l. si ita fuerit. Et ad rem melius confert respon sum Angeli, cons. 167. Testator in omnibus, columna secunda, vers. Super tertio vero: dum respondit, trans lationem legati, Ecclesiae facti, valere in poenam administratorum ipsius Ecclesiae, qui testatoris ius sa non impleuerunt: voluit enim Angelus, Ecclesiam potuis se priuari ob factum administratorum, etsi alias eorum factum Ecclesiae. non noceat, vt inquit Glos s. in cap. 2. de ord. cog. Sed hoc procedit, quia ita testatori placuit. Angelum secutus est Ruinus consi 27. num. 7. libro secundo, qui subiungit, tunc Ecclesiae succurri aduersus administratorum dolum, & negligentiam. Idem ergo dicendum est in casu nostro: confert, quod dixi superiore fundamento, ex doctrina Socini in l. quibus, §. Termilius, num. 17. vers. Aliquando, & secundo de condition. & demonstrat. Sexto, admis so etiam, quod non licuerit testatori in[sect. 16] vim poenae adimere, & quod nec in vim conditionis teneat haec dispositio. Attamen clare constat Do. Paulam ex suo proprio consensu se ipsam ab hac successione exclusis se. Nam & tacite, & expresse ius sa est iuri suo renuntiare tacite, quoniam pas sa est per triginta fere annos haereditatem hanc ab Hospitali possideri; & tamen clari iuris est, petitioni haereditatis prae scribi spatio annorum triginta, de iure ciuili, leg. licet, C. de prae script, 30. vel 40. annorum; & anno de iure prae torio, vt scribunt permulti relati a Boerio, quae st. 96.[sect. 17] numero septimo, qui in his terminis, imo fortioribus loquitur; expresse etiam ius suum remisit D. Paula, per transactionem cum ipso Hospitali, anno 1540. initam, in qua quidem transactione fatetur ipsum Hospitale haeredem es se dicti domini Hieronymi testatoris. Quarto etiam obseruandum, atque constituen[sect. 18] dum erit, Interpretes nostros disputas se, atque in dubium excitas se communiter, poenae in proposito disceptationis praedictae, quomodo distinguatur a conditione; siue ademptio, quando videatur inducta per modum conditionis, & quando per modum poene? Qua in re ante omnia ipsimet supponunt , & premittunt pro certo, quod voluntas testatoris separat conditionem a poena, & quod sufficit voluntas ex coniecturis deducta; sicuti ex Surdo, & aliis recensui supra, hoc eodem cap. num. 2. atque ita ex voluntate diiudicandum erit, an poena, an conditio sit, & voluntatem seruandam, sicuti responderunt relati etiam supra, hoc eodem cap. num. 1. & probauit Simon de Praetis, lib. 4. dicta dubitatione quarta, numer. 15. & 17. fol. 397. Ruinus, in l. centurio, ff. de vulgari, & pupillari substitutione; numero 71. cum sequentibus, & cum multis Leander Galganetus, de conditionib. & demonst. 2. part. cap. 5. q. 3. vbi s aepe repetit per discursum illius capit. Supponunt etiam, quod in dubio ademptio, seu trans latio pro poena prae sumitur facta; quemadmodum interrogatus respondit Ruinus, in cons. 20. num. 5. lib. 2. ex sententia Alexandri, in l. Ita stipulatus, la magna, columna vltima, vers. Per quam opinionem limitatur: de verborum obligation. & clarius Parisius, cons. 19. num. 138. lib. 2. quos retulit Menoch. dicto cons. 78. num. 4. lib. 1. ipse tamen num. 27. in versic. Non obstat secundum: eisdem satisfacit, respon súmque praebet; & id ipsum tenuit Bertachinus, in cons. 76. num. 20. & 60. in ciuilibus, Couarr. in cap. Rainaldus, §. 1. num. 7. vbi ait, quod istae eaedem partes, vel fiunt, vel prae sumuntur fieri nomine poenae, ideo minime probantur a iure, nisi haeredis culpa praeuia sit ad earum effectum; retulit Surdus, dicta decis. 7. num. 24. E contrario tamen, quod in dubio sumenda sit interpretatio, qua in vim conditionis, & non poenae sit facta ademptio, siue translatio; atque ita, quod in dubio iudicari debet conditio, non poena; probauit Glos sa prima, si recte perpendatur, in l. 2. ff. de his quae poenae nomine: Hieronymus Gabriel, in consil. 105. num. 5. volumine primo, vbi allegat Bartolum, Baldum, & Decium, ita tenentes; & dicit, quod poena nunquam censetur imposita, nisi euidentis sime de hoc appareat, sed magis conditio: Costa, in leg. cum tale, §. si arbitratu, in vltima ampliatione, num. 38. ff. de condition. & demonstration. vbi mouetur, vt actus potius valeat, quam pereat, & in quinta limitatione, num. 6. & cum Pas seto, & Menochio, Surdus, eadem decis. 7. num. 23. Ego equidem totum hoc a coniecturis, & prae sumpta voluntate pendere arbitror sicuti Praetis, & Galganetus contendunt erudite: Ludouicus Molina, de quo statim; & vbi de voluntate liquido apparuerit, quod potius poe na, quam conditio diiudicari debet, vt Hieronymus Gabriel nunc relatus notauit, & conuenit Galganetus, vbi supra; in dubio autem, vel his regulis, atque doctrinis, quibus Doctores excitantur in proposito, vt poenam a conditione separent, & e contra, rem hanc definiendam, atque explicandam; vel potius in dubio, quod in vim condi-x tionis, quam poenae sit facta translatio, aut ademptio, interpretationem sumendam; sicuti Menochius, eodem consil. 78. numer 12. Costa, ob rationem relatam, & sequaces post Bartolum, & Baldum, notarunt; & quidem vt dignoscatur, an in vim conditionis, vel poenae facta sit dispositio, vel ademptio, Aretinus in leg. si ita, columna 3. versiculo, Sed ita: de verborum obligat. Magistraliter docuit, provt refert Peregrinus, dicto articulo vndecimo, numero vigesimo nono, in haec verba: Quod vbi prae cedit institutio pura, & postea testator sub conditione illam adimit, ademptio quidem conditionalis reddit institutionem sub contraria conditione conditionalem: ita vt tam institutio, quam ademptio, conditionales sint; sub aduersis tamen conditionibus: si vero testator post institutionem iubet, haeredem aliquid facere, et si non fecerit, priuat illum relicto; tunc institutio pure facta, non efficitur conditionalis: sed, est poena, adiecta a testatore, quae resoluit ius purum, & quae situm; dicta l. vxorem, §. haeres, & sic fuit de mente Bartoli, in dicta leg. Paterfamilias, in vers. Praedicta vera: & clare in leg. prima, §. item si ita, columna secunda, ff. ad leg. falcidiam, in vers. Quid dicemus; vbi inquit, quod si haeres ius sus sit dare penum, & si non dederit, det centum: relictum de penu, pure peti pos se; centum autem, in poenam haeredis non facientis, videri relicta propter onus haeredi iniunctum, sub conditione, si oneri non paruerit: secus, si sub alia conditione, quae onus haeredis non spectet: sequitur Alexand. ibi prope finem, & in leg. in substitutione, in fine primae columnae, ff. de vulgari, & est communis resolutio: Ruin. dict. cons. 122. sub num. 10. columna penultima, in 2. & in eodem volumine consilio vigesimo, numero quinto, & consilio quadragesimo octano, numero quarto: & sic quoque, vbi praeceptum praecedit, quod in contrarium adijcitur, poena sit, notauit Alberic. in leg. secunda, ff. de his quae poenae nomine: Iason, in leg. talis scriptura, numero decimo quarto, ff. de legatis primo, Parisius, consilio decimo nono, numer. 138. libro secundo, Menoch. dicto consilio septuagesimo octano, numero octano. Conuenit Menochius, dicta consil. 78. numero quarto, vbi inquit, quod vt in vim poenae valeat, aut censeatur facta dispositio, praeceptum aliquod praecedere debet: & inquit ita tenere omnes, in dicto §. vltimo, Instit. de legat. Ruin. etiam, Socinum, Iasonem, & Parisium, quos ibi commemorat; & id ipsum tenuit etiam Hieronym. Gabriel, dict. consil. 105. numero sexto, & septimo, libro primo, Petrus Surdus, in consilio 248. numero sexagesimo quarto, libro secundo, in illis verbis: Et dicitur in proposito poena, quando ponitur post praeceptum, seu onus a testatore iniunctum. Et citat Ioannem Fabrum, Aretinum, Cephalum, Imolam, & Ruinum, sic tenentes, Ludouicus autem Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 12. numer. 13. cum materiam dictae leg. vnicae, C. de his quae poenae nomine: breuiter attigis set; num. 31. & 32. nec ex profes so eiusdem tractatum, atque explicationem susciperet, in hac eadem materia, vt conditionem a poena, & e contra separaret; vel vnum solum obseruauit, quod ex verisimili testatoris voluntate deducendum putauit, & in hunc modum scriptum reliquit, dicto numero trigesimo tertio: In hoc tamen considerandum est, difficile es se conditionem a poena discernere; cum prope similibus verbis apponi soleant; sed obseruandum erit, quod poena a conditione, vel modo, ex verisimili maioratus institutoris voluntate distinguitur; prout inquit Iurisconsultus, in l. secunda, ff. de bis quae poenae nomine: Idque ex rei qualitate, atque verborum conceptione comprehenditur; provi optime declarant Paul. Castrens. in l. vna, C. de his quae. poen. nom. num. 8. Imola, in l. Titia, columna 3. ff. de verborum obligation, atque omnium latis sime Emmanuel Costa, in dicta rep. l. cum tale, §. si quis arbitratu, ff. de condit. & demonst. ampliat. vltima, num. 37. Quae omnia satis notanda sunt; non enim sic ad Hispanorum primogenia deducta, alibi inuenientur. Hactenus, atque erudite (vt adsolet) Ludou. ipse Molin. Galganet. denique, in commentariis de condit. & demonstrat. 2. p. cap. 5. q 3. per tot. ex fol. 300. cum seqq. qui latius articulum hunc prosequitur, quae rit in terminis, vtrum poena incipere debeat prae cise a praecepto, an etiam a conditione incipere pos sit; atque ex num. 1. vsque ad num. 8. refert communem Scribentium sententiam, quod non dicitur dispositio in poenam, quae incipit a conditione, sed quae incipit a praecepto; atque ita, tunc demum ademptionem, seu translationem in poe nam contingere, quando praeces sit pura dispositio, continens praeceptum affirmantium; vel vt Faber ibi relatus obseruauit, quod non est poena, nisi quando praecedit dispositio de dando, vel de faciendo, ad confirmationem dispositionis, per verba negatiua: atque ita in effectu, quod debeat incipere a praecepto firmas se, atque scripsis se Bartol. Bald. Angel. Imolam, Ioannem Fabrum, Aretinum, Portium, Socinum, Parisium, Rolandum, Cephalum, Riminaldum, Ruinum, Durandum, & Peregrinum, quos ibi recenset; ac idcirco ego metipse silentio praetermisi eos supra. Reddit rationem communem, poenam considerari non pos se, quando id adimitur, quod fuerat sub conditione datum, quia conditio nihil ponit in es se: l. si quis sub conditione, ff. si quis omis sa causa testamenti. Et cum non sit datum, non potest adimi, quia priuatio prae supponit habitum, l. decem, de verborum obligation. & relictum sub conditione, non dicitur relictum in poenam, l. si ita fuerit, §. secundo, ff. de manumis sis testamento. Statim tamen Galganerus metipse, ex num. 8. cum multis sequentibus, vsque in finem quae stionis, eiusdem, quam antea proposui, & Ludou. Molinae sententiae, & opi nionis fuis se videtur, vt totum hoc, an in vim poenae, an in vim conditionis relictum, ademptúmve sit, a voluntate testatoris dependeat; & quando de eiusdem voluntate ac mente appareat, non es se neces sarium praeceptum praecedens; nec referre, an a praecepto, vel conditione initium sumat, quod voluntas testatoris quibuscunque verbis expres sa fuerit, est praeceptum, atque attendi debet, & mens est spectanda, vtcunque res sit; imo quod & sine praecepto poena potest induci, quando extat coniectura voluntatis; & in hoc, in effectu, licet verbis multum multiplicatis, residet per totam illam quaestionem, & num. 14. & sequentibus, rationi communi, in contrarium ponderatae supra, satisfacit, responsumque praebet, vt mox dicetur: & quidem, id quod ipsemet Author as serit, vel vno solum verbo probauimus supra, & Ludouicus ipse Molina tenuis se videtur, atque veris simum, & indubitatum credimus. Id autem est, de quo quaerimus, & in quo difficultas consistit, quid in dubio dicendum, provt supra attigi, atque explicaui; & Galganetus ipse omittit: quocirca id idem, quod tunc obseruaui, obseruandum quoque existimo, & vel prae sumpta voluntate, atque coniectura, vel eisdem regulis, & doctrinis, quibus Doctores adducuntur, atque excitantur, dignos cendum, an poena, an conditio sit, vbi ex verbis dispositionis, atque ex coniecturis id dignosci non pos sit. Galganetus ergo ex dict. numer. 8. dictae quae stionis tertiae, vere contendit, nihil referre, quod poena a praecepto, vel conditione, principium sumat; quia voluntas testatoris, quibuscunque verbis expres sa, est praeceptum, l. cum proponebatur, in fine, ff. de legatis secundo, & per verbum, rogo, haeres censetur rogatus restituere haereditatem; l. fideicommis sa, §. haec verba, ff. de legatis tertio, l. secunda, in principio, C. communia de legatis, & latius ibi comprobat; inducit etiam textum. in l. pater Seuerinam, ff. de conditionibus, & demonstrationibus, & in l. quoties eodem titulo: vt probet, non referre, an a conditione, an a praecepto incoeptum sit, vt inducatur poena; quia mens principaliter est spectanda. Nec obstat (subdit idem Author numer. 18.) quod poena non pos sit considerari, quando adimitur id quod fuerat prius sub conditione datum, ex quo non dicitur datum: quia adimitur spes, quae dicitur data: & cum praecedens conditio importet ius sum, aut praeceptum, vtique importat poenam, quando adimitur, quod sub conditione datum fuerat. Vltra quod, quando constat de mente testatoris, non est neces sarium praeceptum praecedens. Addit etiam num. 15. caetera contraria tolli, confitendo, quod non dicatur poena, nisi praecedat ius sus, vel praeceptum; sed satis iubere, vel praecipere testator dicitur, quando permittit relictum sub vna conditione, & sub contraria adimit; quod secus, quando nullum praecedit relictum, & nulla conditio: & ratio differentiae est, quia vbi vnica est dispositio conditionalis, puta, Relinquo praedium, si non nupserit, non potest dici poena, ex quo in euentum contrariae conditionis, nihil fuerat relictum; & vbi non datur priuatio, non cadit poena. Item poena non cadit, vbi non est delictum, & delictum ei obiici non potest, cui nihil fuit iniunctum; sed vbi praecedit relictum sub conditione, & ademptio sub conditione contraria, tunc cadit poena, si prima conditio non seruatur, quia qui non implet conditionem, peccat, & laedit voluntatem testatoris. Hactenus Galganetus, qui eadem quae stione tertia, numero vigesimo quarto, sic scribit: Imo etiam sine praecepto poena potest induci, quando extat coniectura voluntatis vt per Costam in l. cum tale, §. si quis arbitratu, ampliatione vltima, numero trigesimo septimo, & sequent. ff. de condition. & demonstration. sequitur Molina, de Hispanorum primogeniis, libro secundo, capit. duodecimo, numero trigesimo tertio, per textum, in l. 2. ff. de his quae poenae. Et alios ibi allegatos: & ideo nihil refert, quomodo incipiat, quando adsunt coniecturae, quod voluit testator inducere poenam, per allegata superius. Ego vero vt in proposito articulo sententiam meam in medium proferam, eiusdem, quam satis aperte demonstraui supra, sum opinionis, & existimo, nonnulla obseruanda, quibus dilucide, & distincte magis ipsa explicata manebit: & in primis mentem spectandam, voluntatémque te statoris ante omnia inspiciendam, & obseruandam, non modo expres sam, sed etiam tacitam, & prae sumptam, dummodo ea ex coniecturis probabilibus, & neces sariis, atque ex verbis, & intentione testatoris colligatur; sic sane ex mente, voluntatéque, siue expres sa siue tacita, & verbis di spositionis dignosci poterit, an in vim poenae, an potius conditionis, vel e contra dispositio facta sit: & si de voluntate apparet, nihil refert quod a praecepto, vel a conditione, poena principium sumat, cum voluntas praeualere debeat, atque ita iuridice procedere ea omnia, quae in huius placiti comprobationem, adducit Leander Galganet. vbi supra: item & eius resolutionem, d. q. 3. per totam. Et vere isto casu, quando expres sa, vel tacita adest voluntas, & de mente apparet, omnes hactenus Scribentes vnanimiter conuenire; cum mens ante omnia sit spectanda in vltimarum voluntatum tractatu, & materia, vt per Manticam, libro 3. titulo tertio, per totum: & in eisdem terminis huiusce quae stionis adnotarunt, & tradiderunt Interpretes omnes illi, quos supra hoc eodem cap. num. 1. & 2. & n. 18. recensui. Deinde & secundo obseruandum erit, in casu dubio, quando de voluntate certa non apparet, maximae considerationis es se, vt poenam a conditione separemus, & e contra; communem Doctorum resolutionem, atque distinctionem, an praeceptum praecedat, vel non: ex ipsa namque dignosci facilius, & commodius poterit, an simus in casu poenae, vel conditionis: in dubio autem, & quando probabiliter dubitari valeat, potius in vim conditionis, quam poena; factam dispositionem dicemus, idque ob rationem illam, quam ex Emmanuel. Costa, supra commemoraui, & communi Doctorum sententia, de qua etiam supra: nisi verba adeo repugnent huic interpretationi, vt salua ratione recti terminis, ipsa sumi non pos sit: voluntas namque semper praeualere debet, vt supra dixi, & late Galganetus probauit. Tertio obseruandum erit, facilius sumendam interpretationem, in vim poenae, quam conditionis; quando id, quod testator ius serit, in potestate honorati es set, idque iuxta eandem Galganeti ob seruationem. d. q. 3. num. 20. quando etiam es semus in his casibus, quos adduxit, & considerauit Surdus, praecitata decisione 7. ex num. 7. vsque ad numerum 17. vbi videri poterit: ex ipsis namque, an poena, an conditio sit, facile dignosci, diiudicarique poterit: nec eosdem casus enumeramus, cum ibidem ipsi tradantur, & transcribendi vitium ab instituto, & conditione nostra multum abhorreat. Quarto obseruandum erit, quod priuatio, & [sect. 19] amis sio haereditatis, poena est, l. in criminali, C. de iurisdictione omnium iudicum, dicta l. prima, C. de his quae poenae nomine: Craueta, de antiquitate tem porum, 4. part. num. 89. pagin. 245. Bursatus, cons. 167. num. 1. lib. 2. Hippolyt. Riminald. in cons. 676. n. 118. [sect. 20] ad quam nemo agit, nisi liquido probet culpam, & dolum contrauenientium: vt cum Alex. Craueta, Redoan. & Couarr. obseruauit ipse Bursatus, d. num. 1. Ioann. Anton. Bellonus, in cons. 24. num. 8. & 9. & in materia exclusiua, priuatiua, & punitiua, illud quod non est expres sum, non inducit priuationem, seu punitionem, vt cum Baldo, & Croto, notauit Riminaldus, vbi supra, num. 119. idcirco[sect. 21] poena per testatorem adiecta, debet stricte interpretari, quantum fieri potest, & in dubio debet excludi, non autem extendi, etiam si tractetur de[sect. 22] fauore Ecclesiae: vt notauit, atque egregie comprobauit Decius, in consilio 290. & in consilio 273. columna secunda, & in cons. 287. columna quinta, Albanus, in cons. 97. num. 41. Iacob. Mandellus de Alba, in cons. 97. num. 41. Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis, quae stione prima, num. 122. nec accipitur[sect. 23] vltra limites, casus, & personas, in quas dirigitur, sed cum his duntaxat intelligitur, cum quibus loquitur, quia in poenis a persona non receditur; l. multa, in principio, ff. de conditionibus, & demonstrationibus, vbi Bartolus, & caeteri notant. Baldus, in l. finali, quae st. 22. C. de haeredibus instituend. Decius, in l. qui per succes sionem, in tertia fallentia, ff. de regulis iuris, Alexander, qui de hac re videndus est omnino, in cons. 140. lib. 6. & cum Romano, Iasone, Tiraquello, Croto, Loazes, & Hippolyt. Riminald. Peregrin, articul. 32. num. 71. fol. mihi 293. qui inde[sect. 24] deducit, quod haeres haeredis in poenalibus, adiecta haeredi poena, non continetur; quod idem notauit Simon de Praetis, lib. 4. dubitat. 4. numer. 36. & 40. fol. 400. & hactenus de praedicta quae stione, & articulo. Nunc vero quinto loco, & principaliter obseruandum, atque constituendum erit, ex his, quae superius diximus, & hucvsque in hac materia ob seruatis, & resolutis deducendam resolutionem quae stionis admodum practicae, & quae as sidue euenire potest: sic eam aliquando in Granatensi[sect. 25] Praetorio controuersam vidimus; si ponamus, patrem instituis se filios suos haeredes vniuersales omninm bonorum suorum, & vxori, vel sorori, aut consanguineae pauperi, seu etiam extraneo reliquis se vsumfructum eorundem omnium bonorum, pro tempore vitae suae, vel vsque ad id tempus, quo filij metipsi, aut vnusquisque eorum statum sumeret; & adiecis se, cum poena, quod si voluntati suae filij non acquiescerent, siue vxorem, vel sororem quominus ipsa vteretur, frueretur, molestarent quouis modo, tunc eidem relinquebat quintam bonorum suorum partem, vel id, quod de iure relinquere poterat; an scilicet hoc legatum vsusfructus valeat, & teneat in omnibus bonis, & sic etiam in legitimis filiorum; vel tantum in quinta parte, de qua parens poterat libere testari, iuxta legem fori, de qua in l. 12. titul. 6. lib. 5. & filiis ipsis, non modo contradicentibus, quoad suas legitimas, legato vsusfructus, sed etiam proprietati quintae partis; & contendentibus, solum eius quintae partis vsumfructum deberi, in proprietate vero Quinti non subsistere; quid in hac specie dicendum, & an solus vsusfructus quintae ipsius partis debeatur, in proprietate vero legatum ideo non subsistat, quod in poenam eius, quod grauando legitimas filiorum, in vsufructu, antea relictum fuerat, factum appareat; parens namque idem dixit: Con poena, que si la inquietaren, &c. Et pro dilucida, atque distincta huiusce dubij explicatione, neces sarium erit omnino in memoriam reuocare, atque hoc loco repetere nonnulla ex his, que in commentariis de vsufructu, cap. 45. num. 11. & 13. & 14. & 15. ego metipse adnotata, atque scripta reliqui. Ac primum equidem, ex noua constitutione Authent. nouis sima, C. de inofficioso testamento, ibi: Cuius portionis nec in vsufructu defraudari pos sunt liberi a parente. Et in §. prohibemus, in Authent. de triente, & [sect. 26] semis se, collatione tertia, parentes teneri filiis legitimam in proprietate, & vsusructu plene, & integre relinquere, nec pos se eisdem in vsufructu grauamen aliquod imponere; & sic ampliari decisionem l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, & corrigi decisionem l. vxori meae, ff. de vsufructu legato, sicuti ex multis aliis Authoribus, & maxime huius Regni scriptoribus, tradidit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quae st. 57. alias 58. num 8. & 9. & num. 11. & vltra relatos ab eo, Gras sus, Menochius, & Thesaurus, quos ego ipse praecitato cap. 45. n. 11. commemoraui, & ita quoque notaui. Addo nunc vltra relatos ibi, Morquechum, de diuisione bonorum lib. 4. cap. 11. ex numer. 54. & 53. & vide ex num. 44. Menochium, in cons. 1135. num. 4. & 26. lib. 12. Stephanum Gratianum, tom. 1. cap. 70. num. 48. & sequentibus, Marescotum, variarum lib. 1. cap. 39. per totum, Peregrinum, de fideicommissis, art. 12. num. 92. Quesadam, diuersarum quae stionum iuris, cap. 24. n. 20. Gasparem Rodericum de annuis redditibus, lib. 1. quae st. 5. num. 22. sic quoque eodem cap. 45. ex n. 13. vsque ad num. 16. annotaui, & multorum allegatione comprobaui, hodie de iure huius Regni, legitimam filiorum es se omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum disponere pos sunt parentes. Deinde, vsusfructus omnium[sect. 27] bonorum legatum, stantibus filiis, vel descendentibus legitimis, vxori factum, de iure ipso huius Regni, valere tantum in quinta parte, de qua pa[sect. 28] tres disponere pos sunt, nec compensari ae stimationem vsusfructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vsusfructus, cum proprietate dictae quintae partis; nisi constiterit manife ste, voluis se testatorem, quod praedicta compensatio fieret; & retuli Ioannem Gutierrez, practica[sect. 29] rum lib. 3. quae st. 57. alias 58. num. 13. quo loci reddit ipse rationem in hunc modum: Quia cum sit honoratus, & grauatus hoc modo, provt potest, nempe causatiue, & sic in legitima minime grauetur, obseruanda erit voluntas patris, iuxta praed. l. fori, & l. Regias, permittentes parentibus, extantibus descendentibus legitimis, libere disponere de quinta parte bonorum suorum in proprietate, & vsufructu; etsi enim filius videatur grauatus in vsufructu legitimae, attamen id non fit praecise, sed causatiue; nempe, vt si velit proprietatem quintae partis praelegatae, consentiat legato vsusfructus omnium bonorum, in fauorem vxoris facto, vel sit contentus sua legitima portione in proprietate, & vsufructu, in qua eum haeredem instituit; hoc enim modo satisfacit pater legibus praedictis. Hactenus Ioannes Gutierrez, nec dis sentit Ga[sect. 30] spar Rodericus, d. q. 5. num. 22. & 23. prout statim videbitur. & Morquechus, d. num. 54. & 55. Sane (prout noue nunc animaduerto) termini casus a me hoc capite propositi, non omnino conueniunt terminis casus illius, quem Ioannes Gutierrez loco nunc relato proposuit; & ego quoque ex d. numer. 13. recensui: nam in casu prae senti negari non potest, quin ad sint duae dispositiones principales; prior, per quam vxori, vel consanguineae relinquitur vsusfructus omnium bonorum parentis, pro tempore vitae suae, vel quovsque filij statum as sumant: proprietas vero alicuius partis eorundem bonorum nullo modo relinquitur, nec eiusdem mentio habetur, nec etiam proprietas aliqua eo legato contineri potest, ex ratione illa, quam ex Gaspare Roderico statim expendam. Ex secunda vero, & poenali dispositione, quinta duntaxat pars bonorum vxori relinquitur simpliciter, & sic pleno iure quoad vsumfructum, & proprietatem; nec est differentia, an quinta pars simpliciter, & specifice relinqueretur; an vero id, quod de iure relinqui, legatíque pos sit, relinquatur, & quintae partis mentio non fiat; quia cum certum sit, pos se parentes, filiis legitimis existentibus, de quinta ipsa parte, vel in fauorem extraneorum, vel quocunque modo voluerint, disponere, ex. l. 28. Tauri, & d. l. 12. tit. 6. lib. 5. idem est dicere, quod in casu, quo filij vxorem molestauerint, quominus ipsa vsufructu omnium bonorum vtatur & fruatur, eidem id totum, vel id quod de iure pos set, relinquitur; ac si diceret specifice, quod quintam bonorum partem ei relinquebat, cuius duntaxat liberam dispositionem, & admini strationem obtinet. In terminis itaque, a me hoc ipso cap. propositis, adest secunda, expressáque dispositio, qua quinta bonorum pars, aut id, quod de iure relinqui potest, relinquitur in casu mole stiae, aut contrauentionis filiorum; quantumuis ea sit poenalis, provt verba illa, con poena, &c. sonant; in terminis autem, quos ipse Ioannes Guttierrez, dicto cap. quinquagesimo septimo, alias quinquagesimo octano, proposuit, & ego ipse dicto capit. quadragesimo quinto, ex numero decimo tertio, recensui; nec secunda, nec vlla adest dispositio; qua in casu contrauentionis, & molestiae, quintae partis bonorum legatum fiat; sic in illis terminis, vt non modo in vsufructu omnium bonorum legatum non valeat, sed nec etiam compensatio fiat cum proprietate quintae partis, vt in ea quoque vsusfructus legatum consistat: sicuti ibidem resolui, atque ex veriori sententia Ioannes Gutierrez, & Rodriguez notarunt; rectéque expenditur vulgatum illud axioma, Quod potui, nolui; & quod volui, adimplere nequiui: prout numer. 4. Ioann. Gutierr. expendit, & eleganter Gaspar Rodericus, dicta quae stione quinta, numer. 22. in haec verba: Sed iure Regio, omnia bona parentis, excepto Quinto, sunt filiorum legitima; ergo legatum vsusfructus vxori relictum, in quatuor bonorum partibus inutile erit; & solum in quinta sustinebitur, quoad vsumfructum tantum ipsius Quinti, non quoad Quinti proprietatem. Nec inficior, patrem praedicto casu potuis se vxori legare non solum quintae bonorum partis vsumfructum, sed etiam proprietatem, vt inquit Ayora, vbi supra; tamen quod potuit, noluit; quod voluit, adimplere nequiuit: potuit inquam Quinti proprietatem legare, sed noluit; quia verba legati non pertinent ad proprietatem sed ad vsumfructum, nec a verbis testamenti recedendum est, nisi aliunde constet mens testatoris, l. non aliter, ff. de legatis tertio: voluit omnium bonorum vsumfructum relinquere, quod nequiuit adimplere: dict. Authent. nouissima: nec vllo iure fieri potest vsusfructus, & proprietatis compensatio, vt dicebat Suarez, quia proprietas legata non est. Nec refert, quod filiis relinquatur, vltra legitimam, Quinti proprietas; quia quod pater vltra legitimam filiis relinquit, non compensatur cum grauamine, legitimae, imposito; l. scimus, §. cum autem, C. de inoffic. Molina, de primogeniis, libro secundo, capit. primo, numero 29. Igitur dicendum est, vxorem ex dicto legato non habituram, nisi Quinti bonorum vsumfructum; quae sententia communis est. Hactenus, atque eleganter Gaspar Rodericus; remanet itaque, differentiam es se inter hunc casum, & illum: quod in casu prae senti adest, dispo sitio, qua quinta pars, in casu contrauentionis, aut molestie relinquitur: in illo vero non adest, sed solus vsusfructus legatum: atque ita compensatio excludi tur; ea tamen, etiam absque expres sa dispositione admittitur, quando ex prae sumpta, coniecturatáque voluntate, atque ita tacita, legitime constaret voluis se testatorem, quod praedicta compensatio fieret; sicuti ex Ioanne Gutierrez ibidem numero decimo tertio, & dicto cap. quadragesimo quinto, in commentariis de vsufructu supra commemoraui. Ex quo tentari pos se videtur, quod si tacita voluntas id operari valet, absque expres sa dispositione, in illis terminis; multo magis expres sa dis positio in terminis prae sentibus operari debebit, vt valeat quintae partis bonorum legatum in casu contrauentionis, aut molestiae relictum, vt magis voluntas, quam poenae nomine facta dispositio attendatur; si verum est, vt supra probaui, nihil referre, an a conditione, an a praecepto, seu poe na dispositio incipiat, quando de voluntate apparet manifeste; prout ex Galganeto, & aliis retuli num. praecedentibus. His itaque ad modum praedictum suppositis, pro negatiua parte, vt secunda dispositio, & legatum quintae partis non valeat, sequentia vrgere, expendique pos se videntur fundamenta. Ac primum equidem, quod vt dictum legatum quintae partis, vel eius, quae de iure legari pos set, subsi stat, firmitatémque obtineat; ex aliqua praedi[sect. 31] ctarum duarum dispositionum fundamentum, & vim capere debet; ex prima non potest; quia per eam, duntaxat relictus est vsusfructus omnium bonorum, nec maritus ipse testator vltra proces sit ad legandum quintam partem; atque ita non modo absurdum videtur, Quintum, non relictum, vxori prae stari; sed etiam directo, voluntati eius dem contrarium, qui nec expresse, nec tacite voluit compensationem ae stimationis vsusfructus, & quintae partis fieri; ac ideo compensationem eam excludunt permulti illi iuris Interpretes, quos Ioannes Gutierrez, Gaspar Rodericus, & caeteri relati supra, commemorarunt: & sequuti sunt; & ego ipse d. cap. 45. probaui: soliúsque quintae partis vsumfructum deberi as serunt; compensationem autem duntaxat admittunt, quando testator ita expresse disposuis set, vel ex eius dispositione manifeste constaret, quod habuis set animum compensationis eius inducendae; sicuti ex Ioann. Gutierrez consideratione supra obseruaui, qui animus ex verbis prae sentis dispositionis, & casu de quo agitur, non apparet; cum ex prima dispositione, vsumfructum duntaxat omnium bonorum reliquerit vxori testator, nec de quinta parte meminerit, nullum quoque verbum in eadem prima dispositione inseratur, ex quo compensationes ipsius admittendae, siue quintae partis relinquendae, animus deduci, deprehendíve pos sit. Ex secunda quoque dispositione videtur, quod legatum quintae partis bonorum, aut eius, quod de iure relinqui potest (quod idem est) vires non sumat, nec firmitatem obtineat; quamuis in eadem dispositione voluntas adsit manifesta quintae partis relinquendae, idque ob eam rationem principalem, quod dispositio metipsa poenalis fuerit, prout denotant verba eadem adiecta per testatorem , ibi, con pena, & sententia eiusdem dispositionis principalis, siquidem continet priuationem, & ademptionem eius, quod puré filiis prius erat relictum, hoc est, proprietatis quintae partis, cum caeteris partibus; & hoc propter contrauentionem, aut molestiam vxori illatam; ex quo dispositio poenalis censeri debet, iuxta ea, quae superius adduximus, & resoluimus. Cadit etiam super eo, in quo adest iuris interdictio, seu prohibitio, continet enim grauamen in legitimis filiorum, quae absque vllo onere, & grauamine, tam in vsufructu, quam in proprietate relinqui debent, & si grauamen adiiciatur, a lege remouetur ipso iure, ex l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, & dicta Authentica, nouis sima, C. de eodem, l. 11. titulo quarto, partita sexta, de quibus latius supra, cap. sexagesimo quarto, ac per consequens, censeri etiam debet prohibitum, filios adstringere, & obligare ad id faciendum, quod lex non permittit, idque per medium dispositionis poenalis; vel si non fiat id, quod testator ius serit, poenam priuationis eius, quod prius relictum eis fuerat filij metipsi incurrant; nam etsi Iustinianus ius antiquum emendauerit, & generaliter statuerit, poenae nomine relinqui pos se, & legata poenae nomine hodie valere, quae olim non valebant; id tamen restrinxit, atque intellexit, dummodo id, quod testator ius sit, non es set illicitum, aut probro sum, aut legibus interdictum, vt s aepe diximus supra, & notauit Surdus, dicta decisione 7. ex numero primo vsque ad numerum sextum, vbi inquit, quod extat textus generaliter loquens de poena adiecta cuicunque dispositioni, de iure vel de facto impos sibili, vel prohibitae; vel quomodocunque a legibus interdictae, vt scilicet sit nulla; ex decisione dictae legis vnicae, & §. vltimi Instit. de legatis, & reddit rationem Surdus: Quia poena censetur, apposita in fraudem legis, vt inquit Bald. in l. prima, numero octauo, C. de his quae poenae nomine hinc dixit Cuman. in l. Lucius §. tres haeredes, numero quarto, versiculo, pone exemplum, ff. ad Trebellianum, quod sicut pater non potest filium spurium instituere; ita non potest poenam imponere ei. qui spurium molestaret: Menoch. in tractatu prae sumption. libro quarto, prae sumptione nonagesima octaua, numero quinto: Aliam rationem ponit Castrens. in rubric. ff. de his quae poenae nomine, quia non obtemperans praecepto, a iure improbato, non delinquit; ergo poenam non incurrit; & multa ad hoc egregia congerit Lancelot. Gal[sect. 32] gan. ad consuetudin. Alexand. in versiculo. Non potest, quae stione decima quinta, numero primo, vsque ad finem: & est regulare, quod vbi principalis dispositio est nulla, tunc poena adiecta non valet; Glos sa in l. si patronus, §. patronum, ff. si quid in fraud. patron. [sect. 33] Alexander., in consilio trigesimo secundo, numero primo, & sexto, volumine secundo, Ruin. in consilio 95. numero decimo quinto, volumine secundo. Alba. consilio 41. Numero sexto, Bertazol, cons. ciuili 25. numero sexto, & quod non potest fieri dispositiue, & pure, non fit sub conditione; l. Seius & Augerius, ff. ad leg. falcidiam, Bald. in l. filia, in fine, C. famil. erciscundae, Salicet. Alexand. & Iason, in l. cum donationis, C. de transactionibus, Iason, in l. stipulatio hoc modo concepta, numero primo, & tertio, ff. de verborum obligationibus, vbi loquitur in specie. Idem Surdus, in consilio 348. numero septimo, libro tertio, vbi cum aliis tradidit, quod poenalis dispositio, tunc tantum prohibetur, quando accedit dispositioni, quae a legibus est interdicta; & subdit octauo numero, communem es se regulam, quod poena non tenet, quando principalis dispositio est nulla, & prohibita a lege, iuxta Glos sam singularem, in l. si patronus, §. patronum, ff. si quid in fraudem patroni: Quam sequuntur Authores, ibi relati. Et per Mexiam in loco statim referendo, Pater Thomas Sanchez tomo primo, disputatione septima, numero 17. Rursus, & pro hac parte non mediocriter vrgent ea, quae cum multis authoribus, ex communi Interpretum sententia tradidit Menchaca, de[sect. 34] successionum . creatione libro primo §. septimo, num. trigesimo tertio, vbi in dubium excitat, an testator vsufructuario cautionem remittere pos sit, per modum dispositionis, vel conditionis, vel poenae, aut translationis; & tandem cum Iasone, & communi resoluit, talem poenae adiectionem nullius es se momenti, haeredémque pos se impune cautionem ab vsufructuario exigere; non secus, quam si talis poena apposita non es set; per textum in l. Seius, & Augerius, ff. ad leg. falcidiam, & in dicta l. vnica, C. de his quae poena nomine, & in dicto §. vltimo, Instit. de legat. & latius comprobat ibidem dicto numero trigesimo tertio, per totum, & eiusdem re solutionem, relatis etiam Pinello, Ioanne Gutierrez, Socin. iun. Anton. Gabriele, Pedrocha, & Praetis, ego metipse recensui, & sequutus sum in commentariis de vsufructu, cap. decimo quinto, numero quinto. Denique & vltimo loco fortiter adstringere videtur Ludouic. Mexiae obseruatio, ad l. Toleti, fundamento, partis secundae, numero trigesimo octauo, qui cum antea retulis set, numero trigesimo septimo, sententiam Glos s ae, in dicta l. si patronus, §. patronum, ff. si quid in fraudem patroni, quae dicit, poenam super contractu nullo, aut inualido, non tenere; inde deducit, dicto numero trigesimo octauo, iu haec verba: Cuius glos s ae argumento potest deduci, quod cum grauamen filio in legitima imponi non pos sit, vulgata l. quoniam in prioribus, si testator instituat filios suos haeredes in omnibus bonis, & vni eorum iniungat, vt decem alicui det extraneo singulis annis in alimenta, & si huius modi non paruerit grauamini, quod meliorat in Tertio, & Quinto bonorum alios filios, licet filius[sect. 35] grauatus nolit dare dicta decem, alios filios melioratos non es se, nec talis valebit melioratio: per paulo ante citatam Glos sam: cum in poenam facta sit, & ad intimidandum ipsum filium apposita, & in fraudem dictae legis, & legitimae, ipsa lege, filio debitae: bonus est textus in l. final, ff. de constitut. pecun. & in l. quod de bonis, & primo, ff. ad legem falcidiam & in simili specie, ita notabiliter respondis se Petrum ab Ancharan, reperto in consil. 128. incipien. & huic Francisco. Hactenus de fundamentis prioris, negatiuae que partis, vt legatum quintae partis non valeat; e contrario tamen fortis sima vrgere videntur fundamenta alia, vt filij poenam quidem incurrant amis sionis, aut priuationis quintae partis bonorum, quam cum aliis partibus consequerentur, si voluntati testatoris non paruerint, quae poena est proprietatis dictae quintae partis, sed non pas suros praeiudicium aliquod circa legitimas sibi debitas. Hoc probatur primum; quia voluntas testatoris adest expres sa, qui ita fieri, itaque seruari voluit in casu molestiae filiorum, aut quod ipsi vsus fructus omnium bonorum legato contradicerent: & illa primum locum obtinet, seruarique debet, non modo expres sa, sed etiam tacita, atque ex coniecturis deducta; provt est compertum, & comprobaui supra, numer. 12. & in terminis no[sect. 36] stris, quod filij non seruantes ius sum, & praeceptum testatoris, & quod ipse fieri, adimplerique ius sit, sub poena priuationis haereditatis, incidant in poenam, & sola legitima retenta, pro re siduo haereditatis, sine eius, quod est vltra legitimam, priuatio, & poena locum obtineat; per textum in §. si quis autem non implens, in Authent. de haered. & falcid. firmarunt Castrensis, in consilio septuagesimo septimo, Visis, & consideratis, columna secunda, versiculo, breuiter his non obstantibus; repetito in consilio 302. libro primo, comprobat Ruinus, in consilio 136. numero decimo tertio, libro secundo, quasi magis debeat filius adimplere votum, & de siderium parentis, Glos sa, in l. Celsus, §. finali, in versiculo, filio, ff. de legatis secundo, refert Praetis, libro 5. interpretatione prima, dubitatione prima, numero trigesimo sexto, fol. 441. & supra hoc eodem tractatu, cap. sexagesimo quarto, id ipsum notaui, atque comprobaui, & probatur etiam ex textu in dicta l. vnica, C. de his quae poena nomine in testamento, vel codicillis scribunt, vel relinqui. vbi Iustinianus dicit, licere testanti, pro implenda sua voluntate, vel pecunias dari praecipere, vel aliam pecuniariam poenam inferre, quibus voluerit; tam in adimendis haereditatibus, vel legatis, vel fideicommis sis; quam in praecipiendo, ad alias personas ea transferri, ab eo, cui relicta ab initio sint; vel aliquid aliud ab eis dari, si haeres, vel legatarius dispositionibus suis parere noluerit: ex qua Iustiniani constitutione, quoad omnes honoratos, obseruaui supra, n. 11. per tot. vbi late comprobaui , praecepta testatoris es se seruanda, & poenam priuationis relicti, eisdem non seruantibus illa, pos se iniungi; & per Galganetum, de conditionibus, & demonstrationibus, 2. part. cap. 5. quae st. 10. folio 306. idque in filiis quoque procedere, in eo quod est vltra legitimati, vt latius per Marcarium de fideicommis sis, quae stione quinquagesima, Cucchum, in tractatu de legitima, sub titulo. Legitima nullum grauamen admittit, ex numero 27. cum sequentibus, & in terminis probauit Andreas Fachineus, in consilio vigesimo septimo, numero vigesimo quarto, & vigesimo quinto, & vigesimo sexto, libro primo; itaque in prima dictae l. vnicae, parte, expresse probauit Iu stinianus conclusionem praedictam; in secunda vero eiusdem l. parte, & dictae regulae generalis, seu partis primae exceptione, aut limitatione, casum prae sentem non comprehendi, nec in mente Iustiniani contineri, inferius adnotandum, obseruandúmque est, prout statim videbitur. Secundo pro eadem parte vrget, quod etsi le[sect. 37] gitima filiorum grauari non pos sit praecise, ita vt praecise filij teneantur grauamini consentire, imo grauamen de legitima reijciatur ipso iure, tam in proprietate, quam in vsufructu, vt supra obseruaui, & comprobaui; causatiue tamen, & relicto aliquo vltra legitimam, filiis metipsis in legitima grauamen apponi potest, ita quod non modo su stineatur in eo, quod est vltra legitimam, sed etiam in ipsa legitima, causatiue scilicet, si filij velint relictum vltra legitimam consequi; alias id, quod est vltra legitimam, amittant; & poenam priuatonis a testatore appositam incurrent, si grauamini as sensum non prae stiterint; quod supra hoc eodem tractatu, cap. sexagesimo quarto, & alio cap. infra, longa serie comprobaui, atque exornaui. Tenet itaque de iure dispositio parentum qua filiis in legitima grauamen iniungitur, relicta eis dem aliqua haereditatis parte vltra legitimam, & poena priuationis apponitur, si praecepto a parentibus iniuncto non paruerint: nec ideo poenae appositio vitiatur, quod super grauamine legitimae cadat: cum non praecise grauamen ipsum iniungatur, sed eorum voluntati res relinquatur, vt si vltra legitimam velint consequi, praecepto parentis obediant: si vero parere noluerint, id amittant, quod ex iuris dispositione eisdem relinquere, vel non, in parentum potestate fuit constitutum: nec eisdem praecise relinqui debet: de hoc itaque &. pos se ad modum praedictum, grauamen in legitima apponi, sub poena priuationis, nec priuationem , aut ademptionem vitiari ex eo, quod cadat super grauamine legitime nullus hactenus dubitauit, sed omnes hucvsque Scribentes vnanimiter obseruarunt , atque fieri pos se firmarunt : sicuti retuli quamplures sic tenentes, supra hoc eodem tract. c. 64. & alio c. in ferius dicetur. Nullus etiam in dubium hucusque excitauit, an casus iste contineretur vllo modo sub exceptione, aut limitatione dicta legis vnicae, in 2. sui parte: sed tanquam indubitatum supponunt, poenam iniungi pos se, eámque effectum sortiri in eo, quod est vltra legitimam, aut residui vltra legitimam respectu, pos se parentes libere disponere, & tam sub modo dispositionis, & conditionis, quam poenae filiis praecipere, quod voluerint; dummodo non turpe, non illicitum, non impos sibile, aut legibus interdictum illud sit; non autem eius generis, nec exceptionis eiusdem legis vnicae reputant, aliquid vltra legitimam relinquendo, vel in eo quod est vltra legitimam libere disponendo, & praecepta inungendo, poe nam priuationis filiis imponere, si praeceptis non paruerint; & in effectu, quod pareant, vel non, legitimam liberam consequantur, & absque vllo grauamine eorum voluntati relinquere; ita tamen, quod si praecepto non paruerint, relictum vltra legitimam, amittant, & poenam priuationis incurrant. Sic sane vnanimiter obseruarunt, atque specifice, & pro certo tradiderunt plures. Alij vero prout indubitatum supponunt ex his, quos supra hoc eodem tractatu, dicto cap. 64. in vnum recensui; & Didacus Couarruuias, in cap. Rainuntius, §. 2. n. 3. de testamentis; pro certo etiam supponit, & expresse as serit n. 4. totum hoc voluntati filij relinquens, vt scilicet grauamen sustineatur, non modo in tertia, & quinta partibus; sed & in legitima portione, si consensus filij acces serit, alias si non acces serit, legitimam liberam consequatur filius, & Tertium, & Quintum meliorationis amittat, si priuationis poena apposita fuerit in casu, quo filius grauamini non consentiat, & alius filius substitutus sit in casu ipso contrauentionis: quod late, vt dixi, comprobaui supra, & infra alio capite, vbi videri poterit, Et per Parladorium, quotidianarum quae stionum, tertia parte post sesquicent. quaestione tertia, qui cum dubitas set, quae vti cautione pos simus, vt grauari in legitima filius valeat? pos se eum ad modum praedictum grauari, resoluit; & in hunc modum, num. 3. & 4. scribit: Et hoc modo consentiunt Nostrates, pos se filio grauamen in legitimam a patre adiici; & in primis hoc placet Roderico Suarez, in l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. num. 48. & illius Addit. Valdesio, & Palacio Rubio, in repetitione rubricae, limitatione prima, §. 47. & Couarru. in cap. Raynaldus, de testament. §. 2. numero 3. quibus etiam accedit Gregor. Lopez, in l. 10. titulo nano, part. 6. Molina, de primogeniis, libro secundo, cap. tertio num. 35. & cap. vndecimo, numero septimo, Baeca, de non meliorandis filiabus, cap. nono, numero nono, Emmanuel Costa, in cap. si pater, de testam. in 6. verbo, vt debita, numero decimo, Gutierrez, in repetitione legis, nemo potest, numer. 144. & rursus in cap. quamuis pactum, de pactis in 6. num. 32. qui omnes tradunt, si nolit filius patris parere voluntati, perdere meliorationem trientis, & quincuncis; sin autem pareat, iam ex suo consensu legitima obstricta manet fideicommis si vinculis; consentiunt etiam cum eis ex extraneis, Guillelmus Benedictus, in cap. Raynuntius verbo, relinquit, num. vigesimo octauo, Ripa, responso 15. libro tertio, & Boerius, decisione 87. & 104. Parisius item cons. 33. Hactenus Parladorius, qui & nonnullos alios omisit ex his Authoribus, quos ego metipse dictis duobus cap. huiusce tractatus praecitaui. Et maxime Pat. Ludouic. Molinam, tomo primo, tractatu secundo, disputatione 177. columna quarta, in fine, sub versiculo, dixi hoc locum habere. Ibi, si item pater grauamen, folio 1061. in fine, & 1062. in principio, vbi id ipsum optime probauit. Remanet itaque, melioratione Tertij, & Quinti, aut Tertij, vel Quinti facta, vel aliquo vltra legitimam filio relicto, in ipsa legitima eiusdem grauamen adiici pos se, & in casu contrauentionis, amis sionis, aut priuationis poenam apponi, poenamque locum obtinere, & priuationem induci, si filius non as sentiat grauamini; nec legibus interdictum reputari, penes omnes Authores, legitimae grauamine apposito, in casu, quo filius grauamini non as sentiat poenam priuationis eius, quod vltra legitimam relinquebatur, apponere; legitimam vero liberam, & absque vllo onere relinquere. Quod si res ita se habet, quis dubitare quouis modo poterit, id ipsum in casu proposito dicendum, & eadem ratione, filis haeredibus institutis in omnibus bonis, atque ita in quinta etiam parte, quae vltra legitimam relinquitur, & libere cuicunque extraneo potuit relinqui, si adiiciatur grauamen in legitimis ipsis, vsusfructus respectu (quia omnium bonorum vsusfructus vxori relinquitur) & in casu molestiae, & contrauentionis, poenae nomine, Quintum ipsum bonorum vxori eidem relinquitur (quod ab initio eidem relinqui potuit) dispositionem valituram, nec sub limitatione, aut exceptione dictae legis vnicae, in secunda sui parte, contineri, & consequenter, vel filios consensum adhibere debere legato vsusfructus omnium bonorum, vel quintam bonorum partem amis suros, in casu contrauentionis, aut molestiae, atque eandem vxori prae standam . Quod & tertio loco, in fortioribus quoque ter[sect. 38] minis comprobatur ex his, quae cum Ioanne Gutierrez, practicarum, lib. 3. quae st. 57. alias 58. n. 13. & his, quae in commentarijs de vsufructu, cap. 45. n. 13. vsque ad n. 16. ego metipse annotaui, atque scripsi; & supra hoc eod. cap. tradidi, n. 28. & 29. ibidem namque ex eisdem Authoribus, & Gaspare Roderico lib. 1. de annuis redditibus, q. 5. num. 22. eorundem, & aliorum sententiam probaui, quod scilicet legatum vsusfructus omnium bonorum vxori factum, stantibus filiis legitimis, valeat dumtaxat in quinta parte vsusfructus bonorum, de quae poterat parens libere disponere; nec fieri debeat ae stimatio, seu compensatio proprietatis aliatum quatuor partium, considerando ae stimationem Quinti bonorum, in quo pater potest grauare filios, vt tantumdem vsus fructus vltra vsumfructum etiam quintae partis prae stetur: quod verius credidi, atque magis probaui, reiecta contraria sententia Roderici Suarez, & aliorum; idque propter fundamenta, & rationes eiusdem Ioannis Gutierrez, & maxime ea, quae Gaspar Rodericus, d. n. 22. annotauit contra Rod. Suar. ex mente communi, & nihilominus iidemmet Authores limitarunt ipsam sententiam, vt non procederet eo casu, quo parens expresse praeciperet, aut alias legitime constaret voluis se, quod fieret praedicta compensatio proprietatis quinte partis, cum vsufructu legitimae, tunc enim aut filius deberet hoc acceptare, si vellet proprietatem Quinti, aut alias es se contentus cum sua legitima solum, in proprietate, & vsufructu, quia cum sit honoratus, & grauatus hoc modo, (prout potest causatiue, licet non pos sit praecise) tenetur voluntati parentis assensum prae stare. vel id, quod est vltra legitimam, amittet; vt Ioannes Gutierrez, d. n. 13. Iuridice probauit, & supra retuli. Sane resolutio haec fortius adstringit, vt id ipsum seruandum multo magis sit in casu prae senti, quando non ex mente, siue tacite ex coniecturis, sed expresse, atque specifice, de voluntate parentis apparet, qui ipse in casu mole stiae expresse Quintum , vel id, quod de iure poterat, quod idem est, (vt s aepe dixi) vxori reliquit. Adiecis se autem verbum illud, con poena, siue poenae nomine ademptionem fecis se, & translationem in alium , non modo non nocet expresse adiectum, quod tacite non nocere supponunt Ioannes Gutierrez, & sequaces pro certo; imo in his, in quibus versamur terminis, grauaminis inquam legitimae adiecti, & in casu contrauentionis, priuationis, aut translationis poena adiectae, in co quod est vltra legitimam, maximae considerationis, imo neces sarium reputant iidem huius Regni Authores, quos Parladorius retulit, & alio infra capite, ego ipse recensui: an in casu contrauentionis pater vltra proces serit, & poenam priuationis apposuerit, aliúmque vocauerit, aut honorauerit in ea parte, quae est vltra legitimam, an vero vltra non proces serit, ad poenam priuationis, & alterius vocationem; vt primo casu grauamen effectum sortiatur, filiúsque meliorationem amittar. Secundo vero casu non amittat; atque ita, non modo dicunt, poenam priuationis nocere, aut vitiare, sed eandem, & alterius vocationem, in casu contrauentionis, neces sariam es se; vt filius non obseruans votum parentis, commodo relicti vltra legitimam priuetur; sicuti cap. 64. huiusce tractatus, & infra alio cap. adeo diligenter & singulariter comprobaui, prove ibidem videri potest. Poenae itaque nomine in casu prae senti adiectionem non vitiare, nec cadere super eo, quod legibus interdictum sit, aut sub exceptione, aut limitatione dictae legis vnicae, non contineri, plusquam certum, & compertum est; & statim notabitur. Idque multo facilius videbitur procedere his qui Roderici Suarez & sequacium sententiam in fortioribus terminis tueri contendunt, dum compensationem ae stimationis quintae partis admittunt, etiam absque vlla testatoris dispositione, quam etiam Gutierrez, & Rodriguez impugnarunt, vt supra retuli. Quarto. deinde pro eadem parte vrget in vim poenae illud relinqui non pos se, quod in vim dis positionis principalis relinqui non potest; secus tamen, si pure, aut in vim dispositionis principalis, relinqui pos set; sicuti post Bart. & alios plures, ex textu, iuxta communem Doctorum interpretationem, in l. Seius, & Augerius, ff. ad legem falcidiam, tradidit Menchaca, lib. 1. §. 7. numer. 33. At vero id, quod per modum dispositionis relinqui pos set, id similiter per modum priuationis, vel poenae potest induci, sicuti Menchaca metipse, & ab eo commemorati Authores pro certo supponunt; sic sane Iu stinianus, in d. l. vnica, C. De his quae poenae nomine: id principaliter intendit, Iureconsultorum iure, & responsis emendatis, quod scilicet voluntas testatorum adimpleatur; atque eisdem libere liceat, poenam adiicere, si aliquid fiat, vel non. Id autem quod excipit, casum prae sentem non concinet; vt pote cum ipse aliquid illicitum, turpe, probrosum, impos sibile, vel legibus interdictum non contineat, vt (statim dicetur; & poenae nomine scribi, vt relinqui prohibet duntaxat id, quod pure, & directo relinqui non potest, ne poenae metu, arceantur hae redes, legatarij, vel honorati, ad id quod de iure, directo non pos sunt; quae est vera illius legis interpretatio, & Iustiniani mens, provt inferius quoque dicetur. Cum ergo in casu prae senti, Quintum bonorum, aut quatenus de iure potest, per modum dis positionis principalis relinqui pos set (quod nullus ambigit) per modum etiam poenae, relinqui pos se, nec id contradicere dictae legis vnicae decisioni, in secunda sui parte, plusquam certum est. Quinto, & pro eadem parte facit, quod Iustinia[sect. 39] nus, in d. l. vnica, C. de his quae poenae nomine, duo principaliter decidit. Primum, valere relicta, vel in alium translata, nomine poenae, iure Digestorum correcto; vt magis voluntas, quam scrupulosa illa ratio iuris eiusdem antiqui, attendatur, atque obseruetur. Secundum, quod si aliquid facere, vel legibus interdictum, vel alias probrosum, vel etiam impos sibile, ius sus aliquis eorum fuerit, tunc sine vllo damno, etiam neglecto testatoris praecepto, seruabitur; provt ipse Iustinianus scriptum reliquit. Sane dum inquit Iustinianus, vel legibus interdictum, intelligi debet de rebus a lege interdictis, il[sect. 40] lius generis, de quibus statim se ipsum explicans, loquitur; de interdictis scilicet, quod probrosa, vel illicita, vel etiam impos sibilia; atque ita de his, quae impos sibilitatem, vel etiam turpitudinem continent, & contra bonos mores sunt; vel ea, quae in fauorem publicae vtilitatis introducta sunt principaliter; aut delinquendi, aliúdve in detrimentum Reipublicae introducendi, occasionem prae stant, non vero de his, quae licet legibus interdicta sint, non tamen ideo, quod turpitudinem aliquam in se contineant, vel delinquendi, aut quid in detrimentum Reipublicae introducendi occasionem prae stent; vel quae publicam vtilitatem principaliter non respiciunt, nec laedunt; sed in fauorem, & gratiam alicuius priuatae personae principaliter sunt interdicta; ita quod eius vtilitatem respiciant principaliter, provt prohibitio grauaminis, in legitima filiorum apponendi, & impositi reiectio ipso iure, in fauorem filiorum ipsorum principaliter tendit, nec sub dictis verbis vllo modo continetur; sicut nec ex mente Iustiniani venit, prout supra ob seruaui. Vere igitur Iustinianus, ad, modum prae dictum, verba illa, vel legibus interdictum, adiecit, & de his intellexit, quae ob dictam rationem interdicuntur. Et quia turpitudinem, facti intrinseci in se contineant, & propter se, quod sunt mala; vel in damnum Reipublicae, & contra bonos mores tendunt, sunt prohibita; non vero de interdictis in ordine ad fauorem, alicuius personae, cuius priuatam vtilitatem lex intueatur; de his, enim Iustinianus non meminit. Et haec quidem distinctio non ex capite procedit, aut imaginaria est, sed ex mente Doctorum originem trahit; sic sane Paulus Castrens. in l. Seius, § Augerius ff. ad legem falcidiam, num. 4. in vers. Oppono, quod multa, opponit contra illam legem, quod multa per modum conditionis pos sint fieri: l. Maeuius, ff. de conditionibus, & demonstrationibus: licet non per modum dispo sitionis: l. seruo alieno, in fine, & ibi notatur, ff. de legat, 1. & respondit in haec verba: Solutio, ibi super eo, quod non erat iure improbatum, tanquam contra publicam vtilitatem, vel tanquam contra bonos mores, licet ius ei non as sisteret, tanquam fatue vel inutiliter factum; alias procederet, quod hic dicitur. Bartolus etiam, in eadem l. seruus, num. 4. magistraliter distinxit, quaedam a lege improbari ratione turpitudinis, vel etiam ratione publicae vtilitatis principaliter; & haec dicit, non firmari iuramento, & contineri sub decisione illius legis; & id quod non potest fieri per modum dispositionis, nec etiam fieri pos sit per modum conditionis, aut praecepti; quaedam vero es se quae reprobantur ratione publicae vtilitatis secundario, vel in odium alicuius personae aut etiam in fauorem, vel vtilitatem alicuius personae, & ea iuramento firmari, nec contineri sub deci sione legis eiusdem: & vtriusque generis interdictionis, aut priuationis exempla adducit, provt ibi videri poterit; & latius per Barbosam, prima parte l. 1. ex numer. 62. vsque ad num. 75. ff. solutio matrimonio. Idem quoque multis exemplis comprobari pos set, de quibus Bartolus, & Doctores communiter, in repetitione l. nemo potest, ff. de legati. primo, quo loci ita pariter distinguunt, vt explicent, an generaliter, siue qualiter intelligendum sit vulgatis simum illud Doctorum axioma, quod testator in testamento suo cauere non potest, ne leges in suo testamento locum obtineant; intelligunt namque, quatenus leges aliquid statuunt, vel praecipiendo, vel prohibendo, propter publicam vtilitatem principaliter; vel quod in damnum Reipublicae tendit, aut turpitudinem, vel quid probrosum, aut illicitum continet, vel etiam impos sibile, aut quod delinquendi occasionem prae stat; non vero quatenus priuatam alicuius vtilitatem respiciunt principaliter, nec aliquid in se intrinsece malum, vel probrosum continent, sed gratia, & fauore alicuius personae fiunt principaliter; cuius rei exempla plura adduci pos sent, vt dixi; & deducuntur ex his, quae longa serie annotauit, atque scripsit Ioannes Gutierrez, in repetitione ad dict. l. nemo potest: Praetis etiam latis sime, de interpretatione vltimarum voluntatum, lib. 2. Interpret. 2. dubit. 2. solutione 2. per totam, ex fol. 22. vsque ad fol. 230. vbi longa serie de his agit, & de materia dict. l. nemo potest. Aliis tamen exemplis, consulto scienterque omis sis, adducitur vnum, mire proposito nostro[sect. 41] conueniens, quod Ioannes Faber, in §. vltimo. In stitu. de legatis, adduxit; & dubium, quod ibidem proposuit num. 4. ad modum praedictum, & iuxta distinctionem relatam, explicauit, idque in haec verba: Sed quid si legauit alicui fundum, & voluit, quod adipisceretur pos ses sionem auctoritate propria; & si hae res impediret, adiecit poenam; nunquid haeres in poenam incidit, si impediat? Videtur quod non; quoniam huiusmodi praeceptum est contra legis interdictum: certum est enim quod inter dictum est per ius legatario, ne auctoritate propria adipiscatur legatum, scilicet sine voluntate haeredis, ff. quorum legat. l. 1. igitur tale prae ceptum non valet, nec adiectio poenae; vt hic: C. de his quae poenae nom. l. 1. Hoc non credo; imo testator hoc potest ordinare, quod legatarius auctoritate propria adipiscatur: vt ff. de legat. 2. l. Titia cum testamento, §. Lucius, & ibi not. idcirco valet poenae adiectio. Vnde aduerte quod vbi aliquid est per ius dispositum, quod testator immutare non potest, vt quia forte ob ius publicum, vel fauorem, tunc obtinet haec lex; & potes ponere exempla, ff. de testa. tute. l. iure nostro: de admi. tut. l. quidam. C. de condi. inser. l. 2. ff. de lega. primo l. nemo potest: sed in his quibus potest disponere contra iuris ordinationem, sicut in cautione de legato prae stand. vt C. vt in pos. legat. l. scire; vel de non faciendo inuentario, C arbi. tu. l. fin. haec lex non obtinet, nec vbi ordinatio est praeter legem: vide ff. ad leg. falc. l. quod de bon. §. 1. C. de pact. l. pacta. Hactenus Ioan. Faber, & de praedicto secundo fundamento pro hac parte; ex quo velut concludenter probatum remanet, ex verbo illo (vel legibus interdictum) quod in d. l. vnica inuenitur, argui non pos se vllo modo, siue concludens fundamentum deduci, vt inde inferii valeat ad dispositionem, qua grauamen in legitima filiis apponitur, quod lege prohibetur, & in casu contrauentionis poena adiicitur; vt pote, cum non sit ex his, quae legibus interdicuntur, ob rationem primi membri distinctionis, sed in vtilitatem, & commodum filiorum principaliter tendat, quorum etiam voluntati relinquitur, an velint grauamini as sensum prae stare, nec ne; non enim praecise legitima grauatur, quo casu poenae adiectio non teneret, sicut nec dispositio ipsa principalis qua legitimae grauamen iniungeretur; sed causatiue, si velint consequi id, quod vltra legitimam a parentibus eorum relinquitur: quod quemadmodum fieri potest directo, & per viam dispositionis, (directo namque in Quanto bonorum , aut in eo, quod est vltra legi timam , filij grauari pos sunt) sic etiam, & per viam conditionis, ademptionis, translationis, & poenae, provt supra obseruaui, & Ioannis Fabri doctrinam nuc relatam sequitur Ioannes Gutierrez, in repetitione l. nemo potest, num. 367. & late explicat ex numer. 345. cum multis seqq. Sexto denique & vltimo loco facit, negari non[sect. 42] pos se, quin legatum hoc, de quo agitur in prae senti, non pos sit dici poenale, siue nomine poenae relictum, quod (vt numeris praecedentibus obseruaui, & Cuiacium, Donellum, Ioannem Philippum, & Vve sembecium, sic explicantes recensui) legata poenalia, siue poenae nomine relicta, dicuntur, quae non fauore, aut causa legatarij vel testatoris, sed odio haeredis duntaxat relinquebantur: at vero ea, quae causa, aut gratia legatarij, aut testatoris ipsius relinquebantur, valida etiam ante tempora Iustiniani, & Iureconsultorum, quorum responsis vtimur, seculo: testatoris scilicet; vt, Monumentum hae res facias, & si non feceris, centum dato: legatarij; vt, Penum vxori dato; si non dederis, centum dato: provt etiam comprobaui supra; qui ipsimet ca sus prae sentis termini sunt. Cum ergo decisio dictae legis vnicae, C. de his quae, poenae, quo magis, non quominus voluntates defunctorum adimpleantur, exitumque obtineant, edita fuerit; absurdum maximum sequeretur, si post conditam eiusdem legis constitutionem, dispositio ea vitiaretur, quae ante Iustinianum metipsum, & Iureconsultorum temporibus valida fuis set, & multis eorundem responsis comprobata, de quibus supra, hoc eodem cap. numer. 3. & 7. Quod si replices, in legato penus eo modo facto, vel cum haeres grauatur monumentum con struere, non ades se aliquid legibus interdictum; ac proinde, cum causa testatoris, aut legatarij ad sit, & non odium haeredis principaliter, legatum ad eum modum conceptum, & poenae adiectionem valere: At vero cum vsusfructus omnium bonorum vxori relinquitur, & sic legitimae filiorum grauantur in vsufructu, ades se quid legibus inter dictum, id est grauamen in legitima, quae tam in vsufructu, quam in proprietate libere, & absque vllo grauamine relinqui debet; vt supra notaui; & tamen Iu stinianus a sua constitutione excipit casum, quando testator quid ius serit, quod legibus sit interdictum, & poenam adiiciat; tunc equidem ex his rationibus, atque fundamentis, quae expendimus pro hac secunda parte, & opinione, quam veris simam existimamus, adeo concludenter huic rationi (quae vnica principaliter vrget) satisfieri, respons umque praeberi potest, vt nihil vltra desiderari valeat, nec vllus scrupulus remanere; vtpote, cum euidenter probatum fuerit, legatum ipsum, de quo agimus, non contineri sub ea parte, aut limitatione dictae l. vnicae, nec sub illo verbo, legibus interdictum, sed intelligendum de eo, quod ideo legibus interdictum sit, quod turpitudinem facti intrinseci, aut impos sibile aliquid continet, & propter se prohibitum, quod malum, aut in damnum publicae vtilitatis principaliter, non vero in ordine ad priuatam personam; cuius vtilitatem priuatam lex intueatur principaliter, quamuis inde & secundario in Reipublicae bonum redundet, provt supra singulariter adnotaui, & per Barbosam, dict. 1. parte, l. 1. ff. soluto matrimonio, ex num. 26. cum pluribus seqq. Ioann. Gutierrez, in, repetitione l. nemo potest, ff. de Legat, 1. num. 471. & seqq. sic etiam nec comprehendi ea, quae directo, & per modum dispo sitionis relinqui pos sent; quoniam ea, & per modum poenae, aut ademptionis, vel translationis relinqui pos se certum est, & probaui supra Sic Iustinianus in ipsamet l. vnica, duntaxat intendit excipere a sua generali constitutione, ea, quae non pos sunt fieri per modum dispositionis, vt quae impos sibilia, probrosa, vel legibus interdicta; vt ilia etiam per modum poenae, aut conditionis fieri non pos sint; ratio est, quod permitteretur per indirectum, quod directo non potest; quod fieri non debet: sicut per illum textum notauit Paul. Castrens. in d. l. Seius, & Augerius. num. 3. non tamen agit de his, quae neque turpitudinem, aut impos sibilitatem aliquam in se continent, aut quae legibus interdicta fuerint; non quod in se turpia, aut probrosa, vel contra bonos mores aut in damnum Reipublicae principaliter, sed propter alicuius personae fauorem principaliter introducta, & quorum exitus, & finis ipsorum voluntati, quorum fauore lex aliquid introduxit, relinquitur; sic sane cum Quintum bonorum a principio, pure, & simpliciter, & per viam dispositionis relinqui pos set a parentibus, cuicunque etiam extraneo, & in filiorum voluntate totum reponatur, an velint, nec ne, grauamini as sentire; grauaménque causatiue, non praecise procedat, nihil proculdubio considerari potest, quod resistat validitati dicti legati, in fauorem vxoris facti, in casu molestiae, aut contrauentionis filiorum. Id vero quod ex communi Doctorum sententia tradidit Menchaca, de quo supra, hoc eodem cap.[sect. 43] numero 34. nihil etiam in proposito viget, vt pote cum cautio de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, ideo vsufructuario remitti non pos sit, etiam per modum conditionis, poenae, vel translationis, quod delinquendi, & fraudes committendi, occa sio daretur, & Tertio praeiudicium maximum cau saretur, si communem Doctorum sententiam amplectimur; vel ex aliis etiam rationibus, de quibus plena manu, ego metipse egi, in commentariis, de vsufructu, capit, 15. ex numero 22. cum seqq. vsque in finem cap. vbi videri potest: vel etiam, quod contrariam sententiam alij tueantur; provt etiam ibidem quoque obseruaui, & quamplurimos iuris Interpretes in vnum recensui. Id autem quod tradidit Ludouic. Mexia, in loco relato supra, num. 35. [sect. 44] nec iuris ratione, nec probabili aliquo fundamento subsistit; nam cum ex dispositione legum huius Regni, & maxime lib. 27. Tauri constitutione, licuerit patri ab initio aliquem, vel aliquos ex filiis meliorare in Tertio & Quinto bonorum, & alios dimittere, nec meliorationis partem eis date, & in effectu per viam dispositionis principalis, eos meliorate potuerit, atque ex generali decisione eiusdem l. Tauri, provt voluerit, inter filios meliorationem facere pos sit; ita pariter, & per aliam dispositionem quamcunque acces soriam, vel etiam poe nalem, eos meliorare poterit in casu, quo aliquis ex filiis eius praecepto non as sentiat, siue contraueniat; & Tertium & Quintum, quod ex causa meliorationis, per viam dispositionis principalis, & directo relinqui potest, & ab initio pure, & valide relinqui pos set, & in vim poenae, aut per viam trans lationis, vel ademptionis, aut conditionis, seu poe nae relinqui valet; provt supra remanet comprobatum: ita quoque, cum pos set pater ab initio, integra sola legitima filio relicta, alium, vel alios filios meliorare, & Quintum bonorum cuicunque, etiam extraneo relinquere; dum honorauit filium, in specie, quam dictus Author adduxit, non adimendo ei partem Tertij, quam adimere pos set, & aliis filiis dare, eos meliorando; nec etiam relinquendo partem Quinti, quae extraneo relinqui potest, iure potuit filium ipsum grauare onere prae standorum decem singulis annis, cui pater ipse voluerit; atque in ea parte, in quae grauamen Quinti bonorum partem ad eum filium pertinentem non excedit, (cum caetera bona, legitima reputentur, & legitima libera, & absque vllo grauamine debet semper remanere) tenebitur filius praecepto, & voluntati patris parere; aut alij filij meliorati manebunt, ip s eque commodum partis Tertij & Quinti bonorum amittet, quam haberet, si patris dispositioni paruis set; qui sicut directo ab initio & per viam dis positionis principalis, id efficere pater pos set, sic & per viam translationis, ademptionis, conditionis, aut poenae, iuxta doctrinas, numeris praecedentibus adductas. Quod si ita digestum, atque animaduer sum, prae oculis Ludouic. Ipse Mexia vidis set, non sic firmas set; sed contrarium potius tenuis set; non etiam deciperetur sententia, & auctoritate Glos s ae, in dicta l. si patronus § patronum ff. si quid in fraudem patroni, cum vere poena illa, meliorationis scilicet aliorum filiorum, in casu, quo filius decem singulis annis non prae stet; non cadat super actu nullo, & inualido, sed potius super actu firmo, valido, & a iure probato; vtpote cum ab initio valide potuerit filio grauamen, decem singulis annis prae standorum, iniungi, vt in eo, quod est extra legitimam, & extraneo potuit relinqui, sustineatur: quatenus vero legitimam attinet, reiiciatur; iuxta decisionem l. scimus §. cum autem C. de inofficioso testamento, de quae late egimus supra, hoc eodem tractatu, capite 64. & alio cap. infra agetur: Cadit etiam super actu valido, cum ab initio valide melioratio fieri pos set, atque ita sic & po stea potuit in vim poenae, aut in casu contrauentionis, vt dictum est. Nec minus quoque deciperetur idem Mexia auctoritate, & sententia Ancharani quem citat. Vere namque termini, in quibus loquitur, a terminis casus prae sentis longe di stant, nec proposito nostro, eiusdem Ancharani placita & resolutiones applicari valent, imo in contrarium expendi pos sent, si res haec adeo concludenter probata non remaneret, vt maiori comprobatione non indigeat. Remanet ergo, grauamen praedictum, decem singulis annis prae standorum, filio, impositum, de iure validum fuis se, quatenus non excedat partem eam, quam ex Quinto bonorum patris, filius es set habiturus; quia pro ea parte grauamen ipsum subsistit: respectu vero omnium aliorum bonorum reiicitur, cum cae tera omnia bona, legitima sint filiorum, quae grauari non pos sunt, nisi Tertij tantum, aut Tertij & Quinti melioratione facta inter ipsos filios, grauamina, & submis siones adiiciantur, iuxta ordinem, & formam dictae l. 27. Tauri: in fauorem vero alicuius extranei grauamen iniungi non potest, nisi pro rata Quinti: pro ea igitur parte, & si dictum legatum decem singulis annis, eam non excedat, obtemperare tenebitur patri filius, aut alij filij meliorati manebunt, & poena locum habebit; quod (vt dictum est) cadit super actu valido, & grauamine, quod de iure potest imponi; vltra ratam vero Quinti caderet super actu nullo, & grauamen non subsistet; nec ideo conualescet, quod alios filios meliorando, plus ei adimere potuit pater ab initio, quam per legatum adimat; quia cum caetera bona reputentur legitima, nec in eis cadat grauamen in fauorem extranei; quod meliorare potuerit parens alios filios, vel non, in consideratione non habetur, cum eos non meliorauerit, nec fecerit id, quod potuit; sed attenditur duntaxat id, quod ex liberalitate vltra legitimam ei relinquitur, ve si velit illud consequi, & poenam meliorationis vitare, causatiue teneatur praecepto patris parere, alias melioratio suum sortiatur effectum; nam in eo duntaxat, quod ex gratia, & liberalitate parentis accipit, grauari potest; l. si filius familias, §. apud Marcellum, de legatis primo, l. cum pater, §. Titio, de legatis secundo, l. sciendum, de legatis tertio, l. ab eo, C. de fideicommis sis, §. potest, Instit. de singulis rebus per fideicommis sum relictis. Et quamuis[sect. 45] sint casus nonnulli, in quibus onerari quis pos sit plus dare, quam acceperit; siue grauari in plus, quam honoratus fuerit, de quo commendo Angelum Matheacium, de legatis & fideicommis. libro secundo, capite primo, ex numero vigesimo sexto, vsque ad numerum trigesimum sextum, vbi singulariter prosequitur. Et iunge Couarru. in cap. Rainuntius, § 3. num. 3. Antonium Gomez. tom. 1. capite duodecimo, numero 54. Galganetum, de condit. & demonstrat. secunda parte, cap. 5. quae stione prima. Commendo etiam Caldam Pereiram, tertia parte, de potestate eligendi & nominationis reuocatione, quae stione decima sexta, & vide quae stione 17. numer. 11. Peregrinum de fideicommis sis articulo 4. numero 46. 47. & 48. in filiis tamen id non procedit, cum eorum legitima salua, & integra debeat semper remanere, & grauari in ipsa non pos sint, nisi causatiue, vt s aepe dixi, quod plus quam ex legitima consequi poterant, eis relictum sit. Sic sane, & iuxta superiora explicati, intelligí[sect. 46] que debebunt ea, quae Ioannes Faber, in dicto § vltimo, Institut. de legatis, sub numero tertio, in finalibus verbis, scripta, adnotatáque reliquit; nam cum ex numero tertio, attigis set articulum illum, an impos sibilitas vitiet dispositionem extremam? & di stinxis set, provt ibi videri potest; tandem infert dicto numero tertio, in fine, in haec verba: Vnde si filium grauaret in portione legitimae, sique locus sit querelae, & apponeret poenam; si contraueniret, non committeretur. Hactenus Ioannes Faber, cuius locus, & resolutio, in se certis sima est, nec vllam habet difficultatem; non etiam casui prae senti applicari potest, vtpote, cum termini longé diuersi sint; loquitur namque is Author, quando legitima portione duntaxat filio relicta, pater grauaret in ea filium ipsum, & apponeret poenam, si contraueniret; tunc equidem, extra omnem dubitationem erit, quod quemadmodum grauamen in legitima parte appositum, nullum est, & reiicitur ipso iure; ita quoque & poe na ipsa, nulla es se debet, nec committeretur, si filius contraueniret; quia apponitur super eo, quod neque per viam dispositionis principalis neque per modum poenae grauari potest; hoc est, super legitima; & grauamen praecisum est, non cau satiuum, vtpote cum nihil vltra legitimam relictum fuerit; nec; in voluntate filij positum, an velit acceptare, vel non grauamen; in casu vero prae senti, supponitur, & filios haeredes institutos a patre in omnibus bonis, atque ita in Quinto etiam bonorum, non in sola legitima; quod Quintum, & per modum dispositionis principalis, & per modum poenae, vxori & alij extraneo, cuicunque relinqui pos set, vt supra probauimus; concluditur ergo, nihil interes se, an sola legitima filio relicta, & grauamine adiecto, poena adiecta fuerit eidem filio; si contraueniret, & tunc quidem, sicut grauamen nullum est, ita, & poena nulla es se debet, nec committitur, si filius contrauenerit; secus verb es se, si filio, aut filiis, quibus aliqua pars relicta est vltra legitimam, grauamen imponatur, quod tangat etiam legitimas, & in casu contrauentionis, poenae nomine relinquatur vxori, vel alteri id, quod per viam dispositionis principalis relinqui pos set, quod est Quintum; quia tunc & grauamen sustinetur respectu eius, quod est vltra legitimam, & poena tenet, quoniam adiicitur, disponendo per modum poenae, de eo, quod ab initio per modum dispositio nis relinqui pos set; item, cum plusquam legitima relictum sit, grauamen in legitimis non intelligitur praecisum, sed voluntarium, si, filij consequi velint id, quod est vltra legitimam; quod secus est, quando sola legitima relicta, grauamen apponitur, & poena adiicitur. Et hactenus de his, quae pertinent ad materiam, & decisionem dictae legis vnicae, C. de his quae poenae nomine: quae sunt notanda, quia singularia, & ingenti, as siduóque studio sic digesta, atque resoluta. # 96 CAPVT XCV. Ex regula illa, Generi per speciem derogari, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in casu dubio; axiomáque, siue documentum praedictum, adeo inter Doctores vsitatum, & as sidue ponderatum, vt generi per speciem derogari, per manus circunferatur quotidie; an, & quando, siue qualiter, non modo in testatorum dispo sitionibus, & elogiis; sed etiam in omni alio actu, materia, & dispositione obtinere, & procedere debeat, nec ne; dilucida admodum atque vtilis, & diligens explanatio, & resolutio. SVMMARIVM. -  1 Generi per speciem derogari. -  2 Idque in omni actu, materia, & dispositione. -  3 Et de ratione; vbi etiam Hugon. Donelli, in proposito locus insignis expenditur. -  4 Generi per speciem derogari, etiam si in generali dispositione, nulla sit facta mentio speciei, neque illi sit derogatum. -  5 Et siue genus praecedat speciem, siue sequatur. -  6 Et quamuis generalitas habeat clausulam derogatoriam. -  7 Aut verba habilia comprehendere specialem. -  8 Generi per speciem an derogetur non solum in eadem, sed etiam in diuersis dispositionibus. Et de contrariis Interpretum sententiis in proposito. -  9 Generi per speciem derogatur in legibus. -  10 Lex noua, tunc sine dubio antiquam corrigit, quando lex antiqua est generalis, noua vero specialis, & illi generali repugnans, & contraria. -  11 Leges, vel statuta antiqua, an, & quando nouis prae sumantur correcta, & mutata, remis siue. -  12 Generi per speciem derogatur in statutis. -  13 In consuetudine. -  14 In compromissis. -  15 In laudo. -  16 In feudis. -  17 In iudiciis. -  18 Et in rescriptis. -  19 Et in mandatis de prouidendo. -  20 Et in mandatis ad indicia, seu lites. -  21 Sicut in rescriptis, an ita in priuilegiis, generi per speciem derogetur. -  22 Et quid in iurisdictionalibus. -  23 Generi per speciem derogari in testamentis, & vltimis voluntatibus, legatis, fideicommissis, institutionibus, & substitutionibus, quod exornatur. -  24 L. cohaeredi §. qui patrem, ff. de vulg. & pup. substit. expenditur, & inferius explicatur. -  25 Generi per speciem derogari in legatis, demonstratur exemplis quamplurimis. -  26 Generi per speciem derogari, nec ne, in vltimarum voluntatum tractatu, totum ex coniectura voluntatis, atque prae sumpta mente testatoris pendere. Ex qua aliquando derogatur, aliquando vero non; provt latius, atque singulariter hic explicatur, & exemplis comprobatur; & num. seqq. -  27 L. libertis quos, 18. ff. de aliment, legat. explicatur. -  28 Item & l. Stichus, 20. & l. alimenta, 16. §. ba silicae, eiusdem tituli. Et l. Seiae. 20. ff. de fundo instructo. -  29 Generi per speciem non derogari, quando indiuidua exprimuntur, & non species. Et ibidem de ratione l. primae. §. item si dux statuae, ff. de auro, & argento legato. -  30 Generi per speciem an derogetur, si eidem genus, & species legata fuerit. Ibidem etiam, specierum enumeratio, genus res ciens, aut etiam non respiciens , qualiter intelligenda . Et de intellectu. l. quae situm , §. item, si fundum, & l. si mancipia, & l. cum de lanionis, §. quidam, ff. de fundo instructo. De communi quoque Interpretum sententia, in dubio interpretationem fieri debere; quod genus non restringatur per speciem. -  31 L. si tibi homo, §. ff. de legat, 1. explicatur. -  32 Item & l. Titia, §. qui Marco, ff. de annuis legatis. -  33 D. Sahagun de Villasante, in proposito articulo, generi per speciem an derogetur, néc ne, in legatis, fideicommis sis, & aliis vltimis dispositionibus; sententia commemoratur, & eiusdem placita, atque propositiones probantur. -  34 Generi per species derogatur, quando inuicem sunt contrariae, & oppositae, & simul stare non pos sunt; alias, secus. -  35 Generi per speciem non derogatur, nec prouisio specialis tollit generalem, quando vtraque tendit ad finem diuersum. -  36 Vel cum constat species non fuis se expres sas gratia restrictionis, sed ad alium finem. -  37 Generi per speciem non derogatur, quando genus exprimitur per verba dispositiua, species autem per verba enuntiatiua. -  38 Generalis clausula non restringitur ad species praecedentes, si nonus casus adiiciatur. -  39 Generalis clausula subsequens, an, & quando re stringatur, vel non, ad casus in specie prouisos, remissiue. -  40 Generi per speciem non derogatur, quando genus est certum, determinatum, & praecisum, sed tunc specierum enumeratio censetur per imperitiam, vel abundantiam facta. -  41 Generi per speciem derogari, quando vtraque dis positio specialis, & generalis incidunt circa vnam, & eandem rem; secus vero, si incidant circares diuersas; quod exornatur. -  42 Generalis dispositio trahitur ad ea, in quibus facta fuit specialis, quando vtraque non est in eodem capitulo, sed in diuersis, & separatis. -  43 Generi per speciem non derogatur, quando praecedit dispositio particularis, facta de certis per sonis particularibus; & sequitur generalis, vel vniuersalis, de personis generaliter, provt hic adnotatur. -  44 Specialem prouisionem habens, non excluditur a generali, siue generi per speciem non derogatur, quando verba generalis prouisionis non pos sunt verificari, nisi referantur ad eos, quibus fuit specialiter prouisum. Aut quando dispositio sequens, est concepta verbis adeo latis, quod restringi non potest ad dispositionem praecedentem. Quod exornatur; & explicatur textus in l. fin. ff. ad Senat. Consult. Trebellian. EX verbis generalibus, siue generaliter prolatis a testatore, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque intepretatio fieri debeat; longa serie, atque plena manu explicatum fuit supra, hoc eodem tractatu; ibidem quoque, breuiter tamen attigimus, an generalitas referatur ad ea, quae specialem, & expres sam determinationem habuerunt; siue an clausula, aut dispositio generalis[sect. 1] restringatur ad specialitatem praecedentem, aut sub sequentem; generi etiam per speciem, an, & qualiter derogetur in omni materia, & dispositione, provt ibi num. 18. n. 28. cum sequentibus. Sed quia de his breuiter nimis, & velut summarie, & remis siue actum est dicto in loco; & as sidue videmus occurrere articuli ipsius disceptationem, generi scilicet per speciem, an, & qualiter siue quibus in casibus derogetur, vel non; & in grauis simis causis, atque negotiis ad vltimas voluntates attinentibus, de hisce controuerti solet, non absque maxima vtilitate vi sum est, si hoc capite, de eiusdem dubij exactiori re solutione, atque explicatione ageremus, & generi per speciem, an, & quando derogetur, nonnullis propositis doctrinis, atque regulis generalibus, sic explicemus, vt resolutionis huiusce placita, multis vltimarum voluntatum dubiis, atque controuersiis conducibilia, & vtilia sint; consulto itaque praetermis sis his, quae ipsomet cap. 41. ex numer. decimo octauo, vsque ad n. 28. in proposito adnotauimus, & nonnullis ibidem congestis Authoribus obseruandum, atque constituendum duximus primo loco, negari non pos se; Quin haec ipsa materia, qua de axiomate praedicto agitur, multum periculosa videatur, propter varietatem Doctorum, & quia ipsimet certis doctrinis, aut resolutionibus eam non circunscribunt, nec explicant. sic sane agnouit Felinus, in cap. sedes, numer. quarto, in sine, de rescriptis, Refert Tuschus, tomo quarto, litera G. conclusion. 36. numer. 2. fol. 159. vbi etiam inquit post Angelum, in. cons. 355. Vtrum per statutum, in principio. Quod haec est brocar dica materia, in qua variant Glos s ae, & non potest bene fundari decisio, & adiicit quod est profunda materia, vt per Bartol. in. l. quae situm, §. si quis fundum, in principio, ff. de fundo instructo. Et per Decium , in l. in tota ff. de regu. iuris, vbi addit Decius, quod in alto pelago agitur. Oportet igitur, quo distincte, & absolute procedatur, in primis obseruare, in toto iure; generi per speciem derogari, & illud potis simum haberi, quod ad specie directum. est; provt in d. l. toto, exprimitur; § id ipsum habetur in regula, generi, eodem titulo, lib. 6. & in cap. dudum, de praebendis, eodem libro, ibi: Per speciem generi derogatur, quanquam de genere in derogante specifice mentio nulla fiat: c. quamuis, eodem titulo, & libro, c. 2. de officio legati, c. 1. c. pa storalis, §. 1. c. Abbate, de rescriptis, l. si quis procuratorio, §. 1. ff. de procuratoribus, l. sanctio, ff. de poenis, l. vxorem, §. felicissimo, l. seruis vrbanis §. penultimo, ff. de lega. 3. l. si peculium, ff. de manumis. testa. l. cohaeredi, §. cohaeres, & § qui patrem, ff. de vulg. & pupil. substitut. & conducit l. doli clausula 119. ff. de verborum obligationibus, sic[sect. 2] sane Generi per speciem derogari, in omni actu, materia, & dispositione, vnanimiter Interpretes nostri adnotarunt multis in locis, atque ex communi Doctorum sententia tradiderunt Decius in dicta l. in toto iure, ex numero 7. Hieronym. Cagnolus, ibidem numero 7. vbi aduerit, verba illa, in toto iure: explicanda, id est, in omnibus negotiis, quae in iure tractantur; indéque omnia negotia eum textum comprehendere cum in omnibus ipse locum obtineat; & propterea Summum Pontificem, qui hanc regulam posuit in dicto cap. generi, omisis se illa verba, in toto iure, clariúsque, & compendiosius loquendo, dixis se, generi per speciem derogatur; sic enim omnia comprehendit; & id ipsum Petrus Faber in eadem l. in toto iure, in principio, adnotauit: Castrensis quoque in consil. 476. Videtur quod prae dictus, in principio, lib. 2. vbi inquit, quod in omni materia specialis dispositio derogat generali, si sunt incompatibiles: Angelus in consilio 160. numero 2. Petrus Pechius in dicto cap. generi, in principio. Bartol. in l. quae situm §. Penultimo. ff. de fundo instructo, & in l. 3. §. Diuus, ff. de sepulchro violato, Baldus consilio 207. libro. 2. Neuizanus consil. 9. numer. 13. Natta consilio 7. num. 5. Beroius cons. 57. num. 10. volumine 3. Tiraquellus, de legibus connubialibus glos sa 7. num. 125. Beccius cons. 101. num. 72. Ancharanus iunior, quae stione 62. Botta cons. 41. num. 20. Iacobus Mandellus de Alba, cons. 585. ex num. 6. Anton. Gabr. commun. opinionum, lib. 6. titulo de clau sulis, conclusione 9. num. 8. Paulus AEmilius, decisione Rotae 41. parte 3. Decianus consilio 78. numer. 28. lib. 3. Petrus Surdus, de alimentis, titulo 11. quae stione 8. num. 1. & in cons. 352. num. 1. lib. 3. & in con silio 56. num. 1. lib. 1. vbi inquit, quod id procedit etiam vbi regula iuris est in contrarium; Menoch. lib. 6. Prae sumptione 38. num. 9. Vincentius Carro cius, decisione 56. num. 5. & 19. Fachineus cons. 26. num. 30. cons. 80. num. 3. lib. 1. Magonius decisione 14. num. 14. Franciscus Viuius decisione 466. num. 1. & 2. Stephanus Gratianus disceptationum foren sium lib. 1. cap. 62. num. 9. & tomo 2. cap. 350. num. 2. & tom. 3. cap. 546. num. 26. & 29. & tom. 4. cap. 766. num. 11. & cap. 792. num. 8. & cap. 757. num. 11. & tom. 5. cap. 922. vbi explicat, species narratae post generalem dispositionem; quo casu censeantur positae limitatiue, seu gratia demonstrationis. Et quando genus legatum restringatur per species postea enumeratas. Valencuela Velazquez in cons. 8. numer. 22. & 23. vbi explicat, an, & quando generi per speciem derogetur, & consuetudo specialis vincat generalem? D. Garcia Mastrillus, decisione 216. numer. 50. Iosephus de Sese decisione 50. num. 20. & decisione 248. num. 38. & 49. D. Francisc. Hieronym. Leo, deci sione Valentiae 60. num. 7. & decisione 191. numer. 25. Alexand. Ludouisius decisione 257. num. 7. cum sequentibus, vbi explicat, an, & quando expres sio specierum restringat genus, quando legatum vniuersale, aut generale praeces sit, vt puta mobilium? & nonnulla tradidit; ibidem etiam Oliuerius Beltraminus, eius Additionator, num. 13. fol. 240. in fine: Ioannes Antonius Bellonus in cons. 10. num. 13. Cae sar Manente in cons. 166. numer. 8. Ludouic. Casanate in cons. 15. num. 1. & 17. & in cons. 57. num. 15. Tus chus tomo 4. litera G. conclusione 36. num. 5. §. 53. & 67. Hercules Marescotus variar. resolut. lib. 1. cap. 30. num. 18. D. Sahagun de Villasante, in commentariis ad titulum de rescriptis, cap. 1. numer. 1. in principio, vbi inquit, generale iuris documentum es se, generi per speciem derogari; & hanc regulam ad omnes iuris dispositiones confici, provt ibi comprobat: Hugo Donellus in l. stipulationes commodis simum 53. ff. de verborum obligationibus, num. 6. vbi eandem regulam generalem proponit, & eiusdem[sect. 3] rationem adducit, sicque, atque eleganter, & erudite loquitur: Prius quidem ratio iuris facit, vt quae ita specialiter comprehens ae sunt, hae de generali doli clausula, quae subiecta est, exceptae intelligantur. Sic enim est regula iuris, In toto iure, generi per speciem derogari: l. in toto, in fin. de regulis iuris: l. sanctio, infra, de poenis; cuius haec est sententia, quoties de re aliqua generaliter, & in vniuersum constitutum quid est, si quid de specie vna aut pluribus, ei generi subiectis. specialiter cautum sit, semper speciem ex genere exemptam videri, eóque ad definitionem generalem non pertinere; idque obseruari non solum in legibus, sed etiam in priuatorum voluntatibus, tum supremis, tum contrahentium; d. l. sanctio, de poen. l. si peculium, sup. de manumis. testam. ducta quidem regula est ex hominum more, & sensu, quorum in his, quae agunt, ea mens, & cogitatio es se intelligitur, vt aliquid agant; néve frustra fecerint quid, aut sibi cauerint; frustra autem de quibusdam specialiter sibi cauent, si volunt ea ad definitionem generalem, quam subiiciunt, pertinere. Sed quia haec mens non occurrit omnibus, cum in coniectura voluntatis posita tantum sit; ideo satius est, de eo ex regula iuris statui; ea est autem, quam dixi, semper speciem ex genere eximi. Et statim num. 7. magistraliter explicat textum in l. si seruus, §. cum eo, ff. ad legem Aquiliam, nouum non es se, vt lex specialiter quibusdam enumeratis, generale subiiciat verbum, quo specialia complectatur. Rationem etiam, quare generi per speciem derogetur, expendit Petrus Pechius in dicto cap. generi, numer. 4. in haec verba: Ratio vero decidendi est, quia nemo prae sumitur se corrigere, vel sibi contrariari velle, quemadmodum generaliter non prae sumitur mutatio, nisi probetur. Quin prius si partes conueniunt facere vnum, & contrarium faciunt, prae sumuntur potius per errorem fecis se, quam quod voluerint se corrigere, aut sibi contrariari. Atque in proposito, nisi species derogaret generi, neces saruim es set dicere, quod disponens, vel actum agens, sibi contrariaretur, aut se corrigeret, & quod in hac obscuritate omnia occurrerent: quod ne fiat, lex succurrit benigna interpretatione, & prae sumit, eum, qui specialiter aliquid disposuit, voluis se id ipsum a generalitate eximere, vt sic vtraque dispositio, generalis, scilicet, & specialis subsistat. Ista quidem, in casu specialiter excepto, illa vero in omnibus reliquis, quia inclusio vnius, est exclusio omnium aliorum. Aliam rationem ponit Ioannes Monach. hic, scilicet, quod species sub genere continetur , potentia, seu habitu. sed habitus, seu potentiae ad speciem iam alij conces sam , referri non potest. Hactenus Petrus Pechius, cui in effectu conuenire videtur (sed eum non refert) D. Sahagun. de Villasante, in d. cap. 1. de rescriptis, num. 2. dum inquit, quod in eo dubio, generi per speciem quare derogetur? aliis omis sis, ea ratio securior est, animi scilicet mutationem, homine prudenti, & industio indiguam es se, ac proinde a lege non prae sumi: l. cum qui, ff. de probationib. l. cum hic status, in principio, ff. de donationibus inter. Alciat. & Menoch. in locis ibi relatis. Ideo contra dispositionem, ex errore potius, quam ex animi inconstantia venire: l. quoties, §. tantundem, ff. de haered. instituen. Vnde si aliquis generaliter, & specialiter disposuerit, si de certa eius voluntate apparuerit, illud vtique obseruabitur; sin autem, non apparuerit, si vtraque incerta fuerit, corruat; l. duo sunt Titij, ff, de testam. tutel. l. Paulus, ff. de regul. iur. c. ad haec, de rescript. Si vero versatur in dubio, vt actus vterque valeat, & firmior sit, lex procurat; l. 3. ff. de testam. l. quoties, la 2. ff. de rebus dubiis. Qua de causa ad vitandam animi mutationem, atque ne disponens sibi contrarius videatur, vtramque, specialem & generalem valere; specialem, in illa duntaxat causa; generalem in caeteris omnibus, benigna iuris interpretatione factum est; provt ipse D. Sahagun in loco praedicto annotauit. Et Petrus Pechius in dicto cap. generi, num. 2. in fine, extendit, vt locum habeat regula eadem, generi scilicet per speciem derogari, etiam si in generali dispositione, nulla sit facta mentio speciei, neque illi sit derogatum, quia lex ex coniecturata mente disponentis, id actum prae sumit, quod generalis dispositio ad generalem non referatur; & citat Felinum, & alios in dicto cap. primo, de rescriptis, per illum textum: & vere in his terminis, & quando in generali dispositione non est facta mentio speciei, loquuntur omnes iuris Interpretes, relati supra, & alij infra referendi. Sicut etiam priuilegio generali, secundum ius commune obtento, derogat speciale rescriptum, de eo etiam mentionem non faciens; sicuti ex text. in dict. cap. 1. de rescriptis, vnanimiter ibi omnes deduxerunt, atque ex communi sententia summauit D. Sahagun, in initio relectionis eiusdem textus. Et postmodum numer. 2. in fine, extendit etiam regulam ipsam Pe[sect. 5] trus Pechius, vt procedat, siue genus praecedat speciem, siue sequatur; quia generalis dispositio, quae sequitur, non magis refertur ad decisionem specialem praecedentem, quam ea, quae antecedit; vnde rescriptum speciale derogat generali, siue fuerit prius impetratum, siue postea; ex text. in eodem cap. 1. & cap. pastoralis, de rescriptis, & ipsum tenuerunt Bald. consil. 253. circa fin. vers. 5. quia, lib. 5. Fulgosius in consil. 215. in principio: Ioannes de Imola in consil. 139. num. 7. & consil. 140. numer. 3. in fine, Romanus consil. 308. numer. 4. vers. Nec hui: Decius in dicta l. in toto iure, num. 7. ver sic. Et ista conclusio, vbi comprobat: & num. 14. vers. Et ampliatur: Decianus consil. 122. num. 15. lib. 3. Iacobus Mandellus de Alba, in consil. 385. numer. 7. Tuschus tom. 4. litera G. dicta conclus. 36. num. 31. & 32. & 92. vbi extendit, vbi id procedat, etiam si generalitas sit posterior, & habeat clausulam[sect. 6] derogatoriam, quia adhuc specialitas attenditur; & citat Fulgosium in cons. 135. per totum, maxime columna 3. extendit etiam ipse Tuschus numer. 34. vt generalis dispositio sequens non praeiudicet speciali, etiam si generalis habeat verba habilia[sect. 7] comprehendere specialem: & citat Imolam in consil 140. n. 3. in fine. Procedere etiam regulam eandem, quod generi[sect. 8] per speciem derogetur, non solum in eadem, sed etiam in diuersis dispositionibus, aut scripturis; praecipue quando species est generi contraria; quamuis facilius obtineat, quando tam specialis, quam generalis prouisio est facta in eadem dispo sitione; cum Ruino, Hormanot. & aliis tradidit Petr. Surd. d. cons. 56. num. 1. lib. 1. & de alimentis, titul 9. q. 8. in princip. num. 1. & 2. Roman. etiam, in cons. 308. num. 2. vbi quod procedit dicta regula; siue in eadem vltima voluntate, siue in diuersa, di spositio fiat: & in dispositione hominis, hanc ipsam sententiam admittit Dec. in d. l. in toto iure, numer. 10. in fin. quamuis in legibus aliter distinguat; & dicat, generi per speciem derogari, in eadem lege; secus in diuersis: idque explicet, quando lex generalis, & specialis, non sibi contradicunt, quia diuersimode loquuntur; secus vero, si species contraria sit generi, quia tunc semper species derogat generi. Et id ipsum, quod scilicet, quando in lege sunt verba specialia, & generalia, species deroget generi; cum Angelo, & Lapo, scripsit Tuschus, d. conclus. 36. num. 57. & extendit numer. 58. vt idem sit, quando species, & genus sunt in aliis, & diuersis legibus, & se non compatiuntur, neque constat de mente, quia species derogat generi: cum eodem Angelo, Lapo, & Fulgosio; & num. 112. citat Signorolum, in cons. 87. num. 7. & 8. ad hoc, quod in diuersis dispositionibus diuerso tempore factis, non habet locum regula, quod generi per speciem derogetur; sed contraria, quod vltima, quantumcunque generalia, derogant primis: quod etiam admisit Petrus Pechius, in dicta regula, generi, sub numer. 4. vers. Neque mouet prima dubitatio, vbi in hunc modum scripsit: Neque mouet prima dubitatio: quia regula nostra locum non habet, nisi quando specialis, & generalis dispositio fit in vna, eadémque scriptura, aut promis sione: non, si in diuersa: Zazius in d. l. doli clausula. nam vt ait Signorol. in cons. 21. num. 28. tunc succedit regula, quod posteriora derogant prioribus, etiam si prima sint specialia: nam quamuis non prae sumatur, quod quis in vna, & eadem scriptura se corrigere, aut sibi contrariari velit incontinenti, tamen ea prae sumptio variationis, ex circunstantiis facilius desumitur in diuersis scripturis: Socin. in consil. 1. in fin. lib. 4. Ego vero, quod ad vltimas voluntates attinet, verum existimo, regulariter locum es se regulae praedictae, quod generi per speciem derogetur, prout inferius dicetur, idque siue in vna, eademque: siue in diuer sis dispositionibus versemur; facilius tamen id obtinere, quando tam specialis, quam generalis prouisio est facta in eadem dispositione; prout Surdus, in loco relato supra obseruauit. Sic equidem variationis prae sumptionem facilius etiam desumi, & maxime ex circunstantiis, in diuersis scripturis, prout Socin. animaduertit; nec contrarium ex diuersitate dispositionum, aut scripturarum generaliter statuit; vtpote cum ex coniectura voluntatis, atque ex circunstantiis totum dependeat, prout ex coniectura, & prae sumpta mente statuit Iureconsultus in l. libertis quos, ff. de adimendis legatis, quam in contrarium Pechius metipse expendit, & inferius adducam, & ex ipsa coniectura, atque prae sumpta mente, in diuersis quoque scripturis, generi per speciem soleat derogari, ac derogetur nonnullis in iuribus, de quibus inferius. Generi ergo per speciem, an derogetur, nec ne in testamentis, & vltimis voluntatibus, idque in vna & eadem, siue in diuersis di spositionibus, totum ex coniectura, & prae sumpta mente testantis dependet; prout dependere, & aliquando derogari, aliquando non, exemplis ostendunt Pechius metipse, in dicta regula, generi: Petrus Faber in d. l. in toto iure, de quibus inferius, & cum Abbate, & Parisio aperte conuenire videtur Cardinalis Franciscus Mantica, lib. 9. tit. 6. numer. 25. in fine, in illis verbis: Et hoc quidem procedit, stantibus aliis coniecturis: aliud enim est, si coniecturae suadent contrarium intellectum, Abbas, qui itae opinionem Bartoli restringit, in cons. 4. num. 6. lib. 2. & Parisius in cons. 97. num. 21. volum. 2. Nec dis sentit Petrus Surdus, de alimentis, titul. 2. quae st. fin. ex num. 130. & tit. 9. quae st. 8. vbi num. 5. in fine, & num. 9. in hunc modum scribit: Et in proposito opiniones contrarias adducit: Praedicta ego vera existimo, siue in eadem, siue in diuersa scriptura fiat vtrumque legatum, dummodo ab eadem persona: licet aliqui declarando regulam supradictam, velint, generi per speciem non derogari, quando scripturae sunt diuers ae; secundam Bartolum in l. 1. §. hoc autem edictum, num. 6. ff. de oper. nou. nunt. vbi ita distinguit inter vnam & diuersas scripturas, Angelus in cons. 214. & in consil. 355. col. 3. Alexand. in cons. 113. num. 9. volum. 2. Decius in l. in toto, num. 10. ff. de reg. iuris, & in l. certi condictio, in princip. num. 3. vers. Quinto & vltimo, ff. si certum petatur, cum alij contrarium velint, quod generi per speciem derogetur solum, quando agitur de diuersis dispositionibus, non de eadem: vt per Bartolum in l. quae situm, §. fin. Col. fin. vers. Vlterius habeo. ff. de fundo instructo, ponit Cephalus in consil. 372. n. 27. & num. 30. Specialitas autem in proposito consideratur quinque modis, vt per Tuschum d. concl. 36. num. 33. vbi sic scribit: Specialitas consideratur quinque modis, primo respectu caus ae; secundo respectu personarum; tertio respectu tempori; quarto res pectu ordinis; quinto respectu poena, vel decisionis; quia specialis dispositio in aliquo ex praemis sis derogat generali dispositio in ita quod si vna dispositio est specialis quoad vnum ex praemissis, alia generalis, generali per specialem derogatur. Bald. d cons. 253. numero 4. vers. Modo ad propositum, lib. 5. Cum ergo regula praedicta, generi per speciem derogari, in omni actu, materia, & dispositione; generaliter procedat, vt dictum, ac probatum remanet; compertum equidem est, in legibus metipsis procedere; sic enim probatur in l. sanctio legum, ff. de poenis, & notarunt, atque explicarunt[sect. 9] Dec. in d. l. in toto, ex num. 7. vsque ad num. 13. Cagnol. ex num. 8. Pet. Faber in princi. Pet. Pechius in d. c. generi, in princip. & iterum in vers. Ad poenas autem, vbi adducit exemplum Bart. in eadem l. sanctio legum, si staturo cautum sit, quod falsarius testis infra mensem accusari pos sit; & aliud statutum generaliter habeat, quod omnis falsarius pos sit puniri infra decem annos; haec generalitas restringetur per statutum speciale de falso teste: Iacob. Mandellus de Alba in cons. 585. num. 7. Hugo Donellus in dict. l. stipulationes commodissimum, de verbor. obligat. num. 6. Tusch. tom. 4. lit. G. conclus. 36. num. 53. & 57. & seq. D. Sabagun, in commentarijs ad textum in d. c. 1. de rescriptis, in princip. Menoch. lib. 6. prae sumptione 38. num. 8. & 9. & 10. vbi inquit, quod quando lex antiqua est generalis, no[sect. 10] ua vero specialis, & illi generali repugnans, & contraria; hoc casu sine controuersia, nona corrigit, & mutat antequam, ex ratione illa, qua generi per speciem derogatur, prout latius ibi comprobat. Et per totam illam prae sumptionem, late explicat, leges, vel statuta antiqua, an, & quando ex prae sumpta mente legislatorum, nouis legibus, vel statutis, vel priuilegiis conces sis, & pro[sect. 11] mulgatis, correcta & mutata dicantur. In statutis quoque, quod species deroget generi, adnotarunt, atque explicarunt Dec. in d. l. in toto iure, ex num. 7. Cagnol. ibidem, num. 8. Pet. Pechius in d. regul. generi, in principio, de statutis[sect. 12] generalibus, & specialibus, in terminis tradunt Baldus, Ioan. de Imol. & Alex. in l. cohaeredi, §. qui patrem, per illum text. ff. de vulgari, & pupillari, Iacob. Mandel. de Alba, d. cons. 585. num. 7. idem Alex. in cons. 89. Circa primum, num. 10. lib. 6. Bald. in cons. 78. Duo sunt statuta lib. 1. & quamplurima exempla adducit Angel. in cons. 555. Vtrum per statutum, per totum, exornat Card. Tusch. tom. 4. lit. G. d. concl. 36. ex num. 10. vsque ad num. 28. & declarat num. 48. & 52. In consuetudine etiam obtinere eandem regulam; & specialem derogare generali, & attendi[sect. 13] debere; post Bald. & Crauetam scribit idem Tusch. ibi num. 9. & 41. & cum Bald. in cons. 180. lib. 1. Anchar. in. cons. 255. & 271. Petr. Pechi. in eadem regula, generi, col. 1. In fine. Et in commis sis, prout exemplum adducens, Anania annotatur Tusch. vbi supra, num. 37. & in[sect. 14] laudo, in quo generi per speciem derogatur, vt cum Angelo, & Fulgosio, scribit Dec. in d. l. in to[sect. 15] to iure num. 18. & in feudis, vt cum Bald. tradit Tusch. ipse, d conclus. 36. num. 18. & in iudiciis, in[sect. 16] cap. studuisti, de officio legat. D. Sahagun in d. cap. 1. sub num. 1. vers. Sexto constituo: In rescriptis quo[sect. 17] que generi per speciem derogari, probatur expres sim in c. 1. de rescriptis. Ex quo notant omnes, se[sect. 18] cundum communem intellectum, quod priuilegio generali secundum ius commune obtento, ob stat secundum rescriptum speciale, etiam de eo mentionem non faciens, quando per primum generale non est quae situm, nisi tantum ius ad rem; prout ibi deducunt Abb. num. 1. in. fin. Felin. num. 3. Dec. n. 4. Ripa, n. 75. Beroi. n. 36. Mantua, num. 15. & cum Rebuf. Dec. & Roderic. Suar. Aluar. Valasc. consultat. 72. n. 2. in fine, qui explicat n. 14. & per totam consultationem agit de duabus prouisionibus Regiis, diuersis personis conces sis ad primum officium vacaturum: Decius in d. l. in toto iure, num. 19. Cagnol. num. 16. & Petr. Faber. Ibidem in princip. Pet. Pechius in d. c. generi, 1. col. in princip. D. Sahagun in eod. cap. 1. de rescriptis, num. 1. in princip. & num. 14. Tusch. tom. 4. lit. G. d. concl. 36. num. 53. Menoch. con sil. 36. num. 4. lib. 1. & id ipsum in mandatis statuunt Dec. & Cagnol. in locis nunc relatis. Et in mandatis[sect. 19] de prouidendo, D. Sahagun, d. n. 1. ante fin. per text. in dicto cap. dudum, cap. quamuis, de praebend. in 6. Tusch. d. concl. 36. num. 4. & 69. Aluar. Valas cus d. consultat. 72. num. 3. vbi etiam expendit text. in d. c. quamuis, & in d. c. dudum, de quibus vide ibi num. 19. & in mandato ad iudicia, seu lites, Bald.[sect. 20] in cons. 88. quaeritur vtrum in princip. lib. 2. vbi quod per mandatum generale posterius, non reuocatur mandatum speciale anterius; refert Tusch. eadem concl. 36. num. 43. & vltra eum, Petr. Pechius in d. regul. generi, per speciem. col. 1. in versic. In primis igitur, vbi inquit, quod si procurator generalis constituatur, non propterea censetur reuocatus is, qui prius erat constitutus in specie; ex quo genus non derogat speciei; sed contra species generi; ideóque regula, quod per constitutionem secundi procuratoris, censetur prior ipso iure reuocatus, etiam si nihil dicatur de primo; intelligi debet, quando vterque fuit specialis, vel generalis procurator; sed si vnus fuit specialis, non censetur derogatur eius speciali mandato, per generale mandatum, alteri postea datum: l. si quis cum procuratorio, §. final. ff. mandati: & id ipsum admisit D. Sahagun, in commentariis ad text. in dict. cap. 1. de rescriptis num. 25. 26. & 27. vbi explicat textum in l. si hominem, ff. mandati. [sect. 21] In priuilegiis tamen, non obtinere regulam praedictam, nec secundum priuilegium speciale derogare primo generali, siue speciali, ex communi Interpretum sententia tradiderunt Decius in dicta l. in toto iure, num. 20. Cagnolus num. 17. Petrus Faber in principio Menoch. in cons. 36. lib. 1. videndus ex num. 2. vsque ad num. 12. §. num. 42. vsque ad num. 94. Tuschus dict. conclus. 36. num. 82. & 99. & 100. D. Sahagun in dict. cap. 1. de rescriptis, num. 17. per totum, qui tres opiniones in proposito adducit, & communem hanc sequitur; prout ibi latius videri[sect. 22] potest. Et vide etiam num. 30. & seq. vbi late explicat, an generi per speciem derogetur in iurisdictione. Et commendo Petrum Surdum in consil. 56. per tot. lib. 1. vbi late, atque erudite admodum in proposito articulo. & num. 36. cum communi affirmat, generi per speciem non derogari in iurisdictionibus: Decius etiam in dict. l. in toto iure, num. 21. & Cagnolus num. 18. Antonius Faber in princip. ibidem . Afflictis decis. 41. n. 2. Tusch. d. concl. 36. n. 102. In contractibus autem, generi per speciem derogari; certum equidem est, & communi Doctorum sententia receptum; prout tradit Decius in d. l. in toto iure, n. 12. Antonius Faber, in principio vers. Eam autem obseruationem: & Cagnolus num. 12. Petrus Pechius in d. regul. generi per speciem, in principio Hugo Donellus in dicta l. stipulationes commodissimum, per illum textum, ff. de verbor. obligat. Tusch. praecitata concl. 36. num. 53. & 64. D. Sahagun in d. cap. 1. num. 1. ad fin. Quod attinet vero ad vltimas voluntates, & [sect. 23] institutum nostrum praecipuum; certum etiam est, & communi Interpretum placito receptum, in testamentis, & vltimis voluntatibus, legatis, fideicommis sis, institutionibus, & substitutionibus, generi per speciem derogari, prout de singulis statim dicetur; & in terminis obseruarunt, atque comprobarunt Decius in d. l. in toto iure, ex num. 13. vsque ad num. 18. Cagnolus ibidem num. 11. & 13. & 15. & Petrus Faber, colum. 1. ex vers. de institutionibus. Petrus Pechius in dicta regula generi per speciem, colum. 1. ex vers. Pari modo in vltimis voluntatibus, & col. 4. num. 3. ex vers. Ratio dubitandi est varia, Franciscus Viuius decis. 466. ex num. 1. & 2. Hippolyt. Riminald. cons. 265. num. 6. lib. 3. & cons. 736. num. 48. lib. 7. qui ex regula praedicta, in casu sibi consulto, adducebatur, vt pro certo haberet, quod testator voluis set, per specialem substitutionem ibi factam, derogare generali postea subiectae: idem Riminald. in cons. 628. ex num. 50. & sequent. lib. 6. Fachineus in cons. 26. num. 36. lib. 1. Alexand. Raudens. decis. Pisana 22. num. 44. Hugo Donellus, vbi supra num. 6. Cardinalis Mantica, lib. 9. tit. 6. num. 22. & 23. in tractatu de coniectur. vltim. volunt. Peregrinus in cons. 37. num. 18. lib. 1. Petrus Surdus, de alimentis, tit. 2. quae st. 15. num. 130. latius titul. 9. quae st. 8. & in aliis locis, de quibus inferius: Stephanus Gratianus, disceptationum forensium lib. 2. cap. 350. Tiberius Decianus, cons. 103. num. 7. volum. 2. Ludouicus Casanate cons. 57. num. 15. cons. 19. num. 1. & 17. & cons. 36. num. 3. & cons. 37. num. 30. cons. 44. num. 5. D. Sahagun in commentariis ad textum in dicto cap. 1. de rescriptis, num. 1. ad fin. & latius num. 28. per totum: Cardinalis Thuscus, tomo 4. litera G. conclus. 36. num. 7. & 27. & 38. & 45. & 55. & 93. De institutionibus, exempla sumuntur primum[sect. 24] ex l. cohaeredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pup. substitut. vbi patrem, & filium, pro parte haeredis institutos, inuicem testator substituit; deinde, reliquis haeredibus institutis, as sem expleuit; & addidit, hos omnes inuicem substituo; Iurisconsultus res pondit, propter specialem inter patrem & filium substitutionem, magis es se verisimile, vt haec po strema verba, ad caeteros omnes, non etiam ad filium pertineant: & ita istum textum expendit Decius in d. l. in toto iure, num. 13. qui subdit, facere etiam textum in eadem l. cohaeredi, §. qui discret as, eo titulo, & textum ipsum, in eodem §. qui patrem, expendit quoque Petrus Surdus in cons. 426. num. 5. lic. 3. dicens, quod ibi substitutio, vniuersali sermone facta de omnibus, non refertur ad eos, quibus supra fecerat particularem substitutionem; & inde colligere Doctores, quod generalis prouisio non extenditur ad eos, quibus facta fuit specialis; praecipue, quando specialis praecedit generalem, vt per Bartolum, Beroum, Crauetam, & Gabrielem, quos ibidem expendit. Eundem quoque textum expendit, D. Sahagun, in dicto cap. primo, de rescriptis sub numero primo, ad finem, ver siculo, Quoad vltimas voluntates: Petrus Faber in dict. l. in toto iure, in principio, qui aliud exemplum constitui pos se dicit, ex l. ex facto, §. item quaero, ff. de vulg. & pup. substitut. vbi ita facta proponitur substitutio filius meus, si intra decem annos deces serit, Titius haere s sto; si intra 14. Maeuius: filius octo annorum deces sit, atque ideo intra decem, & 14. vtrum solus Titius, an & Maeuius ex substitutione cum Titio admittatur, quaeri oportuit? & magis est, in vtroque eorum tempus suum separatim seruari; nisi contra ex voluntate testatoris aperte ostendatur; speciésque temporis detrahit generi; vt ibi Accursius notat. Aliud denique exemplum, post Capram in consilio 132. numero 9. adduxit Petrus Pechius in dicta regula, generi, columna prima, versiculo, Pari modo: nam si testator Petro, vel Ioanni quid relinquat, & deinde vxori, aut executori testamenti sui det potestatem vendendi omnia pro arbitrio, per hoc non intelligitur reuocas se speciale legatum; sed generali potestati de vendendo derogat, scilicet vt ea pietas, ad hoc legatum se non extendat. De legatis vero, exempla quamplurima constituit Pe[sect. 25] trus Faber in dicta l. in toto iure, columna prima, ex versic. Delegatis aliquod: ac primum quidem ex l. alimenta, §. Basilicae 1. ff. de adimendis legatis: Secundum ex l. penultima. ff. de peculio legato: l. seruo manumis so, eiusdem tituli: l. si peculium, in principio, ff. de manumis sis testamento: Tertium ex l. legatum, §. vltimo, ff. de adimendis legatis. Quartum ex l. cum ita, §. primo ff. de optione legata, & l. si domino stichus, ff. de legatis primo. Quintum ex l. seruis vrbanis, §. vltimo, ff. de legatis primo, vbi si alij serui vernae, alij cursores legati sint; qui simul, & vernae sunt, & cursores, non communicabuntur; sed cursorum potius legato, non vernarum cedent; quia semper generi species derogat, vt Iurisconsultus ait, quae videlicet habet nomen separatum; quod ibi explicat Faber ipse, & expendit textum in l. Titiae textores, versic. Hoc enim; ff. de legatis secundo. Sextum ex l. vxori, §. foelicis simo, ff. de legatis tertio, quam ibi Bartolus summauit, dicens, generi per speciem derogatur. Ex aliis etiam iuribus de quibus latius ibi, & maxime ex textu in l. cum de lanionis, §. cui fundum, & §. quidam cum: ff. de fundo instructo, l. prima, ff. de auro & argento legato, & l. prima, ff. de supellectile legata, ex quibus omnibus apparet regulam praedictam, generi per speciem derogari, locum habere regulariter in legatis, & fideicommis sis, aliquando tamen in ipsis legatis, & fideicommis sis non obtinere, ex aliis Iureconsultorum responsis, & decisionibus aperte deducitur, prout statim ostenditur. Sic sane obseruandum, atque constituendum erit, totam hanc materiam, qua in tractatu vltimarum voluntatum discutitur, an generi per speciem derogetur, nec ne? coniecturalem es se, & prae sumptam, & ad coniecturas reduci; nam licet regulariter, generi per speciem derogetur in eisdem vltimis voluntatibus, cum id ex prae sumpta testatoris voluntate contingat, prout contingere, ex omnibus iuribus apparet, quibus regula metipsa fundatur, & fulcitur; ita ex contraria prae sumpta voluntate, generi per speciem non derogatur; prout relatis, & recte ponderatis iuribus nonnullis, ostendit Petrus Pechius in dicta regula, generi per speciem: Ex cuius exemplis apparet, vt dixi, a prae sumpta, & coniecturata mente defuncti totum hoc pendere, & gubernari debere, an generi derogetur per speciem, vel non; sicut etiam deprehenditur ex iuribus, & exemplis adductis a Petro Fabro in dicta l. in toto iure, & cum aliis probauit Petrus Surdus in consilio 426. numero 36. libro 3. vbi in hunc modum scribit: Secundo respondeo, quod generalis prouisio refertur etiam ad eos, quibus fuerat in specie prouisum, quando constat de voluntate disponentis; ita post Alexand. Gozadin. & Paris. resoluit Roland. in cons. 54. n. 11. volumine 4. & ego addo in terminis Bartol. in l. finali, ff. ad Trebellian . vbi dicit. quod si ex coniecturis, vel aliter constat de voluntate defuncti, substitutio non restringitur ex praecedenti dis positione, licet regulariter es set restringenda : sequuntur. Angel. ibi, & Imola, in summario. Et per illum textum limitatur § qui patrem: Et aduertatur, quod ibi leuis aderat coniectura, quia scilicet in substitutione excepta erant bona materna; hic autem intentio Statuti, quod etiam filij extremi matrimonij succedant in ea medietate: patet ex pluribus, quae deduxi supra ad fundandum hanc partem, ergo illa specialis prouisio non excluditur a generali. Idem Surdus in cons. 352. num. 14. eod. lib. 3. vbi in hunc modum scribit: Octauo, species non derogat generi regulariter, nisi ex aliquibus constet de contraria disponentis voluntate , sed species censetur expres sa demonstrationis gratia; ita per multa probat Socinus in cons. 300. n. 2. & sequent. volumine 2. vbi considerat verba geminata, & dicit, quod constare debet ex aliquibus, quod species fuerit adiecta ad limitandum, Afflictis in decisione 106. n. 2. vbi dicit, id maxime procedere, quando ex antecedentibus apparet, hanc fuis se disponentis voluntatem. Quod optime nostro casui conuenit, in quo bis fuit amplitudo facultatis expres sa. Craueta in cons. 227. n. 7. 8. & 9. vbi considerat mentem disponentis. Cephalus in consil. 372. num. 26. & 27. vbi sequitur dictam Afflicti deci sionem. Sic etiam Mazol. cons. 88. num. 29. Marcabrunus dicto cons. 71. num. 126. & sequentibus, volumine primo. In casu autem prae senti nedum non concurrit modo aliquo voluntas disponentis; sed etiam expresse repugnat. Casanate cons. 44. num. 45. versic. Et facit: idem etiam agnoscit Peregrinus in consil. 37. ex numero 18. & 19. cum sequentibus, libro primo, qui in eo dubio, an generis significatio restringatur ad species subiunctas, ex prae sumpta voluntate principaliter adducitur; & numero 19. inquit, quod mobilibus omnibus legatis, & supellectilibus domus legatum non restringitur ad supellectilia. Et numero 20. quod generis significatio non restringitur ad species subiectas, sed magis ad locum subiectum. Et numero 21. quod generis significatio re stringitur per species subiectas, quae respiciunt actum legandi. Et numero 22. quod genus non re stringitur per speciem, copulatiue adiectam singulari quodam respectu. Et numero 23. & 24. quod genus in medio positum inter species, restringitur ad illas, vbi species numerantur dispositiue, non declaratiue: atque ita in effectu, ex voluntate prae sumpta, atque ex coniecturis, generi derogatur per speciem, vel non, in testamentis, & vltimis voluntatibus; siue regula praedicta admittitur, aut receditur ab ea; vt etiam per Stephanum Gratianum, lib. secundo, disceptationum forensium, cap. 350. numero 7. & tomo 3. cap. 404. Tuschum, tomo 4. litera G. dicta conclusione 36. numero 85. vbi scribit in hunc modum: Limita, quia imo generalis prouisio derogat particulari prouisioni, & facit recedere ab ea, quando constat de intentione; quia contraria ex prae sumptione procedunt. Lap. allegatione 88. Commune Florentiae, numero 5. versiculo, In contrarium. Et est Consilium Collegij Perusini, insertum in dicta allegatione, vbi hoc limitat, quando ex verbis generalibus constat de mente contraria, vbi quod per generalia voluit specialibus derogare; Angelus consilio 214. num. 2. vers. Secundo est videndum. Huius autem resolutionis, generi scilicet per speciem derogari in testamentis, & vltimis voluntatibus, ex prae sumpta, atque coniecturata mente defuncti, exempla plura, & iura adducta sunt supra, & Petrus Faber ea ponderauit, provt ibi retuli. Non vero derogari, ex eadem prae sumpta volunta[sect. 26] te, primum exemplum sit ex l. libertis quos 18. ff. de alimentis legatis, vbi Iureconsultus Sceuola in hunc modum scripsit: Libertis, quos testamento manumiserat, alimentorum nomine menstruos decem legauerat: deinde codicillis, generaliter omnibus libertis menstruos septem, & annuos vestiarij nomine, denos legauerat; quae situm est, ex testamento, an ex codicillis libertis fideicommis sum haeredes prae stare debeant; respondi, nihil proponi, cur non ea; quae codicillis data proponerentur, prae stari deberent: Nam ab his quae testamento cibariorum nomine legata es sent, reces sum est propter ea, quae codicillis relicta sunt. Ex isto textu deduxit Bartolus in summario, per clausulam generalem appositam in vltima voluntate, circa idem, videri reces sum a speciali; tantundémque primis illis libertis, quantum reliquis omnibus, & singulis deberi; sicque clausulam generalem sequentem, dispositioni speciali testamentariae derogare, & a priore legato reces sum es se. Idcirco de isto textu arguit in contrarium Petrus Pechius in dicta regula, generi per speciem, numero 3. versic. Et primo quidem ex eo. Et sub numero 4. in versic. Neque mouet prima dubitatio, respondit in hunc modum: Neque mouet prima dubitatio, quia regula nostra locum non habet, nisi quando specialis, & generalis dis positio fit in vna eademque scriptura, aut promis sione, non, si in diuersa; nam vt ait Signorolus, tunc succedit regula, quod posteriora derogant prioribus, etiam si prima sint specialia. Nam quamuis non prae sumatur, quod quis in vna eademque scriptura, se corrigere, aut sibi contrariari velit incontinenti; tamen ea prae sumptio variationis ex circunstantiis facilius desumitur in diuersis scripturis. Tum vero nulla est aequitas si speciei genus non derogaret in lege contraria; te stator enim ostendit, se plus caeteris dilexis se libertos, quibus in primis, & ante alios omnes legauit: igitur si postea omnibus alijs, quos minus dilexit plus legauit; certe iniquum non est si dicamus, eum a priore speciali minore legato recessis se, & saltem hoc voluis se, quod illi primi legatarij caeteris pares es sent. Hactenus Petrus Pechius, cui omnino conuenit D. Sahagun, in commentariis ad textum in dicto cap. 1. de rescriptis, sub numero 29. in versiculo, Nec obstat textus in dicta l. libertis. Ego equidem, magis existimo, ex prae sumpta, atque coniecturata mente te statoris, quam ex diuersitare scripturarum adductum, atque excitatum fuis se Iureconsultum in dicta l. libertis, quos: scilicet diuersitas quoque dispo sitionis multum vrgeret; prae sumpta autem testatoris voluntas ex eo colligitur manifeste, quod Petrus Pechius notauit; nam ex quo testator ostendit, se plus caeteris dilexis se libertos, quibus in primis, & ante alios omnes legauit, si postea omnibus aliis, quos minus dilexit, plus legauit; euidenter colligitur, quod ipse voluerit, quod primi illi legatarij magis dilecti, caeteris pares es sent, & non deterioris conditionis, qui magis dilecti fuere, quod es set absurdum; ex l. si viua matre, C. de bonis maternis, l. Publius, ff. de condit. & demonst. Sic sane, & econtrario, ex prae sumpta metipsa voluntate, dispositio generalis non refertur ad ea, de quibus circa eandem causam specialiter est prouisum; pro[sect. 27] vt deduxit Bartolus in summario, ex l. stichus 20. ff. eodem titulo, de alimentis legatis, vbi idem Sceuola Iurisconsultus in haec verba scripsit: Stichus nutricis meae nepos, liber esto; cui decem aureos annuos dari volo: qui deinde interpositis nominibus, eidem Sticho contubernalem eius, & liberos legauit: his quoque, quae viuus prae stabat. Deinde alio capite, libertis omnibus, quae viuus prae stabat, dari iussit. Quaero, an Stichus praeter suum legatum, & alimenta percipere possit? respondi secundum ea, quae proponerentur, non pos se. Ex eadem etiam coniectura, atque mente te statoris prae sumpta, in legato non reiterabili, dis positio generalis non refertur ad ea, de quibus specialiter est prouisum; sicuti ex l. alimenta, §. Basilicae, ff. eodem titulo, de alimentis legatis, deduxit etiam Bartolus in summario, & Iureconsultus metipse Sceuola, in hunc modum scripsit: Basilicae libertae decem dedit, quae apud Epictetum, & Callistum libertos es se voluit, vt cum fuerit Basilica annorum vigintiquinque, cum vsuris quincunoibus restituerentur, ita vt ex vsuris aleretur, prout aetatem ampliaret: Quae situm est, an ex alio capite, quo generaliter libertis, libertabúsque cibaria, & vestiaria, & habitationem reliquit, etiam Basilicae deberentur; Respondi, secundum ea quae, proponerentur, non deberi; nisi hoc quoque ei datum probaretur. Claudius. Quia destinauerat alimentis eius vsuras pecuniae, quam specialiter ei praelegauerat. Pro communi autem interpretatione ad textum in dicta l. libertis quos: non leuiter vrgent ea, quae Petrus Surdus in tractatu de alimentis, titul. 9. quae st. 8. adnotauit, atque conges sit. Item & textus in l. Seiae 20. in principio, ff. de fundo in structo, vbi genus relictum in testamento, restringitur ad species, in sequentibus codicillis specificatas: & idem Sceuola in haec verba scribit: Seiae ex parte haeredi institutae, si haeres erit, fundos per prae ceptionem dederat instructos cum suis villicis, & reliquis colonorum: & codicillis ita scripsit; Postea mihi venit in mentem, Seiae fundos quos reliqui, ita vt sunt instructi rustico instrumento, supellectile, pecore, & villicis, cum reliquis colonorum, & apotheca, habere volo. Quae situm est, an etiam ea quae patris familias vsus quotidiani causa in fundo fuerant, legato continerentur? Respondi, testamento quidem vt proponeretur, Seiae insuper fundum legatum, verum non amplius deberi, quam in codicillis, quos sane, post obliuionem testamentariae scripturae fecis set instructi appellatione contineri se velle, manifeste ostendis set. Hactenus Iurecon sultus. Bartolus autem in summario, sic scrip sit. Per dinumerationem specierum factam in codicillis, restringitur legatum generis factum in testamento. Rursus, prae sumptae eiusdem voluntatis, vt generi per speciem non derogetur, secundum exem[sect. 29] plum sit, quando indiuidua exprimuntur, & non species; vt quia testator legauit vni marmor, & duas statuas marmoreas: tunc namque aliae statuae non videntur legatae, l. haeres meus, §. primo, ff. de legatis tertio, l. cum de lanionis, §. cui fundum, ff. de fundo instructo: l. 1. § idem si duae statuae, ff. de auro & argento legato, & cum Dyno, & Bartolo notauit Decius in dicta l. in toto iure, numero 17. in fine, Petrus Faber, ibidem, columna vltima, in versiculo, Qua etiam ratione, vbi inquit, quod si nominatim testator, statuas duas marmoreas, & inde ipsi omne marmor legauerit, praeter duas, nullam statuam deberi, nec relictam prae sumi; quoniam duas statuas legando, pos sit videri, non putas se in marmore se statuas legare. Ideo autem pos set videri, quoniam non vt caetera metalla, quae ideo materiae potentia victa, nunquam vires eius effugiant; sic & marmor, talis naturae sit, vt s aepius in sua redigi pos sit initia, l. quae situm, §. illud fortas se, ff. de legatis tertio. Cum igitur in superiore casu statuarum, quas dari vellet, numorum speciem testator expres serit; nihil mirum, si marmore omni legato, caeterae statuae marmoreae non debentur; vt enim speciem de genere, ita indiuiduum de specie placet eximi: & cum Petro Fabro, Dyno, & Zasio, sic in effectu concludit D. Sahagun in commentariis dict. cap. primi, de rescriptis, num. 29. & cum Baldo, & Craueta notauit Tuschus tom. 4. litera G. dicta concl 36. n. 27. & 38. Praeterea, eiusdem prae sumptae voluntatis, vt generi per speciem non derogetur aliud exem[sect. 30] plum sit, quod eidem genus, & species legata sit; quia tunc species non derogat generi in dubio, quia species videntur expres s ae, gratia tollendae dubitationis; l. quae situm, §. item si fundum, ff. de fundo instructo, ita Dynus in dicta regula, generi per speciem, dicens, quod ille textus videtur loqui in dubio. Ad idem, textus in l. si mancipia, in principio, eo titulo, quem expendit, & ita resoluit Decius in dicta l. in toto iure numero 15. 16. & 17. vbi inquit, quod sic videtur, quod in dubio species causa demonstrationis, & tollendae dubitationis exprimatur; & quod id procedit, quando species, quae exprimuntur, respiciunt actum legandi, dicta l. quae situm, §. idem Neratius, dum ibi dicitur, quod legauit fundum cum supellectili: illa enim verba, cum supellectili, exprimendo species, respiciunt verbum, legauit; & sic actum legandi: secus, si numeratio specierum respiciat genus, seu verbum significatiuum generis, quia tunc enumeratio specierum videtur facta causa determinationis, & legatum restringitur; l. cum de lanionis, §. quidam, ff, de fundo instructo, vbi testator legauit villam, prout ipse pos sidebat; illa verba, provt ipse possidebat, faciunt genus, & illud genus respiciunt species nominatae ibi, dum dicitur, quod ipse pos sidebat cum supellectili, mensis, mancipiisque, &c. Et quod ita dixit Bartolus in dicta l. quae situm, §. finali, vbi latius prosequitur materiam; & dicta Bartoli reas sumit Abbas, in cap. sedes, de rescriptis, sequitur etiam Petr. Faber, ibidem , columna vltima, in versiculo, Ex diuerso autem. Vlpianus ibi commemorat decisionem dictae legis quae situm, §. item si quis fundum, quod si quis fundum, ita vt instructus est, legauerit, & adiecerit, cum supellectili, vel mancipiis, vel vna aliqua re (quae modo nominatim expres sa non sit) non videri minutum legatum, sed potius ex abundantia adiectam speciem; & ideo nihil generali legato derogare potuis se: merito sane (prout Petr. Faber erudite adnotauit) nam si quae dubitationis tollendae causa contractibus inseruntur, ius commune non laedunt, l. quae dubitationis 81. ff. de regulis iuris, cur ea, quae testamentis continentur, laederent, quae solent plenius accipi, atque interpretari; l. in testamentis, ff. de regulis iuris. Hactenus Petrus Faber, cui conuenit Petrus Pech ius, in dicta regula, generi per speciem, versiculo, Sexto non obstat, & prae sumpta testatoris voluntate adducitur, dum inquit in haec verba: Sexto non obstat, quod adhuc in dubitationem adductum est. Quia in responso, vnde ea dubitatio orta est, censetur species adiecta, expres sa es se gratia maioris demonstrationis, vt scilicet demonstraret testator, velle se, & ea quoque quae exprimebat, sub genere contineri. Ideoque cum hoc ad fauorem legatarij, factum fuerit, non debet in eius dispendium retorqueri, aut diminutionem operari. Conuenit etiam D. Sahagun in dicto cap. primo, de rescriptis, numer. 28. in principio, in primo membro distinctionis suae, de qua inferius: Tuschus, tom. 4. dicta conclusione 36. numer. 114. Guido Pancirolus, variarum lectionum, lib. 2. cap. 89. Petrus Surdus in consil. 352. numer. 15. libro 3. vbi in hunc modum scribit: Nono, vbi sumus in dubio, an voluerit disponens per speciem re stringere genus, fit interpretatio, quod non restringatur; ita Glos s. in l. quae situm, §. finali, ff. de fund, in struct. vbi Bartol. colum. 2. versic. Sed si es set dubium, & sequitur Corn. Afflictis, & Decius, quos citat, approbando, Cephal. in d. consil. 72. numer. 29. Paris. d. consil, numer. 4. volum. 1. vbi quod intelligitur posita species ad tollendum dubitationem, & exempli gratia, & in consil. 43. numer. 7. volum. 3. Marcabrun. dict. cons. 71. numer. 133. Lofred. in consil. 43. numer. 14. Decius dicta l. in toto iure, numer. 16. vbi addit Castrens. & probat, quod in dubio species adiecta censetur gratia demonstrationis. Ludouicus Casanate in consilio 44. numer. 45. vbi scribit. Secundo respondeo, quod vbi sumus in dubio, an voluerit disponens per speciem restringere genus, fit interpretatio, quod non restringitur; Glos sa in l. quae situm, §. finali, ff. defuncto instructo, vbi Bartolus columna 2. versic. Sed si es set dubium: Corn. Afflict. & Decius, quos citat approbando; Cephalus, consil. 72. num. 29. Parisius consil. 92. num. 41. lib. 1. vbi dicit, in dubio potius debere prae sumi, quod fuerit adiecta species ad tollendam dubitationem, & exempli gratia, vel ad alium finem, quam quod in dubio prae sumatur adiecta ad restringendum genus. Idem Parisius consil. 43. num. 70. lib. 3. Marcabrunus cons. 71. num. 133. Sigismund. Lofred. consil. 43. num. 14. Decius in dictal l. in toto iure, num. 16. dicens, quod species in dubio, potius debet censeri adiecta, gratia demonstrationis, vel ad alium finem; quam gratia restrictionis. Quid ergo in prae senti, vbi constat, aldeas non fuis se specificatas ad restringendum, sed ad alium finem diuersum, gratia scilicet demonstrandi, quae aldeae haberent furnos, & molendina. Et facit, quod species non derogat generi, nec illud restringit, nisi quando ex aliquibus constat de contraria disponentis voluntate. Socinus consil. 300. num. 2. lib. 2. Afflict. decis. 106. num. 2. Crauet. cons. 227. num. 7. 8. & 9. Cephal. cons. 372. num. 27. Mazol. cons. 88. num. 29. Marcabrun. cons. 71. num. 126. Paris. cons. 92. num. 34. lib. 1. In casu autem prae senti, nedum non concurrit voluntas disponentis, quod voluerit genus per species enumeratas restringi; imo clare, & euidenter constat, fuis se aldeas in specie enumeratas ad alium finem, & non gratia restrictionis: & vltra eos Burgos de Paz. in consilio 2. num. 91. vbi cum Dyno, & Decio, & Grato notauit, quod semper fieri debet interpretatio, vt species sub genere comprehendatur, & ei non deroget. Prae sumptae quoque eiusdem voluntatis, vt gene[sect. 31] ri per speciem non derogetur, exemplum aliud adducitur a Petro Pechio, in dicta regula, generi, ver siculo, Octauo: ex eo quod ait Iulianus in l. si tibi homo, § primo, ff. de legatis primo; id namque vel ex eo contigit, quod vt Iason, ibidem existimauit, & Petrus Pechius in fine, in versiculo, Octauo non obstar, sequutus est; censetur postea mutata fuis se voluntas testatoris, vel (vt proprius dixerim) ex prae sumpta testatoris voluntate ita statuitur; ipse namque, ex quo semel tantum legatum prae stari, & ad legatarium peruenire voluit, consequenter voluis se videtur, vt si Maeuius litis ae stimationem con sequutus fuerit, ipso iure vindicari stichus ex codicillis non pos sit. Vltimum denique exemplum sit ex l. Titia, §.[sect. 32] qui Marco, ff. de annuis legatis, vbi Iureconsultus Sceuola in hunc modum scripsit: Qui Marco homini docto certa omnia prae stabat, testamento ita cauit; Domina sanctissima, scio te de amicis meis curaturam, nequid his desit: veruntamen & Marco volo dari octingenta. Quae situm est, an Marcus prae stitis sibi ex causa legati octingentis, annua quoque consequi debeat? Respondi, nihil proponi cur non secundum ea, quae in consultationem collata es sent, debeantur. Bartolus autem, in summario deduxit, Legato generali, per speciale non derogatur, quando fit simpliciter, non ob eandem causam; textum etiam ipsum, vt explicet Petrus Pechius, in eadem regula, generi, in fine, cum Zasio ibidem respondet, quod aliquando adimitur species generi, & veluti ex corpore generis euellitur, sicut ouis de ouili, & tunc procedit regula illa, generi per speciem derogari; aliquando vero disponitur super specie, non vt euellatur a genere, sed vt adiiciatur, sicut coadiutor datur Episcopis aegrotis; & tutores honorarij adiiciuntur legitimis quod cum fit, regula, generi per speciem derogari locum non habet; & quod ita procedit text. in dicto §. Marco: testator enim legauit Marco homini docto & pauperi, vt adiiceret generi; & generali legato, speciale legatum, propter magnam affectionem suam erga eundem, non vt restringeret genus; atque ita ex prae sumpta voluntate testatoris textus ille praecipue excitatur; provt etiam agnouit Glos sa ordinaria ibi, verbo, debeantur, vbi Accursius in haec verba scripsit: Prae sumenda ex viuentis vsu, eius dem morientis voluntate, vt infra titulo primo l. Sempronio, §. finali, Sed videtur contra, infra de alimentis legatis, l. alimenta, §. Basilicae, & l. penultima, §. primo, & l. Stichus, in principio. Sed ibi aliud apparet dicendum ex voluntate expres sa defuncti. Tuschus, tomo quarto, litera G. dicta conclusione 36. numero 38. sic scripsit Limita, quando specialis prouisio subsequitur per modum augendi, veluti per dictionem, hoc amplius; per dictionem, etiam; quia tunc specialis prouisio non derogat generali; Baldus consilio 329. Casus talis est, in fine, versiculo, In contrarium facit, libro primo. Remanet itaque, iuxta praedicta, regulam praefatam, generi per speciem derogari, vel non in testamentis, & vltimis voluntatibus, ex coniectura, atque voluntate testatoris prae sumpta[sect. 33] pendere; & locum habere, vel non, provt hactenus comprobaui; & optime as sequutus videtur D. Sahagun, in commentariis ad textum, in dicto capit. primo, de rescriptis, numero vigesimo octauo, per totum: is namque Author, vt explicet dubium propositum, an generi per speciem derogetur in vltimis voluntatibus, & maxime in legatis? in primis constituit, veram non es se distinctionem communem, an legatum generis, & speciei ad diuersas personas, vel ad eandem referatur; atque ita, etiam ad eandem personam, legato generis, & speciei relato, regulam ipsam, generi per speciem derogari, locum obtinere; idque ex l. cum de lanionis, §. cui fundum, & sequenti, ff. de fundo instructo, l. legata ff. de supellect legata. Statim vero tribus propositionibus existimat, materiam hanc comprehendi: Prima est, cum potest ex verbis, vel mente disponentis comprehendi, speciem ad generis legatum ampliandum, & declarandum, tollendámque iuris, vel facti dubitationem, exprimi; & omnia comprehendi, legatarióque deberi, obseruandum es se, ex dicto §. si quis fundum, l. legata, ff. de supellectili legata: l. pediculis 32. §. Labeo, de auro & argento legato, vbi Iulius Paulus rationem as signat ibi: Sed non mutat substantiam rerum, non neces saria verborum multiplicatio. Inde est orta regula legis, Quae dubitationis 81. l. non solent 94. ff. de regulis iuris. Secunda est, si ex verbis, vel mente deprehenditur, voluis se minuere, speciemque a genere, sicut ouem ab ouili separare; tunc proculdubio speciei legatum dumtaxat debetur, obtinétque regula in legatis, d. §. foelicis simo, dict. l. seruis, §. finali, d. l. in toto iure, cap. generi, noster textus, & cap. pastoralis, infra. Tertia est, in dubio, & ad augendum, & declarandum potius, quam ad minuendum & detrahendum, speciem exprimi, interpretationem accipi, ita respondis se in dicto §. si quis fundum, dict. l. legata, dicto §. Labeo, l. Titia 19. §. qui Marco, ff. de annuis legatis, vbi in dubio, generis, & speciei legatum, legatario deberi, Sceuola respondet; ita interpretatur Dynus in dicto cap. generi, numero 7. & 9. probatur a Bartolo in dicto § si quis fundum, ab Alberico, Decio, numer. 16. Cagnolo 15. in dicta l. in toto iure. Ioanne Andrea, Francho num. 2. Pechio ad nonum argumentum, in dicto cap. generi. Abbate, Felino n. 3. in cap. sedes, & infra. Zasio in dicta l. doli clausula, n. 16. ff. de verborum oblig. Gabriele consilio 58. numero 38. Ti berio Deciano consilio 103. num. 7. volum. 2. cum alijs insra. Rursus obseruandum, atque constituendum erit,[sect. 34] regulam dictae l. cohaeredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pup. subst. quod generi per speciem derogetur in vltimis voluntationis, obtinere, & procedere, quando casus specialis cum generali non compatiatur, sed vna & altera dispositio specialis, & generalis ad inuicem contrariantur; sicuti contigit in eodem §. qui patrem, vbi inter patrem & filium reciproca substitutio facta fiuit, & postmodum reciproca generalis inter omnes; illae autem sub stitutiones erant in compatibiles, & directo contrariae: per primam namque specialem pater & filius ad omnia erant vocati sine concursu, aut vocatione aliorum cohaeredum: per secundam autem generalem vocantur ad eam duntaxat partem, quae ad eos pertineret in concursu aliorum cohaeredum, qui reciproce erant instituti; atque ideo, vt non resultaret adeo praecisa contrarietas, quaelibet substitutionum seruata fuit, & obtinuit in suo casu; & generali per specialem derogatur: sic sane Papinianus fuis se quae stionem respondit, atque ex prae sumpta testatoris mente sic decidit, vt dixi; & ex eo responso Bartol. ibi deduxit in summario, quod substitutio breuiloqua non refertur ad eos, quibus specialiter est substitutum; & ad modum praedictum intelligunt Imola, Angelus, Paulus, Alexander, & caeteri communiter: Crotus in consilio 28. num. 7. libro primo, & cum Decio, Cagnolo, Ruino, Francho, Hormanot. Menochio, & Marcabruno, Petr. Surd. in consilio 352. numer. 13. lib. 3. & in con silio 395. numer. 41. eodem libro, vbi inquit, quod generi per speciem non derogatur, quando genus, & species se inuicem compatiuntur; sed tunc solum quando sunt opposita, & non pos sunt simul stare: & citat etiam Marcabrunum in consilio 71. numer. 129. vbi dicit, quod specialis prouisio non derogat generali, nisi illi opponatur: idem Surdus, atque singulariter in consilio 426. n. 38. & 39. in versi. Quarto ad l. cohaeredi, vbi sic scribit: Quarto ad l. cohaeredi. §. qui patrem, respondeo, quod procedit, quando specialis prouisio non compatitur cum generali, sed est generali contraria, & ita fuit ibi, quia si primo facta est reciproca substitutio inter patrem & filium, postea vero fit inter omnes; si eam intelligeremus, etiam quoad patrem & filium factam es se, vtique resultaret contrarium eius, quod primo loco fuerat dispositum: primo enim pater vel filius vocabatur ad totam portionem praemorientis: sed attenta generali admitteretur cum caeteris ad solam partem illius portionis: ne igitur inducatur repugnantia, vel contrariet as, dicitur, quod sequens generalis dispositio non includit specialem; vt enim ea non inducatur, fieri debet omnis distinctio, & diuisio: l. item videndum, in principio, ff. de petit. hae reditatis Cumanus in consilio 148. in primo dubio: vbi quod vniuersalia verba debent secundum praecedentia restringi. Alexand. in consilio 170. num. 6. vbi ne sequatur correctio, vult. sequens generale pactum re stringi; late Craueta, pro genero, n. 301. vsque ad 310. praecipue quando correctio induceretur incontinenti, & in eadem dispositione. Quod euitari debet. At vbi non extat contrarietas, nec suspicio correctionis, tunc non derogatur generali dispositioni per specialem, Bartol. in l. sciendum, in principio ff. qui satis dare cogant. Castr. Aretin. Corneus, & Calcan. quos citat, & sequitur Craueta consilio 144. numero 14. vbi dicit, quod si vtraeque dispositio verificari potest, non fit derogatio; & hoc est, quod voluit Angelus in dicto §. qui patrem, dum inquit, generalem prouisionem includere specialem quando fit de re diuersa; & dixi supra, in prima resolutione huius argumenti. Et hoc sensit quoque Dy nus in cap. generi, columna penultima, in fine, de regulis iuris in sexto, dicens, in §. qui patrem, ideo generalem substitutionem non referri ad specialem praecedentem, quia vtraque erat reciproca; at in l. finali, ff. ad Trebellian. aliud fuis se decisum, quia erant substitutiones diuers ae, vna scilicet vulgaris, & reciproca; altera vero fideicommis saria, idem voluit Glos sa in dicta l. finali, in versiculo, Substituerat: Curt. in dicto consilio 125. numero 6. versic. Primo quod illa verba. Et id ipsum obseruarunt Craueta in consilio 144. numer. 14. & consilio 674. num. 24. Menochius in consilio 141. num. 37. lib. 2. & prae sumptione 38. num. 14. versicul. Declaratur primo, hic casus: Decianus, consilio 132. num. 7. lib. 3. Sebastianus Medices, in tractatu de regulis iuris, numer. 44. Alexand. Raudensis decisione Pisana 22. numero 54. 1. parte, in illis verbis: Nec obstat quod generalis dispositio non trahitur ad specialem; quia motiuum procederet, si species aduersaretur generi, alias secus, &c. Tuschus etiam, tomo 4. litera G. d. conclus. 36. numero 90. & 95. vbi pro eadem resolutione citat Cagnolum, Rolandum, Romanum, Decianum, & Bartolum; Ludouicus Ca sanata in cons. 44. numero 43. in haec verba: Nam quod dicimus, generi per speciem derogari, & genus ad species restringi; procedit, quando genus, & species sunt inuicem contraria; sed quando, non sunt contraria, non est locus illis regulis, l. si alij, §. Sempronius, ff. de vsufructu legato. Decius in l. in toto iure, numero 14. infine, ff. de regulis, & ibi Cagnolus, numero 9. Ruinas consilio 54. numero 6. lib. 3. & l. 1. §. hoc edictum, numero 57. ff. de op. nou. nunt. Menoch. con. 141. n. 37. & de prae sumpt. lib. 6. prae sum. 38. num. 14. Marcabrun. cons. 71. num. 128. In proposito autem, non sunt contrariae; sed diuers ae dispositiones; quia prima meminit de nonnullis aldeis, quoad effectum declarandi, quae al deae haberent furnos, & molendina; sed postea fit mentio de aldeis indefinite, quoad effectum exercendae iurisdictionis; & sic sunt diuer s ae, & per vnam specialem, ad vnum finem prolatam, alia generalis prolata ad alium finem non restringitur, vt per Cagnolum in d. l. in toto iure, num. 9. & 15. ff. de reg. iuris. Et vltra eum id ipsum obseruauit Petrus Surdus, dicto cons. 359. num. 93. lib. 3. & post Castrensem, Decium; Socin. iunior, Ruin. Ri[sect. 35] pam; & Menoch. quos citat, scripsit; quod quando generalis, & specialis prouisio tendunt ad finem diuersum, tunc vna tollit aliam; vt dicimus de prouisione hominis, & legis; sic sane cum con stat, species non fuis se expres sas, gratia restrictionis, sed ad alium finem diuersum, generi per spe[sect. 36] ciem non derogatur; vt idem Casanate adnotauit ibidem, numero 48. & idem concludit Stephanus Gratianus disceptation. forensium, tomo 3. cap. 304. numero 5. & tribus sequentibus, vbi sic scribit: Neque obstat specificatio, & nominatio bonorum, facta a testatrice; familia non potest dici, quod fuerit occasione restringendi fideicommis sum vniuersale praecedens, sed solum gratia maioris expres sionis, & ad abundantiorem cautelam, vt scirent haeredes omnia eius bona, in quibus alienationem prohibuit; vt in specie concludit Parisius consil. 43. numero 68. cum sequent. lib. 3. Corneus consil. 289. colum. 4. post medium, ver sic. Nec faciunt vim, lib. 4. ob illam rationem, quia quando praecedit dispositio generalis, quamuis subsequatur dinumeratio rerum, talis specificatio sequens non debet restringere genus praecedens, tanquam facta ex abundanti; l. legata supellectili, in principio, de supellect. legat. l. quae situm, §. si quis fundum, ff. defundo instructo. Maxime, quia semper dinumeratio specierum cen[sect. 37] setur facta gratia demonstrationis, non limitationis, aut derogationis generis; vnde alleganti incumbit probatio, quod species fuerit adiecta ad limitandum: So cinus consil. 300. num. 2. lib. 2. Afflictis decis. 106. n. 2. late Surd. consil. 352. numer. 14. vbi quod magis procedit, prout in casu nostro, quando constat ex antecedentibus de voluntate generali disponentis: Cephal. con sil 372. numer. 26. & 27. lib. 3. & ita etiam in specificatione bonorum, quod non intelligatur facta restrictio dispositionis generalis, concludit Aimon cons. 228. numer. 8. Sic quoque generi per speciem non derogatur quando genus, & species, ad idem ius non referuntur; sicuti Surdus ipse, eodem consil. 359. numer. 45. post Bartolum, Decium, Cagnolum, Ruinum, Rolandum, & Cardinalem Manticam, adno[sect. 37] tauit; & idem statuit in cons. 352. numer. 17. eodem lib. 3. quando genus exprimitur per verba dispositiua, species autem per verba enuntiatiua; tunc namque generi non derogatur per speciem, vt est textus clarus in l. Titia. §. Lucius Titius, ff. de legat. 2. & declarat Bartolus, in locis ibi relatis, & Surdo non relato, adnotauit quoque Ludouicus Casanate, d. cons. 44. num. 47. dicens, id ipsum. Et vide in[sect. 38] cons. 20. num. 54. & 55. & in cons. 19. ex num. 9. vsque ad num. 19. vbi quod generalis clausula non restringitur ad species praecedentes, si nouus casus adiiciatur. An etiam restringatur, vel non, ad casus in[sect. 39] specie prouisos, de quo longa serie ibi agit? Generi etiam per speciem, an derogetur, quando genus est certum, determinatum, & praecisum? vide per eundem Surdum d. cons. 352. num. 11. in vers. Sexto [sect. 40] quia generi, vbi sic scribit: Sexto, quia generi per speciem non derogatur, quando genus est certum, determinatum, & praecisum, sed tunc specierum enumeratio censetur per imperitiam, vel ad abundantiam facta; licet aliud sit, quando genus est dubium, quia tunc per speciem certam declaratur. Ita per multa concludit Siluan. in cons. 81. numer. 24. Ruinus in cons. 119. num. 3. volum 4. Facit, quia generi non detrahitur per speciem per viam reuocationis, sed quia ex specie colligitur, quod disponens noluit illum casum includi, & ita species declarat voluntatem disponentis, vt per Bart. & Aretin. Pulcre declarat Ruin. in cons. 38. n. 18. volum. 5. vbi genus est certum & determinatum, ita quod declaratione non indiget, tunc species non derogat generi: in facto autem modo genus erat certum, quia supra conces sa fuit facultas alienandi per quamcunque vltimam voluntatem ; ergo ea non debet restringi ad legatum. Praeterea ad explicationem d. l. cohaeredi §. qui pa[sect. 41] trem ff. de vulg. & pup. substitu, obseruandum erit, quod textus ille procedit, atque intelligi debet, quando dispositio specialis, & generalis incidunt circa vnam & eandem rem, non vero si incidant circa res diuersas; ita quod prouisio specialis sit vnius rei, generalis autem alterius diuers ae; tunc namque ad fideicommis sum, aut legatum generale admittetur etiam particularis fideicommis sarius, aut legatarius; sicuti adnotarunt Angelus & Alexan. numer. 7. & reliqui in d. §. qui patrem, & cum Ioanne de Imola, & aliis Mercabrunus in d. cons. 71. num. 130. cum seq. Parisius in cons. 49. num. 46. vol. 2. Paulus de Motepico in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, numero 89. ff. de legat. 2. vbi scribunt, quod quando specialis prouisio est facta de per se, & habet suam causam particularem, ad quam refertur; generalis vero consistit in alia, & diuersa re, tunc specialis dispositio non derogat generali, cum vna & altera in suo casu pos sit locum habere, & de per se subsistat; atque ita quod regula dicta non procedit, quando genus & species concurrunt circa diuersa, siue continentur sub diuersis, ita quod vnum non respicit aliud, siue in diuersa re proferuntur, siue inter casus diuersos, aut res diuersas, siue species de diuerso generere praedicatur; & late quoque comprobant Socin, sen. in cons. 1. num. 16. vol. 4. Dec. in d l. in toto iure, num. 14. vbi Cagnol. num. 13. Ruin, in l. 1. §. hoc autem, num. 67. vbi Hormanot. num. 21. ff. de nou. oper. nuntiat. idem Ruin. in cons. 40. numer. 8. vol. 2. Roland. in consil. 8. num. 37. vol. 2. Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 9. tit. 6. num. 22. & 23. Sebast Medices, de regul. iur. regula 1. num. 44. Petrus Surd. in cons. 426. n. 35. vers. Ad sextum motiuum, lib. 3. vbi inquit, quod etsi regulariter generalis prouisio eos non includat, quibus specialis facta fuit, vt in d. l. cohaeredi, §. qui patrem, id tamen intelligitur, quando vtraque facta est de eadem re; at si de vna re fuit specialiter vni proui sum, & de alia generaliter pluribus, tunc ad legatum generale admittitur etiam particularis legatarius: ita Angel. in d. §. qui patrem, in fine, vbi infert, quod si Priori fuerunt relicta Biblia, & singulis, fratribus Cappa; Prior habebit Cappam, & Bibliam; sequitur Alex. ibi, num. 7. in princip. & in con sil. 49. n. 46. vol. 2. vbi infert, quod si alicui Attinenti fuerunt facta particularia legata, deinde, vero cuique Attinentium reliquit triginta Ducatos, legatarij personaliter nominati habebunt legata particularia; & vlterius tanquam Attinentes, consequentur triginta Ducatos. Idem etiam firmauit Ioan. Crot. in cons. 28. num. 4. vol. 1. vbi dixit quod textus in d. §. qui patrem, procedit, quando dispo sitio es set facta in genere de eo, quod factum fuerat in specie; secus quando sit de re diuersa, hoc enim casu generalis prouisio includit specialem. Ita pariter decisio d. §. qui patrem, non procedit[sect. 42] quando sub diuersis capitulis, & prae sertim de rebus separatis, facta fuit specialis, & generalis dis positio, tunc namque casus specialis vnius capituli, non derogat generali alterius; net generalis dis positio trahitur ad ea, in quibus facta est in alio capite specialis prouisio, quando vtrumque in suo casu verificari potest; textus est in l. fin. ff. de dote praelegata, declarat Bart. in l. fin. §. haec autem ff. de nou. oper. nuntiat. & tradit Roman. in consil. 308. numero 4. vers. Nec huic. determinationi. Craueta in cons. 170. num. 6. Sfortia Oddus in cons. 95. num. 52. vbi post Bart. Paris. Neuizan. Gabriel. Cephal. & alios, inquit, regulam, generi per speciem, non procedere, quando quaelibet substitutio praecedens & subsequens, sunt ad inuicem separatae, & in diuer sis capitulis positae: Surd, etiam in cons. 359. num. 44. vol. 3. vbi post Bartol. Crauet. & Menoch. scrip sit, quod species non derogat generi, & generalis dispositio trahitur ad ea, in quibus facta fuit specialis, quando vtraque non est in vno, & eodem capitulo, sed in diuersis & separatis capitulis. Et subdit, quod licet Bart. videatur loqui de diuersitate scripturae, tamen Doctores intelligunt, idem es se in eadem scriptura, si tamen capitulum sit separatum; provt etiam intellexit Menochius in cons. 141. numero 17. versic. Maxime quando, lib. 2. Sic etiam, quando praecedit dispositio particu[sect. 43] laris, facta de certis & particularibus personis. & sequitur generalis, vel vuiuersalis de personis generaliter; tunc generi per speciem non derogatur; sed generalis, etiam personas primo in particulari nominatas, includit; sic sane Bart. docuit in l. quae situm § fin ff. de fundo instructo, & in l. 4. ff. de stipulat. seruor. Angel. & Alex. in d. §. qui patrem, Paris in cons. 49. n. 47. & 48. lib. 2. vbi exemplum adducit, & ex mente Doctorum communiter receptum, dicit Berous in cons. 81. n. 27. vers. Secundo. respondetur: Craueta in cons. 227. n. 9. Cephal. in consil. 372. n. 28. lib. 3. Denique & vltimo loco non procedit decisio[sect. 44] text. in d. l. cohered §. qui patrem, quando verba saluari non pos sunt, nisi illi includantur, quibus facta est specialis prouisio; indéque habens specialem prouisionem, non excluditur a sequenti generali, quando verba generalis prouisionis sequentis non pos sunt verificari, nisi referantur etiam ad eos, quibus fuit generaliter prouisum; idque ex textu, quem Doctores communiter expendere solent, in l. finali, ff. ad Trebellian. vbi non obstante reciproca substitutione specialiter facta, generalis substitutio sequens trahitur etiam ad eos, quibus specialiter erat prouisum; quia dictio, eis, posita in sub stitutione generali, non poterat aliter verificari: & ita notauit Bartol. in dicto §. qui patrem, dicens, quod specialiter prouisus, includitur, & admittitur ex generali, quando aliter verba generalis prouisionis non pos sent verificari. Baldus etiam, & Angelus ibidem, qui docuerunt, quod si ita sermo concipiatur, quod de neces sitate oportet relationem fieri etiam ad specialiter prouisos, tunc fallit regula illius textus. Imola quoque, Paul. Alex. & Cuman. id ipsum notarunt ibi, & in eadem l. fin. vbi etiam Gofredus: Curtius iunior in consilio 125. numero 6. Socin. senior in consilio 49. numero 2. volum. 1. Ruin. in consilio 168. colum. 2. vol. 4. Craueta in cons. 357. num. 9. Ioan. Crotus in cons. 28. numero 5. volum. 1. vbi etiam tradit, quod regula d. §. qui patrem, non procedit, quando dispositio subsequens est concepta verbis, adeo latis, quod restringi non potest ad dispositionem praecedentem: Hippol. Riminald. in consilio 556. numero 51. vol. 5. Sfortia Oddi in consilio 95. numero 57. & exemplum, atque casum adducit Bart. in ipsa l. fin. ff. ad Trebel idque ad limitationem §. qui discretas, d. l. cohaeredi, videlicet, quod testator quidam instituit filiam in specie, in certa quantitate; & alios duos filios haeredes vniuersales postmodum adiecit, quod si quis eorum deces serit, eius pars ad superstites deueniat; vnus duorum filiorum deces sit, & dubitatum fuit, an filia simul succedere deberet cum fratre superstite ad portionem fratris defuncti. Contra filiam vrgere videbatur ratio text. in d. §. qui discretas, item quod frater erat re, & verbis coniunctus in institutione cum fratre ipso defuncto; eidem etiam dicebatur obstate decisio d. §. qui patrem, quia specialiter fuerat in certa quantitate instituta. Nihilominus tamen contrarium respondit, & verius existimauit Bart. ibidem, & filiam cum fratre simul es se admittendam ad defuncti portionem, sustinuit; quia verba illa substitutionis, ad superstites deueniat, pluralis numeri, in solo fratre verificari non pos sunt; & ratio recti sermonis non patitur, quod alter tantum ex coniunctis fuerit vocatus; & textus ille locum non habet, quoties verba repugnant; sicuti cum ipso Bartolo, & aliis quamplurimis scrip serunt, atque anotarunt Menoch. in cons. 50. num. 18. in versic. Tertio dico, lib. 1. Decia. in responso 62. numer. 2. in fine, volum. 2. Aliud etiam exemplum adduxit Ancharan, in cons. 68. vbi egregie, & singulariter in secundo dubio dixit, quod erat facta institutio specialis filiarum in certis rebus, & ad inuicem substitutio, & postea filiorum vniuersaliter; & cum dixis set testator post eorum institutionem: Et si deces serint omnes, haereditas deueniat ad filium bastardum: dubitabatur, an ea verba substitutionis vniuersalia referantur tantum ad filios masculos, an etiam ad foeminas. Et primo arguit Ancharan, metipse, quod de solis masculis intelligantur, quia circa filias fuerat in praecedenti particula specialiter prouisum; idque argumento text. in praecitato §. qui patrem, d. l. cohaeredi, tandem resolutiue in contrarium res pondit, & dixit, quod verbum illud, omnes, quod salua ratione recti sermonis non apte adaptatur ad solos masculos, sed referatur tam ad masculos vni uersaliter institutos, quam ad foeminas specialiter in certis rebus institutas. Et refert, & sequitur Socin. sen in cons. 49. num. 2. volumine 1. & constanter tuetur August. Berous in cons. 81. num. 19. cum seq. volum. 1. qui in casu illo consultus, defendit, prohibitionem, & dispositionem generalem de non alienando bona omnia immobilia, vltimo loco po sitam, referri etiam ad domum, de qua specialis prouisio facta erat, propter verba vniuersalia, omnia. Et subdit in haec verba: Nec obstat text. in d. l. cohaeredi, §. qui patrem, vbi clausula, seu prouisio vniuersalis facta de omnibus, non comprehendit illos, quibus de per se, & specialis facta est; nec refertur ad casum specialiter prouisum: quoniam hoc est verum, nisi vltima dispositio, seu prouisio es set facta per verba vniuersalia, & praegnantia, tunc enim ad omnia praecedentia est referenda, quibus etiam specialis prouisio facta es set. Quia dictio vniuersalis, omnes, salua ratione recti sermonis non potest referri, nisi ad omnes, & comprehendit omnia, & singula prius expres sa. Marcabrunus quoque, Beroio non relato, id ipsum probauit in cons. 81. num. 12. cum seq. & n. 200. scripsit, quod in casu Ancharani, aderat fortis sima illa clau sula & si omnes deces serint, quae salua ratione recti sermonis, non apte, neque congrue adaptatur ad solos filios masculos, ideo de neces sitate veniebant foeminae. Sic quoque, atque eleganter declarat Petr. Surd. in cons. 426. num. 37. lib. 3. maxime in vers. Augetur haec responsio. Et de his hactenus. # 97 CAPVT XCVI. Haeredum mentio, quemadmodum in te stamentis, & vltimis voluntatibus accipiatur, & quibus in casibus ad haeredes sanguinis, siue ad liberos, & descendentes duntaxat restringatur, quando etiam extraneos quoque haeredes complectatur. Deinde, haeredum appellatione, in his casibus, in quibus filij, & descendentes duntaxat veniunt, an neces se sit, quod ipsi haeredes sint cum effectu, & ita concursus vtriusque qualitatis requiratur, quod sint filij, & haeredes simul; & de differentia communi inter contractus, siue conces siones inter viuos, & vltimas voluntates; & quid in feudalibus. Rursus, haeredum appellatione, an omnes haeredes in infinitum comprehendantur, primi scilicet, secundi, & vlteriores; idque tam in vltimis voluntatibus, quam in conces sionibus, & dispositionibus inter viuos; & in gratiis, aut beneficiis Principum; quando etiam haeredum mentio ad primos haeredes restringatur; singularis, & distincta resolutio, atque explanatio, qua de bis omnibus, quae ad propositum attinent plenius, & dilucide magis agitur, quam actum fuerit, capite quinquagesimo sexto, ex numero vigesimo quarto, huiusce tractatus; vbi etiam in proposito traduntur nonnulla, & articulus ille, in materia substitutionis, & quando testator de propriis haeredibus mentionem fecit, nunquid appellatione haeredis veniat haeres haeredis, melius ibi, quam hoc loco enucleatur. Haeres etiam contra factum defuncti, an, & quando pos sit venire. Ac denique, si legatum fiat alicui de aliqua domo, vsque ad decem annos, & quod postea reuertatur ad haeredes, si hae res moriatur ante dictos decem annos, an legatum remaneat liberum penes legatarium, an vero transmittatur in haeredem haeredis. SVMMARIVM. -  1 Haeredum appellatione, extraneos etiam haeredes ex propria significatione comprehendi; atque ita non modo haeredes sanguinis, sed etiam extraneos, qui sint succes sores bonorum defuncti: quod exornatur. -  2 Et bonorum pos ses sores, quia vice haeredum sunt. -  3 Haeredis nudum nomen, citra haereditatis aditionem, in iure non consideratur, sed de eo intelligitur, qui per haereditatis aditionem factus fuit haeres. -  4 Haeres accipitur pro eo, qui haereditatem agnouerit. -  5 Verba cum effectu accipi debent in omni materia. -  6 Aliquando sufficit, haeredem appellari habitu, licet non actu: de quo latius num. seq. -  7 Nominis haeredis quadruplex differentia adducitur. -  8 Haeredis verbum ad haeredes sanguinis restringitur, nec de haeredibus extraneis accipitur, cum in oppositum testantis voluntas coniecturatur. Sic sane ex coniecturis totam hanc materiam pendere, atque ex illis definiri debere, an de solis haeredibus, & succes soribus sanguinis: an etiam de extraneis haeredibus testator senserit. Quod exornatur, & num. seqq. -  9 Haeredum appellatione in materia indifferenti, veniunt omnes haeredes, etiam extranei: in materia autem differenti veniunt soli haeredes sanguinis. Et quae dicatur in proposito, indifferens, aut differens materia. -  10 Haeredis verbum, in fideicommis sis inter filios, ac descendentes factis, de liberis interpretari. Et ibidem exornatur decisio l. ex facto, §. vltim, ff. ad Trebellianum, & infra n. 15. -  11 Haeredis mentionem si continet dispositio, respectu, seu ratione coniunctionis, intelligitur de filio, vel de haerede sanguinis. Si vero respectu succes sionis, mentio haeredis fit, tunc intelligitur de haerede vniuersali. -  12 Enumerantur coniecturae permultae, ex quibus hae redis verbum ad haeredes sanguinis restringitur, deprehenditúrque, testatorem de eisdem duntaxat sensis se. Primo, cum haeredum mentio relata es set ad vitam alicuius, quia tunc neces sario intelligi debet de filio, qui viuo patre dicitur haeres. -  13 Secundo, si verbum haeres profertur in materia, quae sui natura non est transmis sibilis, nisi ad de scendentes. Veluti in feudalibus, & in emphyteuticis Ecclesiae. Nisi conces sio facta fuerit, etiam pro quibuscunque, aut pro omnibus haeredibus. Quia haeredibus quibuscunque infeudatio facta, etiam extraneos haeredes comprehendit. -  14 Haeredis appellatio intelligitur de extraneis, quando supra facta fuit mentio da haeredibus sanguinis. -  15 Tertio quando resultaret absurdum, iniquum, vel impos sibile, vel quid repugnans voluntati dis ponentis; quia tunc haeredis verbum ad haeredes sanguinis restringitur. Absurdum, vt in terminis l. ex facto §. vltimo, ff. ad Trebellian. de qua etiam supra numer. 10. Et per Peregrinum, in loco hic relato, vbi singulariter, & vtiliter explicauit materiam. -  16 Quarto, haeredum verbum, de filijs intelligi, quoties testator filium instituit, & si deces serit sine liberis, Titium, eiusque haeredes substituit; prae defuncto namque Titio, relictis extraneis haeredibus; extranei filij haeredes admittuntur, exclu sis extraneis Titij haeredibus. Idque ex sententia Bartoli, qui fuit Richardi de Malumbris, & probatur: & contraria Angeli, & sequacium confutatur. Ipsáque Bartoli opinio explicatur, atque temperatur. -  17 Testator si legauerit vxori, & post eius mortem reuerti voluit ad filias institutas, & earum hae redes: intelligendum est de haeredibus sanguinis, & quare. -  18 Haeredum verbum, de filijs, ac descendentibus intelligi, nec pro omni haerede, etiam extraneo accipi, quando descendentes ab extraneis excluderentur. -  19 Vel sequeretur, quod minus dilectus praeferretur magis dilecto. -  20 Vel cum testator refert ad liberos, de quibus supra loquutus fuerat: aut verisimiliter credendum est, quod se referre voluerit ad eos, de quibus supra in alia parte testamenti mentionem fecit. -  21 Idem est, cum ex communi vsu loquendi, haeredum mentio liberos designat. -  22 Vel cum dictum fuis set de haerede in haeredem. -  23 Aut de haeredibus masculis. -  24 Idem quoque est, cum vocantur haeredes & descendentes; secus cum vocantur descendentes, & haeredes. -  25 Vel cum vocantur legitimi haeredes. -  26 Idem similiter est, cum vocantur haeredes vtriusque sexus. -  27 Haeredum ex corpore procreatorum, appellationem, ad filios ex sanguine restringi, etiam in materia, ad quoscumque haeredes transitoria. -  28 Verbum, haeredes, a recipiente prolatum, in re ad quoscumque haeredes transitoria, de extraneis etiam intelligi. -  29 In gratijs tamen Principum ad liberos restringitur. -  30 Si testator substituit Titium, & suos, de quibus sen sis se intelligatur. -  31 Verba ambigua magis referuntur ad personam te statoris, quam haeredis. -  32 Filius viuo patre, an pos sit petere legatum, quod est relictum Titio, & eius haeredibus. -  33 Haeredum appellatione, in his casibus, in quibus filij, & descendentes duntaxat veniunt, an neces se sit, quod ipsi haeredes sint cum effectu. Et ita concursus vtriusque qualitatis requiratur, quod sint filij, & haeredes simul. Et de differentia communi inter contractus, siue conces siones inter viuos, & inter vltimas voluntates. Et quid in feudalibus, & quando feuda haereditaria, quando etiam ex pacto, & prouidentia dicantur; & quid in dubio. Vbi Antonij Gabrielis, Cardinalis Francisci Manticae Iacobi Menochij, Sfortiae Oddi, Pet. Anton. de petra M. Anton. Peregrini, & Iosephi de Rusticis, ex mente communi, & caeterorum resolutione placita, & obseruationes in medium proferuntur. -  34 Haeredum appellatione, omnes in infinitum venire, & comprehendi, primos scilicet, secundos, & vlteriores; quod exornatur. -  35 Et quinque modis ampliatur, prout hic adnotatur. -  36 Ampliatur etiam, vt procedat, siue haeredis nomen proferatur in numero singulari, siue in plurali. Quia indefinita loquutio aequipollet vniuersali. Idque in vltimis voluntatibus, & contractibus etiam, ex communi sententia. In priuilegijs vero, aut conces sionibus contra, ex sententia quamplurimorum. Idem vero ex sententia aliorum, ex quibus nihil interest, an priuilegium concedatur pro se, & hae redibus. Quod magis probatur. Et Alexandri Raudensis placita in proposito commemorantur. Sed communis sententia magis probatur. -  37 Haeredum appellatione non veniunt omnes haeredes in infinitum, quando facta sit mentio de haeredibus, cum adiectione, supra scriptis, vel infra scriptis; quod explicatur. -  38 Haeres haeredis in poenalibus non continetur, nec etiam in odiosis. -  39 Haeredis appellatione, an omnes haeredes comprehendantur ex propria verbi significatione, an vero improprie, ex mente tamen, atque ex vtilitate. -  40 Haeredum mentio, an omnes in infinitum comprehendat, tam in vltimis voluntatibus, quam in contractibus, quam etiam in legibus, & statutis, & aliis dispositionibus, vt absolute, & radicitus explicetur, plures casus constituendos es se, prout hic obseruatur. Simonis de Praetis placita nonnulla commemorantur, ex quibus ad duos duntaxat casus materia haec reducitur, atque restringitur. M. Antonij Peregrini conclusiones, atque ob seruationes in medium proferuntur, & probantur. Et sententia aliorum confutata, Baldi, Angeli, Alexand, Saliceti, & aliorum antiquorum opinio recipitur, quod haeredum mentio, in re etiam, quae ad haeredes sui natura non transit, in infinitum proferatur. Praeterquam in vsufructu, ex natura ipsius, provt latius hic. -  41 Haeredum mentio in vltimis voluntatibus, de haeredibus testatoris intelligitur in dubio. -  42 In materia substitutionis, & quando testator de propriis haeredibus mentionem fecit, nun quid appellatione haeredis, veniat haeres hae redis. Et de consilio Ancharani 130. communique Scribentium sententia. De contraria etiam, de qua latius supra hoc eodem tractatu, capite quinquagesimo sexto, ex n. 24. vsque ad n. 60. -  43 Haeredes haeredum, & legatariorum pos sunt graua ri provt haeredes, & legatarij poterant; quod explicatur, & limitatur. -  44 Quemadmodum haeres contrafactum defuncti venire non potest, sed illud seruare tenetur; quod exornatur remissiue. -  45 Ita etiam haeres primi haeredis non potest venire. -  46 Legatum si fiat alicui de aliqua domo, vsque ad decem annos, & quod postea reuertatur ad haeredes, si haeres moriatur ante dictos decem annos, an legatum remaneat liberum penes legatarium, an vero transmittatur in haeredem haeredis. PRo dilucida, & distincta huiusce cap. explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, contingere s aepis sime, in legatis, in fideicommis sis, & substitutionibus, & generaliter in vltimis voluntatibus, fieri mentionem haeredum, aliquando dispositiue, aliquando etiam conditionaliter; & propterea ambigi quibus de haeredibus prae sumatur testator sensis se; siue haeredis verbum quemadmodum accipi debeat, & an ex propria significatione, ad haeredes quoque extraneos referatur; quando etiam, siue quibus in casibus, ad haeredes sanguinis, ex coniecturis, & prae sumpta mente restringatur: & cum ad haeredes sanguinis referri, restringíque debet, an requiratur, quod qualitas haereditaria concurrat, hoc est, quod filij simul, aut descendentes, quódque haeredes sint. Demum haeredum appellatione, nunquid omnes haeredes in infinitum comprehendantur, idque maxime in fideicommis sorum, & substitutionum materia: quod adeo frequenter occurrit in hac eadem coniecturali, & prae sumpta materia, in qua versamur, vt nihil frequentius, aut quod magis neces sarium sit; sed adeo plena, & diffusa manu, multisque in locis, ab Interpretibus nostris agitatum, vt disceptationem hanc omnino praetermittere, & ad ipsorum resolutiones me remittere, aliquando, atque ideo intendis sem, quod transcribendi vitium ab instituto, & conditione mea multum abhorreat, nec in referendis aliorum placitis, sed magis in explicandis his, quae accurate satis, & absolute scripta, explicatáque non sunt, insistere, atque elaborare vellem: postmodum tamen, ne si rem ipsam adeo neces sariam, & as sidue prae manibus euenientem praetermittam, notari pos sem; mutato consilio, congruentius, & securius visum est, nonnullas, & generales regulas, atque Doctorum placita frequentiora, & magis communiter probata, breuiter attingere: in aliis vero ad eosdem me referre iuris Interpretes, qui hisce de rebus ex profes so magis sermonem instituunt. Quod vt distinctione, & resolutione absoluatur; ante omnia praemitto, supra hoc eodem tractatu, cap. 56. ex num. 24. vsque ad num. 60. me in proposito huiusce materiae prae sentis tradidis se, atque adnotas se nonnulla, in quibus ex profes so magis insistere, & accuratius ea prosequi, atque perficere, fuit omnino neces sarium; vtpote, cum maiorem explanationem requirant. Rursus, ibidem, ex num. 46. vsque ad num. 52. Peregrini distinctiones, de fideicommis s. art. 32. ex num. 60. vsque ad num. 75. adduxi, quae etiam neces sariae admodum sunt, & recensentur inferius. Denique in eo articulo, an substitutiones, & fideicommis sa conditionalia transmittantur ad haeredum haeredes, cum alicuius haeredes vocati reperiuntur; & an haeredum appellatione in materia substitutionis, & fideicommis saria, veniat haeres haeredis, longa serie me habui, prout ibidem apparet; & Hippolyt. Riminald. cons. 252. lib. 3. expendi, atque ex proposito explicaui; de quo etiam, sed non ita late, infra n. 42. Nunc vero in primis constituo, haeredum appel[sect. 1] latione extraneos etiam haeredes, ex propria significatione comprehendi, atque ita non modo haeredes sanguinis, sed etiam extraneos, qui sint succes sores bonorum defuncti: ad quod allegatur communiter textus, in l. sciendum, ff. de verbor. signif. qui vere id non probat; sed duntaxat, quod appellatione haeredis veniunt haeredes, non modo primi, sed vlterioris gradus; sicuti Anton, Gabr. & Franciscus Viuius, statim referendi, recte annotarunt; ad idem allegatur text. in l. in annalibus, C. de legatis: qui etiam textus secundum Decium non probat, nisi illud idem, quod probat text. in d. l. sciendum; vere tamen induci potest, vt probet regulam generalem praedictam, dicit enim, haeredis appellatione contineri omnes hae redes; ergo etiam extranei, qui haeredes quoque dicuntur; prout ipsemet Anton. Gabr. optime aduertit: alia quoque iura pro eodem as sumpto ponderauit Peregrin. & Rustic. in locis statim commemorandis, & regulam praedictam deduxit, atque tradidit Bartol. in l. Gallus, §. etiam si parente, ff. de liberis & posthum. quem sequuntur ibi Bald. Angel. Imola, Castrensis, Aretinus, Alexander, Iason, Claudius, Socinus, & caeteri communiter: & cum aliis multis, communem sententiam profitentur Andreas Tiraquellus, de retractu conuentionali, §. 1. in glos s. 6. num. 26. Anton Gabriel. commun. conclus lib. 6. tit. de verborum significatione conclusione 2. num. 1. qui ampliat num. 2. etiam si dictum sit de haerede suo in materia transmis sibili ad omnes haeredes. Eandem etiam regulam tradit Franciscus Viuius, commun, opinion. opinione 245. Regula est. Hippolytus Riminaldus, in consil. 252. num. 22. lib. 3. vbi post Baldum expendit quoque textum, in dicta l. in annalibus, C. de legatis, vbi dicit Imperator, In annalibus legatis, & fideicommis sis, quae testator non solum certae, personae, sed etiam eius haeredibus prae stari voluit, eorum exactionem omnibus haeredibus, & eorum haeredum haeredibus conseruari per voluntatem testatoris: Sic enim patet, quod ille textus vult, fideicommis sum pertinere ad quoscunque haeredes haeredum; sine vlla dubitatione nunquid. sint descendentes, vel extranei: & iterum ipse Riminaldus, ibidem, num. 102. in illis verbis: Item tale verbum, haeredis, nedum intelligitur de haerede sanguinis, sed etiam de extraneo, & quidem proprie secundum Decium, cons. 294. in principio. Idem Riminaldus, ex numer. 47. cum pluribus seqq. Cephalus, cons. 158. num. 22. lib. 2. & cons. 9. numer. 15. lib. 1. Rolandus a Valle, cons. 70. numer. 39. lib. 3. Guido Pap. quae st. 230. Cardin. Mantica, lib. 8. tit. 14. num. 1. & 2. vbi praemittit, quod haeredis nomen accipitur quatuor modis, Primo, pro haerede vniuersali, etiam extraneo, ex l. haereditas, ff. de verbor. significat. iuncta. l. sciendum eiusdem tit. Secundo, pro haerede, nomine tantum: l. qui se patris, C. vnde liberi. Tertio, pro haerede instituto ex re certa: l. ex facto, la grande ff. de haeredibus instituendis. Quarto. pro descendentibus, qui dicuntur hae redes, seu succes sores sanguinis: l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellianum. Regulariter autem, quod intelligitur de quolibet haerede, etiam extraneo, qui sit succes sor bonorum defuncti: quod repetit sub numer. 6. in versiculo, Sed contrariam sententiam: in principio, & num. 21. Iacobus Menochius, in consil. 158. num. 12. vers. Quartus est casus: lib. 2. & prae sumpt. 130. num. 2. & 3. lib. 4. vbi pro regula con stituit, legatum, vel fideicommis sum relictum Caio, & haeredibus, intelligi de haeredibus quibuscunque, siue sint extranei, siue ex sanguine, modo bonorum haeredes sint. Nam haec (subdit ipse) propria est ipsius nominis significatio, l. sciendum, ff. de verborum significatione, & manifeste probat l. in annalibus, C. de legatis: cum enim res legata sui natura est transitoria, etiam ad extraneos, & nullum resultat absurdum, nulláve iniquitas; haeredis nomen, etiam extraneum haeredem continet: quod ampliat, & exornat vsque ad numer. 8. Eandem etiam regulam, quod scilicet haeredum nomen, nedum intelligatur de haerede. sanguinis, sed etiam de extraneo, adduxit Hondedeus, in cons. 29. num. 101. lib. 1. Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 3. cap. 3. num. 3. fol. 358. Cardinalis Tuschus, tomo 4 litera H. concl. 80. fol. 285. vbi late, haeredum appellatione venire omnes haeredes, etiam extraneos: Antonius Cardosus, in praxi iudic. & Aduocat. litera H. num. 22. fol. 164. Praetis, lib. 3. interpret. 1. dubitat. 3. solut. 5. num. 1. fol. 16. M. Antonius Peregrinus, de fideicommis sis, art. 32. ex num. 16. vs que ad num. 31. vbi generalem tradit conclusionem, quod haeredis appellatio designat succes sorem bonorum, ac ideo comprehendit quemlibet haeredem ab intestato, vel ex testamento, coniunctum, vel etiam extraneum; sicuti probatur, Instit. de haered. qualit. & differentia. & ff. &c. de haeredibus instituendis, & l. pater filium, §. finali, ff, de legat. 3. & l. in annalibus, C. de legatis, & in contractibus, l. si pactum, ff. de probationibus, & l. veteris, C. de contrahend. stipulatione: & reddit rationem, post Bartolum, & communem, quod haeres idem est, quod dominus; ideo quicunque bonorum succes sor continetur, in quem rerum dominium transit. Sic denique, quod haeredis appellatio quoscunque succes sores complectitur; annotauit Anton. Pichardus, ad rubricam, Institut. de haered. qualit. & differentia: num. 2. Et bonorum pos ses sores, quia vice haeredis sunt l. 2. ff. de bonorum pos ses sion. l. haereditatis appella[sect. 2] tione, ff. de verborum significatione: Et pro haerede s aepe accipiuntur: l. in conditionibus, §. si patronus, ff. de conditionibus & demonstrationibus l. qui haeredi, in principio, & §. primo, ff. eodem, iuncta l. is qui, § finali ff. de legatis prae standis, & l. prima, §. bonorum, ff. ad Trebellian. vbi Bartolus, & Doctores: Alexander Raudensis, de analogis, lib. 1. cap. 15. num. 45. & sequentibus, Peregrinus, dict. art. 32. num. 26. in principio, qui ipse num. 2. eiusdem articuli, tradidit, quod nudum nomen haeredis, in eo qui noluit, vel non potuit haereditatem sibi delatam adire, in iure non consideratur: vt in l. 2. §. sed si sint sui, ff. ad Tertyllianum, & in l. Lucius, la primera, ff. de fideicommis sariis libertatibus. Etiam ad commodum illius, qui fuit haeres scriptus; vt est textus notabilis, in l. ex duobus, §. primo, ff. de vulgari & pupillari: quamuis in substitutionibus directis, vt eis locus sit, sufficiat, illum fuis se haeredem scriptum, & aptitudine potuis se succedere; vt per Baldum ibi relatum: ideóque (infert num. 3.) cum de haerede[sect. 3] fit mentio, intelligitur de eo, qui haereditatem adiuerit, & per succes sionem factus sit defuncto haeres: l. haeredis appellatio, & l. sciendum, ff. de verborum significatione, l. si in diem, ff. de conditionibus & demonstrat. per quem Bartolus ibi notauit, quod ius sus dare haeredi intra certum tempus, temporis cursu non prae sumitur dedis se, nisi post aditam hae reditatem; & est etiam textas, in l. 4. §. si quis hae redi, ff. de statuliberis, Glos s etiam notabilis, in l. finali, §. cum igitur, C. de iure deliberandi, vbi quod tempus conficiendi inuentarium, a lege prae scriptum haeredi, currit ex die aditae haereditatis. quia ante aditam haereditatem haeres non est, prout ibi comprobat num. 4. & adiicit num. 5. quod haeres accipitur pro eo, qui haereditatem agnouerit, & inde adiectionem eam, si talis haeres erit, ex poni, si adierit haereditatem, adeo vt non sufficiat, eum es se haeredem scriptum, per text. in l. 3. §. si quis itu, ff. de haeredibus instit. vbi Imola sic deduxit, & reddit rationem, num. 6. Peregrinus ipse, quia verba in omni materia debent intelligi cum effectu, l. prima, §. haec[sect. 5] autem verba. ff. quod quisque iuris, cum aliis vulgatis. Aliquando tamen, iuxta subiectam materiam,[sect. 6] sufficere, haeredem appellari habitu, licet non actu; cum Castrense, & Parisio notauit, exemplúmque adduxit Simon de Praetis (quem Peregrinus non citat) lib. 3. interpret. 1. dubitat. 3. solut. 5. num. 8. in fin, fol. 17. & numer. 9. ex Baldo adducit[sect. 7] quadruplicem differentiam nominis haeredis, quod primo scilicet nomen haeredis ponitur pro filio, etiam repudiante, dummodo faciat actum, non concernentem rem familiarem, sed naturalem effectum. Secundo ponitur pro haerede habitu, & non actu. Et tertio modo pro haerede habitu, & actu; & est, quando se immiscuit, vel adiuit haereditatem. Quarto, pro haerede sanguinis: & citat Beroum, in consil. 110. lib. 2. vbi plura adducit in proposito. Et vide eundem Praetis, ibi, num. 33. & 34 & num. 40. & 41. fol. 27. vbi latius explicat, an, & quando haeres capiatur habitu, destinatione, & aptitudine, licet effectu non sit haeres, materia sic expostulante subiecta. Et quando per nomen proprium quis vocatur in dispositione, quod non requiratur, quod sit haeres, idque maxime in substitutionibus: Attamen, quod haeres es se debet actu, & effectu, cum in testamento nominatur heres inactu grauaminis ferendi, aut in actu commodi consequendi, verbis maxime, mente, ac verisimilitudine concurrentibus, quod sit haeres effectu, de quibus omnibus exempla ibidem adducit, vbi videri poterit: & hactenus de prima obseruatione in hac materia. Secundo deinde obseruandum, atque consti[sect. 8] tuendum erit, quod licet verum sit, haeredum appellatione, extraneos etiam haeredes, ex propria significatione comprehendi, vt supra probatum remanet: Plerumque tamen, a lata huius verbi significatione recedendum, ac recedi communiter, & ad descendentes illam restringi: ex causa namque, & cum in oppositum testatoris voluntas coniecturatur, interpretatio sumitur, ac neces sario sumenda est vt de haerede sanguinis testator ipse senserit, ad cumque haeredis appellationem re stringere voluerit: sic sane admittendi, vel excludendi extraneos haeredes, aut consanguineos hae redes duntaxat admittendi, disceptatio haec, ad coniecturas, & prae sumptam mentem reducitur sicuti ex coniecturis totam hanc materiam pendere, atque ex illis definiri debere, an de solis hae redibus, & succes soribus sanguinis, an etiam de extraneis haeredibus testator senserit: concludit Paul. Castrens. in cons. 453. vol. 2. Cornens in consil. 272. volum. 4. Socin. iun. cons. 158. ex num. 3. vol. 2. Cardinalis Francisc. Mantica, lib. 8. tit. 14. num. 8. & n. 18. Iacob. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 130. ex n. 8. cum seqq. Simon de Praetis, lib. 3. interpret. 1. dubitat. 3 solut. sub num. 2. & num. 4. & in fine, & folio 16. & 17. in fine, Hippolyt. Riminaldus, in cons. 252. ex num. 64. lib. 3. Ioann. Vincent. Honded. in cons. 29. num 102. & seqq. lib. 1. Peregrin, de fideicommis sis, artic. 32. ex num. 18. cum seqq Cardinalis Tuschus, tom. 4. lit. H. conclus. 8. num. 1. & 6. folio 285. quo loci num. 42. & 43. & 52. expendit singulare con silium Angeli 306. Charis sime frater per totum: Alexandri cons. 36. lib. 3. vbi ad explicationem, huiusce articuli, pro regula generali constituunt, quod in materia indifferenti, appellatione haeredum veniunt omnes haeredes, etiam extranei; in materia[sect. 9] autem differenti veniunt soli haeredes, quibus materia differens congruit secundum ipsam differentiam. Dicitur autem materia differens, vbicunque non est eadem ratio, vt tam haeredes qualificati quam omnes extranei comprehendantur. Et differentia causatur, quando si extranei haeredes admitterentur resultaret absurdum, aut impos sibile, aut iniquum, aut natura rei, vel dispositionis repugnaret, siue mens disponentis, prout latius ibi: & per Riminald. d. cons. 252. num. 47. & seqq. & numer. 103. vbi ex communi sententia scribit, quod vbi sumus in materia indifferenti, videlicet ad omnes haeredes transitoria, appellatio haeredis omnem haeredem complectitur, tam suum, quam extraneum: secus vero in materia differenti, in qua non continetur omnis haeres, sed ille solum, cui secundum subiectam materiam, talis appellatio congruit. Differentémque materiam es se dixit, vbicunque non est eadem, & vniformis ratio, comprehendendi omnem haeredem: vel resultaret ab surdum, vel iniquum; prout etiam Peregrinus, articulo 32. num. 26. Ioannes Vincent. Hondedeus, dicto consil. 29. ex num. 101. cum sequentibus, vbi inquit, quod licet haeredum appellatione omnes, etiam extranei, Veniant; illud non procedit, vel quando in instrumento alia adsunt verba; ex quibus ostenditur, disponentes de descendentibus tantum intellexis se, quia ratione adiuncti, verbum suam mutat naturam, vel si res, de qua dis ponitur, non sit ad haeredes extraneos transitoria; vel si alias coniectura voluntatis adsit in contrarium, prout ibi comprobat. Iosephus de Rusticis,[sect. 10] ad l. cum auus, lib. 3. cap. 3. num. 3. & 4. quo loci ex aliis multis Authoribus adnotauit, quod cum in oppositum voluntas testatoris coniecturatur, a lata huius verbi significatione recedendum, & de hae redibus solum sanguinis, dispositionem intelligendam: & citat Hieronymum Zanchum, in repetitione l. haeredes mei, §. cum ita, ante numer. 231. versiculo, Caeterum: dicentem, in proposito certam doctrinam dari non pos se; sed cum huius vocis significatio ad vtramque intelligentiam aptari pos sit, totam hanc indaginem a coniecturata te statoris mente pendere, ipsámque ex variis accidentibus colligi pos se, vt per eum nonnulla huc pertinentia declarantem. Demum Rusticis ipse expendit, & sequitur Angeli, & Alexand. consilia relata, an simus in materia indifferenti omnino, siue in materia differenti, prout supra dictum est. Nec dis sentit Praetis solut. 5. num. 2. & num. 4. fol. 17. vbi & aliam, proponit in proposito Theoricam, ex mente, & sententia aliorum; quod si dispositio continet mentionem haeredis, respectu, seu ratione coniunctionis, intelligitur de filio, vel de hae rede sanguinis, per textum in l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellianum, vbi si quis ita fideicommis sum[sect. 11] reliquerit; fidei tuae, fili, committo, vt si sine haerede moriaris, restitutas Seio haereditatem: ex rescripto Diui Pij probatur, videri eum de liberis sensis se; quia cum conditio debeat se habere ad es se, & non es se; alias proprie conditio non dicatur, l. cum ad prae sens, l. itaque, ff. si certum petatur: & raro eueniat, aliquem sine haerede decedere; cum saltem ei fiscus haeres existat: l. prima. C. vnde vir & vxor, taliter quod nunquam pos set conditio deficere; ne substitutio elusoria reddatur, verbum haeres, ad liberos tantum coarctatur; vt concludit Rusticis, lib. 3. dicto capit. 3. numero primo, & secundo, quo loci pro ornatu, & explicatione dict. l. ex facto, §. vltimo, infinitos iuris vtriusque Interpretes in vnum recenset; si vero (subdit Praetis ipse) respectu succes sionis mentio haeredis fit, tunc intelligitur de haerede vniuersali: per textum in l. quaedam, §. 1. ff. de edendo. Praeterea & tertio loco obseruandum, atque[sect. 12] constituendum erit, Interpretes nostros multis in locis artigis se, atque cumulas se coniecturas permultas: ex quibus colligi, deprehendique pos sit, de haerede sanguinis testatorem sensis se; & haeredis verbum ad eos duntaxat debet restringi: & harum quamplurimas adduxis se Antonium Gabriel. commun. conclus. lib. 6. titulo de verborum significatione, conclus. 2. ex num. 4. cum pluribus seqq. qui regulam generalem, quod verbum haeres regulariter verificatur in quolibet haerede; id est, tam in haerede sanguinis, quam etiam extraneo, Primo limitat, si sit facta mentio de haerede alicuius viuentis: quia cum viuens non habeat haeredem, respectu succes sionis debet intelligi de haerede sanguinis: Tuschus, tomo 5. litera H. conclusione 79. numero quinto, sequitur Cardinalis Franciscus Mantica, libro octauo, titulo 14. numero secundo, versiculo, Primus casus est: Peregrinus de fideicommissis, artic. 32. num. 44. qui adeo existimat, dictum prae sumi eo casu de filiis, aut descendentibus sanguinis, quia filius viuente patre, quodammodo dominus est bonorum paternorum: l. in suis, ff. de liberis & po sthum. & haeres idem est, quod dominus: l. his. verbis, ff. de haered, instit. & latius ibi explicat: notauit etiam Tusch. tom. 4. litera H. conclus. 79. numer. 5. Secundo limitat Anton. ipse Gabriel, num. 5. si ver[sect. 13] bum haeres profertur in materia; quae sui natura non est transmis sibilis nisi ad descendentes: quod statim sublimitat, si in dispositione adiecta fuerit dictio, quibuscunque, nam tunc in ea etiam extranei comprehenduntur, vt latius inferius adnotauit: & id ipsum tradidit Cardin. Mantica, lib. 8. dict. titulo 14. num. 3. vbi restringit, regulam propositam, vt non procedat, quando verbum haeres profertur in materia, in qua extranei non succedunt, vt in feudo: tunc enim haeres accipitur pro filio, prout ibi comprobat. Simon de Praetis, lib. 3. interpretatione prima, dubitatione 3. dicta solutione 5. num. 19. fol. 18. Peregrinus, dict. art. 32. num. 5. & 52. & 53. & 54. vbi etiam, quod cum fit haeredum mentio in re non transmis sibili ad extraneos hae redes, tunc moderatur ad haeredes sanguinis, pro rerum, & personarum conditione, veluti in feudalibus, & in emphyteuticis Ecclesiae. Et limitat, nisi vsus, & consuetudo regionis etiam extraneos haeredes admiserint, vel nisi inuestitura facta fuerit, etiam pro quibuscunque, aut pro omnibus haeredibus: quia haeredibus quibuscunque infeudatio facta, etiam extraneos includit, prout haec omnia latius ibi. comprobat. Hactenus Peregrinus & id ipsum resoluit Tuschus, tomo 4. litera H. conclus. 79. num. 7. & antea num. 1. Hippolytus Riminaldus, cons. 252. numer. 57. vbi inquit, quod emphyteusis conces sa alicui, pro se, & haeredibus, restringitur ad liberos: limitat autem, nisi dictum fuerit, pro se, liberis, & haeredibus, quia de extraneis intelligitur verbum, haeredibus: & eodem numer, 56. & num. 57. tradidit ipse Riminaldus, quod haeredis[sect. 14] appellatio intelligitur de extraneis, quando supra facta fuit mentio de haeredibus sanguinis. Tertio limitat Antonius ipse Gabriel, dicta conclus. 2. ex numer. 8. vsque ad num. 15. quando resultaret absurdum, iniquum, vel impos sibile, vel quid repu[sect. 15] gnans voluntati disponentis; absurdum autem, quod sequi videretur, si conditio, si grauatus deces serit sine haerede, intelligeretur de haerede succes sionis, & non de haerede sanguinis, ex ratione praedicta: quia semper, quis decedit cum hae rede succes sionis. Et idem es se, si dictum sit de legitimo haerede in substitutione conditionali. Contra voluntatem autem disponentis quod es [sect. 16] set, vt appellatione haeredis veniret extraneus in casu quae stionis Richard. Malumbr. quam posuit Bartolus: nam si substitutio sit facta Titio instituto, de Caio, & eius haeredibus, sub conditione si deces serit Titius substitutus sine liberis, quo casu extranei haeredes Titij, non faciunt deficere conditionem substitutionis: eodem modo non est verisimile, vt quando testator inuitauit Caium, & eius haeredes ad substitutionem; quod voluerit vocare extraneos haeredes Caij: quae fuit opinio multorum, quos Antonius Gabriel ibi commemorat, & sequitur: quamuis dixerit, Angelum, & alios contrariam sententiam sustinuis se. Et limitat eandem opinionem ibidem num. 12. vt per Castrensem, ibi relatum: & subdit numer. 13. quod etiam es set contra voluntatem testatoris, quando; si verbum haeres, pro omni haerede, etiam extraneo acciperetur: descendentes testatoris excluderentur ab extraneis: quod quidem repugnare videtur voluntati ipsius testatoris. Et idem generaliter (prout etiam ibi numer. 14.) quando, si verbum haeres acciperetur, pro haerede iure succes sionis, sequeretur, quod minus dilectus praeferetur magis dilecto. Hactenus Antonius Gabriel; circa cuius resolutiones insistendo, animaduertendum ante alia erit, veris simum es se id, quod ex communi Author ille tradidit, quod scilicet sequeretur absurdum, si pro quibuscunque haeredibus, etiam extraneis, verbum haeres accipiatur in eo casu, quando quis haeres fuerit institutus, & rogatus restituere haereditatem, si deces serit sine haeredibus; nam cum conditio pos sit existere, & non existere, l. cum ad prae sens, cum sequentibus, ff. si petatur, absurdum est intelligere de extraneis haeredibus; quoniam conditio non pos set vnquam deficere, cum nemo sine haerede saltem extraneo, decedat: l. prima, C. vnde vir & vxor. Igitur vt absurdum ces set, haec conditio, ex coniectura voluntatis, de filiis intelligitur, dict. l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellianum: sic sane annotauit etiam Mantica, libro octauo, dicto titulo decimo quarto, numero quinto. Simonde Praetis, libro tertio, dicta solutione quinta, numero septimo, folio 17. Peregrinus, dicto articulo 32. numer. 36. per totum, Tuschus etiam idem notauit, tomo quarto dicta conclusione 79. numer. 3. fol. 284. & cum infinitis Iosephus de Rusticis, ad l. cum auus, libro 3. cap. 3. numero primo, vbi agit de ratione, & interpretatione textus, in dicta l. ex facto, §. vltimo, de qua & ipsius materia commendo Peregrinum, ipsomet articulo 32. ex numero 13. vsque ad numerum quadragesimum, vbi late explicat, in substitutionibus conditionalibus, post mortem haeredis scripti, si sine liberis deces serit, de Titio, & eius haeredibus; an complectatur haeredes extraneos, & an significet liberos, ita quod non extraneos haeredes? Et quid cum substitutio facta fuit, non expres sa conditione, si sine filiis? & de aliis multis, in proposito valde neces sariis. Quoad secundum vero, quod Antonius ipse Gabriel annotauit, quod scilicet contra voluntatem disponentis es set, vt appellatione haeredis, veniret extraneus; in casu illo quae stionis Ricardi de Malumbr. quem ponit Bartolus, in l. Gallus, §. etiam si parente, ff. de liberis & posthum. obseruandum erit, post Bartolum, numero quinto, & Doctores communiter ibi; dubitasse Interpretes nostros, si testator filium instituit; & si deces serit sine liberis, Titium, eiúsque haeredes substituit; an hae redes extranei Titij ex dicta substitutione admittantur; si contingat, Titium ante decedere: qui extraneos filij haeredes excludant? & concludit Bartolus, quod non; sed verbum haeredes de filiis intelligatur, vt dixit Richardus de Malumbris, in quadam sua disputatione, quem ipse refert. Eandem etiam opinionem tenuerunt Bald. Paul. Ca strensis, Aretinus, Iason, Claudius de Seysell. Aquensis, Fulgosius, Ruinus, Alexand. Curtius senior, Decius, Riminaldus senior, Craueta, Alciatus, Crotus, Socinus iunior, & alii, quos referunt Antonius Gabriel, in loco relato supra. Mantica, libro octauo, dicto titulo 14. numero sexto, & septimo, vbi quae stionem propositam disputat, & firmat veriorem es se opinionem relatam a Bartolo, quod fideicommis sum intelligatur relictum filiis duntaxat ipsius Titij, non etiam extraneis haeredibus; quia si de extraneis intelligatur, sequeretur absurdum, & iniquum contra verisimilem testatoris voluntatem: nam sicuti filium suum testator praedilexit, & praetulit substituto; ita est verisimile, eum praedilexis se haeredes filij, & voluis se eos extraneis haeredibus ipsius Titij substituti anteponere: prae sertim, si haeredes filij es sent ex agnatione testatoris: argumento l. Publius, in fine, ff. de conditionibus & demonstrat. igitur (concludit ipse Mantica) in casu proposito, ex coniectura voluntatis, filij ipsius Titij duntaxat intelliguntur substituti: & contrariam Angeli, & aliorum sententiam recenset, eorúmque praecipuum fundamentum expendit: ac denique Bartoli opinionem probauit, quae est magis communis: & in consulendo, & iudicando sequenda: prout ibidem notauit. Sequitur etiam Praetis, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione 3. solutione 5. numero 10. per totum, folio 17. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 130. num. 16. & tribus sequentibus, vbi etiam sequitur opinionem Bartoli: & resoluit, quod si testator ita dixit: filium meum instituo, & eius haeredes, & si ipse deces serit sine liberis, restituat haereditatem Caio, & eius haeredibus: quod non veniunt extranei: etiam explicat vsque ad numer 19. quid quando dixit, & si filius meus deces serit sine haeredibus, restituat Caio, & eius haeredibus: Et quid si dixit, instituo filium meum, & si ipse deces serit sine liberis, restituat Caio, & eius haeredibus. Et quid si dixit, & si filius meus deces serit sine filiis, restituantur bona Caio, & omnibus eius haeredibus, prout ibi videri poterit: & per Peregrinum, in loco relato supra, ex numero 31. cum sequentibus, vs que ad numerum 40. Bartoli etiam resolutionem probauit Tuschus, torno 4. litera H. conclus. 79. numer. 14. fol. 284. & latis sime articulum propositum disputauit, Bartolique, & Angeli contrarias sententias, & eorundem fundamenta principalia commemorauit Ioseph. de Rustic. ad l. cum auus, lib. 3. cap. 3. ex num. 10. vsque ad num. 24. & tandem resoluit, quod non auderet ab opinione Bartoli recedere; & inquit frequentiori calculo eam receptam es se; & haeredum verbum, de sanguinis haeredibus respectu substituti, clarius intelligi, si testator dixis set, si filius meus sine haerede deces serit, Titium substituo, & eius haeredes. Ac etiam, si es set dictum, filium, & eius haeredes instituo, & si deces serit sine liberis, Titium substituo, eiusque haeredes. Et subdit, numer. 21. & 22. ex communi Interpretum sententia, haeredum verbum, de sanguinis haeredibus, respectu substituti, non in telligi; opinionémque Bartoli, ac Ricardi de Malumbris, restringi, si non adiecta conditione, si sine liberis, simpliciter Titium substituis set,[sect. 17] eiusque haeredes; hocque sublimauit, filio testatoris instituto. Vbi autem testator legauit vxori, & post eius mortem reuerti voluit ad filias institutas, & earum haeredes, quod intelligendum sit de haeredibus sanguinis, & quare, tradit Menoch. d. prae sumpt. 130. num. 20. & hactenus de quae stione Bartoli, & Ricardi. Subdit quoque Antonius ipse Gabriel de ver[sect. 18] bor. significat. d. conclus. 2. quod etiam es set contra voluntatem verisimilem testatoris, haeredum appellatione venire extraneos haeredes; quando, si verbum haeres, pro omni haeredes, etiam extraneo acciperetur, descendentes testatoris excluderen[sect. 19] tur ab extraneis; cum id repugnare videatur voluntati testatoris; argum. text. in l. cum acutissimi, & in l. cum auus. Et idem generaliter, quando; si verbum, haeres acciperetur pro haerede iure succes sionis, sequeretur, quod minus dilectus praeferretur magis dilecto: & resoluit Peregrin. d. art. 32. num. 40. vbi vide Ioseph. de Rustic. ad d. l. cum auus, lib. 3. d. cap. 3. num. 5. vbi etiam in te stamento declarauit, quales deberent es se personae, ad quas bona sua peruenire volebat; nam si in prohibitione postea alienationis dixerit, quod volebat venire ad haeredes suos, intelligitur de talibus haeredibus sensis se, de quibus supra in alia parte testamenti loquutus fuerat; vt per Socinum, quem ibi refert; & sequitur Peregrinus, dicto articulo 32. numero 41. vbi sic scribit: Limita[sect. 20] tertio, tum testator disponens de haeredibus, referret se ad liberos, de quibus in alia testamenti parte locutus fuis set; quia dixis set, dicti haeredes: sic Bartolus, dicto consil. 52. Salimbene Ioannis. Vel licet expresse non se referret, constaret tamen, quod dum de haeredibus disponit, loquitur de liberis, de quibus supra disposuerat; Socinus, dicto consilio 249. numero decimo quinto, & 16. & dict. consil. 75. num. 5. in 3. Vel[sect. 21] quando communis vsus loquendi se haberet, vt verbum haeres, pro descendenti acciperetur, vt per Anton. Gabr. eadem conclus. 2. num. 16. & 21. [sect. 22] Peregrin, d. artic. 32. num. 41. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 130. num. 21. ita etiam, si dictum fuerit, quod haereditas vadat de haerede in haeredem, vt cum Parisio probauit idem Gabriel, num. 20. Man[sect. 23] tica, lib. 8. d. titul. 14. num. 8. Peregrin. d. artic. 32. num. 43. Rusticis, lib. 3. d. cap. 3. num. 35. & vide Simon de Praetis lib. 3. solut. 5. num. 16. fol. 18. aut si dictum sit de haeredibus masculis, vt ipse An[sect. 24] ton. Gabr. annotauit, d. conclus. 2. num. 19. & latius Conclus. 3. per totam, Mantica, d. tit. 14. num. 5. Peregrin. d. artic. 32. numer. 45. & duobus seqq. Idem quoque est, cum testator vocas set haeredes, & de[sect. 25] scendentes; nam intelligerentur vocati haeredes, qui sint de descendentibus: secus si dictum fuis set pro se, descendentibus, & haeredibus; nam haeredum adiectio staret augmentatiue, vt cum Caepola, & Bursato tradidit Peregrin, dict. art. 32. num. 48. qui[sect. 26] idem statuit num. 49. cum testator legitimos hae redes vocas set: nam eo casu haeredes extranei non continerentur: sed illi, quibus ex lege ab intestato defertur haereditas, prout latius ibi comprobat. Rusticis, lib. 3. d. cap. 3. numer. 36. qui num. 37. [sect. 27] idem obseruat, quando haeredes vtriusque sexus vocari es sent; quia verba ista de liberis intelligerentur , quae extraneis haeredibus minime conueniunt: prout etiam comprobat eod. c. 3. n. 25. & n. 24. cum aliis Authoribus scripsit, idem es se. si dictum fuerit, sine haeredibus, ex suo corpore procreatis: tunc enim haeredum vox absque dubio ad filios, & sic ad haeredes sanguinis restringitur; etiam si simus in materia ad omnes haeredes, etiam extraneos, transitoria: & vide eundem Rusticis, ipso cap. 3. num. 44. vbi Bartoli sententiam communiter receptam commemorat; quod in re ad quoscumque[sect. 28] haeredes transitoria, si verbum haeredes a recipiente proferatur, de extraneis etiam intelligendum sit, cum recipiens videatur velle cuicunque haeredi, etiam extraneo prouidere, prout comprobat. Attamen in gratiosis Principum conces sionibus[sect. 29] de re aliqua pro se, & suis haeredibus, quod pro de scendentibus ab illo, masculis, & foeminis, conces sio facta interpretetur; ipse Peregrinus adnotauit, de fideicommis sis, d. art. 32. n. 59. & de iure fisci, lib. 1. tit. 2. n. 110. vbi latius. Et si testator substituit[sect. 30] Titium, & suos, de quibus sensis se intelligatur, vide plene per Manticam, de coniectur. vltim. volunt. lib. 8. tit. 14. num. 19. per totum, Praetis, lib. 3. solut. 5. num. 15. fol. 18. qui obseruant, haec verba es se ambigua, & pluribus modis accipi pos se; nam pos sunt intelligi de filiis, item & descendentibus; sed tamen quod intelligantur de proximioribus con sanguineis venientibus abintestato, & quidem per prius de liberis, seu descendentibus, tanquam proximioribus succedentibus ab intestato; & his deficientibus, vt admittantur collaterales, recte tradidis se, post Castrensem Interpretes communiter, prout latius Mantica obseruat d. n. 19. & n. 20. vtiliter explicat in haec verba: Illud autem aduer[sect. 31] tendum puto, quod haec verba substituit Titium, & suos haeredes, in dubio si nihil impediat, magis debent intelligi de haered. ipsius testatoris, quam Titij: l. si quis a Titio, cum Glos sa de vsufructu: & ita consuluit Paris. in cons. 88. num. 36. vol. 2. & hoc est tritum, vt verbum, suus, quod potest referri ad personam alterius, & testatoris: magis referatur ad personam ipsius testatoris: l. debitor ibi, filiae suae. id est testatoris: ff. ad Trebell. & l. ex facto, in princip. cum Glos sa, eod. titul. & ibi Bart. Imol. & Alex. & Aretin. in l. Gallus, §. & quid si tantum, in tertio notabili, de liber. & posth. Ruin. in cons. 15. n. 19. vol. 4. Curtius iunior in cons. 70. n. 78. vol. 3. & ego quoque cum attinentes sui es sent substituti, de attinentibus testatoris intelligendum es se factam substitutionem, ex facto respondi. Quam sententiam pluribus aliis coniecturis comprobaui, & ita praenunciatum fuit, vt relatum est mihi. Et hactenus de tertia hac ob seruatione; ex qua dilucide apparet, an, & quando in vltimis voluntatibus appellatione haeredis veniat tantum haeres sanguinis, & quando etiam extraneus. Et quid maxime in substitutionibus? de quo vide Anton. Gabrielem, commun. lib. 6. tit. verborum significatione, conclus. 2. n. 17. Hippolyt. Riminald. in consi. 252. lib. 3. Peregrinum de fidei[sect. 32] commis s. d. art. 32. ex num. 30. Et si testator dixerit, lego Titio, & eius haeredibus decem; an filij ipsius Titij pos sint petere legatum, viuo patre? vide Manticam, lib. 8. dict. tit. 14. n. 9. & seqq. [sect. 33] Quarto deinde principaliter obseruandum, atque constituendum erit, illud valde apud Interpretes nostros controuerti communiter; num. scilicet in his casibus, in quibus haeredum appellatione, filij, & descendentes duntaxat veniunt; an neces se sit, quod ipsi haeredes sint cum effectu, & ita concursus vtriusque qualitatis requiratur, quod sint filij, & haeredes simul? & in hoc casu quamplures ita distinguunt; quod aut dispositio est facta de liberis haeredibus, & tunc vtraque qualitas requiritur, videlicet, & quod sint descendentes, & quod sint etiam haeredes. Si vero in dispositione simpliciter sit fact mentio de haeredibus masculis, tunc non requiritur, & quod ipsi descendentes sint hae redes; sic sane ex sententia multorum retulit An tonius Gabriel, commun. opinion. lib. 7. titulo de verborum significatione, conclus. 3. num. 2. & 3. qui numero quarto, testatur, propterea dixis se Decium, quod si inuestitura dicat, pro se, & haeredibus, ex se descendentibus, vtriusque sexus, non dicatur feudum haereditarium. Et num. 5. adducit opinionem contrariam quamplurimorum, vt etiam si dictum sit de haeredibus masculis, requiratur, quod filij sint hae redes; & pro ista opinione inquit, videri casum in capit. primo, iunctis his, quae ponit lib Iacobus de Behuis. Aluar. & Card in titulo, de eo qui sibi, & haeredibus suis: vbi textus loquitur, de eo qui sibi & haeredibus masculis fuit stipulatus; & tamen concludunt ibi Doctores, feudum es se haereditarium, ita vt nonpos sit transire in descendentes, nisi sint hae redes: & num. 7. ipse Anton. Gabriel, hanc vltimam opinionem, tanquam magis communem amplectitur: atque ex illa infert, vt si inuestitura dicat, pro se, & haeredibus, illud dicatur feudum haereditarium. Et idem si dictum sit pro filiis haeredibus. Idem etiam & aliis pluribus modis, de quibus per totam illam conclusionem, vbi videri poterit: & per Menochium, in consil. 158. ex num 9. vsque ad num. 18. lib. 2. latius cons. 255. ex num. 15. vsque ad num. 35. lib. 3. vbi longa serie prosequitur articulum propositum, & octo principales casus, constituit, atque distinguit: vt explicet, an conces sio facta pro se filiis, & descendentibus; aut facta pro se, filiis, & haeredibus: aut pro se filiis, & de scendentibus, & haeredibus, ac succes soribus, prae sumatur facta filiis, non tanquam filiis, sed tanquam haeredibus, & e contra; vbi conclusiones metips ae originaliter videri poterunt, & adeo plene conficiuntur, vt nihil vltra adnotari valeat. Mantica etiam, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 8. titul. 14. num. 11. pertotum, eandem quae stionem attigit, sed breuiter admodum; provt etiam Sfortia Oddus, in tractatu de compendios. substit. particula sexta, art. 5. in principio, Petrus Antonius de Petra, defideicomrnis sis, quae st. quinta, numer. 179. & ij quidem, ac infiniti alij, quos ipsi recensent, magis communiter concludunt, quod in vltimis voluntatibus, si fiat mentio haeredum, sufficit quod sint filij, licet non sint haeredes; secus tamen, si in contractibus: in quibus si adiiciatur verbum, haeredibus, vt filij succedant non sufficit quod ime filij, sed praecise requiritur quod sint haeredes; sic sane ex Alexandro, & Cephalo re soluit Ludouicus Casanate, in cons. 45. numer. 173. & dici: es se communem differentiam inter vltimas voluntates, & contractus: & eundem Cephalum reddidis se differentiae rationem; quia scilicet in contractibus strictis sime proceditur, nec verba impropriantur, l. quicquid astringenda, l. si ita stipulatus, §. Chrysogonus, ff. de verborum obligation. quae ratio cessat in vltimis voluntatibus, in quibus verba latius interpretantur; l. in testamentis, vbi Cagnolus, ff. de regulis iuris, cap. cum dilecti, de donation. & quia fauorabiliores sunt. Et idem in effectu contendit Tuschus, tomo quarto, litera H. conclusione 80. ex folio 285. Attamen licet differentia praedicta probari soleat; non tamen ipsa generaliter, aut absolute adeo procedit, nec ratio differentia concludit; sed plerumque potius diuersimode statuitur, & distinguitur, vt aut aliquando contrarium seruetur, net res ipsa accurate satis explicari valeat, nisi plures casus constituantur, & exactius disceptationis eiusdem sermo in stituatur; prout Peregrinus, & Iosephus de Ru sticis susceperunt. ille de fideicommissis, art. 32. ex n. 9. vsque ad n. 26. iste In commentariis ad l. cum anus ff. di conditionibus. & demonstrationibus, lib. 3. cap. 2. per tot. ex folio 372. Et quidem Peregrinus, dicto numero nono sententiam eorum commemorat, qui existimant, quod in his casibus, in quibus haeredum mentio, aliqua de causa restringitur ad haeredes sanguinis, ita vt extranei non includantur, non sufficit, quod aliquis sit de descendentibus, sed vlterius qualitas haereditaria, in eo requiratur: ad quod expendere solent eius partis sequaces textum in dicta l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellianum, vbi conditio si sine haeredibus, exponitur, si sine de scendentibus; nam vt conditio deficiat, oportet, illos es se descendentes, & haeredes; quod inquit tenuis se Bartolum, Alexand. Claud. Aquens. Guid. Pap. Aretinum, Alciatum, Socinum, Crauetam, Decianum, & Manticam, ibi relatos; & rationem as signat. Contrarium tamen alios quamplures, de quibus etiam ibi, amplexos, in fideicommis sariis Ordinationibus, atque ita in vltimis voluntatibus, dispositiuam de haeredibus masculis mentionem, intelligi de haeredibus sanguinis, net neces sarium es se, quod sint haeredes bonorum, indéque eos admittere communem distinctionem inter contractus, & vltimas voluntates; Vt in fideicommis sis scilicet, & substitutionibus, haeredes sanguinis veniant, etiam si non sint haeredes bonorum, ad quod quamplurimos iuris Authores commemorat, prout ibi videri potest dicto num. 9. & num. 10. & 11. vbi inquit eosdem secus concludere in feudalibus, in quibus haeredum mentio pro liberis accipitur; net sufficit, quem es se de liberis, nisi quoque in eo concurrat qualitas haereditaria; mediate, vel immediate; provt tenent permulti Interpretes ibi relati; & idem es se, nedum in feudalibus, sed & in aliis causis, in quibus conces sio reperiretur facta alicui, & haeredibus suis masculis, vel eius legitimis haeredibus, aut haeredibus ex suo corpore descendentibus, in quibus causarum figuris planum est, haeredes extraneos non contineri; liberos autem non alias succedere, nisi haeredes quoque sint: & subdit, in conces sionibus inter viuos, hane es se communem resolutionem; non tamen in ipsa specie defuis se quamplures magni nominis contradictores, tenentes, qualitatem haereditariam non es se neces sariam; prout etiam videbis d. n. 11. & hactenus Peregrinus qui (vt vides) distinctionem illam communem probauit inter contractus, & conces siones inter viuos, & vltimas voluntates. Statim tamen dubitat num. 12. quid in conces sione facta per copulam, puta alicui, & eius filiis, & haeredibus; & refert Bartoli sententiam communiter receptam, quod in feudalibus requiritur concursus qualitatis haereditariae; nec sufficit, quod de liberis sit is, qui succes sionem praetendit: ratio est, quia alias copulata illa adiectio, & haeredibus, otiose staret, quandoquidem ampliatiue stare nequeat, ad inclusionem extraneorum. Omne autem verbum, vel etiam syllaba sic accipi debet, vt stet cum aliquo effectu operatiuo, prout ibi comprobat num. 13. & num. 14. statuit idem Peregrinus quod in emphyteusi, & aliis conces sionibus inter viuos, siquidem ageretur de re non tran sitoria ad extraneos haeredes, vt quia es set emphyteusis Ecclesiae, non solita progredi ad haeredes extraneos, hoc casu absque dubio, illa adiectio staret qualificatiue, ita vt liberi non succederent, nisi quoque haeredes dicent, immediate, vel mediate; si vero ageretur de re transitoria ad haeredes extraneos, planum equidem es se, quod filius rem habere non pos set, repudiata paterna haereditate: & reddit Peregrinus rationem num. 15. quia pater, & ascendens semper prae sumitur stipulari pro fil o, vti eius haerede; non pro filio simpliciter, pro vt ibi comprobat. Et n. 16. adiicit, quod in hoc casu, in re ad extraneos transitoria, adiectio illa, & hae redibus, staret ampliatiue, vt non solum filij haeredes, sed etiam extranei admittantur, provt etiam ibi comprobat: & reddit rationem, num. 17. Sane in contractibus, & in conces sionibus inter viuos, ita resolutiue tradit Peregrinus, vt vides. Ego vero in eisdem etiam terminis, & feudali materia, lectorem admoneo, seruandas es se resolutiones illas Menochij, dum latius distinguit, & octo casus principales constituit, in locis relatis supra; non enim alias absolute, & radicitus explicari articulus ipse poterit, quam si ita ex profes sio, & casibus illis distinctis, procedatur quoad vltimas autem voluntates, eam es se communiorem sententiam, quam recensui supra; & quidem si relictum sit Ti tio, & eius filijs, & haeredibus, variare quidem Doctores; nam Paulus Gastrensis, expresse distinguit, quod aut relictum fuit Titia, & filij, & sufficiat filios es se, licet non sint haeredes patris; aut dictum fuit Titio, & eius filijs, & haeredibus, & eo casu requiratur concursus vtriusque copulati, scilicet, quod sint filij, & haeredes; vnde sensit, extraneum haeredem non es se vocatum: item nec filium, qui hon sit haeres: & Paulum sequuntur nonnulli relati per Peregrinum, d. art. 32. num. 18. vbi rationem as signat, & subdit, contra clare sensis se Bartolum, quod illa adiectio, & haeredibus, ampliet etiam ad haeredes extraneos, nisi ratione absurdi vitandi restringatur ad haeredes sanguinis, veluti in casu proposito per ipsum Bartolum, ideoque in eo relicto admitterentur filij, etiam non haeredes, item & haeredes extranei; & Bartolum sequuntur alij, quos ipse Peregrinus recenset d. num. 18. & addit num 21. quod cum in filiis, & descendentibus requiritur concursus qualitatis haereditariae, tunc sufficit, haeredem es se in aliqua quota, vel etiam habere titulum institutionis in re aliqua particulari: quod tenent permulti ibi relati; in haerede vero haeredis, quod requiratur vt sit haeres vniuersalis, prout ibi latius num. 22. & vide num. 23. vbi explicat, cum haereditaria qualitas in liberis requiritur, an iubet, quod haereditas non sit delata; hactenus Peregrini traditiones, atque obseruationes in proposito. Iosephus vero de Rusticis, in loco relato supra cap. scilicet secundo libri tertij, aliter equidem, atque diuersimode huiusce tractatus resolutionem, & explicationem suscepis se videtur. Primum etenim inquirit, quid iuris, quando in conditione fuit expres sum, si sine filijs, & haeredibus; & tunc inquit videri concludendum, quod si nolint filij, vel non pos sint haeredes es se, substitutionem non deficere, sicuti ex sententia Castrensis , voluerunt Ioannes Dilectus, & Sfortia Oddi, quos ibi commemorat; & pro hac parte quatuor principalia fundamenta expendit, & adducta quoque contraria sententia Baldi, quod sus siciat in proposito, quem es se filium , licet non haeredem, & quoad copulam sic pos se di stingui, provt latius ibi, num. 4. & 5. resolutiue firmauit, non es se recedendum ab opinione Pauli Gastrensis; quicquid Baldus aliter senserit: quod ego quoque veris simum existimo. Secundus casus est (inquit Rusticis ips e num. 9.) quando dictum fuit, si sine haeredibus deces serit; & tunc nes alij casus sunt considerandi. Primus, quando testator in vna parte testamenti vocas set filios, vel liberos simpliciter; in alia vero parte haeredes; & isto casu opus non est, filios hae redes es se, sed appellatione haeredum filios intelligi, qualitate huiusmodi haeredis reiecta; idque secundum Castrensem, & Crauetam, ibi relatos. Secundus casus est (provt etiam ibi, numero 10.) quando es set dictum, si sine haeredibus masculis, & hoc casu de filiis intelligi, licet haeredes non sint; tenuis se quamplurimos, quos eodem numero decimo, Rusticis recenset. Et infert numero vndecimo, ex sententia quamplurimorum, quos congerit, feudum receptum pro se, & haeredibus masculis, non hae reditarium, sed ex pacto, & prouidentia censeri: quod etiam tuetur numer. 12. & 13. Et id ipsum statuit num. 14. cum feudum tibi, & haeredibus tuis, ex corpore legitime descendentibus daretur, nam non hae reditarium, sed ex pacto, & prouidentia diceretur; licet aduersus hanc conclusionem plures insistant, provt ibi numer. 15. & numero 16. idem dicendum putat in feudo pro se, & haeredibus legitimis, nam ex pacto, & prouidentia censebitur; sicuti scribunt quampluces, ibi commemorati. Feudum quoque in dubio, ex pacto, & prouidentia, non autem haereditarium prae sumi debere; affirmarunt permulti, quos Rusticis ipse adducit ibi num. 17. & numer. 18. inquit, tertium es se casum, quando es set dictum ab solute, ac simpliciter, si sine haeredibus; & in hoc tertio casu duas es se Scribentium opiniones. Prima est, quod idem sit, ac si simpliciter dictum fuis set, si sine filiis, & propterea fore distinguendum, vt in sequenti quarto casu explicat. Et eodem numero decimo octauo, recenset alteram opinionem, superiori contrariam, quod nisi filij hoc casu haeredes sint, non dicatur impleta conditio; & ita concludere permultos iuris Interpretes, qui referuntur ibidem. Et infertur numero decimo nono, ex sententia quamplurimorum, quod quamuis feudum pro se, & hae redibus receptum, solum filios includat, non tamen ad feudum vocantur, nisi haeredes sint. Quartus casus principalis est (inquit Rusticis ipse, numero 20.) quando es set dictum si sine filiis, & ex mente Bartoli, ac aliorum Scribentium, tunc duos alios casus Author ipse considerat. Primus est, quando filij haeredes es se pos sent, sed nollent, & tunc concludit, filios, etiam si haeredes non sint, substitutum excludere; idque ex sententia quamplurimorum, quos ibi recenset; & secundum casum adducit numero vigesimo primo, quando vellent, sed non pos sent haeredes es se; & tunc duos alios casus dicit subdistinguendos es se; primus est, quando non pos sunt ob ipsorum incapacitatem, puta, quia banniti, vel Religiosi alicuius Ordinis, siue Religionis, non valentis in communi aliquid retinere; & concludendum es se ex intentione omnium fere Scribentium, fideicommis sum non deficere; licet contrarium tenuerint alij quamplures, quos ibidem commemorat; & explicat text. in l. cohaeredi, §. cum filiae, ff. de vulg. & pup. substit. & in l. statius Florus, §. Cornelio Felic, ff. de iure fisci, provt ibi videri potest dicto numero 21. & 22. & 23. Secundus casus est, quando ex dispositione legis pos sent, quia inquam capaces es sent, sed facto, aut dispositione hominis nequirent; vt quia exhaeredati fuerint, vel prae teriti ab his, quorum praeteritio pro exhaeredatione habetur, scilicet matre ipsorum, §. finali, Institut. de exhaeredat. liberor. Et in hoc secundo casu duas es se Scribentium sententias; prima est, quod isti filij faciant fideicommis sum deficere; alia vero & secunda in contrarium, de quibus idem Rusticis late ibidem, ex num. 24. cum sequentibus, & num. 28. profitetur, primam opinionem magis communem es se. Et huc vsque Iosephi de Rusticis obseruationes, & resolutiones in proposito dubio, & de quarta principali obseruatione in hac materia. Nunc vero obseruandum, atque constituendum[sect. 34] erit, haeredum appellatione, omnes in infinitum venire, & comprehendi; primos scilicet, secundos, & vlteriores; l. haeredis appellatione, l. sciendum, vbi certi casus excipiuntur, & l. haeredis appellatio, ff. de verborum signification. l. qui per succes sionem, ff. de regulis iuris, l. 3. §. finali, ff. de petitione haered. l. quamuis, ff. ad Trebellian. l. in annalibus, C. de legatis l. finali, C. de verborum signification. vbi quod hae res haeredis dicitur haeres defuncti testatoris. Et cum infinitis aliis Authoribus, quos ipsi referunt, exornarunt, atque explicarunt sequentes.   Alciatus, in dicta l. haeredis appellatione, vbi vide.   Decius, in dicta l. qui per succes sionem, vbi etiam vide.   Hieronymus Cagnolus, in eadem l. qui per succes sionem, vbi eleganter, & vtiliter.   Pet. Paul. Parisius, in consilio 137. libro quarto.   And. Tiraquellus, de retractu conuentionali, §. primo, glos sa sexta, ex numero 17. cum sequentibus, & in tractatu, le mort saisit, in secunda parte, declaratione 5. ex num. 6. cum seq.   Pet. de Peralta, in l. haeredem, num. 25. & seq. & num. 37. & seq. ff. de legatis secundo.   Alexander, in cons. 36. lib. 3.   Comensis, consi. 37. lib. 1.   Bertrandus, cons. 26. lib. 3.   Ioann. Lup. de Palat. Rub. in rubrica, de donat, inter vir. & vxor. §. 69. ex num. 20. cum seq.   Ioannes de Platea, in l. vnica, C. si Imperial, liberal. socius sine haerede deces s. lib. 10.   Mari. Frecc. de subfeud. lib. 2. quae stione 35. num. 35. & quae st. 59. num. 3. & lib. 3. secunda forma inuestiturae, ex num. 1. cum seq.   Hippolyt. Riminaldus, in cons. 252. fere per totum, sed maxime ex num. 3. cum seq. & num. 22. cum seq. vsque ad numerum 46. & numer. 100. & sequent. libro tertio.   Nicolaus Bellon. libro quarto, supputationum iuris, cap. 16. numer. 30.   Cardinalis Franciscus, Mantica, de coniectur vltimar. volunt. lib. 8. tit. 14. num. 21. per totum.   Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. 11. num. 14. & cap. 15. num. 16.   Simon de Praetis, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione tertia, solutione quinta, ex numer. 22. folio 18. vsque ad 31.   Sigismundus Lofredus, in cons. 7. ex num. 25.   Ioann. Cephalus, in cons. 392. ex. numero 37. libro 3.   Carolus de Tapia, ad l. finalem, ff. de constit. princip. tertia parte secundae partis, ex numer. 35. vsque ad numerum 43. folio 193.   Per. Surdus, in cons. 113. num. 35. lib. 1.   Marc. Anton. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 32. ex num. 60. cum multis seq. vsque in finem cap. vbi vide omnino, & articulo 33. num. 31.   Alexander Raudensis, de Analogis libro primo, capit, decimo, ex numer. 19. vsque ad numerum 27. folio 34. & 35. in principio, & cap. decimo quinto, ex num. 50. & num. 70. cum seq. & num. 102. 108. & 347.   Cotta, in memorab. verbo, decreto Mediolanensi, & verbo, executores testamenti, columna prima, & verbo, heredis appellatione.   Rubeus Alexandrinus, in cons. 121. Domin. Ioannes column. 2.   Iacob. Cuiacius, ad titul. C. de legatis, columna quarta, vers. de annuis legatis est lex 22. & ad tit. C. de haered. instit. colum, finali, in fine.   Cesar Barzius, decisione Bononiae 26. numero 22. & 23.   Cardinalis Dominicus Tuschus, practicarum conclusion. iur. tomo quarto, litera H. conclus. 74. folio 277. & conclus. 80. in princip. fol. 285. Et ego metipse, in commentariis de vsusructu, cap. 61. ex num. 25. & maxime num. 29. ita pariter annotatui, & scripsi. Et supra hoc eodem tractatu, cap. 56. ex num. 24.   Addo nunc Rolandum, in cons. 32. numer. 7. volum. 4.   Cephalum, in cons. 46. num. 6. lib. 1.   Guid. Papae, quae st. 230. Valencuelam Velazquez, in cons. 29. numero vigesimo primo, fol. 137. vbi quod haeres haeredis est haeres testatoris, ideo contra eum executoria mandari potest executioni, sicut contra haeredem. Ioann. Vincent. Hondedeus, in cons. 25. lib. 1. vbi explicat, fideicommis sarius, in quibus casibus agere pos sit, si prius sibi facta non fuit restitutio fideicommis si, saltem verbo ab haerede haeredis grauati. Stephan. Gradan, disceptation. forens. tomo 1. cap. 104. vbi late comprobat, quod haeres haeredis dicitur proprie haeres testatoris; & appellatione haeredum veniunt omnes haeredes in infinitum: Et quod haeres haeredis venit etiam appellatione haeredis infrascripti; & ideo legatum annuum, aut alimentorum , quod testator mandauit praedari per haeredem infra scriptum, prae standum quoque es se per haeredem haeredis. Et quod onus relictum, ab haeredibus prae standum, censetur quoque ab haeredibus haeredum relictum; de quo etiam ipse Gratianus agit cap. 131. ex num. 7. cum seq. Idem Gratianus, tomo secundo, capit. 166. num. sexto, & tribus sequentibus, vbi inquit, verius es se, quod appellatione haeredis, venit tam haeres defuncti, quam haeres haeredis illius, etiam in conditionalibus, & indispositionibus stricti iuris; provt est sententia, & remedium Saluiani interdicti; & quod non debet considerari, quod in libello, vel sententia quis petat aliquid tanquam haeres alicuius, licet postea probetur, se es se haeredem haeredis illius, cum hoc suffici t ad obtinendum in causa, quasi per nomen haeredis veniant omnes in infinitum, non solum primi, sed vlteriores, etiam per multas succes siones, quicquid aliud sit in casibus specialibus, qui ratione quadam priuata non transeunt ad vlteriores haeredes, nisi de eis fiat specifica mentio; provt explicat Tiraquellus, ibi relatus num. 9. Gratianus metipse, tomo quarto, cap. 709. num. 35. & 36. vbi quod remedium Quorum bonorum competit non solum haeredi abintestato, sed etiam haeredi haeredis. Est etiam videndus D. Marta, in summa, succes sionis legalis, parte secunda, quae stione tertia, articulo 6. numero octauo, fol. 683. Cae sar Manente, in cons. 127. ex fol. 57. vbi explicat, an, & quando ius deliberandi ad haeredes transmittatur, & an ad haeredes haeredum. Item, an restitutio in integrum competar haeredi haeredis ad deliberandum, provt ibi, num. 12. D. Franciscus Hieronymus Leo, decisione Valentiae 46. vbi explicat, an mala fides haeredis primo loco, transeat in secundum haeredem, qui primo hae redis haeres dicitur. Idem author, decis. 143. numer. 78. & 9. vbi quod in materia indifferenti haeredis appellatio comprehendit nedum haeredes, sed etiam haeredum haeredes, & succes sores bonorum titulo vniuersali, aut bonorum pos ses sores, siue coniunctos, siue extraneos. Ioannes Antonius Bellonus, in cons. 55. ex num. 50. cum sequentibus; vbi in casu illo sibi proposito, inquit videri primo aspectu, quod haeres haeredis non potest contrauenire facto sui anteces soris, sed tenetur illud seruare, nam haeres haeredis est haeres testatoris, qui non potest facto defuncto contra uenire, provt ibi comprobat. Inferius autem, ex numero 58. vsque ad numerum 77. ex profes so, atque satis vtiliter, quinque casus principales distinguit, ve absolute explicet articulum praedictum, an hae res haeredis pos sit venire, vel non, contra factum sui anteces soris: an etiam teneatur implere onus, quod a se nominatim relictum est, vel etiam ab hae rede immediato specifice, vbi vide omnino. Et regulam praedictam, quatuor modis amplia[sect. 35] uit Iason, in dicta l. finali, C. de haered, instit. & in l. si quis filium, §. finali, ff. de acquirend, haered. quinque modis Cagnolus, in dicta l. qui per succes sionem. Prima ampliatio est, vt procedat etiam in alio succes sore, provt ibi. numero secundo. Secunda, vt procedat etiam in eo, qui non est haeres haeredis, verum ei succes sit alio titulo vniuersali, non haereditario, vt dicatur haeres principalis defuncti, quamuis non sit haeres haeredis, provt etiam ex aliis tradit ipse Cagnolus, numer, tertio. Tertia, vt regula procedat etiam in implemento conditionum, quae licet in forma specifica impleri debeant, dando tamen haeredi haeredis, impleri dicuntur; provt idem Cagnolus comprobat numero quarto, Decius num. primo, in principio, & Peregrinus, dicto articulo 32. num. 73. Quarta, etiamsi dicatur, scriptis haeredibus, quia venit haeres haeredis, vt per eundem Cagnolum, numero quarto, & quinto. Quinta, non solum in haerede vniuersali primi testatoris, sed etiam in haerede millesimae partis, sicuti Cagnolus idem notauit numer. 6. Ampliatur etiam & sexto modo, haeredum ap[sect. 36] pellatione intelligi non solum de primis haeredibus, sed etiam de vlterioribus, siue haeredis nomen proferatur in numero singulari, vel plurali, quia indefinita loquutio aequipollet vniuersali, l. si pluribus, ff. de legatis secundo, l. si plures, ff. de legatis tertio Sic sane scriptum reliquit, & docuit Bartolus, in l. Gallus, §. etiam si parente, numero septimo, ff. de liber. & posthum. vbi refert, & reprobat sententiam eorum, qui ita distinguunt; aut testator dixit, Relinquo Titio, & eius haeredi; & tunc de primo tantum haerede intelligendum est, vt in l. antiquitas, C. de vsusructu, aut vero testator dixit, Relinquo Titio euisque haeredibus; & tunc omnibus relictum videtur: l. sciendum, ff. de verborum signification. ita pariter tenuis se cum Bartolo magis communiter Scribentes, apparet ex his, qui referentur statim; & tenuit cum aliis Cardinalis Mantica, libro octauo, dicto titulo 14. num. 21. in principio, Peregrinus, dicto articulo 32. num. 61. Simon de Praetis, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione tertia, dicta soluitone quinta, num. 29. fol. 19. qui Bartoli sententiam amplectitur, & Petri distinctionem, quam Bartol. reprobauit, ipse quoque confutat, ex dicta l. si pluribus, & dicta l. si plures, ex textu etiam, in dicta l. hae redis appellatio: Et in dicta l. haeredis appellatione, ff de verborum signific. quae sub singulari expres sione nominis haeredis faciunt extensionem ad omnes hae redes, & succes sores in plurali, & in infinitum. Idem etiam cum Bartolo defendit, & permultos commemorat, sic tenentes, Carolus de Tapia, addict. l. finalem, ff. de constitut. princip. cap. tertio, secundae partis, ex num. 35. cum pluribus sequentibus, & quod attinet ad vltimas voluntates, & contractus etiam, ita magis communiter probari certum est. In priuilegiis tamen, & conces sionibus Principum, alitet videtur statuere Bartolus ipse, alio in loco, quem sequuntur nonnulli per eundem Carolum de Tapia relati, vbi supra, num. 35. in vers. Licet Bartolus: Praetis quoque, dicta solutione quinta, num. 29. fol. 19. vers. Pos set autem procedere. Qui. postquam in vltimis voluntatibus, Battoli senten tiam amplexus est, & antiquorum distinctionem confutauit, subdit, in priuilegiis pos se eam procedere, vt priuilegio conces so alicui sub mentione haeredis, vel haeredum; solum transeat ad primum haeredem. Et id ipsum resolutiue sustinuit Alexand. Raudensis, de analogis, libro primo, dicto capit 10. ex num. 19. vsque ad numerum 26. vbi concludit, quod licet vox haeres, prolata a testatore in materia fauorabili, complectatur haeredes vlteriores; dicta l. in annalibus, dicta l. haeredis appellatione, dicta l. sciendum, ff. de verborum signification. tamen in materia odiosa intelligitur per prius; & hinc es se, quod priuilegium tibi, & haeredi tuo conces sum, cum sit stricti iuris, intelligitur in primo tantum haerede. Nec obstare dictas leges, & similes: nam pro earum explicatione existimat, es se aduertendum, magnam es se differentiam, quaerere, an appellatione haeredis contineatur haeres haeredis, vel an simpliciter facta mentione haeredis, in dispositione stricte interpretanda, fiat relatio ad haeredem haeredis. Primo enim casu, in effectu est positio quae stionis in abstracto. Vnde oporret respondere etiam super eo, quod est per posterius, quod proprie significat: quare Legislator. in dicta l. haeredis, & in dicta l. sciendum, dicit referri etiam ad vlteriores haeredes, seu accipi per multas succes siones, cum & haeredis haeres, & deinceps haeredis appellatione contineatur. Scopus enim Legis latoris, sub titulo de verberum signification. est determinare, quidnam sub verbis includatur. At in secundo casu, quae stio est in concreto odioso, in quo facienda est interpretatio stricta per prius, & sic retorquetur dicta l. sciendum: in exceptionibus ibi positis. quae omnes habent materiam odiosam; vnde cum exceptio facta in aliquibus casibus, ad similes porrigatur, sequitur quod quotiescumque materia est odiosa, intelligendum est de primo haerede; prout haec omnia latius ibi exornat. Nihilominus tamen verior videtur, & magis recepta contraria sententia, videlicet haeredis mentionem etiam in priuilegiis, & conces sionibus, omnes haeredes in infinitum comprehendere; idque ex regula, & decisione dictorum iurium, quae ex propria verbi significatione, sic adeóque generaliter statuunt, vt in omni actu, materia, & dispositione procedant, net restringi pos sint ad modum praedictum, nec maxime ita, prout Raudensis nunc relatus existimauit. Sic sane ex sententia Bartoli, & aliorum probauit, & magis communiter receptum, dixit Carolus de Tapia, ad dict, l. finalem ff. de constitut. princip. capit. tertio, partis secundae, numero trigesimo quinto, vers. Tamen contrarium est, & numero 37. qui postquam respondit ad text. in l. antiquitas, C. de vsu fructu, in haec verba scripsit: Ex quibus omnibus apparet hanc posteriorem sententiam veriorem es se, & vt arbitror, magis communem, si bene ponderentur authoritates, & numerus Doctorum. Ad posterioris autem sententiae confirmationem facit, quod sicut indefinita, a lege prolata, aequipollet vniuersali, ita etiam indefinita a Principe prolata, vniuersalis vim debet obtinere, vt cum aliquid pro se, & haerede conceditur, pro omni haerede conces sum es se intelligatur; ita in simili arguit D. Marcus Mantua, in l. Imperium, num. 115. de iurisdiction. omnium iudicum. Corroboratur haec conclusio ex doctrina Gregorij Lop. in l. sexta, titulo 26. partita quarta, dum assignans rationem dictae l. disponentis feudum simpliciter conces sum, vsque ad ne potes tantum transire, ait id es se, ne proprietas reddatur inutilis, vel minus vtilis. Praeterea, cum negari non possit, huiusmodi concessionem Principis, satis fauorabilem es se, vt in hac l. vbique latissime demonstrauimus, tunc succedit illa regula, qua tradiderunt Scribentes, indefinitam in materia fauorabili aequipollere vniuersali; ita etenim primus omnium docuit Bartol. in l. si plures, de legtis secundo, quem sequutur Geminianus, in dicto cap. vt cirea: Felinus in capit. auditis, num. 24. de prae script. ex quo apparet, falso scripsis se Mari. Frecc. libro secundo, quaestione quinquagesima sexta, officium pro se, & haerede conces sum. non extendi vltra primum haeredem; magísque falsum es se apparet, quod voluit Grammaticus, dicta decisione 59. num. 13. concessionem pro mensa, pro se, & haeredibus, non extendi vltra primum haeredem. Hactenus Carolus de Tapia, dicto in loco, & id ip sum, reiecta differentia, an mentio haeredis in singulari, vel plurali fiat, non modo in vltimis voluntatibus, & in contractibus; sed etiam in priuilegiis, & conces sionibus admisit Peregrinus, de fideicommissis, dicto art 32. num. 62. Et huc vsque de ampliationibus ad regulam praedictam, quod hae redum appellatione omnes in infinitum comprehendantur. Nunc vero limitatur regula metipsa, vt non[sect. 37] procedat, quoties facta sit mentio de haeredibus, cum dictione, supra scriptis, vel infra l. scriptis, quia tunc non venirent haeredes haeredum, nisi militarer eadem ratio, & tunc magis ex mente, & vtilitate, quam ex propria vocabuli significatione, sicuti post Bartol. in l. qui liberis, §. haec verba per illum text. ff. de vulg. & pup. resoluit Cagnolus, in dict. l. qui per succes sionem num. 8. & 9. Decius ibidem num. 4. vers. Secundo regula ista; Mantica, libro 8. dict. tit. 14. num. 2. Praetis, libro tertio, dicta solutione quinta, num. 27. folio 18. Peregrinus, dicto articulo 32. num. 79. vbi vide. Vide etiam num. 69. vbi explicat, cum testator expresse, aut relatiue, ad haeredes institutos nominatim se refert; & num. 74. & 75. cum prouisio facta fuit per testatorem haeredi suo, an tunc referatur ad haeredem scriptum in testamento, an etiam ad haeredem haeredis. Secundo limitatur eadem regula in poenalibus,[sect. 38] & odiosis, in quibus haeres haeredis non continetur, si testator grauas set haeredem sub poena aliquid facere, quia in poenis a persona non receditur; l. multa, in principio, ff, de condition. & demon strat. atque ex communi Interpretum sententia tradiderunt Decius, numero quinto, & Cagnolus, in dict. l. qui per succes sionem, numero decimo, Peregrinus; dicto articulo 32. numero 71. Tuschus, tomo quarto, litera H. conclus. 74. num. decimo. Alexand. Raudensis, de analogis; libro primo, dict. cap. decimo, ex num. vigesimo tertio. Tertio limitatur, siue declaratur, praedicta pro[sect. 39] cedere largo modo, & improprie; secus vero ex proprietate sermonis, sicuti fundant Decius, n. 3. & Cagnolus n. vndecimo, in eadem l. qui per successionem , & vt respondeant ad tex. in d. l. finali, C. de verborum signification. qui vtitur verbo es se, quod veritatem, & proprietatem importat, post Iason. concludunt, quod haeres haeredis, vere & proprie dicatur te statoris haeres, licet per mediam personam, in his scilicet, quae iuris sunt; quia vere & proprie in hae redem haeredis transmittuntur; prout notat Baldus, per Decium relatus; qui inde infert, quod hae res haeredis contraueniendo, incidit poenamquae fuit promis sa, si haeres contrauenerit. Sic etiam, quod haeredis significatio lata, vt primum & immediatum, sic & caeteros in infinitum comprehendat, idque vere & proprie; non modo ex mente, & vtilitate; ex communi relata per Iason. & Socin. tradidit Hippolyt. Riminaldus, in cons. 252. num. 100. & duobus seq. lib. 3. Quarto limitatur secundum eundem Cagno[sect. 40] lum, in dicta l, qui per succes sionem; numero duode cimo, regulam praedictam procedere, vbi fit mentio haeredis super re transitoria ad haeredes; regulariter enim intelligitur de quocunque haerede in infinitum, iuxta iura praeallegata. Secus vbi fit mentio haeredis super re, de sui natura non tran sitoria ad haeredem; quia de primo haerede intelligitur, vt in vsufructu, l. antiquitas, C. de vsufruct. ne proprietas domino reddatur inutilis, sublata spe consolidationis; & in quibusdam aliis casibus, provt ipsemet Cagnolus notauit. Et ita regulariter, & communiter receptum es se tradidit Parisius, in cons. 33. num. 38. volumine primo; & Tiraquellus, de retractu conuent. §. primo, in glos sa sexta, numer. 21. & originaliter ita distinxit Bartolus, quem, & alios commemorauit Cardinalis Mantica, libro octauo dicto titulo 14. num. 21. Sequuntur etiam alij relati per Carol, de Tapia, ad dict. l. finalem, ff. de constitut. princip. cap. tertio, partis secundae numer. 36. & quos ego metipse recensui in commentariis de vsufructu, cap. 61. numero 28. in vers. Nec vrget in contrarium: Praetis quoque cum aliis Authoribus, communem ipsam distionem amplectitur, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione tertia, solutione quinta, numero 24. & quatuor seq. folio 18. columna tertia, & quarta, qui vt materiam hanc breui summa, & di stinctione explicaret; totam eam ad duos principales casus reducit, & restringit. Primus est, quando de eo, quod dispositiue euenire, vel fieri voluerit testator, modo aliquo apparere potest, intentionem disponentis es se directam in personam certam, &. certi haeredis, & tunc quod in isto potest, & debet venire, & per istum fieri, quod voluerit testator, vel disponens, & non per haeredis haeredem. Secundus est, quando in re aliqua iure conuenienti, non transitoria ad haeredes, disponendo; fit mentio haeredis, res ipsa per hanc mentionem non tran sit vltra primum haeredem, nec ad haeredis haeredes. Et subdit, quod vltra istos duos casus antiqua regula procedit, quod haeres haeredis, &c. Et tran sitoria ad primum haeredem, transeunt ad vlteriores in infinitum. Et quoad primum casum inquit Prae tis metidem, numero 27. quod vis est, in facto percipere, & cognoscere, quomodo, & quando disponentis intentio sit directa in personam certam, & certi haeredis. Et quod percipitur ex factorum exemplis, adductis per Doctores, & ex ratione a contrario dictae l. sciendum, ibi: Quia incertus est. Et per l. cohaeredi, §. haec verba, ff. de vulg. & pup. per quam Baldus ibi relatus dixit, quod affectio testatoris extensa erat ad certum haeredem, & ideo non intelligitur de alio. Et idem docuit, quando commis sio sit a restatote, sub appellatione nominis hae redis, demonstrante affectionem ad certam personam, de exequendo testamentum, quae ideo non transit ad haeredem haeredis. Et substitutio, si aliquis haeredum meorum deces serit sine filiis, per pronomen meorum, restricta tantum ad vocatos, & scriptos haeredes, non continet haeredes haeredum; quod dicit probas se Oldrad. & Doctore, ibi relatos Et praeceptum implendi conditionem, vel de non alienando, factum in personam haeredis, vel nominando cum nomine proprio praecedente, vel per dictiones relatiuas, dictum, vel supra scriptum, vel infra scriptum, non sic extendit ad haeredem haeredis; idque ex communi Docturum sententia, de qua ibi; & Iasonis notanda resolutione, quae ibidem etiam traditur. Et semper intelligitur, salua voluntate testatoris, & nisi appareat in contrarium cauta adiecta, vt quid perpetuo fiat, vel con seruetur in familia, vel grauamen, vel quid aliud scriptum, & impositum rei, vel bonis appareat; provt etiam comprobat Praetis metipse. Et numero 28. statuit, quoad secundum casum, iure conuenienti sancitum fuis se, mentionem haeredis, in terminis dictae l. antiquitas, C. de vsufructu, & in aliis casibus, de quibus ibi, non extendi vltra primum haeredem, provt ibi videri potest; & vere is Author maiori explicatione indiget; & resolutiones, atque obseruationes, quas adducit, sic temperari, atque intelligi debent, prove latius supra, & infra, & per Peregrinum singulariter, de quo statim. Idque vel ideo etiam, quod non adnotauerit, conclusionem, & distinctionem Bartoli, supra relatam, improbas se Bald. Angel. & Salicet. in eadem l. antiquitas, Guliel. Bald. Salicet. Fulgosium, Alexandrum, & Iasonem, in dicta l. in annalibus, C. de legatis, Bald. etiam, in dicta l. finali. C. de haered, institu, in 5. & 6. oppositione. qui dicunt rationem text. in dicta l. antiquitas; quare relictum vsusfructus, pro se, & haeredibus; in primis finiatur; es se, ne perpetuo abscedente vsufructu, proprietas reddatur inutilis; ex quo colligitur aperta conclusio contraria, provt eam ex aliis Authoribus deducit Peregrinus, dicto artic. 32. n. 65. quod etiam in non transmis sibilibus ad haeredes, mentio haeredum, siue in singulari, siue etiam in plurali, omnes in infinitum comprehendat; quam euincunt ex textu, in dicta l. in annalibus, C. de legatis. Nam legatum annuum pro primo anno purum est, & pro sequentibus condicionale, ideo ad haeredes non transmittitur; l. in singulos, & l. si in singulos, ff. de annuis legatis. Attamen annuum legatum relictum alicui, & haeredibus suis, ad omnes primos, & vlteriores haeredes transit; dicta l. in annalibus. Siue etiam relictum sit ad alimenta, vt latius Peregrinus ibi deducit; qui vt materiam ex profes so, atque absolute explicet, torum articulum in duas principales considerationes diuidit, ex n. 62. vers. Redeundo ad articul. illum. Prima est, cum haeredis nomen profertur ab homine. Secunda, cum profertur a lege, & primam subdiuidit in tres; nam quandoque fit mentio haeredum illius in quem dirigitur dispositio, interdum vero fit mentio haeredum alicuius Tertij defuncti, aliquando autem de haeredibus ipsius disponentis. In prima autem consideratione, cum mentio fit de haerede illius in quem dirigitur dispositio, & cui facta fuit prouisio, refert Peregrinus conclusiones duas, quas Bartol. in dicto §. etiam si parente constituit. Prima est, quod in re transitoria ad quoscunque haeredes, nomen haeredis, ex parte eius, in quem sermo dirigitur, & cui conceditur, omnes in infinitum continet, siue in contractibus, siue in vltimis voluntatibus. Et inde deducit, pactum de retrouendendo pro se & haeredibus suis, non in primis consumi, sed ad vlteriores extendi; & omnes conces siones factas per contractus, maxime onerosos; in stipulatoris gratiam, nullo iure ad primos, coarctari. Imo etiam in materia stricti iuris, veluti in conces sione immunitatis, pro se, & haeredibus suis, omnes contineri, provt haec omnia ex relatione aliorum Authorum comprobat ibi Peregrin. n. 63. & 64. & n. 65. adducit secundam conclusionem, quod in re, pro sui natura, non transmis sibili ad haeredes extraneos, haeredum mentio ad primos restringitur, per text. in d. l. antiquitas, C. de vsufructu, & in d. l. in annalibus, & istam conclusionem cum aliis Authoribus improbat idem Peregrinus, & distinctione Bartoli reiecta, contrariam sententiam amplectitur, vt supra retuli, respondet etiam ad text. in d. l. antiquitas, provt supra quoque retuli, & ego metipse in commentariis de vsufructu, dict. capit. 61. numero 28. ita quoque respondi, & dixi, qua principaliter ratione textus ille procedat, provt ibi videri potest, dixit etiam Cuiacius ad. titul. C. de legatis, columna quarta, vers. De annuis, legatis est l. 22. In secundo autem casu, cum sit mentio haeredis alicuius tertij iam defuncti, quod de primis, ipsi testatori cognitis, videatur facta dispositio, & idcirco vlteriores non contineantur, veluti non ex illius iudicio vocati; & quod ita praecise consuluerit Ancharanus, & male eum reprehenderit Riminaldus iunior, resolutiue firmauit ipse Peregrinus, dicto articulo trigesimo secundo, numero sexagesimo sexto, de quo, & de aliis, ab eodem inferius traditis, latius ego metip se tradidi supra hoc eodem tractatu, cap. 56. ex numero 46. & seq. & num. 24. & seq. vbi vide. In tertio autem casu, cum dispositio refertur ad haeredem disponentis, inquit Peregrinus ipse, adhuc subdiuidere oportere; nam quandoque testator grauat haeredem, quandoque prouidet; in primo casu, cum procedit granando, tunc constituit num. 67. & latius explicat tribus numeris seq. quod si primum hae redem, quem magis dilexit, & sibi cognitum grauauit, fortius succes sorem incognitum, & sibi minus dilectum grauas se prae sumitur; ideóque omnes haeredes testatoris succes siue grauati intelliguntur; vt est casus in l. annuam, ff. de annuis legatis. Provt ibi comprobat, exornat atque declarat, vbi videri poterit; & numer. 72. obseruat, quod in secundo membro, cum proceditur prouidendo, in contractibus absolutum est, omnes haeredes contineri, primos, & vlteriores in infinitum, quod iure, & auctoritate comprobat. In vltimis autem voluntatibus, numer. 73. & 74. & 75. latius explicat, provt ibi videre neces sarium erit, ne ab alio Authore plene dicta, & distincte resoluta, transcribamus; effectu tamen concludit, quod continentur, cum onus haeredum haeredes comitatur, idque operari vim correlationis, quando prouisio facta per testatorem haeredi suo, correlatiua est oneri iniuncto haeredi, de quo ibi exemplum proponit; & numero seq. magis ex profes so explicauit. Cum vero, haeredis nomen profertur a lege, vel statuto quod omnes in infinitum contineantur; plene comprobat num. 82. & quod in vltimis voluntatibus, haeredum mentio de haeredibus testatoris intelligatur in re dubia, vide ibi num. 83. Succes sorum etiam appel[sect. 41] latione, qui contineantur, an duntaxat vniuersales haeredes, an etiam singulares succes sores, quando dictum fuis set pro succes soribus quibuscunque aut quando dictum es set pro se, haeredibus, & succes soribus; vide ibidem, num. 84. Ex his sane temperari, atque explicari debebunt quamplmimorum Interpretum doctrinae, & resolutiones admodum generales, qui vt explicent materiam praedictam, aliter equidem se habent, & in vltimis voluntatibus, nimis absolute statuunt contrarium, vel ita distinguunt, provt Cagnolus in d. l. qui per succes sionem: scripsit, atque distinxit num. 13. vbi dixit, regulam illius textus, quod haeredis appellatione veniunt omnes haeredes in infinitum, procedere, quando terminus haeres, profertur a lege, vel statuto; secus vero, si proferatur a testatore, quia intelligitur de primo tantum, non de aliis; idque per text. in l. qui liberis, §. haec verba, ff. de vulg. & pup. secundum Angel. Bald. & Paul. ibi, quorum sententiam Ias. in tertio notabili reprobat per text. in d. l. in annalibus, C. de legatis, & in dicta l. finali, C. de haered, instit, vbi verbum haeres a testatore profertur; & tamen intelligitur de haeredibus in infinitum. Et propterea concludit Ias. post communem, iura praeallegata loqui, quando testator facit mentionem de haeredibus alterius, non de suis; eoque casu non solum de primis intelligi, sed in infinitum; quia ratio, cur testator ibi non magis intellexerit de primo, quam de aliis haeredibus, est, quia forte non magis cog noscebat primos, quam alios; secus quando testator mentionem fecit de haeredibus propriis, tunc enim intelligitur de primis, ad quos intelligitur habuis se affectionem, vt in dicto §. haec verba. Hactenus Cagnoli, ex mente communi, & Iasonis re. solutione, obseruationes; quae ita temperari , explicaríque debent, vt supra dixi, & statim dicetur. Idque maxime, cum iidem vnanimiter as sentiant, in materia substitutionis, & quando testator de propriis[sect. 42] haeredibus mentionem fecit, appellatione haeredis non venire haeredes haeredis. Sicuti ex aliis Authoribus aperte resoluit Praetis, libro tertio, interpretatione prima, dubitatione tertia, dicta solutione quinta, num. 27. columna quarta, folio decimo octauo, Cardinalis Franciscus Mantica, libro octauo, dicto titulo decimo quarto, sub num. 22. ex quo enim citat An charanum, in consil. 130. numero tertio, & quarto, videtur eius distinctionem, & resolutionem probare omnino, dum in hunc modum scribit. Et pro hac ipsa sententia, quod vbi sunt inuitati heredes alicuius, veniant non solum primi haeredes, sed etiam posteriores, consuluit, &c. Sed debet restringi, nisi ex coniecturis concipi possit, testatorem se retulis se ad haeredes alicuius superuiuentis, tempore testamenti; vel nisi affectio testatoris dirigatur ad certos haeredes, venientes ex eius iudicio, iuxta dictam l. qui liberis, §. haec verba, & consuluit Ancharanus, in cons. 130. numero tertio, & quarto. Tuschus etiam sequitur como quarto, litera H. conclusione 74. numer. 9. fol. 268. in haec verba: Limita, quia in substitutionibus, si verbum hae res, profertur ab homine, intelligitur de primo haerede, si profertur a lege, intelligitur de omni haerede, Ancharanus, &c. Carolus etiam de Tapia, ad dictam l. finalem, ff. de constit. princ, dicto cap. 3. partis secundae, num. 42. id ipsum probas se videtur; nam cum late probas set, haeredis appellatione, non modo in vltimis voluntatibus, & contractibus, sed etiam in priuilegiis, & conces sionibus, omnes haeredes venire; vt id limiter, atque declaret, subdit in hunc modum: Generaliter autem, quando haeredis appellatio restringatur, optime declarat Angelus consilio 182. quem sequitur Alexand. cons. 36. libr. tertio, qui declarat id procedere, quando resultaret aut impossibilitas, aut ab surditas, aut repugnantia. Impossibilitas, cum refertur ad haeredem viuentis, iniquitas, cum interpretatio repugnaret intentioni disponentis, vt in l. qui liberis, §. haec verba, de vulg. & pup. absurditas, vt in vsufructu, ex natura rei; vt in feudo, quod non tran sit ad omnem haeredem, cap. 1. de succes. feudi, &c. Sed & Peregrinus, dicto articulo 32. licet adeo generaliter statuis set, haeredum appellatione omnes haeredes venire in infinitum, idque in vltimis voluntatibus, & in contractibus, & in legibus, & statutis; in substitutionibus tamen, & cum testator se refert ad primos haeredes, aliter statuit num. 74. licet firmiter in eo placito non remaneat; inquit enim, quod adhuc non quiescit animus eius, provt ibi videbis, & per Ancharan, d. cons. 130. vbi quod haeredes haeredum non veniunt ex iudicio primi te statoris. Et Ancharani resolutionem, atque eius dem fundamenta late expendit Hippolyt. Riminald. d. cons. 252. ex num. 4. vsque ad num. 14. ipse tamen per totum illud consilium, maximé que ex numer. 22. cum infinitis sequentibus, constanter defendit, & vrgentibus fundamentis comprobat, quod haeredis mentio, in substitutionibus etiam, & quando fit ab homine, intelligitur non solum de primo haerede, sed etiam de haerede haeredis. Ad quod Alexand. Bertrandi, & aliorum sententias, & authoritares expendit, & plura fundamenta adducit, vt dixi, contrariaeque partis fundamentis respondet; provt ex profes so, atque originaliter ibi videre neces sarium erit; forsan enim, nisi affectionis ratio particularis concurrat, vel alia coniectura contrarium suadeat, etiam in substitutionibus, & maxime in dis positionibus, quae tractum succes siuum in futurum habeant, quando materia es set indifferens, nec prae sumpta mens contrarium suaderet, sustineri pos set Hippolyti Riminaldi as sertio, atque opinio, & tunc facile responderi ad text. dicto §. haec verba: provt eidem adeo concludenter ipse respondet, quod mature erit deliberandum, nec de facili a sententia communi recedendum, de qua tamen, & de praedictis, atque Hippolyti Riminaldi traditionibus egi, & vide supra, hoc eodem tractatu, cap. quinquagesimo sexto, ex num. vigesimo quarto, vsque ad num. 60. vbi latius scripsi. Notandum etiam, ex regula praedicta, haeredis[sect. 43] appellatione venire omnes heredes in infinitum, inferre Interpretes nostros, ad nonnulla, sicuti con stat ex relatis supra, numero trigesimo quarto. Ac primum equidem, quod heredes heredum, & legatariorum pos sunt grauari per fideicommis sa vniuersalia, & particularia, sicuti poterat grauari heres, & legatarius; vt est casus in l. si fuerit, & in l. sed si sic, ff. de legatis tertio, vbi Bartolus, & omnes notant. Et est ratio, quia heres repre sentat personam defuncti. leg. haeres, & leg. haereditas, ff. de vsucapionibus, & notauit Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 12. numero quinto, & explicat num. 23. vt testator non pos sit in plus grauare heredem heredis, quam heredem ipsum; explicat etiam num. sexto, vt in dubio fideicommis sum, magis pre sumatur relictum ab he [sect. 44] rede scripto, quam ab heredibus heredis, sicuti post Bartol. colligit, & exemplum ponit. Deinde, vt quemadmodum filius haeres patris, aut matris, vel alius haeres non potest venire contra factum defuncti, sed illud seruare tenetur; per regulam l. cum a matre, C. de rei vendic. l. ex qua per sona, ff. de regul. iur. cum aliis. De quo commendo Ludouic. Molinam, de Hispanor. primogen. lib. 4. cap. 1. ex num. 21. cum seq. Pinellum, Burgos de Paz, Valdes, Suarez, Aluar. Valascum Menoch. Hippolyt. Riminald. Bursatum, Cephal. Fabium Turretum, Portol. Matienc. Boerium, Caualcan. Roland. Tiraquel. & alios, quos in vnum congerit Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 8. num. 6. & ad decis. 322. vers. Ad secundum, qui ipse explicat, & communes resolutiones adducit; & vltra ibi relatos, Cae s. Barc. decis. 64. per tot. Gras. §. haereditas, q. 12. ex num. 6. cum seq. Peregrinum, de fideicommis sis, art. 33. Phanucium, de inuentario haeredis, p. 7. num. 110. & seq. Praetis latis sime, lib. 5. interpret. 2. dubitat. 2. a num. 60. cum multis seq. fol. 492. & 493. Hondedeus, in cons. 4. ex num. 47. vsque ad 55. lib. 1. Iacob. Cancerium, variarum cap. 3. de inuentario, num. 176. & 209. & seq. Flauium á Mendola, in addit. ad decisionem primam Vincentij de Fran[sect. 45] chis, ex n. 62. vsque ad n. 70. ita etiam nec haeres, primi heredis pos sit venire, sicuti post alios multos tradidit, & defendit Menoch. cons. 89. n. 126. & seq. lib. 1. Hondedeus, d. cons. 4. num. 54. Hippolyt. Riminald, in cons. 219. num. 4. & 21. lib. 3. Peregrinus, dicto articulo 33. num. 15. Cae sar. Barcius, dicta decisione 64. num. 39. Infertur denique ad nonnulla, quae nouis sime [sect. 46] tradidit Iacob. Cancerius variarum tom. 2. nouiter edito, anno 1618. cap. 20. de legatis, ex num. 48. cum sequent. fol. 426. & maxime illud, de quo agit num. 31. si legatum factum est Titio de aliqua domo, vs que ad decem annos, & quod postea reuertatur ad haeredem, moritur haeres ante dictos decem annos, an dictum legatum maneat liberum penes legatarium, an vero transmittatur in haeredem haeredis; & resolutiue, atque iuridice firmauit, quod transibit in haeredem heredis, quia relictum temporale censetur eo animo factum a testatore, vt tempore legati finito, consolidetur cum haereditate, & sic transeat in illum, in quem transiuit haereditas; vt voluit Bartol. in l. Titia 35. §. finali, num. secundo, ff. de legatis secundo, & res, que ex dispositione testatoris pertinent ad aliquem ad tempus, post illud tempus redire debent ad haereditatem; argumento text. in l. ita liber, ff. de statuliberis, & latius ibi comprobat; vbi videri poterit. # 98 CAPVT XCVII. Ex regula, siue ratione vniformis determinationis, & vnitatis sermonis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat in testamentis, & vltimis dispositionibus quibuslibet non modo, sed etiam in omni actu, & materia; vbi axioma illud adeo vulgatum, & as sidue allegabile, vt per manus circunferatur quotidie, quod determinatio vna respiciens plura determinabilia, aequaliter, & vniformiter determinat quoad effectum: aliud etiam simile, scilicet quod vna & eadem res non debet diuerso iure censeri; singulariter explanantur, atque illustrantur. SVMMARIVM. -  1 Ex regula, siue ratione vniformis determinationis, & vnitatis sermonis, coniecturam voluntatis, frequenter deduci, atque in fideicommis sis, substitutionibus, & aliis dispositionibus vltimis, interpretationem, & argumentum fieri assidue. -  2 Verba sub vnica determinatione posita, pariformiter determinari debent. -  3 Dispositiones duae si contineantur sub eodem contextu, sunt pari modo determinandae. -  4 Determinatio vna respiciens plura determinabilia, aequaliter, & vniformiter determinat quoad effectum: quod exornatur permultis. -  5 Determinatio vna respiciens plura determinabilia, non determinat aequaliter nec vniformiter, quando subest diuersa ratio determinandi, vel quando maior ratio est in vno determinabilium, quam in altero idque ex sententia communi. -  6 Determinat aequaliter, etiam si in vno ex determinabilibus subsit diuersa ratio; ex sententia Alexandri. -  7 Quia articulum eundem concludit, distinguendo, provt hic adnotatur. -  8 Et Mariani Socini iunioris in eodem proposito sententia commemoratur, quae in prae sumpta dis ponentis voluntate praecipue subsistit. -  9 Et Simonis de Praetis, atque Cardinalis Francisci Manticae in ipso dubio resolutiones expenduntur, & probantur. -  10 Determinatio vna respiciens plura determinabilia, propter conseruandam testatoris voluntatem prae sumptam, non determinat aequaliter. -  11 Vel quando aequali determinatione facta, non valeret dispositio quoad omnia determinata. -  12 Aut si vtrique determinabilium non conuenit aequaliter, sed tunc determinat, prout naturae cuiusque conuenit. -  13 Vel si determinabilium natura ad inuicem repugnat. -  14 Aut in eo quod tacite intelligendum es set ex lege in vno, & in altero non. -  15 Vel vbi adest personarum diuersitas. -  16 Maiorisve praedilectionis ratio consideratur erga vnum, quam erga alterum. -  17 Vel sumus in dispositione negatiua. -  18 Induceretúrve ex aequali determinatione correctio legis, aut iuris communis. -  19 Vel alteri praeiudicium magnum infertur, prout hic adnotatur. -  20 Aut in dispositione neces saria, prout hic explicatur. -  21 Vel quando vnum ex determinabilibus es set fauorabilius altero, in quo contrarietas Authorum quorundam proponitur, & inferius explicatur. -  22 Determinabile vnum aliquando est fauorabilius altero ex mera legis dispositione, sine aliqua prae sumpta mente testatoris, & tunc admittitur inaequalis determinatio. -  23 Aliquando vero vnum determinabile est fauorabilius altero, non simplici dispositione legis, sed ex tacita, & interpretatiua mente testatoris, & tunc aequalis sit determinatio, etiam si inter ea sit diuersa ratio, vel vnum sit fauorabilius. -  24 Caroli Ruini, & Achil. Paedrocha duobus in locis contrarietas diluitur; & agitur, an determinationis regula procedat in his quae ex iure speciali procedunt. -  25 Determinationis aequalis regula non procedit, quando vtraque determinatio est clara, non autem ambigua, vel quando si fieret, violarentur verba. -  26 Aut quando disponens non poterat super omnibus aequaliter prouidere. -  27 Et quando determinationes plures respiciunt vnum verbum, quia quaelibet per se determinat verbum. -  28 Determinatio aequalis ad hoc vt fiat, sufficit, illam in genere fieri, licet non fiat in specie. -  29 Vna & eadem res, vel dispositio non debet diuerso iure censeri. -  30 Nisi ex diuersis respectibus. -  31 Aut ex diuersis causis, vel rationibus. -  32 Aut ex diuersis temporibus. -  33 Vel vbi clare constaret de mente disponentis in contrarium. PRo dilucida, & distincta huiusce cap. explicatione constituendum, atque[sect. 1] obseruandum erit primo, & principaliter a regula etiam, siue ratione vniformis determinationis, & vnitatis sermonis, coniecturam voluntatis frequenter deduci, atque in fideicommis sis, in substitutionibus, & aliis dispositionibus vltimis, interpretationem & argumentum fieri s aepis sime; provt secundum istam regulam arguunt Bartolus, in l. Lucius, columna penultima, & ibidem Ripa, numero 47. de vulgari. Idem Bartolus, in consilio 60. Factum tale est: Angelus, in consilio 144. Titia videntur, in fine Romanus, in consilio 231. Praemis sorum Aretinus, in consilio 55. Crotus in cons. 84. numero octauo, Decius, in cons. 416. numer. 16. & in l. in testamento, numero octauo, C. de testamento militis, Rubeus, in l. Gallus, §. quidam recte, numero septimo, de liberis & posthum. Albanus, in cons. 9. numer. sexto, in cons. 29. numero septimo, Teberius Decius, in consilio primo, num. 232. libro secundo, & in consilio decimo, post numerum 41. lib. 3. Carolus Ruinus, in consil. 3. num. 20. cons. 106. num. quinto, cons. 165. num. 7. lib. 2. & cons. 86. numer. nono, libro quinto, Curtius iunior, cons. 37. numer. 3. P. Paulus Parisius, in cons. 74. num. 54. volumine tertio, Hieron. Gratus, in cons. 129. ex numer. sexto, volumine secundo, Franciscus Mantica, libro 4. titulo 8. num. 9. & lib. 11. tit. 5. num. 22. Cephalus, in cons. 353. numer. 84. lib. 3. Rebuff. cons. 176. volum. 7. in 3. quae stione, Simon de Praetis, Surd. Menoch. & alij plures, quos sciens, consultóque hic praetermitto, quoniam statim referam eos: Iacob. Mandellus de[sect. 2] Alba, in cons. 623. numer. 1. vbi quod determinari debent pariformiter verba posita sub vnica determinatione. Et in consil. 463. num. 15. vbi quod dispo sitiones duae, si contineantur sub eodem contextu,[sect. 3] sunt pari modo determinandae, & de praefato argumento, a regula, & ratione vnitatis sermonis, & determinationis, ex qua vulgo circumfertur, & traditur per manus quotidie, quod determinatio vna respiciens plura determinabilia, aequaliter, & vniformiter determinat quoad effectum; l. iam hoc[sect. 4] iure, l. Lucius, ff. de vulgari & pupillari substitutione, l. quamuis, l. haereditatem, C. de impuberum, vbi aequalis determinatio fit, vt substitutio vna res piciens plures personas institutas, & substitutas, & plures casus substitutionum determinabiles, determinet eas vniformiter in vulgari, vel in pupillari, vel in aliis substitutionibus, l. in testamento, C. de testamento militis, facit text. in l. finali, C. de sent. & interloc. omn. iud. & quod ibi Bartol. notat, videlicet, quod quando duo vocabula veniunt ad determinationem eiusdem verbi, debent sic intelligi, vt vniformiter operentur; textus etiam, in l. si legatarius, §. cum ita, & quod ibi Bartol. notat, ff. de legat. 3. ita sane regulam superiorem ex determinatione vna, quae plura determinabilia respicit, deduxerunt, & exornarunt permultis, atque ex ea quamplurimas quae stiones decisas, recensent Bartol. in d. l. iam hoc iure, in princip. Paul. Castrens. numer. 5. & num. 10. Ioan. Imol. num. 4. Alex. num. 5. Aretin. notabili, 5. idem Alexand. in d. l. in testamento, C. de testamento militis, col. 1. & in cons. 158. lib. 6. & in cons. 51. ex num. 17. lib. 7. Iason. in d. l. 1. iam hoc iure; ex numer. 10. cum seq. & in d. l. in testamento; ex num. 5. Decius ibidem, num. 8. per tot. & in cons. 416. ex numer. 12. in cons. 456. num. 6. & in cons. 94. num. 3. Socinus senior, in cons. 291. col. 7. lib. 2. & in cons. 5. colum. finali, lib. 4. & regul. 543. in nouis. Berous, in cons. 120. n. 15. lib. 2. & cons. 116. n. 20. lib. 1. Socin. iunior, in cons. 121. num. 27. lib. 1. & in cons. 80. num. 15. & in cons. 158. num. 4. & in cons. 185. n. 11. l. 2. Curtius iunior. in cons. 161. col. 5. & cons. 114. num. 11. Hiero. Gratus, in cons. 18. num. 20. & in cons. 129. numer. 7. lib. 2. Carol. Ruin. in cons. 165. num. 7. lib. 2. in cons. 3. num. 10. & in cons. 64. numer. 8. & in consil. 106. numer. 6. eod. lib. 2. & in cons. 64. numer. 7. lib. 3. & in cons. 86. numero nono, libro quinto, Ripa, in l. Lucius, numer. quarto de vulgari, & pupillari substit. Picus, in l. Titia cum testamento, §. Titia cum nuberet, num. 33. de legatis secundo, Ioannes Crotus, in consil. 84. numer. octauo, P. Paulus Parisius, in consil. 37. ex numer. 49. libro tertio, Roland. in consilio 84. ex numer. 12. cum sequentibus, libro secundo, Iacobus Mandellus de Alba, in consilio 223. numer. 51. & in consilio 358. numero tertio, & in consilio 463. numero 15. & in consilio 623. numero primo, Guillem. Benedictus, in cap. Rainuntius; de testamentis, in verbo, si absque liberis, el segundo, ex numero 33. cum sequentibus, Franciscus Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro quarto, titulo 8. numero 9. & libro 11. tit. 5. num. 22. Hieron. Zanch. in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebell. num. 1227. Ioannes Rubens, in l. Gallus, §. quidam recte, numer. 7. ff. de liberis & posthumis, Marianus Socinus iunior, in eodem §. num. 26. Fortunius Garc. ibidem, col. 17. Tiberius Decian. in cons. 6. num. 38. lib. 4. Ioann. Cephal. in cons. 67. numer. 22. lib. 1. & in cons. 416. num. 58. & in cons. 413. num. 3. & 4. lib. 3. & in cons. 616. n. 39. & in cons. 625. num. 15. & 16. lib. 5. Hippolyt. Riminald. in cons. 50. num. 23. & 24. & num. 51. vsque ad n. 61. lib. 1. & in cons. 607. ex num. 19. vsque ad num. 33. lib. 6. & in cons. 747. num. 87. lib. 7. Petrus Surd. in cons. 31. num. 15. & in cons. 67. num. 4. & 19. in cons. 150. num. 19. & 109. & duobus sequentibus, lib. 1. & in cons. 127. num. 69. eodem lib. 1. & in cons. 426. ex num. 40. in fine, & 41. & 42. lib. 3. & in cons. 455. num. 11. lib. 4. Merlinus, decis. 30. num. 6. Ioann. Vincent. Hondedeus, in cons. 14. num. 79. & 86. vsque ad num. 89. lib. 2. Iosephus de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 1. cap. 12. num. 13. & seqq. & num. 35. & lib. 2. cap. 10. num. 2. & num. 10. vsque ad num. 17. Franciscus Bursatus, in cons. 12. num. 27. lib. 1. & in cons. 151. num. 5. & n. 50. vsque ad num. 56. lib. 2. Simon de Praetis, lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. solut. 9. ex num. 18. cum sequentibus, fol. 113. Ioannes Gratianus, reg. 131. per tot. Pelaez á Mieres, de maioratu, 1. part. q. 22. num. 29. & num. 30. per totum, qui applicat regulam hanc vniformis determinationis, ad quae stionem singularem meliorationis, aut maioratus facti per contractum onerosum, an scilicet reuocari pos sit ex causa ingratitudinis, sicut potest donatio, tradita etiam pos ses sione, aut scriptura bonorum maioratus, sic limitata decisione l. 17. & 44. Tauri, quae cum hos tres casus quoad irreuocabilitatem aequiparet, in praefato casu videtur idem vniformiter determinandum, sicut in duobus predictis, vt insistit Ioannes Matiencus in l. 2. titulo 9. glos sa 3. num. 3. lib. 5. nouae collectionis, Angelus Matheacius, de legatis & fideicommis s. lib. 1. cap. 6. num. 16. & cap. 8. num. 22. Achilles Pedrocha, in cons. 1. num. 76. 77. & 78. & in cons. 20. num. 3. & 4. Ludouicus Casanate, in cons. 45. num. 164. & 165. in cons. 46. num. 63. Iacob. Menoch. qui eandem regulam variis in casibus expendit vtiliter, in cons. 10. num. 14. & in cons. 76. ex num. 14. cum seq. lib. 1. & in cons. 166. num. 124. & seq. & num. 337. & 338. lib. 2. & in cons. 123. num. 32. eodem lib. 2. & in cons. 139. num. 13. eodem lib. 2. & in cons. 204. num. 16. & in cons. 221. n. 41. & in cons. 269. num. 37. lib. 3. in cons. 328. num. 65. & 66. lib. 4. & in cons. 376. num. 60. cum sequentibus eodem lib. 4. & in cons. 597. num. 6. & 7. lib. 5. & in cons. 556. num. 4. lib. 6. & in cons. 1040. ex n. 7. lib. 11. & in cons. 1047. num. 25. eod. lib. & 4. prae sumpt. lib. 4. prae sumpt. 75. n. 3. & prae sumpt. 76. num. 4. & 51. & prae sumpt. 79. n. 33. & prae sumpt. 82. num. 31. & prae sumpt. 139. num. 24. & num. 9. & prae sumpt. 124. num. 14. & prae sumpt. 89. num. 141. & tribus seq. & in cons. 1179. num. 6. lib. 12. Ioseph. de Sese, decis. 66. num. 22. & decis. 160. num. 22. lib. 1. D. Garcia Mastrillus, decis. 190. num. 27. Cae sar Manente, decis. 3. numer. 10. & 11. Alexand. Ludouis. decis. 85. num. 19. fol. 71. & decis. 190. num. 2. Valencuela Velazquez, in cons. 83. num. 137. & 138. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. c. 70. num. 39. tomo 1. & tomo 3. cap. 563. num. 3. & tom. 5. cap. 940. num. 23. Ceuallos, quae st. 797. num. 20. & in commentariis de vsufruct. capit. 63. num. 20. regulam eandem vniformis determinationis expendi, & nonnullos ex superioribus Authoribus retuli; nunc autem (vt vides) plures alios adiicio. Verum primo loco regula metipsa limitatur, atque [sect. 5] declaratur communiter , vt scilicet determinatio vna respiciens plura determinabilia non determinet equaliter, & vniformiter, quando subest diuersa ratio determinandi ; & sic neces se est, vt eadem adsit ratio in vno, & altero determinabilium , vt procedat vniformis determinationis traditio praedicta; alias non fit aequalis determinatio in eisdem , sed diuersa; ita sane explicarunt, atque obseruarunt Ioannes de Imola, in l. Caius, col. 3. ff. soluto matrimon. Bald. in l. si cum dotem in principio, in 3. col. ff. soluto matrimonio, Angelus, in §. hinc nobis, in vltimis verbis, in Authen. de haered. & falcid. column. 1. Castrensis, in l. finali, in fine, C. de sententiis, & interlocut. omn. iud. quos refert Ia son, in dicta l. iam hoc iure. n. 11. in vers. Secundo istam, Decius, in l. in testam. num. 8. C. de testam. militis, & in cons. 594. n. 3. & in cons. 456. columna vltima, vbi refert alios sic tenentes: Socinus, in cons. 291. colum. 7. lib. 2. Ripa, in l. 1. n. 68. de vulg. Socin. iun. in cons. 121. n. 27. lib. 1. Picus, in l. Titia, §. Titia, n. 33. de legatis 2. Iacob. Mandellus de Alba, in cons. 322. num. 51. Roland. in cons. 47. num. 13. lib. 2. Parisius, in cons. 73. n. 49. lib. 3. Ruinus, in cons. 165. num. 7. lib. 2. Hieronym. Zanchus, in dicta l. haeredes mei, §. cum ita, num. 1227. Gratus. in cons. 18. num. 20. lib. 2. & cons. 129. num. 7. eod. lib. Guil. Benedict, dicto verbo, si abs que liberis, el segundo, num. 34. Mieres, 1. p. quae st. 22. num. 30. Simon de Praetis, lib. 3. d. solut. 9. num. 21. fol. 113. Iacob. Menoch. in cons. 76. num. 13. lib. 1. & in cons. 123. num. 32. lib. 2. & in cons. 106. num. 338. eod. lib. 2. & in cons. 204. num. 16. lib. 3. & in cons. 221. numer. 41. & in cons. 269. num. 37. lib. 3. & in cons. 376. num. 61. lib. 4. & in cons. 497. num. 6. & 7. lib. 5. & in cons. 1040. num. 8. lib. 11. & in cons. 1047. num. 25. eodem libro, & prae sumptione 124. num. 14. lib. 4. vbi inquit, leuem es se coniecturam hanc, quae a regula vniformis determinationis deducitur; cum regula ipsa ces set, quando inter vnam & alteram rem extat diuersa ratio: Achilles Pedrocha, in cons. 20. numer. 3. Hippolyt. Riminald. in cons. 607. num. 20. libro sexto, Petrus Surdus, in cons. 67. num. 19. lib. 1. & in cons. 150. num. 110. eodem lib. 1. & in cons. 426. numer. 41. in fine: vbi id ipsum statuit, quando maior ratio est in vno, quam in altero. Adrianus Gilmannus, decisione sexta, num. 272. Iosephus de Ru sticis, ad dictam l. cum auus, libro secundo, cap. decimo, numero decimo, vbi quod quando vna determinatio non potest: vniformiter determinare propter difformem determinabilium rationem, difformiter tunc determinat; & dicit es se textum in §. hinc nobis, in Authen. de haered. & falcid. & citat quamplurimos iuris Interpretes, qui huic communi sententiae acces serunt: Ludouic. etiam Ca sanate in cons. 45. num. 164. & 165. D. Christophor. de Paz, ad l. 200. styli num. 140. & 143. vbi expendit text. pro hac declaratione communi in l. si Titio & ei, ff. de legatis secundo, & in l. mulieri & Titio, ff. de conditionibus, & demonstrationibus, pro hac etiam sententia ponderauit Iason, in d. l. iam hoc iure, num. 12. textum in l. cohaeredi, §. qui discretas, ff. de vulgari, & eidem respondit; atque numer. 11. retulit Alexand. qui vbique (vt inquit ipse Iason) hoc est, tam in eadem, l. iam hoc iure, quam in d. §. quidam recte, in quinta columna, & alibi s aepe, reprehendit dictam limitationem Imolae, ex eo quod secundum eum, sit contra textum, in dicta l. iam hoc iure: nam ratio suaderet, quod respectu pupilli substitutio es set pupillaris, non respectu maioris, cum illi fieri non pos sit; & tamen regula illa probatur in eo textu, etiam quod es set diuersa ratio, vt ibi probatur; & Alexand. sequitur Ia son, in eadem l. iam hoc iure; & subdit, numer. 12. quod ex nonnullis fundamentis, ibi adductis, semper putauit quod doctrina Imolae, & Angeli falsa sit. Idem Ias. in cons. 362. n. 18. lib. 2. Alexan. quoque sententiam contra communem probauit Carolus Ruin. sibi contrarius, in cons. 86. num. 9. lib. 5. Gratus, in cons. 18. n. 20. & in cons. 129. num. 6. & 7. lib. 2. Achilles Pedrocha, sibi contrarius etiam, in cons. 1. num. 77. vbi dicit, quod determinatio vna, quae plura respicit determinabilia, debet ea pariformiter & aequaliter determinare, etiam si in vno ex determinabilibus es set diuersa ratio. Alij etiam plures Alexand. traditionem sequuntur: Alij vero contrarias has sententias conciliant, sicuti con stat ex Simone de Praetis, Ioanne Cephalo, & Bur sato, in locis antea relatis, vt vix certum quid deduci pos sit in hoc articulo, tametsi hucvsque Scribentes omnes originaliter praelegantur. Caeterum Alexand. ipse, in loco iam relato, articulum eundem concludit, distinguendo, quod in dispositione hominis, determinatio vna respiciens plura determinabilia, debet pariformiter determinare, etiam vbi adest diuersitas determinationis, siue diuersa ratio; sed in dispositione legis, secus dicendum: atque in ea procedere limitationem Imolae, prout Iason retulit in dicta l. iam hoc iure, num. 11. in fine, & alio in loco, hoc est in d. l. in te stamento, non ita absolute intellexit Alexander ipse, sed vbi diuersitas rationis tollit facultatem aequaliter determinandi: & sequitur Alexand. Ioannes Gratianus, dicta regul. 131. num. 2. Senten[sect. 8] tiae quoque Alexandri contra communem, mentionem facit Marian. Socinus iunior, in l. Gallus, §. quidam recte, num. 26. per totum, & diuersimode intelligit, vt ibi videbitur. Demum concludit, quod regula illa vniformis determinationis, toties repetita, non procedit, vbi iuris regula videtur repugnare, vel vbi prae sumpta voluntas disponentis videtur contraria: quando autem prae sumpta mens non contradicit, quod procedit regula, etiam quod respectu determinabilium apparere videatur diuersa ratio; vt probatur in dicto §. primo, l. iam hoc iure, ff. de vulgari: nam licet videatur ratio diuersa inter pupillum, & maiorem; tamen prae sumpta voluntas testatoris est, quod vtrique dicatur facta eadem substitutio, attento quod eos inuicem, & reciproce substituit. Et Socini sententiam in effectu sequitur Simon de Praetis, lib. 3. dicta solution 9. numer. 21. fol. 113. vbi prae sumptam[sect. 9] mentem disponentis, magis quam aliud considerat in proposito. An etiam duo determinabilia sint posita in diuersis orationibus, vel in eadem, & sub eodem verborum compendio, vt magis prae sumatur, vel non, disponentis voluntas. Et vere resolutio haec habet adeo fortem, atque expres sum textum, in dicta l. iam hoc iure, vt sustineri debeat omnino; nec alias propter diuersitatem rationis, a regula praefata vniformis determinationis recedi, quam si diuersitas metipsa, disponentis voluntatem contrariam legitime arguere, atque ostendere valeat; cum totum hoc a prae sumpta di sponetis voluntate dependeat; vt praefati Authore asseuerarunt . Socin. etiam sen. Carol. Ruinus, Curt. iun. Alex. & Berous, cum quibus Pretis idem , d.n. 21. recte obseruauit, ex coniecturata mente testatoris recedi a regula collectiua rationis, & vniformis determinationis. Idem etiam reliquit scriptum Franciscus Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 11. tit. 5. num. 22. vbi quod ab eadem regula facile receditur ex coniectura voluntatis, sicuti receditur a proprietate sermonis; & inquit probari in dicta l. in testamento, in fine, C. de testamento militis, Hondedeus etiam, in cons. 14. num. 86. lib. 2. Sic etiam propter conseruandam volunta[sect. 10] tem testatoris prae sumptam, quod determinatio vna respiciens plura determinabilia, non determi net vniformiter, scripsit alio in loco Marian. Socin. iun. hoc est, in l. haeredes mei, §. cum ita, num. 90. ff. ad Trebellian. & similiter, quod determinatio[sect. 11] vna respiciens plura determinabilia non determinet aequaliter, quando aequali determinatione facta, non valeret dispositio quoad omnia determinata, sed quod tunc inaequalis accipiatur determinatio, vt actus sustineatur quoad omnia; post alios scripsit, atque explicauit Simon de Praetis, lib. 3. d. solut. 9. num. 27. fol. 114. & hactenus de prima limitatione in hac materia, ex qua & duae aliae resultant, vt vides. Limitatur deinde regula metipsa, vt vna deter[sect. 12] minatio plura determinabilia respiciens, aequaliter non determinet, quando aequaliter determinari nequeunt, vel quando vtrique non conuenit aequaliter, tunc namque determinat, prout naturae cuiusque conuenit; ita sane scribunt Alexand. Angelus, Andreas Siculus, Abbas, & alij, cum quibus Decius, in d. l. in testamento, numer. 8. vers. Tertio regula: Bartol. Paul. Aretinus, Iason, Ruinus, & alij, cum quibus Mieres, 1. p. q. 22. num. 30. Ioannes Gratianus, d. regula 131. num. 4. Iason, in d. l. iam hoc iure, num. 12. in fine, vers. Sed ad illum textum, Iacob. Mandellus de Alba, in cons. 322. num. 51. Simon de Praetis, lib. 3. dicta solutione nona, num. 21. & num. 22. fol. 113. & 114. post Castrens. Aretin. Decium, Boerium, Ripam, Sapiam, & Tiraquell. quos ibi refert. Et subdit, id probari per text. in l. cohaeredi, §. qui discretas, vbi notant Castrensis, & Aretinus, ff. de vulgari, & pupillari substitutione; & es se impos sibilem aequalem determinationem, propter diuersam naturam rerum, & personarum, deductarum in dispositione, aut in oratione; tunc namque iura ea non procederent, & eadem oratio diuersimode acciperetur; sicut vnum & idem verbum relatum ad plura, proprie, & improprie intelligitur; prout notatur communiter per Glos s. in l. 2. ff. de officio Proconsulis, & Legati, sic quoque eandem regulam vniformis determinationis limitant, & declarant Ludou. Casanat. cons. 45. num. 165. Iacob. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 89. num. 144. dicens, quod effectus vnius dispositionis impeditur quandoque ob vnitatem alterius dispositionis, qui effectum illum parere non potest; sicuti videmus in casu dictae legis, iam hoc iure, vbi si pater vna simul sub stituit puberi, & impuberi, licet quoad impuberem debeat intelligi facta etiam pupillaris; attamen illa impeditur, quod alteri filio puberi pupillariter substitui non potest. Sic etiam quando na[sect. 13] tura determinabilium ad inuicem repugnat, aequalis non fit determinatio, vt post Ruin. & Iason. obseruarunt Roland. in cons. 74. num. 15. lib. 2. & id ipsum tenuerunt Cardinalis, in cap. olim, ex literis, per illum textum, de rescriptis, Ias. Ruin. Roland. & alij, cum quibus D. Christophor. de Paz, ad leg. 200. styli, num. 142. Ioseph. de Rusticis, ad. d. l. cum auus, lib. 1. cap. 12. num. 35. vbi quod regula aequalis determinationis non procedit, repugnante natura determinabilium; tunc enim secundum naturam vniuscuiusque determinabilis, debent determinari: Ioan. Vincent. Hondedeus, in cons. 14. n. 86. & 87. lib. 2. vbi quod dicta regula non procedit, quando diuersimode disponitur a iure inter casus, quos vna determinatio respicit; tunc enim vnusquisque secundum suam naturam debet interpretari, vt per Tiraquel. & Rotam Romanam , cum quibus ibi Simon de Praetis, lib. 3. dict. solut. 9. n. 23. fol. 114. qui num. 28. eod. fol. 114. idem statuit in eo, quod tacite intelligendum es set ex lege, in vno, & altero non; quod in hoc, tacitum ipsum ces sans, facit ces sare equalem determinationem , quia sufficit similitudo, & adequatio in eo, quod potest fieri; & ponit ibi exemplum in compendiosa continente vulgarem, & fideicommis sariam; quia in fideicommis saria intelligitur conditio, si institutus deces serit sine filiis, per legem, cum auus, de condition. & demonstration. & secus est in vulgari, quod in ea non intelligitur talis conditio tacita, vt Decius ibi relatus defendit. Alij vero relati etiam ibidem, etiam in fideicommis saria contrarium tuentur. Addiderim ego articulum hunc (quia ad nostrum tractatum, & institutum, maiorem indagationem non exigit, nec permittit) es se admodum difficilem, & diuersimode explicatum ab Interpretibus; sicuti aduertit Menochius, & dilucide explicat lib. 4. dict. prae sumpt. 89. ex num. 139. vs que ad num. 150. Sic etiam determinatio vna respi[sect. 15] ciens plura determinabilia; pariformiter non determinat, vbi adest diuersitas personarum; sicuti post Ruinum, Rebuffum, Socinum seniorem, Decianum, Cephalum, & Menochium, scripsit nouis sime Ludouicus Casanate consil. 46. num. 63. & vltra eum, id ipsum singulariter annotauit Petr. Surd. in consil. 426. num. 40. in fin. vers. Declinatur & septimum, lib. 3. vbi quod regula aequalis determinationis procedit, quando vnica est determinatio, plura respiciens determinabilia, non autem in pluribus determinabilibus, de diuersis rebus factis, & respectu diuersarum personarum determinationis. Non etiam regula aequalis determina[sect. 16] tionis procedit, vbi consideratur ratio maioris praedilectionis erga vnum, quam erga alterum, Curtius iunior in consil. 161. colum 5. vers. Ad vltimum. Simon de Praetis, lib. 3. dict. solut. 9. num. 21. in finalibus verbis, fol. 113. vel vbi sumus in dispo sitione negatiua; vt per Guil. Benedict. in dict. cap.[sect. 17] Rainuntius, de testamentis, verbo, si absque liberis, el. 2. num. 35. Gratianum, dict. regul. 131. num. 6. vel vbi ex aequali determinatione, induceretur correctio[sect. 18] legis, aut iuris communis, quia potius fit inae qualis determinatio, vt iuri communi minus derogetur, vt per textum, in cap. cum dilectus, de con suet. Cardinalem, Abbatem, Ruinum, & Rolandum adnotauit Simon de Praetis, dicta solutione 9. numer. 25. & vltra eum Iacob. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 140. numer. 9. Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 1. capite 12. num. 34. & 35. Hippolyt. Riminald. in cons. 607. numer. 25. lib. 6. vbi ex communi sententia Doctorum tradidit, quod non procedit regula aequalis determinationis, quando ex ea induceretur correctio legis, aut iuris communis; tunc enim potius inaequalis determinatio fieri debet, vt minus praeiudicetur iuri communi; D. Christophus de Paz, ad dictam l. styli 200. num. 141. & numer. 143. vbi in id expendit etiam textum, in l. si ita scriptum fuerit, ff. de manumis. testam. & in l. si seruus liber, ff. de statuliberis, aut quando[sect. 19] sit alteri praeiudicium, & consequenter habet locum regula illa vniformis determinationis, quando non fit praeiudicium, quid solum fauor pupillaris substitutionis remouetur, secus si agatur de maiori praeiudicio, Aretin. in consil. 55. Periculosum est: column. 2. prosequitur; refert, & sequitur Decius, in d. l. in testamento, C. de testamento militis, n. 8. in fin. Simon de Praetis, d. solut. 9. num. 26. fol. 114. vbi inquit, regulam praefatam non habere locum, vbi ageretur de magno & graui praeiudicio vnius vocati in determinatione, quia tunc non fit aequalis determinatio, maxime in tempore, pro fideicommis saria inducenda contra impuberem, ad eius grauamen; vt adducunt Authores, ibi relati: quibus addendum neces sario duxi, limitationem hanc, quae in magno, aut graui praeiudicio duntaxat fundatur, ita demum locum obtinere, nisi prae sumpta disponentis voluntas aliud suadeat; ex ipsa namque regulam ipsam vniformis determinationis, toties repetitam, ces sare, aut induci debere, certi iuris est; & specifice fuit obseruatum. Aut denique in dispositione neces saria, aut quando alterum determinabile ex dispositione neces saria[sect. 20] prouenit; quamuis secus sit in dispositione voluntaria, in qua determinatio vna respiciens plura determinabilia, aequaliter determinat; vnde si te stator instituat in testamento filium, & nepotem ex eo, non intelligitur pariformiter instituere, sed neces sitate validitatis testamenti in futurum, & sic vt filius sit haeres; sed si contingeret, quod filius moreretur, nepos es set haeres, quia nepos est institutus ex causa neces saria, ne testamentum rumpatur; vnde intelligitur vocare nepotem, in quo neces sitabatur cum instituere: ita probat l. Gallus, §. quidam recte, & ibi Glos sa ordinaria, de liberis & posthum. & post Alex. & alios antiquos sic scripserunt Iason, in dict. l. iam hoc iure, num. 13. & in dict. §. quidam recte, num. 16. vbi Socinus iun. n. 26. Fortunius Garc. colum. 17. sequuntur Mantica, lib. 4. tit. 8. num. 9. Hippolyt. Riminald. in cons. 50. n. 60. lib. 1. Menoch. in cons. 76. num. 16. lib. 1. Gratianus, dict. regula 131. n. 3. Simon de Praetis, lib. 3. d. solut. 9. num. 14. fol. 114. Rursus, regula metipsa vniformis determina[sect. 21] tionis limitatur, vt non procedat, quando vnum ex determinabilibus es set fauorabilius altero; tunc namque, in eo quod est fauorabilius sortiretur effectum dispositio, & ces saret in altero, sicuti per textum in l. si ita scriptum, ff. de manumis s. testament. vbi Benedict. de Plumbino, ad hoc notat cum; scripserunt Alex. & Decius, in d. l. in testamento, num. 8. C. de testamento militis, Iason, in d. l. iam hoc iure, num. 11. Ioannes Gratianus, post Iasonem, Socinum, Gratum, & Guil. Benedictum, quos refert dict. regula 131. num. 5. Hippolyt. Riminald. in consil. 607. numer. 23. & 24. lib. 6. Surd. cons. 426. num. 41. lib. 3. Rusticis, ad dictam l. cum auus, lib. 1. cap. 12. sub num. 35. Mieres de maioratu, prima parte, quae st. 22. num. 70. in fine, qui applicat ad quae stionem singularem maioratus, in terminis l. 17. & 44. Tauri. Pedrocha, in cons. 20. numer. 3. qui tamen in cons. 1. num. 78. ex sententia Grati, duobus in locis ibi relatis, contrarium tenuit, & regulam vniformis determinationis procedere dixit, etiam si vnum determinabile es set fauorabilius altero; idque per textum, in d. l. iam hoc iure, & in d. l. quamuis, & in d. l. haereditas, C. de impuberum. Caeterum alio in loco (vt dixi) cum communi transit, vt etiam transeunt Simon de Praetis, lib. 3. dict. solut. 9. n. 20. per totum, fol. 113. Rolandus, in cons. 74. num. 14. lib. 2. D. Christophorus de Paz, in d. l. 200. styli, num. 143. Iacob. Menoch. in cons. 76. num. 15. lib. 1. qui lib. 4. prae sumpt. 89. num. 141. & 142. ex sententia Ruini, in cons. 3. n. 20. vers. Vel secundo potest: lib. 2. latius, atque eleganter[sect. 22] declarat; & inquit, quod aliquando vnum determinabile est fauorabilius altero ex mera legis di spositione, sine aliqua prae sumpta mente testatoris, & hoc casu admittitur inaequalis determinatio, quia lex non prae sumit, quod disponens voluerit aequaliter determinare; & ita Ruinus intelligit l. si[sect. 23] ita scriptum, ff. de legat. 2. l. hac consultis sima, §. ex imperfecto, C. de testament. Aliquando vero vnum determinabile est fauorabilius altero, non simplici dispositione legis, sed ex tacita, & interpretata mente testatoris, aut disponentis, & tunc aequalis fit determinatio, etiamsi inter ea sit diuersa ratio, vel alterum sit fauorabilius; vt probant l. iam hoc iure, ff. de vulgari, & l. in testamento, C. de testamento militis, & sic procedit l. cum auus, ff. de conditionibus & demonstrat. que interpretatio, quam lex facit; a se prae sumptae voluntatis testatoris; sic etiam (vt ego animaduerto) concordari potest Achillis Pedrochae, duobus in locis antea relatis contrarietas [sect. [24]] illa, & eiusdem Ruini in cons. 106. num. 5. lib. 2. & Curtij iunioris, in cons. 33. n. 3. traditio aequalem determinationem non fieri, quando duo casus vniuntur sermonis vnitate, alter tamen iure speciali, alter vero iure communi procedit, per textum, in l. mulieri, & Titio, ff. de condit. & demonstrat. vbi conditio reiicitur de legato facto mulieri, non autem de parte relicta Titio, atque ita legatum factum mulieri, non recipit eandem interpretationem, cum illo facto Titio; & hoc quidem, quia quoad mulierem conditio reiicitur de iure speciali: sic etiam, quod regula praedicta aequalis determinationis procedat in his, quae ex iure communi proueniunt, non autem in his, qua: ex iure speciali; cum aliis multis obseruauit Io seph. de Rustic. ad d. l. cum auus, lib. 1. cap. 12. num. 15. D. Christophor. de Paz, ad d. l. 200. stili n. 143. Non etiam fit aequalis determinatio, nec procedit regula dictae l. iam hoc iure, quando vtraque determinatio est clara, non autem ambigua, vel quando si fieret, violarentur verba; vt per Menochium in consil. 370. num 60. lib. 4. Surdum, in consil.[sect. 25] 426. num. 42. lib. 3. qui id ipsum statuit, quando dis ponens non poterat super omnibus aequaliter[sect. 26] prouidere, vt tunc determinatio vna non determinet aequaliter; in cons. 150. num. 109. lib. 1. ita quoque, quando plures determinationes respiciunt vnum verbum, quaelibet per se determinat[sect. [27]] verbum, nec determinantur inuicem dictae determinationes; prout est doctrina Bartoli singularis, in l. praetor. 4. §. si quis aduentu, ff. vi bonorum raptorum, quam declarat per illum textum. Dicitur enim edicto Praetoris; Praetor ait, cuius dolo malo in turba damnum quid datum, vel factum es se dicetur: istud participium datum, vel factum es se, habet istas duas determinationes, quod si datum in turba, & quod sit datum dolo malo; tamen non requiritur quod turba sit coadunata dolo malo; quod dicit Bart. es se ad multa tenendum menti. Et sequuntur Natta, in cons. 110. in fine, Surdus, in cons. 150. num. 115. lib. 1. refert Hippolyt. Riminald. in con silio 607. numer. 26. lib. 6. qui subdit numer. 27. [sect. 28] egregie dixis se Ruinum, ibi relatum, quod ad hoc, vt dicatur fieri aequalis determinatio, satis est, quod fiat in genere, licet non fiat in specie; & adducit exemplum de conditione vniformi, prout ibi videri poterit. Et hactenus de axiomate, aut regula praedicta vniformis determinationis. Nunc vero & secundo loco, atque principaliter obseruandum, & constituendum erit, & regulam es se aliam vulgatam, & quae per manus quotidie traditur, sicut praecedens, frequenter etiam allegabilis, multísque casibus, & negotiis condu[sect. 29] cibilis; videlicet, quod vna & eadem res, vel dis positio; non debet aduerso iure censeri, l. eum qui aedes, ff. de vsucapionibus, quam exornarunt nonnulli: Abbas, in consil. 71. lib. 2. Tiraquel. in l. si vnquam, in verbo, donatione largitus, num. 232. & sub num. 284. Menoch. recuperandae pos ses sionis, remedio primo, num. 36. 37. & 38. & in cons. 36. num. 38. libro primo. Martinus Monter-a-Cueua, decis. 5. Regni Aragon, num. 79. & hos quidem lib. 2. harum quotidianarum controuersiarum iuris, cap. 23. num. 28. retuli; adiicio nunc, exornas se etiam praefatam regulam, Crauetam, Stephanum de Fede. Neuiz. Rochum de Curte, & alios, quos conges sit Simon de Praetis, lib. 3. interpretat. 2. dubitat. 1. solut. 9. num. 29. & 30. & 31. vbi inquit, quod regula ista in di uersis materiis, & dispositionibus s aepe obseruata reperitur; & quod Rochus de Curte octo limita[sect. 30] tiones adducit ad eam; quae reducuntur in effectu, vt eadem res, vel dispositio, diuerso iure censeatur quandoque, ex diuerso respectu; verba enim interpretantur secundum respectum pertinentem ad rem, de qua agitur, per iura in materia vltimarum voluntatum. Quandoque ex diuersis cau[sect. 31] sis; & rationibus; quandoque ex diuersis temporibus; & plura congerit ibidem, de diuersitate ra[sect. 32] tionum, & diuersitate personarum, locorum, temporum, rerum, ac nominum, & de diuersitate tractatuum, & terminorum, & diuersitate facti; & de diuersitate locutionis, orationis, & personarum. Addiderim ego Decium in l. in testamento, C. de testamento militis, num. 8. in principio, quo loci singulariter dixit, regulam hanc d. l. eum qui aedes, limitari, & intelligi eodem modo, quod regula illa vniformis determinationis; ac praecipue, vt non procedat si subsistit ratio diuersitatis, siue ratio eadem non militet; quod etiam scribit Menoch. (quem Praetis non citat) lib. 4. prae sumpt. 140. num. 8. in fin. & recuperanda pos ses sionis remedio 1. num. 36. & 37. vbi quod vna & eadem res diuer so iure censeri potest, cum diuersi considerantur respectus, vt est textus in l. miles, §. pro parte, de legat. 2. & probant multi iuris Interpretes, ibi commemorati; sic etiam ex traditione Decij praedicta,[sect. 33] & his, quae ad regulam superiorem latius adnotauimus, ex prae sumpta disponentis voluntate, & regula, hoc procedere, aut ces sare debebit; quod ex omnibus hucusque a me praelectis, expres sim aduertit Curtius iunior, in cons. 114. num. 11. vbi quod vna & eadem res potest censeri diuerso iure, vbi clare constat de mente disponentis: & Curtium retulit Menoch. dicto remedio 1. num. 38. idem Menoch. in cons. 376. num. 60. lib. 4. vbi etiam quod regula aequalis determinationis non procedat, vbi de voluntate disponentis, aliter apparet; & id ip sum, quod regula illa, quod vna & eadem res, diuerso iure censeri non debeat, minime procedat diuersis respectibus, vel cum ratio diuersa militat, aut quando plures intelligendi formae in ea concurrunt, & aliis modis, tradiderunt Menoch. in cons. 106. num. 125. lib. 2. & in cons. 1040. num. 6. & 7. & 8. lib. 11. & prae sumpt. 140. num. 9. lib. 4. Surd. in cons. 150. num. 111. lib. 1. Mazol. videndus in cons. 116. ex num. 53. Honded. in cons. 29. num. 32. lib. 2. Tiraq. de retract. linagier, §. 1. glos s. 18. num. 22. & seqq. Ludouicus Casanate in consilio 10. numero 57. vbi vide. # 99 CAPVT XCVIII. Ex eadem cap. praecedentis regula, siue aequalis, & vniformis determinationis doctrina, cuius occasione infertur ad nonnulla admodum neces saria, & as sidue in praxi occurrentia; num scilicet Taurinae l. 27. constitutio, quatenus de substitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, restringi debeat duntaxat ad naturales, qui tempore factae meliorationis nati, conceptive erant; an vero indi stincte intelligenda sit de filiis naturalibus, etiam postmodum natis, aut conceptis; & consequenter, vtrum naturales indistin cte praeferendi sint (quocunque tempore ipsi nati sint, & succes sio deferatur) trans uersalibus, & extraneis, nec hi admitti pos sint, dum illi extiterint. Ordo vocationum, & substitutionum, qui in eadem l. 27. Tauri prae scribitur, quod sit praecisus, & substantialis, nec vllo modo praeuerti, aut alterari pos sit; & inter des cendentes intelligatur, nulla maioris proximitatis habita distinctione; & quod vnus solus, aut plures pos sunt substitui; patri tamen, siue ascendenti, semper electio detur. Praecisus etiam, & substantialis dicatur, non modo in substitutionibus descendentium legitimorum, sed etiam illegitimorum, & aliorum, qui in ipsa Taurina lege enumerantur. Pater meliorans filium, aut descendentem alium in Tertio bonorum suorum, si in vocationibus, grauaminibus, aut substitutionibus non seruauerit ordinem, & formam, quae in dicta l. vigesima septima Tauri statuitur, vtrum melioratio in totum corruere debeat, an vero reducenda sit ad ordinem, & formam in ea lege pre s criptam. De quo dubio, longa serie, atque ex propo sito egit Author metipse in commentariis lib. 2. cap. 7. per totum; nunc autem adduntur nonnulla, & retenta eadem distinctione ibidem tradita (quae apud Pragmaticos, post illius cap. editionem semper obtinuit) nouus casus consideratur, qui ipso cap. 7. non modo decisus, sed nec excitatus, nec etiam excogitatus fuerat. An scilicet, si facta melioratione per viam vinculi, aut maioratus perpetui, filij, & descendentes omnes illegitimi, expresse, specificéque a succes sione excludantur, & duntaxat legitimi admittantur, atque ita naturales quoque exclusio comprehendat; ipsamet distinctio, tradita dict. cap. 7. lib. secundi, admitti debeat, nécne, vt vocationes scilicet suppleantur, & reducantur ad ordinem praecitatae l. Tauri 27. an vero casu eueniente, quo filius, aut descendens naturalis erat succes surus, dis positio vitietur, vt bona in vltimo pos ses sore libera remaneant, & maioratus finiatur. Vbi inter omis sionem eorum, qui iuxta ordinem legis illius vocari debuerunt, & eorundem exclusionem, considerabilem es se videri differentiae rationem, & negari non pos se, quin articulus difficultatem habeat, egregie adnotatur, atque obseruatur; & Andr. Anguli, Pelaez a Mieres, Azeuedi, & Ioannis Parladorij placitis, ad examen, & accuratam disputationem redactis, insignis, & notanda traditur hu iusce articuli explanatio, & resolutio, provt hic videbitur. Denique, an, & quando actus, qui non valet, vt agitur, valere debeat omni meliori modo, quo pos sit; vtiliter explicatur. SVMMARIVM. -  1 Praecipuum huius cap. dubium proponitur; de quo latius in initio argumenti infra. -  2 Ordo vocationum, & substitutionum, qui in l. 27. Tauri prae scribitur, praecisus est, & substantialis, nec vllo modo praeuerti, aut alterari potest. -  3 Est enim de substantia actus, vt denotat verbum illud, con tanto, quod inducit conditionem. -  4 Quae conditio in specifica forma debet adimpleri. -  5 Substitutio in terminis l. 27. Tauri, fit inter des cendentes, nulla maioris proximitatis habita ratione, nec distinctione. Atque ita substitui potest vnus solus; & plures ex voluntate parentis substituuntur. Et lex ipsa Tauri non denegat parentibus electionem inter filios, & descendentes, sed solum prohibet, quod descendentibus, aut aliquo eorum, exclusis, transuersales ad meliorationem vocentur. -  6 Meliorationem tertia partis bonorum suorum faciens, tenetur praecisé seruare ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, non solum in substitutionibus descendentium legitimorum, sed etiam illegitimorum, & aliorum qui in eadem lege enumerantur. -  7 Pater meliorans filium aut descendentem alium legitimum, si in substitutionibus non seruauerit ordinem & formam legis ipsius 27. Tauri vtrum melioratio corruat, an vero reducatur ad ordinem, & formam ibi prae scriptam. -  8 In quo dubio eadem distinctio, de qua cap. 7. libri secundi, probatur, & exornatur. -  9 Et D. Christophori de Paz conuenientes omnino, & longa serie comprobatae resolutiones proponuntur, de quibus latius hic. Traduntur etiam nonnulla, quae praecitato cap. 7. nec decisa nec etiam in dubium excitata fuere per Authorem. Ac maxime illud memorabile, neces sarium admodum, & quod assidue occurrere potest. -  10 Si facta melioratione per viam vinculi, aut maioratus perpetui, filij illegitimi, atque ita naturales etiam, specifice atque expresse excludantur a successione in perpetuum, & legitimi tantum, aut legitimi atque ex legitimo matrimonio nati, tantum inuitentur, an vocationes suppleri & reduci debeant ad ordinem si formam dict. l. 27. Tauri, an vero eueniente casu, quo naturalis, iuxta ordinem legis ipsius erat succes surus, dispositio vitietur, ita vt bona libera remaneant in vltimo pos ses sore, & maioratus finiatur, & numer. seqq. -  11 Actus qui non valet, vt agitur, an valere debeat omni meliori modo, quo possit: quod explicatur, atque exornatur. -  12 Tolerabilius es se, inutilem reddi dispositionem te statoris, quam aliquid admitti contra eius voluntatem. -  13 Verba, quando saltem improprie non pos sunt accommodari ad alium sensum, quam ad expres sum in dispositione, tunc accipiendus est is, qui ex verbis colligitur, quamuis inutilis reddatur dispositio. -  14 Actus quando deficit in forma, nullo modo su stineri debet. -  15 Pro validitate actus prae sumptio, cedit contrariae prae sumptioni, quod actus fuerit factus in fraudem legis, quia haec est potentior. -  16 Interpretatio, quae odium testatoris excludit, fauorabilis dicitur, licet inutilis reddatur dis positio. -  17 And. Anguli locus expenditur, & dilucide explicatur, atque hactenus dictis applicatur. -  18 Taurinae l. 27. constitutio, quatenus de substitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, num restringi debeat ad naturales qui tempore factae meliorationis nati, conceptive erant; an vero intelligenda sit indistincte de filiis naturalibus, etiam postmodum natis, aut conceptis. Et consequenter, vtrum naturales indistincte praeferendi sint (quocunque tempore ipsi nati fuerint, & succes sio deferatur) transuersalibus, & extraneis, nec hi admitti pos sint, dum illi extiterint. -  19 Et in fauorem descendentium naturalium, qui postmodum nati, conceptive fuere; prima ratio expenditur. -  20 Secunda etiam ratio proponitur. -  21 Tertia quoque ponderatur. -  22 Sed & quarta, eaque vrgens admodum consideratur ratio pro eadem parte. Obstaculum quoque submouetur concludenter, quod ex verbis eiusdem legis Tauri, fuerat deductum. -  23 Pelaez etiam a Mieres, & Alphonsi Azeuedi opinio contraria confutatur. -  24 Ac denique Ioannis Parladorij locus expenditur, eiúsque placitum improbatur. PRo dilucida, & distincta huiusce capitis explicatione obseruandum, atque constituendum erit, ex his, quae capite praecedenti adnotata; scriptáque fuere, & axiomate illo, adeo plene exornato, quod scilicet vna, & eadem determinatio respiciens plura determinabilia, aequaliter determinat: inferri equidem pos se ad quae stiones quamplurimas, & casus quoque diuersos, prout ipsimet praecitati ibi Authores inferre solent, & variis, infinitisque locis pro decisione causarum, eandem regulam, & doctrinam expendunt, prout ibidem dixi; sed aliis[sect. 1] scienter, consultoque omis sis, infertur ad vnum admodum neces sarium, & as sidue contingens, quod ab ipsamet regula aequalis determinationis, interpretationem, atque resolutionem recipere pos se videtur: vtrum inquam statutum indistincte, atque simpliciter dispositum in l. 27. Tauri constitutione, quae hodie est l. 11. titul. 6. lib. 5. nouae collectionis Regiae, circa substitutiones filiorum, de scendentiumque legitimorum, aequaliter intelligendum, terminandumque sit in substitutionibus illegitimorum, de quibus ea lex sermonem instituit, vt quemadmodum in vocationibus legitimorum, non modo nati tunc, sed etiam ij qui postmodum nascituri sunt, suo ordine praeferri debent, aut praelati censebuntur, casu adueniente: ita quoque, & aequali, vniformique determinatione, in substitutionibus illegitimorum id intelligendum, & seruandum sit, cum illius legis determinatio haec duo determinabilia respiciat, nec vnum ab altero separauerit, diuersimodéve expres serit, circa vocationes, aut substitutiones illegitimorum quam legitimorum; id ergo nunc inquiritur, num Taurinae l. 27. constitutio, quatenus de substitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, restringi debeat ad naturales, qui tempore factae meliorationis nati, conceptive erant; an vero indistincte intelligenda sit de filiis, & descendentibus naturalibus, etiam postmodum natis, aut conceptis: & consequenter vtrum naturales indistincte praeferendi sint, quocunque tempore ipsi nati fuerint, & succes sio deferatur, trans uersalibus, & extraneis; nec hi admitti pos sint dum illi extiterint. Finge, tempore factae meliorationis, nec parentes, qui meliorauerunt: nec etiam eorum filios legitimos, habuis se filium aliquem naturalem, postmodum autem tractu temporis (prout quotidie contingit) extinctis omnibus filiis, & descendentibus legitimis, extare vnum descendentem naturalem, filium inquam alicuius filij legitimi, eorum scilicet, qui e vita iam deces serunt, & contentionem es se super succes sione vinculi inter ipsummet, & aliquem consanguineum eius, qui meliorationem fecit, atque ita inter naturalem descendentem, & consanguineum transuersalem; naturalis contendit, non antea admitti pos se transuersales, aut extraneos, quam si omnes filij, & descendentes, tam legitimi, quam naturales deficiant; consanguineus contradicit, & inquit, nec eum a testatore vocatum, nec etiam tempore factae meliorationis in rerum natura extitis se, sicque nec comprehendi sub decisione dictae l. 27. Tauri, quam de his naturalibus intelligendam concludit, qui tunc extabant, quando melioratio fiebat, & a parente, qui meliorauit, cogniti erant; non vero de his, qui postmodum nati fuere; & sic quod neces sitas substituendi, intelligitur respectu eorum, qui iam nati, & cogniti erant, non vero eorum, qui postmodum nati fuere: nec constare poterat, an nascituri es sent, nécne: circa quos etiam nec legis, nec testatoris affectio cadere, aut considerari pos se videtur. Legitimorum respectu, res quidem caret omnino dubitandi ratione: cum eis existentibus, & tunc, siue postmodum natis, transuersales admitti non pos sint, de quo nullus hactenus dubitauit; naturalium etiam respectu, id ipsum dicendum es se: suadere videtur argumentum praedictum, a vi, & effectu aequalis determinationis desumptum. Affectio quoque, & fauor illius legis circa naturales, absolute, & indistincte militare, ac procedere, quoties cunque naturalis, & transuersalis simul concurrant, & legitimi descendentes deficiant; nec in eo concursu considerari pos se aliquam differentiam, siue illi tempore factae meliorationis nati fuis sent, siue postmodum nascantur, cum ad praelationem eorum, respectu transuersalium, & extraneorum, paria sint vel ab initio extare, natósque fuis se; vel tempore delatae, vacantisve succes sionis apparere, & cum eodem transuersali, aut extraneo concurrere; idque maxime, quando per viam vinculi perpetui melioratio facta fuerit, quo casu habilitas, & capacitas ad succedendum, inspicitur tempore, quo succes sio ipsa defertur, nec vllo modo requiritur, quod is, qui succes sionem praetendat, natus, conceptusve fuerit eo tempore, quo in stitutus fuit maioratus, iuxta ea, quae supra hoc eodem tract. c. 90. & 91. plena manu explicaui, atque scripsi, cum in succes sionibus tractum succes siuum habentibus, nec requiratur natiuitas tempore factae dispositionis, aut institutionis vinculi, nec etiam pos sibile sit, omnes de familia, qui postmodum succes suri sunt, natos es se: sic sane Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 1. c. 4. n. 16. cum dixis set, nouum non es se, vt ex vnico verbo, plures substitutiones deducantur , l. cohaeredi, §. qui di scretas, ff. de vulgari, & pupillari substit. Indéque ex sola verbi maioratus mentione, omnium de familia vocationes, & substitutiones induci, & tot substitutiones, & donationes resultare, quot personae ad eorum succes sionem vocantur, ac si vnicuique specifica facta fuis set substitutio: & repetit lib. 2. c. 11. num. 39. & lib. 1. cap. 1. num. 17. statim extendit n. 18. non solum ad eos, qui tempore maioratus, institutionis nati erant, sed etiam ad nascituros, vt quilibet eorum, quando succes sio ei deferatur, gradum faciat: Peregrinus etiam, de fideicommissis, artic. 16. num. 103. & pro accurata, dilucidáque, & distincta huiusce articuli explicatione, praemittenda erunt nonnulla ex his, quae ad explicationem dictae Taurinae constitutionis 27. ego metipse in commentariis lib. 2. quotidianarum harum controuersiarum, cap. 7. & cap. 30. scripta, atque ingenti studio elaborata reliqui: ea namque clariorem, & perfectiorem prae stabunt huiusce rei resolutionem, atque intelligentiam. Et in primis praemitto, atque constituo, quod[sect. 2] ordo vocationum, qui in eadem l. 27. Tauri prae scribitur, praecisus est, & substantialis, & ad vnguem obseruari debet, sic vt nullo modo praeuerti[sect. 3] pos sit, nec alterari; est enim de substantia actus, vt denotat verbum illud, con tanto, quod inducit conditionem, quae conditio in specifica forma debet adimpleri: sic sane, relatis Palacios Rub. Gomez[sect. 4] Arias, Castillo, Tello Fernandez, Velazquez de Auendano, Matienco, Azeuedo, Couarruuia, Molina, Mieres, Angulo, & Ioanne Gutierrez, obseruaui, atque annotaui, dict. cap. 7. lib. 2. numer. 2. & dict. cap. 30. eiusdem libri, num. 1. Addo nunc Dom. Christophorum de Paz ad l. 200. styli ex numer. 67. vsque ad num. 27. fol. mihi 581. quo loci scribit, ex his, quae ipse antea tradiderat ex num. 61. cum sequentibus, quod scilicet lex illa 27. formam inducat, inferri, formam illam vtpote substantialem, es se praecise obseruandam; & in qualibet parte etiam minima, immutari non pos se, prout latius ibi: & num. 71. refert Andr. Anguli opinionem, quod forma vocationum illius legis, potius sit modalis quam conditionalis. Ita tamen, vt dummodo substitutio inter descendentes fiat, nulla maioris proximitatis habeatur ratio, nec substitui[sect. 5] debeant plures, siue omnes descendentes, nam & vnus solus substitui potest: sic sane, atque erudite, & vere adnotauit vtrumque Tellus Fernandez in eadem l. 27. Tauri, num. 4. & 5. vbi inquit in haec verba, in textu ibi: Con tanto, que los hagan entre sus descendientes: Intellige, cuiuscunque gradus sint, nulla maioris proximitatis habita distinctione, sic & quemadmodum melioratio cadit in nepotem, vel pronepotem, etiam filiis primi gradus in medio existentibus, ex l. 18. supra; ita in substitutionibus dicendum est. Sed esto, quod teneatur substitutionem facere inter descendentes, an omnes debent substitui, vel vnus? & in hoc expeditum est, substitutionem hanc pos se fieri vni, vel pluribus; ex l. 18. & 19. & 21. vbi melioratio potest fieri vni, vel pluribus ex descendentibus: & idem statutum est in l. humanitatis, C. de impuber. & al. vbi parentes, qui filio furioso, vel mente capto, exemplariter substituunt, deficientibus liberis mente capti, tenentur substituere illi alios fratres eiusdem; potest tamen vnum, vel caeteros, vel omnes substituere. Et Tellum eundem in hunc sensum ego ipse retuli, atque accepi praecitato cap. 7. num. 9. vbi dixi, huiusce Authoris mentem eam fuis se, vt probare voluerit, quod cum melioratio sit a parente filio, vel descendenti, sufficiat, duos tantum, vel etiam vnum solum substituere, nec omnes substituere neces sarium sit; non tamen, quod vnum, vel duos descendentes substituendo, ad collaterales deuenire pos sit, aliis descendentibus omis sis, ad quod expendi quoque Ioannem Gutierr. practic. lib. 3. quae st. 53. numer. 4. & adduxi exemplum ex l. humanitatis, C. de impuberum: prout Tellus adduxit, & antea dixeram, numero quarto, & numero sexto, quod in melioratione Tertij, descendentes primo substituendi sunt; & his deficientibus as cendentes, & statim transuersales. Ita quod dum adfuerint descendentes, & ascendentes, siue ma sculi, siue foeminae, transuersales non admittantur, nec pos sint vocari; & dum adsunt transuer sales, similiter extranei nec admitti, nec vocari debeant; sicuti tenuerunt Authores, a me ibi commemorati; & dict. num. 6. scripsi, quod pater meliorans in Tertio, vocando, aut substituendo vnum ex descendentibus, non potest alios ex de scendentibus dimittere, & transitum facere ad collaterales, aut extraneos; sed antequam ad collaterales deueniat, debet prius omnes descendentes substituere, nec sufficit, vnicum tantum des cendentem substituis se, aut etiam plures, vt ad collaterales, aut extraneos deueniri pos sit, aliquo ex descendentibus praetermis so, aut praeposterato: sicuti Azeuedus, Ioannes Gutierrez, & Velazquez Auendanus obseruarunt, quos ibidem retuli. Angulus etiam, ad leges meliorationum, l. 2. glos. prima, num. primo, & glos sa 4. num. primo, & glos s. 5. num. primo, & in l. 11. glos s. 5. numero primo, & glos s. 9. numero primo, glos s. 11. numer. 4. & glos s. 8. numer. 1. vbi sic scripsit. Poterit ergo substituere quos voluerit, non habita ratione maioris proximitatis, cum nec in ipso meliorato haec proximitas consideretur: l. 2. supra eod. & intellige vnum, vel plures pos se substitui, ex dicta l. 2. & in l. 3. supra eod. & ibi dixi, & idem disponitur in l. humanitatis, C. de impub. in substitutione exemplari, cuius ordinem sequuta est haec lex. Idem etiam tenet Matiencus in l. 6. titul. 6. glos s. 4. num. 2. & 3. lib. 5. & in eodem placito, cum aliis Authoribus conuenit D. Christophorus de Paz ad l. 200. styli quae st. 5. ex num. 145. vsque ad num. 150. vbi concludit, quod parens, qui filio meliorato substitutionem fecerit, non tenetur praecise omnes des cendentes substituere, sed pos se quos voluerit vocare, aliosque omittere; si vero ad certas vocationes se non restrinxerit, (prout potest) sed vltra progrediatur, tenetur prius omnes descendentes vocare, atque inter illos grauamina, & substitutiones adscribere, & postmodum inter caeteros gradus, iuxta ordinem illius legis: sic sane lex ipsa Tauri non denegat parentibus electionem inter filios, & descendentes; sed solum prohibet, quod descendentibus exclusis, transuersales ad meliorationem admittantur, atque vocentur: quod in addit. ad cap. 12. lib. 2. num. 53. & 55. eleganter animaduertit Molina, in addition. num. 10. in haec verba: Lex namque Tauri solum prohibet, quod descendentibus exclusis, transuersales ad meliorationem admittantur; non autem parenti inter suos descendentes electionem denegat. Et sequitur D. Christophorus de Paz, vbi supra, d.q. 5. per totam. Secundo deinde constituendum, atque obser[sect. 6] uandum erit, quod meliorationem tertiae partis bonorum suorum faciens, tenetur praecise seruare ordinem, & formam in dict. l. 27. Tauri prae scriptam , non solum in substitutionibus descendentium legitimorum, & aliorum, qui in eadem l. enumerantur , sed etiam illegitimorum, in quo amplius non insi sto; sed ad ea, quae dicto c. 30. lib. 2. & dict. c. 7. longa serie adnotaui, atque scripsi, me refero; vbi hanc partem constanter defendi, & contrariae partis fundamentis satis feci, atque ingenti studio, & diligentia praebui responsum Addo nunc, in eodem placito fuis se manifeste; quamuis dubium metipsum specifice non attingat, D. Christophorus de Paz in d. l. 200. styli, num. 67. & seqq. & numer. 145. & seqq. Rursus, & tertio constituo, me in commentariis[sect. 7] lib. 2. d.c. 7. illud principaliter in dubium excitas se; Pater scilicet meliorans filium legitimum, aut des cendentem alium in Tertio bonorum suorum; si in vocationibus, grauaminibus, aut substitutionibus non seruauerit ordinem, & formam, quae in l. 27. Tauri statuitur, vtrum melioratio in totum corruere debeat; an vero reducenda sit ad ordinem, & formam, in ea lege prae scriptam; ibidémque ex num. 2. vsque ad num. 14. quorundam huius Regni Interpretum traditiones, quae in proposito conducibiles videbantur, ponderas se, atque expendis se; quamuis[sect. 8] iidemmet Authores in terminis dubium hoc non excitauerint; tandem distinctione adhibita, atque singulari resolutione eandem disceptationem absoluis se; & Primo obseruas se ex num. 14. vsque ad numer. 25. quod si is, qui fecit meliorationem, siue in testamento, siue in contractu inter viuos, iure perpetui vinculi, aut maioratus, meliorationem pos sideri voluit, ita vt vinculum perpetuum instituat, & in substitutionibus, submis sionibus, aut vocationibus, l. 27. Tauri ordinem non seruauerit, sed alterauerit illum; tunc in ea specie dispositio non vitietur, imo potius vires habebit, & valebit; vocationes tamen, atque substitutiones ad ordinem, & formam eius legis reduci debebunt; & sic valebit melioratio in perpetuum quo ad omnes; ad quod probandum vrgentia fundamenta, & concludentes rationes ibi adduxi, vbi videri poterunt. Expendi quoque pos [sect. 9] sunt iura omnia, quae in simili quae stione ponderauit D. Christoph. de Paz, in commentariis de tenuta, q. 34. ex numer. 42. vsque ad numerum 155. quasi ip se expresse voluerit, in terminis illis sustinendum primogenium perpetuo, iuxta ordinarium, & regulatem modum succedendi, & ad eum reduci debere, non vero vitiari. Addo nunc eisdem d.c. 7. lib. 2. ob seruationibus, post commentaria ipsiusmet libri, a me in lucem edita anno 1605. D. eiusdem Chri stophori de Paz, ad leges styli scripta superuenis se, quae anno 1608. in publicum prodita fuere; ibidem autem ad l. 200. q. 7. principali, num. 160. & 4. seq. fol. mihi 604. fuis se ipsum eiusdem sententiae, & opinionis, quam defendi; nam cum in summario proposuis set eam in hunc modum: An forma l. 27. non seruata, substitutionibúsque inualidatis, bona libera remaneant; an vero restitutioni subiecta; & num. seq. Postmodum in contextu inquit, quod in hac quae stione verior opinio est, bona perpetuo, restitutioni manere obnoxia, si quis primogenium perpetuum instituere velit, licet in eo formam, & ordinem a d. l. 27. prae stitutum non obseruauerit; lex enim vocationes; & substitutiones supplet; idque nonnullis iuribus, & rationibus comprobat, provt ibi videri potest; & quamuis num. 164. subobscure loqui videatur, id tamen ipsum aperte contendit, dum expresse inquit, quod seruetur voluntas, & perpetuo duret, quae respexit primogenij perpetuitatem, & nullo tempore bona desinant restitutioni es se obnoxia. Et eisdem terminis retentis, credendum est, excitas se Authorem ipsum quae stionem alteram, de qua in eadem l. 200. styli, q. 8. num. 165. & 166. vbi as serit, filium, vel descendentem omis sum, vel exclusum, nullatenus concurrere pos se cum descendente vocato, & substituto, sed solum praelationem habebit inter omnes ascendentes, & transuersales; non tamen substitutis descendentibus praeferen dus erit, licet substitutus nominatus, & vocatus, es set Monachus, vel foemina, vel furiosus; & exclusus es set masculus, laicus, & primogenitus. Lex enim, eius vocationem supplet, eum constituit in eo gradu, substitutione, & vocatione, quam in stitutor primogenij ei tollere nequit, secundum formam dict. l. 27. non tamen eum collocat in eo gradu, loco, & substitutione, qua instituens eum priuare potuit, admittitur enim filius exclusus legis 27. prouisione, non vero disponentis voluntate: dum haec igitur absque iuris lae sione seruari potest, semper a lege conseruatur; quando vero lex repugnat, nihil operatur exclusio; & ideo hic exclusus, inclusus manere non potest cum his, qui ei praeferri potuerunt, sed solum cum illis, qui eum excludere nequiuerunt, & inter eos habet primum locum, & gradum substitutionis, provt ibi comprobat idem Author, qui etiam in eisdem terminis videtur excitas se dubium alterum in ipsa l. 200. q. 6. per totum ex num. 150. cum seq. Quaerit namque, an gradus substitutionis inualidus praetextu formae non adhibitae, statim nullus sit; an vero quando casus contigerit, vt si testator nonnullos descendentes vocaret, aliumve, vel alios excluderet, vel omitteret in fauorem transuersalium; & tunc inquit, verius es set, non statim res cindi pos se transuersalium substitutionem, sed quando casus contigerit, solúsque extaret descendens exclusus; idque iuxta text. in l. 3. in princip. iuncto vers. Ex his apparet, ff. de iniuncto, rupto, & alia iura, quae numer. seq. adducit, vbi latius videri poterit. Itaque dubia ea duo, siue quae stiones illas, octauam scilicet, & sextam, neces sario intelligendum est, excitas se, atque resoluis se ad eum modum, Authorem ipsum, ad quem praecitata quae st. 6. ex d. num. 150. & quando iure perpetui vinculi, aut maioratus, bona meliorationis pos sideri voluit institutor, quo casu ex lege suppleri vocationes, & substitutiones diximus. Alterius namque casus (de quo statim) terminis retentis, nec dubia eadem conuenirent, nec etiam supplentur vocationes, aut substitutiones, aut id fieri pos set, quod dictus Author contendit. Remanet itaque, praefatum Authorem, eius opinionis & sententiae fuis se dictis in locis, cuius ego metipse fui d. cap. 7. num. 14. vsque ad num. 25. Angelus vero ad leges meliorationum l. 11. glos. 4. in noua edit. aucta, videndus ex num. 14. vsque ad n. 21. fol. mihi 598. 599. 600. & 601. in princip. an omnino eidem nostrae resolutioni conueniat, nécne, siue cuius opinionis, & sententiae fuerit, inferius dicendum, vt vno, vel solum loco, siue relatione vnica, eiusdem Authoris loci commemoratio fiat, sic enim eius mens, atque intentio melius percipi poterit. Deinde & secundo, eod. cap. 7. lib. 2. ex numer. 25. cum seq. ego metipse obseruaui, atque scripsi, quod si meliorationem Tertij bonorum suorum iure maioratus pos sideri non expres sit, nec voluit testator, sed tantum restitutionis grauamen apposuit, aut inter aliquas personas substitutiones fecit, quoad eas tantum, in quibus ordo, & forma d. 27. Taur. fuit omis sa, vitiabitur dispositio, & rata manebit quoad reliquas, quae secundum ordinem, & formam vocatae fuere; itavt in vltimo, qui vtiliter, & secundum formam legis ipsius vocatus est, bona libera maneant, & diuisibilia, & ab onere restitutionis immunia; sicque diuersum ius constituatur ex eo quod bona iure vinculi, aut maioratus perpetui relicta non fuerint; quod eodem numer. 25. & seq. comprobaui, & iuxta eandem sententiam, d. numer. 14. & 25. traditam, iterum atque iterum in hoc Granatensi Praetorio pronuntiatum, & conformibus sententiis definitum vidimus: in Pinciano quoque, iuxta ipsam distinctionem, an scilicet is, qui meliorationem fecit, iure perpetui vinculi eam pos sideri voluerit, atque expres serit, siue non, pluries pronuntiatum scimus. Addo nunc, ipsummet D. Christophorum de Paz, ad d. l. 200. styli, quae st. 4. principali, per tot. ex num. 72. vsque ad num. 145. eiusdem etiam fuis se placiti, & opinionis, & praedictae nostrae distinctioni, atque resolutioni conuenire omnino; inquirit namque, an forma grauaminis contenta in d l. 27. sit indiuidua; an vero in quolibet gradu substitutionum? & adducit exemplum eius dubij, si testator faciat vocationem descendentium, & ascendentium, & transuersalium; in substitutione autem descendentium aliquem omittat, vel excludat in fauorem transuersalis; tunc enim quae stio erit, an haec dispositio valeat quoad des cendentes, & illos, quos potuit, & debuit prae ferre testator, impugnetúrque quoad transuersales, quos nulli descendenti, vel ascendenti anteponere potuit; an vero tota dispositio, & sub stitutio, quoad omnes corruat, & pro non scripta habeatur? In hac autem disceptatione, duas es se opiniones affirmat. Prima est formam dictae Taurinae. indiuiduam es se, itaut debeat seruari in totum; nulla, etiam minima parte deficiente, aut immutata, alioquin totum actum factum contra legis formam, & ordinem, irritum es se, & nullius effectus. Et pro hac parte decem & sex fundamenta principalia ponderauit vsque ad num. 99. quibus satisfacit, responsumque praebet ex num. 120. vsque ad d. n. 145. & d. num. 99. inquit: secundam opinionem (quam ipse tuetur) es se, vt dis positio vitietur, quoad transuersales, eósque. qui descendentibus & anteriori gradui, qui substitui debebat, praeferri non potuerunt; valeat tamen quoad descendentes, & eum gradum, & personam, quam potuit testator praeferre. Et hanc ip sam sententiam, nostrae distinctioni conformem, late ipse comprobat n. 100. vsque ad n. 120. Praecipuum autem ipsius fundamentum, de quo ibid. n. 100. & 101. in eo consistere existimat, quod ego quoque tradidi d. c. 7. ex n. 25. statim autem concludit n. 104. & 105. in hunc modum: Ex quibus concluditur, dispositionem, quae peccauit in forma, praeferendo gradum transuersalium alicui personae ex descendentibus, vel ascendentibus, non es se nullam, dum extent nonnulli ex ascendentibus, vel descendentibus vacati, tunc tamen nulla efficietur, quando illa persona, cui antepositus transuersalis fuit, cum eo concurrat: quibus accedit viua ratio deducta ex d. l. 27. quae formam tantum prae textu finis adhibuit, hic autem fuit, vt omnes vocati, & substituti succederent ordine, ab ea praefixo, & sic si nullus fieret alius gradus, nisi ille, qui anteriori praeferatur, ipsi legi fraus fieret, cuius intentio fuit solum, nullam facere illam vocationem, in qua forma non fuerit seruata: succedit itaque ratio l. si mater, C. de institut. & substitut. vbi non curatur de forma, quando resultat effectus a lege contemplatus, & ibi notat Iason, n. 1. & similis text. est in l. vlt. C. de donat, quae sub modo. Ex quo sumpta fuit l. 4. tit. 5. part. 5. exemplóque patet, propter absurdum euitandum. Supponamus enim, patrem filium melioras se, eíque substituis se omnes descendentes, & ascendentes, mox extraneos; statim trans uersales praeposterato in hoc vltimo ordine vocationum ipsius legis Taurinae, quis hoc casu auderet dicere; dis positionem es se nullam; respectu descendentium, & as cendentium. Quia inter transuersales, & extraneos forma seruata non fuis set: ex quo exemplo plane con stat, formam accipi debere, vt supra monstratum est respectiue, & distributiue vni cuique gradui, & per sonae; non tamen toti dispositioni; consequens itaque est, nullum effici non potuis se, nisi tantum gradum illum in quo egreditur forma legis; ad hoc enim, vt nulla es set tota dispositio, neces saria erat expressio, vtpote si lex diceret, & exprimeret, vt omnes vocationes, & substitutiones ordine non seruato, corruerent, etiam si in aliquibus ordo obseruatus fuis set, tunc enim forma respiceret vniuersalem dispositionem, & non distributiuam cuilibet gradui. Hactenus de dictis duobus casibus, & distinctione adhibita, d. c. 7. lib. 2. num. 14. & 25. de his etiam, quae in eodem dubio (me tamen non commemorato) longa serie adnotauit, atque scripsit D. Christophorus de Paz. vbi supra, qui tamen in hoc vltimo, de quo d. q. 4. ex num. 72. loquitur iuxta terminos secundae partis distinctionis nostrae, de qua d. n. 25. & quando is, qui meliorationem fecit, iure vinculi, aut maioratus perpetui eam pos sideri non expres sit; quando autem sic pos sideri voluit, aut expres sit, loquitur in locis relatis supra; & sic in primo casu, quando maioratum perpetuum instituere intendit is, qui meliorationem secit; suppleri vocationes, & reduci substitutiones ad formam dict. l. 27. Tauri, net pretextu ordinis praetermis si, aut praelationis eius, qui praeferri non potuit, vitiari dispositionem, sed in perpetuum conseruari, late comprobauit, prout supra ex initio num. 9. apparet, vbi huius Authoris placita, & re solutiones recensui. In secundo autem casu, quando maioratus, aut vinculi mentio facta non est, aliter statuit ex d. n. 72. cum multis seq. nam licet meliorationem tueatur quoad eos, qui vtiliter, & secundum formam legis vocati fuere; quoad eos tamen, qui contra ordinem, & formam legis eiusdem vocantur , aliter statuit, net vocationes, aut substitutiones suppleri, aut reduci voluit, sed potius in vltimo ex his, qui secundum formam legis vocatus fuerit, meliorationem finiri, & bona libera remanere. Eidem quoque distinctioni, & resolutioni no strae as sentire videtur And. Angulus, dict. l. 11. meliorationum glos s. 4. in noua editione num. 14. 15. & 16. cuius inferius specifica mentio fiet, sic enim eius dem placita, & resolutiones, melius percipi valebunt, prout superius dixi. Vltra hos autem, & ea quoque, quae ipsomet c. 7. l. 2. annotata, atque scripta reliqui, animaduertendum , atque inferendum erit ad vnum, quod summe neces sarium est; quia as sidue occurrere potest, & [sect. 10] hactenus non modo explicatum, sed net tactum quidem; num. scilicet resolutio ea, de qua supra in primo casu distinctionis, & d. cap. 7. ex num. 14. vsque ad num. 25. quae in coniectura voluntatis, atque prae sumpta mente eius, qui meliorationem fecit, fundatur, vt scilicet quando iure perpetui vinculi, aut maioratus, bona meliorationis pos sideri in perpetuum, siue perpetuum vinculum, aut primogenium instituere, qui meliorauit, voluerit, vocationes, & substitutiones suppleantur, & ad ordinem, & formam praedictae l. Tauri 27. reducantur, ne dispositio corruat; ex quo constat, voluis se meliorantem, perpetuum maioratum in stituere; procedere etiam pos sit, nécne, quando expresse, specificeque contraria voluntas eiusdem meliorantis, aut disponentis apparet; vt puta, quia parens, vel ascendens metipse, qui meliorando tenebatur praecise seruare ordinem, in eadem l. Tauri praefixum, non modo seruauit illum, non etiam eum tacite alterauit, de vnius scilicet vocatione, aut substitutione ad alium se transferendo, & ordinem praeuertendo, naturalésq; filios, aut alios, qui vocari debebant, omittendo; sed expresse praeuertit illum , atque in institutione vinculi, aut maioratus, filios illegitimos expresse exclusit, & sic naturales, & eos omnes, qui succes suri es sent legitimos es se, atque ex legitimo matrimonio natos, net alias admitti, quam si legitimi es sent, statuit specifice; tunc namque dubium facit, nos in claris es se, & in expres sis, & aliud videri, silentio praetermisis se aliquem gradum, aut personam ex his, quae ea in lege enumerantur, vt tunc coniectura admittatur, atque ex prae sumpta mente, siue coniecturata voluntate, substitutiones suppleantur, & ad ordinem illius legis reducantur, ex dictis eodem cap. 7. lib. 2. aliud vero, gradum filiorum, & descendentium naturalium exclusis se, cum is, qui meliorationem fecit, illegitimos perpetuo exclu serit, quo casu ex coniectura voluntatis, is gradus naturalium, neque suppleri, neque reduci potest, cum specifice, expresséque exclusio naturalium, sub exclusione illegitimorum adsit, ces sátque omnino coniectura, illa ex qua suppleri, reducique vocationes, diximus supra, &. d. c. 7. num. 14. Sane si naturales exclusi non admitterentur, decisio Taurinae constitutionis destrueretur omnino, & ordo ibi pro forma praefixus, praeuerteretur contra expres sam ipsam constitutionem. quod si ipsi admittantur suo loco, & gradu, offenditur, & violatur omnino ipsius institutoris voluntas, qui quod potuit, noluit; & quod voluit, adimplere nequiuit. Vnde cum lex eadem Tauri dixerit: Y que de otra manera no puedan poner grauamamen alguno, ni condición el dicho Tercio: Ex quo clausula annullatiua, & decreti irritantis inducitur, nam vltra formam, quam tradit; si contra fiat; lex eadem annullando, procedit; prove aduertit, & fundat D. Christophor. de Paz, ad l. 200. styli num. 77. & 78. potius dicendum videtur, quod actus vitietur, siue maioratus finiatur, quando is casus, quo naturalis ex dispositione d. l. Tauri succes surus es set, eueniat; quam quod duret maioratus, & sustineatur dispositio, provt melius pos sit; atque ita reducatur ad ordinem legis eiusdem, & vocationes suppleantur; idque ex doctrina singulari Dominici Geminiani, in c. 1. §. idem quoque, num. 9. de desponsatione impuberum, lib. 6. quod quando id, quod agitur, non valet, vt agitur, propter defectum pos se, & sic est defectus in causa efficienti, tunc si lex resistit, & si non valet vt agitur, neque etiam vt valere potest, & idem te statur Ludou. Ranensis, in l. 1. §. si quis ita, de verbor. obligat. & cum eo Felin, in c. cum super Abbatia, de officio delegati, post Abbatem, ibi, num. 12. per tex. in eod. cap. cum super Abbatia, in illis verbis: Voluntate, & potestate, sibi mutuo aduersantibus; cum noluerit, quod potuerit; & quod voluit, adimplere nequiuerit. Et id ipsum concludit Vdalricus Zasius in d. l. 1. §. si quis ita, de verb. obligat. vt scilicet, si forma apposita in lege, cum clausula prohibente aliter fieri, non seruetur in indiuiduo, actus vitietur; net eo modo, quo pos sit, reducatur, aut con seruetur. Et Zasij mentionem, eius verba referendo, facit D. Christophor. de Paz, in d. l. 200. styli, num. 8. cui conueniunt, quoque communes Interpretum nostrorum resolutiones, qui in eo dubio, an actus qui non valet vt agitur, valere debeat omni[sect. 11] meliori modo quo pos sit; de quo late per Barto. & Scribentes omnes ordinarios, in d. l. 1. §. si quis ita, de verb. oblig. vbi longa serie Ias. Crot. Ripa, Galiaula, Alciat. Butigel. Niger. Paul Leonius, Gul. Pontanus, Bolognetus, Aquilinus quoque, ex num. 58. vsque ad num. 113. & Dec. in d. c. cum super Abbatia, Camil. Galli. de verb. signif. lib. 9. c. 36. per tot. quos ego metipse commemoraui, & nonnulla in proposito scripsi, d. c. 7. lib. 2. ex n. 18. cum seq. ij. inquam, & caeteri magis communiter, huiusce articuli resolutionem ad nonnullas conclusiones reducunt, quarum quaelibet, id, quod contendimus, concludit euidenter; in primis namque statuunt quod actus, qui non valet vt agitur, valere debet, ac seruari omni meliori modo, quo pos sit, quando apparet de voluntate disponentis, idque intelligunt in omni genere dispositionis, provt latius comprobat Gallin. vbi supra, ex n. 10. & seq. & limitat statim n. 16. & 17. cum seq. multum ad propositum nostrum, nisi voluntas es set, vt valeret in ea forma, in qua ex legis dispositione reperiretur inualidus; cum formam a iure introductam, non sit in facultate disponentis alterare, siue praeuertere quouis modo; quia tunc vitiaretur actus, & obtineret regula l. multum interest, C. si quis alteri, vel sibi, & d. c. cum super Abbatia: Quod potui nolui, & quod volui, adimplere nequiui. Secunda quoque eiusdem materiae conclusio, id ipsum comprobat aperte, videlicet, quod actus, qui non valet vt agitur, non valet etiam alio modo, quando apparet de voluntate, & intentione disponentium, nolentium alio modo valere, quam eo, quo agitur; provt latius exornat, atque comprobat Gallin. ipse, d. c. 36. num. 28. & 4. seq. vbi vide. Sed & tertia eorundem Interpretum conclusio idem quoque suadet, quod actus, qui non valet vt agitur, non valet etiam vt geri potuit, quando coniecturae voluntatis dis ponentis sunt in contrarium, vt scilicet noluerit disponens ipse aliter valere, quam eo modo, quo disposuit; sicuti e contrario valeret, si coniecturae voluntatis apparerent, ex quibus deprehendi pos set, quod voluerit disponens, valere actum meliori modo, quo pos sit; prove latius Gallin, idem explicat, vbi supra, num. 66. & seq. & numer. 52. & seq. Sane in casu proposito, non modo coniecturae sunt in contrarium, vt noluerit per eas, qui meliorationem fecit, actum illum, qui non valet, vt geritur; non valere, etiam vt geri potuit: imo expres sa quoque voluntas in contrarium adest, ex quo naturales expresse a succes sione exclusit, illegitimos perpetuo excludendo, & legitimos solos vocando; & quamuis dubitari probabiliter valeat eo casu; quo maioratus, aut vinculi institutio substitutio non valeat ad modum a meliorante expres sum, quia defuncto vltimo pos ses sore, succedere debeat filius, aut descendens naturalis, cui succedendi ius iuxta ordinem dicta legis 27. Tauri, incoepit competere, au reduci potius ad ordinem, & formam eius legis vocationes debeant ex prae sumpta institutoris mente, quam maioratus ipse finiri in vltimo, ad quem vsque legitime, & iuxta ordinem illius legis vocationes factae fuerint; negari equidem non potest, quin incertis simum, quid in eo casu, is, qui meliorationem fecit, & illegitimos, atque ita naturales quoque expresse exclusit, facere voluerit, an potius naturales admitti, quando aliud es se non pos sit, & sic maioratum, aut vinculum perpetuum conseruare perpetuo, quam eisdem exclusis, maioratum ip sum extingui; an vero voluntatem suam, & naturalium exclusionem obseruari omnino, net naturales admitti, quamuis maioratus ipse extingueretur. Vnde succedit alia eorundem interpretum conclusio, quod actus, qui non valet vt agitur, non valet etiam alio meliori modo, quando incerti sumus, quid agere voluerunt disponentes; haec namque incertitudo quae vitiat id, quod principaliter actum fuit, & dispo situm, vitiat quoque quod geri potuit; iuxta text, in l. si ita fuerit, ff. de rebus dubiis, & ea quae latius expendit Gallinius, dict. cap. 36. num. 43. & duobus sequentibus, & vide num. 46. sequentibus. Iuxta haec igitur dubium admodum redditur, an distinctio illa, a me tradita, dicto cap. 7. ex numero 14. vsque ad numerum 25. & supra hoc eadem capit. post initium, procedere, atque obtinere locum pos sit in casu praedicto, quando scilicet filij, & descendentes naturales expresse exclusi fuere, vt scilicet vocationes naturalium suppleantur, atque reducantur ad ordinem dict. l. 27. Taur. ad conseruandam perpetuitatem vinculi, aut maioratus, quem perpetuum es se, ac perpetuo durare voluit institutor; cum distinctio metipsi fundetur in coniecturata, & prae sumpta voluntate eius, qui meliorationem iure perpetui vinculi pos sideri, & con seruari semper intendit, provt ego semper contendi ibidem; haec autem coniectura, & prae sumptio duntaxat adaptari potest ad personas, & gradus omis sos, sed non ad eos, qui expres s e exclusi fuerint; sic sane numer. 15. & 16. dict. cap. 7. in hunc modum egomet scripsi: Nam cum ex natura dispositionis, & maioratus, bona perpetuo debent inter omnes de familia testatoris; aut inter eos, qui succes suri sunt, con seruari; vt latis sime probant Molina de Hispanorum primogeniis, lib. 1. cap. 4. per totum, Mieres, de maioratu, 4. par. quae st. 29. Burgos de Paz iunior, ciuiliuns quae st. 2. Velazquez de Auendano in l. 27. Tauri, glos. 2. numer. 12. seruanda etiam est inter eos iuris dis positio, non obstante vocatione illius, quem praepostere nominauit testator, quae haberi debet pro non scripta; & loco illius succedere debet nominatio, & vocatio facta a lege, sic vt extinctis his, qui rite, & iuxta legis formam nominati sunt, maioratus successio deuenire debeat, non ad eos, qui contra eiusdem legis formam, nominati fuerint, sed ad proximiores non nominatos, & eos, qui ordine dictae legis Tauri, in proximiori gradu sint. Ecce, vbi dixi, deuenire debete maioratum ad proximiores, non nominatos, non autem dixi, ad proximiores, & id ipsum expresse voluit Angulus in dict. l. 11. glos sa 4. numer. 18. in secunda editione. Ratio autem huius differentiae est in promptu, quia in omis sis, & iuxta dispositionem illius legis non vocatis, potest cadere vocatio quae libet coniecturalis, & prae sumpta, ex tacita disponentis voluntate, quatenus perpetuum vinculum instituere intendit; caeterum in eo, qui expresse exclusus fuit, nulla via vocatio aliqua induci, aut cadere potest, cum nulla coniectura adeo efficax, & potens es se valeat, quae sit potentior voluntate expres sa; quae coniecturas omnes, & prae sumptiones excludit omnino; l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. l. continuus, §. cum ita, ff. de verbor, obligat. l. si alij, ff. de vsufructu legato, cum aliis vulgatis, de quibus supra hoc eodem tractatu, alio cap. late actum est. Et per Mantic. lib. 1. tit. 1. num. 1. in commentariis etiam, lib. 2. cap. 22. num. 73. alios plures Authores ego ipse conges si, atque commemoraui. Minus itaque interes se videtur, quod maioratus, ex melioratione Tertij & Quinti, vt perpetuo duret, iuxta sui naturam factus dis soluatur, atque finiatur, ex ordine d. l. 27. Tauri non seruato, & bona remaneant libera in vltimo ex filiis, aut descendentibus legitimis, quam quod legitimis specifice vocatis, & illegitimis expres sim exclusis, filius naturalis admittatur, contra expres sam vinculi institutoris voluntatem; quia tolerabilius est, inutilem red[sect. 12] di dispositionem testatoris, quam aliquid admitti contra eius voluntatem; l. verbis ciuilibus, ff. de vulgari, & pupillari substitutione, vbi Paul. & Ias. Mantica, de coniect, vlt. volun. lib. 12. tit. fin. numer. 14. in vers. Item tolerabilius, eleganter Petr. de Peralta in l. Maeuius, numer. 2. & 3. de legat. 2. Considerandum igitur erit, & matura deliberatione definiendum, quod nullibi hactenus sic obseruatum, nec etiam tactum, an illegitimorum, & sic naturalium etiam exclusio expres sa, & legitimorum tantum vocatio, atque admis sio praeualere debeat, vt dis positio vitietur, & maioratus finiatur, finitis vocationibus, & substitutionibus eorum, qui legi time, & iuxta ordinem, & formam d. l. 27. Tauri, vocati fuere; an vero, non obstante expres sa illegitimorum exclusione; praeualere debeat interpretatio, & coniectura pro validitate, & conseruatione actus, vt tunc etiam interpretatio fauorabilior sumatur, vt scilicet; qui iure perpetui vinculi, & maioratus bona meliorationis reliquit, & perpetuo vinculum durare, desiderauit, illegitimos tamen, atque ita naturales etiam, perpetuo a succes sione exclusit, eueniente casu praedicto, eos forsan admitti potius vellet, si id sciret, aut cogitaret; quam maioratum extingui; cum vnum, aut alterum vix sit concedere, vel maioratum finiri, finitis his qui legitime, & iuxta ordinem illius legis vocati sunt, vel exclusos ab eo, qui iure vinculi perpetui meliorationem fecit, admitti contra expres sam eius dispositionem, nec simul stare pos sit vnum & aliud, cum vno casu offendatur tenor, & dispo sitio d. l. 27. Taur. si naturales non admittantur; altero vero casu, contra voluntatem expres sam disponentis, ipsi succedant. Sic sane, ex quo expres sa testatoris, aut meliorantis voluntas offenditur; communes etiam DD. conclusiones, & doctrinae in d. l. 1. §. si quis ita, de verb. oblig. violantur. Mature res haec deliberanda, atque definienda erit, vt dixi; si finitis omnibus filiis, & descendentibus legitimis, filius, aut descendens naturalis, qui tunc succedere deberet, iuxta ordinem eiusdem l. 27. Taur. inueniat se es se exclusum, ex quo illegitimi excluduntur, & legitimi tantum ad succes sionem inuitantur, nec pro maioratu sustinendo, aut quod vocationes suppleantur, & reducantur, coniectura illa voluntatis prae sumptae se iuuare pos sit, quo principaliter adducti, excitatique sumus, d. cap. 7. ex numero 14. vsque ad num. 25. vt succes sionem praetendat, alio transuersali consanguineo, succes sionem eandem, & se praeferendum, contendente, pro quo etiam, & contra ipsum filium naturalem facit, quod etiam & aliae doctrinae. atque resolutiones communes violarentur, si contra expres sam voluntatem naturalis ipse filius, aut descendens admitteretur, de quibus per Mantic. lib. 12. d. tit. finali, numero 13. & 14. & 15. Quod quando verba saltem[sect. 13] improprie non pos sunt accommodari ad alium sen sum, quam ad expres sum in dispositione, tunc accipiendus est is, qui ex verbis colligitur, quamuis inutilis reddatur dispositio; l. in ambiguo, & ibi Socinus senior, in quarto notabili, ff. de rebus dubiis; quod ibi Bart, etiam sensit, & apertius Paul. Ca strens. & ita tenet etiam Aretin. in l. a Titio, num. 3. de verbor. oblig. quod Ruin. etiam sequitur in cons. 7.[sect. 14] num. 12. vol. 3. Item, quod quando actus in forma deficiat, nullo modo substineri debet, nec interpretatio sumi, vt sustineatur, vt per eundem Manticam, dicto numer. 14. post Imolam, & Aretinum, qui & rationem as signat, quia is, qui facit actum, qui non habeat formam requisitam a lege, prae sumitur scire, eum es se nullius momenti, vt per Alciatum in regula 3. prae sumptione 3. num. 2. in fine. & numer. 3. atque ita excluditur interpretatio pro validitate actus, quae alias sumi pos set. Item illa prae sumptio, quae est pro validitate actus, cedit contrariae prae sumptioni, quod actus fuerit factus in frau[sect. 15] dem legis (provt in fraudem dictae legis 27. naturales excluduntur) quia haec est potentior, provt ex facto respondit Alciatus, in consilio 52. ex num. 2. lib. 5. & refert Mantica, vbi supra. Denique, quia fauora[sect. 16] bilis est illa interpretatio, quae odium testatoris, excludentis naturales, qui ex decisione dictae legis 27. vocari debent in defectum descendentium legitimorum, excludit, licet inutilis reddatur dispositio testatoris, maioratúsque finiatur, finitis descenden tibus legitimis l. 2. & ibi notant DD. & maxime Imol. & Aretin. n. 2. & Alex. n. 4. de liber. & posthumis, Iason, n. 6. in l. cum quidam, eodem titulo, & Mantica, d. numer. 7. Vere tamen licet fortiter vrgeant rationes, & fundamenta praedicta, vt finitis vocationibus, & substitutionibus, vtiliter, & secundum formam dictae legis 27. Tauri factis, finiri quoque maioratum dicamus, & testatori imputandum, qui ad eum modum disposuit, & illegitimorum descendentium exclusione, viam sibi praecludere visus est, vt actus non valeat, provt melius valere pos sit nec reductio fieri debeat iuxta ordinem, & formam legis ipsius, vtpote, cum expres se ipse excludere quoque reductionem videatur, ex quo non legitimos descendentes exclusit; Attamen in casu dubio securius videtur, ac validitati actus, & maioratus con seruationi magis conueniens, prae sumptae quoque, & verisimili eiusdem voluntati verisimilius, vt maioratus ipse non finiatur in vltimo ex his, qui secundum formam legis eiusdem vocatus fuerit, ita vt in ipso bona libera remaneant, sed potius, quod in perpetuum duret, ac etiam eo casu reductio vocationum fiat, & finitis vocationibus eorum, qui vtiliter, & secundum legem vocati fuere, hi admittantur, qui ab initio ex legis eiusdem constitutione vocari debuerunt; atque ex lege ipsa vocantur; sic enim maioratus perpetuo conseruabitur, & durabit, quem perpetuo durare disponens ipse voluit expresse. Dato autem, quod simul stare non pos sent, maioratum conseruari, & durare, atque illegitimos, naturales scilicet non admitti; ex quo naturales suo loco, ex lege ipsa Tauri vocantur, verisimiliter, ac certo quidem credendum est, maioratus institutorem voluis se potius maioratum durare, & reductionem vocationum, & substitutionum fieri, iuxta formam legis eiusdem, quam in vltimo eorum, qui vtiliter, & secundum formam legis vocati fuerunt, extingui maioratum, bonáque libera remanere; cum ergo absque dubio, si id prae oculis habuis set, is, qui disposuit, aut casum istum praeuenis set, sic statuis set, & potius conseruationem, quam extinctionem maioratus vellet; ita forsan videbitur neces sario dicendum: nam licet illegitimos disponens ipse excluserit, generaliter, id ita demum voluis se videtur, si simul maioratus stare, & conseruari pos set: posito autem, quod praecise maioratus extingui deberet, aut filiorum naturalium admis sio concedi, prae sumendum videtur, quod potius maioratum conseruari voluerit, & eosdem admitti, quam extingui ipsum, vt iidem non admitterentur, qui in hoc casu ex verisimili, prae sumptáque voluntate, exclusi non censentur; sed tantum eo casu, quem testator excogitauit, stare scilicet simul pos se, quod maioratus durare, conseruarique pos set, & quod ipsi illegitimi, & sic naturales, quoque ad succes sionem, non admitterentur, alias vero contrarium: quod singulariter animaduerti, vnicuique videbitur. Animaduertendum etiam And. Angul. ad leg. meliorationum, l. 11. glos. 4. ex num. 14. vsque ad nu. 21. in noua editione aucta, adnotationes, atque ob seruationes ex proposito me huic loco reseruas se, net supra adduxis se; vt in quo conueniant, nec ne, superioribus; dictis etiam, atque a me annotatis d. cap. 7. lib. 2. ex num. 14. distincte magis, & simul hic ostenderem. Inquirit ergo Angulus dicta glos sa 4. ex num. 13. [sect. 17] quid in casibus ab eo consideratis dicendum, statuendúmque sit; casus autem vt melius perciperentur, verba eiusdem originaliter, & ad literam trans cribere placuit, quae ad eum modum proferuntur: Sed videamus, vtrum vocationes testatoris, con trariae ordini huius legis, debeant in totum vitiari, vel ad ordinem legis reduci? Et quidem, si vinculum fieret ex Tertio & Quinto quod ad Quintum attinet, omnino seruaretur dispositio testatoris, etiam contraria huic textui, cum is non procedat in Quinto, quod omnino liberum est, vt diximus glos sa prima. Quoad Tertium autem, aduertendum est in text. signari quinque substitutionum gradus, descendentium scilicet, legitimorum, & illegitimorum, ascendentium, collateralium, & extraneorum. Et quamuis quilibet istorum graduum distinguatur in alios plures gradus, & personas. inter eos tamen non attenditur aliquis ordo proximitatis, sed id arbitrio disponentis relictum est, vt suis locis explicauimus. Hoc vno obseruato, quod non deueniatur ad alium gradum, ex expressis in lege, extantibus per sonis gradus praecedentis. In hoc enim consistit totus ordo legis: quo praetermis so, licet textus iste in illis verbis, y que de otra manera, videatur omnia subuertere; intelligendus est secundum iuris regulas: vt vtile per inutile, in quantum de iure pos sit, non vitietur, cap. vtile, de regulis iuris in 6. maxime, cum vtrumque possit separari, secundum Din. ibi, provt in nostro casu. Est enim vniuscuiusque personae vocatae diuersa substitutio, seu diuersa donatio, aut praelegatum, secundum Paul. in l. si pecuniam, n. 11. ff. de condictione ob causam, & cons. 164. n. 19. & seq. Iser in c. Imperialem, §. praeterea ducatus, n. 4. de prohibita feudi alienatione, per Fede. Roder. in l. quoniam in prioribus, in declaratione legis Regni, q. 8. n. 6. Decium cons. 498. n. 19. Paris. cons. 65. n. 17. lib. 3. Alcia. lib. 8. Parergon. cap. 15. ad fin. Tiraq. de primogen. q. 40. n. 108. cum seqq. Molina, lib. 1. cap. 1. n. 17. non solum si vocatio fuit specifica, sed etiam si generalis, per primogenij institutionem: argum. legis cohaeredi, §. qui discretas, ff. de vulgari, vbi post Aret. notat. Ias. n. 5. & retulit Molina, lib. 1. cap. 4. n. 15. atque ita contrarius ordo testatoris in substitutionibus Tertij non annullabitur in totum, sed in quantum ordinem huius legis exces serit. Quod potius videntur significare verba legis, y que de otra manera, quibus solum annullatur exces sus, & sic omis sio formae solum vitiat in parte omis sa, non in totum, vt declarat Menchaca, de succes. creat. §. 4. n. 5. & tradit Felin. in capit. cum dilecta, de rescriptis, n. 14. vers. & inter alia. Pro quo etiam facit, quia licet ordo vocationum sit requisitus pro forma, ex quo est requisitus per dictionem, dummodo, con tanto, est forma modalis, quae non resoluit in totum, sed obligat ad obseruantiam, secundum Bald. in cap. dudum, el 2. de election. num. 6. & ex aliis resoluit Molin. lib. 2. cap. 15. num. 28. vt vel sic solum annulletur, quod contra ordinem fuerit attentatum. Quocirca, si quidem testator descendit ad omnes gradus, & vocationes, quae sunt expres s ae in lege, prae posterauit autem ordinem, vt quia primo vocauit as cendentes, quam descendentes, vel primo collaterales, quam ascendentes. Tunc quia omnes sunt vocati, & testator voluit, fideicommis sum es se perpetuum, praepo steratio reducetur ad ordinem legis, & secundum eum omnes admittentur, ex rationibus supra dictis, & per ea, quae tradit Felinus, vbi supra; vbi tradit, quod prae posteratio ordinis substantialis semper reducitur ad ordinem legitimum. Ordo autem contrarius testatoris reiicietur, tanquam impossibilis de iure, argumento legis obtinuit, de condition. & demonstration. vel provt solet grauamen reiici de legitima, l. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento. Si autem testator vocauit per saltum vlteriores, omis sis intermediis: vt quia vacatis descendentibus, vocauit consanguineos, cum haberet ascendentes, vel vocauit extraneum, cum haberet consanguineos. Tunc, si quidem exclusio fuit expres sa, vt quia dixit, nolle se in eo vinculo succedere ascendentes, vel consanguineos, sed statim post filios, & eorum descendentes, deueni re ai extraneum. Quamuis quoad priores vocationes, in quibus sit legis forma obseruata, planum sit non vitiari, sed sustineri, ex rationibus supra dictis. Quoad vlteriores tamen, licet si tempore, quo succedere debeant, vocati vltimo loco, non extarent, & deces sis sent intermedij, qui fuerunt exclusi, valeret, & sustineretur vocatio vltimorum, cum eo tempore, quo succedunt, sit eorum habilitas consideranda; l. mea res, l. eum qui, ff. de condit. & demonstrat . l. interuenit de legat. prae st. l. caetera, § 1. de legat. 1. tanquam vocati post mortem praedeces sorum, quae vocatio est conditionalis: l. dies incertus, ff. de condit. & demonstrat. l. huius modi quando dies legat. cedat. si tamen extarent intermedij, neque ij admitterentur, quia exclusi. neque vltimo vocati, propter prohibitionem legis: ita vt illis obstares voluntas, istis impos sibilitas: cum nemo pos sit facere quin leges in suo testamento locum habeant , l. nemo potest, de legat. 1. & cum verum sit, patrem in vinculo Tertij non teneri descendere ad omnes gradus, qui sunt expressi in lege, vt dicemus infra, glos. finali: vinculum finietur in vltimo, iuxta huius legis formam vocato, & in eo bona remanebunt libera, vt ibi dicemus: Et quamuis ex iis rationibus videatur, idem futurum es se quando aliqua persona, quae excludi non poterat, excluderetur propter conditionem , iuxta ea quae dicebamus supr. n. 10. cum datum sub conditione , sub contraria videatur ademptum d. aliquando, ff. de cond. & demonstr. l. si quis ita haeres ff. de condit. instit. vt eo etiam casu, nec ille, nec reliqui admitterentur, sed vinculum finiretur in vltimo, iuxta formam legis vocato. Est tamen casus dis similis: nam ibi supponimus, eam per sonam nominatim, vel per aequipollens fuis se expresse vocatam, & eam vocationem sustinemus, non obstante tacita ademptione, ex defectu conditionis, quam, tanquam grauame, & impossibilem de iure reijcimus, remanente in reliquo, dispositione, & vocatione valida, l. obtinuit, de conditionibus & de menstrationibus, l. quoniam in prioribus, C. de inofficios. testam. si tamen intermedius gradus non fuit expresse exclusus, net expresse vocatus, sed fuit tacitus, quia eius non fuit facta mentio: pos set non sine iusta ratione dubitari, vtrum personae eius gradus sint supplendae: an vero, tam illae, quam etiam vltimo expresse vocati, sint excludendi , . iuxta supradicta: & videtur, per sonas intermedias, quae non fuere expresse exclus ae, supplendas, & admittendas: cum sine eis, non pos sit deueniri ad vlteriores vocatos, vt testator, qui voluit vlteriora, censeatur etiam voluis se intermedia: prout qui vult con sequens, videtur velle neces sarium antecedens, l. 2. ff. de iurisidictione omnium iudicum. Sed contrarium videtur verius, vt isto casu sit idem, quod in superiori, quando intermedij fuere expresse exclusi, ex illis rationibus, quas referemus infra: glos sa fin. in illa quae stione vtrum maioratus extendatur vltra personas expres sas. Quod si testator proces serit, annullando vinculum, si suus ordo, contrarius huic textui, non pos sit subsistere, aut obseruari; tunc omnis dispositio reddetur inutilis, cum net testator acquiescat legi, net lex testatori, argumen. conditionis impossibilis, quae cum reijciatur, remanente dispositione valida, l. obtinuit, de conditionibus & demonstrat. l. reprehendenda, C. de institut. & substitut. si tamen testator, eo non obstante, praecipiat obseruari, annullabitur dispositio: argum. l. seruo manumisso, ff. de condict. indebit. Vbi hoc ipsum operatur conditio impos sibilis, quam testator falso putabat possibilem, provt omnes ibi intelligunt. A fortiori, idem operabitur expres sa voluntas disponentis, argum. l. cum ex filio, §. 1. de vulgari: tradit Menuchaca, de successionum creatione, §. 10. n. 168. cum seqq. Hactenus And. Angulus, qui (vt vides) in omnibus conuenit secundae parti distinctionis a me propositae, dicto cap. 7. ex num. 25. & his, quae hoc ipso tractatu, supra obseruaui; dummodo intelligatur, quando non iure perpetui vinculi melioratio facta est, in quo confuse loquitur, quia in prin cipio proponit quae stionem, supponendo, vinculum institutum fuis se; & tamen vinculo instituto, resolutio ea procedere non potest, sed contraria obseruari debet, de qua etiam supra, & dicto cap. 7. lib. 2. ex numer. 14. Item, si vinculum perpetuum institueretur, non pos set separari Quintum a Tertio, contra peculiarem vinculi, seu maioratus naturam, sed in vtroque, Tertio scilicet, & Quinto, id fieri deberet; quod ex dicto num. 14. ibidem obseruaui: diuisio namque ea Quinti & Tertij repugnaret non modo naturae maioratus, sed etiam prae sumptae menti fundatoris, provt alio cap. statim late probabitur; aut ergo vitiaretur in totum, finitis omnibus vocationibus, legitime factis, aut in totum reduceretur ad ordinem legis 27. Et quidem a principio videtur ipse loqui, quando per, viam vinculi melioratio facta est, cum ex num. l. 17. prosequatur per eum modum, Quocirca, &c. Et tamen deberet hos terminos separare, & distinguere, prove supra, & dicto capit. 7. distinxi; prosequendo ergo ex dicto vers. Quocirca, sic scribit, atque resoluit, prove supra vidimus: in quo omnino conuenit primae distinctionis parti, de qua supra, Et dicto cap. 7. num. 14. prosequitur vlterius, & inquit etiam num. 18. provt supra vidisti, in quo etiam omnino confirmat placita illa nostra, de quibus eodem cap. 7. & supra addita ad ea, quae ipsomet cap. 7. adnotaui, & scripsi, quando scilicet filius naturalis expresse repetitur exclusus, quia legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, & illegitimi excluduntur, atque ita sub ea exclusione comprehenditur, & eam partem Angulus sustinet, vt maioratus finiatur, net vltra progrediatur; adiicit etiam num. 19. Si tamen intermedius gradus: & infra, vsque ad ver sic. Quod si testator proces serit; id quod supra quoque originaliter scripsi: in quo etiam confuse loquitur, net animaduertit, siue constituit an differentia sit inter omis sionem, & exclusionem; & quidem quando omis sio interuenerit alicuius gradus eorum, qui in ipsa lege enumerantur, si iure vinculi perpetui melioratio facta sit, certum erit, suppleri, & reduci vocationes, vt maioratus duret, & conseruetur perpetuo, provt supra dixi, & dicto cap. 7. lib. 2. nisi testator vltra proces serit, annullando vinculum, seu dispositionem, si suus ordo, contrarius ordini legis ipsius 27. non seruaretur, tunc enim dispositio redderetur inutilis, finitis vocationibus legitime factis nec amplius maioratus duraret, cum nec testator acquiescat legi, nec lex testatori, . provt eadem glos s. 4. numer 20. profitetur ipse Angulus. Si vero gradus expresse exclusus fuerit, non modo omis sus; tunc res erit difficilior (vt dixi) quia in casu superiori omis sionis, prae sumpta, coniecturatáque mens te statoris, qui iure perpetui vinculi meliorationem fecit, iure expenditur, vt eo ipso, quod vinculum perpetuum instituit, perpetuóque durare voluit, videatur reductionem, & suppletionem eo ipso voluis se, si aliter perpetuitas ipsa, quam ipse desiderauit, consistere non pos set, provt latius comprobaui d. c. 7. lib. 2. ex dict. n. 14. Altero vero casu expres s ae exclu sionis illegitimorum, & sic naturalium etiam, vel aliorum , qui ex lege illa vocari debuerunt ; res est difficilior, & maiorem dubitationem in se continet; cum probabiliter dubitari valeat, an eadem prae sumpta voluntate, & metis coniectura iuuari pos simus: Sed vt etiam in hoc secundo casu expres s ae exclusionis, id ipsum, quod in altero omis sionis, iure statui pos sit, & probabiliter eadem pre sumpta mens ponderari eius, qui perpetuum maioratum instituere intendit , fortiter vrget ratio illa, de qua supra, hoc eod, c. illegiti morum , & aliorum, qui excludi non pos sent, exclusionem proces sis se, habito pro certo, & supponendo, maioratum adhuc perpetuo subsi stere pos se, etiam exclusis, non admis sis, & exclusione seruata; & sic in casu, quoad conseruationem, & perpetuitatem maioratus exclusorum admis sio neces saria sit, nec aliter maioratus conseruari, & durare pos sit, voluntatem etiam prae sumptam di sponentis expendi pos se; ne maioratus finis, atque extinctio detur, quod disponentem ipsum abhorruis se, credendum est verisimiliter. Sic sane, quando iure perpetui vinculi melioratio facta est, quod etiamsi adsit expres sa exclusio alicuius gradus, vel personae, quae ex eadem l. 27. Tauri vocari, substituique debuit, maioratus non extinguatur in vltimo ex his, qui secundum formam, & ordinem eius legis vocatus fuerit, sed quod adhuc duret, & in perpetuum protrahatur, substitutiones autem suppleantur, & reducantur, vt eo loco, & gradu exclusi admittantur, qui vocari debuerunt, atque ex illa lege Tauri vocantur, pro certo supponit; nec inter omis sionem, aut exclusionem constituit differentiam, quando (vt dixi) iure perpetui vinculi, aut maioratus melioratio facta est, & ordo non seruatus, sed vno, & altero casu reductionem admisit D. Christophorus de Paz ad dict. l. 220. styli, q. 8. num. 165. & 166. & q. 6. ex num. 150. & num. 156. vbi vide: expresse namque is Author maioratum in perpetuum conseruat, quando iure vinculi, aut maioratus perpetui dispositio facta est, etiam si aliquis exclusus sit ab eo loco, & gradu, in quo vocari debuit: & inquit ipse quod lex supplebit vocationes, atque substitutiones, & operabitur vt succedat exclusus, ac si a succes sione non excluderetur; intelligendo tamen, prout dicto num. 166. quae st. 8. explicauit, quod (vt dixi) multum probabiliter defendi, & probari pos set; dummodo intelligatur, atque limitetur, nisi vltra exclusionem, vlterius disponens proces serit, & actum annullauerit, si contra fiat; tunc namque ex ratione illa And. Anguli; quod nec testator legi, net lex testatori acquiescit, finitis vocationibus legitime factis, finiretur, atque extingueretur maioratus, nec suppleri, aut reduci vocationes, & substitutiones pos sent contra expres sam disponentis voluntatem, qui non modo exclusit eos expresse, quos ex lege ipsa Tauri vocare, & substituere debebat, quod non sufficeret, vt vocationes, atque substitutiones non supplerentur, & reducerentur, sed etiam vitra ad annullationem actus, seu dispositionis proces sit, si contra quam ipse dispositum reliquit, fieret: quae sunt notanda, quia singularia quidem, nec alibi sic digesta, nec resoluta. Ex his autem quatuor casus constitui, considerarique valent. Primus est ille; de quo supra, & dict. c. 7. ex n. 14. vsque ad n. 25. Secundus casus est, quando non modo omis sus est gradus, vel is, qui ex lege Tauri vocari, substituique debuit, sed etiam expresse exclusus, vt adhuc obtinere probabiliter pos sit eadem resolutio. de qua ipso num. 14. vsque ad num. 25. quamuis iste casus expres s ae exclusionis. difficilior sit, quam alter omis sionis, vt supra dixi: & nonnulla dubitandi rationem inducant. Tertius casus est, quando in casu omis sionis, aut expres s ae exclusionis, testator, siue disponens vltra proces sit, & ita seruari, prout disposuit, prae cise ius sit, atque ordinauit, & in contrarium actum annullauit, quia tunc ex ratione ipsa And. Anguli, finiretur maioratus in vltimo ex his, qui iuxta formam eius legis vocatus fuerit, nec amplius durabit: non etiam obtinebunt tradita eodem cap. 7. lib. 2. ex dicto num. 14. cum nec testator legi, net lex testatori, siue disponenti acquiescat. Quartus casus sit ille, quem eodem cap. 7. ex numer. 25. consideraui, & adduxi, & etiam supra, in quo id ipsum statuo, statuendumque erit, quod ibidem obseruaui, atque resolui, net aliquid aliud addendum erit. Denique & vltimo loco obseruandum, atque constituendum est, pro explicatione dubij principalis, de quo supra ad initium huius cap. Taurinae [sect. 18] inquam legis 27. constitutio, quatenus de substitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, num. restringi debeat ad naturales, qui tempore factae meliorationis nati, conceptive erant; an vero indistincte intelligenda sit de filiis naturalibus, etiam postmodum natis, & conceptis; & consequenter, vtrum naturales indistincte prae ferendi sine (quocunque tempore ipsi nati fuerint, & succes sio deferatur) transuersalibus, & extraneis, nec hi admitti pos sint dum illi extiterint, idque iuxta terminos, & exemplum propositum supra ad initium huius cap. Obseruandum inquam[sect. 19] erit, in fauorem eorundem filiorum naturalium, fortiter vrgere rationes illas duas, siue fundamenta duo, quae ex dicitis ad initium huius cap. deducuntur expres sim. Primum ex verbis dictae legis 27. Tauri, quae a sui principio sic dicit: Mandamos, que quando el padre, o la madre mejoraren a alguno de sui hijos, o descendientes legitimos en el Tercio de sus bienes, en testamento, o en otra qualquier vltima voluntad, por contrato entre viuos, que le pueda poner el grauamen que quisiere, as si de restitucion, como de fideicomis so, y hazer en el dicho Tercio los vinculos, submis siones, y substitutiones que quisiere, con tanto que los hagan entre sus descendientes legitimos. E a falta dellos, que lo puedan hazer entre sus descendientes ilegitimos, que ayan derecho de los poder haeredar. E a falta de los dischos descendientes, que lo puedan hazer entre sus ascendientes. Y a falta de los susodichos, puedan hazer las dichas submis siones entre sus parientes. E a falta de parientes, entre los estranos; y que de otra manera no puedam poner grauamen alguno, ni condicion en el dicho Tertio. Ecce vbi determinado, atque dispositio eius legis respicit plura determinabilia. Primum sub stitutionis descendentium legitimorum. Secundum illegitimorum, in defectum legitimorum. Tertium ascendentium, in defectum legitimorum, & illegitimorum descendentium. Quartum con sanguineorum transuersalium substitutionem, in defectum omnium praedictorum, atque ita aequaliter determinat respectu omnium, iuxta iura, & authoritates vulgatas, de quibus supra. Legitimorum ergo respectu, cum certum, indubicatúmque sit, comprehendi omnes descendentes, non modo natos, sed etiam postmodum nascituros (non enim restringitur legitimorum descendentium vocatio, atque substitutio, ad natos tantum tempore factae meliorationis, sed in futurum, in perpetuúmque descendens legitimus praeferri debebit. Caeteris, post descendentes legitimos, in ea lege vocatis, id ipsum dicendum videtur, vt aequalis determinatio sit illegitimorum respectu, nec vlla potest constitui differentia: ratio, cum adeo indistincte, & generaliter lex ipsa 21. Tauri loquuta fuerit, & eodem modo loquendi vsa fuerit in vocatione, atque substitutione descendentium illegitimorum, sicut antea loquuta est in substitutione legitimorum, id quod infinitis Interpretum authoriratibus, & in simili casu, responsis, & consiliis comprobari pos set, de quibus etiam cap. praecedenti. Aliis tamen omis sis. silentio praetermittendus non erit Menochius qui post Decium, consil. 425. columna 2. & Rubeum, in l. Gallus, §. quidam recte, numer. 7. de liberis & posthumis, & Decianum consilio primo, numero 232. libro primo, sic argumentatur ad propositum nostrum in consil. 328. numero 65. libro 4. Quarto vrgere videtur, quod vna determinatio respiciens plura determinabilia, aequaliter determinat; l. iam hoc iure. ff. de vulgari & pupillari substitutione, & l. quamuis, C. de impuberum, & alijs substit. Atqui sub stitutio ita fuit facta de posterioribus liberis, & des cendentibus, sicuti de primis: quemadmodum ergo ad commodum primorum liberorum fuit inductum fideicommis sum: ita dicendum videtur inductum fuis se ad commodum posteriorum: ita argumentati sunt Decius in consil. 125. colum. 2. & Rubens in l. Gallus, §. quidam recte, num. 70. ff. de liberis & posthum, noue claris si. Decianus in consil. primo, num. 232. lib. primo. Surdus quoque, cons. 31. num. 15. libro 1. vbi sic inquit: Sed his, & alijs nequaquam monentibus, intrepide teneo, sorores consanguineas tantum, simul admittendas es se cum vtrinque coniunctis: dicit enim te stator, quod aliqua ipsarum decedente, vna succedat alteri, & hae substitutio, quia respicit tam vtrinque coniunctas, quam consanguineas, sine aliqua distinctione debet aequaliter determinare, quod omnes censentur vocatae, l. iam hoc iure, ff. de vulgari, l. Lucius, ff. eodem titulo, l. quamuis, & l. haereditatem, C. de impuberum: Cardinal, in Clement. constitutionem, §. insuper, colum. 3. vers. Tertio inducit, de electione: Roman, in consil. 231. l. si legatarius, vbi Bartol, ff. de legat. 3. l. mulieri, & Titio, vbi Socinus, ff. de condition. & demonstration. idque donec pos sibile est, Aretin. in l. cohaeredi, col. 3. versic. Sed respondendum, ff. de vulgari: etiamsi vnum sit altero magis fauorabile, Ruin. in con sil. 3. num. 20. volum. 2. vbi idem dicit, quando diuersa aliqua subes set ratio, quia nihilominus aequalis es se debet determinatio, idem Ruin, in cons. 177. num. 6. volum. 2. & quod fieri debeat aequalis determinatio, ponit Parisius in cons. 45. num. 77. vol. 1. Chas saneus in cons. 67. num. 28. Natta in cons. 14. num. 19. Cephal. in cons. 67. num. 22. Crotus in cons. 1. num. 44. & in cons. 100. num. 65. Bellon. in cons. 51. num. 4. D. Becc. cons. 101. num. 65. Ipse Surdus, cons. 150. numer. 18. eodem lib. 1. vbi inquit post alios multos, quod ea sumi debet actus interpretatio, quae omnibus pariformiter conueniat, quamuis alterum ex determinatis, altero fauorabilius sit; vt per Cephalum in cons. 67. num. 22. lib. 1. Beccium in cons. 101. num. 65. Hondedeum in cons. 14. num. 79. & num. 86. & sequent. lib. 2. Deinde & secunda illa ratio, de qua etiam su[sect. 20] pra, ad initium huius cap. fortiter quoque vrgere videtur, videlicet, quod fauor, & affectio Taurinae illius constitutionis, circa filios naturales, hos scilicet, quos habere ius succedendi, ipsamet lex expres serit; ita militat, ac seruari debet, respectu eorum, qui postmodum nati fuere, si deficientibus descendentibus legitimis super succes sione contendant, & se admittendos praecise dicant ex legis ipsius dispositione, transuersalésque excludendos, cum quibus controuersia, & disceptatio sit, quam respectu eorum, qui tempore factae meliorationis nati, conceptive fuerint; quandocunque enim casus succedendi contigerit, certum erit, descendentes legitimos, praeferendos primo loco; & in eorum defectum, illegitimos, naturales scilicet, qui ius succedendi habent, & caeteris postmodum vocatis, in ipsa l. Tauri, praeferendos, ordinémque literae illius legis seruandum perpetuo, a quo affectio illa, & fauor desumptus, perpetuus es se debet; ordo namque ille literae, & locutionis seruari debet continuo, prout iacet, & fa uorem, & praelationem continuam denotat, prout ab ordine literae desumi, late adnotaui, atque comprobani, supra, alio capite huiusce tractatus, & probatur ex l. quoties, ff. de vsufructu, ex qua notat Bartolus, quod ordo scripturae designat ordinem voluntatis, & proces sus, Bald. in authent, hoc amplius, C. de fideicommis sis, vbi scripsit, illud quod primo loco nominatur, haberi pro principali; & quod secundo loco, haberi pro acces sorio; & multis exornarunt post alios quamplurimos, Franciscus Viuius decis. 255. lib. 2. Peregrin, cons. 42. ex num. 1. cum sequent. lib. 4. Hippolyt. Riminald. cons. 244. numer. 45. & 46. lib. 3. & cons. 313. num. 56. & sequentib. lib. 3. & consi. 517. num. 39. & tribus sequent. lib. 5. & cons. 662. num. 49. & seqq. lib. 6. & cons. 782. num. 9. & sequent. lib. 7. Aluarus Valasc. consultatione 121. ex num. 1. Tuschus, tom. 5. litera O. conclusion. 196. fol. 1099. Casanate cons. 15. num. 30. Praeterea, respectu consanguineorum trans [sect. 21] uersalium, id intelligendum aequaliter, & eam legem accipiendam, non modo de consanguineis transuersalibus, iam natis, sed etiam postmodum nascituris, & qui in futurum nascantur, nullus equidem negauit, qui ex primogeniorum natura, & perpetuitate, non alias conseruari ipsum in perpetuum pos se, dignoscat, quam si in perpetuum nascituri admittantur: si enim iure vinculi perpetui melioratio facta fuerit, quis in dubium excitabit, an in defectum omnium descendentium, consanguinei transuersales admittantur, qui tempore delatae succes sionis, in rerum natura extiterint, conceptive fuerint; & in proximiori gradu constituti sint, quamuis multo post factam meliorationem, nari fuerint; idque iuxta resolutiones Ludouici Molinae, libro primo, cap. primo, num. 17. & 18. Id ergo quod transuersalium respectu statuitur neces sario, nec vllus negauit, multo fortius statuendum, atque intelligendum est eorundem naturalium descendentium respectu; alias naturales, primo loco vocati, & in ordine literae praelati transuersalibus, & sic magis dilecti, deterioris conditionis es sent, quam ipsi transuersales, qui in hoc es sent melioris conditionis; quod es set maximum absurdum: l. Publius, §. finali, ff. de condition. & demonstrat. vbi Paul. num. 3. & 4. Imola num. 4. & cum aliis multis notarunt Decianus cons. 84. num. 21. lib. 3. Alexand. Raudens. in cons. 36. num. 81. lib. 3. Fabius de Anna, cons. 10. num. 45. Peregrin. de fideicommissis, artic. 25. num. 43. & 44. Hieronymus Gabriel cons. 96. num. 21. lib. 1. Arias Pinellus in l. si viua matre, per illum textum, num. 16. C. de bonis maternis, Ludou. Casanat. cons. 15. n. 25. & 16. cons. 20. n. 44. cons. 48. n. 46. Sed & quarta vrgens admodum ratio pro ipsa[sect. 22] met parte expendi potest, eáque pro interpretatione legis ipsius 27. Tauri, vt scilicet vincula, submis siones, & substitutiones, quae filio meliorato apponuntur , primo incipere debent a descendentibus legitimis, & illegitimis etiam , que ayan derecho de heredar, modo sint nati, siue etiam non nati tempore factae meliorationis, idque in hunc modum, quod si filius melioratus, vel alias etiam suorum fratrum, post factam meliorationem, habuerit filium legitimum, vel etiam naturalem tantum, qui tempore mortis meliorati, aut eius, qui ei succes sit, existat, non potest melioratio, aut vinculum tran sire in alium gradum personarum, naturalium scilicet; & si naturalis extiterit, non potest transire in ascendentem; & si sit ascendens, non transibit in consangineum collateralem ; & si collateralis existat, in extraneum transire non poterit; sic sane lex ipsa Tauri, non absque maximo mysterio, eo loquendi modo generali vtitur: Con tanto que lo hagan entre sus descendientes legitimos, &c. Sic enim eo disponendi modo, lex non respexit, nec praeoculis habuit, personas certas, aut particulares natas, aut non natas; sed generice intendit comprehendere omnes descendentes, qui ex filiis melioratis inuenirentur, atque existerent tempore quocunque; & ob id vsa est verbo, descendientes, quod in infinitum significat, quocumque gradu existant hi, qui ab ea persona descendunt, cuius descendentes vocati sunt, verbum enim, descendientes, est, quod correspondet verbo, liberi, quo verbo, cum lex, aut dispositio loquitur, omnes descendentes in infinitum comprehenduntur, l. liberorum, ff. de verborum significatione, ibi: Toties enim leges, &c. Et. idem probatur in §. primo, de haered, abintestato venient. & in l. finali, C. de suis & legitimis haeredibus, & ita omnes, qui a primo proueniunt, proprie sunt de illius liberis, posteris, & descendentibus, l. Iuriconsultus, §. parentes, ff. de gradibus: Peregrinus, & alij statim referendi, & idcirco in fideicommis sis institutis, atque ordinatis fauore descendentium, omnes in infinitum comprehendi praecise, etiam sine adiectione, in perpetuum, aut in infinitum, quia verbum ipsum descendentium, sui natura id significat; late comprobauit: Peregrinus, de fideicommis sis, articulo trigesimo, numero 14. & antea num. 2. & num. 19. Barzius etiam, decisione Bononiae, prima, numero 14. & decisione quarta numero 15. & 16. & decisione septima, numero primo, Menochius, Surdus, Decianus, Mantica, & Aldobrandinus, cum quibus ego metipse ita quoque adnotaui, & scripsi in commentariis libri tertij, cap. 29. num. 13. commentatores etiam eiusdem legis 27. Tauri, & legum huius Regni Interpretes, eisdem verbis vtuntur, quibus lex ipsa Tauri, nec se referunt specifice ad aliquam personam, filium scilicet, nepotem, aut pronepotem: sed cum eadem illius legis generalitate loquuntur: & merito quidem, quoniam a communiter accidentibus, quando parentes meliorationem tertiae & quintae partis bonorum suorum faciunt, vix eorundem filiorum, filij, aut nepotes existunt, sicque multum restringeretur ea lex, & raro effectum produceret, si duntaxat descendentes filiorum, qui meliorati fuere, nati tempore factae meliorationis, ius succedendi haberent; & tunc non nati, sed postmodum procreati, succedere non valerent, ipsisque existentibus, & in locum patrum suorum ingres sis, transiret melioratio, aut vinculum ad transuersalem consanguineum; quod es set maximum absurdum, & contra intentionem manifestam dict. l. 27. Tauri, & verba adeo comprehensiua legis ipsius, contra mentem quoque Scriptorum omnium, qui ad dictam l. 27. Tauri, hactenus commentaria ediderunt; omnes namque (tribus exceptis, de quibus statim) licet quae stionem istam, & dubium non attingant, sic tamen supponere videntur aperte, & generaliter (vt dixi) eam accipiunt, nec inter natos, & non natos, vnquam distinguunt. Nec potest proculdubio verbum collectiuum, descendentium, quod natos, & nascituros comprehendit (vt supra probaui) restringi per adiunctum illud, que ayan derecho de los poder haeredar, vt innatis tantum verificari debeat, quasi ius illud succedendi, habere non pos sint nondum nati, cum non entis nullae sunt qualitates, l. prima, ff. de haered. vel act. vend. l. eius qui in prouincia, ff. si certum petatur, & sine subiecto qualitas es se non pos sit; l. secunda, ff. de vsufructu, cum vulgatis, atque ita re stringatur ex dictis verbis, que ayan derecho, quod verbum, ayan, est prae sentis temporis, & sic requirere videtur eam qualitatem tempore factae meliorationis, nec dixit, que tuuieren derecho, vt significaret, qualitatem ipsam debere es se de prae senti, qualitas enim adiuncta verbo, debet intelligi secundum tempus verbi, & quando requiritur certo tempore, eo praecise interuenire debet, net postmodum superueniens, in consideratione habetur, pro vtrumque cap. 90. & 91. huiusce tractatus, longa serie comprobaui, atque exornaui: ex verbo itaque illo, siue adiuncto, ayan, adduci principaliter videntur, qui contrariam opinionem, & sententiam tueri contendunt, contra naturales, qui postmodum nati, conceptive fuere; sed decipiuntur equidem (prout ego existimo) & ad veram explicationem legis eiusdem 27. id prae supponendum erit, quod lex ipsa specifice dicit, quod scilicet grauamina, vincula, & submis siones primo apponi debent in personis descendentium legitimorum, & in eorum defectum in illegitimis, que ayan derecho de poder heredar, quae verba apposita fuere, vt declararetur, qui descendentes illegitimi neces sario vocandi sint, in defectum legitimorum; nam cum hoc verbum, illegitimos, contraponatur in ea lege, verbo, legitimos, & in sui generalitate omnes, & quoscumque illegitimos comprehendebat, siue hi es sent naturales, siue ince stuosi, siue spurij, vt generalitas ipsa modificaretur, atque in dubio non remaneret, sed potius lege ipsa qualificaretur, qui ex descendentibus illegitimis substitui, atque vocari deberent, apposita sunt verba ea, que ayan derecho de los poder haeredar, quae ita interpretata, atque accepta communiter fuere, vt ad solos filios naturales, legis ipsius decisionem restringant, prout restringi, aut limitari, communiter, agnoscunt Tellus Fernandez, in eadem l. 27. Tauri, numero vndecimo, Matiencus, in l. vndecima, titulo sexto, libro quinto, glos sa quinta, Azeuedus, ibidem, numero quadragesimo quarto, Velazquez Auendanus, in dict. l. 27. glos sa secunda, numero decimo quarto, Angulus, in dicta l. vndecima, glos sa vndecima, per totam, vbi dicit, hanc es se, communem eius legis interpretationem, quamuis ipse restringere voluerit ad solos illegitimos naturales, respectu matris, & inde communiter reprobatur, prout aduertit Azeuedus, dicto numero quadragesimo quarto, & in hunc sensum, quod gradus descendentium legitimorum, praeferri debet gradui descendentium illegitimorum naturalium, & postmodum naturales vocandi sint, ita quod si in medio existat persona vnius gradus, vel generis, non pos sit intrare, net vocari persona alter in generis, vel gradus; accepit etiam, legem ipsam Ioannes Gutierrez, practicarum libro secundo, quae stione 67. numero quarto, vbi concludit in hunc modum: In eodem tamen genere personarum, videlicet descendentium, legitimorum, vel illegitimorum, & as cendentium, bene locum habebit praedicta electio, & praelatio, eodem, vel dispari gradu; sed fieri transitus de vno genere ad aliud minime poterít, nisi prius vocatis omnibus illius prioris, atque praecedentis generis. Quod etiam in commentariis libri secundi, cap. trigesimo, ego metipse agnoui; agnoscit etiam Angulus, ad dictam l. vndecimam, meliorationum, glos sa decimatertia, numero tertio, & quarto, & quinto, qui prae oculis habens, quam certum, & irrefragabile ius habeat filius naturalis vltimi pos ses soris, ex decisione praedictae legis Tauri 27. inquit, quod naturali filio duntaxat praeferri poterit descendens illegitimus eius, qui meliorationem fecit, sed ipse praeferendus erit omnibus consanguineis transuersalibus, qui a meliorante non descendant; idque iuridice intelligit in haec verba: Illud in proposito huius legis summe notandum est; quod nemo tangit; quod licet in similibus succes sionibus lex ista permittat vocare filios, & descendentes illegitimos, eósque praeferre collateralibus, & collaterales non solum dicantur illi, qui ipsi institutori transuersales sunt; sed & ij etiam, qui licet ab eo descendant, ab vltimo tamen pos ses sore non descendunt, sed ei per lineam transuersam coniunguntur; vt late probat Molina, libro tertio primogeniorum, cap. septimo, numero octauo; tamen quoad istam finem excludendi descendentes naturales vocatos, non dicentur transuersales, qui ab institutore descendunt, licet vltimo pos ses sori per lineam transuersalem coniungantur. Itaque si decedat vltimus pos ses sor, relicto filio naturali, qui si capax, iste excludetur a legitimo proximiori collaterali, respectu vltimi pos ses soris: dum tamen ab institutore descendat; & est ratio manifesta; quia descendentes naturales non pos sunt vocari in prae iudicium. descendentium legitimorum, vt expresse prae cipit iste text, solum pos sunt praeferri collateralibus in stitutoris, non tamen collateralibus vltimi pos ses soris, qui ab institutore defendunt. Sed si collateralis descendens ab institutore, laboret eodem vitio cum filio vltimi pos ses soris, vt quia ambo erant naturales, net extarent alij collaterales legitimi descendentes ab ipso institutore; in pari cau sa, linea vltimi pos ses soris es set praeferenda, ex superioribus. Imo etiam si collateralis es set legitimus, descenderet tamen a naturali, es set praeferendus naturalis vltimi pos sessoris; cum alter descendat ab infecta radice per reprae sentationem, quo etiam inter illegitimos locum habet, vt notat Gomez, in l. nona Tauri, numero sexto; & versetur eadem ratio in filio legitimo ex filio naturali, sicut in ipsomet naturali. Hactenus Angulus, qui id ipsum antea dixerat glos sa vndecima, eiusdem l. 11. numero quarto, in haec verba: Caeterum quocunque modo id sit, illud advertendum est, hanc vocationem illegitimi, in his sub stitutionibus Tertij, solum habere locum, non extantibus descendentibus ipsius meliorantis, provt lex expresse significat: quod est vtile ad id, quod notauimus infra glos. 13. Nec vim aliquam facere debent trium Autho[sect. 23] rum huius Regni obseruationes, & authoritates, quae in contrariam partem ponderari, adducíque pos sent; Pelaez inquam a Mieres, Alphonsi Azeuedi, & Ioannis Parladorij, in locis, de quibus statim: Mieres namque, secunda parte, quae stione 6. num. 25. quae stionem propositam non excitauit ex profes so, nec eam disputauit; sed generaliter dixit, inferri pos se limitationem ad dictam l. 27. Tauri, idque in haec verba: Et ex hac ratione differentiae, potest inferri egregia limitatio, & intellectus ad dictam l. 27. quod licet parentes teneantur vocare prius omnes des cendentes ad meliorationem Tertij, intelligendum est de his, qui sunt in proximis gradibus, & qui iam nati sunt, & tempore factae meliorationis habent iam ius succedendi; quod suadetur ex verbis praedictae legis, ibi: Con tanto que los hagan entre los descendientes legitimos, que ayan derecho de los poder haeredar. Nam qualitas adiuncta verbo, intelligitur secundum tempus verbi; l. in delictis, §. si extraneus, ff. de noxa l. Titius, ff. de testament. militis. Hactenus Mieres ipse, qui vere in ponderatione dictorum verborum, manifeste decipitur, verba enim illa: Que ayan derecho de los poder haeredar: non vniuntur verbis illis: Con tanto que los hagan entre sus descendientes legitimos. Siue haec verba non referuntur, quod es set neces sarium, vt eiusdem Authoris ponderatio locum haberet; quia eo modo non qualificaret, qui descendentes legitimi habe rent ius succedendi, cum omnes aequaliter illud habent; & videbantur respicere solum tempus natiuitatis: cum ergo verba eadem, que ayan derecho de los poder haeredar, non sint in ea parte, in qua ipse existimauit, sed in clausula subsequenti: Y a falta dellos, que lo puedan hazer entre sus descendientes ilegitimos, que ayan derecho de los poder haeredar. Verba praefata: Que ayan derecho de los poder heredar , non respiciunt tempus succes sionis, sed duntaxat apponuntur ad qualificandum descendentes illegitimos, qui vocari debent, ac succes suri sunt post descendentes legitimos. Et secundum haec, illatio, siue ponderatio relata, nec respectu descendentium legitimorum, nec etiam illegitimorum procedere potest, cum non nascendi tempus attendi debeat, sed duntaxat, an hi, qui succedere velint, ea lege Tauri ad succes sionem qualificati fuerint, quod ex verbis legis eiusdem negari non potest. Azeuedus etiam in contrarium expendi non potest: is enim Author, in d. l. 11. titulo 6. lib. 5. num. 43. duntaxat commemorauit, existimas se Pelaez a Mieres, limitandam, ac restringendam decisionem legis eiusdem Tauri 27. vt ipsa intelligeretur, solum in descendentibus natis, tempore factae meliorationis; nec approbauit, nec etiam disputauit, an id verum es set; sed retulit tantum, sic dixis se Pelaez (ve dixi) & inter legitimos, aut illegitimos non distinxit: quemadmodum ergo legitimorum respectu id falsis simum est, ita quoque illegitimorum, qui succedendi ius habent, naturalium, scilicet, cum ad iam natos restringi non pos sit, vt hactenus contendimus . Sed neque Ioannes Parladorius, post, sesquicen[sect. 24] turiam, quae st. 6. num. 3. in fine, disceptationem praefatam ex proposito suscepit, nec etiam eius resolutio obes se poterit resolutioni superiori, & opinioni, quam defendimus; is enim Author, cum dubium proposuis set, de quo ab initio dictae quae stionis, & tractaret de quadem emphyteusi, conces sa vni, sibi & haeredibus suis, quam ipse per viam meliorationis vinculauit in sua familia, & cum descendens vltimus nominas set in ea filiam naturalem fratris sui, & nominationem confirmas set dominus directi dominij & lis verteretur inter agnatum proximiorem, & filiam ipsam naturalem: Paladorius autem, agnati partes tueretur ea ratione, quod emphyteusis conces sa fuis set sibi, & haeredibus suis, atque ita prae ualere deberet agnatus haeres, & filiam naturalem vincere, quae qualitatem istam non habebat, & vt satisfaciat decisioni dictae l. 27. Tauri, quae pro filia naturali vrgere videbatur, sic scribit dicto num. 3. in fine: Neque huic filiae naturali proderit, si dixerit, se substituendam fuis se ab auo, antequam substituantur transuersales, iuxta l. 27. Tauri, quae est hodie l. 11. titulo 6. lib. 5. recopilationis; nam substitutiones, quas lex illa facere iubet, patrem, aut auum meliorantem; intelligendae sunt, de descendentibus, qui nati sunt tempore, quo testamentum sit. Nam qui eo tempore nati, aut concepti non sunt non pos sunt testamentum impugnare: l. si quis filio exhaeredato §. 1. ff. de iniusto, rupto: & tradit Tiraquel. de retractu lignag. §. primo, glos sa 9. numero 98. Hactenus Parladorius, qui (vt vides) non respondet specifice ad l. ipsam Tauri 27. quod respectu descendentium illegitimorum, naturalium scilicet loquatur, intelligendave sit, in naturalibus iam natis, sed generaliter accipit ipsam, vt non procedat in omnibus descendentibus, non natis; in quo equidem labitur manifeste; nam cum emphyteusis iure vinculi, aut maioratus perpetui relicta fuerit generi, familiae vé, aut aliter nomine collectiuo, apto comprehendere natos, & non natos, id neces sario verificandum est, post mortem eorum, qui grauati fuere, atque ita non nati etiam tempore factae dispositionis comprehendantur: l. peto, §. fratre, ff. de legatis secundo, ibi: Omnes fideicommis sum petent, qui in familia fuerint. Et statim comprobabitur, dummodo sint in rerum natura, quando euenit casus succes sionis, quia filij, & dependentes legitimi, & illegitimi substitui, vocarique debent, antequam transuersales vocentur; & cum succes sio deferatur in tempus mortis eorum, & incertum sit, an tunc, filij, & descendentes legitimi habeant, néc ne, filios; veniunt filij, etiam postmodum nati; vt per Rolandum in consil. 70. num. 10. volumine 3. Cephalum in consilio 16. numer. 63. volumine primo, Manticam, 4 coniecturis vltimarum voluntatum, lib. 8. titulo 22. numero 14. & supra hoc eodem libro, & tractata, cap. 90. & 91. longa serie comprobaui, atque exornaui, in succes sionibus, quae futurum tempus respiciunt, siue habent tractum succes siuum, admitti quoque eos, qui postmodum nati, conceptive sint; dummodo tempore, quo succes sio deferatur, nati, conceptive fuerint, provt late ibi. Idque in terminis legis eiusdem Tauri 27. coacta ratione fatendum est; nam cum lex ipsa in fauorem filiorum generaliter disposuerit, quod si in Tertio fuerint meliorati, & grauati, grauamina, submis siones, & substitutiones prius fieri debeant in fauorem filiorum, & descendentium legitimorum; & in eorum defectum, illegitimorum, antequam ad transuersales deueniri pos sit; non potest equidem in ea substitutione, quae verificanda est post mortem meliorati, considerari differentiae ratio, siue specialitas aliqua respectu descendentium iam natorum, aut eorum qui postmodum nati fuerint; atque ita nati, & non nati, tempore factae dis positionis, qui tamen tempore, quo succes sio defertur, nati sunt, admitti, praeferrique debent omnibus transuersalibus, quia verum est eos descendere a meliorante: idque optime ponderauit atque considerauit Castrensis in consilio 247. numero 3. circa finem, volumine 3. Surdus in consilio 120. libro primo, & latius comprobaui ego metipse, supra dicto cap. 91. Sic sane ratio illa fundamentalis, qua in commentariis lib. 2. cap. 30. praecipue excitatus, adductúsque sui, vt defenderem cum aliis huius Regni Authoribus, contra Angulum, & alios, filiorum naturalium vocationem, & substitutionem praecisam es se, etiam respectu patris, sic aequaliter militat respectu eorum, qui postmodum nascantur, & cum transuersalibus super succes sione contendant, quam eorum, qui iam nati erant. Imo nisi ad nascituros quoque in futurum referatur, nunquam ea consideratio locum haberet; quae proprie, atque ex decisione Taurinae dictae legis, quoad omnes descendentes, absque distinctione debet obtinere. Quocirca, eandem, quam sustineo, & veram arbitror opinionem, videtur aperte tenuis se And. Angulus, ad leges meliorationum dicta l. 11. glos sa 3. numer. 7. in noua e datione, folio mihi 585. & 586. & glos sa 13. num. 3. & nu. 5. & sequentibus. Ibi namque, quando substitutio est perpetua maioratus, quoad vocationes, & iura eorum, qui in dicta l. 27. Tauri continentur, aequiparat ius natorum, & nas citurorum, nec distinguit inter legitimos, & illegitimos; provt etiam deficientibus legitimis des cendentibus, quoad iura illegitimorum, non distinxit dicta glos sa 13. ex n. 3. cum seq. & de his hactenus. # 100 CAPVT XCIX. A succes sione primogenij, aut vinculi perpetui, ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri, facti, Monachos, Religiosos Moniales, Clericos, foe minas, & alios descendentes, aliquam qualitatem habentes, non pos se excludi, & ordinem illius legis praecise seruandum, etiam horum respectu; dum Interpretes huius Regni vnanimiter, generaliter tamen statuerunt, net vlterius progrediuntur, vt explicent, quid inde in ca su exclusionis eorundem fieri debeat, quemadmodum accipi, intelligique debeant; an scilicet, vt dispositio eatenus duret, quatenus vocationes, & substitutiones, vtiliter, & secundum formam eius legis factae fuerint, & ex tunc dispositio vitietur, bonáque libera remaneant; an vero; vt exclusione non obstante, finitis omnibus aliis descendentibus, siue etiam inter eos, suo loco, & gradu, ipsimet descendentes exclusi succedere debeant, sicque maioratus firmiter subsi stat, & conseruetur; egregia equidem, memorabilis, atque notanda indagatio, & resolutio, provt hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Religiosi, Monachi, Moniales, Clerici, & foeminae descendentes, cum a successione vinculi, aut maioratus, ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri, facti excluduntur per parentes; an in defectum aliorum ascendentium, vel etiam inter eos suo loco, & gradu admitti debeant, ac si exclusi non fuis sent, vt vinculi perpetuitas duret. An vero in vltimo ex descendentibus finiri debeat, & bona libera remaneant, vel saltem transuersalium duntaxat respectu, praelatio eis dem concedi. Quod egregie, & vtiliter examinatur, atque re soluitur. -  2 Religiosi, Moniales, Clerici, & foeminae descendentes, quod a succes sione primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum ex facultate d. l. 27. Tauri, excludi non possint; dum Interpretes huius Regni tradiderunt, ad quem sensum siue modum accipi debeant. -  3 Vbi Telli Ferdin. placitum, & obseruatio, primo loco recensetur. -  4 Ludouici etiam Molinae, duobus in locis adnotationes referuntur. Cui Pelaez a Mieres conuenire omnino videtur licet non ita dilucide explicet. -  5 Et D. Christophori de Paz nouissima resolutio commemoratur. -  6 Andreae quoque Anguli, in ipsomet proposito re solutiones expenduntur. -  7 Et patris Ludouici Molinae sententia in medium profertur. -  8 Ioannis quoque Gutierrez locus adducitur. -  9 Ac denique, dubij principalis, hoc capite excitati, egregia admodum, noua etiam, & notanda resolutio traditur, provt latius hic videbitur. -  10 Lex vbi aliquid de nono inducit cum certis modificationibus, illud reputatur pro forma, ve si forma ipsa a lege tradita non seruetur, actus sit nullus, -  11 Idque magis; vbi in casu contrauentionis decretum irritans apponitur. -  12 Verbum, non pos sit, priuat potentiam; & actum in contrarium gestum, reddit nullum. PRo dilucida, & notanda huiusce cap. explicatione obseruandum atque constituendum erit primo loco, ipsius resolutionem deducendam quoque ex eadem regula vniformis determinationis; quod scilicet vna & eadem determinatio respiciens plura determinabilia, aequa. liter determinat. Item, quod vna, & eadem res diuerso iure censeri non debeat; de qua cap. 97. supra; actum fuit longa serie; ex his denique, quae cap. praecedenti, & libro secundo, cap. 7. adnotata, comprobatáque fuere, formam scilicet in ordine vocationum, & substitutionum, ex lib. 27. Tauri prae scriptam, quoties parentes ex tertio bonorum suorum meliorationem faciunt, substantialem es se, & ad vnguem omnino obseruandam; sic vt nullo modo praeuerti, nec alterari pos sit; & con sequenter Primo loco vocandos, & substituendos descendentes legitimos (data parentibus inter eos libera electione, vt capit. praecedentibus scripsi) Secundo in eorum defectum illegitimos, naturales scilicet. Tertio in defectum legitimorum, & illegitimorum ascendentes. Quarto transuersales; & in eorum defectum extraneos, Praeterea (quod Interpretes huius Regni omiserant) quid inde fieri debeat, si contingat, ordinem illum a meliorante praeuerti; prout dicto capite septimo, libri secundi annotaui, sic explicandum, prout ibi, & cap. praecedenti, ex profes so explicatur. Rursus (quod eodem capit. praecedenti additum fuit his, quae ipsomet cap. septimo, libri secundi, ego metipse tradideram) explicatum quoque, quid si in primo casu, quando iure perpetui vinculi pos sideri meliorationem, testator, aut disponens voluit, is, qui attento ordine, & forma dictae l. 27. Tauri succedere debebat, inueniat se expres se exclusum, licet non nomine proprio specifice, genericé tamen, quia aliquam qualitatem habeat, vel non habeat, ob quam generalis exclusio expres sa fuerit, veluti si excludantur illegitimi, atque legitimi vocentur, sub qua exclusione filij naturales generice continentur, quia non legitimi; Addo nunc, eodem cap. praecedenti. circa istam tertiam obseruationem, & naturales filios, in dubium excitatum, atque definitum, quando illegitimi generaliter excluduntur, in qua exclu sione naturales continentur (vt compertum est) quid inde geri debeat. Obseruatum etiam, multum differre, aliquem in ordine vocationum, & substitutionum fuis se omis sum, & silentio prae termitti, aut fuis se exclusum specifice, vt in expres sa exclusione difficilius reddatur, an suppleri vocationes, & ad ordinem legis illius Tauri reduci pos sint; cum in contrarium adsit expres sa dispo sitio, sicque a prae sumpta voluntate videatur argui non pos se; in omis sis vero, ex verisimili, & prae sumpta voluntare, mentisque coniectura, reductiones, & suppletiones fieri pos se, cum in contrarium non adsit expres sa exclusio, adsitque voluntas expres sa maioratus instituendi, qui alias perpetuo conseruari non pos set, quam si iuxta ordinem dictae legis reductio fiat, prout latius ibi; vbi etiam in casu exclusionis expres s ae, id ipsum probabiliter dici pos se visum est, quamuis nonnulla in contrarium adstringere viderentur, vtpote cum exclusio ea facta fuerit, supponendo pro certo, maioratum perpetuo subsistere, & exclu sos non succedere, simul stare pos se; iu casu autem, quo maioratus perpetuitas deficeret, ips e que extingueretur, a verisimili etiam, prae sumptáque mente argui pos se, vt exclusi ad ordinem, & formam illius legis reducantur potius, quam quod maioratus extinguatur, quamuis in hoc casu res sit magis dubia, prout ibidem dixi. Nunc autem excitari quoque in dubium, & controuerti, non modo circa illegitimos, expresse exclusos; sed etiam circa filios, descendentes le[sect. 1] gitimos, si etiam ij exclusi fuerint generaliter, casu quo aliquam qualitatem haberent, vel non haberent, vt putá, si facta melioratione Tertij, & remanentis Quinti bonorum, iure maioratus, & vinculi perpetui, pluribúsque factis vocationibus, & substitutionibus, & ordine, & forma eius dem legis non alterato, atque ita prius filiis, & descendentibus omnibus legitimis vocatis, caeterisque substitutionibus, ordine illius legis factis, generalis clausula adiecta fuerit, qua foeminae, monachi, Religiosi, Clerici, mente capti, & alij excludantur perpetuo, prout s aepe vidimus; tunc namque, cum Interpretes omnes nostri huius Regni (qui statim suo ordine commemorabuntur) duntaxat statuerint, a succes sione primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum ex facultate legis Regni, foeminas, Religiosos, monachos, moniales, Clericos, & alios descendentes non pos se excludi; non autem explicent, nec attingat, quid inde fieri debeat eo casu, si descendentes etiam ipsi eius qualitatis exclusi fuerint; explicare omnino neces sarium fuit, an obseruari debeat primum caput distinctionis illius, de qua d. cap. 7. lib. 2. ex num. 14. vt scilicet suppleantur vocationes, & seducantur ad ordinem eius legis Tauri; ex queo iure maioratus perpetui, melioratio facta est; atque ita suo loco, ac eo quidem, quo admitti deberent ad succes sionem maioratus, si exclusio expres sa non fuis set, admittantur personae praedictae qui siue descendentes sint, siue non, sub generali exclusione continentur, vt non obstante ea exclusione admitti debeant suo loco, & gradu des cendentes hi, qui praedictae qualitatis fuerint, cum Tertium bonorum, transuersalium, atque extraneorum respectu, legitima sit: sicuti ex aliis Authoribus annotaui, atque scripsi in commentariis, lib. 2. cap. 13. num. 17. a qua filij, & descendentes excludi non pos sunt, quamuis Religiosi, Clerici, aut foeminae sint: & consequenter, an isto casu expres s ae exclusionis praedictarum personarum, locum obtineat statutum, atque a me resolutum cap. 7. lib. i. ex num. 14. an vero vitiati debeat dis positio, siue maioratus finiri, quando venerit ca sus, & locus quo ipsi exclusi succes suri es sent, si exclusi non fuis sent, & duntaxat subsistat maioratus respectu eorum, qui legitime, & iuxta ordinem dictae legis vocati fuerint, siue etiam circa omnes descendentes, in vltimo tamen descendentium, qui Clericus, aut religiosus non sit, bona libera remaneant, vt ipse de eis disponere valeat, si nullus descendens secularis supersit, sed Clericus, Religiosus, aut foemina sit descendens, succes sionem praetendens, & cum eo transuersalis concurrat, aut etiam foemina, quando foeminae exclus ae non fuerunt. Et quidem hoc casu id ipsum contendi pos se videtur, quod in exclusione illegitimorum (qua naturales etiam continentur ) cap. procedenti expendimus cum ira pariter expres sa voluntas, expres sáque dis positio sit, qua praedictae personae, a succes sione vinculi, aut maioratus perpetuo excluduntur. Vnde repeti pos sent fundamenta omnia, quae ibidem ponderantur, quibus contendimus probare, testatoris voluntatem videri neces sario seruandam, & ita reductionem non fieri, sed potius maioratum extingui; idque ex his rationibus, quas ibi ex profes so contra filios naturales recensui; vt quemadmodum si parens, qui praecise non tenetur omnes filios, aut descendentes substituere in terminis eiusdem l. Tauri vigesimae septimae; sed inter descendentes electionem habet, vt vnum tantum, vel plures substituere pos sit, & ad certos gradus, aut per sonas certas vocationes restringere, nec gradus proximitatem seruare; sic substitutiones ipsas restrinxis set, voluntas eius seruari deberet, & in vltimo substituto, & maioratus, & vocationes, substitutiones finirentur; ita quoque finiantur, cum nullus descendens existat, qui Religiosus, aut Clericus non sit; net ipsi admitti pos sint contra expres sam voluntatem parentum, qui sicut eos excludere aut non vocare potuerunt, quamuis Religiosi, Clerici, aut foeminae non es sent, substitutiones, & succes siones ad certas personas restringendo; ita quoque non restringendo, si eius qualitatis fuerint; atque ita maioratus finiatur in vltimo eorum, qui legitime vocati sunt, & potius dispositionis, & vinculi perpetuitas deficiat, actúsque vitietur, quam contra expres sam voluntatem quis admittatur, aut succedat. E contrario tamen, an potius conseruari dispo sitio, & vinculi perpetuitas debeat, vt maioratus non finiatur, sed potius perpetuo duret, & vocationes, atque substitutiones reducantur ad formam, & ordinem legis ipsius Tauri, vt scilicet suo ordine, & gradu, Religiosi, Clerici, & foeminae, reiecta ea conditione admitti debeant, & in maioratu succedant, ac si exclusi non fuis sent. Quod etiam consanguineis transuersalibus proderit potius, quam quod maioratus finiatur, cum descendentibus omnibus extinctis, ipsi admittendi sint, & suo ordine, tractu temporis, forsan succedant, si maioratus durauerit. Et quidem pro hac parte, vt maioratus perpetuo conseruetur , & duret, & descendentes ob dictam qualitatem exclusi, suo loco, & gradu admittantur, ac si exclusi non fuis sent; eadem vrgent fundamenta, quae capit. praecedenti in fauorem filiorum, & descendentium naturalium expendimus, cum illegitimi expresse exclusi fuere, vt nihilominus ipsi succedant. Et quamuis in casu expres s ae exclusionis, res sit magis dubia, quam in ca su omis sionis, & transitus ad vocationem aliorum, ordine illius legis non seruato, absque expres sa tamen exclusione, provt supra, & ibi dixi; id tamen ipsum, quod circa ipsos filios naturales defendi pos se, cap. ipso praecedenti diximus, & in exclusione Religiosi, Clerici, aut foeminae concedi, & defendi pos se videtur; & fundamentum illud praecipuum, a prae sumpta voluntate deductum in casu omis sionis, & in terminis excitatis dicto capit. septimo, libri secundi, ex numero decimo quarto, & supra, capit, praecedenti, ponderari quoque pos se, & vrgere in casu exclusionis expres s ae: vtpote, cum etiam in claris, & apertis simus, voluis se parentem iure vinculi perpetui meliorationem facientem, quod vinculum ipsum perpetuo duraret, & bona vnita, & indiuisibilia manerent, nec eorum diui sio, aut maioratus extinctio vllo pacto daretur; Religiosos autem, Clericos, & foeminas exclusis se, excludique voluis se, supponendo pro certo, aut cum existimaret, vtrumque simul stare pos se, quod maioratus, aut vinculi causa perpetuo duraret, & quod ipsi excludi pos sent de iure: Dato autem, quod vnum, aut alterum deficere, vis esset, nec simul vtrumque stare pos set, videri neces sario prae sumendum, quod disponens voluerit potius, earundem personarum exclusionem deficere, siue eos succedere, quam maioratum extingui, cuius causam perpetuam es se voluit; sicque, hoc etiam casu coniecturam voluntatis, & prae sumptam mentem non deficere, sed potius vrgere, & vinculi extinctioni omnino repugnare. Nec valere, quod dicitur, potuis se parentes ad certos gradus, & per sonas, succes sionem, & vocationes, atque substitutiones restringere, nec vltra progredi, atque ita efficere, quod ipsi descendentes, etiam si in seculo remansis sent, aut masculi es sent, non succederent, dispositionem scilicet ad certas personas, aut gradus restringendo: id enim efficere parentem potuis se, indubitatum est, & coacta ratione concedimus; attamen, si succes sionem non restrinxerit, nec ad certos gradus, aut personas se arctauerit, sed vltra progrediatur, & vinculum perpetuum efficiat, non poterit vllo modo ordinem d. l. 27. Tauri praeuertere, nec efficere, quin descendentes, suo ordine & loco succedant; hoc est, finitis aliis omnibus descendentibus, quibus praelatio concedi potuit, & tacite conces sa videtur; & sic eorundem descendentium respectu, exclusio locum habebit, etiam si remotiori gradu sint (de quo tamen latius infra) non tamen respectu transuersalium, qui eis dem praeferri non potuerunt; sed neces sario vocantur, quamuis religiosi, clerici, aut foeminae; nec exclusio efficere potest, quin decisio dictae l. 27. Tauri locum habeat: quod est notandum, & singulare, nec ita explicatum, nec etiam tactum ab huius Regni Interpretibus, qui ad leges Regias Tauri, & nouae collectionis, commentaria ediderunt: ex quo iidem duntaxat statuunt generaliter, Religio sos, Moniales, Clericos, & foeminas descendentes non pos se excludi a succes sione primogenij, aut vinculi facti per viam meliorationis de Tertio bonorum ex facultate dicta l. Tauri 27. per transuer sales, aut eos, qui in remotiori gradu existunt, sed non vltra progrediuntur; nec explicarunt, quid inde fieri debeat, num. scilicet, quod remanente, & conseruato maioratu, ipsi exclusi succedant, & transuersalibus praeferantur, aut etiam descendentibus , qui in remotiori gradu sunt: an vero, quod dispositio vititur, & maioratus finiatur in vltimo ex descendentibus legitime vocatis, quia quod potuit, noluit disponens; & quod voluit, adimplere nequit. Vere tamen, provt ego arbitror (sed ipsi mentem suam non aperiunt, nec detegunt quouis modo) Authores iidem prae sentire magis videntur, & in eum finem, eamque sententiam tendere, vt maioratus ipse duret, & conseruetur; & Religiosus, Clericus, aut foemina succedat suo loco, hoc est, finitis omnibus descendentibus: nam cum inter descendentes electio libera parenti detur, potueritque libere absque gradus, & proximitatis ordine, & praelatione, quos voluerit ex descendentibus vocare & substituere, & praeferre; id fecis se tacite, velut expresse tamen videtur; nec eorum vocationes ob exclusionem aliorum subuertere: finitis itaque descendentibus omnibus, quod ipsimet exclusi succedant, & ordo dictae l. Tauri seruetur, siue ad eum vocationes reducantur, exclusione non obstante, supponere videntur aperte, dum dicunt, personas easdem excludi non. pos se a succes sione vinculi, facti de Tertio bonorum, per viam meliorationis. Id autem, vt dilucide magis appareat, quibus verbis, & loquendi modis rem hanc explanauerint, & intentionem suam detexerint, videre licebit. Et in primis Tellus Fernandez, qui in faemina proximiori descendente exemplum proponit, & dubium explicat (eius tamen resolutio aequaliter confert Religiosi, aut Clerici proximioris descendentis prae lationi) in commentariis ad dictam l. 27. Tauri, numero 16. in hunc modum scripsit: Ex ordine tamen huius legis notate vnum, quod est maxime importantiae, & confert honorem, & commodum, nec alibi inuenietis; quod vbicumque melioratio Tertij fuerit facta siue in contractibus, siue in vltima voluntate, nunquam a constituente, foemina proximior descendens excludi potest per transuersalem remotiorem, quia peruerteretur ordo huius legis; nam primo descendentes legitimi substituendi sunt; & in eorum defectum, des cendentes; qui habent ius succedendi in potentia; & iis deficientibus, ascendentes, & statim transuersales. Itaque, dum adfuerint descendentes legitimi, siue mas culi, siue foeminae, transuersales non admittentur, nec pos sunt vocari, etiam si sint masculi: itaque in hoc casu non potest considerari agnatio, cum ex hac lege sit datus ordo in substitutionibus; & ita vnico verbo sentit hic solus Gomez de Arias, num. 59. tenendo, quod hic ordo sit neces sarius, & formalis. Hactenus Tellus Fernandez, cui omnino con[sect. 4] uenit Ludouicus Molina, de Hispanorum primogen. lib. 2. cap 12. numero 53. 54. & 55. vbi in hunc modum scribit: In hac autem re animaduertendum est, quod quamuis, is qui ex Regia facultate primogenium instituit, filias foeminas propter masculos transuersales, a maioratus succes sione excludere pos sit; is tamen, qui ex legum Regiarum facultate, ex tertia bannorum suorum portione, primogenium instituit, nullo pacto poterit ab eius succes sione, filias foeminas propter masculos agnatos transuersales excludere, cum enim in Tertij praelegato, ex l. 27. Tauri, parenti conces sa sit facultas faciendi quascumque vocationes, ac substitutiones, dummodo prius teneatur vocare descendentes; & eis deficientibus, transuersales; isque ordo adeo prae cise debeat obseruari; vt illud quod in contrarium factum fuerit, nullum futurum sit; consequens est, vt eo ordine, tam in faeminis, quam in masculis praepo sterato, maioratus subsistere non pos sit, cum verbum, descendentes, tam masculos, quam faeminas comprehendat. Quod in specie, in ea l. verum es se censuit Arias Gomez, num. 59. quem refert, & sequitur Tellus Fernandez ibidem, num. 16. quod verum, atque probabile mihi videtur. Sed dubitari etiam solet, vtrum maioratus ea lege, vel conditione institui possit, vt in eo Monachus, Religiosus, seu Clericus, vel Monialis succedere non pos sit; vel ea conditio, tanquam turpis, & Religioni contraria potius ab ipso maioratu reiicienda sit? In qua quae stione dicendum est, eam conditionem in maioratus institutione licite apponi pos se, cum non in odium Religionis, sed potius ob familiae conseruationem proposita censenda sit; & etiam, quamuis a Religione quodammodo amouere videatur, ad matrimonium tamen, ac familiae propagationem alliciat; nec legibus prohibitum sit, vt quis de bonis suis ita disponere possit, vt monasterium in eis non succedat. Imo id iure concedendum est, cum primogeniorum succes sio, nec Clericis, nec Monachis, vt notis simum est, conueniat. Et prosequitur, aliósque Authores, sic tenentes recenset; & dicto numero 55. sic concludit: Quod in maioratu ex Regia facultate instituto intelligendum erit, parentes namque ex Tertio primogenium instituentes, non poterunt filios clericos, religio sos, vel furiosos, vel mutos, & surdos, seu etiam filias moniales excludere, cum neces sario teneatur ordinem a lege 27. Tauri prae stitutum obseruare, eáque lex id non permittat, prout in praecedenti quae stione, in foeminarum exclusione dictum, & probatum est. Hactenus Ludouic. Molina, quem ego metipse in commentariis lib. 3. cap. 12. numer. 64. & 65. recen sui, & commemoraui. Is autem (vt vides) ad modum praedictum, non explicat dubium propositum; sed duntaxat statuit, quod ordo dictae l. 27. Tauri, tam in faeminis, quam in masculis, si prae posteretur, maioratus subsistere non pos sit. Et statim duntaxat etiam inquit, quod parentes, ex Tertio primogenium instituentes, non poterunt filios clericos, religiosos, vel furiosos, seu filias moniales excludere; non tamen vlterius progreditur nec declarat id, quod adeo praecis e neces sarium erat, scilicet non pos se subsistere maioratum, aut personas praedictas excludi non pos se, quemadmodum accipi, atque intelligi debeat, vt non sub sistere intelligatur, id est, quod vitiari debeat, an vero vitietur, aut non subsistat ad eum modum, reducatur tamen ad ordinem, & formam eiusdem l. Tauri, atque ita conseruetur, & duret iuxta modum, quem lex ipsa praefinxit; & in effectu, cum excludi non potuerint ips aemet personae, suo loco, & gradu admittantur, an vero in totum dispositio vitietur, siue quid eis verbis, & loquendi modo Molina idem contenderit; quibus etiam, eodémque loquendi genere vtitur. Nec etiam aliter explicat Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda part, quae stione sexta, num. 25. & 26. Auendanus etiam, in l. 27. Tauri, glos sa 2. num. 11. Angulus in l. 11. glos sa 7. num. 4. Sed neque in additionibus, atque annotationibus ad dictum num. 53. & 55. superiora explicauit ad modum ipsum praefatum Ludou. idem Molina, cum statuerit duntaxat numer. 10. vnum, quo superius dubium non explicatur; licet alia, quae Author ipse tradiderat, explicité magis declarauerit, & in hunc modum scripsit; Idem eodem libro 2. cap. 12. num. 53. & 55. dixi. in maioratu, ex tertia bonorum portione, a parente ex legibus Regiis, absque Regia facultate instituto, non pos se ipsum parentem filias foeminas, nec etiam filios religiosos, clericos, vel mente captos, & similes defectus patientes propter masculos transuersales excludere. Qua. in re annotandum est, pos se parentes, etiam absque Regia facultate, foeminam proximiorem, atque etiam vltimi pos ses soris filiam, a maioratus succes sione excludere ptopter masculos remotiores ipsius vltimi pos ses soris transuersales, dummodo ab ipso institutore descendant; similiterque pos se excludere filios, ac descendentes vltimi pos sessoris religiosos, clericos, vel furiosos, vel similes defectus patientes propter alios agnatos, vel cognatos, eidem vltimo pos ses sori transuersales, dummodo a primo institutore descendant. Lex namque Tauri solum prohibet, quod descendentibus exclu sis, transuersales ad meliorationem admittantur, non autem parenti inter suos descendentes electionem denegat. Et dictum Ludou. Molinae locum in annotationibus, [sect. 5] explicauit D. Christophorus de Paz ad l. 200. styli, numer. 124. ad eum scilicet modum vt, si descendens aliquis exclusus fuerit in transuersalium fauorem, non irritetur dispositio propter omis sionem fomae dictae Taurinae legis, quoad descendentes etiam, non modo quoad transuersales, sed in alium quidem, ac cum sensum, quod scilicet exclusio descendentis, tantum irritam efficiat vocationem transuersalium, non tamen aliorum descendentium, qui vocari potuerunt, & excluso praeferri. Atque ita locum eum Molinae intellexit. Alterum vero eiusdem Molinae. d. num. 53. & 55. lib. 2. explicauit etiam in ipsa l. 200. styli, quae st. 6. n. 157. & 158. & 159. nam cum in principio excitas set quae stionem illam, quam etiam ego metipse cap. praecedenti proposui, an scilicet gradus substitutionis inualidus, praetextu formae non adhibitae, statim nullus sit; an vero quando casus contigerit? & exemplum propo suis set, quando testator nonnullos descendentes vocas set, aliumve, vel alios excluderet, vel omitteret in fauorem transuersalium; & in eo articulo resoluis set, verius es se, non statim rescindi pos se trans uersalium substitutionem, sed quando casus contigerit, solúsque extaret descendens exclusus, tunc enim rumpet transuersalis substitutionem; quod late comprobat quinque numeris sequent. & tandem dicto numero 156. & tribus sequentibus, ex proposito quae stionem attigit, & pro eius explicatione in haec verba scripsit: Ad cuius rei cognitionem suppono. patrem vocas se filios, & descendentes; exclusis se vero aliquem, vtputa si es set mutus, clericus, vel monachus, ex aliáve causa, eique transuersales praetulis se, eos scilicet substituendo, hoc nempe casu si descendens vocatus extat, nullus patet aditus excluso; tunc vero casum contingere dicemus, quando nullus alius extaret descendens; sed quae stio sit inter transuersalem, vocatum, & substitutum, & descendentem exclusum; hic enim praefertur, & substitutionem transuersalis rumpit, alioqui enim subuerteretur Taurina sanctio, & ordo ab ea prae scriptus, ille scilicet, vt dum adsint descendentes, siue hi sint muti, siue foeminae, monachi, vel clerici, transuersales non admittantur; docet Gomez. Arias, in dicta l. 17. numero quinquagesimo nono, Tellus ibidem numero decimo sexto, exactius Molina, de primogeniis, libro secundo, capit, duodecimo, numero quinquagesimo tertio, & duobus sequentibus. Ita, quamuis in primogenio quod testator instituit ex tertia portione, non debeat excludi descendens, monachus, nec furiosus, foemina, nec clericus, eorum tamen praeteritio, vel exclusio, & exhaeredatio, valida, vel inualida erit, provt casus acciderit; nam si extent alij descendentes vocati, valet praedicta exclusio; si non extent, sed solum transuersales, qui vocati, & sub stituti fuerunt, non valet; perindéque monachus, monialis, mutus, vel foemina, admittuntur, ac si exclu si non es sent. Neutiquam ergo dicendum, clericum, & similes, nullatenus excludi pos se, sed ex accidenti, vtputa, quando fiat concursus clerici, vel monachi, & transuersalis, casus enim contingentia hanc exclusionem, & dispositionem, diuiduam, vel indiuiduam efficiet, propter diuersitatem nempe substitutorum; nam quamuis vna, & eadem sit, sunt tamen ei substituti alij descendentes, rursus & transuersales; quoad illos sustinetur, quoad hos irrita fit; non statim, sed si tempore delatae succes sionis, descendentes, vel alij anterioris gradus extent, qui praeferri neces sario debuerunt transuersali, secundum ordinem, & formam praedictae legis 27. conditio itaque haec diuidua efficitur, praetextu personarum, l. si ita scriptum, ff. de manumis te stamento, leg. cui fundus ff. de condition. & demon stration. in haec verba. Nam quamuis summa vniuer s ae conditionis sit scripta, enumeratione tamen personarum potest videri es se diuisa. Nec enim est in iure nouum, vnam & eandem conditionem scindi, & diuidi, quando alioquin sustineri nequit, l. Plautius, ver siculo, item scinditur, ff. de condition, & demonstration. Nec contrarium sensit Molina, dicto capit. duodecimo, numero quinquagesimo quinto, ibi: Parentes namque ex Tertio primogenium instituentes, non poterunt filios Clericos, Religiosos, vel furiosos, vel mutos, & surdos, seu etiam filias moniales excludere, cum neces sario teneantur ordinem a dicta l. vigesima septima Tauri prae stitutum obseruare, eaque lex id non permittat, provt in praecedenti quae stione in foeminarum exclusione dictum, & probatum est. Ex quibus sane verbis nonnulli falso autumant, eum, qui ex legum Regiarum facultate, ex tertia bonorum suorum portione, primogenium instituit, non pos se praedictos descendentes excludere; & si contra fiat, dispositionem infirmari. Mens etiam Molinae fuit, illud verbum, non poterunt, ad transuersales referre; vt sit sensus, clericos, furiosos, & similes propter transuersales excludi non pos se, & quoad hos, cum casus contigis set, testamentum infirmari, & non alioqui; vt ipse Molina explicuit in numero quinquagesimo tertio praecedenti, ibi: Nullo pacto poterit ab eius succes sione filias foeminas, propter masculos agnatos transuersales excludere, & quod in hoc numer, arbitratus est in foeminarum exclusione, idem numer. sequenti, in monachi furiosi, & aliorum exclusione statuit, vt constat ex illis vltimis verbis dicti numer 55. ibi: Provt in praecedenti quae stione, in foeminarum exclusione dictum, & probatum est. Hactenus D. Christophorus de Paz, qui id ip sum tenuis se, atque resoluis se videtur in ipsa l. 200. styli, quae stion. octaua, folio 605. provt cap. praecedenti, annotaui, & quae stione septima, ex numer. 160. vbi in dubium excitauit, an forma l. 27. Tauri, integre non seruata, substitutionibúsque, vel exclu sionibus aliquibus inualidatis, bona libera remaneant; an vero restitutioni subiecta? Et inquit, veriorem opinionem es se, bona perpetuo restitutioni manere obnoxia, si quis primogenium perpetuum instituere velit, licet in eo formam, & ordinem, ex dicta l. 27. Tauri prae stitutum non obseruauerit, lex enim vocationes, & substitutiones supplet. Angulus autem ad leges meliorationum, dicta l.[sect. 6] 11. in antiqua impressione, glos sa septima, ex numer. quarto, cum sequent, id statuit, atque obseruat, quod supra, numero quarto, ante finem, recensui; quo loci, in effectu Ludou. Molinae resolutioni adhaeret, nec aliter explicat. In noua autem editione, glos sa quarta, ex numero sexto, cum sequentibus, folio mihi 594. in fine, & 595. inquit quod non solum non poterunt fieri vocationes expres s ae succes sorum, contra ordinem eius legis, sed nec valebunt conditiones, ex quibus tacite veniant excludendi ij, qui ex dispositione eius legis sunt vocandi. Neque generalis dispositio, aut etiam conditio potest plus operari, aut extendi, quam extenderetur expres sa. Nec praeceptum generale potest extendi ad casum, qui in specie non pos set praecipi. Vnde a succes sione excludi non pos sent ignobiles tacite, quemadmodum nec expresse; & similiter, si apponeretur conditio, quod in tali vinculo ordinato secundúm vocationes l. ipsius 27. Tauri, non succedat foe mina, Clericus, aut Monachus, non valeret conditio, nisi in fauorem eius, qui a testatore potuit expresse praeferri; provt haec omnia latius ibi comprobat, & in hunc modum concludit numer. nono, in fine: Adhuc verius videtur, conditiones non obes se ei, qui secundum ordinem legis non potuerit expres se excludi, nec eo praetermis so, vinculum pos se ad collaterales, aut extraneos transire. Sed istud legis prohibitione Comprehendi, cum stantibus descendentibus, nulla ratione, tacite, vel expres se possit deuenire ad transuersalem. Ex verbis, & resolutione Anguli (vt vides) non etiam firma, aut certa resolutio deduci valet, ad modum scilicet, quem adhuc proposui, quamuis eidem nostro placito, & resolutioni; satis accedere videatur; ac vnum specifice, & aperte prae sentire, & probare, videlicet foeminas, Clericos, Monachos, & alios descendentes, excludi non pos se a maioratu, ex tertia bonorum parte instituto, ex facultate legum huius Regni, nisi in fauorem eorum, qui a testatore potuerunt expresse excludi; atque ita, eos exclusos admittendos in defectum eorum omnium, qui eisdem praeferri potuerunt, descendentium scilicet omnium inter quos electio, & praelatio datur. Et consequenter expres sim agnoscit, descendentes métipsos exclu sos, non admitti suo loco, & gradu; sed his omnibus extinctis, descendentibus scilicet, qui expresse potuerunt. Pater vero Ludouic. Molina, tomo tertio, de iu[sect. 7] stitia, & iure disputatione 612. numero duodecimo fol. 272. duntaxat Ludouic. Molinae resolutiones commemorat; descendentes scilicet, aliquem defectum patientes, foeminásve, aut Religiosos, seu Clericos non pos se excludi a maioratu, in hoc Regno, ex Tertio bonorum absque facultate Regia instituto; ad quem autem modum id accipi, siue intelligi debeat, & an duret perpetuo maioratus, nécne, non explicat. Addit tamen id ipsum, quod ex angulo nunc recensui, descendentes inquam, propter aliquem defectum, aut qualitatem, quam habeant, exclusos, non succedere, nisi finitis iis omnibus, descendentibus scilicet, quibus tacita, & expres sa praelatio concedi potuit per meliorantem: quod in haec verba exprimit: Quod intellige de omnimoda exclusione, ita vt ordo in ea lege prae scriptus non seruetur; secus vero intra limites eius ordinis, vt scilicet, si alius descendens primi in stitutoris existat, non succedat descendens, qui eis qualitatibus sit, affectus, & ita de ascendentibus, & trans uersalibus. Ioannes denique Gutierrez, canonicarum libro[sect. 8] secundo, capit. vigesimo quinto numero sexto; minus superiora, a me ab initio huius capit, proposita, explicat; duntaxat enim Ludouic. Molinae resolutiones commemorat, nec aliud adiicit; a maioratu scilicet, ex tertio bonorum authoritate legum huius Regni instituto, non pos se filios clericos, religiosos, seu etiam filias moniales excludi: cum neces sario teneantur parentes ordinem, a dicta l. vigesima septima Tauri, prae stitutum, obseruare. Et hactenus de praedictis Authorum huius Re[sect. 9] gni obseruationibus in proposito: ex quibus facile diiudicari poterit, quid in praedicto articulo iidem prae senserint, aut voluerint, & cum casus occurret, seruari debeat: crebrius autem ea sententia obtinuit, vt non obstante exclusione, ipsimet filij, aut descendentes clerici, religiosi, foe minae, aut alij exclusi succes suri sint, ac. si exclu si non es sent; nec maioratus finiatur, sed potius conseruetur, & duret, & vocationes, atque sub stitutiones reducantur ad ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri; quasi ea sententia magis consona, & conformis videri debeat prae sumptae voluntati testatoris, institutorisve maioratus; is namque, ex quo maioratus, & vinculi perpetui iure meliorationem fecit, perpetuúmque maioratum instituere voluit, & eum perpetuo durare, iuxta sui naturam; videtur sané, finitis omnibus aliis descendentibus, & adueniente casu, quo ex forma, & decisione dictae l. 27. Tauri, maioratum omnino extingui, bonáque libera remanere, aut ipso conseruato, & subsistente, Clericos ipsos foeminas, & Religiosos succedere, vis sit, potius velle, & quod ita responderet, verisimiliter credendum est, fide eo interrogatus fuis set. Remanet itaque, iuxta superiora, filios, & des cendentes Religiosos, Clericos, & foeminas eius, qui meliorationem Tertij bonorum, iure vinculi, aut maioratus perpetui reliquit, non pos se ab eius succes sione per parentes excludi, sed maioratum conseruari, & non extingui in vltimo eorum; qui secundum tenorem dictae l. 27. Tauri, vocati fuerint; suppleri tamen, & reduci vocationes, & substitutiones ad ordinem, & formam legis ipsius, idque ex prae sumpta etiam instituentis vinculum, voluntate, alias conseruari non pos sit; quem tamen conseruari, & perpetuo durare, parens dis ponens voluit, & vellet quidem, & exclusos generice admitti, si casum eum praeuenis set. Id autem indubitanter procedere, quoad hoc, descendentes ipsi, Monachi, Religiosi, Clerici, & foeminae, transuersalibus omnibus praeferantur; nec aliquis ex consanguineis familiae. qui ex trans uerso fundatorem attingunt, ante ipsos succedere pos sit; cum ordo legis eiusdem Tauri praeuerti non potuerit in damnum descendentium, & fauorem transuersalium, ipsos scilicet descendentibus anteponendo, aut prius vocando, siue illos excludendo, si eius qualitatis es sent; sicque tacite transuersales ipsos non modo admittendo, sed etiam praeferendo, ex quo iidem excluduntur expresse. Tunc autem nouum dubium occurrere, nec hactenus excitatum, an scilicet descendentes ij, Religiosi, Clerici, aut foeminae, suo loco, & gradu admittendi sint; ita vt etiam descendentes alios fundatoris excludant, si in remotiori gradu illi existant, aut in alia linea; an vero ipsimer exclusi, non nisi in defectum omnium descendentium admitti debeant, & transuersalibus duntaxat praeferri? Dubitandi ratio consistit in eo, quod parens, qui iure perpetui vinculi meliorationem ex Tertio bonorum fecit, non debuit inter des cendentes gradus proximitatem seruare, sed eligendi facultatem habuit, ita vt quos vellet, eligere pos set, etiam remotioris lineae, & gradus, eós que ad succes sionem inuitare; vt cap. praecedenti obseruaui? Quemadmodum ergo expresse prae ferri potuerunt, & praeferri deberent si anteponerentur; ita & tacite praelati omnes descendentes videntur, vt Clericis scilicet, Religiosis, & foe minis preferantur etiam si ij in gradu, & linea prae lationem alias haberent; & posito quod suppleri, & reduci vocationes debeant, id tamen, non ni si in defectum omnium descendentium fiat, cum ipsi expresse, & tacite praeferri potuerint; & tacite (vt dixi) satis tamen aperte praelati videantur his, qui expres se exclusi fuerunt; & exclusio ad minus videatur, quod suum effectum sortiri debeat inter eos, inter quos de iure potuit obtinere, inter descendentes scilicet, inter quos licitum est alios aliis praeferre, & anteponere: nec gradus proximitatem seruare: sicque ab initio masculi descendentes, foeminis; s aecularésque Religiosis, & Clericis, iuridice praeferri potuerunt; quod certum est, & supra, eod. cap. praecedenti, plene comprobatum. E contrario tamen cogitandum erit, an tentari pos sit, quod ex quo reductio fieri debet, & vocationes, atque substitutiones supplentur, vt filij, ac descendentes Monachi, Religiosi, Clerici, & foeminae, sic succedant, ac si exclusi non fuis sent: an ea reductio, & suppletio ad eum modum fieri debeat, vt eo loco, & gradu descendentes ipsi exclusi succedant, quo succederent, si exclusio ipsorum expres sa non fuis set, atque ita seruata gradus, & lineae praerogatiua: nam si reductio fit, & supplentur vocationes, ac si nihil dispositum fuis set nec dicte persone exclus e, videtur quod seruata gradus proximitate fieri debeat, vt plena reductio, atque ad terminos, & ordinem dictae l. 27. Tauri, restitutio dicatur. Sed cum ipsis Religiosis, & Clericis praeferri caeteri descendentes, ab initio potuerint; & inter descendentes ipsos pro libito parentis meliorantis, electio, atque praelatio dari; adhuc videtur dicendum, quod ipsi exclusi transuesalibus omnibus prae serantur, sed non nisi in defectum omnium aliorum descendentium, ad succes sionem admittantur; vt ita in quan tum de iure potest seruari voluntas, exclusióque disponentis, seruetur; sed vltra limites potestatis non extendatur: Id quod aperte voluis se, atque prae tendis se videntur Authores nonnulli, supra commemorati; ac maxime Pat. Ludou. Molin. & And. Angulus, de quibus supra; Sed adhuc, licet haec opinio, & sententia, probabilis admodum videatur, atque auctoritate dictorum comprobetur; cogitandum erit; an vere in casu praedicto, Clerici, Religiosi, foeminae, & alij descendentes exclusi, non finitis omnibus descendentibus, sed suo loco, & gradu ad exclusionem etiam descendentium remotioris lineae, & gradus, sic succedere debeant, ac si exclusi non fuis sent; ita vt exclusio, sicut operari non potest, respectu transuerfalium, ita quoque nec respectu descendentium, qui in remotiori linea, & gradu constituti sint; quia quod potuit, noluit te stator, hoc est Clericos, Religiosos, & foeminas des cendentes, omnibus aliis descendentibus postponere, & expresse cauere, ne descendentes, dictam qualitatem habentes, succederent, dum descendentes seculares, aut masculi, siue dictam qualitatem non habentes, extarent; atque ita praeferre seculares, & masculos, etiam remotioris lineae, & gradus personis praedictis; & quod voluit, adimplere nequiuit, hoc est, Clericos, Religiosos, & foeminas descendentes, absolute, & indistincte excludere; atque ita, vt actus vitietur, succedunt omnes regulae, & doctrinae communes, cap. praecedentibus relatae, & traditae in l. prima, §. si quis ita, de verborum obligation. idque, vel eo magis, quod parentes prae cise teneantur in vocationibus, & substitutionibus seruare ordinem dictae legis Tauri (vt toties repetitum est) nec pos sint aliter disponere; & si aliter disposuerint, sic lex ipsa Tauri operetur, & substitutiones, atque vocationes suppleat, & in contrarium factas annullet, ac si ipsi descendentes, suo loco, & gradu vocati fuis sent, siue exclusi non es sent, in contrarium factum annullando, & reiiciendo; atque ita videtur, quod non modo iidem des cendentes succedere debeant, & transuersalibus praeferri, sed etiam descendentibus aliis, qui in remotiori linea, & gradu existant; si verum est, quod perinde habetur, ac si exclusi non fuis sent, & quod lex operatur, vt dixi; quod autem operetur, euidenter ostenditur ex verbis eiusdem legis Tauri 27. ibi: Con tanto que le hagan, quae inducunt conditionem; quae conditio in specifica forma debet adimpleri, sicuti in commentariis, libri secundi, cap. 30. numero primo adnotaui, & multorum allegatione comprobaui; prae stant etiam formam, quae vt substantialis iudicatur, l. cum hi, §. si praetor, ff. de transact. Bald. in l. comparationes, in tertia oppositione, C. de fide instrumentorum, Tiraquellus, de retracta linag. §. 36. glos sa secunda, numero 29. Beccius, in consilio 12. numer. 15. Octauianus Cacherannus, decisione Pedemontana 165. numer. 16. Surd. cons. 124. numero quinto, libro primo, cons. 282. sub numero decimo, libro secundo, ita vt omnia, a lege statura, debeant omnino seruari, quia indiuidua est forma, & inseparabilis; l. haeredes palam, §. finali, l. si is qui vbi Bald. ff. de testamentis, & quaelibet mutuatio in parte, totum vitiat, vt cum Baldo, & aliis multis notauit Tiraquellus, de retractu linagier, §. primo, glos sa 21. numero 12. Beccius dicto cons. 12. num. 30. vbi post Brunum dicit, quod in his, quae funt de forma, si receditur a parte, receditur a toto, refert Surdus, dicto cons. 282. numero decimo. Cum ergo lex ipsa Tauri as signauerit modum, & formam, iuxta quam vocationes, & substitutiones fieri debeant; nec in totum, nec in parte alterari potuit, nec respectu descendentium qualitatem Cle ricatus, aut Religionis habentium, praeuerti; ad quod conducit textus singularis, in l. magis puto, §. si aes alienum, ff. de rebus eorum, in illis verbis: Praetori enim non liberum, &c. Pedrocha, cons. 37. ex numer. 21. forma quoque, quae substantialis inducitur ex aliis verbis s aepe repetitis, y a falta dellos, &c. Quia vbi lex aliquid de nouo inducit, cum certis modificationibus, illud reputatur pro forma, vt si forma ipsa a lege tradita, non seruetur, actus[sect. 10] sit nullus, vt per Decium, in cons. 434. numer. primo, Crauettam, in cons. 182. numero decimo, Beccium, dicto cons. 12. numero 24. Decis. Pedemont. 165. numer. 11. Surdum, dicto cons. 182. numero decimo, Parisium, in cons. 19. numero 187. volumine primo, Pedrocham, dicto cons. 37. ex numer. 20. cum sequentibus. Idque magis in terminis legis eiusdem Tauri, [sect. 11] vbi etiam in casu contrauentionis, decretum irritans, apponitur, ex quo indubitanter forma sub stantialis, & actus in contrarium gesti nullitas inducitur, sicuti ex multis Authoribus obseruauit Pedrocha, dicto cons. 37. ex numero 19. Hondedeus, cons. 27. numero 28. libro primo, & in ipsis terminis dictae legis 27. Tauri, specifice obseruauit, & doctrinas superiores confirmauit, D. Christophorus de Paz, ad. l. 200. styli, quae stione tertia, per totam,[sect. 12] ex numer. sexagesimo primo, vsque ad numerum septuagesimum secundum, & quae stione quarta, numer. 73. & 74. apponitur etiam verbum illud, no pueda, quod priuat potentiam, & actum etiam in contrarium gestum reddit nullum, iuxta Glos sam receptam, in cap. primo, verbo, non potest, de regulis iuris, in sexto, Couarruu. in regula, pos ses sor, secunda parte, §. quarto, numero quarto. Rolandus, in consilio secundo, numero 40. libro secundo, Parisius, in con silio 58. numero trigesimo quinto, libro quarto, Gratianus, decisione 51. numero sexto, & septimo, & octano, Surd, in consilio nonagesimo octauo, ex numero primo, libro primo, & consilio 364. numero decimo quarto, lib. 3. Gratianus, regula 484. sed si actus nullus redditur ac si factus non fuis set; videtur neces sario dicendum, quod praedicti descendentes exclusi, eo loco, & gradu succedere debeant, quo succes suri es sent, si exclusi non es sent; si autem non excluderentur, certum est, quod succederent, salua gradus, & lineae praerogatiua, si aliter disponens non cauis set, nec disposuis set; & tamen licet inter descendentes pos set gradus praerogatiuam alterare, non tamen alterauit, nec aliter dispo suit; quod cum casus contingat, mature deliberandum erit; in eo tamen semper firmius insistimus, quod scilicet dispositio non vitietur, nec vinculi, aut maioratus perpetuitas deficiat, etiam in casu expres s ae exclusionis descendentium, qui aliquam qualitatem obtineant, sed quod potius maioratus conseruari debeat, & reductio ad ordinem eius legis fieri; imo & contraria alia sententia, de qua supra, ve non nisi in defectu omnium descendentium iidem admitti debeant, fatis probabilis videtur, vt supra dixi, & eam amplectuntur aperte ipsimet Authores, quos supra recensui, nec dictas personas ad succes sionem admittunt, nisi in defectum omnium descendentium, etiam remo tioris lineae, & gradus; quibus praelatio sicut expres s e dari potuit, ita & tacite conces sa videtur, aut videri potest ver similiter, & de his hactenus. # 101 CAPVT C. Ex ipsamet capitum duorum praecedentium materia, & l. 27. Tauri, constitutione, vbi principaliter ad examen, & disputationem reducitur, admis sa sententia, & re solutione illa, quod scilicet Religiosi, Clerici, foeminae, naturales, & alij descendentes, ob aliquam qualitatem exclusi, ad maioratum factum ex tertia bonorum parte, atque ex facultate dictae Taurinae legis, non obstante exclusione, admittantur; an in Tertio tantum, (quod extraneorum respectu legitima est) an etiam in Quinto & Tertio simul succedere debeant, si Tertium & Quintum, aut remanens Quinti simul vinculatum fuerit, ita quod Quintum ipsum a Tertio separari non valeat, sed vtrumque vnitum, & vinculatum, perpetuo conseruari; singularis equidem, & vera resolutio, atque explanatio, qua And. Anguli, in eo dubio; an in Quinto substitutionum seruandus sit ordo dictae l. Tauri 27. placita & obseruationes, concludenter & veré conuincuntur, & confutantur ; atque ex natura ipsa primogeniorum, & prae sumpta institutoris maioratus mente, qui vtrumque simul vinculatum manere cauit, contrarium constanter defenditur; & vide infra, cap. 128. num. 21. 22. & 23. SVMMARIVM. -  1 Ad Succes sionem primogenij, aut vinculi, facti de Tertio bonorum, ex facultate l. 27. Tauri, cum Religiosi, Clerici, foemina, & alij descendentes, non obstante eorum exclusione admittuntur, an in Tertio tantum, an vero in Tertio, & Quinto etiam simul succedere debeant, si vtrumque simul vinculatum fuerit, nec vnum ab altero separetur; & num. sequent. per totum cap. -  2 Parentes libere pos sunt de Quinto bonorum disponere, illudque in vita donare, vel in morte relinquere, cui voluerint, quia non est legitima filiorum. -  3 Ordo & forma vocationum, atque substitutionum, de qua in l. 27. Tauri, non procedit respectu meliorationis Quinti, in quo quodcunque grauamen, etiam in fauorem extraneorum, apponi potest. -  4 Vinculum si fiat ex Tertio, & Quinto bonorum, quoad Quintum seruari debet testatoris dispo sitio, etiam contraria decisioni, & ordini d. l. 27. Tauri, nec quoad illud vacationes reducuntur ad ordinem legis ipsius. Idque ex sententia And. Anguli qua inferius improbatur num. 28. & Quintum ipsum a Tertio non separandum, contenditur. -  5 Argumentum de personis ad res, validum, & probabile in iure. -  6 Vtile per inutile non vitiari in his, quae separabilia sunt: quod exornatur remissiue. -  7 In donando, in legando, vel alio quouis modo dando, aut relinquendo, cum exceditur in quantitate, vel in tempore, vel in modo, a iure permssis; in exces su dispositio vitiatur: sustinetur vero in eo, quod lege permittente datur, vel relinquitur, quod exornatur, & num. seqq. -  8 Parentes si relinquant extraneo Tertium bonorum, aut aliquid vltra Quintum, reducitur legatum ad Quintum, & in exces su vitiatur. -  9 Donatio excedens quingentos solidos, si non est in sinuata, vitiatur in exces su, sed firma in reliquo manet. Et de intellectu l. sancimus C. de donat. remis siue. -  10 Donatio facta extraneo in praeiudicium legitimae filiorum, non reuocatur in totum: sed in eo tantum, in quo legitima laeditur. -  11 Arrarum promissio excedens summam a lege taxatam, vitiatur tantum in exces su, in quantitate vero a lege permis sa firma permanet. -  12 Locatio, aut in emphyteusim Concessio rerum Ecclesiasticarum vltra triennium, non vitiatur in totum, sed in exces su tantum; de quo latius remis siue. -  13 Quae stionis propositae supra, num. praecedentibus vera resolutio traditur, & Quintum a Tertio non separandum, sed in vtroque simul succedendum, defenditur, & comprobatur. -  14 Vtile per inutile vitiari in his, quae sui natura diuisionem, aut separationem non recipiunt. -  15 Vna, & eadem res non potest diuerso iure cen seri: quod exornatur. -  16 Indiuidua quot modis dicantur. -  17 Maioratus sui natura indiuidui sunt, nec in eis potest succedere nisi vnus. -  18 Maioratus, aut vinculum ex Tertio & Quinto bonorum, cum instituitur: principalis, & considerabilis magis pars reputatur Tertium: dignior etiam, & potentior, vt ad se trahat Quintum, & efficiat, quod eisdem legibus, & conditionibus gubernetur, quibus Tertium ip sum: Quintum autem minus principalis pars est, & velut acces soria Tertij. Sic leges omnes huius Regni quae de meliorationibus loquuntur, semper nominant prius Tertium, quam Quintum: quod vtrumque exornatur. -  19 Ex duobus vnitis fieri vnum corpus, & vnitum perdere suam naturam, & as sumere naturam, illius, cui vnitur: & vnitorum idem es se iudicium, eandemque determinationem: quia ea est vnionis natura, vt vnita reducat ad eandem es sentiam, ita quod vnum ab altero non possit diuelli, nec separari: quod exornatur. -  20 Exhaeredatio fieri non potest, nisi ex causa legitima a parente expres sa, & ab haeredibus probata. -  21 Forma exhaeredationis, quoad solam legitimam seruanda est, non quoad bona, quae vltra legitimam filio relinquuntur: nisi iure maioratus legitima simul cum aliis bonis filio relinquatur. -  22 Grauamen in excessu legitimae, an sustineatur, quando filius instituitur in maiori parte, quam sit legitima. -  23 Fundamento cuidam adducto supra, responsum concludens assignatur. -  24 And. Anguli sententia, de qua supra, num. 4. confutatur. & praecipua eius ratio diluitur. -  25 Fundamentis duobus, contra sententiam, quam defendit Author, ponderatis supra, vere, & concludenter respondetur. -  26 In maioratibus, & vinculis perpetuis, vniuscuiusque personae vocatae diuersa est substitutio, seu donatio, aut praelegatum; & quemadmodum id intelligatur. -  27 Pelaez a Mieres in ipsum Authoris placitum, conueniens sententia ponderatur. PRo dilucida, atque distincta huiusce cap. explicatione obseruandum, & constituendum erit primo, admis sa sententia, & resolutione tradita cap. duobus praecedentibus, quod Religiosi, moniales, Clerici, foeminae, filij naturales, & alij descendentes, aliquam qualitatem habentes, non obstante exclusione, ad maioratum factum ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri, admitti debeant eo loco, & gradu, quo eisdem obseruatur cap. ac si exclusi non fuis sent; tunc dubium admodum neces sarium occurrere, an in tertia dumtaxat bonorum parte (quae extraneorum respectu legitima est) an etiam in quinta, simul cum tertia succedere debeant, si Tertium & Quintum, aut remanens Quinti simul vinculatum fuerit (provt as sidue simul vtrumque vinculari solet) nec vnum ab altero separari valeat. Et vere pro vtraque parte, rationes, & fundamenta expendi pos se videntur. Ac primum quidem, vt filij, & descendentes ex[sect. 1] clusi, Quintum, aut remanens Quinti praetendere non pos sint, nec in eo vinculum, aut maioratus conseruari (quicquid in Tertio dictum fuerit) pri[sect. 2] mo vrgere, quod pos sunt parentes libere de quinta bonorum parte disponere, eámque in vita donare, & in morte relinquere cui voluerint, quia Quintum non est legitima filiorum, Tertium autem (vt nunc dicebam) legitima reputatur extraneorum respectu, vt staturum est in l. 9. titulo 5. & in l. 7. titulo 12. libro 3. fori, & in l. 28. Tauri, quae est l. 12. titu. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae, & ex aliis Authoribus, ego metipse adnotaui, atque comprobaui in commentariis lib. 2. cap. 13. numer. 27. & eleganter aduertit Tellus in eadem l. 27. Tauri, num. 3. vbi in hunc modum scripsit. Secundo ex hac lege clarius probatur, quam ex alia, quod Tertium reputatur legitima, & habet eius effectus, & forte maiores: Quod patet; nam cum Tertium extraneo relinqui non pos sit, vt superius diximus, ex hac l. diffinitur, non solum directe extraneo relinqui non pos se, sed nec indirecte, & sic per viam substitutionis, nisi in defectum descendentium, ascendentium, & transuerfalium, & in hoc ista lex est noua, & singularis, introducta fauore generis meliorantis. Tertio etiam ex hac lege probatur, quod Quintum non habet instar legitimae, quia licet in eo pos sint fieri vincula, conditiones substitutiones, & restitutiones, sicut in Tertio, non tamen grauatur parens, vt relinquat caeteris personis hic numeratis, sed quibus voluerit; itaque clare probatur, Quintum pos se fieri cuilibet. Hactenus Tellus, qui (vt vides) veré, & expresse firmat, quod lex ipsa Tauri 27. non loquitur in Quinto, quia istud quae [sect. 3] cunque grauamina recipit indistincte, etiam in fauorem extraneorum; atque ita, quod in Quinto ipso non tenetur parens, qui meliorationem fecerit, seruare ordinem substantialem, nec formam legis illius, & id Ipsum quod Tellus, resoluunt etiam Gomez Arias, in l. 25. Tauri, numer. 18. qui respondet obiectioni cuidam, quae pos set fieri ex verbis eiusdem legis, ibi: Ora se hagan en el dicho Tertio de majora, ora en el Quinto. Ioannes Gutierrez, practicarum, lib. 3. quae stione 52. numer. 12. Azeuedus, qui in vtroque refert, & sequitur in l. 11. titu. 6. lib. 5. numer. 55. per totum: Pelaez a Mieres, de maioratu, in praefatione primae partis, numer. 11. Matiencus, in dicta l. 11. tit. 6. glos. 2. vbi quod meliorationi Quinti quodcunque grauamen. apponi potest, etiam in fauorem extraneorum; & glos 10. vbi quod melioratio Quinti non requirit obseruaruiam formae dicta legis, in appositione grauaminis: Velazquez Auendan. in ipsa l. 27. Tauri, glos. 1. num. 7. & 8. Andr. Angulus, ad leges meliorationum, glos. 1.[sect. 4] numero 2. legis 11. & glos. 4. numer. 14. qui inde deduxit vnum, quod etiam dubium facit quae stioni propositae; videlicet, quod si vinculum fiat ex Tertio & Quinto bonorum, quo ad Quintum attinet, omnino seruaretur dispositio testatoris, etiam contraria ipsimet legi 27. Tauri, nec quo ad illud vocationes contrariae reducerentur ad ordinem illius legis cum ipsa non procedat in Quinto, quod liberum est, vt supra dixi; quo sane dubium prae sens videtur adeo expresse decidere is Author, ac si quae stionem eandem, de qua nunc prae sens disputatio, proposuis set in terminis. Videtur ergo iuxta superiora, & quod parentes potuerint, quatenus attinet ad succes sionem Quinti, excludere Clericos, Religiosos, Monachos, foe minas, & illegitimos descendentes, cum & des cendentes omnes, etiam laicos, eámque qualitatem non habentes, indistincte excludere pos sent; idque argumento textus singularis, in l. iuris gentium, §. adeo, ff. de pactis, ibi Si igitur in totum potest, cur non & pars eius pactione mutari potest. Secundo deinde vrgete videtur, in iure nostro[sect. 5] validum, & probabile es se argumentum de personis ad res, vt notant Albericus, & Baldus, in l. qui furere, per illum text. ff. de statu hominum, probatur etiam in l. si quis inquilinos, §. si ita legatum ff. de legat. 1. & in l. si quis filio exhaeredato, in vers. ergo, ff. de iniusto, rupto: & cum aliis adnotauit Nicolaus Euerardus, in loco, a persona, ad res, fol 530. quemadmodum ergo, quando pater, qui meliorauit in Tertio bonorum aliquem ex filiis, ordinem, & formam d. l. 27. Tauri, in vocationibus, & substitutionibus earum personarum, de quibus ibi, non seruat; quod contra ordinem, & formam ipsam factum est, annullatur; & in suo robore manet legitime factum, vsque ad eam personam exclusiue, quae contra legis eiusdem ordinem substituta fuerit; provt distinxi, & latius explicaui cap. praecedentibus, & lib. 2. cap. 7. ex n. 14. Gutierrez etiam, practicarum lib. 3. q. 51. num. 15. D. Christophorus de Paz, ad l. 20. styli, quae st. 4. ex n. 99. cum pluribus seqq. Angulus etiam, in d. l. 11. glos. 4. ex num. 14. cum seqq. atque ita in eo, quod de iure fieri potest, seruatur voluntas, in alio vero non subsistit; ita quoque, quando pater, aut ascendens meliorauit in Tertio & Quinto, & Religiosos, & Clericos, & illegitimos exclusit generaliter; videtur dicendum quod voluntas, atque exclusio seruetur in eo, quod de iure, & lege permittente, fieri potest, hoc est in Quinto, a quo descendentes omnes generaliter excludi pos sunt, in Tertio vero dispositio vitietur, vtpote contraria decisioni d. l. 27. Tauri. Tertio in idem propositum confert, in his melio[sect. 6] rationibus separabile es se Tertium a Quinto, & econtra Quintum a Tertio; & sic quemadmodum in aliis materiis, atque dispositionibus, vtile per inutile non vitiatur in separabilibus; sicuti ex aliis multis Authoribus, ego metipse obseruaui, atque comprobaui, quotidianar. controuersiar. iur. lib. 2. d. cap. 7. n. 27. & vltra relatos ibi, exornat quamplurimis Caldas Pereira, de emptione & venditione, cap. 32. ex n. 32. cum multis seqq. Fontanella, de pact. nuptial. clausula 4. glos. 21. 1. p. n. 27. cum infinitis seqq. & num. 70. Surd. in cons. 450. n. 53. & seqq. lib. 3. Mieres de maioratu, 1. p. in initio, num. 70. & seqq. Ex quibus equidem, quamplurima exempla, & iura deduci pos sent, atque expendi; in quibus quando[sect. 7] exceditur, tam in donando, quam in legando, quam in alio quouis modo dando, aut relinquendo, in quantitate, in tempore, aut in modo, a iure permis sis, in exces su dispositio vitiatur; in eo vero, quod lege permittente datur, vel relinquitur, sustinetur; prout statim etiam comprobabitur. Sic sané dispositio ascendentium excludens Clericos, Religiosos, foeminas, illegitimos, & alios a melioratione Tertij & Quinti iure vinculi perpetui relicta, quae respectu Quinti vtiliter fieri potuit, in ea parte non debet ideo vitiari, quod in Tertio sit inutilis, sed potius separari debet vtile ab inutili, & iuxta iuris rationem, & disposi[sect. 8] tionem diuidi; idque iuxta ea, quae Gomez Arias, in l. 25. Tauri, num. 6. scripsit, vbi expresse atque specifice constituit non vitiari vtile ab inutili, si parentes relinquant extraneo Tertium bonorum, aut aliquid vltra Quintum, sed potius reduci legatum ipsum ad Quintum, & in exces su vitiari, vt legitima filiorum non laedatur, quod etiam Cifuentes tradidit in l. 28. Tauri, num. 6. Rodericus Suarez, in l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. num. 23. vers. Primus est: Baeza, de non meliorand. dot. rat. filiab. cap. 9. num. 9. Azeuedus, in l. 12. tit. 6. lib. 5. num. 5. Angulus ibidem, glos s. 1. num. 2. & 3. & num. 6. & seqq. Ioannes Gutierrez, practicarum libro tertio, quae st. 57. num. 7. & 8. & facit. text in l. si mihi, & Titio 57. §. primo, ff. de legat. 2. vbi haereditas relicta ei, qui totam capere non potest, diuiditur; & ipse honoratus retinet partem sibi competentem, residuum vero haeredibus abinte stato defertur: textus etiam, in l. sancimus C. de donat, vbi donatio vltra quingentos solidos facta,[sect. 9] quae de iure absque insinuatione non subsistit, su stinetur in ipsis quingentis, & vitiatur tantum in exces su; l. 9. tit. 4. part. 5. & vide Fontanellam, d. glos. 21. numer 31. & tribus seqq. vbi communem eius legis allegationem defendit: Ludou. Molinam, de Hispanor. primog. lib. 1. cap. 8. numer. 19 quo loci regulam generalem facit, quod quando quis donat, vel legat aliquid vltra id quod potest, valet legatum, vel donatio in eo quod potest, & solum vitiatur in eo, quod superfluum est; idque per text. l. d. l. sancimus, & in l. generali, §. vxori, ff. de vsufructu legato, & in l. qui quartam, ff. delegat. 1. indeque deducit, quod si patet fecerit filio suo tertiae & quintae portionis haereditatis prae legatum, quod valere debet in Tertio, & Quinto bonorum, etiam si in tertia & quinta haereditatis portione non valeat; & citat l. 7. tit. 12. lib. 3. fori, ibi: Y si mas diere, non vala la donacion en aquello, que es mas, e vala en aquello, que puede valer. Idque probat l. 26. Tauri, quae hodie est l. 10. titu. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, idem Molina, lib. 2. cap. 1. numer. 29. Matiencus, in d l. 10. glos. finali, facit etiam l. 8. tit. 4. partita 5. vbi donatio facta extraneo, in praeiudicium legitimae filio[sect. 10] rum, non reuocatur in totum, sed in eo tantum, in quo legitima laeditur. Anton. Gomezius, tomo 2. variar, cap. 4. sub num. 11. Baeza, de non meliorand. cap. 9. ex num. 32. cum seqq. Matiencus, in l. 3. glos. 3. num. 3. tit. 6. lib. 5. facit etiam textus, in l. rogatus, ff. mandati, in l. siue generalis ff. de iure dotium, in l. pecuniae, & in l. placuit, ff. de vsuris, l. cum allegas, C. eod. titulo, l. scimus, §. cum autem, C. de inofficioso te stamento, provt ea iura latius expendit Fontanella, praecitata glos 21. ex numer. 35. vsque ad numer. 42. facit quoque textus, in l. hac edictali, C. de secund. nupt. & Roderici Suarez, aliorúmque hu ius Regni Interpretum communis resolutio, de qua per Azeuedum, in l. 2. tit. 2. n. 20. lib. 5. quod ar[sect. 11] rarum promis sio, excedens summam a lege taxatam, vitiatur tantum in exces su; in quantitate vero a lege permis sa, firma manet Sic etiam, & extra[sect. 12] uagans, Ambitiose, de rebus Ecclesiae non alienand. iuncta communi illa Interpretum sententia, quod locatio rerum Ecclesiasticarum, aut in emphyteu sim conces sio vltra triennium, non vitiatur in totum, sed in exces su tantum. Et licet alij Interpretes vitiari eam omnino contenderint, communis tamen probari videtur in authent. de non alienand, §. nec illud, collatione 2. & vide latius post Redoanum, Couarr. & alios, Ioan. Gutierrez, Canonicar. lib. 2. c. 13. per totum, Molinam, de Hispan. primog. l. 1. c. 21. n. 28. Blasium Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 156. Pat. Ludou. Molinam, de iu sti. & iure, disputatione 467. per totam, Ceuallos, q. 199. n. 15. & cum multis, quos ego metipse commemoraui in commentariis de vsufructu. c. 54. n. 25. Fontanell . claus. 4. d. glo. 21. n. 76. & 77. & alios quamplurimos casus, praecedentibus similes, iidemmet Authores, & longa serie Caldas Pereira vbi supra, considerant, atque expendunt. Superioribus tamen rationibus, ac fundamen[sect. 13] tis minime refragantibus, contraria sententia verior est, & omnino tenenda; videlicet, quod Clerici, Religiosi, foeminae, & alij descendentes, in casu praedicto succedere debeant in Tertio & Quinto simul, nec vnum ab altero separari pos sit, si vtrumque simul iure vinculi perpetui relictum fuerit, & finitis omnibus descendentibus, praedictae personae existant, & super succes sione cum transuersali contendant; quia non modo in Tertio, sed etiam in Quinto ei praeferri debebunt ; nec conseruato vinculo ipso, eisdémque personis, non obstante exclusione, admis sis, partis tantum conseruatio dari potest; sed totum simul conseruandum est: idque tam ex legis dispositione, quam ex vinculi ipsius, aut maioratus natura, quam etiam ex prae sumpta testatoris, eiúsve, qui maioratum in stituit, & meliorationem fecit, voluntate . Veré namque , ex quo simul iure perpetui vinculi relictum fuit Tertium , & Quintum , vtrumque vnitum , & inseparabiliter incorporatum manet, sic vt totum efficiatur vnum vinculum indiuisibile, & vnus duntaxat pos sit in eo succedere; ex quo igitur in vtroque simul appositum fuit grauamen exclusionis Clericorum Religiosorum, illegitimorum, & aliorum, ab vtroque simul grauamen tolli debet; & quemadmodum a Tertio tollitur quod efficit maiorem partem, & quantitatem, tolli etiam debet a Quinto, quod simul cum Tertio relictum est, & minorem partem continet , quam Tertium ; quia in indiuiduis, & in his, quae sui natu[sect. 14] ra diuisionem , ac separationem non recipiunt , vtile per inutile vitiatur; sicuti post Bartol. in l. Graece, §. illud, n. 2. ff. de fideiussoribus, obseruarunt permulti Authores, quos ego metipse in commentariis , lib. 2. c. 7. ex n. 27. recensui: Seraphinus etiam, de priuilegiis iur amenti, priuilegio 107. n. 30. Surdus, decis. 7. n. 35. Fontanella, dict. claus. 4. glossa 21. n. 71. fol. 328. & quod dignius est trahit ad se minus dignum in ip sis indiuiduis, eiusque naturam in omnibus sequi debet, & facit sustineri id, quod alias inualidum es set, ex adiunctione dignioris. Non enim potest[sect. 15] vna & eadem res diuerso iure censeri, l. eum qui aedes, in fine. ff. de vsucap. l. nam absurdum ff. de bonis libertor. & exornarunt , atque comprobarunt quamplurimis, quae multum ad propositum expendi pos sent, Tiraquellus, de retractu lignag §. 30. glos. 1. n. 9. Iacob. Mandellus de Alba, in cons. 157. n. 37. Menochius, recuperandae pos ses sionis, remedio primo, ex n. 36. & prae sumpt. 140. n. 9. l. 4. & in cons. 36. n. 38. lib. 1. Mazolus, in cons. 116. ex num. 53. Decianus, in cons. 3. num. 36. volum. 2. Pet. Surd. in consilio. 426. num. 41. & 42. lib. 3. Hondedeus, in cons. 14. num. 87. & in cons. 29. num. 32. lib. 2. & cum regula praedicta, quod in indiuiduis vtile per inutile vitiatur, ex eisdem omnibus Authoribus, relatis supra, & a me commemoratis cap. 7. ex num. 27. lib. 2. Fontanella etiam, de pact. nuptial. dict. glos. 21. numer. 72. procedat in[sect. 16] omnibus speciebus indiuidui, & maxime in indiuiduis ratione voluntatis disponentis, sicuti ex communi Doctorum sententia, ibidem tradidit Fontanella; planum equidem, & compertum est, in casu praedicto, & in melioratione Tertij & Quinti, simul facta iure perpetui vinculi, & vt bona vnita, & incorporata simul, in perpetuum remaneant, procedere absque dubio; vt scilicet conseruato, & remanente vinculo in perpetuum, vitiatáque exclusione Clericorum, Religiosorum, illegitimorum, & aliorum descendentium, inutiliter, & contra legem facta, quo ad Tertium ipsum vitiari quoque debeat quoad Quintum, cum vnitum, & indiuisibiliter incorporatum remaneat, sicque nec pos sit vnum ab altero separari; idque tam ex legis dispo sitione, vt dixi supra, quam ex vinculi ipsius, aut[sect. 17] maioratus natura, cum ex vno, & altero capite, maioratus indiuidui sint, net in eis pos sit succedere nisi vnus; vt in l. 2. titu. 15. partita 2. & per Malinam, de Hispanor. primog. lib. 1. cap. 3. numer. 6. latius cap. 11. per totum, eiusdem lib. 1. vbi longa serie comprobat: quam etiam ex ipsius meliorantis, vinculúmque facientis prae sumpta, coniecturatáque voluntate; qui dum vinculum instituit, & statuit, ne bona diuidantur, net alienentur, sed quod iure maioratus simul pos sideantur; velut specifice etiam, contingente casu praedicto, & omni alio quocunque, id statuis se videtur; ve inde, atque in neces sariam consequentiam, quod exclusio non operetur, nec operari valeat suum effectum, & vt maioratus conseruari debeat, bona omnia indiuidua efficiantur, fine nullam diuisionem patiantur; idque iuxta ea, quae multum ad propositum nostrum obseruarunt Barbatia, in cons. 10. numero 1. libro 2. Alciatus, responso 11. numer. 21. lib. 4. Tiraquellus, de primogenitura, quae st. 51. num. 21. Menchaca, de succes sion. creation. lib. 3. §. 26. numer. 91. Paul. Castrens. in cons. 179. ex numer. 1. lib. 1. Alexand. Raudens. variar. cap. 44. num. 48. Clericos namque, Religio sos, illegitimos, & alios descendentes quamuis dis ponens ipse excluserit, si tamen cogitas set, aut prae oculis habuis set, contingere postmodum pos set, vt iidem ad succes sionem admitti debeant neces sario, net ipsum pos se sua dispositione, cum effectu excludere, stante dictae l. 27. Tauri constitutione; tunc sané proposito dicto casu, quo eosdem succedere, ac si exclusi non fuis sent, vis es set, ex deci sione l. illius, quod integre succedant, net Quintum a Tertio separetur, nec bona quouis modo, vel casu separentur, verisimiliter voluis se, credendum est; & quod ita respondis set, atque statuis set, bonáque semper vnita, & indiuisa manere cauis set, si de eo interrogatus fuis set, vnde id ipsum pro expres so, & disposito habendum est; iuxta Glos sam singularem in l. tale pactum, §. finali, ff. de pactis, & ea, quae multum ad propositum tradiderunt Cra ueta, in cons. 98. n. 1. & in cons. 62. n. 10. & 14. Tiberius Decianus, in cons. 41. nu. 134. lib. 1. & in cons. n. 100. eod. lib. & in consil. 137. ex n. 62. lib. 2. Berous, in cons. 148. n. 34. & seqq. lib. 2. Pancirolus, in cons. 93. n. 24. Ioannes Cephalus, in cons. 513. n. 51. lib. 4. Hippolyt. Riminald. in cons. 476. num. 54. & in con sil. 458. num. 80. & seqq. lib. 4. Iacob. Menoch. in cons. 173. num. 66. & seqq. lib. 2. Burgos de Paz, in cons. 34. ex num. 29. cum seqq. Pet. Surd, in cons. 125. num. 14. & 90. libro 1. & in cons. 443. num. 24. lib. 3. Fabius de Anna, in cons. 84. num. 29. cum seqq. Atque ita quidem, si ad Clericum, Religiosum, aut alium exclusum, vinculi, aut maioratus succes sio deueniat, diuidi quouis modo maioratus, aut vinculum ip sum, siue Quintum a Tertio separari, nullo pacto potest, cum omnia superiora diuisioni, seu separationi repugnent, & personas easdem in totum excludi, aut in totum succedere, non modo ex iuris dispositione, & maioratus ipsius natura, sed etiam ex voluntate institutoris ines se, credendum sit; cum ex vna parte, expres sam eiusdem dispositionem habeamus, ne ad Clericos, aut Religiosos maioratus perueniat, expres sámque eorundem exclusionem. Ex alia vero parte, expresse quoque institutor ipse cauerit, ne maioratus diuidatur, néve bona eiusdem separentur, aut diuidantur; si ergo voluntas seruari non pos sit, sed ad Clericum, aut Religiosum maioratus deueniat, quia ordo dictae l. 27. Tauri repugnat, & alteratus reducitur ad formam legis ipsius; tunc equidem integre, & absque vlla diminutione, seu diuisione reductio fieri debet, ex ipsius maioratus natura; qui si remanet, & conseruatur, diuisionem non patitur; & ea interpretatio sumenda est, ne vna, & eadem res in indiuiduis sui natura, diuerso iure censeatur; cum nulla ratio differentiae militet, quare Quintum separari pos sit a Tertio, aut in eo volunt as, exclusionisque clau sula obtinere, ex quo vtrumque simul vinculatum est net separari, aut diuidi, disponens ipse voluerit; sed potius diuisionem prohibuerit, nec etiam voluis set, si eum casum excogitas set, aut praeuenis set; sic sane, cum id, quod pos set, non expres serit an eo scilicet casu, Quintum a Tertio separandum es set; & quod voluit, hoc est, a Tertij melioratione Clericos, Religiosos & alios descendentes excludere, adimplere nequin erit; in casu dubio potius sumenda est interpretatio, qua maioratus integre, & abs que diminutione conseruetur, nec diuidatur, cum in Tertio ipsum conseruari, vis sit, ex decisione dict. l. 27. Tauri, quam vt diuidatur, atque separetur; cum diuisio, aut Quinti & Tertij separatio, & legis dispositioni, & ipsius maioratus peculiari naturae, prae sumptaeque institutoris menti repugnet; idque iuxta ea, quae scripserunt, atque adnotarunt Menoch. l. 6. prae sumpt. 4. & seqq. Mantica, de coniectur. vltimar, voluntat. libro 3. titulo secundo, ex n. 19. cum sequent. Clarum itaque ex his redditur, quod ex quo parens, qui meliorationem fecit, & iure perpetui vinculi in ea succedi perpetuo, disposuit; Tertium & Quintum simul reliquit vinculatum, & vtrumque simul iunxit, aperte videatur voluis se, quod Quintum ipsum, eisdem legibus, & conditionibus, quibus Tertium reguletur, atque ita non debet diuersum ius in vno, quam in altero statui, sed potius vinculi perpetui ratio, & relatio aequaliter ad vnum & alterum fieri, iuxta mentem disponentis eiusdem, ita vt illi non contraueniatur; vt per Anton. Gabrielem, commun, conclusion. lib. 6. titulo, de clausulis, concl. 9. Hippolyt. Riminald. in cons. 358. numer. 106. lib. 4. & alio cap. huiusce tractatus, latius comprobaui. Idque ex alio etiam; nam cum vinculum ex Tertio, & Quinto bonorum simul instituitur, considerabilis magis, & principalior pars reputatur Tertium, dignior etiam, & potentior, vt[sect. 18] ad se trahat Quintum, & efficiat quod eisdem legibus, & conditionibus gubernetur, quibus Tertium ipsum ex decis. d. l. 27. Tauri gubernatur; Quintum autem, minus principalis pars est, & velut acces soria Tertij, in, quo contineri, Ioannes Gutierrez practicarum lib. 3. quae st. 57. num. 4. cum aliis Authoribus scripsit: atque ita as sumit naturam sui principalis, Tertij scilicet; & mutat suam; & regulatur secundum illud; vt de eo idem censeatur, quod de Tertio: l. 1. §. si sub conditione, ff. vt legat. nom. caueat. l. sub conditione. §. fin. de honor, pos ses sion. contra tabul. Crotus, in cons. 63. num. 28. Tiraquellus, de constit. 13. limitat, num. 42. & cum Alex. Decio, Cagnolo, & aliis Pet. Surdus, in cons. 217. num. 18. & 19. lib. 2. Quintum autem, quod sit inferor pars, & principalior Tertium, velut expresse innuunt omnes leges Tauri, & nouae collect. Regiae, quia de his meliorationibus loquuntur; semper namque habentes pro parte magis considerabili, & principali vinculi, Tertium, prius illud nominant, & postmodum Quintum; provt apparet in l. 19. Tauri, ibi: El Tercio y quinto de majora, in l. 20. ibi: Del. valor del Tertio, ni del. Quinto, & ibi: La dicha majora del Tercio y Quinto, & in fine ibi: El valor del Tercio y Quinto, & in l. 21. ibi: Mejorado en Tertio y Quinto, & in l. 22. ibi: No pueda hazer la dicha mejora de Tertio, ni de Quinto, & ibi: En el dicho Tertio y Quinto, & in l. 24. ibi: En el qual ouiere meiora de Tercio y Quinto, & ibi: Ni menos dexe de valer el dicho Tercio y Quinto, & in l. 26. ibi: Que lo meioraen el Tertio, y en el Quinto, Vbi, & in aliis legibus, s aepe sit mentio prius Tertij, tanquam illud sit pars principalis, & postmodum Quinti, tanquam partis minus principalis; atque ita (vt dixi) tam ex iuris ratione & dispositione, quam ex prae sumpta voluntate disponentis, Tertium trahit ad se Quintum, vt qui in Tertio succes surus sit, suc[sect. 19] cedat quoque in Quinto, nec Quintum ipsum a Tertio separari pos sit, sed potius sit eiusdem iuris, cuius est principale, hoc est, tertium idem, cui vnitum, & adiunctum est; idque argumento l. praediis, §. qui domum, & l. vxorem §. legauerat, ff. de legatis 3. l. si fundus, in principio & §. si res, & l. Paulus, §. domus, ff. de pignoribus, & eorum, quia multum ad propositum docuerunt Bartol. Bald. & Castrensis, in l. si conuenerit, § nuda, ff. de pignorat. act. idem Bartol. in l. 2. quae st. 37. C. quia sit longa consuetudo. Curtius, senior, in cons. 57. column. 6. Alexander, in cons. 178. lib. 1. Guid. Pap. quaest. 165. Boerius, decis. 50. num. 19. Ripa, responsorum, lib. 1. de legibus, responso 1. num. 66. Cas sad decis. 13. super regulis. Sic etiam, quod ex duobus vnitis, qualia sunt Tertium & Quintum, quia vnica, & eadem dispositione vniuntur, & simul adiunguntur, fiat vnum corpus, & vnitum perdat suam naturam, & as sumat naturam eius, cui vnitur; tradiderunt, & quamplurimis ad propositum conducibilibus, exornarunt Oldrad. in cons. 257. ex num. 16. cum seqq. Federicus de Senis, in cons. 200. Alexand. in cons. 140. libro 5. Romanus, in cons. 330. circa primum ex num. 14. cum seqq. Angelus, in cons. 147. Punctus: Curti. sen. in cons. 49. num. 36. vers. Primo igitur. Ripa, in l. 1. n. 5. ff. de legat. 1. & ibidem Bolognetus, num. 81. in vers. Similiter infertur, columna 44. Felinus, in cap. in no stra, numer, 30. vers. 33. corollarium: Iason. in l. sed si plures, §. 1. num. 3. colum. 1. vbi etiam Ioannes de Imola per illum text. scripsit num. 4. quod vnitorum idem debet es se iudicium, atque eadem determinatio; & non debet fieri eorum separatio, sed vniformis debet es se dispositio: Iason etiam, in dict. l. 1. ff. de legat. 1. num. 24. & 34. vbi quod dispositum in vno ex duobus simul coniunctis, aut vnitis, cen setur etiam in altero dispositum; idem Iason, in l. 2. eiusdem tituli, n. 23. & ibidem Ripa, n. 21. Baldus, in cons. 354. in fine, volum. 4. Romanus, in cons. 32. sub n 9. & in consil. 121. n. 3. & in cons. 383. n. 3. Alexand. in cons. 207. n. 26. volum. 6. Menoch. in cons. 26. n. 26. lib. 1. vbi inquit, quod ea est vnitorum, & vnionis natura, vt vnita reducat ad eandem es sentiam, ita quod vnum non pos sit ab altero diuelli, nec separari: l. in rem §. item quiacunque, ff. de rei vendicat. & quod adiungitur; siue vnitur alteri acces sorie, as sumit naturam rei principalis, vt in specie probat lex vltima, C. de alluuionibus Baldus etiam, in l. 2. C. communia de legatis, n. 1. multum quoque ad propo situm nostrum ex illo textu deduxit, atque notauit, quod in vnitis; dignius trahit ad se minus dignum. Item quod plurimum potest, quod trahit ad se, quod minimum potest, & communicat illi suam propriam dignitatem, & priuilegia, & hoc quando veniunt in vnam es sentiam, & virtutem. Et hactenus de fundamento praedicto in comprobationem huiusce sententiae; pro quo etiam mire vrgent quamplurima, quae conges sit Mieres 3. parte, q. 8. ex num. 1. vsque ad num. 26. vt probaret quod eorum, quia vniuntur simul ea est natura, vt ad vnam es sentiam reducantur, siue vnitum retineat eandem naturam eius, cui vnitur. Et idem de vno, quod de altero debeat diiudicari, nec vnum ab alio separari, provt latis sime ibi comprobat, & ego metipse notaui infra, hoc eodem tractatu, c. 128. n. 21. & 22. & idem, quod nunc scrip si, atque resolui. Rursus, & pro eadem parte non mediocriter vr[sect. 20] get Ludou. Molinae locus de Hispanor. primog. lib. 1. cap. 9. ex n. 18. vsque ad n. 22. eo namque, notanter admodum, atque concludenter probat id, quod contendimus; cum enim ipse statuis set num. 15. quod quando agitur de maioratu in persona descendentium, quibus legitima debetur, instituto; dicendum es se, filium, aut descendentem, ad maioratus succes sionem vocatum, non pos se ab eius succes sione excludi ex causa ingratitudinis, vel inimicitiae, qualiscunque ea sit, nisi a patre, vel ascendente exhae redatus fuerit, causa exhaeredationis expres sa, atque ab haeredibus probata, adeo vt etiamsi ea causa ab haeredibus probetur, non sufficiat, ad hoc vt filius, vel descendens a maioratus succes sione excludatur, nisi a patre, vel auo cum caus ae legitimae expres sione exhaeredati fuerint. Omnia namque ista copulatiue requiruntur, ad hoc, vt testamentum validum sit, nec nullitati, nec querelae subiaceat; quod iure, & authoritate, latius ibi comprobat. Et inquit procedere, siue maioratus in testamento, siue in contractu, siue iure legati, vel fideicommis si, vel donationis, vel alio quocunque modo institutus sit; provt etiam comprobat ibidem, n. 18. & inquirit statim, n. 19. an haec serunda sint solum in ea parte bonorum maioratus, quia legitimam prortionem comprehendit, an etiam in aliis bonis maioratus, quia sunt extra legitimam portionem in maioratu, in persona eius, cui legitima debetur, de legitima, ac aliis bonis simul instituto; & Primo inquit, videri dicendum, haec omnia solum in legitima portione seruanda es se; cum text, in §. aliud quoque capitulum: in authent. vt cum de appellat. cognoscit. collat. 8. in sola legitima filiorum, vel descendentium loquatur, provt etiam text. in l. omnimodo in princip. C. de inoffic. testam. in eo namque, quod vltra legitimam filio relinquitur, exheredatio neces saria non est, sed sola reuocatio, sen voluntatis mutatio, absque exheredatione sufficit. Non enim neces saria est forma ad exhaeredandum filium ab eo, quod neces sario eidem relinquendum non erat. Ex quo videatur, quo ad id, quod legitimam portionem excedit, dicendum es se, prout in maioratu in persona agnatorum, vel cognatorum transuersalium instituto; statim idem Molina dixit. Qui tandem, vt quaestionem dis soluat, ac etiam pro resolutione dubij, a me supra propositi, expres sim vrgeat; in haec verba scribit dicto num. 19. & 20. & 21. Sed quamuis hoc prima facie verum videatur, mihi tamen id exactius consideranti,[sect. 21] contrarium iure verius es se satis compertum est. Quamuis enim, quando maioratus in persona eorum quibus legitima non debetur, instituitur, dicendum sit (provt inferius dicemus) in maioratu tamen, in persona eorum, quibus legitima debita est, instituto, ea omnia, quae superius dicta sunt, indistincte seruanda erunt, tam quo ad legitimam portionem, quam quoad alia bona, quia extra legitimam sunt, quando maioratus de legitima, atque aliis bonis extra legitimam simul institutus fuit. Quod probatur solidis sima ratione, maioratus namque indiuiduus es se debet, diuisióque eiusdem maioratus naturae ex diametro repugnat, vt infra isto lib. cap. 11. apertis sime ostendemus. Cum igitur filius, vel descendens ab ea parte bonorum maioratus, quia sub legitima comprehenditur, excludi non pos sit, nisi ad id exhaeredatio, solemniter facta, interueniat: neces sario dicendum erit, pari ratione, a reliquis bonis non excludi, ne maioratus ipse contra eiusdem naturam, ac sub stantium, atque institutoris voluntatem diuidatur. Quod ex aliis pluribus etiam rationibus comprehenditur. Exhaeredatio namque, aut in tota haereditate fieri debet, aut in totum vitiari, nec potest quis pro parte exhaeres fieri, l. cum quidam, ff. de liber. & posth. cum igitur in parte principali, ac digniori, hoc est, in legitima exhaeredatio non valeat, consequenter dicendum erit, etiam in residuo non valere: idque prae sertim ex eo probatur, quod (vt praediximus) maioratus ex propria natura indiuiduus sit. Ideóque succedit regula, quod in his, quae indiuidua sunt, id quod dignius est, trahit ad se minus dignum, eiu sque naturam in omnibus sequi debe, sustinetúrque id, quod alias inualidum es set, ex adiunctione dignioris, ne vna, eadémque res, diuerso iure censeatiir, &c. Hactenus Ludou. Molina, qui in terminis videtur nostrum casum decidere, cum in terminis ab eo excitatis, de exclusione descendentis tractetur, quae habet eandem vicem, quam exhaeredatio, aut reuocatio; atque ita supposito, quod est inualida quo ad Tertium (quod transuersalium, & extraneorum respectu legitima est) & est dignius, & in materia indiuidua, debet etiam effici inualida quoad Quintum, quod non est legitima, & respectu indiuiduitatis vnius & alterius, atque naturae peculiaris maioratus, cum eadem legitima simul semper manere, nec ab eo separari potest. Vere itaque Ludou. Molinae locus; non modo in sui re solutione vrget, & multum ad propositum expenditur; sed etiam rationes, quibus ipse principaliter adducitur, atque excitatur, mire conueniunt, cum a ratione indiuidui, & naturae maioratus, quae bonorum diuisionem non patitur, & a digniori, & ne vna, & eadem res, bonorúmque simul relictorum vinculum, diuerso iure censeatur, praecipue moueatur; quibus etiam ego principaliter adductus, excitatúsque sum, ne Quintum a Tertio separari pos sit; cum vtrumque, simul vinculatum, relictum fuerit, sed eodem iure Quintum, quo Tertium, debeat diiudicari; idque (vt ipse quoque Molina aduertit specifice) non modo ex iuris ratione, & dispositione, sed ex prae sumpta etiam institutoris maioratus mente, prout supra recen sui, & Molinam retuli etiam infra, c. 128. n. 23. Denique & vltimo loco facit resolutio illa[sect. 22] communis, de qua post Greg. Lop. Costam, Peralt. & Menchac. Velazq. Auend. In d. l. 27. Tauri, glos. 1. num. 10. Molina etiam, de Hispan. primog. lib. 2. cap. 1. num. 36. Angulum, Azeued. & alios plures commemoraui supra, hoc eodem tract. cap. 64. quod scilicet, quando filius instituitur in maiori parte, quam legitima, ita quod in exces su videatur melioratus, & grauamen restitutionis, vel substitutionis adiectum sit, quod non solum grauamen reiicitur a legitima, sed ab exces su quoque: ergo per argumentum a contrario sensu, quando grauamen sustinetur in legitima, non minus sustineri debet in exces su; idque cum legitima, dignior res sit: imo argumentum fortius militat in nostro casu, quam in illo; quoniam in illo, grauamine sublato a legitima, remanet ipsa legitima libera, & exces sus, tanquam res separata, in quo pos set procedere regula prae dicta, quod vtile per inutile non vitiatur, cum exces sus sui natura grauamen quodcunque patiatur, cum etiam in vno casu agatur de conseruanda indiuiduitate, in altero vero de ea destruenda. Retenta itaque sententia, & opinione praedicta,[sect. 23] non obstant fundamenta illa, quia pro contraria parte expendi, & ponderaui supra: nam ad primum facile responsum praebetur, si constituamus, indubitati iuris es se, quod pos sint parentes libere de quinta bonorum parte disponere, eamque in vita donare, & in morte relinquere, cui voluerint: ita etiam, quod lex ipsa Tauri 27. non loquitur, nec procedit in Quinto; quia istud quaecunque grauamina recipit indistincte, etiam in fauorem extraneorum, atque ita quod in Quinto ipso non tenetur parens, qui meliorationem fecerit, seruare ordinem substantialem, nec formam legis illius; sic sane, si parens ipse dictum ordinem non seruaret in dispositione Quinti ipsius, siue extraneo illud expresse relinqueret, aut eiusdem Quinti respectu, Clericos, Religiosos, illegitimos, foeminas, & alios excluderet separatim, voluntas eius seruari omnino deberet; nec res ista aliquam dubitandi rationem haberet, cum de ipsius voluntate, eo casu ambigi non pos set; vtpote expres sa: nec etiam de potestate; cum ex legis dispositione, quod attinet ad Quintum metipsum, liberam habeat facultatem, provt voluerit, de eo disponendi: diuersum autem ius statuitur, quando de Quinto ipso, non separatim, nec de per se parens metidem disposuit, sed Tertium & Quintum simul in fauorem filiorum, ac descendentium, vnitum, incorporatum, atque iniunctum, & sic vinculatum reliquit, & vtriusque, etiam simul alienationem, atque diuisionem prohibuit, clausulámque generalem adiecit, quia Clericos, & Religiosos, & alios descendentes, aliquam qualitatem habentes, exclusit generaliter; sic vt omnes, eius qualitatis descendentes, indistincte ipsa exclusione comprehenderet; tunc namque, dato casu, quo ipsos exclusos succedere, vis es set, nec attenta decisione praecisa d. l. 27. Tauri, eorundem succes sio vitari pos set aliquo pacto; potius credendum est, ipsum, qui alienationem prohibuit, & ne bona vinculata diuiderentur, cauit, vnumque & alterum , Tertium scilicet, & Quintum, vnitum, & simul incorporatum, & vinculatum reliquit, voluis se; & quod ita respondis set, si de eo interrogatus fuis set, aut eum preoculis habuis set, quod in Tertio & Quinto simul succedat is, qui in Tertio praecise succedere debet, vt maioratus natura, & finis con seruetur, nec destruatur, quam quod Quintum ipsum a Tertio separetur, sicque id seruari debere, atque ex prae sumpta ipsius voluntate deducendum, quod hactenus defendimus: cum & legis dispositio, & actus gesti natura, id etiam suadeat, eáque interpretatione, in totum maioratus sustineatur. nec bonorum diuisio, aut plurium succes sio simul contingat, quam disponens metipse abhorruit, atque prohibuit expresse. In summa itaque, si de Quinto ipso meliorans, provt vellet, disponeret separatim, & de per se, aut in exclusione diceret, quod exclusi, etiam descen dentes, in Quinto non succederent, quando in tertio eos succedere, vis es set, res hec (vt dixi) dubitandi ratione careret; in dubio autem , & quando simul de Tertio & Quinto disposuit parens, id obseruandum , quod diximus, quia indiuidui materia, & natura aliud non patitur, iuxta doctrinas, & rationes superius adductas. Et vere indiuisibilitas, & indiuiduitas haec in materia maioratuum , quod ex propria ipsorum natura causetur; in specie annotauit Ludou. Molin. lib. 1. c. 10. n. 2. Tiraquel. de primogen. q. 51. n. 1. Menchac. de succes. creat. lib. 3. §. 26. n. 91. quod etiam ex voluntate institutorum maioratuum inducatur, cum statuant semper, bona pro indiuiso pos sideri, & non alienari, nec diuidi, And. Barbatia tradidit in cons. 10. n. 1. vol. 2. & conueniunt Molina, & caeteri nunc relati. Idcirco, manifeste lapsus videtur And. Angul. in[sect. 24] d. l. 11. glos. 4. n. 14. dum dixit, quod si vinculum fiat Tertio & Quinto, quoad Quintum erit seruanda testatoris dispositio, etiam contraria decis. d. l. 27. Tauri, vtpote, cum eo ipso, quod de Tertio, & Quinto vinculum factum sit, atque ita vtrumque simul vnitum, & incorporatum, nec diuidi, nec separari vnum ab altero pos sit aliquo modo, sed in vnum, vel alterum, eúmque solum, indiuisum, & vnitum, ex sui natura, atque ex legis dispositione debeat transire. Idque euidentius constabit, si animaduertamus, praecipuum eiusdem Authoris fundamentum in eo consistere, quod scilicet vtile per inutile non vitietur in his, quia diuisionem, aut separationem recipiunt; quo vel solo fundamento, lapsus eius euidentius detegitur, vere namque considerauit idem eam diuisionem, tanquam rem materialem, & consistentem in duabus quotis, in Tertio scilicet, & Quinto, quarum quaelibet de per se diuisionem recipit; id tamen intelligere deberet, dummodo de vtroque vinculum simul factum non sit; nam eo ipso, quod de vno & altero simul vinculum instituitur, remanet factum indiuiduum ciuile, tam ex legis dispositione, quam secundum voluntatem testatoris, siue vinculi institutoris, qui expresse cauit, ne ea bona diuidi, aut alienari pos sint, sic sumus in connexis, & indiuiduis, vbi omnino procedit regula contraria, scilicet quod vtile per inutile vitiatur, sicuti ex communi Interpretum sententia explicarunt Authores omnes relati supra, n. 14. & 19. Menoch. in cons. 111. n. 33. lib. 2. Andr. Gaill. practic. obseruat. lib. 2. conclus. n. 12. Ludou. Molin. lib. 1. cap. 12. sub n. 28. in vers. In prima specie dicendum est proculdubio. Et ante alios originaliter docuit Bartolus, in l. Graece, §. illud. n. 13. de fideius soribus. Atque ex his rationibus diluitur etiam omnino [sect. 25] tertium fundamentum, in contrarium ponderatum supra. Item & omnes illae doctrinae, & resolutiones communes, ex quibus contendimus, quod quando quis legat, vel donat aliquid vltra id, quod potest, valet legatum, vel donatio, aut etiam alia dispositio in eo, quod de iure potest, & solum vitiatur in eo, quod superfluum est, aut de iure non potest; vtpote cum ips ae procedant, quando versamur in his, quae diuisionem, aut separationem sui natura, atque ex legis dispositione recipiunt; sicque, quando materia subiecti indiuidui non repugnat, nec contrarium actus ipse gestus, atque prae sumpta di sponentis voluntas suadet, vt supra dicebam, atque ex Authoribus ibidem relatis deducitur euidenter. Remanet ergo, quod licet parens, vel ascendens, si per se, & separatim de quinta bonorum parte di sponat, pro libito pos sit conditiones , vincula, & grauamina apponere, illamque libere, cui voluerit, aut vinculatam cum Clericorum , & Religiosorum exclu sione, relinquere; attamen , si Tertium ipsum, & Quintum vnitum, & incorporatum, & cum dictione, y el Quinto, scilicet, el Tercio y Quinto relinquat, sicut in Tertio tenetur seruare ordinem, & formam d l. 27. Tauri, ita etiam, & in Quinto videtur voluis se id ipsum seruari, ex quo facit vnum vinculum, & eo ipso censetur voluis se seruare leges, & conditiones, & naturam eiusdem Tertij, quibus, & decisioni eius dem Taurinae legis subecis se videtur Quintum ipsum , iuxta resolutiones communes Doctorum, in d l. 1. §. siquis ita, de verbor, obligat. & consequenter indiuiduum omni respectu vinculum manere, nec pro parte, pro Quinto scilicet diuidi pos se, contra doctrinas, relatas supra; sicque And. Anguli fundamentum primum euinci, atque destrui manifeste, provt ex dictis apparet; potest namque de Quinto libere disponere, sed non libere disposuis se videtur, cum de vtroque, Tertio scilicet, & Quinto simul dispo suit, & iure vinculi perpetui illa reliquit, vt s aepe dictum est; sed potius Tertij nature conditioni , & fini, Quintum ipsum adstringi voluis se, pre sumendum es se. Aliud etiam & secundum fundamentum eiusdem An[sect. 26] guli ad firmandam eandem resolutionem, euidenter destruitur; inquit enim Angulus ipse, ideo quoad Quintum voluntatem testatoris seruandam , etiam contrariam decisioni d. l. Tauri 27. quod vniuscuiusque personae vocatae diuersa substitutio, seu diuersa donatio, aut praelegatum sit; idque non solum, si vocatio fuit specifica, sed etiam, si generalis, per primogenij institutionem; provt Roderic. Suar. Lud. Molin. & alij Authores, ibi relati, as serunt; vnde infert, quod cum diuers e sint donationes, & substitutiones, in vnaquaque persona remaneant separabiles donationes ips ae, & vincula, in quo equidem decipi videtur, cum iidem Authores, quos refert, dumtaxat (& iuridice equidem statuerint) ex Hispanorum primogeniis, tot substitutiones, seu donationes resultare, quot personae ad eorum succes sionem vocantur, & ita vnamquamque personam succes siue suam habere institutionem , & donationem ; sed non inde inferri potuit, quod vno, & eodem tempore omnes vocati, aut substituti, simul admitti pos sint, aut suis donationibus, & substitutionibus frui: nec minus; quod separatio, aut diuisio bonorum pos sit induci: & ratio est, quia cum plures sunt personae vocatae, earum respectu plures sunt donationes, & vniuscuiusque re spectu vna donatio dicitur, vt per Bald. in l. ordo, n. 10. vers. Quaero de duobus, C. de execut. rei iudicatae, Alex. in l. iuste pos sidet, n. 12. ff. de acquir. Pos ses. sed propterea non plures & separabiles erunt donationes, sed vna circa quamlibet personam ; pro vt mirabiliter as sequutus fuit Molin, lib. 1. c. 1. n. 17. dum dixit, non es se mirum , si ex vnica dispositione, seu etiam ex vno verbo, plures donationes, seu substitutiones resultent ; provt etiam eod. lib. 1. c. 4. n. 16. ostendit; & lib. 2. c. 11. n. 39. & lib. 3. c. 6. n. 39. Peregr. quoque de fideicommis . art. 16. n. 103. Palac. Rub. in d. l. 27. Tauri, n. 14. & 15. quasi diceret, & aperte velit Molin. quod dispo sitio, quia bona, & successionem respicit, vnica est, & indiuidua; substitutiones vero, & donationes, quae personas respiciunt , plures sint, cum plures tractu temporis succes suri sint, vt maioratus perpetuo duret, & vnusquisque suam propriam donationem, & substitutionem habere videtur; ita tamen, vt vnus duntaxat, & vnica, & indiuidua dispositione succes surus sit, nec bona vinculo maioratus vnita, & relicta, diuidi valeant, siue plures simul, sed vnus tantum succedere. Sic etiam, nec secundum fundamentum, quod in contrarium quoque expendimus, aliquo modo vrget, nec obstat, videlicet, quod si in melioratione tertiae partis bonorum non seruatur a parentibus ordo, & forma d. l. 27. Tauri, quod in contrarium factum est, annullabitur; manet tamen firmum, ac in suo robore, legitime, & iuxta ordinem eius legis factum, vsque ad eam personam, quia legitime vocata est; quod idem est, ac si diceretur, personam non vocatam, seu omis sam, & quia ex ordine legis ipsius vocari debuit, suum gradum, & locum as sumere, caeteras autem substitutiones, non seruata forma legis eiusdem factas, suo loco, & tempore reseruatas manere; atque ita, iuxta modum succedendi, & quantum ad personas succes suras, si statutum, provt dixi: diuersum tamen es se, quantum ad res, & bona, eorúmque diuisionem, & separationem , vtpote, cum bona ipsa indiuidua sint, indiuisáque manere debeant sui natura, tanquam vinculata, & prohibita diuidi, & alienari, sicque vna ab aliis separari non pos sunt, nec vllo modo Quintum a Tertio diuidi, cum eorundem donatio, adeo naturae maioratus repugnet; nec argumentum de per sonis ad res, quod probabile, & validum es se dixi, procedit indistincte; sed venit intelligendum, vt procedat, quando eadem est ratio in vno, quae in alio, secus tamen, vbi diuersa militat ratio, sicuti adnotauit Ias. per illum text. in l. sed etsi pos ses sori, §. fin. cum l. seq. ff. de iureiuran. & Bald. in l. cum quid, ff. si cer. pet. Euerardus, in dict. loco, a persona ad res, in fine, fol. 530. & hactenus de disceptatione huiusce cap. in qua etiam Pelaez a Mieres, qui multum post scriptum, & confectum cap. istud. in lucem prodiit, & ad manus meas peruenit, eandem, quam defendo, videtur amplecti sententiam, 3. p. q. 8. ex n. 17. cum seqq. fol. 27. in noua editione, licet non ita disputet, neque explicet, prout ibi videbitur. # 102 CAPVT CI. Ex arbitrio, & desiderio viuentium, ad interpretandam vltimam voluntatem moriendum quamcunque, quemadmodum coniectura voluntatis valeat deduci in casu dubio; & communis allegatio l quoniam desideria, C. de naturalibus liberis, an generaliter procedat; provt communis Doctorum sententia intelligit, an duntaxat in specie ibidem proposita? quod breuiter explicatur, & Simonis de Praetis placitum confutatur. SVMMARIVM. -  1 Voluntates, & desideria morientium, ex arbitrio colligi viuentium. Atque ex ipso, in casu dubio, coniecturam colligi, non iniusta ratione, quod exornatur. -  2 Ex actu viuentis colligitur, & interpretatur voluntas morientis. -  3 Coniectura, quia resultat ex communi sensu naturali omnium, potentis sima est; maxime in interpretandis vltimis voluntatibus. -  4 Coniectura efficax sumitur ad interpretationem suae dispositionis, ex testatoris arbitrio, siue ex eo quod viuus faceret, atque vt prae sumatur id ipsum voluis se, ab haeredibus, aut succes soribus suis fieri, siue obseruari. -  5 Voluntates morientium non colligi ex arbitrio viuentium sed duntaxat ex arbitrio viuentis eius dem, qui disposuit; ex sententia Simonis de Prae tis, qui sic restringit rationem generalem l. quo niam desideria, C. de natural. liber. -  6 Contra vero ex sententia Authoris, quae probatur concludenter, provt hic adnotatur. PRo breui, & distincta huiusce cap. ex[sect. 1] plicatione obseruandum, atque constituendum erit principaliter, voluntates, & desideria morientium , ex arbitrio quoque colligi viuentium, atque ex ipso, in casu dubio, coniecturam colligi non sine iusta ratione, & interpretationem deduci, vt scilicet id videatur te stator voluis se, quod alij viuentes, boni & recti iudicij faciunt, aut in simili specie facerent, siue facere ae stimarent, vt inquit Imperator, in l. quoniam desideria, C. de naturalibus liberis, in haec verba: Quoniam desideria morientium ex arbitrio viuentium, non sine iusta ratione colligimus. Per quem text. ita adnotarunt, & nonnullis in casibus deduxerunt coniecturas in proposito, Pet. Anchar. in cons. 237. Quia in primo quaesito: col. 2. circa principium , & in cons. 302. De viribus additionis, circa medium: Ioan. de Anan. in in cons. 28. Visis, & ponderatis, col. 2. vers. superuenit: Laurent. Calca. in cons. 8. n. 41. & in cons. 48. num. 16. Crauet. in cons. 98. in fin. & in cons. 151. in fin. & in cons. 245. n. 8. Signo in cons. 175. n. 6. Iacob. Menoch. in cons. 399. n. 29. lib. 4. Roland, in cons. 6. n. 25. lib. 4. Cardin. Francisc. Mantic. de coniect. vltim. volun. lib. 3. tit. 2. n. 6. Simon de Praetis de interpr. vltim. volun. lib. 1. interpr. 2. dubit. 2. solut 10. n. 1. & 2. fol. 116. Fului. Pacian. in cons. 15. n. 12. & 13. vbi id ipsum notauit, & singulariter explicauit in haec verba: Vltimo non obstat, quod testes dicant, quod sicut ipsi intelligebant, quod illud legatum transmitteretur ad filios, ita etiam credunt, quod idem, domina testatrix intellexerit; quae coniectura videtur es se vrgens, quia voluntates, & desideria morientium colliguntur ex verisimili voluntate viuentium, vt dicitur in l. quoniam desideria, C. de natu. libe. Quia respondetur, quod praedicta testimonia nihil valent, sed omnino debent reijci, cum ad officium testis non pertineat iudicare, sed testificari. Nec quicquam refragatur, quod desideria morientium colligantur ex arbitrio viuentium: Quia respondetur, quod quamuis ex arbitrio viuentium possit coniecturari, qualia fuerint desideria morientium, non tamen propter hoc sequitur, quod illa desideria coniecturata debeant valere, nisi in dispositionem fuerint redacta; cum supra dictum sit, quod non sufficit, testatorem ita voluis se, nisi etiam ita disponat, vt ait Decius, &c. Notauit quoque id ipsum Perez de Lara, de anniuersariis, lib. 1. cap. 21. num. 59. Peregrin. in cons. 23. num. 18. volum. 5. vbi etiam, quod desideria morientium, non sine iusta causa, ex arbitrio viuentium colliguntur, & colligi debent. Et reddit rationem in haec verba: Nimirum, quia homines sunt naturales, ac ideo verisimiliter creduntur voluis se ea, quae sunt secundum naturam, & discursui naturali congruunt, ad l. final. C. de his qui ven. aetat. impetran. & inde notauit Baldus, tradidit edam Ioann. Vincent.[sect. 2] Honded. in cons. 57. num. 8. lib. 2. vbi inquit, nulli dubium es se, quod ex actu viuentis colligitur, & interpretatur voluntas morientis; & citat text. in l. damnas, §. 1. ff. de vsufruct. legato, l. si cui, ff. de legat. 3. Signorolum quoque, & Manticam commemorat, & inferius explicat num. 36. in haec verba: Nec puto vim fieri pos se in quinto argumento, quoniam si testator viuens subuenis set nepotibus, de neces sariis pro studio legum, seu medicinae ex eo, quod ipse seruauit, eliceretur praesumptio voluntatis testatoris, quod eodem modo, pro eisdem studiis, ab haeredibus sit eis idem subueniendum ; & hoc est, quod probatur in l. damnas, §. 1. & in l. si cui; sed si constaret tantummodo de animo domini Iosephi testatoris viuentis, retinendi nepotes in vrbe ad studia humanitatis, ex hac voluntate non ostenditur consuetudo testatoris, cum potuerit poenitere: & vt ex consuetudine testatoris sumatur argumentum, opus est, constare de factis, quae testatoris consuetudinem ostendant. Et quia illa interpretatio sumitur ex vsu viuentis, quando dispositio est dubia, vt iuribus multis probat Simon de Praet. in d. solut. 5. n. 40. & legatum, de quo agitur, est clarum, continens tantum expensas pro diuersis studiis, &c. Adrian. quoque Gilman. lib. 1. rer. iudicatar. Germaniae, decis. 6. numer. 57. qui dicit numer. 158. rationem es se, ne testator videatur statim se correxis se, atque ita annihiletur, aut repugnans reddatur ipsius dispositio, per tex. in l. in ambigua, & ibi Alberic. ff. de legibus, Glos. in l. qui dotem, ff. de dote praelegata, Fulgos. in consilio 80. & Castrensem, in consilio 214. superiorem etiam allegationem, in interpretatione, vltimarum voluntatum communem, expendit Pelaez a Mieres, in initio secundae pertis, de maioratu, numer. 38. vbi inquit, quod videri suo, haec est importantis sima, & principalis coniectura ad capiendas defunctorum voluntates in fundatione maioratuum, & prae manibus Iudices, & Aduocati eam semper habere debent. Subdit etiam, quod vt recto tramite, ista coniectura percipiatur, est inspicienda qualitas testatoris; nam si Nobilis est, verisimile erit, quod vult id, quod appetunt Nobiles illius conditionis; si Illustris, quod Illustres; si plebeius, quod plebeij; si ex genere infimo, quod desiderant illius conditionis homines; si Clericus, quod Clerici; si mulier, quod mulieres, ex conditione, & qualitate testantis, & sic de singulis; & addit, ad id facere tex. in l. quod si nolit, §. mancipia, ibi: Nationis sunt non infamatae, ff. de aedilitio edicto, quem etiam expendit nu. 42. in fin. ita etiam Tiber. Decian, in consilio 89. nu. 34. lib. 4. vbi quod coniectura, quia resultat ex communi sensu naturali omnium, potentis sima est; maxime in interpretandis vltimis voluntatibus. Quod[sect. 3] ante ipsum tradiderunt Bald. Socin. Tiraquel. & alij Authores ibi relati. Ex eiusdem quoque testatoris arbitrio, si viuus[sect. 4] es set, siue ex eo, quod viuus faceret, coniectura sumitur efficax ad interpretationem suae dispositionis; & vt prae sumatur, id ipsum voluis se ab haeredibus, aut succes soribus suis fieri, siue obseruari, idque per text. singularem in l. cum seruus, ff. de condit. & demonstr. vbi ita dicitur, & in l. item legato, §. 1. in, fine, ff. de legat. 3. ibi: Adsignaturus, si vixis set. l. Ab exhaeredati substituto, ff. de legat 1. Ibi; Quae ille si viueret, &c. l. Postulante, ff. ad Trebellian. Ibi; Caeterum existimo idem in haerede eius es se constituendum, quod in illo constitutum est. Decius, in consilio 376. colum. 2. Simon de Praetis, lib. 1. interpret. 1. dubitat, 3. solut 5. numer. 51. fol. 32. Menoch. lib. 4. prae sumption. 189. numer. 7. & numer. 103. & prae sumpt. 190. numer. 14. & in commentariis, lib. 2. c. 26. numer. 24. ita etiam ego metipse obseruaui, atque scripsi. Caeterum Simon de Praetis, de interpretat. vlti[sect. 5] mar. Volunt. lib. 1. interpretat. 2. solut. 10. numer. 2. fol. 116. aduersus communem allegationem text. in d. l. quoniam desideria: insurgit. & putat, textum illum non es se intelligendum, provt intelligunt communiter Scribentes, nec ita simpliciter procedere, vt per eos adducitur, quia causam seu rationem, & dictum eius legis simul iungendo, intelligitur quod desideria morientium intelliguntur arbitrio viuentium, scilicet eorundemmet, quando viuebant, & non aliorum viuentium; provt allegant Ductores ad hoc d. l. idque inquit, expresse patere ex decisione eiusdem l. quod ex eo quod quis filium naturalem habens, illum dat, & aggregat Curiae, quod dicitur arbitrium viuentis, idem determinatio facta in vita, manifestat certis sime, eundem filium debita affectione elegis se suum vniuersalem succes sorem, quod dicitur desiderium morientis, id est, eius, quod desiderat es se post mortem, vnde (subdit idem Praetis) quod verius, & magis consonans verbis illius legis credit, eam pos se allegari ad hoc, quod voluntas alicuius post mortem colligitur, & habetur ex eo quod dixit, vel fecit in vita; & sic iungi, & addi his, quia aliis solutionibus, & interpretationibus dixerat circa dicta, vel facta testatoris in vita. Ac denique ipse concludit, quod solam rationem legis ipsius intuendo, videtur stare non pos se, quod voluntates testatorum ita subiiciantur arbitrio aliorum viuentium, contra decisionem tex. in l. illa institutio, ff. de haered. Instit. & l. 1. cum aliis, ff. de legat. 2. quarum occasione, verbis importantibus liberum arbitrium, aut voluntatem liberam, siue arbitrium boni viti, dicit nonnulla ea solutione, quae tamen ad propositum huius cap. non faciunt, nec coueniunt rationi d. l. quoniam desideria, vbi[sect. 6] de arbitriis huiusmodi non sentit Imperator, nec agit; quocirca, quamuis negari non pos sit, quin apposita ab Imperatote, ratione illa, desideria morientium ex arbitrio viuentium colligi, subiiciatur species illa, quando quis filium naturalem habens, illum aggregat Curiae, vt ex eo, eundem filium debita affectione elegis se suum vniuersalem succes sorem videatur; ex quo tamen ratio ipsa generalis est, non ideo restringi debet ad speciem propositam, ita vt generaliter accipi non valeat, quando nec ex alia parte dispositionis, nec ex praecedentibus mediis, aut subsequentibus, vel aliis legitimis coniecturis, de mente testatoris non apparet; in dubio namque, & cum casus occurret, in quo de voluntate disponentis non appareat, atque ita in dubio versemur, ex desiderio viuentium in casu simili, aut ex eo, quod verisimiliter creditur, desiderare eius qualitatis, & condicionis homines, non sine ius ta ratione desideria morientium colligimus; & sic non modo ex arbitrio eiusdem, qui disposuit, quando viuebat, sed ex arbitrio quoque aliorum, coniectura legitima deducitur in casu dubio, iuxta communem Doctorum sententiam per eum text. textum etiam, in l. regula, §. & licet, ff. de iur. & fact. ignor. ibi: Nam initium constitutionis generale est. Et ea, quae ad propositum eius tradiderunt Authores illi, quos ego metipse commemoraui in commentariis, lib. 2. c. 22. numer. 99. & 100. idque verificari potest in exemplis illis, quia Mieres, in loco relato supra, proposuit, & in aliis similibus. Et secundum haec, Praetis metipse aliorum errorem carpens circa intellectum, & allegationem dictae l. quoniam desideria: decipitur equidem, nec quia de arbitrio libero, aut libera voluntate adducit, repugnant his; vtpote, cum diuersa valde sint nec dicamus aliorum viuentium arbitrio, desideria morientium subiici praecise, sed in casu dubio ex eo pos se colligi, quid disponens voluerit verisimiliter, coniecturando voluntatem ipsius, atque interpretationem faciendo ex arbitrio aliorum, quando ex sua dispositione, aliisque coniecturis legitimis constare non potest aperte, quid ipse voluerit, quidve prae senserit; sic enim tam ex proprio ipsius arbitrio, quando viuebat, quam ex aliorum viuentium in casu simili, desiderio, & arbitrio, voluntas eiusdem dubia coniecturari, atque interpretari debebit, provt ex communi textus ipsius allegatione, agnoscunt vnanimiter Authores onmes relati supra. # 103 CAPVT CII. Ex opinione testatoris, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt non secundum veritatem, sed secundum testatoris opinionem in casu dubio procedatur; veritásve opinioni, & e contra, opinio veritati, quando praeferatur; idque cum explicatione iurium quorundam; breuis, & di stincta explanatio, atque resolutio; sed memorabilis quidem, & notanda, provt hic videbitur; vbi & impos sibilium conditionum, quia testamentis adiiciuntur, dicuntur nonnulla. SVMMARIVM. -  1 Ex Opinione testatoris ad interpretationem vltimarum voluntatum, vsque adeo coniecturam colligi quod vbi agimus de intelligenda atque interpretanda testatoris voluntate eius opinionem attendimus; eaque facit ius. -  2 Et sic in casu dubio interpretatio fieri debet, non quemadmodum se habet veritas, sed secundum ipsius testatoris opinionem. Et magis inspicitur quod ipse opinabatur, quam quod verum sit. Quia pro vero accipiendum est, quod testator credidit, verum es se. Illudque inspici debet, quod testator cogitauit. -  3 Quoniam testatoris dispositio, ab eius opinione sub stantiam capit, non vero a substantia terminorum . -  4 Et ideo nec verborum proprietas consideratur, sed opinio testatoris. -  5 Ex ips aque opinione testatoris magis attenditur causa accidentalis, quam naturalis. -  6 Opinio testatoris, magis quam veritas inspicitur, quando ipsa facit valere dispositionem; secus, vero, si eam destruat. -  7 Veritas magis inspicitur, quam opinio testatoris quando ob eam dispositio sustinetur. -  8 Opinio testatoris non attenditur quando sequitur aliquid, quod sit contra iuris dispositionem. -  9 Veritas opinioni, & e contra, opinio veritati, quando praeferatur; cum explicatione quorundam iurium: & numero sequenti, vbi sententia Authoris in medium profertur. -  10 L. Barbarius Philippus, ff. de officio praetoris, materia, & decisio exornatur remis siue. -  11 L. seruo manumis so, 58. ff. de condictione indebiti, explicatur. Et ibidem, impos sibilium conditionum, quae testamentis adiiciuntur, dicuntur nonnulla. PRo distincta, & breui huiusce cap. explicatione obseruandum, atque con[sect. 1] stituendum erit principaliter, ex opinione testatoris ad interpretandam vltimam voluntatem quamcunque, vsque adeo coniecturam colligi, quod vbi agimus de intelligenda, atque interpretanda testatoris voluntate, eius opinionem attendimus, eáque facit ius; provt Baldus scripsit in l. fin. §. 1. C. communia de legatis, Socin. in consilio 124. numero 4. lib. 4. & in consilio 62. sub numero 9. lib. 3. Corneus, in consilio 26. colum. 3. vers. Et alias: & in consilio 87. colum. 3. versic. Ex quo relictum: lib. 2. Craueta, in consilio 88. numero 15. Paris. in consilio 19. numero 167. lib. 2. Neuiza. in consilio 62. numero 35. Bereta, in consilio 74. Numero 43. lib. 1. Pet. Surd. decis. 241. numero 16. nonnullos alios statim commemorabo: Quocirca cum testatoris voluntas primum locum obtineat, l. in conditionibus, [sect. 2] cum multis aliis vulgatis, ff. de condit. & demonst. in casu dubio interpretatio fieri debet, non quemadmodum se habet veritas, sed secundum testatoris ipsius opinionem, & sic testatoris opinio, ex eo interpretationem recipit, quod ipse opinabatur, non ex eo, quod verum sit; nam pro vero accipiendum est, quod testator credidit verum es se, illudque inspici debet, quod testator cogitauit; nam (vt nunc dixi) voluntas testatoris ex opinione illius coniecturanda est, l. quo loco, §. 1. & ibi notatur cum Glos sa, in verbo, alterum, ff. de hered, instit sequuntur Bart. Bald. Angel, Imol. Castrens. & cae teri, idemque notat Glos. per illum tex. in. l. seruo manumis so, ff. De condict. indebiti, & ibidem Ias. numero 20. & exornarunt nonnullis, Ioann. Crot. in l. qui Romae, § duo fratres, numero 16. ad fin. de verbor, obliga. & in l. Gallus, §. & quid si tantum, numero 29. de liber. & posthu. & in consilio 48. numero 15. & 16. Hippoly. Rimin. in consilio 22. numero 79. lib. 1. Roland. in consilio 6. numero 25. lib. 4. Craueta, in consilio 88. numero 6. Alciat lib. 3. de verb. signif. numer. 5. Pet. Surd. d. decis. 241. numero 15. & 16. Anton. Pichard. in §. Impossibilis, ex numero 22. Instit. de haered, insti. Paul. Duran. in tract. de condit. & mod. impos sib. c. 1. 2. partis, ex nu. 40. fol. 12. &c. 7. partis tertiae. Ioan. Vincent. Hon ded. in cons. 30. num. 37. libro 2. Menochius, libro 4. prae sumptione 26. num. 30. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. titu. 10. per totum, vbi numer. primo, quod verba testamenti debent intelligi secundum opinionem testatoris, non secundum substantiam veritatis; quoniam [sect. 3] testatoris dispositio (vt Angelus ibi relatus docuerat) ab eius opinione substantiam capit, non vero a substantia terminorum. Et ideo nec verborum pro[sect. 4] prietas consideratur, sed opinio testatoris, vt post Parisium ipse Mantica obseruauit dicto numer. primo, in fine, Simon de Praetis, lib. 2. interpret. 3. dubitatione 1. solutione 3. num. 9. & 4. seqq. folio 265. vbi quod opinio testatoris, & illud quod existimabat es se, vel fieri pos se, licet non es set in veritate, facit interpretari mentem, & dispositionem testatoris, secundum eius opinionem, & non secundum veritatem, in his potis simum, quia ab eius pendent voluntate, vel iuri non repugnant. Et subdit num. 12. quod ex opinione testatoris magis attenditur[sect. 5] causa accidentalis, quam naturalis; per tex. in l. haereditatem, in principio, ff. de castrensi peculio Semper autem intelligitur doctrina praedicta quando opinio testatoris facit valere dispositionem, tunc enim opinio metipsa magis inspicitur, quam[sect. 6] veritas, quia eam pos sit destruere; iuxta tex. cum materia, in l. vltima, vbi Baldus, numer. 51. C. de haered. Instit. & in his terminis Praetis intelligit, Mantica etiam, d. tit. 10. numer. 2. in fine. Pichardus, in locis, de quibus infra. Quod si inspecta veritate,[sect. 7] potest valere dispositio, quia, si falsa opinio spectetur, es set inutilis; tunc equidem veritas magis inspicitur, quam opinio testatoris; quoniam hoc agitur, vt dispositio testatoris magis valeat, quam pereat; sic late explicauit Ioann. Crotus, in dicto §. & quid si tantum numer. 57. per tex. in §. si quis rem suam, iuncto §. sed si rem legatarij, In stitu. de legat sequitur Mantica, lib. 3. dict. tit. 10.[sect. 8] num. 3. Menoch. lib. 4. prae sumption. 26. num. 32. qui vnanimiter agnoscunt, opinionem testatoris es se attendendam, nisi sequatur aliquid, quod sit contra iuris dispositionem, vt Simon de Praetis, in loco relato supra, scripsit. Et exemplum ponens, adnotauit Mantica, dict. titu. 10. numer. 9. nec dis sentit Anton. Pichard. in §. si quis rem suam. 12. Instit. de legat. qui vt explicet, quando veritas opinioni, & quando opinio veritati praeferatur; semper eo [sect. 9] tendit, vt voluntas conseruetur testatoris; & cum eodem §. Imperator dixerit, quod si quis rem suam quam alienam, legatariive es se putauit. legauerit, validum est legatum, quia plus valet quod in veritate est, quam quod in opinione: l. 2. §. a pupillo, ff. pro emptore, l. regula, §. qui ignoranti, ff. de iur. & fact. ignor. l. si pater. 4. §. quoties, ff. de manum. vind. id ipse explicat, atque intelligit, quando in veritate non deficit aliqua voluntas, vt in dicto §. si quis rem suam, & in dict. § quoties, vbi si quis seruum proprium, quem alienum es se putabat, manumittat, valet manumis sio, ea ratione, nam si alienum manumittere volebat, longe magis manumitteret proprium; & ob id si testator leget rem propriam, tanquam legatarij, valebit legatum, quia credimus, similiter fuis se legaturum, si sciuis set suam; idque in vltimis voluntatibus admitti, (inquit Pichardus ipse) quia eas, vt exitum habere pos sint, latius interpretamur; l. in testamentis, ff. de regul. iur. l. vel negare, ff. quemadmodum testamen, aperi, & subdit, in contractibus hanc interpretationem non sumi, sed totum actum inutilem iudicari; idque ex textu, in l. tertia, §. subtilius, ff. de condict, ob caus. & inducendo text, in §. Impossibilis, institut. de hae red. Instit, & §. si impos sibilis, Institut. de inuti. stipulat. Addit denique idem Pichardus, quod in his, quae in solo animo consistunt, quia omnimoda requiritur certitudo, opinio veritati praefertur, ex l. is qui putat 15. ff. d. acquiren. haered. item etiam, vbi publica vtilitas dictat, vt opinio prae ualeat, veritas non attenditur, §. sed cum aliquis, Instit. de testam. vbi Pichardus metipse latius explicat, & in proposito expendit decisionem l. Barbarius Philippus, ff. de officio praetoris, eámque exor[sect. 10] nant nonnullis, provt ibi videri potest. Et vltra nonnullos Authores, quos citat, vide Federicum de Senis, in consilio 13. Socinum, in consilio 22. libro primo, Tuschum. tomo 5. litera O. conclus. 157. fol. 1083. Anton. de Amatis, decis. 21. Viuium, conclusion. siue regular. lib. 2. regul. 11. Et hactenus Antonij Pichardi. obseruationes in proposito, qui breuiter equidem, atque recte se habuis se videtur, in explicatione, & ratione dictae disceptationis, & iurium illorum, & semper principaliter consideras se, an in actu, qui geritur, voluntas ex parte actum gerentis interueniat, nécne; vt praecipue inspiciendum sit, an voluntas non deficiat, nec intersit, an actus reddatur nullus, vel validus; sicuti Paul. Castr. de quo statim, singulariter animaduertit, & docet. Cum ergo totum hoc a prae sumpta voluntate, & mentis coniectura dependeat, & in d. §. si quis rem suam, Institu. de legat. & in l. 4. §. quoties, ff. de manumis. Vindicta, prae sumptio voluntatis, & coniectura mentis daretur; sicuti Pichardus ipse, ex sententia communi tradidit; recte statutum est, plus valere, quod in veritate, quam quod in opinione; idque in vltimis voluntatibus, quia fauorabiliores sunt, quam contractus; non ita regulariter in contractibus ipsis cum in eis, nec ita fauorabilis interpretatio sumatur, nec etiam coniectura mentis sic prae sumatur, quamuis alias actus sit inualidus; licet aliquando in actibus etiam inter viuos, qui a duorum voluntate dependent, facilius, quam in aliis negotiis, quia a solo animo vnius, id admittatur; quod Castrensis de quo etiam statim, obseruauit magistraliter. Econtrario autem, cum in dependentibus ab animo, omnimoda certitudo requiratur, & de iure suo non certus, nec velle, nec nolle habere videatur, ad actum autem acquisitionis, vel repudiationis haereditatis, certitudo omnimoda, consensus. & voluntas requiratur, quia in ignorante, aut de iure suo non certo, non datur; is, qui putat se neces sarium, cum sit voluntarius, non poterit repudiare. Et econtrario, qui se putat neces sarium, voluntarius existere non potest; nam plus est in opinione, quam in veritate, vt dicit Vlpianus Iureconsultus , in l. is qui putat. 15. cum l. seq. ff. de acquiren. haered. quasi diceret, plus attenditur opinio, iuxta quam, in ignorante, aut de iure suo dubitante, voluntas non datur, cum de iure suo certus non sit, vt in l. nec is, 18. eius dem tituli, quam veritas; iuxta quam, cum deficiat voluntas, actus validitas non consideratur; quia cum totum hoc a voluntate dependeat, vbi ea deficit, magis opinio, quam veritas attenditur. Sic sane (provt ego considero) vnius, & alterius textus ratio, scilicet dict. §. si quis rem suam; & dictae l. is qui putat, licet in se generalis videatur, subiici tamen speciei, ibi propositae, aut intelligi debet iuxta subiectam materiam existentis, vel deficientis voluntatis, nec ita extendi, vt generaliter ipsa procedat; generaliter namque eam procedere vel stare non pos se, ex eo certum redditur, cum alioquin vnus alteri textus ex diametro contradiceret, & totum oppositum contineret; scribitur enim pro opinione aliquando, & aliquando pro veritate. Et in dicto §. si quis rem suam; plus valere, quod in veritate est, quam quod in opinione, dicitur, iuxta subiectam materiam casus, quem Iustinianus proposuit, atque ita generaliter, non alias ab eadem argumentum deduci poterit, quam vbi existentis voluntatis, subiectae materiae, & coniecturae mentis testatoris prae sumptio, & aequalis ratio ades set; in dicta l. vero is qui putat, scribitur, plus es se in opinione, quam in veritate, iuxta casum etiam illum, ab Vlpiano propositum, & subiectae materiae rationem, qua omnimoda certitudo requiritur: atque ita eadem ratio, & aliis casibus conueniet, in quo eadem certitudo neces sria sit, & ipsa ratio militet, provt in d. §. subtilius, quem recte ponderauit Pichardus, vt differentiam constitueret inter contractus , & vltimas voluntates; non vero vbi praeualente opinione, voluntatis quoque coniectura, & prae sumptio daretur; vt in exemplo Castrensis, de quo inferius, & per Balduinum, de quo etiam infra. Non ergo potest certa, aut generalis regula pro veritate contra opinionem, vel pro opinione contra veritatem constitui, vt quia alteri praeferatur, generaliter ostendatur, sed iuxta speciem propositam, & subiectae materiae rationem, voluntatísque prae sumptionem, & mentis coniecturam, id totum definiendum, & diiudicandum, erit, quemadmodum Legislatores metipsi, ob eandem rationem , diuersimode quoque definierunt, atque diiudicarunt, sicuti ex eisdem iuribus apparet dilucide Et haec quidem ex sententia , & mente communi Doctorum, in eadem l. is qui putat, procedunt, vbi Bartol. quaerit numero primo, quid velit dicere textus ille, dum cauet, plus es se in opinione, quam in veritate; & respondet sic: Aditio consistit in animo solo, vt in l. pro haerede, §. primo, eiusdem tituli. Ergo in ea debet magis inspici opinio, quae est in animo, quam veritas, sed haec opinio erat erronea, ergo vitiatur repudiatio. Et inferius, num. secundo, & tertio, sic scribit: Solus enim error caus ae, acquisitionis impedit aditionem, vt infra eodem, l. si is ad quem. Ratio, quia impedit voluntatem, & in aditione, quia. consistit in solo animo, magis inspicitur opinio, quam in his, quae. in solo animo non consistunt. Ecce vbi semper Bartol pro ratione decisionis eius textus, & declaratione iurium materiae facit totum fundamentum, in existentia. aut defectu voluntatis, cum ab ea principaliter dictorum iurium ratio gubernetur, & dependeat; & numero quarto, singulariter repetit in haec verba: Declaro, error talis impedit voluntatem, ergo impedit aditionem, quae consistit in voluntate: quod impedit voluntatem, patet; si putem me voluntarium, cum sim suus, ergo habeo voluntatem acquirendi de nouo, non autem habeo voluntatem immiscendi me, quod est approbare acquisitionem, mihi factam a iure. Cum ergo acquisitionem ipsam ego ignorem, non tenet aditio. Eodemmodo, si repudio, habeo animum, ne acquiratur mihi de nouo; non autem habeo voluntatem abiiciendi acquisitionem factam a iure, ideo vitiatur acquisitio, & repudiatio. Hactenus Bartol. quem communiter omnes sequuntur, sicuti constat ex traditis per Iasonem ibi, numero primo, & secundo, & numero septimo, & octauo, Damasum, Brocardico 115. & 117. libro secundo, Francof. libro decimotertio, regul. verbo, opinio. Sequitur etiam Cas trensis, numero tertio, vbi in hunc modum reliquit scriptum, & in contractibus totum contrarium eius, quod Pichardus, obseruat; vere tamen, cum textus a Pichardo ipso ponderatus, in dicto §. subtilius, fortiter adstringat, sic distingui, atque explicari debet, provt supra notaui. Sic ergo inquit Ca strensis: Nota etiam, quod magis inspicitur id quod est in opinione, quam id, quod est in veritate, posito, quod id, quod est in opinione, tendat ad reddendum actum illum, vt valeat; & id, quod est in veritate, tendat in oppositum. Sed contra magis inspicitur, quod est in veritate, vt supra, de iur. & facti ignorant. l. regula, §. qui ignorauit, & infra, pro emptore, l. secunda, §. primo, & in aliis legibus allegatis hic in glos sa finali, pro contrariis solut. hic in his, quae dependent ex mera voluntate, vt est aditio haereditatis, in qua inspicitur potius opinio, quam veritas: Quoniam opinio habet alterare voluntatem. Contraria loquuntur in his, quae non dependent ex sola voluntate vnius, sed etiam alterius, vt in contractibus, & in translatione dominij, vbi inspicitur veritas. Vnde si emis a domino, & credis eum non dominum, nec acquiri dominium, nihilominus acquiris inspecta veritate. Et econtra si tradens est dominus, licet putet se non es se, tradendo ex causa habili, transfert dominium, si suo nomine tradat; non sic, si alieno, & tanquam procurator illius, quem putat dominum; vt l. seruum Titij, & ibi notatur in glos sa, supra, mandati: Menochius etiam, in consilio 106. ex num. 341. & tribus sequentibus, libro secundo, vbi in illo ca su, ab opinione testatoris, & quod ipse cogitauit, totum fundamentum facit. Surdus etiam in cons. 89. numero 45. libro primo, Ripol. ad l. cum auus, numero 20. de condition. & demonstration. Mieres etiam secunda parte, quae stione sexta, numero quarto, & quae stione 12. numer. 67. & 68. Rursus, & in confirmationem obseruationum superiorum, quibus an consensus, & voluntas, in actu, qui geritur, deficiat, vel interueniat, principaliter attendendum dixi, pro his etiam omnibus, quae ex Antonij Pichardi placitis, supra commemoraui ; extat Francisci Balduni locus egregius, ea omnia comprehendens, in §. sed si rem legatarij, in vers. Plus valet, &c. folio mihi 304. vbi singulariter ad modum se habuit, & Pichardi resolutionem tradit in haec verba: Plus valet, quod in veritate est; nempe, vbi non minus suffragari videtur veritati, quam opinioni voluntas; & id quod agitur, veritatis nomine sustinetur, quod alioqui opinionis error subuerteret. Vt magis valere veritatem, quam errabundam opinionem, voluis se testatorem merito coniiciamus. Sic & vbi dominus seruum admittit suum, quem putat es se alienum, rata est manumissio, l. si pater, §. quoties, de manu. vind. at vbi pugnat cum voluntate opinio, non potest non opinionis errore subuerti, quod a certa pendet voluntate. Recte itaque Vlpianus, is (inquit) qui putat se neces sarium, cum sit voluntarius, non poterit repudiare, namque plus est in opinione, quam in veritate (sed etsi legatarij) increscit orationem hic non modo. error te statoris, sed & quaedam ludificationis suspicio, quae promit coniecturam benignioris voluntatis subes se videtur. Et sane in contractibus inter viuos, facit haec sus picio ludicrum, & inutile, quod agitur. Eóque pertinet, quod ait Vlpianus in l. tertia, §. subtilius, de condict. caus. dat. caus. non secut. cum tibi nummos meos, quasi tuos do; non facio tuos. Verum facilior est ineundae obligationis ratio in vltimis voluntatibus, quas non temere patitur lex subuerti commento alicuius coniecturae. Vnde & conditio impos sibilis, quae vitiaret stipulationem, non vitiat vltimam voluntatem; nec omnino sane ex eo, quod testator putauit rem es se legatarij, statim sequitur eum ludere voluis se; quid enim si fuerit ignarus huius iuris, quo dicimus, rem nostram inutiliter nobis legari (quia exitum) hic praeter rationem superiorum duorum casuum, latet etiam quaedam ratio discriminis, cur non valeat legatum, quando ab ignorante res aliena legatur, vt propria; cum tamen valeat ex diuerso, si propria res legetur per errorem, vt aliena, quod iam dicimus. Nempe quia priori casu non ita facile potest inuenire exitum voluntas defuncti cui integrum non est, aut liberum rei alienae dominium in legatarium transferre. Nec temere censetur voluis se haeredem suum onerare difficili conditione comparandae rei alienae nisi constet, sciuis se alienam rem es se, quam legabat; at in altero casu, de quo hic agitur facillime potest, & expeditis sime exitum habere voluntas defuncti, cum omnino res legata sit testatoris, nec aliquid obsit, quominus statim fieri pos sit legatarij. Et quando licet, vt habeat exitum, etiam Reipublicae interest, vt sciribit Paulus, l. vel negare, quem ad. testam aperiantur. Hactenus Balduini locus, quo (vt vides) mirabiliter eorum iurium rationem as sequitur, & reddit, & principaliter considerat, an opinioni, an veritati magis suffragetur voluntas, vt vna alteri iuxta rationem voluntatis praeferatur, vel non; quod idem egregie tradit Mynsingerus, in eodem §. si quis rem suam, & in fine, ad vers. Sed etsi, sic scribit: Amplificat quod supra dixit, videbatur tamen, si putauit legatarij rem es se, quia sua erat, legatam non valere. Nam si quis legandi animum non habet, non consistit legatum; constat autem, rem legatarij propriam inutiliter legari, & testator prae sumitur hoc scire; ergo si crediderit rem es se legatarij, eamque ipsi legauit, videtur legandi animus abfuis se. Item, quemadmodum si rem meam tibi trado, credens tuam es se, non, transfero in te dominum, l. 3. §. subtilius, ff. de condict. caus. dat. sic etiam si rem meam tibi lego, tuam putans, non deberet valere legatum. Verum Imperator hic valere scribit, quod solo fauore vltimae voluntatis conseruandae receptum videtur, quasi satis sit, vt defuncti voluntas exitum habere possit. Et hic quoque veritas opinioni praeualere debet, cum voluntati legantis respondere queat. Voluit quippe testator eam rem legare, si potuit, & vtique, potuit, cum re vera non legatarij, sed ip sius testatorís fuerit propria. Hactenus Mynsigerus, cui & Hotm., ibidem conuenit. aperte. Et ij quidem, & caeteri relati supra, sic explicant; nec reddunt discriminis rationem illam, aut doctrinam, quam Ioannes Borcholtem in eodem § si quis rem suam, In stitut. de legat. adducit videlicet, quod semper cum quaeritur, opinio potius spectanda sit, quam veritas; aut contra, veritas potius, quam opinio? ad differentiam iuris, & facti recurrendum est: vt si in facto erratum sit, veritatem potius, quam opinionem spectemus, de quo nonnulla ibidem con stituit exempla. Si in iure erratum fuerit, opinionem potius, quam veritatem inspiciamus; idque propterea. quod iuris error nocet, facti error non nocet, dicto. l. regula, in princip. de iur. & fact. ignor. & vt noceat iuris error, opinionem potius, quam veritatem spectamus; & contra, vt facti error non noceat, veritatem potius, quam opinionem inspicimus, quod ipse Author latius exornat. Congruentius tamen ad existentiam voluntatis, & consensus, vel eius defectum, superiores Authores rem hanc reduxerunt, vt vidimus: an scilicet opinioni, an veritati magis suffragetur voluntas: quibus & Pater Thomas Sanchez as sentit specifice, is namque tomo 1. de sponsalib. & matrimon. libro 2. disputat. 33. proposita quae stione, de qua ibi, & inter alia adducto in contrarium fundamento ex dicta l. si quis putat; sic eidem legi respondet num. 4. vt voluntati, & consensui principaliter effectum inuestigationis praedictae tribuat; prout in dicta disputatione videri potest. Denique & pro eadem resolutione proposita supra, & obseruatione illa a me tradita in vers. Sic sane (prout ego: credo) quod vnius & alterius textus ratio generalis subiici debeat speciei ibi propositae, aut iuxta eam, & non generaliter intelligi; egregius, & notandus extat Hug. Donell. locus, commentar. iur. ciuil. lib. 8. c. 11. ad finem, vbi in hunc modum reliquit scriptum: Quid si testator e conuerso leget rem suam, quam alienam putat, semper valet legatum, §. 11. de legatis, vbi ratio, quia plus valet quod in veritate est: quam quod in opinione: Imo plus est in opinione, l. 15. de acquirend. haereditat. Vtrobique oratio ad species propositas restringenda; plus est in veritate in hac specie quia falsa opinio non efficit, quominus legare testator possit, si rem suam sciret, imo eo facilius relicturus prae sumitur, §. quarto, h. t. plus est in opinione in dicta l. 15. quia ibi opinio impedit, quominus adire, aut repudiare possit haeres, cum ad aditionem requiratur scientia, non aeque ad relictionem legati; quare quoties falsa opinio gerenti non obstat, quominus velit, & possit id, in quo errat, plus est in veritate. Contra, quoties impedit, quominus fiat, quod fieri poterat, si quis sciret quod in re est, plus est in opinione. Et hactenus de text. in dicta l. is qui putat 15. & [sect. 11] in dicto §. si quis rem suam; cum aliis, & de as sumpto illo, an plus valeat quod in opinione est, quam quod in veritate: & e contra. Nunc vero, & vltimo loco obseruandum, atque constituendum erit, ex doctrinis adductis supra, ad mitium huius cap. testatoris scilicet opinionem magis spectari, quam veritatem, licet ex ea reddatur inutilis dispositio, & in casu dubio interpretationem fieri debere, non quemadmodum se habet veritas, aut iuris dispositio, sed secundum testatoris opinionem, inferri ad interpretationem textus in l. seruo manumis so 58. ff. de condict. Indebiti; nam licet conditio impos sibilis apposita in vltimis voluntatibus, habeatur pro non scripta, & consequenter non vitiet, l. prima, ff. de condition. institut. l. obtinuit, ff. de condition. & demonstration. §. impossibilis, Institut. de haered. institut. l. tertia, tit. 4. part. 6. & exornant post Mynsingerum, Balduinum, Hotomannum, Cuiacium, Duarenum, Donellum, & alios, Antonius Pichardus, in dicto §. Impossibilis, Anton. Gomezius, tomo 1. variarum, capit. duodecimo, numero 67. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius: verbo, reliquit, ex numero vndecimo, cum sequentibus, Mo lina, de Hispanorum primogeniis, libro secundo, capit. 12. ex numer. 34. D. Spino, in speculo, glos sa rubricae, prima parte, ex num. 38. & glos sa 14. ex numer. 158. Emmanuel Costa, Sarmientus, & alij, quos commemorat idem Pichardus, in §. si impos sibilis, Institut. de inutil. stipulat. Leand. Galganetus, de condition & demonstration. prima parte, cap. secundo, ex numero septimo, cum sequentibus, & secunda parte, cap. primo, quaest. 83. Ex fol. 208. Antonius Faber, coniecturarum lib. 6. cap. 12. per totum, Paulus Duram, de condit. & modis impossib. cap. primo, secundae partis, ex num. 40. cum pluribus seq. idque tam vltimarum voluntatum fauore, vt ips ae exitum habeant, obtinuis se; cum non leuis hac de re inter Veteres fuis set controuer sia; interest enim Reipublicae vltimas defunctorum voluntates exitum habere, l. vel negare, ff. quemadmod. te stament. aperi. quam ex coniectura mentis testatorum eorundem, qui impos sibiles conditiones adiiciunt; non enim videntur vltimam suam voluntatem voluis se subuertere, sed potius valere; cum verisimile non sit, frustra & inutiliter eos te stari voluis se, ac proinde longe vtilius, & humanius visum fuit, admis sa ea interpretatione fauorabiliori, impos sibilem conditionem reiici, quam suprema defunctorum iudicia intercidere: Quod ita in contractibus admis sum, & receptum non fuit, nam qui sciens contrahit sub impos sibili conditione, videtur ludere, & eius cogitationis es se, vt nihil agi existimet, l. non solum 31. ff. de obligat. & action. & cum in contractibus obligatio nasci non pos sit, nisi ex vtriusque contrahentium consensu, & in ea re, quae ex duorum, pluriúmve consensu nascitur, non ita facile admitti potuit, ex errore magis, quam ex certo indicio fuis se admissam conditionem; nec ita fauorabiles sint contractus ipsi, sicut testamenta, & vltimae voluntates; l. in testamentis, ff. de regul. iur. & imputandum sit vtrique contrahentium, cur ita contraxerint: quod haeredi, vel legatario imputari non potest; sic potius eorundem contrahentium voluntati conueniens visum fuit, ex ratione dictae l. non solum, quam impos sibiles conditiones vitiari. Ad quod in effectu reducuntur, rationes omnes, quas Interpretes nostros tradidis se vidimus, vt inter contractus, & vltimas voluntates differentiae rationem as signarent; sicuti constat ex his, quae Franciscus Balduinus scripsit, in d. §. impos sibilis, Institut. de haered. institut. & latius in d. §. si impos sibilis, de inutil, stipulat. vbi explicat materiam, & decisionem dict. l. obtinuit: Mynsingerus, in eodem §. impossibilis, num. 5. in haec verba: Sed quae est diuersitatis ratio, quod aliud in testamentis, aliud in contractibus obseruatur. Respondeo in contractibus omnium contrahentium voluntas spectari debet, quibus imputandum est, nec verisimile est, quicquam eos agere, qui conditionem apponunt, quam sciunt impos sibilem: in vltimis voluntatibus latiorem facimus interpretationem pleniu sque mentem testantium interpretamur, propter publicam vtilitatem, cui expedit, suprema hominum iudicia exitum habere. Vnde. tametsi conditionem impos sibilem testator adiecerit, perinde tamen erit, ac si pure disposuis set. Neque enim credendum est, aliquem quicquam testamento suo adijcere voluis se ad impugnandum suum indicium. Conuenit etiam Ioann. Borcholt. in eodem §. Impossibilis, ex num. 2. & ibidem latius exornat. Anton. Pichard. num. 12. & 13. Hugo Donellus, commentarior. iur. lib. 6. cap. 18. litera 1. vbi etiam Additionator, Anton. Faber. coniecturar. lib. 6. d. c. 12. in princip. Galganet. De condit. & demonst. 1. p. d. c. 2. ex n. 7. & 8. cum seq. Paul. Duran, de condit. & mod impossib, 2. p. c. 1. ex n. 40. cum seq. fol. 11. Cum ergo ex coniectura voluntatis, & mente prae sumpta testatorum id procedat, & impos sibiles conditiones dum ab vltima dispositione reiiciuntur, ex disponentis coniecturata voluntate fiat; vt omnes relati, animaduertunt, & eleganter Emmanuel Costa, in capit. si pater, 1. part. verbo, in re certa, num. 7. de testam. in 6. sequitur sane, ex voluntatis coniectura, mentisque prae sumptae ratione, pos se non minus vltimis voluntatibus, quam contractibus nocere conditionem impos sibilem, si coniectura voluntatis suadeat id ipsum, quod in contractibus prae sumi, diximus; atque ita Francis cus Balduinus, in d. §. si impossibilis, dum explicat dictam l. obtinuit: singulariter deduxit, atque annotauit numero tertio, dicens, in vtroque genere obtinere, quod Paulus generaliter etiam respondit in l. cum haeres, 4. §. non est statu liber, ff. de statu lib. libertatem inutiliter dari, si tam difficilis conditio adiiciatur, vt aliunde ea libertas obtingere non pos sit, quia nec animus tunc sit dandae libertatis, apposita ea conditione, si haeredi millies dedis set; aut si testator seruum, cum moreretur. liberum es se ius sis siet; atque ita ex coniectura voluntatis: Quia nec animus sit dandae libertatis; sic Iureconsultus re spondit. Vere tamen conditio ea quamuis difficillima, impos sibilis tamen non est impedimento naturali; atque ita ex defectu coniecturae voluntatis vitiat libertatis relictum; provt latius Faber ipse explicat dicto cap. 32. per totum, lib. 6. Antonius Pichardus, in dicto §. impos sibilis, num. 17. & quatuor seq. vbi etiam ex proposito declarat eum text. & id ipsum aperte voluit Pat. Thomas Sanchez, lib. 5. disput. 3. per totam, tom. 1. de sponsalibus, in di scursu explicationis text. in cap. finali, de condition. appositis. Sic quoque, quamuis impos sibilis conditio, apposita in vltimis voluntatibus, habeatur pro non scripta (vt dixi) tamen, si testator credidit eam es se pos sibilem, non reiicitur conditio, sed vitiat dis positionem; quia deficit coniectura illa voluntatis prae sumptae, & credens, rem es se aliter, quam vere sit, dicitur errare; & qui errat, non consentit; l si per errorem, ff. de iurisdict. omnium iudic. & cum Glos sa, Bartolo, Angelo, Imola, Castrense, Socino, Pari sio, Croto, Craueta, & aliis tradidit ex communi Doctorum sententia Cardinalis Mantica, lib. 3. tit. 10. num. 7. & cum Beroo, Menchaca, Deciano, & Surdo, Galganetus; de condit. & demonstrat, part. 2. cap. 1. q. 83. n. 2. Paulus Duran. de condit. & mod. impossib. 2. part. cap. 1. num. 40. & duobus seq. & cap. 3. septimae partis, num. 2. & tribus seqq. Mynsingerus quoque sic eum text. explicauit in d. §. Impossibilis, num. 5. in fine; & ibidem Balduinus; & in d § si impos sibilis, num. 2. vbi dixit, aliquando pos se impos sibilem conditionem, propter coniecturam voluntatis, vitiare legatum, vt in specie dictae l. seruo manumis so, vbi testator seruum es se putabat, & conditionem, quam adscribebat, propterea es se pos sibilem, neque alias relicturum fuis se fideicommis sum apparebat. Pichardus etiam, in dicto §. Impossibilis; de haered, institut. num. 22. & 23. intellectum communem ad dictum text commemorauit, & post Costam, & Sarmientum, fortiter equidem, & velut concludenter confutauit, per text. in l. ab omnibus 104. §. in testamento, ff. de legatis primó: & alia Costae, & Sarmienti fundamenta, ex quibus ab ipso intellectu communi reces sit, & alium, quem insinuauit Accursius, & Sarmientus exornauit, sustinet num. 24. Idque iuridice equidem, & probabiliter fieri potuit, prout ibidem videbitur. Nicolaus autem de Pas seribus, in commentariis ad conciliationem legum iuris ciuilis, folio mihi 912. num. 95. 96. & 97. duntaxat proponit contrarietatem d. leg. seruo manumis so, cum l. obtinuit, ff. de condit. & demonst. & nihil certum resoluit, sed duntaxat se remittit ad Authores nonnullos, quos ibi adducit. Proposita etiam contrarietate text. in d. l. is qui putat, cum d. §. si quis rem suam, fol. 459. 460. & 461. refert communem intellectum, & eum improbat; sed nihil etiam firmum proponit, quo dicta iura, & alia eis similia explicata remaneant dilucide, prout ibi quoque videri potest. Refert tamen Ferrandum Adduensem, lib. 1. suarum iuris explicationum, in eadem l. is quis putat, existimas se, falsum es se, ab Vlpiano in d. l. regulam constitui, plus videlicet es se in opinione, quam in veritate, contra id, quod Iustinianus tradidit in d. §. si quis rem suam: Sed dictum illud duntaxat referri ad casum illius legis, prout ipse Ferrandus latius comprobauit. Quo (vt vides) comprobatur etiam placitum illud, siue obseruatio a me propo sita supra, atque ex traditione Hug. Donelli confirmata, quod ratio d. l. is qui putat, generaliter accipi non valeat, prout ibi recensui. Et hactenus de praedictis, ex quibus in materia impos sibilium conditionum, quae testamentis, & vltimis voluntatibus adiiciuntur, obseruo vnum, quod licet ex mente Doctorum, & ratione differentiae inter contractus, & vltimas voluntates deducatur; non tamen ita specifice, atque in indiuiduo aliquis Scriptorum tradidit, siue annotauit, videlicet materiam hanc, qua de impos sibilium conditionum tractatu circa vltimas voluntates, sermo instituitur; coniecturalem es se, & prae sumptam; siue ex coniecturis, & mente prae sumpta eius, qui disposuit, siue testamentum condidit, omnino pendere; sic sane ex coniectura illa de qua Interpretes omnes supra commemorati, & prae sumpta mente disponentis, quibus fauorabilior iuris interpretatio fauet; & impos sibiles conditiones, testamentis adiectas, pro non scriptis haberi; nec vitiare dispositionem, & hoc pro regula generali traditum in dicta l. obtinuit. Contrariis tamen coniecturis, & prae sumptionibus, siue ob prae sumptam mentem disponentis in contrarium; ab ea regula recedi, & dispositionem vitiari, adiecta impos sibili conditione, quando coniectura illa generalis deficiat, & alia in contrarium vrgeat; sicuti in exemplis relatis supra, scilicet l. quarta, §. 1. ff. de statuliber. & ibi: Quia nec animus dandae. libertatis est. Et in dicta l. seruo manumis so; iuxta communem interpretationem; & vbicumque coniectura alia probabilis id suadeat, sicuti Balduinus, quem supra retuli; singulariter animaduertit. # 104 CAPVT CIII. Ex filiis naturalibus tantum & non legitimis, si extent filij, seu nepotes, vel alij descendentes legitimi, atque ex legitimo matrimonio procreati, an admittantur ad succes sionem maioratus, ad quam filij ipsi naturales non admitterentur, si viuerent, quia filij legitimi tantum inuitantur, vel illegitimi excluduntur; & consequenter, si filius sit inhabilis ad succedendum, an idem censeatur de eius descendentibus, etiam legitimis? vbi articulus hic ex profes so, atque egregie admodum explana tur, & as sumptum illud vulgatum, quod exclusa, vel succedere prohibita vna per sona, censeantur omnes exclus ae, quae ab ea descendunt, exornatur, atque illustratur vtiliter, & Ioannis Cephali, in cons. 103. lib. 1. Francisci Beccij, in cons. 138. lib. 2. Guidi Panciroli, in cons. 169. lib. 1. placita, & resolutiones, diligenter adeo, atque accurate subuertuntur, vt Cardinalis Francisci Manticae contraria sententia in tuto manere videatur; nec l. finalis, C. de naturalib. liber. decisio subuerti in futurum valeat, provt hic demonstratur. SVMMARIVM. -  1 A Filiis naturalibus descendentes, an admittantur ad maioratum, ad quem filij ipsi naturales si viuerent, non admitterentur, & num. seq. per dis cursum totius cap. -  2 Auus potest haeredem instituere nepotem legitimum ex filio spurio, & ei quouis titulo relinquere. -  3 Filij, vel nepotes haeretici, an pos sint in maioratu succedere: & vide infra, num. 19. Et in eo crimine, an nepotes afficiantur eadem poena, quae filiis inflicta est. -  4 Accusans testamentum de falso, non prohibetur succedere haeredi testatoris. Idem in filio exhaeredato, & in filio deportati. -  5 Nepos legitimus, ex filio illegitimo, vt in maioratu succedere valeat, vrgens expenditur fundamentum, & diluitur infra, n. 21. -  6 Masculi ex foemina, masculorum appellatione continentur, quando agnationis ratio habita non fuerit; de quo latius remis siue; & infra, n. 12. & 13. & 22. -  7 Excluso aliquo a succes sione, tunc demum eius de scendentes exclusi censentur, quando eadem ratio exclusionis militat in illis; secus ita tamen, si aequaliter non militat. Vel si ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quae in eius descendentibus ces saret. -  8 Exclusa vna persona, vel succedere prohibita, eius descendentes tunc demum exclusi censentur, quando ex persona exclusi venirent: secus tamen, quando ad succes sionem venirent ex persona propria, & proprio iure. -  9 In maioratuum institutionibus, tot substitutiones, & & vocationes resultant, quot personae ad eorum succes sionem vocantur. Et inde omnes descendentes, atque ex familia institutoris maioratus procedentes, ex propriis per sonis, & vocationibus succedunt, non ex iure transmis so. Et vnusquisque succes sor censetur institutoris immediatus donatarius. -  10 Nepotes, & alios descendentes legitimos, ab illegitimis filiis procedentes, succedere pos se, & debere in maioratu, ad quem filij legitimi, & de legitimo matrimonio vocantur: tametsi pater eorum succedere non pos set. Idque ex sententia quorumdam Authorum, de qua latius num. seq. -  11 Contra vero ex sententia Authoris, de qua late, vsque in finem cap. vbi contra legitimos, procedentes ab illegitimis, vt ipsi succedere non pos sint, provt latius hic. -  12 Masculi ex foeminis, an admittantur ad succes sionem maioratus, ad quam masculi descendentes inuitantur simpliciter. Et ibidem contra legitimos, ab illegitimis procedentes, in terminis quae stionis supra propositae, ponderatur textus in l. finali, C. de naturalibus liberis. Ponderantur etiam ea omnia, quae contra masculos ex foemina expendi, ponderarique solent in articulo superiori. -  13 Nepotes, aut alios descendentes, ex legitimo matrimonio natos, ab illegitimo tamen procedentes, respectu aui. vel descendentis, non pos se dici de scendentes legitimos, & medium inhabile impedire coniunctionem extremorum, provt singulariter hic adnotatur. -  14 Congeruntur etiam authoritates Interpretum quamplurimae, quae eo tendunt, vt exclusa vna persona, vel succedere prohibita, censeantur omnes ab eo descendentes exclusi, vel prohibiti succedere. Et filios non debere es se melioris conditionis, quam eorum parentes. Et non pos se quem admitti ad succedendum. nisi prae cedens gradus sit successibilis: & de structo ordine, destrui ordinabile. Et medium impertinens impedire transitum ad extrema. Et principium, atque originem vitiosam in descendentibus deriuari. Et in effectu non pos se plus iuris es se in causato, quam in influenti potentia caus ae provt latius hic. -  15 Francisci Beccij, contra legitimos ab illegitimis procedentes, vt ipsi admitti non possint ad successionem, ad quam de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur: fundamenta quinque praecipua concludere, nec diluere vim eorum Authorem metipsum in suis responsionibus, provt hic adnotatur. -  16 Nepotem, aut alium descendentem legitimum, & de legitimo matrimonio natum non admitti ad succes sionem, ad quam legitimi, & de legitimo matrimonio nati & procreati vocantur, si pater eius naturalis fuerit, & non legitimus. Idque ex sententia Cardinalis Francisci Manticae, & aliorum, provt hic adnotatur: & probatur supra, ex n. 11. -  17 Ludou. Molin. quid in proposito dubio sensis se videatur, & vellet, si eiusdem disceptationem su scepis set. -  18 L. finalis, C. de natural. liber. explicatur. -  19 Filius, nepos, vel descendens haeretici, ex delicto patris, vel matris, qualiter puniatur, & de succes sione eorum in bonis parentum. -  20 Explicantur tradita supra, n. 4. -  21 His, quae pro legitimis, ab illegitimis procedentibus, tradita fuere supra, n. 5. responsum praebetur. -  22 Explicantur ponderata supra, n. 6. -  23 Exclusionis filiorum naturalium a successione, ratio praecipua, quae maioratus institutorem excitare potuit, & solet: ita fortiter militare in eius filiis, & descendentibus, quam in ipsis filiis naturalibus. -  24 Exclusa vna persona, censentur omnes exclusi, qui ab illa descendunt, siue veniant ex persona propria, siue ex persona exclusi. Idque ex sententia Petri Surdi contra communem. -  25 Ex sententia vero Authoris, quando distinctio communis admitteretur, an scilicet ex propria persona quis veniat, & successionem praetendat, an ex persona alterius, nihil interes se in fauorem legitimorum, ex illegitimis venientium, cum ex radice infecta ipsi procedant, provt hic obseruatur. -  26 Nec vere possint ex propria persona venire, nec successionem praetendere, cum de eis testator, institutórve maioratus non senserit, sicque nec proprij iuris, aut personae propriae consideratio detur. Provt eleganter, & egregie hic adnotatur. -  27 Et Francisci Beccij consideratio quaedam noue diluitur. -  28 Interpretum quorundam auctoritates, & sententiae ponderate supra, numero decimo, in fauorem legitimorum ex illegitimis procedentium, sic explicantur, vt in primogeniorum succes sione locum non habeant, nec militent; provt latius hic. -  29 Ludouic. Casanate, ac caeterorum, quos ipse commemorauit, placita, & resolutiones vllo modo non vrgere, nec pro eisdem legitimis, ab illegitimis descendentibus facere; vt hic obseruatur. -  30 Eorum omnium, quae per discursum totius capit. traduntur, & ab Authore in comprobationem opinionis, quam tuetur, obseruantur, summa, breuisque, & memorabilis resolutio. PRo dilucida, atque distincta explicatione huius cap. obseruandum, atque constituendum erit, quod in prae senti adduntur, atque adnotantur nonnulla, quae omnino neces saria sunt ad maiorem explicationem eorum, quae sup. hoc eod. lib. & tractatu cap. 67. obseruata, & scripta fuere n. 31. & maxime illud, quod in vers. Et hactenus de prima obseruatione, adnotatum reliqui; videlicet, quod quemadmodum filij naturales si viuerent. ad succes sionem maioratus non admitterentur regulariter, sed potius excluderentur, nisi ex verbis, aut serie dispositionis aliter appareret, provt ibidem d. n. 31. in principio, & latius cap. 82. per tot sup. hoc eod. lib. & tractatu, vbi ex profes so, & singulariter id declaratur; sic etiam, nec filij, aut de scendentes eorundem naturalium filiorum ad succes sionem admitti poterunt, sed potius excludi debebunt, etiam si legitimi sint, atque ex legitimo matrimonio procreati; admitti tamen eosdem in casibus, in quibus filij metipsi naturales admitti pos sent, de quo etiam d. cap. 82. insuper, & in aliis dispositionibus, & relictis piis, quae non in modum maioratus perpetui, aut familiae, & memoria, perpetuo conseruandae gratia, sed per viam eleemosynae, & operis pij relicta, factáque fuerint, quid obseruari debeat, prout de his omnibus, latius d. c. 67. per discursum totius n. 31. vbi etiam de filiis spuriis, & eorundem filiis, & descendentibus, ex legitimo matrimonio natis, actum est, vt explicaretur, an ad dicta opera pia, & primogenia admitti pos sint. Pro maiori itaque explicatione propositi arti[sect. 1] culi, an scilicet filij legitimi, & naturales, atque ex legitimo matrimonio procreati, & alij descendentes a filiis naturalibus tantum, ad succes sionem maioratus admittantur, ad quam filij metipsi naturales, si viuerent, non admitterentur, sed potius ab ea excluderentur omnino; vel quia legitimi tantum ab institutore vocantur, vel illegitimi excluduntur specifice; in primis constituo, in fauorem ipsorum descendentium legitimorum, qui a filio naturali descendunt, sequentia videri vrgere, & ad stringere fundamenta, vt ipsi succedere debeant. Et primo loco, l. fin. C. de natural. liber, constitu[sect. 2] tio, quae probatur, quod incapacitas filiorum non porrigitur ad nepotes, vt constat ex illis verbis: Filiis enim naturalibus relinqui constitutiones quantum voluerint, ideo parentibus prohibuerunt, quia vitium pa ternum refraenandum es se existimarunt; in nepotibus autem non eadem obseruatio in praefatis speciebus est custodienda , vbi legitima soboles non est impedimento. Et idcirco eius textus dispositio procedit etiam in nepote ex filio spurio; vnde nepos legitimus, & naturalis ex filio clerico, potest ab auo haeres institui; & quemadmodum pater tenebatur alimenta prae stare filiis spuriis, & naturalibus, ita auus tenetur alimentare nepotes spurios, aut naturales; & filius incestuo sus, vel adulterinus, licet a patre non pos sit haeres institui, ab auo tamen potest; sic sane in eisdem terminis quae stionis prae sentis argumentatur, & resolutiones has, ex resolutione multorum Authorum comprobat Pelaez a Mieres de maioratu, 2. p. q. 2. n. 6. 7. & 8. & n. 12. & tribus seq. vbi etiam commemorat Couar. Pinel. Tell. Greg. Lop. Guil. Benedict. Cost. Ant. Gomez. Tiraq. & alios permultos, prout ibi videri poterit, quia (vt s aepe dixi) transcribendi vitium ab instituto, & conditione nostra multum abhorret; & id ipsum ex communi omnium Interpretum ob seruatione tradiderunt Cardin. Paleotus, de nothis, & spuriis filiis, c. 53. Matienc. in l. 6. tit. 8. glos. 8. n. 21. lib. 5. Goncalez, super regula Cancellariae, §. 1. glos. 5. n. 116. Georg. de Cabed. decis. 135. 1. p. vbi quod pater licet non pos sit instituere filium spurium, potest tamen nepotem ex ipso spurio haeredem facere, Franc. Bec. in cons. 138. n. 34. & 41. lib. 2. Francis. Veg. in cons. 66. n. 180. & seq. & cum infinitis Pet. Surd. in cons. 177. ex n. 1. cum seq. & n. 18. & seq & fere per tot. consil. lib. 2. vbi late, quod anus potest quouis titulo, siue vniuersali haereditatis, siue particulari legati, aut fideicommis si relinquere nepoti legitimo ex filio spurio: Mantic. de conecti. vlt. volunt. lib. 8. tit. 5. n. 15. Ioan. Ceph. in cons. 103. n. 21. lib. 1. Ludou. Ca sanat. in cons. 8. n. 17. & ij quidem praefatae resolutionis reddunt plures rationes, & eam praecipue, quia vitium patris nocet filio in his solum, quae ex patris persona descendunt in filium l. 3. ff. de interd. & relegat. sed nepos non capit a patre, sed ab auo. Sic etiam, licet deportatus non sit capax succes sionis, eius tamen filius potest capere ex testamento, l. 1. §. qui filium, ff. de bonor. pos ses. contra tabul. & notauit Surd. Vbi supra, post Ceph. d cons. 103. n. 16. & quatuor seq. vbi aliis pluribus confirmat. Cum ergo in Hispanorum primogeniis, non a parte immediate, sed a primo institutore succes sio proueniat, vt per Mol. de Hispan. primog. lib. 2. c. 4. num. 6. & lib. 4. c. 11. n. 51. & alibi s aepe, videtur, quod nepos, aut descendens legitimus in maioratu succedere pos sit, etiamsi pater eius succedere non potuis set, quia naturalis tantum, & non legitimus es set. Praeterea & secundo loco, vt descendentes a [sect. 3] filiis illegitimis, sint capaces ad succedendum in maioratu, facit ratio text. in l. cognouimus, & in authent. in Nestorianis, C. de haereticis, vbi pater haereticus non obest filio orthodoxo; & in c. statutum, & in c. vt commis si, de haeret. in 6. vbi probatur, quod licet filij sint incapaces vsque ad primam, & secundam generationem , vlteriores tamen incapaces non sunt, sed succedere pos sunt; & facit text. in l. quisquis, §. C. ad l. Iul. maiestat. & in l. 6. tit. 27. p. 2. & in nostris terminis sic argumentantur Ceph. d. cons. 103. n. 18. lib. 1. Mieres, 2. p. d. q. 2. n. 11. idem Mieres, 4. p. q. 23. per tot. vbi explicat, an filij, nepotes, & descendentes haereticorum in maioratu succedere pos sint; Lúdou. Molin. lib. 4. c. 11. maxime ex n. 49. Cum seqq, Aluarad. de coniect. mentis defuncti, lib. 2. c. 3. ex n. 19. cum seq. Ioan. Gutier. practic. lib. 2. q. 66. Pat. Ludou. Mol. tom. 3. de iust. & iur. disp. 656. & seq. Alex. Raud. de analogis, lib. 1. c. 31. per tot. & as sumptum praedictum incapacitatis, aut priuationis succes sionis vsque ad primam, vel secundam generationem dumtaxat , exor narunt latis sime Couar. variar. lib. 2. c. 8. n. 2. Farinac. de haeresi, q. 191. per tot. Pat. Thom. Sanch. In prae ceptis Decalogi, lib. 2. c. 30. per tot. Tertio facit text. in l. qui Titij testamentum, ff. de[sect. 4] his quib. vt indign. vbi licet ille qui accusauit testamentum de falso, aliquo praetextu, & succubuit, non pos sit ei succedere; tamen non prohibetur succedere haeredi illius, vel alteri, ad quem bona peruenerunt: facit etiam text. in l. vlt. ff. de leg. 3. in princip. vbi filius exhaeredatus non prohibetur postea succedere haeredi patris; nec culpa filij, per quam est exhaeredatus, nocet nepoti: l. si quis filium, C. de inoffic. testam. filius quoque deportatus non potest succedere, & tamen non nocet nepoti, l. 1. §. qui filium, ff. de bonor. pos ses. contra tabul. quam expendi supra n. 2. sic sane in propriis terminis quae stionis prae sentis argumentatur Pelaez a Mieres, d. q. 2. p. 2. n. 17. Ioann. Cephal. d. cons. 103. num. 17. & 19. lib. 1. Francis. Bec. d. cons. 138. n. 38. lib. 2. vbi quod filius exhaeredatus, nepotibus ano succedere volentibus, non est impedimento, l. 2. C. de liber. praeterit. & antea n. 32. id ipsum notauit, quod de filio deportati nunc diximus: & addit Corneum dicentem, quod nepos intrat in locum filij deportati, non tanquam filij deportati, sed tanquam filij simpliciter, quasi qualitas illa deportationis, non sit in nepotem translata; quia qualitas illa, quae cohaerebat personae patris, non transit in nepotem; provt ibi ex Ias. & aliis comprobat: & vide n. 33. vbi etiam comprobat, & ratione confirmat, quod nepos in potestate ex filio deportato, vel emancipato, sine dubio succedit auo abintestato, quamuis filius deportatus sit insucces sibilis, & emancipatus es set incognitus de iure ciuili, quia qualitas, quae est in filio, non cadit in nepote, provt latius ibi. Praeterea & quarto facit, ad succes sionem maio[sect. 5] ratus in casu proposito, vocatos fuis se filios legitimos, & de legitimo matrimonio natos, atque ita filium legitimum filij naturalis succedere debere, quia ipse legitimus est, & talis, in quo concurrunt qualitates a testatore requisitae, l. 1. ad fin. C. quorum bonorum, l. non ignorat, vbi Bald. & alij, C. qui accusare non pos. ita quidem in terminis ipsis quae stionis prae sentis argumentatur, & multis rationibus comprobat Ioann. Cephal. in consilio praecitato 103. n. 5. vbi multis rationibus comprobat numeris sequent. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. voluntat. lib. 11. tit. 12. num. 34. in principio, Francisc. Beccius, dict. cons. 138. num. 25. & 26. & alia ratione comprobat n. 39. & n. 42. in vers. Postremo, & n. 43. vbi quod verba testatoris vocantis filios legitimos, & de legitimo matrimonio natos, conueniunt filiis legitimis & naturalibus filij naturalis tantum, cum vere legitimi sint; & ideo conuenire etiam eisdem debet dispositio, prout latius praecitatis numeris, vbi videri poterit. Ergo in proposito nostro, cum filij, & descendentes disponentis vocentur. ad succes sionem simpliciter, absque adiectione verbi, legitimis, siue cum adiectione eiusdem verbi, legitimis, siue etiam legitimi, atque de legitimo matrimonio nati ad succes sionem inuitentur, & naturales filij excludantur, iuxta casus illos a me distinctos supra hoc eod. lib. & tractus, cap. 82. videtur neces sario dicendum, quod eiusmodi descendentes a filio naturali, qui sint legitimi, & de legitimo matrimonio nati, admitti debeant, quia propria verborum significatio eos complectitur, & vere legitimi sunt, atque ex legitimo matrimonio nati. Rursus & quinto facit, quod quamuis foeminae [sect. 6] sint exclus ae a maioratu, seu fideicommis so perpetuo, & masculi duntaxat vocentur; masculi ex foe mina, masculorum appellatione continentur, & succedunt, vbi de conseruanda agnatione principaliter non agitur, sed dispositio solum in masculinitate fundatur; sic in proposito eiusdem articuli prae sentis argumentatur Hieronym. Goncalez, supra regulam 8. Cancellariae, n. 117. fol. 110. atque ex Ludouic. Molina, Pelaez a Mieres, & infinitis aliis Authoribus, quos ibi commemoraui, & in vnum conges si; ego metipse annotaui, & scripsi in commentariis lib. 3. cap. 29. Per tot. vbi longa serie articulum hunc explanaui, & coniecturalem es se, & pre sumptum, resolui, an scilicet habita fuerit ratio agnationis, vel non: Addo nunc vltra Authores ibi relatos, Cauallum in cons. 118. vbi late: Anton. Fabrum, de erroribus pragmaticorum, decad. 28. errore 8. & duobus sequent. Anton. Thesaurum, lib. 2. foren sium, cap. 22. Fontanellam, de pact. nuptial. clausulae quarta, glos sa 25. ex num. 12. cum sequent. Ioseph. de Rusticis ad l. cum auus, lib. 3. cap. 10. Latius lib. 6. c. 16. Fuluium Pacianum, in consil. 49. Fachineum, in consil. 1. lib. 2. Menochium in cons. 1029. num. 28. & quatuor sequent. & in consil. 10. 6. ex num. 5. cum sequent. & in cons. 1037. libro 12. Peregrinum in consil. 5. ex num. 11. & in consil. 6. ex num. 1. cum sequent. lib. 1. ita pariter dicendum videbatur in casu prae senti, quod quamuis filij naturales succedere non pos sint, siue exclusi fuerint; filij tamen, ac de scendentes ipsorum, qui qualitatem legitimorum habeant, ab institutore maioratus requisitam, succedere pos sint, ac debeant. Sexto quoque vrget pro eadem parte; excluso[sect. 7] aliquo a succes sione, tunc demum eius descendentes exclusos censeri, quando eadem ratio exclu sionis militat in illis: secus tamen, quando ratio aequaliter non militat; vel si ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quae in eius descendentibus ces saret; ita Bartolus, & magistraliter quidem, in l. liberorum, ff. de verb, signif. col. 5. vbi tradit regulam generalem, quod quando lex loquitur de filio non simpliciter, sed respectu alicuius qualitatis, quae est in filio, si illa qualitas non est in nepote, non trahitur ad nepotem; & Bartoli doctrinam sequuntur, communiter Scribentes, vt constat ex multis, quos refert Cardin. Francisc. Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 8. tit. fin. num. 45. & 49. & latius n. 71. & seq. & num. 75. vbi congerit in vnum quamplures Doctorum resolutiones, quae in id tendunt, vt exclusa vna persona, omnes ab eo de scendentes exclusi censeantur; & limitantur, atque intelliguntur, vt procedant, quando eadem ratio exclusionis aequaliter militat, alias secus; vel si in descendentibus detur qualitas ca, quae in exclusi persona deficiebat, & id ipsum tenuerunt, atque exornarunt permulti iuris Interpretes, quos ego metipse commemoraui, & recensui, in commentariis lib. 3. c. 15. ex n. 63. vsque ad n. 67. cum ergo illegitimi excludantur, ob qualitatem legitimitatis eis deficientem, videtur dicendum, filios, ac des cendentes eorum, qui eam qualitatem habeant, & legitimi sint. atque ex legitimo matrimonio nati, succedere in maioratu pos se, ad quem filij legitimi vocantur, & illegitimi excluduntur, quamuis pater eorum si viueret, succedere non pos set; vtpote, cum exclusionis ratio ces sauerit; & ita in eisdem, in quibus versamur terminis, argumentatur Francisc. Becci, d. cons. 138. num. 33. & 35. & 39. & nonnullis exornat Cauallus, d. cons. 18. per tot. Facit etiam & septimo loco aliud, quo praecipue [sect. 8] adduci, excitarique solent ij omne, iuris Interpretes, qui pro legitimis descendentibus, qui ab illegitimo procedunt, responderunt, atque scripserunt; ex quo etiam Cephal. & Becci. principaliter excitantur, sicque s aepe illud repetunt, quasi totum fundamentum in eo consistat; videlicet regulam l. si viua matre, C. de bon. matern. cum similibus, vt exclusa vna persona, aut succedere prohibita, eius dependentes censeantur exclusi, tunc demum procedere, quando filij, aut descendentes ad succes sio[sect. 8] nem veniunt ex persona patris, matris, vel alterius ascendentis, per reprae sentationem, tanquam ingredientes eorum locum, & gradum, vel ex iure trans mis so: secus tamen, quando ad succes sionem venirent ex persona propria, & iure proprio, veluti si existant proximiores in gradu, tunc enim non con sideratur medium, a quo procedunt, nec impediuntur ex inhabilitate, aut exclusione parentum, ita Barrolus in l. 1. §. si sit nepos, ff. de collat. dot. & in l. 1. §. si sit filius, ff. de coniungend. cum emancip. liber. Bald. in l. si auia, in 4. opposit. C. de liber. praeterit. & in authent. ces sante, C. de legitim. haered. Socin, sen. Fulgos. Rubeus, Alex. Socin. iun. Iacob. Mandel, de Alba, Anton. Bagnasacus, Berous, Cephal. Roland. Pancirol. Mantica, Peregrin. Menoch. Honded. & Mol. quos ego metipse recensui, & ita notaui in commentariis lib. 3. c. 15. ex num. 70. vsque ad num. 73. Caballus etiam in cons. 118. num. 5. cum ergo in Hispanorum primogeniis filij, & caeteri descendentes in infinitum, ex propriis personis, atque vocationibus, in casu prae senti succes sionem praetendant, non ex iure transmis so, vt pet Mol. lib. 1. c. 1. num. 17. & duob. seq. Mieres, 2. p. q. 10. num. 4. Auend. in l. 40. Tauri, glos. 11. num. 30. vbi Molina meripse tradidit, ex Hispanorum primogeniis tot substitutiones, seu donationes resultare, quot per[sect. 9] sonae ad eorum succes sionem vocantur; & inde omnes descendentes, atque ex familia institutoris maioratus procedentes, ex propriis personis, & vocationibus succedere, non ex iure transmis so, ita vt vnusquisque succes sor censeatur institutoris immediatus donatarius, vt per eundem Mol. lib. 4. c. 11. num. 48. Burg, de Paz, ciuil. q. 10. ex num. 40. Menoch. in cons. 1053. num. 1. & 3. & 52. & 53. & 59. lib. 12. videtur dicendum, quod nepos, vel alius des cendens legitimus, qui a patre illegitimo procedit, atque ex propria persona, non ex alterius persona succes sionem praetendit, & sic succedere intendit ex proprio iure, & vocatione legali, quam habet, tanquam proximior in gradu de familia; succedere pos sit; nec inhabilitas patris ei nocere pos sit; & hoc est praecipuum fundamentum, quo huius partis sectatores maxime vtuntur, vt supra dixi; & tradidit Cephal. dict. cons. 103. num. 6. Cum seq. vsque ad num. 21. vbi late comprobat. Francis. Becci. d. cons. 138. num. 29. & 38. & 46. in vers. Atque haec quidem; Guid. Pancirol. in cons. 169. num. 13. lib. 1. vbi etiam totum fundamentum facit in eo, quod ex proprio iure, & propria persona, & succes sione legali quis succedat, provt ibi videri poterit. Denique & vltimo loco facit sententia & autho[sect. 10] ritas eorum, qui ita in terminis respondis se, atque eius opinionis fuis se videntur, vt nepotes, & alij descendentes legitimi, qui ab illegitimis filiis procedunt, succedere pos sint, & debeant in fideicommis so, & maioratu, ad quem filij legitimi, & de legitimo matrimonio vocantur, tametsi pater eorum succedere non pos set; inter quos praecipue fuere Ioannes Cephalus, d. cons. 103. in 1. vol. vbi defendit, cum testator vocas set descendentes, ex legitimo matrimonio procreatos, nepotem legitime natum, sed ex patre legitimato descendentem, admitti ad fideicommis sum, ratione illa, de qua supra, quoniam succedit ex propria persona, non patris: Francis. Becci. d. cons. 138. per totum, lib. 2. Guid. Pancirol. d. cons. 169. num. 13. lib. 1. Anchara. etiam, Anton. de Butrio, Rochus de Curte, & Lambertinus, cum quibus Ioan. Gutierr. in cons. 3. num. 13. & 14. Nauarrus in cons. 4. de iure patronatus, Hierony. Goncalez, in commentariis ad regul. 8. Cancellar. §. 1. glos. 5. ex num. 109. vsque ad num. 125. fol. 110. & 111. Ludou. Casanate, in cons. 8. num. 17. Christoph. Torniolus in cons. 85. num. 18. In vers. Secundo quia etiam, lib. 1. qui contra substitutum istius nepotis legitimi respondit. Caeterum, re ipsa diligentis sime perpensa, atque[sect. 11] examinata, contrariam sententiam amplexi sumus, & veriorem atque primogeniorum naturae, fini, & instituto praecipuo, institutorúmque menti magis consentaneam existimamus; & ideo resolutiue dicendum, filios, & alios descendentes legitimos, qui a filiis naturalibus procedunt, ad maioratus succes sionem admitti non pos se in omnibus casibus, in quibus pater, vel ascendens eorum non admitteretur, nec succedere pos set, si viueret; provt supra, hoc eod. lib. & tractatu, c. 67. sic obiter, nec latius insistens, resolui: nunc vero, vt veritas magis elucescat, & per disputationem accurata magis resolutio remaneat, latius insistendum, & agendum duxi, & pro hac ipsa sententia, fundamenta ea expendere, quae magis principaliter vrgent. Et in primis opportune equidem, & multum ad[sect. 12] prepositum expendi pos sunt ea omnia, quae in articulo illo, an masculi ex foeminis admittantur ad succes sionem maioratus, ad quam masculi descendentes inuitantur simpliciter; nec adiicitur, masculi ex masculis; vt excludantur masculi ipsi ex foeminis, post infinitos alios, quos ibi commemoraui in commentariis lib. 3. cap. 29. adduxi, imo in fortioribus terminis ea vrgere videntur; nam in vocatione masculorum descendentium, ex propria persona, & vocatione propria videntur ipsimet masculi ex foeminis comprehensi, vt succedere pos sint, quia vere masculi descendentes sunt; sed in vocatione filiorum, & descendentium legitimorum, nullo modo eorum descendentes illegitimi comprehenduntur, nec comprehensi videri pos sunt, vt ex propria persona succedere pos sint; sicuti per argumentum non obscure probat text. in cap. causam, quae, qui filij sint legitimi, & expres se in l. fin. C. de naturalib. liber. in illis verbis: In omnibus itaque talibus dubitationibus, cum nulla legitima consequentia in huius modi personis custoditur; sed interuentu sobolis naturalis, nullum ius legitimum sub es se potest. Et Glos sa ibidem, verbo, consequentia, sic dixit: Quia nec filius, nec nepos legitimus est auo, vt subiicit in duobus vltimis exemplis. Et ex Baldo, & aliis tradiderunt Mieres, 2. p. d. q. 2. num. 22. Surdus, & alij, de quibus statim, & nihilominus masculi ex foeminis non admittuntur, vbicunque agnationis rationem testator, siue maioratus institutor habuit, eámque con seruari voluit, vt latius eodem cap. 29. lib. 3. obseruaui, & infinitos Authores ita tenentes retuli, & alios addidi hoc ipso cap. supra, num. 6. Vnius igitur, & alterius partis Interpretes, tam pro masculis ex foeminis, quam contra ipsos scribentes, eorumque rationes in proposito vrgent. Et in his quidem, qui contra masculos ex foeminis responderunt, dubium non est; cum praecipuum ipsorum fundamentum deducatur ex ratione l. si viua matre, C. de bonis matern. & aliis rationibus, de quibus ego metipse eod. cap. 29. num. 3. ex vers. Quod filia, vel foemina; vs que ad vers Econtrario vero. Sane rationes illae omnes fortius in hoc casu militant, si quidem propo sitis, & conces sis dictis terminis, matrem scilicet, ex qua masculi descendunt, es se legitimam, ex quo, descendentia legitimorum non impeditur nec sinitur, authent. de haered, ab intest. venient, ibi: Siue ex Masculorum genere, siue foeminarum descendent. Et in §. item vetustas, Institut. de haered. quae ab intest. ab ea descendentes masculi excluduntur, propter eius dem inhabilitatem, seu incapacitatem. Quo ad alios vero Authores, qui pro masculis ipsis ex foe minis responderunt, & scripserunt, dubitari quoque non potest, quin etiam eorundem ratio praecipua pro eisdem masculis multum vrgeat, & mire conueniat proposito nostro, scilicet non succedere eos ex persona matris; quo casu succes sionem prae tendere non pos sent, sed ex propria persona, & vocatione, proprióque iure, ex quo conprehensos se in substitutionibus, & vocationibus, qu ae pro mas culis descendentibus fiunt, contendunt; cum ipsi vere sint descendentes, & masculi, provt eodem cap. 29. ex infinitis Authoribus, latius comprobaui, & in terminis quae stionis, hoc ipso cap. propositae, legitimi, qui tamen ab illegitimis procedunt, non Comprehenduntur, nec vllo modo comprehensi censeri debent sub vocationibus, & substitutionibus, quibus legitimi descendentes vocantur, vt ex persona propria succedere pos sint, quia cum neque expres sam. aut specificam substitutionem, nec etiam generalem habeant vocationem, nullo pacto ex per sona propria succedere pos sunt; quod specialem, aut generalem non habeant, certum est; specialem, quia legitimi ex illegitimis non vocantur in indiuiduo, & specifice; non generalem, quia non comprehenduntur sub vocatione descendentium legitimorum; non enim auo, aut institutori sunt legitimi, nec de eis ipse sensit, quia sensit de his, qui sibi metipsi sunt legitimi; non patri suo; provt egregie adnotabitur inferius ad solutionem septimi argumenti. Et deducitur manifeste ex textu qui[sect. 13] in proposito cauillari vlla solutione, aut interpretatione non potest; inquit enim expresse, legitimos ex patre illegitimo, auo legitimos non es se, in l. fin. C. de natural, liber. & innuit aperte, verba, quibus legitimi descendentes vocantur non solum resipicere personam aliquam, vel personas de per seconsideratas, sed descendentiam totam simul acceptam, atque ita non pos se verificari in eo, qui descendit per medium personae, quae non sit legitima, quia descendentia legitima corrumpitur in per sona filij naturalis, & qui ab eo procedunt: quamuis enim ex legitimo matrimonio fuerint procreati, non tamen sunt legitimi respectu patris eius dem filij naturalis, hoc est, respectu aui, vel ascendentis; nec alio modo potest considerari, quod legitimus, ab illegitimo procedens, sit descendens as cendentis, siue eius, qui maioratum instituit, quam vt medio huius descendentiae, considerato ipso filio naturali, qui est medium, iungens extrema patris ad descendentes; vt pulchre considerauit Bald. in cons. 4. num. 1. & 2. lib. 3. & cum aliis Aldobrandinus in cons. 3. num. 56. cum autem medium sit inhabile, & vitiosum, impedit coniunctionem extremorum provt obseruant Authores quamplurimi, qui statim expenduntur, atque commemorantur. Quaecumque ergo in proposito expendi pos sunt, & solent fundamenta contra legitime natos, ab il[sect. 14] legitimis tamen procedentes, in idem tendunt, in quod fundamenta ipsa contra masculos ex foeminis, scilicet eos succedere non pos se, tanquam natos ex infecta radice, & patre non nato ex legitimo matrimonio, & exclusa vna persona, vel succedere prohibita, censeri omnes ab eo descendentes exclusos, vel prohibitos succedere; & filios non debere es se melioris conditionis; quam eorum parentes; & non pos se quem admitti ad succedendum, nisi praecedens gradus sit succes sibilis; & destructo ordine, destrui ordinabile; & medium impertinens impedire transitum ad extrema; & principium, atque originem vitiosam in descendentibus deriuari; & in effectu non pos se plus iuris es se in causato, quam in influenti potentia caus ae. Et ita in eisdem terminis quae stionis prae sentis argumentatur Ioann. Cephal. in cons. 101. num. 1. & 2. & in terminis alterius quae stionis masculi ex foemina, in cons. 581. lib. 4. & in eisdem Menoch. in cons. 17. ex num. 1. vs que ad num. 8. lib. 2. Mieres etiam in ipsis terminis casus prae sentis, d. 2. p. q. 2. ex num. 18. vsque ad nu. 25. vbi nonnullas Interpretum doctrinas congerit in proposito, & maxime, quod cum extremum a quo, a filio scilicet illegitimo, quis descendit, sit inhabile, & incapax, impedit coniunctionem alterius extremi, scilicet illius, qui succes sionem prae tendit; quia vbi extrema sunt vitiosa, non coniunguntur, l bonorum ff. rem ratam haberi, cum aliis iuribus, quae ibidem adducit; Goncalez quoque ad d. regul. 8. Cancellar, d. glos. 5. §. 1. ex num. 109. vsque ad num. 115. Siluest. Aldobrandi. in cons. 3. ex num. 33. cum seq. & in cons. 5. ex num. 1. cum seq. Tiraq. Simon de Praet. Mantic. Ludou. Moli. Mieres. Menoch. Pereg. & alios recensui, & ita etiam notaui in commentariis lib. 3. c. 15. num. 60. &c. 29. in. num. 3. & 4. Pet. Surd. in cons. 175. ex num. 4. cum seq. lib. 2. & in cons. 355. num. 43. lib. 3. & in cons. 85. num. 10. ex vers. Attamen praedictis, lib. 1. vbi etiam, quod excluso patre, vel matre, remanent etiam exclusi filij, quia fructus prouenientes a radice infecta, non minus reiiciendi sunt, quam radix ipsa; & non debent filij melioris es se conditionis, quam pater; ad quod ponderauit text. in d. l. fin. C. de natural. liber. & iura, quae de filiis statuunt, in nepotibus quoque locum habent: & eadem, imo maior semper exclusionis ratio militat in nepotibus, quam in filio: & absurdum es set, si pater, aut mater proximior excluderetur, & nepos, aut neptis, quae est remotior admitteretur. Et succes sio non fit per saltum, & ideo non potest quis admitti ad succedendum, nisi praecedens gradus sit succes sibilis: & medium impertinens, impedit transitum ad extrema; & nisi in capite principium sumat linea, non poterit vlterius produci, vt Bald, dixit, & infert, quod, exclusa matre, non admittitur filius, quia venire non potest, nisi tanquam matris imago, & filius as sumit a patre formam succedendi, sicut originem nascendi; & proinde, si mater sit inhabilis, filius quoque remouebitur. Et succisa vena, deficit cursus, vel fluxus; & rupto medio, non fit ascensus ad extrema, & succedere aliquo prohibito, vel a succes sione excluso, eius etiam descendentes remanent exclusi, provt haec omnia latius ibi comprobat, & multa alia adducit similia. Sic sane diuersis mediis, & argumentis, contra[sect. 15] legitimum, ab illegitimo descendentem, argumentatur Francis. Becci. d. cons. 138. Ex num. 1. vsque ad num. 13. lib. 2. Sed in idem, atque superiores doctrinas, & rationes tendunt. Primo namque arguit ibi n. 1. quod in casu, quem in initio consilij, proposuit, sicut D. Raphael, filius naturalis, tantum praedicti D. Marchionis quamuis legitimatus in amplis sima forma, admitti non deberet, vtpote, qui non es set de legitimo matrimonio natus, & procreatus, vt testator ibi requirit; ita nec admittendus videtur eius filius, quamuis legitimus, & naturalis, & de legitimo matrimonio natus, & reddit rationem, quia quando vna persona prohibetur succedere, pariter & descendentes ab ea, tanquam ab infecta radice procedentes, prohibiti videntur; quod enim a radice oritur, eius naturam sequi conuenit. Et confirmari (subdit idem Beccius) quia non debet es se melioris conditionis nepos, quam filius, sicut & succes sor non debet es se melioris conditionis , quam eius author, a quo causam habuit; vnde vitium authoris debet ad succes sorem manere; provt ibi comprobat ex num. 1. & 2. seq. & hoc est primum Bec. fundamentum contra ipsos legitimos, ab illegitimis procedentes. Deinde & secundo comprobat num. 7. quod cum pater sit incapax, vt quia non sit legitimus, & naturalis, & de legitimo matrimonio natus, & ita medium sit inhabile, consequens neces sarium videtur, vt extrema coniungi non pos sint, l. qui sella, §. vlt. ff. de seruitut. rusticor. & sicut praedium, quod non seruit, impedit seruitutem, d. l. qui sella, §. in rusticis, ita & pater incapax impedire debet ne filius admittatur, quia quandocunque de vno extremo ad alium fit transitus per medium, si illud medium sit inhabile, transitus impeditur: & transmis sio fieri non potest, vbi persona media, per quam fieri debet, est ad transmis sionem inhabilis: sicuti Castr. Craueta, Neuizan. Berous, Cephalus, & Tiraquellus, ibi rea ti, latius probarunt. Tertio comprobat ipse Beccius, num. 8. in praecitato cons. 138. quia succes sio non fit per saltum, ideo oporter, vt gradus praecedens sit succes sibilis, quia destructo ordine, destruitur & ordinabile: l. tria praedia, ff. de seruit. rustic praed. & ad destructionem antecedentis, sequitur etiam destructio consequentis, l. 1. §. huius rei, ff. de offic. eius, cui manda. est iurid. Quarto inquit ipse Beccius, magis in specie videri facere text. in l. vlt. C. de natural. liber. vbi quod sicut filius legitimus non succedit patri, ita nec nepos ex eo, etiam legitimus, tanquam ex insecta radice procedens; & citat Glos. ibidem, Tiraq. & alios Authores, fortius tamen, & stricte magis eum textum expendi, vt vidisti supra. Quinto denique adducit num. 10. in vers. postremo, repugnare videri voluntatem testatoris, quia cum vocauerit legitimos, & naturales, & de legitimo matrimonio procreatos, & sic illegitimos, & non de legitimo matrimonio natos excluserit; argum. l. cum praetor, ff. de iudic. verisimile est, eum quoque excludere voluis se descendentes ex illis, qui non es sent legitimi, nec de legitimo matrimonio nati. Nam cum aliquis est exclusus a succes sione, descendentes ab eo pariter ab eadem succes sione, quasi ex inutili germine descendentes, ac medio, seu legitima consequentia non interuenientibus, censentur submoti, vt d. l. vlt. C. de natural. liber. l. Diuo Marco. C. de quae stionibus, & ita arguere Fulgosium. in cons. 86. Hactenus Frans Beccij fundamenta, quae (vt vides) nihil aliud, sed id ipsum, quod supra adnotaui, continent; & quamuis eisdem respondere contenderit ipse num. seqq. & responderit; vere tamen solutiones non concludunt, nec diluunt vim rationum superiorum; quae adeo fortiter adstringunt, & velut concludenter eam partem fundant; sicuti deprehenditur ex his, quae num. sequen. traduntur, ex his quoque, quae supra obseruaui. Quocirca, sententiam hanc ipsam, & opinionem,[sect. 16] quam defendimus, nepotem scilicet, aut alium des cendentem legitimum, & de legitimo matrimonio natum, non admitti ad succes sionem, ad quam legitimi, & de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur, si pater eius naturalis fuerit, & non legitimus, atque ita succedere non pos set; rectius tuetur, & erudite, atque magistraliter comprobat eam Card. Francis. Mantic. de coniect. vlt. volun. lib. 11. tit. 12. ex num. 33. vsque ad n. 37. qui ipse commemorat etiam pro hac parte, Ruin. in cons. 158. n. 7. vol. 1. vbi scripsit, quod ad emphiteusim Ecclesiasticam non admittitur nepos, qui legitime natus est ex filio na turali legitimato, & alios sic tenentes refert, & sequitur Anto. Gabr. commu, concl. tit. de haered, instituen. n. 17. conclus. 3. citat quoque Mantic. Tiber. Decian. in cons. 3. nu. 39. vol. 1. qui tamen citari debet ibidem n. 98. & 99. & vere loquitur Decianus in filiis legitimis filij spurij, qui quamuis ex legitimo matrimonio nati, procreatique sint, succedere non pos sunt, quia a radice in fecta, & principio nascendi illegitimo procedunt. Et pro eadem sententia expendit Alex. Anchar. Cuman. & Capram, sed perinde eius rationes concludunt, ac si loqueretur in filiis legitimis filij naturalis, nam cum naturalis non pos sit regulariter in primogeniis succedere, eadem ratio militat. Citat etiam Mantic. idem pro eadem sententia Cephal. in cons. 581. libro 5. qui vere loquitur in terminis articuli, & quae stionis masculorum ex foemina, cum simpliciter masculi ad succes sionem inuitantur: rationes tamen, fundamenta; & doctrinae, quas ipse Cephal. ibidem expendit ex n. 34. cum seq. ita fortiter, & concludenter adstringunt in casu prae senti, & articulo legitimorum ab illegitimo des cendentium, sicut in illo masculorum ex foemina procedentium; imo & fortius, & concludenter magis, provt supra ponderaui. Ita quoque, quod descendentes legitimi, & de legitimo matrimonio nati, & a filiis tamen naturalibus, aut spuriis procedentes, non admittantur ad maioratum, ad quem filij, & descendentes legitimi vocantur; constanter tuetur, & late comprobat Pelaez a Mieres, 2. p. d. quae st. 2. ex num. 18. cum seq. videndus ex num. 6. Nicolaus0020etiam Garcia, de benefic. tom. 2. p. 7. cap. 15. ex n. 40. & maxime n. 45. & pro eadem parte extant alij Authores, de quibus specifica mentio fiet infra, ad finem huius cap. Farinac. quoque nouissimar. Rot. Roma. anni 1618. decis. 395. num. 3. & 4. fol. 517. 1. p. tom. 1. vbi inquit, quod filij illegitimi vbi sunt exclusi, cen sentur etiam exclusi prodeuntes ab ipsis illegitimis, etiam quod sint nati ex legitimo matrimonio. Expendi etiam pro eadem parte potest Siluest. Aldobrand. in cons. 3. & in cons. 5. cum eius rationes, & fundamenta, ita genuine casui huic conueniant, & contra legitimos ab illegitimis procedentes, vrgeant, sicut casui illi, & vocationi masculorum simplici, cum masculi ex. faeminis succes sionem prae tendunt. Ludou. autem Mol. de Hispan. primog. lib. 1. cap. 4.[sect. 17] num. 54. & seq. & lib. 3. cap. 3. num 41. & seqq. vbi excitat, & explicat quae stionem illam an filij naturales in maioratu succedere pos sint; articulum hunc legitimorum filiorum, ex filio naturali procedentium non excitat, nec circa cum aliquid obseruat, aut dicit; qui tamen si dubium ipsum mouis set, sic resoluis set, provt contendimus, & filios, etiam legitimos, atque ex legitimo matrimonio procreatos, a filio tamen naturali procedentes, non admitteret vllo modo ad succes sionem; cum adeo indistincte, & absolute, filios ipsos naturales a succes sione maioratus excluserit, etiam cum filij, & descendentes, absque adiectione verbi, legitimis, ad succes sionem vocantur; cum etiam id non obscure deprehendi valeat ex his rationibus, & doctrinis, quas adducit lib. 3. cap. 5. num. 41. & duob seq. Tenendo itaque sententiam praedictam quae ve[sect. 18] rior est, & omnino amplectenda, non obstante argumenta, sine fundamenta omnia, quae in contrarium, atque in fauorem filiorum legitimorum, ex filio naturali procedentium adducta, ponderat a que fuere supra ex n. 1. cum seq. Et in primis non ob stat primum, quod deducitur ex l. fin. C. de natural. liber. quia ille tex. procedit in dispositione testamentaria, quando scilicet nepos ab auo expres s e haeres instituitur, quo casu ad succes sionem eius iuridice admittitur; atque ita fatemur libenter, nepotem legitimum, etiam ex filio spurio capere, atque ex voluntate succedere pos se: ab intestato tamen , quod ipsi legitimi, ab illegitimis procedentes, non succedant , clare idem text. ostendit, & notauit; atque in terminis sic respondit Pelaez a Mieres, d. q. 2. p. 2. n. 26. vbi recte expendit verba illius legis, quae in succes sione ex testamento , non ab intestato loquuntur. Ita quoque & ipsimet Authores, qui contrariam sententiam tuentur, intelligunt; Beccius scilicet d. cons. 138. num. 9. & 41. Cephal. d. consil. 103. num. 23. Sane si in casu prae senti, & articulo excitato, filij legitimi, ab illegitimis tamen, naturalibus scilicet procedentes, vocationem, aut sub stitutionem haberent, siue se ex dispositione vocatos, aut verbis eiusdem comprehensos, contenderent; iuridice, & recte expendi pos set text. in d. l. fin. C. de natural. liber. Ex quo tamen expres sam, etiam verbis generalibus tantum, vocationem non habent, sicque nec dispositionem pro se allegare pos sunt; text. idem non vrget in proposito. Idque maxime, quia nec tacite censeri pos sunt vocati; ex quo prae sumendum non est veri similiter, institutorem maioratus de eis sensis se, quorum authores, aut radicem expresse exclu serit, siue succedere eos velle, non expres serit; iuxta rationes, & fundamenta, de quibus supra. Non obstat secundum fundamentum, pro cuius[sect. 19] explicatione in memoriam reuocare, & repetere neces sarium es set ea, quae in ipso proposito, an scilicet filius, nepos, vel descendens haeretici in maioratu succedere pos sit; de quo articulo longa serie egerunt, & videndi sunt Authores relati supra num. 3. qui plene explicant; atque ex ipsorum re solutionibus apparet, contra filios, & nepotes statuta in poenam delicti parentum, cum distinctione, an patris, vel matris delictum fuerit; poe narum quoque, quae ad filios, & nepotes restrictae fuerunt, nec ad caeteros descendentes porriguntur, rationem, siue argumentum non procedere quoad terminos casus prae sentis, cum longe diuer sa ratio militet, vt inde fundamentum aliquod deduci valeat, ad probandum; sic etiam, neque inhabilitatem originis medij, siue etiam principij sicque parentis illegitimi, ab eo procedentibus, & sequentibus, non nocere, vtpote, cum totum hoc non ex alia ratione, quam ex prae sumpta voluntate maioratus institutoris dependeat, sicque duntaxat attendi debeat, an de eiusmodi descendentibus senserit, nec ne; & non sensis se, probabilius videatur, & verisimilius, ex quo eorum authorem exclusit, siue non admisit, quae in vlterioribus, sicut in primis procedit; nec potest differentiae ratio reddi, ex quo radix fuit infecta, & principium inhabile: quoad haereticos tamen, quamuis ex lege iustitiae, absque culpa, & causa nemo sit puniendus, quandoque tamen ex causa, etiam absque culpa, diuino, & humano indicio poena infertur; & filij, ac nepotes poena afficiuntur; sicuti Couarr. variar lib. 2. cap. 8. n. 1. in princip. & in versic. Quarta, eleganter probauit; eamque lex ad filios, & nepotes restringit; quia sic visum fuit magis conueniens, & legi iustitiae consentaneum; sicuti latius ipse Couar. & infiniti alij relati per Farinacium, de haeresi, q. 91. §. 1. In nostro tamen proposito, quod diuersam continet rationem, inter primos, & vlteriores differentiae ratio non constituitur, sed ob prae sumptam voluntatem disponentis sic statuitur, vt latius supra. Tertium etiam non obstat fundamentum, cu[sect. 20] ius equidem, ac corum, quae ibidem adduxi, longe diuersa ratio militat; vtpote, cum in casu prae senti, institutoris maioratus, siue disponentis voluntas repugnet omnino, nepotum, siue descendentium filij naturalis respectu, sicut eiusdem filij ratione praehabita, vt supra obseruaui, & inferius dicetur; ibi autem nulla ratio repugnat, quin indignus, vel exhaeredatus, non eidem, sed alteri succedere pos sit, cum per eius aditionem iam desierit es se haereditas testatoris, & effectum sit proprium patrimonium defuncti; sicuti ex Glos sa, & communi Interpretum sententia, multis Authoribus relatis, ego metipse comprobaui in commentariis de vsufructu, cap. 2. num. 64. & vere quicquid sit in aliis casibus, a ces sante ratione, secundum iuris dispositionem, nos versamur in casu claro, cum testator ad succes sionem vocauerit tantummodo legitimos, & de legitimo matrimonio natos; & idcirco in claris non est opus coniecturis, nec dis putatione; l. ille, aut ille, §. cum in verbis, ff. de leg. 3. l. continuus, §. cum quis, in fin. de verb. oblig. Quartum praeterea, quod vrgere magis videba[sect. 21] tur, argumentum non obstat; quia singulariter, atque concludenter respondetur, prout respondit Card. Francis. Mantic. lib. 11. tit. 12. n. 34. in haec verba: Item non valet haec consequentia; propria verborum significatio hos liberos complectitur, ergo isti liberi excludunt substitutum. Nam etiam si testator dixerit, si quis deces serit sine liberis masculis, nepotes mas culi ex filia sunt proprie liberi masculi, & tamen non excludunt substitutum, vt late consuluit Bald. in cons. 40. volum. 3. & post multos alios, quos refert, scribit Corneus in consil. 124. n. 24. vol. 2. quia etsi verba hoc significant, tamen mens testatoris aliud vult, vt de verbis legis dicitur, in l. scire oportet, §. aliud. de excusat. tutor. Hactenus, & erudite quidem is Author, cui (vt mea fert sententia) adhaerendum erit omnino: vere namque, licet verba sonent, atque significent, legitimos, & de legitimo matrimonio natos admittendos ad succes sionem, tamen mens, & prae sumpta voluntas aliud suadet, hoc est, non sufficere eos es se legitimos, & de legitimo matrimonio natos, sed eam legitimitatem ex persona patris, eiús que origine, & principio nascendi habuis se, qua disponentis, institutorisve maioratus voluntati satisfactum plene fuerit: non enim sufficit, quem legitimum es se, sed ita legitimum, neces sarium est, vt eius legitimitate, disponentis voluntati satisfiat omnino: provt in legitimatis per subsequens matrimonium in alio articulo, quando scilicet legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur ad succes sionem: late obseruaui, atque comprobaui supra, hoc eodem tractatu, cap. 31. Non ergo sufficit, appellatione filiorum, aut descendentium legitimorum ipsos venire, & legitimos es se, atque de legitimo matrimonio natos, legitimos autem ad succes sionem semper vocari: Nam respondetur, id non habere locum in materia, in quae pater eorum est exclusus, quia naturalis, & non legitimus, & legitimi, atque de legitimo matrimonio procreari tantum sunt inclusi, ne sequatur absurdum: l. si viua matre, cum similibus, C. de bonis matern. & propter vim earum rationum, quas expendi supra, num. 14. pos sent igitur contineri descendentes legitimi, appellatione filiorum, & descendentium legitimorum, vbi pater quoque, vel ascendens, in materia subiecta es set habilis ad succedendum, atque ita legitimus, alias secus, quia voluntas disponentis repugnat, sicuti in vocatione descendentium masculorum, ad exclusionem masculorum ex foemina, considerauit eleganter, & vere Ioan. Cephal. d. cons. 581. num. 33. lib. 4. Concluditur itaque (provt Cardinalis Mantica, cum iudicio obseruauit) quod etsi verba id significent, tamen mens testatoris aliud vult; & principium, atque originem nascendi simul cum legitimitate considerat. Sed & quintum contrariae partis argumentum[sect. 22] siue fundamentum nullam vim habet, vtpote, cum masculi a foemina descendentes, in vocatione ab soluta, & simplici masculorum descendentium, tam ex propria vocabuli significatione, quam ex prae sumpta mente testatoris, maioratúsve institutoris admitti, veniréque dicantur, quando agnationis rationem, seu considerationem ipse non habuit, nec eam expres se, siue etiam tacite, manifestis tamen, & concludentibus coniecturis, seruari dixit: sic sane quando agnationis rationis considerationem habuis set, iidem masculi non admittuntur, quia licet masculi sint, repugnat tamen disponentis voluntas, qui non modo de masculis, sed etiam de masculis ex masculis sensit, provt latius resolui, & obseruaui ego metipse, in commentariis lib. 3. d. c. 29. ita pariter in vocatione legitimorum, & de legitimo matrimonio natorum filiorum, & descendentium, non venirent legitimi, & de legitimo matrimonio nati, nisi etiam eorum author, siue pater, siue ascendens legitimus fuerit; quia non sufficit, eos es se legitimos, sed legitimos ex legitimis anteces soribus, neces sarium est; provt Cardinalis ipse Mantica, lib. 11. d. tit. 12. ex num. 34. sensit aperte, & veris simum est, atque adnotatum supra, num. 12. & 13. Non obstat etiam sextum argumentum, quo[sect. 23] niam negamus, rationem exclusionis filiorum naturalium, quae testatorem, aut maioratus institutorem mouit, vt filios, & descendentes non legitimos a succes sione excluderet, & solos legitimos, atque ex legitimo matrimonio procreatos inuitaret; ex eo ces sas se, quod nepotes, aut alij descendentes, qui a filio naturali procedant, legitimi sint; vtpote, cum in eis multo magis militet, effectúmque sortiri debeat, quam in ipsorum parentibus, nec alias eorundem legitimitas in consideratione habeatur, quam si eorum progenitores legitimi fuerint, & a radice infecta, principióque, & origine nascendi non legitimo non proces serint, vt supra latius probaui, atque ex his deducitur manifeste, quae numeris praecedentibus, ac maxime num. 14. ex multorum sententiis cumulaui. Addo nunc Card. Francisc. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 11. d. tit. 12. sub num. 34. vbi singulariter, atque in hunc modum, vt fundamento eidem partis contrariae responderet, in terminis quae stionis prae sentis scriptum reliquit: Vnde etiam in proposito ego puto inspicendam es se testatoris voluntatem, quae. in conditionibus primum locum tenet, l. in conditionibus primum locum, de condit. & demonst. at ipse testator nulla alia ratione fuit loquutus de filiis natis ex legitimo matrimonio, nisi quia videtur odio habuis se filios, qui ex illicito concubitu nascuntur, propter honorem, & dignitatem familiae, vt superius diximus. Haec autem ratio, quae mouit ipsum testatorem, ni fallor, videtur habere locum in omnibus descendentibus ex ipso filio legitimato, qui illegitime natus est, quia omnes descendunt ex radice infecta, & satis absurdum videtur, eos admitti, quorum repelluntur authores, vt dicitur in cap. licet ex quadam, de testibus, & argumento est tex. in l. si viua matre. C. de bon. matern. &c. Hactenus, atque egregie, & vere quidem Mantica, ex quo etiam diluuntur omnino rationes illae Francisci Beccij, d. consil. 138 num. 34. in vers. haec autem, & num. 35. & 36. quod scilicet pater iam remotus, quia legitimus non est, non debeat nepoti obes se; quia imo obes se semper debebit, ex quo remouetur, quia qualita tem legitimitatis non habet, quam testator, institutór ve maioratus desiderauit, & eo remoto, atque in eius capite, linea principium non sumente, neque vlterius produci pos sit, vt ex Baldo, Surdo, & aliis multis, supra commemoraui. Nec ex radice infecta, fructus nasci, quia non datur principium producens, & medium est inhabile, vitiúmque originis vitios ae, quod a radice deducitur, in descendentes deriuetur; sicuti ex resolutionibus Pelaez a Mieres, & maxime eiusdem Petri Surdi, supra adnotaui. Septimum quoque fundamentum non ita forti[sect. 24] ter adstringit, provt adstringere, atque vrgere, exi stimarunt Ioan. Cephal. Francis Beccius, & Guid. Pancirolus, in locis supra commemoratis, & in eodem fundamento adductis; imo diluitur euidenter ex sequentibus obseruationibus, & considerationibus. Et in primis, quia si originaliter praelegantur quamplurimi Authores, qui in proposito loquuntur, & exclusa vna persona, censeri exclusos omnes ab ea descendentes, statuunt, apparebit equidem eosdemmet non distinguere, an filij, vel des cendentes veniant ad succes sionem ex propria per sona, vel aliter, & ideo debent indistincte intelligi, eo etiam casu, quo vellent iure proprio succedere; sicuti ita in terminis adnotauit, & scripsit Petr. Surd. in cons. 85. num. 11. lib. 1. qui num. seq. constanter defendit, inanem, & friuolam es se hanc distinctionem, qua dicitur, aliud es se, quod iure proprio, & ex propria persona succedat quis, aliud, quod ex pasona patris, vel matris succedat. Et inde, iure proprio semper succedere quem, nec es se distinguendum, an ex propria persona, vel patris, vel matris quis succedat; & d. num. 11. & 12. sic reliquit scriptum: Praeterea inanis, & friuola est haec di stinctio, qua dicitur, aliud es se, quod iure proprio, & ex propria persona succedat, aliud, quod succedat neptis ex persona matris. Nam etsi descendentes succedant aliquando in gradum, & locum ascendentium praemortuorum, tamen eo etiam casu non dicuntur ex persona demortuorum, vel per eorum iura venire, sed ex per sona propria, & iure proprio, licet agatur de successione patrui, vt declarat B art. in l. 1. §. si sit nepos, col. 1. de collat. dot. vbi inquit, quod licet ex persona patris vellet nepos succedere, non pos set, cum patri non sit delata haereditas: idem dicitur in l. 1. §. si sit filius, col. 1. de coniung. cum eman. lib. Bald. Salicet Alex. Corn. Areti. & Ias. quos refert, & sequitur Tiraq. de primogenit. q. 40. num. 19. & praeter eos Curtius iun. in l. illam, num. 22. C. de collat. & Bald. in l. si anus, C. de liber. praeterit. dicit, quod nepotes transmis siue non veniunt ex praeterit. dicit, matrum, sed priuatiue. Sequitur Rubeus in cons. 22. num. 14. si igitur semper dicitur ex propria persona succedere, etiam quando cum patruo concurrit filia, quid hoc est, quod tantopere instatur super differentia succedendi ex persona propria potius, quam ex persona matris: Et si dicatur, nonne vbi nepos concurrit cum patruo, neces se est, si succedere vult, quod intret in locum patris, cum alias praeferatur patruus proximior; Respondeo, verum id es se, sed non facere ad propositum, quia aliud est, in locum patris succedere, aliud succedere ex persona patris: quando quidem vbi inter nepotes ex diuersis fratribus est concursus ad succes sionem patrui, eóque casu intrant locum patris, vt concludit Bart. in l. liberorum, n. 15. de verbor. significat. vanum est igitur distinguere, an ex propria persona, vel potius matris succedant, cum semper iure proprio succedant. Item confunditur haec differentia, ex alio; nam quando nepotes concurrunt cum patruo, licet tunc intrent locum matris, tamen hoc est, quia eandem portionem consequuntur, quam mater habuis set: sed eo casu non dicuntur ex persona, vel iure matris succedere, sed ex persona propria, & ideo non excluduntur renuntiatione, vel repudiatione facta a mat re, provt excluderentur, si materno inniterentur iure, &c. Hactenus Pet. Surd. qui id ipsum repetit in cons. 185. n. 6. lib. 2. & in cons. 355. numer. 49. lib. 3. vbi constanter tuetur exclusa vna persona, censeri omnes exclusos, qui ab illa descendunt, siue veniant ex persona propria, siue ex reprae sentatione personae exclus ae; nec es se distinguendum, an ex propria persona, vel ex persona patris, aut matris quis succedat. Et quidem si haec sententia vera sit, non es set neces saria in resolutione, & explicatione propositi argumenti amplius insistere; & vere negari non potest, quin probabilis videatur, & fortiter vrgeant rationes per Surdum consideratae; sed quia durum videbitur, a communi Scribentium distinctione recedere, quam ego metipse amplexus fui in commentariis lib. 3. cap. 15. numer. 70. & 72. Peregrin. etiam probauit, de fideicomm. art. 26. numer. 6. Cauallus in cons. 118. cum aliis multis ibi commemoratis. Potest & secundo loco responderi, non pos se quem admitti ad succedendum, nisi praecedens gradus sit succes sibilis, quia destructo ordine destruitur ordinabile; & ita cum non pos sit succedere filius naturalis, quia a succes sione exclusus, deficit succes sio in filiis, & descendentibus eius; medium enim impertinens impedit transitum ad extrema, & nisi in capite principium sumat linea, non poterit vlterius produci; quia filius sumit a patre, vel a matre formam succedendi, sicut originem nascendi; & proinde, si pater, vel mater sit inhabilis, filius quoque remouebitur, quia rupto medio, non fit ascensus ad extrema; provt haec omnia, supra recensui, & egregie comprobaui Surd. in cons. 85. num. 8. & 9. in vers. Attamen praedictis non mouentibus: Mieres, de maioratu, 2. p. d. quae st. 2. num. 18. & seq. non ergo filiis, & descendentibus legitimis quicquam prodest, venire ex personis propriis, & eos es se legitimos; quia cum sint nati ex infecta radice, & procedant ab his, qui sunt inhabiles ad succedendum, succedere non pos sunt, etiam si ex proprio iure, & personis propriis venirent; vt per Glos. & DD. in l. fin. C. de natural. liber. & in l. illam, cum similibus, C. de collat. Tiraq. de primogenit. q. 12. num. 13. Ruin. in cons. 18. num. 10. lib. 3. Cephal. qui ita in terminis fundat d. caus. 581. num. 34. lib. 4. & doctrinis, atque resolutionibus, ibi ponderatis, destruit omnia ea, quae pro legitimis ab illegitimo descendentibus, statuit d. cons. 103. lib. 1. & ad eas dem rationes, non habendum in consideratione, quod quis ex propria persona succedat, quando di stinctio praefata, an quis ex propria persona, vel ex persona alterius succedat, defendit Surdus in consiliis relatis supra. Denique & tertio, atque veris sime, & concluden[sect. 25] ter respondetur, admis sa etiam distinctione communi, multum scilicet interes se, an ex propria per sona, & iure proprio, an ex persona alterius veniat aliquis; non obstare argumentum praedictum, vt legitimi ab illegitimo procedentes, succedere pos sint; nam quod dicitur, exclusa vna persona a succes sione, non censeri exclusos ab eo descendentes, si proprio iure, atque ex persona propria succes sionem praetendant; procedit equidem, quando ipsimet, qui ex propria persona succedere intendunt, vocati, comprehensíve fuerint in dispositione, ita quod specifice ad succes sionem inuitati, siue generaliter saltem in substitutionibus, & vocationibus comprehensi sint; iure namque proprio, siue ex persona propria succedere, nihil aliud est, siue non aliud denotat, quam in ex propria siue le gali vocatione, aut substitutione; siue illa specifica, siue generalis sit, in dispositione, saltem verbis generalibus (vt dixi) contineri, propriamque vocationem, & substitutionem habere; sicut in primogeniorum succes sione, tot dici vocationes, atque substitutiones, quot sunt personae vocatae; ex Ludou. Moli. lib. 1. cap. 1. num. 17. Obseruaui, & cum aliis multis sic explicaui lib. 3. cap. 15. num. 72. dum[sect. 26] autem iuridice negamus, legitimos, ab illegetimis procedentes, specifice ad succes sionem vocatos, siue etiam generaliter non comprehensos, firmamus, nec sub his nominibus, quibus in primogeniis vocationes, & substitutiones fiunt, contineri contendimus, vt de eis testatorem maioratus ve institutorem sensis se, dicere valeamus, sed potius non comprehensos, quia nec specifice. Ipsi vocati, nec etiam tacite comprehensi; as serimus, qua si ex radice infecta, & medio inhabili procedentes, & ab his, qui inhabiles sunt ad succedendum; plane sequitur, nec de eisdem legitimis, ab illegitimis tamen procedentibus, disponentem sensis se; nec vocatos, aut comprehensos eos vllo modo, indeque, nec ex persona propria, aut iure proprio admitti pos se, nec ex persona authoris illegitimi, ascendentis scilicet, cum illegitimi expresse exclusi fuerint; quod ex mente Cephali, Surdi, & aliorum, de quibus supra, procedere videtur; sed si omnes huc vsque scribentes originaliter praelegeris, non ita dilucide, & distincte explicatum inuenies, nec etiam Surdum metipsum, locis tribus supra commemoratis, artigis se. Vere tamen Cardinalis Franciscus Mantica, aperte ita prae sentit, & obiecto praedicto, inhabilitatem patris nocere non debere nepoti, ex propria persona succedere contenden i, vt responsum praeberet; sic videtur voluis se, libro 11. d. tit. 12. sub num. 34. In vers. Nec obstat, vbi specifice profitetur, de legitimis, qui ab illegitimo procedunt, non videri testatorem sensis se, nec eos admitti voluis se, propter notam ipsius patris, & radicem infectam. Idque intelligit post Romam. Socin. Ruin. Cephal. & alios, procedere etiam, quando vellet quis succedere ex per sona propria; sic enim scripsit: Nec obstat quod ipsi velint succedere ex persona propria; quia in proposito videndum est, an faciant deficere conditionem; quod totum pendet ex voluntate testatoris, an de his senserit; & quidem non videtur sensis se propter notam ipsius patris, & radicem infectam. Idque ratione, doctrinis, & authoritate comprobat, provt ibi videri potest. Quando ergo admitteretur distinctio illa communis, an ex persona patris, an ex propria velit quis succedere, quam Surdus semper confutauit, vt supra vidimus, adhuc legitimiti ex illegitimis succedere non pos sunt in maioratu, in casibus, in quibus naturales filij succedere non pos sunt; quia vt ex propria persona succedere pos sint, omnino neces sarium est, quod de eis testator senserit; sicque, quod vocationem, aut substitutionem habeant; quod tamen negatur, & non modo de eis testatorem, aut disponentem sensis se, sed totum oppositum contenditur; vere namque, nec vocati sunt, nec comprehensi, nec de eis testatorem sensis se creditur, qui eorum patres, vel ascendentes exclusit, dum legitime tantum natos ad. succes sionem admitti voluit; provt Cardinalis Franciscus Mantica, & eius sequaces affirmant; & non male videtur velle Nicolaus Garcia, de beneficiis, to. 2. p. 7. cap. 15. num. 50. fol. mihi 88. sic etiam, neque rationem exclusionis patris, vel ascendentis in eis ces sare, imo durare, & militare; quia si ipsorum author excluditur, multo magis credendum est, eos exclusos fuis se, siue de ipsis testatorem non sensis se, vt supra diximus, Et haec sunt notanda, quia singularia equidem, & ingenti studio, & diligentia sic digesta, & resoluta. Ex ipsis autem diluuntur omnino fundamenta praecipua Cephali, & Beccij, quibus ipsi adducti, excitatique fuere principaliter, provt supra animaduertebam, nec etiam vim aliquam facit aliud, quod vt de legitimis, ab illegitimis procedentibus, testa[sect. 27] torem sensis se dicamus, expendit, ponderauitque Beccius ipse, d. cons. 138. num. 43. in vers. Rursus, & num. 44. in haec verba: Rursus, quamuis testator vocauerit agnatum proximum, de legitimo matrimonio natum, & naturales, & non ortos de legitimo matrimonio excluserit, nihil tamen dixit de filiis legitimis, & naturalibus, procreatis de legitimo matrimonio a patrespurio, vel naturali tantum. Vnde, cum id non expres serit, nec voluis se eos excludere dicendum est; si enim id voluisset, facile erat ei exprimere, argu. l. vnicae § fin autem ad deficientis, C. de cadu. tollen. &c. Hactenus Beccius, cuius argumentum, atque illud, quod ex d. § sin autem ad deficientis, deducitur, fallax quidem est, debile etiam & infirmum, vt per Decian. in cons. num. 132. lib. 1. nec adeo ae stimandum, vt contra voluntatem testatoris redundet; idque iuxta resolutiones, & doctrinas eorundem Authorum, quos ipse Decianus adducit. Sic potius in contrarium retorqueri pos set, nam si agnatum proximum de legitimo matrimonio natum, vocauit, & naturales omnésque de non legitimo matrimonio natos, exclusit; sequitur, quod tam proximos, quam sequentes, vel remotos; tam filios, quam nepotes, & caeteros descendentes, legitimos es se voluit; nec pos se nepotem, aut alium descendentem in consideratione haberi ad succedendum, nisi in eius patre ea qualitas legitimitatis adsit, quam in eo, & in omnibus interuenire, testator voluit; nec fuerit neces sarium id exprimere, quod ex qualitate legitimitatis, in omnibus succes soribus repetita, & requi sita, adeo neces sario deducebatur. Denique non obstat vltimum fundamentum,[sect. 28] quod ex authoritate quorundam iuris Interpretum, pro legitimis, ex illegitimo natis respondentium, siue scribentium subsistit; vere namque, ex his omnibus, qui ibidem commemorantur, solus Cephalus, Beccius etiam, & Guid. Pancirolus, ad propo situm faciunt, & vrgent, prout hactenus adnotaui. Et tres quidem ipsi Authores id ipsum responderent, & Cephalus respondit, etiam dato, quod filius non fuis set plene legitimatus; nam adhuc nepotem eius legitimum admittendum, putauit. Caeteri autem in diuersis terminis loquuntur, & in his quidem, qui ad primogeniorum succes sionem. attenta eorum natura, & fine, adaptari non pos sunt, propter diuersam, & subiectam materiam. Sic sane Ancharanus, Anton. de Butrio, Rochus de Curte: Lambertinus, Nauarrus, & Ioann. Gutierrez, in eum sensum a Hieronymo Goncalez expenduntur, & adducuntur, ad d. regul. Cancellar, glos s. 5. num. 118. fol. 110. qui est videndus ex num. 109. vt eorundem sententiis, & placitis contendat, in Cappellaniis, Ordinibus, Beneficiis, Dignitatibus, honoribus, di stributionibus, annuis relictis, & operibus piis, quae in fauorem consanguineorum destinantur, admitti pos se; & habilem, atque idoneum reputari nepotem legitimum, quamuis descendat a patre spurio, vel illegitimo: & num. 121. & 122. respondet fundamentis eorum, qui teneat, quod filius legitimus, natus ex patre spurio, non dicatur de familia, distinguendo; an testator, seu fundator loquatur per verba ciuilia, aut per verba naturalia, prout ibi traditur; & latius ego metipse recensui, supra hoc eodem libro, & tractatu, cap. 67. sub num. 31. Vbi illegitimos, & eorum descendentes legitimos, vt ad praedicta admittantur, idoneos es se dixi, & adduxi quoque Azeuedum in consilio 24. ex num. 13. cum sequent. & Nicolaum Garciam de beneficijs, tomo 2. parte 7. quae stione 15. ex num. 36. vsque ad numerum 49. qui in eodem placito fuere, prout latius ibi, & per eosdem Authores. Quod attinet vero ad primogeniorum succes sionem, nequaquam id ipsum statuunt, aut legitimos ab illegitimis procedentes admittunt, imo totum contrarium apertis sime videtur velle Goncalez, eadem glos sa 5. num. 123. & 124. in haec verba: Itaque in summa, attendenda est in hoc mens, & voluntas testatoris, & communis vsus loquendi, & an materia, de quae agitur, sit proportionabilis, vt in ea includatur, vel excludatur talis spurius, aut filius legitimus, ex illo descendens: veluti testator reliquit legatum, aut perpetuum anniuersarium, pro alendis pauperibus scholaribus studio, aut clericis, aut maritandis virginibus de genere, aut de agnatione sua; quo casu minime sunt excludendi; nec spurius, neque multo minus filius legitimus ex eo, &c. Hactenus is Author, qui attendendam es se mentem, & voluntatem testatoris, primo loco statuit. Item, an materia, de qua agitur, sit proportionabilis, vt in ea includatur filius legitimus illegitimi; quasi specifice sentiat, in ea, de qua ibi sermonem instituit; & cum testator reliquit legatum, aut perpetuum anniuersarium, pro alendis, & maritandis pauperibus ex sua familia, legitimos illegitimorum, imo & ipsos illegitimos admitti pos se: secus tamen statuendum es se in materia non proportionabili, qualis est succes sïonis maioratus; in qua, si mens disponentis principaliter attendatur, provt attendi debet, non videtur equidem, quod de his institutor senserit, sed de legitimis tantum, qui a legitimis procedant, provt supra dixi, & Cardinalis Franciscus Mantica, caeteris, omnibus prae stantius animaduertit. Admittit etiam expresse Nicolaus Garcia, dicto cap. 15. partis 7. ex num. 36. cum sequent. & maxime num. 45. ibi: Aut nisi subiecta materia, quae hic est attendenda, & multum inspicienda, aliud suadeat, vt materia successionis maioratus, seu iuris patronatus, vt per Molinam, supra: Mieres, dicta quae stione 2. & alios, quicquid velit Ioannes Gutierrez, consil. 3. ex num. 10. Ecce vbi is Author, verbis expres sis id as seuerauit, & retulit Mieres. qui contra legitimos ex illegitimis, nisi in defectum omnium de familia, & tunc ne maioratus finiatur; constanter scripsit, prout ibi latius apparet. Caeteri etiam, qui cum Ludou. Casanate dicto consilio 8. num. 17. recensentur, nullam vim faciunt, vtpote, cum loquantur in terminis illis, in quibus Glos sa ordinaria, in dicta l. final. Cod. de naturalib. liber. nepotis scilicet legitimi, ex filio illegitimo, quem ab auo, titulo vniuersali institutionis, & etiam particulari legati, vel fideicommis si, honorari pos se, supra obseruaui; & tenent omnes per eundem Ludou. dicto num. 17. relati, & in argumento adducti: hic autem non versamur in claris, nec in dispositione expres sa, qua iidem legitimi ex illegitimis procedentes vocentur, quo casu res careret dubitandi ratione; sed in dubio inquirimus, an de eis dem disponens, institutórve maioratus sensis se videatur, nécne; & non videri eum sensis se de ipsis, recta iuris ratione defendimus. Ad summam itaque, & breuem resolutionem, disceptationis praefatae articulum reducendo, concluditur ex hactenus dictis, in vocatione filiorum, & descendentium legitimorum, & de legitimo matrimonio natorum, filios legitimos filij naturalis, nec ex iudicio institutoris maioratus venire, nec de eisdem ipsum videri sensis se, atque ita sub dictis verbis, aut vocatione non comprehendi; filij namque legitimi vocantur; ipsi autem, quamuis respectu patris sui sint legitimi, sunt tamen auo, siue ascendenti illegitimi, sicut pater eorum illegitimus est; non autem patri, sed primo institutori succeditur in primogeniis, & maioratibus, qui cum eam conditionem adiecit, sensit de filiis sibi legitimis, nec legitimitate respectu patris eorum contentus est. Sic institutorem, neque de eis sen sis se, nec ex iudicio eius venire, dicimus; quia si legitimi non sunt eius respectu, certum est, de eis non sensis se, qui illegitimi sunt. Vtrumque probatur in dicta l. finali, C. de naturalib. liber. non es se legitimos auo, quamuis sint legitimi patri suo. Non venire ex eius iudicio, atque ita abintestato non succedere, quamuis ex testamento pos sint, provt in omnibus exemplis ibi adductis ostenditur. Et secundum haec apparet, Cardinalem Franciscum Manticam, virum equidem prae stantis simum, & insignem iuris interpretem, pro certo habuis se, hanc es se veram sententiam, & voluntati testatoris conformem, verba tamen illa adiecis se, propter modestiam, & animi sui solitam prae stantiam, cum aliorum opiniones confutat: non quod de ea dubitaret, vt compertum est, & euidenter deducitur ex ipsismet. quae ibidem tradidit; & ideo, Cephali, Beccij, & Panciroli contrariam sententiam sustineri non pos se; sed eam, vel vno duntaxat verbo conuinci, atque attenta decisione dictae l finalis, state non pos se. Sic sane eandem Manticae opinionem tuentur & alij, quos refert, & sequitur Tiraquellus, de primogenit, quae st. 13. & in succes sione feudi, quod sicut excluditur filius naturalis, excludatur legitimus ex eo, tradit. Afflict. cap. 1. §. naturalis, si de feudo fuer. content. num. 3. & ibi Praepositus, num. 6. Decius in cons. 85. numer. 9. Craueta in cons. 104. num. 2. & alios referens Ro sental. de feudis, cap. 7. conclus. 19. in addit. litera A. Alexand. Raudens. decis. Pisana 42. n. 43. Cae sar Barzius decis. Bononiae 3. n. 4. & 5. vbi vide. # 105 CAPVT CIV. Filiationis, & probationis eius materia (quae coniecturalis est, & prae sumpta) dilucide, & distincte explicatur; commemorantur etiam, atque exornantur coniecturae omnes, & prae sumptiones, ex quibus, in quasi pos ses sione filiationis quis constituitur, siue filiatio metipsa subsistit, & probatur. Exacte etiam explanatur articulus ille, an filius existens in quasi pos ses sione, filiationis, teneatur probare, se filium, siue an filiationis quasi pos ses sio sufficiat in prae paratoriis iudiciorum, & in iudiciis summariis, ad transferendum onus probandi in aduersarium; non vero sufficiat, quando sumus in petitorio, id est, in decisoriis, vel in vtroque sufficere debeat. Deinde, l. miles, §. defuncto, ff. ad l. Iuli de adulter. prae sumptio illa vehemens, filium dominatum, ex viro, & vxore, scienti bus vicinis, prae sumi legitimum, quamuis adulterium mater commiserit, exornatur quamplurimis. Rursus, an filiatio probetur ex coniectura desumpta a sententia lata super ea; vbi distinguitur, quando sententia fuit lata principaliter super ipsa filiationis causa, & quando in iudicio aliquo pos ses sorio, vel prae stationis alimentorum, aut simili. Praeterea, si filiationis causa principaliter in iudicio deducta non fuerit, nec super ipsa actum principaliter, nec etiam pronuntiatum; sed super alimentis, ab eo, qui se filium, aut fratrem contendit, lis conte stetur, in omnibus tamen ita plenarie procedatur, ac si filiationis causa deducta fuis set; an sententia ipsa super alimentis, ius faciat quoad omnes, siue obstet in iudicio plenario, si ipse, qui in alimentorum lite obtinuit, super petitorio, aut maioratus succes sione litem mouerit. De exceptione etiam rei iudicatae, & quando illa obstet, nec ne: & de tribus illis, quae copulatiue requiruntur, identitate scilicet caus ae, personarum, & rerum; idque vtiliter explicatur. An etiam sententia lata in iudicio summario, noceat, & obstet in plenario, quando plene, & solemniter fuit cognitum, tam respectu iudicis, quam partium; quod exornatur. Sed & acta facta in vno iudicio, probationes etiam in summario iudicio factae, nunquid in alio iudicio, siue in plenario fidem faciant, quando plenarie fuit cognitum, & plenariae probationes factae. Pro alimentis quoque, mortuo patre, an contra tertium bonorum pos ses sorem agi pos sit. Et quid contra singularem rei succes sorem, & donatarium omnium bonorum. Et quid contra haeredes eius, qui alimenta prae stabat, de iuréve prae stare tenebatur. Frater etiam maioratus pos ses sor, quod non teneatur alere, nec dotare fratres spurios, seu sorores spurias (quod Ludouic. Molina contendit) an verum sit, & de explicatione ipsius, duobus in locis, & Petri Surdi sententia contraria confutata. Denique, spurium an alere teneantur auus, & alij ascendentes ex parte patris; & de intellectu l. 5. tit. 19. part. 4. SVMMARIVM. -  1 Filiationis probationis, ex coniecturis, & prae sumptionibus disceptationem atque resolutionem ex profes so suscepis se Authores permultos qui hoc numero praecitantur. Et inter alios quamplures, Gabrielis Paleati, Iacobi Menochij, Iosephi Mascardi, Petri Surdi, Petri Anton. de Petra, & Fuluij Paciani commentaria in proposito magis commendantur. -  2 Filiatio, cum sit quid facti, non prae sumitur, sed ab eo probanda est, qui in ea se fundat. Idque non modo, quando quis agit, sed etiam quando ab altero conuenitur, atque ita ab excipiente etiam filiatio probari debet, quando est fundamentum exceptionis. Idque, siue quis se filium legitimum appellet, siue naturalem, vel spurium se dicat: quod exornatur. -  3 Qui vult admitti, vel petit aliquid, vt talis, debet se talem docere, alias succumbit. -  4 Expenditur text. in l. quidam quasi, ff. de probat. -  5 Filius existens in quasi pos ses sione filiationis, an teneatur se probare filium. Siue an filiationis quasi pos ses sio sufficiat in praeparatoriis iudiciorum, & in iudiciis summariis, ad transferendum onus probandi in aduersarium; non vero sufficiat, quando sumus in petitorio, id est, in decisoriis, vel in vtroque sufficere debeat. Articulus equidem controuersus, & difficilis. In quo duae extant opiniones contrariae, altera affirmatiua, altera negatiua; alia vero, diuersimode distinguens, & declarans prout latius hic adnotatur. Ac denique Authoris obseruationes nonnullae in medium proferuntur, quibus articulus metipse, absolute, & dilucide satis explicatus manebit. Ibidem etiam, an coniecturae, quae singulae per se non probant pos sessionem filiationis, vel ad petitorium non sufficiunt, an simul iunctae probent, & sufficiant. -  6 Filiationis probationem, non modo difficilem, sed & pene impossibilem reputari, & ideo coniecturas, & prae sumptiones sufficere; eásque in arbitrio iudicis positas es se: quod exornatur, atque declaratur. Et ibidem, probationem filiationis triplicem es se. -  7 Filiatio probatur ex eo, quid dominatus sit aliquis scientibus vicinis, ex viro, & vxore; idque quamuis adulterium mater commiserit. Et ibidem, l. miles, §. defuncto. ff. ad l. Iul. de adulter, allegatio communis Doctorum exornatur, eorundémque in ipso proposito obseruationes permultae recensentur remis siue. -  8 Filiatio probatur ex tractatu, & educatione; & quemadmodum id procedat. Ibidem etiam enumerantur actus quamplurimi, quibus quis dicitur tractatus vt filius. -  9 Filiatio probatur ex eo, quod filius fuit baptizatus de ordine patris, & leuatus de sacro fonte. -  10 Et an probetur ex libro Baptismi. -  11 Filiationem probat scriptura patris. -  12 Filiatio, an ex sola nominatione, aut confessione parentum probetur, & de communibus Doctorum regulis, & doctrinis in hac materia. -  13 Filiatio, communi voce, & fama, an, & qualiter probetur. -  14 Filiatio an probetur ex educatione, & alimentis prae stitis filio. -  15 An etiam ex similitudine, & effigie. -  16 Filiatio an probetur per actum institutionis. -  17 Filiatio vt concludenter probetur, quo pacto articuli sint concipiendi. -  18 Si super filiationis probatione inter se repugnantes, siue contrariae coniecturae concurrant, quae potiores sint, aut praeualere debeant. -  19 Filiationis quasi pos sessio, & prae sumptio; in omnibus casibus, in quibus inducitur, & prae sumitur; nunquam excluditur probandi contrarium facultas, sed semper admittitur, qui onus probandi contrarium in se as sumat. -  20 Filio in quae si pos ses sione filiationis existenti, quamuis pater neget eum filium, etiam nulla prae mis sa summaria cognitione, alimenta debentur, donec intentetur, vel finiatur plenarium iudicium super proprietate. Quod si filius non erat in quasi pos ses sione filiationis, tunc vt ei decernantur alimenta, debet prae cedere summaria cognitio, provt latius hic. -  21 Filiatio, an probetur ex coniectura desumpta a sententia lata super ea. Vbi distinguitur, quando sententia fuit lata principaliter super ipsa filiationis causa, vt tunc faciat plenum ius, atque ita praeiudicet aliis filiis, agnatis, & similibus. Secus vero si lata fuit in iudicio aliquo pos ses sorio, vel prae stationis alimentorum, aut simili, vt tunc solum faciat ius quoad casum illum; & infra, num. 36. -  22 Filiationis causa, si principaliter in iudicio de ducta non fuerit, nec super ipsa actum principaliter, nec etiam pronuntiatum, sed super alimentis, ab eo, qui se filium, aut patrem contendit, iis contestetur, in omnibus tamen ita plenarie procedatur, ac res ipsa discutiatur, vt causa ipsa alimentorum terminetur, ac si filiationis causa deducta fuis set: an sententia ipsa super alimentis, ius faciat quoad omnes, siue obstet in iudicio plenario: si ipse, qui in alimentorum lite obtinuit, super petitorio, aut maioratus succes sione litem mouerit. Cuius dubij casus, latius hic proponitur, & egregie examinatur, & num. seqq. -  23 Sententia correspondere libello, & illi conformis es se debet. -  24 Paria sunt, in sententia aliquid es se expres sum, vel neces sario prae supponi. -  25 Exceptio rei iudicatae, vt obstet, tria copulatiue requiruntur, identitas scilicet caus ae, personarum, & rerum. Quod scilicet eadem res petatur, eadem sit causa petendi, & eadem conditio personarum, siue eae dem sint personae. Quod exornatur. -  26 Et sufficit identitas personarum, aut rerum, vera, vel interpretatiua. -  27 Exceptio rei iudicatae obstat, vbicunque secundum indicium venit ad rescis sionem eius, quod in primo est determinatum, & quando examinatur id, quod iam fuit decisum in primo. -  28 Et quando actio est diuersa, sed idem est medium concludendi. -  29 Et licet ad rem diuersam agatur, si pendet ex eodem fonte, & eadem est origo. -  30 Exceptio rei iudicatae vt obstet, requiritur, quod super eo fuerit iudicatum, quod nunc venit in controuersiam. -  31 Exceptio rei iudicatae non obstat, quando post latam sententiam superuenit causa agendi. -  32 Exceptionem rei iudicatae non obstare, in dubio pronuntiandum est. -  33 Nec quando actum fuit in vno iudicio, etiam plenario, ad vnum finem, si in alio postmodum ad alium finem agatur. -  34 Sententia lata in iudicio summario, non nocet, nec obstat in plenario, etiam inter easdem per sonas. -  35 Probationes factae in causa summaria, non probant in plenario: & infra, n. 42. -  36 Sententia super alimentis lata, non praeiudicat in causa filiationis, & supra n. 21. vbi latius. -  37 Sententia lata in iudicio summario, nocet, & obstat in plenario, quando plenarie, & solemniter fuit cognitum, tam respectu iudicis, quam partium: quod exornatur. -  38 Et id ipsum in sententia super alimentis lata, cum plenarie fuit cognitum, vt noceat, & obstet in causa filiationis; idque ex opinione quorundam. -  39 Contra vero ex sententia aliorum. -  40 Ex sententia vero Authoris adnotantur nonnulla, prout hic videbitur. -  41 Acta facta in vno indicio, an, & quando fidem faciant in alio remis siue. -  42 Probationes in summario iudicio factas, in plenario iudicio fidem non facere, vt dictum fuit supra, n. 35. pos se tamen in iudicio plenario reproduci, & repeti. -  43 Plenariae probationes, in summario iudicio factae, an probent in secundo iudicio, in quo plenaria. cognitio requiritur. -  44 Dubij principalis propositi supra, n. 22. egregia, & memorabilis, atque notanda traditur explanatio, & resolutio. -  45 Pro alimentis, mortuo patre, an contra Tertium bonorum pos ses sorem agi pos sit. -  46 Et quid contra singularem rei succes sorem. -  47 Haeredes extranei alimenta tenentur prae stare filio defuncti naturali, vel spurio; sicut haeredes filij alunt patrem, vel matrem; & vide infra, n. 52. in fin. -  48 Et quid de haeredibus fratris. -  49 Quid etiam de donatario omnium bonorum. -  50 Frater fratrem, vel sororem, quibus in casibus alere teneatur, remis siue. -  51 Frater maioratus pos ses sor non tenetur alere, nec dotare fratres spurios, seu sorores spurias. Idque ex sententia Ludouic. Molinae, & aliorum. -  52 Contra vero ex sententia Petri Surdi, quae improbatur. Et Authores, quos pro ea parte ipse commemorat, id non probare, ostenditur. Et latius hac de re in tractatu de alimentis, ab Authore nunc primum edito. -  53 Spurium an alere teneantur auus, & alij ascendentes ex parte patris; & de intellectu l. 5. titul. 19. partita 4. & supra sub num. 51. de quo latius, atque ex profes so in dict. tractatu de alimentis. PRo dilucida, & distincta, egregia[sect. 1] etiam, & notanda huiusce cap. explicatione, & resolutione, qua de coniecturis, & prae sumptionibus, quibus filiatio probatur, sermo instituitur; idque tam respectu legitimorum, & naturalium filiorum, quam etiam illegitimorum, siue naturalium tantum, aut etiam spuriorum; obseruandum, atque constituendum erit primo loco, circa disceptationem eandem, & filiationis probandae, siue coniecturandae prae sumptiones, & coniecturas permultas scripsis se, longáque serie, & plena manu se habuis se quamplures iuris Interpretes, qui ex profes so adeo in pro posito progrediuntur, vt eorumdem nonnulli vix aliquid intactum reliquerint, sed omnia ad ipsum tractatum pertinentia, ita absolute attigerint, atque perfecerint, vt vel alia addere neces sarium non es set, vel ad eosdem lectorem remittere, sufficere videri pos set. Ex quo tamen, adeo. frequens, & as sidua disputatio eadem est, vt quotidie per manus tradatur, non inutile, sed admodum neces sarium fuit, & ita huic tractatui conueniens, vt absque vitio omitti non pos set; sic sane, suo ordine, in vnum congestis, & commemoratis Recentioribus fere omnibus, qui eisdem de rebus, latius, & vtilius egerunt, & ordinariis, & aliis quamplurimis consulto praetermis sis, quoniam iidem referuntur ab ipsis, qui statim commemorabuntur: nonnullas regulas, & doctrinas generales, atque conclusiones illas, quibus in hac ipsa, omnino coniecturali, & prae sumpta materia, duci, & gubernari debemus principaliter, in medium proferamus, eásque distinctione, & resolutione explanemus; in aliis vero, atque ipsarum regularum, seu conclusionum stricta, & accurata magis disputatione, ad eosdem me referrem Authores, qui (vt dixi) nihil, quod contingere, aut excogitari pos sit, intactum reliquerint. Et idcirco, cum de vnaquaque earumdemmet regularum, siue conclusionum generalium, quae hoc ipso cap. proponuntur, disceptatio, & controuersia sit, eosdemmet Authores ex proposito, atque originaliter praelegendos.   Videndi itaque omnino sunt circa prae sentem[sect. 2] materiam, & tractatum Pet. Paul. Paris. in cons. 10. per totum, lib. 2. vbi latis sime.   Rolandus a Valle, in cons. 22. per totum vol. 3.   AEmilianus, in cons. 94. per totum.   Hippolyt. Rimin. in cons. 289. lib. 2.   Tiberius Decianus, in cons. 1. vol. 3. & in cons. 40. volum. 5.   Franciscus Marcus, decis. Delphinat. 457. p. 2.   Franciscus Bursatus, in cons. 88. & seqq. cons. & in cons. 98. lib. 1.   Guil. Benedict. in cap. Rainuntius, de testamentis, verbo, quae filium ex eo relinquens.   Franciscus Viuius, commun. opin. lib. 2. concl. 124.   Pet. Duenas, reg. 341. & regul. seq.   Berous, familiarium, q. 90. per totam.   Gabriel Paleotus, in tractatu de nothis spuriisque filiis, cap. 21. & quinque seq. vbi vide originaliter, & omnino.   Franciscus Beccius, in cons. 194. vbi vide omnino.   Antonius Gabr. commun. concl lib. 1. titulo de prae sumpt. concl. 14.   Iacob. Menochius, qui hisce de rebus, egregie admodum, & singulariter scripsit, & idcirco ex proposito videndus est in lib. 2. de arbitrariis iudicum, casu 89. per totum, & prae sumpt. lib. 6. prae sumpt. 53. per totam.   And. Alciatus, regul. 3. prae sumpt. 37. & seqq.   Matthaeus Afflict. decis. 23.   Ioannes de Monte-sperello, in consil. 262. per totum.   Anton. Galeat. Maluasia, in cons. 42. n. 28. & 29. & in cons. 54. & in cons. 64.   Pasetus, in cons. 40. per totum.   Pontanus, in tractatu, de alimentis, c. 3. vbi late in proposito.   Anguis sola, in cons. 79. lib. 6.   Marcabrunus, in cons. 13.   Aluarus Valascus, consultat. 176. per totam.   Syluester Aldobrandinus, in cons. 11. & in consil. 36. n. 6. & in cons. 80. n. 6.   Fernand. Vazq. de Menchaca, controuers. illust. c. 85. ex n. 20.   Pelaez a Mieres, de maioratu, 3. p. q. 15.   Magon. decis. 86.   Ioann. Garcia, in tract. de nobilit. glos s. 20. ex n. 4. vsque ad n. 12.   Ioseph. Mascard. qui ingenti studio, & diligentia, omnia ad materiam pertinentia cumulat, & resoluit, & idcirco videndus erit originaliter, de probat. tom. 2. concl. 786. & seqq. vsque ad concl. 798. ex fol. 109.   Petrus Surdus, in cons. 1. num. 7. & 8. & 9. numero 35. vsque ad num. 68. lib. 1. vbi vide omnino, & in cons. 552. ex n. 17. vsque ad n. 25. lib. 4.   Idem Surdus, decis. 83. & in tractatu de alimentis, tit. 1. q. 112. & q. 126. & tit. 9. q. 7.   Per Anton. de Petra, de fideicommis sis, quae st. 11. ex num. 240. fol. 269. vsque ad num. 465. vbi de omnibus, quae ad hunc tractatum spectant, latius inuenies scriptum, atque resolutum, quam alibi. Et idcirco ex proposito ipsum Authorem praelegere, neces sarium erit.   Franc. Merlinus, decis. 65.   Cae sar Barz. decis. Bonon. 91. & 92.   Cald. Pereir. in cons. 9. n. 35. & 36.   Rota Romana, decis. 1. & 2. & 3. & 238. in nouis simis, 1. p. & decis. 470. eadem parte.   Nicolaus intrigliolus, decisione Siciliae 35. ex numer. 38. vsque ad n. 52.   Fuluius Pacianus, in cons. 1. ex num. 6. vsque ad num. 40. lib. 1. & in commentar de probat. lib. 2. cap. 6. & cap. 16.   Ioseph. de Rustic. ad l. cum auus, de condit, & demonst. lib. 4. c. 10.   Cardosus in praxi Aduocator. & Iudic. verbo, filius, num. 2.   Georgius de Cabedo, decis. 73. n. 12. p. 2.   And. Fachin. controuers. iur. lib. 1. c. 73.   Pet. Barbosa, 1. part. rubricae, ff. soluto matrimonio, ex num. 15. vsque ad num. 23. & in l. Titia. 35. num. 13. eiusdem tituli.   D. Marta, voto 26.   Stephan, Gratian. disceptation. forens. lib. 1. cap. 135. ex num. 40. vsque in finem cap. & cap. 157. n. 9. & seqq. & lib. 2. cap. 267. ex n. 17. cum seqq. & c. 236. num. 43. & tomo 3. cap. 496. n. 27. & 36. & cap. 562. num. 24. & cap. 567. n. 27. & seqq. & tom. 4. cap. 650. num. 23. & cap. 653. num. 57. & cap. 732. num. 20. & cap. 744. n. 8. & tom. 5. c. 969. n. 3. & 6.   Paulus Duran. de condit. & mod. impos sib. 3. p. c. 3. ex n. 6. cum seqq.   Cae sar Manente, in cons. 136. n. 37. & in cons. 139. n. 21. & in cons. 143. n. 1. & 2.   Camillus de Medicis, in cons. 43. n. 11.   Statilius Pacificus, decis. Rotae 84. per totam.   Fontanella, de pact. nupt. tom. 2. p. 4. gl. 2. clausula 6. n. 3. cum seqq. fol. 405.   Ioseph. de Sese, decis. 13. num. 8. & 9. & decis. 277. num. 4.   Alexand. Ludouis decis. 223. num. 2. & decis. 448. num. 11. & seqq. & ibi eius Additionator, num. 15. litera B. & decis. 349. n. 5. & ibi Additionator ipse, n. 8. & decis. 422.   Ioann. Baptist, Lupi. de illegitimis lib. 2. comment. 2. §. 3. per totum, ex fol. 142. vsque ad fol. 165. vbi vide latis sime.   Philip. Paschal. de viribus patriae potestatis, 2. part. cap. 2. ex n. 13. vsque ad n. 32. fol. mihi 250. & 251.   Ioann, a Montealegre, in praxi, lib. 2. c. 1. §. 35. per totum, vsque ad fol. 97.   Farinacius, nouis simarum Rotae, anni 1618. decis. 176. prima parte, tom. 1. melius decis. 289. vbi vide, & decis. 444. & 472. parte eadem, & tomo.   Alexand. Trentacinq. variar. lib. 1. tit. de filiatione, resolutione prima, fol. 74. & de verborum signif. re solut. 4. n. 8. fol. 213.   Anton. Thesaurus, forens. lib. 3. q. 103.   Cardinalis Dominicus Tuschus, practicar. tom. 3. litera F. concl. 343. & seqq. ex fol. 903.   Antonius Mornacius, ad l. filium eum definimus, ff. de his qui sunt sui, vel alien. iur.   Hieronymus Ceuallos, 5. tomo tractatu, de cognitione per viam violentiae, 2. part. q. 4. ex n. 7. cum multis seqq. ex fol. 142. Prima itaque obseruatio, siue regula generalis,[sect. 2] & doctrina in hac ipsa materia sit, filiationem, quid facti es se, & ob id non prae sumi, sed qui se filium as serit, id probare debere, & qualitatem filiationis ostendere, alioquin in iudicio succumbere; atque ita, quod ei, qui allegat filiationem, incumbit onus probandi, siue alleget eam principaliter siue incidenter; in quo vnanimiter conueniunt omnes iuris interpretes, supra commemorati, atque ex relatione multorum obseruarunt specifice Iacob. Menoch. lib. 6. prae sumpt. 53. num. 1. Mascard. de probat. tomo 2. dicta conclus. 786. per totam, Petrus Surdus, dict. cons. 1. ex num. 38. cum seqq. lib. 1. Cardinalis Tuschus, tomo 3. litera F. conclus. 343. per totam, fol. 903. qui ad id allegat l. primam ff. de probat. & l. finalem, C. de alend. liber. Ioannes Garcia, de nobilit. glos. 20. num. 4. Mieres de maioratu, part. 3. quae st. 15. num. 23. Cae sar Barzius, decis. 91. numer. 5. & decis. 92. a principio. Fuluius Pacianus, dicto con silio primo, numero sexto, vbi etiam notauit, quod filiatio cum sit quid facti, non prae sumitur, sed ab eo probanda est, qui in ea se fundat; siue quis dicat, se filium simpliciter, siue se dicat naturalem, siue legitimatum, siue spurium; ad quod citat Baldum, Alexand. Fulgosium, Angel. Abbatem, Ca strensem, Iasonem, Butrium, Decium, Rolandum, Socin. iun. Nattam, Beroum, & alios: & subdit num. 7. quod haec conclusio non solum procedit, quando quis agit ad aliquid obtinendum, tanquam filius, vt ex praedictis iuribus innotescit; verumetiam, quando quis est in pos ses sione, & ab altero conuenitur; nam si excipiat, rem ad se pertinere, quia filius est, debebit nihilominus hanc filiationis exceptionem probare, quando intentio actoris de iure communi fundata foret, vbi pos ses sor non es set filius; atque ita tenuis se Castrensem, Angelum, Butrium, Nattam, Ruinum, Abbatem, Praepositum, & Alexand. de Naeuo, quos ibidem commemorat. Mascard. etiam id ipsum notauit d. concl. 786. num. 2. Fuluius ipse Pacianus, in commentariis de probat. lib. 2. dicta concl. 7. ex num. 1. vs que ad num. 10. fol. mihi 22. vbi addit, id procedere non solum respectu illius, qui dicit, se filium es se; verumetiam respectu illius, qui vel dicit, se filios habere, vt probatur in dicta l. prima, ff. de probat. & ibi Glos sa; vel qui dicit, talem, vtputa Titium es se filium alterius; nam & hoc ipsum a dicente probandum est, vt patet in l. si competenti, C. de alendis liberis, ex quo infert num. 5. & 6. quod qui petit haereditatem tanquam filius, debet se filium probare; idque tam agendo, quam excipiendo: & num. 7. quod id procedit, siue quis se filium legitimum appellet, siue naturalem, vel spurium se dicat, prout Cephalus, Natta, & alij ibi relati obseruant. Concludit denique Pacianus ipse n. 8. [sect. 3] illud generale, ac perpetuum es se, vt quicunque vult admitti; vel petit aliquid, vt talis, debeat se talem docere, alias succumbit; vt notarunt Baldus, Salicet. Iason, Angelus, Decius, Parisius, Marsilius, & alij, quos ibidem recenset, & in materia filiationis idem quoque tradidit Stephan. Gratian. disceptat. forens. lib. 2. cap. 236. n. 4. & de omnibus praedictis a Fuluio Paciano traditis, Petra etiam, de fideicommis. d. p. 11. ex num. 473. cum seqq Rota Romana, decis. 470. in nouissimis, prima parte, fol. mihi 283. vbi adducit regulas nonnullas ad ostendendum, quis in hac materia probare teneatur, actor scilicet, an reus. Regula tamen, siue conclusio praedicta limita[sect. 4] ri solet communiter, vt non procedat, quando filius est in quasi pos ses sione filiationis, nam tunc transfert onus probandi in aduersarium negantem ipsum es se filium, vt probatur in l. quidam qua si, ff. de probat. & ibi Fulgosius, & Albericus, & Florianus, & Salicetus, in principio: & cum Bartolo, Baldo, & Alexandro, Iacobo de Sancto Georgio notauit Fuluius Pacianus, de probat. lib. 2. d. cap. 6. num. 10. qui intelligit, id es se verum, quando circa filiationem sumus in dubio; sed si con staret, illum talem non fuis se filium, tunc quasi pos ses sio filiationis illi nihil prodes set, etiam si per mille annos in quasi pos ses sione stetis set, quia ius filiationis nullo tempore prae scribitur, vt tradit Barbatia, in cons. 17. Scripsit, colum. finali, volum. primo. Vere tamen, quoniam ista quasi filiationis pos ses sio non semper transfert onus probandi in aduersarium, sed aliquando sic, aliquando vero non; & textus, in dicta l. quidam quasi, non simpliciter loquitur in quasi pos ses sione filiationis, cum praeter illam concurrat ibi quoque pos ses sio haereditatis paternae. & testimonium partis aduer s ae, quae confes sa fuerat pos ses sorem es se filium defuncti, adeo vt minus admirari debeamus, si onus probandi translatum suit in aduersarios, qui per sonam filij approbauerant, vt Fuluius ipse Pacianus, eodem num. 10. deduxit iuridice: operae pretium est, nonnullas Interpretum sententias, doctrinas, & conclusiones referre, quibus eiusdem[sect. 5] rei difficultas enodari pos sit, atque ex proposito explicari articulus ille, an filius existens in quasi pos ses sione filiationis, teneatur, se probare filium; siue an filiationis quasi pos ses sio sufficiat in prae paratoriis indiciorum, & in iudiciis summariis ad transferendum onus probandi in aduersarium, non vero sufficiat, quando sumus in petitorio, id est, in decisoriis, vel in vtroque sufficere debeat: & quidem opiniones duas contrarias, alteram affirmatiuam, alteram negatiuam in proposito recensuit Iacob. Menochius, in lib. 2. de arbitrariis iudicum, d. casu 89. num. 70. 71. & 72. vbi scripsit, quod etsi in iudicio petitorio neces se sit probare titulum, siue dominium, l. sicuti, §. sed etsi res, ff. si seruitus vendicetur, l. cum res, C. de probat. idque obtineat, cum quis petit haereditatem sibi tanquam filio decerni; attamen, quod eo in casu sufficiat probare quasi pos ses sionem, quae ex tractatu, & educatione prouenit; quam sententiam probauit Barto. in l. 1. §. 1. ff. de quaestionibus, & in l. non modis, C. de probat. tenuerunt etiam Alexand. Decius, Parisius, Abbas, Craueta, Rubeus, Albanus, Gozadinus, & alij, quos commemorat ipse Menoch. d. n. 70. & subdit, duo es se huius communis opinionis fundamenta. Primum est, quod quasi pos ses sio in iuribus personalibus satis operatur, vt is releuetur ab onere probandi, & aduers ae parti, filiationem neganti, onus incumbat probandi contrarium: l. circa, ff. de probat. & ibi Bartol. secus in realibus: d. l sicuti, ff. si seruitus vendicetur. Cum ergo nos in iuribus per sonalibus versemur, dicendum est, sufficere illam quasi pos ses sionem. Nec huic fundamento satisfacit, quicquid satisfacere intenderit, Andr. Fachin. controuer. iur. lib. 1. c. 73. fol. 94. in vers. Non obstat argumentum: Alexand. Trentacinq. variar. lib. 1. titul. de filiatione, resol. 1. sub n. 7. Secundum fundamentum est, quia haec quasi pos ses sio non repugnat origini, & primo statui filiationis, imo conuenit, cum prae sumptio sit, filium ex legitimo matrimonio es se natum; sed quotiescunque quasi pos ses sio non repugnat origini, tunc etiam in petitorio iudicio sufficit illa quasi pos ses sio, ad demonstrandum, rem ita se habere, vt per Barto. Iason. Ruinum, Alciat. & Bos sium, quos refert idem Menochius, num. 71. & concludit, male sentire eos, qui dixerunt, hanc quasi pos ses sionem in petitorio non sufficere; in quorum numero (subdit Menochius metipse) fuis se Baldum, Albericum, Salicet. & Alciatum, quos ibidem refert. Fuit etiam eiusdem negatiuae opinionis, quod scilicet quasi pos ses sio filiationis in petitorio non sufficiat, cum Petro, Cyno, Baldo, Alberico, Saliceto, Iasone, Castrense, Decio, Alciato, Beroo, Cephalo, & Rolando, Andr. Fachineus, lib. 1. dicto cap. 73. & magis communem, & veriorem, cum eisdem Authoribus, a Fachineo relatis, Barbatia etiam, Couarr. & Menchaca, Alexandr. Trentacinquius, dicta resolutione prima, sub numer. 7. in vers Secunda est opinio: & huiusce partis praecipuum fundamentum est, nos hic in petitorio versari, vbi neces saria est probatio tituli, & proprietatis, dicta l. sicuti, §. sed si, ff. si seruitus vendicetur Ergo haec quasi pos ses sio non sufficit. Sed lene es se hoc fundamentum, atque ex fundamentis partis contrariae dilui, Menochius credidit, dicto num. 71. qui & secundo illi responderi pos se ex sententia Alexandri, ibi relati, annotauit; quod vbi causa pos ses sionis & proprietatis simul est, iudex ex officio potest, cui sibi videtur, probandi onus iniungere; l. cum de aetate, ff. de probat. sed hoc in casu, cum cognouit iudex filium ex educatione, & tractatu, quasi pos ses sionem probas se, potest, imo debet reiicere onus probandi contrarium in aduersarium, qui si nihil probauerit, efficiet, vt is filius sit iudicio superior, l. si filius, ff. de probat. & ob id obtinebit in vtroque. Eandem etiam opinionem sustinuit idem Menochius, libro 6. dicta prae sumptione 53. numer. 22. Rota Romana, decisione 470. numero finali, prima parte, in nouis simis, Paleotus, de nothis, spuriisque filiis, cap. 22. ex numer. 4. vers. Existimauit autem Baldus, & numer. 5. & 6. folio mihi 145. & 146. qui hanc eandem sententiam, pluribus rationibus, & erudite quidem comprobat, prout ab eo accepis se Menochium, quae dicto casu 89. ex num. 70. tradidit, compertum est. Et inquit, plures maxima: auctoritatis viros, & rectis sime sensis se, & generaliter statuis se, quod si quis se vt filium tractatum doceat, sat illum, nisi contrarium probetur, se filium & docuis se, & vt filium admittendum, licet hae reditatem petat. Ex his autem rationibus, & fundamentis, quae ibidem Paleotus adducit, adeo concludenter Trentacinquij, Fachinei, & aliorum pro contraria parte, considerationes confutantur, vt nihil vltra de siderari valeat, sed loco illo, originaliter praelecto, affirmatiua ipsa pars, vt quasi pos ses sio, etiam in petitorio iudicio sufficiat; singulariter comprobetur, & contrariae negatiuae rationes euincantur, prout ibi videbitur. Eiusdem quoque affirmatius sententiae fuis se videtur Ioannes Garcia de nobilitate, dicta glos sa 20. numero 7. in fine: nam cum dixis set, quod quasi pos ses sio sufficit, & prodest ad quasi pos ses sionem in materia filiationis, proprietas vero eiusdem filiationis ad proprietatem bonorum, & quod probatio ad proprietatem, fortior sit, & plenior, ad pos ses sionem vero infirmior, & debilior, ad quod expendit l. finalem, tit. 19. partita 4. ideo si filius agat de totali effectu filiationis, debet filiationem plene probare, si vero ad pos ses sionem, minor probatio requiritur; subdit in hunc modum: Namque quasi pos ses sio prodest ad quasi pos ses sionem, proprietas vero filiationis ad proprietatem bonorum, imo ipsa quasi pos sessio rapit bona in petitorio, quandiu contrarium non apparet: ita Menochius vbi supra, numer. 69. & 70. vbi vide. Hactenus is Author, qui (vt vides) Menochij placitum & resolutionem amplecti videtur, dum ad eum se refert. Rursus & pro hac ipsa parte affirmatiua, quod etiam in petitorio, & in decisoriis, quasi pos ses sio filiationis sufficiat, & transferat onus probandi contrarium in aliam partem, plures Authores recenset Petrus Antonius de Petra, de fideicommissis, quae stione vndecima, num. 283. Albanum scilicet, Parisium, Menochium, Bursatum, Crauetam, Paleotum, Gratum, & alios: vbi etiam & pro negatiua. quamplurimos adducit, quod scilicet, vbi agitur de pleno praeiudicio non sufficiat quasi pos ses sio in petitorio, sed aliud adminiculum debeat probari, latius ipse Petra, ex num. 478. vsque ad numer. 486. vbi inquit, quod quando principaliter, & in iudicio decisorio, quaeritur de filiatione, & legitimitate, multi tenuerunt non sufficere quasi pos ses sionem filiationis, & legitimitatis, sed adhuc oportere melius probare se talem, & ita concludere post Cynum per eum citatum, Baldum, Iasonem, Alciatum, Couarruu. Pacianum, Anguis solam, Cephalum, Decium, & Beroum, ibi commemoratos; qui ipsi concludunt, quod quasi pos ses sio filiationis non sufficit, nisi ad coadiuuandum probationem in alia cau sa; & ideo, quod vbi principaliter agitur de filiatione super petitorio, quia praetenditur, haereditatem ad aliquem, tanquam ad filium pertinere, sola quasi pos ses sio tractatus, aut nominationis, vel confes sionis non sufficiat, quia in decisoriis petitorij non sufficit pos ses sorium. Econtrario tamen, vt scilicet etiam ad effectum succedendi, & petendi, & obtinendi succes sionem, sufficiat quasi pos ses sio filiationis; tenuis se Bart, pluribus in locis, & eam in effectu fuis se intentionem eius, quod quasi pos ses sio filiationis prosit quoad omnia, donec contrarium probetur; & Bartoli doctrinam sequutos Castrens. Salicet. Decium, Socinum, Menchacam, Menochium, Bursatum, Bos sium, Parisium, Alcíatum, sibi ipsi contrarium, & Albanum refert ipse Petra, num. 482. & num. seq. pro concordia credit pos se dici, quod opinio Bartoli procedat, vbi non solum concurrit simplex quasi pos ses sio per tractatum, aut nominationem a, ut famam; sed vltra tractatum concurrat etiam alia coniectura, scilicet fama, vel confes sio parentum, vel quando multae coniecturae simul concurrerent; aut es semus in antiquis; vel quando agitur solum de haereditate, & bonis illius, qui constituit filium in quasi pos ses sione filiationis: aut quando incidenter de filiatione quaeritur; vel filius contendit se manuteneri in sua quasi pos ses sione filiationis; aut sumus in praeparatoriis iudicij; aut filius petit alimenta; quia in his sola quasi pos ses sio sufficit. Et eandem concordiam adducit, sed Petram non commemorat, Trentacinq. lib. 1. d. tit. de filiatione, d. concl. 1. num. 7. Petra metipse, eadem quae st. 11. numer. 511. vsque ad num. 515. vbi easdem Bartoli, & contrarias opiniones repetit, & nonnullas concordias adducit, quarum nullam firmiter sustinet, nec certum aliquid resoluit. Et vide eundem Authorem, ex num. 467. vsque ad num. 478. vbi vt explicet, an probata filia tione, mediis, de quibus infra, pet tractatum scilicet, nominationem, aut famam; satis etiam dicatur probata legitimitas? considerat casus nonnullos, qui ad concordiam etiam propositi articuli conferunt. Ita pariter, quando admitteretur Baldi doctrina, & singulae coniecturae non sufficerent; attamen plures simul iunctae, quod sufficere deberent; ex aliis Authoribus obseruauit idem Petra eadem quae st. 11. num. 461. & quatuor seqq. Et quamuis in contrarium Authores nonnullos expenderit, veriorem eam sententiam existimat, & eam s aepe vidis se in foro seruari testatur. Sequitur etiam, & plures iuris Interpretes pro ea recenset Aluarus Valascus, dicta consultat. 176. numero 17. qui numer. 21. communem, & veriorem opinionem es se Bartoli supra relatam, testatur; & plures Authores pro ea recenset, quod scilicet filiationis probatio in quasi pos ses sione, sufficiat ad obtinendum, donec contrarium probetur, & onus probandi in aduersarium transferat, non solum quando filiatio deducitur incidenter, sed etiam si agatur principaliter, & in ea se fundet quis, vt petat haereditatem; & sic non solum in pos ses sorio, sed etiam in petitorio; & id ipsum profitetur Nicolaus Intrigliolus, decis. 35. num. 45. Stephanus Gratianus, disceptationum forensium, tomo 3. cap. 562. num. 76. & 77. vbi etiam, quod haec est verior opinio, provt ibi latius. Mas card. autem de probationibus, tomo 2. conclus 386. ex num. 3. vsque ad numer. 7. quamuis veriorem exi stimauerit Baldi opinionem, scilicet, quod qui dicit se filium alicuius, debet probare plene filiationis qualitatem; etiam si es set in quasi pos ses sione filiationis, nec sola quasi pos ses sio sufficiat, maxime vbi principaliter, & non incidenter agitur de filiatione; attamen Bartoli opinionem probauit, & procedere dixit, si agatur de quasi pos ses sione filiationis quae sita, solum incidenter; alteram vero locum habere, quando agitur de quasi pos ses sione quae sita per tractatum. Probauit etiam, cum filius est in pos ses sione bonorum, & forsan peteret eam diuidi cum cohaeredibus; in quo quidem iudicio, oportet de titulo docere? vel si alia simul concurrerent? tunc namque, quod quasi pos ses sio filiationis, ex tractatu deducta, sufficit, pro obtinendo in petitorio, provt, idem Mascardus scripsit conclus. 789. numer. 19. & 20. Caeterum conclus. 790. numer. 13. & 14. vbi etiam Bartoli, & Baldi sententias contrarias adducit, magis probauit Baldi ip sius sententiam, quasi pos ses sionem scilicet filiationis, ortam ex nominatione parentum, non sufficere in petitorio, nec onus probandi in aduer sarium transferre, & quando multa simul contra prae sumptionem quasi filiationis concurrerent, quod ipsa non sufficiat in petitorio, alias autem sufficere: & Bartoli opinionem seruandam scripsit Pet. Surd. decis. 83. num. 21. qui tamen in consil. 1. lib. 1. exacte magis, & erudite (vt solet) disceptationem eandem suscipit. Et primo loco, numer. 8. in vers. Et non obstat: & numero 9. recenset Baldi, & aliorum sententiam, quod scilicet nominatio, tractatus, institutio, & alia probant pos ses sionem filiationis, non autem proprietatem, vel substantiam filiationis, nec sufficiunt in indicio pos ses sorio; & commemorat Beroum, in cons. 158. num. 5. vol. 2. dicentem, quod probatio filiationis fit dupliciter, primo probando substantiam, & veritatem; secundo probando quasi pos ses sionem: & licet quasi pos ses sio sufficiat, quando agitur iudicio pos ses sorio, vt si probetur nominatio, tractatio, & educatio, quae non inferunt neces sario filiationem, sed inducunt prae sumptionem, vt loquitur l. 1. C. quorum bonorum, & l. 1. C. de Carboniano edicto, tamen in petitorio iudicio non sufficit quasi pos ses sio, nec prae sumptio; sed neces se est proprietatem pos ses sionis probare, quia in pos ses sorio probationes admittuntur magis debiles, & summariae, in petitorio vero plenae & concludentes requiruntur: postmodum autem Surdus metipse c. ex num. 62. cum seqq. Bartoli opinionem amplectitur, & quamplurimis Authoribus relatis, inquit, non obstare, quod in contrarium adducebatur, quod scilicet educatio, nominatio, tractatus, fama publica, legitimatio, & institutio probant solam pos ses sionem, non autem proprietatem, & ideo non sufficiat in petitorio iudicio; quia respondet, contrarium verius es se, & quasi pos ses sionem filiationis, quae probatur ex fama publica, tractatu; & educatione, sufficere etiam in petitorio iudicio, filius namque habet suam intentionem fundatam super quasi pos ses sione, & aduersarius tenetur contrarium probare. Secundo respondet ipse Surdus, quod contraria sententia procederet, si simplex quasi pos ses sio filiationis consideraretur; nam tunc verum es set dicere, quod quasi pos ses sio non sufficit in petitorio iudicio. Sed considerandum est id, quod antea dixerat, ex quasi pos ses sione resultare prae sumptionem filiationis, quae prae sumptio sufficit, tam in petitorio, quam in pos ses sorio iudicio, quia transfert onus probandi in aduersarium, l. fin in princ. ff. quod metus causa, l. siue possidetis, C. de probat. l. siue nuptura, in fin. ff. de iure doti. & adducit infinitos Authores, ad probandum, quod ex quasi pos ses sione filiationis oritur prae sumptio, quae sola sufficit ad obtinendum; quia licet non probetur vere proprietas ipsa filiationis, tamen prae sumptiue probatur per nominationem, educationem, tractatum, famam, legitimationem, & institutionem; quod sat est, cum ad obtinendum sufficiat prae sumptiua probatio, & ea probatio differt a vera probatione proprietatis, quia illa non recipit probationem in contrarium; sed contra hanc prae sumptionem admittitur probatio, quia prae sumptio veritati cedit; l. cum de indebito, ff. de probat. vnde Surdus idem sic concludit: Erit igitur resolutio, quod vbi non sufficiat ad obtinendum in petitorio iudicio quasi pos sessio: tamen sufficiet prae sumptiua probatio, & hoc modo euitantur contrariorum dicta, quae sunt fundata super sola quasi pos sessione. Sed & tertio loco Surdus metipse respondet, quod sola pos ses sio, seu quasi, filiationis non sufficit, quando de ipsa filiatione principaliter ageretur in petitorio iudicio: Sed quando incidenter de ea quaeritur, non requiritur exacta probatio, sed sufficit quasi pos ses sio; quia quando incidenter cadit quae stio super aliquo articulo, non requiruntur exactae illae probationes, quae sunt neces sariae, vbicunque de eo principaliter tractatur. Et refert Butrium, Abbatem, Praepositum, Decium, Felinum, Corneum, Parisium; & alios dicentes, quod vbi tractatur de succedendo alicui, vel de haereditate acquirenda, tunc sufficit tractatum filiationis probare, quia tunc quae stio filiationis incidenter cognoscitur, non autem principaliter, & ita solus tractatus sufficit, etiam in decisoriis, & ad obtinendum haereditatem; quod latius ibi comprobat. Quarto denique loco idem Author respondet, quod quasi pos ses sio filiationis, quando non sufficeret in iudicio petitorio, moto per filium, quia cum ipse sit actor, tenetur intentionem suam probare plene, & quia tunc tractatur de petitorio, non sufficeret eum probate quasi pos ses sionem filiationis, sed neces se haberet edocere de proprietate, quia aliud est pos ses sio, aliud proprietas, & qui deducit dominium, & probat pos ses sionem succumbit; sed quando filius conuenitur, & est reus, tunc principaliter non attenditur, qualis per eum facta fuerit probatio, sed quid perfecerit actor, quo non probante, reus absoluitur, etiam qui nihil prae stiterit, non enim curamus de iure pos soris, sed de iure petitoris; & ideo tunc sola quasi pos sessio sufficeret ad obtinendum etiam in petitorio: provt haec omnia latius ibi comprobat Surdus; qui tamen Bartoli opinionem firmiter probas se videtur per discursum eius consilij, seu quia casui sibi proposito, & super quo consilium illud edidit, sufficiebant (etiam Baldi opinione contraria, absque veritatis praeiudicio admis sa) doctrinae, rationes, & solutiones, de quibus supra; sic respondet pluribus modis, vt vidimus; vere tamen si casus litis eiusdem, & controuersiae illius ad contratrietatem Bartoli, & Baldi reduceretur; sententiam, & doctrinam eiusdem Bartoli amplecteretur absque dubio, provt numeris sequentibus amplexus fuerat; quasi possessionem scilicet filiationis, etiam in petitorio, & in decisoriis sufficere, vt onus probandi in aduersarium transferatur. Fuluius autem Pacianus, in commentariis, de probat. lib. 2. cap. 6. ex num. 11. vsque ad numer. 24. cum disceptationem eandem suscepis set, primo prae mittit, certi iuris es se, in praeparatoriis iudiciorum, quasi pos ses sionem sufficere, & transferre onus probandi in aduersarium; quod ibi comprobat, & subdit, quod in simili videmus, quod iudicium familiae erciscundae competit haeredi; & tamen si quis negetur haeres; sufficit ei probare se pos sidere pro haerede, vt ad iudicium admittatur, licet postea plenius in progres su iudicij discutiatur, quia in prae ambulis, & in praeparatoriis iudicij sufficit semiplena probatio: l. 1. ff. familiae erciscundae. Secundo praemittit alterum, quod inquit parum differre a praecedenti, quando sumus in iudicio summario, & pariter hoc in casu sufficit quasi pos ses sio filiationis, l. si quis a liberis, §. si vel parens, ff. de liber. agnos & notat Fulgos. ibi relatus, qui ait, quod quasi pos ses sio filiationis sufficit in iudicio pos ses sorio: ex quo fit, quod cum causa alimentorum, quae petit quis tanquam filius a patre, & cau sa Carbonianae pos ses sionis, sit vtraque summaria, vt in d. §. si vel parens, & in l. 1. §. summatim ergo, ff. de Carbon. edicto. in huiusmodi iudiciis summariis quasi pos ses sio filiationis sufficiet: ratio est, quoniam in praedictis causis summariis non infertur plenum praeiudicium partibus, cum in iudicio ordinario plenior caus ae cognitio sit adhibenda, vt tradit Bart, in d. l. si quis a liberis, §. si quis ex his, sub num. 3. vers. Quaero in istis: vbi notat, quodquae dam est causa summaria, quae facit plenum prae iudicium, & tunc requiritur plena probatio, licet dilationes dentur breuiores, Clementina, s aepe, de verb. signif. quaedam veró est causa summaria, quae modicum, vel quasi nullum praeiudicium parit, vt in actione ad exhibendum, & tunc sufficit probatio per iuramentum: quaedam est causa summaria, quae non plenum; sed quale quale praeiudicium parit, vt est causa alimentorum, & pos ses sio Carboniani edicti, & tunc requiritur qualis qualis probatio. Tertio praemittit ipse Pacianus, d. cap. 6. num. 17. id quod principaliter ibidem inquirit quando sumus in petitorio, id est, in decisoriis, & tunc ex sententia Baldi, & aliorum multorum, quos recenset, plena filiationis proactio requiritur, nec sufficit quasi pos sessio, nisi ad coadiuuandum aliam causam probationis; & n. 18. commemorat in eadem opinione videri stare Bart. in l. non nudis, in 2. lectura, C. de probat. vbi ait: quod filiatio aut deducitur in iudicio incidenter, tunc sufficit quasi pos ses sio filiationis, donec contrarium probetur; aut deducitur principaliter, & tunc non sufficit quasi pos ses sio, sed filiatio plene probanda est: & idem confirmas se Florian. Ias. Angel. Alciat. & Cephal. quos refert: & numer. 20. subdit, contraria in sententia quamplurimos fuis se, vt scilicet indistincte quasi pos ses sio filiationis sufficiat in decisoriis, in quibus agitur de petitorio, etiam principaliter: & inde cognosci, differentiam es se inter quasi pos ses sionem iuris personalis, & iuris realis; nam primo casu, quasi pos ses sio releuat ab onere probandi; at secundo casu, secus. Denique Fuluius idem Pacianus, in ea Doctorum dis sensione putat, vtramque opinionem pos se sustineri; eum tamen rectius es se facturum, qui vltra quasi pos ses sionem filiationis, ex tractatu orientem, adhibuerit alia adminicula, vtputa famam, vel conses sionem parentum, quando scilicet agatur de auferenda haereditate a manibus illius, qui est in pos ses sione, vt ait Alciatus, prae sumpt. 38. n. 7. regula 3. putat etiam, quod qui vellet eorum sententiam amplecti, qui dicunt, quasi pos ses sionem filiationis simpliciter sufficere, ampliabit, vt ea non solum procedat, quando quis proposuit se velle probare praedictam quasi pos ses sionem, sed etiam quando proposuit, se velle probare filiationis proprietatem, & nihilominus probauit solam quasi pos ses sionem, quoniam in tali casu poterit iudex ex suo officio transferre onus probandi contrarium in aduersarium, & eo non probante, proferre sententiam in fauorem illius, qui filiationis quasi pos ses sionem probauerit, vt notat Albericus, in l. prima, num. 6. versic. Item quaerit colum finali, de probat. vbi ait, quod quando est quae stio pos ses sionis, & proprietatis simul, sicut potest iudex ex officio videre, cui incumbat probatio, illique onus probandi iniungere: l. cum de aetate, ff. de probat. ita etiam, si cognouerit, me quasi pos ses sionem filiationis probas se, iniunget onus probandi aduersario, qui si nihil probauerit, ego ex quasi pos ses sione obtinebo. Et Albericum sequuntur Alexand. Florianus, Paleot. & Menoch. ibidem relati, & hactenus Fuluij Paciani, & aliorum obseruationes in proposito. Philipp, autem Paschal. de virib. patr. potest. 2. parte, cap. 2. num. 27. & tribus sequent. contrarias sententias, in ipsomet articulo recenset; & videtur magis probare, quod sola quasi pos ses sio non sufficiat, ad plene probandum filiationem in iudicio ordinario, sed quando plures prae sumptiones concurrerent, quod eam probarent. Statim autem non videtur discedere ab opinione Menochij. Rolandi, & Surdi, quod imo ex sola pos ses sione oriatur filiationis prae sumptio, quae sufficit ad obtinendum in petitorio, imo sequitur eam, provt expresse apparet ex summario num. 30. Montealegre etiam, dicto §. 35. lib. 2. c. 1. num. 4. fol. 89. Ioannes autem Baptist. Lupi, dict. commentario 2. §. 3. num. 53. per totum. vbi contrarias retulit opiniones fol. 156. magis probauit, filiationis quasi pos ses sionem non sufficere in petitorio iudicio, in quo de succes sione ageretur, licet aliud sit in iudicio pos ses sorio, in quo sufficit leuior probatio: explicat tamen, nisi cum qua si pos ses sione concurrant adminicula, aut coniecturae aliae, quas iudicis arbitrio, & religioni relinquit. Ego vero, vt in eadem quae stione, & disceptatione sententiam meam in medium proferam, & eorundem, quos supra commemoraui, Authorum placitum, & resolutiones explicem, sequentes duxi ob seruationes, & conclusiones, casúsque constituendos, quibus articulus ipse circunscribatur. Primo quidem constituendum, dubium proposi tum, difficile quidem, nec certa lege, certóve iure definitum, contrariisque opinionibus diuisum; vtramque autem opinionem, & fundamenta vrgentia, & magnae auctoritatis viros pro se habere; Bartolum scilicet, & sequaces pro affirmatiua. quod quasi pos ses sio in petitorio, & in decisoriis sufficiat, pro negatiua autem, quod non sufficiat, Baldum, & alios permultos, vt supra vidimus. Eosdem tamen Authores, aliquando sibi metipsis contrarios existere, nec in certa opinione subsistere, cum & ipse Bartolus, eandem, quam Baldus sententiam probas se videatur in l. non nudis, in secunda lectura, C. de probat. sicuti ex Fuluio Paciano supra recensui. Vere tamen in contraria opinione Bartolus remansit, ac in affirmatiua quidem, provt communiter pro ea parte allegatur ab omnibus. Secundo deinde constituo, affirmatiuam eandem Bartoli opinionem mihi equidem veriorem videri, vt scilicet sufficiat; si quis se, vt filium tractatum doceat, & in quasi pos ses sione existere, etiam si haereditatem petat, vel in decisoriis versemur, dummodo contrarium non probetur, atque ita probationem in contrarium non excludi. sed quasi pos ses sionem filiationis solam sufficere, vt onus probandi contrarium in aduersarium ipsa transferat, provt tenuerunt permulti iuris Interpretes, supra relati, & Nicolaus Intrigliolus, decis. Siciliae 35. numero quadragesimo quinto. Tertio constituo, eandem Bartoli opinionem concludenter admodum ex his rationibus comprobari, quas Menochius & alij Neoterici adducunt, sed vrgentius quidem, & prae stantius eas vrgere, si Paleotus ipse originaliter praelegatur, a quo iidem deduxerunt, vt dixi, ex eodem etiam Paleoto, contrariae partis, negatiuae scilicet fundamentis, concludenter satisfieri, responsúmque praeberi pos se; ex his quoque, quae Petrus Surdus, dicto consilio primo, libro primo, egregie tradidit, opinionem ipsam exornari, atque declarari. Quarto constituo, ipsammet Bartoli, & sequacium sententiam, facilius, atque ex vnius, & alterius partis sectatoribus admitti, quandocunque quasi pos ses sio filiationis, quae ex tractatu nominatione, educatione, aut alio ex modis a iure approbatis deducitur, aliis simul adminiculis adiuuaretur, vel longo tempore in quasi pos ses sione filiationis quis extitis set: aut paternam haereditatem pos sideret, & conueniretur, atque ita per modum exceptionis quasi pos ses sionem deduceret; provt hos tres casus ex communi Interpretum mente considerauit, Alexandr. Trentacinquius, variarum, libro primo, titulo, de filiatione, resolutione prima: numero septimo, folio septuagesimo quinto, & ante eum in indiuiduo annotauit ipse Pet. de Petra, de fideicommis sis dicta quae stione vndecima, numer 478. cum sequent. Fuluius Pacianus, de probat. libro secundo, dicto capite sexto, numero vigesimo secundo, in illis verbis: Qui vltra quasi pos ses sionem filiationis, ex tractatu orientem, adhibuerit alia adminicula, vtputa famam, vel confes sionem parentum, quando scilicet agitur de auferenda haereditate a manibus illius, qui est in. pos ses sione. Nicolaus Intrigliolus, dicta decisione trigesimaquinta, qui cum probas set numero quadragesimo quinto quasi pos ses sionem filiationis, etiam in petitorio, probare; subdit statim numer. 46. & 48. & 51. id maxime procedere, quando tractatus filiationis fuis set iunctus cum natiuitate in domo, vel ex fama, iunctis aliis adminiculis, vel ex alimentis prae stitis, iunctis aliis coniecturis: vel etiam, quando plures, & simul iunctae coniecturae, non singulae concurrerent: tunc namque facilius Bartoli doctrina procedit, provt supra ex aliis notaui; & retuli Valascum dicta consultatione 176. num. 17. Petram, dicta quae st. 11. n. 461. & tribus seq. Intrigliolus vbi supra. Quinto constituo, vtcunque res sit, negari non pos se, quin iuridice, atque ex vnius & alterius opinionis Authoribus procedat resolutio, atque ob seruatio illa Petri Surdi, dicto consilio primo, num. 63. & sequentibus, libro primo; ex quasi pos ses sione resultare prae sumptionem filiationis, quae prae sumptio sufficit, tam in petitorio, quam in pos ses sorio, quia transfert onus probandi in aduersarium; ex quasi pos ses sione namque filiationis oritur prae sumptio, quae sola sufficit ad obtinendum; licet ergo per nominationem, educationem, tractatum, famam, & alia similia non probetur vere proprietas ipsa filiationis, prae sumptiue tamen probatur, donec aduersarius probet contrarium, vt latius Surdus ipse deducit, & comprobat vbi supra, atque ex mente omnium huc vsque scribentium procedit, sicuti ex relatis antea constat euidenter. Sexto denique & vltimo, in praeparatoriis iu[sect. 6] diciorum, in iudicio summario, in causis alimentorum, quando scilicet aliquis petit alimenta, vt filius, vel quando filius ipse contendit se manuteneri in sua quasi pos ses sione filiationis, aut quando incidenter de filiatione, & legitimitate quae ritur; solam quasi pos ses sionem filiationis sufficere; sicuti ex relatione aliorum Pet. Anton, de Petra, dicta quae stione 11. n. 485. & tribus sequentibus, obseruauit; erudite, latiúsque probauit Fuluius Pacianus, lib. 2. dicto cap. 6. num. 12. & sequentibus; Nicolaus Intrigliolus, dicta decis. 35. num. 51. & hactenus de prima obseruatione, siue conclusione, aut doctrina generali in hac materia, & in eo pronuntiato communi Doctorum, quod ei, qui allegat filiationem; aut contendit se filium alicuius, incumbit onus probandi. Secunda vero, ac etiam generalis in hac ipsa materia conclusio, seu doctrina sit, filiationis probationem, non modo difficilem, sed & pene impossibilem, iure nostro reputari, & ideo factum es se, vt opinentur omnes, coniecturas, & prae sumptiones sufficere. eásque in arbitrio iudicis positas es se; sic sane post Bartol. Bald. Alexand. Decium, Parisium, Marsilium, Alciatum, & alios, tradidit Menochius, in lib. 2. de arbitrariis iudicum, dicto casu 89. num. primo, & secundo, & vndecimo, qui inde deducit numero tertio, & sequentibus, triplicem es se filiationis probationem, neces sariam, probabilem, & prae sumptiuam. Neces sariam, quoad solam matrem intelligimus, quae semper est certa; probabilem quoad patrem, cum domi natus est filius, l. filium, ff. de his qui sunt sui vel alieni iur. prae sumptiuam, quae ex coniecturis, & prae sumptionibus colligitur, vt per Baldum, in l. 1. numero 52. C. de his qui accus. non pos. Probatione neces saria probari filiatio minime potest, quoniam certa scientia illa es se dicitur, quando aliquis de certo, & proprio sensu attestati potest; sed filiorum procreatio cadere non potest in certum hominis sensum, cum testificari nemo pos sit, talem ab illo genitum, aut conceptum fuis se; vere ergo probari non potest: quod Menochius ipse admodum singulariter comprobatur; & inde infert ad explicationem textus, in l. Lucius, la primera, ff. de condition. & demonstration. per quem affirmat communis Doctorum traditio, conditionem illam: Si filium se probauerit; ideo annullare testamentum, quia illi haeres satisfacere non potest, siue quod ipsa impos sibilis es set. Verius tamen existimas se Decium haeredis institutionem ibi, non vitiari ex eo, quod vere conditio impleri non pos sit, quia illa impos sibilitas per Iureconsultum non consideratur; nec impos sibilitas eadem est in causa, vt corruat testamentum; sed illud euenit, quia ibi filius fuit a patre sub ea conditione, quae non potestatiua, sed potius mixta dicitur, institutus; cum pendeat illa conditio a testibus, & aliis probationibus, sub qua quidem mixta conditione filius institui non potest; l. suus quoque, §. puto, ff. de haered. instit. l. si pater, C. de institut. & substitut. & sequuntur Decium alij iuris Interpretes, qui ibidem a Menochio commemorantur: Costa etiam in l. Gallus, §. & quid si tantum, quinta parte, numero 41. & in effectu Menochius idem per totum illum casum, & libro sexto, prae sumptione 53. per totam, concludit, filiationem ex parte patris es se difficilis probationis; & repetit in cons. 813. num. 25. volumine nono, & ideo sufficere probationes per coniecturas, & prae sumptiones, etiam in vulgo conceptis, vt idem Menochius concludit in cons. 816. numero 51. volumine nono, Socinus iunior, in cons. 67. volumine quarto, Natta, in cons. 473. numero 39. & 44. Bursatus, in cons. 88. & 89. & in cons. 98. & 99. lib. primo, Cauall. in cons. 22. numero 50. volumine tertio, Nicolaus Intrigliolus, decisione Siciliae 35. numero 38. & 39. libro primo. Ioannes Garcia, de nobilitate, glossa 20. numero quinto, Gabriel Paleotus, de nothis, spuriísque filiis, capit. 21. per totum, Ioseph. Mascardus, de probation. tomo secundo, conclusione 787. per totam, vbi vide originaliter de omnibus per Menochium traditis, & late comprobatum, ad filiationem probandam, sufficere probationes per prae sumptiones, & coniecturas, dummodo illae sint legis, & non hominis; & nedum filiationem legitimam probari per coniecturas, & prae sumptiones, sed etiam naturalem, spuriorum, & filiorum, qui vulgo concepti nuncupantur. Non tamen semper, & simpliciter prae sumptiones, & coniecturas inducere probationem filiationis, sed quandoque poni in arbitrio iudicis; idque ex Baldo, Alexandro, Parisio, & Alciato, quos Mas cardus ipse, numero 18. recenset. Eandem etiam regulam, & doctrinam generalem, quod filiatio, quia est difficilis probationis, coniecturis, & prae sumptionibus probetur; tradidit Aluarus Valas cus, consultatione 176. numero primo, & duobus sequentibus, Fuluius Pacianus, de probation. tomo secundo, cap. sexto, ex numero 24. cum sequentibus, & cum infinitis Authoribus, quos adducit, Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis quae stione 11. ex numero 240. vsque ad numerum 255. Petrus Surdus, de alimentis, titulo primo, quae stione 112. numero secundo, & decis. 83. numero quarto, latius in consilio primo, ex numero 38. vsque ad numerum 44. libro primo, vbi late, quod filiatio ex parte patris difficile probatur, & ideo prae sumptiue, & per coniecturas sufficit eam probari, quia indicia, & coniecturae sufficiunt in his, quae sunt difficilis probationis, provt ibi latius comprobat. Cae sar Barcius, decisione Bononiae 92. numero primo, & duobus sequentibus, vbi quod filiationem probandi materia, tota in statu coniecturali versatur. Alexander Trentacinquius, variarum libro primo, titulo de filiatione, dicta resolutione prima, in principio, folio 74. Mieres, de maioratu, tertia parte, quae stione 15. numero sexto, Mornacius, ad dictam l. filium eum definimus, in principio, vbi profitetur, totam hanc materiam in coniecturis positam es se: Stephanus Gratianus, disceptation. forens. libro tertio, cap. 562. num. 1. & seq. & numero 58. Cardinalis Tuschus, tomo tertio, litera F. conclusione 347. ex fol. 905. Prima autem coniectura, & prae sumptio, qua[sect. 7] filiatio probatur, illa est; cum est probatum, aliquem es se natum ex vxore illius viri, ita clare probat text. in dicta l. filium eum definimus, l. non epistolis, C. de probation. l. si vicinis, C. de nuptiis, capit. per tuas, de probation. cap. transmis sa, qui filij sint legitimi, quae sane coniectura, non solam quasi pos ses sionem filiationis, sed ipsam proprietatem respicit. Idque procedit, etiam si probatum fuerit, mulierem illam cum adultero eo tempore consuetudinem habuis se; sicuti ex Baldo, Curt. iun. Parisio, Cremense, Gozadino, & Alciato obseruauit Menochius, lib. secundo, dicto casu 89. num. 19. 20. & seq. vbi ad id dicit afferri communiter text. in l. miles, §. defuncto, ff. ad l. Iul. de adulter. cuius decisionem, & doctrinas communes Doctorum, ex eo §. deductas, exornat, atque explicat ex num. 21. vsque ad numerum 61. vbi videri potest. Idem Menochius, libro sexto, dicta prae sumptione 53. ex num. secundo, vsque ad numerum 21. Paleotus, de nothis, spuriisque filiis, cap. 22. numero tertio, & quarto, Anton. Gabriel, commun. conclusion. libro primo, titulo de prae sumption. conclu sione 14. Hippolyt. Riminald. in cons. 611. libro sexto, Anton. Gomez. in l. 9. Tauri, sub numero secundo, Roias, in epitome successio. cap. secundo, numero 25. & cap. 10. ex numero 46. & cap. 11. per totum; Guil. Benedictus, in capit. Rainuntius, verbo, quae filium ex eo suscipiens: Couarruu. in 4. secunda parte, cap. 8. §. 3. Mieres de maioratu, secunda parte, quae stione secunda per totam; & tertia parte, quae stione 15. num. 31. Matiencus, in l. 9. titulo octauo, glos sa tertia per totam, Mascardus, tomo secundo, conclus. 788. per totam; vbi late, quod coniectura omnium prima, &. prae sumptio filiationis illa est, quando aliquis est natus ex vxore in domo mariti, cohabitantibus, & vicinis scientibus, filius namque mariti prae sumitur, etiam si tempore conceptionis vxor es set adultera; & longa serie explicat text. in eodem §. defuncto, Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta glos sa 20. numero nono, Aluarus Valascus, consultatione 176. numero quarto, & duobus sequentibus, Pet. Surdus videndus omnino, dicto consilio primo, num. 55. cum, sequentibus; vsque ad numerum 62. & decisione 83. numero 19. & 20. Pet. Barbosa, prima parte rubricae, ff. solutio matrimonio, ex numer. 17. vsque ad numerum 22. Fuluius Pacianus, de probationib. libro secundo, cap. 16. ex num. 21. vsque ad numerum 52. idem in consilio primo, ex numero sexto, vsque ad numerum 40. libro primo, Nicolaus Intrigliolus, deci sione Siciliae 35. num. 41. 42. & 43. D. Marta, voto 26. ex num. primo, vsque ad numerum 7. Duenas, regula 344. prima parte, Cae sar Barcius, decis. 92. ex numero sexto, cum sequentibus, Alexand. Trentacinquius, variarum, libro 1. titulo de filiatione, re solutione prima, ex numero octauo, vsque ad numerum 22. Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis, dicta quae stione 11. ex numer. 324. vsque ad numerum 415. Cardinalis Tuschus, tomo tertio, litera F. conclusione 347. Ioan. Baptist. Lupi, de illegitimis commentario 2. §. 3. ex num. 12. vsque ad numerum 27. fol. 143. Secunda coniectura probandi filiationem, illa[sect. 8] est, quae ex tractatu, & educatione prouenit; nam si filius domi educetur, & a patre ita tractetur, vt filij loco eum habere vere videatur, is in quasi pos ses sione filiationis constituitur, húncque parit effectum, vt vere filius credatur, nisi contrarium probetur; idque procedit, etiam patre mortuo, & quamuis dein de pater respuat filium ipsum. Et etiam si ades set vnicus solus tractationis actus, modo aliqualis nominatio concurrat, nisi nouus tractatus, primo contrarius, interces sis set: vel causa pietatis tractacus fieret; ita sane obseruat, extendit, atque limitat, & ex profes so comprobat Menochius de arbitrariis, libro secundo, dicto casu 89. num. 69. 72. & quatuor sequentibus, vbi vide; & prae sumptione 53. ex num. 21. vsque ad numerum 34. Gabriel Paleotus, de nothis, spuriisque filiis, cap. 22. num. 7. & 8. & 9. Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta glos sa 20. num. sexto, Ioseph, Mascardus, de probation. tomo secundo, conclusione 789. qui decem modis eam coniecturam ampliat, & declarat, provt ibi originaliter videre, neces sarium erit. Et inquit num. 25. procedere etiam in filio, illegitime nato, & spurio, siue adulterino; nam vt probetur filiatio istius generis, sufficit quod pater adulter tractauerit natum, vt filium; idque per tractatum conuenientem spurio, veluti per alimentationem. Limitat etiam coniecturam metipsam quinque modis, provt ibidem etiam ex num. 28. vsque ad numerum 38. vbi etiam vide; atque ex num. 38. vsque ad finem conclusionis, vndecim actus enumerat, quibus dicitur quis tractatus, vt filius, & quibus filiatio, siue eius quasi pos ses sio probatur. Primus est, si tempore natiuitatis eius, qui dicitur filius, fuerit factum gaudium, & laetitia in domo, vt de filio sibi nato. Secundo, ex lactatione, Tertio, mittendo eum ad scholas. Quarto, faciendo ei vestimenta, differentia ab aliis. Quinto emancipare illum. Sexto, ex datione tutoris. Septimo, legitimare. Octauo legate, vel exhaeredare. Nono, vbi filius eodem nomine vocatus est, quo is, qui dicitur pater, denominatur. Decimo, ex educatione siue alimentis. Vndecimo, scribere eum in libro natalium filiorum: Paschalis secunda parte, cap. secundo, num. 114. & 115. Montealeagre, libro secundo cap. primo, §. 35. ex numero octauo. Ioan. Baptist. Lupi, de illegitimis, libro secundo, commentario 2. §. tertio, ex numer. 27. vsque ad numer. 44. vbi vide omnino: Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis, dicta quae stione 11. ex numero 309. in fine, vbi eandem coniecturam exornat, quae ex tractatu deducitur; & inquit, quod haec prae sumptio est efficacior quam ea, quae consistit in nudis verbis. Idque etiam si adsit solus tractatus, absque alio adminiculo, dummodo ipse concludenter probetur, atque ad eum modum, quem Mas cardus, vbi supra obseruauit, & non modo in filiis legitimis, sed etiam in illegitimis, & spuriis, vel adulterinis, provt ibidem late comprobat ipse Petra, num. 332. & 416. atque ex num. 420. folio mihi 295. vsque ad numerum 439. eosdem in effectu actus, quos Mascardus enumerat, quamuis duodecim adducat, quia actum institutionis, & legati separat ab exhaeredationis actu, Mascardus vero eos coniunxit. Eandem etiam coniecturam, quae ex tractatione deducitur probauit Paleotus, dicto capit. 22. num. septimo, & duobus sequentibus, Fuluius Pacianus, de probat, libro secundo, cap. sexto, num. 29. & 30. Pet. Surdus, in tractatu de alimentis, titulo primo, quae stione 112. numero octauo, & titulo nono, quae stione septima, num. 12. vbi quod filiatio magis probatur per tractatum, quam per nominationem. Et antea dixerat dicta quae stione 112. dicto numero octauo, quod filiatio probatur ex tractatu, vel saltem ex eo constituitur quis in quasi pos ses sione. Idem Surdus, decisione 83. numer. quarto, & in con silio primo, num. 46. libro primo; vbi etiam, quod magis prae sumitur filius, qui vti filius alitur, quam qui vti filius nominatur, quia alimentatio magis naturali charitati coniuncta; & ita procedere in filiatione legitima, quam illegitima, provt latius ibi, & num. 45. quod filiatio probatur ex eo, quod[sect. 9] filius fuit baptizatus de ordine patris, & leuatus de sacro fonte. Aluarus Valascus, dicta consultatione 176. num. 12. & 13. Nicolaus Intrigliolus, deci sione Siciliae 35. num. 44. 45. & 46. qui subdit post Alexand. Signorolum, Barbatiam, Corneum, Praepositum, & Mascardum, id fortius procedere, quando tractatus filiationis fuis set iunctus cum natiuitate in domo, quia tunc ex eis vera filiationis probatio oriretur, D. Marta, voto 26. numero septimo, & octauo. addit, quod liber baptismi[sect. 10] non probat, quem es se filium alicuius, prout ibi comprobat, & Corneum, & Crauetam, ita tenentes commemorat. Alexander Trentacinquius, variarum, libro primo, titulo de filiatione, dicta resolutione prima, numero secundo, & titulo, de morte naturali, & ciuili, resolutione quarta, numero octauo. Stephanus Gratianus, disceptatio. forens. tomo tertio, cap. 362. ex numero primo, cum sequentibus; & numero 74. & 76. & sequent. Cae sar Bar cius; decisione Bononiae 92. numero tertio, & quarto, & quinto, vbi etiam quod filiatio ex tractatu, & educatione probatur; & haec probatio nedum pos ses sionem, sed etiam proprietatem res picit filiationis, & quod filiationis tractatus vndecim modis probatur. Vide etiam numero decimo, vbi quod filiationem probat scriptura patris:[sect. 11] Surdum, in consilio primo, numer 52. libro primo, vbi post alios tradidit Authores, quod liber patris, in quo scripta reperitur natiuitas filij, probat eius filiationem. Mascardus etiam, de probation. tomo secundo, conclus. 794. ex num. 4. cum seq. Tertia est coniectura, ducta a nominatione, & [sect. 12] confes sione patris nominantis, & confitentis aliquem es se filium suum, quae aliquando recipitur; vt probet filiationem, aliquando vero reiicitur; regulariter tamen sola per se debilis est; nec ideo aliquem, vt filium probat; l. non epistolis, l. non nudis, C. de probation. l. neque professio, C. de testamentis, l. si pater, C. de haered, institu. l. Caius, ff. de iure patronatus. Et rationem concludentem as signat eleganter Gabriel Paleotus, de nothis, spuriis que filiis, cap. 23. numero primo, solio mihi 149. vide etiam Cald. Pereiram, in cons. 9. numero 35. Quod si haec nominatio in eo actu, ac eo modo facta es set, ve non nisi filio conueniret, vt si in iudicio confes sus est, aliquem filium suum es se, vel etiam extra indicium data opera, filio prae sente, aut si diem natiuitatis filij in propriis libris quotidianis scripsit; aut si geminata es set nominatio; aut confes sio, aut in antiquis es semus: his sane ca sibus, sic nominatus constituitur in quasi pos ses sione filiationis, atque ita filiatio probatur; sic quidem ex communi Interpretum sententia tradiderunt, & latius cum ampliationibus, & declarationibus explicarunt Gabriel Paleotus, dicto c. 23. numero primo, & secundo; Iacob. Menochius, de arbitrariis, libro secundo, dicto casu 89. ex numero 77. vsque ad numer 86. & latius declarat libro sexto, dicta prae sumptione 53. ex numero 34. vsque ad num. 43. Ioseph. Mascardus; de probation. tomo secundo conclusione 790. per totam, vbi etiam numero primo, pro regula constituit negatiua, filiationem ex sola nominatione, as sertione, profes sione, vel confes sione non probari, has enim voces eiusdem es se effectus cum Baldo, recte obseruauit; & numero tertio, huiusce conclusionis reddit rationem, eámque tripliciter ampliat, & nouem modis limitat, & regulam ipsam generalem, inquit adeo veram es se, numero nono, & decimo, vt nec onus probandi contrarium, ex tali nominatione transferatur in aduersarium, nisi cum nominatione ipsa, aliquae aliae coniecturae concurrerent; nam tunc vtique prae sumeretur pro nominato; secus tamen, si extaret tantummodo nominatio: Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta glos sa 20. numer sexto, in fine, D. Marta, voto 26. numero 12. & 13. Aluarus Va lascus, consultatione 176. numero 9. & 10. vbi etiam, quod nominatio sola non sufficit, ad probandam filiationem, secundum communem sententiam, nisi pater nominauerit in actu, soli filio competente: Fuluius Pacianus, de probation, libro secundo, cap. sexto, numero 32. qui cum antea statuis set numero 29. filiationem altero ex tribus modis probari, id est, tractatu, fama, & nominatione; explicat dicto numero 32. id procedere, quando quis nominatus fuis set filius a parte non semel, sed pluries, nec perfunctorie, sed principaliter, ac enixe; maxime in actu, qui soli filio conueniat. Petrus Surdus, de alimentis, titulo primo, quae stione 112. numero nono, & decimo, vbi quod filiationis quali pos ses sio non indicitur ex nominatione, nisi fiat in actu, qui soli conueniat filio. Idem Surdus, in consilio primo, numero 47. & decisione 83. numero 7. & 7. & 21. Alexand. Trentacinquius, variarum libro primo, titule de filiatione, numero 14. & titulo de morte ciuili, & naturali, resolutione quarta, numero octauo, in vers. Tertia coniectura est: Stephanus Gratianus disceptation. forensi, tomo tertio, cap. 562. n. 24. & 25. & 78. & 79. Cardinalis Tus chus, tomo tertio, conclusione 347. ex numer. 57. cum sequent. Pet. Anton, de Petra, de fideicommis sis, dicta quae stione 11. ex numero 257. vsque ad numerum 310. vbi latis sime in proposito: Barbosa, prima parte rubricae, ff. soluto matrimonio, numero 15. Paschalis, secunda parte, dicto capit. secundo, ex num. 16. Montealegre, §. 35. ex numero 15. vbi vide Ioan. Baptist. Lupi, de illegitimis, lib. 2. d. commentario 2. §. 3. n. 44. Quarta est coniectura, & prae sumptio, qua fi[sect. 13] liatio probatur, nempe communis vox, & fama, haec enim sufficit ad constituendum filium in qua si pos ses sione filiationis, ita scripsit, & authoritate quamplurimorum, quos ibi congerit, comprobauit Iacob Menochius, in libro secundo, de arbitrariis iudicum, dicto casu 89. ex numero 86. vsque ad numerum 97. vbi rationem as signat, & subdit, in iudiciis obseruari solitum, vt omnia coniunctim deducantur, Primo, illum natum es se ex viro & vxore, simul commorantibus, scientibus vicinis. Secundo, sic a patre habitum fuis se, & tractatum. Tertio, sic ab eo s aepius nominatum, & appellatum. Quarto, sic ab omnibus, communi fama, & voce habitum, & creditum. Animaduertendum tamen, provt ipse Menochius concludit numero 96. in fine, neces se minime es se, relata omnia, sic deducta probare, nam alterum ex eis probare sufficit, vt responderunt Decius, & Parisius, ibidem commemorati; & vide numero 93. vbi improbat opinionem eorum, qui existimarunt, famam semiplene tantum probare, quia imo plene probat in his, quae sunt difficilis probationis; & ideo in filiationis tractatu plene probare debet, cum ipsa adeo difficilis, immo & fere impos sibilis probationis diiudicetur. Et id ipsum resoluit libro sexto, dicta prae sumptione 53. n. 43. & 44. qui subdit, quod haec coniectura multo magis locum habet in antiquis, & quod non habet locum, quando communi voci, & famae repugnat as sertio, & nominatio illorum; qui mater, & pater creduntur praedicti filij; nam as sertio haec, & nominatio praeualet illi famae. Mascardus autem, de probation, tom. 2. conclu. 791. per totam, latius in eiusdem coniecturae, quae a communi voce, & fama deducitur, explicatione se habet; & Primo adducit sententiam quamplurimorum existimantium, per famam, & communem opinionem populi, filiationem probari, ex eáque filium in quasi pos ses sione filiationis constitui . Postmodum refert contrariam multorum opinionem, quod sola fama non probetur filiatio; & inquit, sic componi pos se eam contrarietatem vt prior sententia tunc demum procedat, quando cum fama concurrerent alia adminicula; posterior autem, quando es set sola fama; nam tunc verum est, non probare. Et quod vere, si recte considerentur omnes Doctores, qui de huiusmodi fama loquuntur, semper illam aliis adminiculis, coniecturis, & prae sumptionibus fulciunt, & tunc quidem procedere etiam in filiatione illegitima probanda; modo fama ipsa, & communis vox populi; eis modis probetur, quibus neces sarium es se eam probari, notauit ibidem; & alia concurrant, de quibus latius ibi videri potest, & per Paleotum, de nothis, spuriisque filiis, cap. 23. num. tertio, & quarto, & quinto folio 150. & 151. vbi etiam in proposito contrarias opiniones recenset, & in effectu eam magis constanter tuetur partem, quod fama sola per se ad filium aliquem probandum, absque aliis sufficereret coniecturis; quod quidem multum apparentibus rationibus comprobare videtur, provt etiam ibi videri potest. Et eandem opinionem, quam Paleotus, & Menochius, tenuit etiam Fuluius Pacianus, de probation. libro secundo, dicto capit. sexto, numero 31. Aluarus autem Valascus, dicta consultatione 176. numero septimo, & octauo, duntaxat adducit praedictas duas opiniones, alteram affirmatiuam, quod publica vox, & fama constituat filium in quasi pos ses sione filiationis: Et negatiuam, quod fama sola non sufficiat. Et cum sufficit, inquit quod debet es se orta ex iustis, & probabilibus causis, & a fide dignis. Menochij quoque resolutionem, quod fama sola probet filiationem, & in eius quasi pos ses sionem filium constituat, vt ipsum releuet ab onere probandi; tenuit Pet. Surd. dicto consilio primo, num. 48. libro primo. Contrariam vero, nisi cum fama alia concurrant D. Marta, voto. 26. n. 14. & 15. & 16. quod autem sola fama suf siciat, maxime iunctis aliis adminiculis, Nicolaus Intrigliolus credidit, dicta decisione Siciliae 35. n. 48. Montealegre, d. §. 35. ex numer. 21. vsque ad 26. vbi quod fama semiplene probat & in antiquis plene: Ioann. Baptist. Lup. libro secundo, commentar. 2. d. §. 3. num. 45. & 46. fol. 153. vbi quod fama inducit quasi pos ses sionem filiationis in antiquis, vel si cum ea, alia simul concurrerent adminicula. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. libro tertio, capit. 562. numer. 73. Per. Anton. de Petra, de fideicommissis, dicta quae stione 11. ex num. 439. vsque ad numerum 456. vbi late explicat prae sentem articulum, & adductis contrariis opinionibus, in eam procliuior videtur, vt fama sola in quasi pos ses sione filiationis constituat; & onus probandi contrarium in aduersarium transferat. Et quod id procedat in filiatione quoque illegitima; id tamen intelligit cum nonnullis declarationibus, & restrictionibus, de quibus ibi. Tandem Alexand. Trentacinquius, variarum libro primo, titulo de filiatione, resolutione prima, num. 12. 13. & 14. folio 77. cum ex profes so eiusdem disceptationis resolutionem suscepis set, & contrarias opiniones retulis set, nonnullósque casus distinxis set, concludit vtramque opinionem, disputando, defendi pos se; sed ipsum putare, sic distinguendum; Quod si adest sola publica vox, & fama, absque alio adminiculo, tunc fama sola non probat, quia in re maximi praeiudicij fama sola non sufficit; cap. praeterea, de testibus. Si vero cum fama, & voce publica adest aliud adminiculum, tunc fama, iuncto alio adminiculo sufficiat, provt latius ibi: quod tamen (vt vides) de mente aliorum Authorum procedit, & expresse obseruauit Mascardus, in loco citato supra: Qui ipse, con clusione 795. cum in eo dubio versaretur, an filiatio probari pos sit ex educatione, & alimentis prae stitis filio, & contrarias adduxis set sententias, ita pariter distinguit, scilicet quod si solum, & nudum ades set nutrimentum, siue educatio, tunc ex eo solum non probaretur filiatio, at si vna cum alimentis concurrerent aliae filiationis coniecturae, tunc alimenta sola filiationem probarent, si diu, & tanquam filio, fuerint prae stita, provt latius ibi, & per Intrigliolum, dicta decisione 35. numer. 51. Aluarum Valascum, dicta consultatione 176. num. 13. & vide Surdum, de alimentis, titulo primo, quae stione 126. ex numer. septimo, & titulo nono, quae st. 7. num. 10. & 11. [sect. 15] Quinta coniectura ad filiationem probandam, est secundum aliquos similitudo, seu effigies; ex sententia vero aliorum aliter statuitur; atque in ea firmiter magis insistit Menochius, dicto casu 89. numero 97. & seq. vbi vide omnino; & de prae sumpt. lib. 6. prae sumptione 53. numer. 45. & duobus sequentibus, vbi late probauit, similitudinem, & effigiem non facere coniecturam filiationis, sed qualem qualem duntaxat suspicionem, quae in iudicis arbitrio relinquitur; provt etiam Mascardus concludit, de probationib. tomo secundo conclusione 792. Per. Anton. de Petra, de fideicommis sis, dicta quae stione 11. numero 438. & duobus sequentibus, Intrigliolus, dicta decisione 35. numero 49. Aluarus Valascus, dicta con sultatione 176. num. 14. [sect. 16] Sexta coniectura ad probationem filiationis est, quae ab institutione deducitur, quia non est verisimile, quod quis instituatur, vt filius, nisi vere sit filius; ita sane, licet articulum difficilem, & ancipitem fateatur, resoluit, & latius explicat Ioseph. Mascardus, tomo secundo, conclusione 793. per totam, vbi vide: Petrus Surdus, in consilio primo, num. 50. libro primo, Intrigliolus, qui refert permultos ita[sect. 17] tenentes, dicta decisione 35. numer. 50. Paschalis, ibi supra, numer. 20. Filiatio vero ipsa, vt concludenter probetur, quo pacto articuli sint concipiendi; ex resolutionibus Menochij, dicto casu 89. & dicta prae sumptione 53. & aliorum, de quibus supra, satis aperte deducitur, & plene explicauit Mascardus, tomo secundo conclusione 797. per totam, vbi[sect. 18] vide omnino. Rursus, si super filiationis probatione, inter se repugnantes, siue contrariae coniecturae concurrant, quae potiores sint, aut praeualere debeant; vt dignoscatur, commendo in proposito Paleotum, d. tractat. de nothis, spuriisque filiis, cap. 24. & 25. ex folio 153. vsque ad folium 164. & vide omnino ea, quae ego metipse annotaui, atque scripsi supra, hoc eodem tractatu, cap. 24. per totum; vbi egi de praecedentia, & victoria coniecturatum in ipsarum conflictu, siue cum plures simul concurrunt, & inter se pugnant; & generaliter obserua in hac ipsa probandae filiationis materia, vt in omnibus[sect. 19] casibus, in quibus filiatio prae sumitur, semper audiatur quis, volens probare contrarium, cum semper debear es se locus veritati in his, quae non pos sunt induci nisi ab ipsa naturali veritate; quod cum Felino, & Baldo, recte aduertit, & commendat Mascardus, tomo secundo, conclusione 794. num. 12. idque ex mente communi, & vniformi omnium Interpretum sententia procedit, vt nullus dis sentiat, nam dum adducunt coniecturas, ex quibus prae sumitur, & probatur filiatio, cum effectum principaliter considerant, vt onus probandi contrarium, in aduersarium transeratur, non vero vt facultas probandi contrarium excludatur, sicuti ex his omnibus, quos adhuc adduximus, apparet. Ex eisdem quoque deprehenditur quasi pos ses sio[sect. 20] nis filiationis effectum maximum es se, quoad alimentorum prae stationem, atque obligationem, nam quando filius est in dicta quasi pos ses sione, quamuis pater neget eum filium, tamen cogitur illum alere, etiam nulla praemis sa caus ae cognitione summaria, quod secus est, cum filius nullam habet quali pos ses sionem; tunc enim, vt eidem decernantur alimenta, requiritur summatim constare, eum es se talem, filium scilicet; quo constito, pater cogitur alere donec intentetur, vel finiatur plenarium iudicium super proprietate filiationis: sicuti ex communi Doctorum sententia resoluunt Stephanus Gratianus, disceptat. forens. libro 2. capit 136. numer. 43. folio 163. Petr. Barbosa, prima parte rubricae, ff. soluto matrimonio, numer. 19. fol. 13. qui inquit, pro hac differentia videri textum, in l. si quis a liberis, §. si vel parens, ff. de liber, agnos cend. dum probat, quod vt filio decernantur alimenta, oportet summatim constare, eum filium es se; & si ita constiterit, pater cogetur filium alere, donec in iudicio plenario causa filiationis finiatur. Concordat. l. penult. ff. de his qui sunt sui, vel alien, iur. haec enim iura (vt ipse Barbosa recte obseruat) neces sario intelligenda sunt, quando filius non erat in quasi pos ses sione filiationis; nam tunc, vt ei decernantur alimenta, debet praecedere ea summaria cognitio, de quae notabiliter agit Couarruu. practicarum, cap. sexto, numero octauo, alias si filius sit in quasi pos ses sione filiationis, nulla erit neces saria, etiam summaria cognitio, sed pater cogetur interim eum alere, provt eleganter ibi; & per Surdum, de alimentis, tit. 1. q. 112. num. 3. Septima denique & vltima coniectura, qua fi[sect. 21] liatio probatur, desumitur a sententia Iudicis, super ea lata; & quidem si sententia inter patrem & filium super filiatione lata fuerit, plenum ius facit, atque ita praeiudicat aliis filiis, agnatis, & similibus; sic sane Bartolus scripsit in l. prima, §. plane, ff. de liber, agnoscend. & sequuntur relati per Mascardum, tom. 2. conclus. 94. numer. 1. & 2. Petram, de fideicommissis, dicta quae st. 11. ex num. 456. & 457. Decianus etiam, in consil. 1. num. 85. libro tertio, Ruinus, in consil. 174. numer. 11. & 13. libro primo, Fuluius Pacianus, de probat, tomo secundo, cap. sexto, numer. 15. & 16. Menochius, libro sexto, dicta prae sumptione 53. numer. 48. & 49. qui ipsi vnanimiter hoc intelligunt, si sententia fuit lata principaliter super ipsa filiationis causa; secus vero, si fuit pronuntiata in iudicio aliquo pos ses sorio, vel prae stationis alimentorum, & simili; nam tunc sententia haec non facit ius in causa principali filiationis, sed solum quoad casum illum; ita probat text, in l. si quis a liberis, §. si vel parens, ff. de liber, agnoscend. & in l. penult. ff. de his qui sunt sui, vel alie. iur. & cum Lara, Couarruu. Natta, & aliis, iidem nunc relati Authores re soluunt. Marta etiam, voto 184. And. Fachineus, libro 10. cap. 80. folio mihi 1351. Petrus Surdus, Barbosa, & alij, qui inferius commemorabuntur. Atque ita intelligenda, accipiendaque videtur Cae saris Barzij, decisione Bononiae 92. num. 15. re solutio quaedam, dum ex aliis tradidit Authoribus, filiationem alicuius, ex sententiis super filiatione latis concludenter probari; itaque si latae fuerint principaliter super ipsa filiationis causa, id certum, & verum erit; secus vero, si pronuntiatae fuerunt in iudicio aliquo summario, vel prae stationis alimentorum, vt praedicti Authores ob seruant. Petra etiam, dicto numero 447. qui post Bartol. subdit, quod illa sententia in, iudicio summario, parit tale quale praeiudicium. Menochius idem, alio in loco, vltra relatum supra lib. scilicet 1. prae sumpt 35. n. 39. vbi post Decianum, in cons. 66. column. 3. vers. Qua assignatio, libr. 2. scripsit, quod alimentorum as signatio, & impensarum, nullum facit praeiudicium caus ae, & iudicio principali. Sed tunc oritur neces sarium admodum, & quod[sect. 22] frequenter occurrere potest, dubium; an scilicet, si in iudicio, & causa, quae super alimentis prae standis, lis principaliter controuertebatur, plenarie actum, & cognitum fuerit de eo, quod deducitur in iudicio plenario, licet super ipso plenario, hoc est, filiationis causa, principaliter actum non fuerit, nec pronuntiatum principaliter, aliquem es se filium; an tunc sententia huiusmodi plenum ius faciat, & in causa principali ipsius filiationis obstare pos sit, & in modum exceptionis rei iudicatae opponi, aut etiam is, qui agit, ea se iuuare, vt in alio iudicio obtineat: Ponamus a patre, vel a fratre aliquem, alimenta sibi prae standa, eo prae textu principaliter intendis se, atque in iudicio petere, quod contendat se filium legitimum, & naturalem; aut naturalem tantum, vel etiam spurium, idque principaliter deduxis se se scilicet eius, a quo alimenta petit, filium, aut fratrem es se; & idcirco sibi alimenta deberi, iuxta qualitatem, quantitatem , & alia, que vt alimenta decernantur, prae oculis habentur, a iudicibúsque ae stimantur; atque ita in libello id ipsum concludat, sibi scilicet, tanquam filio, aut fratri alimenta deberi. Reus conuentus re spondet, se alimenta non prae stiturum, nec debere contendit, illúmque filium, aut fratrem negat; lis contestatur, partes ad probationes recipiuntur, te stium publicatio fit, in causa concluditur, & in omnibus ita plenarie, ac si in causa ipsa principali filiationis lis mota fuis set, proceditur; & sententia fertur, qua reus (pater, vel frater; vel etiam haeres eius, qui alimenta prae stare debebat, quicumque ille sit) ad ipsorum alimentorum, singulis annis in certa quantitate prae stationem, vel pro vna vice, in certa quantitate condemnatur; illud certum est, filij, aut fratris eiusdem agentis fundamentum pre cipuum, & vnicum in eo consistere, quod se filium, aut fratrem contendat, & quod reus non alias condemnaretur, quam si ita constaret, ipséque actor probas set: Reus (vt dixi) in alimentis condemnatur, sed filiationis causa metipsa principaliter non deducitur, nee etiam sententia terminatur; tunc quidem (vt dicebam) as sidue euenire potest, vt dubitetur, an sententia ipsa super alimentis, ius faciat quoad omnes, & quoad causam filiationis principalem, & caetera, quae ab ea dependent; vtputa si petitorio iudicio agatur super petitione haereditatis, aut super succes sione vinculi, aut maioratus, lis moueatur, & ipse, qui in alimentorum iudicio obtinuit, cum eodem ibis victo, vel etiam cum alio litiget, & contendat, se in petitorio iudicio, aut super succes sione maioratus, certum ius habere, ex quo certum sit eius ius, si vel id solum constet, se scilicet filium legitimum, vel etiam naturalem, in terminis l. 27. Tauri, vel etiam spurium, respectu matris; se autem filium, vel fratrem, ex sententia ipsa super alimentis lata, satis constare dicat, eiús que exceptionem obstare, si forte pos sidens conueniretur, aut ius prodes se, si agat, & petat, ex quo cum litigauit super alimentis, non alias obtinuis set, quam si se filium, aut fratrem ostendis set, idque plenarie actum fuerit. E contrario autem contenditur, sententiam super alimentis latam, praeiudicium non generare in iudicio plenario, siue sententiam in summario iudicio, non praeiudicare in plenario. Huiusce autem articuli resolutio, admodum neces saria (vt dixi) cum frequenter super alimentis lis moueatur ad modum praedi ctum, & plenarie agatur, atque discutiatur, ac si super causa principali filiationis ageretur, & in supremis tribunalibus, a sententia, super eisdem alimentis lata, supplicetur ad eosdem iudices, & ita plenarie in examine testium, & caeteris proceditur, ac si causa filiationis principaliter excitata fuis set, & in gradu reuisionis lis terminatur. In primis ergo pro parte affirmatiua, quod sententia lata in causa alimentorum, super qua plenarie actum, & cognitum est, obstet in iudicio plenario, & faciat ius quoad omnes; vrgere videtur, a filio, vel fratre actum fuis se, & alimenta petita in eo iudicio, super alimentis, tanquam a filio, vel fratre, & eo principaliter inniti ipsum & concludere, quod se filium, aut fratrem, contenderit (hoc est enim vnicum, & praecipuum fundamentum, quod adducit) sententia autem, cum correspondeat libello, & illi conformis es se debeat, l. vt fundus, ff. communi diuidundo , cap. licet Heli, de simonia; & exornat Iason. in l. vinum, ex n. 23. cum sequentibus, ff. si[sect. 23] cert. petat. Burgos de Paz, cons. 4. num. 5. Adrianus Gilmanus, lib. 2. rerum indicatur. Germaniae, decis. 1. num. 27. Cardinalis Tuschus, tom. 7. litera S. conclus. 135. per totam, ex fol. 176. ex. quo filius ipse, vel frater litigans, sic concludit, se scilicet filium, aut fratrem es se, aduersarius negat; & cum ita concludat, non obstante aduersarij negatione, in alimentorum prae statione ipse condemnatur; videtur, quod sententia eadem virtualiter (cum conformis debeat es se libello) declaret implicite, illum filium es se, aut fratrem, quamuis specifice non declaret, illum es se talem; id enim virtualiter prae supponere videtur, cum alias, si deficeret ea qualitas, aut probata non es set, in alimentorum iudicio non obtinuis set: & paria sunt, in sententia aliquid es se expres sum, vel neces sario prae supponi; Paulus Castrensis, in l. pri[sect. 24] ma, num. 1. C. quando prouocare non est neces se. Bartol. Bald. Decius, & alij, quos refert, & sequitur Osas cus, decis. 64. numer. 3. Rota Genuensis, decis. 103. num. 1. & seqq. Stephanus Gratianus, discept. forens. tom. 3. cap. 445. n. 20. vbi vide. Secundo pro eadem parte expendi potest fundamentum illud, quod in eo articulo, an exceptio rei iudicatae in iudicio summario, obstet in ordinario, adducit expenditque Fachineus, controuer siarum lib. 10. cap. 80. fol. 1351. quod ideo sententia lata in summario, non praeiudicat in ordinario, & plenario; quia in summario semiplena probatio, l. 3. §. caus ae cognitio, ff. de Carboniano edicto. Haec ratio ces sat, vbi probationes factae in iudicio summario, sunt plenae, ergo ces sare debet iuris dispo sitio. Respondet ipse, non ces sare prorsus rationem legis, quia potuis set pars es se diligentior, si ordinarium fuis set iudicium, vt dicebat Aretinus, in cap. causam quae, n 29. de testibus & attestat. Fortius quidem (vt ego existimo) adstringit fundamentum propositum supra, cui vere, & concludenter satisfieri, & responderi potest ex his, quae pro parte negatiua adnotabuntur inferius. Ex eo etiam, quod verum sit, super filiatione non pronuntiatum, nec filium, aut fratrem litigantem declaratum; quod neces sarium es set, ve statim notabitur. Tertio deinde facit, exceptionem rei iudicatae [sect. 25] obstare, vbi tria simul concurrunt, identitas scilicet caus ae, personarum, & rerum, quod scilicet eadem res petatur, eadem sit causa petendi, & eadem conditio personarum, siue eaedem sint personae; & haec tria copulatiue requiruntur, l. cum quaeritur, cum duabus sequentibus, ff. de except. rei iudicatae, cap. finali, de exceptionibus: in 6. & ita ex communi Doctorum sententia tradiderunt, atque latius exor narunt Pet. Surdus, in cons. 114. num. 21. & in cons. 165. num. 11. & in cons. 173. num. 83. lib. 1. & in cons. 312. num. 1. lib. 3. & de alimentis, tit. 1. quae st. 126. num. 2. Fabius de Anna, in cons. 17. num. 1. & in cons. 99. num. 1. Intrigliolus, decisione 3. num. 157. lib. 3. And. Gail, lib. 1. obseruatione 70. num. 17. Lanarius, in cons. 69. num. 19. Caballus, in consil. 84. numer. 1. Merlinus, decisione 75. Tuschus, tomo 3. litera E. conclusione 384. per totam, ex folio 316. & 317. vbi vide & tomo 70. litera S. conclusion. 175. fol. 241. Marius Giurba, decisione 20. numer. 1. Vincent. de Franchis, decisione 289. Per. Barbosa, in l. diuortio, §. finali, num. 62. ff. soluto matrimon. fol. 1247. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. tomo tertio, cap. 445. numero vndecimo. Vbi etiam, quod exceptio rei iudicatae obstat, quando concurrunt illa tria, videlicet idem corpus, & quantitas petita; idem ius, & causa petendi; & eadem conditio personarum. Eleganter Franciscus Duarenus, ad titul. ff. de exception. rei iudicatae, qui cap. primo, eius tituli, atque exceptionis rei iudicatae introductionis rationem as signat; & cap. secundo, de causa huius exceptionis agit, cap. tertio, de re petita, cap. quarto, de personis, & cap. quinto, de causa petendi, vbi vide omnino. Vide etiam Hug. Donellum, commentariorum lib. 22. cap. 5. de exceptione rei iudicatae, quibus, & aduersus quos, & qua de re competat, fol. mihi 1241. vbi etiam erudite, atque eleganter explicat; & ibidem eius Additionator, Sebastian. Naeuius, ad eundem titul. de exception. rei iudicat, ex l. si quis cum totum, cum sequent. Ioan. Philip, in summa, ad eundem titulum, vbi breuiter explicat. Vide etiam omnino in eadem materia; an, & quando exceptio rei iudicatae obstet, vel non, & quae debeant interuenire? Valencuelam Velazquez, in consilio. 40. num. 48. & sequent. & in cons. 68. per totum, & in consil. 72. per totum, Ioann. Anton. Bellonum, in cons. 31. num. 16. cum seq. Pedrocham, in cons. 4. num. 96. Mastrill, decis. 148. num. 9. & 10. Sese, decis. 157. num. 96. tom. 2. Gratian. eundem nouis sime, tom. 5. cap. 966. num. 11. 15. & 17. Camill. de Medices, in cons. 16. num. 3. & in cons. 40. num. 37. & in cons. 99. num. 4. & in cons. 150. num. 52. cum seqq. Cae sar Manente, decis. 11. per totam, & decis. 14. num. 56. cum seqq. & decis. 15. num. 39. & 40. decis. Valent. 78. per totam, fol. 497. & decis. 208. numer. 29. & 30. & decis. 317. numer. 3. & 7. Magonium, deci. Florent. 78. num. 1. Et sufficit identitas personarum, aut rerum,[sect. 26] vera, vel interpretatiua, vt obstet exceptio rei indicatae, provt latius Surdus explicat dicto cons. 312. num. 11. & 26. lib. 3. Lanarius, in cons. 34. num. 15. Ponte, in cons. 49. num. 4. Tuschus, dicta conclusione[sect. 27] 384. numer. 33. Marius Giurba, dicta decisione 20. num. 2. Ita etiam rei iudicatae exceptio obstat, vbicunque secundum iudicium venit ad rescis sionem eius, quod in primo est determinatum, & quando examinatur id, quod iam fuit decisum in primo; sicuti etiam exornat Surdus ipse, eodem consil. 312. num. 9. Barbosa, in dicta l. diuortio, §. finali, numero 59. Lanarius, dicto consilio 34. num. 15. & 16. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. tomo 3. ca[sect. 28] pite 445. numer. 10. Ponte, in consilio 49. numero 3. Marius Giurba, dicta decisione 20. numero 3. qui subdit numero 4. exceptionem rei iudicatae obstare, quando actio est diuersa, sed idem est medium concludendi: quod etiam comprobauit Surdus, dicto consilio 312. numero 22. maxime, si ad eundem finem actum est; Hondedeus, in consil. 30. numero 50. libra primo. Ponte, in consilio 90. numero 12. & 13. Giurba, dicto numero 4. qui addit numere 5. Quod rei iudicatae obstat exceptio, licet ad rem diuersam agatur, si pendet ex eodem fonte, & eadem est origo; hoc enim potis simum in exceptione rei iudicatae est, vt totum a causa, id est, origine petitionis pendeat; vsque adeo, vt si eadem res ex alia causa petatur, quam ex illa, ex qua primo petita erat, idest, si alia est origo petitionis, rei iudicatae non obstat exceptio, & dicitur diuersa res. Et e contra, si vere agitur de re di[sect. 29] uersa, sed eadem est origo petitionis, dicitur per interpretationem eadem res, & rei iudicatae ob stat exceptio, vt vt in l. si mater, ff. de except. rei iudicatae, & tradit Surdus, dicto consilio 312. num. 26. Ponte, in consilio 49. numero 3. & 8. & 9. Lanarius, in consilio 65. ex numero nono. Sane si in proposito doctrinae praedictae perpendantur mature, & casui prae senti iuridice applicentur, videntur mirabiliter vrgere, siue filius ipse, qui in causa alimentorum obtinuit, pos sidendo haereditatem, vel maioratum, conueniatur, vt scilicet rei iudicatae exceptionem obiicere pos sit; siue etiam, vt si ex eadem causa, quia se filium, aut fratrem praetendit, haereditatem, vel maioratum petierit, & causa filiationis ab aduersario pos sidente negetur, id iam sententia terminatum, & definitum dicere pos sit, ac ita obtinere debeat, ac si super filiatione ipsa, sententia lata fuis set, cum non obtineret, (vt dixi) nisi se filium probas set: is namque, qui cum alio litigauit, & tanquam filius, aut frater, cum alimenta peteret, obtinuit; si postmodum super petitione haereditatis, maioratus succes sione, aut causa ipsa filiationis, in causa proprietatis litiget, videtur, quod neces sario res iudicata operari debeat, & ipsius exceptio obstare propter sententiam in causa alimentorum latam, quia eadem persona petit, & identitas caus ae concurrere videtur, quia ex eodem modus, aut causa agendi procedit nunc, ex quo super alimentis proces serat, qui est ex co, quod se filium, aut fratrem praetendit; alias si contra eum, qui super alimentis ipsis obtinuit, sententiam in petitorio proferri, contingeret, & sententiae contrariae in eadem agendi causa darentur, & rescinderetur id, quod per sententiam in causa alimentorum terminatum fuerat, quo casu rei iudicatae obstare exceptionem, supra probauimus. Sed adhuc secundum hoc fundamentum, & doctrinae supra in eius comprobationem ponderatae, vrgere non videntur, siue non concludere, cum id procedere duntaxat dixerimus, vbi tria illa simul & copulatiue interueniunt, identitas scilicet caus e, personarum, & rerum; quae ita in proposito non concurrunt, & fortius non concurrerent, si super alimentis contra vnum actum fuis set, contra patrem scilicet, aut fratrem; postmodum autem, quia tractu temporis, super haereditatis petitione, aut succes sione maioratus lis superuenit; (siue legitimus sit is, qui succes sionem praetendat, siue naturalis tantum, in terminis l. 17. Tauri, siue spurius etiam respectu matris) contra alium super succes sione maioratus, aut petitione haereditatis, aut alterius iuris praetensione is ipse ageret, qui super alimentis obtinuit, & rem indicatam, seque filium, aut fratrem aut descendentem alicuius, ex vi sententiae in causa alimentorum praetenderet, nec alio iudicio super filiatione agendum contenderet; cum persona varietur, item & causa agendi, etiam si contra eundem lis moneretur; quia tunc super alimentis, mine vero super succes sione, aut petitione haereditatis lis controuertitur: & vere licet Iudex principaliter adductus, excitatúsque fuerit, vt sententiam pro alimentis, in fauorem eius proferret, quod se filium, aut fratrem probas set, eó qué principaliter idem innitetur, attamen, quia tunc de alimentis principaliter, nunc vero de iure succedendi, aut super filiatione agitur, rei iudicatae exceptio non debeat obstare, nec in vim auctoritatis eiusdem, qui se filium, aut fratrem contendit, aliud iudicium subire, recusare super iure ipso, aut causa filiationis; quemadmodum econuerso non obstaret, si contra eum sententia lata in causa alimentorum, postmodum in alio iudicio, super petitione haereditatis, aut maioratus succes sione, aut filiationis causa litem moueret. Exceptio namque rei iudicatae, vt obstet, re[sect. 30] quiritur, quod super eo fuerit indicatum; quod nunc venit in controuersiam, alias non impedit alterius indicij progres sum; l. si inter te & me, ff. de exception. rei iudicatae, l. quod in diem, §. si rationem, vbi Castrensis, ff. de compensation. Petrus[sect. 31] Surdus, dicto consilio 312. numero secundo. Ita etiam, exceptio rei iudicatae non obstat, nec dicitur eadem, sed diuersa causa, quando post latam sententiam superuenit causa petendi, l. si mater, §. eandem, ff. de exception, rei iudicat. & ibi Bartolus, & alij. Ipse Surdus, ibidem, numero quarto. Sane super petitione haereditatis, aut maioratus succes sione iudicarum non fuit in causa alimentorum, sicque res iudicata impedimentum non prae stat, vt in alio iudicio quis agere, aut respondere cogatur; & maxime, si postea ius superuenit, vt dixi. Et[sect. 32] quando in dubio es semus, aut res dubitationem haberet, in dubio pronuntiandum es set, non ob stare exceptionem rei iudicatae, vt Surdus idem probauit ibi, numero septimo. Marius Giurba,[sect. 33] dicta decisione vigesima, numero decimo sexto, & vere sententia lata in vno iudicio, etiam plenario, ad vnum finem, alimenta scilicet petendi, non praeiudicat in alio, ad alium finem, haereditatis scilicet petitionem, aut maioratus succes sionem; prout late deduxit Romanus, in consilio 223. per totum. Bartolus, in consilio quadragesimo tertio Super quae stione, numero secundo, libro primo, Ioannes de Imola, in consilio quadragesimo sexto, numero septimo, in fine, Cardinalis Tuschus, tomo septimo, litera S. conclus. 175. num. vigesimo tertio, & vige simo quarto fol. 242. Rursus & tertio pro eadem parte facit, quod[sect. 34] quamuis sententia lata in iudicio summario, non noceat, nec obstet in plenario, etiam inter easdem personas. Sic etiam, & probationes factae in causa[sect. 35] summaria, non probant in plenario; prout vtrumque obseruat, & comprobat Pet. Surdus, in tractatu, de alimentis, titulo primo, quae st. 126. numero tertio, & quarto. D. Marta, voto 184. Vincent. de Franchis, decisione 289. And. Fachineus, controuersiarum iur. libro primo, cap. 80. in principio, Barbosa, in dicta l. diuortio, §. finali, numero 55. folio 1243. Tuschus, tomo septimo, litera S. conclusione 174. n. 17. & 36. & sequent. folio 243. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. tomo tertio, cap. 445. ex numero primo, vsque ad numerum septimum. Sic etiam sen[sect. 36] tentia lata super alimentis, non praeiudicat in causa filiationis, quia non pronuntiatur, illum es se filium, sed ali debere; prout supra annotaui numero 21. & probat text, in l. si quis a liberis, §. si vel parens, in vers. Meminis se, ff. de liber, agnoscend. vbi Bartol. Baldus, & alij dicunt, quod sententia lata super pos ses sione bonorum, ita demum facit ius in causa filiationis, si pronuntiauit iudex, illum es se filium; secus, si nihil dixit de filiatione; quod idem confirmat l. finalis, titulo 19. partita sexta, est etiam de hoc text. in leg. penultim. ff. de his qui sunt sui, vel alieni iur. vbi Baldus expresse dicit, quod pater damnatus alere filium , potest nihilominus in prin cipali iudicio negare, illum es se filium, & ex communi omnium sententia tradidit Surdus, titulo primo, dicta quae stione 126. num. 1. & sequent. & titulo nono, quae stione septima, numero octauo, Corduba de Lara, in dicto §. si vel parens, numer. 14. Marta, dicto voto 184. Barbosa, dicto numer. 55. Tuschus, vbi supra, & alij, de quibus, hoc eodem cap. numer. 21. Attamen non idem dicendum est, vbi in iudicio summario fuit plene cognitum de eo, quod deducitur in iudicio plenario, & plenae probationes interuenerunt; tunc namque exceptio rei iudicatae obstat, & nocet in plenario; sicuti tenuerunt Alexand. Decius, Panormitan. Ripa, & So[sect. 37] cin. iunior, quos pro ea parte commemorauit, & eorum fundamenta adduxit And. Fachineus, controuersiar. lib. 10. d. cap. 80. in principio, Tuschus, dicta conclusione 174. numer. 17. & 36. & sequent, qui pro ipsa parte recenset Castrensem, Signorolum, Socinum, Decium, & Iason. Barbosa, in dicta l. diuortio, §. finali, numer. 55. qui id admittit, nec aliter disputat, quando plene, & solemniter fuit cognitum, tam respectu iudicis, quam partium; nam cum dixis set, quod quando de causa fuit cognitum in iudicio summario, si illud proponatur in ordinario, non obstabit exceptio rei iudicatae, & idem si oppositum fuerit incidenter, & postea principaliter agatur; quod vtrumque ibi comprobat: subdit statim in haec verba: Et quamuis Panormitanus, consilio 50. columna tertia, libro primo, & Decius, consilio 96. numero primo, in fine, id limitet, nisi in causa summaria de causa fuis set plene cognitum, id tamen explicandum est, quando plene, & solemniter fuit cognitum, tam respectu indicis, quam partium: Socinus, in consil. 255. num. 6. lib. 2. Et idipsum, relatis Baldo, Abbate, Romano, Decio, Ripa, Alexandro, Felino, Natta, & Claud. Aquen, tradidit Surdus, de alimentis, titulo primo, dicta quae stione 126. numer. 10. & 11. dicens, iudicatum super summario, aut incidenti, obes se caus ae principali, si super summario, aut incidenti suit plene cognitum; & inde probationes plenas factas in iudicio summario, nocere in plenario; quod etiam notauit, & exornauit Stephanus Gratianus, disceptation. forens. tomo tertio, dicto cap. 445. ex numero primo, vsque ad numer. 7. qui eiusdem placiti fuit, & obseruationis, cuius Barbosa nunc relatus, sed eum non commemorat; sic enim numer. 6. eius capit. scribit: Maxime, quia in casu nostro, non filum iudex plene cognouit, sed etiam re spectu partis fuit plenis sime cognitum, cum pars conata fuerit producere, & probare, sicut si ordinarie actum fuis set: itavt non potuis set maiorem diligentiam facere in iudicio ordinario: quod facit, vt tunc dicatur, plene cognitum, & oriatur exceptio rei iudicatae; Socinus, cons. 255. n. 2. & 7. lib. 2. Barzius, decision. Bononiae 82. num. 24. & 25. Simon de Praetis, cons. 107. n. 13. in fine. Et ij quidem omnes vnanimiter id, admittunt,[sect. 38] tam in iudicio alio summario, quam in alimentorum iudicio, vt si plene de causa fuit cognitum, tam respectu iudicis, quam partium probationes etiam plenariae factae; sententia super alimentis lata, praeiudicet in causa filiationis. Sic sane ipsimet Authores, simul allegant l. a Diuo Pio, §. si super rebus, de sentent. & re iudicata, l. tertia, §. caus ae cognitio, ff. de Carboniano edicto, dictam l. si quis a liberis, §. si vel parens, & dictam l. penultim. & dictam l. finalem, titulo 19. partita sexta, quasi velint, ea iura procedere duntaxat, quando alimentorum causa summarie tractatur, & summaria informatione alimenta ipsa prae stantur: secus vero, quando plenarie de causa cognitum fuerit, & plenae probationes fiant, ita quod tam respectu iudicis quam partium, sit plenis sime cognitum; provt contingit, quando aliquis, tanquam filius alterius, alimenta petit; & reus super alimentis conuentus, contradicit, partésque ips ae ad probationem recipiuntur, plenarie causa discutitur, & plenae probationes fiunt, ita vt tam actor, quam reus non potuis set minorem diligentiam, aut probationem in iudicio ordinario, & plenario facere. Idque vrgentis sime comprobatur ex his, quae in terminis tradidis se videtur Valencuela Velazquez, in cons. 68. num. 62. & tribus sequentibus, in haec verba: Et quamuis non deduxis set principaliter filiationem, sed incidenter; cum tamen de ipsa fuis set plene cognitum, & discus sum: absolutoria, quae fuit sequuta, parit exceptionem rei iudicatae in perpetuum, vt plene notatur per Glos s. DD. in l. secunda, C. de ordi, cogni. Feder. de Senis q. 198. num. 4. & quia sententiae probant, non solum in eis expres sum, sed etiam omne neces sarium antecedens, l. quod in diem, ff. de compensation. l. 1. & 2. C. si ex falsis instru. Glos s. in cap. suborta, verbo, reprobas se, de sentent. & re iudi. l. duobus, ff. de except. rei iudicat. ibi, si opposuerit exceptionem rei sibi ante pignoratae, & nihil aliud notum, & validum adiecit: sine dubio obstabit: eandem enim quae stionem reuocat in indicium: & propterea dixit Cae sar de Gras sis deci sion. Rotae 13. de appellation. num. 9. quod quando tacitum infertur de neces sitate ab expres sis, sententia prae iudicat: Socin. cons. 251. num. 4. lib. 2. Idem etiam in fortioribus terminis voluit Cald. Pereira, in cons. 9. num. 36. Vere tamen in terminis casus propositi, nec[sect. 39] hoc ipsum fundamentum concludit. Tum, quia in contrarium aliorum iuris Interpretum sententiae extant, qui non dubitarunt as serere, exceptionem rei iudicatae in iudicio summario, & in causa alimentorum, non obstare in plenario, etiam si plene discus sum fuerit, & plenae probationes factae sint in iudicio summario; sic enim docuerunt Aretinus, in Cap. causam quae, num. 29. de testibus, Baldus, in l. secunda, in fine, C. de edendo, Crotus, in l. qui Romae, §. duo fratres, de verborum obligation. quos refert, & sequitur And. Fachineus, lib. 10. dicto capit. octuagesimo, & inquit, hanc opinionem sibi magis placere, quia leges, quibus cautum est, sententiam latam in summario iudicio, non praeiudicare in ordinatio, vel plenario, non distinguunt, sint ne probationes plenae, vel non; siue an plene fuerit cognitum, vel summarie; quod fundamentum mihi vrgens videtur; vere namque text. in dicta l. penultim. & in dicto §. si vel parens, & in dicta l. partitae, non distinguunt, sed duntaxat considerant, an iudex pronuntiauerit, illum es se filium, vel non; aut alendum duntaxat dixerit, & cum eum ali debere duntaxat pronuntiauit Iudex, sicque filium es se non declarauit, nequaquam videntur admittere, ex eo quod plenarie actum fuerit, causam filiationis videri deductam, super qua pronuntiatum non est; sicque, cum pronuntiatum non fuerit, illum es se filium, vel rei iudicatae exceptionem non obstare, si super filiationis causa, aut petitorio iudicio agatur, vel agi non pos se postmodum plenario iudicio. Et videtur velut expresse admittere, Ioannes Baptist. Lupus, de illegitimis, libro secundo, commentario secundo, §. tertio, numero 61. folio 159. vbi in summario: folio 142. in principio, in hunc modum scripsit: Sententia super alimentis prae standis, non praeiudicat in causa filiationis: & qualiter intelligatur. In contextu autem refert Surdi, & aliorum sententiam , quod scilicet sententia noceat in causa principali, quando in iudicio alimentorum facta fuis set plena discus sio super filiatione; ipse tamen explicat, vt praeiudicium, & damnum in causa principali, dicatur hoc es se, quia inducit prae sumptionem; nam res inter alios acta nocet tertio quoad semiplenam probationem; non autem, vt pariat exceptionem rei iudicatae, vel noceat, vt causa principalis videatur decisa. Aliud vero fundamentum, quod Fachineus adducit, debile admodum mihi videtur, & concludenter conuinci ex dictis supra, cum aliorum Interpretum sententia contraria, relata supra, admis sa, probatáque fuerit duntaxat, quando plenarie actum, & cognitum fuerit, tam respectu partis, quam Iudicis, & in iudicio summario adeo plene adhibita diligentia, prout in plenario adhiberi potuit, vt supra quoque diximus. Praeterea, quando opinio metipsa Alexandri,[sect. 40] & sequacium sustineretur, nec contrarietas prae dicta fuis set inter Scribentes, exceptionem scilicet rei iudicatae in iudicio summario, obstare in ordinario, vbi plene actum fuerit, & plenae probationes fierent; adhuc ipsummet fundamentum in terminis propositis supra, numero vigesimo secundo, non vrgeret nam iidemmet Authores, qui as seuerarunt, supponunt pro certo, in iudicio ordinario, & plenario deduci postmodum id ipsum, quod in summario, in quo plene actum fuit, deductum fuerat, ita vt tria illa concurrerent, quae simul concurrere debere, vt exceptio rei iudicatae ob stet, diximus supra: identitas scilicet personarum, rerum, & caus ae; quorum si aliquod deficiat, exceptio rei iudicatae non obdat, vt supra quoque comprobaui: & in ipsis terminis no stris notauit Surdus, de alimentis, titulo primo, dicta quaestione centesima vigesima sexta, numero secundo, tunc autem statuunt, exceptionem obstare in plenario, quando in summario plene actum fuerit, qui secus dicerent, atque neces sario statuerent, si identitatem rerum deficere, vel super alio in iudicio plenario agi, non de eo, de quo in summario, supponerent quod certis simum est, atque ex eisdem colligitur aperte. Sane, cum sententia lata super alimentis, ex quae Iudex filium ali debere dixit, sed non pronuntiauit eum es se filium; super petitione haereditatis, vel maioratus succes sione, aut causa ipsa filiationis lis mouetur principaliter; tunc equidem non de eo ipso, quod in iudicio alimentorum actum fuit, sed de alio lis excitatur: ibi namque de allinentis tantum, & ad eum finem, vt filius alatur; hic vero super petitione haereditatis, aut maioratus succes sione, vel causa ipsa filiationis, & sic super alio, & ad alium finem agitur, ita vt rei iudicatae exceptio obstare non pos sit; vel filius ipse, qui super alimentis litigauit, & obtinuit, praetendere ex vi, & auctoritate rei iudicatae, super causa ipsa alimentorum, satis super filiatione ipsa probatum, & iudicatum etiam contendere pos sit, vt obtinere debeat; sed in petitorio, aut filiationis causa concludenter intentionem suam probare tenetur. Sic equidem Petrus Surdus, de alimentis, titulo primo, dicta quae stione 126. & dicto titulo nono, quae stione septimae, nunquam ausus fuit certum quid in proposito scriptum relinquere, siue affirmare, sententiam latam super alimentis, praeiudicare in causa filiationis, cum plenarie discus sum, & actum fuit in causa ipsa, alimentorum, provt statim adnotabitur. Pro contraria itaque parte, vt in ipso casu, & terminis propositis supra, numero vigesimo secundo, sententia super alimentis lata, non obstet, nec faciat praeiudicium in causa filiationis, vel in pe titorio iudicio, super succes sione, vel haereditate, etiam si plenarie actum fuerit, ea concludenter vrgent, quae ex dictis, atque obseruatis nunc deducuntur, quae vere subuerti non pos sunt, vtpote cum text. in dicta l. si quis a liberis, §. si vel parens, & in dicta l. penultim. ff. de his qui sunt sui, vel alieni iur. si ponderetur ita fortiter, provt nunc ponderabatur, responsum non habeat, dum probat; sententiam super alimentis latam, non praeiudicare in causa filiationis, cum de ipsa ad alium effectum agatur principaliter; nec distinguat, an plenarie actum fuerit, nécne in causa ipsa alimentorum; sed duntaxat considerauerit, an Iudex pronuntiauerit super filiatione, & si non pronuntiauit Iudex, illum es se filium, sed ali debere tantum, attendi non debeat, an plenarie actum fuerit, vel non provt supra obseruaui, & ideo latius non insido, nec repeto. Deinde & secundo, nam vt exceptio rei iudicatae obstet, siue sententia super alimentis lata, prae iudicium facere pos sit in causa filiationis, neces sarium es set, quod tria illa simul concurrerent, quae copulatiue concurrere debere, vt obstet exceptio rei iudicatae, supra adnotaui, identitas scilicet per sonarum, rerum, & caus ae, quae in eisdem terminis propositis, concurrere non pos sunt, vt etiam nunc dixi; nam si is, qui super alimentis obtinuit, & sententiam pro se habuit, postmodum super haereditate, aut maioratus succes sione litem mouerit, sicque filiationis causam principaliter deducat, & contra alium, non contra eum, contra quem in iudicio alimentorum obtinuit, actionem suam dirigat, vtpote, si mortuo eo, quem super alimentis ipsis conuenerat, super succes sione maioratus, quem ipse pos sidebat, aut haereditate eiusdem experiatur, vel etiam alterius (in hoc differentia non est) tunc equidem rei iudicatae auctoritas nocere, aut prodes se non potest; vtpote cum nec rerum identitas detur, quia tunc super alimentis agebatur, nunc vero super succes sione lis mouetur; nec etiam personarum, quia contra alium, super haereditate, aut succes sione lis excitatur. Si vero contra eundem, adhuc etiam, eius dem sententiae super alimentis, ius, & effectus extendi non potest ad causam succes sionis, cum nec etiam rerum identitas detur. Aliud enim ed, super alimentis litem prosequi, & obtinere; aliud vero super succes sione litigare, idque maxime, quando personarum identitas non datur, sed personae diuers ae interueniunt. Finge, Petrum, aut Ioannem, tanquam filium alimenta petere, & contra patrem, aut fratrem obtinuis se, postmodum patre, aut fratre defuncto (quisquis ille fuerit, qui super alimentis victus fuit) super haereditate, aut maioratus succes sione litem mouis se, contra alium tamen, quia se filium legitimum contendit, aut etiam naturalem in terminis legis 27. Tauri, vel spurium quoque, respectu succes sionis maternae; reus conuentus filiationem negat; actor metipse, rei iudicatae auctoritatem in causa alimentorum allegat; tunc quidem, nec prodes se, nec nocere potest res iudicata in alimentorum iudicio, sed experiundi & excipiendi quoque facultas datur, prove supra contendi. Nunc autem inquirendum erit, an probationes in eo iudicio alimentorum, fidem faciant, & probent in altera causa filiationis, vel in petitorio super filiatione, aut succes sione maioratus? quod si radicitus explicandum es set, communes Doctorum resolutiones in medium proferri[sect. 41] deberent in eo dubio; an, & quando acta, facta in vno iudicio, fidem faciant in alio; de quo egerunt Panormitanus, Felinus, & omnes, in capit, causam quae, de testibus, Bald. Iason, & caeteri, & latis sime omnium Bolognetus, in l. secunda, C. de edendo, Socinus, regula quarta, sexta septima, & octaua. Mas cardus, de probationibus, tomo primo, conclusione trigesima tertia, per totam Tuschus, tomo primo, litera A. conclusione nonagesima prima. Marta, de iurisdictione, quarta parte, centuria secunda, casu 169. fol. 277. Franciscus Viuius, decisione 313. libro secundo, Carauita, in ritu 241. And. Gail, libro primo, obseruation. 103. Anton. Gabriel, commun. conclusion. libro secundo, titulo de exception. conclusione secunda, Alexand. Trentacinquius, variar. libro secundo, titulo de probation, resolutione prima, ex fol. 145. Ad propositum tamen ipsum nostrum accedendo, & alia scienter, consultóque praetermittendo, id dun[sect. 42] taxat nunc obseruandum erit, probationes in summario iudicio factas, in plenario iudicio fidem non facere, provt dixi supra, numer. 35. & per text. in capit, veniens, el secundo, de testibus, & in dicta l. penult. de bis qui sunt sui, vel alie. iur. & communem Doctorum sententiam resoluit Gail, vbi supra, numero tertio, & ibidem Bernardus Graeueus, eius Additionator. folio mihi 273. quamplures alios Authores sic tenentes recenset. Tenuit etiam Alexand. Trentacinquius, vbi supra, nam. 30. fol. 151. qui huius resolutionis rationem as signat. Pos sunt tamen in plenario iudicio reproduci, & repeti, vt post Abbatem, Felinum, Menochium, Farinacium, & alios tradidit Graeueus ibidem, numer, tertio; Trentacinquius, num. 33. Caeterum, quando in summario iudicio plene actum fuis set, plenaria caus ae cognitio adhibita, ita quod testes plenarie es sent examinati, ac si plenarium iudicium es set; tunc quidem, quod etiam in plenario iudicio probarent; tradidit ipse Gail, vbi supra, numero quarto, & ibi Graeueus, eodem numero quarto, Alexander Raudensis, in cons. 17. num. 54. volumine primo. Antonius Gabriel dicta conclusione secunda, tituli de except. numero octauo, & latius disputat Alexand. Trentacinquius, libro secundo, titulo de probat, dicta[sect. 43] resolutione prima, num. 31. per totum, qui in indiuiduo excitat dubium metipsum, an scilicet si in summario iudicio sit plene probatum, tales probationes plenariae faciant fidem in alio iudicio, in quo requiritur plena cognitio, & inquit duas es se in hac disceptatione Doctorum opiniones, & primam es se negatiuam, quod fidem non faciant; aliam vero affirmatiuam, quod fidem faciant, eámque ipse comprobat, & defendit, quando probationes metips ae in iudicio summario, fuerint receptae plenarie, quoad substantiam probationis, & quoad modum procedendi; alias secus, prout latius ibi explicat, vbi videri potest. Ex his igitur omnibus, vera, & certa (vt arbi[sect. 44] tror) conficitur resolutio in hac materia, & articuli propositi supra, ex numero vigesimo secundo, dilucida, & egregia traditur explicatio; sententiam scilicet super alimentis latam, non praeiudicare in causa filiationis regulariter, nec ita ius facere, vt agendi super causa ipsa filiationis, aut in petitorio iudicio, excipiendi etiam ex parte eius, contra quem agitur, facultas non detur; nec enim petitorio, & causae filiationis praeiudicat, quod ludex ali litigantem pronuntiet, nisi illum es se filium pronuntiauerit; & in his terminis loquuntur iura praedicta s aepe allegata, textus scilicet, in dicta l. si quis a liberis, §. si vel parens, in vers. Meminis se, & in dicta l. penultim, de his qui sunt sui, vel alien, iur. & in dicta l. finali; titulo decimo nono, partita sexta, ac vere, cum aliquis tanquam filius aut frater alimenta petit, & iudicio summario praehabito, eum ali debere Iudex pronuntiat, vt tunc scilicet sententia super alimentis lata, in causa filiationis non praeiudicet. Deinde, id ipsum obseruandum, etiam si super causa ipsa alimentorum, non summarie, sed plenarie proces sum fuerit, ita quod plenaria cognitio, tam respectu Iudicis, quam partis adhibeatur, lis contestetur, probationes plenariae fiant, testium publicatio fiat, & concludatur in causa; nam adhuc, agendi, & excipiendi facultas datur; si super petitorio, aut causa ipsa filiationis, lis postmodum excitetur, quae super alimentis tantum excitata, finitáque antea fuerat, si ibidem petitorij, aut filiationis causa principaliter non deducitur, nec etiam super filiatione pronuntiatur. Tunc autem inquirendum, an probationes in eo iudicio factae fidem faciant in altero petitorij, aut filiationis; & quidem certum es se, eas reproduci, & repeti pos se (provt as sidue fit, & ex aliis authoribus supra obseruaui) fidem quoque facere, ex communi sententia, quamuis nonnulli contrarium tenuerint, vt supra quoque dixi: atque ita, vt omnis ces set difficultas. eosdem reproducere, & repetere testes, vtile, & securius videri, cum eosdem reproducendo, quod adeo facile fieri potest, idem effectus resultet, ac si eas probationes in causa alimentorum, fidem facere in petitorio indistincte obseruaremus. Praeterea, procedere id ipsum quoque, etiam si (vt semper dictum est) is, qui super alimentis litigauit, eo principaliter, atque finaliter adductus fuerit, vt in iudicio, & causa alimentorum obtineret, quod se filium, aut fratrem contenderet, atque ita eius qualitatis, filiationis scilicet praetextu litigauerit; nam adhuc si filiationis causam principaliter non deduxerit, nec Iudex, illum es se filium, pronuntiauerit, quamuis eum ali debere dixerit; quamuis etiam enuntiatiue dixerit, eidem tanquam filio alimenta decerni, nisi principaliter id deducarur, & filiationis causa terminetur, procedit resolutio superior, & decisio dictae l. penultim. & dicti §. si vel parens, in versiculo; meminis se. Ex quo tamen eidem in eo iudicio, alimenta tanquam filio decernuntur, siue etiam si probatum fuis set in ipso iudicio, eum tanquam filium tractatum, plurimum id operaretur, vt in petitorio, aut super filiatione, de qua postmodum in alio iudicio filius obtineret; vt cum Bartolo, Baldo, & Mar silio annotauit singulariter Surdus, de alimentis, titulo nono, quae stione septima, numero decimo, folio 581. non tamen operaretur, vt agendi, aut excipiendi facultas, eo praetextu denegetur, quod super alimentis Iudex pronuntiauerit, cum super filiatione non actum principaliter fuerit, nec etiam terminatum. Quod aperte videtur prae sentire Surdus, sed non ira distincte explicat dicto numero decimo, iuncto numero octauo, & nono, apertius tamen explicas se, & eo etiam casu, cum plenarie scilicet actum est in iudicio, & lite alimentorum, agendi, & excipiendi super causa filiationis, facultatem non negauit, nec minus rei iudicatae exceptionem obstare, siue auctoritatem eius allegari pos se dixit; immo totale praeiudicium non facere, sed aliquale damnum, fatetur expresse. Vere tamen perpendere Surdus debuit, non modo aliquale damnum, sed etiam maximum, ex sententia in causa alimentorum, in eis terminis resultare, quamuis rei iudicatae exceptio, aut auctoritas non obstet, nec allegari pos sit, vt in causa filiationis, lis impediatur. Surdus itaque ipse, alio in loco, hoc est, titulo primo, de alimentis, quae stione 126. numero nono, in fine, & sequentibus, folio 162. in hanc modum scribit: Sed quod supra diximus, sententiam in causa prae dicta summarie latam pro alimentis, nullum facere praiudicium in causa principali, non procedit, quando in eo facta fuit plena discus sio filiationis; per ea, quae ponit Innocentius, in capit. suborta, de re iudicata, vbi dicit, rem indicatam super incidenti, obes se caus ae principali, si super incident i fuit plene cogitum. Et alij plures ibi relati scribunt, quod plena probatio facta in summario iudicio, & sententia inde sequuta, nocent in iudicio plenario. Et sequuntur alij, qui etiam ibidem commemorantur per Surdum. Tandem ipse sic continuat: Rursus dici potest, quod etsi sententia decernens alimenta, non noceat in causa principali quoad totale praeiudicium; tamen facit aliquale damnum. Ex quo enim Iudex non potest alimenta decernere, nisi cognito summarie de bono iure actoris, & nisi pro actore stet prae sumptio, iam negari non potest, quin ex sententia descendat semper quaedam prae sumptio iustitiae: videmus enim, & c. Hactenus Petrus Surdus; & id ip sum videtur voluis se Ioannes Baptista Lupus, in tractatu, de filiis illegitimis, commentario secundo, §. tertio, numero sexagesimo primo, non scilicet, quod plenaria cognitio, aut plenariae probationes super causa alimentorum, litis exordium, & progres sum super causa filiationis in alio iudicio, super filiatione ipsa, impediant, sed quod plurimum operentur, & efficiant ad victoriam in ipso iudicio filiationis, & reproduci, repetíque valeant, ac etiam ex magis communi opinione fidem facere. Colerius etiam, in tractatu de alimentis, libro 3. cap. 1. Denique & vltimo id ipsum procedere, vt in casibus, in quibus quis in quasi pos ses sione filiationis constituitur, & idcirco onus probandi in aduersarium transfert, etiam in decisoriis, & in petitorio iudicio, provt supra remanet resolutum; multo magis id habere locum, dicendum sit, lata sententia in fauorem eius super alimentis, quae ideo lata prae sumitur, quod actus, ex quibus quasi pos ses sio filiationis constituitur, probati dicantur, aut id probatum, quod ad eorum victoriam sufficere debuit, & idcirco onus probandi contrarium transferatur in aduersarium, si cum sententia ipsa aliquis actus quasi pos ses sionis concurrat, quem concurrere, & probatum fuis se, ambigi non potest, ex quo in fauorem eius, qui alimenta petit, pronuntiatum est; semper tamen erit vtile, testes eosdem reproducere, & repetere in alia causa, qua de filiatione, aut super succes sione agatur; idque, tam contra patrem, quam contra fratrem, vel alium, in casibus, in quibus pro alimentis, contra ipsos experiundi facultas ab initio fuit in cau sa alimentorum. Certum enim est, non modo a patre alimenta peti pos se, sed etiam ab haerede patris. Pro cuius rei distincta explicatione obseruandum erit, quod si de alimentis agatur contra ter[sect. 45] tium paternorum bonorum pos ses sorem, mortuo patre, nulla filio actio competit, nec contra eum agi potest, nisi vel in contractu bona sint pro alimentis obligata, vel in eorum satisfactionem fuerint as signata, aut in testamento a patre relicta alias non erunt hypothecata, vt contra emptorem, vel alio titulo tertium pos ses sorem agi pos sit: sic sane ex communi Scribentium sententia tradiderunt Couarruu. in quartum Decretal. secunda parte, cap. octauo, §. sexto, numero decimo quarto, Negu santius, de pignoribus, quarto membro, secundae partis, sub num. 164. Thesaurus, decisione 221. numero octauo, Corduba de Lara, in l. si quis a liberis, §. si quis ex his, num. 43. & 81. Surdus, de alimentis, titulo octauo, priuilegio 51. numero tertio, & sexto, & vide per totum; folio mihi 510. vbi latius declarat. Stephanus Gratianus, decisione 129. numero decimo tertio, Sese, decisione 25. numero decimo septimo, Ceuallos, commun. contra commun, quae stione 692. numero septimo, Per. Barbosa, tertia parte, l. primae, ff. soluto matrimonio, numero vigesimo nono, & quarta parte, numero 73. in vers. Quae tamen: Laderchius, in consilio 163. Matiencus, in l. octaua, titulo octauo, libro quinto, glos sa prima, numero vigesimo secundo, & multis relatis nouis sime Marius Giurba, deci sione quinta, numero 13. & 43. qui inde infert, idem[sect. 46] etiam dicendum, si singularis succes sor sit; contra eum namque pro alimentis agi non potest, vt etiam cum aliis obseruarunt Barbosa, vbi supra. Thesaurus, quae stion. forensium libro secundo, quae stione 67. numero 20. Ceuallos, quae stione 692. num. 2. & tertio, & septimo, & quae stione 779. num. 78. & vide Surdum titulo 1. q. 50. Contra haeredem tamen pa[sect. 47] tris, etiam extraneum, ac pro ea quantitate, quam pater, si viueret, prae stare teneretur; certum est, quod pro alimentis agere pos sint; etiam filij spurij, & illegitimi; quia haeredes extranei tenentur alere filium defuncti naturalem, vel spurium; sicut haeredes filij alunt patrem, quia haeres reprae sentat personam defuncti, nec debet es se melioris conditionis, quam defunctus ipse; provt vtrumque exornat, & latius comprobat Surdus, de alimentis, titulo primo, quae stione 23. per totam; maxime numero 1. & 3. & 4. & 7. & 8. & 14. & 22. vbi quod haeredes filij alunt matrem, & ascendentes per eam: Molina, de Hispanorum primogen. libro secundo, cap. 15. numero 43. idem Surdus, eodem titulo, quae stione 24. per totam, Ceuallos, quae stione 779. numero 76. & 77. vbi expendit l. octauam, titulo 13. partita sexta, quae loquitur de obligatione prae standi filiis alimenta, qua tenentur haeredes patris, & l. si quis a liberis, §. item rescriptum, ff. de liber. agnoscend. quae loquitur de haeredibus filij, qui tenentur alere patrem egenum: Rojas, in epitome succes sion. cap. 21. numera 56. & 57. Couarru. in quarto Decr. secunda parte, cap. octauo, §. sexto, numero 14. Corduba de Lara in d. l. si quis a liberis, §. idem rescripsit, numero 79. Molina, de iustitia & iure, tomo primo, dis putation. 178. Barbosa, quarta parte, l. prima, ff. soluto matrimonio; sub numero 63. in vers. Namque mireris, folio 368. Sese, decisione 26. numer. 13. D. Spino, in speculo, glos sa 10. numero 107. Coler. de alimentis, libro primo, cap. secundo, numero 61. & late comprobat Marius Giurba, decisione quinta, numero 44. & 45. & decisione sexta, numero sexto, & septimo, Ceruantes, in l. 7. Tauri, ex numero 24. vsque ad numerum 27. vbi etiam, quod haeredes eius, qui te[sect. 48] nebatur alere filios spurios, & naturales, tenebuntur ipsos alere. Et inde, quod frater in casu, quo fratrem ad alimentorum prae stationem compellere poterat, poterit etiam ea ab haeredibus suis petere, prout latius ibi: ita etiam, quod donatarius omnium bonorum, donatoris filios alere debeat, etiam naturales, & spurios; ex aliis Authoribus obseruauit Ceuallos, dicta quae stione 779. nu[sect. 49] mero 78. Thesaurus, decisione 211. numero octauo. Sese, decisione 26. numero 14. & cum Ripa, Tiraquello, Carpano, Surdo, Thesauro, Coler. & aliis Marius Giurba, dicta decisione quinta, numero 45. quibus autem in casibus frater fratrem alere[sect. 50] teneatur, necne; vide late per Surdum, de alimentis, titulo primo, quae stion. 25. per totam, Molinam, de Hispanorum primogen., libro secundo, capit. 25. ex numero 61. cum sequentibus, Barbosam, quarta parte, leg. primae, ff. soluto matrimonio, Laram, in dicto §. idem rescripsit. Et Molina metipse, cum statuis set, ibi numero 64. quod frater diues, maioratus pos ses sor, non solum tenebitur ex fructibus maioratus, fratres, atque sorores inopes, tam consanguineos, quam vterinos legitimos dotare, seu alere, sed etiam naturales: quia frater diues tenetur fratres, seu sorores naturales alere; prout ibi comprobat; addit statim numero 65. 66. [sect. 51] quod sororem spuriam, seu etiam fratrem spurium maioratus pos ses sor alere non teneatur; & reddit rationem, quia aequitas textus, in cap. cum haberet, de eo qui duxit in mat. quam pol. per adult, solum in patre, de quo ille textus loquitur, versatur; ideóque ad fratrem extendenda non erit, in quo longe minor ratio, quam in patre militat, sed iura ciuilia praecise in hoc casu obseruanda erunt, Quod in fortioribus terminis inquit, verum cen suis se Gregorium Lopez, per text. ibi, iuncto textu, in dicto cap. cum haberet, in l. quinta, titulo 19. partita 4. in glos sa, verbo, que suben: idque loquendo in fratre, verum si videtur; quamuis loquendo in auo, vel proauo, vt loquitur Gregorius Lopez, de eius dicto merito dubitari pos sit; provt dubitauit Padilla, ibi relatus. In illis namque videtur, eandem rationem, quae in patre, militare, quando pater ipse non habet vnde filium alere pos sit. Concludit itaque Molina, (vt vides) fratrem maioratus pos ses sorem, non teneri alere, nec dotare fratres spurios, seu sorores spurias: & prae oculis habuit legis praedictae Partitae decisionem, quae cum tractaret de alimentis filiis spuriis prae standis, patrem duntaxat teneri ea prae stare, non alium ex parte patris ipsius, videtur aperte probare, & cum iudicio Gregorius ipse, ibidem deducere, quamuis in auo, & proauo, recte Molina dubitauerit. Et contra Molinam metipsum, in eis terminis, quo frater spurius alimenta petit a fratre, eo praetextu, quod maioratum pos sideat, nullus Scriptorum omnium huius Regni, nec etiam exterorum hactenus tradidit. Et Pelaez a Mieres, quarta parte, quae stione vigesima septima, & vigesima octaua, intactum reliquit. Et quamuis communiter enuntiari soleat, existimas se Molinam metipsum, eodem cap. 15. ex numero 42. fratrem maioratus pos ses sorem teneri alere fratrem spurium, si pauper ille sit; non absolute id Molina probauit, cum contrarium adeo resolutiue annotauerit, d. num. 66. sed vno solum ca su loquitur, quando scilicet pater vtriusque maioratum instituit, ita quod filij eiusdem maioratus pos ses soris, & filij spurij fundator pater fuerit, quo casu iuridice & aeque ista statuitur, quoniam alendi obligatio ad parentis haeredes, seu succes sores transfertur, vt quemadmodum pater idem, qui maioratum instituit, filium spurium alere, & filias spurias dotare debebat, sic & succes sor, qui bona eius pos sidet, teneatur. Quod autem ad hunc modum intelligi debeat, loquutús que fuerit Molina, constat apertis sime; nam cum statuis set dicto numero 42. parentem, nedum filios legitimos, verum etiam naturales, spurios atque incestuosos, ex aequitate Canonica alere adstrictum es se; & idcirco, cum maioratum ex omnibus bonis, cum facultate Regia instituit, nedum legitimis filiis, sed etiam naturalibus, spuriis, ac incestuosis, & caeteris, cuiuscunque qualitatis existant, alimenta relinquere debere: Et statim numero 43. obseruas set, eam alendi obligationem, ad parentis haeredes, seu succes sores transferri, sicut caeterae obligationes transferuntur; quod vtrumque multorum Authorum allegatione comprobat; subdit statim numero 44. in hunc modum: Quamobrem in casu dicendum erit, provt de aliis debitis maioratus institutoris, supra, lib. 1. cap. 10. num. 1. cum seqq. ostensum est, quod scilicet, si maioratus ex omnibus bonis constet, maioratus succes sor ad huiusmodi onera insolidum teneatur: si vero ex portione haereditaria, pro rata haereditariae portionis: si autem ex quota, pro rata eiusdem quotae, hoc onus ab eo implendum sit. Sicque intelligenda sunt verba facultatum, quae ad instituenda primogenia conceduntur: quamuis enim ex earum tenore, solis filiis legitimis alimenta relinquenda sint, ex iuris tamen dispositione, haec alimenta filiis spuriis relinquenda erunt, tanquam debita ab institutore, sicut caetera debita eiusdem, a maioratus succes sore pro rata soluenda erunt, quamuis de eis Regia facultas non meminerit. Remanet ergo, Ludou. Molinam, lib. 2. dicto c. 15. num. 65. & 66. rectis sime id statuis se quod diximus, atque ex dicto num. 42. cum seqq. iuridice quoque profiteri, alendi filios naturales, & spurios, nedum legitimos, obligationem, ad haeredes quoque, & succes sores transire, eius scilicet ipsius, qui maioratum instituit; de hoc enim alimentorum debito, ad quod pater ipse, maioratus institutor tenebatur, idem iudicatur, quod de aliis debitis, quorum soluendorum obligatio ad succes sores transit, prout ibidem dixerat, dict. n. 44. & aperte in initio d. numero 42. non vero vt id ipsum intelligatur de aliis maioratus pos ses soribus, non immediatis primi institutoris succes soribus; ij namque sororem spuriam, seu etiam fratrem spurium alere, seu dotare non tenentur ; prout dicto n. 66. firmauit Molina, contra quem caeterorum omnium nullus scripsit; solus Pet. Sur[sect. 52] dus expendi potest in contrarium, in tractatu de alimentis, titulo primo, quae stione vigesima quinta, numero finali, vbi in summario deduxit duntaxat sic: Frater alit fratrem spurium, in contextu autem in haec verba scripsit: Quod dictum est de fratre naturali, intellige etiam in spurio, secundum Socinum, in l. prima, ff. soluto matrimonio, quem allegat ad hoc Lupus, dicto cap. per vestras, in 3. notabili, §. 24. numero tertio. Sequitur Corduba, in dicio §. idem rescripsit, numero 89. idque credo verum; non inueni Socinum, hoc dicentem; rationes tamen allegatae per Cordubam, concludunt, hactenus Surdus. Authores autem, quos recenset, id non probant, si originaliter praelegantur; Socinus namque de fratre spurio nullum verbum loquitur; sed ex n. 45. vsque ad num. 50. agit de alimentis, quae parens filio prae stare tenetur. Quod idem Surdus fatetur; & se non inuenis se Socinum ita dicentem agnoscit. Palacios etiam Rub. in loco, ab ipso Surdo relato, nec in §. anteced. & seq. id non dixit, sed in §. 23. n. 12. ex communi sententia tradidit, teneri patrem ex aequitate dicti cap. cum haberet, alere filios spurios, & ita pariter eius haeredes, & succes sores; quod certum est, vt supra obseruaui, atque idem Molina profitetur dicto numero quadragesimo tertio. Quod si Surdus, alio in loco recensere voluit eundem Lup. de Palaci. Rub. scilicet in §. 27. non etiam eo loco vrget, cum referat duntaxat Socinum in dicta l. prima, ff. soluto matrimonio. Socinus autem id non probet, vt nunc dicebam. Sicque referenti, aut tenenti aliquam opinionem ex relatione aliorum Authorum, credendum non sit, si ipsi relati, quorum auctoritate innititur, id non probent; vt post Baldum, Butrium, & alios tradidit Achilles Pedrocha, in con silio octauo, numero 212. minus autem, id quod Surdus resoluit, Corduba de Lara probauit in dicto §. item rescripsit, numero 89. nec rationibus ab eo adductis excitari potuit, cum potius totum contrarium affirmet Lara metipse; licet enim inter duos fratres spurios ex parte matris, quorum vnus alteri alimenta petit, alimenta prae stari debere a diuite pauperi, respectu succes sionis matris, quam habent, statuat ex numero octuagesimo nono, tamen in terminis excitatis per Molinam, numero 65. & 66. dicti cap. 15. id ipsum statuit, quod Molina, & caeteri profitentur, & in haec verba scrip sit: Haec de fratribus spuriis, ex eadem matre procreatis, scripta sunt; sed si eodem patre progeniti sunt, frater spurium fratrem alere non tenetur; quia aequitas cap. cum haberet, locum tantum habet in personis parentum, vt docte considerauit Ludou. Molina, lib. 2. cap. 15. num. 66. Ecce vbi totum contrarium is Author dixit, & sequutus est Molinam; atque ita concluditur, fratrem non alias teneri fratrem spurium alere, quam si patris haeres sit; eiúsque bona pos sideat; idque Lara etiam metidem, in §. item rescriptum, num. 9. ex sententia aliorum resoluit, & statuit, quod haeres patris cogitur alere filium spurium te statoris, & haeres filij spurij cogitur patrem alere; & latius ex num. 1. cum seqq. in eodem §. item rescriptum, & in d. §. idem rescripsit, numer. 79. vbi dixit, quod si pater mortuus est, nec quicquam spurio reliquit, quod haeredes eius teneantur filium spurium alere, quia onus alendi filios spurios, quo pater ad stringitur, reale est, transitque cum rebus ipsis paternis, provt late ibi; vbi Couarru, Anton. Gomez Duenas, & alios commemorat. Et quamuis contrariam sententiam alij tenuerint; provt notauit numero 80. superiorem tamen magis probauit, provt ibi videbitur, & per Azeuedum, in l. octaua, titulo octauo, libro quinto, numero quarto, vbi quod haeredes tenentur filio spurio prae stare alimenta, si nulla ei pater reliquit, quasi velit aperte, fratrem non alias teneri, quam si patris haeres ipse fuerit, vel in maioratu a patre ipso instituto succes serit: latius Matiencus, in eadem l. 8. glos. 1. num. 19. & sequent. vbi late id comprobat Pater Molina, de institia & iure, tomo 1. disputatione 228. in vers. Vtrum frater, fol. 2425. in principio, vbi & de fratre naturali dubium habuit, an scilicet fratrem naturalem alere[sect. [53]] teneatur frater, vide etiam Matiencum in dicta l. 8. titulo 8. dicta glos sa prima, num. 23. folio mihi 232. vbi ex aliorum sententia obseruauit, non solum patrem, & matrem adstrictos es se ad alendos filios illegitimos, naturales, vel spurios, verum etiam auum, & proauum, caeterósque his maiores, si parentes carent facultatibus, eadem siquidem aequitatis ratio in eis viget, & ex sententia eorundem respondet ad l. 5. tit. 19. partita 4. quod ea lex debeat intelligi iuxta rigorem iuris ciuilis, non autem attenta aequitate iuris Canonici, quatenus dicit, auum, & proauum ex parte patris, non teneri alere nepotem, vel pronepotem spurium, nisi ex proprio marte id facere velint, quemadmodum eis liceret extraneos quoscumque alere; matrem vero, & cae teros ascendentes ex patre matris, ad id teneri. Subdit etiam Matiencus ipse, quod eam legem aliter fuit interpretatus Gregor. Lopez, ibidem, in verbo, que suben, dum dixit, de patre legem illam nihil decidere, considerata forte aequitate iuris Canonici, ex d. c. cum haberet, sed de auo, & caeteris ascendentibus ex parte patris, quos liberos es se pronuntiat ab onere alimentandi nepotes, vel pronepotes spurios, vel incestuosos; qua in specie as serit limitari ius Canonicum, & d. c. cum haberet, quod in patre duntaxat loquitur, non in caeteris ascendentibus per lineam paternam, & quia maior ratio viget in patre, quam in caeteris ascendentibus; & id ipsum voluis se Ferd. Vazq. de Menchaca, de succes sion creat. §. 20. num. 318. & 319. sed nihilominus, (concludit Matiencus) veriorem videri, & receptiorem priorem sententiam, quia ipse non detegit congruam differentiae rationem inter patrem, & caeteros ascendentes, cum auus teneatur alere nepotem, si patri alendi facultas non adsit, & sic de caeteris, prout Matiencus contendit dicto numer. 23. per totum, & in effectu firmauit, auum, & alios as cendentes ex parte patris, teneri alere spurium, si pater alere non pos sit, & eandem in ascendentibus militare rationem, quae in patre consideratur. Quod idem resolutiue as serit Ludou. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 15. numer. 66. provt retulit supra sub numer. 51. & Molinae mentionem non fecit Matiencus, dicto num. 23. vterque tamen in fauorem spurij, etiam respectu ascendentium ex parte patris, quae stionem resoluit (vt vides) & id ipsum tenuit Pat. Ludouic. Molina, de iustitia & iure, tomo primo, disputatione 168. columna 2. in vers Non solum parentes, fol. 955. & disputat. 228. colum. 6. in vers. Quae de filiis legitimis, fol. 1422. vbi vide. Ego vero vt meam sententiam in proposito, in medium proferam, arbitror, equidem, decisionem dictae l. 5. titulo 19. partita quarta, ita fortiter astringere, vt ascendentes ex parte patris, ab onere prae standi alimenta spuriis descendentibus, immunes sint, nec alere ipsos teneantur, vt verba legis eius dem adeo aperta, & expres sa, retorqueri non valeant; nec quauis interpretatione subuerti: & idcirco, eruditis simum Gregorium Lopez, cum iudicio legem ipsam notas se, vt aequitas dicti cap. cum haberet, non procedat in ascendentibus per lineam paternam, sumpto argumento a verbis legis eius dem. Nihilominus tamen, ex quo ipsa lex magis iuris ciuilis rationem, & rigorem, quam iuris Pontificij aequitatem prae oculis habuis se videtur; iuridice pos se eandem iuris Pontificij aequitatem, quae in patre absque dubio procedit, trahere ad auum, & proauum, & sic ad ascendentes ex patre patris, cum ipsa aequitas, casu, quo pater spurios filios alere non pos sit, negati non valeat, quin ita in as cendentibus, sicut in patre ipso militet, provt Ludouic. Molina, Matiencus, & Pat. Ludouic. Molina, recte obseruarunt, & in praxi eorundem sententiam seruandam, vt securiorem admoneo. Quam etiam ex aliis Authoribus probauit (sed Molinam vtrumque, nec Matiencum non citat) Petrus Surdus, in tractatu de alimentis, titulo primo, quae stione 12. numer. 8. & 9. folio mihi 20. vbi etiam, quod auus tenetur alere nepotem spurium, ex aequitate iuris Canonici, non obstante lege Regia Hispaniarum, provt latius ibi, & de his hactenus. # 106 CAPVT CV. Filij legitimi, & de legitimo matrimonio procreati, cum ad succes sionem maioratus vocantur; vtrum filij nati ex matrimonio, super cuius radice Romanus Pontifex dispensauit, admittantur; admissique ex prae sumpta institutoris voluntate cen seantur; & consequenter, an qualitate ea legitimationis satisfiat, atque coniectura iuridica satisfactum videri debeat clau sulae praedictae, quae ad eum modum vocationes, & substitutiones concipiuntur. Deinde, cum Romanus Pontifex in radice matrimonij irrite contracti dispensat, an efficere pos sit, dispensationem retrotrahi, tanquam si a principio tale impedimentum non adfuis set; & quod legitimatio, etiam extra loca Ecclesiae, quoad bona temporalia, fideicommis sorúmque, & primogeniorum succes siones, etiam in praeiudicium Tertij, suum effectum sortiatur. Praeterea, Iudex alias incompetens, siue etiam incapax, an ratione incidentiae competens fiat. Denique, legitimationis causa, quando principaliter tractata fuit coram iudice Ecclesiastico, & declaratum, aliquem es se legitimum, & is deinde coram seculari agat ad succes sionem bonorum; an ei rei iudicatae auctoritas proficiat, vt ipsius exceptione se tueri pos sit, quemadmodum ei obstabit exceptio rei iudicatae, id est, illegitimitatis, si declaratum fuit, eum es se illegitimum. Vbi tex. in cap. tuam, de ordine cognition, illustratur, & articulus hic accurate magis, quam antea fuis set, explicatur. SVMMARIVM. -  1 Praecipuus disceptationis huiusce cap. articulus proponitur, & dubitandi eiusdem ratio potis sima ponderatur. -  2 Iudex alias incompetens, ratione incidentia fit competens. -  3 Incidens in causa principali, si mere sit Ecclesia sticum, de quo Iudex laicus est penitus incompetens , remittitur, ad iudicem Ecclesiasticum, ac interim in executione caus ae principalis super sedetur per ipsum Iudicem laicum. -  4 Natalium, siue matrimonij causa, quae spiritualis est, ad iudicem Ecclesiasticum spectat, nec incidenter etiam coram seculari, vbi haereditatis, & bonorum causa agitatur, expediri potest; sed statim est ad iudicem Ecclesiasticum remittenda. -  5 Quando tantum dubitatur, an matrimonium sit inter aliquos contractum, iudex secularis competens est, & de meri facti quae stione cognoscere potest, idque ex sententia multorum. Contra vero ex sententia aliorum; & de vera re solutione latius remis siue. -  6 Iudex laicus an pos sit cognoscere de causa illegitimitatis postquam Ecclesiasticus iudex pronuntiauit super illegitimitate; & numer, seq. & vide etiam num. 10. & seq. -  7 Iudex laicus non debet examinare proces sum ei remis sum ad exequendum a iudice Ecclesiastico; & num. seqq. -  8 Iudex Ecclesiasticus, an per censuras compellere pos sit iudicem secularem, vt in causa haereditatis, & bonorum, procedat secundum finem decisionis articuli legitimitatis, coram ipso iudice Ecclesiastico decisi. -  9 Iudex secularis debet exequi, & non inquirere an iuste, vel iniuste Iudex Ecclesiasticus pronuntiauerit, quando causa non est criminalis, sed mere ciuilis; & maxime si sit mere Ecclesia stica, vel spiritualis; quod exornatur. -  10 Legitimitatis causa, quando principaliter tractata fuit coram iudice Ecclesiastico, & declaratum fuit, aliquem es se legitimum, & is deinde coram seculari agat ad succes sionem bonorum, an ei rei iudicatae auctoritas proficiat, vt ipsius exceptione se tueri possit; quemadmodum ei obstabit exceptio rei iudicatae, id est, illegitimitatis, si declaratum fuit, eum es se illegitimum: & num. seqq. -  11 Explicatur text. in cap. tuam, de ordine cognitionum. -  12 Et in articulo superiori, obseruatio prima proponitur. -  13 In eodem etiam obseruatio secunda profertur. -  14 Tertia in ipsomet articulo adducitur obseruatio. -  15 Ad tex. in cap. 1. & in cap. perlatum, qui filij sint legitimi, communis intellectus probatur. -  16 Quarta pro explicatione eiusdem articuli, eáque notanda admodum obseruatio commemoratur. -  17 Iurisdictio Ecclesiastica, & secularis distinguuntur, & separantur, vt quemadmodum iudices seculares in causis Ecclesiasticis se intromittere non pos sunt, ita neque Ecclesiastici se intromittant in his, quae secularis & temporalis iuris dictionis sunt. -  18 Romanus Pontifex non potest legitimare sibi non subditum ratione dominij, ac iurisdictionis temporalis, ad hoc vt possit in bonis temporalibus succedere; quemadmodum nec Princeps secularis legitimare potest ad effectum, vt aliquis pos sit Ecclesiastica beneficia obtinere. Et ibidem explicatur l. 4. tit. 15. parti. 4. -  19 Romanus Pontifex in radice matrimonij irrite contracti dispensando, an pos sit efficere, dis pensationem retrotrahi, tanquam si a principio tale impedimentum non adfuis set; & quod legitimatio, etiam quoad bona temporalia, & fideicommis sorum, atque primogeniorum successiones suum effectum sortiatur; & numer. seq. -  20 Vbi in primis adducitur opinio negatiua. -  21 Eiusdem etiam fundamenta remissiue expenduntur. -  22 Et contraria opinio, quod scilicet possit Pontifex dispensando in radice matrimonij irriti prolem ex eo natam legitimare, etiam quo ad temporalia, per Authorem probatur. -  23 Pro qua expenditur tex. in clementina vnica, de immunitate Ecclesiarum. -  24 Rationes etiam, & fundamenta Communis, loco Pat. Thomae Sanchez commemorato, circunscribuntur. -  25 Et concluditur, stante maritali affectu; cum copula, vel matrimonio de facto contracto, pos se sine dubio Romanum Pontificem remouere tale impedimentum iuris tantum Canonici, & dispensare in radice matrimonij, indéque oriri legitimitatem filiorum, quoad vtrumque forum; & quoad succes siones in quibuscunque bonis, & locis, etiam in terris Imperij. -  26 Consecutiue quoque praeiudicium Tertij oriri, cui alias succes sio es set deferenda; quod exornatur. -  27 Et Pat. Ludou. Molinae contrariae resolutioni, fundamentísque in contrarium ponderatis, vere, & concludenter respondetur; & num. seq. -  28 Lex, vel Legislator efficere potest, vt pro non facto habeatur aliquid quantum ad iuris effectum, siue rei ipsius validitatem; quod exornatur. -  29 Dispensatio in radice matrimonij inducitur, quando Roman. Pontis. dispensat per haec verba, In vestro sic contracto matrimonio remanere valeatis. -  30 Verbum remanere, significat continuationem actus praecedentis cum perseuerantia; quod exornatur. -  31 Dispensatio in radice matrimonij inducitur per clausulam illam, qua cauetur, prolem susceptam, si qua sit, & suscipiendam exinde, legitimam decernendo. -  32 Pat. Thomae Sanchez locus, & resolutio explicatur. -  33 Filij legitimi, & de legitimo matrimonio procreati, cum ad succes sionem maioratus inuitantur; vtrum filij nati ex matrimonio super cuius radice Romanus Pontifex dispensauit, admittantur, admissique ex prae sumpta institutoris voluntate censeantur. Et consequenter, an qualitate ea legitimitatis satisfiat, satisfactúmque videri debeat clausulae praedictae, qua ad eum modum vocationes concipiuntur, quod late exornatur, atque explicatur; & num. seq. -  34 Legitimatio ex dispensatione in radice matrimonij, an adaequari debeat legitimationi, de qua in cap. tanta, qui filij sint legitimi. -  35 Legitimati per subsequens matrimonium, an admittantur ad primogenia, ad quae filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur. EX his ipsis, quae cap. praecedentibus hu[sect. 1] iusce libri, & tractatus annotata, longáque serie comprobata fuere, scilicet, quod qualitas a testatore expres sa, siue ad succedendum neces saria, & requisita, praecise ades se debet eo tempore, quo succes sio defertur, aut dies substitutionis cedit; nec sufficit antea existens, si tunc ces set; nec etiam postmodum superueniens, cum tempore delatae succes sionis neces sario interuenire debeat. Insuper quod capacitas, & habilitas ad succedendum, requiritur actu ipso, & tempore succes sionis vacantis; provt ibidem obseruaui, & Molin. de Hispan. primog. lib. 1. c. 13. numer. 36. & 37. & lib. 3. cap. 2. numer. 16. & cap. 10. num. 3. & 8. sequent. eiusdem libri tertij, & alios quamplurimos sic tenentes commemoraui; infertur etiam ad explicationem quae stionis alterius, admodum controuers ae, & practicae, & quae a coniectura, & interpretatione voluntatis dependet; vtrum scilicet filius primogenitus, natus ex matrimonio, inter consanguineos de facto contracto, in maioratu succedat, ad quem filij legitimi, atque ex legitimo matrimonio nati perpetuo inuitantur, aut etiam filij legitimi simpliciter vocantur , si Romanus Pontifex super radice matrimonij dispensauerit, efficiendo dispensationem retrotrahi, & illud fuis se legitimum , declarans; & consequenter, an dispensando in radice matrimonij irriti, pos sit prolem ex co naram legitimare, etiam quoad temporalia, & sic filij ita legitimi in maioratu succedant, ac si tempore ipso natiuitatis ex matrimonio, vere, & rite contracto nati fuis sent, nec coniectura voluntatis testatoris destituti videantur. Et quidem dubium in eo principaliter consistit, quod ex vna parte filij legitimi, ex legitimo matrimonio nati, ad succes sionem vocantur, & sic qualitas ea natiuitatis ex legitimo matrimonio, tempore ipso nascendi videtur requisita, & vere non adfuit; nec dispensatio, quamuis retrotrahatur, efficere potest, vt tempore ipso natiuitatis, quis vere legitimus, aut ex legitimo matrimonio natus fuerit, cum ex irrito, & non legitimo tunc natus sit. Econtrario vero, siue ex altera parte, cum capacitas, seu habilitas ad succedendum, requiratur actu ipso, & tempore delatae succes sionis, nec ante id tempus existens, aut deficiens, in consideratione habeatur, provt dictis cap. adnotaui; & non modo vacantis, aut delatae succes sionis tempore, quo habilitas, & capacitas ad succedendum requiritur, ex dispensatione in radice matrimonij, filius capax, & habilis ad succedendum inueniatur, sed etiam dispensatio ipsa retrotrahatur, & matrimonium provt ex tunc validauerit, legitimósque effecerit filios ex eo natos, ac si ex vero, & legitimo, & nulla ratione irrito matrimonio, nati es sent; videtur quod in maioratu sic instituto, succedere debeat primogenitus, nec aliquid eius succes sionem impediat. Quam equidem dubitandi rationem, velut potiorem, & magis pro vna, & altera parte adstringentem, expendunt quamplurimi iuris vtriusque Interpretes, qui statim commemorabuntur, provt etiam expendunt in altera quae stione, an scilicet filius naturalis, per subsequens matrimonium legitimatus, succedat in eo primogenio, in quo vocantur filij legitime nati, vel ex legitimo matrimonio procreati; de quo longa serie scripsi, egique supra, c. 31. huiusce tractatus, lib. 4. & quo radicitus, atque absolute, materiae huiusce tractatum, atque explicationem suscipiam, nonnullis obseruationibus, provt moris habeo, ipsam enucleandam, atque explanandam duxi; sic enim, & clarior, & securior eiusdem principalis quae stionis, quoad primogeniorum succes sionem, & voluntatis coniecturam attinet, resolutio apparebit. Et primo obseruandum, atque constituendum[sect. 2] erit, certis simi iuris es se, quod Iudex alias incompetens, ratione incidentiae efficitur competens; sic sane, quandocunque in causa principali aliquod incidit, de quo iudex ipse non pos set es se iudex, de incidenti cognoscere pos set. l. quoties, l. nulli, C. de indiciis, l. pariter, ff. de liberali causa, & in rubrica, & per totum titulum, ff. de quibus rebus ad eundem iudicem eatur. l. nullum, C. de testibus, l. cum proponas, C. de rebus creditis, cap. de prudentia, de donat. inter vir. & vxorem, in illis verbis: Quia igitur vos, qui de matrimonio principaliter cognouistis, & de dote, quae est causa incidens, acces sorie cognoscere valuistis, & sententialiter diffinire. Et cum infinitis aliis Authoribus tradiderunt Auendanus, de exequend. mandat. cap. primo, num. 33. versic. Vigesimae causa: Ioannes Oroscius, in l. 2. num. 27. ff. de iuris dict. omn. iudic. & ibidem Cardinalis Albanus, num. 12. Padilla, in l. si aedibus, num. 7. C. de seruitutibus, Ioannes Garcia, de nobilitate, glos sa prima, num. 27. & 28. & 33. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 16. numer 7. Afflictis, decisione 230. Vincent. de Franchis, decisione 512. in principio, Pet. Barbosa, in l. Titia 35. numero 21. ff. soluto matrimonio, Marta, de iurisdictione, secunda parte, cap. 8. ex numero 12. Ceuallos, commun. contra commun. quarta parte, quaestione 897. ex numero 952. vsque ad numerum 98. vbi late. Attamen, quando incidens es set mere Ecclesia[sect. 3] sticum, de quo index laicus est penitus incompetens, non procedit decisio text. in dicta l. quoties, provt etiam Iacob. & alij, ibidem dixerunt; & habet locum constitutio tex. in cap. tuam, de ordine cogni. capit, lator, qui filij sint legitimi, vbi communiter Scribentes concludunt, quod in eo casu articulus iste ad indicem Ecclesiasticum remittitur, & interim supersedetur per iudicem laicem in executione caus ae principalis. Atque ex communi omnium Interpretum traditione adnotarunt Afflictis, in rubrica, quae sint Regalia, §. bona contrahentium, num. 16. Vincent. de Franchis, decis. 36. & d. decis. 312. in principio, vbi inquit, quod eo iure quotidie vtuntur Senatus Regij in eo Regno in iudiciis petitionis hae reditatis, dotium , ante facti, & profes sionum, per iura praedicta, textum scilicet in d. c. tuam , vbi natalium causa, quae coram iudice Ecclesiastico tractari debet, nec incidenter coram seculari, vbi haereditatis, & bonorum causa agitanda est, expediri potest, nec etiam iudex Ecclesiasticus, qui de causa matrimonij cognoscit, de causa haereditatis cognoscere potest; & in d. c. lator, &c. causam, quae, qui filij sint legitimi, vbi quae stio natiuitatis, proposita petenti haereditatem coram iudice seculari, est ad iudicem Eccle siasticum remittenda, donec causa natalium fuerit terminata; vt ipsemet nunc relati Authores notarunt: Mieres etiam, de maioratu, tertia parte, quae stione 15. numer. 14. & 19. Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta glos sa prima, ex numer. 27. cum seqq. Marta, 2. parte d. quae st. 8. ex num. 1. & numer. 10. Iacob. Menoch. in cons. 366. numer. 36. lib. 4. Barbosa, in d. l. Titia, num. 21. & 22. Ceuallos, d. quae st. 897. ex nu. 961. & 963. & ante alios originaliter tradiderunt Abb. num. 9. Anton. de Butrio, numer. 17. & Imola, numer. 4. & 7. in d. cap. tuam: Couar. in 42. parte, cap. 8. §. 3. num. 4. in illis verbis: Causa vero ista, an quis sit filius legitimus, ad iudicem Ecclesiasticum spectat, cap. tuam, de ordine cog. c. causam quae, cap. lator, qui filij sint legitimi: vnde si incidat in iudicium, quod super haereditate tractatur coram laico, ad Ecclesiam, & eius iudices nihilominus est remittenda. Prosp. Farinac. in praxi criminal, quae st 8. num. 25. & num. 149. ibi: Et ideo, si quando coram iudice seculari de haereditatis successione tractatur, incidat quae stio, an quis sit legitimus, nec ne; & an matrimonium, ex quo natus est, fuerit legitimum, aut nullum; tunc talis causa ad Ecclesiasticum iudicem remittenda erit. Et id ipsum duabus legibus partitae comprobatur, quas expendit Burgos de Paz, in cons. 40. num. 8. & 9. & 10. vbi in hunc modum, atque singulariter inquit: Secundo, quia haud dubie est Rotae, de dicta illegitimitate cognosci potuis se, quae suboritur ex matrimonio suorum parentum, mala fide contracto vt con stat in cap. referente, qui filij sint legitimi, & ibi Abb. & DD. in cap. ex tenore, eod tit. & in cap. 1. & in cap. lator, & in c. causam, eod. tit. & in cap. tuam, de ordine cogn. & horum Regnorum legibus, ita est etiam definitum, vt in l. 56. tit. 6. partita 1. ibi: O sobre nas centia de hombre, o de muger, si es legitima, o no. Et in eadem l. ad finem, ibi: Todas estas cosas sobredichas, y las otras semejantes dellas pertenecen a juyzio de santa Iglesia: quibus & accedat text. in l. 11. tit. 22. parti. 3. ibi: Osi el juzgador dies se iuyzio sobre cosa espiritual, que deuies se ser juzgada por santa Iglesia: idem & constat in l. 1. tit. 13. partita 4. ibi: Si sues sen acusados algunos dellos ante juez de la santa Iglesia. Quinimo, & iure est constitutum, quod etsi ante laicum, coram quo successionis causa tractatur, quae stio illegitimitatis incidat, quod ad iudicem Ecclesiasticum ipsa illegitimitatis causa est remittenda: & quod laicus causam suspendere interim, est obnoxius ex d c. tuam, & in d. c. lator, & in d. cap. causam, & aliis iuribus, quorum Recentiores memores sunt in l. Titia, ff. soluto matrim. in quo loco etsi Scribentes quidam dicant indicem secularem de illegitimitatis incidentis causa cognoscere pos se; id tantum concedunt, cum de facto, non de iure agitur, at non vero cum agitur de declarando ex probationibus factis an de iure illegitimitas ipsa constet. Hactenus Author ille, qui etiam expendere pos set legem aliam Partitae, scilicet l. 8. tit. 10. partit. 4. in illis verbis: E destende la santa Iglesia. que en mano de tales omes no sea metido pleyto de matrimonio. Et inferius, ibi: La otra razon es, por que el matrimonio es espiritual, e porende tal pleyto como este no le puede otro librar, sino aquellos que tienen lugar en la Iglesia de nuestro Senor Iesu Christo, e iuridicion para lo hazer. Et in Tridentino, ses. 24. de reformatione matrimonij, Canone 12. Remanet ergo, causam matrimonij spiritualem es se, & eius cognitionem pertinere ad iudicem Ecclesiasticum, & idcirco, si de illegitimitate, aut validitate matrimonij agatur, quod spirituale est, & vnum de septem Sacramentis sanctae Ecclesiae, nec etiam incidenter ea causa tractari potest coram iudice seculari; sicuti ex dictis antea, & relatis Authoribus apparet dilucide; & late comprobauit Marta, 2. parte. d. cap. 8. ex num. primo, vsque ad numerum 12. Barbosa, in dicta l. Titia 35. numer. 21. vbi inquit: Quod si dubium vertitur, vtrum matrimonium contractum, fuerit validum, & legitimum, nec ne; huiusmodi cognitio pertinet ad iudicem Eccle siasticum, c. causam quae. 2. qui filij sint legitimi: cap. tuam, de ordine cogn. & est ratio quia matrimonium est vnum de septem Sacramentis Ecclesiae. c. ad abolendam, de haereticis, & sic censetur quid spirituale, siue Ecclesiasticum: clem. dispendiosam, de iudic. cognitio igitur, vtrum rite fuerit contractum, & vtrum valuerit, nec ne, ad Ecclesiasticum pertinere debet; cap. 2. de iudic. ex qua ratione colligitur vera ratio c. tuam, de ordine cogn. &c. lator, qui filij sint legitimi; in quibus probatur, quod si quae stio bonorum principaliter motae sit, & in ea incidat quae stio validitatis matrimonij, causa haec incidens remittenda est ad iudicem Ecclesia sticum; & donec ea causa finiatur, supersedendum est in causa bonorum: quorum iurium decisioni nimis videtur obstare regula l. quoties, C. de iudiciis, vbi ratione incidentiae, iudex alias incompetens, de causa incidenti cognoscere potest: Sed respondendum est, regulam procedere in Indice alias incompetenti; sed in casu praedictorum iurium, non solum iudex secularis est incompetens quoad causam incidentem, sed etiam est incapax praedictae cognitionis, cap. 2. de iudic. & regula d. l. quoties, non habet locum, quando iudex est incapax cognitionis caus ae incidentis, vt ibi tradunt omnes. Quando autem quae stio, quod quis sit filius le[sect. 5] gitimus & naturalis, est quae stio facti, non autem iuris, cum solummodo in ea disputari contingat de mero facto, nempe an fuerit contractum matrimonium inter parentes, & an ex eis natus sit iste, qui filium legitimum & naturalem se as serit, tunc equidem, tanquam de quae stione facti, a qua abest omnis spiritualitas, cognoscere potest laicus, ita sane tradiderunt infiniti prope Authores, quos in vnum conges sit Menoch. in cons. 366. num. 11. & 12. & 36. lib. 4. vbi etiam recenset Capycium, in decis. 7. n. 2. Crauet. in cons. 253. num. 3. Couarr. in 4. 2. parte, cap. 8. §. 12. num. 3. qui dixerunt, iudicem laicum pos se cognos cere, an matrimonium fuerit inter aliquos contractum, & consequenter an ex eis nati sint legitimi; & singulariter explicat ipse Menoch. ibidem numero 49. & 50. Vincent. de Franchis, decis. 36. 1. parte, Marta, de iurisdict. 2. parte, d. quae st. 8. num. 12. & seqq. latius Barbosa, in l. Titia. 35. num. 22. in vers. Secunda conclusio, & numer. 23. 24. & 25. ex. fol. 767. qui pro hac parte commemorauit Bart. Alexan. Vincenti. Panormit. Felin. Iason. Alciat. Franch. Couarruu. Afflict. Ioan. Gutierr. Albertum, Dominicum, & Aufrerium. Deinde dubitandi rationes aduersus hanc communem sententiam adducit, & Authores recenset, qui ab ea recedunt; tandem communem ipsam sententiam tuetur, & rationibus contra communem ponderatis respondet, provt latius ibi videri potest; & per Fachineum controuersiar. iur. libro 1. cap. 44. vbi etiam inquirit, vtrum iudex secularis, de causa spirituali, & Ecclesiastica, quoad ea, quae in facto consistunt, cognoscere, & iudicare valeat? & duas, contrariásque retulit opiniones. Deinde & secundo obseruandum, atque consti[sect. 6] tuendum erit, vsque adeo natalium, & matrimonij causam ad iudicem Ecclesiasticum pertinere, quod postquam ipse super illegitimitate opposita pronuntiauit, secularis iudex ab eo inhiberi valeat, vt in causa succes sionis, nisi secundum Ecclesiasticorum iudicium non pronuntiet; sic sane post Anton. in cap. lator, columna secunda, qui filij sint legitimi, obseruauit Burgos de Paz, dicto consilio 40. numero 12. & vltra eum videndus est omnino Iacobus Menochius, in consilio 366. numero 46. & 47. & 48. libro quarto qui in eo dubio, an legitimitatis causa, caus ae bonorum sit praeiudicialis, nécne; quatuor casus principales distinguit. Primus est, quando vno & eodem tempore[sect. 7] coram diuersis iudicibus, puta Ecclesiastico, & seculari, tractatur causa legitimitatis, & causa bonorum. Hoc casu, causa legitimitatis est praeiudicialis caus ae bonorum; quia si constaret, illum petentem succes sionem, es se illegitimum, iudicium caus ae bonorum redderetur inane, & elusorium. Et ideo potius pertractanda est causa legitimitatis, & interim supersedendum in causa bonorum. Ita procedit textus, in dicto cap. tuam, vbi Imola, in 4. notabili, ita etiam loquitur Praeposit. in cap. cau sam quae, el 2. in 5. notabili, dum inquit, quod quando concurrunt causa legitimationis, & causa haereditatis, quae stio legitimitatis est praeiudicialis. Loquitur enim Praepositus, quando concurrunt, hoc est, quando eodem tempore vna & altera pendent. Secundus casus (qui ad nostrum propositum attinet) est, quando tractata fuit causa legitimitatis principaliter coram iudice Ecclesiastico, & declaratum fuit, aliquem es se illegitimum, & is deinde coram seculari agat ad succes sionem bonorum. Hoc in casu (inquit Menochius) ei obstabit exceptio rei iudicatae, id est illegitimitatis. Et quod in hoc casu loquuntur Innocentius, in dict. c. cau sam quae. num. 2. & ibidem Praepositus, num. 3. vers. Quaere, primo. Tertius casus est, quando causa bonorum fuit prius pertractata coram iudice seculari, & disputatum fuit de legitimitate, & illegitimitate ipsius petentis succes sionem, quae disputatio admittitur respectu quae stionis facti. an scilicet contractum , vel non contractam fuerit matrimonium inter patrem , & matrem; & pronunciatum fuit a iudice seculari, matrimonium fuis se contractum inter praedictos patrem, & matrem; inde sequitur illum petentem, secundum ius ciuile, es se filium legitimum, & succes sibilem. Deinde is, contra quem fuit lata sententia, agit coram iudice Ecclesiastico, as serendo, quod etsi inter patrem, & matrem sui aduersarij fuerit contractam matrimonium, attamen contrahi non potuis se ob aliquod impedimentum, & consequenter eorum filium es se illegitimum. Hoc in casu (subdit idem Menochius) sententia lata a indice laico, non facit aliquod praeiudicium in isto casu, ex quo hic non negatur, contractum fuis se matrimonium, sed dicitur, contrahi non potuis se. Quartus est casus, quando iudex laicus pronuntiauit, contractum non fuis se aliquod matrimonium, ex quo inde sequitur, filium illum es se illegitimum. Hoc in casu (Menochius ipse inquit) sententia haec parit praeiudicium in causa legitimitatis, quae coram Ecclesiastico tractatur. Ea est ratio, quia si iam apparet, nullum fuis se contractum matrimonium, manifestum fit, hunc non es se legitimum: & latius ibi comprobat: & tandem n. 48. in hunc modum scribit: Nec repugnant autho ritates Innocentij, in cap. causam quae, el 2. numero secundo, & Praepositi ibidem num. 3. & 9. quando quidem Innocentius dicit, quod sententia lata super illegitimitate, praeiudicium facit in causa bonorum, quando is declaratus illegitimus, vellet experiri coram iudice competenti in causa bonorum. Idem apertius scribit in eodem loco Praepositus, numero tertio, qui ambo non con stituunt differentiam, a quo lata sit sententia, qua illegitimitas detecta est, vel a laico, vel ab Ecclesiastico. Etsi enim dicat Praepositus, causam legitimitatis pertinere ad Ecclesiam, secundum terminos dicti cap. cau sam quae, & quod declaratus illegitimus ab Ecclesia, non potest agere ad succes sionem bonorum: non tamen negat, quin idem sit, quando a iudice laico declaratus est illegitimus eo modo, vt diximus, quando laicus declarauit, nullum fuis se contractum matrimonium inter illius patrem, & matrem. Nam eadem est ratio, vt impediatur iste sic declaratus posse experiri coram alio iudice, etiam Ecclesiastico: quia alioqui iudicium laici es set inane, & elusorium; & Canones tollerent iurisdictionem, & potestatem iudicis laici: quod dicendum non est. Hactenus Menochius, qui vere, & fideliter retulit Innocentium, in dicto cap. causam quae, el 2. nam. secundo, is enim ita in indiuiduo notauit in haec verba: Et ex hoc colligitur, quod si pronuntiatus illegitimus, postea agat contra eum, qui obtinuit in causa illegitimitatis super haereditate, vel aliis, quaeillegitimus petere non potest, quod obstabit exceptio rei iudicatae. Et idem tradidit inferius num. 7. & sequitur Praeposit. Alexandrinus, in dicto cap. causam quae, numero 3. qui etiam vere per Menochium citatur, sic enim eo loci Praepositus scripsit: Quaero primo, quia hic dicitur, causam legitimationis ad Ecclesiam pertinere; pone quod pronuntietur, aliquem non es se legitimum per Ecclesiam, & postea, qui contra eum obtinuit in causa legitimationis, dum iste agit super haereditate, vel aliis, quae illegitimus petere non pos sit, vult opponere exceptionem rei iudicatae, an pos sit? soluit Innocent. & Ioannes And. quod obstabit exceptio rei iudicatae. Sic etiam, quod pos sit coram iudice seculari[sect. 8] opponi de exceptione rei iudicatae, ex sententia lata per Ecclesiasticum; Dominicus notauit numero quarto, in cap. vltimo, numero quarto, de exceptionibus, libro sexto, & ibidem Francas, numero secundo, imo & in fortioribus terminis, quod iudex Ecclesiasticus pos sit per censuras compellere iudicem secularem, vt in causa haereditatis, & bonorum procedat secundum finem decisionis articuli legitimitatis, coram ipso iudice Ecclesia stico decisi, & quod decisio illa faciat rem iudicatam quoad iudicium bonorum coram seculari, non dubitauit as serere Anton. de Butrio, numero septimo, in dicto cap. lator, in haec verba: Nota sexto, quod vbi coram iudice seculari incidit quae stio legitimitatis insurgens ex matrimonio, haec quae stio est remittenda ad curiam Ecclesiasticam, & interim silet, & suspenditur quaestio super haereditate principali, donec sopiatur quae stio incidens; ad hoc, cap. tuam, de ordine cognition. & nota, quod decisa quae stione legitimitatis, vel habita pro decisa, potest, & debet iudex Ecclesiasticus inhibere, seu mandare vt in causa haereditatis procedatur secundum finem decisionis articuli legitimitatis coram iudice Ecclesiastico, &c. Et sequitur Praepositus Alexandrinus, ibidem, numero secundo, vbi sic scripsit: Nota secundo, quod quae stio natiuitatis spectat ad Ecclesiam, non ad iudicem secularem, etiam incidenter: vnde incidenter nota; quae stio legitimitatis, debet mitti ad curiam Ecclesiasticam, & suspenditur quae stio principalis super haereditate, donec terminetur quae stio incidens, dicto capit. tuam: & nota, quod decisa quae stione legitimitatis, vel habita pro decisa, potest, & debet iudex Ecclesiasticus inhibere, vel mandare, vt in causa hae reditatis procedatur secundum finem decisionis articuli legitimitatis, expediti coram Ecclesiastico, &c. Andr. de Isernia, super feudis, in rubrica, quae sunt regalia, §. contrahentium, numero trigesimo septimo, in fine, ibi: Habebit tamen neces se iudex temporalis habere pro vero, quod pronuntiauit Ecclesia. Et ibidem Matthaeus de Afflictis, num. 15. in illis verbis: Et quod iudicatum per Ecclesiam est in causa matrimoniali, iudex secularis, coram quo agitur de causa dotali, debet tenere pro vero; puta agitur ad dotis restitutionem coram seculari, quia dicitur, quod matrimonium contractum, nun est matrimonium: replicatur, quod est matrimonium: & sic causa remis sa ad iudicem Ecclesiasticum, iudex Ecclesiasticus declarauit, matrimonium es se legitimum: certe iudex secularis habebit parere, & tenere pro vero id, quod indicatum est per iudicem Ecclesiasticum, &c. Et num. 19. ibi: Et sic patet secundam Andream hic, quod iudex secularis habere debet pro vero id, quod pronuntiauit Ecclesia, super matrimonio, vel alia causa, cuius cognitio pertinet ad Ecclesiam, quod tene menti. Idem etiam ex communi Doctorum sententia tradidit eleganter Vincent. de Franchis, decisione 512. num. 3. vbi sic scripsit: Et hoc iure quotidie vtimur in iudiciis petitionis haereditatis, dotium, & ante facti, & profes sionum: nam quando dubitatur de validitate matrimonij, vel profes sionis, & de separatione matrimonij, remittimus decisionem validitatum, vel inualiditatum ad iudicem Ecclesiasticum, & interim nos in causa supersedemus: & hoc adeo procedit, quod lato decreto per iudicem Ecclesiasticum super articulo mere spirituali, in causa petitionis haereditatis, coram iudice laico, & per eum remis so ad iudicem Ecclesiasticum, debet, imo cogitur secularis iudex in causa haereditatis iudicare secundum finem decisionis articuli legitimitatis, coram iudice Ecclesiastico decisi. Et refert iuris vtriusque Interpretes nonnullos. Et repetit etiam decisione 551. num. 2. ibi: Nos in causa principali indicamus, habito respectu ad id, quod iudicauit Ecclesiasticus. Et iterum num. 9. ibi: De quo iudex laicus non modo est incompetens, sed penitus incapax ex toto genere. Imo iudex secularis cogitur suam decisionem expectare, & secundum eam decidere. Et id ipsum resoluit Marta, de iurisdict. 4. p. q. 169. num. 14. & concludit Matth. Afflict. in cap. 1. num. 119. de natura successionis feudi, dicens, quod satis es set haereticum, dicere contra determinationem Sedis Apostolicae. Et refert Emmanuel Costa, in tractatu, de patruo, & nepote, prima parte, num. 12. idem quoque tenuit Burgos de Paz, dicto cons. 40. num. 10. in versicul. Ex praedictis, provt supra retuli: plene igitur, & iuridice, legitimationis causa decisa per Ecclesiam, non poterunt iudices seculares, qui de causa bonorum, & succes sionis cognoscunt, de iustitia, aut iniustiria sententiae Ecclesiae cognoscere; quia cum secularis iudex non pos sit de causa matrimonij, quae spiritualis est, non modo principaliter, sed nec incidenter etiam cognoscere, vt supra obseruaui; & per Barbosam, in dicta l. Titia 35. numero 21. minus de iustitia, aut iniustitia sententiae, per iudicem Ecclesiasticum latae, cognoscere valebit, sed iudicium Ecclesiae seruare debebit, vt iidem nunc relati Authores probarunt. Butrius etiam, in cap. primo, de officio ordinarij, num. 24. & Imola, num. 16. post. Innocent, num 2. & Abb. num. 12. Dec. in cap. at si Clerici, numer. 15. de indiciis. Nauarrus, in cap. tum contingat, de rescriptis, remed. 1. num. 25. & remedio 2. num. 2. & 12. Auend. de exequend. man dat. reg. 1. part. cap. 22. numero primo. Chas saneus, in consuet. Burgund. rubrica prima, §. 8. numero 14. folio 86. Rebuffus, ad leges Regias, titulo de literis requisit. in principio, numero 21. Belluga, in speculo Principis, rubrica 11. §. tractandum, num. 2. in vers. non est tamen in tantum speciale, qui omnes concludunt quoque, quod iudex secularis debet exe[sect. 9] qui, & non inquirere, iuste, vel iniuste iudex Ecclesiasticus pronuntiauerit, quando causa non est criminalis, sed mere ciuilis; & maxime, si sit mere Ecclesiastica, vel spiritualis. Vnde nec poterit examinare proces sum ei remis sum ad exequendum a iudice Ecclesiastico. Rursus & tertio loco obseruandum, atque con stituendum erit, ex dictis hactenus, & obseruatione praecedenti adnotatis, deduci, quod quando tractata fuit causa legitimitatis principaliter coram iudice Ecclesiastico, & declaratum fuit, aliquem es se illegitimum, vel etiam legitimum, si is deinde coram seculari agat ad succes sionem bonorum, hoc in casu obstabit exceptio rei iudicate, id est illegitimitatis, si ipse illegitimus declaratus fuit; taliter, quod condemnatus in eo iudicio, & in causa natalium, habetur pro condemnato in causa petitionis haereditatis, aut succes sionis bonorum; quia per sententiam iudicis Ecclesiastici, qui illegitimum aliquem declarauit, constat notorie de eius iniustitia, & quod nullum ius habet ad dictam succes sionem, & sic tanquam agens sine actione, reiici debet, si ad iudicium veniat; l. si pupilli, §. videamus, ff. de negot. gest. quod voluit Glos sa ordinaria in d. cap. tuam, in verbo, dependentem, ibi: Ex hoc satis apparet, quod si quae stio praeiudicialis incidat in causa, de ea sola est primo cognoscendum, antequam de principali, quia ea probata, principalis quae stio est perempta. Et tenent Authores omnes supra relati. Sic & e contra, & rei iudicatae auctoritas ei proderit in iudicio, & causa petitionis haereditatis, aut super succes sione bonorum, si in indicio Ecclesiae super causa natalium declaratum fuit, eum es se legitimum; quod ex ipsis Authoribus, supra relatis, manifeste deducitur; atque ex mente communi resoluit Vincent. de Franchis, dicta decis. 512. & decis. 551. n. 2. & 9. Vere tamen Glos sa ordinaria, in dicto cap. tuam, [sect. 10] nunc relata, Innocentius etiam, & Praepositus, cum quibus Menochius, praecitato cons. 366. numero 46. vers. Secundus casus, & numero 47. & 48. & Anton. de Butrio, cum quo Burgos de Paz, dicto consilio 40. numero 12. loquuntur in primo casu, quando scilicet tractata fuit causa legitimitatis coram iudice Ecclesiastico, & declaratum fuit, aliquem es se illegitimum; nam si is deinde agat coram seculari ad succes sionem bonorum, hoc in ca su constituunt, quod ei obstabit exceptio rei iudicatae, idest, illegitimitatis, ex eadem ratione, qua dicta Glos sa innititur. An vero altero casu, exceptio rei iudicatae proficiat, cum scilicet declaratum fuerit, aliquem es se legitimum, itavt obiici pos sit. cum de succes sione bonorum agatur coram seculari; nequaquam ipsi explicant, nec etiam attingunt. Alij vero, qui superius etiam commemorantur, prae sentiunt non obscure, quod in hoc secundo casu teneatur iudex secularis in causa succes sionis bonorum iudicare secundum finem deci sionis articuli legitimitatis coram iudice Eccle siastico. Alij quoque expresse id as serunt, provt Vincent, de Franchis, & alios ita tenentes, supra commemoraui. Non tamen specifice concedunt, vt hoc secundo casu obstet, siue obiici valeat exceptio rei iudicatae, quam in primo casu, quan do declaratum fuit, aliquem es se illegitimum, obiici pos se as serebant; provt supra annotatui. Quocirca inquirere, atque diligenter inuestigare neces sarium erit, quid iuris in ipso secundo casu statuendum sit, cum adeo frequenter contingat, super bonorum, & primogeniorum succes sione in supremis, Regiísque Castellae Praetoriis lites excitari; summáque controuersia prosequi, & petenti succes sionem, illegitimitatis exceptionem statim opponi, itavt de validitate, aut legitimitatis iure quae stio, & lis moueatur, & eiusdem definitio ad Ecclesiam, siue Rotae auditorium remittatur, & super succes sionis bonorum iudicio supersedeatur, donec legitimitatis articulus coram iudice Ecclesiastico definitus fuerit; tunc namque, si declaratum fuerit, eum, qui succes sionem praetendit, legitimum es se, atque ex legitimo matrimonio natum, dubitari opportune, atque iuridice poterit, an rei indicatae authoritas ei proficiat, vt secundum finem decisionis Ecclesiae, teneatur iudex secularis articulum succes sionis definire; idque maxime, quando ex eo solum ius eius dependet, an scilicet legitimus sit, sine ex legitimo matrimonio natus, ita vt si legitimus sit, dubitari non valeat, quin ad succes sionem maioratus inuitatus fuerit, admittique debeat. Sic equidem inquiritur, an Regij Senatores, qui opposita dicta exceptione illegitimitatis, causam ad Ecclesiam, Rotaeque iudicium remittunt, si pro legitimitate, matrimoniive valore, ibi declaratum fuerit, & litigantem legitimum, atque ex legitimo matrimonio natum, definitum; an iuxta finem eius decisionis Ecclesiae, teneantur ipsi super causa, & indicio succes sionis definire, si nihil aliud, quam illegitimitatis oppositae obstaculum, succes sionis iuri impedimentum prae staret. Et pro vera resolutione huius articuli, qui ad[sect. 11] modum praedictum, a nullo hactenus excitatur, nec explicatur, in memoriam reuocare neces sarium erit, quid in proposito Honorius Tertius, Romanus Pontifex in dicto cap. tuam, de ordine cognitionum, decisum, atque scriptum reliquerit. Et vere, si textus ipse mature perpendatur, nihil in proposito decidit, sed ex litera, atque integra ipsius duntaxat deducitur, quod filia Henrici Secundi, Comitis Campanorum in Gallia, & Isabellae Reginae Hierusalem, & Cipri, a qua obtinuit Regnum Cipri, idque transmisit ad filiam suam, sibi vendicabat Comitatum Campaniae aduersus Theobaldum Sextum, actionémque super eo proposuit, & controuersiam excitauit coram Philippo Augusto, Rege Francorum, eóque defuncto, pendente lite, coram Ludouico Octauo, filio eiusdem Philippi. Ei autem Theobaldus in modum exceptionis obiiciebat natalium originem, dicens, non es se originem eius legitimam, auiam scilicet non fuis se vxorem legitimam Henrici Secundi, & vtrumque Regem admonuis se Honorium Tertium, ne ante iudicarent de Comitatu Campaniae, quam Pontifex ipse cognouis set de exceptione, & causa natalium, quod insit in ea quae stio de matrimonio, vt in cap. 1. & 7. qui filij sint legitimi: quae tanquam spiritualis pertinet ad forum Ecclesiasticum, vt cum Barbosa, Marta, & aliis supra probaui, & annotauit etiam Iacobus Cujacius, ad titul. de ordine cognition. ad cap. primum, & tertium, in versic. Idem etiam in eadem ratione obseruatur: qui communi Interpretum sententiae as sentit aperte, prius scilicet coram Rege Franciae a Regina actum fuis se super Comitatu praedicto, & ei oppositam fuis se exceptionem illegitimitatis, & inde illegitimitatis causam dela tam fuis se ad Pontificem, & suspensam causam succes sionis; quod cum aliis recte obseruarunt Imola, Bellamera, & Abbas, ibi numero 7. & sequutus est Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 2. numero 13. sic equidem iuridice, & proprie Honorius Tertius rescripsit: Causam natalium ad examen nostrum es se delatam. Quae verba denotant, & significant, causam succes sionis prius fuis se propositam coram Rege, & quia illegitimitatis exceptio opposita fuit, cau sam illam illegitimitatis fuis se delatam ad Pontificem ex tribunali seculari. Propriis sime etiam Summus ipse Pontifex adiecit verba illa, patienter expectes: quae etiam euidenter denotant, succes sionis causam prius propositam coram Rege fuis se suspensámque propter causam illegitimitatis, & inde Regem debere expectare, & in ea non procedere, quovsque super illegitimitate pronuntiatum, definitúmque fuerit. Sed an expectare Rex debuerit, Vt praecise secundum finem decisionis Ecclesiae, ipse decidere debeat articulum succes sionis bonorum, Honorius idem Tertius non aperit, nec specifice decidit, adiicit tamen verba illa, dependentem ex illa: quae non referuntur ad ordinem priorem, vel posteriorem iudicij, vt ex scriptis, & notatis per Cujacium apparet; sed ad substantiam, quia ex natalium definitione pendebat omnino haereditatis, & succes sionis definitio. Et sic verbum, incipere, referri debet ad personam Regis Ludouici, qui prosequebatur causam, iamdiu incaeptam a Rege Philippo, patre suo, sicuti ex originali eiusdem textus con stat, & ex noua Plantini impres sione, cum castigatione Antonij Contij: eiusdem itaque Ludouici Regis respectu incipere dicitur, provt Doctor Sahagun in commentariis eiusdem textus, in indiuiduo adnotauit, scriptúmque reliquit, & succes sionis causam pendere a causa natalium, & illegitimitatis oppositae; provt etiam dicit text. in cap. 1. & in c. causam quae qui filij sint legitimi, quasi diceret, ab euentu caus ae illegitimitatis; & inde, si in iudicio Ecclesiae, Regina illegitima pronuntietur; iuxta eiusdem definitionem procedendum erit in causa succes sionis, ad excludendum eam a succes sione, & rei iudicatae exceptionem opponendam, iuxta Glos s ae, Innocentij, Praepositi, Menochij, & aliorum traditiones, de quibus supra. Si vero pronuntietur legitima, an tunc procedendum sit in iudicio seculari, iuxta definitionem etiam Eccle siae, vt in vno, & altero casu aequalitas seruetur, ibidem Honorius non exprimit, vt dixi; magis tamen innuere videtur textus metipse, vt Rex idem, qui vsque ad definitionem Romani Pontificis, expectare debet patienter, post definitionem ipsam procedat in iudicio succes sionis, vt inquirat, & definiat, an ei succes sio competat; & si nihil aliud impedimentum prae stet, ei succes sionem competere declaret, quem es se legitimum Ecclesia declarauit; ad id namque expectare debere eum, videtur textus denotare, vt iuxta legitimitatis, vel illegitimitatis definitionem, articulum succes sionis ipse definiat, provt ex mente communi non obs cure videntur prae sentire Imola, Abbas, & Bellamera, vbi supra. Ego vero vt dilucide, & distincte rem hanc explicem, & mentem Doctorum aperiam, sequentia obseruanda, atque constituenda duxi, ex quibus accurate, & absolute, articulus ipse declaratus manebit. Et in primis constituo, rem prorsus carere du[sect. 12] bitandi ratione, quando tractata fuit causa legitimitatis principaliter coram iudice Ecclesiastico, & declaratum fuit, aliquem es se illegitimum; nam si is deinde coram seculari agat ad succes sionem bonorum, hoc in casu ei obstabit exceptio rei iudicatae, id est, illegitimitatis; sic sane ex mente communi, &. multis iuris Interpretibus relatis, adnotaui supra, ex num. 6. cum seq. & in initio num. 10. ex sententia Glos s ae ordinariae in dicto cap. tuam, rationem as signaui. Secundo constituendum erit, delata ex tribu[sect. 13] nali iudicis, aut iudicum secularium, siue ex Senatu, causa natalium, & legitimitatis ad forum Ecclesiasticum, manere adhuc cognitionem caus ae succes sionis bonorum, aut petitionis haereditatis coram eisdem iudicibus secularibus, vel in Regio Senatu, qui causam ad forum Ecclesiasticum remisit; & deferri duntaxat legitimitatis causam, non vero succes sionis, aut bonorum iudicium; ad quod extant expres sa iura, quae vllo pacto cauillari non pos sunt, in dicto cap. tuam, & in cap. lator. 5. qui filij sint legitimi, & in fortioribus terminis textus singularis, & notandus, in cap. causam quae, el 2. eiusdem tituli, qui propositae ibi quae stioni, specifice, & ad nostrum propositum respondet in haec verba: Nos attendentes, quod ad Regem pertinet, non ad Ecclesiam de talibus pos ses sionibus iudicare, ne videamur iuri Regis Anglorum detrahere: qui ipsarum iudicium ad se as serit pertinere: Fr. V. mandamus, quatenus Regi pos ses sionum iudicium relinquentes de causa principali, videlicet vtrum mater praedicti R. de legitimo sit matrimonio nata, plenius cognoscatis, & cau sans huiusmodi terminetis; licet incongruum videatur, vt matrimonium genitricis praefati R. impetatur, quod ea viuente, non fuit (vt dicitur) impetitum. Ita sane, atque ex dictis iuribus adnotarunt Anton. de Butrio in dicto cap. tuam, numer. 4. notabili tertio, & in dicto cap. causam quae, numero primo, & quarto, Abbas ibidem in summario, & numero secundo: Innocentius in dicto cap. tuam, & ibi Baldus, & Bellamera, numero tertio, Imola, numero quarto. Couarruuias in 4. secunda parte, cap. octauo §. tertio numero quarto. Ioannes Garcia, de nobilitate, glos sa prima, ex num. 27. Vincentius de Franchis, Menochius, Marta, & caeteri relati supra, qui ab hoc placito non dis sentiunt; as serunt tamen, quod si tractata principaliter coram iudice Ecclesiastico causa natalium, & legitimitatis alicuius, declaratum fuerit, eum es se illegitimum, tunc equidem, quamuis ab initio causa succes sionis, & bonorum apud iudicem secularem remanserit, & natalium tantum causa ad forum Ecclesiasticum fuerit delata, si causam ipsam succes sionis, & bonorum coram eodem iudice seculari prosequatur is, qui illegitimus declaratus est coram Ecclesiastico, ob stabit ei exceptio rei iudicatae, nec secularis prosequi poterit in caus ae succes sionis bonorum cognitione; quia probata exceptione illegitimatis, & eo, qui succes sionem praetendebat, condemnato in ea causa natalium, & illegitimo declarato per sententiam Ecclesiae, contra quam nihil deduci, replicarive potest, constat notorie, quod ipse victus in causa natalium, ius agendi non habeat, atque ita repelli debet ab agendo, quia sine actione venit ad iudicium; sicuti ex sententia Glos s ae ordinariae in dicto cap. tuam, quatenus dicit, quod principalis quae stio est perempta, & cum aliis Authoribus adnotaui supra, num. 6. & seqq. & numer. 10. Sic etiam, quando sententia Ecclesiae super articulo legitimitatis profertur in fauorem actoris, quia declaratur, eum es se legitimum, operatur etiam definitio ea rem iudicatam, quantum ad exceptionem ipsam illegitimitatis, vt amplius de illegitimitate excipi, aut opponi non pos sit in causa, & iudicio super succes sione, coram seculari, sed iudex ipse litem prosequatur, & habens eundem actorem pro legitimo, quem Ecclesia habuit, nec admittens amplius illegitimitatis exceptionem, causam eandem succes sionis bonorum iuxta iuris rationem definiat, & ei succes sionem, & bona adiudicet, ad quem de iure, & iuxta testatoris, vel institutoris maioratus dispositionem pertinere dignoscat; vsque adeo, vt si iudex ipse secularis dictam illegitimitatis exceptionem, iterum oppositam coram se admiserit, cum deberet eam, propter auctoritatem rei iudicatae per Ecclesiam repellere, pos sit iudex Ecclesiasticus eum inhibere, & per censuras compellere, vt sententiae Ecclesiae, quoad dictum articulum legitimitatis, acquiescat omnino, & iuxta eius decisionem in causa succes sionis procedat; quod equidem indubitatum est, atque communi placito receptum ab his omnibus Authoribus, quos supra, ex num. 6. cum seqq. commemoraui, & per Anton. de Butrio in d. cap. lator, num. 7. & Alexand. de Naeuo, ibidem, num. 2. & in cap. 1. num. 7. eiusdem tituli, & in d. cap. de prudentia, num. 6. de donat. inter. in illis verbis: Quod Papa non iubet haereditatem restitui; sed prohibet, mulierem turbari occasione legitimitatis. Tertio constituendum, atque obseruandum[sect. 14] erit, Ecclesiae, siue iudicis Ecclesiastici sententiam, qua declaratum fuerit, aliquem es se legitimum, rei iudicatae exceptionem coram seculari iudice super succes sione bonorum, quoad effectum prae dictum producere, ne amplius de illegitimitate opponi, excipive pos sit; non vero vt impediat cognitionem, & progres sum caus ae, & litis super succes sione ipsa, aut bonorum petitione, cum ea ad iudicem Ecclesiasticum, siue ad Ecclesiam delata non fuerit, sed penes secularem remanserit, vt dixi. Et idcirco principalem quae stionem non es se peremptam, quoad impediendam cognitionem caus ae eiusdem succes sionis bonorum, quae in alio casu perempta remanet. Sic equidem, iudicem ipsum secularem procedere in eadem causa succes sionis, & bonorum pos se, quamuis declaratum fuerit in iudicio Ecclesiae, legitimum eum es se, qui bona, aut succes sionem praetendit, nec quoad dictam cognitionem caus ae succes sionis, obstare rei iudicatae super legitimitate exceptionem, quoniam res iudicata tantum aperit illi viam, vt iuridice agere, atque experiri in iudicio valeat, & sub cognitione, & definitione iudicis secularis remanet omne id, quod ad ius succes sionis attinet, tam ex legis & iuris, quam ex disponentis, institutorisve maioratus dispositione: Ecclesiae namque, aut iudicum Ecclesiasticorum sententia, duntaxat declarauit aliquem es se legitimum; secularis autem iudicis, siue Senatus sententia declarata est, an iuxta disponentis, institutorisve maioratus fundationem, ant dispositionem, is admitti debeat, nécne, ad succes sionem: non enim praecise, aut neces sario sequitur; Legitimus ille declaratus est per sententiam Ecclesiae, ergo neces sario succedere debet, aut haereditas ei defertur: sed adhuc cognitio, & definitio neces saria est, quia fortas sis, ita clausulae, aut substitutiones conceptae sunt, vt succedere non valeat, iuxta fundatoris ipsius di spositionem, sed aliud ei obstet, etsi legitimus declaratus sit. Id quod eleganter, & magistraliter aduertit Abbas, in eodem c. tuam, n. 9. in illis verbis: Quia non sequitur, est legitimus, ergo haeres: quia pos set obstare consuetudo patriae, ideo super haec remittenda est quae stio ad secularem. Henric. Bohic. ibidem, in fine, ibi: Nec sequitur, quod si legitimus est, sibi haereditas debeatur, potest enim es se aliud impedimentum, vel patriae consuetudo. Notarunt etiam Curtius iunior, in consil. 136. num. 6. Alciatus in consilio 6. in principio, lib. 4. qui cum aliis tradiderunt, ius, siue cau sam succes sionis diuersam es se omnino a causa legitimitatis, ita quod pos sit quis legitimus remanere quoad omnia, & tamen ius succedendi non habere. Quocirca, ex communi tribunalium superiorum Castellae praxi (quae iuris stricta ratione sub sistit) quamuis illegitimitatis articulus, & exceptio opposita coram seculari, remittatur ad Eccle siam, siue Rotae Romanae auditorium; attamen bonorum, & succes sionis cognitio, & articulus reseruatur, vt cum pronuntiatum fuerit super legitimitatis, siue natalium articulo per Ecclesiam; Senatores ipsi, siue iudices Regij pos sint, ac debitis modis teneantur super causa succes sionis bonorum procedere, eámque terminare. Imo quamuis iidem simpliciter remiserint legitimitatis, & natalium causam ad Ecclesiam, adhuc ex iuris ip sius dispositione, & dicti cap. tuam, cap. lator, & dicti cap. causam quae, decisione, ius ipsum cognitionis reseruatum videbitur; alias namque (vt singulariter in eodem cap. tuam; Baldus scripsit) iudices seculares in ista materia es sent sicut cyfra, & chimaera, nec Summus ipse Pontifex in eodem bonorum articulo se intromittit, sed potius ius ipsum reseruare quoque videtur iudicibus secularibus, nec Ecclesiasticis, aut delegatis a se iudicibus conces sis se, nisi es semus in terris, & locis patrimonij Ecclesiae, in quibus Romanus Pontifex[sect. 15] temporalem quoque habet iurisdictionem, sicut Ecclesiasticam, & spiritualem; & sic vtramque iurisdictionem committere potest, prout vtramque, cognitionis scilicet legitimitatis, & pos ses sionis etiam, aut iuris bonorum, vel haereditatis commis sis se creditur ex verbis nonnullis dicti cap. primi, & cap. per latum, qui filij sint legitimi, prout intellexit Glos sa ordinaria, in eodem cap. primo, verbo, hac occasione, in fine, ibi: Vel Papa habet hic vtramque iurisdictionem. Innocentius ibidem, ad finem, ibi: Vel erat de iurisdictione Ecclesiae temporali. Et Abbas, numero 3. Imola, in dicto cap. tuam, numero 6. vel si intellectus hic displiceat, quia reprobatur ab aliis, vt per Hostiensem, in dicto cap. primo, & ibidem Cardinalem, numero 2. & 3. Butrium, numero 6. circa finem, Abbatem, numero 3. & Ancharan. num. 5. adhuc ex sententia Innocentij (quem ipsi communiter sequuntur) non refragatur eorum iurium decisio praedictae resolutioni, nec potest ex ipsis inferri, quod Romanus Pontifex nolit, ius cognitionis caus ae bonorum temporalium iudicibus secularibus illae sum reseruare, quoniam (vt magistraliter Innocentius ipse scripsit) non iubet ibi Papa haereditatem restitui, sed prohibet, illum turbari ea occasione, quod sit illegitimus: ius vero, quod alia ratione, aut occasione procedat, iudicibus ipsis secularibus semper reseruare videtur; quoniam (vt dixi) natalium & matrimonij causa ad Ecclesiam, bonorúmve, & succes sionis articulus ad iudicem secularem pertinet, durátque succes sionis, & bonorum eadem cognitio, quamuis matrimonij causa ad Ecclesiam remis sa fuerit, vt latius quoque supra probaui. Quarto constituendum, atque obseruandum[sect. 16] erit, quod licet verum, ac certum sit, in fauorem eius, cui illegitimitatis exceptio opponebatur, & sic pro legitimitate sententiam ab Ecclesia, siue Rotae Romani Auditoribus fuis se prolatam, adhuc sententiam ipsam exceptionis rei iudi catae effectum non producere, nec vllo modo impedimentum prae stare iudicibus secularibus, quo minus ipsi, articulo eodem legitimitatis, ab Ecclesia definito, in causa, & indicio succes sionis bonorum procedere pos sint, & causam debito fine, & iuxta iuris rationem, ac disponentis, institutorísve maioratus voluntatem decidere; indéque eorundem cognitio, & in causa progres sus non impediatur, quia in dicto cap. tuam, ea non aufertur, patienter namque expectari iubetur, non vero post definitum articulum legitimitatis, procedi per iudices seculares in causa bonorum, prohibetur. Attamen, si ex dispositione ipsa aut testamento, vel ex maioratus institutione, & eius clau sulis, de cuius succes sione agitur, aperte appareat, quod petenti haereditatem, aut primogenij succes sionem, nihil aliud obiici pos set, nec hodie potest, quam ipsa illegitimitatis exceptio, iam per Ecclesiam definita, & quod legitimo eo exi stente, ac de legitimo matrimonio nato; vel si tempore suae natiuitatis; vere & realiter legitimus, atque ex legitimo matrimonio natus fuis set, omnino succedere deberet, quia in linea, & gradu proximior, & cum omnibus qualitatibus a testatore ipso, vel institutore maioratus requisitis, inueniretur; tunc equidem si Romanus Pontifex, aut Rotae auditorium, siue iudex Ecclesiasticus, vocatis, & auditis partibus, & cum plena, integráque ex omni parte caus ae cognitione, articulum eundem legitimitatis, aut illegitimitatis definis set, & matrimonium, quod impugnari, contendebatur, vel quod nullum praetendebatur, validum, & firmum, filiósque ex eo natos, legitimos, & de legitimo matrimonio natos declararet, & diffinitiue pronuntiaretur; siue tunc pro valido, vero, & firmo, matrimonium ipsum declararetur, siue ex. dispensatione Romani Pontificis in radice matrimonij, provt ex tunc, & a tempore matrimonij contracti, pro valido, & vero, matrimonium ip sum daretur; videtur proculdubio neces sario dicendum; quod Iudex ipse secularis, aut Senatus, si ex tenore dispositionis, aut institutionis, nihil aliud impedimentum prae staret (vt dixi) teneretur praecise iuxta finem decisionis super legitimitatis articulo, succes sionis, & bonorum articulum definire, & succes sionem ei adiudicare, siue succes sorem eum a tempore mortis vltimi pos ses soris declarare n qui ab Ecclesia legitimus, & de legitimo, & valido matrimonio natus declaratus est, & quem pro legitimo Ecclesia habet; siue nunc pro valido, & vero, matrimonium declarando, de cuius valore, & vi dubium vertebatur; siue in radice matrimonij, dispensatione antea a Romano Pontifice conces sa, prout ex tunc matrimonium ipsum valuis se, & filios legitimos natos fuis se declarando, alias namque Ecclesiae definitio nihil operaretur, nec legitimum quem declaratum fuis se, ei proficeret, & Iudices seculares omnia iura Canonica, ac effectus eorum euerterent ac derogarent, si in eorum potestate, & facultate es set, effectus dispensationis in radice matrimonij, quouis modo impedire, vel ad successionem non admittere eum, qui per sententiam , aut Rotae executoriales, pro legitimo, ac de legitimo matrimonio nato, declaratus est. Quamuis ergo Rotae, aut iudicis Ecclesiastici definitio, cognitionem, & in causa succes sionis bonorum progres sum non impediat (vt s aepe dixi) si Iudices ipsi seculares dispensationem in radice matrimonij, cum debita forma factam inueniant, & Rotae eius dem auditorij determinatio adsit, ex qua, prout ex tunc, validum, verum, & legitimum matrimonium declaretur, & simul filij ex eodem matrimonio nati, veri, & legitimi, & de legitimo matrimonio nati, declarati fuerint: siue Rotae ipsius, aut iudicis Ecclesiastici definitio existat, ex qua matrimonium ipsum, de cuius validitate, modo quocunque dubitabatur, atque ita de illegitimitate opponebatur, pro vero, & valido, provt ex tunc, datum, & declaratum fuerit, filij etiam pro legitimis declarentur, nec ex tenore, aut clausulis dispositionis, aut maioratus institutionis, super qua lis vertitur, exclusi sint filij legitimi, & qui eam qualitatem legi timitatis ex legitimo matrimonio habeant; imo in ipsa institutione nihil aliud requiritur, quam quod succes suri in futurum, sint ex legitimo matrimonio procreati; tunc sane, effectus ipsos a iure Canonico inductos, non poterunt Iudices seculares vitare, nec minus eis derogare, atque ita, nec eum a succes sione excludere, quem pro legitimo ius ipsum Canonicum, & Rotae determinatio habuerit, si in dispositione ipsa, aut maioratus institutione aliud expres sum non inueniant, quod eorundem succes sioni resistat: & in his terminis aequaliter equidem procedere debent, & vere procedunt illorum omnium Interpretum authoritates, & sententiae, quas adduxi supra, ex numero sexto, cum sequentibus; cum his terminis datis, aequaliter militent, sicuti in alio casu, quando illegitimus quis declaratus fuit, vel quando legitimus, ad effectum, vt amplius de illegitimitate opponi non pos sit. Et differentia duntaxat in eo consistat, quod quando illegitimus quis declaratus est, obstet exceptio rei iudicatae, quia principalis quae stio est perempta; quando vero legitimus declaratus est, non obstat, quia quae stio succes sionis non est perempta; attamen, si iuxta dispositionem eius, de cuius succes sione agitur, nihil aliud, quam illegitimitas resisteret, ea iam sublata per diffinitionem Rotae, aut Ecclesiae, pro legitimitate declarantis, succes sio ipsa auferri non potest eidem, qui legitimus declaratus est; alias enim non operaretur Ecclesiae definitio. Nec erit diuersum ius constituendum quoad finem, & exitum, licet quoad opponendam exceptionem rei iudicatae, iuridice constituatur inter determinationem in fauorem legitimitatis, cum per eam reducamur ad ius primaeuum, & inter illegitimitatem quae non adeo fauorabilis est. Sic equidem Vincentius de Franchis, dicta decis. 512. & dicta decis. 511. indistincte annotauit, & dixit, quod Senatus ille in causa principali iudicat, habito respectu ad id, quod iudicauit iudex Ecclesiasticus, vt scilicet si pro legitimitate iudicauerit, sic & iudex secularis, aut Senatus iudicare teneatur: econtrario vero, si pro illegitimitate, sic etiam definire debeat. Et vna, & altera decisione concludit, quod Iudex secularis non modo cogitur decisionem Ecclesiastici expectare, sed etiam secundum eam decidere; nam velut monstrum videretur, tanquam illegitimum priuare aliquem succes sione, quem pro legitimo, ac de vero matrimonio natum Ecclesia habuit, atque ita inanem reddere Ecclesiae ipsius declarationem quoad cum effectum; quae vnanimiter operari debet quoad omnia, & quoad istum legitimitatis es sectum. Menochius etiam, & caeteri, quos ipse commemorat dicto cons. 366. ex numer. 46. cum sequent. lib. 4. hoc non negarunt, quia (vt supra obseruaui) indiuidualiter loquuntur, quando declaratum fuit, aliquem es se illegitimum, & is deinde coram seculari agat ad succes sionem bonorum; & tunc dicunt, quod ei obstabit exceptio rei iudicatae, id est, illegitimitatis. Nec in casu prae senti contrarium statuunt, quia eum in terminis non attingunt: quia si ipsum attingerent, aut proponerent, id ipsum, quod contendo, resoluerent; idque colligitur ex traditis per eundem Menoch. post alios Authores ibi, num. 46. in versic. Quartus est casus, & num. 47. & 48. vbi resolutiue firmauit, quod in casu, in quo Iudex secularis potest cognoscere de causa matrimonij, quatenus factum concernit, quod ipse in suo foro determinarit, seruandum erit etiam in foro Ecclesiastico. Et reddit rationem, quia si Canones ipsi concedunt, laicum pos se de his cau sis cognoscere, frustra id conciderent, quando lata ipsa sententia , non obseruaretur in foro Ecclesiastico, quia per indirectum tolleretur potestas haec iudicis laici. Hactenus Menochius, cuius resolutio multum confert ad propositum, vtpote, cum in fauorem sententiae latae per iudicem secularem, sic statuerit, & eo principaliter adductus, excitatús que fuerit fundamento, quod scilicet eo ipso, quod ius Canonicum ei conces serit, vt eo casu cognoscere pos sit, sententia eiusdem Iudicis secularis seruari debet in foro Ecclesiastico. Ex hac sane resolutione, & ratione praedicta, euidenter quoque deducitur, quod ex quo natalium, siue matrimonij cau sam, quae spiritualis est, priuatiue ius Canonicum Ecclesiae, aut iudicibus Ecclesiasticis commisit, vt de causa illegitimitatis cognoscere valeant; si pro legitimitate, decreuerint, & aliquem es se legitimum, atque ex legitimo matrimonio natum declarauerint; eorundem determinatio, & sententia, non modo in foro Ecclesiastico obseruanda est, sed etiam in foro seculari, quando succes sionis causa agitatur, aut petitionis haereditatis in iudicium deducitur; quando nihil aliud praetendenti succes sionem bonorum, quam illegitimitas obiiciebatur, nec tenor dispositioni s, aut clausularum repugnat; quia eadem Menochij ratio, & fortius quidem in hoc casu concludit, quod frustra de illegitimitatis causa Ecclesia cognosceret, quando lata ipsa sententia in fauorem legitimitatis, non ob seruaretur in foro seculari, in quo succes sionis bonorum articulus agitatur, & per indirectum tolleretur potestas Ecclesiae, & effectus sententiae, nisi in foro ipso seculari eum produceret, vt scilicet iudices laici, pro legitimo habere debeant eum, quem pro tali Ecclesia, aut Rotae auditorium habuit, & ipsi haereditatem, aut maioratus succes sionem adiudicent, cui nec tenor dispositionis, nec quicquam aliud, quam legitimitatis defectus obstare poterat. Alias autem frustra natalium, aut matrimonij cau sa ad Ecclesiam remitteretur, & Ecclesiae eiusdem iudicium, atque determinationem patienter expectari, in dicto cap. tuam, diceretur; si ab Ecclesia ip sa definitum, attendi non deberet ad determinationem in causa succes sionis bonorum, & in eo iudicio seruari; nullus etenim actus referri debet ad aliquem casum, quo pos sit fieri illusorius, Petrus Surdus, in consilio 29. numero 13. & 14. libro primo, & in consilio 270. numero 10. & 11. libro secundo. Hippolytus Riminaldus, in consilio 22. num. 77. & 78. libro primo, & in consilio 809. numero 54. & sequent. libro 7. Fuluius Pacianus, in consil. 9. num. 16. Solent itaque supremi, Regiique Castellae Senatus, cum super succes sione alicuius maioratus controuersia excitatur, & alicui succes sionem prae tendenti, illegitimitatis exceptio obiicitur, in causa succes sionis, & bonorum, supersedere; & causam natalium ad Ecclesiam, siue Rotae auditorium deferre, non quidem vt a se abdicent succes sionis caus ae cognitionem, quam de iure habent, nec enim abdicare intendunt; sed quia vis est, vt exceptione illa opposita, causam eandem legitimitatis, & matrimonij, quae spiritualis est, sic remittant, & illius euentum expectent; eáque ibi defini ta, & terminata, ad eum, modum succes sionis causam determinent, ad quem Ecclesia ipsa definierit, vt si super legitimitate dubium vertebatur duntaxat, an scilicet legitimus, atque ex legitimo matrimonio natus es set ipse, qui succes sionem praetendit, nec succes sioni eiusdem aliud obstabat, & Eccle sia legitimum eum, atque ex legitimo matrimonio natum definierit, & matrimonium ipsum, prout ex tunc, validum, & legitimum iudicauerit; ipsi quoque eundem pro legitimo habeant, & satisfieri, satisfactúmque existiment clausulis maioratus, quibus legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, & consequenter eum succes sorem declarent, quem legitimum es se Ecclesia iudicauit; alias namque (vt dixi) frustra expectas se Ecclesiae definitionem, frustra etiam Ecclesiam ipsam pro legitimitate definis se, diceremus, si Ecclesiae eius dem definitioni vniformem sententiam non proferrent, aut si pro legitimitate, ab Ecclesia lata sententia, effectus omnes legitimitatis, ac eum maxime, succes sionis scilicet non operaretur; & in vno tribunali legitimus, in alio vero illegitimus, vnus & idem diiudicaretur; aut si a iudice seculari excluderetur tanquam illegitimus is, quem Ecclesia legitimum iudicauit, & tanquam legitimum habere debemus quoad omnes effectus, & maxime quoad succes sionem, cuius occasione lis super legitimitate mota, atque eius causa definita fuit. Et de his hactenus, quae ad obseruationem quartam huius cap. pertinent, & sunt quidem notanda , quia singularia, & ingenti studio sic explicata, nec alibi antea, ita distincte resoluta, nec digesta. De aliis vero, quae ad explicationem textus in dicto cap. tuam, pertinent, & eiusdem cum textu in cap. causam quae, el 2. & in cap. lator, qui filij sint legitimi, conciliationem; vide Authores relatos supra, & Ioannem Garciam, de nobilitate, glos sa prima praecitata, ex n. 27. vbi in vers. Haec duo iura, ex eorundem iurium decisione comprobari inquit praxim Hispaniae, ex qua in supremo Castellae Senatu, vbi aguntur caus ae pos ses soriae, & tenutae, seu pos ses sionis iudicium deciditur, etiam si incidat quae stio de legitimitate, & matrimonio, nunquam causa illa pos ses sionis, seu pos ses sorij iudicij tenutae suspenditur, ex quo nullum periculum est, cum iudicium proprietatis remaneat, prout latius ibi adnotatur, vbi videri poterit. Rursus & quinto loco, atque principaliter ob[sect. 17] seruandum, & constituendum erit, iurisdictionem Ecclesiasticam, & secularem distingui, & separari, siue distinctas, & separatas fuis se, vt quemadmodum Iudices seculares in causis Ecclesiasticis se intromittere non pos sunt; ita neque Ecclesiastici se intromittant in his, quae secularis, & temporalis iurisdictionis sunt: quod late comprobauit Nauarrus, in repetitione cap. nouit, de iudiciis, notabili 3. ex numero 88. cum sequent. & numer. 23. & sequent. Marta, de iurisdictione, prima parte, capite 17. Ceuallos, commun. contra commun. quae st. 897. num 34. & probatur in dicto cap. nouit, in vers. Non putet aliquis, & versic. Non enim intendimus: cap. irrefragabili, de officio ordinarij, cap. per venerabilem, qui filij sint legitimi, cap. solitae, de maioritate & obedientia, cap. si duobus, §. denique, de appellat. cap. quo iure, 8. distinct. cap. cum ad verum. 98. di stinct. cap. duo sunt, ead. distinct. cap. nos si incompetenter, §. sed notandum, 2. q. 7. l. 1. tit. 1. part. 2. in vers. Otro si dixeronlos sabios: l. 14. tit. 1. lib. 4. nouae collect. Regiae, in vers. Porque assi como Nos queremos. l. 5. tit. 3. lib. 1. eiusdem collect. in versic. As si como Nos queremos. Inde & consequenter infertur, Romanum[sect. 18] Pontificem non pos se legitimare sibi non subditum ratione dominij, ac iurisdictionis temporalis, ad hoc vt pos sit in bonis temporalibus succedere, sed tantum quoad beneficia, ordines, ac Ecclesiastica officia; quemadmodum nec Princeps secularis legitimare potest ad effectum, vt aliquis pos sit Ecclesiastica Beneficia obtinere, nec quoad caetera Ecclesiastica, eo quod careat iurisdictione; sic sane ex communi Interpretum sententia, & textu in cap. per venerabilem, qui filij sint legitimi, & ibi Glos sa ordinaria, verbo, habeat potestatem, tradiderunt Anton. Abbas, Ferrarius, Guil. Benedictos, & Didac. Couar. cum quibus Ludou. Molina, de Hispanorum primogeniis, lib. 3. cap. 2. n. 11. Pat. Molina, de iust. & iur. tomo 1. tractatu 2. dis putatione 173. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 23. num. 11. & 12. & 13. sequent. Ioan. Baptista Lupus, in tractatu de natural. & illegit. lib. 2. commentario 3. §. 3. num. 1. & sequent. & num. 26. & sequent. Pat. Thomas Sanchez, tomo 3. de dispensat. lib. 8. disputatione 7. num. I. fol. 816. Cardinal Tus chus, tomo 5. litera L. conclusion. 220. num. 18. & in hoc casu veré loquitur l. 4. tit. 15. part. 4. dum dixit, pos se Romanum Pontificem dispensare circa Ecclesiastica, non vero circa temporalia; idque in haec verba: E maguer dispense con ellos para auer dones, e las otras cosas sobredichas, no puede dispensar con ellos, en quanto a las cosas temporales, fuexas ende, si fues sen de su temporal juridicion. Et vide Ioannem Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. ex numero 8. Infertur quoque, dubium maximum es se, quan[sect. 19] do impedimentum, ob quod matrimonium fuit irritum. est iure Pontificio inductum, prout est inter consanguineos in gradibus prohibitis; vtrum Romanus Pontifex pos sit dispensare in radice matrimonij irrite contracti, efficiendo dispensationem retrotrahi, tanquam si á principio tale impedimentum non adfuis set, & reddere habiles contrahentes , ac si a principio fuis sent; & consequenter, an ea legitimatio quoad bona temporalia, & succes siones fideicommis sorum, & primogeniorum , suum effectum sortiatur; quo in dubio duplex reperitur, eáque contraria opinio, & sententia. Pri[sect. 20] ma sustinet, Romanum Pontificem dispensare non pos se in radice matrimonij ad effectum praedictum; & pro hac parte expenduntur Anton. de Butrio, Milis, Pater Ludouic. Molina, Cerbantes, & Nauarrus; quos Pater Thomas Sanchez, tomo 8. lib. 9. de dispensat. disputatione 7. num. 3. in fine, commemorat: Et per totum tum numerum, [sect. 21] tria in effectu fundamenta pro ea parte expendit, ad quae aliorum Interpretum fundamenta omnia reducuntur. Primum fundamentum est, ex vers. Prima sustinet, id non pos se. Secundum, ex vers. Et confirmatur. Tertium, ex vers. Quia fictio. Et eisdem tribus fundamentis ipse respondit ibidem, n. 13. & vere in idem tendunt rationes, seu fundamenta communia, quod scilicet ex ea legitimitate resultet maximum Tertij praeiudicum cui in temporalibus praeiudicare non potest Romanus Pontifex, sicut nec secularis Princeps in spiritualibus, & Ecclesiasticis, vt supra notaui, & ipse tradidit eadem disputatione 7. num. 1. & 8. & 11. Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. ex numero 8. indéque sequeretur, quod per dispen sationem in radice matrimonij, fili j remaneant legitimi, & bonorum temporalium capaces: & quod pos sit Romanus ipse Pontifex indirecte facere, quod directe facere non potest, hoc est, in terris sibi non subditis, quoad temporalia legitimare; prout suprá comprobaui numero 18. pro eadem quoque opinione negatiua, relata expendi solet Puteus, decis. 483. incip. Matthaeus, versic. non obstat. lib. 2. Pater etiam Ludou. Molina, tomo 3. disputatione 624. numero 13. qui constanter tuetur, Romanum Pontificem non pos se dispensare in radice matrimonij irrite contracti, ad effectum efficiendi, vt matrimonium valeat, viresque obtineat, provt ex tunc, siue vt dispensatio retrotrahatur: & his principaliter adducitur, excitaturque rationibus, quas pro opinione praedicta negatiua, Pater idem Thomas Sanchez ponderauit dict. numer. 3. atque ex eiusdem solutionibus, & ratione illa principali, qua excitatur, vt contrariam sententiam tueatur, concludens, responsum reddi potest ad ea, quae Molina idem considerat, & redditur in indiuiduo numeris sequent. vbi videbitur. Ex eisdem denique responderi, satisfierique poterit his omnibus, quae Ioannes Gutierrez, in commentariis de matrimonio, cap. 84. per totum, ponderauit. Vere tamen ipse pro hac opinione negatiua recenseri non potest, cum conces sa dispensatione in radice matrimonij, & in plenis sima forma, contrariam sententiam, & affirmatiuam defendat, de qua statim. In contrarium autem frequentior, ac etiam ve[sect. 22] rior sententia, & opinio se habet, quod scilicet Romanus Pontifex in radice matrimonij irriti dis pensare pos sit, vt ex tunc verum matrimonium remaneat, tanquam si a principio tale impedimentum non adfuiffet, & Romani Pontificis dispen satio praeces sis set: & consequenter, quod per huiusmodi dispensationem pos sit prolem ex eo natam legitimare, etiam quoad bona temporalia, & fideicommis sorum, atque primogeniorum succes siones, & indirecte, & per quandam consequentiam, in iure ciuili, eiu sque effectibus, modo exposito, dispensare; quamuis directe id facere nequeat. Et pro hac parte Pater ipse Thomas Sanchez dicta disputatione 7. numer. 4. in vnum congerit septem & triginta Authores, & eam constanter tuetur. Nicolaus etiam Garcia. in tractatu de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap. 2. num. 41. eandem quoque sententiam sequuntur Marc. Anton. Eugenius, in consil. 53. ex numer. 52. cum seq. Hieron. Gabr. in cons. 21. num. 17. Cardinalis Tuschus, tomo 2. litera D. conclus. 477. numer. 10. Anton. de Petra, de pote state Principis, cap. 24. num. 188. & sequent. fol. 380. Ioannes quoque Gutierrez, quando in radice matrimonij, in plenis sima forma dispensatur, id ipsum semper tuetur, de matrimonio, dicto cap. 84. maxime num. 20. & 23. & 25. & 31. in versic. Quartum vero loquitur. Et num. 32. in versic. Ad sextum respondemus. Et numer. 34. Quando vero non ita plene, nec in amplis sima forma in radice matrimonij dispen satur, procedunt ab Authore ipso quamplurima, cumulata ibidem, provt ipse eisdem numeris ob seruat. Eorundem autem, quos Pater Thomas Sanchez, & Nicolaus Garcia commemorant nonnulli expres se as seuerarunt non modo, quod Papa pos sit in radice matrimonij dispensare, & legitimare retro, etiam quoad succes siones, & temporalia; sed etiam, quod in neces sariam consequentiam legitimitatis, & indirecte praeiudicium tertio generetur, atque inferatur. Alij vero, quamuis de praeiudicio Tertij specifice non meminerint, siue per legitimationem in radice, Tertio praeiudicium generari, in indiuiduo non expres serint; satis tamen aperte id prae sentire, aut etiam quodammodo expres sis se videntur, ex quo expres sim firmarunt, quod quando dispensatio procedit a radice matrimonij, potest Papa legitimare prolem susceptam, quoad tem poralia, & quoad succes siones: nam ex quo per legitimationem succedere potest, qui alias ea deficiente non succederet, certum est, quod ei prae iudicium inferatur per legitimationem, qui alias succeifurus es set, aut ius succedendi haberet, si in radice matrimonij dispensatio non praeces sis set. Et haec secunda sententia, adeo communiter[sect. 23] recepta, praecipuum fundamentum sumit ex deci sione Clementinae primae, de immunitate Ecclesiarum, vbi Romanus Pontifex reuocat nonnullas constitutiones Anteces sorum suorum, & earum effectus, & in hunc modum scribit: Quicquid ex eis sequutum est, vel ob eas penitus reuocamus, & eas haberi volumus pro infectis. Et ibi Glos sa, verbo, pro infectis, dixit: Per hoc puto, quod excommunicatus ex viribus illius constitutionis, absolutione non egeat; & vide quanta est Papalis potestas circa ea, quae simpliciter sunt de iure positiuo, quia reuocat illa, vt ex tunc; & facit ad ea, quae scripst, qui filij sint legitimi, per venerabilem, glos sa prima. Et Glos s ae doctrinam sequuntur ibidem Cardinalis, numero 6. oppostione 1. Ancharanus, num. 5. Imola, num. 6. Tiraquellus, de iure Constituti, secunda parte, limitatione 7. numero 47. idque fundamentum habet ex iure antiquo; nam potest lex, vel Legis lator facere, vt pro non facto habeatur aliquid, quantum ad iuris effectum, siue rei ipsius validitatem, provt ibi Tiraquellus scripsit, & inferius comprobabitur. Ratione etiam, & fundamento subsistit. provt[sect. 24] rationes, & fundamenta ab eisdem antea relatis Authoribus deduci pos sent, si ea omnia in effectu non reducerentur ad ea, quae ex mente communi, & aliorum traditionibus ponderauit Pater idem Thomas Sanchez, dicta disputatione 7. numero 4. per totum, vbi originaliter vide omnino, quia eo loco praelecto, & verbis ipsius ponderatis, non modo, concludens huius opinionis ratio deducitur, sed etiam quaecunque fere in contrarium excitari pos sunt, subuertuntur. Ex eodem itaque Authore, &. infinitis aliis ibi relatis, atque ex veriori, & communiori Interpretum sententia deducitur sané, stante maritali effectu, cum copula, vel matrimonio de facto contracto, pos se sine dubio Romanum[sect. 25] Pontificem remouere tale impedimentum iuris tantum Canonici, & dispensare in radice matrimonij; illudque approbare, provt ex tunc (vt Doctores dicunt communiter) perinde, ac si matrimonium ab initio validum interuenis set. Rursus, quod in consequentiam dispensationis huiusmodi in radice matrimonij, oritur legitimitas filiorum quoad vtrumque forum, & quoad succes siones, in quibuscunque bonis, & locis, etiam in terris Imperij; provt docuerunt communiter Doctores, in dicto cap. per venerabilem, vbi Hostiensis, Ioann. And. Abbas, Cardinalis, Ancharanus, Alexand. de Nae uo, & Praepositus, & notarunt omnes Authores, quos Pater Thomas Sanchez longa serie recenset dicto numero 4. & relati supra numer. 22. Hostien sis in summa, tit. qui filij sint legitimi §. qualiter & a quo, sub numer. 11. vers. Salua reuerentia, vbi ponit rationem, quia si potuit facere filios illegitimos, prohibendo matrimonium in certis gradibus, multo magis potest facere legitimos, remouendo impedimentum Canonis prohibitiui. Et repetit in dicto cap. per venerabilem, numer. 8. Ancharanus in cons. 909. numero 4. & 5. Peregrinus, de fideicommissis, articul. 24. numer. 77. versic. Aut vtitur; & numeris sequent. Hieronymus Gabriel. in cons. 21. numer. 17. Valent. Forster. de succes sion. libro 6. cap. 34. quae st. 2. numer. 17. vers. Aut legitimat: Puteus decis. 483. numer. 4. lib. 2. Guil Benedictus, Celsus Hugo, Martin. Laudens. Cephalus, Couarruuias, Molinas, Nicolaus de Vbaldis, & Alij quamplures, quos dicta disputat. 7. num. 4. Pat. Thom. Sanchez commemorauit, & supra retuli d. num. 22. Consecutiué quoque, ex eadem dispensatione,[sect. 26] in radice matrimonij facta, oritur praeiudicium Tertij, cui propter impedimentum contrahentium matrimonium, succes sio es set deferenda; vnde sublato dicto impedimento per dispensationem in radice, praeiudicium Tertij, quod consequutiué venit, non attenditur: quod etiam vnanimiter tradiderunt ijdemmet Authores, dicto n. 4. per eundem Thom. Sanchez praecitati. Qui ipse in fortioribus terminis, quando scilicet parentes iam obierunt, & cedat in Tertij damnum; sic etiam sustinet num. 6. in terminis etiam, quod Tertij praeiudicium, quod venit consecutiué, non attendatur; tenent Ruinus in consil. 189. num. 16. lib. 2. Ancharanus dicto con sil. 409. sub num. 5. vers. Canonica igitur constitutio: Puteus dicta decisione 483. num. 2. & 4. lib. 2. Craueta in cons. 704. numer. 4. lib. 4. Felinus in cap. quae in Ecclesiarum, sub num. 21. In secunda amplicatione, in vers. Adde: de constit. Decianus in cons. 5. numer. 67. & sequent. lib. primo. Valentinus Forster. lib. 6. dicto cap. 34. quae stione 2. num. 17. in fine, versicul. Nec obstat: & vltra eos, quos Pater idem Thomas Sanchez retulit, eleganter Baldus in cons. 64. Totum pendet, lib. 6. Nouissimo, a num. 3. vsque ad numerum 10. in illis verbis: Concludo ergo, quod quaedam est legitimatio plenis sima, & haec est, qua disponit in radice matrimonij, & hanc solus Papa potest facere, & sola Canonica lege quoad omnes effectus; nam si legitimus non diceretur quoad ciuiles actus, quasi mon strum es set, quod legitimus, & illegitimus foret: quod argumentum sumitur ex principio dicti cap. per venerabilem, dispensando ergo in radice matrimonij legitimatur quoad omnem effectum consecutiuum, & quoad vtrumque forum. Eleganter quoque Alexander. in additione ad Bartolum, quae incipit, Trahatur retro, in fine, ad l. Gallus. §. & quid si tantum, vbi vide omnino. Vide etiam omnino verba singularia Antonij de Petra, in tractatu de potestate Principis, & inferiorum ab eo, cap. 24. numer. 188. cum duobus sequentib. Iosephum de Rusticis, ad l. cum auus. ff. de condition. & demonstrat. lib. 2. cap. 16. numer, 25. & numer. 32. Denique deducitur, ex hactenus dictis, apparere adeo concludenter eorum omnium, quae in contrarium adducta fuere, adducique pos sent, solutiones, vt consulto praetermittantur hoc loco; idque vel eo maxime, quod tribus illis fundamentis, pro contraria, negatiuáque parte, á se ponderatis num. 3. responderit specifice Pater ipse Thomas Sanchez, dicta disputatione 7. numer. 13. iuncto num. 4. & sequent. vbi superius resolutis conuenit[sect. 27] omnino. Et idcirco, Pat. Ludouic. Molinae loco, & placitis satisfacere, atque respondere, duntaxat erit nunc neces sarium, de quo supra, numer. 21. Is namque Anchor, tom. 3. de iustitia & iure, dicta dis putatione 624. negatiuam partem, de qua dicto numero 21. & contrarium eius, quod ex dicto numer. 22. cum Communi defendo, constanter tuetur; & contendit, filios natos ex matrimonio affectuali, super cuius radice Romanus Pontifex dispensauit, non succedere in primogeniis, nec comprehendi in dispositionibus, quibus filij legitimi, & de legitimo matrimonio vocantur; & inde dispensationemipsam in radice non operari in temporalibus, quoad succes siones, nec in praeiudicium Tertij; idque contra communem, & receptam omnium sententiam, de qua Pater Thomas Sanchez, dicta dispu tatione 7. num. 4. Vnico autem, eoque praecipuo adducitur, atque excitatur fundamento Molina, vt a communi ipsa recedat, videlicet, quod Summus Pontifex non habeat ad praeterita potentiam, vt validum matrimonium efficiat, quod validum re ipsa non fuit; & quod non adfuerit impedimentum illud Canonicum, quod adfuit tempore contracti illius matrimonij, quia nec Deus potest facere, vt factum. non sit factum: ad quod allegat Ancharanum, in cons. 409. qui vere contrarium probat, vt ex verbis ipsius Ancharani apparet ibidem, dum dicit: Ex quibus proculdubio concludendum videtur, Dominum nostrum Papam, matrimonium, de quo quaeritur, approbare potuis se, & per consequens, etiam, ex eo prolem susceptam, vt ex tunc legitimam declarare. Sic sané in hunc sensum, atque in fauorem communis sententiae, Ancharani consilium expendunt Boerius, decisione 674. num. 36. Puteus decisione 483. numer. primo, & secundo, & Alij ex his, quos Pater ipse Thomas Sanchez, dicto numer. 4. commemorauit; qui quamuis fundamentum hoc Pat. Molinae prae oculis habuerint, non ideo a communi sententia reces serunt, sed facile illud dilui pos se arbitrantur; sicut & aliud, in quo maiorem vim idemmet Author facere videtur, quod scilicet, sine nouo con sensu contrahentium, & nouo matrimonio contracto post dispensationem obtentam, non pos sit inter eos es se legitimum matrimonium; ac proinde, vt Summus Pontifex non pos sit efficere, vt antiquus consensus sufficiat, & legitimum matrimonium, dispensando in Canonico impedimento; quod aderat tempore talis consensus; sed quidem non concludit, quia cum de iure naturali matrimonium inter consanguineos de facto contractum, validum es set, si Summus Pontifex auferat, aut auferendo impedimentum iuris Canonici, provt ex tunc, & reualidando primum illum consen sum naturalem; matrimonium validum, & firmum manebit: quod autem pos sit Summus Pontifex id efficere, & dispensare in radice matrimonij, provt ex tunc, & efficere; vt res factae habeantur pro in sectis, etiam quoad effectus praeteritos, ex textu; in dicta Clementina prima, de immunitate Ecclesiarum, iuncta Glos sa, verbo, pro infectis: & communi Doctorum sententia, de qua Pat. Thomas Sanchez. dicto num. 4. & per Tiraquellum, de iure Constituti, secunda parte, limitatione 7. num. 47. vnanimiter deduxerunt vtriusque iuris Interpretes. Et res ipsa de iure antiquo fundamentum sumit; nam potest lex, vel Legislator efficere, vt pro non facto habea[sect. 28] tur aliquid, quantum ad iuris effectum, siue rei ip sius validitatem; per textum in l. iubemus nulli §. primo, in fine, C. de Sacrosanct. Ecclesiis, l. non dubium, C. de legibus, l. creditoris, in fine, C. de donat. inter. l. hac consultissima. in principio, C. de testament. l. prim §. sed a volentibus, ibi: pro non facto est: ff. de his quae in testam. delen. & est textus singularis, in cap. quia circa, de consanguinitate, & affinitate, & in cap. quod nobis, qui filij sint legitimi, & exornarunt Tiraquellus, vbi supra, ex num. 44. cum sequent. Decius in l. verum est, num. 3. ff. de regul. iur. & Mainerius, ibidem, num. 5. Bartolus in l. si maritus 15. §. legis Iuliae, numero primo, ff. de adulteriis, & melius, & in propria materia legitimationis, in l. si is qui pro emptore, ff. de vsucap. num. 29. sequuntur Ioannes de Imola, ibidem, num. 15. Iason, num. 127. & num. 223. & 224. Alciatus, num. 86. & Ioannes Crotus, num. 91. vbi late exornant doctrinam pre dictam, quod lex efficere pos sit, vt pro non facto habeatur aliquid, quantum ad iuris effectum; late Peregtinus, in consil. 7. num. 26. cum duobus sequent. volum. 2. Iosephus de Rusticis, ad l. cum annis, lib. 2. c. 16. n. 148. & 149. Sexto & principaliter obseruandum, atque con stituendum erit, inquirendum es se, ex quibus; dignosci, deprehendíue pos sit, Romanum Pontificem in radice matrimonij dispensas se, vt inde effectus praedicti resultent? Ac primum quidem id deprehenditur manifeste, quoties in dispensatione adiecta fuerit clausula illa, In vestro sic contracto[sect. 29] matrimonio remanere valeatis. Ex quo enim licentia conceditur remanendi in sic contracto matrimonio, matrimonium, prout erat iam contractum, approbatur, sublatis impedimentis, nec alias daretur licentia manendi in peccato, & in coniunctione illicita; & perinde est, ac si fuis set dictum, in matrimonio, sicut est contractum remanere; ad quod est textus singularis, in cap. quia circa, de consang. & affini. vbi expresse probatur, quod data licentia permanendi in matrimonio sic contracto, dicatur dispensatum in radice; & ita illum textum intelligit Abbas, in cap. per venerabilem, sub numero 25. in fine, qui filij sint legitimi: Siluester, in summa, verbo, legitimus, sub numero nono. Celsus Hugo, in consilio 16. sub numero 13. & in consilio 31. numero 6. & 7. Ludouic. Molina, de Hispanor. primogeniis, libro 3. cap. 2. numero 12. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 24. numero 79. Antonius de Rosellis, libro secundo, de legitimatione, numero 19. Hieronymus Goncalez, super regula 8. Cancellariae, glos sa 5. §. 9. numero 57. Nicolaus Garcia, de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap 2. numero 42. & confirmatur, ponderando verbum illud, remanere, [sect. 30] quod significat continuationem actus praecedentis cum perseuerantia, l. sed si manente, ff. de precario, l. sed hoc ita, ff. dere indicata, l. amissione, in fine, ff. de cap. diminutione, cap. si ex bono, de poenitentia, distinctione 4. l. vxorem, §. testamento, versic. Manente. ff. de legatis tertio. Rebuffum in l. alienatum, in verbo, manet, vbi plura congerit, & in verbo, remanere ff. de verborum significatione, Bris sonius, libro 11. de verborum significatione, in verbo, manere, & libro 16. in verbo, remanere: Garcia, dicto n. 42. Castrensis in consilio 389. n. 1. vol. 1. Craueta in cons. 684. num. 1. & 2. vol. 4. Tiberius Decianus in consil. 11. n. 18. & 19. vol. 1. Inducitur quoque dispensatio in radice matri[sect. 31] monij per clausulam alteram, qua Romanus Pontifex ita cauerit, prolem susceptam, si qua sit, & sus cipiendam ex inde, legitimam decernendo: Nam sicut proles suscipienda, erit sine dubio legitimata in radice matrimonij, ita proles antea suscepta; quia non potest, nec debet diuerso iure censeri, l. eum qui aedes, in fine, ff. de vsucapionibus, & adaequatorum idem est iudicium, l. prima, ff. de legatis primo l. secunda, C. communia de legatis, cap. translato, de constitut. late Camillus Gallinius, de verborum significatione, libro 5. cap. 17. numero 8. & cum verba determinentur ab eodem verbo, legitimum decernendo, aequalis debet es se determinatio, l. iam hoc iure cum vulgatis, ff. de vulg. & pup. subsit. & alio cap. huiusce tractatus supra, longa serie explanatur. Et ita argumentatur, & optime comprobat Cephalus, in loco statim referendo. Et quod ex dicta clausula inducatur dispensatio in radice, matrimonij; obseruarunt Nauarrus, in consilio primo, libro 4. in titulo, qui filij sint legitimi, Celsus Hugo, in consilio trigesimo primo, num. 6. Cephalus, in con silio 367. ex num. 52. cum pluribus sequent. praecipue numero 55. qui cum iudicio statuit, & iuridice quidem, dictam clausulam non fuis se neces sariam propter filios natos post dispensationem in figura matrimonij: sed bene fuis se neces sariam propter filios, antea natos. Et eandem partem amplecti videtur Pater Thomas Sanchez, libro 8. dicta dis [sect. 32] putatione 7. numero 22. nec contrarium probauit ibidem, num. 23. loquitur enim, quando post initum matrimonium inualide, dispensaret Pontifex, vt valide iniretur, addita clausula, Prolem susceptam, si qua sit, & suscipiendam exinde legitimam decernendo. Quia cum dicta verba: Vt valide matrimonium iniretur, significent proprie, vt de nouo contrahatur matrimonium, quod antea nullum erat, & relinquendo illud nullum, provt antea erat; certum est, quod Summus Pontifex non pos sit efficere legitimos, & de legitimo matrimonio eos, qui antea erant nati ex matrimonio, quod remansit nullum. Et idcirco, quoad prolem antea habitam, vis est, vt verbum illud significet duntaxat legitimationem quoad spiritualia, & ad temporalia in terris Ecclesiae, vt in cap. per venerabilem, qui filij sint legitimi, quoad prolem vero postmodum suscipiendam, veram, & propriam legitimationem, ita vt eo casu non pos sit operari ratio aequalis determinationis, quae solet vtrumque verbum aequaliter determinare. Et cum Romanus ipse Pontifex duntaxat dispenset, vt valide iniretur matrimonium, quod antea erat nullum, non est credendum, quod adiiciendo verba sequentia, Prolem susceptam, & suscipiendam, ex sola vi aequalis determinationis, voluerit se incontinenti corrigere, concedens duntaxat dispensationem matrimonij, quod habuit pro nullo, & nullum adhuc reliquit, ex regula l. nam ad ea, ff. de conditionibus & demonstrationibus: & quia ex diuersitate rationis, vel vbi absurdum daretur, ces sat regula ipsa dict. l. iam hoc iure, vt etiam alio cap. huiusce tractatus, latius comprobaui: & in terminis, quod in casu praedicto non videatur Romanus Pontifex in radice matrimonij dispensare; tenet Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. num. 22. & 23. Septimo denique, & vltimo loco obseruan[sect. 33] dum, atque constituendum erit, dubium es se, vtrum ex dispensatione in radice matrimonij, praecedente affectu maritali, vsque adeo filij legitimi efficiantur, atque ex legitimo matrimonio nati dicantur, vt ipsimet comprehendantur, comprehen sique censeantur indispositionibus, substitutionibus, & primogeniorum, vinculorumque institutionibus, in quibus filij ex legitimo matrimonio nati, vocantur perpetuo; adeo vt ea legitimitate satisfiat, satisfactúmque prae sumatur dispositioni praedictae, qua ad eum modum vocationes, & sub stitutiones concipiuntur; perinde ac si ab initio legitimum & verum matrimonium interuenis set, nec dispensatio vlla in radice neces saria fuis set. Et quidem huiusce articuli resolutio, atque explanatio, ex dictis, & resolutis antea dependet, sicuti pendere prae sensit recte Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 24. numero 80. Cum autem in His panorum primogeniis capacitas personarum ad succedendum, inspiciatur duntaxat tempore vacantis, & delatae succes sionis, nec antea deficiens, aut existens, aut postmodum superueniens, attendatur, l. intercidit, ff. de conditionibus & demonstrationibus, l. non oportet, ff. de legat, prae stand. si cognatis, vbi Socinus numero 29. ff, de rebus dubiis, Molina, de Hispanorum primogeniis, libro primo, capite 13. numero 36. & lib. 3. cap. 2. numero 16. & tempore ipso delatae succes sionis maioratus, cum ea qualitate, scilicet, quod sit natus legitimus, & de legitimo matrimonio, virtute dispensationis in radice inueniatut is, qui succes sionem praetendit; succedere debet omnino, idque iuxta dispositionem ipsam institutoris; quia (vt dixi) id operatur dispensatio in radice ex qua Romanus Pontifex tollit omnino impedimentum, quod fuerat a principio; provt interminis scripsit Abbas, in dicto cap. per venerabilem, numer. 21. in illis. verbis: Et efficitur proles legitima quoad. vtrumque forum, quia Papa potest tollere impedimentum inductum per Canonem, & sic remansit matrimonium validum. Et ibidem sequitur Alexander de Ne uo, num. 26. & Doctores communiter, Guil. Benedictus, in capit. Rainuntius, verbo, & vxorem, nomine Adelasiam, num. 202. Cephalus, in cons. 307. ex num. 49. cum sequentib. lib. 3. Tuschus, tomo 5. litera L. conclusione 220. num. 37. & cum infinitis, quos refert Pater Thomas Sanchez, tomo 3. libro 8. dicta disputatione 7. num. 4. & ij omnes conueniunt, Romanum Pontificem in radice matrimonij dis pensare pos se in toto mundo; & dispensando, provt ex tunc, validari matrimonium, & perinde haberi, ac si ab initio matrimonium interuenis set. Deinde ex dispensatione in radice matrimonij facta, induci, vt filij succedant in omnibus, & quibuscunque bonis, sicuti filij, ex legitimo matrimonio nati succedunt. Denique, ex eadem dispensatione oriri in neces sariam consequentiam, siue consecutiue prae iudicium Tertij, vt ipsimet filij ita excludant Tertium, & alium quemcunque, qui alias succes surus es set, si dispensatio interueniret, ac si ab initio, dis pensatione praecedente, matrimonium contractam es set, provt iidem Authores, á Patre Thom. Sanchez, d. num. 4. relati, obseruarunt. Sequitur ergo neces sario dicendum, quod filij huiusmodi, ex matrimonio, in cuius radice dispensatum est, nati, sic succcdere debeant in maioratu, ad cuius succes sionem filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur; sicuti hi, qui absque vlla dispensatione legitimi nascuntur; nam si ius ipsum, pro legitimis & de legitimo matrimonio natis, reputat eos, qui ex dispensatione in radice matrimonij legitimantur, & ipsos, vt tales, ad omnia bona, & succes siones quascunque admitti, quoad verumque forum, vt dictum est; testatores autem regulariter, & in dubio videntur, & prae sumuntur videri se conformare cum dispositione iuris communis voluis se, & intendis se, vt dispositiones suae, atque substitutiones intelligantur ad eum modum, & sensum, & provt ius ipsum eas intelligit, atque accipit; sicuti Bart. & DD. communiter adnotarunt in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian. Honded. in consilo 59. num. 69. & in cons. 46. num. 22. & 23. & 26. & in cons. 48. num. 41. & seq. lib. 2. Viuius decis. 265. lib. 2. Surdus in cons. 116. n. 16. & 67. & 68. lib. 1. dicendum quidem, atque ex coniectura voluntatis prae sumendum est, quod ipsi etiam testatores, aut disponentes habuerint pro legitimis, & de legitimo matrimonio natis, eos, quos pro talibus ius idem habet ex dispensatione in radice matrimonij, nec aliud prae sumi pos sit, nisi iidem expres serint specifice; vt per Peregrinum, in cons. 42. num. 2. lib. 3. & in cons. 44. num. 7. lib. 1. Hondedeus, dicto cons. 48. num. 42. & seq. atque ita, quod plene, integre sit satisfactum clausulae, & dispositioni, qua filij ex legitimo matrimonio nati vocantur. Rursus eadem pars comprobatur, quoniam legi[sect. 34] timatio ex dispensatione in radice matrimonij, adaequatur legitimationi per subsequens matrimonium, de qua in cap. tanta est vis, qui filij sint legitimi, vt per Abbatem, in dicto cap. per venerabilem, sub num. 25. in fine. Achilles de Gras sis, decis. 5. tit. qui filij sint legitimi, num. 8. in fine. Guil. Benedictus in cap. Rainuntius, de testament. verbo, & vxorem nomine Adelasiam, num. 202. & 208. & cum aliis tradidit Nicolaus Garcia, in addit, lib. 2. de beneficiis, par 7. cap. 2. num. 42. ad finem, imo legitimatio ex dispensatione in radice, plenior, & potentior est, quam ca, quae ex virtute dicti cap. tanta est. vis, inducitur: quod patet euidenter, nam in specie eiusdem cap. non est neces saria radix matrimonij, id est affectuale matrimonium, & de facto, quod praecedat copulam; in dispensatione autem in radice, non alias Romanus Pontifex potest dispensare, nec dispensatio ipsa suum effectum operatur, nisi radix praeces serit matrimonij ex affectu, vel con sensu, sicuti Ioannes Andreas, & caeteri Doctores notarunt communiter in dicto cap. per venerabilem, atque ita effectus dispensationis in radice reducuntur ad primum illum consensum maritalem, qui neces sario debet praecedere, quod in dicto cap. tanta, non est neces sarium, quia effectus illi producuntur virtute matrimonij subsequentis; provt Authores omnes supra relati latius comprobarunt. Sed in[sect. 35] maioratibus, ad quorum succes sionem filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, comprehenduntur, comprehensique censentur ex verisimili disponentis voluntate, ij, qui per subsequens matrimonium legitimati fuere; vt per Molinam, de Hispanor. primoge. lib. 3. cap. 1. num. 10. vbi te statur, ita pronuntiatum in supremo Castellae Senatu. Menochium in cons. 227. num. 13. lib. 3. & infinitos alios, cum quibus Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 2. cap. 16. ex num. 126. vsque ad num. 181. Garciam, de beneficiis, tomo 2. parte 7. cap. 2. num. 43. Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. §. 3. num. 15. & seqq. & num. 28. & seqq. & latius dis putaui, atque explicaui supra hoc eodem tractatu, cap. 31. vbi contrarias opiniones recensui. Ergo multo magis succedere poterunt, atque debebunt ij, qui ex dispensatione in radice matrimonij, legitimati fuerint. Denique & vltimo loco eadem pars, & sententia comprobatur auctoritate, & resolutione grauis simorum iuris Interpretum, qui in terminis res ponderunt, atque docuerunt, quod in vocationibus, & substitutionibus, in quibus filij legitimi, & de legitimonio matrimonio nati vocantur, veniunt, & comprehenduntur filij legitimati in radice matrimonij, absque eo, quod in consideratione habeatur praeiudicium Tertij, quod per indirectum, & in consequentiam dispensationis in radice venit; ita equidem tenuerunt Socin. in l. Gallus, S. Seius, sub num. 5. vers. & ad argumentum: de liberis & posthumis, Celsus, in cons. 31. ex num. 7. Boetius, in cons. 23. num. 13. volum. 2. & in cons. 180. numer. 11. & 15. eod. volum. Beroius, decis. 264. numer. 7. Collegium Patauinum, consil, 3. num. 63. inter consilia vltimar. volunt. volum. 2. Cephal. in cons. 307. ex num. 51. libr. 3. Nicolaus de Vbaldis, in tractatu de succes sion. ab intestato, prima parte, numer. 106. Hierony. Gabriel, in consil. 21. numero 17. libr. 1. Antonius de Rosellis, de legitimationibus, lib. 2. in principio, numer. 22. Valent. Forster. de succes sionibus, libr. 6. cap. 34. quae stione 2. numer. 17. ver sic, Aut legitimat: Martinus Laudensis, de legitimat. §. nunc Seniori, sub numer. 85. Laderchius Imolensis, in consil. 24. numer. 38. Baptista Lupus, in tractatu de illegitimis, & naturalibus, commentario 4. §. primo, numer. 56. fol. 252. vbi alios Authores pro hac parte commemorat, in fideicommis sis, & primogeniis idem firmarunt Couar. in quarto Decret, secunda parte. cap. 8. §. 8. numero 15. Ludouic. Molina, de Hispanor. primogeniis libro 3. cap. 2. sub numero 12. in versic. Si vero impedimentum: Ioseph. de Rusticis, d. l. cum anns, libro secundo, capit. 16. numero 90. & 91. Nicolaus Garcia, in addit. de beneficiis, tomo secundo, parte 7. capit. 2. numer. 41. & 42. Et cum dispensatio in radice matrimonij, integre, & in ampla forma facta est; id ipsum admittit Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. num. 26. 27. & 28. & maxime in fine eiusdem capit. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 23. numer. 45. vers Quam tamen conclusionem, & melius capit. 24. numer. 80. vbi sic scripsi. Ex prae mis sis itaque conclusio sit, quod vbi Papa dispensat in radice matrimonij, illud ab initio confirmando, vel retro legitimat matrimonium, filij inde ab initio nati, legitimi sunt, imo de legitimo matrimonio quoniam in bis Papa supremam habet potestatem, & facere potest, quousque matrimonium ab initio fuerit legitimum, sic dicit Ancharanus, dicto consilio 409. columna 2. per text. in capit. quod nobis, qui filij sint legitimi. Statim autem, vt prober, filios naros ex matrimonio huiusmodi, super cuius radice dispensatum est, succedere in fideicommis sis, ad quae filij nati ex matrimonio legitimo vocentur, sic infert, atque scribit, ex quibus inferri potest, quid statuendum sit in fideicommis sis, ex quibus vocentur legitimi, & naturales, serie nati de legitimo matrimonio. Et de his hactenus. ADDITIO. POst per actum, & scriptum caput istud, totúmque opus absolutum, ad me peruenerunt pros peri Farinacij, nonis simarum Rotae Romanae decisionum commentaria, quibus decisione e 455. prima partis, tomi primi, exfolio 594. decisione 687. partis secunda, tomi secundi, ex folio 195. Rotae Romanae decisiones adducens, ex proposito explicat, num Romanus Pontifex dispensare pos sit in radice matrimonij, approbando scilicet matrimonium, de facto inter consanguineos contractum, ita quod filij ex eo nati, reputentur legitimi, etiam in praeiudicium venientium ab intestato, provt dicta deci sione 455. summauit. Quando etiam Papa approbando matrimonium, nulliter contractum inter con sanguineos, in radice dispensas se censeatur, etiam in praeiudicium Tertij, provt late, & notanter dicta decisione 687. & in effectu easdem sustinet conclusiones, & resolutiones, quas ex communioribus Interpretum placitis, supra adduximus; matrimonium scilicet contrahi non pos se inter consanguineos coniunctos, tertio, quarto, & quinto gradu. Deinde, Papam in materia matrimonij, & legitimationis liberorum dispensare pos se, & sic dispensare valere in radice matrimonij, de facto contracti inter con sanguineos in secundo, tertio, quarto, & quinto gradu, illudque approbare perinde, ac si matrimonium, ab initio validum interuenis set. Praeterea, filios, ex eo matrimonio natos, effici legitimos, si Papa per dispensationem illud approbauit, perinde, ac si matrimonium validum ab initio interuenis set, idque procedere etiam in praeiudicium venientium ab intestato, aut aliorum qui vocati es sent, aut ius succedendi haberent. Denique explicat, Papa an, & quando dicatur dispensare in radice matrimonij, de facto Contracti inter con sanguineos, ita quod filij ex eo nati, censeantur, atque efficiantur legitimi, etiam in praeiudicium Tertij, provt eadem decisione 455. numero nono, cum sequentibus; & latius dicta decisione 687. per totam, vbi etiam numero octauo, quod Papa potest, matrimonium, inter consanguineos, de iure po sitiuo nullum, dispensando, verum & validum reddere, provt ex tunc, ac si dispensatio illud prae ces sis set, & prolem legitimare, ac si ab initio le gitime nata fuis set, & quod tunc non requiritur nouus consensus, sed sufficit ille primus, cum affectu maritali prae stitus, & quod dispensatio huius modi in radice, operatur etiam in praeiudicium tertij, ad succes sionem vocati, idque maxime, quando dispensatio fuit a parentibus petita, & etiam post mortem alterius ex coniugibus. Et quae debeant praecedere, vt dicatur dispensatum in radice matrimonij. Et an matrimonium, inter consanguineos in radice dispensatum censeatur ex solo verbo remanere, posito in dispensatione, prout ibidem de his, & aliis, de quibus supra. Et vide Farinacium eundem, decisione 280. per totam, fol. 309. primae partis, tomo primo. Iosephum de Ses se, decis. 231. per totam, tomo tertio, ex folio quarto, vs que ad folium 26. vbi latis sime quoque de dispensatione in radicem matrimonij, & cumulans multa. # 107 CAPVT CVI. Filij legitimati per rescriptum, & gratiam Principis, an & quando ex prae sumpta te statoris voluntate, atque ex coniecturis deficere faciant conditionem, atque ita substitutum excludant, vel non. An etiam, filiis legitimis deficientibus, ad maioratus succes sionem, ex coniectura quoque voluntatis admitti valeant, admis sique, & vocati censeantur, & de opinione Ludouic. Molinae, quae dilucide, & singulariter explicatur; & articulus substituti, originali Scribentium omnium lectura, ingentique studio explanatur. Legitimationis denique materia, quoad primogeniorum succes sionem; & iuri acquirendo, siue acquisito substitutorum, aut vocatorum, an, & quando derogare valeat Princeps, siue non? breuiter, & distincte explicata; & ibidem Ludouic. Molinae conclusiones, atque obseruationes, probatae, & exornatae. Et vide ad finem capit, in additione. SVMMARIVM. -  1 Pro ingres su, ornatu, & dilucida explicatione eorum, quae hoc cap. peraguntur, nonnulla prae mittuntur, atque adnotantur, quae scitu, & notatu sunt digna. -  2 Filij legitimati excludunt substitutum sub conditione si sine liberis, idque ex sententia communi. -  3 Quae probatur, & ratione concludenti confirmatur. -  4 Sed an in Hispanorum primogeniis, & maioratuum succes sione, ea obtinere possit, controuertitur; & singulariter explicatur, provt hic videbitur. Ludouic. Molinae locus, originaliter expenditur. Pelaez a Mieres locus alius adducitur, qui mire casui prae senti conuenit. Et Ludouic. eiusdem Molinae, alio in loco obseruatio alia, quae eidem proposito conducit, ponderatur. -  5 Filij legitimati per rescriptum Principis, non excludunt substitutum sub conditione, si sine filiis legitimis, & naturalibus, idque exsententia quamplurimorum. -  6 Quorum fundamenta recensentur, & in effectu ad summam rediguntur. -  7 Eáque non concludere, & vrgens responsum habere ostenditur, prout hic adnotatur. -  8 Filij legitimati per rescriptum Principis, excludunt substitutum sub conditione, si sine filiis legitimis, & naturalibus; id quod tuentur infiniti fere iuris Interpretes. -  9 Quorum fundamenta praecipua expenduntur, & ad summam rediguntur. -  10 Et argumentis, siue fundamentis, pro contraria, negatiuáque parte adductis supra, numero 6. concludenter satisfieri, responsúmque praeberi pos se, provt hic adnotatur. -  11 Filij legitimati substitutum non excludunt contra voluntatem testatoris expres sam, vel etiam tacitam, ex legitimis coniecturis deductam; quod exornatur. -  12 Legitimati, ad Hispanorum primogenia, siue vincula, & maioratus Hispaniae, ad quae. filij legitimi & naturales vocantur, an admittantur. Vbi Ludouic. Molinae opinio probatur, & exornatur, atque aliorum Authorum, in idem placitum conuenientes sententiae proferuntur. Et Ferdin. Uazq. de Menchaca opinio contraria confutatur. -  13 Legitimatio Principis non potest tollere ius his, quibus in legitimati defectum succes sio maioratus deferenda es set, nisi ea legitimatio citatis substitutis facta fuerit; quod exornatur. -  14 Princeps non potest derogare iuri substitutorum, absque eo, quod vtatur clausula, Ex certa scientia, seu de plenitudine potestatis. -  15 Clausulae, Ex certa scientia, seu de plenitudine potestatis, a Principe absque caus ae cognitione apponi non pos sunt. -  16 Citatio debet interuenire, vbi caus ae cognitio requiritur. -  17 Princeps non potest derogare iuri, etiam in spe, ex contractu competenti. -  18 Facultas contrahendi ex iure gentium processit, sicut facultas testandi. -  19 Deus subiecit Principi leges, non tamen subiecit illi contractus. -  20 Imperator quamuis sit super caput iuris ciuilis, est tamen sub pedibus iuris gentium. -  21 Ius naturale potentius est iure principatus. -  22 Princeps etiam ex potestate absoluta non potest tollere ius competens ex contractu, etiam inter subditos. -  23 Causa publica requiritur, vt Princeps pos sit auferre ius in spe competens ad maioratus succes sionem, & quod prae stetur bonum cambium. -  24 Causa publica requiritur, ad hoc vt Princeps pos sit filium, in praeiudicium vocatorum ad maioratus succes sionem, legitimare. -  25 Citatio substitutorum, & caus ae Cognitio requiritur eo tempore, quo gratia in eorum, praeiudicium expeditur. -  26 Legitimatio simplex non sufficit ad hoc, vt ex illa, iuri substitutorum derogatum es se cen seatur. -  27 Filius ad maioratus succes sionem, expresse, atque ex certa scientia, a Principe legitimatus, vtrum substitutos excludat. -  28 Opinio dicentium, Principem, etiam absque cau sa, & citatione substitutorum, pos se iuri sibi ad maioratus successione in spe quae sito praeiudicare, taxatur. -  29 Ex legitimatione, etiam ad feuda facta, non potest derogariiuri, quod in eius defectum, aliis ex inuestitura antiqua competebat. -  30 Quamplurimorum iuris Interpretum placita, & resolutiones, Ludouici Molinae conclusionibus, & obseruationibus conuenire, & sic temperandas, atque intelligendas, provt ipse temperauit, atque intellexit. Idque in hac legitimationis, & iuris substitutorum derogationis materia, provt hic adnotatur. -  31 Velazq. Auendani, in eodem proposito, & legitimationis in praeiudicium Tertij materia, conclu siones, & resolutiones, ad summam rediguntur, & eorum sensus adducitur. -  32 Filij legitimati non excludunt substitutum sub conditione, si. sine filiis legitimis, & naturalibus deces serit, quando is, qui fideicommis sum reliquit, erat nobilis, & illustris vel alias persona in dignitate constituta. -  33 Filij legitimati non excludunt substitutum, quando fideicommis sum relictum fuit sub conditione, si substitutus absque filiis, legitime natis, siue ex legitimo matrimonio procreatis, deces serit. -  34 Idque etiam, si legitimatio facta sit adiecta clau sula, quod sit, & habeatur perinde, ac si es set de legitimo matrimonio natus, & procreatus; ex sententia communi. -  35 Contra, ex sententia aliorum quae hic explicatur. -  36 Filij legitimati non excludunt substitutum, vbi ex communi vsu loquendi, sub appellatione legitimorum, legitimati non comprehenduntur. -  37 Idque multo magis in Hispanorum primogeniis, & maioratuum successione attenta eorum natura, provt hic adnotatur. -  38 Filij legitimati non excludunt substitutum, quando maioratus institutor, aut testator ad eius successionem filios, & filias inuitauit; & vide numero seq, -  39 Vel quando substituis set alterum eius filium. -  40 Filius non legitimatus, sed dispensatus, nunquam excludit substitutum sub conditione, si institutus absque filiis legitimis deces serit. -  41 Filius spurius legitimatus, non excludit substitutum sub conditione, si institutus absque filiis legitimis deces serit, quia non potest dici legitimatus, sed dispensatus. -  42 Legitimatus per rescriptum, qui tempore impetratae legitimationis potuit ex subsequenti matrimonio legitimari, non excludit substitutum. Et hoc defectu infringuntur quamplurimae legitimationes. -  43 Legitimatus non excludit substitutum, quando ipse substitutus est persona, in maxima dignitate constituta, vel Eques auratus, vel Ecclesia. -  44 Legitimati non excludunt substitutum, nec continentur sub verbis, sine filiis legitimis, quando testator expresse prohibuit bona alienari; quod explicatur. PRo dilucida, & distincta, breui[sect. 1] etiam absoluta tamen huiusce cap. explicatione, quod diffusam, & latam materiam continet, obseruare, atque in memoriam etiam reuocare neces sarium erit, me in commentariis ipsis huiusce tractatus, cap. 22. ex numero 40. vsque ad numerum 64. quamplurima adnotas se, atque tradidis se, quae ad eundem tractatum, & legitimationis filiorum, ex gratia, & rescripto Principis, non recognos centis superiorem, materiam pertinent omnino; id tamen eodem cap. principaliter explanare intendis se, quae scilicet vere, & proprie legitimatio dicatur, & quae dispensatio, & vtriusque qualis, & quanta sit virtus, vis, & effectus; atque ita hisce de rebus, quae adeo exacte, & dilucide, ipso cap. vigesimo secundo, scribuntur, nihil hoc loco repetere, aut transcribere oportere, sed duntaxat insistere circa vnum, quod á coniectura voluntatis interpretationem recipere, & á mente disponentis prae sumpta, siue ex coniecturis totum pendere, vnanimiter Interpretes nostri, multis in locis tradiderunt communiter, nec dicto cap. vigesimo secundo, ad examen, & di sputationem reducitur; remis siue namque duntaxat attigi ibidem, numero quadragesimo quarto, an legitimati filij, filiis legitimis deficientibus, ad maioratus succes sionem admittantur, nécne; id quidem, quod altiorem disceptationem requirit, provt eam suscipit Ludouic. Molina, de Hispanorum primogen. libro tertio, cap. tertio, fere per totum, & ab alterius articuli resolutione explicationem atque resolutionem recipit; legitimati inquam ex rescripto Principis, quando ex prae sumpta testatoris voluntate deficere faciant conditionem, atque ita excludant substitutum, vel non; de qua infinitiiuris Interpretes egerunt latis sime vt mox videbitur, & dicto cap. vigesimo secundo, referuntur. Sic sane, quaecunque rationes, fundamenta, auctoritates, & sententiae in eo articulo, quoad substitutum, & fideicommis sa iuris communis expenduntur, communiori Doctorum placito recipiuntur, primogeniorum succes sioni, & dubij propositi resolutioni genuinae adaptantur: eisdem namque conferunt omnino, sed in Hispanorum primogeniis, aut vinculorum succes sione, fortius adstringunt, & militant quaecunque iidemmet Authores pro negatiua parte as serunt, vt scilicet filius legitimatus non excludat substiutum, sub conditione, si sine liberis, ea namque fortiori ratione, in eorundem maioratuum succes sione obseruari debebunt. Quod attinet itaque ad examen propositae quae stionis, nunquid filij legitimati excludant substitutum sub conditione, si sine liberis, aut si sine liberis legitimis, aut ex legitimo matrimonio, deces serit; an etiam ad maioratus succes sionem, filiis legitimis deficientibus admittantur, quo distincte admodum procedatur, obseruare, atque praemittere neces sarium erit, Interpretes nonnullos simul coniunxis se terminos hos, si sine liberis, aut si sine liberis legitimis, aut si sine liberis legitime, aut ex legitimo matrimonio natis, deces serit; & tunc quidem diuisos, cum eorundem Alij, terminis eisdem simul ita coniunctis, siue non distinctis, affirmatiuam partem quandoque, quod legitimati faciant deficere conditionem in omnibus tribus sustinuerint; negatiuam etiam quandoque. Alij vero, etiam primis illis terminis retentis, si absque liberis deces serit, non adiecto verbo, legitimis, contrariam, negatiuámque partem admittunt, atque ita indubitate magis id as seuerarunt, quando verbum, legitimis, aut verbum, legitime, ex legitimo matrimonio natis, adiectum fuerit. Et idem (vt dixi) sustinent, etiam adiecta conditione, si sine liberis, & omis so verbo, legitimis, aut legitime natis, vel ex legitimo matrimonio, idque contra filium legitimatum. Alij vero, licet adiecta conditione, si sine liberis simpliciter, absque adiuncto, legitimis, in fauorem legitimati ex rescripto scripserint, atque responderint, & quando adiectum est verbum, legitimis, id ipsum in fauorem legitimati tueantur; quando tamen adiectum est verbum, legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis, contrariam partem amplectuntur, & etiam, quando verbum, legitimis, adiicitur duntaxat, id ipsum defendunt; provt haec omnia deducuntur aperte ex multis illis Authoribus, quos dicto cap. vigesimo secundo, ex numero quadragesimo, vsque ad numerum sexagesimum quartum, longa serie commemoraui, & referendis infra, hoc eodem capit, vbi ex illis, dicto cap. 22. relatis, nonnullos sciens, consultóque praetermittam, alios autem adiiciam, quoniam ibidem non expenduntur. Nonnulli autem eosdem tres casus distinxerunt, & verborum formulas, siue positiones separarunt iuridice, & distincte. Primo enim casu agunt de substitutione illa, sic concepta, si filius meus deces serit sine filiis. Secundo, de illa, si deces serit sine filiis legitimis, & naturalibus. Tertio denique, de altera, si sine filiis legitime natis, aut ex legitimo matrimonio procreatis; sicuti ex sententia quorundam distinxit, & separauit Angelus Matheaccius, de legatis, & fideicommis sis, libro tertio, capit, vigesimo primo, ex numero primo, vsque ad numerum decimum, folio 150. & 151. Michael Gras sus, receptar, sententiar. §. fideicommis sum, quae stione trigesima octaua, numero primo, & quatuor sequentibus, Ioannes Gatcia de nobilitate, glos sa 21. numer. 23. & 26. vbi agit de conditione, si sine liberis. Et numero vigesimo, vbi agit de conditione, si absque liberis legitimis deces serit: Et numer. 21. & 27. vbi agit de conditione, si sine liberis legitime natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis. Ita etiam, tres ipsos casus distinguit, & addit quartum Sfortia Oddi, in tractatu compendios ae substitut. parte sexta, cap. an legitimati, folio mihi 167. & 168. Primus casus est, quando dictum fuit simpliciter, si sine filiis. Secundus, quando dictum fuit, si sine filiis legitimis, & naturalibus. Tertius, quando dictum fuit, si sine filiis legitime natis, siue legitimo matrimonio natis. Quartus, quando praedicta verba, legitimam sobolem significantia, fuerunt geminata; videlicet, si sine filiis legitimis, & de legitimo matrimonio natis, &c. vel similibus. Ioannes autem Gutierrez, in repetitione ad §. sui institut. de haered. qualitat. & different. ampliatione quarta, ex numero 164. licet in hac ipsa legitimationis materia inuoluat quamplurima, nihil firmum adducit. Fuluius vero Pacianus, in consilio trigesimo sexto, ex numer. 190. cum sequentibus, Primum casum, conditionis scilicet si sine liberis, non attigit; fortas sis hoc ideo, quod eum in fauorem legitimati, & contra substitutum, pro indubitato habuerit, provt etiam Alij non attingunt. In alio vero, conditionis scilicet, si sine liberis legitimis, & naturalibus, pro eodem legitimato respondit. In vltimo vero, conditionis inquam, si absque liberis legitime natis, vel ex legitimo matrimonio natis, aliter statuit, vt infra videbitur. Et adiicit num. 160 & 161. quod legitime natus, & natus ex legitimo matrimonio, non differunt; & inde quod in conditione, si absque filiis legitime natis, vel ex legitimo matrimonio natis, differentia constituenda non sit: quod ego credo veris simum, & cum Socino iun. & Ioanne Cephalo, id ipsum tradidit Iosephus de Rusticis, ad l. cum auus, libra secundo, cap. decimo quinto, numero 181. & notauit legitime natos, & legitime defendentes, & ex legitimo matrimonio natos, idem significare: Menochius etiam, in consilio 296. numero secundo, libro tertio. Praemittendum denique erit, eiusdem quae stionis disceptationem, omnino es se coniecturalem, & prae sumptam, & a coniecturis aliquando, sicque tacita, & prae sumpta voluntate; aliquando ab expres sis sicque clara voluntate pendere, & voluntatem semper primo loco spectandam, etiam coniecturatam, vt dixi: sic sane ex sententia aliorum obseruauit Cardinal, Francisc. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntat. libro vndecimo, titulo decimo, numero octauo, in fine, Iacob. Menochius, libro quarto, prae sumptione septuagesima nona, numero primo, & secundo, Angelus Matheaccius, de legat. & fideicommis sis, libro tertio dicto cap. vigesimo primo, maxime numero octauo Fuluius Pacianus, in consilio trigesimo sexto, numero 195. & 196. & sequent. & num. 204. & 205. Morquechus, de diuisione bonorum, libro quarto, capit. septimo, ex numero vigesimo octauo, cum sequentibus. Pro affirmatiua itaque parte, vt filij legitimati excludant substitutum sub conditione, si sine liberis, simpliciter adiecta, & etiam sub conditione, si sine liberis legitimis, & naturalibus, permulti equidem, & maximi nominis Authores extant; sed quo distincte magis procedatur, & casus antea relati separentur, & quo eorundem Interpretes loquantur, appareat, (dis sentiunt enim in multis) Primo obseruandum erit, quod cum te stator simpliciter dixerit, si filius meus sine filiis deces serit, Caium, vel Tullium substituo, legitima[sect. 2] tus faciat deficere conditionem, ac fideicommis sum, proindéque substitutum excludat; & sic in terminis illis, cum adiecta est simpliciter conditio si sine liberis, pro legitimato ipso responde[sect. 3] runt Decius, Emmanuel Costa, Sfortia Oddi, & Andr. Gail, cum quibus Michael Gras sus, §. fideicommis sum; quae stione trigesima octaua, numero primo, qui subdit, id absque scrupulo procedere. Et cum eodem Gail, Sfortia, Peregrino, Alexandro Raudense, Valent. Forst. & Anton. de Petra, Bernardus Graeueus, in addition. ad And. Gaill. libro secundo, conclusione 136. numero vigesimo quarto, folio mihi 407. Alexand. Iason, Iacobinus de sancto Georgio, Socinus, Decius, Gozadinus, Tiraquellus, Gregorius Lopez, & Menchaca, Cum quibus, in his ipsis terminis, conditionis scilicet, si sine liberis deces serit, simpliciter adiectae sic firmiter resoluit Ioannes Garcia, de nobilitate, dicta glos sa vigesima prima, numero 23. & 26. Peregrinus etiam, de fideicommissis, articulo vige simo tertio, numero trigesimo septimo. Qui in eisdem terminis, & quando de filiis simpliciter facta fuit mentio. legitimatos contineri, & excludere sub stitutum sub conditione, si sine liberis, resolutiue firmauit, & reddit rationem, provt ibi videri potest. Azeuedus, in l. decima, titulo octauo, numero tertio, & quarto, libro quinto. Et idem quoque, quod filius legitimatus excludit substitutum, vocatum, si institutus deces serit sine filiis, resoluit Ioannes de Montealegre, in praxi ciuili, libro secundo, capit, primo, §. tertio, numero vigesimo septimo. Qui pro hac sententia citat quamplurimos, Baldum inquam, Alexand. Decium, Iasonem, Iacobin. Ripam, Ruinum, Riminaldum seniorem, Brunum, Curtium iunior. Parisium, Durandum, Villalobos, Gozadinum, Socinum iunior. Castellum, Ioannem Lup. Couarruu. Rojas, Rolandum, Cephalum, Bursatum, Pas setum, Molinam, & Manticam; qui tamen maiori ex parte, in his terminis, conditionis scilicet, si sine filiis, simpliciter adiectae, in indiuiduo non loquuntur, sed in terminis casus sequentis, quando scilicet substitutio facta est sub conditione, si deces serit sine filiis legitimis, aut sine filiis legitimis, & naturalibus: Ex quo tamen in eis terminis, atque ita fortioribus, in fauorem legitimati, & contra substitutum responderunt magis communiter, vt statim videbitur; recte pos sunt pro sententia praedicta expendi, licet termini substitutionis, minus fortes, aut difficiles sint, sic etiam & fundamenta, quae pro le gitimato ipso, & contra substitutum expenduntur inferius, in eisdem terminis, conditionis scilicet, si absque liberis legitimis & naturalibus deces serit, vt substitutus per filium legitimatum excludantur, fortius concludunt, vt excludi quoque debeat substitutus in casu praedicto, conditionis scilicet, si absque liberis, simpliciter adiectae. Et concludit ratio illa, quam ex mente communi adducit Ioannes Garcia, glos sa vigesima prima, numero vigesimo octauo, sed non ita dilucide exornat, quod scilicet legitimatus ciuiliter, est vere & proprie legitimus, vt inferius comprobabitur. Et nihil differt a legitimis, provt etiam infra; & probatur in Authent. quibus modis natural. effic. legitimi, §. sit igitur licentia, & in §. quoniam varie, quibus modis natura effic. sui, & in conditione praedicta, si sine liberis, simpliciter adiecta, aut dispositione, sic formata, nihil reperitur, quod ad naturam, seu sanguinem pertinere dignoscatur, totáque di spositio consistit ciuiliter, & ciuili modo su stinetur. Remanet itaque, legitimatum filium excludere substitutum sub conditione, si sine liberis, simpliciter adiecta; nec contrariam sententiam in terminis iuris communis, & fideicommis sorum iuris eiusdem sustineri pos se vtpote, cum ex eis dem rationibus concludenter euincatur, quas in casu sequenti statim expendam, atque ex ratione praedicta deceptos nonnullos, qui in fauorem substituti, eo casu responderunt, quos adducit solus Mantica, de coniecturis vltimarum Voluntat. libro vndecimo, titul. 10. num. 9. cum tamen in fortioribus terminis etiam (vt nunc dicebam) & adiecta conditione, si sine liberis legitimis, & naturalibus, contrarium in fauorem legitimati magis communiter tueantur Doctores, vt statim videbitur; & per Morquechum, de diuisione bonorum, lib. 4. cap. 7. ex num. 28. Quoad maioratuum tamen, & primogenio[sect. 4] rum succes sionem, probabiliter dubitari poterit, an idem, vel contrarium ius sit obseruandum; & an ratio ipsa, ex sententia communi, supra ponderata, quae in terminis iuris communis, & quoad fideicommis sa ordinaria iuris eiusdem, concludenter vrgere videtur (vt supra dicebam) vrgeat etiam quoad primogeniorum succes sionem. Vere namque, licet Ludouic. Molina, libro tertio, de Hispanorum primogen. cap. tertio, ex numero tertio, contra legitimatos semper scripserit, vt ipsimet in maioratu succedere non valeant; attamen ante numerum primum, & dicto numero tertio, proposuit in aliis terminis fortioribus quae stionem, quando scilicet ad maioratus succes sionem filij legitimi inuitantur sub ea conditione, & tunc eos excludendos, nec succes suros, magis probauit, provt ibi apparet; sed casum prae sentem, & iuxta terminos praedictos, quando filij simpliciter inuitati sunt ad maioratus succes sionem, absque adiectione verbi legitimi, non attigit; fortas sis hoc ideo, quod filiis simpliciter vocatis, absque adiectione dicti verbi, legitimatos succedere debere crediderit; quia filij sunt, & ciuiliter vere, & proprie, nihil differunt a legitimis, provt ipsemet annotauit, & comprobauit ibidem, numero primo. Fortas sis etiam, atque e contrario, ideo quod ex ipsa primogeniorum natura, eos, qui ab initio legitime nati non fuere, quamuis postea legitimentur a Principe, non succes suros, indistincte crediderit: ac etiam, cum filij simpliciter vocantur, absque adiectione dicti verbi, legitimi, militare videantur rationes illae praecipue, quibus contra legitimatos adductus. excitatusque fuit ibi ex numero tertio, vsque ad numerum decimum: Ex quibus equidem rationibus, & natura ipsa primogeniorum, res mihi dubia videtur. Item ex alio, quod scilicet filiis simpliciter ad succes sionem maioratus inuitatis, eo ipso, quod primogenium instituitur, credendum sit, institutorem de solis filiis legitimis sensis se; quia filiorum appellatione, Cum maioratus instituitur, veniunt in dubio filij legitimi, & naturales, non vero naturales tantum, aut etiam legitimati, qui naturales sint; ad quod in terminis expendo locum notandum Pelaez a Mieres, de maioratu, secunda parte, quae stione secunda, ex numero primo, in versiculo, Et ideo haec conclusio; & numero secundo, & tertio; de quo etiam supra hoc eodem libro, & tractatu, capit, octuagesimo secundo, vt autem aliter comprobare as sumptum praedictum, siue cogitationem hanc, neces se non sit, verba eiusdem transcribere, & referre placuit, quae ad cum modum per Authorem ipsum proferuntur: Et adeo haec conclusio procedit, quod filij naturales, & alij huius generis non sunt admittendi ad maioratum. Quod habet locum, etiam si relinquens, & faciens maioratum, dicat simpliciter, quod relinquit siliis maioratum, quia licet non dicat, quod succedant filij legitimi, & naturales, subintelligi hoc debet; quia (vt supra dixi) cum de iure bona maioratus non pertineant, nisi ad filios legitimos, & naturales, vt probatum est, testator se conformare in hoc videtur cum iuris dispositione, quae hos filios excludit, secundum Bartol. in l. haeredes mei, §. cum ita, ff. ad Trebellian. & appellatione filiorum, veniunt in dubio filij legitimi, & naturales, vt est expres sum prooemium, titulo septimo, partita secunda, ibi, Hijos segun la ley llaman aquellos, que nacen de derecho casamiento. Vbi Gregarius Lopez scribit, quae de iure ciuili in hoc Doctores tenent. Ex qua lege Partitae confirmatur sententia Baldi, in consilio 104. libro quarto, numero secundo, columna vltima, versiculo. Tamen iste legitimatus. Vbi dicit, quod stante statuto, quod existente filio legitimo, fae mina non succedat, si extat filius legitimatus, non excludit faeminam. Ad quod alios concordantes refert Tellus, in l. nona Tauri, numero decimo octauo, cum sequentibus; quae lex, & l. decima Taurina faciunt pro ista sententia Baldi, & rectius l. duodecima, quamuis Tellus non ponderet eas, Et fortius vrget dicta l. Partitae, quae est notanda pro confirmatione illorum, quae Tellus ipse scribit. Et conducit doctrina Bartoli in consilio 229. vbi dicit, quod quando in statuto fit mentio de filio, intelligitur de filio legitimo, & naturali. Notat Decius, in consilio 471. Iuridicam, numero sexto, & adde etiam Tiraquell. in tractatu, le mort, secunda parte, declaratione sexta, numero primo, pagina §4. an filius legitimatus comprehendatur sub statuto loquente de filiis. Hactenus Pelaez a Mieres scripta, & resolutiones, quae adeo obseruationi superiori conducunt, vt vides, & mire faciunt, vt probetur, ad succes sionem maioratus, ad quam filij simpliciter vocantur, filios legitimatos non admitti, sed legitimos, & naturales duntaxat, & dispositionem, de filiis simpliciter loquentem, intelligi de filiis legitimis, non de legitimatis. Et in comprobationem eiusdem partis vrget etiam Ludouic. Molinae obseruatio altera, quae multum ad propositum facit, de Hispanorum primogeniis, libro tertio, cap. tertio, numero 41. & sequent. quo loci, cum in dubium excitas set, an filius primogenitus naturalis succedat in maioratu, in quo filij simpliciter ad eius succes sionem vocantur; , & in terminis iuris communis adduxis set duas, contrariásque opiniones: Primam affirmatiuam, quod in fideicommis so sic relicto, & adiecta conditione, si sine liberis, filius naturalis substitutum excludat: Secundam negatiuam quod scilicet regulariter filius naturalis substitutum sub conditione, si institutus sine liberis deces serit, non excludat; provt ibidem, numero 42. & 43. tandem sub numero 44. in versiculo, Ex quibus infertur, & numero 45. sic scribit: Ex quibus infertur, quod si in maioratus succes sione ad quam filij simpliciter vocati sunt, dubitetur, vtrum filius naturalis succedat; ex voluntate, ac conditione institutoris id decidendum sit; ita vt ex coniecturis superius adductis, & aliis, vel ab eius successione excludatur, vel ad illam admittatur, quamuis raro, aut nunquam ex regulis, quas paulo ante in filiis legitimatis, in secunda, & quinta conclusione tradidimus, ad maioratus successionem filius naturalis admitti possit. Imo, quamuis praedicta in fideicommissis procedant, credimus, ad primogenij successionem, in quo filij simpliciter vocati sunt, nunquam es se filios naturales admittendos. Vbicunque namque agitur de honore filiorum, nunquam filiorum appellatione, naturales comprehenduntur; provt eleganter dixit Baldus, loquens etiam in legitimato, in cap. per tuas, numero tertio, de probationibus Tiraquellus, de nobilitate, quae stione decima quinta, numero vndecimo, iunctis aliis, quae supra, isto capit. tertio, cum sequentibus, latius adduximus, Idque loquens in Hispanorum primogeniis, dixit Gregorius Lopez, in l. secunda, titulo decimo quinto, partita secunda, in glos sa, verbo sino el hijo mayor, colum. 2. qui plura in idem adducit. Hactenus Ludouici Molinae locus, cuius verba, & annotationes, ita in legitimatis, sicut in naturalibus (attenta primogeniorum natura) procedunt; & iuxta ea, quae ipse ibidem tradit, & Pelaez, vbi supra, quod negari non potest. Et Molinae placitum praedictum adduxi, & latius exornaui supra hoc eodem libro, & tractatu, cap. 82. & conuenire videntur Petrus Surdus, in consilio 471. numero decimoquarto, libro quarto, Alexander Raudensis, de Analogis, libro primo, cap. 30. ex num. 90. & cap. 36. numero decimo sexto, & magis ipsa eius dem Molinae resolutio adstringit, supponendo, Interpretes nostros argumentari ab his, quae quoad filios naturales statuunt, vt ipsi scilicet excludant substitutum, vel non; ad admis sionem etiam, vel exclusionem filij legitimati, & sic de vna specie ad alteram, sicuti praemittit, & supponit Iacobus Menochius, libro quarto, prae sumptione 79. numero quarto. Vrget quoque in comprobationem eiusdem placiti, generalis illa Hieronymi Ceuallos, atque ex mente aliorum resolutio, quod filius legitimatus in maioratu non succedat, de qua commun. contra communes, tomo primo, quae stione secunda, ex numero quinquagesimo, vsque ad numerum 60. Idque magis, cum num. 51. & 52. in ipsis terminis propositis loqui videatur, quando scilicet substitutio facta est sub conditione, si sine liberis, nullo adiecto; indéque & consequenter, quando ad succes sionem maioratus filij simpliciter vocantur; & tamen indistincte statuit, nullo casu secluso, filium legitimatum non admitti, provt etiam tenuit Ioannes Garcia, quem ibidem commemorat: Gratianus etiam regula 197. numero quinto, & nouis sime omnium, aperte visus est prae sentire, & admittere Melchior Phaebus, decisione Lusitaniae: 87. numer. 11. & 13. Praeterea obseruandum, atque constituendum[sect. 5] erit, Interpretes nostros, qui in terminis casus superioris, ita tradiderunt vnanimiter, vt dixi; in aliis terminis ancipites, & varios fuis se, dubiumque existimas se, an filij legitimati per rescriptum Principis, excludant substitutum sub conditione, si sine filiis legitimis & naturalibus, aut si sine filiis legitimis (in hoc enim differentia non est:) & quidem negatiuam partem, quod non excludant, tenuerunt originaliter Baldus, Barbatia, & Iason, quos expendit pro hac parte Michael Gras sus, §. fideicommis sum, quae stione 38. numero secundo, Baldus, Salicetus, Barbatia, Castrensis, Calderinus, Bologninus, Anania, Alexander, & Afflictus, quos pro hac ipsa sententia recensuit Sfortia Oddi, in tractatu compendios ae substitutionis, parte sexta, titulo, an legitimati, numero quinto, versiculo Secundo ca su, folio mihi 167. qui fideliter animaduertit, alios Authores allegari pro hac opinione, sed re vera eos non firmare, sed limitare potius contrariam sententiam. Eandem etiam negatiuam partem tenet, & comprobat eam Angelus Mattheaccius, de legatis, & fideicommissis, libro tertio, cap. 21. videndus ex numero secundo, vsque ad numerum 9. fol. 150. & 151. & cum Alexandro, Ripa, Beroo, Aretino, Socino, Iasone, Parisio, Afflictis, & Tiraquello, sic firmiter resoluit Ioannes Garcia, de nobilitate, glos sa 21. numero 20. qui reddit rationem communem huius sententiae; sed decipitur quidem, dum dixit, quod in hac sententia non est, qui repugnet; cum vere, tot, tantique iuris vtriusque Interpretes repugnauerint, & contrarium sustinuerint specifice, provt statim videbitur. Pro hac etiam parte commemorauit, atque conges sit Rolandus, in consilio 83. numero septimo, & octano, volumine tertio, Bald. Salicet. Decium, Alexand. Fortunium, Curtium sen. Parisium, & Beroum. Denique pro hac ipsa opinione negatiua, quod filij legitimati per rescriptum, non excludant substitutum sub conditione, si sine filiis legitimis, & naturalibus, ego metipse ingenti studio, & originali Scribentium omnium lectura, quamplurimos aliquando in vnum conges si, & suo ordine in prima huius cap. editione, seu consectione recensueram, quos ideo sciens, consultóque nunc praetermitto, quoniam transcribendi vitium ab instituto, & conditione mea multum abhorret; & eos recenset, in vnumque congerit nouis sime Iosephus de Rusticis, in commentariis ad l. cum auus, libro secundo, cap. 15. numero tertio, folio mihi 217. Baldum inquam, Imolam, Salicetum, Castrensem, Barbariam, Calderinum, Hostiensem, Iacob. de Beluisio, Alexand. Fulgosium, Oldrad. Ricard. Malumbr. Bologninum, Iasonem, Decium, Pari sium, Bertrandum, Celsum, Hugon. Emman. Co stam, Cephalum, & Afflict. qui ipsi magis communem. & veram hanc sententiam profitentur. Huiusce autem negatiuae opinionis fundamen[sect. 6] ta praecipua, iidemmet Authores expendunt, & repetunt, quae in eundem finem in effectu tendunt, & in summa ad tria, provt nonnulli faciunt, vel ad quatuor, provt alij fecerunt, rediguntur; sic sane tria principaliter pro hac ipsa sententia fundamenta expendit Rolandus, dicto consilio 83. ex numero tertio, vsque ad numerum 11. volumine tertio, tria etiam Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. libro vndecimo, titulo decimo, ex numero quarto, vsque ad numerum nonum, ad quae reducuntur Angeli Matheaccij rationes, dicto cap. 21. ex numero tertio, Menochij, in consilio 266. ex numero 26. vsque ad numerum 26. & numero 54. vsque ad. numerum 66. vbi quinque modis, contra legitimatum, & pro substituto argumentatur, provt ibi videri potest. Peregrinus quoque, de fideicommis sis, artic. 23. numero 39. in fine, vers. Summa rationum, qui ad duo principaliter, ipsamet fundamenta reduxit. Andr. Fachineus, qui tria expendit fundamenta, controuersiarum iur. libro quar to, cap. 53. in principio, ad vnum duntaxat Sfortia, dicta sexta parte, numero quinto, in vers. Illae autem, Ioseph. de Rusticis, ad dictum l. cum annis, libro secundo, d. cap. 15. vbi pro hac parte quinque ponderauit fundamenta, Primum, numero quarto, & quatuor sequent. Secundum, numero 17. & tribus sequent. Tertium, numero 31. & duobus sequent. Quartum, numero 38. Quintum, numero 43. ex quo etiam, qui hanc opinionem tueri vellet, satisfacere, respons umque praebere pos set fundamentis, quae pro contraria, affirmatiuáque opinione expenduntur communiter; tunc tamen es set originaliter praelegendus ex num. 46. vsque ad n. 85. Prima itaque ratio, siue fundamentum est, quod filium eum definimus, qui ex viro & vxore nascitur: l. filium eum, ff. de his qui sunt sui vel alie. iur. atqui legitimatus non est natus ex viro, & vxore; ergo sub conditione illa legitimorum & naturalium non comprehenditur; idque maxime, cum matrimonium, quod requiritur ad veram, & imaginariam legitimationem, sit quid facti; ea autem, quae facti sunt, non pos sunt per Principem, induci, nisi mediante fictione; argumento l. in bello, §. factae, ff. de captiu. & postlim. reuersis. Secunda ratio est, quod conditio secundum sermonis proprietatem intelligenda est, & dicitur extitis se, non autem secundum fictionem, quae improprietatem designat: l. qui haeredi, & l. Maenius, cum aliis vulgatis, ff. de condit. & demonst. sed legitimatus non est vere & proprie legitimus; sed ficte, & improprie, cum talis per machinationem quandam, id est, fictionem efficiatur: §. filium vero, ibi: Velut quadam machinatione, in authent. quib. mod. natu. effician sui: & §. generaliter, ibi: Siuae per quandam aliam machinationem, eod. tit. I. qua in prouincia, §. diuus, in fine, ibi: Perinde, ac si legitimi concepti fuis sent. Ergo de illo non pos sunt intelligi verba testatoris praedicta, si absque liberis legitimis & naturalibus deces serit, verba enim proprie accipienda sunt, non autem secundum eiusmodi fictionem, & machinationem, argumen. l. vltimae, C. de his qui ven. aetat. impet. item naturaliter, non autem ciuiliter. l Statius Florus, §. Cornelio Foelici, ff. de iure fisci, l. ex ea parte, §. insulam, ff. de verbor. oblig. c. susceptum, de rescriptis, in 6. Tertia ratio est, quod non debet es se in potestate grauati per actum legitimationis excludere sub stitutum, sicut nec per actum aditionis, l. fideicommis sum, ff. de condit. & demonst. l. nec ei, §. 1. ff. de adopt. & daretur materia delinquendi, contra l. conuenire, ff. de pact. dotal. nam grauatus onere fideicommis si, ad effrenatam, & reprobatam concupiscentiam se traheret; provt latius fundauit Menoch. d cons. 266. num. 54. & 55. nec trahitur legitimatio per rescriptum in praeiudicium iuris, alteri acquisiti; vt latius per Molin. lib. 3. d. cap. 3. ex num. 10. vsque ad num. 30. Quarta ratio, siue fundamentum est. quod legitimatus non succedit in feudo, ne praeiudicium fiat agnatis, & aliis legitimis succes soribus; quod sancitum est in cap. 1. §. naturales, si de feudo fuerit controu. inter vas sallum, & agnatos: Ergo nec succedere debet in fideicommis so, aut in haereditate, ne substitutis praeiudicium inferatur. Rationes alias, consulto, ideóque praetermitto, quod fere omnes ad superiores reducantur (vt dixi) & per Barbatiam longa serie ponderantur in repetitione l. cum acutssimi, C. de fideicommis. vbi latis simé disputat hunc articulum, ex num. 220. vsque ad n. 280. deduci quoque pos sunt ex his, quae ego metipse, supra hoc eodem tract. c. 22. ex n. 40. vsque ad n. 64. scripta, atque adnotata reliqui, & hactenus de opinione praefata negatiua, eiúsque fundamentis, quae tamen non concludere, & vrgens respon sum habere, ex his ostenditur manifeste, quae ad[sect. 7] notantur inferius numero 10. & traditis per Barbatiam, & Iosephum de Rusticis, in locis antea relatis. Sic equidem, atque é contrario, altera est per[sect. 8] multorum, eáque affirmatiua opinio, quod imo legitimitati per rescriptum, excludant substitutum sub conditione, si sine liberis legitimis, & naturalibus; quam tenuerunt Iacob. Aretin. Ioannes Andreas, Imola, Aretinus, Alexander, Iason, Ca strensis, Socinus, Curtius senior, Bursatus, Cephalus, & Rolandus, cum quibus sic tenet Michael Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 38. numero 2. Albericus, Alexander, Iason, Iacob, de Rauenna, Ioann. Andr. Angelus, Imola, Ripa, Gregorius Lopez, Tiraquellus, Brunus, Siluanus, Parisius, Ruinus, & Menchaca, quos pro hac parte expendit Ludouicus Molina, libro 3. de Hispanor. primogen, dicto cap. 3. numer. 2. Iacob. de Aren. Ioann. Andr. Angelus, Baldus, Albericus, Alex. Socinus senior, Aretinus, Castrensis, Ripa, Alciat. Barbatia, Antonius de Butrio, Ioann. Dilectus, Gozadi. Corneus, Decius, Berous, Curtius iun. Socin. iun. Ruinus, Parisius, Crotus, Siluanus, & Rolandus, cum quibus Sfortia, dicta 6. parte, titulo an legitimitati, sub numer. 5. versic. Contrarium igitur, folio 168. & cum eisdem, implensque triginta Authorum, eandem opinionem tenentium, numerum; Rolandus, dicto consilio 83. numer. 19. in vers. Nec obstat quoque quod legitimatus, volum. 3. quos etiam sequutus est Menochius, in cons. 266. num. 20. in fine, & num. 28. & ibi alios nonnullos adiunxit, hancque opinionem firmiter sustinet per totum illud consilium, & libro 4. prae sumptione 79. numer. 2. qui alios quoque ibi commemorat, a Rolando minime relatos, Cattelianum scilicet Cottam, Durandum, Nattam, Siluanum, Couarr. Crauetam. Mar carium, Bursatum, Molinam, & Surdum. Hanc etiam partem tuetur Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 11. tit. 10. n. 9. vers. Contrariam igitur: vbi refert infinitos Authores, qui hanc ipsam sententiam sequuntur: Peregrinus quoque eam defendit de fideicommissis, articulo 23. num. 39. & 40. Andr. Fachin. qui distinguit, huic tamen affirmatiuae opinioni in effectu accedit, controu. iur. lib. 4. cap. 53. fol. 463. Camill. Gallin. de verbor. signific. lib. 3. cap. 23. num. 8. & 9. Ceruantes, in l. 12. Tauri, ex num. 52. cum seqq. Cardin. Seraphin. decis. 880. numer. 5. Stephanus Gratianus, disceptat. forens. lib. 3. cap. 496. num. 13. & 14. Pat. Ludou. Molina, tom. 1. de iust. & iur. disputat. 174. colum. 1002. cum seqq. Ioann. Gutierr. de matrimon. cap. 84. ex num. 15. vsque ad numer. 19. Cardin. Tus chus, tom. 5. litera L. conclus. 238. fol. 265. Ioann. Baptist. Lup. in tractatu de illegitimis, commentario 3. §. 2. num. 3. hanc quoque affirmatiuam opinionem, quod legitimatus per rescriptum, substitutum, sub conditione, si sine filiis legitimis & naturalibus excludat; sequutus est Ioseph. de Rusticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. cap. 15. ex num. 45. cum seqq. & numer. 85. profitetur, vtramque opinionem pos se di sputando defendi, sed ab hac vltima recedendum non es se, quia ea, non solum communis, sed crebrior in effectu est; quam etiam (subdit ipse) in iudicando, & consulendo sequi debemus: & quod extra omnem controuersiam communis, ac magis communis est, inquit numero 87. in fine, & dicto numero 45. per totum, pro ipsa sententia in vnum conges sit, atque commemorauit Authores quamplurimis, qui omnes pro legitimato contra substitutum responderunt; Iacob. inquam de Aren. Ioann, Andr. Angel. Anton, de Butrio, Bald. Aretin. Socin. sen. Albericum de Rosate, Alciatum, Alexandr. Imolam, Castrensem, Ripam. Ioann. Dilect. Ancharan. Cuman. Corneum, Decium, Gozadinum, Vincent. Paleotum, Dynum, Curti, iun. Paris. Socin. iun. Crotum, Laurent. Siluanum, Ruinum, Nattam, Rolandum, Cephalum, Tiraquellum. Guid. Pap. Neuizan. Gratum, Albertum Brunum, Ioannem Campegium, Beroum, Hippolyt. Rimin. Tobiam Nonium, Menochium, Bursatum, Didac. Couar. Manticam, Iulium Clarum, Francisc. Viuium, Alexand. Trentacinq. Iacob. Benium Eugubinum, Sebastian. Maffa. Salernitanum, Sfortiam, Capram, & Lancelot. Galiaul. Denique eandem affirmatiuam sententiam resolutiue probauit Ioan, a Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. §. 4. n. 28. & 29. fol. mihi 18. qui etiam ex nunc relatis Authoribus recenset nonnullos. Huiusce autem partis fundamenta expendunt[sect. 9] specifice Rolandus, d. cons. 83. num. 11. 12. 13. & 14. Mantica, de coniect. vltim. volunt. lib. 11. tit. 10. num. 10. 11. & 12. Iacobus Menoch. qui septem ponderauit in hac materia consultus, fundamenta principalia, d. cons. 266. ex num. 1. vsque ad num. 22. Fachin. lib. 4. cap. 53. vers. Caeterum affirmant alij: Ioseph. de Rustic. add. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 15. n. 46. & 47. & 73. & 77. & 80. Primum fundamentum est, quia legitimati per rescriptum, nihil differunt a legitimis, vt dicitur in d. §. sit igitur licentia, ibi: Nihil a legitimis differentes, quib. mod. natur, effic. legit. & in §. quoniam varie, quib. mod. natur. effic. sui. ibi: Nihil dis similis legitimis. Quae quidem vniuersalis negatiua, potentius negat, quam affirmatiua affirmat. Et ad veritatem vniuersalis negatiuae, omnia debent es se vera. Et si in vno oratio vniuersalis est falsa, in totum redditur falsa, l. si is qui ducenta, §. vtrum ff. de rebus dubiis, Ergo legitimati debent excludere substitutum, sicuti excludunt, qui ab initio sunt legitimi: & ita ex communi Doctorum placito argumentatur Mantica, d. num. 10. & 11. Superiores quoque, qui hanc sustinent opinionem, sic argumentantur principaliter; & Menoch. d. cons. 266. num. 1. & 2. qui adiicit, quod testatoris voluntas prae sumitur es se legi conformis; atqui ius ipsum commune statuit, nullam es se differentiam inter filium legitime natum, & legitimatum; ergo prae sumptio est, quod testator in proposita specie voluerit, legitimatum nihil differre a legitimis, & consequenter eum debere admitti, exclu sis substitutis: quod latius ibi comprobat, atque exornat. Secundum fundamentum est, quod legitimatus, adeo vere & proprie legitimus dicitur, vt etiam contineatur sub dispositione strictae interpretationis, quae filiorum legitimorum mentionem facit; cum es se filium legitimum, non sit a natura, sed a iure communi positiuo, d. §. liceat, in authent. quib. mod. natu. efficiant, legit. §. si quis natura, & §. si quis ergo, in authent. quib. mod. natu, effic. sui: at qui lex disponens circa ea, quae iuris sunt, veritatem continet, non autem fictionem, l. si maritus, §. legis, vbi Bart. ff. ad l. Iul. de adulter, ergo legitimatus dicitur es se verus legitimus, & consequenter comprehensus sub dictis verbis, aut conditione, si sine liberis legitimis & naturalibus. Ita quoque argumentatur Menoch. eodem consil. 266. numer. 4. & 5. qui adiicit numer. 6. ex sententia quamplurimorum, legitimatum dici vere & proprie legitimum, non autem ficte: sic sane, legi timatis filiis eadem iura reseruari, & competere , quae filiis legitimis & naturalibus reseruantur, & competunt, multorum auctoritate, & testimoniis comprobaui supra hoc eod. tractatu, lib. 4. c. 22. num. 40. & tribus seqq. & num. 57. per totum, vbi videri potest; & eadem omnia, & alia plura, quae legitimatis competunt, ac si legitime nati fuis sent; conges serunt Peregrinus de fideicommis sis, artic, 23. ex nu. 26. vsque ad num. 31. Pet. Surd. in cons. 76. ex num. 1. vsque ad num. 6. & in cons. 86. num. 3. lib. 1. Steph. Gratian, disceptat. forens. lib. 2. cap. 218. num. 12. & num. 40. vsque ad num. 45. & cap. 247. num. 72. & lib. 3. cap. 496. num. 8. & quinque seqq. vbi concludit, quod in summa legitimatus plenarie, & in forma amplis sima, consequitur omnia priuilegia, & praerogatiuas, quae dantur legitimis & naturalibus: Ioannes Gutierr. de matrimonio, cap. 84. ex num. 15. vsque ad num. 19. Ioseph. de Rustic. lib. 2. ad d. l. cum auus, cap. 15. ex num. 184. vsque in finem cap. late Ioannes de Montealegre, in praxi, lib. 2. c. 1. §. 4. num. 2. & 3. & 6. & 7. & num. 13. & 16. & 17. & 19. cum seqq. vsque ad num. 27. vbi late, quod filius legitimatus dicitur vere & proprie legitimus, & non differt a legitimis, & habet omnia iura, & remedia, quae habent legitime nati: Marius etiam Antonius Maceratus, variar. resolution. lib. 2. resolution. 28. folio mihi 487. & hactenus de secundo fundamento. Tertium fundamentum est, quia argumentari licet a dispositione statuti, ad dispositionem testatoris; & statuam maxime aequiparatur vltimae voluntati: in dispositione autem statuti, legitimatus dicitur es se vere & proprie legitimus: sicuti in statuto, quod stantibus masculis, foeminae non succedant, legitimatus excludit foeminas; id quod multorum auctoritate comprobauit, & ita argumentatur Menoch. d. cons. 266. num. 7. & tribus seqq. qui & quartum adiicit fundamentum num. 11. & 12. & latius exornat, quod scilicet legitimatus dicitur vere & proprie legitimus, quoad disposita post ipsam legitimationem, atque ita quoad futura; quamuis dici pos sit, quod non sit vere legitimus quoad praeterita, provt latius ibi. Quintum & vltimum fundamentum est, quod etiam si diceremus, legitimarum non es se vere & proprie filium legitimum; attamen nihil hoc refert quoad effectum succedendi; quem solum effectum testatores considerare, & prae oculis habere solent: ita arguit Alexand, in cons. 2. numer. 12. lib. 1. nam (inquit ille) testatores succedendi effectum considerant, sicuti videmus in l. in conditionibus, §. si patronus, ff. de condit. & demonst. vbi verbum haeredis, in conditione positum, verificatur in bonorum pos ses sore, qui effectu haeres est; idem probat l. 1. § bonorum, ff. ad Trebellian. atqui legitimatus quoad effectum succedendi, idem est, quod vere & proprie legitimus; ergo sub dicta dispositione comprehendi debet; ita quoque idem Menochius arguit, & obiectioni cuidam respondet praecitato cons. 266. ex num. 13. vsque ad num. 18. Ad superiora itaque fundamenta, omnia fere [sect. 10] reducuntur, quae hucusque Scribentes omnes in proposito excogitarunt, atque expendere solent communiter. Eorundem quoque, quos supra expendi, Authores nonnulli, fundamentis etiam illis, quae pro contraria, negatiuaque parte, vt scilicet legitimati filij non excludant substitutum sub conditione, si sine filiis legitimis & naturalibus; supra adducta, ponderataque fuere, concludens & verum adducunt responsum; ita vt eisdem responderi, satisfierique concludenter valeat, cum occasio se offeret; & in indiuiduo responderunt Roland. d. cons. 83. ex num. 15. cum seqq. vsque in finem consilij, lib. 3. Cardinalis Franciscus Mantica, lib. 11. d. tit. 10. num. 12. & quatuor seqq. Peregrin. de fideicommis. d. artic. 23. num. 40. & 41. Menoch. d. cons. 266. ex num. 36. vsque ad num. 66. Ioseph. de Rusticis, ad dictam l. cum auus, lib. 2. d. c. 15. ex num. 9. Vsque ad num. 17. ibi respondet primo contrariae partis fundamento; & num. 21. vsque ad num. 31. vbi secundo respondet fundamento: & num. 34. vsque ad num. 38. vbi tertio respondet; & num. 38. in vers. Sed idem vsque ad n. 43. vbi quarto fundamento res pondet; & n. 44. vbi quinto respondet: & hactenus de secundo articulo, siue dubio secundo principali. Nunc vero obseruandum, atque constituendum[sect. 11] erit (provt in initio huius cap. adnotaui) superiores, atque inferius tradendas doctrinas, & totam hanc materiam regi, & gubernari ex voluntate testatoris siue disponentis, expres sa, siue etiam tacita, Se prae sumpta; atque ita expres sis, aut etiam ex coniecturis; indeque, si expres sa adsit testatoris, vel disponentis voluntas contra legitimatos, pro sub stitutis, vel alijs personis, vel econtra pro legitimatis ipsis contra substitutos, eam principaliter seruandam; quia in conditionibus primum locum obtinet testatoris voluntas, eáque regit conditiones, & dispositiones: l. in conditionibus primum locum, ff. de condit. & demonst. nam & de quibus liberis restator ipse senserit, in primis spectandum esta l. ex facto, §. si quis rogatus, ff. ad Trebellian. sic sane ex coniecturis non erit locus regulae praedictae, quod filij legitimati excludant substitutum sub conditione, si sine filiis legitimis & naturalibus, & temperari debebit resolutio praedicta generaliter, nisi ex verbis testamenti, vel ex coniecturis legitimis appareat, testatorem non sensis se de legitimatis; & quando testator expres sit, ces sat omnis dubitatio; Gualdensis, de arte testandi, tit. de substit. cautela 15. Cephalus, in cons. 117. num. 21. cum seqq. lib. 1. & in indiuiduo tradidit Mantica, lib. 11. d. tit. 10. num 22. & num. 25. Sfortia, compendios ae substitutionis parte 6. tit, an legitimati, num. 7. in fine, in illis verbis: Quae omnia conclusa in hoc vltimo dubio de legitimatis, vbi quidem in fauorem eorum decisa sunt, limita generaliter, nisi testator expres se dixis set, quod de legitimatis quomodocumque, non intelligebat, &c. Idem etiam obseruauit cum aliis Iosephus de Ru sticis ad dict. l. cum auus, lib. 2. d. c. 15. numer. 14. & 176. & 155. Ioannes a Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. d. §. 4. numer. 35. & 52. vbi prae sumptae mentis testatoris, & coniecturae contra legitimatum, duplex exemplum adducit. Et singulariter notauit Menoch. libro 4. d. prae sumpt. 79. numer. 4. & in consil. 461. num. 41. vers. Ea propter, lib. 5. Sic quoque, & in Hispanorum primogeniis, siue[sect. 12] vinculis, aut maioratibus perpetuis; praefata sententia, quod filij legitimati excludant substitutum sub conditione, si sine filiis legitimis & naturalibus, ex coniecturis, & prae sumpta institutoris maioratus mente, locum non obtinebit, sed potius coniectura voluntatis eiusdem ces sabit; tametsi legitimatos non admitti, expresse non cauerit; nam de liberis tantum legitimis & naturalibus sensis se; non de legitimatis credendum est; etsi nihil expres serit; & idcirco, si ad succes sionem maioratus, filij legitimi inuitati sint, sub ea vocatione filius legitimatus non comprehenditur, nec succedere poterit, etiam filiis legitimis deficientibus, nec excludet agnatos, vel cognatos transuersales in filiorum legitimorum desectum substitutos, vel qui alias, deficiente vocatione, aut substitutione, succedere debebant ex legis dispositione; id quod in terminis tradit, & constanter defendit Ludou. Molina, de Hispan. primogen. lib. 3. cap. 3. ex numero 3. cum seqq. dicens, quod semper huius fententiae fuit, prout eandem quoque tenuit Didac. Couarr. variar. resolut. lib. 3. cap. 6. num. 7. vers. Eadem equidem ratione, vbi inquit, legitimatum non succedere in maioratu, nisi ad id specificé legitimatus sit. Et ea ratione principaliter adducitur atque excitatur Molina metipse, dict. num. 3. & seqq. vsque ad n. 10. quod primogenitus est veluti familiae caput, atque in eo stat splendor geniturae, nominísque, atque armorum, & insigniorum propriae familiae vsus, atque á caeteris ex eadem familia procedentibus, tanquam principalis domus honorandus est. Quae omnia non legitimatis, sed potius legitimis conuenire, notis simum est. Legitimati namque debent reuerentiam legitime natis exhibere, nec debent ad eandem mensam cum illis sedere. Improprium enim, atque nimis irrationabile, & aduersus mentem institutoris maioratus futurum es set, caput familiae, atque splendorem in eo apponere, qui non veré, sed per fictionem legitimus est, exclusis illis, qui veré legitimi sunt. Legitimati namque non pos sunt dici legitimi ex proprietate vocabuli, seu considerato principio geniturae, sed potius ex priuilegio, atque ex fictione; provt annotauit Baldus, ibi relatus; qui etiam dixit, legitimationem, alchimiae similem es se; ea namque efficit, quod aes aurum appareat, non tamen potest veré ex aere aurum facere, seu vnam speciem in aliam transmutare. Et verbum hoc, legitimus, in potiori significatu accipiendum est, nec in hac materia ad legitimatos protrahendum est; vbi enim agitur de honore, atque beneficio, legitimatus appellatione legitimi non comprehenditur; prout etiam idem Baldus scripsit, & dixit, hanc es se potis simam rationem, ex qua filius legitimatus, in feudo succedere non potest; & latius superiora ipse Molina comprobat, & ratione praedicta excitatur, vt legitimos a succes sione primogeniorum, etiam deficientibus filiis legitimis excludat; & eandem opinionem sequuntur Ioannes Garcia de nobilitate, glos. 21. num. 21. & explicat num. 28. vt id non procedat in primo testatore, aut primo institutore fideicommis si, quia filij hic legitimati sunt de familia ipsius, & de agnatione, & cognatione, & conseruant familiam, & agnationem, sicuti vere legitimi. In aliis vero, qui omnino restituere tenentur, & non sunt primi institutores, diuersa ratio est; prout ipse intelligit, & sic explicat Molinam, lib. 3. d. c. 3. ex n. 3. vsque ad num. 11. & in emphyteusi non dis sentit Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, q. 21. ex num. 47. cum seqq. qui ex num. 25. cum multis seqq. legitimati & legitimationis materiam, longa serie prosequitur; & dum concludit, num. 30. & tribus seqq. quod emphyteu sis Ecclesiastica pro filiis conces sa, solum respicit natos ex legitimo matrimonio. Et quod Ecclesia sticam emphyteusim pro filiis concedens solum respicit natos ex legitimo matrimonio, nec ea ad legitimatos transit. Et quod etiam profanam emphyteusim, pro filiis legitimis conces sam, non capit legitimatus; quia nec ipse substitutum excludit. Et quod conces sio pro filiis, ex legitimo matrimonio natis, excludit legitimatos; prout latius ibi videri potest; pro certo supponit, legitimatos ipsos minus in Hispanorum primogeniis succedere pos se, praeterquam si a primo institutore, siue in prima conces sione ita cautum fuerit. Et nouis sime omnium, ita quoque specificé resoluit, & tres casus distinguit Melchior Phaebus, decis. Lusitaniae 97. num. 10. 11. & 12. dum inquirit, an filius legitimatus, ad maioratum admittatur; Primus casus est, quando versamur in primo maioratus institutore, qui ipse legitimationem impetrauit; & tunc Phaebus ipse inquit, nullam es se controuersiam: quin legitimatus admittatur, tanquam legitimus, exclusis aliis omnibus transuer salibus; idque ex sententia aliorum Authorum, quos ibidem refert, d num. 10. Secundus est casus, quando maioratus est antiquus, & qui legitimationem impetrauit, non est institutor, nec in legitimatione facta est mentio maioratus, & tunc inquit num. 11. receptam es se resolutionem, quod legitimatus non remanet habilis ad succedendum, nec succedit in maioratu antiquo; & sic Ludou. Molinae sententiam amplectitur, prout eum, & Pelaez a Mieres, ibi commemorat; & repetit inferius num. 30. vbi inquit, veriorem es se sententiam, quod legitimati non comprehenduntur appellatione legitimorum, nec in maioratu succedunt, ad quem filij legitimi vocantur. Et refert Girondam, in tractatu, de priuilegior. & exemption. explicatione, q.3 3. ex num. 187. & 188. cum seqq. fol. mihi 53. vsque ad num. 199. vbi etiam num. 190. re solutiué probauit Molinae sententiam, quod legitimati in Hispanorum primogeniis non succedant . Tertius casus est, quando legitimatio facta fuit a Principe ex certa scientia, legitimando naturales ad succedendum in maioratibus; & tunc inquit Phaebus, eadem decisione, num. 12. quod ex vi, & potentia dictae clausulae, legitimatus excludit omnes alios substitutos transuersales; quod tamen ita indistincte dictum, stare nec procedere potest; sed ita demum obtinere poterit, si ea simul concurrant, quae ex profes so magis Ludou. idem Molina tradidit, de quo statim. Eandem edam sententiam, quod legitimati, & eorum descendentes in maioratibus Hispaniae non succedant, claré tenuit Mieres de maioratu, 2. parte, q. 1. n. 9. is enim Author, id habens, & supponens pro certo, dubitat, an Princeps pos sit legitimare aliquem filium illegitimum, vt succedat in maioratu; & concludit, quod quamuis legitimatio omnis procedat a Principe, non tamen Principi ipsi licitum sit derogare legibus, & conditionibus primogeniturae; & inde, cum ex legibus, & testatorum dispositionibus, filij illegitimi, & eorum descendentes excludantur a maioratuum succes sione, non erit iusta legitimatio Principis in prae iudicium vocatorum ad maioratum, quibus in infinitum ex primaeua testatoris dispositione ius acquisitum irreuocabile fuit; prout ibi haec comprobat; quód tamen poterit licite legitimare filium illegitimum ad succes sionem maioratus in duobus casibus, primus est; vbi filij illegitimi per testatorem non excluderentur a maioratu; idque ex ratione illa quam ibi adducit. Secundus casus est, vbicunque generatio, & posteritas testatoris, tam descendentium, quam transuersalium es set ita extincta, quod non adsint filij, aut descendentes, vel transuersales legitimi, procedentes ex familia testatoris, ab ipso vocati, & adsit aliquis filius illegitimus, prout etiam ibi comprobat. Eandem quoque opinionem, & Ludouici Molinae resolutionem, expresse amplectitur Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. num. 27. Blasius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem primam Gamae, sub num. 7. fol. mihi 2. vbi ex sententia quamplurimorum concludit, quod legitimatus excludit substitutum sub conditione, si sine liberis, excepto feudo, & emphyteusi Ecclesiastica, & primogenio, ad quae legitimatus non admittitur; sicuti concludunt permulti Authores, quos ibidem recenset. Et id ipsum tenuit in addit. ad decisionem 279. m 4. & 5. conclus. in 4. namque conuenit resolutioni illi communi, traditae supra quoad fideicommis sa temporalia. In quinta autem inquit, quod legitimati succedunt in maioratibus, & fideicommis sis perpetuis, quia ex testamento fundatoris vocati sunt consanguinei in desectum legitimorum; & Princeps non voluit, nec potuit de lege ordinaria illis praeiudicare, max me cum tales raro ex consuetudine soleant succedere, nec a testatoribus vocari, nec de eis intelligunt, quando filios vocant; & hactenus Blasius ipse, qui septem in eodem proposito conclusiones conficit, provt ibi videri pos sunt. Idem quoque, quod scilicet legitimati in maioratibus non succedant, sequutus est Velazq. Auenda. in l. 40. Tauri, glo. 11. ex num. 6. vsque ad num. 38. de quo latius statim: Ceruantes etiam, in l. 12. Tauri, ex. num. 48. vsque ad num. 73. quo loci, primo arguit in fauorem legitimati, vt ipse deficientibus liberis legitimis, in maioratu succedere debeat; idque ex d. num. 48. vsque ad num. 60. postmodum autem Ludouic. Molinae sententiam amplectitur, eamque fundat ex d. num. 60. vsque ad num. 71. & d. numer. 71. inquit, non obstare ea, quae pro contraria parte supra ponderauerat; quoniam omis sa res ponsione ipsius Molinae, vnico verbo omnibus fundamentis contrariis responderi pos se existimat; procedunt namque, (vt ipse existimat) in succes sione illorum bonorum, quorum ius illi quae situm non erat; caeterum in bonis maioratus, in quibus ius alicui quae situm est ex vocatione fundatoris, cum in his, non quos legitimatio, sed quos primus fundator maioratus vocauit, succedere debeant; tunc legitimatio nihil in eorum praeiudicium operabitur; provt latius ibi explicat, & numeris prae cedentibus, & maxime n. 65. vbi id ipsum resoluit. Tenet etiam eandem opinionem, quod legitimati in maioratibus Hispaniae non succedant, relatis Gregorio Lopez, Tiraquello, & Ioanne Garcia, Hieronymus Ceuallos, commun. contra commun. quae st. 2. ex num. 50. vsque ad numer. 60. vbi inquit, veriorem, & receptiorem es se sententiam Molinae, quod filius legitimatus, etiam deficientibus liberis legitimis, non succedit in maioratu; quia licet in omnibus, quae deferuntur, & reseruantur ex dispo sitione legis, filius legitimatus succedat, non vero in maioratu, qui filiis legitimis, & caeteris nominatis, aut de familia defertur ex hominis dispositione, Quod tamen a principio potest maioratus institutor, si filios legitimos non habuerit, primogenium instituere in persona filij legitimati; provt Molina idem antea scripserat lib. 3. d. cap. 3. num. 17. & superius praecitati Authores notarunt. Eandem etiam resolutionem, quod filij legitimati in maioratu non succedant, etiam filiis legitimis deficientibus; tenet Ioannes de Montealegre, in praxi, libro 2. cap. 1. d. §. 4. num. 55. sic etiam, quod a qualitate, & modo succedendi colligatur coniectura, ex qua legitimatus excludi debet, sicuti quando agitur de primogenitura, ad quam legitimati non admittuntur; post Aretinum, Decium, Alexand. & alios plures respondit Menoch. in cons. 173. num. 77. lib. 2. & repetit prae sumption. 79. num. 46. lib. 4. Ex his apparet, Fernand. Vazq. de Menchaca, de succes sionum progres su, §. 2. numer. 52. lapsum quidem, dum ipse generaliter statuit, legitimatum ad maioratus succes sionem es se admittendum; & eodem errore deceptum etiam Azeuedum, aut quidem nihil certum tradidis se in l. 10. tit. 8. numero 4. lib. 5. nouae collect. Regiae. Caeterum Ludou. idem Molina, lib. 3. eodem cap. 3. numer. 9. in fine, quamuis in eadem sententia, & opinione, quam antea tenuerat, firmiter insistat, attamen vt ostendat, quod communis illa opinio, de qua supra, ex numero 8. cum seqq. quod scilicet filij legitimati excludant substitutum, Hispanorum primogeniis nunquam pos sit adaptari, sed potius huiusmodi filij. legitimati omnino á primogeniorum succes sione excludantur; aliquas conclusiones conficit, atque recenset, in quibus, etiam praefata communi opinione retenta, filij legitimati á cognatis, seu agnatis legitimatis, neces sario excludendi erunt, quae etiam ad communis opinionis limitationem deseruiunt. Prima conclusio, quod praefata communis opinio, quod filij legitimati per rescriptum Principis excludant substitutum sub conditione, si sine liberis legitimis & naturalibus, procedat, quando agitur de bonis, in quibus libera dispositio ad patrem spectat; sed quando de bonis restitutioni subiectis contentio est, legitimatio nihil prorsus valeat, nisi ex causa legitima conces sa fuerit, de eáque, citatis substitutis, quibus iam ius probabile, saltem in spe, acquisitum erat, cognitum sit. Quod optime comprehenditur (subdit idem Molina, dict. numero 10.) ex doctrina Bartoli, in l. Gallus, §. & quid si tantum, num. 14. ff. de liber. & posthum. vbi inquit, quod ad hoc, vt pater pos sit facere filium legitimari in vita, non requiritur alicuius citatio, quia hoc attinet ad patrem, qui de bonis suis potest dis ponere quomodo vult; quasi velit Bartolus dicere, quod si ageretur de bonis, de quibus non pos set pater libere disponere, substituti es sent neces sario citandi; quod etiam sentiunt alij plures, per Molinam ibi relati. Vbi etiam commemoratur Cephalus, dicens, quod si pater disponat circa bona vinculata, in casu, quo id facere pos sit, requiritur vocatio substitutorum: si vero disponat circa bona allodialia, non requiritur: idque apertius effici (addit Molina metipse,) si consideremus, quod haec legitimatio non fit in vita, sed post mortem maioratus institutoris, seu post delatam succes sionem suo loco, atque ordine, omnibus vocatis, aut substitutis, in quo casu absolutum est, neces sariam es se citationem eorum, quibus haereditas delata fuit, quamuis ab eisdem adita non sit, provt optime considerauit Decius, ibi relatus.[sect. 13] Addit etiam idem Molina, numer. 11. 12. & 13. haec omnia comprobari ex eo, quod dixit lib. 1. cap. 8. num. 31. cum seqq. vbi concludit, ius hoc maioratus succes sionis, etiam in spe consistens, non pos se tolli a Principe, nisi ex causa legitima, atque[sect. 14] ea, citatis consanguineis substitutis, probata; & in super addit, quod Princeps non potest derogare iuri substitutorum, absque eo, quod vtatur clau sula, ex certa scientia, vel de plenitudine potestatis: [sect. 15] Quae clausulae á Principe, non nisi causa cognita apponi pos sunt, nec operantur, quando proces sum fuit absque caus ae cognitione. Et quando cau[sect. 16] s ae cognitio requiritur, neces sario debet interuenire citatio eorum, quorum interest; provt haec tria latius ibi comprobat. Addit etiam idem Molina, numer. 14. & quinque[sect. 17] seqq. ea omnia procedere, siue ius succes sionis in spe, ex testamento. siue ex contractu dependeat; in vtroque namque casu non valet Princeps eidem sine causa derogare. Sicut enim facultas testandi ex iu[sect. 18] re gentium competit, ita etiam facultas contrahendi ex eodem iure gentium procedit, vt opinatur Baldus in loco ibi relato; vbi inquit, quod quamuis Deus subiecerit Principi leges, non tamen subie[sect. 19] cit illi contractus. Quamuis etiam Imperator sit supra caput iuris ciuilis, est tamen sub pedibus iuris gentium; provt Barbatia, ibi quoque relatus scripsit. Et alibi Baldus, dicens, potentius es se ius[sect. 20] naturale, quam Principatus; provt Molina ipse notauit, & addit num. 19. id adeo verum es se, vt nec Principi ex potestate absoluta id facere liceat, nec[sect. 21] tollere ius competens ex contractu, etiam inter subditos. Addit etiam num. 20. & duobus seqq. cau sam legitimam ad hoc non sufficere, nisi ea pu[sect. 22] blica sit, substitutoque, cui ex legitimatione succes sio maioratus aufertur, bonum cambium prae ste[sect. 23] tur; sic namque efficiendum est, quoties a Principe ex causa iuri alterius praeiudicatur. Indéque, cau sam publicam requiri ad hoc, vt Princeps pos sit filium, in praeiudicium vocatorum ad maioratus[sect. 24] succes sionem legitimare; citationémque substitutorum, & caus ae cognitionem requiri eo tempore, quo gratia in eorum praeiudicium expeditur, ipsamque praecedere debere, saltem cum eo, qui primum ius succes sionis maioratus habiturus est, provt la[sect. 25] tius n. 23. pertotum, vbi D. Francisci Sarmienti opinionem contrariam improbat. Et vt persecta magis resolutio hac de re habeatur, subdit ipse Molina, num. 24. & quatuor seqq. duos, casus diuersos consi[sect. 26] derandos esse. Primus est, quando legitimatio simpliciter conces sa fuit; in qua specie certis simum est, non videri ex illa derogatum iuri substitutis competenti, provt ibi comprobat dict. num. 24. Secundus casus, quando in legitimatione adiectum est,[sect. 27] quod filius legitimatur ad succedendum in maioratu patentis, derogando expresse iuri transuersalium substitutorum, cum clausula, ex certa scientia, & de plenitudine potestatis; in qua specie opinamur nonnulli, Principem id facere pos se, quos ibi num. 25. & 26. commemorat & id ipsum tenuit Melchior Phaebus, decis. Lusitaniae 97. num. 12. & statim num. 27. & 28. improbat, taxátque opinio[sect. 28] nem eorum, qui dixerunt, Principem, etiam abs que causa, & citatione substitutorum, pos se iuri, sibi ad maioratus succes sionem in spe quae sito, prae iudicare; provt ibi obseruat; & adducit, ex legiti[sect. 29] matione, etiam ad feuda facta, non pos se derogari iuri, quod in eius defectum, aliis ex inuestitura antiqua competebat; provt ibi videri potest. Hactenus Ludou. Molinae obseruationes, atque[sect. 30] resolutiones omnes in hac materia, quae prae oculis habentur quotidie, & as sidue in casibus occurrentibus seruantur, nec ab eis, maiori ex parte, vllo pacto receditur; sic quae ad eas spectant, attente adeo, & originaliter attingere, atque commemorare neces sarium fuit. Et comprobantur auctoritate, annotationibus, atque resolutionibus quamplurimorum iuris Interpretum, quos in vnum conges sit Blasius Flores Diaz de Mena, in addit, ad decisionem Gamae 279. ex vers Ad secundam conclu sionem: qui inde septem principales deducit conclu siones, ad quas in summa Ludou. Molinae placita, & communes Doctorum traditiones rediguntur; sed melius, & prae stantius deducuntur ex originali Molinae eiusdem lectura, & quatenus illis conueniunt, probandae erunt, atque in praxi seruandae; quatenus vero in aliquibus nimis generales, & ab solutae videntur, nec Molinae eidem conueniunt, sic temperandae, atque accipiendae, provt ipse Molina intellexit, atque temperauit. Provt etiam ipsamet placita, & Principis potestatem, vt iuri sub stitutorum, vel tertij derogare valeat Princeps, vel non, & clausulas ex certa scientia & de plenitudine potestatis, & alias similes operari, &. temperandas, atque accipiendas; ego metipse in commentariis lib. 3. cap. 28. per totum, dilucide, & vtiliter obseruaui, vbi omnino videndum est. Deinde, easdem con clusiones, & resolutiones Molinae, receptas communiter; & exornatas ab aliis, qui in addit, ad dict. decis. 279. non commemorantur, & videndi erunt ex proposito, cum occasio se offeret; Peregrinum, inquam, de fideicommis. artic. 23. ex num. 50. vsque ad num. 61. Hippolyt. Rimin. in cons. 5. num. 7. & 103. & 107. & 110. lib. 1. & in cons. 355. ex num. 38. cum seqq. & num. 78. & seqq. vsque ad num. 89. lib. 4. & in cons. 796. ex num. 44. vsque ad num. 57. lib. 7. Azeuedum, in l. 2. & 3. & 4. tit. 14. lib. 4. Ioannem Gutierrez, practicarum lib. 4. q. 11. ex num. 12. cum seqq. & de matrimonio, cap. 84. numer. 27. Fuluium Pacianum, in cons. 29. Menoch. in cons. 1033. num. 22. & seqq. lib. 11. And. Fachin. controu. iur. lib. 7. cap. 50. Matiencum, in l. 10. tit. 8. glo. 1. ex num. 19. Pat. Molinam, tom. 1. de iustitia & iure, disputatione 174. per totam: Stephanum Gratian. dis ceptat. forens. lib. 3. cap. 496. ex num. 14. cum seqq. Cardinalem Tusc. tomo primo, litera C. conclus. 240. & tomo 5. litera L. conclus. 239. Ioseph. de Rustic. ad l. cum auus, lib. 2. cap. 15. ex num. 38. cum seqq. & num. 131. vsque ad num. 141. Nicolaum Intrigliolum, decis. 3. Siciliae, ex num. 143. cum seqq. Ioannem de Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. §. 4. ex num. 36. vsque ad num. 45. Denique, Velazq. Auendani, in eadem legiti[sect. 31] mationis, & iuris substitutorum derogatione, ob seruationes, atque conclusione in l. 40. Tauri, glo. 11. ex num. 6. vsque ad num. 38. conuenire etiam Ludou. eiusdem Molinae traditionibus, in quo ab eis deuiauerint, siue deuiant, sic temperandas, atque accipiendas, provt ex ipso Molina nunc recen sui. In summa autem, quaecunque Auendanus tradidit, eo tendunt, quod si filius non fuit legitimatus ad succedendum in maioratu, sed simpliciter ad succedendum in bonis parentum; tunc stantibus, tempore legitimationis, filiis legitimis, vel postmodum natis, non succedet legitimatus in maioratu; & hoc ex num. 6. vsque ad num. 10. aut non extant tunc filij legitimi, nec postmodum nati fuere, & id ipsum hoc casu resoluit, quod scilicet in praeiudicium substitutorum, aut vocatorum non succedunt, si legitimatio conces sa fuit ad succedendum in bonis parentum, & non specifice in maioratu; & hoc num. 10. & 11. d. glos. 11. vbi reddit rationem. Quando autem filius specifice legitimatur ad succedendum in maioratu, tunc extantibus tempore legitimationis, vel postmodum, natis filiis legitimis, legitimatus non succedit; & hoc ex numer. 12. vsque ad num. 16. nisi Princeps expresse legitimauerit eum, vt succedat, extantibus filiis legitimis, & tunc, vt eo modo legitimari pos sit, quae requirantur; & de pluribus requisitis neces sariis, vt legitimatio operetur in praeiudicium prolis legitimae, aut iuris substitutorum, & vocatorum; late ex numer. 16. vsque ad num. 31. vbi in effectu, omnibus eiusdem Ludou. Molinae obseruationibus conuenit. Si vero filius specifice ad succedendum in bonis maioratus legitimetur, & filij legitimi deficiant; tunc inquit Auendanus metipse, dubium es se, an legitimatus sit admittendus ad primogenium, & in hac dubitatione, quae frequentius in supremis, ac inferioribus versatur tribunalibus multos dixis se, legitimatum fore excludendum, sequentique consanguineo proximiori, aut vocato viam succes sionis aperiri, idque num. 31. & 32. sed contrariam omnino sententiam, se existimare veriorem, & filium specifice legitimatum ad succedendum in bonis maioratus, legitimis deficientibus, es se ad primogenium admittendum, etiam agnatis, seu cognatis, quibus spes succedendi acquisita fuit, su perstitibus: & contrariam opinionem, quod legitimatus ad primogenium non admittatur, es se intelligendam, vel si non specifice ad succedendum in bonis maioratus fuit legitimatus, vel stantibus legitimis, etiam si specifice legitimaretur; provt latius ibi, ex dict. num. 33. vsque ad num. 38. vbi in effectu eam sententiam amplectitur, & contrariam Ludouici Molinae respuit. Vere tamen, ipsa Molinae resolutio amplectenda erit omnino, nec alias legitimatus, etiam specifice ad succedendum in bonis maioratus, succedere poterit, etiam filiis legitimis deficientibus, quam si ea simul concurrant, & interueniant, quae simul interuenire debere, idem tradidit Molina, vbi supra: caus ae scilicet cognitionem; causam publicam; substitutorum, & eorum, quorum iuri detrahitur, citationem; damni satisfactionem, aut bonum cambium, de quibus supra; alias autem si causa publica, & caetera omnia non concurrant, ex legitimatione Principis non pos se praeiudicium, aut damnum substitutis, aut vocatis inferri, verius quidem arbitror, vt nunc dicebam; & confirmatur ex his, quae in commentariis lib. 3. cap. 29. longa serie, ego metipse comprobaui, atque exornaui; atque ita, Ludou. ipsius as sertiones, & resolutiones quoad dictum legitimationis, & iuris substitutorum derogationis articulum, magis placent, & probari debebunt; & hactenus de prima eiusdem Molinae conclusione. Secunda vero ipsius Molinae conclusio, quae; nu[sect. 32] mer. 39. traditur, est quod quando is, qui fideicommis sum reliquit sub conditione, si absque liberis legitimis deces serit, est nobilis, vel persona alias in dignitate constituta, filius legitimatus non excludit substitutum, nec eiusdem fideicommis si capax est; de quo inquit, extare singularem doctrinam Angeli, quam alij plures. ibi relati, sequuntur; & concludit in haec verba: Quae conclusio proculdubio communis est, nec aliquis est, qui ab illa dis sentiat. Ex qua conclusione consequitur, prope semper in Hispanorum primogeniis, filium legitimatum non excludere cognatos, seu agnatos, legitimos, cum vt in plurimum ea primogenia, a Nobilibus seu. saltem personis in Dignitate constitutis, institui soleant, vt plusquam notis simum est. Eandem etiam resolutionem, quod legitimati per rescriptum Principis, non excludant substitutum, si testator Nobilis, vel Illustris erat, aut aliqua praeditus Dignitate; ex sententia quamplurimorum Authorum, quos ipsi reserunt & latius explicant, atque exornant; tradiderunt Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimarum volunt at. lib. 11. dicto titulo decimo numer. 33. & seqq. ad numerum 41. Menochius. in cons. 202. num. 159. libro tertio, & prae sumptione 79. ex num. 5. vsque ad numerum 21. vbi vide, lib. 4. And. Gaill. practicar. obseruat. iur. lib. 2. cap. 136. num. 5. Hippolyt. Riminaldus, in cons. 46. numer. 40. cum seqq. libro primo, Ioann. Cephal. in cons. 117. num. 23. lib. 2. Peregrinus de fideicommissis, articulo 23. num. 42. & 43. & 44. Per. Surdus, in consilio primo, numer. 20. libro 1. & cum patre Ludou. Molina, & aliis Ioannes Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. numer. 28. latis sime Iosephus de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 2. cap. 15. ex num. 88. vsque ad num. 127. vbi late explicat. Ioann. a Montealegre, in praxi, lib. 2. c. 1. §. quarto, ex num. 46. vsque ad num. 52. Verum aduersus Ludou. Molinae, obseruationem insurgit solus Ioannes Garcia, de nobilitate, dict. glos. 21. sub num. 36. in fine, & num. 37. qui existimat in hoc differentiam faciendam non es se, quod maioratus sit institutus, a Nobili Viro, vel non; sed indistincte statuendum, vere filium legitimatum, non es se legitimum respectu dispositio nis hominis, licet iuris respectu legitimus sit; atque ita, quod nobilitas & honestas circa haec, aut nihil, aut parum prosunt; plurimum autem potest verbi proprietas, & ex proprietate verbi mens te statoris, quae legitimos vocat, & vere, & proprie; atque ita in legitimis, non in legitimatis accipienda est; provt latius ibi Ioannes ipse Garcia, qui concludit, Ludou. Molinam d. n 30. vno verbo obcaecas se omnia, quae dixerat, sui ipsius immemorem Veré tamen Molina metipse, nec vno verbo obcaecauit antea a se dicta, nec sui ipsius immemor fuit; semper namque firmiter credidit; ad Hispanorum primogenia, ad quae filij legitimi inuitantur, filios legitimatos admittendos non es se, provt constat dicto cap. 3. lib. 3. ex num. 3. cum seqq. indéque, communem illam Doctorum sententiam; quod substitutio fideicommis saria facta alicui sub conditione, si sine filiis legitimis deces serit, expilet, si filius legitimatus supersit; de qua, ipso c. 3. numer. 2. in eisdem Hispanorum primogeniis minime procedere, nec locum habere pos se; supposito autem, quod in ipsis primogeniis non obtineat (attenta eorum natura) sed in terminis fideicommis sorum iuris communis; in eisdem quoque fideicommis sis, . & seclusa primogeniorum natura, non obtinere, quando is, qui fideicommis sariam substitutionem fecit ad cum modum, es set Nobilis, vel persona alias in Dignitate constituta: provt tenuerunt etiam permulti alij, quos supra commemoraui; & Per. Surdus, in consilio 571. numer, 17. libr. 4. & hic est verus, & genuinus Ludou. Molinae sensus, ad quem Ioannes Garcia, si ita attendis set, non profiteretur, Virum eruditum adeo, & prae stantem, vno verbo obcaecas se, quae antea dixerat, vel sui ipsius immemorem fuis se, memor enim eorum sic statuit iuridice, atque ex dicta conclusione dixit consequi id, quod dicto numero trigesimo in fine, annotauit, & supra recen sui. Tertia eiusdem Ludou; Molinae conclusio, de[sect. 33] qua ibi, num. 31. quod quoties primogenium relictum est sub ea conditione si pos ses sor sine liberis legitime natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deces serit, nunquam filius naturalis legitimatus ex Principis rescripto, ad eius primogenij succes sionem admittendus erit; idque ex sententia quamplurimorum quos ibidem adducit; & in fine d. numer. 31. sic concludit: Ex qua communi resolutione, etiam ces sat in primogeniis Hispaniae legitimorum succes sio, cum prope in omnibus, haec clausula apponi solita sit. Quod est iuridicé, & optime sic adnotatum. Et id ipsum, quod filij legitimati non excludant substitutum sub conditione, si sine filiis legitime natis, vel ex legitimo matrimonio procreatis deces serit; tradiderunt cum Baldo, Castrense, Alexandro. Imola, Aretino, Ioanne Dilecto, Grato, Bertrando, Beroo, Decio, Socino iun. Curtio iun. Ruino, Parisio, Cephalo, Croto, Neuizano, & Natta, Sforcia, in tractatu compendios ae substitutionis, parte 6. titulo: an legitimati, numero 6. Michael Gras sus, §. fideicommis sum; q. 38. numero 5. qui concludit, hanc opinionem tenendam, quia talis legitimatus non est vere legitimus, sicut testator requirit: Ioannes Garcia, dict. glos. 21. numero 21. vbi reddit rationem, quia talis conditio. naturae leges inspexit, non vero ciuiles solum; & repetit numero 27. vbi eandem adducit rationem, quia illa verba, Legitimé natis, siue ex legitimo matrimonio natis, continent generis, & sanguinis, agnationis, & cognationis naturalis rationem, quae non potuit vllo iuris figmento obscurari. l. filio quem pater, ff. de liber. & posthu. legitima autem, ciuili ter, non naturaliter, legitimi dicuntur, provt ibi Garcia concludit. Eandem quoque sententiam tuetur constanter Angelus Matheacius, de legat. & fideicommissis, lib. 3. cap. 21. num. 8. in fine & numer. 9. & cum infinitis, quos congerit Fuluiuis Pacianus, in cons. 36. numer. 192. & 193. & 137. & 138. & numero 145. vsque ad numerum 149. & numer. 156. vs que ad numerum 162. Bursatus, in consilio 17. num. 9. & 14. libro 1. Tiberius Decian. in cons. 88. num. 11. lib. 2. Cardinalis Mantica, lib. 11. d. tit. 10. num. 21. 23. & 24. Menochius, lib. 4. prae sumption. 79. ex num. 21. vsque ad num. 31. vbi vide omnino. Peregrinus, de fideicommissis, d. artic. 23. num. 45. Achilles Pedrocha, in cons. 10. num. 44. Petrus Surdus, in cons. 1. numero 19. lib. 1. Ioannes a Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. dict. §. 4. ex numero 30. vsque ad numerum 35. Tuschus, tomo 5. litera L. conclusione 238. ex numero 34. & in conditione, si sine filiis legitime natis, vel legitime descendentibus, id ipsum resoluit, & legitimatum non excludere substitutum; cum Baldo, Imola, Socino sen. Barbatia, Alexandro, Aretino, Ripa, Croto, Angelo, Durando, Sfortia, Curtio sen. Parisio, Socin. iun. Ruino, Curtio iun. Grato, Neuizano, Natta, Cephalo, Afflict. Philip. Portio, Beroo, Bursato, Riminaldo, & Molina, defendit Ioseph, de Rusticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 15. num. 175. & reddit rationem, quia te stator modum descendendi naturaliter, non autem iuris fictionem inspexit, & considerauit; & idem statuit, num. 176. cum substitutio conditionem filiorum, ex legitimo matrimonio natorum, continet, & non modo Authores nunc relatos, sed & alios plures recenset. Eandem quoque opinionem tenuit Simon de Praetis, lib. 3. dubitation. 3. solut. 3. ante num. 5. fol. 315. Extenditur autem praefata resolutio, & conie[sect. 34] ctura, quae a prae sumpta testatoris voluntate deducitur, vt locum habeat, etiamsi legitimatio facta sit, adiecta clausula, quod sit, & habeatur perinde, ac si es set de legitimo matrimonio natus, & procreatus; nam adhuc legitimatus iste non excludit sub stitutum; ita sane cum infinitis Authoribus resoluunt, & contrariam aliorum sententiam confutant Menochius, lib. 4. d. prae sumpt. 79. ex num. 22. vsque ad num. 29. qui hanc existimat veriorem opinionem es se, & eam explicat: Ioseph. etiam de Ru sticis, ad dict. l. cum auus, lib. 2. dict. cap. 15. num. 177. Addiderim ego Menochij distinctionem illam, de qua ibi, numer. 28. quo praefata opinio, quae probatur, procedat, quando sine iusta causa, & non facta derogatione dispositionis facta fuerit legitimatio; secus vero, si iusta de causa, & adhibita derogatione dispositionis facta sit, vt tunc secunda opinio in fauorem legitimati procedat: quibus in terminis procedere quoque eandem opinionem in fauorem legitimati, scripsit Montealegre, in praxi, lib. 2. cap. 1. §. 4. numer. 32. & 33. & seqq. item & di stinctionem aliam Sfortiae, d. numer. 6. in vers. Ego concordarem sic. quod scilicet prima opinio, quae contra legitimatum probatur, procedat quando Princeps dixis set verbis generalibus; quod filius, qui legitimatur, comprehendatur sub omni dispo sitione testatoris; contraria vero in fauorem legitimati, quando expresse dixis set Princeps, vt sub stitutus excluderetur, & adducit differentiae rationem. Ego inquam addiderim distinctiones, has & mul[sect. 35] to magis Petri Surdi opinionem contrariam indi stinctam in fauorem legitimati; in casu praedicto, in cons. 1. num. 98. & 99. lib. 1. Pedrochae in cons. 10. numer. 45. vel stare, aut procedere non pos se ex his rationibus, & auctoritatibus, quas primae opinio nis, contra legitimarum, Authores considerant; vel saltem adhibitis dictis verbis, aut in eis terminis per Sfortiam, Menochium, & caeteros con sideratis, non sufficere eam derogationem, aut Principis expres sam dispositionem in praeiudicium iuris substituto acquisiti, nisi ea omnia simul concurrant, quae ex Ludouic. Molina, libro tertio, dict. cap. 3. supra retuli, aut distinguamus iuxta ea, quae ex Velazq. Auendani placitis, & resolutionibus, supra distinxi, & adduxi; ex illis namque, & superius dictis, eaedem distinctiones explicandae, atque temperandae erunt, vt dignoscatur, an in praeiudicium iuris substituti operari valeant dicta verba, per Principem in legitimatione expres sa. Quarta Molinae ipsius conclusio, de qua eodem[sect. 36] cap. 3. lib. 3. numer. 32. & 33. quod si ex communi vsu loquendi, sub appellatione legitimorum, legitimati non comprehenduntur, filius naturalis legitimatus non excludet substitutum; & quod de huius modi vsu non erit neces sarium probationes facere, cum vbique notis simum sit, ex communi loquendi vsu appellatione legitimi, legitimatum non comprehendi; sicuti ex aliis Authoribus comprobauit ipse Molina; cui adiicienda erit Didaci Couarr. variar. resolut. lib. 3. cap. 6. num. 7. in vers. Eadem equidem ratione, obseruatio, dum dixit etiam, vbique notis simum es se, ex communi vsu loquendi, appellatione legitimi, legitimatum non comprehendi: quod etiam Ioannes Garcia de nobilitate, d. glos. 21. numer. 22. iuridice equidem existimauit, non solum ex communi vsu loquendi veris simum es se, sed ex propria quoque vocis significatione. Et infert es se vtilis simum, ad id, quod tradiderunt Castrensis, Imola, Ripa, & Alexander, ibi relati, & in eadem Decij, & aliorum sententia persistit, quam adduxit Molina, quod scilicet de vsu loquendi probationes fieri neces se non sit, quia nullibi nomine legitimati intelliguntur legitimi; idque in haec verba: Ego vero, ex his quae dixi, nec requirerem vsum, quia video nullibi nomine legitimi, intellegi legitimatum, habent (vt dixit) diuersa nomina, & diuersam iuris rationem, ideo cum Decio, & Gozadino, non requiro vsum loquendi. Haec quidem, quae attento iure communi, & in[sect. 37] terminis fideicommis sorum iuris eiusdem communis, recta iuris ratione procedunt, & latius vltra Molinam, & Garcia comprobantur, atque exornantur per Manticam, de coniectur. vltimar. volunt, lib. 11. d tit. 10. num. 27. Menoch. in cons. 266. num. 61. & 62. vsque ad num. 66. lib. 3. & d. prae sumpt. 79. n. 39. vsque ad num. 46. Ioseph. de Rusticis, addicti. l. cum auus, libro 2. dicto cap. 15. ex numer. 143. cum multis seqq. vbi latis sime, & referens infinitos iuris Interpretes, quos ideo sciens, consultoque praetermitto: Ioann. de Montealegre, in praxi ciuili, lib. 2. cap. 1. &. 4. num. 45. in Hispanorum primogeniis, & maioratuum succes sione, attenta eorum natura, multo magis procedunt, cum ex vsu communi loquendi, legitimorum filiorum appellatione, intelligant semper institutores de filiis natis ex iustis nuptiis, & matrimonio legitimo, non vero de legitimatis vllo modo, nisi id expres serint; quod raro, aut nunquam expriment, vt compertum est. Caeteri etiam, dum de filiis legitimis loquuntur, de natis ex legitimo matrimonio, vsu communi loquendi intelligunt; & non de legitimatis. Quinta Ludou. Molinae conclusio est quod si[sect. 38] institutor maioratus ad eius succes sionem vocauerit filios, & filias, & eorum filios legitimos (provt communiter in omnibus Hispanorum maioratibus fieri solet) nunquam in huiusmodi dispositionibus, naturalis legitimatus comprehendatur, ne maioratus institutor dicatur sensis se de filiis naturalibus filiarum suarum. Quod nimis absurdum, atque aduersus eius. mentem futurum es set, provt latius ibi, & per Menochium, dicta prae sumptione 79. numer. 31. & duobus sequentibus, vbi rationem as signat; & idem statuit, quando testator substituit alterum eius filium: sicuti ibidem com[sect. 39] probat numer. 34. Eandem etiam Ludouic. Molinae resolutionem amplectitur Caldas Pereira, de nominatione emphyteutica, quae stione 21. ex numero 31. cum seqq. solus Ioannes Garcia confutauit, dicta glos sa 21. in tractatu de nobilitate, numer. 36. qui tamen eius sensum non percipit: vere namque Molina metipse, (vt numeris praecedentibus adnotaui) semper firmiter defendit, legitimatum in maioratu succedere non pos se: & in hoc non facit differentiam in co, quod maioratus institutor vocauerit filios masculos, aut etiam filias, & sic foeminas; vel filios, & filias, & eorum, earúmque filios; nam indistincte, siue vno, siue altero modo substitutio, & vocatio concipiatur, filij legitimati ad succes sionem non admittentur; quod (vt dixi) lib. 3. dicto cap. 3. ex num. 3. semper tuetur: & in terminis i uris communis, & opinionis eorum, qui as seuerarunt, conditionem, si sine liberis legitimis, verificari in filiis legitimatis; id ipsum statuit, quod Authores relati supra, statuerunt, hoc est, quod ea communis opinio non procedet, quando testator vocas set filios, & filias, & earum filios; idque ex coniectura voluntatis testatoris, quae fundatur in ratione illa communi, de qua per Molinam, & Manticam, vbi supra: & in terminis iuris communis, & quantum ad fideicommis sa iuris eiusdem, quoad limitationem communis illius opinionis, quod legitimati filij faciant deficere conditionem, si sine liberis; , quia si filiorum, & filiarum, & filiorum ea vocatio facta sit, communis ea resolutio non obtinebit, ne testator dicatur sensis se de filiis naturalibus filiarum suarum: quoad maioratus vero, & Hispanorum primogenia, indistincte, attenta eorum natura, vt nunquam filij legitimati admittantur, siue masculi tantum, & eorum filij; siue filij. & filiae, & eorum filij vocentur: quia indistincte filij legitimati vocati non censentur, nec succedent; sicque, non modo Molina, dicto numero 35. in illis verbis: Quamuis in substitutione facta filiis masculis diuersa ratio militare videatur, &c. Ea quae antea dixerat, obcaecauit, vel vno verbo destruxit, (vt male quidem percepit Ioannes idem Garcia) sed potius id, quod ad limitationem dictae communis opinionis adduxit, quando filij, & filiae & earum filij vocantur, licet in substitutione facta filiis masculis, diuersa ratio militare videatur, illa scilicet, ne te stator sensis se videatur de filiis naturalibus filiorum suorum, quia in eis non sicut in filiis filiarum militat; attamen in Hispanorum primogeniis indistincte admisit, vt nunquam filij legitimati admittantur, siue filiis masculis, siue faeminis sub stitutio fiat de per se: & quando testator filios, & filias, & eorum filios simul inuitauit ad succes sionem, id ipsum statuit, etiam in terminis fideicommis sorum iuris communis: quia licet videatur diuersa ratio militare iri substitutione facta filiis masculis, ne tamen vna & eadem res diuerso iure censeatur, quemadmodum dicta conditio, si sine liberis, non potest intelligi de legitimatis, quoad filium institutum; id ipsum dicendum erit respectu filij. Tantum ergo a mente, Molinae abest id, quod Ioannes Garcia deducit, vt non modo in Hispanorum primogeniis, legitimatos filios indi stincte non admittendos dixerit, (provt semper dicto cap. 3. profitetur) sed etiam in terminis iuris communis, quando simul testator vocauit filios, & filias, & eorum filios; filios legitimatos filij masculi excludit, quia licet in eis videatur militare diuersa ratio, nec vrgere illa, quae in filiis filiarum as signatur; vrget tamen alia, ne vna, & eadem res diuerso iute censeatur. Decipitur ergo Ioannes Garcia, dum ex loco Molinae. contrarium deducit, quasi Molini ipse voluis set, filios legitimatos filiarum non admitti, filiorum tamen legitimatos filios admittendos ad succes sionem maioratus: totum enim contrarium statuit indistincte sed cum filij, & filiae, & earum filij vocantur, non modo quoad Hispanorum primogenia, sed etiam quoad fideicommis sa in terminis iuris communis, filios legitimatos filiorum masculorum, sicut filiarum, non admittendos, ex communi Doctorum sententia tradidit; , quia (vt dixi) vrget ratio illa, ne vna, & eadem res. diuerso iure censeatur; quamuis alia, ac illa quidem, quae respectu filiarum consideratur, in filiis filiorum non militare videatur in eo casu. Et eodem modo deceptus est Hieronymus Ceuallos, commun. contra commun. quae st. 2. num. 54 & 55. dum Molinam eundem, ad ipsum modum accipit, quasi velit ille, filium legitimatum ex masculo admitti ad succes sionem maioratus, non vero ex faemina; & inquit, quod eius opinionem subtiliter impugnat Ioannes Garcia; qui tamen non recte as sequutus est Molinam metipsum, vt hactenus contendi, & supra numero trigesimo. Sexta Ludouic Molinae conclusio est, de qua[sect. 40] num. 35. & 36. dict. cap. 3. lib. 3. quod si filius non legitimatus, sed dispensatus sit, nunquam succedat in maioratu, ad quem filij legitimi inuitati sunt. Communis namque opinio, quod filij naturales faciant deficere substitutionem, sub ea conditione factam, si institutus sine liberis legitimis deces serit, non habet locum in filio, qui non est legitimatus, sed dispensatus; provt ex aliis Authoribus ibidem comprobat, & infert ex dicta conclusione, praecitato num. 36. quod licet ex communi opinione, de qua superius meminit, filius legitimatus excludat substitutum sub ea conditione, si[sect. 41] sine liberis legitimis deces serit: filius tamen spurius legitimatus non excludet substitutum: quia quamuis plenis sime legitimatus sit, nunquam dici poterit legitimatus, sed dispensatus; in quo dicta communis opinio non procedit. Et id ipsum quod Molina resoluit, tradiderunt, atque exomarunt Ioannes Garcia, de nobilitate, d. glos 21. num. 24. Menochius, lib. 4. dicta prae sumptione 79. num. 23. & 47. & 48. Peregrinus de fideicommis. artic. 23. num. 33. & 34. Ioann. Gutierrez, de matrimonio, cap. 84. n. 26. & 28. Melchior Phaebus, decis. Lusitaniae. 97. n. 23. & 24. & quando filius legitimatus, quando autem dispensatus dicatur; longa serie ego metipse explicatum, atque exornatum reliqui supra hoc eodem tractatu, lib. 4. cap. 22. Vbi etiam plena manu tradidi, quod filius spurius nunquam legitimatus; sed potius dispensatus dici valeat. Septima eiusdem Molinae conclusio est, de qua[sect. 42] d. cap. 3. n. 39. quod si legitimatus per rescriptum tempore impetratae legitimationis potuit ex sub sequenti matrimonio commode legitimari, is non excludet substitutum, cum ea legitimatio nullius effectus es se censeatur, nisi Principi id expres sum fuerit, atque eo non obstante, legitimationem conces serit: quod probatur ex textu in authent. quib. mod. natur, effic. legit. §. sit igitur licentia collat. 6. & diligenter animaduertendum, atque considerandum es se, dixit idem Molina; ex eo namque defectu poterunt quamplures legitimationes corruere. Et id ipsum adnotarunt quamplures, quos refert & sequitur Menoch. lib. 4. d. prae sumpt. 79. n. 64. Ioannes a Montealegre in praxi ciuili, lib. 2. c. 1. §. 4. num. 54. Octaua & vltima conclusio, quam ipse adduxit[sect. 43] Molina, num. 40. eiusdem cap. 3. est, quod si substitutus sub conditione, si institutus absque filiis legitimis deces serit, sit persona in maxima Dignitate constituta, seu Eques armatus, vel sit Ecclesia substituta, non excludetur ex filij legitimatione; quod dixerunt Curtius senior, & Ripa, ibi relati, & sequuntur Cardinalis Mantica, lib. 11. d. tit. 10. n. 26. Montealegre, d. §. 4. n. 48. Nona denique, & vltima conclusio sit, & in hac materia admodum neces saria, quam Ludouic. Ipse Molina. dict. cap. 3. lib. 3. omisit, vbi adeo exacte, atque vtiliter materiam hanc pertractauit, vt non es se alibi sic discus sam, ingenue profiteri potuerit, quando scilicet alienatio expresse prohibita est, tunc namque legitimatus non excludet substitutum; id quod ex sententia, quamplurimorum ob seruarunt Mantica, lib. 11. dicto titulo 10. n. 30. Menochius, lib. 4. prae sumptione 79. num. 38. Ioseph. de Rusticis, qui infinitos ita tenentes commemorat ad dict. l. cum auus, lib. 2. cap. 15. num. 174. quod si haec limitatio vera in se est, nunquam in Hispanorum primogeniis, aut maioratibus, siue vinculis, legitimatus succedere poterit, cum semper ij, qui maioratum instituunt, bona alienari prohibeant, provt compertum est: vnde semper videbuntur legitimatos excludere. Ratio autem huius ce resolutionis in eo consistit, quod cum testator expresse prohibuerit alienationem, dicitur etiam prohibuis se legitimationem, quae dicitur alienatio quaedam; sicuti ex aliorum sententia, coniecturam hanc, & rationem praedictam deducit Menochius, in consilio 460. numero vigesimo quarto, libro quinto, & dicta prae sumptione 79. numero 38. libro quarto. Ex quo videtur satissieri, & responsum praeberi pos se rationi illi, quam cum iudicio excitauit Cardinalis Mantica, libro 11. dicto titulo, decimo, numero 30. vt praedictam conclusionem, & coniecturam voluntatis, a prohibitione alienationis deductam, impugnet. Quod si ex dicta Menochij consideratione, concludenter non responderi existimes; adhuc nihil interest, cum totum a voluntate dependeat, & an testator senserit de filiis legitimatis, quando alienationis prohibitio coniecturam non praebeat; quod in fine dict. num. 30. Mantica ipse profitetur iuridice; & in Hispanorum primogeniis satis voluntas deduci valeat ex ipsa primogeniorum natura, & fine, atque ex his, quae annotaui superius; quae euincunt, in Hispanorum primogenis, & vinculis, & maioratibus, legitimatum sub dictis verbis, & vocatione legitimorum non contineri, nec succedere pos se; quia coniectura est, quod de his institutor maioratus non senserit. Aliunde ergo quaerere coniecturam neces sarium non erit; nec ideo praefata conclu sio quoad ipsorum maioratuum succes sionem deficere poterit, quod ex prohibitione alienationis non deducatur, quamuis deduci commode valeat, iuxta dictam Menochij obseruationem, & aliorum etiam, quos Mantica recenset dicto numero trige simo, cum aliunde quoque, atque ex dictis numeris praecedentibus, deducatur adeo concludenter, in Hispanorum primogeniis non videri institutorem de filiis legitimatis sensis se. Et de his hactenus. ADDITIO. DE his omnibus, quae hoc cap. traduntur, & de filiis legitimatis, eorúmque iure, & succes sione, & an deficientibus legitimis filiis succedere valeant in fideicommis sis, & primogeniis Hispaniae? An etiam Princeps iuri substitutorum, aut vocatorum derogare pos sit, necne? vide omnino Ioann. Baptist. Lupi, de illegitimis, commentario 3. in praefatione, ex folio 165. § 1. & quinque §§. sequent. ex folio 170. vsque ad fol. 235. vbi nihil, quod in proposito excogitari valeat, intactum reliquit; sed omnia, de quibus hoc ipso cap. egi, plenis sima manu explicat. Philipp. etiam Pas chalis, de viribus patriae potestatis, secunda parte, capite quarto, ex numero 101. folio mihi 298. vsque ad numerum 142. Ioannem a Montealegre, in praxi, libro secundo capite primo, §. quarto, per totum, ex folio 15. & 16. vbi etiam attigit ea fere omnia. de quibus supra, & num. 55. specifice probauit Ludou. Molinae sententiam, quod legitimatus non excludit succes sores maioratus, & consanguineos proximiores vocatos: Robles de Salcedo, de reprae sentatione, lib. 2. cap. 9. per totum, ex fol. 117. Stephan. Gratianus, tomo 4. cap. 673. per totum: D. Marta, de succes sion. 1. part. q. 18. ex art. 1. # 108 CAPVT CVII. Coniectura, prae sumptio, quomodo, & quando ducatur de tempore ad tempus. Ex factis etiam, gestisque, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat. Et quam verum sit, factis, sicut verbis, voluntatem declarari, imo facta potentiora es se, quam verba, vt effectum ipsum, & voluntatem ostendant: quod exornatur, atque explicatur. Rursus, leg. scimus, §. cum autem, l. si quando, §. & generaliter, & §. illud, l. quoniam in prioribus, G. de inofficios. testament. & l. vndecimae, titulo quarto, partita sexta: materia, & decisio exornatur, atque illustratur permultis, quae admodum vtilia sunt, & in praxi occurrunt as sidue. Et praemaxime illud inquiritur, an statutum in dicto §. & generaliter, in grauamine quantitatis, procedat etiam in alio grauamine, onere quocunque legitimae imposito. Et per consequens, per factum agnationis, aut approbationem simplicem iudicij parentis, aut si se bonis immiscet, non videatur filius grauamini ipsi consentire, sed expres sus, atque specificus consensus requiratur, etiam quando plus legitima relictum est. Et idem, si in Tertio, & Quinto bonorum parentis melioratus fuerit, cum grauamine tamen, vt legitimam simul cum eo vinculatam habeat. Deinde, legitimae grauamen, an in quantitate, an in modo, qualitate scilicet, aut onere restitutionis, vinculi, vel alterius apponatur, quantum intersit, & taciturnitas filij eiusdem grauati, aut haeredum eius, per spatium triginta annorum, de iure communi, vel viginti, post editam, l. sexagesimae primae Tauri, constitutionem, an eisdem praeiudicet; siue qualiter materia haec explicari, atque distingui debeat, vt in tuto eatur; nec diuers ae, contrariaeque Doctorum sententiae in propo sito nos decipere pos sint, cum adeo confuse tradantur. Inde & consequenter, an priuilegium conces sum filio, impugnandi paternum te stamentum, ratione grauaminis, iniuncti legitimae ipsius sit personale; an vero ad haeredes transmittatur? & de contrariis sententiis in hoc articulo. Filius quoque in Tertio, & Quinto melioratus, & in legitima grauatus, si Quintum per tempus vitae suae pos sederit, & postmodum ipse, aut haeredes eius grauamini non consenserint, an ex fructibus Quinti ipsius teneantur supplere, & conficere quantitatem Tertij, vt voluntas disponentis, meliori, quo pos sit, modo seruetur. Ex consensu denique filij, an legitimae onus, & grauamen pos sit imponi, atque ita ex legitima ipsa, & aliis bonis vinculum, seu maioratus institui. Et quam verum sit, quod grauamini legitimae, causatiue tenebitur filius consensum prae stare, si Tertio, & Quinto, aut bonis, vltra legitimam relictis frui velit. Vbi horum omnium diligens & notanda traditur explanatio, atque resolutio. Et vide etiam: tradita supra, hoc eodem tractatu, cap. sexagesimo quarto, & septuagesimo nono. SVMMARIVM. -  1 De alicuius voluntate, & animo, duobus modis apparere pos se, sermone scilicet, vel facto; & infra; num. 14. & 15. & seqq. -  2 Verba sunt cordis nuntia, nec prae sumendum est, quempiam dicere, quod non prius mente agitauerit. -  3 Facta etiam, cordis, seu intentionis secreta, & voluntatem enuntiant. -  4 Verba testatoris declarantur etiam ex verbis prolatis extra dispositionem, vel testamentum; atque ex illis sumitur coniectura, & interpretatio. -  5 Dicta, vel praeteriti temporis, vel prae sentis, vel futuri considerantur. -  6 Ex dictis praeteriti temporis coniectura sumitur ad actum prae sentem. -  7 Ex dictis prae sentis temporis, cum negotium conficitur, coniecturam facimus voluntatis praeteritae. -  8 Ex dictis futuri temporis, prae sumptio fit, & coniectura ad iam praeterita, vt scilicet praemeditata illa fuerit. -  9 Coniectura, & prae sumptio, quomodo, & quando ducatur de tempore ad tempus; diligenter, & accurate Menochium explicas se. -  10 Sermonis, aut verborum, & facti declarationem, re, & effectu non differre. -  11 Caeterum, declarationem hanc voluntatis, ex facto prouenientem, tacitam dici; ex sententia quorundam. -  12 Alios vero as seueras se, quod sit inter tacitam, & expres sam. -  13 Est enim tacita quoad verba (quia verba deficiunt) & expres sa quoad effectum. -  14 Ex factis gestisque, declarari mentem, animum, & voluntatem; & sic de alicuius voluntate non minus apparere factis, quam verbis. -  15 Atque ex actu inter viuos, & ante mortem gesto. -  16 Voluntas datur intelligi, & declaratur ex praecedentibus, & subsequentibus actibus. -  17 Imo voluntas, melius, expeditius, & fortius datur intelligi rebus ipsis gestis, seu factis, quam verbis. Quoniam facta effectum ipsum ostendunt, & magis deliberate fiunt. Verba vero contra voluntatem aliquando proferuntur. -  18 Facta es se vero proximiora, quam nuda vocabula, ex sententia Baldi, -  19 Factorum qualitas describit qualitatem intellectus, ex sententia eiusdem Baldi. -  20 Ex facto testatoris non solum, sed etiam ex eo, quod facere proposuit, eius voluntas declaratur, & interpretatur. -  21 Actus, siue factum sequens declarat, & dat cau sam dispositioni praecedenti, & ostendit eius qualitatem. -  22 Et etiam actus nullus, & inualidus id ipsum efficit, & actum praecedentem, mentemque disponentis declarat. -  23 Disponens, si post aliquam dispositionem aliquid fecit, quod potest interpretari in constitutionem de nouo, & in declarationem praeteritorum; si actus de nouo factus non valeret, valebit in vim declarationis, vt actus sustineatur. -  24 Voluntas ex facto, seu factis, eatenus tantum arguitur, & colligitur; quatenus ex factis ipsis, & non plus. Et sic non extenditur vltra quam ex facto ipso, neces sario inferatur. -  25 Coniectura, & prae sumptio ex actibus voluntarijs, sumitur tantum, quantum actus ipse, ex neces sitate concludit. -  26 Ex non factis, aut non dictis coniectura, aut prae sumptio non sumitur regulariter. -  27 Quoniam ex his, quae non apparent, nulla prae sumptio colligitur. -  28 Et prae sumptio, aut coniectura, tunc regnat, quando apparet quid gestum; qualiter autem gestum, in obscuro est. Quod permultis exornatur remissiue. -  29 Idque multo magis, & proprius procedere, & locum obtinere in vltimis voluntatibus, quam in aliis, prout hic obseruatur. -  30 Sed quod regula ipsa ces set, quando lex prae sumptionem seu coniecturam colligit, aut imaginatur, quod etsi nihil dictum, vel factum legatur, nihilominus dictum, & factum fuerit. -  31 Lex enim aliquando sumit coniecturam ex dictis, seu scriptis, aliquando ex non scriptis, sed a se ipsa imaginatis, prout hic adnotatur. -  32 Ex non factis, aut ex non dictis, aliquando sumitur coniectura in actibus inter viuos, quando is, qui debet aliquid facere, vel dicere, nihil facit, vel dicit, provt hic ostenditur. -  33 Ex facto, coniectura, quae colligitur, fortior est, quam quae ex non facto deducitur. -  34 Factum affirmatiuum intensius declarat voluntatem, quam negatiuum. -  35 Filius agnoscens patris iudicium, siue eius haereditatem adiens, aut si se bonis immiscet; an ipso facto agnoscendi, siue dispositionem patris approbandi generaliter, videatur consentire grauamini in legitima apposito: & num. seqq. vsque in finem cap. vbi latis sime. -  36 Legitima nullum recipit grauamen, nullamque conditionem, nec modum, aut dilationem, vel tempus: quod exornatur. -  37 Grauamen legitimae impositum, tollitur ipso iure, siue sit grauamen in quantitate, siue alterius oneris cuiuscumque, siue in tempore, siue in loco, siue in modo, siue ratione legati, vinculi, aut fideicommissi. -  38 Ex quo fit vtilis, & singularis consideratio, & illatio ad decisionem l. si quando, §. & generaliter, C. de inofficioso testamento, vt statutum ibi in grauamine quantitatis, procedat etiam in alio grauamine, & onere quocunque legitimae imposito. Et consequenter per agnitionem, aut approbationem simplicem iudicij parentis, non videatur filius grauamini ipsi consentire. Sed expres sus, atque specificus consensus requiritur. -  39 Legitimae onus, & grauamen reijci ipso iure, etiam filio tacente, & nullam contradictionem faciente. -  40 Et facilius id procedere, quando grauamen non in quantitate, sed in alio onere consistit; provt hic adnotatur. Et ad l. si quando, §. & generaliter, illatio singularis proponitur, videlicet a legitima grauamen in quantitate tolli ipso iure, & supplementum ministerio legis fieri; effectu tamen neces sarium es se, quod filius, aut haeredes eius id petant. At vbi grauamen apponitur restitutionis, vinculi, vel aliud simile, & sic in qualitate, integra tamen relicta legitima, tollitur ipso iure, etiam filio non petente. -  41 Legitimae grauamen, an in quantitate, an in modo, qualitate scilicet, aut oneres restitutionis, vinculi, vel alterius apponatur, multum interes se quoad effectum, vt taciturnitas, & agnatio simplex filij, eidem praeiudicet, vel non, provt hic explicatur. Pauli Castrensis memorabilis, & notanda doctrina ponderatur. Et Ludouic. Molinae locus, cum filius, vel eius de scendentes, a grauamine legitimae imposito, per tempus triginta annorum non reclamauerint, explanatur. Et id ipsum iterum, atque vtiliter explicatur, mortuo scilicet filio, an haeredum taciturnitas per spatium triginta annorum, eisdem praeiudicet. Et an viginti annorum silentium hodie sufficiat, post editam l. 61. Tauri constitutionem. Et de lapsu Antonij Gomezij, provt hic videbitur. Et idem ius statuitur, quando filius vnicus melioratus fuerit, & onere vinculi perpetui granatus, qui nullo alio filio, aut nepote existente, meliorari non potest. Et de his vide etiam supra, cap. 64. num. 66. in fine, & 67. -  42 Vltra legitimam, vbi aliquid relinquitur filio, ea lege, vt filius ipse onus, & grauamen appositum in legitima, & in eo, quod vltra legitimam da tum est, patiatur, an simpliciter agnoscendo relictum, grauamen in totum agnouis se videatur, de quo latius inferius num. seqq. maxime ex numer. 66. & vide numer. 55. & relatos numero 54. Siue an in eo saltem quod est, vltra legitimam, grauamen sustineatur. Et inde, si in Tertio & Quinto, vnico tantum filio existente, melioratio facta fuerit, aut in Tertio & Quinto, & legitima pluribus filiis existentibus; an in quinto saltem vinculum, & grauamen sustineri valeat. -  43 L. 11. tit. 4. part. 6. plures intellectus traduntur: & vide infra, num. 59. -  44 Deinde, si filius bonorum paternorum Quintum, de quo pater libere disponere poterat, per tempus vitae suae pos sedit; an ex fructibus Quinti ipsius teneatur: supplere & conficere quantitatem Tertij, vt ea iuxta voluntatem testatoris, cum remanente Quinti, vinculata remaneat. -  45 Legitima etiam illius, qui vltra eam recepit, non patitur onus, nec grauamen, quod exornatur. -  46 Maioratum, seu vinculum perpetuum pos se constitui, & legitimae onus, atque grauamen imponi ex consensu filij, quod late comprobatur, atque exornatur. Semper tamen requiritur, quod ipse filius expresse, & specifice consentiat grauamini, etiam si in Tertio & Quinto melioratus ipse fuerit. Cum non teneatur praecise consentire grauamini; sed causatiue, si meliorationem retinere valeat. Alias namque illam amittet in casu contrauentionis, si ita a meliorante cautum, & dispositum fuerit. Et si non consenserit, legitimam liberam, & absque vllo grauamine consequetur. Ibidem etiam, quo tempore consensus hic prae stari debeat, ad l. siquando, §. illud, C. de inofficio so testamento, quod exonatur. -  47 Requiritur etiam, quod filius grauamini consentiens, habeat aetatem, & personam legitimam ad se obligandum. Et idcirco consensum ipsum, iuramento adhibito, a minore viginti quinque annorum prae stari. -  48 Et a pupillo cum auctoritate tutoris, qui adhuc aduersus censendum, aut approbationem generalem reclamare pos set, etsi illa tutore authore facta fuis set, si specifice non consensit. -  49 Pupillus absque tutoris auctoritate obligari non potest. -  50 Pupillus, etiam opulentam haereditatem, absque auctoritate tutoris adire, aut suscipere non potest. -  51 Patris Ludou. Molinae locus expenditur, atque declaratur. -  52 Ludouic. Molinae locus adducitur, & declaratur. -  53 Iacobi Valdesij obseruatio proponitur, & declaratur. Et pro ea Petri Surdi consilium 357. ex num. 32 lib. 3. singulariter in proposito ponderatur, & vide infra num. 64. -  54 §. Et generaliter, l. si quando, C. de inofficioso testamento, constitutio, & materia, quod filius agnoscens simpliciter iudicium patris, aut approbans generaliter eius dispositionem, aut testamentum, non videatur renuntiare iuri petendi legitimam, aut eius supplementum; exornatur, atque explicatur quamplurimorum iuris Interpretum placitis & sententiis. -  55 Eiusdem §. decisio an procedat, nedum quando minus legitima relictum est filio, sed etiam quando plus relictum fuerit. Et de diuersis, contrariisque Doctorum opinionibus in proposito. Vide supra, num. 42. & latius infra, ex num. 66. -  56 Textum in praecitato §. absque dubio procedere tribus in casibus, quando scilicet nulla legitima relicta fuit filio, vel etiam minus legitima relictum est, aut integra quoque legitima tantum, cum onere tamen, aut grauamine, provt hic explicatur. -  57 Textum metipsum in d. §. & generaliter, limitari nonnullis in casibus, etiam quando nulla legitima relicta est, aut minus legitima relictum fuit, aut etiam integra legitima, cum onere tamen, & grauamine. Vt scilicet filius agnoscendo iudicium patris simpliciter, aut approbans eius dispositionem generaliter, sibi praeiudicet. Atque ita eiusdem §. constitutio multo minus procedet eisdem in casibus, quando plus legitima relictum fuerit. Et ibidem quid, quando iuramento adhibito, filius agnouit generaliter iudicium patris. Aut si filius promisit, plus non petere, aut nihil plus petere. Aut si dictum sit, non obstante dispositione, requirente specialem renuntiationem. Aut si renuntiatum fuerit integraliter, & sine diminutione. Aut filius approbauit testamentum, seu dispositionem patris in omnibus, & per omnia, aut in omnibus suis partibus. Vel cum agnitio, approbatio, aut renuntiatio filij simpliciter facta, nihil aliud operari potest. Et quid si fuerit geminata. Aut cum recompensatio datur, de quo latius, atque ex profes so magis infra. An denique in terminis dictae l. si quando, §. & generaliter. requiratur pro forma, quod expres sus, specificúsque consensus interueniat, an vero tacitus, & prae sumptus, & constare quomodocunque de voluntate, sufficiat. -  58 Filius fideicommis so grauatus, non tenetur restituere fideicommis sario legitimam sibi debitam. -  59 Quod procedit etiam, quando pater instituit filium maiori portione, quam sit eius legitima, & eum grauauit restituere totam haereditatem, quam deinde ipse adiuit, quia non tenetur ad restitutionem legitimae. Quia legitima non venit nomine haereditatis, nec dicitur pars haereditatis, sed bonorum, -  60 Conditio etiam potestatiua reijcitur hodie de legitima filij, in residuo vero vitra legitimam sustinetur. Quid etiam, quando conditio est casualis, aut mixta quoad residuum, remis siue. -  61 L. 27. Tauri, intellectus communis adducitur. -  62 Filius in Tertio & Quinto bonorum parentis melioratus, cum grauamine tamen, vt legitimam simul cum ipso Tertio & Quinto, in perpetuum, quoad se, & posteros vinculatam habeat; an agnoscens simpliciter iudicium patris, siue per aditionem haereditatis, aut approbationem testamenti generaliter factam, grauamini legitimae imposito consensis se videatur. Vbi distinguitur, provt latius supra, capit, sexage simo quarto, & septuagesimo nono, huius ce tractatus, an scilicet paena priuationis adijciatur in casu contrauentionis, & alius substituatur; an vero simpliciter ita statuatur, & grauamen adijciatur; vltra vero ad poenam priuationis, & alterius substitutionem in casu contrauentionis non procedatur. Et an differentia praedicta, quae iuxta terminos l. scimus, §. cum autem, C. de inofficios. testament. consideratur. Procedat etiam quoad terminos dictae l. si quando, §. & generaliter. Quod egregie explicatur, atque resoluitur. -  63 Pater, qui filium meliorauit, aut ei aliqua bona vltra legitimam reliquit, potest eum in legitima grauare, & paenam priuationis meliorationis, aut bonorum, vltra legitimam relictorum, apponere, si conditioni parere noluerit: quod exornatur. -  64 Filius in legitima granatus, cui tamen in recompensationem grauaminis, melioratio facta, aut aliqua bona relicta fuerunt, si recompensam, aut bona vltra legitimam relicta acceptet expresse, eo ipso videtur grauamini legitimae con sensum prae stitis se, provt latius hic adnotatur. Et vide supra, num. 53. -  65 Acceptans legatum censetur onera annexa agnouis se, & cum omnibus suis qualitatibus acceptare. Quod procedit, etiamsi acceptatio fiat cum prote statione; & vide infra, n. 68. & 69. -  66 Decisio textus, in d. l. si quando, §. & generaliter, C. de inoffic. testam. an obtineat, nécne, quando filio plus quam legitima relictum est, siue ipse vltra legitimam melioratus, vt tunc si agnoscat simpliciter iudicium parentis, siue eius testamentum, aut dispositionem approbet generaliter, videatur grauamini legitimae con sensis se. Ita vt postmodum non possit legitimam deducere, aut de ipsa disponere. quando dies fideicommissi, aut primogenij instituti ces serit. Ex sententia quorundam, quod pos sit, nec sibi noceat generalis approbatio testamenti, aut etiam acceptatio tacita, quae ex diuisione, & pos ses sione bonoruminducitur. Vbi & Hippolyti Riminaldi locus, in cons. 510. lib. 5. expenditur, atque declaratur. Et effectus huiusce altercationis adducitur. Et de eadem quae stione vide supra, 42. & 55. -  67 Secunda opinio, eaque contraria recensetur, vt scilicet approbatio generalis testamenti, aut quod filius simpliciter agnoscat iudicium parentis, sufficiat, quando plus legitima relictum est, aut tacita acceptatio, quae ex immixtione, & bonorum pos ses sione inducitur, vt ces set decisio text. in dicto, §. & generaliter. Cum distinctione tamen, an legitima expresse sit grauata, vel non. Nam expresse legitimam grauatam es se, huiusce opinionis secundae Authores requirunt. Item approbationem testamenti, etiam generalem interuenire. Nec sufficere solam tacitam, quae ex immixtione bonorum, aut aditione haereditatis inducitur. -  68 Acceptatio regulariter sui natura facta intelligitur cum omnibus oneribus, & grauaminibus dispo sitionis, quae acceptatur. Et vide supra, numero sexagesimo quinto. -  69 Acceptans maioratum, videtur acceptare cum omnibus qualitatibus suis, & conditionibus, in eo contentis. -  70 Acceptatio tacita, quae rebus ipsis, & factis inducitur, atque ex eo, quod filius diuiserit, & possederit bona parentis, multum attenditur; ex sententia quorundam: & num. seqq. Quoniam est sufficiens ad inducendam consensum grauaminis legitimae. -  71 Haereditas sicut verbis acceptatur, sic & facto ipso, se immiscendo bonis, eaque pos sidendo, & habendo, acceptata dicitur. -  72 Priuilegium conces sum filio impugnandi paternum testamentum, ratione grauaminis iniuncti legitimae ipsius; an sit personale, an vero ad haeredes transmittatur? Vbi diuers ae, contrariaeque sententiae in medium proferuntur. Et vide supra, cap. 64. num. 67. Et vide supra, num. 41. -  73 Tertia opinio commemoratur, quod scilicet sola aditio haereditatis sufficiat, quando plusquam legitima relictum est; absque distinctione an illa fuerit expres se grauata, sine prohibita, néc ne: An etiam interuenerit simul testamenti, aut dis positionis approbatio. -  74 Ioseph. Ludouic. resolutio confutatur. -  75 Marci Antonij Peregrini resolutiones in medium proferuntur, & probantur. -  76 Eorum omnium, quae hactenus tradita, obseruata que fuere, summa breuis, notandaque resolutio proponitur. PRo dilucida, & distincta huiusce cap. explicatione, ante alia constituendum[sect. 1] erit, de alicuius voluntate, & animo duobus modis apparere pos se, sermone scilicet, vel facto: id quod Iacobus Menoch. in cons. 5. num. 15. in fine, lib. 1. sic expresse adnotauit. Mascardus etiam, de probat. tom. 3. conclus. 1417. num. 34. & quidem ex verbis, seu sermone, non est dubium, quin coniectura, & prae sumptio ducatur; prout latius in initio huius tractatus remanet probatum. Verba namque sunt cordis nuntia, nec prae [sect. 2] sumendum est, quempiam dicere, quod non prius mente agitauerit, vt ait Iureconsultus in l. Labeo, §. idem Tubero, ff. de supel. legata, & Menochius metipse exornauit lib. 1. prae sumpt. 22. numer. 1. & 2. Ex factis etiam, prae sumptio, & coniectura sumitur[sect. 3] efficax, disponentisque voluntas percipitur, & declaratur; facta namque, cordis, seu intentionis secreta, & voluntatem enuntiant, vt statim dicetur: & cum aliis Authoribus, ita adnotarunt Pet. de Peralta, in l. cum fundus, ex num. 5. ff. de legat. 2. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 1. & 2. & num. 8. cum seq. & lib. 4. cap. 3. num. 1. Menoch. lib. 1. prae sumpt. 19. num. 10. verba autem, quando in testamento, vel dispositione proferuntur; dubium non est, quin totum faciant, & seruari debeant, vt casus omnes occurrentes decidant, & primum locum obtineant; l. ille aut ille, §. cum in verbis, ff. de legat. 3. & supra hoc eodem tractatu, ad initium, late obseruaui, & vim, atque effectum verborum late comprobaui. Caeterum etiam certum est, quod voluntas te[sect. 4] statoris declaratur etiam ex verbis prolatis extra restamentum, seu dispositionem, atque ex illis sumitur coniectura, & interpretatio; quod etiam aliis capitib. huiusce tractatus remanet explicatum, & ibidem resolutum, quot testibus declarari debeat testatoris voluntas ex dictis extra testamentum, & in terminis sic obseruarunt Bartolus, quem omnes sequuntur, in l. 2. num. 40. vers. Quaero ex quibus, prae sumatur; & vers. Videamus, ff. de vulg. & pup. substit. Paulus Castrensis, in l. precibus; numer. 10. C. de impuberum, vers. Circa primum; & ibidem Hippolyt. Riminald. qui plures conges sit, numer. 246. Ripa, num. 52. & Socinus iunior, num. 112. in d. l. 2. Alexander. in cons. 100. Visa parte testamenti, num. 11. vers. Secundo probatur, lib. 4. Cor neus, in cons. 138. lib. 2. Socin. in cons. 37. ante nu. lib. 3. & in cons. 33. n. 9. lib. 1. Ruinus in cons. 4. in fine, lib. 1. & in cons. 73. num. 15. lib. 2. Parisius, in cons. 97. num. 2. lib. 2. & in cons. 66. num. 80. lib. 3. Afflictis. decis. 44. num. 29. Tiberius Decianus; in cons. 37. num. 33. lib. 1. Menoch. in cons. 236. n. 17. & 18. & in cons. 266. num. 74. & 75. lib. 3. Mieres, in initio secundae partis, num. 40. in principio; vbi quod verba posita in testamento declarantur per, verba testatoris prolata prius inter viuos; & citat textum, & Glos sam in l. vxori, §. vltimo, ff. de legat.[sect. 5] 3. Et quidem dicta vel praeteriti, vel prae sentis temporis, vel futuri considerantur. Ex dictis[sect. 6] praeteriti temporis, coniectura sumitur ad actum prae sentem, l. vtrum, ff. de petit, haeredit. l. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legat, l. quas in hoc placitum recensuit Afflictis, decis. 375. numer. 1. & 2. Menoch. qui duo adducit exempla, lib 1. prae sumpt.[sect. 7] 22. num. 3. Ex dictis prae sentis temporis, cum negotium conficitur, coniecturam facimus voluntatis praeteritae, l. vxor, vbi Bartol. ff. de legat. 3. Afflictis, vbi nunc, num. 1. vers. Et ex verbis Ex dictis futuri temporis prae sumptio fit, & coniectura[sect. 8] ad iam praeterita, vt scilicet praemeditata illa fuerint, d. l. Labeo, §. idem Tubero. Et latius probat Menochius, dicta prae sumpt. 22. num 5. & vide omnino eodem libro, prae sumptione 24. per totam, vbi accurate, & diligenter explanauit, quomodo du[sect. 9] catur de tempore ad tempus prae sumptio, & coniectura. Et primum caput proponit quoad tempus praeteritum, atque eos tres casus distinguit. Secundum circa tempus prae sens ad alia tempora, & plures casus distinguit. Tertium & vltimum circa tempus futurum ad alia tempora, & absolute, atque accurate (vt dixi) explicat. Secundo deinde, & principaliter constituo, me supra, numero primo statuis se, de alicuius voluntate, & animo, duobus modis apparere pos se, ser[sect. 10] mone scilicet, vel facto; nunc vero adiiciendum, vnam declarationem ab alia, verborum scilicet,[sect. 11] & facti, re, & effectu non differre. Caeterum declarationem hanc voluntatis ex facto prouenien[sect. 12] tem, Aliquos tacitam es se dixis se, provt refert Me nochius, praecitato consilio quinto, num. 16. libro pri[sect. 13] mo. Alios vero, quod sit inter tacitam, & expres sam, as seueras se, vt scribunt Salicetus, in l. 1. C. si maior factus ratam habuerit, & Curtius, iunior, in cons. 50. num. 9. Est enim tacita, quoad verba (quia verba deficiunt) & expres sa quoad effectum, vt[sect. 14] Menochius d, numer. 16. expres sit erudite. Inde & consequenter ex facto seu factis, gestisque, declarari mentem, animum, & voluntatem; & sic de alicuius voluntate non minus apparere factis, quam verbis, vt dixi, & probatur in l. Paulus, ff. rem ratam haberi: dum vult, actus approbationem, & ratificationem. facto induci, l. reprehendenda, C. de institut. & substitut. l. pro haerede, ff. de acquir. haeredit. quae duo iura expendit, & sic notauit Tiberius Decianus, in cons. 40. n. 79. lib. 3. citat etiam textum, in l. 1. §. Diuus ff. ad l. Cornel. de Sicar. in consilio 84. num. 3. lib. 2. § Pauonum, & ibi Glos sa, de rerum diuisione, quem textum citauit Menoch. lib. prae sumpt. 19. num 1. & prae sumpt. 28. num. 6. sic quoque adnotarunt Iason. in d. l. reprehendenda, vers. Quarto habes, Alexand. in cons. 75. Ponderatis, col. 2. vol. 3. Corneus, in cons. 1. volum. 1. Craueta, in cons. 159. n. 5. Decius, in l. semper qui non prohibet, num.8 ff. de regul. iur, & in cons. 449. numer. 34. Riminaldus senior, in consil. 378. num. 14. volum. 2. Cephalus, in cons. 253. num. 23. lib. 2. & in consil. 352. num. 6. lib. 3. Tiraquel. de iure Constituti, 3. par. limitat. 30. num. 12. Parisius, in consilio 34. numer. 54. lib. 2. Tiberius Decianus in cons. 19. numer. 73. lib. 1. & in cons. 13. num. 30. lib. 2. & in cons. 40. n. 79. lib. 3. Menoch lib. 1. prae sumpt. 19. num. 1. & 2. & in cons. 5. num. 16. libro primo, & in cons. 110. num. 1. & in cons. 121. num. 90. lib. 2. Marc. Anton. Eugenius, in cons. 9. num. 2. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 3. cap. 2. §. 1. num. 1. & 2. & 8. & sequent, & lib. 4. cap. 3. num. 1. Mierez, in initio secundae partis, num. 40. vbi quod coniectura voluntatis iuridice capitur ex his, quae testator ges sit extra dis positionem, de qua agitur, atque ex actu inter[sect. 15] viuos, ante mortem gesto; & citat Oldrad. & Parisium, Peraltam etiam, in l. cum fundus, pet illum textum, num. 4. ff. de legatis secundo, Ludou. Casanate, in cons. 47. num. 7. Ioannes Vincent Hondedeus, in cons. 5. num. 64. libro 1. & in consilio 61. num. 40. lib. 2. Hippolyt. Riminaldus, in cons. 271. num. 31. & in cons. 285. num. 166. lib. 3. Mascardus, de probation. tom. 3. conclus. 1417. num. 33. & sequent. dicens, quod quae sit alicuius voluntas, ex ipsius factis colligi, & probari potest; nihil enim ad eam indicandam accommodatius est, quam factum; cum etenim voluntas in animo consistat, & idcirco sit caeteris incognita, ad eam declarandam, duo inuenta sunt, verba, & facta prout ibi probat. Et ij omnes intelligunt superiorem obseruationem, tam in praecedentibus, quam in subsequentibus[sect. 16] actibus; & ideo vnanimiter statuunt, voluntatem dari intelligi, & declarari ex praecedentibus, & subsequentibus actibus, vt tradit Socinus iunior, in cons. 42. num. 12. volumine secundo, Anguis s in cons. 5. num. 39. Rolandus, in cons. 54. num. 24. volumine quarto, Decianus, in cons. 57. num. 49. libro primo, Aluaradus, Mieres, & Peralta, vbi supra, Mascardus etiam, dicta conclus. 1417. num. 39. Imo voluntas melius, expeditius, & fortius da[sect. 17] tur perintelligi rebus ipsis gestis, seu factis, quam verbis; quoniam facta effectum ipsum ostendunt, & magis deliberate fiunt; verba vero contra voluntatem pers aepe effunduntur; l. si tamen, §. ei qui, ff. de aedilit. edicto, & notat Glos sa, in l. recusari, vbi allegat multa iura, ff. de acquir. haereditate, cap. dilecti, el segundo, & cap. ad audientiam, & cap. vt nostrum, de appellation. & notarunt, atque exornarunt permultis, Abbas, in cons. 116. numero tertio, libro secundo, Iason, in dicta l. reprehendenda, numero septimo, Gozadinus, in cons. 101. num. tertio, Socinus, in cons. 125. numero primo, libro primo, & in consil. 62. numero septimo, libro secundo, Socinus iunior, in cons. 38. num. 13. libro primo, & in cons. 42. numer. 14. libro secundo, Craueta, in rubrica, ff. de legatis primo, num. 139. & 168. Tiraquell. de retractu conuentionali, in fine, num. 75. Neuizanus. In consil. 50. num. 51. Bellonus, in cons. 15. num. 15. Natta, in cons. 11. num. 6. Peralta, in d. l. cum fundus, num. 5. ff. de legatis secundo, folio 238. Gramaticus, in cons. 13. num. 3. inter criminalia, & in cons. 150. numer. 24. Inter ciuilia. Decianus, in cons. 31. num. 97. libro primo, & in in cons. 84. num. quarto, libro secundo, & in cons. 73. numero vndecimo, libro quinto, Hondedeus, in consil quinto, num. 64. libro primo, Menochius, in cons. quinto, num. 16. libro primo, & prae sumptione 19. num. secundo, libro primo, Mascardus, tomo tertio, dicta conclus. 1417. num. 34. Marc. Anton. Eugenius, in cons. 9. num. tertio, Petrus Surdus, decis. 95. num. 21. Ludou. Casanate, in consil. 29. num. 40. & in commentariis de vsufructu, cap. 2. num. 117. & duobus seq. de quotidianar. controuersi. iur. lib. 2. cap. 26. num. 87. sic quoque notaui, & scriptum reliqui; nunc vero plures recenseo Authores, quam in tunc; & adiicio Baldum, ibidem non relatum, qui in cons. 8. lib. 1. & in l. non ignorat, colum na prima, vers. Similiter, C. qui accusare non pos sunt; singulariter dixit, facta es se vero proximiora, quam nuda vocabula; & in libertae tuae in fine, C. de operis libertorum, inquit, quod qualitas factorum describit qualitatem intellectus. Refert Ludou. Casa[sect. 18] nate, in cons 47. num. 7. Addo etiam & alios Authores, qui eandem conclusionem, factis scilicet,[sect. 19] sicut verbis voluntatem declarari, imo facta potentiora es se, quam verba; exornarunt permultis; Menochium scilicet, in cons. 1013. lib. 11. vbi late, mulierem soluto matrimonio, non recedendo e domo haeredum mariti, & alimenta suscipiendo, videri fructus dotis remittere, quia facto illo percipiendi alimenta, potentius quam verbis voluntas ostenditur. Idem Menochius, in cons. 1003. num. 89. & seq. eodem lib. 11. vbi quod ratificatio inducitur tacito actu, & ratificati emptionem ex fructuum perceptione, quia factum illud percipiendi fructus, arguit emptionis ratificationem, prout latius ibi: Stephanus Gratianus, disceptation. forens. lib. 2. cap. 249. ex num. 7. & decis. 49. ex num. 22. cum seq. Petrus Surdus, in cons. 70. num. 1. & 2. & 3. lib. 1. vbi late comprobat, quam potens sit factum, ad detegendum consensum, & voluntatem alicuius, prout late ibi, & in consil. 52. n. 73. eodem libro, & in cons. duodecimo, ex n. 48. vsque ad num. 48. 55. & in cons. 28. num. 18. & sequent. & in cons. 35. eodem libro primo & in cons. 290. n. 57. & sequent. libro 2. Burgos de Paz, in cons. 26. n. 31. & 32. And Angulus, ad leges meliorat. in l. prima, glos sa septima, n. 2. decisio Rotae Romanae 811. in nouis simis prima parte, Hippolyt. Riminaldus, in cons. 271. n. 31. lib. 3. & in cons. 313. numero. 56. & 57. lib. 3. & in cons. 630. ex numer. 24. vsque ad num. 30. libro sexto, & in cons. 656. num. 79. & duobus sequent. eodem libro, Cardinalis Tuschus, tomo 3. litera E. conclus. 15. vbi in summario, facto non minus, quam verbo elicitur consensus, folio 541. & conclusione 20. vbi in summario, factum magis operatur, quam consensus verbalis, folio 544. Imo non solum ex facto testatoris, sed etiam ex[sect. 20] eo, quod facere proposuit, eius voluntas declaratur, & interpretatur: Fulgosius, in l. prima, C. de verborum signification. Ludouic. Casanate, in cons. 47. num. 7. non solum etiam actus, siue factum se[sect. 21] quens declarat, & dat causam dispositioni praecedenti: & ostendit eius qualitatem, vt est textus notabilis, in l. si hi qui ff. ad leg. Iul. de adult, l. sed & Iulianus, § proinde, ff. ad Macedonianum, per quem textum sic notauit Bartolus, in l. caetera, §. sed etsi parauerit, ff. de legatis primo, Decianus, in cons. 61. numer. 8. lib.4 Aluaradus, qui aliqua adducit in proposito, de coniecturata mente defuncti lib. 3. cap. 2. §. 1. numero secundo, & tertio, sed etiam nullus,[sect. 22] & inualidus declarat actum praecedentem, & mentem disponentis; id quod cum Bartolo, pluribus in locis, Barbatia, Castrense, Anguis s. & Menochio. in hac eadem materia, coniecturarum scilicet, ex facto prouenientium obseruauit Mascardus, tom. 3. Conclus 1417. numer 40. & vltra cum Peralta, in dicta l. cum fundus, num. 8. in fine, & 9. & in l. Lucius, la primera, num. 11. & in l. cum ita legatur, § species; num. quarto, de legatis secundo, Decianus in consiI. 49. numer. 27. libro quarto, & consilio 7. numero 103. post alios scripsit, quod disponens, si post aliquam dispositionem aliquid fecit, quod[sect. 23] potest interpretari, & in constitutionem de nouo, & in declarationem praeteritorum; si actus de nouo factus non valeret, valebit in vim declarationis, vt actus sustineatur. Semper tamen erit animaduertendum, atque[sect. 24] prae oculis habendum in hac materia, quod voluntas ex facto, seu factis, eatenus tantum arguitur, & colligitur, quatenus ex factis ipsis infertur, & non plus & sic non extenditur vltra quam ex facto ip so, neces sario inferatur: sic sane Bartolus declarauit in l. 1. § si quis hoc interdicto, ff. de itinere, actuque priuato, & in l. si patronus, in fine, C. communia vtrius que iudicij, Alexand. In consilio 33. Ponderatis his, col. 2. lib. 1. Decianus, in cons. 13. n. 30. lib. 2. qui citat l. vltimam, C. de vxor pro marito, & in cons. 100. n. 25. lib. 3. Decius, in cons. 72. Viso puncto, n. 5. & in cons. 218. n. 16. Natta, in cons. 77. num. 14. Socinus iunior, in cons. 122. numer. 14. volumin. 1. Beccius, in cons. 106. num. 46. Craueta, in consilio 292. in principio, Mascardus, dict, concl. 1417. num. 45. Ludou. Morotius, in respons. 6. num. 28. Surdus, decis. 33. num. 10. & decis. 84. num. 10. & decis. 267. numero 5. & decisione 285. numero 3. & in consilio 52. num. 73. libro primo, Ludouic. Casanate, in cons. quarto, numer. 225. Menochius, libro primo, prae sumptione 21. per totam, quo loci, pro regula ge[sect. 25] nerali constituit, & eam vtiliter exornat nonnullis, quod coniectura, & prae sumptio, ex actibus voluntariis, sumitur tantum, quantum actus ip se ex neces sitate concludit; quod iure, & Doctorum auctoritate late comprobat ibi. Tertio deinde constituo, in hac eadem materia[sect. 26] obseruandum etiam es se, ex non factis, aut non dictis, coniecturam, aut prae sumptionem non sumi regulariter, quoniam quidem ex his, quae non apparent, nulla prae sumptio colligitur: ita sane Ancharanus, in cons. 302. Materia, de qua quaeritur. Craueta, in cons. 202. numero nono, & in consilio[sect. 27] 319. numero 13. in vers. Decimo nono, qui adducuntur ex l. quod seruus, ff. de condition. Ob caus. & in l. in lege, ff. de contrahenda emptione, Mari. Salomonius in l. Gallus, quidam recte, num. 32. de liber. & [sect. 28] posthum. vbi scribit singulariter in proposito prae sumptionem tunc regnare, quando apparet quid gestum; qualiter autem gestum, in obscuro est. Et hinc scripserunt permulta variis in locis Doctores nostri, quae commemorauit, & regulam superiorem exornauit vtiliter Menochius, in cons. 121. ex numer. 83. libro secundo, & prae sumptione 23.[sect. 29] per totam, libro primo. Et haec quidem regula, multo magis, & proprius procedit, & locum obtinet in vltimis voluntatibus, & in testamentis (provt ego vltra Menochium, & alios animaduerto) idque propter alias iuris regulas, & traditiones Doctorum communes, de quibus, cap. aliis ad. initium huius tractatus, maximéque ob illam regulam, Omis sum, & non expres sum, pro omis so habendum. Item, Propositum in mente retentum, & sic non dictum, nihil operari. Item, Id, quod facile dicere, aut exprimere testator potuis set, & non expres sit, consulto, atque ex proposito videri ab eodem omis sum, vt in consideratione non habeatur. Ac denique, Testator hoc non dixit, hoc non expres sit, ergo neque nos dicere debemus. Caeterum, quando lex ipsa prae sumptionem, seu[sect. 30] coniecturam colligit, aut imaginatur, quod etsi nihil dictum, vel factum legatur, nihilominus quod dictum, vél factum fuerit, tunc procul dubio superior regula ces sat; provt erudite scripserunt Viglius, in principio, Institut. de pup. substit. numero[sect. 31] 17. Vaconius, libro quarto, declarat, iur. cap. 24. dum explicat sensum leg. in testamento, la primera, C. de testamento militis. Et dicunt, legem aliquando sumere coniecturam ex dictis, seu scriptis, aliquando ex non scriptis, sed a se ipsa imaginatis. Exemplum ex non scriptis habetur in l. cum auus, ff. de condit. & demonst. & apertius in l. generaliter, §. cum autem, C. de institut, & substit. & in l. iam hoc iure, ff. do vulg. & pup. subst. & in l. quamuis, C. de impuber. & in l. Titius, §. Lucius, ff. de liber, & posthum. & in l. tale pactum, §. vltimo, ff. de pactis; provt latius ipsas expendit, atque inducit Menoch. lib. 1. prae sumptione 23. ex num. 13. cum sequentibus. Similiter coniectura, & prae sumptio su[sect. 32] mitur ex non factis, aut non dictis aliquando in actibus inter viuos, quando is, qui debet aliquid facere, vel dicere, nihil facit, vel dicit; provt scrip sit Bartolus, in l. gerit, numer. 28. ff. de acquirend. haeredit. cum dixit, quod si haeredi scripto as signatus fuit terminus ad adeundam, vel repudiandam haereditatem, si hic intra prae stitutum illum terminum nihil facit, ex hoc non facere, prae sumptionem aditionis infert; refert idem Menochius, & alia exempla adducit dicta prae sumptione 23. libri primi, ex numero decimo tertio, cum sequentibus, Mas cardus, tomo tertio, dicta conclusione 1417. numero 41. & tribus sequentibus, qui Primum exemplum proponit in l. si peculium §, sicut autem, ff. de peculio legato: vbi si dominus est debitor serui, & differt soluere, ex ista non solutione probatur animus adimendi peculium. Secundum in debitore, qui succes sit creditori suo, si debitum non soluit aliis, qui es sent haeredes, ipso repudiante, ex non facto, prae sumitur adiuis se haereditatem. Et haec quidem exempla, & alia praefatorum Authorum in actibus inter viuos obtinent, & procedunt, provt ipsi loquuntur: in testamentis autem non obtinet regula ea, vt antea annotauit, uisi vbi lex coniecturam inducit ob prae sumptam testatoris voluntatem, & coniecturatam mentem ipsius, Semper[sect. 33] tamen fortior est illa coniectura, quae colligitur ex facto, quam quae accipitur ex non facto, iuxta text. in l. si mora, cum ibi notatis. ff. soluto matrimonio, & in l. Procula, ff. de probationibus, Imolam, & Alciatum, cum quibus sic obseruauit Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. libro duo decimo titulo finali, numero trigesimo secundo. Vbi inquit, quod factum affirmatiuum intensius[sect. 34] declarat voluntatem, quam negatiuum, quod scripsit Decius, in consilio 206. numero septimo, circa medium, & in consilio 267. numero secundo. Ex dictis hactenus, & longa serie comprobatis, factis scilicet, sicut verbis; imo potentius rebus ipsis, & factis, quam verbis voluntatem significari, inferri pos set ad multas iuris quae stiones, quas praecitati supra Interpretes adducere, in dubiumque excitare solent; Aliis autem scienter, consultóque omis sis, silentio praetermittenda non erit vna, quae admodum neces saria, & vtilis est, quia as sidua, & quotidiana, vtrum videlicet, si filio grauamen apponatur in legitima per parentem, ipseque generaliter agnouerit iudicium eius, siue testamentum, aut dispositionem simpliciter approba[sect. 35] uerit, aut se bonis immisceat, eisque vtatur, fruatur, non tamen expresse atque specifice grauamini legitimae consensum prae stiterit; aut huiusmodi agnitio, siue approbatio generalis, facto ipso immixtionis, & ingres su pos ses sionis bonorum, sufficiat; ad inducendum consensum grauaminis, vt amplius filius ipse reclamare non pos sit, nec ius reclamandi ad haeredes transmittat; idque, siue appo sito grauamine in legitima tantum, cum sola legitima ei relicta fuerit, siue etiam instituto filio vniuersaliter, aut in aliis bonis vltra legitimam, sine melioratione Tertij, & Quinti ei facta, cum onero tamen, vt Tertium & Quintum simul cum legitima iure primogenij in perpetuum vinculatam, quoad se, & suos posteros, aliósque filios & descendentes parentis habeat. Quid etiam, si casu, quo grauamini legitimae non consenserit, a meliora tione excludatur, & alius filius cum eodem onere, & vinculo, ad eam inuitetur. Et pro absoluta, accurataque huius articuli re solutione. ante omnia praemittenda erunt nonnulla, sine quibus dubium metipsum radicitus explicari non valeret, nec etiam distincta resolutio deduci. Et in primis constituo, certis simum es se, & per manus traditum quotidie, quod legitima filiorum debet es se praecipua, in eaque nullum grauamen imponi potest, nec etiam modus, nullaque conditio, aut dilatio temporis; & si apponatur, ipso iure tollitur, leg. quoniam in prioribus, vbi latis sime, atque erudite, & egregie admodum eruditis simus His panus Roder. Suar. in principio illius l. ex num. 1. cum seqq. & ampli. 2. & 10. l. 1. & 4. tit. 11. partit. 6. l. decimaseptima, titulo primo, ead. parti. & exornarunt, materiámque explicarunt Antonius Gomezius, tomo primo variarum, cap. vndecimo, ex numero vigesimo quarto, Anton. Gabriel, commun. conclusion. libro sexto, titulo de legitima, conclusione secunda; Ludouic. Molina, de Hispanorum primogen. libro secundo, cap. primo, ex numero vigesimo nono, cum sequentibus Matiencus, in l. vndecima, titulo sexto, glos sa prima, vbi refert Menchacam, qui latis sime prosequitur: Rolandus, in consilio vigesimo quinto, numero quarto, & quinto, volumine secundo, Cardinalis Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. libro septimo, titulo octauo, numer. decimo, Hippolyt. Riminaldus, in cons. 510. volumine quinto, Peregrinus, de fideicommis sis, articulo trigesimo sexto, numero 61. Potius Imolensis, commun. conclusion. libro primo, conclusione vigesima quarta, Cucchus, in tractatu de legitima, titulo, legitima nullum grauamen. recipit. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. libr. secundo, cap. 247. Angelus Matheacius, de legat. & fideicommis s. libro quarto, capit. decimo quarto, Bursatus, in cons. 102. numero vndecimo, libro primo, Iosephus Ludouicus decisione Lucensi 28. numer. 2. cum sequentibus; vsque ad numerum 18. vbi rationes adducit, & exornat. Menochius etiam, libr. 4. prae sumptione 196. ex numer. decimo septimo, Magonius, decisione Lucensi 85. ex numero primo Cardinalis Tuschus, tomo quinto, littera L. conclusione 187. ex folio 163. & ego metipse cap. sexagesimo quarto, huiusce tractatus, numero 29. & 30. ita quoque notam, & comprobaui quamplurimorum auctoritate, & relatione. Addo nunc patrem Gabrielcm Vazquez, in opuscul. titulo de testamentis, cap. sexto, §. quarto, per totum, folio mihi 526. & 527. & relatos infra, numer 54. Et ij omnes vnanimiter admittunt[sect. 37] specifice, aut prae sentiunt, grauamen in legitima appositum, tolli ipso iure, ex constitutione Iustiniani, in dicta l. quoniam in prioribus; non modo quando apponitur circa quantitatem legitimae, quo casu reiicitur ipso iure tale grauamen, & suppletur filio intega legitima, provt est textus singularis, in l. scimus, in principio, C. de inoffi. testam. ibi: Attamen ipso iure ines se eandem repletionem. Sed etiam si alio modo quocunque grauamen apponatur, conditione scilicet, vel restitutione, vel alias, integra relicta legitima; arguendo ex decisione, eiusdem l. scimus, de. grauamine quantitatis ad aliud quodcunque grauamen, seu onus, in legitima appositum, quia ista pacificari videntur, scilicet es se grauamen in quantitate, vel alias quouis modo, quoad illud tollendum, siue vnum sit, siue alterum, eodem modo, & remedio; sicuti probatur in ipsa l. scimus, §. sancimus, ibi: . Vel in quantitate, vel in tempore, hoc modis omnibus repleri. Et in d. 1. quoniam in prioribus, ibi: Ipsa conditio, vel dilatio, vel alia dispositio, moram, vel quodcunque onus introducens, tollatur; & ita res procedat, qua si nihil eorum testa mento additum es set. Sic sane, quod grauamen quantitatis, & alterius oneris (quodcunque illud sit) a pari procedant, & ipso iure tollantur; & consequenter ita sit, si integra legitima relicta, prohibitionis, alienationis, aut vinculi, vel restitutionis, aliúdve onus simile adiiciatur; erudite deduxit, atque annotauit Rodericus Suarez, ampliat. 10. in principio, ad eandem l. quoniam in prioribus, in ver sic. Secundo pro hac parte est casus, & iterum num. 4. in fine, & num. 6. in versicul. Sed certum est, quod grauamen quantitatis; & numer. 8. & iterum numer. 47. ad. finem. Et idem ex communi omnium sententia firmauit Menchaca, de succes sion. creatione, libr. 1. & 16. in repetitione dictae l. quoniam in prioribus, ex numer. 271. vsque ad numerum 278. vbi quod legitima non modo laedi potest in quantitate, iuxta text. in dicta l. scimus in principio, & in dicta l. quoniam in prioribus, verbo, minuta, & expres sius in l. omnimodo, eiusdem tituli: Sed etiam nec in tempore, nec in loco, neque in modo, neque ratione legati, vel fideicommis si singularis, nec ratione vinculi, aut fideicommis si vniuersalis, statim, vel etiam post mortem prae standi; provt latius ibi comprobat: Et per Fachineum, controuersiar. iur. libro 12. cap. 7. & 10. Et hoc quidem notandum ad vnum, quod est[sect. 38] singulare, & valde neces sarium in hac materia, admis sa scilicet dicta pacificatione grauaminis quantitatis, & oneris alterius cuiusque, inferri ad decisionem l. si quando, § & generaliter, vt non solum procedat eius §. constitutio, quando grauamen est in quantitate, sed etiam quando in alio onere quocunque grauamen. consistit, quamuis integra legitima relicta fuerit; nam si per quietationem, renuntiationem, aut approbationem generaliter factam, vel cum filius simpliciter agnouit iudicium patris, non impeditur petitio legitimae, aut eius supplementi, atque ita grauaminis in quantitate approbatio non inducitur; vt etiam per Fachineum, vbi supra, cap. 6. & 7. & alios relatos infra, numer. 54. ita quoque nec induci debebit, quando in alio onere grauamen consistit, cum eo casu contradictio neces saria non sit, sed potius ipso iure, & etiam filio tacente, grauamen tollatur, vt statim dicetur. Sic sane, atque in terminis nostris visus est aperte prae sentire, licet non ita expresse deducat, Rodericus Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. ante numerum 5. in versic. Quinto ad decidendum hoc dubium, pondero text. & expresse tenere in. finalibus verbis numeri 4. in ver sic. Per quae teneo: vt statim dicetur, atque ex his comprobantur apertius, quae ad explicationem dicti §. & generaliter, inferius traduntur, vnanimiter quoque ipsimet Authores prae sentiunt, atque eo[sect. 39] rundem specifice tradiderunt nonnulli, grauamen appositum filio in legitima, reiici ipso iure; dato quod filius tacuis set, nec vnquam impugnas set dictum grauamen; nec es se neces se, ab eo fieri aliquam contradictionem. Et idcirco, quod legitimae onus reiiciatur, etiam filio tacente, tam vt inducatur legitimae supplementum, quam etiam vt remoueatur grauamen oneris alterius cuiuscunque; quamuis in alio, non in quantitate consistat; erudite admodum concludit, & probat Rodericus ip se Suarez, dicta ampliatione 10. videndus omnino ex numer. primo, vsque ad numerum 12. vbi ad id expendit iura fortis sima, & septem principalia fundamenta adducit, contrariaeque parris fundamentis respondet, & inquit numero 4. & quatuor sequent. sic tenendum, latiusque explicat, provt ibi originaliter praelegere, omnino neces sarium erit. Et Roderici sententiam, tam vt inducatur legi timae supplementum, quam etiam vt grauamen legitimae integre relictae impositum remoueatur; defendunt quoque Menchaca, de succes sion. creatione, libro primo §. 10. numer. 254. & numer. 522. 523. in & in l. scimus, numero primo. C. de inofficioso testamento, Antonius Gomezius, tomo primo, cap. 11. numer. 25. Mantica, de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 7. titulo 8. numer. 10. Cephalus in consilio 188. numer. 29. & 30. lib. 2. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 36. numer. 86. Ancharanus in consil. 201. numer. 22. & sequent. Valdesius, & alij plures, quos ego metipse recen sui, & ita notaui supra hoc eodem tractatu, cap. 64. numer. 66. & 67. Fachineus etiam, controuersiar. libro 12. capite 10. Vbi quod onus reiicitur de legitima ipso iure, ita vt non sit neces saria petitio, & declaratio filij. Atque ex his, & notatis per Roderic. Suarez,[sect. 40] deducitur aliud expres sim, quod est singulare, & notatu dignum, quod scilicet resolutio superior, legitimae onus, & grauamen reiicit de legitima ipso iure, etiam filio tacente, & non contradicente, nec es se neces sariam eius petitionem, aut contradictionem; fortius procedere, quando grauamen non consistit in quantitate (quia integra legitima relicta est) sed in modo, aut conditione, aut onere vinculi, vel fideicommis si; quam vbi grauamen in quantitate consistit, quia scilicet legitima integra relicta non est, quod est etiam notandum ad decis. d. l. si quando, §. & generaliter, & deducitur ex resolutis per eundem Roderic. Suar, d. ampliat. 10. num. 2. in princ. & num. 5. in princ, ad explicationem Glos. ordinariae, in d. l. scimus, C. de inoffic. testam. quod quamuis in grauamine supplementi legitimae repletio fiat ipso iure, tamen, quoad es sentiam, & effectum acquisitionis, neces sario filius debet petere illud, quod est sibi debitum ex sua legitima: nam impos sibile est, quod si ille non petat, sibi detur. At vero quando grauamen in alio onere consistit, non in quantitate: absque vlla petitione, seu facto ipsius, onus ipsum, aut grauamen remouetur; & sic facilius: provt Rodericus ipse eleganter admodum explicat, praedicta ampliatione decima, vbi cum late id probas set ex num. primo, cum sequentibus, numer. quarto, & quinto, sic concludit: Per quae teneo, quod si filio es set appositum aliquod grauamen in legitima, & ipse sciens grauamen sibi illatum, tacuit toto tempore vitae suae, nihil opponens, nec allegans contra dictum grauamen, imo simpliciter acceptans, atque pos sidens bona sibi relicta a patre; quod transmittit ad filios legitimam liberam, & sine grauamine, & omne grauamen sibi insertum, debet reputari, tanquam si in testamento appositum non fuis set, vt inquit haec lex. Ad fundamenta contraria respondetur sic, primo, non obstat Glos sa in dicta l. scimus, quia illa reprobatur per omnes, & adhuc pos set sic intelligi, quod non sit contraria huic opinioni. Nam in quantum dicimus, quod grauamen tollitur ipso iure, verum est, sed in grauamine supplementi, super quo loquitur ibi Glos sa, licet repletio fiat ipso iure, tamen quoad es sentiam, & effectum acquisitionis, de neces sario debet filius petere illud, quod est sibi debitum ex sua legitima; nam impos sibile est, quod si ille non petat, sibi detur; quia incommutabilis acquisitio non fit nisi per agnitionem, & effectualem petitionem: vt in simili dicit textus, in l. si quis ita haereditatem, ff. de condit, institut. vt dicit Baldus, & idem Salicetus in dicta l. scimus. Et id ip sum repetit statim num. quinto, in versic. Cogitabam, & iterum numero octauo: vnanimiter conueniunt Doctores maiori parte, sicuti Valdesius, & alij Authores notarunt in locis relatis supra, cap. 64. num. 66. in fine, & 67. Cum ergo inquiritur, an grauamen a legitima tollatur ipso iure, etiam filio non petente, seu non[sect. 41] contradicente, sic distingui, atque explicari debebit, provt ex praedictis deducitur; nam cum grauamen est in quantitate, quia non integra legitima relicta est, licet ipso iure tollatur grauamen, & suppletio fieri debeat, vt in eadem l. scimus probatur; & late comprobauit Rodericus Suarez, dicta ampliatione decima, a principio; effectu tamen non fiet, nec fieri potest, nisi filius ipse, cui minus legitima portione relictum est, aut haeredes eius id petierint; idque exemelo leg. constat, & l. finalis. C. de compensat. & ita procedunt Glos s ae, & communes Doctorum traditiones, de quibus ibi provt Rodericus explicauit. Nattae etiam resolutiones in cons. 352. numer. 8. Tiraquelli, in l. si vnquam verbo, reuertatur, a numer. 14. Manticae, de coniectur. vltimar. voluntat. libro 4. titulo 3. numer. 26. & libro 7. titulo 8. numer. 10. Segurae, in l. vnum ex familia, §. sed si fundum, in versi. Hinc infertur, & in l. cum patronus, numer. 66. de legatis secundo, Gregorij Lopez in l. 5. titulo 8. partita 6. aliorum etiam, & maxime Valdesij in addition. ad dictam ampliationem decimam: Roderici, quos supra, hoc eodem tractatu, dicto cap. 64. numer. 66. in fine, & 67. recensui. At vbi integra legitima relicta, grauamen apponitur qualitatis, oneris scilicet, restitutionis, vinculi, dilationis, vel aliud simile; tollitur equidem grauamen ipsum, etiam filio non petente, nec grauamini contradicente, quia lex operatur, nec ipse habet neces se aliquid petere; iuxta communes Doctorum resolutiones, de quibus per relatos, dicto numero 66. & 67. cap. 64. & per Rodericum Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, ampliatione 9. numero 4. & ampliatione 10. ex numero primo, cum multis sequent. & limitatione 3. ad legem Regni: Menchacam de succession. creatione, libro primo, dicto §. 10. numero 254. & 404. & 523. Magonium, decisione 85. ex numero 2. Mandellumde Alba, in consilio 761. ex numero 58. Fachineum, controuersiar. iur. libro 4. capite 34. litera V. vers. Et hanc, sententiam. Rolandus dicto consilio 25. numero 4. & 5. Hippolyt. Riminald. in consilio 510. numero 14. volum. 5. Aluarum Valascum, consultatione 153. ex n. 20. cum seq. Hinc quidem, atque erudite, & vtiliter Roderic. Suarez, d. ampliation. 10. numer. 14. in fine, in versic. Per quae teneo, id tradidit, quod ad literam retuli supra, num. 40. quod si filius sciens appositum sibi grauamen in legitima, tacuit toro tempore vitae suae, & non reclamauit, nec aliquid contra id allegauit, imo iudicium patris simpliciter agnouis set, bonáque a patre sibi relicta pos sedis set, adhuc ad filios suos transmittet legitimam liberam, & sine vllo grauamine; ita vt grauamen insertum debeat reputari, ac si in testamento appositum non fuis set. Et id ipsum repetit Rodericus met idem, nu. 8. eius dem ampliationis 10. in haec verba: Ex praedictis ergo mihi videtur veritas, concludendo, quod grauamen appositum in legitima, ipso iure reiicitur, & tollitur de medio, & habetur pro non apposito, in tantum, quod si filius taceat in tota vita sua, nullum actum contradictionis faciens, nihilominus transmittit liberam legitimam ad posteros, grauamine reiecto. Quod nota, quia si scis reducere in practica, est importantis simum ad maioratus Regni nostri, & ad bona, quae reperiuntur vinculata ex testamento patris, in quo nullus actus expres si consensus reperitur, nisi quatenus filius simpliciter pos sedit bona, provt sibi a patre relicta sunt. Hactenus Rodericus, cuius resolutio in se veris sima est, & comprobari potest ex his, quae tradiderunt, atque obseruarunt Ludouic, Molina libro secundo, de Hispanorum primogeniis, capit, primo. numero 29. & sequentibus, Couarruuias, in cap. quamuis pactum, tertia parte, §. tertio, numero 13. Ménchaca, de succession. creation libro primo, §. 10. numero 251. & spacifice magis D. Christophorus de Paz, ad legem 200. styli, numero 60. folio 597. vbi in hunc modum scriptum reliquit; & quidem id ipsum, quidem, quod Rodericus sustinuit: Illud tamen silentio praetermittendum non est, an con sensus tacitus filiorum illis praeiudicet? & sane Paulus, in l. filio praeterito, numero septimo, ff. de iniusto rupto, testatur, similem consensum filiis praeiudicium non afferre, licet pluribus annis tacuerint. Ratio autem secundum eum est, quia a lege submouetur grauamen ipso iure, l. quoniam, C. de inoffic. simplex itaque consensus non sufficiet, cum non reperiatur, super quo cadere queat. Quae Castrensis doctrina, pulchra est Theorica ad Molinam, libro secundo, cap. 11. numero septimo, qui contrariam opinionem, Paulo suppres so, conatur defendere. Hactenus is Author, & melius quam ibidem, numero 36. dum dicto numer. 60. vere Molinae placitum improbat, cum Molinae ipsius traditio, indistincte stare non pos sit, dum dicto numero septimo, in haec verba scripsit: Quarta, nisi filius vnicus a grauamine maioratus non reclamauerit, sed per totum tempus vitae suae tacuerit, & eadem bona filius eius primogenitus, iure maioratus, per tempus triginta annorum pos sederit, tunc namque ex eius temporis lap su, a grauaminis impugnatione filij excludentur, bonáque ipsa maioratui perpetuo subiecta remanebunt. Glos sa communiter approbata, in l. licet. C. de iure deliberandi: Suarez, qui optime id resoluit, in l. quoniam in prioribus, ampliatione decima, numero 24. Gaspar Baecius, qui id ipsum in Tertij melioratione verum es se profitetur, de non meliorand ration. dot. filiab. Cap. nono, numero decimo. Cum itaque Molinae obseruatio praedicta, indistincte stare non pos sit, neces sario distinguendum erit, provt dictum remanet, aliud es se, supplementum petere legitimae, & hoc filius si vult consequi. petere debet; aliud est, si onus imponatur, legitimae, & id reiicere, & hoc non est neces se petere, quia ius reiicit ipsum onus: provt concludit ex communi Doctorum sententia, D. Valdesius, in addition. ad Roderic. Suarez dicta ampliatione decima, numero primo, & secundo, & tertio, dum, inquirit an grauamen probare censeatur filius, tacendo, & non contradicendo? & duas recenset opiniones; Primam, quod filius tacendo, & non contradicendo, videatur approbare grauamen legitimae, a parente impositum. Secundam, quod non sufficit tacere, nisi expresse approbet grauamen; & inde, quod ipso iure reiiciatur grauamen de legitima, etiam si filius id non petierit. Alij autem, quod petere debeat, arbitrantur; sed ipse sic concludit di stinguendum, prout dixi, ex numero primo, ibi, vs que ad numerum septimum, prout etiam Rodericus Suarez, numer. 4. & tribus sequent, & numer. nono, in versicul. Hoc limita. Itaque, si integra legitima filio relicta fuerit eáque sola, vel etiam aliquid vltra relinquatur, & in legitima ipsa grauamen apponatur, qualitatis scilicet (provt Scribentes enuntiant) vinculi scilicet, fideicommis si, restitutionis, vel aliud onus; tunc quidem grauamen reiicitur ipso iure, nec habet filius neces se petere, quod tollatur; idque etiam si filius iudicium patris simpliciter agnouis set, & pet mille annos tacuis set, vt Castrensis idem, in loco relato supra, scripsit: non ergo sufficeret triginta annorum lapsus, & taciturnitas, ad hoc vt grauamen firmum remaneret, & filio praeiudicaret. Vbi autem in quantitate es set grauamen, quia scilicet filio minus legitima relictum fuis set; tunc quidem procedere praefata Ludouic. Molinae ob seruatio, dicto numer. 7. cap. 11. libri secundi, & Bae cij, de non melioran. capit. 9. numero 10. & 11. Antonij Gomezij, tomo primo variar. cap. 11. numero 25. quod scilicet filius tacendo per spatium triginta annorum, sibi, & haeredibus suis praeiudicium generaret: quod tamen non generat, quando grauamen in qualitate consistit, quia integra legitima relicta, vinculi, seu fideicommis si grauamen apponitur, vel aliud onus adiicitur, & Pauli Ca strensis egregia, & notanda doctrina locum obtinebit, & dicta D. Christophori de Paz obseruatio, quod filius etiam per totum tempus vitae suae tacendo, non sibi praeiudicet. Ratio praedictorum, ex antea dictis deducitur, quod in grauamine quantitatis, licet suppletio fiat ipso iure, attamen, quod filius petat illud remoueri, neces sarium est, Vbi autem in quantitate legitimae grauamen non imponitur quia integra ea relinquitur, sed in qualitate aliqua cuiuscunque oneris (vt dixi) tunc quidem, cum factum filij, aut petitio aliqua eius neces saria non sit, sed lex ipsa tollat ipso iure grauamen, etsi filius met idem bona pos sideat, iudiciumque patris simpliciter agnouerit, quamuis per triginta, vel plures annos, aut totum tempus vitae suae tacuerit, non sibi praeiudicat; idque veris simum est, & Pauli Castrensis doctrina comprobatur, nec in aliis terminis, quam nunc distinctis, alióve sensu, Molinae, Baecij, & Antonij Gomezij obseruationes procedere, aut stare pos sunt, dum silentium triginta annorum filio preiudicare obseruarunt; cum tamen in grauamine, quod in qualitate consistit , secus dicendum sit; provt expresse, & singulariter annotauit, & repetit s aepe Rodericus Suarez, dicta ampliatione decima, numer. 4. in fine, in illis verbis: Per quae teneo, quod si filio es set appositum, &c. Et numero octauo, in versic. Ex praedictis ergo haec mihi, &c. Provt supra vtrumque locum commemoraui. Et iterum notanter numer. 7. ibi: Itaque residet in hoc opinio communis, quod siue ius agendi ad supplementum, petatur condictione ex lege, cum sit personalis, durabit triginta annis, sicut aliae personales, l. secunda, de constituta pecunia, l. sicut, & l. omnis, de prae scription. triginta annorum, siue petatur per petitionem haereditatis, idem erit, l. haereditatis, C. de petition. haereditat. & sic secundum omnes, si filio appositum sit grauamen circa quantitatem legitimae, si filius tacet, per lapsum triginta annorum firmum manet grauamen, absque eo quod filius pos set postea illud impugnare. Statim autem dubitando, siue arguendo, opponit difficultatem Rodericus ipse Suarez, videlicet vtrumque grauamen, scilicet quantitatis, & alterius oneris, videri pacificari ad illud tollendum ipso iure, tam in dicta l. scimus, quam in aliis iuribus. Et sic eidem videri dicendum in grauamine, quod in qualitate consistit, quod in grauamine quantitatis, scilicet, quod non alienet, aut iure vinculi obtineat; & inde, quod si filius per triginta annos tacuerit, firmum maneat grauamen , provt quantitatis manere, diximus; quod vehementer vrgerc videtur, provt inquit idem Rodericus, & forsan (vt ego considero) Molinam, Baecium, & Antonium Gomezium excitauit. Ipse autem Rodericus Suarez, vt argumentum diluat, eadem vtitur distinctione, an scilicet versemur in grauamine quantitatis, vel qualitatis, & iuridice equidem, atque, singulariter, & vere, in hunc modum scribit: Cogitabam, huic obiectioni pos se satis fieri, sic notando differentiam inter grauamen quantitatis, & alia onera, siu grauamina; nam vbi apponitur grauamen in quantitate legitimae, puta quia filio relinquitur minus legitima, verum est, quod ipso iure fit repletio, vt in dicta l. scimus; tamen in effectu impos sibile est, supplementum fieri, nisi petatur, & sic quoad effectum, & es sentiam acquisitionis; nullo modo potest fieri suppletio, nisi petatur; vt in simili dixi text. in l. si quis ita haereditatem, ff. de condit. institut. Cum ergo actio competens ad petendum supplementum, sit personalis, merito si tacet, ita quod non petat dictum supplementum per triginta annos, amplius non auditur, tanquam prae scripta actione, quae sibi ad supplementum competebat; sed vbi apponitur aliud grauamen, puta conditionis, vel dilationis; ad illud tollendum, non est neces se facere aliquem actum facti, prout in casu superiori, quia ex se remouetur, & filius absque aliquo actu con sequitur effectum remotionis; puta testator relinquit filio legitimam, & apponit ei conditionem, quod in illa succedat filius suus maior, vel quod non alienet, nam ad hoc vt tale grauamen remoueatur, non habet neces se filius aliquid petere, neque actum aliquem facti facere, cum ipse sit pos ses sor; cuius contrarium est in petitione supplementi. Haec differentia satis patet ad oculum: sed ostendo similem, satis ad propositum, ex quibusdam verbis Pauli Castrensis, quae ipse ponit in l. filio praeterito ff. de iniusto rupto, in secunda columina, in illa quae stione, quando filius videatur approbare testamentum paternum: inter alia dicit, quod si filius repudiat, approbat, Idem, si expresse dicat, Approbo. Idem, si facit aliquem actum, qui stare non potest, nisi stante testamento valido; puta accipit legatum in eo factum scienter, l. si pars, in fine, ff. de inofficioso testamento, & renuntiat iuri dicendi nullum. Idem, si petiit. Subdit ad propositum, quod si nullum istorum fecit, si erat in pos sessione bonorum, & tunc, etiam si per mille annos taceret, non censeretur approbare; l. si is cuius, cum ibi notatis, ff, ex quib. caus. maior. Hactenus Rodericus, & notanter quidem, qui inde infert numer. 8. id quod dictum fuit supra, grauamen vinculi, aut fideicommis si, & sic qualitatis, tolli ipso iure, in tantum, quod si filius taceat per totum tempus virae suae, non sibi praeiudicet, sed legitimam liberam transmittat ad haeredes suos. Et sequitur Valdesius ibidem, in addition. ex numero primo, vsque ad numerum duodecimum, & haec quidem sunt notanda, quia singularia, & quotidiana, & prae stant resolutionem dubij illius, de quo infra numero septuagesimo secundo, & supra hoc eodem tractatu, cap. sexagesimoquarto, num. 66. in sine, & 67. Verum vt vlterius progrediamur, & superioribus, aliorúmque traditionibus aliquid addamus; si proponamus, filium ipsum, cui integra relicta legitima, grauamen in qualitate, aut in modo appo situm fuit, deces sis se, & plures filios reliquis se, eós que grauamini non contradixis se imo pati, maiorem ex eis bona pos sidere vnita, & indiuisa, & abs que eo, quod cum eis illa communicaret, sed potius tanquam maioratus ipsa pos sideret; tunc equidem elapsis triginta annis sibi praeiudicarent; & tunc procederet, locumque obtineret Ludouic. Molinae resolutio, lib. 2. dicto capit, vndecimo numer. 7. Baecij, de non meliorandis, dicto cap. nono, num. 10. Roderici Suarez, dicta ampliatione decima num. 23. vbi singulariter, atque in terminis id annotauit, & in hunc modum scripsit: Attende tamen valde vtiliter, quod in duobus casibus procedit absque maiori dubio, quod bona per testatorem vinculata iure maioratus, manebunt firmiter vinculata, & sic iure maioriae descendenti maiori debita, ex tacito consensu filij, qui non impugnauit dictum grauamen. Primus est, quando pater habens plures filios, vni eorum forte maiori, relinqueret quasi maiorem partem bonorum suorum, & apposuit conditionem, quod in dictis bonis semper succederet filius suus maior & sic de omnibus descendentibus quod in perpetuum illa haberent iure maioriae, deuenirentque semper ad primogenitum; nam in eo, quod pater huic filio suo relinqueret vltra legitimam suam, aliis filiis suis praeiudicando, bene valeret talis conditio, & grauamen, respectu huius filij, grauati in eo, quod est vltra legitimam; casus est in l. scimus, §. cum autem, C. de inoffic. testam. sed in praeiudicium aliorum filiorum testantis ipsius, qui sunt fratres dicti filij, cui apposita fuit conditio, non operatur dicta conditio isto respectu, quia in quantum huic filio fuit relictum vltra legitimam suam, fuit grauamen in legitima aliorum filiorum, cum per hoc minuatur sua legitima, & sic tale grauamen quantitatis reiicitur, & ipsis competit ius agendi ad supplementum legitimae, contra dictum filium, fratrem eorum, & eius succes sores, iuxta dictam l. scimus, si igitur dicti fratres post mortem patris sui testantis, tacuis sent per triginta annos, quod non impugnas sent dictum grauamen sibi appositum in quantitate, & sic non egis sent ad supplementum legitimae, maneret omnino firma dicta conditio, & grauamen respectu omnium, scilicet, tam respectu filij, qui potuit onerari in eo, quod vltra legitimam sibi fuit relictum, quam respectu fratrum suorum, quibus minus legitima relictum fuit, quasi approbauerint dictum grauamen, & perdiderint ius agendi ad supplementum, per lap sum triginta annorum. Et sic erit iste vnus casus singularis, in quo valebit maioratus, factus absque Regia facultate. Nam ex quo dicti fratres pas si sunt, dicta bona praelegata alteri fratri suo, pos sideri ab eo integra, & tanquam praelegata, sibi praeiudicabunt, per dictum tempus tacendo, vt in dicta l. si quis filium, C. de inoffic. testam. quod presecto est valde singulare, si hoc scis deducere in practica. Hactenus Rodericus Suarez, qui mire atque in terminis (vt dixi) vrget in proposito, supponendo idem iuris es se, ab initio aliquem filium meliorare, eíque vltra legitimam bona iure maioratus, & vinculi perpetui relinquere, aliorum filiorum legitimas grauando, ipsósque filios, & fratres filij meliorati, per triginta annorum spatium tacuis se; quibus in terminis loquitur Suarez metipse, vt ex verbis relatis apparet; vel filium, in legitima grauatum (siue vnicus ille sit, siue etiam alij filij, fratrésque eius existant) eúmque in vita tacentem, deces sis se, & plures filios reliquis se, maiorémque, tanquam maioratus bona pos sidere, quae tamen libera es se praetendere pos sent alij fratres, & patrem liberam transmisis se legitimam, sed tacuis se ipsos per spatium triginta annorum, tunc enim sibi praeiudicarent, & aequalis, eadémque ratio vrget. Sic sane, non modo relatum casum Suarez ponderauit, sed & alterum, eundémque supra adductum considerauit, & in indiuiduo adduxit, idque continuatiue post alterum, dicta ampliatione decima, numero vigesimo quarto, in hunc modum scrip sit: Secundus casus erit, qui infertur ex hoc, quia non solum in eo, quod huic filio relinqutur vltra legitimam, tolerabitur modo praedicto dictum grauamen, sed etiam in legitima, quae sibi relinquitur; hoc modo Relinquit pater filio suo legitimam, apposito sibi dicto grauamine maioricatus, scilicet, quod descendentes sui succedere in dictis bonis iure primogeniturae, scilicet, quod maior natu in eis succederet, qui filius, cui appo situm fuit dictum grauamen, tacuit toto tempore vita suae, nulla reclamatione, nec contradictione facta contra dictum grauamen, & sic decessit relictis duobus, vel tribus filiis: certum est, quod per dict, §. repletionem, & per ea, quae dicta sunt in hac extensione, in principio, si isti alij filij non petant per triginta annos legitimae supplementum contra hunc filium maiorem, qui possidet omnia bona paterna, ab ano vinculata (vt dictum est) perdiderunt iam ius agendi ad legitimae supplementum, & per consequens quoad partem illorum bonorum, quae sibi debebatur prae sua legitima, approbauerunt dictam conditionem maioricatus, & sic deueniendo ad alios descendentes, qui eodem modo tacuis sent, omnia bona, quasi maneret firmiter vinculata; quod nota bene. Ratio autem (prout ego considero) ex eisdem Roderici Suarez obseruationibus deducitur; quia licet pater praedictorum filiorum, qui expresse non agnouit grauamen, a patre suo in legitima sibi impositum, eisdem liberis, patrísque sui nepotibus, bona relinquat libera, ipsi tamen neces se habent suam legitimam petere a filio maiore, qui totam substantiam, aut partes sibi competentes pos sidet; quod si per legitimum tempus tacuerint, sibi praeiudicant in legitima, & partibus illis, quas petere potuis sent praedicto tempore, & in bonis ab auo relictis, & patri quae sitis, iure praetendere; prout singulariter & vere Rodericus ipse adnotauit, & comprobauit, & sequitur D. Valdesius, in addit, ad dictam ampliationem 10. lit. F. sub num. 23. Idque, dummodo tria concurrant, quae Rodericus ipse Suarez. praedicta ampliatione 10. d. num. 23. & 24. & Valdesius ibidem, pro certo supponunt. Primum, quod filius grauatus in legitima, qui toto tempore vitae suae tacuit, & non contradixit, plures filios reliquerit, quorum primogenitus bona obtinuerit secundum auitam dispositionem; nam si filij grauati vnicus duntaxat sit filius, & per multas succes siones filiorum vnigenitorum bona peruenerint; non censebitur approbatum grauamen; & ideo neces se est, vt sint alij filij, qui potuis sent contradicere, & legitimam sibi debitam petere, quorum taciturnitas, & patientia pos ses sionem pariat aduersario; argumento l. quoties. ff. de seruitut. l. & Atilicinius, ff. de seruitut. rusticor. cap. cum Ecclesia Sutrina, de causa pos ses s. & propriet. & in his terminis specifice (vt vides) Greg. Lopez loquitur. Et supponit aperte Valdesius, sub num. 11. in vers. Et notandum est. quod tempus. Secundum est, vt tempus, quo filius in legitima grauatus pos sedit, non numeretur, cum in eo, ipse bona vt libera pos sederit, & incipiat prae scriptio, ex quo ipse deces sit, & filij coeperunt habere ius petendi legitimam in dictis bonis, aliumque ea pos sidentem viderunt, & velut agnouis se videntur, ex quo tacent: idque argumen. l. sicut. C. de prae script. 30. ann. in vers. Ex quo, & aperte prae sentit Valdesius, sub d. num. 11. ad fin. ini illis verbis: Et notandum est, quod tempus prae scriptionis in actione ad supplementum, incipit a die, quo alij fratres pos sident partes suas, & adiuerunt haereditatem, & a die aditionis incipit tempus, Menchaca, d. §. 10. num. 256. Et id ipsum clare innuit, imo eo supposito, se habet Rodericus Suarez, d. num. 24. Tertium denique & vltimum, vt triginta anni praedicti incipiant currere post pupillarem aetatem filiorum, qui legitimam praetendunt, parte sve ad eos pertinentes ab alio pos sideri dicunt: idque ex decis. d. l. sicut, C. de prae scrib. 30. annor. in illis verbis: Sed pupillari aetate duntaxat huic eximenda sanctioni. Remanet ergo, quod attento iure communi, silentium, & taciturnitas 30. annorum, filiis & hae redibus filij grauati, in non reclamando, & petendo suas legitimas, praeiudicaret; vt praecitati Authores obseruant, idque ex decis. d. l. cum notis simi, C. de prae script. 30. annor. ex quo fit, quod cum hodie ex l. 63. Tauri, actio personalis, & executoria eius duret per viginti annos, nec amplius protrahatur, viginti ipsi anni sufficient ad excluden dum filios, qui per id tempus non reclamauerint, sed pas si fuerint, maiorem eorum bona pos sidere, quae vinculata relicta fuere per viam meliorationis Tertij: nec es se neces sarium cursum triginta annorum, qui attento iure communi neces sarius erat, prout Roderic. Suar. Valdesius, & caeteri relati supra, adnotarunt. Et Anton. Gomezius; tom. I. variar. cap. 11. num. 25. in finalibus verbis, decipitur, dum tempus immemoriale requirit, ductus duntaxat ex decis. l. 41. Tauri: in specie namque proposita, non agitur de inducendo maioratu ex cursu duntaxat temporis, absque interuentu scripturae, vel probationis eius, prout lex ipsa Tauri loquitur, & ibidem deduxit Anton. Gomezius, in principio, sed de quaerendo consensu filij, vt grauamen impositum, & vinculum iam a parente in stitutum, procedat, aut conseruetur: & hic quidem ex cursu viginti annorum prae sumitur, attenta decisione dictae Taurinae constitutionis 63. quia per hoc tempus non excluditur actio ad petendum id, quod ex legitima ad filium, vel filios pertinebat, si bona vinculata non fuis sent, eo autem transacto, non durat amplius actio. Sic sané Ant. Gomezij placitum subsistere non potest, quod tamen prius excogitauit Rodericus Suarez, dicta ampliatione 10. numera 25. qui cum antea, num. 23. & 24. adduxis set, nouéque consideras set casus illos duos, quos supra ad literam recensui, dubitat statim, an ipsi, traditaque resolutio procedant, post editam decisionem l. ipsius Tauri 41. & indecisum reliquit. Vere tamen dubitare non debuit, cum termini (vt dixi) sint longé diuersi, rectiúsque Scriptorum omnium, qui hucvsque in proposito scripserint, solus Valdesius animaduertit, & vtrumque deducit, tam placitum ad dictam l. 63. quam ad dictam l. 41. Tauri: is namque Author in additionibus ad dictam ampliationem 10. sub litera G. numero 7. & sequentib. ex versic. ad cognos cendum autem, folio mihi 436. in nona editione, inquit, quod ad cognoscendun, quae actio competat ad petendum supplementum, & quanto tempore duret, seu prae scribatur? aduertendum est, tres fuis se opiniones. Prima est, quod competit querela inofficiosi, & tunc per quinquennium durat actio, cum eo tempore querela tollatur. Secunda est, quod competit actio, & condictio ex l. omnimodo, C. de inofficioso testam. quae actio, cum sit personalis, durat triginta annis, l. sicut, C. de prae s cript. 30. annor. Tertia opinio, est, quod compede petitio haereditatis, & tunc cum partim sit realis actio, partim personalis, & sic mixta, durat triginta annis, ex dicta l. sicut. Et infert statim ad dictam 1. 63. Tauri, concludens, hodie durare actionem viginti annis, idque alia ratione, quam adducta supra. Conuenit tamen in hoc, quod edita con stitutione dicta l. 63. Tauri, actio ea ad supplementum legitimae petendum, siue ad petendas partes legitimae, ab alio fratre occupatas, duret spatio viginti annorum, & non amplius. Postmodum autem. litera F. sub num. 23. incipit num. 23. concludit ipse Valdesius, taciturnitatem 30. annorum, attento iure, communi, aut 20. post editam dictam l. Tauri 6. filiis praeiudicare: & id ipsum firmauit, quod diximus, atque in haec verba; Sed dubium est, an ces set hoc consilium per l. 41. Tauri, ex qua requiritur tempus immemoriale, cum forma, de qua ibi, ad probandum maioratum, & Author in prae senti defendit, sublatum es se, sed contra credo, nam l. 41. loquitur, quando agitur de probando maioratu, vbi non apparet de fundatione, nec de scriptura: sed vbi constat de scriptura, & fundatione, vt hoc casu constat de testamento, tunc decem anni sufficiunt ad interpretandum scripturam, & cum aliquo titulo sufficiunt quadraginta anni ad prae scribendum, Molina libro 2. cap. 6. num. 51. & 57. & ita cum hoc casu sit testamentum, nec agatur de consuetudine maioratus, sed de valore testamenti, sufficiunt triginta anni ad supplementum tollendum, & onus ferendum. Hactenus is Author, qui tamen licet in aliquibus iuridice loquatur, in aliis tamen subobscure loqui videtur. Ac primo quidem, dum inquit, Rodericum Suarez, contrarium defendere, cum vere non defendat, sed in medium profert dubium, quod post editam decisionem dict. l. 41. habuit, & indecisum reliquit, vt dixi. Secundo dum dicit, ad interpretandam scripturam, decem annos sufficere; nam licet in aliis terminis, & illis quidem scripturae interpretandae, id verum sit; quoad inducendum tamen consensum grauaminis legitimae filiorum, viginti annorum transcursus neces sarius erit, ex decisione dictae. 63. Tauri, qui triginta annorum erat, iure communi attento, nec antea ius ipsum agendi filiis eisdem denegabitur. Tertio denique, dum firmiter non insistit in eo, quod scilicet tempus neces sarium sit post eiusdem l. 63. Tauri constitutionem; antea namque, durare actionem ad petendum supplementum, vel partes legitimae, viginti annorum spatio, resoluit; postmodum decem annos sufficere ad interpretandum scripturam, respondet; ac denique, sufficere triginta annos ad supplementum tollendum, in fine concludit: nec ius commune distinguit a iure huius Regni, edita constitutione legis eiusdem Tauri 63. sic tamen credendum est, Authorem eundem voluis se, provt supra resolui. Et haec quidem sunt notanda, quia admodum vtilia, & neces saria, & quae as sidue occurrunt, ingentique studio, & incredibili labore sic digeruntur, nec alibi sic dilucide explicata fuerant. Et procedere videntur, etiam cum vltra legi[sect. 42] timam aliquid relinquitur filio ea lege, vt filius ipse, onus, & grauamen appositum in legitima, & in eo, quod vltra legitimam datum est, patiatur; provt statim notatur. Antea tamen praemittendum est, ipsa conserre ad aliud, videlicet certum es se, in vnico filio non cadere meliorationem tertiae partis bonorum parentis, tum quia meliorationis verbum, praelationem denotat, quae in vnico filio non cadit; tum, quia extraneorum respectu, Tertium ipsum bonorum est legitima filij vnici, atque ita in eo non cadit grauamen, sed reiicitur ipso iure; provt latius ex sententia aliorum Authorum ego metipse comprobaui, & defendi, lib. 2. quotidian. har. controuers. iur. c. 13. per tot, & tenent quoque vltra ibi relatos, eandem opinionem, Fontanella, de pactis nuptialibus, claus. 4. glos s. 9. n. 133. & 134. fol. 114. D. Christophorus de Paz, ad l. 200. styli, ex num. 3. cum sequent. Quamuis ergo filius vnicus, in Tertio bonorum melioratus, & grauatus, per totum tempus vitae suae tacuerit, & haec bona ad alium filium vnicum transmittat, & ille in alterum; non firmabitur grauamen, neque inducetur consensus; quia induci non potest, dum ipse expresse non consenserit grauamini imposito, provt expresse, & specifice filium consentire, requiritur in dictal. si quando, §. & generaliter, C. de inoffic. testam. vt late inferius probabitur, & per Stephanum Gratianum, disceptation. lib. 2. cap. 247. num. 28. atque ita semper bona libera remanebunt, cum grauamen iure ipso tollatur, & libera transmittantur; adeo vt nec tacituritas triginta annorum sufficiat, idque maxime in filio vnico. Sed si iste filius vnicus filios habuerit, & ij attento iure communi, per spatium triginta annorum non reclamauerint contra aui testamen tum, nec partem suam petierint, & post decisionem dicta l. 63. Tauri, per spatium viginti, provt supra resolui, sed fratrem maiorem, ea bona, velut vinculata pos sidere patiantur, excludentur equidem, & grauamen firmum manebit; quia grauamen, quod in vnico filio erat qualitatis, eo ipso, quod existunt plures, quam vnus, est: quantitatis: & quamuis ex legis dispositione detur repletio ipso iure, est tamen impos sibile, quod fiat, nisi filiis ipsis petentibus; & cum intentare debeant ad eum effectum actionem, eaque personalis sit, condictio scilicet ex lege, iuxta l. vnicam. ff. de condictione ex lege, spatio triginta annorum excluditur de iure communi; & viginti, ex dictae legis Tauri 41. constitutione, vt supra annotaui, & resolui. Et haec quidem omnia superius dicta, cum filio nihil praeter legitimam relictum est: caeterum vbi aliquid relinquitur ea lege, vt filius ipse onus, & grauamen appositum in legitimam, & in eo, quod vltra ipsam datum est, patiatur; veluti vinculi, re stitutionis, aut simile; maius quidem dubium est, an scilicet agnoscendo simpliciter iudicium patris, seu relictum, vel se bonis immiscendo, grauamen in totum videatur agnouis se, siue an in eo saltem, quod est vltra legitimam, grauamen sustineatur? Et quidem praemittitur vnus casus in quo certum est, grauamen subsistere, quando scilicet filius ipse expresse agnouerit illud; tunc namque eo defuncto, non poterunt ipsius filij conqueri, quibus nihil debebatur in bonis aui, patre praecedente; quod latius per Molinam, Portium, & alios, cum quibus ex profes so explicat, & plura praemittit: deindeque tres casus principales distinguit D. Valde sius, in addition. ad dictam ampliationem 10. Roderici Suarez, litera R, sub num. 53. incipit, num. 53. ibi, fol. mihi 438. & 439. in noua editione, vt propositum dubium declaret, an nepotes pos sint petere, vt remoneatur onus, quod filius consensit in legitima. Si vero filius expresse non consentiat grauamini, quoad legitimam reiicitur illud ipso iure; quoad id vero, quod vltra legitimam relictam est, sustineri resoluit Molina, lib. 2. cap. 1. ex numer. 29. cum sequent. idque per textum in l. scimus, § cum autem, C. de inofficios testam. & facit textus in l. si libertus praeterito, vers Quia ergo, de bonis libertorum, nam est textus ille loquatur in legitima patroni, ex identitate rationis vrget etiam, & facit ad legitimam filij. De quo tamen latius infra. Sic etiam, si ponamus, filium solum haeredem institutum, & nullum sibi datum cohaeredem, aut substitutum; id quoque certum, & indubitatum es set; quia in vniuersum reiiceretur conditio, vel grauamen, etiam de eo, quod vltra legitimam datum est: nam cum de legitima reiiciatur ipso iure, reiicitur etiam in consequentiam de toto, ne testator decedat pro parte testatus, & pro parte intestatus, vt sic filius in vniuersum maneat haeres, non expectato conditionis euentu, argumen. l. 1. §. si. ex fundo, & l. si te solum. §. fi te haeredem, iuncta Glos sa. ff. de haered. instit. & forte in bis terminis loquitur, ac intelligi debet l 11. tit. 4. part. 6. de qua latius infra, & supra hoc eodem tractam, cap. 64. num. 42. & 62. & 64. loqui namque videtur ipsamet lex Partitae in dilatione apposita filio in legitima, & in eo, quod vltra eam datum est, quae quidem in vniuersum reiicitur, si filius cohaeredem, aut substitutum non habeat. Et ita aliquando legem eam interpretatus est, & superiorem resolutionem probauit eruditis simus, & prae stantis simus D. Gabriel Enriquez, in Salmanticensi Vniuersitate Primariae Cathedrae Iuris Cae sarei moderator insignis, dum interpretaretur §. quidam liberis, l. Marcellus, ff. ad Trebel lian, & in casu occurrenti, ita sané iterum, atque iterum in Regio Granatensi Praetorio definitum, atque pronuntiatum vidimus, & in gradu reuisionis confirmatum, cum filio vltra legitimam plura quoque bona relicta fuis sent, vt scilicet agnoscendo simpliciter iudicium parentis, non videretur approbare grauamen, in legitima appositum, ex his. quae supra adduxi. Et id ipsum definitum est, cum filio vnico melioratio Tertij, & remanentis Quinti facta fuis set, & Tertium ipsum, & remanens Quinti cum caeteris bonis vinculatum, ita vt omnia bona, quae, excepto remanente Quinti Legitima erant, vinculi oneri alligata manerent; & dubitaretur, an cum Tertium ipsum, legitima quoque es set, vnico tantum existente filio saltem in remanente Quinti grauamen subsisteret, & vinculum, eo praedefuncto? & videretur prima facie, quod non; quia appositum erat in Tertio & Quinto: Tertium autem legitima erat, & in eo simul apponi non poterat, sed separatim, & de per se in Quinto, vt valeret; idque iuxta decisionem dicta l, 11. tit. 4. part. 6. & ea, quae ex Petro de Peralta, in l. 1. ff. de legat. 2. numer. 12. Molin lib. 2. cap. 1. num. 36. Ioanne Gutierrez, practicar. lib. 3. quae st. 58. num. 20. Ceuallos, commun. contra commun. quae st. 711. num. 9. & aliis multis ego metipse annotaui, atque scripsi, supra, hoc eodem tractatu, cap. 64. num. 42. & 62. & 64. & inferius dicetur. Nihilominus Senatus Regius Granatensis definiuit, grauamen in remanente Quinti sustinendum es se, & valuis se; quia licet indistincte, si simul, non separatim appositum es set in toto, adhuc vtile per inutile vitiari non deberet in his, quae commodam separationem recipiunt: id quod ex aliis Authoribus ego metipse comprobaui in commentariis lib. 2. cap, 7. num. 26. & quatuor sequent. & late exornant duo alij Authores, tunc non commemorati, ex quibus quamplurima iura, & Doctorum resolutiones expendi pos sent in comprobationem huius sententiae; Fontanella scilicet, de pactis nuptialibus, clausula 4. Glos sa 21. part. 1. n. 27. cum infinitis sequent. & num. 70. & sequent. & Caldas Pereira, de emptione & venditione, cap. 32. ex n. 32. cum multis seqq. Tunc etiam ad dictam l. 11. Partitae, plures addu[sect. 43] cebantur intellectus, atque interpretationes, provt ego quoque adduxi dicto cap. 64. huiusce tractatus, num. 42. per totum, & 62. & 64. Ac primo quidem dicebatur, quod lex ipsa loquatur in dispositione, in qua adiecta est conditio casualis, vel mixta, in quibus terminis contendunt aliqui, loquutos Molinam, Peraltam, & reliquos, vt etiam inferius dicetur, non autem loqui in grauamine, quod est conditio potestatiua, cum pendeat a voluntate libera filij, consentire, vel non, grauamini iniposito; atque ita, cum sit conditio potestatiua, tollitur a legitima, & in residuo manet; & decisio dictae l. scimus, §. cum autem, non remanebit correcta, provt aduertit Glos sa singularis, in cap. Rainaldus, verbo, legitima, de testamentis: vel etiam quod loquatur, ac intelligi debeat, provt supra dixi. Item, quod in ipsa l. Partitae, in eo, quod filio vltra legitimam relinquitur, substitutionem fieri vetitum non sit; sed duntaxat filium, sub conditione, quae non sit in eius potestate, haeredem in stituere, vt per Bae cam, de non meliorand. dot. rat. filiab. cap. 8. num. 9. Denique, quod lex eadem Partitae non loquatur, quando non simpliciter, & pure melioratio, facta est, sed sub conditione consentiendi grauamini, & paena priuationis in contrarium euentum; quo casu non solum in Tertio & Quinto, sed etiam in legitima, ex consensu filij aut si ipse postmodum consentiat, grauamen su stinetur; sicuti adnotabitur, atque probabitur infra, & ex multis Authoribus, maxime Molina, Couarruu. Bae ca, Ioanne Gutierrez, Patre Ludoulc. Molina, & Valdesio notaui, atque scripsi supra, hoc eodem tractatu, cap. 64. n. 46. 47. & seqq. Rursus cum dubitaretur, mortuo filio vnico;[sect. 44] quo casu certum est, bona omnia libera remansis se, excepto remanete Quinti, vt dictum est; nec grauamen in alio tenuis se; an ex bonis filij ipsius, qui Quintum quoque de quo pater libere disponere poterat, per tempus vitae suae pos sedit; fructus Quinti ipsius, quos filius idem perceperat, deduci deberent; ita vt ex eis teneatur conficere, & supplere quantitatem Tertij: & Tertij ipsius quantitas, iuxta voluntatem testatoris vinculata remaneat: cum ita inquam dubitatum fuis set, in Regio ipso Granatensi Praetorio definitum, ac pronuntiatum fuit, fructus Quinti, si aequiualeant Tertio, aut si minoris quantitatis sint, restituendos; vt meliori, ac eo modo, quo pos sit, satisfiat voluntati testatoris, & si nihil ipse de fructibus dixerit: & idem, si quantitati Tertij non aequiualeant. Si autem fructus iidem in quantitate Tertium excederent, exces sus non restitueretur, sed vsque ad concurrentem Tertij quantitatem duntaxat; idque ex his, quae Ioseph. Ludouicus, decisione Lucensi 28. ex numer. 105. vsque ad num. 111. adnotata reliquit, vbi in hunc modum scripsit: Si autem fructus percepit filius, non ex indicio testatoris sed contra eius voluntatem; dictos fructus perceperit filius, ex aliis bonis vltra legitimam, tunc filius imputabit fructus istos in legitimam, dummodo enixe appareat de mente ipsius testatoris, secundum Raphael Cuman. cons. 52. Curt. iun. cons. 120. num. 16. libro 1. Cephalum cons. 153. num. 92. & 93. libro 2. quicquid in contrarium dixerit Alexand. & Ripa, in l. in fideicommis sariam, ff. ad Trebellian. quia eorum rationes procedunt infructibus quos percepit filius ex legitima; non autem in illis, quos percepis set ex aliis bonis supra dictam legitimam, & nisi filius voluerit dictos fructus computare in legitimam, cum tamen perceperit contra voluntatem testatoris, non ex portione rei, in legitimam ipsi filio obuentae, sed ex allis rebus ipsius testatoris, iste filius non poteriae se excusare, quin saltem restituat fructus extantes (quatenus extent) sin autem, eorum ae stimationem; dummodo constet de expres sa voluntate testatoris ipsius, & hanc opinionem, quod filius teneatur ad restitutionem fructuum perceptorum, contra voluntatem testatoris, & ex aliis bonis, vltra legitimam obtentis, tenuit idem Cumanus, in l. cohaeredi, §. cum filiae, ff, de vulg. & pup. & in dicta l. in fideicommis sariam, ac in dicto con silio 52. facit Pic, in l. in quartam, num. 228. ff. ad l. falcid. non enim granatur in aliquo filius, cum habeas legitimam, & fructus legitimae, neque coacte filius imputat sibi in legitimam dictos fructus perceptos vltra bona, sibi obuenta vltra legitimam, si eos, aut saltem eorum ae stimationem restituere sit paratus, vt supra ex Cumani opinione ostensum fuit, quam vt veram, & communem, contra Alexand. & Ripam, & quosdam alios secutus fui; si postea dictus filius tenetur restituere dictos fructus, vel eos in legitimam imputare, in hoc non grauatur in aliquo, cum dicti fructus vltra legitimam percepti, ad se non potuerint spectare, nisi iudicio, & voluntate testatoris, non autem contra ipsius testatoris voluntatem, vt abunde supra demonstratum fuit. Et in hac materia extat celebre consilium Francisc. de Capis, in primo volumine consilior. diuersor, vltimar. volunt. cons. 78. Hactenus Ioseph. Ludouic. cuius, & praedictorum sententiam probarunt quoque Hippolyt. Riminald. in cons. 736. numero 141. lib. 7. Bursatus in cons. 355. num. 61. & latius in cons. 385. lib. 3. Magonius decisione Lucensi 85. num. 19. qui tamen contrariam opinionem cum aliis Authoribus probauit, & reddidit rationem. Communem tamen opinionem, quod filius teneatur restituere fructus perceptos ex bonis vltra legitimam, aut eos computare, tenerunt quoque Cephalus in cons. 16. num. 56. lib. 1. & in cons. 153. num. 92. lib. 2. Menoch. in cons. 141. lib. 11. & consil. 1204. lib. 12. Galeat. Maluasia, in cons. 117. num. 3. Anguis. Natta, Socin. iun. Curtius, Cepha. Alciat. Durand. Rubeus, Cumanus, Gabriel, & Praetis, cum quibus Alexand. Raudens. in consil. 38. num. 4. & 5. lib. 2. Peregrinus in cons. 76. num. 5. lib. 4. & cum multis comprobat, atque defendit Surdus decis. 21. num. 19. in fine, & 20. vbi vide. D. Garcia Mastrillus, decis. Siciliae 181. ex numer. 28. vsque in finem decisionis, vbi vide, & dicto numer. 37. sic concludit; Nec obstabat Riminaldus in d. cons. 50. quia vltra quod ipse tutus non fuerat in praedicta opinione, quinimo contrarium tenuerat in cons. 193. & 736. attamen contra eum, ex praedictis aderat magis communis opinio Doctor, praeallegat. Idem quoque renet Andr. Fachineus, controuersiar. iur. lib. 12. cap. 70. vbi etiam defendit Cumani, & sequacium sententiam, quod filius haeres institutus, & grauatus per fideicommis sum, etiam in legitima, tenetur re stituere fructus aequiualentes legitimae, perceptos ab eo ex haereditate, vltra suam legitimam, & eius fructus, Hippolyt. Riminaldus in cons. 50. numer. 89. lib. 1. Peregrinus quoque, de fideicommis sis, articulo 49. sub num. 42. & ij omnes excitantur ex sententia Glos s ae, in l. cohaeredi, §. cum filiae, in verbo, tenebuntur, ff. de vulg. & pup. vbi Accursius dixit, haeredem institutum grauari pos se in propriis suis bonis, quando ex fructibus haereditatis percepit tantum commodum, quod aequiualeat oneri fideicommis si, & adducit text. in l. filiusfamilias, §. apud Marcellum, ff. de legat. 1. l. cum pater, §. Titio, ff. de legatis 2. & vide decisionem Dolanam 61. ex n. 11. & 14. Denique, vt ad ea reuertamur, a quibus digres si[sect. 45] fuimus, iidemmet Authores relati supra, numer. 36. & 37. vnanimiter adnotarunt aliud, quod in comprobationem eorum, quae superius diximus, mire vrgent, grauamen scilicet legitimae impositum, reiici ipso iure, nedum quando filius in legitima fuit institutus, siue sola legitima ei relicta, sed etiam si in totum, aut in maiori parte, quam sit legitima, fuerit institutus sub conditione, vel sub modo, vel ad tempus, aut plusquam legitima ei relictum, cum onere tamen & vinculis restitutionis, vel alias; nam quoad legitimam reiicitur conditio, tempus, vel modus, aut grauamen quodcunque, & statim filio debetur legitima, ex dicta l. scimus, §. cum autem, quem textum notarunt ibi Fulgosius, Castrensis, & Iason, ad ampliationem dictae l. quoniam in prioribus, nam sicut per illam legem reiicitur omnis dilatio, & onus, quando in legitima tantum filius fuit institutus; ita quando plus est relictum, reiicitur quoad legitimam, per dictum §. cum autem, qui in hoc addit dictae l. quoniam in prioribus, quod & ibidem repetit Iason. colum. 1. in secunda ampliatione pro notabili, & post eum Roderic. Suarez; pariter in ampliatione 2. idem Iason, Aretinus, Romanus, Decius, Ruin. Parisius, Natta, Gratus, Castrensis, & Antonius Gabriel, cum quibus sic resoluit, & forte fundamentum adducit Hippolytus Riminaldus, in cons. 50. numer. 77. libro primo, & in consilio 510. ex numero 14. Cum sequent. libro 5. Mantica etiam de coniecturis vltimarum voluntatum, libro 7. titulo 8. numero 10. Menchaca, de succes sion. creat, libro primo §. 10. ad l. quoniam in prioribus, numer. 244. vbi cum communi resoluit, quod legitima etiam illius, qui vltra eam recepit, non patitur onus, nec grauamen: Rodericus Suarez in dicta l. quoniam in prioribus, ampliatione 3. & latius ampliatione 6. Guil. Benedictus, in cap. Rainuntius, de testament. verbo, reliquit, numero 28. Rolandus in consilio 28. numero 38. libro primo, & in consilio 78. eodem libro: vbi loquitur quando tota haereditas fuit supposita fideicommis so, quo casu reiicitur onus fideicommis si de legitima: Ruinus, in cons. 168. numer. 7. libro primo. Socinus in cons. libro 3. vbi onus de legitima remouetur, etiam si plus filio relictum sit: Corneus in cons. 106. libro secundo, Caualcanus, vsu fructu mulieri relicto, numero 95. Aretinus in cons. 19. numero 3. Parisius in cons. 36. numero 37. & sequent. libro secundo, Matesilanus, singulari 164. Berous, familiarium, quae stione 38. numero 9. & 10. Gras sus, §. Legitima, quae stione 38. Antonius Gomezius, tomo primo variar, cap. 11. numero 27. in versic. Sed his non obstantibus: Magonius, decisione Lucensi 85. numero 3. & 4. eleganter Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro secundo, cap. primo, numero 28. & 29. quo loci expres sim affirmat, grauamen ex legitima filij reiici ipso iure, etiam cum filius vltra legitimam, in Tertio & Quinto melioratus fuerit, si maioratus absque Regia facultate institutus sit. Et supra hoc eodem tractatu, cap. 64. ex numero 29. vsque ad numerum 35. & numero 40. & 41. & 46. per totum, & sequent. vsque ad numerum 55. & numero 58. vbi memorabilis, & notanda traditur resolutio; & dicto numero 41. singulariter explicatu, quibus in terminis loquatur text. in d. §. cum autem, d. l. scimus, C. de inoffic, testam. Et hoc quidem, grauamen scilicet tolli de legitima ipso iure, etiam quando filio plusquam legitima relictum est, aut si ipse in Tertio & Quinto melioratus fuerit, est summe notandum ad ea, quae inferius dicentur, & decisionem dicta l. si quando, §. & generaliter, vt tunc etiam specificus, & expres sus consensus requiratur. Sane licet filius as sentire postmodum grauamini pos sit, atque ex consensu eiusdem illud subsistere, vt statim dicetur, attamen lex ipsa, quae de grauamine certa est, statim illud remouet, etiam quando plus quam legitima relictum est, nisi expresse, & specifice filius consentiat grauamini legitimae impo sito, vel si nullum aliud ius ei competeret, de quo quietatio, aut agnitio pos set intelligi, vel renuntiatio, aut approbatio generalis ad nullum aliud neces saria, siue ad quod referri pos sit, quam ad grauamen legitimae; quo casu expres sa, & specialis videtur, iuxta resolutionem Manticae, de coniecturis vltimarum voluntatum libro 7. titulo 8. num. 11. in versic. Item quando renuntiauit: Quod non affirmo, sed in medium propono, & ad ea, quae inferius dicenda sunt latius, me remitto. Et hactenus de prima & principali obseruatione in hac materia, ex qua concluditur, etiam quando filio plus quam legitima relictum est, tolli grauamen ipso iure, legitimae impositum, nec videri filium eidem as sentire, tametsi iudicium patris simpliciter agnouerit, nisi expresse, & specifice as sentiat, vt dictum est, & latius inferius dicendum. Secundó deinde, & principaliter obseruandum,[sect. 46] atque constituendum est, maioratum, seu vinculum perpetuum pos se constitui, & legitimae onus, atque grauamen imponi consensu filij, atque ita si filius ipse grauamini consenserit, habens aetatem, atque personam legitimam ad se obligandum, siue inter viuos parente viuente, siue post mortem eius, consensu legitime adhibito, manebit obligatus, & legitimae grauamen subsistit; in quo vnanimiter omnes hucusque Scribentes conueniunt; & prae maxime ii, qui statim commemorabuntur, & relati supra hoc eodem tractatu, cap. 64. numero 46. 47. & sequent. vbi id ipsum annotaui, & scripsi. Et fortiori ratione haec sententia procedit, quando filio vltra legitimam aliqua bona relinquuntur a parentibus, vel in recompensam granaminis, aut vinculi, siue fideicommis si legitimae appositi, filius ipse (vt as sidue fit) in Tertio & Quinto bonorum parentis melioratur, & ipse postmodum grauam ini consentit; nam etsi melioratus ipse fuerit, adhuc vt grauamen legitimae subsistat, neces sarius est expres sus, specificusque eius consensus, cum pos sit fortas sis contingere, quod velit magis filius legitimam liberam, quam meliorationem Tertij & Quinti, cum ipsa legitima simul vinculatam; sic quidem ex consensu filij, legitimae onus, & grauamen imponi pos se, & consensum eius expres sum requiri, respectu legitimae, ex communi omnium Interpretum sententia tradiderunt Menchaca, de succession. creat. libro primo, §. 10. ad l. quoniam in prioribus. numero 532. Antonius Gomezius, tomo primo variar. cap. 11. num. 14. Pet. de Peralta ini. cum patronus, num. 8. & 9. cum sequent. vsque ad numerum 17. vbi vide, de legatis secundo, Parisius in consilio primo. num. 104. & in consilio secundo, numero 23. libro 3. Ruinus in consilio 86. numero 7. libro secundo, Socinus iunior, in consilio 136. numero 16. libro primo. Cephalus in consilio 153. numero 76. libro 2. Rodericus Suarez, dicta ampliatione 10. ad l. quoniam in prioribus. ex nnmero 27. cum sequent. & ibidem Valdesius in addition. numero 27. Iosephus Ludouicus, decisione Lucensi 28. num. 52. & 69. And. Angulus, ad leges meliorat. l. 11. glos sa 10. num. 11. Menochius in consilio 511: . numero 28. & tribus sequent. libro 5. Peregrinus, de fideicommis sis. articulo 36. numero 88. Pater Gabriel Vasquez. in opusculis, titulo de testamento, cap. 6. § 4. dubio 2. Cardinalis Tuschus. tome 5. litera L. conclusione 214. numero 62. Et ego metipse. dicto cap. 64. huiusce tractatus, ita pariter adnotaui, & scripsi. ex numero 46. cum sequentib. vbi commendaui, & in proposito nunc commendo Authores sequentes, Couar. scilicet, Molinam, Rodericum Suarez, & Ioannem Gutierrez, qui omnino conueniunt resolutioni praedictae, & ita accipi debent, prout dixi; sic enim loquuntur, & consensum filij requirunt respectu grauaminis legitime, etiam si in Tertio & Quinto bonorum melioratus ipse fuerit; cum non teneatur praecise consentire grauamini, sed causatiue, si meliorationem retinere velit; alias namque illam amittet in casu contrauentionis, si ita a meliorante dispositum fuerit; & expresse non consenserit, legitimam liberam, & si absque vllo grauamine consequetur . Commendo inquam Couar. in cap. Rainaldus, de testamentis, §. secundo, numero 3. & 4. quo loci inquirit, an sit aliquis modus, quo legitimae filiorum, onus, atque grauamen imponi pos sit? idque mirabiliter declarat. Primo praemittit, grauamen addi pos se legitimae portioni, consentiente filio; idque latius, atque propositis nonnullis casibus, explicat. Primus est, pactum initum inter fratres, consentiente patre, iuxta ipsius testamenti dispositionem, validam efficere grauaminis adiectionem in fauorem filiorum, aut liberorum ipsius testamentis constituta, non reuocato consensu patris ante eius obitum, ex l. vltima C. de pactis, ex qua optime id probari inquit. Secundus est, grauamen legitimae portioni additum, validum es se, filio, etiam viuente patre; consentiente, ac paciscente, iuramento prae stito, etiamsi hic consensus sit prae stitus post testamentum, idque argumento text. in cap. quamuis pactum, de pactis. in 6. Tertius est ca sus, filium post; mortem patris, liberrime pos se grauamini consentire, t. si quando. § illud, C. de inofficio. testam. l. 6. titul. 8. partita 6. Quartus casus est, pos se a parente, grauamen portioni legitimae apponi, consentiente filio, etiam viuente patre, quando id grauamen tendit in fauorem des cendentium ab ipso testante, vel alicuius eorum, nec tamen excludit ipsius filij consentientis liberos; quo fieri (concludit Author metipse) vt in legitima. consentiente filio, pos sit absque Regia licentia primogenium constitui. Et tandem num. 4. in haec verba scriptum reliquit: Quintum inde infertur, fortiori ratione pos se grauamen adiici legitimae portioni ex consensu filij, cui pater in compensationem grauaminis. in his Regnis tertiam & quintam bonorum partem praelegauerit; non enim gratis consensit filius grauamini & ideo mirum non erit. si eius con sensus actum efficiat validum. Vnde regia l. 27. in Taurino Conuentu edita, hodie l. 11. titulo 6. libro 5. quae permisit patri, tertiae & quintae bonorum partibus, quas vni ex filijs praelegauerit. aliquod constituere in fauorem descendentium ab ipso testante. erit extendenda. vt procedat id grauamen. non tantum in tertia & quinta partibus. sed & in legitima portione. si consensus filij acces serit. Hactenus Didac. Couarr. & cum limitationibus, atque declarationibus ad dictam l. si quando, §. illud: qui & sextum addit, atque veris simum casum, non pos se filium huius modi melioratum, grauamini consentire in fauorem alicuius extranei, & in praeiudicium aliorum fratrum, prout latius ibi. Rursus Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro secundo. capit. 3. vt id ipsum explicaret, an scilicet, & qualiter grauamen legitimae adiici pos sit, praemittit primo, num. 2. quod conuentio facta inter filios, vt in bonis parentis, de eiusdem consenfu, iure maioratus succedatur, etiam absque iuramento valida est; dummodo parens ipse in eo consensu vsque ad mortem per seueret, & caeteris filiis alimenta competentia relinquantur, & quod erit seruanda perpetuo ab eisdem filiis, tam quoad legitimam, quam quoad caetera filiorum bona. Et subdit numero 3. quod parentis consensu non interueniente, iuramento etiam non firmatur, continet enim dispositio ista pactum de certo modo succedendo, quod nisi is, de cuius haereditate agitur, consentiat, iuramento non firmatur; quamuis in pacto de non succedendo, secus dicendum sit. Subdit etiam num. 4. quod etsi a principio parentis consensus cum filiorum iuramento interuenerit, filij ad eiusdem conuentionis obseruationem non tenebuntur, si pater ante mortem consensum reuocer, nec in eo per seueret; prout latius ibi comprobat. Deinde numero quinto, & sexto. adducit secundum casum, vbi etiam valebit primogenij institutio, etiam quoad filiorum legitimam, absque Regia facultate, videlicet, si interueniat renuntiatio legitimae facta a filiis, iuramento interueniente, prout latius ibi. Denique numero septimo, & octano, & ad propositum nostrum inquit, grauamen pos se apponi filio in legitima, ex eius consensu, etiam absque iuramento. Et tradit formam vtilem ad instituenda primogenia absque Regia facultate, etiam quoad filiorum legitimam; id quod multorum Authorum allegatione comprobat; & dicto num. 7. & 8. in haec verba scribit: Tertius casus, vbi etiam valebit primogenij institutio in legitima, absque Regia facultate est, quando filius expresse consentit grauamini, & approbat ex propria, atque spontanea voluntate maioratum a patre institutum, & onus, & conditionem sibi appositam. Ex hoc enim maioratus firmus manebit, nec filius poterit illum impugnare, etiam si in huiusmodi consensu iur amentum non interuenerit: quod probatur ex Glos sa notab. in l. si quando §. & generaliter, verbo, indicium, C. de inofficioso testamento: sed quamuis quaelibet ex his, instituendi primogenij, absque Regia facultate forma, de per se valida, ac firma sit, ad maiorem tamen primogeniorum firmitatem, illorum institutores eisdem simul vti solent. Nam filij omnes paternum primogenium in ipso actu institutionis, vel post illud institutum approbant, atque eidem consentiunt, promittentes, ex paterno consensu, se illud nunquam impugnaturos, hoc ipsum inter se paciscentes, renuntiante sque paternae haereditati, legitimae, ac eius supplemento, promittentésque se nihil aliud ex causa legitimae, nec supplementi, nec alia quauis occasione petituros, quam quod sibi, ex eo paterno testamento relictum fuerit, eaque omnia iuramento firmantes, quae maioratus forma firmior proculdubio censenda erit, &c. Et id ipsum quod Molina, antea tradiderat Rodericus Suarez, ampliatione decima, ad dict. l. quoniam in prioribus, numer. 50. 51. & 52. vbi explicat materiam dictae l. si quando, §. illud, & tres, eosdémque casus considerat, quos Couarruuias, & Molina adducunt; & in fine dicti num. 52. in versic. Infero ex praedictis vnum famosum, folio 427. in noua editione, formam illam firmiorem maioratus instituendi ex consensu filiorum excogitauit, provt Molina metipse recensuit. Et sequitur Valdesius ibidem, in addit sub num. 51. Menchaca, in dicta l. si quando, §. illud, ex num. 62. Idem quoque Ioannes Gutierrez, in initio cap. quamuis pactum, numero 27. & 32. & 39. & 40. vbi easdem Didaci Couarru. Ludouic. Molinae, & Roderici Suarez resolutiones commemorat, cásque amplectitur. Et consensu filij, eiúsque iuramento, modis praedictis adhibito, subsistere grauamen legitimae appositum, resoluit, provt latius ibi: Iacobus etiam Cancerius, variar, tomo primo, cap. 3. de legitima. num. 23. per totum, vbi inquirit, an filio, de eius consensu, in legitima pos sit apponi grauamen; & vt explicet text. in dictal. si quando, §. illud, & l. non putauit, § si quis sua manu, ff. de bonor. pos ses s. contra tabul, inquit, distinguendum es se, quod filius ante testamentum non potest consentire, vt apponatur grauamen suae legitimae, quia per pactum sibi in legitima praeiudicare non potest; & ita procedit textus in dicto §. illud: quod verum est, nisi sit iuratum; quia tunc est seruandum, cap. quamuis pactum, de pactis in 6. & notatur communiter in eodem §. illud: in ipso vero actu testandi, filius talem consensum prae stare potest, dicta l. non putauit, §. si quis sua manu. Et hactenus Cancerius, qui ipse idem quoque tradidit tomo 2. cap. 2. de inuentario, ex numer. 203. cum sequent. & cap. 21. de transmis sionibus, ex numer. 128. vel nisi ea ratione, aut modo, aut in fauorem omnium descendentium fiat, vt primogenium instituatur, provt Couar. & Molina explicant, tunc namque, etiam non procederet decisio textus in d. § illud. Et haec quidem sunt notanda, quia admodum vtilia, & quae frequenter occurrunt, vtpote, cum quotidie parentes filium aliquem, aut descendentem meliorare soleant, eúmque grauare, vt legitimam simul cum Tertio & Quinto vinculatam ha beat in perpetuum, iuréque primogenij perpetui quoad se, & posteros suos, aliófque descendentes testatoris, aut disponentis pos sideat; alias in casu contrauentionis, solam legitimam liberam ei relinquunt, & alium filium, aut descendentem, cum eodem grauamine legitimae, ad meliorationem vocant; tunc namque concluditur, ex consensu filij grauamen subsistere, & sustineri, expres sum tamen, atque specificum consensum requiri, vt legitimae grauamen remaneat, etiam cum in Tertio & Quinto bonorum melioratus filius fuerit, cum non teneatur praecise grauamini consentire, & fortas sis contingere pos sit, quod consensum prae stare nolit, nec etiam consentiat, quamuis se bonis immiscuerit: causatiue itaque dicitur, quod grauamini legitimae as sentire debet, hoc est, si Tertij & Quinti meliorationem as sequi, aut retinere valeat, alias namque ad alium filium, aut descendentem, cum eodem grauamine vocatum, melioratio tran sibit, provt inferius, latius obseruatur; & supra quoque traditur cap. 64. huiusce tractatus, num. 17. & in terminis adnotauit Pat. Ludouicus Molina, tomo primo, de iustitia, & iure, disp. 177. folio 1601. infine, & 1062. in principio: si igitur filius nolit acceptare grauamen, legitimam ipsam liberam consequetur, quoniam beneficium illud, aut lucrum, siue commodum meliorationis non datur inuito; de quo est textus in l. si libertus patrono, ff. de bonis libertorum, in versiculo, Quid ergo: vbi probatur, quod si libertus relinquat patrono legitimam suam, & vltra, & apponat aliquod onus, puta, vt seruum manumitteret, quod potest patronus acceptare solam legitimam, & repudiare onus, atque id, quod vltra legitimam sibi relictum est; alias autem onus adimplere debet; provt etiam in filio meliorato statuit Pater ipse Ludouicus Molina, tomo 3. disput. 578. ex numero octauo. Petrus de Peralta, in l. cum patronus, numer. 13. de legatis secundo. Petra, de fideicommissis, quae st. 15. num. 122. & 134. Menchaca, de succession. creation. libro primo, §. 18. num. 88. & seqq. Menochius, in cons. 70. n. 9. & 10. lib. 1. Requiritur quoque, quod filius, qui expresse,[sect. 47] atque specifice: grauamini consenserit, habeat aetatem, & personam legitimam ad se obligandum, & consentiendum; nam si in ea aetate consentiret. in qua se obligare non pos set, aut efficaciter se obligare non valeret; pos set postmodum aduersus consensum, & obligationem reclamare, iurisque remediis sibi consulere intra tempora, a iure ipso constituta, & declarare, se velle legitimam liberam; & Tertij & Quinti meliorationem, aut bona, vltra legitimam, sibi relicta, respuere. Dum ergo Interpretes nostri tradiderunt, ex consensu filij firmari grauamen legitimae impositum, supponunt id procedere, datis terminis habilibus, & eo con sentiente, qui se consensu efficaciter obligare valeat; idque manifeste prae sentire videntur Rodericus Suarez, Didacus Couarruuias, Molina, Ioannes Gutierrez, & caeteri relati supra, dum consuluerunt, huiusmodi consensum adhibito iuramento prae stari, cum frequenter grauamini consentire soleant ij, qui nondum vigesimumquintum annum aetatis suae impleuerunt, nec decimumquartum aliquando; quasi eos non aliter se efficaciter obligare, supponant, quam si iureiurando se adstrinxerint. Ex quo fit, quod si parentes, inter viuos, vel in vltima voluntate, filium aliquem meliorauerint in Tertio & Quinto bonorum suorum, aut in aliquo vitra legitimam, & legitimam ipsam expresse grauauerint, vt ea simul cum Tertio & Quinto vinculata remaneat, & filiusmetidem consenserit grauamini, cum es set minor vigintiquinque anno rum, absque iuramento; & multo magis, si ante decimumquartum annum consentiat, aut si con sensis se eum, contendatur ex hoc, quod bonis se immiscuerit, eáque habuerit, & pos sederit; quod contractus huiusmodi, aut consensus, nullam firmitatem habebit, ex quo absque iuramento proces sit; poterit namque aduersus huiusmodi consen sum filius reclamare intra tempora minoribus a iure constituta; & ideo iidemmet Authores, de quibus supra, consuluerunt, vt cum iuramento, & forma, & modis, ibi statutis, consensus prae stetur, ne postmodum filius reclamet, & legitimam liberam, magis quam cum Tertio & Quinto vinculatam voluerit, & praetendere, se lae sum suo consen su. ex eo quod intestabilis remaneat, quia ex acceptatione priuatur libera dispositione, quam in sua legitima haberet, nec alia bona habeat, de quibus disponere pos sit, & idcirco ob huiusmodi lae sionem competere sibi restitutionis in integrum remedium contra consensum ipsum, provt cuilibet minori competit aduersus damnosam haereditatis aditionem, l. impuberibus, l. si minor, ff. de acquir. hae red. l. ait praetor, §. non solum, l. si minor, ff. de minoribus, l. prima, § finali, C. de reputation. l. 18. titulo 19. partita 6. & per Surdum in consil. 95. num. 9. lib. 1. Vnde etiam fit, quod si filius pupillus meliora[sect. 48] tus fuerit, & tutor eius se bonis parentis immis cuerit, aut eius haereditatem adierit; & ex hoc contendatur, filium eundem consensis se grauamini legitimae, pupillus metidem postmodum maior factus, iure poterit aduersus consensum hunc prae sumptum, aut approbationem generalem reclamare, etsi illa tutore authore facta fuis set; non enim sufficit, quod filius, etiam aetate maior, vel eius tutor, generaliter iudicium parentis agnouerit, siue se bonis immiscuerit, sed expresse, atque specifice consentire grauamini legitimae neces sarium est; idque in curatore quoque statuendum est, cum praecisa illa, atque generalis decisio dictae l. si quando, §. generaliter, C. de inofficioso testamento, haec omnia comprehendat, & in tutore statuerit Alexand. de quod statim: imo quando tutorem, aut curatorem minor habuerit, fortiori ratione adstringat, & procedere debeat, provt ex eodem Alexandro deducitur, & ex traditis per Surd. d. cons. 95. lib. 1. Ex quo deducitur, quod si adiecto grauamine legitimae, & melioratione facta filio pupillo, ea conditione, aut onere, quod grauamen legitimae patiatur, aut alias in casu contrauentionis ad alium filium, aut descendentem melioratio pertranseat cum eodem grauamine, & onere; filius idem pupillus, aut mater eius (provt as sidue contingit) tacite agnouerit iudicium parentis, & bonis omnibus mater ipsa, aut filius se immiscuerint, patre prae defuncto, vel e contra; tacitus hic consensus, vel approbatio generalis absque tutoris authoritate facta, non obes set (cum tacita ipsa, etiam cum tutoris authoritate non noceat, vt nunc dicebam) & idcirco filio ab intestato defuncto, sic matrem in bonis omnibus, quae legitimam tangunt, succes suram, ac si se bonis non immiscuis set, nec grauamen legitimae adiectum es set. Filium etiam eundem in legitima aetate ad testandum constitutum, sic de legitima ipsa testari, ac disponere pos se (saluo semper iure succes sionis, matri competenti) ac si idem quoque grauamen adiectum non fuis set, semper namque legitima libera manet, in aliis autem bonis vltra legitimam, voluntas seruabitur. Quod ex dictis, atque resolutis numeris praecedentibus certis simum est; & maxime num. 40. 41. & sequent. & quia expres sus consensus requiritur in dicto §. & generaliter, nec tacitus sufficit matris, tutoris, aut eiusdem pupilli, qui ex actu aditionis, aut agnitionis simplicis resulcaret, provt ipse Alexander probauit. Expresse itaque, atque specifice tutoris authoritate, pupillum consentire grauamini legitimae, & sic acceptare meliorationem, requiritur, nec tacitus eius dem, & matris simul sufficit, sicut nec tacitus tutoris sufficeret (vt dixi) quia decisio dicti §. & generaliter, specificum, expres súmque consensum requirit. Quocirca, si patre praedefuncto, pupillus ipse, & mater eius se bonis immiscuis sent, & etiam expresse, absque tutoris tamen authoritate, iudicium patris agnouis sent, & grauamini consensum prae stitis sent, aut profiterentur se illi velle as sensum prae stare; adhuc, cum id absque tutoris auctoritate fiat, & consentientes debere habere legitimam aetatem, & personam, vt se consensu obligare pos sint, supra dixerimus, expres sus consensus, eidem pupillo non noceret sine authoritate tutoris, quemadmodum nec tacitus, eodem tutore authore; sicque & reclamare aduersus consensum eundem, & legitimam liberam remanere, contendere iure pos set, ac si grauamen adiectum non fuis set, & melioratione ipsa relicta, cum nolit iudicium patris, in legitima aetate constitutus, approbare, legitimam liberam consequetur. Qus omnia ex antea dictis, & maxime num. 40. 41. & sequentibus, concludenter, & vere comprobantur. Item, quia certis simum est. pupillum, absque tutoris, auctoritate se obligare non[sect. 49] pos se, sicque, nec grauamini legitimae se adstringere, l. obligari, in principio, ff. de auctorit. tutor. L. prima, §. si minor, ff. de rebus eorum: l. finali, § pupillus, ff. de verbor. obligation. §. pupillus, Institut. de inutilibus stipulat. Caldas Pereira in l. si curatorem habens, verbo contractum fecisti, numer nono, & decimo. Pichardus in dicto §. pupillus, ex numero primo, & in principio, de auctoritate tutor, numer. tertio, & quarto. Deinde probatur sententia eadem, Alexandri auctoritate, & resolutione; is namque in consilio octauo, numero vigesimo secundo, & sequentibus, libro tertio, non modo in terminis praedictis, & tutoris auctoritate deficiente, id probauit, sed in fortioribus quoque annotauit, & comprobauit id, quod superius diximus; pupillo inquam non nocere, si ip se, etiam tutore authore, generaliter approbauerit testamentum, aut dispositionem patris, siue eius iudicium simpliciter agnouerit; si specifice, & expresse grauamen legitimae appositum non approbauerit, & tutoris auctoritate id fiat, atque ira, quod non sufficit id fieri a pupillo, nisi tutoris auctoritate fiat; vel etiam a tutore, si generaliter tantum approbetur dispositio, in qua grauamen legitimae continetur; cum expres sa, indiuiduáque grauaminis approbatio requiratur. Probatur quoque ex textu, in § neque tamen, In[sect. 50] stitut. de authoritate tutor, vbi sic scribitur: Neque tamen haereditatem adire, neque bonorum pes ses sionem petere, neque haereditatem ex fideicommis so suscipere aliter pos sunt, nisi tutoris authoritate, quamuis illis lucrosa sit, nec vllum damnum habeant. Ecce vbi pupillus non potest acceptare haereditatem, etiam valde opulentam, absque tutoris auctoritate, quamuis illi lucrosa sit, atque ex acceptatione, commodum potius, quam vllum damnum habiturus sit Et latius comprobant, atque exornant Caldas Pereira, in l. si curatorem habens, verbo, hunc contractum fecisti, numero 6. cum sequent. Borgninus Caualcanus, de tutore & curatore, num. 68. Pichardus, in eodem §. neque tamen, num. 13. Ita pariter, neque grauamini legitimae consentire, aut iudicium patris agnoscendo simpliciter, se efficaciter absque tuto ris auctoritate obligare, etiam si inde commodum reportaturus sit, hoc est, meliorationem Tertij consequi. Ad quod etiam expendi potest Cardinalis Tuschus, tomo 5. litera L. conclusione 214. num. 56. Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. parte, quae st. 1. num. 113. Pat. Thom. Sanchez de sponsalibus, tomo 1. lib. 6. disputatione 38. num. 10. Nec in contrarium vrgent quorundam Authorum placita; vtpote, cum ijdem non excludant id, quod de aetate, & persona legitima ad se obligandum, dictum est; cum etiam in ipsis terminis, in quibus loquuntur; non attingant; an posito, quod filio meliorato impositum sit grauamen habendi legitimam simul cum Tertio & Quinto vinculatam, & in casu contrauentionis, priuationis poena eidem imponatur, aliúsque filius, aut descendens, cum eodem grauamine ad meliorationem vocetur; an scilicet eo ipso, quod filius iudicium patris simpliciter agnoscit, siue testamentum, aut dispositionem eius approbat generaliter, videatur consentire grauamini, legitimae imposito; siue an decisio dictae l. si quando, §. & generaliter, etiam tunc locum obtineat, vt non alias simplex agnitio, siue approbatio generalis noceat, quam si expres sus, & specificus consensus interueniat; itaque specificum consensum requiri, nec generalem agnitionem sufficere; in speciali quoque consensum neces sarium es se, & quod legitimam aetatem, & personam habeant ij, qui consensum adhibent, pro certo supponunt; sed duntaxat statuunt, filium melioratum in Tertio & Quinto bonorum, cui grauamen in legitima impositum est, vt vtrumque vinculatum habeat tam scilicet Tertium, quam legitimam, cau satiue teneri grauamen agnoscere, scilicet si velit meliotationem retinere, aut consequi, alias autem legitimam liberam consequatur, Tertij tamen & Quinti meliorationem amittet, in qua filius ipse iure grauari potuit, & in casu contrauentionis alius substitui, atque vocari; sicuti supra hoc eodem tractatu, cap. 64. num. 17. & 46. & sequent. & 55. & sequent. & 62. & 66. Ex horum Authorum numero fuerunt Pat. Ludouicus Molina, tomo primo, de iu[sect. 51] stitia & iure, tractatu secundo, disputatione 177. columna 4. in versic. Si item pater, pagina 1062. & tomo tertio, disputatione 578. ex num. 8. vbi duntaxat scribit, quod filius non implens voluntatem testatoris, non debet habere commodum, & lucrum meliorationis, sed potius illo priuari; praedictorum autem duorum nullum, & maxime terminos, dictae l. si quando, §. & generaliter, non negauit, vt scilicet si legitimam aetatem, aut personam non habuerit tempore consensus adhibiti; aut si generaliter iudicium patris agnouerit, nec specifice grauamini consenserit, aduersus ea reclamare non pos sit intra tempora a iure definita, & modis eodem iure statutis, & relicta melioratione, legitimam liberam consequi. Ludouici quoque Molinae locus, de Hispanorum primogeniis, lib. 2. cap. 3. ex numero[sect. 52] 2. cumsequent. vsque ad numerum 8. ita quoque intelligi debet, vtpote cum ipse semper supponat terminos habiles, & filios grauamini legitimae con sentientes, habere legitimam aetatem, & personam, vt consensu ipsi se obligare valeant; & ideo consuluit, iuramento adhibito, consensum prae standum. Quod si legitimam personam, & aetatem non habuerint, aut non specifice, & iuxta decisionem dicti § & generaliter, consensum prae stiterint, ius reclamandi, & petendi legitimam liberam, non negauit. Provt etiam non negat Rodericus Suarez, dicta ampliatione 10. ad l. quoniam in prioribus, numer.[sect. 53] 48. & seq. & num. 52. Sed & Iacobi Valdesij obseruatio in addition. Ad dictam ampliationem 10. Roderici Suarez numer. 48. ita pariter accipi debebit; nullum enim praedictorum negauit, sed potius supponit quoque terminos habiles, quod scilicet is, qui consensum prae stiterit, legitimam aetatem, & personam habeat ad se obligandum, quod etiam agnoscendo iudicium patris simplicitet, non videatur grauamen legitimae impo situm approbare; sed expres sus, specificusque grauaminis legitimae consensus requiratur, alia autem aduersus ea reclamare pos sit, & legitimam liberam consequi. Quod autem in his terminis, & quando filius specifice grauamini consentit, loquatur ipse Author, constat ex verbis eiusdem, vbi in hunc modum, atque singulariter reliquit scriptum: Et est exemplum apud dictos Authores in materia quotidiana, iurta. l. 27. Tauri, ex qua si pater filium iu Tertio & Quinto meliorat, ea conditione, vt legitima eius vinculo maneat obligata; quod si consentiat, ille ex filiis, qui consenserit. meliorationem habeat; tunc acceptando meliorationem, acceptat tacite onus legitimae vinculatae, licet non exprimat. Nam qui eligit vnum ex incompatibilibus, alteri renuntiat, ita vt ad alterum redire nequeat, l. similiter, § finali, ff. de eo quod metus causa: l. haec verba, ff. de verborum significatione, l. si cui legatum, ff. de condition. & demon stration. Hactenus is Author, qui (vt vides) de legitima aetate, & persona, nullum verbum profert quasi supponens id certum es se, nec alios consensu efficaciter obligari pos se, quam qui legitimam aetatem, & personam habuerint, ad se obligandum. Supponit quoque, specificum, & expres sum con sensum requiri, vt legitimae onus filius patiatur. firmúmque remaneat; & seruari debere decisionem dictae l. si quando, §. & generaliter. Attamen (ipse existimat) prove ego obseruo, multum interes se, quod filius simpliciter agnoscat iudicium parentis, eiúsve dispositionem, aut testamentum approbet generaliter; quo casu grauamen legitimae non remanet approbatum, cum requiratur specificus, indiuiduúsque grauaminis ipsius consensus, provt loquitur ille §. An vero, relicto Tertio & Quinto cum grauamine legitimae, vt vtrumque vinculatum habeat filius, eiusdem Tertij & Quinti meliorationem acceptet; quia agnitio, & approbatio haec velut expres sa, & specialis reputatur; vtpote, cum is, qui meliorationem acceptat, sciens cum onere, & grauamine legitimae relinqui; eo ipso videatur quoque legitimae ipsius grauamen acceptare, cum vnum sine alio stare non pos sit; & satis expresse acceptate censeatur, qui meliorationem adeo expresse acceptauit; ad quod expendit Didaci Couar. Peraltae Pelaez a Mieres, Socin. iun. & Gualdensis resolutiones, quae mire vrgent, & maxime Mieres placita illa; Didacus namque, vere nihil adducit, quo id comprobati valeat; caeteri satis idem comprobant, atque tuentur. Comprobari quoque idem Valdesij placitum poterit ex his, quae annotabuntur inferius. Item ex resolutionibus Petri Surdi, in consil. 357. ex numero trige simo secundo, cum sequent. libro tertio, vbi late, atque singulariter probauit, quod filius, qui legatum a patre relictum cum onere, & grauamine legitimae acceptauit, onus quoque iniunctum acceptas se videtur, vt filius ipse non pos sit amplius onus recu sare; & quod acceptatio huiusmodi vim habeat expres s ae: dicitur enim expresse aliquid factum, quando de facto ita clare constat; quia cum grauamen appositum fuerit legitimae, & filius id sciens, legatum agnouerit, reddit se conformem voluntati paternae; nec dicere potest, quod de legitima non cogitauerit, quando testator in legato mentionem fecerit de legitima, ipséque legatum acceptauit. Quod probabile quidem videtur; nam licet expres se filium consentire, requiratur in dicto § & generaliter: Satis tamen expres se consentit, qui legatum, aut meliorationem cum grauamine legitimae relicta acceptat; perinde enim est, ac si onus acceptaret specisice; quoniam si illud respueret, & legitimam liberam vellet; non acceptaret relictum quod eum onere, non absque onere relinquitur. Praeterea, vt circa decisionem dicta l. si quando, § & generaliter, C. de inofficios. testamen. quae adeo as sidua, & neces saria est, magis ex proposito insi stamus, & materiam eiusdem, Doctorúmque diuer sas sententias in proposito recenseamus; obseruandum, atque constituendum erit principaliter, iuris vtriusque Interpretes, mille in locis tradidis se vnum, quod per manus circunsertur quotidie: videlicet; Per renuntiationem, siue quietationem, sim[sect. 54] pliciter & generaliter factam, aut approbationem testamenti, vel dispositionis, sic etiam generaliter factam, siue cum iudicium patris simpliciter filius agnouit, non videri eundem renuntiare iuri petendi legitimam aut eius supplementum, vel onus, aut grauamen, eidem impositum approbare, quamuis agnitio, renuntiatio, aut approbatio generalis fuerit; idque deduxis se ex text. in dicto & generaliter. Nam cum antea Iustinianus statuis set in §. illud, eiusdem leg. per pactum habitum inter patrem, & filium, non pos se tolli filio ius agendi ad supplementum legitimae; secus tamen es se, si id fieret cum haerede eius, ipso defuncto; cum inquam ita statuis set, in dicto §. & generaliter, statim sequenti, in hunc modum scribit: Et generaliter definimus, quando pater minus legitima portione filio reliquerit, vel aliquid dederit, vel mortis causa donatione, vel inter viuos, sub ea conditione, vt haec inter viuos donatio in quartam ei computetur si filius post obitum patris, hoc quod relictum, vel donatum est, simpliciter agnouerit, forte, & securitatem haeredibus fecerit, quod ei relictum, vel, datum est, accepis se, non adiiciens, nullam sibi superes se de repletione quae stionem; nullum sibi filium facere praeiudicium, sed legitimam partem repleri; nisi hoc specialiter, siue in apocha, siue in transactione scripserit, vel pactus fuerit, quod contentus relicta, vel data parte, de eo, quod deest, nullam habeat quae stionem. Tunc etenim omni exclusa querela, paternum amplecti compelletur iudicium. Hactenus Iustinianus; cuius verba ad literam recensui, vt quibus in terminis quae stionem ipse proposuerit, & con stitutionem ediderit, apertius dignosci pos sit. Mille igitur in locis (vt dixi) decisionem hanc Iustiniani expendunt Interpretes nostri, & infinitis negotiis applicant: & omis sis antiquis, & ordinariis, & infinitis aliis, qui ab eis referuntur, qui mox praecitantur; admoneo lectorem, pro accurata, & dilucida huiusce materiae explicatione, me quamplurimos Authores, attente, atque originaliter (vt moris habeo) prelegis se; vt ea, quae inferius adnotantur, matura consideratione explicarem; insuper praelegenda etiam es se ea, quae in commentariis huiusce tractatus, cap. 64. & 79. supra, ego metipse ingenti studio, & diligentia scripta reliqui. Et ibidem numero secundo, tres & triginta Authores me in vnum conges sis se, qui disputationi huic, & materiae conueniunt. Pro absoluta itaque dicti §. & generaliter, & eius materiae explicatione videndi erunt omnino Authores sequentes.   Petrus Ancharanus, in cons. 101. fere per totum, § in cons. 152.   Raphael Cumanus, in consil. 25. & in cons. 52. & 188.   Alexander, in consil. octuagesimo nono, libro quar to, & in cons. 69. ex num. 3. libro primo, & in consilio 180. libro quinto.   Aymon Craueta, in consil. 580. per totum.   Ioannes de Anania, in cons. nonagesimonono.   Berous, in consil. 93. ex numer. 53. cum seq. & in consilio 136. lib. 2.   Rubeus Alexand. in cons. 34. & in cons. 43. & 73.   Natta, in cons. 321. ex numero quinto, lib. 2.   Decius, in cons. 26. numer. 3. & in consilio 81. in principio, & in cons. 218. ex num. 3. & in cons. 235. numero septimo, & in cons. 228. numer. 3. & in cons. 301. num. 3. & in cons. 687. per totum.   Capra, in cons. 165. ex num. 20. cum seq.   Parisius, in cons. 26. & in cons. 43. & in cons. 17. lib. 2. & in cons. 9. lib. 3. & in cons. 1. numer. 95. & 103. eod. lib.   Ruinus, in cons. 56. lib. 2.   Ioannes Cephalus, in cons. 42. & in cons. 153. & in consil. 188. § 191. & 337. & 563.   Zuchardus, in l. quoniam in prioribus, ampliation. 10.   Fabianus de Monte, in authentic, nouis sima, quae stione 21. C. de inoffic. testam.   Guid. Pap. decis. 93. & 427.   Franc. Capilistius, in cons. 178. ex num. 11. cum seq. inter consilia vltimar. volunt. volum. 2.   Curtius iun. in cons. 159. & 191. pertotum, & 315.   Socin iun. in cons. 122. per totum, lib. 1. & in cons. 136. eod. lib.   Curtius senior, in cons. 75. per totum.   Ioannes Dilectus, de arte testandi, tit. 5. cautela 31.   Marcarius, in epitome fideicommis sorum, q. 50. vbi late.   Rolandus, in cons. 62. ex numer. 11. & in consil, 78. num. 5. & 13. & seq. volum. primo, & in consilio 97. numer. 13. volum. 2. & in cons. 99. ex n. 3. & nu. 21. cum seq. lib. 4.   Matesilanus, singulari 164.   Antonius Gabriel, commun. conclu. lib. 6. tit. de legitima, conclusion. 8. per totam.   Bertazolus, in cons. 75. num. 22. & 19. in ciuilibus.   Tiberius Decianus, in cons. 32. num. 49. & 102. & seq. lib. 2. & in cons. 102. num. 102. eod. lib.   Boerius, q. 44. num. 16.   Laderchius Imolensis, in cons. 26. ex numer. 2.   Calcanus, in cons. 47. columna finali.   Alciatus, in responso 497. ex numer. 2. secund. impres s. antiqu. Lugdun. quod est responsum 48. numer. 4. lib. 9. secun. impres s. nouam. Venet.   Rodericus Suarez, in l, quoniam in prioribus, C. de inofficio. testam. ampliat. 2. & 3. & ampliat. 10. ex numero primo, vsque ad num. 12. & num. 48. & seq. & ampliat. 6.   Iacob. Valdesius, ibidem, in addit. vbi vide omnino.   Fernand. Vazq. de Menchaca, de succes sion. creat, libro primo, §. decimo, in repetit. dictae l. quoniam in prioribus, numer. 244. & 245. & 254. & 255. & 271. cum sequent. & 306. & 345. & sequent. & 358. & sequent. & 403. & 532. cum sequent & 542. & sequent.   Gomez Arias, in l. 27. Tauri, numer. 33.   Burgos de Paz, in cons. 14. ex num. 55. cum seq.   Hieronymus Gabriel, in cons. 96. & in cons. 124. libro primo, & in cons. 137. numer. 45.   Cagnolus, in l. Papinianus, §. meminis se, numer. 17. ff. de inofficioso testamento.   AEmilianus, in cons. 13.   Marc. Anton. Eugenius Perusinus, in cons. 38. ex num. septimo cum seq. & num. 18.   Paulus Picus, in l. in quartam, numero 228. ff. ad l. falcid.   Phanutius, in tractatu, de inuentario, numer. 127. parte 7.   Cucchus, in tractatu de legitima, in titulo, nec vsufructu de fraudari, numero 35. & sequent. & titulo, legitima nullum grauamen admittit, ex num. 17. cum sequent. & num. 27. & titulo, institutus in portione excedente legitimam, ex numer. 40. cum sequent.   Ludouic. Molina, de Hispanor, primogen. libro 2. cap. primo, ex numer. 30. cum seq. & cap. 3. ex numero 2. & cap. 11. num. 9.   Cardinalis Albanus, in cons. 37. ex num. 3.   Didac, Couarr. in cap. Rainaldus, de testament. §. 2. numer. 3. & 4. & in cap. quamuis pactum, tertia parte, §. primo, num. 2.   Seraphinus, de priuilegiis iuramenti, priuilegio 70.   Antonius Gomezius, tomo 1. variarum cap. 11. num. 25. & 26. & 31.   Tiraquellus, de primogen. quae st. 55. num. 6.   Ioannes Gutierrez, in repetit, d. c. quamuis pactum, in initio, ex num. 32. vsque ad num. 44.   Marius Anguis sol. in cons. 66. ex num. 16.   Beretta, in consilio 133. numer. 7. & in consil. 144. numer. 3.   Franciscus Bursatus, in cons. 44. numer. 17. & in consil. 92. numer. 10. & in consil. 102. num. 11. libro primo, & in consil. 355. numer. 61. latius in consil. 385. lib. 3.   Achilles Pedrocha, in cons. 6. fere per totum.   Iacob. Cancerius, variar. resolution. tomo primo, cap. 3. de legitima, numer. finali, & tomo secundo, cap. secundo, de inuentario, num. 203. cum sequent. & capite 21. de transmis sionibus, ex num. 128.   Pet. de Peralta, in l. cum patronus, ff. de legat. 2. ex num. 8. cum seqq. fol. mihi 290. vbi vide.   Petrus Surdus, in consil. 215. videndus omnino ex numero primo, vsque ad numerum 25. & numer. 31. ex versic. vltimo non obstat. libro secundo, & in consil. 357. ex num. 31. libro tertio, & in cons. 412. ex numer. 20. cum seqq. eod. lib. & in consilio 570. lib. 4. & in cons. 541. num. 28. eod. lib.   Idem Surdus, in tractatu de alimentis, titulo 2. quae st. 15. ex num. 179. cum seq.   Milanensis, decis. 11. num. 57. libro primo.   Hippolyt. Riminaldus, in cons. 50. numer. 77. & in cons. 85. numer. 14. libro primo, & in consilio 165. numer. 20. & seq. libro 2. & in cons. 510. per totum, lib. 5. vbi vide omnino, & in cons. 736. numero 141. lib. 7.   Anton. Galeatius Maluasia, in consil. 114. num. 3. & in consil. 117. ex num. 2.   Alexand. Raudensis, de Analogis, libro 1. cap. 9. num. 21. & seq. & variarum cap. 7. ex num. 19. vsque ad numerum 32. & cap. 70.   Michael Gras sus, receptar sententiar. §. Legitima. q. 3. ex num. 9. cum. seqq. & q. 38. & 47.   Iacob. Menochius, in cons. 71. per totum, libro primo, vbi vide omnino, & in consil. 196. ex numer. 14. libro 2. & in cons. 206. numer. 95. & 96. lib. 3. & in consilio 503. numero 51. libro quinto, & in consilio 403. ex numero 10. eodem libro, & in con silio 411. numero 28. & ex seq. eod. lib. 5. & in cons. 681. numero 35. lib. 7. & in consilio 903. numer. 2. & seq. libro 10.   Idem Menochius, in consilio 1041. per totum, lib. 12. vbi etiam vide omnino, & prae sumptione 196. ex numer. 14. cum seq. vsque ad finem prae sumptionis, libro 4. & in addit. ad eandem prae sumptionem, folio 35. ex versic. Declaratur primo, vt locum non habeat. vide etiam in consilio 1204. lib. 13.   Rubeus, in cons. 43. columna vltima.   Ludouic. Morotius, responso 9. ex num. 20. vs que ad numer. 26.   Decisio Dolana 61. & 134.   Angelus Matheaccius, de legat. & fideicommis sis, lib. 4. c. 15.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 7. tit. 8. ex numer. 2. vsque ad numer. 12. & lib. 8. tit. 8. numer. 4.   And. Fachineus, controuers. iur. lib. 50. 96. & vide lib. 12. c. 7.   Hondedeus, in cons. 59. numero quadragesimo.   Iosephus Ludouicus, decisione Lucensi 28. vbi vide omnino ex numero secundo, vsque ad numer. 33. & numer. 42. vsque ad num. 75.   Hieronym. Magon. decis. Florentina 35. & Lucensi 85. vbi vide.   Decis. Valentiae 102. parte 1.   Marc. Antoni. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 36. videndus omnino ex numero 61. cum seqq. & numer. 77. vsque ad numer. 92. & artic. 51. num. 23. & decisione 35.   Fontanella, de pact. nuptialibus, clausula 4. glos sa 24. ex numero 39. vsque ad numer. 51. fol. 349. & glos sa 21. numero 41. prima parte, & tomo secundo, glos sa 10. clausula 5. parte 1. ex numero 30. folio 315.   Morquechus, de diuisione bonorum, libro 4. c. 5. ex num. 21. cum seqq.   Stephanus Gratianus, disceptation, forens. lib. 2. cap. 247. ex num. 28. cum multis seqq. & cap. 249. & tomo 3. c. 594. ex numer. 11. vsque ad 21. & tomo 4. c. 731. ex num. 5. &c. 743. ex num. 1.   Angulus, ad leges meliorat. l. 11. glos sa 3.   Simon de Praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 3. dubitatione 5. solutione 6. num. 7.   Farinacius, nouis simar. decis. 200. & 206. & 449. 1. parte tomi 1.   Antonius Cardosus, in praxi Iudicum, & Aduocatorum, verbo, Legitima, num. 5. fol. 211.   Osualdus ad Donellum, lib. 19. cap. 4.   Alexander Trentacinquius, variarum, libro primo, titulo de Legitima, resolutione 4. per totam, ex folio 89. vbi vide omnino de hac materia, & de intellectu dicti §. & generaliter, ibidem numero secundo, in versic. Et pro resolutione huius & in versic. Et ideo d. §. procedit, & num. 11. per totum.   Mar. Giurba, ad consuet. Senatus Mes sanens. c. 6. glos. 9. part. 1. ex numer. 24. vsque ad num. 29. folio 462.   Cardinalis Dominic. Tusch. practicar. conclus. iur. tomo 5. litera L. conclusione 214. ex folio 215. & conclusione 187. numer. 20. & 34. & 35. & 71. & 122.   Anglois, decisione 32. quae st. 1. Hactenus de relatione, atque commemoratione Authorum praedictorum, qui (vt dixi) ex deci sione dictae l. si quando, §. & generaliter, vnanimiter deduxerunt conclusionem illam praefatam, quod filius, qui iudicium patris simpliciter agnouit, non videatur approbas se grauamen legitimae impositum. Eorundem autem nonnulli, restrictiue acci[sect. 55] piunt textum metipsum in terminis, in quibus loquitur, quando scilicet filio minus legitima relictum est, vt tunc scilicet ea constitutio procedat. Alij autem intelligunt etiam, quando integra legitima relicta est, cum onere tamen, aut grauamine, vt ita pariter non videatur filius grauamini consentire, qui simpliciter iudicium patris agnouerit, aut generaliter testamentum, vel dispositionem approbauerit. Alij etiam constitutionem eam accipiunt, vt ipsa procedat quoque, quando filio plus quam legitima relictum est, & legitima ipsa specialiter grauata, vt nec tunc per approbationem dispositionis generaliter factam, grauamini legitimae imposito videatur filius consensis se. Sed in his terminis tenuerunt contrarium quamplurimi, vt mox videbitur, & consentire filium videri affirmant, eo ipso quod plusquam legitima relictum est, & legitima ipsa expresse granata reman sit. Alij denique, etsi legitima expresse grauata non fuerit, eo ipso quod filius, cui plusquam legitima relictum est, dispositionem approbauit generaliter, quod videatur consentire; & quod hic consensus praersumptus, velut expres sus diiudicandus sit; non dubitarunt as serere; sicuti ex sententia quorundam, in addit. ad prae sumptionem 196. lib. 4. fol. 35. Menochius intendit. Et de his opinionibus ex proposito infra, ex num. 66. cum sequent. Ego vero sequentia ex eisdem Authoribus ob seruanda, atque constituenda duxi, quae veriora videntur, & magis probanda; licet ipsi inter se dis sentiant. Et in primis negari non pos se, quin textus ipse in d. §. & generaliter, in terminis praedictis loquatur, quando scilicet filio minus legitima relictum est, & ipse generaliter testamentum patris approbauerit, aut eius iudicium simpliciter agnouerit, siue etiam quietationem generalem fecerit. Et id ipsum fortius militare, atque sub eadem decisione comprehendi dicendum est, quando nulla legitima relicta, ea renuntiatio, aut quietatio generalis fieret. Ita quoque constitutio eiusdem §. procederet, quando legitima integra relicta fuerit, cuni onere tamen, aut grauamine; tunc namque quietatio, siue renuntiatio generalis non sufficeret; siue quod iudicium patris simpliciter agnosceret filius; sed expres sius, atque specificus consensus neces sarius es set, prout quando minus legitima relictum est; quia eadem ratio militat, vt supra obseruaui num. 41. & num. 45. vbi quod legitima etiam illius, qui vltra eam recepit, non patitur onus, nec grauamen, sed ipso iure ita reiicitur, sicut quando relictum est minus legitima. Quamuis itaque dis sentiant interpretes nostri[sect. 56] aliis in casibus; attamen in tribus praedictis, quando minus legitima relictum est, aut quando nulla legitima relinquitur, vel quando integra legitima relicta fuerit, onus, conditio, grauamen, aut modus apponatur; vnanimiter amplectuntur, procedere decisionem dicti §. & generaliter, vt scilicet quietatio, aut renuntiatio generalis, siue etiam approbatio generaliter facta, aut quod filius simpliciter agnouerit iudicium patentis, non impediat petitionem legitimae, aut eius supplementum, aut etiam ius habendi legitimam ipsam (quae integra relicta est) absque vllo onere, vel grauamine; sic sane in his conueniunt permulti illi iuris Interpretes, quos recenset Menochius, dicto consilio 71. ex num. 2. vsque ad numerum 11. lib. 2. qui ipse eos dem tres casus, suis scriptis, atque aliorum resolutionibus, & doctrinis comprehendit; & lib. 4. prae sumptione 196. ex num. 14. Alexander Trentacinquius varior, lib. 1. titul. de legitima resolutione 4. num. 1. & 2. & 11. vbi insistit circa intellectum, & rationem dicti §. & generaliter, prout ibi videri potest: Iosephus quoque Ludouicus decisione 28. Rotae, Lucensis, ex num. 42. vsque ad numerum 75. licet aduersus communes Doctorum sententias insurgat, adhuc supine allucinatos fuis se Interpretes as serat, prout ibidem, num. 59. & illum textum dicit procedere, & loqui duntaxat, quando filio minus legitima portione relinquitur, vt si tunc relictum accepter, non facta mentione legitimae, non sibi praeiudicet, quin pos sit petere supplementum ipsius legitimae, & id ipsum supponit pro certo, quando nulla legitima relicta est; quia non modo eadem, sed fortior ratio militare videtur; & quando sola legitima relicta est duntaxat, vt non pos sit imponi onus, neque grauamen, & quietatio, aut renuntiatio, vel approbatio generalis non impediat vti beneficio, & decisione eiusdem §. & generaliter, agnoscit expresse: & tantummodo negat, eandem constitutionem procedere, quando plus legitima relictum fuerit, vt constat ex his, quae tradit dicto num. 42. cum sequent. & maxime num. 69. in fine, in vers. Cui opinioni non obstante contraria. In eis dem quoque tribus casibus, Socinus iunior, Curtius iunior, Decius, & caeteri non dis sentiunt. Li[sect. 57] mitant tamen sententiam metipsam, & decisionem textus, in d. l. si quando, §. & generaliter, etiam in terminis trium casuum praedictorum. Ac primum quidem ratione adhibiti iuramenti, cuius summa efficacia, & virtus est, ac ea in proposito, vt renuntiatum videatur dispositioni dicti §. & generaliter, atque ita, quod nulla legitima, vel supplementum peti pos sit, vel quod reiiciatur onus, conditio, aut grauamen, quando integra legitima relicta est; provt in specie responderunt Romanus; Alexander, Iason, Decius, Ruinus, Rubeus, Gozadinus, Natta, Ripa, Parisius, Socinus iunior, Didac. Couarr. Guil. Benedictus, & Tiraquellus. quos pro hac parte recensuit Menochius, dicto cons. 71. libro primo, num. 24. qui ipse affirmat, hanc opinionem es se magis receptam, & aequiorem, quando non potest considerari ratio vrgens violandi iuramentum. Et permultos alios commemorat, qui ab hac opinione dis sentiunt, as serentes, nihil prodes se hoc in casu iuramentum, & ita in terminis as seueras se Bald. Roman, Aretinum, Afflictum, Boe tium, Tiraquellum, Guid. Pap. Curtium sen. Francum, Barbat. Decium, Bertrandum, & Gamam. Easdem etiam opiniones duas contrarias, & earum fundamenta adducit Alexander Trentacinquius, variar, libro primo, titulo de Legitima, resolutione quarta, folio 90. numero tertio per totum, vbi late in proposito, & casus nonnullos distinguens provt ibi latius videri potest; & per Peregrinum, de fideicommis sis articulo 36. numer. 90. Seraphinum, priuil. 70. Secundo dicunt non procedere decisionem eius dem §. & legitimae, & supplemento eius, vel etiam grauamini, aut oneri censeri renuntiatum, cum filius promisit plus non petere, aut nihil plus petere, aut de cuncta substantia patris nihil petere, provt latius idem Menochius comprobauit dicto cons. 71. ex num. 13. vsque ad numerum 19. libro primo. Alexand. Trentacinquius, dicta resolutione quarta, numero quinto, sed adhuc obstare videtur eiusdem §. constitutio, quae verbis inuolutis & generalibus contenta non est; sed expres sum, atque specificum consensum requirit; sic pro huiusce limitationis re solutione, ex proposito magis videndi erunt Authores permulti, de quibus inferius. Quinto quoque non procedere dicunt, quando filius approbauit testamentum, aut dispositionem patris in omnibus, & per omnia; aut in omnibus partibus; & huiusmodi approbationem aequipollere speciali; sicuti scripserunt permulti illi iuris Interpretes, quos commemorauit, & sequutus est Peregrinus de fideicommis sis, articulo 36. numero 89. Menochius, praecitato consilio 71. numero 21. & 22. vbi explicat text. in dicto §. & generaliter. Sexto scribunt, non procedere, vbi agnitio, approbatio, aut renuntiatio a filio facta, nihil aliud significate, & operari potest, quam remis sionem, aut renuntiationem legitimae, & eius supplementi, siue grauaminis adiecti agnitionem; tunc namque non procedit eiusdem §. constitutio; provt idem Menochius tradidit, dicto cons. 71. numero vigesimo tertio, Mantica, coniectur. vltimar. voluntat. libro septimo, titulo octauo, numero vndecimo. Alexander Trentacinquius, variarum, libro primo, titulo de Legitima, resolutione 4. numero 9. qui numer. 10. ex sententia Parisij, in consil. 9. numer. 19. & 20. volumine tertio subdit, id ipsum procedere, quando geminata renuntiatio interuenerit; quod vltimum maximam habet difficultatem, cum vere geminatio metipsa supplere non pos sit defectum specifici, expres sique consensus; qui in dicto §. & generaliter, requiritur: nec excludere eiusdem §. remedium; idque maxime iuxta ea, quae supr a hoc eodem tractatu, cap. 52. ex numer. 38. cum seqq. vsque in finem cap. ego metipse adnotata, atque scripta reliqui. Septimo non procedere dicunt, quando loco legitimae, aut grauaminis impositi; recompensatio datur; & textum, in d. §. generaliter, intelligi, quando loco legitimae nihil datur; secus si datur recompensatio; sic sané ex sententia Socini iunioris tradidit Menochius ipsomet consilio 71. numer. 9. & 10. sequitur Trentacinquius, vbi supra, numero 6. & latius Iosephus Ludouic. decisione Lucensi 28. ex numero 28. cum seqq. & inferius ex profes so magis tractatur. Octauo contendunt, non etiam procedere deci sionem text in dicto §. & generaliter, vbi aliter quam per expres sum consensum constaret de voluntate filij, quod legitimae supplemento, aut grauamini imposito legitimae consentire vellet; quasi non sit pro forma requisitum in ipsomet §. quod specialis, expressaque agnitio voluntatis, aut iudicij parentis interueniat; sed sufficiat, quomodolibet constare de voluntate filij, etiam per coniecturas, & prae sumptiones; & sic tacitum consensum induci: id quod ex sententia Ruini, Parisij, Socini iun. & aliorum tradidit, atque resoluit; & text. in dicto §. & generaliter, ad cum modum induxit Alexand, Trentacinquius, dicta resolutione quarta, column, 2. in fine, folio 89. sub numer. 2. vers. Et pro resolutione huius casus, & in vers. Quod igitur in ca su nostro sufficiat. & numer. 11. Pet. de Peralta, in l. cum patronus, ff. de legatis secundo, numer. 8. in principio, ibi: Vel filio siue expressim, siue silenter comprobante appositionem talis grauaminis: & iterum num. 13. ibi: Nam debet intelligi, nisi filius post mortem patris, sciens grauamen es se appositum legitimae, illud approbas set, vel ratificas set expresse verbis, vel etiam tacite per aliquem actum facti. Et sub numero 16. in versic. Ex quibus patet, quod omnia adducta, ibi: Dummodo non faciat aliquam tacitam facti approbationem iuridicam, vel aliquam expres sam de ipso grauamine. Menoch. post librum 6. prae sumpt. in addit. ad prae sumptionem 196. folio 36. columna quarta, ex versic. Qui dixerunt fin sufficere, quod testator: Petrus Surdus, in consilio 412. num. 29. & 30. & maxime ibi: Et in summa quandocunque constat aliquo modo, quod approbans, vel promittens, velit etiam legitimam comprehendi, tunc illa includitur in generali renuntiatione, vt voluit Socinus iunior, dicto cons. 122. sequitur Seraphinus, de iuramento, priuilegio 70. num. 10. Ita quoque, quod in terminis dicti §. & generaliter, non requiratur pro forma, expres sus, specificúsque con sensus, sed tacitus & prae sumptus, atque ex coniecturis, & prae sumptionibus deductus, sufficiat; probauit Fontanella, de pactis nuptialibus, clau sula quarta, glos sa 24. numero 44. 45. & sequent. folio 349. Iacobus Cancerius, variar. resolution. tomo secundo capite secundo, de inventario, numero 203. ibi. Interueneritque aliquis actus positiuus approbationis. Et numero 207. ibi. Si tamen fe cis sent actum, per quem induceretur, &c. Et hactenus de dicta prima obseruatione, quae in praefatis tribus casibus, & cum praedictis declarationibus indubitanter procedit. Secundo deinde, atque continuando materiam[sect. 58] dictae l. si quando, §. & generaliter: obseruandum, & constituendum erit, quod filius, fideicommis so grauatus, non tenetur restituere fideicommis sario, legitimam sibi debitam, sed eam prius liberam deducit, adeo vt cum de legitima nihil dictum est, expres sa filij approbatio de testamento paterno, non sibi praeiudicet in legitima: Quod procedit etiam, quando pater instituit filium in maiori por[sect. 59] tione, quam sit eius legitima, & eum grauauit restituere totam haereditatem, quam deinde ipse adimit; quia non tenetur ad restitutionem legitimae; nec legitima ipsa venit nomine haereditatis, nec dicitur pars haereditatis, sed bonorum; atque ita, filius per fideicommis sum vniuersale grauatus, simpliciter agnoscens iudicium patris, aut qui adit eius haereditatem, non sibi praeiudicat in legitima: ita sane haec omnia latius comprobarunt, atque exornarunt Menochius, libro quarto, prae sumptione 196. ex numero decimoquarto, vsque ad numerum 23. Peregrinus de fideicommis sis, articulo 36. num. 81. 82. & 83. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. libro secundo, cap. 247. numero 31. & ita intelligi debent procedere ea, quae ad explicationem l. 11. titulo quarto, partita sexta, tradiderunt, atque adnotarunt Gregorius Lopez, ibidem, glos sa quarta & quinta. Rodericus Suarez, in dicta l. quoniam in prioribus, ampliatione prima, & secunda, & sexta. Iacobus Valesius, ibi dem, in addit. Pet. de Peralta, in l. prima, de legatis secundo, numero duodecimo. Ludouic, Molina, de Hispanorum primogen. libro secundo, cap. primo, ex numero 31. cum seqq. & numero 36. Mieres de maioratu, prima parte, quae stione 55. Pat. Ludouic. Molina, tomo primo, de Iustit. & Iure, tractatu 2. disputatione 177. Ioannes Guttierrez, practicarum libro 3. quae st. 58. numero 14. & seqq. Azeuedus in l. 11. tit. 6. lib. 5. num. 16. & 17. & in consil. 18. numero 38. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro 2. cap. 2. §. primo, ex numero 102. Auenda nus in l. 27. Tauri, glos sa prima, numero 10. Angulus in eadem l. 11. glos s. 3. per totam: Olanus in concordia iuris, litera L. num. 27. Ceuallos commun. contra commun. quae st. 711. numero 7. cum seqq. quatenus statuunt, conditionem, etiam potestatiuam, de legitima reiiciendam es se, in residuo vero vltra[sect. 60] legitimam retinendam; prout in ipsa lege Partitae, in versic. Pero si el padre quisiere, exprimitur, Quando vero sub conditione casuali, vel mixta, instituitur, an in residuo vltra legitimam, ipsa conditio sustineatur; latius iidem Authores explicarunt; &. ego metipse diligenter scripsi, & elaboraui supra hoc eodem tractatu, cap. 64. & 79. vbi videndum erit. Ad propositum tamen nostrum admonuerunt ipsimet nunc relati Authores, quod quamuis ex decisione l. 27. Tauri, quae hodie est[sect. 61] l. 11. titul. 6. libro. 5. cautum sit, parentes pos se filiis, ac descendentibus, certo ordine seruato, in tertia, & quinta bonorum suorum portione, quaecunque grauamina, & conditiones apponere, id intelligendum sit, dummodo eas conditiones, si casuales, aut mixtae sint, in solo Tertio & Quinto separatim, ac specifice apponat. Si enim in omnibus bonis suis, seu in legitima, ac Tertio & Quinto simul, filium haeredem, sub his conditionibus instituerit, nedum ex legitima, sed etiam ex Tertio & Quinto reiicientur, ex dicta lege Partitae: vt per Molinam, libro secundo; capite primo numero 36. & latius ego metipse scrip si supra hoc eodem tractatu, cap. 64. & 79. vbi vide omnino, & tradita supra, num. 43. Tertio deinde constituendum, atque obser[sect. 62] uandum erit, alium casum praemittendum, supponendumque es se, in quo si filius simpliciter agnouis set iudicium parentis, eiu sve haereditatem adiret, siue eius dispositionem generaliter approbaret, non censeretur grauamini legitimae impo sito consensis se; & idcirco grauamen a legitima ipso iure reiiceretur, & in residuo vltra legitimam sustineretur; iuxta text. in dicta l. scimus, §. cum autem C. inofficioso testam. quando scilicet parens melioraret filium in Tertio & Quinto bonorum, cum grauamine, vt legitimam simul cum ipso Tertio & Quinto, in perpetuum, quoad se & posteros vinculatam habeat, vt iure perpetui vinculi, tam Tertium & Quintum, quam legitima ipsa conseruetur; tunc namque distinguendum erit, provt latius distinxi, atque obseruaui supra hoc eodem tractatu, capite sexagesimo quarto, numero decimo octauo, & sequent. & numero quadragesimo sexto, & sequent. & quinquagesimo quinto, & quinquagesimo sexto, & quinquagesimo octano, & sexagesimo secundo, & sexagesimo sexto, an grauamine, & onere vinculi perpetui ita adiecto, in casu contrauentionis poena priuationis apponatur; & simul alius filius, aut descendens vocatus, substitutusque fuerit; vt tunc scilicet filius incidat in paenam a testatore appositam, priuationis scilicet meliorationis, & bonorum, quae parens poterat ei non relinquere, si conditioni parere noluerit, atque ita quod conditioni ipsi parere praecise debeat, si meliorationem, aut bona, vltra legitimam ei relicta consequi valeat. An vero conditio inducens grauamen, in legitima apponatur duntaxat, forma, & modo praedictis, quod scilicet filius habeat legitimam vinculatam cum Tertio & Quinto, & ita ipsa vinculata remaneat, sed poena priuationis simul non adiiciatur, nec in casu contrauentionis alius substituatur, aut vocetur; vt tunc de legitima grauamen, remoueatur, in melioratione vero, aut in reliquo vltra legitimam grauamen sustineatur; prout latius fundaui supra, dicto cap. 64. num. 18. & 46. & seqq. & 55. 56. & 58. & 62. & 66. & sic (vt dixi) ex simplici agnitione iudicij parentis in terminis praedictis, in quibus in residuo tantum vltra legitimam, grauamen sustinetur, & a legitima remouetur, ex decisione dicti §. Cum autem non censeatur filius agnouis se, aut approbas se parentis iudicium, aut dispo sitionem quoad grauamen, nec consensum prae stitis se vllo modo grauamini ipsi, quod ex legis dispositione, a legitima remouetur, & in residuo tantum sustinetur, nisi expresse consenserit, atque ita legitima libera manebit in terminis praedictis, ex quo filius grauamini expresse non consensit, neque etiam consentire tenetur, nisi voluntarie velit, iuxta text. in d. §. cum autem, & Senatus Hispalen sis definitionem, de qua praecitato cap. 64. & 79. vbi auctoricates, & sententias quorundam, quae in contrarium vrgere videbantur, dilucide, & singulariter explicaui. Sic tamen id intelligendum erit, ac semper distinguendum, prout supra, hoc ipso cap. numero quadragesimo primo, & quadragesimo secundo, obseruaui, an scilicet in quantitate, vel in qualitate grauamen adiectum consistat. Addo nunc vnum singulare, & ad propositum huius cap. neces sarium, videlicet, quod quamuis in terminis propositis, & dubio illo excitato supra, dicto capite 64. & 79. huiusce tractatus, maximum discrimen, versetur (vt dixi) quod parens, qui conditione praedicta habendi cum Tertio & Quinto legitimam simul vinculatam, filium meliorauerit, vltra progres sus fuerit, & in casu contrauentionis paenam adiecerit, aliumque vocauerit, siue id non fecerit; vt vno casu a legitima grauamen remoueatur duntaxat, & in residuo remaneat; in altero vero teneatur filius praecise parere conditioni, alias sequens substitutus, aut vocatus, Tertium, & Quintum consequatur: attamen inter hos ipsos duos casus differentia constituenda non sit, (vt supra ad initium huius cap. dicebam) quando iuxta terminos, & decisionem dictae l. si quando, §. & generaliter, versemur, & in dubium vertatur, An per aditionem haereditatis parentis, siue per approbationem, aut acceptationem dis positionis ipsius, generaliter factam, siue quia iudicium eius agnouit simpliciter, censeatur filius approbas se voluntatem parentis , & grauamini legitimae consensis se, cui expresse non consensit: nam quotiescunque dixerimus, facta melioratione, & Compensatione grauaminis legitimae relicta, filium simpliciter adeuntem, aut generaliter approbantem parentis iudicium, videri legitimae grauamini consensis se, id aequaliter in vno, & altero casu statuere debemus. Sic & e contra; vbicunque contrarium probetur, & admittatur eorum opinio, qui etiam, quando plusquam legitima relictum est, procedere eiusdem §. & generaliter, decisionem as seuerarunt, & verioré existimaui supra n. 41. iuxta distinctionem ibidem adductam; id ipsum statuendum erit in vno, quod in altero casu; nam si ex prae sumptione consensus adducimur, atque excitamur vt credere debeamus. quod is qui simpliciter adiuit haereditatem, siue generaliter iudicium parentis agnouit, grauamini legitimae consensis se videatur, ex quo plusquam legitima sibi relictum est, aut ipse melioratus fuit in ea bonorum parte, quae alteri filio, aut descendenti poterat relinqui; planum equidem erit, consensum metipsum non plus operari, siue non magis prae sumi debere, ex quo specialis agnitio, siue approbatio non adfuit, quando ea conditione adiecta, & grauamine imposito legitimae, Tertium & Quintum per viam meliorationis, aut plusquam legitima relictam est, sed ad poenam priuationis, & alterius substitutionem, in casu contrauentionis peruentum non est; quam vbi id factum , poenaque adiecta, & alius substitutus in casu contrauentionis fuerit; quod ad effectum namque consensus nihil interest. Sic & e contra, si ex prae sumptione defectus consensus filij in legitima grauati, aditio haereditatis simpliciter facta, siue agnitio, aut approbatio generalis dispo sitionis parentis non sufficiat, vt ipse consensis se grauamini legitimae videatur; provt etiam, quando plus quam legitima relictum est in recompensationem grauaminis, arbitrantur Peregrinus, & alij, qui ipse eos commemorauit, atque sequutus est in loco relato supra, de quo infra, numer. finali. Et etiam tunc procedere decisionem dicti §. & generaliter, defendit ; & supra quoque resoluimus: differentia equidem constitui non valebit, quoad consensum non prae sumendum ; sicut e contra, quoad prae sumendum eum, in hoc, quod vltra pater proces serit ad paenam priuationis, & alterius in casu contrauentionis substitutionem, aut non proces serit, Sane differentia erit, vt vno casu teneatur dimittere Tertium & Quintum, aut relictum sibi vltra legitimam, quod ad substitutum perueniet, si ipse conditioni parere noluerit; cui praecise parere tenetur, si meliorationem velit. Altero vero casu, legitima retenta, a qua grauamen remouetur, ex constitutione dicti §. cum autem, Tertium & Quintum, aut relictum vltra legitimam, cum grauamine adiecto, consequetur Quoad prae sumendum tamen consensum, aut non prae sumendum , ex agnitione simplici, siue approbatione dispositionis generaliter facta. differentia non erit. Rursus, decisio textus in dicta l. scimus, §. cum autem, qua statuitur, a legitima ipso iure grauamen remoueri, & in reliquo sustineri, quod attinet, ad remonendum grauamen a legitima, etiam quando vltra proces sum est, & poena priuationis adiecta, aliu sque in casu contrauentionis vocatus: ita militat, sicut quando ea conditione, & grauamine legitimae, Tertium & Quintum relinquitur, sed vltra ad poenam priuationis & alterius substitutionem non proceditur: si ipse, cui grauamen impo situm est contenderit, se per aditionem haereditatis, aut testamenti, seu dispositionis approbationem generaliter factam, grauamini legitimae non consensis se, & legitimam liberam retinere maluerit potius, quam eam simul cum Tertio & Quinto vinculatam, Tertiúmque & Quintum dimittere, & conditioni parere. Quod est notandum, quia singulare quidem, & cum casus se offeret, super eo mature deliberandum; quamuis veris simum videatur, & pendet quidem ex resolutione quae stionis illius, num decisio d l. si quando, §. & generaliter, procedat etiam, quando plusquam legitima relictum est; nam si procedit, non magis militat illius §. & dicti. cum autem. constitutio, quando vltra proces sum est ad poenam priuationis in casu contrauentionis, & alterius vocationem, & substitutionem, quam vbi id factum non fuerit. Si vero non procedit, dubium submouetur omnino: sic quoque si certis adhibitis doctrinis, & inspecta verborum forma, quibus agnitio, aut approbatio generaliter fit, diiudicandum sit, an eo casu procedat, vel non, dicti §. & generaliter, decisio: eisdem quoque doctrinis, & regulis duci, atque gubernari debemus in vno casu, quando vltra scilicet proces sum est, & poena priuationis apposita; quam in altero, quando vltra proces sum non est; nec attenta generali decisione eiusdem §. cum autem, aliud statui potest. Quocirca & quarto loco, antequam ad explicationem dicti articuli, an scilicet decisio dicti §. & generaliter, procedat etiam, quando plus quam legitima relictum est, siue in recompensationem grauaminis legitimae, melioratio Tertij & Quinti bonorum facta; praemittenda erunt duo, quae omnino neces saria sunt, & vnum, & alterum ex antea dictis deducitur manifeste. Primum, quod licet pater filium in legitima grauare non pos sit, tamen in aliis bonis vltra legitimam grauare potest de iure, & in ipsa quoque legitima, quando alia bona vltra[sect. 63] legitimam ei reliquit, siue in Tertio & Quinto bonorum suorum eum meliorauit; & si poenam adiiciat priuationis, tunc filius poenam incurrit, contraueniendo; quia cum parens ipse non teneatur eidem filio aliquid relinquere vltra legitimam, potest quidem vltra eam relinquendo, legitimam quoque grauare, & rebus suis, quam voluerit, legem imponere: idcirco, si contra praeceptum parentis, filius alienet, licet alienatio valida sit intra mensuram legitimae, attamen respectu aliorum bonorum, fideicommis so locus erit ad fauorem substituti: nam etsi prohibitio alienandi non impediat, nec annullet alienationem, quae est facta intra legitimam, tamen operatur quod alienans incidat in poenam appositam a testatore, parente scilicet; priuationis inquam bonorum, quae testator poterat non relinquere: sic sane ego metipse annotaui, atque comprobaui supra, d. cap. 64. huiusce tractatus, ex n. 10. vsque ad n. 16. quo loci expendi Surdum, id singulariter, & late exornantem in cons. 215. ex n 13. cum seq. vsque ad n. 25. lib. 2. vbi concludit, quod licet filius grauari non pos sit in legitima, nec ea priuari, potest tamen priuari a lucro sibi sub certa lege seruanda delato. Peregrinum etiam, & Cephalum, & Hondedeum, ibidem commemoraui, qui id ipsum comprobarunt. Retuli quoque Gaspar. Bae cium, in tractatu, de non meliorand. dot. rat. filiab. cap. 8. num. 10. Ioann. Gutier. practicar. lib. 3. quae st. 58. n. 15. & 16. & 20. in fine, Pat. Ludou. Molin. tom. 1. de iust. & iur. tractat. 2. disp. 177. colum. 4. in fine, quem etiam supra hoc ipso cap. recensui, & tom. 3. disp. 578. ex num. 8. & ij quidem concludunt, quod si pater meliorauerit filium in Tertio & Quinto suorum bonorum, aut ei aliqua bona vltra legitimam reliquit, cum conditione, vt simul cum melioratione legitimam vinculatam habeat, quod ipse filius conditioni parere debebit, si vltra legitimam, sibi relictum consequi velit, alias id amittet; atque ita, quod causatiue tenetur conditioni parere, ne voluntarie relictum amittat. Et sequutus quoque fui ibidem & n. 17. cum distinctione tamen, de qua supra, & ibi, n. 46. & seqq. Addo nunc, & alios iuris Interpretes id ipsum probas se; Corneum scilicet, in cons. 303. n. 3. lib. 1. Ruin. in cons. 136. n. 13. & 17. lib. 2. Cephal. in cons. 16. n. 56. lib. 1. Bertazol. in cons. 75. n. 19. in ciuilibus, Hippolyt. Rimin. in cons. 736. n. 141. lib. 7. Vincent. de Franch. decis. 293. in fine, Stephan. Gratian. discept. forens. lib. 2. cap. 249. Menoch. in cons. 206. in 95. & 96. & in cons. 196. n. 15. lib. 2. & in cons. 1141. lib. 11. Maluas. in cons. 117. n. 3. Laderch. Imolens in cons. 26. n. 2. & 3. Boer. q. 44. n. 16. de hoc itaque dubitari non potest, quod filius parere conditioni debeat, quando vltra legitimam sibi relictum est aliquid, & poena priuationis adiecta; alias, quod lucro sibi relicto, debeat priuari, vt etiam ipse Menoch. profitetur, lib. 4. de prae sumpt. 196. num. 23. Aliud quidem est, inquirere, an etiam eo casu procedat decisio textus, in d. l. si quando, §. & generaliter, vt scilicet per agnitionem simplicem iudicij parentis, siue approbationem, generaliter factam, non videatur filius grauamini legitimae consensis se, vel videatur eo ipso, quod plus quam legitima ei pater reliquit. Aliud vero, quod si velit meliorationem, aut sibi vltra legitimam relictum consequi, siue retinere, teneatur voluntatem parentis seruare, & grauamini legitimae consentire, vt de se patet manifeste. Secundum, quod dicebam, ex antea dictis dedu[sect. 64] ci, consistit in hoc, vt constituamus dubitari non debere, quin decisio eiusdem §. & generaliter, non procedat, quando plusquam legitima relictum est filio, siue ipse in Tertio & Quinto bonorum melioratus, & relictum, vel meliorationem acceptauerit, nam eo ipso, quod filius, cui legitima grauata fuit, & in recompensationem eius grauaminis aliquid relictum, meliorationem, aut id, quod relictum fuit, acceptauit, grauamini legitimae consensis se videtur, ex quo vnum sine altero stare non potest; & velut expresse, & specifice, atque in indiuiduo grauamini ipsi legitimae consentire videtur, qui in recompensam relictum acceptauit. Sic quidem diuer sum videtur, inquirere, an quando plusquam legitima relictum est filio, procedat, necne, decisio d. l. si quando . §. & generaliter; vt filius, qui simpliciter agnouit iudicium parentis, siue approbauit generaliter eius testamentum , aut dispositionem , videatur remittere ius sibi competens, aut grauamini legitimae consentire , vel non; idque propter contrarietatem opinionum , de quibus suprá, & inferius. An vero acceptatio recompens ae , siue meliorationis expres sa, & specialis inducat acceptationem , & approbationem grauaminis legitimae, velut specialem, & expres sam? quibus in terminis consuluerunt, atque responderunt Curtius iunior, Decius, & Socia, iun. & loquutus est Valdesius, in addit, ad Roderic. Suarez, de quo supra, num. 53. vbi etiam Petri Surdi egregium con silium in proposito ponderaui. Sic etiam articulus hic magis definiendus videbatur ex decisionibus aliorum iurium, & doctrinis, quae statim ponderabuntur, quam ex constitutione Iustiniani, in d.§. & generaliter; licet etiam in ipsis terminis, Peregrinus, & alij, de quibus inferius, contrarium probauerint. Curtius itaque iunior, in cons. 159. Socin. iunior, in cons. 122. lib. 1. & Philip. Dec. in cons. 687. in terminis propositis, sic (vt dixi) scripserunt, & Socini auctoritate, atque fundamentis, ita Valde sius, in casu meliorationis cum grauamine legitimae factae, vt scilicet filius, qui expresse meliorationem acceptauit, videatur grauamini legitimae consensis se; resoluit in loco relato supra, dicto numero 53. Curtius autem, d. cons. 159. in casu illo sibi con sulto, super bonis relictis per patrem, de quo ibi, cuidam filio iure institutionis, sub onere fideicommis si, si deces serit sine liberis, quae quidem legata, non sibi simpliciter relicta fuerunt, sed pater dictus disposuit; quod in casu, in quo nollet contentus es se filius dictis legatis, eo modo, quo sibi relicta fuerunt, vellétque, vel plus petere, vel aliquo modo contrafacere suae voluntati, quod tunc es set filius priuatus, & priuabat eum dictis legatis, & in tali casu, solum, & duntaxat reliquit iure institutionis legitimam, iure naturae debitam, & non vltra, vel aliquid vlterius: & prae supposuit Curtius in facto, quod talia legata in notabili summa legitimam excedebant, & etiam, quod filius talia legata acceptauit; postmodum autem non mediocriter controuertebatur, an in casu restitutionis fideicommis si, legitima pos set, ac deberet retineri; & principalis difficultas huius controuersiae dependebat (vt Curtius dixit) ab intellectu text. in d. l. si quando, §. & generaliter: dum vult, quod ad hoc, vt filius excludatur a legitima, requiratur specialis, seu expres sa renuntiatio, quae tamen in casu praedicto interuenis se non videtur; nam licet filius acceptauerit legata sibi facta, per quam acceptationem videtur legitimae renuntias se; legitimae tamen expres sa, specificáque renuntiatio non adfuit. His tamen non obstantibus, contrariam sententiam amplexus est Curtius, ibidem ex num. 2. vsque ad n. 6. vbi singulariter comprobauit; & omnino conuenit Decius, d. cons. 687. vbi singulariter, & vtiliter in hac materia se habet, & optime comprobat, provt ibi videre originaliter, neces sarium erit. Conuenit quoque Socinus iun. d. cons. 122. qui in eadem facti specie, super qua Curtius consuluit, atque respondit, ipse quoque id ipsum, & resoluit defendit: & n. 8. & 9. & 10. in hunc modum reliquit scriptum: Non dico, quod voluerit cum sua legitima simpliciter priuare, aut eam aliquo onere grauare, illud enim non potuis set, l. quoniam in prioribus, C. de inofficios. testam. sed dico, quod testator voluit, quod haberet, vel legitimam suam pure & simpliciter, absque aliquo onere, vel legata sibi relicta, cum onere fideicommis si, quae erant longe maioris ae stimationis. quam es set quantitas legitimae. Nam cum per prius reliquerit ei dicta legata, & oneri fideicommis si subiecerit; subdit, quod si D. Ioann. Baptist. nolebat contentari dictis legatis, eo modo, provt sibi relicta erant, hoc est, cum illo onere fideicommis si, eo casu relinquebat ei pure & simpliciter legitimam, iure naturae debitam: & sic recte considerando, patet, quod testator in arbitrio D. Ioann. Baptistae posuit, quod ex praedictis vel let, & voluit, quod vno contentaretur, provt sibi placuerit, & consequenter absque alia hae sitatione voluit, quod si legata acceptaret, non haberet legitimam, sed illa legata cum fideicommis si onere apud eum pro legitima es sent, si dicta legata eligeret: stante modo i ista voluntate testatoris, sequitur, quod nedum illa legata habebant in se onus fideicommis si, sed etiam eorum acceptatio habebat onus non petendi legitimam. Istis prae suppositis, provt vera sunt, sequitur, quod quando D. Ioann. Baptista acceptauit legata sibi facta, & ita testamentum, & voluntatem testatoris comprobauit, dicitur oneri fideicommis si sibi iniuncto con sensis se, & ad illud se obligauit, vt l. sicut, in prin. ff. de condit. & demonst. Similiter etiam dicitur legitimae suae, & omnibus iuribus eius renuntias se, cum enim in arbitrio suo es set, vel legitimam cum suis iuribus, & priuilegiis habere, vel praedicta legata cum onere fideicommis si; & legata elegerit, dicitur legitimae renuntias se cum omnibus eius iuribus & priuilegiis. Facit, quia quando duo sunt incompatibilia, qui eligit vnum, dicitur alteri renuntiare, & ad illud postea redire non potest, quia via, quam quis elegit, sibi patere debet; l. si mulier, § finali, ff. quod metus causa, vno enim ex contrariis, & incompatibilibus posito, neces se est, alterum tolli: l. haec verba, l. ille, aut ille, ff. de verbor, significat. Statim etiam ex num. 14. vsque ad num. 18. idem Socin. ipsomet cons. 122. sic scribit: Et hoc eo maxime dicendum est, quia electio legatorum sortita est plenis simum effectum: solet enim dici, quod voluntas facto declarata, operatur, & attendi debet, si factum illud effectum illum operatur, ad quem dirigitur. Sic itaque concluditur, quod D. Ioannes Baptista legata eligendo, dicitur renuntias se legitimae suae, & omnibus eius iuribus. Merito ergo sequitur, quod nunc in restitutione dictorum legatorum, per eius haeredem non debet fieri detractio legitimae, cui omnino dicitur renuntiatum per praedicta. Et ista conclusio comprobatur per textum optimum, in l. Imperator, §. si centum, vers. Enim vero, ff. de legat. 2. vbi si alicui relicta sint decem, cum hoc, quod det alicui aliquam rem suam, puta equum, dato, quod equus ille sit maioris pretij, tamen si acceptauit illa decem sibi legata, tenebitur omnino ad equum, non obstanto quod pluris sit. Et ratio est (vt ibi dicunt Doctores) quia ille intelligens voluntatem testatoris, acceptando decem sibi legata, videtur tanti equum suum ae stimas se; hoc est, dicere, quod ipse maluit decem habere secundum ordinem testatoris. Sic dicendum est in casu isto, vt scilicet iste Ioannes Baptista acceptando legata, debeat omnino voluntatem patris testantis implere, quae fuit, vt ea es sent subiecta fideicommis sio, & quod ille legata acceptando, careret legitima, & iuribus suis. Cum. igitur in acceptatione praedictorum legatorum, talis fuerit eius voluntas, saltem iuris prae sumptione, sequitur, quod ei non pos set nunc contrauenire, dicendo, volo legitimam meam cum suis iuribus. Quia quod semel placuit, seruandum est, & amplius displicere non debet, l. in diem, ff. de aqua pluu: arcen. cap. quod semel de regul. iuris in 6. facit etiam l. sicut, C. de oblig. & act. Et praeterea considerandum est, quod D. Ioan. Baptista fecit, quod quilibet prudens paterfamilias fecis set, nam cum legata (vt dixi) longe pluris es sent, quam legitima, maluit ea, quia sibi vtiliora erant. Et licet es sent subiecta fideicommis so, tamen illud erat sub conditione, si sine liberis deces sis set, quam conditionem deficere curauit. cum vxorem duxerit, & verisimiliter sperandum erat, quod liberos susciperet. Et sic facile credere potuit, se legata illa (ampliora ipsa legitima) nedum ad vitam suam retenturum, sed etiam liberis (quos habere sperabat) se relicturum: & si liberos non haberet (provt casus postea euenit) saltem dum viueret, longiores, & vberiores redditus perciperet ex dictis legatis, quam ex legitima, quod verisimiliter magis videtur considerandum, & eligendum; quia prae sentia magis afficiunt, iuxta Glos sam, in l. cum hi, in principio, ff. de transact. & tradit excellen, Decius, primus subscribens in cons. 474. Viso instrument, 2. column. in principio. Et ista, ni fallor, plurimum sunt in proposito consideranda; quia cum sint verosimilia, & a quolibet prudentis simo fuis sent illa legata, cum renuntiatione legitimae electa, sic dicendum est, quod fecerit D. Ioannes Baptista. Hactenus Socinus iunior, cuius verba sunt equidem maximi ponderis ad determinationem quamplurimorum casuum, qui quotidie se offerunt, & idcirco ad literam recensentur hoc loco. Subdit denique ipsemet Author, ex num. 20. in vers Vnde cum legata: & quinque numeris seqq. in hunc modum: Et notabiliter equidem, vnde cum legata ipse elegerit, tam vberiora (provt verosimiliter quilibet fecis set) dicitur in hoc acquieuis se voluntati testatoris, & eius voluntatem approbas se; & ita per consequens dicitur neces sario legitima, & eius iuribus voluis se carere, & ita dicitur ei renuntias se. Et ista renuntiatio in proposito casu sufficit, & perinde habetur, ac si in alio casu nominatim, & simpliciter es set facta renuntiatio legitimae, provt iura videntur requirere, iuxta l. si quando, §, & generaliter, cum materia, C. de inoffic. testam. nam id quod dicitur, specialiter legitimae es se renuntiandum; procedit ex eo tantum, vt scilicet clare constet, quod filius voluit legitima carere; ideo generalis renuntiatio iurium, & priuilegiorum, non includit legitimam; quia non con stat aperte, quod renuntians senserit de legitima, vt tradunt Doctores, maxime Paul, de Cast. in d. §. & generaliter, sed si clare constat de voluntate, quod filius velit legitima carere, & in eo intellectus non laborat, satis est. Et aliter dicitur in effectu expresse & specialiter ei renuntiatum. Nam quid dicitur expresse dictum, seu declaratum, quando ita de voluntate constat, quod intellectus non laborat in intelligendo, vt declarat signanter Baldus, in Authent. hoc inter liberos, in principio, C. de testam. & per alios supra dictum fuit. Praeterea regula dicti §. & generaliter, procedit, quando filius legitima veniret priuandus, & nihil in eius recompen sationem haberet; sed quando haberet aliquid in recompensationem, non sic est; quia propter talem recompensationem, filius non dicitur in effectu priuari legitima, argumento /. cum ex filio, ff. de vulg, & pup. & l. si pater puellae, C. de inoffic. te stam. & quod per illa iura dicit Imola, in l. finali, 7. col. vers. Facit optime, ff. de condit, instit. dum dicit, quod propter recompensationem, quis aliquando non dicitur grauari, vbi alias diceretur grauatus; vt per eum. Vnde cum in proposito, iste Ioannes Baptista pro legitima, & in eius recompensationem habuerit praedicta legata, longe pluris valentia, & ex propria eius electione; non video cur non debeat dici legitima priuatus, ac si specialiter & expresse renuntias set. Imo late secundum Imolam vbi supra, propter talem recompensationem potuit in legitima grauari, & ita in effectu fuit: nam cum pater nollet eum habere simul legata, & legitimam; si legata elegerit, dicitur in effectu cum in legitimam grauas se, vt supra dictum fuit; & ille legata acceptando, voluntatem testatoris comprobauit, & propria voluntate se ipsum legitima cum suis iuribus priuauit. Hucvsque Socinus, qui nonnulla repetit ex his, in cons. 136. ex n. 16. cum seq. vsque ad n. 25. vbi vide, eod. lib. 1. & ad literam sequutus est cum Anton. Gabriel. commun. conclus. lib. 6. titul. de legitima, conclus. 8. n. 15. Mantic. de coniect. vltim. volunt. lib. 7. tit. 8. n. 11. Magon. decis. Lucensi 85. n. 15. & quatuor seq. Iacob. Menoch. in addit. ad sex libros prae sumptionum, fol. 35. ex vers. Declaratur tertio, vt non procedat, & vers. Ad rem quoque nostram pertinet, & sol. 36. in vers. Crediderim tamen, patrem testatorem: quibus in locis permultos iuris Interpretes, id ipsum renentes, commemorat, quos ideo sciens, consultóque hic prae termitto; & in his terminis loquitur Iacob. Valdes. provt supra adnotaui n. 53. & cap. 64. huiusce tractatus sub n. 10. notauit quoque Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. part. q. 55. n. 3. Et regulariter, quod acceptans legatum, censea[sect. 65] tur onera annexa agnouis se, & cum omnibus suis qualitatibus acceptas se, ex l. cum ab vno, in principio, ff. de legat, 2. cap. officij, de testamentis, obseruarunt Ca strens. in cons. 193. num. 3. vol. 1. Craueta, in cons. 174. n. 9. Mandell. de Alba, in cons. 17. num. 1. & seq. latius Surdus, in cons. 150. n. 20. & seq. Ioan. Gutier. de tutelis, 3. p. cap. n. 52. Ludouic. Casanate, in cons. 24. n. 31. & 32. Hondedeus, in cons. 89. ex num. 31. lib. 1. Quod procedit etiam si acceptatio fiat cum protestatione, provt ipse Hondedeus, num. 32. annotauit ibidem. Et sequutus est Casanate, vbi supra, n. 36. & exornat D. Francisc. Hieronym. Leo. decis. Valentiae 102. Et hactenus de dictis consiliis Socini iun. Curtij iun. & Decij; contra quae tamen constanter insurgit, & contrarium tuetur, eo sque improbat Hippol. Riminald. in cons. 510. pertotum, lib. 5. Peregrin. referendus infra, num. finali, de quo latius statim agendum est. Vltimo denique, atque principaliter obseruan[sect. 66] dum, & constituendum erit id, de quo supra, n. 55. videlicet in eo articulo, vtrum decisio text. in d. l. si quando, §. & generaliter, C. de inofficios. testament. procedat etiam, siue non, quando filio plus quam legitima relictum est, siue in his Regnis ipse vltra legitimam melioratus, vt tunc adeundo simpliciter haereditatem, siue etiam testamentum. aut dispositionem approbando generaliter, siue se bonis immiscendo, videatur grauamini legitimae consen sis se, nec pos sit eam detrahere, aut disponere de ipsa, quando dies fideicommis si, aut primogenij instituti ces serit; tres fuis se praecipuas, contraria s que opiniones, quas Recentiorum omnium nullus suo ordine commemorat, duas autem adduxit Fachineus, lib 12. d. cap. 7. Prima as seuerauit, legitimae nunquam censeri renuntiatum a filiis, siue grauamini legitimae con sensum prae stitum, nisi expresse, & specialiter ab eis hoc fuerit dictum, etiam in terminis propositis nunc, quod filius se bonis immiscuerit, aut ea pos sederit, siue patris iudicium simpliciter agnouerit; sic sane quasi huius opinionis Authores, & sequaces, pro hac parte recenset Ioseph. Ludou. d. decis. Lucensi 28. num. 20. & 21. & 30. & 31. Bursat. Decium , Crauetam, Parisium, Signorolum, & Rolandum; & addit Signorolum eundem, in cons. 80. n. 4. & 5. & Rolandum, in cons. 78. num. 5. volum. 1. voluis se prae dicta habere locum, etiam si acceptatio testamenti sit expres sa, & in ea dictum, quod filius acceptat omnia & singula, in testamento contenta, integraliter. Hanc quoque partem tueri Parisium, Bur satum, Guilielm. de Cune. Decium, Alexandr. Castrensem, Corneum, Socinum, & Anton. Gabr. & eos as serere, acceptationem testamenti simplicem, absque expres sa renuntiatione legitimae. non sufficere. testatur Hieron. Magonius, decisione Lucensi 85. num. 8. & quatuor seqq. & ip sammet sententiam defendit constanter, & contrariae fundamentis, & auctoritatibus satisfacit, responsúmque praebet Hippol. Riminaldus, dicto cons. 510. per totum lib. 5. qui Curtij iunior. & Socin. iunior. opinionem, de qua supra numero 64. refellit, prout late ibi; & eo semper principaliter adducitur, atque excitatur, quod non sit differentia constituenda in hoc, quod filio minus legitima relictum sit, vt tunc per simplicem acceptationem sibi non praeiudicet, quoad petendum supplementum legitimae, nisi specialiter ei renuntiauerit; vel in tota haereditate filius institutus suerit, cum onere ea in restituendi, non deducta legitima; vel si nolit acquiescere, in legitima tantum instituatur; quia (inquit ipse Riminaldus) quod Curt. iun non aduertunt ad text. in l. scimus, §. cum autem, C. de inofficios. testament, qui vult, filium sic institutum, & grauatum, statim legitimam pos se deducere, residuum vero post mortem, quo tempore dies fideicommis si cedet. Vere tamen Riminaldi locus non concludenter vrget pro hac parte, vtpote. cum ipse numero 39. dum respondet ad consilium Socini iun. 122. inquit, quod recompensatio ibi versabatur in legatis filio factis excedentibus legitimam, sicut & in casu Menochij; cons. 71. num. 9. in dote, legitimam excedente. Vnde eo casu proprietas, & fructus legatorum, vel dotis, poterat recompensare legitimam; at in casu sibi consulto, fructus tantum sine proprietate deberentur filio, qui soli non sufficerent ad constituendam legitimam. Rursus & secundo inquit idem Riminaldus, quod in specie proposita per Socinum iun. Ipse constituit, sequutam fuis se expres sam acceptationem filij, qui expresse acceptauit legata; quae in suo casu non adfuit, sed tacita tantum, aditionis scilicet haereditatis; atque ita, si haec duo in eodem suo casu concurrerent, facile Riminaldus metipse Socini, & Curtij sententiae acces sis set. Imo & aliud statuit num. 59. quod clariorem huiusce rei intellectum prae stat, filium illum, nec generaliter testamentum approbas se, cum dispo sitionis illius tenorem ignorauerit, prout latius ibi. Pro hac quoque parte, quod etiam, quando plusquam legitima relictum est filio, requiratur expres sa, atque specifica grauaminis legitimae approbatio, nec sufficiat generalis, sitque locus decisioni dicti §. & generaliter, extat. Fachineus, lib. 12. dicto cap. 7. & Stephanus Gratianus, tom. 4. cap. 743. num. 3. & seq. & cap. 731. num. 7. & citauit Menoch. lib. 4. prae sumpt. 196. Alexandrum, & Parisium; & in eisdem terminis, quando scilicet testator expresse prohibet legitimam, filiúmque haeredem vniuersalem instituit, & sic vltra legitimam ei reliquit, ipséque tacite agnouit iudicium parentis, non per aditionem haereditatis. quo casu non prae iudicare sibi filium quoad legitimam, nec quoad grauamen illius, prout late Peregrinus fundauit de fideicommis sis, art 36. ex num. 84. vsque ad num. 87. sed vltra aditionem haereditatis, vlterius progreditur, & approbat testamentum, simpliciter tamen, & indistincte; & sic generaliter; quod generalis haec, & indistincta approbatio non praeiudicet in legitima, sed specialis requiratur, quantumuis haeres vniuersalis fuerit institutus, & legitima expresse prohibita; post Iason Decium, Hieronym. Gabrielem, Cardinalem Albanum, & Berettam, quos citat, resoluit, defenditque idem Peregrinus, dict. art. 36. num. 87. qui vt legitimae praeiudicium generetur, etiam quando filius haeres vniuersalis fuit institutus, siue ipsi plusquam legitima relictum; semper requirit expres sam, & specificam renuntiationem, siue grauaminis acceptationem, nec di stinguunt quoad grauamen ipsum, ampliúsne vel minus legitima relictum fuerit: prout nec di stinguunt ipsimet Authores, quos ipse commemorat: quando autem legitima fuit expres se prohibita, & filius approbauit testamentum patris in omnibus & per omnia, aut in omnibus suis partibus, quod huiusmodi approbatio aequipolleat vniuer sali, cum infinitis aliis Authoribus obseruauit ibidem Peregrinus ipse num. 89. & id ipsum intelligit num 91. quando filius alia verborum formula vsus Fuis set, quae haberet vim specialis expres sionis. Et hactenus de prima hac opinione, ex qua (vt vides) etiam quando plusquam legitima relictum est filio, generalis approbatio testamenti, aut dis positionis non sufficit, nec etiam, quod filius vltra progrediatur ad diuisionem, & pos ses sionem bonorum, sicque illa pos sideat, nisi expresse, & specifice grauamini consentiat. Et pro eadem parte expendi, adducíque pos se videntur Ludou. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 2. cap. 11. num. 7. Rodericus Suarez, in d. l. quoniam in prioribus, ampliatione 10. prout supra, eum expendi: Antonius Gomezius tom 1. variarum cap. 11. num. 25. vers. Item etiam. Verum si eorundem verba inspiciantur mature, mensque perpendatur; nihil proculdubio ex ipsis deduci poterit, quod praefatam sententiam adiuuare pos sit, cum in his terminis, quando scilicet, non modo integra legitima, sed etiam plusquam legitima filio relinquitur, & ipse grauatur in legitima, iidem non loquantur: nec etiam, quando melioratione facta, aut relicto plusquam legitima, in legitima ipsa grauamen adiicitur, sed aperte sermone instituunt, quando legitima ipsa grauatur, recompensa tamen grauaminis, nec melioratio Tertij facta fuit, nec plusquam legitima ei relictum. Vrget tamen Rodericus metipse Suarez, dicta ampliatione 10. pluribus in locis, prout cum expendi, ponderauíque supra, ex num. 39. & seq. Effectus autem huius inuestigationis maximae importantiae est, vt filius tempore mortis, aut etiá inter viuos, non obstante prohibitione legitimae, aut alienationis eius, a parente facta, vel melioratione Tertij & Quinti cum ipsa legitima vinculata, disponere valeat de ipsa legitima, siue eam ad haeredes transmittar, ex quo expresse, & specifice non consentit grauamini non ipsi legitimae, idque iuxta ea, quae de iure legitimae, aut supplementi eius, ad haeredes transmittendo, latius tradiderunt Rodericus Suarez, d. ampliat. 10. ex num. 3. cum seq. & ibidem eius Aditionator Valdesius, ex num. 1. vsque ad num. 11. folio 467. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniect. vltimar. voluntat. lib. 7. tit. 8. num. 10. per totum Rolandus, in cons. 25. num. 7. lib. 1. Natta, in cons. 199. num. 6. & in cons. 254. num. 4. Iosephus Ludouicus, d. decis. 28. num. 26. & 27. & 28. vbi ex aliis probauit, quod ius petendi legitimam, transit ad, haeredes, etiam extraneos; idque maxime, si filius ipse contenderet, se grauamini legitimae non con sensis se expresse. Sic etiam si eius haeres id contenderet, quando es set intra tempus id petendi: & legitimam liberam vnus, aut alter vellet, & vltra legitimam relictum dimittere: quibus in casibus, & in terminis predictis, semper seruanda erunt, & pre oculis habenda ea, quae resoluta fuerunt supra, ex n. 39. vsque ad n. 45. & distinctio illa, an scilicet grauamen in quantitate , an in qualitate, & onere consistat & a quo tempore prae scriptio incipiat, siue qualiter id intelligi debeat, prout late, & singulariter ibi. E contrario tamen, quod decisio textus, in d. l. si quando & § generaliter, non procedat, quando[sect. 67] vltra legitimam filio relicta fuerint aliqua bona, siue ipse vitra legitimam melioratus est, adicta Conditione expres sa, quod si ea bona consequi velit, aut meliorationem, non deducat aliquam legitimam ex fideicommis so, sed eam cum aliis bonis re stituat, siue Tertio ipso & Quinto cum legitima vinculatis, ea conditione; atque ita, quod eo casu, licet non sufficiat tacita approbatio, quae inducitur ex aditione haereditatis, sufficiat tamen expres sa testamenti approbatio, aut tacita quae ex immixtione, & pos ses sione bonorum induci debet neces sario (provt huius sententiae Authores existimant) quamuis expres sa, specificáque grauaminis legitimae acceptatio, siue approbatio non interuenerit, dummodo legitima ipsa expresse prohibita, aut grauata fuerit (vt dixi) quia filium in tota haereditate institutum fuis se, vel plus legitima ei relictum, & grauatum generaliter, non sufficeret, quamuis testamentum approbas set generaliter, vt legitimae ipsius detractio impediretur, sed expres sa prohibitio, aut grauamen neces sarium est. His itaque duobus simul concurrentibus, quod scilicet testamenti, aut dispositionis approbatio generalis interuenerit, & expres sa legitimae prohibitio, seu grauamen, ipsi loquuntur; & quod sola haereditatis aditio non sufficiat, nec etiam sola testamenti approbatio, nisi & legitima quoque prohibita, aut grauata fuerit expresse, firmarunt constanter Rolandus in cons. 99. numer. 21. vol. 4. Antonius Gabriel; commun. conclusion. lib. 3. titulo de legitima, concl. 8. numer. 15. Valdesius, qui refert nonnullos, in addit, ad ampliat, 10. Roderici Suarez, num. 48. in d. l. quoniam in prioribus, & alij, quos in vnum conges sit Cardinalis Tuschus, tom. 5. litera L. concl. 187. numero 22. fol. 169. concl. 214. fere per totam, maxime ex numer. 36. vsque ad numer. 41. Menoch, etiam, qui pro eadem parte adduxit quamplurimos in cons. 196. numer. 15. & seq. lib. 2. & in cons. 206. numer. 95. & 96. lib. 3. & in cons. 547. & in cons. 411. ex numer. 28. cum seq. libro 5. & in cons. 1141. videndus ex numer. 1. vsque ad numer. 17. lib. 11. & prae sumpt. 196. ex numer. 23. lib. 4. & post sex libros prae sumptionum, in additionibus ad libros metipsos, & ad d. prae sump. 196. folio 35. in vers Declaratur tertio', vbi inquit, quod quando pater vltra legitimam praelegauit filio, adiecta conditione expres sa, quod si voluerit ipse silius consequi praelegatum, non detrahat legitimam ex fideicommis so, sed eam cum aliis bonis fideicommis si restituat, & ipse filius acceptauit praelegatum, hoc sane casu non poterit detrahere legitimam; & refert, ita tenuis se Corneum, Ruinum, Decium, Socinum iunior. Curtium iunior. Cephalum, Bertazolum, & Alexandrum, & Bartolum egregie docuis se, filiam grauatam fideicommis so a patre, vt etiam dotem, quae loco legitimae es se dicitur, restitueret, si filia tantum haberet ex dote, vt salua ei sit legitima, teneri dotem ipsam restituere. Et sequutos fuis se Baldum, & Romanum, quos retulit, & probauit ipse Menochius, d. cons. 196. nu. 14. Subdit etiam in eisdem addit, in vers ad rem quoque nostram, d. folio 35. ad rem ipsam pertinere, quod traditum est, quod si testator instituit filium in maiori portione, quam sit eius legitima, & eum grauauit restituere ipsam legitimam, vel fructus perceptos ex bonis supra ipsam legitimam, vel fructus ipsos restituere, si filius sic grauatus adit haereditatem, valet patris dispositio, atque ita non poterit filius deducere aliquam legitimam, sed eam cum residuo bonorum fideicommis si restituere debet fideicommis sario; & ea in opinione fuis se decem & sex illos Authores, quos idem Menochius ibi commemorat, Cum anum inquam, Curtium iun. Boe rium, Francis. Capilist. Nattam, Cephal. Hippol. Riminal. Maluas. Paul. Picum, Bursat. Ludou. Laderch. Imol. And, Fachin. Pet. Surd Peregrin. & ip sum in quatuor locis, ibi relatis: & eam opinionem fulciri ratione illa quam ibi adducit: Item auctoritate Angeli, in §. prohibemus, num. 3. & 4. in Authent. de triente & semis se, provt ibi commemorat; & folio 36. in principio, in vers. His constat, comen. & sequacium, dicit hanc es se veram, & magis receptam opinionem prae sertim, si pro ipsa expendantur. atque superioribus iungantur Angel. Anton. Gabriel, Anton. Cucchus, Mantic. Gras. Magon. Hieronym. Gabriel. Menchac. AEntil. & alij & concludit magis communiter superiores, & alios authores intelligere, ita demum es se locum praedictae doctrinae, & resolutioni, quando pater ipse expresse disposuit, & mandauit. quod filius debeat restituere etiam legitimam, & sic quando legitima ipsa expresse grauata est: quibus in terminis (vt vides) loquuntur Interpretes omnes supra relati; & in eisdem, id ipsum resoluunt cum aliis multis, Hieronym. Magon. decis. Lucensi 85. ex num. 14. vsque ad num. 19. Ioseph. Ludou. decis. Lucensi 28. videndus ex numer. 41. vsque adnum. 75. D. Garcia Mastrill. decis. Siciliae 181. numer. 28. p. 2. Petra, de fideicommissis, quaest. 15. ex num. 173. vsque ad num. 176. vbi resolutiue firmauit. quod approbatio testamenti, etiam cum iuramento, non excludit filium a legitima, & Trebellianica, quando prohibitio legitimae in testamento non fuit facta expresse; secus tamen, si legitima expresse grauata fuit, & testamentum generaliter approbetur; sed quod non sufficit approbatio tacita, quae inducitur per aditionem haereditatis, etiam quando legitima expresse prohibita est, sed tunc quoque, testamenti, aut dispositionis approbatio generalis concurrere debet. Cagnolus etiam, in l. Papinianus, §. meminis se, num. 17. ff. de inoffic. testam. & cum multis, quos adducit, eleganter. Surd. in cons. 412. ex num. 19. in vers. Contrarium tamen verius est; vsque ad num. 31. Alexand. Raudens. variar. cap. 70. ex num. 9. cum seq. Et pro hac parte id principaliter vrget, expen[sect. 68] dique solet, quod ex communi Doctorum placito adducit Decius magistraliter, in cons. 687. in vers. videtur ergo, quod talis acceptatio; quod ab acceptationis prae sumptione, eiu sque vi, & effectu deducitur; & refert, comprobatque Surdus, in loco nunc relato; acceptatio namque regulariter, sui natura facta intelligitur cum omnibus oneribus, & grauaminibus dispositionis, quae acceptatur, l. neminem 4 cum lege seq. ff. de legat. 2. l. si legatario 22. ff. de fideicommis libertat. l. 36. tit. 9. parti. 6. & exornat. Paris. in cons. 26. numer. 30. cum seq. lib. 2. Surd. in cons. 150. numer. 20. & seq. lib. 1. Burg. de Paz, in cons. 12. numero 33. vbi etiam scribit, quod acceptans maioratum, videtur acceptare cum omnibus qualitatibus suis, & conditionibus, in eo contentis. Menoch.[sect. 69] quoque d. cons. 196. num. 20. lib. 2. Paul. Castrens in cons. 296. num. 5. lib. 1. qui ad propositum ponderat textum, in l. si filia, § finali ff. familiae erciscundae, & in l. cum ab vno ff. de legat. 2. & in l. si compensandi, C. de haered. Instit. & exornat Pelaez a Mieres, de maioratu, 2. p. quae st 4. illat. 8. num. 65. & duobus seq. in noua editione. Idque maxime procedere dicunt, quando vltra verbalem, generalémque testamenti, aut dispositionis approbationem, realis quoque interueniret; quia filius se bonis immiscuis set, eaque pos sideret, & illis vteretur frueréturque; videtur namque, velut in neces sariam consequentiam grauamini legitimae imposito consentire, qui bonis se immiscet, illisque vtitur & fruitur; vt per Anto. Gabr. commun . concl. lib. 6. tit. de legitim. concl. 1. num. 59. Cucchum . de legitima, tit. legitimae nullum grauamen admittit, num. 27. Man tic. de coniectur, vlt. lib. 7. tit. 8. num. 11. Menoch. d. prae sumpt. 196. num. 13. lib. 4. Peregrin. de fideicommis sis, art. 36. num. 62. Decium, d. cons. 687. num. 2. Curtium iun. & Socin. iun. in locis relatis supra, Cephal. in cons. 272. num. 147. lib. 2. Menoch. in cons. 196. num. 20. lib. 2. & in cons. 681. num. 36. lib. 7. Bursat. in cons. 385. lib. 3. Surd in cons. 219. num. 11. lib. 2. Ioseph. Ludoui. d. decis. Lucensi 28. a num. 19. Mastril. d. decis. 181. num. 28. p. 2. Gratian disceptat. forens. lib. 2. cap. 249. num. 10. & 11. Fachin. lib. 5.[sect. 70] d. cap. 96. acceptatio namque, quae ex factis ipsis inducitur, ex eo scilicet, quod filius se bonis immis cuerit, eáque pos sederit, ex sententia quorundam, eorundemque, quos nunc retuli, multum ae stimatur; &. per Ioseph. Ludou. vbi sup. num. 41. in fine, & duobus seqq. & dicunt es se sufficientem ad inducendum consensum grauaminis legitimae; quia voluntas non modo aeque factis, sicut verbis, sed etiam fortius ostenditur, atque ita ex acceptatione reali, quae facto ipso pos ses sionis bonorum, & vsus, & fruitionis eorum inducitur, quae fortior, quam verbalis videtur; ex l. Paulus, ff. rem ratam haberi, l. de quibus, ff. de legib. in vers. suffragio populus, l. item quia, ff. de pactis, I si pater naturalis, ff. de adopt. & in terminis acceptationis realis, quae rebus ip sis, & factis ostenditur; vltra superiores Authores, notarunt quoque Hondedeus in cons. 89. num. 32. lib. 1. Ludou. Casanate, in consilio 29. numer. 31. Iacob. Cancerius, variar, tom. 2. cap. 2. de inuentario, ex num. 203. cum seq. Sic quoque haereditas acceptata dicitur, & prae [sect. 71] sumitur per haeredem, facto ipso immiscendi se bonis, aut illa pos sidendi, eisque vtendi & fruendi, quamuis verbo ipse non acceptauerit, l. gerit, l. si is qui bonis ff. de acquir. haered. §. finali, Institut. de haered. qualit. & diffe. l. 11. tit. 6. parti. 6. ibi: Et aun se puede fazer esto por fecho, maguer non ob lo diga paladinamente, esto seria, como si el haeredero vsas se de los bienes de la herencia. & ibidem notauit Gregorius Lopez, verbo, semeiante de estas, post Bald. & Alexand quos citat Mantica etiam, libro duodecimo, titulo decimo, numero decimo nono, Menochius libro sexto, prae sumptione 67. numer. 6. Vere tamen iidem secundae huius opinionis Authores loquuntur (vt dixi, & Petra, supra relatus, intelligit) quando legitima expresse grauata est, & filius simpliciter agnouit iudicium parentis, siue eius testamentum, aut dispositionem generaliter approbauit, tunc namque id sufficere existimant, vt grauamini legitimae consensis se videatur filius, Idque maxime (vt dixi) quando simul facto ipso fe immiscendi bonis, eisque vtendi, & fruendi, voluntatem, & consensum ostenderet, idque vltra generalem testamenti approbationem, quia factum ipsumsolum non sufficeret, sed duo simul requirunt; legitimam scilicet grauatam fuis se expresse, filiúmque approbas se generaliter testamentum, aut dispositionem parentis; idque maxime, si dictum factum interuenis set, solo namque facto, vltra approbationem generalem contenti non sunt, quamuis nonnulli aliter senserint, sicuti ex Petra, & aliis commemoraui supra, numero sexagesimo octauo, qui tacitam approbationem, quae ex factis inducitur, non sufficere dixit, provt eodem num. notaui. Et iuxta hanc secundam opinionem plane sequitur, quod cum filius metipse impugnare non pos sit amplius dictum grauamen legitimae impositum, si generaliter testamentum , aut dispositionem parentis approbauit, nec reclamauerit, ita quoque nec hae res eius, mortuo filio reclamare poterit; idque multo magis, ac in fortioribus terminis, ex senten tia aliorum; qui as seuerarunt, priuilegium conces sum filio, impugnandi paternum testamentum, ra[sect. 72] tione grauaminis iniuncti legitimae ipsius, personale es se, nec, ad haeredes transmitti; de quo tamen; cum adeo neces sarium sit, & his repugnet, quae supra, ex n. trigesimo nono, vsque ad numer. quadragesimum quintum obseruaui, latioremque explicationem requirat, ex proposito magis agendum erit. Et in primis constituendum, negatiuam praedictam sententiam, ius illud ad haeredes non trans mitti; tenuis se quamplures, quorum nonnulli loquuntur in supplemento legitimae, vt si filius antequam illud peteret, deces serit, eius haeredes id petere non pos sint; Alij vero, quando integra relicta legitima, vel etiam amplius quam legitima, legitimae eidem grauamen impositum est; Quod ergo ius praedictum petendi, quod grauamen remoueatur a legitima filij, ad haeredes non transmittatur, sed personale sit respectu ipsius filij duntaxat; tenuit Socinus, in cons. 116. ex numero vigesimo nono, libro primo, quem refert, & sequitur (provt existimant nonnulli) Gregorius Lopez, in l. vndecima, titulo quarto, partita sexta, in principio, in illis verbis: An autem grauamen, quod per istas leges reiicitur in persona filij de legitima, reiiciatur etiam in per sona eius, in quem filius transmisit ius adeundi: istam quae stionem tractat Socinus, in cons. 116. volumine primo; incipit, Non potest negari, columna septima; nec memini alibi me legis se. Vbi concludit quod non; perpulchra verba; vide ibi per eum, & in materia, quod ipse ibidem dicit column. penul. vers. Sexto. & vltimo. Et idem tenet Paulus Castrensis, in d. l. quoniam in prioribus, numero octauo, Rolandus, in cons. 98. nu. 29. lib. secundo, Calcanus, in cons. 50. ad finem, vers. Quinimo, Cephalus, in cons. 291. n. 15. vers. Fortius dico, cum seq. lib. 2. & pro hac ipsa parte expendi solet Communiter Petrus de Peralta, in l. cum patronus, n. 13. provt eum referunt Authores nonnulli, de quibus statim; qui multum ad propositum nostrum inquit num. octauo, quod comprobatio grauaminis legirimae appositi per eum, cui debebatur, quomodolibet, post mortem illud apponentis, facta, ad stingit eum ad ipsius supplementum; & ibidem subiicit decisionem quae stionis as siduae. Subdit etiam vere & vtiliter in hac materia num. decimo, quod per simplex silentium filij grauati in legitima, non inducitur approbatio talis grauaminis. Quod est notandum id ea, quae traduntur supra, n. 41. & seq. expres sum tamen filij consensum operari approbationem. provt ibi n. 11. & illud repetit num. decimo tertio, in principio, & infert numero decimo tertio, (quo loco citatur communiter) id, quod dicitur, grauamen tolli a legitima ipso iure, debere intelligi, nisi filius post mortem patris, sciens grauamen es se appositum legitimae, illud approbas set, vel ratificas set. Intelligi quoque respectiue quoad ip sum solum filium, cui grauamen fuis set adiectum, contra, vel praeter, vel secundum ipsius filij voluntatem. Sed quantum ad alium, vel respectu alterius, ad quem legitima pergeret, vel migraret, non censeri es se nullum, saltem effectualiter, & ex nunc, provt latius ibidem prosequitur; quasi tunc velit, haeredum, vel aliorum respectu, ad quem legitima transit , id non procedere. Vere tamen Surd. Mastril. & caeteri Recentiores, qui Peraltam metipsum expendunt , decipiuntur; vt pote, cum d. n. 13. nihil certum resoluerit. nec firmiter tradiderit, sed inferius explicauerit, atque distinxerit latius, num. 40. per totum, fol. 307. vsque ad 312. provt statim dicetur. Pro hac etiam negatiua parte, quod dictum priuilegium ad haeredes non transmittatur, expendi solet Rodericus Suarez, in d. l. quoniam in prioribus, limitatione prima, num. 19. & limitatione quarta. Qui tamen non vrget; loquitur namque in aliis terminis, quando scilicet filius repudiauit, vel mortuus est, antequam agnosceret; provt inferius dicetur. In nostris autem terminis contrarium statuit ampliatione 10. provt supra, ex num. 40. & 41. & seqq. ob seruaui. Tenuit autem partem hanc negatiuam Hector Felicius, . allegatione 12. numer. 13. p. 3. vbi concludit-, quod licet legitima non agnita ad hae redem transmittatur, etiam extraneum, tamen non transmittitur ius petendi supplementum eius, a filio non agnitum. Quod idem resolutiue firmauit Antonius Galeatius Maluasia, in cons. 126. numer. 66. & duobus seqq. & reddit rationem, quia licet supplementum ipso iure accrescat, l. scimus, C. de inoffic. testam. intelligitur tamen, si illud petatur: quod quando aliquid ex legis dispositione prae stari debet, intelligitur, si petatur: Martinus Monter a Cueua, decis. 35. num. 83. qui tamen firmiter non insistit in hac sententia, provt ibidem videri potest. Eandem etiam negatiuam sententiam amplectitur Iacob. Cancerius, variarum tom. secundo, cap. secundo, de inuentario num. 103. & seqq. Vbi inquit, quod licet legitima nullum onus admittat, nec grauamen, & vbi appositum sit, habeatur pro non apposito: si tamen filius in vita sua de dicto onere conquestus non fuerit, haeres eius de eo conqueri non potest; & dicit Ludouic. Molinam Ioann. Gutierr. & Laram, id ipsum tenuis se: Vere tamen id non tenent, nec in cis terminis loquuntur. Et Cancerius metipse contrarium resoluit eodem tom. 2. cap. 21. de transmissionibus, n. 128. & seqq. & tom. 1. cap. 3. de legitima, num. 13. In ipsa tamen negatiua sententia firmiter insistit Petrus Surdus, in cons. 412. num. 47. 48. seq. vol. 3. vsque ad vers Respondeo secundo. Vbi ex sententia Ca strensis, Alciati, Baldi, Beroi, Rolandi Cucchi, Alexandri, Roderici Suarez, Iasonis, Gregorij Lopez, Peraltae, Bos sij, Costae, & aliorum probauit, quod id, quod dicitur, quod legitima filio debeatur sine grauamine, & quod onus reiiciatur ipso iure, fuit speciali fauore indultum filio, & est eius personale priuilegium, ideo non transit ad alium, prout latius ibi; idem Surd. in cons. 570. vbi id ipsum resoluit, eosdémque commemorauit Authores, num. 6. & tribus seqq. volum. 4. & concludit, quod etsi filius transmittat ius adeundi, tamen non transmittit hoc priuilegium sibi competens ratione legitimae. Et quod ipse solus admittatur, in cuius fauorem fuit id priuilegium introductum. Quod etiam prosequitur, & probauit D. Garcia Mastrillus, decisione Siciliae 181. ex num. 10. vsque ad num. 20. part. 2. qui eosdem, quos Surdus, recenset Authores, & addit tom. 6. Nonium, Riminaldum, Bursatum, & Pedrocham. E contrario tamen, affirmatiuam sententiam, quod dictum ius petendi scilicet supplementum legitimae, aut quod ex legitima integre relicta, siue etiam, cum plus quam legitima relictum est, grauamen remoueatur, ad haeredes, extraneos etiam transeat; quam veriorem existimamus: cum limitatione tamen quadam, & iuxta resolutiones, atque distinctiones illas, de quibus supra, ex num. 39. cum seqq. An scilicet in quantitate, an in qualitate, & modo, grauamen adiectum fuerit legitimae?contrariam inquam hanc affirmatiuam sententiam tenuerunt Paulus Castrensis, sibi contrarius, in l. cum ita, §. quod a legatario, numer. 1. ff. de legat. 2. in illis verbis: Item in casu leg. cum patronus supra eodem. Et e conuerso, quia sicut filius, vel patronus non tenentur onus in legitima eorum iniunctum, ita nec haeres, licet contemplatione patroni, vel filij fuerit iniunctum, vt ibi dicitur in fine; quia haeres non reputatur alius, &c. Cumanus, in d. l. cum patronus, num. 2. ibi: Hae redes autem eorum non tenentur ad grauamen. Segura, in repetitione l. vnum ex familia, §. sed si fundum, num. 187. ff. de legat. 2. ibi: Quinto facit, quia vt supra dictum est, istud Tertium est legitima filiorum, vel illius in ea meliorati, ergo in ea non potuit imponi aliquod onus, seu grauamen, dicta l. quoniam in prioribus. Ex hoc infertur, quod adeo filius in dicta melioratione non potuit grauari, quod etiam haeres huius filij non potuit grauari, cum haeres non sit alius a defuncto. Et in d. l. cum patronus, num. 66. & in l. 3. §. finali, vers. Secunda conclusio, ff. de liber, de liber. & posthum. Decius, in cons. 81. num. 1. & in cons. 218. num. 4. & in cons. 228. num. 4. & in cons. 238. eodem numero, & in cons. 269. num. 14. quem & alios refert Fachin. lib. 12. d. cap. 7. Ruinus, in cons. 26. num. 2. & 12. & 16. in fine. Vbi dicit, hanc es se communem sententiam; & in cons. 107. num. 12. volum. 3. Craueta, in cons. 142. num. 1. Alexander, in cons. 67. num. 2. volum. 1. Peregrinus, de fideicommissis, artic. 12. num. 23. & 24. Stephanus Gratianus, tom. 4. cap. 743. num. 1. & duobus sequent. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniecturis vltimar. volunt, lib. 7. tit. 8. num. 9. & 10. vbi ex. aliis Authoribus, maxime Alexandro, Decio, Ruino, Craueta, Corneo, Baldo, Alciato, Capra, & Boe rio resoluit, quod si minus legitima relictum est in tempore, vel quantitate, ipso iure suppletur, & grauamen remouetur, & ius hoc petendi supplementum, aut quod grauamen remoueatur, quod transit ad haeredes quoscunque, etiam extraneos; tametsi filius nunquam agnouerit, aut non petierit. Quod etiam tenuerunt Emmanuel Costa, in cap. si pater, verbo, Trebellianicae, num. 11. de testamentis in 6. Michael Gras sus, §. legitima, quae st. 37. Gregor. Lopez, in l. 6. tit. 8. part. 6. glos s. 9. verbo, gelo complies se, qui id ipsum resoluit, & in d. l. 11. tit. 4. part. 6. non firmauit contrarium; sed dixit duntaxat, quod non meminit, alibi se legis se; quod est mirandum, cum Castrensis, & Cuman. adeo specifice id attigis sent; tenet etiam eandem resolutionem Fernand. Vazq. de Menchaca, de succes sion. creat. lib. 1. §. 10. num. 393. vbi in hunc modum scribit: Ampliat. 93. vt lex nostra procedat secundum quosdam, in eo etiam, ad quem haereditas transmis sa est, nam vt haec onera reijciuntur ab ipsis liberis imposita fuerunt, ita quoque reijcerentur ab eorum haeredibus, &c. Quod late ibi fundat, & ad textum, in d. l. cum patronus, ff. de legat. 2. respondet textum illum nihil obes se, quia ibi patronus repudiauit haereditatem, etiam quoad suam legitimam, sicque non transmisit, l. vnica, C. de his, qui ante apertas tabulas, ibi; si tamen haereditatem non recusant. Nos autem in terminis praedictis loqui, quando filius non repudiauit, sicque transmisit, & consequenter haeres eius eodem iure, quo ipsemet vti debet, l. 2.§. ex his, ff. de verbor, obligat. Authent. de iureiurando a moriente prae stito, in principio; non sic, cum ille non erat haeres eius, cuius legitima onerata fuit; nam tunc non vtitur vice, iure, aut priuilegio ipsius: nam & relicta ab instituto, censentur repetita a substituto, vel cohaerede cum eisdem oneribus, & qualitatibus, l. non iustam, C. ad Trebellian. non sic ab eo, qui succedit in locum repudiantis. Tenuit quoque eandem resolutionem ipse Menchaca, eodem §. 10. n. 523. quod ego verum existimo, quamuis Pet. de Peralta, in d. l. cum patronus, num. 40. dubitauerit, quando filius, vel patronus, non agnouerit legitimam, sed moriatur ante aditionem, vel immixtionem; quasi velit a communi sententia recedere, ex qua traditum est, quod licet grauamen legitimae iniunctum, transeat in substitutum, vel coniunctum filij, in ea instituti, illam repudiantis; non tamen transit in haeredes ipsius filij, etiam si alterius sit qualitatis, id est, siue sit nepos, siue extraneus; provt latius ibi; & de hoc vltimo dubitat, & latius haec prosequitur; Et tandem concludit, quod si filius grauatus in legitima, deces sit, non agnita haereditate, & sic transmisit: haeres eius, siue suus, siue extraneus, non potest vti, priuilegio non agnoscendi onus, quoniam mutatione personae, finitum est illud priuilegium: Quando autem repudiauit, distinxit, an haberet filius substitutum, vel cohaeredem; & tunc substitutus, vel cohaeres filij, aut patroni repudiantis, tenetur onus, aut grauamen legitimae impositum subire. Sed si patronus, vel filius non haberet substitutum, vel cohaeredem, & repudiaret legitimam, inquit etiam non es se tractandum de grauaminis legitimae: transitu. Quando autem filius, vel patronus agnouit legitimam, tunc grauamen ad haeredes non transire, late probauit, provt latius ibi videri potest. Et per Rodericum Suarez, in d. l. quoniam in prioribus, limitatione prima, num. 19. & limitatione quarta, per totam. Vbi quod substitutus tenetur ad grauamen, filio appositum in legitima, quando repudiauit, vel moritur antequam agnoscat, & sub stitutum, aut cohaeredem habet, licet filius ipse ad illud non teneretur; & hunc es se famosum ca sum in patrono, in dicta l. cum patronus, provt latius ibi expendit. Remanet ergo, in cohaeredem, vel substitutum filij grauati, qui repudiauit, tran sire onus legitimae, nec ipsum habere ius impugnandi grauamen ipsum legitimae impositum, quando autem filius repudiauit, sed cohaeredem, aut substitutum non habet, aliter Peralta statuit, vt supra vidisti. Et per haec ego aliquando, in causa graui consultus, dicebam, cum proponeretur, filium in Tertio & Quinto bonorum melioratum, & in legitima grauatum (eam namque, cum Tertio & Quinto bonorum vinculatam manere, patet disposuit) quod cum filius ipse simpliciter iudicium parentis agnouis set, quo casu aduersus grauamen reclamare pos set, nec per simplex silentium eius inducitur approbatio grauaminis appo siti legitimae, vt Pet. de Peralta, in dicta l. cum patronus, num. 10 scripsit, & supra notaui. Non etiam amittitur ius agendi, vt remoueatur onus, in quantitate, vel modo, vt per Manticam, lib. 7. tit. 8. num. 10. in fine, & postmodum filius ipse, qui specisice & expresse grauamini legitimae non consensit, sed simpliciter iudicium parentis agnouit, & se bonis immiscuit, illáque pos sidebat, ab intestato deces sis set; matrem eius, ab intestato succedentem, habere ius impugnandi dictum grauamen, nec in eam transire; quamuis Petrus Surdus, in cons. 570. ex num. 6. volum. 4. aliter videatur statuere. Cum regulariter in haeredes omnes ius id transeat, vt supra dictum est; & in cohaerede, aut substituto statutum contrarium fuerit duntaxat, vt in eos scilicet onus praedictum transeat. Sic etiam aliquando respondi, in alterum fratrem filij meliorati, cuius legitima vinculata fuerat, grauamen ipsum tran sire, nec petere pos se, vt grauamen remoueatur, quod legitimae fratris impositum fuerat, ex quo substitutus erat a patre fratri; idque iuxta superius resoluta, & decisionem dictae l. cum patronus, & tradita per Menchacam, & Rodericum Suarez, in locis praedictis, & per Seguram, supra relatum. Et hactenus de hoc articulo; & de secunda opinione principali in dubio excitato supra, ex numero sexagesimo sexto. Vere tamen dubia videtur ipsamet opinio, cum pro opinione prima adeo fortiter vrgere videatur decisio textus, in dicto §. & generaliter: Et communes illae Doctorum traditiones vrgeant, de quibus supra, numero sexagesimo sexto, in relatione primae opinionis; qui ipsi contrarium omnino tuentur. Nisi dixeris, in terminis proposis huius ce ipsius opinionis secundae, velut expres sam, & specisicam videri iudicij, & dispositionis parentis approbationem, ex quo legitimae grauamen expresse appositum est, filiúsque sciens illud, dispo sitionem parentis ipsius, seu testamentum approbauit, nec voluntatem parentis eiusdem ignorauit. Sed adhuc cogitandum, & mature deliberandum erit, cum casus offeret, vt secunda haec opinio practicari pos sit, cum adeo praecise requirat expres sum specisicúmque consensum textus, in dicto §. & generaliter: vt casum etiam istum, & terminos opinionis eiusdem secundae complecti videatur. Quapropter resolutioni illi semper firmiter adhaerendum erit, quam adduxi supra, ex numer. 40. & 41. an scilicet grauamen in quantitate, vel in qualitate fuerit; vt inde dignosci valeat, an filij taciturnitas, & silentium per tempus vitae suae, & approbatio dispositionis parentis simpliciter facta, sibi, & haeredibus suis praeiudicium generare Valeat, & haeredes ipsi, an, & quando reclamare pos sint; de quo etiam supra, n. 72. Tertia denique & vltima fuit aliorum sententia,[sect. 73] qui ad inducendum consensum, & approbationem grauaminis legitimae, filiis impositi, solam aditionem haereditatis sufficere existimarunt, quando plus quam legitima relictum est illis, aut fuerunt ipsi vltra legitimam meliorati, nec requirunt, quod vltra testamenti, aut dispositionis aliqua approbatio interueniat, imo nec legitimae expres sam prohibitionem, aut grauamen neces sarium existimant; sed solum factum, pos sidendi bona, aut se illis immiscendi sus sicere as seuerarunt, aut solam haereditatis aditionem, absque alia approbatione, quando legitima prohibita, aut expresse grauata fuit; & horum numero recenseri pos sent quamplures, qui ex his deducuntur, quos Tuschus, tomo quinto, litera L. conclusione 214. recenset. Surdus etiam, dicto consilio 412. num. 23. per totum. Quo loco, in fine, fatetur, eam opinionem tutam non es se, & contrarium defendit, praecedentemque secundam opinionem amplectitur, prout communiter amplectuntur quamplures, de quibus supra. Menochius etiam, si attente praelegatur, lib. 4. dicta prae sumptione 196. num. 23. Ad finem, huic tertiae opinioni accedere visus est. Contrariam tamen, aliis in locis, hoc est, relatis supra, ad secundam Doctorum opinionem amplexus est. Ex omnibus sane, quos viderim, & perlegerim, solus Iosephus Ludouicus, dicta decisione Lucensi 28. ex num. 42. vsque ad numerum 66. constantius huic opinioni accedit, & inquit, sus sicere solam tacitam acceptationem, quae ex facto ipso pos sidendi bona inducitur, vt filij dicantur approbas se testamentum, aut dispositionem parentis, quamuis expresse dispositionem ipsam non approbauerint, quae facti ratisicatio de iure approbatur (vt ipse existimat) & consequenter ex virtuali sola approbatione testamentum dicitur fuis se agnitum cum onere imposito legitimae; vt expresse voluit Ruinus, in cons. 56. num. 9. & 10. lib. 2. Cephalus, in in cons. 153. num. 77. & 78. lib. 2. Vbi dicit, quod per approbationem testamenti, sub amplis simis verbis, censetur remis sa legitima, quamuis in approbatione non fuerit facta mentio legitimae, & sat es se, quod pet verba generalia, & aequipollentia sit comprehensa legitima, vt per Parisium, & Socinum quos ibi refert; & numer. 45. 46. & alios quamplures numeris seq. qui existimarunt sufficere, quod facto filius approbauerit testamentum, & dispositionem parentis, vt dicatur renuntias se legitimae, aeque ac si de ea fecis set mentionem; & quod factum solum, se bonis immiscendi, sufficiens sit, etiam si in testamento mentio legitimae facta non sit, nec ipsa expresse grauata; quia mentio legitimae tunc tantum fieri debet, quando minus portione legitima filiis relinquitur, sed quando plus quam sit legitima, tunc non requiritur expres sio legitimae; & in effectu, quod decisio textus, in d. l. si quando, §. & generaliter, procedat, quando minus quam legitima relictum est filiis; secus tamen, quando plus relinquitur. Et quod voluntas, facto declarata, in acceptando disposita a testatore sufficiat, licet legitima expresse grauata non fuerit, provt ipse Ludouicus prosequitur ex dicta num. 42. vsque ad numerum 66. Qui tamen decipitur, dum existimat, non es se differentiam in hoc: quod legitima grauata fuerit expresse, & specisice per patrem, vel generaliter tantum; cum potius maxima differentia in hoc sit, eaque quam Doctores constituunt communiter; sicuti ex eisdem Authoribus, ad secundam opinionem relatis, deducitur; & ex Menochio, libro quarto, dicta prae sumptione 196. ex numer. 20. Peregrino, de fideicommissis, articulo 36. numer. 80. 81. & 82. Ex sola itaque haereditatis immixtione, aut quod filius bona pos sideat, siue te stamenti, aut dispositionis approbatione generaliter facta, grauaminis legitimae impositi consensus deduci non poterit; provt Ioseph. Ludouicus contendit, nisi legitima ipsa expres sa grauata fuerit. Sed & in fortioribus terminis, quando expresse legitima grauata fuit, adhuc de secunda opinione relata supra dubitauimus, & mature deliberandum reliquimus, propter decisionem dicti §. & generaliter. Provt etiam dubitauit Peregrinus, dicto articulo 36. ex numer. 84. cum seq. Quocirca, nec Menochius etiam sustineri valeat, qui contra ea, quae pluribus in locis aliter statuerat, Iosephi Ludouici placitum amplexus est, in addition, ad dictam deci sionem 196. post sex libros prae sumptionum, folio 36. in vers. Crediderim tamen. Vbi inquit, quod quamuis communiter Doctores crediderint es se neces sarium, quod legitima expresse grauata fuerit, & filius eam restituere grauetur; attamen ipse credit, patrem testatorem satis expresse disposuis se, & censeri grauas se legitimam, quando id colligitur coniecturis, & prae sumptionibus, quae sumuntur a significatione verborum a testatore prolatorum; & citat Bald. Curt. iun. Nattam, Cephalum, Socinum iun. Maluasiam, & Ioseph. Ludou. in dicta decisione Lucensi 28. qui dixerunt sus sicere, si pater dicat, quod filius restituat totam integram haereditatem, vel sine diminutione; quo casu legitima grauata generaliter dicitur, quamuis expresse grauata non fuerit. Et simile es se, quod dicitur de exhaeredatione, quae etsi expres sim, immo nominatim fieri debear, l. secunda, ff. de liber. & posthum. Attamen sufficit, quod colligatur ex coniecturis, quae eam neces sario significant. Ita etiam, etsi expres sa te statoris dispositio requiratur, quando testator ipse vult, prohibitam es se detractionem falcidiae, & Trebellianicae, Authent. Sed cum testator; & ibi Doctores, C. ad leg. falcid. tamen sufficiunt coniectuae, & prae sumptiones, Concludit igitur Menochius, sufficere coniecturas, & verba praegnantia, quibus colligatur, legitimam grauatam fuis se, licet expresse ipsa grauata non fuerit, & quamuis testamentum, aut dispositionem filius non approbauerit. Et addit, quod ces sat omnis disputatio, quando filius acceptauit, & approbauit patris te stamentum, & dispositionem; sicut responderunt Alexander, Calcanus, Parisius, Cephalus, & Hondedeus, quos ibidem commemorauit Menochius metipse. Nec repugnare (adiicit) quod Peregrinus, & alij scribunt, non sus sicere hoc casu solam aditionem, & acceptationem haereditatis, quia contrarium tenendum est, provt ibi concludit. Vere tamen id maximam dubitationem continet, sicuti ex antea resolutis, atque scriptis apparet. Ex his etiam, quae Marcus ipse Antonius Peregrinus, de fideicommissis, artic. 36. ex num. 77. vsque ad numerum nonagesimum secundum, egregie tradidit. Vbi dilucide equidem, & singulariter hanc videtur reas sumpsis se, & explicas se materiam. Primo namque constituit, quod vbi filius per pactum renuntiat succes sioni paternae, & pactum est validum, quia iuramento firmatum, tunc filius a succes sione exclu sus, legitimam petere nequit, quia est portio succes sionis intestatae, a qua filius per pactum se alienum fecit, provt vtrumque ibi comprobat numero septuagesimo nono. Secundo constituit, pactum factum per filium[sect. 75] patri, de non agendo querela inofficiosi, vel de non petendo supplementum legitimae, seu legitimam, non nocere filio, adeo vt mortuo patre, legitimam petere pos sit, & dicit, es se casum in l. si quando, §. illud, C. de inofficios. testament. & rationem es se, quia sicut per simplex pactum non potest renuntiari succes sioni viuentis, l. qui superstitis, ff. de acquirend. haeredit. l. pactum, C. de collat. Sic nec etiam renuntiari potest legitimae, quae est portio succes sionis, provt Glos sa notauit communiter recepta in dicto §. illud, ideóque si pactum es set validum, quia iuramento roboratum, ad text. in cap. quamuis pactum, de pact. in 6. quod etiam in foro ciuili seruandum es set ob vim iuramenti, valeret pactum, & filius, aut filia excluderetur a petitione legitimae, & eius supplemento, quia iuramentum habet vim specialis expres sionis, provt latius ibi comprobat num. 79. Tertio constituit, quod filius, aut filia consentiens patri, vel matri, ac prae sens testamento, in quo sit minus legitima sibi relictum, non sibi prae iudicat, adeo vt legitimam, vel supplementum petere poterit, siue interuenerit simplex consensus, siue renuntiatio, vel etiam pactum, dum tamen iuratum non sit; id autem, & praecedentem obseruationem limitat, nisi filius post mortem patris, paternum agnouis set iudicium, & dicit es se casum in dicto §. illud. Et hactenus, cum filius in vita patris renuntiauit haereditati paternae, aut as sensit ordinatis per patrem. In secunda autem consideratione, cum filius in testamento reperitur benesiciatus, & aliquid in eo dispositum in legitimae praeiudicium; duos etiam ca sus Peregrinus considerat. Primus est, quando filius fuit institutus haeres, & per fideicommis sum grauatus. Secundus, vbi minus legitima sibi relictum fuit, prior autem in plures subdiuiditur, quotum Primus erit, quando pater filium instituit; ac eum per vniuersale fideicommis sum grauat, & nihil de legitima dicit, & hoc casu, etiam expres sa filij approbatio de testamento paterno, non sibi prae iudicat in legitima; ad quod Peregrinus citat Authores nonnullos, numero octuagesimo primo; & dicit, rationem es se, quia approbatio pro sui natura non extendit, ideo non profert testamentum patris ad legitimam, de qua nihil dictum fuit. Et in hoc (vt vides) contrariatur expresse Io sephi Ludouici, & Menochij traditioni improbatae supra. Adiicit etiam aliam rationem, commis sum vniuersale non complectitur legitimam filio debitam, quia patet in ea non petest grauare filium, & in dubio intelligitur reseruata filio, quamuis pater, quia miles potuis set eam prohibere, multo autem magis, vbi testator non potest illam prohibere. Et concludit, filium per fideicommis sum vniuersale grauatum , simpliciter agnos centem paternam haereditatem, non sibi praeiudicare in legitima. Secundus casus est, quando pater, filio instituto, omnia & singula bona suae subiicit fideicommis so; nam hoc casu legitima videtur prohibita, quia qui vult consequens, intelligitur velle omne suum neces sarium antecedens; ideo approbatio de testamento paterno, filio praeiudicaret, vbi legitima est expresse prohibita; quia clausula haec, omnia, & singula, operatur effectum specialis expres sionis, idque ex sententia quorundam, qui ita tenuerunt; provt ipse Peregrinus refert numer, 83. & eorum opnionem tutam non es se profitetur; & reddit rationem, quia in legitima, verba, quae ad duplicem sensum trahi pos sunt, non sus siciunt. Et quia cum in legitima deficiat potestas disponendi, & filium grauandi, verba ad legitimam non videntur referenda, sed ad ea, quae sunt in disponentis voluntate. Quocirca, approbatio filij intelligi recte debet quoad ea, quae in dispositione, de iure continentur, non ad onus filij in sui legitima, cui non facile renuntias se credendum est, l. cum de indebito, §. primo, ff. de probation. cap. primo, de renuntiat. in sexto. Tertius casus est, expresse prohibet testator legitimam, filius vero tacite agnoscit paternam voluntatem, adeundo haereditatem, ex qua fuit hae res vniuersalis institutus; & hoc casu (inquit ipse Peregrinus, num. 84.) fatentur communiter Doctores, per simplicem haereditatis agnitionem non praeiudicari filio in legitima. Et reddit rationem, quia de legitimi lex ipso iure reiicit onus omne, & omnem illius prohibitionem, ideo praeceptum illud nullum est, sicuti in falcidia, l. Seius, & Augerius, ff. ad leg. falcid. & quia legitima nonnisi expres sa filij renuntiatione tollitur, d. l. si quando, § & generaliter, & comprobat num. 85. additque numer. 86. nulla declaratione opus es se, quod scilicet velit filius habere legitimam, nonobstante prohibitione, quia haeres adeundo haereditatem, non videtur grauamini imposito legitimae consentire, & cum sciat ius suum durare, id est, legitimam liberam adhuc remanere, & patrem eam grauare non potuis se, aliqua protestatione vti non debuit, l. sicut, §. non videtur, ff. quib. mod. pign. vel hyp. soluitur. Quartus casus est, quando testator expresse prohibet legitimam, filius autem haeres institutus, nedum simpliciter agnoscit haereditatem, sed vlterius approbat testamentum, simpliciter tamen & indistincte; & in hoc casu (scribit idem Peregrinus, num. 87.) es se opiniones contrarias; nam contra filium stant expresse nonnulli, & eorum fundamenta, & rationes, breuiter Peregrinus ibidem ponderat, & in effectu aliorum contrariam sententiam probauit, quod scilicet generalis & indistincta haec approbatio, legitimae non praeiudicet, sed specialis requiratur, vt filius grauamini consentire videatur. Ecce vbi Peregrinus expresse approbat opinionem eorum, qui firmarunt, non sufficere, quod legitima expresse grauata, aut prohibita sit, quod filius haereditatem adeat, & etiam simpliciter testamentum , aut dispositionem approbet generaliter, nisi expresse & specifice grauamini consenserit. Quintus casus est, ex sententia eiusdem Peregrini, num. 88. cum testator expresse prohibet detra ctionem legitimae, & filius expresse approbat te stamentum in eo capitulo, & hoc casu approbatio, sic indiuidualiter facta, praeiudicat filio, & est casus dicta leg. si quando, §. & generaliter. Sextus casus est, quando legitima fuit expresse prohibita, & filius approbauit testamentum patris in omnibus, & per omnia, aut in omnibus suis partibus, & huiusmodi approbationem aequipollere speciali, inquit Peregrinus, tenuis se permultos iuris Interpretes, qui commemorantur ibidem, num. 89. & idem statuit numer. 91. cum haeres alia verborum formula vsus fuiffet, que haberet vim specialis expres sionis; & num. 92. cum sequentibus, vsque ad numerum 103. late prosequitur, atque explicat articulum illum, quando filio relinquit pater minus legitima; & tunc , vt explicet, an & quando filius grauammi consentire videatur, si iudicium patris simpliciter agnoscat, plures etiam casus distinguit; & in omnibus fere statuit, nunquam videri filium remittere ius petendi supplementum, etiam si non modo iudicium patris simpliciter agnoscat, sed & alia verba proferat, provt latius ibi videri potest, & hactenus de conclusionibus, atque resolutionibus Peregrini in hac materia, quae adeo ex profes so commemorantur, vt in quibus conueniat his, quae resoluimus, aut in quibus, ab eis dis sentiat, magis dilucide constare pos set. Et quidem in omnibus fere antea resolutis, atque traditis, conuenit; & ex tribus opinionibus supra relatis; priorem semper amplectitur. Ex his sane, & omnibus, hoc capite adnotatis, & scriptis, sic ego explicandam, atque enucleandam existimaui totam hanc materiam, & ad summam quoque redigendam. In primis veris simum es se id, quod scriptum re[sect. 76] liqui, ex num. 39. vsque ad numerum 45. filium scilicet, simpliciter agnoscentem iudicium parentis, siue etiam eius testamentum, aut dispositionem approbantem generaliter, non videri grauamini legitimae consensis se, nec sibi quoad ipsam legitimam praeiudicare; atque ita eam pos se liberam ad suos haeredes transmittere, inuita quoque praetendere, se liberam eius dispositionem habere; semper, tamen quoad tempus, quo ipse, & haeredes eius habere poterunt ius reclamandi; & eorundem silentium, & taciturnitas, an, & quanto tempore nocere pos sit; distinguendum es se, an grauamen in quantitate consistat, an vero in qualitate, & onere; provt singulariter, & dilucide remanet explicatum, ex dicto num. 39. cum sequentibus, vbi videndum est. Deinde & secundo, id ipsum procedere, etiam si plusquam legitima relictum fuerit; nam adhuc obtinent ea omnia, quae ex dicto numer. 39. vsque ad num. 46. annotauimus supra. Nec videri ideo filium, simpliciter agnoscentem iudicium parentis, grauamini imposito legitimae consentire, cum etiam legitima eius, qui vltra eam recepit, non patiatur onus, nec grauamen, provt dictis numeris obseruatur. Tertio, veris simum es se id, quod praecedentibus duabus obseruationibus annotatur, attamen aduertendum, quod licet ex eo solum, quod iudicium parentis simpliciter filius agnouerit, siue etiam se bonis immiscuerit, & illa pos sederit, aut testamentum, vel dispositionem generaliter approbauerit, non videatur grauamini legitimae consentire, etiam quando plusquam legitima sibi relictum fuerit, & expresse, atque specifice filium consentire, neces sarium sit, ex constitutione dicta l. si quando, §. & generaliter. Nihilominus tamen non excludi, quin vltra agnitionem simplicem iudicij parentis, aut approbationem generalem dispositionis eius, quae sola non sufficit. Ex aliis coniecturis, & prae sumptionibus de voluntate constate pos sit, ita vt si ad actum facti procedatur, vel alia interueniant, ex quibus tacitus & prae sumptus consensus deduci pos sit, aut de voluntate apparere, id sufficiat, nec quando euidenter per actum facti de voluntate constare videatur, expres sus, atque specificus consensus pro forma requiratur. Id quod comprobatur auctoritate, & sententia eorum, quos retuli supra, numer. 57. in fine, & tenuit singulariter Socinus iunior, quem ad literam recensui supra, numer. 64. In summa itaque, quod filius agnoscat indicium parentis simpliciter, aut eius dispositionem approbet generaliter, quamuis non sus siciat, vt grauamini legitimae consentire videatur, nec etiam, quod se bonis immisceat; ex aliis tamen, de voluntate consentiendi grauamini constare sufficiet, etiamsi specifice non consenserit. Quarto, controuersum es se, num. decido text, i d d § & generaliter, procedat quando plusquam legitima filio relictum est, tribúsque sententiis, & opinionibus diuisum, da quibus supra, numer. 66. cum seq. & negatiuam, primámque opinionem, ibi relatam; ex d. num. 66. semper mihi magis placere. Peregrinúmque supra relatum, videri optime, & vere id explicas se, & primam eandem opinionem probas se. Veréque in comprobationem secundae opinionis, de qua supra, ex num. 67. cum seq. siue vt ea obtineat, non sufficere, quod filius se bonis immiscuerit, eáque pos sederit, etiam quando plus quam legitima relictum est, & quod indicium parentis simpliciter agnouerit, siue eius dispositionem approbauerit generaliter, sed aliquem actum facti, siue quid aliud interuenire debere, ex quo de voluntate constare pos sit, tacitúsque, & prae sumptus consensus deduci, provt supra explicaui d. num. 57. in fine, & Socinus iunior obseruauit, de quo etiam supra, d. num. 64. per totum. Quintó in terminis illis Iacob. Valdes. de quo supra, num. 53. & Socini iun. d. cons. 122. lib. 1. de quo, d. num. 64. & seq. probabilem equidem mihi videri sententiam illam, vt eo scilicet ipso, quod filius meliorationem, aut vltra legitimam relictum, cum grauamine legitimae acceptat, grauamen ip sum acceptare videatur, si de ipso certus, & cons cius fuerit; cum vnum sine altero stare non pos sit, & velut expresse, atque specifice approbare grauamen videatur, qui meliorationem, aut vltra legitimam relictum cum grauamine legitimae, acceptat; provt singulariter remanet annotatum d. num. 53. & melius num. 64. & seq. Sexto, negari non pos se, quin errore manifesto lapsi fuerint Authores illi, qui priuilegium conces sum filio, impugnandi paternum testamentum, ratione grauaminis, legitimae iniuncti; personale es se existimauerunt, nec ad haeredes transmitti; cum contrarium dicendum sit, atque ita id explicari, & distingui debeat, provt supra, ex d. num. 39. 40. & seq. vbi distinxi, an in quantitate, an in qualitate grauamen consistat, & dictum ius quanto tempore duret, obseruaui, tam filij ipsius, quam haeredum respectu. Sic sane, rectius alios statuis se, licet non ita distincte, & dilucide explicauerint, ius ipsum impugnandi testamentum, aut dispositionem, ratione grauaminis, legitimae iniuncti, ad haeredes transmitti, idque, siue ex testamento, siue ab intestato haeredes existant, provt latius supra, numer. 72. vbi excipitur casus repudiationis, tunc namque substitutus, vel cohaeres agnoscere debet grauamen legitimae impositum, nec potest contrauenire; quod Pet. de Peralta egregie admodum explicauit in d. l. cum patronus, numer. 40. per totum. Septimo, vbicunque diximus, liberam legitimam remanere, nec filium videri consentire grauamini legitimae imposito, etiam si iudicium parentis simpliciter agnouerit, & etiam, quando plus quam legitima relictum est; teneri filium ipsum, non seruantem voluntatem parentis, id dimittere, quod vltra legitimam consequi pos set, si voluntati ipsius parentis paruis set, & legitima retenta, nihil amplius consequi, sed reliquum vltra legitimam restituere debere, fructus etiam ex eo, quod vltra legitimam filius habuit, restituturum, provt etiam supra obseruatum est num. 44. tunc tamen distinguendum es se, provt supra, hoc eodem tractatu, cap. 64. & 79. distinctum est, an scilicet vltra patet proces serit in casu contrauentionis, & alterum sub stituerit, vel non; sicuti latius ibi obseruaui. Octauo, opinionem illam tertiam, relatam supra, n. 73. & Iosephi Ludouici traditionem, de qua ibidem, & num. 74. (quam & Menochius probauit) admodum dubiam, nec in praxi pos se seruari, vtpote cum non modo repugnet communibus Doctorum sententus antea relatis, sed etiam decisioni textus, in dicta l. si quando, §. & generaliter. Nono & vltimo, vt omnis difficultas ces set, & Voluntas, parentis disponentis seruetur, admodum neces sarium es se, quod filius tempore, quo pater disponit, & ad eum modum, quem Didac. Couarruu. Molina, & alij relati supra, num. 46. obseruarunt, consensum adhibeat, atque ita eum con sentire, provt iidem Authores notarunt; & quidem si iureiurando se adstrinxerint, aut maioratu, siue fideicommis so facto in fauorem omnium de familia, filij tempore dispositionis factae consenserint, non es se futurum locum decisioni Iustiniani, in dicta si quando, §. illud, C. de inoffic. testam. nec locum habitura ea, quae ex Peregrino, retuli supra, numer. 75. in principio, & quae late tradidit Pet. de Peralta, in d. l. cum patronus, ex num. 7. cum pluribus seq. dum semper existimauit, rigorose seruandos es se terminos, & decisionem eiusdem §. illud, quae vere obseruanda non est, si ad modum praedictum, quem Ludou. Molina tradidit, consensus adhibeatur, filiique iuramento se adstrinxerint, & in fauorem omnium de familia, vinculum, seu maioratus perpetuus fiat; sicuti erudite Molina metip se contendit in loco ibi relato: & de his hactenus. # 109 CAPVT CVIII. Testatoris dubia, aut obscura, seu ambigua voluntas, an declarationem, atque interpretationem recipiat ex scriptis, & prolatis in testamento nullo, & inualido, siue etiam imperfecto, vel reuocato; quamque efficax sit coniectura, & prae sumptio, quae ex actu nullo & inualido deducitur, vt ex ea pos sit vltima voluntas, seu dispositio quaecunque interpretari, seu declarari; vbi vulgatum illud Doctorum as sumptum, quod ex l. vltima. ff. de rebus eorum; deduxerunt communiter; voluntatem scilicet testatoris colligi ex actu, etiam nullo, & inualido; exornatur, atque illustratur nonnullis. Ibidem quoque, qualitas posita in primo te stamento, an, & quando prae sumatur repetita in secundo. Quando etiam in codicillis. SVMMARIVM. -  1 Voluntas imperfecta, voluntas non est. -  2 Voluntas imperfecta dicitur pluribus modis. -  3 Voluntas testatoris percipitur, probatur, interpretatur, atque declaratur ex actu, aut ex testamento, etiam nullo, aut irrito. Et ibidem allegatio communis l. finalis, ff. de rebus eorum, exornatur permultis, & numer. seqq. -  4 Voluntas s aepe declaratur etiam ex actu nullo, & inualido. -  5 Voluntas patris, quod non sit facienda collatio ab intestato, elicitur etiam ex testamento, & donatione penitus nulla. -  6 Consensus patroni non requisitus nisi per viam simplicis consensus, colligitur ex constitutione procuratoris, etiam inualida, & facta ante vacationem. -  7 Argui potest ex ratione legis nullae, vel reuocatae. -  8 Consensus hominum loci, quod fiat infeudatio illius, colligitur ex actibus nullis & inualidis. -  9 Voluntas patris in dotanda filia, etiam ex legato nullo deprehenditur. -  10 Voluntas testatoris, quod sub vulgari contenta in compendiosa, non comprehendatur nisi tantum casus voluntatis, non impotentiae, declaratur ex dispositione nulla. -  11 Voluntas ex pacto etiam nullo, & inualido declaratur. -  12 Ius accrescendi tollitur per substitutionem etiam inutilem, & quae effectum non habuit. -  13 Maioratu scriptura perfecta, aut testamentum perfectum interpretatur ex alia scriptura, etiam imperfecta, in qua institutor, seu testator expo suit mentem suam. -  14 Voluntas testatoris, etiam a priuata scriptura declaratur. -  15 Voluntatis coniectura, atque declaratio sumitur ex actu; aut testamento nullo, ad declarandum, & ad sustinendum testatoris voluntatem, non ad destruendum. -  16 Voluntatis coniectura, atque interpretatio sumitur ex actu, vel ex testamento nullo, & inualido, quoad declarationem voluntatis testatoris duntaxat; non vero quoad vim inducendi, vel di sponendi, nec quoad substantiam. -  17 Ex testamento nullo, ratione imperfectae voluntatis, an coniectura, & interpretatio deduci valeat, ad declarandam testatoris voluntatem. -  18 Ex testamento reuocato, siue ex his, quae in eo dicta scriptáque fuere, vtrum coniectura voluntatis sumatur, ad declarandum testatoris voluntatem, descriptam in posteriore testamento. -  19 Quod sumatur ex sententia quorundam. -  20 Qui inde, & quasi in neces sariam consequentiam affirmant, qualitatem, & conditionem positam in primo testamento, censeri repetitam in secundo. -  21 Et eorundem ratio praecipua expenditur, & respondetur eidem. -  22 Adducitur etiam secunda, & contraria opinio, ex testamento reuocato non sumi coniecturam ad interpretationem voluntatis descriptae in posteriore testamento, nec voluntatem testatoris ipsius declarari. Et inde & consequenter, qualitatem, aut conditionem positam in primo testamento, non censeri repetitam in secundo. Multúmque interes se, an testamentum sit nullum, aut irritum, vel reuocatum, provt latius hic ostenditur. -  23 Limitaturque secunda ipsa opinio, quando aliqua extat coniectura quae contrarium suadeat, aut qua colligi possit testatorem voluis se, eandem conditionem, aut qualitatem es se repetitam in secundo testamento. -  24 Ex testamento nullo, & inualido non deducitur coniectura, aut interpretatio ad reuocationem alterius voluntatis expres s ae, & solemnis. -  25 Conditio appo sita in testamento, quando repetita in codicillis prae sumatur. C Vm in explicatione eorum, quae cap praecedenti annotaui, atque scripsi, ex quorundam Interpretum sententia tradiderim numero 22. Quod ex actu, etiam nullo, & inualido, actus praecedens, & mens disponentis declaratur; operaepretium erit id ipsum hoc cap. latius, atque ex profes so magis explicare, & quando procedere debeat de iure, siue non, obseruare. Quod vt accurate & radicitus fiat, constituendum erit in primis, certis simum quidem es se, voluntatem imperfectam, voluntatem non[sect. 1] es se, l. cum Syllanianum, C. de his quibus vt indignis: & l. si quis cum testamentum, ff. de testament §. ex eo autem, in fine, Instit. quib. mod. testam. infirmen. l. non putauit, & non quaeuis, ff. de bonor. pos ses sion. contra tabu. & cum Aretino, Alciato, & aliis, obseruauit Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 3. tit. 20. numer. 1. & numer. 2. per totum, recte obseruauit, voluntatem imperfectam dici pluribus modis; Primo, quando mor[sect. 2] te testatoris non est confirmata, & ante mortem effectum habere non potest, vt latius ibi. Secundo, quando testator morte praeuentus, id quod voluit, non potuit exprimere, aut dispositionem perficere, l. si quis cum testamentum, ff. de testamentis. Tertio, quando volutas fuit quidem explicita, sed tamen caret legitima solemnitate: l. hac consultis sima, §. ex imperfecto, & §. si quis autem, l. si vnus, C. de te stament. Quarto, per capitis diminutionem, per quam fit irritum testamentum: §. alio quoque modo, vbi Antonius Pichardus, post alios multos, In stitut. quib. mod. testament. infirment. Quinto & vltimo, quando fuit reuocatum, vt in §. posteriore, cum concordantibus, vbi etiam Pichardus, eod. titul. Caeterum ex actu etiam, aut testamento nul[sect. 3] lo, & inualido, seu irrito, voluntas testatoris percipitur, probatur, interpretatur, atque declaratur, & sumitur coniectura probabilis, vt mentis disponentis declaratio eliciatur; provt est textus, & ibi notant Bartolus, Albericus, & Baldus, in l. vltima, ff. de rebus eorum: textus etiam, in l. si trans feram, & clarius in l. legatum sub conditione, §. vltimo, ff. de adimend. legat. & in l. qui a patre, ff. de confirmando tutore, qua probatur, secundum summarium Baldi, quod testamentum patris, etiam non solemne, liberat tutorem a satisdatione. Ibique Baldus subiicit, per id patere, quod actus minus solemnis probat intentionem, ac voluntatem dis ponentis, & ibi etiam adducit praedictam l. finalem: ad idem facit textus, in l. 3. §. qui habet, ff. de seruitut. rustic. praedior. vbi Bald. notabili 3. deduxit, & notauit, quod ex actu inutili, & nullo colligitur tacitus, & interpretatiuus consensus: ad idem, etiam l. puberem, secundum intellectum Baldi, ibi, C. de iure deliberandi, vbi probatur, quod agnitio bonorum pos ses sionis, lapso termino, & sic inutiliter facta, valet in vim gestionis pro haerede, hoc est, aditionis de iure ciuili, vt ibi per eum. Sic sane memoratam conclusionem, quod voluntas testatoris colligitur, & interpretatur ex actu, etiam nullo, & inualido, deduxerunt, atque exornarunt, quamplurimis casibus occurrentibus applicarunt, testamentum etiam irritum, vel reuocatum, mentem, & voluntatem testatoris declarare, adnotarunt Baldus, in l. spadonem, §. qui iura, in fine, ff. de excusat. tutor.   Idem Baldus, in cap. caeterum, columna tertia, de iudiciis, & in dicta l. qui a patre.   Bartolus, in l. gerit, colum. 4. ff. de acquir. haered. & in l. in testamento, ff. de fideicom. libertat.   Alexander, in cons. 45. num. 9. volum. 1.   Abbas, in cons. 98. in fin. lib. 1.   Fulgosius, in cons. 99. ad fin.   Socin. sen. in cons. 127. col. vlt. in vers. Nec obstat, lib. 3.   Socin. iun. in cons. 43. n. 5. vol. 3.   Parisius, in cons. 7. n. 17. lib. 3. & in cons. 29. n. 16. lib. 2. & in cons. 7. n. 34. cum seq. eodem lib. 2.   Pet. Ancharanus, in cons. 329. Prouidentia, colum. vltim.   Calderinus, in cons. 7. An statutum.   Decius, in cons. 407. & in c. ex tenore, n. 27. de re scriptis.   Iason, in cons. 227. lib. 2.   Carolus Ruinus, in cons. 98. n. 6. lib. 3. & in cons. 118. num. 6. eodem lib.   Alciatus, in cons. 37. n. 9. lib. 9.   Corneus, in cons. 275. num. 5. lib. 4.   Craueta, in cons. 86. n. 20.   Hieronymus Gabriel, in cons. 97. n. 27. lib. 1.   Tiberius Decianus, in cons. 3. n. 36. & in cons. 49. num. 30. lib. 1. & in cons. 39. num. 92. lib. 3. & in cons. 3. num. 219. & in cons. 7. num. 8. & in cons. 39. num. 29. & in cons. 10. numer. 22. & in cons. 49. numer. 27. lib. 4.   Natta, in cons. 306. num. 7. & in cons. 48. num. 11. & 19.   Pet. de Peralta, in l. cum fundus, num. 10. de legat. 2. fol. 140. & 141. & in l. qui testamento, n. 3. eod. tit. fol. 475.   Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. n. 5. fol. 140.   Aluarus Valascus, consult 61. numer. 15. & 16. & 17.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 3. tit. 20. vbi optime & singulariter.   Simon de Praetis, de interpretat, vltimar. volunt. lib. 1. interpr. 1. dubitat. 3. solut. 5. n. 54. per totum, folio 32. & 33.   Pelaez a Mieres, de maioratu, in initio secundae partis, n. 29. vbi vide.   Franciscus Bursatus, in cons. 5. num. 3. & in cons. 28. num. 1. lib. 1.   Mohedanus, decis. 265. in fine.   Hippolytus Riminaldus, in cons. 214. num. 32. & duobus seqq. lib. 2. & in consil. 254. num. 42. & in con sil. 322. n. 13. & in cons. 259. n. 52. lib. 3.   Mascardus, de probat. tom. 3. conclus. 1417. numer. 40.   Ludouicus Morotius, responso 34. n. 18.   Syluester Aldobrandinus, in cons. 1. n. 298. & in consil. 32. n. 19. & 20. Volum. 1.   Borgninus Caualcanus, decis. 18. n. 49. & decis. 24. n. 19. & decis. 31. n. 5. & 6. part. 3.   Iacobus Menochius, in consil. 483. num. 10. lib. 5. melius prae sumptione 15. per totam, lib. 4. & prae sumpt. 167. num. 12. eodem lib. vbi ex multorum Authorum sententia tradidit, ex testamento nulIo, ob defectum solemnitatis, vel ex testamento irrito fa cto, coniecturam sumi ad declarandam testatoris voluntatem.   Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 46. n. 2. & 28. lib. 2. & in cons. 64. n. 30. & in cons. 78. num. 124. & duobus seqq. eod lib.   Cae sar Barzius, decis. Bononiae. 93. ex n. 14. vsque ad num. 18.   Peregrinus, de fideicommis sis, art. 25. n. 35. & in cons. 62. n. 24. lib. 2.   Adrianus Gilmannus, rerum iudicatarum Germaniae, decis. 6. n. 162. lib. 1.   Petrus Surdus, decis. 152. num. 18. & 19. & decis. 205. num. 11. & de alimentis, tit. 2. quae st. 15. n. 103. & tit. 9. quae st. 25. n. 92.   Idem Surdus, in cons. 28. n. 50. & 51. lib. 1. vbi ex eadem regula, & doctrina deduxit, quod confes sio facta in instrumento nullo, sustinetur vitiato in strumento, quia est quid diuersum ab eo.   Surdus metipse, in cons. 291. n. 15. lib. 2.   Cardinalis Dominicus Tuschus, tom. 1. conclus. 111. fol. 450.   Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad deci sionem Gamae 153. num. 3. fol. 63. vbi praedictae conclusionis rationem as signat, & ipsam regulam declarat, & in addit. ad decisionem 330. in vers. Secundo nota. vbi quod memorata conclusio procedit, quando testamentum fuerit irritum, aut imperfectum ratione omis s ae solemnitatis, vel alia ratione; non vero si ex imperfectione voluntatis: quod iterum explicat in dict. decisione 153. provt ibi videri potest.   Pancirolus, cons. 91. n. 19.   Caldas Pereira, de nominat, emphyt. q. 10. n. 10.   Fuluius Pacianus, in consil. 15. ex n. 83. cum seqq. vsque ad finem consilij. Et ij quidem (vt dixi) quamplurimis exornant traditionem praedictam, ac inter alios, Syluester Aldobrandinus. dicto consil. 32. ex num. 19. adduxit nonnulla. Primo namque constituit, receptis simum es se apud nostros, quod voluntates testatoris, etiam ex actu nullo, & imperfecto probari pos sint: & num. 20. testamentum imperfectum probare voluntatem testatoris, quia etiam ex actu nullo, & inualido, voluntas s aepe declaratur: & num. 21. vo[sect. 4] luntatem Papae declarari etiam ex actu nullo, & inualido: & n. 23. quod voluntas patris, quod non[sect. 5] sit facienda collatio ab intestato, elicitur etiam ex testamento, & donatione, penitus nulla: & num. 24. [sect. 6] quod consensus patroni, non requisitus nisi per viam simplicis consensus, colligitur etiam ex con stitutione procuratoris inualida, & facta ante vacationem: & num. 23. argui pos se ex ratione legis[sect. 7] nullae, vel reuocatae: & num. 26. quod consensus ho[sect. 8] minum loci, quod fiat infeudatio illius, colligitur[sect. 9] ex actibus inualidis, & nullis: & num. 27. quod voluntas patris in dotanda filia, etiam ex legato nullo deprehenditur: & num. 29. quod voluntas testato[sect. 10] ris, quod sub vulgari contenta in compendiosa, non comprehendatur nisi tantum casus voluntatis, non impotentiae, declaratur ex dispositione nulla. Voluntas etiam, quod ex pacto nullo, & inualido declaretur; Mohedanus scripsit dicta decis. 265. in[sect. 11] fine, sequitur Bursatus, dict. cons. 28. num. 1. lib. 1. & ius accrescendi, quod tollatur per substitutionem, etiam inutilem, & quae eredum non habuit, Bar[sect. 12] tolus tradidit in l. re coniuncti, num. 36. ff. de legat. 3. quem ibidem caeteri sequuntur, praecipue Iason, num. 118. Crotus, num. 65. Ripa, num. 136. Socin. num. 18. & cum Mantica, Sfortia, & Gras so, Pet. Surdus, praecitata decisione 152. numer. 19. Ma[sect. 13] ioratus etiam scriptura perfecta, vel testamentum perfectum, quod interpretati pos sit, ac debeat ex alia scriptura, quae reperiatur, etiam imperfecta, in qua testator aliqualiter exponit mentem propriam, circa succes sionem maioratus, dummodo appareat, quod sit propria te statoris; ex regula praedicta; & decisione dictae l. finalis, ff. de rebus eorum, deduxit Pelaez a Mieres, in initio secundae partis de maioratu, num. 29. & ibidem dixit, quod voluntas testatoris, etiam a priuata scriptura declaratur; retulítque Bartol. Decium, Ia sonem, & Crauetam, sic tenentes. Decianus quo[sect. 14] que idem notauit. in cons. 7. num. 9. lib. 4. Prae sentiunt tamen vnanimiter omnes iuris Interpretes, supra commemorati , & eorundem expres sim tradiderunt nonnulli; coniecturam ex actu, aut testamento nullo sumi ad declarandam , & ad sustinendam testatoris voluntatem, non vero ad de[sect. 15] struendam eam, vt loquitur text. in dicta l. vltima, ff. de rebus eorum; & ex mente communi obseruauit Cardinalis Franciscus Mantica, libro 3. dicto tit. 20. num. 6. ad finem Simon de Praetis, vbi supra, dicto num. 54. vnanimiter etiam reliquerunt scrip[sect. 16] tum, ex actu, aut testamento nullo sumi coniecturam, atque interpretationem ad declarationem voluntatis testatoris duntaxat, (vt dixi) scilicet quod ita senserit, aut ita voluerit testator, non vero vt ex eo dispositionis, aut inductionis alicuius effectus inducatur: quoad vim enim inducendi, vel disponendi per se, nihil facit, nec quicquam operatur quoad substantiam , alioquin nullitas non es set considerabilis; quod ex sententia communi resoIuit, & explicat Blazius Florez Diaz de Mena, in additionibus ad dictam decisionem Gamae 153. num. 3. & ad dictam decisionem 330. in vers. Secundo nota. vbi inquit, quod voluntas defuncti declaratiua, & executiua, non dispositiua probatur ex actu nullo, & testamento reuocato, & ante alios magi straliter docuit Bartolus, in l. fideicommis sa, §. 1. ff. de legat. 3. dum dixit, quod etsi testamentum nullum ob id, quod lectum non sit coram testibus, operetur quoad declarationem voluntatis ipsius testatoris, iuxta l. in testamento, ff. de fideicommis sar. libertat. Attamen nihil operatur (prout ipse scribit) vt ex eo haereditas, vel legata debeantur. Refert & sequitur Menoch. lib. 4. d. prae sump. 19. num. 4. Simon de Praetis, lib. 1. de solut. 5. d. num. 54. fol. 33. vbi post Decium, & alios tradidit, quod voluntas, quae deducitur, aut percipitur ex actu, aut testamento nullo, & inualido, non attenditur, quando requiritur probari ex testamento, quod validum es se, intelligitur, nec vt quid disponat cum effectu, sed tantum vt declaret. Praeterea, Praetis metipse, eodem num. 54. in vers. Rursus est animaduertendum in hac materia. Ex mente etiam communi, recte distinguit tres casus, & dicit, referre, an voluntas sit declarata ex testamento inualido, ratione imperfectae voluntatis, vel solemnitatis omis s ae, aut reuocati testamenti. Eosdem tres casus considerauit etiam, & distincte perpendit Menoch. lib. 4. dicta prae sumpt. 19. Mantica etiam prae sentit, sed non ita expres sim adducit, lib. 3. d. tit. 20. Cum ergo de primo casu, hoc est, de testamento nullo ob defectum solemnitatis cuiusque, vel de testamento irrito dictum fuerit supra, & resolutum, quod ex eo declaratur testatoris voluntas, siue ad declarationem eiusdem, coniectura deducitur; nunc de testamento nullo ratione imperfectae voluntatis, vel reuocati testamenti agendum erit. Et quidem quod ex testamento nullo, ratione imperfectae voluntatis, coniectura deduci non valeat, ad declarandam testatoris voluntatem; siue[sect. 17] quod dubia testatoris voluntas non declaretur, nec prae sumatur ex scriptis in testamento nullo, imperfectóque ratione imperfectae siue non completae voluntatis; scripsit Iason, in cons. 8. colum. 7. vers. Sexto facit: lib. 3. refert Simon de Praetis, libro primo dict. solut. 5. num. 54. colum. 2. in principio, fol. 33. qui tamen sentit aperte, quod declaretur voluntas ex testamento inualido & imperfecto, quando in ea re, ex qua declaratio sumitur, & de qua agitur, fuit perfecta voluntas; & refert Decium, in cons. 159. circa finem, & Simone de Praetis non commemorato, aduocauit Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad dictam decisionem 153. folio 63. inquit enim, quod actus aut scriptura nulla, quoad vim inducendi, aut disponendi per se, nihil facit; declarat tamen voluntatem dubiam in dis positione, & testamento valido, nisi sit nulla ex imperfectione voluntatis, nam tunc, cum etiam sit voluntas incerta, non potest in alia dispositione certificari; & statim subdit in hunc modum: Quod limitarem, nisi dispositio, de qua in actu nullo, probaretur perfecta: quia quoad eam nihil amplius voluit testator disponere, ex notatis in l. is qui testamentum, ff. de testamentis; & idem voluit post Iasonem Decium, Crauetam, & Decianum, Menochius, in cons. 483. num. 10. lib. 5. & dicta prae sump. 19. num. 6. qui in tertio casu principali, supra proposito, quando scilicet testamentum est imperfectum, quod testator morte praeuentus, non potuit illud perficere: tradidit, quod etsi nihil debeatur ex his, quae testator in eo testamento reliquit; attamen satis ex co declaratur, qualis fuerit testatoris ip sius voluntas: quod tamen intelligendum est, ad eundem modum accepis se Menochium, quem Bla sius Flores notauit: ex dictis scilicet, atque scriptis in testamento imperfecto ratione non perfectae, nec consummatae voluntatis, deduci pos se, qualis fuerit aliquo in casu testatoris voluntas, & declarationem sumi, modo quoad id, de quo agitur, perfecte testator dixis set omne id, quod dis ponere volebat, tametsi testamentum non perfecis set, nec quoad alia iudicium suum compleuis set: & id ipsum aperte voluit Pelaez a Mieres, de maioratu in initio, secundae partis de maioratu, num. 29. qui cum adduxis set regulam dictae l. vltimae, ff. de rebus eorum: quod colligitur mens testatoris ex scriptura imperfecta: statim scribit in hunc modum: Et ex hoc infertur, quod si reperiatur aliqua scriptura testatoris imperfecta, in qua aliqualiter exponit mentem suam circa successionem in maioratu (prout plerumque accidit) quod ex tali scriptura, quamuis imperfecta, dummodo appareat, quod sit propria testatoris, debet declarari testamentum, vel alia scriptura perfecta maioratus. Quod attinet vero ad tertium & vltimum ca sum, quando scilicet testamentum erat ipso iure validum, sed deinde fuit ab ipso testatore reuo[sect. 18] catum per secundum, ab eo conditum: vtrum: hoc in casu ex dictis, & dispositis in primo, declarentur verba dubia secundi; siue an ex testamento reuocato sumatur coniectura, & prae sumptio, ad declarandam testatoris voluntatem in alio, inter Scribentes controuerti solet. Et quidem, quod ex testamento reuocato, adhuc voluntas testatoris de. claretur, & coniectura sumi pos sit, ad interpretationem voluntatis descriptae in posteriore testamento; Decius affirmat in cons. 515. In casu occurenti, colum. finali, versic. Et hoc idem firmatur: Corneus in cons. 275. num. 5. lib. 4. qui respondit: qualitatem masculinitatis positam in primo testamento, prae sumi repetitam in secundo. Sic & Iason, in cons. 143. col. 2. lib. 2. Craueta, in cons. 113. n. 6. & in cons. 856. n. 20. vers. Causa eadem : Paris. in cons. 79. n. 16. lib. 2. & in cons. 7. n. 34. & seqq. eodem lib. 2. vbi quod ex primo testamento reuocato per secundum, interpretari, & suppleri potest mens testatoris. Sic etiam res pondit, & Parisium sequutus est Decianus in con sil. 3. num. 36. & in cons. 37. num. 30. & in cons. 41. num. 42. lib. 1. & in cons. 34. num. 29. lib. 2. & in cons. 10. num. 22. & 23. lib. 4. Francisc. Bursatus, in cons. 5. num. 3. & in cons. 28. num. 1. qui iidem huius[sect. 20] opinionis Authores, & alij quamplures profitentur quasi consequenter, qualitatem, & conditionem positam in primo testamento reuocato, cen seri repetitam in secundo, quasi connexae sint duae hae quae stiones, an scilicet ex testamento reuocato sumi pos sit coniectura voluntatis; & an qualitas, seu conditio apposita in primo testamento, cen seatur repetita in secundo; quocirca Menochius, lib. 4. dicta prae sumptione 15. num. 5. in hoc casu te stamenti reuocati per aliud, se retulit ad prae sumptionem 167. eiusdem lib. 4. vbi disputat, an qualitas posita in primo testamento, censeatur repetita in secundo? Eaque ratione vsi sunt principaliter, atque adducti ipsimet Authores, qui hanc affirmatiuam opinionem sustinent, quod voluntatis mutatio prae sumi non debeat: l. 3. l. eum qui, ff. de probat. & l. fideicommis sa, §. si rem, ff. de legat. 3. Caeterum huic rationi facile respondetur, quod satis constat, mutatam fuis se voluntatem in hoc casu: ex quo apparet, primum testamentum es se reuocatum, & secundum es se a primo diuersum: & mutatio prae sumitur, quando res non permanet[sect. 21] in eodem statu, sed aliquid superuenit, vt aduertit Menoch. & respondet ad text. in d. l. 3. de probat. respondet etiam Leand. Galganet. de condit. & demonst. parte 2. c. 1. q. 14. n. 5. & quinque seqq. Quocirca, secunda extat, & omnino contraria sententia, ex testamento primo reuocato, non sumi coniecturam ad interpretationem voluntatis descriptae in posteriore testamento, nec voluntatem testatoris ipsius declarari; indéque, & conse[sect. 22] quenter, qualitatem appositam in primo testamento, non censeri repetitam in secundo; ita sane Bartolus scripsit post Dinum in l. Statius Florus, in principio, ff. de iure fisci. dum dixit, quod si testator in primo testamento legauit fundum, & disposuit, quod non pos set alienari extra familiam: & deinde in secundo testamento simpliciter reliquit ipsum fundum, non prae sumitur voluis se repetere qualitatem, & conditionem illam, quod extra familiam non alienetur, sed fundus liber remanebit legatario: nec poterit fieri argumentum de primo testamento ad secundum; quoniam istae sunt diuers ae voluntates, & vltima derogant prioribus. Ita quoque Alex. in cons. 70. n. 10. vers. Non obstat. lib. 2. vbi concludit, quod si pater in primo testamento reliquit iure institutionis, & in secundo simpliciter, hec qualitas, iure institutionis, non prae sumitur repetita in secundo testamento, & sic secundum testamentum non declaratur ex primo: ita pariter Barbatia, in cons. 59. n. 12. lib. 1. respondit, qualitatem positam in primo testamento, non censeri repetitam in secundo: & sequuntur Decius, in c. 1. in 1. lectura, n. 9. in vers. Item adde: de constit. Ruin. in cons. 144. n. 17. coniuncto n. 2. lib. 2. Curt. iun. in cons. 163. n. 19. qui in eisdem terminis responderunt, quod si testator in primo testamento expres sit qualitatem masculinitatis, & in secundo simpliciter mentionem filiorum fecit, non prae sumitur in secundo ipso te stamento repetita qualitas masculinitatis: sequitur Peregrin, de fideicom. art. 25. num. 35. vbi declarat, fol. 240. Ita etiam, quod ex testamento reuocato, non possit voluntas testatoris declarari, nec interpretari; resoluunt Hieronym. Gabr. in cons. 97. num. 27. 28. & 29. lib. 1. Natta in cons. 476. n. 17. lib. 2. & pro regula, vt a testamento reuocato, non sumatur interpretatio ad sequens; tradidit lulius Clarus, in §. testamentum. quae stion. 76. in 3. regula, pelaez a Mieres in initio secundae partis de maioratu, num. 29. cum scribit, quod licet ex scriptura nulla, aut imperfecta declararetur testatoris voluntas, non tamen declaratur ex testamento reuocato: Alexand. Galganet. de condit. & demonstr. parte 2. cap. 1. quae st. 14. folio 121. vbi etiam defendit, conditionem appositam in primo testamento, non intelligi repetitam in secundo; & vide ex num. 12. vbi an censeatur repetita in codicillis? Idem etiam resoluit, sed nonnullis modis explicat Fuluius Pacian. in cons. 15. ex num. 83. vsque ad n. 90. vbi vide: Iacobus Menoch. prae sumpt. 176. qui dicit num. 8. tenendam hanc opinionem, reiecta contraria: Cardinal. Francisc. Mantica qui eandem sustinet sententiam, de coniect. vltim. volunt. lib. 3. tit. 20. num. 4. per totum, Simon de Praet. de interpr. vltim. voluntat. lib. 1. interpr. 1. dubit. 3. solut. 5. num. 54. ex vers. Alio autem casu, vsque ad num. 55. fol. 33. qui recte aduertit, pro hac sententia concludenter vrgere, & adduci pos se ea, quae in praecitatis consilijs Ruinus, & Curt. iun ponderant: Glos sam etiam, iuncto textu, in l. vnum ex familia, in principio, & iuncto text. in l. cum quidam, in 3. responso, ff. de legat. 2. prout ibi inducit, ac indubitabile es se dicit, quod ex testamento reuocato, non pos sit interpretari voluntas testatoris, & quod voluntas haberi, aut colligi pos sit ex eo, a quo testator discessit; & quod Doctores, qui tale inferunt, male, & sine lege loquuntur, nisi quatenus testator se referat ad te stamentum primum; idque per text. in l. Aurelius §. testamento, ff. de liberat, legata: & quod alia iura, quae Authores contrariae partis expendunt , loquuntur in testamento nullo, aut irrito; non autem in testamento reuocato: eandem denique sententiam constanter tuetur Ioan. Vincent. Honded. in cons. 46. n. 28. lib. 2. dicens, quod quamuis ex testamento praecedenti nullo, seu alia ratione inualido, declaretur voluntas testatoris, iuxta text. in l. fin. ff. de rebus eorum, cum caeteris adductis supra; non tamen declaratur, quando testator in primo testamento disposuit, seu qualitatem aliquam dispositioni adiecit, quam omisit in secundo testamento , per quod reuocauit primum ; tunc namque, quia primum testamentum, & omnia contenta in eo, per secundum reuocantur, non declaratur; neque suppletur secundum ex primo reuocato. Et quod vere coniectura aliqua ex testamento reuocato, deduci ideo non valeat ad declarationem secundi, quod si testator voluis set id in secundo testamento, quod in primo expressit; quod cum non fecerit, sed primum testamentum reuocauerit, clare percipitur, noluis se amplius primum testamentum, & in eo contenta, effectum aliquem sortiri; quam rationem ponderatur etiam Ruinus, & Curtius iunior, in locis antea relatis. Mantica lib. 3. d tit. 20. n. 4. in vers. Nam si testator: & ad haec in effectu reducuntur rationes omnes, quibus Interpretes vti, atque adduci solent communiter , videlicet, quod testator reuocando primum testamentum, dicitur reuocas se, & mutas se omnes clausulas in eo scriptas; & sic qualitates po sitae in primo testamento, non prae sumuntur repetitae in secundo, nec ex illis declaratur testamentum secundum, cum alia haec testamenti secundi, alia illa primi testamenti voluntas dicatur, ac vere fuerit. Ex coniecturis tamen, & prae sumptionibus, sententia praedicta temperari, atque ces sare debebit; poterit namque ex testamento reuocato, coniectura[sect. 23] sumi, & voluntas dubia secundi testamenti declarari ex primo, quando aliqua extat coniectura, quae id suadeat aperte, aut qua colligi pos sit, testatorem voluis se, eandem qualitatem, & conditionem es se repetitam in secundo testamento, id quod expresse aduertit Menoch. d. prae sumpt. 176. num. 8. & 9. lib. 4. vbi duas coniecturas recenset, & Crauetae consilium recté perpendit: Crauetae etiam eiusdem in eandem sententiam, quando scilicet extat coniectura voluntatis, mentionem fecit Simon de Praetis d. num. 54. in vers. Aimon. d. cons. Galganetus 2. parte d. c. 1. q. 14. n. 11. per totum, vbi eas dem duas coniecturas, quas Menochius adducit, sed eum non commemorat: Fului. Pacian. d. cons. 15. n. fin. in illis verbis: Et licet Curtius iunior, & Ruinus supra citati, reprehendant illam Cornei consultationem, tamen negari non potest, quin sit haec conclusio vera, videlicet quod potest argui a testamento reuocato ad testamentum reuocans, quando aliquae verisimiles coniectura argumentationem adminiculantur. Cardinalis Mantica, lib. 3. d. tit. 20. num. 4. in fin. in illis verbis: Sed licet ex testamento non pos sit deduci argumentum ad declarationem posterioris voluntatis, hoc tamen debet temperari, nisi sit verisimile idem testatorem sensis se, prae sertim si ipse testator reuocauerit te stamentum solum propter natiuitatem posthumi, vt scribit Craueta, in cons. 113. in fine. Ac denique, generaliter obseruandum, superiora omnia, quod voluntas testatoris declaretur, & interpretetur ex testamento nullo, & inualido,[sect. 24] declaranda, ac temperanda per tex. in l. si iure ff. de legat. 3. vt procedant, nisi tractetur de tali voluntate probanda, aut elicienda ex testamento, ad reuocationem alterius expres s ae, & solemnis; nam eo casu non probatur, neque desumitur ex tali testamento, vel dispositione nulla, aut inutili; quamuis declaretur per eam voluntas expres sa (vt dixi) ita quidem considerat & multum commendat Pet. de Peralta, in l. qui testamento, num. 3. de legat. 2. fol 475. Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 2. §. 1. num. 5. In codicillis autem, an, & quando repetita prae sumatur conditio apposita in testamento; dum Interpretes inquirunt, pro regula tradunt, regula[sect. 25] riter conditionem repetitam censeri in codicillis, sicuti in l. talis scriptura, §. vltimo, cum l. seq. ff. de legat. 1. vbi dilatio adiecta legato relicto in testamento censetur repetita in legato simpliciter facto in codicillis; & melius probat text in. l. Caio, in princip. ff. de aliment. & cibar. legat. l. alumnae, §. qui filias, ff. de adimen. legat. l. auia, in principio, ff. de cond. & demonst. & ex Angel. Decio, Paris. Natta, Roland. & & Rota diuersorum, obseruauit Leand. Galgan. de condit. & demonst. 2. part. cap. 1. quae st. 14. num. 12. fol. 122. qui tacuit Menoch. lib. 4. prae sumpt. 177. num. 2. & in cons. 452. num. 1. lib. 5. & num. 13. & 14. Galganetus metipse duplicem as signat rationem, & eundem Menochium non commemorat, qui prae citata prae sumptione, num. 3. & 4. inquit, quod ratio est, quia codicilli trahuntur ad mentem testamenti, & e contra. Et quod testator in codicillis non videtur reces sis se a voluntate & dispositione facta in testamento, prout probat text. in d. §. qui filias, & extendit num. 5. idem Menoch. etiam quando in codicillis fuit variata persona, vt puta si in testamento legatum factum sit Caio sub conditione, deinde illud legatum transferatur in codicillis ad Maeuium, nam intelligitur sub eadem conditione translatum, sub qua erat in testamento relictum, d. l. Caio. in principio, ff. de aliment. & cib. legat. sequitur Galganetus, vbi supra, num. 16. qui subdit, idem procedere in clausula codicillari, nam & in ea censetur repetita conditio, & cum te stator secundos fecit codicillos, quia non ideo a primis censetur reces sis se, nisi sint contrarij, vt in cum proponas. C. de codicillis, limitat autem Menochius idem, ipsamet prae sumptione, num. 6. & 7. vt memorata conclusio non habeat locum, quando alia conditio diuersa apponitur in codicillis: nam tunc illa apposita in testamento, non censetur repetita in ipsis codicillis: & idem quando legatum, & dispositio facta in codicillis, nihil operaretur si conditio adiecta in testamento, diceretur repetita in eis; prout vtrumque comprobauit ibidem, Menoch. & Galganet. d. c. 14. num. 17. & 18. & conditio adscripta haeredi in testamento, an censeatur repetita in legato, eidem relicto in codicillis; vide Cardinalem Franciscum Mantic. de coniect. vltim. volunt lib. 10. tit. 6. num. 5. latius Galganet. de condit. & demonst. 2. part. c. 1. q. 13. Pereg. de fideicom. artic. 16. ex num. 3. cum seq. # 110 CAPVT CIX. Conditio duplex, suspensiua, & resolutiua, & quae sit vtriusque natura, virtus, vis, & effectus item, & earum exempla. Voluntatis testatoris coniectura deduci, atque interpretatio fieri, quemadmodum pos sit, ac debeat, quando resolutiua conditio, seu etiam suspensiua apponitur. Et an sit in proposito differentia inter contractus, & vltimas voluntates, fiue in vltimis voluntatibus, conditio apposita resolutioni, an faciat dispositionem conditionalem . Ad cognoscendum etiam? an conditio sit sus pensiua, vel resolutiua, quae distinctio adhiberi soleat communiter. Deinde, cum conditio suspensiua apponitur in contractu, siue actu inter viuos qui geritur, an discedere, siue poenitere liceat, conditione pendente, an euentus expectari debeat. Vbi infertur ad meliorationes Tertiae & Quintae partis bonorum, quas parentes facere solent, siue etiam as signationes, aut incorporationes bonorum, sub conditione aliqua suspensiua, conditione ipsa pendente, reuocari pos sint, contractus denique, aut donationes, quae ex causa, aut respectu matrimonij fiunt, an, & quatenus reuocationem admittant, dum matrimonium non contrahitur, & de materia l. 17. & 44. Tauri. Vbi horum omnium egregia, & notanda resolutio traditur. De conditionali autem, & de modali dispositione, & his, quae ad eam materiam spectant, nihil hoc capit. attigit Author, quoniam supra, cap. 55. & sequentibus huiusce tractatus, disceptatio ea suscipitur, & dilucide explanatur. SVMMARIVM. -  1 Ex conditionis suspensiuae, aut resolutiuae expres sione, coniecturam voluntatis deduci, & interpretationem fieri in casu dubio. -  2 Conditio alia suspensiua, alia resolutiua, & ipsarum exempla: & num. seq. & hic maxime sus pensiuae natura, vis, & effectus. -  3 Conditio resolutiua quae sit, & eiusdem exemplum, natura, vis, & effectus. -  4 Conditio, an sit suspensiuae, vel resolutiua, quemadmodum dignoscatur, vbi id exornatur & l. 2. ff. de in diem addict. materia illustratur. -  5 Item ex praedicta differentia, quod scilicet suspen siua, aut resolutiua sit conditio qui effectus re sultent. -  6 Conditione resolutiua non obstante, executioni mandatur instrumentum, quod sub illa factum est. -  7 Conditio apposita resolutioni, an faciat dispositionem conditionalem in vltimis voluntatibus. -  8 Vbi Leand. Galganeti placita, & resolutiones in proposito commemorantur. -  9 Hippolyti Riminaldi obseruationes plures in hac materia referuntur, & commendantur. Qui ipse rationem differentiae communem adduxit, quare scilicet conditio resolutiua non reddat contractus conditionales, vltimas vero voluntates sic. Et communem ipsam sententiam limitauit, & declarauit. Et l. quibus diebus. §. quidam, secundo, ff. de condit, & demonst. intellectum adduxit. Ac denique egregie considerauit, multum interes se, nunquid conditio resolutiua adiiciatur fini dis positionis, vel principio; & rationem adduxit. -  10 Peregrini quoque placita nonnulla, & annotationes referuntur, provt latius hic videbitur. -  11 Ac denique Petri Surdi, in consilio 268. ex numer. 55. vsque ad numerum vltimam, obseruationes & egregia resolutiones preferuntur, & probantur. Conditionem scilicet appositam resolutioni, facere dispositionem conditionalem in vltimis voluntatibus, regulariter. Non vero facere, quando resolutio confertur post actus executionem, & ius quae situm. Aut quando resolutio fit in poenam spreti praecepti. Cui in effectu Riminaldus conuenit, & vtiliter exornat, atque declarat, provt latius ostenditur supra, num. 9. -  12 Donationem conditionalem irreuocabilem es se, pendente conditione; quod exornatur. Et ibidem de intellectu, & materia l. 2. §. si pecuniam, ff. de donationibus, & l. si ego, §. si res ff. de iure dotium, & infra num. 15. -  13 Et infertur ad meliorationem Tertij factam sub conditione per contractum inter vinos, per traditionem veram, aut fictam, cum clausula Con stituti, vt ea statim efficiatur irreuocabilis, nec etiam in fauorem alterius filij reuocari possit, conditione pendente, si Constitutum simplex fuerit, provt latius hic. -  14 Explicatur textus in l. quoties 29. ff. soluto matrimonio. -  15 Expenditur, atque explicatur textus in dicta l. si ego, §. si res alicui, ff. de iure dotium. -  16 Conditione pendente, non licere contrahentibus recedere a contractu, idque regulariter in omni actu, materia, & contractu. -  17 Quod attinet ad obseruantiam contractus, & vt non liceat alteri contrahentium ab eo discedere, altero inuito; contractus factus sub conditione, dicitur perfectus; & infra, num. 22. -  18 Et huiusce resolutionis ratio duplex as signatur. -  19 Maioratum ex clausula, aut pacto de non reuocando fieri irreuocabilem. -  20 Conditione pendente, reuocabilem es se donationem conditionalem, ex sententia Iacobi Menochij, in consil. 388. ex num. 34. cum seq. vol. 4. Qui explicatur, vt communi resolutioni, de qua supra, num. 12. obstaculum aliquod, aut contradictionem non faciat. -  21 Et eiusdem Authoris distinctio, an agatur de contractu conditionali oneroso, an vero lucratiuo, taxatur; & communis Doctorum sententia probatur. -  22 Fundamentum quoque ipsius Menochij praecipuum subuertitur concludenter, provt hic ostenditur. -  23 Donationem factam in fauorem matrimonij, habere tacitam conditionem, si nuptiae sequantur. Provt habent caeteri contractus innominati corres pectiui, si implementum sequatur, -  24 Contractus omnes innominati, qui fiunt extra causam matrimonij, poenitentiae, & reuocationi subiacent ante implementum sequutum. -  25 Qui vero ex causa, aut respectu matrimonij fiunt, eatenus poenitentiam, & reuocationem admittunt, quarentus eorum implementum principium non sumat; provt latius hic explicatur. -  26 Et tres casus principales distinguuntur, provt hic videbitur, -  27 Et quid in primo, quando contractus concernit vtilitatem communem dantis & accipientis. -  28 Quid in secundo, quando contractus fit ad vtilitatem recipientis, & alterius tertij, non vero donatoris. -  29 Quid etiam in tertio casu, quando contractus cedit in vtilitatem solius recipientis. -  30 Et de nonnullis obseruationibus in proposito. -  31 Melioratio iure maioratus facta filio, sub conditione, si legitimetur a Principe, an pendente conditione reuocari pos sit, si pos ses sio vera, vel ficta tradita sit. Et de obseruationibus Pelaez a Mieres in hac proposito. PRo distincta, & dilucida huiusce cap. [sect. 1] explicatione obseruandum, atque constituendum erit primo loco, coniecturam quoque voluntatis deduci, & interpretationem fieri ex eo, quod conditio a testatore apposita, suspensiua, aut re solutiua sit, vtpote, cum inter eas multum inter sit; sic sane deducitur ex his, quae in proposito no stro adnotarunt, atque tradiderunt Baldus, in cons. 267. Proponitur, quod Manfredinus, col. 2. lib. 5. Gratus in consil. 81. numer. 79. lib. 2. Castrensis in consilio 451. Legatum istius domus, lib. 1. Paris. in consilio 19. numer. 45. lib. 2. Ruin. in consil. 190. numer. 6. lib. 2. Natta in cons. 459. numer. 15. & 16. Decianus in consil. 8. numer. 78. lib. 1. Tiraq. de retractu conuention. §. 2. glos. 1. numer. 74. & in repetitione l. si vnquam, in verbo, reuertatur, numer. 283. & seq. Menoch. in consil. 162. numer. 10. & 12. lib. 3. & in consil. 388. ex numer. 16. lib. 4. & in consil 494. ex numer. 1. cum seq. lib. 5. alios plures sciens, consultóque praetermitto, quoniam postmodum referam eos. Et inde certis simum es se, iu iure nostro conside[sect. 2] rari conditionem, & modum: Conditio duplex est, quaedam suspensiua, quaedam autem resolutiua. Illa dicitur suspensiua, quae in futurum confertur, & actum ita suspendit, vt sine vllo effectu penitus maneat, antea quam existat ipsa conditio, siue quae disposi tionis effectum, in aliquem futurum euentum confert. l. si quis sub conditione, ff. si quis omis sa causa testamenti, qua solemus dicere, quod conditio nihil ponit in es se; idque, siue sit casualis, vel potestatiua, vel mixta; ita quidem ex sententia Bartoli, Grati, Baldi, Parisij, Ruini, Natrae, & Marci Modesti, obseruauit egregie Menochius, d. consil. 494. numer. 1. & 2. vbi huius suspensiuae conditionis exemplum afferri pos se dixi in his terminis, vt si te stator ita dixerit, instituo Caiam vxorem meam, si me mortuo alteri non nupserit. Haec dicitur conditio suspensiua, quae cum sit negatiue concepta, impleri non potest, nisi vltimo vitae spiritu. Et propterea loco implementi prae statur cautio Mutiana; l. Mutianae, ff. de condition. & demonstration. Cauet enim Caia illa instituta, quod nunquam nubet. Verum ante quam prae ster mulier hanc cautionem; quia dicitur instituta sub conditione, non potest adire haereditatem: §. quae vero, in authent. cui relictum, C. de indicta viduitate tollenda, idem Menoch. in cons. 388. numero 15. lib. 4. vbi etiam quod conditio suspensiua est, provt nunc dixi. Eandem quoque distinctionem, suspensiuae scilicet, & resolutiuae conditionis, adducit Tiraq. in duobus locis hunc relatis: Hippol. Riminal. in cons. 244. num. 169. & 170. & 177. & seq. lib. 3. Peregrin. de fideicommis. art. 11. num. 129. latius art. 43. numer. 20. vbi inquit, quod conditio suspensiua est, quae confert dispositionis effectum in aliquem futurum euentum, siue sit casualis, mixta, aut potestatiua, veluti si Imperator venerit in Italiam: si decem dederis Titio: si iueris ad talem locum. Tamen quod in potestatiua; hoc interest, quia si affirmatiue concepta sit, implementum omnino praecedere debet, vt relicto locus sit: si vero negatiue, siquidem implementum ante vltimum vitae spiritum contingere pos sit, similiter exitus expectatur, si vero non nisi in vltimo vitae spiritu, tunc ne relictum euanescat, cautione prae stita impletur. Et idem quoque est in conditione potestatiua affirmatiua; quae actus perseuerantiam requirit; & si conditioni paritum non fuerit, res cum fructibus perceptis restituitur. Ca sus est cum materia (prove ipse Peregrinus concludit) in dictal. Mutianae, & in dict, authent. cui relictum, nisi conditio plura annua relicta faceret; nam pro quibus paritum fuit, fructus non restituerentur, vt etiam ibi Peregrinus notauit, & articulo II. numer. 21. 22. & 23. & num. 126. Refert etiam, & sequitur eandem suspensiuae, & resolutiuae conditionis distinctionem, Iosephus de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de condit. & demonst. in prooemio, do, num. 47. & seqq. fol. 34. Leand. Galganet. de condit. & demonst. prima parte, cap. 102. num. 3. fol. 102. & secunda parte, cap. 1. quae st. 90. fol. 217. Pet. Surdus in consil. 38. ex num. 24. libro primo, & in consilio 268. num. 56. & 60. & seq. libro 2. & in consilio 527. num. 18. 19. & 20. lib. 4. Cardinalis Tuschus, tomo 2. litera C. conclusione 579. per totam, folio 29. Acacius, Antonius de Ripoli, in l. 3. ff. de condit. & demonst. numere 90. & 91. fol. 156. in fin. 157. Pat. Thom. Sanchez, de sponsalibus, tomo 1. lib. 5. disputatione 6. in principio. Marius Giurba, decisione 60. num. 31. Hactenus de conditione suspensiua, de qua etiam, & de modo, conditionalique, & modali dispositione, longa serie ego metipse sermonem institui, & tractatum suscepi in commentariis ipsis huius tractatus, cap. 55. per totum, & seq. & ideo hic nihil repetam, nec transcribam ex his quae ibidem adnotaui, & scripsi, sed duntaxat obseruabo nonnulla, quae ibidem non attigi. Et numer. 38. eiusdem cap. 55. conditionis suspensiuae, & resolutiuae mentionem feci, sed prae sentem hanc disputationem, quam nunc suscipio, non suscepi. Conditio resolutiua est, quae non impedit actum[sect. 3] es se purum, neque illum suspendit, sed suspenditur in aliquem euentum, lib. 2. vbi Glos sa, ff. de in diem addict. & huius quidem conditionis ea est natura, vt actus purus remaneat, sed resoluatur, si condicio ipsa eueniat, provt Glos sa notauit in ipsa l. 2. vbi Albericus; Socinus senior, in consilio vltimo, numer. 2. libro 3. Grammaticus decisione 58. num 10. Berous in consilio 60. numer. 16. lib. 1. Parisius in con silio 92. numer. 22. lib. 3. Cagnolus in l. is damnum.§. quod pendet, numer. 7. & 8. ff. de regulis iuris, vbi egregie declarat: Iacobus Menochius, in consilio 388. numer. 16. lib. 4. melius in consilio 494. numer. 3. & 4. & 5. libro 5. vbi dicit, exemplum adduci pos se in his terminis, quando testator dixit, instituo Caiam vxorem meam haeredem, donec, vel quousque me mortuo alteri nupserit, vel donec, vel quousque vidualiter vixerit Est enim haec conditio resolutiua, & propterea non impedit, muliere adire haereditatem, sed operatur, quod si contingat j mulierem alteri nubere, resoluitur actus conditionis, atque ita perdit haereditatem, seu eius commoda, quoad annos futuros. Et refert Menochius Cynum, in l. vltima, C. de indict. viduit, tollen, docentem, relictum pro primo anno es se purum, & pro reliquis annis conditionale, & non inducere perpetuam viduitatem, sed temporalem; & propterea mulierem statim illud capere, & non ante amittere, quam placuerit nubere. Mens etenim testatoris haec es se dicitur, vt nubat, quando placuerit, & ex tunc non capiat. Et Cyni traditionem probarunt in specie Corneus, Baldus, & Natta, quos ipse Menochius Commemorat. Et subdit, Castrensem quoque, in cons. 451. Legatum istius domus, libro primo, egregie respondis se, legatum vsufructus factum vxori, donec vixerit in viduitate, es se purum, sed resoluendum sub conditione, si illa nubat. Et idem respondis se Parisium in cons. 95. num. 44. libro secundo. Addit quoque idemmet Menochius, praecitato cons. 494. Num. 5. pro hac conditione resolutiua, eiusque implemento, neces sariam non es se cautionem Mutianam, cum aditio haereditatis, vel acquisitio legati ab initio non impediatur, ex quo pura est vocatio, sed (vt diximus (ea deficiente, vtputa si mulier nubat, pro futuris annis resoluatur. Sicuti Baldus, in duobus locis, ibi relatis, animaduertit: dum ponit differentiam inter haec verba, si vidua permanserit, & haec, quoad vidua permanserit. primo casu, cautio (ait Baldus) prae statur: secundo vero casu (subintelligere voluit Baldus) non prae statur. Et apertius idem respondit Baldus in cons. 421. Quod domina Cortesina, libro. 5. cuius verba haec sunt: Et licet fuerit in testamento instituta, donec vitam vidualem duxerit, tamen in viduitate permanens, haereditatem adire potuit, etiam non prae stita cautione Mutiana. Et Baldum sequuti sunt, atque resolutiuae conditionis naturam as sequuti Castrensis, Ruinus, Parisius, Berous, Anguis sola, Benedictus de Girardis, & Marc. Modestus, Iosephus Ludouicus, Torniellus, Curtius senior, Matthae. Brunus, & Emmanuel Costa, quos Menochius ipse dicto num. 5. recensuit, & concludit num. 6. quod haec conditio resolutiua non differt a modo, & saltem respectu effectus, dici potest modus, qui est moderatio quaedam, dispositioni adiecta, eum, qui honoratur, aggrauans in tempus dispositionis persectae; atque ita differt a conditione, prove ibi Menochius prosequitur; & ego metipse latius explicaui supra hoc eodem tractatu, dicto cap. 55. Eiusdem quoque resolutiuae conditionis naturam, virtutem vim, & effectum, ex communi Do ctorum sententia tradit Andr. Tiraquellus, in l. si vnquam, in verbo, reuertatur, num. 283. & 284. vbi quod donatio illa, de qua agit Imperator in dicta l. si vnquam, C. de reuocand. donat, est pura donatio, ac perfecta; sed quae reuocatur, siue resoluitur, si donans postea susceperit liberos. Neque enim facta es se censetur sub conditione suspensiua, ita scilicet, . si donans non susceperit liberos, quo casu sus penderetur effectus donationis, donec conditio purificaretur, provt etiam in pacto addictionis in diem: nam si ita actum est, vt perficiatur venditio, nisi melior conditio afferatur, non est pura venditio, sed conditionalis. Sed si ita actum est, vt meliore oblata conditione, ab ea discedatur, erit pura venditio, quae sub conditione resoluitur: ita pariter, conditio, quae in dicta l. si vnquam, subintelligitur, est huiusmodi, vt scilicet reuocetur donatio, si donans postea susceperit liberos: quae quidem conditio non est susceperit, id est, non sus pendit actum, nec eum facit conditionalem, sed in euentum ipsius resoluit; provt optime Tiraquellus, ibi declarat. Idem Tiraquell. de retracta conuentionali, § 2. glos s. vnica, n. 74. vbi inquit, venditionem sub pacto reuendendi factam, non es se conditionalem, imo vero puram, sed quae sub conditione resoluitur: quae quidem conditio resolutiua non suspendit actum, nec eum facit conditionalem, sed tantum ex euentu ipsius eum resoluit, quod optime comprobat, atque exornat ibidem. Hippolytus Riminaldus in consito 244. num. 169. & 170. libro 3. vbi quod quando dispositio pura fuit ab initio, licet resolutio differatur, non tamen actus suspenditur, nec fit condictionalis, sed purus remanet. De quo dat exemplum num. 170. & prosequitur num. 177. & seqq. & num. 274. vsque ad num. 288. vbi etiam adducit eadem exempla resolutiuae conditionis, quae ex Menochio supra recensui. Et quod conditio re solutiua reddit dispositionem condicionalem, tempore, quo purificatur conditio, sed ab initio di spositio dicitur pura: Cae sar Barzius decision. Bononiae 121. num. 48. Peregrinus, de fideicommis sis, artic. 11. num. 129. & artic. 43. num. 21. vbi quod resolutiua conditio dicitur, quia non suspendit actum, & illius executionem, sed per eius euentum resoluit actum. Iosephus de Rusticis, in prooemio ad l. cum auus, num. 48. fol. mihi 34. vbi ex sententia quorundam Authorum, id ipsum notauit: Petrus Surdus in cons. 38. . num. 23. in fine, & 24. lib. 1. vbi quod plurimum refert, an in illo casu, de quo agit, pensio sit promis sa sub conditione, an vero simpliciter sit promis sa, & pos sit sub conditione variari. Vt quando dictum est, quod minuatur, vel augeatur ex mensura. Primo enim casu, conditio apposita solutioni, & ita substantiae actus, suspendit ipsum actum, atque illum reddit conditionalem. Secundo vero casu, conditio apposita circa augmentum, vel diminutionem, & ita quoad resolutionem, non autem quoad perfectionem sub stantiae dispositionis, non suspendit actum, neque illum facit conditionalem, sed actus est purus, re soluendus tamen sub conditione; quod ibi comprobat. Idem Surd. in cons. 527. num. 19. & 20. lib. 4. & in consil. 268. num. 56. lib. 2. vbi etiam, quod conditio apposita resolutioni, non faci: dispositionem conditionalem. Eandem quoque doctrinam, quod conditio resolutiua est, quae non impedit, actum es se purum, neque suspendit, sed sus penditur; tradiderunt Surdus idem, de alimentis. titulo 5. quae st. 4. Octauianus Cacheranus, decis. Pedemontana 145. num. l. Tiberius Decianus, in cons. 8. num. 78. volum. 1. Magonius decis. Florentina I. n. 9. Milan. decis. 1. num. 163. lib. 1. Flaminius Cartharius decis. Florentina 49. num. 6. Arisminus Tepatus lib. 2. titulo de condit. contract. colum. 1. in fine: Ioann. Vincent. Hondedeus, in cons. 58. num. 79. lib. 1. Ioan. Cephalus in cons. 52. num. 6. & 13. & 21. & seqq. lib. 1. Cardinalis Tuschus, practicar. conclus. iur. tom. 2. conclus. 579. litera C. ex num. 10. cum seq. fol. 29. vbi inquit, quod conditio resolutiua prae supponit ins purum praeexistere, sed resolubile, quia resolutione non facta, manet a toto principio purum, l. proponebatur, ff. de castren. pecul. & adducit plura exempla vsque ad num. 17. vbi scribit, quod dupliciter ponitur conditio resolutiua, & dupliciter re soluitur; nam legatum factum, quandiu mulier vixerit vidua, resoluitur duplici condition, si nubat viuens, vel si moriatur etiam vidua; si vero adiiciatur, quandiu non nupserit, tunc non resoluitur, nisi vno modo, videlicet, si nubat viuens; si vero moriatur vidua, dicitur semper permanere in viduitate, & non fit amplius resolutio, & legatum transit perpetuo ad haeredes, sicuti respondit Castrensis in consil. 452. per totum, lib. 1. Et tandem num. 18. inquit Tuschus ipse, quod conditio resolutiua dicitur conditio expres sa de praeterito, seu de prae senti, quia ista non suspendit actum, sed inducit resolutionem, quia si non est vera, dispositio est nulla, si vero conditio est vera, dispositio valet illico, vt Abbas tradidit in consilio 70. lib. 1. Eandem etiam resolutiuae conditionis naturam tradidit Marius Giurba, decisione 60. num. 32. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. lib. 1. cap. 136. num. 45. & tomo 3. cap. 540. num. 15. & 16. Leand. Galganetus, de condi tion. & demonstration. prima parte, cap. 2. num. 30. folio 9. & cap. 102. num. 3. in versic. Resolutiua & extinctiua condition est, folio 102. & 2. part, cap. 1. quae st. 90. fol. 217. Ad cognoscendum autem, an conditio sit sus [sect. 4] pensiua, vel resolutiua in contractibus, & in alio actu, adhiberi solet haec distinctio: aut conditio respicit perfectionem contractus, & tunc est sus pensiua; aut respicit disces sum a contractu, quem pro perfecto habent contrahentes, & tunc dicitur conditio resolutiua: ita probat textus, & ibi Glos sa declarat in l. secunda, ff. de in diem addictione, quam sequuti sunt Albericus, & Castrensis ibi: Socinus, Parisius, & Tiraquellus, cum quibus Menoch. in consilio 388. num. 17. lib. 4. qui inde obseruat num. 18. quod conditio dicitur respicere disces sum a contractu, & habere contractum pro perfecto, quando ita dictum est, Vendo tibi fundum pretio centum, hoc pacto, quod si maius pretium, at que it a melior conditio mihi ab alio offeratur, venditio haec non valeat: vel si dictum est, vt meliore conditione allata, res inempta sit, ita probat l. secunda, versic. Nam si quidem, ff. de in diem addictione, & ibi Glos sa, in verbo, conditionalis, in principio, quam ibi probat Albericus, in prima oppositione, qui inquit, quod contractas tunc censetur persectus & purus, quando deinde adiiciuntur verba resolutiua; quia nisi diceretur perfectus, non pos set dici, quod deinde resolueretur; quia quod non est, rumpi non potest, l. nam & si sub conditione, §. post defectum, ff. de iniusto, rupto: Idem est, quando ita fuit dictum, Vendo tibi fundum pretio centum, vel fundus sit tibi emptus, nisi alius maius pretium offerat: hoc etiam casu contractus dicitur purus & persectus, sed tamen resoluendus, oblato maiore pretio. Ita censuit Glos sa in dicta l. secunda, in verbo, conditionalis, versic. Sed si dicat: quae reddit rationem hanc, quia verba haec, Vendo, vel sit tibi emptus; sunt prae sentis temporis, & ob id perficiunt emptionem. Quod enim (inquit Glos sa) de prae senti est, vel de praeterito, non est in suspenso, quoad es se suum. Est tamen in suspenso quoad resolutionem, quae: inducitur illis verbis sequentibus, nisi alius maius pretium offerat. Condicio vero dicitur respicere perfectionem (vt ipse Menochius tradit ibidem num. 19.) quando verba respiciunt futurum, atque ita quando expectatur perfectio: sicuti cum dictum est, quod venditio perficiatur, nisi alius offerat maius pretium. Illud verbum, perficiatur, futuri temporis est, & ob id contractus interim dicitur impersectus, & nullus, ita probat dicta l. secunda, versic. Sin autem hoc actum est, ff. de in diem addict. atque ex aliis Authoribus obseruat ipse Menochius, & concludit, quod conditio resolutiua prae supponit, contractum es se perfectum statim quod consectus est, sed dissoluendum , eueniente aliqua conditione. Conditio vero suspensiua prae supponit, contractum ab inicio, quo consectus est, imperfectum es se, sed perficiendum; eueniente conditione. Et hactenus Menochius, atque vtiliter ad materiam dictae, l.2 ff. de in diem addictione; de qua etiam vide Couarr. variar. libro 3. cap. 8. numer. primo, Felicianum de censibus, libro primo, cap. 6. a principio, Pinellum in l. 2. C. de rescinden. vendit, secunda parte, cap. 2. ex numero 29. Bla sium Flores Diaz de Mena, in addit, ad decisionem 111. Pichardum, in rubrica: Institut. de eo cui libertatis causa bona addicuntur: Cald, Pereiram, de empt. & vendit, cap. 11. ex numer. 17. & cap. 28. ex numer. 23. Anton. Gomezium, tom. 2. variar. cap. 2. num. 30. in fine. Ita quoque ad cognoscendum, an condicio sit suspensiua. vel resolutiua, id inspiciendum, ex communi sententia tradidit Petrus Surdus in cons. 38. numer. 23. & 24. lib. 1. an scilicet conditio apposita sit substantiae actus, an vero resolutioni; provt ibi exemplum adducit; & in cons. 527. numer. 19. & 20. libro 4. vbi etiam, quod quando conditio apponitur substantiae, dispositio efficitur conditionalis; sed si apponatur resolutioni, erit pura, sed resoluenda, eueniente conditione: Leand. Galganetus. secunda parte, cap. 1. d. quae st. 90. num. 1. & 2. & 3. folio 117. Cardinalis Tuschus tomo 2. litera C. dicta conclusione 579. videndus ex num. 4. vsque ad numer. 10. vbi inquit, quod duplex est conditio suspensiua, quid alia suspendit actum in substantia, quem facit es se conditionalem: alia suspendit executionem actus tantum: ideo verba sunt inspicienda; prove Baldus, ibi relatus, notauit. Atque ita conditio quandoque est suspensiua executionis contractus, & tunc non suspendit contractam, & eius natiuitatem, & multum differt a conditione, quae sus pendit contractum, prout etiam docuit Baldus, quem ibidem refert Tuschus, num. 6. & statim ob seruat numer. 7. multum referre, an conditio apponatur substantiae legati, an solutioni, & sic executioni legati; quia si apponatur substantiae, est conditionale legatum, & non transmittitur; si vero apponitor solutioni, legatum est puram, & trans mittitur; vt per Baldum in cons. 185. Super primo, numer. 4. Libro 3. Boerium decis. 38. numer. 28. & 29. quia actus nunquam dicitur conditionalis, quando conditio apponitur executioni, & non substantiae actus. Et quando conditio suspendit vsum, & executionem, non autem aditionem, semper inspici debent verba, quia conditio solum suspendit illud, cui proxime adiicitur. Signorolus in consilio 214. numer. 6. vbi quod haerede priuato ob non implementum, licet alius, cui fit applicatio, debeat cauere de parendo, & ante non acquirat ius; ille tamen potest adire, & cedere, quia conditio cautionis non respicit ista. Qui autem effectus resultent ex eo, quod conditio sit resolutiua, vel suspensiua; ex eisdem nunc relatis Authoribus deducitur aperte; qui ipsi maxime notarunt (quod attinet ad vltimas voluntates) transmis sionis effectam; sicuti ex Baldo, Boerio; & Cardinale Tuscho, nunc recensui, quia in sus pensiua conditione, quae substantiae dispositionis adiicitur, transmis so non datur: in resolutiua vero, quae executioni adiicitur, locus est transmis sioni, in legatis, testamentis, & vltimis voluntatibus; vt cum aliis multis Authoribus, late per Hippol. Riminald. in cons. 244. ex num. 171. cum seq. & numero 274. & multis seq. lib. 3. Sic etiam quoad natiuitatem, & exercitium actionis; quia vbi conditio est apposita substantiae dispositionis, tunc non licet agere ante illius euentum, quia conditione pendente, non datur actio, l. neces sario, §. quod si pendente, ff. de peric. & comm. rei vend. quando vero apponitur resolutioni, tunc statim datur actio, nec euentus conditionis expectatur, secundum Glos. in d. l. 2. ff. de in diem addict. & notauit Per. Surd. in cons. 38. numer. 24. vers. Et effectus; qui dicit, facere etiam, quod tradit Socinus in l. pecuniam, in vltimo notabili, ff. si certum petatur, vbi dicit quod si instrumento promis sa est certa quantitas, cum hoc, quod si facto calculo, comperiatur minus deberi, illa minor quantitas non censeatur promis sa. Instrumentum tali casu habebit executionem pro illa quantitate, ante quam fiant calculi; quia promis sio est certa, licet ex futuro euentu pos sit variari, & resolui. Et subdit, es se signanter notandum, quia s aepe practicatur. Et id ipsum notauit Marius Giurba, decis. Siciliae 60. numer, 31. quia postquam tradidit, numero 30. quod conditio alia est suspen siua, alia resolutiua, & vtriusque naturam, & effectum adduxit, in hunc modum scripsit: Sed condi[sect. 6] tionale instrumentum non pos se exequi; in suspensiua conditione intelligunt quos supra adduxi numer. 14. in conditione autem resolutiua exequi pos se, probant Decianus d. cons. 8. num. 71. Cartharius, d. decis. 49. nu. 6. & 7. Socinus d. cons. 62. num. 3. & 4. in 4. Menochius cons. 388. numer, 25. Caualcanus, de tutore, num. 263. Tiraq. d. §. 2. glos. 1. num. 74. Cum ergo resolutiua sit baec conditio, ex verbis illis, deductis duabus tertiis partibus fructuum, postquam certa est summa, ad quati condemnault iudex exequi pro ea potest, nec illius prae textu impediri. Idem quoque tradidit Ioannes Philippus in summa vtriusque iuris, ad titul. ff. de in diem addict. & vtrumque effectum, alium etiam, fructuum scilicet, notauit Tiraq. de tractu conuentionali, §. 2. glos. vnica, num. 72. in fine, 73. 74. & 75. & in l. si vnquam, in verbo, reuertatur, num. 284. & 285. & d. num. 72. d. §. 2. Primum constituit, in actibus conditionalibus tempora non currere, nisi impleta conditione; atque in materia retractus sic obseruandum. Ex conditionali quoque venditione dominium non transferri, nisi impleta conditione, provt ibi plene comprobat: & infert statim num. 73. quod emptor ex venditione conditionali non facit fructus suos; quin si eos perceperit, restituere tenetur, l. neces sario, § quod si pendente, ff. de peric. & comm. rei venditae, & d. l. 2. ff. de in diem addict. l. omnia, §. 1. ff. de legat. 1. In venditione autem facta cum hoc pacto reuendend, re tradita emptor fit dominus, etiam pendente tempore reuenditionis, ita vt in alium interim transferre pos sit, nec pos sit venditor a tertio emptore reuocate. Item facit hic emptor fructus suos. Quod perpetuum est in aliis venditionibus puris, sed sub conditione resoluendis, l. secunda, & tertia, & quarta, ff. de in diem addictione, cum emptor ex huiusmodi venditionibus interim sit dominus, l. si ex duobus, §. 1. eodem titulo, & fructus semper sequuntur dominum. Vt concludit ipse Tiraquellus, dicto num. 73. & hinc quoque infert num. 75. quod licet titulas conditionalis non prosit ad vsucapionem, l. secunda, §. si sub conditione, ff. pro emptore, tamen titulus purus, sed qui sub conditione resoluitur, prae scriptionem parit, dicta l. secunda, ff. de in diem addictione, facit l. si alienam, ff. de donat. causa mortis, vbi ex titulo reuocabili procedit prae scriptio. Et id ipsum probauit Farinacius, decisione prima, tomo primo, partis secundae, in nouis simis Rotae Romanae. Vbi agit, pactum quando dicatur resolutiuum, quando etiam resoluat ipso iure, & resoluto contractu, quando etiam fructus percepti ex re restituenda, restitui debeant. Et ibi numer. 8 & 9. quod resolutio contractus, quando fit ipso iure, res restitut debet vna cum fructibus perceptis. Idque prae sertim, quando pactum fit sub conditione; nam deficiente conditione, fructus percepti sunt restituendi. Quia conditio trahitur retro ad tempus contractus; & habetur, ac si actus nunquam fuis set celebratus, & nunquam fuis set dominium translatum. Quod attinet tamen ad nostrum propositum du[sect. 7] bitari solet communiter, an quemadmodum conditio apposita resolutioni, non facit dispositionem conditionalem in contractibus (vt dictum remanet)[sect. 8] ita quoque non faciat in vltimis voluntatibus. Et quidem Leand. Galganet. cum in tribus locis commentariorum de condition. & demonstration. huius ce rei tractatum, & disceptationem suscepis set, nunquam eam absoluit, nec satis perfecte explicauit; in prima namque parte, cap. secundo, numer. 30. fol. 9. duntaxat constituit, conditionem resolutiuam non pos se dari in institutione haeredis, ex l. haereditas ex die, ff. de haered, instit. quod secus es se, inquit in contractibus, ex dicta l. secunda, ff. de in diem addictione, quod repetit secunda parte, capite primo, quae stione 90. num. 4. & 5. fol. 218. vbi scribit, resolutiuam conditionem non pos se adhiberi in pura institutione haeredis, per textum in dicta l. haereditas ex die, & regulam, qui semel est haeres, non potest desinere es se haeres. Pos se tamen adhiberi in institutione conditionali, quia eueniente conditione, retrotrahitur ad tempus mortis; illa vero deficiente, perinde est, ac si nulla facta es set institutio, prove ibi explicat. Et iterum cap. 102. primae partis, sub numer. 3. in versic. Resolutiua, fol. 110. ex sententia quamplurimorum quos refert, constituit in proposito differentiam inter contractus, & vltimas voluntates, vt scilicet conditio apposita resolutioni, faciat dispositionem. conditionalem in vltimis voluntatibus; licet secus sit in contractibus, vt latius supra probatur. Et id ipsum in vltimis voluntatibus probare solent Interpretes communiter per text, in l. quibus diebus, §. quidam Titio, ff. de condit. & demonstr. vbi declarat Socinus; & si legatum quid sit pure, & adimatur sub conditione, efficitur legatum conditionale, I. si legatum pure, ff. de adimentis legatis, dicto §. quidam Titio, Glos sa in dictal. secunda, ff. de in diem addictione, Bartolus, Iason, & Decius, in l. lecta, ff. si certum petatur, vbi etiam Cagnolus, numer. 172. & sequent. vbi refert, rationem differentiae es se inter contractus, & vltimas voluntates; quia contractus statim partium consensu recipiunt perfectionem, ideo difficile conditionales efficiuntur: vltimae vero voluntates pendent ad mortem vsque testatoris, ideo facilius conditionales efficiuntur, & quando aliquid adimitur sub vna conditione, illud censetur datum sub contraria, l. aliquando, vbi Imola, secundo notabili, ff. de condit. & demonst. Oldradus in consil. 16. numer. 1. versic. Nec. refert: Cephalus in consil. 52. numer. 6. & seq. lib. 1. Menochius in cons. 77. num. 10. lib. 1. & in cons. 105. num. 39. lib. 2. Eandem etiam resolutionem communem, & differentiam inter contractus, & vltimas volunta[sect. 9] tes, agnouit, Hippoly. Riminald. in cons. 244. num. 177. & duob. seqq. lib. 3. vbi inquit, quod conditio resolutiua sic vltimam dispositionem conditionalem reddit, siue ea fuerit expres sa, siue tacita; quod si vocatus, ea pendente, moriatur, nullum ius ad haeredes transmittit. Idque limitat num. 179. nisi testator vltra proces serit. Et num. 183. rationem as signat, quare resolutiua conditio non reddat contractus conditionales, vltimas vero voluntates sic. Et in casu, sibi consulto, & ibi resoluto, contrarium statuit num. 184. & refert Baldum, Imolam, Castrensem, & Socinum, dicentes, quod in contractibus conditio resolutiua non reddit contractus conditionales; quia contractus, pure celebratus, statim producit effectum; & sic conditio apposita, non impedit natiuitatem, sed tantum resoluit illum pure factum: at vltima voluntas non statim sortitur effectum, sed per mortem; cap. cum Marthae, de celebratione Mis sar. ideo si conditio adiicitur executioni, non reperit quid resoluat, merito inducit conditionem suspensiuam, non re solutiuam. Et addit num. 186. quod quando institutio pura per aliquem euentum resoluitur. non ob id ius minuitur in sua substantia, sed in tempore tantum. Ac denique ex num. 273. vsque ad numer. 288. adducit egregie nonnulla, quae scitu, & notatu sunt digna, & ad explicationem praedictorum attinent omnino. Et inter alia agit de natura dictionis, donec, quae: conditionalis est secundario, principaliter vero denotat tempus. Et dispositio mere conditionalis, & temporalis, an differant. Et quod dictio, donec, & interim, est limitatiua temporis, & per eam restringitur dispositio loquentis cum per seuerantia vsque ad tempus, cui adiicitur. Et de legato vxori facto, quandiu steterit in domo vidua, quale scilicet illud sit, & donec duret. Et an mulier instituta, quandiu, vel donec vidua steterit, statim mortuo testatore, adire pos sit haereditatem. Et num. 286. & 287. profitetur, longam sibi videri es se differentiam, nunquid conditio resolutiua adiiciatur dispositionis fini, an vero dispositionis principio: nam primo casu dicitur dispositio ab initio pura, & ei locum fuis se, donec euenit illa conditio, & licet ex post facto resolui pos sit, & sic dicatur habere conditionem resolutiuam, tamen ab initio pura est (vt dixi) ad quod singulariter expendit num. 284. text, in l. pater Seuerinam. ff. de condit, & demonst. in §. finali illius l. & in l. Caio. §. Imperator, ff. de adimend. legat, & in l. 1. C. de legatis, & in l. legatum, ff. de annuis legatis, Secundo vero casu dispositio ab initio dicitur fuis se conditionalis, vt in d. l. quibus duobus diebus, §. quidam, el 2. ff. de condit. & demonst. quae loquitur, quando conditio resolutiua fuit annexa principio: quia Titio centum legatis, fuit adiectum, quod haeres ea daret, si mater testatoris moreretur; aderat enim conditio resolutiua tacita, quod si mater non moreretur, non daret: vnde legatum redditur eo casu conditionale propter conditionem ad eius principium positam. Et rationem differentiae: praedictae claram sumi ex l. patre furioso, ff. de his qui sunt sui, vel alte iur. vbi notantur quaedam generalia secundum Ia sonem, num. 8. quod facilius impeditur aliquid faciendum, quam tollatur, postquam est factum Et facilius aliquid conseruatur quam de nono in es se deducatur. Et multa impediuntur contrahenda, quae contracta non tolluntur. Vnde quando conditio resolutiua ponitur, & additur ad inchoationem beneficij, tunc bene facit, ac reddit dispositionem conditionalem, vt dixit Bart. in l. 1. num. 15. ff. de condit & demonst. quia de facili quid faciendum , aut contrahendum impeditur, ne in es se deducatur; sed quando apponitut ad resolutionem dispositionis in es se iam deductae, non ita de facili tollitur, immo vero conseruatur ad iam deductum, provt ibi Hippol. Riminald, notauit, qui ad modum relatum, materiam hanc explicauit. Peregrinus vero de fideicommis art. 11. num. 129.[sect. 10] & 130. non distincte sat is, sed obscure potius, materiam metipsam explicas se videtur. Et quidem num. 127. inquirit, nunquid haeres, qui haereditatem perdit post eam aditam, quia conditioni voluntariae non paruerit, eam restituat vti haeres, an vero quali nunquam fuis set haeres. Ita etiam, conditioni voluntariae non obtemperans, an perdat relictum, ac si nunquam illud habuis set? Et numer. 128. adducit doctrinam Bartoli, in l. paterfamilias, ff. de haered, instit. quod haeres in proposita specie non priuatur haereditate ipso iure, per illam regulam, Qui semel est haeres, sed per fideicommis sum tenebitur haereditatem restituere, Et Bartolum sequuntur quamplures Authores, ibi commemorati, Alij vero (qui etiam recensentur ibidem contrariam opinionem sustinent. Pro solutione autem, aut conciliatione eius dubij, considerabat Peregrinus ipse, distingui pos se, an institutio sit para, & deinde resoluenda sub aliqua conditione, & eo casu locum habeat Bartoli, & sequacium sententia; an vero sit conditionalis, & conditionaliter concepta, & tunc locum habeant ea, quae antea scripta reliquit. Subdit autem statim, quod haec consideratio tuta non est; quia licet in contractibus veris sima sit ea distinctio, ad dignoscendum, an contractus sit conditionalis, vel purus, vti expresse legitur in l. 1. & 2. ff. de in diem addict. vbi notant omnes, conditionem resolutiuam, in contractu pure celebrato, non facere illum conditionalem: secus tamen est in vltimis voluntatibus; nam quod pure datur, si sub conditione adimatur, sub contraria conditione datum videtur, vt antea dixerat Peregrinus idem, num. 88. & est text. in l. si legatum pure. ff. de adimend. legat. quocirca, aliter considerat, & sic pos se dici, quod aut conditio adiicitur institutioni, vel conditionaliter conceptae, vel etiam pure, & eo casu procedat materia l. Mutiaae, ff. de. condit. & demonst. aut institutioni pure factae adiicitur aliquod prae ceptum, & si praecepto non paruerit, haeres priuatur, & hoc casu, paena priuationis committatur, eueniente inobedientiae conditione, & committatur iure fideicómmis si, per dictam regulam, Qui semel haeres, iuxta ea, quae antea scripserat numer. 92. & hoc casu haeres priuatus, fecis set suos fructus, interim ab eo perceptos, nisi testator priuationis pae nam retraxis set ad tempus suae mortis, provt ibi comprobat, Et addit num. 130. quod vbi conditio de aliquo faciendo, iniungitur haeredi, post emolumentum haereditatis quae situm, conditio non seruat conditionis naturam sed modi, l. Maeuia, ff. de manumis sis testam. l. 2. in fin. ff. de donat. & sic quod Bartol. doctrina, in d. l. paterfamilias, debeat accipi, cum post haereditatem quae sitam, haeres priuatur; provt sentiunt Aretinus, Iason, & Cephalus, ibi relati. Hactenus Peregrinus, qui (vt vides) nec distincte, nec absolute articulum propositum explicat. nec etiam rationem differentiae communem, inter contractus, & vltimas voluntates adducit, nec vltimarum ipsarum voluntatum respectu, quid cerrum resoluit. cum resolutiua conditio, dispositioni adiicitur; veré tamen, si attente perpendatur, videtur, eandem admittere sententiam, & distinctionem, quam ex Petri Surdi placitis, statim recensebo. Surdus itaque ipse, qui in eadem, qua versamur, materia, dilucidé equidem, distincte etiam, & singulariter se habuit, vt eam explicaret, obseruauit nonnulla, ex quibus absoluta, & accurata manet resolutio; & in consil. 268. ante numerum 55. ex. versic. Secundo respondeo, contendit probare, quod in casu, de quo ibi agit, illa conditio, & casu quo, &c. non est apposita institutioni, quia non dicitur in eo testamento, quod Dominicus instituatur ca su quo, &c. sed simpliciter dicitur, quod instituit Dominicum: sed conditio est apposita resolutioni; erant enim verba testamenti hoc modo concepta, quod instituit sibi haeredem Dominicum de Panchinis, in omnibus suis, hac tamen lege, & conditione &c. Et casu quo, &c. Et non aliter, &c. Per quae verba claré deprehenditur, Dominicum institutum fuis se sub modo, & onere implendi. certum quid, puta dandi centum Titio; & casu quo non dederit, quod sit priuatus haereditate. Et ita quod conditio importata per illa verba, & casu quo, &c fuit posita ad resoluendum institutionem, quandocunque institutus non impleret modum adiectum per illa praecedentia verba, hac tamen lege, &c. Si igitur conditio fuit apposita non institutioni, sed resolutioni, infertur, quod non reddit dispositionem conditionalem, nec eam suspendit in euentum conditionis; vt probat Glos sa, in l. 2. ff. de in diem adiectione, vbi ait; quod actus est purus, sed resoluendus sub conditione, quando conditio apponitur non dispositioni, sed resolutioni: sequitur Baldus, in l. cum mota, numer 3. in fine, C. de transact. & melius declarat Baldus in dicta l. 2. & sequuntur alij, quos dicto numer. 55. & 56. Surdus metip se recenset: & concludit, quod cum conditio illa, adiecta sit resolutioni, non institutioni, non reddit institutionem conditionalem, sed puram, resoluendam tamen sub conditione. Stante autem hoc prae supposito, quod institutio in casu illo fuerit pura; insert Surdus metidem es se locum succes sioni ex testamento, non autem abintestato, etiam si constaret, conditionis resolutiuae casum euenis se, quia qui fuit semel haeres, non potest desinere es se haeres. Et quando testator priuat aliquem haereditate, vel ob modum non impletum, vel ex alia causa, censetur eum grauate onere restituendi per fideicommis sum: ante vero factam restitutionem, vel verbo, haeres grauatus exercere potest omnes actiones haereditarias, actiue, & pas siue; provt haec omnia, iure, & auctoritate comprobat Surdus ibidem. Statim autem, ex versic. Nec dicatur, quod prae dicta: opponit difficultatem illam, quam supra proposui, scilicet praedicta (dicet aliquis) procedere in contractibus, in quibus conditio adiecta resolutioni, non facit dispositionem conditionalem, sed aliud es se in vltimis voluntatibus, quia in eis, etiam resolutioni adiecta faciunt dispositionem conditionalem; ex l. quibus diebus, §. quidam Titio ff. de condit. & demonst. & si legatum quid sit pure, & adimatur sub conditione, efficitur legatum conditionale, l. si legatum pure ff. de adimend. legan. & refert rationem diuersitatis inter contractus, & vltimas voluntates; provt supra, ego metipse retuli eam: appo sita itaque difficultate praedicta, & differentia inter contractus, & vltimas voluntates; vt eidem respondeat, & materiam prae sentem explicet; adeo egregie, & notanter se habet, vt alibi non ita dilucidé, articulus metipse explicetur; & idcirco placuit locum eiusdem Authoris, ad literam commemorate, atque transcribere, ne si ita originaliter ipsius obseruation non recen seantur forsan in aliquo eidem detrahi contingat. Surdus igitur, praecitato cons. 268. ex numer. 60.[sect. 11] lib. 2. fol. mihi 563. vsque in finem consilij, in hunc mudum scriptum reliquit: Ad hoc enim respondeo, quod procederet, quando conditio apponitur resolutioni ante ius quae situm. quia actus tunc redditur conditionalis, vt quando relinquitur simpliciter, sed adimitur sub conditione, ita loquitur l. aliquando, ff. de condit. & demonst. & procedunt alia iura supra in contrarium allegata. Sed si resolutio ponitur post ius quae situm, tunc licet conditionem contineat, principalem tamen dispositionem non efficit conditionalem, sed remanet pura, probatur in l. pater familias testamento, ff. de haered. instit. vbi testator, duobus institutis haeredibus, mandat, quod monumentum faciant, & si quis eorum defecerit, ambos exhaeredat: & tamen dicitur, quod si vnus non impleuit modum, alter, qui ex parte sua impleuit, nor. Priuabitur haereditate. Ad idem est textus in l. vxorem, §. haeres ff, de legatis tertio, vbi loquitur de exhaeredatione collata positus quae situm; & probat Bartol. in dicta l. pater familias, numer. 9. vbi dicit, quod si talem instituo, & prohibeo, ne molestet vxorem; & si molestet, exhaeredo; quod in casu molestiae, haeres est priuatus per fideicommis sum, quia onus non molestandi, est impositum post emolumentum quae situm, id est, postquam adiuerit haereditatem, & non directe, quia qui fuit semel haeres, non potest directe desinere es se haeres. Prae supponit ergo Bartolus, quod institutio non est facti conditionalis per conditionem appositam resolutioni: si enim fuis set conditionalis, non censeretur grauatus fideicommis so, nec potuis set interim pendente conditione adire, l. cedere diem, ff. de verbor. significat. l. is qui haeres, in principio, ff. de acquir. Haered. & in terminis nostris ita declarat Cephalus in consil. 52. nu. 8. & 16. vbi dicit, quod & si conditio executioni, seu resolutioni adiecta, faciat dispositionem conditionalem in vltimis voluntatibus; tamen fallit, quando resolutio conditionalis es set posita post quae situm emolumentum, allegat omnia praedicta, sed praeter eum probatur ex doctrina Bartoli, in l. prima, §. item si ita, numero secundo, in fine, ff. ad legem falcidiam, vbi dicit, quod vbi ademptio haereditatis sit in paenam, vt quando te stator grauat t haeredem ad dandum centum alicui, & si non dederit, priuat eum, tunc licet priuatio sit sub conditione, tamen institutio est pura, & haeres ante conditionis euentum potest petere haereditatem; & quamuis non dicat, ratio est, quia paena arguit ius quae situm; Bartol. in l. Titia, in 4. opposit. vbi alij sequuntur, ff. de verbor. obligat & est communis opinio, vt dicit Cephalus, in dicto consil, 52. num. 15. & quando ademptio ordinatur, post ius quae situm, licet sit conditionalis, non suspendit, nec impedit, quin interim ius quae ratur. et dicitur in proposito paena, quando ponitur post praeceptum, seu onus, a testatore iniunctum, §. finali, vbi Ioannes Faber, & alij, Institut. de legat. Aretinus in dicta l. Titia, columna tertia, Cephalus, vbi supra, numero decimoquarto, & idem defendit Ruinus in consilio quadragesimo octauo, numero quarto, volumine secundo, vbi dicit, quod ademptio facta in poe nam, si sit conditionalis, non facit principalem dispositionem conditionalem, sed interim potest legatum peti, vel haereditas adiri, alias falsum es set, quod dixit Bartolus in dicta l. paterfamilias, scilicet teneri granatum restituere per fideicommis sum, quia ipso iure, & directe desineret es se haeres, seu verius, nunquam diceretur haeres; & reprobat ideo Angelum, qui dicebat, institutionem es se conditionalem, quando fuit quis in stitutus cum onere, ne alienet, & in casum alienationis priuatus. Idem Ruinus in consilio vigesimooctauo, numero quarto, & sequentibus, dicto volumine secundo. Cum ergo paena prae supponat priuationem, & priuatio non habeat locum, nisi post ius quae situm, nec priuari quis possit eo, quod non habet, sequitur, quod ademptio conditionalis facta in poenam, vel collata post ius quae situm, non facit institutionem conditionalem. Et claré id quoque probat Aretinus in dicta l. Titia, columna quarta, versiculo, Sed ista sua ratio: ff. de verborum obligationibus, vbi dicit, quod si pure relictum, adimatur sub conditione, clarum est, quod censebitur datum sub contraria conditione; sed si quid pure relinquatur, deinde ei onus adiungatur, & si illud non impleuerit, adimatur relictum, hoc casu relictum non desinit es se purum, nec fiet conditionale, sed illa poena resoluet ius quae situm, & per hoc reprehendit decisionem Oldradi, in contrarium allegatam. Menochius in consilio septuagesimooctauo, numero octauo, & decimo, vbi si reuocatio conditionalis non statim sequitur legatum, aut institutionem, sed post modum appositum, vel onus, aut praeceptum iniunctum adimatur, quod, fuit pure relictum, tenet, quod principalis dispositio, non sit conditionalis, sed pura, re soluenda tamen in euentum conditionis. In prae senti itaque quae stione Dominicus fuit pure institutus, deinde adiectus fuit modus per illa verba, hac tamen lege, &c. Demum facta ademptio per alia verba, & casu quo, & Atque ita apparet, quod resolutio fuit collata post ius quae situm, quia post iniunctum modum: nam (vt dixi supra) modus debet impleri post emolumentum quae situm, & consequenter post aditionem: ergo conditio apposita resolutioni, non facit institutionem conditionalem, quae fuit pure facta, praecipue cum (vt dixi) sit facta illa ademptio in poenam modi non impleti. Hactenus Petri Surdi placita, & traditiones in proposito, & de praedicto articulo, an conditio apposita resolutioni, faciat dispositionem conditionalem in vltimis voluntatibus. Rursus, atque in eadem, qua versamur disceptatione, dum inquiritur, an pendente conditione, pos sint contrahentes paenitere, & discedere, cum conditio suspensiua apponitur in contractu, aut in actu, quia geritur; obseruandum est, Leand. Galganetum, in ipsis terminis, & tractatu suspen siuae, & resolutiuae conditionis, secunda parte, de condition. & demonstration. cap. primo, quae stione 90. sub numer. 2. & 3. folio 218. in hunc modum scrip sis se Nec est omittendum, non pos se contrahentes, a contractu conditionali, conditione ipsa pendente, dis cedere, l. prima, C. de periculo, & commodo rei venditae, l. neces sario, §. penultimo eod. tit. Et citat Alexand. Ruinum, Affilictum, Cephalum, Crauetam, & Hierony. Gabriel, sic tenentes. Hoc autem, cum adeo frequenter occurrere soleat in praxi, & as sidue parentes, qui in fauorem alicuius filij faciunt meliorationem, aut donationem tertiae, aut tertiae & quintae partis bonorum suorum, non pure & simpliciter meliorationem ip sam, aut incorporationem alicuius rei, aut bonorum aliquorum faciant, sed sub aliqua conditione, & ante conditionis eiusdem implementum, eam reuocent, aut de nouo aliter disponant; vtile admodum, atque neces sarium visum est, id ipsum ex proposito magis exornare, atque comprobare, & legibus huius Regni, maximéque Taurinae l. 17. & 44. constitutioni applicare. Primo itaque, donationem conditionalem, ir[sect. 12] reuocabilem es se, pendente conditione; expresse probat textus in l. secunda, §. si pecuniam, ff. de donat. vbi textus fortius probat, non es se neces sarium, quod haeres donatoris consentiat, sed adueniente conditione dominium in accipientem transferri, provt notatuit, & egregie eum textum expendit Barbosa, quarta parte rubricae, ff. soluto matrimonio, numero 39. & 40. & idem probat textus, in l. Aristo, ff. eodem titulo, & in l. cum maritus, §. final. ff. de pact, dotal. & obseruarunt Bartolus numero primo Castrensis, numero 1. & 2. Cumanus, numero primo. Angelus in versic. Hic vero, in dicta l. 2. §. si pecuniam, idem Castrensis in consilio 330. numer. 3. volumine primo, quem refert & sequitur Cardinalis Tuschus, tomo primo, litera D. conclusione 642. numero 48. Aretinus in consilio 74. numer. 9. ad finem, Cephalus in consilio 312. numer. 28. & 29. Volumine 3. Seraphinus decisione Rotae, 724. numer. 11. Couarru. variar, lib.1 cap. 14. numer 10. versic. Et si responderis. Hippolyt. Riminald. in consil. 18. numer. 104. libro 1. Flores Diaz de Mena, variar. quae stion. 22. numer. 22. & 23. Pat. Ludouic. Molina, de iustitia, & iure, tomo 2. disputatione 285. per totam, & maxime numer. 8. Barbosa d. 4. Parte rubricae, ff. soluto matrimon. numer. 39. Anton. Faber, de error. pragmat. tomo 2. decad. 47. errore 4. numer. 10. vbi eleganter explicat textum, in dicta l. 2. §. pecuniam, & conciliat Cum l. si ego, § si res, ff. de iure dotium, de qua etiam vide Barbosam, ibidem, ex numer. 37. & numer. 43. & concludit Faber ipse, indubitatum es se, quoad irreuocabilitatem, nullam differentiam es se inter donationem simplicem, & eam, quae sub conditione sit. Ita quoque, atque in terminis d. l. 17. & 44. Taur. quod melioratio Tertij[sect. 13] facta sub conditione, per contractum inter viuos, statim efficiatur irreuocabilis per traditionem veram, aut fictam, cum clausula Constitui, nec ante aduentum conditionis pos sit reuocari, eriam in fauorem alterius filij, aut alij filio fieri cum effectu, edam si ei traditae: res fuerint; late ob seruauit, atque fundauit Ioannes Gutierrez, practicarum, libr. 3. quae stion. 66. per totam, Angulus in l. 1. meliorationum, glos sa 5. numer. 12. Anton. Gomezius in l. 45. Tauri numer. 93. in vers. Aduertendum tamen: & ij Authores, omis sa Doctorum disputatione, in terminis iuris communis, de qua per Bartol. & ordinarios, in l. qui absenti, &. primo, ff. de acquir. pos ses sion. & in l. sub conditione, ff. soluto matrimonio, pro certo tradunt in terminis iuris noui, & decisionis dictae l. 17. & 44. Tauri, communem opinionem es se, in donatione conditionali, in qua traditio ficta interuenit per clausulam Constituti, dominium transire irreuocabiliter in donatarium, si Constitutum simplex fuerit, & non conditionale, sicut donatio; idque donatoris respectu, ne pos sit ipse pendente conditione donationem reuocare, salua tamen reuocatione, seu potius resolutione, quae ex de sectu conditionis contingat; idque per text, in l. dotis fructus, §. finali, ff. de iure dotium, vt per Surdum in consilio 482. numer. 9. libro 4. & in terminis nostris adnotauit Angulus, dicta glos sa quinta, numero 12. in fine, ipsi quoque respondent concludenter Telli Fernandez fundamentis, in contrarium ponderatis, qui contrariam opinionem sustinuit, sed improbari solet communiter, vt per Ioannem Gutierrez, dicta quae stione 66. libri 3. numero 3. & quae stione 65. vbi late. Nec potest expendi contra resolutionem prae [sect. 14] dictam communem textus, in dictal. quoties 29. ff. soluto matrimonio, quasi videatur probare, donationem causa dotis, pendente nuptiarum conditione, reuocari pos se; vere namque id non probat, sed aliud quidem, videlicet, quod pater, qui per viam dotis fecit donationem filiae suae, potest conditionem donationi ipsi adiicere, siue eam conditionare, stipulando illam sibi in casum soluti mattimonij, etiam si id fiat contra voluntatem filiae eiusdem, dummodo ante contractum matrimonium factum sit: quod tamen a terminis propositis supra, siue a reuocatione donationis con ditionalis, pendente conditione, longe diuersum est; stipulari namque patrem sibi filiae dotem, non est grauamen, neque praeiudicium considerabile; cum ad dotandum eam iterum, obligatus remaneat, atque ita patri id permittitur; cui tamen non permitteretur, si in fauorem alicuius extranei stipularetur; quia sequeretur filiae maximum praeiudicium, si extraneus, dis soluto matrimonio per mortem mariti, dotem sibi haberet, atque ita textum praedictum interpretatur post alios Barbo sa, prima parte, l. 2. in principio, ff. soluto matrimonio, numero 148. in illis verbis: Item ex praedictis infertur explicatio ad l. quoties, infra eodem, vbi pater etiam ex interuallo potest sibi appropriare actionem dotis; id enim intelligendum est, quando pater suae personae dotem appropriat, quia tunc agitur de paruo filiae praeiudicio, cum pater Cogatur eam dotem reseruare filiae, authent. sed quamuis, C. de rei vxoriae act. vnde aliud es set, si stipularetur, eam dotem restitui alicui extraneo, nam tunc propter magnum filiae praeiudicium non valeret ea stipulatio, dicta. l. secunda, supra, de pact, dotalibus, &c. Et melius Barbosa metipse, post Nouellum, Suarez, Menchacam, & alios, in l. si cum dotem, in principio, numero 15. ff. eod. titulo. Textus etiam, in l. si ego, §. si res, ff. de. iure do[sect. 15] tium, quo Gaspar. Baetius, de non meliorand. dotis rat. filiab. cap. 21. numer. 20. adducitur, vt existimauerit, donationem ad matrimonium certum, reuocabilem es se, pendente causa donationis; id non probat, sed potius contrarium, iuxta verioerem eiusdem textus intellectum; sicuti ex his deducitur manifeste, quae post alios plures diligenter deduxit, atque annotauit Barbosa, dicta quarta parte rubricae, ff. soluto matrimonio, numero 39. & sequent. vsque ad numerum 44. atque remanet eius Authoris sententia fundamento destituta, nisi intelligantur iuxta alia iuris principia, vt scilicet donatio reuocabilis sit ante sponsalia; post contracta vero sponsalia, reuocari non pos sit, nisi nuntio remis so, & distractis sponsalibus; provt eum textum intellexit Fulgosius in l. si pecuniam, ff. de condictione ob causam, numero 9. vbi cum adduxis set hanc doctrinam & distinctionem ad explicationem iurium, in hac materia loquentium, infert ad interpretationem dictae l. si ego, § si res, & in hunc modum scribit: Sic etiam intelligo text. l. si ego, in principio, infra, de iure dotium, dum facit mentionem de mis sione nuntij. Si autem sponsalia non es sent contracta, non memini, me vidis se textum, quod non liceat poenitere. Et idem repetit in l. quod Seruius, ff. eod. titulo, numer. 6. ad medium, versic. Quod ita verum puto, & in versic. Et ita loquitur, ibi: Et ita loquitur praeallegata l. si ego, in principio, quia ibi erant contracta sponsalia, dum dicit, omis so nuntio, &c. Et vide Cardinalem Franciscum Manticam, de tacitis & ambiguis conuent, lib. 12. titul. 2. numer. 11. omnino Barbosam, dicta quarta parte rubricae, ff. soluto matrimonio, ex numer. 35. vsque ad numerum 45. vbi in his omnibus, quae pro dilucida explicatione dictae l. si ego, in §. si res alicui, adducit, superioribus conuenit nec aliquid resoluit, quo praefatae resolutioni, videlicet donationem conditionalem irreuocabilem es se pendente conditione, contradicat; provt ibidem apparebit. Praeterea, & id ipsum, quod in donatione conditionali, remanet resolutum, vt ipsa pendente conditione reuocari non pos sit; in caeteris contractibus, & actibus conditionalibus Interpretes no stri communiter statuunt, vt ipsi scilicet reuocari non pos sint pendente conditione, nec liceat contrahentibus poenitere, aut ab eis discedere; sic sane, conditione pendente, non licere contrahentibus recedere a contractu, aduocarunt, & eius irreuocabilitatem agnoscunt Alexander in consilio 40. numero 5. volumine 5. Cephalus in consilio 118. numero 28. Castrensis in. l. secunda C. quando liceat ab emptione discedere, Parisius in consilio 59. numero 5. libro primo, Tiraquellus, de retractu lignag. §. primo, glos sa secunda, numero 26. Rolandus in consilio 63. numero 7. & sequent. & numero 50. volumine 4. vbi loquitur in contractu venditionis Couar. variar. libro primo, cap. 14. numero 16. vbi loquitur in donatione, & reliquis contractibus; & practicarum, cap. 3. numero 6. versic. Tametsi etiam: Hieronymus Gabriel in cons. 18. num. 6. & 21. volum. 1. Leand. Galganetus, de condit. & demonst. 2. part. cap. 1. quae st. 90. num. 2. & 3. Pat. Ludou. Molina, tom. 2. de iustitia & iure, disputatione 285. columna 4. in versic. Quarta conclusio, fol. 218. & disputatione 337. in vers. Quando autem venditio est conditionalis: Vbi quod pendente conditione, neutri contrahentium fas sit, altero inuito, a contractu emptionis & venditionis, aut altero discedere. Et citat quoque Lasarte, ita tenentem, Ioannes Baptista Costa, de retrotractione, cap. 7. numer. 22. & in beneficij renuntiatione, Parisius, de resignat. beneficiorum, libro primo, quae stione prima, numero 35. & in matrimonio Pat. Thomas Sanchez, de matrimonio tomo primo, libro 5. disput. 6. num. 8. Stephanus Gratianus, disceptae. forens. 3. parte, cap. 514. num. 1. vbi quod contrahentes non pos sunt recedere a contractu conditionali, pendente conditione. Et num. 18. vbi quod contractus conditionales sunt impersecti respectu peri[sect. 17] culi, & actionis, & obligationis, quae non nascitur ante purificatam conditionem; sed quoad ob seruantiam dicuntur persecti, ita quod non liceat ab illis discedere, nec sit locus poenitentiae, quia hoc respectu habent omnem perfectionem. Petrus Surdus in consilio 268. numero 50. libro secundo, vbi dicit, id probari in l. haec conditio, in principio, ff. de contrahenda emptione, l. 3. vbi Glos sa, ff. de seruis exportandis, l. in executione, §. final, ff. de verbor. obligat. melius idem Surdus in consilio 38. numer. 9. & sequentibus, libro primo, vbi admodum singulariter in proposito loquitur, atque in hunc modum scribit: In primis itaque non obstat, quod locatio facta sit, sub conditione, & consequenter sit imperfecta, & liceat poenitere, re integra: quia respondeo, verum es se, quod, eiusmodi locatio est sub conditione, sed non ideo licitum est, conditione pendente, paenitere, sed expectari debet conditionis euentus, vt probat textus in l. haec venditio, in principio, ff. de contrahenda emption. l. 3. cum glos sa, ff. de seruis exportand. Alexander in consilio 4. num. 3. volumine 5. Affictis in cap. primo, num. 31. de vas sal. qui contra constitut. Lothar, vbi inquit, quod alienatio facta (saluo as sensu domini) quamuis sit conditionalis, non tamen annullatur, antequam dominus deneget as sensum, Cephalus in consil. 118. numer 28. Rolandus in consil. 63. numer. 7. & sequentib. volumine 4. Quandocunque enim postea impleatur conditio, perinde habetur, ac si contractus ab initio fuis set purus, l. finali, §. primo, vbi Angelus, & Alexand. ff. de vulg. & pupi. Decius in l. pecuniam, numer. 2. insecundo notabili, ff. si certum petatur. Non est igitur bona consequentia, contractus est conditionalis, ergo licitum est partibus ante conditionis euentum paenitere, & a contractu recedere. Similiter non resistit, quod dictum est, locationem factam sub conditione, es se imperfectam: quia hoc verum est, quoad aliqua, sed non quoad omnia: tribus enim modis contractus similes perficiuntur. Primo, vt non liceat poenitere, & discedere. Secundo, vt periculum spectet ad emptorem. Tertio, vt transferatur dominium. Ita declarat Glos sa prima, Institut. de empt. § vendit, in principio, § in l. prima, in versic. Perfecta, C. de pericu. & commod. rei vend. quod attinet ab obseruantiam contractus, venditio, vel locatio facta sub conditione, dicitur perfecta, quia pendente conditione, neutri partium licet recedere a contractu, licet secus sit quoad alias perfectionis species: vt declarat Glos sa in l. neces sario, §. quodsi pendente, in versic. Si ita, ff. de pericu. & commod. reivend. Glos sa in dicta l. prima, & Institut. de empt. & vendit. Salicetus in dicta l. prima, numero secundo. Bald. & Salicet. in l. secunda, C. quando liceat ab emption, discedere, Quod ergo dicitur in l. s aepe, §. in his, venditionem factam ad mensuram, es se conditionalem, § imperfectam; intelligi debet respectu periculi, vt antequam eueniat conditio, periculum spectet ad venditorem, non vt interim liceat paenitere, vt voluerunt Glos sa, § Doctores supra citati. Hostiensis in summa, de emptione & venditione, §. secundo, in fine, & late, ac pulchre declarat Afflictus in decisione 280. num. 3. vbi subdit, quod etsi Glos sa in l. secunda, C. de peric. & commod. rei vend. dicat, contractum es se imperfectum, quoad obligationem: intelligi tamen debet, quod ante euentum conditionis non sit nata actio, nec obligatio, sed non liceat recedere, vt declarat Castrensis in l. secunda, C. quando liceat ab empt. discedere: eandem conclusionem ita declarando, firmauit Parisius in con silio 59. numero quinto, volumine primo, vbi ita di stinguendum dicit pro vera resolutione: Tiraquellus, de retractu consang. §. primo, glos sa secunda, num 26. subdens, vsque adeo conditionalem venditionem es se perfectam, vt non liceat alteri contrahentium ab ea discedere, altero inuito. Late etiam Didac. practicar. quae stion. capit. tertio, sub numero sexto, quare licet locatio sit quoad alia imperfecta, est tamen quoad hoc perfecta, vt non liceat domino Praeposito ab ea recedere, inuito conductore. Hactenus Petrus Surdus, qui ita dilucide, & distincte rem hanc explicat, vt vides. Et vide infra, n. 22. in fine. Superioris autem resolutionis duplex ratio, & [sect. 18] vtraque potis sima, ex eisdem Authoribus deducitur, licet in indiuiduo eam non reddant. Prima est, ex donatione, vel altero contractu conditionali, acquiri ius, saltem in spe; § ex conditionali, Institut. de verbor. obligat, vbi Antonius Pichardus, post alios Authores exornat l. spem, C. de donat. & id, Semel acquisitum, absque alterius contrahentis consensu, tolli non pos se, ex regula l id quod nostrum, ff. de reg. iur. & l. fin. ff. de pact. cum aliis, de quibus per Tiraquell. de retract, conuent. §. 1. glos s. 7. num. to. 20. & 22. & rationem hanc in terminis considerauit Aretinus in consilio 74. numero 10. quem recenset Menochius, dicto consilio 388. num. 38. in versic. Quam traditionem, lib. 4. vbi in hunc modum scripsit: Quam traditionem comprobat vnum praedictorum Dominorum consultorum, ea ratione, quod conditionali donatione saltem acquiritur donatario spes consequendi rem donatam, eueniente conditione: vnde non debet pos se priuari donatarius huiusmodi spe, eo inuito: sicuti nec is potest hanc spem ad alium transferre, non consentiente donatore, l. spem, vbi Glos sa, & reliqui, C. de donat. & respondit Aretinus, in consilio 74. numero 10. qui subiungit, quodius mibi quae situm re, vel spe, facto tuo, accidente legis di spositione, a me auserri non pos se sine meo consensu, & voluntate. Eandem quoque prae sentit rationem Pat. Ludouicus Molina, tomo 2. de iustitia & iuve, disputatione 285. numero quinto, Pat. Thomas Sanchez, tomo primo, libro quinto, disputatione sexta, num. 8. Altera ratio est: inconueniens, & absurdum maximum videri. quod es set, in voluntate libera donatoris facere illusorium, & frustratorium actum , siue contractum conditionalem, postquam ipse contraxit, & se obligauit, atque ita contractus ab initio voluntarius, ad neces sitatem, & obligationem redactus est; contractus si quidem, qui ab initio voluntarij sunt, ex po st facto neces sarij, & praecisi redduntur, sine illi simplices, siue conditionales fuerint; & ita quidem post Corneum, & Parisium, pro huius conclusionis ratione considerat Hieronymus Gabriel in consilio 186. numero 21. Volumine primo, Craueta in consilio 460. numero 23. volumine 3. & cum aliis generaliter tradit Ioannes Baptista Costa, in tractatu de retroactione, cap. 7. num. 21. Ipsamet autem resolutio in melioratione Tertij & Quinti bonorum, a parentibus facta, aut in incorporatione alicuius rei, iure meliorationis, alia etiam ratione adstringit; quod meliorationes, aut aliquarum rerum as signationes, siue pro eisdem meliorationibus incorporationes, maiori ex parte fieri soleant, adiecta clausula, siue pacto expres so, de eis non reuocandis; & licet nonnulli ex Scriptoribus huius Regni, in terminis legum Tauri, & attenta earum decisione, non faciant vim in clausula, aut pacto praedicto, quasi senserint, quod quamuis de iure communi pactum metipsum de non reuocando haberet vim faciendi irreuocabile, quod de sui natura non erat reuocabile; l. vbi ita donatur, ff. de donat, quam exornarunt, atque longa serie explicarunt Antonius Gomezius, tomo 2. variar, cap. 4. de donatione, num. 22. Couarr. 2. part. rubricae de testamentis, ex num. 11. cum seqq. Ludou. Molin. de Hispan. primog. lib. 4. cap. 2. num. 44. & 52. & 53. Mieres, de maioratu, prima parte, quae st. 30. Hondedeus in consil. 44. libro 2. Alexand. Raudensis, de analogis, libro primo, cap. 23. Barbosa in l. quae dotis, ex numero 84. cum seq. ff. soluto matrimon. Sylue ster Aldobrandinus, in consilio 93. Hodie de iure huius Regni non est adeo efficax, vt meliorationem irreuocabilem efficiat, quia non enumeratur inter illa tria, ex quibus, iuxta dispositionem l. 17. & 44. Tauri, maioratus, aut meliorationes irreuocabiles fiunt; id quod existimarunt Mieres, prima parte, quae st. 34. Angulus, ad leges meliorationum, l. 1. glos sa 8. ex num. 4. quos sequitur Barbosa in d. l. quae dotis, num. 15. Veré tamen id ipsum in terminis dictarum legum Tauri obseruandum est, adiecto pacto, siue clausula praedicta, quod de iure communi, ex deci sione d. l. vbi ita donatur, Doctores statuunt; & con[sect. 19] sequenter praedictum pactum de non reuocando, facere maioratum, aut meliorationem irreuocabilem, quamuis nullum ex praedictis illis tribus requisitis adsit; quod rectius defendunt Ludouic. Molina, lib. 4. d. cap. 2. numer. 40. & seq. & ante eum Tellus Fernandez in l. 17. Tauri, num. 99. & sequent. Peralta in l. cum pater, §. a filia, numero 32. de legatis secundo, Burgos de Paz in consilio 26. numero 4. & 21. Ioannes Gutierrez, practicarum, libro 2. quae st. 77. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula. 4. glos sa 21. numero 66. & seqq. Velazquez Auend. in l. 44. Tauri, glos sa 19. Caldas Pereira, de potestate eligendi, & nominationis reuocatione, cap. 2. ex numero 24. cum pluribus seq. Nec contra superiores resolutiones vrgent Ia[sect. 20] cobi Menochij obseruationes, in cons. 388. praecitato supra, ex numero trigesimo quarto, vsque ad numerum 46. volumine 4. qui nonnullis adductis, excitatis que fundamentis, de quibus ibi, in ea opinione fuit, vt in casu illo sibi consulto respondere non dubitauerit, donationem condicionalem reuocabilem es se, dum pendet illa conditio; vere namque, in casu metipso, & attentis circunstantiis, quae ibi concurrebant, aliqualiter vrgere videren tur, extra ipsum tamen, aut generaliter adaptari, sine sustineri non valent; vtpote, cum ea omnia principaliter ea ratione subsistant, totámque vim accipiant ex clausula illa speciali, quae in donatione, de qua ibi adiecta fuit, nempe, quod donatio non haberer effectum, nisi conditione adimpleta, & monastica profes sione sequuta; ex quo infert Menochius, quod omnes donationis effectus remanserunt suspensi, & per eam nullum ius acqui situm fuerat donatario, atque ita quod reuocari potuerat medio tempore; iuxta doctrinam Baldi, in l. si quis iusiurandum, per illum text. C. de reb. credit. & iureiurand. cum dixit, quod cum alteri non est perfecte acquisitum ius, & sic res est integra, potest quis reuocare, & sic poenitere; & Baldum sequuti sunt Authores, quos Menochius ipse recenset, numero 34. Item, quod mediante clausula praedicta, dominium in donante remansit, nec in donatarium translatum fuit i nam etsi traditio interuenit per Constiturum, illud non operatur traditionem dominij in donationibus eius qualitatis, l. qui absenti, §. primo ff. de acquir. pos ses sion. & per Tiraquellum, de iure Constituti, prima parte, ampliatione 15. provt Menochius, ibidem tradidit numer. 35. & clausula eadem specialis, quae in casu illo Menochij potuit es se fundamentum eorum motiuorum quia per eam, traditio per Constitutum conditionalis potest reputari, atque ita, quae non transfert dominium, vt per Anton. Gomezium, in l. 45. Tauri, numer. 93. deficit regulariter in aliis casibus, in quibus sub conditione contractus, siue actus quicunque geritur, nec ad eum modum conditio apponitur. Deinde Menochius, numer. 40. & 41. vt respondeat fundamento illi, quod adducit numer 38. contractum conditionalem persectum es se in eo, ne altera parte non consentiente, ab eo recedatur, antequam existat, Vel non existat conditio, provt ibi comprobat, & supra notaui, inquit, distinguendos es se duos casus; quorum Primus est,[sect. 21] quando agitur de contractu conditionali oneroso, sicuti est contractus emptionis, & venditionis, & illi similes: & hoc casu permis sum non es se vni contrahentium poenitere, & contractum ipsum reuocare: est ratio, quia hic agitur de damno alterius, qui forte minorem spem habet altero, quod conditio pro se eueniet, vel non eueniet. Et forté alius non contraxis set sine ea conditione. Secundus est casus, quando agitur de contractu, vel verius actu lucratiuo, sicuti est donatio: & hoc casu permis sum est donatori reuocare donationem ipsam conditionalem. Est ratio quia hic non agitur de damno ipsius donatarij, cui donator sua liberalitate donare voluit, & citat Afflictum, & alios, qui ita sentire videntur: vere tamen prae fata Menochij distinctio vera non est, nec iuris ratione subsistit, sed potius communi Doctorum traditioni repugnat; nam quemadmodum contractus onerosi irreuocabiles sunt, dum pendet conditio, ita quoque & lucratiui reuocari non pos sunt, conditione pendente; & in omnibus indistincte loquuntur permulti illi iuris Interpretes, quos ego recensui supra, numer. 12. & 16. & 17. nec ita distinguunt, aut diuersum ius statuunt in donatione, & contractibus onerosis. Sic quidem fundamenta omnia, quibus adductus, excitatúsque Menochius fuit, generaliter obtinere non pos sunt, sed casui illi duntaxat adaptantur, idque propter clausulam praedictam. Et illud[sect. 22] praecipuum, quod scilicet ex donatione conditionali non acquiritur donatario ius considerabile, quovsque existat conditio, & quod interim donatio est imperfecta, vt prae supponit ipse Menochius; vllo pacto subsistere non potest, tum quia est contra regulam l. spem, C de donat. quam expendi supra: & contra communem Doctorum resolutionem, ex donatione scilicet conditionali acceptata, acquiri adeo considerabile ius donatario, vt illud ad haeredes transmittat; sicuti ex traditione recepta, obseruauit Antonius Gomezius, 2. tom variar. cap. 11. n. 36. vbi late explicat: & in maioratu Pet. Surd. in consil. 403. n. 2. & seq lib. 3. Fontanella, de pactis nuptial. claus. 4. glos s 9. part. 5. num. 64. & tribus seq. fol. 126. latius glos s. 24. ex num. 23. atque ex num. 29. Couarr. practicar. cap. 39. num. 3. & 4. tunc etiam, contra communem illam resolutionem, de qua supra, num. 17. quod attinet ad obseruantiam contractus, venditio, aut donatio conditionalis dicitur perfecta, quia pendente conditione, neutri partium licet recedere a contractu, licet secus sit quoad alias perfectionis species, scilicet vt periculum spectet ad emptorem, & vt transferatur dominium; provt ibi obseruaui, & Petri Surdi locum ad literam expendi Et id ipsum probarunt Anton. Pichardus, in principio, Institut. de empt. & vendit. n. 21. Stephan. Gratian. disceptat forens. tom. 3. cap. 514. num. 18. Cephal. in cons. 312. n. 29. vol. 3. cum ergo verum non sit, nec de iure procedat prae suppositum illud, imperfectam scilicet donationem es se, conditione pendente sicut nec alterum, nullum ius donatario acquiri, conditione ipsa pendente; sequitur consequenter, nec subsistere pos se distinctionem eandem commemoratam, & minus facultatem reuocandi. quam competere Menochius contendit. Vltra praedicta autem, & hactenus resoluta,[sect. 23] quo dilucida, & absoluta magis explanatio, atque resolutio tradatur; obseruandum, atque constituendum erit, donationem factam in fauorem matrimonij, habere tacitam conditionem, si nuptiae sequantur. ex l. dotis promissio 69. ff. de iure dotium, provt eandem conditionem habent caeteri contractus innominati correspectiui, si implementum sequatur, vt per Manticam, de tacitis & ambiguis conuent. lib. 12. tit. 2. num. 11. lib. 4. tit. 1. num. 8. Barbosam, 4. part. rubricae, ff. soluto matrimonio, num. 36. cum seqq. Deinde, quod quamuis regulariter caeteri con[sect. 24] tractus innominati, qui fiunt extra causam matrimonij, poenitentiae, & reuocationi subiaceant ante implementum consummatum, l. si pecuniam ff. de condict. causa data: Mantica, vbi supra Barbosa, d. 4. part. num. 36. 37. & 39. qui tamen fiunt ex causa, aut re[sect. 25] spectu matrimonij, eatenus paenitentiam, & reuocationem admittunt. quatenus eorum implementum principium non sumat, contrahendo scilicet sponsalia, illis namque contractis, & cum eis coe pto iam implemento conditionis, iam res non est integra, & donation reas sumit qualitatem, & statum irreuocabilem, dum pendet effectus, & adest spes matrimonij contrahendi; l. quod Seruius 8. ff. de condict, cau. data, in illis verbis: Quod enim ex causa, nondum contracto matrimonio, datur, cum sic datur, tanquam in dotem peruenturum; quandiu pervenire potest, repetitio eius non est. Et ibi Glos sa interpretatur. Id est, dum spes est, fieri matrimonium. Glos sa etiam, verbo, sed cum liceat, versi. Caue tamen, in dicta l. si pecuniam, Glos sa finalis, infine, in l. dotis fructus, ff. de iure dotium. Fulgosius in dicta l. si pecuniam, num. 9. Alexand. sub num. 4. Baldus, numer. 4. versic. Quinto, in eadem l. si pecuniam: Bartol. Alexand. Castrensis, Fulgosius, & Angelus, in dicta l. quod Seruius, & Baldus ibi, num. 4. idem Fulgosius, num. 6. & clare sentit Bartolus in l. quoties, num. 3. ff. soluto matrimon. & vt donatio reuocari pos sit, neces se est, quod simul sponsalia dis soluantur, quia si in eis contrahentes permanent, donatio solum reuocari non potest, sed aut a toto contractu recedendum est, aut in toto permanendum, sicque pro parte poenitere non licet; d. l. dotis fructus 8. ff. de iure dotium, ibi: Enim vero si sic dederit, vt sequutis nuptiis, eius es se incipiant, nuntio remis so statim eas vendicabit; sed ante nuntium remis sum, si vendicare velit, exceptio poterit nocere vindicanti, aut doli, aut in factum; doti enim destinata non debebunt vindicari. Verbum enim illud, nuntio remis so, idem est, quod distractis, vel dis solutis sponsalibus, quia cum inter absentes sponsalia per nuntium contrahi poterant, l. mulierem 5. ff. de ritu nuptiar l. si puellae, l. finali, ff. de sponsalibus, ita quoque distrahenda erant, nuntio remis so, l in potestate 10. ff. de sponsalibus, in illis verbis: In potestate manente filia pater sponso nuntium remittere potest, & sponsalia dis soluere: d. l. si puellae, dicta l. dotis fructus, & ex aliis adnotauit Bris sonius, de verbor. significat. lib. 10. verbo, nuntius, & videtur prae sentire Cardinalis Franciscus Mantica, de tacit. & ambig. conuent. lib. 12. tit. 2. n. 3. Hoc supposito, dum inquiritur, vtrum pen[sect. 26] dente nuptiarum conditione, donatio pos sit ex poenitentia donatoris reuocari? tres sunt constituendi, atque considerandi casus: Primus est, quando contractus sit in vtilitatem vtriusque contrahentis, hoc est, quando fit inter ipsos, qui tractant de matrimonio contrahendo, veluti quando mulier futuro marito dotem constituit, aut eam tradit. Aut e conuerso, quando futurus maritus facit donationem propter nuptias mulieri futurae per viam arrarum, vel augmenti dotis. Secundus casus est, quando contractus cedit in vtilitarem recipientis donationem, & alterius tertij; hoc est, quando pater filiam dotat, vel facit donationem filio suo, ad contrahendum matrimonium, quod iam tractatum est cum persona certa. Tertius casus est, quando contractus cedit in vtilitatem solius recipientis. In primo casu, quando contractus concernit[sect. 27] vtilitatem communem dantis, & accipientis, quia mulier as signat, siue constituit dotem marito futuro, vel maritus ei facit donationem propter nuptias; eo ipso, quod alter acceptat, & tractatus capitulationis perficitur, remanent sponsalia facta, iuxta ea, quae tradiderunt Couarru. in 4. prima parte, cap. primo, in princip. Pat. Thomas Sanchez, tomo primo, de sponsalibus, libro primo, disputatione prima, sub numero primo, & disputatione 5. numer. 5. & sequent. & in hoc casu in fauorem donationis sunt iura expres sa, in dicta l. quod Seruius ff. de condict. ob caus. & in l. dotis fructus, in fine, ff. de iure dotium, vbi reuocatio, & poenitentia prohibetur expresse, pendente conditione, quandiu spes est matrimonij contrahendi; ita Bartolus in consilio 122. libro primo, in versiculo. Sed ego puto, & in dicta l. quod Seruius, numero quarto, versiculo, Hoc praemis so, vbi Fulgosius, numero 6. sic scripsit: Et procedit optime ista solutio, quando mulier vellet, tantum paenitere, ne pecunia in dotem perueniret, manentibus sponsalibus, & spe matrimonij in suo statu, hoc enim non potest, quia ex parte accipientis non est res integra, propter fidem, ex sponsalibus datam. Et inferius ibi: Vbi autem dantem poeniteret, quia diuerteret, vel repudium recte mitteret, vel renuntiat sponsalibus, pos set repetere. Et ita concordat l. si pecuniam, in principio, &c. Alexander in ipsa l. si pecuniam, sub n. 4. ibi: Aut ille contractus est celebratus pro matrimonio contrahendo inter ipsos contrahentes, & standum est ei, quod habetur in d. l. quod Sernius, &c. Baldus Nouellus, in rubrica de verbor. obligation. numer. 56. Peregrin, de fideicommis sis, art. 51. num. 56. in fine, in illis verbis: Ac etiam speciale est dotis fauore, vt datum mulieri, vel alteri, vt in dotis causam conuertatur, repeti non possit, donec nuptiarum spes sit. l. quod Seruius, ff. de condict. causa data, Bartol. in d. l. si pecuniam, col. 1. quicquid sit in aliis causis priuilegiatis; nam in his differt dos a caeteris causis, sicuti declaraui supra, sub num. 3. Et pro certo prae supponit Barbosa, 4. p. rubricae, num. 39. in[sect. 28] secundo casu, quando contractus fit ad vtilitatem recipientis, & alterius tertij, non vero donatoris, siue donatio sit inter extraneos, siue a parente filio, vt contrahat matrimonium cum Tertio (qui sunt termini l. 17. & 44. Taur.) si donatio fiat, antequam sponsalia, & capitulationes matrimoniales fiant cum Tertio, medio illo tempore donatio reuocabilis es set; sicuti aperte docet Alexander, in d. l. si pecuniam, num. 4. in vers. Sed si non contraxit sponsalia: eleganter Raphael Fulgosius, ibidem, num. 9. in vers. Sin autem, in haec verba: Sin autem sponsalia non es sent contracta, non memini, me vidis se textum, quod non liceat ibi dantem poenitere, & textus innuit, quod sic. Sponsalibus tamen contractis, & facta capitulatione cum Tertio, ex tunc donatio efficeretur irreuocabilis, & maneret sic, dum spes ades set implementi, & consummandae conditionis; idque iuxta iuta, & auctoritates in primo casu relatas, & expres sam decisionem l. 17. & 44. Tauri, & intellectum Telli Fernand. in eadem l. 17. num. 69. vbi allegando textum illum duntaxat in illis verbis: Si el contrato se hiziere por causa onerosa con otro Tercero, inquit, praecisum es se, quod contractus fiat cum Tertio prae sente, & acceptante, vt donatio sit irreuocabilis: nec sufficere, quod fiat ex causa onerosa, nisi Tertius sit prae sens, & cum eo contractus fiat; & sequuntur Molin. de Hispan. primogen. lib. 4. cap. 2. num. 17. & 18. Auend. in d. l. 44. Tauri, glos sa 15. num. 2. qui tamen aliis fundamentis generalibus, & remotis id exornat, nec superiora iura, & doctrinas expendit. Idem quoque sequitur Pat. Thom. Sanch. tom. 1. de sponsalibus, lib. 5. disput. 32. num. 1. In tertio denique casu, quando donatio cedit in[sect. 29] vtilitatem solius recipientis, veluti quando donatio fit, vt donatarius nubat, non habito respectu ad matrimonium certum, & determinatam personam; quem casum considerauit Alexand. in d. l. si pecuniam, sub num. 4. ff. de condict. caus. data, Paul. Castrensis, sub num. 9. Anton. Gomez. in d. l. 17. Tauri, num. 17. in vers. Item nota, Auend. in d. l. 44. Tauri glos sa 16. num. 7. si donatio fit inter extraneos, & acceptatur, est irreuocabilis; nam quando hic contractus diiudicetur innominatus, est simplex, & non correspectiuus, atque ita sui natura poenitentiam non admittit, vt ex l. Arist. §. 1. ff. de donat. tradit Alexand. vbi supra, & ex Baldo, in l. iuris gentium, in principio, tradit Iason, ibi num. 6. & 10. Fortun. Garc. num. 107. Hieronym. Verius, in rubrica, de verbor. obligat. ex num. 40. cum seq. & melius n. 287. vbi as signat rationem, & quando haberetur pro correspectiuo dictus contractus, iam hodie de iure huius Regni, non es set locus poenitentiae, idque attenta decisione l. 2. tit. 16. lib. 5. nouae collect. Regiae, provt ibidem notauit Matiencus, glos s. 2. per totam, & Azeued. num. 13. Anton. Gomezius, tom. 2. variar. cap. 8. n. 4. Si vero a parente fieret donatio filio, reuocabilis es set, nisi rerum, aut bonorum, vel scripturae traditio interueniret; idque ex eiusdem l. 17. & 44. Tauri, constitutione: vbi omnes huius Regni Interpretes vnanimiter adnotarunt: & ex sententia communi tradidit Auendanus, in eadem l. 44. glos sa 16. num. 7. Ex dictis hactenus, quae sunt notanda, quia sin[sect. 30] gularia quidem, & distincte, atque summa deliberatione resoluta; ad oculum patet, omnia iura, & doctrinas, quae in proposito expenduntur ad eum finem, vt probetur, donationem conditionalem, pendente conditione, reuocari pos se, nequaquam vrgere; vtpote, cum loquantur, & procedant in contractibus innominatis correspectiuis, in quibus regulariter poenitentia, aut reuocatio locum obtinet, pendente causa, vel conditione, ante implementum consummatum ; ex d. l. si pecuniam , cum similibus; quamuis speciali fauore, & priuilegio donationis ob causam matrimonij factae, siue matrimonij ipsius. sufficiat, vt reuocatio, & poenitentia ab ea excludatur, quod matrimonium ex sponsalibus coeptum fuerit iuxta ea, que adnotaui supra, n. 25. At vero in donatione, non correspectiua, sed simplici & liberali (qui contractus nominatus diiudicatur) non est locus poenitentiae, etiam dum pendet conditio, vt ex multis tradidi, atque comprobaui supra, & ex veriori sententia tradit Nicol. Mozius, de contractibus, tom. 2. lib. 3. tit. 3. ex n. 5. cum seq. & id ipsum procedit, quando pro innominato contractu reputetur, si simplex sit; sicuti ex Bald. Iason. Fortun. Garc. & aliis obseruaui supra. Idque maxime, si traditio, saltem per Constitutum, interueniat; ex quo donationes simplices, quae a parentibus filiis fiunt, irreuocabiles sunt; si Constitutum ipsum simplex fuerit, & non conditionale, quamuis donatio ipsa sub conditione facta fuerit; quia dominium dicitur irreuocabiliter transire, ex textu singulari, in l. sub conditione, ff. de solutionibus, & ex multis ita resoluunt Anton. Gomez. in l. 45. Tauri, num. 93. vers. Aduertendum tamen, Angul. de meliorationibus, l. 1. glos s. 5. n. 12. qui recte aduertit, saluam remanere vocationem, seu potius resolutionem, quae ex defectu conditionis contingit ; provt ibidem comprobat, & per Surd. in cons. 482. n. 9. vol. 4. & supra dixi. Et duntaxat irreuocabilitas denegatur ex Constituto in donatione conditionali, respectu donatoris, ne pos sit eam reuocare, dum pendet conditio; quod idem tenet Matiencus, in l. 1. tit. 6. glos s. 4. n. 28. & 29. latius Ioannes Gutierrez, practic. lib. 3. quae st. 65. per totam. Omnes autem doctrinae Alexand. Fulgos. Ca strens. & aliorum, in d. l. si pecuniam; & in d. l. quod Seruius, quae in contrarium expendi solent, vt donatio scilicet conditionalis, pendente conditione, reuocari pos sit; loquuntur equidem, & procedunt (si ips e originaliter) vel nondum contractis sponsalibus, vel iam distractis, & resolutis, quibus temporibus donatio ob causam matrimonij, reuocabilis manet ex sui natura: nullus autem eorundem, vel aliorum Authorum affirmat, contractis sponsalibus, atque ex ipsis, pendente causa, aut conditione matrimonij, donationem reuocari pos se; sed contrarium docent expresse, & deducitur ex communi Doctorum resolutione, de qua per Barbosam, in rubrica, ff. soluto matrimonio, 4. part. n. 39. & inferius, in vers. Neque obstat dicta l. si ego, vbi vide. Ex his quidem opportune, atque neces sario in[sect. 31] fertur ad explicationem eorum, quae Pelaez a Mieres, de maioratu, 1. p. q. 2. ex n. 36. vsque ad n. 53. in noua editione, in ipso proposito nostro scripta, atque re soluta reliquit, vbi donationem, aut contractum conditionalem, irreuocabilem es se, pendente conditione, agnouit expresse: & num. 50. attigit dubium illud, an melioratio facta sub conditione, sit irreuocabilis per traditionem veram, vel fictam . Et principaliter ex d. num. 36. inquirit, an si maioratus, auc melioratio facta sit a parente filio spurio, vel ex damnato coitu nato, sub conditione, si a Principe legitimetu, quae dispositio valida est, & supponit filios legitimos non extare, an pendente conditione reuocari pos sit, si pos ses sio vera, vel ficta tradita sit; & existimat distinguendum es se, quod si pater, facto maioratu sub praedicta conditione, si filius legitimetur, illi tradiderit realem & actualem pos ses sionem bonorum maioratus, non potest reuocare maioratum, donec constiterit, an dispensatio obtineri pos sit, quod ibi comprobat num. 39. & tribus sequentibus. Sed concludenter magis comprobatur ex his, quae ex num. 13. cum seqq. expendi supra; & recta iuris ratione procedit. Si tamen (inquit ipse Author ex num. 43.) pater tradat pos ses sionem per Constitutum, aut alium similem actum fictum citra apprehensionem corporalem, potest reuocare maioratum ante conditionis implementum; quod nonnullis ibi con probat, quae vere non vrgent, nec id concludunt; sic sane contrarium dicendum, & idipsum, quod in casu praecedenti, quando pos ses sio actualis tradita suit, & contractum, aut donationem eiusmodi nullam non es se, ex his deducitur manifeste, quae supra hoc eodem cap. num. 13. per totum, adduxi, & Scriptorum huius Regni placitis, & resolutionibus comprobaui, qui traditionem veram & fictam in hoc proposito aequiparant, prout ibi dixi. Vel distinguendum es se, prout etiam supra, ex n. 27. 28. & 29. Et de his hactenus. # 111 CAPVT CX. Ex eo, quod plures simul instituti, aut sub stituti fuerint, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt scilicet vocati intelligantur simul & semel, vt aequaliter, & eodem succedant tempore, an vero ordine succes siuo? Item ordo succes siuus, cum locum obtinet, quemadmodum accipi debeat, an per vulgarem, an per fideicommis sariam substitutionem; & quid in vinculis perpetuis, & Hispanorum primogeniis? Vbi quo dilucide, & distincte magis procedatur, tria constituuntur, atque distinguuntur huiusce disputationis capita; Primum, quando filius testatoris, eiusdémque filij, vna cum ipsorum patre vocantur; & tunc attenta decisione legum huius Regni, atque ex his, quae D. Francisc. Sarmientus, & Antonius Faber, egregie, & subtiliter considerarunt; dubium nouum excitatur, quod ex consideratione Authoris procedit, & Pragmaticis vtile es se potest; an filij, vna cum eorum patre instituti, vltra legitimam patris ipsius, simul cum eo concurrant, melioratíque ab auo statim videantur, qui expresse meliorari potuerunt, ex eadem, nouáque legum Tauri constitutione. Secundum caput est, cum testator instituit fratrem, & eius filios. Tertium, quando testator in stituit, vel substituit penitus extraneum, & eius filios, & inde ad alios, pluresque casus infertur, & diligens, atque notan da resolutio, & explanatio traditur, prout hic videbitur. Rursus, ad examen, & disputationem aliud reducitur, si spurius filius, haeres sit scriptus a patre, & maioratus instituatur perpetuus, siue fideicommis sum relinquatur, fideicommis sariáve substitutio fiat, an respectu aliorum vocatorum, maioratus ipse, aut fideicommis sum, vel substitutio (quaecunque illa sit) conseruetur: an vero prima vocatione, aut primo gradu, vel institutione filij spurij vitiata (quae de iure improbatur) caeteri quoque gradus, & substitutiones vitientur: & quid hodie de iute huius Regni, attenta noua constitutione l. primae, titulo quarto, libro quinto, nouae collection. Regiae; quod dilucide, & notanter explicatur, & leges nonnullae Partitae, quae de spuriis sermonem faciunt, enucleantur. Explicatur etiam, an substitutio pupillaris euanescat, rupto testamento ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis. Acces sorium etiam, quando requirat; vt principale, cui accedit, valeat: & materia l. tertiae, §. final, ff. de liber, & posthum. suscitatur, atque exornatur. SVMMARIVM. -  1 Plures quando simul sunt instituti, vel substituti, an censeantur vocati simul & semel, an autem ordine succes siuo; Item ordo successiuus, an intelligatur per vulgarem, an per fideicommis sariam substitutionem. Totam hanc disceptationem, coniecturalem es se, & prae sumptam, siue ex coniecturis principaliter pendere. Sic sane, cum coniecturae simul concurrunt, fortius vrgere, & procedere debere communes Doctorum traditiones in l. Gallus, §. quidam recte, ff. de liber. & posthum. Ex coniecturis quoque, & prae sumptionibus, ab eis recedi, prout hic obseruatur. -  2 Inter personas, a testatore vocatas, ordo duplex potest considerari, charitatis scilicet, seu affectionis, & necessitatis, prout hic adnotatur, & infra numero octauo. -  3 Substitutio fit in haeredis institutione, in legatis, in fideicommissis, & in donationibus causa mortis. -  4 Substitutio vulgaris, aditione haereditatis expirat; fideicommis saria autem prae supponit haereditatem aditam. -  5 Substitutio in dubio intelligitur directa. -  6 Substitutio ordine successiuo facta, in dubio censetur directa. -  7 Plures cum simul instituuntur, aut substituuntur, an intelligantur vocati simul & semel; an vero ordine successiuo. Item cum ordine successiuo veniunt, an per vulgarem, an per fideicommis sariam substitutionem. Articulum hunc, permultos iuris Interpretes explicas se longa serie, qui commemorantur hoc loco. -  8 Et ad tria capita principalia reduci, prout hic adnotatur. -  9 Institutio filij, & nepotis ex eo, censetur facta ordine gradus, & successionis; non simul. Atque ita nepotes testatoris prae sumuntur ordine successiuo vocati, si sunt instituti vna cum patre eorum. Idque ex ordine neces sitatis, cum filius sit instituendus in primo gradu. Atque ex sententia Bartoli, quae approbatur communiter. Contraria vero Iacobi Aren. & aliorum antiquiorum confutatur. Et Recentiorum placita plura in proposito expenduntur. Quae pro communi ipsa sententia concludenter vrgent. -  10 Ac denique Antonij Fabri locus, & sententia in ipso articulo commemoratur. -  11 Eiusdem etiam Authoris, alio in loco, placita noua aduersus communes Doctorum traditiones, in medium proferuntur. Nec non dis sentiens D. Francisci Sarmienti re solutio ponderatur. -  12 Filij vno & eodem tempore cum patre vocati censentur, non succes siuo ordine, quando testator non haeredis institutionem fecit, sed legatum, vel fideicommis sum particulare reliquit. Et vbicumque ordo neces sitatis instituendi filium primo gradu, deficiat. Quod multis exemplis comprobatur; prout hic videbitur. -  13 Proponitur noua, & egregia consideratio, quae attenta decisione legum huius Regni, iuridice procedere videtur; vt si hodie testator instituat filium suum, & eius filios, filij vna cum eorum patre, simul & eodem tempore succedant, & non ordine successiuo. Filius scilicet in sua legitima tantum, eius vero filij, in reliquis bonis vltra legitimam, deductis his, quae ex Quinto detrahuntur communiter. Et in eis statim meliorati censeri debebunt, prout hic explicatur. -  14 Testator instituendo fratrem, & eius filios, sicque personas inter quas ordo affectionis, & charitatis consideratur, non autem necessitatis, prae sumitur vocas se eos vna cum patre simul, & non ordine successiuo. Idque ex sententia communi. Quae probatur, & pluribus modis explicatur, atque limitatur. Contraria autem Bartoli opinio confutatur. -  15 Et in Hispanorum primogeniis, attenta eorum natura, communem sententiam non procedere, ostenditur. Cum in eis, omnes vocati, censeantur ad succes sionem ordine successiuo inuitati. -  16 Filij vna cum patre, & sic vt vno, & eodem tempore simul succedant, vocati prae sumuntur, quando testator instituit, vel substituit penitus extraneum, & eius filios. -  17 Filij, cum ordine successiuo vocati censentur post eorum parentes; an, per vulgarem, an per fideicommis sariam substitutionem vocati prae sumantur. Vbi ex veriori, & communiori sententia constituitur, quod in casibus, in quibus filij, ordine successiuo vocati intelliguntur, per vulgarem, & non per fideicommis sariam substitutionem vocati dicuntur. Idque limitatur, & declaratur pluribus modis. Et maxime, quando verba denotant tractum fu turi temporis, vel terminos directa vulgaris substitutionis excedunt. Vel in contrarium vrgentes, & probabiles vrgent coniecturae; & infra, num. 22. Vel subiecta materia, de qua agitur, ita suadeat, prout in Hispanorum primogenius, de quo infr. num. 21. -  18 Vbi Angeli Matheaccij locus expenditur, atque commendatur. -  19 Iacobi quoque Menochij diligens, & accurata explanatio, & resolutio ponderatur, vbi tres ca sus principales distinxit, & plures coniecturas in proposito considerauit. -  20 Peregrini etiam placita in eodem articulo expenduntur. -  21 Et Ludouic. Molinae egregia, & notanda resolutio, & distinctio commendatur, quae Cumani theoricam comprobat. -  22 Verba habentia tractum futuri temporis, es se maximi ponderis in hoc tractatu, vt fideicommis sariam substitutionem, aut fideicommis sum perpetuum inducant; prout hic obseruatur; & supra, num. 17. -  23 Substitutio facta de duobus antiquioribus de domo, comprehendit primos, & secundos antiquiores. Idque ex sententia Ancharani, in consilio 27. quae exornatur. -  24 Testator, cum collectiue plures vocauit, aut digres sus est ad plures substitutionum gradus, an fideicommis saria, an vulgaris substitutio dicatur. Siue an vltra requiratur, quod in dispositione appositum sit aliquod verbum, quod habeat significationem tractus temporis futuri. Et ibidem explicatur l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legat. 2. remissiue, & supra, num. 21. Peregrini etiam placita, & resolutiones in proposito explicantur. -  25 Spurius filius, si haeres sit scriptus a patre, & maioratus instituatur perpetuus, siue fideicommis sum relinquatur, fideicommis sariáve substitutio fiat, an respectu aliorum vocatorum, siue fideicommis sarij, maioratus ipse, aut fideicommis saria substitutio sustineatur? de quo late numer. seq. & resolutio infra, ex n. 40. cum seq. -  26 Spurius filius incapax est successionis paternae, nec quicquam ex bonis patris capere potest, tam ex testamento, quam ab intestato, minúsque haeres institui. -  27 Eiusque institutio, tanquam incapacis, habetur pro non scripta. -  28 Et consequenter vitiatur tota dispositio. -  29 Gradus vnus cum deficit, quia pro non scripto, vel nullus sit, sequentes omnes corruunt, & caducantur. -  30 Haeres institutus, quando est incapax, fideicommis saria substitutio vitiatur, atque ita neque haereditatem adire potest, vt eam retineat, nec vt alijs restituat: quod exornatur, & infra n. 35. & 52. Et l. cogi, §. hi qui solidum, ff. ad Trebellian. verus intellectus, remissiue. -  31 Ponderatur noua constitutio l. primae, tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, & inquiritur, num. ea procedat quando haeres fuit institutus, incapax tamen, atque ita, qui haereditatem non potuit adire. Et vide infra n. 52. vbi resolutio traditur. -  32 Lex noua interpretatur, & declaratur per legem antiquam. -  33 Substitutio facta in vnum casum, trahitur ad alium, & sic facta in casu voluntatis ad casum impotentiae, & e contra. -  34 Substitutio pupillaris, an euanescat, rupto te stamento ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis; idque tam de iure communi, quam de iure huius Regni, & vide infra, num. 53. -  35 Expenditur l. 14. titulo 5. partit. 6. & Gregorij Lopez obseruatio ibidem, & vide infra, num. 52. & 54. -  36 L. 10. titulo 13. part. 6. decisio ponderatur, & ca sui prae senti applicatur; vide infra, num. 55. -  37 Fratres habent querelam in officiosi testamenti aduersus testamentum fratris, qui spurium filium instituit, ac si turpem personam instituis set. -  38 Et tunc rumpi testamentum, quoad legata etiam, & fideicommis sa vniuersalia. -  39 Roderici Suarez allegatione vigesima septima, locus expenditur, & explicatur infra, n. 56. -  40 Maioratus succes sor, si incapax sit, aut efficiatur, bona ad sequentem vocatum deuoluuntur. -  41 Acces sorium non sequitur naturam sui principalis, quando principale a sui principio fuit nullum. -  42 Institutio incapacis habetur pro non scripta. -  43 Incapax pro mortuo reputatur. -  44 Filius incapax non obstat sequentibus in gradu, ac si es set mortuus. -  45 Aliquem non extare, vel extare, & succedere non pos se, paria sunt. -  46 Ex maioratuum successione, tot substitutiones, seu donationes resultant, quot personae ad earum successionem vocantur. -  47 Filio praeterito a primo gradu, & a secundo exhae redato, valere testamentum, & incipere ab eo gradu, in quo exhaeredatus est filius. Atque ita testamentum pos se incipere a gradu sub stitutionis vulgaris, si praecedens gradus fuerit nullus. Et de doctrinis, seu theoricis Bartoli, in l. tertia, § si ita testatus, per illum text. ff. de liber. & posthum. & num. sequent. -  48 Acces sorium quando requirat, vt principale, cui accedit, valeat; remis s iue. -  49 Explicatur l. vnica, §. in primo, & §. pro secundo, C. de caducis tollend. -  50 Substitutio, an sit acces soria institutioni, siue ab ea dependeat. Et de intellectu l. 5. §. finali, ff. de iniusto, rupto. -  51 In Hispanorum primogeniis, per fideicommis sariam substitutionem succedi, & non per vulgarem; quemadmodum intelligi debeat. -  52 Spurius filius, aut alias incapax, si institutus sit, fideicommis saria substitutio aut fideicommis sum perpetuo relictum, non vitiatur hodie, attenta decisione l. primae, titulo quarto, libro quinto, nouae collect. Regiae; quicquid de iure communi dubium es set, provt supra n. 30. & 37. & vide statim, num. quinquagesimo quarto. -  53 Substitutio pupillaris conseruatur hodie, attenta decisione l. primae, titulo quarto. libro quinto. Rpto testamento ex causa praeteritionis, vel uexhaeredationis, quicquid attenta lege Partitae, aliter statueretur, provt supra, num. 34. -  54 Explicatur l. 14. titulo quinto, partit. 6. -  55 L. 10. titulo 13. partita sexta, declaratur. -  56 Roderici Suarez locus, de quo supra, numer. 39. explanatur dilucide. PRo absoluta, distincta tamen, & dilucida huius cap. explanatione, quae [sect. 1] difficilem, intricatam, & de apicibus iuris, materiam continet; prout maiori ex parte, Scribentes omnes profitentur communiter in l. Gallus, §. quidam re cte, ff. de liber. & posthum. & notauit Caccialupus, inter consilia Alexandri, consil. 14. lib. 4. Iulius Clarius, §. Testamentum, quae stione 80. in principio. Ob seruandum, atque constituendum erit primo loco, cum inquiritur, an plures instituti, aut sub stituti simul, intelligantur vocati simul & semel, an vero ordine succes siuo; deinde, eo casu, quo ordine succes siuo vocantur, aut venire debent, an sit admittenda vulgaris, an fideicommis saria sub stitutio; totam hanc disceptationem, coniecturalem es se, & prae sumptam, atque ita voluntatem testatoris, primo loco spectandam, vt si ea expres sa fuerit, praecise obseruari debeat, cum in dispositionibus primum locum obtineat, vt vulgatum est, & alio huiusce tractatus cap. longa serie exornatum. Ex coniecturis quoque, si colligatur, seruanda illa sit, si vrgentes, & concludentes hae fuerint, prout etiam alio cap. huiusce tractatus, late probatur: atque ita ex coniecturis, & prae sumptionibus (si simul concurrant) fortius vrgere, & seruari debere communes Doctorum traditiones in dicto §. quidam recte, de quibus inferius: ex eis dem quoque, totam dispositionem regi, & gubernari debere, & adeo potentes es se, vt ex coniecturis probabilibus, & vrgentibus, ab his, quae in proposito huiusce materiae statuerunt Doctores, recedere licet. Sic sane materiam hanc coniecturalem es se, & prae sumptam, & coniecturas multum in proposito pos se, atque ex eis, ad vnum, vel alium modum, dispositionem accipi pos se, agnouerunt fere omnes iuris Interpretes, qui statim commemorabuntur ; & inter alios specifice tradiderunt Socin. in cons. 73. num. 27. & seqq. volum. 4. Decius, in cons. 270. in fine, Ruin, in cons. 92. num. 8. volum. 2. Menoch. in cons. 85. num. 8. & num. 11. 13. & 14. lib. 1. prae sumpt. 70. fere per totam, maxime, num. 14. & prae sumpt. 71. maxime num. 11. lib. 4. Surd. decis. 346. num. 15. & 19. Pet. Anton. de Petra, de fideicommissis, quae st. 5. sub num. 149. vers. Tertio conciliari potest, fol. 71. Simon de Praetis, de interpret. vltim. volunt. lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. solut. 5. sub num. 37. & 40. fol. 70. Mantica de coniect. vltim. volunt. lib. 4. tit. 7. num. 16. Tusch. tom. 5. litera O. concl. 199. n. 53. fol. 1105. Cae sar Barcius, decis. 9. num. 4. Peregrin. art. 17. num. 39. Farinac. nouis simarum Rotae Romanae, decis. 344. num. 10 partis primae, tom. 2. fol. 379. innumeros alios sciens, consultóque praetermitto, qui semper cum de hac materia sermonem instituunt, vel indubitate magis, ex coniecturis simul concurrentibus, communes Doctorum sententias in praecitato §. quidem recte, accipiunt, vel etiam ab eis recedunt, cum vrgere coniecturas in contrarium considerant. Rursus statuendum erit, quod inter personas,[sect. 2] a testatore vocatas, duplex ordo potest considerari, charitatis scilicet, seu affectionis, & neces sitatis; in quo a Glos sis, & Antiquioribus, vsque ad Recentiores, omnes vnanimiter conueniunt, nec aliquid dis sentit, eóque loquendi modo vtuntur communiter: sicque articulos, & terminos huiusce materiae distinguere omnes vtriusque iuris Anthores, qui longa serie recensebuntur statim. Et in terminis, ex communi placito Iulius Clarus §. Testamentum dict. quaest. 80. num. 1. qui subdit, quod ordo charitatis, seu affectionis est, quando personae vocatae, sunt positae in diuersis gradibus abintestato, puta, quia quis instituit fratré suum, & eius filios, vel huiusmodi. Certum est enim, quod frater meus est mihi in gradu proximior, quam eius filij, neque erga istas personas a testatore institutas, potest considerari aliqua neces sitas eas instituendi, sed tantummodo volun tas, & sic charitas, vel affectio. Ordo autem neces sitatis est, quando personae, quas testator instituit, erant de neces sitate ab ipso testatore instituendae; & intelligit de neces sitate causatiua, quia scilicet eis non institutis, testamentum pos set es se nullum, puta quia testator instituit filium suum in potestate, & nepotem ex eo natum, vel nasciturum Quo casu videtur, non solum filium de neces sitate instituis se, quem omnino instituere tenebatur, sed etiam nepotem, ne testamentum rumperetur, casu quo filius es set praemortuus, & ipse nepos, qui primum locum teneret, reperiretur praeteritus; in quo omnes conueniunt, vt dixi, & Anton. Faber tradidit de erroribus pragmaticorum, decad. 33. error 8. col. 1. vers. Necessitatis, fol. 432. vbi sic scripsit: Necessitatis ordinem vocant, cum eae personae instituuntur, quas institui neces se est, vt testamentum valeat, & quae tamen simul admitti non pos sunt, cuiusmodi sunt filius, & nepos Aquilianus. Nec enim potest hic institui, tanquam qui sit posthumus alienus, nisi in eum casum, quo suus nascatur, ac proinde, quo pater ipsius iam vel mortuus, vel emancipatus, vel deportatus reperiatur. Affectionis vero, & charitatis ordinem appellat Bartolus, qui ex intestati successione, & ordine inducitur, inter eos, quos institui nihil neces se est, & quos tamen ex te stamento simul admitti, nihil prohiberet. Tales sunt frater, & fratris filius; fratris inquam eiusdem; itaque ordo necessitatis nullus es se potest nisi inter descendentes, affectionis vero potest es se etiam inter transuersales. Praeterea statuendum est, dubium propositum,[sect. 3] non modo procedere in haereditatibus, siue haeredum institutionibus, sed etiam in legatis, & fideicommis sis, vtpote cum substitutio fiat in haeredis institutione, in legatis, & fideicommis sis, & mortis causa donationibus, l. vt haeredibus, l. Titia Seio, §. Seia libertis, ff. de legat. 2. l. ei cui, ff. de donat. causa mortis, l. vnica, §. sin autem aliquid, C. de caducis tollend. cum concordantibus, quas adducit Cagnol. in l. precibus, num. 6. C. de impuber. Ioann. Marc. Aquilin. in l. centurio, in principio, num. 9. de vulg. & pup. Peregrin. de fideicommissis, art. 11. num. 2. And. Fachin. controuersiar. iur. lib. 5. cap. 16. folio 571. in principio. Alexand. Trentacinq. de substitutionibus, in praefatione, num. 4. Fuluius Pacian. in cons. 23. num. 124. & cons. 24. num. 6. & 9. Petra, de fideicommissis, quae st. 5. num. 147. in fine. Surd. decis. 346. num. 19. sic quidem in legatis, & fideicommis sis, provt in haeredum in stitutionibus, praefatum dubium excitarunt Doctores communiter in d. §. quidam recte: Et in legatis, in fideicommis sis etiam, quamplurimi ex referendis infra. Atque in ipsis terminis dubij propo siti; cum infinitis quae stionem mouit Petra, d. q. 5. ex num. 147. & ita vt dixi, notauit eodem num. In fine. Et in legatis annuis occurrit dubium prae sentis controuersiae, quod adduxit Pet. Surd. d. num. 19. Ioan. Griuel. decis. Dolan. 18. vbi in legatis, & fideicommis sis, dubium proposuit, & in summario sic scripsit, legato facto alicui, pro se, & suis, an sui illi censeantur vocati simul, vel ordine successiuo, per vulgarem, vel per fideicommis sariam. Item constituendum erit, multum interes se, an[sect. 4] vocati ordine succes siuo succedant, & veniant per vulgarem, an per fideicommis sariam substitutionem, nana cum vulgaris substitutio aditione haereditatis expiret, nec locum habeat, nisi haerede in stituto non adeunte, vel quia nolit, vel quia non pos sit, l. post aditam, C. de impuber. l. legata, C. de legat. atque ex communi Doctorum sententia tradiderunt Anton. Gomez to. 1. variar. cap. 3. de vulgari, n. 33. Peregrin. de fideicommis. art. 11. nu. 3. Alexand. Trentacinq. de subst. 1. p. cap. 16. n. 1. Fulu. Pacian. in cons. 23. num. 122. & 123. Surd. d. decis. 346. num. 1. & 10. Ioseph. de Rustic. ad l. cum auus, lib. 1. cap. 11. n. 10. & 11. & 12. vbi exornat. Sane si in vulgari institutus haereditatem adiuerit, substitutio euanescit, nec amplius succedere potest substitutus. In fideicommis saria autem, siue cum succeditur per fideicommissariam , diuersum ius statuitur, cum etiam post aditam haereditatem locum obtineat, imo hae reditaris aditionem prae supponat, l. ille a quo, §. si de testamento, ff. ad Trebel. atque ita institutus, siue primo loco vocatus, censetur grauatus de restituendo, nec medio tempore alienare potest; provt hanc differentiam agnoscunt communiter omnes, qui statim commemorantur, atque ex sententia communi tradidit Peregrin. art. 18. num. 2. & decis. 111. Surd. d. decis. 346. num. 1. & 11. Mantic. Praet. Marcard. Menoch. Petra, & Matheac. de quibus statim. Item obseruandum est, substitutionem in dubio[sect. 5] intelligi directam; sicuti post ordinarios omnes tradiderunt Ioan. Bologn. in l. centurio, numer. 242. & antea ex num. 100. cum pluribus seq. vbi decem adducit effectus, quod sit directa, vel fideicommis saria, Alexand. Trentacin. de substitu. 1. p. cap. 15. n. 6. Fuluius Pacian, in cons. 63. num. 100. And. Fachin. controuers. iur. lib. 10. cap. 23. in fine, fol. 1274. Io seph. de Rustic. ad d. l. cum auus, lib. 1. cap. 11. num. 20. & 21. & 28. seq. vbi quamplurimos Authores commemorat: Menoch. lib. 4. prae sump. 66. per tot. & in cons. 85. num. 38. & 39. lib. 1. vbi in eisdem, in quibus versamur, terminis, & in materia d. §. quidam recte; profitetur, substitutionem, ordine succes siuo factam, in dubio censeri directam, & citat Craue[sect. 6] tam, Castrens. Decium, Socin. iun. & Siluan. sic tenentes; tenuerunt quoque innumeri alij, qui inferius recensebuntur, & in ipsis terminis nostris Ioannes Griuell. decisone Dolana 18. num. 52. Denique & vltimo loco obseruandum est, me pro[sect. 7] accurata, & distincta explicatione propositi articuli; cum plures instituuntur simul, aut substituuntur, an intelligantur vocati simul & semel, an vero ordine succes siuo; item, cum ordine succes siuo veniunt; an per vulgarem, an vero per fideicommis sariam substitutionem? non aliorum relatione contentum fuis se; sed attent, atque originaliter euoluis se, & perlegis se (vt moris habeo) Authores quamplurimos, vt quid ipsi in proposito expresse tenuerint, quid etiam prae sentiant, secure tradere pos sem, nec alias distinctam, & dilucidam resolutionem proferri pos se. Tractarunt itaque materiam prae sentem, atque a me praelecti sunt originaliter Bartol. Baldus, Albericus, Castrensis, Alexand. Cuman. Aretin. Imol. Socin. vterque, Alciatus, Ruin. Iaso. Rubeus. Mar. Salomon. Fortun. Garc. Galiaul. Torniell. & Cuiac. in d. l. Gallus, §. quidam recte.   D. Francisc. Sarmientus, in eodem §. vbi vide omnino.   Cumanus, in cons. 107. per totum.   Angelus, in cons. 38. per totum.   Aretinus in cons. 154.   Alexand. in cons. 26. vol. 3. & in cons. 30. lib. 2. & in cons. 14. vol. 4.   Bald. in cons. 492. lib. 2. & in cons. 385. lib. 3.   Paul. Castrens. in cons. 343. Quia ex allegationibus, lib. 1.   Philippus Corneus, in cons. 321. lib. 3.   Ancharan. in cons. 27.   Decius, in cons. 205. & in cons. 248. & cons. 253. & in cons. 662.   Pet. Paul. Paris. in cons. 49. & in cons. 82. lib. 2. & in cons. 11. & cons. 39. l. 3. & in cons. 72. n. 91. & seq. vol. 4.   Iason, in cons. 206. lib. 2.   Curt. iun. in cons. 48. & cons. 128.   Caccialup. inter consilia Alexandri, cons. 14. lib. 4.   Craueta, in cons. 22. & in cons. 131.   Socin. iun. in cons. 171. lib. 2. & in cons. 40. lib. 4. & vide eum in d. §. quidam recte, ex num. 19. vsque ad numer. 43.   Berous, q. 104. per totam, & in cons. 65. volum. 2.   AEmilius Ferretus, in cons. 10.   Benedictus Capra, in cons. 35.   Caepola, in cons. 52.   Rebuffus, in cons. 175.   Albanus, in cons. 29. & 51.   Boerius, decisione 185.   Tiber. Decian. in cons. 1. ex num. 199. cum seq. & in cons. 41. num. 81. cum seq. lib. 1. & in consil. 10. vol. 3. vbi late.   Hieronym. Gabriel. in cons. 130. ex n. 10. lib. 1.   Ioannes Crotus, in cons. 4.   Mathesilanus, singulari 141.   Hieronym. Cagnol. in l. precibus, ex numer. 196. C. de impuber.   Hieronym. Zanch. in l. haeredes mei, §. cum ita, ex numer. 813.   Cae s. de Gras. decis. 2. de testamentis.   Marcar. de fideicommissi. p. 2. q. 16. & in cons. 1. l. 1.   Marcabrunus, in cons. 13. numer. 259. & seq. & in cons. 6. ex num. 90.   Bertazolus, in consilio ciuili 98.   Alciatus, in cons. 201. numer. 43. & seq. & in cons. 542. & 548.   Roland. a Vall. in cons. 70. per tot. lib. 3.   Didac. Couarru. in cap. Rainuntius, §. 2. per totum, de testam.   Fernand. Vazq. de Menchac. de succes sionum creatione, §. 10 numer. 120.   Hippolyt. Riminald. in cons. 50. per totum & maxime num. 18. & seq. lib. 1. & cons. 23. eod. lib. & cons. 351. num. 148. & seq. & in cons. 371. lib. 4. & in cons. 657. lib. 6.   Ioannes Cephalus, in cons. 353. lib. 3. & in cons. 646. lib. 5.   Iacobus Menoch. in cons. 85. num. 1. & quatuor seq. & num. 21. 22. & 26. & 35. & seq. & num. 73. & pluribus seq. lib. 1.   Idem Menoch. lib. 4. prae sump. 70. & 71. per totam, vbi vide omnino, quia ex profes so materiam explicat, & satis distincte.   Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 4. tit. 7. per tot.   Antonius Gomezius, tomo 1. variarum, c. 2. num. 4. vers. Quinto limita, & intellige.   Vegius, in cons. 62. num. 62. & sequentibus, & in cons. vltimo, num. 487. & seq.   Torniellus latis sime, in quae stionibus ad §. quidem recte, ex num. 1. cum multis seq.   Pet. Anton. de Petra, de fideicommis. q. 5. ex num. 147. vsque ad num. 172. fol. 69.   Pet. Anton. Anguis sola, in cons. 38. & in consilio 72. & in cons. 80. & 86. lib. 1. vbi vide omnino.   Laderchius Imolensis, in cons. 92.   Bereta, in cons. 23. ex num. 5.   Simon de Praetis, de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. interpr. 2. dubitat. 1. solut. 5. ex numer. 33. cum seq. fol. 70. & 71. & eodem lib. 3. interpr. 3. dubit. 4. solut. 2. ex num. 3. fol. 216. & 217.   Idem Praetis, in cons. 203. lib. 1.   Iulius Clarus, qui breuiter, & distincte quae stionem absoluit, §. Testamentum, quae stione 80.   Osascus, decis. 81.   D. Ludouic. a Peguera, decis. 101. per totam.   Franciscus Viuius, decis. 214. lib. 2.   Ludouic. Molina, de Hispanor. primogen. lib. 1. cap. 5. num. 27. & cap. 6. num. 4. & 5. & numero 14. & seq. vbi vide omnino; quia is Author, tam in terminis iuris communis, quam inferendo ad Hispanorum primogenia, & attenta ipsorum natura, egregie, & maximo cum iudicio, disceptationem propositam explicat.   Francisc. Bursatus, in cons. 236. ex num. 3.   Gualdensis, de arte testandi, tit. de haeredib. instituend. cautela 6.   M. Anton. Peregrinus, de fideicommis. artic. 17. & 18. vbi latis sime in proposito, & decis. 111.   Michael Gras sus, §. fideicommissum , q. 15. n. 6. & q. 16.   Petrus Surdus, decisione 346. per totam,   Angelus Matheacius, de legatis, & fideicommis sis, lib. 2. c. 13. per totum, &c. 14. per totum, ex fol. 83. vbi singulariter equidem, & breuiter, atque admodum distincte.   Ioannes Parladorius, in sesquicenturia, differentia 24. §. 1. num. 4.   And. Fachineus, controuersiarum iuris lib. 12. c. 41.   D. Spino, in speculo, glos sa 33. num. 26.   Ioannes Vicent. Hondedeus, in cons. 65. ex num. 1. vsque ad numerum 17. lib. primo.   Cae sar Barcius, decisione Bononiae 9. & 10.   Marc. Anton. Macerat. Variar. lib. 1. resolut. 7. numer. 1. & 2.   Morquechus, de diuisione bonorum, lib. 4. cap. 1. ex num. 28. cum seq.   Hieronymus Goncalez, ad regulam 8. Cancellariae, glos sa 3. ex num. 9. cum seq.   Ludou. Casanate, in cons. 46. & 49. & 52. vbi vide omnino.   Franciscus Molinus, de ritu nuptiar. & pact. matrimonial. lib. 3. quae stione 23. num. 81.   Cardinalis Tuschus, tomo 3. litera F. concl. 247. fol. 791. & tomo 5. litera O. concl. 199. fol. 1102. & tomo 7. litera S. concl. 795. fol. 857.   Ioseph. de Sese nouis sime, decis. 363. per totam, & 364. & 366. 367. & 368. vbi longa serie agit de hac materia.   Nouis sime etiam Robles de Salcedo, de reprae sentatione, lib. 3. cap. 10. num. 16. & quatuor seq. fol. 386. vbi tres casus distinxit, atque constituit in hac disceptatione.   Iacob. Cancerius, variarum tomo primo cap. 1. ex num. 44. vsque ad numerum 58.   Stephanus Gratianus, disceptationum lib. 1. cap. 70. ex num. 20. cum seq. & lib. 2. cap. 285. num. 18. 19. & 20. & cap. 288. num. 18. & quatuor seqq. & tom. 4. c. 774. num. 24. & seq.   Hector Felicius, allegatione 14. & 15. parte 3.   Ioannes Griuellus, decisione 18. & 135.   Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula quarta, glos sa nona, prima parte, num. 2.   Antonius Faber, coniectur arum, lib. 9. cap. 12. ad §. quidam recte, l. Gallus, columna 4. in principio, ex vers Sicut etsi filius, cum nepote institutus.   Idem Faber, de erroribus pragmaticorum, decad. 33. errore 8. per totum, & vide errore 9. & 10.   Farinacius, nouis simarum Rotae Romanae, decisione 320. fol. 421. & decis. 357. fol. 463. primae partis, tom. 1. & decis. 344. fol. 378. partis secundae tomo primo. Et hactenus de his, quae pertinent ad primam obseruationem huiusce materiae. Secundo deinde obseruandum, atque constituendum erit principaliter, Bartholomaeum Socinum, pro ornatu, & clariori explicatione huiusce materiae, quinque casus principales constituis se, atque distinxis se in dicto §. quidam recte, ex num. 5. cum seq. quos suo ordine, ex omnibus Recentioribus supra relatis, prosequuntur duntaxat Menochius, dict. cons. 85. ex num. 76. cum seq. lib. 1. Peregrinus, de fideicommis sis, articulo 18. per totum, qui etiam & sextum, & septimum, & octauum casum considerat, atque adducit, provt ibi videri potest. Vere tamen, disceptationem totam hanc, facilius, & di stincte magis explicabimus, si tria eiusdem praecipua capita distinguamus, & constituamus; ex eis dem namque commodius ad alios casus, qui ab eis inferuntur, deuenite valebimus. Sic equidem Iacob. Menochius, qui adeo dilucide, & distincte semper se habet, & qui diligenter materiam hanc explanauit, tria quoque distinxit disputationis ip sius capita, dicta prae sumption. 70. numer. 2. & pro sequitur longa serie, per totam, & eundem ordinem seruauit Peregrinus, d. artic. 17. num. 1. & late quoque prosequitur. Primum caput est, quando testator disponit inter personas, inter quas cadit ordo neces sitatis, siue quarum praeteritione, testamentum redderetur nullum. Secundum, quando disponit inter personas, inter quas ordo neces sitatis non consideratur, sed affectionis duntaxat, & charitatis. Tertium & vltimum, quando disponit inter extraneos, inter quos nulla affectio, siue charitas considerari potest, nisi maximae amicitiae affectio consideretur, quam in eisdem, in quibus versamur, terminis; & in hac ipsa materia considerauit specifice Pet. Surdus, praecitata decis. 346. numer. 14. & 15. vbi videri potest: Robles de Salcedo, de reprae sentat. lib. 3. cap. 10. numer. 16. & quatuor sequent. fol. 386. inter extraneos autem (si attente, & originaliter praelegantur) videntur Interpretes omnes communiter connumerare consanguineos, etiam qui vltra fratrem, eiúsque filios sint, siue in scatre, eiúsque filiis duntaxat, affectionis, & charitatis ordinem considerare; & vltra eos non progrediuntur, quasi vltra fratres, eiusque filios, non aliud, quam inter extraneos, ius constitui debeat; quod ex omnibus, qui congeruntur in vnum supra, & statim recensebuntur, deducitur manifeste; quamuis nullum hucusque perlegerim, qui ita in indiuiduo statuerit. Solus Antonius Faber, clare tradidis se, aut prae sensis se videtur, de erroribus pragmaticorum, decad. 33. dicto errore 8. colum. 1. in vers. Fratris inquam eiusdem: nam dum concludit, quod ordo neces sitatis nullus es se potest, nisi inter descendentes ; affectionis vero potest es se, etiam inter trans uersales; id intelligit iuxta exemplum commune, quod statim proponit, quando Titium fratrem meum haeredem instituam, & filium ipsius; atque ita cum communi satis aperte prae sentit, vltra fratrem testatoris, eiúsque filios, caeteros extraneos reputati; quocirca, si consanguineum alium, eiúsque filios testator instituat; id ipsum obseruandum erit, quod in posteriori casu, de quo infra, num. 16. quando scilicet testator instituit, vel substituit penitus extraneum; nisi (provt ego considero) in con sanguineo ipso coniectura voluntatis contrarium suaderet, vrgentésque, & concludentes concurrerent coniecturae, ex quibus deprehendi valeret, non simul, & semel, sed ordine succes siuo eos succedere, & patrem primo admitti, testatorem voluis se; quod in extraneis quoque, probabiliter admitti pos set, dummodo euidentes, & concludentes coniecturae ita suadeant; alias enim a communibus Doctorum resolutionibus, & sententiis non es set recedendum; aliter tamen ex coniecturata mente testatoris dicendum es set; provt in extraneo quoque, ex coniectura tamen maximae amicitiae, statuit Surdus, relatus supra. Alias autem indubitate procedet obseruatio haec; idque retenta opinione communi contra Bartol. nam si instituto fra tre testatoris, eiúsque filiis, prae sumitur, quod te stator ipse vocauerit eos vna cum patre simul; vt statim dicetur numero 14. multo magis id ipsum dicendum erit, cum consanguineum aliquem, eiús que filios testator instituat, imo dubitandi ratio illa, quae in fratre testatoris, eiúsque filiis, Bartolum adducere, excitaréque potuit, in alio con sanguineo cum filiis suis instituto prorsus ces sabit, provt certum est. Cum ergo inquiritur, quando testator instituit, vel substituit Caium, & eius filios, an filij illi cum patre, eodem tempore, vel succes siuo ordine succedant post patrem? primum caput distinguitur, quando Caius ille erat filius testatoris, & ipse, eiúsque filij, simul hac formula vocati sunt, Instituo Caium filium meum, eiúsque filios; hoc casu, ordine succes siuo, neces sitate quadam filij succedunt post patrem; idque ex vulgari & directa substitutione con sequuntur; sicque nepotes testatoris prae sumuntur ordine succes siuo vocati, cum scilicet eorum pater, viuo adhuc auo testatore, vita functus est, ita vt haeres es se non potuerit, vel noluerit; nam illius Caii defuncti loco, neces se habuis set is auus testator hos nepotes, haeredes instituere, iuxta con silium Galli Aquilij, ne suum testamentum, propter praeteritionem eorum, irritum efficeretur; ita Glos sa, in dict. §. quidam recte, & ibidem Bartolus, num. 4. Baldus, numer. 5. Albericus, numer. 9. Alexander, numer. 6. Iason, numer. 1. Socinus senior, numer. 2. Alciatus, in prima lectura, numer. 46. & in secunda lectura, numer. 44. Socinus iunior, ex numer. 19. & numer. 64. & caeteri communiter, & cum Glos sa, Alexandro, Iasone, Corneo, Bertrando, Curtio iun. & Beroo, hanc testatur es se communem opinionem, Iulius Clarus, dicto §. testamentum, quae st. 80. numer. 3. Couarr. etiam, in cap. Rainuntius, de testamentis, §. 2. numer. 4. vbi deducit secundam conclusionem ex his, de qui bus: ibi; videlicet quod institutio filij, & nepotis ex eo, concepta per copulam, & intelligitur ordine succes sionis, & non simul. Haec etenim institutio facta cen setur ordine neces sitatis, cum filius sit instituendus in primo gradu: l. 3. & l. inter caetera, ff. de liberis & posthumis, ergo perpensa subiecta specie, exigit neces sitas, vt succes sorius ordo seruetur; idque ex sententia Glos s ae, in dicto §. quidam recte, quam inquit sequi Doctores communiter; vti scribunt Iason. Fortuni. Galiaul. & Rubeus quos recenset; & subdit, ab hac opinione communi recedere Iacob. Aren. Salicet. Imolam, & Aretinum, ratione efficaci quidem (provt ipse Couarr. existimat) & quae praecedentis opinionis rationem euertat: nam ex neces sitate filius est in primo gradu in stituendus, non tamen abhorret, alium simul, & eodem gradu, cum eo haeredem institui: sat etenim est, filium habentem primum suitatis locum, institui in primo gradu, nec est neces se, ipsum solum institui, quod manifestis simum es se, idem te statur Couarr. & opinionem Iacobi tueri in dicto §. quidam recte, ex nouioribus Rubeum & Fortunium, nec opinionem communem efficacem rationem habere, teste ibidem Galiaula, n. 60. quibus consentit Marius Salomonius, col. penul. qui etiam a prima Bartoli conclusione recedit. Hactenus Couarr. qui (vt vides) ab opinione communi recedit, & concludit, aduersus Bartol. es se optimum text. a contrario sensu, in l. cum in testamento, in principio, ff. de haered instit. Verum opinionem communem probauit, & sequutus est Menoch. d. cons. 85. num. 77. lib. 1. latius d. prae sumpt. 70. numer. 4. & 5. per totum, lib. 4. qui postquam num. 3. retulit sententiam communem; subdit dict. num. 4. quod sententia ipsa communis, quae & sibi magis probatur, ea ratione forte, praeter multas a Doctoribus praecitatis in locis consideratas, comprobari potest, quod ille, qui actum aliquem facit, si aliqua extat neces saria causa, ea adductus, magis fecis se prae sumitur, quam causa mere voluntaria: l. in his §. sed etsi forte, ff. de solut. porro hoc in casu duae caus ae instituendi nepotes, considerari pos sunt in auo testatore, vna neces saria, ne scilicet contingat, testamentum reddi nullum, si filius tantum institutus, se viuo decedat, nepotibus praeteritis; d. l. Gallus, §. quidam recte. Altera est voluntaria, cum in libertate testatoris sit, haeredem aliquem facere, vel non. Et propterea prae sumptio est, testatorem voluis se disponere omni meliori, & efficaciori modo. Est ergo prae sumendum, testatorem fuis se motum causa illa, quae neces saria quodammodo est, & quae reddit te stamentum tutius, & validum. Nec repugnant (inquit ipse Menochius) rationes, & argumenta contrariae opinionis, quam probarunt Iacob. de Arena, Oldradus, Salicetus, Imola, Aretinus, quos referunt, & sequuntur Fortun. Garcia, Galiaula, Rubeus, Salomonius. & Torniellus, in dicto §. quidam recte. Couarr. etiam vbi supra; Nam diligenter & accurate respondet Alciatus, provt Menochius idem recenset; & argumento Tornielli, quod magis vrgere existimat, specifice, atque singulariter satisfacit; provt ibi videri potest. Communem quoque sententiam probauit Socin. iunior in eodem §. quidam recte, num. 19. vbi adducit fundamenta pro ea, vsque ad numer. 25. & refert contrariam sententiam num. 19. praecitato, & eius fundamenta expendit ex num. 25. vsque ad num. 29. eísque satisfacit, respon súmque praebet, & concludit, a communi opinione recedendum non es se: quam etiam sequitur con stanter Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 4. tit. 7. num. 1. & tribus numeris seq. eam concludentibus rationibus comprobat; & num. 5. cum seq. vsque ad num. 15. contrariam confutat, eiúsque fundamentis respondet. Inquit ergo Mantica, dicto numero primo, communem es se, & veram sententiam glos s ae, & sequacium, quod filius, & nepos ex eo, intelliguntur instituti ordine succes sorio; vt primo quidem gradu, filius sit institutus; secundo vero gradu, si filius moriatur, viuo adhuc testatore, vel alia quacunque ratione non sit haeres, nepos sit substitutus; & citat quamplurimos Authores, ita tenentes; rationésque, & fundamenta huiusce sententiae communis expendit; & contrariis fundamentis satisfacit, responsúmque praebet; idque iuxta solutiones, & obseruationes Alciati; ex quo etiam num. 11. respondet ad tex. in dicta l. cum in testamento, in principio, ff. de haered. instit. quem a contrario sensu ponderauit Couarr. vt supra retuli. Sequitur etiam eandem communem opinionem Simon de Praetis, libro 3. interpretat. 2. dubitat. 1. solut. 5. numer. 36. & duobus seq. fol. 70. & eodem libro 3. interpret. 3. dubitat. 4. solut. 2. ex numero 4. cum seq. folio 216. Antonius Gomezius, tomo 1. variar. cap. 2. numer. 4. ex vers Quinto limita, & intellige. Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 65. numer. 1. & tribus seq. & numer. 8. & 9. lib. 1. Gras sus, §. fideicommis sum, quae st. 15. numero 6. in principio, & quae stione 16. numer. 2. Franciscus Vi uius, decisione 214. numer. 1. lib. 2. Pet. Anton. de Petra, de fideicommis sis, quae st. 5. numer. 153. & 154. D. Ludouic. a Peguera, decis. 101. numer. 1. Eandem etiam communem opinionem probauit Peregrinus, dict. articulo 17. ex numer. 5. vsque ad num 9. vbi primo loco retulit Iacobi de Arena, & sequacium opinionem, ac pro ea quinque fundamenta praecipua expendit numer. 5. per totum: postmodum autem adducit communem sententiam, eámque magis probat num. 7. vt scilicet in institutionibus vniuersalibus quando filius, & nepotes ex eo instituuntur, ordine succes siuo, & non simul succedant: & addit id maxime procedere, si testator instituis set filium, & succes siue nepotem ex eo. Idem, si in stituis set filium, & eius liberos, vel descendentes, provt ibi num. 9. Idem; si instituis set filios, & illorum filios, in stirpes, & non in capita; provt etiam ibi, n. 10. Et idem es se, instituta filia, & eius filiis, provt ibi, num. 11. Et idem quoque in testamentis matrum, & ascendentium per lineam maternam, provt ibi n. 12. Vbi etiam, idem es se, quamuis ordo fuis set praeposteratus, quia primo nominatus nepos quam filius. Et limitat statim num. 13. vt communis sententia non procedat, cum testator nepotem fecis set cohaeredem filio: vel grauas set filium & nepotem, eodem tempore in portionibus suis: secus autem si onus, neces sario non videretur iniunctum eodem tempore: Vel quia instituis set filium & nepotem simul, vel filium, & vna cum eo nepotem, provt ibi n. 14. Vel quia instituis set eos aequaliter, aut pro aequalibus portionibus, provt etiam ibi n. 15. Aut quia per verba pluralis numeri instituis set haeredes filium, & nepotem, provt ibi nu. 16. Aut quia instituis set filium naturalem, & nepotem ex eo, provt n. 17. Vel quia alteri filio substituti fuis sent alius filius, & nepos ex eo, provt ibi quoque, n. 18. Vel si filius, & nepos ex eo, substituti fuis sent alteri filio; quia tunc filius, & nepos aequaliter concurrunt, provt eodem n. 18. aut si filius, & extraneus simul instituantur, quia tunc ambo simul concurrunt; prout ibidem, num. 19. Et hactenus de placitis Peregrini in proposito, qui (vt vides) communem sententiam sequitur, & eam extendit, & explicat, atque limitat, provt vidisti, & latius ibi videri potest. Eandem etiam sententiam communem, in in stitutionibus vniuersalibus, non vero in legatis, aut dispositionibus particularibus, sequutus est Angelus Matheaccius, de legatis, & fideicommissis, lib. 2. cap. 13. n. 4. & 5. & 6. & vide vsque in finem cap. vbi que stiones nonnullas explicat in proposito: & semper concludit, instituto filio, & nepote ex eo, non censeri vocatos eos simul, & semel, sed ordine succes siuo. Surdus etiam, decisione 346. n. 3. & 4. Fontanella, de pact. nuptial. clausula 4. glos. 9. parte 1. n. 1. & 2. Iacob. Cancerius, variarum, tomo 1. cap. 1. ex num. 44. vsque ad num. 49. vbi etiam quod institutio filij, & nepotis, censetur facta ordine succes siuo: Marc. Anton. Maceratus, var. lib. 1. resolution. 7. n. 1. & 2. Tuschus, tomo 3. litera F. concl. 247. fol. 791. & tomo 5. litera O concl. 199. num. 41. fol. 1104. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. lib. 1. cap. 70. ex n. 21. Farinacius, nouissimarum Rotae Romanae, decis. 320. n. 3. primae partis, tomi primi, & decisione 344. num. 2. primae partis tomi 2. Ex his sane a communi opinione non videtur recedendum in praxi, quod attinet ad institutiones directas; quamuis disputando, & arguendo, negari non potest, quin articulus habeat difficultatem, propter rationes, & fundamenta, quae opinionis Iacob. de Arena sequaces, adeo fortiter expendunt, provt supra dixi, quamuis eisdem quoque commode responderi valeat. Quoad legata autem, & dispositiones particulares, vel cum de mente te statoris in contrarium constiterit, aliter statuendum erit, sicuti ex Peregrino, & Macheaccio, ob seruatum reliqui. Sarmientus autem, in eodem §. quidam recte, qualiter articulum propositum explanauerit, inferius dicetur. Antonius vero Faber (vir equidem admodum eruditus, egregius, & insignis) coniecturarum lib. 9. cap. 12. ad dictum §. quidem recte, colum. 4. in principio, ex vers. Dico vtroque instituto his verbis: fol. 265. quod vterque, filius scilicet, & nepos non concurrant simul in proposita specie, concedit; sed alia ratione adducitur, atque excitatur: inquit enim, quod vtroque instituto his verbis, filium, & ex eo nepotem instituo, siue addas caetera, quae sequuntur in formula Galli Aquilij, qui post mortem meam nascetur, siue praetermittas; vtrumque simul vocatum intelligi, neque aut charitatis ordinem, aut neces sitatis rationem facere, quominus cum filio concurrat nepos, quandoquidem extraneus cohaeres datus, concurreret. Plane si auo moriente, nepos reincidat in potestatem patris, fatetur futurum, vt tota haereditas aui acquiratur patri, pars quidem vna ex propria eius persona, pars alia ex persona filij, sicut etsi iam natus simul cum patre institutus es set siue ab auo, siue ab extraneo, vt generaliter scriptum est in l. si ego 26. & l. si ex sua 36. ff. de acquir. haered. sed potest institutio nepotis habere vtilitatem, si forte post testamentum emancipetur, cum nepotis emancipatio non faciat irritam institutionem, vt in §. vltimo. dict. l. Gallus: aut si iam te stamenti tempore, nepos ex filio instituto, idémque institutus erat emancipatus, vt in l. codicillis, §. instituto, ff. de legatis secundo: sed in proposita specie institutus dicitur, qui non nisi post alium admittitur, nempe cum ex prae scripto Aquilianae formulae auus filium & nepotem instituit. Sed hoc ideo, quia sic vocatur nepos post filium, vt tamen ei primo loco, non etiam post filium haereditas deferatur instituto scilicet in eum casum, quo filio nunquam pos sit deferri haereditas; hoc est, quo filius viuo auo moriatur. Tantúmque abest (inquit Faber ipse) vt ea ratione nepos cum filio non concurrat, quod ex neces sitate, vt Bartolus loquitur, institutus sit, vt ex contrario ea sola ratio concursum impediat; quod nec cum filio, nec viuo eo, institui potuerit; vtpote quem filius praecedens alienum posthumum efficiat, ac proinde talem, qui institui nequeat. Hactenus Antonius Faber, qui (vt vides) in terminis dicti § quidam recte, & cum ex prae scripto Aquilianae formulae, auus filium & nepotem instituit, Glos s ae, & Bartoli sententiam amplectitur, alia tamen ratione, vt vidimus. Caeterum Antonius ipse Faber, alio in loco, at[sect. 11] que ex profes so magis materiam hanc explicans, a Bartoli placito, & traditione communi recedit omnino; & de erroribus pragmaticorum, decad. 33. errore 8. per totum, fol. 432. Primo constituit quod cum testator filium suum haeredem instituit, & ex eo nepotem, duplex quae stio incidit circa nepotem. Prior illa, vtrum simul cum filio admittatur, tanquam copulatiue institutus, an vero post filium, eundémque patrem suum, & ordine succes siuo, quasi non tam institutus, quam substitutus videatur. Posterior, si succes siue admittitur, & post patrem, vtrum in casum vulgarem duntaxat, an & in fideicommis sarium; id est, vtrum in eum duntaxat casum, quo pater haeres non sit, an vero etiam si haeres fuerit? In vtraque autem quae stione receptis sima est apud nostros Bartoli traditio ad §. quidam recte, l. Gallus, (inquit Faber) non es se admittendum nepotem, nisi ordine succes siuo, nec rur sum nisi in casum vulgaris. Cur vero non sit admittendus nepos in hac specie nisi post patrem, & ordine succes siuo; quod illa ratio adfertur a Bartolo, & ab omnibus probatur (omnes enim cum Bartolo in hoc sentiunt) quod quamuis institutio facta sit per copulam, & cuius natura est, vt faciat coniunctionem, l. si ita quis, ff. de haered. instit. perinde tamen haberi debeat, ac si facta es set per disiunctiuam, propterea quod facta sit inter eas personas, inter quas cadat ordo necces sitatis. Hoc ita praemis so, & Bartoli sententia relata, eiúsque ratione adducta, Faber metipse, colum. 3. in principio, vers. Quod si intelligatur, fol. 434. in principio, duplici ex capite, tam doctrinam Bartoli, quam eius rationem confutat. Primo quod si intelligatur (prout communiter intelligitur) vt ordo neces sitatis non sit inter eas personas, quae simul institui nequeant. nullus iam casus supererit, qui Bartoli sententiam admittere pos sit. Is namque casus; qui olim erat vnicus de posthumo nepote Aquiliano, iam explo sus est, postquam placuit Iustiniano, vt non minus alieni, quam sui posthumi institutio valeat iure ciuili, lata in eam rem constitutione, quae etsi non extat in nouo Codice, tamen relata, & confirmata est in §. posthumo, Institut. de legat. si quidem ea sola ratio impediebat olim huius posthumi institutionem, quod testamenti tempore non videretur habere testamenti factionem, tanquam qui es set alienus posthumus, cum pater anteuerteretur. Totáque vtilitas, & neces sitas formulae Aquilianae in eo posita fuit, vt ratio reperiretur instituendi vtiliter huius posthumi, collata institutione in eum ca sum, adeóque quod magis est, in id tempus, quo es set suus. Cum igitur hodie quilibet posthumus alienus factionem habeat testamenti, nec tantum iure praetorio, vt olim; sed etiam ciuili, d. §. posthumo, & §. posthumus, eod. tit. de legat. & apertius in principio, Institut. de bonor. pos ses sion. consequens est, vt hodie pos sit auus instituere filium simul, & ex eo nasciturum nepotem, nec iam vllus ordo sit neces sitatis inter filium & nepotem. Si vero neces sitatis ordinem inter eos es se intelligas (subdit idemmet Faber) quos instituere neces se est, saltem ex ordine, siue vt testamentum ab initio valeat, siue ne ex po st facto rumpatur, quo modo intelligebat Andreas quidam de Pisis, quem Bartolus refert, & Interpretes nostri magis communiter intelligere videntur, erunt quidem hodie multo plures casus, quam olim, ad quos aptati haec Bartoli traditio pos sit, quandoquidem ex nouella Iustiniani constitutione 115. vt cum de appellat. cognoscitur, §. aliud quoque capitulum, Descendentes omnes, sine vlla sexus, aut conditionis differentia, omni modo instituendi sunt, vel adiecta causa exhaeredandi, etiam a matre, & ascendentibus maternis, alioqui testamentum ipso iure nullum est; quod olim secus erat: sed tanto improbabilior erit, & reprehensibilior traditio, quanto periculosior, & vsus frequentioris. Etenim cum hodie nullus casus sit, in quo descendentes, etiam diuersi gradus, a quouis ex as cendentibus institui simul pos sint, neque voluntas testatoris refragetur, quae nec aliunde melius, quam ex vi & proprietate verborum, quibus testator vsus sit, dignosci valeat; quid caus ae est, cur te stamenti verbis ita conceptis, filius meus, & nepos ex eo meus, haeredes mihi sunto: nepos simul admitti cum filio non debeat, cum quo simul & coniunctim vocatus fuit. Nam quod maior videatur es se ratio instituendi filij, quam nepotis, vtpote quem tanto dilectiorem fuis se, credibile sit, quanto proximioris gradus fuit: l. haeredes mei. 57. §. vltimo. ff. ad Trebell. l. cum pater 77. §. penult. ff. de legat. 2. mouere quidem testatorem potuit, & debuit, vt filium nepoti praeferret, nec filio cohaeredem nepotem daret, si non suberat causa, quae nos pers aepe latet, quamuis testatorem ipsum non latuerit, aliter faciendi: sed non similiter mouere nos debet, vt contra proprietatem, & sensum verborum, ordinem succes sionis inducamus inter eos, quos testator simul & coniunctim vocauit tam aperte, vt non potuerit apertius. Nam cum in verbis nulla est ambiguitas, non est admittenda quae stio voluntatis: l. ille aut ille 25. §. 1. ff. de legatis 3. neque inquirendum est, quid testator velle, aut potuerit, aut debuerit, cum apparet quid voluerit; etiam si remotiores proximioribus praetulerit, aut cum proximioribus vocauerit: l. cum ita, §. In fideicommis so, ff. de legatis 2. Et vero (concludit Faber ipse) si fuit in arbitrio testatoris filium suum, & extraneum haeredes instituere coniunctim, nec Bartolus ipse negat, quin eo casu extraneus simul cum filio admitteretur, cur volumus, deteriorem conditionem es se nepotis, quam extranei; aut quaenam ratio ista est, vt quia minus diligi debuit nepos, quam filius, minus etiam dilectus videatur, quam si es set omnino extraneus: Cur non ergo tum etiam, quando fuit institutus cum patre, saltem eo iure censebitur, quo alius quilibet extraneus censeretur? in eamque rem textus ost omnium apertis simus in l. penultima, §. instituto, de legat. 2. & in cap. Rainuntius, vbi etiam Didac. Couarr. in §. 2. num. 1. extra, de testament. sed me illud praecipue mouet, quod illo quoque casu, quo institutus fit nepos, qui simul cum patre admitti non pos set, id est, in casu Galli Aquilij, non puto veram es se Bartoli traditionem, validámque posthumi nepotis institutionem ita factam, Filium meum, & ex eo nepotem instituo: vt post filium admitti possit nepos ex vulgari substitutione. In eóque non tantum a Bartolo, sed a caeteris quoque Interpretibus omnibus, qui cum Bartolo vniuersi sentiunt, ego libenter dis sentio. Hactenus Anton. Faber. qui ex praedictis fundamentis, & aliis quae inferius adducit, a sententia Bartoli recedit, vt dixi, a qua etiam post Iacob. de Arena, & alios dis sentit Couar. vt supra retuli. Et ante Anton. Fabrum, eisdem fere, sed non omnibus, quae ipse adducit, neque ita late, a sententia quoque Bartoli, & communi recedit D. Francisc. Sarmientus, selectar. Interpretation. lib. 5. ad l. Gallus, §. quidam recte, num. 6. & 7. & 8. fol. mihi 288. & 289. in noua editione, & concludit, opinionem Iacobi de Arena, & Imolae veriorem es se, vt institutio filij sui, & nepotis ex eo, non intelligatur ordine succes siuo, vbi omnes institui pos sunt, sed vterque simul vocatus intelligatur, simúlque succedat; ad quod etiam ius nouis simum expendit, & posthumi alieni institutionem, textum etiam ponderat in dicta l. codicillis, §. Instituto, de legat. 2. Agnoscit tamen, quod vbi nepos institui non potest, nisi ordine succes sionis seruato, vt in specie Galli, institutus simpliciter cum filio, videatur in stitutus ordine succes siuo, prout latius ibi. Communem autem opinionem Glos s ae, & Bar[sect. 12] toli, qui sequuntur, cum ab ordine neces sitatis principaliter adducantur (vt dixi) quod scilicet filius neces sario sit instituendus in primo gradu; statim limitant eam, vt non procedat, quando nulla extaret relinquendi neces sitas, siue vbicunque ordo neces sitatis instituendi filium primo gradu, deficiat; tunc namque, nepotes ipsos, non ordine succes siuo, sed eodem tempore, & simul cum filio vocatos censeri, statuunt; ita sané Menochius, ex communi Scribentium sententia resoluit lib. 4. prae sumpt. 70. ex num. 6. vsque ad num. 16. vbi quod filij, vno, & eodem tempore cum patre vocati censentur, quando testator non haeredis institutionem fecit, sed legatum, vel fideicommis sum particulare reliquit. Et idem, quando testator instituit filium, & aliquos ex nepotibus ipsius filij tantum. Idem, quando pater instituit filium & ex eo nepotes masculos tantum. Idem, quando pater instituit filium, & vna cum eo nepotes. Et quando testator instituit filium, & ex eo nepotes, ac ipsos omnes onere fideicommis si grauauit erga aliquem; cum grauari is non pos sit, qui vocatus, & honoratus non est; atque ita filij cum patre vocati prae sumuntur. Et idem, quando testator instituit, & substituit filium & nepotes, adiecta clausula, vulgariter, pupillariter, & per fideicommis sum. Idem etiam quando constat coniecturis patrem vocantem filium & nepotes, non consideras se rationem illam instituendi nepotes; provt haec omnia eleganter exornat, & comprobat ibidem. Et id ipsum annotauit Ioann. Vincent. Hondedeus, in cons. 65. n. 7. & 14. lib. 1. Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltim. volunt. lib. 4. tit. 7. num. 16. vbi inquit, communem sententiam debere restringi, vt ipsa non habeat locum, quando apparet testatorem non respexis se ad neces sitatem instituendi, neque voluis se prospicere in casibus, in quibus pos set ex vitio praeteritionis rumpi testamentum, vt consuluit Corneus, ibi relatus; quando scilicet quis instituit filium, & nepotes ex eo masculos, cum etiam foeminae praeteritae pos sint rumpere testamentum: l. maximum vitium, C de liberis praeteritis: & concludit, quod ex coniecturis, a communi sententia recedendum est; veluti si quis filium & nepotes instituit, & omnes simul grauauit fideicommis so, nam ex tali onere simul etiam vocati intelliguntur . Idem etiam probauit Surdus, decis. 346. n 4. Peregrin, de fideicommis. dict. art. 17. num. 6. vbi in legatis, ac aliis relictis particularibus, vel etiam in fideicommis sis vniuersalibus, in quibus omnibus ces sat neces sitas relinquendi, nepos concurreret cum filio, patréque suo; sicuti Torniellus, Iason, Gabriel, & Mathesilanus notarunt in locis relatis ibi. Et es se ca sum in cap. Rainuntius, de testament. affirmat, & aliis modis explicat, eisdémque fere, quibus Menochius supra, n. 13. vsque ad n. 20. Ex his quidem, ad vnum inferri pos se videtur,[sect. 13] quod (vt cogitatio mea noue tulit, nec vllus hactenus ita tradidit) iuridice proculdubio tentari pos se videtur; idque tam retenta Bartoli, & communi Doctorum sententia, qui ordinem neces sitatis, adeo in consideratione habent, attento iure antiquo, Gallíque Aquilij casu, & consilio; quam ex noua Imperatorum constitutione, quam adeo ingeniose Antonius Faber expendit; & altera Iacobi Aren. & sequacium opinione; videlicet quod cum hodie, iuxta decisionem legum huius Regni, omnia bona parentum legitima filiorum sint, excepta quinta parte, de qua ad libitum disponere pos sunt ipsi parentes, vt disponit l. 9. tit. 5. lib. 5. fori, quae communiter obseruatur, atque ex ea, & aliis sic tradiderunt, atque adnotarunt Anton. Gomez. Gaspar Bae tius, Molina, Ioannes Gutierrez, Matiencus, & Azeuedus, cum quibus egometipse sic scripsi, & notaui in commentariis de vsufructu, cap. 45. num. 13. dummodo semper intelligamus, Tertium bonorum, legitimam es se filiorum praecisam, extraneorum respectu, vt neces sario teneantur parentes omnibus filiis, & descendentibus , aut alteri eorum, Tertium relinquere; nec extraneis vlla dispositione dari pos sit; inter ipsos tamen filios & descendentes voluntariam, ita vt cui velint parentes pos sint relinquere Tertium, dummodo ex ipsorum dispositione, ad extraneos, aut collaterales non perueniatur, existentibus filiis, aut descendentibus eorum; quod ad explicationem legum Tauri, & nouae collectionis Regiae, recte obseruarunt Gaspar Baetius, Ioan. Gutier. Quesada, Matienc. & Azeuedus; cum quibus egometipse ita scriptum reliqui in commentariis lib. 2. controuersiarum, cap. 13. n. 27. idque non modo filiorum, in primo gradu existentium, respectu, sed etiam vlteriorum descendentium; vsque adeo, vt filio, filiísve praetermis sis, nepotes in Tertio, & remanente Quinti bonorum meliorari valeant, & filiis ipsis praeferri, etiam viuentibus filiis, patréque aut patribus nepotum, prout specifice disponit lex 18. Tauri, vbi Antonius Gomezius, Tellus Fernandez, & caeteri Scribentes notarunt; quae hodie est l. 2. tit. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, vbi vide omnino Matiencum, & Azeuedum, Peraltam etiam, in l. cum patronus, num. 29. de legatis secundo; & non modo quando pater, vel mater habet plures filios, & ex eis, nepotem, vel nepotes; sed etiam si vnicum tantum filium habeat, & ex eo aliquem nepotem, vel nepotes; sicuti contra Antoni. Gomezium, cum Tello, Couarr. Burg. de Paz, Molina, & Matienco, recte tuetur, & resoluit Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 2. quae st. 54. & tenet etiam Azeuedus, in l. 2. tit. 6. num. 5. Si ergo proponamus, patrem, vel matrem, filium, & filios eius haeredes instituis se, vel filium, & aliquem eius filium, sicque cum filio nepotem, formula illa praedicta, quam in terminis iuris communis adduximus, videlicet, Caium filium meum, & eius filios haeredes instituo; tunc quidem, tam attenta noua Imperatorum constitutione, siue iure nouiori, quod subtiliter D. Francisc. Sarmientus, & Antonius Faber ponderarunt, vt dixi; & iuxta Iacobi de Arena, & sequacium sententiam, quam adeo ingeniose iidem duo Authores tuentur, Couarr. etiam vt supra retuli: quam etiam iuxta opinionem Bartoli ipsius, & sequacium, qui ab ordine neces sitatis, siue neces sitate ipsa instituendi filium, in primo gradu existentem, excitantur, adducunturque principaliter, nec alio fundamento subsistit; iuridice quidem tutatur (vt dixi) filium testatoris, & filij filios, nepotes scilicet, non ordine succes siuo, sed simul & semel in stitutos videri, & vim copulae suam retinere naturam, ad eum quidem modum, vt filius legitimam integram consequatur, cuius duntaxat respectu, hodie in his Regnis neces sitas consideratur; & res pectu ipsius legitimae seruatus a parente intelligitur; nepos vero, aut nepotes, Tertium, & remanens Quintum bonorum deducant, in quo meliorati, atque statim, vt simul cum patre admittantur, vocati censentur; vocaríque, & meliorari de iure potuerunt, iuxta decisionem dict. l. 18. Tauri, & eo ipso, quod cum patre simul vocati fuerunt, meliorati videri debebunt; idque tam ex rationibus illis, ab Antonio Fabro, & Sarmiento, singulariter consideratis, quae mire vrgent: prout etiam vrgent adducta per Menochium, libro 3. prae sump. 30. & resoluta supra, num. 12. quod scilicet communis opinio non procedat, vbicunque ordo neces sitatis deficiat (sane respectu tertiae & quintae partis bonorum parentis, necessitas deficit omnino, & alteri descendenti relinquendi ea, facultas a lege conceditur) quam etiam ex constitutione l. 26. Tauri, quae hodie est l. 10. tit. 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, & his, quae multum ad propositum nostrum adducit, & resoluit Ioan. Gutierr. practicar. lib. 2. quae st. 63. vtpote. cum ordo neces sitatis iam ad vnguem seruatus fuerit in eo, in quo seruari debuit neces sario, in legitima scilicet: in reliquo autem in quo ordo neces sitatis instituendi filium, deficiat, atque ex decisione legum huius Regni deficit, voluntas seruari debeat, & natura copulae, & suadeat, eam fuis se voluntatem, vt ad modum praedictum, simul & eodem tempore succedant filius, & eius filij, non autem ordine succes siuo, qui ex sententia eius Bartoli, & communi ces sat, quando ordo neces sitatis non vrget, vel in eo, in quo deficit, tametsi filius testatoris, & eius filij simul instituti fuerint, sicuti ex Menochio, Peregrinus, & aliis resolui supra d. n. 12. quae est noua, & singularis, & vera con sideratio, & obseruatio in hac materia, & comprobatur ex his, quae pro ratione dubitandi, & decidendi legis eiusdem 18. Tauri. Anton. Gomezius, ibidem expendit num. 1. per totum: ex ea namque lege deducit, quod pater potest meliorare nepotem in Tertio bonorum, etiam viuente filio, patreque ipsius nepotis; & statim in hunc modum scribt Pro cuius perfecta declaratione dico, quod ratio dubitandi poterat es se, quia nepos non habet ius succedendi in bonis Aui ab intestato, nec contra testamentum, nec sibi debetur legitima, viuente filio, patréque suo, sed tantum eo mortuo, textus est in l. si quis posthumo, §. si filium, ff. de liber. & posthum. text. in l. Gallus, in omnibus, eod. tit. text. in l. si quis filio exhaeredato, ff. de iniusto, rupto: text. in l. posthumorum, ff. eod. tit. §. posthumorum, de exhaeredat. liberor. §. ita demum de haered. quae ab intest. deferun. & per consequens videbatur, quod talis nepos non potuerit meliorari in Tertio, cum non habeat ius succedendi, sed tantum mortuo patre suo: ita videbatur dis ponere l. 9. tit. 5. lib. 3. fori legum, in quantum dicit, quod filio, vel nepoti, qui habeat ius succedendi, possit fieri melioratio, & non alteri, & per illam legem ita tenebat Segura, in repeti, l. vnum ex familia, §. sed si fundum, ff. de legatis secundo, folio septimo, versic. Vndecima differentia est: sed contrarium hodie disponit nostra lex. imo quod possit meliorari. Et ratio vera, & fundamentalis est, quia illa iura communia intelliguntur in legitima neces saria, praecise debita filijs, & descendentibus: secus vero in voluntaria, vt est melioratio Tertij bonorum, quia illa potest relinqui nepoti, etiam viuente patre suo. Et ista est propria, & realis decisio huius legis. Hactenus Antonij Gomezij obseruatio, ex qua (vt dixi) mire comprobatur consideratio praefata, super qua tamen cogitandum , atque mature deliberandum erit, cum casus se offeret; & an d. l. 26. Tauri. constitutio ad casum praedictum, & ad actum vltime voluntatis expendi, trahíque pos sit, vt scilicet nepotes meliorati videantur, etiam si meliorationis mentio facta non sit in testamento, quemadmodum in actu inter viuos; idque iuxta ea, quae in dubium excitauit, & resoluit Ioan. Gutierr. practicar. lib. 2. d. q. 63. vis tamen , & natura copulae, & multum adstringit, vt vna cum patre simul filij admittantur, cum alias eorundem vocatio nihil operari videretur. Item cum ordo neces sitatis in legitima tantum militet (vt dixi) seruatus que intelligatur, videtur, quod in aliis bonis vltra legitimam, non alius sensus, aliáque interpretatio sumi pos sit, aut debeat, quam vt in eis, statim vocati, melioratique nepotes videantur, quia alias cum patre simul non vocarentur, nec vocari solent a communiter accidentibus , cum pater, eorúmque anus, statim eos admitti, cum eorum patre simul succedere, non intendit. Rursus & tertio loco obseruandum, atque con stituendum erit, secundum es se huius disputationis caput, quando scilicet testator instituit Caium, eius que filios, qui quidem Caius non erat testatoris filius, sed frater, atque ita non habebat neces se[sect. 14] testator instituere eum heredem, nec minus eius filios: etsi hic ipse Caius, tanquam frater, alioqui succes sis set, ab intestato ipsi fratri suo testatori. Et hoc quidem in capite absolute, & pro regula scribunt Doctores communiter, filios illos Caij prae sumi vocatos eodem tempore, vt aequaliter cum eorum patre succedant. Ita sane Imola, Alexand. Caepola, Guido Papae, Corneus, Puteus, Iason, Ruinus, Socinus senior, Dec. Rubeus, Bertrandus , Curtius iunior, Boerius, Ioan. Dilectus, & Berous, quos recen set, & sequitur Iul. Clar. in §. testamentum, q. 80. vers. Hoc praemis so: & his accedunt Baldus, Angelus, So cinus iunior, Corneus, Ruinus, & Didac. Couarr. quos commemorauit, & sequutus est Iacob. Menoch. lib. 4. prae sumpt. 70. num. 16. vbi etiam notauit, ab hac sententia dis sentire alios multos, quos refert ibidem: & vt radicitus, & distincte, atque ab solute magis, quam caeteri fecis sent, explicet; duodecim casus considerat, atque distinguit ex num. 17. vsque ad num. 35. quibus omnia, quae in proposito occurrere pos sunt, complectitur, & idcirco videndus erit omnino (quoniam transcribendi vitium ab instituto, & conditione mea multum abhorret) Idem Menoch. in cons. 85. num. 78. lib. 1. Couar. in d. cap. Rainuntius, §. 2. num. 2. & 3. vbi communem opinionem defendit, quod cum frater, & eius filij vocantur, atque ita personae, inter quas ordo affectionis, & charitatis consideratur, non autem neces sitatis; simul, & eodem tempore admittuntur, non ordine succes siuo, & gradus; & nihil referre, fiátne institutio plurium per dictionem, & an per dictionem, cum; & vtrumque contra Bartolum, & tuendo contrariam, communémque sententiam; quam etiam tuetur Cardinalis Franciscus Mantica, lib. 4. titulo 7. ex num. 17. vsque ad num. 24. vbi inquirit, an ex solo ordine charitatis, & affectionis, institutio pos sit intelligi facta ordine succes siuo, veluti si quis fratrem, & eius filios haeredes instituat; & refert sententiam Bartoli, in d. §. quidam recte, numer. 4. vbi cum Dyno concludit, vt succes sorio ordine primum frater ad haereditatem admittatur; deinde si frater non sit haeres, eius filij tanquam substituti succedant: quam sententiam in puncto iuris sequitur Socinus senior, num. 3. & Ruinus veram semper fuit arbitratus, vt Socinus iunior refert; qui etiam dis serendo, sub num. 29. cum pluribus seqq. eam defendit, licet in dubio putet, non recedendum a communi sententia, quae in hoc articulo Bartolo contradicit: & ita refert Mantica, dict. num. 17. qui subdit, quod relictis longinquis rationibus, quae non videntur multum vrgere, haec Bartoli opinio duobus potis simum fundamentis nititur, quae ibidem adducit numer. 18. & 19. & eisdem statim respondet numer. 20. in versic. Neque huic communi sententiae: & numer. 21. & 22. & contrariam Baldi sententiam, quae communiter probari solet, amplectitur, quod imo frater, & eius filij, coniunctim intelligantur instituti in primo gradu; & pro communi expendit text. in dict. cap. Rainuntius, de testament. & inquit, huius communis opinionis praecipuum fundamentum es se, quod ces sante neces sitate instituendi , propter solum ordinem charitatis non est a sermonis proprietate recedendum, verbisque inseruire melius est: l. non aliter, in principio, de legat. 3. l. 3. § si is qui nauem, ff. de exercit. action. Natura autem copulae ea est, vt coniuncti aequaliter, & pro virilibus portionibus admittantur: l. reos, §. cum in tabulis, ff. de duobus reis: l. 1. Cod. si plures vna sententia l. si duobus, in principio, de legatis primo, l. vnica, §. his ita, versic. Hoc ita tam varie: & §. vbi autem, C. de caducis tollend. l. si quis Titio, ff. de vsufructu accrescendo. Igitur frater, & eius filij coniunctim, & ex aequis portionibus intelliguntur instituti, cum nulla cogat neces sitas, eos instituendi; & num. 23. cum seq. vsque ad finem tituli, communem ipsam sententiam, pluribus modis limitat, & explicat; provt ibi videri potest: Communem etiam sequitur Praetis, lib. 3. interpret. 2. dubitat. 1. solut. 5. num. 39. fol. 71. end. lib. 3. interpret. 3. dubitat. 4. solut. 2. num. 5. & 8. & seq. fol. 216. & 217. Gras sus §. fideicommis sum, q. 15. num. 6. & q. 16. n. 2. Franciscus Viui. decis. 214. num. 1. & 2. lib. 2. Petra, de fideicommis s. q. 5. . num. 155. vbi etiam sequitur communem opinionem, & confutat contrariam, & addu cit nonnullas limitationes, atque declarationes, vsque ad num. 164. vbi videri potest: D. Ludouic. a Peguera, decis. 101. num. 4. Iacob. Cancer. variar. lib... cap. 1. num. 49. vbi testatur, opinionem Bartoli es se communiter reprobatam, & contrariam veriorem, & communi as sensu probatam, quam explicat num. seq. Sarmientus, in d. §. quidam recte num. 9. Angel. Matheac. de legatis, & fideicommis sis, lib. 2. cap. 13. num. 3. Marc. Anton. Macerat. variar. resolution. lib. 1. cap. 7. num. 1. & 2. Peregrin. de fideicommis. art. 17. num. 20. & tribus seqq. vbi etiam communem sententiam probauit, & explicauit, atque comprobauit, & rationem reddidit num. 22. & vide ex num. 26. vsque ad num. 38. vbi nonnullis modis explicat: Pet. Surd. decis. 346. n. 3. & 4. Hondedeus, in cons. 65. n. 7. lib. 1. Cardinalis Tuschus, tom. 3. litera F. concl. 247. fol. 791. & tom. 5. litera O. conclus. 199. num. 42. fol. 1104. Stephan. Gratian. disceptation. lib. 1. cap. 70. n. 20. 21. & 23. Cae sar Barcius, decis. 9. ex n. 1. vsque ad num. 6. & decis. 10. n. 2. cum seq. Andr. Fachin. controu. iur. lib. 12. cap. 41. per totum, fol. mihi 290. vbi communem sententiam, veriorem es se iudicat; quod si quis instituerit, vel substituerit hae redes, fratrem suum, & eius filios, videatur eos in stituis se simul & semel, non vero ordine succes siuo: & adductis fundamentis pro opinione Bartoli, quam confutat, eisdem satisfacit, respons umque praebet, provt ibi videri potest. Farinacius etiam, nouis simarum Rotae Romanae, decis. 357. primae partis, tom. 1. Ioannes Griuellus, decis. Dolana 18. num. 23. & 24. & 29. & 40. & 41. communem etiam opinionem aperte videtur probare, & contrariam Bartoli non admittere Anton. Faber, decad. 33. errore 8. col. 2. in princip. fol. 433. ex vers. Proinde si Titium fratrem meum: vbi videri potest Ludou. Molin. de Hispanor. primog. lib. 1. cap. 6. num. 4. & 5. vbi inquit, communem es se Doctorum sententiam, & regulam, quod quando plures sunt vocati per copulam, inter quos solum cadit ordo charitatis, & affectionis, absque vlla neces sitate instituendi, vel substituendi; prout contingit, quando testator instituit fratrem suum, & eius filios, vel aliam institutionem similem fecit; tunc huiusmodi personae censentur vocatae simul & semel, itavt eodem tempore, in eius haereditate concurrant, non autem ordine succes siuo, nec secundum qualitatem affectionis; & adducit plures Authores ita tenentes. Statim autem eandem[sect. 15] communem sententiam limitat, vt in Hispanorum primogeniis ea non procedat idque attenta eorum natura, cum omnes substituti, vocati censeantur ordine succes siuo; quod eleganter tradidit, atque in hunc modum scripsit: Haec autem opinio, proculdubio in Hispanorum primogeniorum succes sione admittenda non est; si enim Titio, & filiis suis, aliqua bona iure maioratus relinquantur, Titius, & filij eiusdem, non simul, sed ordine successiuo admittendi sunt, siue ad sit neces sitas praecisa, vel causatiua instituendi, vel sub stituendi, siue non. Cum enim maioratus succes sio, ex propria natura perpetua sit, tractúmque succes siuum habeat, in eóque non pos sit succedere nisi vnus, isque primogenitus, eáque bona neces sario indiuisibilia es se debeant, nihil magis ex diametro naturae maioratus pugnans dici potest, quam quod in his bonis simul ac eodem tempore plures succedere debeant, bonáque inter eos diuidenda sint. Verba autem secundum naturam rei, de qua agitur, accipienda ac interpretanda sunt: l. si vno, cum similibus, ff. locati: sicque in specie censuit Raphael Cuman. in l. cum ita legatur, §. in fideicommis so, num. 4. de legat. 2. & in l. peto, §. fratre, num. 5. ff. eod. Alexand. cons. 13. numer. 7. lib. 4. vbi eleganter inquit quod in dispositione habente tractum succes siuum, provt illum habet maioratus succes sio, plures vocati ad succes sionem, semper censentur vacati ordine succes siuo; quod etiam, nihil tamen ex his adducens, ingeniose probat Fortu. in d. l. Gallus, §. quidam recte, col. 31. vbi inquit, in materia successiua sicut est feudum, seu operae libertorum, semper vocationem ordine successino factam intelligi, &c. Communem etiam opinionem cum probas set Parlador. in sesquicent. differentia 24. §. 1. num 4. fol. 119. statim limitat eam quoad bona, quae maioratus titulo relinquuntur, quia in eis non succedunt sic vocati simul, sed ordine succes siuo, cum vnus tantum debeat es se pos ses sor; & refert Molinam, in loco praedicto, & D. Spino, in speculo. glos. 33. n. 26. Praeterea obseruandum erit, tertium es se huius[sect. 16] disputationis caput, cum testator instituit, vel sub stituit penitus extraneum & eius filios; quo casu recepta est omnium sententia, filios censeri vocatos, vt aequaliter, eodémque tempore succedant cum eorum patre, non autem ordine succes siuo; ita Glos s. in d. §. quidam recte, & ibidem Bartolus, n. 4. Alexand. num. 6. Caepola, in consil. 52. colum. 1. vers. Tertius casus: Boer. in quae st. 158. num. 16. Iacob. Menoch. lib. 4. d. prae sumpt. 70. num. 35. qui dixit, es se communem sententiam, & as signauit rationem, quia scilicet in hoc casu nulla extat neces sitas, nulláve causa, quae mouere potuerit testatorem, vt ordine succes siuo vocaret filios illos. Non enim vrgebat neces sitatis causa, quae in solo filio, vel nepote consideratur. Non etiam adest charitatis, & amoris ratio, & causa, quae consideratur erga proximiores sanguine, ab intestato succes suros. Et extendit ipse Menochius, num. 36. caput hoc, vt procedat, locúmque habeat, etiam quando testator instituit, vel substituit extraneum, & ipsius extranei agnatos; nam adhuc ij agnati etsi collectiue vocati, succedunt eodem tempore aequaliter cum ipso nominatim instituto; & ita tenuis se Alexand. Iason, & Rubeum, quos ibidem commemorat. Quod tamen (vt vides) etiam in his terminis, in maioratibus perpetuis, (attenta eorum natura) procedere non pos set; nam eo ipso, quod maioratus perpetuus institueretur, isque durare, & subsi stere deberet, vis es set, ex subiecta materia ipsius, quod non simul & semel, sed ordine succes siuo vocati succedere deberent, nec inter hunc casum, & alterum, a Molina specifice consideratum, & resolutum, differentiae ratio reddi potest; sed vna & eadem potius vrget, & militat, vt compertum est. Idque magis in altero casu Menochij, dicto numer. 36. cum testator instituit extraneum, & ipsius extranei agnatos; iuxta ea, quae ipse Molina, vbi supra, num. 6. in fine statuit. Extra maioratus autem, eandem quoque sententiam, quod scilicet quando testator instituit, vel substituit penitus extraneum, & eius filios, videatur eos simul & semel; non ordine succes siuo vocate, vt filij ipsi vna cum patre admittantur; tenuerunt etiam Simon de Praetis, lib. 3. interpretatione 2. dubitatione prima, solutione 5. numer. 38. in versic. idem: fol. 70. Pet. Surdus, decisione 346. numer. 14. D. Ludouic. Peguera, decisione 101. num. 4. vers Ex quibus satis aperte: Iacobus Cancerius variar. tom. 1. d. cap. 1. de substitutionibus, num. 49. in fine, Petra, de fideicommissis, d. q. 5. num. 149. in vers. Secundo pro concordia dici potest: fol. 71. & iterum num. 164. & 165. fol. 75. Marcabrunus, in consilio 13. ex num. 259. Rebuffus, in cons. 177. num. 7. Peregrinus de fideicommis s. articul. 17. num. 38. vbi inquit, quod cum testator instituit aliquos, cum quibus non habet neces situdinem sanguinis, vt quia instituat Titium extraneum, & eius filios; tunc filij cum patre concurrunt, ita vt pater vnam dimidiam, & filij aliam dimidiam consequantur; prout ibi comprobat. Id autem (vt dixi) in vinculis perpetuis, & in Hispanorum primogeniis locum obtinere non potest, attenta eorum natura; sed illud obseruandum, quod antea dixi, vt ordine scilicet succes siuo, vocati intelligantur, & succedere debeant, cum vnus solus admitti valeat, iuxta regulas primogeniorum & vulgatas, & communes. Deinde & quinto loco, atque principaliter ob seruandum, & constituendum erit, superioribus obseruationibus, & maxime secunda, dictum fuis se, filios vocatos vna cum eorum patribus, prae sumi vocatos ordine succes siuo, quando scilicet ordo neces sitatis consideratur, provt ibidem explicatur. Cum autem hic ordo intelligi pos sit altero de duobus modis, directo scilicet, vel per vulgarem sub stitutionem; vel per fideicommis sariam; nunc explicandum erit, an, & quando prae sumatur hic ordo per ipsam vulgarem, vel per fideicommis sariam: Et quidem Didac. Couarr. in d. cap. Rainuntius, §. 2. numer. 7. ex communi sententia resoluit, quod duorum, pluriúmve institutio, quoties succes sionis ordine est intelligenda ad vulgarem sub stitutionem refertur, siquidem directis verbis & ciuilibus facta, cum semel iure directo valere pos sit, ad fideicommis sum non deducitur, l. verbis ciuilibus, ff. de vulg. Igitur vulgaris substitutio in ea specie subintelligitur; & ideo primo adeunte hae reditatem, secundo locus non est Ex quibus idem omnino dicendum est in substitutione, nisi ea facta sit nomine collectiuo: l. cum ita, §. In fideicommis so, l. pete, §. fratre, ff. de legat. 2. aut per verba, tractum futuri temporis significantia, vel quae pos sint intelligi iure fideicommis si, tunc etenim fideicommis saria substitutio hic est intelligenda, sicuti ex sententia communi, atque relatis Aretino, Socino, Castrense, Decio, Galiaul. Curtio iun. Craueta, & aliis resoluit Couarru. dict. num. 7. & es se magis communem opinionem testatur Socinus iunior, in dict. §. quidam recte, ex num. 38. sequitur lulius Clarus §. Testamentum, dicta quae stione 80. num 4. vbi addit, quod vtilitas est euidens, & maxima, quia si censeretur inductum fideicommis sum, non pos set filius de ipsa haereditate libere di sponere, & testari, sed teneretur illam restituere ipsis nepotibus: Si vero tantummodo est vulgaris substitutio, filio adeunte, statim expirat: Quod autem filij censeantur vocati per vulgarem substitutionem, & non per fideicommis sariam, ipse tuetur cum Communi, vt dixi. Communem quoque sequitur Cardinalis Franciscus Mantica, de coniectur. vltimar. volunt. lib. 4. tit. 7. num. finali, Simon de Prae tis, lib. 3. interpretat. 2. Dubitat. 1. solut. 5. num. 39. & quinque seqq. fol. 70. & eod. lib. 3. interpretat. 3. dubitat. 4. solut. 2. ex num. 10. cum seq. fol. 217. Anton. Gomezius, tom. 1. variar. cap. 2. numer. 4. ad finem, vbi etiam quod ordo succes siuus intelligitur per vulgarem: Franciscus Viuius, decis. 214. numer. 3. lib. 2. Gras sus, §. fideicommis sum, quaestione 15. num. 6. & quae stione 16. num. 3. & 4. qui quando verba te stamenti non denotant tractum temporis futuri, vel terminos directae vel legalis substitutionis excedunt, aut in contrarium non vrgent coniecturae, ex quibus fideicommis saria substitutio, fideicommis súmve in futurum inducatur; cum communi sententia transit, quod scilicet ordo succes siuus per vulgarem intelligatur; alias autem, si aliquid praedictorum concurrat, per fideicommis sariam. Late Lud. Casanate, in cons. 46. & 49. & 52. vbi longa serie explicat, & distinguit plures casus. Petra de fideicom. d. q. 5. ex n. 148. vsque ad n. 153. & iterum num. 165. ex vers. Circa secundum & principalem: vsque ad num. 172. vbi confuse se habuit; nec certam, aut satis distinctam tradidit resolutionem; semper tamen videtur magis accedere communi sententiae, quod ordo succes siuus intelligatur per vulgarem substitutionem, nisi in eisdem casibus, in quibus Gras sum ab ca recedere nunc dixi; quando scilicet verba denotant tractum futuri temporis (quod s aepe repetit) vel terminos directae vulgaris substitutionis excedunt, vel in contrarium vrgent coniecturae, ex quibus fideicommis sum, fideicommissariave substitutio deduci valeat; prout latius ibi; vbi in effectu is Author; id ipsum, quod Ludou Molina (de quo statim) amplecti videtur. Communem etiam resolutionem sequitur D. Ludou. a Peguera decisione 101. numero primo, & 2. & 3. & seq. Peregrinus, decisione 111. numero 6. & 7. qui tamen, quando plures substituuntur per nomen collectiuum, contrariam opinionem late defendit per totam illam decisionem, de quo articulo inferius agitur, obseruatione sequenti. Sequitur quoque communem sententiam, quod ordo succes siuus intelligatur per vulgarem; Ioannes Vincent. Hondedeus, in cons. 65. numero 10. cum seq. libro primo, Cae sar Barzius, decis. 10. ex numero 7. Ioannes Griuellus, decis. Dolana 135. num. 18. & seq. Surdus, decis. 346. num. 17. & 19. vbi citat infinitos Authores pro communi sententia; & in initio dicti numeri 18. sic scribit: Stante vero prae supposito, quo descendentes intelliguntur vocati ordine successiuo, infertur, quod non sunt, neque intelligi pos sunt vocati per fideicommis sum post mortem patris, qui iam acceptauit legatum, & agnouit dispositionem domini Ludouici: sed tantummodo per vulgarem, vbi scilicet dominus Franciscus nollet, vel non pos set legatum consequi, &c. Et in principio dicti numeri 19. sic quoque scriptum reliquit. Et prae dicta sententia caret difficultate in prae sentis facti contingentia, quia in codicillis nullum omnino extat verbum, importans temporis tractum in futurum; quod si ades set, res es set dubia: & hoc modo fatuantur quicunque contrariam partem amplexi sunt. Et sub eodem numero 19. ibi: Nam procedit, quando aliter non constat de voluntate testatoris. Et ibi: Dico enim, quod cum successiuus ordo duobus modis intelligi possit. Primo, vt intelligantur vocati per solam vulgarem, si nominatus, non voluerit, vel non potuerit succedere: Secundo, vt succedant mortuo patre etiam, qui acceptauerit relictum: in dubio restringitur vocatio ad vulgarem substitutionem, nec extenditur ad fideicommis sum, &c. Et id ipsum probauit num. 20. 21. & 22. vbi limitauit, quando dispositio continet tractum temporis in futurum, quia tali casu inquit, neces se es se intelligere, quod vocati succedant etiam per fideicommis sum, ex quo temporis tractus illi conuenit. Probauit quoque resolutionem communem Marcabrunus in cons. 61. num. 51. & 91. Tiber. Decian. latis sime in cons. 10. num. 30. & seq. vol. 3. vbi nouem adducit fundamenta pro hac parte: Iacob. Cancer. variar. lib. 1. d c. 1. de substitut. num. 55. & duob. seq. Angel. Matheac. qui singulariter rem[sect. 18] hanc percipit, & explicat, de legat. & fideicommis sis lib. 2. cap. 14. per totum, ex fol. 84. vbi dicit, nobile, ac celebre dis sidium ortum es se inter Paul. Castrens. & Raphael Cuman. in proposito dubio, succes siuus scilicet ordo, quemadmodum accipiatur, an per vulgarem tantum, an vero per fideicommis sariam etiam, & vtriusque opinionem recenset, adducit etiam Interpretum multorum placitum illud, qui foedere distinctionis, haec dis sidia componere studuerunt, vt si nomine collectiuo vocati fuerint substituti, per verba directa, denotantia vulgarem, vel simplicem substitutionem, locus sit Cumani sententiae, sin autem per compendiosam, & per verba tractum temporis significantia , tunc Castrensis opinio prae serenda; & tunc germanum sensum adhibere conantur textui in dicta l. cum ita §. in fideicommis so ff. de legatis secundo. Ipse autem concludit, quod sibi semper verior vi sus est ille sensus, vt ex communi sententia admittantur substituti ad fideicommis sum, familiae relictum, per vulgarem tantum; non autem per fideicommis sariam; verba enim Modestini in eo textu, hoc idem resonare videntur, prout latius ibi obseruat, & singulariter admodum textum ipsum explicat?itavt communi semper accedat resolutioni, ni si quando adsit aliquod verbum, significans tractum succes siuum; quia tunc ordo succes siuus intelligitur etiam quoad fideicommis sariam substitutionem, prout ibidem tradidit num. 6. Menochius etiam communem sententiam se[sect. 19] quitur in cons. 85. num. 78. lib. 1. sed vt distincte, & absolute magis quam caeteri fecis sent, se haberet, tres casus principales distinxit, atque considerauit libro quarto, prae sumptione 71. ex num. 2. cum sequentibus, vsque ad numerum vndecimum, quo loci inquit, distinguendos es se, atque constituendos tres casus. Primus est, quando pater instituit filium, & nepotes; quo casu secundum communem sententiam dixit prae sumptione 70. nepotes censeri vocatos ordine succes siuo. Et nunc dicit, hunc ordinem es se per vulgarem substitutionem; quod ratione, & multorum Authorum auctoritate, & sententia comprobat, atque extendit, & declarat ex numero secundo, vsque ad numerum septimum. Secundus ca sus est, quando testator instituit fratrem, & eius filios, sicque vocauit eos, quos neces se non habuit vocare, & hoc casu, filij etiam fratris prae sumuntur vocati per vulgarem, non autem per fideicommis sariam substitutionem, cum testator vsus sit verbo instituo, mere directo; prout ibi comprobat num. 7. & in consilio 85. num. 78. libro 1. Tertius est Casus, quando testator ita disposuit, instituo Titium filium meum, & illi substituo Sempronium fratrem meum, & eius filios: & hoc in casu inquit, quod admis sa illa opinione Bartoli, in dicto §. quidam recté, num. 3. quam explicauit prae sumptione praecedenti, quod scilicet filij non succedant aequaliter, eodemque tempore, cum eorum patre; filij ipsi prae sumuntur vocati per vulgarem, non autem per fideicommis sum: atque ita Sempronius non est grauatus onere fideicommis si erga filios, & descendentes suos: prout ibi comprobat num. 8. & 9. & extendit num. 10. & declarat num. 11. vt non habeat locum hic casus, quando coniecturis colligi potest, testatorem voluis se vocare filios illos, vel descendentes fratris sui substituti per fideicommis sariam, atque ita voluis se grauare fratrem suum onere fideicommis si erga filios, & descendentes suos. Hae autem coniecturae, quod partim ex verbis substitutionis, partim ex mente colliguntur. Eásque suo ordine enumerat, atque plures casus explicat ex num. 11. cum seqq. vsque in fin. prae sumptionis, vbi longa serie videri potest. Peregrinus etiam, de fideicommis. artic. 18. com[sect. 20] munem sententiam probauit n. 3. & 4. vt scilicet ordo succes siuus intelligatur per vulgarem, non autem per fideicommis sariam substitutionem: & iterum num 7. vbi inquit, quod cum testator vtitur verbo, substituo. vt quia instituto haerede, substituit alium simpliciter, non per verba tractum temporis denotantia; & hoc casu, siue inter institutum, & substitutum sit ordo neces sitatis, aut affectionis, vulgarem tantum, non autem fideicommis sariam contineri, concludere Authores quamplures, quos ibi commemorat n. 70. & vide n. 8. & seq. vbi excitat dubium illud, an clausula codicillaris operetur, vt substitutio sic facta, in fideicommis sariam conuertatur; atque explicat vsque ad num. 12. & vide d. num. 12. vbi quod substitutio simpliciter facta de pluribus diuersorum graduum, vulgarem, & fideicommis sariam continer: & num. 13. vbi quod sub stitutio post mortem haeredis de aliquo, & eius filiis, quoad patrem, & filios resoluitur in vulgarem: nisi addita sit dictio aliqua, tractum temporis significans; veluti, quia dictum sit, & post eum, prout ibi num. 14. Et quid si dictum fuerit, & in defectum, an vulgarem tantum designet? Vel quid si dictum fuerit, & non existente, vel non existentibus, prout ibi num. 16. & 17. & vide num. 18. vbi quod fideicommis saria importatur, cum tractus temporis inest. Vide etiam numeris seq. & per totum illum articulum, vbi plures alios casus in proposito considerat, atque explicat. Denique Ludou. Molina de Hispan. Primogen.[sect. 21] lib. 1. cap. 5. num. 27. vsque ad num. 32. & cap. 6. n. 14. & 15. egregie, & notanter materiam hanc ipsam explicat; & d. num. 27. in dubium excitat, an in ca su l. finalis, C. de verbor. significat. & l. cum ita legatur. §. in fideicommis so, vulgariter, an per fideicommis sum, hi, qui ex familia testantis procedunt, admittendi sint? Et primo quidem arguit, quod proximiores admittendi sint vnus post alium, gradatim ac succes siue, per fideicommis sum; ad quod expendit textum metipsum in dicto §. in fideicommis so, & in l. peto, §. fratre, ff. de legatis secundo. Verum ipse contrariam opinionem magis probat: imo quod ad fideicommis sum, familiae relictum, admittantur primo vocati, seu his mortuis in vita testantis, vel nolentibus fideicommis sum acceptare, proximiores; & quod primis acceptantibus vlteriores excludantur, nisi testator aliud disposuerit, vel dis positio ipsa tractum temporis, aut perpetuitatem prae seferat, quod inquit probari in dicto §. in fideicommis so, prout ibi singulariter eum textum expendit, atque inducit, vbi videri potest. Probari etiam dixit ex communi, receptáque sententia, quod quando plures sub nomine collectiuo, veluti des cendentibus, posteris. suis, vel simili, simpliciter vocati sunt, vel aliter in casibus, quibus ex iuris dispo sitione debent succedere ordine succes siuo, hi semper censeantur vocati per vulgarem, & non per fideicommis sum; sicuti ex sententia quamplurimorum ibi commemorat: & addit alios dicentes, quod vbi dispositio requirit perpetuitatem, ac tractum succes siuum, perpetuámque in familia conseruationem, plures vocati sub nomine collectiuo, admittantur per fideicommis sum, non autem per vulgarem substitutionem. Tertio id ipsum comprobat Molina ex textu in dicta l. peto, §. fratre, prout eum mirabiliter ponderat, & simul explicat iterum textum in dicto §. in fideicommis so, & responsum prae bet num. 30. ad text. in eodem §. fratre, prout ibi videri potest. Et vltimo loco concludit, non obstare auctoritates eorum, quas in contrarium antea adduxit; nam omnes Scribentes, qui pro contraria parte ab eo citati fuere, aut errant, aut aequiuoce loquuntur: & Paulus Castrensis (qui fuit primus illius opinionis Auctor) in duobus consilijs contrariam opinionem expresse veram es se profitetur: Caeteri autem non simpliciter primam opinionem probant, sed cum adiectione aliquarum coniecturarum, ex quibus dispositio tractum succes siuum, seu perpetuitatem requirat, prout apud ipsos videri poterit: quibus interuenientibus, Molina ipse idem dicendum es se, non diffitetur, & in terminis iuris communis, & dictorum iurium, quod dispo sitio intelligatur per vulgarem, non autem per fideicommis sariam substitutionem, verius arbitratur, nisi aliquae coniecturae concurrant, quae tractum succes siuum, aut perpetuitatem denotent: vel nisi in Hispanorum primogeniis, aut maioratibus perpetuis versemur, propter eorum naturam; prout d. cap. 5. ex num. 27. vsque ad num. 32. Et iterum, atque magistraliter, & eleganter, cap. 6. eiusdem lib. 1. num. 14. & 15. vbi primo constituit, communem es se regulam, quod scilicet quando plures ad succes sionem aliquorum bonorum vocantur eo casu, quo ex regulis superius adductis, non simul, ac semel, sed ordine succes siuo admittendi sunt, hi nunquam censeantur vocati per fideicommis sum, sed per vulgarem substitutionem. Statim autem profitetur, communem eam regulam in Hispanorum primogeniis, nullo pacto sustineri pos se: cum enim eorum natura perpetua sit, semper in illis ea interpretatio capienda est, ex qua dispositio duret; non autem ea, ex qua illico finiatur, sicque fideicommis si coniectura, ex qua memoria institutoris conseruetur; non autem vulgaris substitutionis, ex qua destruatur, ac omnino aboleatur, accipienda erit. Et subdit ipse Molina, quod non obscure; sed melius quam alius sentit Raphael Cuman. in d. §. In fideicommis so, num. 4. vbi eleganter inquit, quod quando plures sunt vocati sub nomine collectiuo in materia non habente tractum succes siuum perpetuum, censentur vocati ordine succes siuo per vulgarem, ita vt primo adeunte, respectu omnium vocatorum expiret substitutio. Si autem materia ipsa tractum succes siuum perpetuum requirat, tunc censentur vocati per fideicommis sum, itavt vno etiam post aditionem alterius mortuo, caeteri ordine succes siuo in infinitum admittendi sint, quod etiam repetit in l. peto, §. fratre, num. 5. de legat. 2. & comprobat aliis ipse Molina, Bartolique theoricam expendit in l. Centurio, ff. de vulg. num. 32. vbi singulariter Bartolus dixit, quod quando in substitutione compendiosa apponuntur verba, tractum temporis requirentia, tunc ea substitutio nedum comprehendat substitutionem vulgarem, & pupillarem, sed etiam fideicommis sariam. Quam opinionem sequuntur alij Authores, ibi relati, & de eodem articulo, & text. in d. l. cum ita, §. in fideicommis so, vide supra hoc eod. libro, & tractatu, cap. 93. num. 17. Et ij quidem omnes iuris Interpretes, vnanimi[sect. 22] ter agnouerunt, verba habentia tractum futuri temporis, es se maximi ponderis in hoc tractatu, & materia, de qua agitur; vt fideicommis sariam sub stitutionem, seu fideicommis sum perpetuum inducant; sicque vt faciant, dispositionem per fideicommis sariam potius, quam pet vulgarem accipi, & intelligi; quae tamen alias, & in dubio, potius acciperetur per vulgarem, vt dictum est. Ad quod propositum inter alios commendo maxime Iacob. Menochium dicto consilio 85. numer. 97. in versic. Quarto ea ratione vtitur, & num. 99. & dicta prae sumptione 71. libri 4. Num. 29. & 35. Gras sum, §. fideicommis sum, quae stione 16. num. 7. in fine, Hippolyt. Riminaldum in consil. 50. num. 20. lib. 1. Peregrinum de fideicommissis, articulo 18. num. 5. in fine, & num. 18. Petram in eodem tractatu, quae stione 5. numer. 249. in principio, ibi, nec obstant iura: Ludouic. Casanate in cons. 46. & 49. & 51. vbi late explicat: D. Ludou. Peguera, decis. 101. num. finali, Iacobum Cancerium var. lib. 1. cap. 1. num. 57. Angelum Matheaccium de legat. & fideicommissis, libro 2. cap. 18. num. 6. in versic. Quando vero: Surdum dicta deci sione 346. num. 20. 21. & 22. Cae sarem Barzium decisione 10. ex num. 7. Farinacium nouis simarum Rotae Romanae, decisione 320. num. 5. & 12. primae partis, tomi primi, & decis. 344. num. 11. partis primae, tom. 2. Hondedeum, in cons. 65. numer. 15. & 16. lib. 1. Ioannem Griuellum, decis. Dolana 18. numer. 33. & decis. 235. num. 34. & 48. & seq. Sic sane Ancharani consilium, seu responsum 27. Non seruato ordine, column. penul. non alia ratione, aut non aliter procedere potest, quam quod futuri temporis mentio facta fuerit; aut quod tractum futuri temporis ea dispositio continere videretur; alias enim non obtinebit; sicuti ex Craueta, & Menochio ob seruauit Petrus Surd. dict. decis. 346. d. num. 21. in fine, & n. 22. Petra etiam, d. q. 5. ex numer. 148. vs que ad num. 153. vbi plures interpretationes, & declarationes ad illud responsum adducit, vbi Ancharanus respondit, quod substitutio facta a testatore de duobus antiquioribus de domo, & familia de Calcagnis, intelligitur non solum facta duobus illis primis, sed etiam aliis sequentibus gradatim post duos illos primos. Et Ancharanum sequuti sunt Romanus, Barbatia, Socinus sen. Iason, Ruinus, Decius, Albanus, Natta, & Tiraquellus, quos commemorauit Menochius d. cons. 85. num. 26. lib. 1. qui tamen statim Ancharani sententiam, ad modum praedictum declarauit, provt Surdus nunc relatus obseruauit; vide etiam Peregri. decis. 111. ex num. 2. cum pluribus seqq. Dispositio autem, an dicatur habere tractum fu[sect. 24] turi temporis, & fideicommis saria potius, quam vulgaris diiudicetur, cum testator ad plures substitutionum gradus digres sus est, aut cum plures collectiue vocauit? dubium est controuersum; nec satis dilucide, & distincte (vt arbitror) explicatum; extant namque omnino contrariae Interpretum no strorum sententiae. In primis namque Menochius, dicto consilio 85. num. primo, & quatuor sequent. arguendo intendit probare, quod cum liberi illi, de quibus in eo consilio agebatur, collectiue, atque ita ordine succes siuo vocati sint, non directe inter se, sed per fideicommis sum substituti videntur; & in specie citat Bald. & alios Authores sic tenentes, & eorum sententiam comprobat ex textu, in dicta l. cum ita, §. in fideicommis so, & in dicta l. peto, §. fratre, de legatis secundo, & in l. vltima, C. de verborum significat. & idem statuit numero vigesimo primo, & vigesimo secundo, vbi etiam, quod digres sus ad plures gradus substitutionum operatur, vt omnes obliquae, atque ita fideicommis sariae censeantur; cum videatur mens disponentis velle conseruare bona in familia; quod euenire non potest, nisi mediante fideicommis so, a primis donatariis in secundos repetito; vti responderunt Castrensis, Socinus senior, Curtius iunior, & Craueta, quos ibi recenset; & addit alios dicentes, quod ob digres sum ad plures gradus substitutionum, videntur vocati illi, qui in conditione sunt positi. Idem quoque probare contendit ipse Menochius ibi, ex numero octuagesimo secundo, dum agit; Substituti plures collectiue, quomodo veniant? & numero octuagesimo quinto, nihilominus tamen Menochius idem in contraria sententia, & opinione fuit, videlicet non sufficere. quod plures collectiue vocati sint, aut quod testator ad plures substitutionum gradus digres sus fuerit, vt substitutio fideicommis saria dicatur; sed praecise requiri, quod expresse inter eos appositum sit aliquod verbum, quod habeat significationem tractus temporis futuri, idque validis simis rationibus, & fundamentis tuetur ibidem, ex num. 86. vsque ad numer. 99. vbi authoritatibus, & sententiis eorum, qui contrarium affirmant, ex proposito respondet; & num. 91. & 92. singulariter explicat text. in d. l. cum ita, §. In fideicommis so, provt ibi videri potest, & conuenit traditis per Molinam, lib. 1. d. c. 5. num. 27. in vers. Secundo id ipsum comprobatur, vbi singulariter & vere resoluit, quod quando plures sub nomine collectiuo simpliciter vocati sunt in casibus; in quibus ex iuris dispositione debent succedere ordine succes siuo; hi semper censentur vocati per vulgarem, & non per fideicommis sariam; idque limitat statim, nisi dispositio tractum succes siuum prae se ferat, aut sui natura, requirat perpetuitatem, perpetuámque in familia conseruationem; quia tunc plures vocati sub nomine collectiuo, admittuntur per fideicommis sum, non autem per vulgarem substitutionem; provt optime, & magistraliter ibi. Ac denique Menochius, eod. cons. 85. sub num. 99. ex versic. His verbis vocantur Ioannes: concludit, non sufficere, quod plures collectiue vocati fuerint, nisi etiam inter eos appositum sit aliquod verbum, habens tractum futuri temporis; nam si huiusmodi verbum deficiat, magis vulgaris, quam fideicommis saria substitutio induci debebit. Et hactenus Iacobi Menochij placita in proposito, quae etiam probarunt alij multi iuris Interpretes, provt ex relatis supra, num. 17. & seq. dilucide apparet, eandem quoque sententiam, ex traditionibus Ruini, Decij, Socin. Alciati, Comensis, & aliorum, constanter tuetur, & eleganter comprobat, contrariam confutat, eiúsque fundamentis satisfacit, responsúmque praebet idem Menochius, qui est videndus omnino, lib. 4. prae sumpt. 71. ex num. 29. vs que ad num. 35. vbi quod ad inducendam fideicommis sariam substitutionem, siue vt fideicommis sum inductum censeatur, non sufficiunt nomina collectiua haec, familia, agnatio, liberi, descendentes, & similia, nisi vlterius testator procedat, & adiiciat verba, quae tractum succes siuum denotent, atque inducant; sed quod hi, qui ex familia, aut des cendentibus fuerint, dicuntur succes siue vocati per vulgarem tantum; idque cum validis sime comprobas set (vt dixi) statim num. 35. limitat ad modum praedictum, & in haec verba scribit: Declaratur primo hic casus, vt non procedat, quando in substitutione facta de ipsis filiis, liberis, vel descendentibus ades sent aliqua verba, significantia tractum succes siuum, demonstrantiáque, testatorem voluis se bona perpetuo es se, ac permanere debere inter descendentes illos, nam tunc prae sumitur inter eos substitutio fideicommis saria, &c. Eandem etiam resolutionem videtur probare aperte Petra, de fideicommis. d. q. 5. Ex num. 248. vsque ad num. 253. Angelus Matheaccius, de legat, & fideicommissis, lib. 2. c. 14. num. 4. & tribus seq. fol. 85. vbi accurate, & rectis sime materiam hanc percipit; vere namque tradit eius explanationem, in haec verba: Ex his inferri potest, nomen collectiuum, familia, liberi, descendentes, agnati; non significare ordinem successiuum quoad fideicommis sariam substitutionem inter liberos, & descendentes inter se. Primo, quoniam sub hoc nomine collectiuo, illi duntaxat cen sentur vocati liberi, & descendentes, qui orti es sent, seu concepti tempore quo extitit conditio, seu casus substitutionis, in qua vocati fuere, non autem nondum nati, nec concepti. Secundo, quia nomen collectiuum significat, descendentes fratris in hac substitutione fore actiue vocatos, scilicet, quoad admis sionem, & vocationem, non autem passiue vocatos ad eorum grauamen. Praeterea, is ordo quoad fideicommis sariam inter ipsos descendentes includeret quandam reciprocam substitutionem inter eos, qua inuicem grauati, & substituti viderentur, sed ad inducendam tacitam reciprocam fideicommis sariam inter plures honoratos, neces sario requiritur, quod ea substitutio facta sit post mortem omnium, & in tota haereditate, quod non reperitur in hac specie; Proinde, nomen collectiuum per se solum non potest in ducere fideicommis sariam de gradu in gradum, eo quod non aperiat, mentem testantis es se, quod bona debeant omnino inter ipsos descendentes conseruari, sed solum quod debeant ad illos peruenire; vt de his egregia leguntur apud Torniellum. Quando vero adest aliquod verbum significans tractum successiuum, tunc ordo succes siuus intelligitur etiam quo ad fideicommis sariam: tractum succes siuum intelligunt, cuius executio, vel effectus substitutionis non terminetur in vno actu, sed extendatur ad plures alios actus succes siuos; vt scilicet posteaquam frater fuerit admis sus, & substitutio habuerit effectum in persona fratris, ipse quoque intelligatur grauatus post mortem restituere haereditatem filiis suis; verba autem seriem succes siuam, tractúmque temporis significantia, talia sunt, substituo fratrem, & post eius mortem eius filios; vel post mortem filij mei, sub stituo fratrem, & eius filios gradatim, & ordine successiuo; aut quando vocati essent descendentes in infinitum; aut adiecta fuis set illa ratio, quia testator vult quod bona sua conseruentur in familia; & alia id genus multa. Hactenus Angelus Matheaccius, qui vere quidem, & singulariter articulum hunc explicat, & Ludouici Molinae placitis, & resolutionibus conuenit in omnibus. Conuenit Ludouic. Casan. in cons. 47. & 49. & 52. Peregrin. etiam, de fideicommissis, dicto articulo 18. numero quinto, per totum, cum in eodem dubio, duas, eásque contrarias recensuis set, tandem id ipsum, quod ex Menochio, Ludouic. Molina, & Matheacio, nunc tradidimus, magis communiter receptum profitetur; & pro eo vim verbi directi stare, & verba requiri, quae tractum futuri temporis inducant; agnoscit; deficit tamen, dum existimat, ex sola adiectione nominis collectiui, aut plurium personarum, siue graduum expres sione, fideicommis sariam sub stitutionem induci; cum vere id solum non sufficiat ex veriori sententia aliorum, quos ipse commemorat, nisi vltra aliquod verbum appositum fuerit, quod tractum futuri temporis inducat, siue materia subiecta rei, de qua agitur, ita suadeat; vt rectius, & veris sime quidem, Ludouic. Molina, Menochius, Matheaccius, & alij affirmant. Sic sane Peregrinus metipse, decisione 111. per totam, vbi etiam contrarias sententias in proposito articulo commemorauit, provt ibi latius videri potest; vltra id, quod nomen collectiuum plurium graduum aut personarum expres sum fuerit, alias concurrere circunstantias, & coniecturas agnouit, vt fideicommis saria potius substitutio, quam vulgaris dicatur, cum alias difficilem admodum, & periculosam eam resolutionem videat. Surdus etiam, dicta decisione 346. numer. 6. & 7. & 8. & 16. quamuis arguendo, dubiúmque excitando, adducat sententiam eorum, qui ex vi nominis collectiui, aut digres sione ad plures gradus, fideicommis sariam substitutionem induci, arbitrantur; in resolutione tamen, atque articuli propositi decisione, contrarium, & id ipsum, quod Menochius supra relatus statuit, num. 20. 21. & 22. vbi maxime id affirmat; & vltra requirit, quod aliquod verbum expres sum sit, quod habeat significationem tractus temporis futuri; sicque Menochij, dicto consil. 85. mentionem fecit, quamuis dicta prae sumptione 71. eum non referat. Hondedeus etiam, in consilio 75. numero undecimo, & tribus sequentibus, quamuis contrariam expendat sententiam, eámque probare videatur; tandem numer. 15. & 16. eam intelligit non ob scure, dummodo verba exprimantur, quae tractum futuri temporis contineant. Farinacius tandem, nouis simarum Rotae Romanae, decisione 320. ex num. primo, vsque ad 13. primae partis, tomi primi; decis. 344. parte secunda, primi tomi, licet a superiori sententia recedat, & contrariam sequatur; inquit enim quod descendentes in substitutione vocati, censentur vocati in vim tam vulgaris, quam fideicommis sariae substitutionis. Et quod descendentium nomen est collectiuum plurium personarum, & graduum. Et quod licet multi senserint, quod verbum descendentes, primis adeuntibus, ad fideicommis sum non trahatur, nisi concurrant verba explicantia tempus futurum, vel quia sit facta mentio haeredum, vel additae fuerint dictiones semper, in infinitum, quandocunque, & similes, provt in praecisis terminis, in in stitutione de filio, & eius descendentibus, vel de fratre, & suis; tenuerunt quamplurimi commemorati dicta decisione 320. numero quinto; tamen eorum dicta, & rationes bene videntur procedere, quando testator in concipienda institutione vsus fuis set verbis duntaxat directis, quia secundum eorum propriam naturam impos sibile est, quod trahantur ad fideicommis sum, ex quo a principio iure directo valere pos sunt; l. verbis ciuilibus, l. in substitutione, ff. de vulg. secus vero si testator verbis directis, & communibus est vsus; quia tunc cum non tendatur directo ad impropriandam naturam verborum, non erit inconueniens, si institutio obliquetur, ex quo in ea adsunt verba apta recipere talem formam, quae fideicommis sum respiciat; provt latius ibi: Licet inquam ita adnotauerit dictis duabus decisionibus, attamen decisione 357. prima parte, tomi primi, totum contrarium magis probauit, & resolutiue firmauit, quod filij eorum, in quibus non cadit neces sitas instituendi eos haeredes, si ad haereditatem fuerint vocati; a testatore ordine succes siuo post eorum parentes intelliguntur vocati per vulgarem, non autem per fideicommis sum. Et quod haec conclusio habet locum, non solum si plures sint vocati per nomen appellatiuum filiorum, sed etiam per nomen collectiuum, puta descendentium, vel liberorum; adhuc enim intelliguntur vocati per vulgarem tantum, nisi ades set aliud verbum significans tractum temporis. Et quod si filij alicuius fuerint substituti post mortem haeredis, censentur vocati per substitutionem vulgarem, non autem per fideicommis sum. Et addit ibidem numero septimo, quod quamuis substitutio sit facta per verbum relinquo, vel aliud commune, adhuc censenda est vulgaris, & non fideicommis saria, nisi adsint verba, tractum temporis denotantia; & haec omnia latius comprobat quamplurimorum iuris Interpretum authoritate, & sententia. Et hactenus de his, quae ad praefatum articulum, & doctrinas theoricásque communes Doctorum in dicto §. quidam recta, attinebant. Ex ipsis autem commode inferri potest ad reso[sect. 25] lutionem atque explicationem vtilis equidem, & neces sariae quae stionis, & quae s aepe occurrere potest; vtrum scilicet si pater filium suum spurium haeredem instituat, atque ex omnibus bonis suis, vel ex maiori parte eorum maioratum fundet, & post eius obitum faciat vocationes, & substitutiones iure vinculi, & maioratus perpetui, ita vt tam eiusdem filij spurij instituti, & primo loco ad maioratus succes sionem vocati filij, & descendentes, quam alij ex familia vocentur, & perpetuae substitutiones adiiciantur; an vitiato primo gradu, siue institutione haeredis, & vocatione prima, cae terae etiam corruere, & vitiari debeant; an potius conseruari, ita vt maioratus a secunda vocatione, siue secundo gradu incipiat, & conseruetur? Quo equidem in dubio neces sarium erit examinare, an in casu ipso proposito, & in Hispanorum primogeniis succedatur per vulgarem, an per fideicommissariam substitutionem (de quo late supra) cum ab eius dubij resolutione, alterius, eius scilicet, quod nunc proponitur, dependere videatur; atque ita opportune equidem, & multum ad propositum huic loco adiiciatur, ad examénque, & disputationem reducatur. Et in primis pro parte negatiua, quod scilicet[sect. 26] haeredis institutione vitiata, siue primo gradu, & vocatione prima corruente, caeterae deficere, & corruere debeant, nec maioratus conseruari, siue sub sistere pos sit; sequentia videntur adstringere, & vrgere fundamenta. Primo, certis simi iuris es se, spurium filium incapacem es se succes sionis paternae, atque ita nec ex testamento, nec ab intestato, quicquam ex bonis patris capere pos se, nec minus pos se haeredem in stitui; l. qui contra 4. l. si quis incesti 6. & Authent. ex complexu, C. de incestis nuptiis, l. 2. iuncta Glos sa, verbo, conditionem, C. de haered. institut. l. non intelligitur 3. iuncta communi interpretatione, ff. de iure fi sci, Authent. quib. mod. natur. effician. sui: §. finali, Authent. quib. mod. natura efficiant. legit §. finali, collatione 6. l. quarta, titulo tertio, partita sexta, l. decima, titul, 13. partita sexta, l. 17. titulo sexto, libro tertio fori: & regulam cum 44. ampliationibus adduxit Ioannes a Rojas, in epitome successionum, cap. 20. ex numer. secundo, cum sequentibus, Ioannes Matiencus, in l. sexta, titulo octauo, glos sa tertia, numero tertio, & glos sa quinta, numero tertio: vbi etiam Azeuedus, ex numero quinto, Molinus, Portellus, Caccialupus, Gualdensis, Afflictus, Gras sus, Pet. Gregorius, Rodericus Suarez, Couarruu. Valdes, Duenas, Ioannes Gutierrez, Antonius Gomezius, & D. Spino, cum quibus Antonius Pichardus, ita quoque notauit ad titul. Institut. de haereditatib. quae ab intestat. deferun. §. septimo, numero nono, folio mihi 1290. Angelus Matheaccius de legatis, & fideicommissis, libro 2. cap. 20. num. 21. Padilla, in l. eam quam, numer. 121. C. de fideicommissis, Ludou. Molina, de Hispanorum primogen. libro secundo, cap. 11. num. 26. Peregrinus, de fideicommissis, articulo vndecimo, numero 67. Peralta, in l. haeredem, numero 70. atque ex numero 88. ff. de legatis secundo, Ludou. Casanate, in consilio octauo numero 17. Iosephus de Ru[sect. 27] sticis, ad l. cum auus, libro tertio, capit. primo, ex numero 120. & 126. Et inde spurij ipsius filij institutionem, velut incapacis, haberi pro non scripta, provt praefati Authores notarunt, & probatur ex l. tertia, ff. de his quae pro non script. haben. l. prima, C. de haeredib. instit. l. hac edictali, §. quam obseruationem, C. de secundis nuptiis; & consequenter vitiari totam dispositionem circa institutionem, & substitutionem: Peregrinus, qui ex communi sen[sect. 28] tentia latius comprobat; de fideicommissis, articulo 16. num. 61. & 62. & articulo 15. num. 19. Ludouic. Casanate, in consilio secundo, numer. 23. & in con silio tertio numero secundo, & tertio, vbi ex sententia multorum Authorum tradidit, quod gradus vnus[sect. 29] cum deficit, quia pro non scripto habeatur, vel nullus sit, sequentes omnes corruunt, & caducantur, l. vnica, §. primo, in vers. Nullo grauamine, C. de caduc. tollend. nam vbicunque dispositio fit pro non scripta in persona illius, cui onus iniungitur, onus etiam pro non scripto censetur, cum non sit persona, in quam sermo dirigatur; l. quidam referunt, ff. de iure codicillorum; & cum Iasone, Imola, Croto, Ripa, & Bertazolo, tradidit ipse Casanate, dicto consilio tertio, numero quarto, & reddidit rationem dicto consilio secundo, numero 26. notauit etiam Alexander Trentacinquius, de substitutioni[sect. 30] bus, parte secunda, cap. sexto, numero quarto; & in terminis nostris, atque in indiuiduo, quod haeres institutus, quando est incapax, fideicommis saria substitutio vitietur, atque ita quod non pos s it adi re haereditatem, vt eam retineat, quia sibi metipsi capere non potest; nec vt aliis restituat, quia tota dispositio corruit, quando haeres a principio est prorsus incapax; ex recepta omnino opinione re soluit Padilla, in dicta l. eam quam, sub numer. 121. qui adducitur, atque excitatur ex textu, in l. si filius, §. Finali, ff. ad leg. Cornel. de falsis, & in l. sed si alio, §. finali. cum leg. seq. ff. ad Trebellian. dicta l. prima, C. de haered. instit. & l. si in metallum, ff. de his quae pro non scriptis habentur. Ad quem se remittit Mieres, de maioratu, prima parte, quae stione secunda, numero 29. cum idemmet dubium propo suis set. Et eandem sententiam tenuerunt Bartolus, in dicta l. eam quam, numero quinto: dicens, quod tale fideicommis sum habetur pro non scripto. Et ibidem Baldus expresse, columna quarta, ad finem. Vbi etiam quod spurius non est capax tituli, nec emolumenti, & sic incapax quoad se, & quoad alium: & communem resolutionem dicit Iason, numer. 23. Salicetus, numero septimo, Azo, in summa, C. ad Trebellian. columna prima, vers. Quid si institutus: Imola, in l. si quis solidum, ff. de haered in stit. Idem in l. in tempus, numero nono, eodem titulo. Vbi quod tota dispositio redditur nulla. Alexander, in l. cogi, §. hi qui solidum, ff. ad Trebellian. Rojas, in epitom. successionum, cap. 20. numer. 52. vbi in hunc modum scripsit: Duodecimo ampliatur, quod etiam filius spurius est incapax substitutionis fideicommis sariae, videlicet si instituatur per fideicommis sum, vt alteri, restituat haereditatem, quia non solum quoad se, sed etiam quoad alium est omnino incapax; Glos sa, magna, in l. eam quam, vbi Baldus, & alij, C. de fideicommissis, Glos sa in l. cogi, hi qui solidum, ff. ad Trebellian. hanc dixit es se communem opinionem Suarez, in allegatione 27. numero vigesimo secundo. Et id ip sum resoluit Pet. de Peralta, in dicta l. haeredem, ff. de legatis secundo num. 89. & 90. expresse etiam Suarez, dicto numer. 22. vbi inter alia multa, in hunc modum scripsit: Non solum pro se filius spurius est incapax (vt iura dicunt) sed etiam est incapax sub stitutionis fideicommis sariae, scilicet vt capiat ad hoc, vt statim restituat alteri. Et postmodum iterum ibi: Nam ex quo a principio relictum spurio, fuerit nullum, in consequentiam fideicommis sum ab eo relictum, fuit nullius momenti. Et concludit ita omnes tenere, & respondet ad textum in dicta l. cogi, §. hi qui solidum, qui pro contraria parte expendi solet, provt eum expendit ex sententia communi Padilla, in dicta leg. eam quam, numero 121. in principio, & pro hac sententia communi vrgent fortiter ea quae multum ad propositum nostrum, pro ratione decidendi illius textus adducit Antonius Pichardus, in §. in primis, el primero numero sexto, & septimo, & octano, & seqq. Instit. de fideicommis sar. haered. cum textus ille, ad hoc vt fideicommis sa consistant, praecise requirat quod haeres instituatur, isque talis, qui cum effectu haeres existat, atque existere pos sit. Deinde & secundo pro eadem parte vrget, reso[sect. 31] lutionem praedictam, quae tot Authorum sententiis comprobatur, & in terminis iuris communis procedit, procedere etiam debere de iure nouiori huius Regni, & post decisionem leg. primae, titulo 4. libro quinto, nouae collect. Regiae (quam ego metipse in commentariis de vsufructu, capit. octauo, ex numero 11. vsque ad numerum 17. & controuersiar. libro tertio, cap. 17. ex numero 147. cum sequentibus, & libro quarto, capit. 21. ex numer. 24. cum sequentibus, nonnullis exornaui) lex namque illa in isto casu incapacitates, siue cum iustitutio habetur pro non scripta, quia haeres est incapax (qualis est spurius paternae succes sionis) non loquitur: atque ita casus metipse iuris communis dispositioni relinquitur; iuxta text. in l. commodis sime, cum multis alliis vulgatis, ff. de liber & posthum. & late comprobaui cupit. 15. huiusce tractatus. Ex qua id obtinet, quod fundamento praecedenti adnotaui. Quod autem lex ea in hoc casu non loquatur, apparet manifeste; quia Primus casus illius legis, ex vers. Y mandamos, que el testamento, que en la forma susodicha: est, quando testator fecit testamentum, seruata legis ipsius solemnitate, non tamen fecit haeredis institutionem, quo casu noue lex illa statuit, valere testamentum, vt conseruentur legata, & caetera quae in eo continentur, & haereditatem ad haeredes ab intestato pertinere, testamentúmque impleri. Hic primus casus, prae senti non adaptatur, cum proponamus, haeredem institutum fuis se (filium scilicet) vel ad maioratus succes sionem eum primo loco vocatum, incapacem tamen paternae cuiuslibet succes sionis. Secundus casus est, quando testator haeredem in testamento scripsit, qui tamen haeres es se, siue haereditatem adire noluerit; quo casu valet etiam testamentum quoad legata, & caetera; quae in testamento sunt disposita. Hic etiam casus prae senti adaptari non videtur, quia cum loquatur lex de eo, qui noluit adire haereditarem, supponit capacitatem, & potentiam ipsius hae redis instituti, atque ita eum acceptare potuis se, & haereditatem adire, si vellet; atque ita loquitur de institutione valida non autem de spurio haerede in stituto; qui quamuis vellet, non pos set haeres es se, nec haereditatem acceptare. Tertius & vltimus ca sus est (vt verba legis ipsius referam,) Si al gusto dexare a otro en su postremera voluntad por haeredero, o le legare, o mandare alguna cosa, para que la de a otro alguno, a quien substituyere en la herencia, o manda si el tal heredero, o legatario no quisiere acceptar, o renunciare la herencia, o el legado, el substituto, o substitutos lo puedan auer todo. Sane lex ista in hoc vltimo corrigit iuris communis decisiones permultas, quae in materia fideicommis sorum seruabantur praecise; & maxime haeredis instituti aditionem requirebant, ne alias fideicommis sa etiam corruerent; provt late expendit Matiencus; in eadem leg. prima, glos sa 18. per totam. Vbi optime ea omnia deducit. Pichardus etiam, in §. in primis, Instit. de fideicommis. haereditat. Sed nec casui nostro adaptari videtur ea lex vtpote, cum dixerit: Si el tal haeredero, o legatario no quisiere acceptar. Et sic supponit, institutionem haeredis de iure subsistere, & valuis se, potuisséque haeredem acceptare, si vellet: vnde cum lex ipsa non loquatur in co, qui quamuis vellet, haeres es se non pos set propter sui incapacitatem, sed in eo, qui pos set, si vellet, vt dixi; videtur, quod non pos sit fieri extensio, quam lex ip sa non facit, in materia correctoria, & quae a regulis iuris communis adeo deuiat; sed legum iuris communis correctio potius sit vitanda, quam inducenda, cum de intentione legis corrigere volentis aliter non appareat, & lex noua interpretari, & declarari debeat per legem antiquam, iuxta sententiam Glos [sect. 32] s ae communiter receptam, in l. sciendum, ff. qui satisdare cogant. vbi Bartolus, numero secundo, Ia son, numero quarto, & Castrensis, numero quinto, sic deducunt; & cum aliis exornat Barbosa, prima parte leg. primae, ff. soluto matrimonio, numer. septimo, & octauo, & nono. Praeterea pro eadem parte facit, quod quamuis[sect. 33] substitutio facta in vnum casum, trahatur ad alium; & sic facta in casu noluntatis, ad casum impotentiae, econtra; sicuti omnes Scribentes tradiderunt communiter in l. Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liber. & posthum. & in leg. prima, ff. de vulg. & longa serie egometipse exornaui, atque comprobaui supra hoc eodem tractatu, cap. 15. ex numero 70. cum sequentibus. attamen id procedit in sub stitutione vulgari directa, si haeres non erit, in qua vterque casus comprehenditur, voluntatis scilicet, & impotentiae; secus tamen in fideicommis saria, quae ad vulgarem trahi non potest, l. ille a quo 13. §. si de testamento, in fine, cum similibus, ff. ad Trebellian. & per Glos sam, & Bartolum, numero secundo, in l. verbis ciuibus, & ff. de vulg. Alexandrum, in consilio primo, in principio, libro primo; in maioratibus autem perpetuis, seu Hispanorum primogeniis, quod per fideicommis sariam succedatur, & non per vulgarem; ex Ludouic. Molina, libro primo, cap. quinto, numero 27. & cap. sexto, numero 14. & 15. supra obseruaui; vnde videtur, quod si spurius haeres es se non pos sit, aut admitti ad succes sionem maioratus propter incapacitatem, quasi deficiente conditione illa, si haeres non erit, alia scilicet ratione, quia non pos sit, fideicommis saria substitutio locum habere non pos sit, ex textu, in dicto §. si de testamento. Quarto eadem pars fulciri videtur ex decisione[sect. 34] l. 10. titulo quinto, partita sexta, in vers. Otro si dezimos. Vbi in hunc modum scribitur: Otro si dezimos, que siendo quebrantado por alguna razon derecha, el testamento que ouies se fecho algun testador, en que huuies se dado substituto el padre a su sijo, o alguno otro en la manera, que es dicha pupilar, que se destaria la substitucion por ende. Hactenus in proposito lex illa, quae in sui generalitate, & ratione adstringere videtur. Et vere quamuis articulus ille, an sub stitutio pupillaris euanescat, rupto testamento ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis; difficultatem haberet, iure communi attento; attamen ex decisione dictae legis negari non potest, quin ea pars, & sententia Dyni contra communem probetur, quicquid Tellus contradicat; sicuti cum aliis Authoribus obseruarunt Ioannes Gutierrez, practicarum libro secundo, quae stione 30. per totam; vbi latius vide, Gratian. regula 278. num. 3. D. Spino, in speculo, glos sa 23. numer. 29. Angulus, ad leges meliorationum, l. octaua, glos sa quarta, numero secundo. Olanus, in antinomia iuris ciuilis, & Regij, verbo, testamentum, numero vndecimo. Azeuedus, in l. prima, titulo quarto. libro quinto numero 148. & duobus sequentibus; & in eadem l. decima, partitae agnouit Gregorius lopez, verbo, se desataria, vbi dixit, quod de iure communi, per Authent. ex causa, C. de liberis praeterit communis conclusio est, quod conseruetur pupillaris substitutio, rupto testamento ex causa praeteritionis, vel exheredationis, vt tenent Bartol. & communiter Doctores. Tamen quod Dinus tenuit contrarium, dicens, quo Authent. ex causa, loquitur in legatis, & fideicommis sis, quae etiam sine testamento pos sunt ab intestato relinqui, non in substitutione pupillari, quae non tenet sine testamento paterno, l. secunda, §. adeo, & §. prius, ff. de vulgar. & quod hanc opinionem approbat lex illa Partitarum. Nec obstare dictam l. primam, titulo quarto, libro quinto, nouae collect. Regiae; quia respondet Gregorius metipse, quod ea lex tantum decidit casum illum, quando deficit haeredis institutio, quia testator illam non fecit; vel si fecit, haeres non adiuit haereditatem. Et iste casus, de quo in dicta lege Partitarum, quando testamentum dis soluitur ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis, non deciditur ibi; & ideo remanet sub dispositione iuris communis; quod (vt vides) non leuiter adstringit intentum praedictum. Quinto quoque vrgere videtur decisio l. 14. ti tulo quinto partita sexta, in vers. E tal estableci miento como este. Nam cum lex illa in sui principio dixis set, quemadmodum substitutio fideicommis saria fiat; inquit statim in hunc modum: E tal establecimiento como este puede fazer todo ome a cada uno del pueblo, solo que non le sea defendido por algunas leyes deste nuestro libro. Et Glos sa ponit exemplum, verbo, defendido, in hunc modum: Vt quia est incapax pas siue, iuxta id, quod habetur in leg quarta, titulo tertio, ead parti. & per Glos sam, in §. legari, institut. de legatis, & ex ista lege videtur approbari opinio Glos s ae, in l. eam quam, super verbo, coguntur, C. de fideicommis sis, quae ibi approbatur per Doctores communiter, vt non valeat fideicommis sum vniuersale, relictum ab incapace instituto, quando in totum erat incapax, etsi grauetur vt statim restituat, &c. Cum ergo in terminis propositis, filius spurius, haeres institutus, aut primo loco ad succes sionem maioratus inuitatus fuerit, & post eum alij vocati, substitutique sint, qui sunt termini legis ipsius 14. vt constat ibi: Establezco por mio heredero a fulano, e ruegole o quiero, o mando, que esta mi herencia, que yo le dexo, que la tenga tanto tiempo, e que despues que la de, e entregue a fulano. Atque ita in sui principio, siue vocatione prima, dispositio nulla fuerit, iuxta ea, quae dixi supra, num. 26. & l. quartam, titulo tertio, partita sexta, iuncta explicatione Gregorij Lopez, ibidem, Glos sa 12. vbi dixit in hunc modum: Gratia exempli ponit: vnde idem dicendum est in aliis spuriis, ex damnato coitu natis. Videtur, quod tota dispositio nulla es se debuerit, tam circa institutionem filij spurij, siue ad succes sionem maioratus, vocationem primam; quam circa vocationes, & substitutiones caeterorum; dicitur enim indefinite: E tal establecimiento como este, &c. Idque vt vna & eadem, aequalisque sit determinatio in institutione, & substitutione; siue in prima, & caeteris vocationibus, atque substitutionibus, iuxta text. in l. iam hoc iure, ff. de vulg. cum aliis multis. Sexto etiam vrget decisio leg. 10. titul. 13. partita,[sect. 36] sexta. Vbi probatur, quod nato ex fornicatione, adulterio, vel incestu, non potest inter vinos, vel in morte pater donare; alias reuocant fratres legitimi, aut patrui, vel aui, nisi Rex confirmet; & si intra duos menses non reuocent, vel non sint, qui reuocent; sic donatum, vel relictum erit Regis; & ibi Gregorius, verbo, heredar, inquit in hunc modum: Sunt enim tales filij omnino incapaces respectu patris: & neque ex testamento, neque abintestato, neque ex contractu inter viuos aliquid a patre capere pos sunt, &c. Et idem Gregorius, verbo, los hermanos, dum lex dicit, quod ad legatum, haereditatem, vel donationem filio spurio factam, vocantur haeredes legitimi, deduxit, ex lege probari videri, quod relictum spurio, etiam palam, non acquiritur cohaeredi, vel haeredi scripto, prout latius ibi. Atque ita idem ius militare videtur in substitutis, & vocatis ad maioratus succes sionem, quia in poenam, quod testator contra legem disposuerit, videtur lex ipsa noluis se, quod eiusdem testatoris voluntas seruetur. Ex quo etiam corroborari videtur obseruatio illa, antea facta ad dictam l. primam, tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae; multum scilicet interes se; quod nullus hae res instituatur, vel institutus, qui alias capere pos set, repudier; aut quod talis instituatur, qui ex lege prohibitus est succedere, atque haeres in stitui. Sed & verbo, la donacion, in eadem l. decima, titulo 13. repetit iterum Gregorius Lopez doctrinam Bartoli in d. l. eam quam, C. de fideicommis sis, quod ille, qui est incapax in totum non potest institui, nec vt ipse retineat, nec etiam vt aliis restituat, siue fideicommis sum sit vniuersale, siue particulare. Septimo quoque facit, fratres, spurio filio in stituto, tanquam si turpis persona instituta fuis set, habere querelam inofficiosi testamenti aduer sus testamentum fratris; id quod ex sententia aliorum Authorum ego metipse annotaui, atque com[sect. 37] probaui in commentariis controuersiarum libri secundi, cap. 19. ex num. 50. Pistorius, quae stionum iuris, libro primo, cap. 30. Anton. Thesaurus, decisione Pedemontana 128. Quod autem rupto testamento[sect. 38] ex causa praeteritionis fratris, turpi persona instituta, rumpatur etiam quoad legata, & fideicommis sa vniuersalia, cum aliis multis Authoribus, ego quoque obseruaui dicto cap. 39. num. 23. vsque ad numerum 37. Hieronymus Ceuallos, commun. contra comm. quae st. 566. Octauo & vltimo pro hac etiam parte velut expresse videtur vrgere Roderic. Suarez, in eodem,[sect. 39] quo versamur, proposito, obseruatio, & resolutio; is namque Author, allegatione 27. numero septimo; videtur eandem facti speciem proposuis se, & contra substitutum respondis se. Et num. 22. statuis se expresse, quod filius spurius non solum per se est incapax succes sionis paternae, sed etiam fideicommis sariae substitutionis incapax est, scilicet vt capiat ad hoc, quod statim alteri restituar, vt latius ibi: vbi etiam adducit sententiam Glos s ae, in d. l. eam quam, C. de fideicommis. vere tamen quid Rodericus eo loco prae senserit, quid etiam intenderit; & effectu resoluerit, inferius dicetur. E contrario tamen, atque in fauorem eorum, qui post filium spurium substituuntur & vocantur, imo quod quamuis institutio filij spurij, siue ad maioratus succes sionem, eiusdem primo loco facta vocatio vitietur propter eius incapacitatem; siue spurij ipsius respectu conseruari non pos sit dispositio, & in prima eius vocatione maioratus institutio; attamen quod respectu aliorum, qui vtiliter, & secundum legem, id est, lege non prohibente, ad succes sionem inuitati fuere, dispositio, & maioratus institutio conseruari pos sit, ac debeat, & ad primum substitutum, aut vocatum post eum, successio pertineat; nec ideo vitietur, quod in ipso spurio filio dispositio, & vocatio vitiata sit; sequentia equidem fortiter vrgere, atque adstringere videntur fundamenta. Primo, quia quando ob delictum proprium, vel quia alias incapax sit, aliquis ad succes sionem admitti non potest (prout spurius propter incapa[sect. 40] citatem admitti non valet) tunc bona maioratus ad sequentem succes sorem deferuntur, hoc est, ad eum, qui ex legis, vel institutoris maioratus dis positione, primum locum post eum obtinet; quod probatur ex textu, in l. prima, C. de haered. instit. & his, quae notarunt Bartolus, & Scribentes, in l. haereditas, C. de his quibus vt indignis: Guiliel. Benedictus, in cap. Rainuntius, de testam. verbo, condidit, el segundo, numero 16. & in terminis Ludouic. Molina, de Hispanorum primogen. libro primo, cap. nono, numero 27. Sic sane textus, in dicta l. prima, C. de haered. institut. duntaxat loquitur atque procedit respectu institutionis incapacis, quae nulla est; sed non respectu substitutorum , vel aliorum vocatorum, prout Glos sa ordinaria, ibidem, verbo, non fuis sent, animaduertit; & sequuntur communiter Scribentes. Benedictus etiam, & Molina, vbi supra, atque ex aliis Rodericus Suarez, dicta allegatione 27. numero 14. Matiencus, in l. sexta, titulo octauo, glos sa tertia, numero finali. Vbi quod quando instituitur spurius, vel alius incapax, & alius ei substituitur, quod substitutus admittitur, exclusis venientibus ab intestato, & fisco: & pro cautela constituunt, quod vt haereditas ad succes sores ab intestato, vel ad fiscum non deueniat, substitutus detur incapaci instituto; quia casus impotentiae, qui in substitutionibus includitur, verificatur in impotentia, quae per defectum capacitatis instituti prouenit, vt in l. secunda, C. de haered. institut. l. quod si Maeuius, ff. eodem, nec ideo totum testamentum redditur nullum, quod institutio fuerit nulla respectu incapacitatis instituti; imo potius substitutus admittitur eo ipso, quod institutus succedere non potest, vt per Menchacam, de succes sion. creatione, libro secundo, §. 20. num. 85. qui etiam numer. 84. in vers. Secunda ratio: singulariter ani[sect. 41] maduertit, quod acces sorium non sequitur naturam sui principalis, quando principale a sui primordio fuit nullum, l. finali, C. de non numer. pecun. iunct. Authent. Sacramenta puberum, C. si aduersus venditionem, l. cum pater, §. filius matrem, ff. de legatis secundo. Et ita quando substitutio diceretur acces soria ad institutionem, de quo tamen vide per Sarmientum, in l. tertia, §. si ita testatus, num. 5. ff. de liberis & posthum. cum institutio ipsa fuerit nulla, non potest substitutio eius naturam sequi, provt ibi Menchaca, & Sarmientus aduertunt; in stitutio namque incapacis habetur pro non scripta, l. tertia, ff. de his quae pro non script. haben. l. vni[sect. 42] ca, §. & cum triplici. C. de caduc. tollend. incapax enim pro mortuo reputatur, l. 1. §. sed si patronus, ibi: Pro mortuo habetur, ff. de coniungend. cum emancip. liber. eius: l. si necem, §. si deportatus, cum similib. ff. de bonis libertorum. Ideóque primo vocato existente[sect. 43] incapaci, statim sequenti substituto locus fit, ac si primus vocatus non fuis set, l. prima, §. qui habebat, ff. de bonor. pos ses sion. contra tabul. per quem text. dixit Bartolus ibi, quod filius incapax non obstat sequentibus in gradu, ac si es set mortuus, l. pater filium, vbi Glos sa, ff. de inofficios. testament. l. prima, §. sciendum, vbi Bartolus, ff. de suis & legitimis haeredibus, l. secunda, §. ita demum, ff. ad Tertyl. & cum Baldo, Ludouic. Molina, de Hispanorum primogen. libro primo cap. nono, numero 28. & 29. & 30. Ioannes[sect. 44] Francisc. de Ponte, in consilio 21. ex num. 57. & id ipsum, videlicet, quod incapax non obstet, aut non magis habeatur in consideratione, quam si es set mortuus, vel quod in eo leges, statuta, aut hominum dispositiones non verificentur, late comprobat Pelaez a Mieres, de maioratu, prima parte, quae stione secunda, ex numero 14. vsque ad numerum 19. & adducit regulam illam vulgatam, quam dicit es se notabilem, & ad multa prodes se, quod in materia succes sionis paria sunt, aliquem non extare, vel extare & succedere non pos se, vt in l. sed si ex modica, §. sed si filius, ff. de bonis libert. quam[sect. 45] ibi multis exornat. Et haec quidem in maioratibus perpetuis, siue in Hispanorum primogeniis, attenta ipsorum natura, indubitate magis procedunt, cum institutores semper intendant, dis positiones suas, quibus primogenia instituunt, perpetuo conseruari, ac eo, quo meliori pos sint, modo, valere; sicque instituti, aut primo loco ad succes sionem vocati, incapacitatem, non obstare sequentibus; provt in his terminis, Molina, & Mieres loquuntur, siue casum etiam incapacitatis spurij in se complectuntur; cum etiam casus iste sub dispositione, atque decisione leg. primae, titulo quarto, libro quinto, contineri videatur, provt infra dicetur; atque his tollitur omnino vis fundamenti primi, pro contraria parte ponderati supra. Deinde & secundo pro eadem parte vrget singularis, & notanda Ludouic. Molinae, in Hispanorum primogeniis, obseruatio, & resolutio, libro primo, cap. primo, numero 17. & 18. Vbi ex senten[sect. 46] tia aliorum Authorum deduxit, atque annotauit, quod in primogeniorum succes sione, quot sunt personae vocatae, tot resultant substitutiones, donationes, vel legata, ac si vnicuique eorum nominatim, atque specifice facta fuis set vnaquaeque donatio, substitutio, legatum, vel praelegatum, ideoque absque aliqua restitutione quilibet vocatus consequetur dominium eodem instanti, ac momento, quo purificatur conditio, vel venit dies vocationis, ex propria persona, sublato de medio praecedenti succes sore; non autem ex iure, ab eodem sibi transmis so; vt eleganter declarant Castrensis, & alij, quos ibi citat. Idque verum es se dicit, non solum in his qui tempore institutionis primogenij nati sunt, sed etiam na scituris, provt ibidem comprobat. Sequitur Angulus, ad leges meliorationum, l. 7. glos sa prima, nu mero 47. & id ipsum tenuit Mieres, de maioratu, parte secunda, quaestione decima, numero quarto. Haec sane euidenti, & concludenti ratione euincunt, in Hispanorum primogeniis, siue vinculi, aut maioratus perpetui institutione, filij spurij in stitutionem, aut primo loco ad succes sionem, vocationem, eiúsque incapacitatem, sequentibus vocatis, & substitutis, qui ex proprio iure, quod non ab alio dependet, succes sionem praetendunt, obstare vllo modo siue praeiudicium generare non pos se. Rursus & tertio loco fortiter vrget doctrina Bartoli, in l. tertia, §. si ita testatus, numero secundo, ff. de liber. & posthum. vbi in hunc modum scripsit: Vltimo habes notare vnum; tu scis, quod substitutio vulgaris facta per verba, si haeres non erit, porrigitur ad duos casus, scilicet si haeres es se noluerit, vel non potuerit, C. de haered. institut. l. cum proponas, quod dictum, si non potuerit, quo modo intelligitur? dic, quod quocunque modo non pos sit, siue ex parte testamenti sit vitium, vt hic; siue propter vitium personae institutae, quia spurius: l. prima, C. de haeredib. institut. siue propter defectum personae institutae, quia non est natus institutus, l. final. C. de institut. & substitut. vel quia mortuus antequam adeat, l. omnibus, §. cum quidam, ff. de legat. 1. Et id ipsum firmauit Additionator Bartoli ibi, litera C. in haec verba: Et ista impotentia verificatur de qualibet impotentia, etiamsi sit solemnis, vt hic, & si non nascatur, supra, de ventre inspic. l. penultim. idem, si viuo testatore, instituti moriantur, vt d. §. pro secundo, C. de caducis tollend. & si institutus non sit institutibilis, quia est spurius, quia tunc incipit testamentum a gradu substitutionis, & ad hoc allegant semper istum §. Adducitur autem, atque excitatur Bartolus, per eundem textum ibi, quem sic summauit: Si non valet institutio, testamentum incipit a substitutione. Quod est dicere, filio praeterito a primo gradu, & [sect. 47] a secundo exhaeredato, valere testamentum, & incipere ab eo gradu, in quo exhaeredatus est filius. Nam licet dubium es se pos set, siue forsan contrarium tentari ex eo, quod praeteritio filij reddit testamentum nullum, l. inter caetera, ff. de liber. & posthum. cum vulgatis: Verius visum est, & Sabinio, Cas s. & Iulian. placuit (provt textus ipse commemorat) id duntaxat procedere, vbi vnus gradus solus est in testamento, vel si sint plures, cum filius ab omnibus est praeteritus. Nam si plures sint gradus, & a primo praetereatur filius, a secundo exhaeredatur; primus ille gradus pro non scripto habetur, & testamentum incipit a secundo; vt in l. si filius 75. ff. de haered. institut. ibi: Inde testamentum inciperet, vbi filius es set exhaeredatus, l. ex facto, §. Lucius, ff. de vulgar. vbi substitutio redigitur ad instar institutionis, quod in iure contingere solet, l. finali, §. primo, ff. de vulg. in ratione, §. si filio, ff. ad leg. falcidiam. Sed statim opponit Bartolus in principio eiusdem §. de l. nam etsi sub conditione 5. §. finali, ff. de iniusto, rupto: vbi exhaeredatio posthumi, facta in secundo gradu, non sufficit vt te stamentum valeat; quinimo totum corruit propter praeteritionem factam in primo: Et cum Glos sa re spondet, text. in dicta l. 3. § si ita testatus, procedere in filio iam nato; textum vero in dicta l. 5. §. finali, in posthumo: & reddit rationem in haec verba: Et est ratio, quia quando posthumus fuit praeteritus, ab initio valuit institutio, & sic coepit substitutio dependere ab ea, merito irritata institutione propter natiuitatem, substitutio vitiatur. Sed in filio iam nato nunquam valuit: vide Glos sam, quae incipit, iam natum, & tene menti istam rationem, quae est ratio textus in leg. contraria, &c. Sed & iterum opponit in hunc modum: Oppono ad hanc solutionem, C. de cadu. tollend. l. prima, §. pro secundo. Vbi legata pro non scriptis habita, non debentur: Solutio, hic loquitur in substitutione, quae potest per se subsi stere, & as sumere vires a seipsa; sed legata, vel fideicommis sa non pos sunt relinqui, nisi aliquid relinquatur ei, qui grauatur, l. ab eo, C. de fideicommis sis. Hactenus de ratione Bartoli, pro qua & in confirmationem prae dictorum, vide plura, quae adducit Mieres, part. 2. quae st. 10. per totam, & rationem Bartoli, D. Francisc. Sarmientus exornat ibidem, num. 1. & sequent. maximeque num. 4. & num. 7. ante finem probare videtur. Nam cum in dubium excitas set num. 5. an substitutio sit acces soria institutioni? & num. 6. & 7. acces sorium dupliciter sumi dixis set: Et eodem num. 7. [sect. 48] explicas set singulariter, acces sorium quando requirat, vt principale, cui accedit, valeat; ex sententia Glos s ae, Bartoli, distinctionem quandam con siderat in vers. Vt autem colligatur, dicti num. 7. qua eandem Glos s ae, & Bartoli theoricam comprobat. Nam cum superuenit nullitas, distinguit, quod aut viriatur principale per modum ruptionis, aut per modum subductionis. Primo casu (inquit Sarmientus) vitiato principali, vitiari etiam acces sorium, vt in solutione oppositionis contrariae, scilicet dictae l. 5. §. fin. Secus autem in secundo casu, & concludit fic: Ex quo apparet, veram es se solutionem Glos s ae hic, quam Doctores male reprehendunt. Sic etiam ab impugnatione Cumani, rationem Bartoli praedictam defendit Iason, in dict. § s i ita testatus, n. 7. Ad propositum igitur nostrum deueniendo, ex eisdem nunc dictis deprehenditur manifeste, quantum doctrina illa Bartoli vrgeat, tam in resolutione, quam tradit in illis verbis: Siue propter vitium personae institutae, quia spurius: quam in ratione differentiae, quam as signat: Quare si posthumus praetereatur a primo gradu, & exhaeredetur a secundo gradu, & postea nascatur, totum testamentum rumpitur, non solum primus gradus; in filio autem iam nato tempore testamenti, contrarium statuit: Ex ea namque deducitur concludenter, id ipsum, quod in filio iam nato tempore testamenti statuitur, vt scilicet testamentum incipiat a secundo gradu; in Hi spanorum primogeniis, & maioratibus perpetuis seruandum; vt scilicet vitiata institutione propter incapacitatem haeredis instituti, spurij scilicet, sequentes vitiari non debeant, cum vnaquaeque sub stitutio, & vocatio ab alia non dependeat, sed per se subsistat, & vnusquisque vocatus proprio iure, atque ex propria vocatione admittatur, vt ex Mo lina, lib. 1. cap. 1. num. 17. & 18. supra obseruaui. Et comprobatur etiam ex alia ratione eiusdem Bartoli, in dicto §. si ita testatus; vbi opponit de l. vnica, §. 1. & §. pro secundo C. de cadu. tollend. & distinguit, an institutio subsistat a principio, & postea annulletur, & tunc vitietur substitutio; secus si a principio nulla fuit institutio, quia tunc valet substi[sect. 49] tutio, & ab ea incipit testamentum, vt in d. l. 3. §. si itatestatus: sed in dicta leg. vnica, fit distinctio contraria; nam si legatum a principio sit nullum, onus ei adiectum, vitiatur, nec incipimus ab onere; si vero a principio valuit legatum, licet postea deficiat, grauamen ei iniunctum debetur, sed ex mente Bartoli eiusdem respondetur, provt responderi pos se, ipse Sarmientus contendit in eodem §. si ita testatus num. 4. quod omne grauamen praecedere debet vtilitatis datio, dicta l. ab eo, C. de fideicommissis. Ideo si vtilitas pro non scripta sit, erit & onus pro non scripto; est enim acces sorium non solum ordine, & positione, sed effectu, & executione; quod non est in substitutione, de qua in d. §. si ita testatus, & ita est diuersa ratio. Sequitur ergo quod quamuis filij spurij institutio, siue eius dem ad maioratus succes sionem prima vocatio, vitiata fuerit in casu prae senti, aut pro non facta habeatur, caeterae tamen vocationes, atque substitutiones vitiari non debuerint. Et quamuis non ignorem, Bartoli rationem illam, quam as signauit pro conciliatione dicti §. si ita testatus, & dicta leg. quintae, §. finali, ff. de iniusto, rupto: consutatam a Recentioribus, ea ratione principaliter, quod secundus gradus non pendet a consistentia primi; imo ab eius defectu, locus incipit es se secundo, cum substitutus non admittatur, quandiu locus est instituto, l. quandiu, ff. de acquiren. haered. & si institutus adeat, substitutio expiret, vt ad initium huiusce cap. num. 4. comprobaui: atque ideo suscepis se Interpretes nostros disceptationem praefatam, an substitutio sit acces soria institutioni, siue[sect. 50] ab ea dependeat? Vere tamen substitutio vulgaris ab institutione non dependet; nam licet ad hoc, vt substitutio ipsa vulgaris locum habeat, neces sario requiratur defectus institutionis, non tamen ideo dicitur ab ea pendere: quod eleganter animaduertit Sarmientus metipse, in dicto §. si ita testatus, ex numer. 5. & adiicit certam es se quod substitutus vulgariter, haereditatem accipit a testatore, fideicommis sarium vero ab haerede; tenendum igitur eum es se sensum dicti §. fin. lib. 5. ff. de iniusto quod si tempore natiuitatis posthumi, per incapacitatem primo instituti, vitiata erat prima in stitutio, tunc testamentum vires incipit habere a secunda in qua filius est exhaeredatus quia non dependet a prima, sed e contra statuendum, vt ex his quae antea diximus, quod valor perseuerabit vs que ad natiuitatem posthumi; nam cum vterque sit coniunctus, & posthumus nascendo, rumpat primum, in quo praeteritus est; in consequentiam rumpit secundum, quia ei cohaeret; quamuis in eo posthumus exhaeredatus fuerit: quod etiam optime prae sentit D. ipse Sarmientus, in eodem §. si ita testatus, sub distinctione numer 7. ibi: Et tunc aut nullitas principalis inest a principio, & haec non vitiat acces sorium, vt hic. Aut nullitas superuenit, & tunc aut vitiatur principale per modum ruptionis, aut per modum subductionis; primo casu, vitiato principali, vitiatur etiam acces sorium, vt in solutione appositionis Glos s ae; secus autem secundo casu: ex quibus apparet, veram es se solutionem Glos s ae hic, quam Doctores male reprehendunt . Et id ip sum comprobat materiali exemplo aedificij, in fine eiusdem numer. 7. in haec verba: Et haec pos sunt quadam similitudine probari; nam si in aliquo aedificio corruat lapis fundamenti, alius ei superimpositus corruet, vt prima, quae st. 1. cap. cum Paulus: secus autem, si lapis, fundamento destinatus, obtinebit primum locum. Vt cunque igitur sit, negari non potest, quin concludenter nostrum intentum probauerit text, in dict. lib. 3. §. si ita textus, ff. de liber. & posth. quin etiam non vrgeat fundamentum tertium, pro contraria parte ponderatum supra, nam licet in Hispanorum primogeniis, & maioratibus perpetuis, per fideicommis sariam succedi, & non per vulgarem substitutionem, ex Ludou. Molin. adnotauerim supra, sub numer. 17. & numer. 21. idque veris simum sit propter naturam ipsorum, & perpetuitatem ad conseruationem eorum neces sariam; attamen id procedit respectu succes sorum vlteriorum, vel eorum, qui in futurum, ac perpetuo succes suri sunt; sed non respectu eius, qui cum primo loco vocatus, & ad succes sionem maioratus inuitatus fuis set, hae [sect. 51] résque institutus, propter sui incapacitatem, & quia noluit, aut non potuit, non succedat; tunc namque sequens vocatus, atque is, qui de medio sublato spurio, primo loco vocato, vel alio, qui propter incapacitatem admitti non pos sit, succes surus est primo loco, primoque gradu, ex vulgari quidem, cum nullus alius antea succes serit, non ex fideicommis saria succederet; caeteri vero per fideicommis sariam; provt aperte voluerunt omnes illi Interpretes commemorati supra, d. numer. 17. in eo articulo, an per vulgarem, an per fideicommis sariam succedatur, quando dis positio habet tractum succes siuum; & iuxta re solutiones communes Doctorum in d. l. Gallus, §. & quid si tantum, & in l. 1. ff. de vulg. & clare prae sentit Ludou. Molin. in duobus locis relatis supra, d. numer. 21. & ego metipse volui controuers. lib. 4. cap. 15. ex numer. 70. Vegius etiam in consilio. 66. numer. 234. Cephal. in consilio. 103. numer. 21. & cum multis, fere in terminis notauit Ludou. Casanat. in cons. 8. numer. 17. in haec verba: Sexto & vltimo, omne dubium subducitur, quia licet Francisco de Villalpando propter as sertam incapacitatem dari non potuerit, nepotibus tamen ex eo, quibus etiam donatio facta fuit, dari potuit, vt patre propter spurietatem excluso, ipsi per vulgarem subrogati, primi donatarij censeantur, &c. Remanet itaque in Hispanorum primogeniis, siue maioratibus perpetuis, attenta eorum natura, per fideicommis sariam succedi, vt etiam si primo loco vocatus succes serit, alij etiam deinde admis si sint, vlteriores suo ordine, atque perpetuo admittantur, quia alias maioratus succes sio perpetuo durare non pos set, nisi in infinitum vnusquisque suo loco, & gradu admittatur; id tamen non excludere, quin etiam per vulgarem aliquando succedi valeat, & vere succedatur: nam si primo loco vocatus, & qui primo gradu succedere debuit, quia noluit, vel quia non potuit, non succes serit; sané sequens, nullo adhuc admis so, & qui primo loco succedat, per vulgarem succedet, caeteri autem post eum, per fideicommis sariam; sicuti in succes sione, quae tractum succes siuum habeat, obseruaui; atque ex sententia multorum resolui supra, d. numer. 21. Praeterea & quarto loco facit, non es se adeo certam, & indubitatam sententiam Glos s ae, in d. l. eamquam, C. de fideicommis. de qua supra, numer. 30. quod scilicet, quando haeres institutus est incapax, fideicommis saria substitutio vitietur, atque ita neque haereditatem adire pos sit, vt eam retineat, nec vt aliis restituat; quod contradictionem non habeat, vtpote cum etiam in terminis iuris communis, contrarium alij sustinuerint, atque eisdem relatis, Ioan. Matienc. In l. 6. tit. 8. glos. 3. numer. 4. per totum, in ea opinione fuerit, vt existimauerit, quod si spurius filius instituatur a patre, & alius vulgariter substituatur, vel per fideicommis sum; non modo vulgaris sub stitutio vitiari debeat, in qua nullum dubium es se credit, vt scilicet non vitietur, sed neque etian fideieommis saria, idque (vt dixi) ex sententia aliorum Authorum: posito autem, quod contraria opinio, in terminis iuris communis verior sit, & magis communis; attamen hodie attenta noua constitutione l. 1. tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae obtinere non potest, nec etiam vllo pacto seruari; id quod ante alios, cum iudicio animaduertit Gregor. Lop. & iuridice obseruat in l. fin. tit. 5. part. 6. verbo, defendido. quo loci primo aduertit, ex illa lege Partitae videri approbari opinionem Glos s e, in l. eam quam, super verbo, coguntur, C. de fideicommis. quae ibi approbatur per Doctores communiter, vt non valeat fideicommis sum vniuersale, relictum ab incapace instituto, quando in totum erat incapax, etsi grauetur vt statim restituat; statim autem in hunc modum scribit: Aduerte tamen, quia cum praecipuum fundamentum Glos s ae, & Doctorum sit, quod cum institutio non valeat, quae est initium, & caput testamenti, vt Instit. de leg. §. ante haeredis, nihil in testamento scriptum, valere debeat: l. proxime, ff. de his, quae in testam. pro non script. haben. attenta ista ratione, videtur, quod attento iure Regni, de quo in l. 1. tit. de los testamentos, lib. 5. ordinam. quod illa opinio communis non procedat, cum velit dicta lex ordinam. quod etiam deficiente haeredis institutione, legata, & fideicommis sa debeantur: & licet illa lex dicat, si el heredero no quisiere acceptar, &c. Idem videtur velle, etsi adire non potuerit propter incapacitatem, vel alias, sicuti videmus subintelligi in isto verbo substitutionis vulgaris, si haeres non erit: siue hoc eueniat ratione noluntatis, vel impotentiae: cum eadem sit ratio, vt tradit Bart. in l. 3. §. fin ff. de liber. & posth. vbi ponit exemplum in spurio instituto. Item etiam, quia substitutio in casu noluntatis, includit casum impotentiae, l. Gallus, §. & quid si tantum, &c. Hactenus Gregor. Lop. & veris sime quidem, & ipsius resolutionem sequuntur Ioan. Matienc. in d. l. 6. titul. 8. glos. 3. numer. 8. melius in eadem lib. 1. titul. 4. glos. 18. numer. 6. & 7. & 8. vbi inquit, quod licet iure communi statutum sit, incapacem, hoc est, eum, qui haeres institui non potest, non pos se haeredem institui, edam vt statim grauetur alteri haereditatem restituere, etsi fideicommis sum vniuersale ab eo relinquatur; iure tamen Regio per illam legem, non irritari fideicommis sum, licet ab incapace haerede relinquatur, quandoquidem licet haeredis institutio deficiat, caetera omnia in testamento contenta non infirmentur: at paria sunt, nullum scripsis se haeredem, aut incapacem, & inutilem, qui adire non potest; & si in ca su, quo haeres nolit adire, conseruatur fideicommis sum; eodem pariter modo, quando non potuit propter incapacitatem, casus siquidem noluntatis includit casum impotentiae; provt latius ibi comprobat. Idem quoque resoluit Azeuedus ibidem, num. 172. Padilla autem, in d. l. eam quam, sequutus est opinionem communem, de qua supra, n. 30. in terminis iuris communis, nec eam excitauit in terminis iuris nouioris huius Regni, scilicet d. l. 1. tit. 4. lib. 5. nam si in eis terminis eam excitas set, aliter quidem, & ad eum modum, quem diximus, eam resolueret, atque ita num. 81. in terminis d. l. 1. nouae collect. Regiae, in legatis contrarium re soluit; idemque in fideicommis sis resoluis set, si dubium excitas set, attenta ea lege (vt dixi) in legatis quoque, vt ea conseruentur post eandem legem primam, etiam cum spurius filius institutus est. Idem quoque firmauit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro secundo, cap. 3. num. 59. & idem videtur tenere Antonius Pichardus, in §. in primis, numer. 19. Institut. de fideicommis sar. haereditat. nam cum antea adduxis set regulas omnes, & principia iuris communis, ex quibus haereditatis aditio, & restitutio requirebatur, & quod haeres ex testamento existeret, prout late a principio d §. subdit, d. num. 19. ea omnia videri emendata ex decis. l. 1. titul. 4. lib. 5. Et id ipsum, videlicet, quod vitiata filij spurij institutione, alij, post eum vocati, admittantur, & succedant, cum aliis resoluit Ludou. Casanate, cons. 8. n. 17. Pupillaris quoque substitutio, quod etiam con[sect. 53] seruetur hodie, post decisionem eiusdem l. 1. titul. 4. lib. 5. rupto testamento ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis; quicquid ex l. partitae 10. tit. 5. partita 6. dictum fuerit supra, num. 34. magis admisit Gregor. Lopez, ibidem, verbo, se desataria, & cum aliis Authoribus ex profes so comprobauit, & id ipsum sequutus est Ioann. Gutierr. practicar. lib. 2. q. 30. num. fin. & sequuntur alij, qui commemorati fuere supra, d. num. 34. Addiderim ego (quoad propositum nostrum attinet) ex decis. eiusdem l. 10. partitae, argui non pos se ad casum prae sentem. Nam licet lex illa in odium praeteritionis, aut exhaeredationis filij, qui debuit institui, & in fauorem filij ipsius, qui erat instituendus, noluerit conseruare substitutionem pupillarem, rupto testamento ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis; attamen eius ratio non aequaliter procedit, cum filius spurius institutus fuerit, siue primo loco ad maioratus succes sionem vocatus, & post eum alij substituti, & vocati sint; quia praeteritionis, aut exhae redationis filiorum vitium non interuenit eo casu, & fauor vltimarum voluntatum adest, vt scilicet ips ae conseruentur, exitúmque habeant, iuxta text. in l. vel negare, ff. quemadmodum testament. aperiant. cum vulgatis; idque maxime, edita, & extante hodie noua constitutione d. l... tit. 4. quae eo principaliter innititur, atque excitatur. Et secundum haec non etiam obstat decis. d. l. 14.[sect. 54] tit. 5. partita 6. in vers. E tal establecimiento, quia vere lex illa, nullo pacto induci potest, vt probet contrarium eius, quod contendimus, & quando clare id decideret, prout ex ipsa lege deduci, contendit Gregorius ibi, dicto verbo, defendido, in principio, ibi: Vt quia est incapax pas siue, hodie aliter statuendum es set ex decisione eiusdem l. 1. titul. 4. lib. 5. quae omnem, & quemcunque casum impotentiae comprehendere videtur, & velle, quod testamenta, & vltimae voluntates conseruentur, quocunque modo euenerit, quod haeres non exi stat, vel quia institutus non fuit, vel quia noluit haeres es se. Nec in consideratione haberi debet, quod in dispositione vitiosa, aut quae pro non scripta habetur, specifice non disposuerit lex ipsa; quia ex quo generaliter disposuit, defectum institutionis haeredis non vitiare, satis aperte disposuis se, & voluis se videtur, vt etiam casus iste, incapacitates scilicet, comprehensus videatur, quia institutio spurij perinde est, ac si non fuis set facta, & pro non facta habetur; & ita casus institutionis vitios ae, & que pro non scripta habetur, comprehenditur sub casu, quando non est institutus haeres; quia paria sunt, non instituis se, vel inutiliter instituere, provt Gregorius Lopez recte ibi notauit, & iure comprobauit.[sect. 55] Rursus & quinto loco, si attente perpendantur verba d. l. 10. tit. 13. part. 6. nihil equidem lex ipsa continet , quod superioribus refragari aliquo pacto pos sit; duntaxat enim statuit, filiis natis ex fornicatione, adulterio, vel incestu, non pos se inter viuos, vel in morte patrem aliquid donare, aut relinquere; sunt enim tales filij omnino incapaces respectu patris, vt supra dixi, & Gregorius Lopez, verbo, heredar, ibi deduxit: sed vtrum vitiata filij spurij institutione, & maioratu perpetuo instituto. caeterae vocationes, & substitutiones vitiari debeant, & maioratus perpetuo institutus extingui, lex ipsa non aperit, neque induci debet; cum longe diuersa ratio militet respectu aliorum, qui post filium spurium vocantur, & substituuntur, vt scilicet eorundem re spectu maioratus, & fideicommis sum conseruari debeat, quamuis in primo vocato, spurio scilicet, pro non scripto habeatur; idque vltra adducta supra, per text. in l. ff. de his quae pro non scriptis habent. ibi: Pars haereditatis, de qua me consuluisti, ad substitutum pertinet: quod maxime procedit (vt dixi) post decis. d. l. 1. tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae. [sect. 56] Sexto denique & vltimo loco, Roder. Suarez locus, de quo supra, n. 39. scilicet allegat. 27. non modo, vt contrarium eius, quod contendimus, probet, expendi potest; verum etiam hanc ipsam partem, quam tuemur, concludenter probat, & erudite admodum (vt adsolet) Author se habet, nam in casu simili, de quo posuit clausulam dispositionis, n. 7. apparet, quod substitutus exclusit institutum, & abstulit ei haereditatem, quia spurius institutus ipse erat, nec admis si fuerunt venientes ab intestato: postmodum autem comparuerunt filij eiusdem filij spurij, & contendebant succes sionem, & maioratus ius ad eos pertinere, eo praetextu, quod in conditione positi ipsi fuis sent post patrem suum, atque ita quod prius quam substitutus, admitti debeant, & eum excludere; Rodericus autem Suarez contra spurij filios, vt scilicet ipsi succedere non valeant, ea ratione excitatur n. 13. & 14. quod tempore mortis testatoris, filius eius spurius non habebat filios, haereditas autem in pendenti es se non poterat, nec expectari quod ij nascerentur: l. fin. ff. communia praediorum, & data incapacitate instituti, neces sario haberi debuit eius institutio pro non scripta, ita quod non potuit haereditas es se in pendenti; & cum fuit dicto filio datus substitutus eo casu, quo ipse haberet impedimentum ad non succedendum, excluduntur venientes ab intestato, & etiam excluditur fiscus, & admittitur substitutus. Et in l. 2. & 3. C. de haered. instit. n. 15. in eodem placito residet, & inquit, quod es set contra voluntatem testatoris si bona diuiderentur, & per totum consilium in fauorem substituti respondet; & agnoscit, quod in casu, quo succes suros ab intestato ad haereditatis succes sionem admitterentur, id iure vinculi, & maioratus perpetui intelligendum es set, provt testator voluit, ita quod haereditas ipsa non diuideretur vllo modo, sed vnita & indiuisa, ad vnum solum, eumque consanguineum proximiorem pertineret. Ad summam itaque, Roderici Suarez totam illam allegationem 27. reducendo, quatuor principaliter eo loci is Author resoluit. Primum filij spurij institutionem non valere, & vitiosam es se, provt latius ibi. Secundum, non expectandam natiuitatem filiorum filij eiusdem spurij, qui si nati es sent succedere pos sent, vt per Ludouic. Casanate, in con sil 8. post alios in altos iuris Interpretes: Et si po stea hi nascantur, quod non habent ius auocandi succes sionem semel acquisitam, vt latius probaui supra, hoc eod. lib. & tractatu, & per Molinam, libro 3. cap. 10. per totum. Tertium quod omnia bona debent remanere vinculata; & voluntas testatoris seruanda est, qui voluit vinculum perpetuum ex eis facere, & quod non diuiderentur. Quartum, quod substitutus admitti, & succedere debet. Et si aliquis dixerit, quod non est admittendus vt sub stitutus, sed quod admittatur tanquam consanguineus proximior; tamen hoc vltimum non affirmat, sed potius magis se inclinat in praedictis, quod scilicet tanquam substitutus, & vocatus succedat, edictum de consanguineo proximiori; ideo quod eum proximiorem inuenit, atque ita talem, quod vno, vel altero modo succedere debebat; sed non quod idem non diceret, scilicet quod substitutus succedere debebat, tanquam substitutus, si ipse non es set consanguineus proximior; atque ita nullatenus admisit, quod alij consanguinei cum eo ad succes sionem admitterentur, nec quod bona diuidi pos sint, sed quod vinculo maioratus perpetuo subiecta remaneant, constanter defendit, & in materia succes sionis maioratus, quod quando institutus, aut primo loco vocatus est incapax, sequens admittatur, admisit Mieres, 1. part. quae st. 1. 319. 320. & 321. fol. 33. in noua editione. ADDITIO. AD ea, quae tradita fuere supra, ex num. 17. vs que ad num. 25. substitutio scilicet plurium, sub nomine collectiuo plurium graduum, quando inducat vulgarem solam, vel etiam fideicommis sariam, & de controuersia Cumani, & Pauli; in qua quidem ego in ea semper opinione fui, vt existimauerim, articulum hunc difficillimum es se, & subtilis simum, & de apicibus iuris, & in eo Scribentes varie loqui, & sibi ipsis aliquando contrarios existere, & doctis simos etiam errare; sicuti Ludou. Casanate, in cons. 46. num. 8. & 9. recte prae mittit, & articulum hunc longa serie explicat ibi, & in cons. 49. & 52. quibus locis, nullum fere ex omnibus hucusque Scribentibus, silentio praetermittit, sed omnes commemorat, prout etiam quamplurimos ego commemoraui supra. Ita quoque existimaui, contrarias Cumani, Castrensis, & aliorum sententias, sic conciliandas, vt scilicet Cumani opinio semper praeualere debeat in dubio, nec ex sola substitutione plurium, sub nomine collectiuo plurium graduum facta, absque aliis verbis denotantibus tractum succes siuum, fideicommis saria inducatur, sed sola vulgaris adsit, quae primo succedente expirat. Si vero praeter nomen collectiuum plurium graduum adsint verba denotantia tractum succes siuum, siue coniecturae concurrant, quae tractum succes siuum inducant, aut natura ipsa, & subiecta materia dispositionis ita suadeat provt in vinculis perpetuis, & in Hispanorum primogeniis, vt tunc etiam fideicommis saria inducatur, idque non ex vi nominis collectiui, quod solum non sufficit; sed ex vi aliorum verborum, & coniecturarum, quae tractum succes siuum important. Et ita quidem concordari, atque explicari debent praedictae opiniones, cum & ipse Cumanus, & caeteri, qui eum sequuntur, & solam vulgarem nomini collectiuo concedunt, ex verbis, & mente, quan do scilicet apparet, fuis se consideratum tractum succes siuum fideicommis sariam quoque concedant; quod Ludou. Molina, & caeteri relati supra, ex d. num. 17. rectis sime probarunt, & cum infinitis Ludou. Casanate, d. cons. 46. ex num. 10. vsque ad 21. qui & num. seq. repetit, & optime percipit, & d. cons. 49. & 52. Nouis sime quoque Francisc. Molinus, de ritu nupt. & pact. matrimon lib. 3. q. 24. qui ex num. 1. vsque ad num. 71. ex profes so articulum hunc prosequitur: & quamuis Castrensis opinioni magis videatur accedere, prout ibi apparet num. 39. attamen dum respondet fundamentis contrariae partis, semper ad coniecturas principaliter attendit; quamuis negari non pos sit, quin Castren sis opinionem amplectatur in dubio, ex coniecturis tamen ab ea recedat, cum contrarium ex Cumani sententia, alij magis communiter statuerint, eáque retenta, ex coniecturis (vt dixi) a Cumano ipse discedant. Qui & in eo decipi videtur, dum existimat, nomen solum collectiuum plurium graduum sufficere, vt fideicommis saria inducatur; cum tamen id non sufficiat, sed vltra nomen ipsum collectiuum, requirantur verba, aut coniecturae, quae tractum succes siuum inducant, atque importent, vt per Molinam, lib. 1. c. 5. n. 30. in fin. vers. Vltimo loco: Casanate dictis in locis, & maxime d cons. 46. ex n. 10. vsque ad n. 21. # 112 CAPVT CXI. Ex his, quae in articulo mortis laborans te stator dixit, vel disposuit, vel scripta reliquit, atque ex salutis aeternae memoria, & desiderio: & de confes sione, quae emanauit in extremis, quam efficax, siue qualis ad vltimam quamcunque voluntatem coniecturandam & interpretandam, prae sumptio, & coniectura deduci valeat; & an ea in dubio, quae disponentis animae magis faueat; an etiam, vt stetur, vel non confes sioni ipsius, iu articulo mortis emis s ae. Deinde, an confes sio facta in testamento in fauorem alterius, sit obligatoria seu probet verum debitum, vel saltem sustineatur in vim legati. An etiam confes sio testatoris de minori summa, quam sibi debeatur, releuet debitorem probato errore. Et si facta sit, de recepta pecunia, aut de dote numerata; an non numeratae pecuniae, seu dotis exceptionem excludat? vbi & tituli C. de non numerata pecunia, &c. de dote cauta non numerata, & l. 2. §. circa, ff. de doli mali, & met. excep. exornantur nonnullis. Rursus, scripturae defuncti, an maior adhiberi debeat fides, quam viuentis? quod multi non dubitarunt as serere sed nunc explicatur, atque temperatur. Quid etiam, quando in fraudem legis, vel in praeiudicium iuris tertij, aut legitimae filiis debitae, confes sio redundat. De as sertione quoque offensi, aut vulnerati in articulo mortis contra aliquem; & de eiusdem, aut etiam socij criminis exculpatione. Vbi & de as sertione, seu confes sione testis, aut Notarij, qui in articulo mortis fatetur, falsum se deposuis se, aut scripsis se, & de Iudice as serente, se iniquam ptotulis se sententiam. Praeterea, matrimonium in articulo mortis contractum, an de iure validum, firmúmque reputetur; & filios naturales, antea natos, legitimos efficiat. Legitimati etiam per huiusmodi matrimonium, an excludant substitutum, nec fraus inde prae sumi debeat. Quid autem, si aliunde in fraudem substituti, matrimonium fuis se contractum, probetur; vbi Recentiorum opinio magis probatur, & D. Ludou. Molinae (Viri alias prae stantis simi, & eruditis simi) placita in proposito non recipiuntur. SVMMARIVM. -  1 Ex his, quae in extremis, aut in articulo mortis laborans testator, siue alius dixit, aut scripsit, coniectura voluntatis legitime deducitur, & dispositionis factae, congrua interpretatio, siue siue declaratio fit. Quia tunc testator non prae sumitur mentiri, sed eam confessionem facere pro exoneratione suae conscientiae. Nec est verisimile, quod fuerit immemor salutis aeternae. Et ideo pro tali confessione prae sumi debet. Et maxima est prae sumptio, vis, & effectus, pro confessione facta in testamento. Quod exornatur remis siue. -  2 Prae sumptio illa regulariter, atque in dubio sumenda, qua dicimus, hominem prae sumi salutis aeternae memorem, tum maxime, quando in extremis agit, aut laborat, & ideo verum dicere. Quoniam maior morientium pars nititur ab hoc seculo migrare sine onere conscientiae. -  3 Confes sio testatoris de debito, licet non probet debitum, attamen resoluitur in legatum, & fideicommis sum; quod numer. seq. exornatur. -  4 Confes sio simpliciter facta in testamento de debibito, non est contractus, nec quasi contractus, ideo testator in vita, ex ea solum non potest conueniri. Nisi adsint probationes, vel aliae coniecturae vrgentes, vel sit iurata, vel facta in modum contractus aut si pars prae sens eam acceptauerit. Et ideo testamentum, in quo facta est, reuocari potest. Et haec exornantur. -  5 Confessio testatoris de minori summa, quam sibi debeatur, non releuat debitorem, probato errore. Nisi sit iurata. -  6 Contra confessionem de recepta pecunia, in articulo mortis factam, non pos se opponi exceptionem non numeratae pecuniae a confitente ipso, nec ab haeredibus eius. -  7 Exceptio non numeratae pecuniae, regulariter intra biennium opponenda. Et ibidem, tituli, C. de non numerata pecunia, materia exornatur per multis . -  8 Confessio facta sine causa, licet non valeat, attamen facta in articulo mortis valet. Et ibidem l. 2. §. circa, ff. de doli mali, & met. except. decisio, exornata quamplurimis remis siue. -  9 Scripturae defuncti, an maior adhiberi debeat fides, quam viuentis. -  10 Homo non prae sumitur memor salutis aeternae, nec eius confes sioni statur, quando extat prae sumptio, maximae fraudis in contrarium. Sicuti quando testator fatetur se aliquid debere alias non capaci, aut recepis se ab eo, cui donare non potest. Nisi verisimilitudo pro confessione adsit: Quod hic exornatur. -  11 Aut quando agitur de praeiudicio tertij, etiam si testator in extremis laboret. Quod exornatur permultis, num. sequentibus. -  12 Confessio patris de debito in praeiudicium legitimae, filiis debitae, eisdem non praeiudicat. -  13 Et quid si confes sio fuerit iurata. -  14 Vulnerati, seu offensi as sertionem, aut confessionem in articulo mortis, contra inculpatum, nedum ad condemnationem non sufficere, sed nec ad torturam. Quod latius explicatur remis siue, provt hic videbitur. -  15 Offensi seu vulnerati, aut etiam socij criminis in articulo mortis, aut in patibulo, excusatio, an inculpatum liberet, siue cuius sit virtutis, & effectus. -  16 Notario dicenti etiam in articulo mortis, se fal sum fabricas se instrumentum, non creditur in praeiudicium partis, seu tertij. -  17 Testis si in articulo mortis fatetur, falsum depo suis se, non praeiudicat ei, in cuius fauorem depo suit, nisi aliunde probetur fal sitas depositionis. -  18 Iudici as serenti, se iniquam tulis se sententiam ob pecuniam, vel aliam causam, non creditur in praeiudicium eius, ad cuius fauorem sententia lata fuit. -  19 Dotis receptae confessionem a marito, etiam in articulo mortis factam, filiis & creditoribus prae iudicium non afferre. Nisi aliunde, & vere dotis ipsius numeratio probetur. Vbi titulus C. de dote cauta non numerata, exornatur permultis, remis siue. -  20 Confes sio dotis receptae probat, vbi praeces sit promissio. -  21 Et quando est verisimilis. -  22 Confessio dotis receptae facta in testamento sustinetur in vim legati, seu fideicommissi. Quod tam filiis, aut descendentibus, vel etiam creditoribus extantibus, quam extraneo hae rede instituto, quemadmodum practicari debeat, hic adnotatur. -  23 In testamentis, & vltimis voluntatibus interpretationem atque coniecturam ita fieri debere, vt ipsamet saluti animae prospectum , & consultum fuis se dicatur. -  24 Coniectura namque illa capienda est in dubio, quae animae testatoris magis suffragatur. -  25 Etiam quando duae coniecturae capi pos sunt. -  26 Et quamuis odiosa, & correctoria dispositio extendatur. -  27 Nec mutari potest dispositio ob piam causam, atque animae salutem factam, nisi Concilij Tridentini forma seruata. -  28 Matrimonium in articulo mortis contractum des perataque iam salute, validum, & de iure firmum es se. -  29 Et reddere legitimam prolem naturalem, antea habitam. Atque ita per subsequens matrimonium, in articulo mortis contractum, legitimari filios naturales, antea natos. Prout legitimi efficiuntur, quando in bona valetudine contrahitur. -  30 Legitimati per subsequens matrimonium in articulo mortis contractum, substitutum non excludunt. Quoniam eo ipso fraus prae sumitur. Idque ex sententia multorum, qui hoc Ioco aggregantur, atque commemorantur. -  31 Et de fundamentis huiusce partis, de quibus etiam infra, num. 38. vbi eisdem satisfacit, respon sumque praebet Author. -  32 Legitimati per subsequens matrimonium, in articulo mortis contractum, substitutum excludunt. Nec fraus prae sumitur ex solo actu matrimonij contrahendi, nisi aliunde fraus deducatur, atque probetur. Idque ex veriori, & communiori sententia, quam innumeri Authores probarunt. -  33 Et de eiusdem fundamentis in summa, prout hic videbitur. -  34 Legitimati per subsequens matrimonium, in articulo mortis contractum non excludunt, substitutum, si prohibetur aliunde matrimonium in fraudem substituti contractum fuis se. Idque ex sententia communi, quam ex Recentioribus, grauissimi etiam Authores probarunt. -  35 Et de eiusdem fundamentis, prout hic videbitur. -  36 Contra vero ex sententia aliorum, etiam si ad fraudandum substitutum, matrimonium fuis se contractum aliunde probetur. -  37 Quae per Authorem probatur, & validissimis corroboratur rationibus: & vide omnino numero 39. -  38 Ibidem quoque explicatur l. filiae meae emancipatae 60. ff. soluto matrimonio, & multis exornatur, supra num. 31. -  39 Textus etiam in cap. 2. de renuntiatione, in 6. & in cap. de his, de sepulturis. -  40 In articulo mortis, quando dicatur quid fieri. -  41 Legitimatus per subsequens matrimonium, in articulo mortis contractum, non excludit substitutum, vbicunque moribundus, ita prope mortem es set, quod consensus deficeret. -  42 Quod explicatur per Authorem, modo constet consensum deficere. Nam prope mortem es se pos set, & sanus sensus eum non deficere. -  43 Testator prae sumitur sanae mentis, quamuis in extremis sit constitutus, nisi contrarium probetur. Vide nonnulla in additione infra ad finem cap. de his quae adnotantur ex numero 28. vsque ad num. 43. PRo dilucida huius cap. explicatione[sect. 1] obseruandum, atque constituendum erit primo loco; ex his edam, quae in extremis, aut in articulo mortis laborans testator, siue alius dixit, aut scripsit, coniecturam voluntatis legitime deduci, & dispositionis factae interpretationem, siue declarationem congruam fieri pos se; quia tunc testator non prae sumitur mentiri, sed eam confes sionem facere pro exoneratione suae conscientiae, sicuti ex communi Doctorum traditione, in c. Parochiani, de sepulturis, & notatis per Felinum, in cap. si cautio, de fide instrumentor. num. 17. & n. 25. vers. Quintus casus: obseruauit Stephanus Gratiatianus, disceptation. forens. lib. 1. c. 116. num. 52. fol. 328. & vltra eum, singulariter Hippolytus Riminaldus, in consilio 379. num. 24. & 25. lib. 4. in haec verba: Accedit insuper, quod Dominus Franciscus mortuus sit, relicta illa confes sione in instrumento prae dicto: sicut enim pro scriptura defuncti prae sumitur, quia non est verisimile, quod fuerit immemor salutis aeternae, vt declarant Bartolus, & alij, in l. admonendi, ff. de iureiurando, Castrensis, in cons. 140. ad bene examinandum, col. 2. in antiquis: pari modo, pro tali confessione, ratione praedicta prae sumi debet. Gratianus etiam, tom. 1. cap. 116. num. 52. Idque maxime procedit, quando confes sio ipsa testatoris dirigitur ad grauandum haeredem, vel edam singularem succes sorem, & in his, quae ab eius voluntate dependent, dummodo non probetur, confes sionem, seu declarationem per errorem factam, vt Simon de Praetis tradidit lib. 1. interpretat. 1. dubitat. 3. solut. 5. num. 20. & duobus seq. fol. 28. Et de vi, & effectu confes sionis factae a testatore in vltima voluntate, adducit nonnulla Arisminus Tespatus, lib. 1. tit. de confessionibus factis in vltimis voluntatibus, folio 247. in fin. & 248. & comprobatur ex obseruatione eorum, qui vnanimiter dixerunt, prae sumptionem illam regulariter, atque in dubio sumendam, qua dicamus, ho[sect. 2] minem prae sumi salutis aeternae memorem, tum maxime; quando in extremis agit, aut laborat; & ideo verum dicere, vt inquit textus, in l. vltima, ad finem, C. ad l. Iuli. repetun. qui quidem relatus est in cap. sancimus, prima quae stione septima; & probant etiam cap. literas, de prae sumpt. & cap. significasti, de homicidio, vbi & prae sumptionem hanc recipiunt omnes, prae sertim Alciatus, de prae sumpt. regula 3. prae sumptione 4. in fin. Menoch. lib. 5. prae sumptione 5. num. 1. & 2. qui numeris sequent. exornat permultis: Cephalus, in cons. 276. num. 34. lib. 2. Octauianus Cacheranus, in decis. Pedemont. 79. num. 20. Mascar. de probat. tomo 2. concl. 1073. ex num. 1. cum seq. Farinacius, de indiciis, & tortura, quae st. 46. ex num. 4. vbi comprobat, & addit ex sententia aliorum num. 5. quod maior morientium pars nititur ab hoc s aeculo migrare sine onere conscientiae. Sic sane ex verbis, a testatore prolatis, siue ex declaratione eiusdem, in articulo mortis facta, non leuis, sed maximi ponderis coniectura deduci debebit, atque in casu dubio legitima interpretatio deduci; sicuti ex his manifeste constat, quae tam superiores iuris Interpretes, quam alij infra referendi adnotarunt, & alio cap. tertiae scilicet partis huius tractatus tradetur. Sic etiam licet confes sio testatoris, facta in testamento, vel in codicillis, de debito in fauorem alterius, non prober debitum in dubio, nec ex ea pos [sect. 3] sit in vita conueniri. nisi aliunde, & legitime probetur; attamen ex tacita, atque prae sumpta voluntate testatoris ipsius resoluitur in legatum, & fideicommis sum, & peti potest tanquam legatum, aut fideicommis sum: l. Lucius 2. §. quisquis, ff. de legat. 2. cum aliis, cum quibus sic resoluunt, & latius comprobant Gratianus tom. 1. cap. 116. ex num. 45. Antonius Gomezius, tom. 1. variar. cap. 12. de legatis, num. 81. Costa, in l. si ex cautione, fallentiae 12. n. 1. & 2. C. de non numerata pecunia, D. Spino, in speculo. gl. 18. ex n. 106. Ioan. Guttierrez, de iuramento confirmatorio, 2. parte, cap. 6. num. 5. latius practicarum, libro 3. quae st. 96. per totam, & maxime n. 4. num. 10. vbi concludit, quod confes sio simpliciter facta in testamento de debito, non est contractus, nec quasi contractus, & ideo testator non poterit in vita, ex ea solum conueniri, nisi adsint probationes, vel aliae coniecturae vrgentes, vel sit iurata, aut pars prae sens, & acceptans, vel facta in modum contractus; provt ibi prosequitur, & d. c. 6. nu. 5. & id ipsum resoluunt quamplurimi Authores, quos in vnum conges sit Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 165. per totam, & ideo eos non repeto: Simon de Praet. lib. 1. interpret. 1. dubit. 1. solut. 5. num. 20. fol. 28. Pet. Surd. decis. 250. & 285. vbi late comprobat, quod confes sio facta in testamento, non probat verum debitum, tamen quod sustinetur in vim legati, licet nulla extent verba dispositiua: idem Surd. in cons. 169. per totum, lib. 2. vbi etiam late & eleganter prosequitur, quod confes sio facta in testamento, non probat, nec est obligatoria, nisi aliter confirmetur instrumento, testibus, vel qua simili probatione; vel nisi sit iurata, aut aperte acceptata; alias sequeretur, quod testator non pos set illam mutare, quod est falsum; quia reuocato testamento, in quo confes sio continetur, ipsa quoque confes sio censentur, & remanet reuocata, provt latius ibi: & addit etiam post Costam, quod confes sio facta in testamento, non probat etiam in his casibus, in quibus, si facta es set inter viuos, probaret. Veluti quando facta es set pro exoneratione conscientiae; eandem quoque resolutionem tenuit, & comprobauit Stephanus Gratianus, disceptation. forens. libro primo, cap. 116. ex num. 45. cum seq. vsque in finem capit. Seraphinus de Oliuar. decision. 487. numer. secundo, & vide in proposito per totam decisionem, & decisione 471. Manticam, de tacit. & ambig. conuention. libro vndecimo, titulo vigesimo, numer. 22. Gamam decisione 293. numero primo, Riccium, collectaneo 1120. Hercul. Marescotum, variarum resolution. libro primo, cap. 48. numero septimo, & quinque sequent. fol. 107. vbi quaerit, si testator in suo testamento legauit centum alicui, quae confes sus est ei debere ex causa mutui, & postea condidit aliud testamentum, & primum reuocauit, an haec confes sio sit obligatoria, ita vt in iudicio ex ea experiri pos sit? & pro resolutione duos casus di stinguit Primus est, quando confes sio non est iurata, & suit facta parte absente; & tunc inquit, communem es se opinionem, quod non probet debitum, nec ex ea agi pos sit; & citat Bartol. Beroum, Durandum, Anton. Gomezium, Costam, & Menchacam, ita tenentes, & dicentes talem confes sionem non probare verum debitum, nisi aliter confirmetur instrumento, testibus, vel alia simili probatione; & reuocato testamento, ipsam quoque confes sionem censeri reuocatam. Secundus casus est, quando huiusmodi confes sio est iurata, vel fuit facta parte prae sente, & acceptante, & sic emanauit per modum contractus inter viuos; & tunc est obligatio, atque ex ea agi potest in iudicio, etiam quod sit facta in testamento reprobato, vt per Bald. Abbat. Felin. Capicium, & Anton. Gabriel. ibi relatos. Nec enim sequitur (inquit Marescotus metipse) Est facta in testamento, ergo sequi debet illius naturam: quia etiam in testamentis fieri pos sunt contractus, & donationes inter viuos, quando interueniunt requisita, vt est prae sentia vtriusque, quo casu actus est irreuocabilis, provt ibi comprobat: & concludit, confes sionem factam in testamento, ex qua ius parti quae situm est, irreuocabilem es se, quando pars, cui quaeritur, vel alius pro ea interuenit. Huiusmodi etiam confes siones, quae in te stamento fiunt, quod pos sint reuocari, & reuocatae censeantur, reuocato testamento; & vtrum prosint ad effectum retinendi, notauit etiam Ioan. Pet. De Fontanella de pact. nuptial. libro tomo secundo, clau sula finali, glos sa vnic a, parte secunda, numero trigesimo, & duobus sequentib. folio 859. vide etiam in eodem proposito, & de confes sione facta in testamento, nouis sime Ioseph. de Sese, decisione 385. per totam, parte quarta, folio 106. & 107. Ioan. Baptist. Valencuela Velazquez, in consilio 86. numero 18. & 19. folio 637. vbi quod confes sio, in te stamento facta, licet non probet debitum, sustinetur in vim legati, l. qui vxori, ff. de auro & argent. leg. Idque procedere quando confes sio penderet a sola voluntate facientis, non quando ab eius sola voluntate non penderet, vt inter personas prohibitas, vt per Bartol. Bald. Afflict. Hippolyt. Roland. & Surdum, ibi relatos; & quod ita intelligitur l. Theopompus, ff. de dote praelegata; & eadem, & alia tradidit Stephanus Gratianus, disceptation. forens. tomo primo, cap. 116. ex num. Quadragesimo secundo, vsque ad numerum 57. vbi vide. Sic etiam & econtrario, confes sio testatoris de[sect. 5] minori summa, quam sibi debeatur, non releuat debitorem, probato errore, iuxta text. iuncta sua Glos sa, in l. rationes, C. de probation. & in l. 121. vers. Otro si dezimos, titulo 18. partita 3. late probat Ioannes Gutierrez; de iuramento confirmatorio, secunda parte, cap. sexto. Vbi limitat, quando confes sio testatoris, de certa summa sibi debita, es set iurata, quia tunc noceret omnino haeredi, licet amplius debeatur; nisi in casu, quem ibi adducit numero 4. Sic quoque, contra confes sionem morientis, in[sect. 6] articulo mortis factam, de recepta pecunia ab aliquo non pos se opponi exceptionem non numeratae pecuniae a confitente, nec ab haeredibus eius, cum aliis multis resoluit Mascardus, de probation. tomo secundo, conclusione 1079. n. 4. Costa, vbi supra, Menochius, lib. quinto, dicta prae sumptione quinta, n. 14. idque ob praefatam coniecturam, quod in articulo mortis prae sumendum sit, eum verum dixis se; quam[sect. 7] uis alias regulariter exceptio non numeratae pecuniae intra biennium opponi pos sit, & aliquando eo etiam elapso; vt videre est in l. prima, cum seq. & per totum titulum, C. de non numerata pecunia; & prae sertim in l. ex contractibus, §. primo, Institut. de literar. obligation. l. nona, titulo primo, partita quinta, & late de materia, per Anton. Gomezium, tomo secundo, variarum cap. 6. de contractatu mutui; ex num. secundo, cum sequentibus, Costa, in dicta l. si ex cautione: Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 37. per totum: Menchaca, de succes sion. creat. lib. primo, §. nono, ex n. 19. Gratianus, regula 168. Hippoly. Riminald. in cons. 60. lib. primo, & in cons. 191. lib. secundo, & in cons. 152. ex numer. 35. eodem libro, & in cons. 272. libro tertio. And. Fachineus, controuerfiarum iur. libro secundo, capit. 81. cum pluribus sequentibus, Octauianus Cacheranus, decis. 134. Couarruu. resolution. libro secundo, cap. quarto, num. quarto. Ceuallos, commun. contra communes, quae stione 38. & 39. & 365. & Antonius Pichardus, ad dictum titulum, Institut. de literar. obligat. vbi latis sime, & in principio, quibus modis re contrahitur obligatio, ex num. 91. cum sequentibus, Stephanus Gratianus, decis. 165. Alexand. Trentacinquius, variarum lib. 3. tit. de solutionibus, resolutione 20. fol. 111. & quod exceptio non numeratae pecuniae non habeat locum in vltima voluntate, provt quando testator in testamento, vel in codicillis confiretur, se recepis se certam quantitatem ex causa mutui, & iubet solui, & de ratione differentiae inter contractus, & vltimas voluntates; vide etiam Anton. Gomezium, dicto cap. sexto, numero quinto, Hippolytum, Riminaldum, in locis nunc relatis. Ita etiam, quamuis confes sio facta sine causa[sect. 8] non valeat, attamen facta in articulo mortis valet, quandoquidem non prae sumitur, morientem mentiri voluis se; ita scribunt cum aliis Authoribus Menochius libro quinto, dicta prae sumptione quinta, num. 15. Mascardus, de probationibus, tomo secundo, dicta conclusione 1079. numero quarto, in fine, Octauianus Cacheranus, decisione Pedemontana 29. numero 21. qui citant text. vulgarem in l. secunda, §. circa, ff. de doli exceptione. Ex quo notarunt communiter Scribentes, contractui, vel stipulationi, sine causa factae, obstare exceptionem doli mali, vt ipse contractus effectum non sortiatur, & longa serie exornarunt, atque explicarunt Rodericus Suarez, in l. post rem iudicatam, in principio, in vers. prouidentia, num. 11. Auendanus, titulo de las exceptiones, fol. 141. numer. 21. Antonius Gomezius, tomo secundo variarum, cap. 11. numer. 3. Mascardus, de probation. tomo primo, conclusione 345. & tomo secundo, conclusione 1123. numero tertio, & quarto. Ioannes Oroscius, in l. iuris gentium. §. sed cum nulla, numer. 17. & in l. tale pactum, ff. de pactis, Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatio, prima parte capit. 47. per totum, Pinellus, in l. secunda, C. de rescindenda venditione prima parte, capit. primo, numero octauo, Matiencus, in l. secunda, titulo 14. glos sa secunda, numero octauo, libro quinto, nouae collect. Regiae, Azeuedus, in l. secunda, titulo 16. libro quinto, ex num. 43. cum sequentibus; & in l. prima, titulo 21. numero 170. libro quarte, Suarez Lusitanus, libro primo, obseruation. cap. 26. in fine, Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum libro secundo, cap. 3. D. Fernand. Mendoca, disputation. iur. ciuil. libro 3. cap. 9. numer. 44. Sic denique, & propter eandem prae sumptionem, quod moriens quilibet non sit immemor salutis aeternae; & alij effectus resultant, quos Menochius, Mascardus, Cephalus, & alij relatis supra, & referendi infra, tradiderunt. Et insuper, maio[sect. 9] rem adhiberi fidem scripturae defuncti, quam viuentis; cum aliis adnotauit Pancirolus, in cons. 112. numero 44. Flaminius de Rubeis, in cons. 8. numero 11. libro primo. Botta, in consilio 65. numero 26. & 27. vbi post Riminald. sen. vult, scripturam mortui semiplene probare, quando fuit vir legalis, stante quod mors illius, qui scripsit, aequipollet, ac si viuus iuras set; & id ipsum tenuerunt quoque Hippolytus Riminaldus, in cons. 752. num. 43. & 44. libro septimo, Craueta, in cons. 158. numero septimo, & in cons. 274. numero quarto, & in cons. 275. num. 6. Afflict. decisione 40. num. 20. Petrus Surdus, in con silio 245. num. 20. libro secundo, Menochius, in cons. 402. numero 49. & in consilio 422. num. 18. volumine quarto. Stephanus Gratianus, decisione Marchiae 94. numer. 13. Adrianus Gilmannus, rer. iudicatar. Germaniae decisione 30. numero 22. & 23. libro secundo, Nicolaus de Pas seribus, qui eosdem, & Rotae Romanae decisionem commemorat, in tractatu de priuata scriptura, libro primo, quae stione 6. folio 79. & 80. & num. secundo, & tertio, inquit, rationem communem es se, quia non est verisimile, quod moriens talem scripturam dimisis set, si vera non es set. Nemo enim cum mendacio prae sumitur mori, & in peccato, vt per Baldum, quem ibi refert, in cons. 476. volumine quinto: vbi Baldus, ex ea ratione concludit, quod confes sio damnati ad mortem super extorsione vsurarum, fisco praeiudicat; & sequitur Hippolyt. Riminald. in consilio 58. numer. 30. cum sequentibus, libro primo; & Mascardus, conclus. 1097. per totam. Et hinc etiam es se, quod licet scriptura priuata, regulariter pro scribente nullam fidem faciat, tamen vbi facta est a mortuo, facit prae sumptionem; sicut respondit, & fundauit Natta, in con silio 120. numer. 13. volumine tertio; & quando est confecta a reputato bono, post eius mortem semiplene probat; vt per Socinum in cons. 14. numero tertio, volumine primo, & refert Nicolaus de Pas seribus dict. quae stione sexta, numero tertio. Verum Simon de Praetis, in consilio 138. numer. 33. libro primo; in contraria opinione fuit, & existimauit, soli scripturae priuatae defuncti, absque testibus minime credi; quod in rigore iuris verum ego credo, quando agitur de praeiudicio tertij, nisi simul aliae coniecturae, aut adminicula concurrant, vel verisimilitudo ita suadeat, sicuti ex resolutionibus Petri Surdi, duobus in locis, statim dicetur. Caeterum a praedicta prae sumptione recedendum[sect. 10] dixit Menochius, libro quinto, dicta prae sumptione quinta, numer. 20. quando in contrarium extat alia prae sumptio, maxime fraudis, tunc namque homo non prae sumitur memor salutis aeternae; sicuti quando testator fatetur se aliquid debere alias non capaci, nam tunc etsi de morte cogitet testator, & forte in extremis agat, attamen prae sumitur confes sio illa facta in fraudem legis, prohibentis aliquid relinqui illi incapaci; ita probat text. in l. qui testamentum, ff. de probation. & in l. cum quis decedens, §. Titia ff. de legatis tertio, & ibidem Bartolus, qui scripsit, non credi marito conficienti te stamentum, in eóque attestanti , se ab vxore sua recepis se centum. Ea est ratio (inquit ipse Menochius) quia videtur facta confes sio in fraudem legis, prohibentis donationem inter virum & vxorem. Et antea idem scripsit idem Menochius, in consilio 40. numero 74. libro primo, & exornauit Tiraquellus, in l. si vnquam verbo, donatione largitus, numero 75. & quatuor sequentibus; & numer. 38. & tribus sequentibus, Ioannes Garcia, de nobilitate, glos sa secunda, ex numer. 18. vsque ad numerum 24. Mascardus, de probation tomo primo, conclusione 364. Antonius Gomez, in l. nona Tauri, numero 35. & 36. Rojas, in epitome succes sion. capit. 20. numero 60. Duenas, regula 365. D. Spino, in speculo, glos sa 16. numero 57. Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. quinto, numer. 21. Matiencus, in l. sexta titulo octauo, glos sa septima, Barbosa, sexta parte, leg. prima, ff. soluto matrimonio, ex numer. 31. probauit etiam id ipsum, quod Menochius, relatus nunc, Hippolyt. Riminaldus, in con silio 565. per totum, libro quinto, & in consilio 755. ex num. 31. vsque ad numerum 39. libro tertio, vbi de confes sione mariti, confitentis se recepis se ab vxore, constante matrimonio; quod sibi non praeiudicet, quia prae sumitur facta animo donandi; de quo tamen vide melius, & accuratius per Barbosam, dicta sexta parte, ex numer. 26. cum sequentibus, Vide etiam Cardinalem Tuschum, tomo secundo, litera C. conclusione 639. folio 85. & conclusione 667. folio 124. vbi de confes sione mariti in praeiudicium aliorum, ad fauorem vxoris; & conclusione 668. vbi de confes sione in fraudem creditorum facta; & ibi in fine refert Mascardum, de probation. conclusione 365. late probantem, quod confes sio facta a patre, quod pecunia sit filij, non probat, nec nocet aliis filiis, vbi ampliat, etiam si sit iurata, & limitat, nisi sit verisimilis: quod etiam resoluit Hippolytus Riminaldus, in consilio 379. num. 18. & in consilio 383. numer. 21. libro quarto. Vbi quod statur confes sioni patris dicentis se habuis se pecunias a filio, quando confes sio est verisimilis, vt quia filius erat in aliquo exercitio, vnde lucrum faciebat; & vide eodem cons. 379. num. 16. & 17. & cons. 383. nu. 21. vbi quod confes sio enuntiatiue facta a marito, se emis se fundum de pecuniis vxoris, si verisimilis sit, probat, & illi statur in praeiudicium creditorum mariti; & dicitur verisimilis, si mulier aliunde bona habebat, prout Salicetus, & Socinus ibi relati ob seruarunt. Surdus etiam, decisione 55. num. 4. Addiderim ergo, quod haec verisimilitudo, tota relinquitur arbitrio Iudicis, qui ipse considerare debebit, an fraudis suspicio ces set omnino, an etiam ex qualitate substantiae, & bonorum vxoris, per sonarum etiam, & factorum qualitatibus, id verisimile videatur; an etiam aliis adminiculis coadiuuetur, cum alias mariti, aut eius, qui donare non potest, alii sve praeiudicare, confes sio regulariter nocere non debeat; & vide Mascardum, vbi supra, conclus. 163. & duobus seq. Sic quoque confes sioni, etiam eius, qui in extremis laborat, aut in articulo mortis constitutus fatetur; non statur, quando de praeiudicio tertij agitur, & ab ea prae sumptione receditur, quod immemor salutis aeternae, in eo articulo non prae sumitur; prout Menochius, dicta prae sumptione 5. lib. 5. numero 17. post Alciatum, & alios probauit; & in cons. 39. num. 44. & 68. lib. 1. Mascardus, de probationib. tomo secundo, conclusione 1079. & idem Alciatus, regula 3. prae sumption. 37. Mascardus, conclusione 788. Franciscus Viuius, lib. 2. commun. opinion. 170. Ioann. Batist. Lup. de illegitimis, commentario 2. §. 3. num. 17. & 18. fol. mihi 144. & 145. vbi quod non est absolute credendum mortis in articulo aliquid dicenti, cum non omnis moriens sit Sanctus Ioannes Euangelista: & inde explicat n. 17. Filius an tuta conscientia teneatur credere matri dicenti in articulo mortis, eum es se filum adulteri? vide etiam Fuluium Pacianum, de probationib. tomo primo, cap. 78. num. 18. & patris confes sioni, seu as sertioni an stetur inter personas prohibitas, super meritis, vel super alio? commendo Carocium, de locato, & conducto, folio 28. per totum, & 29. columna prima, Greuaeum ad And. Gail. lib. secundo, conclusione 38. fol. 127. Fontanellam, tomo primo, clausula quarta, glos sa septima, ex numero primo, atque ex num. 60. & glos sa octaua, ex fol. 63. vide etiam eundem Fulu. Pacianum, cap. 53. num. 47. & duobus sequentibus; vbi post Baldum notauit, quod testimonium illius, qui erat in articulo mortis constitutus, reprobari potest, etiam si sumpsis set Corpus Chri sti; quia non omnis, qui moritur, est Ioannes Euangelista. Et quod Rex ille fuit stultus, qui renuntiauit Regno ob dictum matris dicentis, illum fuis se filium adulterum, & non Regis. Confert etiam sententia aliorum, confes sionem[sect. 12] patris de debito, in praeiudicium legitimae filiis debitae, eisdem non praeiudicare; sicuti ex sententia Bartoli, communiter recepta, & relatis Tiraquello, Palacios Rubios, Antonio Gomezio, & Auendano; resoluit Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. quinto, num. 21. & 22. Vbi inquit, quod confes sio testatoris, in testamento facta de debito, vel de pretio venditionis, soluto a filio, vel de tali re empta pecunia filij, non nocet caeteris filiis in sua legitima, nisi constet, vel probetur ex verisimilibus probationibus debitum, vel solutio. Et reddit rationem, quia vbicunque potest es se sus picio fraudis, provt est in donatione inter personas prohibitas, non sufficit as sertio, & confes sio patris; sed requiritur vera & actualis probatio, vel solutio. Id tamen limitat, & intelligit respectu Tertij & Quinti inter filios, & alios descendentes, & respectu Quinti inter extraneos; quia horum res pectu confes sio debiti, vel solutionis in testamento facta per patrem, resoluitur in legatum gratuitum, quod Auendanus ibidem relatus rectis sime obseruauit; & repetit idem Gutierrez, practicarum lib. 3. quaest. 97. num. quinto; qui duobus locis affirmat id procedere, & verum es se, etiam si talis confes sio patris in praeiudicium legitimae filiorum, fuerit in[sect. 13] rata. Quod etiam resoluit Mascardus, de probation. tomo primo, conclusione 359. num. 7. vbi ex sententia communi, quod confes sio facta in testamento, non probat quoad minuendam legitimam filiorum. Et repetit num. 18. vbi quod confes sio in testamento facta, etiam iurata, non probat, nec valet, quatenus tendat in praeiudicium, & damnum creditorum, vel in diminutionem legitimae filiorum: Fuluius Pacianus, de probationib. lib. 1. cap. 53. num. 49. vbi quod confes sio patris as serentis in testamento, se es se debitorem alicuius, non nocet filio ad minuendam legitimam, nisi aliter de debito constiterit, vt per Alexand. ibi relatum: ita etiam quod confes sio patris non noceat filio quoad legitimam, nec as sertio eiusdem filio praeiudicet; ex aliis tradidit Ioan. Baptist. Valencuela Velazq, in cons. 86. num. 5. & 6. & num. 28. vbi quod confes sio patris ad minuendum legitimam filij non valet: Ioan. Vincent. de Anna, singulari 89. Petrus Surdus, de alimentis, titulo nono, quae stione 32. Numer. 76. dicens, quod quando quis prohibetur aliquid facere, prae terquam ex iusta causa, vt auferre filio legitimam, haec non probantur per solam confes sionem, aut as sertionem prohibiti: Tuschus etiam, tomo 6. litera L. conclus. 188. per totam; Hippolytus Riminaldus in cons. 379. ex numero duodecimo, cum sequentibus, libro quarto, vbi quod praefata resolutio non procedit, quando praeter confes sionem patris concurreret verisimilis coniectura, quod confes sio sit vera, puta ex qualitate personae, & verisimilitudine delicti; vt declarant Butrius, & Alciatus, ibi commemorati, & conuenit Ioannes Parladorius, rerum quotidianarum libro secundo, cap. 14. vbi ex communi Doctorum placito resoluit, confes sionem de recepto factam a patre in contractu, etiam onero so, tanquam suspectam, liberis eius non praeiudicare, etiam si iureiurando fuerit confirmata, atque ea siue in extraneum, siue in alicuius ex liberis fauorem facta fuerit. Statim tamen explicat, quando haec confes sio excederet modum meliorationis praefinitum a lege, puta Tertium & Quintum respectu liberorum, vel Quintum respectu extranei; provt latius ibi; & concludit num. 3. confes sionem veram es se, pretiúmque numeratum fuis se, argumentis, & coniecturis probati pos se; & in eo conuenire Alexand. Angelum, Salicetum, Ca stellum, Gregorium Lopez, Tiraquellum, & Crauetam, quos ibidem commemorat. Conuenit etiam Guil. Benedictus, in capit. Rainuntius, de testamentis; verbo, si absque liberis moreretur, num. 27. & 28. [sect. 14] Sed & confert quoque, vulnerati, seu offensi as sertionem, aut confes sionem in articulo mortis, contra inculpatum, nedum ad condemnationem non sufficere, sed nec ad torturam, etiam si is alias fuerit vilis, & abiecta persona; idque per text. vulgatum, in l. si quis in graui, §. si quis moriens, ff. ad Syllan. affirmarunt Bartolus ibi in summario, dicens, quod as sertio interfecti non probat, nisi probetur aliter mors illata. Baldus in eodem summario, vbi quod non creditur dicto offensi, nisi probet. Albericus etiam in summario, vbi quod non creditur dicenti, se ab aliquo vulneratum. Angelus pariter in summario, vbi quod non est credendum percus so de percus sore suo, etiam in mortis articulo; & latius explicarunt Mascardus, de probationib. tomo primo, conclusione 144. & tome secundo, conclusione 1134. Iulius Clarus, libro quinto, § finali, quae stione 52. numero quinto, Menochius, de arbitrariis, libro secundo, casu 108. num. 20. Couarruu. resolution. libro secundo, capit. 13. numero octauo, Bos sius titulo de Inquisi tore, numer. 48. cum sequentibus, Plaza, de delictis, libro primo, cap. 13. Guil. Benedictus, in capit. Rainuntius, verbo, in extremis, numer. 14. & 15. & 20. & 21. Antonius Gomezius, tomo tertio variarum, cap. 13. num. 16. Menochius, de prae sumptionibus, libro primo, quae stione 80. numero septimo, & sequent. Bertazolus, consilio tertio, libro primo, Mascardus, de probationibus, tomo primo conclusione 144. & lib. 3. conclusione 1129. Ludouic. Peguera, decisione criminali 17. & commendo Farinacium, de indiciis & tortura, quae stione 46. ex numero primo, vsque ad numerum 56. vbi resolutionem praedictam magis amplectitur ex numero septimo. Et eam nonnullis modis explicat, atque limitat, & adeo late prosequitur, vt nihil intactum relinquat. Et ij omnes addunt vulgatum illud, & quod per manus circunfertur quotidie, quod scilicet non omnis moriens prae sumitur Sanctus Ioannes Baptista, atque ideo morientis dicto non plena adhibetur fides, & ipsum pronuntiatum explicant, provt ibidem Farinacius, numero quinto. Explicant quoque, an aliquid iuuet, siue quid[sect. 15] prosit, aut cuius sit virtutis, & effectus confes sio facta in articulo mortis alium exculpando; de qua vide Mascardum, de probation. tomo tertio, conclu sione 1130. Couarruu. variarum resolut. libro secundo, cap. 13. numero octauo, in fine, Menochium, de prae sumption. lib. 1. quae stione 90. numero primo, Antonium Gomezium, tomo tertio cap. 13. numer. 17. ad finem, vers. Si vero delictum: Latis sime Farinacium, de indiciis, & tortura, dicta quae stione quadragesima sexta, ex numero 69. atque ex numer. 104. cum seq. vsque in finem quae stionis. Et vltra relatos ab eo, D. Garc. Mastrillum, decis. 195. per totam. Vbi non modo de exculpatione ab offenso, siue vulnerato, sed etiam socio criminis in articulo mortis, aut in patibulo facta, de quo etiam Farinacius ibi, numer. 74. Ita quoque Notario dicenti, etiam in articulo[sect. 16] mortis, se falsum fabricas se instrumentum, non creditur in praeiudicium partis, seu tertij ad cuius fauorem cantat instrumentum; idque etiam si as serat, ad suae conscientiae exonerationem; per text. in dicta l. si quis in graui, §. si quis moriens, ff. ad Syllan. per quem text. sic adnotarunt Bald. Salicet. Angelus, Alexand. Marsilius, Castrensis, Follerius, Boerius, Placa, Antonius Gabriel, & Mascardus, cum quibus Farinacius metipse, dicta quae stione 46. numero 75. & vltra eum, probauit, & resoluit id ipsum Petrus Surdus, decisione 107. per totam, maxime numero primo, & secundo, & numero septimo; vbi declarat, quod confes sio Notarij, quod testamentum sit falsum, probat, quando est coniecturis adminiculata; & vide decisione 135. per totam, vbi etiam, quod Notario as serenti, se falsum commi sis se, non creditur ad tertij praeiudicium, & limitat numero quarto, & quinto, & numero 8. & 12. & 13. quod confes sio Notarij verisimilis, vel pro qua concurrunt coniecturae, probat falsitatem ad partis prae iudicium; & confes sio, si coniecturis iuuetur, probat contra tertium, provt latius ibi. Testis etiam, si in articulo mortis fatetur, fal[sect. 17] sum deposuis se, non praeiudicat ei, in cuius fauorem deposuit, nisi aliunde probetur falsitas depo sitionis, etiam si ad suae conscientiae exonerationem, extraiudicialiter ita in terminis fateatur; ita communiter tradunt Doctores omnes, in d. l. siquis in graui, §. si quis moriens; & infinitis relatis resoluit, & late explicat Farinacius, eadem q. 46. Ex num. 56. vsque ad num. 75. vbi videri potest: & vltra relatos ab eo, idem quoque tradidit Ma strillus, d. decis. 195. n. 3. Azeuedus etiam in l. 2. ti tulo 8. lib. 4. nouae collect. Regiae, n. 41. & 42. idque ex ipsa ratione, numeris praecedentibus adducta, quod confes sio morientis, in articulo etiam mortis con stituto, alij tertio praeiudicare non potest. Fatetur tamen, quod in hoc casu multum detraheretur fidei testis, maxime, si secundum dictum, in mortis articulo declaratum contra primum in iudicio cum iuramento prolatum, fuerit dictum cum iuramento, & Iudicis auctoritate interueniente, & refert casum quendam, ex facto occurrentem, de quo ibi videri potest. Sic quoque Iudicis as sertioni, pariter in articulo[sect. 18] mortis dicenti, se iniquam tulis se sententiam ad fauorem alterius, prece, vel pretio corruptum; non etiam credendum est in praeiudicium eius, ad cuius fauorem lata est sententia; sicuti ob eandem rationem, praeiudicij scilicet tertij, tradiderunt communiter Doctores omnes, in dicta l. si quis in graui, §. si quis moriens, ff. ad Syllanian. & cum infinitis re soluit Farinacius, de indiciis & tortura, dicta quae stione 46. ex num. 76. vsque ad numerum 92. & id ipsum resoluunt Azeuedus, vbi supra, Mastrillus, d. decis. 195. numer. 1. & 2. Confert denique dotis receptae confes sionem, a [sect. 19] marito, etiam in articulo mortis factam, filiis, & creditoribus praeiudicium non afferre, nisi aliunde & vere dotis ipsius numeratio probetur; idque iuxta Glos sam, in l. as siduis; verbo, datae, C. qui portio. in pign. habean. quod priuilegia a iure conces sa dotibus, habent locum in dotibus, de quarum vera numeratione apparet, non vero in dotibus confes satis, quando non apparet de vera numeratione earum. Iuxta titulum etiam, C. de dote cauta non numerata. De cuius materia, & dotis receptae confes sione, constante matrimonio emis sa; post ordinarios in suis locis, & alios multos, qui ab eisdem praecitantur, sunt videndi omnino Chas saneus, in consuet. Burgun. rubrica 4. §. 7. glos sa, confes sion, & glos sa, Couarruu. variarum. libro primo, cap. 7. ex numero quinto, cum sequentibus, Fernand. Vazq. de Menchaca, quae stion. vsu frequentium libro tertio, cap. 46. & 47. Aluarus Valascus consultatione quinta, & sexta, Ioannes Gutierrez, de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 15. Menochius, libro primo, prae sumptione 12. & 13. Iacob. Mandellus de Alba, in cons. 651. & 652. & 653. And. Gaill. practicarum obseruation. lib. 2. obseruatione 81. Ioannes Cephalus in consil. 448. lib. 3. Franciscus Bursatus, in consil. 32. lib. 1. Mynsingerus, centuria 1. obseruatione 61. Hippolytus Riminaldus, in cons. 180. libro secundo, & in cons. 419. libro quarto, Anton. Gomez. in l. 50. Tauri, ex num. 52. & sequent. Ioseph. Mascardus, de probat. conclusione 362. & 363. & conclu sione 566. & 567. & 568. vbi late de materia; Decisio Rotae 155. parte secunda, in nouis sim. Afflict. decisione 402. & ibidem Vrsillus, And. Fachineus, controuersiarum iur. libro octauo, ex quae st. 77. vsque ad quae st. 88. Borgninus Caualcanus decisione 30. ex numero 82. p. 3. Vincent. Carocius, de excussionibus, quae st. 20. q. primae principal. Petrus Surdus, decisione 116. per totam, Pat. Thomas Sanchez, de sponsalibus lib. 6. tom. 1. disput. 9. per totam, Per. Barbosa, sexta parte, leg. primae, ff. soluto matrim. ex numero 26. cum pluribus seq. Alexand. Trentacinq. variarum resolution. lib. 3. titulo de iure dotium, resolutione septima, per totam, folio 311. & titulo de pignoribus, resolutione 9. folio 231. Cardinalis Tuschus, tomo secundo, litera C. conclus. 667. & 668. fol. 124. & 125. & eodem tomo, litera D. concl. 748. & 749. & 750. & 751. ex folio 972. vsque ad folium 987. vbi latis sime; Cornazanus, decisione Lucensi 130. Franciscus Viuius decisione 148. 1. p. & decisione 431. p. 3. & decis. 438. ex num. 15. & decis. 537. part. 4. Stephanus Gratianus, disceptat. forens. lib. 1. cap. 16. ex num. 142. & vide eundem, decis. 103. Camillus Borrellus, in con silio 56. Peregrinus, decis. 141. Anton. Mazeratus, re solution. lib. 2. resolutione 48. Magonius, decisione Florentina 68. Cae sar Barcius, decisione 126. num. 32. Farinacius, nouis simarum Rotae Romanae, anni 1618. decisione 61. prima parte, tomi secundi; & decisione 124. & 683. Partis secundae, tomo secundo, D. Ludou. a Peguera, decisione 149. vbi de confes sione dotis receptae, in testamento facta: Fontanellam, tom. 2. & alios in tractatu de alimentis referam. Ex his sane, quicquid in proposito excogitari[sect. 20] valeat, & occurrere soleat, in terminis tractum, atque resolutum apparet; & tria principaliter deducuntur. Primum, quod confes sio dotis receptae, constante matrimonio facta, probat, vbi praeces sit promis sio; Socinus, in l. 1. num. 78. & 95. ff. soluto matrimon. Craueta, in cons. 50. col. 1. & 2. Couarru. variar. resolut. lib. 1. d. cap. 7. num. 6. Lancel. Gallia. Alexander, Cephalus, Decisio Pedemontana, Bellonus, Beccius, Alciat. & Ancharan. cum quibus Petrus Surdus sic notauit decis. 55. num. 5. & decis. 116. numero primo, vbi addit alios Authores ita quoque tenentes, & resoluit, quod confes sio dotis receptae, facta per maritum, creditoribus praeiudicat, si praecedat promis sio dotis, aut si est lapsum tempus praefixum ad opponendam exceptionem non numeratae pecuniae, provt ibi numero secundo, & id ipsum, quod confes sio dotis receptae, probat, quando promis sio praeces sit; cum aliis multis tradidit Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, ff. de condition. & demonstration. libro secundo, cap. 16. num. 60. & quod confes sio, constante matrimonio facta, non prae sumatur fraudulenta, quando retro fuit dos promis sa, alias secus; ex sententia aliorum annotarunt Mascardus, dicta conclusione 362. numero secundo, Cae sar Barzius, dicta decisione 126. numero 32. licet non omnino quiescat, sed latius explicet ipse Surdus, dicta decisione 116. numero nono, in vers. Nec obstat, quod praecedens; & num. 10. Loquitur tamen, quando delictum, vel debitum praecedit dotis confes sionem, provt latius ibi. Secundum, quod confes sio dotis, constante ma[sect. 21] trimonio facta, probet etiam, quando est verisimilis; quod ex sententia aliorum tradidit ipse Surdus, decis. 55. n. 3. Tuschus, Riminaldus, & alij, de quibus supra hoc eodem cap. n. 10. Tertium & vltimum, quod confes sio dotis rece[sect. 22] ptae, facta in testamento, sustinetur in vim legati, seu fideicommis si; quamuis non constet de vero debito, neque testator vltra confes sionem aliquid vlterius disposuerit, quod late probauit Surdus, decisione 285. per totam, Stephanus Gratianus, disceptat. forens. libro primo, dicto cap. 116. ex num. 42. cum sequentibus, D. Ludou. Peguera, d. decis. 149. quod quidem nullis filiis, aut descendentibus extantibus, qui legitimi sint, certum est; tenerentur namque haeredes dotem confes satam, ex causa legati, aut fideicommis si prae stare; dummodo creditores non extent, quibus praeiudicium inferatur, idque, etiam si aliunde dos ipsa confes sata non probetur; nam si probaretur, etiam in praeiudicium filiorum, & creditorum, salua tamen prioritate temporis creditorum es set soluenda. Quod si dos ipsa confes sata, aliunde non probetur, & filij, aut descendentes existant, in remanente Quinti duntaxat sustineri debebit, ex causa legati, aut fideicommis si confes sio, & remanens Quinti eidem vxori prae standum, vel in quantitate confes sionis emis s ae; quod est notandum, atque ita practicandum: & conuenit Auendani, Parladorij, & Ioannis Gutierrez placitis, de quibus supra, atque ita explicari & temperari debent tradita per Stephan. Gratian. d. cap. 116. ex num. 45. De materia autem praedicta, dotis scilicet con stante matrimonio confes satae, & quando illa prae iudicet, siue non; late atque ex profes so agendum est in commentariis de alimentis; vbi vltra Authores relatos supra: Marescotus, Alexand. Ludouisius, Pet. Fontanella, tom. 2. vbi latis sime, & alij commemorantur.[sect. 23] Secundo deinde & principaliter obseruandum, atque constituendum erit, in testamentis, & vltimis voluntatibus, interpretationem, atque coniecturam ita fieri debere, vt ipsamet saluti animae prospectum, & consultum fuis se, dicatur; & quae illi tutior, & fauorabilior sit; cap. ex tenore, vbi Abbas, qui filij sint legitimi: Archidiaconus, in cap. primo, in vers. Quaecunque, in fine, de statu regularium, Authen. Cas sa, C. de Sacrosanct. Ecclesiis: Camillus Gallinius, de verborum signification. lib. 5. cap. 6. numer. 23. Franciscus Mantica, de coniectur. vltimarum voluntat. lib. 7. titul. 3. num. 19. vbi inquit, quod in dubio coniectura illa capienda est, quae animae te statoris magis suffragatur, quia illa cunctis rebus,[sect. 24] & personis debet anteponi; l. sancimus, in fine, C. de Sacrosanct. Ecclesiis, cap. cum infirmitas, de poenitent. & remis. & cap. praecipimus, in principio, 12. q. 1. & subdit in vltima potis simum voluntate id locum habere, in qua quis cogitat se moriturum, l. hac consultissima, §. at cum humana fragilitas, C. qui testam. facere possunt; & ita dixit Iason, in cons. 183.[sect. 25] columna secunda, volumine secundo. Subdit etiam, quod in dubio, cum duae pos sunt capi coniecturae, vna quod dispositio sit facta contemplatione con sanguinitatis, altera quod sit facta intuitu paupertatis, & consequenter pro anima testatoris, quod illa magis accipienda est, quae suffragatur animae; & ideo censeri debeat facta contemplatione animae ipsius; quicquid Authores, ibi relati, contra senserint; & repetit ipse Mantica, lib. 12. titulo finali, num. 31. cuius ego metipse mentionem quoque feci, & contrariam, magísque communem aliorum sententiam recensui supra, hoc eod. tractatu, cap. 22. num. 6. & 7. & num. 90. vbi vide: & idem tenuit Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib.[sect. 26] 2. cap. 1. §. 2. num. 1. & per totum §. infert ad quae stiones permultas, in quibus fauore animae interpretatio fieri debet in dubio, & resolutio accipi. Et subdit, quod si de animae salute, & fauore agatur, odiosa etiam, & correctoria dispositio extendi debet, vt videte licet per Iasonem, & Afflictum, quos ibi recenset. Et huiusmodi dispositionem, ob piam causam, atque salutem animae factam, vsque adeo fauorabilem es se, vt a solo Romano Pontifice al[sect. 27] terari, mutaríve ipsa pos sit; per text. in Clementina, quia contingit, de Religiosis domibus, quamuis ex Concilio Tridentino, sessione 22. cap. 6. Episcopis, tanquam delegatis Sedis Apostolicae commis sum sit, etiam vt minuere pos sint Mis sarum numerum, ex defuncti dispositione relictum; vt cauetur ses sion. 25. cap. 4. modo pro celebrandis Mis sis, relictum non sufficiat; provt vtcumque latius declarant D. Paz, D. Francisc. Sarmientus, Didac. Couar. & Mandos. cum quibus Phaebus, decis. Lusitaniae 47. Ceuallos, commun. contra commun. q. 282. n. 25. latius q. 906. ex n. 57. cum seq. Mieres, 4. P. q. 1. limitat. 1. n. 13. Tertio denique obseruandum, atque constituendum erit; ex dictis hactenus numeris praecedentibus, scilicet prae sumptionem illam in dubio, & regulariter sumendam, qua dicamus hominem salutis aeternae memorem, tum maxime, quando in extremis agit, aut laborat, & quod quilibet nititur ab hoc seculo migrare sine onere conscientiae; & idcirco verisimile non es se, quod in articulo mortis constitutus, aliquid agat contra propriam con scientiam, aut quod eius immemor fuerit; & quod in dubio coniectura illa capienda est, quae animae testatoris magis suffragatur, & fauet. Cae terum ab hac coniectura, & prae sumptione recedi, quando fraudis extat prae sumptio, aut quando agitur de praeiudicio tertij. Ex his inquam Doctorum pronuntiatis, & as sumptis praedictis inferri ad re solutionem, & explicationem articuli admodum controuersi, & in quo vnius, & alterius partis sectatores, pronuntiata, siue Axiomata proposita expendunt principaliter, eisque adducuntur, & excitantur, tam negatiuae, quam affirmatiuae opinionis Authores; vtrum inquam legitimati per sub sequens matrimonium, in mortis articulo contractum, substitutum excludant? Quem articulum ad tria capita principalia reduxit Pat. Thomas Sanchez, de sponsalibus, & matrimon. p. 2. lib. 7. disp. 105. num. 1. & per tot. disputationem explicat. Primum est, an matrimonium in articulo mortis, desperatáque iam salute, contractum, validum sit. Secundum, an prolem naturalem, antea habitam, legitimam efficiat. Tertium, an legitimam efficiat, etiam in praeiudicium substituti, qui alias ex legis, vel ex testatoris dispositione, prole legitima deficiente, succes surus es set. Quoad primum caput, recepta est, & commu[sect. 28] nis omnium Scribentium sententia, ita vt nullus dis sentiat, nec dis sentire potuerit, matrimonium in articulo mortis contractum, validum, & de iure firmum es se; id quod concludenter, & veris sime tenet, & fundat Pat. Thom. Sanchez, d. disput. 105. num. 2. & 3. & conueniunt vnanimiter permulti illi Authores, quos conges sit ibidem, num. 5. & 8. & 9. Anton. Gomez. in l. 9. Tauri, ex num. 57. Ludou. Molina, de Hispan primog. lib. 2. cap. 5. num. 25. comprobat etiam, & motiuis nonnullis quae in contrarium excitari poterant; satisfacit, responsúmque praebet D. Francisc. Sarmient. selectar. lib. 1. cap. 6. num. 5. & 6. vbi late, certum es se, quod etiam in articulo mortis potest contrahi matrimonium. Peregrin. de fideicommis s. art. 24. sub num. 59. versic. breuiter communis senentia, folio mihi 230. in princip. vbi cum Abb. Ioann. Andr. Butrio, Cardin. & Praeposito, Alexand. Bald. Bero. Angel. Alex. Cuman. Aret. Socin. Ias. Siluan. & Hieron. Gabr. inquit, communem es se sententiam, quod teneat de iure matrimonium, in articulo mortis contractum. And. Fachineus, controuers. iur. lib. 4. cap. 55. in vers. Fundamentum vero contrariae sententiae est, fol. mihi 466. Pat. Ludou. Mol. de iust. & iur. tom. 2. disput. 272. in vers. Posita validitate eiuscemodi matrimonij, folio mihi 976. Polydorus Ripa, de actis in articulo mortis, cap. 2. num. 1. Prosper Pas setus, in cons. 98. n. 15. Lud. Casanate in cons. 21. num. 4. & pro certo supponit Angel. Matheac. de legat. & fideicommis. lib. 3. cap. 21. ex n. 18. Supponunt etiam alij quamplures, qui inferius commemorantur. Longa serie Ioseph. de Rustic. ad l. cum auus, lib. 2. c. 16. ex n. 41. & pluribus seq. ex fol. 265. & n. 56. & 68. & lib. 5. c. 3. n. 57. Ioann. Baptist. Valencuela Velazq. in cons. 66. n. 3. Quoad secundum vero caput, communis quo[sect. 29] que & recepta omnium sententia est (a qua pauci dis sentiunt) matrimonium in articulo mortis, siue ab eo, qui in extremis laborat, contractum. filios naturales, antea natos, legitimos efficere; provt le gitimos efficit, quando in bona valetudine contrahitur; sic sane notarunt, & resoluunt Ian. And. Anton. Ludou. de Sardis, Alex. Ias. Guillel. Mayner. Laurent. Siluan. Paris. & Didac. Couarr. cum quibus sic tradit Ludou. Mol. lib. 2. d. c. 5. n. 25. & late comprobat Ant. Gom. in l. 9. Tau. n. 57. & 58. D. Francis. Sarmient. select. lib. 1. c. 6. n. 5. in princ. & seq. Et sequuntur 34. iuris Interpretes, quos diligenter cumulauit, & in vnum conges sit P. Thom. Sanche. d. disp. 105. n. 4. & 5. qui ipse hanc resolutionem vt certis simam probauit, & comprobauit. Et vltra eum, idem quoque tanquam indubitatum supponit Pet. Surd. in cons. 384. sub n. 60. lib. 4. & resoluit Ioseph. de Ru stic. d. n. 56. & 64. Quoad tertium autem & vltimum articulum,[sect. 30] an scilicet legitimati per subsequens matrimonium, in articulo mortis contractum, substitutum excludant, nécne? obseruandum est, duas es se principales, & contrarias opiniones. Prima est negatiua, quod legitimati ex matrimonio subsequenti, in vltimo vitae spiritu contracto, substitutum non excludant: & ij quidem loquuntur, ac intelligunt, vbi nulla alia defraudandi substituti prae sumptio concurrit, quam eo mortis articulo matrimonium contrahi; atque ita ex solo actu matrimonij contrahendi, fraudis prae sumptionem deducunt, ob eámque solam, legitimatos non excludere substitutum, non dubitarunt as serere, quasi matrimonium, non alio, quam defraudandi, & excludendi substitutum, animo factum fuerit: & huius quidem placiti, atque sententiae fuere Angel. Curtius iunior, Beroi. Ruin. Alciat. Barbatia, Cephal. Mantuan. Burgos de Paz, & Menochius: quos pro hac parte commemorauit, & conges sit Pat. Thomas Sanchez, p. 2. de sponsalibus, lib. 7. de impedimentis, d. disputat. 105. num. 7. folio mihi 710. vbi exemplum proposuit: Angel. etiam, Bald. Ioann. Fabrum, And. Alciat. Tiraq. Ioann. de Anania, Barbat. Albert. Brunum, Ruin. & Cephal. pro hac ipsa negatiua parte expendit Ioseph. de Rusticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. cap. 16. num. 41. & vltra eos, eandem quoque sententiam probarunt ex antiquioribus ordinariis, alij etiam quos Burgos de Paz, in cons. 6. n. 11. adducit, qui ipse hanc sententiam magis probauit, & multos Authores pro ea recenset. Anton. etiam Cannetius, in extrauaganti, volentes: §. sed an constitutus, folio 178. Ioann. Philip. in cons. 63. num. 34. vol. 2. Crotus in cons. 92. num. 14. vol. 1. Prosper Pas setus in cons. 98. num. 15. & 16. Cas sianus Puteus, lib. 1. q. 33. num. 29. & 42. Rodericus Suarez, in l. 9. tit. 11. lib. 1. fori, num. 10. fol. 146. Mieres, de maioratu, 2. p. q. 1. num. 2. Ignarius Lasarte, in addit. ad tractatum de decima venditionis, cap. 21. n. 43. & 44. & 45. fol. 66. Pet. Duennas, regula 340. limitatione 1. fol. 132. Alex. Raudens. decis. Pisana 42. P. 3. num. 38. & 41. folio 309. Ioann. Vincent. Hondedeus, in cons. 32. num. 44. & 45. lib. 1. Pet. Surd. (quem nullus commemorat) in cons. 384. num. 60. lib. 1. Cardin. Tusch. tom. 4. lit. L. concl. 483. num. 4. & 6. fol. 45. Ru stici, ad l. cum auus, lib. 5. c. 3. ex n. 57. cum seq. Fundamenta autem huiusce partis ad sequentia[sect. 31] principaliter reducuntur. Primum, quod vbicunque actus, per quem alius excluditur, celebratur in mortis articulo, prae sumitur in eius fraudem ge stus. Idque per text. in l. filiae meae emancipatae 60. ff. soluto matrimon. ex qua dicimus prae sumi fraude illum misis se repudium vxori mortis tempore, qui viuens mittere potuit; & idcirco matrimonium, fraude dis solutum, non prodest viro, nec nocet patri in dotis restitutione. Et per hunc text. Iacob. Menoch. lib. 6. prae sumpt. 8. (quo loci Pat. Thomas Sanchez eum retulit) & lib. 4. prae sumpt. 83. n. 76. (quo loci eum non commemorat) nonnulla deduxit; quod scilicet actum tempore mortis faciens, cum viuens facere potuerit, fraude prae sumi fecis se. Quod legitimatus per subsequens matrimonium, tempore mortis contractum, non excludit substitutum. Quod haeres institutus, & grauatus restituere, si deces serit sine liberis, si in extremis laborans, ingreditur Religionem, prae sumitur fraude ingres sus, vt substitutum excludat. Quod beneficij permutatio, facta in articulo mortis fraudulenta prae sumitur. Quod emancipatio filiae, facta a patre, in extremis laborante, prae sumitur fraude facta, vt ab haereditate filiam excluderet. Quod donatio, licet per superuenientiam liberorum reuocetur, non tamen reuocatur, quando filij per subsequens matrimonium in fraudem, legitimantur. Quod beneficij renuntiatio in fraudem facta, non prodest ei, ad cuius commodum facta fuerat. Quod locatio in quinquennium, in fraudem haeredum vxoris, a marito facta, non valet, nec locatio facta a Praelato in fraudem Ecclesiae; provt haec omnia latius comprobat d. prae sumpt. 83. lib. 4. ex numer. 76. vsque ad num. 83. & lib. 6. de prae sumpt. 8. qui tamen ex d. numer. 83. & 2. seq. singulariter explicat, & confutat id, quod dictum est de haerede grauato, qui ingres sus est Monasterium, vt substitutum excluderet. Surdus etiam, d. cons. 384. ex num. 60. nonnulla quoque in proposito considerat, & textum metipsum in d. l. filiae meae emancipatae, expendit, videlicet, quod semper fraudis suspecta est alienatio, quae fit ab infirmo. Et quod infirmitas reddit actum, fraudis suspectum. Et quod regulariter actus factus in morte, non nocet his, quibus alias noceret, quia prae sumitur fraudulentus. Et refert Afflict. decis. 168. Menoch. in cons. 39. num. 44. & multis seqq. vbi inferunt ad alia. Et quod locatio rei dotalis, facta a viro, dum vxor graui morbo laborat, non valet ad praeiudicium hae redum vxoris, si resoluatur matrimonium. Et quod matrimonium contractum in extremis vitae, non operatur effectum quoad praeiudicium substituti, licet quoad caetera operetur. Et quod id maxime procedit, quando nulla subes set neces sitas, actum tempore mortis faciendi. Et quod ex sola infirmitate, quamuis fraus non insurgat, insurgit tamen, si aliae fraudis coniecturae concurrant. Et quod actus, in fraudem gestus, sustinetur, quando sine fraude fieri poterat; falsum es se, & contrarium verius, vt in l. Titius, ff. ad Trebellian. cap. beneficium, si de feudo fuerit controuersia. Et hinc es se, quod vas sallus, qui potest subinfeudare, non subinfeudat in fraudem. Et quamuis feudum ipsum pos sit a muliere in dotem dari, non tamen hoc fieri potest in fraudem. Et regulam es se, quod fraus vitiat actum, qui sine fraude fieri poterat. Et licentia, ad alienandum conces ss, intelligi debet, dummodo bona fide, & sine fraude fiat alienatio; alias si fraus interueniat, non valet. Et confirmatio Superioris non validat actum, in fraudem factum. Et lex fraudem non comitatur, sed illi repugnat: provt haec omnia latius authoritate confirmat idem Surd. ex numer. 60. vsque ad num. 66. Et hactenus de primo fundamento, ex dict. l. filiae meae emancipatae, deducto; de quo etiam Rusticis, vbi supra, lib. 2. cap. 16. n. 42. & quatuor seqq. Secundum deducitur fundamentum ex textu, in cap. 3. de renuntiatione, in 6. vbi renuntiatio facta ab infirmo, laborante graui morbo, non attenditur. Vnde facta est regula Cancellariae, de infirmis resignantibus, quae fundata est super fraudis suspicione, provt Surdus, dicto consilio 483. num. 60. in principio annotauit. Et textum ipsum expendunt fere Authores omnes, commemorati supra, numer. 30. Menochius in locis nunc relatis, Pat. Thomas San chez, dicta disputatione 106. sub numer. 9. versic. Tertio, ex cap. 2. fol. 712. in principio, vbi as seritur, renuntiationem beneficij, quam quis libere, & licite facere poterat, non afferre vllum praeiudicium expectanti; quando in eius fraudem facta fuit. Tertium quoque Ioannes Cephalus, in consilio 276. numero 35. libro secundo, deduxit ex textu, in cap. de his, de sepulturis, vbi actus factus in morte, non praeiudicat alteri, de cuius praeiudicio tractatur; secus, si factus sit in sanitate. Et eundem textum in proposito ponderarunt D. Francisc. Sarmientus, selectar. libro primo, cap. 6. num. 10. in principio, Petrus Surdus dicto consilio 383. num. 60. in principio. Andr. Fachineus, controuersiar. iur. libro quarto, cap. 55. in versicul. Fundamentum prioris sententiae, folio mihi 465. Menochius in consilio 39. numer. 46. volum. 1. Vltra quos considerati potest, textum metipsum fortius ponderari pos se, atque ita quidem, vt duntaxat in consideratione habuis se videatur, quod actus tempore infirmitatis extremae, desperataeve salutis factus fuerit, nec aliam, sed hanc praecipue circunstantiam respexerit; ibidem namque probatur, infirmum ingres sum fuis se Religionem, & secum omnia bona contulis se, atque ex ea infirmitate deces sis se; & textus inquit, Ecclesiam Parochialem ius suum, & Canonicam portionem non ami sis se, quam in bonis defundi habebat; & amitteret quidem, si ipse in bona valetudine existens, Religionem fuis set ingres sus: & quamuis alia coniectura sumi pos set, videlicet, quod salutis aeternae memor, & vt in maiori perfectione, melioríque statu ab hoc seculo migraret, Religionem ingres sus fuerit; ingres sus Religionis tempore infirmitatis, tantum operatur, quod omnes alias coniecturas vincit, & efficit, quod fraus prae sumatur commis sa contra Ecclesiam Parochialem, cuius intuitu Canonica portio ei reseruatur, tanquam si infirmus ille Religionis habitum nunquam suscepis set. Quartum fundamentum deduci potest ex iuribus nonnullis, quae in eodem proposito ponderauit Par. Sanchez, dicta disputatione 105. sub numero 9. vt probaret, fraudibus non indulgendum, sed potius curandum, ne iura aliorum, dolo, & fraude subuertantur; vt in l. si cum mulier, ff. rerum amotarum: l. Sulpitius, ff. de donat. inter: l. cum ratio, §. fraudis autem, ff. de donat. inter: l. cum ratio, §. fraudis autem, ff. de iure fisci, cum aliis vulgatis. Quintum denique & vltimum fundamentum expendi potest ex l. cum quis, & l. nuper, C. de naturalibus liberis, provt latius haec, & alia similia iura expendit, & eisdem satisfacit, responsúmque praebet Iosephus de Rusticis, ad dictam l. cum auus, libro secundo, cap. 16. sub numero 47. ex versic. Secundo mouetur Baldus. Et hactenus de prima opinione, eiu sque fundamentis, de qua etiam vide Iosephum de Rusticis, ibidem, libro 5. cap. 3. ex num. 56. cum seq. Altera vero est opinio, eáque verior, & superio[sect. 32] ri omnino contraria, quod imo legitimati per sub sequens matrimonium, in articulo mortis contractum, substitutum excludant; quam quidem tenuerunt Baldus, Socinus, Angelus, Iason, Alexander, Parisius, Ripa, Felinus, Ruinus, Antonius de Ro sellis, Didacus Couarruuias, Rodericus Suarez, Celsus, Gregorius Lopez, Antonius Gomezius, Antonius Gabriel, Menchaca, Ludouicus Molina, Hieronymus Gabriel, Menochius, Bursatus, Mantica, Ioannes Garcia, D. Spino, Henrique, Flaminius, & Sarmientus, quos pro hac parte recenset, & in vnum congerit Pat. Thom. Sanchez part. 2. lib. 7. d. disput. 105. num. 8. qui ipse hanc opinionem, communis simam testatur, & multo veriorem, & in fortioribus terminis sequitur eam, prout inferius dicetur. Sarmientus etiam, qui erudite comprobat, selectarum lib. 1. cap. 6. num. 8. & 9. & 10. Peregrin. de fideicommis s. art. 24. n. 59. vbi quod tota difficultas residet in hoc, an ex solo matrimonij actu, facto in mortis articulo fraus prae sumatur? & quod verior est sententia, non prae sumi. Angel. Mattheacius, de legat. & fideicommissis, lib. 3. c. 21. n. 18. & tribus sequent. fol. mihi 152. qui huic sententiae magis acces sis se videtur. Menochius, lib. 4. prae sumptione 81. n. 28. & sequent. qui pro hac ipsa parte retulit Cynum, Ioannem Andream, Baldum, Butrium, Imolam, Alexand. Ruinum, Parisium, Curtium iun. Beroum, Didac. Couar. Hieronym Gabrielem, Sarmientum, & Sfortiam Oddo, & concludit, hanc opinionem retinendam es se. Andr. Fachineus controu. iur. lib. 4. cap. 55. qui eosdem, quos Menoch. commemorauit Authores, & addidit Manticam, de coniectur. vltim. volunt. lib. 11. tit. 13. num. 5. & inquit, quod haec opinio sibi probabilior videtur. Alexand. Trentacinquius, de substitut. in 4. part. cap. 7. ante num. 43. versic. Et propterea contraria opinio: Michael Gras sus, §. fideicommis sum, q. 38. num. 6. vers. Quid autem: Pat. Ludou. Molin. tom. 1. de iustitia & iure, disputat. 172. in versic. posita validitate, fol. 1172. hanc etiam sententiam aduersus Angel. veris simam es se, matrimonium scilicet in articulo mortis contractum, valere etiam in praeiudicium substituti, & fraudulentum non prae sumi; ex sententia Iasonis, Pari sij, Deciani, Alexandri, Bursati, Tiraquelli, Sarmienti, Manticae, Couar. Hieron. Gabr. Polydori Ripae, Decij, Gozadini, Hippolyti Riminaldi, Molinae, vtriusque, Menochij; Rochi de Vergas, D. Spino, Ioannis Garciae, Ioannis Gutierrez, & Hieronymi de Ceuallos; tradidit Ludou. Casanate, in cons. 21. numer. 5. & in cons. 22. num. 6. Ioan. a Montealegre, praxis ciuilis lib. 2. cap. 1. §. 4. num. 48. fol. 13. quia cum mulier non sit vilis & abiecta per sona, licet sit concubina, inquit, quod fraus non prae sumitur, & filius per subsequens matrimonium in articulo mortis contractum legitimatus excludit substitutum, Prosper Pasethus, in cons. 98. num. 15. & in cons. 100. num. 2. & ab hac opinione, tanquam magis communi, & veriori, in iudicando, & consulendo recedendum non es se; firmauit Ioseph. de Rusticis, ad l. cum auus, lib. 2. cap. 16. num. 58. & disputauit ex num. 48. retulítque pro hac eadem parte Richard. Malumbra, Ioann. Andr. Anton. de Butrio, Praepositum, Cynum, Bald. Albericum, Imolam, Alexand. Abbatem, Felinum, Castellionem, Iasonem, Cumanum, Aretinum, Socinum, Ripam, Curtium iun. Parisium, Ruinum, Siluanum, Gratum, Veggium, Ludouic. de Sardis, Couar. Pet. Duenas, Brunellum, Didac. de Castillo, Cifuentem. Guillel. Maynerium, Montaluum, Bursatum, Trentacinquium, Manticam, Nicol. de Vbal. Gualdensem, Sfortiam, Sarmientum, Gras sum; & Antonium Gabrielem. Et vide eundem lic. 5. cap. 3. ex num. 56. cum seq. Et quae huc vsque Scribentes omnes, pro hac parte expendunt fundamenta, ad sequentia principaliter reduci pos sunt; fraudem in dubio non prae sumi, l. dolum, cum vulgatis, C. de dolo, & cum[sect. 33] contrahendo matrimonium, filij reddantur legitimi, prae sumitur ob id contraxis se, non vt alteri noceat, sed vt filiis suis prosit, cum prae sumptio sit, patrem capere bonum consilium pro filiis; l. nec in ea §. 1. ff. ad leg. Iul. de adulter. Deinde, cum legitimatio consurgens ex matrimonio, in articulo mortis contracto, sit bonum prolis; cui plura commoda inde resultant; non id in fraudem substituti initum prae sumitur, sed vt pater filiis suis consuluerit principaliter, & etiam animae suae, licet in sub stituti praeiudicium emergat; & propterea dolus, vel fraus argui non potest, cum quaelibet causa a dolo excuset, dolique prae sumptionem ces sate faciat, l. igitur. §. potest, ff. de liberali causa, & attendi debeat id, quod principaliter agitur, non id, quod in consequentiam resultat, l. si quis nec causam, ff. si certum petatur, l. 1. ff. de auctorit. tutor. & vbi quis aliquid agit, ex quo alteri praeiudicium infertur, non ob eam causam tenetur, si praecipua eius intentio sit, vt sibi prodes set, & commodaret, l. fluminum, §. vltimo, ff. de damno infecto. Non ergo iuridice fraus prae sumi poterit ex eo solum, quod in articulo mortis matrimonium contractum sit ab eo, qui substitutum habebat, vel qui alias succes sorum alium sciebat, nisi per subsequens matrimonium filios suos legitimas set; cum actus ipse matrimonij contrahendi, in articulo mortis peractus, adeo vtilis es set sibi, & filiis suis; & ideo licet aliis sit obnoxius, ces sat omnino fraudis suspicio: idque maxime in articulo mortis, quo tempore, cum periculum mortis adeo immineat, & de damno salutis aeternae irreparabili agatur, cuius immemor nullus prae sumitur, vt supra probaui; prae sumendum non est, quod eo animo, vt alteri noceret, matrimonium quis contraxerit (qui est actus licitus & a iure adeo approbatus) sed potius vt sibi, animae que suae, ac etiam liberis suis consuleret, vt nunc dicebam. Atque ita in effectu concludunt Iacobus Menochius, Andr. Fachineus, Pat. Thomas Sanchez, D. Francisc. Sarmient. & Io seph. de Rusticis, in locis supra relatis. Et vel vno verbo expres sis se superiora videtur D. Ludouicus Molina, de Hispanorum primogeniis, libro secundo, dicto cap. 5. n. 26. in haec verba: Et quamuis etiam verum sit, quod filij ex matrimonio in articulo mortis contracto legitimati, excludant substitutum sub conditione, si sine liberis deces serit: quod ea ratione procedit, quod quamuis matrimonium, quod tempore mortis contrahitur, quodammodo censeatur in fraudem substituti contractum, non tamen dicitur substitutum fraudare, qui iure suo vtitur, actúmque, mero iure permis sum, facit. Id quod praedicti Doctores aduertunt. Et id ipsum quod Mol. tradidit quoque, sed magis exornauit D. Francisc. Sarmientus, dict. cap. 6. lib. 1. select. n. 8. in vers. Sed nihilominus: prout ibi videri potest. Retenta autem hac opinione, facili quidem negotio responderi, satisfierique pos set fundamentis omnibus, quae pio contraria sententia ponderata, adductáque fuere supra num. 31. vere namque, ex his rationibus, quas nunc adduximus, & fraudis prae sumptionem omnino excludunt, non vrgent, prout ex dicendis statim, & annotatis infra ex num. 37. & 38. cum sequent. dilucide apparebit, atque ex traditis a Rusticis lib. 2. d. cap. 16. ex n. 41. vsque ad 62. Caeterum difficilior articulus videtur, quando alias de fraude, ex aliis coniecturis, aut prae sumptionibus, siue aliunde extra actum matrimonij[sect. 34] constaret; an tunc scilicet legitimati per subsequens matrimonium, in articulo mortis contractum, substitutum excludant; vt si is, qui in articulo mortis contraxit, id expresse dixerit, vel minatus fuerit substitutum, dicens, quod contrahit, aut quod contrahet matrimonium in eius fraudem, atque exclusionem: & tunc quidem magis communiter Interpretes nostri as seuerarunt, substitutum : vel eum, qui alias succes surus es set, minime excludi, quamuis matrimonium meto iure valuerit, & filios naturales, antea natos, legitimos efficiat; cuius quidem opinionis fuerunt ij omnes, quos retuli supra, num. 30. vtpote, cum in terminis excitatis ibi, atque ita, cum de fraude, ex solo actu matrimonij prae sumitur, nec aliunde apparet, pro substituto responderint: & in terminis nunc propositis, quod substitutus non excludatur; cum Alexandro, Iasone, Decio, Bellamera, Beroio, Parisio, Ripa, Antonio Gomezio, Ruino, & Antonio Gabriele, secure resoluit D. Ludouic. Molin. de Hispanor. primogen. libro 2. dicto cap. 5. num. 27. & numer. 28. & 29. adducit, idem etiam in ingres su Religionis decisum es se; quamuis enim Monasterium excludat substitutum, cum habeatur loco filij, etiam si ingres sus ab existente in articulo mortis factus fuerit; hoc tamen fallit, nisi probetur, talem ingres sum factum fuis se in fraudem substituti; vt puta, si ingres sus Monasterium, hoc expres sit, vel minatus fuit substitutum; tunc namque, etsi ingres sus Religionis valeat, non tamen excludetur substitutus; provt ibi comprobat. Et idem Author in annotationibus, siue additionibus ad ea, quae scripserat, num. 8. per tot. constanter eandem opinionem tuetur, & eam comprobat, fundamentisque partis contrariae satisfacit, provt inferius dicam. Pro hac etiam parte, quod legitimati substitutum non excludant, recenset, & congerit in vnum Pat. Thomas Sanchez, dict. disputat. 105. numer. 9. in fine, fol mihi 712. Decium, Praepositum, Socinum, Angelum, Alexand. Anton. de Rosellis, Suarez, Gregorium Lopez, Antonium Gomezium, Antonium Gabrielem, Bursatum, Manticam, Flaminium, Molinam, Duenas, Menochium, Francisc. Marc. Mieres, & Matienzum, eandem quoque opinionem, cum Alexandro, Decio, Socino, Ruino, Curtio iun. Hieronymo Gabriele, & Mantica, sequutus est Iosephus de Rusticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 16. num. 62. Peregrinus, de fideicomm. artic. 24. sub numer. 59. Polydorus Ripa, in tractatu de actis in articulo mortis, cap. 2. numer. 4. Anton. Petra, de potestate Principis, cap. 32. n. 61. fo. 493. Aurel. Corbul. de iure emphyteut. in additione magna, ad titul. an legitimati admittantur, num. 29. fol. 140. Ioann. a Montealegre, praxis ciuilis lib. 2. cap. 1. §. 4. num. 48. in fine, & vide eundem Rusticis, lib. 5. c. 3. ex num. 56. vsque ad numer 78. Huiusce autem opinionis fundamenta omnia re[sect. 35] ducuntur ad ea, quae expendi, adduxique supra hoc eodem cap. numer. 31. per totum, quae licet terminis illis magis proprie conueniant, quando scilicet ex solo actu matrimonij, siue alio, qui geritur, fraus prae sumitur, ac deducitur; attamen in his ipsis terminis ea expendunt in indiuiduo D. Ludou. Molin. in annotationibus ad d. cap. 5. lib. 2. num. 8. ex vers. Sed quamuis haec ingeniose vbi ponderat text. in dicta l. filiae meae emancipatae, ff. soluto matrim. & in d. cap. 2. de renuntiat. lib. 6. & alia iura, quibus probatur, fraudibus indulgendum non es se, etiam in his, quae iure quis facere potest. Eadem quoque fundamenta recenset in eisdem terminis, quando aliunde ex tractu matrimonij, de fraude apparet; Pat. Thomas Sanchez, d. disputat. 105. numer. 9. per tot. quae tamen in terminis propositis a me supra, num. 30. & cum aliunde non constat de fraude, sed ex solo actu matrimonij deducitur; ponderarunt And. Fachineus, lib. 4. d. cap. 55. & Iosephus de Rusticis, d. cap. 16. ex numer. 41. cum seq. eisdem autem huius ce partis fundamentis, statim vere, & concludenter respondebitur, nec ea adstringere, ostendetur. Succedit ergo contraria omnino sententia, legi[sect. 36] timatos scilicet per subsequens matrimonium, in articulo mortis contractum, substitutum, vel eum qui alias succes surus es set, excludere; etiam si aliunde probetur, matrimonium in fraudem sub stituti fuis se contractum; quam sententiam aperte visus est amplecti Baldus, in rubrica, C. de priuilegio dotis, numero secundo, Sarmientus, selectarum libro primo, capite sexto, numer. octauo, & numero vltimo, in fine, vbi in hunc modum scribit: Quae omnia in legitimatione, quae fit per matrimonium, ces sant per supra dicta; ideo verius est, per matrimonium tempore mortis contractum, quo filij legitimamur, excludi substitutum, quamuis expresse id in damnum substituti fiat, licet Doctores non ita interpretentur. Contra tamen ipse statuit in ingres su Religionis in articulo mortis, vt scilicet substitutum non excludat; provt late comprobatum, ibi videri potest. Eandem etiam resolutionem, non obstante fraude eius, qui matrimonium contraxit in articulo mortis; tenuit idem Sarmientus, lib quarto, circa l. sed est quae situm, numer. tertio, ff. de liberis & posthumis, Fernand. Vazq. de Menchaca, frequentium quae stion. libro tertio, cap. 41. num. quinto, vbi profitetur, filios, ex hoc matrimonio legitimos effectos, etiam detecta fraude, substitutum excludere. Didac. Couarruuias, qui velut expresse ita innuere videtur in Epitome, parte secunda, capite octauo, §. secundo, numero decimo. Pat. Ludouicus Molina, qui firmiter as seuerauit, in tractatu de iustitia & iure, tomo primo, disputatione 172. columna penultima, & finali, folio 976. & 977. quod etsi aliquis in articulo mortis matrimonium contrahat in odium sub stituti, eiúsve, qui alioquin succedere debebat in maioratu, vt illi noceat; eúmque excludant filij ita legitimati, qui sunt praeferendi in ea succes sione. Ioannes Garcia in tractatu de nobilitate, glos sa 21. num. 59. & tractatu de hypotheca post contractum, numer. 14. D. Spino, in speculo testamentorum, glos sa 15. principali, numer. 106. Pat. Thomas Sanchez, libro secundo, dicta disputatione 105. numero decimo, per totum, folio 712. & 713. vbi inquit, quod sibi magis placet haec opinio, vt non obstante animo defraudandi substituti, succedat proles, per id matrimonium legitima reddita, exclusio sub stituto Idem Author, tomo, siue parte prima, libro tertio, de consen. clandest quae stione quarta, disputatione 18. sub numer. 29. in versiculo, Qua ratione cum multis Doctoribus, folio 507. Rochus de Vergas, in repetitione ad textum in cap. tanta, qui filij sint legitimi, numero 52. vbi multis comprobat istam partem: Octauius Bammacarius, in cap. naturales, si de feudo defuncti fuerit controuersia, ex num. 70. & 76. vbi eleganter, & late fundat: Ludouicus Ca sanate in cons. vigesimo primo, num. sexto, vbi sic scribit: Tertio, quamuis vbi duo concurrunt, nempe fuis se matrimonium contractum in articulo mortis, & probari coniecturas doli, & fraudis; altera opinio communis cum Angelo teneat, non praeiudicari substituto: tamen verior. in puncto iuris est altera communis contraria sententia, etiam probata fraude, substitutum excludi. Idem Author in consilio 22. numer. 12. vbi sic scripsit Sed respondeo primo, ex rigore iuris veriorem es se opinionem aduersus Angelum, Alexand. & alios etiam vbi clare, & specifice constet de fraude, & de animo fraudandi substitutum, &c. Et quidem pro hac ipsa opinione (quae negari[sect. 37] non potest, quin verior sit, & omnino tenenda) validis sime, & concludenter vrgent ea, quae Pat. Thomas Sanchez, in loco primo, relato nunc; Ludou. Molina, in annotationibus ad dictum cap. 5. libri secundi, numero octauo. Pat. Ludou. Molina, Menchaca, Bammacarius, & Rochus de Vergas expendunt; illa etiam, quae ego metipse ponderaui supra, numero 33. id autem maxime (vt alia omittam) quod Menchaca, dicto numero quinto, capit. 41. deduxit ex regula generali, qua cautum est, nemini facere iniuriam, qui iure suo vtitur, actúmque, mero iure permis sum, facit; l. nemo damnum, ff. de regulis iuris, & ex l. qui autem, §. primo, ff. de his quae in fraud. cred. vbi quis potest in fraudem creditorum, haereditatem sibi delatam repudiare: quod etiam in liberto in fraudem patroni repudiante, decisum est ex l. 1. §. vtrum, ff. si quid in fraudem patroni. Deinde, quod illud, quod fit lege permittente, iustum es se reputatur, etsi in necem alterius conuertatur, l. Gracchus, C. ad l. Iul. de adulter. eo prae sertim, quod iure statutum sit, hoc casu matrimonium valere, ex quo in consequentiam sequitur, suos effectus huic matrimonio non es se re stringendos; & attendi debere illud, quod principaliter agitur, vt ea, quae ex illo sequuntur, valida es se debeant, provt dixi supra, num. 33. & probatur ex l. si quis ne causam, ff. si certum petat. Idque ex eo etiam comprobatur, quod iure vnicuique, nedum vti, sed abuti re sua, conces sum sit; l. sed & si lege, §. consuluit, cum similibus, ff. de petition. hae redit. Haec quidem cum ex Ferdinand. Vazq. Menchac. placito commemoras set Ludou. Molina, in annotationibus, dicto num. 8. non adeo vrgere, existimauit, quod a communi opinione recedendum es set; idque ea ratione, quod iure decisum sit, quod actus ille, qui potest lege permittente fieri, atque omnes effectus suos operari, quando absque fraude, & dolo fit, dolo tamen, & fraude, in alterius iniuriam interuenientibus, viribus non subsistat, dicta l. filiae meae emancipatae 60. ff. soluto matrimonio. Vere tamen textus ipse in proposito vim non[sect. 38] facit, nec vrget; vtpote cum ex actu gesto in mortis articulo, tunc fraus argui, & prae sumi pos set; quando actus ita gestus, nihil morienti prodes set, sed soli tertio noceret; atque ita, quando praeiudicium solum tertij in causa fuit; vt actum faceret is, cui fraus imputatur, non autem proprium eius aliquod commodum, cúmque morientis adeo intersit, provt etiam filiorum eius, matrimonium in articulo mortis contrahere, vt filij legitimentur; dici non potest, matrimonium eo tempore contractum, in fraudem censeri, sed propter propriam potius patris, & filiorum vtilitatem; provt Mantica voluit de coniectur. vltimar. voluntat. lib. 11. tit. 13. num. 5. Rusticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. cap. 16. num. 46. Qui addit ex communi Doctorum sententia, repudium ibi vxori fuis se emis sum principaliter, vt alteri damnum fieret, eumque fraudandi causa, vt scilicet vxore ipsa mortua, dotem potius haeredibus eius, quam patri maritus redderet, qui dotem restitui, filia in matrimonio decedente, stipulatus fuerat; & sic cum nulla alia coniectura, quam fraudis colligi pos sit, ex quo filia erat emancipata, & infirma, patérque ea in matrimonio decedente, dotem sibi reddi stipulatus fuerat (vt dixi) nec Proculus aliam legitimam causam mittendi repudium consideret, Sabinus proinde vtile iudicium recuperandi non immerito tribuit patri; quod in proposito casu non contingit, cum alia legitima coniectura, quam fraudis, adeo clare appareat, sibi scilicet, & filiis suis consulendi: sicque Ludouic. Molinae ratio praecipua non subsistit, cum ea habeat locum duntaxat, quando actus, iure permis sus, causa fraudandi alium, fieret principaliter, nec alia coniectura sumi pos set; non vero obtinere pos sit, quando adeo considerabilis, iustáque vtilitas re sultat, licet in damnum alterius redundet; quod etiam recte considerauit Andr. Fachineus, contro uersiar. iur. lib. 4. dicto cap. 55. dum dixit, in specie illius text. maritum in fraudem patris diuortium fecis se, vt dotem non haberet, quam filia mortua habiturus es set, & recte ponderat verba Iurecon sulti: Vir in hoc repudium misit, vt mortua ea, dotem potius haeredibus eius, quam mihi redderet. Et idem in effectu voluerunt Parisius, in consilio 13. numero 68. libro primo, Menochius in consilio 350. numero 32. libro 4. Bursatus in consilio 40. numero 73. libro primo, & in consilio 165. numero 27. libro 2. dum scribunt, prae sumptionem fraudis in eo textu non resultare ex sola infirmitate, sed aliunde elici, ex eo scilicet, quod nunc dixi. Voluit etiam Hieronymus Gabriel, in consilio 24. numero 3. libro primo, dum dixit, in eodem textu non potuis se con siderari aliam causam, quam vt pater damnum pateretur, atque ita fraudis, aduersus eum commis s ae: Ludouic. Casanate, d. consil. 22. num. 7. per tot. vbi alios intellectus adducit ad ipsum text. & concludit, actum fuis se ibi gestum in fauorem vnius tertij sine aliqua vtilitate facientis, quo casu facilius prae sumitur fraus: secus vero vbi actus fit ad vtilitatem facientis, licet inde resultet preiudicium tertij, provt latius ibi. Aliter etiam explicat textum metipsum in d. l. filiae meae, Pat. Thomas Sanchez, part. 2. d. disputat. 105. sub num. 11. in vers. Ad secundum dic fol. 713. in princip. Et haec quidem ita aequaliter conueniunt decis.[sect. 39] text. in d. cap. 2. de renuntiatione in 6. & in d. cap. de his, de sepulturis, provt d. l. filiae meae. Sic sane Interpretes nostri, & maxime commemorati supra, aequaliter haec iura explicant; siue vniformi, vnoque, & eodem responso ea explicant. Pat. vero ipse Thomas Sanchez, in loco nunc relato respondet, specialem es se illius text. decisionem, qui expectatiuis, a Pontifice conces sis, voluit fauere; quare ea decisio ad alios casus trahenda non est. Quocirca certum magis est, textus eiusdem decisionem principaliter in fraude renunciantis fundari, quae ex actu ipso manifeste deducitur; provt Iosephus de Rusticis dicto cap. 16. ad dictam l. cum auus, num. 47. in principio annotauit. Ad text. vero in dicto cap. de his, specifice etiam respondet Andreas Fachineus, lib. 4. dict. cap. 55. ante finem, versic. Ad cap. de his, fol. 466. etiam omni fraude ces sante, in ea specie Canonicam portionem deberi Ecclesiae, a qua su scepti sunt, qui ad Religionem transeunt, quia non potest ei auferri. Et ideo notat ibi Glos sa, aliquando fieri quidpiam licere in vita, quod non licet in morte, vt patet; quia pater potest omnia sua bona consumere in vita; in morte vero non potest priuare filios legitima portione. Dum vero Ludouic. Ipse Molina, in dicto num. 8. annotationum, versic. Nec obstant ea, respondet fundamentis his, quae Menchaca ponderauit iuridice; minime quidem eisdem satisfacit, nec iure aliquo, aut Authoris authoritate comprobat ea, quae probare contendit, vtpote, cum certis simum sit, regulaque iuris vulgata comprobatum, quod nemini iniuriam facit, qui vtitur iure suo; id autem limitari, intelligendúmque, nisi ex profes so, vt alium fraudaret, is iure suo vsus fuis set; inauditum quidem, quando principaliter, vt suum negotium, sibique vtile gereret, & quo sibi, filiisque suis prospiceret, propriámque quaereret vtilitatem, provt remanet comprobatum. Non etiam satisfacit dictae l. qui autem, §. 1. ff. de his quae in fraud. creditor. respon so: nam licet fraus in non acquirendo, non vero in minuendo iam acquisitum, consistat; negari tamen non potest, quin actus repudiandi haereditatem, vel legatum, in fraudem creditorum tendat principaliter, & nihilominus fraus ipsa non attenditur, vt vides. Sed & deterius quidem Author metipse (Vir proculdubio alias eruditis simus, atque prae stantissimus) respondet alteri fundamento, dum dixit, non obstare, quod matrimonium validum sit, idcircóque debeat effectus suos operari; inquit namque, quod pluries videmus, quod quamuis actus principalis validus sit, effectus tamen propter fraudem eidem re stringuntur; nam (vt ego considero) posito (absque veritatis tamen praeiudicio) quod id de iure procederet, sustineríve pos set, intelligendum tamen es set iuxta rationem subiectae materiae, si ipsa alias patiatur, vel non, quod actus principalis, qui valet, effectus suos non valeat producere: quod si propter fraudem, effectus eidem re stringuntur: id quidem obtineret, quando fraus sola, & damnum alterius, principaliter adduceret, actum facientem, nec ipsius vtilitas, aut interes se considerari pos set: propriae namque vtilitatis interuentu, id omnino ces saret, idque iuxta ea, quae obseruata remanent supra. Vltra id autem, quod fraus in proposito attendi non debeat, quae in consequentiam venit, cum principaliter de proprio commodo, & vtilitate agatur; nec etiam subiecta materia id pateretur, quod scilicet matrimonium validum sit, & de iure subsistat, & quod effectus suos non debeat operari, quod ad oculum patet, nam is, qui matrimonium in articulo mortis contrahit, non aufert bona, fideicommis so subiecta, substituto; sed facit, vt filij legitimi efficiantur, & per consequens, vt conditio si sine liberis, a testatore adiecta, deficiat: quamobrem substitutus, non haeredis grauati facto (quia is vtitur iure suo) sed ob conditionem a testatore ad. iectam, haereditate priuatur: prout Andr. Fachineus, lib. 4. dict. cap. 55. ad finem, in versic. Alia ratio est, singulariter animaduertit: & id ipsum contendit Ludou. Casanate, in cons. 21. num. 9. & in cons. 22. num. 10. dum dicit, quod quando quis facit ad propriam vtilitatem, non est considerabilis fraus aliqua, etiam si redundet inde praeiudicium tertij: quia licuit facienti, iure suo vti, & qui iure suo vtitur, nemini facit iniuriam, & haec non est fraus, sed cautela, a lege permis sa: prout punctualiter distinguit Bartolus, & sequuntur Ca strensis, Alexander, Iason, Socinus iunior, Barbatia, Ruinus; & late Surdus, in locis relatis ibi dicto num. 10. consil. 22. & dicto num. 9. cons. 21. indubitatum es se, quod in articulo mortis potest quis haereditatem adire, & quodcumque per se, vel per alium acquirere, l. final. ff. quando dies legati cedat: Et adimplere conditionem, sub qua, vel ipsi acquiritur, vel alius excluditur: ad quod inquit es se iura expres sa in l. finali, ff. de condit. institut. & in l. suus quoque 4. §. finali. ff. de haered. instit. in quibus probatur, in vltimo vitae spiritu pos se adimpleri conditionem ad exclusionem substituti. Et alia plura adducit, tam d. numero 9. quam numero 10. vbi vide. Addiderim ego, superiora omnia veris sima es se, & Ludou. Molinae sententiam non placere, contrariámque tenendam omnino; nam si iure ipso matrimonium, in articulo mortis contrahi potest, & ita contractum, validum, firmúmque remanet, & filios antea natos, scilicet, legitimos efficit, vsque adeo, vt satisfactum dicatur dispo sitioni testatoris, maioratúsve institutoris, qua filij legitimi ad succes sionem inuitantur, prout latius late supra, hoc eodem tractatu, cap. 31. & cap. 75. ius autem succedendi, vel non, ex effectu, siue ex facto ipso matrimonij resultet, cum per illud filij antea nati, legitimi efficiantur: pendet quo que ex dispositione testatoris, cui (vt dico) huiusmodi legitimitate satisfactum creditur; sane dolus, aut intentio patris, in articulo mortis matrimonium contrahentis, ad excludendum substitutum eisdem filiis, per matrimonium legitimis effectis, obes se non poterit vllo pacto: fuit enim in patris ipsius voluntate, & potestate non contrahere, sed non dolo, aut fraude contra substitutum, vel alias vocatum, commis sa, efficere, vt vel legitimitatis effectus impediret, vel ius succes sionis auferret ei, cui eo ipso, quod matrimonium contraxit, filiósque legitimos effecit, acqui situm est; vtpote, cum ex dispositione alterius resultet, nec fraus ipsius, tam iuris, quam testatoris dispositionem , & effectus matrimonij, legitimitatisque impedire valeat; quod credo certis simum. Sed si quaeratur, quando in articulo mortis dicatur matrimonium contrahi; obseruandum erit, non sufficere, quod ex illa infirmitate, aut paucis[sect. 40] diebus post contractum matrimonium, infirmus deces serit, vt dici pos sit in articulo mortis; sed constare debere, quod iam tunc ex iudicio Medicorum infirmitas credebatur mortalis; sic pulchre declarauit Albericus de Rosatae, in dicta l. filiae meae, num. 3. vers. Ex hoc quaero: Socinus in l. sed est quae situm num. 3. ff. de liber. & posthum. singulariter Bursatus in cons. 40. ex num. 64. & seq. lib. 1. Polydorus Ripa, de actis in articulo mortis, cap. 1. num. 15. & eos referens, Ludouic. Casanate, dict. cons. 21. num. 3. latius dicto cons. 22. ex num. 1. vsque ad num. 5. vbi quod si adest spes conualescentiae, vel infirmitas eo tempore, ex iudicio Medicorum non credebatur mortalis, non potest dici, quod dicatur aliquid actum in articulo mortis, licet po stea mors sequuta sit ex illa infirmitate. Et citat Bartolum, ante alios, & singulariter dicentem in l. 1. num. 39. C. de Sacrosanct. Ecclesiis. quod tunc dicitur quis in articulo mortis constitutus, quando est instans periculum mortis, expectantis de proximo, vel cui verisimiliter est proxima mors: vel qui tendit, & appropinquat ad mortem ex causa iam apparenti, ex qua certo solet sequi mors, & eximi non potest. Et ita differre, quod quis sit in periculo mortis; vel quod sit in articulo mortis, Quia in periculo mortis versamur omnes, etiam sani; non tamen ideo versamur in articulo mortis, etiam si simus infirmi; prout ex aliorum Authorum relatione comprobauit ibidem & concludit non sufficere, vt quis dicatur in articulo mortis constitutus, quod ex ea infirmitate deces serit, nisi & aliud concurrat, quod scilicet iam desperaretur de salute; quod si de eius vita erat spes, multo minus dici pos se, quod es set in articulo mortis, prout ibi videri potest. Limitatur autem communis sententia, de qua[sect. 41] supra, vt scilicet legitimatus per subsequens matrimonium non excludat substitutum, vbicunque moribundus ita prope mortem es set, quod consen sus ei deficeret; nam cum deficiente consensu matrimonium contrahi non pos sit, nec filij inde ex eo matrimonio efficientur legitimi: sicuti ex sententia aliorum annotauit Iosephus de Rusticis, ad dict. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 16. num. 63. quod cum consensus deficit, idque probetur, indubitatum erit; sed non ex eo, quod prope mortem aliquis fuerit, consensum inde deficere, dici potest, vtpo[sect. 42] te cum prope mortem es se possit aliquis, & sanus sensus ei non deficere; imo vsque ad mortem ip sam, integrum, bonúmque sensum quamplurimi retinere soleant: sic sane in his terminis, quando scilicet deficiat sensus, limitationem praedictam, ex aliis Authoribus adducit etiam Antonius Go mezius, in l. 9. Tauri, num. 59. in fine. Et quamuis Authores nonnulli existimauerint, in articulo mortis constitutum, mortis propinquae cogita[sect. 43] tione turbatum, atque ita non integrae, & sanae mentis prae sumi: prout ego metipse eos recensui supra hoc eodem tractatu, cap. 22. n. 16. Attamen statim n. 103. totum contrarium firmaui, & nisi contrarium probetur, ex aliisque coniecturis, & prae sumptionibus deducatur, prae sumi quem sanam mentem, & sensum retinere, quamuis in extremis sit constitutus: ex sententia aliorum resolui, prout ibi videri potest. ADDITIO. POst peractum, & finitum opus istud, ad manus meas peruenit Francis ci Molini, de rit. nup. & pact. matrimon. tractatus, & is quidem Author, lib. 1. cap. 17. ex fol. 39. materiam huiusce cap. explicandam suscepit atque ex num. 1. vsque ad num. 26. recte obseruauit, & longa serie comprobauit, te stamenta, contractus, & matrimonia, in mortis articulo, vltimóque vitae spiritu contrahi pos se, quod certum est, & communiter probatum, & a me explicatum supra hoc eod. cap. num. 40. & trib. seq. Deinde, num. 26. recte quoque statuit ex communi sententia, quod filij suscepti ex matrimonio, in mortis articulo contracto, deficere faciunt conditionem si sine liberis, ad exclusionem substituti. Et quod id procedit, etiam si in fraudem substituti, matrimonium contractum fuerit in mortis articulo; hoc est, quod fraus ex eo colligatur, provt ibidem ipse Author, ex num. 27. vsque ad numer. 62. vbi concludit, fraudis coniecturam non pos se deduci ex eo solum, quod in vltimo vitae spiritu matrimonium contractum fuerit; & contrariam opinionem improbat, Menochijque fundamentis ex proposito satisfacit. Quod idem resolui supra num. 32. & 33. Rursus, ex num. 62. vsque ad 76. legitimatos per subsequens matrimonium, in mortis articulo contractum, excludere substitutum, etiam si ad fraudandum eum, fuis se contractum matrimonium, aliunde at que euidenter, vel ex declaratione ipsius contrahentis appareat; provt ibi comprobat, & ego ipse defendi supra, numer. 36. & 37. Denique Author ipse, num. 76. & 77. adducit distinctionem quandam, quod aut is, qui contrahit matrimonium in mortis articulo, in eo ipso in stanti, quo contrahit, aut parum ante, expres sim dixit, se in fraudem substituti, matrimonium celebrare, & tunc non excludatur substitutus. Aut multo ante instantem mortem, tempore, id fuerat comminatus, & eo casu substitutus excludatur, provt ibi comprobat. Sane, quando de fraude constat aliunde, quam ex contractu matrimonij, in mortis articulo, dummodo ipsius contrahentis declaratio non adsit; in eadem is Author residet opinione, quam ego tueor dicto num. 36. & 37. sed declaratione ipsius interueniente, distinguit, vt dixi: & in secundo casu mihi eiusdem placitum, verum videtur, vt scilicet ea opinio procedat, quam ibi defendo; etiam si ipse contrahens in mortis articulo, antea comminatus fuis set. In primo tamen casu dis plicet, & adhuc existimo, substitutum excludi a filiis legitimatis per matrimonium in mortis articulo contractum, etiam si eo instanti comminatio fieret; ex quo enim matrimonium semel contrahitur, etiam si in fraudem substituti directo contrahatur, & ita exprimatur; filij legitimantur, & inde habiles ad succes sionem redduntur; ita vt matrimo nium ipsum, & filios fuis se factos legitimos, in consideratio ne principaliter habeatur; non vero ad fraudem attendi debeat: verum est enim, ipsos legitimos effectos, atque ita succedere debere, cum in linea vltimi pos ses soris existant, & legitimorum qualitatem habeant, bonaque fides, aut fraus parentum, nec matrimonio quoad id, nec effectui legitimitatis ex matrimonio prouenientis aliquid detrahat, nec effectum ipsum succes sionis filiis legitimis detrahere valeat. Quod est cogitandum; mihi tamen veris simum videtur. Post haec etiam a me scripta, inuenio Philip. Pascha, de viribus patriae potestat. 2. Parte, cap. 4. numer. 89. & 90. solio mihi 297. in ea opinione fuis se, vt existimaret, matrimonium, in articulo mortis contractum, validum es se, nec ex eo solum fraudem prae sumi, quod in articulo mortis celebratum fuerit, etiam si sub stitutus excludatur; sed opus es se, quod accedant etiam aliae extrinsecae coniecturae; & testatur, hanc es se magis communem opinionem, vt scilicet, si ex aliis coniecturis de fraude appareat, matrimonium inquam ideo contractum, vt substitutus excluderetur, eum non excludi; quod tamen verum non es se, & contrarium tenendum, licitéque matrimonium in articulo mortis contrahi, etiam vt substitutus excludatur, & filij succedant, ex supra dictis deducitur manifeste; & rectius definiuit Ioan. Baptis. Lup. de illegitimit, commentario 4. §. 1. ex numer. 16. vsque ad num. 21. fol. 243. vbi quod legitimantur filij per matrimonium, quocunque tempore illud sequatur, etiam in articulo mortis, vel a sene etiam decrepito, & per illud susceptam prius sobolem effici legitimam. Et multo magis id procedere, vbi ces saret fraudis suspicio, & improbat multorum, quos ibi refert, opinionem, non legitimari prolem antea susceptam, per matrimonium in articulo mortis, vel a sene decrepito contractum, quasi in fraudem prae sumatur celebratum; constantérque tuetur, legitimationem non dici factam in fraudem, nec fraudem prae sumi in articulo mortis, quando imminet irreparabile damnum salutis aeternae, cuius moribundus non creditur immemor; sicque fraudis suspicionem ces sare etiam, quod alteri noceat, quia quod principaliter agitur, attendi debet, non quod venit in consequentiam. Concludit denique idem Author, in contrarium non vrgere argumentum sumptum ex d. l. filiae meae emancipatae, & d. Clement. 1. de renuntiat. Ipsisque respondet. Et improbat Mantic. & Menoch. vt substitutus non excludatur, quando pater aliquando fuis set comminatus legitimo hae redi, aut substituto, se velle matrimonium contrahere, quo filij legitimandi eos excluderent; & contrarium recte tuetur, hoc scilicet non obstante prae sumendum es se, patrem voluis se magis consulere filiis, quam aliis nocere, cum semper dicatur, bonum consilium pro filiis capere, & semper quoque spectari debeat quod principaliter agitur, & sequitur Ruinum, Peregrinum, & Fachineum, ita tenentes. Addiderim etiam, & vltra ea, quae supra hoc eod. cap. adnotaui, & scripsi; superiorem resolutionem procedere etiam, etsi vir Nobilis, aut in dignitate constitutus, cum vili & abiecta muliere matrimonium contrahat in articulo mortis, adhuc namque, filij per subsequens matrimonium legitimantur; substitutúmque excludunt, ex veriori & crebriori Interpretum sententia, quicquid multi in contrarium existiment; provt contrarias opiniones recenset, & longa serie articulum disputat Iosephus de Rusticis, ad d. l. cum auus, lib. 2. d. cap. 16. videndus ex num. 64. fol. 269. cum multis sequent. & numer. 78. vbi recenset, & comprobat opinionem hanc, quam tuemur. Addo etiam, ex eisdem antea traditis euinci manifeste, resolutionem Iacobi Cancerij, variar. resolution. tomo 2. cap. 11. ex num. 231. vsque ad num. 250. is namque Author, ex dict. num. 231. vsque ad num. 246. recte & iuridice resoluit, quod filij legitimati per matrimonium, in mortis articulo contractum, excludunt substitutum, nec fraudem prae sumi, aut quod fraudandi substituti causa id fieret, & idem in ingres su Religionis statuit di stinctionémque adducit, ex qua fraudis suspicionem excludit, & in his recte & iuridice se habet (vt dixi) vbi tamen non es set locus coniecturis, sed es semus in claris, quod matrimonium es set per prius in fraudem substituti contractum; tunc fatetur, matrimonium es se validum; filios tamen ex eo legitimos effectos, substitutum non excludere; & in effectu sequitur Ludouic. Molinae opinionem, quam improbamus; ad haec non aduertens, quae supra diximus; & ad confutandum eundem Molinam, & Franciscum Molinum latius considerauimus. # 113 CAPVT CXII. Maioratus vltimo pos ses sore defundo, siue alias eiusdem succes sione vacante, vtrum pos sit sequens succes sor, nolle acquirere, aut repudiare eum, in fraudem fisci, aut creditorum suorum; & Taurinae l. 45. con stitutio num. id impediat. Titulus, ff. quae in fraud. creditor. facta sunt, vt restitu. & tit. C. de reuocand. his, quae in fraud. creditor. vt locum habeant, quae requirantur? Et an pertineant ad eos tantum, qui diminuunt de patrimonio suo; non ad eos, qui id agunt, ne acquirant, aut qui acquirere nolunt? vbi l. qui autem 6. illius tituli, cum similibus, decisio exornatur permultis. Et infertur ad parentes, & filios etiam, ad vxorem, & maritum, ad Praelatum, & alios, qui haereditatem, aut legatum repudiant; vel lucra, quae ex lege obueniunt, nolunt acquirere; cum id tendat in praeiudicium alterius. Debitor in quaerendis, an praeiudicare pos sit creditori, etiam hypothecario, & de opinione Ancharani, & sequacium. Legitimam, & supplementum legitimae, an pos sit filius remittere, aut nolle acquirere in praeiudicium creditorum suorum, etiam eorum, qui bona ipsius habeant hypothecata. Legatum etiam, & haereditas, an in praeiudicium creditorum repudiari pos sit. Et ius adeundi, an dicatur es se in bonis debitoris, nécne. Trebellianica quoque, & Falcidia, in praeiudicium creditorum num. remitti pos sit. Haeres etiam, ante casum, vel tempus fideicommis si, vtrum pos sit restituere haeredi tatem fideicommis sario cum fructibus, in creditorum praeiudicium. Et de patre, & marito, qui in damnum legitimae aliorum filiorum, aut medietatis lucrorum vxoris, ante tempus maioratum restituit. Idque ad explicationem l. patrem 19. & l. debitorem, 20. ff. quae in fraud. creditor. Denique proponitur contrarietas l. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fisci, & inquiritur num. reus criminis, ante, & post sententiam condemnatoriam, pos sit repudiare legatum, haereditatem, vel alia lucra sibi delata: & in fisco an aliquid speciale consideretur in proposito. Et horum omnium vtilis, & diligens traditur resolutio, atque explanatio, prout hic videbitur. SVMMARIVM. -  1 Maioratus vltimo pos ses sore defuncto, siue alias eiusdern succes sione vacante, vtrum sequens succes sor in fraudem creditorum, vel fisci, aut delicti antea commissi; possit maioratum, aut meliorationem, iure vinculi relictam repudiare. De quo per tot. cap. & resolutio traditur infra, num. 19. cum seqq. -  2 Renuntiatio facta in fraudem, aeque reuocatur, ac donatio. -  3 Repudiatio quaedam alienatio est. Vbi expenditur text. in l. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum, de cuius intellectu infra num. 46. -  4 Debitori in fraudem creditorum alienare, non est permis sum. -  5 Debitor sicut non potest in fraudem creditorum alienare, ita etiam non potest non acquirere. Vbi expenditur textus in l. fraudem, in principio, ff. de iure fisci, & explicatur infra, num. 43. per tot. -  6 Haeres legatarij non potest legatum illi factum repudiare, in praeiudicium creditorum illius. -  7 Debitor non potest praeiudicare creditori hypothecario in quaerendis, secus vero chirographario tantum. Idque ex sententia Ancharani, & quorundam: de qua, infra num. 31. -  8 Fiscus habet hypothecam in bonis debitoris. -  9 Actionem habens, habere dicitur rem, licet improprie. -  10 Ius ad rem vt donari potest, ita & sub hypotheca contineri. -  11 Hypothecae generali subijci pos sunt non solum quae in nostro dominio sunt, & a nobis possidentur: sed etiam quae adhuc in bonis nostris non sunt, sed nobis tantum debentur. -  12 Nomina debitoris sub hypotheca es se pos sunt. -  13 Ius futurum sub generali hypotheca omnium bonorum continetur. -  14 Is qui dolo noluit acquirere, reputatur perinde, ac si acquisierit. -  15 Et ibidem in casu, ex facto occurrenti, decisionis Regij Consilij commemoratio ex relatione Gregorij Lopez traditur. Vide infra, num. 43. & 50. -  16 Repudiatio haereditatis paternae, seu legitimae, an pos sit fieri per filium in fraudem, & praeiudicium creditorum, parente defuncto. Vbi quod non possit ex sententia quorundam. Et de fundamentis huiusce partis. Quae pro legitima, longa serie ponderantur per Menochium in consilio 77. libro 1. Et ad summam breuiter hic rediguntur. Sed contraria, affirmatiuáque opinio, vt filius, nondum agnitam, nec acquisitam legitimam per factum acceptationis, repudiare possit in fraudem creditorum, magis probatur infra, num. 51. & seq. -  17 Leg 45. Tauri noua constitutio ponderatur, atque inducitur, vt ex ea contendatur probari, maioratus succes sorem non pos se repudiare maioratum in fraudem creditorum. Sed lex ipsa explicatur, & inductio ea subuertitur infra, num. 45. -  18 Pro eadem quoque parte expenditur Bartholomaei de Humada locus, & diluitur, atque declaratur, provt hic adnotatur. -  19 Maioratus vltimo pos ses sore defuncto, potest sequens succes sor nolle acquirere, siue repudiare maioratum ipsum, in fraudem fisci, aut creditorum. Quod late num. seq. comprobatur. -  20 Tituli, ff. quae in fraud. Creditor. facta sunt, vt restitu. &c. de reuocand. his, quae in fraud. credit. vt locum habeat, quae requirantur. Et de praecipuo illo requisito, quod res alienatae in bonis debitoris fuerint. Et numer. seq. -  21 Titulus, ff. quae in fraud. creditor. ad diminuentes patrimonium suum pertinet, & ad eos qui bona propria, aut iura sua alienauerint; non ad eos, qui id agunt, ne acquirant, aut qui acquirant, aut qui acquirere nolunt. Quia solum fraus in praeiudicium creditorum con sideratur, diminuendo patrimonium, non autem non locupletando. Et est regulare, quod in quaerendis debitor praeiudicat creditori, vt in iure adeundi, & in legato, & in lucro legali. Cum non obligatus sit, vt acquirat, nec compelli potest vt agnoscat haereditatem, vel legatum, aut lucrum, quod ex legis dispositione defertur; quod late exornatur. Et infertur ad parentes, & filios, ad vxorem, & maritum, ad Praelatum, & alios qui haereditatem, aut legatum repudiant; vel lucra, quae ex lege obueniunt, nolunt acquirere. Et l. autem 6. ff. quae in fraud. credit. l. alienationis, §. qui occasione, ff. de verbor. significat. cum aliis similibus, decisio, quamplurimis exornatur, atque illustratur. -  22 Ius adeundi nunquam dicitur es se in bonis debitoris, nisi quoad effectum transmittendi. Sicut quodlibet aliud ius, nondum quae situm, in bonis nostris es se, non dicitur. -  23 Et repudiata haereditate, censetur repudiatum ius adeundi, quod fuit transmis sum. -  24 Ius adeundi non contineri bonorum suorum appellatione. -  25 Quia non est ex bonis, sed extra bona. -  26 Est enim potius quaedam facultas, & potentia adeundi, quam merum ius in haereditate. -  27 Et est quid personale. -  28 Quod creditor non potest exercere, nisi prius sit plene debitori quae situm per aditionem, & voluntatis declarationem. -  29 Quaedam enim habemus, quae tamen in bonis no stris non sunt, vt est ius adeundi. -  30 Sicquidem in legato, vel haereditate, ante aditionem non datur dominium. Quia sequuta repudiatione, certum est, nunquam fuis se. Sicut quandocunque haeres adiuit, dicitur a morte testatoris adiuis se. -  31 Debitor potest repudiare in praeiudicium creditorum, etiam eorum, qui bona debitoris ipsius habeant hypothecata. Atque ita decisio textus, in dicta l. qui autem 6. ff. quae in fraud. creditor. habet locum in debitore cum hypotheca, provt in debitore per sonali. Idque contra Ancharanum, & sequaces, de quibus supra, num. 7. Quod late comprobatur, atque exornatur vsque ad numer. 35. -  32 Hypotheca afficit rem, & non personam, dummodo illa fuerit aliquando in bonis, & dominio debitoris. Quod in iure adeundi non datur. -  33 Stephani Gratiani locus in proposito commemoratur. -  34 Osualdi locus insignis in hoc ipso proposito expenditur. -  35 Legatum, etiam in praeiudicium creditorum repudiari potest. Licet enim repudians, dicatur non acquirere, nihil tamen de suo patrimonio diminuit. -  36 Et quamuis legati dominium, recta via transeat in legatarium. -  37 Etiam si legatarius ignoret legatum sibi factum. -  38 Et transit ipso iure. -  39 Attamen cum repudiatur, retro nostrum non fuis se palam est; quamuis retro nostrum sit, nisi repudietur. Atque ita sequuta repudiatione, nunquam is, cui relictum fuit legatum, habuit dominium, nec ius in legato. -  40 Legatum transire recta via in legatarium, sed reuocabiliter, & imperfecte ante acceptationem. Atque ita saluo iure repudiandi. Et a lege subintelligitur tacita resolutiua conditio, vt si legatarius noluerit, nunquam acqui situm videatur. Quod late hic exornatur. -  41 Alphonsi Azeuedi in proposito ipso huiusce materiae obseruatio noua, noue, & concludenter confutatur. -  42 Expenditur decisio l. patrem 19. & l. debitorem 20. ff. quae in fraudem creditor. & permultis exornatur. Atque inquiritur, an Trebellianica, & falcidia in fraudem, aut praeiudicium creditorum remitti possit. Haeres etiam ante casum, vel tempus fideicommis si, an possit restituere haereditatem fideicommis sario cum fructibus, in creditorum praeiudicium. Et de patre aut marito, qui in damnum legitimae aliorum aut medietatis lucrorum vxoris, ante tempus maioratum restituit. Provt latius hic videbitur. -  43 Proponitur contrarietas l. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fisci. Et inquiritur, num. reus criminis, ante, & post sententiam condemnatoriam, pos sit repudiare legatum, haereditatem, vel alia lucra sibi delata. Et ratione priuilegij, aut etiam tacitae hypothecae, an aliquid speciale in fisco consideretur in proposito, vt eius debitor non possit non acquirere, vel non pos sit repudiare. -  44 Pelaez a Mieres placitum, & resolutioni traditae supra, num. 19. conueniens opinio expenditur. Pro qua & alij Authores commemorantur. -  45 Et eiusdem, ad l. 45. Tauri Constitutionem, singularis & vera proponitur explanatio, quae nonnullis exornatur. -  46 L. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum, verus, & genuinus intellectus adducitur. -  47 L. liberto octuaginta, ff. de bonis libertorum, explicatur. -  48 Eorum, quae tradita fuere supra, ex numero nono, vsque ad numerum decimum quartum, vera resolutio, atque explicatio proponitur. -  49 Ioannis Fabri doctrina, de qua supra, numer. 14. explicatur. -  50 Gregorij Lopez obseruatio, de qua supra, numero decimo quinto, declaratur, & vide etiam numero 43. per totum. -  51 Legitima acquiritur filio ipso iure, ex dispositione legis; dummodo ipse velit eam acquirere, non alias. -  52 Et ante acceptationem commutabiliter, non incommutabiliter. -  53 Legitimam, & supplementum legitimae, quod possit filius remittere, aut nolle acquirere in praeiudicium creditorum suorum. Idque ex veriori, & tenenda sententia, contra Ancharanum, & alios, de quibus supra, num. 16. -  54 Legitima, & eius supplementum, prae supponit ius quae situm, quoad reiectionem grauaminis; secus quoad effectum acquisitionis realis cuius respectu requiritur petitio; alias datur repudiatio, & prae scriptio. -  55 Iacobi Menochij placita quaedam discutiuntur. PRo dilucida huius cap. explicatione[sect. 1] obseruandum, atque constituendum erit, ex nonnullis placitis, receptísque Doctorum traditionibus, de quibus actum fuit cap. praecedenti, ac maxime numero 31. & 37. mentio facta est, videri petendam, atque deducendam resolutionem dubij, & articuli alterius, qui & frequenter occurrere, & non modicae vtilitatis es se poterit, vtpote, cum eiusdem resolutio, & multis aliis negotiis conducere, & prodes se valeat; vtrum inquam maioratus vltimo pos ses sore defuncto, siue alias eius dem succes sione vacante, pos sit sequens succes sor, qui delictum commiserit, creditorésve chirographarios, & hypothecarios habuerit, in ipsorum, & fisci etiam praeiudicium, qui bona praetendit, es se confiscata, siue ex condemnatione ius aliud habere, maioratum ipsum, vel meliorationem, iure vinculi, aut alias relictam, repudiare. Et quidem dicto num. 31. cap. praecedentis, adduxi, recensuíque Petr. Surdum, in consilio 384. libro 3. qui ex numer. 60. vsque ad numerum 66. commemorauit nonnulla, quae in proposito vrgere videntur, quod scilicet actus, qui sine fraude fieri potest, non sustinetur in fraudem gestus; vt in l. Titius, ff. ad Trebellian. cap. beneficium, si de feudo fuerit controu. quod vas sallus, qui potest subinfeudare, non subinfeudat in fraudem. Et quamuis feudum ipsum pos sit a muliere in dotem dari, non tamen hoc potest fieri in fraudem, & regulam es se, quod fraus vitiat actum, qui sine fraude fieri poterat. Et quod licentia, ad alienandum conces sa, intelligi debet, dummodo bona fide, & sine fraude fiat alienatio; alias, si fraus interueniat, non valet. Et confirmatio Superioris non validat actum in fraudem factum. Et lex fraudem non comitatur, sed illi repugnant, provt haec omnia ibidem comprobauit Surdus metipse. Econtrario tamen, cap. ipso praecedenti, numero 37. ex sententia D. Fernand. Vazquez de Mencha ca, Ludouici Molinae, & aliorum annotaui, nemini iniuriam facere eum, qui vtitur iure suo, actúmque, mero iure permis sum; facit l. nemo damnum, ff. de regul. iur. & pos se quem in fraudem creditorum, hae reditatem sibi delatam repudiare, l. qui autem, cum suis §. quae in fraud. Creditor, quod etiam in liberto, in fraudem patroni repudiante, decisum est ex leg. 1. §. Vtrum, ff. si quid in fraud. patroni, & istum reputari quod lege permittente fit, etsi in necem alterius conuertatur, l. Gracchus. C. ad leg. Iul. de adulter. ac denique, quod iure vnicuique nedum vti, sed abuti re sua, conces sum sit, l. sed & si lege, §. consuluit, ff. de petitione haered. Dum ergo inquiritur, an de iure liceat praedi[sect. 2] ctam repudiationem in fraudem fisci, vel creditorum facere; pro vna, & altera parte, & iura, & authoritates, atque fundamenta expendi pos se videntur, quae rem ipsam difficilem reddunt. Et pro negatiua, quod scilicet succes sor maioratus non pos sit renuntiare illi in fraudem fisci, aut creditorum, illud in primis vrget, negari non pos se, quin ea renuntiatio non pos sit es se sine fraude; cum sit certum, quod illam non fecis set is, cui succes sio maioratus delata est, nisi eo respectu, & fine, quod videret, quod si non faceret renuntiationem, bona confiscarentur, aut per tempus vitae suae, a fisco, vel a creditoribus detinerentur; renuntiatio autem facta in fraudem, aeque reuocatur, ac donatio, provt inquit textus in l. prima, §. vltimo, ff. quae in fraud. cre[sect. 3] ditor. & notauit Paulus Castrensis in consilio 125. Dubium facit, libro primo. Sicque in terminis no stris argumentatur Mieres, de maioratu, quarta parte, quae st. 23. num. 53. in antiquis, & vltra eum facit etiam textus in l. 3. §. gesta, ff. eod. titulo, l. 7. Cum sequent. titulo 15. partita 5. nam qui renuntiat, vel repudiat, velut alienare videtur, repudiatio namque, quaedam alienatio est; l. magis puto §. fundum, ff. de rebus eorum, vbi Iureconsultus in haec verba scripsit: Fundum autem legatum repudiare pupillus sine Praetoris authoritate non potest; es se enim & hanc alienationem, cum res sit pupilli, nemo dubitat. Vnde[sect. 4] cum debitori non sit permis sum in fraudem, aut praeiudicium creditorum alienare, l. prima, & per totum titulum, ff. quae in fraud. creditor. l. prima, & per totum, C. de reuocand. his quae in fraud. creditor. §. item si quis in fraudem, institut. de actionib. vbi Anton. Pichard. numer. 1. & seq. d. l. 7. & 8. cum seq. tit. 15. P. 5. neque repudiare maioratum ipsum delatum, nec ius succes sionis renuntiare licebit: sicque in proposito repudiationis legati, vel haereditatis delatae, in praeiudicium creditorum, argumentatur; & text. metipsum in d. §. fundum, expendit Stephanus Gratian. decis. Marchiae 17. num. 14. Secundo deinde pro eadem parte vrget, quod[sect. 5] debitor sicut non potest in praeiudicium creditorum alienare bona sua, vt nunc probaui, ita etiam non potest non acquirere, l. in fraudem, in principio, ff. de iure fisci, & facit, l. si sequens, vbi Bartolus, ff. ad Syllanian. vbi occidens aliquem, non potest illius haereditatem repudiare in praeiudicium fisci, qui ab eo potest, vti indigno, illam auferre; provt haec duo iura sic expendit, & inducit Pet. Surdus, post alios multos Authores, quos citat in cons. 116. num. 15. lib. 1. idem in cons. 300. num. 7. lib. 3. Stephanus Gratianus, d. decis. 17. num. 1. & 2. Tertio etiam vrget textus, in l. liberto octuaginta,[sect. 6] ff. de bonis libertorum, vbi non obstante repudiatione haeredis, patronus potest vendicare partem sibi debitam, ex eo quod non liceat in fraudem creditorum ius illud repudiare, quem textum in terminis ponderauit Pet. Surdus, dicto consilio 300. numero 5. ad hoc, quod haeres legatarij, non potest legatam illi factum, repudiare, in praeiudicium creditorum eiusdem; de quo late egit per totum illud consilium. Et eundem textum ponderauit Stephanus Gratianus, d. decis. 17. num. 31. & disoeptation. forens. tomo 1. cap. 132. num. 39. Vrget etiam, & quarto loco, eum, cui ius succes [sect. 7] sionis maioratus defertur, siue qui ex legis, aut in stitutoris dispositione succes surus est, non pos se mortuo vltimo pos ses sore, sicque succes sione iam delata, maioratum ipsum repudiare, siue renuntiare, saltem in praeiudicium fisci, aut eorum creditorum, qui hypothecam habeant; nam licet debitor creditori chirographario; qui habet solum ius in personam, non in bonis debitoris, l. pro hoc debito, C. de bonis author. Iudic. pos sid. l. eos qui, C. qui potiores in pign. habean. pos sit in quaerendis praeiudicare, hypothecario tamen creditori non potest; sic sane Ancharan constituit, atque obseruauit in cons. 101. numer. 3. col. penul. qui tribus principaliter excitatur, atque adducitur fundamentis, vt exi stimet, quod l. qui autem, cum similibus, ff. quae in fraud. creditor. tantum habet locum in debitore personali; secus vero in debitore cum hypotheca; nam hic, nec legatum, nec haereditatem potest repudiare, secundum eum, & allegat textum in d l. in fraudem, in vers. Item iuris est, ff. de iure fisci, vbi in fraudem fisci debitor eius non potest desinere acquirere. Et eandem opinionem tenet sequendo Ancharanum, Francis. Pepius, inter consilia Socini senioris in cons. 76. num. 6. vol. 4. Negusantius, in tractatu de pignoribus, 4. par. principali, ante fin. num. 33. vers. Quaeritur an in re, & numero 41. vers. non obstat quod debitor, vbi sequitur Anchar. quando acqui sitio tota pendet ex voluntate debitoris, vt est in haereditate, & legato, secus autem in contractibus, & ita residet in hac opinione, provt recte Tellus Fernand. aduertit in l. 4. Taur. num. 56. in princip. vbi Ancharani sententiam commemorat, provt etiam commemorauit Vincent. de Franchis, decis. 101. num. 9. vsque ad numerum 15. Peregrin. de fideicommis. art. 3. numer. 129. Stephan. Gratian. decis. 17. ex numer. 10. & disceptation. forens. lib. 1. cap. 132. num. 2. Pat. Thomas Sanchez, 1. p. lib. 6. disputat. 4. numer. 8. vers. aliqui temperant; alios plures, sciens, consultoque praetermitto. Quod ergo in fisco statuitur in d.[sect. 8] l. in fraudem, in vers. Idem iuris, magis ratione hypothecae, quem fiscus habet in bonis debitoris sui, vt in l. aufertur, in §. fiscus, ff. de iure fisci, procedere, quam fauore speciali ipsius fisci; atque ita in quolibet creditore, hypothecam habente in bonis debitoris, idem es se dicendum; nam vbi militat eadem ratio, & eadem iuris dispositio debet habere locum; l. illud, cum vulgatis, ff. ad. l. Aquil. Anchar. & eius sequaces crediderunt. Et quamuis Ripa, in l. 1. ff. de pignor. numer. 7. dubitauerit de hac opinione ex ratione text. in d. l. qui autem, ff. quae in fraud. credit. quia qui repudiat, non minuit ius suum, & haec ratio viget tam in personali, quam in hypothecaria. Et respondet ad text. in d. l. in fraudem, quod sit speciale in fisco, & quod in contrarium est ius commune, & retorquet contra Ancharan. & sequaces eundem text. postea tamen inquit, quod magna est auctoritas Anchar. provt Tell. d. num. 56. recte recensuit. Quinto quoque ad rem confert, certis simum[sect. 9] es se, mortuo vltimo maioratus pos ses sore, ius succedendi statim sequenti succes sori deferri, actionémque eidem competere, vt maioratum ipsum consequatur, aut bonorum eius pos ses sionem; quod si actionem habens, rem ipsam habere videtur, l. qui actionem, ff. de regul. iur. Quamquam hoc improprie sit, vt ibidem declarant Decius, & Cagno lus; & respondit Ruinus in consilio 97. numero 15. libro 1. refert Menochius in consilio 77. numero 17. libro primo. Ergo actio competens ad acceptandum maioratum, si vt res ipsa, quae acceptanda est, con sideratur, & vt acceptata iudicatur, non poterir vllo pacto in praeiudicium creditorum maioratus repudiari; sed id ipsum statuendum videtur ante acceptationem, delato iam iure acceptandi; quod post acceptationem, acquisito iam iure ipso, & pos ses sione adepta, nam etsi sola sit actio, attamen sub hypotheca continetur; l. grege, §. cum pignori, ff. de pignoribus, & ibi Bartolus. Nec negari potest, quin ipso vltimo pos ses sore defuncto, sit saltem ius ad rem, ex quo probabiliter, immo sine con[sect. 10] trouersia consequi potest. Si est ius ad rem, vt donari illud potest; l. spem, C. de donat. ita sub hypotheca continetur, cum hypothecari pos sint, quae etiam alienari l. 1. §. vltimo, ff. quae res pignor. oblig. pos s. & non solum quae in dominio nostro sunt, & quae a nobis pos sidentur; subiici pos sunt hypothe[sect. 11] cae generali, l. qui praedium, C. si aliena res pignor. data sit, l. qui filios, C. quae res pign. oblig. pos s. Verum etiam ea, quae adhuc in bonis nostris non sunt vere, sed solum nobis debita, l. 3. §. primo, & ibi Glos sa, ff. qui potior. in pign. habean. Bartol. in l. prima, § primo, ff. de pignor. & idem est, cum debitor solum habet ius aliquod in re; ex l. grege §. & in superficiariis, vbi Glos sa, ff. de pignor. immo & debitoris nomen sub hypotheca continetur, l grege, §. cum[sect. 12] pignori. ff. de pignorib. & ibi Bartolus; & idem in l. nomen, C. quae res pignor oblig. pos s. & late tradit Negusantius, cum quo Menochius; in cons. 77. numero primo, & secundo. Ita etiam ius futurum sub generali hypotheca omnium bonorum continetur, l. vltima, C. quae res pignor. oblig. pos s. Ripa, in l. prima, numer. 2. ff. de pignoribus, Menochius, vbi supra, numer. 3. Sexto etiam facit Ioannis Fabri, in §. manet, In[sect. 13] stitut. de societate, notanda; & singularis theorica, quod vbi praecedit contractus, aut materia, quae ex bona fide ad acquirendum obligat, prae sumitur in dolo & fraude is, qui non acquirit; & ideo si non acquirat, perinde tenetur, ac si acquisiuis set, idque per textum, in l. prima, §. non tantum, ff. de haeredit. vel act. vendit. l. sed si lege, §. perinde, ff. de petitione haereditatis, quibus probatur, quod is, qui dolo noluit acquirere, reputatur perinde ac si acquisierit. Et Fabri doctrinam ponderarunt Alua[sect. 14] radus, de coniecturatu mente defuncti, libro secundo, cap. 3. §. primo, num. 29. Vincent de Franchis, dicta decis. 103. num. 3. Gregorius Lopez in l. 12. titulo decimo, partita quinta; verbo, enganosamente; vbi refert, delinquentem quendam absentem condemnatum fuis se in duo mille aureos pro damno, altero in rixa dato, ex quo manus ei fuit abscis sa, cui in fuga existente, & condemnationem soluere non valenti, matris haereditas opulenta delata fuit, quam delinquens ipse condemnatus repudia[sect. 15] uit; & in Regio Consilio pronuntiatum fuis se, quod executio fieret in dictis bonis haereditatis maternae, quae filius repudiauerat, quia aperte constabat, renuntiationem, siue repudiationem, dolosam fuis se, & in fraudem factam; & Gregorij Lopez mentionem faciunt Aluaradus, dicto numer. 29. Pelaez a Mieres, de maioratu, quarta parte, quae stione 23. num. 52. in antiquis, & 58. In nouis. Ioannes Gutierrez, in §. sui, numer. 95. Instit. de haered. qualitat. & different. Azeuedus, in l. tertia, titulo decimo, libro quarto, numero 140. folio 347. & in leg. 3. titulo quarto, numero octauo, libro quinto, Hieronym. Ceuallos, quae stione 811. numero duodecimo, & 13. ita pariter & in casu prae senti, perinde haberi debet, ac si is, cui maioratus succes sio delata est, eum acceptas set, ex quo fraudandi fiscum, aut creditores, causa, eum repudiauerit, quem alias absque dubio acquireret, prove compertum est. Septimo quoque vrget sententia eorum, qui exi[sect. 16] stimarunt, quod in his, quae ipso iure acquiruntur, & debentur, non habet locum decisio dictae l. qui autem 6. cum concordantibus, ff. quae in fraud. creditor. & inde, quod cum legitima debeatur filiis ip so iure, & supplementum etiam, ex regula leg. quoniam in prioribus, & l. scimus, in principio, & §. repletionem, C. de inofficioso testamento. Ita quod ex legis dispositione filij dicantur succes sores in suis legitimis, l. cum ratio, ff. de bonis damnator. l. tertia, ff. de interdict. & relegat. & quod etiam antequam sit agnita, in bonis filij reputatur, & tanquam proprium patrimonium consideratur, & sub hypotheca generali bonorum comprehendatur, sicque tanquam res, eisdem filiis debita, ad creditores filiorum pertinere debet, nec in eorum fraudem, aut praeiudicium pos sit repudiari, vt pote, cum viuo quoque patre, quodammodo filij domini existimentur, l. in suis, ff. de liber. & posthum. Sic sane de legitima tenuit Ancharanus, dicto cons. 101. & in cons. 168. & sequitur Berous, in cons. 43. numero primo, libro primo, Cardinalis Franciscus Mantica, de tacit. & ambig. conuention. libro 13. titulo 38. num. 19. Vbi quod renuntiatio filij, viuente patre, iuri supplementi legitimae, non poterit, a creditoribus reuocari, cum debeatur post mortem, quamuis daretur reuocatio, si post obitum patris renuntiaretur per filium dicto supplemento; & eandem sententiam, neruose in legitima defendit Menochius, in consilio 77. per totum, libro primo, quamuis in supplemento eius dubitet. Peregrinus quoque, de fideicommis sis, articulo tertio, ex numero 128. cum sequent. folio mihi 40. cum dubium ipsum de legitima excitas set, in eadem sententia residere videtur; nam licet num. 131. putauerit, constitui pos se differentiam inter legitimam, & inter Trebellianicam, vt scilicet Trebellianica, & Falcidia remitti pos sint in fraudem, & praeiudicium creditorum, legitima autem non, quia ipso iure filiis est debita, ex textu, in d. l. scimus, & in d. l. quoniam in prioribus, & numer. 132. inquit suffragari, quod secundum pleros que, in fideicommis so vniuersali non includitur, quod iure legitimae grauato debebatur, quasi iure ipso exceptum, per casum illorum iurium; statim tamen numer. 133. aperte admittit, legitimam contineri sub vniuersali bonorum filij hypotheca, quasi filius pro legitima creditor, & creditoris loco sit. Idem Peregrin. de iure fisci, lib. 6. tit. 7. de debitoribus fiscalibus, numer. 39. folio 144. vbi in indiuiduo, atque resolutiue tenuit, legitimam, & supplementum legitimae non pos se filium remittere in fraudem suorum creditorum; atque Menochij placita, d. cons. 77. quoad legitimam, ipse probauit: quatenus vero is in supplemento legitimae dubium habuit, ab eo recedit, provt clare ibi apparet. Eandem etiam opinionem, veriorem existimauit, Ioan. Pet. Fontanell. de pactis nuptialibus, claus. 4. glos. 9. p. 5. num. 122. & huiusce sententiae fundamenta ad summam breuiter reduxit Stephanus Gratianus, dis ceptation. forens. lib. 2. cap. 271. ex numer. 1. vsque ad numer. 9. folio 312. in haec verba: Renuntiari quando possit legatum, aut quid simile in praeiudicium creditorum, multa adduxi supra, cap. 132. quae tamen dicebantur non obstare in casu, iterum mihi proposito, cum es semus in filiosamilias, qui est haeres suus. Vnde non videtur aequum, illum pos se repudiare in fraudem creditorum, quasi tunc ista repudiatio non sit circa bona quae renda, sed iam quae sita, cum haeredibus suis, adhuc igno rantibus, statim mortuo patre, ipso iure acquiratur hae reditas, l. si fratris 3. C. de iure deliberand. l. 1. §. qui sunt in potestate, ff. si quis omis sa caus. testam quod est speciale in filiis, quicquid sit in aliis, vt notat Glos sa, in d. l. si fratris, in verbo, succes sionem, per text. in l. 1. C. de his qui ante apert. tabul. & in l. vnica, §. in nouis simo, C. de caduc. Tollend. quae magis procederent in legitima, quae ipso iure quaeritur filio absque eius facto, prout etiam ius agendi ad supplementum, l. scimus, l. omnimodo, C. de inoffic. testam. prout in specie legitimae concludit Ancharan. cons. 101. Column. vltim. in principio, vers. Potest responderi, num. 8. vbi quod si requireretur factum filij, ades set grauamen, contra l. quoniam in prioribus, C. de inoffic. testam. vnde merito non tenet in ea repudiatio in praeiudicium creditorum, tanquam de iure delato, & sic haec actio, & conditio poterit per creditores moueri; argumen. l. in fraudem, in princip. ff. de iure fisci, quod etiam in legitima voluit Peregrin. de fideicommis sis, art. 3. numer. 131. & facit, quia legitima ante petitionem transmittitur, & sic est debita eo tempore, cum non transmittantur ea, quae non sunt debita, prout tura conditionalia. Vnde ius petendi legitimam, est in bonis nostris, etiam antequam sit petita, quasi ad eius acquisitionem non sit neces saria petitio, sed sufficiat sola agnatio. Ideo etiam legitima continetur sub generali hypotheca bonorum. Et publicatur statim, quod filius deliquit mortuo patre priusquam illam petat, quicquid aliud sit, quando filius delinqueret viuente patre, quo casu publicatis bonis filij, , non publicaretur legitima, ei debita post mortem patris, quasi ipso viuente, non debeat filius aliquod ius radicatum in bonis illius; licet enim habeat spem probabilem, tamen istud ius futurum non veniret in confiscatione, cum non dicatur proprie ius, quod in materia stricta non venit, prout omnes supra dictos casus, late comprobat Menochius, consilio 77. per totum, libro primo. Hactenus Gratianus, qui in effectu, rationes praecipuas huius opinionis recenset, vt dixi. Menochius autem ibidem, ex numer. 4. vsque ad numer. 26. ex profes so magis fundamenta eiusdem opinionis ponderauit, & vt probaret, legitimam es se debitam, atque acquisitam filio, statim mortuo patre, etiam antequam eam petat, ideóque sub generali hypotheca bonorum eius venire; ea principaliter adducit, atque expendit. Primo, veram es se iuris, & Doctorum omnium sententiam, legitimam es se filio debitam iure naturali, vel verius ratione naturali, l. cum ratio, in fine, ff. de bonis damnat. & l. scimus, in principio, C. de inofficios. testament. & adeo pure & libere es se debitam filio legitimam, vt nullum onus, nulla dies, nulla conditio adiici a patre pos sit. Et es se debitam statim mortuo patre. Hoc quod omnes as serunt, legitimam es se debitam filio, opinatur Menochius, neces sario omnes intelligere post mortem patris, & ante petitionem ab eo filio factam. Siquidem alio tempore, quam hoc, legitimae nomen vere non habet. Ante mortem patris non habet nomen legitimae, quia nullo modo illa debetur; ita etiam petitione facta, quia tunc dicitur potius proprium patrimonium ex ea aditione haereditatis, quam per petitionem facit, quam legitima. Nam haereditate adita, nomen haereditatis extinguitur; provt haec omnia ibi comprobat Menochius metipse, numero quarto, & tribus sequentibus. Et sic argumentum concludit: Est ergo dicendum, tunc legitimam es se, & dici cum mortuus est pater, & petita adhuc non fuit. Secundo ea ratione adducitur, quod legitima antequam sit petita, vel agnita, transmittitur; sed cum non transmittantur quae debita non sunt, provt vtrumque ibi comprobat; sequitur, legitimam, aut ius petendi eam, es se in bonis nostris, antequam perita sit, sicuti ibi obseruat. Tertio, quod vno ore omnes scribunt, fructus legitimae deberi filio a die mortis patris, etiam nulla facta petitione, & legitimam ipsam es se perfecte quae sitam filio absque vlla petitione, mortuo patre, provt etiam ibi comprobat. Quarto, quod legitima dicitur es se debitum iure naturali, & sic ius saltem ad rem, negari non potest, quin habeat filius, in quo hypotheca consistere potest; quod etiam ibi comprobat. Et his fortas se rationibus, & fundamentis, ex hac etiam opinione adduci, excitaríque potuit Senatus Regius in casu illo, quem Gregorius Lopez commemorauit, vt vidimus supra. Et haec quidem, quae ex ratione illa principali, quod legitima est acquisita filio ipso iure, atque ex legis dispositione, statim mortuo patre licet petita non fuerit, nec agnita, praecitati Authores in fauorem creditorum, in legitima ipsa statuunt, non modo aequaliter, sed eriam fortius in maioratuum succes sione (attenta ipsorum natura) vrgere videntur, vt delata semel succes sione, licet non expresse acceptata, maioratus ipse in fraudem fisci, aut creditorum repudiari non valeat. Id autem, octauóque loco, concludenter magis[sect. 17] probari pos se videtur, attenta noua constitutione leg. 45. Tauri, quae hodie est l. 8. titul. 7. lib. 5. nouae collect. Regiae. Ex ea namque specifice statuitur, mortuo vltimo maioratus pos ses sore, transferri ipso iure pos ses sionem ciuilem & naturalem in sequentem vocatum, cui ex legis, vel institutoris maioratus di spositione succes sio competit, idque absque aliqua apprehensione; dominium etiam bonorum maioratus acquiri; quod cum ita sit, videbatur dicendum, militare regulam, & decisionem dicta l. qui autem 6. ff. quae in fraud creditor. & dictae l. non fraudantur, in secunda sui parte, ff. de regul. iur. quod scilicet repudiatio huiusmodi in fraudem creditorum fieri non pos sit, vtpote cum quae siti potius, quam quaerendi videatur repudiatio haec maioratus. Idque in dominio, sicut in pos ses sione statuunt communiter Scribentes ibidem; & in terminis Ioannes Matiencus, in dicta l. 8. tit. 7. glos sa 1. sub num. 5. & glos sa 2. sub num. 4. Ioannes Gutierrez, practicarum lib. 3. quae st. 71. num. 3. Ludou. Molina, de Hispanorum primogen. lib. 3. cap. 12. num. 3. & 4. & 5. Denique & vltimo loco pro eadem parte ex[sect. 18] pendi potest Bartholomaei de Humada locus, in l. 9. tit. 1. part. 2. glos. 2. fol. 126. vbi num 3. inquit, quod ius primogeniturae vendi, vel cedi non potest in praeiudicium descendentium, vltra vitam pos sidentis, atque ita contrarias opiniones conciliat, provt ibi videri potest per totum numerum. Et statim confirmat id num. 4. quia de natura maioratus est, vt non pos sit succes sor non quaerere, in praeiudicium tertij; eo quod cum natura eorum perpetua est in primogeniis Hispaniae, & ad omnes, ex familia te statoris procedentes, eorundem succes sio deferri debet, & ita in hoc nullae sunt partes succes soris, vt habetur per Ludou. Molinam, lib. 1. cap. 6. n. 45. & quod alia etiam potest as signari ratio differentiae, mortuo etenim maioratus pos ses sore, pos ses sio illico transfertur in maioratus succes sorem, sine vlla actuali apprehensione, ipso iure, etiam in furiosum, mente captum, & ignorantem, vt concludunt Matiencus, Antonius Gomezius, & Molina, quos ibi refert num. 5. ex qua pos ses sionis translatione, causatur filio, vel legitimo succes sori quoddam ius formatum, & considerabile, spe firma, & inuariabili, quae adimi per talem pos ses sorem non potest, vt notauit ipse Molina, ibidem quoque relatus. Et ista spes competens ex iure primogeniturae, summe consideranda est, in tantum, quod damnum illatum ex renuntiatione legitimae, compensetur cum spe succedendi in maioratu, vt idem Molina firmauit in loco relato per eundem Humadam, qui eodem numero quinto, in haec verba concludit: Et sic manet conclusum, de natura maioratus es se, vt eius succes sor non pos sit non acquirere. Et numero sexto, progreditur, & inquit, quod similiter de natura caeterorum casuum, de quibus loquitur d. l. qui autem 6. ff. quae in fraud. creditor. & l. 1. §. vtrum, ff. si quid in fraud. patroni, est, licere non acquirere, quod sibi delatum est per legatum, donationem, vel haereditatem; & ratio est, quia edictum, Ne quid in fraudem patroni, & Quae in fraudem creditorum, loquuntur, quando dolo quis fecit, vt desineret pos sidere, non quando noluit acquirere. Hactenus is Author, qui vere non loquitur in terminis nostris, quando scilicet succes surus in maioratu, siue is, cui ex legis, vel institutoris maioratus dispositione succes sio delata erat, mortuo vltimo maioratus ipsius pos ses sore, in fraudem fisci, vel creditorum suorum, maioratum repudiat: sed in aliis terminis quae stionem excitauit, & clare doctrinas applicat, in his scilicet, de quibus ego metipse longa serie sermonem institui, & singulariter articulum explicaui, in commentariis lib. 3. cap. 12. ex num. 107. vsque ad numerum 116. num. scilicet maioratus, seu primogeniturae ius renuntiari, cedi, aut vendi, vel in alium transferri pos sit, & an in praeiudicium immediati sequentis succes soris, aut vocati; provt ex eisdem, quae Author ille scribit, deprehenditur manifeste, adeo vt casum istum repudiationis maioratus, in fraudem creditorum, forsan non excogitauerit, nec eum in dubium adduxerit, sed de praedicto articulo loquatur aperte, quando scilicet in praeiudicium immediati succes soris quis renuntiat maioratui; & semper contendit, de natura maioratus es se, vt renuntiari non valeat in praeiudicium eius, qui post renuntiantem, immediate succes surus est; atque ita intelligit, quando renuntians iam in maioratu succes serat, eúmque acceptauerat. Intelligere quoque aperte videtur, quando is ipse, qui renuntiat, nondum succes serat, id est, nondum maioratum acceptauerat; quamuis succes sio iam delata erat, quod vis est ita intelligere, ex quo dictus Author concludendo, scripsit, de natura maioratus es se, vt eius succes sor non pos sit non acquirere, provt supra retuli, quae quidem verba ad maioratum iam acqui situm, & acceptatum referri proprie non valent, provt libenter, & neces sario fatebitur quicunque. Quasi is Author duo prae senserit, aut voluerit satis aperte. Primum, ius primogeniturae vendi, vel cedi non pos se in praeiudicium descendentium, vltra vitam pos sidentis; quod certis simum est, & in summario eius numeri, expresse deductum. Secundum, mortuo maioratus pos ses sore, pos ses sionem eius illico transferri in sequentem maioratus succes sorem, sicque de natura maioratus es se, vt eius succes sor non pos sit non acquirere, provt dicto numero 5. concludit; sane his verbis non potest ipse intelligere, vt succes sione iam delata, & acceptata, non pos sit non acquirere, aut desinere acquirere fructus, prouentus, & vtilitates maioratus iam acquisiti; nam id facere pos se, & per tempus vitae suae maioratui renuntiare, expresse dixerat antea, dicto n. 3. Sic quidem intendit, aut verba eius aliud non denotant, mortuo vltimo maioratus pos ses sore, in sequentemvsque adeo pos ses sionem ipso iute trans ferri, vt non pos sit ipse non acquirere: sed quamuis acquirere, hoc est, acceptare maioratum noluerit, perinde succedet is, qui eo succedente, & acce ptante, post mortem ipsius succederet, ac si acquirere, & acceptare voluis set, & cum effectu acceptas set: quod est singulare quidem, vt per solam translationem, pos ses sionis, ex dispositione dict. l. 45. Tauri, inductam, videatur sumpsis se principium maioratus in linea eius, qui acquirere, & succedere pos set, & continuetur in eius descendentes, quamuis ipse acquirere, & succedere noluerit, idque propter ius illud primogeniturae, causatum spe firma, & inuariabili, iuxta locum Ludou. Molinae, ibi relatum, num. 5. quod ego d. cap. 12. ex num. 107. non attigi, sed duntaxat de renuntiatione maioratus, vel eius ces sione egi; de qua etiam, vltra Authores, ibi relatos, vide And. Fachineum, controuersiar. iur. lib. 7. cap. 10. Ceuallos, commun. contra commun. quae stione 828. ex num. 265. D. Christophorum de Paz, de tenuta, seu remedio pos ses sorio, cap. 35. a numero 37. cum sequentibus; & pondera id, quod eodem cap. 12. num. 112. obseruaui, quod si in fauorem remotioris renuntiatio fieret, & alteri proximiori ius ad maioratum competeret, ex ces sione, aut renuntiatione huiusmodi, a maioratus pos ses sore ius maioratus non discederet, sed potius illae sum, & intactum maneret, nec succes sio vacaret; quoniam pos ses sor non potest cedendo, aut renuntiando, succes soribus legitimis praeiudicium generare; provt ibi explicatum inuenies. Addo nunc, mortuo eo, qui ius maioratus in remotiorem, non in immediatum succes sorem renuntiauit; ita immediatum ipsum succes surum, non obstante dicta renuntiatione, & in eum transire pos ses sionem ciuilem, & naturalem, ex eiusdem legis 45. Tauri con stitutione; ac si alter, is scilicet, cui renuntiatio facta fuit, nunquam pos sedis set, nec renuntiatio facta fuis set; ad quod expresse vrget ipsamet lex 45. Tauri; & Auend. ibi, glos. 2. num. 5. & 6. recte deduxit D. Christophor. de Paz, d. cap. 35. num. 37. Sic sane, nunquam videtur maioratus a linea eius, qui renuntiauit, reces sis se, sed in ea perseueras se; nec is, cui renuntiatio facta fuit, aut eius succes sores dicere pos sunt, quod cum semel maioratus in lineam eorum intrauerit, non potest redire ad lineam renuntiantis; vere namque a linea renuntiantis nunquam reces sit in praeiudicium sequentium; idque iuxta ea, quae ex Blasij Flores Diaz de Mena traditionibus, ego metipse, d. num. 112. obseruaui, & tradita per Auendanum, dicta glos sa secunda, numero quinto, & sexto. Ita etiam, neque prae scriptione se tueri pos sent, quia sine pos ses sione non procedit prae scriptio; is autem, in cuius fauorem pos ses sor maioratus renuntiauit, cum es set remotior, neque eius descendentes non pos sunt habere, nec habuerunt, nisi nudam duntaxat insistentiam, & detentationem, non autem pos ses sionem; idque iuxta resolutiones eorundem Authorum, & tradita per D. Christoph. de Paz in eodem tractatu, cap. 17. num. 31. Remanet itaque, Bartholomaeum Humadam, loquutum in terminis praedictis, de quibus ego egi in loco praecitato, non vero in terminis, hoc cap. propositis quando scilicet in fraudem fisci, aut creditorum, maioratum quis repudiat. Bene verum est, quod ratio illa, quam expendit ipse, numero quarto, & quinto, de maioratus natura es se, vt non pos sit eius succes sor non acquirere in praeiudicium tertij, quia mortuo maioratus pos ses sore, pos ses sio illico transfertur in sequentem succes sorem; ita apta est comprehendere casum illum, & terminos, in quibus eum loqui diximus, quam casum nostrum, & terminos hos, quando in fraudem fisci, aut creditorum, maioratum iam delatum quis repudiat; si verum est, de natura maioratus es se, vt non pos sit eius succes sor non acquirere; & mortuo vltimo pos ses sore, statim in sequentem, qui gradu, & linea proximior sit, pos ses sionem, & dominium transferri; quibus in terminis, si clare praefatus Author loqueretur, deciperetur equidem dictae Taurinae leg. 45. constitutione, provt inferius adnotabitur num. 45. Et hucvsque de omnibus fundamentis, quae pro negatiua parte, vt scilicet maioratus succes sor non pos sit repudiare maioratum in fraudem fisci, vel creditorum, pos sunt expendi. Caeterum re ipsa, longe, & diligenter perpensa,[sect. 19] contrarium mihi verius visum est, quod imo mortuo vltimo maioratus pos ses sore, & succes sione delata, sed nondum acceptata, pos sit sequens succes sor nolle acquirere, siue repudiare maioratum ipsum, in fraudem fisci, aut creditorum suorum, qui, si ipse acquireret, aut non repudiaret, ex fructibus, aut prouentibus, & reditibus maioratus, debita sua siue aliquam partem eorum consequi pos sent. Et pro hac parte, sequentia fortiter vrgent, & adstringunt fundamenta. Et primo quidem, quod fiscus ipse, vel creditores, qui se opposuerint, & de impugnanda repudiatione, a debitore, eo scilicet, qui in maioratu succedere pos set, tractent, intentare non valeant actionem illam ex titulo, ff. quae in fraud. creditor. & [sect. 20] C. de reuocand. his, quae in fraud. creditor. alienata sunt. Vtpote, cum ex his titulis, duntaxat succurratur beneficio Praetoris, creditoribus, ad reuocandum ea, quae in fraudem creditorum debitor alienauerit, vendendo scilicet bona sua, aut ea donando, hypotecásve liberando, siue alio quocunque modo alienando; ita quod vt ipsum remedium intentari pos sit, neces sario requiratur, quod debitor bona propria, quae habuerit, consumpserit; praetoria namque illa actio in rem, creditoribus conceditur, quorum in fraudem bona sua debitor alienauerit, vt pos sint, bonorum pos ses sione petita, siue impetrata, eas res, quasi nunquam a debitore traditas, vendicare; vt in l. 1. & seq. vtriusque tituli, l. videamus, §. in Fauiana, ff. de vsuris, l. 1. & per totum, ff. si quid in fraud. patroni, §. item si quis in fraudem, Institut. de actionib. Vbi Antonius Pichardus, sic deduxit numero primo, l. 7. cum sequentibus, titulo decimo quinto, partita quinta Ioannes Philippus, in summa vtriusque iuris, ad dictum titul. quae in fraud. creditor. Cuiacius, & Vvesembecius, ibidem, D. Paz, in praxi, tertio tomo, cap. secundo, §. 3. folio 18. Flaminius Parisius, de confidentia beneficiorum, quae stione 30. numero septimo, Alexand. Trentacinquius, variarum libro secundo, titulo de exceptionibus, resolutione quarta, fol. 90. vbi late, alienata in fraudem creditorum, vt reuocentur, quae requirantur. Hugo Donellus, commentariorum libro vigesimo tertio, cap. vltimo, in principio, & ibidem eius Additionator[sect. 21] Osualdus, vbi in annotationibus singulariter materiam eorum titulorum explicauit, & in initio tradidit, vt antea fraudulenter alienata reuocentur, neces sarium es se, vt res in bonis debitoris fuerint, etsi pos s obligationem contractam, quae sitae; idque probandum es se ab agente; & vt traditio facta sit, aut dominium translatum, alias non dicetur alienatum, provt ibi erudite comprobat. Sic sane, si debitor ipse, bona propria, quae habet, non consumpserit, aut quouis modo alienauerit; sed id egerit, ne de nouo acquirat, aut acquirere desierit, creditores non pos sunt beneficio illo se iuuare, nec intentare reuocatoriam pro eo, quod acquirere debitor ipse noluit; nec etiam contendere, alienationem in eorum fraudem factam. Pertinet enim interdictum illud ad dimi nuentes patrimonium suum, non ad eos, qui acquirere nolunt; & quibus diminuere permis sum non est, quod acquirere desinant, permittitur, ex l. finali, C. de acquirend. pos ses sion. atque ita creditori non conceditur reuocatoria ad reuocandum, quod creditor acquirere noluit, sed id duntaxat quod ex bonis suis consumpsit aut alienauit. Quocirca, si debitor noluerit acquirere, siue acceptare legatum, donationem, vel haereditatem, non dicitur alienare; nec modus hic, nolendi scilicet acquirere, sub nomine alienationis comprehenditur, provt statim comprobabitur. Sequitur ergo in terminis nostris, quod mortuo vltimo maioratus pos ses sore, ex eo quod sequens succes sor noluerit maioratum acquirere, & eum repudiauerit, dici non pos set, quod aliquid ex bonis suis alienauerit, aut quod res maioratus in bonis debitoris fuerint, quod praecise requiritur; sicque nec alienare videtur, nec eo edicto comprehenditur; & iure repudiare, siue desinere acquirere potest. Ad quod quidem sunr expres sa, & singularia iura, & adeo omnibus nota, vt per manus circunferantur quotidie, & in primis textus, in l. qui autem 6. illius tituli, ff. quae in fraud. creditor. vbi Iureconsultus in hunc modum reliquit scriptum: Qui autem, cum pos sit aliquid quaerere, non id agit, vt acquirat, ad hoc edictum non pertinet. Pertinet enim hoc edictum ad diminuentes patrimonium suum, non ad eos, qui id agunt, ne locupletentur. Unde si quis ideo conditioni non paret, ne committatur stipulatio, in ea conditione est, ne faciat huic edicto locum. Proinde & qui repudiauit haereditatem, vel legitimam, vel honorariam, vel testamentariam, non est in ea causa, vt huic edicto locum faciat: noluit enim acquirere, non suum proprium patrimonium diminuere. Sed & illud probandum est, si legatum repudiauit, ces sare hoc edictum. Textus etiam, in l. non fraudantur 177. ff. de regulis iuris, vbi id ipsum probatur, & sic scribitur: Non fraudantur creditores, tum quid non acquiritur a debitore, sed cum quid de bonis diminuitur. Et in l. prima, §. finali, vers. Confertur, ff. de collatione bonorum, ibi: Vt hoc demum conferatur, quod eius es se desiit dolo malo, caeterum si id egerit, ne acquireret, non venit in collationem. Et in l. prima, §. vtrum, ff. si quid in fraudem patroni, vbi sic scribitur: Vtrum autem ad ea sola reuocanda Fauiana pertineat, quae quis libertus de bonis diminuit; an etiam ad ea, quae non acquisiuit, videndum est. Et ait Iulianus lib. 26. Digestorum, si haereditatem libertus non adierit, fraudandi patroni causa, vel legatum repudiauerit, Fauianam ces sare: quod mihi videtur verum. Et in l. alienationis, §. qui occasione, ff. de verbor. significat. vbi Iureconsultus, ex propria verbi significatione ostendit id ipsum, scilicet nolle quem acquirere, sub verbo alienationis non comprehendi, vt supra dicebam; sic enim scribit: Qui occasione acquirendi non vtitur, non intelligitur alienare, veluti qui haereditatem emittit, aut optionem intra certum tempus datam, non amplectitur. Et idem quoque probatur respectu fisci, in l. cum quidam capitis, ff. de iure fisci, & de donatione, in l. si sponsus, §. si maritus, ff. de donat. inter vir. & vxor. & in l. finali, §. licentia, el primero, C. de iure deliberandi; atque ex his iuribus, mille quidem in locis, ita adnotare solent Interpretes nostri, & multis, variis que causis, & negotiis (quae as sidue occurrunt) applicare, concludentes, creditores non pos se conqueri de debitore, ad hoc vt habeant ius efficax, ex eo quod noluit acquirere quod potuerat; sed ex eo tantum, quod admittat, quod est suum; & con sequenter debitorem in quae sitis praeiudicare pos se creditoribus, in quae sitis non pos se. Sicuti concludunt post ordinarios, & alios multos. Iason, in l. filiusfamilias, §. diui, ff. de legat. 1. ex numer. 76. cum seq. vbi late & vtiliter in proposito. Philippus Decius, in dicta l. non fraudantur, & in cap. Ecclesia sanctae Mariae, columna secunda, de con stit. latius in cons. 260. per totum. Pet. de Peralta, in l. Titia cum testamento, §. si ea conditione, n. 3. & §. Lucia, n. 6. ff. de legat. 2. Tellus Fernand. in l. 4. Tauri, ex numero quinquagesimo secundo, cum sequentibus, vbi erudite admodum, atque vtiliter se habuit in explicatione huiusce materiae, & quamplurima resoluit, deduxitque numero 53. quod debitor in praeiudicium creditorum potest remittere ius commis si, ob canonem non solutum. Etsi non omnino repudias set, sed aliquo dato, vel retento, quod creditores tantum habebunt actionem ad illud datum, non vero ad repudiatum. Pelaez a Mieres, de maioratu, quarta parte, quae stione 23. ex numero 45. in antiquis; & ex numer. 117. in nouis. Vbi deducit ex sententia Baldi, quem commemorat, quod mulier potest repudiare legatum, sibi a marito relictum, quae commiserat homicidium, ex quo debebant omnia bona confiscari per sententiam. Adducit etiam numer. 120. & numer. 158. in nouis. Id quod communiter tradi solet, Praelatum scilicet, in acquirendis pos se praeiudicare Ecclesiae, & legatum, aut haereditatem repudiare, ita tamen quod Ecclesiae ipsi ad interes se teneatur, & in integrum restitutio concedatur eidem. Rursus, num. 47. in antiquis, & 122. in nouis, in repudiatione iuris quaerendi non requiri illam solemnitatem, quae erat neces saria ad repudiandum ius quae situm; & inde, mulierem, donationem sibi ab senti factam, & non acceptatam, pos se repudiare, non obstante solemnitate statuti disponentis, quod in alienationibus mulierum intersint consanguinei; de qua tamen resolutione dubitat ipse hodie in hoc Regno, attenta constitutione Taurinae leg. 54. Adducit etiam, quod renuntiatio haereditatis, quae potius dicitur repudiatio, eo quia non est alienatio, non reuocatur ex dispositione leg. si vnquam, C. de reuocand. donation. idque per text. in l. fuit quaestionis, ff. de acquirend. haeredit. atque ex sententia multorum Authorum, quos recenset num. 122. & 123. in nouis. Vbi etiam inquirit, an legatarius, rogatus legatum, aut eius aliquam partem alteri re stituere, pos sit in praeiudicium alterius, legatum re stituere. An etiam Monachus, in praeiudicium Monasterij, antequam Monasterium intret, pos sit hae reditatem repudiare. Adducit etiam ipse Mieres, num. 125. Didaci Couar. resolutionem, quod mulier in praeiudicium creditorum potest renuntiare bonis constante matrimonio acquisitis, & expendit text. in l. patrem 19. ff. quae in fraud. creditor. de quo infra agendum est. Adducit quoque num 126. & seq. in nouis D. Antonij de Padilla obseruationem, pos se de rigore iuris maioratus pos ses sorem, in praeiudicium vxoris, cui medietas fructuum competeret, renuntiare bonis maioratus. Haeredem etiam, pendente conditione, vel dilatione data ad restituendum legatum, vel fideicommis sum, pos se statim re stituere, etiam in praeiudicium creditorum, nec, hoc saciendo dici fraudem facere, per regulam l. eum qui, ff. de annuis legatis, & l. post mortem, C. de fideicommis sis; quod dicit es se notandum ad pos ses sores maioratuum, qui vti pos sunt ista licentia, & facultate, in praeiudicium creditorum. Adducit quoque ipse Mieres, num. 127. quod reus ob crimen lae s ae Maie statis. potest ante sententiam condemnatoriam, repudiare haereditatem sibi delatam. Alia etiam num. seq. deducit, quae ibi videri pos sunt, & n. 151. & seq. in nouis, repetit etiam id quod in antiquis scripserat num. 59. & 60. an scilicet parentes in praeiudicium filiorum pos sint repudiare haereditatem, legatum, seu donationem eisdem factam. Et e contrario, an ipsi filij in praeiudicium legitimae, quae debita est parentibus, pos sint facere renuntiationem; & concludit, quod ex decisione d. l. qui autem, & d. §. qui occasione, & ex his, quae antea dixerat, videtur, eam licitam es se, ces sante fraude, & quando ius non est acquisitum; nam si alterum ex his concurrat, non est licita renuntiatio; & ad id facere doctrinam Baldi, in cons. 81. lib. 4. vbi vult, quod mater potest approbare testamentum filij, in praeiudicium aliorum filiorum; statim tamen refert alios Authores, qui tenent contrarium in terminis renuntiationis haereditatis, vel legati, quod mulier nupta non pos sit in praeiudicium legitimae patri debitae, donare bona constante matrimonio acquisita. Deducit denique Mieres ipse, eadem quae st. 23 in antiquis, num. 60. & in nouis, num. 154. & seq. an pos sit mulier nupta, renuntiare bonis, constante matrimonio acquisitis, in fauorem mariti, & in praeiudicium parentum, vel filiorum, quibus legitima debetur; in quo etiam inquit, videri, quod sit licita talis renuntiatio, nisi bona iam acquisita, & incorporata in societatem matrimonij fuerint, & nisi haec renuntiatio facta fuerit in fraudem legitimae, quae parentibus debetur. Et idem dici pos se, si mulier habens filios velit facere in fauorem mariti renuntiationem horum bonorum, quae acquiri pos sunt, constante matrimonio. Et hactenus Pelaez a Mieres obseruationes, quas in proposito decisionis d. l. qui autem 6. ff. quae in fraud. creditor. & similium iurium deduxit. Palacios etiam Rubios, in eodem proposito, & materia adnotauit nonnulla, & expendit decisionem eiusdem textus, in rubrica de donat. inter: §. 47. per totum Rodericus Suarez, in l. 1. titulo de bonis constante matrimonio acquisit. ex n. 52. D. Anton. de Padilla, in l. post mortem, ex n. 4. cum seq. & n. 22. & 23. C. de fideicommis sis. Ioann. Gutierrez, in repetitione cap. quamuis pactum, de pact. in 6. in principio, ex num. 14. cum seq. vbi late, an filius, vel filia renuntiare pos sint haereditati sibi delatae, in praeiudicium parentum. Idem Gutierrez, practic. lib. 2. q. 127. per totam; vbi etiam ponderat decisionem d. l. qui autem 6. & disputat, an renuntiatio lucrorum, constante matrimonio facta praeiudicet creditoribus renuntiantis? an etiam in fauorem mariti, & praeiudicium legitimae parentum, vel filiorum fieri pos sit? & concludit, renuntiationem fieri pos se, dummodo non fiat in fraudem legitimae, vel nisi fuerint bona, iam acquisita, & incorporata, in societate matrimonij. Tractat etiam materiam d l. qui autem 6. Aluarad. de coniecturata mente defuncti. lib. 2. cap. 3. §. 1. q. 12. per tot. ex num. 26. vsque ad num. 33. ex folio 85. vbi etiam in proposito l. patrem 19. & l. debitorem 20. illius tituli, provt inferius referam eum. Corduba de Lara, in l. si quis a liberis, §. vtrum, ff. de liber. agnoscen. ex num. 60. vsque ad num. 74. vbi d. num. 60. in principio, & 61. in fine, expendit deci sionem d. l. qui autem 6. & late disputat, vtrum Prae latus solus, legatum Ecclesiae relictum repudiare pos sit. Et agit de intellectu l. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum; & concludit crebrius receptum es se, quod Praelatus pos sit non acquirere, atque ita repudiare quod Ecclesiae relictum est, ita tamen quod Ecclesiae teneatur ad id, quod interest, & re stitutio detur eidem Ecclesiae aduersus factum Praelati ipsius repudiantis, provt latius ibi. Borgninus Caualcanus, de vsufructu mulieri relicto, num. 185. & sequent. vbi etiam adducit nonnulla in proposito eiusdem leg. qui autem & superius adnotata comprobat. Vincent. de Franch. decis. 101. ex num. 1. vsque ad num. 9. vbi quod in repudiante haereditatem, locum non habet titulus, ff. quae in fraud. creditor. quia nolens acquirere, suum patrimonium diminuere non dicitur. Et quod titulus ipse, tunc habet locum, quando ex facto, vel non facto debitoris, desinit ipse aliquid habere, ita quod sibi incipiat aliquid de suo abes se, quod alteri acquiritur, & incipit illi de nouo ades se: quando autem ista deficiunt, quia nihil de patrimonio diminuitur debitori, nec de patrimonio debitoris in alium transfertur, quod titulus praedictus locum non habet. Et lucrum quod per statutum defertur viro, pos se renuntiari, tam in beneficium vxoris, cum non efficiatur vir pauperior, quam in praeiudicium creditorum, quia ipsi non fraudantur; idque inquit probari ex decisione d. l. qui autem 6. & l. 1. §. vtrum, ff. si quid in fraudem patroni; & quod bannitus, delatam haereditatem, in fisci praeiudicium repudiare potest, quoniam lucrum non facere, & damnum pati, differunt; & lucri ces santis, & damni emergentis diuersa est ratio, provt haec omnia comprobat ibidem. Osascus etiam, decisione Pedemontana 95. n. 42. Hieronym. Magon. decisione Florentina 132. numer. 15. Anton. Gomez. tomo secundo variarum cap. quarto, numer. 16. in fine, versic. Quinto infero, & cap. 14. n. 14. vbi latius, & ibidem conciliat d. l. qui autem 6. cum d. l. magis puto, §. fundum. Blasius Flores Diaz de Mena, in additionibus ad decisionem Gamae 92. & ad decisionem 118. vbi etiam eadem iura conciliat. Et quod remis sio iuris quae rendi, non est propria donatio, nec eget insinuatione. Et quod prohibitus donare, potest dictam remis sionem facere; secus vero in remis sione iuris quae siti; & quod in casu illius decisionis, mater non dedit filio ius quaerendum, sed ius quae situm; atque ita explicat dubium illud, an sit donatio, remittere fructus quaerendos ex propriis bonis; & an patet pos sit in praeiudicium creditorum, aut aliorum remittere filio vsumfructum. De quo etiam Aluaradus, vbi supra, Surdus quoque, Stephanus Gratianus, Fontanella, & Montalegre in loci referendis infra. Mieres etiam, qui breuiter, sed iuridice explicat, dum distinguit, 4. part. dicta quae stione vigesimatertia, numero 136. in nouis. Ex sententia Baldi, & aliorum, quod si pater antea acquisitionem vsusfructus remittit filio vsumfructum, non dicitur donare; secus vero, si sit remis sus post acquisitionem. Petrus Surdus, in cons. 116. ex num. 78. cum sequent. vsque in finem consilij, lib. 1. vbi in eo dubio, an pos sit pater in praeiudicium alterius, remittere, aut repudiare vsumfructum, eandem distinctionem adducit, an scilicet repudiatio fiat ante realem acqui sitionem, vel post? Et vlterius exornat quod dicitur, debitorem non pos se praeiudicare creditori, procedere in iure quae sito, secus vero in iure adhuc non quae sito, quia illud repudiare potest debitor, nec praeiudicium aliquod infertur creditori, vt in marito, qui potest lucro sibi delato a statuto renuntiare in praeiudicium creditorum; quia solum fraus consideratur in praeiudicium creditorum, diminuendo patrimonium, non autem non locupletando; & es se regulare, quod in quaerendis debitor praeiudicat creditori, ex textu, in dict. l. qui autem, in principio, ff. quae in fraud. creditor. & caeteris iuribus de materia, quae ibi adducit; & ponit exemplum in legatario, & in iure adeundi; & in remis sione vsusfructus, antequam sit quae situs. Pet. ipse Surdus, in cons. 300. ex num. 17. cum seq. lib. 3. vbi eadem, & alia similia recenset. Idem Surdus, decis. 140. num. 8. vbi quod debitor potest haereditatem sibi delatam, repudiare in prae iudicium sui creditoris, & hoc modo non acquirere; idque ex decisione dicta l. qui autem, & id es se generale in quocunque iure, ex d. l. non fraudantur, ff. de regul. iur.   Rolandus etiam exornat decisionem textus eius dem, de lucro dotis, q. 40.   Nellus, in tractatu bannitorum, q. 30.   Ioannes Cephalus, in cons. 321. lib. 3.   Bos sius, in tit. de publicatione bonorum, ex n. 16. & n. 28. & seq.   Phanucius, in tractatu de lucro dotis, glos. 8.   Lamberteng. de contract. eor. qui sine solemnit. glos. 5.   Socinus iunior, in cons. 124. per totum, lib. 3. vbi quamplurima tradit in hac materia, & in proposito dictae l. qui autem.   Cardinalis Zabarel. in cons. 89. per totum.   Per. Paul. Parif. in cons. 127. per totum, lib. 1. vbi late in proposito.   Iul. Clar. §. fin. q. 78. vbi etiam eius Additionator.   Socinus senior, in cons. 114. per totum.   Ioannes Philippus, in summa vtriusque iuris, ad dictum titulum, quae in fraud. creditor. in principio, ver siculo, Hoc edictum.   Fabius de Anna, in cons. 113. per totum, & maxime num. 7. vsque ad numerum 12. vbi quod non acceptans legatum, vel donationem, non dicitur alienare, ex textu, in dict. l. qui autem, & quod in remis sione iuris quaerendi non est neces saria insinuatio: & num. 12. & seq. quod Praelatus, qui in quaerendis potest praeiudicare Ecclesiae, & non in quae sitis, repudiare potest legatum, & haereditatem, tanquam ius quaerendum.   Hippolyt. Riminald. in §. 1. Instit. de donat. ex numer. 840. cum seq.   Ioann. Vincent. Hondedeus, in cons. 14. numer. 6. lib. 1.   Syluester Aldobrand. in cons. 26. ex num. 128. cum seq.   Bartholomaeus Humada, in l. 9. tit. 1. partita 2. glos. 2. ex num. 3. cum seq. fol. mihi 126. vbi etiam explicat textum, in d. l. qui autem, & in d. l. 1. §. vtrum, ff. si quid in fraud. patroni.   Stephanus Gratianus, decis. Marchiae 17. per totam, vbi late de materia praedicta, & decisione d. l. qui autem.   Gratianus idem, disceptation. forens. libro 1. cap. 132. ex num. 1. vsque ad num. 25. vbi exornat quamplurimis decisionem legis eiusdem; & inquirit, an renuntiatio spei iuris quaerendi, insinuationem requirat, & de caeteris, de quibus supra.   Gratianus metipse, lib. 2. cap. 271. per totum, vbi etiam agit de superioribus, & num. 34. & 37. de remis sione vsufructus, facta a patre filio; & num. 35. an renuntiatio iuris quaerendi connexi cum quae sito, admittatur in fraudem creditorum, & de repudiatione haereditaris, vel legati, in fraudem creditorum, per totum illud caput.   M. Anton. Peregrin. de priuilegio fisci, lib. 5. tit. 1. de publicatione bonorum, num. 190. & duobus seqq. fol. mihi 113. & num. 192. expendit decisionem dictae l. qui autem.   Peregrinus ipse, lib. 6. tit. de debitoribus, fiscalibus, ex n. 38. vsque ad fin. tit. folio mihi 144. vbi de eadem materia, quod attinet ad reos criminis, & debitores fisci.   Idem Peregrinus, de fideicommis. art. 2. n. 51. & art. 3. ex n. 125. & seq.   Pat. Tomas Sanchez, prima parte, lib. 6. de sponsalibus, disput. 4. illatione 7. per totam, num. 8. & 9. & 10. ex fol. 906. vbi materiam legis eiusdem, qui autem, commemorat.   Idem Author, in summa lib. 2. c. 14. ex n. 50. 51. & 52. cum seqq. fol. 264.   Gilibertus Regius, quae st. lib. 1. cap. 14.   Velazq. Auend. in l. 4. Tauri. glos. 7. n. 6.   Alphonsus Azeuedus, in l. 3. tit. 10. lib. 4. num. 140. & in l. 1. tit. 8. num. 77. libro 5. & in l. 3. tit. 4. ex num. 6. cum seq. eodem lib. & in l. 9. tit. 9. n. 9. eodem. lib.   Simoncellus, de decretis, lib. 3. tit. 8. inspectione 9. vbi late, an minor repudiare pos sit legatum absque decreto, & de intellectu l. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum.   Iacobus Cancerius, variarum, tom. 1. cap. 2. de legitima, ex num. 41. Cum seq. & tomo 2. cap. 15. de renuntiatione, ex num. 166. vsque ad num. 177. vbi etiam de materia dict. l. qui autem, cum aliis similibus.   Ceruantes in l. 6. Tauri, ex num. 67. cum seq. vsque ad numerum 88. vbi etiam expendit decisionem, & materiam d. l. qui autem, & infert ad quae stionem, vtrum scilicet pater, qui plures filios habet, pos sit vni eorum testanti concedere, & permittere, ne eum instituat, sed vt de bonis suis testetur, sicut voluerit, licet inde resultet caeterorum filiorum praeiudicium: & de differentia inter ius quae situm, & acquirendum, quoad effectum repudiandi, vel non acquirendi.   Anton. Faber, coniectur. lib. 8. cap. 19.   Annaeus Robertus, rer. iudicatar. lib. 3. cap. 12. vbi singulariter in materia.   Schiphor de Gerisiles, ad Anton. Fabrum, lib. 1. tract. 9. de repudiatione haereditat. vel legati in fraudem creditor, quae stione prima, & 2. ex fol. 64. vbi late de materia.   Hieronym. Ceuallos, commun. contra commun. 3. parte, quae st. 811. vbi num. 8. expendit decisionem, dictae l. qui autem 6. & num. 16. adducit l. alienationis, §. qui occasione, & per totam quae stionem agit, vtrum Praelatus pos sit repudiare haereditatem, Ecclesiae relictam? & incidenter nonnulla ex superius adnotatis commemorat.   Vvesembechius, in cons. 17. ex n. 42. cum. seq.   Iacob. Menochius, in cons. 77. per totum, lib. 1.   Andr. Fachineus, controuers. iur. lib. 13. cap. 46. fol. mihi 464.   Ioannes Matiencus, in l. 9. tit. 9. lib. 5. glos. 1. per totam, fol. 272. vbi multa ex superius adnotatis commemorat; & num. 6. expendit textum, in d. l. qui autem, dicens, eum optimum ad hoc, quod renuntiare pos sit quis iuri; nondum perfecte quae sito in praeiudicium creditorum; & infert ad quae stionem, an renuntiatio lucrorum fieri pos sit, etiam constante matrimonio per alterum ex coniugibus in praeiudicium tertij.   Antonius Pichardus, in §. item si quis in fraudem, n. 5. & 17. per totum, Instit. de actionibus.   Ioannes Pet. Fontanella, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos. 9. p. 5. ex n. 74. vsque ad n. 129. fol. 127. vsque ad fol. 132.   D. Nicolaus de Pas seribus, in conciliat, legum, ad l. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fisci, fol. mihi 659.   Ioannes de Montealegre, praxis ciuilis lib. 2. cap. 1. §. 13. num. 23. & 24. folio 33. vbi de remis sione vsusfructus, quam pater fecit in bonis aduentitiis filiorum, in praeiudicium aliorum filiorum.   Hugo Donellus, commentariorum libro 23. cap. vltimo, folio mihi 319. vbi de alienatis in fraudem creditotum; & in principio de materia dictae l. qui autem 6.   Osualdus, in annotationibus ad Donellum vbi vide omnino, quia eleganter equidem & erudite. Bergal. lib. 5. de dolo, c. 6.   Cardinalis Tuschus, practicar. conclusion. tomo 1. litera A. concl. 441. fol. 390.   Nouis sime omnium Francisc. Molinus de ritu nuptiar. & pact. Matrimonial. lib. 3. quae st. 49. ex num. 21. fol. 279. vbi adducit multa proposito dicta l qui autem, & l. patrem, ff. quae in fraud. creditor. Et hactenus de relatione Authorum praedictorum, & de fundamento primo, ex decis. dict. l. qui autem 6. cum similibus, deducto. Idque vt ostendatur, & probetur, sequentem succes sorem, siue eum, cui maioratus succes sio delata est, pos se vltimo maioratus eiusdem pos ses sore defuncto, eum repudiare in praeiudicium fi ci, & creditorum suorum, aut nolle acquirere; quemadmodum legatum, aut hae reditatem, ex lege, vel ex testamento, sibi delatam, quis repudiat, provt textus ille inquit, quoniam debitor (vt inferius dicam) obligatus non est, vt acquirat, nec compelli potest, vt agnoscat legatum, haereditatem, aut lucrum, quod ex legis dis positione defertur, sed duntaxat ne de patrimonio suo diminuat, vt dictum est. Secundo deinde, & pro eadem parte vrget, succes sione maioratus, vel haereditate, alicui delata, sed nondum acceptata, seu adita, nihil adhuc acquisitum fuis se succes sori, haeredi, vel legatario; & si repudiat, repudiatum dici non pos se fuis se suum, aut ex bonis eius, siue suum patrimonium diminuis se per repudiationem, ex eáve alienationem sequutam; quoniam ius adeundi non est, nec vnquam fuit in bonis debitoris, l. pretia rerum, ff. ad l. falcid. vbi Alexand. & Vincent. Herculan. & cum aliis multis notarunt Vincent. de Franch. decisione 101. num. 24. Tellus Fernandez, in l. 4. Tauri, ex num. 57. Surdus, decis. 140. ex num. 5. Stephanus Gratianus, discept. forens. tomo 2. cap. 271. ex num. 27. & duntaxat dicitur es se in bonis nostris, quoad effectum transmittendi, & quoad id reputatur hae reditarium, Bartolus, in l. qui duos, ff. de rebus dubiis, Imola, in l. si ita quis, §. ea lege, ff. de verbor. obligat. Ruinus, in consilio 23. numer. 26. & seq. volum. 5. Menochius, in cons. 77. in fin. lib. 1. Surdus, dict. decis. 140. num. 17. vbi recte adnotauit, quod repudiata haereditate, censetur repudiatum ius adeundi, quod fuit transmis sum; Gratianus etiam, dict. num. 27. Vincentius de Franchis, dict. decis. 101. numer. 27. vbi etiam ex sententia multorum tradidit, ius adeundi non es se in bonis nostris, nisi quo ad transmis sionem; & antea dixerat numer. 25. ex sententia Baldi, quem refert, bonorum suorum appellatione, non contineri ius adeundi, & Hieronymum Gratum, in loco ibi relato, dixis se, quod ius adeundi non est ex bonis, sed extra bona. Est enim potius quaedam facultas, & potentia adeundi, quam merum ius in haereditate. Et est quid per sonale; provt vtrumque ex sententia Baldi, Saliceti, & Castrensis, Aretini, & aliorum, obseruarunt Ioannes Cephalus, in cons. 321. num. 38. lib. 3. Surdus, d. decis. 140. num. 6. Tellus, in d. l. 4. Tauri, num. 58. Vincent. De Franch. vbi supra, num. 26. Ideo creditor non potest illud exercere, nisi prius sit plene debitori quae situm per aditionem, & voluntatis declarationem, provt num. 6. Surdus ipse concludit; nec cedi, nec donari potest, vt Vincent. idem de Franchis notauit dict. numer. 27. Gratianus etiam dict. cap. 271. num. 27. Quaedam enim habemus, quae tamen in bonis nostris non sunt, vt est ius adeundi; provt etiam ex sententia Baldi, Cumani, & aliorum tradidit Franchis ipse, dict. decis. 101. num. 25. & 30. & 31. sic quidem in haereditate, vel legato, ante aditionem non datur dominium, quia sequuta repudiatione, fingitur numquam fuis se, sicut quandocunque haeres adiuit, dicitur a morte testatoris adiuis se: l. haeres quandocunque, ff. de acquirend. haered. ita haeres, quando repudiat, dicitur a morte testatoris repudias se; interim vero (vt dixi supra) nullum ius habet haeres, d. l. pretia rerum, ff. ad leg. falcid. sed facultatem quandam adeundi, vt etiam dixi, quae non est in consideratione; vt rectis sime haec annotauit Tellus, vbi supra, num. 58. qui num. 57. ex doctrinis praedictis dubitat multum de opinione illa Ancharani, & sequacium, de qua supra hoc eodem cap. num. 7. & 8. Ipse namque Ancharanus existimauit, esto, quod debitor pos sit repudiare in praeiudicium creditorum, de quo est textus expres sus, in d. l. qui autem 6. ff. quae in fraud. creditor. id tamen non procedere, quando creditor habet bona debitoris hypothecata; atque ita text. metipsum, in d. l. qui autem: & in l. debitorem, eius dem tituli, tantum habere locum in debitore per sonali; secus vero in debitore cum hypotheca; nam hic, nec legatum, nec haereditatem potest repudiare secundum eum; idque per text. in l. in fraudem, in vers. Idem iuris est, ff. de iure fisci, quam expendi supra, hoc ipso cap. num. 5. & 7. vbi in fraudem fisci, debitor eius non potest desinere acquirere, quia fiscus habet hypothecam in bonis debitoris sui, vt supra quoque dixi num. 8. Ipse vero Tellus, ex dict. num. 57. dubitat valde de opinione Ancharani, & sequacium (vt dixi) & timet etiam, ne causa, super qua consuluit, coegerit eum, ad illud dicendum; excitatúrque praecipue Tellus ipse efficaci ratione quod hypotheca afficit rem, & non personam, dummodo illa fuerit aliquando in dominio debitoris: l. cum res, C. si alienares pign. data fuer. l. & quae nondum, in §. quod dicitur, ff. de pignor. action. ita quod si debitor non fuit dominus, nunquam hypotheca ea adfuit; sed in haereditate, vel legato, ante aditam haereditatem non datur dominium, quia sequuta repudiatione, fingitur nunquam fuis se, sed facultas adeundi duntaxat, (vt supra dicebam) quae quidem cum non sit in consideratione, non potest cadere sub hypotheca, dict. l. pretia rerum, ad leg. falcid. ergo Ancharani sententia stare non potest, quia illud ius quaerendi non potest quaeri alteri; atque ita si debitor hypothecarius non pos set repudiare propter hypothecam, de neces sitate in illa haereditate aliquod ius acquisitum fuit creditori; sed hoc est falsum (inquit ipse Tellus) quia sola facultas adeundi consistebat in haerede, quae (vt dixit) sub hypothecam cadere non potest. Vlterius & aliud expendit fundamentum Tellus idem, num. 59. provt ibi videri potest: & concludit num. 61. in haec verba: Et ita tenendum censeo, quod debitor, siue personalis, siue hypothecarius, pos sit repudiare legatum, vel hae reditatem sibi delatam, in praeiudicium creditorum. Et sic hodie stante condemnatione, parti applicata propter delictum poterit delinquens libere repudiare, & nolle acquirere. Eandem etiam opinionem, constanter tuetur Vincent. de Franch. d. decis. 101. qui cum ex n. 9. vsque ad n. 15. adduxis set sententiam Ancharani, & sequacium, quod textus in d. l. qui autem, limitetur non procedere in creditoribus hypothecariis, sed in personalibus tantum ; & tractas set num. ea opinio sustineri valeret, dicit, quod incipiendo ab auctoritatibus, contra creditores hypothecarios videntur tenere Albericus, Beroius, Ripa, Socinus iunior, & Hieronym. Zanchus, provt ibi expendit eos, & vsque ad num. 21. alia adnotauit, rationibusque Ancharari responderi pos se ostendit; Et vt contrariam opinionem tueatur, considerat recte ex num. 21. vsque ad num. 24. quod vt actor obtineat in actione hypothecaria contra eundem debitorem, qui eius bona obligauit, oportet probare, bona super quibus hypotheca intentatur, es se in eius bonis, & per ipsum pos sideri; quando vero contra tertium, tunc neces se est, probare, bona super quibus agitur, fuis se in bonis debitoris tempore obligationis, vel post, antequam in tertium transferrentur; super iure autem adeundi, quod obtineri non potest, cum ius adeundi nunquam fuerit, nec sit in bonis debitoris, prout latius ibi prosequitur; & iterum id ipsum tradit ex num. 29. cum seq. vbi quod ius adeundi non potest venire, nec comprehendi sub obligatione, aut hypotheca generali bonorum, quia non est in bonis no stris. Eandem etiam resolutionem probauit Flauius a Mendola in addit. ad dictam decisionem 101. Vincent. de Franch. vbi quod habens ius adeundi, non habet ius quae situm, sed quaerendum, quod multis modis potest deperdi, & ideo tale ius non est in bonis, nec in iure, & actione, nisi quoad transmis sionem, nec comprehenditur in donatione omnium bonorum, & iurium, quia cedi nequit, nec etiam sub hypotheca generali bonorum, prout latius ibi, & per Tepatum, in lib. 2. variar. iur sententiar. tit. de acquir. haeredi. pag. 277. column. 3. eandem quoque opinionem, resolutiue probauit Peregrinus, de fideicommis. articul. 3. num. 130. in haec verba: Verum differentia haec inter hypothecarios, & chirographarios non placet Ripae, & Socino; nil mirum, quia rationes, in eis iuribus adductae, pariformiter vtrosque complectuntur, & cum aliud in hypothecariis non reperiatur decisum, iura illa indistincte loquentia, eos complectuntur. Nec quicquam refert, quod iura, & nomina veniant in hypotheca generali; nam id verum est in iuribus incommutabiliter quae sitis. Fontanella etiam, de pactis nupt. clausula 4. glos s. 9. parte 5. num. 76. folio 127. vbi quod decisio dict. l. qui autem, indistincte procedit, tam respectu chirographariorum, & personalem tantum habentium actionem, creditorum; quam etiam respectu hypothecariorum, & realem habentium. Quod verius quoque putauit Pat. Thomas Sanchez, 1. par. lib. 6. disputatione 4. sub. num. 8. in principio, vers. Aliqui temperant. Fol. 907. Stephan. Gratian decis. Marchiae 17. n. 16. & 17. & 18. Idem Gra tian. disceptat. forens. lib. 1. cap. 132. num. 2. & 5. per totum, vbi sic scribit: Ratio praedictorum est, quia ius adeundi non est in bonis nostris, l. pretia rerum, ad leg. falcid. & in obligatione prae sentium, & futurorum bonorum non veniunt bona, in quibus debitor habet spem de prae senti illud exprimatur, Baldus in l. fin. num. 3.[sect. 33] C. de pactis, Paris. in cons. 127. num. 26. lib. 1. ideo non potest transmitti ad creditores, cum sit potius quaedam facultas, aut potentia adeundi, quam merum ius, quod creditor non exercet, nisi prius sit debitori plene quae situm per aditionem, & est quid mere personale, & con sequenter non datur actio ad bona obligata pro eo iure, & illius occasione, neque Saluianum interdictum, cum hoc ius non veniat in generali obligatione, vt late omniae prosequitur Surdus, decis. 140. num. 4. vsque ad num. 9. & regulare est, quod in quaerendis licitum est obes se, quibus alias non permitteretur, &c. vsque ad num. 14. Idem Gratianus, tomo 2. cap. 271. ex numero 27. vbi singulariter percipit, & resoluit istam materiam, & in hunc modum reliquit scriptum: Quibus adde, quod neque ius adeundi transit ad creditores, quibus non competeret Saluianum interdictum, quod datur solum ad bona obligata per debito rem, & quae constat, debitorem pos sedis se: Menoch. de adipiscend. remedio 3. num. 160. Surd. decis. 140. num. 4. vnde non sufficiet, quod debitor cuncta sua bona obligauerit, & quod omnia iura sibi competentia, sint inclusa in dicta generali obligatione; quia debet probari per creditorem, quod debitor pos sederit bona, ad quae agit, & quod adiuerit explicite haereditatem, quia ius illud adeundi non fuit transmis sum in creditorem, tanquam non es set in bonis debitoris, cum sit potius facultas, & potentia adeundi, quam merum ius, quod etiam est quid mere personale, quod creditor non potest exercere, nisi prius sit plene debitori quae situm per aditionem, aut voluntatis declarationem, prout etiam, neque fiscus apprehendit haereditatem delatam condemnato, qui nunquam adiuit, nec illud ius adeundi exercet, vnde si ius adeundi non transit in fiscum, qui est vniuersalis succes sor, & loco haeredis, multo minus transibit in creditorem, qui est succes sor singularis, quasi debitor possit haereditatem sibi delatam repudiare in praeiudicium sui creditoris, & hoc modo non acquirere; quod generale est in quocunque iure, & in lucro delato a statuto, & in similibus nominibus debitorum; cum requiratur, quod plene sint debitori quae sita, ad hoc, vt creditor possit illa exercere, tanquam suo debitori competentia, quia alias non poterit agere ad bona pro eo iure, vel occasione illius obligata; & magis, quia hoc ius adeundi non venit in generali obligatione bonorum: quae tamen sunt intelligenda, dummodo non probetur tacita aditio, non enim requiritur, quod quis explicite adiuuerit haereditatem, quasi sufficiat, quod bona penes se retinuerit, quia non alio iure potuis set penes se retinere, Natta cons. 74. n. 10. Ruinus, cons. 111. in fin. lib. 2. Et tandem n. 34. concludit, quod pater potest in prae mium emancipationis , remittere vsumfructum filio ex bonis aduentitiis, in praeiudicium creditorum; & n. 35. quod renuntiatio iuris quaerendi connexi cum quae sito, non admittitur in fraudem creditorum. Eandem denique sententiam aperte sequutus est Osualdus, Hugonis Donelli Additionator, in annotationibus ad cap. vltimum, libri 23. in vers. Obijcitur 1. l. 45. folio mihi 320. in fin. cum etiam contra fiscum admittat procedere decisionem d. l. qui autem, nec in eo es se aliquod ius speciale siue propter priuilegia eius siue propter tacitam hypothecam, quam habet in bonis debitoris, prout inferius referam eum: & in principio dicti loci, eleganter quidem[sect. 34] & erudite admodum, atque in comprobationem eorum, quae hactenus dixi, sic scribit: Neces se est, vt res in bonis debitoris fuerint, et si post obligationem contractam quae sitae: idque probandum est hic agenti, & vt traditio facta sit, aut dominium translatum, alias non diceretur alienatum: Quia facultas adeundi, vel agnos cendi legati, ius nondum quae situm, non est in bonis nostris, l. 42. de acq. do. l. 5. §. 5. de iure dot. l. 53. § 13. de donat. inter vir. l. 1. §. 23. de collat. cum aut a lege obueniat, aut a defuncto deferatur, ita vt agnoscere, vel non agnoscere, liberum sit, Nic. Valla, Annae. Robert. Pet. Faber, Schifor de Gher. quin iure hic suo, vt repudians, nec fraudulenter versari, vel cuiquam iniuriam facere videtur: l. nemo 151. de regul. iur. cum non obligatus sit debitoribus, vt acquirat, sed de acquisitis conueniri possit, Vves. consilio 17. num. 42. & num. 46. nec iuris ratio patitur, quem compelli, vt agnoscat legatum, vel haereditatem, Valla, d. tit. 12. sub fin. cum & adeundo, quasi contrahere haeres videatur. Ac sicut liberum est contrahere, ita & acquirere, cum in alienando quae situm, non autem in non quaerendo, praeiudicium alteri fiat, &c. Tunc autem , retenta hac opinione, quae veris sima est, restat explicare, atque genuino sensu interpretari l. in fraudem, ff. de iure fisci, de quo tamen opportunius agetur inferius n. 43. per totum , vbi videbitur. Rursus, & tertio loco vrget pro eadem parte tex[sect. 35] tus metipse, in dict. l. qui autem, 6. in vers. Sed & illud, ff. quae in fraud. creditor. vbi expresse probatur, quod si debitor legatum repudiauerit, ces sat illud edictum; nam etsi dicatur non acquirere, nihil tamen de suo patrimonio diminuit. Edictum autem ipsum ad alienantes, & diminuentes pertinet, non autem ad non acquirentes: & ibidem glos sa, in verbo, legatum, opponit, quod repudians legatum, videtur diminuere, quia statim adita hae reditate, transit dominium. Et respondet, quod si repudiauit ante aditam haereditatem, nihil agit, quia legatum ante aditam haereditatem repudiari non potest, quia es set tollere ius de futuro, quod repudiatione fieri non potest, l. qui potest, §. 1. ff. de regul. iur. l. 1. §. quod ait, ff. quorum legatorum, l. 1. §. decretalis, ff. de succes sorio edicto. Demum concludit, quod licet repudiet post aditam haereditatem, non diminuit, cum fingatur non fuis se quae situm, allegat textum in l. sicut, ff. ad l. Aquil. in legato autem[sect. 36] (vt vides) maius dubium videbatur, quam in alio: quia legati dominium recta via transit in legata[sect. 37] rium, l. a Titio, ff. de furtis, quod procedit, etiam si legatarius ignoret, legatum sibi factum, l. si tibi ho[sect. 38] mo, §. cum seruus, ff. de legat. 1. l. cum pater, §. Surdo, ff. de legat. 2. & transit ipso iure, Afflict. in decis. 299. num. 3. Crotus, in cons. 119. numer. 3. Alciatus, in cons. 116. num. 7. Rubeus, in cons. 58. numero 4. vbi ponit, quod etiam retro transfertur sine traditione, Cephalus, in cons. 49. num. 7. Pet. Ricciardus, in Rubrica de legatis, num. 21. Fabius de Anna, in cons. 113. num. 1. Pet. Surd. in cons. 300. numer. 1. & 2. lib. 3. Antonius Pichardus, in §. ita demum, In stit. de haered. quae ab intest. deferun. num. 28. & in §. quos autem. 1. Institut. de bonorum pos ses sion. numer. 60. proinde, cum es set iam acquisitum, videbatur quod non pos set repudiari, vt dicimus de haereditate semel adita: l. sicut maior, vbi Glos sa, & Doctores, praecipue Castrens. & Iason, C. de repudiand. haered. & haerede, qui non potest desinere es se haeres: l. etsi sine, §. sed quod Papinianus, ff. de minoribus, l. ei qui soluendo, ff. de haered. instit. & ex aliis comprobat Pet. Surd. d. cons. 300. num. 3. & 4. lib. 3. nihilominus, quod legatum pos sit repudiari, & habeatur tanquam ius quaerendum, & non vt ius quae situm, quia est, non acquirere, non autem patrimonium diminuere; expresse probat textus allegatus in dict. vers. Sed & illud. & ex communi sententia tradiderunt Albericus, Cumanus, Decius, Antonius Gomezius, Siluester Aldobrandinus, Ioann. Vincent. Honded. & alij, cum quibus sic resoluit Fabius de Anna, dicto cons. 113. num. 8. & 9. & num. 10. ponderat text. in l. prima, §. vtrum autem ad ea sola, ibi: Quamuis enim legatum retro nostrum sit, nisi repudi[sect. 39] etur, attamen cum repudietur, retro nostrum non fuis se, palam est: ff. si quid in fraudem patroni, & ibi Glos fa, in verbo, palam, allegat iura concordantia. Vides textum formalem ad hoc, quod vere & realiter sequuta repudiatione, dominium nunquam fuerit aliquo momento legatarij, nec ius aliquod habuerit; quod rectis sime & vere ponderauit Tellus, & omnem fictionem in proposito excludit, in dict. l. 4. Tauri, num. 59. in vers. Vlterius videbatur in legato: & expendit etiam textum, in l. Titio, & Seio cum l. seq. ff. ad l. Aquil. & Zazij solutionem ad dictam l. qui autem, subtiliter & vere confutauit, provt ibi videri potest. Sic etiam resoluit Vincent. de Franchis, dict. decis. 101. num. 17. Corduba de Lara, in d. l. si quis a liberis. §. vtrum ex num. 60. Ceruantes, in l. 6. Tauri, num. 76. Pet. Surd. dict. consil. 300. num. 8. & 16. & 17. vbi inquit, quod dominium transit commutabiliter, & reuocabiliter, ita quod[sect. 40] potest legatarius illud legatum repudiare. Et sequuta repudiatione, fingitur dominium retro nunquam quae situm. Et ante acceptationem acquiritur ignoranti, sed reuocabiliter, & imperfecte; post vero acceptationem acquiritur perfecte & irreuocabiliter. Et dominium rei legatae, tunc dicitur cum effectu translatum, quando fuit acceptatum. Et dominium rei legatae competit ipso iure legatario, saluo tamen iure repudiandi. Et legatarius iure repudiat, nec dicitur fraudare creditores, quia non dicitur fraudem fecere is, qui aliquid facit, quod ces sante fraude licebat, vt est text. in dict. l. qui autem, & superiora ex relatione, atque traditione aliorum Authorum confirmat, provt ibi videri potest: & id ipsum resoluit Blasius Flores Diaz de Mena, in addit. ad decisionem Gamae 118. Stephanus Gratianus, disceptation. forens. tomo 1. cap. 132. num. 4. & tomo 2. cap. 271. num. 10. & 11. vbi sic scribit. Et enim ista acquisitio haereditatis est reuocabilis, & quasi sub conditione, nisi haeres repudiare velit; quae repudiatio retrotrahitur, sicut dicitur de legato, quod quamuis transeat ipso iure in legatarium, tamen illa acquisitio dicitur imperfecta, & reuocabilis ante acceptationem, & sub tacita conditione, nisi repudietur; vnde cum postea repudiatur, fingitur non es se quae situm dominium, &c. Et iterum eodem cap. 271. num. 37. & 38. in illis verbis: Nec oberit, quod non videatur pos se repudiari per patrem, seu dominum vsusfructus, cum illi acquiratur, etiam ignoranti, & inuito; quia hoc est verum quoad commutabilem, seu reuocabilem acquisitionem, sed non acquiritur irreuocabiliter, seu incommutabiliter, Surdus, in cons. 116. num. 78. libro 1. Antonius Pichardus, in dict. §. quos autem, Instit. de bonor. pos session. num. 61. vbi inquit, quod dominium rei legatae quaeritur legatario post aditionem haereditatis, reuocabiliter tamen, ante. ipsius legatarij acceptationem, argumento l. si tibi homo, §. cum seruus, ff. de legat. 1. & notarunt Baldus, & Tiraquellus, ibi relati, latius ipse Pichard. in §. item si quis in fraudem, numer. 17. Instit. de action. vbi eandem explicationem communem adducit: Pat. Thom. Sanchez, 1. parte, lib. 6. de sponsalibus, disputatione 4. sub numer. 8. in principio, vbi dicit, debitorem, ideo repudiando legatum, praeiudicare pos se creditoribus; quia quamuis recta via factus videatur dominus rei legatae, & ita videatur ea repudiatio, deminutio proprij patrimonij, & alienatio; re tamen vera non est, quia acquiritur legati dominium imperfecte, & reuocabiliter ante acceptationem, & sub tacita conditione, nisi repudietur: vnde cum postea repudiatur, fingitur, non es se quae situm dominium, & c. Fabius de Anna dict. consilio 113. ex numero 2. vsque ad numerum 7. vbi easdem communes resolutiones commemorat, & addit, legati dominium quaeri legatario ficte a die mortis testatoris, vere & a die aditae haereditatis, & incommutabiliter a die acceptationis; & inde deducit, veram es se conclu sionem, quod legatum debeat acceptari ad hoc, vt irreuocabiliter quaeratur legatario: ad quod citat iura nonnulla, & refert Pet. de Peralta, & D. Spino, in speculo, gl. 8. principali, numero 18. vbi cum aliis, is Author tenuit, quod neque a die mortis, ficte; neque aditionis, vere transeat dominium rei legatae in legatarium, sed tantum a die agnitionis: & respondet ad iura, quae in contrarium allegantur; & de hoc dicit es se videndum Antonium Guibertum, Pet. Ricciardum, & Menchacam; & concludit, quod in legato subintelligitur a lege tacita conditio resolutiua, vt si legatarius noluerit, nunquam acquisitum videatur. Eandem etiam resolutionem communem tenuit, & optime expli cauit Osualdus, in annotationibus ad Donellum, lib. 23. dict. cap. vltimo, in principio, folio mihi 320. vbi sic scribit. Quamuis autem legatum retro nostrum sit, nisi repudietur, attamen aliud, cum repudiatur. Et quamuis ignoranti id acquiratur, non tamen inuito, nec lex id vult, vt nolenti liberalitas acquiratur, Anton. Faber, 8. coniecturar. cap. 19. Pat. etiam Thom. Sanchez, in summa, lib. 2. cap. 14. ex num. 59. Ex his sane apparet, errore manifesto lapsum[sect. 41] Alphonsum Azeuedum, in l. 3. titu. 4. lib. 5. numer. 9. nam cum antea ipse adduxis set regulam generalem, ex textu, in dict. l. qui autem 6. ff. quae in fraud. credit. deductam, quod scilicet in quaerendis, fisco, & creditoribus pos sit debitor praeiudicare; & valde miraretur de eo, quod in Regio Consilio definitum, Gregorius, Lopez, ibi relatus, testatur; & supra retuli num. 15. Inquit, in tantum procedere regulam dictae l. qui autem, quod ipsa habeat locum, etiam si creditor habeat bona debitoris hypothecata; nam adhuc si repudiet, in acquirendis, valebit repudiatio in praeiudicium fisci, & creditorum; neque in bonis repudiantis executio aliqua fieri potest; cum in eis nullum ius repudians habuerit, neque in eius dominio aliquando fuerint, provt optime contra Ancharanum tenet Tellus; statim tamen adiicit (& in hoc sustineri non valet) quod opinio Ancharani procedere pos set, quotiescunque debitori repudianti es set factum aliquod legatum per alium; isto enim casu repudiatio talis legati non praeiudicaret eius creditori, habenti bona talis repudiantis hypothecata; nam cum dominium rei legatae transeat in legatarium, a morte testatoris, vt in l. a Titio, ff. de furtis, merito cum in eius intrauerit dominium legatum , & sic sub hypotheca ceciderit, non praeiudicabit creditori repudiatio talis legati, & sic concludit: Quod nota, quid est mea, & noua consideratio, & aliis rationibus adducitis per Tellum contra Ancharanum, fulciri potest, & in facto latius considerabis, & cogitabis. Hactenus Azeuedus; qui equidem errore manifesto decipitur (vt dixi) nec rem adeo claram, & certam, iuréque expres so decisam, considerandam, aut cogitandam potuit relinquere; Nam etsi rei legatae dominium transeat a morte testatoris in legatarium (quo solum fundamento lapsus, adductúsque est ipse Author, & immemor fuit expres s ae decisionis dictae l. qui autem, §. sed & illud) id tamen ante acceptationem, imperfecte, & reuocabiliter dicitur, ita vt sequuta reputatione, nunquam is, cui legatum fuit relictum, habuerit dominium, nec ius in legato; sicque, quod debitoris non est, nec fuit, sequuta repudiatione, in obligatione, aut hypotheca generali bonorum cadere non potest, quia nunquam fuis se legatum in bonis legatarij, dixit specifice textus, in d. l. 1. §. vtrum, & in l. si tibi homo, §. cum seruus, ff. de legatis 1. & Tellus Fernandez, singulariter percepit, atque resoluit in d. l. 4. Tauri, numer. 59. Sicque, & iterum decipitur Azeuedus metipse, dum dixit, ex adductis per Tellum contra Anharranum, fulciri pos se eam considerationem; vtpote, cum adducta numeris praecedentibus per Tellum, contrarium euincant, & resoluta n. 59. expresse cogitationem eandem subuertant, provt manifeste apparet ibidem. Praeterea & quarto loco, pro eadem parte, & in[sect. 42] fauorem eius, qui in maioratu succedere pos set, vt eum repudiare valeat, in fisci, aut creditorum praeiudicium, vrget etiam decisio textus, in l. patrem 19. & in l. debitorem 20. ff. quae in fraud. creditor. vbi. Iure consulti Papinianus, & Callistratus in hunc modum scribunt: Patrem, qui non expectata morte sua fideicommis sum haereditatis maternae, filio suo soluto potestate, restituit; omis sa ratione falcidiae, & ple nam fidem, & debitam pietatem secutus exhibitionis, respondi creditores non fraudas se. Debitorem, qui ex Senatus Consulto Trebel. haereditatem restituit, placet non videri in fraudem creditorum alienas se portionem, quam retinere potuis set, sed magis fideliter facere. Ecce iura aperta, quibus probatur, quod grauatus restituere haereditatem post mortem suam, si in vita eam restituit, nec retinet quartam Falcidiam. Similiter, qui quartam Trebellianicam retinere potuit, & non retinuit, non dicitur fraudare creditores, nec incidit in illud edictum. Et in hoc quidem maximum dubium es se poterat, cum certum de iure sit, rogatum restituere haereditatem statim, aut post mortem suam, ipso facto restitutionis videri acceptare eam, vt in §. restituta, Instit. de fideicommis sar. haered. & eo ipso, quod acceptauit haereditatem, videri etiam, quod in consequentiam acceptauerit omnia commoda, quae inde obuenire, & resultare potuis sent; quartam scilicet Falcidiam, aut Trebellianicam; ita quod statim acquisita videatur per acceptationem; & cum Falcidia, & Trebellianica, ipso iure debeantur, l. in quantitate, §. vltimo, ff. ad leg. Falcidiam: ibi: Pro rata portione per legem ipso iure minuuntur; videbatur, quod in praeiudicium creditorum non pos set remittere eam partem, ex legis dispositione sibi debitam: & nihilominus contrarium ibi Iureconsulti statuunt. Nec etiam in consideratione habent, quod fraus quoque creditorum considerari soleat respectu temporis, cum debitor solutionem anticipat, l. ait praetor. §. sicum in diem, ff. quae in fraud. creditor. sed adeo absolute definiunt, non videri in fraudem creditorum, si ante tempus a testatore expres sum, & absque detractione Falcidiae, aut Trebellianicae, restitutio fiat, imo pleniorem fidem ex eo arguunt; idque principaliter consideratur, & non damnum creditorum, provt ibi apparet, & in l. 1. C. ad l. falcid. ibi: Pleniorem fidem, & debitam pietatem sequutus, & in d. l. debitorem, ibi: Sed magis fideliter facere, & per textum in dict. l. patrem: Baldus in Rubrica, C. de reuocand. his, quae in freud. creditor. num. 7. docuit, quod si maritus haeres institutus, & post mortem rogatus restituere haereditatem, restituat statim, non expectata morte, non idcirco creditores fraudantur; quod sequitur Iason, in l. post mortem, numer. 2. C. de fideicomis. & in §. item si quis in fraudem, numero 127. de action. Padilla, in d. l. post mortem, numer. 3. & 4. vbi inquit, decisionem illius textus. Quod grauatus restituere fideicommis sum post mortem, potest illud in vita restituere; procedere, etiam si creditores grauati reclament. Et expendit textum, in dict. l. patrem 19. & statim opponit de l. ait Prae tor, §. sicum in diem, & in l. omnes, §. finali, vers. Si vir vxori, ff. quae in fraud. creditor. vbi non potest praeueniri a debitore dies solutionis, vel restitutionis in fraudem creditorum; nam & in tempore quoque fraudantur creditores, propter commodum prae sentationis, & adducit nonnullos intellectus ad eum text. de quibus ibi; statim etiam num. 22. infert ad quae stionem, an maioratus pos ses sor, inuita vxore pos sit ante tempus maioratum restituere, ita quod ipsa fraudaretur fructuum medietate, & interusurio, & pos set ponderare decisionem l. 5. tit. 11. parti 4. vbi haeres, aut legatarius, grauatus restituere haereditatem, aut legatum vxori suae, cum morietur, si in vita eam restituat, non dicitur actum fraudulentum facere, & restitutio tenet, quamuis maritus constante matrimonio, donare non pos sit vxori. Et ratio est, quoniam maritus desinit acquirere in proposito, non autem diminuit patrimonium suum, atque ita ces sat ratio principalis, qua lex subsistit, prohibens donationem inter virum & vxorem, iuxta text. in l. 1. ff. de donat. inter. per eundem etiam text. in d. l. patrem, excitauit quae stiones nonnullas Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, lib. 2. cap. 3. §. 1. q. 12. per totam, ex num. 26. vsque ad num. 33. fol. 85. vbi agit de praematura fideicommis si, aut maioratus restitutione, & de patre, qui creditores habens, ante tempus fideicommis sum restituit filio suo, quod non obstante creditorum concursu, & contradictione, id efficere valeat. Et an in praeiudicium aliorum filiorum, quibus legitima debetur, id procedat, provt late ibi prosequitur, & supra, hoc eodem cap. commemoraui eum. Vide etiam Pelaez a Mieres, de maioratu 4. parte, q. 23. num. 125. & 126. in nouis. fol. mihi 266. vbi Menesij resolutiones expendit Peregrinum de fideicommis sis articulo 2. num. 51. vbi etiam ponderauit decisionem dict. l. patrem, & de praematura restitutione egit; & latius articulo 3. num. 125. & duobus seqq. vbi an Trebellianica & falcidia in fraudem creditorum remitti pos sit. Et an haeres, ante casum fideicommis si, pos sit restituere haereditatem fideicommis sario cum fructibus, in creditorum praeiudicium; & quod fieri pos sit, magis probauit; idque perpenso negotio, vt ait: ea ratione, quod dilatio restitutionis in tempus mortis fuit in gratiam haeredis grauati adiecta, l. eum qui, ff. de annuis legatis, atque ita videtur, quod iuri suo pos sit renuntiare, licet inde damnum creditorum sequatur, provt latius ibi; & de eadem re vide late Iacobum Cancerium, variar. resolution. tertia parte, cap. 15. de de Renuntiatione, ex num. 166. vsque ad num. 177. vbi superiora dubia excitauit; & de intellectu dict. l. patrem, & dict. l. debitorem, egit, & latis sime omnium Ioan. Pet. Fontanella, in commentariis, de pactis nuptialibus, clausula 4. glos. 9. parte 5. ex num. 74. vsque ad num. 129. ex fol. 127. vsque ad 133. vbi longa serie, de intellectu eorundem iurium, & de omnibus dubiis propositis supra, & de eisdem articulis, de quibus per Aluaradum, & Peregrinum; & haec quidem in fortioribus terminis, quam hoc ipso cap. a me propositis, vrgere videntur, cum haeres post aditam iam, & acquisitam haereditatem, absque deductione Falcidiae, & Trebellianicae, vel ante tempus mortis, eam restituit; sicque commodis eis, non ad alium finem, non vtatur, quam vt creditores, vel alium tertium defraudet; quae stio vero prae sens procedat in eo, qui cum in maioratu succedere pos set, sibique succes sio delata fuis set, sed nondum ab eo acceptata, maioratum ipsum in fraudem creditorum remisit, siue repudiauit Vltra relatos quoque nunc Authores, in idem expendi opportune potest Francisci Molini, de pactis nuptialibus, & de ritu nuptiar. locus, is namque, lib. 3. cap. seu quae stione 49. ex fol. 279. post Rolandum, & alios permultos, adducit quamplurima in comprobationem eorum, quae hactenus tradidimus, & longa serie disputat, Vtrum pacto de lucranda dote, pos sit maritus renuntiare constante matrimonio in fauorem vxoris? & argumentis pro vna, & altera parte adductis, tandem affirmatiuam opinionem tuetur, quod pos sit renuntiare; & contrariis satisfacit, responsúmque praebet provt ibi videri poterit, Deinde ex num. 21. cum seq. fol. 280. inquirit, an renuntiatio lucri dotis per maritum facta, per creditores pos sit retractari? & pro, & contra, fundamenta expendit; tandémque firmauit, renuntiationem lucri per maritum factam, per creditores retractari non pos se; & primo ponderat auctoritatem Alberici, in l. qui patrem, ff. quae in fraud. creditor. & nonnulla iura refert numero vige simo nono, & numero trigesimo, & duobus sequent. inducit leg. qui autem, ff. quae in fraud. creditor. & alia iura ad hoc, quod debitor haereditatem repudians, seu legatum sibi relictum, etsi in fraudem creditorum faciat, non tamen pos sit repudiatio per creditores reuocari; quoniam edictum illud, ad solam patrimonij diminutionem pertinet. Praeterea ex numero trigesimo tertio, vsque ad numerum 36. expendit textum in d. l. patrem, & Bartoli, & Alexandri placitum commemorat, quod vbi vxor haeredem instituit maritum, & eum rogat, vt post mortem restituat bona sua filio communi, potest nihilominus statim restituere non expectata morte, nec propterea dicetur, hoc in fraudem creditorum facere: & aliis exornat. Tandem numero trigesimo sexto, scribit: Non obstant supra in contrarium allegata: quoniam ex his, quae nunc dicta sunt, congrua solutione respondetur, edictum, de his quae in fraudem creditorum, ad diminutionem patrimonij pertinere, non ad lucri acqui sitione; proinde, nisi lucrum omnino radicatum fuerit, libere negligi, & repudiari potest. Ioannes etiam Antonius Bellonius, in consilio 33. per totum, nonnulla considerat, quae mire vrgent, & mirabiliter explicat text. in dict. l. patrem 19. per totumque consilium disputat, an pater grauatus, haereditatem filiis suis post mortem restituere, pos sit eam restituere in vita in praeiudicium creditorum? & tandem negatiue respondet, non valere scilicet praematuram fideicommis si restitutionem, in praeiudicium, & fraudem creditorum, quibus ex fructibus medio tempore percipiendis satisfieri potest, idque nonnullis comprobat. Deinde ex num. decimo tertio, vt explicet textum in dicta l. patrem; duos casus principaliter considerat. Primus est, quando pater grauatus est ab vxore, filio communi restituere post mortem, & sic sub conditione, quae olim erat neces saria, scilicet, quia filio in potestate constituto, non poterat olim cum effectu restitui fideicommis sum, propter impedimentum patriae potestatis, l. vbi pure 19. in principio, & l. epistolam 75. §. fundi, ff. ad Trebellian. & tunc verum est, si pater non expectata morte, restituat filio mancipato, non conseri eum fraudare creditores, sed potius plenam fidem exhibere; quia licet fideicommis sum, quoad verba relictum sit in casum mortis, tamen inspecta mente testatricis, censetur relictum in omnem casum, quo filius fiat sui iuris, & sic etiam in casum emancipationis, leg. mulier 22. in principio, ff. ad Trebellian. atque ita creditores non fraudantur, quia ex verisimili, & tacita te statricis eiusdem mente, restitutio procedit, provt ibi comprobat vsque ad num. 19. & eodem numero repetit in fine. Secundus casus est (inquit Bellonius metipse) quando pater ab extraneo grauatur filio restituere sub conditione voluntaria, vt hodie est etiam conditio mortis, vel emancipationis, cum filius sit capax acquisitionis, & tunc verius est ces fare dispositionem dictae l. patrem, & consequenter non pos se fieri restitutionem ante mortem in fraudem creditorum; quia talis restitutio non fit ex mente testatoris; & ita putat intelligendam, atque restringendam decisionem dict. l. patrem, & Bartol. Bald. & Cephalum pro ea resolutione ponderat. Cum tamen Bartolus ipse, & Baldus, ex communi Doctorum placito, ita expendantur, vt voluerint generaliter, quod qui fideicommis sum ante mortem restituit, non videatur fraudare creditores, sed potius plenam fidem exhibere. Et Baldus etiam alio in loco specifice tradiderit, patrem grauatum filio restituere post mortem, pos se restituere etiam in vita, & quoad fructus, in fraudem creditorum; quod dictum Baldi sequitur Menochius, Peregrinus, & Surdus quos refert ipse Bellonius, dicto consillo trigesimo tertio, numero secundo, & semper tradit pro certo, nondum acceptatum, aut acquisitum, in fraudem creditorum repudiari pos se. Quinto quoque loco, atque in eisdem, in quibus[sect. 43] versamur, terminis, quod debitor fisci, non modo creditoris priuati, ius sibi delatum, sed nondum quae situm, in praeiudicium fisci repudiari pos sint; expresse probat textus, qui vllo pacto cauillari non potest, in l. cum quidam capitis reus, ff. de iure fisci. Vbi Vlpianus Iureconsultus, in hunc modum reliquit scriptum: Cum quidam capitis reus emancipas set filium, vt haereditatem adiret, rescriptum est, non videri in fraudem fisci factum, quod acquisitum non est. Textus hic adeo specifice probat as sumptum hoc contra fiscum, vt nisi Pauli Iureconsulti responsum, in l. in fraudem, eiusdem tituli, extaret, nullus hactenus de re adeo clare decisa dubitare potuis set; Paulus autem sic scripsit: In fraudan fisci, non solum per donationem, sed quocunque modo res alienare reuocantur; idémque iuris est, etsi non quaeratur, aeque enim in omnibus fraus punitur. Et quidem pro explicatione horum iurium, diuersimode Interpretes no stri se habuerunt, sicuti constat ex his, quae pro ipsorum interpretatione tradiderunt And. Alciatus, libro tertio, Parergon, cap. 19. Ioannes Philippus, in summa vtriusque iuris, ad titul ff. quae in fraud. creditor. vers. Quod in bonis, fisco acquisitis, Tellus Fernandez, in l. quarta Tauri, numero sexagesimo primo & duobus sequentibus, vbi plures intellectus adducit. Marc. Anton. Peregrinus, in tractatu de priuilegiis fisci, libro quinto, titulo primo, de publicatione bonorum, num. 190. & duobus sequentibus. folio 113. & lib. sexto, titulo de debitoribus, fiscalibus, ex num. trigesimo octauo, cum sequentibus, folio 144. Stephanus Gratianus, decisione Marchiae 17. numero vigesimo, & dis ceptation. forens. tomo primo, cap. 132. ex numero duodecimo, vsque ad numerum decimum nonum, & capit. 271. numero vigesimo, & sequent. Vincent de Franchis, decisione 101. numero decimo nono, Iacob. Cancerius, tomo primo, variarum cap. tertio, de Legitima, numer. 42. & 43. Auendanus, in l. 4. Tauri, glos sa septima, numero sexto, Aluaradus, de coniecturata mente defuncti, libro secundo, cap. tertio, §. primo, numero vigesimo nono, per totum, Hieronymus Ceuallos, commun. contra commun. quae stione 811. numero vndecimo, & duodecimo, Ioannes Gutierrez, practicarum libro secundo, quae stiones 127. numero vltimo, Azeuedus, in leg. tertia, titulo decimo, libro quarto, numer, 140. & in l. tertia, titulo quarto, libro quinto, ex numero quinto, vsque ad numerum decimum, Mieres, quarta parte, dicta quae stione vigesima tertia, numero 52. in antiquis, & numer. 118. & 127. in nouis, Pap. Thomas Sanchez, tomo primo, libro sexto, disputatione quarta, sub numero octauo, in versiculo. Secundo alij limitant; & in summa, libro secundo, cap. decimo quarto, ex numer. 52. & septem intellectus, pro conciliatione earum legum recenset D. Nicolaus de Pas seribus, conciliat. legum ad dictam l. cum quidam; & dictam l. in fraudem, folio 659. Atque ex eisdem apparet, Interpretes nostros diuisos fuis se in proposito; Quidam namque existimarunt, textum, in dicta l. in fraudem, procedere speciali priuilegio fisci: Alij vero, quod non procedat fauore fisci, sed hypothecae; Alij, quod in eo dubio, an reus pos sit, lucra sibi delata non acquirere, distinguendum sit, quod ante condemnationem pos sit, atque ita, legatum, & haereditatem repudiare; & sic procedat textus, in dicta l. cum quidam. Ratio est (provt Peregrinus, in prae citatis locis notauit) quia ante condemnationem non est obligatio nata pro fisco, nec fiscus potest ab eo petere: Post condemnationem autem, quod non pos sit legatum, haereditatem, vel aliud lucrum sibi delatum reus criminis repudiare; quia tunc reus iam est debitor. Sed & ante condemnationem, non pos se desinere acquirere, aut repudiare lucra obuenientia, cum crimine commis so, reo interdicitur administratio bonorum, aut bona ipso iure publicantur. Atque ita ex communi omnium sententia tradidit Stephanus Gratianus, dis ceptation. forens. libro primo, 132. ex numero duodecimo, vsque ad numerum decimum nonum vbi vide. Alij denique, in alia, & omnino contraria sententia fuere, reum scilicet criminis, ante, & post sententiam condemnatoriam, pos se repudiare iura sibi delata, & nondum acquisita, nec in exigenda mulcta, vel poena, aliquod priuilegium eidem tribui; sicque respectu fisci, nullum speciale es se, eo quod debitor noluerit acquirere. Et huius opinionis Authores, consequenter damnant distinctionem praedictam, reum scilicet criminis, post damnationem repudiare non pos se, aut nolle acquirere, fauore fisci, ex textu, in d. l. in fraudem. Ante damnationem vero pos se, ex dicta l. cum quidam. Et sic constanter tuentur sententiam contrariam, quod condemnatus scilicet pos sit nolle acquirere, etiam sit fiscus in hoc praeiudicetur; nam ratio posita in dicta l. qui autem, ff. quae in fraud. creditor. & in dicta l. cum quidam, ff. de iure fisci, ita militat in fisco, sicut in priuato. Quod Tellus Fernandez, in dicta l. quarta Tauri, sub numer. 63. vers. Nam ratio posita; erudite admodum, atque singulariter aduertit in haec verba: Nunc in dicta l. qui autem, iam fatemur, verum creditorem, & repudiantem verum debitorem, siue ex sententia, siue ex contractu; sed ex sententia nihil aliud inducitur, nisi quod fiscus sit creditor, & delinquens debitor; sed ex dicta l. qui autem, diffinitur, quia edictum, fraudationis causa gestum, solum reuocat diminutionem patrimonij, non autem repudiationem eius, quod noluit acquirere: Sed haec ratio ita militat in fisco, sicut in priuato; Igitur cur confugimus ad specialitatis subsidium? Rursus, quando damus concursum partis exigentis, quod sibi fuit applicatum virtute condemnationis, propter damna, & interes se, & pro poena fisci, in eadem sententia iniuncta, pars praefertur fisco secundum text. in l. prima, C. de poenis fiscalibus, vbi Platea declarat numero tertio; ergo si priuatus praefertur fis co, & in damnum priuati, qui tractabat de damno re sarciendo, damnatus potest repudiare, qualiter fiscus vult magis priuilegiari in lucro, in quo vincitur a priuato; ideo succedit regula l. de accessionibus ff. de diuers. & tempor. prae script. Item regula est sine contradictione, legatario, seu haerede repudiante, legatum nunquam fuis se, vt declarat Bartolus, in dicta l. qui autem, & superius diximus: qualiter ergo fiscus potest praetendere ius ad illud, quod damnatus nunquam habuit? Vlterius, si non adiuis set non transmisis set ad extraneos, l. vnica, C. de his, qui ante apert. tabul. l. vnica, §. in nouissimo, C. de caduc. tollend. quia alij non quae ritur, vt declarat Bartolus, in dicta l. is potest, ff. de acquirend. haereditat. ergo si ante aditionem moreretur, mihi in fiscum transfertur. Multo fortius, quando repudias set; quia magis ostendit voluntatem suam. Hactenus Tellus Fernandez, qui erudite, & eleganter (vt dixi) hanc partem tuetur constanter; & concludit, fiscum, respectu quaerendorum, quae reus repudiauit, nullum ius habere; & confiscatis bonis delinquentis, haereditatem postea delatam, non confiscari, idque ex sententia multorum Authorum, quos ibidem adducit: eandem quoque resolutionem, atque ex eisdem fundamentis, & rationibus, amplectitur Pat. Thomas Sanchez, tomo primo, de sponsalibuslibro sexto, disputatione quarta, sub num. octauo, ex vers. Secundo alij limitant. In ipsa quoque sententia , & resolutione remansit aperte Osualdus ad Hugon. Donell. lib. 23. C. vltimo, columna prima, in fine, vers. Obij, fol. 320. & ea retenta non ob stat textus, in dicta l. in fraudem: nam veris sima interpretatio est ea, quam Tellus, ipse Fernandez tradidit in dicta l. 4. Tauri, numero sexagesimo quarto, in haec verba: Difficultas stat nunc in responsione text. in dict. a l. in fraudem. Et si Glos s ae credimus in d. l. in fraudem, non loquitur de iure quaerendo ex causa, quae nunquam fuit sed ex propria causa, & propriis bonis fisco incorporatis. Et secundum hoc dicitur in fraudem facere, si non quaeratur; hoc est, quando aliquis fuit causa, vt non quaereretur fisco, id quod iam delatum erat fisco; non tamen quae situm, nec incorporatum; & haec est solutio Glos s ae in dicta l. in fraudem. Et vt clarius hoc constet, in fraudem fisci reuocantur, non solum quae facta sunt per donationem, sed quocunque modo res alienatae. Haec est prima pars legis quae correspondet bonis, fisco incorporatis & poena huius fraudantis est quadruplum, secundum text. in l. 2. C. de iure fisci, libro decimo. Secunda pars legis est, idémque iuris est, et si non quaeratur; quae correspondet rebus delatis, non tamen incorporatis. Et de hoc est textus, in l. aufertur, in §. qui aliquid, ff. de iure fisci. Et hoc casu in fraudem legis fecis se videtur, qui fecit vt non quaereretur; non tamen loquitur de repudiante, sed de impediente acquisitionem, & sic Glos sa intelligit dictam leg. in fraudem, in bonis delatis: Alciat. in l. post contractum, &c. Vbi Tellus ipse, Alciati placita, duobus in locis recenset, quibus hanc ipsam interpretationem probas se Alciatus videtur, provt latius ibi, vbi denique Tellusmet idem sic concludit: Et secundum hoc nihil contrariantur Iurisconsulti, nec aliquid specialitatis in fisco datur, sed omnium aequa est conditio. Et eodem modo (Tello tamen non relato) eum textum interpretatur Osualdus ad Donellum, libro 23. dicto cap. vltimo, versiculo, obij, l. 45. folio 320. in fine; vbi Cuiacij ratione concludentur confutata, cum Valla, & Pet. Fabro intelligit verba illa: Etsi non quaeratur quando debitor dominium eius rei, quae illi ex contractu, vel quasi debetur, quaerere neglexit, vt si obligationem remisit, vel rem tradi recusauit. Atque ita ad repudiationem lucri delati, verba ipsa referi non pos sunt, provt ibi concludit. Sexto denique & vltimo loco, in eisdem in quibus versamur terminis, extat specifica Pelaez[sect. 44] a Mieres resolutio, de maioratu, quarta parte, dicta quae stione 23. sub numero 47. & numer. 53. in antiquis. Qui cum ex num. 45. quae stionem principalem huiusce ca. excitas set, & fundamenta pro vna & altera parte adduxis set, tandem concludit dicto numer. 53. eam sibi veriorem videri opinionem, quod liceat succes sori in maioratu, vel melioratione, facere renuntiationem maioratus, vel meliorationis sibi delatae in praeiudicium fisci. Et antea sub numer. 47. id ipsum tenuerat, & Tiraquelli locum, pro eadem sententia adduxit, ipsamque in haec verba explicauit: Et ex eisdem fundamentis, concludit etiam Tiraquellus, in tractatu de primogenitura, quae stione 24. numero primo, pag. 313. quod primogenitus potest renuntiare primogeniturae in praeiudicium creditorum, quod ego intelligo, vbi nondum primogenitura illi delata fuerit, nam si postquam illam pos sidet, ei renuntiauerit, iam renuntiat bonis acquisitis, non acquirendis, & ideo renuntiatio non est licita, per iura supradicta. Et id ipsum, quod scilicet succes sor maioratus si habeat creditores, maioratum quaerendum, & sic nondum delatum, potest repudiare, siue renuntiare in praeiudicium creditorum; non tamen quae situm; ex sententia communi tradidit Blasius Flores Diaz de Mena in addit. ad decisionem Gamae 92. sub vers. communis resolutio est, & Pelaez a Mieres placitum praedictum sequitur Hieronym. Ceuallos, communes contra communes, dicta quae stione 811. num. 14. & 21. dicens, quod primogenitus potest renuntiare primogeniturae in praeiudicium creditorum, vbi nondum a principio primogenitura delata fuerit, & citat Mieres ipsum, & Tiraquellum; Afflictum etiam, decisione 129. quo loci is Author nihil in proposito exprimit, aut tradit, quo praedictum as sumptum comprobari valeat aliquo modo, provt ibi apparebit. Id autem, quod respectu fisci, aut contra fiscum Mieres statuit, respectu creditorum etiam, recte accipit, aut intelligit Ceuallos metipse, licet non comprobauerit; vtpote cum creditores priuati hypothecarij eandem fortunam patiantur, & sicut chirographarij subiaceant dispositioni dictae l. qui autem 6. cum similibus, ff. quae in fraudem credit. vt scilicet in quaerendis pos sit eis debitor praeiudicare, sicuti ex veriori sententia adnotaui, resoluíque supra. Nec inter fiscum, & creditores sit aliqua differentia in proposito, quoad facultatem non acquirendi, aut in quaerendis, praeiudicandi creditori; provt etiam obseruaui supra, & Tellum Fernandez, ita singulariter probantem, recensui. Cum autem animaduerteret Mieres metipse, re solutioni praefatae videri obstare leg. 45. Tauri con stitutionem, provt supra ponderaui eam numero decimoseptimo, singulariter, atque egregie ipsam explicat num. 53. & 54. in antiquis, Dicens, quod si hae reditas vas salli deuoluta est Titio proximiori habili ad succedendum, Titius, qui grauiter offendit patronum, ita quod sufficeret ad amis sionem feudi, postea abstinet ab haereditate, posterior in gradu adit patronum, petens inuestiri; patronus vero recusat, & petit sibi adiudicari iure commis si, non potest patronus id petere, Titium se ges sis se pro hae rede; nec potest allegare, Titium in fraudem commis si abstinere, quia Titius non censetur in alium transferre, iuxta text. in dicta l. qui autem. Nec ob stat, quod ipso iure sit saisitus; Quia hoc est verum, si gereret se, vel ges sis set pro haerede; secus si abstineat. Nec obstat decisio dictae l. 45. Tauri: Quia ex doctrina praedicta eidem responderi potest: & vltra dicto numero quinquagesimo quarto, Mieres considerat, quod lex ipsa facta est in fauorem, & conseruationem bonorum maioratus, & illorum, qui in eis succedere debent, in quos transfertur pos ses sio, quando illis id vtile est, non alias. Et cum eadem lex principaliter sit facta in fauorem succes sorum maioratuum, non debet in illorum odium retorqueri, vt ipsi compelli pos sint ad succedendum, vel inuiti acceptent; ad quod adducit doctrinas nonnullas vsque ad numerum 59. vt probet, statuta a lege in fauorem, & commodum alicuius, contra eum retorqueri non pos se, provt latius ibi, & per textum vulgatum, in l. quod fauore, ff. de legibus, & magis specifice, atque in terminis expendit Laurent. Calcanum, in consil. 76. Primo est videndum, columna tertia, vers. Nec obstat quod dicitur, qui cum loqueretur in statuto Cremensi, quod continuat pos ses sionem mortui in viuum; dicit, quod tale statutum procedit in fauorem ipsius haeredis, scilicet, vt pos sit dicere, se saisitum in pos ses sione aduersus alios, si ipse velit; quod si alius id allegaret aduersus ip sum haeredem, non prodes set illi, quia quatenus tendit ad illorum lae sionem, non debet pos ses sio continuari, quam doctrinam, variis, & singularibus rationibus confirmat Tiraquellus, in tractatu, le mort, parte septima, declaratione prima, pagina 278. numero primo, & sequent. vbi adducit alias doctrinas in proposito. Quibus Mieres ipse iungit sententiam Ioann. Andreae, Archidiaconi, & Dominici, quod quamuis actor sit mis sus in pos ses sionem bonorum debitoris, & post annum efficiatur pos ses for, hoc tamen intelligitur, si ipse velit; non alias: quod & aliis confirmant Authores alij ibi relati. Et tandem concludit Mieres, opinionem praedictam, quod succes sor in maioratu, in praeiudicium fisci pos sit eum repudiare, es se tenendam; nec eidem obstare dictae l. Tauri 45. constitutionem; & clare ipsam probari ex textu, in dicta l. cum quidam capitis, ff. de iure fisci; & quod opinio ipsa, cum sit fauorabilior pro conseruatione bonorum maioratus, ne scilicet ea a fisco, vel a creditoribus capiantur, aut retineantur, in dubio est amplectenda. Hactenus Mieres, qui rectis sime obseruauit, nihil in proposito interes se, quod aliquid ex legis ministerio, aut dispositione acquiratur ipso iure, siue quod pos ses sio ciuilis, & naturalis, & etiam dominium transferatur, & acquiratur ipso iure, ex potestate, & auctoritate legis, absque aliqua apprehensione, aut facto, cum id semper intelligi debeat, dummodo succes sor in maioratu id petierit, atque voluerit vti, aut seruare dictae legis Tauri di spositionem, non alias; nam si acquirere noluerit, vel succedere, sed repudiauerit, perinde haberi debet, ac si nihil factum es set, siue ei acquisitum, nec pos ses sio translata fuis set, vt supra comprobaui. Nec potest alius tertius, creditor scilicet, Taurinae legis ipsius constitutionem, in sui commodum allegare; quoniam lex ipsa, non in tertij fauorem, sed eius, qui ex legis, vel institutoris dispositione succes surus est, & qui succedere, benesicióque eius legis vti velit, facta est; provt ex verbis, & mente illius deprehenditur manifeste. Rursus, cum is, cui maioratus succes sio delata est, dicit se nolle succedere, & maioratum repudiat, aut renuntiat, quamuis ex dispositione dictae leg. 45. ipso iure acquisita ei fuerit pos ses sio ciuilis, & naturalis, & etiam dominium transferatur, ita vt retro succes sio sua fuerit; attamen, retro succes sionem suam non fuis se, siue nihil ei acquisitum, cum repudiat, palam es se; Iureconsultus scribit in dicta l. prima, §. vtrum, ff. si quid in fraud. patroni, & in l. si tibi homo, §. cum seruus, ff. de legatis primo, & in l. hae res quandocunque, ff. de acquiren. haereditat. & in hae reditate, & legatis, latius comprobaui supra. Atque creditores nullum ius praetendere pos sunt in bonis, quae nunquam debitoris fuerunt, repudiatione sequuta, sicuti ex Vincent. de Franchis, Tello, & aliis obseruaui supra, & obtinere debet decisio dicta l. qui autem 6. ff. quae in fraud. creditor. quae sicut in haereditate, in legatis, & alio quocunque lucro, etiam si illud iure ipso acquiratur, procedit; ita & in succes sione maioratus procedere debet ob aequalem rationem. Nec pos sunt tertij, creditores scilicet, dicere, bona maioratus repudiati fuis se sui debitoris, cum nunquam eius fuerint, repudiatione sequuta; nec etiam actum gestum in fraudem eorum, aut qui ad edictum, Quae in fraudem creditorum, pertineret, cum non diminuerit, sed acquirere desierit, quod de iure potuit, vt late supra remanet comprobatum. Non obstant nunc fundamenta omnia, quae pro contraria parte adduxi, ponderauíque supra, ex numero secunda, cum sequentibus. Non obstat primum; quoniam respondetur, conces so pro vero quod fraus in proposito committeretur, & quod fraudandi fiscum, aut creditores causa, repudiatio, siue renuntiatio maioratus fiat; eam in consideratione non haberi, cum non in minuendo, sed in non acquirendo fraus ipsa consistat; sicque, vt creditoribus ipsis consulatur, non sufficiat; vtpote, cum edictum illud, Quae in fraudem creditorum, &c. ad diminuentes, non ad non acquirentes pertineat, vt s aepe dictum, comprobatumque remanet, sicque iura omnia, quae in contrarium allegata fuere, procedant. Textus vero, in dicta l. magis puto, §.[sect. 46] fundum, ff. de rebus eorum: diuersimode interpretari, explicaríque solet; sicuti constat ex his, quae adnotarunt post ordinarios, Antonius Gomezius, tomo secundo variarum cap. decimoquarto, de Restitutione, numero decimoquarto. Corduba de Lara, in l. si quis a liberis, §. vtrum, ex numero sexagesimo, cum sequentibus, Arias Pinellus, tertia parte, l. primae, & de bonis maternis, numero 103. Hieronym. Cagnolus in dicta l. non fraudantur, ff. de regulis iuris; & ibidem Pet. Faber, Flores Diaz de Mena, in addi. ad decisionem Gamae 118. Simoncellus, de decretis, libro tertio, titulo octauo, inspectione nona, per totam: Antonius Pichardus, in §. item si quis in fraudem, num. decimo septimo, vers. Nec magis obstat, de actionib. & ij quidem variis modis eum textum intelligunt, provt etiam Osualdus, in addition, seu annotationibus ad Hug. Donellum, libro vigesimo tertio, cap. vltimo, in vers Obiic, secundo, solio 321. in principio. Sed crebriori placito obtinuit, oratione Diui Seueri, de qua in l. prima illius tituli, tutores prohiberi alienare bona pupilli, & per eam comprehendi alienationes etiam earum rerum pupilli, quae ipsi quoquo modo, etiam reuocabiliter, & resolutiue acquiruntur semel, vt sic pupillorum vtilitati magis consulatur, provt constat ex ipsamet l. magis puto, §. primo, coniuncta l. prima, C. de iure dominij impetran. Atque ideo, cum semel legatum fuerit acqui situm pupillo, quamuis commutabiliter, resolutiue, non poterit tutor alienare: id quod clare textus idem denotat ibi: Cum res pupilli sit. Et ita eum textum explicauit Antonius Pichardus, in loco nunc relato. Et in eodem sensu fuis se videtur Pet. Faber, in dicta l. non fraudantur, pag. 350. quem sequutus est Osualdus, vbi supra, dum dixit, id speciali ratione in pupillo, vt alia, receptum es se; ne inconsulta facilitas ipsi noxia sit; atque ideo conuenientius visum fuit, vt legati quoque repudiatio, sine Praetoris auctoritate non fiat. Remanet ergo, ex eo textu, qui speciali ratione, in pupillo subsi stit, ad casum prae sentem argui non pos se, nec repudiationem legati, quae in pupillo alienatio vocatur, in caeteris alienationem dici. Secundum etiam fundamentum, ex l. in fraudem, ff. de iure fisci, deductum, non refragatur, nec vere in contrarium is textus vrget; eidémque respondetur, provt late supra, num. 43. per totum, vbi ex profes so agitur de eius leg. & l. cum quidam capitis, intellectu, provt ibi videbitur. Minus etiam mouet tertium fundamentum, ex[sect. 47] l. liberto octuaginta, ff. de bonis libertorum, desumptum; nam reiecta interpretatione Petri Surdi cons. 300. num. 20. libro secundo, & aliorum, quos Stephanus Gratianus commemorauit, decisione Marchiae 17. numero trigesimo primo, & disceptation. forens. libro primo, cap. 132. numero 39. 40. & 41. Re spondetur, in specie eius textus, ideo patronum pos se vendicare partem sibi debitam, non obstante repudiatione haeredis, quia ibi non agitur de ipso liberto, qui potuis set lucrum repudiare in damnum patroni, iuxta text. s aepe allegatum, in dicta l. prima, §. vtrum, ff. si quid in fraud. patroni. Sed de hae rede liberti, qui non potuit in damnum patroni repudiare legatum factum liberto. Ratio est, quia cum libertus deces serit, animo non declarato, an volue rit agnoscere legatum, necne; lex prae sumit, quod libertus voluerit agnoscere legatum, cum deces serit non facta declaratione, & quod si vellet repudiare, id exprimeret; & ita intelligit Socinus iunior, in cons. 109. in fine, libro tertio, & sequitur Phanucius, de lucro dotis, glos sa octaua, numer. 21. Stephanus Gratianus, in duobus locis nunc relatis. Non etiam obstat quartum fundamentum, quod ex sententia Ancharani, & quorundam eum sequentium, conficiebatur, dum ij arbitrantur, decisionem dictae leg. qui autem 6. ff. quae in fraud. creditur. procedere quidem in creditoribus chirographariis, & personalem duntaxat actionem habentibus; sed in debitoribus hypothecariis obtinere non pos se. Respondetur namque, contrarium longe verius es se, nec de iure eam distinctionem procedere; sed in hypothecariis, sicut in personalibus legem ipsam obtinere; provt longa serie comprobatum, & ob seruatum fuit supra, ex numero trigesimo primo, cum sequentibus. Vbi videndum est. Quintum quoque fundamentum non vrget:[sect. 48] Nam quod dicitur quod actionem habens, rem ip sam habere videtur, improprie quidem, non vere, aur proprie, intelligitur; sicuti ex Decio, Cagnolo, Ruino, & Menochio, obseruaui supra, numer. 9. Idque semper accipiendum est iuxta actus, de quo agitur, naturam, & subiectam materiam, de qua sermo instituitur; provt ibidem Decius, & Cagnolus prae sentiunt; in proposita autem materia, iuxta naturam ipsius, actionem habens, nec dicitur rem ipsam habere, quoad effectum illius edicti, Quae in fraudem creditorum, &c. Nisi rem ipsam cum effectu habuerit, eiusque dominium assequutus sit, sicque alienando minuat, nec etiam ius ad eandem rem consequendam, in bonis eius reputatur; quoniam ius adeundi non est in bonis nostris, nisi quoad effectum transmis sionis; sicuti ex sententia multorum Authorum annotaui supra, numero vigesimo secundo & seq. Sicque in legato, & in haereditate, ante aditionem non datur dominium, & sequuta repudiatione, certum est, nunquam fuis se, provt etiam tradidi supra numer. 30. ius autem ad rem, vt donari potest, ita & sub hypotheca contineri fatemur; provt etiam, nomina debitoris sub hypotheca es se pos se, & ius futurum sub hypotheca generali omnium bonorum contineri, & hypothecae generali subiici pos se, non solum quae in nostro dominio sunt, & a nobis pos sidentur, sed etiam quae adhuc in bonis nostris non sunt, sed nobis tantum debentur; sicuti arguendo, probaui supra num. 10. & tribus seq. Caeterum, cum hypotheca afficiat rem, & non personam, neces sarium est, quod illae res fuerint aliquando in dominio, aut in bonis debitoris, & ab eo acquisitae, aut ipsi debitae, provt in nomine debitoris statuitur; vel quod ius ad rem in bonis eius fuerit, vt in l. cum res, C. si aliena res pignori data sit, l. & quae nondum, in §. quod dicitur, ff. de pignoratitia actione; itaque, si debitor nunquam fuit dominus, aut si ius illud in bonis eius non fuit, nunquam hypotheca adfuit (quae, si fuis set, ades set) sed in haereditate, vel legato, ante aditionem non datur dominium, nec ius illud dicitur fuis se in eius bonis, quia sequuta repudiatione, fingitur nunquam fuis se, provt ex Telli Fernand. placitis, & resolutione, in d. l. 4. Tauri, numer. 58. & Vincent. de Franch. d. decis. 101. numer. 21. in fine, & 22. Obseruaui supra, numer. 32. Ergo sub hypotheca generali omnium bonorum contineri non potest quod nunquam fuit; contineretur equidem ius ip sum, sicut & aliud ad rem, & etiam futurum, sequuta postmodum acquisitione, & acceptatione, aut iure ipso, quod tempore hypothecae generali ter constitutae, non erat in bonis debitoris, po stea redacto; sicuti iidem Authores, & alij supra commemorati, pro certo tradunt communiter. Parum etiam vrget sextum fundamentum, de[sect. 49] ductum ex doctrina Ioannis Fabri, in dict. §. manet. Institut. de societate, dum dixit, quod quando prae cedit contractus, vel materia, quae obligat ad acquirendum; absque fraude, vel dolo, non potest non acquiri, Quoniam respondetur, id procedere atque intelligi debere, quando neces sario tenetur quis acquirere ex obligatione, aut contractu, vel ex legis dispositione; sicuti apparet in exemplis eorum iurium, quae in argumento adduxi, & aliorum etiam, quae recensuit Glos sa, in dicta l. alienationis, §. qui occasione, vbi bene declarat Rebuffus, post Bartolum, in dicta l. qui autem. Caeterum in specie proposita, & in terminis, de quibus agimus, ius ad acquirendum non obligat, neque ex contractu, qui praeces serit, neque ex natura rei, de qua agitur; imo potius ius ipsum disponit expresse contrarium, quod scilicet acquirere non teneatur is, qui cum pos set haereditatem, aut succes sionem legitimam consequi, eam, vel legatum repudiauit, sicuti probat adeo expresse textus in eadem l. qui autem 6. cum suis § dicta l. si sponsus, & §. si maritus, ff de donat. inter. d. l. non fraudantur, & d. § qui occasione. Atque ex his quidem infertur euidenter, nec ob[sect. 50] seruationem illam Gregorij Lopez, in dicta l. duodecima, verbo, enganosamente, de qua supra numero decimo quinto, stare, siue sustineri de iure pos se. Nec etiam ex doctrina praedicta Fabri, firmitatem aliquam habuis se; vtpote, cum in casu illo adducto per Gregorium metipsum, & in Regio Senatu definito; non proces sis set materia, aut contractus, ex quo acquirere haereditatem maternam, siue eam acceptare filius praecise deberet, imo iure ipso, facultatem repudiandi, aut non acquirendi; etiam post delictum illud commis sum, & sententiam condemnatoriam latam, haberet; provt supra numero quadragesimo tertio, per totum, latius ostendi; & alio exemplo comprobat Mieres, quarta parte, dicta quae stione vigesima tertia, numero sexagesimo secundo, in antiquis. Sic sane, Authores relati supra, dicto numero decimo quinto, & quadragesimo tertio, iuridice contrarium statuunt; aut quo iure Senatus Regius excitari, adducíque potuerit, non as sequuntur, provt ex ipsis apparet, atque ex Ceuallos, commun. contra commun. dicta quae stione 811. numero duodecimo, & decimo tertio. Cogita tamen, (provt ego animaduerto) an prae stantis simus, supremúsque Regius Senatus sic forsan definierit, vel quia contrariae partis Authorum, quoad articulum Legitimae, opinionem magis probaret, & fundamenta eius fortius vrgere existimaret; siue, quia sequutus est distinctionem illam communem, quod reus criminis, post sententiam condemnatoriam repudiare non pos sit lucra sibi delata, sicque nec legatum, nec haereditatem; ante vero pos sit; de qua supra numero quadragesimo tertio; vbi eam confutaui, & ante, & post, licere repudiare, ex veriori sententia firmaui. Aut posito, quod contrariam sententiam veriorem videret, nec eam distinctionem admittendam in puncto iuris, praeoculis haberet; vtpote, cum etiam post sententiam condemnatoriam, repudiare valeat nondum quae sita, licet delata, etiam in praeiudicium fisci, & partis offens ae, sicque negari non pos sit ex decisione eorum iurium, de quibus dicto numero quadragesimo tertio, quin filius haereditatem matris repudiare pos set eo in casu; nihilominus tamen, Regius ipse, grauis simusque Senatus; ideo fieri executionem ius sit, quod grauitas delicti sic postulare videretur, manus scilicet offensi abcis s ae, & inutilis, & aridae relictae, damnorúmque inde eidem prouenientium ratio, aequitas etiam, quae pro offenso ipso adeo fortiter vrgebat, cum alias viuere, & ali non pos set. Quod etiam certo crederet, aut sciret, repudiationem ipsam fuis se fictam, & simulatam, atque factam, vt filius idem haereditatis ius a se non abdicaret, sed potius ipsam retinere contenderet, in fraudem tamen offensi, & sententiae latae, vnum simularet, repudiare scilicet, aliud vero ageret, retinere inquam haereditatem eandem delatam, & condemnationem, atque executionem vitare, sicque Senatum ipsum, sententiam, & partem offensam decipere. Veritatem itaque magis, quam subtilitatem iuris perpendens Regius ipse Senatus, & offenso consulendum, maxima aequitate decreuit, & fraudi adeo clare cognitae, atque ex opulentae haereditatis repudiatione, simulatione, & fictione prae sumpta, aut pro certo habita, locum dari, iusto decreto non permisit. Septimum quoque fundamentum (in quo magis Interpretes insistunt) non obstat, quatenus arguendo, proponebamus, quod in his, quae ipso iure, ex facto, aut ministerio legis acquiruntur, provt Legitima filiis debita, obtinere non debeat regula, & decisio dict l. qui autem 6. cum similibus, ff. quae in fraud. creditor. nam cum ea acquiratur ipso iure, videtur quod ces sat ratio legis illius, & contineri debeat sub hypotheca generali omnium bonorum filij, atque filius ipse repudiando legitimam, siue haereditatem paternam, praeiudicare non pos sit creditoribus hypothecariis, quia acquisitum ipso iure minuere videtur; & consequenter id ipsum dicendum sit in succes sore maioratus, cui ius succedendi iam delatum fuerit. Id quidem, quod in legitima as seuerarunt Interpretes, relati supra, numero decimo sexto, & constanter tuetur Menochius, in consil. septuagesimo septimo, libro primo. Ioann. Pet. Fontanella, de pact. Nuptial. clausula 4. glos sa nona, parte quinta, num. 122. & alij, de quibus ibi. Haec inquam non vrgent; quoniam respondetur, quod licet le[sect. 51] gitima acquiratur ipso iure filiis, ex dispositione, aut ministerio legis, id tamen intelligitur, dummodo filius ipse eam acceptauerit, & voluerit, atque petierit, & non alias; quoniam si eam repudiauerit, perinde est, ac si retro nullum ius fuis set ei acquisitum, sicut in legatis statuimus supra ex textu, in dicta l. prima, §. vtrum, ff. si quid in fraudem patroni, & in l. si tibi homo, §. cum seruus, ff. de legatis pri[sect. 52] mo, & in l. cum pater, §. surdo, ff. de legatis secundo. Et vere legitima ipsa, & illius supplementum debetur, & acquiritur filio commutabiliter, non incommutabiliter; provt singulariter Baldus docuit in l. scimus, in principio, C. de inofficioso testam. & adnotauit Peregrinus, de iure fisci, libro quinto, titulo primo de publicatione bonorum, num. 151. folio 109. vbi corrupte allegat Corneum, in consil. 289. numero octauo, libro quarto, cum debuis set eum allegare in consil. 226. & 227. volumine secundo, & vt perfecte, & irreuocabiliter acquisita dicatur, quod filius eam acceptet, neces sarium est; nec ante acceptationem, vere acquisita dicitur. Sic sane praedictam[sect. 53] opinionem, quod scilicet filius legitimam, & supplementum legitimae pos sit remittere, aut repudiare in praeiudicium suorum creditorum, tenuerunt grauis simi alij Authores, & iuridice equidem, atque veris sime, per textum, in dict. l. qui autem, & in l. si postulante, ff. ad Senat. Consult. Trebellian. per quae duo iura sic as seuerarunt Gozadinus, in consilio nonagesimo septimo, Prima facie, numero tertio, Lau rentius de Pinu, in consilio septuagesimo, per totum, volumine primo. Iacob. Cancerius, variarum tomo primo, capite tertio, de Legitima, numero quadragesimo primo, & as signat rationem, numero quadragesimo secundo, quia acquirere nemo cogitur, nec etiam filius, licet id redundet in praeiudicium creditorum, ex textu, in dicta l. qui autem, & in dicta l. si postulante, & abstinendi se ab haereditate parentum, beneficium filiis conces sum est de iure praetorio, ex textu, in l. neces sariis, ff. de acquirend. haered. §. sui, versic. Sed. his permittit Praetor: Institut. de haered. qualit. & differen. nec ideo effectus suitatis eis tolluntur; provt vtrumque latius comprobauit Antonius Gomezius, tomo primo variarum, capite nono, numero vigesimo, & vigesimo primo, & vigesimo secundo, & vigesimo tertio, Ioannes Gutierrez, in dicto §. sui, ex numero 100. cum sequent. eandem etiam sententiam, quod in praeiudicium creditorum pos sit filius desinere non acquirere, siue repudiare legitimam, nec per hoc dicatur minuere patrimonium, tenuerunt Ioann. Lup. in l. secunda Tauri, numero decimo sexto. Pelaez a Mieres, de maioratu, quarta parte, quae stione vigesima tertia, numero 117. in nouis. Albericus etiam, Alexander, Paulus Castrensis, Antonius Gomezius, Tellus Fernandez, Matiencus, Ioannes Gutierrez, Ceruantes, & Pat. Ludou. Molina, quos refert & sequitur Pat. Thomas Sanchez, prima parte, libro sexto de sponsalibus, disputatione quarta, numero octauo, in fine, folio 908. qui cum in Legitima proposuisset dubium praedictum, an scilicet procedat decisio dictae l. qui autem 6. & rationem dubitandi adduxis set, quod haeredibus suis, filiis scilicet, adhuc ignorantibus, statim mortuo patre acquiritur haereditas, provt ibi iurium allegatione comprobat; inquit statim in hunc modum: Sed oppositum est dicendum, quia illa acquisitio est reuocabilis, & quasi sub conditione, nisi haeres repudiare velit, quae repudiatio retrotrahitur, sicut proxime de legato diximus, &c. Idem quoque constanter defendit Annaeus Robertus, rerum iudicatarum, libro tertio, capite duodecimo; And. Fachineus, controuersiar. iur. libro decimo tertio, capite quadragesimo sexto, folio mihi 464. vbi concludit, filium repudiare pos se legitimam, falcidiam, Trebellianicam, nec pos se conqueri creditores, siue sint hypothecarij, siue sint chirographarij, quia militat ratio eadem in vtrisque; & edictum fraudatorium pertinet ad eos, qui diminuunt; non autem ad eos, qui acquirere nolunt. Et ponderat textum, in dicta l. qui autem 6. & in l. patrem 19. ff. quae infraud. creditor. & in dicta l. si postulante, vbi Paulus Castrensis, ita scribit numero secundo: Item hic est casus, si filius repudiat haereditatem parentum in fraudem creditorum, & sic deuoluitur ad sequentes in gradu, non pos sunt eius creditores petere, se inuestiri de sua legitima, dicendo, quod in fraudem eorum non potuit a se abdicare, sicut nec alia bona. Osualdus etiam in annotation. ad Hug. Donellum, libro vigesimo tertio, capit. vltimo, fol. 320. versiculo, Licet item. vbi singulariter, atque in hunc modum scribit: Licet item in suis haeredibus, citra aditionis solennia, continuatio dominij intelligatur; tamen, & horum abstentio a paterna haereditate, fraudulenta non habetur: l. 3. C. de reuocand. his, quae in fraud. creditor. nec si praeteritus, vel exhaeredatus filius, aere alieno obrutus, cogitur querelam in offic. vel condict. ad expletionem legitimae exercere, vrgentibus creditoribus: argum l. 1. §. trum, ff. si quid in fraud. patron. Quamuis autem, quoad legitimae recu sationem, quae stionem varie tractatam referat Rober. dicto cap. 12. quod quasi quoddam aes alienum sit, in qua creditor filius habeatur, viuo etiam patre, Fab. de Anna, consil. 86. num. 3. & 45. probabilius tamen, neo ad eam petendam, filium a creditoribus suis recte compelli, siue chirographarij hi, siue hypothecarij; per dict. l. 6. §. 2. & l. 19. hoc tit. l. prima, §. 8 ff si quid in fraud. patroni: l. 67. §. primo, ad Trebell. quia si haereditas delata omitti potest, item legatum, quod recta tamen via transit; magis deferenda. Nec est, quod iuste hic conquerantur creditores, siue obuenturae paternae haereditatis contemplatione, filio crediderunt; siue fiducia bonorum aliorum; quia nulla horum fit diminutio: siue eius intuitu, quia & imprudentes si obligari putant pos se bona, in quibus nondum ius vllum debitori, & impudentes si filio, vt captet patris succes sionem, incentiuum praebent Robert. dicto cap. 12. sub finem, Eandem denique opinionem sustinuit Stephanus Gratianus, di sceptation. forens. lib. 2. cap. 271. ex num. 10. vsque ad num. 20. & maxime num. 13. & seq. vbi sic scribit: Nec faciunt, quae dicta sunt de legitima, ac eius supple[sect. 54] mento: quia licet in eis videatur prae supponi ius in es se productum, & iam quae situm; tamen intelligitur quoad reiectionem grauaminis, cuius respectu repletio, & acquisitio fit ipso iure per legem, sed quoad effectum acquisitionis realis, & incommutabilis, requiritur declaratio, & petitio; sine qua non est aliquod ius quae situm, & ideo datur repudiatio, & prae scriptio, cum aliis similibus effectibus, &c. vsque ad dict. numer. 20. vbi vide.[sect. 55] Ad rationes autem, & fundamenta Menochij, praecitato consilio 77. lib. 1. non difficilis est solutio, & responsio. Et ad primum respondetur, Legitimam es se, & dici, non modo, cum mortuus est pater, & petita adhuc non fuit (provt ipse contendit, sed etiam viuo quoque patre; licet tunc cum effectu non debeatur, nec peti pos sit, & patre ipso mortuo, ante, & post petitionem illius, cum semper in bonis parentum legitimam filij habeant. Differentia solum stat in hoc, quod ante mortem, & post mortem etiam, ante petitionem tamen, est commutabiliter, incerte, & reuocabiliter debita, provt incertum quoque, quanta legitima futura sit, siue illius quota, an etiam aliqua, in spectis facultatibus, tempore mortis parentum, iuxta text. in l. cum quaeritur, C. de inofficios. testam. post. petitionem vero dicitur debita incommutabiliter, & tunc licet proprium patrimonium filij efficiatur, vt Menochius ipse probauit, non tamen ideo legitima es se desinit, quia licet efficiatur proprium patrimonium, vere tamen legitima est, & legitima dicitur communi vsu loquendi; & rationes omnes ponderatae per Menoch. ex num. 4. vsque ad num. 8. potius id ipsum euincunt, & lex cum ratio, ff. de bonis damnatorum, cum aliis vulgaris, suadet: aliae autem, quas recensuit numeris sequent non concludunt, ideo legitimam es se in bonis filij, vt sub hypotheca generali bonorum eius veniat, quod antequam perita sit, & agnita, transmittatur, & quod debita sit iure naturali, & quod fructus eius debeantur a die mortis patris, fateor namque, haec omnia vera es se; sed dici vere non potest, quod ante agnitionem, & petitionem, in eius bonis, & dominio fuerit, siue es se pos se, eo inuito, nec alias, quam si ipse velit eam acquirere; atque ita eius voluntatem, & petitionem requiri, vt in eius bonis, & patrimonio dicatur, mortuóque patre, non statim eidem inuito acquiri, sed volenti, & petenti, & tunc procedere ea omnia, quae Menochius expendit; eo autem acquirere nolente, siue repudiante legitimam, perinde es se, ac si nunquam ius vllum in legitima, & bonis parentum habuis set, provt remanet comprobatum In summa itaque, viuente quoque patre, dicitur, filium quodammodo habere legitimam in bonis eius, sed incertam quidem, & commutabiliter, & reuocabiliter. Mortuo vero patre, in bonis omnibus, quae reliquit, certum est, legitimam filium habere & etiam ante petitionem legitimae, in omnibus bonis a parente relictis, ei competere. Caeterum. cum ei volenti, & petenti; non vero renuenti, & inuito acquiratur, vt supra dixi; si filius eam non petierit, neque acquirere voluerit, nullum ius creditores praetendere pos sunt, cum vere & effectiue nunquam ei acquisita fuerit. Ex his sane credo, Menochij fundamenta, etsi subtilia sint. non vrgere: nam etsi probent, legitimam omni iure filio deberi, non tamen ei inuito, aut non petenti, ita acquiri ipso iure, vt in bonis, & patrimonio eius fuis se aliquando dicatur, si ea postmodum remittatur. Restringere quoque Legitimae nomen, vt tunc duntaxat legitima dicatur, quando mortuus est pater, & petita adhuc non fuit; communibus omnium Doctorum placitis aduersatur: vtpote, cum etiam posito, quod tunc tantum legitima diceretur, cum effectu tamen, & incommutabiliter, ante eius petitionem, & agnitionem non acquiratur, sicque nec sub hypotheca generali bonorum filij venire pos sit, si repudiata fuerit, sicque nunquam acquisita, vt s aepe dixi. Octauum denique & vltimum fundamentum non obstat, ex l. 45. Tauri deductum: quoniam eidem respondetur supra, num. 45. vbi lex ipsa singulariter explicatur, & de his hactenus Laus Deo, Beatissimaeque Deiparae Virgini Mariae. LOCA IVRIS COMMVNIS, TAM CAESAREI, QVAM PONTIFICII, et legvm regiarvm castellae , quae in hoc Volumine ingenti studio, & diligentia explicantur; & quibus notabiles, & veri intellectus as signantur. -  EX DIGESTO VETERI. -  LEx si creditor, §. fin. ff. de distractione pignor. cap. 80. numero vigesimo, & sequentibus. -  L. plenum, §. equitij, ff. de vsu & habitatione, cap. 84. ex numero sexto, cum sequentibus, & numero quadragesimo quinto. -  L. si in emptionem, ff. de minoribus, cap. 85. numero 14. -  L. Barbarius Philippus, ff. de officio Praetoris, cap. 102. num. 10. -  L. seruo manumis so, 58. ff. de condictione indebiti; cap. 102. numero vndecimo. -  L. penultima, ff. de his qui sunt sui vel alieni iuris, cap. 104. ex numero 21. cum pluribus sequentibus. -  L. si ego, §. si res alicui, ff. de iure dotium, cap. 109. numero decimo quinto, & trigesimo. -  L. secunda, cum sua materia, ff. de in diem addictione, cap. 109. numero tertio, & sequentibus. -  L. quod seruus, & l. si pecuniam, ff. de condictione causa data, causa non sequuta; cap. 109. ex numero 24. vsque ad numerum 30. vbi vide omnino. -  L. dotis fructus, in fine, ff. de iure dotium, cap. 109. ex numero vigesimo quarto, cum sequentibus. -  L. in potestate 10. ff. de sponsalibus, cap. 109. numero 25. & 27. -  L. in lege Aquilia si deletum, ff. ad leg. Aquiliam, cap. 93. §. decimo quarto, num. 14. -  Ex Digesto in fortiato. -  L. pater Seuerinam, ff. de condition. & demonstration. cap. 63. numero quinquagesimo tertio. -  L. si ita quis 21. ff. de vulgari, & pupil. substitut. cap. 63. numero 58. -  L. si cum dotem 23. ff. soluto matrimonio, cap. 63. numero 59. -  L. suus 4. ff. de haered. instit. cap. 64. numer. 37. & 42. -  L. vnum ex familia, §. sed si fundum, in vers. Et si quidem, ff. de legat. 2. cap. 67. num. 14. -  L. cum pater, §. a te peto, ff. de legatis secando, cap. 67. numero vigesimo septimo. -  L. ex facto, §. si quis rogatus, el primero, ff. ad Trebellianum, cap. 82. ex numero decimo quarto, cum sequentibus, & numero sexagesimo secundo, & fere per totum cap. -  L. cum pater, §. volo, ff. de legatis secundo, capit. octuagesimo secundo, numero sexagesimo secundo. -  L. Lucius 2. §. Damae, ff. de legatis secundo, cap. 82. numero 28. -  L. finalis, ff. de iure deliberandi, capite 82. num. 28. -  L. haeredibus, §. primo, ff. ad Trebellianum, capit. 82. numero 29. -  L. denique, §. interdum, ff. de peculio legato, capit. 85. numero tertio. -  L. si seruus plurium, §. vltimo, ff. de legatis primo, cap. 84. ex numero duodecimo, cum sequentibus, & numero quadragesimo sexto. -  Leg. haec conditio, l. si iam facta, 11. l. Publius, 56. l. conditionum, 90. ff. de condition. & demon stration. materia: cap. 84. numer. finali. -  L. si legatum pure, ff. de adimendis legatis, cap. 88. numero 19. -  L. si fundum per fideicommis sum, ff. de legatis primo, cap. 89. num. 122. -  L. finalis, §. finali, ff. de legatis secundo, cap. 89. numero 136. -  L. pater filium, §. quindecim, ff. de legatis tertio, capit. octuagesimonono, num. 138. -  L. cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis secundo, cap. 92. num. 46. -  L. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo. cap. 93. numero decimo septimo. -  L. prima, ff. de his quae poenae nomine relinquuntur, cap. 94. ex numero tertio; & numero nono. -  L. multa 6. l. in testamento, 27. ff. de condition. & demonstration. cap. 94. ex num. 7. cum sequent. -  L. prima, cum sequentibus, ff. de penu legata, cap. 94. numero tertio, cum seq. -  L. cohaeredi, §. qui patrem, ff. de vulg. & pup. sub stitut. materia, & decisio, cap. 95. maxime num. 24. & sequentibus. -  L. libertis quos, 18. de alimentis legatis, capit. 95. numero vigesimo septimo. -  L. Stichus 20. l. alimenta, 16. §. Basilicae, ff. de alimentis legatis, cap. 95. num. vigesimo octauo. -  L. Seiae, 20. ff. de fundo instructo, capit. 95. numero vigesimo octauo. -  L. quae situm, §. item si fundum, l. si mancipia, & l. cum de. lanionis, §. quidam, ff. de fundo instructo. cap. 95. numero trigesimo. -  L. si tibi homo, §. primo, ff. de legatis primo, cap. 95. numero trigesimo primo. -  L. Titia, §. qui Marco, ff. de annuis legatis, cap. 95. numero 32. -  L. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebellian. cap. 69. fere per totum, & maxime ex numero decimo. -  L. finalis, ff. ad Trebellianum, capit. 95. numero finali. -  L. annuam, ff. de annuis legatis, capite 96. sub num. 40. columna sexta, in principio. -  L. is qui putat, 15. ff. de acquirenda haereditate, cap. 102. numero nono. -  L. obtinuit. 3. ff. de condition. & demonstration. capit. 102. sub numero vndecimo. -  L. Lucius, la primera, ff. de condition. & demon stration. cap. 104. numero 6. -  L. si quis a liberis, §. si vel parens, in versic. Meminis se, ff. de liberis agnoscendis, capit. 104. ex numero vigesimo primo, cum pluribus sequentibus. -  L. finalis, ff. de rebus eorum, capit. 108. per totum. -  L. quoties 29. ff. soluto matrimonio, cap. 109. numero 14. -  L. cogi, §. hi qui solidum, ff. ad Trebellian. cap. 110. sub numero 30. -  L. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, capit. 110. num. 21. & 24. -  L. Gallus, §. quidam recte, cum sua materia, ff. de liberis & posthumis, cap. 110. ex numero primo, vsque ad numerum 25. -  L. 3. §. si ita testatus, ff. de liber. & posthum. capit. 110. numer. 47. & 50. -  L. quinta, §. finali, ff. de iniusto, rupto; cap. 110. ex numero quadragesimo septimo, cum sequentibus. -  L. filiae meae emancipatae 60. ff. soluto matrimonio, cap. 111. numero trigesimo octauo. -  L. magis puto, §. fundum, ff. de rebus eorum, cap. 112. numero 46. -  L. liberto octuaginta, ff. de bonis libertorum, cap. 112. numero 47. -  L. prima, §. vtrum, ff. si quid in fraudem patroni, cap. 112. fere per totum, & maxime ex numer. 35. cum seq. -  L. si tibi homo, §. cum seruus, ff. de legat. 1. & l. cum pater, §. surdo, ff. de legat. 2. cap. 112. ex numer. 35. vsque ad num. 42. -  L. pater filium, §. fundum Titianum, ff. de legatis tertio, cap. 93. §. sexto, fere per totum. -  L. annua 20. l. annuam 6. ff. de annuis legatis, cap. 93. §. vndecimo, numero octauo. -  L. nihil proponi, ff. de legatis primo, cap. 93. §. vndecimo, per totum. -  L. fundi Trebatiani, ff. de vsufructu legato, cap. 93. §. vndecimo, numero quarto, & sequentibus. -  L. cum ita. §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, cap. 93. §. decimo tertio. -  L. is qui complures, ff. de legatis 3. cap. 93. §. vige simo, numero quinto. -  Ex Digesto nouo. -  L. prima, §. finali, ff. de iure immunitatis, cap. 84. numero 46. -  L. in toto iure, ff. de regulis iuris, decisio, & materia, cap. 95. per totum. -  L. haeredis appellatione, l. sciendum, & l. haeredis appellatio, ff. de verborum signification. cap. 96. ex numero 34. cum sequentibus. -  L. eum qui aedes, in fine, ff. de vsucapionibus, allegatio communis exornatur, atque explicatur cap. 97. numero vigesimo nono. -  L. si pater 4. §. quoties, de manumis sis vindicta, cap. 102. numero 9. -  L. cum haeredes 4 §. primo, ff. de statuliberis, cap. 102. sub numero vndecimo. -  L. si quis cum totum, §. & generaliter, cum legibus sequent. ff. de exceptione rei iudicatae, cap. 104. ex num. 25. cum pluribus sequentibus. -  L. secunda, §. circa, ff. de doli mali, & metus except. cap. 111. numero octauo. -  L. qui autem 6. ff. quae in fraudem creditorum. cap. 112. per totum, & maxime num. 21. -  L. patrem 19. & l. debitorem 20. ff. quae in fraud, creditor. cap. 112. numero quadragesimo secundo. -  L. cum quidam, & l. in fraudem, ff. de iure fisci, cap. 112. numero 43. -  L. alienationis, §. qui occasione, ff. de verborum signification, cap. 112. fere per totum, & maxime numero 21. -  L. a Titio, in fine, ff. de furtis, cap. 112. ex numero 36. vsque ad numerum 42. -  L. si finita, §. eleganter, ff. de damno infecto, capit. 93. §. decimo quarto, numero decimo tertio. -  L. prima, §. finali, ff. de iure immunitatis, cap. 93. § 22. numero septimo, cum sequentibus. -  Ex Codice. -  L. prima, C. de condition, insertis, capit. 88. sub numero 19. -  L. finalis, §. sin autem sub conditione, C. communia de legatis, cap. 89. num. 137. -  L. vnicae, C. de his quae poenae nomine in testamento, vel codicil. scribun. vel relinquunt. decisio, & materia, capit. 94. per totum. -  L. finalis, C. de verborum signification, cap. 96. ex numero trigesimo quarto, cum sequentibus. -  L. in annalibus, C. de legatis, capit. 96. ex numero 34. cum seq. -  L. quamuis, C. de impuberum, & aliis substitut. cap. 97. fere per totum. -  L. antiquitas, C. de vsufructu, cap. 97. ex numero 34. cum sequentibus, & num. 40. -  L. Quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, cap. 64. fere per totum, & maxime num. 29. cum sequent. & num. 38. cum sequentibus. -  L. scimus, §. cum autem, C. de inofficioso testamento, cap. 64. fere per totum, & maxime numero 39. 40. & 41. -  L. si quando, §. & generaliter, C. de inofficioso testamento, cap. 64. numer. finali. -  L. quoties, C. de rei vendicatione, capit. 80. numero 11. & 25. & sequent & 44. & sequentibus. -  L. quoniam desideria, C. de naturalibus liberis, cap. 101. per totum. -  L. finalis, C. de naturalibus liberis, capit. 103. per totum. -  L. quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, cap. 107. ex numero trigesimo sexto. -  L. si quando, §. & generaliter, C. de inofficioso testamento, cap. 107. ex numero trigesimo sexto, cum multis sequentibus. -  L. si quando, §. illud, C. de inofficioso testamento, cap 107. numero quadragesimo sexto, in fine. -  L. scimus, §. cum autem, C. de inofficioso testamento, cap. 107. num. 36. & sequentibus. -  L. vnica, §. in primo, & §. pro secundo, C. de caducis tollend. cap. 110. num. 49. -  L. prima, & titulus, C. de non numerata pecunia, cap. 111. numer. 7. -  L. prima, & titulus, C. de dote cauta non numerata, cap. 111. numer. 119. -  L. prima, C. de fideicommis sis, capit. 93. §. 14. numero 11. -  L. finalis, §. sin autem sub conditione, C. communia de legatis, cap. 93. §. 8. num. 4. & seq. -  L. prima, C. de sententiis, quae sine certa quantitate, capit. 93. §. decimo quarto, numero de me tertio. -  L. diffamari, C. de ingenuis & manumis sis, capit. 93. §. 14. num. 27. -  Ex tribus posterioribus libris Codicis. -  L. 1. C. de iure fisci, lib. 10. exacte, & singulariter explicatur, cap. 89. num. 131. -  L. 1. C. de imponenda lucrat. descript. lib. 10. capit. 89. numer. 132. -  Ex vsibus Feudorum. -  Cap. prim. de natura succes sionis feudi; cap. 93. numero 9. & 14. & 25. & fere per totum cap. -  Ex Institutionibus. -  §. siquis rem suam, Institut. de legatis, cap. 102. numero 9. & 0. -  §. impos sibilis Institut. de haered, instit. capit. 102. sub numer. 11. -  §. finalis, Institut. de legatis, decisio, & materia, longa serie, & egregie explicatur capit. 94. per totum. -  Ex Decretalibus. -  Cap. venerabilis, de confirmatione vtili, vel inutili, cap. 89. num. 230. -  Cap. dilecta, de confirmatione vtili, vel inutili, cap. 89. ex numero 201. -  Cap. prim. & cap. perlatum, qui filij sint legitimi, cap. 105. numero 15. -  Cap. tuam, de ordine cognitionum, cap. 105. numero 3. & 4. & 11. -  Cap. causam quae, qui filij sint legitimi, capit. 105. numer. 3. & 4. -  Cap. de his, de sepulturis, capit. 111. num. 39. -  Cap. tanta, qui filij sint legitimi, cap. 111. ex num. 28. cum seq. -  Ex Libro Sexto Decretalium. -  Cap. prim de renunciatione, lib. 6. capit. 111. numero 39. -  Cap generi per speciem, de regulis iuris, libro 6. decisio, & materia, cap. 95. per totum. -  Ex Clementinis. -  Clementina vnica, de immunitate Ecclesiarum, cap. 105. num. 23. -  Clementina, quia contingit, de religiosis domibus, cap. 111. numer. 27. -  Ex Legibus Partitarum. -  L. 11. titulo quarto, partita 6. capit. 64. numer. 37. & 42. & capit. 107. ex num. 42. -  L. 15. titulo quarto, partita 5. cap. 77. per totum. -  L. prima, & secunda, titulo 7. partita prima, cap. 81. per totum. -  L. decima, titulo quarto, partita sexta, cap. 82. -  L. 2. titulo 18. partita 3. cap. 89. num. 226. -  L. quinta, titulo 19. partita 4 cap. 104. num 51. & 53. -  L. finalis, titulo 19. partita. 4. cap. 104. fere per totum. -  L. quarta, titulo 15. partita quarta, capit. 105. numero. 18. -  L. 8. titulo decimo, partita 4. cap. 105. num. 3. & 4. -  L. 10. titulo 5. partita 6. cap. 110. num. 34. & 35. -  L. 14. titulo quinto, partita 6. capit. 110. numero 35. & 52. & 54. -  L. decima, titulo 13. partita 6 cap. 110. num. 36. & 55. -  Ex Legibus Tauri. -  L. 9. & 10. Tauri, cap. 62. ex num. 87. cum sequentibus. -  L. 27. Tauri, cap. 98. per totum. -  Eadem l. 27. cap. 99. per totum. -  Ipsamet l. 27. Tauri, cap. 100. per totum. -  L. 17. & 44. Tauri, capit. 109. ex numero 24. vsque ad numerum 30. -  Ex Legibus nouae collectionis Regiae. -  L. 7. & 8. titulo 8. libro 5. nouae collection. Regiae, cap. 62. ex num. 87. cum multis sequent. -  L. 11. titulo 6. lib. 5. cap. 63. numero 43. & 44. -  L. prima, titulo 14. lib. 6. cap. 81. per totum. -  Eadem l. 11. titulo 6. lib. 5. cap. 98. per totum, & iterum cap. 99. per totum: & iterum capit. 100. per totum, -  L. prima, titulo 4. lib. 5. cap. 110. num. 31. & 52. INDEX COPIOSISSIMVS RERVM OMNIVM, QVAE IN COMMENTARIIS PRIMAE PARTIS Libri Quinti continentur, serie alphabetica, & numerorum ratione diligenter ordinatus, & proprio Volumini restitutus. -  A -  A CCEPTANS legatum, censetur onera annexa agnouis se, & cum omnibus suis qualitatibus acceptare, cap. 107. num. 65. -  Quod procedit, etiam si acceptatio fiat cum protestatione, ibidem. -  Acceptatio regulariter sui natura facta intelligitur cum omnibus oneribus, & grauaminibus dispo sitionis, quae acceptatur: ibidem num. 68. & supra num. 65. -  Acceptans maioratum videtur acceptare cum omnibus qualitatibus suis, & conditionibus in eo contentis, eodem cap. 107. num. 69. -  Acceptatio tacita, quae rebus ipsis, & factis, atque ex eo, quod filius diuiserit, & pos sederit bona parentis, multum attenditur; ex sententia quorundam, ibidem num. 70. -  Quoniam est sufficiens ad inducendum consensum grauaminis legitimae, ibidem eodem num. 70. -  Acces sorium non sequitur naturam sui principalis, quando principale a sui principio fuit nullum, cap. 110. num. 41. & n. 18. -  Accusans testamentum de falso, non prohibetur succedere haeredi testatoris, cap. 103. num. 4. -  Acquirere is qui dolo noluit, reputatur perinde ac si acquisierit, cap. 112. num. 14. -  Acta facta in vno indicio, an, & quando fidem faciant in alio, remis siue, cap. 104. num. 41. -  Actionem habens, habere dicitur rem, licet improprie, cap. 112. num. 9. & vide num. 48. vbi vera re solutio traditur. -  Actus prae sumitur gestus secundum qualitatem rei, super qua conficitur, cap. 84. num. 5. -  Actus natura nihil aliud est, quam ratio quaedam inhaerens ipsi actui pet dispositionem, cap. 86. num. 9. -  Dispositio quaelibet, quantumuis generalis, restringitur ad naturam actus, cui adiicitur, ibidem num. 7. -  Actus natura in respicientibus priuatam vtilitatem, potest pacto inito, vel aliter alterari, ibidem num. 13. -  Actus natura, quando potest es se regularis, vel ordinaria; aut irregularis, seu extraordinaria; interpretatio fieri debet secundum naturam actus regularem, & ordinariam, & non extraordi nariam, ibidem numero 14. -  In vnius actus cognitione, non accidens, sed natura ipsa spectanda est, ibidem num. 17. -  Actui ines se videntur, quae sunt de illius natura, licet non sint expres sa, quia pro cautis habentur, quae sunt de actus natura; quod exornatur, ibidem num. 28. -  Actum faciens censetur se obligare legibus, de illo actu loquentibus: quod exornatur remis siue, ibidem num. 29. -  Actus momentanei sunt in duplici differentia; quod declaratur, cap. 89. num. 9. -  Actus semel perfectus non vitiatur, etsi deueniat ad casum, a quo incipere non potest, cap. 91. numer. 7. -  Actus, qui non valet vt agitur, an valere debeat omni meliori modo, quo pos sit; quod explicatur, atque exornatur, cap. 98. num. 11. -  Actus quando deficit in forma nullo modo sustineri debet, ibidem num. 14. -  Pro validitate actus prae sumptio, cedit contrariae prae sumptioni, quod actus fuerit factus in fraudem legis, quia haec est potentior, ibidem numero 15. -  Actus, siue factum sequens declarat, & dat causam dispositioni praecedenti, & ostendit eius qualitatem, cap. 107. n. 21. -  Et etiam actus nullus, & inualidus id ipsum efficit, & actum praecedentem, mentémque disponentis declarat, ibidem n. 22. -  Coniectura, & prae sumptio ex actibus voluntariis, sumitur tantum, quantum actus ipse ex neces sitate concludit, ibidem num. 25. -  Adeundi haereditatem ius, an sit in bonis nostris, necne, vide cap. 112. ex n. 22. vsque ad 31. -  Admis sus semel ad maioratus succes sionem, perpetuo admis sus censendus erit: cap. 91. n. 8. -  Affectio testatoris anteponitur proprietati sermonis, cap. 84. n. 20. -  Affectionis signa es se multa, quibus testator significare solet, plus vnum diligere, quam alterum, ibidem num. 21. -  Affectionis maioris signa, & coniecturae quamplures, remis siue, ibidem n. 22. -  Ex affectione testatoris praepotens elicitur coniectura, quae aliis praefertur, & verbis praeponderat, ibidem n. 28. -  Affectio cum in ignotum non cadat, quod is in dubio non intelligatur vocatus, eodem cap. 84. num. 40. -  Affectio vbi non cadit in aliquem, non potest dici, quod eius intuitu facta sit dispositio, ibidem num. 41. -  Testator non prae sumitur habuis se affectionem ad personas, a se non cognitas, ibidem n. 42. -  Affectio, & dilectio maior prae sumitur testatoris erga natos, & cognitos, quam erga nascituros, & incognitos, ibidem n. 43. -  Affectionem testatoris plurimum operari in coniecturanda illius voluntate, eodem cap. 84. numer. 13. -  Ex Affectione rei, quemadmodum minor restituitur, qui alias non restitueretur, ad l. si in emptionem, ff. de minoribus. cap. 85. n. 14. -  Affectio, & dilectio maior habetur ad iam natos, & cognitos, quam ad eos qui nec nati sunt, nec cogniti, cap. 92. n. 24. -  Agnationis conseruande ratio, & foeminarum proximioris lineae, & gradus. propter masculos remotiores exclusio, ex quibus coniecturis inducatur, nécne; & de materia eius articuli, remis siue. cap. 92. n. 1. -  Masculorum vocatio sola, absque aliis coniecturis, an sufficiat ad prae sumendum, quod disponens agnationem considerauit, & de contrariis Scribentium sententiis in proposito, ibidem n. 2. -  Agnatio tunc demum conseruata censetur, quando foemina semper excluditur, & nullo casu admittitur, idque ex sententia quamplurimorum; quae exornatur, provt ibi videbitur, n. 3. -  Contra vero ex sententia aliorum, qui admittunt, simul stare pos se, quod testator, maioratúsve in stitutor agnationem conseruare voluerit, & foe minas nihilominus, aut foeminam, eiúsque des cendentes aliquo casu vocauerit, ibidem n. 4. -  Nec es se nonum, quod foeminas in vno casu admittat statutum, lex, vel testator, & in aliis personis ex sua familia agnationem conseruet, ibidem. -  Atque respectu quorundam detur, & consideretur agnatio, aliorúmve respectu, nec dari. nec considerari potuerit ibidem. -  Et ibidem Ludouici Molinae, duobus in locis placita explicata, n. 5. & 7. -  Probatur etiam communis sententia, atque distinctio, quae limitatae, & restrictae, indefinitae etiam, siue absolutae agnationis differentiam constituit, sed dilucide magis, quam antea es set enucleata, ibidem num 6. Et latius infra num. 11. vbi quinque casus principaliter distinguuntur, atque constituuntur, provt ibi videbis. -  Et pro sententia communi Ludouic. Molin, duobus in locis ponderatur, ibidem num 7. & vide supra num 5. -  Iacobus Menochius, pro eadem resolutione expenditur, ibidem n. 8. -  Petri Surdi, quatuor in locis singularia, & notanda verba proferuntur pro sententia, & distinctione communi, quod aliquando agnationis ratio indefinite, & generaliter consideratur; aliquando vero limitate, & restricte; provt latius ibi, numer. 9. -  Ludouic. Casanate, in idem placitum nonnullis in locis obseruationes, & verba expenduntur, quibus communis distinctio probatur, ibidem num. 10. -  Author vero pro exacta, & dilucida ipsius disceptationis explicatione, quinque casus principales distinxit, quibus articulus praefatus indefinitae, & limitatas agnationis, absolute, & distincte magis, quam antea es set, explicatus manebit, ibidem n. 11. vbi primus traditur casus, & de aliis quatuor casibus, vide num. sequent. -  Prohibitio de non Alienando pet testatorem facta, quae regulariter nulla causa adiecta non valet, quemadmodum ex qualitate rei vestiatur? ad Glos sam in l. quoties, C. de fideicommis sis, cap. 85. num. 15. -  Alienatione prohibita, pos se tamen alienari ob benemerita, cap. 89. n. 87. -  Alienationi ab alio factae consentire, idem es se, quod alienare: ibidem num. 113. -  Et alienanti qui consentit, quod & ipse alienare videatur, ibidem, sub eodem n. 113. -  Vt contrauenire non pos sit, ibidem n. 114. -  Alienatione rerum maioratus facta, vtrum succes sio maioratus transeat ad illum, qui tempore alienationis proximior erat, seu ad illum proximiorem, qui postea natus fuit ante mortem vltimi pos ses soris, cap. 91. num. 17. -  Quemadmodum Ludouic. ipse Molina explicauerit, & de aliorum sententiis, ibidem sub eodem num. 17. & num. sequent. maxime num. 22. & 23. & latius ex n. 51. -  Alienationis prohibitio facta filiis, vtrum ad nepotes extendatur, necne, remis siue, c. 66. n. 68. -  Alimenta hodie, vtrum filio spurio ita prae standa sint, vt ad haeredes eius transeant, nec morte extinguantur. Siue an hodie illegitimus transmittat ad haeredes Quintum, & de eo disponere pos sit, cap. 62. ex n. 87. vsque ad n 94. & n. 106. cum sequent. -  Alimenta a maioratus institutore prae standa, an in vsufructu, aut annuo redditu ad vitam, seu in rei proprietate prae stari, & as signari debeant, dict. cap. 62. n. 94. & 124. vbi quid quando maioratus ex Regia facultate instituitur. -  Vt alimenta congrua, & neces saria constituantur, spurios, & illegitimos filios pos se agere aduer sus haeredes patris, vel aui, qui vel nulla alimenta, vel minus competentia reliquit, ibidem num. 96. -  Alimenta filiis spuriis, & illegitimis prae stari debere, non secundum praecisam indigentiam naturae, sed secundum qualitatem, & dignitatem ipsius, & parentis: ibidem n. 97. -  Ad Alimenta, filius spurius quanta summa egeat, vt dignoscatur. respicienda est eius familia, vxor, & filij, ibidem n. 98. -  Alimenta filio spurio a parente relicta, cum morte eius extingui, nec ad haeredes transire, definis se Senatum Hispalensem in casu ex facto occurrenti, dicto cap. 62. n. 99. -  Alimenta alicui debens, potest eidem illa annuatim, & ad vitam tantum as signare, eo pacto, vt mone eius finiantur, nec ad haeredes transeant; ibidem num. 100. -  Alimenta, quae primogenitus tenetur prae stare fratribus, finiuntur cum vita fratrum, ibidem num. 101. -  Alimenta finiuntur cum morte eius, cui sunt prae standa, & non transeunt ad haeredes, ibidem num. 105. -  Alimenta annua cum filiis spuriis dantur, vel relinquuntur a parentibus, aut fructus praedij, vel cum quinta pars bonorum simpliciter datur, aut relinquitur, an cum morte filij extinguantur; an vero ad haeredes transeant, & de intellectu l. 9. & 10. Tauri, d. cap. 62. n 106. & 107. & sequent. -  Ad alimenta congrua spurij, si Quintum non sufficiat, quia patris facultates tenues sint, an vltra Quintum as signari debeat pro alimentis, ibidem, n. 108. -  Quid e conuerso, si Quintum excedat quantitatem alimentorum. Vel si filius spurius diues sit, n. 109. & 110. -  Alimenta in proposito articulo, quod a parente as signentur filio spurio voluntarie, vel ipso a iudice compulso, vtrum intersit, vt diuersum ius constituatur, ibidem n. 106. & num. sequent. -  Si de quinta bonorum parte, loco alimentorum sibi relicta, filius spurius non disponat in vita, nec in morte, ad quem ipsa pertinere debeat, ibidem, n. 119. & duobus sequent. -  Alimenta filiis legitimis, cum ex Regia facultate maioratus instituitur, an in proprietate prae stari debeant praecise, ibidem n. 124. -  Pro alimentis, an mortuo patre, contra tertium bonorum pos ses sorem agi pos sit, cap. 104. n. 45. -  Et quid, contra singularem rei succes sorem, ibid. n. 46. -  Haeres extranei alimenta tenetur prae stare filio defuncti naturali, vel spurio, sicut haeredes filij alunt patrem, vel matrem, ibidem num. 47. & vide infra n. 52. in fine. -  Et quid de haeredibus fratris, ibidem n. 48. -  Quid etiam de donatario omnium bonorum , ibid. n. 49. -  Frater fratrem, vel sororem, quibus in casibus alere teneatur, remis siue, ibidem n. 50. -  Frater maioratus pos ses sor, non tenetur alere, nec dotare fratres spurios, seu sorores spurias, ibidem n. 51. Idque ex sententia Ludouici Molinae, & aliorum. -  Contra vero ex sententia Petri Surdi, quae improbatur, & Authores, quos pro ea parte ipse commemorat, id non probare ostenditur, ibid. n. 52. -  Spurium an alere teneatur auus, & alij ascendentes ex parte patris, & de intellectu l. 5. tit. 19. part. 4. ibidem n. 53. & supra n. 51. -  Alphonsi Azeuedi obseruatio quaedam ponderatur, respondetur eidem, cap. 62. num. 93. & vide num. 120. & num. 123. vbi locus eiusdem Authoris explicatur. -  Alternatiuarum natura, c. 80. n. 5. -  Aluari Valasci locus, decis. 102. per totam expenditur atque declaratur, c. 80. in. 33. -  Aluari Valasci, consultatione 116. per totam, conclusiones expenduntur, c. 65. n. 58. -  Andreae Tiraquelli resolutio probatur, c. 80. n. 32. -  And. Anguli locus expenditur, & dilucide explicatur, atque hactenus dictis applicatur, c. 98. n. 17. -  And. Anguli sententia, de qua in cap. 100. n. 4. confutatur, & praecipua eius ratio diluitur, eodem c. 100. n. 24. -  Annalibus Hispaniae, a fide dignis scriptoribus conscriptis, Historiis etiam, atque Chronicis integra fides adhiberi debet, maxime in antiquis, c. 89. n. 200. -  Antonij Gabrielis locus, vel ex Tiraquelli loco explicandus, vel confutandus. cap. 80. numer. 31. -  Argumentum a contrario sensu, quando habeat locum, vel non; & de aliis pluribus in hac materia: vide cap. 88. per totum. -  Argumentum de personis, ad res, validum est, & probabile in iure: cap. 100. num. 5. -  Argumentum ab vsitato, seu a solitis, vel consuetis, validum est: cap. 80. num. 3. -  Arrarum promis sio, excedens summam a lege taxatam, vitiatur tantum in exces su; in quantitate vero a lege permis sa firma permanet, c. 100. n. 11. -  Auus potest haeredem instituere nepotem legitimum ex filio spurio, & ei quouis titulo relinquere, cap. 103. num. 2. -  B -  B Eneficio meo nemo potest vti, nisi quatenus ego volo. Nec facit iniuriam, qui suum beneficium non impartitur, c. 64. n. 14. -  C -  C Ald. Pereirae locus explicatur, c. 80. n. 45. -  Capellania fundata inter maritum, & vxorem de bonis vtriusque, ad quem eorum con sanguineorum pertinere debeat, data paritate consanguinitatis, c. 67 n. 27. Vbi & de intellectu l. cum pater, §. a te peto, ff. de legat. 2. -  Capellania in dubio, an prae sumatur authoritate Episcopi fundata, & an collatio testibus probari pos sit, cap. 67. n. 30. -  Castro conces so in feudum intelliguntur conces s ae munitiones, ibi perpetuo positae pro custodia castri, ex patris familias destinatione, quamuis non sint affixae, c. 62. n. 52. -  Causa naturalis accidentali praeualet, cum earum inter se pugnant effectus, cap. 86. n. 18. -  Cautio de vtendo, & fruendo arbitrio boni viri, quare remitti non pos sit vsufructuario: remis siue, c. 94. n. 43. -  Citatio debet interuenire, vbi caus ae cognitio requiritur. c. 106. n. 16. -  Citatio substitutorum, & caus ae cognitio requiritur eo tempore, quo gratia in eorum praeiudicium expeditur, ibidem n. 25. -  Clausulae valde generales, quibus euictio promittitur, an, & quando mutent naturam contractus, super quo adiiciuntur: remis siue cap. 86. num. 57. -  Clausula Regis Henrici interpretatio prima adducta per Molinam, probatur, quod scilicet verba illa, que finquen al su fijo mayor legitimo, intelligantur , non solum de filio primo maiori, sed de omnibus filiis primogenitis in infinitum, c. 89. n. 78. -  Et inde quod maioratus bona a Rege Henrico donata, deuenire debent, non solum ad filios primogenitos primi donatarij, sed & omnium succes sorum in infinitum, ibidem sub eodem n. 78. & de materia late multis numeris sequentibus. -  Clausula Regis Henrici procedit indistincte in omnibus donationibus, quae ab eo proces serunt, etiam in his, quae ex causa remunerationis seruitiorum maximorum, & notabilium factae sunt, ibidem n. 94. -  Nec de eius valore, aut potestate Regis modificantis, amplius tractari, dubitaríve potest, cum in Regnis Castellae recepta sit, pro legéque seruari mandata: ibidem, n. 95. -  Vbi etiam in vnum congeruntur Authores omnes, qui hucusque clausulae eiusdem mentionem faciunt, ibidem eodem n. 95. -  Clausula non refertur ad id, ad quod adaptari non potest, eodem cap. 89. n. 99. -  Clausula Regis Henrici, & dispositio l. 11. tit. 7. lib. 5. solum habet locum in donationibus bonorum Regiae Coronae, & non in contractibus onerosis, ibidem n. 108. & num. sequent. -  Clausula Regis Henrici, & dispositio dictae l. 11. tit. 7. lib. 5. non procedit, quando ante conditam legem ipsam, & clausulam illam , Rex idem venditioni rerum suarum ab alio facte consentirer, ibid. n. 112. -  Cum vendidis se eo ipso videatur, quod alteri con sensum prae stitit; quod exornatur, ibidem n. 112. -  Clausula Regis Henrici, & dispositio l. 11. tit. 7. l. 5. nouae collect l. Regiae; an comprehendat donatarios ipsos duntaxat, cum quibus loquitur; an etiam tertios pos ses sores, qui ante clausulam ipsam, & legem conditam, titulo oneroso pos sidebant bona, que Rex ipse Henricus donauerat, ibid. n. 124. -  Clausula generalis, siue legis generalis dispositio, non debet trahi in praeiudicium tertij: eodem cap. 89. num. 130. -  Clausula Regis Henrici. vtrum procedat, & habeat locum in his bonis, ex quibus ante clausulam ipsam conditam, maioratus institutus fuit, cum vocationibus, & substitutionibus omnium de familia in perpetuum; vel quae Rex ipse titulo maioratus, cum eisdem vocationibus perpetuis donauit, ibidem num. 144. -  An etiam, cum ab eodem Rege expres sus est casus reuersionis ad Coronam, scilicet, vt bona donata, titulo maioratus pos sideantur, & finitis des cendentibus, caeterisque de familia, ad Regiam Coronam redirent, ibidem. -  Atque ita, num clausula illa referatur etiam ad donationes, quae tempore modificationis, erant iam maioratus, siue maioratus titulo pos sidebantur: ibid. sub eodem num. 144 & num. sequent. -  Clausula apposita id qualificandum aliquam dis positionem, refertur tantum ad eam, quae non est qualificata; non vero ad qualificatam, & modificatam; eodem cap. 89. num. 148. -  Clausula Regis Henrici comprehendit indistincte omnes donationes, a Rege ipso factas, etiam si res donatae ab initio titulo maioratus perpetui conces s ae fuis sent, & casus reuersionis ad Regiam Coronam exprimeretur; siue ex po st facto maioratus institueretur, ibidem numero 162. & numer, sequent. -  Clausula Regis Henrici, quae pro lege seruari mandatur in d.l. 11. titulo 7. lib. 5. an procedat etiam in donationibus, quae cum a Rege ipso Henrico preces sis sent, fuerunt post modum ab aliis succes soribus confirmatae; eodem cap. 89. num. 197. -  Articulus equidem difficilis, & in eadem l. 11. non expres sus, siue non expresse decisus; ibidem. -  Et in quo ingenti studio, & diligentia Author se habuit, vt quae pro vna & altera parte considerari, & expendi valent, in medium proferret, ibidem eodem num. 197. provt nu. sequent. apparebit. -  Clausula Regis Henrici, pro lege seruari mandarunt Reges Catholici anno 1488. & Rex Philippus Secundus anno 1566. ibidem. n. 199. -  Clausula Regis Henrici, vt comprehendat donationes omnes, quae ab eo proces serunt, etiam si ab aliis succes sionibus confirmatae es sent, vrgentis simae rationes ponderantur, ibidem numero 219. & num sequent. -  Clausula Regis Henrici, an comprehendat donationes ab aliis succes soribus in Regno confirmatas, cum dubitamus; de voluntate, & intentione Principis, non de potestate ambigimus: ibidem numero 223. -  Potuis se namque dictae l. 11. titul. 7. lib. 5. conditores modificare confirmatas ab aliis succes soribus donationes, quae tamen a Rege Henrico proces serunt; certum est: sed an eas etiam modificare voluerint, cum non expres serint? id est de quo quae ritur, & dubium excitatur; ibidem num. 223. -  Clausulae, ex certa scientia, seu de plenitudine pote statis, a Principe absque caus ae cognitione apponi non pos sunt, cap. 106. num. 15. -  Conceptus pro iam nato habetur in fauorabilibus, cap 91. num. 1. -  Conditionem sufficit momento temporis impleri, licet implementum non duret: cap. 89. num. 3. -  In conditionibus attendimus principium primae existemiae, & postea non curamus eius succes sum, ibidem num. 4. -  Conditionum natura ea est, vt non requiratur veritas actus permanentis, sed sufficiat veritas actus transeuntis: quod exemplis comprobatur, ibidem numer. 5. -  Conditio quando habet tractum succes siuum ex sui natura, non sufficit conditionem momento impleri, sed requiritur quod duret implementum; quod exornatur, ibidem num. 6. -  In conditionibus respicientibus actum succes siuum requiritur perseuerantia; in momentaneis sufficit, quod semel extiterint, ibidem num. 7. -  Si vero est dubium, an actus sit momentaneus, vel succes siuus, recurrimus ad voluntatem testatoris, si de ea constat, ibidem num. 7. -  Alias recurrimus ad coniecturas, & prae sumptiones iuris; quod declaratur, & exornatur remis siue, ibidem eodem num. 7. -  In conditione momentanea, factum, dicitur factum, quamuis non duret factum; secus in. succes siua: ibidem num. 8. -  Conditio, si liberes non habuerit, vel non genuerit, an defecta sit, si quis liberos susceperit, non tamen habuerit tempore mortis; ibidem, num. 11. -  Cum de liberis conditionaliter mentio, sit, siue liberi in conditione ponuntur, quo tempore oporteat eos extare: ibidem num. 13. -  Vbi de conditione affirmatiua, & de negatiua, simpliciter, & absolute prolata, vel ad certum tempus relata, agitur, & distinctio communis probatur, ibidem num. 13 -  Conditio per superexistentiam liberorum verificata, non deficit filiis deficientibus, ibidem nu. 14. -  Conditio posita in vltima clausula generali, a prae cedentibus separata, non refertur ad superiora, quando ex praecedentibus vni est specialiter prouisum; eodem cap. 89. num. 176. -  Conditio negatiua in primogeniorum succes sione tempore mortis vltimi pos ses soris purificatur, cap. 91. num. 14. -  Conditio negatiua, quae ad certum tempus refertur, in illo purificatur, nec est aliud tempus expectandum, ibidem num. 15. -  Conditio negatiua in aliis dispositionibus extra maioratus, tempore mortis vltimi pos ses soris non verificatur, sed tempore, quo impos sibile sit, affirmatiuam impleri non pos se, ibidem n. 16. -  Conditionum impos sibilium materiam, quando adiiciuntur in vltimis voluntatibus, vide c. 102. sub num 11. -  Ex conditionis suspensiuae, aut resolutiuae expres sione, coniecturam voluntatis deduci, & interpretationem fieri in casu dubio: cap. 109. numero 1. -  Conditio alia suspensiua, alia resolutiua, & ipsarum exempla, ibidem num. 2. & num. sequent. -  Conditio resolutiua, quae sit, & eiusdem exemplum, natura, vis, & effictus, ibidem num 3. -  Conditio an sit suspensiua, vel resolutiua, quemadmodum dignoscatur, ibidem num 4. vbi id exornatur; & l. 2. ff. de in diem addiction, materia illustratur. Item ex praedicta differentia, quod scilicet suspensiua, aut resolutiua sit conditio; qui effectus resultent, ibidem numero 5. -  Conditione resolutiua non obstante, executioni mandatur instrumentum, quod sub illa factum est, ibidem num. 6. -  Conditio apposita resolutioni, an faciat dispositionem conditionalem in vltimis voluntatibus, eodem cap. 109. num. 7. -  Vbi Leand. Galganeti placita, & resolutiones in proposito commemorantur, ibidem num. 8. -  Hippolyti Riminaldi obseruationes plures in hac materia referuntur, & commemorantur, ibidem numer. 9. -  Qui ipse rationem differentiae communem adduxit, quare scilicet conditio resolutiua non reddat contractus conditionales, vltimas vero voluntates sic; ibidem. -  Et communem ipsam sententiam limitauit, & de declarauit; & l. quibus diebus, §. quidam secundo, ff. de condit. & demonst. intellectum adduxit, ibidem. -  Ac denique egregie considerauit multum interes se, nunquid conditio resolutiua adiiciatur fini dis positionis, vel principio, & rationem adduxit, ibidem eodem num. 9. -  Peregrini quoque placita nonnulla, & annotationes referuntur, prove latius ibi videtur, numer. 10. -  Ac denique Petri Surdi in consil. 268. ex numer. 55. vsque ad numerum vltimum, obseruationes, & egregiae resolutiones proferuntur, & probantur, ibidem num. 11. -  Conditionem scilicet appositam resolutioni facere dispositionem conditionalem, in vltimis voluntatibus, regulariter, ibidem. -  Non vero facere, quando resolutio confertur post actus executionem, & ius quae situm, ibidem. -  Aut quando resolutio fit in poenam spreti praecepti. Cui in effectu Riminaldus conuenit, & vtiliter exornat, atque declarat, provt latius ostenditur supra num. 9. ibidem, eodem num. 11. -  Conditionalem donationem irreuocabilem es se, pendente conditione; quod exornatur, ibidem numer. 12. -  Et ibidem de intellectu, & materia l. 2. §. si pecuniam, ff. de donat. & l. si ego, §. si res, ff. de iure dotium, ibidem eodem num. 12. & infra num. 15. -  Conditione pendente, non licere contrahentibus recedere a contractu, idque regulariter in omni actu, materia, & contractu; ibidem num. 16. -  Quod attinet ad obseruantiam contractus, & vt non liceat alteri contrahentium ab eo discedere, altero inuito; contractus factus sub conditione, dicitur perfectus, ibidem num. 17. & num. 22. -  Et huiusce resolutionis ratio duplex as signatur, ibidem num. 18. -  Conditione pendente reuocabilem es se donationem conditionalem, ex sententia Iacobi Menochij, in cons. 388. ex num. 34. cum sequent. volum. 4. -  Qui explicatur, vt communi resolutioni, de qua supra num. 12. obstaculum aliquod, aut contradictionem non faciat, ibidem, eodem numer. 20. -  Et eiusdem Authoris distinctio, an agatur de contractu conditionali oneroso, an vero lucratiuo, taxatur; & communis Doctorum sententia probatur; ibidem num. 21. -  Fundamentum quoque ipsius Menochij praecipuum subuertitur concludenter, provt ibi ostenditur, numer. 22. -  Confes sio testatoris de debito, licet non probet debitum, attamen resoluitur in legatum, & fideicommis sum, cap. 111. num. 3. quod numer. sequent. exornatur. -  Confes sio simpliciter facta in testamento de debito, non est contractus, nec quasi contractus, & ideo testator in vita, ex ea solum non potest conueniri, c. 111. num. 4. -  Nisi adsint probationes, vel aliae coniecturae vrgentes, vel sit iurata, vel facta in modum contractus, aut si pars prae sens eam acceptauerit: ibidem sub eodem num. 4. -  Et ideo testamentum, in quo facta est, reuocari potest; & haec exornantur, ibidem. -  Confes sio testatoris de minori summa, quam sibi debeatur, non releuat debitorem, probato errore; nisi sit iurata, ibidem num. 5. -  Contra confes sionem de recepta pecunia in articulo mortis factam, non pos se opponi exceptionem non numeratae pecuniae a confitente ipso, nec ab haeredibus eius, ibidem num. 6. -  Confes sio facta sine causa, licet non valeat, attamen facta in articulo mortis valet; Et ibidem l. 2. ff. de doli mali, & metus except. decisio exornata quamplurimis remis siue, ibidem numero octauo. -  Homo non prae sumitur memor salutis aeternae, nec eius confes sioni statur, quando extat prae sumptio, maxime fraudis in contrarium, ibid. num. 10. -  Sicuti quando testator fatetur, se aliquid debere alias non capaci; aut recepis se ab, eo, cui donare non potest, ibidem. -  Nisi verisimilitudo pro confes sione adsit; quod exornatur ibidem, sub eodem num. 10. -  Aut quando agitur de praeiudicio Tertij, etiam si testator in extremis laboret; quod exornatur permultis, ibidem num. 11. & num. sequent. -  Confes sio patris de debito in praeiudicium legitimae filiis debitae, eisdem non praeiudicat, ibidem numero 12. -  Et quid si confes sio fuerit iurata, ibidem num. 13. -  Confes sionem dotis receptae a marito etiam in articulo mortis factam, filiis & creditoribus prae iudicium non afferre, eodem cap. 111. num. 19. -  Nisi aliunde, & vere dotis ipsius numeratio probetur; vbi titulus C. de dote cauta non numerata, exornatur permultis remis siue, ibidem sub eodem num. 19. -  Confes sio dotis receptae, probat, vbi praeces sit promis sio, ibidem num. 20. -  Et quando est verisimilis, ibidem numero 21. -  Confes sio dotis receptae facta in testamento, sustinetur in vim legati, seu fideicommis si, ibidem numero 22. -  Quod, tam filiis, aut descendentibus, vel etiam creditoribus extantibus, quam extraneo haerede instituto, quemadmodum practicari debeat, ibi adnotatur num. eodem 22. -  Confinium rigor, & restrictio non attenditur, vbi destinatio patris familias adest in contrarium; quia ex destinatione testatoris extensionem, vel restrictionem accipiunt, quoad fundos suos, cap. 62. num. 33. -  Confirmatio, quae in forma ordinaria, & communi ex penditur, nullum ius nouum tribuit, nec de facto, nec de iure, cap. 89. numer. 201. -  Confirmationis natura est dare robur confirmato; non autem illud extendere, vel augere, vltra quam in eo contineatur, nec ei quicquam de nouo tribuere; sed tantum approbare in suis terminis, ibidem num. 202. & vide etiam numer. 226. & sequent. -  Confirmatio generalis, non denominat actum, tanquam factum a confirmante, ibidem numer. 203. -  Nec validat id, quod ex se nullum est, sed solum actui valido robur prae stat, ibidem numer. 204. -  Etiam si procedat ab eo, qui de nouo dare pos sit ibidem num. 205. -  Confirmatio in forma speciali, atque ex certa scientia facta, id quod ex se nullum est, validum efficit, & ius de nouo tribuit; adeo vt confirmans, de nouo dare videatur, ibidem num. 206. -  Et confirmatio, non confirmatum attendatur, ibidem num. 207. -  Actúsque tribuatur confirmanti, non primum facienti, ibidem num. 208. -  Confirmatio ex certa scientia, atque in forma speciali dicitur, quando Princeps est plene informatus de facto, atque eiusdem faci circunstantiis, ibidem num. 209. -  Vel quando rei confirmatae tenor inseritur in confirmatione, ibidem eodem num. 209. & numer. 266. & sequent. -  Vel quando dicitur expresse, Ex certa scientia confirmamus, ibidem, num. 210. -  Vel quando ex narratis comprehenditur, licet non exprimatur, ibidem num. 211. -  Vel quando in dispositione est apposita clausula Non obstante, ibidem num. 212. -  Vel ex tenore dispositionis de ea constat, ibidem numero 213. -  Aut clausula de plenitudine potestatis, vel derogando, vel supplendo omnes defectus, ibidem numer. 214. -  Confirmatio ex certa scientia, atque in forma speciali dicitur, quando es set geminata, aut triplicata, ibidem num. 215. -  Confirmatio in dubio, licet prae sumatur facta in foma communi, non in forma speciali: Attamen coniecturis, & quibusdam mediis, quod facta fuerit ex certa scientia, atque in forma speciali, prae sumendum est, ibidem num. 216. -  Confirmatio in forma speciali, atque ex certa scientia dicitur, quando Princeps non modo remanet in finibus, siue in terminis confirmationis; sed vltra ad actum donandi progreditur, ibidem numero 217. -  Confirmatio, vt iuri Tertij detrahere pos sit, an cognitio caus ae, & partis citatio requiratur, ibidem num. 218. & vide num. 232. -  In confirmatione, si interuenit subreptio, vel obreptio, falsitas, vel simulatio; confirmatio est nulla: & nisi de his fiat mentio, non intelligimus scientiam in Principe, ibidem num. 220. -  De confirmatione, quae non fit in forma communi, si dubitatio sit, ad Regem, & Regios Auditores, eundum est, ibidem num. 221. -  Confirmatio si continet plus, quam priuilegium, an inducatur conces sio de nouo, ibidem numer. 222. -  Confirmatio dicitur facta ex certa scientia, atque in forma speciali, etiam de iure Partitarum, quando rei confirmatae tenor insertus est: eodem cap. 89. num. 226. Quod exornatur num. seqq. & l. 2. titu. 18. parti. 3. singulariter enucleatur. -  Confirmatio non operatur, nec attenditur, si de originali, quod confirmatur, non appareat, ibidem numero 227. -  Nec per se sola probationem confirmati inducit, ibidem. -  Sufficit tamen rei, quae confirmatur substantiam narratam in confirmatione fuis se, ibidem numero 227. -  Ex insertione tenoris priuilegij, maiorem rei euidentiam, & scientiam Principis resultare, quam ex clausula ex certa scientia, in confirmatione addita, ibidem num. 231. -  Confirmatio ex certa scientia dicitur, quando tenor insertus est, nec alia caus ae cognitio requiritur in rescriptis gratiae, si de praeiudicio Tertij non agatur, ibidem num. 232. & vide supra, numero 218. -  Confirmatio, vt nonum ius tribuat, & omnem dubitandi rationem auferat; qualiter fieri, atque concipi debeat, ex sententia Authoris, ibidem num. 233. -  Confirmatio in forma communi prae stat iustam causam prae scribendi. Idque tam in terminis l. 42. Tauri, quam l. 41. in eisdem legibus Tauri, ibidem numero 234. -  Coniectura voluntatis, atque efficax interpretatio expersonis colligitur, cap. 84. num. 3. -  Et ideo secundum qualitatem personarum, intentionis, seu mentis coniectura variari poterit, & in diuersis personis diuersimode statui, ibidem sub eodem num. 3. -  Coniectura, & prae sumptio sumitur ex natura per sonae, actus, vel rei, ibidem num. 4. -  Coniecturae desumptio a persona, frequens est in iure, ibidem numero quinto. -  Coniectura, quae resultat ex communi sensu naturali, omnium potentis sima est, maxime in interpretandis vltimis voluntatibus, cap. 101. numero 3. -  Coniectura efficax sumitur ad interpretationem suae dispositionis ex testatoris arbitrio, siue ex eo, quod viuus faceret, atque vt prae sumatur, id ip sum voluis se ab haeredibus, aut succes soribus suis fieri, & obseruari, ibidem num. 4. -  Coniunctorum nomine, qui contineantur, cap. 93. §. 18. num. 14. -  Consanguineorum nomine, qui contineantur, & qualiter nomen accipiatur, cap. 93. num. 53. vide latius eod. capite 93. § 19. -  Consanguinitas quemadmodum probari debeat, ab eo, qui fideicommis si, aut maioratus succes sionem praetendit: & an probatio in genere sufficiat an vero requiratur graduum specifica probatio, ibidem num. 54. -  Consanguinei testatoris, quando vocantur ad Capellaniam, vtrum proximior prae sentari debeat, an quilibet consanguineus prae sentari pos sit, cap. 67. num. 21. & sequent. -  Et quid si fundator diceret, quod prae sentetur vnus de familia, seu consanguineus vnus, ibidem, eodem numero vigesimo primo. -  Consanguineis duobus concurrentibus, quorum alter est de linea paterna, & sic agnatus; alter cognatus ex materna, eiusdem gradus, aetatis, motum, & scientiae; quis eorum in Capellania, aut legato consanguineis proximioribus relicto, praeferri debeat, ibidem numero. 28. -  Si ex duobus consanguineis in eodem gradu exi stentibus, alter duplici sit consanguinitatis nexu testatori coniunctus, quis praeferri debeat, eodem cap. 67. num. 29. -  Vbi id exornatur, & Senatus Hispalensis in casu ex facto occurrenti definitio commemoratur, ibidem. -  Consanguinei testatoris, seu qui sunt de eius parentela, genere, seu familia, cum ad Capellaniam, seu opus pium vocantur, vtrum filij naturales, & spurij etiam, seu illegitimi vocati cen seantur, & descendentes ex illis, d.c. 67. numero 31. -  Et cum vocantur consanguinei proximiores, an eiusmodi illegitimi remotioribus praeferantur, ibidem. -  Et an etiam praedicti in maioratu succedant, ibidem sub eodem num. 31. -  Consanguineis pauperibus legatum relictum, vide eodem cap. 67. ex num. 32. cum sequent. -  Consanguinearum certum numerum, cum testa tor ad legatum dotis prae sentari ius sit, si tor eius dem gradus consanguineae non sint, an aliae remotioris gradus prae sentari debeant, ibidem numer. 38. -  Consanguinitas quemadmodum probari debeat, cum consanguinei simpliciter, vel consanguinei proximiores vocantur in aliqua dispositione, ibidem n. 43. -  Consanguinei proximiores cum vocantur, graduum computatio an secundum Canones, an vero secundum leges fieri debeat, ibidem n. 42. -  Et de nonnullis regulis ad computandos gradus consanguinitatis iure Canonico, & etiam attento iure Ciuili: ibidem eodem n. 42. -  Constitutum si interueniat in obligatione bonorum pro aliquo debito, & deinde etiam in venditione cuiusdam rei obligatae, dominij translatio impeditur, cap. 80. n. 24. -  Contractus emphyteusis admittit interpretationem, a fieri solitis, & secundum consuetudinem regionis, & concedentis, c. 8o. n. 4. -  Et id ipsum in contractu societatis obseruatur; & in dispositione quacunque, ibidem eodem numer. 4. -  Contractum secundum sui naturam, & legis dispo sitionem confectum prae sumi: quod exornatur, cap. 86. n. 2. -  Contractus omnes innominati, qui fiunt extra causam matrimonij; poenitentiae, & reuocationi subiacent ante implementum sequutum: c. 109. num. 24. -  Qui vero ex causa, aut respectu matrimonij fiunt, eatenus poenitentiam, & reuocationem admittunt, quatenus eorum implementum principium non sumat, provt latius ibi explicatur, eodem cap. 109. n. 25. -  Et tres casus principales distinguuntur, provt ibi videbitur, n. 26. -  Et quid in primo, quando contractus concernit vtilitatem communem dantis, & accipientis, ibidem n. 27. -  Quid in secundo, quando contractus fit ad vtilitatem recipientis, & alterius Tertij; non vero donatoris: ibidem n. 28. -  Quid etiam in tertio casu, quando contractus cedit in vtilitatem solius recipientis, ibidem n. 29. -  Et de nonnullis obseruationibus in proposito, ibidem n. 30. -  Alteri qui consentit, iura sua perdit, & aliena fortificat, cap. 89. n. 115. -  Cuius contemplatione facta sit dispositio, vide in cap. 84. ex n. 25. cum quatuor sequentibus. -  Verba dispositionis non tam attendenda es se regulariter, quantum personam eius, cuius contemplatione facta est dispositio, dict. cap. 84 n. 25. -  Et sic regulariter considerari debere, non ipsam di spositionem simpliciter, sed cuius contemplatione ipsa fiat, eodem capite octuagesimo quarto, num. 26. -  Testator, vbi expres sit cuius contemplatione aliquid fecerit, reliquerit, aut disposuerit, id quidem obseruandum est: ibidem n. 27. -  Personam, cuius contemplatione dispositio fit, non modo in vltimis voluntatibus, sed etiam in dispositione alia quacunque attendi magis, quam eam, in quam verba diriguntur: eodem cap. 84. n. 28. -  Ac ideo ex dispositione, illi soli, aut principaliter ius tribui, cuius contemplatione facta est, etiam si verba aliam quoque personam respiciant: ibidem sub eodem n. 28. -  D -  D Ebitori in fraudem creditorum alienare non est permis sum, cap. 112. n. 4. -  Debitor sicut non potest ia fraudem creditorum alienare, ita etiam non potest non acquirere, ibidem n. 5. Vbi expenditur text. in l. qui autem, in principio, ff. quae in fraud. credit. -  Debitor non potest praeiudicare creditori hypothecario in quaerendis, secus vero chirographario: ibidem num. 7. Idque ex sententia Ancharani, & quorundam. -  Debitor potest repudiare iti praeiudicium creditorum, etiam eorum, qui bona ipsius debitoris habent hypothecata, eodem cap. 112. numer. 31. -  Atque ita decisio textus, in l. qui autem 6. ff. quae in fraudem creditorum, habet locum in debitore cum hypotheca, provi in debitore personali, ibidem d. num. 31. -  Idque contra Anchararum & sequaces, de quibus in dict. n. 7. quod late comprobatur, atque exornatur, vsque ad num. 38. ibidem. -  In similibus Decisionibus causarum iura semper multum detulerunt, cap. 89. n. 97. -  Maxime si supremi Consilij Regij, tribunaliúmve superiorum illae sint: ibidem n. 97. & sequenti. -  Declarans, non tam de nouo aliquid egis se, quam id, quod iam factum erat, detegis se videtur, ibidem num. 172. -  Defuncti scripturae, an maior adhiberi debeat fides, quam viuentis, cap 111. n. 9. -  Destinatione, & voluntate patrisfamilias, non ex aliorum sententia, praedia debere diiudicari, cap. sexagesimo secundo, numero vigesimo tertio & sequentibus, vbi exornatur. -  Praedia omnia constituentia vnum podere, seu vnam pos ses sionem, licet sint in multa corpora diuisa, & destinata, habentur pro vno corpore, propter patrisfamilias destinationem: ibidem numer. 24. -  Domo vendita veniunt omnia, quae sunt destinata ad perpetuum vsum domus, etiam si non sint affixa, quia sufficit destinatio, n. 25. ibidem, vbi latius probatur. -  Destinatione sola testatoris, siue patrisfamilias fundus constituitur, dilatatur, & limitatur: ibidem. -  Et haec ipsa destinatio vsus, & consuetudo testatoris, sufficit ad declarandum quid in legato contineatur, n. 26. & 27. -  Legatum domus comprehendit etiam hortum, quando hortus fuit destinatus a testatore viuente domui ipsi, ibidem. -  Licet alias non veniat in legato domus, ibidem num. 31. & 32. -  Confinium rigor, & restrictio non attenditur, vbi destinatio patrisfamilias adest in contrarium; quia ex destinatione testatoris extensionem, vel restrictionem accipiunt, quoad fundos suos, eodem cap. 62. n. 33. -  Poderis appellatione venit quicquid testator sub cura vnius Coloni laborare fecit; licet praedia ipsa in diuersis pertinendis sita sint: quia in hoc attenditur destinatio, & voluntas testatoris, sicut in fundo constituendo: ibidem numero 34. -  Destinatione, vsu, & consuetudine patrisfamilias, pertinentias rerum legatarum dignosci: quod exornatur nonnullis remis siue, numero trigesimo quinto. -  Destinatio in pluribus probat voluntatem testatoris: & coniecturam, atque interpretationem ipsius inducit, ibidem n. 36. -  Destinatae res, aut pecuniae per testatorem alicui portioni relictae alij, cedere debent. eidem portioni, num. 37. -  Destinatae pecuniae ad Kalendarium, veniunt sub legato facto de Kalendario, n. 38. -  Destinatum lignum ad concidendum, venit sub legato lignorum, n. 39. -  Destinata ad opus alicuius loci, etiam reperta in alio loco, accedunt loco operis & non vbi morari contigerit: n. 40. -  Destinata, & praeparata ad ornamenta eorum loco, & appellatione comprehenduntur secundum voluntatem testatoris, num. 4. -  Et idem in legatis propter destinationem, num. 42. & 43. -  Destinatae res ad dotem, idem habent iudicium, quod ipsa dos, n. 44. -  Dominus fundorum plurium, si animo suo destinaret, quod vnicus es set fundus, talis destinatio attenditur: & si minuit ab vno fundo, & applicat alteri, videtur in dubio, ita destinare; modo talem applicationem nunquam mutauerit, num. 45. -  Dominus stationem domui contiguam si destinauerit, vt sit vnica domus, censetur etiam sub di spositione domus, venire statio, quando erant sub eisdem confinibus, numero quadragesimo septimo. -  In legato domus venit pars ad vsum domus destinata, num. 48. -  Legatis praediis de homagio, vt quid legatum comprehendat dignoscatur, attenditur destinatio patrisfamilias legantis, quia quidquid ipse fuit consuetus comprehendere, continetur, & destinatio principalis attenditur, num. 49. & 50. -  Vendito praedio cum suis iuribus, & pertinentiis, destinatio, & vsus venditoris inspicitur ad dignoscendum, quid sit venditum, n. 55. -  Conces so castro in feudum, intelliguntur conces s ae munitiones ibi perpetuo positae pro custodia castri, ex patrisfamilias destinatione, quamuis non sint perpetuo affixae, n. 52. -  Patrisfamilias animi destinatione voluntaria de pertinentiis castri, effici pos sunt; quae alias de iurisdictione non erant; & contraria eiusdem destinatione es se desinunt: secus ex destinatione neces saria, vt creditori satisfaciat: vt per Anton. Galeat. Maluas. in consilio 96. ex num. 41. eodem cap. 62. n. 55. -  Destinationem haberi pro re perfecta, siue pro facto, ex sententia multorum, ibidem n. 59. -  Non haberi ex sententia aliorum, n. 57. -  Nonnullos casus distinguendos, & accuratius rem ipsam explicandam, quam alij fecerint, num. 58. & sequenti. -  Destinationem, & factum inter se differre, ibidem num. 59. -  Destinatio, quod habeatur pro facto, dicitur secundum quandem fictionem, & non secundum veritatem, num. 60. -  Destinatio an habeatur pro re perfecta, siue pro facto, ex subiecta materia, & natura rei digno scendum, provt explicatur, ibidem n. 61. -  Destinatio sola habetur pro facto, siue pro re. perfecta, circa ea quae sola destinatione perficiuntur, vt as signatione domus, vel praedij, vel fundi, ibidem num. 62. vbi latius idem explicatur. -  Et vide etiam num. 81. & 82. vbi singularis theo rica, & doctrina Baldi perpenditur. -  Destinatio cum habetur pro re perfecta, siue pro facto; non leuem, imo maximam prae stat coniecturam pro dispositionis cuiuslibet testamentariae intelligentia, & interpretatione; secus in aliis, in quibus diuersa militat ratio: num. 63. & 64. & sequenti. -  Pecunia destinata ad emptionem praediorum, habetur pro re mobili, ex sententia veriori: eodem cap. 62. n. 65. -  Destinatione patris familias pertinentias constitui, modo actus interuenerit, mentem destinantis de signans, n. 66. -  Destinatione patrisfamilias praedia diiudicari, & distingui, & destinationem rem perficere, dummodo durauerit dispositio, & voluntas destinantis in re destinata; secus si a proposito, siue destinato reces sum fuerit: n. 67. -  Nam si constat de mutatione voluntatis, destinatio non attenditur: n. 68. -  Et posterior actus, primo contrarius, tollit primum: num. 69. -  Vsque adeo, vt destinatio semel facta, tacite etiam reuocari pos sit, & ideo attendi debeat dispositio tempore testamenti, non quae antea fuit, n. 70. -  Attenditur vltima consuetudo, si diuersimode vsus fuerit testator, n. 71. -  Destinatio, aut vnio, nihil operatur, si non facta fuit. vt perpetuo duraret, sed solum temporaliter, num. 72. -  Destinatio quid operetur, ex sementia Socini senioris; quae confutatur, n. 74. -  Destinatio sola, non habetur pro re perfecta, siue pro facto in his, quae opus aliquod habent annexum, idque iuxta distinctionem, & doctrinam Bartoli, quae ibidem num. 75. & sequenti probatur. -  Destinatio nihil operatur, quando destinatum ad nouum opus, nondum erat caeptum; & si erat caeptum, erat valde remotum ab illo, ad quod destinatum fuerat, ibidem n. 76. -  Destinatio operatur, quando destinatum ad nouum opus erat caeptum, & propinquum ad id, ad quod erat destinatum: Et tunc opus caeptum habetur pro perfecto: n. 77. & 78. -  Destinatio sola non sufficit, nec aliquid operatur circa ea, quae sui natura ex sola destinatione non perficiuntur, vt in testamento, haeredis in stitutione, & maioratus fundatione, ibidem. n. 79. & sequent. -  Destinatio aliquarum rerum ad maioratum faciendum, non efficit maioratum, n. 80. -  Destinatio non habetur pro facto in his, in quibus es sentia facti requiritur, n. 81. -  Destinatio non inspicitur vbi requiritur verum factum hominis, sed vbi sola intentio perficit, tunc sola destinationis causa inspicitur: n. 82. & idem n. 83. -  Destinatio pro re perfecta, siue pro facto habetur, cum tendit ad regulandam dispositionem eius, qui destinauit; secus tamen quoad regulandam legis dispositionem. Item si non sequatur ab surdum, vel contrarium iuri communi, aut voluntati testatoris, siue eius qui destinauit repugnans: ibidem n. 84. & 85. -  Determinationis vni formis ratione, & vnitatis sermonis, coniecturam voluntatis frequenter deduci, atque in fideicommis sis, substitutionibus, & aliis dispositionibus vltimis, interpretationem, & argumentum fieri as sidue, cap. 97. numer. 1. -  Verba sub vnica determinatione posita pariformiter determinari debent, ibidem n. 2. -  Dispositiones duae, si contineantur sub eodem contextu, sunt pari modo determinandae, ibidem num. 3. -  Determinatio vna respiciens plura determinabilia, aequaliter, & vniformiter determinat quoad effectum: quod exornatur permultis, eodem cap. num. 4. -  Determinatio vna respiciens plura determinabilia, non determinat aequaliter, nec vniformiter quando subest diuersa ratio determinandi, vel quando maior ratio est in vno determinabilium, quam in altero, idque ex sententia communi: ibidem n. 5. -  Determinat aequaliter, etiam si in vno ex determinabilibus subsit diuersa ratio, ex sententia Alexandri: n. 6. -  Articulum eundem concludit Alexand. distinguendo, provt adnotatur ibidem n. 7. -  Mariani Socini iunioris, in eodem proposito, sententia commemoratur, quae in prae sumpta dis ponentis voluntate praecipue subsistit, n. 8. -  Simonis de Praetis, & Cardinalis Francisci Manticae in ipso dubio resolutiones expenduntur, & probantur, n. 9. -  Determinatio vna respiciens plura determinabilia, propter conseruandam testatoris voluntatem prae sumptam, non determinat aequaliter: n. 10. -  Vel quando aequali determinatione facta, non valeret dispositio quoad omnia determinata, num. 11. -  Aut si vtrique determinabilium non conuenit aequaliter, sed tunc determinat, provt naturae cuiusque conuenit, n. 12. -  Vel si determinabilium natura ad inuicem repugnat, n. 13. -  Aut in eo, quod tacite intelligendum es set ex lege in vno, & in altero non, ibidem n. 14. -  Vel vbi adest personarum diuersitas: n. 15. -  Maiorísve praedilectionis ratio consideratur, erga vnum, quam erga alterum: n. 16. -  Vel sumus in dispositione negatiua, n. 17. -  Induceretúrve ex aequali determinatione correctio legis, aut iuris communis, n. 18. -  Vel alteri praeiudicium magnum infertur, provt ibi adnotatur, n. 19. -  Aut in dispositione neces saria, provt ibi explicatur, num. 20. -  Vel quando vnum ex determinabilibus es set fauorabilius altero; in quo contrarietas Auctorum quorundam proponitur, & inferius explicatur, ibidem n. 21. -  Determinabile vnum aliquando est fauorabilius altero, ex mera legis dispositione, sine aliqua prae sumpta mente testatoris; & tunc admittitur inaequalis determinatio, n. 22. -  Aliquando vero vnum determinabile est fauorabilius altero, non simplici dispositione legis, sed ex tacita, & interpretata mente testatoris; & tunc aequalis fit determinatio, etiam si inter ea sit diuersa ratio, vel vnum sit fauorabilius, n. 23. -  Caroli Ruini, & Achil. Pedrochae, duobus in locis contrarietas diluitur; & agitur, an determinationis regula procedat in his, quae ex iure speciali procedunt, n. 24. -  Determinationis specialis regula non procedit, quando vtraque determinatio est clara, non autem ambigua, vel quando si fieret, violarentur verba, n. 25. -  Aut quando disponens, non poterat aequaliter su per omnibus prouidere, n. 26. -  Et quando determinationes plures respiciunt vnum verbum; quia quaelibet per se determinat verbum: n. 27. -  Determinatio aequalis ad hoc vt fiat, sufficit, illam in genere fieri; licet non fiat in specie: numero 28. -  Dicta, vel praeteriti temporis, vel prae sentis, vel futuri considerantur: cap. 107. n. 5. -  Ex dictis praeteriti temporis coniectura sumitur ad actum prae sentem, ibi n. 6. -  Ex dictis prae sentis temporis cum negotium conficitur, coniecturam facimus voluntatis praeteritae: ibidem n. 7. -  Ex dictis futuri temporis, prae sumptio fit, & coniectura ad iam praeterita; vt scilicet praemeditata illa fuerit: ibidem n. 8. -  Dictio, pero, Latine tamen, est aduersatiua, & re stringit praecedentia, cap. 89. n. 328. -  Interpretatio in fauorem magis Dilecti, facienda semper: cap. 84. n. 29. -  Dilectus magis, quod a testatore vocatus sit, aut in euentum vocationum, & substitutionum aliis praelatus, verisimilius es se: ibi n. 30. -  Voluntas testatoris ita intelligi debet, coniecturáque sumi, vt minus dilectus non praeferatur magis dilecto, meliorisve sit conditionis: ibidem, num. 31. -  Verba quantumcunque generalia restringi, ne minus dilectus sit melioris conditionis, quam magis dilectus, ibidem n. 32. -  Dilectos magis, aut proximiores aliquando absurdum non es se, nec inconueniens, melioris conditionis non es se, quam remotiores, aut minus dilectos; siue non praeferri, quando ex verbis te statoris aliud concipi potest, vel prouisio, aut dispositio testatoris in contrarium adest: numer. 33. -  De minus dilectis, ad magis dilectos argumentum procedit negatiue, non affirmatiue: numer. 34. ibidem. -  Nec habet locum in materia odiosa, nec vbi adest diuersitas rationis: num. 35. -  Et est minus concludens, & coniectura hominis, ex sententia quorundam: n. 36. -  Sed valde efficax, atque concludens ex sententia Authoris, quae & communi Interpretum traditione, & Iureconsultorum metipsorum respon sis probatur: n. 37. -  Et Hieronymi Gabrielis locus in proposito ponderatur, ibidem n. 38. -  De Dispensatione in radice matrimonij, vide infra, litera M. & cap. 105. n. 19. & sequent. -  Dispositio quaecunque locum habere non potest, nisi verificetur qualitas prae supposita in ea, cap. 83. num. 6. -  Dispositio quantumuis generalis restringitur secundum qualitatem, & naturam rei, de qua fit dispositio, cap. 85. n. 10. -  Dispositio quaelibet, quantumuis generalis, re stringitur ad naturam actus cui adiicitur; c. 86. num. 7. -  Dispositio, quae de donationibus loquitur, non comprehendit contractus onerosos: cap. 89. num. 110. -  Dispositio personalis personam non egreditur, & quae dicatur personalis, ibi n. 125. -  Dispositio generalis non refertur ad casus specialiter prouisos: ibidem, num. 150. & vide infra num. 175. -  Neque etiam datur dispositio etiam vniuersalis quae non restringatur ad modos proportionales: ibidem n. 156. -  Dispositio noua facta intelligitur, quoties aliquid adiicitur, vel detrahitur primae dispositioni, numer. 171. -  Dispositio generalis, quando refertur ad casus specialiter prouisos, ad declarationem eorum, quae dicta fuere supra, num. 150. & num. 151. ibidem num. 175. -  Et distinguitur an in eadem, vel in diuersa dispo sitione clausula generalis adiiciatur, provt latius ibi, & num. sequenti explicatur: ibidem numer. 175. -  Dispositio generalis non extenditur ad eius confirmatum, quoties confirmans iuri confirmato derogare poterat: ibidem n. 225. -  Disponens si post aliquam dispositionem, aliquid fecit, quod potest interpretari, in constitutionem de nouo, & in declarationem praeteritorum, si actus de nouo factus non valeret, valebit in vim declarationis, vt actus sustineatur: cap. 107. num. 23. -  Dispositio nulla est adeo generalis, quae a verisimili interpretationem non recipiat: cap. 63. numer. 31. -  Quoniam verba, quae deficiunt, debent subaudiri ex verisimili voluntate, cap. 63. n. 31. & 32. -  Dispositio limitata extenditur propter adiectam rationem generalem, cap. 66. -  Dominij acquisitio perpetua es se debet, cap. 91. numer. 10. -  Domus nomen , cum a testatore profertur, quid significet, vide omnino c. 93. §. 17. per totum. -  Domus legatum, vide c. 62. n. 28. & sequent. -  Domo vendita, veniunt omnia ea, quae sunt destinata ad perpetuum vsum domus, etiam si non sint affixa, quia sufficit destinatio, eodem c. 62. num. 25 -  Domus appellatione, quando veniat apotheca, ibidem num. 21. -  Horti etiam appellatione, an veniat domus, ibidem num. n. 22. 31. & 32. -  Donatarij prae sentia simul cum eius taciturnitate pro acceptatione reputatur, c. 80. n. 8. -  Donatio eiusdem rei si duobus, aut pluribus fiat, is praefertur, cui vere, aut ficte, per clausulam scilicet Constituti, res tradita fuerit: cap. 80. n. 17. -  Vbi latius id exornatur, & de vi, & effectu clausulae Constituti in proposito l. quoties, C. de rei vendicat. agitur. -  Donatio quando inter aliquas personas prohibetur regulariter, ob remunerationem tamen, aut benemerita permittitur, neces sario requiritur, quod aliunde, & vere constet benemerita prae ces sis se; nec sola as sertio sufficit eius, qui donare prohibitus est: cap. 80. n. 38. vbi id exornatur. -  Debent etiam benemerita aequiualere rei donatae, nec modum remunerationis excedere, ibidem num. 39. -  Donationis acceptatio etiam hodie neces saria est, post editam legem Ordinamenti, quando infanti, pupillo, furioso, aut similibus personis fieret: eodem cap. 80. num. 41. -  Requiritur etiam acceptatio quando donatio continet onus aliquod, vel grauamen, siue donatarius ad aliquid respectiue grauatur: ibidem num. 42. -  Donatio inter viuos facta irreuocabiliter in testamento, seu codicillis, siue pura, siue sub conditione, si reuocatur testamentum, an valeat, cap. 86. num. 41. -  Atque ita an donatio facta in vltima voluntate, intelligatur secundum illius naturam, vt reuocari pos sit vna cum ipsa vltima Voluntate, ibidem. -  Vbi quod de iure sit valida, & irreuocabilis: ibid. -  Donatio inter viuos vera, ac de iure valida fieri potest in testamento, seu codicillis, sicut quilibet alius contractus: d. cap. 86. n. 42. -  Donatio facta in testamento, si testamentum reuocetur, an valeat, vt explicetur, quot casus distinxerint Interpretes nostri, remis siue: ibid. n. 43. -  Transitum facit in donationem irreuocabilem inter viuos, legatum cum promis sione de non reuocando: ibidem n. 44. -  Donatio causa mortis, cum promis sione de non reuocando, transit in donationem inter viuos: ibidem num. 45. -  Donatio causa mortis, & inter viuos an transmittatur ad haeredes, quando donatarius praedecedit donatori: num. 46. ibidem. -  Donatio causa mortis, facta etiam pro haeredibus donatarij, est donatio inter viuos: ibidem n. 47. -  Donatio natiuitate filiorum reuocata, mortuis po stea liberis non reconualescit, c. 89. n. 10. -  In bonis a Rege Henrico donatis non potest vltimus pos ses sor ordinem clausulae Regis eiusdem mutare, siue quouis modo filium primogenitum ea succes sione priuare, quam ex legis ipsius, siue Regis Henrici dispositione consequi debet: ibidem num. 81. -  Sic nec filiam etiam natu maiorem poterit vltimus maioratus pos ses sor praeferre filio masculo primogenito, siue eo praetermis so, illam ad succes sionem inuitare, ibidem num. 82. -  Donare, & alienare Princeps potest ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel castrum; dummodo non sit in magnum detrimentum Principatus, & ditionis suae: quod latis sime explicatur ac defenditur per Menoch. eodem c. 89. n. 85. -  Qui ipse fundamenta adducit quamplurima, & contrariae partis fundamentis respondet, ibidem. -  Et ex causa remunerationis seruitiorum, multo magis certum est, Principem id efficere pos se, & oppida, siue bona sui Principatus donare: ibidem num. 86. -  Ob benemerita pos se Principem rem vnius alteri donare, & as signare: ibidem num. 88. -  Donatarij merita non debent neces sario aequiualere rei donatae a Rege, & Principe: ibidem n. 89. -  Vbi etiam explicatur quid iuris sit in aliis priuatis. -  Donatio ob benemerita, & seruitia facta, reuocari non potest a Principe concedente, vel ab eius succes soribus: eodem cap. n. 91. -  Sicuti nec priuilegium reuocatur, provt numero sequenti adnotatur: ibidem. -  Donatio perfecta, a Principe facta, non potest ab eo modificari, & restringi: ibidem n. 92. -  Potest tamen ex causa publicae vtilitatis, vel lege generali; provt ibi notatur atque exornatur, dicto cap. 89. num. 93. -  Donatio in dubio non prae sumitur: quod exornatur, d. cap. 89. num. 100. -  Ex donatione Regis Henrici, qui as serit alium bona aliqua pos sidere, id probare tenetur: ibidem num. 102. -  Donari videtur, quod nullo iure cogente conceditur: quod exornatur, ibidem n. 109. -  Bona Regis Henrici si vendantur, cum facultate Regia, quae ex donatione ipsius proces serunt, vtrum ad emptorem, cum sua causa, & qualitate transeant, d. cap. 89. n. 119. -  Vbi Ludouici Molinae locus expenditur, atque exornatur, ibidem. -  Et Rosentalis conclusiones tres in proposito commemorantur, ibidem. -  Donatio non ideo desinit es se propria, quod cum qualitate maioratus facta fuerit, ibidem, cap. 89. num. 166. -  Donatio perfecta a Principe facta modificari postmodum potest ex causa publicae vtilitatis, vel lege generali lata; provt supra dictum fuit numer. 93. etiam si titulo maioratus perpetui, cum vocationibus, & substitutionibus omnium de familia facta fuerit, eodem cap. num. 179. -  Atque ita modificatio ea non modo intelligitur, & seruari debet respectu primi donatarij, sed & omnium etiam, quibus ex vocationibus, aut substitutionibus ius adquisitum fuerit: ibidem, num. 179. -  Donatio, vel conces sio ab aliquo facta potest per Principem modicari, ibidem, n. 181. -  Donatio excedens quingentos solidos si non est insinuata vitiatur in exces su, sed firma in reliquo manet, cap. 100. n. 9. -  Et de intellectu l. sancimus, C. de donationibus, remis siue. -  Donatio facta extraneo in praeiudicium legitimae filiorum, non reuocatur in totum, sed in eo tantum, in quo legitima laeditur, dict. cap. 100. n. 10. -  Donationem conditionalem irreuocabilem es se pendente conditione, quod exornatur, cap. 109. num. 12. -  Et ibidem de intellectu & materia l. 2. §. si pecuniam, ff. de donation. & in l. si ego, §. si res, ff. de iure dotium, & infra, n. 15. -  Donationem factam in fauorem matrimonij habere tacitam conditionem si matrimonium sequatur, eodem cap. 109. n. 23. -  Provt habent caeteri contractus innominati correspectiui, si implementum sequatur, ibidem. -  In donando, in legando, vel alio quouis modo dando, aut relinquendo, cum exceditur in quantitate, vel in tempore, vel in modo a iure permis sis, in exces su dispositio vitiatur; sustinetur vero in eo quod, lege permittente, datur, vel relinquitur: quod exornatur, cap. 100. numer. 7. & seq. -  Donatarij prae sentia simul cum eius taciturnitate, pro acceptatione reputatur, cap. 80. n. 8. -  Dos constituta puellae, ob eius benemerita, & dilectionem, qua eam dotans prosequebatur, non prae sumitur constituta, causa, & contemplatione patris ipsius puellae, qui eam dotare tenebatur, c. 84 n. 48. -  Vbi in terminis expenditur Iacobi Menochij con silium 781. lib. 7. qui ex coniectura, quae ab affectione, & dilectione testatoris colligitur, & cuius contemplatione dos fuit constituta; excitatur principaliter, provt ibi adnotatur dicto cap. 84. num. 48. -  Dotem promittens maritus restituere, potest deducere partem sibi delatam ab statuto, cap. 85. num. 51. -  Dotis receptae confes sionem a marito, etiam in articulo mortis factam, filiis, & creditoribus prae iudicium non afferre, c. 111. n. 19. -  Nisi aliunde, & vere dotis ipsius numeratio probetur, ibidem. -  Vbi titulus, C. de dote cauta, non numerata, exornatur permultis, remis siue, ibidem. -  Dotis receptae confes sio probat, vbi praeces sit promis sio, ibidem n. 20. -  Et quando est verisimilis, ibidem n. 21. -  Dotis receptae confes sio facta in testamento, sustinetur iu vim legati, seu fideicommis si, ibidem num. 22. -  Quod tam filiis, aut descendentibus, vel etiam creditoribus extantibus, quam extraneo haerede instituto, quemadmodum practicari debeat, ibi adnotatur. -  E -  E Lectione vltimi pos ses soris, vel etiam alterius in Hispanorum primogeniis, in vinculis, & meliorationibus, & in patronatibus, & Capellaniis, & in anniuersariis pos se succedi, cap. 67. num. 1. -  Indéque voluntatem testantis, vt in maioratu, fideicommis so, & aliis ex electione alicuius succedatur, validam es se de iure, ibidem. -  Non enim in hac dispositione, eiusdem substantia, sed solum personarum declaratio in alterius voluntatem confertur, quod iure permis sum est, ibidem. -  Ex electione alterius cum succeditur, quam plurima excitari per Interpretes nostros dubia, & quae stiones, de quibus longa serie remis siue, eodem cap. 67. n. 2. -  Electio cum in liberam alicuius voluntatem commis sa est, is eligere potest quemcunque voluerit, etiam eum, qui indignitate facti indignus sit, dummodo indignitate iuris non sit indignus; atque ita remotiorem etiam consanguineum, excluso, siue relicto proximiore, si inter consanguineos electio libera data sit: ibidem n. 3. -  Facultas, quam lata, atque absoluta a Iurisconsultis, his, quibus liberum eligendi arbitrium relinquitur, conces sa fuerit: eodem cap. 67. numer. 4. -  Petri de Peralta in hac materia, qua liberae alicuius voluntati electio personarum commis sa est, in signis theorica, & notanda resolutio profertur: ibidem n. 5. -  Electio facta de digno, omis so digniori, an iure poli valeat, & quid in foro conscientiae, & de iure Canonico, & quoad officia secularia. -  Et eligens dignum, praetermis so digniori, vtrum peccet mortaliter, an etiam ad restitutionem teneatur? remis siue, ibidem n. 6. -  Elector, in cuius arbitrium electio ad maioratus succes sionem commis sa est, qualiter teneatur eligere: ibidem n. 7. -  Patris Ludouici Molinae, cum electio in liberam alicuius voluntatem, vel in arbitrium confertur, in vtroque foro resolutio proponitur: eodem cap. 67. n. 8. -  Elector cui liberum arbitrium conces sum est, non potest eligere indignum: quamuis, qui sibi arbitrium conces sit, illum eligere potuis set: ibidem num. 9. -  Si is, cuius conscientiae testator electionem commisit, male eligat, poterit ab eius electione appellari: ibidem n. 10. -  Electores si male in electione arbitrentur, ad Superiorem est recurrendum: ibidem n. 11. -  Electio personarum, an detur, siue committatur alicui, an vero generi, familiae, parentelae, seu consanguineis, aliquid simpliciter relinquatur, multum interes se: nam in primo casu, remotior etiam consanguineus eligi potest: in secundo vero, dispositio intelligitur gradatim, seu de proximiori: Atque ita considerari debet principaliter, an detur electio, vel fiat simpliciter consanguineorum nominatio: eodem cap. 63. num. 17. -  Electio pauperum censetur primum conces sa executoribus testamenti constitutis a testatore: & nullis existentibus executoribus, Episcopus ciuitatis testatoris eligendi facultatem habet: ibidem num. 40. -  Et an prius foeminas, quam masculos eligere debeat, vel e conuerso? remis siue, ibidem n. 41. -  Electio, aut nominatio ad emphyteusim, legatum, fideicommis sum, aut quid simile, efficitur irreuocabilis, nec variari potest ex promis sione, seu pacto de non reuocanda nominatione incerti de incertis: ex sententia quorundam. -  Contrarium ex sententia aliorum. -  Et de vtraque, num. 6. & 36. cap. 80. -  Electio, aut nominatio facta ad emphyteusim, vel quid simile ex causa onerosa, an remaneat irreuocabilis: eodem c. 80. n. 7. & 40. -  Eligendi, aut nominandi facultas, cum etiam ex contractu competit, an variare liceat, & prima electio reuocari pos sit: eodem c. 80. n. 10. -  Quod non pos sit, nec admitti debeat differentia inter facultatem competentem ex contractu, vel ex vltima voluntate, iuxta sententiam quorundam, ibidem. -  Contra vero ex sententia communi, quae ibidem probatur, n. 18. & 35. & 43. vbi vide. -  Alberti Leonini locus explicatur, cap. 80. num. 46. ibidem. -  Electionis facultas, per institutorem maioratus, primo nominaro conces sa, vtrum ad omnes succes sores porrigatur? cap. 87. ex n. 17. cum sequentib. vsque in finem cap. -  Emphyteusis conces sa filiis, an nepotibus conces sa es se intelligatur? cap. 66. n. 62. -  Exceptio rei iudicatae, vt obstet, tria copulatiue requiruntur; identitas scilicet caus ae, personarum, & rerum: cap. 104. n. 25. -  Quod scilicet eadem res petatur, eadem sit causa petendi, & eadem conditio personarum, siue eae dem sint personae: ibidem: quod exornatur. -  Et sufficit identitas personarum, aut rerum, vera, vel interpretatuia: ibidem n. 26. -  Exceptio rei iudicatae obstat, vbicunque secundum iudicium venit ad rescis sionem eius, quod in primo est determinatum, & quando examinatur id, quod iam fuit decisum in primo: ibidem numero 27. -  Et quando actio est diuersa, sed idem est medium concludendi: ibidem n. 28. -  Et licet ad rem diuersam agatur, si pendet ex eodem fonte, & eadem est origo: ibidem n. 29. -  Exceptio rei iudicatae, vt obstet, requiritur, quod super eo fuerit iudicatum, quod nunc venit in in controuersiam: ibidem n. 30. -  Exceptio rei indicatae non obstat, quando post latam sententiam superuenit causa agendi: ibidem num. 31. -  Exceptionem rei iudicatae non obstare, in dubio pronuntiandum est: eodem cap. 104. n. 32. -  Nec quando actum fuit in vnico iudicio etiam plenario, ad vnum finem, si in alio postmodum ad alium finem agatur: ibidem n. 33. -  Sententia lata in iudicio summario, non nocet, neque obstat in plenario, etiam inter easdem per sonas: ibidem n. 34. -  Excluso aliquo a succes sione, tunc demum eius de scendentes exclusi censentur, quando eadem ratio exclusionis militat in illis; secus tamen si aequaliter non militat, cap. 103. n. 7. -  Vel si ille excluderetur ob aliquam qualitatem, quae in eius descendentibus ces saret, ibidem. -  Exclusa vna persona, vel succedere prohibita, eius descendentes tunc demum exclusi censentur quando ex persona exclusi venirent; secus tamen, quando ad succes sionem venirent ex per sona propria, & proprio iure, ibidem n. 8. -  Congerunt etiam auctoritates Interpretum quamplurimae, qua eo tendunt, vt exclusa vna persona, vel succedere prohibita, censeantur omnes ab eo descendentes exclusi, vel prohibiti succedere, eodem cap. 103. n. 14. -  Et filios non debere es se melioris conditionis, quam eorum parentes, ibidem. -  Et non pos se quem admitti ad succedendum, nisi praecedens gradus sit succes sibilis, ibidem. -  Et destructo ordine, destrui ordinabile, ibidem. -  Et medium impertinens impedire transitum ad extrema, ibidem. -  Et principium, atque originem vitiosam in descendentibus deriuati, ibidem: -  Et in effectu non pos se plus iuris es se in causato, quam in influenti potentia caus ae, provt latius, ibidem. -  Exclusionis filiorum naturalium a succes sione ratio praecipua, quae maioratus institutorem excitare potuit, & solet, ita fortiter militare in eius filiis, & descendentibus, quam in ipsis filiis naturalibus, eodem c. 103. n. 23. -  Exclusa vna persona, censentur omnes exclusi, qui ab illa descendunt, siue veniant ex persona propria, siue ex persona exclusi, ibidem n. 24. -  Idque ex sententia Petri Surdi contra communem, ibidem. -  Ex sententia vero Authoris, quando distinctio communis admitteretur, an scilicet ex propria persona quis veniat, & succes sionem praetendat, an ex persona alterius, nihil interes se in fauorem legitimorum ex illegitimis venientium, cum ex radice infecta ipsi procedant: provt ibi obseruatur, eodem c. 103. n. 25. -  Nec vere pos sint ex propria persona venire, nec succes sionem praetendere, cum de eis testator, in stitutórve maioratus non senserit, sicque nec proprij iuris, aut personae propriae consideratio detur, ibidem n. 26. -  Executor non debet abuti conces sa sibi distribuendi potestate, c. 67. n. 12. -  Executor, vel is, cui facultas distribuendi bona inter pauperes, aut eos eligendi relicta est, an pos sit vni, vel pluribus distribuere, vel vnum, vel plures eligere: ibidem num. 14. Vbi & de intellectu l. vnum ex familia, §. sed si fundum, vers. Et siquidem, ff. de legat. 2. -  Executorum testamentariorum, aut eorum quibus distribuendi bona, facultas relicta est, materia longa serie explicatur remis siue, ibidem numer. 16. -  Executor deputatus ad distribuendum bona inter pauperes, vel is cui electio commis sa est, an pos sit etiam in se ipsum distribuere, vel electionem facere, remis siue: eodem cap. 67. numero 37. -  Cum etiam testator certum numerum consanguinearum ad legatum dotis prae sentari ius sit, si tot eiusdem gradus consanguineae non sint, an aliae remotioris gradus prae sentari debeant? remis siue, ibidem n. 38. -  Exemplis, an, & quando iudicandum sit, cap. 89. num. 98. -  Exhaeredatio fieri non potest nisi ex causa legitima, a parente expres sa, & ab haeredibus probata, cap. 100. num. 20. -  Forma exhaeredationis quoad solam legitimam seruanda est, non quoad bona, quae vltra legitimam filio relinquuntur; nisi iure maioratus legitima simul cum aliis bonis filio relinquatur: ibidem n. 21. -  F -  F Actum dicitur factum, quamuis non duret factum, c. 89. n. 8. -  Quod declaratur in conditione momentanea; secus in succes siua: ibidem. -  Facti, quae sunt, minime prae sumuntur, ibidem numer. 106. -  Factum aliquid qui as serit, probare debet: eodem cap. 89. num. 107. -  Facta, etiam cordis, seu intentionis secreta, & voluntatem enuntiant, c. 107. n. 3. -  Ex factis, gestísque declarari mentem, animum, & voluntatem; & sic de alicuius voluntate non minus apparere factis, quam verbis: eodem cap. 107. num. 14. -  Caeterum declarationem hanc voluntatis, ex facto prouenientem, tacitam dici ex sententia quorundam: ibidem n. 11. -  Alios vero as seueras se, quod sit inter tacitam, & expres sam, ibidem n. 12. -  Est enim tacita quoad verba, quia verba deficiunt, & expres sa quoad effectum: ibidem n. 13. -  Imo, voluntas melius expeditur, & fortius datur intelligi rebus ipsis gestis, seu factis, quam verbis: eodem cap. 107. n. 17. -  Quoniam facta effectum ipsum ostendunt, & magis deliberate fiunt: ibidem. -  Verba vero contra voluntatem aliquando proferuntur, ibidem. -  Facta es se vero proximiora, quam nuda vocabula, ex sententia Baldi: eodem c. 107. n. 18. -  Factorum qualitas describit qualitatem intellectus, ex sententia eiusdem Baldi: ibidem, numer. 19. -  Ex facto testatoris non solum, sed etiam ex eo quod facere proposuit, eius voluntas declaratur: ibidem num. 20. -  Ex non factis, aut non dictis, coniectura, aut prae sumptio non sumitur regulariter: ibidem numer. 26. -  Quoniam ex his, quae non apparent, nulla prae sumptio colligitur. -  Ex non factis, aut ex non dicta aliquando sumitur coniectura, in actibus inter viuos, quando is qui debet aliquid facere, vel dicere; nihil facit, vel dicit: provt ibi ostenditur, eodem cap. 107. numer. 32. -  Ex facto coniectura quae colligitur, fortior est, quam quae ex non facto deducitur: ibidem numer. 33. -  Factum affirmatiuum intensius declarat voluntatem, quam negatiuum: ibidem n. 34. -  Facultas Regia num concedi valeat, vt in persona filij vnici primogenium institui valeat, idque etiam in praeiudicium iuris alteri quae siti, c. 67. sub num. 44. -  Facultas conces sa ad faciendum maioratum in vno ex filiis, an extendatur ad nepotes, remis siue, cap. 66. num. 64. -  Facultate conces sa eligendi vnum ex filiis, siue in vocatione filij & filiorum, provt haeres elegerit, vtrum pos sit eligi vnus ex nepotibus; remis siue, cap. 66. numero 65. -  Facultas libera testandi alicui conces sa, intelligitur conces sa, modo testetur secundum iuris solemnitatem: cap. 86. num. 8. -  Falcidiae non videtur renuntias se haeres, qui promi sit soluere legata: cap. 86. n. 50. -  Familia vna vtrum pos sit inter se consuetudinem introducere, vt in ea, iure primogeniturae, aut certo ordine, & modo procedatur: cap. 93. §. 10. per totum. -  Familiae fauore, quando testator aliquid disponit, intelligitur de propria, & non haeredis: cap. 93. §. 13. n. 10. & §. 16. n. 28. -  Familiae nomen quid significet, quemadmodum accipiatur, quos comprehendat, & an effectiue, an contentiue intelligatur, tam in fideicommis sis, quam in maioratibus: cap. 93. §. 16. -  Familiae quando fideicommis sum relinquitur, quemadmodum ij, qui ex familia sunt, admittantur; ibidem explicatur. -  Familiam testator vocans, censetur intelligere, vt seruetur proximitas gradus, dicto §. 16. n. 20. -  Familiae fideicommis sum relictum, ad quem vsque gradum extendatur. -  Et quid in maioratibus Hispaniae, d. cap. 93. §. 16. num. 25. & 26. -  Familia per foeminas conseruatur, sicut per masculos, & ips ae ad maioratum, institutum ob con seruationem familiae, admittuntur, dicto §. 16. num. 13. -  Memoria etiam conseruatur per foeminas, sicut per masculos, & succedunt in maioratu, ob conseruationem memoriae instituto, ibidem n. 14. -  De familia, agnatione, & cognatione, vtrum illegitimi es se dicantur, c. 93. §. 16. n. 48. -  Ferendus non est, qui lucrum amplectitur, onus autem subire recusat, c. 64. n 5. -  Quod explicatur n. 57. -  Feudum alienari sui natura non potest, cap. 86. numer. 16. -  Feudo conces so tam pro masculis, quam pro foe minis, an foemina concurrat cum masculo, ibidem num. 34. -  Feudum, quod semel fecit transitum ad foeminam, ob masculi defectum, non amouebitur ab illa, etiam si masculus superueniat, c. 91. n. 9. -  Fideicommis si ius, an, & quando censeatur remis sum per diuisionem bonorum inter cohaeredes factam, c. 89. 120. -  An etiam censeatur remis sum, quando vnus frater, alteri conces sit licentiam vt bona fideicommis so subiecta alienare pos set; & fideicommis sum ipsum conditionale es set, ibidem n. 121. -  Explicatur text. in l. si fundum per fideicommis sum, ff. de legat. 1. ibidem n. 122. -  Ludouic. quoque Molinae locus, de quo sub n. 119. notatur, ibidem n. 123. -  Fideicommis sa, & primogeniturae Galliae, Italiae, & aliarum regionum valde differunt a primogeniis Hispaniae, & de illis ad maioratus horum Regnorum non recte infertur, c. 92. n. 47. -  Fideicommis sum reciprocum, in bonis, quae sunt intra legitimam, hodie a parentibus fieri non potest, cap. 64. num. 61. vbi agitur de leg. si pater puellae, C. de inoffic. testam. -  In fideicommis so relicto post mortem sororis testatoris, filiis ex ipsa sorore, an concurrant nepotes, ex sobrinis praedefunctis, remis siue, cap. 66. num. 59. -  Fideicommis sum perpetuum, & absolutum inter omnes de familia, an, & quando censeatur indu ctum per prohibitionem alienationis, expres sa ratione, vt bona perpetuo remaneant, aut conseruentur in familia: & de aliis huic disceptationi annexis: cap. 93. §. 6. per totum, vbi late agitur. -  Filij naturales, an, & quando ex prae sumpta mente testatoris deficere faciant conditionem si sine liberis; atque ita substitutum excludant, vel non, cap. 82 num. 13. Intricatus equidem, & difficilis, licet vulgatis simus articulus, & ab infinitis iuris vtriusque Interpretibus explanatus, quorum longa serie commemoratio habetur, ibidem. -  Filij naturales tantum, an contineantur in fideicommis sis dispositiuis, ad fauorem filiorum, & descendentium; an vero filij legitimi, & naturales duntaxat, ibidem num. 14. quod exornatur, & late comprobatur, ibidem. -  Filiorum appellatio, tam naturalis est, quam liberorum, & econtra, nec inter vocationem filiorum, aut liberorum differentia constitui potest, quoad fideicommis sorum, substitutionum, ac primogeniorum materiam; eodem capit. 82. numero 15. -  Articuli superioris, filius scilicet naturalis, an, & quando suprascriptam conditionem, si sine liberis deces serit, deficere, faciat, vel non, vera resolutio, quod principaliter pendeat ex vera interpretatione l. ex facto, §. si quis rogatus, el primero, ff. ad Senat. cons. Trebellian. & l. generaliter, §. cum autem, C. de institut. & substit. -  Vbi vndecim intellectus ad ea iura recensentur remis siue, ibidem numero decimo septimo. -  Adducitur etiam communis interpretatio, videlicet multum interes se, an conditio illa si sine liberis deces serit, exprimatur ab homine, vel prae sumatur a lege; idque ex sententia multorum: eodem cap. 82. num. 18. -  In quo etiam sibi metipsis non constant Interpretes; quidam namque as seuerarunt indistincte naturales nullatenus sub dicta tacita, vel a lege subintellecta conditione, si sine liberis, comprehendi: ibidem num. 19. -  Alij vero contraria in sententia fuere; & etiam sub dicta tacita, vel subintellecta conditione naturales admiserunt, provt ibi obseruatur; eodem capit. 82. num. 20. -  Alij denique, quod conditio prae sumpta, siue subintellecta, de qua in dict. §. cum autem, distinguenda non sit, nec differat a conditione expres sa, de qua in dicto §. si quis rogatus, rectius tuentur, ibidem num. 21. -  Et eorum sententia defenditur; atque comprobatur, ibidem num. 22. -  Filij naturales, quod comprehendantur sub nomine filiorum in conditione positorum, & sic deficere faciant conditionem, & substitutionem excludant, ex sententia multorum, ibidem numer. 23. -  Et de eorum fundamentis, ibidem. -  Filios naturales non efficere, vt conditio deficiat, sicque, nec substitutum excludere, ex sententia aliorum quamplurimorum, ibidem num. 24. -  Qui validis sima, & vrgentis sima fundamenta pro ea parte expendunt, ibidem. -  Et in filiis naturalibus, in seruitute natis, in figura matrimonij, contra statuunt; licet alij dis sentiant; provt obseruatur, ibidem. -  Filij naturales an & quando comprehendantur sub nomine filiorum in conditione positorum, sicque faciant deficere conditionem, & substitutum excludant, vel non; hactenus excitatam quae stionem, facti magis, siue voluntatis, quam iuris es se quae stionem ex sententia Authoris eodem cap. 82. numero vigesimo quinto. -  Atque ita ex voluntate totam pendere: quod exornatur, & num. sequent. ibidem. -  Filij naturales, an, & quando deficere faciant conditionem si sine liberis, & sic substitutum excludant, vel non; disceptationem hanc, totam coniecturalem, & prae sumptam, tribus diffinis se coniecturis Vlpianum Iureconsultum, in dicto §. si quis rogatus, ibidem num. 32. -  Deinde & alias nonnullas, Interpretes nostros adiunxis se, ibidem. -  Filij naturales ex prae sumpta mente testatoris, non faciunt deficere conditionem, si testator sit con stitutus in dignitate; eodem cap. 82. numero trigesimo tertio. -  Faciunt deficere, quando testator mentionem fecis set naturalium in alia parte testamenti, & eos honoras set: ibidem num. 34. -  Vel quando ipsemet testator es set etiam naturalis, quamuis nobilis, & in dignitate constitutus; ibidem numero trigesimo quinto. -  Filij naturales non faciunt deficere fideicommis sum, quando colligitur ex testatoris voluntate, ipsum nolle quod dicti filij excludant substitutum; ibidem num. 36. -  Vtputa si testator haeredem instituit filiam propriam, vel consanguineam, aut etiam extraneam, ibidem. -  Vel ex conditione propria testatoris, ita colligatur: ibidem num. 37. -  Aut ex qualitate personae substitutae, ibidem numer. 38. -  Naturales liberos substitutum non excludere, si grauatus testamenti tempore legitimos, & naturales filios habuis set, de quibus cogitatum a testatore prae sumeretur: eodem cap. 82. num. 39. Idque ex sententia quorundam. Contra vero ex sententia aliorum. -  Vel quando filius legitimus, naturalisque testatoris substitutus fuis set, de quo latius, remis siue, ibidem num. 40. -  Filius primogenitus naturalis vtrum succedat in maioratu, in quo filij simpliciter ad eius succes sionem vocantur, ibidem numer. 41. vbi communis Scriptorum huius Regni resolutio negatiua, quod regulariter non succedant, probatur; & infra num. 47. ibidem. -  Ad maioratus succes sionem, ad quam filij simpliciter vocantur, nunquam filius naturalis admittendus erit, nisi ex coniecturis aliud comprehendatur; ibidem numer. 42. -  Filius naturalis primogenitus, an succedat in maioratu, nécne, tam antiquo, quam nouo; a patre, vel matre instituto; vt explicaret Auctor, sex casus principales constituit, at que distinxit, quibus absolute admodum, atque accurate tota haec disputatio circunscribitur; ibidem, num. 43. -  Primus, quando filij naturales expresse, & specifice vocantur, eodem cap. 82. num. 44. -  Secundus, quando expresse excluduntur, ibidem numero 45. -  Tertius, quando nec vocantur, nec excluduntur expresse naturales; in vocationibus tamen, atque substitutionibus, legitimorum mentio habita est, siue legitimi vocantur: ibidem num. 46. -  Quartus, quando filij, ac descendentes simpliciter vocantur, atque inuitantur ad succes sionem, abs que adiectione verbi, legitimis, de quo etiam, supra num. 41. ibidem num. 47. -  Quintus, quando in eisdem terminis, ac filiis, & descendentibus simpliciter vocatis, nec legitimorum facta mentione, filij naturales contendunt, se ex coniecturis vocatos, ibidem numer. 48. -  Sextus & vltimus, quando omnes legitimi con sanguinei deficiunt, ibidem num. 49. -  Senatus Regij Hispalensis in proposito, & hactenus agitato dubio, definitio commemoratur, ibidem num. 50. -  Filius vtrum pos sit repudiare haereditatem paternam, & bona emphyteutica retinere, remis siue; cap. 86. num. 58. -  Filij, vel filiae appellatione, quamuis in materia primogeniorum, vtpote perpetua, & tractum succes siuum habente, etiam nepotes, & caeteri descendentes contineantur, & veniant, cap. 92. num. 20. & 30. -  Et hoc procedat etiam si testator, institutórve maioratus, vtatur verbo, filio, in singulari; ibidem numero 21. -  Id tamen intelligi debet, atque locum, obtinet, cum agitur de conseruanda perpetuitate maioratus, & ne extinguatur: secus vero quando agitur, de excludendo filio institutoris propter nepotem, aut alium descendentem, cum in filio conseruari pos sit; provt latius ibi, eodem cap. 92. numer. 21. -  Filij appellatione nepos venit, non quidem ex proprietate sermonis, sed per interpretationem, aut ex coniecturis, cum verisimilis, & prae sumpta mens testatoris ita suadet; ibidem num. 23. -  Filias proprias plus diligit pater, quam neptes, vel alias descendentes, quantumcunque ex filiis masculis proueniant, ibidem num. 25. -  Quia est in primo gradu, neptis autem in vlteriori; ibidem num. 26. -  Et ideo in dubio filij iam nati, & cogniti, non debent excludi a nepotibus incognitis, & minus dilectis, nisi peculiaris aliqua ratio, aut voluntatis coniectura contrarium suadeat, ibidem numero 27. -  Filius maior, & filius primogenitus, idem sunt, vt linea primogenita censeatur semper vocata, quocunque eorum nomine institutor vtatur, eodem cap. 92. num. 45. -  Et quando filiorum appellatione veniant nepotes, nécne; vide ibidem num. 23. & 28. cum sequentibus. -  Filij vel nepotes haeretici, an pos sint in maioratu succedere, cap. 103. num. 3. & vide ibidem num. 19. & in eo crimine, an nepotes afficiantur eadem poena, quae filiis inflicta est, ibidem. -  Filij institutio, & nepotis ex eo, censetur facta ordine gradus, & succes sionis, non simul; capit. 110. numer. 9. -  Atque ita nepotes testatoris prae sumuntur ordine succes siuo vocati, si sunt instituti vna cum patre eorum: ibidem. -  Idque ex ordine neces sitatis, cum filius sit instituendus in primo gradu, ibidem. -  Atque ex sententia Bartoli, quae approbatur communiter, ibidem. -  Contraria vero Iacob. de Aren. & aliorum antiquiorum confutatur; ibidem. -  Et Recentiorum placita plura in proposito expenduntur, ibidem. -  Quae pro communi sententia ipsa concludenter vrgent, ibidem. -  Filij vno, & eodem tempore, cum patre vocati censentur, non succes siuo ordine, quando testa tor non haeredis institutionem fecit, sed legatum, vel fideicommis sum particulare reliquit; eodem cap. 110. numer. 12. -  Et vbicunque ordo neces sitatis instituendi filium, primo gradu deficiat, ibidem, quod multis exemplis comprobatur; provt ibi videbitur. -  Proponitur noua, & egregia consideratio, quae attenta decisione legum huius Regni iuridice procedere videatur, vt si hodie testator instituat filium suum, & eius filios, filij vna cum eorum patre, simul & eodem tempore succedant, & non ordine succes siuo, eodem cap. 110. num. 23. -  Filius scilicet in sua legitima tantum, eius vero filij in reliquis bonis vltra legitimam, deductis his, quae ex Quinto detrahuntur communiter, ibidem. -  Et in eis statim meliorati censeri debebunt, provt ibi explicatur. -  Testator instituendo fratrem, & eius filios, sicque personas, inter quas ordo affectionis, & charitatis consideratur, non autem neces sitatis, prae sumitur vocas se eos, vna cum patre simul, & non ordine succes siuo, eodem cap. 110. num. 14. -  Idque ex sententia communi, quae probatur, & pluribus modis explicatur, atque limitatur, ibidem. -  Contraria autem Bartoli opinio confutatur, ibidem. -  Filij vna curti patre, & sic vt vno, & eodem tempore simul succedant, vocati prae sumuntur, quando testator instituit, vel substituit penitus extraneum, & eius filios, ibidem num. 16. -  Filij, cum ordine succes siuo vocati censentur post eorum parentes, an per vulgarem, an per fideicommis sariam substitutionem vocati prae sumantur, eodem cap. 110. num. 17. -  Vbi ex veriori, & communiori sententia constituitur, quod in casibus in quibus filij ordine succes siuo vocati intelliguntur; per vulgarem, & non per fideicommis sariam substitutionem vocati dicuntur, ibidem. -  Idque limitatur, & declaratur pluribus modis, ibidem. -  Et maxime quando verba denotant tractum futuri temporis, vel terminos directae vulgaris substitutionis excedunt; ibidem. -  Filio praeterito a primo gradu, & a secundo exhae redato, valere testamentum, & incipere ab eo gradu, in quo exhaeredatus est filius; eodem cap. 110. numer. 47. -  Atque ita testamentum pos se incipere a gradu sub stitutionis vulgaris, si praecedens gradus fuerit nullus; ibidem. -  Et de doctrinis, seu theoricis Bartoli in l. 3. §. si ita testatus, per illum textum, ff. de liberis & posthum. & num. sequent. ibidem. -  Filius incapax non obstat sequentibus in gradu, ac si es set mortuus, ibidem num. 44. -  Filij legitimati an excludant substitutum, nec ne, & ad primogeniorum succes sionem admittantur, vide infra litera L. & cap. 106. per totum. -  Filiae maiores, aut filia maior, si in defectum filiorum, & descendentium masculorum vocentur, adiecto pronomine meum, tuum, suum, hoc est, suceda mi hija mayor, & ipsa filia ante delatam succes sionem, & masculo pos ses sore maioratus viuente, decedat, qui absque liberis masculis postea moriatur, quis in succes sione praeferri debeat, an filia, vel soror vltimi pos ses soris, an filiae defunctae filius, vel filia, eodem capit. 92. numero 58. -  De quo noue inquiritur, & fundamenta nonnulla expenduntur in fauorem descendentis ex mas culo, vltimo maioratus pos ses sore, ibidem. -  Filij non seruantes, quod pater eis ius sis set, hone stum & licitum, eisque magis proficuum, sub poena priuationis haereditatis, habent duntaxat ius petendi legitimam, & sola ea retenta, incidunt in dictam poenam pro residuo haereditatis, quod totum eis aufertur, capit. 64. num. 10. -  Pater licet filium in legitima grauare non pos sit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare potest de iure, & si poenam adiiciat, tunc filius contraueniendo, poenam incurrit; ibidem numero 11. -  Filius non amittit relictum, etiam si recuset onus tutelae a patre sibi iniunctum; numero 20. -  Filium in potestate de iure communi institui pos se sub conditione potestatiua, non autem sub conditione casuali, vel mixta, nisi in defectum earum exhaeredetur, eodem cap. 64. num. 37. -  Quod si sub conditione casuali, vel mixta, filius institutus fuerit absque exhaeredatione, ea institutio nulla erit; ibidem eodem num. 37. -  Deinde autem, superuenit decisio d.l. quoniam in prioribus, dicentis, grauamen cuiuscumque conditionis reiiciendum es se de legitima, ibidem numero 38. -  Atque etiam superuenit decisio text. in l. scimus, §. cum autem, C. de inofficioso testamento, dicentis grauamen conditionis de legitima reiiciendum es se; in residuo vero tolerandum: ibidem numer. 39. -  Et sic dicti §. cum autem constitutio venit ad ampliationem d.l. quoniam in prioribus; nam sicut per legem illam reiicitur omnis conditio, dilatio, & onus, quando in legitima tantum fuit institutus; ita quando plus est relictum reiicitur quoad legitimam, in residuo vero toleratur; eodem cap. 64. num. 40. -  Filius vtrum pos sit consentire grauamini apposito suae legitimae, si habeat, vel non habeat liberos, tam tempore facti testamenti a parente, quam eo mortuo, & an noceat eius filiis, vel non; ibidem num. 67. -  Filius melioratus in Tertio, & Quinto, si impositum in Quinto grauamen adimplere respuerit, an etiam Tertio priuetur; eodem cap. 64. numer. 45. -  Filiorum appellatione contineantúr ne filiae, aut non contineantur? vide cap. 66. num. primo. -  Et vere disputationem hanc, qua quaeritur, num filiorum appellatione filiae contineantur in hominum dispositionibus; coniecturalem es se, & prae sumptam; ibidem num. 2. -  Sicque ex coniecturis, & per interpretationem sumendam, & definiendam, ibidem, & infra numero 20. -  Filiorum appellatione, filias contineri, regulariter in testamentis, & vltimis voluntatibus; eodem cap. 66. num. 6. -  Filiorum verbo, in vltimis voluntatibus adeo foe minas venire, vt procedat etiam si dictum sit, sine filiis legitimis, & naturalibus, ibidem num. 7. -  Filiorum appellatione, foeminas includi, etiam in conditionibus, ibidem num. 8. -  Sic sane filiam facere deficere conditionem illam, si deces serit sine filiis, & substitutum excludere: ibidem num. 9. -  Nec est differentia, an filiorum, vel liberorum nomen adiectum fuerit in dispositione; eodem cap. 66. num. 10. -  Vere namque, filiorum, & liberorum denomina tio, pro vno, & eodem reputari debet; & tanquam synonymae accipiuntur dictiones, liberis & filiis; nec vna differt ab alia; ibidem. -  Liberorum vox, ad descendentes omnes tam masculos, quam foeminas refertur; ibidem cap. 66. numero vndecimo. -  Filiorum appellatione filias contineri, & masculinum concipere foemininum in vltimis voluntatibus, & in aliis dispositionibus ex impropria, & extensiua significatione, siue interpretatiue, & per impropriam significationem; non ex proprio significato; ibidem numero decimo nono. -  Et ideo vtrumque ces sare, & filiorum appellatione non complecti foeminas, si de contraria testatoris mente, aut voluntate apparet, etiam ex coniecturis, ibidem numer. 20. -  Et vnum, aut alterum affirmatiue, vel negatiue induci, secundum, quod mens disponentium dictat, de qua constat, ibidem. -  Sic equidem masculinum concipit foeminium in materia indifferenti, & quando eadem militat ratio, ibidem num. 21. -  Sed non concipit, neque comprehendit in materia differenti, vel quando diuersa ratio militat in masculo, & diuersa in foemina, ibidem eodem numero vigesimo primo. -  Filiorum appellatione, vtrum nepotes contineantur, & includantur in testamentis, & aliis dispo sitionibus, vel non contineantur; ex profes so tractas se, atque explicas se Interpretes iuris quamplurimos, qui hoc loco commemorantur, cap. 66. num. 26. -  Et negari non pos se, quin articulus iste difficultatem & controuersiam faciat, cum pro vna, & altera parte iura, & rationes expendi pos sint quamplurima, ibidem num. 27. -  Et idcirco nepotes appellatione filiorum in testamentis non contineri quamplurimi tuentur Authores, provt hic obseruantur; ibidem num. 28. -  Filij appellatione ex sermonis proprietate, nepotem non contineri; ibidem numero 29. -  Cum alius sit filius, alius nepos; iura autem, quae in contrarium expenduntur, communiter non probant, quod ex proprietate sermonis nomen filij comprehendat nepotem; sed solum id euenire multis in casibus per interpretationem quandam, quae nihil aliud est quam coniectura, & prae sumptio. -  Et sic per subauditum intellectum, & tacitum sen sum: ibidem. -  Filiorum appellatione, an, & quando nepotes veniant, néc ne, pluribus distinctionibus Interpretes nostros explicare, atque conciliare studuis se; sicque diuersimode se habuis se, provt latius hic remis siue, ibidem num. 30. -  Filiorum appellatione nepotes contineri in testamentis, & vltimis voluntatibus, veriorem. & communiorem, crebriúsque receptam fuis se Interpretum nostrorum sententiam: ibidem numer. 31. -  Dummodo intelligamus per interpretationem quamdam ex mente, & coniecturis deductam, id contingere in omnibus casibus, in quibus nepotes appellatione filiorum veniunt, & non ex propria significatione, vt dictum est; ibidem num. 32. -  Et vt generaliter dixerim, quoties aequitas, subiecta materia, prae sumpta mens, & voluntas, verborum sensus, etiam improprius, finis dispositionis, & coniecturae, sic suadent: ibidem numer. 33. -  Filiorum appellatione, an nepotes contineantur in testamentis, & vltimis voluntatibus; materiam hanc coniecturalem es se, & prae sumptam, sicque ex coniecturis pendere, atque definiti debere: ibidem numer. 34. -  Sic filiorum appellatione nepotes non veniunt, quandocunque ex coniecturis, vel aliter, constat testatoris voluntatem aduersari: ibidem numero trigesimo quinto. -  Econtrario vero veniunt, quandocunque apparet coniecturis, vel aliter, sic testatorem voluis se: quod exornatur, ibidem numer. 36. -  Filiorum appellatione contineri nepotes multis in casibus, provt hic obseruatur; ibidem numero trigesimo septimo. -  Et late adnotauit Cardinalis Franciscus Mantica, cuius resolutiones in medium proferuntur, ibidem numero trigesimo octauo. -  Praetis etiam, de quo per totum numerum, ibidem numero 39. -  Et Menochius, qui recte explicauit, provt hic, vt videbitur, ibidem numero quadragesimo. -  Surdus quoque, qui huiusce rei tractatum ex proposito suscepit, & singulariter absoluit: ibidem numero quadragesimo primo. -  Peregrinus etiam, de quo per totum numerum, ibidem numero quadragesimo secundo. -  Et Ludouicus Casanate, provt hic obseruatur, ibidem num. 43. -  Et Iosephi de Sese placita nonnulla in proposito commemorantur ibidem numer. 44. -  Ac denique Iosephi de Rusticis in ipsomet articulo longa serie traditae resolutiones proponuntur, & recensentur ibidem numer. 45. -  Filiorum appellatione multis in casibus non comprehendi nepotes, ibidem numer. 46. -  Et per Simonem de Praetis, ibidem num. 47. -  Menochium etiam, de quo per totum numerum, ibidem numero 48. -  Et Petrum Surdum cuius obseruationes commemorantur, ibidem numer. 49. -  Ludouicus quoque Casanate, qui de intellectu legis, cum pater, §. haereditatem, ff. de legatis secundo, ex proposito agit, ibidem num. 50. -  Et Ioseph a Sese, qui contra nepotes absoluit articulum, provt hic videbitur; ibidem num. 51. -  Ac denique Ioseph a Rusticis, qui plena manu narrat casus quamplurimo, in quibus filiorum appellatione non continentur nepotes: ibidem numero quinquagesimo secundo. -  Filiorum appellatione, an veniant nepotes in contractibus, remis siue, ibidem numero 53. -  Testatoris exclusio de foeminis a succes sione, vtrum comprehendat foeminam ex nepote, si nec testator, nec filius eius habuit filiam foeminam; remis siue, ibidem numer. 54. -  Filiorum appellatione, an veniant nepotes, & vlteriores in beneficiis, & gratiis Principum? remis siue, ibidem numer. 57. -  Filiorum appellatione, an contineantur nepotes ad exclusionem Monasterij? remis siue, ibidem numero quinquagesimo octauo. -  Legatum, vel fideicommis sum relictum filiis, an nepotibus relictum videatur: ibidem numero 60. -  Et quid in legato alimentorum? remis siue ibidem num. 61. -  In vocatione filij, aut filiorum, provt haeres elegerit, siue conces sa facultate eligendi vnum ex filiis, vtrum pos sit eligi vnus ex nepotibus? remis siue, ibidem numero 65. -  Statuto disponente, quod mater non pos sit facere quin filij sui illi in totum succedant, an in odium filiorum pos sit mater fauore nepotis disponere; remis siue, ibidem num. 66. -  Statutum disponens, quod mater teneatur filiis bona relinquere, an procedat fauore nepotis, ita vt non existentibus filiis, pos sit auia, non ob stante existentia nepotis, donare bona sua extraneo? remis siue, ibidem num. 67. -  Alienationis prohibitio facta filiis, vtrum ad nepotes extendatur, nécne? remis siue, ibidem num. 68. -  Filios non meliorare si pater promisit, an nepotes meliorari pos sint? ibidem numer. 69. & numer. sequent. -  Promis sione facta de non meliorando filium, non absoluta, nec voluntaria, sed ex aliqua causa, quae adhuc durat, nepos, vel descendens non potest meliorari: ibidem num. 70. -  Pactum de non meliorando filium, certo filio ex aliqua causa praecisa factum, an liget patrem quoad alios, absque illius filij praeiudicio; ibidem numero 71. -  Pactum de non meliorando filium, an impediat meliorationem nepotis, si verba pacti absoluti, & voluntarij, meliorationi contradicere videantur; quamuis nulla causa causatiua antecedat; ibidem numero 72. -  Pactum de non meliorando filium, purum, & ab solutum, sine aliqua causa, relatum ad filios, non impedit meliorationem nepotis, vel descendentis, ex sententia Telli Fernandez: ibidem numeto 74. -  Contra vero ex sententia aliorum, quae per Authorem probatur; ibidem numer. septuagesimo quinto. -  Filiationis probatio, ex coniecturis, & prae sumptionibus disceptationem, atque resolutionem, ex profes so succepis se Authores permultos, qui hoc numero praecitantur, cap. 104. num. 1. -  Et inter alios quamplures, Gabrielis Palaeoti, Iacobi Menochij, Iosephi Mascardi, Petri Surdi, Petri Antonij de Petra, & Fuluij Paciani commentaria in proposito magis commendantur ibidem, eodem num. 1. -  Filiatio cum sit quid facti, non prae sumitur, sed ab eo probanda est, qui in ea se fundat; ibidem numero 2. -  Idque non modo, quando quis agit, sed etiam quando ab altero conuenitur, atque ita ab excipiente etiam filiatio probari debet, quando est fundamentum exceptionis; ibidem eodem numero secundo. -  Idque, siue quis se filium legitimum appellet, siue naturalem, vel spurium, se dicat; quod exornatur ibidem, eodem numero secundo. -  Qui vult admitti, vel petit aliquid, vt talis, debet se talem docere; alias succumbet; eodem capit. 104. numero terrio. -  Expenditur text. in l. quidam quasi, ff. de probat. ibidem numero 4. -  Filius existens in quasi pos ses sione filiationis, an teneatur se probare filium: ibidem num. quinto. -  Siue an filiationis quasi pos ses sio sufficiat, in prae paratoriis iudiciorum, & in iudiciis summariis, ad transferendum onus probandi in aduersarium; non vero sufficiat, quando sumus in petitorio, id est, in decisoriis; vel in vtroque sufficere debeat: ibidem eodem num. 5. -  Articulus equidem controuersus, & difficilis; in quo duae extant opiniones contrariae, altera affirmatiua, altera negatiua; alia vero diuersimode distinguens, & declarans: provt latius adnotatur, ibidem. -  Ac denique Authoris obseruationes nonnullae in medium proferuntur, quibus articulus metipse absolute & dilucide satis explicatus manebit: ibidem eodem n. 5. -  Ibidem etiam, an coniecturae, quae singulae per se, non probant pos ses sionem filiationis, vel ad petitorium non sufficiunt, an simul iunctae probent, & sufficiant: eodem n. 5. -  Filiationis probationem, non modo difficilem, sed & pene impos sibilem reputari; & ideo coniecturas, & prae sumptiones sufficere, eásque in arbitrio iudicis positas es se: quod exornatur, atque declaratur ibidem n. 6. probationem filiationis triplicem es se. -  Filiatio probatur ex eo, quod domi natus sit aliquis scientibus vicinis, ex viro & vxore; idque quamuis mater adulterium commiserit: eodem cap. 104. num. 7. -  Et ibidem l. miles, §. defuncto, ff. ad legem Iuliam, de adulter. allegatio communis. Doctorum exornatur, eorundémque in ipso proposito obseruationes permultae recensentur: remis siue, eodem n. 7. -  Filiatio probatur ex tractatu, & educatione; & quemadmodum id procedat? ibidem n. 8. -  Ibidem etiam enumerantur actus quamplurimi, quibus quis dicitur tractatus vt filius: ibid. n. 8 -  Filiatio probatur ex eo, quod filius fuit baptizatus de ordine patris, & leuatus de sacro fonte; n. 9. -  Et an probetur ex libro Baptismi, ibidem n. 10. -  Filiationem probat scriptura patris, ibidem n. 11. -  Filiatio, an ex sola nominatione, aut confes sione parentum probetur; & de communibus Doctorum regulis, & doctrinis in hac materia: num. 12. -  Filiatio communi voce & fama, an & qualiter probetur, eodem cap. 104. num. 13. -  Filiatio an probetur ex educatione, & alimentis prae stitis filio: ibidem. n. 14. -  An etiam ex similitudine & effigie, ibidem n. 15. -  Filiatio an probetur per actum institutionis, n. 16. -  Filiatio, vt concludenter probetur, quo pacto articuli sint concipiendi, ibidem n. 17. -  Si super filiationis probatione, inter se repugnantes, siue contrariae coniecturae concurrant, quae potiores sint, aut praeualere debeant: num 18. -  Filiationis quasi pos ses sio. & prae sumptio in omnibus casibus, in quibus inducitur, & prae sumitur, nunquam excluditur probandi contrarium facultas, sed semper admittitur, qui onus probandi contrarium in se as sumit: ibidem n. 19. -  Filio in quasi pos ses sione filiationis existenti, quamuis pater neget, eum filium, etiam nulla praemis sa summaria cognitione, alimenta debentur, donec intentetur, vel finiatur plenarium indicium super proprietate: ibidem n. 20. -  Quod si filius non erat in quasi pos ses sione filiationis, tunc vt ei decernantur alimenta, debet prae cedere summaria cognitio, provt latius ibidem. -  Filiatio an probetur ex coniectura desumpta a sententia lata super ea, ibidem n. 21. -  Vbi distinguitur, quando sententia suit lata principaliter super ipsa filiationis causa, vt tunc faciat plenum ius, atque ita praeiudicet aliis filiis, agnatis, & similibus: ibidem eodem num. 21. -  Secus vero, si lata fuit in iudicio aliquo pos ses sorio, vel prae stationis alimentorum, aut simili, vt tunc solum faciat ius quoad casum illum; ibid. & n. 36. -  Filiationis causa, si principaliter in iudicio deducta non fuerit, nec super ipsa actum principaliter, nec etiam pronuntiatum, sed super alimen tis, ab eo, qui se filium, aut fratrem contendit, lis contestetur; in omnibus tamen, ita plenarie procedatur, ac res ipsa discutiatur, vt causa ipsa alimentorum terminetur, ac si filiationis causa deducta fuis set; an sententia ipsa super alimentis, ius faciat quoad omnes, siue obstet in iudicio plenario, si ipse qui in alimentorum lite obtinuit, super petitorio, aut maioratus succes sione litem mouerit? ibidem n. 22. -  Cuius dubij casus latius ibi proponitur, & egregie examinatur: ibidem, & num. sequent. -  Fiscus habet hypothecam in bonis debitoris, cap. 112. n. 8. -  Proponitur contrarietas, l. cum quidam, Et l. in fraudem, ff. de iure fisci. Et inquiritur, num reus criminis, ante, & post sententiam condemnatoriam , pos sit repudiare legatum, haereditatem, vel alia lucra sibi delata: eodem c. 112. n. 43. -  Et ratione priuilegij, aut etiam tacitae hypothecae, an aliquid speciale in fisco consideretur, in proposito; aut eius debitor non pos sit non adquirere, vel non repudiare: ibidem, eodem num. 43. -  Foeminam admitti ad maioratum, ob fauorem generis, aut gentis institutum, vel ad fauorem progeniei, c. 93. §. 18. ex n. 5. cum seq. -  Foemine in feudo accepto pro masculis ex foeminis, non succedunt, extantibus masculis: c. 86. n. 31. -  Foeminae non succedunt in feudo conces so foeminae, stante masculo: ibidem n. 32. -  Foemina non succedit cum masculo in feudo vacante per mortem foeminae; ibidem n. 33. -  Foeminae per lineam masculinam descendentes, an admittantur ad succes sionem fideicommis si, vel maioratus, ad quam vocantur hi, qui per lineam masculinam descendunt: cap. 91. num. 67. de qua quae stione tractatum, & disputationem suscepit Author ipse in commentariis controuersiarum lib. 2. c. 2. per totum, & vide etiam c. 141. num. 14. tom. 6. -  Quid etiam, quando linea masculina, aut virorum, seu masculorum vocatur; vbi & Pelaez a Mieres placitum in proposito adducitur; ibidem n. 68. -  Quid denique, quando agnati masculi perpetuo vocantur, an ipsis deficientibus, foemina agnata admitti debeat, & omnibus masculis cognatis praeferri? quod exornatur, & locis Authorum quorundam, in indiuiduo ponderatis, comprobatur; ibidem n 69. -  Foemina omnibus masculis deficientibus, an admittatur ad maioratum, a quo foeminae sunt exclus ae, & agnatio conseruata absolute: c. 92. n. 12. -  Foeminis in defectum masculorum vocatis, an succedant foeminae propinquiores grauantis, vel grauati, siue maioratus institutori, an vltimo pos ses sori: ibidem n. 17. -  Et de contrarietate, siue varietate Interpretum in proposito: ibidem. -  Et de Ludouici quoque Casanate in ipso articulo resolutione, quae tribus casibus distinctis subsi stit, ibidem num. 18. -  Et in duobus eundem Auctor sequitur; in altero vero latius insistit, provt ibi videbitur. -  Foeminae, aut filiae maiores, demonstratiue, & non restrictiue vocatae censentur, cum in defectum masculorum vocantur, eodem cap. 92. n. 57. -  Foeminas sub voce liberorum, secundum propriam significationem includi, c. 66. n. 14. -  Foeminas etiam in contractibus, liberorum appellatione venire ibidem n. 15. -  Foeminas liberorum appellatione non venire, vbicunque de contraria testatoris mente, ex coniecturis apparet, num. 16. -  Foemina ex nepote vtrum comprehendatur in exclusione foeminarum a succes sione, si nec testator, nec filius eius habuit filiam foeminam; remis siue, ibidem n. 54. -  Foemininum non concipit masculinum, nisi eadem militet ratio, aut mens disponentis, c. 66. n. 25. -  Francisci Beccij contra legitimos ab illegitimis procedentes, vt ipsi admitti non pos sint ad succes sionem, ad quam de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur; fundamenta quinque praecipua concludere, nec diluere vim eorum Authorem metipsum: provt adnotatur cap. 103. num. 15. -  Et Francisci Beccij consideratio quaedam noue diluitur, ibidem n. 27. -  Fratrum quilibet licet propriam lineam constituat, attamen frater & soror vltimi pos ses soris maioratus, dicuntur es se in linea fratris contentiue scilicet, non effectiue, provt latius ibi, c. 92. n. 45. -  Frater videtur eadem persona cum fratre, quia fere alter dicitur; ibidem n. 50. -  Frater, vel soror, quod non dicatur de linea fratris, ex sententia quorundam, quae explicatur: ibidem num. 53. -  Et Ludouic. Molinae locus expenditur, quo sororis vltimi maioratus pos ses soris ius cum iure filiae eiusdem aequiparatur, ibidem n. 54. -  Frater fratrem, vel sororem, quibus in casibus alere teneatur? remis siue, c. 104. n. 50. -  Frater maioratus pos ses sor, non tenetur alere, nec dotare fratres spurios, seu sorores spurias: ibidem num 51. -  Idque ex sententia Ludouici Molinae, & aliorum, ibidem num. 51. -  Contra vero ex sententia Petri Surdi, quae improbatur, eodem cap. 104. num. 52. & Authores, quos pro ea parte ipse commemorat, id non probare ostenditur; ibidem. -  Fratres habent querelam inofficiosi testamenti, aduersus testamentum fratris, qui spurium filium instituit, ac si turpem personam instituis set; cap. 110. num. 37. -  Qui dicit aliquid, vel affirmat, quod est fundamentum suae intentionis, id probare adstringitur: cap. 89. num. 103. -  Fundans se in dispositione qualificata, tenetur probare dispositionem, & qualitatem concurrere, in qua suum stat fundamentum, ibidem n. 104. -  Fundo certo legato, venit quidquid eo nomine te stator nuncupabat, quod exornatur, cap. 62. n. 3. & seq. -  Fundus dicitur habere suos fines certos & limitatos: ibidem num. 10. -  Venit tamen sub legato fundi, quidquid testator habebat pro illo fundo, etiam si extra, illius fines reperiatur: ibidem num. 11. -  G -  G Asparis Baecae, & Ioann. Gutierrez sententia, de qua agit Author, n. 17. in cap. 64. quod pater si meliorauerit filium in tertia parte bonorum sub conditione, vt & tertia pars, & legitima in perpetuum sit vinculata, si filius conditioni non paruerit, meliorationem amittat; concludenter, & vere confutata & conuicta: eodem c. 64. num. 62. & sequent. -  Ioannem Gutierr. nihil firmum, aut certum pro sententia praedicta adducere, siue fundamentis Bae cae nihil addere: ibidem n. 63. -  Generi per speciem derogari, c. 95. n. 1. -  Idque in omni actu, materia, & dispositione, ibidem num. 2. -  Et de ratione; vbi etiam Hugon. Donelli in propo sito locus insignis expenditur, ibidem n. 3. -  Generi per speciem derogari, etiam si in generali dispositione, nulla sit facta mentio speciei, neque illi sit derogatum: ibidem n. 4. -  Et siue genus praecedat speciem, siue sequatur: ibidem num. 5. -  Et quamuis generalitas habeat clausulam derogatoriam: ibidem n. 6. -  Aut verba habilia comprehendere specialem, ibidem num. 7. -  Generi per speciem, an derogetur, non solum in eadem, sed etiam in diuersis dispositionibus: ibidem num. 8. & de contrariis Interpretum sententiis in proposito. -  Generi per speciem derogatur in legibus, ibidem num. 9. -  Generi per speciem derogatur in statutis, eodem cap. 95. num. 12. -  In consuetudine, ibidem n. 13. -  In compromis sis, ibidem n. 14. -  In Laudo, ibidem n. 15. -  In feudis, ibidem n. 16. -  In iudiciis, ibidem n. 17. -  Et in rescriptis, ibidem n. 18. -  Et in mandatis de prouidendo, ibidem n. 19. -  Et in mandatis ad iudicia, seu lites; ibidem n. 20. -  Sicut in rescriptis, an ita in priuilegiis, generi per speciem derogetur: ibidem n. 21. -  Et quid in iurisdictionalibus: ibidem n. 22. -  Generi per speciem derogari in testamentis, & vltimis voluntatibus, legatis, fideicommis sis. institutionibus, & substitutionibus: quod exornatur, ibidem n. 23. -  Generi per speciem derogatur in legatis, quod demonstratur exemplis quamplurimis, ibid. n. 25. -  Generi per speciem derogari, nécne, in vltimarum voluntatum tractatu, totum ex coniectura voluntatis, atque prae sumpta mente testatoris pendere: ibidem n. 26. -  Generi per speciem non derogari, quando indiuidua exprimuntur, & non species, eodem cap. 95. num. 29. Et ibidem de ratione l. 1. §. item si duae statuae, ff. de aur. & argent. legat. -  Generi per speciem an derogetur, si eidem genus, & species legata fuerit; ibidem n. 30. -  Generi per speciem non derogatur, nec prouisio specialis tollit generalem, quando vtraque tendit ad finem diuersum, ibidem n. 35. -  Vel cum constat species non fuis se expres sas gratia restrictionis, sed ad alium finem, ibidem n. 36. -  Generi per speciem non derogatur, quando genus exprimitur per verba enuntiatiua: ibidem numer. 37. -  Generi per speciem non derogari, quando genus est certum, determinatum, & praecisum; sed tunc specierum enumeratio censetur per imperitiam, vel abundantiam facta: ibidem n. 40. -  Generi per speciem derogari, quando vtraque di spositio, specialis, & generalis incidunt circa vnam, & eandem rem: secus vero si incidant circa res diuersas; quod exornatur, eodem cap. 95. num. 41. -  Generi per speciem non derogatur, quando praecedit dispositio. particularis, facta de certis personis particularibus, & sequitur generalis; vel vniuersalis, de personis generaliter, provt ibi adnotatur; eodem cap. 95. numer. 43. & numero sequent. -  Generalis dispositio quae non distinguit, intelligenda est generaliter, c. 89. n. 165. -  Generalis dispositio non refertur ad casus specialiter prouisos, ibidem n. 150. & vide, n. 175. -  Specialis prouisio, si praecedit, sequens clausula generalis, siue vniuersalis nunquam derogat, neque interpretatur praecedentem, sed specialis re stringit generalem ad casum specialem: ibidem num. 151. -  Generalis dispositio, quando refertur ad casus specialiter prouisos; ad declarationem eorum, quae dicta fuere supra num. 150. & 151. eodem cap. 89. num. 175. vbi distinguitur, an in eadem, vel in diuersa dispositione, clausula generalis adiiciatur; provt latius ibi, & num. sequent. -  Generalis clausula non restringitur ad species prae cedentes, si nouus casus adiiciatur, cap. 95. n. 38. -  Generali clausula subsequens, an, & quando re stringatur, vel non, ad casus in specie prouisos; remis siue, ibidem n. 39. -  Gradus proximitas in materia succes sionum consideratur secundum ordinem succedendi: cap. 93. num. 12. -  Gradus praerogatiua, quae non producit effectum succes sionis, non attenditur, ibidem n. 13. -  Gradus vnus cum deficit, quia pro non scripto, vel nullus sit, sequentes omnes corruunt, & caducantur: cap. 110. n. 29. -  Computatio graduum, an secundum Canones, an vero secundum leges fieri debeat in dispositionibus, in quibus consanguinei proximiores vocantur: c. 67. n. 42. -  Et de nonnullis regulis ad computandos gradus consangunitatis attento iure Canonico, & etiam attento iure Ciuili: ibidem, eodem n. 42. -  Grauari potest is qui honoratur; sic e conuerso, qui non honoratur, non grauatur: c. 64. n. 15. -  Casus es se nonnullos, in quibus onerari quis potest plus dare, quam acceperit, siue grauari in plus, quam honoratus fuerit; de quibus remis siue, cap. 94. num. 45. -  Gregorij Lopez duplex locus declaratur, c. 92. n. 59. -  Gregorij Lopez obseruatio, de qua in cap. 112. num. 15. declaratur, ibidem n. 50. -  Et vide etiam n. 43. pertotum. -  H -  H Abilitas, seu capacitas maioratus succes soris, tempore mortis vltimi pos ses soris, seu delatae succes sionis inspicitur, c. 91. n. 5. -  Habitare in aliqui domo, loco, siue ciuitate, quis proprie dicatur, c. 86. n. 37. -  Siue habitandi verbum, qualiter accipiatur, atque intelligatur; & an animus non recedendi neces sarius sit? ibidem eodem n. 37. -  Haeres haeredis, in poenalibus, adiecta haeredi poe na, non continetur: c. 94. n. 24 -  Haeredum appellatione, extraneos etiam haeredes ex propria significatione comprehendi; atque ita non modo haeredes sanguinis, sed etiam extraneos, qui sunt succes sores bonorum defuncti: quod exornatur, c. 99. n. 1. -  Et bonorum pos ses sores, quia vice haeredum sunt: ibidem n. 2. -  Haeredis nudum nomen, citra haereditatis aditionem, in iure non consideratur; sed de eo intelligitur. qui per haereditatis aditionem factus fuit haeres: ibidem n. 3. -  Haeres accipitur pro eo, qui haereditatem agnouerit: ibidem n. 4. -  Aliquando sufficit, haeredem appellari habitu, licet non actu; de quo latius numero sequent. ibidem num. 6. -  Nominis haeredis, quadruplex differentia adducitur, ibidem num. 7. -  Haeredis verbum ad haeredes sanguinis restringitur, nec de haeredibus extraneis accipitur, cum in oppositum testantis voluntas coniecturatur: ibidem num. 8. -  Sic sane ex coniecturis totam hanc materiam pendere, atque ex illis definiri debere, an de solis haeredibus, & succes soribus sanguinis, an etiam de extraneis haeredibus testator senserit; ibidem eodem num. 8. quod exornatur, ibi numer, sequent. -  Haeredum appellatione in materia indifferenti veniunt omnes haeredes, etiam extranei; in materia autem differenti veniunt soli haeredes sanguinis: ibidem n. 9. -  Et quae dicatur in proposito indifferens, aut differens materia? ibidem n. 9. -  Haeredis verbum in fideicommis sis inter filios, ac descendentes factis, de liberis interpretari, ibidem num. 10. vbi exornatur decis. l. ex facto, §. vltim. ff. ad Trebellian. & in eodem cap. 96. numer. 15. -  Haeredis mentionem si continet dispositio, respectu, seu ratione coniunctionis intelligitur de filio, vel haerede sanguinis, ibidem n. 11. -  Si vero respectu succes sionis mentio haeredis fit, tunc intelligitur de haerede vniuersali, ibidem. -  Enumerantur coniecturae permultae, ex quibus hae redis verbum ad haeredes sanguinis restringitur, deprehenditúrque testatorem de eisdem duntaxat sensis se. -  Primo cum haeredum mentio relata es set ad vitam alicuius, quia tunc neces sario intelligi debet de filio, qui viuo patre dicitur haeres: ibidem n. 12. -  Secundo si verbum haeres profertur in materia, quae sui natura non est transmis sibilis, nisi ad descendentes, ibidem n. 13. -  Veluti in feudalibus, & in emphyteuticis Ecclesiae, nisi conces sio facta fuerit, etiam pro quibuscunque, aut pro omnibus haeredibus, ibidem eodem num. 13. quia haeredibus quibuscunque infeudatio facta, etiam extraneos haeredes comprehendit. -  Haeredis appellatio intelligitur de extraneis, quando supra facta fuit mentio de haeredibus sanguinis, ibidem n. 14. -  Tertio quando resultaret absurdum, iniquum, vel impos sibile, vel quid repugnans voluntati dis ponentis: quia tunc haeredis verbum ad haeredes sanguinis restringitur: ibidem n. 15. -  Absurdum, vt in terminis l. ex facto, §. vltimo, ff. ad Trebell. de qua eodem c. 96. num. 10. & per Peregrinum in loco ibi relato, vbi singulariter & subtiliter explicauit materiam. -  Quarto haeredum verbum de filiis intelligi, quoties testator filium instituit, & si deces serit sine liberis, Titium, eiusque haeredes substituit; prae defuncto namque Titio, relictis extraneis haeredibus; extranei filij haeredes admittuntur, exclusis extraneis Titij haeredibus: ibidem n. 16. -  Idque ex sententia Bartoli, quae fuit Richardi de Malumbris; & probatur: & contraria Angeli, & sequacium confutatur, ipsáque opinio Bartoli explicatur, atque temperatur: ibidem. -  Testator si legauerit vxori, & post eius mortem reuerti voluerit ad filias institutas, & earum haere des, intelligendum est de haeredibus sanguinis; & quare? ibidem n. 17. -  Haeredum verbum de filiis, ac descendentibus intelligi, nec pro omni haerede, etiam extraneo accipi, quando descendentes ab extraneis excluderentur: ibidem n. 18. -  Vel sequeretur, quod minus dilectus praeferretur magis dilecto, ibidem n. 19. -  Vel cum testator, se refert ad liberos, de quibus supra loquutus fuerat; aut verisimiliter credendum est, quod se referre voluerit ad eos, de quibus supra in alia parte testamenti mentionem fecit: ibidem n. 20. -  Idem est cum ex communi vsu loquendi haeredum mentio liberos designat, ibidem n. 21. -  Vel cum dictum fuis set, de haerede in haeredem, ibidem n. 22. -  Aut de haeredibus masculis, ibidem n. 23. -  Idémque est cum vocantur haeredes, & descendentes; secus cum vocantur descendentes, & haeredes, ibidem n. 24. -  Vel cum vocantur legitimi haeredes, eodem c. 96. n. 25. -  Idem similiter, cum vocantur haeredes vtriusque sexus, ibidem n. 26. -  Haeredum ex corpore procreatorum appellationem, ad filios ex sanguine restringi, etiam in materia ad quoscunque haeredes transitoria, ibidem n. 27. -  Verbum, haeredes, a recipiente prolatum, in re ad quoscunque haeredes transitoria, de extraneis etiam intelligi: ibidem n. 28. -  In gratiis tamen Principum ad liberos restringitur, ibidem n. 29. -  Haeredum appellatione, in his casibus, in quibus filij, & descendentes duntaxat veniunt, an neces se sit, quod ipsi haeredes sint cum effectu: eodem cap. 96. n. 33. -  Et ita concursus vtriusque qualitatis requiratur, quod sint filij, & haeredes simul. -  Et de differentia communi inter contractus, siue conces siones inter viuos, & inter vltimas voluntates; ibidem, eodem n. 33. -  Et quid in feudalibus, & quando feuda haereditaria, quando etiam ex pacto, & prouidentia dicantur, & quid in dubio, ibidem. -  Vbi Antonij Gabrielis, Cardinalis Francisci Manticae, Iacobi Menochij, Sfortiae Oddi, Pet. Ant. de Petra. M. Anton. Peregrini, & Iosephi de Ru sticis, ex mente communi, & caeterorum resolutione, placita, & obseruationes in medium proferuntur, ibidem eodem n. 33. -  Haeredum appellatione omnes in infinitum venire, & comprehendi, primos scilicet, secundos, & vlteriores; quod exornatur: ibidem n. 34. -  Et quinque modis ampliatur, provt ibi notatur, ibidem n. 35. -  Ampliatur etiam, vt procedat, siue haeredes nomen proferatur in numero singulari, siue plurali; ibidem num. 36 quia indefinita loquutio aequipollet vniuersali. -  Idque in vltimis voluntatibus, & contractibus etiam, ex communi sententia: ibidem. -  In priuilegiis vero, aut conces sionibus contra, ex sententia quamplurimorum: ibidem. -  Idem vero ex sententia aliorum, ex quibus nihil interest, an priuilegium concedatur pro se, & hae redibus: ibidem. -  Quod magis probatur, & Alexandri Raudensis placita in proposito commemorantur, ibidem. -  Sed communis sententia magis probatur, ibidem, eodem numer. 36. -  Haeredum appellatione non veniunt omnes haeredes in infinitum, quando facta sit mentio de hae redibus, cum adiectione, supra scriptis, vel infra scriptis, quod explicatur: ibidem n. 37. -  Haeres haeredis, in poenalibus non continetur, nec etiam in odiosis; ibidem n. 38. -  Haeredis appellatione an omnes haeredes comprehendantur ex propria verbi significatione; an vero improprie, ex mente tantum, atque ex vtilitate; ibidem n. 39. -  Haeredum mentio an omnes in infinitum comprehendat, tam in vltimis voluntatibus, quam in contractibus, quam etiam in legibus, & statutis, & aliis dispositionibus, vt absolute, & radicitus explicetur, plures casus constituendos es se, provt ibi obseruatur, eodem c. 96. n. 40. -  Simonis de Praetis placita nonnulla commemorantur, ex quibus ad duos duntaxat casus materia haec reducitur, atque restringitur, ibidem. -  M. Antonij Peregrini conclusiones, atque obseruationes in medium proferuntur, & probantur, ibidem. -  Et sententia aliorum confutata, Baldi, Angeli, Alexandri, Saliceti, & aliorum antiquorum opinio recipitur, quod haeredum mentio, in re etiam, quae ad haeredes sui natura non transit, in infinitum proferatur. Praeterquam in vsufructu, ex natura ipsius: provt latius ibi, eodem cap. 96. & num. 40. -  Haeredum mentio in vltimis voluntatibus, de hae redibus testatoris intelligitur in dubio, ibidem num 41. -  In materia substitutionis, & quando testator de propriis haeredibus mentionem fecit, nunquid appellatione haeredis veniat haeres haeredis; ibidem n. 42. -  Et de consilio Ancharani 130. communique Scribentium sententia, ibidem. -  De contraria etiam, de qua latius supra, hoc eodem tractatu, cap. 56. ex n. 24. vsque ad num. 60. d.c. 96. num. 42. -  Haeredes haeredum, & legatariorum pos sunt grauari, provt haeredes, & legatarij poterant; quod explicatur, & limitatur, d.c. 96. n. 43. -  Quemadmodum haeres contra factum defuncti venire non potest, sed illud seruare tenetur: quod exornatur, remis siue, ibidem n. 44. -  Ita etiam haeres primi haeredis, non potest venire: ibidem n. 45. -  Haeres institutus, quando est incapax, fideicommis saria substitutio vitiatur, atque ita neque haereditatem adire potest, vt eam retineat, nec vt aliis restituat; quod exornatur, cap. 110. num. 30. & num. 35. & 52. & l. cogi, § qui solidum, ff. ad Trebel lian. verus intellectus, remis siue. -  Ponderatur nona constitutio l. 1. tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae, & inquiritur, num ea procedat, quando haeres fuit institutus, incapax tamen, atque ita, qui haereditatem non potuit adire, ibidem n. 31. & vide n. 52. vbi resolutio traditur. -  Haeres etiam ante casum, vel tempus fideicommis si, an pos sit restituere haereditatem fideicommis sario cum fructibus, in creditorum praeiudicium, cap. 112. sub n. 42. -  Haereditas sicut verbis acceptatur, sic ex facto ipso, se immiscendo bonis, eáque pos sidendo, & habendo; acceptata dicitur; c. 107. n. 71. -  Haereticorum filij, & nepotes, an pos sint in maioratu succedere, c. 103. n. 3. &: vide n. 19. -  Et in eo crimine an nepotes afficiantur eadem poe na, quae filiis inflicta est; ibidem eodem n. 3. -  Haereticorum filios, nepos, vel descendens ex delicto patris, vel matris, qualiter puniatur; & de succes sione eorum in bonis parentum; ibidem num. 19. -  Hortus an veniat appellatione domus, cap. 62. n. 22. & num. 31. & 32. -  Hypothecae generali subiici pos sunt, non solum quae in nostro dominio sunt, & a nobis pos sidentur; sed etiam, quae adhuc in bonis nostris non sunt, sed nobis tantum debentur: cap. 112. n. 11. -  Ius ad rem, vt donari potest, ita & sub hypotheca contineri: ibidem n. 10. -  Nomina debitoris sub hypotheca es se pos sunt, ibidem n. 12. -  Ius futurum sub generali hypotheca omnium bonorum continetur: ibidem n. 13 -  Hypotheca afficit rem, & non personam, dummodo illa fuerit aliquando in bonis, & dominio debitoris: eodem cap. 112. n. 32. -  Quod in iure adeundi non datur: ibidem eodem num. 32. -  I -  I Acobi Menochij in cons. 1. lib. 1. ex num 14. vsque ad numer. 19. obseruationes commemorantur, quae a natura actus, qui gerebatur, conces sionis scilce, fundamentum, & resolutionem accipiunt: cap. 86. n. 15. -  Iacobi Menochij, in cons. 1003. n. 102. & 103. lib. 11. obseruatio non admittitur, c. 89. n. 184. -  Immunitas, aut exemptio, an transeat in filiam eius, cui facta fuit conces sio: ad consilium Petri Surdi 140. lib. 1. c. 84. n 46. -  Vbi etiam is Author in eo principaliter insistit, quod supra traditum est; verba intelligi debere, secundum qualitatem personae, a qua proferuntur: ibidem, eodem n. 46 -  Et dilucide explicat l. 1. §. fin. ff. de iure immunit. ibidem. -  Impeditus non dicitur, qui facile potuit impedimentum remouere: cap. 77. sub casu 7. ad finem, vers Impeditus namque non censetur. -  Imperator quamuis sit super caput iuris Ciuilis, est tamen sub pedibus iuris gentium: c. 106. n. 20. -  Impossibilium conditionum, quae testamentis adiiciuntur, dicuntur nonnulla: & l. seruo manumis so 58 ff. de condiction. indebiti, explicatur cap. 102. num. 11. -  Incidens in causa principali, si mere sit Ecclesiasticum, de quo iudex laicus est penitus incompetens, remittitur ad Iudicem Ecclesiasticum, ac interim in executione caus ae principalis supersedetur per ipsum Iudicem laicum: c. 105. n. 3. -  Indefinita in verbis legis aequipollet vniuersali, cap. 89 num. 163. -  Et est eiusdem potentiae, ac vniuersalis: ibidem num. 164. -  Indemnitatus promis sio intelligitur secundum naturam actus, c. 86. n. 22. -  Indemnitatis promis sio est stricti iuris, & in ea omis sum habetur pro omis so: ibidem n. 25. -  Indemnitatis promis sio in dubio interpretatur contra stipulantem: ibidem n. 27. -  Indiuidua quot modis dicantur, c. 100. n. 16. -  Institutio incapacis habetur pro non scripta, cap. 110. num. 42. -  Quia incapax pro mortuo reputatur, ibidem, numer. 43. -  Filius incapax non obstat sequentibus in gradu, ac si es set mortuus: ibidem n. 44. -  Institutio haeredis extenditur de casu ad casum. qui habet eandem rationem, & verisimilem mentem testatoris, c. 63. n. 41. -  Institutio haeredis directa extenditur de persona ad personam, si adsit verisimilis, & prae sumpta testatoris voluntas: ibidem, n. 43. -  Idem in substitutione directa ex verisimili, & prae sumpta testatoris voluntate, ibidem n. 44. -  Et generaliter in quacunque substitutione, aut vocatione fideicommis saria, sicque in fideicommis sis, & primogeniis, ibidem n. 45. -  Institutio facta de nepote in casu mortis filij, extenditur ad casum, si is filius patiatur interdictionem aquae & ignis, vel si emancipetur: ibidem num. 47. -  Vbi expenditur text. in l. Gallus, § & quid si tantum, ff. de liber. & posthum. & de eius intellectu agitur, remis siue, ibidem. -  Institutio facto de posthumo nascituro post mortem testatoris, trahitur ad casum, si is posthumus nascitur in vita; ibidem n. 49. -  Et ibidem de intellectu l vltimae, C. de posthum. haered. instituend. ibidem, numero quadragesimo nono, & infra n. 57 -  Instituti, vel substituti, quando simul sunt plures, an censeantur vocati simul, & semel; an autem ordine succes siuo? item ordo succes siuus, an intelligatur per vulgarem, an per fideicommis sariam substitutionem: c. 110. n. 1. -  Et de hac materia vide late, ibidem ex n. 1. vsque ad num. 25. -  Instrumentum continens aliquid, quod non est verisimile; falsitatis, & suspicionis indicium praebet, & coniecturam: cap. sexagesimo tertio, num 19. -  Interpretatio fieri debet in vltimis voluntatibus, non, secundum veritatem, sed secundum testatoris opinionem: cap. 62. n. 5. -  Interpretatio sumitur, vel a natura rei, vel a rei similitudine: cap 63. n. 24. -  Quae semper inest dispositioni de neces sitate: ibidem n. 25. -  Ioann. Guillelmi Ceruantes obseruatio quaedam in eodem dubio, de quo supra, expenditur; & eidem respondetur infra num. 125. in cap. 62. n. 95. -  Guillelmi etiam Ceruantes obseruatio quaedam expenditur, & explicatur, ibidem n. 117. -  Ioann. Guillelmi a Ceruantes opinio confutatur, ibidem n. 125. -  Interpretatio semper fieri debet, quae conformis sit verbis, & personis, ad quas sermo dirigitur, cap. 82. num. 4. -  Ratio dispositionis si conueniat, etsi verba non conueniant, conuenit & ipsa dispositio, ibidem num. 10. -  Interpretationem sumi, aut es se faciendam, vel secundum naturam rei, vel secundum verisimilitudinem. c. 85. n. 4. -  Interpretandi testantium, & aliorum dispositiones, vera, & propria regula est, vt iuxta naturam rei, materiam subiectam, & regulas iuris intelligantur: ibidem n. 1. -  Interpretatio illa sumenda est, quae potius naturali, quam accidentali caus ae conueniat, cap. 86. numer. 19. -  Interpretatio, per quam tolleretur ius alteri quae situm, iniqua, & contra ius, & a iudicibus refutanda dicitur: c. 89 n. 154. -  Interpretatio quae odium testatoris excludit, fauorabilis dicitur, licet inutilis reddatur dispositio, cap. 98. n. 16. -  Ioannis Fabri doctrina, de qua in cap. 112. num. 14. explicatur, ibidem n. 49. -  Ioseph. de Rusticis locus nouis sime editus expenditur, quo verisimilitudinem in omni actu & materia attendi debere, quamplurimis exornatur, atque comprobatur exemplis, c. 63. n. 38. -  Iudex alias incompetens, ratione incidentiae fit competens: cap. 105. n. 2. -  Incidens in causa principali, si mere sit Ecclesiasticum, de quo iudex laicus est penitus incompetens, remittitur ad iudicem Ecclesiasticum, ac interim in executione caus ae principalis supersedetur per ipsum iudicem laicum: ibidem n. 3. -  Natalium, siue matrimonij causa, quae spiritualis est, ad iudicem Ecclesiasticum spectat; nec incidenter etiam coram seculari, vbi haereditatis, & bonorum causa agitatur, expediri potest; sed statim est ad iudicem Ecclesiasticum remittenda: ibidem n. 4. -  Iudex laicus an pos sit cognoscere de causa illegitimitatis, postquam Ecclesiasticus iudex pronuntiauit super illegitimitate, ibidem n. 6. & sequent. & n. 10. & sequent. -  Iudex laicus non debet examinare proces sum ei remis sum ad exequendum a iudice Ecclesiastico, ibidem n. 7. -  Iudex Ecclesiasticus an per censuras compellere pos sit iudicem secularem, vt in causa haereditatis, & bonorum procedat secundum finem deci sionis articuli legitimitatis, coram ipso iudice Ecclesiastico decisi: ibidem n. 8. -  Iudex secularis debet exequi, & non inquirere, iu ste, vel iniuste iudex Ecclesiasticus pronuntiauerit, quando causa non est criminalis, sed mere ciuilis; & maxime si sit mere Ecclesiastica, vel spiritualis: quod exornatur, ibidem n. 9. -  Iudici as serenti se iniquam tulis se sententiam, ob pecuniam, vel alia causa, non creditur in praeiudicium eius, ad cuius fauorem sententia lata fuit, cap. 111. n. 18. -  Iuramentum habet vim quasi contractus, cap. 89. num. 185. -  Et confirmat contractum, alias nullum: ibidem num. 186. -  Iuramentum habet vim clausulae derogatoriae, & & priuilegium derogandi actui, seu dispositioni sequenti, & posteriori: ibidem n. 189. -  Et alios mirabiles effectus producit, ibidem n. 190. -  Iuramentum habet vim expres si, & specialis casus, ibidem n. 191. -  Et praemaxime quando interponitur super facto negatiuo de non reuocando, nec contraueniendo: ibidem n. 192. -  Iuramentum de non contraueniendo, magis obligare, quam iuramentum in genere prae stitum: ibidem n. 193. -  Iuramentum, quoad animae vinculum, non afficit succes sores; secus tamen quoad vim, & obligationem contractus: ibidem n. 194. -  Ius accrescendi tollitur per substitutionem etiam inutilem, & quae effectum non habuit, cap. 108. num. 12. -  Ius adeundi nunquam dicitur es se in bonis debitoris, nisi quoad effectum transmittendi, cap. 112. num. 22. -  Sicut quodlibet aliud ius, nondum quae situm, in bonis nostris es se non dicitur: ibidem eodem num. 22. -  Et repudiata haereditate. censetur repudiatum ipsum ius adeundi, quod fuit transmis sum, ibidem num. 23. -  Ius adeundi non contineri bonorum suorum appellatione, ibidem n. 24. -  Quia non est ex bonis, sed extra bona, ibidem num. 25. -  Est enim potius quaedam facultas, & potentia adeundi, quam merum ius in haereditate: ibidem num. 26. -  Et est quid personale, ibidem n. 27. -  Quod creditor non potest exercere, nisi prius sit plene debitori quae situm per aditionem, & voluntatis declarationem: ibidem n. 28. -  Quaedam enim habemus, quae tamen in bonis no stris non sunt, vt est ius adeundi: ibidem numer. 29. -  Siquidem in legato, vel haereditate ante aditionem, non datur dominium; ibidem n. 30. -  Quia sequuta repudiatione certum est, nunquam fuis se; sicut quandocunque haeres adiuit, dicitur a morte testatoris adiuis se: ibidem eodem numer. 30. -  Iurisdictio Ecclesiastica, & secularis distinguuntur, & separantur, vt quemadmodum iudices seculares in causis Ecclesiasticis se intromittere non pos sunt, ita neque Ecclesiastici se intromittant in his, quae secularis & temporalis iurisdictionis sunt: cap. 105. n. 17. -  L -  L Egato certo fundo, venit quicquid eo nomine testator nuncupabat: quod exornatur, cap. 62. num. 3. -  Pascua ad vsum fundi destinata cedunt legato fundi, licet sint separata, & distincta; si tamen eodem nomine nuncupabantur a testatore: ibidem num. 4. -  Legatum eorum, quae Romae es sent, comprehendit etiam ea, quae extra vrbem in horreis es sent custodiae causa: eodem capite sexagesimo secundo, num. 12. -  Legatum factum de omnibus bonis de Villanoua, comprehendit etiam bona, & terras sitas extra Villamnouam, si testator omnes illas simul vocabat suas terras Villaenouae: ibidem n. 15. -  Legatum rerum Italicarum, comprehendit etiam res in prouinciis existentes, si paterfamilias sic nuncupare solitus erat: ibidem n. 16. -  In legato domus quando veniat camera solita locari: eodem cap. 62. n. 19. -  Legatum vnius domus ex duabus eiusdem testatoris, comprehendit etiam partem alterius domus, si testator ad vsum domus legatae, partem alterius destinauerat: ibidem n. 28. -  In legato venire ea omnia, quae testator voluit es se acces soria rei legatae: ibidem n. 29. -  Et omne illud, quod propter legatum est, & illi accedit: ibidem, eodem n. 29 -  Legatum eorum, quae nunc ibi habeo, comprehendit etiam ea, quae postea ibi es se volui, si constat de voluntate mea: ibidem n. 30. -  Legatum domus, comprehendit etiam hortum, quando hortus fuit destinatus a testatore viuente domui ipsi, ibidem n. 31. -  Licet alias, non veniat in legato domus: ibidem n. 32. & supra, n. 22. -  Legatum factum vxori de vestibus suis, quas in in domo habet, comprehendit etiam vestes, quae erant extra domum, & de nouo fiebant propter destinationem, & finale propositum testatoris: eodem c 62. n. 42. -  Legatum vestium vtrum comprehendat. vestes scis sas, sed nondum paratas, apud sartorem existentes: remis siue, ibidem num. 43. -  In legato domus venit pars ad vsum destinata; ibidem numero 48. -  Legatis praediis de Homagio, vt quid legatum comprehendat, dignoscatur, attenditur destinatio patris familias legantis; quia quicquicd ipse fuit consuetus comprehendere, continetur; ibidem num. 49. -  Legatum annuum alicui simpliciter relictum , etiam si nulla alimentorum facta sit mentio, prae sumi in alimentorum causam relictum, si modo legatarius sit pauper, & aliunde non habeat, vnde se alat, ibidem num. 102. -  Legatum omne intelligitur pro alimentis quando fit pauperi, ibidem num. 103. -  Legatum restringitur ad vsumfructum, vel ad annua alimenta, ex coniecturata voluntate; licet ces santibus coniecturis pos set importare proprietatem; eodem capite sexagesimo secundo, numero 115. -  Is, cuius. arbitrio aliquid est commis sum; si sibi legatum relictum fuit, vt pos sit habere, arbitrari, siue exequi officium debet; alias amittit relictum; cap. 64. num. 19. -  Legatum, vel fideicommis sum relictum filiis, an nepotibus relictum videatur? c. 66. num. 60. -  Et quid in legato alimentorum, remis siue, ibidem num. 61. -  Legatum, vel fideicommis sum relictum pauperibus, de quibus intelligatur? remis siue, cap. 67. numero 13. -  Legatum vni pauperi de familia, aut de consanguineis testatoris si fiat, & duo de familia concurrant, quorum vnus sit proximior testatori ratione consanguinitatis, & pauper; alius vero sit pauperior, sed remotior quoad consanguinitatem; proximior admittitur: ibidem num. 18. -  In legato pro maritandis virginibus, aut certa quantitate annuatim distribuenda inter pauperes consanguineas; mulierum appellatione, an virgines, infantes etiam contineantur? & virginibus, & viduis concurrentibus in eodem gradu, & paritate paupertatis, quae praeferri debeant, ibidem num. 32. -  Legatum pro dote relictum consanguineis testatoris, an debeatur etiam mulieribus non nubilis aetatis, ibidem num. 33. -  Legatum pauperibus relictum, vtrum intelligi debeat de pauperioribus, vt inde teneatur is, cui distributio relicta est, pauperiores eligere; ibidem num. 34. -  In legato consanguineis pauperibus relicto, an vxoratae praeferantur viduis, vel e contra; remis siue, eodem cap. 67. num. 35. -  Et an pos sit patronus in praedicto legato prae sentare, aut eligere filiam suam legitimam, aut naturalem tantum, vel etiam spuriam; remis siue; ibidem numero 36. -  Legatum pro maritandis virginibus, an debeatur etiam iam maritatis, cap. 84. num. 49. -  Quid si pro dotandis fuerit relictum, siue pro dote, aut nomine dotis, an comprehendat iam dotatas, & maritatas; ibidem eodem num. 49. -  Legatis libris omnibus Iurisconsulto, an veniant solum libri legales? ad decisionem 150. Petri Surdi: eodem cap. 84. num. 45. -  Qui ex regulis superius propositis, atque ex qualitate personae legatarij totum fundamentum, & resolutionem sumit; provt latius eodem numer. 45. ostenditur. -  Legatum factum mulieri maritatae, vt vestiatur ve stibus nigris, intelligitur secundum conditionem mulierum maritatarum; eodem capit. 84. numero 7. -  Testator si legat lectum vxori viduae, intelligitur, secundum vidualem conditionem, ibidem numero 8. -  Legatum sumit interpretationem ex affectione, qua testator prosequutus est legatarium, vt de re maiori, aut meliori factum prae sumatur; ibidem numero 18. -  Vel vt largam recipiat interpretationem, ibidem numero 19. -  Fuluij Pacian. in consil. 106. propter qualitatem, & conditionem personae legatarij, in legato domus ad habitandum relictae, obseruationes nonnullae recensentur; ibidem num. 50. -  Legatum cum promis sione de non reuocando, tran situm facit in donationem irreuocabilem inter viuos: c. 86. num. 44. -  Legatum relictum, aut dispositio facta pro maritandis, aut pro dotandis virginibus, siue consanguineis, vtrum etiam debeatur iam maritatis, c. 90. num. 32. & sequent. -  Si legauerit testator vxori, & post eius mortem reuerti voluit ad filias institutas, & earum haeredes, intelligendum est de haeredibus sanguinis; & quare? c. 96. num. 17. -  Legatum si fiat alicui de aliqua domo, vsque ad decem annos, & quod postea reuertatur ad hae redes, si haeres moriatur ante dictos decem annos, an legatum remaneat liberum penes legatarium, an vero transmittatur in haeredem hae redis? ibidem num. 46. -  Filius viuo patre; an pos sit petere legatum, quod est relictum Titio, & eius haeredibus; eodem c. 96. num. 32. -  Legatum in praeiudicium creditorum repudiari potest, cap. 112. num. 35. -  Licet enim repudians dicatur non acquirere, nihil tamen de suo patrimonio diminuit, ibidem eodem num. 35. -  Et quamuis legati dominium recta via transeat in legatarium, ibidem num. 36. -  Etiam si legatarius ignoret legatum sibi factum, ibidem num. 37. -  Et transit ipso iure, ibidem num. 38. -  Attamen cum repudiatur, retro nostrum non fuis se palam est; quamuis retro nostrum sit, nisi repudietur, ibidem num. 39. -  Atque ita sequuta repudiatione, nunquam is, cui relictum fuit legatum habuit dominium, nec ius in legato; ibidem eodem num. 39. -  Legatum transire recta via in legatarium, sed reuocabiliter, & imperfecte ante acceptationem, ibidem cum. 40. -  Atque ita saluo iure repudiandi, ibidem eodem numero 40. -  Et a lege subintelligitur tacita resolutiua conditio, vt si legatarius noluerit, nunquam acquisitum videatur: quod late ibi exornatur; eodem numero 40. -  Alphonsi Azeuedi in proposito ipso huiusce materiae obseruatio noua, noue & concludenter confutatur, ibidem num. 41. -  Legatum mulieribus pauperibus, aut orphanis dotandis relictum, an viduas comprehendat, cap. 84. numero 52. -  Legitima relinquenda est filiis, absque vllo grauamine, ram in proprietate, quam in vsufructu: c. 94. numer. 26. -  Legitima filiorum de iure huius Regni, sunt omnia bona parentum, excepta quinta parte, de qua ad libitum disponere pos sunt parentes: ibidem numero 27. -  Legitimae filiorum, ad quem modum grauamen iniungi pos sit, ex communi Doctorum sententia, ibidem num. 37. -  Filij non seruantes ius sum, & praeceptum testatoris, sub poena priuationis haereditatis eis impo situm, pro residuo eius, quod est vltra legitimam, poenam priuationis incurrunt: eodem cap. 94. num. 36. -  Grauamen in exces su legitimae an sustineatur, quando filius instituitur in maiori parte, quam sit legitima, cap. 100. num. 22. -  Legitima nullum recipit grauamen, nullamque conditionem, nec modum, aut dilationem, vel tempus: quod exornatur, c. 107. num. 36. -  Grauamen legitimae impositum, tollitur ipso iure, siue sit grauamen in quantitate, siue alterius oneris cuiuscunque; siue in tempore, siue in loco, siue in modo; siue ratione legati, vinculi, aut fideicommis si; eodem cap. 107. num. 37. -  Ex quo fit vtilis, & singularis consideratio, & illatio ad decisionem l. si quando, §. & generaliter, C. de inofficios. testament. vt statutum ibi in grauamine quantitatis, procedat etiam in alio grauamine, & onere quocunque legitimae imposito; ibidem numero trigesimo octauo. -  Et consequenter per agnitionem; aut approbationem simplicem iudicij parentis, non videatur filius grauamini ipsi consentire, sed expres sus, atque specificus consensus requiratur; ibidem eodem numero 38. -  Legitimae onus, & grauamen reiicitur ipso iure, etiam filio tacente, & nullam contradictionem faciente, ibidem numer. 39. -  Et facilius id procedere, quando grauamen non in quantitate, sed in alio onere consistit, ibidem numero 40. -  Et ad l. si quando, §. & generaliter, illatio singularis proponitur, videlicet a legitima grauamen in quantitate tolli ipso iure, & supplementum mysterio legis fieri, effectu tamen neces sarium es se, quod filius, aut haeredes eius id petant; ibidem. -  At vbi grauamen apponitur restitutionis, vinculi, vel aliud simile, & sic in qualitate, integra tamen relicta legitima, tollitur ipso iure, etiam filio non petente, ibidem. -  Legitimae grauamen, an in quantitate, an in modo, qualitate scilicet, aut onere restitutionis, vinculi, vel alterius apponatur, multum interes se, quoad effectum, vt taciturnitas, & agnitio filij simplex; eidem praeiudicet, vel non; ibidem numero 41. -  Pauli Castrensis memorabilis, & notanda doctrina ponderatur, ibidem. -  Et Ludouici Molinae locus, cum filius, vel eius descendentes, a grauamine legitimae imposito per tempus triginta annorum non reclamauerint; explanatur, ibidem. -  Et id ipsum iterum, atque vtiliter explicatur, mortuo scilicet filio, an haeredum taciturnitas, per spatium triginta annorum eisdem praeiudicet; ibidem. -  Et an viginti annorum silentium hodie sufficiat, post editam l. 61. Tauri constitutionem: ibidem. -  Et de lapsu Antonij Gomezij, provt ibi videbitur, eodem numer. 41. -  Et idem ius statuitur, quando filius vnicus melio ratus fuerit, & onere vinculi perpetui grauatus fuerit, qui nullo alio filio, aut nepote existente meliorari non potest; ibidem. Et de his vide etiam capite 64. numero 66. in fine, & num. 67. -  Vltra legitimam vbi aliquid relinquitur filio, ea lege, vt filius ipse onus, & grauamen appositum in legitima, & in eo, quod vltra legitimam datum est, patiatur, an simpliciter agnoscendo relictum, grauamen in totum agnouis se videatur, ibidem num. 42. Et de hoc latius num. sequent. maxime ex num. 66. Et vide numero quinquage simo quinto. -  Siue an in eo saltem, quod est vltra legitimam, grauamen sustineatur, ibidem. -  Et inde, si in Tertio & Quinto, vnico tantum filio existente, melioratio facta fuerit, aut in Tertio, & Quinto, & legitima, pluribus filiis exi stentibus, an in Quinto saltem vinculum, & grauamen sustineri valeat, ibidem eodem numero quadragesimo secundo. -  L. 11. tit. 4. part. 6. plures intellectus traduntur, ibidem num. 43. & num. 59. -  Deinde, si filius bonorum paternorum Quintum, de quo pater libere disponere poterat, per tempus vitae suae pos sedit; an ex fructibus Quinti ipsius teneatur supplere, & conficere quantitatem Tertij, vt ea iuxta voluntatem testatoris, cum remanente Quinti, vinculata remaneat; ibidem num. 44. -  Legitima etiam illius, qui vltra eam recepit, non patitur onus, nec grauamen; quod exornatur, ibidem num. 45. -  Maioratum, seu vinculum perpetuum pos se constitui, & legitimae onus, atque grauamen imponi ex consensu filij, quod late comprobatur, atque exornatur, ibidem, num. 46. -  Semper tamen requiritur, quod ipse filius expres se, & specifice consentiat grauamini, etiam si in Tertio & Quinto melioratus ipse fuerit, ibidem. -  Cum non teneatur praecise consentire grauamini; sed causatiue, si meliorationem retinere valeat, ibidem. -  Alias namque illam amittet, in casu contrauentionis, si ita a meliorante cautum & dispositum fuerit, ibidem. -  Et si non consenserit, legitimam liberam, & abs que vllo grauamine consequetur, ibidem. -  Ibidem etiam, quo tempore consensus hic prae stari debeat, ad l. si quando, §. illud, C. de inofficios te stam. quod exornatur. -  Requiritur etiam, quod filius grauamini consentiens, habeat aetatem, & personam legitimam ad se obligandum, ibidem num. 47. -  Et idcirco consensum ipsum, iuramento adhibito, a minore vigintiquinque annorum prae stari; ibidem eodem num. 47. -  Et a pupillo cum auctoritate tutoris, qui adhuc aduersus consensum, aut approbationem generalem reclamare pos set, etsi illa tutore authore facta fuis set, si specifice non consensit; ibidem numero 48. -  §. & generaliter, l. si quando, C. de inofficios testament. constitutio, & materia, quod filius agnos cens simpliciter iudicium patris, aut approbans generaliter eius dispositionem, aut testamentum, non videatur renuntiare iure petendi legitimam, aut eius supplementum, exornatur atque explicatur, quamplurimorum iuris Interpretum placitis & sententiis, ibidem num. 54. -  Eiusdem §. decisio, an procedat nedum, quando minus legitima relictum est filio, sed etiam quando plus relictum fuerit, eodem cap. 107. numero 56. -  Et de diuersis, contrariisque Doctorum opinionibus in proposito, vide ibidem, num. 42. & latius ex num. 66. -  Textum in praecitato §. absque dubio procedere tribus in casibus, quando scilicet nulla legitima relicta fuit filio, vel etiam minus legitima relictum est; aut integra quoque legitima tantum, cum onere tamen, aut grauamine, provt ibi explicatur, num. 56. -  Textum metipsum in dicta §. & generaliter, limitari nonnullis in casibus, etiam quando nulla legitima relicta est, aut minus legitima relictum fuit, aut etiam integra legitima, cum onere tamen, & grauamine; ibidem, numero quinquagesimo septimo. -  Vt scilicet filius agnoscendo iudicium patris simpliciter, aut approbans eius dispositionem generaliter, sibi praeiudicet; ibidem. -  Atque ita eiusdem §. constitutio, multo minus procedet eisdem in casibus, quando plus legitima relictum fuerit, ibidem. -  Et ibidem quid quando iuramento adhibito, filius agnouit generaliter indicium patris; -  Aut si filius promisit plus non petere, aut nihil plus petere, ibidem. -  Aut si dictum sit, non obstante dispositione requirente specialem renuntiationem, ibidem. -  Aut si renuntiatum fuerit integraliter, & sine diminutione, ibidem. -  Aut si filius. approbauit testamentum, seu dispositionem patris in omnibus, & per omnia, aut in omnibus suis partibus; ibidem. -  Vel cum agnitio, approbatio, aut renuntiatio filij, simpliciter facta, nihil aliud operari potest, ibidem. -  Et quid si fuerit geminata, ibidem. -  Aut cum recompensatio datur, de quo latius, atque ex profes so magis infra, ibidem. -  An denique in terminis dictae l. si quando. §. & generaliter, requiratur, pro forma, quod expres sus, specificúsque consensus interueniat, an vero tacitus & prae sumptus, & constare quomodocunque de voluntate sufficiat, ibidem eodem numer. 57. -  Filius fideicommis so grauatus non tenetur restituere fideicommis sario legitimam sibi debitam, eodem cap. 107. num. 58. -  Quod procedit etiam, quando pater instituit filium, in maiori portione, quam sit eius legitima; & eum grauauit restituere totam haereditatem, quam deinde ipse adiuit, quia non tenetur ad restitutionem legitimae; ibidem num. 59. -  Quia legitima non venit nomine haereditatis, nec dicitur pars haereditatis, sed bonorum; ibidem eodem num. 59. -  Conditio etiam potestatiua reiicitur hodie de legitima filij; in residuo vero vltra legitimam sustinetur, ibidem num. 60. -  Quid etiam quando conditio sit casualis, aut mixta, quoad residuum, remis siue, ibidem. Leg. 27. Tauri, intellectus communis adducitur, ibidem num. 61. -  Filius in Tertio & Quinto bonorum parentis melioratus, cum grauamine tamen, vt legitimam simul cum ipso Tertio & Quinto in perpetuum, quoad se, & posteros, vinculatam habeat; an agnoscens simpliciter iudicium patris, siue per aditionem haereditatis, aut approbationem te stamenti generaliter factam, grauamini legiti mae imposito consensis se videatur; ibidem nu. 62. -  Vbi distinguitur, provt latius in cap. 64. & 77. huiusce tractatus, an scilicet poena priuationis adiiciatur in casu contrauentionis, & alius substituatur; an vero simpliciter ita statuatur, & grauamen adiiciatur, vltra vero ad poenam priuationis, & alterius substitutionem in casu contrauentionis non procedatur, ibidem eodem n. 62. -  Et an differentia praedicta, quae iuxta terminos l. cum scimus, §. cum autem, C. de inofficoso testam. consideratur, procedat etiam quoad terminos dict. l. si quando, §. & generaliter, ibidem. -  Quod egregie explicatur, atque resoluitur, ibidem. -  Pater, qui filium meliorauit, aut ei aliqua bona vltra legitimam reliquit, potest eum in legitima grauare, & poenam priuationis meliorationis, aut bonorum vltra legitimam relictorum apponere, si conditioni parere noluerit; quod exornatur, ibidem num. 63. -  Filius in legitima grauatus, cui tamen in recompensationem grauaminis, melioratio facta, aut aliqua bona relicta fuerunt, si recompensam, aut bona vltra legitimam relicta, acceptet expres se; eo ipso videtur grauamini legitimae consen sum prae stitis se, provt latius ibi adnotatur, eodem cap. 107. num. 64. & vide supra num. 53. -  Decisio text. in d.l. si quando, §. & generaliter, C. de inoffic, testam. an obtineat, nec ne, quando filio plus quam legitima relictum est, siue ipse vltra legitimam melioratus, vt tunc si agnoscat simpliciter iudicium parentis, siue eius testamentum, aut dispositionem approbet generaliter, videatur grauamini legitimae consensis se, eodem c. 107. num. 66. -  Ita vt postmodum, non pos sit legitimam deducere, aut de ipsa disponere, quando dies fideicommis si, aut primogenij instituti ces serit; ibidem eodem num. 66. -  Ex sententia quorundam, quod pos sit, nec sibi noceat generalis approbatio testamenti, aut etiam acceptatio tacita, quae ex diuisione, & pos ses sione bonorum inducitur; ibidem. -  Vbi & Hippolyti Aiminaldi locus, in cons. 510. lib. 5. expenditur atque declaratur; & effectus huiusce altercationis adducitur, ibidem eodem numero 66. -  Et de eadem quae stione vide supra, eod. cap. 107. numer. 42. & 55. -  Secunda opinio, eaque contraria recensetur, vt scilicet approbatio generalis testamenti, aut quod filius simpliciter agnoscat iudicium parentis, sufficiat, quando plus legitima relictum est, aut tacita acceptatio, quae ex immixtione, & bonorum pos ses sione inducitur, vt ces set decisio text. in d. §. & generaliter, ibidem eodem c. 107. n. 67. -  Cum distinctione tamen an legitima expresse sit grauata, vel non; ibidem. -  Nam expresse legitimam grauatam es se, huiusce opinionis secundae Authores requirunt; ibidem. -  Item approbationem testamenti, etiam generalem interuenire, ibidem. -  Nec sufficere solam tacitam, quae ex immixtione bonorum, aut aditione haereditatis inducitur; ibidem eodem num. 67. -  Priuilegium conces sum filio impugnandi paternum testamentum ratione grauaminis iniuncti legitimae ipsius; an sit personale, an vero ad haeredes transmittatur, vbi diuers ae contrariaeque sententiae in medium proferuntur, ibidem numer. 72. & vide supra, cap. 64. num. 67. -  Tertia opinio commemoratur , quod scilicet sola aditio haereditatis sufficiat, quando plusquam legitima relictum est; absque distinctione, an illa fuerit expresse grauata, siue prohibita, néc ne; an etiam interuenerit simul testamenti, aut dis positionis approbatio: ibidem num. 73. -  Repudiatio haereditatis paternae, seu legitimae, an pos sit fieri per filium, in fraudem, & praeiudicium creditorum, parente defuncto; c. 112. n. 16. -  Legitima acquiritur filio ipso iure, ex dispositione legis, dummodo ipse velit eam acquirere, non alias eodem cap. 112. num. 51. -  Et ante acceptationem commutabiliter, non incommutabiliter, ibidem num. 52. -  Legitimam, & supplementum legitimae, quod pos sit filius remittere, aut nolle acquirere in prae iudicium creditorum suorum, ibidem num. 53. -  Idque ex veriori, & tenenda sententia contra Ancharanum, & alios, de quibus supra, eodem c. 112. num. 16. ibidem. -  Legitima, & eius supplementum, prae supponit eius quae situm, quoad reiectionem grauaminis; secus ad effectum acquisitionis realis, cuius respectu requiritur petitio; alias datur repudiatio, & prae scriptio: ibidem num. 54. -  Pater licet filium in legitima grauare non pos sit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare potest de iure; & si poenam adiiciat, tunc filius contraueniendo poenam incurrit: cap. 64. numero 11. -  Et idcirco, si contra praeceptum testatoris, filius alienet, licet alienatio valida sit intra mensuram legitimae, respectu aliorum bonorum fideicommis so, locus erit ad fauorem substituti, ibidem eodem num. 11. -  Nam etsi prohibitio alienandi, non impediat, neque annullet alienationem, quae facta est intra legitimam, tamen operatur, quod alienans, incidat in poenam appositam a testatore, priuationis scilicet bonorum, quae testator poterat non relinquere, ibidem. -  Pater cum non teneatur filio quicquam relinquere vltra legitimam; potest relinquendo vltra legitimam, adiicere rei suae eam legem, quae sibi magis placuerit, ibidem num. 12. -  Legitima hodie nullum grauamen recipit, nec etiam conditionem, dilationem, aut modum, ibidem numer. 29. -  Vbi exornatur decisio legis, quoniam in prioribus, C. de inofficios. testament. -  Et ampliatur, vt procedat, etiam si pater in testamento ius serit, vt filius fit contentus portione sibi relicta, ibidem num. 30. -  Licet poenam quoque priuationis relicti adiecerit, ibidem num. 31. -  Legitima filio statim debetur a morte patris, ibidem numer. 32. -  Et fructus etiam ipsius legitimae, ibidem num. 33. -  Nec tenet grauamen in legitima, ex eo, quod alia bona vltra legitimam relinquantur, ibidem numero 34. -  De legitima hodie, etiam potestatiua conditio reiicitur, & in residuo sustinetur, ibidem num. 35. -  De legitima, etiam facilis, & facillima conditio potestatiua reicitur, ibidem num. 36. -  Et etiam conditio si volet, ibidem eodem num. 36. -  Grauamen ex legitima filij reiiciendum, etiam si filio aliquid vltra legitimam relictum sit, siue in Tertio, aut in Tertio & Quinto melioratus filius fuerit; in residuo vero, siue in Tertio, & Quinto sustineri, eodem cap. 64. num. 46. -  Idque cum maioratus, absque Regia facultate in stituitur; secus vero si ex facultate Regia instituatur; ibidem eodem num. 46. -  Vbi Ludouici Molinae locus, velut expres sus pro decisione Senatus Hispalensis expenditur, ibidem eodem num. 46. -  Didaci etiam Couarruu. locus insignis adducitur, ibidem num. 47. -  Et Burgos de Paz iunior, pro eadem parte sententia commemoratur, ibidem num. 48. -  Iacobi quoque Valdesij resolutio ponderatur, ibidem num. 49. -  Et Ioann. Gratiani in idem placitum, & consensus refertur, ibidem num. 50. -  Aluaradi etiam vniformis sententia recitatur, ibidem num. 51. -  Et conuenit Hieronym. Ceuallos, provt ibi adnotatur, ibidem num. 52. -  Angulus etiam, provt ibi refertur, eodem cap. 64. numero 53. -  Et Ioannes Rojas non dis sentit, provt traditur, ibidem num. 54. -  Pater, qui alia bona vltra legitimam filio reliquit, si filium ipsum in legitima grauauit, vtrum poe nam priuationis eorum in casu contrauentionis apponere pos sit; idque ad explicationem illorum, quae scripta, atque adnotata fuere supra, eodem cap. 64. ex num. 10. vsque ad numerum 15. ibidem num. 58. -  Vbi distinguitur, an in casu contrauentionis, poe na priuationis apposita fuerit, & simul alius substitutus, aut vocatus, vt tunc filius incidat in poenam appositam a testatore, priuationis scilicet bonorum, quae parens, aut testator poterat non relinquere, ibidem. -  An vero conditio inducens grauamen in legitima apponatur duntaxat, sed poena priuationis simul non adiiciatur, nec etiam in casu contrauentionis alius substituatur, aut vocetur, vt tunc de legitima grauamen remoueatur; ibidem. -  In reliquo vero, sustineatur grauamen, prout ibi dilucide magis, quam antea es set, explicatur; & casualis. vel mixta conditio post dictam l. 11. partitae, a potestatiua distinguitur, ibi. eodem n. 58. -  Conditio hodie, etiam si filij commodum, & fauorem contineat, reiicitur de legitima filij, eodem cap. 64. num. 60. -  Fideicommis sum reciprocum in bonis, quae sunt intra legitimam, hodie a parentibus fieri non potest, vbi agitur de l. si pater puellae, C. de inofficios. testament. ibidem numer. 61. -  Filius vtrum pos sit consentire grauamini apposito suae legitimae, si habeat, vel non habeat liberos, tam tempore facti testamenti a parente, quam eo mortuo, & an noceat eius filiis, vel non; ibidem num. 67. -  An denique filius petere debeat, quod reiiciatur grauamen, vel ipso iure tollatur sine petitione; & quando tacite videatur approbare onus, aut grauamen sibi iniunctum; ibidem. -  Vbi decisio text. in l. si quando, §. & generaliter, C. de inofficioso testamento, exornatur permultis remis siue, ibidem eodem num. 67. -  Legitimatus ad feuda, & dignitates, ita quod in eis succedere pos sit; intelligi debet legitimatus, vt succedat in Dignitatibus, & feudis existentibus apud patrem; ad eiusdem Pet. Surd, consilium 453. libro tertio, cap. 84. num. 47. -  Qui etiam eo innititur fundamento principaliter, quod deducitur a qualitate personae, cum qua loquiturlegitimatio, ibidem numero 47. -  Legitimitatis causa, quando principaliter tractata fuit coram indice Ecclesiastico, & declaratum fuit, aliquem es se legitimum, & is deinde coram seculari agat ad succes sionem bonorum, an ei rei iudicatae auctoritas proficiat, vt ipsius exceptione se tueri pos sit; quemadmodum ei ob stabit exceptio rei iudicatae, id est, illegitimitatis, si declaratum fuit eum es se illegitimum, cap. 105. num. 10. -  Filij legitimi, & de legitimo matrimonio procreati, cum ad succes sionem maioratus inuitantur; vtrum filij nati ex matrimonio, super cuius radice Romanus Pontifex dispensauit, admittantur, admis sique ex prae sumpta institutoris voluntate censeantur, ibidem num. 33. -  Et consequenter, an qualitate ea legitimitatis satisfiat, satisfactúmque videri debeat clausulae prae dictae, qua ad eum modum vocationes concipiuntur, ibidem, eodem num. 33. Quod late explicatur, atque exornatur, & num. sequent. -  Legitimatio ex dispensatione in radice matrimonij, an adaequari debeat legitimationi, de qua in cap. tanta, qui filij sint legitimi, ibidem num. 34. -  Legitimati per subsequens matrimonium, an admittantur ad primogenia, ad quae filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, ibidem num. 35. -  Romanus Pontifex non potest legitimare sibi non subditum ratione dominij, ac iurisdictionis temporalis, ad hoc vt pos sit in bonis temporalibus succedere; quemadmodum nec Princeps secularis legitimare potest ad effectum, vt aliquis pos sit Ecclesiastica beneficia obtinere, eodem cap. 105. num. decimo octauo. -  Et ibidem explicatur l. 4. titulo 15. partita 4. -  Filij legitimati excludunt substitutum sub conditione si fine liberis, idque ex sententia communi, cap. 106. num. 2. -  Quae probatur, & ratione concludenti confirmatur, ibidem num. 3. -  Sed an in Hispanorum primogeniis, & maioratuum succes sione, ea obtinere pos sit, controuertitur, & singulariter explicatur, prout ibi videbitur, numer. 4. -  Ludouici Molinae locus originaliter expenditur, ibidem. -  Pelaez a Mieres locus alius adducitur, qui mire ca sui prae senti conuenit, & Ludouici eiusdem Molinae alio in loco obseruatio alia, quae eidem proposito conducit, ponderatur, ibidem, eodem numero quarto. -  Filij legitimati per rescriptum Principis, non excludunt substitutum sub conditione; si sine filiis legitimis, & naturalibus, idque ex sententia quamplurimorum, ibidem numero quinto. -  Quorum fundamenta recensentur, & in effectu ad summam rediguntur, ibidem numer. 6. -  Eaque non concludere, & vrgens responsum habere ostenditur, prout ibi adnotatur, n. 7. ibid. -  Filij legitimati per rescriptum Principis, excludunt substitutum sub conditione si sine filiis legitimis, & naturalibus; id quod tuentur infiniti fere iuris Interpretes, ibidem n. 8. -  Quorum fundamenta praecipua expenduntur, & ad summam rediguntur, ibidem num. 9. -  Et argumentis, siue fundamentis, pro contraria, negatiuáque parte adductis supra, num. 6. concludenter satisfieri, responsúmque praeberi pos se, ibidem numero 10. ad notatur. -  Filij legitimati substitutum non excludunt contra voluntatem testatoris expres sam, vel etiam tacitam, ex legitimis coniecturis deductam; quod exornatur, ibidem numero 11. -  Legitimati, ad Hispanorum primogenia, siue vincula, & maioratus Hispaniae, ad quae filij legit im & naturales vocantur, an admittantur? Ibidem; num. 12. -  Vbi Ludouic. Molinae opinio probatur, & exornatur, atque aliorum Authorum, in idem placitum conuenientes sententiae proferuntur, ibidem, eodem num. 12. -  Et Ferdin. Vazq. de Menchaca opinio contraria confutatur, ibidem. -  Legitimatio Principis non potest tollere ius his, quibus in legitimi defectum succes sio maioratus deferenda es set, nisi ea legitimatio citatis sub stitutis, facta fuerit; quod exornatur, ibidem numer. 13. -  Legitimatio simplex non sufficit, ad hoc vt ex illa, iuri substitutorum derogatum es se censeatur, eodem cap. 106. num. 26. -  Filius ad maioratus successionem, expresse, atque ex certa scientia, a Principe legitimatus, vtrum substitutos excludat, ibidem num. 27. -  Opinio dicentium Principem absque causa etiam, & citatione substitutorum, pos se iuri sibi ad maioratus succes sionem in spe quae sito praeiudicare, taxatur, ibidem, eodem cap. 106. num. 28. -  Ex legitimatione, etiam ad feuda facta, non potest derogari iuri, quod in eius defectum, aliis ex inuestitura antiqua competebat, ibidem numero 29. -  Quamplurimorum iuris Interpretum placita, & resolutiones, Ludouici Molinae conclusionibus, & obseruationibus conuenire, & sic temperandas, atque intelligendas, provt ipse temperauit, atque intellexit, ibidem num. 30. -  Idque in hac legitimationis, & iuris substitutorum derogationis materia, provt ibi adnotatur, eodem num. 30. -  Velazq. Auendani, in eodem proposito, & legitimationis in praeiudicium Tertij materia, conclu siones, & resolutiones, ad summam rediguntur, & eorum sensus adducitur, ibidem num. 31. -  Filij legitimati non excludunt substitutum sub conditione, si sine filiis legitimis, & naturalibus deces serit, quando is qui fideicommis sum reliquit, erat Nobilis, & Illustris, vel alias persona in Dignitate constituta, ibidem num. 32. -  Filij legitimati non excludunt substitutum, quando fideicommis sum relictum fuit sub conditione, si substitutus absque filiis, legitime natis, siue ex legitimo matrimonio procreatis deces serit, ibidem num. 33. -  Idque etiam, si legitimatio facta sit adiecta clau sula, quod sit, & habeatur perinde, ac si es set de legitimo matrimonio natus, & procreatus, ex sententia communi, ibidem num. 34. -  Contra ex sententia aliorum, quae ibi explicatur, numer. 35. -  Filij legitimati non excludunt substitutum, vbi ex communi vsu loquendi, sub appellatione legitimorum, legitimati non comprehenduntur, ibidem num. 36. -  Idque multo magis in Hispanorum primogeniis, & maioratuum succes sione, attenta eorum natura, provt ibi adnotatur, num. 37. -  Filij legitimati non excludunt substitutum, quando maioratus institutor, aut testator ad eius succes sionem filios, & filias inuitauit, ibidem numero 38. & vide num. sequent. -  Vel quando substituis set alterum eius filium, ibidem num. 39. -  Filius non legitimatus, sed dispensatus, nunquam excludit substitutum sub conditione, si institutus absque filiis legitimis deces serit, ibidem num. 40. -  Filius spurius legitimatus, non excludit substitutum sub conditione, si institutus absque filiis legitimas deces serit, quia non potest dici legitimatus, sed dispensatus, ibidem num. 41. -  Legitimatus per rescriptum, qui tempore impetratae legitimationis potuit ex subsequenti matrimonio legitimari, non excludit substitutum; ibidem num. 42. -  Et hoc defectu infringuntur quamplurimae legitimationes, ibidem. -  Legitimatus non excludit substitutum, quando ip se substitutus, est persona in maxima Dignitate constituta, vel Eques auratus, vel Ecclesia, ibidem num. 43. -  Legitimati non excludunt substitutum, nec continentur sub verbis sine filiis legitimis, quando te stator expresse prohibuit bona alienari; quod explicatur, ibidem num. 44. -  Matrimonium in articulo mortis contractum, des peratáque iam salute, validum, & de iure firmum es se; cap. 111. num. 28. -  Et reddere legitimam prolem naturalem antea habitam, ibidem num. 29. -  Atque ita per subsequens matrimonium in articulo mortis contractum legitimari filios naturales antea natos, provt legitimi efficiuntur, quando in bona valetudine contrahitur, ibidem eodem numero 29. -  Legitimati per subsequens matrimonium, in articulo mortis contractum, substitutum non excludunt, ibidem num. 30. -  Quoniam eo ipso fraus prae sumitur, ibidem eodem num. 30. -  Idque ex sententia multorum, qui hoc loco aggregantur, atque commemorantur, ibidem, eodem numero. 30. -  Et de fundamentis huiusce partis, de quibus etiam infra, num. 38. vbi eisdem satisfacit, responsúmque praebet Author, ibidem num. 31. -  Legitimati per subsequens matrimonium in articulo mortis contractum, substitutum excludunt, ibidem num. 32. -  Nec fraus prae sumitur ex solo actu matrimonij contrahendi, nisi aliunde fraus deducatur, atque probetur, ibidem num. 32. -  Idque ex veriori, & communiori sententia, quam innumeri Authores probarunt, ibidem eodem numero 32. -  Et de eiusdem fundamentis in summa, provt ibi videbitur, ibidem num. 33. -  Legitimati per subsequens matrimonium in articulo mortis contractum, non excludunt substitutum, si probetur aliunde, matrimonium in fraudem substituti contractum fuis se, ibidem numero 34. -  Idque ex sententia communi, quam ex Recentioribus, grauis simi etiam Authores probarunt, ibidem, eodem num. 34. -  Et de eiusdem fundamentis, provt ibi videbitur, ibidem numero 35. -  Contra vero ex sententia aliorum, etiam si ad fraudandum substitutum, matrimonium fuis se contractum, aliunde probetur, ibidem numero 36. -  Quae per Authorem probatur, & validis simis corroboratur rationibus, ibidem num. 37. & vide omnino num. 39. -  Ibidem quoque explicatur l. filiae meae. emancipatae 60. ff. soluto matrimonio, & multis exornatur supra, numero 31. -  Text. etiam in cap. 2. de renuntiatione, in 6. & in cap. de his, de sepulturis, ibidem num. 39. -  In articulo mortis, quando dicatur quid fieri, ibidem numero 40. -  Legitimatus per subsequens matrimonium in articulo mortis contractum, non excludit substitutum, vbicumque moribundus ita prope mortem es set, quod consensus deficeret, ibidem num. 41. -  Quod explicatur per Authorem, modo constet, consensum deficere, ibidem num. 42. -  Nam prope mortem es se pos set, & sanus sensus ei non deficere, ibidem, eodem num. 42. -  Testator prae sumitur sanae mentis, quamuis in extremis sit constitutus, nisi contrarium probetur, ibidem num. 43. -  Lex, quoniam in prioribus, C. de inofficioso testamento, exornatur, cap. 64. num. 29. -  Lex 11. titulo 4. partit. 6. singulariter, & distincte admodum enucleatur, & elucidatur. Et maxime in vltima sui parte, dum decidit, quod si filius sub conditione casuali, vel mixta fuerit institutus; conditio tam de legitima filij, quam de residuo, reiicienda est; ibidem num. 42. -  Lex 27. Tauri, hodie l. 11. titulo 6. lib. 5. nouae collect. Regiae, singulariter expenditur, vt Senatus Hispalensis definitionem comprobet manifeste, ibidem numero quadragesimo tertio. -  Lex ipsa 27. Tauri, noua, & notanda consideratione enucleatur, ibidem num. 44. -  Lex 46. Tauri, habet locum in meliorationibus factis, in hortis iunctis domui principali maioratus; secus si disiuncti sint horti, quamuis de stinati vsui eiusdem domus; cap. 62. num. 53. -  Lex 1. ff. de rebus dubiis, explicatur, & Hug. Donell. ad eum text. commemorantur obseruationes, ibidem num. 86. -  L. 9. Tauri, quae est l. 7. titulo 8. lib. 5. nouae collect. Regiae, expenditur in ipsomet articulo, & an hodie, quod alimentorum nomine datur spurio, ad hae redes eius transeat, ibidem num. 88. -  Siue an hodie illegitimus transmittat ad haeredes Quintum; & de eo disponere pos sit, ibidem, eodem, numero 88. & vide in eodem cap. 62. numero 106. cum sequent. -  Lex 10. Tauri, quae est l. 8. titulo 8. lib. 5. nouae collect. Regiae inducitur, vt probare videatur, spuriis filiis, tam respectu matris, quam patris, sic alimenta hodie prae stari debere, vt ad haeredes eius transeant, nec morte extinguantur, eodem cap. 62. num. 92. & 106. & 107. & sequent. -  Atque inde, quod illegitimus hodie transmittat ad haeredes Quintum, & alimenta, & de eis disponere pos sit, eodem num. 92. -  L. quoties, C. de rei vindicatione, dispositio in materia nominationum emphyteuticarum non obtinet, indeque nominatus primo loco praecedit, licet secundo emphyteusis tradita fuerit pos ses sio, cap. 80. num. 11. -  Potéstque nominatus primo loco, emphyteusim a quocunque pos ses sore auocare, ibidem, eodem numero 11. -  Contrarium defenditur, eodem cap. 80. infra, numero 44. & seq. ibidem. -  Leg. quoties, C. de rei vindicatione, decisio, vt in re duobus vendita, praeferatur ille, cui prius tradita est, non procedit, si pro prima venditione adsit pactum de non alienando cum hypotheca speciali ipsius rei, ibidem num. 25. -  Procedit tamen, etiam si pro securitate primae venditionis venditor obligas set generaliter omnia omnia bona sua, vel specialiter rem venditam, & non es set appositum pactum de non alienando, quia adhuc venditio secunda valeret, atque ex ea dominium transferretur, ibidem num. 26. -  Vtrumque enim copulatiue requiritur, hypotheca scilicet, vel obligatio, & pactum de non alienando, ibidem, eodem numero 26. & numer. seqq. -  L. quoties, C. de rei vendition. procedit in emphyteusis conces sione, & locatione ad longum tempus, ibidem num. 44. -  Vbi, & Cald. Pereirae in eodem proposito locus explicatur, ibidem num 45. -  Legi standum est, quamuis duram ipsa contineat dispositionem, capit. 89. num. 96. -  Lege, aut statuto qui vtitur, tenetur probare illius qualitatem concurrere, ibidem num. 105. -  Legis verba non comprehendunt personas, quibus verba ipsa non adaptantur: quod exornatur, ibidem num. 126. -  Nec sunt extrahenda extra suos limites, ibidem numero 127. -  Quia nec Imperator, nec Iureconsultus facere potest, quod illud dicatur contineri in lege, quod lex non loquitur, ibidem numere 128. -  Legis vigorem in ipsa ratione consistere, & ab identitate rationis argui solere, quod exornatur, ibidem n. 129. -  Clausula generalis, siue legis generalis dispositio, non debet trahi in praeiudicium tertij, ibidem num. 130. -  Legis verba conformari debent aequitati, etiam si verba ipsa non patiantur, ibidem n. 133. -  Et restringenda sunt, ne Tertio praeiudicium inferatur, ibidem n. 134. -  Lex, quae vnum pro alio damnaret, non es set iusta, ibidem. n. 139. -  Legis 2. C. de rescind. vendit. remedium, non datur aduersus tertium rei venditae pos ses sorem, qui rem ex contractu oneroso iusto pretio adquisiuit, ibidem n. 141. -  Lex mentalis Portugaliae expenditur, quae dubium metipsum, de quo supra, ex n. 124. decidit expres se, ibidem n. 142. -  Leges Imperatorum, & Iurisconsultorum in Regnis Hispaniae pos sunt allegari, quoad rationem, sed non quoad auctoritatem legum, ibidem n. 143. -  Lex noua quantumcunque generalis sit, non se extendit ad antiquam, in casu speciali loquentem, siue ad eum, in quo lege antiqua specialiter erat prouisum, eodem c. 89. n. 149. -  Lex nulla est tam praecisa, nec stricta, quin recipiat moderationem a tempore, loco, qualitate personarum, & aliis circunstantiis, ibidem n. 155. -  Neque etiam datur dispositio, etiam vniuersalis, quae non restringatur ad modos proportionales, ibidem n. 156. -  Vna pars legis aliam declarat, ibidem n. 167. -  Lex, quae specialiter disponit super aliqua re, seruanda est, non obstantibus legibus contrariis, ibidem num. 170. -  Lex declaratoria extenditur ad praeterita negotia, ibidem n. 173. -  Lex posterior quando seruanda sit, & priorem ad se trahat, ibidem n. 174. -  Lex contraria posterior derogat semper praecedenti, etiam si posterior sit generalis, & praecedens specialis, si constat de mente; secus si de mente non constat, eodem c. 89. n. 224. -  Leges Partitarum ex iure communi interpretationem recipiunt, a quo desumptae sunt, ibidem nu mer. 229. & n. 231. in fine. -  Lex vbi aliquid de nouo inducit cum certis modificationibus, illud reputatur pro forma, vt si forma ipsa a lege tradita non seruetur, actus sit nullus, cap. 99. n. 10. -  Idque magis, vbi in casu contrauentionis decretum irritans apponitur, ibidem n. 11. -  Lex, vel Legislator efficere potest, vt pro non facto habeatur aliquid, quantum ad iuris effectum, siue rei ipsius validitatem; quod exornatur, cap. 105. num. 28. -  Lex noua interpretatur, & declaratur per legem antiquam, cap. 110. num. 32. -  Legis 45. Tauri, noua constitutio ponderatur, atque inducitur, vt ex ea contendatur probari, maioratus succes sorem non pos se repudiare maioratum in fraudem creditorum, cap. 112. numero 17. -  L. qui autem 6 ff. quae in fraudem credit. l. alienationis, §. qui occasione, ff. de verborum significat. cum aliis similibus, decisio quamplurimis exornatur, atque illustratur, eodem cap. 112. numer. 21. in fine. -  Lex noua, tunc sine dubio antiquam corrigit, quando lex antiqua est generalis, noua vero specialis, & illi generali repugnans, & contraria, cap. 95. num. 10. -  Leges, vel statuta antiqua, an, & quando nouis prae sumantur correcta, & mutata, remis siue, ibidem num. 11. -  Argui potest, ex ratione legis nullae, vel reuocatae, cap. 108. n. 7. -  Liberorum vox ad descendentes omnes, tam masculos, quam foeminas refertur, cap. 66. numero vndecimo. -  Et est collectiuum verbum plurium graduum, atque personarum, ibidem n. 12. -  Liberorum verbum, latius quam filiorum protendi, ibidem n. 13. -  Linea vltimi pos ses soris maioratus, omnibus aliis est praeferenda, nec debet fieri transitus de ea ad alias, vsquequo omnes ex illa descendentes finiantur, secus tamen in Capellaniis, c. 67. n. 24. & cap. 91. n. 62. -  Quid etiam, quando linea masculina, aut virorum, seu masculorum vocatur, vbi, & Pelaez a Mieres placitum in proposito adducitur, ibidem numer. 68. -  Lineae, & gradus, & proximitas respectu vltimi pos ses soris, regulas ordinarias in primogeniorum succcs sione, & materia, & alias quascunque, ex voluntate disponentis ces sare, & locum non obtinere, vbi institutor maioratus aliter voluit, cap. 92. num. 33. -  Lineae, & gradus, & proximitatis praerogatiuam in maioratuum succes sione primum locum obtinere, & seruandam es se regulariter; quod exornatur, ibidem n. 35. -  Linea recta primogenitorum, semper censetur vocata in maioratus succes sione in infinitum; ibidem num. 51. -  Linea illius, qui semel ius primogeniturae acquisiuit, caeteris praeferenda est, nec alius admittendus, donec deficiant omnes, qui ex illa proces serint, ibidem n. 52. -  In maioratus succes sione, linea recta debet semper succedi, vt nec succes sio retrocedat, neque de vna linea ad aliam transitus fiat, ibidem n. 55. -  Linea vltimi pos ses soris maioratus consideranda primum est, vt illi, qui ex ea procedunt, caeteris praeferantur, ibidem n. 56. -  Ex lineae testatoris, vel alterius tertij vocatione, aut substitutione, & cum descendentes ex linea, vel per lineam vocantur, vel linea alicuius ad succes sionem inuitatur, coniecturam voluntatis deduci, atque iuridicam interpretationem fieri in casu dubio, cap. 93. num. 1. -  Interpretationis testatoris in casu praedicto, & linearum materiam, & tractarum suscepis se Authores permultos, qui commemorantur num 2. ibidem. -  In maioratuum succes sione, primo consideranda est linea, secundo gradus, tertio sexus, quarto aetas, ibidem n. 3. & num. sequent. -  Linea vltimi pos ses soris, vel eius, in quem maioratus semel intrauit, omnibus aliis praeferenda est, nec debet fieri transitus de ea ad alias, vsquequo omnes ex illa procedentes finiantur, ibidem n. 4. & 9. & sequent. & 16. & seq. -  Linea recta primogenitorum, semper censetur vocata in primogenij succes sione in infinitum, ibidem num. 6. -  Linea, quod non pos sit incipere nisi ab illo, qui succes sionem acquisiuit, siue occupauit, qualiter intelligendum sit, ibidem n. 6. -  Linea vltimi pos ses soris, a linea primogeniti distinguitur, ibidem n. 7. -  Ioann. Gutierrez, quoad primogeniorum succes sionem, & linearum tractatum, & materiam, regulae, siue conclusiones octo principales, & ips ae frequentiores expenduntur, & breuiter commemorantur, ibidem n. 8. -  Prima; de natura primogeniorum es se, vt ipsa de primogenito in primogenitum transeant succes siue in infinitum, & sic quilibet eorum habet propriam vocationem, iure proprio, & non trans mis so; ibidem. -  Secunda, quod in maioratus succes sione, linea recta debet semper succedi, vt nec succes sio retrocedat, nec de vna linea ad aliam transitus fiat, ibidem. -  Tertia, quod linea recta, non ex omnibus, qui ab instituente, seu potius maioratus pos ses sore des cendunt, sed ex ipsis primogenitis, qui gradatim procreantur, tantummodo constituitur, vt inter filios, nepotes, & pronepotes, caeterosque descendentes, primogeniti tantum lineam rectam constituant, & succes siue admittantur, ibidem. -  Quarta, quod linea vltimi pos ses soris consideranda primum est, vt illi, qui ex ea procedunt, caeteris praeferantur, nec transitus fiat ad alias lineas, donec ex ea descendentes finiantur, deinde considerandus est gradus, sexus, & aetas, ibidem. -  Quinta, quod finita linea primogeniti maioris, statim succedit secundogenitus, eiúsque linea, & descendentia, & postea similiter tertiogenitus, ibidem. -  Et filius primogenitus efficit primum caput in linea descendentium, & filius secundogenitus secundum, ac tertius tertium, vt hoc ordine ad maioratus succes sionem admittantur, ibidem. -  Et filius secundogenitus, nunquam dicitur primogenitus, dum aliquis filius, vel descendens a primogenito superest, ibidem. -  Sexta, quod extincta linea recta descendentium, ad lineam primogeniti collateralium, maioratus succes sio pertinere debet, & quomodo primogenitura inter collaterales considerari debeat, ibidem. -  Septima, finita vna linea in succes sione maioratus, non considerari personam proximiorem, sed lineam proximiorem, & in ea linea, quaeri semper primogenitum, ibidem. -  Et primogenitum dici, qui descendit per ipsam lineam rectam ex primogenito, ibidem. -  Octaua, & vltima, quod l. 2. titulo 15. partita 2. quamuis loquatur in succes sione Regni, seruanda quoque erit in succes sione alterius cuiuscunque maioratus particularis Hispaniae, ibidem. -  Ex linea vltimi pos ses soris contentiua, qui procedunt, praeferuntur omnibus aliis, qui ex alia linea sunt, quantumuis ipsi proximiores sint, ibidem n. 9. eodem cap. 93. -  Vbi exornatur text. in cap. primo, de natura succes sion. feudi, & Ludouici Molinae obseruationes nonnullae in proposito ponderantur, ibidem, eodem n. 9. & num. seq. -  Ad qualificandum proximitatem in hac materia, duntaxat attendi debet linea, per quam succes sio deriuatur, & caeterae aliae lineae considerabiles non sunt, ibidem n. 10. -  Linea, quae non causat praerogatiuam succedendi, non attenditur, nec etiam gradus, nec sexus, quando eadem praerogatiuam non causant, ibidem n. 11. & n. 21. -  Linea vna semel admis sa, semper durat admis sio, donec superest aliquis eiusdem lineae, etiam si alij alterius lineae, in pari, vel proximiori gradu exi stant, eodem c. 93. n. 16. -  Quod limitatur, quando id repugnaret voluntati, & intentioni testatoris, ibidem. -  Vel quando clare constat de voluntate, & dispositione testatorum in contrarium, ibidem. -  Vel quando testator metipse aliter disposuit, ibidem. -  Vel natura, aut qualitas in dispositione requisita ita suadet, ibidem. -  Aut ex taciturnitate, siue non reclamatione colligitur tacita quaedam declaratio, siue interpretatio mentis testantium, quod non restrinxerint dispo sitionem ad vnam lineam semel admis sam, ibidem, eodem n. 16. -  Vel quando reperiuntur aliqui specialiter vocati, quia praeferuntur in succes sione, etiam si sint remotioris lineae, & gradus, vbi explicatur text. in l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legat. 2. ibidem num. 17. -  Aut si testator fecit separatim lineas masculorum, & foeminarum, & prius masculos, quam foeminas vocauit, quia tunc attenditur qualitas lineae, & qui eam non habet, non censetur vocatus, sed fit transitus ad aliam lineam, vbi sit masculus, aut persona, quae qualitatem requisitam habeat, ibidem n. 18. -  In linea, vel sexu, quandocunque est prioritas, remotior lineae, vel sexus praefertur cuicumque proximiori posterioris lineae, vel sexus, ibidem n. 22. -  Linea intelligitur de recta, & effectiua, non autem de contentiua, cum testator dixit, & succes siue de primogenito in primogenitum, & subiunxit, donec eius linea masculina durabit, ibidem numero 26. -  Linea ex sententia Hippolyti Riminaldi, a primo vocato constituitur; atque a filio, non a patre, incipit: ibidem n. 27. -  Illi dicuntur es se de linea alicuius, cuius ipse est caput, ibidem n. 28. -  Non autem, qui attinent ex transuerso, ibidem numer. 29. -  Transuersales coniunguntur per duas lineas, ibidem num. 30. -  Linea ex sententia Hippolyti Riminaldi incipit a filiis nominatorum, qui sunt vt stipites, & exemplum datur, ibidem n. 31. -  Linea apud Geometras, est longitudo absque latitudine, cuius extrema sunt duo puncta; ita per metaphoram, linea in arbore consanguinitatis dicitur, quae ab vno ad alium, per quosdam gradus protenditur, ibidem n. 32. -  Ita & linea margaritarum dicitur, quae constat ex pluribus margaritis, ibidem. -  In fauorabilibus, idem de capite lineae, quod de linea iudicatur, eodem c. 93. n. 33. -  Linea duplicis est speciei recta, & inflexa: recta, quae duplex est, ascendens, & descendens: quod est dicere, linea triplex est, ascendentium, descendentium, & collateralium, ibidem n. 34. -  Et lineae mentione facta in dubio censetur de linea recta, non autem de inflexa, quod vtrumque exornatur, ibidem n. 34. -  Linea, quid, & qualiter accipiatur, ibidem numer. 35. -  Linea masculina, quae sit, & quae foeminina, ibidem num. 36. -  Marci Antonij Peregrini, in hac linearum, (de qua agitur) materia, obseruationes, atque resolutiones in medium proferuntur, & de ipsis agitur, ibidem n. 37. vsque ad n. 45. -  Verbum, linea, sumitur pro lineis, ibidem numero 38. -  Verbum singularis numeri plerumque plurale, etiam ex mente disponentis comprehendit, ibidem num. 39. -  Idem es se dicere, quod relinquitur primogenito familiae, ac si diceretur, quod relinquitur primogenitis familiae, ibidem n. 40. -  Linea est nomen collectiuum plurium graduum, & personarum, & totam succes sionem complectitur, ibidem n 41. & supra, n. 35. -  Linea recta attenditur, & semper testatores eam re spiciunt, ibidem n. 42. -  Liberi omnes, vnam lineam constituunt, quia non consideratur linea vniuscuiusque descendentium, qui inter se sunt collaterales, sed caput, ad quod reducuntur, ibidem n. 43. -  Marci Antonij Peregrini locus, sic explicatur, vt aperte ostendatur, ex sententia eiusdem, cum de linea alicuius in fideicommis sis, & maioratibus fit mentio, exponi, accipíque debere effectiue, non contentiue: aliquando tamen ex coniecturis, & facti circunstantiis contentiue accipi pos se, ibidem, eodem c. 93. n. 44. -  Iacobi Menochij in proposito ipso huiusce materiae resolutiones, & placita adducuntur, quae Peregrini sententiae, & resolutioni conueniunt omnino, prove ibi adnotatur; ibidem numero quadragesimo quinto. -  Et ibidem de linea contentiua, & effectiua, & quomodo sumitur in fideicommis sis: ibidem, eodem num. 45. -  Ibidem etiam inquiritur, linea effectiue, & conditionaliter, quomodo accipiatur, & an dicatur deficere, quando masculi nunquam nascuntur, ibidem num. 50. -  Vt scilicet verbum, deficere, verificetur, etiam in non natis, & dici pos sit deficere, quod non fuit, ibidem, eodem n. 50. -  Limitata dispositio extenditur propter adiectam rationem generalem, c. 66. n. 73. -  Locatio facta de omnibus pos ses sionibus, quas Abbatia habet in plano Victonij, comprehendit etiam eas, quas habet in plano S. Chrispoliti, si ita solitae erant ab Abbatibus nuncupari, cap. 62. num. 14. -  Locatio, aut in emphyteusim conces sio rerum Ecclesiasticarum vltra triennium, non vitiatur in totum, sed in exces su tantum, de quo latius remis siue, c. 100. n. 12. -  Loquendi, communis vsus attenditur, & quando non, cap. 153. per totum. -  Ludouici Molinae locus expenditur pro quadam re solutione Authoris, c. 62. n. 118. -  Ludouici quoque Molinae locus, de quo supra, sub n. 119. notatur, c. 89. n. 123. -  Ludouici Mexiae opinio de qua supra, num. 35. in cap. 94. confutatur, atque explicatur, ibidem num. 44. -  Lucrum qui amplectitur, onus autem subire recusat, ferendus non est, c. 64. n. 5. -  M -  M Aiortus, an fiat irreuocabilis ex pacto de non reuocando, cap. 80. in Additione. -  Maioratus bona a Rege Henrico donata pos sidens, si decedat sine liberis, vel aliis descendentibus; bona ipsa ad Regiam Coronam reuertuntur, etiam si fratrem legitimum a primo donatario descendentem relinquat, c. 89. n. 79. -  Ex maioratus institutione, tot substitutiones, seu donationes resultant, quot personae ad eorum succes sionem vocantur, ibidem n. 152. -  Et perinde habetur, ac si vnusquisque specifice, & in indiuiduo vocatus fuis set, ibidem n. 152. -  Sic maioratus succes sio non capitur ab vltimo pos ses sore, sed a primo institutore, capi videtur immediate; ibidem n. 153. -  Bonis iure maioratus a Rege donatis, quilibet succes sor censetur Regis immediatus donatarius, eodem cap. 89. n. 180. -  In maioratus succes sione proximitas tempore mortis vltimi maioratus pos ses soris, seu delatae ipsius maioratus succes sionis, an considerari debeat adeo praecise, vt etiam si ex po st facto nas catur alius, qui si eo tempore natus fuis set, vel iam natus, qualitatem aliquam haberet, quam nunc habet, eum, qui in maioratu succes sit, excluderet; non sit succes sio semel delata, atque acquisita, auocand: cap. 91. num. 1. & per totum. -  Proximior tempore mortis vltimi maioratus pos ses soris conceptus, remotiores iam natos, in maioratus succes sione praecedit, ibidem n. 2. -  Proximitas in maioratibus tempore mortis vltimi pos ses soris, non autem institutoris consideranda est: ibidem n. 4. -  Maioratus succes soris habilitas, seu capacitas tempore mortis vltimi pos ses soris, seu delatae succes sionis inspicitur, ibidem n 5. -  Proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti sunt tempore delatae succes sionis, in maioratibus non attenditur, ibidem n. 6. -  In maioratus succes sione, etiam si tempore mortis vltimi pos ses soris, aut delatae succes sionis, quis proximior sit, id non sufficere, sed a proximiore postmodum nato, atque concepto, praeferendum, excludendúmque es se eum, ad quem semel succes sio delata fuit: eodem c. 91. n. 11. -  Idque ex sententia quamplurimorum; quorum fundamenta expendit, atque ex profes so adducit Ludou. Molina, & fundamentis contrariae partis (quam ipse sustinet) ex proposito quoque satisfacit, responsúmque praebet; ibidem, eodem numero 11. -  Et de veritate vtriusque late inquiritur per totum caput. -  Proximior tempore mortis vltimi pos ses soris, in maioratu irreuocabiliter succedere debet: ibidem num. 12. -  Adeo vt si ex po st facto alius proximior inueniatur, succes sio non sit ab illo auocanda; idque ex sententia eiusdem Ludou. Molinae, cum qua vltimo loco remanet: ibidem n. 12. -  Ad maioratus succes sionem semel admis sius, quia delatae succes sionis, aut mortis vltimi pos ses soris tempore proximior erat, an irreuocabiliter succedere debeat; adeo vt si ex po st facto alius proximior natus sit, vel is, qui nunc habet qualitatem neces sariam, quam tunc non habebat appareat, succes sio non sit ab illo auocanda: eodem cap. 91. num. 18. -  Quemadmodum vltra Molinam, alij quamplures Authores explanauerint, atque resoluerint, ibidem, eodem n. 18. -  De quibus longa serie commemoratio fit: ibidem num. seq. -  Didaci Aluarad. resolutio in hac materia recensetur, ibidem n. 19. -  Pelaez a Mieres in explicatione, atque resolutione dubij illius, vtrum scilicet foemina semel ad maioratum propter defectum masculorum admis sa, si postea masculus superueniat, excludatur ab eo, ibidem n. 20. -  Ludouici Molinae placitis, & resolutioni conuenire omnino; & ipsum Authorem adnotas se nonnulla, quae scitu, & notatu sunt digna, provt ibi obseruatur n. 20. -  Et Mieres eiusdem locus digeritur ibi, & num. 55. & sequent. -  Velazquez Auendani in eo dubio, vtrum scilicet nasciturus, inuitatus ad maioratus succes sionem, qui tempore delatae succes sionis natus non erat, admitti debeat, si postmodum nascatur; sententia & resolutio proponitur, ibidem numero vigesimo primo. -  Et in eodem dubio, in terminis etiam quae stionis propositae per Molinam, Blasij Flores Diaz de Mena obseruationes commemorantur, ibidem num. 22. & inferius n. 53. -  Et nonnulla adnotantur, provt ibi videbitur, & latius num. seq. -  Patris Ludouici Molinae in eodem dubio excitato supra, ex num. 18. obseruationes, atque resolutiones, ex profes so expenduntur, atque ingenue, & dilucide digeruntur, ibidem num. 23. n. 44. & 48. & vide etiam n. 54. -  Ioan. Gutierrez in cons. 1. & 2. placita nonnulla, quae Ludou. Molinae conducibilia sunt, expenduntur: ibidem n. 24. -  Azeuedi etiam, Hieronymi de Ceuallos, & D. Petez de Lara in eodem proposito traditiones recen sentur: eodem c. 91. n. 25. -  Stephani Gratiani, Flaminij Chartarij, Ludouici Casanate, & Michael. Gras si in ipso proposito obseruationes commemorantur, ibidem numero 26. -  Rolandi a Valle, Tiberij Deciani, Ioannis Cephali, & Hippolyti Riminaldi in eisdem articulis scripta conducibilia in medium proferuntur, ibidem num. 27. -  Iacobi Menochij consilia nonnulla expenduntur, quibus eandem resolutionem, quam Molina sustinuit, amplectitur ipse Author, ibidem numero 28. -  Et pro eadem Molinae sententia Iacobi Bere tae, tribus in locis adducitur opinio ibidem numero vigesimo nono. -  Alexand. Raudensis resolutio, Ludouici Molinae sententiae, & resolutioni contraria proponitur, atque enucleatur, provt latius ibi, n. 30. -  Hieronymus Magonius, decisione Florentina 91. in articulo praedicto, qualiter se habuerit, & Ludouici Molinae sententiae an as sentiat, vel dis sentiat, egregie demonstratur: ibidem numero 31. -  Senatus Neapolitani, decisione 169. definitio, de qua longa serie Vincentius de Franchis sermonem instituit, sic explicatur, atque enucleatur, vt Ludouici resolutioni obstaculum, & contrarietatem non faciat, ibidem n. 32. -  Hieronymi Gabrielis, & Ioannis Vincentij Hondedei resolutiones, conuenire omnino eiusdem Molinae sententiae, provt ibi ostenditur n. 33. -  Alciati, Anguis. Panciroli, Albani, & Tornielli placita (quae ipsius Molinae sententiam, & opinionem confirmant (expenduntur, ibidem numero trigesimo quarto. -  Cardinalis Francisci Manticae, & Simonis de Prae tis in ipso proposito, & tractatu huiusce cap. ob seruationes proferuntur, ibidem n. 35. -  Petri Antonij de Petra in eodem dubio, hactenus excitato adnotationes adducuntur, ibidem numero 36. -  Petri Surdi decisione 130. per totam, resolutiones expenduntur, & ita dilucide diluuntur, vt in diuer so casu procedere, nec in terminis excitatis per Molinam locum obtinere, euidenter appareat; ibidem n. 37. -  Eiusdem quoque Petri Surdi in cons. 125. lib. 1. longa serie agitata quae stio proponitur, & ibidem tradita enucleantur, vt Ludouici Molinae placitis non aduersentur; ibidem numero trigesimo octauo. -  Marci Antonij Peregrini in materia huiusce cap. propositiones, atque obseruationes referuntur, & de eisdem agitur, provt latius ibi, numero trige simo nono. -  Author vero, vt vtrumque ipsius Molinae articulum, tam proximioris tempore delatae succes sionis maioratus, semel admis si, quam per alienationem, & contrauentionem admittendi, explicet: nonnulla obseruanda, atque constituenda duxit, quae ingenti, as siduóque studio sic digeruntur, vt absolutam, insignemque prae stent resolutionem, atque explanationem; provt ibi videbitur num. 40. -  Et primo constituit, ingentem es se, & magnam huiusce disceptationis difficultatem, & de ratione, provt latius ibi eodem c. 91. n. 41. -  Secundo constituit, articulum, & disputationem non versari, quando expres sa adest testatoris, in stitutorisve maioratus dispositio; quod singulariter enucleatur, ibidem n. 42. -  Et communes Interpretum doctrinas, atque resolutiones, quando nascituri expresse vocantur, siue expressé vocati censentur, Hispanorum primogeniis non adaptari, euidenter demonstratur; ibidem n. 42. -  Tertio constituit, tacitam, prae sumptámque & coniecturatam testatoris dispositionem, id ipsum, quod expres sa, efficere pos se in hac materia, vt morientium dispositiones in suspenso stare pos sint, & iura postmodum natorum confirmari: quod etiam latius ibi probatur, numero 43. ibidem. -  Atque ex coniecturis Ludouici Molinae sententiam ces sare, concludenter, & quamplurimorum auctoritate, & sententiis ostenditur; ibidem eodem num. 43. -  Ibidem quoque Ludouici Molinae patris Ludouic. Molinae, Velazquez Auendani, & Alexand. Raudensis contrarietas, singulariter expenditur, atque perpenditur, provt latius ibi, & num. 48. eodem cap. 91. n. 44. -  Quarto constituit, Ludouici eiusdem Molinae sententiam indubitanter procedere, quoties maioratus institutio facta, ordinatáque fuerit, vt post mortem vltimi pos ses soris proximior vocetur, proximioresve ad succes sionem suo ordine inuitentur; de quo latius ibi n. 45. -  Et id ipsum dicendum es se, quando ad tempus mortis vltimi pos ses soris maioratus institutor se restrinxerit, siue se restrinxis se ex forma verborum videatur: quod latius comprobatur, atque exornatur: ibidem n. 46. -  Et proponitur alter casus, quando ad succes sionem admis sus, non habebat qualitatem, a testatore, institutoréve maioratus requisitam, & superuenit alter, qui eam qualitatem habet; an ab eo, qui succes sit, auocari debeat, nécne, succes sio: ibidem num. 47. -  Quinto constituit, dubium praecipuum huiusce cap. & quae stionis, hactenus agitatae, versari in terminis, in quibus ipse Molina speciem eiusdem quae stionis proposuit, ibidem n. 48. -  Quando scilicet post mortem vltimi pos ses soris, filij alicuius Tertij (qui non vocatur) ad succes sionem inuitantur, & in defectum filiorum eiusdem Tertij, alij substituuntur: ibidem, eodem n. 48. -  Provt latius ibi; vbi pro vna, & altera parte fortis sima fundamenta expenduntur, ex quibus articulus redditur satis difficilis, & ambiguus: ibidem. -  L. 45. Tauri constitutio, ingeniose, & subtiliter applicatur, atque discutitur: ibidem, eodem numer. 48. -  Et an pro Molina ita fortiter vrgeat, vt ipse existimauit, illustriter, & singulariter excitatur: ibidem eodem num. 48. -  Ac deuique disceptationis eiusdem matura ac diligens resolutio, & deliberatio commendatur: ibidem, eodem n. 48. -  Ac denique pro enucleatione, atque accurata explanatione obseruationum Pat. Ludouic. Molinae, Pelaez a Mieres, Blasij Flores Diaz, & aliorum nonnulla adnotantur, atque traduntur, quae ingenti equidem, as siduóque, & prolixo studio digeruntur: ibidem, eodem c. 91. n. 56. -  Octauo, Author ipse constituit, an verae sint, & procedant de iure illationes, atque obseruationes quatuor praecipuae Pelaez a Mieres, in hac eadem, in qua versamur, disceptatione; vtpote cum ips ae ex antea dictis, & fundamentis illis duodecim per Ludou. Molinam ponderatis pro sua opinione, dependeant: ibidem n. 57. -  Exclusus scilicet a maioratu propter furorem, vel aliam inhabilitatem, si postmodum efficiatur capax, an admittatur, & ius suum recuperet; an vero tempus delatae succes sionis praecise attendi debeat? ibidem n. 57. -  Filij etiam non nati, nec concepti tempore, quo pater a succes sione exclusus fuit, cuius filij ipsi non excluderentur, si nati tunc fuis sent, an postea nati, ad maioratus succes sionem admitti debeant? ibidem num. 58. -  A maioratu quoque si excluditur primogenitus, & vocatur secundogenitus, si maioratus peruenit ad secundogenitum, mortuo vltimo pos ses sore, mortuo primogenito, in eius quoque maioratu succes sit secundogenitus; an alter maioratus, quem cum alio maioratu concurrere noluit in stitutor, ad sequentem in gradu transire debeat, vel a secundogenito retineri? ibidem n. 59. -  Proximitas in maioratus succes sione, vltimi pos ses soris respectu consideratur, ibidem n. 61. -  Vltimi pos ses soris linea omnibus aliis praeferenda est; nec debet fieri transitus de ea ad alias, vsquequo omnes ex illa dependentes finiantur: ibidem num. 62. -  Redintegrationi si locus es set in dubio supra proposito, non modo maximum absurdum, sed etiam perpetua lis, & confusio sequeretur inter omnes de familia institutoris, ac maxime eos, qui proximiori loco succes suri es sent, ibidem numero 63. -  Vbi & locus Ludouici Molinae explicatur, eodem num. 63. -  In maioratus succes sione, linea recta debet semper succedi, vt nec succes sio retrocedat, nec de vna linea ad aliam transitus fiat: cap. 92. numer, quinquagesimo quinto. -  Cum a maioratus, aut vinculi succes sione, ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri facti excluduntur per parentes, Religiosi, Monachi, Moniales, Clerici, & foeminae descendentes, an in defectum aliorum ascendentium, vel etiam inter eos, suo loco, & gradu admitti debeant, ac si exclusi non fuis sent, & vinculi perpetuitas duret: cap. 99. num. 1. -  An vero in vltimo ex descendentibus finiri debeat, & bona libera remaneant; vel saltem transuer salium duntaxat respectu, praelatio eisdem concedi: ibidem, eodem num. 1. Quod egregie, & vtiliter examinatur, atque resoluitur. -  Religiosi, Moniales, Clerici, & foeminae descendentes, quod a succes sione primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum, ex facultate dictae l. 47. Tauri, excludi non pos sint; dum Interpretes huius Regni tradiderunt, ad quem sen sum, siue modum accipi debeant? ibidem numero 2. -  Vbi Telli Fernandez placitum, & obseruationes primo loco recensentur, ibidem n. 3. -  Ludouici etiam Molinae duobus in locis adnotationes referuntur, ibidem n. 4. -  Cui Pelaez a Mieres conuenire omnino videtur, licet non ita dilucide explicet: ibidem, eodem num. 4. -  Et D. Christophori de Paz nouis sima resolutio commemoratur, ibidem n. 5. -  Andreae quoque Anguli, in ipsomet proposito re solutiones expenduntur, ibidem n. 6. -  Et Patris Ludouici Molinae sententia in medium profertur, ibidem n. 7. -  Ioan. quoque Gutierrez locus adducitur, ibidem numero 8. -  Ac denique dubij principalis, hoc capite excitati, egregia admodum, noua etiam & notanda resolutio traditur, provt latius ibi videbitur; eodem cap. 99. n. 9. -  Ad succes sionem primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum, ex facultate l. 27. Tauri, cum Religiosi, Clerici, foeminae, & alij descendentes, non obstante eorum exclusione, admittuntur, an in Tertio tantum, an vero in Tertio, & Quinto etiam simul succedere debeant; si vtrumque simul vinculatum fuerit, nec vnum ab altero separetur? cap. 100. num. 1. & num. sequent. per totum caput. -  Quae stionis propositae supra, num. praecedentibus, vera resolutio traditur; & Quintum a Tertio non separandum, sed in vtroque simul succedendum, defenditur, & comprobatur: ibidem numer. 13. -  Fundamentis duobus, contra sententiam, quam defendit Author, ponderatis supra, vere, & concludenter respondetur: ibidem n. 25. -  Maioratus sui natura indiuidui sunt, nec in eis potest succedere nisi vnus; eodem cap. 100. numer. 17. -  Maioratus, aut vinculum, ex Tertio, & Quinto bonorum, cum instituitur, principalis, & considerabilis magis pars reputatur Tertium; dignior etiam, & potentior, vt ad se trahat Quintum; & efficiat, quod eisdem legibus, & conditionibus gubernetur, quibus Tertium ipsum; Quintum autem minus principalis pars est, & velut acces soria Tertij: ibidem n. 18. -  Sic leges omnes huius Regni, quae de meliorationibus loquuntur, semper nominant prius Tertium, quam Quintum; quod vtrumque exornatur, ibidem eodem n. 18. -  A filiis naturalibus descendentes, an admittantur ad maioratum, ad quem filij ipsi naturales, si viuerent, non admitterentur, cap. 103. num. 1. & num. sequent. per discursum totius cap. -  In maioratuum institutionibus, tot substitutiones, & vocationes resultant, quot personae ad eorum succes sionem vocantur, ibidem n. 9. -  Et inde omnes descendentes, atque ex familia institutoris maioratus procedentes, ex propriis per sonis, & vocationibus succedunt, non ex iure transmis sio: ibidem eodem n. 9. -  Et vnusquisque succes sor censetur institutoris immediatus donatarius, ibidem. -  Nepotes, & alios descendentes legitimos, ab illegitimis filiis procedentes, succedere pos se, & debere in maioratu, ad quem filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur; tametsi pater eorum succedere non pos set: ibidem numero decimo. -  Idque ex sententia quorumdam Authorum, de qua latius num. sequent. ibidem. -  Contra vero ex sententia Authoris, de qua late, vs que in finem cap. vbi contra legitimos, procedentes ab illegitimis, vt ipsi succedere non pos sint, provt latius ibi, eodem c. 103. n. 11. -  Francisci Beccij contra legitimos, ab illegitimis procedentes, vt ipsi admitti non pos sint ad succes sionem, ad quam de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur; fundamenta quinque praecipua concludere, nec diluere vim eorum Authorem metipsum; provt ibi adnotatur; ibidem num. 15. -  Nepotem, aut alium descendentem legitimum, & de legitimo matrimonio natum, non admitti ad succes sionem, ad quam legitimi, & de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur, si pater eius naturalis fuerit, & non legitimus: ibidem num. 16. -  Idque ex sententia Cardinalis Francisci Manticae, & aliorum, provt ibi adnotatur, eodem n. 16. & probatur supra, eodem c. 103. ex num. 11. -  Exclusionis filiorum naturalium a succes sione, ratio praecipua, quae maioratus institutorem excitare potuit, & solet, ita fortiter militare in eius filiis, & descendentibus, quam in ipsis filiis naturalibus, ibidem numero 23. -  Maioratus scriptura perfecta, aut testamentum perfectum interpretatur ex alia scriptura, etiam im persecta, in qua institutor, seu testator exposuit mentem suam: capit. 108. numero decimo tertio. -  Maioratum ex clausula, aut pacto de non reuocando, fieri irreuocabilem; cap. 109. numero decimo nono. -  Maioratus succes sor, si incapax sit, aut efficiatur, bona ad sequentem vocatum deuoluuntur: cap. 110. num. 40. -  Ex maioratuum succes sione, tot substitutiones, seu donationes resultant, quot personae ad earum succes sionem vocantur, ibidem numero 46. -  Maioratus vltimo pos ses sore defuncto, potest sequens succes sor nolle acquirere, siue repudiare maioratum ipsum, in fraudem fisci, aut creditum: cap. 112. num. 19. Quod late num. seq. comprobatur. -  Proximitas vtrum attendatur respectu fundatoris, an respectu vltimi pos ses soris in Capellaniis, ad quas vocantur consanguinei proximiores, & in dotibus, legatis piis, & aliis perpetuo relictis consanguineis: cap. 67. numero vigesimo secundo. -  Et quid in maioratibus, & primogeniis? ibidem, eodem num. 22. Et vide cap. 91. num. 74. & 75. Latius cap. 93. §. 13. -  In maioratuum succes sione primo consideranda est linea, secundo gradus, tertio sexus, quarto aetas: ibidem n. 23. -  Vltimi pos ses soris maioratus linea omnibus aliis est praeferenda, nec debet fieri transitus de ea, ad alias, vsquequo omnes ex illa descendentes finiantur; secus tamen in Capellaniis: ibidem num. 24. -  Maioratus, si institutus sit per viam vinculi particularis, aut anniuersarij, vel Capellaniae, aut iuris patronatus perpetui, absque facultate Regia, verus quidem maioratus est, ac leges omnes Regiae, quae de maioratibus loquuntur, habent locum in eis: ibidem numero vigesimo quinto. -  Et Petri Salazaris opinio contraria confutatur, ibidem num. 26. -  Maioratum perpetuum instituere, vtrum testator, maioratusve, institutor videatur, quamuis alienationis bonorum prohibitionem non adiiciat, si factis aliquibus vocationibus, se ideo di spositionem facere expres serit, vt bona in agnatione perpetuo conseruentur: cap. 93. §. 2. per totum. -  Maioratus perpetuus vtrum institutus videatur, tametsi testator id non expres serit, si bona sua, primogenitis propriae familiae, aut etiam primogenito reliquerit: cap. 93. §. 3. per totum. -  Maioratus perpetuus vtrum institutus videatur, si testator reliquerit bona sua, vt in eis succedatur ordine primogeniturae, etsi institutor id non expres serit. -  Quid si dixerit, quod bona sint in vno solo pos ses sore. -  Aut eorum diuisionem prohibuerit, vel proximiores de parentela. -  Aut si mandauerit, bona transire de vno in alium. -  Vel as sumi nomen, arma, & insignia suae familiae, cap. 93. §. 4. per totum. -  Maioratum perpetuum inter omnes de sua familia, an videatur instituere, qui bona masculis duae familiae reliquit, ita vt vnus eorum, ac proximior succedat, cap. 93. §. 5. -  Maioratus perpetui coniecturam, an inducere videantur verba, de maiori in maiorem, vel de primogenito in primogenitum, vel de haerede in haeredem, vel de masculo in masculum, vel de descendente in descendentem, & alia similia: cap. 93. §. 5. -  Maioratum perpetuum ex coniecturis tacite induci pos se, capit. 93. §. 6. per totum. -  Maioratus bona, vtrum decem, aut viginti, vel triginta, aut quadraginta annorum spatio prae scribi pos sint, vel non? -  An etiam quadraginta annorum, cum titulo, & bona fide prae scriptio sufficiat? vide omnino cap. 93. §. 8. per totum. -  Maioratus bona vtrum immemoriali tempore, aut pos ses sione prae scribantur? vide ibidem. -  Et de attributis immemorialis pos ses sionis, eodem loco traditur. -  Maioratus perpetui coniectura, & institutio, vtrum inducatur, inductáve censeatur ex impositione oneris, aut anniuersarij perpetui, cap. 93. §. vndecimo, per totum. -  Maioratus perpetui coniectura, vtrum inducatur ex vocationibus filiorum, descendentium, aut consanguineorum de gradu in gradum? cap. 93. §. 12. per totum. -  Maioratus pos ses sore viuente, vtrum pos sit quis petere, vt declaretur succes sor post mortem eius? cap. 93. §. 14. per totum. -  Maioratum perpetuum vtrum instituere videatur, tametsi id non expres serit institutor, qui suos indefinite vocauit; capit. 93. §. 15. per totum. -  Maioratum perpetuum instituere vtrum censendus sit is, qui bona reliquit Domui suae, vulgo, a los de su casa, cap. 93. §. 17. per totum. -  Testator, qui ad succes sionem bonorum suorum vocauit consanguineos suos, per verba tractum succes siuum denotantia, an maioratum perpetuum instituere censendus sit, tametsi id non expres serit? cap. 93. §. 19. -  Quid si bona reliquerit; a los de su nombre, y apellido; cap. 93. §. 20. -  Quid si dixerit, se bona relinquere, ad conseruandum, & perpetuandum suum genus, Hispano sermone, su linage; vel vt conseruet Nomen suum; cap. 93. §. 21. -  Quid si posteris, aut posteritati bona reliquerit? cap. 93. § 22. -  Masculorum vocatio solo absque aliis coniecturis, an sufficiat, ad prae sumendum, quod disponens agnationem considerauit? Et de contrariis Scribentium sententiis in proposito; cap. 92. numero 2. -  Masculi ex foemina, masculorum appellatione continentur, quando agnationis ratio habita non fuerit; de quo latius remis siue, cap. 103. num. 6. & num. 12. & 13. & 22. -  Masculi ex foeminis an admittantur ad succes sionem maioratus, ad quam masculi descendentes inuitantur simpliciter? eodem cap. 103. num. 12. -  Et ibidem contra legitimos, ab illegitimis procedentes, in terminis quae stionis supra propositae, ponderatur text. in l. final. C. de naturalibus liberis. -  Ponderantur etiam in ea, omnia, quae contra mas culos ex faemina expendi, ponderaríque solent in articulo superiori; ibidem, eodem num. 12. -  Ex masculini generis conceptione, siue ex verbis masculini generis, voluntatis coniecturam s aepe deduci, atque iuridicam interpretationem fieri in casu dubio, vt aliquando masculinum conci piat foemininum, vel non concipiat; cap. 66. num. 1. -  Siue filiorum appellatione contineantur filiae, ve non contineantur, provt ibi obseruatur; ibidem eodem num. 1. -  Masculinum vtrum concipiat, & contineat foemininum; & an filiorum appellatione, seu nomine, contineantur filiae in testatoris dispositione; dum inquiritur? videndi sunt Authores quamplurimi, qui hoc numero, & sequent. aggregantur, atque commemorantur; ibidem num. 4. -  Nomina communia, aeque masculos, & faeminas comprehendentia, quae sint? ibidem numer. 5. & numero decimo, in fine. -  Masculinum in vltimis voluntatibus, in institutionibus, substitutionibus, legatis, & fideicommis sis, & in his, quae pertinent ad prouisionem, continet faemininum; ibidem num. 18. -  Masculinum regulariter, in quacunque materia & dispositione, continet faemininum, eodem cap. 66. num. 22. -  Sicque in statutis, in sententiis, in contractibus, in rescriptis, in priuilegiis, & in consuetudinibus, & in aliis dispositionibus, ibidem num. 23. -  Et in materia etiam odiosa, distinguendo, an odio sum sit rationabile, vel irrationabile; ibidem numer. 24. -  Faemininum non concipit masculinum, nisi eadem militet ratio, aut mens disponentis; ibidem numer. 25. -  Matrimonij, siue natalium causa, quae spiritualis est, ad iudicem Ecclesiasticum spectat, nec incidenter etiam, coram seculari, vbi haereditatis, & bonorum causa agitur, expediri potest, sed statim est ad Iudicem Ecclesiasticum remittenda, cap. 105. num. 4. -  Quando tantum dubitatur, an matrimonium sit inter aliquos contractum, Iudex secularis competens est, & de meri facti quae stione cog noscere potest, idque ex sententia multorum; ibidem numer. 5. -  Contra vero ex sententia aliorum, & de vera resolutione, latius remis siue ibidem eodem numer. 5. -  Romanus Pontifex in radice matrimonij irrite contracti dispensando, an pos sit efficere, dispen sationem retrotrahi, tanquam si a principio tale impedimentum non adfuis set; & quod legitimatio, etiam quoad bona temporalia, & fideicommis sorum, atque primogeniorum succes siones suum effectum sortiatur? eodem cap. 105. num. 19. -  Et concluditur, stante maritali affectu, cum copula, vel matrimonio de facto contracto, pos se sine dubio Romanum Pontificem remouere tale impedimentum iuris tantum Canonici, & dis pensare in radice matrimonij, indeque oriri legitimitatem filiorum, quoad vtrumque forum, & quoad succes siones, in quibuscunque bonis, & locis, etiam in tertis Imperij; ibidem n. 25. -  Consecutiue quoque praeiudicium Tertij oriri, cui alias succes sio es set deferenda; quod exornatur, ibidem num. 26. -  Dispensatio in radice matrimonij inducitur, quando Romanus Pontifex dispensat, per haec verba, In vestro sic contracto matrimonio remanere valeatis: ibidem num. 29. -  Dispensatio in radice matrimonij, inducitur per clau sulam illam, qua cauetur; Prolem susceptam, si quae sit, & suscipiendam exinde, legitimam decerno, ibidem num. 31. -  Matrimonium in articulo mortis contractum, des peratáque iam salute, validum, & de iure firmum es se: cap. 111. num. 28. -  Et reddere legitimam prolem naturalem antea habitam: ibidem num. 29. -  Atque ita per subsequens matrimonium, in articulo mortis contractum, legitimari filios naturales, antea natos. -  Provt legitimi efficiuntur, quando in bona valetudine contrahitur; ibidem eodem num. 29. -  Legitimati per subsequens matrimonium in articulo mortis contractum, substitutum non excludunt; ibidem num. 30. -  Quoniam in eo ipso fraus prae sumitur; idque ex sententia multorum, qui hoc loco aggregantur, atque commemorantur: ibidem eodem num. 30. -  Meliorationem tertiae partis bonorum suorum faciens, tenetur praecise seruare ordinem, & formam dict. l. 27. Tauri, non solum in substitutionibus descendentium legitimorum, sed etiam illegitimorum, & aliorum, qui in eadem l. enumerantur, c. 98. num. 6. -  Pater meliorans filium, aut descendentem alium legitimum, si in substitutionibus non seruauerit ordinem, & formam legis ipsius 27. Tauri, vtrum melioratio corruat; an vero reducatur ad ordinem & formam ibi prae scriptam? ibidem num. 7. -  In quo dubio eadem distinctio, de qua c. 7. lib. 2. probatur & exornatur, ibidem num. 8. -  Et D. Christophori de Paz conuenientes omnino, & longa serie comprobatae resolutiones proponuntur, quibus latius ibi num. 9. -  Traduntur etiam nonnulla, quae praecitato cap. 7. nec decisa, nec etiam in dubium excitata fuero per Authorem: ibidem eodem num. 9. -  Ac maxime illud memorabile, neces sarium admodum, & quod as siduo occurrere potest; ibidem eodem num. 9. -  Si facta melioratione per viam vinculi, aut maioratus perpetui, filij illegitimi, atque ita naturales etiam, specifice, atque expresse excludantur a succes sione in perpetuum; & legitimi tantum, aut legitimi atque ex legitimo matrimonio nati, tantum inuitentur, an vocationes suppleri, & reduci debeant ad ordinem & formam dictae l. 27. Tauri, an vero eueniente casu, quo naturales iuxta ordinem legis ipsius erat succes surus, dispositio vitietur, ita vt bona libera remaneant in vltimo pos ses sore, & maioratus finiatur; ibidem num. 10. & sequent. -  Taurinae l. 27. constitutio, quatenus de substitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, num restringi debeat ad naturales, qui tempore factae meliorationis nati, conceptíve erant; an vero intelligenda sit indistincte, de filiis naturalibus, etiam postmodum natis, aut conceptis; eodem cap. 98. num. 18. -  Et consequenter, vtrum naturales indistincte prae ferendi sint (quocunque tempore ipsi nati fuerint, & succes sio deferatur) transuersalibus, & extraneis; nec hi admitti pos sint, dum illi extiterint? ibidem eodem num. 8. & sequentibus. -  Promis sione facta de meliorando filium, non ab soluta, nec voluntaria, sed ex aliqua causa, quae adhuc durat, nepos, vel descendens non potest meliorari; cap. 66. num. 70. -  Pactum de non meliorando filium , certo filio, ex aliqua causa praecisa factum, an liget patrem, quoad alios, absque illius filij praeiudicio, ibidem num. 71. -  Pactum de non meliorando filium, an impediat me liorationem nepotis, si verba pacti absoluti, & voluntarij, meliorationi contradicere videantur, quamuis nulla causa causatiua antecedat; ibidem numero 72. -  Pactum de non meliorando filium, purum & absolutum, sine aliqua causa, relatum ad filios, non impedit meliorationem nepotis, vel descendentis, ex sententia Telli Fernandez, ibidem numero 74. -  Contra vero ex sententia aliorum, quae per Authorem probantur; ibidem num. 75. -  Pronominis, meum, & suum naturam, & quid vtrumque significet, & quod tempus demonstret, & an stet demonstratiue, vel restrictiue, & fideicommis sariae substitutioni adiectum, quos demonstret; latis sime quoque explicas se Menochium consil. 106. ex numer. 169. vsque ad numerum 289. cap. 90. num. 9. -  Filia, aut filiae, cum adiecto pronomine, meum, tuum, aut suum, ad succes sionem maioratus, deficientibus omnibus masculis descendentibus inuitantur, de quibus filiabus testator; institutorve maioratus sensis se videatur; cap. 91. numer. 19. num. sequent. maxime num. 30. -  Pronominis, mihi, in substitutione effectus, remis siue; c. 90. num. 10. -  Mixtum non comprehendit simplex, quando habet aliquam qualitatem; cap. 89. num. 160. -  Mixtum non comprehenditur sub simplici, quando dispositio continet praeiudicium Tertij; ibidem num. 161. -  Mixtum comprehenditur sub simplici, quando militat eadem ratio, vel maior; ibidem num. 183. -  Mutuans pecuniam, ad fabricandam domum, vel nauem, vel aliam rem, vel ad eam reficiendam, tacitam adquirit hypothecam, & ius praelationis; provt latius ibi adnotatur, capit. 80. num. 19. -  N -  N Aturales filij an excludant substitutum sub conditione, si grauatus sine liberis deces serit, an etiam in maioratu succedant? vide supra litera F. verbo, Filij, & cap. 82. huius libri. -  Taurinae l. 27. constitutio, quatenus de substitutione, atque vocatione filiorum naturalium loquitur, num restringi debeat ad naturales, qui tempore factae meliorationis nati, conceptive erant; an vero intelligenda sit indistincte de filiis naturalibus, etiam postmodum natis, aut conceptis? cap. 98. num. 18. -  Et consequenter vtrum naturales indistincte prae ferendi sint (quocunque tempore ipsi nati fuerint, & succes sio deferatur) transuersalibus, & extraneis; nec hi admitti pos sint, dum illi extiterint? ibidem eodem num. 18. -  Et in fauorem descendentium naturalium, qui postmodum nati, conceptive fuere, prima ratio expenditur; ibidem num. 19. -  Secunda etiam ratio proponitur; ibidem num. 20. -  Tertia quoque ponderatur, ibidem num. 21. -  Sed & quarta, eáque vrgens admodum consideratur ratio pro eadem parte; ibidem num. 22. -  Obstaculum quoque submouetur concludenter, quod ex verbis eiusdem legis Tauri, fuerat deductum; ibidem eodem num. 22. -  Pelaez etiam a Mieres, & Alphonsi Azeuedi, opinio contraria confutatur, ibidem num. 23. -  Ac denique Ioan. Parladorij locus expenditur, eius que placitum improbatur: ibidem num. 24. -  Nepos non venit appellatione filij, quando dis ponens facit mentionem filij cum aliqua qualitate, quae nepoti non conuenit, cap. 90. n. 2. -  Ex qualitate enim expres sa colligitur coniectura, quod testator noluerit nepotem admitti; ibidem eodem num. 2. -  Filij, vel filiae appellatione, quamuis in materia primogeniorum, vtpote perpetua, & tractum succes siuum habente, etiam nepotes, & caeteri descendentes contineantur, & veniant; cap. 92. num. 20. -  Nepos venit filij appellatione, non quidem ex proprietate sermonis, sed per interpretationem, aut ex coniecturis, cum verisimilis, & prae sumpta mens testatoris ita suadet; ibidem, numer. 13. -  Nepos non venit filij appellatione, quando disponens fecit mentionem filij, non simpliciter, sed cum aliqua qualitate restrictiua ad filios primi gradus, siue quae nepotibus non conueniat; ibidem num. 28. -  Filiorum appellatione nepotes non veniunt, quando testator discretiue locutus est de filiis, & de nepotibus; numer. 31. -  Vel quando extant filius, & nepos; quia dispositio potest verificati secundum sermonis proprietatem, ibidem eodem num. 31. -  Et quando concurrunt duo, quorum alteri dispo sitio proprie conuenit, alteri autem per exten sionem, aut interpretationem; is praefertur, cui proprie conuenit; ibidem num. 32. -  Filiorum appellatione in maioratuum succes sione, vsque in infinitum protenditur, propter naturam, & perpetuitatem eorum, ibidem num. 36. -  Filiorum appellatione nepotes veniunt in his dis positionibus, quae in incertum, aut futurum euentum conferuntur; ibidem eodem cap. 92. num. 37. -  Et quando materia est succes siua, & perpetua, & quae tractum succes siuum sui natura habet, vt in primogeniis, & vinculis perpetuis; ibidem num. 38. -  Et quando dispositio est fauorabilis, & non agitur de inducendo nouo grauamine, sed solum declarari intenditur, quis in vocatione, aut substitutione comprehendatur; ibidem num. 39. -  Vel quando substitutio facta est a communi filiorum ascendente, ibidem num. 40. -  Et vbicunque testator talis es set, cui nepotes cum liberis es sent succes suri; ibidem num. 41. -  Et vbi eadem, & multo fortius si maior militaret ratio in nepotibus, quam in filiis, ibidem numer. 42. -  Ac denique, quando aliquid durum, absurdum, vel irrationabile sequeretur, si nepotes non venirent, ibidem num. 43. -  Filiorum appellatione venire nepotes in primogeniorum succes sione, etiam si adiectum sit, pronomen pos ses siuum, meum, tuum, & suum, vt filius, filiave maior tantum in singulari vocetur, ibidem num 44. -  Nepotem legitimum ex filio spurio, potest auus haeredem instituere, & ei quouis titulo relinquere; cap. 103. n. 2. -  Nepos legitimus ex filio illegitimo, , vt in maioratu succedere valeat, vrgens expenditur fundamentum, & diluitur, infra num. 21. ibidem num. 5. -  Nepotes, & alios descendentes legitimos, ab illegitimis filiis procedentes, succedere pos se, & debere in maioratu, ad quem filij legitimi, & de legitimo matrimonio vocantur, tametsi pater eorum succedere non pos set; ibidem, num. 10. -  Idque ex sententia quorundam Authorum, de qua latius num. sequent. ibidem eodem num 10. -  Contra vero ex sententia Authoris, de qua late vs que in finem cap. vbi contra legitimos procedentes ab illegitimis, vt ipsi succedere non pos sint, provt latius ibi, eodem cap. 103. numer. 11. -  Nepotem, aut. alium descendentem legitimum, & de legitimo matrimonio natum, non admitti ad succes sionem, ad quam legitimi, & de legitimo matrimonio nati, & procreati vocantur; si patet eius naturalis fuerit, & non legitimus: ibidem num. 16. -  Idque ex sententia Cardinalis Francisci Manticae, & aliorum, provt ibi adnotatur, & probatur supra ex num. 11. ibidem eodem num. 16. -  Nepotem ex filia sub voce liberorum comprehendi, cap. 66. num. 17. -  Nepotes, an succedant cum patruo, aut eo excluso, in fideicommis so proximioribus de agnatione relicto a testatore transuersali, cui succedi nequit reprae sentatiue; remis siue, eodem capit. 66. num. 55. -  Donatio facta filiae, & eiusdem filiae filiis, vtrum comprehendat quoque nepotes remis siue; ibidem, num. 56. -  Et ibidem quemadmodum nemen filiorum sit collectiuum, eodem num. 56. -  Nepotes quando veniant filiorum appellatione, late dict. cap. 66. per totum. -  Non entis, nullae sunt caus ae, & nullae demonstrationes; cap. 89. num. 146. -  Nominatio, idem est, quod electio, & est quidam actus extraiudicialis, non proprie contractus, nec vltima voluntas, nec legatum, nec fideicommis sum; cap. 80. num. 2. -  Siue est quaedam voluntatis declaratio informis, quae posita in testamento, habet vim testamenti; posita in contractu, habet vim contractus; ibidem. Et potest probari duobus testibus, ibidem, & infra num. 34. -  Nominatio, aut electio ad emphyteusim, legatum, fideicommis sum, aut quid simile, efficitur irreuocabilis, nec variari potest, ex promis sione, seu pacto de non reuocanda nominatione incerti de incertis, ibidem num. 6. -  Idque ex sententia quorundam; Contrarium ex sententia aliorum, ibidem, eodem num. 6. Et vtraque infra num. 36. eiusdem cap. 80. -  Nominatio, aut electio facta ad emphyteusim, vel quid simile, ex causa onerofa, an maneat irreuocabilis; ibidem numero 7. & vide numer. 40. infra. -  Nominandi, aut eligendi facultas, cum etiam ex contractu competit, an variare liceat, & prima electio reuocari; ibidem num. 10. -  Quod non pos sit, neque admitti debeat differentia inter facultatem competentem ex contractu, vel ex vltima voluntate, iuxta sententiam quorundam; ibidem. -  Contra vero ex sententia communi, quae per Authorem comprobatur, infra num. 18. & 35. & 43. ibidem, eodem num. 10. -  Nominandi, aut eligendi facultas, cum alicui conceditur, verum is, si semel elegerit, aut nominauerit, pos sit iterum nominare, & eligere; atque etiam in personae electione variare, codem cap. 80. num. 18. -  Vbi differentia communis inter facultatem competentem ex contractu, vel vltima voluntate, probatur ibidem. -  Distinguitur quoque, an eligendi facultas ad tempus mortis restricta sit, aut simpliciter conces sa, siue etiam, vt tam in vita, quam tempore mortis, nominatio, seu electio fieri pos sit, provt latius ibi ostenditur; eodem num. 18. & num. 35. -  Nominatio ad emphyteusim, vel quid simile, an habeat vim contractus, vel vltimae voluntatis, ibidem num. 34. de quo etiam supra numer. 2. eiusdem cap. -  Nominatio ad emphyteusim, vel quid simile, an efficiatur irreuocabilis, ex pacto, siue promis sione de non reuocando in casibus, in quibus secundum naturam actus gesti, illa potest reuocari; articulum es se difficilem, & intricatum, de quo supra num. 6. & ibidem num. 36. -  Nominatio facta ex causa dotis, an ratione dotis remaneat irreuocabilis, ibidem num. 40. & supra num. 7. -  Nominatio prima reuocari potest, & variare licet, cum nominandi facultas ex contractu competit, cum Communi; de qua supra num. 18. ibidem numero 43. -  Notario dicenti, etiam in articulo mortis, se fal sum fabricas se instrumentum, non creditur in praeiudicium partis, seu Tertij, cap. 111. numero 16. -  Nouatio an inducatur hodie per delegationem, & & interuentum nouae personae, & quae requirantur, vt vera delegatio dicatur; vide capit. 77. per totum. -  O -  DE Obseruantia, & eius virtute, & effectu, vide omnino, c. 93. §. 7. per totum. -  Oldradi cons. 21. Thema tale est, explicatur latis sime cap. 89. ex num. 15. vsque ad num. 75. -  Oldradi cons. 21. procedere etiam cum testator grauauit proprios filios onere fideicommis si, eodem cap. 89. num. 23. -  Oldradi dictum cons. 21. procedere vbicunque secunda substitutio a prima penderet; secus, quando vtraque ex se subsistit: ibidem num. 25. -  Oldradi idem consilium ex coniecturis, ac prae sumptionibus non procedere, quibus quidem colligeretur testatorem voluis se, onus restitutionis es se repetitum a substitutis, & vocatis; ibidem num. 27. -  Contra vero, ex sententia quamplurimorum Authorum, qui etiam ex coniecturis, & prae sumptionibus ab Oldrado recedi non pos se as seuerarunt; ibidem num. 28. -  Sed communis defenditur, explicatur, atque enucleatur, ibidem num. 29. & latius num. sequent. -  Oldradi dictum cons. 21. in Hispanorum primogeniis, siue in vinculis, & maioratibus perpetuis non procedit; ibidem num. 30. -  Sic sane, non expirat substitutio, pos ses sore cum liberis moriente, sed bona eius ad sequentem vocatum deferuntur, si liberi eius absque liberis moriantur; ibidem eodem num. 30. -  Ex adiectione etiam oneris perpetui non procedit: ibidem num. 31. -  Oldradi consilium locum non habero, quando conditio liberorum priuatiue sit adiecta, non restricta ad certum tempus; quod exonatur, ibidem numero 32. -  Nec etiam quando apparet fuis se consideratum tractum succes siuum, atque ita ex coniecturis colligitur: ibidem num. 33. -  Oldradi cons. 21. ces sare vbicunque testator, non solum conditionis implementum, sed conditio nis effectum considerauit: eodem c. 89. numer. 34 -  Vel vbicunque constare pos set, per simplicem superexistentiam liberorum, testatoris voluntati non es se satisfactum; ibidem num. 35. -  Oldradi decisio cons. 21. sibi locum non vendicat, quando filij in conditione positi, sunt a testatore vocati expresse; quia tunc licet nascantur, & sine filiis decedant, non tamen deficit fideicommis si conditio, sed etiam ipsi eodem onere grauati intelliguntur; idque ex sententia communi: ibidem num. 36. -  Contra vero ex sententia aliorum, de qua latius ibi, eodem num. 37. -  Sed communis defenditur, ibidem numer. 38. & num. sequent. -  Oldradi praedictum consilium non procedere quando vltra primam substitutionem, proximiores agnati vltimo loco substituti reperiuntur, adiecta prohibitione alienationis; ibidem numero 39. -  Vel si testator omnem alienationem, adiecta causa agnationis prohibuis set; quod exornatur, ibidem eodem num. 39. -  Contra vero ex sententia aliorum, qui praefatam coniecturam, ex prohibitione alienationis, vel ex eo, quod proximiores agnati vocantur vltimo loco, deductam improbarunt; ibidem numero 40. -  Sed communis sententia defenditur, atque declaratur, ibidem num. 41. & num. sequent. -  Oldradi consilium non procedit, quando agitur de bonis, quae ad extraneos haeredes transmitti non consueuerunt; ibidem num. 42. -  Vel ex dispositis per testatorem colligitur, quod noluit bona sua ad haeredes extraneos pos se transmitti , per superuiuentiam liberorum, ibidem numero 43. -  Vel vbi disposuit, quod ipsa bona aliquo modo, non transeant extra familiam, ibidem num. 44. -  Vel quando Trebellianicae detractionem prohibuis set; ibidem num. 46. -  Oldradus cons. 21. non procedit, quando dictum fuerit sine filiis, & descendentibus ibidem num. 46. -  Et sic quando verba impropriando, accipi potest augmentatiue, ibidem eodem num. 46. -  Contra vero ex sententia aliorum, qui etiam facta mentione filiorum, & descendentium copulatiue, vel alternatiue; contrarium tuentur: ibidem numero 47. -  Sed communis defenditur, atque declaratur, si mens hoc suadeat, provt latius ibi num. 48. -  Oldradi praecitatum consilium, 21. non obtinere, sed potius limitari debere, vbi apparet, testatorem rationem agnationis habuis se, & in ea bona sua conseruare voluis se; ibidem num. 49. -  Et vbi qualitas masculinitatis repetita fuit; vtrumque ex sententia communi: ibidem num. 50. -  Contra vero ex sententia aliorum, qui nec a ratione agnationis praehabitae, nec qualitate masculinitatis repetitae, nec ex aliis coniecturis a sententia Oldradi recedunt: ibidem num. 51. -  Pro quibus rationes, & iura expenduntur; ibidem numero 52. -  Iacobi Menochij distinctio, seu concordia proponitur, ibidem num. 53. -  Et communis defenditur; placitáque resolutiones Ludouici Casanate probantur, provt latius ibi numero 54. -  Oldradi consilium non procedit, quando testator dixit, quod bona sua transeant de haerede in hae redem; ibidem num. 55. -  Vel bona ad cippum suum deuolui; tunc enim coniectura agnationis conseruandae, etiam desumitur: ibidem num. 56. -  Vel quando testator, vocatis ipsis agnatis, & trans uersalibus, expresse dixit, quod mens, & voluntas sua est, quod bona perpetuo maneant in dictos institutos, & substitutos; ibidem num. 57. -  Vel cum instituis set sibi haeredes aliquos, & eorum filios, vel descendentes, & si dict haeredes decederent sine filiis, substituit: quod explicatur, ibidem num. 58. -  Oldradi consilium non procedit quando testator reliquit bona illustria, & digna quae voluit con seruari perpetuo in agnatione, & familia: ibidem num 59. -  Vel quando vocauit agnatos, deinde agnatorum primogenitos, vel natu maiores: ibidem numero 60. -  Item quando testator vocauit vltimo loco, & in subsidium legitimatos; ibidem num. 61. -  Vel si hoc in aliis partibus declarauit, aut ex vocatione praecedenti colligitur: ibidem num. 62. -  Vel etiam ex geminato grauamine descendentium, ibidem num. 63. -  Item quando testator omnium agnatorum, non autem aliquorum tantum memoriam habuit; ibidem num. 64. -  Oldradi cons. 21. praedictum ces sare vbicunque testator superuiuentes substituis set, quando laici es sent, siue excluduntur Monachi, Religiosi, & Clerici; nam & hoc casu coniectura agnationis conseruandae elicitur: ibidem num. 65. -  Item ex onere ferendi nomen, & arma; ibidem numero 66. -  Vel ex grauamine; ibidem num. 67. -  Vel si alias pos set disponens reprehendi; ibidem numero 68. -  Vel si dispositio remaneret inutilis, aut superflua; quod explicatur, ibidem, num. 69. -  Aut si adsint verba enuntiatiua; ibidem num. 70. -  Vel quando testator transuersales tantum instituit; non vero descendentes & postea transuersales: ibidem num. 71. -  Aut concurrunt simul iunctae plures coniecturae; ibidem num. 72. -  Oldradi praedictum cons. 21. non obtinere, sed potius limitari communiter, quando testator ad plures gradus substitutionum digres sus est, idque ex sententia communi: ibidem num. 73. -  Contra vero ex sententia aliorum, provt ibi adnotatur, & Communis explicatur ibidem num. 74. -  Omis sum non dicitur, quod includitur tacita contrahentium voluntate & mente, c. 86. num. 30. -  Onerari quis potest plus dare, quam accepit, siue grauari in plus, quam honoratus fuerit, in quibusdam casibus, de quibus remis siue, cap. 94. numero 45. -  Ex Opinione testatoris ad interpretationem vltimarum voluntatum, vsque adeo coniecturam colligi, quod vbi agimus de intelligenda, atque interpretanda testatoris voluntate, eius opinionem attendimus, eáque facit ius: c. 102. num. 1. -  Et sic in casu dubio interpretatio fieri debet, non quemadmodum se habet veritas, sed secundum ipsius testatoris opinionem, ibidem num. 2. -  Et magis inspicitur, quod ipse opinabatur, quam quod verum sit; ibidem, eodem num. 2. -  Quia pro vero accipiendum est, quod testator credidit verum es se; ibidem. -  Illudque inspici debet, quod testator cogitauit; ibidem, eodem num. 2. -  Quoniam testatoris dispositio, ab eius opinione substantiam capit, non vero a substantia terminorum; ibidem num. 3. -  Et ideo nec verborum proprietas consideratur, sed opinio testatoris: ibidem num. 4. -  Ex ipsáque opinione testatoris, magis attenditur causa accidentalis; quam naturalis: ibidem numero 5. -  Opinio testatoris magis quam veritas inspicitur, quando ipsa facit valere dispositionem; secus vero si eam destruat; ibidem num. 6. -  Veritas magis inspicitur, quam opinio testatoris, quando ob eam dispositio sustinetur, ibidem numero 7. -  Opinio testatoris non attenditur, quando sequitur aliquid, quod sit contra iuris dispositionem; ibidem num. 8. -  Veritas opinioni, & econtra opinio veritati, quando praeferatur? cum explicatione quorundam iurium: ibidem num. 9. & num. sequent. Vbi sententia Authoris in medium profertur. -  Opinio testatoris attenditur, non veritas, vbi agitur de intelligenda eius voluntate, c. 62. nu. 6. -  Ordo vocationum, & substitutionum, qui in l. 27. Tauri prae scribitur, quoad meliorationem Tertij, praecisus est, & substantialis, & ad vnguem obseruari debet, vt nullo modo praeuerti pos sit, nec alterari; cap. 64. numer. 59. & cap. 98. num 2. & 3. & 4. -  Ordine succes siuo vocati censentur hi, quibus aliquid relinquitur sub nomine familiae, vel cognationis, cap. 67. num. 20. -  Ordine succes siuo, an simul, & semel videantur vocati, quando plures instituuntur, vel substituuntur; vide late cap. 110. ex numer. 1. vsque ad 25. -  Inter personas a testatore vocatas, ordo duplex potest considerari, charitatis scilicet, seu affectionis, & neces sitatis; provt ibi adnotatur, numer. 2. & num. 8. eodem Cap. 110. -  Ordo & forma vocationum, at que substitutionum, de qua in l. 27. Tauri, non procedit respectu meliorationis Quinti, in quo, quodcunque grauamen, etiam in fauorem extraneorum apponi potest; cap. 100. num. 3. -  Vinculum, si fiat ex Tertio & Quinto bonorum, quoad Quintum seruari debet testatoris dispo sitio, etiam contraria decisioni, & ordini d.l. 27. Tauri, nec quoad illud vocationes reducuntur ad ordinem legis ipsius, ibidem num. 4. -  Idque ex sententia And. Anguli, quae inferius improbatur num. 28. & Quintum ipsum a Tertio non separandum contenditur; ibidem, eodem numero 4. -  P -  P Actum de non meliorando filium, certo filio ex aliqua causa praecisa factum, an liget patrem quoad alios, absque illius filij praeiudicio, cap. 66. num. 71. -  Pactum de non meliorando filium, an impediat meliorationem nepotis, si verba pacti absoluti, & voluntarij, meliorationi contradicere videantur, quamuis nulla causa causatiua antecedat, ibidem num. 72. -  Pactum de non meliorando filium, purum, & ab solutum, sine aliqua causa, relatum ad filios, non impedit meliorationem neptis, vel descendentis; ex sententia Telli Fernandez; ibidem numer. 74. -  Contra vero ex sententia aliorum, quae per Authorem probatur, ibidem num. 75. -  Pactum de non alienando, non impedit dominij translationem, cap 80. num. 10. -  Impedit tamen, si Constitutum interuenerit, ibidem num. 21. -  Aut specialis hypotheca eius rei, quae prohibetur alienari, pacto de non alienando iungatur, eodem cap. 80. num. 22. -  Vel etiam generalis ex sententia quorumdam; Contra vero ex sententia multorum, qui specialem requirunt, ibidem num. 23. -  Pacta contrahentium, cum aliquid operantur contra naturam actus, stricte intelligi debent, c. 86. num. 12. -  Pactum appositum in locatione intelligi debet, secundum locationis naturam; ibidem num. 21. -  Et inde, licet contractus ex conuentione legem accipiant, & ex pacto veniant quaedam, quae non veniunt, ex natura contractus: -  Attamen pactum, per quod fit remis sio mercedis, intelligitur, quando damnum est intolerabile, ex natura contractus locationis, ibidem eodem num. 21. -  Vnde etiam stante pacto, non est locus remis sioni, nisi damnum probetur intolerabile, ibidem eodem num. 21. -  Provt haec omnia, & alia similia, late & eleganter comprobauit, atque exornauit Petrus Surdus in consil. 34. ex numer. 24. vsque ad numer. 42. lib. 1. -  De quo latius commemoratio fit, provt ibi videbitur, eodem num. 21. -  Parentes libere pos sunt de Quinto bonorum disponere, illudque in vita donare, vel in morte relinquere, cui voluerint; quia non est legitima filiorum, cap. 100. num. 2. -  Parentes si relinquant extraneo Tertium bonorum, aut aliquid vltra Quintum; reducitur legatum ad Quintum, & in exces su vitiatur: ibidem numer. 8. -  Pater licet filium in legitima grauare non pos sit, tamen in aliis rebus vltra legitimam grauare potest de iure, & si poenam adiiciat, tunc filius contraueniendo, poenam incurrit, cap. 64. numer. 11. -  Et idcirco si contra praeceptum testatoris, filius alienet, licet alienatio valida sit intra mensuram legitimae, respectu aliorum bonorum fideicommis so locus erit ad fauorem substituti; ibidem eodem num. 11. -  Nam etsi prohibitio alienandi, non impediat, neque annullet alienationem, quae facta est intra legitimam; tamen operatur, quod alienans incidit in poenam appositam a testatore, priuationis scilicet bonorum quae testator poterat non relinquere ibidem, eodem num. 11. -  Pater cum non teneatur filio quicquam relinquere vltra legitimam, potest relinquendo vltra legitimam adiicere rei suae illam legem, quae sibi magis placuerit; ibidem, num. 12. -  Pater meliorando filium sub conditione, vt tertia & quinta pars bonorum suorum, & legitima filij simul perueniat iure primogenij ad posteros, sicque cum Tertio & Quinto vinculum perpetuo remaneat, an conditio seruari debeat, etiam res pectu legitimae, vt Tertium, & Quintum filius consequatur; ibidem, num. 17. -  Quod si filius conditioni parere noluerit, Tertium & Quintum amittat, ex sententia quorundam; ibidem, eodem num. 17. -  Contra vero ex diffinitione Senatus Hispalensis in casu proposito, quae egregie, & notanter comprobatur; ibidem num. 18. & num. sequent. vsque in finem cap. -  Pater, qui alia bona vltra legitimam filio relinquit, si filium ipsum in legitima grauauit, vtrum poe nam priuationis eorum in casu contrauentionis apponere pos sit, idque ad explicationem illorum, quae scripta, atque adnotata fuere supra, ex numer. 10. vsque ad num. 15. eodem cap 64. n. 58. -  Pecuniae, quibus arma comparantur, & etiam fortalitia defenduntur, reconditae in eis, ac destinatae ad id, an efficiantur maioratus, cap. 62. num. 54. -  Pecunia destinata ad emptionem praediorum, non habetur pro re immobili, ex sententia veriori; ibidem, num. 65. -  Perfectum, non dicitur, quod est in proxima dispo sitione ad perficiendum, vbi facti es sentia requiritur, secus vbi animi solius consilium consideratur, cap. 62. num. 83. -  Personae qualitas, tam disponentis, quam eius in cuius fauorem dispositio fit, attenditur, pro interpretatione, & coniectura voluntatis ipsius, cap. 84. fere per totum, vbi late. -  Petitio haereditatis prae scribitur triginta annis de iure Codicis, & quomodo de iure Praetorio, cap. 94. num. 17. -  Pignus, vel hypothecam habens, vel aliud ius in re, si patiatur, rem ipsam vendi, ius suum remittere videtur; cap. 89. num. 116. -  Poenae priuationis a testatore in casu contrauentionis, aut inobedientiae, impositae, tractatus, & effectus pendet omnino a voluntate testatoris, tam respectu priuationis, quam translationis, cap. 94. num. 1. -  Voluntas testatoris separat conditionem a poena ibidem num. 2. & infra numer. 18. Et sufficit voluntas ex coniecturis declarata. -  Poenae nomine an licuis set apud Iureconsultos, siue iure Digestorum legare, etiam si in eo, quod te stator fieri voluit, nulla es set turpitudo, ibidem, num. 3. -  Vbi diuers ae non modo, sed etiam contrariae sententiae in medium proferuntur; & agitur de intellectu l. 1. ff. de his, quae, poenae causa relinquuntur, & l. vnicae, C. eodem tit. & § fin. Instit. de legat. ibidem, eodem num. 3. -  L. etiam primae, cum sequent. ff. de penu legata, & l. multa 6. & l. in testamento. 27. ff. de condit. & demonstrat. ibidem, eodem num. 3. & num. 7. & 9. -  Et pro vera articuli interpretatione, sex principaliter Author obseruat, quae suo ordine recensentur, ibidem, eodem num. 3. -  Prima obseruatio, Iureconsultorum tempore quorum responsis vtimur, poene nomine relinqui non potuis se; ibidem, num. 4. -  Et ius illud Iustinianum sua noua constitutione emendas se; ibidem, eodem numer. 4. -  Secunda obseruatio, deceptos iuris Interpretes, qui Iustiniani constitutionem, & emendationem, ad mediam iurisprudentiam, siue ad ius illud, quod ante tempora Iureconsultorum vigebat, retulerunt, provt latius ibi, num. 5. -  Tertia obseruatio, ante tempora Iustiniani, quare poenae nomine relinqui non potuis set, hodie vero pos sit ex noua eiusdem constitutione; ibidem, num. 6. -  Quarta obseruatio, Iureconsultorum tempore, poe nae nomine relinqui non potuis se, quando duntaxat coercendi haeredis causa relinquebatur; secus vero si testatoris, vel legatarij causa id fieret: provt latius explicatur; ibi, n. 7. -  Quinta obseruatio, Cumani distinctionem, (quam Recentiores nonnulli probarunt) ad modum numero praecedenti dictum explicari, accipíque pos se, provt latius ibi adnotatur; ibidem n. 8. -  Sexta & vltima obseruatio, ad explicationem l. 1. ff. de his quae poenae nomine relinquuntur, ibidem n. 9. -  Testator potest adiicere conditionem, vel modum suae dispositioni, & vbi illis locus non est, transferre in alium haereditatem suam, ibidem, n. 10. -  Potest etiam sub conditione, & priuationis poe na, haeredibus suis, aut succes soribus & vocatis, onus quodcunque aut grauamen imponere, contrauenientésque haereditate, aut succes sione priuare, sicque apponere poenam priuationis ipsi inobedienti ad commodum, & beneficium alterius obseruantis, ibidem n. 11. -  Idque directo antequam sit adita haereditas, & post aditam, per fideicommis sum, ibidem. -  Et poenae huiusmodi, & translatio iusta, & honesta, & valida est, & omnino seruanda, ibidem. -  Etiam in foro animae, ibidem. -  Quia non adimplens voluntatem defuncti, succes sioni renuntiare videtur, & excludi debet, ibidem. -  Et conditiones iustae & honestae (quaecunque sint) ab haeredibus, & succes soribus seruandae sunt; & non seruantes, a succes sione priuandi, ibidem. -  Sic conditio as sumendi cognomen & arma te statoris, continet praeceptum honestum, validum, facile, & voluntarium, & praecise obseruandum est, ibidem. -  Provt haec omnia latius exornantur, & multorum iuris Interpretum authoritate, & sententiis comprobantur per totum numerum ibidem. -  Expenditur quoque Francisci Bursati consilium 167. l. 2. vbi late de obligatione, qua haeres, aut obligatus adstringitur, adimplendi ea, quae te stator disposuit, & quando cadat, & haereditatem amittat, non adimplens onera sibi iniuncta, ibidem. -  Poena etiam amis sionis haereditatis quando committatur, & incurratur, vel ab ea quis excusetur, ibidem. -  Et an monitio neces saria sit, & morae purgatio admittatur, ibidem. -  Rursus, an valeat donatio facta in poenam reuocationis testamenti, codicillorum, vel alterius, vltimae voluntatis, de quo eleganter, & late Petr. Surd. in consil. 348. lib. 3. ibidem, eodem num. 11. c. 94. -  Ademptio, siue translatio haereditatis, succes sionis, vel legati, an in vim poenae fieri pos sit, etiam quando pendet a facto, & inobedientia Tertij, ibidem n. 14. -  Vbi quatuor principales Doctorum sententiae commemorantur, ibidem eodem n. 14. -  Peregrini resolutiones expenduntur, Menochij etiam, Surdi, & aliorum placita, in medium proferuntur, ibidem eodem n. 14. -  Et eiusdem Menochij obseruationes in consil. 78. lib 1. noue & vere explicantur, ibidem n. 15. & num. sequent. -  Poena quomodo distinguatur a conditione, siue ademptio quando videatur inducta per modum conditionis, & quando per modum poe nae, ibidem n. 18. & num. sequent. -  Vbi ante omnia praemittitur, & pro certo supponitur, id de quo supra, eod. c. 94. n. 2. quod voluntas testatoris separat conditionem a poe na, & e contra; ibidem. -  Atque ita ex voluntate diiudicandum, an poena, an conditio sit, ibidem, eodem n. 18 & num. sequent. -  In dubio autem, an prae sumatur poena, vel conditio, atque ita dispositio testatoris interpretetur in vim conditionis, sic declarandum , atque explicandum, provt explicatur per discursum totius numeri, ibidem, eodem n. 18. -  Vbi ex profes so agitatur, an aliquod praeceptum praeces sis se oporteat, vt dispositio, seu ademptio in vim poenae facta censeatur, ibidem. -  De aliis etiam, ex quibus poena, aut conditio dignoscitur in proposito; ibidem, eodem numer. 18. -  Priuatio, & amis sio haereditatis poena, est, ibidem num. 19. -  Ad quam nemo agit, nisi liquido probet dolum, & culpam contrauenientium, ibidem n. 20. -  Et in materia exclusiua, priuatiua, & punitiua, illud, quod non est expres sum, non inducit priuationem, seu punitionem: ibidem n. 21. -  Idcirco poena per testatorem adiecta, debet stricte interpretari, quantum fieri potest, & in dubio debet excludi, non autem extendi, etiam si. tractetur de fauore Ecclesiae, ibidem num. 22. -  Nec egreditur limites casus, & personas, in quas dirigitur; quia in poenis a persona non receditur, ibidem n. 23. -  Vsusfructus omnium bonorum legatum, vxori, vel alteri, a marito filios legitimos habente, relictum, & in poenam contrauentionis, aut molestiae, vxori eidem illatae, quintae partis bonorum; vtrum de iure subsistere debeat, necne; & an contineatur sub decisione, aut exceptione l. vnicae, C. de his quae poenae nomine, ibidem n. 25. & multis num. sequent. -  Praecepto a iure improbato, non obtemperans, non delinquit, nec poenam incurrit, ibidem num. 32. -  Poena adiecta non tenet, quando principalis di spositio est a lege prohibita, ibidem n. 33. -  Posterorum appellatione, qui contineantur, & veniant? c. 93. §. 22. -  Praedilecta aliqua persona, videntur quoque prae dilecti eius descendentes; quod declaratur, cap. 92. n. 60. -  De Prae scribenda qualitate bonorum duntaxat, cum agitur, an scilicet bona sint talis, vel talis qualitatis, quadraginta anni sufficiunt: cap. 89. n. 235. -  Prae sumptio sumitur ex natura personae, actus, vel rei, cap. 85. n. 2. -  Prae sumptio, & coniectura ducitur a forma, seu modo, & qualitate rei: ibidem, n. 3. -  Prae sumptio illa regulariter, atque in dubio sumenda, qua dicamus, hominem prae sumi salutis aeternae memorem; tum maxime quando in extremis agit, aut laborat; & ideo verum dicere: cap. 111. n. 2. -  Quoniam maior morientium pars nititur ab hoc seculo migrare sine onere conscientiae: ibidem eodem n. 2. -  Prae suppositum in testamentis & vltimis voluntatibus, & in aliis etiam dispositionibus sem per fit, ac factum censeri debet de terminis habilibus, c. 83. n. 1. -  Verba, quae prae supponunt aliquid, regulariter non disponunt super supposito, nec prosunt ad probationem; quod exornatur, ibidem numer. 2. -  Verba prae supponentia, disponunt, quando aliquid venit per neces sarium antecedens, vel consequens ad id, quod est prae suppositum: ibidem n. 3. -  Quod exornatur: & Petri Surdi in cons. 402. ex n. 26. vsque ad n. 30. lib. 3. locus ad literam recensetur, & commemoratur: ibidem eodem n. 3. -  Ex prae supposito, siue ex verbis, quae prae supponunt, etiam in casibus, in quibus non disponunt, coniectura, & interpretatio voluntatis testatoris deducitur, ibidem n. 4. -  Prae suppositum est semper verificandum, ad hoc, vt habeat locum dispositio, quoties testator, aut lex, vel statutum, aut alius quilibet vnum disponit, & alterum prae supponit: quod exornatur, ibidem n. 5. -  Et ibidem quod qualitas non potest es se sine subiecto. -  Prae suppositum, licet non verificetur, tamen valet dispositio, quando illud suppositum sit ratione frequentioris vsus, & sumus in materia fauorabili ad tollendas fraudes: ibidem numer. 7. -  Primogenitus, & natu maior, an idem sint, siue primogenitus quis dicatur? Primogeniti etiam filius, an dicatur primogenitus? c. 93. §. 1. -  Secundogenitus quoque, an mortuo primogenito in vero statu primogeniti reponatur, ita vt dispositio de primogenito loquens in secundogenito verificetur; c. 93. §. 1. per totum. -  Principem donare, & alienare pos se ciuitatem aliquam, vel oppidum, vel castrum, dummodo non sit in magnum detrimentum Principatus, & ditionis suae; quod latis sime explicatur, atque defenditur per Menoch. c. 89. n. 85. -  Qui ipse fundamenta adducit quamplurima, & contrariae partis fundamentis respondet, ibidem eodem n. 85. -  Et ex causa remunerationis seruitiorum, multo magis certum est, Principem id efficere pos se, & oppida, siue bona sui Principatus donare; ibidem n. 86. -  Principi as serenti se ob benemerita donare creditur, ibidem n. 90. -  Ob benemerita pos se Principem rem vnius alteri donare, & as signare, ibidem n. 88. -  Donatarij merita non debent neces sario aequiualere rei donatae a Rege & Principe, ibid. n. 89. -  Vbi etiam explicatur, quid iuris sit in aliis priuatis, ibidem. -  Donatio ob benemerita, & seruitia facta reuocari non potest a Principe concedente, vel ab eius Succes soribus; sicuti nec priuilegium reuocatur: ibidem n. 91. & provt num. sequent. adnotatur. -  Donatio perfecta, a Principe facta, non potest ab eo modificari, & restringi: ibidem n. 92. -  Potest tamen, ex causa publicae vtilitatis, vel lege generali; provt ibi exornatur, & obseruatur: eodem c. 89. n. 93. -  Princeps vtitur iure communi, & consideratur vt priuatus in contractibus onerosis, atque ex illis efficaciter obligatur; quod exornatur: ibidem n. 111. -  Cum Principe qui contrahunt, Principali autho ritate circunscribi non debent, ibidem numer. 118. -  Priuilegium a Principe conces sum, intelligendum est sine praeiudicio tertij; quod exornatur, ibidem n. 135. -  Princeps per legem generalem auferens ius quae situm alicui, non tenetur ei satisfacere de aequiualenti pretio: ibidem n. 178. -  Princeps ex causa publicae vtilitatis alterate, & mutare potest vocationes, ac substitutiones, ex quibus aliis erat acquisitum ius succendendi; ibidem n. 182. -  Alienationes & donationes, in damnum Regiae Coronae, & Regni factas, etiam cum iuramento, reuocare, ac modificare pos sunt Principes, , ibidem n. 196. -  Princeps non potest derogare iuri substitutorum, absque eo quod vtatur clausula Ex certa scientia, seu de plenitudine potestatis, c. 106. n. 14. -  Princeps non potest derogare iuri, etiam in spe, ex contractu competenti, ibidem n. 17. -  Princeps etiam ex potestate absoluta non potest tollere ius competens ex contractu, etiam inter subditos, ibidem n. 22. -  Causa publica requiritur, vt Princeps pos sit auferre ius in spe competens ad maioratus succes sionem, & quod prae stetur bonum cambium; ibidem n. 23. -  Causa publica requiritur, ad hoc, vt Princeps pos sit filium in praeiudicium vocatorum ad maioratus succes sionem legitimare, ibidem num. 24. -  Opinio dicentium, Principem etiam absque cau sa, & citatione substitutorum, pos se iuri sibi ad maioratus succes sionem in spe quae sito praeiudicare, taxatur: ibidem n. 28. -  Princeps an tollere pos sit ius alteri quae situm, de prae senti, vel in praeteritum, c. 67. n. 44. -  Probationes factae in causa summaria, non probant in plenario, c. 104. n. 35. -  Probationes in iudicio summario factas, in plenario iudicio fidem non facere, vt dictum fuit n. 35. pos se tamen in iudicio plenario reproduci, & repeti; ibidem n. 42. -  Probationes plenariae in summario iudicio factae, an probent in secundo iudicio, in quo plenaria cognitio requiritur, ibidem n. 43. -  Prohibitio de non alienando per testatorem facta, quae regulariter nulla causa adiecta non valet, quemadmodum ex qualitate rei vestiatur, ad Glos s. in l. quoties C. de fideicommis. cap. 85. num. 15. -  Promis sio indemnitatis intelligitur secundum naturam actus, c. 86. n. 22. -  Promis sio facta a pluribus, intelligitur pro virili, etiam si in fine dicatur, quod ipsorum quilibet in solidum promittit obseruare promis sa; ibidem n. 23. -  Promis sio indemnitatis, est stricti iuris, & in ea omis sum habetur pro omis so; ibidem num. 25. -  Promis sio indemnitatis in dubio interpretatur contra stipulantem: ibidem n. 27. -  Promis sio haeredis de soluendo legatum, item & testamenti approbatio, est intelligenda iuxta naturam rei, & saluo iure, & beneficio inuentarij: eodem c. 86. n. 49. -  Nisi ex verbis aliud colligatur; quod exornatur, ibidem eodem n. 49. -  Promis sio quaelibet secundum naturam verborum, quibus fuit concepta, est intelligenda; ibidem n. 54. -  Promis sione facta de meliorando filium causa matrimonij, si filius moriatur cum liberis, an vnus ex eis pos sit eligi ad meliorationem; c. 67. n. 44. -  Et ibidem, an promis sio facta causa matrimonij, de melioratione Tertij & Quinti titulo maioriae; vel de maioratu, cum facultate Regia, vel absque illa ex consensu filij, vltra Tertium & Quintum instituendo, mortuo parente, vel filio, ante quam maioratus institueretur, & fieret, ac si fuis set facta reputetur? ibidem eodem num. 44. -  Vbi etiam, an regulariter promis sio de aliquo dando, vel faciendo, pro facto ipso, seu obligatione habeatur, vt circuitus euitetur; & an decisio l. 22. Tauri, in secunda sui parte, procedat etiam in promis sione de maioratu cum facultate Regia instituendo vltra Tertium & Quintum: ibidem. -  Deinde consensus filij super onere, vinculis, & grauaminibus in legitima appositis, vel eius renuntiatio vtrum noceat aliis, nécne, ibidem. -  Rursus restitutio in integrum, an concedenda sit haeredi minoris defuncti; ibidem. -  Praeterea facultas Regia num concedi valeat, vt in persona filij vnici primogenium institui pos sit, idque etiam in praeiudicium iuris alteri quae siti? Et an Princeps tollere valeat ius in spe tantum acquisitum? Denique confirmatio maioratus absque Regia licentia facti, vtrum valeat, si post mortem institutoris eiusdem concedatur: ibidem. -  Et quid si institutor in ipsius maioratus institutione, petiit a Principe, vt ipsum confirmaret? ibidem. -  Vbi quorundam casuum. qui post peractum scriptúmque istud caput, occurrerunt (ac ideo summarium latius confectum non est) & admodum practici, atque neces sarij sunt as sidue, egregia admodum atque notanda Authoris resolutio proponitur, quamuis huiusce capitis disputationi non conueniat omnino: eodem cap. 77. n. 44. -  Proximiores censeri in dubio vocatos in omni di spositione, eodem c. 67. n. 19. -  Proximiores vtrum attendantur respectu fundatoris, an respectu vltimi pos ses soris, in Capellaniis, ad quas vocantur consanguinei proximiores, & in dotibus, legatis piis, & aliis perpetuo relictis consanguineis? ibidem n. 22. -  Et quid in primogeniis, & maioratibus? ibidem. -  Proximiores qui exclusit, quod remotiores excludere velle multo magis videatur: c. 84. n. 39. -  Vel quod remotiores melioris conditionis es se non debeant, quam proximiores, vulgatissimum Doctorum axioma, siue argumentum, an, & quando procedat? ibidem, eodem n. 39. -  Proximiores tempore mortis vltimi maioratus pos ses soris conceptus, remotiores iam natos in Maioratus succes sione praecedit, c. 91. n. 2. -  Proximior tempore mortis vltimi pos ses soris in maioratu irreuocabiliter succedere debet. -  Adeo vt si ex po st facto, alius proximior inueniatur, succes sio non sit ab illo auocanda: eodem cap. 91. num. 12. -  Idque ex sententia Ludouici Molinae, cum qua vltimo loco remanet, ibidem. -  Proximitas in maioratibus, tempore mortis vltimi pos ses soris, non autem institutoris, consideranda est, ibidem n. 4. -  Proximitas illorum, qui nec nati, nec concepti sunt tempore delatae succes sionis, in maiorati bus non attenditur: ibidem n. 6. -  Tempus mortis vltimi pos ses soris, quoad proximitatem in patronatibus, anniuersariis, feudo, atque emphyteusi, ac fideicommis so iure maioratus relictis, considerandum est ibid. n. 13. -  Proximitas in maioratus succes sione vltimi pos ses soris respectu consideratur ; eodem c. 91. n. 61. -  Prae scriptio in rebus maioratus an procedat, cap. 93. §. 8. per totum: & ibi de immemoriali, & eius attributis. -  Pupillus absque tutoris authoritate obligari non potest, cap. 107. n. 49. -  Pupillus etiam opulentam haereditatem absque auctoritate tutoris adire, aut suscipere non potest; ibidem n. 50. -  Q -  Q Valitas, & conditio personae facit, vt a propria verborum significatione, ad impropriam transeatur, cap. 84. n. 9. -  Voluntas disponentis, ex qualitate personae ipsius declarationem, coniecturam, atque interpretationem recipit, vt plus, aut minus in dispositione veniat; ibidem n. 12. -  Vel vt sic, aut sic; strictéve, aut late; aut plus, minúsve fauorabiliter accipiatur; aut denique diuersimode dispositio intelligatur: ibidem, eodem num. 12. -  Atque ita qualitas testatoris plurimum facit ad coniecturandam voluntatem eius: ibidem. -  Conces sio enim, seu dispositio intelligi debet secundum qualitatem personae concedentis, seu disponentis: ibidem. -  Qualitas sine subiecto es se non potest: c. 89. n. 147. -  Ex qualitate a testatore expres sa, aut in persona eorum, qui in futurum succes suri sunt, vel ex dispositione aliquid habituri requisita; voluntatis testatoris eiusdem coniectura deducitur, atque in casu dubio fit iuridica interpretatio: cap 90. n. 1. -  Adeo quod ex qualitate ipsa adiecta declaretur, & etiam aliquando extendatur, aliquando vero restringatur dispositio: ibidem. -  Qualitatem enim adiiciens declarare videtur: ibid. -  Nepos non venit appellatione filij, quando dis ponens facit mentionem filij, cum aliqua, qualitate, quae nepoti non conuenit: ibidem n. 2. -  Ex qualitate enim expres sa colligitur coniectura, quod testator noluerit nepotem admitti: ibid. -  Qualitas a testatore requisita, & expres sa, si non adsit, aut non verificetur; dispositio non verificatur: ibidem n. 3. -  Et qualitate ipsa deficiente, deficit & actus, sub ea qualitate confectus: ibidem n. 4. -  Qualitatis alicuius causa, quando dispositio est inducta, haec ipsa qualitas ades se debet tempore, quo dispositio ad effectum perducitur, & sic tempore succes sionis: ibidem n. 5. Et vide infra, ex n. 16. & n. 21. -  Qualitas cum adiicitur, vt adsit certo tempore; non alias satisfactum erit, quam si reperiatur ades se eo tempore: ibidem n. 6. -  Qualitas qualificat omnia, quae in dispositione reperiuntur: ibidem n. 7. -  Generali vocatione plurium sub aliqua qualitate admis sa, an qualitas illa ades se debeat omni tempore, conditi scilicet testamenti, mortis te statoris, venientis casus succes sionis: ibid. n. 8. -  Vel sufficiat, quod adsit. vno solo tempore, ex relatis tribus: ibidem. -  Vbi etiam de conflictu eorum, quorum vnus habet qualitatem requisitam tempore conditi testa menti solum; alter vero solum tempore mortis, aut tempore delatae succes sionis: ibidem, eodem num. 8. -  Et de his omnibus commendatur Menochius, in cons. 106. ex num. 1. vsque ad num. 358. lib. 2. vbi latis sime, & egregie admodum, ibidem. -  Sub aliqua qualitate cum testator ad sui succes sionem, vocationes, & substitutiones fecit, qui contendit se ad succes sionem admittendum fore, duo probare debet, & quod habeat requisitam a testatore qualitatem, & quod ipse eorum vnus sit, quos testator vocauit: eodem c. 90. n. 11. -  Actus quando aliquam qualitatem requirit, & actus, & ipsa qualitas interuenire debet: ibidem num. 12. -  In omni actu, materia, & dispositione, qualitas a lege, vel statuto, vel ab homine requisita, debet ante omnia verificari: quod exornatur, numer. 13. & seq. ibidem. -  Actus, vbi cum certa qualitate requiritur, non sufficit actum probare, nisi etiam qualitas probetor, ibidem n. 14. -  Statuto aliquid circa personam disponente, cum certa qualitate, non sufficit personam ades se, nisi cum qualitate illa adsit: ibidem n. 15. -  Qualitatis alicuius causa, quando dispositio est inducta, quo tempore qualitas ades se debeat, & an perseuerantiam requirat, cum inquiritur; tres casus principales distinguendos es se: ibidem n. 16. -  Primus est, quando qualitas est adiecta per modum caus ae finalis; ibidem n. 17. -  Quae in dubio non prae sumitur, maxime in vltimis voluntatibus: ibidem n. 17. -  Secundus est casus, quando qualitas est adiecta per modum existentiae, & fundamenti: ibidem num. 19. -  Tertius est casus, quando qualitas adiicitur dis positioni per modum demonstrationis: ibidem numero 20. -  Quod latius hoc numero explanatur, & Iacobi Menochij placita in proposito recipiuntur: ibidem n. 20. -  Qualitas a testatore expres sa, & ad succedendum requisita, praecise ades se debet eo tempore, quo succes sio defertur, aut dies succes sionis, siue vocationis venit: ibidem n. 21. -  Nec sufficit, eam antea extitis se, si tunc ces set; nec etiam postea superuenire, cum tempore delatae succes sionis interuenire debeat: quod exornatur eodem n. 21. -  Qualitas adiecta verbo, intelligitur secundum tempus verbi: quod exornatur, ibidem n. 22. -  Nec antea locum habere potest, quam dispo sitio verbi (nempe succes sio) locum habeat, ibidem num. 23. -  Vnde si qualitas succedendi, in substitutione adiecta deficiat, & qualificata substitutio deficiet: ibidem n. 24. -  Qualitas adiuncta verbo, nihil operatur vltra tempus verbi, ad effectum eiusdem verbi, cui subiicitur; ibidem n. 25. -  Nisi habeat tractum succes siuum, tunc enim licet sit iuncta verbo, non tamen intelligitur tempore verbi, sed cum tractu succes siuo: ibidem num. 26. -  Vel quando qualitas post actum verbi superueniens, effectum eundem habet, atque si tempore verbi interueniat; ibidem n. 27. -  Qualitas a testatore requisita, quomodo, & quando ades se debeat, vt vocatus pos sit succedere, cum Interpretes nostri inquirunt, tres casus principales distinguunt: ibidem n. 28. -  Primus est, cum qualitas determinat verbum, quo significatur ipse actus disponendi: ibidem n. 29. -  Secundus est casus, cum qualitas determinat verbum, quo significatur tempus, a quo dispositio sumit effectum: ibidem n. 30. -  Tertius est casus, cum qualitas determinat aliquod verbum separatum ab his: ibidem n. 31. -  Qualitas nominis determinans verbum, dispositionem limitat, & restringit; adeo vt non sit locus dispositioni, nisi qualitas concurrat: cap. 92. num. 29. -  Quintum, de quo in l. 9. Tauri, etiam filiis legitimis existentibus, relinqui potest filiis ex damnato coitu natis; quamuis mortua matre ab intestato, filij eiusmodi Quintum non habeant, sed alimenta duntaxat neces saria percipere pos sint, eodem c. 62. n. 89. -  Quinta bonorum pars cum simpliciter datur, vel relinquitur spuriis filiis a parentibus; prae sumitur pleno iure relicta, & de ea spurij etiam filij libere disponere pos sunt, tam in vita, quam in morte, eodem c. 62. n. 106. -  Fundus, aut aliqua res, aut etiam Quintum bonorum, cum a parentibus relinquitur simpliciter filiis spuriis, pleno iure & in proprietate videtur relinqui: ibidem n. 111. & n. 106. -  Quorum bonorum remedium, & l. finalis, C. de edict. Diui Adrian. tollen. non datur pro bonis non pos ses sis a testatore tempore suae mortis: cap. 80. num. 14. -  Quorum bonorum remedium contra titulo pos sidentem non datur, sicut nec haereditatis petitio conceditur: ibidem. n. 15. -  Quorum bonorum remedium, quod adipiscendae pos sessionis vocatur, instituto in re certa non datur, sicut nec alterum l. final. C. de edicto Diui Adriani tollendo, ibidem n. 13. -  R -  R Atio, in qualibet dispositione expres sa, ampliat, restringit, & declarat dispositionem, c 86. n. 168. -  Reges in principio sui Principatus iurant non alienare bona Regiae Coronae: c. 89. n. 195. -  Rex Henricus 11. coepit Regnare anno 1369. & obiit anno 1379. ibidem n. 198. -  Relatio non fit ad ea, quae speciali indigent nota: ibidem num. 159. -  Siue ea, quae notabilia sunt, specialiter exprimi debent; alioquin sub dispositione quantumuis generali non continentur: ibidem, eodem num. 159. -  Religiosi, Monachi, Moniales, Clerici, & foeminae descendentes, cum a succes sione vinculi, aut maioratus, aut ex tertia bonorum parte, atque ex facultate l. 27. Tauri facti, excluduntur per parentes, an in defectum aliorum as cendentium, vel etiam inter eos, suo loco, & gradu admitti debeant, ac si exclusi non fuis sent, & vinculi perpetuitas duret: c. 99. n. 1. -  An vero in vltimo ex descendentibus finiri debeat, & bona libera remaneant, vel saltem transuersalium duntaxat respectu, praelatio eisdem concedi, quod egregie, & vtiliter examinatur, atque resoluitur: ibidem, eodem n. 1. -  Religiosi, Moniales, Clerici, & foeminae de scendentes, quoad succes sionem primogenij, aut vinculi facti de Tertio bonorum, ex facultate l. 27. Tauri, excludi non pos sint, dum Inter pretes huius Regni tradiderunt; ad quem sensum, siue modum accipi debeant? ibidem n. 2. -  Vbi Telli Fernandez placitum, & obseruatio primo loco recensetur: ibidem n. 3. -  Ludouici etiam Molinae, duobus in locis, adnotationes referuntur; cui Pelaez a Mieres conuenire omnino videtur; licet non ita dilucide explicet: ibidem n. 4. -  Et D. Christophori de Paz nouis sima resolutio commemoratur; ibidem n. 5. -  Andreae quoque Anguli, in ipsomet proposito re solutiones expenduntur; ibidem n. 6. -  Et Patris Ludouici Molinae sententia in medium profertur; ibidem n. 7. -  Ioann. quoque Gutierrez locus adducitur, ibidem num. 8. -  Ac denique, dubij principalis hoc capite excitati egregia admodum, noua etiam & notanda resolutio traditur; provt latius ibi videbitur, n. 9. & sequent. ibidem. -  Remedium Quorum bonorum, quod adipiscendae pos ses sionis vocatur, instituto in re certa non datur; sicut nec alterum l. fin. C. de edicto Diui Adrian. tollend. c. 80. n. 13. -  Remedium Quorum bonorum, & dictae l. finalis, non dari pro bonis non pos ses sis a testatore tempore suae mortis; ibidem n. 14. -  Remedium Quorum honorum, contra titulo pos sidentem non datur, sicut nec haereditatis petitio conceditur; ibidem n. 15. -  Verbum, Remanere, significat continuationem actus praecedentis cum perseuerantia; quod exornatur, c. 105. n. 30. -  Remotiorem aliquando melioris conditionis existere, quam proximiorem inconueniens non es se; cap. 89. n. 24. -  Renuntiatio facta in fraudem, aeque reuocatur ac donatio: cap. 112. n. 2. -  De Repudiatione legati, haereditatis, vel alterius lucri in fraudem creditorum, a debitore facta; vide cap. 112. per totum, & maxime n. 16. & 35. & 45. & num. 3. & 43. -  Res vna & eadem non potest diuerso iure censeri; quod exornatur, cap. 100. n. 15. -  Vna & eadem res, vel dispositio, non debet diuerso iure censeri; cap. 97. n. 29. -  Nisi ex diuersis respectibus; ibidem n. 30. -  Aut ex diuersis causis, vel rationibus; ibidem n. 31. -  Aut ex diuersis temporibus; ibidem n. 32. -  Vel vbi clare constaret de mente disponentis contrarium: ibidem n. 33. -  Rerum natura est attendenda, & secundum eam facienda interpretatio, etiam si proprietas verborum repugnet: c. 85. n. 8. -  Tolerari debet potius, quod improprietur natura verborum, quam natura rerum; ibidem n. 9 -  Dispositio quantumuis generalis restringitur secundum qualitatem, & naturam rei, de qua fit di spositio; ibidem n. 10. -  Ex quantitate rei legatae, aliter, atque aliter interpretatur onus a testatore iniunctum; ibidem numer. 12. -  Ex rerum qualitate, & affectione, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat? vide, cap 85. per totum. -  Roderici Suarez allegatione 27. locus expenditur, & explicatur; num. 56. in cap. 110. & numero trigesimo nono. -  Roderici Suarez locus de quo supra: explanatur dilucide, dicto n. 56. Ibidem. -  S -  S Ententia correspondens libello, & illi conformis es se debet: c. 104. n. 23. -  Paria sunt, in sententia aliquid es se expres sum, vel neces sario prae supponi; ibidem n. 24. -  Sententia lata in iudicio summario, non nocet, neque obstat in plenario, etiam inter easdem per sonas; ibidem n. 34. -  Sententia super alimentis lata, non praeiudicat in causa filiationis; ibidem n. 36. & n. 21. -  Sententia lata in iudicio summario, nocet & obstat in plenario, quando plenarie fuit cognitum, tam respectu iudicis, quam partium: quod exornatur, ibidem n. 37. -  Et id ipsum, in sententia super alimentis lata cum plenarie fuit cognitum, vt noceat, & obstet in causa filiationis, idque ex opinione quorundam: ibidem n. 38. -  Contra vero ex sententia aliorum; ibidem n. 39. -  Ex sententia vero Authoris adnotantur nonnulla, provt ibi videbitur: n. 40. -  Separatio partis fundi non perpetua, sed propter vberiorem culturam, non facit fundum diuer sum, cap. 62. n. 73. -  Serui vrbani dicuntur, quos testator pro seruis vrbanis adnumerare solitus erat, cap. 62. numer. 9. -  Seruitutis inductio prae supponit libertatem, cap. 89. num. 145. -  Simplex non comprehendit mixtum habens aliquam qualitatem, ibidem n. 160. -  Mixtum non comprehenditur sub simplici, quando dispositio continet praeiudicium Tertij; ibidem num. 161. -  Soluere promittens, non sibi praeiudicat, quoad priuilegium. ne conueniatur vltra quam facere pos sit; cap. 86. n. 52. -  Promis sio haeredis de soluendo legatum, item, & te stamenti approbatio, est intelligenda iuxta naturam rei, & saluo iure, & beneficio inuentarij: eodem cap. 86. n. 49. -  Nisi ex verbis aliud colligatur; quod exornatur ibidem. -  Specialis prouisio si praecedit, sequens clausula generalis, siue vniuersalis nunquam derogat, neque interpretatur praecedentem; sed specialis re stringit generalem ad casum specialem: cap. 89. num. 151. -  Spurius filius, si haeres sit scriptus a patre, & maioratus instituatur perpetuus, siue fideicommis sum, relinquatur, fideicommis sariáve substitutio fiat, an respectu aliorum vocatorum, siue fideicommis sarij, maioratus ipse, aut fideicommis saria substitutio sustineatur; cap. 110. n. 25. de quo late num. sequent. & resolutio infra, num. 40. cum sequentibus, -  Spurius filius incapax est succes sionis paternae, nec quicquam ex bonis patris capere potest, tam ex testamento, quam ab intestato, minúsque haeres institui: ibidem n. 26. -  Eiu sque institutio, tanquam incapacis, habetur pro non scripta: ibidem n. 27. -  Et consequenter vitiatur tota dispositio; ibidem numer. 28. -  Spurius filius, aut alias incapax, si institutus sit, fideicommis saria substitutio, aut fideicommis sum perpetuo relictum, non vitiatur hodie, attenta deci sione l. 1. tit. 4. lib. 5. nouae collectionis Regiae, quidquid de iure communi dubium es set: ibidem num. 52. & supra, num. 30. & 37. Et vide statim numer. 54. -  Spurius, & illegitimus filius alimenta, que a parentibus dantur, vel relinquuntur, & debentur, an ita hodie dari debeant post leges 9. & 10. Tauri, vt ad haeredes transeant? vide cap. 62. ex n. 87. cum multis sequentibus, & vide num. 119. & 123. -  Statutum concedens viro lucrum tertiae partis dotis mulieris praedefunctae, si cum ea cohabitauerit; an habeat locum si maritus non cohabitauerit in domo communis habitationis, licet cum ea consummauerit matrimonium in domo soceri, & ibi multis diebus, ac noctibus, cum vxore permanserit; capit. 86. num. 36. -  Statutum disponens, quod mater non pos sit facere, quin filij sui, illi in totum succedant, an in odium filiorum pos sit mater fauore nepotis disponere remis siue, cap. 66. num. 66. -  Statutum disponens, quod mater teneatur filiis bona relinquere, an procedat fauore nepotis, ita vt non existentibus filiis, pos sit auia, non obstante existentia nepotis, donare bona sua extraneo? remis siue, ibidem num. 67. -  Subiecta materia rei attenditur, capit. 87. num. 2. -  Quod secundum materiam subiectam verba intelligantur, regula praedicta, est Theologica; & philosophica, ibidem num. 4. -  Et cum ea concurrit semper, & conforme est cogitatum testatoris; ibidem num. 5. -  Materia subiecta declarat, quo sensu verba sint accipienda: ibidem num. 3. -  A subiecta materia argumentum quod desumitur, forte es se, frequens, & valde vtile, atque ex ipso dilui quae stiones permultas; de quibus remis siue, ibidem num. 6. -  Verba in omni actu, materia, & dispositione debent intelligi secundum subiectam materiam, & iuxta eam in casu dubio declarari, atque interpretari, ibidem num. 7. -  Et quamuis generalia sint, restringuntur secundum subiectam materiam, etiam si improprie sumantur? ibidem num. 8. -  Subiectae materiae ratio, vsque adeo operatur, vt verba neces sitatiua, in voluntaria resoluat: ibidem num. 14. -  Subrogata res in locum bonorum donatorum a Rege Henrico II. sortietur illorum naturam, & cen sebitur eodem iure, quo bona alia a Rege Henrico donata censeri solent; cap. 89. num. 83. -  Subrogata res in locum rei venditae maioratus, cum omnibus qualitatibus prioris subrogatur, eodem cap. 89. num. 84. -  Substitutio facta in casu, quo filij nascituri decedant absque liberis, an locum habeat filiis non natis: cap. 89. num. 12. -  Substitutio facta alicui sub conditione, si institutus non habuerit liberos, vel si decesserit sine liberis mas culis, deficit, extantibus masculis tempore mortis, quidquid postea de liberis contingat; ibidem numero 15. -  Et consequenter hi filij haeredis grauati, in conditione positi, oneri fideicommissi suppositi non intelliguntur, nec fideicommis sum in eorum persona repetitum videtur; idque ex sententia Oldradi, in cons. 21. Thema tale est, ibidem, eodem num. 15. -  Quod quamplurimorum Authorum placitis comprobatur, atque exornatur: ibidem. -  Antonij Fabri, pro interpretatione l. filius familias 117. §. cum quis, ff. de legatis primo, locus singularis in proposito expenditur, ibidem num. 16. -  Eiusdem etiam Oldradi sententiae, & resolutionis rationes quamplures adducuntur, ibidem num. 17. -  Et ipsamet sententia, quod non reuiuiscit fideicommis sum, si filij ob quorum existentiam deficit, postea sine filiis decedant; extenditur, vt procedat etiam si modico tempore superuixerint: ibidem num. 18. -  Et etiam si posthumus natus sit, & modico tempore superuixerit: ibidem num. 19. -  Idem quoque est in contractibus: ibidem num. 20. -  Et etiam si de fauore Ecclesiae, vel piae caus ae tractaretur; ibidem num. 21. -  Vel si testator dixis set, si aliquis haeredum meorum: ibidem num. 22. -  Oldradi consilium 21. procedere etiam, cum testator grauauit proprios filios onere fideicommis si: ibidem num. 23. -  Substitutio prima defecta, euanescunt aliae dependentes: ibidem num. 26. -  Substitutione in terminis l. 27. Tauri, fit inter des cendentes, nulla maioris proximitatis habita ratione, nec distinctione, cap. 68. num. 5. -  Atque ita substitui potest vnus solus; sicut & plures ex voluntate parentis substituuntur: ibidem. -  Et lex ipsa Tauri non denegat parentibus electionem inter filios, & descendentes; sed solum prohibet, quod descendentibus, aut aliquo eorum ex clusis, transuersales ad meliorationem vocentur: ibidem, eodem numer. 5. -  Substitutio fit in haeredis institutione, in legatis, in fideicommis sis, & in donationibus causa mortis: cap. 110. num. 3. -  Substitutio vulgaris, aditione haereditatis expirat; fideicommis saria autem prae supponit haereditatem aditam: ibidem num. 4. -  Substitutio in dubio prae sumitur directa; ibidem numero 5. -  Plures cum simul instituuntur, aut substituuntur, an intelligantur vocati simul, & semel; an vero ordine successiuo? ibidem num. 7. -  Item cum ordine succes siuo veniunt, an per vulgarem, an per fideicommis sariam substitutionem? ibidem. -  Articulum hunc permultos iuris Interpretes explicas se longa serie, qui commemorantur ibi, eodem num. 7. -  Et ad tria capita reduci, provt ibi adnotatur: num. 8. -  Substitutio facta de duobus antiquioribus de domo, comprehendit primos, & secundos antiquiores: ibidem num. 23. -  Idque ex sententia Ancharani in cons 27. quae exornatur: ibidem. -  Substitutio facta in vnum casum, trahitur ad alium; & sic facta in casu voluntatis, ad casum impotentiae, & econtra: eodem cap. 110. num. 33. -  Substitutio pupillaris an euanescat, rupto testamento ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis; idque tam de iure communi, quam de iure huius Regni; ibidem num. 34. & vide num. 53. -  Substitutio pupillaris conseruatur hodie attenta deci sione l. 1. tit. 4. lib. 5. rupto testamento ex causa praeteritionis, vel exhaeredationis; quicquid attenta lege Partitae aliter statueretur: ibidem numero 53. -  Substitutio an sit acces soria institutioni, siue ab ea dependeat? & de intellectu. l. 5. §. finali, ff. De iniust. rupt. eodem capit. 110. num. 50. -  Haeres institutus, quando est in capax, fideicommis saria substitutio vitiatur; atque ita neque haereditatem adire potest, vt eam retineat, nec vt aliis restituat: quod exornatur, ibidem num. 30. Et vide num, 52. vbi resolutio traditur; & num. 35. -  Et l. cogi, §. hi qui solidum, ff. ad Trebellian. verus intellectus, remis siue; ibidem, eodem num. 30. -  Ponderatur noua constitutio l. 1. tit. 4. lib. 5. nouae collect. Regiae; & inquiritur, num ea procedat quando haeres fuit institutus, incapax tamen; atque ita, qui haereditatem non potuit adire; ibidem num. 31. & vide num. 52. -  In Hispanorum primogeniis, per fideicommis sariam substitutionern succedi, & non per vulgarem, quemadmodum intelligi debeat? ibidem num. 5. -  Substitutionem directam es se magis neces sariam, quam fideicommis sariam, & ideo ad eam dirigi testatoris voluntatem potius, quam ad fideicommis sariam; cap. 103. num. 30. -  Substitutio vulgaris in casu noluntatis concepta, ex verisimili testatoris voluntate extenditur ad ca sum impotentiae, & econuerso; cap. 63. num. 39. -  Sic etiam extensio admittitur in substitutionibus generaliter de casu ad casum; ibidem num. 40. -  Substitutio directa extenditur de casu ad casum, quando adest prae sumpta, & verisimilis testatoris voluntas; ibidem num. 42. -  Substitutio hoc modo concepta, Instituo haeredem filium ex vxore mea nasciturum, & si haeres erit, & in pupillari aetate deces serit, substituo Titium; si non est natus filius an habebit locum? ibidem num. 46. -  Et consequenter an posthumus, qui non est natus, pos sit dici sine liberis deces sis se; & conditio videatur defecis se, vel non. -  Quod videatur extitis se, ex verisimili, & prae sumpta testatoris mente, provt latius ibi adnotatur; eodem cap. 63. num. 48. -  Substitutio facta eo casu, quo posthumus natus non erit, extenditur ad casum, cum nascitur & moritur, vel repudiauit; vbi agitur de l. fin. C. de institut. & substit. eodem num. 48. ibidem. -  Pro sententia communi, quod substitutio in vno casu concepta extendatur ad alium, nonnulla iura expenduntur, ibidem num. 50. -  Substitutio in vnum casum concepta non extenditur ad alium multis in casibus; ibidem num. 53. -  Substitutio, aut institutio directa non extenditur de vno casu ad alium ex sententia quorundam, quae improbatur; ibidem numero 54. & sequent. -  Substitutio vtiliter, & secundum legis formam facta, non debet per inutilem vitiari, cap. 64. n. 25 -  Ad succes sionem primogenij, aut vinculi, facti de Tertio bonorum, ex facultate l. 27. Tauri, cum Religiosi, Clerici, foeminae, & alij descendentes, non obstante eorum exclusione admittuntur; an in Tertio tantum, an vero in Tertio & Quinto etiam simul succedere debeant, si vtrumque simul vinculatum fuerit, nec vnum ab altero separetur? cap. 100. numero primo, & numer. sequent. per totum caput. -  Quae stionis propositae supra vera resolutio traditur, & Quintum a Tertio non separandum, sed in vtroque simul succedendum defenditur, & comprobatur; ibidem num. 13. -  Suorum appellatione soli descendentes veniunt in vltimis voluntatibus; in contractibus vero etiam extranei haeredes; cap. 87. num. 16. -  Suorum appellatione qui contineantur: cap. 93. §. 13. -  T -  DE Tempore ad tempus, coniectura, & prae sumptio, quomodo, & quando ducatur; diligenter, & accurate Menochium explicas se; cap. 107. num. 9. -  Testamentum de falso accusans, non prohibetur succedere haeredi testatoris, Idem in filio exhaeredato, & in filio deportati; cap. 103. num. 4. -  Ex testamento nullo, ratione imperfectae voluntatis, an coniectura, & interpretatio deduci valeat, ad declarandam testatoris voluntatem? cap. 108. n. 17. -  Ex testamento reuocato, siue his, quae in eo dicta, scriptáque fuis sent, vtrum coniectura voluntatis sumatur, ad declarandum testatoris voluntatem des criptam in posteriori testamento? ibidem num. 18. -  Quod sumatur, ex sententia quorundam, ibid. n. 19. -  Qui inde, & quasi in neces sariam consequentiam affirmant, qualitatem, & conditionem positam in primo testamento, censeri repetitam in secundo: ibidem num. 20. -  Et eorundem ratio praecipua expenditur, & respondetur eidem; eodem cap. 108. num. 21. -  Adducitur etiam secunda, & contraria opinio, ex testamento reuocato, non sumi coniecturam ad interpretationem voluntatis descriptae in posteriore testamento, nec voluntatem testatoris ipsius declarari: ibidem num. 22. -  Et inde & consequenter, qualitatem, aut conditionem positam in primo testamento, non censeri repetitam in secundo; ibidem. -  Multúmque interes se an testamentum sit nullum, aut irritum, vel reuocatum; provt latius ibi ostenditur: eodem num. 22. -  Limitatur quoque secunda ipsa opinio, quando aliqua extitit coniectura, quae contrarium suadeat, aut qua colligi pos sit testatorem voluis se, eandem conditionem, aut qualitatem es se repetitam in secundo testamento; ibidem num. 23. -  Ex testamento nullo, & inualido non deducitur coniectura, aut interpretatio, ad reuocationem alterius voluntatis expres s ae, & solemnis; ibidem num. vigesimo quarto. -  A testatore enuntiatum, facit eum intelligi de personis, quibus, & non aliis conuenit illud enuntiatum; cap. 82. num. 3. -  Testator si legat lectum vxori viduae, intelligitur secundum vidualem conditionem; cap. 84. num. 8. -  Testatoris affectionem plurimum operari in coniecturanda illius voluntate; ibidem num. 13. -  Testator vbi expres sit, cuius contemplatione aliquid fecerit, reliquerit, aut disposuerit; id quidem ob seruandum est: ibidem num. 27. -  Sed si non expres serit, coniecturis, & prae sumptionibus opus es se, vt latius ibi ostenditur; ibidem, eodem numero vigesimo septimo. -  Testator non prae sumitur habuis se affectionem ad personas a se non cognitas: ibidem num 42. -  Testatoris erga natos maior prae sumitur affectio, & dilectio, & erga cognitos, quam erga nascituros, & incognitos: ibidem num. 43. -  Testator in dubio prae sumitur es se magis fauere his, quos plus nouit; ibidem numer. 44. -  Testator in dubio censetur disponere iuxta qualitatem rerum, & iuxta leges disponentes de rebus, super quibus disponitur: cap. 85. num. 7. -  Testatoris dispositio, ex affectione ipsius, ad rem de qua loquitur, & super qua disponit, interpretationem capit: ibidem num. 13. -  Si quis patiatur, alium de re sua testari, sibi prae iudicat; adeo quod non pos sit contrauenire; cap. 89. num. 117. -  Testator quando vocat expresse, vel tacite genus, familiam, stirpem, posteritatem, domum, cippum, prosapiam, descendentiam, proximiores, liberos, aut agnationem, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat? cap. 93. num. 52. -  Testator potest adiicere conditionem, vel modum suae dispositioni; & vbi illis locus non est, trans ferre in alium haereditatem suam: cap. 94. num. 10. -  Potest etiam sub conditione, & priuationis poena, haeredibus suis, aut succes soribus, & vocatis onus quodcumque, aut grauamen imponere, contrauenientésque haereditate, aut succes sione priuare, sicque apponere poenam priuationis ipsi inobedienti, ad commodum, & beneficium alterius ob seruantis: ibidem num. 11. -  Idque directo, antequam sit adita haereditas; & post aditam, per fideicommis sum: ibidem. -  Et poena huiusmodi, & translatio, iusta, & honesta, & valida est, & omnino seruanda, etiam in foro animae; ibidem. -  Quia non adimplens voluntatem defuncti, succes sioni renuntiare videtur, & excludi debet; ibidem. -  Et conditiones iustae, & honestae (quaecumque sint) ab haeredibus, & succes soribus seruandae sunt; & non seruantes, a succes sione priuandi: ibidem. -  Sic condicio as sumendi cognomen, & arma testatoris, continet praeceptum honestum, validum, facile, & voluntarium, & praecise obseruandum est: ibidem. -  Provt haec omnia latius exornantur, & multorum iuris Interpretum auctoritate, & sententiis comprobantur, per totum numerum, ibidem. -  Expenditur quoque Francisci Bursati cons. 167. lib. 2. vbi late de obligatione, qua haeres, aut obligatus adstringitur adimplendi ea, quae testator dispo suit, & quando cadat, & haereditatem amittat, non adimplens onera sibi iniuncta: ibidem. -  Poena etiam amis sionis haereditatis, quando committatur, & incurratur, vel ab ea quis excusetur, ibidem. -  Et an monitio neces saria sit, & morae purgatio admittatur, ibidem. -  Rursus, an valeat donatio facta in poenam reuocationis testamenti, codicillorum, vel alterius vltimae voluntatis? de quo eleganter, & late Petrus Surdus in cons. 348. lib. 3. ibidem sub eodem n. 11. -  Testatoris voluntatem in vltimis voluntatibus prae cipue spectandam, seruandámque es se, & magis quam verba inspici, & praedominari, primumque locum obtinere, & totum facere; quod exornatur, ibidem numer. 12. -  Testatorum voluntates quandoque non seruari, sed inualidas potius es se, si lex resistat, si illicitum, turpe, vel inhonestum, aut contra bonos mores aliquid contineant; quod exornatur remis siue, ibidem num. 13. -  Testator, si institutis omnibus filiis suis haeredibus in omnibus bonis, vni iniungat onus, vt det decem alicui extraneo singulis annis in alimenta; & si huiusmodi non paruerit grauamini, meliorauerit alios filios in Tertio, & Quinto bonorum, si filius grauatus onus non adimpleat, an alij filij meliorati remaneant? ibidem num. 135. & num. 44. -  Testator disponere potest, quod legatarius ingrediatur pos ses sionem rei legatae propria auctoritate; & haeredi, si contraueniat, poenam imponere; ibidem num. 41. -  Si testator substituit sitium & suos, de quibus sen sis se intelligatur; cap. 96. num. 30. -  Testatoris dispositionem, tolerabilius es se, inutilem reddi, quam aliquid admitti contra eius voluntatem: cap. 98. num. 12. -  Testator, cum collectiue plures vocauit, aut digres sus est ad plures substitutionum gradus, an fideicommis saria, an vulgaris substitutio dicatur: cap. 110. num. 24. -  Siue an vltra requiratur, quod in dispositione appo situm sit aliquod verbum, quod habeat signifi cationem tractus temporis futuri; & ibidem explicata l. cum ita, §. in fideicommis so, ff. de legatis secundo, remis siue, ibidem, eodem num. 21. & n. 24. -  Testator prae sumitur sanae mentis, quamuis in extremis sit constitutus, nisi contrarium probetur; cap. 111. num. 43. -  Ex his, quae in extremis, aut in articulo mortis laborans testator, siue alius dixit, aut scripsit, coniectura voluntatis legitime deducitur, & dispo sitionis factae congrua interpretatio, siue declaratio sit: eodem cap. 111. num. primo. -  Quia tunc testator non prae sumitur mentiri, sed eam confes sionem facere pro exoneratione suae cons cientiae: ibidem. -  Nec est verisimile, quod fuerit immemor salutis aeternae; & ideo pro tali confes sione prae sumi debet: ibidem num. 1. -  Coniectura namque illa capienda est in dubio, quae animae testatoris magis suffragatur: eodem capit. 111. num. vigesimoquarto. -  Et etiam quando duae coniecturae capi pos sunt; ibidem num. 25. -  Et quamuis odiosa, & correctoria dispositio extendatur; ibidem num. vigesimosexto. -  Nec mutari potest dispositio ob piam causam, atque animae salutem facta, nisi Concilij Tridentini forma seruata; ibidem num. 27. -  Testator si legat domum suam consignatam talibus confinibus, venit coquina, & omnia, quae sunt intra confines, quae spectant pleno iure ad testatorem; quia ex designatione confinium rei legatae inducitur destinatio; cap. 62. num. 46. -  Testatoris voluntas in primis seruari debet; ea enim tanquam regina primum locum tenet, & omnibus dominatur, & totum facit: cap. 64. num. 3. -  Et tanquam lex modis omnibus adimpleri debet; ibidem num. 4. -  Testatoris voluntas, ita demum seruari debet, si sit legitima, & iuri consona; secus vero si legibus sit interdicta: ibidem num. 55. -  Testatoris voluntas; non omnis, nec semper est sequenda per filium, sed potius non seruanda, quando est circa ca, in quibus disponere non potest, aut contra leges vniuersales, vel contra bonos mores; ibidem num. 56. -  Supremas defuncti preces qui destituit, indignus videtur, vt consequatur aliquid ex voluntate: cap. 64. num. 7. -  Quod procedit etiam si onus in partem renuat, ibidem num. 8. -  Testatoris iustum iudicium qui non implet, priuatur omni lucto haereditario: quod exornatur remis siue, ibidem num. 9. -  Si testator ius sit bona distribui pro virginibus maritandis, non videtur sensis se de ingredientibus Monasterium: cap. 67. num. 15. -  Testator disponens bona sua distribui inter pauperes, vel dotes annuatim consanguineis suis relinquens; an videatur maiorem affectionem habere circa eos, qui in eius domicilio commemorantur, sicque eos praeferre? remis siue, ibid. n. 39. -  Testis si in articulo mortis fatetur falsum deposuis se, non praeiudicat ei, in cuius fauorem deposuit, nisi aliunde probetur falsitas depositionis: capit. 111. numer. 17. -  Tertium bonorum, quamuis ex decisione l. 27. Tauri, per substitutiones, nec aliter extraneo relinqui pos sit, extantibus personis ibi expres sis; tamen si grauamen imponitur de relinquendo Tertio, extraneo; valebit quoad Quintum: capit. 64. numero 28. -  Titulus, ff. quae in fraudem creditorum, ad diminuentes patrimonium suum pertinet, & ad eos, qui bona propria, aut iura sua alienauerint; non ad eos, qui id agunt ne acquirant, aut qui acquirere nolunt: cap. 112. num. 21. -  Quia solum fraus in praeiudicium creditorum consideratur, diminuendo patrimonium; non autem, non locupletando. Et est regulare, quod in quaerendis debitor praeiudicet creditori, vt in iure adeundi, & in legato, & in lucro legali, cum non obligatus sit vt acquirat, nec compelli potest vt agnoscat haereditatem, vel legatum, aut lucrum, quod ex legis dispositione defertur: quod late exornatur, ibidem, eodem numer. 21. -  Et infertur ad parentes, & filios; ad vxorem, & maritum; ad Praelatum, & alios, qui haereditatem, aut legatum repudiant; vel lucra, quae ex lege obueniunt, nolunt acquirere, ibidem. -  Et l. qui autem 6. ff. quae in fraudem creditorum, l. alienationis. §. qui occasione, ff. de verborum signification cum aliis similibus, decisio quamplurimis exornatur, atque illustratur; ibidem eodem numero 21. -  Titulus, ff. quae in fraudem creditorum facta sunt, vt resit. &c. de reuocand. his, quae in fraudem creditorum, vt locum habeat, quae requirantur; ibidem num. 20. -  Et de praecipuo illo requisito, quod res alienatae in bonis debitoris fuerint; ibidem, eodem num, 20. & num. seq. -  Tractum succes siuum, vel momentaneum, quae verba contineant; & de effectu dispositionis continentis tractum succes siuum, vel momentaneum; vide cap. 89. ex num. 1. vsque ad 10. -  Trebellianica ex bonis maioratus, seu primogeniturae, attenta ipsorum natura, & fine, non detrahitur; etiam si expres sa alienandi prohibitio non adsit; cap. 86. num. 48. -  Vbi Ludouici Molinae circa prohibitionem expres sam, vel tacitam Trebellianicae, placita, & resolutiones probantur; ibidem num. 48. -  Et Ioannis Vincentij Hondedei contraria opinio, vel confutatur, vel declaratur; ibidem, eodem num. 48. -  Trebellianica, vbi non est expres se prohibita, potest deduci per haeredem, qui testamentum approbauit; ibidem num. 53. -  Inquiritur an Trebellianica, & falcidia in fraudem, aut praeiudicium creditorum remitti pos sit? cap. 112. sub num. 42. -  Tutor in testamentor datus, perdit legatum in eodem testamento sibi relictum, si non vult subire onus tutelae; cap. 64. num. sexto. -  V -  V Erba debere conuenire personis, & rebus, de quibus est sermo, vt conueniat dispositio; maxime in vltimis voluntatibus: cap. 82. num. 1. -  Conuenientia namque circa personas, & res, declarationem prae stat dispositioni; ibidem nu. 2. -  Verba dispositionis, cum, aut cui conueniunt, & ipsa quoque dispositio adaptatur, & conuenit; & mens, atque voluntas disponentis; ibidem numero 5. -  Et licet ratio legis, aut dispositionis in eo ces set; ibidem num. 6. -  Et sufficit, quod proprie, vel improprie, & secundum largam, & impropriam significationem pos sint verba conuenire; ibidem num. 7. -  Verba namque cum proprie, vel improprie deseruiunt, mens attenditur; alias secus; ibid. n. 8. -  Verba dispositionis vt conuenire dicantur, sufficit quod adsit tacita, ac prae sumpta, licet non expres sa voluntas; ibidem num. 9. -  Ratio dispositionis si conueniat, etsi verba non conueniant, conuenit & ipsa dispositio: ibidum num. 10. -  Verba dispositionis, cui non conueniunt, nec ip sa dispositio conuenit: quod latis sime exornatur, remis siue, ibidem num. 11. -  Verba dispositionis, vbi ad aliquem adaptari non pos sunt, ad illum dispositio non est trahenda, etiam si apud nos prae sumptio sit, testatorem ita voluis se; ibidem num. 12. -  Verba, quae prae supponunt aliquid, regulariter non disponunt super supposito, nec prosunt ad probationem; quod exornatur, c. 83. num. 2. -  Verba prae supponentia disponunt, quando aliquid venit per neces sarium antecedens, vel consequens ad id, quod est prae suppositum: ibid. n. 3. -  Quod exornatur; & Petri Surdi in cons. 402. ex num. 26. vsque ad num. 30. lib. 3. locus ad literam recensetur, & commemoratur, ibidem eodem numer. 3. -  Ex prae supposito, siue ex verbi, quae prae supponunt, etiam in casibus, in quibus non disponunt, coniectura, & interpretatio voluntatis testatotis deducitur, ibidem num. 4. -  Verba testamenti, vltimaeve, siue alterius cuius cunque dispositionis intelligi debent, secundum qualitatem, & conditionem personae, cum qua quis loquitur, aut erga quam proferuntur: cap. 84. num. 6. -  Et ita, vt quod conceditur, conueniat personae, cui datur; ibidem. -  Et variantur, secundum quod variatur conditio personae; ibidem. -  Ex qua non modo declaratur, sed etiam augetur, vel diminuitur relictum, ibidem, provt latius hoc numero, & seq. Vbi exornatur quamplurimis text. in l. plenum, §. equitij, ff. de vsu, & habitatione, ibidem, eodem num. 6. -  Verba, quae ob personae qualitatem, & conditionem proprie accipi nequeunt, improprie capiuntur: ibidem num. 10. -  Verba dispositionis non tam attendenda es se regulariter, quantum personam eius cuius contemplatione facta est dispositio; ibidem n. 25. -  Et sic regulariter considerari debere, non ipsam dispositionem simpliciter, sed cuius contemplatione ipsa fiat; ibidem num. 26. -  Verba quantumcunque generalia restringi, ne minus dilectus sit melioris conditionis, quam magis dilectus; ibidem num. 32. -  Verba intelliguntur secundum naturam actus, vel contractus, qui geritur, & in quo sunt interposita, & sequuntur, & sapiunt conditionem eius, vt quantumuis generalia sint, habeant supponere, vel referri ad ea, quae sunt de natura actus, cap. 86. num. 3. -  Idque procedit in omni contractu, & materia, etiam si improprie accipiantur, & vt minus eum laedant, quam fieri potest; ibidem num. 4. -  Et quamuis verba sint generalia, vel vniuersalia; ibidem numer. 5. -  Et quamuis essemus in materia, in qua stricta sumitur interpretatio; ibidem num. 6. -  Verba intelligi debere secundum naturam actus, etiamsi improprientur, vel reddantur inutilia; & quantumuis sint praecisa; quinimo, & vniuersalia; vt adhuc restringantur ad ea, quae sunt de natura actus, ibidem num. 10. -  Verba non mutant naturam contractus, seu actus, qui geritur, sed natura ipsius trahit ad se verba: ibidem num. 11. -  Verba in quacunque materia accipi debent secundum rei naturam, aptitudinem, & conuenientiam, ibidem num. 35. -  Verba quando habent duplicem significationem, intelliguntur secundum naturam actus, & rei, cui deseruiunt; ibidem num. 38. -  Etiam impropriando verba, supplendo, & alterando; ibidem eodem num. 38. -  Verba intelliguntur iuxta rationem actus, de quo agebatur, & ex qua disponens motus fuit, ibidem num. 39. -  Verba debent deseruire intentioni disponentis, non autem verbis intentio, ibidem num. 40. -  Verba in dubio, quae pos sunt duo tempora significare, exponi debent, vt significent illud tempus, quod magis naturae actus conuenit; eodem cap. 86. num. 20. -  Verba in dubio interpretantur contra stipulantem, qui potuit legem apertius dicere: ibidem numer. 26. -  Verba in omni actu, materia, & dispositione, debent intelligi secundum subiectam materiam, & iuxta eam in casu dubio declarari, atque interpretari; C. 87. num. 7. -  Et quamuis, generalia sint, restringuntur secundum subiectam materiam, & etiamsi improprie sumantur; ibidem num. 8. -  Et etiamsi simus in materia, in qua stricta fit interpretatio; ibidem num. 9. -  Quoniam nulla generalitas est, quae ex subiecta materia non recipiat congruam, & habilem restrictionem: ibidem num. 10. -  Verba intelligi debere secundum subiectam materiam, ne sermo reddatur inutilis, ibid. nu. 11. -  Verba vniuersaliter prolata ad particularia materiae oportere restringi: ibidem num. 12. -  Verba aliquando propter subiectam materiam, id, quod non est de eorum natura, importare: ibidem num. 13. -  Verba ambigua interpretanda es se stricte, vel large, iuxta subiectam materiam, in qua proferuntur? considerando, an materia ipsa fauorabilis sit, vel odiosa; ibidem num. 15. -  Ex verbis dispositionis cuiuslibet, siue ex dispo sitionibus ipsis, & vltimis voluntatibus, quae habent tractum succes siuum de futuro neces sarium, vel non succes siuum, sed momentaneum duntaxat, coniectura deducitur, atque congrua interpretatio fit; c. 89. num. 1. -  Idque, vt dispositio diuersimode accipiatur, vel diuersum effectum operetur, siue vt sufficiat, vel non, momentaneum implementum; quod exornatur, ibidem eodem num. 1. -  Verba inducentia tractum succes siuum, vel momentaneum, quae dicantur? ibidem num. 2. -  Verbum simpliciter prolatum in materia perpetua, non verificatur in prima vice, sed in infinitum protrahitur: ibidem num. 75. -  Verba apposita in priuilegio, non intelliguntur de primo actu, sed perpetuo locum habent; ibidem num. 76. -  Verbum, Indulgemus, a Principe prolatum, non inducit praecise donationem; profertur enim etiam in contractibus onerosis; ibidem n. 101. -  Verbum nullum est adeo generale, quod non ratione circunstantiarum restringatur, & limitationem recipiat; eodem cap. 89. num. 157. -  Verba vniuersalia legis recipiunt interpretatio nem de habilitate; ibidem numero 158. -  Verba cum effectu accipi debent in omni materia: cap. 96. num. 5. -  Verba ambigua magis referuntur ad personam testatoris, quam haeredis, ibidem num. 31. -  Verba, quando saltem improprie non pos sunt accommodari ad alium sensum, quam ad expres sum in dispositione, tunc accipiendus est is, qui ex verbis colligitur, quamuis inutilis reddatur dispositio; cap. 98. num. 13. -  Verba sunt cordis nuntia, nec prae sumendum est, quempiam dicere, quod non prius mente cogitauerit; cap. 107. num. 2. -  Verba testatoris, declarantur etiam ex verbis prolatis extra dispositionem, vel testamentum, atque ex illis sumitur coniectura, & interpretatio: ibidem num. 4. -  Sermonis, aut verborum, & facti declarationem, re, & effectu non differre: ibidem num. 10. -  Verbum, non pos sit, priuat potentiam; & actum, in contrarium gestum, reddit nullum: c. 99. n. 12. -  Venditores plures, si promittant defensionem, cen sentur promittere, pro ea portione, pro qua vendiderunt: c. 86. num. 14. -  Venditor an teneatur de euictione proueniente ex iure retractus, siue ex natura rei, non autem ex causa antecedenti, si etiam generalis ad sit promis sio de euictione; ibidem, num. 56. -  Clausulae valde generales, quibus euictio promittitur, an, & quando mutent naturam contractus, super quo adiiciuntur; remis siue, ibidem num. 57. -  Vendito praedio cum suis iuribus, & pertinentiis, destinatio, & vsus venditoris inspicitur, ad dignoscendum quid sit venditum: c. 62. num. 51. -  Verisimilitudinem, siue verisimile, tanti es se apud Iureconsultos metipsos, vt ex ea pers aepe leges fieri, lites, & iudicia definiri contingat, & in casibus dubiis coniectura, atque interpretatio voluntatis deducatur in omni materia, & dis positione, nulla excepta ; c. 63. num. 1. -  A Verisimilitudine, siue verisimili argumentum deductum, probabile admodum est, & allegabile, & in omni actu verisimilitudo fortis simam inducit coniecturam, & attendi debet, cum caput sit omnium interpretationum; ibidem num. 2. -  Quod late exornatur, atque comprobatur: ibid. -  Verisimile es se id, quod proximum est, & simile vero; non verisimile, quod a vero dis simile apparet: ibidem num. 3. -  Veritas a coniectura, & indicio potest abes se; sed non verisimilitudo veri: ibidem num. 4. -  A verisimili argumentum desumitur ex via coniecturali, ibidem num. 5. -  Et sic ces sat in re perspicua, & manifesta; ibidem numero 6. -  Verisimilitudines non mouent, si non concludunt, ibidem num. 7. -  Verisimilitudo dicitur proxima cognata naturae; ibidem num. 8. -  Verisimile quod non est, dicitur quaedam falsitatis imago: ibidem num. 9. -  Et etiam impos sibile iudicatur, ibid. num. 10. -  Verisimilitudo habetur pro lege, & pro veritate, & pro dispositione expres sa; vsque adeo, vt qui verisimile pro se habet, dicatur habere casum legis; ibidem num. 11. -  A verisimili qui arguit, siue qui fundamentum sumit, dicitur arguere a ratione naturali: ibi. n. 12. -  Verisimilia sunt, quae dant spiritum, & es se cuius libet dispositionis interpretationi, & coniecturis: ibidem num. 13. -  In quibus inspicitur, non quod pos sibile est, sed quod est verisimile; ibidem eodem num. 13. -  Verisimilitudo in materia probationum multum attenditur, ibidem num. 14. -  Et Iudex semper attendere debet, quod est verisimile; & inuerisimilia respuere: ibidem num. 14. -  Verisimilitudo transfert onus probandi in aduer sarium, ibidem num. 15. -  Et operatur; vt probent ea, quae alias nullam facerent fidem; ibidem num. 16. -  Et vt testi, qui alias non probaret, fides adhibeatur; ibidem num. 17. -  Sicut econuerso, quod verisimilitudine ces sante ei non credatur; ibidem num. 18. -  Instrumentum continens aliquid, quod non est verisimile, falsitatis, & suspicionis indicium praebet, & coniecturam: ibidem num. 19. -  Verisimilitudo colligitur ex solitis & communiter contingentibus; ibidem num. 20. -  Verisimilitudo in interpretatione vltimarum voluntatum, & verborum dubiorum, siue obscurorum earum, primum, siue principem locum obtinet post mentem; ibidem num. 22. -  Primo enim in interpretanda testatoris voluntate mens inspicitur; Secundo, verisimilitudo; Tertio propria verborum significatio: ibidem eodem num. 22. -  Prae sumptiones, & coniecturae regulariter fundamentum sumunt, atque reducuntur a verisimilibus: ibidem num. 23. -  Interpretatio sumitur, vel a natura rei, vel a veri similitudine: ibidem num. 24. -  Quae semper inest dispositioni de neces sitate: ibidem num. 25. -  Ex verisimilitudine voluntates hominum, ac maxime morientium interpretantur: ibid. num. 26. -  Verisimilis prae stat intellectum, & declarationem fideicommis si constituti, ibidem num. 27 -  Verisimilis voluntas testatoris sequenda est: ibidem num. 28. -  Etiam contra propriam verborum significationem: ibidem num. 29. -  Verisimilitudo maxima, & potens coniectura, cui in dubio inhaerendum est, & ad eam recurrendum: ibidem num. 30. -  Dispositio nulla est adeo generalis; quae a verisimili interpretationem non recipiat: ibid. nu. 31. -  Quoniam verba, quae deficiunt, subaudiri debent ex verisimili voluntate, ibidem num. 31. -  Verisimile quod est, actum censetur, & ad verisimile semper verba accommodantur; ibid. n. 33. -  Verisimilitudo, si adest in vtroque sensu, inspicitur verisimilior, vel illa quae habet magis vrgentes prae sumptiones pro se; ibidem num. 34. -  A verisimili, siue verisimilitudine coniecturae, aut prae sumptiones deductae, quamuis admittant probationes in contrarium: ibid. num. 35. -  Requiruntur tamen eo casu validiores, & manifestis simae probationes: ibidem num. 36. -  Verisimilitudo aliquando maxima, aliquando maior, aliquando magna; ibidem num. 37. -  Iosephi de Rusticis locus nouis sime editus expenditur, quo verisimilitudinem in omni actu, & materia attendi debere quamplurimis exornatur, atque comprobatur exemplis; provt ibi videbitur; eodem cap. 63. num. 38. -  Veritas opinioni, & econtra opinio veritati quando praeferatur? vide cap. 102. per totum. -  Ex vnitis duobus, fieri vnum corpus, & vnitum perdere suam naturam, & as sumere naturam illius, cui vnitur; & vnitorum idem es se iudicium, eandémque determinationem; quia ea est vnionis natura, vt vnita reducat ad eandem es sentiam, ita quod vnum ab altero non pos sit diuelli, nec separari: quod exornatur cap. 100. num. 19. -  Vnitum incorporatum, & acces sorium, eiusdem es se naturae, quod principale, aut id cum quo vnitur, & incorporatur; quod exornatur. eod. cap. 100. num. 19. -  Voluntas disponentis ex qualitate personae ipsius declarationem coniecturam, atque interpretationem recipit, vt plus, aut minus in dispositione veniat; cap. 84. num. 12. -  Vel vt sic, aut sic; strictéve, aut late; aut plus minúsve fauorabiliter accipiatur; aut denique diuerso modo dispositio intelligatur; ibidem eodem num. 12. -  Atque ita, qualitas testatoris plurimum facit ad coniecturandam voluntatem eius; ibidem. -  Conces sio enim, seu dispositio intelligi debet secundum qualitatem personae concedentis, seu disponentis; ibidem eodem num. 12. -  Voluntatis coniectura deducitur ex charitate, & affectione, atque dilectione ipsius disponentis circa honoratum, vel oneratum; ibid. n. 14 -  Ex consanguinitate etiam, vel vtraque simul iuncta; ibid. num. 15. -  Atque ex amicitia; ibid. num. 16. -  Quam Iulianus Iureconsultus praetulit coniecturae alteri; quae ex propinquitate, vel consanguinitate deducitur; provt ibi obseruatur, ibidem num. 17. -  Voluntas testatoris ita intelligi debet, coniecturáque sumi, vt minus dilectus non praeferatur magis dilecto; meliorisve sit conditionis, atque ob eam rationem a proprietate verborum recedatur; ibid. num. 31. -  Voluntas testatoris ex rebus, de quibus agitur; probatur, declaratur, & coniecturatur; cap. 85. n. 1. -  Rerum namque qualitas, & natura disponentis intentionem detegit, atque ostendit; ibidem eodem num. 1. -  Voluntas testatoris talis prae sumitur fuis se, qualis fuit natura rerum: ibidem n. 6. -  Voluntatis coniecturam, atque verborum & intentionis declarationem, & interpretationem sumi ex natura rei, vel actus, qui geritur; non modo in testamentis, & vltimis voluntatibus; sed etiam in aliis dispositionibus quibuslibet; cap. 86. num. 1. -  Voluntas testatoris anceps, & dubia, ex subiecta materia interpretationem, atque declarationem recipit: c. 87. num. 1. -  Voluntates, & desideria morientium, ex arbitrio colligi viuentium: c. 101. num. 1. -  Voluntatem morientium non colligi ex arbitrio viuentium; sed dumtaxat ex arbitrio viuentis eiusdem qui disposuit; ex sententia Simonis de Praetis, qui sic restringit rationem generalem l. quoniam desideria, C. de natural. liber. ibid. n. 5. -  Contra vero ex sententia Authoris, qui probatur concludenter; vt ibi adnotatur, n. 6. -  Ex actu viuentis colligitur, & interpretatur voluntas morientis: eodem c. 101. num. 2. -  Voluntas testatoris, in casu dubio, an secundum opinionem testatoris; an vero secundum veritatem debeat interpretari? vide capit. 102. per totum. -  De voluntate, & animo alicuius, duobus modis -  apparere pos se, sermone scilicet, vel facto: c. 107. num. 1. & num. 14. & 15. & sequent. -  Ex factis, gestísque, declarari mentem, animum, & voluntatem; & sic de alicuius voluntate non minus apparere factis, quam verbis: ibidem numero 14. -  Atque ex actu inter viuos, ante mortem gesto: ibidem num. 15. -  Voluntas datur intelligi, & declaratur ex praecedentibus, & subsequentibus actibus: ibid. n. 16. -  Imo voluntas, melius, expeditius, & fortius datur intelligi rebus ipsis gestis, seu factis, quam verbis; ibidem num. 17. -  Quoniam facta effectum ipsum extendunt, & magis deliberate fiunt: ibidem. -  Verba vero contra voluntatem aliquando proferuntur: ibidem eodem num. 17. -  Ex facto testatoris non solum, sed etiam ex eo, quod facere proposuit, eius voluntas declaratur, & interpretatur; ibidem num. 20. -  Voluntas ex facto, seu factis, ea tenus tantum arguitur, & colligitur, quatenus ex factis ipsis infertur, & non plus: ibidem num. 24. -  Et sic non extenditur vltra quam ex facto ipso neces sario inferatur, ibidem eodem num. 24. -  Coniectura, & prae sumptio ex actibus voluntariis sumitur tantum, quantum actus ipse ex neces sitate concludit: ibidem num. 25. -  Voluntas imperfecta, voluntas non est; c. 108. n. 1. -  Voluntas imperfecta dicitur pluribus modis: ibidem num. 2. -  Voluntas testatoris percipitur, probatur, interpretatur, atque declaratur ex actu, aut ex testamento, etiam nullo, aut irrito: ibidem num. 3. -  Et ibidem allegatio communis l. fin. ff. de rebus eorum: exornatur permultis, ibidem eodem num. 3. & num. sequent. -  Voluntas s aepe declaratur, etiam ex actu nullo, & inualido: ibidem num. 4. -  Voluntas patris, quod non sit facienda collatio ab intestato, elicitur etiam ex testamento, & donatione penitus nulla: ibidem num. 5. -  Voluntas patris in dotanda filia, etiam ex legato nullo deprehenditur: ibidem num. 9. -  Voluntas testatoris, quod sub vulgari contenta in compendiosa, non comprehendatur nisi tantum casus voluntatis, non impotentiae; decla ratur ex dispositione nulla: ibidem num. 10. -  Voluntas, ex pacto etiam nullo, & inualido declaratur: ibidem num. 11. -  Voluntas testatoris, etiam a priuata scriptura declaratur; ibidem num. 14. -  Voluntatis coniectura, atque interpretatio sumitur ex actu, vel ex testamento nullo, & inualido, quoad declarationem voluntatis testatoris duntaxat, non vero quoad vim inducendi, vel disponendi, nec quoad substantiam: ibidem numero 16. -  Voluntatis coniectura, atque declaratio sumitur ex actu, aut testamento nullo, ad declarandum, & ad sustinendum testatoris voluntatem, non ad destruendum: eodem cap. 108. num. 15. -  Vsusfructus omnium bonorum legatum, vxori, vel alteri, a marito filios legitimos habente, relictum, & in poenam contrauentionis, aut molestiae vxori eidem illatae, quintae partis bonorum, vtrum de iure subsistere debeat, nec ne; & an contineatur sub decisione, aut exceptione l. vnicae, C. de his quae poenae, nomine, c. 94. num. 25. & multis num. sequent. -  Vsusfructus omnium bonorum legatum, stantibus filiis, vel descendentibus legitimis, vxori factum, de iure huius Regni valet duntaxat in quinta parte, de qua parentes disponere pos sunt; nec admittitur compensatio ae stimationis vsusfructus aliarum quatuor partium, in quibus non valet legatum vsusfructus, cum proprietate dictae quintae partis; ibidem numero 28. -  Nisi manifeste constiterit voluis se testatorem quod praedicta compensatio fieret; provt ibi adnotatur: num. 29. ibidem. -  Vtile per inutile non vitiari in his, quae separabilia sunt; quod exornatur, remis siue. c. 100. n. 6. -  Vulnerati, seu offensi as sertionem, aut confes sionem in articulo mortis, contra inculpatum, nedum ad condemnationem non sufficere, sed nec ad torturam; cap. 111. numero decimoquarto. Quod latius explicatur, remis siue, provt ibi videbitur. -  Offensi, seu vulnerati, aut etiam socij criminis in articulo mortis, aut in patibulo, excusatio, an inculpatum liberet siue cuius sit virtutis, & effectus? ibidem num. 15. FINIS. [Vol. 6] Titlepage Content is forthcoming! [Vol. 7] Titlepage Content is forthcoming! [Vol. 8] Titlepage Content is forthcoming!